Skip to main content

Full text of "Opera omnia quae exstant, vel quae ejus nomine circumferuntur : ad MSS. codices gallicanos, vaticanos, anglicanos, germanicosque necnon ad Savilianam et Frontonianam editionew castigata, innumeris aucta"

See other formats 


IOANNOY 


TOY  XPYXOXTOMOY 


TA EYPIZKOMENA  IIANTA. 


JOANNIS CHRYSOSTOMI . 


OPERA OMNIA. 


, 1 ἢ Kn 
τ da n Yv Chry $0$ L« 


bo»ec 


-TOY EN ΑΓΙΟΙ͂Σ ΠΑΤΡῸΣ HMON 


— IQANNOY 


TOY  XPYXOXTOMOY, 


APXIEHIXKOIIOY | KONXZTANTINOYIIOAEQZ, 


TA  EYPIZKOMENA  IIANTA. 


SANCTI PATRIS NOSTRI 


JOANNIS CHRYSOSTOMI, 


Archiepiscopi Constantinopolitani , 


OPERA. OMNIA QU/E EXSTANT, 
VEL QUE EJUS NOMINE CIRCUMFERUNTUR, 


40 MSS. CODICES GALLICANOS, VATICÁNOS, ANGLICANOS, GERMANICOSQUE; NECNON AD SAVILIANAM -ET FRONTO- 
NIANAM EDITIONES CASTIGATA, INNUMERIS AUCTA; NOVA INTERPRETATIONE UBI OPUS ERAT, PRJEPATIONIBUS ,. MO- 
NITIS, NOTIS, VARIIS LECTIONIBUS ILLUSTRATA; NOVA SANCTI DOCTORIS VITA, APPENDICIPDUS, ONOMASTICO FT 
COPIOSISSIMIS INDICIBUS LOCUPLETATA. 


orxià ET sTUDio D. BERNARDI DE MONTFAUCON, 


Monachi Ordinis S. Benedicti e Congregatione S. Mauri, opem ferentibus aliis 
ex eodem Sodalitio Monachis. 


EDITIO PARISINA ALTERA, EMENDATA ET AUCTA. 


TOMUS SEXTUS. L5 t 


PARISIIS, 
APUD GAUME FRATRES, BIBLIOPOLAS, 


ΕΝ 


VIA POT DE FER SAINT-SULPICE, N 


M. DCCC. XXXV. 


ὌΝ 


DM 


1000 
P X Ἢ 
9n. 


PR/EFATIO. | 


Ad sextum jam Tomum pervenimus, ubi multa nova et insignia comparent, de quibus omnibus jam- 
abunde prefati sumus in Monitis ante initium singulorum de more przemissis. Ibi vero omnia qua in 
disceptationem quasstionemque vocari poterant expendimus. Etsi autem universa, quz menti succur- 
rebant, quique lectori facem praeferre posse videbantur, protulerimus, secundis tamen curis, uti solet, 
quedam accessere notitize, quas hic efferre non gravabimur, postquam de imperfecto in Isaiam Com- 
mentario, qui primus occurrit, nec previo Monito gaudet, quedam et quidem necessaria premiserimus. 


$T. 
De Commentario imperfécto in Isaiam prophetam. 


Hie Commentarius non modo inter γνήσια, sed etiam inter presstantissima computandus, si stylum. 
spectes, si orandi genus, si ethica praecepta et morum institutionem. Queritur primo num hac umquam 
concionando dixerit Chrysostomus, an vero sibi tantum scripserit atque in scriniis servarit. Hinc An- 
tochiene an Constantinopoli hanc interpretationem concinnaverit : demum an hunc Commentarium 
imperfectum, qui usque ad medium tantum capitis octavi producitur, vel perfecerit Chrysostomus, 
vel perficere in animo habuerit. 

Primam quzstionem, num videlicet hzc presente populo concionando protulerit, solvere non ita 
facile est. Certe non paucis in locis populum alloqui videtur, id quod animadvertere est per totum se- 
cundum caput, et in tertio quoque capite, ubi illa explanans Chrysostomus, qua Isaias contra mulierum 
sui temporis luxum et ornatus varios protulerat, ea ipsa in sui evi Christianas mulieres, pari morbo. 
laborantes, transfert S. antistes. In his porro, inquit cap. 5, n. 10, p. 4T, non sine causa sum im- 
moratus ; sed quia noxius ille morbus in hominum edes ingressus est ob mulierum mollitiem , 
amor videlicet ornamentorum, qui pecuniarum impensas auxit , in sumtus intempestivos homi- 
nes conjiciens, ac belli , dissensionis et quotidiana litis causa est, pauperumque ventres atterit. 
Cum enim totas facultates, aut sepe ultra facultates, mulier in contumeliam corporis sui virum 
cogat impendere ; nam certe contumelia corporis est aurum circumpositum : necesse prorsus est 
manum retrahere ab eleemosyna eroganda : multaque alia hinc orta peccata videre est. Ante hec 
ctiam cap. 2, n. 6, p. 27, de illis agens qui auguria auspiciaque captabant, hac ad populum pro- 
ferre videtur : Multi namque jam sunt qui hoc morbo laborant , qui vitam suam labefactant , 
qué augurum insanie se dedunt , Deumque offendunt , et superfluos dolores sibi lucrantur, at- 
que in laboribus pro virtute suscipiendis dissolvuntur, etc. Alia bene multa occurrunt in hoc Com- 
mentario, quz? coneionantem Chrysostomum exhibere videntur. Vix tamen putaverim hac, ut hodie, 
jacent, in ceetu populi dicta umquam fuisse; nullum enim in toto Commentario prooemium comparet, 
qualia solet adhibere Chrysostomus, orationis faciendz et ornanda auctor locupletissimus : nullus epi; 


H PREFATIO. 


logus, nulla in fine moralis exhortatio, Christi vel Trinitatis laude terminata : qui mos tamen perpe- 
tuus est Chrysostomi in concionibus. Imo vero etsi multa sint quz concionanti et cotum alloquenti 
competere videantur, etsi multa afferantur ex Scriptura, que ad. persuadendum maxime valeant, hic 
tamen non habentur tales ἀποστροφαὶ, quales conspicimus in Expositionibus in Psalmos. Quamobrem 
difficile crediderim hac in ccetu populi. vel dicta vel lecta fuisse. 

Aliud item quzrendum incumbit, nempe Antiochiene an Constantinopoli hunc. Commentarium 
Chrysostomus ediderit, qua de re audiendus Tillemontius, p. 90. « Hoc opus, » inquit ille, « Chry- 
sostomi esse nemo non existimat; atque elegantia specimina prz se fert non vulgaria. De imperio autem 
Romano quzdam hic habentur, p. 24, ejusstatui tempore Chrysostomi congruentia ; maxime vero si 
spectes ea quie annum OTT precesserunt. Illud vero operis vel in solitudine, vel cum diaconus esset, 
fortasse emiserit. Nam ex quo tempore presbyter fuit, non videtur sat otii et spatii habuisse, ut tanto 
edendo operi manum admoveret. » Hanc Tillemontii conjecturam libenter admiserim : certe commode 
potest susceptum hujusce Commentarii opus in illa tempora rejici, eum nondum cepto concionandi 
officio, operam poneret in exercitatione dicendi. Hic frequentia contra Judaeos argumenta, unde Chri- 
stianis contra Judaeos tum frequentes fuisse velitationes arguitur : ex iis precipue, qua dicuntur cap. 4, 
p. 24, et per totum caput secundum. Ha porro contra Judaeos pugne. Antiochiz frequentes erant, ut 
videas non modo in Homiliis octo contra Judaeos T. I, sed etiam passim in aliis Antiochi habitis; id 
quod non perinde advertitur in Constantinopolitanis homiliis. Alioquin autem tot implicatus negotiis 
Chrysostomus, eum episcopus Constantinopolitanus esset tanta, incumbente rerum pracipuarum solli- 
citudine, non sat otii habuise videtur, ut tantum Commentarium aggrederetur. Non deerunt fortasse 
qui dicant ipsum cum exilii otio frueretur hanc suscepisse operam : sed hec omnia incerta sunt, nec 
nisi augurando proferri possunt. ἢ 

Cur autem imperfectum opus remanserit, quis vel conjectura assequi possit? Qua supersunt autem 
ad medium tantum capitis octavi pertingunt, Ubi animadvertas velim, illam in capita divisionem, quie 
in hisce Commentariis observatur, a quodam nupero, secundum divisionem hodierna Vulgate nostre 
invectam fuisse. Priscis enim temporibus, apud Graecos maxime, 8118 diverseque obtinebant in capita 
divisiones. Commentarium vero numquam a Chrysostomo perfectum absolutumque fuisse arbitror : sed 
cum animo perficiendi ccepisset, ingruentibus negotiis alio fortasse abductus fuerit. 

Interpretationem porro Latinam Godefridi Tilmanni, utpote παραφραστικῶς adornatam, ac verbis 
inutilibus redundantem, rejecimus, novamque paravimus. Certe is cum ratione pugnare videtur, qui 
Chrysostomum, quo nullus in dicendo locupletior, ita de Grecis in Latinum convertit, ut nova adhuc 
in interpretatione verborum redundantia compareat. 

Ad Homilias in Oziam et de Seraphinis nihil novi proferendum habemus, sed satis sunt ea qua 
diximus in Monito, p. 99. Nec quidpiam suppetit circa duas sequentes homilias addendum iis, qua 
in Monitis singularum ibidem narravimus : idipsumque dicimus de duabus Homiliis de Prophetiarum 
obscuritate. 

Commentarium in Danielem non sine aliquo scrupulo inter germana Joannis mostri opera locavi- 
mus. Dictio certe Chrysostomi est; genus interpretandi ἃ Chrysostomi more non discedit : sed tam 
compendiosam narrationem in sancti doctoris operibus vix reperias; non solet quippe ille ita jejune, et 
exiliter disserere. Quamobrem dicamus oportet cum Cotelerio et Tillemontio, opus a Chrysostomo 
tentatum, non absolutum fuisse. Neque tamen talem esse hane nostram opinionem puto ; ut adimere 
omnem adversam suspicionem possit. 

In duas vero sequentes homilias, quas non ita pridem ex Manuscriptis eruerat v. cl. Benzelius, 
quantum satis erat diximus in Monitis. Hoc unum addere libet, nos priorem, quz inter prostantis- 
simas numeranda, edidisse ad fidem Ottoboniani Codicis, unde ego exscripsi Roma, qui Codex longe 
accuratior est Anglicano, quo usus est Benzelius. 

Quod spectat autem. Homiliam contra Circenses ludos et theatra, qua pulchrior altera non est in 
Chrysostomi scriptis, quamque nune primum a nobis erütam publicavimus, quid sentiremus, quid de 
anno, imo de die qua habita fuerit statuendum putaremus, abunde diximus in Monito ad eamdem. 
Verum quia δεύτεραι φροντίδες σοφώτεραι, novam eamque gravissimam difficultatem circa tempus et 
diem habite concionis ex ipsis Chrysostomi verbis oriri deprehendimus, qua de re jam nobis agen- 
dum incumbit. Ἶ 


PRIEFATIO. nu 


$1. 


Disquisitio circa tempus et diem quo habita fuit egregia illa Concio contra ludos Circenses et 
theatra, quam nuper erutam edidimus, p. 979... 


Ut intelligatur, qua in re difficultas versetur, retractanda sunt ea que in Monito diximus, repetenda 
illa quz circa tempus et diem habite concionis dicuntur initio homilie. Jam annum unum emensus 
erat Chrysostomus in episcopatu Constantinopolitano, xoi γὰρ ἐνιαυτὸν ἔχω λοιπὸν τῆς πόλεως τῆς 
ὑμετέρας: cum ordinatus ergo fuisset anno $98, atque ut ait Socrates, 26 Februarii, jam secundum 
episcopatus annum agebat. Illo igitur anno feria quarta hebdomada cujusdam irrumpente pluvia in- 
genti atque omnia secum trahente, et ab ore, ut ita dicam, agricolarum mensam rapiente, co- 
matas spicas dejiciente, ceteraque omnia per humide materie copiam devastante, litanie et 
supplicationes fuere, etc. Diximus autem post Chrysostomum hac feria quarta accidisse : ait enim, 
uno tantum interposito post tantam alluviem die, ludos Circensesin Parasceve editos fuisse, μιᾶς μεταξὺ 
γενομένης ἡμέρας. In Parasceve igitur, quidam ex. grege Christianorum relicta ecclesie concione, ad 
spectaculum concertantium equorum transfugerunt, atque ita debacchati sunt, ut totam urbem 
vocibus clamoribusque repleverint.... IVe ipsam quidem diem. reveriti,in qua sy mbola salutis ge- 
neris nostri consummata sunt. Perum in Parasceve, cum Dominus tuus pro orbe crucifigebatur,et 
sacrificium tale offerebatur, paradisus |aperiebatur,et latro in. antiquam reducebatur patriam, 
maledictio dissolvebatur,peccatum delebatur, diuturnum tollebatur bellum,Deusque reconcilia- 
batur cum hominibus, atque omnia mutabantur : in illa die in qua jejunare oportebat , confiteri, 
et gratias precando referre ei qui tot bona orbi contulit : tunc tu relicta ecclesia et sacrificio 
spirituali, fratrumque cctu , atque jejunii gravitate , captivus a diabolo ad illud spectaculum 
abductus es. 

Haec ita παθητικῶς effert Chrysostomus, ut putaverim Parasceven illam, quam tantopere celebrat 
ille , esse feriam sextam hebdomad:e sancte, ac proinde illa omnia, qu pluribus recenset S. antistes, 
in hebdomade sancta accidisse : fateorque me hanc sententiam amplexum fuisse. Verum contra illam 
gravissime insurgunt difficultates, quarum alteram primo perceptam exposui in Monito, estque hujus- 
modi : In concione ait Chrysostomus, πρὸ τριῶν ἡμερῶν ἐπομιόρία, ante tres dies imber ingens. Amber 
autem ille decidit feria quarta hebdomadis, quinta feria nihil memoratur accidisse, in Parasceve ludi 
equestres multos ex catholicis abduxerunt ; Sabbato iidem ipsi Christiani theatrorum spectacula adie- 
runt. Hinc vero sequi videtur hanc homiliam ipsa die Dominica habitam fuisse, inter quam diem et fe- 
riam quartam praecedentem retro numerando tres intercedebant dies pleni et integri, Sabbatum, Parasceve 
et feria quinta. Sed si homilia in die sancto Pasch habita fuerit, cur ne verbum quidem in concione 
tota de resurrectione Domini habetur? Nam etsi dici fortasse possit Chrysostomum illo die, utindi- 
gnationem suam in eos, qui theatra diebus sanctis adierant, exoneraxet, concionem habuisse, nihilque 
aliud cogitasse : an potuit in die sancto Pascha nihil omnino de tanta celebritate ne carptim quidem 
loqui? Si vero in sequentem diem homiliam mittamus, alia exsurget difficultas; non enim tres tantum 
dies, sed quatuor pleni et integri intercedent; ac]licet dici possit Chrysostomum tres dixisse dies non 
supputando, sed tempus circiter assignando, certe vix in animum inducere possis, Chrysostomum 
contra eos qui in Parasceve ad. ludos Circenses accurrerant, et Sabbato. theatra obsccenis spectaculis 
plena adierant, nihil dixisse de Paschatis die Sabbatum illud insequente, si vere fuisset illa hebdomas 
sancta. ; 

Altera neque minor ex verbis ipsis Chrysostomi oritur difficultas. Imber ille ingens, inquit, omnia 


* [ Note quibus numeri przfiguntur Chr. Fr. Matthzi sunt, Titulum libri vide infra, p. 271, not. *] 

? Hac de nullo alio die accipi possunt, nisi de die Veneris ante Pascha. Hoc enim die ea acciderunt quz hic 
memorat, ut constat ex literis sacris, Nec enim quovis die Veneris hiec gesta sunt. Accedit quod diserte memi- 
nit jejunii magni , seu quadragesimalis. 


TV PRAEFATIO. 


trahebat, comatas spicas dejiciebat, στάχυας χομῶντας χαταχλίνων, id est ? secundum literam , spicas 
comatas ut se inclinarent cogebat, quibus verbis tempestatem messi proximam indicat. Quomodo autem 
d intelligi queat de campis quales sunt ineunte Aprili, herba viridi nempe, non comatis spicis, repleti : 
siquidem hoc anno, si fidendum Tabulis Paschalibus, Pascha incidit in sextam Aprilis diem ? Ut ut 
vero est, comatze spicze non possunt vel ineunte vel medio Aprili in agris erigi. : 

Quid vero si dicamus haec ad hebdomadam sanctam non referri, sed ad aliam hebdomadam mense 
circiter Junio, quando spice comantes in agris observantur eirca Constantinopolin? Hoc pacto certe dif- 
ficultates omnes solverentur : videndum ergo an Parasceve illa, in qua symbola salutis generis nostri 
in qua Dominus pro orbe crucifigebatur, etc., possit de qualibet feria sexta seu Parasceve intelligi. 
Apud Grecos utique παρασχευὴ pro feria sexta accipitur : παρασχευὴν enim diem Veneris esse ait Cle- 
mens Alexandrinus Strom. VII, p. 742, et Chronicon Anonymi manuscriptum a Carolo Cangio in 
Glossario Graco allatum hzc de Constantino magno habet , Κωνσταντῖνος πολλὰ ὑπὲρ Χριστιανῶν ἐνο- 
μοθέτησε; καὶ τὴν παρασχευὴν xal τὴν χυριαχὴν τιμᾶσθαι προσέταξε, τὴν μὲν διὰ τὸν σταυρὸν τοῦ Ku- 
ρίου, τὴν δὲ διὰ τὴν ἀνάστασιν, Constantinus multas leges pro Christianis tulit, jussitque Parasce- 
een et Dominicam honorari, illam propter crucem Domini, hanc propter resurrectionem. 

Hic certe videtur 5 Chrysostomus de alia Parasceve loqui, quam de illa quae in hebdomada sancta 
celebrabatur; alioquin enim annon de Sabbato sequenti loquens, quo pars Christiani populi ad theatra 
se contulit, objurgaturus illos erat quod in vigilia ipsa sanctissimi Paschatis ad profana et lascivia 
plena illa spectacula se contulissent? * 

De ceteris quae sequuntur opusculis, queque in Editionibus Chrysostomi Graco-Latinis non exsta- 
bant, satis diximus in Monitis ad singula. Quz» Monita prudens lector legere ne omittat; sunt enim ca: 
mente concinnata, ut majorem ex homiliarum lectione fructum percipiat. 


$m. 


De Synopsi Scripture sacre, et cur Chrysostomus in recensione librorum Novi Testamenti 
Pauli Epistolas ante Evangelia ponat. 


Synopsin Scripture sacr ex Manuscripto quodam Coisliniano desumsimus; Codex autem ille mu- 
tilus in multis locis erat: nam praterquam quod. in Veteri Testamento plurima desiderabantur, tota 
Novi Testamenti Synopsis deerat, quam tamen ab se concinnatam ipse auctor in procemio testificatur. 
Quapropter nihil non egimus, ut si qua in aliis bibliothecis laterent, quorum accessione sartum tectum 
opus dare possemus, ea nobis amicorum ope mitterentur exscripta. Ubi vero comperi alium ejusdem 


3 Quis vero Chrysostomi dictionem translatam proprio sensu accipiat? Nam in hujus orationibus mense 
Aprili jam invenire licet spicas comatas, quas apud agricolasJunio demum reperias. Ex his quatuor orationibus 
[ sunt: enim, prater hanc Coislinianam , hom. 4, 7 et 40, ex undecim illis quas e Cod. Vatic. primus edidit 
Montf. Tom. 42, p. 323—401] vel solis apparet, χομῶντα non nimis urgenda esse. Τὰ γὰρ παρ᾽ ἄλλοις χθὲς xai 
πρῴην ἐκ γῆς προχύψαντα παρὰ τούτῳ μόνῳ χομῶσιν. Audiamus ipsum 'Tom. 10, p. 578, C : καθάπερ γὰρ ὃ σῖτος 
χαταθαλλόμενος xop yo τὰ λήϊα δείκνυσι. Non dixit χαταδληθείς. Et Tom, 5, p. 354, D : ὥσπερ γὰρ ὃ σπείρων (non 
dixit σπείρας) οὐκ ἀλύει----ἀρορῶν πρὸς τὰ λήϊα τὰ χομῶντα. 

á Habent hc aliquam probabilitatis speciem. Etenim mensis Junii die 29 celebrabatur memoria τῶν ἁγίων 
ἀποστόλων Πέτρου καὶ Παύλου. Et die 80, τῶν ἁγίων tf ἀποστόλων. Atque eo anni tempore habita etiam est homi- 
lia 3 [10 in Tomo 42, Ed. Montf.], ut in notis docui. Horum autem diserte etiam in hac homilia fit mentio , 
sicuti in tertia. Sed in hac homilia haud dubie loquitur de συνάξει extra ordinem instituta, ob presentem cala- 
mitatem. i 

5 Possit id same fieri, nisi latro repugnaret et jejunium quadragesinfale, etc. Nam Pascha latissime dicitur 
apud Chrysostomum. Sic est Tom. 4, p. 611, et sq. : οὐ γὰρ ταὐτὸν πάσχα xol τεσσαραχοστὴ,, ἀλλ᾽ ἕτερον πάσχα, 
χαὶ ἕτερον τεσσαραχοστή. Τεσσαραχοστὴ μὲν γὰρ ἅπαξ τοῦ ἐνιαυτοῦ γίνεται, πάσχοι δὲ τρίτον τῆς ἑδδομάδος" ἔστι δὲ ὅτε 
χαὶ τέταρτον x. τ. ). Videatur totus locus, Pascha vocat coenam sacram. 

* [His adde quie Montfaucon disseruit infra Tom, 12, p. 321.] 


PRAEFATIO. id 


Synopseos Codicem exstare Lugduni Batavorum in bibliotheca , qua olim Isaaci Vossii* fuerat, 
virum doctissimum brahamum Gronovium rogavi ut mihi eorum qua in Manuscripto nostro 
deerant copiam faceret, annotatis diligentissime iis quz Manuscriptus noster contineret. Ille autem 
vir eruditus et humanissimus, ea omnia quz in nostro Codice desiderabantur , diligenter exscri- 
psit, ut transmitteret mihi; cum autem^is cui apographum suum dederat mihi transmittendum, 
summa usus negligentia, illud amisisset, et pessum dedisset, eamdem iterum vir ille, non sat à me 
laudandus, curam, eumdem laborem suscepit, perfecit atque misit, cui ego immortales habeo gratias. 
Synopsin igitur ex hisce duobus Codicibus exceptam edidi : ipsique Diatribam przmisi, in qua plu- 
ribus probavi Chrysostomi notas et indicia multa in illa haberi qua ejus γνήσιον esse opus suaderent : 
neque tamen calculum omnino ea de re tuli, sed ut par erat, me eruditorum ea de re sententiam ex- 
spectare professus sum, ut non meo tantum, sed literatorum per orbem judicio opus Chrysostomo 
assereretur. 

Argumenta porro ad eam rem bene multa protuli; sed. aliud superest non omittendum, ac vel ea de 
causa proferendum quod aliquid singularitatis prae se ferat. In fine Procemii ad Synopsin librorum Novi 
Testamenti enumerationem sic orditur Chrysostomus : Sunt autem Iovi Testamenti libri Epistole 
quatuordecim Pauli, quatuor Evangelia, duo discipulorum . Christi Joannis et Matthei, duo 
autem Luce et Marci, quorum alius Petri, alius Pauli discipulus fuit. Etsic catalogum ad finem 
usque prosequitur. Itaque librorum Novi Testamenti recensionem parans, ab Epistolis Pauli orditur, 
et post Epistolas illas Evangelia numerat, contra quam in aliis omnibus etiam antiquissimis Scripture 
sacre catalogis observabatur : siquidem hic ordo ubique comparet, ut primum quatuor Evangelia, 
hinc Actus apostolorum, postea Epistole Pauli, demum Epistolae, quas catholicas appellabant, nume- 
rentur. Licet enim Scripture omnes paris sint auctoritatis, paremque fidem exigant, utpote quz Spiri- 
tum sanctum primum habeant auctorem, aliquis tamen ordo in libris sacris enumerandis a principio 
constitutus est. Verum Chrysostomus ita Paulum amabat, ut ipse non semel in scriptis suis testificatur, 
ut quavis minima data occasione, si Paulus concionanti sese offerret, si semel ille Pauli mentionem face- 
ret, non posset ulterius a Paulo discedere : ait enim ipse infra, p. 149, cum inter concionandum Pau- 
lum attulerat, ulterius relinquere non posse, et a proposito argumento abduci. Tali igitur modo erga 
Paulum affectus Chrysostomus quatuordecim Epistolas Pauli ante qnatuor Evangelia posuit, neque hic 
tantum, sed etiam capite. secundo in Isaiam, p. 18, sic ait : /Von enim quemadmodum Pauli Epi- 
stole et Evangelia in unum collecta sunt, ita et prophetie : sed, quod dixi, diversis tempori- 
bus. Neque tamen ideo putandum est Joannem nostrum Epistolas Pauli Evangeliis proposuisse, sed 
parum interesse putabat, utra prima ponerentur, quoniam, ut jam dixi, omnia sciebat ex eodem 
Spiritu promanavisse.- 

Ad opuscula sequentia satis sunt ea quae in Monitis prafati sumus. Unum restat admonendum, 
nempe dixisse nos in Monito ad Homiliam de legislatore, ἀπανθίσματα sive Florilegia in fine hujusce 
Tomi edenda a nobis esse. Id scilicet initio decreveramus. Verum postea cum. advertissemus fore ut in 
nimiam molem cresceret hic Tomus, si Florilegia in fine ederemus, illa in alium Tomum cudenda 
misimus. 


* [« Pertinet ad magnum numerum Codd. qui ex bibliotheca Is. Vossii Bibliothece Lugduno - Batav 
accesserunt. Recensetur inter Codices Graecos N^ 48, p. 393.» Voorst Joan. Chrys. Selecta, vol. 2, p. 185, 
not. 174.] 


"E 


PESE 
Pepe atu Lo 
z 


INDEX 


OPERUM S. JOANNIS CHRYSOSTOMI, 


QUJE IN HOC SEXTO TOMO CONTINENTUR. 


Y Hec nota illa indicat opera, que vel non hactenus edita, vel peregrinis in locis edita, 


1 
2 


in hanc Editionem accesserunt. 


* Hec illa, que a Savilio edita , in Morelli Editione non exstabant. 


. Interpretatio in Tsaize prophetae capita octo. p. 1. Savil, T. I. p. 1016. Morcl. T. III. p. 554. 
. Homilia I. in illud, Fidi Dominum, et de Seraphinis. p. 95. Savil. T. V. p. 197. Morel. 
T. III. p. 723. 


5. Homilia II. in illud, Fidi Dominum. p. 106. Sayil. T. V. p. 154. Morcl: T. III. p. 755. 


4 
5 
6 


. Homil. 1Π. in illud, idi Dominum. p. 111. Savil. T. V. p. 158. Morel. T. III. p. 744. 
. Homil. IV. in illud, idi Dominum. p. 120. Savil. T. V.-p. 144. Morel. T. III. p. 750. 
. Homil. V. in illud, idi Dominum. p. 151. Savil. T. V. p. 151. Morel. T. III. p. 762. 


T. Homil. VI. in Seraphim. p. 137. Savil. T. V. p.155. Morel. T. III. p. 768. 
8. Homil. in illud, £go Dominus feci lumen, etc. p. 145. Savil. T. V. p. 160. Morel. 


9. 


T. III. p. 716. 
Homil. in illud. Jeremiz, Domine, non est in homine via ejus, etc. p. 157. Savil. T. V. 
p. 168. Morel. T. III. p. 789. 


-. 40. Homil. I. de Prophetiarum obscuritate. p. 168. Savil. T. VI. p. 649. Morel. T. III. p. 799. 
11. Homil. II. de Prophetiarum obscuritate. p. 180. Savil. T. VI. p. 658. Morel T. III. p. 815. 


t 18 
t 45 


t4 


. Interpretatio in Danielem. p. 200. Ex Edito Cotelerii in Z^. p. 65. 
. In illud, Filius ez seipso nihil facit, etc. p. 255. Ex Codice Ottoboniano et ex Editione 
Benzelii. 
Homil. de Melchisedeco. p. 265. Ben elius edidit ex Codicibus Anglicanis. 


t 15. Homil. contra Circenses ludos et theatra, egregia, nunc primum eruta ex Codice Coisliniano. 


p. 212. [ Additz sunt animadversiones C. F. Matthaii.] 


t 16. Homil. in illud, Zoc autem scitote, quod in novissimis, etc. nunc primum eruta ex Codice 


Vaticano. p. 218. 


* 4T. Homil. de perfecta caritate. p. 981. Ex Savil. T. VI. p. 742. 


* 48. 
t 49 


t 90 


De continentia, Latine pene tota. p. 299. Ex Savil. T. VII. p. 959. 
. De consolatione mortis I. p. 502. Ex Codice Corbeiensi edita post Opera Augustini, T. V. 


p. 259. 
. De consolatione mortis II. Indidem desumta. p. 50X. 


L 24. Synopsis Scripturz saerz. Ex Codice Coisliniano, et ex alio qui est Lugduni Batavorum.p. 514. 


VII 


INDEX. 


. Homilia in Nativitatem Christi, dubia. p. 392. Savil. T. V. p. 846. Morel. T. VI. 


p- 498. [413.] 


. De legislatore, incerti. p. 403. Savil. T. VI. p. 640. Morel. T. VI. p. 1. 
. In illud, Zn qua potestate hec facis , Antiocheni presbyteri Chrysostomo zqualis. p. 417. 


ex Cotelerii Monumentis. T. III. p. 121. 


. Severiani de Mundi creatione I. p. 456. Savil. T. VII. p. 587. et ex Codice Romano. 

. Ejusdem de Mundi creatione II. p. 445. Savil. T. VII. p. 593. 

. Ejusdem de Mundi creatione TII. p. 454. Savil. T. VII. p. 600. 

. Ejusdem de Mundi creatione IV. p. 465. Savil. T. VII. p. 607. 

. Ejusdem de Mundi creatione V. p. 480. Savil. T. VII. p. 618. 

. Ejusdem de Mundi creatione VI. p. 494. Savil. T. VII. p. 628. 

- Severiani de Serpente. p. 511. Savil. T. V. p. 659. Morel. T. VI. p. 49. (44.] 

. Interpretatio Latina vetus Epistole S. J. Chrysostomi ad Theodorum Mopsuestenum. P 591. 


Ex Codice Sangermanensi. 


SPURIA. 


. In Genesim I. p. 532. Savil. T. V. p. 642. Morel. T. VI. p. 18. [16.] 

. In Genesim II. p. 535. Savil. T. V. p. 645. Morel. T. VI. p. 24. [94.] 

. In Genesim III. p, 539. Savil. T. VII. p. 257. 

. In Abraham et Isaac. p. 552. Savil. T. VII. p. 394. 

. Contra theatra et de Abrahamo. p. 557. Savil. T. V. p. 38. 

. In illud, Pone manum tuam, etc. p. 569. Savil, T. VII. p. 565. Morel. T. VI. p. 50. (26.] 
. In Jobum I. p. 579. Savil. T. V. p. 949. Morel. T. VI. p. 76. [67.] 

. In Jobum II. p. 583. Savil. T. V. p. 95-. Morel. T. VI. p. 83. [74.] 

. In Jobum II. p. 587. Savil. T. V. p. 956. Morel. T. VI. p. 89. [79.] 


In Jobum IV. p. 595. Savil. T. V. p. 965. Morel. T. VI. p. 101. [87.] 


. In Heliam prophetam. p. 600. Savil. T. V. p. 672. Morel. T. VI. p. 498. [109.] - 


In Joseph, et de Castitate. p. 604. Savil. T. V. p. 656. Morel. T. VI. p. 154. (115.] 


. In Susannam. p. 607. Savil. T. V. p. 705. Morel. T. VI. p. 141. [120.] 
. De tribus pueris. p. 612. Savil. T. V. p. 698. Morel. T. VI. p. 148. (126.] 
. Opus imperfectum in Matthzeum. p. I, numeris Romanis, in fine hujusce Tomi. Morel. initio 


secundi Tomi in novum Testamentum. 


TOY EN ATIOIX IIATPOX HMON 


IQANNOY 


TOY XPYZOZTOMOY 


TA EYPIXKOMENA IIANTA. 


SANCTI PATRIS NOSTRI 


JOANNIS CHRYSOSTOMI 


OPERA OMNIA. 


"ΤΟΥ EN ATIOIXZ ΠΑΤΡῸΣ HMQN 


IOANNOY, 


Ἀρχιεπισχόπου ᾿Κωνσταντινουπόλεως, 


TOY ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ͂, 


EPMHNEIA * 
ΕΙΣ TON IIPOQHTHN HXAIAN. 


Τοῦ προφήτου τούτου τὸ ἐξαίρετον μάλιστα μὲν xat A 
αὐτόθεν ἐστὶν ἰδεῖν, δείχνυσι δὲ ᾿αὐτὸ ἐντελέστερον 6 
πάντων ἀχριθέστερον τὰς ἀρετὰς αὐτοῦ εἰδὼς Παῦ- 
λος, ἅτε Πνεύματι τοσούτῳ φθεγγόμενος. Τὴν γὰρ 
ἔλευθεροστομίαν αὐτοῦ, xaX τὸ φρόνημα τὸ ἀδούλω- 
τον, χαὶ τὴν δψηλὴν γνώμην, καὶ τὴν πολλὴν ἐν τῇ 
περὶ τοῦ Χριστοῦ προφητείᾳ σαφήνειαν ἐνδειχνύμε- 
νος, ἅπαντα ταῦτα ἑνὶ ῥήματι παρέστησεν εἰπών " 
Ἡσαΐας δὲ ἀποτολμᾷ καὶ λέγει" Εὑρέθην τοῖς ἐμὲ μὴ B 


^ Collata est cum Ms. Regio 1933, quem unicum 
habemus, et cum variis lectionibus, quas Savilius ad 


SANCTI PATRIS NOSTRI 


JOANNIS 


CHRYSOSTOMI, 


ARCHIEPISCOPI CONSTANTINOPOLITANI, 


INTERPRETATIO 


IN ISAIAM PROPHETAM. 


Hujus prophete excellentiam ex ipso maxime 
ejus opere percipere licet : illam vero perfectius 
declarat Paulus, qui accuratius omnibus ejus vir- 
tutes noverat, utpote qui tanta cum plenitudine 
Spiritus loqueretur. Ejus enim loquendi liberta- p, 1.4: 
tem, animum minime servilem, excelsam mentem, propheta. 
magnamque in prophetia de Christo perspicuita- 
tem ostendens, hec omnia uno verbo complexus 
est dicens : /saias autem. audet, et. dicit : In- Rom. το, 

* 20. 


calcem octavi Tomi edidit ex Ms. Bayarico. 


2 S. JOANNIS CHRYSOST. 


Isi. 65. 1. ventus sum a non querentibus me ; palam ap- 
parui iis, qui me non interrogabant. Multa 
item commiseratione plenus erat. Non modo enim 
contra populi amentiam insurgebat, neque tan- 
tum libera lingua, et animo sublimiore imminen- 
tes illis zerumnas cum multa fiducia prenuntia- 
bat, sed etiam in ipsis calamitatibus non minus 
quam ii qui in ipsas inciderant dolebat et crucia- 
batur, acerbiusque lugebat quam ii ipsi qui ma- 
lis premebantur. Atque omnium, nt ita dicam, 
prophetarum. sanctorumque talis mos erat, ut vel 
patrum amorem affectu erga contribules, quos 5 

Sancto- regebant, superarent, et naturz tyrannidem longo 4 
phetum patio anteirent. Nemo enim, nemo utique tanto 

amor erg» amoris affectu erga prolem flagrabat, quanto illi 

PoPul5. — ad mortem usque erga eos quos moderabantur, la- 
crymantes, lugentes, pro illis dira patientibus 
Deum obsecrantes, simul abducti in miseriarum 
consortium; nihil non agentes et patientes, ut il- 
los a superna ira et ab ingruentibus rebus tri- 

Nullus ad stibus etiperent. Etenim nihil ad. suscipiendam 
dam rem. Tempublicam aptius, quam anima philosophia 
publicam — plena misericordiz addicta. Ideo Moysem illum 

s ptor q^" maenum in administrationis publice solium Deus 


philoso- : ze i PT Σ 
phus. evexit, quia ille prius suum erga populum amo- Β 
rem operibus exhibuerat, posteaque dicebat : 
rsen «δὲ quidem. dimittis illis peccatum, dimitte ; 
t. 32. 


sin minus, et me dele de libro quem  scri- 
psisti. Etille ipse [ [saias ] illos cernens per- 
euntes, dicebat : Dimittite me, amare flebo. 
lYe contendatis consolari me super contri- 
tione filie generis mei. Jeremias vero post ur- 
bis excidium longas edidit lamentationes. Eze- 
chiel porro cum illis profectus est, tolerabiliusque 
putabat in aliena, quam in propria terra degere, 
e re maxime fore existimans, si calamitate oppres- 
sis ad consolationem presens esset, aliorumque 
res curaret ac dirigeret. Daniel autem pro reditu 
illorum viginti οἱ plures dies jejunus mansit, 
nullamque non sollicitudinem adhibuit in suppli- 
cando Deo, ut illos ab amara servitute redimeret. 
Singuli quoque sancti boc splendoris genere ful- 
gent. Sic et David immissam in populum iram 


Isai. 22.4. 


b. περὶ τοὺς ἀρχομένους, circa. subditos, Prophetarum 
subditos hic dicit Judaeos. Id quod sane verum esse 
potuit sub Moyse et Samuele. Verum erga alios prophe- 
tas quomodo subditi prophetarum dici poterant Ju- 
dai? Hic vero nulla potest suspicio esse mendi; nam 
liec vox paulo post repetitur, Subditos autem prophetis 
Judzeos hic dicere puto Chrysostomum, quia in iis quae 
religionem et. cultum Dei spectabant , prophetis obse- 
quebantur, vel obsequi jubebantur. Infra τῶν ἐχγόνων 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


ζητοῦσιν * ἐμφανὴς ἐγενόμην τοῖς ἐμὲ μὴ ἐπερωτῶσι. 
Πολὺ δὲ αὐτοῦ xoi τὸ συμπαθές. Οὐ γὰρ δὴ μόνον 
χατεξανίστατο τῆς τοῦ δήμου μανίας, οὐδὲ ἐλευθέρᾳ 
γλώττῃ xe δψηλοτέρᾳ γνώμῃ τὰ μέλλοντα αὐτοὺς 
καταλήψεσθαι λυπηρὰ μετὰ πολλῆς ἀπήγγειλε τῆς 
παῤῥησίας, ἀλλὰ χαὶ ἐν αὐταῖς ταῖς τῶν πραγμάτων 
περιστάσεσιν αὐτῶν οὖχ ἔλαττον τῶν ἐμπιπτόντων 
ἀλγεῖ χαὶ δάχνεται, καὶ πιχρότερον τῶν ἁλόντων 
ὀδύρεται. Καὶ πάντων δὲ, ὡς εἰπεῖν, τῶν προφητῶν 
χαὶ τῶν ἁγίων τοιοῦτον τὸ ἔθος " πατέρων φιλοστορ- 
γίαν τῇ περὶ τοὺς Ῥἀρχομένους ἀπέχρυψαν διαθέσει, 
καὶ τὴν τῆς φύσεως τυραννίδα ἐκ πολλοῦ τοῦ περιόν- 
τος ὑπερηχόντισαν. Οὐδεὶς γὰρ, οὐδείς ποτε φιλόπαις 
οὕτω τῶν ἐχγόνων περιεχαίετο, ὡς οὗτοι τῶν ἀρχο- 
μένων ὑπεραπέθνησχον, ὀδυρόμενοι, θρηνοῦντες, 
χαχῶς πασχόντων αὐτῶν τὸν Θεὸν παραχαλοῦντες, 
συναπαγόμενοι, χοινωνοῦντες τῶν δεινῶν, πάντα χαὶ 
ποιοῦντες χαὶ πάσχοντες, ὥστε αὐτοὺς ἐξελέσθαι xol 
τῆς ἄνωθεν ὀργῆς, χαὶ τῆς τῶν πραγμάτων ἐπιδρο- 
μῆς. Kod γὰρ οὐδὲν οὕτως ἐπιτήδειον εἰς ἀρχῆς αἵρε- 
σιν, ὡς ψυχὴ φιλόσοφος καὶ συναλγεῖν ἐπισταμένη. 
Διὰ τοῦτο xxi Μωῦσέα τὸν μέγαν ἐπὶ τὸν θρόνον τῆς 
δημαγωγίας ἀνεδίόασεν ὃ Θεὸς, ἐπειδὴ προλαδὼν 
διὰ τῶν ἔργων ἐπεδείξατο τὴν ὑπὲρ τοῦ δήμου φιλο- 
στοργίαν, καὶ μετὰ ταῦτα ἔλεγεν, Εἰ μὲν ἀφεῖς αὖ- 
τοῖς τὴν ἁμαρτίαν, ἄφες - "ἐπεὶ χἀμὲ ἐξάλευψον ἐκ 
τῆς βίόλδυ ἧς ἔγραψας. Καὶ αὐτὸς οὗτος δρῶν * ἀπολ- 
λυμένους αὐτοὺς, ἔλεγεν - Ἄφετέ με, πικρῶς χλαύ- 
σομαι. Μὴ χατισχύσητε παραχαλεῖν με ἐπὶ τὸ σύν- 
τριμμα τῆς θυγατρὸς τοῦ γένους μου. Ὁ δὲ Ἱερεμίας 
χαὶ θρήνους μαχροὺς συνέθηχε, τῆς πόλεως χατενε- 
χθείσης. "letexehA δὲ xai συναπῆλθε, xol τὴν ἀλλο- 
τρίαν τῆς οἰκείας χουφοτέραν εἶναι ἐνόμιζε, μέγιστον 
εἰς παραμυθίαν τῆς συμφορᾶς ἔχων τὸ παρεῖναι τοῖς 
κάμνουσι, χαὶ διορθοῦν τὰ ἑτέρων πράγματα. Καὶ 6 


C Δανιὴλ δὲ ὑπὲρ τῆς ἀνόδου τῆς τούτων εἴχοσι xol 


πλείους ἡμέρας P διέμενεν ἄσιτος, xal πᾶσαν σπουδὴν 
ἐπεδείξατο, τὸν Θεὸν ἱχετεύων ἀφεθῆναι τῆς πικρᾶς 
δουλείας αὐτούς. Καὶ τῶν ἁγίων δὲ ἕχαστος ἐντεῦθεν 
φαίνεται λάμπων. Οὕτω χαὶ ὁ Δαυὶδ ὁρῶν τὴν θεή- 
λατον ὀργὴν ἐχείνην ἐπὶ τὸν δῆμον φερομένην, ἐφ᾽ 
ἑαυτὸν ἐχάλει τὴν πληγὴν, λέγων - ᾿Εγὼ 6 ποιμὴν 
ἥμαρτον, καὶ ἐγὼ ὃ ποιμὴν ἐχαχοποίησα - καὶ οὗτοι, 


περιεχαίετα. Sic supra Homil. in Genesim 56, de Jacobi 
erga Rachelem amore loquens, p. 542, A, 3: ὅτι ἐχείνης 
περιξκαίςτο. Et de amore Sichem erga Dinam, Hom. 59, 
p: 572, E, 9, ἐχκαίξται τῆς κόρης. 

- * [Bibl. e δὲ μή. ] 

a Βερ. ἀπολλυμένους αὐτόν, male.Hic autem αὐτὸς οὗτος, 
qui ex serie verborum videtur Moyses esse , est Isaias, 
ut ejus hic allata verba indicant, ex cap. 22, v. 4. 

b Reg. διέμεινεν. 


IN. ISAIAM, 


τὸ ποίμνιον, τί ἐποίησαν ; Γενέσθω ἡ χείρ σου ἐπ’ 
ἐμοὶ, καὶ ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ πατρός μου. Καὶ ᾿Αδραὰμ. 6 
πατριάρχης πόῤῥω τῶν καχῶν ἑστηχὼς; xod οὐδὲν ἔχων 
χοινὸν πρὸς τὰ “ χαταληψόμενα τοὺς ἐν Σοδόμοις καχὰ, 


CAP. I. 5 


Dei cernens, in se vindictam revocabat dicens : 2. Reg. 4. 
Ego pastor peccavi, et ego pastor malum per- 7" 


petravi : et isti, qui grex sunt, quid fecerunt ὃ 
Fiat manus tua super me, et. domum patris 


ὡς ἐν αὐτοῖς μέσοις τοῖς δεινοῖς ἐμδεδηχὼς, οὕτω D mei. Abraham vero patriarcha, cum procul esset 


παρεχάλει xu ἐδέετο τοῦ Θεοῦ, καὶ οὐδ᾽ ἂν ἀπέστη 
πάντα ποιῶν χαὶ λέγων, ὥστε λῦσαι τὸν χαλεπὸν 
ἐμπρησμὸν ἐκεῖνον, εἰ μὴ 6 Θεὸς αὐτὸν ἀφεὶς ἀπῆλ- 
θεν. Οἱ δὲ ἐν τῇ Καινῇ καὶ μείζονα ἀπεδείξαντο ταύ- 
τῆς τὴν ἀρετὴν, ἅτε καὶ πλείονος ἀπολελαυχότες 
χάριτος, καὶ πρὸς μαχρότερα χληθέντες σχάμματα. 
Διὰ τοῦτο καὶ Πέτρος ἀχούων τοῦ Χριστοῦ λέγοντος, 
ὅτι τοῖς πλουτοῦσι δυσχολωτάτη fj πρὸς τὸν οὐρανὸν 
εἴσοδος, ἠγωνία xo ἔτρεμε, καὶ πεῦσιν προσῆγε λέ-- 
γων" Τίς ἄρα δύναται σωθῆναι ; καίτοι γε ὑπὲρ τῶν 
χαθ᾽ ἑαυτὸν θαῤῥῶν πραγμάτων. Οὐ γὰρ τὸ ἑαυτῶν 


amalis, et nihil commune haberet cum pernicie illa 
Sodomitas invasura, quasi ipse in mediis calami- 
tatibus consisteret, ita Deum precabatur et roga- 
bat, neque finem facturus erat supplicandi ut di- 
rum incendium averteret, nisi Deus illo dimisso 
abiisset. Sancti porro Novi Testamenti majorem 
exhibuere virtutem, utpote majori gratia donati, 
et ad diuturniora certamina vocati. Ideo Petrus 
Christum audiens dicentem, divitibus difficilli- 
mum esse celorum ingressum, angebatur et tre- 


mebat, atque ita sciscitatus est : Quis ergo potest Luc.18.26. 


ἐσχόπουν, ἀλλὰ τῆς οἰκουμένης ἐφρόντιζον. Καὶ £ salvari? etiamsi circa res suas confideret. Non 


Παῦλος δὲ 48v ὅλων τοῦτο ἡμῖν ἐνδείκνυται τῶν 
ἐπιστολῶν * ὃς οὐδὲ τὸν Χριστὸν ἰδεῖν ἠνέσχετο πρὸ 
τῆς τῶν ἀνθρώπων σωτηρίας, οὕτω λέγων" Τὸ ἀνα- 
λῦσαι, καὶ σὺν Χριστῷ εἶναι, κρεῖσσον, τὸ δὲ ἐπιμεῖ- 
ναι τῇ σαρχὶ ἀναγχαιότερον Ov ὑμᾶς. Τοιοῦτον xc 
οὗτος ἡμῖν διατηρεῖ τὸν χαραχτῆρα ὃ προφήτης, 


enim de rebus suis, sed de orbe solliciti erant. 
Paulus certe per omnes Epistolas suas illud indi- 
cat : qui prius. habebat hominum salutem, quam 


Christum videre, ita dicens : Resolvi, et. cum PAiip. x. 
23. 


Christo esse, melius est, manere autem in 
carne mágis necessarium propter vos. "Talem 


χαὶ λέγων τὰς ἀποφάσεις τοῦ Θεοῦ μετὰ πολλῆς 5 nobis servat formam hic propheta: Dei namque 
τῆς παῤῥησίας, καὶ ἐπιτιμῶν τοῖς ἁμαρτάνουσι, καὶ ^ sententias cum. magna fiducia profert , peccatores 


παραχαλῶν αὐτὸν συνεχῶς xol διὰ μαχρῶν τῶν Àó- 
γῶν παροξυνόμενον χατ᾽ αὐτῶν " xo τοῦτο μάλιστα 
πρὸς τῷ τέλει τῆς προφητείας ἐστὶν ἰδεῖν, “τέως δὲ 
αὐτῶν ἀναγκαῖον ἄρξασθαι τῶν προοιμίων. 
ΚΕΦΆΑΛ. α΄. 
Ὅρασις, ἣν εἶδεν Ἡσαΐας. 


Ὅρασιν χαλεῖ τὴν προφητείαν, ἢ διὰ τὸ πολλὰ 


increpat, ipsumque contra illos exasperatum lon- 
gis frequenter sermonibus placat; quod in fine 
maxime prophetiz videre est. Tandem ipsum ad-- 
eundem est prophetie exordium. 


CAPUT I. 
Visio, quam vidit Isaias. 


1. Visionem vocat prophetiam, vel sic loqui- 


τῶν ἐχθησομένων ἐπ᾽ αὐτῆς δρᾷν τῆς ὄψεως - ὡς 6 g tur, quod multa eorum qua eventura erant sub 


24. 


Μιχαίας εἶδε τὸν λαὸν ἐσπαρμένον * xo 6 Ἰεζεχιὴλ 
τὴν αἰχμαλωσίαν καὶ τὴν παρανομίαν τῶν τὸν ἥλιον 


aspectu haberet: quemadmodum Michzas vidit 3. neg. 22. 


»opul i : i ivi " 
populum dispersum : et Ezechiel captivitatem ac ad: 8. 


. προσχυνούντων xa τὸν Θαμούζην * ἣ διὰ τὸ τὴν ἀχοὴν 


τῶν προφητῶν τὴν ἐχ τοῦ Θεοῦ γενομένην αὐτοῖς 
μηδὲν ἔλαττον ἔχειν τῆς ὄψεως, ἀλλ᾽ ὁμοίως πληρο- 
φορεῖν, ὅπερ ἐν τοῖς βιωτικοῖς οὖχ ἔνι. Ὅτι γὰρ ἕτέ- 


* Reg. χαταληψόμενα τοῖς. 

* A? ὅλου, etc. Sic erat in prius Editis. In hunc locum 
bec notat Savilius. « Τῶν ἐπιστολῶν. Doctissimus Boi- 
sius, ἐπὶ τῶν ἐπιστολῶν. Allenus ex conjectura, δι᾽ ὅλων : 
videndum tamen an regi possit a δι᾽ ὅλου precedente, 
ea constructione , qua dicimus πανταχοῦ πόλεως, παντα- 
χοῦ γῆς : εἱ Chrysostomus ipse Psalm, 46, πανταχοῦ τῶν 
ἐπιστολῶν, de his ipsis loquens. » Non displicet conje- 
ctura Savilii : malo tamen lectionem mutare, οἱ - δι’ 
ὅλων legere ; imo sic legitur in Bavarico. 


prevaricationem eorum qui solem et Thamuzem τή. 


adorabant : vel quia id quod prophetz a Deo au- 
diebant, ipso rerum conspectu nihil minus habe- 
ret, sed perinde fidem: faceret, secus quam in re- 


* Τέως ὃξ αὐτῶν ἀναγχαῖον ἄρξασθαι τῶν προοιμίων. Heec 
pessime verterat Tilmannus : Von inutile fuerit hacte- 
nu$ sumsisse nostre enarrationis exordium ab hisce 
prooemüis : cum sic interpretandum sit : Znterün, vel, 
tandem ipsum adeundum est. prophetiee exordium ; aut 
quid simile, 

Nulla porro capitum distinctio habetur in Regio Co- 
dice. Imo in veteribus Mss. longe diversus erat capituns 
ordo , ut videas in Bibliotheca nostra Coisliniana , de 
libris Biblicis. 


Isai. 50.4. 


Psal.44.2. 


Amos. 5. 
τή, 


Mich. 3. 8. 


Jer.1. 18. 
Esech. 2.6. 


Exod. 4. 
10. 


Mich. 3.8. 


Jer. 1. t. 


Nahum. 1. 
E 


4 


bus hujus mundi. Quod enim alio audirent mo- 
do, quam reliqui homines, id. ille ait : "didit 
inihi aurem. ad audiendum. Sermonem. autem 
fide dignum reddit cum ait, 7isio, auditorem- 
que excitat, et ad eum qui res exhibuit transmit- 
tit. Mos enim erat omnibus, qui Dei dicta in 
alios transmittebant, illud ante alia constituere, 
se nihil a semetipsis. loqui, sed divina ab se pro- 
ferri oracula et scripta ex calis delata. Sic David 
aiebat : Lingua mea calamus scribe velociter 
scribentis. Ne putes igitur literas ex calamo pro- 
dire, sed ex dextera tenentis eum ; id est, non ex 
lingua Davidis, sed ex gratia ipsam movente. Alius 
vero propheta idipsum declarans dicebat : Ca- 
prarius eram sycomoros evellens; ne quis dicta 
humanz sapientiz : adscriberet. Neque hoc dicto 
contentus fuit, sed aliud. addidit his verbis : Sed 
ego repletus sum fortitudine inSpiritu Domini, 
et. judicio, et potentia. Gratia quippe illos non 
modo sapientes, sed etiam fortes efficiebat, non 
corporis constitutione, sed mente. Quia enim cum 
populorem habebant audace et impudente, ac san- 
guini prophetarum inhiante, sanctorumque cedem 
moliente, multa certe illi egebant fortitudine, ut ne 
eorum impetum formidarent. Ideo Jeremi:e dici- 
tur, Posui teut columnam ferream et ut mu- 
rum reum; Ezechieli autem, In: medio scor- 
piorum tu habitas, ne timeas a facie eorum, 
neque formides. Moyses quoque cum mitteretur, 
non Pharaonem tantum, sed et populum Judai- 
cum metuens, recusasse mihi videtur. Deum igi- 
tur alloquens, barbaro dimisso, ediscere ingenti 
studio peroptabat, quid dicendum ipsis esset non 
credentibus, se a Deo missum accedere ; signaque 
accepit ad. illorum mentem subigendam oppor- 
tuna : et merito quidem. Nam si unus illoram 
ipsum ita exterruit, et quidem beneficio affectus, 
quid passum esse verisimile est turbulentum illum 
populum mente revolventem ? Ideo non sapientie 
modo, sed etiam fortitudinis Spiritum accepit, et 
ideo dicebat ille : Repletus sum fortitudine in 
Spiritu Domini, et judicio, et potentia. Alius- 
que iterum : erbum Dei factum est ad. Jere- 
miam filium Chelcic . Et alius rursum : 4ssum- 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


b Reg. φθέγγεται. . 

c Savilius verisimile putat post εἶχον aliquid deesse , 
puta λέγειν aut πρεσθείαν, vel simile quidpiam. Boisius 
vero legendum esse ἦχον ex conjectura existimat. An 
desit aliquid non ausim affirmare : nam apud Chryso- 
stomum hujusmodi ἀποσιωπήσεις non pauce occurrunt. 

4 Interpres legerat διὰ δὲ τοῦτο τῷ μὲν ἱερεμέᾳ ὃ Θεός 
φησι. τῷ δὲ ἰεξεχιήλ, et sic Bavaricus, Regius vero Co- 


ARCHIEP. 


C 


D 


E 


CONSTANTINOP. 


gos ἤχουον παρὰ τοὺς λοιποὺς τῶν ἀνθρώπων, φησί’ 
Προσέθηκέ μοι ὠτίον ἀκούειν. Ποιεῖ δὲ καὶ τὸν λόγον 
ἀξιόπιστον, ὅρασιν εἰπὼν, καὶ ἀνίστησι τὸν ἀχροατὴν, 
χαὶ παραπέμπει πρὸς τὸν τὰ πράγματα δείξαντα. 
Ἔθος γὰρ αὐτοῖς ἅπασι τοῖς παρὰ τοῦ Θεοῦ διαπορ- 
θμεύουσι τὰ λεγόμενα, τοῦτο πρὸ τῶν ἄλλων κατα- 
σχευάζειν, ὡς οὐδὲν οἴχοθεν P φθέγγονται, ἀλλ᾽ ὅτι 
θεῖοι χρησμοί τινές εἶσι τὰ λεγόμενα, xo γράμματα 
ἐκ τῶν οὐρανῶν καταδάντα. Οὕτω xol 6 Δαυίδ - Ἢ 
γλῶσσά “μου χάλαμος γραμματέως ὀξυγράφου. Μὴ 
τοίνυν τοῦ καλάμου νόμιζε εἶναι τὰ γράμματα, ἀλλὰ 
τῆς χατεχούσης αὐτὸν δεξιᾶς, τουτέστι, μὴ τῆς 
γλώττης τοῦ Δαυὶδ, ἀλλὰ τῆς κινούσης αὐτὸν χάρι- 
τος. Καὶ ἕτερος δὲ προφήτης τοῦτο αὐτὸ ἐνδειχνύ-- 
μενος ἔλεγεν, ὅτι Αἰπόλος ἤμην, φησὶ, συχάμινα 
χνίζων ἵνα μὴ ἀνθρωπίνῃ σοφίᾳ τὰ λεγόμενά τις 
λογίσηται. Kol οὐδὲ τούτῳ ἠρχέσθη μόνον, ἀλλὰ xal 
ἕτερόν τι προστέθεικεν εἰπών - Ἀλλὰ μὴν ἐγὼ ἐνεπλή- 
σθην ἰσχύος ἐν Πνεύματι Κυρίου, καὶ χρίματος, καὶ 
δυναστείας. Οὐ γὰρ δὴ μόνον σοφοὺς αὐτοὺς ἣ χάρις, 
ἀλλὰ καὶ ἰσχυροὺς εἰργάζετο, οὐ τῇ τοῦ σώματος 
χκατασχευῇ,, ἀλλὰ τῇ γνώμῃ. ᾿Επειδὴ γὰρ πρὸς δῆμον 
ὁ εἶχον ἰταμὸν xol ἀναίσχυντον, αἱμάτων διψῶντα 
προφητιχῶν͵,, xol σφαγαῖς ἁγίων ἐμμελετῶντα, εἰχό- 
τως πολλῆς ἐδέοντο τῆς δυνάμεως, ὥστε μὴ χαταπλα- 
γῆναι τὴν ἄφατον αὐτῶν ῥύμην. ἃ Διὰ δὴ τοῦτο τῷ 
μὲν Ἱερεμίᾳ φησὶ, Τέθεικά σε ὡς στῦλον σιδηροῦν, 
xul ὡς τεῖχος χαλχοῦν * τῷ δὲ Ἰεζεκιὴλ, Ἔν μέσῳ 
σχορπίων σὺ κατοικεῖς, μὴ φοδηθῆς ἀπὸ προσώπου 
αὐτῶν, μηδὲ πτοηθῇς. Καὶ Μωυσῆς δὲ, ἡνίχα ἀπε- 
στέλλετο, οὐχὶ τὸν Φαραὼ δεδοικὼς, ἀναδύεσθαί μοι 
δοχεῖ μόνον, ἀλλ᾽ αὐτὸν μάλιστα τὸν δῆμον τῶν 
Ἰουδαίων. Τῷ γοῦν Θεῷ διαλεγόμενος, “ καὶ τὸν 
βάρθαρον ἀφεὶς, μετὰ πολλῆς τῆς σπουδῆς μαθεῖν 
ἐζήτει, τί δεῖ πρὸς αὐτοὺς εἰπεῖν ἀπιστοῦντας, ὅτι δὴ 
παρὰ Θεοῦ ἀφιγμένος εἴη " καὶ τὰ σημεῖα τῆς Exsi- 
voy ἕνεχεν ἐλάμδανε γνώμης * xol μάλα εἰχότως. Εἰ 
γὰρ εἷς αὐτὸν οὕτως ἐφόθησε, καὶ ταῦτα εὐεργετηϑεὶς, 
τί εἰχὸς ἦν αὐτὸν παθεῖν ἐννοοῦντα τὸν ἄταχτον δῇ-. 
μον ἐχεῖνον ; Διὰ δὴ τοῦτο οὐχὶ σοφίας μόνον, ἀλλὰ 
καὶ δυνάμεως ἐλάμθανε Ἠνεῦμα,, καὶ ἔλεγεν - ᾽Ενε- 
πλήσθην ἰσχύος ἐν Πνεύματι Κυρίου, καὶ χρίματος, 
xai δυναστείας. Καὶ ἕτερος δὲ πάλιν - Ῥῆμα Θεοῦ 
ἐγένετο πρὸς Ἱερεμίαν τὸν τοῦ Χελχίου. Καὶ ἕτερος 


dex διὰ δὴ τοῦτο μὲν ἱερεμίας φησί... τῷ δὲ Ἰεξεχιήλ, male. 
Lectio quam sequutus est interp. Tilmannus optime 
quadrat. ΩΝ 

* Καὶ τὸν βάρθαρον ἀφείς. Sic Bavaricus recte. Savil. 
[ in eujus textu ἀφείς deerat]: « Lego xai τὸ βάρδαρον 
προθαλλόμενος, aut tale aliquid, Boisius explet, xzi τὸν 
βάρθαρον αὐτῶν τρόπον ἐπιστάμενος. »ϑ6α has conjecturas 
Savilius ipse visa Bavarici Codicis lectione repudiavit, 


IN ISAIAM, CAP. I. 


δὲ πάλιν * Λῆμμα "Νινευί, Βιδλίον ὁράσεως Ναοὺμ. 
τοῦ ᾿λχεσαίου. Καὶ αὐτὸς γὰρ οὗτος ἑτέρῳ ῥήματι 
τὸ αὐτὸ τοῖς προτέροις ἐνδείχνυται, τοῦ Πνεύματος 
τὴν χατοχὴν λῆμμα καλέσας. ᾿Ἐπειδὴ vxo λαμθανό-- 
μένοι ὑπὸ τοῦ Πνεύματος οὕτως ἔλεγον, τὴν ἐνέργειαν 
τῆς χάριτος οὕτως ὠνόμασε. Διὰ τοῦτο xol Παῦλος 
πανταχοῦ προτίθησι τῶν ᾿Επιστολῶν τὸ τῆς ἀπο- 
στολῆς ὄνομα, ὅπερ οἱ προφῆται ἐποίουν διὰ τοῦ λέ-- 
γειν, ὅρασις, xal λόγος, xal λῆμμα, καὶ ῥῆμα, τοῦτο 
διὰ τοῦ τῆς ἀποστολῆς χατασχευάζων ὀνόματος. 
Ὥσπερ γὰρ 6 λέγων ὅρασιν καὶ ῥῆμα Θεοῦ, οὐ τὰ 
οἰχεῖα φθέγγεται, οὕτω καὶ ὃ ἀπόστολον ἑαυτὸν χα- 
λῶν, ob τὰ παρ᾽ ἑαυτοῦ διδάσχει; ἀλλ᾽ ἅπερ P ὃ ἀπο- 
στέλλων ἐχέλευσεν, Ἀποστόλου γὰρ ἀξίωμα, μηδὲν 
οἴχοθεν ἐπεισάγειν. Διὸ xol 6 Χριστὸς ἔλεγε" Μὴ 
χαλέσετε διδάσκαλον ἐπὶ τῆς γῆς εἷς γὰρ ὑμῶν ἐστιν 
ὃ διδάσχαλος 5 ἐν τοῖς οὐρανοῖς " δεικνὺς , ὅτι πᾶσα 
τῶν παρ᾽ ἡμῖν δογμάτων $ ἀρχὴ τὴν ἑίζαν ἄνωθεν 
ἔλαθεν ἐκ τοῦ τῶν οὐρανῶν Δεσπότου, κἂν ἄνθρωποι 
ὦσι πρὸς τὰ λεγόμενα διαχονούμενοι. Ἣν εἶδεν 
Ἡσαΐας. Τὸ πῶς δρῶσιν oi προφῆται ταῦτα; ἅπερ 
δρῶσιν, οὖχ ἡμέτερον εἰπεῖν * οὐ γὰρ δυνατὸν ἕρμη- 
γευθῆναι λόγῳ τὸν τρόπον τῆς ὄψεως - ἀλλ᾽ ἐχεῖνος 
μόνος οἷδε σαφῶς, ὃ τῇ πείρᾳ μαθών. El γὰρ φύσεως 
ἔργα καὶ πάθη πολλάχις οὐδεὶς ἂν παραστήσειε λόγῳ, 
πολλῷ μᾶλλον τὸν τρόπον τῆς τοῦ Πνεύματος ἐνερ- 
qsíac. Εἰ δὲ ἀμυδραῖς εἰκόσιν ἀποχρησάμενον δεῖ 
χατατολμῶσαι, οὖχ ὥστε τὸ σαφὲς “ παραστῆσαι, 
ἀλλ᾽ ὥστε αἰνίγματι παρασχεῖν, ἐμοὶ δοχεῖ ταὐτὸ 
xal ἐπὶ τῶν προφητῶν γίνεσθαι, οἷον ἂν εἰ ἡ χαθαρῶν 
ὑδάτων φύσις ἡλιαχὰς ἀχτῖνας δεξαμένη χαταυγα- 
σθείη, οὕτω καὶ τῶν προφητῶν τὰς ψυχὰς, καθαιρο- 
μένας οἰχείᾳ ἀρετῇ πρῶτον, ὑποδέχεσθαι τὴν τοῦ 
Πνεύματος δωρεὰν, xo πρὸς τὴν λαμπηδόνα ποιου- 
μένας ἐχείνην, οὕτω δέχεσθαι τῶν μελλόντων τὴν 
γνῶσιν. Υἱὸς * Ἀμμῶς. Τίνος ἕνεκεν τοῦ πατρὸς μέ- 
ψνηται; ^H. διὰ τὰς ὁμωνυμίας, ἢ ὥστε μαθεῖν ὅτι 
οὐδὲν εὐτέλεια πατρὸς ἐπισχιάζει παιδὸς ἀρετήν * 
οὐδὲ εὐγένεια τοῦτο τὸ ἐκ μεγάλων φῦναι, ἀλλὰ τὸ 
. μεγάλους αὐτοὺς γενέσθαι. Οὗτός τε ἀσήμου πατρὸς 

ὧν, πάντων φαιδρότερος γέγονε, τῇ τῆς οἰχείας ἀρε- 
τῆς λάμψας ὑπερδολῇ. Ἣν εἶδε κατὰ τῆς Ἰουδαίας 
χαὶ χατὰ Ἱερουσαλήμ. ; 

Τίνος ἕνεχεν διηρημένως ἑχατέρων ἐμνημόνευσε 
τῶν χωρίων ; ᾿Ἐπειδὴ καὶ αἵ τιμωρίαι διηρημένως 
γεγόνασι, xo ἐν διαφόροις χαιροῖς, τοῦ Θεοῦ x«l τοῦτο 
σοφῶς οἰχονομήσαντος, τὸ μὴ πάντας ἀθρόον ἀπο- 


a Sic recte Savil. et Reg. Morel. vero Νινευὶ, xoi βιθ. 
b Reg. male ὁ ἀπόστολος ἐχέλευσεν. Mox suspicor le- 
gendum ἐπεισάγειν [sic]. 
* Wapaerfoat. Sic Bavaricus Codex recte, Editi zz- 
TOM. VI. 


5 


B tio JVinives. Liber visionis IVahum &Elcesci. 
Hic ipse quoque Isaias altero verbo idipsum quod 
prius declarat, Spiritus. participationem | vocans 
assumüionem. Quoniam enim a Spiritu assumti 
sic loquebantur, operationem gratiz ita. vocavit. 
Idcirco Paulus omnibus Epistolis apostolatus no- 
men premittit: quod. etianr prophetze. facicbant, 
cum dicerent, visio, et verbum , et assumtio , et 
sermo ; idipsum ille per apostolatus nomen effi- 
ciebat. Sicut enim 15, qui dicit visionem οἱ ser- 
monem Dci, non propria effert : sic et qui seipsum 
apostolum vocat, non sua: docet, sed ea quz jussit 
is qui misit. Apostoli namque dignitas est per se 
nihil offerre. Idcirco dicebat Christus : /Ve voce- 
tis magistrum. super terram : unus enim. est 
magister vester, qui est in celis; ostendens 
omne dogmatum nostrorum principium, radicem 
desuper ex celorum Domino accepisse, etiamsi 
homines sint qui ad illa ministrant. Quam vidit 
lsaias. Quomodo hzc, que vident prophete, 
videant dicere non nostrum est ; visionis quippe 

. modum non possumus interpretari ; sed ille solum 
clare novit, qui experientia didicit. Etenim si na- 
tura opera et affectus sape nemo explicare po- 

D test, multo minus modum operationis Spiritus. 

Quod si obscuris imaginibus audacter quis id ag- 
gredi possit, non certe ita poterit ut clarum id 
reddat, sed in amnigmate id efferet. Mihi quidem 
videtur id ita factum esse in prophetis, ut cum 
aqua limpidz natura radios solares excepit, tota 
illustratur, sic et prophetarum animas propria 
virtute prius expurgatas, donum Spiritus accipere, 
et ad fulgorem illum concinnatas ita futurorum no- 
titiam admittere. Filius /mos. Cur patrem com- 
memorat? Aut ad tollendum equivocum, aut ut 


c 


Apostolus 
a Deo mis- 
sus, ut no- 
men ipsum 


Matth. 23. 
10. 


Nobilitas 
non ex ma- 


joribus, sed 


addiscamus patris vilitatem filii virtutem non ob -'ex | merito 


E scurare : nobilitatemque esse non ex preclaris 
majoribus oriri,sed ex propria magnitudine. Hic 
certe ex ignobili patre natus, omnibus illustrior 
evasit, propriz virtutis excellentia fulgens. Quam 


vidit contra Judeam et contra Jerusalem. 


2. Cur distincte utrumque locum commemo- 

s rat? Quia pene divisim inflictze sunt, diversisque 
À temporibus, Deo id sapienter dispensante, ne 
omnes una perirent, sed sensim et paulatim, ut ab- 


ραστῆναι. 
[3 Savil. in. marg. et Bibl. ἀμώς. V. infra p. 18, 
not. ] - 


[-] 


proprio, 


3. Reg. 13. 
t.2. 


Jer. 22.29. 
3o. 


Mich. 6. 2. 


Gen. τ. 26. 


6 S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


ductorum supplicio cxteri. resipiscerent. Quod si 
pharmaco non fuerint, ut par erat, usi; non me- 
diei, sed zgrotorum culpa erit. Id autem facit 
semper et in singulis generationibus, non omnes 
simul in eadem peccata lapsos plectens ; nam alias 
lotum genus nostrum jam olim sublatum esset ; 
sed ab aliis hic ponas repetit, leviorem hinc illis 
parans in alia vita cruciatum : atque zequalibus 
ipsorum mutationis in melius magnam occasionem 


suppeditat : illos autem. qui neque ex proprio B 


motu, neque ex tali dispensatione quidpiam lu- 
crari volunt, ad inevitabilem et tremendum judi- 
cii diem reservat. In regno Ozice et Joathan, 
et Achaz et Ezechie, qui regnarunt in Judwa. 
Opportune tempus adjicit, studiosum auditorem 
remittens ad historiam rerum gestarum, Ita enim 
prophetia facilius intelligetur clariorque erit, si 
discamus, qua rerum conditione, et quo in statu 
Judaicarum plagarum, prophetz» pharmaca con- 
cinnarint. 2. "udi, celum, et auribus percipe, 
terra, quia Dominus loquutus est. Multa ple- 


num est ira hoc exordium. Nisi enim ingens esset € 


et ineffabilis indignatio, nequaquam, missis homi- 
nibus, ad elementa sermonem vertisset. Illud vero 
facit non modo irz declarande causa, sed. ut eos 
qui audituri erant, ingenti [pudore suffunderet , 
ostendens eos qui ratione decorati essent, pejus se 
habere, quam elementa sensu carentia. Id. quod 
etiam cseteris prophetis in more est. Idcirco is 
qui ad Jerobeamum missus füerat, omisso rege 
ad quem mittebatur, altare. alloquitur. Et Jere- 


mias terram vocabat dicens : Terra, terra, terra : Ὁ 


scribe hunc virum, virum proscriptum. Alius- 
que rursum dicebat : Zudite, valles, funda- 
menta terre, Filios genui. Non commune omni- 
bus hominibus hic ponit beneficium, quod nempe 
facti essent, sed insigne quodpiam, quod filii effecti 
essent. Semper enim beneficia inferre incipit 
Deus. Ac quemadmodum cum hominem crearet, 
qui non ante fuerat, eum in principio honoravit 
dicens, Faciamus hominem ad imaginem et si- 
militudinem nostram ; in nova autem lege ma- 
jori nos ornavit beneficio ; non solum enim nihil- 
dum operatos, sed etiam innumeris malis onustos 
honoravit per lavacrum regenerationis : ita et hic 
videre est ; nam eos qui non modo in adoptione 
nihil boni egerant, sed etiam lapsi fuerant, ho- 


a Hic omnino legendum ἢ γὰρ ἂν ἅπαν ἡμῶν πάλαι; 
ut habet Bavaricus. Editi εἰ γὰρ &v... πάλιν. 

b Legendum forte προστίθησι [ quam lectionem Savil, 
in marg. affert.] 


λέσαι, ἀλλ᾽ ἠρέμα καὶ καταμικρὸν, ὥστε τῇ τῶν 
ἀπαχθέντων τιμωρίᾳ τοὺς λειπομένους γενέσθαι σω- 
φρονεστέρους. Ki δὲ οὐκ ἐχρήσαντο εἰς δέον τῷ φαρ- 
puo , οὐχὶ τοῦ ἰατροῦ, ἀλλὰ τῶν χαμνόντων τὸ 
ἔγχλημα. Ποιεῖ δὲ αὐτὸ διὰ παντὸς, καὶ καθ’ ἑχάστην 
γενεὰν, οὐ πάντας ὁμοῦ τοὺς τὰ αὐτὰ ἁμαρτάνοντας 
δμοῦ xol κολάζων" "ἢ γὰρ ἂν ἅπαν ἡμῶν πάλαι 
προανηρπάσθη τὸ γένος - ἀλλὰ τοὺς μὲν ἐνταῦθα 
ἀπαιτεῖ δίκην, αὐτοῖς τε ἐχείνοις χουφοτέραν τὴν 
ἐκεῖ χατασχευάζων χόλασιν, χαὶ τοῖς συναχμάζουσιν 
αὐτοῖς μεγίστην τῆς ἐπὶ τὸ βέλτιον μεταθολῆς προα- 
ποτιθέμενος ὑπόθεσιν - τοὺς δὲ μήτε οἴκοθεν, μήτε 
ἐχ τῆς τοιαύτης οἰκονομίας βουλομένους τι κερδαίνειν, 
ἀπαραιτήτῳ xoi φοδερᾷ τῆς χρίσεως ταμιευόμενος 
ἡμέρᾳ. "Ev βασιλείᾳ Ὀζίου xci Ἰωάθαν, καὶ Ἄχαζ 
xoi ᾿Εζεχίου, οἱ ἐδασίλευσαν τῆς Ἰουδαίας. Καὶ τὸν 
καιρὸν ἀναγχαίως P προτίθησι, τὸν φιλόπονον ἀχροα- 
τὴν παραπέμπων εἰς τὴν ἱστορίαν τῶν γεγενημένων, 
Οὕτω γὰρ εὐμαθεστέρα τε ἔσται χαὶ σαφεστέρα ἣ 
προφητεία, εἰ μάθοιμεν, πῶς τῶν πραγμάτων διαχει- 
μένων, χαὶ πῶς τῶν τραυμάτων ἐχόντων τῶν "Iou- 
δαϊχῶν, οὗτοι τὰ φάρμαχα χατεσχεύασαν. "Axous , 
οὐρανὲ, xal ἐνωτίζου, γῇ, ὅτι Κύριος ἐλάλησε. MoA- 
λοῦ γέμει τοῦ θυμοῦ τὸ προοίμιον. Εἰ γὰρ μὴ σφοδρά 
τις ἦν xo ἄφατος ἢ ὀργὴ, οὐχ ἂν τοὺς ἀνθρώπους 
ἀφεὶς, πρὸς τὰ στοιχεῖα τὸν λόγον “ ἔστρεψε. Ποιεῖ δὲ 
αὐτὸ, οὐχ ὥστε τὴν ὀργὴν ἐνδείξασθαι μόνον, ἀλλ᾽ 
ὥστε χαὶ αὐτοὺς τοὺς ἀχούειν. μέλλοντας μετὰ πολ- 
λῆς ἐντρέψαι τῆς ὑπερδολῆς, δεικνὺς ὅτι τῶν ἀναι- 
σθήτων φύσει στοιχείων χεῖρον οἱ λόγῳ τετιμημένοι 
διάχεινται. Τοῦτο δὲ καὶ ἑτέροις ἔθος προφήταις ποιεῖν. 
Διά τοι τοῦτο χαὶ ὃ πρὸς τὸν Ἱεροδοὰμ, ἀποσταλεὶς, 
ἀφεὶς τὸν βασιλέα πρὸς ὃν ἀπεστέλλετο, τῷ θυσια- 
στηρίῳ διαλέγεται. Καὶ Ἱερεμίας τὴν γὴν ἐχάλει 


λέγων: Γῆ, γῆ, γῆ ᾿ γράψον τὸν ἄνδρα τοῦτον, ἄνδρα 


E 


ἐχκήρυχτον. Kal ἕτερος πάλιν ἔλεγεν - Ἀχούσατε, 
φάραγγες, θεμέλια τῆς γῆς. ΥἹοὺς ἐγέννησα. Οὐ τὴν 
χοινὴν πρὸς πάντας ἀνθρώπους τίθησιν εἰς αὐτοὺς 
εὐεργεσίαν, ὅπερ ἦν τὸ γενέσθαι, ἀλλὰ τὴν ἐξαίρετον, 
ὅπερ ἦν ἃ τὸ υἱοὺς γενέσθαι. Πανταχοῦ γὰρ ἄρχει 
τῶν εὐεργεσιῶν ὃ Θεὸς, καὶ ὥσπερ τὸν ἄνθρωπον 
πλάττων, οὐδέπω γενόμενον ἐτίμησε τῇ ἀρχῇ, εἰπὼν, 
Ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾽ εἰκόνα ἡμετέραν xol xa 
ὁμοίωσιν * ἐπὶ δὲ τῆς Καινῆς χαὶ μειζόνως - οὐ γὰρ 
δὴ μόνον μηδὲν εἰργασμένους, ἀλλὰ χαὶ μυρία καχὰ 
εἰργασμένους ἐτίμησε διὰ τῆς τοῦ λουτροῦ παλιγγε- 
νεσίας - οὕτω xol ἐνταῦθά ἐστιν ἰδεῖν, ὅτι τὴ υἱοθεσίᾳ 


* Hic levi mutatione series melius est sic τὸν λόγον ἂν 
ἔστρεψε, vel, ut Bavaricus, ἔτρεψε. 

* Hic omnino legendum τὸ υἱοὺς γενέσθαι, ut habet 
Bavaricus. In Editis τό deerat. 


IN 1SAIAM, CAP. I. * 47 


οὐχὶ μόνον οὐδὲν χατωρθωχότας, ἀλλὰ καὶ ἐπταιχότας 
ἐτίμιησεν.Οὐ μὴν ἐπειδὴ τιμᾷ πρὸ τῶν πόνων, ἀποστε- 
ρεῖ μετὰ τοὺς πόνους, ἀλλὰ καὶ τότε μείζονα δίδωσι 
τὰ ἔπαθλα. Καὶ ὕψωσα. Τὰ ἐν Αἰγύπτῳ, τὰ ἐν τῇ 
ἐρήμῳ, τὰ ἐν Παλαιστίνη ἑνὶ ῥήματι παρέδραμεν. Ἔθος 
γὰρ τῷ Θεῷ τοῦτο; διὰ τὴν περιουσίαν τῶν εὐεργεσιῶν 
μὴ καταμικρὸν ἐνδιατρίδειν τῇ διηγήσει τῶν γεγενὴ- 
μένων, Αὐτοὶ δέ με ἠθέτησαν. Παρέδησάν μου, φησὶ, 
τὸν νόμον, τὰ προστάγματα χατέλιπον. "γνω βοῦς 
τὸν χτησάμενον,, xal ὄνος τὴν φάτνην τοῦ χυρίου αὐ- 
τοῦ. Αἱ συγχρίσεις αὔξησιν τῆς κατηγορίας ποιοῦσι, 
χαὶ μάλιστα ὅταν ἐξ ἀνίσων ὦσι" χαθὼς xol ὃ Χρι- 


noravit. Nec vero quia ante labores honorare 
solet, post labores mercede privat ; sed tunc ma- 
jora confert premia. Et exaltavi. Qua in JEgy- 
s pto, qua in deserto, quz in Palzstna gessit, 
À uno verbo carptim tetigit. Mos enim Deo est 
ob beneficiorum copiam in narratione gestorum 
non minutatim insistere. /Zpsi autem spreverunt 
né. 'lransgressi sunt, inquit, legem. meam , 
mandata dereliquerunt. 3. Cognovit bos pos- 
sessorem suum, et asinus presepe domini sui. 
Comparationes accusationi accessionem parant , 
maxime vero cum ex inequalibus concinnan- 


στός φησι: Ἄνδρες Νινευῖται ἀναστήσονται ἐν τῇ 
χρίσει μετὰ τῆς γενεᾶς ταύτης, καὶ χαταχρινοῦσιν 
αὐτήν - xai πάλιν * Βασίλισσα νότου ἐγερθήσεται ἐν 


tur : quemadmodum et Christus ait : iri JVini- Luc. 1:. 
vite surgent in judicio cum. generatione hac, ?^ 
et condemnabunt eam ; ac rursum : Hegina lid. v.31. 


τῇ κρίσει, καὶ καταχρινεῖ τὴν γενεὰν ταύτην, ὅτι 
ἦλθεν ἐχ τῶν περάτων τῆς γῆς ἀχοῦσαι τὴν σοφίαν 
Σολομῶντος. Καὶ Ἱερεμίας δὲ πάλιν φησί - Πορεύ - 
θητε εἰς νήσους "Χετιὶμ,, καὶ ἴδετε εἰς Κεδάρ. "Amo- 
στείλατε xo γνῶτε, εἰ ἀλλάξονται ἔθνη θεοὺς αὐτῶν " 
& δὲ λαός μου ἠλλάξατο τὴν δόξαν αὐτοῦ, ἐξ ἧς οὐχ 
ὠφεληθήσεται. Τὸ ἀνεπαχθὲς τῆς νομοθεσίας δεί- 
χνυσι, καὶ ὅσον ἀπαιτεῖ παρὰ τῶν ἀνθρώπων μέτρον, 
ὃ καὶ ἀλόγοις εὔκολον κατορθῶσαι, καὶ ἀλόγων τοῖς 
ἀνοητοτέροις. Ἀλλ᾽ ἐρεῖ τις, ὅτι ἐχεῖνα ἐν τῇ φύσει 
ἔχει τὸ γνωρίζειν. ᾿Αλλὰ δυνατὸν τὰ φύσει χατορθού- 
ἵμενα ἐχείνοις ix προαιρέσεως ὕφ᾽ ἡμῶν γίνεσθαι, 
ἼΕγνω βοῦς τὸν κτησάμενον * ἢ οὗ τῷ ἐξαιρέτῳ τῆς 
δωρεᾶς τιθεὶς αὐτοὺς, ἀλλὰ καὶ τῇ ὑπερόολῇ τῆς κα- 
χίας αὐτῶν αὔξει τὴν κατηγορίαν. Ὥσπερ γὰρ εἰς 
ἐντροπὴν αὐτῶν τὰ στοιχεῖα καλεῖ, οὕτω πάλιν οὐχ 
ἀνθρώποις, ἀλλὰ ἀλόγοις αὐτοῖς συγχρίνει » καὶ τού- 
τῶν τοῖς ἀνοητοτάτοις, xai δείκνυσι χείρους κἀκείνων. 


austri surget in judicio , et. condemnabit 
B generationem. hanc , quia venit ex. finibus 
terre audire sapientiam Salomonis. Rursusque 


Jeremias ait : Jte ad insulas Chetiim et videte in Jer. 2. το. 


. Cedar. Mittite et cognoscite, si mutabunt gen- δ 
tes deos suos : populus vero meus mutavit glo- 
riam suam, ex quo nihil proficiet. Docet legem 
non duram esse, et quantam mensuram exigat ab 
hominibus, quam bruta, et bruta omnium stupi- 
dissima implere possint. Sed dixerit quispiam , 
Illa in natura habent quod cognoscant. Sed pos- 
sumus ea que bruta ex natura sua faciunt ex 
proposito voluntatis implere. Cognovit bos pos- 

€ sessorem. Non ex doni excellentia in medium ad- 
ducit, sed ex nequitie redundantia illorum auget 
reprehensionem. Quemadmodum enim ad illorum 
pudorem elementa evocat : ita non hominibus, 
sed brutis ipsos comparat, ac brutorum stupidis- 
simis, illisque pejores esse ostendit. 


$. Idem facit et Jeremias, turturem et hirun- Jer. 8. 7. 
dinem in medium evocans ; et Salomon, nunc ad Prov. 6. 6 
formicam, nunc ad apem mittens eum qui otiose Eccli. it. 


Οὕτω xai Ἱερεμίας ποιεῖ, τρυγόνα καὶ χελιδόνα 
παράγων εἰς μέσον, χαὶ 6 Σολομῶν δὲ νῦν πρὸς τὴν 


μύρμηχα, νῦν δὲ πρὸς τὴν μέλιτταν πέμπων τὸν ἀργὸν 
βίον ζῶντα. Ἰσραὴλ δέ με οὐκ ἔγνω. ᾿Ἐπίτασις xa- 
χίας, ὅταν χαὶ οἵ φχειωμένοι, χαὶ μετὰ τοσαύτας 
τιμὰς, καὶ πάντες ἀθρόόν πρὸς τὴν χαχίαν ὦσιν ηὐ- 
τομοληχότες. Οὐχ εἶπεν, Ἰαχὼδ, ἀλλ᾽ Ἰσραὴλ, ὥστε 
τῇ ἀρετῇ τοῦ προγόνου τῶν ἐκγόνων μείζονα δεῖξαι 
τὴν ἀγνωμοσύνην. Ὁ μὲν γὰρ τῇ τῆς ψυχῆς ἀρετῇ 
τὴν εὐλογίαν ἐπεσπάσατο τὴν τῆς προσηγορίας ; οἵ 
δὲ διὰ τῆς παρανομίας αὐτὴν προύδωχαν. Καὶ 6 λαός 
μου ἐμὲ οὗ συνῆχεν * Ἐμὲ, φησὶ, τὸν τοῦ ἡλίου φα- 
νερώτερον. Οὐαὶ ἔθνος ἁμαρτωλόν. Καὶ τοῦτο τοῖς 


a Sic Reg. et Savil.; in Morel. vero Χετίμ. 

b In hunc locum hec babet Allenus in notis Savilii , 
p. 439: «οὐ τῷ ἐξαιρέτῳ τῆς δωρεᾶς τιθεὶς αὐτοὺς, etc. 
forte οὐ μόνον τῷ. Et pro τιθεὶς αὐτούς puto rectius legi 


vivit. Zsraél autem. me non cognovit.  Accessio ?* 
malitiz est, cum. ii qui familiares erant, post tot 
honores , omnes confertim ad malitiam sponte 


p confugiunt. Non dixit, Jacob, sed, Zsrael, ut ex 


virtute progenitoris ingratum nepotum animum 
magis ostenderet. Ille enim animi virtute benedi- 
ctionem in nomine expressam promeruit : illi vero 
ob iniquitatem ipsam prodiderunt. Et populus 
meus me non intellexit : Me, inquit, sole cla- 
riorem. 4. c genti peccatrici. Hoc etiam pro- 


posse δοθείσης αὐτοῖς, etc. Talis loquutionis exemplum 
est Act. 11, 17, τὴν ἴσην δωρεὰν ἔδωχεν αὐτοῖς ὃ Θεός, etc.» 
Sine Mss. auctoritate nihil ausim mutare : etsi locus 
non vacet suspicione mendi, 

2. 


Matth. 11. 
21. 
Luctus se- 


pe emendat 
quos 


608, 


8 s. 


phetis in more fuit, ut eos lugerent, qui incura- 
bili morbo laborarent, Sic οἱ Jeremias multis in 
locis ; sic et Christus cum dicit : Zee tibi Cho- 
razi,ve tibi Bethsaida. Nam hoc etiam doctri- 
no species est. Quem enim sermo non potuit re- 


jÍOANNIS CHRYSOST. 


sermo. non formare, luctus perszpe emendavit. Populo pleno 


potest 
emendare, 


Matth.3.7. 


Ibid v.8. 


Baruch. ἡ. 
7. 8? 


peccatis. Alia accusationis accessio, quod omnes, 
quod admodum [ peccatores sint]. Semni ne- 
quam. Non originem eorum vituperat, sed osten- 
dit eos a prima zetate improbos fuisse. Sicut enim 
Joannes cum dicit, .Serpentes , genimina vipe- 
rarum, non naturam vituperat : non enim dixis- 
set, Facite igitur fructus dignos ponitentic, 
si ex natura et ab ortu tales fuissent: sic et. hoc 
loco cum dicit: Semini nequam , non ortum 
probro dat illis, Filiis exlegibus. Non dixit, Pra- 
varicatoribus, sed, Exlegibus, qui non meliori 
essent affectu, quam si legem numquam excepis- 
sent. Sed propositi differentiam significat. Dere- 
liquistis Dominum, οἱ αὐ iracundiam provo- 
castis. Per emphasin hoc dixit. Sufficiebat enim 


ARCHIEP. 


E 


τὶ 
A 


nomen Dei ad accusationem : qua de re Jeremias B 


expostulat dicens : Quia ab illo defecerunt, et 
demonibus adheserunt. Sanctum. Israel. Hacc 
quoque criminationis accessio est, quia cum com- 
munis omnium Dominus sit, ipsis tunc (proprie) 
notus erat. /balienati sunt retrorsum. 5. Quid 
ultra percutiemini addentes prevaricationes ? 
Maxima damnatio, cum ne ex suppliciis quidem 
meliores fiunt. TIlludque species beneficii erat , 
quod punirentur. Neque enim dicere possent 
Deum honorasse tantum et beneficiis affecisse, 
peccantes autem dimisisse ; sed ille honoribus at- 
trahebat, et suppliciorum timore ad meliorem 
frugem revocabat, et inter utraque illi incurabili 
inorbo detenti manebant. Omne genus medicinz 
exhibuit, secans, urens : morbus tamen non ces- 
sit, quod maxime signum est incurabilis zgritu- 


C 


dinis, cum non potest quis remedium accipere. - 


Omne caput ad laborem, et omnecor. ad tri- 
stitiam. 6. 4 pedibus usque ad caput non est 
in eo integritas, neque vulnus, neque vibexz, 
neque plaga tumens. Deinde narrat cruciatus et 
supplicia : neque enim minor hacc est species be- 
nelicii et honoris ipsis collati. Omnes enim, in- 


* Morel. male χωριξί. Reg. et Savil. ut in textu. In- 
fra vero Savilius legendum opinatur. οὐ τὴν γέννησιν 23- 
τῶν, non γένεσιν. Sed ha voces sepe inter se mutan- 
iur; γένεσιν Stare posse pulo, 

^ Αλλὰ τῆςπροκιρέσεως τὴν διαφορὰν δηλοῖ. Hic Tilman- 
nus vertit: Zndicat preterea libere voluntatis excel- 


D 


CONSTANTINOP. 


προφήταις ἔθος, τοὺς τὰ ἀνίατα νοσοῦντας θρηνεῖν, 
Οὕτω xol Ἱερεμίας πολλαχοῦ - οὕτω x«i Χριστὸς 
λέγων * Οὐαί σοι “ Χωραζὶ, οὐαί σοι Βηθσαῖδά. ᾿Επεὶ 
χαὶ τοῦτο διδασχαλίας εἶδος. Ὃν γὰρ οὐχ ἀνεχτήσατο 
λόγος, τοῦτον πολλάχις διώρθωσε θρῆνος. Λαὸς πλή- 
ρης ἁμαρτιῶν. Ἄλλη προσθήχη χατηγορίας, τὸ xat 
πάντας, xoi μετ᾽ ἐπιτάσεως. Σπέρμα πονηρόν. Οὐ 
τὴν γένεσιν αὐτῶν διαδάλλει, ἀλλὰ δείχνυσιν ἐκ 
πρώτης ἡλικίας ὄντας χαχούς. “Ὥσπερ γὰρ 6 Ἰωάν - 
vic λέγων, "Ogstc, γεννήματα ἐχιδνῶν, o0 τὴν φύσιν 
ἀτιμάζει - οὐ γὰρ ἂν εἶπε, Ποιήσατε οὖν χαρποὺς 
ἀξίους τῆς μετανοίας, εἰ φύσει καὶ ἀπὸ γεννήσεως 
ἦσαν τοιοῦτοι * οὕτω χαὶ ἐνταῦθα λέγων, Σπέρμα πο- 
νηρὸν, οὗ τὴν γέννησιν αὐτῶν διαδάλλει. ΥἹοὶ ἄνομοι. 
Οὐχ εἶπε, παράνομοι, ἀλλ᾽, Ἄνομοι, τῶν οὐδαμῶς 
εἰληφότων νόμον οὐδὲν ἄμεινον διαχείμενοι. * Ἀλλὰ 
τῆς προαιρέσεως τὴν διαφορὰν δηλοῖ. ᾿Εγχατελίπετε 
τὸν Κύριον, καὶ παρωργίσατε. ᾿Εμφαντιχῶς τοῦτο 
εἴρηχε. Καὶ γὰρ ἤρχει τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ εἰς χατη- 
γορίαν - ὅπερ Ἱερεμίας ἐγκαλεῖ λέγων, Ὅτι xol αὐτοῦ 
ἀπέστησαν, καὶ δαίμοσι προσηλώθησαν. Τὸν ἅγιον 
τοῦ Ἰσραήλ. Καὶ τοῦτο κατηγορίας ἐπίτασις, ὅτι 
χοινὸς ὧν ἁπάντων Δεσπότης, αὐτοῖς ἐγνωρίζετο τότε. 
᾿ἈἈπηλλοτριώθησαν εἰς τὰ ὀπίσω. Τί ἔτι πληγῆτε 
προστιθέντες ἀνομίας ; Μεγίστη χατάγνωσις,, ὅταν 
μηδὲ ταῖς τιμωρίαις γίνωνται βελτίους. Kal τοῦτο 
δὲ εἶδος εὐεργεσίας, τὸ κολάζειν. Οὐδὲ γὰρ ἂν ἔχοιεν 
εἰπεῖν, ὅτι ἐτίμησε καὶ εὐηργέτησε μόνον, ἁμαρτάνον- 
τας δὲ ἠφίει - ἀλλὰ xo τιμαῖς ἐφείλχετο, xol φόδῳ 
τῶν χολάσεων ἐσωφρόνισε , χαὶ ἐν ἑχατέροις ἔμειναν 
ἀνίατα νοσοῦντες. Πᾶν εἶδος ἰατρείας ἐπεδείξατο, 
τέμνων, χαίων " τὰ δὲ τῆς νόσου οὐδὲ οὕτως εἶξε, ὃ 
μάλιστα τοῦ νοσεῖν ἀνίατα σημεῖόν ἐστι, τὸ μηδὲ δύ- 
νασθαι δέξασθαι θεραπείαν. Πᾶσα χεφαλὴ εἰς πόνον, 
xai πᾶσα χαρδία εἰς λύπην. ᾿Απὸ ποδῶν ἕως χεφαλῆς 
οὖχ ἔστιν ἐν αὐτῷ ὁλοχληρία, οὔτε τραῦμα, οὔτε 
μώλωψ, οὔτε πληγὴ φλεγμαίνουσα. Εἶτα λέγει τὰς χο- 
λάσεις xol τὰς τιμωρίας * οὐκ ἔλαττον γὰρ τοῦτο εἶδος 
εὐεργεσίας ἐστὶ xol τῆς τιμῆς τῆς εἰς αὐτοὺς γεγε- 
νημένης. Πάντας γὰρ, φησὶν, ἐκάχωσα, xoi εἰς λύπην 
αὐτοὺς ἐνέδαλον. Εἰ πᾶσα χεφαλὴ εἰς πόνον, πῶς οὐχ 
ἔστιν οὔτε τραῦμα, οὔτε μώλωψ ; Τὸ τραῦμα , τοῦ 
λοιποῦ σώματος ὑγιαίνοντος, τότε φαίνεται τραῦμα 
ὄν - εἰ δὲ ὅλον ἡλχωμένον τύχοι οὐχέτι ἂν φανείη τὸ 
ἕλκος. Τοῦτο οὖν ἐνδείξασθαι βούλεται, ὅτι ὅλον τὸ 


lentiam, Διαφέρειν aliquando preecellere et. ewcellere ; 
vulgo autem. différre. Hic vero, ut liquet, διαφορά, si- 
gnificat differentiam inter ἄνομον € παράνομον. | Fort. 
leg. διακείμενοι" ἀλλὰ τ. mp. τ. διαφθορὰν δηλοῖ.} Ibidem 
Reg. ἐγχατελείπατε. Infra Reg. et Savil. ὅπερ ἱερεμίας, 
melius quam Morel. qui habet ὥσπερ Ἱερεμίας. 


IN ISAJAM, CAP. I. 


σῶμα ἥλχωτο, καὶ οὐχὶ τὸ μὲν ὑγίαινε, τὸ δὲ ἐξῳ-- 
δηχὸς ἦν, ἀλλ᾽ ἅπαν φλεγμονεῖ, ἅπαν μώλωψ εἷς. 
Οὐχ ἔστι μάλαγμα ἐπιθεῖναι. 'Γοῦτο τοῦ προτέρου 
βαρύτερον. Οὐ γὰρ τὸ νοσεῖν οὕτω χαλεπὸν, ὡς τὸ 
γοσοῦντα μηδὲ θεραπεύεσθαι δύνασθαι, καὶ μάλιστα 
ὅταν ὃ ἰατρὸς τοϊοῦτος 3. Οὔτε ἔλαιον, οὔτε καταδε- 
σμούς. “Ὥστε ποιῆσαι τὸν λόγον P ἐμφατιχὸν, ἐπέμεινε 
τῇ μεταφορᾷ - τοῦτο γὰρ αὐτῆς τὸ ἐξαίρετον. Ἢ γὴ 
ὑμῶν ἔρημος. Ταῦτα οὖχ ὡς γεγενημένα ἀπαγγέλλει» 
ἀλλ᾽ ὡς ἐσόμενα προαναφωνεῖ. Κέχρηνται δὲ τῷ ἔθει 
οἱ προφῆται τούτῳ, δικοῦ τε φοθοῦντες τὸν ἀχροατὴν, 
καὶ τῆς οἰκείας ἀληθείας τὴν δύναμιν ἐνδειχνύμενοι. 
Ὡς γὰρ τὰ παρελθόντα οὐχ ἔνι μὴ γεγενῆσθαι, “οὕτω 
τὰ μέλλοντα ὑπὸ τῶν προφητῶν λέγεσθαι, οὖχ ἔνι 
μὴ συμβῆναι, πλὴν εἰ μιή ποτε μετανοήσαιεν οἵ κο- 
λάζεσθαι μέλλοντες. Αἱ πόλεις ὑμῶν πυρίκαυστοι. Οὐ 
γὰρ ἠφάνισεν αὐτὰς παντελῶς, ἀλλ᾽ ἀφῆκεν ἑστάναι 
τὰ λείψανα τοῦ ἐμπρησμοῦ τοῦ βαρθαριχοῦ, μᾶλλον 
δυνάμενα χαθιχέσθαι τῆς τῶν δρώντων ὄψεως. Τὴν 
χώραν ὑμῶν ἐνώπιον ὑμῶν ἀλλότριοι κατεσθίουσιν 
αὐτὴν, καὶ ἠρήμωται χατεστραμμένη ὑπὸ λαῶν ἀλ- 
λοτρίων. ᾿Επίτασις συμφορᾶς, ὅταν xa θεαταὶ τῶν 
εοἰχείων γίνωνται συμφορῶν, καὶ μηδὲ ἐξ ἀχοῆς αὐτὰ 
μανθάνωσι μόνον. ᾿Εγχαταλειφθήσεται ἣ θυγάτηρ 
Σιὼν, ὡς σχηνὴ ἐν ἀμπελῶνι, καὶ ὡς ὀπωροφυλάχιον 
ἐν * σικυηράτῳ. 


Μέγα τι ἔχουσι xo. αἱ εἰκόνες, χαὶ μάλιστα αἱ ἐν 
τῇ Γραφῇ, εἰς παράτασιν τῶν λεγομένων. Τὴν Ἵε- 
ρουσαλὴμ. δὲ καλεῖ θυγατέρα Σιὼν, διὰ τὸ ὑποχεῖσθαι 
τῷ ὄρει. Ὥς σχηνὴ ἐν ἀμπελῶνι, καὶ ὡς ὀπωροφυλά-- 
xtv ἐν σικυηράτῳ. Τοῦ καρποῦ γὰρ ἀνηρημένου, καὶ 
τῶν γεωργῶν ἀπενεχθέντων, περιττὴ λοιπὸν ἣ τῆς 
πόλεως οἰκοδομή. Ὥς πόλις πολιορχουμένη. Τοῦτο τῆς 
ἀσθενείας αὐτῶν χαὶ τῆς ἐγχαταλείψεως αἴνιγμα. 
Ὅταν γὰρ μηδεὶς 6 βοηθῶν ἧ, τότε ἀνάγκη συγκε- 
χλεῖσθαι, τὴν ἀπὸ τῶν τειχῶν ἀσφάλειαν μόνην ἐχ- 
δεχομένους. Καὶ εἰ μὴ Κύριος Xa66a00 ἐγκατέλιπεν 
fiiv σπέρμα, ὡς Σόδομα ἂν ἐγενήθημεν, καὶ ὡς 


Ε 


Β 


9 
quit, afflixi, eosque in dolorem conjeci. Si omne 
caput in laborem, quomodo non est vulnus, neque 
vibex? Vulnus, reliquo corpore sano, tunc appa- 
ret vulnus : quod si totum exulceratum fuerit, 
non ultra vulnus apparebit. Hoc igitur significat, 
totum corpus fuisse ulceribus plenum : neque 
aliud sanum, aliud. uleeratum fuisse ; sed. totum 
intumuisse, totum ulcus unum fuisse. /Von est 
malagma apponere. Hoc priore gravius est. 
Morbo enim laborare non ita grave est, ut grum 
non posse sanari: presertim cum talis sit medi- 
cus. lVeque oleum, neque ligamina. Ut cum 
emphasi loquatur, perstat in eadem metaphora : in 
hoc enim sita est metaphora: prasstantia. 7. Terra 
vestra deserta. Hac non ut jam facta annuntiat, 
sed ut futura pradicit. Hoc utuntur more pro- 
phetze, simul auditorem terrentes, et su: veritatis 
vim ostendentes. Ut enim quz praeterierunt, non 
possunt non facta esse, sic quie futura a prophe- 
tis prenuntiata sunt, fieri nequit ut non contin- 
gant, nisi penitentiam agant illi qui supplicio 
sunt plectendi. Cipitates vestre succense igni. 
Non enim illas omnino delevit, sed permisit ut 
incendii barbarici reliquize superessent, que ma- 
gis ad intuentium aspectum pertingere possent. 
Regionem vestram coram vobis alieni devo- 
rant, et desolata est subversa a populis alienis. 
Calamitatis accessio est, cum proprie miseriz 
spectatores sunt, nec solo auditu illam discunt. 
8. Derelinquetur filia Sion, quasi tentorium in 
vinea, et sicut tugurium in cucumerario. 

4. Magnum quidpiam in se continent illae ima- 
gines, maximeque in Scriptura, ad amplificatio- 
nem sermonis. Jerusalem autem vocat filiam Sion, 
quod ei monti subjecta sit. Sicut tentorium in 
vinea; et sicut tugurium in cutumerario, Sub- 
lato namque fructu, summotisque colonis, su- 
perflua deinceps fuerit structura urbis. Sicut. urbs 
que obsidetur. Hoc znigmatice dicitur ad infir- 
mitatem et derelictionem ejus declarandam. Cum 
enim nullus est qui auxilietur, tunc necesse cst 
obsideri eos, quibus una superest murorum tute: 
la. 9. Et nisi Dominus Sabbaoth dereliquisset 


Vópogóa ἂν ὡμοιώθημεν. Ἔθος ἀεὶ τοῖς προφήταις €. nobis semen, quasi Sodoma fuissemus, et qua- 


b. Allenus vult hic legi ἐμφατιχώτερον, vel ἐμφατιχόν. 
Postrema lectio est Cod, Bavarici. Editi ἐμφατιχῶς. Paulo 
post Boisius in notis Savilii, p. 137, legendum putat : 
ταῦτα ὡς γεγενημένα ἀπαγγέλλει, ἀλλ᾽ οὐχ ὡς ἐσόμενα. Sed 
existimo locum, ut est, optime habere. 

* Hic notat Savilius : « Ibidem, τὰ μέλλοντα ὑπὸ τῶν 

. προφητῶν λέγεσθαι, que a prophetis predicenda sunt, 
mira, ut videtur, hypallage pro, que a prophetis fore 


dicuntur : quomodo etiam vertit Interpres. Boisius levi 
immutatione τὰ μέλλοντα τὰ ὑπὸ τῶν προρητῶν λεγόμενα 
ἔσεσθαι. » 

a Reg. et Savil. in textu hic et infra. σιχυηλάτῳ, Mo- 
rel. et Savil. in marg. σικυηράτῳ, atque ita legitur in 
Bibliis. Mox Savil. legendum putat παράστασιν ; sed cur 
hic non παράτασιν admittamus , ut supra 2zízasty, cum. 
maxime sic omnia exemplaria habeant ? 


FEom.9. 29. 


Psal. 49.4. 


Ibid. v. 8. 


Ibid. v. 9. 


10 5. JOANNIS CHRYSOST. 


si Gomorrha similes essemus. Mos est semper 
prophetis non illa solum predicere mala, quz 
passuri sunt przevaricatores, sed etiam ea quae di- 
gni sunt perpeti, ut in ipso supplicii tempore 
multas babeant Deo gratias, quod non pro merito 
scelerum , sed multo leviores luant pcenas. Hoc 
etiam dicit hoc loco, peccata nempe eorum non ea 
solum qua dicta sunt, sed etiam internecionem 
expetiisse, universaeque gentis exitium : quee etiam 
in Sodomitis contigerunt. Dei autem benignitas 
hzc fieri non sivit, sed poenam peccato longe le- 
viorem inflixit. Quia vero multa est affinitas Ve- 
tus inter et Novum Testamentum , jure illo Pau- 
lus estusus : et convenientius quam propheta dixit. 
Quemadmodum enim illo tempore, nisi magna 
fuisset Dei misericordia, omnes abrepti fuissent : 
sic in tempore Christi adventus, nisi gratia appa- 
ruisset, graviora his omnes passi essent. Dereli- 
quit autem nobis semen : de iis qui a captivitate 
servati sunt loquitur. 10. Zudite verbum. Do- 
mini, principes Sodomorum, attendite legem 
Dei nostri , populus Gomorrhe. Quando dixit 
illos esse dignos qui eadem paterentur, quz So- 
domitze, ostendit eos-eadem ausos esse quee Sodo- 
mitas. Ideo illos a communi appellatione nomi- 
nat. Nisi enim hoc esset, non opportuna fuisset 
loquutus. Quod enim nunc non in Sodomitas in- 
vehatur, sed in Judzos, illos sic appellans ob no- 
minis convenientiam,quz sequuntur indicant. Nam 
sacrificia commemorat, oblationes aliumque lega- 
lem cultum, cujus ne vestigium quidem erat apud 
Sodomitas. Legem Dei nostri in argumentum 
profert. 11. Quid mihi mulütudo sacrificiorum 
vestrorum ? dicit Dominus. Plenus sum ho- 
locaustis arietum, et adipem agnorum, sangui- 
nemque taurorum et hircorum nolo. Psalmus 
quadragesimus nonus totus huic loco similis est, 
aliis quidem verbis, eadem vero contextus sen- 
tentia. Illis enim, AZdvocabit celum desursum 
et terram discernere populum suum, simile est 
hoc dictum : Zudi, celum, et auribus percipe, 
terra, quia Dominus loquutus est; et catera 
cum his consentiunt. Quemadmodum enim David 
dicit : /Von in sacrificiis tuis arguam te, holo- 
causta autem tua in conspectu meo sunt sem- 
per : sic et Isaias ait : Quid mihi multitudo 
sacrificiorum vestrorum ? dicit Dominus. Ac 
rursus David dicit : /Von accipiam de domo tua 


b Sic legendum puto οὐ xzz τὴν ἀξίαν. 
α Sic notat Allenus in notis Savil. p. 139: « Sensus 
loci mihi videtur flagitare ut legatur ἐπιτηδειότερον εἶπεν 


ARCHIEP. 


- 
T 


E 


[s 


CONSTANTINOP. 


μὴ μόνον ἐχεῖνα προλέγειν, ἃ μέλλουσι πάσχειν οἵ 
πλημμελοῦντες δεινὰ, ἀλλὰ καὶ ἃ παθεῖν ἦσαν ἄξιοι, 
ἵνα καὶ ἐν αὐτῷ τῷ καιρῷ τῆς τιμωρίας πολλὰς ἴδωσι 
τῷ Θεῷ χάριτας, o0 "τὴν ἀξίαν τῶν πλημμελημά- 
των, ἀλλὰ ἐλάττονα πολλῷ τὴν δίχην τίνοντες. Τοῦτο 
γοῦν χαὶ ἐνταῦθά φησιν, ὅτι τὰ μὲν ἁμαρτήματα αὖ- 
τῶν οὐ ταῦτα τὰ εἰρημένα, ἀλλὰ πανωλεθρίαν ἀπή-- 
"et, χαὶ ὁλοχλήρου τοῦ γένους ἀφανισμὸν παντελῆ" 
ἃ δὴ xal ἐπὶ Σοδόμων συνέδη. "H δὲ τοῦ Θεοῦ φι- 
λανθρωπία οὐκ ἀφῆχε τοῦτο γενέσθαι, πολλῷ τῆς 
ἁμαρτίας ἐλάττονα τὴν τιμωρίαν ἐπάγουσα. ᾿Κπειδὴ 
δὲ πολλὴ τῆς Παλαιᾶς πρὸς τὴν Καινήν ἐστι συγγέ- 
veta , εἰχότως τούτῳ καὶ ὃ Παῦλος ἀπεχρήσατο * καὶ 
“ἐπιτηδειότερον εἶπεν ἢ 6 προφήτης. Ὥσπερ γὰρ ἐν 
ἐχείνῳ τῷ χαιρῷ, εἰ μὴ πολὺς 6 τοῦ Θεοῦ γέγονεν 
ἔλεος, πάντες ἂν ἀνηρπάσθησαν, οὕτω χαὶ ἐν τῷ 
καιρῷ τῆς τοῦ Χριστοῦ παρουσίας, εἰ μὴ τὰ τῆς χά- 
ρτος ἐφάνη, χαλεπώτερα τούτων πάντες ἂν ἔπαθον. 
᾿Εγχατέλιπε δὲ ἡμῖν σπέρμα" τοὺς σωθέντας ἀπὸ τῆς 


αἰχμαλωσίας λέγει. Ἀχούσατε λόγον Κυρίου, ἄρχον- 


τες Σοδόμων, προσέχετε νόμῳ Θεοῦ ἡμῶν, λαὸς 
Γομόῤῥας. "Ἐπειδὴ εἶπεν, ὅτι τὰ Σοδόμων ἦσαν ἄξιοι 
παθεῖν, δείχνυσιν ὅτι χαὶ τὰ Σοδόμων ἐτόλμων. Διὸ 
καὶ ἀπὸ τῆς χοινὴς αὐτοὺς ὀνομάζει προσηγορίας. 
᾿Επεὶ εἰ μὴ τοῦτο ἦν, οὐδὲ καιρὸν εἶχεν 6 λόγος, Ὅτι 
γὰρ οὐ πρὸς Σοδομηνοὺς ἀποτείνεται νῦν, ἀλλὰ πρὸς 
᾿Ιουδαίους, καλῶν αὐτοὺς τῇ τῆς προσηγορίας χοινω-- 
va, δείκνυσι τὰ μετὰ ταῦτα λεγόμενα. Θυσιῶν γὰρ 
μέμνηται καὶ προσφορῶν καὶ τῆς ἄλλης τῆς νομιχῆς 
λατρείας, ἧς οὐδὲ ἴχνος ἦν παρὰ Σοδομίταις. Νόμῳ 
Θεοῦ ἡμῶν, τῷ ἐλέγχῳ φησί. Τί μοι πλῆθος, φησὶ, 
τῶν θυσιῶν ὑμῶν; λέγει Κύριος. Πλήρης εἰμὶ ὁλοχαυ- 
τωμάτων χριῶν; καὶ στέαρ ἀρνῶν, xol αἷμα ταύρων 
καὶ τράγων οὗ βούλομαι. Ὃ ψαλμὸς 6 τεσσαραχοστὸς 
ἔννατος ὅπας τῷ χωρίῳ τούτῳ προσέοικε , δι’ ἕτέ- 
gov μὲν ῥημάτων, διὰ τῶν αὐτῶν δὲ φαινόμενος νοη- 
μάτων. Τῷ γὰρ ἐν τῷ ψαλμῷ, Προσχαλέσεται τὸν 


οὐρανὸν ἄνω xal τὴν γῆν, τοῦ διαχρῖναι τὸν λαὸν αὖ - 


. τοῦ, ἴσον ἐστὶ τὸ. " Axous, οὐρανὲ, καὶ ἐνωτίζου, γῆ, 


Β 


ὅτι Κύριος ἐλάλησε " καὶ τὰ ἑξῆς δὲ τοιαῦτα. Ὥσπερ 
γὰρ 6 Δαυίδ φησιν, Οὐχ ἐπὶ ταῖς θυσίαις σου ἐλέγξω 
σε, τὰ δὲ δλοχαυτώματά σου ἐνώπιόν μού ἐστι δια - 
παντός" οὕτω xol ὃ Ἡσαΐας φησὶ, Τί μοι πλῆθος 
τῶν θυσιῶν ὅμῶν, λέγει Κύριος. Καὶ πάλιν 6 μὲν 
Δαυίδ φησιν, Οὐ δέξομαι ἐκ τοῦ οἴχου σου μόσχους, 
οὐδὲ ἐκ τῶν ποιμνίων σου τράγους" ὃ δὲ Ἡσαΐας, 
Ὁλοχαυτώματα χριῶν, καὶ στέαρ ἀρνῶν, xol αἷμα 


ταύρων xal τράγων o0 βούλομαι. ᾽᾿Ἐπειδὴ γὰρ ἐγκα- 


3 ὃ προφήτης. Sic im sequentibus, ὁ Τμαῦλος εὐτονώτερον 
τῷ λόγῳ χεχρημένος.» Recte notatum : nam Bavaricus 
ἐπιτηδειότερον ἣ b προφήτης. [ Edebatur er» ὃ mpog.] 


IN I1SAIAM 


λούμενοι συνεχῶς ἐπὶ τῷ τῆς ἄλλης ἀρετῆς εἶναι 
ἔρημοι, ἀντὶ μεγίστης ἀπολογίας τὰς θυσίας προεθάλ- 
λοντο, ὡς συνεχῶς αὐτὰς ἐπιτελοῦντες, εἰκότως Exá- 
τεροὸς ὃ προφήτης, μᾶλλον δὲ καὶ oi ἄλλοι πάντες, 
ταύτης ἐχθάλλουσιν αὐτοὺς τῆς ἀπολογίας. Ὅθεν δῆ- 
λον, ὅτι οὐ προηγουμένως αὐταὶ ἐδόθησαν, ἀλλ᾽ ὥστε 
παιδαγωγίαν γενέσθαι τῆς ἄλλης ἐντεῦθεν αὐτοῖς πο- 
λιτείας. ᾿Επεὶ δὲ τῶν ἀναγκαίων κατεπειγόντων ἀμε- 
λοῦντες, ἐν τούτοις ἠσχόληντο, οὐδὲ ταύτας λοιπὸν 
* προσίεσθαί φησιν ὃ Θεός. Οὐδὲ ἂν ἔρχησθε ὀφθῆναί 
μοι. ᾿Εὰν παραγένησθε, φησὶν, εἰς τὸν ναόν. ''íc γὰρ 
ἐξεζήτησε ταῦτα Ex τῶν χειρῶν ὑμῶν ; Καὶ μὴν δλό- 
χληρον σύγχειται βιδλίον τὸ Λευιτιχὸν λεγόμενον, 
περὶ τῆς τῶν θυσιῶν ἀχριδείας νομοθετοῦν. Καὶ ἐν 
τῷ Δευτερονομίῳ δὲ χαὶ ἐν ἑτέροις πλείοσι πολλοὶ 
περὶ τούτων εἰσὶ διεσπαρμένοι νόμοι. Πῶς οὖν φησι, 
Τίς ἐξεζήτησε ταῦτα ἐκ τῶν χειρῶν ὑμῶν ; Ἵνα μά- 
θῃς, ὅτι οὐ προηγούμενον ἦν Θεοῦ θέλημα, τὸ τὰ 
τοιαῦτα νομοθετεῖν, ἀλλ᾽ ἀπὸ τῆς αὐτῶν ἀσθενείας 
τὴν ἀρχὴν ἔλαθεν f περὶ τούτων νομοθεσία. Ὥσπερ 
γὰρ οὐχ ἐδούλετο γυναῖκα ἐχθαλέσθαι τὴν ἅπαξ ἀνδρὶ 
συναφθεῖσαν, " μειζόνων δὲ ἐκχόπτων χαχῶν, τὸ μὴ 
χωλυομένους ἐχθαλεῖν, ἀναγκάζεσθαι σφάττειν ἔνδον 
οὔσας xa μισουμένας, τὸ ἔλαττον συνεχώρησεν" 
οὕτω δὴ χαὶ ἐνταῦθα, κωλύων τὸ δαίμοσι θύειν, χα- 
τεδέξατο ὅπερ οὐχ ἐδούλετο, ἵν᾽ ὅπερ ἐδούλετο κατορ- 
θώσῃ. 'Fouro γοῦν αὐτὸ πάλιν Ἀμὼς 6 προφήτης 
ἐνδεικνύμενος ἔλεγε- Μὴ σφάγια xal θυσίας προση- 
νέγκατέ μοι ἔτη τεσσαράχοντα ; λέγει Κύριος. Καὶ ὃ 
Ἱερεμίας δέ φησιν- Οὐ ταῦτά ἐστιν, ὃ ἐνετειλάμην 
τοῖς πατράσιν ὑμῶν. 


᾿Κπειδὴ γὰρ καὶ δαίμονες τοῦτον ἐθεραπεύθησαν 
τὸν τρόπον, καὶ αὐτὸς οὗτος, ἵνα μηδεμία τοῖς ἀσθε- 
νεστέροις ἐντεῦθεν ἀπωλείας γένηται πρόφασις, συν- 
εχῶς διὰ πάντων ταῦτά φησι τῶν προφητῶν. ᾿Εχεῖνοι 
μὲν γὰρ xol μὴ διδομένων ἠγανάχτουν, xol συνεχῶς 


» 


CAP. C1. l1 


vitulos, neque de gregibus tuis hircos ; Isaias 
vero : /ZJolocausta arietum , et adipem agno- 
rum, et sanguinem taurorum el hircorum nolo. 
Nam quia accusati frequenter, quod caeteris virtu- 
tibus vacui essent, pro maxima defensione sacri- 
ficia obtendebant, ut quz frequenter persolvebant, 
merito uterque propheta, imo potius caeteri omnes 
ab hac defensione illos exturbant. Unde planum 
est ea non esse per se pracipue constituta, sed ut 
ad rectum vitae institutum ceterasque virtutes illos 
deducerent. Quia vero illi, czeteris qua necessaria 
erant neglectis, his incumbebant, se illa demum non 
admittere dicit Deus. 12. /Veque veneritis ut ap- 
pareatis mihi. Si accesseritis, inquit, ad templum. 
Quis enim quesivit hec de manibus vestris ? 
Certe totus ille liber qui Leviticus dicitur, de 
sacrificiorum accuratione leges exhibet. In Deute- 
D ronomio quoque et in aliis plurimis locis multae 
de sacrificiis sparsz sunt leges. Quare igitur di- 
cit: Quis requisivit hec de manibus vestris ? 
Ut discas illam non fuisse praecipuam Dei volun- 
tatem, ut talia sancirentur, sed ab eorum infirmi- 
tate initium illas leges duxisse. Quemadmodum 
enim nolebat mulierem semel viro conjunctam 
repudiari ; graviora tamen mala succidens, ne re- 
pudiare vetiti, illas invisas uxores intus jugula- 
rent, minus malum permisit : sic et circa rem 
hanc fecit, ut dzemonibus immolare prohiberet , 
id quod minime volebat admisit, ut quod volebat 
assequeretur. Hoc ipsum rursus Amos propheta 
declarans dicebat : /Vum victimas et hostias 4mos. 5. 
obtulistis mihi quadraginta annis ? dicit Do- ?* 
minus. Jeremias quoque ait: [Von sunt luec que Jer. 7. 33. 
mandavi patribus vestris. 

5. Quoniam enim d:mones hoc culti suit 
modo, ipse, ne quepiam hinc infirmioribus per- 
niciei occasio oriretur, hc frequenter per prophe- 
tas omnes denuntiat. Hzec cum. non darentur, illi 
indignabantur, ac frequenter instabant, nidorem 


€ 


Sactificia 
olim cur in- 
stituta, 


Repudium 
in veteri Le- 
ge cur per- 
missum. 


E 


£e 1 * » 
ἐπέχειντο τὴν χνίσσαν xa τὸν χαπνὸν ἀπαιτοῦντες A οἱ fumum exigentes, dicentesque : 


καὶ λέγοντες" 


^ Τὸ γὰρ λάχομεν γέρας ἡμεῖς. 
Αὐτὸς δὲ οὔτε ἐξ ἀρχῆς ἤτησε, καὶ ἡνίκα ἐκέλευσεν, 


^ Keg. προϊέσθαι. 

b Μειξόνων ὃξ ἐχχόπτων χαχῶν. Hic omnino aliquid 
desiderari videtur, verbi gratia, μειζόνων δὲ ἐχχόπτων 
χαχῶν [ὑπόθεσιν], aut aliqua vox similis. Infra locus qui 
quasi ex. Michaa assumtus proferebatur in Editis, est 
Amosi, et Bavaricus ἡ μώς habet, ut nos restituimus, 

* Moc ait Jupiter Junonem alloquens, Iliad, A, 49, 


Hunc enim honorem nos sortiti sumus. Nam 


Ipse vero id neque ab initio petiit , et quando 


itemque Jupiter deorum ccetum alloquens, Iliad. o, 70, 
cum de restituendo Hectoris cadavere ageretur, Hoc 
ἡμιστιχίῳ utitur alibi Chrysostomus, ut supra in Psalm. 
49, p. 230, B. Infra Savilius χαὶ ἡνίκα ἐπετέλουν τὸ μή, 
male. Morel. τῷ, sed vera lectio est ἐπετελοῦντο, ut habet 
Bavaricus. Ibidem qua a voce ἀνάξιος usque ad πατεῖν 
habentur, ex Bavarico desumta sunt. 


12 S. 


jussit, ostendit se non libentem hac permittere ; 
neque hoc tantum hinc patet, sed etiam quia cito 
solvit, et quia cum illa persolverent non admisit : 
atque uno verbo per omnia significavit, hujus- 
modi cultum et ritum majestate sua longe indi- 
gnum esse. Hoc itaque ait : Propter vos hzc tole- 
ravi,neque his opus habui.Calcare atrium meum 
non apponelis. Àut captivitatem praedicit , aut 
etiam hoc vetat, quia non cum recto animo ingre- 
diebantur. 43. Si offeratis mihi similam, va- 
num. Mandatorum enim alia propter se ipsa, alia 
aliam ob causam constituebantur; ut Deum nosse, 
non occidere, non mechari, et quecumque talia, 
propter utilitatem inde provenientem sanciebantur; 
sacrificare autem , incensum offerre, sabbatum 
servare, et similia rursum, non ut hec fierent 
simpliciter, sed ut ex eorum exercitio a demonum 
cultu abducerentur. Quia igitur haec quidem per- 
solvebant, sed nullam inde utilitatem percipie- 
bant, sed adhuc dzemonibus addicti erant, jure 
hec quoque ejiciuntur : quandoquidem merito 
quis arborem excidat, foliis et ramis ornatam, sed 
fructu vacuam. Nam colonus omnem curam circa 
arborem adhibet, non corticis aut trunci causa, sed 
ut fructum decerpat. Jncensum abominatio mihi 
est. Viden' eum non de natura eorum quz sibi 
offerebantur gavisum esse, sed offerentium. men- 


Gen.8. 21, tem exploravisse? Ideo fumum et nidorem ex sa- 


crificio Noé surgentem odorem suavitatis vocavit, 
incensum vero abominationem. Nam, ut dicebam, 
non naturam donorum, sed affectum offerentium 
requirit. 14. JVeomenias vestras et sabbata. 
Observandum est eum nihil eorum quz necessaria 
sunt excludere, sed haec, quz etiam Christus ad- 
veniens abrogavit. Quamobrem. Paulus vehemen- 
tiore usus sermone, cum contra Judzos pugnaret, 
non hzc solum, sed et alia his plurima afferens, 
eos, qui nihil ex se (virtutis ) exhiberent, nihil 


Rom.2.17. inde. lucri referre dixit, his verbis : S autem tu 


18. 


Judieus cognominaris, et requiescis in lege, et 
gloriaris in Deo, et nosti voluntatem ejus, et 
probas utiliora, instructus per legem. Et rursus: 


Ibid.v. 25. Circumcisio quidem prodest,si legem observes; 


si autem prevaricator sis, circumcisio tua pre- 
putium facta est. Nec quidpiam fructus eos inde 
percipere dixit, quod lex eis concredita sit, quia 
non crediderunt : id quod alio modo David sub- 


Psal. jg. indicans dicebat : Peccatori autem dixit Deus: 
16. 


b Sic Bavaricus recte. Editi θυσίαν et mox προσρερο- 
μένων, male. 
c ἀπὸ τοῦ πιστευθῆναι αὐτοὺς. Savil. in textu αὐτόν, 


JOANNIS CHRYSOST. ΑΒΟΗΙΕΡ, 


Β 


€ 


D 


E 


CONSTANTINOP. 


ἔδειξεν, ὅτι οὐχὶ βουλόμενος τοῦτο ἐπέτρεψεν" οὐ 
ταύτη δὲ μόνον, ἀλλὰ καὶ τῷ καταλῦσαι ταχέως αὐτὰς, 
καὶ ἡνίκα ἐπετελοῦντο, μὴ προσίεσθαι" καὶ διὰ πάν- 
τῶν ἁπαξαπλῶς ἐδήλου ὅτι πολλῷ τῆς μεγαλωσύνης 
αὐτοῦ τῆς λατρείας οὗτος ὃ τρόπος ἀνάξιος. Τοῦτο 
οὖν φησι νῦν, ὅτι Ov ὑμᾶς τοῦτο ἠνειχόμην, οὐκ 
αὐτὸς τούτων ἐδεόμην. Πατεῖν μου τὴν αὐλὴν οὐ 
προσθήσετε. Ἢ τὴν αἰχμαλωσίαν προλέγει, ἢ ἀπα- 
γορεύει τοῦτο αὐτοῖς, ἐπειδὴ οὐ μετ᾽ ὀρθῆς εἰσήεσαν 
γνώμης. Ἐὰν φέρητέ μοι σεμίδαλιν, μάταιον. Τῶν 
γὰρ ἐπιταγμάτων τὰ μὲν δι᾽ ἑαυτὰ, τὰ δὲ δι’ ἕτερα 
γίνεσθαι ἐχελεύετο" οἷον τὸ τὸν Θεὸν εἰδέναι, τὸ μὴ 
φονεύειν; μὴ μοιχεύειν, χαὶ ὅσα τοιαῦτα, διὰ τὴν ἐξ 
αὐτῆς ὠφέλειαν ἐνομοθετεῖτο" τὸ μέντοι θῦσαι, καὶ 
θυμίαμα προσενεγχεῖν, χαὶ τηρῆσαι σάδῥατον, xol 
ὅσα τοιαῦτα πάλιν, οὖλ ἵνα αὐτὰ ταῦτα γίνηται 
ἁπλῶς, ἀλλ᾽ ἵνα ἐκ τῆς τούτων μελέτης τῆς τῶν 
δαιμόνων ἀπάγωνται θεραπείας. ᾿Επεὶ οὖν οὗτοι 
ταῦτα μὲν ἐπετέλουν, τὸ δὲ ἐξ αὐτῶν οὐχ ἐχαρποῦντο 
κέρδος, ἀλλ᾽ ἔτι. τοῖς δαίμοσιν ἦσαν προσηλωμένοι;, 
εἰκότως xoi ταῦτα ἐχόάλλεται: ἐπεὶ καὶ δένδρον 
εἰκότως τις ἐχτέμνοι, φύλλα μὲν ἔχον xod χλάδους, 
καρπῶν δὲ ἔρημον ὄν. Καὶ γὰρ τῷ γηπόνῳ πᾶσα 
περὶ τὸ φυτὸν ἣ ἐπιμέλεια, οὐ διὰ τὸν φλοιὸν xo τὸ 
στέλεχος, ἀλλ᾽ ἵνα τῶν καρπῶν ἀπολαύῃ. Θυμίαμα 
βδέλυγμά μοί ἐστιν. Ορᾷς ὅτι οὐ τῇ φύσει τῶν προσ- 
φερομένων ἔχαιρεν, ἀλλὰ τὴν γνώμην τῶν προσαγόν-- 
τῶν ἐξήταζε: Διὰ δὴ τοῦτο τὸν μὲν χαπνὸν xc τὴν 
χνίσσαν τὴν ἀπὸ τῆς θυσίας τοῦ Νῶε ὀσμὴν εὐωδίας 
ἐχάλεσε,, τὸ δὲ θυμίαμα βδέλυγμα. “Ὅπερ γὰρ ἔφην, 
οὗ " τὴν οὐσίαν τῶν δώρων, ἀλλὰ τὴν διάθεσιν τῶν 
προσφερόντων ἐπιζητεῖ. "Tàc νεομηνίας ὑμῶν, xol τὰ 
σάδθατα. Παρατηρητέον ὡς οὐδὲν τῶν ἀναγκαίων 
ἐχδάλλει, ἀλλὰ ταῦτα ἃ καὶ παραγενόμενος ὃ Χρι- 
στὸς κατέλυσε. Διὸ xol ὃ Παῦλος εὐτονώτερον τῷ 
λόγῳ χεχρημένος, ἡνίκα πρὸς Ἰουδαίους ἐμάχετο, οὐ 
ταῦτα μόνον, ἀλλὰ xa ἕτερα πλείονα τούτων θεὶς, τοὺς 
οὐδὲν οἴκοθεν ἐπιδεικνυμένους οὐδὲν ἐχεῖθεν χερδαίνειν 
ἔφησεν, οὕτω λέγων" Εἰ δὲ σὺ Ιουδαῖος ἐπονομάζη, καὶ 
ἐπαναπαύῃ τῷ νόμῳ, καὶ καυχᾶσαι ἐν Θεῷ, χαὶ γινώ- 
σχεις τὸ θέλημα, καὶ δοχιμάζεις τὰ διαφέροντα, κατη- 
χούμενος ἐκ τοῦ νόμου. Καὶ πάλιν" Περιτομὴ μὲν γὰρ 
ὠφελεῖ, ἐὰν νόμον πράσσης" ἐὰν δὲ παραθάτης ἧς, ἢ πε- 
ριτομιή σου ἀχροδυστία γέγονε. Καὶ οὐδὲ ἀπὸ τοῦ πι- 
στευθῆναι “αὐτοὺς τὸν νόμον ἔφησέ τι τοὺς πιστευ-- 
θέντας χαρπώσασθαι, ἐπειδὴ ἠπίστησαν ὅπερ οὖν 
xa ὃ Δαυὶδ ἑτέρως αἰνιττόμενος ἔλεγε" Τῷ δὲ ἅμαρ- 
τωλῷ εἶπεν 6 Θεός " ἵνα τί σὺ ἐχδιηγὴ τὰ δικαιώματά 


male. Morel. in textu et Savil. in margine αὐτοῖς. Reg. 
et Bayaricus αὐτοὺς. 


IN. ISAIAM;. CAP. I. 


μου; Ἐπειδὴ γὰρ * ἄνω χαὶ κάτω τῇ ἀχροάσει τοῦ 
νόμου μέγα. ἀφράνουν, τῆς πράξεως ὄντες ἔρημοι, χαὶ 
ὃ Παῦλος αὐτοὺς ἐξέδαλλε τοῦ καυχήματος εἰπών - Ὃ 
οὖν διδάσχων ἕτερον, σεαυτὸν οὐ διδάσχεις ; καὶ ὃ χη- 
ρύσσων μὴ κλέπτειν, χλέπτεις ; Καὶ ὁ Δαυὶδ. ὁμοίως 
λέγων - Εἰ ἐθεώρεις κλέπτην, συνέτρεχες αὐτῷ, xol 
μετὰ μοιχῶν τὴν μερίδα σου ἐτίθης. Καὶ ἡμέραν με- 
γάλην οὐκ ἀνέχομαι. Τὴν πεντηχοστὴν λέγει, τὴν 
σχηνοπηγίαν, τὸ πάσχα; xol τὰς λοιπὰς ἑορτάς. Νη- 
στείαν xod ἀργίαν, καὶ τὰς ἑορτὰς δμῶν μισεῖ ἣ ψυχή 
μου. ᾿Ἀνθρωπινώτερον πρὸς αὐτοὺς διαλέγεται. Ἔγε- 
γήθητέ μοι εἰς πλησμονήν * εἰς χόρον, εἰς μῖσος. 
Τοῦτο γὰρ αὐτοῦ δείκνυσι τὴν ἄφατον μαχροθυμίαν, 
xal τὸ πολλάκις ἁμαρτόντας ἐνεγχεῖν, καὶ μὴ πρότε- 
ρον ἐπεξελθεῖν, ἕως αὐτὸν αὐτοὶ οἱ πεπλημμεληχότες 
τῇ ὑπερδολῇ τῆς πονηρίας ἐξεχαλέσαντο. Οὐχέτι 
ἀνήσω τὰς ἁμαρτίας ὑμῶν. Οὐχέτι μαχροθυμήσω. 
Ταὐτόν ἐστι τὸ ὑπὸ τοῦ “Δαυὶδ εἰρημένον * Ταῦτα 


Ξ 
12 
4 Quare tu enarras justitias meas? Quia enim de 


5 audita lectione legis. supra modum alte sentiebant 
cum operibus vacui essent, ex hac jactantia etiam 


Paulus illos deturbavit dicens : Qui ergo alium Rom.2.21. 


doces, teipsum non doces ? qui predicas non 


furondum ,furaris ? Et David similiter dicens : δὲ μιὰν ἦρ. 


videbas furem, currebas cum eo, et cum adul- ' 


teris portionem iuam ponebas. Et diem ma- 
gnum. non admitto. Pentecosten dicit, Scenope- 
giam, Pascha, et reliquas celebritates. Jejunium 
et vacationem ab opere, et festivitates vestras 
odit anima mea. Humano more ipsos alloquitur. 
Β Facti estis mihi ad satietatem: ad fastidium, ad 
odium. Id ejus ineffabilem patientiam ostendit, 
quod szpe peccantes tulerit, nec prius vindictam 
sumserit, quam nequitiz magnitudine ipsum sce- 
lesti evocarint. /Von. ultra. remittam. peccata 
vestra. Non ultra patiar. Idipsum est id quod ait 


David : Hec fecisti, et tacui. 45. Cum extende- Psal. £g. 
rilis manus vestras ad me, avertam oculos?!- 

meos a. vobis : et si multiplicaveritis depreca- 

tionem, non. exaudiam. Inde liquet nullam esse orago inu- 
orationis utilitatem. , quantumlibet longa sit , tilisest cum 
quando is qui precatur, in peccatis perseverat. e 
Nihil enim virtuti par est, necnon voci quz per peccatis. 


ἐποίησας, καὶ ἐσίγησα. Ὅταν τὰς χεῖρας ὑμῶν ἐχ- 
τείνητε πρός με, ἀποστρέψω τοὺς ὀφθαλμούς μου ἀφ᾽ 
ὑμῶν * καὶ ἐὰν πληθύνητε τὴν δέησιν, οὖχ εἰσαχούσο- 
μαι. Ὅθεν δῆλον, ὅτι eis ὄφελος οὐδὲν, καὶ μαχρᾶς 
γινομένης, ὅταν ἐπιμείνῃ τοῖς ἁμαρτήμασιν ὃ εὐχόμε- 
νος. Οὐδὲν γὰρ ἀρετῆς ἴσον, χαὶ τῆς ἀπὸ τῶν ἔργων 
φωνῆς. Αἴ «γὰρ χεῖρες ὑμῶν αἵματος πλήρεις" τουτέ- 


z 
e in 


στι, φονικαί * ἀλλ᾽ οὐχ εἶπε φονικαὶ, ἀλλὰ, * Πλήρεις 
αἵματος, δεικνὺς ὅτι μελέτην ἐποιοῦντο τὴν ἁμαρτίαν, 
xo πανταχοῦ μετ᾽ ἐπιτάσεως. 


Καὶ τοῦτο δὲ τῆς ἡμερότητος αὐτοῦ, τὸ ἀπειλοῦντα 
ἀπολογεῖσθαι. Τίθησι γὰρ τὰς αἰτίας, δι’ ἃς οὐ προσ- 
ίεται τὴν εὐχήν. Λούσασϑε, καθαροὶ γίνεσθε. Πῶς, 
εἰπὼν, Οὐχέτι ἀνήσω τὰς ἁμαρτίας ὑμῶν, συμόου-- 
λεύει, καὶ δείξας ἀνίατα νοσοῦντας, διόρθωσιν εἰσάγει; 
Ἔθος τῷ Θεῷ, καὶ ἡνίκα ἂν ἀπειλῇ, ἀπαγορεύειν τὴν 
σωτηρίαν, ὥστε αὐξῆσαι τὸν φόθον, καὶ μὴ ἐνταῦθα 
χαταλύειν τὸν λόγον, ὥστε χρηστὰς ὑποτεῖναι τὰς 
ἐλπίδας, καὶ ταύτῃ πάλιν εἷς μετάνοιαν ἐπανάγειν. 
Καὶ τοῦτο πανταχοῦ γινόμενον ἴδοι τις ἄν. "Eri μέν- 
τοι τῶν Νινευιτῶν οὗ διὰ ῥημάτων, ἀλλὰ διὰ πρα- 
γμάτων αὐτὸ πεποίηκεν. "Ev γὰρ τοῖς λόγοις οὐδὲν 
χρηστὸν ὑποσχόμενος, ἀλλὰ γυμνὴν ἐπὶ τῆς ἀπειλῆς 
χεῖσθαι τὴν τιμωρίαν ἀφεὶς, ἐπειδὴ τὰ παρ᾽ ἑαυτῶν 
ἐπεδείξαντο πάντες οἱ βάρβαροι, ταχέως ἔλυσε τὴν 
ὀργήν. Οὕτω χαὶ ἐν τῷ ψαλμῷ πάλιν 6 Δαυίδ * ἔφθην 


4 ἄγω χαὶ χάτω, loquendi modus Patribus familiaris. 
ἄνω χαὶ χάτω, sursum deorsum ad literam interpreta- 
mur, eutsus deque; sed apud Chrysostomum aliosque 


opera comprobatur. Manus enim vestre san- 
guine plene sunt: hoc est, homicide : at non 
dixit, Homicidze, sed, Plena sanguine, indicans 
illos meditate peccatis addictos fuisse, et ubique 
cum vehementia, 

6. Estque illud mansuetudinis ejus indicium, 
quod cum comminatur, rationem afferat. Causas 
enim addit, cur non admittat orationem. 16. Za- 
vamini, mundi estote. Cur, cum dixerit, IYon 
ultra remittam. peccata vestra, eonsilium dat, 
et cum ostenderit ipsos incurabili morbo laborare, 
emendationem inducit ? Mos est' Deo, etiam cum 
comminatur, de salute desperationem efferre, ut 
augeat metum, neque hic loquendi finem facere, 
ut bonam spem subjiciat, et sic rursum ad. peni- 
tentiam revocet. Idque ubique fieri videre est. 
Erga Ninivitas certe id. non. verbis, sed operibus 
fecit. Verbis enim nihil boni pollicitus , sed solum 
supplicium post comminationem adesse monstrans, 
quia barbari omnes, qua» suarum partium erant, 
prostiterant, iram cito sedavit. Sic et rursus in 
Psalmo David ; jam enim dixi ipsum iis prorsus 


D 


Patres, ut frequentiam aut vehementiam exprimat, usur- 
patur, ut hoc loco. 
à Sic Bavar, : αἵματος deerat in Editis. 


JOANNIS CHRYSOST. 


14 

similia loqui, quz in hoc procemio habentur : ac 

sicut hic ait : Lapamini, mundi estote, post com- 

Psal.á9- minationes : sic etille postquam dixerat, Zrguam 

UST teet statuam contra faciem tuam iniquitates 

tuas, addidit : Sacrificium laudis honorificabit 

me, et illic iter, quo ostendam eis salutare Dei ; 

laudem vocans eam, qua per opera gloria Deo 

refertur, et cognitionem divinorum. Ut vero cum 

audirent, Lavamini, mundi estote, non solitas 

illas purificationes cogitarent, subjecit : 44uferte 

malitias ab animabus vestris a conspectu ocu- 

lorum meorum , cessate a nequitiis vestris. 

Liberi ar- Virtutisfacilitatemostendit, et potestatisarbitrium, 
bitrii pote- 9 - "WAEC- 

Ee quia penes ipsos erat ut mutarentur. 17. Discite 

bonum, facere. Usque adeo ex ingenti malitia 

virtutis cognitionem abjecerant. Sic οἱ propheta 

Psa.33.. David dicit : enite, filii, audite me : timorem 

ds Domini docebo vos. Omni quippe scientia hzc 

superior est, qua» eo majori egetstudio, quod 

plura habeat impedimenta, nature nempe tyran- 

nidem, liberi arbitrii ignaviam , daemonum insi- 

Baruch. 3. dias, negotiorum turbam. Sie et Baruch : Z/ic 

96-37. Deus noster; non reputabitur alius ad eum : 

invenit omnem viam scientie. Exquirite judi- 

cium. Hoc est, injuriis affectos ulcisci, qua in re 

Virtutis multo labore et vigili animo est opus. Ideo dixit, 

ρους Erquirite. Multa enim sunt, qua justitiam ob- 

tes. scurent, nempe dona, ignorantia, potentia, pudor, 

timor, personarum cultus ; ac multa opus est vi- 

gilantia. Liberate eum qui | injuria afficitur. 

Hoc majus est priore : non. enim exigit ut justa 

decernantur, sed ut ad exitum etiam perducantur. 

Judicate pupillum, et justificate viduam. Mul- c 
tam habet rationem Deus, ne quispiam male pa- 
tiatur ; majorem vero, cum ii qui male patiuntur, 
alia circumdati sunt calamitate. Viduitas enim et 
pupillaris zetas per se sunt intolerabiles : cum au- 
tem ab aliis damno afficiuntur, tunc duplex est 
naufragium. 18. Etvenite, et disceptemus, dicit 
Dominus. Observandum est ubique apud prophe- 
tas nihil Deum ita requirere, quam ut injuria 
affecti vindicentur. Sic et alibi, ut apud Micheam 
dicentibus Judzis : δὲ dabo primogenita mea pro 

impietate mea, fructum uteri mei pro peccato Ὁ 


S. 


E 


- 
[-] 


A 


Mich, 6. 5. 
8. 


b Hic notat Savilius : « ὅτι ὅλως δι᾽ ὅλου τῷ προοιμίῳ 
τοῦτο προσέοιχε. Boisius pro τοῦτο legit τούτῳ, scilicet τῷ 
προοιμίῳ totus Psalmus. Et fortasse ὅλος pro ὅλως legen- 
dum. » Bene notatum: si vero sic legatur, hic erit 
sensus : quod totus omnino, nempe Psalmus quadragesi- 
mus nonus, de quo supra loquutus est, uic procemio 
similis sit: nempe prooemio Isaiz. 

» Legendum ῥύσασθε, liberate, ut legitur in Bibliis. 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


γὰρ εἰπὼν, ὅτι P ὅλως δι’ ὅλου τῷ προοιμίῳ τοῦτο 
προσέοικε * καὶ ὥσπερ οὗτός φησι, Λούσασθε, καθα- 
Qo γίνεσθε, μετὰ τὰς ἀπειλάς " οὕτω καὶ ἐχεῖνος μετὰ 
τὸ εἰπεῖν, ᾿Ελέγξω σε, xol παραστήσω κατὰ πρόσ-- 
ωπόν σου τὰς ἀνομίας σου, ἐπήγαγε * Θυσία αἰνέσεως 
δοξάσει με, καὶ ἐχεῖ ὁδὸς, 7 δείξω αὐτοῖς τὸ σωτήριον 
τοῦ Θεοῦ * αἴνεσιν λέγων τὴν διὰ τῶν ἔργων δοξολο- 
γίαν, καὶ τὴν ἐπίγνωσιν τὴν εἰς αὐτόν. Ἵνα δὲ, Λού- 
σασῦε; χαθαροὶ γίνεσθε, ἀκούσαντες, μὴ τοὺς εἰωθότας 
νομίσωσι χαθαρμοὺς, ἐπήγαγεν * ᾿Αφέλετε τὰς πονη- 
ρίας ἀπὸ τῶν ψυχῶν ὑμῶν ἀπέναντι τῶν ὀφθαλμῶν 
μου, παύσασθε ἀπὸ τῶν πονηριῶν ὑμῶν. Τὸ τῆς ἀρε- 
τῆς εὔχολον ἔδειξε, xol τὴν τῆς ἐξουσίας ἐλευθερίαν, 
ὅτι ἐν αὐτοῖς ἦν τὸ μεταδαλέσθαι. Μάθετε χαλὸν 
ποιεῖν. Οὕτως ὑπὸ τῆς πολλῆς πονηρίας καὶ τὴν ἐπι- 
στήμην τῆς ἀρετῆς ἦσαν ἐχδεδληκότες. Οὕτω καὶ ὃ 
προφήτης Δαυίδ φησι - Δεῦτε, τέκνα, ἀχούσατέ μου" 
φόδον Κυρίου διδάξω ὑμᾶς. Πασῶν γὰρ ἐπιστημῶν 
αὕτη ἀνωτέρα, καὶ πλείονος δεομένη σπουδῆς, ὅσῳ 
καὶ πλείονα ἔχει τὰ διακωλύοντα, φύσεως τυραννίδα, 
xal προαιρέσεως ῥαθυμίαν, xol δαιμόνων ἐπιδουλὰς, 
xal πραγμάτων ὄχλον. Οὕτω δὴ καὶ Ἰβαρούχ - Οὗτος 
ὃ Θεὸς ἡμῶν * o0 λογισθήσεται ἕτερος πρὸς αὐτόν -" 
ἐξεῦρε πᾶσαν δδὸν ἐπιστήμης. ᾿Εχζητήσατε χρίσιν. 
Τουτέστι, τὸ ἐχδιχεῖν τοὺς ἀδικουμένους, ὅπερ πολ- 
λοῦ πόνου δεῖται καὶ νηφούσης ψυχῆς. Διὸ καὶ "ExCa- 
τήσατε εἶπε. Πολλὰ γάρ ἐστι τὰ συσχιάζοντα τὸ 
δίχαιον, xa δωροδοχία, καὶ ἄγνοια,, καὶ δυναστεία, 
xo αἰδὼς, καὶ φόδος, xaX θεραπεία προσώπων * xal 
δεῖ πολλῆς τῆς ἀγρυπνίας. * ἹῬύσασθαι ἀδιχούμενον. 
Ῥοῦτο πλέον τοῦ προτέρου * οὐ γὰρ ἀπαιτεῖ τὸ ψηφί- 
ζεσθαι τὰ δίκαια, ἀλλὰ καὶ τὸ εἰς πέρας ἄγειν. Κρί- 
νατε ὀρφανὸν, καὶ δικαιώσατε χήραν. Πολὺς τῷ Θεῷ 


«λόγος τοῦ μηδένα πάσχειν χαχῶς, πλείων δὲ, ὅταν 


μετὰ τοῦ πάσχειν χαχῶς xol ἑτέρᾳ τινὲς ὦσιν ἐνδε- 
δυμένοι συμφορᾷ. Ἢ γὰρ P χηρανεία καὶ ὀρφανία xod 
χαθ’ ἑαυτὸ ἀφόρητον " ὅταν δὲ καὶ παρ᾽ ἑτέρων ἐπη- 
ρεάζωνται, διπλοῦν τὸ ναυάγιον. Καὶ δεῦτε, xod 
διαλεχθῶμεν, λέγει Κύριος. Παρατηρητέον ὅτι παν- 
ταχοῦ τῶν προφητῶν οὐδὲν οὕτως 6 Θεὸς ἐπιζητεῖ, 
ὡς τὸ τοῖς ἀδικουμένοις ἐπαμύνειν. Οὕτω γοῦν χαὶ 
ἀλλαχοῦ, ὡς ἐν τῷ Μιχαίᾳ λεγόντων * τῶν Ἰουδαίων- 
Εἰ δώσω πρωτότοχά μου ὑπὲρ ἀσεδείας μου, χαρπὸν 
χοιλίας μου ὑπὲρ ἁμαρτίας ψυχῆς μου, ἐπήγαγε λέ. 


b χηρανεία, viduitas, vox apud alium nullum Scripto- 
rem mihi adhuc observata. Vulgo dicitur χηρεία. 

e [Édebatur λέγων τῶν ἰουδαίων.] Hic legendum putat 
Allenus λέγων dx προσώπου τῶν ἰουδαίων, fortasse melius 
περὶ τῶν Ἰουδαίων, Vel χατὰ τῶν, quam lectionem sequutus 
est Tilmannus. Puto veram esse lectionem Bavarici λε- 
ἡόντων τῶν. 


IN. ISAIAM; 


γῶν 7 Ἀπαγγελῶ σοι, ἄνθρωπε, τί καλὸν, καὶ τί Κύ- 
puc ἐχζητεῖ παρὰ σοῦ, ἀλλ᾽ ἢ τοῦ ποιεῖν κρίμα xoà 
ἀγαπᾶν ἔλεον, καὶ ἕτοιμον εἶναι τοῦ πορεύεσθαί σε 
ὀπίσω Κυρίου τοῦ Θεοῦ σου. Καὶ πάλιν 6 προφήτης 
Δαυὶδ ἔλεγεν * ἼἜλεον xa κρίσιν ἄσομαί σοι, Κύριε. 
Καὶ δεῦτε δή. Πρότερον τοῖς δικαιώμασιν ὁπλίσας, 
τότε ἐπὶ τὸ δικαστήριον ἕλκει, καὶ διδάξας ὅπως ἂν 
ἀποδύσαιντο τὰ ἐγχλήματα, τότε ἀπαιτεῖ τὰς εὐθύνας, 
ἵνα μὴ γυμνοὺς αὐτοὺς τῆς ἀπολογίας λαδὼν χατα- 
χρίνῃ. Καὶ διελεγχθῶμεν. Δικασώμεθα, φησίν. 350 δι- 
χαζόμενος συνήγορος γίνεται καὶ ἰατρός. Εἶτα δειχνὺς, 
ὅτι x&v μεγάλα ἐργασώμεθα, ἔτι τῆς αὐτοῦ δεόμεθα 
φιλανθρωπίας εἰς τὸ τῶν ἁμαρτημάπων ἀπαλλαγῆναι, 
φησίν- ᾿Εὰν ὦσιν ὑμῶν αἵ ἁμαρτίαι ὡς φοινικοῦν, ὡς 
χιόνα λευχανῶ * τὰς Ex διαμέτρου ποιότητας ἐναντίας 
λαδὼν, καὶ ὑποσχόμενος πρὸς τὸ ἐναντίον μεταστή- 
σειν * αὐτό. ᾿Εὰν δὲ ὦσιν ὡς κόκκινον, ὡς ἔριον λευ- 
κανῷ. Πολλὴ τῆς τῶν χηρῶν προστασίας ἣ δύναμις, 
εἴ γε τὴν οὕτω καταῤῥυπωθεῖσαν ψυχὴν, ὡς καὶ αὐτὸ 
βαφὴν δέξασθαι πονηρίας, uy uóvov ἀπαλλάττει τῆς 
χαχίας, ἀλλὰ καὶ λαμπρὰν οὕτως ἐργάζοιτο. Καὶ ἐὰν 
θέλητε, καὶ εἰσαχούσητέ μου, τὰ ἀγαθὰ τῆς γῆς φά- 
γεσθε. "Ekw δὲ μὴ θέλητε, μηδὲ εἰσακούσητέ μου, 
μάχαιρα ὑμᾶς χατέδεται. Τὸ γὰρ στόμα Κυρίου 
ἐλάλησε ταῦτα. ᾿Ἐπειδὴ γὰρ τοῖς παχυτέροις οὖχ 
οὕτως ἁμαρτημάτων ἀπαλλαγὴ ποθεινὸν xal εὐσύν- 
omzow, ὡς τῶν ἐν τῷ παρόντι βίῳ δοχούντων εἶναι 
χαλῶν 4$ ἀπόλαυσις, μετ᾽ ἐχείνων καὶ ταῦτα ἐπαγγέλ- 
λεται * xo γὰρ xal τοῦτο ἐξ ἐχείνου. 


Εἶτα δεικνὺς ὅτι εὔκολον ἡ ἀρετὴ, ἐν τῷ θέλειν 
αὐτὴν τίθησι μόνον. “Ὥστε δὲ μὴ τοῖς χρηστοῖς ἐχλῦ- 
σαι, πάλιν εἰς τὰ qobspk χαταχλείσὰς τὸν λόγον, 
ἀξιόπιστον ποιεῖ τῇ δυνάμει τοῦ ταῦτα ἀποφηναμένου. 
Πῶς ἐγένετο πόρνη πόλις πιστὴ Σιών ; Καὶ τῆς ὀδύ- 
νῆς τοῦ λέγοντος, xoi τῆς πολλῆς τῶν Ἰουδαίων 
ἀναισθησίας ἣ διαπόρησις, καὶ τοῦ παρ᾽ ἐλπίδα γε- 


νέσθαι τὸ γεγενημένον. Τοιαῦτα xa Παῦλος ἐπὶ Γα-" 


λατῶν διαπορεῖ λέγων - Θαυμάζω ὅτι οὕτω ταχέως 
μετατίθεσθε * ὅπερ ἐν ἐγκλημάτων τάξει καὶ προτρο- 
πῆς εἶδός ἐστι, πρὸς ἀρετὴν ἀνακαλουμένου. Εἰ γὰρ 
χαὶ θαυμαστὸν τὸ λεγόμενον, "χαὶ ἐγχωμίων ἀναμέ- 
μικται, τῇ χατηγορίᾳ τὴν χατηγορίαν χαλεπωτέραν 


4 Reg. post δικασώμεθά ρησιν, addit xi ἐὰν ὥσιν ὑμῶν... 
λευχανῶ, et hac lecta sunt ab interprete Tilmanno. Ve- 
rum nec in Savil. nec in Morel. habentur, et superva- 
canea hic esse ex serie videntur. 

* Allenus legendam putat αὐτάς, que vox melius 
quadrat ad seriem. Bavaricus αὐτός, qua lectio non ita 
placet. 


* Hoc loco notat Savilius : « χαὶ ἐγχωμίων. Locus 


CAP; T, 15 


anime mec, subjunxit : zZnnunliabo tibi 

homo, quid sit bonum, et quid Dominus requi- 

rat a te, nisi ut facias judicium, et diligas mi- 

sericordiam, et paratus sis ad. ambulandum 

post Dominum Deum tuum. Ac rursus propheta 

David dicebat : Misericordiam et judicium can- 

tabo tibi, Domine. Et venite. Postquam justifi- 

cationibus communivit, tunc ad tribunal trahit : 
et postquam docuit quomodo crimina exuant, 
tunc rationes exposuit, ne illos defensione destitu - 
E tos reprehendens condemnet. Et disceptemus. Ju- 
dicio contendamus, ait. Qui judicio contendit fit 
patronus et medicus. Deinde cum declarasset. nos 
etiamsi magna opera fecerimus, adhuc ejus cle- 
mentia opus habere, uta peccatis liberemur, ait : 

Si fuerint. peccata vestra sicut vermiculus, 

quasi nivem dealbabo : ex diametro oppositas 
A qualitates assumens, pollicitusque sein contrarium 
id mutaturum. Si autém ut coccinum, quasi 
lanam dealbabo. Magnavis pvassidii erga viduas 
exhibiti, siquidem animam ita sordidam , ut ne- 
quitie tincturam acceperit, non modo liberat a 
malitia, sed etiam ita splendidam efficit. 19. Et 
si volueritis, et exaudieritis me, bona terre 
comedetis. 90. Si autem. nolueritis, nec exau- 
dieritis me, gladius: devorabit vos. Os enim 
Domini loquutum est hcc. Quia enim crassiori- 
bus non ita optabile et jucundum videtur liberari 
a peccatis, quam iis frui bonis, quz in prassenti 
vita talia esse videntur; cum illis hacc etiam pro- 
mittit : nam hocex illo pendet. 

T. Deinde ostendens quam facilis sit virtus, in 
voluntate tantum illam ponit. Ut ne autem ex 
bonorum commemoratione animos solveret, rur- 
sus in terribilibus sermonem concludens, fidem 
facit ejus virtuti, qui hzc pronuntiavit. 94. Quo- 
modo facta est. meretrix civitas fidelis Sion ἢ 
Hujusmodi quaestio et dicentis dolorem, et ingen- 
tem Judzorum stupiditatem declarat , remque 
prater spem accidisse innuit. Similiter Paulus 
circa Galatas. dubius exquirit: Miror quod tam 
cito transferimini : id quod accusandi et hor- 
tandi species est, ut ad virtutem revocet. Etiamsi 
enim mirum est id quod dicitur, laude tamen 


B 


C 


mendosus, qui ex conjectura sic restitui potest, xai 
ἐγκωμίων ἀναμιχθὲν τῇ χατηγορίᾳ τὴν χατηγορίαν χαλεπω- 
τέραν ποιεῖ. Saltem hic est hujus loci sensus, in quo, ut 
in plurimis, hallucinatus est Interpres. Boisius sic, xzi 
ἐγχωμίων ἀναμέμικται τῇ κατηγορίᾳ τὴν κατηγορίαν χαλε-- 
πωτέραν ποιοῦν.» Hic certe est auctoris sensus, et hanc 
postremam lectionem habet Bavaricus Godex , quam 
sequimur. Editi ἀναμέμνηται. 


Psal. 100, 
Í. 


Gal. 1. 6. 


16 


mixtum est, sic accusationem accusatione gravio- 
rem faciens. Non enim ita exagitamus eos qui 
nullius sunt pretiij vitamque ignave agunt, ut 
eos qui prius virtutis studiosi videbantur, et im- 
proborum deinceps morem sequuti sunt. Meretri- 
cem autem hic vocat, non corpoream subindicans 
lasciviam , sed ingratum. erga Deum animum , 
qua fornicatio gravior est illa. Ilic enim homo 
contumelia afficitur, hic Deus contemnitur. Id 
autem et hic et alii omnes prophetze faciunt : quia 
Deus mariti loco huic civitati dignatus est haberi, 
ineffabilem suam erga illos dilectionem common- 
strans : illique ut de viro et uxore siepe loqueban- 
tur, non ut in humanam crassitiem sermonem de- 
primerent, sed. ut illos per res sibi familiares ad 
cognitionem amoris Dei deducerent ; simul vero 
turpitudinis appellatione illos incessere volebant. 
Fidelis; hoc est pia, et omni virtute plena, 
unde etiam palam est eum. non de fornicatione 
corporea loqui ; alias enim dixisset, Civitas casta; 
id enim fuisset meretrici oppositum : nunc autem 
ostendens se per fornicationem subindicare im- 
pietatem, fidem ipsi adversariam posuit. Plena 
judicii ; id est, plena justitiz, Rursus maximum 
crimen, non quod. ad universam nequitiam defe- 
cissent, sed quod universam virtutem prodidissent, 
et omnes bonorum divitias confertim e. manibus 
abjecissent , ad extremam malorum paupertatem 
dejecti. In qua justitia requievit in ea. Mansit, 
inquit, habitavit, id est, plantata est, radices 
posuit, cum alacritate ab omnibus civibus exerce- 
batur. In. prioribus laudibus immoratur, simul 
augens accusationem de mutatione , et bonam 
spem subjiciens, ostendensque facile ipsos posse 
in pristinum statum restitui. /Vunc autem inter- 
fectores. Homicidze, ait. 22. 4rgentum vestrum. 
reprobum. ld est, male signatum, illegitimum, 
falsum. Caupones tui miscent vinum aqua. 
Quia in exordio eorum nequitiam non speciatim 
recensuit ; sed ait illos contemsisse, semen im- 
probum esse, et filios iniquos, quod. convicium 
videbatur esse potius, quam accusatio : hic accu- 
sationes speciatim cnuntiat, et primo, quod est 
et primum malorum et medium et extremum, 
ayaritiam, et circa pacta cauponariam artem. At 
quidam ineffabilem Dei sapientiam non intelli- 
gentes, hoc. per anagogen dictum acceperunt. Ne- 
que enim, aiunt, magnus ille et sublimis Isaias 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


b Reg. περὶ αὐτοῦ, male : περὶ αὐτήν melius esset : nam 
hic de civitate loquitur. Sed περὶ αὐτοὺς bene habet , 
possetque hec constructio exemplis confirmari. 


Dn 


E 


A 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


ποιοῦν. Οὐ γὰρ οὕτω χακίζομεν τοὺς οὐδὲν ὄντας, χαὶ 
φαῦλον μετιόντας βίον, ὡς τοὺς σπουδαίους μὲν εἶναι 
δόξαντας ἔμπροσθεν, τὰ δὲ τῶν πονηρῶν ὕστερον ἐπι- 
δεικνυμένους. Πόρνην δὲ ἐνταῦθα καλεῖ, οὗ σωματι-- 
κὴν ἀσέλγειαν αἰνιττόμενος, ἀλλὰ τὴν περὶ Θεὸν 
ἀγνωμοσύνην, ὃ πορνείας ἐχείνης ἐστὶ χαλεπώτερον. 
Ἐκεῖ μὲν γὰρ ἄνθρωπος δόριζόμενος, ἐνταῦθα δὲ 
Θεὸς ὃ ἀθετούμενος. Ποιεῖ δὲ καὶ αὐτὸ οὗτος χαὶ οἱ 
ἄλλοι πάντες προφῆται " ἐπειδὴ xod 6 Θεὸς κατηξίω- 
σεν ἐν ἀνδρὸς τάξει τῇ πόλει γενέσθαι, τὴν ἄφατον 
ἀγάπην τὴν " περὶ αὐτοὺς ἐνδειχνύμενος xoi ὡς 
περὶ ἀνδρὸς καὶ γυναιχὸς πολλαχοῦ διαλέγονται, οὖχ 
ἵνα εἷς ἀνθρωπίνην παχύτητα χατενέγχωσι τὸν λόγον, 
ἀλλ᾽ ἵνα διὰ τῶν συντρόφων αὐτοῖς πραγμάτων ἐπὶ 
τὴν γνῶσιν τῆς τοῦ Θεοῦ χειραγωγήσωσιν αὐτοὺς 
φιλοστοργίας - ὁμοῦ δὲ καὶ τῷ αἰσχρῷ τῆς προσηγο- 
ρίας καθάψασθαι βούλονται. Πιστή - τουτέστιν, f 
εὐσεύὴς xal πάσης ἀρετῆς γέμουσα - ὥστε χἀντεῦθεν 
δῆλον, ὅτι πορνείαν οὐ τὴν τῶν σωμάτων λέγει - ἐπεὶ 
εἶπεν ἂν, πόλις ἢ σώφρων * οὕτω γὰρ ἦν τὸ ἀντιδια-- 
στελλόμενον τῇ πόρνῃ - νῦν δὲ δειχνὺς, ὅτι τὴν ἀσέ- 
ὄειαν αἰνίττεται διὰ τῆς πορνείας, τὸ ἀντικείμενον 
αὐτῇ τέθειχε, * τὴν πίστιν. Πλήρης κρίσεως τουτέστι, 
πλήρης δικαιοσύνης. Πάλιν μέγιστον ἔγκλημα, οὐχ 
ὅτι πρὸς ὅλόχληρον τὴν xaxíaw ηὐτομόλησαν, ἀλλ᾽ 
ὅτι καὶ δλόκληρον προέδωχαν τὴν ἀρετὴν, χαὶ τὸν 


44 πλοῦτον ἅπαντα τῶν ἀγαθῶν ἀθρόον ἀπὸ τῶν χειρῶν 


ῥίψαντες, καὶ πρὸς ἐσχάτην τῶν χαχῶν κατενεχθέντες 
πενίαν. "Ev ἧ δικαιοσύνη ἐχοιμήθη ἐν αὐτῇ. Ηὐλίσθη, 
φησὶ, χατεσχήνωσε, τουτέστι, πεφύτευται, ἐῤῥίζωτο, 
μετὰ προθυμίας ὑπὸ πάντων χατωρθοῦτο τῶν πολιτῶν. 
ἸΕνδιατρίδει τοῖς ἐγκωμίοις τοῖς προτέροις, ὁμοῦ μὲν 
αὔξων τὴν κατηγορίαν τὴν ἐχ τῆς μεταδολῆς, ὁμοῦ. 
δὲ χρηστὰς ὑποτείνων τὰς ἐλπίδας, χαὶ δεικνὺς, ὅτε 
ῥάδιον αὐτοὺς ἀναχτήσασθαι πάλιν. Νῦν δὲ φονευταί. 
"Av8pogóvot, φησί. "Tó ἀργύριον ὑμῶν ἀδόκιμον. Του-- 
τέστι, παράσημον, νόθον, κίδδηλον. Οἱ κάπηλοί σου 


B μίσγουσι τὸν οἶνον ὕδατι. ᾿Επειδὴ προοιμιαζόμενος οὗ. 


«χατ᾽ εἶδος εἶπεν αὐτῶν τὴν κακίαν, ἀλλ᾽ ὅτι ἠθέτησαν, 
xal ὅτι σπέρμα πονηρὸν ἦσαν, χαὶ υἱοὶ ἄνομοι, ὃ Xot- 
δορίας ἐδόχει μᾶλλον, ἢ κατηγορίας εἶναι" ἐνταῦθα καὶ 
αὐτὰ τίθησι xa! εἶδος τὰ ἐγχλήματα, καὶ πρῶτον, ὃ 
πρῶτόν ἐστι καὶ μέσον xal τελευταῖον τῶν χαχῶν, τὴν 
φιλαργυρίαν, xal τὴν περὶ τὰ συμόόλαια χαπηλείαν. 
Ἀλλάτινες " οὗ συνιέντες τὴν ἄφατον τοῦ Θεοῦ σοφίαν, 
κατ᾽ ἀναγωγὴν τὸ εἰρημένον ἐξέλαδον. Οὐ γὰρ ἂν, 
φησὶν, ὃ μέγας xai ψηλὸς Ἡσαΐας ὑπὲρ τραπεζιτῶν 
χαχουργίας, καὶ χαπήλων διαφθορᾶς διελέχθη - ἀλλὰ 


ς Editi male τῇ πίστει. Bavaricus optime τὴν πίστιν. 
* Οὐ συνιέντες. Sic Bavaricus, [Edebatur omisso οὐ. } 


IN ISAIAM, CAP. I. 


ἀργύριον ἐνταῦθα τὰ λόγιά φησι τοῦ Θεοῦ, καὶ οἶνον 
τὴν διδασχαλίαν, ἣν ἐθόλουν ἐπεισάγοντες αὐτῶν τὰ 
διδάγματα. ᾿Εγὼ δὲ οὔτε ταύτην ἀτιμάζω τὴν ἐξή- 
γήσιν, xal τὴν ἑτέραν ἀληθεστέραν εἶναί φημι. Οὐ 
γὰρ μόνον οὐχ ἀνάξιον τοῦ προφήτου τὸ περὶ τούτων 
διαλέγεσθαι, ἀλλὰ καὶ σφόδρα ἄξιον καὶ αὐτοῦ καὶ τῆς 
τοῦ Θεοῦ φιλανθρωπίας. Καὶ τί δεῖ τὰ πολλὰ λέγειν ; 
Ὅτε γοῦν τὰ ὑψηλὰ διδάγματα φέρων ἦλθεν 6 μο- 
νογενὴς τοῦ Θεοῦ Παῖς, καὶ τὴν τῶν ἀγγέλων χατα- 
φυτεύειν ἔμελλε πολιτείαν, οὐχ ὀλίγα περὶ μέτρων καὶ 


" 
Ο de nummulariorum vafritie, et de. cauponum 
corruptela loquutus fuisset : sed argentum hic 
dicit eloquia Dei, et vinum doctrinam, quam per- 
miscebant suas addentes disciplinas. Ego vero 
hanc explicationem non improbo, sed aliam verio- 
rem esse dico. Non. modo enim non indignum 
propheta et de talibus loqui,.sed valde dignum 
et illo et Dei benignitate. Et quid opus est multa 
dicere? Cum enim unigenitus Dei Filius sublimem 
afferens doctrinam advenit, cumque angelicum 


vite institutum disseminaturus esset, non pauca Οὐ par- 


D et ipse de mensuris disseruit, deque iis quae vi- "^ videntur 
essenon ne- 


liora videbantur esse, de salutationibus, de medio gtigenda. 


αὐτὸς διείλεκται, καὶ τῶν τούτων εὐτελεστέρων εἶναι 
δοχούντων, ἀσπασμῶν, καὶ P μεσασμῶν, χαὶ πρωτο- 


κλισιῶν. Τὰ γὰρ μικρὰ ταῦτα εἶναι δοκοῦντα παρα- 
μελούμενα μεγάλα ἁμαρτημάτων ὑπεχκαύματα γίνε- 
ται. Εἰ δὲ ἐπὶ τῆς Καινῆς ταῦτα διορθοῦσθαι ἔδει, 
πολλῷ μᾶλλον ἐπὶ τῆς Παλαιᾶς, ὅτε χαὶ παχύτεροι 
οἵ ἀχροαταὶ, καὶ πᾶς αὐτῶν ὃ βίος ἐντεῦθεν ὠρθοῦτο, 
τοῦ δήμου οὕτω πλέον ἐν τουτοισὶ παιδευομένου, 
πόῤῥω πάσης ἀδικίας γίνεσθαι, xol ἐν μηδενὶ τῶν 
πλησίον πλεονεχτεῖν, μηδὲ τὰς τῶν χαταδεεστέρων 
ἐπιτρίόειν πενίας τῇ χαχουργία τῆς καπηλείας. 
Τούτων γοῦν ἀμελουμένων xo πόλεις πολλάχις 
ἀνετράπησαν, καὶ ἀπὸ θρόνων ἄρχοντες χατηνέχθη- 
σαν, καὶ πόλεμος ἄσπονδος γέγονεν" ὥσπερ χατορ- 
θουμένων εἰρήνη πολλὴ χαὶ εὐνομία καὶ ἀσφάλειὰ 
πρὸς ἀρετὴν χειραγωγοῦσα. Οἱ ἄρχοντές σου ἀπει-- 
θοῦσι. Μεγίστης νόσου καὶ διαστροφῆς σημεῖον, ὅταν 
οἱ ἰατροὶ * τὰς νόσους ἐπιτρίδωσιν. ᾿Αρχόντων γὰρ 
τοῦ δήμου τὰς ἀταξίας χαταστέλλειν, χαὶ πρὸς τὸ 
δέον ῥυθμίζειν, καὶ τῷ νόμῳ ποιεῖν καταπειθεῖς * ὅταν 
δὲ αὐτοὶ πρῶτοι τοὺς νόμους παραδαίνωσι, πῶς ἂν 
ἑτέροις γένοιντο διδάσχαλοι;: Τὸ γὰρ, Ἀπειθοῦσι, 
τουτέστιν, οὗ πείθονται τῷ νόμῳ, οὐχ ἀνέχονται 
τῶν ἐντολῶν * ὃ xo Παῦλος ἐγκαλεῖ λέγων: Ὃ οὖν 
διδάσχων ἕτερον, σεαυτὸν οὗ διδάσχεις; Ὅταν οὖν 4 
δίζα διεφθαρμένη ἦ, τί χρηστόν. ἐστι περὶ τῶν κλά- 
δὼν ὑποπτεύειν; Κοινωνοὶ κλεπτῶν. Προσθήχη χατη- 
γορίας, ὅτι οὐ μόνον * οὗ χαταστέλλουσι τὰ δεινὰ, 


4 Hoc loco sic legendum putat Boisius in notis Sa- 
vilii, p. 137 : ὅτε γοῦν ὁ τὰ ὑψηλὰ δόγματα φέρων, ὃ μονο- 
γενὴς τοῦ Θεοῦ Τιχΐς, χαὶ τὴν τῶν ἀγγέλων καταφυτεύειν μέλ- 
λων πολιτείαν, οἴο., vel ὅτε γοῦν ὃς τὰ ὑψηλὰ διδάγματα 
φέρων ἦλθεν ὃ μονογενὴς τοῦ Θεοῦ Παῖς, et sic deinceps, ut 
ἴῃ libris legitur. At locus, ut in Edito est, non male 
habere videtur, 

b Hzc recte notat Savilius hoc loco: « μεσασμῶν me- 
dios incessus significat : qui locus est inter ambulan- 
dum honoratissimus: inde illud Imperatoris ad liber- 
tum suum inter duos senatores medium ambulantem : 
"Innon te pudet inter eos medium incedere, quorum 
servus esse poteris ? » 

* Τὰς νόσους ἐπιτρίθωτιν. Tilmannus vertit, inferunt 


loco, de primo accubitu. Nam hzc qua exigua 
videntur esse, si negligantur, magni peccatorum 
fomites sunt. Quod si in Novo Testamento hac 
dirigenda erant, multo magis in Veteri, quando 
crassiores auditores erant, et tota illorum vitz 
ratio hinc regebatur, cum populus his magis 
erudiretur, ut procul omni nequitia esset, et in 
nullo proximum fraudaret, neque per malam 
illam cauponariam pauperiores opprimeret. 

8. His namque neglectis szpe civitates sub versz, 
et principes de solio deturbati sunt, bellaque 
inexpiabilia suscitata : quemadmodum his observa- 
tis pax multa et tranquillitas fuit, necnon securitas 
ad virtutem. deducens. 25. Principes tui inob- 
sequentes sunt. Maxima zgritudinis et perver- 
, 5115 signum est, quando medici morbos adau- 
A gent. Principum enim est populi dissolutos mores 

compescere, recte ordinare, ipsumque legibus 

obtemperantem reddere : cum autem ipsi primi 
leges transgrediuntur, quomodo aliis doctores fue- 
rint? Illud enim, Znobósequentes sunt, id est, 

Non obsequuntur legi, praecepta non servant : id 

quod etiam Paulus ipsis crimini dat dicens : 


E 


Qui ergo alium doces, teipsum non doces? Rom.z.21. 


Quando ergo radix corrupta fuerit, de ramis quid 
boni conjicias? Socii furum, Accessio criminis, 


morbos. Sed melius intelligitur, ni fallor, morbos adau- 
gent, ut in diuturnius tempus extrahant ; vel forte sic 
possit intelligi, in morbis ipsi versantur; queinterpre- 
tatio melius quadrare videtur ad ea qus sequuntur. Sed 
si sic intelligendum esset, aliquid seriei addendum vi- 
deretur, verbi gratia, εἰς τὰς νόσους ἐπιτρίθωσιν. 

ἃ Reg. οὐκ ἀποστέλλουσι, non male, Ibidem Savil. pro 
ἀντιτείνουσι legendum putat ἐπιτείνουσι. Paulo post Alle- 
nus in notis Savilii, p. 139, hunc locum ἐκ διαμέτρου 
etc., sic legendum putat, ἐκ διαμέτρου ἐναντίαν, vel ἐναν- 
τίως τῆς προς.» vel τὴν àx διαμέτρου τῆς προσηχούσης dp. 
ἀρχ. xax. μετ. ἐναντίαν, certe hic aliquid subintelligen- 
dum est. At multas habet Chrysostomus hujusmodi 
ἀποσιωπήσεις, Homiliis maxime in Genesim. 


18 8. 


quod non solum mala non coerceant, sed conatus in 

contrarium vertant, non modo fures non oppugnent, 

sed et ipsis jungantur, ex diametro oppositam vir- 

tuti principum nequitiam adeuntes. Diligentes 

munera, Altera gravis species famis auri, qua 

fucatum quidem habet argumentum, sed bene- 

volenti obtentu extremam avaritiam prodit. Per- 

sequentes retributionem. Memoriam injuriarum 

erga inimicos servantes, mala retribuere conantur 

iis qui se. injuria affecerunt, que est ingens malitize 

species : quamobrem non in Novo tantum Testa- 

mento, sed etiam in Veteri, magno studio coerce- 

Zach.7.10. tur. Malitiam enim, inquit, prorimi sui ne re- 

vocet quisque «estrum in corde suo. Ab hoc 

enim nequitie genere purum esse oportet popu- 

lum, multoque magis principem, qui subditis in 

judicio praecipere debet, ut ponant inimicitias, ne 

portus in scopulum vertatur. Pupillis non judi- 

cantes. Id est, iis non patrocinantes, ut jus suum 

obtineant. Et judicio viduarum. non. attenden- 

Non modo fes. Observandum, non modo malum perpetrare, 

iaa sed etiam bonum non agere, crimini dari, quem- 

sed etiam admodum etiam in Novo Testamento. Nat qui 

bonum non esurientem non alunt, non quia aliena rapuerunt, 
agere  cri- $ P i 

mini datur, Sed. quia sua egenis non erogarunt, in gehennz 

"vae 25. jenem mittuntur :sic igitur hi nunc incusan- 

j tur, non quod alienis bonis inhient, non. quod 

injuste potentia utantur, sed quod. egenis offi- 

ciosam manum non tendant. 94. Propter hoc 

hec dicit Dominator Dominus Sabbaoth, po- 

tens Israel : id est, populi. Non sine causa illud, 

Potens, posuit, sed in memoriam revocans illis 

ea, qui. przter spem consequuti sunt, beneficia, 

gravesque, quas passi sunt, penas. Quia enim 

cum sepe et multa peccassent, et magnam Dei 

patientiam experti essent, in ignaviam inciderunt, 

id certe vult declarare, quod videlicet possit, quan- 

do vult, vindictam sumere, sine ulla servata 

temporis vel opportunitatis occasione, sed. oninia 

sibi semper parata et ad manum esse. 71 forti- 

bus Israel : non enim cessabit furor meus con- 

ira inimicos meos. Quid. enim miserius iis, qui 

Deum habent inimicum? /Von cessabit, inquit, 

non ut in desperationem conjiciat, sed ut timorem 

augens ad poenitentiam vocet. Nam illo, Voz ces- 

sabit furor, terribilius est illud, Contra inimi- 

cos meos, Nihil enim ita Deum ad iram concitare 

solet, ut injuria pauperibus facta. 7; autem 

fortibus dicebat, non quod potentiam, sed quod 


JOANNIS CHRYSOST. 


b Bavaricus ouoypenpxcias- 
* Sic Bavaricus. [Omittebatur γὰρ πολλὰ xzí.] 


ARCHIEP, 


b 


C 


D 


A 


CONSTANTINOP. 


ἀλλὰ xci ἀντιτείνουσιν - οὗ μόνον οὐ πολεμοῦσι τοῖς 
χλέπταις, ἀλλὰ καὶ συμπράττουσιν, ἐκ διαμέτρου τῆς 
προσηχούσης ἀρετῆς ἄρχοντι τὴν χαχίαν μετιόντες. 
᾿Αγαπῶντες δῶρα. “Ἕτερον P φιλοχρυσίας εἶδος χαλε- 
πὸν, εὐπρόσωπον μὲν ὑπόθεσιν ἔχον, ἐν προσχήματι 
δὲ φιλοφροσύνης τὴν ἐσχάτην πλεονεξίαν ἐπιδειχνύμε- 
νον. Διώχοντες ἀνταπόδομα. Μνησικαχοῦντες τοῖς 
ἐχθροῖς, ἀνταποδοῦναι σπουδάζοντες τοῖς λελυπηχόσιν, 
ὅπερ μέγιστον χαχίας εἶδος. Δι’ ὃ οὐκ ἐν τῇ Καινῇ 
μόνον, ἀλλὰ καὶ ἐν τῇ Παλαιᾷ μετὰ πολλῆς εἴργεται 
τῆς σπουδῆς. Κακίαν γὰρ ἕχαστος, φησὶ, τοῦ πλησίον 
αὐτοῦ μὴ μνησικαχεῖτε ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν. Μά- 
λιστα μὲν γὰρ xol τὸ δημοτικὸν, πολλῷ δὲ μᾶλλον 
τὸν ἄρχοντα ταύτης δεῖ καθαρεύειν τῆς καχίας, καὶ τοῦ 
πρὸς ἀπέχθειαν ψηφίζεσθαι τοῖς κρινομένοις ἀπηλ-- 
λάχθαι, ἵνα μὴ ὃ λιμὴν σκόπελος γένηται. ᾿Ορφανοῖς 
οὐ χρίνοντες. 'Γουτέστιν, o0 προϊστάμενοι, ὡς καὶ τῶν 
δικαίων τυχεῖν. Καὶ χρίσει χηρῶν οὗ προσέχοντες. 
ΠΙαρατηρητέον ὅτι οὐ τὸ χαχοποιεῖν, ἀλλ᾽ ὅτι καὶ τὸ 
ἀγαθὸν μὴ ἐργάζεσθαι ἐν τάξει χεῖται πονηρίας, κα-- 
θάπερ οὖν xa ἐν τῇ Καινῇ. Ot γὰρ πεινῶντα μὴ θρέ- 
ψαντες, οὐχοῦτι τὰ ἀλλότρια ἥρπασαν, ἀλλ᾽ ὅτι τὰ 
αὐτῶν οὐ προήχαντο τοῖς δεομένοις, εἰς τὸ τῆς γεέν- 
γης πέμπονται πῦρ΄. ὥσπερ οὖν καὶ οὗτοι νῦν ἐγκα- 
λοῦνται, οὐχ ὅτι πλεονεχτοῦσιν,, οὐδ᾽ ὅτι χαταδυνα- 
στεύουσιν, ἀλλ᾽ ὅτι χαὶ τοῖς δεομένοις τῆς αὐτῶν 
βοηθείας οὐκ ὀρέγουσι χεῖρα. Διὰ τοῦτο τάδε λέγει 6 
Δεσπότης Κύριος Σαδδαὼθ, 6 δυνάστης τοῦ Ἰσραήλ᾽ 
τουτέστι, τοῦ λαοῦ. Οὐχ ἁπλῶς δὲ τέθειχεν, 'O δυνά- 
στῆς, ἀλλὰ ἀναμιμνήσχων αὐτοὺς xol τῶν παρ᾽ ἐλ- 
πίδας εὐεργεσιῶν, xol τῶν χαλεπῶν χολάσεων ἃς 
ὑπέμειναν. * ᾽᾿Επειδὴ γὰρ πολλὰ καὶ πολλάκις ἅμαρ- 
τάνοντες, χαὶ πολλῆς ἀπολαύοντες τῆς μαχροθυμίας, 
εἰς ῥᾳθυμίαν ἔπιπτον , τοῦτο ἐνδείξασθαι βούλεται, 
ὅτι δυνατὸν ὅτε βούλεται ἐπεξελθεῖν, καὶ οὐ δεῖται 
χαιρῶν, οὐδὲ χρόνων, ἀλλ᾽ ἕτοιμα αὐτῷ πάντα xol 
παρεσχευασμένα. Οὐαὶ τοῖς ἰσχύουσιν ἐν ᾿Ισραήλ᾽ οὐ 
παύσεται γάρ μου ὃ θυμὸς ἐν τοῖς ὑπεναντίοις μου. 
"TÉ γὰρ ἀθλιώτερον τῶν τὸν Θεὸν πολέμιον ἐχόντων ; 
Οὐ παύσεται δὲ ἔλεγεν, οὐχ ἵνα εἰς ἀπόγνωσιν ἐμ.- 
Θάλλῃ, ἀλλ᾽ ἵνα αὐξήσας τὸν φόθον εἰς μετάνοιαν xa- 
λέσῃ. * Τοῦ γὰρ, Οὐ παύσεται 6 θυμὸς, φοδερώτερον 
τὸ, "Ev τοῖς ὑπεναντίοις μου. Οὐδὲν γὰρ οὕτω τὸν 
Θεὸν παροξύνειν εἴωθεν, ὡς ἣ χατὰ τῶν πενήτων 
ἀδικία χατ᾽ αὐτοὺς γινομένη. Οὐαὶ δὲ τοῖς ἰσχύουσι 
ἔλεγεν; οὐχ ἁπλῶς τὴν δύναμιν διαδάλλων, ἀλλὰ τὴν 
ἐπὶ χαχῷ δύναμιν. ᾿Ισχὺν δὲ ἐνταῦθα οὐ τὴν τοῦ σώ- 
ματός φησιν, ἀλλὰ τὴν ἀπὸ τῆς τῶν πραγμάτων πε- 
ριδολὴς δυναστείαν. Καὶ χρίσιν ποιήσω ἐχ τῶν 


4 τοῦ γὰρ οὐ παύσεται. Legendum putat Allenus τοῦ δέ, 
Infra κατ᾽ αὐτοὺς post ἀδικία deest in Bavarico., 


IN. ISAIAM, CAP. I. 


ἐχθρῶν uou. Κολάσω τοὺς ἐχθρούς μου, ἐχθροὺς 
αὐτοῦ λέγων τοὺς τῶν πενήτων ἐχθροὺς διὰ τὸ ἐπη- 
ρεάζειν ὄντας" τοῦτο δὲ ἔλεγεν, ἵνα μάθῃς τῆς ἀδικίας 
τὸ μέγεθος. Καὶ ἐπάξω τὴν χεῖρά μου ἐπὶ σὲ, καὶ 
πυρώσω σε εἰς χαθαρόν. Ἵνα μάθης, ὅτι οἵα ἂν ἢ ἡ 
ὀργὴ τοῦ Θεοῦ xa f, τιμωρία, " οὐκ ἐπὶ καχῷ xol τὸ 
δοῦναι δίκην γίνεται μόνον, ἀλλ᾽ ἐπὶ τῷ βελτίους 
γενέσθαι καὶ αὐτοὺς τοὺς κολαζομένους. Καὶ πυρῴσω 
σε, φησὶν, εἰς καθαρόν. Οὐ τοίνυν ὅταν χολαζώμεθα, 
ἀλλ᾽ ὅταν ἁμαρτάνωμεν, τότε ἀλγεῖν δίκαιον " τὸ μὲν 
γὰρ ῥύπον, τὸ δὲ καθαρμὸν ἐργάζεται. Τί δέ ἐστιν, 
Εἰς καθαρόν; Ὥς μηδὲ ἴχνος εἶναι παρὰ σοὶ κηλῖδος. 
Ὅπερ γάρ ἐστι τῷ χρυσίῳ τὸ πῦρ, τοῦτο τοῖς ῥαθύ- 
μοις ἣ τιμωρία. Τοὺς δὲ ἀπειθοῦντας ἀπολέσω, καὶ 
ἀφελῶ πάντας ἀνόμους ἀπὸ σοῦ, xal πάντας ὕπερη- 
φάνους ταπεινώσω. Οἱ γὰρ ἀνίατα νοσοῦντες, φησὶ, 
χαὶ οὐδὲ τιμωρίαις εἴκοντες, ἀπολοῦνται. Τί γὰρ ὄφε- 
λος τῆς τούτων ζωῆς, ὅταν xol ἑαυτοῖς xol ἑτέροις 
ἐπιδουλεύωσιν ἐν τῷ ζῆν; Οἱ δὲ ἐκ τῆς ἐχείνων τι- 
μωρίας δυνάμενοι βελτίους γενέσθαι, μενοῦσι. Δοχεῖ 
δέ μοι ἐνταῦθα καὶ τὴν αἰχμαλωσίαν αἰνίττεσθαι. Καὶ 
ἐπιστήσω τοὺς κριτάς σου, ὡς τὸ πρότερον, xal τοὺς 
συμθούλους σου, ὡς τὸ ἀπ᾽ ἀρχῆς. 


᾿Ενταῦθα τὴν ἐπάνοδόν φησι. Τῶν τε γὰρ ἀνίατα 
νοσούντων ἀναιρεθέντων, τῶν τε ἐπιμέλειαν " ἐνδεί- 
ξασθαι δυναμένων διορθωθέντων, εὐκαίρως καὶ τὸ 
λοιπὸν τῆς θεραπείας εἶδος προστίθεται, δοκίμων ἀρ- 
χόντων ἐπιστασία, καὶ συμβούλων ἀγαθῶν φορὰ, ἵνα 
χαὶ τοῦ σώματος εἴχοντος τοῖς φαρμάχοις, xal τῶν 
ἰατρῶν ἀρίστων ὄντων, πανταχόθεν πρὸς ὑγίειαν 
ἐπανίῃ τὰ τῆς πόλεως μέρη. Οὐ γὰρ μικρὸν εὔεργε- 
σίας εἶδος, ἀρχόντων ἐπιτυγχάνειν ἀγαθῶν. Καὶ μετὰ 
ταῦτα " χληθήσῃ πόλις δικαιοσύνης, μητρόπολις Σιὼν 
πιστή. Καίτοι γε οὐδαμοῦ τοῦτο εὑρίσχομεν τὸ ὄνομα 
τῇ πόλει τῶν Ἱεροσολύμων ἐπιτεθέν. Τί οὖν ἂν εἴ- 
ποιμεν; Ὅτι τὴν ἀπὸ τῶν “πραγμάτων προσηγορίαν 
ἐνταῦθά φησι. Τοῦτο δὲ ἡμῖν οὗ μικρὸν * συμδαλεῖται, 
ὅταν ἀπαιτῶσιν ἡμᾶς Ἰουδαῖοι τοῦ ᾿Εμμανουὴλ τὴν 


19 
potentiam ad malum adhibitam criminaretur. For- 
titndinem vero hic non corporis dicit, sed eam po- 
tentiam qua ex rebus circumstantibus paritur. Et 

D judicium faciam de inimicis meis.Plectam inimi- 
cos meos, inimicos suos vocans inimicos pauperum, 
qui illis damnum inferunt : id. vero dicebat ut 
discas injustitize magnitudinem. 25. Et inducam 
manum meam, super te, et evcoquam te ad pu- 
rum. Ut discas, qualiscumque sit ira Dei et vin- 
dicta, eam non in malum, et ut pcne inferantur 
solum infligi, sed ut ii qui puniuntur ad. meliorem 
frugem revocentur. Et excoquam te, inquit, ad 
purum. Non ergo cum castigamur, sed cum pec- 
camus nos dolere par est : illud enim sordes, hoc 
purgationem parit. Quid autem est, 4d purum ὃ 
Ut ne vestigium quidem sordis in te maneat. 
Quod enim auro ignis est, hoc ignavis supplicium. 
Inobedientes vero perdam, et auferam omnes 
inimicos a te, et omnes superbos humiliabo. 
Qui enim, inquit, insanabiliter avgrotant, nec 
suppliciis cedunt , hi peribunt. Nam quae utilitas 
ex eorum vita, quando, dum vivunt, et sibi et 
aliis insidiantur? Qui autem ex eorum supplicio 
meliores fieri possunt, ii manebunt. Hic porro 
mihi videtur captivitatem subindicare. 26. Et 
preficiam judices tuos, sicut prius, et consilia- 
rios tuos, sicut ab initio. 

9. Hic reditum annuntiat. Iis enim qui insa- 
nabiliter egrotabant sublatis, et iis qui resipi- 
scentiam exhibere poterant emendatis, opportune 
reliquam curationis speciem adhibet : ea est pro- 
batorum principum dominatus, et consiliariorum 
D bonorum copia; ut corpore remediis cedente, 

medicisque optimis adstantibus, urbis partes un- 

dique ad sanitatem revocarentur. Non enim par- 
vum beneficii genus est, principes nancisci bonos. 

Et post hac vocaberis civitas justitic metropo- 

lis Sion fidelis. Atqui nusquam reperimus hoc 

nomen urbi Jerosolymorum inditum. Quid ergo 

dixerimus? Hanc appellationem ex rebus ipsis illi 

attribuit. Illud vero nobis non parum utile erit, 

cum Judzi a nobis petent vocis Emmanuel inter- 


C 


pretationem. Isaias namque dixit Christum sic Judecrum 


objectioni 
responde- 
tur. 


ἑρμηνείαν. ᾿Επειδὴ γὰρ Ἡσαΐας ἔφησε τὸν Χριστὸν 
οὕτως ὀνομασθήσεσθαι, οὐδαμοῦ δὲ ὠνόμασται, εἴ- ΕΒ vocandum fore, et tamen numquam sic vocatus 


^ Οὐχ ἐπιχαλῶ Savil. et Morel. Series mutila vel vitiata - 
est. Locum sic vult restitui Savilius, sed ex conjectura 
tantum : χαὶ 4 τιμωρία ἐπὶ 4236 » καὶ οὐ τῷ δοῦναι δίχην 
γίνεται μόνον, ἀλλ᾽ ἐπὶ τῷ βελτίους. Boisius : οὐκ ἐπὶ χολά- 
att, καὶ τῷ δοῦναι δίκην, etc. Allenus : οὐχ ἐπὶ καχῷ, καὶ τῷ 
δοῦναι δίκην γίνεται μόνον, ἀλλ᾽ ἐπὶ τῷ. Boisius multa con- 
gerit, ut conjecturam confirmet suam. Sed hzc omnia 
divinando dicuntur, nec potest sine aliorum Mss. ope 


locas restitui. Si qua ex allatis conjecturis admitti pos- 
Sit, οὐχ ἐπὶ χαχῷ mallem, ac cum sic habeat Bavaricus, 
sic lego. 

* Bavaricus δέξασθαι. 

b Reg. χληθῆναι male. 

« Reg. et Savil, συμθάλληται. Sed. Bavaricus συμθα-- 
λεῖται. Quee mox sequuntur tantillum intricata videntur. 


Isai.2. 4. 


20 5. JOANNIS CHRYSOST. 


est, respondeamus ipsis, eum dixisse, rerum si- 
gnificationem ipsius nomen esse. Sic etiam hic 
faciendum. 2T. Cum. judicio enim salvabitur 
captivitas ejus, et cum. misericordia. Cum ju- 
dicio, id est, cum vindicta, cruciatu et supplicio 
inimicorum. Cum. misericordia, hoc est, cum 
multa benignitate. Duo hic ipsis maxima dona 
pollicetur, scilicet tunc poenas daturos eos qui se 
abduxerant, tuncque se multa fruituros esse feli- 
citate, quorum utrumque seorsim magnam potest 
afferre voluptatem : cum autem ambo concurrerint, 
inenarrabilis lztitia fuerit. Aliunde vero ostendere 
volens, post longam captivitatem eos, non quod 
dignas penas dederint, nec quod peccata sua 
expiaverint, sed propter benignitatem Dei, in 
suam reduci terram, quz salus magis est miseri- 
cordiz, qnam retributionis vel praemii, ideo sub- 
junxit, Et cum misericordia. 28. Et conterentur 
iniqui et peccatores simul. Tertia hzc est species 
beneficii, quod nemo sit qui abducat et in frau- 
dem trahat, sed nequitiz doctores de medio sub- 
lati sint. Et qui dereliquerunt Dominum, con- 
summabuntur. Ympii autem , inquit, peribunt. 
99. Quia nunc confundentur in idolis suis, 
que ipsi voluerunt. Quidam hec dicta huic 
tempori aptare conantur: at nos non confutabi- 
mus illos, sed seriem sequemur. Hac quippe sunt, 
qua eventura dicit in hostium ineursu. Cum 
enim , barbaro terram incursante, urbem obsi- 
dente, et omnes quasi retibus inclusos tenente, 
nemo fuerit qui defendat, et nubem illam depellat, 
eo quod a Deo derelicti fuerint, jure ex. ipsa re- 
rum experientia, tunc magno pudore suffunden- 
tur ij qui coluerunt idola. Que voluerunt, 


Idololatre inquit, in quibus studia sua collocarunt. Et eru- 


sibi deos fa- 
ciebant,quo 


nihil 
pius. 


tur- 


bescent in sculptilibus suis que fecerunt. 
Narrantis more accusationem instituit. Sufficiebat 
enim etiam ante inflictum vulnus, vel ipse idola 
conficiendi modus ad eos pudore afficiendos. 
Quid enim turpius, quam sibi ipsi deum facere? 
Et confundentur super hortis suis, que concu- 
piverunt. Non solum enim sculptilia adorabant, 


' sed etiam arbores in hortis colebant. 50. Erunt 


enim quasi terebinthus, que folia sua. amisit. 
Scilicet idola, vel etiam eos qui urbem incolebant. 
Imaginem porro arboris hujus induxit, quia in 
illa regione nascebatur et frequens erat, et quia 
admodum floret et densa foliis est, dum viret, et 
extremam deformitatem pre se ferat, cum folia 


a Kol τὸ τὰ ἁμαρτήματα ἀποχείρασθαι. Nescio an um- 
quam talem usum vocis ἀποχείρασθαι viderim, 


ARCHIEP., 


A 


B 


C 


D 


CONSTANTINOP. 


ποιμεν ἂν πρὸς αὐτοὺς, ὅτι τὴν ἀπὸ τῶν πραγμάτων 
σημασίαν ἔφησεν ὄνομα εἶναι" ὥσπερ οὖν καὶ ἐνταῦθα. 
Μετὰ γὰρ χρίματος σωθήσεται $; αἰχμαλωσία αὐτῆς, 
καὶ μετὰ ἐλεημοσύνης. Μετὰ χρίματος, τουτέστι, 
μετὰ δίκης καὶ χολάσεως καὶ τιμωρίας τῶν πολεμίων. 
Μετὰ ἐλεημοσύνης, τουτέστι, πολλὴς τῆς φιλανθρω- 
πίας. Δύο ἐνταῦθα ἐπαγγέλλεται μέγιστα αὐτοῖς 
δῶρα, τό τε δίκην δοῦναι τοὺς ἐπαγαγόντας, τό τε 
αὐτοὺς πολλῆς ἀπολαῦσαι τῆς εὐημερίας, ὧν ἕχαστον 
xol χαθ’ ἑαυτὸ μεγίστην ἱκανὸν παρασχεῖν ἥδονήν" 
ὅταν δὲ xol ἀμφότερα συνδράμῃ, ἄφατος γένοιτ᾽ ἂν 
ἡ εὐφροσύνη. Ἄλλως τε καὶ δεῖξαι βουλόμενος, ὅτι 
καὶ μετὰ τὴν μαχρὰν αἰχμαλωσίαν, οὗ διὰ τὸ δοῦναι 
δίκην ἀξίαν, * xol τὸ τὰ ἁμαρτήματα ἀποχείρασθαι, 
ἀλλὰ διὰ τὴν φιλανθρωπίαν τὴν αὐτοῦ πρὸς τὴν οἷ- 
χείαν ἐπανάγονται, xol ἔλέου μᾶλλόν ἐστιν ἢ σωτη- 
ρία, ἢ ἀντιδόσεως χαὶ ἀμοιδῆς, ἐπήγαγε, Καὶ μετ᾽ 
ἐλεημοσύνης. Καὶ συντριδήσονται oi ἄνομοι καὶ οἵ 
ἁμαρτωλοὶ ἅμα. Τρίτον καὶ τοῦτο εὐεργεσίας εἶδος. 
τὸ μηδένα εἶναι τὸν παρασύροντα καὶ πρὸς ἀπάτην 
ἕλκοντα, ἀλλ᾽ ἐχποδὼν γίνεσθαι τοὺς τῆς πονηρίας 
διδασχάλους. Καὶ οἵ ἐγκαταλείποντες τὸν Κύριον 
συντελεσθήσονται. Ot δὲ ἀσεῤεῖς, φησὶν, ἀπολοῦνται. 
Διότι νῦν αἰσχυνθήσονται ἐν τοῖς εἰδώλοις αὐτῶν, ἐφ᾽ 
οἷς αὐτοὶ ἐδούλοντο. Τινὲς μὲν xol χατὰ τὸν πα- 
ρόντα χαϊρὸν τὰ εἰρημένα ἁρμόζειν ἐπιχειροῦσιν " 
ἀλλ᾽ ἡμεῖς οὔτε ἐχείνους αἰτιασόμεθα, χαὶ τῇ dxo- 
λουθίᾳ ἑψόμεθα. Ταῦτα γάρ ἐστιν, ἃ συμδήσεσθαί 
φησιν ἐπὶ τῆς τῶν πολεμίων ἐφόδου. Ὅταν γὰρ τοῦ 
βαρδάρου τὴν χώραν χατατρέχοντος, xoi τὴν πόλιν 
περικαθημένου, x«i πάντας ὡς ἐν δικτύοις μέσους 
ἔχοντος, μηδεὶς ὃ ἀμύνων ἢ xa τὸ νέφος ἐχεῖνο δια- 
χρουόμενος διὰ τὴν ἐγχατάλειψιν τοῦ Θεοῦ, εἰχότως 
xa ἐξ αὐτῆς τῶν πραγμάτων τῆς πείρας πολλὴ χατα- 
σχεδασθήσεται τῶν τὰ εἴδωλα θεραπευόντων ἣ αἷ- 
σχύνη. "Eg' οἷς ἐδούλοντο, περὶ ἃ ἐσπουδάχεισαν, 
φησί. Καὶ αἰσχυνθήσονται ἐπὶ τοῖς γλυπτοῖς αὐτῶν, 
ἐφ᾽ οἷς ἐποίησαν. "Ev τάξει διηγήσεως κατηγορίαν τί- 
θησιν. Ἤρχει γὰρ καὶ πρὸ τῆς τῶν τραυμάτων ἐχ- 
θάσεως, καὶ αὐτὸς τῆς τοιαύτης εἰδωλοποιίας ὃ τρό- 
πος αὐτοὺς χαταισχῦναι. Τί γὰρ αἰσχρότερον τοῦ 
θεόν τινα ἑαυτῷ; ποιεῖν; Καὶ αἰσχυνθήσονται ἐπὶ τοῖς 
χήποις αὐτῶν , ἐφ᾽ οἷς ἐπεθύμησαν. Οὐ γὰρ δὴ ξόανά 
προσεχύνουν μόνον; ἀλλὰ καὶ δένδρα ἐν χήποις ἐθε- 
ράπευον. "Ecovzot γὰρ ὡς τερέδινθος ἀποδεδληχυῖα 
αὐτῆς τὰ φύλλα. ἢ Ἤτοι τὰ εἴδωλα, ἢ αὐτοὶ οἱ τὴν 
πόλιν οἰχοῦντες. Τὴν δὲ εἰχόνα τοῦ δένδρου τούτου 
παρήγαγε, διά τε τὸ ἐγχώριον εἶναι μάλιστα τὸ 
φυτὸν χαὶ πολὺ παρ᾽ αὐτοῖς, xol διὰ τὸ σφόδρα 


b Hac, ἤτοι τὰ εἴδωλα, desunt in Savil. et Reg., scd 
habentur in Bavarico. 


E es 


IN ISAIAM, 


ἀνθεῖν καὶ τεθηλέναι, ἡνίχα ἂν ἀχμάζῃ, καὶ ἐσχάτην 
ἀμορφίαν ἐνδείκνυσθαι, ἐπειδὰν ἀποδάλλῃ τὰ φύλλα. 
Καὶ ὡς παράδεισος ὕδωρ μὴ ἔχων. Καὶ ἢ δευτέρα 
εἰχὼν τῆς προτέρας σαφεστέρα, xai πιστουμένη τῶν 
ἐπὶ τῇ προτέρᾳ λόγων εἰρημένων“. Οὔτε γὰρ παρα- 
δείσου θάλλοντος τερπνότερον., οὔτε ἐρημωθέντος 
ἀτερπέστερον, ἅπερ ἀμφότερὰ γέγονεν ἐπὶ τῆς μητρο- 
πόλεως ἐχείνης. Πάντοτε γὰρ ἦν ἀμείνων καὶ λαμπρο- 
τέρα, μυρίοις καλλωπιζομένη χόσμοις" xol πάντων 
εὐτελεστέρα γέγονε καὶ αἰσχροτέρα , τοσοῦτον ἀθρόον 
εὐχοσμίας ἀπολαδοῦσα πλοῦτον. Καὶ ἔσται jj ἰσχὺς 


CAP. itf. 2I 


amiserit. Et sicut hortus non habens aquam. 
Secunda imago priore clarior est, et fidem facit 
lis, quze in priore dicta sunt. Nihil enim est horto 
virente jucundius, nihil horto his destituto inju- 
cundius, quz ambo illi metropoli contigerunt. 
E Semper enim optima erat et splendidissima, 
innumeris decorata ornamentis ; et omnium vilis- 
sima turpissimaque facta est, cum tantas dere- 
pente ornamentorum divitias amisisset. 51. Et 
erit fortitudo eorum quasi stipula stuppe. 
Priores quidem imagines ad injucundum specta- 


αὐτῶν ὡς χαλάμη στυππίου. Ai πρότεραι μὲν εἰχόνες 4g culum capte sunt, hec vero ad infirmitatem de- 


tic τὸ ἀτερπὲς παρελήφθησαν, αὕτη δὲ εἰς τὸ ἀσθενές" 
πᾶσαι δὲ σφόδρα ἐναργεῖς, xol πολὺ τὸ σαφὲς καὶ ἐμ.- 
φαντιχὸν ἔχουσαι. Ὥς χαλάμη στυππίου, τουτέστιν, 
ἀσθενεῖς. Καὶ ai ἐργασίαι αὐτῶν ὡς σπινθὴρ πυρός. 
᾿ἘἘνταῦθα δείκνυσιν ὅτι οἴκοθεν τὰ χαχὰ, xoi αὐτοὶ 
τὴν αἰχμαλωσίαν ἔτεχον, καὶ τὴν χάμινον ἀνῆψαν. 
“Ὥσπερ γὰρ σπινθῆρες ἐμπίπτοντες πῦρ ἀνεγείρουσιν, 
οὕτω τὰ ἁμαρτήματα τούτων συναχθέντα τοῦ Θεοῦ 
τὴν ὀργὴν ἀνῆψε. Καὶ χαταχαυθήσονται οἵ ἄνομοι xal 
οἱ ἁμαρτωλοὶ ἅμα, χαὶ οὐχ ἔσται ὃ σδέσων. Πάλιν 
ἀπαγορεύει τὴν σωτηρίαν διὰ τὴν αὐτὴν πάλιν αἰτίαν, 
οὖχ ἵνα ἀπογνῶσιν, ἀλλ᾽ ἵνα ταύτη γοῦν ἀχμάζοντα 
τὸν φόθον δεξάμενοι, τὴν πολλὴν ἀποτινάξωνται ῥα- 
θυμίαν. Καὶ ἕτερον δέ τι ἐνταῦθα αἰνίττεται, τὸ ἄμα - 
χον αὐτοῦ τῆς δυνάμεως, καὶ ὅτι κολάζοντος αὐτοῦ, 
xal τιμωρουμένου , οὐδεὶς ἀντιστῆναι καὶ καταλῦσαι 
δυνήσεται τὰ δεινά. 


ΚΕΦΑΛ. β΄. 
Ὁ λόγος ὃ γενόμενός πρὸς Ἡσαΐαν υἱὸν “᾿Αμμώς. 


Ἐντεῦθεν δῆλον ὡς οὐ πάσας ὑφ᾽ ἕν τὰς προφη- 
τείας εἰρήκασιν, ἀλλὰ χατὰ διαφόρους ἐμπνεόμενοι 
καιροὺς, περιχοπάς τινας ἀπήγγελλον, at συντεθεῖσαι 
ὕστερον ὕφ᾽ ἕν, ὁλόκληρον βιόλίον ἐποίησαν. Διὸ καὶ 
οὕτως ἄρχεται. Οὐχ ἐντεῦθεν δὲ μόνον τοῦτο δῆλον 
ἔσται xo σαφὲς ἡμῖν, ἀλλ᾽ ἐξ ὧν προϊὼν xai τοὺς 
χαιροὺς ἐπισημαίνεται, νῦν μὲν λέγων, "Τοῦ ἐνιαυτοῦ, 
οὗ εἰσῆλθε "Νάθαν εἰς Ἄζωτον νῦν δὲ λέγων, Καὶ 
ἐγένετο τοῦ ἐνιαυτοῦ, οὗ ἀπέθανεν ᾿Οζίας 6 βασιλεὺς, 
εἶδον τὸν Κύριον χαθήμενον ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ xol 
ἐπηρμένου. Οὐ γὰρ ὥσπερ αἵ ᾿Επιστολαὶ αἱ Παύλου 
xoi τὰ Ἐῤαγγέλια ὕφ᾽ ἕν συνετέθησαν, οὕτω δὴ καὶ 
προφητεῖαι, ἀλλ᾽ ὅπερ ἔφθην εἰπὼν, ἐν διαφόροις 

* Post. εἰρημένων Boisius addi vult ἀλήθειαν. [Savil. iz. 
ἑρμηνείαν. Ibidem post τερπνότερον deest τι, quod etiam 


ante positum fuisse potuit, Paulo post pro πάντοτε Al- 
jenus legendum putat πάντων τε. Sed πάντοτε, ni fallor, 


TOM. VI. 


^ clarandam : omnes autem admodum perspicue 
sunt, multaque gaudent claritate et emphasi. Qua- 
si stipula stuppe, id est , imbecilles. Et opera 
eorum. quasi scintilla ignis. Hic ostendit ex se- 
ipsis.mala prodiisse, ipsosque sibi captivitatem 
peperisse, et fornacem succendisse. Quemadmo- 
dum enim scintille illapse ignem excitant , ita 
peccata eorum congesta Dei iram accenderunt. 
Et igne consuméntur iniqui et peccatores si- 
τη, et non erit qui exstinguat. Rursus denegat 

E salutem ob eamdem ipsam causam, non ut despe- 
rent, sed ut hinc valido timore perculsi, ingentem 
ignaviam excutiant. Aliud quoque hic subindicat, 
ipsius nempe inexpugnabilem potentiam , quod- 
que ipso puniente, et vindictam sumente, nemo 
possit resistere et mala solvere. 


CAPUT II. 
Verbum, quod factum est ad Isaiam filium Amos. 


c 1. Hinc liquet prophetas non uno tempore 
prophetias dixisse, sed diversis afflatos tempori- 
bus, partes quasdam annuntiasse, quz demum si- 
mul collectze, totum librum effecerunt. Ideo sic in- 
cipit. Neque hinc tantum id palam nobis est et li- 
quidum, sed quia in sequentibus tempora significat, 


nunc dicens : nno, quo ingressus est Nathan Isai.20. τ. 
"Azotum ; nunc vero : Et factum ést in anno Isai,6. 1. 


in quo mortuus est rex Ozias, vidi Dominum 
sedentem super solium excelsum et elevatum. 
Non enim quemadmodum Pauli Epistolz et Evan- 
D gelia in unum collecta sunt, ita et prophetiz, sed 
quod dixi, diversis temporibus. Unde ab alio ex- 


ferri potest. 

^ Sic in omnibus exemplaribus ἀμμώς pro ἀμώς. 

b Hebraico est imn Thartan, in Bibliis τῶν 0'. Τα- 
νάθαν, unde prima demta syllaba factum Νάθαν. 


3 


Psal. 7t 
17. 5. 


Gen. ἦρ. 


Gen.49. 5. 


22 S. JOANNIS CHRYSOST. 


ordio prasentem sermonem incipit. Neque ideo 
tantum, sed quia argumentum , de quo loquutu- 
rus est, longo spatio distat a precedentibus, su- 
blimiusque est. Agit enim de gentium vocatione, 
de przdicationis adventu, de cognitione per to- 
tum orbem extensa, et de pace orbem occupatura. 
Quod si de talibus tractaturus dogmatibus, Judzam 
et Jerusalem memorat , nihil mirum. Quod enim 
dicebatur prophetia erat, his nominum appellatio- 
nibus adumbrata. Quandoquidem David Psalmum 
septuagesimum primum compositurus, illum Sa- 
lomoni inscripsit, et progressus longe majora 
Salomonis dignitate, imo potius tota hominum na- 
tura vidit. Illud enim, Znte solum permanet 
nomen ejus, et, Ante lunam thronus ejus , si- 
miliaque, nemo etiam ex insipientioribus dixerit 
de humana natura pronuntiata fuisse. Jacob quo- 


E 


-que, cum hiec, que nunc dicturus est Isaias, imo 


his plura prenuntiabat ; nam cum gentium voca- 

tione mortem etiam. et resurrectionem dixit, tem- , 
pusque quo [ Christus 1 adventurus erat; non ta- 
men ille hzc nude protulit, sed. persona et nomi- 
ne Filii sui illa obtegens quz dicturus erat, sic 
prenuntiavit, quas ea que Judi eventura erant 
memorans; ut autem rerum eventus testificatur, 
qua Christus egregie facturus erat pradicebat, 
Neque enim Judas fuit exspectatio gentium, neque 
tunc tribus resplenduit, cum eorum respublica 
defecit ; sed hec omnia tunc gesta sunt, cum Chri- 
stus advenit. Quod. si impudenter agant Judi, 
hanc prophetis legem perperam explicantes, ex 
iis maxime quz dicta sunt facile confutaverit, si 
quis accurate prophetias explicans, et omnia verba 
cum debita attentione examinans , dicta factis ac- 
commodet. Ex abundanti itaque ipsorum ora ob- 
turans, non ex iis quz de Christo dicta sunt, sed 
ex iis quz sunt de patriarchis ipsorum prznun- 
tiata, hoc ipsum clare demonstrare conabor, osten- 
dens ex prophetiis multas dictas fuisse de tri- 
buum progenitoribus, in eorumque nepotibus 
impletas esse. Et exempli causa uma alterave 
allata historia, rem propositam attingam. Etenim 
cum Symeonem et Levi vocasset Jacob, praenun- 
tians ea, qu: ipsis eventura erant, sic dicebat : 
Symeon et Levi fratres, et incusata illorum ini- C 


* παρόντος deest in Reg. et Savil. Sed est in Baya- 
rico. 

4 Reg. τῆς τῶν ὀνομάτων προσηγορίας. Allenus legen- 
dum putat ταῖς τούτων τῶν ὀνομάτων προσηγορίαις. 

« Morel. ἴδεν. Savil. εἴδε : hic autem in margine notat, 
forte legendum esse εἶπε. Allenus legendum putat ἧδε, 
cecinit, ab ἀείδω. 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


καιροῖς. “Ὅθεν xol ἀπ᾽ ἀρχῆς ἑτέρας ἄρχεται τοῦ 
“παρόντος λόγου. Καὶ οὗ διὰ τοῦτο μόνον, ἀλλὰ καὶ 
διὰ τὸ τὴν ὑπόθεσιν, περὶ ἧς μέλλει διαλέγεσθαι, 
σφόδρα ἀπηρτῆσθαι τῶν προειρημένων, xal ὕψηλο- 
τέραν εἶναι. Περὶ γὰρ τῆς τῶν ἐθνῶν χλήσεως, xol 
τῆς τοῦ χηρύγματος περιφανείας, xol τῆς πανταχοῦ 
τῆς οἰκουμένης ἐχταθείσης γνώσεως, χαὶ τῆς χατα- 
ληψομένης τὴν γῆν εἰρήνης ἡμῖν διαλέγεται. Ἐξ δὲ 
μέλλων τοιούτων ἅπτεσθαι δογμάτων, ᾿Ἰουδαίας μέ- 
ὑνηται xo ἹἹερουσαλὴμ., ξένον οὐδέν. ἸΤροφητεία γὰρ 
ἦν τὸ λεγόμενον, συνεσχιασμένη τέως " ταῖς τῶν ὄνο- 
μάτων προσηγορίαις. ᾿Επεὶ xo τὸν ψαλμὸν τὸν ἐδδο-- 
νηκοστὸν πρῶτον ὃ Δαυὶδ συντιθέναι μέλλων, ἐπέγρα- 
ψεν αὐτὸν τῷ Σολομῶντι, καὶ προϊὼν πολλῷ μείζονα 
τῆς Σολομῶντος ἀξίας, μᾶλλον δὲ χαὶ τῆς ἁπάντων 
ἀνθρώπων φύσεως "ἴδεν. Τὸ γὰρ, Πρὸ τοῦ ἡλίου δια- 
μένει τὸ ὄνομα αὐτοῦ, χαὶ, Πρὸ τῆς σελήνης ὃ θρόνος 
αὐτοῦ, χαὶ ὅσα τοιαῦτα, οὐδεὶς ἂν οὐδὲ τῶν σφόδρα 
ἀνοήτων περὶ ἀνθρωπίνης εἴποι λέγεσθαι φύσεως. 
Τ᾿ Καὶ ὃ ᾿Ιακὼδ δὲ, ἡνίχα ταῦτα, ἃ μέλλει νῦν 6 
Ἡσαΐας λέγειν, xal πλείονα τούτων προανεφώνει " 
μετὰ γὰρ τῆς τῶν ἐθνῶν χλήσεως χαὶ τὸν θάνατον 
εἶπε χαὶ τὴν ἀνάστησιν, xal τὸν καιρὸν καθ᾽ ὃν ἔμελλε 
παρέσεσθαι" οὐδὲ ἐχεῖνος ἀπογυμνώσας αὐτὰ τέθειχεν, 
ἀλλὰ "τῷ προσωπείῳ τῆς προσηγορίας τοῦ ΥἹοῦ 
κρύψας ἃ ἔμελλεν ἐρεῖν, οὕτως αὐτὰ προανεφώνησε, 
τῷ μὲν δοκεῖν τὰ συμδησόμενα τῷ Ἰούδᾳ λέγων " 
χαθὼς δὲ τὸ τῶν πραγμάτων μαρτυρεῖ τέλος, ἅπερ 
ἔμελλε κατορθοῦν 6 Χριστὸς προαναφωνῶν. Ὀὔτε γὰρ 
προσδοχία ἐθγῶν ᾿ἸΙούδας γέγονεν, οὔτε τότε ἔλαμψεν 
5$ φυλὴ, ὅτε ἐξέλιπεν αὐτῶν ἣ πολιτεία - ἀλλὰ ταῦτα 
πάντα, ὅτε ὃ Χριστὸς παρεγένετο, γέγονεν. Ki δὲ 
ἀναισχυντοῖεν ᾿Ιουδαῖοι τοῦτον παραχρουόμενοι τῆς 
προφητείας τὸν νόμον, μάλιστα μὲν οὖν χαὶ ἐξ αὐτῶν 
τῶν εἰρημένων ῥᾳδίως διελεγχθεῖεν, εἴ τις μετὰ ἀχρι- 
δείας P τὰς προφητείας ἐξαπλώσας, xa πᾶσαν ῥῆσιν 
μετὰ τῆς προσηκούσης ἐξετάζων προσοχῆς, ἁρμόζοι 
τὰ εἰρημένα τοῖς γεγενημένοις. Ὥστε δὲ xoi ἐχ περι- 
ουσίας αὐτῶν ἀποῤῥάψαι τὰ στόματα, oüx ἀπὸ τῶν 
εἰς τὸν Χριστὸν εἰρημένων, ἀλλ᾽ ἀπὸ τῶν εἰς τοὺς 
αὐτῶν πατριάρχας προφητευθέντων, τοῦτο πειράσομαι 
ποιῆσαι φανερὸν, δεικνὺς ὅτι αἱ πολλαὶ τῶν προφη- 
τειῶν εἴρηνται μὲν εἰς τοὺς φυλάρχους, ἐξέδησαν δὲ 
εἰς τοὺς ἐξ ἐχείνων. Ka παραδείγματος ἕνεχεν μίαν ἢ 
χαὶ δευτέραν εἰπὼν ἱστορίαν, ἅψομαι τῶν προχειμέ- 


f Reg. et Savil. xai ὁ ἰακὼδ δὲ, ἡνίκα ἂν ὁ ἑτσαΐας μέλ- 
λει νῦν ταῦτα λέγειν. Boisius vult alio medo restitui. Sed 
lectio Morellianz Editionis bene habere videtur, et in 
Bavarico habetur. 

? Reg. et Savil. τὸ προσωπεῖον, minus recte. 

b Savil. et Reg. τὰς προρητείας ἀναπληρώσας, male. 
Bavaricus ut in textu. . 


JN ISAIAM, CAP. Il. 


γων. Καὶ γὰρ ὅτε τὸν Συμεὼν χαὶ τὸν Λευὶ καλέσας 
ὃ Ἰακὼδ, προαναφωνεῖ τὰ συμθησόμενα αὐτοῖς, 
οὕτως ἔλεγε" Συμεὼν xci Λευὶ ἀδελφοὶ, καὶ κατη- 
γορήσας αὐτῶν τῆς παρανομίας, xat τῆς ἀδίκου σφα- 
γῆς τῆς εἰς τοὺς Σικημίτας γεγενημένης, προϊών 
φησι" Διαμεριῷ αὐτοὺς ἐν ᾿Ιαχὼδ, xci διασπερῶ 
αὐτοὺς ἐν ᾿Ισραήλ. Τοῦτο δὲ ἐπὶ τοῦ Λευὶ καὶ τοῦ 
Συμεὼν οὐδεὶς ἂν ἴδοι γεγενημένον, ἀλλ᾽ ἐπὶ τῶν 
φυλῶν τῶν ἐξ αὐτῶν. Καὶ γὰρ ἣ τοῦ Λευὶ φυλὴ 
διεσπάρη, τὸ δέχατον μέρος αὐτῆς ἑχάστης φυλῆς 
ἐχούσης ἥ τε τοῦ Συμεὼν, ἥτις τὸ αὐτὸ σχεδὸν ἔπαθε, 
πάσαις αὐταῖς “παρεχταθεῖσα χατὰ τὸν χλῆρον, xol 
οὐχ, ὡς ἑχάστη τῶν ἄλλων͵, συνημμένην ἔλαδε τὴν 
χληρουχίαν, καὶ πρὸς ἑαυτὴν συγχεχροτημένην. Καὶ 
ὃ Ἰακὼδ δεξάμενος εὐλογίας παρὰ τοῦ πατρὸς, οὐδε- 
μιᾶς αὐτῶν ἀπήλαυσεν αὐτός. Ὃ μὲν γὰρ m&Thp 
αὐτοῦ προύλεγεν εὐετηρίαν πολλὴν, καὶ διηνεκὴ δὲ- 
σποτείαν τοῦ Ἡσαῦ οὗτος δὲ xal τῶν ἀναγχαίων 
ἠπόρει, καὶ θητεύων ἐτρέφετο, καὶ τοσοῦτον ἀπέσχε 
χρατῆσαι τἀδελφοῦ, ὅτι δὴ xal περὶ αὐτῶν ἐκινδύ- 
veut τῶν ἐσχάτων, xol ἅπαξ αὐτῷ συντυχὼν μόνον 
μετὰ πολλοῦ τοῦ δέους, ἠγάπησε τὸ δυνηθῆναι δια- 
φυγὼν αὐτὸν xai σωθῆναι. Τί οὖν ἂν εἴποιμεν πρὸς 
ταῦτα; ὅτι ψεῦδος ἢ. προφητεία; Ἄπαγε" ἀλλ᾽ ὅτι 
τοιοῦτον αὐτῆς πολλαχοῦ τὸ ἔθος, τὰ “ ἐφ’ ἑτέρων 
ἐχθησόμενα ἑτέρων ὑποχειμένων προσώπων λέγειν, 
καὶ ἀποχεχρῆσθαι ὀνόμασιν ἄλλοις ἀνθ᾽ ἑτέρων: ὃ 
χαὶ ἐπὶ τοῦ Χαναὰν γέγονεν. Οὐδὲ γὰρ ὁρῶμεν ἐχεῖ- 
νον δουλεύσαντα τοῖς ἀδελφοῖς, οὐ μὴν οὐδὲ τὴν ἀρὰν 
διαπεσοῦσαν, ἀλλ᾽ ἐπὶ τῶν Γαδαιονιτῶν λαῤδοῦσαν τὸ 
τέλος τῶν ἐχ τοῦ Χαναὰν γεγονότων. Καὶ γὰρ ἐν τάξει 
ἀρᾶς προφητεία τὸ λεγόμενον ἦν. 

Τοσούτων τοίνυν καὶ τοιούτων ὄντων παραδειγμά- 
τῶν τῶν ἀποδειχνύντων ἡμῖν, ὅτι πολλὰ τῶν εἰρημέ-- 
νων λέγεται μὲν ἐφ᾽ ἑτέρων', ἐχόαίνει δὲ ἐπ’ ἄλλων, 
xa ὀνόμασιν ἀποχέχρηνται οἵ προφῆται, τί θαυμα- 
στὸν εἰ χαὶ νῦν τὸ τῆς Ἰουδαίας καὶ τῆς Ἱερουσαλὴμ. 
προθεὶς ὄνομα ὃ προφήτης, περὶ τῆς ᾿Εχχλησίας 
προαναφωνεῖ; Καὶ γὰρ ἐπειδὴ πρὸς ἀγνώμονας ὃ 
λόγος ἦν αὐτῷ, προφήτας ἀναιροῦντας, τὰ βιδλία 
χαίοντας, τὰ θυσιαστήρια χατασχάπτοντας, εἰχότως 
τὸ χάλυμμα ἔχειτο ἐπὶ τῇ ἀναγνώσει τῆς παλαιᾶς 
Διαθήκης, κατὰ τὸν μαχάριον Παῦλον. ^H γὰρ ἂν xal 
ἠφάνισαν τὰ βιδλία, εἰ συνῆκαν τῆς προφητείας τὴν 
δύναμιν τῆς περὶ τοῦ Χριστοῦ. “Ὅπου γὰρ παρόντα 
αὐτὸν, καὶ θαυματουργοῦντα, xa ἐντελῇ τῆς οἰχείας 
δυνάμεως καὶ τῆς πρὸς τὸν Πατέρα συμφωνίας τε xal 
ὁμονοίας παρεχόμενον τὴν ἀπόδειξιν oOx ἠδέσθησαν, 


οὐδὲ ἀπέστησαν ἕως ἐσταύρωσαν, * σχολῇ γε ἂν τῶν 


* ἐφ᾽ ἑτέρων deest in Savil. et Reg. [Supra xai ante 
σωθῆναι omittit Savil., habet Morel. ] 


25 


quitate, injustaque Sicemitarum cxde, in sequen- 
tibus ait: Dividam eos in Jacob , et. disper- 
gam illos in. Israel. Hoc autem nemo dixerit in 
Levi et Symeone factum esse, sed in tribubus ex 
eis progenitis. Nam tribus Levi dispersa est, ita ut 
decimam partem ejus unaquaque tribus haberet ; 
tribus item Symeonis que idipsum fere experta 
est, per omnes illas extensa persortem, non quem- 
admodum aliz, conjunctam et simul conglobatam 
habuit hereditatem. Jacob etiam ex acceptis a pà- 
tre benedictionibus, nullam ipse consequutus est. 
Pater enim ipsius longam prosperitatem ipsi prae- 
dixerat, et perpetuum in Esaü dominatum , is vero 

D inrerum necessariarum penuria erat, mercenarius- 
que alebatur, tantumque aberat ut imperium ha- 
beret in fratrem , ut de vita periclitaretur , et se- 
mel illi obvius cum multo timore factus, bene se- 
cum actum putarit, quod potuerit manus ejus 
effugere. Quid igitur ad haec dicamus? an menda- 
cem esse prophetam? Absit : sed ejus morem 
hunc szepe esse, ut ea quz sunt aliis eventura, aliis 
personis adscribat, et alia pro aliis nominibus 
usurpet : id quod etiam in Chanaano factum est. 
Neque enim videmus illum servivisse fratribus 

E suis, neque etiam maledictionem excidisse, sed in 
Gabaonitis ex Chanaano ortis finem accepisse, Nam 
id quod. dicebatur prophetia erat , maledictionis 
forma prolata. 


ἣν 9, Cum tot ergo taliaque habeamus exempla , 
quibus probatur, multa quz dicuntur de aliis 
proferri, et in aliis accidere, et nominibus sic usos 
esse prophetas,quid mirum si nunc nomen Judae et 
Jerusalem propheta usurpans, de Ecclesia vatici- 
netur ? Nam quiaingratis loquebatur, prophetas oc- 
cidentibus, libros comburentibus, aras suffodienti- 
bus, jure velamen ipsis impositum erat in lectione 
Veteris Testamenti , secundum beatum Paulum. 
Alioquin libros sustulissent, si prophetia de Chri- 
sto. vim intellexissent. Cum | enim. proesentem 
P jpsum miracula edentem, perfectamque poten- 

tim sua et consensus concordieque cum Patre 

demonstrationem exhibentem , non reveriti sint , 

neque quieverint donec eum crucifixissent, vix 

pepercissent iis , qui de ipso loquuti essent , quos 

nihilo minus frequenter lapidabant. Ideo propriis 


a Reg. σχολῇ γὰρ τῶν. Savil. σχολῇ γε τῶν. Praestat 
lectio Morellianze Editionis, et est in Bavarico. 


Ibid. v. 7. 


Maledictio 
Chanaani 
in Gabaoni - 
tis— finem 
accepit. 


2. Cor. à, 
14. 


24 S. JOANNIS CHRYSOST. 


et notis sibi nominibus libenter utentes , hac per- 
sona prophetias adumbrabant. Quod enim non de 
Judaa et de Jerusalem sermo esset , singula dicta 
in medium adducentes, accurate demonstrabimus. 
2. Erit in novissimis diebus manifestus mons 
Domini. Vide prophetz accurationem , qui non 
solum rem dicit, sed tempus etiam significat. 
Quod enim dicit Paulus, Cum autem venit ple- 
nitudo temporum, et alibi rursum, Zn dispensa- 
tionem plenitudinis temporum, hoc sic exprimit 
propheta, In novissimis diebus. Montem autem 
vocat Ecclesiam,et inexpugnabilia dogmata.Quem- 
admodum enim si quis adversus montes innume- 
ros objiciat exercitus , arcus tendentes , hastas vi- 
brantes, machinas admoventes, illos quidem nullo 
damno afficere poterunt , sed consumta propria 
fortitudine recedent : sic et quicumque Ecclesiam 
impugnaverunt , hanc quidem non leserunt , sed 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


, LJ , 2 , ^ ^ , 
περὶ αὐτοῦ λεγόντων ἐφείσαντο, οὺς xal χωρὶς τούτου 
χατέλευον συνεχῶς. Διὰ τοῦτο τοῖς οἰχείοις xal γνωρί- 


- pote αὐτοῖς ἐμφιλοχωροῦντες ὀνόμασι, τὰς προφητείας 


τούτῳ συσχιάζουσι τῷ προσώπῳ. Ὅτι γὰρ οὐ περὲ 
τῆς ᾿Ιουδαίας xoi Ἱερουσαλὴμ 6 λόγος, ἑχάστην 
παράγοντες λέξιν εἰς μέσον μετὰ ἀχριδείας εἰσόμεθα 
τὰ εἰρημένα. “Ὅτι ἔσται ἐν ταῖς ἐσχάταις ἡμέραιξ 
ἐμφανὲς τὸ ὄρος Κυρίου. “Ὅρα ἀχρίόειαν προφήτου, 
οὗ τὰ πράγματα λέγοντος μόνον, ἀλλὰ καὶ τὸν χρόνον 
ἐπισημαινομένου. Ὅπερ γάρ φησιν ὃ Παῦλος, Ὅτε 
δὲ ἦλθε τὸ πλήρωμα τῶν καιρῶν, χαὶ ἑτέρωθι πάλιν, 
Εἰς οἰκονομίαν τοῦ πληρώματος τῶν καιρῶν,, τοῦτο 5 
προφήτης φησὶν, "Ev ταῖς ἐσχάταις ἡμέραις. Ὄρος δὲ 
τὴν ᾿Εχχλησίαν καὶ τὸ τῶν δογμάτων ἀκαταγώνιστον 
χαλεῖ, Καθάπερ γὰρ ὄρεσι xàv μυρία προσθάλλῃ 
στρατόπεδα, τόξα P τείνοντα, xol δόρατα ἀφιέντα, 
μηχανήματα προσάγοντα, ἐχεῖνα μὲν οὐδὲ παραδλά- 
ψαι δυνήσονται, τὴν δὲ οἰχείαν καταλύσαντα ἰσχὺν 


m 


sua amissa potentia pudore sunt affecti, dum feri- D ἀπελεύσονται" οὕτω δὴ xa οἱ τῇ ᾿Εχχλησίᾳ πολεμή- 


rent soluti , dum telis impeterent infirmati , dum 
agerent a patientibus devicti: qui est sane inopi- 
natus victori: modus, quem non homines assequi, 


Ecclesia.Sed. Deus solus potest. Nam certe in Ecclesia mi- 


rent rabile est, non quod vicerit, sed quod ita vicerit. 
et aucta est. 


Impulsa enim, vexata, innumeris concussa modis, 
non modo non minuebatur , sed major evadebat , 
et eos qui id facere tentabant patiendo tantum 
profligabat ; id quod adamas ferro impetitus facit 
dum percussus tantum solvit percutientis robur; 
stimulique caleitrantibus objecti, non obtusiores 


σαντες ἅπαντες, ταύτην μὲν οὐχ ἔσεισαν, τὴν δὲ oi- 
χείαν ἀπολέσαντες δύναμιν χατηῃσχύνθησαν, ἐν τῷ 
παίειν διαλυόμενοι, καὶ ἐν τῷ βάλλειν ἀσθενοῦντες, 
καὶ ἐν τῷ ποιεῖν ὑπὸ τῶν πασχόντων νικώμενοι " ὅπερ 
καὶ παράδοξος νίχης τρόπος ἐστὶ, χαὶ οὐκ ἀνθρώποις, 
ἀλλὰ Θεῷ μόνον δυνατός. '"Tó γὰρ θαυμαστὸν τῆς 
᾿Ἐχχλησίας, οὐχ ὅτι ἐνίκησεν, ἀλλ᾽ ὅτι xol οὕτως 
ἐνίκησεν. ᾿Ελαυνομένη γὰρ, διωχομένη, μυρίοις xa- 
ταχοπτομένη τρόποις, οὐ μόνον οὐχ ἠλαττονοῦτο, 
ἀλλὰ xo μείζων ἐγίνετο, xol τοὺς ταῦτα ποιεῖν ἐπι- 
χειροῦντας αὐτὸ τὸ πάσχειν μόνον κατέλυεν " ὅπερ 


inde redduntur, sed calcitrantium pedes cruen- E ἀδάμας ποιεῖ περὶ τὸν σίδηρον, τῷ παίεσθαι μόνον 


tant, Ideo sane montem vocavit. Quod si metapho- 
ram non admittat Judzus, domesticam accipiat 


Isai. 11, 6, Confutationem. Tpse propheta dicit lupos et agnos 
οἱ 65. 25." communia pascua habituros, et muscis apibusque 


.», Deum sibilaturum , fluviumque vehementem ad- 
ducturum in Judzos, eo quod ipsi habere nolue- 
rintaquam Siloam. Que si quis ad. verbum acce- 
perit, sane intelligibilia non sunt : verum oportet 


διαλύων τοῦ παίοντος τὴν ἰσχύν xoi κέντρα πρὸς 
τοὺς λαχτίζοντας, αὐτὰ μὲν οὐδὲν ἀμδλύτερα ἐντεῦ- 
θεν γινόμενα, τοὺς δὲ λαχτίζοντας αἱμάσσοντα πόδας. 
Διὰ δὴ τοῦτο ὄρος ἐχάλεσεν. Εἰ δὲ οὐκ ἀνέχεται τῆς 
μεταφορᾶς 6 ᾿Ιουδαῖος, οἴχοθεν πάλιν δεχέσθω τὸν 
ἔλεγχον. Αὐτὸς γὰρ οὗτος ὃ προφήτης λύχους χαὶ 
ἄρνας ἔφησε τῆς αὐτῆς νομῆς χοινωνήσειν, xal μυίαις 
τὸν Θεὸν συριεῖν xal ταῖς μελίσσαις, xol ποταμὸν 


ea quae his significantur accipere , sicque senten- 91 ἀνάγειν ῥαγδαῖον ἐπὶ τοὺς Ιουδαίους, διὰ τὸ μὴ βού- 
* . "o " E οἱ í 5 ^os € D 
tiarumseriem varie intelligere. Quzenam igitur his 4 λεσθα! αὐτοὺς ἔχειν τὸ ὕδωρ τοῦ Σιλωάμ. "Amp εἴ 


significantur? Per luposetagnos, hominum mores 
cum ferinos tum mansuctos indicat; per muscas, 
impudentiam Egyptiorum ; per fluvium, violen- 
tiam exercitus barbari ; per Siloam , mansuetudi- 
nem moderationemque ejus , qui tunc imperabat, 
regis Judzorum. Nemoque vel ex insipientioribus 
circa hec nobis contradicet. Quemadmodum igi- 


b Reg. et Savil. τείνοντες-.. ἀφιέντες... προσάγοντες... 


xatal)szyres, quee etiam lectio quadrat, et innumeris 


lirmatur exemplis; sed cum Morelli etiam lectio bene 


τις ἐπὶ τῶν λέξεων ἐχλάδοι, πολὺ τὸ ἀπερινόητον 
ἔχει" ἀλλὰ δεῖ τὰ ἐκ τούτων σημαινόμενα δεχομένους 
οὕτω ποικίλλειν τῶν νοημάτων τὴν ἀχολουθίαν. Τ 0 
οὖν ἐστι τὰ ἐχ τούτων σημαινόμενα; Διὰ μὲν. τῶν 
λύχων καὶ τῶν ἀρνῶν, οἵ τῶν ἀνθρώπων τρόποι oi 
θηριώδεις xal ἥμεροι" διὰ δὲ τῶν μυιῶν, τὸ ἀναίσχυν - 
τον τῶν Αἰγυπτίων - διὰ δὲ τοῦ ποταμοῦ, τὸ σφοδρὸν 


habeat, τείνοντα... ἀφιέντα etc., et Cod. Bavarico firme- 
iur, eam retinere visum est. 


IN iSAIAM, 


τῆς στρατείας τοῦ βαρύάρου * διὰ δὲ τοῦ Σιλωὰμ, τὸ 
πρᾶον καὶ ἐπιεικὲς τοῦ τότε ἄρχοντος, τοῦ τῶν Ἶου- 
δαίων βασιλέως. Καὶ οὐδεὶς οὐδὲ τῶν σφόδρα ἀνοήτων 
πρὸς ταῦτα ἡμῖν ἀντερεῖ. Ὥσπερ γὰρ οὖν ἐχεῖνα ἕτέ- 
pote ὀνόμασι παρεδηλώθη,, οὕτω xal τῆς ᾿Εχχλησίας 
τὸ στεῤῥὸν, * τὸ ἀκίνητον, τὸ δψηλὸν, τὸ ἀχείρωτον 
διὰ τῆς τοῦ ὄρους ἠνίξατο προσηγορίας. Καὶ γὰρ ἕτερος 
προφήτης τοὺς πεποιθότας ἐπὶ τὸν Θεὸν ὄρει παρα- 
θάλλει, τὸ ἀκαταγώνιστον αὐτῶν ἐνδεικνύμενος. ᾽᾿'Εμ.- 
φανές. Τοῦτο οὐδὲ τῆς ἀπὸ τοῦ λόγου λοιπὸν ἕρμη- 
νείας δεῖται. Οὕτως αὐτὴ τῶν πραγμάτων ἣ φύσις 
σάλπιγγος λαμπροτέραν φωνὴν ἀφίησι, τὸ περιφανὲς 


CAP. 1I. 25 


tur illa aliis sunt. expressa. nominibus, sic ille 
Ecclesi; firmitatem, immobilitatem , sublimita- 
tem, inexpugnabile robur, montis nomine subin- 


B dicavit. Et alius propheta illos qui confidunt in 25a/. 124. 


Domino monti comparat, invictam eorum fortitu- '' 
dinem ostendens. Manifestus. d nulla dein- 
ceps interpretatione indiget. Sic ipsa rerum na- 
tura tuba clariorem emittit vocem , splendorem 
ostendens Ecclesis. Etenim neque sol ita splen- 
didus, neque ejus lux ita clara est, ut sunt res 
ad Ecclesiam spectantes. Nam Domus Dei supra 
verticem montium. 


ἐνδεικνυμένη τῆς ᾿Εκχλησίας. Οὐ γὰρ οὕτως ἥλιος 


φανὸς, οὐδὲ τὸ ἐκ τούτου φῶς, ὡς τῆς Ἐχχλησίας 
τὰ πράγματα. Καὶ γὰρ 6 dox τοῦ Θεοῦ ἐπ᾽ ἄχρων 
τῶν ὀρέων. 

Πῶς ἂν τοῦτο ἑρμηνεύσειεν 6 Ἰουδαῖος; Οὐδαμοῦ 
γὰρ ἐπ’ ἄχρων τῶν ὀρέων ὃ ναός ἐστιν" f μέντοι τῆς 
᾿Εχχλησίας δύναμις αὐτῶν ἥψατο τῶν οὐρανῶν. Καὶ 
ὡσανεὶ οἶκος ὑπὲρ κορυφῆς ὀρῶν χείμενος πᾶσίν ἐστι 
χατάδηλος, οὕτω χαὶ πολλῷ πλέον αὐτὴ περιφανὴς 
πᾶσιν ἀνθρώποις γέγονε. Καὶ ὑψωθήσεται ὑπεράνω 
τῶν βουνῶν. Τὸ αὐτὸ τοῦτο πάλιν ἡρμήνευσεν, ὅπερ 
ἐπὶ τοῦ ναοῦ οὐδέποτε συνέθη, οὐδὲ ἡνίκα ἄριστα 
πράττειν ἐδόκει. Πῶς γὰρ, ὅπου γε xo ὕπ᾽ αὐτῶν τῶν 
᾿Ιουδαίων πολλάχις ἠτιμάζετο, καὶ ὑπὸ βαρόαριχῶν 
ἠφανίζετο χειρῶν ; Ἡ δὲ τῆς ᾿Εχχλησίας ἰσχὺς ἐπο- 
λεμήθη μὲν ἐχείνου χαλεπώτερον xo πλέον - εἶξε δὲ 
οὐδέποτε ταῖς τῶν πωλεμούντων χερσὶν, ἀλλ᾽ ὅψηλο- 
τέρα χαὶ περιφανεστέρα μάλιστα ὑπὸ τῶν πολεμίων 
ἐγίνετο. Τότε γοῦν τῶν μαρτύρων οἵ δῆμοι, τότε τῶν 
ὁμολογητῶν τὰ πλήθη, τότε αἵ σιδήρου στεῤῥότεραι 
ἀπεδείκνυντο ψυχαὶ, xal τῶν ἀστέρων αὐτῶν ἀχρι- 
θέστερον ἔλαμπον , τῶν μὲν σωμάτων αὐτοῖς καταχο- 
πτομένων, τῆς γνώμης δὲ οὐ νικωμένης, ἀλλὰ κρα- 
τούσης xal στεφανουμένης. Τίς εἶδε, τίς ἤχουσε 
φόνον στέφανον φέροντα ; καὶ σφαγὴν νίκην ἐργαζομέ- 
yt , χαὶ τότε τὸ στρατόπεδον. λαμπρότερον γινόμενον, 
ὅτε πλείους οἱ σφαττόμενοι παρὰ τῶν πολεμίων ἐφαί-- 
νοντο; Καὶ ἥξουσιν ἐπ᾽ αὐτῷ πάντα τὰ ἔθνη. Προϊὼν 
σαφέδτερος ὃ προφήτης γίνεται, καὶ μᾶλλον ἀναχα- 
λύπτει τὸν λόγον, καὶ τρανότερον δείκνυσι τὴν προφη- 
τεΐίαν, καὶ ἀκριδέστερον ἀποῤῥάπτει τῶν ᾿Ιουδαίων τὰ 
στόματα. Τοῦτο γὰρ, καὶ εἰ σφόδρα ἀναισχυντοῖεν. 
οὗ δυνήσονται ἢ τῷ αὐτῶν ναῷ ἁρμόσαι. Καὶ γὰρ καὶ 
ἀπηγόρευτο, xa μεθ’ ὑπερδολῆς χεχώλυτο ἔθνη εἷς 
τὸν ναὸν εἰσιέναι. Καὶ τί λέγω εἰς τὸν ναὸν εἰσιέναι, 
ὅπου γε χαὶ αὐτοῖς μετὰ πολλῆς τῆς ἀπειλῆς ὃ νόμος 
ἀπηγόρευε τὰς τῶν ἐθνῶν ἐπιμιξίας, xa τὴν ἔσχατον 


7 Ita Reg. et Savil. In Morel. τὸ ὀκίνητον deerat. 


| b Reg. οὐ δυνήσονται τῶν αὐτῶν Ἰουδαίων ἁρμόσαι, per- - 


$. Quomodo hac interpretatus fuerit Judaeus ? 
Templum enim non est supra verticem montium : 
Ecclesie autem potestas ipsos attingit colos. Et 
quasi domus supra verticem montium posita omni- 
bus est manifesta, sic et multo magis omnibus 
conspicua hominibus illa evasit. Et exaltabitur 
super colles. Hoc ipsum rursus interpretatus es!, . 
quod templo illo numquam contigit, neque cum 
maxime florere videretur. Quomodo enim de tem- 
plo intelligeretur, quod ab ipsis Judaeis szpe in- 
p honorabatur, barbarorumque manibus dirueba- 
tur? Ecclesiz autem fortitudo vehementius szepius- 
que quam templum impugnata fuit : numquam 
vero cessit se oppugnantium manibus, sed ex- 
celsior illustriorque maxime ab hostibus facta 
est. Tunc martyrum cetus, tunc confessorum: 
multitudo, tunc ferro firmiores anime osten- 
debantur, ipsisque stellis splendidiores erant, 
concisis corporibus, animis minime victis, sed 
vincentibus et coronatis, Quis vidit, quis au- 
divit cedem gestare coronam, jügulationem vi- 
ctoriam reportantem, tuncque exercitum splen- 
didiorem effectum, cum plures visi sunt ab 
hostibus jugulari? Et venient ad eam omnes 
gentes. Progressu clarior efficitur propheta, ser- 


C 


E 


Validum- 


monem magis retegit, dilucidioremque exhibet contra Ju- 


prophetiam, accuratiusque Judaorum consuit ora. 
Hoc enim, etiamsi admodum impudentes sint, non 
poterunt ad. templum suum referre. At enim pro- 
hibitum erat,idque accuratissime observabatur,ne 
gentes in templum introirent. Ecquid dico in tem- 
4; plum introire, quando ipsis lex cum gravi inter- 
A minatione prohibebat ne cum gentibus commisce- 


peram. Savil. τῷ νχῷ τῶν ἰουδαίων ἁρμόσαι. 


ἄκος telum. 


Matth. 28. 
19. 


Jer. 31.34. 


“εἰ. 7. br. 


Jer. 5.5, 


56 


rentur, et extremas de his exigebat poenas? Certe 
propheta Aggeus totam hac in re suam consum- 
sit prophetiam, incusans, comminans, poenas re- 
petens de illicita affinitate. At nostra talia non 
sunt, sed Ecclesia cum omni facilitate sinum suum 
expandens, supinis manibus omnes orbis totius 
gentes quotidie suscipit. Hoc enim primi illi do- 
gmatum doctores ab Unigenito mandatum accepe- 
runt, hac statim. audita voce: Euntes docete 
omnes gentes. Adverte autem quomodo non tan- 


S. JOANNIS CHRYSOST: 


tum vocationem gentium subindicavit propheta, 5 


sed etiam earum promtam et alacrem. obsequen- 
tiam. Non enim dixit, Adducentur, sed, P'enient : 
id quod alius propheta clarius ostendens dicebat : 
Et non docebunt unusquisque concivem suum, 
et unusquisque fratrem. suum dicens, Cogno- 
sce Dominum, quia omnes scient me a parvo 
usque ad magnum. Quod δὰ Judzos enim spe- 
ctabat creaturze ordinem suum mutabant, aderant 
frequentes minz, supplicia assidua, crebra mira- 
cula , prophetarum discursus , legislatoris timor, 
interminationes bellorum , barbarorum incursio- 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


ὑπὲρ τούτων ἀπήτει δίχην; Ὃ γοῦν προφήτης Ἀγ- 
γαῖος ἅπασαν εἷς τοῦτο χατηνάλωσς τὴν προφητείαν, 
ἐγχαλῶν, ἀπειλῶν, εὐθύνας ἀπαιτῶν τῆς οὗ προση- 
κούσης ἐπιγαμόρίας. ᾿Αλλ’ οὐ τὰ ἡμέτερα τοιαῦτα, 
ἀλλὰ μετὰ ἀδείας ἁπάσης ἀναπετάσασα τοὺς κόλπους 
ἡ ᾽᾿Εχχλησία, χερσὶν ὑπτίαις ἅπαντα τὰ τῆς οἴχου- 
μένης χαθ’ ἑχάστην ἡμέραν ὑποδέχεται ἔθνη. Τοῦτο 
γὰρ xc οἵ πρῶτοι τῶν δογμάτων διδάσχαλοι παρὰ 
τοῦ Μονογενοῦς ἐχελεύσθησαν, ταύτην εὐθέως ἀχού- 
σαντες τὴν φωνήν - Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα 
τὰ ἔθνη. Σχόπει δέ μοι πῶς οὗ τὴν χλῆσιν τῶν ἐθνῶν 
ἠνίξατο μόνον ὃ προφήτης, ἀλλὰ καὶ τὴν μετὰ προ- 
θυμίας αὐτῶν ὑπαχοήν. Οὐ γὰρ εἶπεν, ἀχθήσονται, 
ἀλλὰ, Ἥξουσιν * ὅπερ ἕτερος προφήτης σαφέστερον 
ἐνδεικνύμενος ἔλεγε" Καὶ οὐ μὴ διδάξωσιν ἕχαστος 
τὸν πολίτην αὐτοῦ, χαὶ ἕχαστος τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ ; 
λέγων, γνῶθι τὸν Κύριον, ὅτι πάντες εἰδήσουσί με 


ἀπὸ μιχροῦ ἕως μεγάλου αὐτῶν. "Emi μὲν γὰρ τῶν 


᾿ἸΙουδαίων καὶ ἣ κτίσις * ἀνεστοιχειοῦτο, xol ἀπειλαὶ 
συνεχεῖς, xol χολάσεις διηνεκεῖς, καὶ θαύματα ἐπάλ- 
ληλα, καὶ προφητῶν δρόμοι, καὶ νομοθέτου φόδος, 
καὶ πολέμων ἀπειλαὶ, καὶ βαρδάρων ἔφοδοι, καὶ ὀργαὶ 


nes, a Deo immiss: vindictz, castigationes ex cz- C θεήλατοι, καὶ χολάσεις &x τῶν οὐρανῶν πεμπόμεναι" 


lis invectze : manebantque illi dura cervice et in- 
circumcisi, ut ait Stephanus, przfracti, et difficile 
cedentes; ad gentium vero [ vocationem ] satis 
fuit unicum tenueque verbum audivisse, et omnes 
confestim. accurrerunt. Quod subindicans David 


. dicebat : Populus, quem. non cognovi, servipit 


mihi; et modum obedientie admirans subjiciebat : 
In auditu auris obedivit mihi. Hoc ipsum et Ja- 
cob zenigmatico more declarans aiebat : Ligans ad 
vineam pullum suum, et ad surculum pullum 


καὶ ἔμενον σχληροτράχηλοι xxi ἀπερίτμητοι ὄντες, 
καθὼς 6 Στέφανος ἔλεγεν, ἀτενεῖς xod δυσένδοτοι' ἐπὶ 
δὲ τῶν ἐθνῶν ἤρχεσε ῥῆμα ψιλὺν καὶ dxol) μόνη, xa 
πάντες εὐθέως προσέδραμον. Ὅπερ οὖν χαὶ ὃ Δαυὶδ 
αἰνιττόμενος ἔλεγε Λαὸς, ὃν οὖχ ἔγνων , ἐδούλευσέ 
μοι" χαὶ τὸν τρόπον τῆς ὑπαχοῆς θαυμάζων προσε-- 
τίθει - Εἰς ἀχοὴν ὠτίου ἐπήκουσέ μου. Τοῦτο αὐτὸ 
καὶ ὃ Ἰαχὼδ αἰνιγματωδέστερον ἐμφαίνων Üeye- 
Δεσμεύων πρὸς ἄμπελον τὸν πῶλον αὐτοῦ, xol τὴ 


Exi τὸν πῶλον τὴς ὄνου αὐτοῦ. Καίτοι τίς εἶδεν ἕλικι 


asine suc. At quis vidit pullum asinz surculo D πῶλον δεσμούμενον, χαὶ παρεστῶτα " ἀμπέλῳ, xol 


alligatum et vinez adstantem, et fructum non pes- 
sumdantem ? In brutis quidem minime, in homi- 
nibus autem id vere et reipsa contingit, Judaei 
namque innumeris colligati vinculis, jugum con- 
fregerunt, vinculum disruperunt, ut ait pro- 
pheta ; gentes autem nulla simili colligatae neces- 
sitate, promte obedierunt, quasi pullus surculo 
alligatus, et ex preceptis nihil pessumdederunt , 
sed adstiterunt multam exhibentes obsequentiam. 


^ ἀνεστοιχειοῦτο, Obscura vocis significatio. Tilman- 
nus vertit : creatura etiam ipsa in primaria elementa 
resoluta est. Hic autem sermo est de signis, castigatio- 
nibus, aliisque ad Judaos pravaricatores perterrefa- 
ciendos immissis ; ut, exempli causa, cum terrz hiatu 
Core et assecle absorpti sunt, aliique igne absumti , 
cum serpentes immissi, cum Samuele concionante vo- 


rd 


μὴ λυμαινόμενον τὸν χαρπόν; Ἐπὶ μὲν γὰρ τῶν 
ἀλόγων οὐδεὶς, ἐπὶ δὲ τῶν ἀνθρώπων μετὰ πολλῆς 
τοῦτο γέγονε τῆς ἀχριδείας. Οἱ μὲν γὰρ Ἰουδαῖοι μυ- 
ρίοις δεθέντες δεσμοῖς, συνέτριψαν τὸν ζυγὸν, διέῤῥη- 
ξαν τὸν δεσμὸν, χαθὼς ὃ προφήτης φησί " τὰ δὲ ἔθνη 
“οὐδεμιᾷ τοιαύτῃ δεθέντα ἀνάγκῃ, ἑτοίμως ὑπήχου- 
σᾶν, ὡς ἂν ἕλιχι πῶλος δεσμούμενος, xo οὐδὲν ἐλυ-- 
μήναντο τῶν ἐπιταγμάτων, ἀλλὰ παρειστήχεισαν 
πολλὴν ἐνδειχνύμενοι τὴν ὑπαχοήν. Καὶ πορεύσονται 
λαοὶ πολλοὶ, xa ἐροῦσι " δεῦτε, καὶ ἀναδῶμεν εἷς τὸ 


,ces et pluvize datze sunt, quz populum exterruerunt, 


Uno verbo cum nature elementa ordinem suum muta- 
bant: et hoc modo vocem ἀνεστοιχειοῦτο reddendam 
esse visum nobis est. 

b Reg. et Savil. παρεστῶτα ἄμπελον, male. 

* Reg. et Savil, οὐδεμιᾶς τοιαύτης δεθέντα ὀνόγχης, male, 
ut ipse Savilius suspicatus est, 


-- 
^w 


IN ISAIAM, CAP. II. 


27 


͵ 


ὄρος τοῦ Κυρίου, καὶ εἰς τὸν οἶχον τοῦ Θεοῦ Ἰαχώδ. E 5. Et ibunt populi multi, et. dicent : ἢ πιο, 


Ὅρα χορεύοντας xol πανηγυρίζοντας, καὶ ἀλλήλοις 
í νους, καὶ πάντας διδασχάλους γινομένους * 
xa οὐχ ἕν, καὶ δεύτερον, καὶ τρίτον, ἀλλὰ καὶ πολλὰ 
ἔθγη συντρέχοντα. Ἥξουσι γὰρ; φησὶ, λαοὶ πολλοὶ, 
xa ἐχ διαφόρων χωρῶν; ὅπερ ἐπὶ τῶν Ἰουδαίων οὐδέ- 
ποτε γέγονεν" ἀλλ᾽ εἰ καί τινες προσῆλθον, ὀλίγοι 
ποτὲ προσήλυτοι, μετὰ πολλῆς χαὶ αὐτοὶ τῆς πρα- 
γματείας, καὶ οὐδέποτε ἔθνη ἐκλήθησαν, ἀλλὰ προσ- 
ἥλυτοι. Προσήλυτοι γὰρ ἐπὶ σὲ διελεύσονται, xal σοι 
ἔσονται δοῦλοι, φησίν. Εἰ δὲ ἐπιμένει τῇ μεταφο- 
Q3 ὃ προφήτης, ὄρος χαλῶν χαὶ οἶχον τοῦ Θεοῦ Ἰα- 
χὼδ, μὴ θαυμάσῃς. Ὅπερ γὰρ ἔφθην εἰπὼν, νῦν 
μὲν παρανοίγει, νῦν δὲ συσχιάζει τὴν προφητείαν * 
τὸ μὲν, ἵνα τοῖς συνετωτέροις ἀφορμὰς παράσχοι 
τοῦ συνιδεῖν τὰ λεγόμενα - τὸ δὲ, ἵνα τῶν ἀγνωμόνων 
χατάσχοι τὴν ἄτακτον ῥύμην" xa πανταχόθεν ποι- 


χίλλει τὸν λόγον. 


Ei δὲ Θεοῦ Ἰαχὼδ εἶπε, μὴ θορυδηθῇς, ἀγαπητέ" 
xa γὰρ 6 μονογενὴς ΥἹὸς τοῦ Θεοῦ Θεὸς Ἰαχὼδ ἦν. 
Αὐτὸς γὰρ xo τὸν νόμον ἔδωχε, καὶ τὰ κατ᾽ αὐτοὺς 
ἐθαυματούργησεν ἅπαντα καὶ τοῦτο Ex τῆς Παλαιᾶς 
αὐτῆς μάλιστά ἐστιν ἰδεῖν, ἐπειδὴ τῆς Καινῆς οὐδὲ 
εἷς Ἰουδαίοις λόγος. Ὃ οὖν Ἱερεμίας φησί Διαθήσο- 
μαι ὅμῖν διαθήχην καινὴν, οὗ χατὰ τὴν διαθήχην; ἣν 
διεθέμην τοῖς πατράσιν ὑμῶν * δεικνὺς ὅτι ἑχατέρων 
τῶν νόμων αὐτὸς ὃ νομοθέτης ἦν. Ὅτι δὲ xal τῆς 
Αἰγύπτου αὐτὸς ἀπήλλαξεν, ἐπήγαγεν: Ἔν ἡμέρᾳ 
ἐπιλαδομένου μου τῆς χειρὸς αὐτῶν, ἐξαγαγεῖν αὐτοὺς 
ἐχ γῆς Αἰγύπτου. Ei δὲ αὐτὸς ἐξήγαγε, χαὶ πάντα 
ἐχεῖνα τὰ ἐν τῇ Αἰγύπτῳ xal τὰ ἐν τῇ ἐρήμῳ αὐτὸς 
ἐποίησε θαύματα. Καὶ ἀναγγελεῖ ἡμῖν τὴν δδὸν αὐ- 
τοῦ, xoi πορευσόμεθα ἐν αὐτῇ. Ὁρᾷς ἕτερόν τινα 
ἐπιζητοῦντας νόμον; Ὃ δδὸν γὰρ ἣ Γραφὴ τὰς ἐντολὰς 
τοῦ Θεοῦ εἴωθε λέγειν “ εἰ δὲ ἐπὶ τῆς προτέρας ἔλεγε 
Διαθήχης, οὖκ ἂν εἶπεν, Ἀναγγελεῖ ἡμῖν δήλη γὰρ 
ἦν καὶ σαφὴς χαὶ γνώριμος ἅπασι. Καὶ ὅτι οὐ σοφι- 
ζόμενοι ταῦτά φαμεν, τὰ μὲν εἰρημένα καὶ τοὺς σφό- 
ὃρα ἀναισχυντοῦντας ἱκανὰ πεῖσαι. ᾿Επειδὴ γὰρ 6000 
μόνον ἐμνήσθη, λέγει καὶ ποίας ὁδοῦ, καὶ πολλὰ 
τίθησιν αὐτῆς τὰ παράσημα. ᾿Ἐπήγαγε γοῦν λέγων " 
"Ex γὰρ Σιὼν ἐξελεύσεται νόμος, καὶ λόγος Κυρίου 
ἐξ Ἱερουσαλήμ. Πρὸς ταῦτα καὶ σφόδρα ἀναισχυν- 
τοῦντες Ιουδαίων παῖδες οὐδὲ διᾶραι τὸ στόμα δυνή- 
σονται. Ὅτι γὰρ περὶ τῆς Καινῆς ταῦτα εἴρηται Δια- 


A 


€ 


b 


et ascendamus ad montem. Domini, et ad do- 
mum Dei Jacob. Vide choreas agentes, et festa 
celebrantes, et alter alterum hortantes , omnes- 
que in doctores conversos : neque unam, vel duas, 
vel tres, sed multas gentes concurrentes. Ve- 
nient enim, inquit, populi multi et ex diver- 
sis locis, quod apud Judaeos numquam con- 
ligit :sed si qui accesserunt, hi pauci erant 
proselyti, et hi cum multo negotio, et numquam 


gentes vocati sunt, sed proselyti. Prosely ti enim /sai. 54. 


ad te transibunt, el erunt. tibi servi , inquit. m 
Quod si in metaphora persistat propheta, mon- 
tem appellans et domum Dei Jacob, ne mireris. 
Quod enim jam dixi, modo fere aperit, modo ad- 
umbrat prophetiam ; illud. quidem, quo pruden- 
toribus occasionem przbeat, ut quz dicuntur 
intelligant ; hoc autem, ut ingratorum tumultuo- 
sum impetum coerceat: et ubique sermonem 
variat. 

4. Si autem dixit, Domum Dei Jacob, ne tur- 
beris, dilecte : etenim unigenitus Dei Filius Deus 
Jacob erat. Ipse enim et legem dedit, et omnia 
apud eos miracula edidit : id quod ex ipso maxi- 
me Veteri Testamento videre est : Novi quippe Te- 
stamenti nulla ratio est apud Judaeos: Jeremias 


igitur ait : Disponam vobis testamentum novum, Jer. 31.31. 


non secundum testamentum , quod. disposui 35. 
patribus vestris ; ostendens ipsum csse utrius- 
que legislatorem. Quia vero ipse ex /Egypto illos 


eripuit, addidit : In die qua apprehendi manum Itidem. 


eorum, ut educerem eos de terra /Egypti. Quod 
si ipse eduxit, etiam ipse illa omnia in Egypto et 
in deserto miracula patravit. Et annuntiabit 
nobis viam suam,et ambulabimus in ea. Ὗ iden' 
utaliam requirunt legem? Viam enim Scriptura. 
przcepta Dei solet appellare ; si de priore Testa- 
mento loqueretur, non dixisset, J/nnuntiabit 
nobis : illud enim erat omnibus manifestum, pla- 
num et notum. Quod autem hzc non captiose di- 
camus, quz dieta sunt vel impudentioribus fidem 
facere possunt. Quia enim viam tantum memoravit, ' 
dicit quanam illa sit via, ejusque multa ponit insi- 
gnia, Subjungit ergo : /Vam de Sion exibit lex, 
et verbum Domini de Jerusalem. Ad hac Judzi 
supra modum impudentes ne hiscere quidem pote- 
runt. Quod enim hac de Novo Testamento dicta 


Aliud i» 
θήκης, καὶ ἀπὸ τοῦ τόπου, χαὶ ἀπὸ τοῦ χρόνου, xci 
ἀπὸ τῶν δεξαμένων τὸν νόμον, xo ἀπὸ τοῦ πρά- 
LJ / κι , € - , 
qpazos τοῦ μετὰ νόμον, καὶ πάντοθεν ἁπλῶς ἐστι 
συνιδεῖν. Kal πρῶτον ἀπὸ τοῦ τόπου, τοῦ Σιὼν ὄρους. 


sint, et ex loco, et ex tempore, et ex iis qui legem ips. el 

. » tra. Judicoi 
receperunt, et ex gestis post legem, et ex omni hbabepisy 
parte demum videre est. Primo ex loco, ex monte tum. 


Sion nempe. Lex enim per Moysem lata in monte 


28 


Sinai majoribus ipsorum data fuit. Cur ergo hic 
dicit, De Sion? Neque hoc satis habuit, sed etiam 
tempus adjecit. Non enim dixit, Exivit lex, sed, 
Exibit lex, quod est futuri temporis, rei nondum 
geste. Cum autem hec propheta diceret, a multis 
jam annis lex data fuerat; Novi vero "Testamenti 
lex post plurimos annos danda erat. Ideo non di- £ 
xit, Exivit, sed, Exibit, id est postea. Ac rursum 
ad locum ipsum confugit dicens : Kt verbum 
Domini de Jerusalem. Accurate nobis hic Novi 
"T'estamenti insigne ponit. Nam modo in monte se- 
dens, sublimia et calis digna praecepta lege san- 
ciebat, modo in Jerusalem versans idipsum agebat. 
Cum dixisset ergo et locum et tempus, adjicit et 
eos qui illam accepturi erant legem, undique con-. 
iradicentium ora consuens. Quinam ergo illum 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


Ὁ γὰρ διὰ Μωσέως νόμος ἐν τῷ Σιναίῳ ὄρει τοῖς 
προγόνοις αὐτῶν 80007. Πῶς οὖν ἐνταῦθα "Ex Σιών. 
φησι; Καὶ οὐκ ἠρχέσθη τούτῳ μόνον, ἀλλὰ xol τὸν 
χρόνον προστέθειχεν. Οὐ γὰρ εἶπεν, ἐξῆλθε νόμος, 
ἀλλ᾽, ᾿Εξελεύσεται νόμος, ὅπερ ἐπὶ μέλλοντος χρόνου, 
xol πράγματος οὐδέπω γεγενημένου. "Ove δὲ 6 προ- 
φήτης ταῦτα ἔλεγε, πρὸ πολλῶν ἐτῶν ἦν δεδομένος 
6 νόμος" ὃ δὲ τῆς Καινῆς ἔμελλε μετὰ ἔτη πλείονα 
δίδοσθαι. Διὰ τοῦτο οὐχ εἶπεν, ἐξῆλθεν, ἀλλ᾽, Ἔξε- 
λεύσεται,, τουτέστι, μετὰ ταῦτα. Καὶ πάλιν ἐπὶ τὸν 
τόπον αὐτὸν καταφεύγει λέγων - Καὶ λόγος Κυρίου ἐξ 
Ἱερουσαλήμ... Μετὰ ἀχριδείας ἡμῖν τὸ παράσημον τῆς 
καινῆς Διαθήχης ἐνταῦθα τίθησι. Καὶ γὰρ νῦν μὲν ἐν 
τῷ ὄρει χαθήμενος, τὰ ὑψηλὰ xol τῶν οὐρανῶν ἄξια᾽ 
προστάγματα ἐνομοθέτει, νῦν δὲ ἐν Ἱερουσαλὴμ. δια- 
τρίδων. Εἰπὼν τοίνυν καὶ τὸν τόπον καὶ τὸν γρόνον, 


suscepturi erant? num Hebraorum potius populus ,, προστίθησι xol τοὺς ὑποδέχεσθαι αὐτὸν μέλλοντας, 
et Judei? Nequaquam, sed qui ex gentibus. Ideo A πανταχόθεν ἀποῤῥάπτων τῶν ἀντιλεγόντων τὰ στό- 


intulit : 4. Et judicabit inter gentes. ΤΙ] enim 
maxime ad legem pertinet, judicare de illis qui 
ipsam impugnant. Quod autem hic non sermo sit 
de Veteri Testamento, ex ipsis rebus palam est. 
Non enim sabbatum observamus, circumcisionem 
non admisimus, non festa illorum , non aliud quid- 
piam ex veteribus. Audivimus enim Paulum di- 


Gal. 5. 2. centem : ϑὲ circumcidamini , Christus vobis 
Gal. 4. to. nihil proderit : et, Dies observatis , et menses, 


et tempora, et annos? Timeo ne forte frustra 
laboraverim in vobis. Unde liquet hunc sermo- 
nem de Novo esse, quia inter gentes judicavit, P 


Dom.2. 16. quemadmodum et Paulus ait : Zn die quando j«- 


dicabit Deus occulta hominum. Quomodo judi- 
cabit? dic mihi, an secundum Vetus Testamen- 
tum? Nullo modo, sed Secundum evangelium 
meum. Viden' verba diversa, sententias autem 
inter se consentientes? lsaias dicit : Judicabit 
inter gentes; Paulus ait , Judicabit secundum . 
evangelium meum. Et arguet populum multum; 
bella gerentes et transgressores. Et hoc declarans 


Joan. τα. Christus dicebat: /Von ego judicabo vos, sed 


sermo, quem loquutus sum, ipse vos judicabit. € 
Et concident gladios suos in aratra, et lanceas 
suas in falces. Et non accipiet gens contra 
gentem gladium, et non ultra discent preliari. 
Non satis fuere prophete priora signa. Multa 


a Μάλιστα νόμου. Melius quadraret ad sensum. et se- 
riem μάλιστα χριτοῦ. Sic. quoque putat legi posse Savi- 
lius. Sed νόμου etiam stare potest, nec alia in Mss. vel 
Editis offertur lectio, Ibidem τοῖς μαχομένοις αὐτόν. 
Forte melius τοῖς μαχομένοις πρὸς αὐτόν. Allenus proba- 
bile putat legendum esse δεχομένοις pro μαχομένοις, sed 

, 


ματα. Τίνες οὖν oi μέλλοντες αὐτὸν ὑποδέχεσθαι ; 
ἄρα τῶν "EGpalov ὁ δῆμος καὶ Ἰουδαίων παῖδες; Οὐ- 
δαμῶς, ἀλλ᾽ οἱ ἐξ ἐθνῶν. Διὸ xo ἐπήγαγε" Καὶ χρινεῖ 
ἀνὰ μέσον ἐθνῶν. Τοῦτο γὰρ ὅ μάλιστα νόμου, τὸ 
δικάζειν τοῖς μαχομένοις αὐτόν. Ὅτι δὲ οὐ περὶ τῆς 
Παλαιᾶς 6 λόγος, δῆλον ἀπὸ τῶν πραγμάτων αὐτῶν. 
Οὔτε γὰρ σαδδατίζομεν, οὐ περιτομὴν ἐδεξάμεθα, οὐ 
τὰς ἑορτὰς ἐχείνων, οὐκ ἄλλο τῶν παλαιῶν οὖδέν. 
᾿Ἠχούσαμεν γὰρ Παύλου λέγοντος, ὅτι ᾿Εὰν περιτέ- 
μνησθε, Χριστὸς ὑμᾶς οὐδὲν ὠφελήσει: καὶ, Ἡ μέρας 
παρατηρεῖσθε, xol μῆνας, x«l καιροὺς, καὶ ἐνιαυ- 
τούς; Φοδοῦμαι μή πως εἰχῇ χεχοπίαχα εἰς ὑμᾶς. 
Ὅθεν δῆλον ὅτι περὶ τὴς Καινῆς 6 λόγος, " ὅτι ἀνὰ 
μέσον ἐθνῶν ἔχρινε, καθὼς καὶ ὃ Παῦλός φησιν" "Ev 
ἡμέρᾳ, ὅτε χρινεῖ 6 Θεὸς τὰ χρυπτὰ τῶν ἀνθρώπων. 
Πῶς χρινεῖ; εἰπέ μοι- χατὰ τὴν παλαιὰν Διαθήχην; 
Οὐδαμῶς, ἀλλὰ Κατὰ τὸ εὐαγγέλιόν μου. Εἶδες διά-- 
φορὰ μὲν τὰ ῥήματα, συμφωνοῦντα δὲ τὰ νοήματα; 
Ἡσαΐας φησί - Κρινεῖ ἀνὰ μέσον τῶν ἐθνῶν - Παῦλός 
φησι" Κρινεῖ χατὰ τὸ εὐαγγέλιόν μου. Καὶ ἐλέγξει 
λαὸν πολύν" τοὺς μαχομένους xal παραδαίνοντας. 
Καὶ τοῦτο δηλῶν ὃ Χριστὸς ἔλεγεν: Οὐχ ἐγὼ χρινῶ 
ὑμᾶς, ἀλλ᾽ ὃ λόγος, ὃν ἐλάλησα, ἐκεῖνος χρινεῖ ὑμᾶς. 
Καὶ συγχόψουσι τὰς μαχαίρας αὐτῶν εἷς ἄροτρα, xal 
τὰς ζιθύνας αὐτῶν εἰς δρέπανα. Καὶ οὐ λήψεται 
ἔθνος ἐπ᾽ ἔθνος μάχαιραν, xal οὐ μὴ μάθωσιν ἔτι πο- 
λεμεῖν. Οὐκ ἠρχέσθη σημείοις τοῖς προτέροις ὃ προ- 


malim μαχομένοις πρὸς αὐτόν. 

b Reg. ὅτι γὰρ ἀνὰ μέσον ἔκρινε, male. Hic forte videa- 
tur legendum ὅτι ἀνὰ μέσον ἐθνῶν xprvsi, quia inter gentes 
judicabit; nam que sequuntur ad horum explicationein 
allata, futurum tempus indicant; sed sine auctoritate 
exemplarium nihil mutare audemus, 


IN ISAIAM, CAP. Il. 20 


φήτης. Πολλὴ γὰρ τῆς ἀληθείας f, περιουσία. Διὰ 
τοῦτο καὶ ἕτερον τίθησι γνώρισμα τῆς καινῆς. Διαθή- 
χης χατὰ τὴν οἰχουμένην λάμπον ἅπασαν. Τί δὲ τοῦτό 
ἐστιν; Εἰρήνη xoi πολέμων ἀναίρεσις. “Ὅταν γὰρ 
ταῦτα γένηται, φησὶ, τοσαύτη λήψεται εὐνομία τὴν 
οἰχουμένην, ὡς xoi αὐτὰ τὰ ὅπλα τὰ πολεμικὰ εἷς 
γεωργιχὰ χαλχεύεσθαι ὄργανα " ὅπερ ἐπὶ τῶν καιρῶν 
τῶν Ιουδαίων oüx ἄν τις ἴδοι γεγενημένον, ἀλλὰ τοὐ- 
γαντίον ἅπαν. Οὐ γὰρ διέλειπον ἅπαντα τῆς πολιτείας 
αὐτῶν τὸν καιρὸν πολεμοῦντες χαὶ πολεμούμενοι, καὶ 
διὰ μακροῦ καὶ δι᾽ ὀλίγου τῶν πολεμίων αὐτοῖς ἐπι-- 
ὄντων. Καὶ γὰρ οἱ ἐν αὐτῇ τὴ Παλαιστίνη χαλεπὰ 
πράγματα παρέσχον αὐτοῖς πολλάχις, xal ^ περὶ τῶν 
ἐσχάτων ἐπεχρέμασαν κίνδυνον, 

Καὶ ταῦτα δηλοῖ μὲν 4 τῶν Βασιλειῶν ἱστορία σα- 
φῶς, ὅλη δι ὅλης £x πολέμων φαινομένη * δηλοῦσι δὲ 
οἵ προφῆται πάντες, τὰ γενόμενα ἀπαγγέλλοντες ταῦ- 
τα, χαὶ πρὶν ἢ γενέσθαι προαναφωνοῦντες * xat ἐξ αὐτῆς, 
ὡς εἰπεῖν, τῆς ἡμέρας, ἧς ἀπηλλάγησαν τῆς Αἰγυπτίων 
τυραννίδος, ἐν πολέμοις τὸν ἅπαντα χρόνον ἐδίωσαν. 
Ἀλλ᾽ οὐχὶ νῦν οὕτως, ἀλλὰ πολλὴ κατὰ τὴν οἰχουμέ- 
νην εἰρήνη. Εἰ δέ τινες γίνονται πόλεμοι, ἀλλ᾽ οὖχ, 
ὁμοίως ὡς πρότερον. Τότε μὲν γὰρ καὶ πόλεις πόλεσι; 
καὶ χῶραι χώραις, xa δῆμοι συνεῤῥήγνυντο δήμοις, 
χαὶ ἔθνος ἕν εἰς πολλὰ διετέμνετο μέρη. Καὶ τοῦ Ἰη- 
σοῦ τὸ βιδλίον τις ἀναγνοὺς xol τῶν Κριτῶν, εἴσεται 
πόσους ἣ Παλαιστίνη ἐν βραχεῖ πολέμους τότε ἐδέξατο 
χαιρῷ. Καὶ οὐ τοῦτο μόνον ἦν τὸ χαλεπὸν, ἀλλ᾽ ὅτι 
πάντας ὅπλα " τίθεσθαι 6 νόμος ἐχέλευσε,, xoi οὐδεὶς 
ἀτελὴς ταύτης τῆς λειτουργίας ἦν. Καὶ οὐ παρὰ "Iov- 
δαίοις μόνον οὗτος 6 νόμος ἐχράτει, ἀλλὰ καὶ παν- 
ταχοῦ τῆς οἰχουμένης * ὅπου γε xol ῥήτορες καὶ φιλό- 
σοφοι ἐξωμίδος πλέον οὐδὲν ἔχοντες, πολέμου καλοῦν- 
τος, xal ἀσπίδα μετεχειρίζοντο, καὶ ἐπὶ παρατάξεως 
ἵσταντο. Ὃ γοῦν παρ᾽ ᾿Αθηναίοις μάλιστα λάμψας 
ἀπραγμοσύνης ἕνεχεν xai φιλοσοφίας Σωχράτης 6 
ἸΣωφρονίσχου χαὶ P ἅπαξ καὶ δὶς ἐπὶ παρατάξεως ἔστη. 
Καὶ τῶν ῥητόρων τῶν παρ᾽ αὐτοῖς τὸ κεφάλαιον Δη- 
μοσθένης ἀπὸ τοῦ βήματος ἐπὶ τὸν πόλεμον ἐξήει 
πολλάχις. Ei δὲ ῥήτορας x«i φιλοσόφους οὐδεὶς ἐξή-- 
ρῆτο νόμος τοῦ πολεμεῖν, σχολῇ γε ἕτερός τις τοῦ 
δήμου ταύτης ἀπήλαυσε τῆς ἀτελείας. Ἀλλ᾽ οὐχὶ 


* Reg. περὶ τὸν ἔσχατον ἐπεχρέμασαν κίνδυνον. Lectio 
non spernenda, Sed altera retineri potest, Paulo post 
Savil. b πολεμίων, sed melius ἐκ πολέμων, ut ipse notat 
in margine. 

^ ὅπλα τίθεσθαι videtur significare, arma ponere ; at 
hic est, arma sumere, sese armis instruere, ut ex serie 
liquet. [Qua de re vide sis A. Peyron, Przlectionem in- 
sertam Tomo 27 libri Memorie della .R. Accademia 
delle scienze di Torino.] K£opís infra est aboila seu 
pallium philosophorum, de quo multa. diximus initio 


D 


quippe est veritatis facultas. Ideo aliud posuit 
Novi Testamenti indicium per totum orbem re- 
fulgens. Quodnam illud est? Pax et bellorum 
abrogatio. Quando hec contingent, inquit, tanta 
orbem excipiet tranquillitas, ut etiam bellica arma 
in agriculture instrumenta cudantur : quod in Ju- 
deorum temporibus accidisse non comperies : 
imo res in contrarium abiit. Non cessarunt enim 
per totum reipublice suz tempus bella iuferre et 
bellis impeti, hostibus illos modo diutius, modo 
remissius invadentibus. Etenim qui e vicino ha- 
bitabant, imo etiam qui in Palestina, gravia ipsis 
spe negotia facessebant, ita ut de extremis peri- 
clitarentur. - ᾿ 

5. Et hzc perspicue declarat Regnorum histo- 
ria, tota bellis contexta : ostendunt item propheto 


g omnes, qui hzc gesta narrabant, et antequam fie- 


A 


B Athenienses maxime florebat, semel et bis in acie 


rent prenuntiabant : et ex. illa, ut ita dicam, die 
qua erepti sunt ex /Egypti tyrannide, totam vitam 
in bellis transegerunt. Verum nunc non ita se res — Imper 
habet: sed magna pax per orbem. Et si bella to viis 
quedam oriuntur, non perinde ut prius. Tunc de 


mus loqne- 
enim civitates contra civitates, regiones contra ye- retur. 


" giones, populi contra populos confligebant : gens 


una in multas partes seindebatur. Ac si quis 
librum Josue et Judicum legerit, sciet quot bella 
Palestina brevi tempore susceperit. Neque id solum 
incommodi erat, sed quod lex omnes arma sumere 
juberet, nemoque immunis esset a tali officio. 
Neque tantum apud Judzos hac lex invaluerat, 
sed et ubique terrarum : quandoquidem et rheto- 
res et philosophi, qui nihil preter abollam habe - 
bant, ad bellum accersiti, clipeum tractabant, οἱ 
in acie stabant. Nam Socrates Sophronisci filius, Socratàs 


qui ob vitz tranquillitatem et philosophiam apud et —Demo- 

sthenes phi- 
Ἢ - F losophi et 
stetit. Et rhetorum apud illos princeps Demosthe- rhetores ad 


nes ex suggestu ad bellum sepe prodiit, Quod si jj m Pro- 


rhetores et philosophos nulla lex eximebat a bello, 

vix quis alius e populo tali immunitate gaudebat. 

At nihil horum jam conspicere est. Quoniam enim Malach. 4. 
sol justitiz: refulsit, ac civitates, populi et gentes ἢ 


tertii Tomi Antiquitatis explanatione et schematibus 
illustrate. Ubi side sis. 

b Savil. et Reg. ἅπαξ ἢ δίς. Bavaricus et Morel, ἅπαξ 
χαὶ δίς. Quod hic dicitur de Socrate ad bellum exeunte, 
habes apud Plutarchum in Alcibiade; ubi ille philoso- 
phorum princeps strenue pugnasse narratur. Vide item 
in Diogene Laertio, lib. 2, ubi et Amphipoli et Potidzeze 
pugnasse dicitur. De Demosthene etiam, ut non ad pu- 
gnam admodum strenuo, testimonium Plutarchi in ejus 
Vita habes, in pugna scilicet ad Charonceam, 


Prov.6.23. 
Psal 18.6. 
Psal. 118. 
105. 


JHom.2. το. 
20. 


30 $. JOANNIS CHRYSOST. 


omnes, tantum abest nt in talibus periculis vivant, 
ut neque bellica arma tractare sciant, sed. intra 
urbes et muros sedentes, bella procul gesta audiant 
narrari; totusque populus in libertate vivat, et in 
acerbi hujus ministerii immunitate. Quod si ali- 
cubi nunc bella gerantur, ea procul sunt et in ex- 
tremis imperii Romani limitibus, non per singulas 
urbes et regiones, ut olim. Tunc enim, ut jam 
dixi, vel in una gente innumere szpe seditiones 
oriebantur, et diversa bella : nunc autem quan- 
tum terrz spatium sol respicita Tigride usque ad 
Britannicas insulas, ipsa tota, et cum illa Africa, 
JEgyptus et gens Palastinorum, imo quodcumque 
Romano imperio subjacet, in pace degit. Scitis 
autem omnes urbes plena frui tranquillitate, solo 
auditu bella scientes. Poterat certe Christus bello- 
rum reliquias tollere, sed. permisit ad. castigatio- D 
nem ignavorum, qui pacis occasione segniores eva- 
serint, ut. barbarorum adhuc incursiones essent. 
Propheta certe iis qui probe intelligere possent id 
subindicavit, ut dixi, non ultra fore illas frequen- 
tes irruptiones. Non enim dixit, Non erit omnino 
bgllum ; sed. quid? Von accipiet gens contra 
gentem gladium ; et populorum libertatem adje- 
cit dicens, Von. discent amplius preliari, qui- 
busdam exceptis militibus ad hoc destinatis. 
δ, Et nunc tu, domus Jacob, venite, et ambu- 
lemus in. lumine Domini. 6. Dimisit enim po- 
pulum. suum, domum Jacob. Prophetia de Ec- E 
clesia jam absoluta, rursus ad historiam transit, 
quasi verborum seriem resumens. 'T'alis enim illis 
mos erat, non dictorum firmitate tantum, sed etiam 
seriei ratione prophetiam adumbrare. Quapropter 
non absolutum explet sermonem, sed. quasi ali- ὡς 
quam trahat catenam, sic ad. Judaeorum admoni- A 
tionem rursum transit, et ait : Et nunc tu, domus 
Jacob, venite, et ambulemus in lumine Domi- 
ni ; id. est, in preceptis ejus, in lege ejus : nam 
Praeceptum legis est lucerna, et lux et vita, re- 
prehensio et. disciplina; Davidque rursum ait : 
Preceptum. Domini lucidum, illuminans ocu- 
los; et, Lucerna pedibus meis lex tua, et lumen 
semitis meis. Et ubique legem ita vocari perspi - 
cias. Sic οἱ Paulus ait : Confidis teipsum esse 


C 


e Post χείμενον deest aliquid, ut à» εἰρήνη διάγει, vel 
quid simile, quod nos expressimus interpretando. 

d τὸ μηχέτι δι᾽ ὀλίγου γίνεσθαι. Yllud δύ ὀλέγου videtur 
duplici modo intelligi posse, δι᾽ ὀλίγου χρόνου, per brevia 
temporum. spalia, seu frequenter; vel ài ὀλίγου intelli- 
gatur, per parvas nationum partes, per urbes, per ur- 
bium factiones diversas, ut supra dixit. Maluimus prio- 
rem sequi sententiam in Latina interpretatione, Quan. 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


τούτων οὐδὲν νῦν γινόμενον ἴδοι τις ἄν. Ἐπειδὴ γὰρ 
ὃ τῆς δικαιοσύνης ἔλαμψεν ἥλιος, καὶ πόλεις καὶ O7- 
μοι xal ἔθνη πάντα τοσοῦτον ἀπέχουσι τοῦ Cv ἐν 
χινδύνοις τοιούτοις, ὅτι οὐδὲ μεταχειρίζεσθαί τι τῶν 
πολεμιχῶν ἴσασιν, ἀλλ᾽ εἴσω πόλεων χαὶ τειχῶν χα- 
θήμενοι, πόῤῥω τὰ τῶν πολέμων μανθάνουσι πρά- 
γματα,, xo δῆμος ἅπας ἐν ἐλευθερίᾳ ζῇ , καὶ ἀτελείᾳ 
τῆς πιχροτάτης ταύτης λειτουργίας. Εἰ δέ που xol 
νῦν γίγνονται πόλεμοι, πόῤῥω που χαὶ πρὸς τὰ 
ἔσχατα τῆς Ῥωμαίων ἀρχῆς, οὐ κατὰ πόλιν xa χώ-- 
Q6, ὡς ἔμπροσθεν. Τότε μὲν γὰρ, ὡς ἔφθην εἰπὼν, 
καὶ ἐν ἑνὶ ἔθνει μυρίαι συνεχῶς ἐπαναστάσεις ἐγί- 
ἥνοντο, καὶ πολυπρόσωποι πόλεμοι " νυνὶ δὲ ὅσην 
ἥλιος ἐφορᾷ γὴν ἀπὸ τοῦ Τίγρητος ἐπὶ τὰς Βρεττα- 
γιχὰς νήσους, αὐτὴ πᾶσα, xol μετὰ ταύτης Λιθύη, 
χαὶ Αἴγυπτος χαὶ Παλαιστινῶν ἔθνος, μᾶλλον δὲ 
ἅπαν τὸ ὑπὸ τὴν ἹΡωμαίων ἀρχὴν χείμενον * “ ἴστε 
δὲ ὡς αὗται αἱ πόλεις ἀδείας ἀπολαύουσι πάσης, 
ἀχοὴ τοὺς πολέμους μανθάνουσαι μόνον. ᾿Ηδύνατο 
μὲν γὰρ χαὶ τὰ λείψανα χαθελεῖν ὁ Χριστὸς, ἀλλ᾽ 
ἀφῆχε σωφρονισμοῦ τινος ὑπόθεσιν τοῖς ῥαθυμοῦσι., 
χαὶ ὑπὸ τῆς εἰρήνης χαυνοτέροις γινομένοις, τῶν βαρ- 
δάρων εἶναι τὰς ἐπιδρομάς. Kal ὃ προφήτης δὲ τοῖς 
δυναμένοις ἀχριδῶς συνιδεῖν αὐτὸ τοῦτο ἠνίξατο, 
ὅπερ ἔφθην εἰπὼν, τὸ μηκέτι τὰς ἢ δι᾿ ὀλίγου γίγνε - 
σῦαι ἐπαναστάσεις. Οὐ γὰρ εἶπεν, οὐκ ἔσται πόλεμος 
παντελῶς, ἀλλὰ τί; Οὐ μὴ ἄρη ἔθνος ἐπ᾽ ἔθνος μά- 
χαιραν" xo τὴν τῶν δήμων ἐλευθερίαν προστέθειχεν 
εἰπὼν, Οὐ μὴ μάθωσιν ἔτι πολεμεῖν, πλὴν ὀλίγων 
τῶν εἰς τοῦτο τεταγμένων στρατιωτῶν. Καὶ νῦν σὺ, 
& οἶκος τοῦ Ἰαχὼδ, δεῦτε, χαὶ πορευθῶμεν τῷ φωτὶ 
Κυρίου. Ἀνῆχε γὰρ τὸν λαὸν αὐτοῦ, τὸν οἶχον τοῦ 
Ἰαχώδ. ᾿Ἀπαρτίσας τὴν περὶ τῆς ᾿Εχχλησίας προ- 
φητείαν, πάλιν ἐπὶ τὴν ἱστορίαν μεταδαίνει, ὡς δὴ 
τῶν ἀκολούθων ἐχόμενος δημάτων. Τοιοῦτον γὰρ ἔθος 
αὐτοῖς, μὴ τῇ τῶν εἰρημένων " ἀσφαλείᾳ μόνον, ἀλλὰ 
χαὶ τῷ σχήματι τῆς ἀχολουθίας συσχιάζειν τὴν προ- 
φητείαν. Διόπερ οὐδὲ ἀπηρτισμένον ποιεῖ τὸν λόγον, 
ἀλλὰ ὡς μίαν τινὰ ἕλκων σειρὰν, οὕτω πρὸς τὴν τῶν 
Ιουδαίων νουθεσίαν μεταδαίνει πάλιν, καί φησι Καὶ 
γῦν σὺ, 8 οἶχος τοῦ Ἰαχὼδ, δεῦτε, xal πορευθῶμεν 
ἐν τῷ φωτὶ Κυρίου * τουτέστι, ταῖς ἐντολαῖς αὐτοῦ, 
τῷ νόμῳ αὐτοῦ Λύχνος γὰρ ἐντολὴ νόμου, χαὶ φῶς 
xol ζωὴ, xal ἔλεγχος καὶ παιδεία - καὶ ὃ Δαυὶδ πάλιν 


quam altero forte sensu hzc possint explicari. Verum 
res est parvi momenti. Paulo post Regius et Savilias 
ἄρη ἔθνος ἐπ᾽ ἔθνος μάχαιραν, recte. In Morelli Editione 
ἐπ᾽ ἔθνος deerat. 

? Ácpalsiz. Allenus legendum putat ἀσαφείᾳ. Id certe 
melius esse videtur, Sed sine Codicum auctoritate uihil 
mutamus. 


IN. ISAIAM, 


φησίν - Ἡ ἐντολὴ Κυρίου τηλαυγὴς, φωτίζουσα 
ὀφθαλμούς - καὶ, Λύχνος τοῖς ποσί μου 6 γόμος σου; 
xa φῶς ταῖς τρίδοις μου. Καὶ πανταχοῦ οὕτω τὸν 
νόμον καλούμενον χατίδοι τις ἄν. Οὕτω xol Παῦλός 
φησι" Πέποιθάς τε σεαυτὸν ὁδηγὸν εἶναι τυφλῶν, 
φῶς τῶν ἐν σκότει, παιδευτὴν ἀφρόνων. Οὐ γὰρ οὔ- 
τως ai τοῦ ἡλίου ἀχτῖνες χειραγωγοῦσιν ἡμῶν τοῦ 
σώματος τοὺς ὀφθαλμοὺς, ὡς ai τοῦ νόμου ἐντολαὶ 
χαταυγάζουσι τὰ τῆς ψυχῆς ὄμματα. 

Δεικχνὺς τοίνυν 6 προφήτης, ὅτι καὶ πρὸ τῆς ἀντι- 
δόσεως, καὶ πρὸ τῆς ἀμοιδῆς, ἐν αὐτῷ τῷ πληροῦ- 
σθαι τὴν ἀμοιδὴν παρέχουσιν. ἡμῖν αἵ ἐντολαὶ, φῶς 
αὐτὰς ἐχάλεσεν. Ὥσπερ γὰρ ὀφθαλμὸς ἐν αὐτῷ τῷ 
φωτίζεσθαι χερδαίνει, οὕτω χαὶ ψυχὴ ἐν αὐτῷ τῷ 
πείθεσθαι τῷ νόμῳ τὰ μέγιστα καρποῦται, ἐχχα- 
θαιρομένη xa κακίας ἀπαλλαττομένη ; καὶ πρὸς αὐ- 
τὴν ἀναδᾶσα τὴν ἀρετήν" ὥσπερ οὖν τοὐναντίον οἵ 
παραθαίνοντες καὶ πρὸ τῆς χολάσεως ἐν αὐτῷ τῷ 
παραθαίνειν δίκην διδόασι, τῶν ἐν σχότει χαθημένων 
ἀθλιώτερον διακείμενοι, φόδου καὶ τρόμου xol πονη- 
ροῦ γέμοντες συνειδότος, καὶ ἐν μεσημύρίᾳ μέσῃ δε- 
δοιχότες καὶ τρέμοντες ἅπαντας, τοὺς συνειδότας , 
τοὺς οὐδὲν συνειδότας. ᾿Ανῆχε γὰρ τὸν λαὸν αὐτοῦ, 
τὸν οἶχον τοῦ Ἰαχώδ * τουτέστιν, εἴασεν, ἀφῆχε, πα- 
ρεῖδε, τῆς αὐτοῦ προνοίας ἐγύμνωσεν. Εἶτα φοξήσας, 
λέγει καὶ τὴν αἰτίαν, ὥστε αὐτοὺς διορθῶσαι τὰ γε- 
γενημένα. Τίς οὖν ἐστιν ἣ αἰτία ; Ὅτι ἐνεπλήσθη ἣ 
χώρα αὐτῶν χληδονισμῶν, ὡς ἣ τῶν ἀλλοφύλων. 
ἼἜἜμπροσθεν μὲν γὰρ καπηλείαν αὐτοῖς καὶ φιλαρ- 
γυρίαν καὶ τῶν χηρῶν ὑπεροψίαν ἐνεχάλει * ἐνταῦθα 
δὲ xol δόγματα πονηρὰ, καὶ ἀσεδείας λείψανα, κατὰ 
μικρὸν αὐτοὺς ὑποσύροντα πρὸς τὴν τῶν δαιμόνων 
πλάνην. Εἶτα καθιχνούμενος αὐτῶν, οὐχ εἶπεν ὅτι χλη- 
δονίζονται ἁπλῶς, ἀλλ᾽ ὅτι ᾿Ενεπλήσθη ἣ χώρα αὐ- 
τῶν. Μετὰ πολλῆς ὑπερθολῆς ἣ καχία αὐτῶν πάλιν 
ηὔξετο, φησίν. Ὥσπερ ἀνωτέρω ἔλεγε, Λαὸς, οὐχ. 
ἁπλῶς ἁμαρτωλὸς, ἀλλὰ, Πλήρης ἁμαρτιῶν, οὕτω 
xo ἐνταῦθα, ᾿Ενεπλήσθη. Εἶτα πάλιν ἐπιτείνων τὸ 
ὄνειδος προσέθηχεν, Ὥς τὸ ἀπ᾽ ἀρχῆς. Ἀπ’ ἀρχῆς, 
πότε; Ὅτε Θεὸν οὐχ ἐγνώχεισαν, ὅτε νόμον ox ci- 
λήφεισαν, ὅτε τῆς εὐεργεσίας αὐτοῦ πεῖραν εἰληφότες 
οὐχ ἦσαν, ὅτε μετὰ τῶν ἐθνῶν ἔζων, ὅπερ ἐσχάτης 
χαταγνώσεως ἦν; μηδὲν ἄμεινον διαχεῖσθαι νῦν, μετὰ 
τὴν τοσαύτην πρόνοιάν τε καὶ ἐπιμέλειαν, τῶν μηδε- 
νὸς τούτων ἀπολελαυχότων. Καὶ οὐδὲ ἐνταῦθα ἔστη, 
ἀλλὰ χαταπλήττων αὐτοὺς πάλιν προστέθειχεν * Ὥς 
ἢ τῶν ἀλλοφύλων - τῇ συγχρίσει τοῦ προσώπου τὴν 
χατηγορίαν χαλεπωτέραν ποιῶν. Ὃ xax Παῦλος εἴω- 
θεν ἐργάζεσθαι συνεχῶς " ὡς ὅταν λέγῃ " Περὶ δὲ 
τῶν χεχοιμημένων οὗ θέλω ὑμᾶς ἀγνοεῖν, ἀδελφοὶ, 
ἵνα μὴ λυπῆσθε, ὡς xai οἱ λοιποὶ οἵ μὴ ἔχοντες 
ἐλπίδα " καὶ πάλιν " Εἰδέναι ἕχαστον τὸ ἑαυτοῦ σχεῦος 


CAP. I. 51 


ducem. cecorum, lumen eorum qui in tenebris 

p sunt, eruditorem insipientium. Non enim ita 
solares radii corporeos nostros oculos regunt, ut 
precepta legis animze oculos illustrant. 


6. Propheta igitur ut ostendat etiam ante prz- 
mium, et ante mercedem, przcepta, dum implen- 
tur, suam afferre mercedem, lumen ipsa vocavit. 
Quemadmodum enim oculus, dum illuminatur, 
lucrum refert : sic:et anima, cum legi obtemperat, 
maximum fructum accipit, expurgata et a nequi- 
tia liberata, et ad ipsam ascendens virtutem : quem- 
admodum e contrario pravaricatores ante suppli- 
cium in ipsa transgressione pcenas dant,miseriorc- 
que conditione sunt,quam ii qui sedentin tenebris, 
timore, tremore et, mala onerati conscientia, in 
meridie etiam ab omnibus metuentes et trementes, 
sive consciis sibi, sive non consciis. Dimisit enim 
populum suum , domum Jacob , id est, sivit, 
dimisit, contemsit, suaque providentia spoliavit. 
Deinde iis perterrefactis, causam affert, ut illi gesta 
sua emendent.Qu« igitur causa est? Quia impleta 
est terra eorum auguriis, ut terra alienigena- 
rum. Prius illos de cauponaria, de avaritia et de 
viduarum contemtu accusabat : hic vero ipsis ex- 
probrat prava dogmata, et impietatis reliquias, 
quz paulatim ipsos ad daemonum erroneum cultum 
pertrahebant. Mox illos incessens, non modo dicit 


C 


D 


eos auguriis operam dare, sed repletam iis esse ter- ;;;, τ. 4. 


ram eorum. Supra modum, inquit, accrevit nequi- 
tia eorum. Quemadmodum supra dicebat, popu- 
E lum, non utcumque peccatorem, sed plenum pec- 
eatis ; sic et hoc loco, Repleta est. Exinde rursus 
probrum amplificans addidit, Sicut a principio. 
"4 principio , quandonam ? Quando Deum nondum 
noverant, quando legem nondum — acceperant, 
quando beneficiorum ejus experientiam nondum 
habebant, quando cum gentibus vivebant, quod 
extremz damnationis crat, quod non melius tunc 
se haberent, post tantam providentiam et tantam 
3; Sollicitudinem, quam ii qui nihil eorum consequuti 
& erant. Sed non hic stetit, verum denuo perterrefa- 
ciens eos adjecit : Quasi terra alienigenarum : 
hac comparatione graviorem accusationem parans. 
Quod et Paulus frequenter facere solet ; ut et quan- 


do dicit: De dormientibus autem nolo vos igno- 1. Thess. Á- 
rare, fratres, ut non. contristemini, sicut et *- 
ceteri qui spem non habent ; àc rursum : Ut Ibid. v. ἡ. 


I^id. v. 5. 


52 


sciat unusquisque vestrum vas suum possidere 
Zn sanctificatione et honore, non in passione 
desiderii. Neque hoc contentus fuit, sed adjecit : 
Quemadmodum et relique gentes que ignorant 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


χτᾶσθαι ἐν ἁγιασμῷ xo τιμῇ, μὴ ἐν πάθει ἐπιθυ- 
μίας. Kal οὐχ ἠρχέσθη τούτῳ, ἀλλὰ προστέθειχκε 
λέγων, Καθὼς χαὶ τὰ λοιπὰ ἔθνη τὰ μὴ εἰδότα τὸν 
Θεόν. Μάλιστα γὰρ οὗτος 6 λόγος δάχνειν εἴωθε xol 


Deum. Hic quippe modus sermonis mordere solet B. τοὺς σφόδρα ἀναπεπτωχότας. Εἰ δὲ Ἰουδαῖοι ταῦτα 


etiam eos qui admodum lapsi sunt. Quod si Judaei 
de talibus accusantur, quam nos veniam conseque- 
inur, quam defensionem, qui post tantam gratiam 
et ineffabilem honorem, spemque immortalem, in 
parem, quam illi, decidimus inopiam? Multi nam- 
que jam sunt, qui hoc morbo laborant, qui vitam 


Augurum Suam labefactant, qui augurum insaniz.$e dedunt, 


insanire Fi 


* Deumque offendunt, et superfluos dolores sibi 


dedebant 
'empore 
Glirysosto- 
mi. 


lucrantur, atque in laboribus pro virtute suscipien- 
dis dissolvuutur.Hoc enim omnino curat diabolus, 
ut insipientioribus suadeat, non penes se esse aut 


ἐγκαλοῦνται, τίνος ἂν τύχοιμεν συγγνώμης ἡμεῖς, 
ποίας ἀπολογίας, οἱ μετὰ χάριν τοσαύτην, xol τιμὴν 
ἄφατον, xal τὰς ἀθανάτους ἐλπίδας, πρὸς τὴν αὐτὴν 
ἐχείνοις καταπίπτοντες " πενίαν; Καὶ γὰρ πολλοὶ καὶ 
νῦν εἶσι τῷ νοτήματι κεχρημένοι τούτῳ, καὶ τὸν 
ἑαυτῶν διαφθείροντες βίον, ot τῇ τῶν χλῃδόνων ἄλο- 
γίᾳ ἐκδιδόντες ἑαυτοὺς, μετὰ τοῦ τῷ Θεῷ προσχρού- 
εἰν, περιττὰς χαρποῦνται λύπας, xol πρὸς τοὺς Ünip 
τῆς ἀρετῆς- ἐχλύονται πόνους. Καὶ γὰρ ἐσπούδαχεν ὃ 
διάδολος διὰ πάντων " τοῦτο πεῖσαι τοὺς ἀνοητοτέ- 
βόυς, ὅτι οὐχ ἐπ’ αὐτοῖς τὰ τῆς ἀρετῆς καὶ τὰ τῆς 


virtutem aut improbitatem adire, üeque se libertate € χαχίας, οὐδὲ ἐλευθερίᾳ τινὶ προαιρέσεώς εἶσι τετιμη- 


quadam arbitrii honoratos esse, hzc duo turpissima 
perficere volens, ut labores pro virtute suscipien- 
dos solvat, et maximum illud libertatis donum 
auferat. Hoc per auguria, hoc per omina, hoc per 
observationem dierum,hoc per pravum fati dogma, 
hunc gravem morbum per alia multain vitam inve- 
xit, nullam ad hoc non machinam movens. Quam- 
obrem propheta vehementer instat incusans, ut 
morbum radicitus evellat. Et filii multi alienige- 
ne nali sunt eis. 


T. Quid est, Filii alienigene? Lex illis erat 9 


olim lata propter animi fragilitatem, et mentem 
fraudi opportunam, ut cum nullo reliquorum ho- 
minum affinitatem contraherent, ne hujusmodi 
affinitates impietatis ipsis occasio essent. Quia enim 
non-modo alios corrigere non poterant, sed neque 
detrimentum ab aliis, quicumque essent, sibi im- 
portatum depellere, lege ipsos vallans, et ab affi- 
nitate cum aliis abducens, seorsim illos efformabat 
et iustituebat:optabile enim diffieileque erat ut 


μένοι, δύο δὲ ταῦτα τὰ αἴσχιστα χατορθῶσαι βουλό- 
μενος, χαὶ τοὺς ὑπὲρ τῆς ἀρετῆς ἐκλῦσαι πόνους, καὶ 
τὸ μέγιστον τῆς ἐλευθερίας ἀφελέσθαι δῶρον. Τοῦτο 
διὰ χληδόνων, τοῦτο διὰ συμθόλων, τοῦτο διὰ παρα- 
τηρήσεως ἡμερῶν, τοῦτο διὰ τοῦ πονηροῦ τῆς εἷμαρ- 
μένης δόγματος, τοῦτο δι᾿ ἑτέρων πολλῶν εἰς τὸν βίον 
εἰσήγαγε τὸ χαλεπὸν νόσημα, πάντα ἄνω χαὶ χάτω 
ποιῶν. Δι’ ὃ δὴ xol 6 προφήτης σφοδρῶς ἔστη χατη- 
γορῶν, ὥστε πρόῤῥιζον ἀνασπάσαι τὸ πάθος. Καὶ 
τέχνα πολλὰ ἀλλόφυλα ἐγεννήθη αὐτοῖς. 

Τί ἐστι, Τέχνα ἀλλόφυλα ; Νόμος ἦν αὐτοῖς ἄνω- 
θεν χείμενος διὰ τὸ “ τῆς γνώμης εὐόλισθον, χαὶ τὸ 
τῆς διανοίας εὐεξαπάτητον, μηδενὶ τῶν λοιπῶν ἀν- 
θρώπων ἐπιμίγνυσθαι, ὥστε μὴ τοιαύτας συγγενείας 
ἀσεδείας ὅδπόθεσιν γενέσθαι. Ἐπειδὴ γὰρ οὗ μόνον 
ἑτέρους διορθῶσαι οὐχ ἴσχυον, ἀλλ᾽ οὐδὲ τὴν παρ᾽ 
ἑτέρων οἷοί τε ἦσαν διαχρούεσθαι βλάδην, τῷ νόμῳ 
τειχίσας αὐτοὺς, xa τῆς πρὸς τοὺς λοιποὺς ἐπιμιξίας 
αὐτοὺς ἀποστήσας, χατ᾽ ἰδίαν αὐτοὺς ἔπλαττε xol 
ἐῤδύθμιζεν * ἀγαπητὸν γὰρ ἦν χαὶ οὕτως ἀγομένους 


vel sic ducti, possent. servare disciplinam a Deo E δυνηθῆναι διατηρῆσαι τὴν παρὰ τοῦ Θεοῦ δεδομένην 


sibi traditam. Sed quemadmodum alia precepta 
transgressi sunt, sic et hoc contemto, transierunt 


^. πενίαν. Putat Allenus;legendum esse πονηρίαν, non 
πενίαν. Et vere πονηρίαν omnino desiderari videtur. Nam 
hic ait Chrysostomus : Quod si Judei de talibus accu- 
santur, quam nos veniam consequemur, quam defensio- 
nem, qui post tantam gratiam et ineffabilem honorem, 
pemque ü lem, in parem quam. illi decidimus 
πενίαν Sive πονηρίαν" id est inopiam, aut nequitiam. 
Utra vero lectio magis quadret hinc perspicietur, si 
advertamus hic sibi velle Chrysostomum nos in pa- 
rem atque Judai statum decidere. Quis vero ille status 
esi? Ille naud dubie in quem supra dixit Chrysostomus 
delapsos Judieos esse in caupenariam. nempe , avari- 


unmc 


πολιτείαν αὐτοῖς. Ἀλλ᾽ ὥσπερ τὰς ἄλλας παρέθαινον 
ἐντολὰς, οὕτω δὴ xo ταύτης ὑπεριδόντες, μετέδησαν 


tiam, dogmatum perversitatem , preestigias : quibus 
promissis sane videtur πονηρία magis quadrare, quam 
πενία. Attamen exemplarium omnium auctoritate moti, 
hanc postremam lectionem sequuti sumus. 

b Savil. et Reg. διὰ πάντων τοῦτο πεῖσαι, melius quam 
Morel. et Bavar. qui habet τούτων πεῖσαι. Infra δύο δὲ 
ταῦτα. Allenus legendum putat δύο δὴ ταῦτα. Infra διὰ 
συμθόλων, id est, per omina ; quid vero sint illa omina, 
pluribus ille explicat in Catechesi secunda ad illuminan- 
dos, Tom. II, p. 243, B. Ubi totus locus cum hoc con- 
ferendus est. - 


e Reg. οἱ Savil. τῆς γνώσεως. 


IN ISAIAM, CAP. il. 


πρὸς τὰς τῶν πλησίον ἀγχιστείας, καὶ νύμφας ἐχεῖ- 
θεν “ἀγόμενοι παρὰ Μωαδιτῶν, παρὰ ᾿Αμμανητῶν, 
παρ᾽ ἑτέρων ἀσεδῶν ἐθνῶν, xal τὰς ἄλλας ἀσπαζό- 
μένοι συγγενείας, διδασχάλους πονηρίας ἐδέχοντο, 
καὶ τὸ τῆς εὐγενείας ἀκέραιον διέφθειρον. Τοῦτο τοί-- 
vuv μετὰ τῶν ἄλλων 6 προφήτης ἐγχαλεῖ. ᾿Ενεπλήσθη 
γὰρ 5$ χώρα αὐτῶν, φησὶν, ἀργυρίου καὶ χρυσίου, καὶ 
οὐκ ἦν ἀριθμὸς τῶν θησαυρῶν αὐτῶν. Καὶ ἐνεπλήσθη 
ἡ Y, αὐτῶν ἵππων, καὶ οὐχ ἦν ἀριθμὸς τῶν ἁρμάτων 
αὐτῶν. Καὶ ποῖον ἔγχλημα τοῦτο, ἴσως εἴποι τις ἂν, 
τὸ χρήματα ἔχειν, καὶ ἵππους χεχτῆσθαι, χαὶ μάλι- 
στα ἐπὶ τῆς γενεᾶς ἐχείνης, ὅτε οὗ πολλὴ φιλοσοφίας 
v ἀχρίδεια ; Τί οὖν ἂν εἴποιμεν ; Ὅτι οὐ τὴν χρῆ- 
σιν διέδαλλεν, ἀλλὰ τὴν γνώμην τὴν οὖχ εἰς δέον αὖ- 
τοῖς χεχρημένην. Ὥσπερ γὰρ ὅταν λέγη, Οὐαὶ οἱ 
ἰσχύοντες, οὗ τὴν δυναστείαν αἰτιᾶται, ἀλλὰ τοὺς χα- 
χῶς τῇ δυναστείᾳ χεχρημένους οὕτω δὴ καὶ ἐνταῦθα, 
οὖχ ὅτι χρήματα ἐχέχτηντο, ἀλλ᾽ ὅτι μετὰ πολλῆς 
τῆς περιουσίας, χαὶ ὑπὲρ τὴν χρείαν συνῆγον. Οὐχ 
ἦν, φησὶν, ἀριθμὸς τῶν θησαυρῶν αὐτῶν. Καὶ οὐ 
τοῦτο μόνον, ἀλλ᾽ ὅτι πεφυσημένοι τῷ πλούτῳ χαὶ τῇ 
τῶν ἵππων δυναστείᾳ χατὰ μικρὸν ἀπὸ τῆς εἰς τὸν 
Θεὸν ἐλπίδος παρεσύροντο; ὃ xal ἀλλαχοῦ αὐτοῖς ὃ 
προφήτης ἔλεγεν * Οὐαὶ οἵ πεποιθότες ἐπὶ τῇ δυνάμει 
αὐτῶν, καὶ ἐπὶ τῷ πλήθει τοῦ πλούτου αὐτῶν ἐγχαυ - 
χώμενοι. Καὶ πάλιν ἑτέρωθι" Οὐ σώζεται βασιλεὺς 
διὰ πολλὴν δύναμιν, καὶ γίγας οὐ σωθήσεται ἐν πλή-- 
θει ἰσχύος αὐτοῦ. Καὶ ἐν ἑτέρῳ δὲ πάλιν ψαλμῷ φη- 
σιν" Οὐχ ἐν τῇ δυναστείᾳ τοῦ ἵππου θελήσει, οὔτε 
ἐν ταῖς χνήμαις τοῦ ἀνδρὸς εὐδοχεῖ, "Εὐδοχεῖ Κύριος 
ἐπὶ τοὺς φοδουμένους αὐτόν. Καὶ ἐνεπλήσθη ἣ γῆ 
βδελυγμάτων τῶν ἔργων τῶν χειρῶν αὐτῶν, χαὶ 
᾿ προσεχύνησαν οἷς ἐποίησαν οἵ δάχτυλοι αὐτῶν. “Ὥσ- 
περ σοφὸς ἰατρὸς, ὃ προφήτης τοῦ νοσήματος τὴν αἷ- 
τίαν λέγει, καὶ τὴν πηγὴν τοῦ νοσήματος. Μέλλων 
γὰρ κατηγορεῖν αὐτῶν τὴν ἀσέδειαν, προλαδὼν εἶπε 
τὰς ἀφορμὰς τῆς ἀῤῥωστίας, φιλαργυρίαν, ἀπόνοιαν, 
τὰς οὐ προσηχούσας ἐπιμιξίας, δηλῶν ὅτι ἐντεῦθεν 
χατὰ μιχρὸν ὑπεσχελίσθησαν εἰς τὸ τῆς ἀπωλείας 
βάραθρον, καὶ εἴδωλα προσεχύνησαν. Εἶτα κωμῳδῶν 
αὐτῶν τὴν θρησχείαν, ἐπήγαγε; Τῶν ἔργων τῶν χει- 
ρῶν αὐτῶν. Τί γὰρ ἂν γένοιτο καταγελαστότερον 
ἄλλο, ἢ ὅταν ἄνθρωπος δημιουργὸς ἢ θεοῦ; Βδέλυγμα 
δὲ εἴωθεν 4, Γραφὴ χαλεῖν τὰ εἴδωλα " ἐντεῦθεν xoi 
βδέλυγμα ἐρημώσεως λέγεται ὃ ἀνδριὰς 6 ἐπὶ τοῦ 
γαοῦ ἑστώς. Ὅταν γὰρ ἴδητε, φησὶ, τὸ βδέλυγμα 
τῆς ἐρημώσεως ἑστὼς ἐν τόπῳ ἁγίῳ " ὃ ἀναγινώσχων 
νοείτω. ᾿Επειδὴ γὰρ αὐτοὺς ἀπήγαγε τοῦ πρὸς τὰ 
αἰσθητὰ ἐπτοῆσθαι, ἀπηγόρευσεν αὐτοῖς πᾶν ἐξειχόνι- 
σμα ποιῆσαι καὶ βδέλυγμα τοῦτο ἐκάλεσε, πόῤῥωθεν 


ἃ Reg. et Savil. ἀναγόμενοι. 


55 


ad affinitatem cum vicinis contrahendam , et uxo- 


2s ribus inde ductis, a Moabitis videlicet, ab Ammo- 


A 


B 


E 


nitis , et ab aliis impiis gentibus , aliasque cogna- 
tiones amplexi , doctores nequitize ad miserunt , et 
nobilitatis decorem labefactarunt. Hoc itaque cum 
alis propheta crimen intentat. 7. Impleta est 
enim regio eorum, inquit, argento et auro, et 
non erat numerus thesaurorum. eorum. 8. Et 
impleta est terra eorum. equis, et non erat nu- 
merus curruum eorum. Ecquod crimen hoc, 
dixerit- forte quispiam, divitias habere, et equos 
possidere , ea potissimum etate , quando non tan- 
tum erat philosophie studium? Quid ergo dixeri- * 
mus? Scilicet non usum improbabat, sed animum 
non iis ut oportebat utentem. Quemadmodum enim 


cum dicit, 7 τὸ qui potentes estis, non utique Isai. 1 »j. 


potentiam dat crimini, sed eos qui potentia male 
utuntur : sic et hoclocoó, non quod pecunias possi- 
derent, sed quod cum ingenti copia, et ultra neces- 
sitatem illas congererent. /Von erat, inquit, nume- 
rus thesaurorum eorum. Neque hoc solum , sed 
quod de divitiis et de equorum copia inflati, pau- 
latim a spe in Deum abstraherentur, quod ipsis 


etiam alibi propheta dicebat : ve qui confidunt Psal.48.7. 


in virtute sua, et in multitudine divitiarum 


suarum. gloriantur. Ac rursum alibi : /Von sal- Ps«t. 32. 


vatur rex per multam virtutem, et gigas non ' * 
salvabitur in multitudine virtutis suc. Iterum- 


que in alio Psalmo : Von in fortitudine equi Psat. 140. 


voluntatem habebit, nec in tibiis viri benepla- '?* 
citum erit ei. Beneplacitum est Domino super 
timentes eum. Et impleta est terra abominatio. 
nibus operum manuum suarum, et adoraverunt 
que fecerunt digiti eorum. Ut sapiens medicus, 
propheta morbi eausam dicit, et fontem morbi. 
Cum enim eorum impietatem accusaturus esset, 
occasiones morbi prius dixit, avaritiam, arrogan- 
tiam, connubiorum affinitates non licitas, decla- 
rans eos hinc paulatim supplantatos in perniciei 
barathrum corruisse, et idola adorasse. Deinde 
illorum cultum traducens, subjungit, Operum 
manuum eorum. Quid enim risu dignius fuerit, 
quam cum homo dei creator. efficitur? Abomina- 
tionem vero Scriptura vocare solet idola : indeque 
abominatio desolationis vocatur statua in templo 


erecta. Cum enim videritis, inquit, abominatio- Matth. 24. 


«15 
nem desolationis stantem in loco sancto; qui 


legit, intelligat. Quoniam enim ipsos abduxerat, Dan. 9.27. 


ne sensilia admirarentur, prohibuit ipsis ne quam- 
vis imaginem facerent; illudque. abominationem 


a Reg. εὐδοχιεῖ in futuro, quasi ab εὐδοχέξω. 


Abominari 
quid sit, 


54 $. JOANNIS CHRYSOST. 


vocavit, procul illos avocans ab impietate. Nam 
abominari supra modum odisse est , quasi impu- 
rum, quasi exsecrandum. Abominabile igitur , 
perosum et aversione dignum in Scriptura dicitur. 
Idolum autem quodvis hujusmodi est. Et adora- 
verunt que fecerunt digiti eorum.9. Etincur- 
vapit se homo, et humiliatus est vir. Quemad- 
modum enim adoratio Dei hominem in altum 
evehit, sic adoratio eorum deprimit dejicitque. 
Quid enim abjectius homine, qui a salute decidit, 
universorumque Deum inimicum sibi reddidit, qui 
inanimatis se submittit, et lapides colit? Deus 
quippe in tantum nos honorem evexit , ut ccelis 
etiam nos sublimiores redderet ; diabolus eos qui 
sibi obsequebantur in tantam vilitatem deduxit, ut 
insensilibus insensiliores faceret. Ideo ait propheta : 
Humiliatus est vir. Sufficiebat certe hzec accusatio 
ut mente preditum ab hoc morbo abduceret. 
Verum quia plerique homines non tam peccata 


| quam supplicia formidant, ille supplicium adjun- 


xit, dicens : /Von dimittam eos. Non condonabo, 
inquit, non dimittam, non negligam, sed rationes 
peenasque repetam scelerum. 10. Et nunc introite 
in petras, δὲ abscondimini in terra a facie 
timoris Domini. Postquam illorum insipientiam, 
qui idola adorant, satis traduxit, et a modo fabri- 
candi eorum amentiam ostendit, necnon idolorum 
imbecillitatem; rursus verbis concertat, et dictorum 
inquisitionem rerum experientiz permittit, aitque : 
Sufficiebat mihi per hoc ipsum quod hac facta 
sunt ab hominibus, eorum qui decepti sunt insi- 
pientiam ostendisse : quia vero impietate ceu ebrie- 
tate quadam aggravati, circa res claras et manife 
stas czcutiunt, tales urbem excipient calamitates, 
ut vel eos qui admodum stupidi sunt doceant , 
quanta sit illorum imbecillitas, et quanta Dei 
potentia. 

8. Idcirco antequam de bello loquatur , que ex 
illo consequutura sint aperit, prccipiens ut in 
petras ingrediantur, et sub ipsa terra delitescant, 
non ut id agant, sed ut hinc ediscant, quam into- 
leranda sit ira Dei tunc illos invasura. Nam ait : 
"bscondimini in terra a facie timoris Domini, 
et a gloria fortitudinis ejus, cum. surrexerit 
percutere terram. Non ait tantum, À fortitudine 
ejus, sed, 4. gloria fortitudinis. Talia namque 
sunt ejus preclara gesta, talia tropza , multum 
splendorem , multam dignitatem pre se ferentia. 
Hic mihi videtur victoriam illam significare quae 
sub Ezechia contigit, terram vocans multitudinem 
hominum, et percussionem illorum ruinam , re- 
surrectionem vero cjus egressum ad auxiliandum. 


ARCHIEP. (CONSTANTINOP., 


αὐτοὺς ἀναστέλλων τῆς ἀσεδείας * τὸ γὰρ βδελύττε - 
σθαι τὸ μεθ᾽ ὑπερόολῆς ἐστι μισεῖν, ὡς ἀχάθαρτον, 
ὡς ἐναγές. "Th τοίνυν βδέλυγμα τὸ μισητὸν xa ἀπο- 
στροφῆς ἄξιον ἐν τῇ Γραφῇ λέγεται. Πᾶν δὲ εἴδωλον 
τοιοῦτον. Καὶ προσεκύνησαν οἷς ἐποίησαν οἵ δάχτυλοι 
αὐτῶν. Καὶ ἔκυψεν ἄνθρωπος, χαὶ ἐταπεινώθη ἀνήρ. 
Ὥσπερ γὰρ ἣ τοῦ Θεοῦ προσχύνησις εἰς ὕψος ἀνάγει, 


A οὕτως fj ἐχείνων ταπεινοῖ xal κατάγει. Τί γὰρ τα- 


πεινότερον ἀνθρώπου σωτηρίας ἐχπεπτωχότος, χαὶ 
τὸν τῶν ὅλων Θεὸν ἐσχηκότος ἐχθρὸν, τοῖς ἀψύχοις 
ὑποχύπτοντος, καὶ λίθους θεραπεύοντος; Ὁ μὲν γὰρ 
Θεὸς εἰς τοσαύτην ἡμᾶς ἀνήγαγε τιμὴν, ὡς χαὶ τῶν 
οὐρανῶν διψηλοτέρους ποιῆσαι - ὃ δὲ διάθδολος εἰς το- 
σαύτην ἐσπούδασε καταγαγεῖν εὐτέλειαν τοὺς πειθομέ- 
νους, ὡς xal τῶν ἀναισθήτων ἀναισθητοτέρους ἐργά- 
σασθαι. Διὸ δή φησιν ὃ προφήτης: ᾿Εταπεινώθη ἀνήρ. 
"Hexe: μὲν xa αὐτὴ f κατηγορία τὸν νοῦν ἔχοντα 
ἀπαγαγεῖν τοῦ νοσήματος. Ἐπειδὴ δὲ πολλοὶ τῶν ἀν- 


θρώπων οὖχ οὕτω τὰς ἁμαρτίας. ὡς τὰς τιμωρίας δε- 


B δοίκασιν, ἐπήγαγε καὶ τὴν κόλασιν, λέγων - Οὐ μὴ 


ἀνήσω αὐτοῖς. Οὐ συγχωρήσω,, φησὶν, οὐχ ἀφήσω, 
οὗ παρόψομαι, ἀλλὰ ἀπαιτήσω δίκας χαὶ εὐθύνας 
τῶν πεπλημμελημένων. Καὶ νῦν εἰσέλθετε εἰς τὰς πέ- 
τρας, xol χρύπτεσθε εἰς τὴν γὴν ἀπὸ προσώπου τοῦ 
φόθου Κυρίου. Κωμῳδήσας ἱκανῶς τὴν ἄνοιαν τῶν τὰ 
εἴδωλα προσκυνούντων, χαὶ ἀπὸ τοῦ τρόπου τῆς δη- 
μιουργίας δείξας χἀχείνων τὴν παραπληξίαν, καὶ τῶν 
εἰδώλων τὴν ἀσθένειαν, ἐπαγωνίζεται τῷ λόγῳ πά- 
λιν, τῇ πείρᾳ τῶν πραγμάτων ἐπιτρέπων τῶν εἴρη- 


“μένων τὴν ἐξέτασιν, καί φησιν " ἤρχει μοι xol αὐτὸ 
C τοῦτο παρὰ ἀνθρώπων αὐτὰ γενέσθαι, δεῖξαι τὴν 


ἄνοιαν τῶν ἀπατωμένων * ἐπειδὴ δὲ ὥσπερ τῇ μέθη 
ἀσεδείᾳ χεχαρωμένοι, πρὸς τὰ φανερὰ xol σαφῆ τῶν 
πραγμάτων πεπήρωνται, τοιαῦτα χαταλήψονται τὴν 
πόλιν.καχὰ, ὡς καὶ τοὺς σφόδρα ἀναισθήτους διδάξαι, 
πόση ἣ ἐχείνων ἀσθένεια, χαὶ πόση ἣ τοῦ Θεοῦ δύ- 
vapitez : 

Διὰ δὴ τοῦτο πρὶν ἢ τὸν πόλεμον εἰπεῖν, τὰ ἐξ 
αὐτοῦ συμθδησόμενα λέγει, κελεύων εἰς πέτρας εἰσιέ-- 
ναι, καὶ ὕπ᾽ αὐτὴν καταδῦναι τὴν γῆν, οὐχ ἵνα τοῦτο 
ποιήσωσιν, ἀλλ᾽ ἵνα ἐχ τούτων μάθωσιν, ὡς ἀφόρητός 
ἐστιν f παρὰ τοῦ Θεοῦ τότε φερομένη ὀργή. Κρύ- 


Ὁ πτεσῦε γὰρ, φησὶν, εἰς τὴν γὴν ἀπὸ προσώπου τοῦ 


φόδου Κυρίου, καὶ ἀπὸ τῆς δόξης τῆς ἰσχύος αὐτοῦ, 
ὅταν ἀναστῇ θραῦσαι τὴν γῆν. Οὐχ εἶπεν ἁπλῶς, ἀπὸ 
τῆς ἰσχύος αὐτοῦ, ἀλλὰ, "Amb τῆς δόξης τῆς ἰσχύος. 
Τοιαῦτα γὰρ αὐτοῦ τὰ κατορθώματα, τοιαῦτα τὰ 
τρόπαια, πολλὴν ἔχοντα τὴν περιφάνειαν χαὶ τὴν 
λαμπρότητα. ᾿Ενταῦθά μοι δοχεῖ τὴν νίχην τὴν ἐπὶ 
τοῦ ᾿Εζεχίου σημαίνειν, γὴν τὸ πλῆθος τῶν ἀνθρώ- 
πων καλῶν, xol θραῦσιν τὴν χατάπτωσιν, ἀνάστασιν 
δὲ αὐτοῦ τὴν ἐπὶ τὴν ἀντίληψιν ἔξοδον. ᾿Επεὶ χαὶ ὃ 


—Àd 


Δαυὶδ οὕτω φησὶν, Ἀναστήτω ὁ Θεὸς, καὶ διασχορ- 
πισθήτωσαν οἱ ἐχθροὶ αὐτοῦ " καὶ πάλιν, ᾿Ανάστα, ὃ 
Θεὸς, κρῖνον τὴν γῆν * ἀπὸ τῶν ἀνθρωπίνων πραγμά- 
τῶν xol σχημάτων τοῦ Θεοῦ τὰς ἐνεργείας χαραχτη- 
ρίζων. Ot γὰρ ὀφθαλμοὶ Κυρίου ὑψηλοὶ, 6 δὲ ἄνθρω- 
πος ταπεινός. Εἶτα ἵνα μηδεὶς τῶν ἀχουόντων τότε 
ἀπιστῇ τοῖς λεγομένοις (πολλοῖς γὰρ παρ᾽ ἐλπίδας τὸ 
συμθησόμενον, xal προσδοχίαςς. ἁπάσης ἀνώτερον); 
"χατέφυγεν ἐπὶ τὴν δύναμιν τοῦ ποιοῦντος, xal τὴν 
εὐτέλειαν τῶν πασχόντων. Οὔτε γὰρ Θεοῦ, φησὶν, 
ὑψηλότερόν τί ἐστιν, οὔτε ἀνθρώπων εὐτελέστερον. 
M3 τοίνυν ἀπόρει, εἰ ὃ μέγας οὗτος καὶ ἰσχυρὸς τοὺς 
εὐτελεῖς ἀθρόον οὕτω ταπεινῶσαι δυνήσεται. Καὶ χα- 
λῶς εἶπεν, Οἱ ὀφθαλμοὶ Κυρίου ὑψηλοί. Οὐκ εἶπεν, 
ἣ δύναμις, ἀλλ᾽, Ot ὀφθαλμοὶ Κυρίου, ὡς ἀρχούσης 
xoi τῆς ὄψεως μόνης ἅπαντα τὰ ἐναντιούμενα χαθε-- 
Aeiv* ὅπερ xai ὃ Δαυὶδ ἑτέρωθι ἔλεγεν " 'O ἐπιδλέπων 
ἐπὶ τὴν γῆν, καὶ ποιῶν αὐτὴν τρέμειν - χαὶ ἕτερος 
πάλιν προφήτης" " Ἐπιδλέψομαι πρὸς αὐτὸν, καὶ 
δυνήσομαι αὐτῷ. Καὶ ταπεινωθήσεται τὸ ὕψος τῶν 
ἀνθρώπων, καὶ ὑψωθήσεται Κύριος μόνος ἐν τῇ 
ἡμέρᾳ ἐκείνη. "Tic γὰρ παραδόξου γενομένης νίχης, 
xoi τῶν λαμπρῶν xol θαυμαστῶν τροπαίων ἐχείνων, 
χαὶ δαίμονες P ἠλέγχθησαν, καὶ εἴδωλα ἠτιμώθη, 
ψευδοπροφῆται ἐπεστομίσθησαν, καὶ τῶν βαρδάρων 
ἣ τυραννὶς κατελύθη, xai πᾶν τῷ Θεῷ στόμα ἐναν- 
τιούμενον ἐνεφράγη. Διὰ τοῦτό φησιν, ὙΨωθήσεται 
Κύριος μόνος. Οὐδεὶς ἔσται λοιπὸν ὃ ἀντερῶν, οὐδὲ 
ἀμφιδάλλων περὶ τῆς τοῦ Θεοῦ δυνάμεως, τῆς τῶν 
πραγμάτων ἀποδείξεως οὕτω σαφεστάτης γεγενημέ- 
νης. Τὸ μὲν γὰρ τῆς φύσεως ὕψος ἔχει διηνεχὲς, 
οὐδέποτε ἀρξάμενον, ἀλλὰ ἀεὶ ὄν ὑψοῦσθαι δὲ λέγε- 
ται ἐν τῇ διανοίᾳ τῶν ἀνθρώπων, ὅταν οἵ ἀντιλέγον-- 
τες xoi ἐναντιούμενοι, ἀπ᾿ αὐτῆς τῶν πραγμάτων 
πεισθέντες τῆς ἀποδείξεως, ὑποχύψωσι, καὶ τὴν προσ- 
ἤχουσαν ἀνενέγχωσιν εὐφημίαν. Ἡμέρα γὰρ Κυρίου 
Σαδαὼθ παραγίνεται ἐπὶ πάντα δύριστὴν καὶ ὑπερή- 
φανον, χαὶ ἐπὶ πάντα ὑψηλὸν καὶ μετέωρον, xal τα- 
πεινωθήσονται. Καὶ ἐπὶ πᾶσαν χέδρον τοῦ Ai6dvou 
τῶν ὑψηλῶν xoi μετεώρων, χαὶ ἐπὶ πᾶν “δένδρον 
βαλάνου Βασᾶν. Καὶ ἐπὶ πᾶν ὄρος ὑψηλὸν, xc ἐπὶ 
πᾶν τεῖχος ὑψηλόν. Καὶ ἐπὶ πάντα πύργον ὑψηλόν. 
Καὶ ἐπὶ πᾶν πλοῖον θαλάσσης, καὶ ἐπὶ πᾶσαν θέαν 
χάλλους πλοίων. Καὶ ταπεινωθήσεται τὸ ὕψος τῶν 
ἀνθρώπων, καὶ ὑψωθήσεται Κύριος μόνος ἐν τῇ ἡμέρᾳ 
ἐχείνη. Τεῖχος ἐνταῦθα χαὶ χέδρον xoi βουνὸν xol 


* Savil. recte χατέρυγεν. Morel. χατέρυγον. 

a Sayil. et Reg. ἐπιδλέψομαι πρὸς αὐτὸν, χαὶ δυνήσομαι 
αὐτόν, Sequimur Morellum et Editionem τῶν ο΄. Roma- 
nam, qui habent «zi δυνήσομαι αὐτῷ. 

b ἠλέγχθησαν. Familiare est Chrysostomo ἐλέγχειν 
usurpare pro vincere, superare. 


ἽΝ ISAIAM, CAP. 1. 


55 


Quandoquidem et David dicit : Exsurgat Deus, ps41.67.2. 
E. et dissipentur inimici ejus ; ac rursus : Surge, Psal. 81.8. 


Deus, judica terram; ab humanis gestis et mo- 
dis Dei operationes exprimens. 11. Oculi enim 
Domini sublimes, homo autem humilis. Deinde 
ne quispiam audientium dictis negaret fidem 
(multis enim contra spem et exspectationem erat 
id quod eventurum dicebat ), confugiebat ad po- 
tentiam Opificis, et ad eorum qui patiebantur im- 
becillitatem. Neque enim, ait, Deo est quidpiam 
so sublimius, neque hominibus vilius. Ne ergo dubi- 
À tes, num possit ille magnus et fortis, imbecillos 
sic confestim deprimere. Et apposite dixit, Oculi 
Domini sublimes. Non dixit, Potentia, sed, 
Oculi Domini, quasi solus aspectus possit omnia 
sibi reluctantia prosternere : id quod etiam David 


alibi dicebat : Qui respicit terram, et facit eam Psal. v3. 
tremere ; et alius iterum propheta : Respiciam e uat 


ad eum , et prevalebo ei. Et humiliabitur alti- 
tudo hominum, et exaltabitur Dominus solus 
in die illa. Conspecta enim illa inopinata victoria, 
illisque conspicuis admirandisque tropzis, doemo- 
nes devicti sunt, idola dedecore affecta , pseudo- 
prophetarum ora obturata, barbarorum tyrannis 
soluta; et os omne, quod Deo aversabatur, obstru- 
ctum est. Ideo ait, £xaltabitur Dominus solus. 
Nullus erit deinceps qui contradicat, nec qui de 
Dei potentia dubitet, cum rerum gestarum de- 
monstratio evidentissima fuerit. Nature quippe 
divine celsitudo perpetua est,ac numquam incepit, 
sed semper est; exaltari autem dicitur in mente 
hominum, quando ii qui contradicebant et relu- 
ctabantur, ipsa rerum demonstratione suadente, 
C cedunt, ac competentem benedictionem referunt. 
12. Dies enim. Domini Sabaoth advenit super 
omnem. contumeliosum et superbum , et super 
omnem excelsum et sublimem, et humiliabun- 
tur. 15. Et super omnem cedrum Libani excel- 
sam, et sublimem, et super omnem, arborem 
glandis Basan. 44. Et super omnem montem 
excelsum, et super omnem murum sublimem. 
15. Et super omnem turrim sublimem. 16. Et 
Super omne nayigium maris, et super omnem 
aspectum pulchritudinis napium. 17. Et humi- 
liabitur altitudo hominum et exaltabitur Domi- 

p nus solus in die illa.Murum hic, cedrum, collem, 


B 


* Reg. δένδρον Λιθάνου Βασᾶν, quam lectionem sequu- 
tus eliam est Savil. Sed in margine posuit βαλάνου : quce 
vera est lectio, eamque sequuntur Morel. et ο΄, βαλάνου 
Βασᾶν, Hebraicus vero textus 2] 5398. [Paulo 
post excidisse videntur post ὄρος ὑψηλόν verba gei 
ἐπὶ πάντα βουνὸν ὑψηλόν. 


36 


quercum potentes homines vocat, altitudine hujus- - 
modi arborum eorum potentiam metaphorice si- 
gnificans : ac cum navigium et aspectum pulchri- 
tudinis navium dicit, eos subindicat, qui sunt 
opulentiores. 

S. Hoc. autem vult significare , nempe fortem 
quemlibet, potentem, ducem exercitus, quemque 
divitiis circumfluentem , totumque , ut ita dieam , 
hominum decorem ac totam fortitudinem , tunc 
abituram et solvendam esse; nihilque patrocinii 
profuturum esse ad. effugiendam iram Dei, non E 
virtutem corporis, non experientiam belli, non pe- 
cuniarum copiam, non potentize clientelam ,. non 
exercitus magnitudinem, non aliud quidpiam si- 5, 
mile. Cedros autem. Libani memorat, quia ibi A 
maxime nascitur hec arbor, vel quia res jam pro- 
ximz sunt ; aspectum vero ait pulchritudinis na- 
vium, decorem ducum exercitus, qui divitiis, ar- 
mis et satellitibus stipandi forent. Videtur autem 
mihi subindicare longinquam barbarorum expedi- 
tionem. 18. Et manufacta omnia abscondent, 
19. inferentes ea in cavernas ac scissuras petra- 
rum,et in foveas terre, a. facie timoris Domi- 
ni, et a gloria fortitudinis ejus, cum surrexe- 
ritad percutiendam terram.'lantum, inquit, abe- 
rit, ut eorum dii aliquid opis afferre possint, ut 
illi hominum auxilio opus habituri sint, necnon 
locorum tutela, ut ne capiantur, 4/ facie timoris 
Domini, et a gloria fortitudinis ejus, cum sur- 
rexerit percutere terram. Ne quis enim barbaro- 
rum irruptioni hec imputet, neve existimet ti- 
morem ex eorum potentia provenire , sermonem 
refert ad. universorum Deum, dicens , eum belli 
hujusce ducem futurum, et ab eo potestatem esse 
in tanto periculo vindicandi scelera jam admissa. 
20. Die enim illa ejiciet homo abominationes 
suas argenteas et aureas, quas fecerunt sibi 


B 


4 Reg. et Savil. μεταφορητικῶς, male, pro μεταρορι- 
χῶς, ut habet Morel, Ihid. Reg. zzi z26to» «zi θέαν x&- 
λοὺυς πλοίων λέγων. Atque ita legit Tilmannus, qui sic 
vertit : Per navigium et speculationem pulchritudinis 
navigiorum eos insinuat, eic. Savil. et Morel. «zi πλοῦ- 

' χον' xu θέαν χάλλους πλοίων λέγων. Sed vera sinceraque 
lectio est illa Regii Codicis. Nam Chrysostomus hic 
versiculos illos Isai: paulo ante allatos minutatim ex- 
plicat sic: τεῖχος ἐνταῦθα καὶ κέδρον καὶ βουνὸν xul δρῦν 
τοὺς δυνάστας ἀνθρώπους φησὶ, τῷ ὕψει... ἐνδειχνύμενος. Deinde 
vero apponendum χῶλον, vel major interpunctio, atque 
ita legendum : χαὶ πλοῖον xci θέαν χάλλους πλοίων, ubi 
explicat illud versiculi 46, xzi ἐπὶ πᾶν πλοῖον θαλάσσης, 
χαὶ ἐπὶ πᾶσαν θέαν χάλλους πλοίων. Certe πλοῦτον mendose 
irrepsit ; nulla enim bic divitiarum mentio. 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


δρῦν τοὺς δυνάστας ἀνθρώπους φησὶ, τῷ ὕψει τῶν 
δένδρων τούτων * μεταφοριχῶς τὴν δυναστείαν αὐτῶν 
ἐνδεικνύμενος - xol πλοῖον χαὶ θέαν χάλλους πλοίων 
λέγων, τοὺς εὐπορωτέρους αὐτῶν αἰνίττεται. 


Ὃ δὲ βούλεται εἰπεῖν, τοῦτό ἐστιν" ὅτι πᾶς ἰσχυ-- 
ρὸς, πᾶς δυνάστης, πᾶς στρατηγὸς, πᾶς περιδεόλημέ- 
γος πλοῦτον, πᾶσα, ὡς εἰπεῖν, τῶν ἀνθρώπων ἣ 
εὐπρέπεια καὶ ἰσχὺς τότε οἰχήσεται xol διαλυθήσεται" 
καὶ “οὐδὲν αὐτῶν προστήσεται πρὸς τὸ διαφυγεῖν τοῦ 
Θεοῦ τὴν ὀργὴν, οὐχ ἰσχὺς σώματος, οὖκ ἐμπειρία 
πολέμου, οὐ χρημάτων περιουσία, οὗ δυναστείας πε- 
ριδολὴ, οὐ στρατοπέδου πλῆθος, οὐχ ἄλλο τῶν τοιού- 
τῶν οὐδέν. Κέδρους δὲ Λιδάνου διὰ τοῦτό φησι, διὰ 
τὸ αὐτόθι τοῦτο μάλιστα φύεσθαι τὸ δένδρον, ἢ " διὰ 
τὸ πλησίον τὰ πράγματα γίνεσθαι" θέαν δὲ κάλλους 
πλοίων, τὴν εὐπρέπειαν τῶν στρατηγῶν, τῶν ἀπὸ 
πλούτου xat ὅπλων καὶ δορυφόρων χεκαλλωπισμένων. 
Δοχεῖ δέ μοι καὶ τὴν διὰ μαχροῦ γενομένην ἀποδη- 
μίαν τῶν βαρδάρων αἰνίττεσθαι. Kol τὰ χειροποίητα 


. πάντα χαταχρύψουσιν, εἰσενέγχαντες εἰς τὰ σπήλαια 


χαὶ εἰς τὰς σχισμὰς τῶν πετρῶν, χαὶ εἰς τὰς τρώγλας 
τῆς γῆς, ἀπὸ προσώπου τοῦ φόδου Κυρίου, xxi ἀπὸ 
τῆς δόξης τῆς ἰσχύος αὐτοῦ, ὅταν ἀναστῇ θραῦσαι τὴν 
γῆν. Τοσοῦτον γὰρ ἀφέξουσιν αὐτῶν, φησὶν, οἱ θεοὶ 
παρασχεῖν τινα συμμαχίαν, ὅτι τῆς παρὰ τῶν ἀνθρώ- 
my δεήσονται βοηθείας, καὶ τόπων ἀσφαλείας, ὥστε 
μὴ ἁλῶναι, "Amb προσώπου τοῦ φόδου Κυρίου, xal 
ἀπὸ τῆς δόξης τῆς ἰσχύος αὐτοῦ, ὅταν ἀναστῇ θραῦσαι 
τὴν γῆν. Ἵνα γὰρ μή τις τῇ τῶν βαρδάρων ἐφόδῳ 
ταῦτα λογίζηται, μηδὲ τῆς ἰσχύος τῆς ἐχείνων εἶναι 
νομίζη τὸν φόδον, ἀνάγει τὸν λόγον ἐπὶ τὸν τῶν ὅλων 
Θεὸν, λέγων; ὅτι αὐτὸς τοῦ πολέμου στρατηγεῖ τού- 
του, χαὶ παρ᾽ ἐχείνου δύναμις ἐν " τοσούτῳ χινδύ 

τῶν ἤδη πεπλημμελημένων. Τῇ γὰρ ἡμέρᾳ ἐκείνη 
ἐχδαλεῖ ἄνθρωπος τὰ βδελύγματα αὐτοῦ, τὰ ἀργυρὰ 
xoi τὰ χρυσὰ, ἃ ἐποίησαν ἑαυτοῖς εἰς τὸ προσχυνεῖν 


* Reg. et Savil. οὐδὲν αὐτοῦ. 

a HK διὰ τὸ πλησίον τὰ πράγματα γίνεσθοι, vel quia res 
jam proxime sunt. Non satis perspicio quid sibi velit 
Chrysostomus, cum ait ideo cedros Libani hic memo- 
rari, quia res, nempe quz pradicebantur, jam pro- 
ximz erant. An quia proximus erat Jude Libanus , 
per cedros Libani excisas prope esse res prznuntiatas 
dixerit? Ne sic quidem hac quadrare videntur. 

b. ἦν τοσούτῳ κινδύνῳ τῶν ἤδη πεπλημμελημένων. Locus 
ut videtur corruptus, cui medicam manum admovere 
tentat in notis Savilii Boisius, sic locum restituens : »zi 
ἡ παρ᾽ ἐχείνου δύναμις χαταπλήττει τοὺς ἐν τοσούτῳ κινζύνῳ 
χαθεστῶτας, χαὶ τῶν ἤδη πεπλημμελημένων αὐτοῖς δεδωχό- 
τας δίχην. Verum hoc divinare est. 


IN ISAIAM, CAP. Ill. 


57 


τοῖς ματαίοις αὐτῶν καὶ ταῖς νυχτερίσι,, τοῦ εἰσελθεῖν! C. ipsis ut adorarent inania sua et vespertiliones, 


εἰς τὰς στερεὰς πέτρας χαὶ εἰς τὰς σχισμὰς τῶν πε- 
τρῶν ἀπὸ προσώπου τοῦ φόδου Κυρίου, xol ἀπὸ τῆς 
δόξης τῆς ἰσχύος αὐτοῦ, ὅταν ἀναστῇ θραῦσαι τὴν 
γῆν. Ἱκανῶς αὐτοὺς ἐχωμῴδησε,, δεικνὺς μετὰ τῶν 
θεῶν χρυπτομένους, καὶ elc τὴν γὴν καταδυομένους, 
καὶ οὔτε τὴν πολυτέλειαν τῆς ὕλης ἀρχέσαι τι δυνα- 
μένην πρὸς τὴν ἐπικειμένην συμφοράν. Νυχτερίδας δὲ 
ἐχάλεσε τὰ εἴδωλα, ἢ διὰ τὴν ἀσθένειαν, ἢ διὰ τὸ τῆς 
πλάνης ἐσχοτισμένον, xal τὸ πάντα λάθρᾳ παρὰ τῶν 
δαιμόνων πράττεσθαι. Ὥσπερ γὰρ ταῖς νυχτερίσιν 6 
μὲν ἥλιος πολέμιον xol τὸ φῶς, f δὲ νὺξ χαὶ τὸ σχό- 
τος φίλον * οὕτω xoi τοῖς “ δαίμοσι καὶ τοῖς ὕπ᾽ ἐχεί- 
νων πλανωμένοις ἢ πονηρία μὲν xal τὰ παράνομα 
ἅπαντα συνήθη χαὶ φίλα, ἐχθρὰ δὲ ἣ ἀρετὴ καὶ τὰ 
τοῦ φωτὸς ἔργα, καὶ λαμψάντων αὐτῶν, εὐθέως σχο- 
τίζονται, οὐ δεομένου τοῦ ἐν ἀρετῇ ζῶντος πόνου τινὸς 
καὶ χαμάτου. Ἄρχεϊ γὰρ φανῆναι μόνον, xai πάντα 
ἀχαταλύσει ἐχεῖνα. Παύσασθε ὑμῖν ἀπὸ τοῦ ἀνθρώ- 
που, οὗ ἐστιν ἀναπνοὴ ἐν μυχτῆρι αὐτοῦ " ὅτι ἐν τίνι 
ἐλογίσθη αὐτοῖς οὗτος ; Ἐνταῦθά μοι δοχεῖ τὸν Ἔζε- 
χίαν αἰνίττεσθαι, Ex. τοῦ δέους xal τῆς πολλῆς ἀγω- 
νίας πρὸς ἐσχάτας ὄντα ἀναπνοάς. ᾿Επεὶ οὖν ὥσπερ 
ἐν διχτύοις αὐτὸν λαθόντες οἱ βάρδαροι;, ἕτοιμον ἐνό- 
μιζον θήραν ἔχειν, καὶ οὐδὲ πόνου δεῖσθαι εἰς τὴν τῆς 
πόλεως ἅλωσιν, xoi τὴν αἰχμαλωσίαν τὴν ἐχείνου, 
συνέθη τοὐναντίον τοῖς βαρόάροις. Διὰ τοῦτό φησι" 
Παύσασθε ἀπὸ τοῦ ἀνθρώπου, οὗ ἐστιν ἀναπνοὴ ἐν 
μυχτῆρι αὐτοῦ ὅτι ἐν τίνι ἐλογίσθη αὐτοῖς οὗτος; 
Τουτέστιν, ἐν οὐδενὶ. ἐλογίσθη. Καὶ γὰρ ὡς ἐξ ἐπιδρο- 
μῆς πάντα ἤλπισαν ἀναιρήσεσθαι - ἐξέδη δὲ τοῦναν- 
τίον ἅπαν" καὶ ὃ μηδὲν εἶναι νομιζόμενος παρ᾽ ὑμῖν, 
ἀλλ᾽ εὐκαταγώνιστος, οὗτος λαμπρότερος πάντων φα- 
γεῖται, τῆς παρὰ τοῦ Θεοῦ ἀπολαύων ῥοπῆς. 


ΚΕΦΑΛ γ΄. 


*[8ob 6 Δεσπότης Κύριος Σαδαὼθ ἀφελεῖ ἀπὸ τῆς 
Ἰουδαίας χαὶ ἀπὸ “Ἱερουσαλὴμ ἰσχύοντα καὶ 
ἰσχύουσαν. 


Καθάπερ ἰατρὸς ἄριστος, νῦν μὲν᾽ καίων, νῦν δὲ 
τέμνων, νῦν δὲ πικρὰ διδοὺς φάρμαχα, μεθοδεύει τῶν 
ἀῤῥωστούγτων τὴν ὑγίειαν - οὕτω δὴ καὶ 6 φιλάνθρω- 
πος Θεὸς; ποιχίλαις καὶ διαφόροις τιμωρίαις τὸ διαῤ-- 
δέον καὶ ἀναπεπτωχὸς τῶν Ἰουδαίων ἐπισφίγγων, νῦν 
μὲν τῇ τῶν βαρόάρων ἐφόδῳ qobei τοὺς ἀγνώμονας, 


νῦν δὲ καὶ πρὸ τῆς ἐκείνων ἐπιθέσεως ἑτέραις αὐτοὺς 


« Hac, δαίμοσι καὶ ταῖς, deerantin Morel. Sed ex Reg. 
et Savil. restituta sunt. ὡς 
TOM. VI. 


21. ad ingrediendum in solidas petras, et in 
scissuras petrarum a. facie timoris Domini, et 
à gloria fortitudinis ejus, cum resurrexerit ad 
percutiendam terram. Satis traduxit eos, osten- 
dens ipsos cum diis suis delituisse, et in terram se 
abdidisse, neque materie pretium aliquid opis 
conferre potuisse imminente calamitate. Idola 
porro vespertiliones vocavit, sive ob imbecillita-- 
tem, sive ob erroris tenebras, et quia omnia a dze- 
monibus clam geruntur. Quemadmodum enim 
vespertilionibus sol inimicus est et lux quoque, 
nox autem et tenebrz amicae sunt : sic et daemoni- 
bus, et iis quos in errorem deduxerunt, nequitia οἱ 
iniqua omnia familiaria sunt et amica, virtus autem 
et opera lucis inimica sunt, iisque splendentibus, 
statim illi obtenebrantur, cum contra is qui. vir- 
tute przditus vivit nullo labore vel sudore egeat. 
Sufficit enim ut ille àáppareat,omniaqueilla dissol- 
vuntur. 22. Quiescite vobis ab homine, cujus est 
respiratio in naribus ejus : quia in. quo ipsis 
reputatus est hic? Hic mihi videtur Ezechiam 
subindicare, qui pra timore et angore extremos 
halitus afflabat. Quia igitur barbari eum quasi 
retibus interceptum habentes, paratam sibi praedam 
tenere putabant, neque sibi labore opus esse ad 
urbem capiendam, et eurn captivum abducendum, 
contrarium barbaris accedit. Ideo ait, Quiescite 
82 ab homine, cujus est respiratio in naribus ejus : 
À quia in quo ipsis reputatus est hic ? Id est, in 
nullo reputatus est. Etenim quasi per excursionem 
se omnia sublaturos esse sperabant; sed contra- 
rium prorsus accidit; et qui a vobis pro nihilo 
reputabatur expugnatuque facilis, Dei auxilio 
fretus, omnium splendidissimus apparebit. 


D 


E 


CAPUT Ill. 


1. Ecce Dominator Dominus Sabaoth auferet de 
Judaea et de Jerusalem validum et validam. 


1. Quemadmodum optimus medicus, modo 
urens, modo secans, modo amara afferens remedia, 
igrotorum sanitati arte prospicit ; sic et benignus 
Deus, variis et diversis suppliciis, quod diffluebat 
etlapsum erat apud Judaeos constringens, modo 
barbarorum incursione ingratos terrefacit, modo 
ante illorum invasionem aliis illos interminatio- 


b 


4 Reg. καταλῦσαι, qute lectio non spernenda. 


4 


Joan.5. 


3o. 


14. 


1. Cor. 1t. 


8 S. JOANNIS CHRYSOST. 


e 


nibus reprimit, minarum varietate imminenti for- 
midine continuo percellens. Nunc itaque infirmi- 


latem. ipsis interminatur, et famem et siccitatem, ἃ 


non quidem rerum necessariarum, sed earum qua 
non minus aptze sunt ad vitam conservandam. Non 
enim fames solum gravis est, sed grave etiam est 
cum nullus adest qui rempublicam administret ; id 
quod rerum copiam fame molestiorem reddere 
solet. Quid enim utilitatis est cum ceu ex fontibus 
omnia fluunt, si civilia bella oriantur, et mare 
intumescat, insanientibusque fluctibus neque gu- 
bernator, neque ad proram sedens, neque alius 
quispiam adsit qui possit negotiorum tempestatem 


dirigere, et. tranquillitatem. conciliare? Quando D 


autem cum his fames etiam. adest, cogita quanta 
sit malorum moles. Hzc itaque omnia comminatur 
Deus : primumque est ommium gravissimum. 
Ecce enim, inquit, Dominator Dominus Sa- 
baoth. Hac voce, Ecce, sepe prophete utuntur, 
quando auditorem de rebus quz dicunt, certiorem 
facere volunt. Non hic tantum, sed etiam superius 
et a principio videre est, peccata corpoream infir- 
mitatem saepe praxessisse, ut in Cain : quia enim 
robore corporis non recte usus est, jure in paraly- 
sim incidit. Sic etiam ei qui ad piscinam sedebat : 


quia paralysis origo peccata erant, ait Christus : 


Ecce sanus factus es, noli amplius peccare. 
Paulus quoque ait : /deo apud vos multi infirmi ; 
quia peccabant, quod non pura conscientia my- 
steriorum participes essent. Fornicarium quoque 
infirmitati corporis tradit, has de peccatis poenas 
repetens. Neque tamen semper infirmitas est pec- 
catorum ultio, sed aliquando coronz materia est, 
ut in Lazaro et in Jobo. Nec infirmitates tantum, 


sunt, ut Oziz lepra, ob animi impudentiam, ut 
Jeroboami regis manus ariditatem perpessa est, ob 
arrogantiam et superbiam ejus. Lingua quoque 
Zachariwe non aliunde ligata est, quam ob anime 
peccatum. Quoniam igitur Judzis bona valetudo : 
et robur corporis, resque prosperz, arrogantiz oc- 
casio fuerant, arrogantiz radicem subtraxit Deus, 
commonefaciens illos etad meliorem frugem redu- 
cens, majoraque dans, quam ipsis auferebat. Quid 
enim detrimenti erat corpore aegrotare, si hinc insti- 
tueretur anima? Deinde ne putarent id ex nature 
infirmitate procedere, id eventurum propheta 


^ Legendum videtur αὐτοῖς ἀπειλεῖ- 

b Hic longe variant Reg. et Savil. qui habent à 
πληγῶν ἅπαντα ἐπιτηρεῖν. Sed veram lectionem habet 
Morellus ἐχ πηγῶν ἅπαντα ἐπιῤῥεῖν, quam sequutus est 


ARCHIEP, 


35 
sed et alia corporis incommoda a peccatis orta ἃ 


CONSTANTINOP. 


ἀπειλαῖς καταστέλλει, τῇ ποιχιλία τῶν ἀπειλῶν 
ἀχμάζοντα διατηρῶν ἐν αὐτοῖς τὸν φόόδον. Νῦν γοῦν 
ἀσθένειαν "αὐτοὺς ἀπειλεῖ, xol λιμὸν, καὶ αὐχμὸν, 
οὐχὶ τῶν ἀναγκαίων, ἀλλὰ χαὶ ἐχείνων τῶν οὐδὲν 
ἔλαττον τῶν ἐπιτηδείων τὴν ἡμετέραν συνεχόντων 
ζωήν. Οὐ γὰρ δὴ λιμὸς χαλεπὸν μόνον, ἀλλὰ xol τὸ 
ἐν ἐρημίᾳ καθεστάναι τῶν κυδερνώντων τὰ πράγματα" 
ὃ χαὶ τὴν εὐθηνίαν λιμοῦ χαλεπωτέραν ἀποφαίνειν 
εἴωθε, Τί γὰρ ὄφελος Pix πηγῶν ἅπαντα ἐπιῤῥεῖν, 
ὅταν ἐμφύλιοι τίχτωνται πόλεμοι, xol fj θάλασσα 
διεγείρηται, καὶ τῶν κυμάτων μαινομένων μήτε χυ- 
δερνήτης, μήτε πρωρεὺς, μήτε ἄλλος τις ἢ δυνάμενος 
διαθεῖναι τὸν τῶν πραγμάτων icm xal χαταστῆ- 
σαι γαλήνην; Ὅταν δὲ μετὰ τούτων καὶ λιμὸς ἦ, 
ἐννόησον τῶν χαχῶν τὴν ὑπερόολήν. Ταῦτα οὖν 
ἅπαντα ἀπειλεῖ ὃ Θεὸς, καὶ πρῶτον τὸ πάντων χαλε- 
πώτερον. Ἰδοὺ γὰρ, φησὶν, ὃ Δεσπότης Κύριος Σα- 
650. Τῇ λέξει ταύτῃ, Ἰδοὺ, συνεχῶς ot προφῆται 
κέχρηνται, ὅταν πληροφορῆσαι τὸν ἀκροατὴν βούλων- 
ται περὶ τῶν λεγομένων. Οὐχ ἐνταῦθα δὲ μόνον, ἀλλὰ 
καὶ ἄνωθεν, xo ἐξ ἀρχῆς ἐστιν ἰδεῖν, ὅτι τῆς σωμα- 
τιχῇς ἀσθενείας αἱ ἁμαρτίαι προηγήσαντο πολλάχις, 
ὡς ἐπὶ τοῦ Κάϊν ἐπειδὴ γὰρ οὐ καλῶς ἐχρήσατο τῇ 
ἰσχύϊ, παρελύθη καλῶς. Οὕτω καὶ ὃ ἐπὶ τῆς χολυμ.- 
δήθρας * ὅτι γὰρ ἣ πηγὴ τῆς παρέσεως τὰ ἁμαρτή- 
ματα ἦν, φησὶν 6 Χριστός" Ἴδε, ὑγιὴς γέγονας; μη- 
χέτι ἁμάρτανε. Καὶ ὃ Παῦλος δέ φησι" Διὰ τοῦτο ἐν 
δμῖν πολλοὶ ἀσθενεῖς " ἐπειδὴ ἡμάρτανον οὐ καθαρῷ 
συνειδότι τῶν μυστηρίων μεταλαμθάνοντες. Καὶ τὸν 
πεπορνευχότα δὲ ἀσθενείᾳ σώματος παραδίδωσι, ταύ- 
τὴν ὑπὲρ ἁμαρτημάτων duci δίκην. Οὐ μὴν παν- 
ταχοῦ ἁμαρτημάτων ἐπιτίμιον τοῦτο, ἀλλ᾽ ἔστιν 
ὅπου χαὶ στεφάνων ὑπόθεσις τὸ πρᾶγμα γίνεται, ὡς 
ἐπὶ τοῦ Λαζάρου xol τοῦ ᾿Ιώδ. Οὐχ ἀσθένειαι δὲ μό- 
νον, ἀλλὰ καὶ λῶδα: ἕτεραι σώματος ἐξ ἁμαρτημά- 
τῶν ἐγίνοντο, ὡς ἣ λέπρα τοῦ ᾿Οζία διὰ τὴν ἀναι- 
σχυντίαν τῆς γνώμης; ὡς ἣ χεὶρ τοῦ βασιλέως Ἵερο- 
Goku. τὴν ξηρότητα ὑπομείνασα διὰ τὴν ἀπόνοιαν 
αὐτοῦ καὶ ἀλαζονείαν. Καὶ τοῦ Ζαχαρίου δὲ 4 γλῶττα 
ob Écépo)ev "ἐπεδήθη, ἀλλ᾽ ἢ διὰ τὴν τῆς ψυχῆς 
ἁμαρτίαν. ᾿Επεὶ οὖν xol τοῖς Ἰουδαίοις εὐσωματεῖν 
xal σφριγᾷν καὶ τούτοις χομᾶν τοῖς πλεονεχτήμασιν 
ἀπονοίας ὑπόθεσις ἐγίνετο, ὑπέσυρε τῆς ἀλαζονείας 
τὴν ῥίζαν, νουθετῶν αὐτοὺς xci βελτίους ποιῶν, xal 
μείζονα διδοὺς, ἢ ἀφαιρούμενος ἐξ αὐτῶν. Ποῖον γὰρ 


B βλάδος τὸ σῶμα ἀσθενεῖν, ὅταν ἐντεῦθεν παιδεύηται 


ἣ ψυχή; Εἶτα ἵνα μὴ νομίζωσι φύσεως ἀσθενείας 


Tilmannus interpres. ; 
ἃ Reg. et Savil. ἐπαιδεύθη, Morel. et Bavaricus ἐπε- 
δήθη. Utraque lectio ferri potest, sed postrema melior. 


IN ISAIAM, 


εἶναι τὸ γενόμενον, προανεφώνησεν αὐτὰ ὃ προφήτης, 
χαὶ οὐ μέχρι τῶν ἀνδρῶν ἔστησε τὴν ἀπειλὴν, ἀλλὰ 
xo ἐπὶ τὸ γυναιχεῖον γένος διεῤίφασε τὴν τιμωρίαν, 
ἐπειδὴ καὶ ἑκατέρα ἣ φύσις διέφθαρτο, xol προϊὼν 
διὰ τὴν ὁπερθολὴν τῆς ἀτοπίας καὶ πρὸς αὐτὰς ἀπο- 
τείνεται τὰς γυναῖκας, ἐγκαλῶν αὐταῖς ἐγχλήματα, ἃ 
τὴν πόλιν αὐτὴν ἐκ βάθρων ἀνέτρεπον. Διὰ δὴ τοῦτο 
xai αὐτὰς τῷ λοιμῷ περιδάλλει- καὶ γὰρ λοιμὸν 
αἰνίττεσθαί μοι δοκεῖ λέγων: ᾿Αφελῶ ἰσχύοντα χαὶ 
ἰσχύουσαν * ἢ ἄλλην τινὰ σωματικὴν ἀσθένειαν, οὐδὲ 
ἰατρῶν εἴχουσαν τέχναις. Τοιαῦται γὰρ αἱ τοῦ Θεοῦ 
πληγαί. ἸΙσχὺν ἄρτου xoi ἰσχὺν ὕδατος. Χαλεπωτάτη. 
ἣ τιμωρία, ὅταν μὴ αὐτὴν ἀναιρῇ τὴν οὐσίαν, ἀλλὰ 
τὴν ἐξ αὐτῆς ἐγγινομένην δύναμιν, ὥστε xal τῇ ὄψει 
χολάζεσθαι μηδέποτε ἐμπιπλαμένους, xoi αὐτόθεν 
συνορᾶϊν, ὅτι θεήλατος ἦν ὀργή. Γίγαντα χαὶ ἰσχύον- 
τα. Γίγαντα ἀεὶ ἣ Γραφὴ τὸν ἰσχυρὸν λέγειν εἴωθεν, 
ἢ τὸν ὑπερέχοντα τῶν πολλῶν τῇ τῶν μελῶν ἀναλο- 
γίᾳ. Καὶ γὰρ ἐν τῇ χτίσει ὅταν λέγη, Οὗτοι ἦσαν οἱ 
γίγαντες, οἱ ἄνθρωποι οἵ ὀνομαστοὶ, οὐχ ἄλλο τι γένος 
γεγενῆσθαι διηγουμένη ταῦτά φησιν, ἀλλὰ xol τοὺς 
ἰσχυροὺς καὶ " εὐρώστους x«l σφριγῶντας ἡμῖν 
αἰνίττεται. Καὶ ἄνθρωπον πολεμιστὴν καὶ διχαστήν. 
᾿Ἀφόρητος dj τιμωρία, καὶ ἐσχάτης ἀπωλείας ἀπόδει- 
ξις τὰ εἰρημένα, χαὶ, τῶν τειχῶν ἑστώτων χαὶ τῶν 
πύργων, αὔτανδρον τοῖς πολεμίοις τὴν πόλιν παραδι- 
δόναι δύναιτ᾽ ἄν. ᾿Ασφάλεια γὰρ πόλεων οὖχ ἐν λίθοις 
xa ξύλοις xa περιδόλοις, ἀλλ᾽ ἐν τῇ συνέσει τῶν τὴν 
πόλιν οἰχούντων, οἱ ἡνίκα μὲν ἂν ὦσι, καὶ πολεμίων 
ὄντων, ἀσφαλέστερον ἁπάντων αὐτὴν τειχίζουσιν " 
ἡνίχα δὲ ἂν ἀπῶσι, καὶ μηδενὸς ἐνοχλοῦντος, τῆς πο- 
λιορχουμένης ἀθλιωτέραν αὐτὴν ἀποφαίνουσιν. 

Ὥστε χἀχείνους: χαὶ τοὺς ἀχούοντας ἅπαντας οὗ 
μικρὸν φιλοσοφίας δόγμα διὰ τούτων Ó προφήτης 
ἐπαίδευσε, πείθων μηδέποτε μεγέθει πόλεως θαῤῥεῖν, 
μηδὲ τάφροις καὶ μηχανήμασιν, ἀλλ᾽ ἀνδρῶν ἐπιει- 
x&v ἀρετῇ. Φοδῶν τοίνυν αὐτούς φησιν, ὅτι ἐρημώσει 
τῆς ἀσφαλείας αὐτὴν, οὐ τοὺς πολεμεῖν εἰδότας ἀναρ- 
πάζων μόνον, ἀλλὰ καὶ τοὺς διχάζειν ἐπισταμένους, 
οἵ τῶν πολεμούντων οὖχ ἔλαττον συντελοῦσι ταῖς πό- 
λεσιν, εἰρήνην τε εὖ διατιθέντες, καὶ “πολέμους πολ- 
λάχις ἐπιόντας ἀποκρουόμενοι. Ἐπειδὴ γὰρ οὗτοι. 
συνεχῶς ἀπὸ τῆς τῶν ἁμαρτημάτων φύονται ῥίζης, 
δυνατὸν τοὺς τῶν νόμων φύλαχας, καὶ τοῦ διχαίου 
μετὰ ἀχριδείας προϊσταμένους, τὰ πλείονα τῶν ἅμαρ- 
τημάτων ἀναστέλλοντας ἀναιρεῖν xaX τοῦ πολέμου 
τὴν ὑπόθεσιν. Τίνος οὖν ἕνεχεν 6 Θεὸς αὐτοὺς ἀνασπᾷ: 
᾿Ἐπειδὴ παροῦσιν αὐτοῖς οὐχ εἰς δέον ἐκέχρηντο. Ὥσ- 


» Ἑὐρώστους. Hec vox deerat in Morel. Sed. ex Reg. 
[et Savil. ] inserta fuit. 
* πολεμίους Reg. et Savil. et ita legit Tilmannus. Mo- 


CAP. III. 59 


predixit, neque viros tantum minis terruit, sed 
ponam mulieribus quoque transmisit, quia uter- 
que sexus corruptus erat, et in progressu ad ipsas 
mulieres sermonem dirigit, et, ob absurda admo- 
dum gesta, crimina ipsis offert, quae urbem ipsam 
a fundamentis diruerunt. Ideo illas pestilentia af- 
fligit: pestilentiam enim mihi subindicare vide- 
tur cum dicit : Zuferam robustum et robustam ; 
vel alium. corporeum morbum medicorum arti 
non cedentem. Tales enim sunt Dei plage. Robur 
c panis et robur aque. Gravissima hac vindicta 
est, quando non ipsam tollit substantiam, sed vim 
ex ea aufert innatam , ita ut vel ex ipso aspectu 


crucientur numquam satiati, et hinc intelligant a 


Deo immisam fuisse iram. 2. Gigantem et po- 
tentem. Gigantem semper Scriptura fortem solet 
vocare, vel eum qui proportione membrorum 
multis antecellat. Etenim in creatione, cum dicit, 


Hi erant gigantes, homines nominati, non aliud Gez. 6. 4. 


genus fuisse dicit, sed fortes, robustos, et vegetos 
nobis subindicat. Et hominem bellatorem et ju- 
dicem. Intolerabile supplicium, et illa quz dicta 
sunt extreme perniciei sunt argumentum, quz , 

D stantibus muris et turribus , urbem possint cum 
civibus inimicis dedere. Tutamen quippe urbis 
non in lapidibus , lignis et septis situm est, sed in 
prudentia civium, qui cum tales adsunt, etiam 
prasente hoste, tutius quam caetera omnia ipsam 
muniunt : cum autem ii absunt, etiam nemine ur- 
gente, miseriorem illam exhibent, quam si obsi- 
deretur. 


2. Itaque et illos et auditores omnes non, parvo 

y, philosophiz documento imbuit propheta, suadens 
ut ne umquam in magnitudine urbium spem po- 
nant, nec in vallis et. machinis, sed in frugi viro- 
rum virtute. Illos igitur territans ait, ipsum eam 
tutela omni destituturum esse, non modo bellica 
rei peritos auferendo, sed etiam judices, qui non 
minus juvant civitates quam bellatores, dum pa- 
cem curant, imo sepe imminentia bella propul- 
4 Sant. Hi enim cum frequenter a radice peccatorum 
A oriantur, fieri potest. ut legum custodes , eosque 
qui juri dicendo cum zequitate president , plu- 
rima peccata. reprimentes , belli causam auferant. 
Cur.ergo Deus cos amovet? Quia illis pressenti- 
bus non ut oportebat usi sunt. Quemadmodum 
enim salutaria ejus dogmata multam afferebant 


rel. vero et Bavar. πολέμους. Quae postrema lectio me- 
lius quadrare videtur. 


Urbium 


tutamen 
providen- 
lia. 


1. Tteg.3.t. 


40 


audientibus utilitatem, Judzis autem concionans, 
dicta sua obscuritate multa involvebat, quia illi 
dictis non attendebant: ita hzc dona sua magna, 
qua multam nobis salutem conferunt, de medio 
sepe tollit, cum ii qui accipiunt nihil hinc fructus 
percipere volunt. Et prophetam et conjectorem. 
Non parvum autem ir genus est cum prophetie 
deficiunt. Quando igitur Judaicum populum Deus 
ob peccata filiorum Heli aversatus est, obque 
multitudinis nequitiam, defecit prophetia : 'er- 
bum enim, inquit, -pretiosum erat, et non erat 
visio distinguens. Pretiosum, id est, rarum 
erat. Et sub Ozia idipsum accidit : neque enim 
hinc exiguum fructum cepissent, si voluissent. 
Nam divina ediscere, et ad futura mala przeparari, 
de incertis rebus responsa accipere, quandonam 
inimicos invadere oporteat, quando quiescere, 
quomodo tristia omnia depellere, multam ipsis 
ad salutem afferebat facilitatem. Verum quia quae 
didicerant non explebant, ideo disciplinam hanc 
ipsis ademit: quod erat ingentis Dei clementi 
argumentum, quod cum futura previderet, sci- 
retque eos non recte donis usuros, tamen quie 
sua erant omnia exhiberet. Cum propheta vero 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


n 


C 


Conjector conjectorem se dicit ablaturum esse. Conjectorem 


quis sit. 


hic mihi videtur dicere eum, qui ex multa intel- 
ligentia, et ex ipsa rerum experientia fütura con- 
jicere poterat. Aliud. enim est conjectura, aliud 
prophetia : propheta enim. ex divino Spiritu lo- 
quitur, ex se nihil afferens; ille vero occasione 
capta ex iis que jam contigerunt, intelligentiam 
exercens suam , futurorum multa prospicit , ut 
pàr est virum. prudentem prospicere. At multum 
hunc inter et illum discrimen; tantumque , quan- 
tum est intervallum inter prudentiam humanam 
ct divinam gratiam. Ut autem exemplo sermonem 
dilucidiorem reddam , cogitemus Salomonem et 
Eliseum : ambo enim res occultas in medium 
adducebant, et abscondita revelabant : sed non 
ambo eadem virtute; sed ille quidem ex pruden- 
tia humana, a natura sumens occasionem circa 
meretrices illas mulieres ; hic vero ratiocinio nullo 
usus (quod enim: ratiocinium Giezi furtum reve- 


D 


à Reg. ἀσφαλείᾳ, et ita videtur legisse Tilmannus, qui 
vertit, multa cautione que a se dicebanturtegebat, Sed 
ἀσαρείᾳ, ut habent Morel. et Savil., melius quadrat ad 
seriem. 

b Τὸν ᾿ἀπὸ συνέσεως πολλῆς τῶν μελλόντων στοχάξεσθαι. 
Savilius putat legendum esse στοχαζόμενον vel στοχάξε- 
σθαι δυνάμενον. 

e ἐπὶ τῶν πόρνων γυναιχῶν ἐχείνων. Hoc respiciunt ca- 
put quintum libri Proverbiorum, ubi contra meretri- 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP., 


περ γὰρ τὰ σωτήρια αὐτοῦ διδάγματα πολλὴν ἔφερον 
τοῖς ἀκροωμένοις τὴν ὠφέλειαν, ἐπὶ δὲ τῶν Ἰουδαίων 
δημιηγορῶν, " ἀσαφείᾳ τὰ λεγόμενα ἔχρυπτεν, ἐπειδὴ 
μὴ προσεῖχον τοῖς λεγομένοις" οὕτω δὴ καὶ τὰ δῶρα 
αὐτοῦ τὰ μεγάλα ταῦτα, καὶ σωτηρίαν ἡμῖν πολλὴν 
κομίζοντα, Ex μέσου πολλάκις ἀναιρεῖ, ὅταν οἵ λαμθά-- 
νοντες μηδὲν ἀπ᾽ αὐτῶν βουληθῶσι χαρπώσασθαι. 
Καὶ προφήτην καὶ στοχαστήν. Οὐ μιχρὸν δὲ ὀργὴς 
εἶδος χαὶ τὸ τὰς προφητείας ἐπιλιπεῖν. Ὅτε γοῦν τὸν 
τῶν Ἰουδαίων δῆμον διὰ τὰ ἁμαρτήματα τῶν τοῦ 
Ἠλι παίδων 6 Θεὸς ἀπεστράφη, χαὶ τὴν πολλὴν τοῦ 
πλήθους καχίαν, ἐπέλιπεν ἣ προφητεία - Ῥῆμα γὰρ 
τίμιον, φησὶν, ἦν, καὶ οὐκ ἦν διαστέλλουσα. Τίμιον, 
τουτέστι, σπάνιον. Καὶ ἐπὶ τοῦ Ὀζία τὸ αὐτὸ τοῦτο 
γέγονεν " o0 γὰρ μικρὰ καὶ ἐντεῦθεν ἐχαρποῦντό, εἴ γε 
ἐδούλοντο. "I'ó γὰρ μανθάνειν τὰ παρὰ τοῦ Θεοῦ, καὶ 
πρὸς τὰ μέλλοντα παρασχευάζεσθαι δεινὰ, καὶ ὑπὲρ 
τῶν ἀδήλων πυνθάνεσθαι, καὶ πότε μὲν ἐπιθέσθαι δεῖ 
πολεμίοις, πότε δὲ ἡσυχάζειν, xoi πῶς ἅπαντα τὰ 
λυπηρὰ διαχρούεσθαι δέοι, πολλὴν ἔφερεν αὐτοῖς σω- 
τηρίας εὐχολίαν. Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ μανθάνοντες οὐχ ἐποίουν, 
διὰ τοῦτο xol τὸ μανθάνειν αὐτῶν ἀφεῖλεν * ὃ πολλῆς 
τοῦ Θεοῦ φιλανθρωπίας δεῖγμα ἦν, τὸ καὶ προειδότα 
τὰ μέλλοντα, καὶ ὡς οὐ χρήσονται εἰς δέον τοῖς παρ᾽ 
αὐτοῦ δώροις, τὰ γοῦν παρ᾽ αὐτοῦ ἅπαντα παρασχεῖν. 
Μετὰ δὲ τοῦ προφήτου καὶ στοχαστήν φησιν ἀναιρεῖν. 
᾿Ενταῦθά μοι δοχεῖ λέγειν στοχαστὴν τὸν ἀπὸ συν- 
ἔσεως πολλῆς " τῶν μελλόντων στοχάζεσθαι, καὶ ἀπ᾽ 
αὐτῆς τῶν πραγμάτων τῆς πείρας. “Ἕτερον μὲν γὰρ 
στοχασμὸς, καὶ προφητεία ἄλλο - ὃ μὲν γὰρ Πνεύματι 
θείῳ φθέγγεται, οὐδὲν οἴχοθεν εἰσφέρων" 6 δὲ τὰς 
ἀφορμὰς ἀπὸ τῶν ἤδη γεγενημένων λαμδάνων, xol 
τὴν οἰχείαν σύνεσιν διεγείρων, πολλὰ τῶν μελλόντων 
προορδ, ὡς εἰχὸς ἄνθρωπον ὄντα συνετὸν προϊδεῖν. 
᾿Αλλὰ πολὺ τὸ μέσον τούτου χἀχείνου,, καὶ τοσοῦτον, 
ὅσονσυνέσεως ἀνθρωπίνης χαὶ θείας. χάριτος τὸ διά- 
φορον. Ἵνα δὲ xoi ἐπὶ ὑποδείγματος τὸν λόγον ποιήσω 
φανερὸν, ἐννοήσωμεν τὸν Σολομῶντα xal τὸν ᾿Ελιο- 
σαῖον * ἀμφότεροι γὰρ χεχρυμμένα πράγματα εἰς μέ- 
σον ἤγαγον, χαὶ χεχρυμμένα ἀνεκάλυψαν * ἀμφότεροι 
δὲ οὐ τῇ αὐτῇ δυνάμει " ἀλλ᾽ ὃ μὲν ἀπὸ συνέσεως ἀν- 
θρωπίνης παρὰ τῆς φύσεως λαδὼν ἀφορμὰς “ἐπὶ τῶν 
πόρνων γυναικῶν ἐχείνων * 6 δὲ λογισμῷ μὲν οὐδενὶ 


cum illecebras fallaciasque . adolescentes communit. 
Quod autem hic ait comparando Salomonem cum Eli- 
sco, illum ex prudentia humana loquutum esse, hunc 
vero ex gratia divina, sic intelligas, non quasi Salomon, 
dum Proverbiorum librum scriberet, gratia divina de- 
stitutus esset; sed quod ea, quz experientia et sagaci- 
tale sua noverat, dirigente Spiritu sancto, literis man- 
daret; cam contra Eliseus illa tantum scriberet, quae 
afflante Numine discebat. 


IN ISAIAM , CAP. III. 


χρησάμενος ( ποῖος γὰρ λογισμὸς ἀνακαλύψαι δυνατὸς 
ἦν τοῦ Γιεζὴ τὴν χλοπήν;), θείᾳ δὲ χάριτι τὰ πόῤ- 
ὅωθεν γεγενημένα προειδώς. Καὶ πρεσδύτερον, xol 
πεντηχόνταρχον. Μετὰ δὴ τούτων xal πρεσόύτερον 
xal πεντηχόνταρχόν φησιν ἀναιρεῖν" πρεσδύτερον οὐχ, 
ἁπλῶς γεγηραχότα λέγων, ἀλλὰ τὸν μετὰ τῆς πολιᾶς 
τὴν προσήχουσαν τῇ πολιᾷ διατηροῦντα σύνεσιν. Καὶ 
πεντηκόνταρχον δὲ ὅταν λέγη, οὐχ ἕνα τινὰ πεντη- 
χόνταρχόν φησιν, ἀλλὰ τῷ ὀνόματι τούτῳ τοὺς ἄρ- 
χοντας πάντας αἰνίττεται. Οὐδὲν γὰρ, οὐδὲν ἀναρχίας 
χαλεπώτερον, ὥσπερ οὐδὲ πλοίου τι σφαλερώτερον 
γένοιτ᾽ ἂν χυδερνήτην οὖχ ἔχοντος. Καὶ οὐδὲ ἐνταῦθα 
ἵσταται, ἀλλὰ καὶ ἑτέραν μεγάλην ἀσφάλειαν ἀναιρή- 
σειν ἀπειλεῖ, τοὺς τὰ ἄριστα βουλεύειν εἰδότας, ot τῶν 
ὅπλων οὖχ ἐλάττονα εἰσφέρουσιν εὐεργεσίαν ταῖς πό- 
λεσιν. ᾿Ἀφελῶ γὰρ, φησὶ, καὶ θαυμαστὸν σύμόουλον, 
καὶ σοφὸν ἀρχυτέχτονα- οὐχὶ τὸν οἰκοδόμον λέγων, 
ἀλλὰ τῶν πραγμάτων ἔμπειρον, καὶ πολλὰ ἐπιστά- 
μενον, χαὶ μετὰ συνέσεως ἅπαντα τὰ τῆς πόλεως 
διατιθέναι πράγματα εἰδότα. 

Καὶ μετὰ τούτων, Καὶ συνετὸν ἀχροατήν. Ἂν γὰρ 
τοῦτο ἀπῇ, κἂν τἄλλα ἅπαντα παρῇ, πλέον οὐδέν 
ἐστι ταῖς πόλεσι, κἂν προφῆται ὦσι, κἂν σύμθουλοι, 
xà» δυνάσται, 6 δὲ ἀχουσόμενος μηδεὶς ἦ, πάντα 
εἰχῇ καὶ μάτην. ᾿Εμοὶ δοχεῖ ἐνταῦθα τὸ Ἀφελῶ λέ- 
γειν, τὸ ἐάσω καὶ ἀφήσω, ὥσπερ ὃ Παῦλός φησι" 
Παρέδωχεν αὐτοὺς εἰς ἀδόκιμον νοῦν * οὐ τοῦτο δει- 
χνὺς, ὅτι ἐνέδαλεν εἰς ἄνοιαν, ἀλλ᾽ ὅτι ἀφῆχε xal 
εἴασεν ἀνοήτους ὄντας. Καὶ ἐπιστήσω νεανίσχους ἄρ- 
χοντας αὐτῶν. Τοῦτο ἀναρχίας χεῖρον χαὶ πολλῷ 
χαλεπώτερον. Ὃ μὲν γὰρ oüx ἔχων ἄρχοντα, ἀπε- 
στέρηται τοῦ χειραγωγοῦντος" 6 δὲ πονηρὸν ἔχων, τὸν 
ἐμβάλλοντα εἰς χρημνοὺς ἔχει. Νεανίσχους δὲ ἐνταῦθα 
οὐχὶ ἁπλῶς τὴν ἡλικίαν διαδάλλων ἔφησεν, ἀλλ᾽ ἀπὸ 
τοῦ πλεονάζοντος τὴν ἄνοιαν αὐτῶν ἐπιδείκνυται. 
Ἔστι γὰρ καὶ νέους εἶναι συνετοὺς, καὶ γεγηρακότας 
ἀνοίᾳ συζῆν - ἀλλ᾽ ἐπειδὴ τοῦτο μὲν σπανιάχις συμ- 
βαίνειν εἴωθε, τὸ δὲ πλεονάζον τοὐναντίον ἐστὶν, ἐξ 
ἐχείνου ἀνοήτους ὠνόμασεν. ᾿Επεὶ καὶ '"Γιμόθεος νέος 
ἦν, καὶ μυρίων γεγηρακότων σοφώτερον τὰς "Exxn- 
σίας διώρθωσε καὶ Σολομῶν ἡνίκα μὲν " δωδεχαέτης 
ἦν, τῷ Θεῷ διελέγετο, καὶ πολλῆς ἀπήλαυε παῤῥη- 
σίας, χαὶ ἀνεχηρύττετο, καὶ ἐστέφανοῦτο, xol θέα- 
«pov ἀπὸ τῶν βαρθάρων τῆς αὐτοῦ σοφίας ἐχάθιζε, 
καὶ οὖκ ἄνδρες μόνον, ἀλλὰ ἤδη καὶ γυναῖχες πόῤῥω- 
θεν ἐπιοῦσαι, ταύτην μόνην τῆς ἀποδημίας τὴν ὑπό- 


à Καὶ ὁ Σολομῶν ἡνίκα μὲν δωδεχαέτης ἦν. Ea est quo- 
rumdam chronologorum sententia, Salomonem duo- 
denaem regnare cepisse, eaque sapientie argumenta 
exhibuisse, que in Scriptura narrantur: verum peri- 
tiores chronologi jam tum viram fuisse censent. Certe 


4t 


lare potuisset 9), sed ex divina gratia ea qua pro- 

cul facta erant pravidit. Et senem, 5. et prin- 
a; cipem super quinquaginta. Cum iis etiam senem 
Α et principem super quinquaginta se sublaturum 
esse dicit : senem non simpliciter eum qui conse- 
nuerit dicit, sed eum qui cum canitie prudentiam 
canitiel. consentaneam servat. Cum vero dicit 
principem super quinquaginta, non quempiam 
hujusmodi prineipem memorat, sed hoc nomine 
prineipes omnes subindicat. Nihil enim, nihil 
certe miserabilius, quam nullo magistratu regi, ut 
nihil periculosius navi suo destituta gubernatore. 
Neque hic gradum sistit, sed et aliam magnam 
tutelam se ablaturum comminatur, eos qui bona: 
dare consilia possint, qui non minus quam arma. 
civitatibus afferunt auxilium. Nam ait : 4uferam: 
admirabilem. consiliarium , et. sapientem ar-: 
chitectum; non structorem dicens, sed in nego- 
tiis peritum, multa doctum , et cum prudentia 
omnia civitatis negotia administrare scientem. 

5. Cum his etiam, Et prudentem auditorem. 
Si enim hoc abfuerit, etsi alia omnia adsint, nihilo 
plus accedit civitatibus, etsi prophete, etsi consi- 
€ liarii, etsi magistratus adsint, si nullus sit qui au- 

diat, omnia frustra et in nihilum abeunt. Videtur 

autem mihi hic Zuferam dici, quasi Sinam, Per- 


B 


mittam, quemadmodum Paulus ait : Zradidit eos Rom.1.2.8. 


in reprobum sensum; mon hoc sensu, quasi in 
amentiam ipsos conjecerit, sed quia insipientes cum 
essent, ipsos dimisit et reliquit. 4. Et instituam 
adolescentulos principes eorum. Hoc defectu 
etiam magistratuum pejus et multo gravius est. 
Nam qui principem non habet, duce privatur; qui 
vero malum nactus est ducem ,. habet qui se in 


Prestat 
nullum , 
uam  ma- 


pracipitia conjiciat. Adolescentulos autem hic me- Jum ducem 
morat non ut tatem culpet, sed ut illorum insi- babere. 


D yientiam aptius. ostendat. Contingit enim juvenes 
esse prudentes, et senes in insipientia vixisse: ve- 
rum quia id rarius accidere solet, sed contrarium 
plerumque contingit; ideo illos insipientes nomi- 
navit. Nam et Timotheus juvenis erat : is tamen 
sapientius, quam innumeri senes, Ecclesias. ad- 
ministravit; et Salomon annos natus duodecim, 
cum Deo loquebatur, multaque erat dicendi fi- 
ducia instructus, ac rex declaratus coronatus- 
que est, barbarosque habuit sapientie sue spe- 


si duodennis solum erat cum regnare coepit, et quadra- 
ginta annis regnaverit, ut ait Scriptura, annosque 
natus quinquaginta duos obierit, quomodo stabit illud. 
Scripture, Regum lib. 3, c. 11, v. 4: Cumque jam 
senex esset, depravatum est cor ejus per mulieres ? 


1. Tim. 3. 
6. 


$. JOANNIS CHRYSOST. 


42 
clatores ; neque viri solum, sed et mulieres ex 
longinquis regionibus venientes, hanc solam pe- 
regrinationis causam habebant, nempe ut ex ejus 
voce quidpiam ediscerefit et audirent: sed ut ad 
senium pervenit, multum de virtute detraxit. 
Hujus vero pater beatus David grave illud pec- 
catum non cum juvenis et puer esset, sed cum il- 3 
lam zetatem pretergressus esset tunc peccavit. A 
Cum autem puerulus esset, mirabile tropaeum 
erexit, barbarum prostravit, omnemque exhibuit 
philosophiam, neque impedimento juventus fuit, 
quominus hac preclara gesta ederet. Jeremiam 
quoque qui zetatis obicem objiciebat ut recusaret, 
non admisit Deus, sed eduxit ad populum Judai- 
cum, ipsum nihil inde impediri dicens, si mente 
firma przditus esset. Hac, imo multo minore etate, 
senes Daniel judicavit. Et Josias ne decem quidem 
annos natus, in solium regni ascendit, tuncque B 
florebat; sed postea tantillum delapsus in igna- 
viam, virtutem animi labefactavit. Quid vero Jo- 
seph ? Annon juvenis, et admodum juvenis, grave 
illud bellum suscepit, non adversus homines, sed 
adversus ipsam natura tyrannidem decertans, et 
ex media fornace flammaque multo, quam illa 
Persica, graviore, illesus exsiliit, non minus, 
quam tres illi pueri, sine damno manens? Quem- 
admodum enim illi corpora cum ipsis capillis 
ilaesa tune egressi ostenderunt, ex fonte potius 
quam ex fornace exeuntes : sic et iste in certa- 
mine, ex /Egyptiz manibus elapsus, exiit, neque 
a tactu, neque a verbis, neque ab aspectu, neque 
a vestimentis, neque ab unguentis, que sarmentis 
et pice ardentiorem coneupiscentie flammam ac- 
cendebant; neque ab ztate ejusmodi quidpiam 
passus est, quale ut homo pati posse videbatur. 
Ac tres. illi pueri, in ipso juventutis flore et ven- 
trem superarunt, et mortis formidinem calcarunt, 
tantumque exercitum furoremque regis ipsa for- 
nace ardentiorem vicerunt, nihilque illos exter- 
ruit, sed constanter manserunt animo minime ser- 
vili instructi, Non igitur etatem traducens hzc 
dicit: quandoquidem et Paulus cum ait : /Voz 
neophytum, ne in superbiam elatus, in judi- 
cium incidat diaboli, non state juvenem dicit, 
sed recens plantatum, id est, institutum ; plan- 


C 


D 


ἃ Τῆς Περσικῆς. Fornacem vocat Persicam illam Ba- 
bylonicam in quam tres pueri conjecü sunt. Jam siepe 
vidimus, Assyriam et Babyloniam Persidem a Chryso- 
stomo vocari. 

b Hic videtur aliquod vitium subesse. Boisius legen- 
dum putat τῶν ἐναγῶν τῆς Αἰγυπτίας χειρῶν ἀπαλλαγείς, 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


θεσιν εἶχον, τὸ μαθεῖν τι καὶ ἀχοῦσαι παρὰ τῆς Exe - 
νου φωνῆς" ἐπειδὴ δὲ εἰς γῆρας ἦλθε, πολλῷ τῆς 
ἀρετῆς χαθυφῆχε. Καὶ 6 τούτου δὲ πατὴρ ὃ μακάριος 
Δαυὶδ τὴν χαλεπὴν ἁμαρτίαν ἐχείνην oy ἡνίκα παῖς 
χαὶ μειράκιον ἦν, ἀλλ᾽ ἡνίχα τὴν ἡλικίαν ὑπερέδη 
ταύτην, τότε ἥμαρτεν. “Ὅτε δὲ παιδίον μικρὸν ἐτύγ- 
χανεν ὄν, χαὶ τρόπαιον ἀνέστησε θαυμαστὸν, xo τὸν 
βάρδαρον κατήνεγχε, καὶ πᾶσαν ἐπεδείξατο φιλοσο- 
φίαν, χαὶ οὐδὲν ἣ νεότης αὐτῷ πρὸς τὰ κατορθώματα 
ταῦτα χώλυμα γέγονε. Καὶ τὸν Ἱερεμίαν δὲ τὴν ἀπὸ 
τῆς ἡλικίας προδαλλόμενον παραίτησιν οὖκ ἀπεδέξατο 
ὃ Θεὸς, ἀλλ᾽ ἐξήγαγεν ἐπὶ τὸν τῶν Ιουδαίων δῆμον, 
οὐδὲν ἐντεῦθεν αὐτὸν χωλύεσθαι λέγων, εἰ τὰ τῆς δια- 
νοίας ἐῤῥωμένα εἴη. Ταύτην ἄγων τὴν ἡλικίαν, μᾶλλον 
δὲ xol ταύτης ἐλάττονα πολλῷ, τοὺς πρεσδυτέρους 
ἔχρινεν ὃ Δανιήλ. Καὶ Ἰωσίας δὲ οὐδὲ δέκα ἔτη γεγο- 
νὼς ὅλα, ἐπὶ τὸν τῆς βασιλείας ἀνέδη θρόνον " xal: 
τότε μὲν εὐδοχίμει, μετὰ δὲ ταῦτα κατολιγωρήσας 
μικρὸν, ἐλυμήνατο τὴν τῆς ψυχῆς ἀρετήν. Τί δὲ 6 
Ἰωσήφ ; Οὐχὶ νέος ὧν, καὶ σφύδρα νέος, τὸν χαλεπὸν 
ἐχεῖνον ἀνείλετο πόλεμον, οὐχὶ πρὸς ἀνθρώπους, ἀλλὰ 
πρὸς αὐτὴν τῆς φύσεως τὴν τυραννίδα μαχόμενος, 
καὶ ἐκ μέσου χαμίνου καὶ φλογὸς πολὺ " τῆς Περσιχῆς 
χαλεπωτέρας ἐξεπήδησεν ἀσινὴς, τῶν τριῶν παίδων 
οὖκ ἔλαττον ἀδλαδὴς διαμείνας; “Ὥσπερ γὰρ ἐκχεῖνοι 
τὰ σώματα μετ᾽ αὐτῶν τῶν τριχῶν ἀχέραια τότε ἐξ-- 
ἀγαγόντες ἔδειξαν, ὡς ἀπὸ πηγῆς μᾶλλον ἢ χαμίνου 
ἐξιόντες" οὕτω δὴ καὶ οὗτος " τῶν ἐν ἀγῶνι τῆς Αἰ- 
γυπτίας χειρῶν ἀπαλλαγεὶς, ἐξήει, μήτε᾽ ἀπὸ τῆς 
ἁφῆς, μήτε ἀπὸ τῶν ῥημάτων, μήτε ἀπὸ τῆς ὄψεως, 
μήτε ἀπὸ τῶν ἱματίων, μήτε ἀπὸ τῶν μύρων, ἃ χλη- 
ματίδος χαὶ πίσσης χαλεπωτέραν ἀνῆπτε τῆς ἐπιθυ-- 
μίας τὴν φλόγα, μήτε ἀπ᾽ αὐτῆς τῆς ἡλικίας παθών 
τι τοιοῦτον, οἷον εἰχὸς ἄνθρωπον ὄντα παθεῖν. Καὶ 
αὐτοὶ δὲ οἱ παῖδες οἵ τρεῖς οὗτοι ἐν αὐτῷ τῆς ἡλικίας 
ὄντες τῷ ἄνθει, καὶ γαστρὸς ἐκράτησαν, χαὶ θανάτου 
φόδον ἐπάτησαν, καὶ στρατοπέδου τοσούτου χαὶ βασι- 
λέως αὐτῆς τῆς καμίνου σφοδρότερον ἀφιέντος θυμὸν 
περιεγένοντο, χαὶ οὐδὲν αὐτοὺς χατέπληξεν, ἀλλ᾽ 
ἔμειναν διηνεχῶς ἀδούλωτον τὸ φρόνημα ἔχοντες. Οὐ 
τοίνυν τὴν ἡλικίαν διαδάλλων ταῦτά φησιν: ἐπεὶ 
xoi 6 Παῦλος, ὅταν λέγη, Μὴ νεόφυτον, ἵνα μὴ τυ- 
φωθεὶς εἰς χρίμα ἐμπέσῃ τοῦ διαδόλου, οὐ τὸν νέον 
τὴν ἡλικίαν φησὶν, ἀλλὰ τὸν νεωστὶ φυτευθέντα, 
τουτέστι, χατηχηθέντα " φυτεῦσαι γὰρ τὸ χατηχῆσαί 


impuris seu exsecrandis /Egyptie manibus elapsus. 
Ego levi transpositione sic ex conjectura restituo, ἐν 
ἀγῶνι τῶν, In certamine ex /Egyptie manibus elapsus. 
Nam ἐναγῶν χειρῶν non placet, nec scio an Chrysostomo 
in usu sit, 


IN ISAIAM , 


φῆσι xal διδάξαι, ὥσπερ ὅταν λέγη" ᾿Εγὼ ἐφύτευσα, 
᾿Ἀπολλὼς ἐπότισε. Kal Χριστὸς φυτείαν τὸ τοιοῦτο 
χαλεῖ λέγων - Πᾶσα φυτεία, ἣν οὐκ ἐφύτευσεν 6 Πα- 
τήρ μου ὃ οὐράνιος, ἐχριζωθήσεται. ᾿Επεὶ εἰ νεόφυτον 
τὸν νέον ἔλεγεν, οὐχ ἂν “Τιμόθεον σφόδρα νέον , καὶ 
οὕτω νέον, ὡς λέγειν, Νηδείς σου τῆς νεότητος χατα- 
φρονεξτω» πρὸς τοσοῦτον ὄγχον ἀρχῆς ἀνήγαγεν ἂν, 
xal τοσαύτας φέρειν ἐπέτρεψεν ᾿Εχχλησίας. Καὶ 
ἐμπαῖκται χυριεύσουσιν αὐτῶν. Ὁρᾷς, ὡς οὐ τὴν 
ὁλικίαν διαθάλλει ἁπλῶς, ἀλλὰ τὴν διεφθαρμένην 
γνώμην; Τῇ γὰρ ἐπαγωγῇ τοῦτο σαφέστερον ἐποίη- 
σεν. ἸΒμκαύδτας δὲ ἐνταῦθά φησι τοὺς ἀπατεῶνας, 
τοὺς εἴρωνας, τοὺς χόλαχας, τοὺς διὰ τῆς τῶν ῥη- 
μάτων χάριτος προπίνοντας αὐτοὺς τῷ διαδόλῳ. Καὶ 
συμπεσεῖται ὃ λαὸς, ἄνθρωπος πρὸς ἄνθρωπον, χαὶ 
ἄνθρωπος πρὸς τὸν πλησίον αὐτοῦ. Ὥσπερ γὰρ τῶν 
τὰς οἰχοδοικὰς συνεχόντων ξύλων διαφθαρέντων, ἢ 
xci ἀναιρεθέντων, τοὺς τοίχους ἀνάγκη συῤῥήγνυσθαι, 
οὐδενὸς ὄντος τοῦ κατέχοντος " οὕτω χαὶ τούτων τῶν 
ἔμπροσθεν εἰρημένων ἀναιρεθέντων, ἀρχόντων, συμ.- 
θούλων, δικαστῶν, προφητῶν, οὐδὲν τὸ χωλύον ἦν τὸν 
δῆμον ἑαυτῷ συῤῥαγῆναι, καὶ πολλὴν γενέσθαι τὴν 


σύγχυσιν. 


Προσχόψει τὸ παιδάριον πρὸς τὸν πρεσδύτην, καὶ 
ὃ ἄτιμος πρὸς τὸν ἔντιμον. ᾿Εναντιώσεται, φησὶν, ὃ 
νέος τῷ γεγηραχότι, ὑπερόψεται, καταφρονήσει. 
Ῥαῦτα xo πρὸ τῆς τῶν πολεμίων ἐφόδου πολέμου 
παντὸς ἦν χαλεπώτερα. Ὅταν γὰρ ἀτιμόζηται μὲν 
γἵρας παρὰ νεότητος, οἵ δὲ εὐτελεῖς καὶ ἀπεῤῥιμμέ- 
vot τοὺς πρότερον αἰδεσίμους καταπατῶσιν, " οὐδενὸς 
ἔλαττον χληδονιζομένης ἣ τοιαύτη διαχείσεται πόλις. 
Ὅτι ἐπιλήψεται ἄνθρωπος τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ, ἢ τοῦ 
οἰχείου τοῦ πατρὸς αὐτοῦ, λέγων ἱμάτιον ἔχεις, 
ἀρχηγὸς ἡμῶν γενοῦ, καὶ τὸ βρῶμα τὸ ἐμὸν ὑπὸ σὲ 
ἔστω. Καὶ ἀποχριθεὶς ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ἐρεῖ * οὐκ 
ἔσομαι ἀρχηγός οὐ γάρ ἐστιν ἐν τῷ οἴκῳ μου ἄρτος, 
οὐδὲ ἱμάτιον. Ox ἔσομαι ἀρχηγὸς τοῦ λαοῦ τούτου. 
᾿Ενταῦθά μοι δοχεῖ ἢ πολιορκίαν τινὰ χαλεπωτάτην 
αἰνίττεσθαι, εἷς τὴν ἐσχάτην στενοχωρίαν αὐτοὺς 
χατενεγχοῦσαν, ἢ χωρὶς πολιορχίας λιμόν τινα ἀφό- 
ρήτον, καὶ πολλὴν τῶν ἀναγχαίων σπάνιν. Κέχρηται 
δὲ χοινῇ συνηθείᾳ - ἢ καὶ ὥσπερ πολλοί φασιν; εἰ 
συνέθη τὴν πόλιν ἅπασαν ὀβολοῦ πωλεῖσθαι, οὖκ ἂν 
σχοίην αὐτὴν πρίασθαι, τὴν ἐσχάτην πενίαν ἐνδει- 
χνύμενος * οὕτω καὶ 6 προφήτης φησὶν, ὅτι εἶ ἱματίου 


à Οὐδενὸς ἔλαττον χληδονιξομένης. Hic suspicatur Alle- 
nus legendum esse οὐδὲν ἄμεινον κλυδονιξομένης. Sed sine 
Miss. auctoritate nihil mutandum censeo, Infra in Mo- 


rel. tantam mendose legebatur ὑπὲρ σὲ ἔστω, pro ὑπὸ o£ 


ἔστω. 


CAP. IH. 


45 
tare quippe dicit catechesi instituere, et docere; 
ut cum ait : Ego plantavi , 


"fpollo rigavit. «. 


Cor. 3. 


Christus quoque id plantationem vocat dicens ; 9 
Omnis plantatio, quam non plantavit Pater Mau. 15. 
meus celestis, eradicabitur. Nam si neophy- '? 


tum dixisset juvenem, Timotheum certe, qui ju- 

E venis erat, et ita juvenis, ut ille diceret, /Vemo 
juventutem tuam contemnat, ad tantum culmen. 
dignitatis non evexisset, nec tot Ecclesiarum ferre 
curam permisisset. Et illusores dominabuntur 
eis. Vides ipsum non simpliciter ztatem tradu- 
cere, sed corruptum animum? Hac enim addi- 
tione id clarius efficit. Llusores enim. hic. vocat 
deceptores, cavillatores, adulatores, eos qui ver- 
bis gratiam captantes ipsos diabolo propinarent. 
ü 5. Et corruet populus, homo ad hominem, 
ἃ €t homo ad proximum suum. Quemadmodum 
enim lignis qua zdificia continebant corruptis, 
aut sublatis, necesse est etiam muros perrumpi, 
pullo ultra retinente : sic illis sublatis, qui supra 
dicti sunt, principibus, consiliariis , judicibus, 
prophetis, nihil prohibebat, quin populus in fa- 
ctiones se scinderet, et magna perturbatio orire- 
tur. i 
4. Irruet puerulus adversus senem, et igno- 
bilis adversus. nobilem. Adversabitur , inquit, 
juvenis seni, despiciet , contemnet illum. Hac 
etiam ante quam bellum instaret quovis bello 
p graviora erant. Quando enim senectus a juven- 
tute inhonoratur, vilesque et abjecti homincs ho- 
norabiles prius viros calcant, non meliori in statu 
versatur hujusmodi civitas, quam si hariolos ha- 
beret. 6. Quia apprehendet homo fratrem 
suum, aut domesticum patris sui dicens : Fe- 
stimentum habes, princeps noster esto, et. cibus 
meus sub te sit. T. Et respondens in die illa di- 
eL: lVon ero princeps : non enim estin domo 
mea panis neque vestimentum. Won ero prin- 
ceps populi hujus. Hic mihi videtur aut obsi- 
ὁ dionem aliquam gravissimam subindicare, qua 
ipsos in extremam necessitatem redegerit; aut sine 
obsidione famem quamdam intolerabilem, mul- 
tamque rerum necessariarum penuriam. Usus est 
autem. communi loquendi consuetudine : et sicut 
multi dicunt : 81 contingeret urbem totam obolo 
venumdari, non possem illam emere, extremam 


b Sic omnes, preter Morel. qui habet χαὶ πολλοὶ φα- 
ct», Infra putat Allenus legendum esse πενίον ἐνδειχνύ- 
μένοι, nonu ἐνδειχνύμενος, nec animadvertere videtur à- 
δεικνύμενος referri posse ad σχοίην, qua vox precedit et 
est in singulari. 


τ, Tím. 4$. 
12. 


Osee 5. 9. 


Mal. 2.17. 


44 
sic paupertatem ostendens: sic et propheta dicit : 
Si principatus veneat vestimento uno, aut pane 
solo, nemo erit qui emat : tanta rerum necessa- 
riarum penuria erit. 8. Quia dissoluta est Jeru- 
salem : hoc est, derelicta et deserta est, Dei pro- 
videntia denudata. Et Judea concidit : pertur- 
batione, inquit, et tumultu repleta est, confusione 
et seditione. Et lingue eorum cum iniquitate 
his que Domini sunt non obtemperant. Deinde 
causa malorum subnectitur, lingua intemperantia. 
Id quod Osee coarguit dicens : Ephraim in inter- 
itum abierunt in diebus redargutionis; in tri- 
bubus Israel ostendi fide digna; οἱ Malachias 
eadem iterum dicit : Prophete exprobrantes 
iis qui provocaperunt Deum in sermonibus. Et 
dixistis: In quo provocavimus eum? In eo 
quod dicitis : Omnis qui facit malum, bonus 
est in conspectu Domini, et in eis ipse sibi bene 
complacu:t.. Et ubi est Deus justitie? De hoc 
certe et ipse accusat, duplex proferens crimen, 
quod non solum mon obtemperent, nec solum 
transgrediantur legem; cum debeant hac de re 
pudore suffundi atque erubescere, sese abdere et 
caput inclinare; illi priora accumulare contendunt, 
nec satis habentes precepta transgredi, onerosa 
quoque proferunt verba : velut famulus quispiam 
improbus, qui heri mandata pratermittens, ad 
hac etiam insolenter agit. 9. Jdcirco nunc hu- 
miliata est gloria ejus, et confusio faciei ejus 
resistit eis. Rursus futura quasi praeterita dixit, 
consueta usus prophetiz lege. Humiliationem au- 
tem glorie captivitatem vocat. Non enim vulga- 
ris infamie erat, eos qui regum orbis ordinem 
tenerent, hominibus profanis et barbaris subjici. 


Confusionem vero vultus hic vocat eam, que a B 
peccatis oritur. Talis quippe erat eorum vita. Cum ..- 


enim se prius dedecorassent per gesta sua, ideo 
Deus a gloria sua illos dejecit, leviori tradens 
supplicio, quam id quod ipsi sibi inflixerant. Non 
enim ita vituperabiles erant cum alienam terram 
incolerent, quam cum metropolim suam haben- 
tes pravaricarentur. Tunc enim eorum nequitia 
comprimebatur : in patria vero magis ac magis 
augebatur. Magnum igitur illis propheta docu- 
mentum tradit, ubique suadens ut ante supplicium 
nequitiam fugiant, ac pudore ruboreque coer- 
ceant : non postquam barbari illos captos ab- 
ducent, sed cum peccati tyrannis illos captivos 
tenebit. Peccatum autem suum , ut in Sodomis, 


* In Malachia legitur : οἱ παροξύναντες τὸν Θεὸν ἐν τοῖς 
λόγοις ὑμῶν. "καὶ εἴπατε, eic. 


b 


E 


38 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


ἑνὸς xoi ἄρτου μόνου γένοιντ᾽ ἂν αἵ ἀρχαὶ ὠνηταὶ, 
οὐδεὶς ἔσται 6 ὠνούμενος - τοσαύτη σπάνις ἔσται τῶν 
ἀναγχαίων. Ὅτι ἀνεῖται Ἱερουσαλήμ - τουτέστιν 
ἐγχαταλέλειπται, ἠρήμωται, τῆς τοῦ Θεοῦ προνοίας 
γεγύμνωται. Καὶ ἣ ᾿Ιουδαία συμπέπτωχε ταραχῆς, 
φησὶν, ἐμπέπλησται καὶ θορύδου, συγχύσεως χαὶ 
ἀταξίας. Καὶ «i γλῶσσαι αὐτῶν μετὰ ἀνομίας τὰ 
πρὸς τὸν Κύριον ἀπειθοῦσιν. Εἶτα xol ἡ αἰτία τῶν 
χαχῶν, τῆς γλώττης ἣ ἀχρασία. Ὃ καὶ Ὠσηὲ ἐγχαλεῖ 
λέγων: ᾿Εφραεὶμ. εἰς ἀφανισμὸν ἐγένοντο ἐν ἡμέραις 
ἐλέγχου: ἐν ταῖς φυλαῖς τοῦ ᾿Ισραὴλ ἔδειξα πιστά" 
καὶ 6 Μαλαχίας τὰ αὐτὰ πάλιν λέγων: Ot προφῆται 
* ὀνειδίζοντες τοὺς παροξύναντας τὸν Θεὸν ἐν λόγοις. 
Καὶ εἴπατε" ἐν τίνι παρωξύναμεν αὐτόν ; "Ev τῷ λέ- 
γεῖν ὑμᾶς" πᾶς ποιῶν πονηρὸν, καλὸν ἐνώπιον Κυ- 
ρίου,--καὶ ἐν αὐτοῖς αὐτὸς εὐδόχησε. Καὶ ποῦ ἐστιν ὃ 
Θεὸς τῆς δικαιοσύνης ; Τοῦτο δὴ καὶ αὐτὸς αἰτιᾶται, 
διπλοῦν προφέρων ἔγχλημα, ὅτι οὐ μόνον ἀπειθοῦσιν, 
οὐδὲ ob μόνον παραδαίνουσι τὸν νόμον * ὀφείλοντες 
γοῦν αἰσχύνεσθαι ἐπὶ τούτῳ xol ἐρυθριᾶν, ἐγχαλύπτε- 
σθαι χαὶ χάτω χύπτειν, οἱ δὲ χαὶ ἐπαγωνίζονται τοῖς 
προτέροις, μετὰ τοῦ μὴ ποιεῖν τὰ ἐπιτεταγμένα xal 
φορτιχὰ φθεγγόμενοι ῥήματα: Ὡσανεὶ οἰκέτης τις 


A ἀγνώμων ἐγχαταλιμπάνων τὰ ἐπιτάγματα τοῦ δε-᾿ 


[9 


σπότου, ἔτι xal θρασύνοιτο. Διὸ νῦν ἐταπεινώθη ἣ 
δόξα αὐτοῦ, καὶ fj αἰσχύνη τοῦ προσώπου αὐτοῦ ἀν- 
τέστη αὐτοῖς. Πάλιν τὰ μέλλοντα ὡς παρεληλυθότα 
λέγει, τῷ συνήθει χεχρημένος νόμῳ τῆς προφητείας. 
Ταπείνωσιν δὲ δόξης τὴν αἰχμαλωσίαν καλεῖ. Οὐ γὰρ 
τῆς τυχούσης αἰσχύνης ἦν, τοὺς ἐν τάξει τῶν βασι- 
λευόντων τῆς οἰκουμένης ὄντας, τούτους ἀνθρώποις 
βεδήλοις καὶ βαρθάροις ὑποτετάχθαι. Αἰσχύνην δὲ 
προσώπου ἐνταῦθα τὴν ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας ἐγγινομένην 
φησί, Τοιοῦτος γὰρ ἦν αὐτῶν 6 βίος. ᾿Επεὶ οὖν προ- 
λαθόντες ἑαυτοὺς κατήσχυναν, δι᾿ ὧν ἔπραττον, διὰ 
δὴ τοῦτο ὃ Θεὸς τῆς δόξης αὐτοὺς ἐξέδαλεν, ἐλάττονι 
παραδιδοὺς τιμωρίᾳ τῆς ὕπ᾽ αὐτῶν ἐπενεχθείσης 
αὐτοῖς. Οὐ γὰρ οὕτως ἦσαν ἐπονείδιστοι τὴν ἀλλο-- 
τρίαν οἰκοῦντες, ὡς ὅτε τὴν μητρόπολιν ἔχοντες πα- 


᾿ρηνόμουν. Τότε μὲν γὰρ καὶ ἐνεκόπτετο αὐτοῖς τὰ τῆς 


χαχίας" ἐπὶ δὲ τῆς πατρίδος χαὶ πρὸς τὸ μεῖζον ἤρετο. 
Μέγα τοίνυν αὐτοὺς 6 προφήτης ἐπαίδευε δόγμα, 
πανταχοῦ πείθων πρὸ τῆς χολάσεως τὴν πονηρίαν 
φεύγειν, χαὶ ἐγχαλύπτεσθαι χαὶ αἰσχύνεσθαι " οὐχ 
ὅταν βάρόαροι λαθόντες δούλους ἀπάγωσιν, ἀλλ᾽ ὅταν 
ἣ τῆς ἁμαρτίας τυραννὶς αἰχμαλώτους ἔχη. Τὴν δὲ 
ἁμαρτίαν αὐτῶν, ὡς Σοδόμων, ἀνήγγειλαν " xal &ve- 
φάνισαν. Ὃ πολλάκις εἶπον, λέγω xol vüv* ὅτι δει- 
χνὺς τοῦ Θεοῦ τὴν φιλανθρωπίαν ὁ προφήτης, οὐχ ἃ 


^ Reg. ἐνεράνησαν hic et infra, Savil. et Morel. ἐνερά- 


γισαν. 


ΙΝ 1SAIAM 


μέλλουσι πάσχειν προλέγει, ἀλλὰ καὶ ἃ παθεῖν ἦσαν 
ἄξιοι. Τὰ μὲν γὰρ ἡμαρτημένα αὐτοῖς ἴσα Σοδόμοις 
ἦν, τὰ δὲ τῆς τιμωρίας καταδεέστερα. Οὐ γὰρ προῤ- 
δίζους αὐτοὺς ἀνήρπασεν, P οὐδὲ ἐκ βάθρων τὴν πό- 
λιν ἀνέσπασεν, οὐδὲ λείψανα τοῦ γένους ἠφάνισε. Τὸ 
δὲ, Ἀνήγγειλαν καὶ ἐνεφάνισαν, ἀνθρωπινώτερον εἴς- 
ρήται. Οὐ γὰρ τότε μανθάνει 6 Θεὸς τὰ γεγενημένα ; 
ὅταν γένηται (πῶς γὰρ, ὃ πάντα εἰδὼς πρὶν γενέσεως 
αὐτῶν ;), ἀλλ᾽ ἵνα δείξη τὸ μέγεθος τῆς συμφορᾶς, 
οὕτως εἶπεν. 


Ὥσπερ γὰρ ἀλλαχοῦ φησιν, Ἀνέδη ἣ χραυγὴ τῆς 
χαχίας αὐτῶν πρός με, οὐχὶ τὸν Θεὸν ἀποικίζων που 
πόῤῥω, xa sic τὸν οὐρανὸν περικλείων, ταῦτά φησιν, 
ἀλλὰ τὸ μέγεθος τῆς ἁμαρτίας δηλῶν " οὕτω δὴ καὶ ἐν- 
ταῦθα, Ἀνήγγειλαν, τὴν ὑπερόολὴν τῆς πονηρίας δει- 
χγύμενος λέγει. Τὰ “ μὲν γὰρ καταδεέστερα τῶν ἅμαρ- 
τημάτων χαὶ λαθεῖν δύναιτ᾽ ἄν * τὰ δὲ ὑπερόάλλοντα 
καὶ μεγάλα πᾶσίν ἐστι γνώριμα καὶ καταφανῆ, κἂν μη- 
δεὶς 6 κατηγορῶν 7j, μηδὲ ἐλέγχων. Αὐτὰ γὰρ ἑαυτὰ 
καταγγέλλει καὶ δῆλα ποιεῖ. ἃ Βουλόμενος ὃ προφήτης 
ἐνταῦθα δείξασθαι τὸ μέγεθος τῶν χαχῶν, φησὶν, 
᾿Ανήγγειλαν xal ἐνεφάνισαν, τουτέστι, μετὰ πολλῆς 
τῆς ὑπερδολῆς, μετὰ πολλῆς τῆς ὑπερηφανίας τὰ 
χαχὰ ἔπραττον, οὐδὲ αἰσχυνόμενοι, οὐδὲ ἐγχαλυπτό- 
μενοι, ἀλλὰ μελέτην τὴν πονηρίαν ποιούμενοι. Οὐαὶ 
τῇ ψυχῇ αὐτῶν, διότι βεδούλευνται βουλὴν πονηρὰν 
xa ἑαυτῶν, εἰπόντες : δήσωμεν τὸν δίκαιον, ὅτι δύσ- 
χρήστος ἡμῖν ἐστιν. ᾿Επίτασις πονηρίας, ὅταν μὴ 
μόνον ἁμαρτάνωσι, μηδὲ μὴ μόνον μετὰ παῤῥησίας 
ἁμαρτάνωσιν, ἀλλ᾽ ὅταν καὶ τοὺς δυναμένους τὰ τοι- 
dica. διορθοῦν ἀπελαύνωσιν. Ὥσπερ γὰρ οἵ φρενίτιδι 
χατεχόμενοι τὸν ἰατρὸν πολλάκις συνέχοψαν, οὕτω δὴ 
χαὶ οὗτοι τοῦ νοσεῖν ἀνίατα μέγιστον δεῖγμα τοῦτο 
ἐξέφερον τὸ τοὺς δικαίους ἐχδάλλειν. 'Γοιοῦτον γὰρ f, 
ἀρετή " xal φαινομένη μόνον, ἀρκεῖ λυπῆσαι τὸν ἐν 
χαχίᾳ ζῶντα. Τοιοῦτον f| χαχία - οὐδὲ ἐλεγχομένη 
πολλάχις, χαὶ τὴν παοουσίαν αὐτὴν βαρύνεται τῶν ἐν 
ἐπιεικείᾳ προαιρουμένη. Avr δὲ ἐνταῦθα ἢ χατηγο- 
ρία, καὶ τὸ δεσμεῖν τὸν δίκαιον, xal τὸ " ὡς ἄχρηστον 
δεσμεῖν. Ὅταν οὖν τις τὰ ὠφελοῦντα μὴ μόνον οὐ 
προσίεται, ἀλλὰ xo βλαδερὰ αὐτὰ νομίζῃ εἶναι, ποία 
λείπεται λοιπὸν διορθώσεως πρόφασις; Διὸ καὶ 6 προ- 
φήτης ἰδὼν εἰς ἔσχατον ἐξοχείλαντας, ἀπὸ θρήνων 


b Haec, οὐδὲ ἐκ βάθρων τὴν πόλιν ἀνέσπασεν, desunt. in 
Reg. et Savil., sed habentur in Morel. et Bavar. et lecta 
sunt ab interprete Tilmanno. 

* In Reg. γάρ post μέν deest. Ibid, Savil. λαθεῖν δὺ- 
γαιτ᾽, Morel. μαθεῖν δύναιτ᾽, minus recte. 

4 Post βουλόμενος videtur deesse οὖν, aut «uid simile: 


, CAP. Hl. 45 
annuntiarunt et. ostenderunt. Quod. sepe dixi, 
nunc etiam dico : quod propheta nempe Dei 
clementiam. ostendens, non ea qua passuri sunt 
praedicat, sed. ea quz digni fuerant ut paterentur. 
Peccata quippe ipsorum Sodomitarum flagitiis pa- 
ria erant, supplicium autem levius. Non enim 
ipsos radicitus evulsit, neque a fundamentis ur- 

D bem diruit, neque reliquias generis delevit. Illud 
autem, /Znnuntiarunt et ostenderunt, humaniori 
more dictam fuit. Neque enim. Deus qua facta 
sunt tuuc discit, cum illa fiunt ( quomodo enim, 
cum omnia sciat antequam fiant? ), sed. ut cala- 
mitatis magnitudinem ostendat, ita loquutus est. 


5. Quemadmodum enim alibi dicit; Ascendit Ge». 18. 


clamor malitie eorum ad me, non Deum procul ??* 


habitantem constituens, et in czlo circumscribens, 
hec dicit, sed peccati magnitudinem declarans : 
sic et hoc loco, JZnnuntiarunt , nequitiz gravi- 
tatem ostendens dicit. Leviora enim peccata latere 
possunt; gravissima antem et maxima omnibus 
sunt nota et conspicua, etsi nemo accuset vel ar- 
p guat. Ipsa enim sese annuntiant et declarant. Vo- 
lens ergo propheta magnitudinem | malorum 
ostendere, dixit, 4nnuntiarunt et declararunt, 
id est, Cum audacia, cum superbia magna, mala 
perpetrabant sine ullo pudore vel rubore ; sed de 
industria nequitiam operabantur. /& anime eo- 
rum, quia inierunt. consilium malignum con- 
tra semetipsos dicentes : 10. 4lligemus justum 
quia noxius est nobis. Exsuperantia nequitiz, 
50 €um non solum peccant, neque solum cum au- 
^A dacia peccant, sed etiam eos qui talia emendare 
possunt rejiciunt. Quemadmodum enim phreni- 
tide correpti sepe medicum verberarunt, sic et 
hi incurabilis morbi maximum | hoc argumentum 
exhibebant, quod justos ejicerent. Talis quippe 


Virtutis 


virtus est: vel solum se monstrans, in nequitia presentia 


. δ . τον improbos 
viventem dolore afficit. Talis est nequitia : 6 ἀοίοκο af 


reprehensa quidem szpe, vel presentiam eorum ci'. 


qui in zquitate vivunt moleste fert. Duplex autem 
hic est accusatio, et quod justum alligent, et quod 
eum quasi noxium alligent. Quando igitur quis 
B utilia non modo non admittit, sed noxia sibi putat, 
quaenam demum relinquitur emendationis occasio ? 
Quamobrem propheta videns.eos ad extrema pro- 
rupisse, a lamentatione iterum incipit, non ab 


ita censet Savilius. 

^ ἧς ἄχρηστον, id est, quasi inutilem; sed quia hec 
verba referuntur ad illa supra allata versiculi 9 Isaic, 
ὅτι δύσχρηστος ἡμῖν ἐστι; quia noxius nobis est, et quia 
noxium potius, quam inutilem, convenitLalligari, quasi 
noxium posuimus. [Infra Boisius legit οὐ προσίηται.} 


- 


Nequitia 
in — seipsa 
supplicium 
habet. 


46 
accusatione et increpatione , dicens : e anime 
eorum ; quod sequitur cum multa prudentia addi- 
tur, Quia inierunt consilium malignum contra 
semetipsos. Atqui ea qua facta sunt, videntur 
contra justum suscepta esse : sed si quis accurate 
exploraverit, non contra patientem , sed. contra. 
608 qui id aggrediebantur consilium vertitur. Hic 
discimus virum probum, etsi sexcenta mala pa- 
tiatur, in nullo ab iis qui se adoriuntur leden- 
dum esse; sed eos qui ipsi insidiantur potius in 
seipsos gladium impulsuros esse; ut et hi facie- 
bant. Justum enim nihil ledebant , cum alliga- 
rent, sed seipsos in majori caligine et solitudine 
constituebant, dum lucernam ab se removerent. 
Igitur fructus operum suorum. comedent. 'Ta- 
lis quippe est nequitia : in seipsa supplicium 
habet. Quod autem hic dicit, hoc sibi vult : 
Fructibus suis donabuntur, in majori se so- 
litudine constituentes, multaque sibi precipi- 
tia adornantes. 11. 7 iniquo : mala enim 
contingent ei secundum opera manuum ejus. Ὁ 
Viden' a nobis semper mensuram et initia sup- 
plicii oriri? Ideo propheta rursum luget, lamen- 
latur seseque macerat, quia Judai sibimetipsis 
insidiabantur, et atrocius quam quilibet hostis 
salutem suam pessumdabant, quo quid miserabi- 
lius fuerit? 12. Popule mi, exactores vestri 
demetunt vos. Optimi doctoris est , sermonis va- 
rietatem afferre , neque exasperare tantum, neque 
etiam semper mansuetum reddere; sed nunc il- 
lud, nunc aliud. tractare loquendi genus, ut ex 
hac mixtione multa exsurgat utilitas. Idcirco pro- 
pheta non modo incusat, sed etiam luget, quod 
gravius est ipsa criminatione , sed minorem parit 
dolorem : quodque mirabile est, in graviore inci- 
sione moderatior est dolor. Neque solum luget, 
sed etiam sanat, aliumque rursum mirabilem do- 
ctrinz ingerit modum. Quis ille est? Quod non 
simul omnes increpet, sed populum a principibus 
dividat, et in illorum caput crimina convertat. 
Tantum enim est in hac arguendi specie lucrum, 
utid Moyses maxime frequentarit. Is enim cum 
omnes essent crimiuibus obnoxii, ad principes. 
sermonem vertit: ipse vero Moyses cum vidit 
populum maxime prevaricationis fuisse aucto- 
rem, Áaronem vero non tanta increpatione di- 
gnum esse, dimissis iis qui admodum rei erant, 
ad minus reum accusationem vertit , per crimina 
ipsi objecta conscientie ipsorum relinquens, ut 
se majore supplicio dignos judicarent : quod 
etiam evenit. Neque enim opus habuit aliis dein- 


ceps sermonibus populum alloqui ; sed satis fue- 


8. JOANNIS CIRYSOST. 


C 


E 


A 


B 


ARCHIEP, CONSTANTINOP. 


ἄρχεται πάλιν, οὖχ ἀπὸ κατηγορίας καὶ ἐγχλημάτων, 
λέγων * Οὐαὶ τῇ ψυχῇ αὐτῶν" xoi τὸ ἑξῆς μετὰ πολ- 
λῆς συνέσεως - Ὅτι βεδούλευνται βουλὴν πονηρὰν 
καθ’ ἑαυτῶν. Καίτοι τὰ γενόμενα δοχεῖ κατὰ τοῦ δι- 
καίου τολμᾶσθαι- ἀλλ᾽ εἴ τις ἀκριδῶς ἐξετάσειεν, οὐ 
χατὰ τοῦ πάσχοντος, ἀλλὰ τῶν ποιούντων ἣ βουλὴ 
τρέπεται. ᾿Ενταῦθα μανθάνομεν, ὅτι ὃ μὲν χαλὸς , 
χἂν μυρία πάσχῃ δεινὰ, οὐδὲν βεόλάψεται παρὰ τῶν 
ποιούντων" οἵ δὲ ἐπιθουλεύοντες, οὗτοι μᾶλλόν εἶσιν 
οἵ καθ’ ἑαυτῶν τὸ ξίφος ὠθοῦντες, καθάπερ χαὶ οὗτοι. 
Τὸν μὲν γὰρ δίκαιον οὐδὲν ἔόλαπτον δεσμοῦντες, 
ἑαυτοὺς δὲ ἐν πλείονι ζόφῳ χαὶ ἐρημίᾳ καθίστων, τὸν 
λύχνον ἐκποδὼν ἁρπάζοντες. Τοίνυν τὰ γεννήματα 
τῶν ἔργων αὐτῶν φάγονται. Τοιοῦτον γὰρ ἣ χαχία * 
αὐτὴ ἐν ἑαυτῇ τὴν τιμωρίαν ἔχει. Καὶ ὃ ἐνταῦθά φησι, 
τοῦτ᾽ ἔστιν. ἀπολαύσονται τῶν χαρπῶν αὐτῶν, ἐν 
πλείονι χαθιστῶντες αὐτοὺς ἐρημίᾳ, καὶ πολλοὺς χα-- 
τασχευάζοντες τοὺς χρηννούς. Οὐαὶ τῷ ἀνόμῳ * πο- 
γηρὰ γὰρ συμθήσεται αὐτῷ χατὰ τὰ ἔργα τῶν χειρῶν 
αὐτοῦ. Ὁρᾷς παρ’ ἡμῶν τὰ μέτρα τῆς τιμωρίας ἀεὶ 
xal τὰς ἀρχὰς γινομένας ; Διὰ δὴ τοῦτο πάλιν ὃ προ- 
φήτης θρηνεῖ xal ὀδύρεται xal διακόπτεται, ὅτι αὐτοὶ 
ἑαυτοὺς ἐπεδούλευον οἵ Ἰουδαῖοι, xol πολεμίου παν-- 
τὸς χαλεπώτερον τὴν ἑαυτῶν ἐλυμήναντο σωτηρίαν * 
οὗ τί γένοιτ᾽ ἂν ἀθλιώτερον ; Λαός μου, οἵ πράχτορες 
ὑμῶν χαλαμῶνται ὑμᾶς. Τοῦτο ἀρίστου διδασχάλου, 
ποικίλλειν τὸν λόγον, χαὶ μήτε τραχύνειν μόνον, 
μήτε προσηνὴ ποιεῖν, ἀλλὰ νῦν μὲν τοῦτο, νῦν δὲ 
ἐκεῖνο μεταχειρίζειν τὸ εἶδος, ὥστε πολλὴν Ex τῆς 
μίξεως γενέσθαι τὴν ὠφέλειαν. Διὰ δὴ τοῦτο χαὶ ὃ 
προφήτης οὖχ ἐγχαλεῖ μόνον, ἀλλὰ xol θρηνεῖ, ὃ βα- 
ρύτερον μέν ἐστι τῶν ἐγχλημάτων; ἐλάττονα δὲ παρέ- 
χει τὴν ὀδύνην " χαὶ τὸ θαυμαστὸν τοῦτο, ὅτι ἐν βα- 
θυτέρα τῇ τομῇ προσηνεστέρα ἣ ἀλγηδών. Καὶ οὐ 
θρηνεῖ μόνον, ἀλλὰ xo θεραπεύει, xal ἕτερον πάλιν 
θαυμαστὸν διδασκαλίας ἀναχινεῖ τρόπον. Ποῖον δὴ 
τοῦτον ; Τὸ μὴ πᾶσιν ὅφ᾽ ἕν ἐπιτιμᾶν, ἀλλὰ ἀποσχί- 
σαι τὸν δῆμον τῶν ἀρχόντων, καὶ εἰς τὴν ἐχείνων 


N ἐπιτρέψαι κεφαλὴν τὰ ἐγκλήματα. "'osoüzov γάρ ἐστι 


τούτου τοῦ εἴδους τὸ κέρδος, ὡς τὸν Μωῦσέα χαὶ μετὰ 
πλείονος αὐτὸ ποιῆσαι τῆς ὑπερδολῆς. Οὗτος μὲν γὰρ, 
πάντων ὄντων ὑπευθύνων τοῖς ἐγχλήμασιν, ἐπὶ τοὺς 
ἄρχοντας τρέπει τὸν λόγον - 6 δὲ Μωῦσῆς εὑρὼν τὸν 
δῆμον τότε μάλιστα ὄντα τὸν τὴν παρανομίαν ἐργα-- 
σάμενον ἐχείνην, τὸν δὲ Ἀαρὼν οὐ τοσαύτης ὄντα 
χατηγορίας ἄξιον, ἀφεὶς τοὺς σφόδρα ὑπευθύνους,, ἐπὶ 
τὸν οὐχ οὕτως ὑπεύθυνον τρέπει τὴν κατηγορίαν, τοῖς 
ἐγχλήμασι τοῖς χατ᾽ ἐχείνου διδοὺς τῷ συνειδότι τού-- 
τῶν μείζονα ἑαυτῶν χαταψηφίσασθαι τιμωρίαν * ὃ δὴ 
χαὶ ἐγένετο. Οὐ γὰρ ἐδεήθη λοιπὸν λόγων πρὸς τὸν 
δῆμον ἑτέρων, ἀλλ᾽ ἤρχεσε τὰ ψιλὰ ἐχεῖνα ῥήματα τὰ 
πρὸς τὸν ᾿Ααρὼν εἰρημένα χιλιάδας τοσαύτας; ὡς ἕνα 


IN ISAIAM, 


ἄνθρωπον, Multas; xal "TY τοσαύτης θρασύτη- 
τος εἷς δειλίαν χαὶ ique χατενεγχεῖν τὴν ἐσχάτην. 
^A δὴ προορῶν 6 Μωῦσῆς, καταδὰς εὐθέως, τάς τε 
πλάχας ἔῤῥιψε, καὶ πρὸς τὸν ᾿ΛΑαρὼν ἔλεγε * Τί ἐποίη- 
σέ σοι ὃ λαὸς οὗτος, ὅτι ἐποίησας αὐτὸν ἐπίχαρμα 
τοῖς ἐχθροῖς ; 


^ Τοῦτο καὶ 6 προφήτης οὗτος ποιεῖ, τὸν ἅγιον ἐχεῖ-- 
voy μιμούμενος διπλῷ τῷ τρόπῳ. Οὐ γὰρ δὴ μόνον 
ἐνεχάλεσε τότε ὃ Μωῦσῆς, ἀλλὰ xol συναλγοῦντος 
προσωπεῖον λαθὼν, οὕτως ἐποιεῖτο τὴν κατηγορίαν 
ἐκείνην. Οὕτω καὶ οὗτος ἀμφότερα ἐμιμήσατο λέγων, 
Λαός μου, οἵ πράχτορες ὑμῶν χαλαμῶνται ὑμᾶς. Καὶ 
γὰρ κἀτηγόρησεν ἐχείνων, καὶ ὡς συναλγῶν τῷ δήμῳ 
ταῦτα ἔλεγε. Πράχτορας δὲ ἐνταῦθα δοκεῖ μὲν τοὺς 
ἀπαιτοῦντας λέγειν * ἐγὼ δὲ οἶμαι τοὺς ἅρπαγας, τοὺς 
πλεονέχτας αὐτῶν αἰνίττεσθαι " εἰ δὲ μὴ τοῦτο, ἀλλὰ 
τοὺς φορολογοῦντας. Ὅρα αὐτοῦ κἀνταῦθα τὴν σύνε- 
σιν. Οὐ γὰρ τὸ πρᾶγμα ἐχδάλλει, ἀλλὰ τὴν ἀμετρίαν. 
Οὐ γὰρ εἶπεν, ἀπαιτοῦσιν, ἀλλὰ, Καλαμῶνται, του- 
τέστι, γυμνοῦσι τῶν ὄντων, ἀποστεροῦσιν ἁπάντων 
προσχήματι τῆς ἀπαιτήσεως. Ταύτην δὲ clonxe τὴν 
λέξιν ἀπὸ μεταφορᾶς τῶν χαλαμώντων. Καλαμᾶσθαι 
γὰρ λέγεται τὸ μετὰ τὸν ἀμητὸν τοὺς ἐχπεσόντας ἐκ 
τῶν θεριζόντων ἀστάχυας ἀναλέγεσθαι, * xol μηδὲν 
ὅλως ἐπὶ τῆς ἀρούρας ἀφιέναι ὃ δὴ xal τότε οὗτοι 
ἐποίουν, δλόχληρα τὰ ὄντα ἁρπάζοντες, καὶ γυμνοὺς 
ἀφιέντες αὐτούς. Καὶ οἱ ἀπαιτοῦντες χυριεύουσιν 
ὑμῶν. Καὶ τὸ δὴ χαλεπώτερον, ὅτι οὐδὲ ἐνταῦθα τῆς 
πλεονεξίας ἵσταντο, ἀλλὰ καὶ περαιτέρω προῆγον τὴν 
τυραννίδα, δούλους τοὺς ἐλευθέρους ποιοῦντες. Λαός 
pou , oi μαχαρίζοντες ὑμᾶς, πλανῶσιν ὑμᾶς. Ἔν- 
ταῦθά μοι τοὺς ψευδοπροφήτας αἰνίττεσθαι δοχεῖ, ἢ 
τοὺς πρὸς χάριν αὐτοῖς διαλεγομένους, ὃ τῆς ἐσχάτης 
διαφθορᾶς αἴτιον γίνεται πανταχοῦ. Τ᾽ ἣν γοῦν ἐχ τού-- 
του βλάῤδην δηλῶν ἐπήγαγε, Καὶ τὴν τρίόον τῶν 
᾿ ποδῶν ὑμῶν ταράσσουσι " τουτέστιν, oüx ἐῶσιν ὀρθὰ 
βαδίζειν, διαστρέφοντες, ἐχλύοντες, ῥαθυμοτέρους 
ποιοῦντες. ᾿Αλλὰ νῦν χαταστήσεται εἷς χρίσιν Κύριος, 
xo στήσει εἰς χρίσιν τὸν λαὸν αὐτοῦ * αὐτὸς Κύριος 
εἰς χρίσιν ἥξει μετὰ τῶν πρεσδυτέρων τοῦ λαοῦ, καὶ 
μετὰ τῶν ἀρχόντων αὐτῶν. "Ἔτι τῷ αὐτῷ εἴδει ἐπι- 
μένει τῆς διορθώσεως, ἀπὸ τὸῦ δήμου πρὸς τοὺς γε-- 
γηραχότας χαὶ τοὺς ἄρχοντας τρέπων τὴν ἐπιτίμησιν, 
χαὶ ᾿φοδερώτερον μεταχειρίζων τὸν λόγον * 
εἰσάγει τὸν Θεὸν δικαζόμενον καὶ χαταδιχάζοντα, , xal 
ὑπὲρ τῶν εἰς τὸν δῆμον ἁμαρτημάτων ἐγχαλοῦντα 
τοῖς * τὸν δῆμον ἀδικοῦσι. Διὸ καὶ ἔλεγεν * Ἀλλὰ νῦν 


c 


D 


E 


41 


αὐτὸν δὲ A 


CAP. Ill. 


47 


runt pauca illa verba Aaroni dicta, ut tot millia, 
quasi unum hominem comprimerent ; et a tali fe- 
rocitate audaciaque in extremum timorem ango- 
remque deducerent. Quod cum pravideret Moy- 
ses, statim descendens tabulas projecit, et Aaroni 


dixit : Quid fecit tibi populus hic, quia fe- nd 32. 


cisti eum gaudium inimicis? 

6. Hoc et hic propheta facit, sanctumque il- 
lum duplici modo imitatur. Non enim solum tunc 
accusavit Moyses, imo etiam dolentis personam 
assumsit, sicque accusationem instituit. Ita et hic 
utrumque imitatus est dicens : Popule mi, exa- 
ctores vestri demetunt vos, Nam et illos incusa- 
vit, et quasi cum populo dolens hac dixit. Exa- 
ctores autém hic vocare videtur, eos qui repetunt : 
ego vero puto ipsum raptores et avaros eorum 
subindicare ; sin minus hoc, certe tributorum col- 
lectores. Hic ejus vide prudentiam. Non enim rem 
improbat, sed immoderatam rationem. Non quippe 
dixit, Exigunt, sed, Demetunt ; id est, Vos a fa- 
cultatibus denudant, exactionis obtentu vos ab 
omnibus spoliant. Hoc autem protulit verbum ex 
metaphora demetentium. Demetere enim dicitur 
post messem lapsas e manibus metentium. spicas 
colligere, et nihil omnino in arvo relinquere : 
quod hi tunc faciebant , universas facultates abri- 
pientes, ac nudos ipsos relinquentes. Et exactores. 
dominantur vestri. Quodque gravius erat,neque 
hic avariti& termini erant, sed tyrannidem ultra 
promovebant, servituti subjicientes eos qui liberi 
erant. Popule mi, qui vos. dicunt beatos, deci-. 
piunt vos: Hic mihi videtur pseudoprophetas sub- 
indicare, vel eos qui ad. gratiam ipsis loqueban- 
tur, quod extremc corruptele ubique causa est. 
Nocumentum igitur inde proveniens ut declara- 
ret subjunxit : £t semitam. pedum: vestrorum 
turbant : hoc est, Non sinunt recte progredi, sub- 
vertentes, dissolventes, segniores vos reddentes. 
195. Sed nunc constituetur in judicium Domi- 
nus : et statuet. populum suum ad judicium : 
14. ipse Dominus ad judicium veniet cum se- 
nioribus populi , et cum principibus ipsorum, 
Adhuc in eadem perstat correctionis specie, a po- 
pulo ad seniores et ad principes increpationem 
vertens, ac sermonem reddens terribiliorem; ipsum 
vero Deum inducit jus dicentem et condemnantem : 
ac de peccatis contra populum perpetratis accusan- 
tem eos qui populum ledebant. Quamobrem dice- 


^ Reg. et Savil. xai μηδὲν οὕτως. 
^ Morel. τοῖς τὸν δῆμον ἀδιχοῦσι, recte. Reg. et Savil. 
τοῖς τὸν δῆμον ἀλγοῦσι : jn quae verba hec notat Savilius : 


«Boisius legit ἀλγύνουσι, hoc est λυποῦσι. Malo ἄγουσι... 
hoc est δημαγωγοῦσι.» Sed malo lectionem Morelli , 
quam habet etiam Bavaricus Codex. 


48 


bat : Et nunc constituetur ad judicium Domi- 


s. 


Stapidis ac- γε ς, (Quia enim accusando sermonem consumsit, 
cusam non, 


grave, ple. 118 Vero qui animo sunt stupido accusari non admo- 


cii 
bile, 


Matth. 5. 
434. 

t. Cor. 7* 
15. 
Matth. 5. 
23. a4. 


Matth. 25. 


terri- dum grave est, puniri vero terribile, ait, Res non 


in accusatione tantum consistet, sed ultio peccata 
sequetur, illo qui damnaturus est poenas demum. 
exigente, et adversus prwvaricatores jus dicente. 
Quod certe attemperationem Dei multam ostendit, 
qui velitetiam cum iis subire judicium, ac ser- 
monem vertit ad. excitandum pudorem, id quod 
certe intelligentia praeditos in summum angorem 
conjicere solet. Neque solum ob eam, quam supra 
dixi, causam ad principes et seniores sermonem 
convertit : sed ut omnes doceat, graviores daturos 
esse poemas principes, quam subditos. Subditus 
enim pro se tantum ; princeps vero pro seipso et 
pro populo,in quem ipsi imperium traditum est, 
dat rationem : et a senioribus quoque non imme- 
rito tanta requiritur diligentia. Quod- enim illis 
est imperium, idipsum istis atas. Dignus enim 
est etiam junior correptione si graviter peccet; 
sed ille qui per zetatem immunitatem est adeptus, 
neque tot affectuum fluctibus obsidetur, cui tem- 
perate vivere facilius est, et ab aliis secularibus 
rebus nullo negotio abstinere potest, et rerum ex- 
perientia majorem adeptus prudentiam; jure ma- 
jore quam alii omnes damnatione dignus est, ut- 
pote qui juvenum lasciviam in provecta zetate ex- 
hibuerit. Pos autem cur incendistis vineam 
meam, et rapina pauperis est in domibus we- 
stris? Ubique Deo magna providentia est erga eos 
qui injuria afficiuntur:ac non minus, imo ali- 
quando plus indignatur de peccatis erga conser- 
vos, quam de peccatis in ipsum. Etenim permisit 
ut is qui fornicariam haberet uxorem, illam ex- 
pelleret , gentilem vero uxorem secüs; licet hoc 
peccatum contra ipsum esset, aliud vero contra 
hominem. Et hostia presente, jussit relinquere 
munus, nec ante illud offerre, quam cum fratre 
reconciliaretur is, qui proximum offenderat. Et 
cum de illo judicavit qui decies mille talenta de- 
voraverat, cum de peccatis contra-se commissis 
illum accusaret, non ipsum nequam appellavit, 
sed cito cum illo reconciliatus est , totumque de- 
bitum dimisit ei, at cum de centum denariis age- 
retur, et servum nequam vocat, et tortoribus tra- 
dit: nec prius eum se dimissurum dixit, quam 
totum redderet debitum. 

T. Ipse quoque Christus cum colaphis cade- 


b Τὴν δὲ ἡ λληνίδα οὐχέτι, gentilem vero secus, Hic. per 
λληνίδα intelligit eam quae idolorum cultui dedita es- 


B 


C 


D 


E 


JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


καταστήσεται εἰς χρίσιν Κύριος. ᾿Επειδὴ γὰρ εἰς ἐγ. 
χλήματα τὸν λόγον ἀνήλωσε, τοῖς δὲ ἀναισθήτως 
διακειμένοις τὸ μὲν ἐγκαλεῖσθαι οὐ σφόδρα βαρὺ, τὸ 
δὲ χολάζεσθαι φοδερὸν, φησὶν, ὅτι οὗ μέχρι κάτηγο- 
ρίας τὰ πράγματα στήσεται, ἀλλὰ καὶ δίκη τοῖς ἅμαρ- 
τήμασιν ἕψεται, αὐτοῦ τοῦ μέλλοντος καταδικάζειν 
εὐθύνας λοιπὸν ἀπαιτοῦντος, καὶ χρινομένου πρὸς 
τοὺς πεπλημμεληκότας. Ὃ xol τὴν συγκατάδασιν 
τοῦ Θεοῦ πολλὴν δείχνυσιν, ἀνεχομένου δικάζεσθαι 
μετ᾽ ἐχείνων, καὶ ἐντρεπτικὸν ποιεῖ τὸν λόγον, ὃ xal 
τοὺς νοῦν ἔχοντας εἷς μεγάλην ἀγωνίαν ἐμδαλεῖν 
εἴωθεν. Οὐχ ἐχείνης δὲ ἕνεχεν τῆς αἰτίας, ἧς ἔμπρο- 
σθεν εἶπον, πρὸς τοὺς ἄρχοντας χαὶ τοὺς γεγηραχότας 
τρέπει τὸν λόγον, ἀλλὰ καὶ διδάσκων ἅπαντας, ὅτι 
βαρύτεραι τῶν ἀρχομένων τοῖς ἄρχουσιν αἱ εὐθῦναι. 
Ὁ μὲν γὰρ ὑπὲρ ἑαυτοῦ μόνον, 6 δὲ ὑπὲρ ἑαυτοῦ xai 
τοῦ δήμου, οὗ τὴν ἀρχὴν ἐγχεχειρισμένος τυγχάνει, 
παρέχει τὸν λόγον " καὶ οἱ πρεσδύτεροι δὲ οὐχ ἀπει- 
κότως τοσαύτην ἀπαιτοῦνται τὴν ἀχρίδειαν. Ὅπερ 
γὰρ ἐχείνοις ἣ ἡ, τοῦτο τούτοις fj ἡλικία. Ἄξιος 
μὲν γὰρ καὶ ὃ νέος ἐπιτιμήσεως δεινὰ ἁμαρτάνων * ὃ 
δὲ τὴν ἀπὸ τῆς ἡλικίας ἀτέλειαν ἔχων, καὶ τοσούτοις 
παθῶν οὐ πολιορχούμενος χύμασιν, ἀλλὰ χαὶ σωφρο- 
νεῖν εὐχολώτερον, καὶ τῶν ἄλλων ἀνέχεσθαι τῶν βιω- 
τικῶν ῥᾷον δυνάμενος, xli πλείονα κεκτημένος cóve- 
σιν ἀπὸ τῆς τῶν πραγμάτων ἐμπειρίας, δικαίως ἂν 
μᾶλλον ἁπάντων χκαταδικάζοιτο, τὰ τῶν ἀχολάστων 
νέων ἐν γήρᾳ ἐπιδεικνύμενος. Ὑμεῖς δὲ τί ἐνεπυρί- 
σατε τὸν ἀμπελῶνά μου, xa ἣ ἁρπαγὴ τοῦ πτωχοῦ 
ἐν τοῖς οἴχοις ὑμῶν ; Πανταχοῦ τῷ Θεῷ πολλὴ τῶν 
ἀδικουμένων ἣ πρόνοια xal τῶν εἰς αὐτὸν ἅμαρτη- 
μάτων οὖχ ἔλαττον, ἀλλ᾽ ἔστιν ὅπου καὶ πλέον παρο- 
ξύνεται ὑπὲρ τῶν εἰς τοὺς ὁμοδούλους πλημμεληρμά-. 
των. Καὶ γὰρ τὸν μὲν πόρνην ἔχοντα γυναῖκα ἐχθάλ-- 
Jew ἐπέτρεψε, P τὸν δὲ “Ἑλληνίδα οὐχέτι * καίτοι τὸ 
μὲν εἰς αὐτὸν, τὸ δὲ εἰς ἄνθρωπον τὸ ἁμάρτημα. Καὶ 
τῆς θυσίας προχειμένης, καταλιμπάνειν τὸ δῶρον 
ἐχέλευσε,, καὶ μὴ πρότερον αὐτὸ προσάγειν, ἕως ἂν 
τὰ πρὸς τὸν dà εὖ διαθῆναι 6 τὸν πλησίον λελυ- 
πηκχώς. Καὶ ἡνίχα τὸν τὰ μύρια τάλαντα χατεδηδο- 
χότα ἔχρινεν, ὑπὲρ μὲν τῶν εἰς αὐτὸν ἐγκαλῶν ἅμαρ- 
τημάτων, οὔτε πονηρὸν ἐκάλεσεν, ἀλλὰ xal κατηλλάγη 
ταχέως, καὶ τὸ δάνειον ἅπαν ἀφῆκεν - ὑπὲρ δὲ τῶν 
ἑκατὸν δηναρίων, καὶ πονηρὸν δοῦλον καλεῖ, χαὶ 
τοῖς βασανισταῖς παραδίδωσι, καὶ οὐ πρότερον ἔφησεν 
ἀνήσειν, ἕως ἅπαν ἀποδῷ τὸ χρέος. 


Καὶ ἡνίκα μὲν αὐτὸς ἐῤῥαπίζετο ὁ Χριστὸς, οὐδὲν 


set, id quod ex serie liquet. 


IN I8AIAM, CAP. Ill. 


40 


τὸν δοῦλον εἰργάσατο τὸν τὴν πληγὴν ἐπαγαγόντα,, 4.) retur, nihil servo percutienti malum retulit, sed 


ἀλλὰ καὶ πράως ἀπεχρίνατο λέγων - Εἰ μὲν xaxüc ^ etiam mansuete respondit: Sí male loquutus sum, Joan.i8. 


ἐλάλησα, μαρτύρησον περὶ τοῦ χαχοῦ * εἰ δὲ καλῶς, 
τί με δέρεις; Ὅτε δὲ 6 ἹἽεροθοὰμ. τὴν χεῖρα ἐχτείνας 
ἐπιλαθέσθαι τοῦ προφήτου τοῦ τότε ἐλέγξαντος αὐτὸν 
ἐπεχείρησε; ξηρὰν τὴν χεῖρα εἰργάσατο; παιδεύων 
᾿ χαὶ σὲ τὰ μὲν ἑαυτοῦ 'πράως φέρειν, τὰ δὲ εἰς τὸν 
Δεσπότην μετὰ πολλῆς ἐχδικεῖν τῆς σφοδρότητος. Διὰ 
τοῦτο καὶ νομοθετῶν, εἰ καὶ δευτέραν ἔφησεν τὴν εἰς τὸν 
πλησίον ἀγάπην εἶναι, ἀλλ᾽ ὁμοίαν τῇ προτέρᾳ" xoi 
ὥσπερ ἐχείνην μετὰ πάσης ἀπαιτεῖ τῆς ὑπερόολῆς, 
οὕτω xal ταύτην. "Ez? ἐχείνου μὲν γάρ φησιν, Ἔξ ὅλης 
τῆς χαρδίας σου, καὶ ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς σου " ἐπὶ δὲ 
ταύτης, Ὥς ἑαυτόν. Καὶ ἑτέρωθεν μὲν πολλαχόθεν ἴδοι 
τις ἂν, ὅσην ἀχρίδειαν ὕπερ τῶν πρὸς ἀλλήλους fiic 
ἀπαιτεῖ δικαίων 6 Θεός. Ὅρα γοῦν αὐτὸν καὶ ἐν- 
ταῦθα σφοδρῶς ἐπιχείμενον xal αὔξοντα τὴν χατηγο- 
ρίαν βαρυτάτοις ῥήμασιν" Ὑμεῖς δὲ, φησὶ, τί ἐνεπυ- 
ρίσατε τὸν ἀμπελῶνά μου; Ὥσπερ ἂν εἰργάσαντο 
πολέμιοι βάρδαροί τινες ἀπηνεῖς, ταῦτα ὑμεῖς τοὺς 
οἰχείους διεθήχατε. Ἀμπελῶνα δὲ χαλεῖ τὸν λαὸν, διὰ 
τὴν πολλὴν περὶ αὐτὸν σπουδὴν xo τὴν ἄνωθεν 
ἐπιμέλειαν. Καὶ αὔξων τὸ ἔγκλημα, οὖχ εἶπε, τί 
τοὺς δμοδούλους, τοὺς πλησίον, τοὺς ἀδελφοὺς, ἀλλὰ, 
τὰ ἐμὰ, φησὶν, ἀπωλέσατε, τὰ ἐμὰ διεφθείρατε ; 
Εἶτα δηλῶν τοῦ ἐμπρησμοῦ τὸ εἶδος, φησίν * Ἢ ἄρ- 
παγὴ τοῦ πτωχοῦ ἐν τοῖς οἴχοις ὑμῶν. Οὐ γὰρ οὕτω 
λυμαίνεσθαι τὰς ἀμπέλους εἴωθε χάλαζα, ὡς f ἀδι- 
χία τοῦ πτωχοῦ χαὶ πένητος ἐμπιπρᾶν πέφυχε τὴν 
ψυχὴν, θανάτου παντὸς χαλεπωτέρᾳ κατατείνουσα αὖ- 
τὴν ἀθυμίᾳ. ΠΙανταχοῦ μὲν οὖν τὸ ἁρπάζειν καχόν" 
μάλιστα δὲ ὅταν ὃ ἐπηρεαζόμενος ἐν ἐσχάτῃ πτωχεία 
ἧ. Οὐχ ἐπιτιμᾷ δὲ τοῦτο μόνον λέγων, ἀλλὰ καὶ 
διορθοῦται, πρὸς τὴν θεωρίαν αὐτοὺς παραπέμπων 
τῆς ἁρπαγῆς. Ἱχανὴ μὲν γὰρ μετὰ τὴν ῥῆσιν αὐτὴν 
5 ὄψις πρὸ τῶν ὀφθαλμῶν χειμένη κατανύξαι τὸν μὴ 
σφόδρα ἀναισθήτως διαχείμενον. "TC ὑμεῖς ἀδικεῖτε 
τὸν λαόν μου ; Τῷ αὐτῷ πάλιν ἐπέμεινε τρόπῳ, ὥσ-- 
. περ ἐχεῖ, Τὸν ἀμπελῶνά μου, οὕτω xa ἐνταῦθα, Τὸν 
λαόν μου, λέγων. Καὶ τὰ πρόσωπα τῶν ταπεινῶν 
χαταισχύνετε; οὺς ὀρθοῦν ἔδει, τούτους ὠθοῦντες, 
οὺς ἀνιστᾶν, τούτους χαταῤῥηγνύντες. Μετὰ γὰρ 
τῆς ἁρπαγῆς, καὶ διέπτυον τοὺς εὐτελεστέρους, 
χαὶ ἀνδραπόδων χαλεπώτερον αὐτοῖς ἐχέχρηντο, 
πρὸς τῇ πλεονεξίᾳ καὶ τὴν ἀλαζονείαν ἐπιτείνοντες, 
χαὶ ἀπὸ τῆς ἀδικίας τοῦ πλούτου τούτου πολλὴν 
τὴν ἀπόνοιαν χτώμενοι. Συνέζευχται γὰρ τῇ mÀso- 
νεξία τὸ τῆς ὑπερηφανίας νόσημα" καὶ ὅσῳ ἄν τις 
ἐπιτείνη τὸν πλοῦτον, τοσοῦτον καὶ τὸ νόσημα τοῦτο 


^ Reg. et Savil. πολέμιοι χαὶ βάρθαροι. Ybid. ταῦτα 
ὑμεῖς τοὺς οἰκείους διεθήχατε : hic vitium aliquod in con- 


B 


€ 


D 


E 


testimonium perhibe de malo ; si autem bene, 23. 


quid me cedis? Cum autem Jeroboam manum ex- 3. Iteg. 13 


tendens prophetam qui se tunc arguebat appre- Á- 
hendere conabatur, manum ejus aridam reddidit, 
te erudiens, ut injurias tibi illatas mansuete feras, 
eas vero quz Domino inferuntur vehementissime 
ulciscaris. Ideo etsi cum legem ferret, secundo loco 
posuerit amorem erga proximum, tamen similem 
dixit priori : ac sicut illum accuratissime exigit, 


sic et hunc quoque. De illo enim ait: Ex toto Mati. 55. 
37. 39. 


corde tuo, et ex tota anima tua ; de hoc autem, 
Sicut teipsum. Et alibi quoque szpe videre quis- 
que possit quantam Deusa nobis exigat diligen- 
tiam circa ea que nobis mutuo debemus officia. 
Observa igitur hic acriter instantem, et accusatio- 
nem acerrimis verbis augentem, dicens : os au- 
tem cur incendistis vineam meam ? Quod imma- 
nes quidam hostes et barbari fecerint, hoc vos erga 
familiares vestros admittitis. Vineam porro vocat 
populum, quod eum multo studio et Superna pro- 
videntia conservet. Et augens accusationem, non 
dixit, Cur conservos, proximos, fratres ; sed, Quid 
mea, inquit perdidistis, mea labefactastis? Deinde 
incendii speciem ostendens ait: Rapina pauperis 
est in domibus vestris. Non enim ita solet gran- 
do vineas vastare, ut iniquitas pauperis et ino- 
pis animum succendere, morte graviorem ipsi me- 
rorem inferens. Ubique igitur rapina malum est ; 
maxime vero cum is cui damnum infertur in ex- 
tremam redactus est paupertatem. Neque tantum 
increpat hec dicendo, sed etiam corrigit, mittens 
605 ad rapine spectaculum. Post hujusmodi di- 
ctum enim, aspectus rei sub oculis posit com- 
pungere potest eum, qui non impudentissimo fue- 
rit animo. 15. Cur vos injuria afficitis popu- 
lum meum? In eodem rursus. perseverat dicendi 
genere : sicut illic, Pineam meam , ita hic, Po- 
pulum meum, dicit. Et facies humilium con- 
funditis? Quos corrigere oportebat, hos impelli- 
Uis; quos erigere, hos confringitis. Nam post 
rapinam, viliores respuebant, et indignius quam 
mancipiis illis utebantur, prater avaritiam arro- 
gantiam quoque augentes, et per divitias inique 
partas multa insuper sese efferentes arrogantia. 
Avaritie enim superbiz morbus adjungitur : et 
quanto plus divitias quis cumularit, tanto: magis 
morbus hic increverit. Zoc dicit Dominus, Do- 


structione suspicor, Mox Reg. et Savil, περὶ αὐτῶν. 


50 


minus, Dominus exercituum. Quid est, Exer- 
cituum? Angelorum dicit, archangelorum, su- 
pernarum virtutum, a terra ad celum auditorem 
adducens, ut ipsi cogitationem magni illius regni 
injiciat, ut illum. sic stupefactum temperatio- 
rem redderet, ostenderetque tantam patientiam 
non infirmitatis, sed maximi animi esse. 16. Z/ec 
dicit Dominus. Pro eo quod, exaltate sunt 
filie Sion, et egresse sunt elato collo, et nuti- 
bus oculorum , et incessu pedum trahentes si- 
multunicas, simulque pedibus ludentes. 4'T . Et 
humiliabit Deus dominatrices filias Sion, et 
Dominus revelabit habitum earum in die illa. 
18. Et auferet. Dominus gloriam. vestimenti 
earum; et ornatum earum et cincinnos earum, 
et corymbos, et lunulas, 19. et monile earum, 
et ornatum faciei earum, et compositionem or- 
namenli glorie, et armillas, et torques, 20. et 
reticulum, et annulos, et collaria, et inaures, 
91. et purpura pratextas, et pannos per do- 
mum, et perspicua Laconica, 22, et byssina, 
et hy acinthina ; 25. coccinea, et. byssum cum 
auro et hyacintho contextam, et theristra auro 
adstricta. 94. Et erit pro suavi odore pulvis , 
et pro zona funiculo cingeris, et pro ornamento 
capitis tui caleitiem habebis propter opera tua, 
et pro tunica purpura clagata circumcingeris 
sacco. H«c tibi pro ornatu. 25. Et filius tuus 
pulcherrimus, quem diligis, gladio cadet ; et 
fortes vestri gladio cadent, et humiliabuntur. 
96. Et lugebunt thece ornatus vestri, et relin- 
queris sola, et in terram prosterneris. Insolitam 
rem propheta fecit, longum ad mulieres dirigens 
sermonem , quod nusquam in Scripturis factum 
videmus. Quee igitur causa est insolita rei ? 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


8. Videtur mihi tunc. temporis magnam fuisse 
mulierum mollitiem, multumque contulisse illas 
ad virorum nequitiam. Ideo illas speciatim redar- 
guit, gravissima illis offerens crimina, sermonem- 
que ad principium revocat,ex persona Dei iterum 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


ἐπιτρίδει. τοῦτό φησι Κύριος, Κύριος, Κύριος στρα- 
τιῶν. Τί δέ ἐστι, Στρατιῶν ; Τῶν ἀγγέλων λέγει, 
τῶν ἀρχαγγέλων, τῶν ἄνω δυνάμεων, ἀπὸ τῆς γῆς 
ἐπὶ τὸν οὐρανὸν τὸν ἀκροατὴν ἀνάγων, εἰς ἔννοιαν τῆς 
μεγάλης αὐτοῦ βασιλείας αὐτὸν ἐμδάλλων, ἵνα τούτῳ 


,3 γοῦν χαταπλήξας, σωφρονέστερον ἐργάσηται, xol 


A δείξῃ τὴν τοσαύτην ἀνοχὴν οὐχ. ἀσθενείας, ἀλλὰ μα- 


Β 


C 


χροθυμίας οὖσαν. Τάδε λέγει Κύριος. "Àv0' ὧν ὁψώ- 
θησαν αἵ θυγατέρες Σιὼν, καὶ ἐξεπορεύθησαν ὑψηλῷ 
τραχήλῳ, "χαὶ νεύμασιν ὀφθαλμῶν, xal τῇ πορείᾳ 
τῶν ποδῶν σύρουσαι ἅμα τοὺς χιτῶνας, χαὶ τοῖς πο- 
σὶν ἅμα παίζουσαι. Καὶ ταπεινώσει ὃ Θεὸς ἀρχούσας 
θυγατέρας Σιὼν, καὶ Κύριος ἀναχαλύψει τὸ σχῆμα 
αὐτῶν ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνῃ. Καὶ ἀφελεῖ Κύριος τὴν 
δόξαν τοῦ ἱματισμοῦ αὐτῶν, P χαὶ τὸν χόσμον αὐτῶν ; 
xol τὰ ἐμπλόκια, καὶ τοὺς χορύμδους, xal τοὺς μη- 
νίσχους, χαὶ τὸ χάθεμα, xci τὸν χόσμον τοῦ προσ- 
ὥὦπου αὐτῶν, καὶ τὴν σύνθεσιν τοῦ χόσμου τῆς δόξης, 
xai τοὺς χλιδῶνας xol τὰ ψέλλια, xol τὸ ἐμπλόκιον, 
xod τοὺς δαχτυλίους, * καὶ τὰ περιδέρια, xol τὰ ἐνώτια, 
καὶ τὰ περιπόρφυρα, xal τὰ ἐπιδλήματα τὰ χατὰ τὴν 
οἰχίαν, καὶ τὰ διαφανῆ Λαχωνιχὰ, καὶ τὰ βύσσινα, αὶ 
τὰ ϑαχίνθινα καὶ τὰ χόχχινα, καὶ τὴν βύσσον σὺν 
χρυσῷ καὶ δακίνθῳ συγχαθυφασμένην, χαὶ θέριστρα 
κατάληπτα τοῦ χρυσίου. Καὶ ἔσται ἀντὶ ὀσμξῆῆς ἡδείας 
κονιορτὸς, x«l ἀντὶ ζώνης σχοινίῳ ζώσῃ, xe ἀντὶ 
τοῦ κόσμου τῆς κεφαλῆς σου φαλάχρωμα ἕξεις διὰ τὰ 
ἔργα σου, καὶ ἀντὶ τοῦ “ χιτῶνος τοῦ μεσοπορφύρου 
περιζώση σάχχον. 'Γαῦτά σοι ἀντὶ χαλλωπισμοῦ. Καὶ 
ὃ υἱός σου ὃ χάλλιστος, ὃν ἀγαπᾷς, μαχαίρᾳ πεσεῖται" 
xai οἱ ἰσχύοντες ὑμῶν μαχαίρᾳ πεσοῦνται, καὶ τα- 
πεινωθήσονται. Καὶ πενθήσουσιν αἵ θῆχαι τοῦ xó- 
σμου ὑμῶν, xol καταλειφθήσῃ μόνη, xc εἰς τὴν 
γῆν “ ἐδαφισθήσῃ." ΞΞένον τοῦτο ὃ προφήτης αὐτὸς 
πεποίηχε, μαχρὸν πρὸς τὰς γυναῖκας ἀποτείνας Àó- 
γον, ὅπερ οὐδαμοῦ τῶν Γραφῶν ὁρῶμεν γεγενημένον 
οὕτω. Τί οὖν τὸ αἴτιον τοῦ ξένου ; 

Ἐμοὶ 8oxei πολλὴν τότε τὴν βλαχείαν τῶν γυναι- 
χῶν γεγενῆσθαι, χαὶ τὸ πλέον εἰς τὴν τῶν ἀνδρῶν 
χκαχίαν εἰσφέρειν μέρος αὐτάς. Διὸ δὴ καὶ ἰδιαζόντως 
πρὸς αὐτὰς ἀποτείνεται, τὰ χαλεπώτερα αὐταῖς ἐγχα- 
λῶν ἐγχλήματα, xo εἰς ἀρχὴν ἀνάγει τὸν λόγον, ἐκ 


loquens. Zec dicit. Dominus : Pro eo quod p προσώπου τοῦ Θεοῦ πάλιν φθεγγόμενος. ᾿Γάδε λέγει 


exaltate sunt filie Sion, et ambulaverunt 
elato collo. Caput malorum ipsis crimini dat, 


2 In Bibliis legitur xi ἐν νεύμασιν. 

b Hec, xai τὸν κόσμον αὐτῶν, desunt in Bibliis. Mox 
Biblia χοσύμθους. Ibid, Reg. et Savil. χάθεσμα. Morel. χά- 
θεμα, €t sic legitur in Bibliis. 

* Biblia περιδέξια. Ibid. τὰ περιπόρφυρα esse vestem 
purpura prztextam ostendimus in Antiquitate, Tom. 3, 


Κύριος * ἀνθ᾽ ὧν ὑψώθησαν αἵ θυγατέρες Σιὼν, καὶ 
ἐπορεύθησαν ὑψηλῷ τραχήλῳ. Τὸ χεφάλαιον τῶν χα- 


lib. 4, c. 8. Infra pro θέριστρα χατάληπτα, Biblia habent 
θέριστρα κατάκλιτα. 

d χιτὼν μεσοπόρφυρος, 6st tunica clavata, de qua vide 
in Antiquitate nostra, Tom. 3,1. 1, c. 8. 

* Post ἐδαφρισθήσῃ lieg. hic subjungit totum caput 
quartum Isaia. 


ΙΝ ISAIAM, 


χῶν αὐταῖς ἐγχαλεῖ, ἀπόνοιαν καὶ ἀλαζονείαν. "ToUco 
γὰρ πανταχοῦ μὲν χαλεπὸν, μάλιστα δὲ ἐπὶ τῆς γυ- 
. ναικείας τικτόμενον φύσεως. φρονήματος γὰρ ἐμπλη- 
σθεῖσα γυνὴ, ἅτε χουφοτέρα καὶ ἀλογωτέρα οὖσα, 
εὐκόλως περιτρέπεται 9 καὶ βαπτίζεται,, καὶ ναυάγιον 
ὑπομένει Fr παντὸς πονηροῦ πνεύματος, τοῦ τύφου χαὶ 
τῆς ἀλαζονείας αὐτὴν βαπτιζούσης. Δοχεῖ δὲ πρὸς τὰς 
ἐν Ἱεροσολύμοις ἀποτείνεσθαι" διὸ καὶ θυγατέρας 
Σιών ἐχάλεσε. Καὶ ἐπορεύθησαν ὑψηλῷ τραχήλῳ. 
᾿Ενταῦθα αὐτὰς xoi χωμῳδεῖ, καὶ τὸ γυναικεῖον δεί- 
χνυσι φρόνημα, οὐδὲ ἐν διανοίαις € τε γενέσθαι δυ-- 
νάμενον, ἀλλ᾽ ἐχρηγνύμενον, καὶ διὰ τῶν τοῦ σώ-- 
μᾶτος ἐπιδειχνύμενον κινήσεων. Οὐχ εἰς ἀπόνοιαν 
δὲ μόνον, ἀλλὰ καὶ εἰς ἀσέλγειαν αὐτὰς Ow det, 
τοῦτο λέγων χαὶ δηλῶν ἐκ τῶν ἑξῆς. ᾿Επήγα- 
γεν οὖν: Καὶ νεύμασιν ὀφθαλμῶν, ὃ τῶν ἕταιρι- 
ζομένων ἐστὶ γυναικῶν, διαστρέφειν τὰς χόρας, χαὶ 


τὴν πολλὴν βλαχείαν xoi τὸν μαλαχισμὸν ἐντεῦ- ᾿ς 


θεν ἐμφαίνειν * τοῦ δὲ θρύπτεσθαι xal μαλαχίζεσθαι 
οὐδὲν οὕτω σημεῖόν ἐστιν, ὡς τοῦτο. Καὶ τῇ πορείᾳ 
τῶν ποδῶν σύρουσαι ἅμα τοὺς χιτῶνας. Οὐ μικρὸν 
τοῦτο ἔγχλημα, χἂν μικρὸν εἶναι δοχῇ, ἀλλ᾽ ἐξωλείας 
τῆς ἐσχάτης ἔλεγχος, καὶ τοῦ μαλαχίζεσθαι, καὶ xa- 
ταχλᾶσθαι, καὶ διαλύεσθαι, τὸ τοὺς χιτῶνας σύρειν. 
Τοῦτο γοῦν τις xal τῶν ἔξωθεν χωμῳδῶν τὸν ἀντίδι- 
xov τὸν αὐτοῦ τέθειχε λέγων * * θοἰμάτιον χαθεὶς ἄχρι 
τῶν σφυρῶν. Καὶ τοῖς ποσὶν ἅμα παίζουσαι. Καὶ 
τοῦτο τῆς αὐτῆς πάλιν ἀσχημοσύνης ἀπόδειξις. Διὰ 
γὰρ πάντων, δι’ ὀφθαλμῶν, δι’ ἱματίων, διὰ ποδῶν, 
διὰ βαδίσεως, ἥ τε σωφροσύνη χαὶ ἢ ἀσέλγεια φαί- 
νεται. "Eric γὰρ ἔνδον χαθημένης ψυχῆς ὥσπερ χήρυ-- 
χές τινές εἰσι τῶν αἰσθητηρίων αἵ κινήσεις. Καὶ xa- 
θάπερ οἱ ζωγράφοι τὰ. χρώματα χεραννύντες, τὰς 
εἰκόνας ἃς βούλονται χαραχτηρίζουσιν * οὕτω δὴ καὶ 
τὰ χινήματα τῶν μελῶν τοῦ σώματος τοὺς χαραχτῆ- 
ρας ἔξω τῆς ψυχῆς ἄγει, χαὶ πρὸ τῶν ὀφθαλμῶν τί- 
θησι τῶν ἡμετέρων. Διὸ καὶ ἕτερός τις σοφὸς ἔλεγε * 
Στολισμὸς ἀνδρὸς, χαὶ γέλως ὀδόντων, καὶ βῆμα 
ποδὸς ἀναγγελεῖ τὰ περὶ αὐτοῦ. Καὶ ταπεινώσει ὃ 
Θεὸς ἀρχούσας θυγατέρας Σιὼν, καὶ Κύριος ἀναχα- 


f παντὸς πονηροῦ πνεύματος, τοῦ τύρου. Hic locus man- 
cus esse videtur. Boisius apud Savilium legendum putat 
παντὸς πονηροῦ πνεύματος μᾶλλον, τοῦ τύρου. 

€ [Savil.in marg. ἴσ. στέγεσθαι. ] 

^ Θοϊμάτιον χαθεὶς ἄχρι τῶν σφυρῶν locus est haud du- 
bie cujusdam oratoris Attici. Θοϊμάτιον Attice pro τὸ 
ἱμάτιον. In hunc vero locum notat Boisius apud Savi- 
lium : «Ipse locus nondum occurrit, nec vacat nunc 
querere : simillima tamen sunt et ejusdem plane mo- 
nete, qua in unum collegit doctissimus Casaubonus 
noster Commentario suo ad Theophrasti Characteres , 
capite περὶ μικρολογίας, ubi sic scribit: Quemadmodum 


51 


superbiam et arrogantiam. Hoc enim ubique grave 
est, maxime vero cum in muliebri sexu exoritur. 
Alto enim spiritu plena mulier, utpote levior et 
irrationabilior, facile pervertitur, submergitur, 
naufragium patitur, ab omni maligno spiritu im- 
pulsa, fastu et arrogantia ipsam submergente. Vi- 
detur porro Jerosolymitanas mulieres alloqui : id- 
eoque filias Sion vocavit. Et ambulaverunt elato 
collo. Hic illas traducit, ac muliebrem osten- 
dit fastum, qui non potest in animo se conti- 
nere, sed erumpit, ac per corporeos motus, sese 
prodit. Nec in arrogantiam modo, sed etiam in la- 
sciviam illas dejicit; hoc in sequentibus dicit et 
declarat. Pergit igitur: Et nutibus oculorum, id 
quod amasiarum proprium est, pupillas vertere, 
mollitiemque multam et lasciviam hinc expri- 
᾿ mere ; mollitiei autem ac lasciviz nullum hoc ma- 
jus indicium habetur. Et incessu pedum trahen- 
tes simul tunicas. Non exigua hac est crimina- 
tio ; etiamsi parva videatur esse, sed extremae est 
corruptionis argumentum, mollities nempe, lasci- 
via, dissolutio, tunica diffluens. Hoc exterorum 
quispiam adversarium suum traducens sic expres- 
sit: Pallium demittens usque ad talos. Si- 
mulque pedibus ludentes. Et hoc rursum ejus- 
dem turpitudinis demonstratio est. Per haec enim 
omnia, per oculos, per vestimenta, per pedes, per 
incessum, seu castitas seu lascivia sese prodit. 
Nam intus sedentis anime sensuum motus quasi 
precones quidam sunt. Ac quemadmodum pictores 
colores quosdam miscentes, imagines quas volunt 
exprimunt: sic et motus membrorum corporis , 
animi characteres foras expromunt, et ante oculos 
nostros ponunt. Quamobrem alius quispiam sa- 


CAP. III. 


E 


A 


B 


piens dicebat : 4mictus viri, et risus dentium, Eccii. το. 


et incessus pedis annuntiant que ad ipsum spe- ??: 
ctant. Et humiliabit Deus dominatrices filias 
Sion : et Dominus revelabit habitum eorum in 
die illa. Et auferet Dominus gloriam westi- 
menli earum. Duobus positis criminibus , arro- 


vestis brevitas est sordium argumentum, sic vestis ad 
talos demissa, i. e. ἄχρι τῶν σρυρῶν χαθειμένη, vitee delicate 
et dissolutze, ut apud Platonem in Alcibiade priore ἕλξις 
ἱματίων indicium ἀθρότητος. Inde illa Plutarchi in Alci- 
biade : ὑθρίσματά τε θηλύτητας ἐσθήτων ἁλουργῶν ἑλχομέ-- 
νων δι᾽ ἀγορᾶς. Horat. Epodon, Od. 4 : Sacram metiente 
te viam cum bis ter ulnarum toga. Apud Dionem Cale- 
nus objicit Ciceroni, quod μέχρι σφυρῶν τὴν ἐσθῆτα σύρει 
eic. » His adjiciam Ciceronem ipsum Catilinz asseclis 
exprobrare quod incederent, manicatis et talaribus 
tunicis, velis amictos, non togis, In Catil. 2. 


52 


gantia et lascivia, singulis congruentem adhibet 
medicinam, primo primam, secundo sequentem : 
arrogantie , humiliationem ; ornatui habitus, 
ipsius abreptionem. Bello, inquit, tunc urgente, 
omnia auferentur. Quz enim tumebant et super- 
biebant, metu compresse, ab hoc morbo libera- 
buntur : qua mollitie et luxu omnino diffluebant, 
in captivitatis jugum incidentes, ab omni illa 
mollitie eruentur. Ut autem onerosiorem ipsis 
texeret sermonem, et auditorum mentem perstrin- 
geret, ornamentum vestium mulierum illarum 
minutatim recenset, puta aureorum ; quod in ocu- 
lis, quod in reliquo corpore : hinc procedit ad do- 
mus ornatum. Non solum enim corpora orna- 
mentis decorabant, sed hanc contumeliam usque 
ad parietes extendebant , superfluis sumtibus ; et 
calamistro capillostorquentes, alas hujusmodi fal- 
lacie ubique extendebant. Hanc itaque intentat 
accusationem cum dicit : Auferet gloriam vesti- 
menti earum, et ornatum earum, et cincinnos 
earum,et corymbos.Corymbos autem dicit,vel or- 
natum quempiam capitis, vel vittz caput stringen- 
tis formam. £t lunulas : ornamentum scilicet circa 
collum lunari forma. Et cathema. Forte theri- 
strumdicit. £t ornatum faciei earum. Hic mihi 
videtur fucum et pigmenta subindicare. Et com- 
positionem ornamenti glorie. Hoc auro circum- 
datum dicit. Et armillas ; aurei nempe ornatus 
circa brachia. Et dextrocheria; circa manuum 
juncturas. Et reticulum ; ornamentum aureum ἠδ 
circa caput. Et annulos, dextrocheria, et pre- 
texta purpura, et clavata purpura, et pannos 
per domum, et pellucida Laconica.Tantum enim 
ipsis inerat lascivie studium, ut non modo iis 
uterentur, qua in sua regione erant , sed etiam ex 
aliena terra procul illas advehi curarent per trans- 
marinos commeatus. Multum enim spatium et 
pelagus immensum est Palestinam inter et Lace- 
daemonem. 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


C 


D 


9. Non sine causa igitur regionem posuit, misso 


b Reg. et Savil. χαταστείλασαι male. Iidem. ἀπαλλάσ- 
σονται. 

* Hec, τῶν γυναιχῶν ἐχείνων, desunt in Reg. et Savil. 

4 τὰ πτερά. In hanc vocem hzc notat Savil. : « Lege 
περιπετάσματα, inquit Interpres, seu quis alius ad oram 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


λύψει τὸ σχῆμα αὐτῶν ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνῃ, καὶ ἀφε- 
λεῖ Κύριος τὴν δόξαν τοῦ ἱματισμυῦ αὐτῶν. Δύο θεὶς 
ἐγκλήματα, ἀπόνοιαν καὶ ἀσέλγειαν, ἑκάστῳ κατάλ-- 
ληλον ἐπάγει φάρμαχον, καὶ προτέρῳ τὸ πρότερον, 
τῷ δευτέρῳ τὸ ἐχόμενον" τῇ μὲν ἀπονοίᾳ, τὴν τα- 
πείνωσιν, τῷ δὲ καλλωπισμῷ τοῦ σχήματος, τὴν 
ἀναίρεσιν ἐχείνου. Πολέμου γὰρ καταλαθόντος τότε, 
τὰ πάντα οἰχήσεται, φησίν. Αἴ τε γὰρ φλεγμαίνουσαι 
καὶ ἀπονενοημέναι, τῷ φόδῳ ἢ κατασταλεῖσαι, τοῦ 
νοσήματος ἀπαλλαγήσονται αἵ τε μαλαχιζόμεναι καὶ 
διὰ πάντων θρυπτόμεναι, εἰς τὸν τῆς αἰχμαλωσίας 
ἐμπεσοῦσαι ζυγὸν, πάσης ἐκείνης ἐλευθερωθήσονται 
τὴς βλαχείας. Ὥστε δὲ ποιῆσαι τὸν λόγον αὐτοῖς 
φορτιχώτερον, xai χαθάψασθαι τῆς τῶν ἀκροωμένων 
διανοίας, xo χατ᾽ εἶδος διηγεῖται: τὸν χαλλωπισμὸν 
τῶν ἱματίων “ τῶν γυναικῶν ἐχείνων, τῶν χρυσίων, 
τὸν ἐπὶ τῆς ὄψεως, τὸν ἐπὶ τοῦ λοιποῦ σώματος, 
xai πρόεισι καὶ ἐπὶ τὸν τῆς οἰκίας κόσμον. Οὐ γὰρ 
δὴ μόνον τὰ σώματα ἐνεχαλλώπιζον, ἀλλὰ τὴν ὕόριν 
ταύτην χαὶ μέχρι τῶν τοίχων ἐξῆγον, εἰς οὐδὲν 
δέον δαπανώμεναι" καὶ τὰς τρίχας δὲ στρεδλοῦσαι, 
ἁτὰ πτερὰ τῆς τοιαύτης ἀπάτης πάντοθεν ἐτά- 
νυον. Καὶ τοῦτο γοῦν ἐγχαλεῖ λέγων, ὅτι Ἀφελεῖ τὴν 
δόξαν τοῦ ἱματισμοῦ αὐτῶν, xoi τὸν κόσμον αὐτῶν, 
καὶ τὰ ἐμπλόχια αὐτῶν, καὶ τοὺς xopüp.ouc. Κο- 
ρύμδους δὲ λέγει, ἢ κόσμον τινὰ περὶ τὴν κεφαλὴν, 
ἢ αὐτοῦ τοῦ χεφαλοδέσμου τὸ σχῆμα. Καὶ τοὺς μη- 
νίσχους " κόσμον περὶ τὸν τράχηλον σεληνοειδῇ. Καὶ 
τὸ χάθεμα. “ Τάχα τὸ θέριστρον λέγει. Καὶ τὸν χό- 
σμον τοῦ προσώπου αὐτῶν. ᾿Ενταῦθά μοι δοχεῖ ἐπι- 


A τρίμματα xol ὑπογραφὰς αἰνίττεσθαι. Καὶ τὴν σύν- 


θεσιν τοῦ χόσμου τῆς δόξης. Τοῦτο περιχρύσιόν φησι. 
Καὶ τοὺς χλιδῶνας" τὰ περὶ τοὺς βραχίονας χρυσία. 
Καὶ τὰ ψέλλια ck περὶ τοὺς χαρπούς. Καὶ τὸ &p- 
πλόχιον' χόσμον χρυσοῦν περὶ τὴν χεφαλήν. Καὶ τοὺς 
δαχτύλους, xal τὰ περιδέξια - ἃ λέγουσι δεξιάρια. 
Καὶ τὰ ἐνώτια, καὶ τὰ περιπόρφυρα, καὶ τὰ μεσο- 
πόρφυρα, καὶ τὰ ἐπιόλήματα τὰ χατὰ τὴν οἰχίαν, 
xo τὰ διαφανὴ Λαχωνικά. Τοσαύτη γὰρ ἦν αὐτῶν ἣ 
πεοὶ τὴν ἀσέλγειαν σπουδὴ, ὡς μὴ μόνον τοῖς ἐγχω- 
ρίοις χεχρῆσθαι, ἀλλὰ xol πόῤῥωθεν ἐχ τῆς ἀλλο-- 
τρίας αὐτὰς συλλέγειν, χαὶ διαποντίους ἀποδημίας 
ὑπὲρ αὐτῶν στέλλεσθαι. Πολὺ γὰρ τὸ μέσον τῆς 
Παλαιστίνης χαὶ τῆς Λαχεδαίμονος, χαὶ πέλαγος 
ἄπειρον. 


Οὐχ ἁπλῶς τοίνυν τὴν πατρίδα τέθεικεν, ἀφεὶς τὰ 


libri Lutetize anno 1588 excusi: quam vere nescio ; ne- 
que enim convenire videtur. Boisius πτερά retinet : est 
enim, inquit ille, elegans allusio ad pennas pavonis 
erectas et expansas. » 

* Τάχα abest a Reg. et Savil. 


IN ISAIAM, CAP. Ilf. 


ἐσθήματα, ἀλλ᾽ ὥστε τὴν ὑπερδάλλουσαν αὐτῶν 
βχολασίαν ἐμφῆναι. Καὶ τὰ βύσσινα, καὶ τὰ δαχίν- 
θινα, καὶ τὰ χόχκινα, καὶ τὴν βύσσον σὺν χρυσῷ xal 
ϑαχίνθῳ συγκαθυφασμένην, καὶ θέριστρα * χατάχλει- 
στὰ τοῦ χρυσίου. Οὐδὲν γὰρ εἶδος, οὖχ ἐν ἱματίοις, 
oüx ἐν τῷ λοιπῷ χόσμῳ κατέλιπον, ἀλλὰ πᾶσαν 
ἐπῆλθον πολυτελείας δδὸν, τῇ τῆς ἀσελγείας ἐχόαχ- 
ευθεῖσαι τυραννίδι. Ταῦτα δὲ εἰ τότε ἐγχλήματα 
^ πρὸ τῆς χάριτος xol τῆς τοσαύτης φιλοσοφίας, 
ποίας ἂν τύχοιεν συγγνώμης ci πρὸς τὸν οὐρανὸν 
χληθεῖσαι νῦν, καὶ εἰς μαχρότερα σχάμψατα, καὶ 


55 


vestimentorum nomine, sed ut ingentem. earum 
luxum demonstraret. £t byssina et hyacinthina, 
et coccinea, et byssum cum auro et hyacintho 
contextam, et theristra auro adstricta. Nullam 
enim speciem vel in vestimentis vel in alio ornatu 
reliquerunt ; sed omnem luxus viam tentarunt, ex 
lascivim. tyrannide lymphatis similes. Porro si hee 
tunc criminationes offerebantur ante gratiam, et 


C ante tantam philosophiam ; quam veniam conse- 


quantur ill, que nunc in celum vocantur, et ad 
longiora certamina, queque ad. angelorum imita- 


tionem trahuntur, et longe magis hanc superare Mulierum 
possunt lasciviam, et tamen eas qua in scenis et emi 
theatris versantur lascivia vincunt? Quodque gra- Chrysosto- 


vius est, ne peccare quidem se putant. Ideo δ - :- 


πρὸς τὸν τῶν ἀγγέλων ἑλχόμεναι ζῆλον, καὶ μετὰ 
πλείονος τἧς ὑπερθολῆς ταύτην νικῶσαι τὴν ἀσέλ- 
Yewxy , καὶ τὰς ἐπὶ τῆς σκηνῆς ἀποχρύπτουσαι; Καὶ 
τὸ δὴ χαλεπώτερον, ὅτι οὐδὲ ἁμαρτάνειν ἡγοῦνται. 


Διὸ καὶ πρὸς αὐτὰς ἀνάγχη τὴν τοῦ πρόφήτου φω- 
νὴν ὁπλίσαι. Οὐ γὰρ δὴ μόνον πρὸς ἐχείνας, ἀλλὰ 
xod πρὸς ταύτας εἰρήσεται τὸ ἐπαγόμενον, ὅτι [Ἔσται 
ἀντὶ ὀσμῆς ἡδείας κονιορτός. "Opis πῶς χαὶ τὴν τῶν 
μύρων ἀλοιφὴν ἐχθάλλει, καὶ μεγάλην αὐτῇ τίθησι 
τιμωρίαν; Κονιορτὸν γὰρ ἐνταῦθά φησι τὸν αἰρόμενον 
μετὰ τὴν τῆς πόλεως χατασκαφὴν καὶ τὴν τῶν βαρ- 
ὁάρων ἔφοδον. Καὶ γὰρ καὶ πυρὶ xoi σιδήρῳ τότε 
αὐτὴν διενείμαντο, τὸ μὲν αὐτῆς χατασχάψαντες, 
τὸ δὲ ἐμπρησμῷ P παραδόντες. "Toca οὖν προλέγων 
ἔλεγεν, ὅτι Av ὀσμῆς ἡδείας ἔσται χονιορτὸς, καὶ 
ἀντὶ ζώνης σχοινίῳ ζώσῃ " ὅπ᾽ ὄψιν ἄγων τῆς αἰ- 
χμαλωσίας τὸ σχῆμα, καὶ τὴν ἐπὶ τὴν βάρόαρον 
χώραν ἀπαγωγήν. Καὶ ἀντὶ τοῦ χόσμου τῆς χεφα- 
λῆς σου φαλάχρωμα ἕξεις: ἢ τῶν τριχῶν ἀπὸ τῆς 
ταλαιπωρίας ἀποῤῥυεισῶν, ἢ τῶν πολεμίων τοῦτο 
ἐργαζομένων, ἢ αὐτῶν ξαυτάς. ἼἜθος γὰρ ἦν τὸ πα- 


versus illas vox prophete opponenda est. Non 
solum enim adversus illas olim, sed etiam adversus 
has pronuntiabitur id quod sequitur : Erit pro 
suapi odore pulvis. Viden' quomodo unctiones 
etiam unguentorum reprobet, magnumque ipsi ad - 
D scribat supplicium? Pulverem enim hic dicit eum 
qui excitatur post urbem eversam et barbarorum 
incursionem. Nam illam igni et ferro tunc dirue- 
runt, aliud. diruentes, aliud igni tradentes, Hzc 
itaque prenuntians dicebat: Pro suavi odore 
pulvis erit, et pro zona funiculo cingeris; sub 
oculos ponens captivitatis formam, et abductionem 
in barbarorum terram. Et pro ornamento capi- 
tis tui calvitiem habebis ; sive capillis ob mise- 
riam defluentibus, sive id agentibus hostibus, sive 
ipsis seipsas tondentibus. Mos enim erat olim 
E in luctu et calamitate sese tondere et radere. 


Etenim Job, audita liberorum calamitate, caput /o/. t. 2o. 
totondit. Et in sequentibus ait propheta, cum sacco Jsaí. 2». 
et luctu etiam tonsionem futuram. Aliusque rur- '?: 

sum ait : Et radere et tondere super filios tuos wich. x6. 


λαιὸν ἐν πένθει xo συμφορᾷ ἀποχείρεσθαι καὶ ξύρε-- 
σθαι. Καὶ γὰρ ὃ Ἰὼδ ἀπεχείρατο τὴν χεφαλὴν, dxoó- 
σας τῶν παίδων τὴν συμφοράν. Καὶ προϊὼν 6 προ- 
φήτης, μετὰ σάχχου xai κοπετοῦ καὶ ξύρησιν ἔφησε 


γενέσθαι. Καὶ ἄλλος πάλιν φησί: Καὶ ξυρῆσαι καὶ 
. χεῖραι ἐπὶ τὰ τέχνα σου τὰ τρυφερά, Καὶ ἀντὶ τοῦ 

χιτῶνος τοῦ μεσοπορφύρου περιζώσῃ σάκκον. Ἄρα 
οὗ Boxsi φοδερὰ εἶναι ταῦτα καὶ ἀφόρητα; Ἀλλ᾽ ἐφ’ 


delicatos. Et pro tunica purpura clavata pre- 
cingeris sacco. Annon hec terribilia et intole- 
randa esse videntur? Verum apud nos non hic 
gradum sistet ultio, sed vermis venenatus, sed te- 


ἡμῶν οὗ μέχρι τούτων" στήσεται τὰ τῆς τιμωρίας, ;s nebre. interminabiles excipient. Si enim illos ca- 


ἀλλὰ σχώληξ ἰοδόλος xoi σχότος ἀτελεύτητον διαδέ- 
ξεται. Ἐΐ γὰρ ἐκείνους αἰχμαλωσία χαὶ δουλεία καὶ 
τὰ ἔσχατα ἀνέμενε χαχὰ ἀντὶ τοῦ χαλλωπισμοῦ * ὅτι 
γὰρ τούτου ἀπήτει δίκην, καὶ ἰδικῶς τὴν ἁμαρτίαν 
ταύτην ἐχόλαζεν, ἄχουσον πῶς καταλέξας ἐχεῖνα, 
ἐπήγαγε καὶ τὴν αἰτίαν - " Ταῦτά σοι ἀντὶ καλλω- 


ἃ κατάχλειστα. Quo χατάληπτα supra dixerat, hic 
χατάκλειστα vOcat ; alterutro in loco mendum esse puto : 
in Bibliis χατάχλιτα. 

b Reg. et Savil. παραδίδοντες. 

ἃ Ταῦτά cot ἀντὶ χαλλωπισμοῦ : Heec tibi. pro ornatu. 

TOM. VI. 


A ptivitas , servitus , et extrema mala exceperunt, 
idque pro ornatu : quod enim hujus pcenas .exi- 
geret, et hoc proprie peccatum puniret, audi quo- 
modo his enumeratis, causam subjunxit : ec 
tibi pro ornatu ; si igitur Judae mulieres ob ta- 
lem ornatum tantas subiere poenas, patria a fun- 


Ait Chrysostomus Isaiam post enumerationem illam 
muliebrium ornamentorum his verbis recensionem suam 
claudere. Verum hzec non reperio in Bibliis τῶν ο΄, Sed 
magna olim erat exemplarium varietas, ut in Przlimi- 
naribus ad Hexapla alibique diximus. ἐς 

5 


Dens non 
semper si- 
milia pec- 
cantes — si- 
militer ca- 
stigat, 


Matth. 1o. 
15. 


Act. 5. 


54 $. JOANNIS CHRYSOST. 


damentis excisa, et post tantam voluptatem serva, 
captivz et extorres, in alienam regionem abductoe 
sunt, ac fami, pesti. milleque mortibus tradite ; 
annon perspicuum est, nos graviora passuros esse, 
qui in eadem peccata incidimus? Quemadmodum 
enim honores majores, ita graviora supplicia. 
Quod si nulla mulier talem ornatum affectans hac- 
tenus aliquid tale passa est, ne ideo confidat. 
Mos enim est Deo penas definire uni et alteri, et 
per illos commonefacere caeteros omnes de poenis 
qui ipsos excepturz sunt. Ut autem id clarius 
evadat, peccatum grave admiserunt olim ii qui 
Sodoma incolebant, extremas dederunt pcenas, iis 
immissis fulminibus, et urbibus, populis terraque 
ipsa cum corporibus simul combustis. Quid igi- 
tur? nullusne post. illos similia ausus est? Multi 
certe, et in multis per orbem locis. Cur ergo nihil 
hujuscemodi passi sunt? Quia longe graviori re- 
servantur supplicio. Ideo namque Deus postquam 
id semel fecit, destitit, ut. qui talia auderent, 
etiamsi hic penas non darent, certo scirent se 
numquam effugituros esse. Quomodo enim consen- 
taneum rationi fuerit, ante gratiam et ante legem, 
eos qui neque prophetas , neque alium quempiam 
audivissent, pro admissis peccatis talia passos esse ; 
eos autem qui post illos tantam providentiam nacti 
sunt, neque exemplo temperantiores evaserunt, id 
quod peccatum reddit longe gravius, pcenam ipsis 
destinatam effugere? Cur ergo hactenus poenas non 
dederunt? Ut ediscas illos longe graviori reser- 
vari supplicio. 


10. Quod enim possint atrociora infligi, quam 
Sodomitis, audi Christum dicentem : Tolerabi- 
lius erit terre Sodomorum et Gomorrhe in 
die judicii, quam. cigitati huic. lta ut etiam si 
qua hoc ornatu fulgent mulieres non paria patian- 
tur iis, quze tunc ornabantur, ne confidant. Nam 
tolerantia patientiaque graviorem accumulat ignis 
fornacem, majoremque flammam efficit. Hoc Ana- 
niz et Sapphira contigit. Nam illi in principio et 
exordio przdicationis, cum ex pecuniis illis quid- 
piam suffurati essent, confestim abrepti sunt; post 
illos autem multi qui talia aussi fuerant, nihil per- 
pessi sunt. Qui igitur rationi consentaneum esse 
possit, justum judicem, qui paria omnibus distri- 
buit, eos qui minus peccaverint ulcisci ; eos autem 
qui graviora admisere scelera dimittere? Annon 
palam est , quia diem statuit, in qua judicaturus 
est orbem, ideo supplicium differre, ut aut patien- 
tia ejus meliores reddantur ; aut si in iisdem per- 


ARCHIEP. 


Β 


CONSTANTINOP. 


πισμοῦ " e τοίνυν ᾿Ιουδαῖαι γυναῖχες χεχαλλωπισμέ- 
ναι τοσαύτην ὑπέμειναν τιμωρίαν, τῆς πατρίδος ἐχ 
βάθρων ἀνασπασθείσης, χαὶ μετὰ τὴν πολλὴν τρυ- 
φὴν δοῦλαι xo αἰχμάλωτοι χαὶ ἀπόλιδες εἰς τὴν 
ἀλλοτρίαν ἀπενεχθεῖσαι χώραν, χαὶ λιμῷ χαὶ λοιμῷ 
xa θανάτοις παραδοθεῖσαι μυρίοις * πῶς οὖχ εὔδηλον, 
ὅτι χαλεπώτερα ἡμεῖς πεισόμεθα τοῖς αὐτοῖς περι- 
πίπτοντες; Ὥσπερ γὰρ αἵ τιμαὶ μείζους, οὕτω χαὶ 
a τιμωρίαι βαρύτεραι. Εἰ δὲ μή τις οὐδέπω τὸ τοιοῦ- 
τὸν ἔπαθε γυνὴ χαλλωπισαμένη, μὴ θαῤῥείτω. " Edoc 
γὰρ τῷ Θεῷ τοῦτο, τὰς τιμωρίας ὁρίζειν ἐφ᾽ ἑνὸς 
καὶ δευτέρου, xoi δι᾽ ἐχείνων νομοθετεῖν τοῖς λοιποῖς 
ἅπασι τὰ χαταληψόμενα αὐτοὺς δεινά. Ἵνα δὲ χαὶ 
σαφέστερον ὃ λέγω ποιήσω, ἥμαρτον ἁμαρτίαν χα- 
λεπὴν οἵ τὰ Σόδομα οἰχοῦντές ποτε, ἔδοσαν δίχην 
τὴν ἐσχάτην, τῶν σχηπτῶν ἐχείνων χατενεχθέντων, 
xo τῶν πόλεων, καὶ τῶν δήμων xol τῆς γῆς αὐτοῖς 


€ σώμασιν ἐμπρησθέντων ἁπάντων. Τί οὖν; οὐδεὶς μετ᾽ 


ἐχείνους τὰ ἐχείνων ἐτόλμησε; Πολλοὶ μὲν οὖν, καὶ 
πολλαχοῦ τῆς οἰχουμένης. Πῶς οὖν οὐδὲν τοιοῦτον 
ἔπαθον ; Ὅτι ἑτέρᾳ χαλεπωτέρᾳ τηροῦνται τιμωρίᾳ. 
Διὰ γὰρ τοῦτο ἅπαξ αὐτὸ ποιήσας ὃ Θεὸς ἀπέστη, 
ἵνα οἵ τὰ αὐτὰ τολμῶντες, χἂν μὴ δῶσιν ἐνταῦθα 
δίκην, εἰδότες ὦσι σαφῶς; ὅτι οὐδέποτε διαφεύξονται. 
Πῶς γὰρ ἂν ἔχοι λόγον, πρὸ μὲν τῆς χάριτος χαὶ 
τοῦ νόμου, καὶ μήτε προφητῶν, wire ἄλλου τινὸς 
ἀχηχοότας, ἁμαρτόντας τοιαῦτα παθεῖν, τοὺς δὲ μετ᾽ 
ἐχείνους τοσαύτης ἀπολαύσαντας προνοίας, χαὶ μηδὲ 


D τῷ παραδείγματι γενομένους σωφρονεστέρους, ὃ 


πολλῷ χαλεπωτάτην ποιεῖ τὴν ἁμαρτίαν, διαφυγεῖν 
τὴν ἐπὶ τοῦτο κειμένην δίκην; Πῶς οὖν οὐχ ἔδοσαν 
οὐδέπω χαὶ σήμερον; Ἵνα μάθῃς ὅτι πολὺ χαλεπω- 
τέρᾳ τηροῦνται τιμωρίᾳ. 

Ὅτι γάρ ἐστι χαλεπώτερα Σοδόμων παθεῖν, ἄχου- 
σον τοῦ Χριστοῦ λέγοντος " ᾿Ανεχτότερον ἔσται γῆ 
Σοδόμων καὶ Γομόῤῥας ἐν ἡμέρᾳ χρίσεως, ἢ τῇ πόλει 
ταύτῃ. Ὥστε κἂν χαλλωπιζόμεναι νῦν γυναῖκες μὴ 
πάθωσιν, ἅπερ ἔπαθον αἵ τότε χαλλωπιζόμεναι, μὴ 


 θαῤῥείτωσαν. Ἢ γὰρ ἀνοχὴ αὐτὴ xci ἢ μαχροθυμία 


χαλεπωτέραν σωρεύει τοῦ πυρὸς τὴν χάμινον . χαὶ 
μείζονα τὴν φλόγα ἐργάζεται: Τοῦτο xoi ἐπὶ Ἀνα- 
νίου καὶ Σαπφείρας γέγονε. Καὶ γὰρ ἐχεῖνοι ἐν ἀρχῇ 
xol προοιμίῳ τοῦ κηρύγματος ὑφελόμενοι τῶν χρη- 
μάτων ἐχείνων, ἀθρόον ἀνηρπάσθησαν, μετὰ δὲ ἐχεί- 
vouc πολλοὶ τοιαῦτα τολμήσαντες, οὐδὲν ἔπαθον. Πῶς 


41 οὖν ἂν ἔχοι λόγον, τὸν δίκαιον χριτὴν χαὶ πᾶσι τὰ 
Α ἴσα νέμοντα, τοὺς μὲν ἧττον ἡμαρτηκότας χολάσαι, 


τοὺς δὲ χαλεπώτερα ποιήσαντας ἀφεῖναι; Οὐχ εὔδη-- 
λον, ὅτι ἐπειδὴ ἔστησεν ἡμέραν, ἐν ἣ μέλλει κρίνειν 
τὴν οἰκουμένην, διὰ τοῦτο ἀνεδάλλετο τὴν τιμωρίαν, 
ἵνα ἢ τῇ μαχροθυμίᾳ γένωνται βελτίους, ἢ τοῖς αὖ-- 
τοῖς ἐπιμένοντες χαλεπώτερα πάθωσιν ; Ὅταν τοίνυν 


IN ISAIAM, CAP. 1!if. 


ἁμαρτόντες τὰ αὐτὰ τοῖς ἤδη πεπλημμεληχόσι xal 
χολασθεῖσι, μὴ τὰ αὐτὰ πάθωμεν, μὴ θαῤῥῶμεν, 
ἀχλὰ μᾶλλον φοθώμεθα. Ὥσπερ γὰρ νόμον τὴν ἐπ᾽ 
ἐχείνων τιμωρίαν ἐξήνεγκεν ὃ Θεὸς, πᾶσι παραινῶν, 
χαὶ λέγων, ὅτι διὰ τοῦτο τὸν ἐξ ἀρχῆς ἁμαρτόντα 
ἐχόλασα, ἵνα xo σὺ ὃ μετ᾽ ἐκείνους πλημμελῶν, v 
αὐτὰ ἀναμένης, ἵνα ματαδάλλῃ καὶ γένῃ βελτίων. 
Τοῖς γὰρ τοιούτοις ἁμαρτήμασι τοιαῦται χεῖνται τι- 
μωρίαι, χἂν μὴ παραχρῆμα ἔρχωνται. Τούτοις δὲ 
οὔχ ἁπλῶς ἐνδιέτριψα, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ πονηρὸν νόσημα 


εἰς τὰς τῶν ἀνθρώπων εἰσῆλθεν οἰχίας διὰ τῆς τῶν. 


γυναικῶν βλακείας, 6 τῆς φιλοχοσμίας ἔρως, ὃς καὶ 
τὴν τῶν χρημάτων ἐπέτεινε." ῥανίδα,, εἰς ἀκαίρους 
δαπάνας τοὺς ἄνδρας ἐμιαλὼν, καὶ πολέμου καὶ στά- 
σεως xal φιλονεικίας ὑπόθεσις γινόμενος καθημερινῆς, 
χαὶ τὰς τῶν πενήτων χατατείνων γαστέρας. “Ὅταν 
γὰρ ἅπασαν τὴν οὐσίαν γυνὴ; ἢ καὶ τὸ πλέον τῶν 
ὄντων, εἰς τὴν τοῦ σώματος ὕδριν ἀναγχάζη τὸν 
ἄνδρα δαπανᾶν (ὕδρις γὰρ σώματος, τὸ περικείμενον 
χρυσίον), ἀνάγκη τὴν χεῖρα συστέλλεσθαι πρὸς τὴν 
τῆς ἐλεημοσύνης φιλοτιμίαν. Καὶ πολλὰ δὲ ἕτερα ex 
τούτου τιχτόμενά ἐστιν ἰδεῖν ἁμαρτημάτων εἴδη. 
Ἀλλὰ ταῦτα ἀφέντες τῇ πείρᾳ τῶν πασχόντων εἰ- 
δέναι σαφῶς, τῶν ἐχομένων ἁπτώμεθα. Μετὰ “γὰρ 
τὸ παραστῆσαι τῆς αἰχμαλωσίας τὸ σχῆμα, καὶ εἰ- 
πεῖν, ὅτι ἀντὶ τοῦ καλλωπισμοῦ ταύτην ἐπάγω, ἐπι- 
τείνει τὴν συμφορὰν, λέγων " Καὶ 6. υἱός σου 6 χάλ- 
λιστος, ὃν ἀγαπᾷς, μαχαίρᾳ πεσεῖται, καὶ οἱ ἰσχύ-- 
οντες ὑμῶν μαχαίρᾳ πεσοῦνται. "Toyo γὰρ αἰχμα- 
λωσίας χαλεπώτερον. Καὶ γάρ ἐστι ζωὴ θανάτου πι- 
χροτέρα. Ὅταν γὰρ μετὰ τῆς δουλείας χαὶ ἄωρα 
πένθη θρηνεῖν ἀναγκάζωνται, ἐννόησον ὅσον τῆς συμ.- 
φορᾶς τὸ μέγεθος, τῶν *xuÜ' ἑαυτὰ πιχρῶν ὄντων 
συναπτομένων ἀλλήλοις. Καὶ γὰρ ei αἰχμαλωσία μόνη 
ἦν, ἀφόρητον ἦν τὸ δεινόν * xo εἰ ἐν ἐλευθερίᾳ ζών- 
τῶν τοιαῦτα συνέθαινε πένθη, θανάτου πικροτέρα ἦν 
4 ζωή. Ἀλλὰ νῦν ἀμφότερα ἔσται, φησὶ, * συνηγμένα 
ἀλλήλοις. Μᾶλλον δὲ διπλῆν δεῖ ταύτην χαλεῖν συμ- 
φορὰν, καὶ τριπλῆν, καὶ τετραπλῆν, ὅταν χαὶ υἱὸς, καὶ 
χάλλιστος ; καὶ ποθούμενος, καὶ ὑπὸ βαρθάρων, ἀλλὰ 
μὴ τῷ χοινῷ τῆς φύσεως καταλύει νόμῳ τὸν βίον " 
καὶ μετὰ τούτου χαὶ οἵ ἐν ἡλικίᾳ πάντες, ὥστε μηδὲ 
ἐλπίδα αὐτοῖς εἶναι χρηστὴν, ὅσον εἰς ἀνθρωπίνην fixe 
βοήθειαν καὶ συμμαχίαν. * Καὶ ταπεινωθήσεται" xol 


ἃ Reg. ἁμαρτῶντες, et sic superius ἀμαρτῶντας; €t 
ἁμαρτῶντα Wfra. 

b. βανίδα. Savilius suspicatur legendum τυραννίδα ; ita 
tamen ut hanc etiam vocem propositam huic loco non 
prorsusaptam existimet. Aliam substituendam proponit 
vocem Boisius, nempe ἔρωτα. Sed ne huic assentiamur 
obstat nimia vocum diversitas. Ut ut res est, ῥανίδα hic 
peregrinum olet. Mox Reg, ἐμθαλών recte. Morel. et 
Savil. ἐχθαλών. Sed hic postremus subodoratus est le- 


ὰ B 


C 


D 


E 


55 


sistant, atrociora patiantur? Cum igitur eadem sce- 
lera admittimus , que admiserunt illi qui suppli- 
cio affecti sunt, nec eadem qua illi patimur, ne 
confidamus, sed magis timeamus. Sicut enim le- 
gem tulit Deus per illorum supplicium , omnes 
admonens, dicensque : Ideo eum qui ab initio pecca- 
vit supplicio affeci, ut et tu, qui post illos scelera 
admittis, eadem ipsa exspectes, et convertaris ct 
melior evadas, Similibus enim criminibus similes 
pon constitute sunt, etiamsi non statim veniant. 
In his porro non sine causa sum immoratus ; sed 
quia noxius ille morbus in hominum zdes ingres- 
sus est ob mulierum mollitiem, amor videlicet or- 
namentorum, qui pecuniarum impensas auxit, in 
sumtus intempestivos homines conjiciens, ac belli, 
dissensionis, et quotidianz litis causa est, paupe- 
rumque ventres atterit. Cum enim totas facultates, 
aut spe ultra facultates, mulier in contumeliam 
corporis sui virum cogat impendere ( nam certé 
contumelia corporis est aurum. circumpositum ), 
necesse prorsus est manum retrahere ab e'eemosy- 
na eroganda. Multaque alia hinc orta peccata vi- 
dere est. Verum his dimissis, ut ea experientia di- 
scant ii, qui hec patientur, ea qua sequuntur 
attingamus. Postquam captivitatis formam decla- 
ravit, et dixit : Pro ornatu ipsam inducam, auget 
calamitatem, dicens : Et filius tuus pulcherri- 
mus, quem diligis, gladio cadet, et fortes vestri 
gladio cadent. Hoc quippe est vel captivitate 
gravius. Est enim vita quedam morte acerbior. 
Nam quando cum servitute intempestivos luctus 
prosequi coguntur, cogita quanta sit calamitatis 
magnitudo, cum continuata serie erumnz sibi 
mutuo succedunt. Nam etsi captivitas sola ades- 
set, ea tamen esset intolerandum malum : et si in 
libertate viventibus tales luctus contingerent, 
morte acerbior vita esset. Sed nunc hac ambo 
erunt, inquit, mutuo conjuncta. Imo potius hanc 
calamitatem duplicem appellare par est, etiamque 
triplicem et quadruplicem , quando et filius, et 
pulcherrimus , et. dilectus, et a barbaris casus, 
sed neque ex communi nature lege vitam clausit ; 
et cum illo omnes qui in etatis flore erant, ita ut 
nullam spem bonam haberent, quantum attinebat 


gendum esse ἐμθαλών. Paulo post Morel. ὑπόθεσις γινόμε- 
vos. Savilius ὑπόθεσις γινομένη. Reg. ὑπόθεσις γινομένης. 
Prastat lectio Morelli. 

* Reg. et Savil, χατ᾽ ἑαυτῶν. 

* [Savil, fs. συνημμένα. 

ἃ καὶ ταπεινωθήσεται. Allenus legendum indicat χαὶ 
ταπεινωθήσονται. Et vere sic legendum est, ut supra. Sed 
nihil ausi sumus mutare. 


Job. 29. 2. 


56 


S. 


JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


ad humanum auxilium et commilitium. Et humi- V5 πενθήσουσιν αἱ θῆχαι τοῦ χόσμου ὑμῶν, xoà χατα- 


liabitur : et lugebunt thece ornatus. vestri, et 
derelinqueris sola, et ad terram. prosterneris. 
Per hac omnia luctum amplificat, auget timorem, 
angorem reddit majorem. Sub: aspectum ducit 
&rumnas, extendit calamitatis narrationem, quo- 
quoversum circumcurrens, undique tristia colli- 
gens ob auditorum  stoliditatem. Nam optabile 
fuisset illas tot minis exagitatas sese erigere, et in 
sensum futurarum calamitatum venire. Ideo sub- 
junxit id quod miserabile prorsus esse videbatur, 


quod auri thecam evacuatam visure essent, in B 


monumentum pristinze prosperitatis, ut per oculos 
moerorem vigentem servarent. Etenim tunc nos 
magis angere solent calamitates , cum illas cum 
pristina felicitate comparamus ; comparatio quippe 
gravius ulcus efficit. Hoc igitur et Job olim dice- 
bat : Quis me ponat secundum mensem dierum 
pristinorum ? narratque divitias omnes , et bona 
sibi quasi ex fontibus affluentia, honores, proven- 
tus, splendorem omnem; ita ut illorum compara- 
tione multo graviores ostendat aerumnas przssen- 
tes, quie ipsum exceperant. Quod etiam nunc 
propheta fecit, thecas. commemorans, neque his 
contentus, illas inducens lugentes. Hzc enim di- 


λειφθήσῃ μόνη, xo εἰς τὴν γὴν ἐδαφισθήση. Διὰ 
πάντων αὔξει τὸν θρῆνον, ἐπιτείνει τὸν φόθον, ἀκμά-- 
ζουσαν τὴν ἀγωνίαν ἐργάζεται, ὑπ᾽ ὄψιν ἄγει τὰ δεινὰ, 
εὐρύνει τῆς συμφορᾶς τὴν διήγησιν, πανταχοῦ περι- 
τρέχων, πάντοθεν συνάγων τὰ λυπηρὰ διὰ τὴν τῶν 
ἀχουόντων ἀναισθησίαν. Ἀγαπητὸν γὰρ ἦν τοσαύταις 
κατασειομένας αὐτὰς ἀπειλαῖς ἀνενεγχεῖν, καὶ λαδεῖν 
αἴσθησιν τῶν μελλόντων συμδήσεσθαι λυπηρῶν. Διὰ 
δὴ τοῦτο καὶ ἐπήγαγεν, ὃ σφόδρα ἐλεεινὸν εἶναι δοχεῖ, 
τὸ χρυσίου θήχην δρᾷν κεχενωμένην, ὑπόμνημα τῆς 
παλαιᾶς εὐπραγίας, διὰ τῆς ὄψεως ἀχμάζουσαν διατη- 
ροῦν τὴν ἀλγηδόνα. Καὶ γὰρ τότε μάλιστα δάχνειν 


ὑμᾶς εἰώθασιν αἱ συμφοραὶ, ὅταν αὐτὰς ταῖς προτέ- 


ραις παραδάλλωμεν εὐημερίαις" χαὶ ἣ σύγχρισις χα- 
λεπώτερον τὸ ἕλχος ἐργάζεται. Τοῦτο γοῦν ποτε καὶ 
ὃ Ἰὼδ θρηνῶν ἔλεγε: Τίς ἄν με θείη μετὰ μῆνα 
ἡμερῶν τῶν ἔμπροσθεν; xol διηγεῖται τὸν πλοῦτον 
ἅπαντα, xo τὰ ὥσπερ ἐκ πηγῶν ἐπιῤῥέοντα ἀγαθὰ, 
τὰς τιμὰς, τὰς προσόδους, τὴν περιφάνειαν ἅπασαν, 
ὥστε τῇ συγχρίσει τούτων πολλῷ χαλεπώτερα δεῖξαι 
τὰ παρόντα xal χατειληφότα αὐτὸν δεινά. Ὃ δὴ καὶ 
ὃ προφήτης νῦν ἐποίησε, τῶν θηχῶν ἀναμνήσας, χαὶ 
οὐδὲ τούτοις ἀρχεσθεὶς, ἀλλὰ χαὶ εἰσαγαγὼν αὐτὰς 
πενθούσας. ᾿Εμφαντιχώτερον γὰρ τοῦτο τοῦ λόγου τὸ 


cendi formula emphasi plenior est, cum tales pro- € εἶδος, ὅταν τοιαύτας ἐργάζηται προσωποποιίας. Ἤδη 


sopopceias efficit. Jam ergo et vineas lugentes in- 
ducit et vinum, ut auditores magis pungat, et illo- 
rum crassitiem attingat. Quid autem est, Derelin- 
queris sola? Et auxiliatoribus, inquit, et Dei 
providentia eris vacua, et omni alio splendore spo- 
liata, hostibusque undique cincta, in. mediisque 
conclusa barbaris. Sub hec volens humiliationis 
magnitudinem ostendere, ait : Et.ad terram prc- 
sterneris. Non ait, Cades, vel, Dejicieris ; sed 
alia usus est dictione, que vilitatem ejus omnem 
clarius exprimeret. 


CAPUT IV. 


1. Et apprehendent septem mulieres in die illa 
virum unum, dicentes : Panem nostrum come- 
demus, et vestimentis nostris operiemur : czte- 
rum nomen tuum invocetur super nos, aufer 
opprobrium nostrum. 


1. Paucitatem virorum ex bello residuorum 
vult ostendere, et quomodo ad minimum nume- 
rum redactus sit populus Judaeorum. Neque enim 


γοῦν xal ἀμπέλους θρηνούσας εἰσάγει,, xal οἶνον, ὥστε 
μᾶλλον χαθικέσθαι τῶν ἀχροωμένων, καὶ τῆς παχύ- 
τῆτος αὐτῶν χαθάψασθαι. Τί δέ ἐστι, Καταλειφθήσῃ 
μόνη; Καὶ συμμάχων, φησὶ, καὶ τῆς τοῦ Θεοῦ προ- 
νοίας ἐρημωθεῖσα, καὶ τῆς ἄλλης περιφανείας γυμνω- 
θεῖσα πάσης, xoi πανταχόθεν ὑπὸ τῶν πολεμίων 
χυχλουμένη, χαὶ ἐν μέσοις ἀπειλημμένη βαρδάροις. 
Εἶτα τὴν ὑπερθολὴν τῆς ταπεινώσεως παραστῆσαι 
θέλων, φησί - Καὶ εἰς τὴν γῆν ἐδαφισθήσῃ. Οὐδὲ πέση, 
εἶπεν, οὐδὲ, χατενεχθήσῃ,, ἀλλ᾽ ἑτέρᾳ λέξει σαφέστε- 
gov ἐνδειχνυμένῃ τὴν εὐτέλειαν αὐτῆς ἅπασαν ἀπε- 
χρήσατο. 


ΚΕΦΑΛ. δ΄. 


Ὁ Καὶ ἐπιλήψονται ἑπτὰ γυναῖχες ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνη 


ἀνθρώπου ἑνὸς, λέγουσαι" τὸν ἄρτον ἡμῶν φαγώ- 
μεθα, καὶ τὰ ἱμάτια ἡμῶν περιδαλώμεθα " πλὴν τὸ 
ὄνομά σου χεχλήσθω ἐφ᾽ ἡμᾶς, ἄφελε τὸν ὀνειδι-- 
σμὸν ἡμῶν. 


Τὴν ἐκ τοῦ πολέμου συμόδᾶσαν ὀλιγανθρωπίαν 
ἐμφῆναι βούλεται; καὶ πῶς εἰς ἐλάχιστον "περιέστη ὃ 
δῆμος τῶν Ιουδαίων. Οὐδὲ γὰρ προστασίας ἔφησαν 


a Morel. et Bavaricus περιέστη. Reg. et Savil. περίεστιν, minus recte. 


IN ISAIAM, CAP, IV. 


δεῖσθαι ταῖς γυναιξὶ προσηκούσης ὑπὸ ἀνδρῶν mapé- 
χεσθαι, ἀλλὰ ἀτελὴ τῆς λειτουργίας αὐτὸν ἀφεῖναι 
ταύτης, καὶ στέργειν καὶ ἀγαπᾶν, εἰ ἁπλῶς γοῦν καὶ 
ὡς ἔτυχε τοῦ τῆς χηρείας ἀπαλλάγειεν ὀνόματος. 
Τοῦτο γάρ ἐστιν" Ἄφελε τὸν ὀνειδισμὸν ἡμῶν' ἐπειδὴ 
τὸ παλαιὸν ὄνειδος P τοῦτο εἶναι ἐδόχει. Τῇ δὲ ἡμέρα 
ἐχείνῃ ἐπιλάμψει 6 Θεὸς ἐν βουλῇ μετὰ δόξης ἐπὶ τῆς 
γῆς, τοῦ ὑψῶσαι καὶ τοῦ δοξάσαι τὸ καταλειφθὲν τοῦ 
Ἰσραήλ. Ἐπειδὴ σφόδρα κατέσεισε τὴν διάνοιαν 
αὐτῶν τὴ τῶν λυπηρῶν ἀπειλῇ, xaX τὴν συμφορὰν 
ἱκανῶς ἐτραγῴδησε, xal μαχρὸν ἀπέτεινε λόγον τὰ 
φοδερὰ διηγούμενος, * μεταδάλλει λοιπὸν ἐπὶ τὰ χρη- 
στότερα. Τοῦτο γὰρ ἰατρείας ἀρίστης τρόπος, μὴ 
τέμνειν μιηδὲ καίειν μόνον , ἀλλὰ καὶ τὰς ἐχεῖθεν γινο- 
μένας ὀδύνας προσηνέσι παραμυθεῖσθαι φαρμάχοις * 
τοῦτο δὴ καὶ αὐτὸς ποιεῖ. Οὐ γὰρ δὴ εἰς τὰ σχυθρωπὰ 
καταλύσειν ἔφησε τὸ πᾶν, ἀλλὰ P τῶν πονηρῶν ἐκ 
μέσου ληφθέντων διαδέχεσθαι τὰ χρηστότερα " καὶ οὐκ 
ἀπαλλαγὴν ἔσεσθαι μόνον τῶν ἀηδῶν, ἀλλὰ καὶ πολ- 
λὴν τὴν περιφάνειαν καὶ μεγάλην τὴν λαμπρότητα. 
Ὑοῦτο γὰρ ἐπίλαμψιν Θεοῦ χαλεῖ, τὸ σχότος τῆς ἀθυ- 
μίας λύουσαν, καὶ φαιδρὰν ποιοῦσαν ἡμέραν, καὶ 
περιφανεῖς χαθιστῶσαν. Τὸ δὲ, "Ev βουλῇ, ὅτι συν- 
ετῶς, φησὶ, πάντα ἐργάσεται, xol μετὰ τῆς προση- 
χούσης αὐτῷ σοφίας. Καὶ ἔσται τὸ καταλειφθὲν τοῦ 
Ἰσραὴλ ἕν Σιὼν, καὶ τὸ χαταλειφθὲν ἐν "lepouca- 
Mh, ἅγιοι χληθήσονται πάντες οἱ γραφέντες εἰς 
ζωὴν ἐν Ἱερουσαλήμ. Ἵνα. μάθης ὅτι οὗ συντυχίας 
τινὸς ἣ σωτηρία γέγονε τῶν διαφυγόντων τὸν χίνδυνον, 
ἀλλ᾽ ix τῆς ἄνωθεν ψήφου τειχισθέντες, καὶ ἐν μέσοις 
τοῖς δεινοῖς ὄντες οὐχ ἑάλωσαν, διὰ τοῦτό φησιν" 
Ἅγιοι χληθήσονται πάντες οἱ γραφέντες εἰς ζωὴν ἐν 
Ἱερουσαλήμ,, Ot ἀφορισθέντες, φησὶν, οἱ δοκιμασθέν- 
τες, * οἱ τυπωθέντες, μηδὲν παθεῖν δεινόν. Εἰχότως δὲ 
αὐτοὺς ἁγίους καλεῖ, δεικνὺς, ὅτι οὐχ ἁπλῶς ὃ ἀφο- 
ρισμὸς αὐτοὺς ἀπήλλαξεν, οὐδὲ ἁπλῶς fj τοῦ Θεοῦ 
ψῆφος“ ἀλλά τι καὶ f τῶν τρόπων εἰσήνεγχεν ἀρετὴ, 
εἴτε προτέρα, εἴτε μετὰ ταῦτα. Εἰ γὰρ καὶ χρηστοί 
τινες ἦσαν xo ἐπιεικεῖς, ἀλλ᾽ ὅμως ὑπὸ τῶν συμδάν- 
των βελτίους ἐγένοντο καὶ ἀχριδέστεροι. Καθάπερ γὰρ 
τὸ χρυσίον τῷ πυρὶ παραδιδόμενον πᾶσαν ἀποτίθεται 
χηλῖδα, οὕτω καὶ οἵ σπουδαῖοι σπουδαιότεροι καθί- 
στανται ἐν τοῖς πειρασμοῖς, πᾶσαν ἀπονιπτόμενοι 
ῥᾳθυμίαν. Ὅτι ἐχπλυνεῖ Κύριος τὸν ῥύπον τῶν υἱῶν 
xa τῶν θυγατέρων Σιὼν, καὶ τὸ αἷμα ἐχχαθαριεῖ ἐκ 
μέσου αὐτῶν πνεύματι χρίσεως καὶ πνεύματι καύσεως. 


b Τοῦτο post ὄνειδος in Bavar. et Morel. adest, in Reg. 
et Savil. non habetur, 

^ Morel. μεταθάλλει. Savil. μεταλαμβάνει, et in mar- 
gine notat ἴσως μεταθαίνει. 

b Τῶν πονηρῶν ἐχ μέσου ληφθέντων. Vost aliquantulum 
an sic interpretari oporteret ; ὑμργοῦὶς de medio subla- 


57 


E sibi subsidio opus esse dixerunt, quod mulieribus 
a viris ferri par est, sed se illum a tali officio im- 
munem complecti et amare, si utcumque solum ἃ 
viduitatis nomine liberentur. Id enim sibi vult il- 
lud : Aufer opprobrium nostrum : quoniam olim 
id vituperio esse videbatur. 2. In die illa splende- 
bit Deus in concilio cum gloria superterram, ut 
exaltet et glorificet quod relictum est. Israélis. 
Quia ex tristium comminatione animum illorum 
admodum concussit, et calamitatem satis traduxit, 
longoque sermone terribilia narravit, ad meliora 
demum se convertit. Illa enim medicinze optima ra- 
tio est, non solum secare et urere, sed dolores inde 
partos duleioribus pharmacis lenire : id ipse nunc 
facit. Neque enim in tristia totum desiturum esse 
ait, sed malis de medio sublatis meliora eventura 
esse; neque tantum arumnarum solutionem fore 
ait, sed etiam multum splendorem magnamque 
claritatem. Hoc enim illustrationem Dei vocat 
qua tristitie tenebras solvat, letamque diem pa- 
riat, ipsosque illustriores reddat. lllud autem; 
In consilio, significat eum prudenter omnia face- 
re, et cum sapientia sibi competenti. 3. £t erit 
quod residuum fuerit Israelis in Sion, et quod 
relictum fuerit in Jerusalem, sancti vocabun- 
tur omnes qui scripti sunt ad vitam in Jerusa- 
lem. Ut scias non fortuito casu salutem nactos 
esse eos qui periculum effugerunt, sed caelestis 
sententize decreto munitos, etiam in mediis malis 
C non captos fuisse, ideoait : Sancti vocabuntur 
omnes qui scripti sunt ad vitam in Jerusalem. 
Qui segregati sunt, inquit, qui probati, qui si- 
gnati, ut nihil mali paterentur. Jure autem illos 
sanctos vocat, ostendens segregationemr non te- ' 
mere, nec sine causa Dei decretum illos ser- 
vasse : sed aliquid illi rei contulisse virtutem, 
sive ea precesserit, sive post subsequuia sit. 
Etiamsi enim boni quidam fuerint et equi, at- 
tamen ex iis quz contigerunt meliores ac di- 
ligentiores evaserunt. Quemadmodum enim au- 
rum igni traditum omnem scoriam deponit, sic 
et probi in tentationibus probiores fiunt, omnem 
abluentes socordiam. 4. Quia abluet Dominus 
sordem filiorum et filiarum Sion, et sanguinem 
expurgabit de medio eorum spiritu judicii, et 
spiritu ardoris. Duplicem hic ^mihi videtur di- 


P 


9 
A 


B 


D 


tis, an malis seu tristibus de medio sublatis. Ea quippe 
VOX πονηρῶν priorem potius requirere versionem vide- 
batur ; sed ex serie et connexione sequentium posterio- 
rem malui, et sic vertit quoque Tilmannus. 

* Οἱ τυπωθέντες deest iu Savil. et Reg. 


58 


cere expurgationem, et quod dent peccatorum poe- 
nas, et quod exhinc in futurum diligentiores eva- 
dant. Sanguinem vero Jerusalem cades vocat cz- 
desque injustas. Deinde augens accusationem ait, 
De medio eorum. Non enim clam homicidia ag- 
gressi sunt, sed pejus quam latrones, et ii qui in 
publicis viis insidias locant. Illi namque in tene- 
bris latentes et in solitudinibus, consueta facinora 
aggrediuntur ; hi antem medio in foro, in media 
urbe et in ipsis tribunalibus eadem quee illi scele- 
ra perpetrabant. Sed et maculam inde ortam bel- 
lumingruens consumet. Etenim in tempore bono- 
rum de zrumnis prius illatis se defendit, quod 
scilicet ille ideo acciderent, ut abluerentur, ac 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


E 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


Διπλοῦν ἐνταῦθά μοι δοχεῖ λέγειν χαθαρμὸν, xai τὸ 
δοῦναι δίκην ὧν ἥμαρτον, καὶ τὸ σπουδαιοτέρους γε- 
νέσθαι πρὸς τὸ μέλλον ἐντεῦθεν. Αἴμα δὲ Ἱερουσαλὴμ. 
τοὺς φόνους λέγει, τὰς σφαγὰς τὰς ἀδίχους. Εἶτα 
αὔξων τὸ ἔγχλημά φησιν, "Ex μέσου αὐτῶν. Οὐδὲ γὰρ 
λανθάνοντες xol χρυπτόμενοι τὰς ἀνδροφονίας ἐτόλ-- 
μων, ἀλλὰ τῶν ληστῶν xol τῶν τὰς λεωφόρους ἐφε-- 
δρευόντων χεῖρον, ᾿Εχεῖνοι γὰρ xol τῷ σχότῳ χρυ- 
πτόμενοι xal ταῖς ἐρημίαις τολμῶσι τὰ εἰωθότα " 
οὗτοι δὲ ἐν μέσαις ταῖς ἀγοραῖς, ἐν μέσῃ τῇ πόλει, ἐν 
αὐτοῖς τοῖς διχαστηρίοις τὰ ἐχείνων παρηνόμουν. 
᾿Αλλὰ χαὶ τὴν ἐχεῖθεν, φησὶ, γενομένην κηλῖδα ἐπελ- 
θὼν ὃ πόλεμος ἀναλώσει. Καὶ γὰρ ἐν τῷ χαιρῷ τῶν 
χρηστῶν ὑπὲρ τῶν προτέρων ἀπολογεῖται λυπηρῶν » 


sordes ponerent, ut igne purgarentur, ut omnem 5o ὅτι καὶ αὐτὰ ἐχεῖνα τὰ συμύάντα διὰ τοῦτο συν- 
maculam abstergerent, ut probrum ex. peccatis et ἃ £62, ἵνα ἐκπλυθῶσιν, ἵνα χαθαρθῶσιν, "ἵνα πυρω- 


czdibus partum eluerent. Quid vero est quod ait, 
Spiritu judicii et spiritu ardoris ? In metaphora 
conflata» metallicze materie substitit. Quemadmo- 
dum enim illic spiritus in conflatoriam fornacem 
immissus et flammam afflans, ardentioresque pru- 
nas reddens, omnem absumit scoriam : ita et hic 
immissa a Deo ira, et incidens hostium incursus, 
instar ignis urbi factus est, ignis non perniciem in- 
ferentis, sed urentis, purgantis, punientis et emen- 
dantis. Hunc enim sensum habet illud, Spiritu 
judicii ; hoc est, punitionis, vindictz, ultionis. 
5. Et veniet Dominus. Adventum ejus opera- 
tionem vocat. Et erit omnis locus montis Sion, 
et omnia, que in circuitu ejus sunt,obumbra- 
bit nubes per diem, et quasi fumo,et quasi luce 
ignis ardentis per noctem, omni gloria protege- 
tur. 6. Et erit in umbraculum diei ab estu, et 
in tegumento et in. abscondito ab asperitate et 
pluvia. Nubem hic vocat consolationem in malis 
datam ; rogum vero adventum ejus cum consola- 
tione adjunctum. Quod enim in zstu est nubes, 
hoc in tenebris et profunda nocte rogus splendidi 
ignis accensus. Illa enim zstum depellit, hic vero 
caliginem discutit. Adventum ergo ejus pyra 
splendori, remissionem vero et recreationem. um- 
brz nubis comparavit. Deinde ostendens non pau- 
latim solutis tristibus heec eventura esse, sed de- 
repente in ipsaque zrumnarum vi fore mutatio- 
nem, ut et inde discant, non ex revolutione 


B 


€ 


^ Hac etiam, ἵνα πυρωθῶσιν, desunt in Reg. et Savil. 
Sed in Bavar. et Morel. habentur, et quadrant ad se- 
riem. 

b πυράν hic et infra commemorat , quasi ea vox 
quam explicat, in praecedentibus Scripture versiculis 
haberetur, quie tamen ibi non comparet. Sed puto 
Chrysostomum hic praecedentes Isaie voces, xai ὡς 


θῶσιν, ἵνα πᾶσαν ἀποθῶνται χηλῖδα, ἵνα τὸ Ex. τῶν 
ἃμαρτημάτων χαὶ τῶν σφαγῶν ἀπονίψωνται ὄνειδος. 
Τί δέ ἐστιν ὅ φησι, Πνεύματι χρίσεως καὶ πνεύματι 
καύσεως; “ἢ μεταφορᾷ τῶν χωνευομένων ὑλῶν ἐπέ- 
μενεν. Ὥσπερ γὰρ ἐχεῖ τὸ πνεῦμα εἰς τὸ χωνευτή- 
piov ἐμπῖπτον xal τὴν φλόγα ἀναῤῥιπίζον, καὶ θερμο- 
τέρους ποιοῦν τοὺς ἄνθρακας, ἅπαντα δαπανᾷ ῥύπον" 
οὕτω καὶ ἐνταῦθα ἣ θεήλατος ὀργὴ, καὶ ἣ τῶν πολε-- 
μίων ἔφοδος ἐμπεσοῦσα, ἀντὶ πυρὸς τῇ πόλει γέγονε, 
πυρὸς οὖχ ἀπολλύντος, ἀλλὰ χαίοντος, καὶ καθαίρον- 
τος, xa χολάζοντος, καὶ διορθουμένου. Τὸ γὰρ, Πνεύ- 
ματι κρίσεως, τουτέστι, χολάσεως, τιμωρίας, ἐχδι- 
χήσεως. Καὶ ἥξει Κύριος. Παρουσίαν αὐτοῦ τὴν 
ἐνέργειαν καλεῖ. Καὶ ἔσται πᾶς τόπος τοῦ ὄρους Σιὼν, 
καὶ πάντα τὰ περικύχλῳ αὐτῆς σκιάσει νεφέλη ἡμέ- 
ρας. χαὶ ὡς χαπνοῦ, xal ὡς φωτὸς πυρὸς χαιομένου 
νυχτὸς, πάσῃ τῇ δόξη ὀχεπασθήσεται. Καὶ ἔσται εἰς 
σχιὰν ἡμέρας ἀπὸ καύματος, xoi ἐν σχέπῃ xo ἐν 
ἀποχρύφῳ ἀπὸ σχληρότητος καὶ δετοῦ. Νεφέλην ἐν- 
ταῦθα τὴν £x τῶν xaxGw ἐγγινομένην παραψυχήν 
φησι" ἢ πυρὰν δὲ τὴν μετὰ τῆς παραμυθίας περιφά- 
vewxy προσγινομένην. Ὅπερ γάρ ἐστιν ἐν χαύματι 
γεφέλη, τοῦτο ἐν σχότῳ χαὶ νυχτὶ βαθυτάτῃ πυρὰ 
λαμπροῦ ἀναπτομένη. Ἢ μὲν γὰρ τὸν αὐχμὸν ἀπο- 
χρούεται, ἣ δὲ διαλύει τὸν ζόφον. Τὴν μὲν οὖν περι- 
φάνειαν τῇ λαμπρότητι τῆς πυρᾶς, τὴν δὲ ἄνεσιν τῇ 
σχιᾷ τῆς νεφέλης παρέδαλεν. Εἶτα δεικνὺς ὡς οὐ κατὰ 
μικρὸν τῶν δεινῶν λυομένων ταῦτα ἔσται, ἀλλὰ 
ἀθρόον ἐν αὐτῇ τῶν λυπηρῶν ἀκμῇ ἣ μεταβολὴ γενή- 
φωτὸς πυρὸς͵ χαϊομένου νυχτός, per πυράν exprimere, Infra 
πυρὰ λαμπροῦ. Putat Savilius hie aliquid explendze sen- 
tentia deesse. Boisius vero vult legi λαμπρῶς. Ego vero 
puto hic ἀποσιώπησιν esse pro λαμπροῦ πυρός. 188 vero 
ἀποσιωπήσεις apud Chrysostomum frequenter occurrunt, 


Homiliis maxime in Genesim. 
4 


IN J8AIAM, CAP. 


σεται, ἵνα xad ἐντεῦθεν μάθωσιν, ὅτι οὐχὶ ἐκ περιφο- 
ρᾶς τινος καὶ συντυχίας f πρὸς τὸ βέλτιον γέγονε με- 
τάστασις, ἀλλ᾽ ἐχ τῆς ἄνωθεν δυνάμεως τὸ πᾶν 
χατώρθωται, Ὡς ᾿πυρὸς καιομένου νυχτὸς, φησὶν, 
οὕτως ἣ μεταδολὴ γενήσεται, Καὶ ἔσται εἰς σχιὰν 
ἡμέρας. Τίς ἔσται; Ἢ τοῦ Θεοῦ βοήθεια, φησὶ, καὶ ἣ 
συμμαχία, ὥσπερ σκιὰ ἐν καύματι, καὶ ὥσπερ ὄροφος 
ἢ κατάδυσίς τις σπηλαίου, ὄμόρου χαταῤῥηγνυμένου 
σφοδροῦ, ἐν ἀσφαλείᾳ τὸν ἐκεῖ χαταφυγόντα “ διατη- 
ροῦσα * οὕτω δὴ καὶ ἣ τοῦ Θεοῦ συμμαχία οὐκ ἀφήσει 
δεινὸν οὐδὲν παθεῖν, καὶ τοσούτου χαταῤῥηγνυμένου 
πολέμου, οὖς ἂν ἕληται ἐξ ἀρχῆς διασῶσαι. 


ΚΕΦΑΛ. ε΄. 


"Act δὴ τῷ ἠγαπημένῳ ἄσμα τοῦ ἀγαπητοῦ μου τῷ 
ἀμπελῶνί μου. 


Φοδήσας τοῖς λυπηροῖς, εὐφράνας τοῖς χρηστοῖς, 
ποικίλην. τὴν θεραπείαν ἐργασάμενος, εἷς ἀρχὴν πά-- 
λιν ἑτέραν ἀνάγει τὸν λόγον, ἀρχὴν ἐοικυῖαν τῷ προ-- 
οἰμίῳ τῆς προφητείας. Καθάπερ γὰρ ἀρχόμενος τὰς 
εὐεργεσίας ἀπήγγειλε τοῦ Θεοῦ τὰς εἰς αὐτοὺς γεγε- 
γημένας, λέγων, ΥἹοὺς ἐγέννησα καὶ ὕψωσα, καὶ τὰς 
παρανομίας τὰς ὑπ᾽ αὐτῶν τολμηθείσας ἐπάγων καὶ 
* προτιθεὶς, ὅτι Αὐτοί με ἠθέτησαν, καὶ, ὅτι Ἰσραὴλ 
δέ με οὖχ ἔγνω, καὶ ὃ λαός μου ἐμὲ οὗ συνῆχεν - οὕτω 
δὴ καὶ ἐνταῦθα λέξεσι μὲν ἑτέραις, νοήμασι δὲ τοῖς 
αὐτοῖς τὰ αὐτὰ τοῖς προτέροις ἐνδείκνυται. Ἀλλὰ 
τίνος ἕνεχεν κατηγορεῖν μέλλων, ἄσμα τὴν χατηγο- 
ρίαν καλεῖ; Μωύσῆς μὲν γὰρ εἰκότως τοῦτο ἐποίησε 
μετὰ τῆς Μαρίας ; ἅτε τὴν ἐπινίχιον μέλλων ἄδειν 
δὴν, xal εἰχότως οὕτως ἀρχόμενος ἔλεγεν" ᾿Αδωῤεὺ 
τῷ Κυρίῳ * ἐνδόξως γὰρ δεδόξασται, ἵππον xal ἀνα- 
ὅζόν ἔῤῥιψεν εἰς θάλασσαν. Καὶ ἣ Δεδόρα δὲ μετὰ τὸ 
θαυμαστὸν ἐχεῖνο τρόπαιον, καὶ τὴν παράδοξον νίχην, 
εἰκότως ᾧδὴν ὑφαίνει τὴν ἐπινίχιον ἐκείνην, εὐφημίαν 
ἀναφέρουσα τῷ Θεῷ. Οὗτος δὲ χατηγορεῖν μέλλων; 
χαὶ συντόνου λόγου δεόμενος, xal ψυχῆς οὖχ ἀνειμέ- 
Vie, ἀλλὰ συντεταμένης, ἄσειν ἡμῖν ἐπαγγέλλεται, 
χαὶ da. τὰ ἐγχλήματα xiAet. Οὐκ αὐτὸς δὲ μόνος, 
ἀλλὰ xa 6 μέγας ἐχεῖνος Μωῦσῆς τὴν ἐπινίχιον τότε 
ἄσας δὴν, χατηγορῶν τῶν Ἰουδαίων, μαχρὰν à ᾧδὴν 
τὰ ἐγκλήματα " πεποίηχε λέγων" Ταῦτα τῷ Κυρίῳ 
ἀνταποδίδοτε; Οὗτος 6 λαὸς μωρὸς, xi οὐχὶ σοφός" 
χαὶ πολλὰς eee κατηγορίας, ἄδοντας αὐτοὺς ταῦτα 
λέγειν ἐνομοθέτει - καὶ ἔτι xol νῦν ἄδοντες ταῦτα λέ- 


* Διατηροῦσα. Hic legendum putat Savilias διατηρεῖ. 
Sed διχτηροῦσα quadrare mihi videtur. 

? Reg. et Savil, προστιθείς, Morel. προτιθείς. 

b πεποίηχε deest in Reg. et Savil. Illa autem sublata 


V. 


59 
quadam et fortuito mutationem in melius esse fa- 
ctam; sed ex superna virtute totum esse confe- 
ctum, Sicut igne ardente in nocte, inquit, sic fiet 
mutatio, Et erit in umbram per diem. Quanam 

D hac umbra? Dei auxilium, inquit, et subsidium, 
quasi umbra in :stu, et quasi tectum vel cavernae 
latibulum, imbre vehementi cadente, in tuto ser- 
vat eum qui illo confugit: sic et Dei commili- 
tium nihil sinet. pati detrimenti, tanto ingruente 
bello, eos quos a principio servare voluerit. 


CAPUT V. 


1. Cantabo dilecto canticum dilecti mei vinex 
mex. 


E 


1. Postquam tristium comminatione exterruit, 

et bonorum promissione exhilaravit, variamque 
s, 'uedelam adhibuit, in aliud denuo principium 
A serimonem reducit, principium, inquam, quod 
prophetis exordium — videatur. Quemadmodum 
enim a principio statim beneficia ipsis a Deo col- 


lata recensuit dicens, Filios genui et exaltavi, Isai. 1.2. 


adductis propositisque sceleribus, quae illi patra- 
verant, nempe, Jpsi spreverunt me, et, 
autem me non cognovit, et populus meus me 
non intellexit : sic et hoc loco aliis dictis, sed 
eadem Sententia ea ipsa quae prius exhibet. Verum 
qua de causa reprehensurus, reprehensionem 
canticum vocat? Moyses enim id jure fecit cum 
Maria, utpote triumphale canticum modulaturus, 
meritoque sic incipit : 
riose enim magnificatus est, equum et ascenso- '* 


B 


rem projecit in maré. Et Debora post illud ad- Judic. 5 


mirabile tropzeum, et insperatam victoriam, jure 
cantieum illud triumphale contexuit, laudem re- 
ferens Deo. Hic autem criminatorus, cum. vehe- 
menti sermone egeat, et animo non remisso, sed 
concitato, se cantaturum nobis promittit, et accu- 
sationes canticum vocat. At non ipse solus, sed et 
magnus ille Moyses, qui tunc triumphale illud 
cantieum cecinerat; dum Judzos reprehendit, 
c longum illud canticum fecit reprehensionibus 


plenum | dicens : Heeccine. Domino redditis ? Dou.32.6. 


Hic populus stultus et insipiens ; et multis col- 


voce, locus mancus esse videtur, cui restaurando vocem 
χαλεῖ proponit Savilius. Sed cum πεποίηκε in Bavar, et 
Morel. legatur, locus jam integer est. 


Israel rsai. 1.3. 


Cantemus Domino : glo- Exod, v5. 


60 


Canticum lectis accusationibus, haec ipsos canere lege prz- 


cur crimi- 


nationes 
contineat. 


Qsee.9, 10. 


cepit; et nos hodieque canentes hac dicimus. 
Cur ergo criminationes ut canticum concinnant ? 
Sapientia certe usi spirituali, et multum emolu- 
menti auditorum animis inferre volentes. Quia 
enim nihil sic utile est, ut scelerum assidue re- 
cordari, nihilque memoriam ita firmam parit, ut 
melodia, ne ob criminationum magnitudinem tz- 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


γομεν καὶ ἡμεῖς. Τίνος οὖν ἕνεχεν τὰς κατηγορίας 
ᾧδὴν ποιοῦσι : Σοφίᾳ χεχρημένοι πνευματικῇ καὶ 
πολὺ τὸ κέρδος ἐνθεῖναι ταῖς τῶν ἀχουόντων βουλόμε-- 
νοι ψυχαῖς. Ἐπειδὴ γὰρ οὐδὲν οὕτω χρήσιμον, ὡς cà. 
πλημμελημάτων μεμνῆσθαι διηνεκῶς, μνήμην δὲ 
οὐδὲν οὕτω μόνιμον ὡς μελῳδία ποιεῖ, ἵνα μὴ διὰ 
τὴν ὑπερόθολὴν τῶν κατηγοριῶν ὀκνοῦντες ἀναδυόμενοι 
φεύγωσι τὸ συνεχῶς μεμνῆσθαι τῶν οἰχείων ἅμαρτη- 


deret eos, et assiduam peccatorum memoriam D μάτων, τῷ μέλει τῆς ῳδῆς ὑποχλέπτων τὴν ἀπὸ τῆς 


subterfugerent , cantici modulatione pudorem 
subripiens ex memoria partum, et intolerabilem 
mororem leniens, hzc cantica fecit, ut melodia 
amore coacti ad. ea frequenter pronuntianda, saepe 
illorum recordarentur, assidueque doctrinam de 
colenda virtute haberent, nempe assiduam pecca- 
torum recordationem. Scitis igitur alios Scriptu- 
rz libros multis hodieque ne de nomine quidem 
notos esse; Psalmorum autem opus omnes in ore 
ferre, et hiec etiam cantica : sicque ex rebus ipsis 


μνήμης αἰσχύνην, xoi τὴν ἀφόρητον ἀθυμίαν παρα- 
μυθούμενος, ἄσματα αὐτὰ πεποίηκεν, ἵνα τῷ πόθῳ. 
μελῳδίας ἀναγχαζόμενοι συνεχῶς αὐτὰ φθέγγεσθαι. 
συνεχῶς αὐτῶν ὦσι “ μεμνημένοι, καὶ διηνεκῶς ἔχωσί 
τινα διδασχαλίαν ἀρετῆς τὴν διηνεχῇ τῶν ἅμαρτη- 
μάτων μνήμην. Ἴστε γοῦν, ὅτι χαὶ νῦν τὰ μὲν ἄλλα 
οὐδ᾽ ἐξ ὀνόματος τοῖς πολλοῖς ἐστι Βιόλία γνώριμα" 
τὴν δὲ τῶν ψαλμῶν πραγματείαν ἐπὶ στόματος ἅπαν- 
τες φέρουσι, xol αὐτὰς ταύτας τὰς͵ ᾧδάς- οὕτω δι᾽ 
αὐτῶν τῶν πραγμάτων δείκνυται, πόσον ἀπὸ τῆς με-- 


ostenditur, quantum ex cantu lucrum accedat. R λῳδίας τὸ χέρδος ἐστί. Διὰ δὴ τοῦτο xol αὐτός φησιν - 


Idcirco ipse ait : Cantabo dilecto meo canticum 
dilecti mei vinee mee. Canticum dilecto, ait, 
vinec: cantabo circa ipsum dilectum. Et ipsi 
canto, inquit, et argumentum cantici circa illum 
et res ad eum spectantes versatur. Quod si objur- 
gaturus et dilectum vocat et. amatum, ne mireris. 
Nam et hoc magnum est. ad criminationem viati- 


"Acto δὲ τῷ ἠγαπημένῳ ἄσμα τοῦ ἀγαπητοῦ μου τῷ 
ἀμπελῶνί μου. Ἶλσμα τῷ ἠγαπημένῳ, φησὶν, ἀμπε- 
λῶνι - doc περὶ αὐτοῦ τοῦ ἠγαπημένου. Καὶ αὐτῷ γὰρ 
ἄδω, φησὶ, xal ἣ ὑπόθεσις τῆς δῆς περὶ αὐτοῦ καὶ τῶν 
αὐτοῦ πραγμάτων ἐστίν. Εἰ δὲ μέλλων χατηγορεῖν, 
ἀγαπητὸν χαλεῖ καὶ ἠγαπημένον, μὴ θαυμάσῃς. * Καὶ 
τοῦτο γὰρ μέγιστον κατηγορίας ἐφόδιον, ὅτι δὴ ἀγα-- 


cum, quod scilicet cum diligerentur, et tanta 5; πηθέντες, καὶ τοσαύτης ἀπολαύσαντες παρὰ Θεοῦ τῆς 
fruerentur Dei benevolentia, neque sic meliores ^ εὐνοίας, οὐδὲ οὕτω βελτίους ἐγένοντο. Τοῦτο. γοῦν καὶ 


effecti sint. Hoc et alins propheta subindicans dice- 
bat : Quasi ueam in deserto inveni Israél, 
quasi scopum in ficu precocem vidi patres 
eorum: optabiles illos amabilesque esse per hos 
fructus indicans : optabiles , inquam, amabilesque 
non ex sua virtute, sed ex Dei benignitate. Quod 
autem dicit, hujusmodi est : Ego ita dilexi, ut si 
quis uvam invenerit in deserto, aut si quis sco- 
pum repererit in ficu. Etiamsi enim hzc exempla 
indigna sint Deo, at illorum ingluviei consenta- 
nea sunt. Zpsi vero, ait, cum tanta dilectione 
fruerentur, abalienati sunt, ingressique. sunt 
ad Beelphegor. Sic sane illum hic vocat dile- 
ctum et amatum, ostendens Deum omnia que a 
seipso erant exhibuisse, non quod ipsi ceeperint, 
sed quod Deus prior arharit. Illi vero neque post- 
ea dignos sese beneficio exhibuerunt; sed opere 


* Savil. μεμνημένοι διηνεχῶς. Sed hec lectio seriem 
interturbat, sublata distinctione. Morel. recte μεμνη- 
μένοι, καὶ διηνεχῶς. 

* Reg. et Savil. καὶ τοῦτο μέγιστον, omisso γάρ. 

8. ὡς exon», Sensus est, quasi speculatorem in ficu. 


B 


ἕτερος προφήτης αἰνιττόμενος ἔλεγεν - Ὥς σταφυλὴν 
ἐν ἐρήμῳ εὗρον τὸν Ἰσραὴλ, "ὡς σκοπὸν ἐν συχῇ 
πρώϊμον εἶδον πατέρας αὐτῶν và ποθεινὸν αὐτῶν 
xol ἐπέραστον διὰ τῶν καρπῶν τούτων ἐνδειχνύμενος" 
ποθεινὸν δὲ αὐτὸν xol ἐπέραστον o0 παρὰ τὴν οἰχείαν 
ἀρετὴν, ἀλλὰ παρὰ τὴν τοῦ Θεοῦ ἀγαθότητα. Ὃ δὲ 
λέγει, τοιοῦτόν ἐστιν, ὅτι ἐγὼ μὲν οὕτως ἠγάπησα, 
ὡς ἄν τις σταφυλὴν εὑρὼν ἐν ἐρήμῳ, ἢ ὡς ἄν τις 
σχοπὸν ἐν συχῇ. Εἰ γὰρ καὶ ἀνάξια τοῦ Θεοῦ τὰ πα- 
ραδείγματα, ἀλλὰ κατάλληλα τῆς ἐχείνων γαστρι- 
μαργίας. Αὐτοὶ δὲ, φησὶ, τοσαύτης ἀπολαύσαντες 
τῆς ἀγάπης" ἀπηλλοτριώθησαν, χαὶ εἰσῆλθον πρὸς 
τὸν Βεελφεγώρ. Οὕτω δὴ καὶ ἐνταῦθα ἠγαπημένον 
αὐτὸν χαλεῖ χαὶ ἀγαπητὸν, δειχνὺς ὅτι ὃ μὲν Θεὸς τὰ 
παρ᾽ ἑαυτοῦ πάντα ἐπεδείξατο, oüx αὐτῶν ἀρξαμέ- 
νων, ἀλλὰ τοῦ Θεοῦ ἡγησαμένου. ᾿Εχεῖνοι δὲ οὐδὲ 
μετὰ ταῦτα ἀξίους ἑαυτοὺς τῆς εὐεργεσίας ἔδειξαν, 


Nam σχοπός paulo ante in eodem capite 9 Osee, v. 8, 
est speculator. Hic autem versu 10 Vulgata habet: 
quasi prima poma ficulnec. Yn Hebrzo autem legitur 
1112232. quasi primus fructus ficulnec, quasi primo- 
genita ficulnea. : 


IN ISAIAM, CAP. V. 


ἀλλὰ τἀναντία ἐπεδείξαντο ἅπαντα. ᾿Αμπελὼν ἐγενήθη 
τῷ ἠγαπημένῳ , ἐν χέρατι, ἐν τόπῳ πίονι. Τῷ ὀνό- 
ματι τοῦ ἀμπελῶγος πᾶσαν ἐνέφηνε τὴν πρόνοιαν, καὶ 
τὴν P περὶ αὐτῶν ἐπιμέλειαν. 

Οὐ μὴν ἵσταται μέχρι τούτου, ἀλλὰ xa τὰ ἕτερα 
ἀπαριθμεῖται εὐεργετήματα - καὶ πρότερον ἀπὸ τῆς 
θέσεως τοῦ τόπου τοῦτο ποιεῖ" τὸ yàp , "Ev χέρατι,, ἐν 
τόπῳ πίονι, τὸ μὲν τὴν φύσιν τῆς γῆς ἐπαινῶν ἔλεγε; 
τὸ δὲ τὴν θέσιν - ὅπερ χαὶ 6 Δαυὶδ ψάλλων ἔφησεν, 
ὅτι Ἱἱερουσαλὴμ., ὄρη, χύχλῳ αὐτῆς, καὶ Κύριος χύχλῳ 
τοῦ λαοῦ αὐτοῦ. ᾿Ἐτείχισε μὲν γὰρ αὐτὴν, φησὶ, xal 
τὴ θέσει τοῦ τόπου" πλὴν oüx ἠρχέσθη τούτῳ, ἀλλὰ 
τὸ μέγιστον τεῖχος αὐτὸς αὐτῇ γέγονεν * ὃ δὴ καὶ οὗτος 
αἰνίττεται λέγων, "Ev χέρατί, τό τε ἀχείρωτον καὶ τὸ 
ἀχαταγώνιστον τοῦ τόπου, xal πρὸ τούτου, τὴν παρὰ 
τοῦ Θεοῦ βοήθειαν δηλῶν, ἀπὸ μεταφορᾶς τοῦ χέρως 
τοῦ βοός. Καὶ γὰρ xci παροιμία τοιαύτη δημώδης 
ἐξενήνεχται περὶ τῶν εἰς ἀσφαλές τι χωρίον xaca- 
φευγόντων. ᾿Επειδὴ γὰρ ἰσχυρότερον πάντων ὃ ταῦ- 
ρος, αὐτοῦ δὲ τοῦ ζώου τὸ ἰσχυρότερον τὸ χέρας" 
ὅπλῳ γὰρ αὐτῷ κέχρηται: διὰ τὸ δυσχείρωτον, “ τοῦτο 
εἰώθασι λέγειν οἵ πολλοί" καὶ ἣ Γραφὴ δὲ πολλάχις 
χέρας μονοχέρωτος χαλεῖ τοὺς ἐν ἀσφαλείᾳ ὄντας. Ἔν 
χέρατι οὖν ἐνταῦθά φησιν, ἐν ἀσφαλείᾳ, ἐν ὕψει, 
ὅπερ ἀρχόμενος ἔλεγεν " Υἱοὺς ἐγέννησα xod ὕψωσα. 
"Ev τόπῳ πίονι" ὅπερ ὁ Μωῦσῆς εἶπε, Γἣν ῥέουσαν 
γάλα xo μέλι. Καὶ φραγμὸν περιέθηκα, καὶ ἐχαρά- 
χωσα. Φραγμὸν ἢ τὸ τεῖχός φησιν, ἢ τὸν νόμον, ἢ 
τὴν αὐτοῦ πρόνοιαν. Καὶ γὰρ ὃ νόμος τείχους ἀσφα- 
λέστερον αὐτοῖς περιέχειτο. Καὶ ἐχαράχωσα, του- 
τέστιν, ἰσχυρὰν τὴν ἀσφάλειαν ἐποιησάμην. ᾿Επειδὴ 
γὰρ πολλάκις φραγμὸς εὐεπιχείρητον, καὶ ἑτέραν, 
φησὶ, περιέθαλον αὐτοῖς συμμαχίαν. Καὶ ἐφύτευσα 
ἄμπελον Σωρήχ. ᾿Επιμέγει τῇ μεταφορᾷ, ἣν οὐ δεῖ 
κατὰ λέξιν ἑρμηνεύειν, ἀλλὰ τὸν σχοπὸν εἰδότας ἀρχεῖ-- 
σθαι τούτῳ. Σωρὴχ δὲ ἐνταῦθα ἀληθινήν φησιν, εὐ-- 
γενῆ, οὐχὶ τῶν φαύλων φυτῶν, οὐδὲ τῶν χαταδες- 
στέρων, ἀλλὰ τῶν δοχίμων καὶ πρώτων, Πολλὰ γὰρ 
ἀμπέλων γένη. Καὶ φχοδόμησα πύργον xal προλήνιον 
ἐν μέσῳ αὐτοῦ. Τινὲς " τὸν ναόν φασι, xal προλήνιον 
τὸ θυσιαστήριον, ἅτε τῶν χαρπῶν ἐχεῖ συναγομένων 
τῆς ἀρετῆς τῆς ἑκάστου, χαὶ τῶν προσφορῶν, καὶ τῶν 
θυσιῶν ἁπασῶν ἐγὼ μέντοι τοῦτο, ὅπερ ἔφθην εἰπὼν, 
xaX νῦν ἐρῶ, ὅτι τῷ σχοπῷ δεῖ προσέχειν τῆς μετα- 
φορᾶς, Διὰ γὰρ πάντων τοῦτο βούλεται εἰπεῖν, ὅτι τὰ 
παρ᾽ ἐμαυτοῦ πάντα ἐπλήρωσα, πᾶσαν ἐπιμέλειαν 
ἐπεδειξάμην. Οὐ κατέτεινα χαμάτοις, οὗ συνέτριψα 
πόνοις, οὖχ αὐτοὺς οἰχοδομῆσαι ἐχέλευσα, οὐκ αὐτοὺς 


σχάψαι, οὖχ αὐτοὺς φυτεῦσαι, ἀλλ᾽ ἀπηρτισμένον τὸ 


b Reg. περὶ αὐτοὺς. 
* In Reg. εἰ Savil. τοῦτο post δυσχείρωτον deest. 


61 


ipso omnia exhibuere contraria. /'inea facta est 
dilecto, in cornu, in loco pingui. V inez nomine 
omnein subindicavit providentiam, suamque circa 
illos sollicitudinem. 

2. Neque hic gradum sistit, sed alia etiam be- 
neficia enumerat : primoque id prastat a situ loci ; 
illud enim, Zn cornu, in loco pingui, tum natu- 
ram terre, tum situm laudans dicit : id quod et 
David psallando dixit de Jerusalem : 
circuitu ejus, et Dominus in circuitu populi * 
sui. Namque cinxit eam, inquit, vel ex situ loci : 
c:xterum hoc contentus non fuit, sed maximus 
ipse murus illi factus est : quod hic subindicat 
dicens, Jn cornu, inexpugnabilem nempe esse 
locum; at quod majus est, Dei subsidium decla- 
rat ex metaphora bovini cornu. Etenim tale ad- 
agium in vulgus exiit de iis qui in tutum aliquem 
locum confugiunt. Quia enim omnium fortissimus 
est taurus, quod vero fortius in eo, est cornu, 
quo ceu armis utitur, quia captu difficile est, id 
solent multi dicere : ac Scriptura sepe cornu 
unicornis vocat eos, qui in tuto positi sunt. Zn 
cornu itaque hic dicit, quasi in tuto, in alto loco: 


C 


D 


id quod initio dicebat : Filios genui et exaltavi. Isai. 1.2. 
In loco pingui : quod Moyses dicebat : Terram Exoa. 3.8. 


fluentem lac et mel. 2. Et sepem circumposui, 
et circumvallavi. Sepem aut murum dicit, aut 
legem, aut providentiam suam. Etenim lex tutius 

E quam murus illos cireumcingebat. Et circum- 
vallavi; tutam posui custodiam. Quia enim se- 
pes solet esse superatu facilis, aliud ipsis prasi- 
dium circomposui. Et plantaei vineam Sorec. 
In metaphora persistit, que non est ad literam 
explicanda, sed cum scopum attigimus, hoc satis 
esse debet. Sorec autem hic significat, veram,ge- 
nerosam, non malis nec inferioris not: propagini- 
bus instructam, sed probatis et pracipuis. Multa 
5.5 namque vitium genera sunt, Et cedificavi turrim, 
A et torcular in medio ejus. Quidam turrim inter- 
pretantur templum, et torcular altare : quia illic 
fructus virtutis cujusque congregabantur, necnon 
oblationes et hosti: omnes : ego utique quod di- 
cere coeperam, nunc etiam dicam, animum nempe 
metaphore scopo adhibendum esse. Per haec enim 
omnia hocsignificare vult : Quae mea erant implevi 
omnia, omnem exhibui diligentiam. Non attrivi 
laboribus, non fregi sudoribus, non ipsos jussi 
aedificare, non fodere, non plantare, sed absolutum 
ipsis opus tradidi. Neque huc desii benignitatem 


* [Secundum Tilmanni interpretationem πύργον in- 
serendum videtur.] 


Montes in Psal. 124. 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


62 


exhibere, sed Exspectavi ut faceret uvam, et 
exspectavi tempus opportunum ut fructum ferret, 
multa usus patientia : illud enim, Exspectavi, 
id significat. Fecit. autem spinas. Infructuosam 
illorum vitam ostendit, asperam, duram. Qua 
ergo venia digni fuerint ii, qui post tantam agri- 
cole curam, tales fructus ipsi reddunt? 3. Ft 
nunc, homo Juda et habitantes Jerusalem, 
judicate inter me et vineam meam. Magna ju- 
ris copia, cum ipsos reos constituit judices inter 
ea quz ipse, et inter ea quz illi fecerunt. Et 
nunc. Non commemoro vetera, inquit, sed hodie 
paratus sum judicium subire. Sic numquam cesso 
implere mea, vos vestra non impletis. 4. Quid 
faciam amplius vinee mec ? quoniam exspe- 
ctavyi ut faceret uvam, fecit autem. spinas. 
Orationis structura videtur esse obscurior : quo- 
circa necesse est illam dilucidiorem reddamus. 
Quod dicit, hoc sibi vult : Quid oportebat facere, 
et non feci? Nimirum, ut talia peccata admitte- 
rent. Quid autem objicere possunt? an quod qui- 
busdam praetermissis, ipsi sic deliquerint? Quid 
faciam ultra vineg mee, et non. feci. ipsi? 
Qua feci, inquit, haec sunt : verum jam factis 
non contentus sum, neque dico me multa benefi- 
cia contulisse : sed si non omhia feci, post quie 
nihil faciendum relinquebatur, id rogo dicatis 
mihi, vos qui hzc consequuti, et gestorum testes 
estis, ex experientia hac didicistis, non alienos et 
peregrinos interrogo. 5. IVunc autem annuntiabo 
vobis, quid faciam vinee mec. Quia victoriam 
reportavit, ingratumque illorum animum demon- 
stravit, tunc demum profert sententiam, et quae 
facturus sit dicit, non ut condemnet, sed ut ex 
metu per minas incusso moderatiores reddat. 
Auferam. sepem. ejus, et erit in direptionem : 
et. destruam murum ejus, et erit in conculca- 
tionem. 


$5. Auferam, inquit, auxilium meum, przsidio 
nudabo, tali providentia vacuos reddam, et adver- 
sorum experientia scient, quantis ante bonis frue- 
rentur, cum fuerint oinnibus ad direptionem expo- 
siu. 6. Et dimittam vineam meam, et non pu- 
tabitur, neque fodietur. Rursus dico, eum meta- 
phora uti, Si quis tamen id. accuratius explorare 


à Καὶ νῦν. Bene animadvertit Allenus hac non ad 
seriem Chrysostomi pertinere : nam ex sequentibus 
explicantur, et sunt Isaie verba. Ideo punctum post 
νῦν ponendum. : 

b Quie sequuntur post ὀμπελῶνἑ μου, usque ad ἐπειδὴ 


ARCHIEP. 


b 


€ 


D 


E 


CONSTANTINOP. 


ἔργον παρέδωχα. Καὶ οὐδὲ μέχρι τούτου τὰ τῆς φι- 
λανθρωπίας ἔστησα μόνον, ἀλλὰ Καὶ ἔμεινα τοῦ ᾿ 
ποιῆσαι σταφυλὴν, xal ἀνέμεινα τὸν προσήκοντα 
καιρὸν τῆς καρποφορίας, μακροθυμίᾳ πολλῇ χρησά- 
μενος. Τὸ γὰρ, Ἔμεινα, τοῦτο δηλοῖ. ᾿Εποίησε δὲ 
ἀχάνθας. 'l'óv ἄκαρπον αὐτῶν βίον ἐνδείκνυται, τὸν 
τραχὺν, τὸν σχληρόν. Τίνος οὖν ἂν εἶεν συγγνώμης 
ἄξιοι μετὰ τοσαύτην ἐπιμέλειαν τούτους ἀποδόντες 
τῷ γεωργῷ τοὺς χαρπούς; Καὶ νῦν, ἄνθρωπος τοῦ 
Ἰούδα χαὶ oi κατοικοῦντες Ἱερουσαλὴμ., κρίνατε 
ἐν ἐμοὶ καὶ ἀνὰ μέσον τοῦ ἀμπελῶνός μου. Πολλὴ 
τῶν δικαιωμάτων ἣ περιουσία, ὅταν αὐτοὺς τοὺς 
ὑπευθύνους δικαστὰς χαθίζῃ τοῖς ὕπ᾽ αὐτοῦ γεγενη- 
μένοις, καὶ τοῖς Um ἐχείνων. “Καὶ γῦν. Οὐ λέγω τὰ 
παλαιὰ, φησὶν, ἀλλὰ καὶ σήμερον ἕτοιμός εἶμι δικά- 
ζεσθαι. Οὕτως οὐδέποτε διαλείπω τὰ ἐμαυτοῦ πλη- 
ρῶν, οὐδὲ ὑμεῖς τὰ ἑαυτῶν πληροῦτε. "TÉ ποιήσω ἔτι 
τῷ ἀμπελῶνί μου ; P διότι ἔμεινα, ἵνα ποιήσῃ σταφυ- 
λὴν, ἐποίησε δὲ ἀκάνθας. Ἣ συνθήχη δοχεῖ ἄσαφε- 
στέρα εἶναι" διόπερ αὐτὴν σαφεστέραν ἀνάγκη moti- 
σαι. Ὃ γὰρ λέγει, τοῦτό ἐστι- τί ἔδει ποιῆσαι, xod 
οὖχ ἐποίησα; Δῆλον, ὅτι τοιαῦτα ἥμαρτον. Τί δὲ 
ἔχοντες αἰτιᾶσθαι: ἢ ὥς τινων παραλελειμμένων 
τοιαῦτα χαὶ ἐπλημμέλησαν ; Τί ποιήσω ἔτι τῷ ἀμπε- 
λῶνί μου, καὶ οὖχ ἐποίησα αὐτῷ ; A μὲν ἐποίησα, 
ταῦτά ἐστι, φησί" πλὴν οὖκ ἀρχοῦμαι τοῖς γεγενημέ- 
νοις), οὐδὲ λέγω, ὅτι πολλὰ εὐηργέτησα * ἀλλ᾽ εἰ μὴ 
πάντα ἐποίησα, μεθ’ ἃ ποιῆσαι λοιπὸν οὐδὲν ἦν, 
τοῦτο ὑμᾶς εἰπεῖν ἀπαιτῶ, ὑμᾶς τοὺς ἀπολελαυχό- 
τας, καὶ μάρτυρας τῶν γεγενημένων ὄντας, χαὶ τῇ 
πείρᾳ ταῦτα μαθόντας, ox ἀλλοτρίους τινὰς xe ξέ- 
νους. Νῦν οὖν ἀναγγελῶ ὑμῖν, τί ποιήσω τῷ ἀμπε- 
λῶνί μου. ᾿Ἐπειδὴ τὴν νίκην ἤρατο, χαὶ τὴν ἀγνω- 
μοσύνην ἔδειξε τὴν ἐχείνων, τότε λοιπὸν “ ἐνάγει χαὶ 
τὴν ψῆφον, χαὶ λέγει ταῦτα ἃ μέλλει ποιεῖν, οὐχ ἵνα 
χαταδιχάσῃ, ἀλλ᾽ ἵνα τῷ φόδῳ τῆς ἀπειλῆς ἐπιειχε- 
στέρους ποιήσῃ. Ἀφελῶ τὸν φραγμὸν αὐτοῦ, καὶ ἔσται 
εἰς διαρπαγήν: xol χαθελῷ τὸν τοῖχον αὐτοῦ, χαὶ 
ἔσται εἰς καταπάτημα. 

᾿Αποστήσω, φησὶ, τὴν ἐμὴν συμμαχίαν, γυμνώσω 
τῆς βοηθείας, ἐρήμους χαταστήσω τῆς τοσαύτης 
προνοίας, χαὶ εἴσονται διὰ τῶν ἐναντίων ὧν ἀπή- 
λαυον ἔμπροσθεν, ὅταν ὦσι πᾶσιν εἰς ἁρπαγὴν προ- 


s, κείμενοι. Καὶ ἀνήσω τὸν ἀμπελῶνά μου, καὶ οὐ μὴ 
A τμηθῇ, οὐδὲ μὴ σχαφῇ. Πάλιν λέγω, ὅτι τῇ μετα- 


φορᾷ χέχρηται. Εἰ δέ τις xal θερμότερον ἐξετάζειν 


τὴν νίχην, bene multa certe desiderantur in Reg. et 
Savil. à? ὁμοιοτέλευτον, ut videtur omissa. [ Post μπε- 
J&»i μου, adde e Bibl. xai οὐχ ἐποίησα αὐτῷ; ] 

* Savilius suspicatur legendum ἐπάγει. Hec vox certe 
magis in usu est ; sed ἐνάγει ferri potest, 


IN ISAIAM, CAP. V. 


βούλοιτο, τὴν ἀπὸ τῆς διδασχαλίας, τὴν ἀπὸ τῶν ἐν- 
τολῶν ἐπιμέλειάν φησιν. Οὐ γὰρ ἀπολαύσονται τῶν 
αὐτῶν, ὧν χαὶ ἔμπροσθεν, οὐ διδασκάλους ἕξουσιν, οὐχ 
ἄρχοντας, οὐ προφήτας ὁμοίως τοὺς διορθουμένους 
αὐτοὺς, τοὺς ἐπιμελουμένους αὐτῶν. Ὥσπερ γὰρ οἵ 
τὴν ἄμπελον θεραπεύοντες σχάπτουσι, τέμνουσιν, 
οὕτως οἱ ψυχὰς διορθούμενοι ἀπειλοῦσι, φοθοῦσι, δι- 
δάσχουσιν, " ἐγκαλοῦσιν: ἀλλ᾽ ἐν ἐρημίᾳ τούτων 
ἔσονται, φησὶν, εἰς τὴν ἀλλοτρίαν “ἀπενεχθέντες. Καὶ 
ἀναθήσεται εἰς αὐτὸν ὡς εἰς χέρσον ἄκανθα " καὶ ταῖς 
γεφέλαις ἐντελοῦμαι, τοῦ μὴ βρέξαι εἰς αὐτὸν δετόν. 
Ἢ τὴν ἐρημίαν τῆς πόλεώς φησιν, 3 τὴν ἐρημίαν 


τὴν ἑαυτῶν, καὶ τῆς ἑχάστου ψυχῆς" νεφέλας δὲ ἐν- - 


ταῦθα τοὺς προφήτας τινὲς λέγουσιν, ἅτε ἄνωθεν τὸν 
ϑετὸν δεχομένους χαὶ παραπέμποντας τῷ δήμῳ τὰ 
λεγόμενα. Ἀλλ᾽ οὐδὲ οὗτοι, φησὶ, τὰ συνήθη ποιή- 
σουσιν. El γὰρ καὶ εἷς που xo δεύτερος συναπῆλθεν, 
ἀλλ᾽ ὃ δῆμος τῶν προφητῶν τότε ἐσίγα. Ὃ γὰρ ἀμ- 
πελὼν Κυρίου Σαδαὼθ οἶχος τοῦ ᾿Ισραήλ ἐστι, καὶ 


ἄνθρωπος τοῦ Ἰούδα "νεόφυτον ἠγαπημένον. ἔμεινα, αὶ 


ἵνα ποιήσῃ κρίσιν, ἐποίησε δὲ ἀνομίαν, καὶ οὐ δικαιο- 
σύνην, ἀλλὰ χραυγήν. ᾿Ἐπειδὴ πολλῇ τῇ μεταφορᾷ 
διὰ τῶν ὀνομάτων ἐχρήσατο, ἀμπελῶνα, καὶ πύργον, 
xal προλήνιον, καὶ φραγμὸν; καὶ σχαφητὸν, καὶ τμῆ- 
σιν ἀμπέλου λέγων, ἵνα μὴ περὶ ἀμπελῶνός τις τῶν 
τότε ἀνοήτως νομίσῃ εἶναι τὰ λεγόμενα, ταχέως πρὸς 
τῷ τέλε: τὸ πᾶν ἥρμήνευσεν. Ὃ γὰρ ἀμπελὼν Κυ- 
ρίου Σαδαὼθ οἶχος τοῦ Ἰσραήλ ἐστιν. Οὐ γὰρ περὶ 
φυτῶν 6 λόγος μοι, φησὶν, οὐδὲ “ περὶ ψυχῆς ἀψύχου, 
οὐδὲ περὶ λίθων καὶ τοίχων, ἀλλὰ περὶ δήμου τοῦ 
ἡμετέρου. Διὸ xal ἐπήγαγε, Καὶ ἄνθρωπος τοῦ Ἰούδα 
νεόφυτον ἠγαπημένον ἐπειδὴ πλέον τι εἶχε τῶν δέκα 
φυλῶν, καὶ ὁ ναὸς αὐτόθι πλησίον ἦν, καὶ ἢ λοιπὴ 
θεραπεία, xa τῶν ἄλλων μᾶλλον ἤνθει, καὶ βασιλι-- 
χωγτέρα ἦν ἢ φυλὴ καὶ δυνατωτέρα. Ἠγαπημένον δὲ 
εἶπε, πάλιν αὐτῶν χαθαπτόμενος, ὅτι περὶ τὸν σφοδρὸν 
ἐραστὴν τοιοῦτοι γεγόνασι. Τοιοῦτος γὰρ τῶν φιλούν- 
τῶν ὃ νόμος, ὑκηδὲ ἐν αὐτοῖς τοῖς ἐγκλήμασι κρύπτειν 
τῆς οἰχείας ἀγάπης τὴν ὑπερδολήν. ᾿Ἐντεῦθεν οὐ μι- 
χρὸν xal ἕτερον μανθάνομεν. Ποῖον δὴ τοῦτο ; Τὸ πότε 
xo τίνα ἀλληγορεῖν χρὴ τῶν Γραφῶν" καὶ ὡς οὖχ ἐσμὲν 


χύριοι τῶν νόμων τούτων αὐτοὶ, ἀλλὰ δεῖ αὐτῇ τῇ δια- E 


νοίᾳ τῆς Γραφῆς ἑπομένους, οὕτω τῷ τῆς ἀλληγορίας 
χεχρῆσθαι τρόπῳ. Ὃ δὲ λέγω, τοιοῦτόν ἐστιν. Εἶπεν 
ἀμπελῶνα νῦν ἢ Γραφὴ, φραγμὸν, προλήνιον." οὖχ 
ἀφῆχε κύριον γενέσθαι τὸν ἀχροατὴν ἁρμόσαι τὰ 
εἰρημένα οἷς ἐδούλετο πράγμασιν, ἢ προσώποις, ἀλλὰ 


a ἐγκαλοῦσιν deest in Reg. et Savil., nec lectum est 
ab Interprete. Sed babetur in Bavarico et in Morel. 

b Reg. et Morel. et textus Biblicus νεόφυτον ἠγαπημένον. 
Morel. νεόρυτος ἠγαπημένος, Sed in Morel, infra sic 


65 


voluerit, de doctrinz et mandatorum sollicitudine 
loquitur. Non enim iisdem fruentur quibus antea, 
non doctores habebunt, non principes, non pro- 
phetas sicut olim, qui ipsos corrigant, qui ipsorum 
curam gerant. Sicut enim qui vineas colunt, fo- 
diunt, putant, sic qui animas emendant, commi- 
nantur, exterrent, docent, reprehendunt : verum iis 
destituti erunt, inquit, in alienam abducti terram. 


B Etascendet per eam,quasi per incultamterram, 


spina : et nubibus mandabo, ne pluant in eam 
imbrem. Aut desolationem urbis memorat, aut de- 
solationem eorum et uniuscujusque anima eorum: 
nubes autem hic quidam dicunt esse prophetas, 
quippe qui pluviam desuper acciperent, et sibi 
dicta ad populum transmitterent. Verum ne hi 
quidem qua consueverant facient. Etiamsi enim 
unus vel alter propheta cum ipsis commigrarat, 
prophetarum tamen turba tunc silebat. 7. inea 
enim. Domini Sabaoth domus Israel est, et 
homo Juda novella plantatio dilecta. Exspe- 
ctavi, ut faceret judicium, fecit autem iniqui- 
tatem, et non justitiam, sed clamorem. Quoniam 
multa nominum metaphora usus est, vineam, tur- 
rim, torcular, sepem, fossionem, et. putationem 
vinez commemorans ; ne quis iusipientium de vinea 
hzc dici putaret, sub. finem repente totum inter- 
pretatus est. inea enim Domini Sabaoth domus 
Israél est. Non enim de plantis mihi sermo est, 
neque de natura inanimata, neque de lapidibus et 
muris; sed de populo nostro. Ideo subjunxit, Et 


p homo Judanovella plantatio dilecta: quia sci- 


licet Juda plus obtineret quam czterz tribus : 
eratque illic e vicino situm templum, et reliquus 
cultus : atque illa magis quam czterze omnes flo- 
rebat, ad regiamque magis accedens, potentior erat. 
Dilectum autem dixit, rursus illos perstringens, 
quod tales erga se valde amantem sese exhibuis- 
sent. Ea quippe lex est diligentium, ne in oblatis 
quidem criminationibus magnum suum amorem 
occultare. Hinc aliud quidpiam non spernendum 
ediscimus. Quale illud? Nempe quando et qua 
Seripture loca allegorice interpretari oporteat : 
neque penes nostram esse facultatem has leges pro 
lubito explicare, sed ipsam Scripturae mentem se- 
qui oportere, sicque allegoria uti. Quod autem 
dico, sic intelligendum. Scriptura nunc vineam 
dixit, sepem, torcular : nec penes auditorem reli- 


legitur, νεόφυτον ἠγαπημένον. 

* ψυχῆς ὀψύχου, ad literam est, de anima inanimata, 
qualem esse dicit Chrysostomus animam vegetantem 
in plantis. 


Ezech, τ. 
3. 


Isai. 8.7. 


Prop.5.19. 


64 


quit, ut pro lubito hac quibusdam rebus aut per- 
sonis aptaret ; sed in sequentibus sese interpretata 
est dicens : inea enim Domini Sabaoth domus 
Israel est. Ezechiel vero rursum, cum. aquilam 
magnam et magnarum alarum ingredientem in Li- 
banum, et avellentem summum verticem cedri 
commemorat, non relinquit penes arbitrium audi- 
torum hujus allegoriz interpretationem ; sed expli- 
cat ille, quam aquilam dicat, quam cedrum., Et hic 
rursum in sequentibus, ubi fluvium quemdam 
violentum inducit in Judam, ne liceret auditori 
cuivis personz pro arbitrio hzc aptare, dixit regem 
esse eum, quem fluvium nominasset. Hzc vero lex 
ubique locorum in Scriptura servatur, ut cum 
allegorice loquitur, allegoriz interpretationem affe- 
rat, ut ne eorum qui allegorias amant cupidus ani- 
mus temere et fortuito erret et quocumque feratur. 
Et quid miraris, si id prophetz faciant? Prover- 
biorum certe auctor id observat. Cum enim dixis- 
set : Cerpus amicitie, et pullus gratiarum 
tuarum conversetur tecum : et fons aque tue 
tibi soli sit : interpretatus est, cur hac diceret, 
nempe de uxore legitima et libera, ut averteret a 
meretrice et aliena. Pari modo hic explicavit hoc 
loco, quam diceret esse vineam. Deinde cum eorum 
crimina enuntiasset, suppliciaque dixisset, rursus 
in fine defensionem parat dicens : Exspectavi, ut 
faceret judicium, fecit autem. iniquitatem, et 
non justitiam, sed clamorem. Juste, inquit, poe- 
nam exigo. Exspectavi enim, Ut faceret judicium, 
id est, justitiam; ipsi vero contraria exhibuerunt, 
iniquitatem, injustitiam et clamorem. Clamorem 
hic vocat acquirendi cupiditatem, injustum furo- 
rem, irrationabilem iram, pugnas, contentiones. 
8.7« qui conjungunt domum ad domum, agrum 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


ARCHIEP., 


B 


C 


CONSTANTINOP. 


προϊοῦσα ἑαυτὴν ἡρμήνευσεν, εἰποῦσα - Ὃ γὰρ ἀμ- 


gy πελὼν Κυρίου Σαδαὼθ οἶχος τοῦ Ἰσραήλ ἐστι. Καὶ 
Α 


ὁ ᾿Ιεζεκιὴλ δὲ πάλιν ἀετὸν χαλῶν μέγαν καὶ μεγαλο-- 
πτέρυγον εἰσιόντα εἰς τὸν Λίδανον, καὶ ἀποχνίζοντα 
τὸ ἄκρον τῆς κέδρου, οὐδὲ ἐκεῖ ἀφίησιν ἐπὶ τῇ γνώμη 
τῶν ἀχροατῶν χεῖσθαι τῆς ἀλληγορίας τὴν ἑρμηνείαν; 
ἀλλὰ καὶ αὐτὸς λέγει, τίνα μὲν τὸν ἀετόν φησι; τίνα 
δὲ τὴν κέδρον. Καὶ οὗτος δὲ πάλιν προϊὼν, ποταμόν 
τινα σφοδρὸν ἀνάγει, λέγων, ἐπὶ τὴν Ιουδαίαν, ἵνα 
μὴ ἐξὴ τῷ ἀκούοντι χατὰ τὴν οἰχείαν γνώμην &ouó- 
st τὸ εἰρημένον προσώπῳ ᾧ βούλεται, εἶπε καὶ τὸν 
βασιλέα τοῦτον, ὃν ποταμὸν ἐχάλεσε. Καὶ πανταχοῦ 
τῆς Γραφῆς οὗτος ὃ νόμος, ἐπειδὰν ἀλληγορῇ» λέ- 
γειν καὶ ἀλληγορίας τὴν ἑρμηνείαν, ὥστε μὴ ἁπλῶς, 
μηδὲ ὡς ἔτυχε τὴν ἀκόλαστον ἐπιθυμίαν τῶν ἀλλη- 
γορεῖν βουλομένων πλανᾶσθαι καὶ πανταχοῦ φέρε- 
σθαι. Καὶ τί θαυμάζεις, εἰ οἱ προφῆται; Καὶ ὃ Πα- 
ροιμιαστὴς δὲ οὕτω ποιεῖ. Εἰπὼν γὰρ, Ἔλαφος φιλίας, 
xo πῶλος τῶν χαρίτων ὁμιλείτω σοι" "xol ἣ πηγὴ 
τοῦ ὕδατός σου ἔστω σοι μόνῳ * ἡρμήνευσε τίνος ἕνε-- 
x&v ταῦτα ἔλεγεν, ὅτι περὶ γυναικὸς ἐννόμου χαὶ ἐλευ- 
θέρας, ἀποτρέπων πόρνης καὶ ἀλλοτρίας ἅπτεσθαι. 
Οὕτω. δὴ xol οὗτος ἐνταῦθα εἶπε, τίνα ἔφησε τὸν 
ἀμπελῶνα εἶναι: Εἶτα ἐπειδὴ εἶπεν αὐτῶν τὰ ἐγχλή- 
ματα, εἶπε τὰς τιμωρίας" πάλιν πρὸς τῷ τέλει τὴν 
ἀπολογίαν τίθησι λέγων" P ἜἜμεινα, ἵνα ποιήσῃ χρί- 
σιν, ἐποίησε δὲ ἀνομίαν, καὶ οὐ δικαιοσύνην, ἀλλὰ 
χραυγήν. Ὅτι δικαίως, φησὶν, ἀπαιτῶ δίχην. "Avé- 
μεινα γὰρ, Ἵνα ποιήσῃ χρίσιν, τουτέστι, δικαιοσύ- 
γην" αὐτοὶ δὲ τὰ ἐναντία ἐπεδείξαντο ἀνομίαν, ἀδι- 
χίαν xal χραυγήν. Κραυγὴν ἐνταῦθα τὴν πλεονεξίαν 
λέγει, τὸν ἄδικον θυμὸν, τὴν ὀργὴν τὴν ἀλόγιστον, 
τὰς μάχας, τὰς φιλονεικίας. Οὐαὶ οἱ συνάπτοντες 
οἰκίαν πρὸς οἰχίαν, χαὶ ἀγρὸν πρὸς ἀγρὸν ἐγγίζοντες, 
ἵνα τοῦ πλησίου ἀφέλωνταί τι. Εἰπὼν ὅτι κραυγὴν 


* 


ad agrum aplantes, ut a proximo auferant ali- Ὁ ἐποίησε, τουτέστι πλεονεξίαν, ἁρπαγὰς, λέγει καὶ τὸ 


quid. Cum dixisset ipsum clamorem fecisse, id est 
acquirendi cupiditatem, et rapinas, subjicit iniqui- 
tatis speciem multa plenam nequitia; ac rursus 
a lamentis initium ducit, magnitudinem peccato- 
rum Ostendens, eosque insinuans qui incurabili 
morbo laborabant. 

4. Hzc etiam nunc tentari videre est ab iis, qui 
male divitiis utuntur, qui vicina loca invadere 
cogitant, non ut securitatem pariant, sed ut insi- 


ἃ Ἡ πηγὴ τοῦ ὕδατός σου ἔστω cot μόνῳ. ξο non ita co- 
herent in libro Proverbiorum 5, 48. Sed h»c postrema 
pars praecedit, et est versus 8, Posterior vero est 
quae hic preetermittitur, et est versus 19. Ibi autem le- 
gitur ἔστω σοι ἰδέα. Sic autem sepe solet Chrysostomus 
loca Scripture alio quam jaceant modo afferre , quia 


εἶδος τῆς ἀδικίας, πολλῆς ἐμπεπλησμένον τῆς καχουρ- 
γίας. Καὶ πάλιν “ ἀπὸ θρήνων ἄρχεται, τὸ μέγεθος 
τῶν ἁμαρτημάτων ἐνδεικνύμενος, καὶ τοὺς τὰ ἀνίατα 
νοσοῦντας ἐμφαίνων. 


Ταῦτα δὲ xol νῦν τολμώμενα ἴδοι τις ἂν παρὰ τῶν 
χαχῶς τῷ πλούτῳ χεχρημένων, οἵ τὰς γειτνιάσεις ἐπι- 
νοοῦσιν, οὐχ εἰς ἀσφάλειαν, ἀλλ᾽ εἰς ἐπιδουλὴν τῶν 


nempe memoriter afferebat. 

b Bavaricus hic adjicit ἔμεινα ἕνα ποιήσῃ καρπόν» etc. 
Sed non video hzc apte repeti hoc loco. 

* Ἀπὸ θρήνων ἄρχεται, sic Bavaricus recte, ut respon- 
deat voci oai supra. Alii ἀπ᾽ ἀπανθρωπίνων ἄρχεται. 


ΙΝ ISAIAM, 


πλησίον, χαθάπερ πῦρ 69 βαδίζον, οὕτω τοὺς Ex 
γειτόνων πάντας ἐπινεμόμενοι. Μὴ οἰχήσετε μόνοι 
ἐπὶ τῆς γῆς ; Ἠχούσθη γὰρ νῦν εἰς τὰ ὦτα Κυρίου 
Σαδαὼθ ταῦτα. Δείκνυσιν ἀνόνητα κάμνοντας xol 
εἰχῇ καὶ μάτην. Ἐπειδὴ γὰρ οὐχ οὕτως αἵ κολάσεις 
χαὶ αἵ τιμωρίαι τοὺς τοιούτους ἀγαγεῖν εἰώθασιν, ὡς 
τὸ μαθεῖν ἀχριδῶς, ὅτι οὖκ ἀπολαύσονται τῆς ἅρπα- 
γῆς, ταύτην αὐτοῖς ἐπάγει τὴν ἀπειλὴν, λέγων, ὅτι 
χαμοῦνται μὲν xal ταλαιπωρήσουσι, xo τὴν ἅμαρ- 
τίαν χαρπώσονται, τῆς δὲ ἀπολαύσεως ἐχπεσοῦνται. 


Οὐχ ἐφησυχάζει γὰρ, φησὶ, τοῖς γινομένοις ὃ ἀχοίμη-. 


τος ὀφθαλμός. Τὸ δὲ, ᾿Ηχούσθη νῦν, οὐχ ὡς τότε τῶν 
πραγμάτων γνωρίμων γενομένων αὐτῷ ταῦτά φησιν, 
ἀλλ᾽ ὡς τῆς δίκης κατὰ πόδας ἰούσης λοιπὸν, καὶ τῆς 
ἀνταποδόσεως γινομένης. "Ekv γὰρ γένωνται οἰχίαι 
πολλαὶ, εἰς ἔρημον ἔσονται μεγάλαι xo χαλαὶ, καὶ οὐκ 
ἔσονται οἵ χατοιχοῦντες ἐν αὐταῖς. Τοιοῦτον γὰρ 1, 
πλεονεξία * ὅταν πλείονα περιδάλλῃ τοῖς ἔχουσι, xal 
τῶν προτέρων αὐτοὺς ἐξήγαγεν. Ὃ δὴ καὶ ἐνταῦθα αἷ- 
νίττεται λέγων, ὅτι ὅταν οἰχοδομιήσητε λαμπρῶς, xol 
τὰ πάντων ὑμῶν αὐτῶν ποιήσησθε, τότε χαὶ τῶν προ- 
πέρων ἀποστήσεσθε. Καὶ στήσονται αἵ οἰχίαι οἰκήτο- 
ρας μὲν οὐχ ἔχουσαι, σάλπιγγος δὲ πάσης λαμπροτέ- 
φαν ἀφιεῖσαι φωνὴν χατὰ τῶν παρὰ τὴν ἀρχὴν ἧἥρπα- 
χότων αὐτὰς, τῆς ἐρημώσεως τῆς ἐπιτεταμένης ἀντὶ 
τροπαίου τινὸς φαινομένης. Οὗ γὰρ ἐργῶνται δέκα 
ζεύγη βοῶν, ποιήσει χεράμιον ἕν - χαὶ ὃ σπείρων ἀρ- 
τάδας ἕξ, ποιήσει μέτρα τρία. "Ambo τῆς πόλεως ἐπὶ 
τὴν τῆς χώρας ἐρημίαν ἐξάγει τὸν λόγον, ὥστε πάν- 
τοθεν χαταπλῆξαι τὸν ἀκροατήν. Οὔτε γὰρ αἵ οἰκίαι, 
φησὶ, χαθέξουσι τοὺς ἐνοικοῦντας, οὔτε ἣ 7j τὴν αὐὖ- 
τῆς ἐπιδείξεται δύναμιν. Καὶ γὰρ ἐξ ἀρχῆς διὰ τὴν 
τοῦ "ABl. ἁμαρτίαν ἀκάνθας xal τριδόλους ἐξήνεγχε " 
καὶ μετ᾽ ἐχεῖνον, διὰ τὴν τοῦ Κάϊν παρανομίαν, ἐλάτ- 
«oya πολλῷ " τὸν πόνον τὸν ἐχείνου xal τῆς οἰχείας 
ἰσχύος τὴν φορὰν ἐπεδείκνυτο. Καὶ 'πολλαχοῦ δὲ ἀλ- 
λαχοῦ ἴδοι τις ἂν διὰ τὰς τῶν ἀνθρώτων ἁμαρτίας 
αὐτὴν χολαζομένην. Καὶ τί θαυμάζεις, εἰ πηροῖ τὰς 
γονὰς αὐτῆς χαὶ τὰς ὠδῖνας τῶν ἀνθρώπων f, παρα- 
νομία, ὅπου γε καὶ φθαρτὴ δι᾽ ἡμᾶς ἐγένετο, xol 
ἄφθαρτος πάλιν Bv ἡμᾶς γίνεται; ᾿Επειδὴ γὰρ ὅλως 
τὸ εἶναι δι᾿ ἡμᾶς ἔλαθε χαὶ τὴν ἡμετέραν διακονίαν, 
xa τὸ οὕτως 3, ἐχείνως εἶναι πάλιν ἐντεῦθεν λαμβάνει 
τὴν ἀρχὴν καὶ τὴν ῥίζαν. Οὕτω γοῦν καὶ ἐπὶ τοῦ 
Νῶε. ᾿Επειδὴ πρὸς κακίαν ἐσχάτην ἐξώχειλε τῶν ἀν- 
θρώπων ἢ φύσις, πάντα ἐφύρετο τὰ πράγματα, xal 
σπέρματα, καὶ φυτὰ, xoi ἀλόγων γένη, καὶ ἡ γῆ, 
καὶ θάλαττα, καὶ ἀὴρ, καὶ ὄρη, καὶ νάπαι, καὶ βου- 
νοὶ, καὶ πόλεις, xol τείχη, xo οἰχίαι, χαὶ πύργοι " 
καὶ παντὰ ἁπλῶς ἐχείνῳ τῷ φοδερῷ τότε ἐχρύπτετο 


E 


56 


B 


b 


65 


dias proximis moliantur, qui ut ignis grassans., ita 
vicinos omnes spoliant. /Vumquid habitabitis soli 
super terram? 9. /Jfudita sunt enim nunc in 
auribus Domini Sabaoth hcec. Ostendit illos 
frustra laborare et nullo fructu. Quia enim non 
ita supplicia et cruciatus hujusmodi homines ab- 
ducere solent, ut cum probe didicerint, se rapinze 
fructum non percepturos, hanc in eos fert commi- 
nationem dicens, ipsos laboraturos, et miseriis 
affectos peccatum admissuros , sed ab ejus usu et 
fructu lapsuros esse. Non enim insomnis ille ocu- 
lus talibus visis facinoribus quiescet. Illud vero, 
"Audita sunt nunc, non dicit quasi tunc res gesto 
notz sibi essent, sed quasi ultio e vestigio seque- 
retur, retributioque instaret. Si enim fuerint do- 
mus multe, in solitudinem erunt magne et pul- 
chre, nec erunt qui habitent in eis. Hujusmodi 
est avaritia : cum plura possessoribus addit, ipsos 
etiam ex prius possessis dejicit. Quod etiam hic 
subindicat dicens : Cum splendide zdificaveritis , 
et omnium bona vobis corraseritis, tunc etiam ab 
iis, que prius habebatis, excidetis. Et stabunt 
aedes nullos habitatores habentes, sed tuba clario- 
rem emittentes vocem contra eos qui illas prius 
rapuerant, vastitate illa tanta tropzei instar exhi- 
bita. 10. Ubi enim operantur decem juga boum, 
faciet lagunculam unam : et qui seminat arta- 
bas sex, faciet mensuras tres. Ab urbe in agri 
vastitatem sermonem educit, ita ut undique audi- 
torem percellat. Neque enim domus, inquit, habi- 
tatores detinebunt, neque terra suam ostendet nati- 
vam virtutem. Etenim ab initio ob Adz peccatum 
spinas et tribulos protulit; ac post illum, propter 
Caini iniquitatem , multo minorem quam labores 
ejus exigebant , et quam vis nativa terrz postula- 
bat, proventum tulit. Sepeque alibi videre est 
terram ob peccata hominum plecti. Et quid miraris, 
si iniquitas terrz fertilitatem obtundat hominum- 
que fecunditatem, quando etiam propter nos corru- 
ptibilis facta est, et propter nos rursum incorru- 
ptibilis efficitur? Quia enim propter nos omnino, 
et propter-ministerium nostrum, exsistentiam ac- 
cepit, hinc etiam accipit ut hac vel illa conditione 
sintejus principiumet radix. Sicetiam tempore Noé 
factum. Quia in extremam nequitiam natura homi- 
num deflexerat , res omnes miscebantur , semina, 
plantze, brutorum genera, terra, mare, aer, montes, 
saltus, colles, urbes, muri, domus, turres : omnia- 
que prorsus terribili illo pelago obruebantur. Quia 
vero rursum necesse erat ut humanum genus accre- 


CAP. V. 


'* Hic omnino legendum videtur τῶν πόνων τῶν ἐχείνου. Ut etiam animadvertit Savilius. 


Avartite 
morbus. 


Contra 
ebrietatem. 


66 


sceret, terra nativum suum ordinem accepit, et in 
priorem elegantiam restituta est. Id autem videas 
ex parle factum in hominum honorem. Etenim 
pelagus se summovit, et iterum apparuit, so! refre- 
natus est cum luna, solitumque cursum deseruit, 
ignis quze ad aquam. pertinebant przstitit, terra 
quz ad pelagus, pelagus quz ad terram : omniaque, 
ut semel dicam, in utilitatem hominum se trans- 
formant. Et quiaomnia honore praecedit homo, pro- 
pterque ipsum omnia facta sunt ; ideo et nunc quia 
Judaicus populus peccavit, terr: partus Deus cohi- 
bet, ac post multos labores sudoresque non sinit 
ejus viscera solitum proventum referre ; ut inde 
discant, non agricultura artem , nec boves et ara» 
trum, neque terre naturam, nec aliud simile quid- 
piam, sed horum omnium Dominum esse, qui libe- 
rali manu omnia effundit, et iterum, cum yult, 
omnia cohibet. 11. Je qui surgunt mane, et si- 
ceram persequuntur, qui manent ad vesperam. 
linum enim succendet eos. 12. Iam cum 
cithara ei psalterio et (ympanis et tibiis vinum 
bibunt : opera autem Dei non respiciunt, et 
opera manuum ejus non considerant. Postquam 
ingentem ill.rum avaritiam redarguit, mali radi- 
cem hic ponit. Hac vero erat ebrietas, sexcentorum 
causa malorum : cum nmiaxime illa modum omnem 
excedit. 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


5. Observa igitur, quam. accurate illos tradu- 
cat. Totum. enim diem in hec insumi. dicit, Ne- 
que enim cum prandendum est id faciunt, inquit; 
sed omne tempus in ebrietatis tempus vertentes, 
ab ortu diei, quando maxime sibi attendere debe- 
bant, multo mero se dedentes, vellent. nollent 
deinceps usque ad vesperam in morbo persevera- 
bant. Quando enim semel in voraginem intempe- 
rantie sese demerserant, ac de naturali mentis 
statu deciderant, animamque captivam prava 
ebrietatis tyrannidi tradiderant; quemadmodum 
nayis non saburrata , gubernatoreque et nautis de- 
stituta , fortuito et quoquoyersus fertur, temerario 
aquarum impetu exagitata : eumdem in modum 
hi ebrietate demersi feruntur. ldeo ait : Fc qui 
surgunt mane, et siceram persequuntur. Non 
enim necessitatem explebant, neque appetitum 
exspectabant ut illi facerent satis; sed in hoc 
toti incumbebant, hoc curabant, ut perpetuo 
temulenti essent. Idcirco ait : Qui siceram per- 


ARCHIEP. 


E 


57 


^ 


CONSTANTINOP., 


πελάγει. Καὶ ἐπειδὴ πάλιν ἐπιδοῦναι τὸ γένος ἔδει. 
τὴν οἰχείαν εὐταξίαν ἀπελάμδανεν ἢ γῆ; καὶ εἰς τὴν 
προτέραν εὐμορφίαν ἐπανήει πάλιν. ἴδοι δ᾽ ἄν τις 
τοῦτο χαὶ ἐπὶ μέρους γινόμενον διὰ τὴν εἰς ἀνθρώ- 
ποὺς τιμήν. Καὶ γὰρ πέλαγος ἠφανίσθη, καὶ πάλιν 
ἐφάνη, καὶ ἥλιος ἐχλαλινώθη μετὰ σελήνης, χαὶ τὸν 
οἰκεῖον δρόμον ἐπέλιπε, καὶ πῦρ τὰ ὕδατος ἐπεδεί-- 
ξατο, καὶ γῆ τὰ πελάγους, xal πέλαγος τὰ τῆς γῆς " 
χαὶ πάντα, ὡς εἰπεῖν ἁπλῶς, πρὸς τὴν τῶν ἀνθρώ- 
πων μετασχηματίζεται λυσιτέλειαν. Καὶ ἐπειδὴ πάν- 
τῶν τιμιώτερος ἄνθρωπος, καὶ OU αὐτὸν τὰ γενόμενα 
ἅπαντα, διά τοι τοῦτο χαὶ νῦν, ἐπειδὴ ἥμαρτεν ὃ τῶν 
᾿Ιουδαίων δῆμος, ἐπέχει τῆς γῆς τὰς ὠδῖνας 6 Θεὸς, 
καὶ μετὰ πολλοὺς πόνους καὶ ἱδρῶτας οὖκ ἀφίησι τὰς 
ἐχείνης λαγόνας τὴν εἰωθυῖαν φορὰν ἐνεγχεῖν, ἵνα 
κἀντεῦθεν μάθωσιν, ὅτι οὐ γεωργικῶν χειρῶν τέχνη E 


A οὐδὲ βόες καὶ ἄροτρον, οὐδὲ γῆς φύσις, οὖκ ἄλλο τῶν 


Β 


τοιούτων οὐδὲν, ἀλλ᾽ 6 τούτων ἁπάντων Δεσπότης οὗ- 
τός ἐστιν, ὃ xol δαψιλεῖ τῇ χειρὶ πάντα ἐχχέων; καὶ 
πάλιν, ἐπειδὰν βούληται, συστέλλων ἅπαντα. Οὐαὶ οἱ 
ἐγειρόμενοι τὸ πρωΐ, καὶ τὸ σίχερα δυύκοντες, οἵ μέ- 
γοντες τὸ ὀψέ, Ὃ γὰρ οἶνος αὐτοὺς συγκαύσει. Μετὰ 
γὰρ χιθάρας καὶ ψαλτηρίου καὶ τυμπάνων χαὶ αὐλῶν 
τὸν οἶνον πίνουσι " τὰ δὲ ἔργα τοῦ Θεοῦ οὐχ ἐμδλέ- 
πουσι, xal τὰ ἔργα τῶν χειρῶν αὐτοῦ οὐ κατανοοῦσι. 
Κατηγορήσας αὐτῶν πλεονεξίαν πολλὴν, χαὶ τὴν ῥί- 
ζαν τοῦ xaxoU τίθησιν. Αὕτη δὲ ἦν ἢ μέθη, μυρίων 
γινομένη χαχῶν ὑπόθεσις, χαὶ μάλιστα ὅταν μετὰ το- 
σαύτης τολμᾶται τῆς ὑπερδολῆς. 

Σχόπει γοῦν, πῶς μετὰ ἀχριδείας αὐτοὺς χωμῳδεῖ. 
Πᾶσαν γὰρ τὴν ἡμέραν εἰς τοῦτο δαπανᾶσθαί φησιν. 
Οὐ γὰρ ὅταν ἀριστοποιεῖσθαι δέῃ, τοῦτο πράττουσι , 
φησὶν, ἀλλὰ πάντα τὸν χαιρὸν μέθης ποιοῦντες xat- 
ρὺν, xal ix προοιμίων τῆς ἡμέρας, ὅτε μάλιστα αὐ- 
τοῖς προσέχειν ἐχρῆν, πολλῷ τῷ ἀκράτῳ διδόντες 
ἑαυτοὺς, χαὶ ἄχοντες λοιπὸν χαὶ μέχρι τῆς ἑσπέρας 
ἐναπομένοντες τῷ νοσήματι. ᾿Επειδὰν γὰρ ἅπαξ φθά- 
σωσι χαταποντισθῆναι εἰς τὸν τῆς, ἀχρασίας βυθὸν, 
xa τῶν κατὰ φύσιν ἐχπέσωσι φρενῶν, καὶ τὴν ψυχὴν 


αἰχμάλωτον τῇ πονηρᾷ τῆς μέθης παραδώσωσι τυ-- 


€ ραννίδι, καθάπερ πλοῖον ἀνερμάτιστον, xal xv6so- 


νήτου xal ναυτῶν ἀπεστερημένον, ἁπλῶς xoi εἰχῇ 
φέρεται, τῇ τῶν ὑδάτων ἀτάχτῳ ῥύμῃ πανταχοῦ 
περιαγόμενον * τὸν αὐτὸν δὴ τρόπον xai οὗτοι ὑπὸ τῆς 
μέθης ὑπούρύχιοι γενόμενοι. Διό φησιν Οὐαὶ οἱ ἐγει- 
ρόμενοι τὸ πρωΐ, xal τὸ σίχερα διώχοντες. Οὐ γὰρ 
τὴν χρείαν ἐπλήρουν, οὐδὲ ἀνέμενον ἐπιθυμίας γενο- 
μένης πληρῶσαι τὴν ἔνδειαν, ἀλλ᾽ ἔργον ἐποιοῦντο 


2 IN ISAIAM, CAP.. V. 


τοῦτο xai μελέτην, τὸ διηνεχῶς μεθύειν. Διό φησιν " 


Οἱ διώχοντες σίχερα. " Σίχερα δὲ ἐνταῦθά φησι τῶν ᾿ 


φοινίκων τὸν ὀπὸν, ὃν ἐπετήδευον, συντρίδοντες τὸν 
καρπὸν καὶ καταθλῶντες, εἰς οἴνου μετασχηματίζειν 
«φύσιν. Καρωτικὸν δέ ἐστι τὸ τοιοῦτον, καὶ μέθης ἐρ- 
γαστικόν. Ἀλλ᾽ οὐδὲν ὑφωρῶντο τούτων ἐχεῖνοι, τὴν 
ἡδονὴν πανταχοῦ διώχοντες, Μένοντες τὸ ὀψέ. Ὃ 
γὰρ οἶνος αὐτοὺς συγχαύσει. Τοιαύτη γὰρ τῆς μέθης 
ἣ φύσις * προϊοῦσα αὔξεται, xol χαλεπώτερον τὸ δί-- 
ψος ποιεῖ, Εἶτα xo ἕτερον οὖχ ἔλαττον ἔγκλημα τοῦ 


προτέρου προστίθησι, λέγων - Μετὰ γὰρ κιθάρας xal - 


ψαλτηρίου καὶ τυμπάνων xad αὐλῶν τὸν οἶνον πίνουσι. 
ἹῬοῦτο χαὶ ἕτερος ἐγχαλεῖ προφήτης λέγων - Οἱ πί- 
νοντες τὸν διυλισμένον οἶνον, χαὶ τὰ πρῶτα μύρα 
χριόμενοι, P οἱ κροτοῦντες πρὸς τὴν φωνὴν τῶν ὀρ- 
γάνων. Ὥς ἑστῶτα ἐλογίσαντο, xal οὐχ ὡς φεύγοντα. 
Καὶ γὰρ ἐσχάτης ἀναλγησίας τοῦτο τὸ σημεῖον, xal 
ψυχῆς ἐχλελυμένης, τὸ θέατρον ποιεῖν τὴν οἰκίαν τὴν 


ἑαυτοῦ, καὶ τοιούτοις ᾷσμασιν ἑαυτοὺς ἐχδιδόναι. 


Ὅπερ καὶ 4 μέθη ποιεῖ σχοτοῦσα, τοῦτο ἣ μουσιχὴ ss 
μαλάττουσα τὸ εὔτονον τῆς διανοίας, xo χαταχλῶσα À 


τῆς ψυχῆς τὴν ἀνδρείαν, καὶ ἐπὶ μείζονας ἐξάγουσα 
ἀσελγείας. Τὰ δὲ ἔργα τοῦ Θεοῦ οὐχ ἐμόλέπουσι , 
καὶ τὰ ἔργα τῶν χειρῶν οὐτοῦ o0 κατανοοῦσιν. Ἢ τὰ 
θαύματα αὐτοῦ φησιν, ἢ τῆς κτίσεως τὴν θεωρίαν. 
Πῶς δ᾽ ἂν δύναιντο γενέσθαι θεαταὶ, τὴν μὲν ἡμέραν 
γύχτα ἐργαζόμενοι, τὴν δὲ νύκτα τῶν νεχρῶν οὐδὲν 
ἄμεινον διαχείμενοι; πῶς δυνήσονται ἥλιον ἰδεῖν ἀνα- 
τέλλοντα xa οὐρανοῦ κάλλος λάμπον, καὶ τὸν ποι- 
χίλον τῶν ἄστρων ἐν ἑσπέρᾳ χορὸν, xci τὴν ἄλλην 
τῆς χτίσεως εὐταξίαν τε χαὶ διαχονίαν, τῶν ἔξωθεν 
xo τῶν ἔνδοθεν ὀφθαλμῶν ἀπεστερημένοι ; Οὐ μι- 
χρὸν οὖν τοῦτο ἠδίκηνται, "τὸ ἀθέατοι τῶν τοῦ Θεοῦ 
θαυμάτων ἐκ τοῦ παρόντος ἀπελθεῖν βίου, πάντα τὸν 
χρόνον ἐν τῷ σχότει τῆς μέθης χατορωρυγμένοι. Τοί- 
γυν αἰχμάλωτος ἐγενήθη 6 λαός μου, διὰ τὸ μὴ 
εἰδέναι αὐτοὺς τὸν Κύριον. Πάλιν τὸ μέλλον ὡς γεγε- 
γημένον ἀπαγγέλλει, καὶ τιμωρίαν ἐπάγει τῇ πλημ- 
μελείᾳ ταύτη. "xav μὲν γὰρ xod αὐτὴ f μέθη ἀντὶ 
πάσης γενέσθαι χολάσεως, θορύῤους ἐμποιοῦσα τῇ 
ψυχῇ, ζόφου πληροῦσα τὴν διάνοιαν, αἰχμάλωτον χα- 
θιστῶσα αὐτὴν, μυρίων αὐτοὺς ἐμπιπλῶσα νοσημά- 
τῶν, τῶν ἔνδοθεν, τῶν ἔξωθεν. Οἶδε τοῦτο xz Παῦλος, 
ὅτι χαχία ἀντὶ τιμωρίας γίνεται * διό φησι - Καὶ τὴν 


^ Σίκερα 0E: ἐνταῦθά φησι τῶν φοινίγων τὸν ὁπόν : siceram 
autem hic vocat palmarum succum, Singularis certe 
vocis σίκερα interpretatio. Nemo quippe nescit, hanc 
vocem Hebraicam esse: ex 517 nimirum expressum 
65 σίκερα, sicera. Significat autem omne potionis genus 
inebriandi vim habens; unde ἃ czeteris interpretibus red- 
ditur μέθυσμα, ebrietas. Hesychius interpretatur, οἶνος 
συμμιγεὶς ἡδύσμασι, vinum condimentis mixtum.'Tempore 


D 


67 


sequuntur. Siceram. enim hic dicit palmarum  Sicera pal- 
succum, quam conficiebant, fructum | conterentes E 


et contundentes, ut in vini transformarent natu- 
ram. Soporificum autem est illud, ebrietatemque 
parit. At illi nihil horum observabant, volupta- 
lem ubique persequentes, et usque ad vesperam 
manentes. inum enim succendet eos. Talis 
quippe est ebrietatis natura : progressa augetur, 
et graviorem sitim excitat. Deinde aliud non mi- 
nus priore crimen objicit dicens : /Vam cum ci- 
thara et psalterio, et tympanis et tibiis vinum 
bibunt. Hanc criminationem profert alter pro- 


pheta dicens : Qui bibunt defacatum vinum, 4mos. 6.6 , 


et primis unguentis uncti, qui-plaudunt ad. vo- 5: 
cem. organorum. Quasi stantia reputaeerunt, 
et non quasi fugientia. Etenim extreme stoli- 
ditatis signum est, animique dissoluti domum 
suam in theatrum vertere, et hujusmodi canticis se 
dedere. Quod οἱ ebrietas facit tenebris offundens, 
hoc et musica operatur vigorem mentis emolliens, 
roburque animi frangens, et ad majorem alliciens 
lasciviam. Opera autem. Dei non respiciunt, et 
opera manuum. ejus non considerant. Vel mi- 
racula ejus dicit, vel naturz contemplationem. 
Quomodo autem possint horum spectatores esse, 
cum. diem in noctem vertant, noctu vero nihilo 
melius sint affecti, quam mortui? quomodo pote- 
runt solem orientem videre, czli splendentem pul- 
chritudinem, vespereque varium illum stellarum 
chorum, caterarumque creaturarum ordinem et 
ministerium, exterioribus interioribusque oculis 
privati? Non parum ergo in hoc lesi sunt, quod 
numquam contemplati Dei mirabilia ex hac vita 
discedant, cum omni tempore ebrietatis tenebris 
obruti fuerint. 15. Jgitur captivus factus est 
populus meus, eo quod non cognoverint Do- 
minum. Rursus quod futurum erat ut preteritum 
annuntiat, et poenam infert delicto huic. Siqui- 
dem vel ipsa ebrietas quodvis supplicium exa- 
quat, tumultum in anima pariens, caligine men- 
tem replens, captivam ipsam constituens, innu- 
meris illos interius et exterius obruens morbis. 
Hoc noverat Paulus, nempe malitia pro suppli- 


cio esse; ideo ait : Et. mercedem, quam. opor- Rom.1. 57. 


fortasse Chrysostomi, liquor ex palmarum succo con- 
fectus, σίκερα vocabatur. Eam quippe interpretationem 
ipsum esse commentum non putaverim, 

b In Bibliis legitur οἱ ἐπικρατοῦντες πρὸς τὴν φωνήν: 
locusque hic Amosi inversus affertur, uti supra diceba- 
mus, 

^ Reg. τὸ ἀθέατον, mendose. 


68 Bi 


tuit, erroris sui in semetipsis recipientes. Ve- 
rum quando id etiam stoliditatis eorum propriuni 
est, quod puniantur, nec se puniri sentiant, quod 
segrotent, nec sciant se cegrotare, ab. exteris etiam 
supplicium inducit, aitque : Zgitur captivus fa- 
ctus est populus meus, eo quod non cognove- 
rint Dominum. Et multitudo facta est. mor- 
tuorum propter famem et sitim aque. Vide 
multam insertam in supplicio monitionem, neque 
gravissimam statim induci sectionem. Neque enim 
subito captivitatem intulit, sed famem prius et 
sitim, ut domi manentes, meliores evaderent, ne- 
que ob incurabilem morbum barbarorum exerci- 
tum attraherent. Quia vero non cesserunt, nihil- 
que inde lucrati sunt, extremum denique ipsis 
indueit supplicium. Attamen ante illa, verbis ex- 
tollit et amplificat famis calamitatem, dicens : 
14. Dilatavit infernus animam suam : non 
quod infernus animam habeat : sed personz for- 
ma minas intentat, ut majore cum emphasi loqua- 
tur, ingentique timore auditorum animos percel- 


JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


ἀντιμισθίαν, ἣν ἔδει, τῆς πλάνης αὐτῶν ἐν ἑαυτοῖς 
ἀπολαμδάνοντες. Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ χαὶ τοῦτο τῆς ἄναι- 
σθησίας αὐτῶν, τὸ χολάζεσθαι, χαὶ μηδὲ αἰσθάνεσθαι, 
τὸ νοσεῖν, xol μὴ εἰδέναι ὅτι νοσοῦσιν, ἐπάγει P xol 
τῶν ἔξωθεν τιμωρίαν, λέγων - Τοίνυν αἰχμάλωτος 
ἐγενήθη ὃ λαός μου, διὰ τὸ μὴ εἰδέναι αὐτοὺς τὸν 
Κύριον. Καὶ πλῆθος ἐγενήθη νεχρῶν διὰ λιμὸν xai 
δίψαν ὕδατος. Ὅρα xo ἐν τῇ τιμωρίᾳ πολλὴν τὴν 
νουθεσίαν, καὶ οὐκ ἀθρόον τὴν βαρυτάτην ἐναγομένην 


D ὁτόλμαν. Οὐ γὰρ εὐθέως τὴν αἰχμαλωσίαν ἐπήγαγεν, 


ἀλλὰ λιμὸν πρότερον καὶ αὐχμὸν, ἵνα οἴκοι μένοντες, 
γένωνται βελτίους, μηδὲ ἀνίατα νοσοῦντες ἐφελχύ- 
σωνται τὸ τῶν βαρόάρων στρατόπεδον. ᾿Ἐπειδὴ δὲ 
οὐχ εἶξαν, οὐδὲ ἐχέρδαναν ἐντεῦθεν, ἐπάγει λοιπὸν τὴν 
ἐσχάτην τιμωρίαν αὐτοῖς, Ἀλλ᾽ ὅμως πρὸ ἐχείνων 
ταύτην ἐπαίρει καὶ ἐξογκοῖ τῷ λόγῳ τὴν τοῦ λιμοῦ, 
λέγων - ᾿Κπλάτυνεν ὃ ἄδης τὴν ψυχὴν αὐτοῦ " οὐχ 
ὡς ψυχὴν τοῦ ἄδου ἔχοντος, ἀλλὰ πρόσωποποιεῖ τὴν 
ἀπειλὴν, ἐμφατικώτερον τὸν λόγον ποιῆσαι βουλόμε- 
voc, καὶ φόδον ἀχμάζοντα ἐναποθέσθαι τῇ διανοίᾳ τῶν 
ἀκουόντων. Διὸ καὶ ἐπιμένει λέγων * Καὶ διήνοιξε τὸ 


lat. Ideo in prosopopeia persistit dicens - Et E στόμα αὐτοῦ, τοῦ μὴ διαλιπεῖν * ὡς περὶ θηρίου τινὸς 


aperuit os suum, ut non. cessel : quasi de fera 
verba faciens, et imaginem rerum prope ipsos ad- 
ducens. Quodque gravius est, non modo aperuit 
os suum, sed hianti ore manet, nec ex jam absor- 
ptis satiatur. Et descendent ad eum gloriosi, et 


διηγούμενος, καὶ ἐγγὺς αὐτῶν τὴν εἰκόνα τῶν πρα- 
γὙμάτων ἄγων. Καὶ τὸ δὴ χαλεπώτερον, ὅτι οὐχ ἤνοιξε 
τὸ στόμα μόνον, ἀλλὰ xol μένει χεχηνὼς, xal xópoy 
οὗ λαμδάνων τῶν ἐν αὐτῷ ἅ χατορυττομένων. Καὶ 
χαταδήσονται εἰς αὐτὸν οἵ ἔνδοξοι, xo oi μεγάλοι, 


magnates, et divites,et pestes ejus. Exhinc, ut yy καὶ οἱ πλούσιοι, καὶ λοιμοὶ αὐτῆς. Εἶτα, ἵνα μάθης, 
scias non secundum naturz ordinem hzec fieri, sed Α ὅτι οὐ χατὰ φύσεως ἀχολουθίαν τὸ γινόμενον ἦν, ἀλλὰ 


a Deo immissam esse plagam, et decretum ex ccelo 
delatum, in dignitate et potentia constitutos, qui 

^omnia miscebant, resque Judzorum subvertebant, 
eo descensuros esse ait. 


6. Pestes autem illos jure vocat, utpote qui 
nequitiam non penes se servarent, sed etiam ad 
alios morbum transmitterent. Talis quippe est pe- 
stilentiaa natura : cum ab uno corpore ccperit, 
gradatim in multitudinem grassatur. Et exsultans 


θεήλατος ἦν ἣ πληγὴ, καὶ ψῆφος ἐκ τῶν οὐρανῶν 
χατενεχθεῖσα,, τοὺς ἐν περιφανείᾳ, τοὺς ἐν δυναστείᾳ, 
τοὺς πάντα συγχέοντας, xo ἄνω xol κάτω τὰ τῶν 
Ἰουδαίων ποιοῦντας πράγματα, τούτους ἐχεῖ χατα- 
θήσεσθαι ἔφησε. 

Λοιμοὺς δὲ εἰχότως αὐτοὺς καλεῖ, ἅτε οὗ μέχρι 
ἑαυτῶν τὴν καχίαν διατηροῦντας, ἀλλὰ καὶ εἰς ἄλλους 
τὴν νόσον διαδιδάζοντας. ἹΓοιαύτη γὰρ fj τοῦ λοιμοῦ 
φύσις᾽ ἐπειδὰν ἀφ᾽ ἑνὸς ἄρξηται σώματος, ὁδῷ βα- 
δίζουσα τὸ λοιπὸν ἐχνέμεται πλῆθος. Καὶ ὁ ἀγαλλιώ- 


in ea. Qui deliciis vacat, qui exsultat, qui putat B μενος ἐν αὐτῇ. Ὃ τρυφῶν, ὃ σχιρτῶν, ὃ νομίζων ἀχί- 


se immobilia possidere bona, ipse quoque cadet et 
capietur. 15. Et humiliabitur homo, et inhono- 
rabitur vir : et oculi sublimes humiliabuntur. 
16. Et exaltabitur Dominus solus Sabaoth in 


b Kat τῶν, forte xai τήν. 

* τόλμαν. Hic apposite notat Savilius : « Boisius ἐπα- 
γομένην τιμωρίαν, vel χόλασιν. Puto potius pro τόλμαν 
reponendum τομήν. Sic enim sepius loquitur Noster. 
Sic in his ipsis in Isaiam Commentariis infra in capitis 
septimi versum 14 : μετὰ πολλῆς τῆς σφοδρότητος ἐπάγει 
τὴν τομήν. Quem locum ideo produxi, quia in Apan- 
thism. (seu in Florilegio) idem ipse locus describitur, 


νήτα ἔχειν τὰ ἀγαθὰ, xal αὐτὸς ἐμπεσεῖται χαὶ 
ἁλώσεται. Καὶ ταπεινωθήσεται ἄνθρωπος, xoi ἄτι- 
μασθήσεται ἀνήρ. Καὶ oi ὀφθαλμοὶ οἵ μετέωροι τα- 
πεινωθήσονται. Καὶ ὑψωθήσεται Κύριος μόνος Σα- 


idemque error committitur, et pro τομήν genuino ha- 
bes corruptum τόλμαν.» Hanc certissime putamus esse 
veram lectionem, sed sine auctoritate nihil mutare au- 
demus, Paulo post αὐχμόν vert:mus sitim, non cstum ; 
quz est germana ejus significatio. Nam Chrysostomus 
hic explicans hunc locum, propter famem et sitim 
aque, hic sitim haud dubie intelligit. 
4 Reg. male χηρυττόμενον. 


IN. I8AIAM, CAP. V. 


δαὼθ᾽ ἐν χρίματι. Ὅρα πάλιν Θεοῦ κηδεμονίαν. Οὐ 


γὰρ πανωλεθρίαν ἐργάζεται, οὐδὲ ὅλον ἐκ μέσου τὸν. 


δῆμον αὐτῶν ἀνάρπαστον ποιεῖ, ἀλλ᾽ ἀφίησί τινας, 
ὥστε τῇ τιμωρίᾳ τῶν ἀπελθόντων γενέσθαι βελτίους. 
Τοῦτο γοῦν αἰνιττόμενος ἔφησεν; ὅτι Ταπεινωθήσον- 
ται, τουτέστιν, οἵ μένοντες, οἵ ὑπολιμπανόμενοι. Καὶ 


ὑψωθήσεται Κύριος Σαδαὼθ ἐν χρίματι, καὶ 6 Θεὸς 


ὃ ἅγιος δοξασθήσεται ἐν διχαιοσύνη. Δύο τίθησιν € 


ἀγαθὰ, ὅτι κἀχεῖνοι τῆς φλεγμονῆς ἀπαλλαγήσονται, 
καὶ ἔσονται βελτίους, xa 6 Θεὸς θαυμασθήσεται παρὰ 


πᾶσι" τοῦτο γάρ ἐστιν, Ὑψωθήσεται καὶ δοξασθήσε-᾽ 


ται" διὰ τῆς χολάσεως " αὐτῆς, ἑιτὰ τῆς τιμωρίας. Τί 
δέ ἐστιν, "Ev χρίματι; Διὰ τῆς ἐχδικήσεως. Καὶ βο- 
σχηθήσονται οἱ διεσπαρμένοι ὡς ταῦροι, χαὶ τὰς 
ἐρήμους τῶν ἀπειλημμένων ἄρνες φάγονται. Τὴν ὀλι- 
γότητα ἐνταῦθα αἰνίττεται τῶν ὑπολειφθέντων, καὶ 
τὴν ἐπιτεταμένην ἐρημίαν τῆς χώρας. Οὐαὶ οἱ ἐπι- 
σπώμενοι τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν ὡς σχοινίῳ μαχρῷ, 
χαὶ ὡς ζυγοῦ ἱμάντι δαμάλεως τὰς ἀνομίας αὐτῶν. 
Οἱ λέγοντες, τὸ τάχος ἐγγισάτω, ἃ ποιήσει ὃ Θεὸς, 
ἵνα ἴδωμεν * καὶ ἐλθέτω ἣ βουλὴ τοῦ ἁγίου Ἰσραὴλ, 
ἵνα γνῶμεν. Τῶν προφητῶν ἀπειλούντων συνεχῶς, 
xal τὰ φούερὰ προαναφωνούντων; οἵ ψευδοπροφῆται 
πρὸς χάριν διαλεγόμενοι, καὶ τοῦ δήμου τὸν τόνον 
ἐχλύοντες, τὰ μὲν ἐχείνων ἔφασχον εἶναι ψευδῆ, τὰ 
δὲ αὐτῶν ἀληθῆ. Πολλοὶ τοίνυν P ἀπατώμενοι ἠπίστουν 
καὶ αὐτοῖς τοῖς δήμασιν. Εἶτα ἐπειδὴ αἱ προφητεῖαι 
o0 ὁμοῦ τε ἐλέγοντο καὶ ἐξέδαινον - προφητείας γὰρ 
ἦν ἡ φύσις, τὸ πρὸ πολλοῦ χρόνου τὰ μέλλοντα ἐχθή- 
σεσθαι προαναφωνεῖν " ἐπεὶ οὖν συνεχῶς μὲν ἔλεγον 
οἵ προφῆται τοὺς λιμοὺς, τοὺς λοιμοὺς, τοὺς πολέ- 
μους, ἐπὶ δὲ τῶν ἔργων αὐτὰ οὐχ ἐδείκνυον, τέως τὴν 
τοῦ χρόνου μέλλησιν ἀφορμὴν εἰς ἀπιστίαν λαμ- 
θάνοντες οἱ πολλοὶ τῶν ἠπατημένων ἔλεγον - ἐλθέτω 
τὰ λεγόμενα“ εἰ ἀληθεύετε; ἐγγισάτω τὰ πράγματα" 
δείξατε ἡμῖν ἐπὶ τῶν ἔργων τὴν βουλὴν τοῦ Θεοῦ. 
᾿Επεὶ οὖν τὴν αὐτοῦ μακροθυμίαν ὑπόθεσιν ἀπιστίας 
ἐποιοῦντο, χαὶ ἐντεῦθεν προσετίθεσαν αὐτῶν τοῖς 
ἁμαρτήμασι, τό τε ἀπιστεῖν, τό τε διὰ τὴν ἀπιστίαν 
ῥαθυμότεροι γίνεσθαι, εἰκότως αὐτοὺς ὃ προφήτης 
θρηνεῖ λέγων, ὅτι καθάπερ σχοινίῳ μαχρῷ,, οὕτως 
ἕλχετε xal" ἑαυτῶν τὴν ὀργὴν τοῦ Θεοῦ, xa αὔξετε 
ὑμῖν τὴν πονηρίαν. ᾿Επειδὴ γὰρ ἀπιστεῖτε τοῖς λεγο- 
μένοις ῥήμασι, λείπεται λοιπὸν τὴν διὰ τῶν ἔργων 
ἐπενεχθῆναι πεῖραν ὑμῖν: Ὥστε ol τὰ xax ἐπισπώ- 


2? Haec , αὐτῆς, διὰ τῆς τιμι..... διὰ τῆς ἐχδιχήσεως, dee- 
rant in Morel., sed ex Regio desumta sunt. Bavaricus 
etiam habet ,' sed aliquot adjectis vocibus. Illaque le 
gerat Tilmannus interpres, Mox ἀπειλημμένων 'Tilman- 
nus vérterat, eorum qui relicti sunt, quasi legisset 
ἀπολελειμμένων. ἀπειλημμένων certe est, eorum qui as- 


TOM. VI. 


- 
e 


D 


E 


60 


69 
judicio. Vide rursus Dei providentiam.:Non enim 
internecionem. adducit, neque totum e. medio ab- 
ripi populum permittit, sed quosdam relinquit, ut 
ex abeuntium supplicio resipiscant. Hoc ergo sub- 
indicans ait, Z'umiliabuntur, id est, qui manent, 
qui relicti sunt. £t exaltabitur Dominus Sa- 
baoth in judicio, et Deus sanctus glorificabi- 
tur in justitia. Duo ponit. bona, et illos nempe 
timorem deposituros esse, melioresque futuros, et 
Deum admirationi fore apud omnes; id enim sibi 
vult illud, Exaltabitur et glorificabitur ; per 
supplicium nempe, ac per ipsam ultionem. Quid 
autem est, 7n judicio ? Per ultionem. 17. Et pa- 
scent dispersi quasi tauri , et deserta eorum , 
qui assumti sunt, agni comedent. Relictorum 
paucitatem his subindicat, et ingentem- regionis 
solitudinem. 18. ze qui attrahunt peccata sua 
ut funiculo longo, et quasi jugi corrigia vitu- 
le iniquitates suas. 19. Qui dicunt : Cito ap- 
propinquent que faciet Deus, ut «videamus : 
et veniat consilium sancti Israel, ut sciamus. 
Prophetis frequenter. comminantibus et terribilia 
prenuntiantibus, pseudoprophetze ad gratiam. lo- 
quentes, populique vigorem dissolventes, illorum 
dicta. falsa, sua vera esse dictitabant. Multi ergo 
seducti illorum verbis non credebant. Deinde quia 
prophetim non statim atque pronuntiate erant, 
eveniebant ; prophetize namque natura erat, multo 
ante tempore ea pronuntiare qua eventura erant ; 
quoniam ergo frequenter prophete famem, pe- 
stem, bellaque przdicebant, nec tamen ea. reipsa 
ostendebant, interim multi ex iis, qui. decepti 
erant, ex cunctatione ad non credendum occasio- 
nem accipientes, dicebant : Veniant qua. dicun- 
tur; si vere dicitis, accedant res ipsa : exhibete 
nobis ex operibus ipsis consilium Dei. Quia igitur 
ejus patientiam incredulitatis occasionem  efficie- 
bant, et. peccatis suis hoc adjiciebant, tum. quod 
non crederent, tum quod ob incredulitatem segnio- 
res evaderent, jure ipsos propheta luget dicens : 
Quasi funiculo longo, sic contra vos trahitis iram 
Dei, et nequitiam vestram augetis. Quia enim di- 
ctis non creditis, id relinquitur demum, ut rerum 
vobis experientia afferatur. Τὰς ut vos ipsi mala 
vobis attrahatis, qui verbis fidem mon habetis, 


sumli sunt ab. ἀπολαμθάνω, et tamen videtur Chryso- 
stomus in sequentibus eos intelligere , qui relicti sunt. 

b Reg. et Bavar. ἀπατώμενοι, et ita legit Interpres, 
Morel. et Savil. ἀπαγόμενοι. Uwaque lectio quadrat, ut. 
vix scias cui sit herendum, 


6 


Amos. δι 
18. 20. 


70 
Ideo ait : Ve qui attrahunt. peccata. sua ; id 
est, retributionem peccatorum : quasi longo funi- 
culoe longinquo trahitis, inquit, definitam pecca- 
tis vestris ultionem, et quasi jugi corrigia vitulze 
subjugalis, ut exprimat illorum studium et curam 
in peccando. Ut si quis loro forti quid pertraxe- 
rit, sic vos per incredulitatem Dei iram contra 
vos trahitis. Deinde dicit quomodo trahant : Qui 
dicunt, Cito appropinquent que facturus est 
Deus, ut videamus. ld quod. et alius. propheta 
eis vitio vertit dicens : «e desiderantibus diem 
Domini. Et quid vobis hec dies? Et hec est 
lenebre, non lux, et caligo non habens splen- 
dorem suum. Etenim illi quoque. increduli dice- 
bant : Quando veniet dies supplicii et ultionis? 
20. e qui dicunt malum bonum, et bonum 
inalum ; qui ponunt lucem. tenebras , et tene- 
bras lucem; qui ponunt dulce amarum, et € 
amarum dulce. Rursum de iisdem loquitur. Quo- 
niam prophetas contumeliis onerabant et decepto- 
res vocabant ; psendoprophetas vero honorabant, 
rerumque ordinem invertebant, ipsos miseros pre- 
dicat ob corruptum judicium. ee, inquit, qui 
dicunt malum. bonum , id. est , pseudoprophe- 
tiam, et bonum malum, prophetiam; qui po- 
nunt lucem. tenebras, et tenebras lucem ; qui 
ponunt dulce amarum, et amarum dulce. Etiam- 
si enim molesta sint verba , inquit, sed nihil dul- 
cius est prophetis, qui verborum interminationi- 
bus rerum. experimentum depellunt. Etsi dulcia 
sint verba pseudoprophetarum, sed nihil illis ama- 
rius, qui per gratiam verborum minas in rem et 
opera vertunt. 

T. En propheta sapientiam , quomodo illorum 
opinionem invertat. Quia enim illis ut acerbiora 
narrantibus non attendebant ; his secus ut mitiori- 
bus multamque dülcedinem exhibentibus, dixit, 
rem contrario se habere modo , multamque esse 
prophetarum dulcedinem, multam pseudoprophe- 
tarum amaritudinem : sic etiam de lace et de te- 
nebris sermo nobis habendus est. Nam illi ad 
errorem, hi ad veritatem deducebant : et illi qui- 
dem captivitatis caligini manus ferme ligantes tra- 
debant, hi autem nihil non agebant, ut in liberta- 
tis lucem adducerent. Quoniam ergo oppositam et 
non consentaneam de ipsis sententiam habebant, 
jure illos corrigit dicens : Qui. ponunt. lucem 
tenebras, et tenebras lucem. 94. Κι qui intel- 


B 


D 


E 


à. Καὶ γνόφος οὐχ ἔχων φέγγος αὐτῆς : et caligo non ha- 
bens splendorem suum. Hc afferre omnino videtur 
Chrysostomus , quasi propheü:e Amosi essent, cujus 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


μενοι ὑμεῖς ἐστε, oi τοῖς λεγομένοις ἀπιστοῦντες. Διὰ 
τοῦτό φησιν" Οὐαὶ οἱ ἐπισπώμενοι τὰς ἁμαρτίας 
αὐτῶν" τουτέστι, τὴν ἀντίδοσιν τῶν ἁμαρτημάτων. 
ὩὭς σχοινίῳ μαχρῷ πόῤῥωθεν ἕλχετε, φησὶ, τὴν 
ὡρισμένην τοῖς ἁμαρτήμασιν ὑμῶν δίκην, καὶ ὡς ζυ-- 
γοῦ ἱμάντι δαμάλεως ὑπὸ ζυγὸν οὔσης, ἵνα εἴπῃ τὸ 
εὔτονον, τὸ μετὰ σπουδῆς. Ὥς ἐάν τις ἱμάντι εὐτόνῳ 
ἐφελχύσαιτό τι, οὕτως ὑμεῖς διὰ τῆς ἀπιστίας ἐφέλ- 
χετε χαθ᾽ ὑμῶν τοῦ Θεοῦ τὴν ὀργήν. Εἶτα λέγει xod 
πῶς ἐφέλχονται - Οἱ λέγοντες, τὸ τάχος ἐγγισάτω ἃ 
ποιήσει ὃ Θεὸς, ἵνα ἴδωμεν. Ὃ καὶ ἕτερος προφήτης 
ἐγχαλεῖ λέγων: Οὐαὶ oi ἐπιθυμοῦντες τὴν ἡμέραν 
Κυρίου. Καὶ ἵνα τί ὑμῖν ἢ ἡμέρα αὕτη ; Καὶ αὕτη 
ἐστὶ σχότος xoi οὐ φῶς, * χαὶ γνόφος οὐχ ἔχων φέγ- 
γος αὐτῆς. Καὶ γὰρ xal ἐχεῖνοι ἀπιστοῦντες ἔλεγον᾽ 
πότε ἥξει ἣ ἡμέρα τῆς κολάσεως xal τῆς τιμωρίας; 
Οὐαὶ οἱ λέγοντες τὸ πονηρὸν χαλὸν, καὶ τὸ χαλὸν πο- 
γηρόν * ot τιθέντες τὸ φῶς σχότος, καὶ τὸ σχότος φῶς " 
οἵ τιθέντες τὸ γλυχὺ πιχρὸν, xol τὸ πικρὸν γλυχύ. 
Πάλιν περὶ τῶν αὐτῶν διαλέγεται. ᾿Ἐπειδὴ τοὺς μὲν 
προφήτας ὕδριζον xol ἀπατεῶνας ἔλεγον, τοὺς δὲ ψευ- 
δοπροφήτας ἐτίμων, καὶ ἀνέστρεφον τῶν πραγμάτων 
τὴν τάξιν, ταλανίζει αὐτοὺς ἐπὶ τῇ κρίσει τῇ διεφθαρ- 
μένῃ. Οὐαὶ, φησὶν, οἵ λέγοντες τὸ πονηρὸν καλὸν, 
τουτέστι, τὴν ψευδοπροφητείαν, xol τὸ χαλὸν πονη- 
ρὸν, τὴν προφητείαν * οἵ τιθέντες τὸ φῶς σχότος, καὶ 
τὸ σχότος φῶς" οἱ τιθέντες τὸ γλυχὺ πικρὸν, xol τὸ 
πικρὸν γλυχύ. Εἰ γὰρ χαὶ φορτιχὰ, φησὶ, τὰ ῥήματα, 
ἀλλ᾽ οὐδὲν γλυχύτερον τῶν προφητῶν, τῇ τῶν ῥη- 
μάτων ἀπειλῇ τὴν διὰ τῶν πραγμάτων ἀποχρουομέ- 
νων πεῖραν. Εἰ xal γλυχέα: τὰ τῶν ψευδοπροφητῶν, 
ἀλλ᾽ οὐδὲν αὐτῶν πιχρότερον, τῇ χάριτι τῶν λόγων 
τὴν διὰ τῶν ἔργων ἐπαγόντων ἀπειλήν. 

ἸΙδοὺ προφήτου σοφίαν, πῶς ἀνέστρεψεν αὐτῶν τὴν 
ὑπόνοιαν. ᾿Επειδὴ γὰρ τοῖς μὲν ὡς πικρότατα φθεγ- 
γομένοις οὗ προσεῖχον, τοῖς δὲ ὡς προσηνεστάτοις 
xol γλυχύτητα πολλὴν ἔχουσιν, ἔφησεν, ὅτι τοῦναν- 
τίον μὲν οὖν ἐστι" πολὺ τῶν προφητῶν τὸ μέλι, 
πολλὴ δὲ τῶν ψευδοπροφητῶν f, πιχρία - οὕτω καὶ 
ἐπὶ τοῦ φωτὸς καὶ τοῦ σχότους τὸν λόγον μεταχειρι- 
στέον ἡμῖν. Οἱ μὲν γὰρ πρὸς τὴν πλάνην ἤγαγον, οἱ 
δὲ xo πρὸς τὴν ἀλήθειαν ἐχειραγώγουν * καὶ οἵ μὲν τῷ 
ζόφῳ τῆς αἰχμαλωσίας μονονουχὶ τὰς χεῖρας δήσαντες - 
παρεδίδοσαν, οἵ δὲ ὅπως ἐν τῷ φωτὶ τῆς ἐλευθερίας 
ἀγάγωσι, πάντα ἔπραττον. ᾿Επεὶ οὖν τὰς ἐναντίας περὶ 
τούτων δόξας εἶχον καὶ τὰς οὐ προσηκούσας, εἰκότως 
αὐτοὺς διορθοῦται λέγων" Οἱ τιθέντες τὸ φῶς σχότος, 
καὶ τὸ σχότος φῶς. Οὐαὶ οἵ συνετοὶ ἐν ἑαυτοῖς, καὶ ἐνώ- 


ille locum attulit. Αἴ nec in τοῖς Ο΄. sunt, nec in He- 
braeo exprimuntur, [Imo leguntur in versu 20 τῶν O .] 


IN ISAIAM, CAP. V. 


71 


πίον αὑτῶν ἐπιστήμονες. Οὐ μιχρὸν καὶ τοῦτο ἐλάτ- δ᾽ ligentes sunt apud semetipsos, et coram. se 


τωμα;, τὸ σοφόν τινὰ νομίζειν ἑαυτὸν, καὶ τοῖς ἑαυτοῦ 
λογισμοῖς τὸ πᾶν ἐπιτρέπειν. Καὶ γὰρ ἐντεῦθεν ἐκεῖνο 
γίνεται: "[λέγω δὴ τὸ φάσχειν τὸ πονηρὸν καλὸν, xo τὸ 
χαλὸν πονηρὸν, καὶ τὰ ἑξῆς]. 'T'ouco xoi ὃ Παῦλος τοῖς 
ἔξω φιλοσόφοις ἐγκαλῶν ἔλεγεν, ὅτι Φάσκοντες εἶναι 
σοφοὶ, ἐμωράνθησαν. Καὶ ὅ παροιμιώδης λόγος πάλιν 
φησίν- Εἶδον ἄνθρωπον δοχοῦντα εἶναι σοφὸν παρ᾽ 
ξαυτῷ- ἐλπίδα δὲ ἔχει μᾶλλον ἄφρων αὐτοῦ. Τοῦτο. 
χαὶ Παῦλος ἐγκαλεῖ πάλιν λέγων * Μὴ γίνεσθε φρόνι- 
μοι παρ᾽ ἑαυτοῖς " καὶ πάλιν " Εἴ τις δοκεῖ σοφὸς εἶναι 
ἐν ὑμῖν ἐν τῷ αἰῶνι τούτῳ, γενέσθω μωρὸς, ἵνα γέ- 
γηται σοφός. Μὴ τῇ οἰχείᾳ σοφίᾳ, φησὶ, μηδὲ 
τοῖς ἑαυτοῦ ἢ ἐπιτρεπέτω λογισμοῖς, ἀλλ᾽ ἐχείνους 
χατευνάσας, ἐχδιδότω τὴν ψυχὴν τῇ τοῦ Πνεύματος 
διδασχαλίᾳ. Ἐπεὶ οὖν καὶ παρὰ Ἰουδαίοις τοιοῦτοί 
τινες ἦσαν ὑπερορῶντες μὲν τῶν προφητῶν ὡς ποι- 
μένων xo αἰπόλων, βουλόμενοι δὲ σοφίζεσθαι οἴκοθεν, 
ὃ xa ἀπονοίας αὐτοῖς ὑπόθεσις ἐγίνετο, καὶ τοῦ xa- 
ταφρονεῖν τῶν λεγομένων͵, εἰκότως αὐτοὺς θρηνεῖ λέ- 
ov * Οὐαὶ οἵ συνετοὶ ἐν ἑαυτοῖς, xo ἐνώπιον αὑτῶν 
ἐπιστήμονες. Οὐαὶ οἱ ἰσχύοντες ὑμῶν, οἵ τὸν οἶνον 
πίνοντες, καὶ οἵ δυνάσται, οἵ χιρνῶντες τὸ σίχερα. 
Μὴ θαυμάσῃς, εἰ πρὸ μικροῦ τοσαῦτα χατὰ μέθης 
εἰπὼν, πάλιν τὸν αὐτὸν ἐπαναλαμθάνει λόγον. ᾿Ἐπειδὴ 
γὰρ χαλεπὸν τὸ ἕλχος “ χαὶ δύσειχτον, διὰ τοῦτο καὶ 
συνεχῶς ἐπαντλεῖν ἔδει. Χαλεπὸν δὲ καὶ δύσεικτον, 
τῷ μὴ δοχεῖν παρὰ τοῖς πολλοῖς ἁμάρτημα εἶναι, 
πάντων ἁμαρτημάτων χαλεπώτερον ὃν, καὶ μυρία 
βλαστάνον νοσήματα. Διό φησιν" Οἱ τὸν οἶνον πίνον- 
τες; καὶ οἵ δυνάσται, οἵ χιρνῶντες τὸ σίχερα. Δι- 
πλοῦς 6 χρημνὸς; τυραννὶς μέθης, καὶ δυναστείας 
ὑπερθολή. Πᾶσι μὲν γὰρ ἀνθρώποις λογισμοῦ χρεία, 
μάλιστα δὲ τοῖς ἐν ἀξιώμασι καὶ δυναστείαις οὖσιν, 
ὥστε μὴ, χαθάπερ ἀτάκτων ὑδάτων ῥύμη τινὶ, τῷ 
τῆς ἀρχἧς ἐχφερομένους ὄγκῳ χαταχρημνίζεσθαι. Ot 
δικαιοῦντες τὸν ἀσεθῇ ἕνεχεν δώρων, χαὶ τὸ δίκαιον 
τοῦ δικαίου αἴροντες ἀπ᾽ αὐτοῦ. Διπλοῦν τὸ ἔγχλημα 
πάλιν τὸ τὸν ὑπεύθυνον ἀφιέναι, καὶ τὸν ἀνεύθυ-- 
γον χαταδιχάζειν. “Ἑχατέρου ἁμαρτήματος ἣ ῥίζα 
δωροδοκία. Διὰ τοῦτο ὃν τρόπον χαυθήσεται χα- 
Min ὑπὸ ἄνθρακος πυρὸς, καὶ συγκαυθήσεται ὑπὸ 
φλογὸς ἀνημμένης. Τὸ τῆς τιμωρίας ταχὺ, τὸ εὔχο- 
λον τῆς κολάσεως παρίστησι, διὰ τῆς εἰκόνος τὴν 
πανωλεθρίαν αὐτῶν δηλῶν. 


^ Que uncinis clanduntur desunt in Reg. et Savil. 
Sed habentur in Morel. et in Bavarico Codice. 
b Reg. et Savil. ἐπιτρέπων λογισμοὶς. 


B 


G 


D 


scientes. Non parvum et hoc vitium, cum quis- 
piam se sapientem putat, et cogitationibus suis 
omnia permittit. Nam hinc illud oritur ; nimirum 
quod dicant malum bonum, et bonum malum, et 
cetera. Hoc etiam Paulus.externis philosophis cri- 


mini dans dicebat: Dicentes se sapientes esse, Rom. .22. 


stulti facti sunt. Proyerbialisque sermo rursum 


sic habet : idi hominem, qui sibi sapiens vi- Prov. 26. 
debatur esse apud semetipsum ; majorem quam. ^ 


ille spem habet. stultus. Hoc ipsum iterum ar- 


guit Paulus his verbis : 176 sitis prudentes apud Rom. 12. 
. * . "7 €. 5 . τὸ. 
vosmetipsos ;ac rursum . Si. quis in. vobis wi- , γον. 3. 


deatur sapiens esse in hoc seculo, stultus 18. 


fiat, ut sit sapiens. Ne propria sapientiz, inquit, 


neque cogitationibus suis fidat, sed. illas repri- 
mens, Spiritus doctrine animum tradat. Quia 
igitur apud Judzos quidam erant hujusmodi, pro- 
phetas despicientes , quasi pastores et caprarios, 
volentesque sapientes in semetipsis videri, quod 
tum arrogantia ipsis occasio erat, tum ut sibi di- 
cta contemmnerent, jure illos luget dicens: 7e 
qui intelligentes sunt apud semetipsos, et in 
conspectu suo scientes. 22. Pe qui fortes sunt 
inter vos, qui vinum bibunt,qui potentes sunt, 
qui miscent siceram. Ne mireris si cum paulo 
ante tanta dixerit contra ebrietatem, rursus eum- 
dem resumat sermonem. Quia enim grave ulcus 
erat, nec cedebat, ideo illud frequenter abstergere 
oportebat. Grave et curatu difficile illud est, cum 
id quod multis videtur non esse peccatum, gra- 
vissimum tamen omnium est peccatum, quod 
sexcentos ingeneret morbos. Ideo ait : Qui vinum 
bibunt, et potentes, qui miscent siceram; Du- 
plex pracipitium, tyrannis ebrietatis, et potentize 
magnitudo. Omnibus quippe hominibus ratiocinio 
est opus, maxime vero iis qui in dignitate et in 
potentia sunt, ne principatus tumore, ceu inun- 
dantium aquarum impetu precipites agantur. 
935. Qui justificant impium propter munera, et 
jus justi tollunt ab illo. Duplex rursus crimen 
offert, quod reum dimittant, et quod innoxium 
condemnent, Utriusque peccati radix sunt accepta 
munera. 24. Ideo quemadmodum succendetur 
stipula a carbone ignis, et succendetur a flam- 
ma accensa. Celeritatem ultionis et facilitatem 
sumendi supplicii exhibet, extremam illorum per- 
niciem imagine exprimens. 


e Καὶ δύσειχτον. Putat Allenus legendum esse δυσίατον. 
Sed δύσειχτον etiam quadrat, et alioquin eum bis repe- 
tatur, hinc certe confirmatur lectio. 


, 


72 s. 


8. Hec quippe omnia flamma, carbones, sti- E 
pula et quae icm nobis indicant. Radix eo- 
rum quasi pulvis erit, et flos eorum quasi pul- 
vis ascendet. Qus fixa. sunt et firma peribunt, 
quie splendida effundentur, quae leta abibunt et 
diffluent. /Von. enim. voluerunt legem Domini 
"Sabaoth facere, sed eloquium sancti exaspera- 
verunt. Eloquium vocat legem. 25. Et iratus 
est furore Dominus Sabaoth in populum suum: 
et rejecit manum. suam in eos, et percussit eos. ,., 
Et exacerbatus est adversus montes, et facta A 
sunt morticina eorum quasi stercus in medio 
vie. Et in omnibus his non est aversus furor 
ejus : sed adhuc manus ejus excelsa. Hoc loco 
bellum grave subindicat, in quo ne corpora qui- 
dem sepeliri poterunt, non ut illi pcenas. dent, 
sed ut qui vivent alienis malis abducti aliquid 
saltem de nequitia succidant. Ac vide quomodo 
atrociorem reddiderit sermonem. Non enim dixit, 
non sepultos fuisse, sed cadavera abjectiora, quam 
»tercus ipsum, modo projecta esse : quod viventi- 
bus omnium horribilissimum esse videtur, et y 
ipsa morte acerbius. Quod vero pejus est, ne his 

. quidem ita se habentibus, inquit, moderatiores 
facti sunt; sed in iisdem persistunt. Quia igi- 
tur non meliores evadebant, minatur rursum illis 
gravissimam illam barbarorum plagam. Quamob- 
rem pergit dicens: 26. /gitur leeabit signum 
in nationibus procul. Ne vie longitudo in se- 
gnitiem illos conjiciat, ait ita facile posse Deum 
illos inducere, ut facile est levare signum, et 
eos qui adornati paratique sunt educere in aciem, 
quod utique fit in equis ad certandum instructis. 
Simul enim atque signum emissionis in sublime c 
erigitur, ex carceribus confestim illi exsiliunt, 
Propheta igitur duo hie subindicat, facile nempe 
esse eos accedere Deo vocante, et jam olim ven- 
turos fuisse, nisi eos ingens Dei patientia de- 
tinuisset. Deinde inter narrandum majorem exhi- 
bet facilitatem dicens: Et sibilavit eos ab ex- 
tremo terre. Ne mireris autem. de Deo loquen- 
tem ita crassissimis uti verbis: nam secundum 
insipientiam auditorum yerba attemperat, unum 
his omnibus declarare volens, id nempe Deo 
facile esse, et rem prorsus eventuram; ideo sub- y 
junxit : Et ecce cito velociter venient. 9T. IVon 
esurient, neque laborabunt, neque dormita- 
bunt. Haec hyperbolice sunt dicta. Quomodo enim 
fieri poterat ut neque esurirent, neque dormirent, 


ἃ In Reg. et Savil. πόλεμον deest. Sed interpres le- 
git. Ibid, Reg. et Savil. ὡς οὐδέ, minus recte. In iisdem 


JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


Ἅπαντα γὰρ ταῦτα ἣ φλὸξ καὶ oi ἄνθραχες, καὶ f 
χαλάμη, καὶ τὰ ἑξῆς ἡμῖν παρεδήλωσεν. Ἢ ῥίζα 
αὐτῶν ὡς χνοῦς ἔσται, καὶ τὸ ἄνθος αὐτῶν ὡς χονιορ- 
τὸς ἀναδήσεται. Τὰ πεπηγότα καὶ τὰ βέδαια ἀπο- 
λεῖται, xa διαχυθήσεται τὰ λαμπρὰ, καὶ τὰ φαιδρὰ. 
οἰχήσεται χαὶ διαῤῥυήσεται. Οὐ γὰρ ἠθέλησαν τὸν 
νόμον Κυρίου Σαδαὼθ ποιεῖν, ἀλλὰ τὸ λόγιον τοῦ 
ἁγίου παρώξυναν. Λόγιον τὸν νόμον λέγει. Καὶ ἐθυ- 
πώθη Κύριος Σαδαὼθ ὀργῇ ἐπὶ τὸν λαὸν αὐτοῦ" xol 
ἐπέδαλε τὴν χεῖρα αὐτοῦ ἐπ’ αὐτοὺς, καὶ ἐπάταξεν 
αὐτούς. Καὶ παρωξύνθη ἐπὶ τὰ ὄρη, xol ἐγένετο τὰ 
θνησιμαῖα αὐτῶν ὡς χοπρία ἐν μέσῳ 6000. Καὶ ἐν 
πᾶσι τούτοις οὐχ ἀπεστράφη ὃ θυμὸς αὐτοῦ, ἀλλ᾽ ἔτι 
$ χεὶρ αὐτοῦ ὑψηλή. Ἐνταῦθα " πόλεμον αἰνίττεται 
χαλεπὸν, ὃς οὐδὲ ταφῇ τὰ σώματα συγχωρήσει πα- 
ραδοθῆναι, οὐχ ἵνα ἐχεῖνοι χόλασιν δῶσιν, ἀλλ᾽ tva 
οἱ ζῶντες ἐν ταῖς ἀλλοτρίαις συμφοραῖς τῆς οἰχείας 
ἀποτέμνωνταί τι χαχίας. Καὶ ὅρα πῶς χαλεπώτερον 
τὸν λόγον ἐποίησεν. Οὐ γὰρ εἶπεν, ὅτι οὐκ ἐτάφησαν, 
ἀλλ᾽ ὅτι κόπρου πάσης ἀτιμότερον ἐῤῥιμμένοι ἦσαν 
οἱ τετελευτηχότες, ὃ τοῖς ζῶσι φρικωδέστερον ἅπάν- 
τῶν εἶναι δοχεῖ, χαὶ τῆς τελευτῆς αὐτῆς χαλεπώτερον. 
Καὶ τὸ δὴ χεῖρον, ὅτι οὐδὲ τούτων γινομένων, φησὶν, 
ἐπιεικέστεροι γεγόνασιν, ἀλλὰ τοῖς αὐτοῖς ἐπιμένου- 
σιν. ᾿Επεὶ οὖν οὐδὲν βελτίους ἐγένοντο, ἀπειλεῖ πάλιν 
αὐτοῖς τὴν χαλεπωτάτην ἐχείνην πληγὴν τὴν τῶν 
βαρθάρων. Διὸ xol ἐπάγει λέγων 'Τοιγαροῦν ἀρεῖ 
σύσσημον ἐν τοῖς ἔθνεσι τοῖς μαχράν. Ἵνα μὴ τῆς 
6008 τὸ μῆχος εἰς ῥᾳθυμίαν αὐτοὺς ἐμδάλλῃ, φησὶν 
ὅτι οὕτω τῷ Θεῷ ῥάδιον ἀγαγεῖν αὐτοὺς, ὡς τῷ τὸ 
σύσσημον αἴροντι, καὶ τοὺς παρεσχευασμένους χαὶ 
ἑτοίμους ἐξάγοντι πρὸς παράταξιν, ὅπερ καὶ ἐπὶ τῶν 
ἵππων γίνεται τῶν ἁμιλλατηρίων. Ὅμοῦ τε γὰρ τὸ 
σύμβολον τῆς ἀφέσεως αἴρεται, κἀκεῖνοι τῶν BaX6t- 
δὼν ἐχπηδῶσιν εὐθέως. Δύο τοίνυν ἐνταῦθα 6 προφή- 
τῆς αἰνίττεται, ὅτι xal εὔχολον αὐτοὺς ἐχθεῖν, τοῦ 
Θεοῦ καλοῦντος, καὶ πάλαι ἂν ἦλθον, εἰ μὴ ἢ πολλὴ 
κατεῖχεν αὐτοὺς μαχροθυμία. Εἶτα τῇ ἐπεξηγήσει 
πλείονα τὴν εὐχολίαν ἐνδείκνυται λέγων - Καὶ συριεῖ 
αὐτοὺς ἀπ᾽ ἄχρου τῆς γῆς. Μὴ θαυμάσῃς δὲ, εἰ περὶ 
Θεοῦ διαλεγόμενος, οὕτω παχυτάταις χέχρηται λέ- 
ξεσι" πρὸς γὰρ τὴν ἄνοιαν τῶν ἀχουόντων σχηματίζει 
τὰ ῥήματα, ἕν βουλόμενος δεῖξαι διὰ πάντων, ὅτι xol 
τῷ Θεῷ ῥάδιον τοῦτο, καὶ ὅτι πάντως ἀπαντήσονται" 
διὸ καὶ ἐπήγαγε λέγων - Καὶ ἰδοὺ ταχὺ κούφως ἔρχον- 
ται. Οὐ πεινάσουσιν, οὐδὲ χοπιάσουσιν, οὐδὲ νυστά- 
ξουσι. Ταῦτα ὑπερδολιχῶς εἴρηται. Πῶς γὰρ - Viv 
μήτε πεινῆν, μήτε καθεύδειν, ἀνθρώπους ὄντας, καὶ 
τὴν χοινὴν λαχόντας λῆξιν; ᾿Αλλὰ τὸ τάχος τῆς στρα- 


haec , οὐχ ἵνα ἐχεῖνοι χόλασιν δῶσιν, desunt. 


IN. ISAIAM, CAP. VI. 


tlc, τὴν εὐχολίαν, τὴν ταχύτητα, ὅπερ ἔφθην ci- 
πὼν, διὰ πάντων ἐνδείκνυται. Οὐδὲ λύσουσι τὰς ζώνας 
αὐτῶν " ἀπὸ τῆς ὀσφύος αὐτῶν, οὐδὲ μὴ ῥαγῶσι οἱ 
ἱμάντες τῶν ὑποδημάτων αὐτῶν. Ὧν τὰ βέλη ὀξέα 
ἐστὶ, xal τὰ τόξα αὐτῶν ἐντεταμένα. Οἱ πόδες τῶν 
ἵππων αὐτῶν ὡς στερεὰ πέτρα ἐλογίσθησαν, oi τρο- 
χοὶ τῶν ἁρμάτων αὐτῶν ὡς καταιγίδες. ὈΟργιῶσιν ὡς 
λέοντες, χαὶ παρεστήχασιν ὡς σχύμνοι λεόντων. Καὶ 
ἐπιλήψεται, καὶ βοήσει ὡς θηρίον, καὶ ἐχῥαλεῖ * xot 
οὖκ ἔστιν ὃ ῥυόμενος αὐτούς. Καὶ βοήσεται δι᾽ αὐτοὺς 


τὴ ἡμέρᾳ ἐχείνῃ, ὡς φωνὴ θαλάσσης κυμαινούσης.. 


Καὶ ἐμόλέψονται εἰς τὸν οὐρανὸν ἄνω, καὶ εἰς τὴν γὴν 
χάτω- καὶ ἰδοὺ σχότος σχληρὸν, σχότος ἐν τῇ ἀπορίᾳ 
αὐτῶν. Διὰ πάντων τὸν λόγον ἐξώγχωσε, καὶ τὸν φόδον 
ἐπῆρε, κατὰ μικρὸν “ἕχαστα διηγούμενος, τὰ περὶ 
τῆς γνώμης, τὰ περὶ τῆς ἰσχύος, τὰ περὶ τῶν ὅπλων, 
τὰ περὶ τῶν ἵππων, τὰ περὶ τῶν ἁρμάτων, ὥστε τῷ 
πλήθει τῶν λεγομένων πολλὴν ποιῆσαι τὴν ἀγωνίαν, 
καὶ τῇ σαφηνείᾳ τῶν εἰκόνων ἐγγὺς τὰ πράγματα αὖ- 
τοῖς "ἀγαγεῖν. Διὸ καὶ λέουσιν αὐτοὺς παραδάλλει, 
χαὶ οὐδὲ ἐνταῦθα ἔστη τοῦ παραδείγματος, ἀλλὰ καὶ 
φωνὴν ἀναπλάττει xo ὁρμὴν τοῦ θηρίου, καὶ ἐπι- 
μένει τὴ μεταφορξί, καὶ πολλὴν ποιεῖται τὴν τροπήν. 
Καὶ ἐντεῦθεν ἐπὶ θάλατταν ἐξάγει τὸν λόγον, λέγων, 
ὅτι τοσοῦτος ἔσται ὃ θόρυδος, τοσαύτη fj ταραχὴ, 
ὅση ἂν γένοιτο μαινομένης θαλάσσης xoà κύματα 
διεγειρούσης" καὶ πάντα κινεῖ τρόπον, αὔξων τὸν φό- 
ὅον, ὥστε μὴ δεηθῆναι αὐτοὺς τῆς διὰ τῶν πραγμά- 
τῶν πείρας. Καὶ τὸ δὴ χαλεπώτερον, ὅτι οὐδὲ 6 
παραστησόμενος ἔσται, φησὶν, οὐκ ἀπὸ τῆς γῆς, οὐκ 
ἀπὸ τῶν οὐρανῶν * ἀλλ᾽ ἔρημοι καὶ τῆς ἄνωθεν cup. 
μαχίας, xal τῆς κάτωθεν βοηθείας, ἐχδοθήσονται 
τοῖς πολεμίοις. Σχότος δὲ ἐνταῦθά φησι τὸ ἀπὸ τῆς 
συμφορᾶς αὐτοῖς ἐγγινόμενον, oby ὡς τῆς ἀχτῖνος 
ἀφανιζομένης, ἀλλὰ τῆς διαθέσεως τῶν πασχόντων ἐν 
μέσῃ τῇ μεσημόρίᾳ ἀντὶ φωτὸς σχότος δρώντων’ 
ὅπερ τοῖς, ὀδυνωμένοις xol θλιῤομένοις συμδαίνειν 
εἴωθε. Καὶ ἵνα μάθης, ὅτι οὐ τῆς φύσεως τοῦ ἀέρος 
τὸ σχότος ἦν, ἀλλὰ τῆς ἐκείνων διαθέσεως γ ἐπήγαγε" 
Σχληρὸν σχότος ἐν τῇ ἀπορίᾳ αὐτῶν. 


ΚΕΦΑΛ. ς΄. 


Καὶ ἐγένετο τοῦ ἐνιαυτοῦ, οὗ ἀπέθανεν Ὀζίας ὁ 
βασιλεύς. 


Τί δήποτε τοὺς μὲν ἄλλους χρόνους ἀπὸ τῆς ζωῆς 
τῶν βασιλέων, τοῦτον δὲ ἀπὸ τῆς τελευτῆς χαραχτη- 


b Hac, ἀπὸ τῆς ὀσρύος αὐτῶν, desunt in Reg. et Savil. 
Sed habentur in Morel. et in textu Biblico, et lecta 
sunt a Tilmanno. 


75 


homines cum essent, communemque natara .con- 
ditionem sortiti essent? Sed velocitatem exercitus, 
facilitatem, celeritatem, ut jam dixi, his omnibus 
demonstrat. /Yeque solvent zonas suas a lumbis 
suis, neque disrumpentur corrigiee calceamen- 
torum eorum. 98. Quorum sagittee acute sunt , 
et arcus eorum extenti. Pedes equorum eorum 
ut solida petra reputati sunt, rote curruum eo- 
rum ut procelle. 99. Impetu feruntur ut leones, 
et adstiterunt ut catuli leonum. Et apprehen-. 
det, et clamabit quasi fera, el ejiciet ; et non. 
erit qui liberet eos. 30. Et clamabit propter eos 
in die illa, sicut vox maris «stuantis. Et 
aspicient in. celum sursum, et in. terram deor- 
65 Sum : et ecce Lenebre dure, tenebre in angu- 
^ stia eorum. Hisceomnibus sermonem amplificavit, 
et timorem auxit, minutatim singula enarrans, de 
decreto, de fortitudine, de armis, de equis, de 
curribus, ita ut dictorum multitudine magnam 
inferret anxietatem, et imaginum claritate res 
prope sub oculos ageret. Ideo leonibus illos com- 
parat, neque in. hoc exemplo substitit, sed. effin- 
git vocem et impetum fere, inque metaphora 
insistit, multaque utitur figurata dictione. Hinc 
ad mare sermonem traducit, dicens tantum fore: 
tumultum, tantam. perturbationem, quanta. fuerit. 
insaniente et :estuante pelago : ac modis omnibus. 
annititur ut metum augeat, ut illi non egeant 
ipsa rerum experientia. Quodque gravius est, ne- 
mo adfuturus est, inquit, neque ex terra, neque 
ex ccelis ; sed destituti superno auxilio, et terrena 
ope, tradentur hostibus. 'T'enebras autem hie dicit 
eas, quz? ex calamitate ipsis immissz. sunt, non 
quod radii solis sublati essent, sed quod pro affe- 
ctu patientium in meridie illi pro luce tenebras 
viderint: id quod illis qui dolore et srumnis 
premuntur contingere solet. Et ut discas non ex 
natura aeris tenebras provenisse, sed ex illorum 
affectu, adjecit : Tenebre durae in angustia 
eorum. 


E 


y 


CAPUT VI. 


€ 1. Et factum est in anno, quo mortuus rex Ozias. 


1. Curcztera omnia temporaa vita regum, hoc 
aulem a morte nunc propheta notat? Non enim 


* Keg. ἑχάστῳ. 
^ ἀγαγεῖν, sic Morel, et Reg. Savil. 22,5. Sed minus 
recte , ut etiam mouet Allenus. 


74 


ait : Factum est in. diebus Οἱ, non, regnante 

Ozia, sed, Factum est cum mortuus est. Quid ergo 

vult hic agere? Non temere, nec fortuito hic agit ; 

sed quid arcanum nobis subindicat? Quid illud 
4.Reg.i5. 8t? Hic Ozias ex rebus gestisque prosperis 
i t ebrius, et felicitate inflatus, majus quidpiam 
Oz regi, Quam sua dignitas ferebat affectavit. Et quia rex 
temeritas. erat, putavit sibi competere, ut sacerdotio funge- 
retur, insiliit in templum, ingressus est in sancta 
sanctorum ; et reluctante sacerdote, atque ingres- 

sum illuc prohibente, non tulit ille, sed in amen- 

lia perseveravit, parvam sacerdotis rationem ha- 

bens. Ob tantam impudentiam immisit illi Deus 

lepram in frontem. Cum enim majorem, quam 

sibi competeret, honorem affectaret, ab illo etiam 

quem habebat excidit. Non modo enim sacerdo- 

tium non accepit, sed immundus factus, a regno 

etiam expulsus est, ac per omne tempus in domo 

quadam occultus habitabat, quod pudorem non 

ferret. Populus quoque omnis in partem talis ul- 

tionis vocatus est, quia leges Dei despexerat, et 
.contumelia affectum sacerdotium non vindicave- 

rat. Quomodo igitur in partem ultionis vocatus 

est? Quia prophetia retracta est : iratus quippe 

Deus circa rem quamvis nihil respondebat. Hoc 

vero non ad omme tempus fecit, sed. secundum 
mensuram vita regis, mensuram quoque ultionis 
definivit. Simul ergo atque ille vitam obiit, Deus 

iram solvit, et fores iterum prophetiz aperuit. Hoc 

itaque subindicans propheta, memoriam nobis re- 

vocavit obitus regis. Quamobrem sic prophetiam 

orditur : Factum est in anno, quo mortuus est 

rer Ozias, vidi Dominum sedentem. Atqui 
Joan.1.18. Christus ait : Deum nemo vidit umquam. Uni- 
genitus qui est in sinu Patris, ille narravit. 
Joan.6.46. Et rursum : /Von quia Patrem quis vidit, nisi 
qui est a Deo : ille vidit Patrem. Vlleque Moysi 

Exod. 83. dixit : /Vemo videbit faciem meam et viet. 
E Quomodo igitur hic ait se vidisse Dominum? 
Nam ait, idi Dominum : non contraria ait vero 

iis, qua Christus dixit, sed admodum consona. 

Nam Christus de accurata cognitione loquitur, se- 

cundum quam nemo vidit : nudam enim divinita- 

tem puramque substantiam nemo vidit preter Uni- 

genitum ; propheta vero eatenus se vidisse narrat, 

Deus quo- quatenus poterat. Neque enim ipse id quod Deus 
qui est videre poterat, sed sub figura quadam illum 
' contemplabatur, qui tantum descenderat, quantum 
contemplantis infirmitas ascendere poterat. Quod 

enim neque ipse, neque quisquam alius nudam 

viderit divinitatem, ab iis qua narrant perspi- 

cuum est. idi enim, inquit, Dominum sedentem. 


ἢ 


E 


6 
A 


C 


S. JQANNIS CHRYSOST. ARCHIEP.: CONSTANTINOP. 


ρίζει νῦν ὃ προφήτης; Οὐ γὰρ εἶπεν, ἐγένετο ἐν ταῖς 
ἡμέραις ᾿Οζίου, οὐδὲ, ἐν τῇ βασιλείᾳ Ὀζίου, ἀλλ᾽, 
ἐγένετο ἡνίκα ἀπέθανε. Τί δήποτε ἐν τούτῳ ποιεῖ ; 
Οὐχ ἁπλῶς, οὐδὲ ὡς ἔτυχεν, ἀλλά τι ἀπόῤῥητον 
ἡμῖν αἰνίττεται. Τί δὲ τοῦτό ἐστιν ; Ὀζίας οὗτος τῇ 
τῶν γεγενημένων εὐπραγίᾳ μεθύων, xal ὑπὸ τῆς εὖ- 
ἡμερίας ὀγχούμενος, μεῖζον τῆς ἀξίας ἐφρόνησε. Καὶ 
ἐπειδὴ βασιλεὺς ἦν, ἐνόμισεν αὑτῷ προσήκειν ἱερᾶ- 
σθαι, χαὶ ἐπεπήδησε τῷ ναῷ, χαὶ εἰς τὰ ἅγια τῶν 
ἁγίων εἰσῆλθε; χαὶ τοῦ ἱερέως χωλύοντος καὶ ἀπα- 
γορεύοντος αὐτῷ τὴν ἐχεῖσε εἴσοδον, οὐχ ἠνέσχετο, 
ἀλλ᾽ ἐνέμεινε τῇ μανίᾳ, ὄδλίγον τοῦ ἱερέως ποιού- 
μενος λόγον. Ταύτης ἕνεκεν τῆς ἀναισχυντίας ἐπα-- 
φῆχεν αὐτῷ λέπραν ὁ Θεὸς χατὰ τοῦ μετώπου. Βου- 
ληθεὶς γὰρ πλείονα τῆς οὔσης τιμὴν λαθεῖν, xal ἧς 
εἶχεν ἐξέπεσεν. Οὐ γὰρ δὴ μόνον ἱερωσύνην o0 προσ-- 
ἐλαόεν, ἀλλὰ καὶ γενόμενος ἀκάθαρτος, τῶν βασι- 
λείων ἐξεδάλλετο, καὶ τὸν ἅπαντα χρόνον ἐν οἴκῳ 
τινὶ χεχρυμμένος κατῴχει, τὴν αἰσχύνην οὐ φέρων. 
Καὶ ὃ λαὸς δὲ συναπήλαυσεν ἅπας τῆς τοιαύτης ὀργῆς, 
ὅτι τοὺς τοῦ Θεοῦ νόμους περιεῖδον, καὶ τὴν ἵερω- 
σύνην δόριζομένην οὐχ ἐξεδίχησαν. Πῶς οὖν συν- 
ἀπήλαυσε τῆς ὀργῆς ; Τῷ τὴν προφητείαν ἀναστα- 


: λῆναι - ὀργιζόμενος ko αὐτοῖς ὃ Θεὸς περὶ οὐδενὸς 


οὐδὲν ἀπεχρίνατο. Ἀλλ᾽ οὐ μέχρι παντὸς τοῦτο ἐποί-- 
σεν, ἀλλὰ τῷ μέτρῳ τῆς ζωῆς τοῦ βασιλέως καὶ 
μέτρον τῆς τιμωρίας ὥρισεν. Ὁμοῦ γοῦν ἐχείνου 
καταλύσαντος τὴν ζωὴν, καὶ 6 Θεὸς τὴν ὀργὴν xa- 
τέλυσε, καὶ τὰς θύρας πάλιν τῆς προφητείας ἀνέῳξε. 
Τοῦτο γοῦν αἰνιττόμενος ὃ προφήτης ἀνέμνησεν ἡμᾶς 
τοῦ καιροῦ τῆς τελευτῆς τοῦ βασιλέως - διόπερ oU- 
τως ἄρχεται τῆς προφητείας, λέγων * ᾿Εγένετο τοῦ 
ἔτους, οὗ ἀπέθανεν Ὀζίας ὁ βασιλεὺς, εἶδον τὸν Κύ- 
ριον χαθήμενον. Καίτοι γε 6 Χριστός φησι" Θεὸν 
οὐδεὶς ἑώραχε πώποτε. Ὃ μονογενὴς Υἱὸς, 6 ὧν εἰς 
τὸν χόλπον τοῦ Πατρὸς, ἐχεῖνος ἐξηγήσατο. Καὶ 
πάλιν" Οὐχ ὅτι τὸν Πατέρα τις ἑώραχεν, εἰ μὴ 6 
ὧν παρὰ τοῦ Θεοῦ - οὗτος ἑώραχε τὸν Πατέρα. Καὶ 
πρὸς τὸν Μωῦσέα αὐτός φησιν - Οὐδεὶς ὄψεται τὸ 
πρόσωπόν μου, χαὶ ζήσεται. Πῶς οὖν οὗτός φησιν 
ἑωραχέναι τὸν Κύριον ; Εἶδον γὰρ, φησὶ, τὸν Κύριον" 
οὐχ ἐναντία τοῖς τοῦ Χριστοῦ λέγων, ἀλλὰ xol σφόδρα 
συνῳδά, Ὃ μὲν γὰρ Χριστὸς τὴν ἀχριδὴ κατανόησίν 
φησιν, ἣν οὐδεὶς εἶδε - γυμνὴν γὰρ τὴν θεότητα καὶ 
ἀχραιφνῆ τὴν οὐσίαν οὐδεὶς ἐθεάσατο, πλὴν τοῦ Μο- 
νογενοὺς " ὃ δὲ προφήτης τὴν αὐτῷ δυνατὴν ἰδεῖν 
ἀπαγγέλλει. Οὐδὲ γὰρ αὐτὸς ὅπερ ἐστὶν 6 Θεὸς ἰδεῖν 
ἠδυνήθη, ἀλλὰ σχηματισθέντα αὐτὸν θεωρεῖ, καὶ 
τοσοῦτον χαταδάντα, ὅσον ἀναδῆναι ἣ τοῦ θεωροῦν- 
τος ἀσθένεια ἐχώρει. Ὅτι γὰρ οὐ γυμνὴν εἶδε τὴν 
θεότητα, οὔτε αὐτὸς, οὔτε ἄλλος οὐδεὶς, ἀπ᾽ αὐτῶν 
ὧν ἀπαγγέλλουσιν εὔδηλον. Εἶδον γὰρ, φησὶ, τὸν 


IN ISAIAM, CAP. VI. 


Κύριον καθήμενον. Θεὸς δὲ οὐ κάθηται" σωμάτων 
γὰρ ὃ σχηματισμός. Καὶ οὖχ ἁπλῶς, Καθήμενον, 
ἀλλ᾽ ᾿Επὶ θρόνου. Θεὸς δὲ οὐ περιέχεται " πῶς γὰρ» 
ὃ πανταχοῦ παρὼν, καὶ τὰ πάντα πληρῶν, οὗ ἐν τῇ 
χειρὶ τὰ πέρατα τῆς γῆς ; Ὅθεν δῆλον, ὅτι συγκα-- 
τάδασις ἦν τὸ δρώμενον. Οὕτω γοῦν ἕτερος προφήτης 
αἰνιττόμενος ἔλεγεν ἐκ προσώπου τοῦ Θεοῦ - ᾿Εγὼ 
δράσεις ἐπλήθυνα, τουτέστι, διαφόρως ὥφθην. Ei δὲ 
αὐτὴ ἣ οὐσία γυμνὴ ἐφαίνετο, οὐκ ἂν διαφόρως. ἐφάνη: 
ἀλλ᾽ "ἐπειδὴ συγκαταδαίνων, νῦν μὲν τούτῳ τῷ τρό- 


πῳ, νῦν δὲ ἐχείνῳ τοῖς προφήταις ἑαυτὸν ἐδείκνυε , 


καταλλήλως τοῖς ὑποχειμένοις καιροῖς σχηματίζων 
τὰς ὄψεις, διὰ τοῦτό φησιν" Ὁράσεις ἐπλήθυνα, καὶ 
ἐν χερσὶ προφητῶν ὡμοιώθην. Οὐχ ὥσπερ ἤμην, 
ἐφάνην, φησὶν, ἀλλ᾽ ὡμοιώθην πρὸς ὅπερ ἰδεῖν ἠδύ-- 
γαντο of θεωροῦντες. Ὁρᾷς γοῦν αὐτὸν νῦν μὲν xa- 
θήμενον, νῦν δὲ ὡπλισμένον, νῦν δὲ τρίχα πολιὰν 
ἔχοντα, νῦν δὲ ἐν αὔρᾳ, νῦν δὲ ἐν πυρὶ, νῦν δὲ ἐκ 
τῶν ὀπισθίων φαινόμενον, νῦν δὲ ἐπὶ τῶν Χερουδὶμ, 
xal πρὸς μεταλλικῶν ὑλῶν λαμπρότητα τῶν διαφα- 
νεστάτων τὴν ὄψιν ἐξειχονιζόμενον. ᾿Γίνος μὲν οὖν 
ἕνεχεν νῦν μὲν ὡπλισμένος φαίνεται xoi ἡμαγμένος, 
νῦν δὲ ἐν τῷ πυρὶ, νῦν δὲ τὰ ὀπίσθια δεικνὺς, νῦν 
δὲ ἐν οὐρανῷ, νῦν δὲ ἐν θρόνῳ, νῦν δὲ ἐπὶ τῶν Χε- 
ρουδὶμ., οὐ τοῦ παρόντος ἂν εἴη λέγειν καιροῦ, ὥστε 
μὴ τὸ πάρεργον τοῦ ἔργου γενέσθαι μεῖζον. Téwc 
δὲ ἀναγκαῖον ὑπὲρ τῆς παρούσης ὄψεως διαλεχθῆναι. 
P'fíyoc οὖν ἕνεχεν οὕτω φαίνεται νῦν ἐπὶ θρόνου χα- 
θήμενος, xo μετὰ τῶν Σεραφίμ.; ᾿Ανθρώπινον ἔθος 
μιμεῖται, ἐπειδὴ καὶ πρὸς ἀνθρώπους ἦν 6 λόγος 
αὐτῷ. ᾿Ἐπειδὴ γὰρ ἀπόφασιν ἐχφέρειν μέλλει ὑπὲρ 
μεγάλων πραγμάτων χαὶ τῆς οἰχουμένης ἁπάσης, 
ἔτι δὲ xol περὶ τῶν Ἱεροσολύμων, χαὶ διπλῆν τί- 
θησι ψῆφον, τὴν μὲν κόλασιν τῇ πόλει φέρουσαν xal 
τῷ ἔθνει παντὶ, τὴν δὲ εὐεργεσίαν τῇ οἰκουμένῃ » 
καὶ μεγάλας ἐπαγγελλομένην ἐλπίδας καὶ τιμὰς ἀθα- 
. νάτους. 

"E6og δὲ τοῖς δικάζουσι ταῦτα ποιεῖν μὴ λάθρᾳ, 
ἀλλ᾽ ἐφ᾽ ὑψηλοῦ τοῦ βήματος καθημένους, παρε- 
στώτων ἁπάντων, καὶ τῶν παραπετασμάτων συνελ- 
χομένων τοῦτο ποιεῖν. Τούτους xai αὐτὸς μιμούμε- 
γος παρέστησεν αὑτῷ τὰ Σεραφὶμ, καὶ ἐφ᾽ ὑψηλοῦ 
κάθηται θρόνου, καὶ οὕτω τὴν ἀπόφασιν ταύτην Ex- 
φέρει. Καὶ ἵνα μάθης, ὅτι οὐχ ὑποψία τὸ πρᾶγμα, 
ἀλλὰ τοῦτο“ ἔθος αὐτῷ, καὶ ἐξ ἑτέρου προφήτου 
τοῦτο πειράσομαι ποιῆσαι φανερόν. Καὶ γὰρ ἐπὶ 
τοῦ Δανιὴλ, ἐπειδὴ χαὶ ἐχεῖ ψῆφόν τινα μεγάλην 
ἐχφέρειν ἔμελλε περὶ χολάσεων xol τιμωριῶν Ἰου- 
δαϊκῶν xo τῶν ἀγαθῶν τῶν μελλόντων τῇ olxou- 


» Sic Bavaricus. Alii vero οὖν καταθαίνων. 
b Reg. et Savil. τίνος οὖν ἕνεκεν. In Morel, οὖν deest ; 


75 


Deus autem non sedet : hc quippe figura cor- 


porum est. At non modo, Sedentem, sed, Super. 


solium. Deus vero non continetur : quomodo enim 
contineri possit, qui ubique adest, et omnia im- 
plet, Zn. cujus manu sunt fines terre? Unde 
palam est id quod videbatur, ex attempera- 
tione quadam fuisse. Sic igitur alter. propheta 
ex persona Dei subindicans dicebat : Ego visio- 
nes multiplicavi , id. est, Diverso modo visus 
sum. Si porro ipsa substantia nuda apparebat, 
non diverso modo videbatur : sed quia descendens 
nunc illo nunc alio modo prophetis seipsum osten- 
debat, temporibus congruentem figuram qua vi- 
deretur assumens, ideo dicit : Fisiones multipli- 
cavi, et in manibus prophetarum. assimilatus 
sum. Non sicut eram, apparebam, inquit, sed 
assimilatus ei forme, quam contemplantes videre 
poterant. Vides igitur ipsum nunc sedentem, nunc 
armatum, nunc canis capillis, modo in-gura, modo 
in igne, nunc a tergo apparentem , nunc super 
Cherubim, et ad. metallicarrim materiarum mazis 
3 " 8 
pellucidarum. splendorem. imaginem conforman- 
tem. Cur ergo modo armatus apparet et cruore 
conspersus , aliquando in igne, modo posteriora 
ostendens, modo in czlo, modo in solio, nunc 
vero super Cherubim , non prasentis. temporis 
fuerit dicere, ne corollarium fiat opere majus. 
Interim. operz pretium fuerit de prasenti visione 
disserere. Cur ergo nunc sic apparet super solium 
sedens, et cum Seraphim? Humanum morem imi- 
tatur, quia cum hominibus sermo ipsi erat. Quia 
enim sententiam prolaturus est de magnis rebus 
deque toto terrarum orbe , insuperque de Jeroso- 
lymis, duplicem profert. sententiam, alteram qua 
ponam decernit urbi et genti toti; alteram que 
beneficium orbi terrarum, magnamque spem pol- 
licetur, et honores immortales. 
2. Mos est autem judicibus hzc non clam fa- 
p cere, sed in excelso tribunali sedentes, omnibus 
adstantibus et contractis velis. Hos imitans Deus 
sibi Cherubim adstare jussit, et in excelso solio 
sedet, sicque sententiam hanc profert. Et ut di- 
scas rem non conjectura tantum niti, sed hunc 
illi morem fuisse, ex alio quoque propheta id 


D 


E 


8 


A 


Psal.94.4 


Osee. 12. 
το. 


palam facere tentabo. Nam apud Danielem, quo- ων. 7 


niam ibi etiam sententiam quamdam magnam 
prolaturus erat circa supplicia et ultiones Judzis 
inferendas, et circa bona, quz orbi terrarum con- 
ferenda erant, solium quoque apparet splendidum 


sed hic desideratur, et Tilmannus legit. 


Psal. 9.4. 


Dan. 


7- 9 


76 E 


4 


et conspicuum, et angelorum chorus adstans, et 
archangelorum ccetus, et Unigenitus sedens, et li- c 
bri aperiuntur, et fluvii ignei manant, et undique 
tribunalis forma constituitur. Sunt autem illa 
omnia iis affinia, quz hic narrantur : aut etiam 
apertius is hzc annuntiat, quia viciniora tempora 
ila erant, et ad ipsas demum fores prophetia 
pervenerat. Verum hac studiosis relinquentes, ut 
colligant et apponant, et utriusque prophetiz con- 
sonantiam ediscant, uti jam dixi, eam quam no- 
bis proposuimus jam accurate tractemus, pío vi- 
rili nostra singulas dictiones expendentes. Tta 
enim et nobis et vobis dilucidiora erunt ea quce 


dicta sunt. Quid igitur ait? Fidi Dominum se- Ὁ 


dentem. Tn solio sedere, semper symbolum judi- 
cii est, quemadmodum David ait : Sedisti super 
thronum qui judicas justitiam; et Danicl : 
Throni positi sunt, et judicium sedit. Sedere 
autem simpliciter alterius symbolum est, ait pro- 
pheta. Cujusnam ? Firmi, manentis, procedentis, 
immutabilis, interminabilis, vitz perennis. Ideo 
ait: Tu sedens in szculum, et nos pereuntes in 
seculum. Tu inquit, manens, exsistens, vivens, 
semper eodem exsistens modo. Quod enim id non 
dixerit de cathedra, ipsa distinctio demonstravit. 
Non enim dixit, Nos stantes, sed, pereuntes. Illud E 
autem in solio sedere, id est judicare. Ideo ipsum 
sic videt sedentem super solium excelsum et ele- 
vatum ; vel aliud hoc, aliud illud subindicat. 
Etenim excelsum erat solium, id est magnum et 
altissimum, et elevatum, id est, immensa altitu- 
dinis apparens et sublimis. Et plena erat domus 
gloria ejus. Que domus? dic mihi. Templum. 
Quia enim illinc oriebantur inimicitie, jure in 
hac mirabili visione ibi conspicitur sedens. Glo- 56 
riam autem hic vocat splendorem lucem inacces- 
sibilem, quam cum non posset verbis exprimere, 
gloriam vocavit, neque simpliciter gloriam, sed 
Dei gloriam. 2. Et Seraphim stabant in circuitu 
ejus. Quaenam dicit hzc Seraphim ? Virtutes in- 
corporeas supernorum ccetuum, quarum virtutem 
et beatitudinem ex ipso nomine videre est. Nam 
Hebraica lingua Seraphim ignita ora significant. 
Quid igitur hinc discimus ? Puritatem substantiz; 
vigilantiam, diligentiam, agilitatem, vim operardi, 


b x) χαθήμενος εἰς τὸν αἰῶνα, etc. Videtur hic Chry- 
sostomus locum aliquem Danielis afferre ,' aut alterius 
propheta ; sed nullum talem reperio, 

* Καθήμενον, etc. Hunc locum mutilum esse putat Al- 
lenus in notis Savilii. Sed esse numeris omnibus abso - 
lutum existimo. 


JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


μένῃ δίδοσθαι, xdxsi θρόνος φαίνεται λαμπρὸς καὶ 
περιφανὴς, xoi δῆμος ἀγγέλων παρεστηχὼς, xa 
ἔθνη ἀργαγγέλων , καὶ ὃ Μονογενὴς συγχαθήμενος , 
χαὶ βίόλοι ἀνοίγονται, xo ποταμοὶ πυρὸς ἕλχον- 
ται, χαὶ πάντοθεν σχῆμα δικαστηρίου συνίσταται. 
Καὶ ἔστι χκἀχεῖνα συγγενῆ τοῖς ἐνταῦθα λεγομέ- 
vote ἅπαντα, ἢ xol σαφέστερον ἐχεῖνος αὐτὰ ἀπαγ- 
γέλλει, ἅτε τῶν χρόνων ἐγγύτερον γινομένων. xal 
πρὸς αὐτὰς λοιπὸν τὰς θύρας τῆς προφητείας ἄφι- 
χνουμένης. ᾿Αλλὰ ταῦτα τοῖς φιλοπόνοις ἀφέντες 
συναγαγεῖν καὶ παρατιθέναι, καὶ τὴν ἑχατέρας τῆς 
προφητείας κοινωνίαν χαταμανθάνειν, ὅπερ ἔφην » 
τῆς προχειμένης ἡμεῖς ἁψώμεθα μετὰ ἀχριδείας., 
ὡς ἂν οἷόν τε 7| ῥῆσιν ἑχάστην ἐξηγούμενοι. 06- 
τὼ γὰρ xo ἡμῖν καὶ ὑμῖν σαφέστερα ἔσται τὰ 
ip Τί οὖν φησιν ; Εἶδον τὸν Κύριον καθήμε- 

- Τὸ χαθῆσθαι ἐπὶ θρόνου σύμῥολον ἀεὶ χρί-- 
di ἐστιν, ὥσπερ 6 Δαυίδ φησιν --᾿Εχάθισας ἐπὶ 
θρόνου ὃ χρίνων δικαιοσύνην - καὶ 6 Δανιήλ - Θρόνοι 
ἐτέθησαν, xoi χριτήριον ἐχάθισε. Τὸ δὲ ἁπλῶς χα- 
θῆσθαι ἑτέρου σύμϑολον εἶναί φησιν ὃ προφήτης. 
Τίνος δὲ τούτου ; 'oU παγίου, τοῦ μονίμου, τοῦ 
βεδηχκότος, τοῦ ἀτρέπτου, τοῦ ἀτελευτήτου, τῆς 
ζωῆς τῆς ἀπεράντου. Διὰ τοῦτό φησι - P Σὺ χαθήμε-- 
voc εἰς τὸν αἰῶνα, καὶ ἡμεῖς ἀπολλύμενοι εἷς τὸν 
αἰῶνα. Σὺ, φησὶ, μένων, ὧν, ζῶν, ἀεὶ ὡσαύτως ὦν. 
Ὅτι γὰρ οὐ περὶ ziv ἔλεγεν, ἣ ἀντιδιαστολὴ 
δῆλον ἐποίησεν. Οὐ γὰρ εἶπεν, ἡμεῖς ἑστῶτες, ἀλλὰ, 
ἀπολλύμενοι. Τὸ δὲ ἐπὶ θρόνου χαθῆσθαι τὸ χρίνειν 
ἐστί. Διὰ τοῦτο αὐτὸν οὕτως δρᾷ “ χαθήμενον ἐπὶ 
θρόνου ὑψηλοῦ καὶ ἐπηρμένου, ἢ ἕτερον μὲν τοῦ- 
το, ἕτερον δὲ ἐχεῖνο αἰνίττεται. Καὶ γὰρ ὑψηλὸς 
ἦν 6 θρόνος, τουτέστι, μέγας χαὶ ὑπερμήκης * xo 
ἐπηρμένος, τουτέστι, χαὶ ἐν ὕψει φαινόμενος ἀφάτῳ, 


Α χαὶ μετέωρος. Καὶ πλήρης ὃ οἶκος τῆς δόξης αὐτοῦ. 


Ποῖος olxoc; εἶπέ μοι. Ὃ ναός. ᾿Επειδὴ γὰρ ἐχεῖθεν 4 
ἔχθρα, εἰκότως καὶ ἐν τῇ ὄψει τῇ θαυμασίᾳ ταύτῃ ἐχεῖ 
καθήμενος φαίνεται. Δόξαν δὲ ἐνταῦθά φησι λαμπρό- 
τήτα, “φῶς ἀπρόσιτον, ὅπερ ἑρμηνεῦσαι τῷ λόγῳ μὴ 
δυνάμενος, δόξαν ἐχάλεσε, χαὶ οὖχ ἁπλῶς δόξαν, 
ἀλλὰ Θεοῦ δόξαν. Καὶ Σεραφὶμ. εἱστήχεισαν χύχλῳ 
αὐτοῦ. Τίνα λέγει ταῦτα τὰ Σεραφίμ. ; ? Δυνάμεις 
ἀσωμάτους τῶν ἄνω δήμων, ὧν τὴν ἀρετὴν xol τὴν 
μαχαριότητα χαὶ ἀπὸ τῆς προσηγορίας ἐστὶν ἰδεῖν. 


ἃ Reg. δὲ Savil. ρῶς ἀπόῤῥητον. Morel. et Bavaricus 
φῶς ἀπρόσιτον, atque ita legit Tilmanaus interpres. 

b Reg. et Savil. δυνάμεις ἀσώματοι. Morel. δυνώμεις 
ἀσωμάτους recte, eL sic ctiam emendat Savilius in mar- 
gine. 


IN ISAIAM, CAP. VI. 


Τὴ γὰρ Ἑδραίων γλώττῃ * ἔμπυρα στόματα ἑρμη- 
νεύεται τὰ Σεραφίμ. Τί οὖν ἐχ τούτου μανθάνομεν ; 
Τὸ χαθαρὸν τῆς οὐσίας, τὸ ἄγρυπνον, τὸ διεγηγερμέ- 
νὸν, τὸ γοργὸν, τὸ ἐνεργητικὸν, τὸ ἀκηλίδωτον. Οὕτω 
γοῦν xoà ὃ προφήτης Δαυὶδ τῶν ἄνω δυνάμεων τὴν 
ἀπαραπόδιστον διαχονίαν βουλόμενος ἡμῖν ἐνδείξα-- 
σθαι, καὶ τὸ ταχὺ τῆς ὑπηρεσίας χαὶ σφόδρα ἐνεργὲς» 
ἔλεγεν - Ὁ ποιῶν τοὺς ἀγγέλους αὐτοῦ πνεύματα, xod 
τοὺς λειτουργοὺς αὐτοῦ πυρὸς φλόγα " τὸ ταχὺ, τὸ 
xoügov, τὸ δραστήριον ἡμῖν διὰ τῶν στοιχείων τού-- 


LE M 
τῶν ἐνδεικνύμενος. ἃ Τοιαῦτα xoà αἱ δυνάμεις αὐταὶ, ᾿ 


καθαροῖς στόμασιν ἀνυμνοῦσαι τὸν Δεσπότην, ἔργον 
τοῦτο ἔχουσαι διηνεχῶς, εὐφημίας ἀναφέρουσαι, λει- 
τουργίαν ἀδιάλειπτον. Δείχνυσι δὲ αὐτῶν τὸ ἀξίωμα 
τὸ πλησίον εἶναι τοῦ θρόνου. Καθάπερ γὰρ ἐπὶ τῶν 
βασιλέων τῶν ἐπὶ γῆς οἱ ἐν μείζοσιν ἀξιώμασιν ὄντες, 
παρ᾽ αὐτὸν ἑστήχασι τὸν θρόνον τὸν βασιλιχόν - οὕτω 
δὴ χαὶ αὖται αἵ δυνάμεις διὰ τὴν ὑπερόδάλλουσαν 
ἀρετὴν τὸν ἄνω θρόνον κυχλοῦσι, τῆς ἀποῤῥήτου 
μακαριότητος ἀπολαύουσαι διηνεχῶς, καὶ ἐντρυφῶσαι 
τῇ, μακαρίᾳ λήξει τῆς λειτουργίας ταύτης. "EE πτέρυ- 
γες τῷ ἑνὶ, καὶ ἐξ πτέρυγες τῷ ἑνί. “ Καὶ ταῖς μὲν 
δυσὶ χατεχάλυπτον τοὺς πόδας ἑαυτῶν, ταῖς δὲ δυσὶ 
χατεχάλυπτον τὰ πρόσωπα ἑαυτῶν, χαὶ ταῖς δυσὶν 
ἐπέτανξο. Καὶ ἐχέχραγεν ἕτερος πρὸς τὸν ἕτερον, xal 
ἔλεγον - ἅγιος, ἅγιος , ἅγιος; Κύριος Σαδαώθ. Πλήρης 
πᾶσα 1 γῆ τῆς δόξης αὐτοῦ. Τί βούλεται ἡμῖν ταῦτα 
τὰ πτερὰ, καὶ τί αἰνίττονται ἡμῖν αἵ πτέρυγες; Οὐ 
γὰρ δὴ πτερὰ ἐπὶ τὰς ἀσωμάτους δυνάμεις ἐχείνας " 
ἀλλὰ πάλιν διὰ παχυτέρων σχημάτων ἀπόῤῥητά τινα 
ἡμῖν 6 προφήτης παραδηλοῖ, συγχαταδαίνων μὲν τῇ 
ἀσθενείᾳ τῶν τότε ἀκροωμένων, ὅμως δὲ καὶ διὰ τῆς 
συγχαταθάσεως πᾶσαν διάνοιαν ὑπερδαίνοντα νοή- 
ματα μετὰ ἀχριβείας ἡμῖν ἐνδειχνύμενος. 

Τί οὖν αἰνίττονται αἱ πτέρυγες; Τὸ ὑψηλὸν xol 
μετάρσιον τῶν δυνάμεων τούτων. Οὕτω xa 6 Γαδριὴλ 
πετόμενος, xo ἐκ τῶν οὐρανῶν χαταθαίνων φαίνεται," 
ἵνα μάθῃς τὸ ταχὺ xo κοῦφον. Καὶ θαυμάζεις, εἰ 
ἐπὶ τῶν λειτουργικῶν δυνάμεων ταύταις ταῖς λέξεσι 
χέχρηται, ὅπου γε καὶ ἐπ᾽ αὐτοῦ τοῦ τῶν ὅλων Θεοῦ 
οὗ παρῃτήσατο. ταύτην μεταχειρίσασθαι τὴν συγχα- 
τάῤασιν ; Βουλόμενος γὰρ αὐτοῦ δεῖξαι ἢ τὸ ἀσώμα-- 
τον, 7| τὸ ταχὺ τῆς πανταχοῦ παρουσίας, φησὶν Ó 
Δαυίδ * Ὁ περιπατῶν ἐπὶ πτερύγων ἀνέμων. Καίτοι 
γε οὔτε ἄνεμοι πτέρυγας ἔχουσιν, οὔτε αὐτὸς ἐπὶ πτε- 
ρύγων περιπατεῖ. Πῶς γὰρ, ὃ πανταχοῦ παρών; Ἀλλ᾽ 


* ἔμπυρα στόματα, ignita ora. Hanc esse putat Chry- 
sostomus interpretationem vocis Hebraice, ὩΣ. 
quasi videlicet composita sit ex mu, urere, et 513 
vel 2, os , oris. Sed Seraphim, ut. nemo nescit, igni- 
tos vel igneos simpliciter significat. 


77 


munditiem. Tta enim propheta David supernarum 
potestatum expeditum ministerium volens nobis 


B ostendere, necnon velocitatem. agilitatemque mi- 


nisterii, dicebat : Qui facis angelos tuos spi- Psal. 13. 
ritus, et ministros tuos flammam ignis ;. ve- ^- 


locitatem, levitatem , agilitatem nobis per hac 
elementa ostendens. Hujusmodi officia habent hae 
virtutes, ore puro celebrantes. Dominum , hoc 
opus jugiter habentes, laudes offerentes, incessa- 
bile ministerium. Earum autem dignitatem id com- 
monstrat quod solio sint vicine. Quemadmodum 
enim apud terrenos reges, qui in majore dignitate 
sunt, prope solium regium stant : sic et he pote- 
states ob virtutis eminentiam sublime solium cir- 
cumsistunt, ineffabili beatitudine perpetuo fruen- 
C tes, et in beata sorte hujusmodi officii gaudentes. 
Sex ale uni, et sex ale alteri. Et quidem dua- 
bus velabant pedes suos, duabus autem vela- 
bant facies suas, et duabus volabant. ὅ. Et 
clamabant alter ad alterum, et dicebant : San- 
ctus, sanctus, sanctus, Dominus Sabaoth. Ple- 
na est omnis terra gloria ejus. Quid nobis he 
penne significant, et quid. nobis ale subindicant? 
Neque enim incorpore illa potestates alas habent : 
sed rursum crassioribus figuris arcana quedam 
nobis indicat propheta, infirmitati eorum qui tunc 
audiebant se attemperans, simulque etiam per 
D hanc attemperationem sensa quadam mentem 
omnem superantia accurate nobis ostendens. 


ὅ. Quid igitur subindicant ale ? Celsitadinem 
et sublimitatem harum virtutum. Sic. et Gabriel 
volans, et de cxlo descendens apparet, ut discas 
velocitatem et levitatem. Etquid miraris, si de 
administris virtutibus loquens hujusmodi verbis 
usus est, quando etiam de universorum Deo non 
dedignatus est hanc adhibere attemperationm ? 
Cum enim vellet Dayid ostendere aut ejus incor- 
poream naturam, aut velocitatem que ubique 


E 


Virtutum 
celestium 
officia, 


,; PreSens. est, ait: Qui ambulas super pennas p;aL, 103. 
A ventorum. Etsi neque venti pennas habeant, ne- 3- 


que ipse super pennas ambulet. Quomodo enim 


4 Bayaricus τοιαῦται αἱ δυνάμεις αὐταί. Ali τοιαῦτα 
xal αἱ. 

€ καὶ ταῖς μὲν δυσί, etc. Haec inversa sunt; nam in Scri- 
piura sacra primo ponuntur ale quz faciem tezunt, 
secundo illa qua pedes occultant. 


78 $. JOANNIS CHRYSOST. 
fieri possit, cum ubique presens sit ? Verum, ut 
jam dixi, infirmitati audientium se attemperans, 
ab iis, quorum capaces erant, mentem eorum 
erexit. Ac rursum ejus auxilium et securitatem 
inde partam exhibere volens, iisdem utitur ver- 
bis, sic dicens : Zn umbra alarum. tuarum pro- 
teges me. Hoc autem loco non sublimitatem so- 
lum ejus ac velocitatem per alas subindicat ; sed 
et aliud quidpiam horribile. Ostendit enim, etiam- 
si id quod videbatur per attemperationem esset, ut 
revera erat, supernas certe potestates, ne hac qui- 
dem mensura id capere potuisse. Nam quod te- 
gerent pedes, et quod item dorsa velarent, stapen- 
tium erat, et trementium fulgorem, nec ferentium 
splendorem ex solio prosilientem. Ideo objectu 
alarum, ceu. quodam pariete, facies suas. obum- 
brabant; id quod facere solemus aut tonitru de- 
cidente, aut fulguribus emissis, versus pavimen- 


ÁRCHIEP. CONSTANTINOP. 


ὅπερ ἔφθην εἰπὼν, τῇ ἀσθενείᾳ τῶν ἀκουόντων συγ- 
χαταδαίνων, ἀπὸ τῶν ἐγχωρούντων ἀνῆγεν αὐτῶν τὴν 
διάνοιαν, Καὶ πάλιν τὴν βοήθειαν αὐτοῦ βουλόμενος 
χαὶ τὴν ἐχ ταύτης ἀσφάλειαν ἐνδείξασθαι, ταῖς αὖ- 
ταῖς κέχρηται λέξεσιν, οὕτω λέγων - Ἔν σχέπῃ τῶν 
πτερύγων σου σκεπάσεις με. Ἐνταῦθα μέντοι οὗ τὸ 
μετάρσιον xal xoügov fxiv αἰνίττεται μόνον ὃ προ- 
φήτης διὰ τῶν πτερύγων τούτων, ἀλλὰ καὶ ἕτερόν τι 


B φρικῶδες. As(xvuct γὰρ, ὅτι el xol συγχατάδασις ἦν 


τὸ δρώμενον, ὥσπερ οὖν καὶ ἦν, οὐδὲ αἵ ἄνω δυνάμεις 
πρὸς τὸ μέτρον τοῦτο χωρῆσαι ἠδύναντο. Τὸ γὰρ xa- 
λύπτειν τοὺς πόδας, χαὶ χαλύπτειν τὰ νῶτα, ἐχπλητ- 
τομένων ἦν, τρεμουσῶν τὴν ἀστραπὴν, οὐ φερουσῶν 
τὴν ἀπὸ τοῦ θρόνου πηδῶσαν ἀστραπήν. Διὰ τοῦτο᾽, 
χαθάπερ τινὶ τειχίῳ, τῇ τῶν πτερύγων προδολῇ 
συνεσχίαζον τὰς ἑαυτῶν ὄψεις" xaX ὅπερ ἡμεῖς πάσχειν 
εἰώθαμεν, ἢ βροντῶν χαταῤῥηγνυμένων, ἢ ἀστραπῶν 
φαινομένων, ἐπὶ τὸ ἔδαφος χλινόμενοι, τοῦτο δὴ χαὶ 


tum nos inclinantes, hoc et illa faciebant. Quod si c ἐχεῖναι ἔπασχον. Εἰ δὲ τὰ Σεραφὶμ, oi μεγάλαι xoi 


Seraphim , magna ille mirabilesque virtutes , 
Deum sedentem, in solio, inquam, sedentem sine 
timore videre non poterant, sed et facies et pedes 
velabant, qui sermo illorum insaniam declarare 


Anomoos poterit, qui seclare ipsum Deum nosse dicunt, et 


qui de immortali illa substantia curiose perqui- 
runt? Duabus volabant, et clamabant. Quid 
hoc est, J"olabant, et quid vult significare? Ipsas 
nempe assidue circa Deum esse, nec ab illo sece- 
dere, sed hanc illis esse vivendi rationem, ut per-. 
petuo ipsum canant, ut semper Opificem suum ce- 
lebrent. Non enim dixit, Clamaverunt, sed, Cla- 
mabant, id est, hoc perpetuo habent opus. iter 
ad alterum, et dicebant : Sanctus, sanctus , 
sanctus. Hoc concinnam modulatamque eorum 
symphoniam indicat, laudesque magno consensu 
celebratas. Hic hymnus non laus modo est, sed 
etiam prophetia de bonis quz totum orbem occu- 
patura sunt, atque etiam 'dogmatum accurata di- 
sciplina. Cur autem non semel dixerunt, et tacue- 


θαυμάσιαι δυνάμεις ἐκεῖναι, Θεὸν xo uevov, xal ἐπὶ 
θρόνου καθήμενον ἰδεῖν ἀδεῶς οὐκ ἠδυνήθησαν, ἀλλὰ 
xo τὰς ὄψεις καὶ τοὺς πόδας ἐχάλυπτον, τίς ἂν παρα: 
στήσειε λόγος τὴν μανίαν τῶν αὐτὸν τὸν Θεὸν εἰδέναι 
σαφῶς λεγόντων, καὶ τὴν ἀκήρατον ἐχείνην πεῤιεργαζο- 
μένων οὐσίαν; Ταῖς δυσὶν ἐπέταντο, καὶ ἐχέχραγον. Τί 
ποτέ ἐστι τοῦτο τὸ, ᾿Επέταντο, καὶ τί παρασημᾶναι 
βούλεται; Ὅτι διηνεχῶς περὶ τὸν Θεόν εἶσι," xo παρ᾽ 
αὐτοῦ οὐχ ἀφίστανται, ἀλλ᾽ αὐτὴ αὐτοῖς ἡ πολιτεία, 
τὸ διηνεχῶς sic αὐτὸν ἄδειν, τὸ διαπαντὸς εὐφημεῖν 
τὸν ποιήσαντα. Οὐ γὰρ εἶπεν, ἐχέκραξαν, $1 Ἐχέ- 
χραγον, τουτέστι, διηνεκῶς τοῦτο ἔργον ἔχουσιν. 
Ἕτερος πρὸς τὸν ἕτερον, xol ἔλεγον " ἅγιος, ἅγιος, 
ἅγιος. Τοῦτο τὴν παναρμόνιον αὐτῶν συμφωνίαν δη- 
λοῖ, xol τὴν μετὰ πολλῆς ὁμονοίας εὐφημίαν. Οὗτος 
6 ὕμνος οὐκ εὐφημία μόνον ἐστὶν, ἀλλὰ xol προφη- 
τεία τῶν χαταληψομένων τὴν οἰχουμένην ἀγαθῶν, καὶ 
δογμάτων ἀχρίδεια. Τίνος δὲ ἕνεχεν οὐχ εἶπον ἅπαξ, 
χαὶ ἐσίγησαν, οὐδὲ δεύτερον, καὶ ἔστησαν, " ἀλλὰ 
τρίτον x«l προσέθηκαν ; Οὐχ εὔδηλον, ὅτι τῇ Τριάδι 


. i ? $ , e 
runt, neque secundo, et postea desierunt, sed E τὸν ὕμνον ἀναφέρουσαι τοῦτο ἐποίουν ; Διά τοι τοῦτο 


lertium etiam. addiderunt ? Annon palam est id 
ideo illas fecisse, ut hymnum offerrent Trinitati ? 
Idcirco Joannes id de Filio dictum fuisse ait, Lu- 
cas vero de Spiritu, propheta demum de Patre. 
Quz sequuntur autem hanc nobis insinuant sen- 
tentiam. Post hymnum enim addiderunt : PZena 
est omnis terra gloria ejus. Id quod accuratze 
propheti: erat, futuram scientiam pranuntiant, 


^ Reg. solus παρ᾽ αὐτόν. 
b Reg. et Savil. οὐδὲ τρίτον xai προσέθηχαν, male. Mo- 
rel. ἀλλὰ τρίτον xci προσέθηχαν. Mallem ἀλλὰ καὶ τρίτον 


ὃ μὲν Ἰωάννης περὶ τοῦ Υἱοῦ φησιν εἰρῆσθαι, ὃ δὲ 
Λουχᾶς περὶ τοῦ Πνεύματος, ὃ δὲ προφήτης περὶ τοῦ 
Πατρός. Καὶ τὰ ἑξῆς δὲ ταύτην ἡμῖν ἐμφαίνει τὴν 
ἔννοιαν. Μετὰ γὰρ τὸν ὕμνον ἐπήγαγον - Πλήρης 
πᾶσα ἢ YU τῆς δόξης αὐτοῦ. Ὅπερ ἦν προφητείας 
ἀχριθοῦς, τὴν μέλλουσαν γνῶσιν προαναφωνοῦσι, δι᾿ 
ἧς ἣ οἰχουμένη τῆς δόξης ἐνεπλήσθη τοῦ Θεοῦ - ὡς 
τό γε παλαιὸν, καὶ ἡνίκα ταῦτα ἐλέγετο, οὐ μόνον τὸ 


προσέθηκαν, etsic legisse videtur Tilmannus interpres qui 
vertit, sed et tertium addiderunt, 


IN ISAIAM, CAP. VI. 


79 


λοιπὸν τῆς οἰχουμένης μέρος, ἀλλὰ xoi αὐτὴ τῆς ^ per quam universus orbis Dei gloria repletus est : 


Ἰουδαίας ἢ χώρα πολλῆς ἀσεδείας ἦν ἐμπεπλησμένη, 
χαὶ οὐδεὶς οὐδαμοῦ τὸν Θεὸν ἐδόξαζε. Καὶ μάρτυς 
αὐτὸς ὃ προφήτης λέγων, ὅτι Δι’ ὁμᾶς τὸ ὄνομά μου 
βλασφημεῖται ἐν τοῖς ἔθνεσι. Πότε οὖν πλήρης ἐγέ- 
vero ἣ γὴ τῆς δόξης αὐτοῦ; Ὅτε 6 ὕμνος οὗτος εἰς 
τὴν γῆν κατηνέχθη, καὶ συγχορευταὶ τῶν ἄνω δυνά- 
pev. οἵ χάτω γεγόνασιν ἄνθρωποι, καὶ μίαν τὴν με- 
λῳδίαν ἀνήγαγον, καὶ κοινὴν τὴν εὐφημίαν ἐποιή- 
σαντο. Εἰ δὲ ἀναισχυντεῖ πρὸς ταῦτα Ἰουδαῖος, 
δειξάτω πότε πᾶσα 4| γὴ τῆς δόξης αὐτοῦ πλήρης 
ἐγένετο, ταύτης τῆς ἀπὸ τῆς γνώσεως ; Ἀλλ᾽ οὐχ ἂν 
ἔχοι δεῖξαι, κἂν μυριάκις ἀναισχυντῇ. Καὶ ἐπήρθη 
τὸ ὑπέρθυρον ἀπὸ τῆς φωνῆς, ἧς ἐκέκραγον. Εἶδες 
προφητείας εὐχολίαν, τὰ πράγματα ἀλλήλων ἐχόμενα; 
Μετὰ γὰρ τὸν ὕμνον τοῦτον, καὶ τὸ πληρωθῆναι τὴν 
γῆν τῆς δόξης αὐτοῦ, ἐπαύσατο τὰ Ἰουδαϊχὰ ἅπαντα, 
ὅπερ καὶ αὐτὸ διὰ τοῦ ἐπαρθῆναι τὸ ὑπέρθυρον ἐδή- 
λωσεν. 


ἘΒρημώσεως γὰρ τουτὶ τὸ σημεῖον ἦν, καὶ ἀνατρο- 
πῆς τοῦ ναοῦ * τοῦ ναοῦ δὲ ἀφανισθέντος, χαὶ τἄλλα 
χατελύοντο πάντα. Καὶ ἵνα μάθης, ὅτι ἣ Καινὴ τὴν 
Παλαιὰν ἔπαυσεν, Ἀπὸ τῆς φωνῆς, φησὶν, ἐπήρθη τὸ 
ὑπέρθυρον - τουτέστιν, ἀπὸ τοῦ παραγενέσθαι τὴν δο- 
ξολογίαν ταύτην, καὶ λάμψαι τὴν χάριν, καὶ τὴν δόξαν 
ἐχχυθῆναι πανταχοῦ τῆς οἰκουμένης, τὰ τῆς σχιᾶς 
ἐχποδὼν γέγονε. Καὶ 6 οἶχος ἐνεπλήσθη καπνοῦ. 
᾿Ἐμοὶ xo τοῦτο δοχεῖ σημέϊον εἶναι τῆς ἁλώσεως τῆς 
αὐτὸν χαταληψομένης, καὶ τοῦ βαρδαρικοῦ πυρὸς, καὶ 
τοῦ χαλεπωτάτου ἐμπρησμοῦ. Καὶ εἶπον - ὦ τάλας 
ἐγὼ, ὅτι κατανένυγμαι, ὅτι ἄνθρωπος ὧν, καὶ ἀχά- 
θαρτα χεΐλη ἔχων, καὶ ἐν μέσῳ λαοῦ ἀχάθαρτα χείλη 


"ἔχοντος ἐγὼ οἰχῶ, "καὶ τὸν Κύριον Σαδαὼθ εἶδον τοῖς 


ὀφθαλμοῖς μου. ᾿ξέπληξε τὸν προφήτην ἢ ὄψις, 
διανέστησεν, εἷς πολὺν τὸν φόδον ἐνέδαλε, πρὸς ἔξο- 
μολόγησιν ἐχίνησεν, ἀκριδέστερον τὴν εὐτέλειαν τῆς 
οἰκείας οὐσίας ἐπιγνῶναι παρεσχεύασε. Τοιοῦτοι γὰρ 
οἵ ἅγιοι πάντες ἐπειδὰν μείζονος ἀπολαύσωσι τιμῆς, 
τότε ταπεινοῦνται μειζόνως. Οὕτω xal 6 'A6paku. τῷ 
Θεῷ διαλεγόμενος, "T καὶ σποδὸν ἑαυτὸν ἐχάλει ’ 
οὕτω καὶ Παῦλος, ὅτε τῆς ὄψεως ἐχείνης χατηξιώθη, 
τότε ἔχτρωμα ἑαυτὸν ὠνόμασεν - οὕτω δὴ καὶ οὗτος 
ταλανίζει ἑαυτὸν, πρότερον ἀπὸ τῆς φύσεως λέγων . 
Ὦ τάλας ἐγὼ, ὅτι χατανένυγμαι, ὅτι ἄνθρωπος ὧν - 
εἶτα ἀπὸ τῆς γνώμης, Καὶ ἀκάθαρτα χείλη ἔχων. 
Ἀχάθαρτα αὐτοῦ τὰ χείλη ἐκάλεσεν, ὡς ἔγωγε οἶμαι, 


eum contra olim , et cum hzc dicerentur , non 
medo relique orbis partes, sed etiam ipsa Judzeo- 
rum regio, multa impietate plenze erant, et nemo 
usquam Deum glorificabat. Testisque est ipse 


propheta dicens : Propter vos nomen meum bla- 1s«i. 52. 5. 


sphematur in gentibus. Quandonam igitur im- 
pleta est terra gloria ejus? Cum hic hymnus in 
: terram delatus est, hominesque in terra positi su- 
pernarum virtutum choro adjuncti sunt, unamque 
melodiam retulerunt, et conjunctim Deum cele- 
B brarunt. Quod si Judeus his impudenter obsi- 
stat, indicet quandonam ommis terra gloria ejus 
repleta sit; hac nempe gloria, qua ex cognitione 
proficiseitur. Sed numquam ostenderit, etiamsi 
sexcenties impudentiam suam prodat. 4. Et ele- 
vatum est superliminare a voce, qua clama- 
bant. Vidisti prophetiz facilitatem, res ipsas sibi 
mutuo coharentes? Nam post hunc hymnum, 
cum impleta esset terra gleria ejus, Judaica omnia 
cessarunt , quod ipsum ostendit per elevatum su- 
perliminare. 

4. Hoc quippe signum erat desolationis et 
eversi templi; templo autem de medio sublato, 
alia insuper omnia cessaverunt. Ut autem discas 
Novum Testamentum abrogasse Vetus, .4 voce , 

c inquit , elevatum est superliminare ; id est , eo 
quod hzc glorificatio advenerit, et gratia efful- 
serit, gloriaque effusa sit per totum orbem, 
umbra dissipate sunt. Et domus repleta est 
fumo. Hoc quoque mihi videtur signum esse fu- 
turi ejus excidii, ignisque barbarici, atrocissi- 
mique incendii. 5. Et dixi : O me miserum! 
quia compunctus sum , quia homo cum sim , 
et immunda labia habeam , in medio populi 
immunda labia habentis ego habito et Do- . 
minum Sabaoth «idi oculis meis. Hwc visio 

p prophetam exterruit, expergefecit, in magnam 
formidinem conjecit, ad confessionem perpulit , 
vilitatem propri:e substantiz ut melius cognosceret 
effecit. Tales quippe sunt sancti omnes : quando 
majori frauntur. honore, tunc magis humiliantur. 


Sic et Abraham Deum alloquens, terram et cine- Ge. i8. 


rem seipsum vocabat; sic et Paulus quando vi- 37: 


sione illa dignatus est, tunc abortivum se nomi- :, cor. 15. 


navit; ita et hic se miserum przdicat, primo ex 8: 
natura dicens : O me miserum ! quia compun- 
ctus sum, quia homo-cum sim ; deinde ab animi 
conditione , Et impura labia cum habeam. Ym- 


πρὸς τὴν παράθεσιν τῶν ἐμπύρων στομάτων ἐχείνων E. pura labia sua. vocavit, ut ego existimo, in com- 


* In Bibliis legitur xzi τὸν βασιλέα Κύριον Σαθχώθ. 


8o 8. 


parationem igniti oris illarum purarum virtutum, 
et accuratissimi illius ministerii. Neque hic stetit, 
sed pro toto populo confitetur, hzc subjungens : 
In medio populi immunda labia habentis ego 
habito. Qua vero de causa hic labia criminatur? 
Se fiducia loquendi destitutum ostendens. Nam 
tres illi pueri hoc ipsum prope dicebant, cum 


J^an.3. 38. essent in fornace : /Von. licet nobis os aperire. 


Et nune quando hymnorum et laudum tempus 
erat, et supernas potestates videbat hoc agentes , 
jure ad labia sermonem convertit, qu» maxime 
adhoc officium vocantur. Verum labia sua ideo 
immunda vocayit; populi vero labia non item, 
sed quia iniquitate multa repleti erant. Et Regem 
Dominum. vidi oculis meis. Ideo gemo et lugeo, 
inquit , quod indignus licet tantum honorem sim 
consequutus, qui meam dignitatem superat, meam- 
que naturam excedit. Cum autem dicit, Καὶ, 
ne exactam cognitionem putes, sed eam cujus ille 


Confessio- Capax erat. Ac consideres velim quantum sit con- 
nis lucrum fessionis lucrum. Seipsum accusavit, et statim 


quantum, 


mundatus est. Quia enim hec verba protulerat , 


6. Missus est ad me, inquit, unus ex Seraphim, 
etin manu sua habebat carbonem , quem ac- 
ceperat forcipe de altari.'T. Ettetigit os meum, 
et dixit : Ecce tetigit hoc labia tua, et auferet 
iniquitates tuas , et peccata tua purgabit. Qui- 
dam dicunt hac futurorum. mysteriorum symbola 
esse ; altare nempe, ignem superpositum, virtu- 
tem. ministrantem , quod admotus sit ori, quod 
ad purgationem peccatorum : nos autem interim 
historiz hzremus , ac dicimus, cujus rei causa 
hoc factum sit. Mittendus est ad populum Judai- 
cum, terribilia quzdam et intoleranda annuntia- 
turus. Mittuntur ergo Seraphim, ut eum timore 
simuletloquendi fiducia impleant. Ac ne obji- 


. ceret, quemadmodum Moyses, se exilem. vocem 


habere, et ut Jeremias, se juniorem esse, sic et 
ipsese immunda labia habere, non posse dictis 
ministrare , veniunt Seraphim ut expurgent. ejus 
peccata, non propria virtute ( hoc enim est solum 
Patris , et Filii, et Spiritus sancti), sed jussu , 
et admotione carbonum. Non enim dixit, Ecce 
auferam ego, sed, Ecce hoc auferet iniquitates 
tuas, et. peccata. tua purgabit, proptér man- 
datum mittentis. Cur autem forcipe Seraphim 
acceperunt. carbonem? Neque enim incorporea 
virtus carbonibus uri poterat. Cur hac facta sunt? 
Per inagnam indulgentiam. Ideoque ex altari acci- 


JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


τῶν καθαρῶν δυνάμεων, τῆς ἀχριδεστάτης “λειτουρ- 
γίας ἐχείνης. Καὶ οὐδὲ ἐνταῦθα ἔστη, ἀλλὰ καὶ ὑπὲρ 
τοῦ λαοῦ παντὸς ἐξομολογεῖται, ἐπάγων xol λέγων * 
Ἔν μέσῳ λαοῦ ἀκάθαρτα χείλη ἔχοντος ἐγὼ οἰχῶ. 
Καὶ τίνος ἕνεχεν χείλη ἐνταῦθα αἰτιᾶται; Τὸ ἀπαῤ- 
δῥησίαστον ἐμφαίνων. ᾿Επεὶ xol οἵ παῖδες οἱ τρεῖς. 
τοῦτο αὐτὸ ἔλεγον σχεδὸν, ἐν τῇ καμίνῳ ὄντες * Οὐχ 
ἔστιν ἡμῖν ἀνοῖξαι τὸ στόμα. Καὶ νῦν, ἐπειδὴ ὅμνῳ- 


A δίας ἦν χαιρὸς καὶ εὐφημίας, xol τὰς ἄνω δυνάμεις 


ἑώρα τοῦτο ποιούσας, εἰκότως ἐπὶ τὰ χείλη τρέπει 
τὸν λόγον, τὰ μάλιστα πρὸς τὴν τοιαύτην διακονίαν 
καλούμενα. ᾿Αλλὰ τὰ μὲν αὐτοῦ διὰ τοῦτο ἀκάθαρτα 
ἐχάλεσε, τὰ δὲ τοῦ λαοῦ οὐχ οὕτως, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ πολ- 
λῆς ἀνομίας ἦσαν ἐμπεπλησμένοι. Καὶ τὸν βασιλέα 
Κύριον εἶδον τοῖς ὀφθαλμοῖς μου. Διὰ τοῦτο στένω xol 
θρηνῶ, φησὶν, ὅτι τοσαύτης ἠξιώθην τιμῆς ἀνάξιος 
ὧν, ὑπερθαινούσης μου τὴν ἀξίαν, ἀναδεθηχυίας μου 
τὴν φύσιν. Ὅταν δὲ λέγη, Εἶδον, μὴ τὴν ἀχριδὴ xa- 
τανόησιν νόμιζε, ἀλλὰ τὴν αὐτῷ δυνατήν. Καὶ σχόπει. 


Β πόσον τῆς ἐξομολογήσεως τὸ χέρδος. Κατηγόρησεν 


ἑαυτοῦ, xol εὐθέως ἐχαθάρθη. ᾿Επειδὴ γὰρ ταῦτα 
εἶπε τὰ ῥήματα, Ἀπεστάλη πρός με, φησὶν, ἕν τῶν 
Σεραφὶμ, καὶ ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ εἶχεν ἄνθρακα, ὃν τῇ 
λαδίδι ἔλαδεν ἀπὸ τοῦ θυσιαστηρίου. Καὶ ἥψατο τοῦ 
στόματός μου, καὶ εἶπεν - ἰδοὺ ἥψατό τοῦτο τῶν χει- 
λέων σου, xol ἀφελεῖ τὰς ἀνομίας σου, xol τὰς ἅμαρ- 
τίας σου περιχαθαριεῖ. Τινὲς μὲν τῶν μυστηρίων τῶν 
μελλόντων σύμδολα ταῦτα εἶναί φασι, τὸ θυσιαστή- 
ρίον, τὸ πῦρ τὸ ἐπιχείμενον, τὴν διαχονουμένην δύνα- 
pay, τὸ ἐν τῷ στόματι δίδοσθαι, τὸ καθαίρειν τὰ ἅμαρ- 
τήματα " ἡμεῖς δὲ τέως τῆς ἱστορίας * ἐχόμεθα, xal 


C λέγομεν, τίνος ἕνεχεν τοῦτο γεγένηται. Μέλλει πέμ.- 


πεσθαι πρὸς τὸν δῆμον τὸν Ἰουδαϊκὸν, φούερά τινα. 
ἀπαγγέλλων χαὶ ἀφόρητα. Πέμπεται τοίνυν τὰ Σερα- 
qi, ὥστε φόδου xol παῤῥησίας αὐτὸν ἐμπλῆσαι. 
Καὶ ἵνα μὴ προδάλληται, καθάπερ Μωῦσῆς, λέγων 
ἰσχνόφωνος εἶναι, xo Ἱερεμίας, νεώτερος εἶναι, οὕτω 
χαὶ οὗτος ἀχάθαρτα χείλη ἔχειν, χαὶ μὴ δύνασθαι 
διαχονῆσαι τοῖς λεγομένοις, ἔρχεται τὰ Σεραφὶμ. ἐχ- 
χαθαίροντα αὐτοῦ τὰ ἁμαρτήματα, οὐχ οἰχείᾳ δυνά - 
μει (τοῦτο γὰρ Πατρὸς καὶ Υἱοῦ χαὶ ἁγίου Πνεύματος 
μόνὸν ), ἀλλ᾽ ἐπιτάγματι, καὶ δόσει τῶν ἀνθράχων. 
Οὐ γὰρ εἶπεν, ἰδοὺ ἀφαιρῶ ἐγὼ, ἀλλ᾽, Ἰδοὺ τοῦτο 
ἀφαιρεῖται τὰς ἀνομίας σου, χαὶ τὰς ἁμαρτίας σου 
περιχαθαριεῖ, διὰ τὸ ἐπίταγμα τοῦ πέμψαντος. Τίνος 
δὲ ἕνεχεν ἐν τῇ λαδίδι τὰ Σεραφὶμ. ἔλαδε τὸν ἄνθραχα ; 
Οὐ γὰρ δὴ ἣ ἀσώματος δύναμις ἐγκαταχαίεσθαι ἔμελ- 
λεν ὑπὸ τῶν ἀνθράχων. Τίνος ἕνεχεν ταῦτα γεγένηται: 
Διὰ πολλὴν συγχατάδασιν. Διὰ δὴ τοῦτο χαὶ ἀπὸ τοῦ 


? Hic legendum: putat Savilius ἐχώμεθα καὶ λέγωμεν. Utrovis modo legas, locus bene habet. 


IN ISATAM, CAP. VÍ. 


ϑυσιαστηρίου λαμθάνει, ἔνθα αἱ θυσίαι προσεφέροντο, 
χαὶ οἱ χαθαρμοὶ τῶν ἁμαρτημάτων. Eb δὲ λέγοις, 
πῶς τὸ στόμα οὐ χατεχάη τοῦ προφήτου; Μάλιστα 
μὲν ὅτι οὐδὲ πῦρ αἰσθητὸν ἦν τὸ φαινόμενον" ἄλλως 
δὲ, ὅταν ὃ Θεὸς ἐργάζηταί τι, μὴ πολυπραγμόνει » 
ν᾿ηδὲ περιεργάζου, 

PKal γὰρ ἐνεργοῦν xo αἰσθητὸν πῦρ σώμασιν 
ὁμιλῆσαν, τὰ τοῦ πυρὸς οὖχ ἐπεδείξατο. Ei δὲ ἔνθα 
χλήματίδες καὶ πίσσα, τῆς οἰχείας ἐπελάθετο φύσεως 
ἡ φλὸξ, τί θαυμάζεις, εἰ νῦν τοσαύτης παραδοξοποιίας 
γενομένης ἐκάθηρεν, ἀλλ᾽ οὖχ ἔχαυσε τουτὶ τὸ πῦρ; 
Καὶ ἤκουσα τῆς φωνῆς Κυρίου λέγοντος" τίνα ἀπο- 
στελῶ,, καὶ τίς πορεύσεται πρὸς τὸν λαὸν τοῦτον ; 
Ὁρᾷς πόσον ἤνυσεν ἣ ὄψις, πόσον κατώρθωσεν ὃ qó- 
6065 Καίτοι γε καὶ ἐπὶ Μωῦσέως τοιοῦτόν τι γέγονεν " 
εἰ γὰρ μὴ Xepaglp. ἐφάνη, μηδὲ αὐτὸς ἐπὶ θρόνου 
χαθήμενος, ἀλλ᾽ ὅμως ἕτερον παράδοξον θέαμα τότε 
ἐδείχθη τῷ προφήτῃ, καὶ τοιοῦτον, ὡς μηδένα ἀντι- 
δλέψαι δυνηθῆναι τῷ φαινομένῳ. Ἢ γὰρ βάτος ἐκαίετο, 
φησὶ, xal οὗ κατεκαίετο. Ἀλλ᾽ ὅμως xad μετ’ ἐχεῖνα xal 
τὴν πολλὴν τοῦ Θεοῦ παραίνεσιν ὃ μέγας ἀναδύεται 
Μωῦσῆς, καὶ σχήπτεται; χαὶ μυρίας ἐπινοεῖ προφά-- 
σεις παραιτήσεως, λέγων * Ἰσχνόφωνός εἶμι καὶ βρα- 
δύγλωσσος, καὶ, Προχείρισαι σὺ ἄλλον, ὃν ἐξαποστε- 
λεῖς, Καὶ Ἱερεμίας δὲ τὴν ἡλικίαν προδάλλεται. Καὶ 
Ἰεζεχιὴλ δὲ μετὰ τὸ χελευσθῆναι, ἑπτὰ διατρίόει περὶ 


τὸν ποταμὸν ἡμέρας, ἀναδυόμενος χαὶ ὀχνῶν. Διὸ B 


χαὶ τὴν παραδολὴν ἐχείνην προσέθηχεν 6 Θεὸς λέγων * 
Σχοπὸν δέδωχά σε τῷ οἴχῳ Ἰσραήλ" χαὶ, ὅτι Τὴν 
ψυχὴν αὐτῶν Ex χειρός δου ἐχζητήσω. Ἰωνᾶς δὲ οὗ 
μόνον παρητήσατο, ἀλλὰ καὶ ἐδραπέτευσε. Τί οὖν; 
πολμιηρότερος πάντων ὃ Ἡσαΐας, xo Μωῦσέως τοῦ 
μεγάλου; Καὶ τίς ἂν τοῦτο εἴποι; Πόθεν οὖν χελευό-- 
μένος ἐχεῖνος ἀνεδύετο; οὗτος δὲ μὴ φανερῶς ἐπιτα- 
γεὶς εἰσεπήδησεν ; Οὐδὲ γὰρ εἶπεν, ἄπελθε * ἀλλὰ τοῦ 
Θεοῦ λέγοντος, Τίνα ἀποστελῶ ; ἥρπασε τὸ ἐπί- 
ταγμα. Τινὲς μὲν οὖν φασιν, ὅτι ἐπέιδὴ ἥμαρτε, τὸν 
"Otíav οὐχ ἐλέγξας χκατατολμῶντα τῶν ἀδύτων, ὑπὲρ 
ἐχείνης βουλόμενος ἀπολογήσασθαι τῆς ἁμαρτίας, τῇ 
μετὰ ταῦτα προθυμίᾳ τῆς ὑπαχοῆς ἐπεπήδησε ταχέως, 
ὥστε ἐξιλεώσασθαι τὸν Θεόν. Διὰ γὰρ τοῦτο χαὶ ἀχά- 
θαρτα τὰ χείλη αὐτοῦ ἔλεγεν εἶναι, διὰ τὸ ἀπαῤῥη- 
σίαστον. "AX οὖχ ἂν ἀνασχοίμιηην τῶν ταῦτα λεγόντων" 
ἀξιοπιστότερος γὰρ αὐτῶν ὃ Παῦλος, ὃ τολμήτην 


81 


pit, ubi hosti efferebantur expiationesque pecca- 
torum. Quod si dixeris : Quomodo os. prophetae 
non adustum est ? Certe quia id quod apparebat 

p non erat ignis sensibilis; alias vero, cuni quid- 
piam Deus operatur, ne curiose inquiras vel 
scruteris. 


5. Etenim ardens et sensilis ignis corporibus 
admotus, ea non effecit quz competunt igni. 
Quod si ubi sarmenta, et pix, flamma proprio 
oblita est nature, quid miraris si nunc in tam 
stupendo casu, hic ignis purgaverit, nec adus- 
serit? 8. Et audivi vocem Domini dicentis : 
Quem mittam, et quis ibit ad populum hunc ? 
Viden' quantum profuerit visio, quantam. rem 
7o perfecerit timor ? Licetsub Moyse quidpiam si- 
À mile gestum sit : etsi enim. Seraphim non. appa- 
ruerint, nec Deus in solio sedens ; attamen aliud 
stupendum spectaculum tunc prophet: exhibitum 
est, tantumque ut nemo in illud respicere possit. 


Rubus enim ardebat, inquit, et non combure- Exod. 3.21 


batur. Attamen etiam post illa, et post multam 
Dei adhortationem, reluctatur tamen. Moyses ille 
magnus, causificatur, ac sexcentas excogitat re- 


cusandi. causas dicens : Gracilis. vocis sum et nie h- 
Φ . . IO. 15. 
lingua tardus; et, Delige tu alium , quem y. Ν. 


mittas. Jeremias vero statem teneram obtendit. 
Ezechiel autem postquam jussus fuerat, septem 
diebus circa flumen versatur, reluctans et ter- 
giversans. Ideo parabolam illam Deus adjecit di- 


autem non modo recusavit, sed etiam aufugit. 
Quid igitur ? audaciorne omnibus fuit Isaias, 
etiamque magno illo Moyse? Quis hzc dixerit? 
Cur.ergo ille jussus reluctabatur, hic vero non 
aperte jussus, insiliens presto fuit? Neque enim 
dixit, Vade : sed Deo dicente, Quem mittam ? 
jussum ille abripuit. Quidam certe dicunt, eum, 
quia peccaverat, quod. non reprehendisset Oziam, 
qui in adyta se intromittere ausus est, ut de illo 
peccato sese purgaret per alacritatem obedientiz, 
C statim insiliisse, ut Deum placaret. Idcirco enim 
impura esse labia sua dicebat, quod non libertate 
loquendi usus esset. At eos qui talia dicunt. ferre 
non possim : nam fide dignior illis est Paulus, qui 


audacem illum vocatet ait, /saias vero audet p, νο. 
el dicit. Ideo igitur non ex communi lege, ut 2o. 


aiunt , mortem obiit, sed. gravissimum sustinuit 
supplicium, Judaeis ejus loquendi libertatem non 


b Haec spectant ad tres pueros et ad fornacem ignis ardentis. 


cens : Speculatorem te dedi domui Israél ; et, Esech. 3. 
Animam eorum de manu tua requiram. Jonas !7: '8 


8» 


ferentibus. Prater haec autem. Scriptura nusquam 
dicit, ipsum presentem fuisse, et presentem si- 
luisse, quando Ozias illa attentavit : sed qui hec 
proferunt ex seipsis talia conjiciunt. Quid ergo p 
dicendum est? Non esse parem Moysis et hujus 
rationem. Ille enim in alienam et barbaram ter- 
vam mittebatur, et ad. tyrannum furentem, in- 
sanientemque ac rabidum ; hic vero ad suos, qui 
se sepe audierant, multoque tempore instituti 
fuerant : neque paris erat constantiae in illo et in 
hoc casu obsequi. Quidam porro dicunt aliud 
quidpiam tantam illi indidisse. alacritatem. Quia 
enim pro se et populo confessus erat, et Seraphim 
ad se mitti viderat, qua labia sua. expurgarent, 
cum speraret eadem ipsa populo eventura esse , 
seque ad hic annuntianda abiturum esse, ala- 
criter dictum illud rapuisse. Sancti enim ut. Dei 
amantes erant, ita plus quam alii omnes homines 
populum amabant. Cum speraret igitur se malo- 
rum quamdam solutionem annuntiaturum esse, τὶ 
cito insilivit et ait : Ecce ego sum, mitte mé.'A 
Alias. vero animam ad. pericula subeunda valde 
propensam habebat: ipsumque ita affectum fuisse 
per totam ejus prophetiam declaratur. Postquam 
ergo promiserat se abiturum , cum non auderet 
ultra abnuere, tunc tristia audivit. Siquidem 
Deus sagaciter cum illo rem tractavit. Neque enim 
a principio dixit: Vade, et dic ; sed prius man- 
datum in sublimi tenens, missionis modum oc- 
cultum habuit. Cum autem ille facile paruisset, 
tunc mala quz Judzos invasura erant dixit. Quae- 
nam porro hec erant? 9. ade, inquit, et dic B 
populo huic : Auditu audietis, et non intelli- 
8115, et videntes videbitis , et non perspicie- 
tis. 10. Incrassatum. enim est cor populi hu- 
jus, et auribus suis graviter audierunt, et 
oculos suos clauserunt ne forte videant oculis, 
et auribus audiant, et corde intelligant , et 
convertantur, et. sanem 605. Hac interpreta- 
tione non opus habere puto, cum ii qui hzc probe 
sciebant, jam olim ea accurate interpretati sint ; 
Joannes videlicet tonitrui filius, et Paulus, qui et 
vetera et noya apprime noverat. Hic enim Romx C 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


E 


^ Χαλεπωτάτην ὑπέστη τιμωρίαν. Veterum Patrum opi- 
nio sententiaque fuit Isaiam Manassis tempore sectum 
- fuisse. Id ait Athanasius lib. de Incarnatione, Tom. 4, 
p. 68, B: οὐδὲ ὡς Ἡσαίας émpisün, neque sicut Isaias 
sectus est ; et p. 78, C : ἡϊσαίας ἐπρίσθη μὲν, ἀλλ᾽ οὐκ ἐπὶ 
ξύλου κεχρέμασται, Isaias sectus quidem est, at in ligno 
non fuit suspensus. Hieronymus vero in Quastionibus 
Hebraicis ad libr, Paralip. c. 33: 7radunt Hebrai, 
idcirco occisum Isaiam, eo quod eos appellaverit prin- 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


αὐτὸν καλῶν xai λέγων - Ἡσαΐας δὲ ἀποτολμᾷ καὶ 
λέγει. Διὰ γοῦν τοῦτο οὐδὲ τῷ χοινῷ; ὥς φασι, νόμῳ 
τὴν ζωὴν κατέλυσεν, ἀλλὰ " χαλεπωτάτην ὑπέστη 
τιμωρίαν, τῶν ᾿Ιοὐδαίων οὐχ ἐνεγχόντων αὐτοῦ τὴν 
παῤῥησίαν. " Χωρὶς δὲ τούτων οὐδέ φησιν ἣ Γραφή 
που , ὅτι παρῆν, ἡνίκα τὰ χατὰ τὸν Ὀζίαν ἐγένετο, 
xoi παρὼν ἐσίγα, ἀλλ᾽ οἴχοθεν καὶ παρ᾽ ἑαυτῶν ταῦτα 
οἵ λέγοντες στοχάζονται. Τί οὖν ἔστιν εἰπεῖν; Ὅτι 
οὐχ ἦν ἴσον τὸ Μωυσέως, καὶ τοῦτο. Ὁ μὲν γὰρ εἰς 
ἀλλοτρίαν ἐπέμπετο xo εἰς βάρδαρον χώραν, χαὶ πρὸς 
τύραννον, xol μαινόμενον, χαὶ λυττῶντα " οὗτος δὲ 
πρὸς τοὺς οἰχείους, xol πολλάχις ἀχηχοότας, xal ἐν 
πολλῷ παιδευθέντας χρόνῳ * χαὶ οὗ τῆς αὐτῆς ἀν- 
δρείας ἦν τὸ ὑπακοῦσαι ἐχεῖ τε xal ἐνταῦθα. Τινὲς δέ 
quat, ὅτι xoà ἕτερόν τι αὐτῷ τὴν προθυμίαν ἐποίησε 
ταύτην. ᾿Ἐπειδὴ γὰρ ὑπέρ τε ἑαυτοῦ χαὶ τοῦ λαοῦ 
ἐξωμολογήσατο, χαὶ τὰ Σεραφὶμ εἶδεν ἀποσταλέντα, 
καὶ ἐχκαθάραντα αὐτοῦ τὰ χείλη, προσδοκήσας, ὅτι 
καὶ τῷ λαῷ ταῦτα συβθήσεται, xal ταῦτα ἀπελεύσε- 
παι ἀπαγγέλλων, προθύμως ἥρπασε τὸ λεχθέν. Ὥσπερ 
γὰρ ἦσαν φιλόθεοι, οὕτω xol φιλόστοργοι μάλιστα 
πάντων ἀνθρώπων οἵ ἅγιοι. ᾿Ελπίσας οὖν λύσιν τινὰ 
τῶν καχῶν ἀπαγγελεῖν, ἐπεπήδησε ταχέως, καί φη- 
σιν" Ἰδοὺ ἐγώ εἶμι, ἀπόστειλόν με. Ἄλλως δὲ χαὶ 
ψυχὴν σφόδρα πρὸς κινδύνους παρατεταγμένην εἶχε" 
χαὶ δῆλον αὐτοῦ τοῦτο τὸ ἦθος διὰ πάσης τῆς προφη- 
τείας ἐστίν. ᾿Επεὶ οὖν ὑπέσχετο ἀπελεύσεσθαι, xol 
οὐχ ἐτόλμα λοιπὸν ἀνανεῦσαι, τότε ἀχούει τὰ λυπηρά. 
Καὶ γὰρ xo ὁ Θεὸς αὐτὸν σοφῶς μετεχείρισεν. Οὐ 
γὰρ ἐξ ἀρχῆς εἶπε, πορεύθητι, καὶ εἰπέ ἀλλὰ πρότε- 
ρον μετέωρον ποιήσας τὸ ἐπίταγμα, xol ἄδηλον τῆς 
ἀποστολῆς τὸν τρόπον. "Ἐπειδὴ ῥαδίως ὑπήχουσε, 
λέγει τὰ χαταληψόμενα τοὺς Ἰουδαίους xaxd. Τίνα 
δὲ ταῦτα ἦν; Πορεύθητι, φησὶ, καὶ εἰπὲ τῷ λαῷ 
τούτῳ dxoj ἀκούσετε, χαὶ οὐ μὴ συνῆτε, καὶ βλέ- 
ποντες βλέψετε, xol οὐ μὴ ἴδητε. ᾿Επαχύνθη γὰρ 5 
χαρδία τοῦ λαοῦ τούτου, χαὶ τοῖς ὠσὶν αὐτῶν βαρέως 
ἤχουσαν , καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτῶν ἐκάμμυσαν, μή- 
πότε ἴδωσι τοῖς ὀφθαλμοῖς, xol τοῖς ὠσὶν ἀκούσωσι, 
καὶ τῇ καρδίᾳ συνῶσι, xai ἐπιστρέψωσι, καὶ ἰάσωμαι 
αὐτούς. Ταῦτα οὐδὲ ἑρμηνείας οἶμαι δεῖσθαι, τῶν 
ἀχριθῶς ταῦτα ἐπισταμένων, προλαδόντων χαὶ ἐξηγη- 
σαμένων αὐτὰ, Ἰωάννου τε τοῦ υἱοῦ τῆς βροντῆς, καὶ 


cipes Sodomorum εἰ Gomorrha., His addi possent. Au- 
gustinus, Theodoretus, et Auctor libri de Prophetis 
apud Epiphanium : aliique; sed hzc satis sunto. 

b χωρὶς δὲ τούτων. Hec sic convertit Tilmannus : 
Exceptis hisce nugacibus. Perperam omnino : nam, ut 
ex serie liquet, vertendum, Preter hec autem ; nimi- 
rum aliud argumentum pracedentibus adjicit. 

* Hic forte legendum ἐπειδὴ δέ. [Imo post τρόπον 
comma ponendum.] 


IN. ISAIAM, 


Παύλου τοῦ τὰ παλαιὰ xoi χαινὰ μετὰ ἀχριβείας 
εἰδότος. Ὃ μὲν γὰρ ἐν τῇ Ῥώμῃ πρὸς τοὺς συνελ- 
θόντας μὲν, ἀποπηδήσαντας δὲ, καὶ οὐκ ἀνασχομένους 
τῶν λεγομένων, δημηγορῶν ἔλεγε " Καλῶς εἶπε τὸ 
Πνεῦμα τὸ ἅγιον -᾿Αχοῇ ἀκούσετε, καὶ οὐ μὴ συνῆτε. 
Ὁ δὲ τῆς βροντῆς υἱὸς, ἐπειδὴ θαύματα ἑώρων, xol 
οὐχ ἐπίστευον, καὶ δογμάτων ἤκουον, xal οὐ προσ- 
εἶχον ( ἀνέστησε γὰρ Λάζαρον ὃ Χριστὸς, xol ἀνελεῖν 
αὐτὸν ἐπεχείρουν - δαίμονας ἤλαυνε, xol δαιμονῶντα 
ἐχάλουν * τῷ Πατρὶ προσῆγε, χαὶ πλάνον ὠνόμαζον, 
καὶ τὰς ἐναντίας ἐδέχοντο. δόξας), μνημονεύει τῆς 
προφητείας ταύτης λέγων * Καλῶς εἶπεν Ἡσαΐας 6 
προφήτης, ὅτι xoi] ἀχούσετε, xol οὐ μὴ συνῆτε; καὶ 
βλέποντες βλέψετε, χαὶ οὐ μὴ ἴδητε, 

Ἐπειδὴ γὰρ τὰ ἔνδον ὄμματα τῆς διανοίας πεπή- 
ρωντο; οὐδὲν ὄφελος ἦν αὐτοῖς τῶν ἔξωθεν ὀφθαλμῶν, 
τοῦ χριτηρίου τῆς διανοίας διεφθαρμένου. Διὰ τοῦτο 
ϑλέποντες oüx ἔδλεπον, καὶ ἀκούοντες οὐχ ἤχουον " 
καὶ τὴν αἰτίαν προστίθησιν, ὅτι οὐχὶ τὰ αἰσθητήρια 
ἦν διεφθαρμένα, οὐδὲ f$, φύσις λελωδημένη, ἀλλὰ 
4$ χαρδία πεπηρωμένη. ᾿Επαχύνθη γὰρ ἢ καρδία 
τοῦ λαοῦ τούτου, φησί πάχος δὲ διανοίας γίνε- 
ται ἀπό τε ἁμαρτημάτων, ἀπό τε βιωτιχῆς ἐπιθυ- 
μίας. Καὶ ταύτην ἐξηγούμενος τὴν παχύτητα ὃ Παῦ- 
' Joc ἔλεγεν * Οὐχ ἠδυνήθην ὑμῖν λαλῆσαι ὡς πνευμα- 
τικοῖς" οὕπω γὰρ ἠδύνασθε, ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ἔτι δύνασθε. 
Καὶ τὴν αἰτίαν προστίθησι λέγων * "Omou γὰρ ἐν 
ὑμῖν ἔρεις καὶ ζῆλοι καὶ διχοστασίαι, οὐχὶ σαρχιχοί 
ἔστε; "Excel οὖν χἀχεῖνοι φθόνῳ πολλῷ P xal βασχανίᾳ 
τηχόμενοι, καὶ ἑτέροις μυρίοις πολιορχούμενοι πάθεσι, 


D 


E 


- 


CAP. 5 


8 


lis concionans, qui postquam accesserant, resi- 


VI. 


lierant et dicta sua non ferebant, aiebat : Bene 4ct.28.»5. 


dixit. Spiritus sanctus : fure audietis, et non 
intelligetis. Filius vero tonitrui, cum miracula 
viderent, nec crederent, dogmataque audirent, 
nec attenderent (Christus enim Lazarum suscita- 
verat, et ipsum occidere tentabant;dzmones 6]6- 
cerat, et ipsum dzmoniacum vocabant; Patri 
obtulerat eos, et ipsum seductorem appellabant, 
contrariasque recipiebant opiniones) : hanc pro- 


26. 


phetiam memorat dicens : Bene dixit Isaias pro- Joan. 17. 


pheta: Aure audietis et non intelligetis, et 
videntes videbitis, et non perspicietis. 


6. Quia enim internis mentis oculis excecati 
erant, nullam ex oculis exterioribus percipiebant 
utilitatem, judicio mentis corrupto. Idcirco viden- 
tes non videbant, et audientes non audiebant : 
'tausamque adjicit, quia sensus non erant depra- 
vati, nec natura labefactata, sed cor excacatum. 
Incrassatum enim est cor populi hujus, inquit : 
crassitudo autem mentis efficitur a peccatis et a 
seculi concupiscentia. Hancque crassitiem enar- 
rans Paulus dicebat : Von. potui vobis loqui 
quasi spiritualibus : nondum enim poteratis, 
sed neque adhuc potestis. Causamque adjecit 


38. 4o? 


1.Cor.3.t. 


dicens : Cum enim sint. inter vos lites et zelus pid. v. 3. 


et contentio, nonne carnales estis? Cum ergo 
illi invidia magna et livore tabescerent, sexcentis- 
que aliis affectibus obsiderentur, crassum. mentis 


παχὺ τὸ ὄμμα τῆς διανοίας εἰργάσαντο, καθαρὰ βλέ- ^, oculum effecerunt, nec ultra poterant sincere vi- 
mew οὐχ ἔτι λοιπὸν ἠδύναντο. Διὸ ἑτέρας περὶ τῶν A dere. Ideoque circa illa quae videbant alienas 


δρωμιένων δόξας ἔλάμδανον, καὶ τὰς ἐναντίας, Ταῦτα 
οὖν μετὰ ἀχριδείας δρῶν 6 προφήτης, προανεφώνησε 
χαὶ τοῦ νοσήματος τὴν αἰτίαν. Σὺ δέ μοι σχόπει, ὡς 
δυοῖν προφητειῶν οὐσῶν; τὴν μὲν περὶ τῆς ᾿Εχχλησίας 
xa τῶν τῆς οἰκουμένης ἀγαθῶν τὰ Σεραφὶμ. ἐδέξαντο 
λέγοντα: Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος, Κύριος Σαδαὼθ, πλή- 
enc πᾶσα ἣ γῆ τῆς δόξης αὐτοῦ τὴν δὲ περὶ τῆς ἁλώ- 
σεως καὶ τῶν τιμωριῶν τῶν ᾿Ιουδαϊχῶν τῷ προφήτῃ 
χατέλειπον, ἵνα χἀντεῦθεν μάθης τῆς ᾿Εχχλησίας τὴν 
ὑπεροχήν. Καὶ εἶπον, ἕως πότε, Κύριε; Ὁρᾶς ὡς οὐ 
μάτην οὐδὲ εἰχῇ ἐστοχασάμεθα τῆς ὑπαχοῆς τοῦ προ- 
φήτου τῆς μετὰ πολλῆς προθυμίας γεγενημένης; 
Ἐπειδὴ γοῦν τἀναντία ὧν προσεδόκησεν ἤχουσεν, ἐρη- 
μίαν, πανωλεθρίαν, ἀξιοῖ τὸ γοῦν μέτρον μαθεῖν. τῆς 
τιμωρίας" οὐδὲ γὰρ ἐτόλμα ὅλοχ᾽ ἤρου τῆς ὀργῆς αὐτοὺς 
ἐξαρπάσαι, διὰ τὸ προλαδόντα τὸν Θεὸν δεῖξαι ἀσύγ- 
Ἴνωστα ἁμαρτάνοντας. Οὐ γὰρ συναρπαγῆς ἦν αὐτῶν 


b Savil. et Reg. καὶ βασχανίας τηκόμενοι πάθεσι" παχὺ 


B 


contrariasque sententias accipiebant. Hac cum 
probe videret propheta, pranuntiavit causam mor- 
bi. Tu vero hic mihi considera, quomodo cum 
duz essent prophetia, illam, qua de Ecclesia et 
de bonis totius orbis erat, acceperint Seraphim 
dicentes : Sanctus, sanctus, sanctus, Dominus 
Sabaoth, plena est omnis terra gloria ejus ; 
aliam vero quz de excidio et de penis Judaeorum 
erat, prophetze huic reliquerunt, ut hinc etiam 
Ecclesie precellentiam ediscas. 44. Et dixi, 
Usquequo, Domine? Vides non frustra neque 
temere nos conjecturam duxisse circa obedien- 
tiam prophete multa alacritate plenam ? Quoniam 
igitur contraria iis quae exspectabat audivit , 
vastitatem , extremam perniciem, rogat doceri 
se mensuram inferenda poena : non audebat enim 
ab ira illos prorsus eripere, eo quod. Deus pra- 


lianam lectionem habet. Bavaricus, expressit Interpres, 


τὸ ὄμμα : omissis quibusdam in medio positis. Morel- — quam nos quoque intactam relinquimus. 


84 
veriisset ostendere peccata corum veniam non 
mereri. Eorum quippe ausus non rapina erant, 
neque animus proximum ledendi; sed animus 
data opera inobsequens, et mens contentiosa , 
qua quasi cum meditatione et studio rebus a 
Deo gestis obsistebat. Hoc itaque subindicans 
dicebat : /Ve forte videant oculis, et corde in- 
telligant, et convertantur, et sanem eos. Ac 
| si timerent enim, inquit, ne forte discerent quid- 
piam eorum, qua scire par erat, sic magno cum 
studio mentem suam excacaverant. Quoniam igi- 
tur et accusatio gravissima est, et supplicium quod 
condonari nequit, quod reliquum erat, ediscere 
cupit, et quasi discere volens, supplicationem in- 
ducit. Quoniam vero pro hac re ne supplicare 
quidem aperte audebat, ideo quasi ut ediscat in- 
terrogationem excogitat dicens : 11. Usquequo, 
Domine? Et dixit : Donec desolentur civitates 
60 quod non habitentur,et domus eo quod non 
sint homines ; et terra derelinquetur deserta. 
12. Et post: hec longe faciet Deus homines,et 
multiplicabuntur qui derelicti fuerint super 
terram, 195. et adhuc in ea est decimatio. Et 
rursus erit in depredationem ut terebinthus, 
et sicut glans, cum exciderit ex theca sua. E 
Semen. sanctum statio ejus. Absoluta illa pro- 
phetia, ad historiam rursus sermonem reducit, 
captivitatem decem tribuum prenuntians, necnon 
patientiam Dei, quam propter illam captivitatem 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


C 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


τὰ τολμήματα, οὐδὲ γνώμης. ἐπηρεαζομένης, ἀλλὰ 
ψυχῆς ἔργον ποιουμένης τὴν παραχοὴν, καὶ διανοίας 
φιλονείκου, καθάπερ £x μελέτης τινὸς καὶ σπουδῆς. 
ἀνθισταμένης τοῖς ὑπὸ τοῦ Θεοῦ γινομένοις. Τοῦτο 
γοῦν αἰνιττόμενος ἔλεγε - Μήποτε ἴδωσι τοῖς ὀφθαλ-- 
μοῖς, xol τῇ καρδίᾳ συνῶσι, καὶ ἐπιστρέψωσι, καὶ 
ἰάσωμαι αὐτούς. Ὡσανεὶ δεδοικότες γὰρ, φησὶ, μήποτέ 
τι τῶν δεόντων μάθωσιν, οὕτω μετὰ πολλῆς τῆς 
σπουδῆς τὴν διάνοιαν αὐτῶν ἐπήρωσαν. ᾿Επεὶ οὖν καὶ 
ἣ κατηγορία βαρυτάτη, καὶ ἢ τιμωρία ἀπαραίτητος, 
ὅπερ ἦν λειπόμενον, τοῦτο ζητεῖ μαθεῖν - ἀλλ᾽ ἐν τάξει 
τοῦ μαθεῖν, ἱκετηρίαν εἰσάγει. ᾿Κπειδὴ δὲ οὐδὲ ὑπὲρ 
τούτου φανερῶς ἱχετεῦσαι ἐτόλμα, διὰ τοῦτο μαθήσεως 


D προσχήματι ἐρώτησιν ἐπινοεῖ λέγων * Ἕως πότε, Κύ- 


ριε; Καὶ εἶπεν ἕως ἂν ἐρημωθῶσι πόλεις παρὰ τὸ μὴ 
κατοιχεῖσθαι, xo οἶχοι παρὰ τὸ μὴ εἶναι ἀνθρώπους * 
xol ἢ γὴ καταλειφθήσεται ἔρημος. Καὶ μετὰ ταῦτα 
μαχρυνεῖ ὃ Θεὸς τοὺς ἀνθρώπους, xo πληθυνθήσονταὶ 
* οἵ χαταλειφθέντι c ἐπὶ τῆς γῆς; καὶ ἔτι ἐπ’ αὐτῆς ἐστι 
τὸ ἐπιδέκατον. Καὶ πάλιν ἔσται εἰς προνομὴν ὡς τερέ- 
ὄινθος, καὶ ὡς βάλανος, ὅταν ἐκπέσῃ ἐχ τῆς θήκης αὐτῆς. 
P Σπέρμα ἅγιον τὸ στήλωμα αὐτῆς. Τὴν προφητείαν 
ἀπαρτίσας ἐχείνην, ἐπὶ τὴν ἱστορίαν πάλιν ἐξάγει τὸν λό- 
γον; τήν τε ἅλωσιν τῶν δέκα φυλῶν προαναφωνῶν, τήν 
τε διὰ τὴν αἰχμαλωσίαν ἐχείνην ἐπὶ ταῖς δύο φυλαῖς 
μακροθυμίαν γεγενημένην * εἶτα καὶ τὴν τούτων αὐτῶν 
ἀπαγωγὴν, ἐπειδὴ εἰς οὐδὲν δέον ἐχρήσαντο τῇ μαχρο- 
θυμίᾳ * καὶ τὴν Ex τοῦ λειψάνου πάλιν ἀναφθησομένην 
αὐτοῖς εὐημερίαν. “Ὅταν μὲν γὰρ λέγη, "Eoc ἂν ἐρη- 


erga duas tribus exhibuit; deinde harum etiam 5; 05 πέλεις παρὰ τὸ μὴ κατοικεῖσθαι, τῶν δέκα 
abductionem, quia illa patientia nihil ipsis pro- 4 φυλῶν τὴν αἰχμαλωσίαν αἰνίττεται. Kol γὰρ ἄρδην 


fuerat : et reliquiarum ejus successuram prosperi- 
tatem. Cum enim dicit, Donec desolentur civi- 
tates. eo quod non habitentur, decem tribuum 
captivitatem subindicat. Nam radicitus omnes sub- 
lati sunt, et cum multa violentia abrepti, omnes 
in alienam terram translati sunt, ita ut urbes 
omnes starent hominibus vacuz,et terra destituere- 
tur viris, qui eam colerent, ad eorum utilitatem 
qui relicti fuerant.Cum ergo dicit, Donec desolen- 
tur civitates,eo quod non habitentur,et urbes eo 
quod non sint homines, tunc captivitatem memo- 


^ In Bibliis οἱ ἐγκαταλειφθέντες. 

b Σπέρμα ἅγιον τὸ στήλωμα αὐτῆς. Hac non sunt in 
Editione τῶν 0'., neque erant etiam tempore Chryso- 
stomi, nisi in illis exemplaribus; qua non erant secun- 
dum Hexaplorum editionem retractata. Sed in Hexaplis 
nostris ea posuimus ex Procopio atque Joanne Curte- 
rio, qui posremus hanc "Theodotionis lectionem cum 
asterisco attulit, quia cum in τοῖς O . desideraretur, ex 
"Theodotionis editione id adjectum fuerat. Id vero no- 
tat etiam Procopius his verbis : ἐν τῷ γενέσθαι τὸ σπέρμα 


ἠφανίσθησαν ἅπαντες, χαὶ μετὰ πολλῆς τῆς σφοδρό- 
τῆτος ἀνάρπαστοι γενόμενοι, πάντες εἰς τὴν ἀλλοτρίαν 
ἀπηνέχθησαν, ὡς xol τὰς πόλεις ἁπάσας ἑστάναι 
χενὰς ἀνθρώπων, xal τὴν γὴν ἔρημον τῶν θεραπευ- 
σόντων αὐτὴν εἷς ὠφέλειαν τῶν ὑπολειφθησομένων. 
Ὅταν μὲν οὖν λέγη, Ἕως ἐρημωθῶσι πόλεις παρὰ 
τὸ μὴ χατοιχεῖσθαι, καὶ οἶχοι παρὰ τὸ μὴ εἶναι ἀν- 
θρώπους, τότε λέγει xol τὴν αἰχμαλωσίαν. Ὅταν δὲ 
λέγῃ, ὅτι Καὶ μετὰ ταῦτα μαχρυνεῖ 6 Θεὸς τοὺς ἀν-- 
θρώπους, ἢ τὴν ὅλοσχερῇ πάντων εὐπραγίαν αἰνίττε- 


ται, ἢ τὴν μετὰ τὴν ἀπαγωγὴν τῶν δέχα φυλῶν 


ἅγιον ἐν τῇ στάσει χαὶ βεδαιότητι αὐτῶν, χατὰ τὴν προσθή- 
χὴν Θεοδοτίωνος. Et Basil. : ix τῶν Θεοδοτίωνος πρόσχειται 
μὴ κείμενον παρὰ τοῖς ο΄. Et Hieronymus qui δῖ. habet in 
hunc locum : quod diximus, Semen sanctum erit, quod 
steteritin ea, vel juxta Aquilam, Semen sanctum erit 
germen ejus, in LXX interpretibus non habetur: sed de 
Hebraico et Theodotionis editione ab Origene additum, 
in Ecclesice fertur exemplaribus ; in quibusdam scili- 
cet, non in omnibus, ut patet ex innumeris Mss, Codd. 
qui ad nos usque pervenerunt, quique hzc non habent. 


IN 1SAJIAM , CAP. VI. 


85 


γενομένην τὰϊς δύο φυλαῖς εὐημερίαν, Ἀπαλλαγέντες D. yat. Cum vero dicit, Post hec longe faciet Deus 


γὰρ τοῦ Σεναχειρὶμ. καὶ τοῦ βαρθαρικοῦ στρατοπέδου, 
χαὶ τῆς παραδόξου νίχης ἀπολαύσαντες, εἰς πλῆθος 
πάλιν ἐπέδοσαν, καὶ εἰς βίου μῆχος, οὐδενὸς πολέμου 
θορυδοῦντος αὐτούς. Ὅταν δὲ εἴπῃ, ὅτι Μαχρυνεῖ, 7j 
τὸ πλῆθος τῶν ἀνθρώπων, ἢ τὸ μῆχος τῶν ἐτῶν αἰνίτ- 
τεται. Καὶ ἵνα μάθῃς, ὅτι περὶ τῶν δύο φυλῶν ταῦτά 
φησιν» ἐπήγαγεν, ὅτι "Ex? αὐτῆς ἐστι τὸ ἐπιδέκατον, 
ἐπιδέκατον λέγων. τὸ ἐπάνω τῶν δέχα, τὸ περισσὸν 
τῶν δέχα, ὅπερ ἦσαν αἱ δύο φυλαί. 'Γαύτῃ καὶ Παῦ- 


homines, aut omnimodam omnium felicitatem 
subindicat, aut prosperitatem quz, post abductas 
decem tribus, duabus tribubus concessa est. Libe- 
rati enim a Sennacherib et ejus barbaro exercitu, 
aique inexspectata yictoria fruentes, rursus in 
multitudinem aucti sunt, et ad vitz longitudinem 
progressi, nullo eos interturbante bello. Quando 
autem dicit, Longe faciet, aut multitudinem 
hominum, aut longitudinem annorum subindicat. 


Aoc τῇ λέξει χέχρηται λέγων, ᾿Επάνω πενταχοσίοις € Et ut discas eum de duabus tribubus hac dicere, 


ἀδελφοῖς, τουτέστι, πλείοσι πενταχοσίων. Καὶ πάλιν 
ἔσται εἰς προνομὴν ὡς τερέδινθος. Τουτέστι, αἵ δύο 
φυλαί. Καὶ ὡς βάλανος, ὅταν ἐκπέσῃ τῆς θήκης αὐτῆς. 
Ὥσπερ γὰρ ἀτερπὴς ἐχεῖνος ὃ καρπὸς ἐκπεσὼν τῆς 
θήκης, οὕτω xal οὗτοι καταγέλαστοι καὶ ἐπονείδιστοι 
ἔσονται τῆς πόλεως ἐχπεσόντες, καὶ τῆς δόξης ἐχείνης 
υμνωθέντες ἅπαντες. Σπέρμα ἅγιον τὸ στήλωμᾳ 
αὐτῆς. Οὐ μὴν ἀνίατα τὰ καχὰ ἔσται, φησὶν, οὐδὲ 
ἀτελεύτητα, ἀλλὰ τὸ σπέρμα αὐτῆς ἅγιον ἔσται, καὶ 
Στήλωμα,, τουτέστι, βέῤαιον, πεπηγὸς», ἀκίνητον, 
ἀναμένον τὴν τῶν πραγμάτων μεταδολήν. Τῆς μὲν 
γὰρ εὐπραγίας ἐκπεσοῦνται, αὐτοὶ δὲ οὐ πανωλεθρίαν 
ὑποστήσονται, ἀλλὰ μενοῦσι χαὶ στήσονται, " ἕως ἂν 
ἀπολάῤωσι τὴν προτέραν πολιτείαν πάλιν, καὶ ἐπὶ 
τὴν προτέραν ἐπανέλθωσιν ἁγιστείαν. 


ΚΕΦΑΛ. ζ΄. 


Καὶ ἐγένετο ἐν τοῖς ἡμέραις Ἄχαζ τοῦ ᾿Ιωχθὰν τοῦ 
᾿Οζίου βασιλέως ᾿Ιούδα. 


Ὅπερ πολλάκις εἶπον, τοῦτο xok νῦν ἐρῶ, ὅτι τὸ 
παλαιὸν αἵ προφητεῖαι οὐ διὰ τοῦτο ἐγίνοντο, ἵνα 
ἁπλῶς οἱ Ἰουδαῖοι τὰ μέλλοντα μάθωσιν, ἀλλ᾽ ἵνα 
μαθόντες , ἐντεῦθεν χερδάνωσι, χαὶ τῷ φόῤῳ τῆς 
ἀπειλῆς γένωνται σωφρονέστεροι; χαὶ τῇ τῶν ἀγαθῶν 
ὑποσχέσει προθυμότεροι περὶ τὴν τῆς ἀρετῆς ἐργα- 
σίαν, ἑχατέρωθεν μανθάνοντες τοῦ Θεοῦ τήν τε δύνα- 
μιν» καὶ τὴν περὶ αὐτοὺς κηδεμονίαν. Καὶ γὰρ ταύ- 
τῆς ἕγεχεν τῆς αἰτίας προελέγετο τὰ λεγόμενα, καὶ 
ἵνα μὴ νομίσωσιν ἁπλῶς καὶ ὡς ἔτυχε τὰ συμβαίνοντα 
ἐπιέναι, χατά τινα ἀχολουθίαν φύσεως, ἢ πραγμάτων ἡ 


Ρ 


E 


subjunxit, Zn. lla est. decimatio , decimationem 
vocans id quod supra illas decem erat, et quod 
erat post illas decem reliquum, idque erant dua 
tribus. Hac et Paulus dictione utitur dicens : PIus 
quam. quingenlis fratribus; hoc est pluribus 
quam quingentis. Et rursus erit in depredatio- 
nem ut terebinthus, Yd est dug tribus. Et sicut 
glans, cum deciderit de theca sua. Quemad- 
modum enim ille fructus, cum de theca sua deci- 
dit, injucundus est:sic et hi risui et opprobrio 
expositi erunt, cum ex urbe sua exciderint, et a 
gloria illa spoliati omnes. Semen sanctum statio 
ejus. Non incurabilia, inquit, mala erunt, neque 
immortalia : sed semen ejus sanctum erit, et Sta- 
tio; hoc est, firmum erit, fixum, immotum, ex- 
spectans rerum mutationem. Siquidem a felicitate 
excident; ipsi yero non extremam perniciem sus- 
tinebunt; sed manebunt et stabunt, donec pristi- 
num vite institutum iterum acceperint, et ad 
priscam redierint sanctimoniam. 


CAPUT VII. 


1. Et factum est in diebus Achaz filii Joathan 
filii Oziz regis Juda. 


1, Id quod sepe dixi, id et nunc dicam, pro- 
phetias olim non ideo emissas fuisse solum, ut 
Judei futura discerent,sed ut edocti,lucrum in- 
de perciperent, et minarum terrore temperantio - 
res fierent, honor umque promissione studiosiores 
exercendae virtutis : utrimque discentes et Dei Ῥο- 
tentiam, οἱ ejus erga illos providentiam. Hac enim 
de causa hec pradicebantur, ac ne putarent ea 
quze accidebant, temere et casu quopiam continge- 
re, secundum quamdam naturz seriem, aut secun- 
dum rerum cursum; sed viderent ex superno et 


Prophetis 


φορὰν, ᾿δλλὰ ἴδωσιν, ὅτι ἄνωθεν xa ex τῆς τοῦ Θεοῦ P divino decreto hoc utraque fieri : id. quod illis quomoas 


^ Reg. et Savil. ἕως ient omisso ὅν, 
TOM. VI. 


Lo] 
[4 


fidem adde- 
ret Deus, 


Matth. 8. 
11. 


3, Heg. 13. 


86 
maxime ad Dei cognitionem utile erat. Verum 
quoniam, ut ante dixi, prophetia non eodem ipso 
tempore suum exitum habebat ; sed verba quidem 
tunc proferebantur, res autem post diuturna inde 
tempora exitum habiturz erant,cum jam nonnulli 
ex iis qui audierant, sepe mortem. obiissent, 
nec potuissent de dictorum eventu judicare, vide 
quid faciat et moliatur Deus. Prophetiam pro- 
phetiis connectit; iis. quae post longum tempus 
eventura essent, eam cujus exitus prope erat, per 
eam quz illa in generatione exitum habitura erat, 
iis quorum eventus post diuturnum tempus futu- 
rus crat, maximam fidem faciens. In evangeliis 
autem hoc utilitatis genus alio modo tractat, mi- 
racula prophetiis copulans, aliud alio confirmans. 
Exempli causa : accessit aliquando ad eum lepro- 
sus,et mundatus est, ac post. illum rursus puer 
centurionis a gravi illo morbo liberatus est, si- 
gnaque haic magna erant : et tamen. non in signis 
stetit, sed et prophetiam adjecit. Quia enim cen- 
turio admirandam illam et magnam exhibuerat fi- 
dem, qua puerum ab zgritudine eripuit, haec sub- € 
didit Christus : Multi ab. oriente et occidente 
venient, et recumbent cum A braham,Isaac et 
Jacob, filii autem regni ejicientur extra. Hzc 
porro dicebat, et gentium Ecclesiam et Judaeorum 
reprobationem  pranuntians; quod etiam nunc 
opere completum est, et sole clarius omnibus 
exhibetur : sed tunc obscurum erat, et ab incre- 
dulis non facile admittebatur. Ideoque signum 
tunc exhibitum praecessit, quod multam fidem 
ante faciebat rei postea eventurz : quemadmo- 
dum et ipsa prophetia, quz nunc opere comple- 
tur, signo tunc facto magnam przbet confirma- 
tionem. Quid dixerit incredulus? an. mundatum 
non fuisse leprosum? Respiciat in prophetiae ve- 
ritatem, ut illa perspecta signo fidem habeat. Quid 
porro dixerint illi tunc. Juda? an ea quz ille 
predicebat non esse vera? Respiciant leprosum 
mundatum, et ex beneficio illi collato futuris non 
negent fidem,cum maximum illi prophetiz pignus 
acceperint, nempe signum,ut hodierni signi pi- 
gnus prophetiam habent. Viden' quomodo alte- 
rum altero confirmetur? Illud etiam in Veteri 
"Testamento videre est.Quia enim Jeroboam grà- 
vissima illa insania laboravit, et vitulas aureas 


s. 


b 


p 


^ Morel. et Reg. μαχρὸν ὕστερον. Savil. μαχρῶν ὕστε- 
go», et in margine legendum notat μαχρὰν ὕστερον» quam 
lectionem praeferrem, si alicujus exemplaris auctoritate 
fulciretur, Paulo post ἐπὶ δὲ τῶν εὐαγγελίων xci ἑτέρως 
μεθοδεύει τουτὶ τῆς ὠρελείας τὸ εἶδος. Circa vocem μεθο- 


JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. 


E 


CONSTANTINOP. 


ψήφου ταῦτα ἑκάτερα γίγνεται" ὅπερ αὐτοὺς τὰ μέ- 
quoa εἰς θεογνωσίαν ὠφέλει. ᾿Αλλ’ ἐπειδὴ, καθάπερ 
x«i ἔμπροσθεν ἔφθην εἰπὼν, ἣ προφητεία οὐχ ἐν 
αὐτῷ τῷ καιρῷ τὴν ἀπόδειξιν εἶχεν, ἀλλὰ τὰ μὲν 
δήματα τότε ἐλέγετο, τὰ δὲ πράγματα μαχροῖς ὕστε- 
ρον ἔμελλον ἐχδήσεσθαι χρόνοις, ἐνίων τῶν ἀχουόντων 
πολλάχις χαὶ προαπερχομένων, καὶ οὗ δυναμένων δι- 
κάσαι τῇ τῶν λεγομένων ἀχουλουθίᾳ,, ὅρα τί ποιεῖ καὶ 
πραγματεύεται 6 Θεός. Προφητείαν προφητείαις συν-- 
ἅπτει, μαχροτέραις ἐγγυτέραν , τὴν ἐπὶ τῆς γενεᾶς 
αὐτῶν γειναμένην τῶν * μακρὸν ὕστερον ἐσομένων 
μεγίστην ἀπόδειξιν παρεχόμενος. "Eri δὲ τῶν εὖαγ- 
γελίων χαὶ ἑτέρως μεθοδεύει τουτὶ τῆς ὠφελείας τὸ 
εἶδος, θαύματα προφητείαις συνάπτων, xol θάτερον 
θατέρῳ χατασχευάζων. Οἷόν τι λέγω προσῆλθεν 
αὐτῷ ὃ λεπρός ποτε, xol ἐχαθάρθη, xol μετ᾽ ἐχεῖνον 
πάλιν ὁ τοῦ ἑχατοντάρχου παῖς ἀπηλλάγη τῆς χαλε-- 
πῆς ἀῤῥωστίας ἐχείνης, καὶ σημεῖα ταῦτα μεγάλα ἦν" 
ἀλλ᾽ ὅμως οὐκ ἔστη μέχρι τῶν σημείων, ἀλλὰ χαὶ 
προφητείαν προστέθειχεν. ᾿Επειδὴ γὰρ 6 ἑκατόνταρ- 
χος τὴν θαυμαστὴν ἐχείνην χαὶ μεγάλην ἐπεδείξατο 
πίστιν, δι’ ἧς τὸν παῖδα ἀπήλλαξε τῆς ἀῤῥωστίας, 
ἐπήγαγεν ὃ Χριστὸς λέγων: Πολλοὶ ἀπὸ ἀνατολῶν 
καὶ δυσμῶν ἥξουσι, καὶ ἀναχλιθήσονται μετὰ ᾿Αθραὰμ. 
xol ᾿Ισαὰχ χαὶ Ἰαχὼδ,, οἱ δὲ υἱοὶ τῆς βασιλείας 
ἐκδλχηθήσονται ἔξω. Ταῦτα δὲ ἔλεγε, xol τὴν τῶν 
ἐθνῶν ᾿Εχχλησίαν xe τὴν τῶν Ιουδαίων ἀποβολὴν 
προαναφωνῶν " ὃ δὴ νῦν ἐπὶ τῶν ἔργων ἐξέδη, καὶ τοῦ 
ἡλίου φανερώτερον ἅπασι δείχνυται " ἀλλὰ τότε τέως 
ἄδηλον ἦν, καὶ τοῖς ἀπίστοις οὐχ εὐπαράδεχτον. Διὰ 
δὴ τοῦτο σημεῖον προέλαδε τὸ τότε ἐκὰν, τῷ μετὰ 
ταῦτα συμθησομένῳ πολλὴν " προαποτιθέμενον τὴν 
πίστιν" ὥσπερ οὖν καὶ αὐτὴ ἣ προφητεία, ἐπὶ τῶν 
ἔργων φαινομένη νῦν, τῷ σημείῳ τῷ τότε γενομένῳ 
πολλὴν παρέχει τὴν βεδαίωσιν. "Tí γὰρ ἂν εἴποι ὃ 
ἄπιστος; ὅτι οὐκ ἐκαθάρθη 6 λεπρός; Βλεπέτω τῆς 
προφητείας τὴν ἀλήθειαν, xol ἀπὸ ταύτης “καὶ τῷ 
σημείῳ πιστευέτω. Τί δὲ ἂν εἴποιεν οἱ τότε Ἰουδαῖοι; 
ὅτι ἃ προλέγει οὖκ ἔστιν ἀληθῆ; ὋὉράτωσαν τὸν λε- 
πρὸν καθαιρόμενον; καὶ ἀπὸ τῶν ἐπ᾽ ἐχείνου γενομέ- 
νων χαὶ περὶ τῶν μελλόντων μὴ ἀπιστείτωσαν, μέ- 
γιστον λαμδάνοντες ἐνέχυρον ἐχεῖνοι μὲν τῆς προφη- 
τείας τὸ σημεῖον, οἵ δὲ νῦν τοῦ σημείου τὴν προφη- 
τείαν. Εἶδες πῶς θάτερον διὰ θατέρου χατασχευάζε- 
ται; Τοῦτο xo ἐπὶ τῆς Παλαιᾶς γινόμενον ἴδοι τὶς 
ἄν. ᾿Επεὶ γὰρ καὶ 6 Ἱεροδοὰμ. τὴν χαλεπὴν ἐχείνην 


δεύειν vide quee supra diximus in nota quadam ad Ho- 
miliam in Genesim 41, Tom. 3, p. 412. 

b. Savil. προαποτιθέμενος. Reg. προχποτίθεμεν. Morel. 
εἰ Bavaricus προαποτιθέμενον, quie vera est lectio. 

* Reg. xat τῶν σημείων πιστευέτω. 


IN ISAIAM 


ἐμάνη, μανίαν, καὶ δαμάλεις ἔστησε χρυσᾶς, ἐλθὼν ὃ 
προφήτης τά τε μέλλοντα προανεφώνησε, χαὶ σημεῖον 
εὐθέως ἔδωχεν. Ἵνα γὰρ μηδεὶς ἀπιστῇ τοῖς μετὰ 
τριαχόσια συμθησομένοις ἔτη, τὸν βωμὸν ἔῤῥηξε, καὶ 
τὴν πιότητα ἐξέχεε, καὶ τὴν χεῖρα τοῦ βασιλέως ἐξή- 
ρᾶνεν, ἀπὸ τῶν πρὸ τῶν ὀφθαλμῶν γινομένων τῶν μετὰ 
πολὺν χρόνον συμθησομένων σαφῆ παρεχόμενος τὴν 
ἀπόδειξιν. Καὶ πολλὰ τοιαῦτα ἴδοιτις ἂν xoi ἐν τῇ Καινῇ 
καὶ ἐν τῇ Παλαιᾷ γινόμενα, τοῦ Θεοῦ διαφόρως τὴν ἧμε- 
τέραν οἰκονομοῦντος σωτηρίαν. ^O δὴ χαὶ ἐνταῦθα γέ- 
γονε, xo μετὰ πλείονος τῆς περιουσίας * οὐ γὰρ δὴ 
σημεῖον μόνον, ἀλλὰ καὶ προφητείαν ὁμοῦ καὶ ση- 
μεῖον συνέπλεξεν. Ἀλλ᾽ ὥστε σαφέστερα γενέσθαι τὰ 
λεγόμενα, αὐτὴν μετὰ ἀχριθείας τὴν ἱστορίαν διέλ- 
θωμεν. Καὶ ἐγένετο ἐν ταῖς ἡμέραις Ἄχαζ τοῦ Ἴωα- 
θὰν τοῦ Ὀζίου βασιλέως Ἰούδα, ἀνέδη * Ῥασὴμ. βα- 
σιλεὺς Ἀρὰμ, xa Φαχὲς υἱὸς ἹΡωμελίου βασιλεὺς 
Ἰσραὴλ ἐπὶ Ἱερουσαλὴμ.; πολεμῆσαι αὐτὴν, xa οὐχ 
ἠδυνήθησαν πολιορχῆσαι αὐτήν. Καὶ ἀνηγγέλη εἰς τὸν 
οἶχον Δαυὶδ, " λεγόντων " συνεφώνησεν Ἀρὰμ. πρὸς 
τὸν Ἐφραΐμ. Ἔστι μὲν ἱστορία τὰ εἰρημένα, χαὶ 
πραγμάτων διήγησις᾽ ἀλλ᾽ ὃ νοῦν ἔχων, καὶ ὀξὺ βλέ- 
πων, πολὺ καὶ ἐντεῦθεν χαρπώσεται τὸ χέρδος, τοῦ 
Θεοῦ τὴν πολλὴν σοφίαν, καὶ τὴν ὑπὲρ τῶν Ιουδαίων 
χηδεμονίαν καταμανθάνων. Οὔτε γὰρ £x προοιμίων 
τὸν πόλεμον ἀνεχαίτισεν, οὔτε ἐπελθόντα κρατῆσαι 
τῆς πόλεως συνεχώρησεν, ἀλλὰ τὴν ἀπειλὴν ἀφεὶς 
γενέσθαι τὴν διὰ τῶν ῥημάτων, τὴν πεῖραν ἐκώλυσεν, 
ὁμοῦ μὲν ἐκείνους ἀφυπνίζων καὶ τῆς ῥᾳθυμίας ἀπαλ- 
λάττων, ὅμοῦ δὲ τὴν ἑαυτοῦ δύναμιν ἐνδειχνύμενος , 
ὅτι δυνατὸν αὐτῷ χαὶ πρὸς αὐτὸ τῶν δεινῶν τὸ τέλος 
ἐλθόντων, ὥσπερ οὐδὲ ἀρχὴν εἰληφότων, οὕτω τοὺς 
ἐμπίπτοντας ἀχεραίους διατηρῆσαι. Ὃ πολλαχοῦ 
ποιοῦντα αὐτόν ἐστιν ἰδεῖν " οἷον ἐπὶ τῆς χαμίνου τῆς 
Βαδυλωνίας, ἐπὶ τοῦ Adxxou τῶν λεόντων, καὶ ἐφ᾽ 
ἑτέρων μυρίων πραγμάτων. Καὶ γὰρ ἦλθον οὗτοι, καὶ 
ἐπολιόρκησαν, καὶ τῶν τειχῶν ἁψάμενοι, xo τὴν 
διάνοιαν τῶν ἔνδον οἰκούντων κατασείσαντες, οὐδὲν 
ἴσχυσαν περαιτέρω. 

Ἔστι δὲ κἀντεῦθεν ἰδεῖν τῶν δέχα φυλῶν τὴν πα- 
ρανομίαν, ὅτι οὐ μόνον ἐμφύλιον εἵλοντο πόλεμον, 
οὐδ᾽ ὅτι πρὸς τοὺς ἀδελφοὺς ἐστασίασαν, ἀλλ᾽ ὅτι καὶ 
ἀλλοφύλοις καὶ ἀλλογενέσιν ἑαυτοὺς συνῆψαν, xo οἵ 
μηδὲ ἁπλῶς χοινωνεῖν αὐτοῖς ἐπιτραπέντες, xol συμ- 
μάχους ἐκάλουν, καὶ συνεφράττοντο; καὶ κατὰ τῆς 
πόλεως ἵσταντο. Τὸν γὰρ Ῥασὴν ἀλλόφυλον ὄντα 
χατὰ τῆς μητροπόλεως ἤγειρον. Καὶ ἦν τὰ τῆς μάχης 
ἀνώμαλα. Παρὰ μὲν γὰρ ἐκείνοις πλῆθος ἄπειρον, xa 
πόλεις, xu ἔθνη, καὶ δῆμοι" ἐνταῦθα δὲ τούτων 


οὐδὲν, ἀλλὰ πόλις μία ἢ μητρόπολις, ὥστε Ex περι- 
, 


* [Ribl. et var. lect, in marg. Savil. Pzei».] 


, CAP. VII. 87 


erexit, veniens propheta futura pranuntiavit, et 
signum statim dedit. Ne quis enim fidem non 
haberet iis, quz post trecentos annos eventura 
erant, aram fregit, et adipem effudit, regisque 
,, manum arefecit, ex iis, qu» ante oculos evenie- 
A bant, eorum qua» post multum temporis eventura 
erant conspicuam prebens demonstrationem.M ul- 
taque hujusmodi videre est in Novo et Veteri Te- 
stamento, Deo diversis modis saluti nostrae pro- 
spiciente, Id quod. etiam hic accidit, et. utique 
cum majóri copia : non signum enim modo , sed 
prophetiam cum signo connexuit. Verum ut ea 
qua diximus clariora evadant, ipsam historiam 
accurate prosequamur. 1. Et factum est in die-. 
bus Achaz filii Joathan filii Ozie regis Juda, 
ascendit Rasin rex Aram, et Phaces filius Ro- 
P meli rex Israél in Jerusalem, ut oppugnarent 
eam, nec potuerunt expugnare. 2. Et annun- 
tiatum est in domo David a dicentibus : Con- 
| sensit ram cum. Ephraim. Hzc historia sunt, 
rerumque gestarum narratio: sed qui mente valet, 
el acute videt, multum hinc lucri referet, Dei 
magnam sapientiam, necnon ejus erga Judaeos pro- 
videntiam ediscens. Neque enim a principio bel- 
lum repressit, neque ipso ingruente urbem capi 
permisit, sed verbo tenus tantum comminationem 
fieri sinens , ejus experimentum prohibuit , illos 
una expergefaciens, et a socordia reducens, suam- 
que potentiam demonstrans : quod. videlicet ipse 
€ possit, etiam cum res ad extremum finem deducto 
videntur, quasi nondum cepissent, sic in periculo 
versantes illzesos servare. Quod ipsum spe fecisse 
videre est, ut verbi gratia in fornace Babylonica, 
in lacu leonum, et in aliis sexcentis casibus. Et- 
enim hi venerunt, obsederunt, et muros adorien- 
tes, obsessorumque animos. perterrefacientes, ni- 
hil ultra facere potuerunt. 


2. Hinc autem perspicere licet decem tribuum 
iniquitatem quod non modo civile inceperint 
D bellum, neque modo contra fratres arma moverint, 
sed etiam alienigenis exterisque gentibus se ad- 
junxerint, et eos, quibuscum societatem habere 
ipsis non licebat, etiam. commilitones vocaverint, 
cum iisque castrametati adversus civitatem stete- 
rint. Etenim Rasin alienigenam adversus metro- 
polim suam excitarunt. Eratque in prelio partium 
inequalitas. Apud illos enim multitudo infinita 
erat, et urbes, et. gentes et populi ; hic autem ni- 


* In Bibliis legitur λέγων. 


1 


88 


hil simile, sed urbs una et metropolis, ita ut Dci 
fortitudo exuberantius enitesceret. Nemine enim 
arma movente, nemine exeunte et castrametante, E 
corum maligni conatus in nihilum abierunt. /Von 
potuerunt enim, inquit, erpugnare eam. At quid 
impediebat? Nihil aliud quam Dei manus, quae 
cos invisibiliter depellebat. Verumtamen, ut jam 
dixi, bellum depulit, sed metum non statim su- 
stulit. Nam ait : 4nnuntiatum est in domo Da- 
vid : Consensit. ram cum Ephraim. Et 


5, JOANNIS CHRYSOST. 


ARCHIEP, 


CONSTANTINOP. 


ουσίας φανῆναι τοῦ Θεοῦ τὴν ἰσχύν. Οὐδενὸς γὰρ 
ὅπλα χινοῦντος, οὐδὲ ἐξιόντος xol παραταττομένου, 
ἐξέπιπτον ἐχεῖνοι τῶν πονηρῶν τούτων ἐγχειρημάτων. 
Οὐ γὰρ ἠδυνήθησαν, φησὶ, πολιορχῆσαι αὐτήν. Kat- 
τοι τί τὸ χωλύον ἦν ; Οὐδὲν ἕτερον, ἀλλ᾽ ἢ τοῦ Θεοῦ 
χεὶρ ἀοράτως αὐτοὺς ἀποχρουομένη. Ἠλὴν ἀλλ᾽, ὅπερ 
εἶπον, τὸν μὲν πόλεμον ἀπεκρούσατο, τὸν δὲ φόθον 
o0x εὐθέως ἀνεῖλεν. ᾿Ανηγγέλη γὰρ, φησὶν, εἰς τὸν 
οἶκον Δαυὶδ, ὅτι συνεφώνησεν Ἀρὰμ πρὸς τὸν 
"Egpotp.. Καὶ ἐξέστη ἢ ψυχὴ αὐτοῦ, xaX ἣ ψυχὴ τοῦ 


emota est anima ejus , et anima populi ejus. ης λαοῦ αὐτοῦ. “Ὅταν μέλλῃ τι παράδοξον ὃ Θεὸς ποιεῖν, 
Cam valt Deus aliquid. inopinatum .facere, non ἃ οὖχ εὐθέως ἐπάγει τὸ θαῦμα, ἀλλὰ πρότερον τοὺς 


siatim miraculum inducit, sed prius cos qui bene- 

ficium conscquuturi sunt, sensu malorum tangi 

sinit, ut ne, postquam a malis erepti fuerint, quid- 

piam ingrati animi exhibeant. Quia enim plerique 

hominum partim. ex superbia, partim ex igna- 

via, mox ut malis defuncti sunt, eorum oblivi- 

scuntur, aut certe non obliti, res bene gestas sibi 

adscribi cupiunt, ipsos, ut tristium sensu cxagi- 

larentur prius relictos, tunc. demum liberat ab 

infestantibus; id quod etiam hic fecit. Eorum 

corda exterreri permisit, et in angore multo ver- P 
sari, et tunc a malis ipsos eripuit. Hoc etiam modo 
erga magnum. Davidem se gessit. Quia enim cum 
in aciem educturus erat, ac per ejus manus splen 
didum illud tropaeum erecturus , non a principio 
belli id fecit; sed cum permisisset eos quadraginta 
dierum spatio confici timore, cum de salute sua 
desperarent, et sexcenta probra barbarus effun- 
deret, nemoque surgere auderet, atque adver- 
sarium excipere; tune scilicet, tune cum jam 
se superatos faterentur, et infirmitas palam es- 
set, eduxit adolescentulum ad bellum, οἱ in- 
exspectatam illam victoriam reportavit. At enim 
si post hac, post tantam imbecillitatis demonstra- 
tionem, rex ille servatus a. livore et invidia vi- 
ctus , Davidi insidiatus est, animo prorsus exul- 
cerato, ingratusque erga beneficium visus est, si 
non tantum dedisset et sua et exercitus totius 
ignaviz argumentum, quid non fecisset? Idipsum 
et alibi sepe Deum fecisse videre est ; quod etiam 
hie agitur. Bellum namque soluturus eta tristibus 
liberaturus illos, sinit illos ante a malis exagitari. 
Ait enim : Emota est anima ejus, et anima po- 
puli ejus , quemadmodum in sylva lignum a 
vento moveri solet. Hoc etiam prophetia estpro- 
prium, ut eorum arcana in medium producat. 
Nam cujusque animi affectum nobis explicat , et 


b 


* Hic cum Savilio puto legendum esse ὠρίησι γενέσθαι. 
b Τὰ ἀπόῤῥητα αὐτῶν. Suspicatur Allenus pro αὐτῶν 


μέλλοντας ἀπολαύειν £y αἰσθήσει τῶν δεινῶν * ἀφήσει 
γενέσθαι, ἵνα μετὰ τὴν ἀπαλλαγὴν τῶν δεινῶν μη- 
δεμίαν ἀγνωμοσύνην ἐπιδείξωνται. ᾿Επειδὴ γὰρ οἱ 
πολλοὶ τῶν ἀνθρώπων, τὰ μὲν ὑπὸ τύφου, τὰ δὲ ὑπὸ 
ῥαθυμίας ἐπιλανθάνονται τῶν δεινῶν μετὰ τὴν ἀπαλ- 
λαγὴν τῶν δεινῶν, ἢ μὴ ἐπιλανθανόμενοι ἑαυτοῖς λο- 
γίζεσθαι βούλονται τὰ κατορθώματα, πρότερον ἀφεὶς 
αὐτοὺς ὑπὸ τῶν λυπηρῶν χατασείεσθαι, τότε τὴν 
ἐλευθερίαν δίδωσι τῶν ἐνοχλούντων ὃ δὴ καὶ ἐνταῦθα. 
πεποίηχεν. Ἀφῆχεν αὐτῶν τὰς χαρδίας ἐχστῆναι, 
ἀφῆχεν εἰς ἀγωνίαν γενέσθαι πολλὴν, xol τότε τὴν 
λύσιν ἐπήγαγε. Τοῦτο καὶ ἐπὶ τοῦ μεγάλου πεποίηκε 
Δαυίδ, ᾿Επειδὴ γὰρ ἤμελλεν αὐτὸν εἰς τὴν παράταξιν 
ἐξαγαγεῖν, καὶ τὸ λαμπρὸν ἐχεῖνο τρόπαιον ἐγείρειν 
διὰ τῶν ἐχείνου χειρῶν, οὖκ Ex προοιμίων τοῦ πολέ- 
μοὺ τοῦτο ἐποίησεν, ἀλλ᾽ ἀφεὶς τεσοαράχοντα ἡμέρας 
αὐτοὺς χατεργασθῆναι τῷ φόδῳ, ὅτε τὴν οἰχείαν 
ἀπέγνωσαν σωτηρίαν, καὶ μυρία ὀνειδίζοντος τοῦ βαρ- 
θάρου, οὐδὲ οὕτω τις ἐτόλμησε διεγερθῆναι, καὶ δέ- 
ξασθαι τὸν ἀντίπαλον, τότε δὴ, τότε τῆς ἥττης αὐτῶν 
ὁμολογηθείσης, καὶ τῆς ἀσθενείας φανερᾶς γένομένης, 
ἤγαγε τὸ μειράχιον ἐπὶ τὸν πόλεμον, καὶ τὴν παρά- 


C δοξον ἐχείνην νίχην εἰργάσατο. Εἰ γὰρ χαὶ μετὰ 


ταῦτα, καὶ τὴν τοσαύτην τῆς ἀσθενείας αὐτῶν ἀπό- 
δειξιν, ὃ σωθεὶς βασιλεὺς, ὑπὸ φθόνου καὶ βασχανίας 
νικώμενος, ἐπεδούλευε τῷ Δαυὶδ, τοῦ πάθους γενό- 
μενος ὅλος, xaX ἀγνώμων περὶ τὸν εὐεργέτην ἐφάνη, 
εἰ μὴ τοσοῦτον ἔδωχεν ἔλεγχον καὶ τῆς αὐτοῦ καὶ τοῦ 
στρατοπέδου παντὸς ἀνανδρίας, τί οὖχ ἂν ἐποίησε ; 
Ὑοῦτο αὐτὸ xal ἀλλαχοῦ πολλαχοῦ τὸν Θεὸν ποιοῦντα 
ἴδοι τις ἄν - ὃ δὴ καὶ ἐνταῦθα γίνεται. ᾿Επειδὴ γὰρ 
μέλλει λύειν τὸν πόλεμον, χαὶ ἀπαλλάττειν αὐτοὺς 
τῶν λυπηρῶν, ἀφίησι πρότερον τῶν δεινῶν αἰσθέσθαι. 
᾿Ἐξέστη γὰρ, φησὶν, $ ψυχὴ αὐτοῦ, xol f ψυχὴ τοῦ 
λαοῦ αὐτοῦ, ὃν τρόπον ἐν δρυμῷ ξύλον ὑπὸ πνεύματος 
σαλευθῇ. Καὶ τοῦτο προφητείας ἴδιον, τὸ " τὰ ἀπόῤ- 
ῥητὰ αὐτῶν εἰς μέσον ἀγαγεῖν. Τὸ γὰρ πάθος ἡμῖν 


in Mss. scriptum fuisse zo» id. est ἀνθρώπων. Sed puto 
locum bene habere, et αὐτῶν hic intelligi Judaeorum, 


IN ISAIAM, 


ἑρμηνεύει τῆς ἑκάστου διανοίας, καὶ σαφηνείας ἕνε- 
χεν χαὶ εἰκόνα προστίθησιν, ὥστε δεῖξαι τὴν ἐπίτασιν 
τῆς ἀγωνίας. Διεσείσθη γὰρ αὐτῶν, φησὶν, ἣ ψυχὴ, 
χατεύλήθη τὸ φρόνημα, ἀπέγνωσαν τῆς σωτηρίας» 
ἐν ἐσχάτοις ἐνόμιζον εἶναι, οὐδὲν χρηστὸν προσεδόκων; 
ἕχαστος ὑπὸ τῶν οἰχείων λογισμῶν προδεδομένος ἦν. 
Ὑ οὖν ὁ Θεός; Προλέγει τὴν ἀπαλλαγὴν, καὶ τότε 
αὐτὴν ἐργάζεται, ἵνα μὴ ἄλλῳ τινὶ λογίσωνται πάλιν 
τῆς πόλεως ἐλευθερίαν, καὶ πέμπει τὸν προφήτην 
προαναφωνοῦντα τὰ μέλλοντα, Εἶπε γὰρ, φησὶ, Κύ- 
ptos πρὸς Ἡσαΐαν - ἔξελθε εἰς συνάντησιν τοῦ Ἄχαζ, 
σὺ καὶ 6 καταλειφθεὶς Ἰασοὺδ 6 υἱός σου, πρὸς χολυμ- 
βήθραν τῆς ἀνόδου τοῦ ἀγροῦ τοῦ γναφέως. Καὶ ἐρεῖς 
ᾧ * φύλαξαι τοῦ ἡσυχάσαι, καὶ μὴ qo6oU , μηδὲ 

5$ ψυχή σου ἀσθενείτω * μηδὲ φοδηθῆς ἀπὸ τῶν δύο 
ξύλων τῶν δαλῶν τῶν χαπνιζομένων τούτων. Ὅταν 
γὰρ ὀργὴ τοῦ θυμοῦ μου γένηται, πάλιν ἰάσομαι. Τί 
ἐστιν, Ἔξελθε εἰς συνάντησιν; Ἀπὸ τοῦ φόθου xol τῆς 
ἀγωνίας oy, ἣσύχαζεν ὃ βασιλεὺς, οὐδὲ οἴχοι * μέ- 
νειν ἠνείχετο, ἀλλ᾽ ὅπερ ἔθος τοῖς πολιορχουμένοις 
ὑπομένειν, συνεχῶς ἐξήει, τὰ τείχη περισχοπῶν, 
πρὸς ταῖς πύλαϊς γινόμενος, περιεργαζόμενος xoi 
πολυπραγμονῶν, πῶς τὰ τῶν πολεμίων διάχειται 
πράγματα. Διὰ τοῦτό φησιν * Ἔξελθε εἰς συνάντησιν. 
5 δέ ἐστι, Σὺ καὶ 6 καταλειφθεὶς Ἰασοὺδ 6 υἱός 
οὐ; "ἢ Ἰασοὺδ τῇ “Εὐραίων γλώττῃ ἣ ἀναστροφὴ λέ- 


Ῥ χαὶ ἡ διαγωγή. Διὰ τοῦτο xo 6 Ἰεσσαὶ πέμ-᾿ 


πων τὸν Δαυὶδ ἔλεγε, Καὶ τὸ Ἰασοὺδ αὐτῶν λήψη" 
τουτέστι, τὴν ἀναστροφὴν αὐτῶν ἀπαγγελεῖς μοι, καὶ 
τί όμως πράττοντες. 

Καὶ ἐνταῦθα τοίνυν, ἐμοὶ δοκεῖ, *6 προφήτης χε- 
λεύεται πλῆθος μεθ᾽ ἑαυτοῦ λαύεῖν, ἵν᾽, ὅταν ἐχδῇ τὰ 
γεγενημένα, μιὴ ἔχῃ ἀγνωμονεῖν ὃ βασιλεὺς, ὡς οὐδὲν 
τούτων ἀκηκοὼς παρὰ τοῦ προφήτου. Ὃ οὖν φησι, 


a Reg. et Savil, μένειν εἴχετο, fnale. 

b. Ἰασοὺδ τῇ ἱ;δραίων γλώττη ἡ ἀναστρορὴ λέγεται, χαὶ ἡ 
διαγωγή, Jasub Hebreorum. lingua conversatio dicitur, 
et agendi modus. Hieronymus vero in Isaiam ad hunc 
locum : Jasub filius Esaiv qui interpretatur relictus 
atque convertens : in typum populi Juda qui erat de 
duorum regum manibus liberandus, Plus negotii faces- 
sit alter locus mox sequens : διὰ τοῦτο καὶ ὁ ἱεσσαὶ πέμ- 
πῶν τὸν Δαυὶδ ἔλεγε, Καὶ τὸ ἰασοὺδ αὐτῶν λήψη" τουτέστι 

τὴν ἀναστροφὴν αὐτῶν ἀπαγγελεῖς μοι: ubi Savil. habet 
je τὸ ἐσοὺ αὐτόν, mendose pro αὐτῶν; que lectio 22006 


magis accedit ad veritatem Hebraicam, Sed cum Chry- ἡ 


sostomus hic vocem izz226 afferat ad. explicationem 
ejusdem vocis izz206, quee in Isaia habetur, hzc vide- 
tur retinenda lectio ; cum maxime in Regio etiam Co- 
dice habeatur. Nam etiamsi Codex Coislinianus qui- 
dam X seculi, quo usi sumus in Hexaplis nostris ad 
hune memoratum hie locum 4 Reg., Joannem Chrys. 
afferens ἐσουθά legat, id agit, quia Hexaplarem editio- 
uem tractans videbat sic lezendum oportere. Loeum 


71 


CAP. Vi. 89 


claritatis causa imaginem addit, ut ingentem an- 
gustiam exprimat. Agitata, inquit, fuit anima eo- 
rum; dejectus est animus, de salute sua despera- 
runt, in extremis se versari putabant, nihil boni 
exspectabant, singulis a suis cogitationibus proditi 
erant, Quid igitur Deus? Liberationem przdicit, 
ipsamque tunc opere complet, ne alii cuipiam li- 
bertatem urbis adscriberent : mittitque prophetam 
qui futura prenuntiaret, Ait enim : 3. Dixit 
E Dominus ad Isaiam : Egredere in occursum 
Achaz, tu, et qui derelictus est Jasub filius 
tuus ad piscinam ascensus agri fullonis. 4. Et 
dices ad. eum : Observa ut quiescas, et ne ti- 
meas, neque anima tua infirmetur, neque for- 
midet a duobus lignis titionum fumigantium 
horum. Cum enim ira furoris fuerit, rursum 
medebor. Quid est, . Egredere in occursum? 
Ῥεα formidine et angoré rex non quiescebat, ne- 
Α quedomi manere sustinebat, sed, ut solent obsessi 
frequenter exibat, muros circumspiciens, ad por- 
tas accedens, curiose perquirens, exploransque, quo 
in statu res hostium se haberent. Quapropter ait : 
Egredere in occursum. Quid. vero sibi vult il- 
lud, Tu et qui derelictus est Jasub filius tuus ? 
Jasub Hebraeorum lingua conversatio dicitur, et 
agendi modus. Quapropter Jesse Davidem mit- 
tens dicebat : Et Jasub eorum accipies; id est, 
Gonversationem eorum annuntiabis mihi, et quid 
agant. 


B $8. Hic igitur videtur mihi propheta praecipi ut 
multitudinem secum accipiat, ut, cum res exitum 
haberet, non possit rex ingrate se gerere, ac si 
nihil eorum a propheta audisset. Quod. igitur ait 


autem Chrysostomi hunc sic ille effert: Ἰωάννου ἐκ τοῦ 
εἰς τὸν Yoxlzv. 1200€ τῇ ECpzio γλώττη ἡ ἀναστρορὴ λέ- 
γεται; xa ἡ διαγωγή. Διὰ τοῦτο Ἰεσσαὶ πέμπων τὸν Δαυὶδ E)s- 
γεν, Καὶ τὸ ἐσουθὰ αὐτῶν λήψῃ" τουτέστι τὴν ὀναστρορὴν 
αὐτῶν ἀπαγγελεῖς μοι, καὶ τί διάγουσι πράττοντες. Hactenus 
Chrysostomi locus. Pergit autem Coislinianus : οἱ O'. 
Καὶ ὅσα ἂν χρήξωσι γνώσῃ. Θ. Καὶ ὃ ἐὰν χρήξωσι γνώσῃ. A. Καὶ 
τὴν σύμμιξιν αὐτῶν λήψη. X. Καὶ τὴν μισθορορίαν αὐτῶν 
λήψη. Διώδοῤος , Kai τὸ Écob6 αὐτῶν λήψη. Θεοδώρητος, Καὶ 
τὸ ᾿ἀσουθὰ αὐτῶν λήψη. Ἰωάννης, Καὶ τὸ ἐσουθὰ αὐτῶν λήψη. 
ὁ δὲ Σύμμαχος, ἐἰσουθὰ αὐτῶν λήψῃ, ἡρμήνευσεν, Hm xpá- 
ξουσι γνώση. Ceterum hi omnes qui Hebraicam illam 
vocem Grecis literis expresserunt, vel librariorum er- 
rore vel suo mendum efferunt : nam legendum 225/64: 
locus enim Hebraice sic habet npn an39?y nw, 
et pignus eorum accipies. Sed ves error est : nam 
Chrysostomus haud dubie vel 12256 vel Ἰασοὺβ legerat. 

* Reg. à προρήτης χελεὐτσθσι, recte. Savil. et Morcl, 
χελεύεται, perperam, ut liquet. 


τι Reg 


i8, 


17 


7: 


go S. 


hoc est : Egredere in occursum, tu et qui tecum 


versantur, qui relicti sunt ex populo. Ne mireris 
antem si populum vocet filium suum : nam in 


154i. 8. 18, sequentibus ait : cce ego,et pueri mei, quos 


. dedit mihi Deus. Etenim patrum ordinem tene- 
bant sancti, qui caritate et sollicitudine circa popu- 
lum illum, eos ommes qui natura patres erant 
superabant. Relictos vero dicit, quod multi ab 
hostibus fuissent abducti. Zn via agri fullonis. 
Magne mihi difficultatis: id. esse videtur, si qui 
vallati et obsessi erant, ne respicere quidem ex- 
tra portas audentes, tamen sese monstrabant. Nam 
extra muros hac via jam esse videtur. Quznam 
igitur est hujus difficultatis solutio? Olim urbs 
duplici muro muniebatur : nam duo urbis mcenia 
erant; idque ex alio propheta attendere volenti- 
bus probare licet. Egressus igitur lapsum eorum 
erigit animum, et de futuris confidere jubet. 
Quiesce, ait, et ne timeas, et reges vocat titiones 
lignorum, eorum simul vehementiam et imbecil- 
litatem declarans. Nam ideo addidit, Fumigan- 
tium, id est, qui mox exstinguendi erant. Exhinc 
declarans, non ex eorum potentia, sed ex Dei per- 
missione inyasionem esse factam, ait : Cum enim 
ira furoris mei fuerit, rursum medebor. 5. Et 
filius Aram, et filius Romelie, quia inierunt 
consilium: malum, Ephraim et filius Romelie 
contra te dicentes : 6. 4scendemus in Judeam 
et affligemus eam, et colloquuti apertemus eos 
ad nos, et praficiemus ei regem filium Tabeel. 
T. Hcc dicit Dominus Sabaoth : Non mane- 
bit consilium hoc, neque erit : 8. sed caput 
"tram Damascus, et caput. Damasci Rasin. Et ., 
adhuc sexaginta quinque anni, et deficiet re- 
gnum Ephraim a populo.9. Et caput Ephraim 
Somoron, et caput Somoron filius Romelie. Ft 
si non credideritis, non intelligetis. Rursus pro- 
pheta magnum prophetie argumentum exhibet. 
Quia enim. timor illos exagitabat, et ante oculos 
mala erant, bona autem in spe, exspectationem- 
que omnem superantia, nec satis creduli erant au - 
ditores, vide quid faciat. Dat signum. maximum 
eorum qua eventura erant, consilia hostium in 
medium adducens. Eorum namque animum ape- 
rit, quo moti urbem oppugnabant, et quid mutuo 
colloquuti essent, et quo pacto initio redierint, 
ostenditque aut proditionem esse id quod ageba- 
tur (Colloquuti enim, mutuo, inquit, cum ipsis, 
eos apertemus ad nos); aut multa arrogantia 


4 Hoc, xal χοχώσομεν αὐτήν, non sunt in textu τῶν 0'. 


JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. 


' 
6 


CONSTANTINOP. 


τοῦτό ἐστιν - ἔξελθε εἰς συνάντησιν, σὺ xai οἱ dva- 
στρεφόμενοι μετὰ σοῦ, οἱ καταλειφθέντες τοῦ χαοῦ. 
Μὴ θαυμάσἠς δὲ εἰ υἱὸν αὐτοῦ καλεῖ τὸν λαόν" xal 
γὰρ προϊών φησιν * Ἰδοὺ ἐγὼ, xol τὰ παιδία, ἅ μοι 
ἔδωχεν ὃ Θεός. Καὶ γὰρ πατέρων τάξιν ἐπεῖχον οἵ 
ἅγιοι, τῇ ἀγάπῃ καὶ τῇ κηδεμονίᾳ τῇ περὶ τὸν 05- 
μὸν ἐχεῖνον πάντας τοὺς τῆς φύσεως ἀποχρύπτοντες 
πατέρας. Καταλειφθέντας δέ φησι, διὰ τὸ πολλοὺς 
ἀπενηνέχθαι $zb τῶν πολεμίων. "Ev τῇ 690) τοῦ 
ἀγροῦ τοῦ Ὑναφέως. Πολλῆς μοι ἀπορίας χαὶ τοῦτο 
εἶναι δοχεῖ, εἴ γε οἱ συγχεχλεισμένοι, καὶ πολιορχού-- 
μένοι, xol μηδὲ προχύψαι τολμῶντες, ἔξω πυλῶν 
ἐφαίνοντο. Καὶ γὰρ ἔξω τειχῶν ἢ δδὸς αὕτη φαίνεται. 
νῦν οὖσα. Τίς οὖν ἣ λύσις τῆς ἀπορίας ταύτης; Ὅτι 
τὸ παλαιὸν ἕτερον περιεδέδλητο τεῖχος" xal γὰρ 
διπλᾷ τὰ τείχη τῇ πόλει ἦν - χαὶ τοῦτο ῥάδιον ἐξ 
ἑτέρου προφήτου χατιδεῖν ἐστι τοῖς etos προσ- 
ἔχειν. ᾿Ἐξελθὼν τοίνυν ἀνίστησιν αὐτῶν τὰ φρονή- 
ματα χαταπεπτωχότα, xal χελεύει θαρσεῖν ὑπὲρ τῶν 
μελλόντων. Ἡσύχασον yko, φησὶ, xoi μὴ o6oU- 
xoi δαλοὺς ξύλων χαλεῖ τοὺς βασιλέας, óuoU μὲν 
αὐτῶν τὸ σφοδρὸν, δμιοῦ xo τὸ εὐχείρωτον ἐνδει- 


Ὁ χνύμενος. Καὶ γὰρ τὸ, [Καπνιζομένων, διὰ τοῦτο 


προστέγ)εικε, τουτέστιν, ἐγγὺς ὄντων τοῦ σδεσθῆναι 
λοιπόν. Εἶτα δηλῶν, ὡς οὐ τῆς ἐχείνων δυνάμεως, 
ἀλλὰ τῆς αὐτοῦ σνγχωρήσεως fj ἔφοδος ἦν, φησίν 
Ὅταν γὰρ ὀργὴ τοῦ θυμοῦ μου γένηται, πάλιν 
ἰάσομαι. Καὶ ὃ υἱὸς τοῦ Αρὰμ., καὶ 6 υἱὸς τοῦ "Po- 
μελίου, ὅτι ἐδουλεύσαντο βουλὴν πονηρὰν, ᾿Εφραΐμ, ᾿ 
xol ὃ υἱὸς τοῦ ῬΡωμελίου κατὰ σοῦ λέγοντες" ἀνα- 
θησόμεθα εἰς τὴν Ιουδαίαν, “ xoi χακώσομεν αὐτὴν, 
xoi συλλαλήσαντες ἀποστρέψομεν αὐτοὺς πρὸς ἡμᾶς, 
Q χαὶ βασιλεύσομεν αὐτῆς τὸν υἱὸν "T'a6e1).. Ῥάδε λέγει 


M Κύριος Xa6uo0 * οὐ μὴ μείνῃ ἣ βουλὴ αὕτη, οὐδὲ 


Β 


ἔσται: ἀλλ᾽ dj κεφαλὴ Ἀρὰμ. Δαμασχὸς, καὶ ἣ χε- 
φαλὴ Δαμασχοῦ " Ῥασίν. Καὶ ἔτι ἑξήχοντα xod πέντε 
ἔτη, καὶ ἐχλείψει 7, βασιλεία ᾿Εφραΐμ. ἀπὸ λαοῦ. Καὶ 
ἡ χεφαλὴ ᾿Εφραΐμ. Σομόρων, καὶ ἣ χεφαλὴ Σομόρων 
ὃ υἱὸς τοῦ ῬῬωμελίου. Καὶ ἐὰν μὴ πιστεύσητε, οὐδὲ 

μὴ συνῆτε. Πάλιν ὃ προφήτης μεγίστην ἀπόδειξιν 
παρέχεται τῆς προφητείας. bred γὰρ ὃ φόδος xa- 
τέσεισε, xol πρὸ ὀφθαλμῶν ἦ ἣν τὰ δεινὰ, τὰ δὲ χρη- 
στὰ ἐν CE xal προσδοκίαν ὑπερδαίνοντα πᾶσαν, 
xol οἱ ἀκροώμενοι οὐ σφόδρα πιστοὶ, ὅρα τί ποιεῖ. 
Δίδωσι σημεῖον μέγιστον τῶν ἐχδησομένων, τὰ βου- 
λεύματα τῶν πολεμίων εἰς μέσον ἐχφέρων. Λέγει γὰρ 
αὐτῶν τὴν γνώμην, μεθ᾽ ἧς ἐπεστράτευσαν τὴ πόλει, 
καὶ τί πρὸς ἀλλήλους διελέχθησαν, xal τί συνθέντες 
ἐπανῆλθον, καὶ δείκνυσιν ἢ προδοσίαν τὸ πρᾶγμα ὃν 


a2 Reg. et Savil, Paz». 


IN ISAIAM, CAP. VII. 


( Συλλαλήσαντες γὰρ, φηδὶν, αὐτοῖς , ἀποςστρέψομεν 
αὐτοὺς πρὸς ἡμᾶς ), ἢ πολλῇ τῇ ἀπονοίᾳ μεθύοντας, 
χαὶ νομίζοντας μηδὲ ὅπλων αὐτοῖς δεῖν; μηδὲ παρα- 
τάξεως χαὶ συμῥολῆς εἰς τὸ τὴν πόλιν λαθεῖν. Ἀρχεῖ 
γὰρ ἡμῖν φανῆναι, φησὶ, μόνον xol διαλεχθῆναι J 


xol πάντας αἰχμαλώτους λαθόντας ἀπελθεῖν. Εἶτα, 


ὅπερ πάσχουσιν οἵ ἀλαζόνες, ὑπὸ τῆς ἐλπίδος ταύτης 
φυσηθέντες xal περὶ βασιλέως βουλεύονται, ὡς ἤδη 
τῆς πόλεως ἁλούσης, καὶ τίνα ἐπιστῆσαι δεῖ τῇ μη- 
τροπόλει. Καὶ τὰ μὲν ἐκείνων τοιαῦτα , qnoi τὰ δὲ 
τοῦ Θεοῦ πάντων ἐχείνων ἀναιρετιχά. Διὸ χαὶ ἐπή- 
γαγε Τάδε λέγει Κύριος: καὶ οὐκ ἔστη, ἀλλὰ ngoc- 
ἔθηκε, Σαδαώθ. “Ὅταν γάρ τι μέγα ἀπαγγέλλειν 
μέλλη; τῆς δυνάμεως ἀναμιμνήσχει τοῦ Θεοῦ, χαὶ 
τῆς βασιλείας τῆς ἄνω, xal θαυμαστῆς ἐχείνης ἀ ἀρ) χἧς 
χαὶ παραδόξου. Τί οὖν φησιν ὃ Θεός ; Οὐ μὴ μείνῃ ἣ 
βουλὴ αὕτη, οὐδὲ ἔσται - ἀλλ᾽ ἣ κεφαλὴ Ἀρὰμ. Δα- 
μασχός. ἀρχὴ αὐτοῦ, φησὶν, 4, ἐξουσία αὐτοῦ ἐν 
Δαμασχῷ στήσεται, καὶ περαιτέρω οὐ προδήσεται. 
Καὶ ἡ κεφαλὴ Δαμασχοῦ "Pactv. Καὶ 6 ἄρχων Δα- 
pacxoU, φησὶ, χαὶ ὃ χρατῶν Ῥασὶν ἔσται " τού- 
τέστιν, ἐν τοῖς αὐτοῦ μενεῖ καὶ πλείονα οὐ προσθήσει 
δύναμιν αὐτῷ. Καὶ ἔτι ἑξήχοντα καὶ πέντε ἔτη. xol 
ἐχλείψει ἢ βασιλεία ᾿Εφραῖΐμ. ἀπὸ λαοῦ. 

Μεγίστη τῆς ἀληθείας ἀπόδειξις, ὅταν χαὶ τοὺς 
καιροὺς προλέγωσιν οἵ προφῆται, παρέχοντες τοῖς 
βουλομένοις ἐξετάζειν μετὰ ἀχριδείας τῆς προφητείας 
τὴν δύναμιν. Νῦν μὲν γὰρ, φησὶν, ἀποστήσονται τῆς 
πόλεως - μετὰ δὲ πέντε χαὶ ἑξήκοντα ἔτη δλόχληρον 
ἀπολεῖται τὸ ἔθνος, καὶ οἱ πολέμιοι λαθόντες αὐτοὺς, 
ἀπελάσονται πάντας. Νῦν μέντοι πρὸ τῆς ἁλώσεως 
ἐχείνης οὐδὲν πλέον τῶν οἰκείων λήψονται.“Ἵνα γὰρ μὴ. 
ἀχούσας ὃ βασιλεὺς, ὅτι μετὰ ἑξήκοντα πέντε ἔτη 
ἀπολοῦνται , λέγῃ πρὸς ἑαυτὸν, τί οὖν ; ἐὰν νῦν ἡμᾶς 
λαθόντες, τότε ἀπολοῦνται, τί τὸ ὄφελος ἣμῖν ; θάῤ- 
$et, xal περὶ τῶν παρόντων. Ἁλώσονται γὰρ τότε 
παντελῶς - νῦν μέντοι πλέον " οὐδὲν τῶν οἰχείων 
ἕξουσιν. Ἀλλ’ ἔσται dj κεφαλὴ ᾿Εφραΐμ., τουτέστι, 
τῶν δέκα φυλῶν, ἢ Σαμαρεία" ἐκεῖ γὰρ ἦν αὐτοῖς ἣ 
βασιλεία - καὶ οὐχ ἐχταθήσεται περαιτέρω " xal f, 
χεφαλὴ Σαμαρείας 6 βασιλεὺς τοῦ Ἰσραήλ * ὅπερ ἐπὶ 
τοῦ Δαμασχηνοῦ ἔλεγε, τοῦτο καὶ ἐνταῦθα δηλῶν, 
ὅτι οὐδὲν πλέον ἕξουσιν, ἢ ταῦτα ἃ νῦν κατέχουσιν. 
Εἶτα, ἐπειδὴ πράγματα εἶπεν ὑπερόαίνοντα λόγον 
ἀνθρώπινον, xa ἀνώτερα τῆς τῶν λογισμῶν ἀχολου-- 
. θίας, καὶ προφητεία τὸ λεγόμενον ἦν, εἰκότως ἐπή- 
γαγεν" ᾿Βὰν μὴ πιστεύσητε, οὐδὲ μὴ συνῆτε. Μὴ ζή- p 
τει, φησὶ, πῶς xal τίνι τρόπῳ ταῦτα ἔσται * Θεὸς γάρ 


ἐστιν 6 ἐργαζόμενος, χαὶ πίστεώς σοι δεῖ μόνης, καὶ 


Ἂς 
? Οὐδέν deestin Reg. 


C 


D 


E 


A 


9t 
ipsos ebrios esse , existimantes ne armis quidem 
ipsis esse opus, neque acie et conflictu , ut urbem 
caperent, Satis est, inquiunt, si in conspectum 
veniamus et colloquamur, et omnes in captivita- 
tem abducentes discedemus. Deinde, ut solent 
arrogantes, hac spe inflati de rege constituendo 
consilium ineunt quasi jam capta urbe; et quem 
oporteat in metropolim regem constituere consul- 
tant. Eo in statu res illorum erant , inquit : quoe 
vero Deus moliebatur hzc omnia de medio sus- 
tulerunt. Idcirco subjunxit : Zcc dicit Domi- 
nus ; neque hic stetit, sed adjecit, Sabaoth. Cum 
enim magni quidpiam annuntiaturus est, poten- 
Ham Dei memorat, supernum nempe regnum, 
atque imperium illud magnum ac stupendum. 
Quid itaque-ait Deus? /Von. manebit. consilium. 
hoc neque erit : sed caput. ram Damascus. 
Imperium ejus, ait, potestas ejus, in Damasco 
stabit, nec ultra progredietur. Et caput Damasci 
Rasin. Et princeps Damasci, inquit, atque do- 
minator Rasin erit; id est, in ijs quz ad ipsum 
pertinent manebit , ac majorem sibi non adjiciet 
potentiam. Et adhuc sexaginta et quinque anni. 
et deficiet regnum Ephraim a populo. 

4. Maxima veritatis demónstratio, quando tem- 
pora predicunt prophetz , ansam prabentes lis 
qui volunt explorandi cum accuratione vim pro- 
phetiz. Nunc enim, inquit, abscedent ab urbe ; 
sed post quinque et sexaginta annos universa gens 
peribit, et regnum Israel de medio tolletur; ab 
hostibus intercepti abducentur omnes. Nunc certe 
ante excidium illud nihil plus habebunt, quam ea 
quae sua sunt. Ut ne enim rex audiens cos post sexa- 
ginta quinque annos perituros esse,apud se diceret: 
Quid igitur ? si postquam nos nunc ceperint, tunc 
peribunt, qua hinc nobis utilitas? Confide, inquit, 
etiam de prasentibus.Capientur enim tunc omnino; 
sed nuncnihil plus habebunt,quam id quod habent. 
Sed erit caput Ephraim , hoc est decem tribuum, 
Samaria : ibi enim illorum regia erat ; ct non ul- 
ierius extendetur; et caput Samarix rex lsraél. 
Quod de Damasceno dicebat, hoc etiam hic signi- 
ficat , nempe nihil plus habituros, quam nunc bha- 
berent. Deinde, quia verba dixerat humanam ra- 
tionem superantia, οἱ quamvis ratiocinationum 
seriem excedentia, cum id quod dicebatur pro- 
phetia esset, jure adjecit : δὲ credideritis, ne- 
D que intelligetis. Ne quaras, inquit, quo modo 
et qua ratione hzc futura sint : Deus enim est qui 

operatur, solaque fide opus tibi est , et intelliges. 


Psal. 115. 
10. 


2. Cor. ἢ. 
13. 


1. Cor.2. 9. 


92 
operantis virtutem ; demonstrationem omnem su- 
pra dictorum accepisti. Ideo David propheta di- | 
cebat: Credidi, propter quod loquutus sum. 
Et Paulus hac arrepta dictione, e re illam ad res 
majores traxit dicens: Zabentes autem eurnderm. 
Spiritum fidei, secundum id quod scriptum est, 
Credidi , propter quod loquutus sum, et nos 
credimus , propter quod. et loquimur. Nam si 
vetera fide opus habebant, qu& tantum distant ab 
iis que in nova lege sunt, quantum calum a terrd, 
multo inagis tam sublimium dogmatum cognitio, 
quz in nullius umquam mentem venerunt.Id quod . 
et ipse significans dicebat : Quee oculus non vi- 
dit, et auris non audivit, et in cor hominis non 
ascenderunt, que preparavit Deus. diligenti- 
bus se. 40. Et adjecit Dominus loqui ad Achaz 
dicens : 11. Pete tibi signum a Domino Deo 
tuo in profundum , sive in excelsum. 19. Et 
dixit Achaz : Won petam, et non tentabo Do- 
minum. 45. Et dixit Isaias : Audite ergo, do- 
mus David : Numquid parum vobis est, ago- 
nem. exhibere hominibus ? Et cur Domino ez- 
hibetis agonem ? 14. Propter hoc dabit Do- 
minus ipse vobis signum. Ecce virgo in utero 
accipiet et pariet filium: et vocabunt nomen 
ejus Emmanuél. Multa Dei indulgentia, ingra- 
tissimus est regis animus. Oportebat enim. eum 
audito propheta , de dietis nihil dubitare : quod 
si dubitabat, saltem viso signo eredere, quod ple- 
rique apud Judzos fecerunt. Etenim: Deus be- 
niguus cum sit, non recusavit sepe signa prebere 
crassioribus et humi repentibus terrzeque affixis : 
ut fecit Gedeoni. Cam enim ( Achaz ) esset impe- 
ritior et admodum rudis, vide quo Deus se de- E 
miserit. Ipse illum attrahit, et hortatur üt signum 
petat : etsi non. parvum hoc signuiit erat, ejus ar- 
cana prodere, ejusque sententiam totam in me- 
dium producere, et simulationem ejus omnern de- 
tegere. Quia enim propheta dicebat, Pete tibi si- 
gnum, ile vero se admodiüm eredere simulans 
respondebat, JVon petam, et hóni tentabo Dori- g 
num, vide cum quanta vehemetitia propheta se- ἃ 
ctionem infligat; jure post demonstrátain simula- 
tionem gravius intentans crimen. Ideo illum ne 
reéspousione quidem. dignatür, sed ad populum 
sermonem convertit: Jfudite; domil$ David : 


G 


D 


b Putat Allenus ante πᾶσαν ἔλαξες aliquid deesse , 
nempe πίστευσον μόνον xzi, vel quid simile. Sed existimo 
locum sine ullo additamento stare posse, Mox in Reg. 
et Savil. ἔλεγεν deest. 

c In Bibliis leg tar xai χαλέσεις. 

? Éni τοῦ Γεδεών. Hic omnino putamus aliquid deside- 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


ἐννοήσεις τοῦ ποιοῦντος τὴν δύναμιν * P πᾶσαν ἔλαθες 
τῶν εἰρημένων τὴν ἀπόδειξιν. Διὸ χαὶ 6 προφήτης 
Δαυὶδ ἔλεγεν ᾿Επίστευσα, διὸ ἐλάλησα. Καὶ ὃ Παῦ- 
λος εἰχότως ἐπιλαθόμενος τῆς ῥήσεως ταύτης, ἐπὶ 
μείζονα αὐτὴν εἵλκυσε πράγματα λέγων" Εχοντες δὲ 
τὸ αὐτὸ Πνεῦμα ἧς πίστεως, κατὰ τὸ γεγραμμένον, 
᾿Επίστευσα, διὸ καὶ ἐλάλησα, καὶ ἡμεῖς πιστεύσμεν, 
διὸ καὶ λαλοῦμεν. Εἰ γὰρ τὰ παλαιὰ πίστεως ἔχρηζε; 
τοσοῦτον ἀπέχοντα τῶν ἐν τῇ Καινῇ, ὅσον ἣ γῇ τῶν 
οὐρανῶν, πολλῷ μᾶλλον ἣ τῶν οὕτως ὑψηλῶν δογμά- 
τῶν γνῶσις xai οὐδὲ εἰς νοῦν ἐλθόντων τινί πότε. 
Ὅπερ οὖν καὶ αὐτὸς δηλῶν ἔλεγεν * Ἃ ὀφθαλμὸς οὐχ 
εἶδεν, καὶ οὕς οὐχ ἤκουσε, xxi ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου 
οὖχ ἀνέδη, ἃ ἡτοίμασεν 6 Θεὸς τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτόν. 
Καὶ προσέθετο Κύριος λαλῆσαι τῷ Ἄχαζ λέγων - αἵ- 
τῆσαι σεαυτῷ σημεῖον παρὰ Κυρίου τοῦ Θεοῦ σου, 
εἰς βάθος ἣ εἰς ὕψος. Καὶ εἶπεν Ἄχαζ" οὗ μὴ oi- 
τήσω, οὐδὲ μὴ πειράσω Κύριον. Καὶ εἶπεν Ἡσαΐας - 
ἀκούσατε δὴ, οἶκος Δαυίδ - μὴ μιχρὸν ὑμῖν, ἀγῶνα 
παρέχειν ἀνθρώποις; Καὶ πῶς Κυρίῳ παρέχετε ἀγῶ- 
vx; Διὰ τοῦτο δώσει Κύριος αὐτὸς ὑμῖν σημεῖον. 
᾿Ιδοὺ ἢ παρθένος ἐν γαστρὶ λήψεται, xal τέξεταν υἱὸν, 
* xai χαλέσουσι τὸ ὄνομα αὐτοῦ '᾿Ἔ)μμανουήλ. Πολλὴ 
τοῦ Θεοῦ συγχατάθασις, xal τοῦ βασιλέως ἢ ἀγνω- 
μοσύνη. Ἔδει μὲν γὰρ αὐτὸν ἀκούσαντα τοῦ προ- 
φήτου μηδὲν ἀμφιδάλλειν περὶ τῶν εἰρημένων * εἰ δὲ 
xa ἀμφέθαλλε, xàv σημεῖον λαθόντα πιστεῦσαι, ὅπερ 
πολλοὶ τῶν παρὰ Ἰουδαίοις πεποιήχασι. Καὶ γὰρ ὃ 
Θεὸς, φιλάνθρωπος ὧν, οὐδὲ τοῦτο παρῃτήσατο πα- 
ρασχεῖν πολλάκις τοῖς παχυτέροις xol χαμαὶ συρομέ- 
νοις, xal τῇ γὴ προσηλωμένοις, οἷον ἐποίησεν ἃ ἐπὶ ὁ 
τοῦ Γεδεών ᾿Επειδὴ γὰρ πάντων καταδεέστερος ἦν καὶ 
παχύτατος, ὅρα ποῦ χαταδαίνει πάλιν ὃ Θεός. Αὐτὸς 
αὐτὸν ἐφέλκεται) καὶ προτρέπει πρὸς τὸ σημεῖον αἷ- 
τῆσαι “ χαίτοι γε οὐδὲ μικρὸν τοῦτο σημεῖον ἦν, τὸ 
ἐλέγξαι. αὐτοῦ τὰ ἀπόῤῥητα, xul εἰς μέσον ἀγαγεῖν 
αὐτοῦ τὴν γνώμην ἅπασαν, καὶ τὴν ὑπόχρισιν διε- 
λέγξαι πᾶσαν. ᾿Επειδὴ γὰρ 6 μὲν προφήτης εἶπεν, 
Αἴτησαν σεαυτῷ σημεῖον, ἐχεῖνος δὲ τὸν σφόδρα πι- 
στὸν ὑποχρινόμιενος ἔλεγεν, Οὐ μὴ αἰτήσω, οὐδὲ μὴ 
πειράσω Κύριον, ὅρα πῶς μετὰ πολλῆς τῆς σφοδρότη- 
τος ἐπάγει τὴν τομὴν ὁ προφήτης, εἰκότως μετὰ τὴν 
ἀπόδειξιν τῆς ὑποκρίσεως βαρυτέραν ποιούμενος τὴν 
χατηγορίαν. Διὰ δὴ τοῦτο ἐκεῖνον μὲν οὐδὲ ἀποχρί-- 
σεως ἀξιοῖ, πρὸς δὲ τὸν δῆμον ἀποστρέφεται λέγων " 
Ἀχούσατε, οἶκος Δαυίδ * μὴ μικρὸν ὑμῖν, ἀγῶνα πα- 


rari. Nam primo intuitu videtur ea quae sequuritar de 
Gedeone dici, ἐπειδὴ γὰρ πάντων καταδεέστερος ἦν καὶ πα- 
χύτατος : sed ea de Achazo dicuntur. Neque solet Chry- 
sostomus, cum exempla affert, ut hic Gedeonis exem- 
plum, sic paucis rem absolvere , nullo dato signo indi- 
cante, quod vel quale sit illud exemplum. 


IN. ISAIAM, CAP. VII. 


ρέχειν ἀνθρώποις; Καὶ πῶς Κυρίῳ παρέχετε ἀγῶνα; 
᾿Ασαφὲς τὸ εἰρημένον" " διὸ δὴ δεῖ τὴν ῥῆσιν ἄνα- 
πτύξαι μετὰ ἀχριδείας. Ὃ γὰρ λέγει, τοῦτό ἐστι " 

μὴ γὰρ ἐμὰ τὰ ῥήματά ἐστι; μὴ γὰρ ἐμὴ ἢ ἀπόφα.- 

σις; Εἰ δὲ ἀνθρώποις ἀπιστεῖν ἁπλῶς καὶ ἄνευ λόγου 
Bap. xal ἐγκλημάτων ἄξιον; πολλῷ μᾶλλον Θεῷ. Τὸ 
οὖν ἀγῶνα παρέχειν οὐδὲν ἕτερόν deb ; ἢ ἀπιστεῖν, 


Τοῦτο οὖν, φησὶ, μὴ μιχρόν ἐστιν ἔγκλημα; μὴ ἣ, 


τυχοῦσα χατηγορία τοῖς ἀνθρώποις ἀπιστεῖν ; Εἰ δὲ 
τοῦτο βαρὺ, πολλῷ μᾶλλον τῷ Θεῷ. 


Καὶ τοῦτο δὲ ἔλεγεν, ἵνα μάθωσι πάντες, ὅτι ἀνεξα- 
πάτητος ἔμεινεν ὃ προφήτης, οὐχ ἀπὸ τῶν ῥημάτων 
παραλογιζόμενος τῶν εἰρημένων, ἀλλ᾽ ἀπὸ τῶν ἐν τῇ 
διανοίᾳ τοῦ Ἄχαζ φέρων τὴν ψῆφον. Τοῦτο καὶ 6 Χρι- 
στὸς πολλάκις ἐπὶ τῶν εὐαγγελίων ἐποίησε. Πρὶν ἢ γὰρ 
τὴν ἀπὸ τῶν σημείων παρασχεῖν ἀπόδειξιν, τὴν κακίαν 
τῶν Ἰουδαίων εἰς μέσον ἄγων τὴν ἐν διανοίᾳ " πορευο- 
μένην, οὗ μικρὸν τοῦτο παρεῖχε τὸ σημεῖον * οἷον ἐπὶ 
τοῦ παραλυτιχοῦ πεποίηκεν. ᾿Ἐπειδὴ γὰρ εἶπε πρὸς αὖ- 
τὸν,» Θάρσει, τέκνον" ἀφέωνταί σου αἵ ἁμαρτίαι, ἐχεῖ- 
vot δὲ ἔλεγον ἐν ἑαυτοῖς, Βλασφημεῖ' φησὶ, πρὶν ἢ 
σφίγξανι τὸν παραλελυμένον * Τί βουλεύεσθε πονηρὰ ἐν 
ταῖς καρδίαις ὑμῶν ; μέγιστον θεότητος τοῦτο παρέχων 
τεχμήριον, τὸ τὰ ἀπόῤῥητα εἰδέναι τῆς διανοίας. Σὺ 
γὰρ ἐπίστασαι, φησὶ, χαρδίας μονώτατος. “Καὶ 6 
Δαυὶδ πάλιν φησίν" ᾿Ετάζων καρδίας καὶ νεφροὺς ὃ 
Θεός. Τοῦτο καὶ τοῖς προφήταις ἐδίδου πολλάκις ὃ 
Θεὸς εἰδέναι, ἵν᾽ οἱ ἀκούοντες μανθάνωσιν ; ὅτι οὐδὲν 
ἀνθρώπινον τῶν εἰρημένων, ἀλλ᾽ ἄνωθεν xa ἐκ τῶν 
οὐρανῶν ἣ ψῆφος ἅπασα κατενήνεχται. Διὰ τοῦτο xal 
ὃ μεγα οὗτος Ἡσαΐας, ἐπειδὴ μετὰ πολ- 
λῆς τῆς ἐπιεικείας διελέχθη τῷ βασιλεῖ, καὶ τῶν δεινῶν 
ἀπήλλαξε, καὶ θαῤῥεῖν ἐκέλευσεν ὑπὲρ τῶν παρόν - 
των, καὶ τεχυμήρια τούτου παρέσχεν αὐτῷ, τὸ τὴν βου- 
λὴν ἐξαγγεῖλαι τῶν ἐπιστρατευσάντων, καὶ τὴν προ- 
δοσίαν ἐλέγξαι, καὶ τὴν ἅλωσιν τοῦ Ἰσραὴλπροειπεῖν 
τὴν παντελῆ xa δλόκληρον,; καὶ τὸν χρόνον προσθεῖ- 
ναι, οὖχ ἠρχέσθη τούτοις, xal περαιτέῤω πρόεισι, 
χαὶ οὐχ ἀναμένει σημεῖον αὐτὸν αἰτῆσαι, ἀλλὰ χαὶ 
μὴ βουλόμενον 8 ὑπερύολὴν ἀπιστίας προτρέπεται" 
xal οὐδὲ ἁπλῶς, ἀλλὰ καὶ κύριον τῆς αἱρέσεως ποιεῖ- 
οὐδὲ γάρ φησι, τὸ χαὶ τὸ σημεῖον, ἀλλ᾽ ὅπου βούλει, 
φησί: πλούσιος ὃ Δεσπότης, παναλκὴς jj δύναμις, 
ἄφατος ἢ ἐξουσία. Ἂν ἐκ τῶν iia, βουληθῇς, οὐ- 
δὲν τὸ χωλύον: ἂν ἐχ τῆς γῆς, οὐδὲν τὸ ἐμποδίζον. 


^ Keg. διὸ δεῖ τὴν ῥῆσιν. 

P. Τυρευομένην Bayaricus, Editi vero πορευομένην; 
quam vocem jure suspectam habet Savil. 

* Reg. et Savil. z71 ὁ Παῦλος πάλιν φησίν, Morel, et 


95 
ZINumquid párum vobis est,agonem prebere ho- 
, minibus ἢ ? Et cur Domino agonem prabetis ἢ 
" Obscürum est id quod dicitur : ideó dictum illud 
accurate est explicandum; Quod. enim dicit, hoc 
est : Num: mea verba sunt? num | mea sententia ? 
Si autem hominibus non credere sine causa grave 
et criminatione dignum. est, multo magis Deo. 
lllüd igitur, agonem przwbere, nihil aliud. est 
quam fidem negare. Hoc, inquit, num. parvum 
crimén est? an parvá criminationis causa homi- 
nibus nori crederé? Quod si hoc grave, multo ma- 


. gis non credere Deo. 


C 


D 


E 


5. Hoc porro dicebat, ut diséerent omnes, pro- 
phetam decipi non posse, nec ἃ verbis, quae. pro- 
lata fuerant,deceptum esse, sed ab iis,quz in mente 
Aclazi erant, ferebat sententiam. Hoc et Christum 
sepe fecisse in evangeliis legitur. Prius enim quam 
demonstrationem. ex signis praeberet, malitiam 
Judaorum, quam. mente versabant, in medium 
proferens, hoc jam non parvum signum edebat : 
ut fecit circà paralyticum. Cum enim illi dixisset : 


Confide, fili, dimittuntur tibi peccata, ipsique Ma. 9. 


dicerent in semetipsis, Blasphemat : dixit illis *: ?- 


priusquam paralytieum roboraret : Quid cogitatis Iria. v. ἡ. 


mala in cordibus vestris? maximum hoc praebens 
divinitatis indicium; quod arcana meritis nosset. 


Tu enim, inquit, nosti corda solus. Et David 3. Rey. 8. 


rursus ait : Scrutans corda et renes Deus. Hoc Ni. L 
etiam. prophetis sepe -dabát Deus. ut nossent : ut 
qui audiebant hine ediscerent, nihil eorum. quao 
dicebantur hümanum esse, sed superne et de colis: 
omne decfétum esse delatum. Ideo vocalissimus 
hic Isaias postquam cum oini moderatione regem. 
erat alloquütus; eumque ἃ malis liberaverat, ac de 
presentibus confidere jussérat, et indicia hujusce 
rei ipsi prebuisset, quod consilium se oppugnan- 
tium ipsi aperuisset, proditionem detexisset, exci » 
diunique integram Israélis pradixisset; et tempus 
adjecisset : hisnon contentus, ulterius progréditur, 
neque insistit ut. signuf. postulet, sed illum, ob 
nimiam. incredulitatem: id nolentem, . hortatur ; 
neque id simpliciter,sed liberam potestatem signum 
eligendi relinquit. Neque enim dicit hoc, vel illud 
signum, sed ut volueris, ait; dives et Dotninus; 
omnipotens virtus, ineffabilis potestas. Si ex. caelis 
volueris, nilril impedit ; si ex terra, nihil prohibet. 
Id enim sibi vult illud, Zn profundum, aut in 


Bavar, χαὶ ὃ Azubo πάλιν, et sic legit Interpres. Melius 


certe : nam etst idipsuti Paulus, Rom. 8,27, ex Davide 
mutuatus proferat, cum verba tantum Davidis, nihil- 
que aliud afferatar, Davidi meliusadscribitar locus. 


Joan. 1.19. 
Ibid. v. 25. 


Joan. 1. I. 


S. 


94 


excelsum. Cum autem nec sic eum adduxerit, ne 
hic quidem tacuit, sed reprehensione subjuncta, 
idque ad emendationem audientis, et ut ostenderet" 
se non illum decepisse, neque circumvenisse ver- 
bis, prophetiam revelat arcanam, in salutem orbis 
futuram, et in rerum omnium emendationem : ait- 
que signum non deinceps dari Achazo, sed toti 
Judzorum populo. Initio enim ipsum regem allo- 
quebatur; quia vero se ipse indignum reddidit, 
turbam populi alloquitur. Zdeo , inquit, dabit 
non tibi, sed vobis signum. F'obis, quibusnam ? 
Iis qui sunt in domo David. Etenim illinc signum 


JOANNIS CHRYSOST. 


exortum est. Quodnam igitur est signum? Ecce B 


virgo in utero accipiet, et pariet filium, et vo- 
cabunt nomen ejus Emmanuel. Observandum, 
id quod et ante dixi, non. Achazo datum fuisse 
siguum. Quod autem id non ex conjectura dicatur, 
ipse propheta objurgavit et accusavit dicens : 
Numquid parum vobis est agonem prebere ho- 
minibus ? et adjecit: Ideo dabit Dominus vobis 
signum. Ecce virgo in utero habebit. Si autem 
virgo non fuisset, signum non erat. Signum enim 
rerum seriem excedere debet, et natura consuetu- 
dinem superare, itemque novum et inexspectatum 
esse, ita ut id insigne sit singulis qui vident et 


audiunt. Ideo enim signum appellatur, quod sit € 


insigne. Insigne autem non fuerit, si dclitescat in 
commünitate ceterarum rerum. Itaque si sermo 
esset de muliere secundum nature legem pariente, 
cur signum vocaret quod quotidie fieri solet? 
Ideo in exordio sermonis, non simpliciter dixit, 
Ecce virgo, sed, Ecce hec virgo, additione ar- 
ticuli insignem quamdam, et hanc solam fuisse 
nobis subindicans. Quod enim hoc additamentum 
id significet, ex evangeliis discere possumus. Cum 


enim ad Joannem misissent Judaei interrogantes, D 


Quis es ? non dicebant, Tu es Christus; sed, Si tu 
es ille Christus: neque dicebant, Tu es propheta ; 
sed, Si tu es ille propheta : quod utrumque exi- 
mium erat. (deo Joannes Evangelium ordiens non 
dicebat, In principio erat Verbum, sed, 7n prin- 
cipio erat illud Ferbum, et illud Verbum erat 
apud Deum. Sic et hoc loco non dixit, Ecce vir- 
go, sed, Ecce hec virgo : ac cum dignitate pro- 
phetee convenienti illud, Ecce, premittitur. Nam 
ferme videntis et imaginem in mente habentis hzc 


^ Οὐδὲ παρελογίσατο, ἀναχαλύπτει. Sic recte Morel. et 
Bavaricus. At Reg. et Savil. οὐδὲ γὰρ ἐλογίσατο, ἀναχάμ.- 
πτει. Perperam, ut ipse monet Savilius in notis, ubi ve- 
rain lectionem , hanc scilicet. nostram, Florilegii au- 
ctorilate restituit. Tilmannus etiam interpres veram 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 
Τοῦτο γάρ ἐστιν, Ἢ εἰς βάθος, ἢ εἰς ὕψος. ᾿Επειδὴ. 


8g δὲ οὐδὲ οὕτως αὐτὸν ἐπεσπάσᾶτο; οὐδὲ ἐνταῦθα ἐσί- 
A γῆσεν, ἀλλ᾽ ἔλεγχον ἐ ἐπαγαγὼν, καὶ τοῦτον ὑπὲρ διῤδν 


θώσεως τοῦ ἀχούοντος, χαὶ τοῦ δεῖξαι, ὡς oUx ἠπά- 
τῆσεν, " οὐδὲ παρελογίσατο, ἀνακαλύπτει προφητείαν 
ἀπόῤδητον, τὴν ἐπὶ σωτηρίᾳ τῆς οἰκουμένης ἐσομέ-- 
νην, χαὶ ἐπὶ διορθώσει τῶν πραγμάτων ἁπάντων" χαί 
φησι τὸ σημεῖον οὐχὶ τῷ Ἄχαζ δίδοσθαι λοιπὸν , ἀλλὰ. 
τῷ χοινῷ τῶν ᾿Ιουδαίων δήμῳ. Παρὰ μὲν γὰρ τὴν 
ἀρχὴν πρὸς αὐτὸν τὸν λόγον ἀπέτεινεν: ἐπειδὴ, δὲ 
ἀνάξιον ἐχεῖνος ἑαυτὸν ἀπέφηνε, τῷ χοινῷ τοῦ λαοῦ 
διαλέγεται. Διὰ τοῦτο γὰρ, φησὶ, δώσει, οὐχὶ σοὶ, 
ἀλλ᾽ ὑμῖν σημεῖον. Ὑμῖν, τίσι; Τοῖς ἐν τῷ οἴχῳ 
Δαυίδ. Καὶ γὰρ ἐχεῖθεν ἐδλάστησε τὸ σημεῖον. Τέ 
οὖν τὸ σημεῖόν ἐστιν; Ἰδοὺ fj παρθένος ἐν γαστρὶ 
λήψεται, xal τέξεται υἱὸν, καὶ καλέσουσι τὸ ὄνομα 
αὐτοῦ ᾿Εμμανουήλ Παρατηρητέον ; ὅπερ xal d ἔμπρο- 
σθεν εἶπον, ὅτι οὐ τῷ Ἄχαζ δίδοται λοιπὸν τὸ ση- 
μεῖον. Καὶ ὅτι οὐ στοχασμὸς, αὐτὸς 6 προφήτης καὶ 
ἐνεκάλεσε xol κατηγόρησε λέγων - Md μικρὸν ὑμῖν, 
ἀγῶνα παρέχειν ἀνθρώποις ; καὶ προσέθηκε - Διὰ 
τοῦτο δώσει Κύριος ὑμῖν σημεῖον. Ἰδοὺ ἢ παρθένος 
ἐν γαστρὶ ἕξει. Εἰ δὲ μὴ παρθένος ἦν, οὐδὲ σημεῖον 
ἦν. Τὸ γὰρ σημεῖον ἐχθαίνειν δεῖ τὴν χοινὴν ἀχολου- 
θίαν, xal τὴν τῆς φύσεως ὑπερδαίνειν συνήθειαν, χαὶ 
ξένον εἶναι καὶ παράδοξον, ὥστε ἕκαστον ἐπισημαίνε- 
σθαι τῶν δρώντων xol ἀκουόντων. Διὰ γὰρ τοῦτο καὶ. 
σημεῖον λέγεται, διὰ τὸ ἐπίσημον. ᾿Επίσημον δὲ οὐχ 
ἂν γένοιτο» εἰ μέλλοι χρύπτεσθαι τῇ χοινωνίᾳ τῶν 
ἄλλων πραγμάτων. “Ὥστε εἰ περὶ γυναικὸς ὃ λόγος 
ἦν νόμῳ φύσεως τικτούσης, τίνος ἕνεκεν σημεῖον χα- 
λεῖ τὸ καθ᾽ ἑκάστην γινόμενον ἡμέραν ; Διὰ δὴ τοῦτο 
xoi ἀρχόμενος οὖχ εἶπεν, ἰδοὺ παρθένος, " ἀλλ᾽, Ἰδοὺ 
1j παρθένος, τῇ προσθήχῃ τοῦ ἄρθρου ἐπίσημόν τινα. 
xoi μόνην τοιαύτην γεγενημένην ἡμῖν αἰνιττόμενος. 
Ὅτι γὰρ ἣ προσθήχη αὕτη τοῦτο ἐνδείκνυται, δυνα- 
τὸν xol ἀπὸ τῶν εὐαγγελίων μαθεῖν. ᾿Επειδὴ γὰρ 
ἔπεμψαν πρὸς τὸν Ἰωάννην οἱ ᾿Ιουδαῖοι ἐρωτῶντες, 
Τίς εἶ; οὐκ ἔλεγον» σὺ εἰ b Χριστὸς, ἀλλ᾽, Εἰ σὺ εἶ δ 
Χριστός" οὐδὲ ἔλεγον, σὺ εἶ προφήτης, ἀλλ ^; Εἰ σὺ εἴ 
ὃ προφήτης" ὧν ἕχαστον ἐξαίρετον ἦν. Διὰ τοῦτο χαὶ 
ἀρχόμενος ὃ ᾿Ιωάγνης οὐχ ἔλεγεν; ἐν ἀρχῇ ἦν Λόγος " 
ἀλλ᾽, Ἔν ἀρχῇ ἦν 6 Λόγος, καὶ ὃ Λόγος ἦν πρὸς τὸν 
Θεόν. Οὕτω δὴ xo ἐνταῦθα οὐχ εἶπεν, ἰδοὺ παρθέ- 
ἀλλ᾽, Ἰδοὺ 4j παρθένος" χαὶ μετὰ μιαρόν, προ- 
φήτῃ πρέποντος τὸ, ᾿Ιδού. Μόνον γὰρ οὐχὶ ὁρῶντος 


γος; 


sequutus est lectionem. 

b A2)! ἰδοὺ ἡ παρθένος, cum articulo scilicet ἡ qui 
aliquam virginem speciatim indicat; παρθένος autem 
sine articulo virginem generatim dicit, Id vero vix po- 
test Latine exprimi, 


IN ISAIAM, CAP. VII. 


ἦν τὰ γενόμενα, καὶ φανταζομένου, καὶ πολλὴν ἔχον- 


95 


crant, multamque in se habentis eorum qu: dice- 


τος ὑπὲρ τῶν εἰρημένων πληροφορίαν. "Tv γὰρ ἧμε- E bantur evidentiam. Nam illi oculi clarius quam 


τέρων ὀφθαλμῶν ἐχεῖνοι σαφέστερον và μὴ δρώμενα 
ἔδλεπον. Τὴν μὲν γὰρ αἴσθησιν εἰκὸς καὶ ἀπατηθῆναι" 
$ δὲ τοῦ Πνεύματος χάρις ἀνεξαπάτητον παρείχετο 
τὴν ἀπόφασιν. ᾿ 

Καὶ τίνος ἕνεχεν οὐ προσέθηχε,, φησὶν, ὅτι ἐκ Πνεύ- 
ματος ἁγίου ὃ τόκος ἔσται ; Προφητεία ἦν τὸ λεγόμε- 
γον, xa συνεσχιασμένως ἀπαγγεῖλαι ἔδει, ὃ πολλάκις 
εἶπον, διὰ τὴν τῶν ἀχουόντων ἀγνωμοσύνην, ἵνα μὴ 
σαφῶς πάντα μανθάνοντες, xal τὰ βιόλία πάντα χα- 
ταχαύσωσιν. Εἰ γὰρ τῶν προφητῶν οὐχ ἐφείσαντο, 
πολλῷ μᾶλλον τῶν γραμμάτων οὖκ ἂν ἀπέσχοντο. 
Καὶ ὅτι οὐ στοχασμὸς τὸ εἰρημένον, ἕτερός τις βασι- 
λεὺς ἐπὶ τοῦ Ἱερεμία αὐτὰ τὰ βιόλία λαδὼν xací- 
τεμε, καὶ πυρὶ παρεδίδου. Εἶδες μανίαν ἀφόρητον; ei- 
δὲς ὀργὴν ἀλόγιστον ; Οὐχ ἤρκεσεν αὐτῷ τὸ ἀφανίσαι 
τὰ γράμματα, ἀλλὰ καὶ ἐνέπρησε; τὸ ἀλόγιστον αὐ- 
τοῦ πάθος πληρῶσαι βουλόμενος. Ἀλλ᾽ ὅμως χαὶ ἀσα- 
φῶς εἰπὼν ὃ θαυμάσιος οὗτος προφήτης, τὸ πᾶν ἐνε- 
δείξατο. Παρθένος γὰρ, ἕως ἂν μένῃ παρθένος, πόθεν 
ἄλλοθεν χυήσειεν, εἰ μὴ ἀπὸ Πνεύματος ἁγίου; Τὸ 
γὰρ μόνον λῦσαι φύσεως οὐδενὸς ἑτέρου ἦν, ἀλλ᾽ ἢ τοῦ 
δημιουργοῦ τῆς φύσεως. Ὥστε εἰπὼν, ὅτι τέξεται ἢ 
παρθένος, τὸ πᾶν ἐνέφηνεν. Εἰπὼν τοίνυν τὸν τόχον, 
λέγει χαὶ τὸ ὄνομα τοῦ τικτομένου, οὐ τὸ “τεθὲν, 
ἀλλὰ τὸ ἀπὸ τῶν πραγμάτων. Ὥσπερ γὰρ τὴν "Isgov- 
σαλὴν. καλεῖ πόλιν δικαιοσύνης, χαίτοι γε οὐδαμοῦ 
δικαιοσύνης ἐκλήθη. πόλις, ἀλλὰ ἀπὸ τῶν πραγμά- 
τῶν ταύτην εἶχε τὴν προσηγορίαν, διὰ τὸ πολλὴν γε- 
γέσθαι τὴν ἐπὶ τὸ βέλτιον αὐτῆς μεταθολὴν, χαὶ τὴν 
τοῦ δικαίου προστασίαν (καὶ γὰρ ὅταν πόρνην καλῇ, 
οὗχ ὡς τῆς πόλεως οὕτω ποτὲ χληθείσης, ἀλλὰ ἀπὸ 
τῆς κακίας τὸ ὄνομα τίθησιν - οὕτω δὴ χαὶ μετὰ 
ταῦτα ἀπὸ τῆς ἀρετῆς)" τὸ αὐτὸ τοίνυν χαὶ ἐπὶ τοῦ 
Χριστοῦ λεχτέον, ὅτι τὸ ἀπὸ τῶν πραγμάτων αὐτῷ 
ὄνομα τέθειχε. Ἰτότε γὰρ μάλιστα μεθ’ ἡμῶν ὃ Θεὸς 
γέγονεν, ἐπὶ τῆς γῆς ὀφθεὶς, καὶ τοῖς ἀνθρώποις συν- 
ἀναστρεφόμενος, χαὶ τὴν πολλὴν ἐπιδεικνύμενος περὶ 
ἡμᾶς κηδεμονίαν. Οὐχέτι γὰρ ἄγγελος, οὐδὲ ἀρχάγ- 
γελος μεθ᾽ ἡμῶν, ἀλλ᾽ αὐτὸς χαταδὰς 6 Δεσπότης τὴν 
πᾶσαν ἀνεδέξατο διόρθωσιν, πόρναις διὰλεγόμινος, 
τελώναις συναναχείμενος, "elg ἁμαρτωλῶν οἰχίας 
εἰσιὼν, λῃσταῖς παῤῥησίαν διδοὺς, μάγους ἐφελχόμε- 
νος, πάντα περιιὼν xal διορθούμενος, καὶ αὐτὴν τὴν 
φύσιν ἑνῶν πρὸς ἑαυτόν. Ταῦτα οὖν πάντα ὁ προφήτης 


à Sic recte Savil, τεθέν. Morel. vero τεχθέν, perpe- 
ram, Paulo post in hzc verba, διχαιοσύνης ἐχλήθη πόλις, 
πὸ notat Savilius : « Ibidem (nempe in Florilegio) , 
διχαιοτύνη ἐκλήθη f πόλις, quam lectionem praefero : quod 
euim editur destruit illud , quod verbis proxime prze- 
cedentibus astruitur. » Certe non recte capio quid sibi 


nostri illa subaspectum non cadentia videbant. 
Sensus enim decipi potest; Spiritus vero gratia 
nulli fallacize obnoxiam sententiam praebebat. 


6. Et cur non adjecit, inquies, partum fore ex 
Spiritn sancto? Prophetia erat id quod dicebatur, 
4, t Sub umbra annuntiari debebat, ut sope dixi, 
A ob ingratum audientium animum, ne omnia clare 
discentes, libros omnes comburerent. Si namque 
prophetis non pepercerunt; multo minus a scriptis 
ahstinuissent. Quod autem id non ex conjectura 


dictum sit, alius quidam rex sub Jeremia, cum Je». 36.23. 


ipsos libros accepisset, discidit, et igni tradidit. 
Viden' infamiam intolerabilem? viden' iram ratione 
vacuam? Non satis. ipsi fuit scripta obliterasse, 
etiam combussit, ut rationis expertem affectum - 
impleret. Attamen etsi mirabilis liic propheta ob- 
p scure loquutus sit, totum tamen exhibuit. Virgo 
namque, donec manet virgo, unde parere possit, 
nisi ex Spiritu sancto? Solvere enim legem natu- 
rc non alterius erat, quam ejus qui condidit natu- 
ram. Itaque cum dixit, Virgo pariet, totum decla- 
ravit. Proinde dicto partu, dicit et nomen ejus qui 
natus est, non id quod ei impositum est, sed. id 


quod ex rebus ipsis illi competebat. Quemadmo- 1;ai. 1.26. 


dum enim Jerusalem vocat civitatem justitiz, licet 
nusquam hoc nomine appellata sit, sed ex. rebus 
ipsis hanc sortita sit nomenclaturam, eo quod ad- ἡ 
c modum mutanda in melius et equitatis patrocinium 


foret (etenim. cum illam | meretricem vocat, non ji, ν 21. 


significat eam aliquando hoc nomine fuisse voca- 
tam ; sed a nequitia nomen imponit ; sic et postea a 
virtute): idipsum itaque de Christo dicendum,quod 
nempe ipsi ex rebus nomen imposuerit. Tunc enim 
maxime nobiscum Deus factus est, cum in terra 
visus est, et cum hominibus conversatus est, mul- 
tamque erga nos providentiam exhibuit. Non enim 
ultra angelus, non archangelus nobiscum, sed ipse 
Dominus, qui descendit, omnem in se suscepit 
D emendationem, cum meretricibus loquens, cum 
publicanis recumbens,in peccatorum domus ingre- 
diens,latronibus liberam loquendi fiduciam indens, 
magos attrahens, omnia perlustrans et reformans, 
ipsam naturam sibi ipsi uniens. Hac itaque omnia 


velit Savilius, nec cur lectionem Editi emendandam 
esse putet. 

b Morel. εἰς ἁμαρτωλῶν οἰκίας. Savil. et Reg. Zpapzu- 
λῶν οἰκίας, omisso εἰς. In Florilegio, ut monet Sailius, 
legitur εἰς ἁμαρτωλῶν olatzs. 


Contra 
Marcionem, 
el Valenti- 
num, 


S. JOANNIS CIIRYSOST. 


96 
propheta praenuntiat, simul partum dicens, et par- 
tus lucrum ineffabile illud. et immensum. Cum 
enim Deus eum hominibus est, nihil ultra timen- 
dum, nihil tremendum, sed de omnibus fidendum 
est : id quod etiam factum. est, Nam antiqua illa 
et immota mala soluta sunt, lata contra commune 
hominum genus sententia submota est, peccatique 
nervi rupti sunt, diaboli tyrannis soluta, paradi- 
susque omnibus inaccessus homicida et latroni pri- 
mum aperitur, czlestes fornices reserantur, homo- 
que cum angelis commiscetur, ac natura nostra ad 
regium solium adducitur : inferni carcer inutilis 
mortisque nomen solum mansit, re ipsa vacuum : 
martyrum chori, et mulieres stimulos inferni fre- 
gerunt. Haec itaque. omnia previdens propheta ,, 
exsultabat et choreas agebat, et uno verbo omnia ἃ 
nobis declaravit, Emmanuélem nobis prznuntians. 

15. Butyrum et mel comedet, antequam sciat 

ipse velpreeligere mala,eliget bonum.16. Quia 

antequam sciat puer bonum aut malum, non 

obtemperat malitia, ut eligat bonum. Quoniam 

puer iste natus neque homo simplex erat, neque 

Deus tantum, sed Deus in homine, jüre propheta 

sermonen variat, nunc hoc, nunc illud dicens, 

stupenda proponens, nec permittens ut fides nege- 

tur cconomiz pfopter eminentiam miraculi. Cum 5 
dixisset enim virginem esse parituram, id. quod 
naturam superabát, et illum Emmanuel vocandum 
esse, quod ipsum exspectatione majus erat, rie quis 
; Emmanuélem audiens, in Marcionis et in Valen- 
tini morbum incideret, propter dispensationem, 
clarissimam induxit dispensationis demonstratio-- 
nem, a mensa ipsi fidem faciens. Quid enim ait ? 
Butyrum et mel comedet. ld vero non divinita- 
lis fuerit, sed natura mostra. Ideireo enim non 
sinipliciter in homine ab se formato habitavit, sed 
etiam in utero géstatus est; idque per novem men- 
ses, partum pannosqué subiit, et cibum tenellze 
itali consentaneum, ut per hzcomnia os obturaret 
iis qui incarnationetri tégare auderent. Hzec itaque 
praevidens proplieta non natalia solum et mirabi- 
lem. partum dicit; sed etiam alimentum tenelle 
itatis, quo in ennabulis usas est,quod nihil diffe- 
rebat a caeterorum hominuni esca, nec quidpiam 
insolitum habebat. Nai in. illo neque oninia di- 


C 


à In Bibliis hic legitur ἐκλέξασθαι, ut infra, 

b. Reg. et Savil. ἀνωτέρω, Morel. ἀνώτερον, in Flori- 
legio etiam ἀνώτερον. Quod. dicit infra. Chrysostomus 
Isaiam clare dispensationis, seu incarnationis, demon- 
sirationem iudusisse, ne quis in Marcionis aut Valen- 
iini morbum incideret, co spectat. quod. Valentinus et 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 

προαναφωνεῖ, ὁμοῦ καὶ τὸν τόχον λέγων; xo τὸ κέρ-- 
δος τῶν ὠδίνων τὸ ἄφατον ἐκεῖνο χαὶ ἄπειρον. “Ὅταν 
γὰρ ὃ Θεὸς μετὰ ἀνθρώπων ἧ, οὐδὲν δεῖ λοιπὸν δὲε- 
δοικέναι, οὐδὲ τρέμειν, ἀλλ᾽ ὑπὲρ ἁπάντων θαῤῥεῖν * 
ὅπερ οὖν xo ἐγένετο. Καὶ γὰρ τὰ ἀρχαῖα ἐχεῖνα καὶ 
ἀχίνητα ἐλύθη καχὰ, xo fj χατὰ τοῦ χοινοῦ γένους 
ἀπόφασις ἀνηρεῖτο, καὶ τῆς ἁμαρτίας τὰ νεῦρα ἐχέ- 


Ε xoxo, καὶ διαδόλου τυραννὶς κατελύετο, καὶ ὃ πᾶσιν 


ἄῤατος παράδεισος ἀνδροφόνῳ xol λῃστῇ πρῶτον 
ἠνοίγετο, καὶ οὐράνιοι ἁψῖδες ἀνεπετάννυντο, καὶ ἀγ- 
γέλοις ἄνθρωπος συνανεμίγνυτο, καὶ πρὸς τὸν βασι- 
λικὸν θρόνον ἣ φύσις ἣ ἡμετέρα ἀνήγετο; xai τοῦ 
ἄἅδου τὸ δεσμωτήριον ἄχρηστον ἦν; xo 6 θάνατος 
ὄνομα λοιπὸν ἔμενεν ὃν , πράγματος ἀπεστερημένον -" 
xol μαρτύρων χοροὶ; καὶ rpirticei χαταχλάσασαι τοῦ 
ἅδου τὰ κέντρα. 'Γαῦτα οὖν πάντα προορῶν ὃ προφή- 
τῆς ἐσχίρτα καὶ ἐχόρευε, xoà δι’ ἑνὸς ῥήματος ἡμῖν 
αὐτὰ ἐνεδείχνυτο; προφητεύων ἡμῖν τὸν ᾿Εμμανουήλ. 
βούτυρον καὶ μέλι φάγεται, πρὶν ἢ γνῶναι αὐτὸν ἢ 
προελέσθαι πονηρὰ " ἐχλέξεται τὸ ἀγαθόν. Διότι πρὶν 
ἢ γνῶναι τὸ παιδίον ἀγαθὸν, ἢ καχὸν, ἀπειθεῖ πονηρίᾳ, 
τοῦ ἐχλέξασθαι τὸ ἀγαθόν. ᾿Επειδὴ τὸ τικτόμενον παι- 
δίον οὔτε ἄνθρωπος ἦν ψυὺς, οὔτε Θεὸς μόνον, ἀλλὰ 
Θεὸς ἐν ἀνθρώπῳ, εἰκότως καὶ ὃ προφήτης ποικίλλει 
τὸν λόγον, νῦν μὲν τοῦτο, νῦν δὲ ἐχεῖνο λέγων, καὶ τὰ 
παράδοξα τιθεὶς, καὶ οὐχ ἀφιεὶς ἀπιστηθῆναι τὴν otxo- 
νομίαν διὰ τὴν τοῦ θαύματος ὑπερόολήν. Εἰπὼν γὰρ 
ὅτι τέξεται fj παρθένος, ὅπερ ἦν " ἀνώτερον φύσεως, 


xa ὅτι χληθήσεται ᾿Εϊμμανουὴλ, ὃ καὶ αὐτὸ μεῖζον 


προσδοχίας ἦν, ἵνὰ μή τις τὸν ᾿Ἐμμανουὴλ ἀχούσας, 
τὰ Μαρχίωνος πάθῃ, καὶ νοσήσῃ τὰ τοῦ Οὐαλεντίνου, 
διὰ τὴν οἰκονομίαν, διαῤῥήδην ἐπήγαγε xo τῆς οἶχο- 
νόμίας σαφεστάτην ἀπόδειξιν, ἀπὸ τῆς τραπέζης a- 
τὴν πιστούμενος. Τί γάρ φησι; Βούτυρον χαὶ μέλι 
φάγεταί. Τοῦτο δὲ ok ἂν εἴη θεότητος, ἀλλὰ τῆς 
φύσεως τῆς ἡμετέρας. “ Διὰ γάρ τοι τοῦτο οὐδὲ ἄν- 
θρωπὸν ἁπλῶς πλάσας ἐνῴχησεν ἐν αὐτῷ, ἀλλὰ καὶ 
τῆς κυήσεως ἠνέσχετο, καὶ ταύτης ἐννεαμηνιαίου; 
xo ὠδίνων xal σπαργάνων, καὶ τῆς ἐκ πρώτης ἣλι- 
χίας τῤοφῆς ; ἵνα διὰ πάντων ᾿ἐμφράξη τὰ στόματα 
τῶν ἀρνεῖσθαι τὴν οἰκονομίαν ἐπιχειρούντων. Ταῦτα 
οὖν ἄνωθεν προορῶν ὃ προφήτης οὐχὶ τὰς ὠδῖνας λέ- 
qe καὶ τὸν θαυμαστὸν τόχον μόνον, ἀλλὰ καὶ τὴν ἐν 
πρώτῃ ἡλικίᾳ τροφὴν, τὴν ἐν αὐτοῖς τοῖς σπαργάνοις, 
οὐδὲν τῶν λοιπῶν ἐξαλλάττουσαν ἀνθρώπων, οὐδέ τι 


Marcion dicerent, Filium. non vere, sed δοχήσει, seu 
specie lantum, carnem sunsisse, 

ὁ Διὰ γὰρ τοῦτο.. Sic prius legebatur in Editis. Τὰ Flo- 
rilegio legitur διὰ γάρ ot τοῦτο, et paulo post. ἐνῴχησε ἐν 


αὐτῷ : ἐν autem deerat in Editis. 


IN ISAIAM, CAP. VII. 


ξένον χατὰ τοῦτο ἔχουσαν. Οὔτε γὰρ ἅπαντα ἐξηλλα- 
γμένα ἦν αὐτῷ, οὔτε πάντα χοινά. 'ΠΓὸ μὲν γὰρ ἐκ 
γυναιχὸς τεχθῆναι χοινὸν, τὸ δὲ ἀπὸ παρθένου μεῖζον 
ἢ xa0' ἡμᾶς. Τὸ τραφῆναι πάλιν τῷ χοινῷ τῆς φύ- 
σεῶς νόμῳ καὶ τῷ αὐτῷ τοῖς πολλοῖς, χοινόν * τὸ δὲ 
ἄδατον γενέσθαι πονηρίᾳ τὸν ναὸν ἐχεῖνον, καὶ μηδὲ 
εἰς πεῖραν ἐλθεῖν πονηρίας, τοῦτο ξένον καὶ παράδο- 
ξον, καὶ αὐτοῦ μόνου. Διὸ δὴ xdxeivo χαὶ τοῦτο τέθει- 
χεν. Οὐ γὰρ μετὰ τὴν πεῖραν τῆς καχίας ἀπέστη τῆς 
χαχίας, φησὶν, ἀλλὰ ἄνωθεν xol ix, προοιμίων αὐτῶν 
πᾶσαν ἀρετὴν ἐπεδείκνυτο. Ὃ xal αὐτὸς ἔλεγε - Τίς 
ἐξ αὐτῶν ἐλέγχει με περὶ ἁμαρτίας; καὶ, "ἔρχεται 
6 ἄρχων τοῦ κόσμου τούτου; καὶ ἐν ἐμοὶ ἔχει οὐδέν. 


Καὶ αὐτὸς οὗτος προϊὼν ὅ προφήτης λέγει, ὅτι 
Ἁμαρτίαν οὐχ ἐποίησεν, οὐδὲ δόλος εὑρέθη ἐν τῷ 
στόματι αὐτοῦ. Τοῦτο δὴ χαὶ ἐνταῦθά φησιν, ὅτι πρὶν 
ἢ γνῶναι αὐτὸν ἢ προελέσθαι πονηρὰ, ἀπὸ τῆς ἢλι- 
χίας ἐχείνης τῆς ἀπειροχάχου, ἀπ᾽ αὐτῶν τῶν προοι- 
μίων τὴν ἀρετὴν ἐπιδείξεται, xol οὐδὲν ἕξει πρὸς 


τὴν χαχίαν χοινόν. Διότι πρὶν ἢ γνῶναι τὸ παιδίον; 


ἀγαθὸν ἢ xaxbv , ἀπειθεῖ πονηρίᾳ, τοῦ ἐχλέξασθαι τὸ 
ἀγαθόν. Πάλιν ταῖς αὐταῖς λέξεσι τὸ αὐτὸ νόημα αἷ- 
νίττεται, καὶ ἐνδιατρίόει τῷ λόγῳ. ᾿Ἐπειδὴ γὰρ σφό- 
ὃρα ἦν ὑψηλὸν τὸ εἰρημένον, τῇ συνεχείᾳ τῆς διηγή- 
σεῶς αὐτὸ πιστοῦται. Ὅπερ γὰρ ἀνωτέρω ἐδήλωσεν 
εἰπὼν, Πρὶν ἢ γνῶναι αὐτὸν ἢ προελέσθαι πονηρὰ, 
τοῦτο προϊὼν ἠνίξατο εἰπὼν, Πρὶν ἢ γνῶναι τὸ παι- 
δίον- χαὶ ἐπεξηγήσει χέχρηται πάλιν λέγων - Ἀγαθὸν 
ἢ xaxov, ἀπειθεῖ πονηρίᾳ, τοῦ ἐχλέξασθαι τὸ ἀγαθόν. 
Τούτου γὰρ αὐτοῦ μόνον ἦν τὸ ἐξαίρετον. Διὸ καὶ 6 
Παῦλος αὐτὸ στρέφει συνεχῶς, καὶ Ἰωάννης δὲ ἰδὼν 
αὐτὸν, τοῦτο ἀνεκήρυξε λέγων" Ἴδε 6 ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ, 
ὃ αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου. Ὃ δὲ τὴν ἑτέρων 
αἴρων, πολλῷ μᾶλλον αὐτὸς ἀναμάρτητος ἦν. Καὶ ὃ 
Παῦλος, ὅπερ ἔφθην εἰπὼν, συνεχῶς αὐτὸ ἀναθοᾷ. 
Ἐπειδὴ γὰρ ἔμελλεν ἀποθνήσχειν, ἵνα μή τις νομίσῃ 
τῶν ἀπίστων, ὅτι οἰχείας ἁμαρτίας τίνει δίχην, συν- 
εχῶς αὐτοῦ τὸ ἀναμάρτητον εἷς μέσον ἄγει, ἵνα τὸν 
θάνατον αὐτοῦ τῆς ἡμετέρας ἁμαρτίας λυτήριον ὄντα 
δείξη, Διὸ χαὶ ἔλεγε" Χριστὸς ἐγερθεὶς ἐχ νεχρῶν 
οὐχέτι ἀποθνήσχει. Καὶ γὰρ ὃ ἀπέθανε, τῇ ἁμαρτίᾳ 
ἀπέθανεν. Οὐδὲ ἐχεῖνον τὸν θάνατον, ὡς ὑπεύθυνος 
ὧν, φησὶ, χατὰ τὸν τῆς ἁμαρτίας λόγον ἀπέθανεν, 
ἀλλ᾽ ὑπὲρ τῆς χοινῆς ἁπάντων πλημμελείας. Et τοί- 
νυν τῷ προτέρῳ "χατὰ τοῦ ὑπεύθυνος οὐχ ἦν, ἐκ 
περιουσίας ἀποδέδειχται, ὅτι οὐχέτι ἀποθανεῖται. 
Καὶ καταλειφθήσεται ἢ γῇ, ἣν σὺ φοδῇ, ἀπὸ προο- 
ὥὦπου τῶν δύο βασιλέων. “Ὅπερ συνεχῶς ὃ προφήτης 
ποιεῖ, τοῦτο ἐνταῦθα πεποίηκε. Μετὰ τὴν προφητείαν 


^ Hic legendum omnino est. χατὰ τοῦτο, 


b 


E 


A 


B 


C 


97 


versa erant, neque omnia communia. Illud enim; 
ex muliere nasci, commune ést ; ex virgine autem, 
majus quam conditio nostra ferat. Alimentum 
sumere rursum, ex natura lege est quie czteris 
competit, ac commune est ; at templum illud inac- 
cessum esse nequitiz, neque experimentum ullum 
malitie habere, hoc novum, hoc stupendum est, 
et ipsi soli competit. Ideoque et hoc et illud posuit. 
Non enim post experimentum malit: a malitia 
abstitit, inquit, sed ab ipso principio et exordio 
omnem yirtutem exhibuit. Quod et ipse ait : Quis 
ex ipsis arguet me de peccato? et, Fenit prin- 
ceps hujus mundi, et in me non habet quid- 
pum. 

T. Atque hie ipse propheta in sequentibus ait ; 


Peccatum non fecit, neque dolus inventus est Isai. 53. 9. 


in ore ejus. Hoc certe et hoc loco ait, quia prius- 
quam sciat ipse vel mala przeligere, ab. atate 
ila nullum experta malum, ab ipso prineipio 
virtutem ostendet, nihilque cum. nequitia com- 
mune habebit. Quia priusquam sciat puer bo- 
num aut malum, non obtemperat malitice, ut 
eligat bonum. Rursim iisdem verbis eamdem 
sententiam subindicat, et in eodem versatur ser- 
monc. Quia enim admodum sublime erat id quod 
dicebatur, narrationis continuatione ipsi fidem 
conciliat. Quod enim supra declaravit dicens : 
Priusquam sciat ipse vel preeligere mala, 
hoc postea subindicavit dicens, Priusquam sciat 
puer; evenarratione rursum utitur dicens : Bonum 
aut malum, non obtemperat malitie, ut. eli- 
gat bonum. Hujus enim solius erat hzc proro- 
gativa. Ideo et Paulus hoc assidue versat, et Joan- 


nes videns illum, hoc predicavit. Ecce agnus Dei Jo;».1 .29. 


qui tollit peccatum. mundi. Qui autem aliorum 
peceata tollebat, multo magis ipse ἃ peccato im- 
munis erat. Et Paulus, ut modo dicebam, fre- 
quenter idipsum clamat. Quia enim ille moriturus 
erat, ne quis infidelium putaret, ipsum peccati 
sui dare poenas, frequenter ejus impeccabilitatem 
in medium adducit, ut mortem ipsius peccati 


nostri solutionem esse ostenderet. Quamobrem mom. 6. 9. 


dicebat : Christus. resurgens ex mortuis, jam '? 
non moritur. Etenim quod mortuus est, pec- 
cato mortuus est. Neque morte illa, quasi reus, 
inquit, secundum rationem peccati mortuus est ; 
sed pro communi omnium delicto. Si itaquepriori 
morti secundum hoc obnoxius non erat, satis 
superque demonstratum est, ipsum non amplius 
moriturum esse. Et derelinquetur terra, quam 


Joan. 8.46. 
et τή. 3o. 


98 s. 


tu. times, a facie duorum regum. Quod. fre- 
quenter facit propheta, id. etiam fecit hoc loco. 
Post prophetiam ad historiam sermonem reducit. 
Hoc etiam modo circa Seraphim se gessisse per- 
spicue ostendimus, quod etiam hic effecit. Cum 
enarravisset enim bona orbi terrarum obventura, 
ad regem demum sermonem convertit. Ideo hacc 
subjungit : Derelinquetur terra. Quid est, De- 
relinquetur? Intacta erit, libera erit, nihil 
molestum patietur, belli mala non sustinebit. Et 
derelinquetur terra, quam. tu times, pro qua 
formidas, pro qua tremis, « facie duorum re- 
gum; Damasceni nempe et Tsraélitee. Deinde ne 
per bonorum. prophetiam segnior evaderet, nec 
per pacem mollior, ejus rursus animum perstrin- 
git dicens : 17. Sed adducet Deus super te, et 
super populum tuum, et super domum patris 
tui dies, qui nondum venerunt ex quo die 
abstulit Ephraim a Juda regem .4ssyriorum. 
Per hac enim indicat barbarorum irruptionem, 
qua urbem a fundamentis diruerunt, ipsisque in 
captivitatem abreptis abierunt. Hec vero praedicit, 
non ut eveniant, sed ut metu temperantiores facli, 
comminationem depulsent. Quia porro neque ex 
bonis, que prater meritum consequuti sunt, me- 


liores sunt effecti (quod enim preter meritum A 


hzc consequuti sint, ostendit regis animus et in- 
gens incredulitas ) , neque. terribilium commina- 
tione mutati sunt, sed utrique salutari pharmaco 
vehementer. obstiterunt, sectionem. demum  pro- 
fundiorem infligit, exscindens putridum ulcus, 
et immedicabili morbo laborantes resecans. Quid 
sibi vult illud, Ex quo die "abstulit Ephraim 
a Juda regem Assyriorum? Irrupere barbari 
illos omnes abducturi ; sed. omissis Juda et dua- 
bus tribubus, contra Israel. conversi sunt. Quod 
igitur dicit, hoc est: À die il'o, quo decem tri- 
bus barbarorum exercitum ad se pertrahent, a 
vobisque avertent, ob peccati sui magnitudinem, 
iisque adversus se evocatis abducte erunt; ab 
illo, inquam, die, timere et formidare demum 
oportet. Progressi namque, ad vos etiam venient, 
nisi resipiscatis. Aitque : Ab illo die adducet eos. 
Non enim simul cum Israélite abducerentur, 
illi capti sunt, sed parum intercessit temporis. 

8. Quod igitur dicit, hoc est, Decreto suo 
tunc dies illas induxisset : sed exspectabat Deus, 
ct patienter ferebat, etiamsi jam tunc peccata sup- 
plicio digna essent; id quod sepe facere consue- 


JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


ἐπὶ τὴν ἱστορίαν ἐξάγει τὸν λόγον. Τοῦτο xo ἐπὶ τῶν 
Σεραφὶμ. κατασχευάσαντα σαφῶς ἀπεδείξαμεν, ὃ xol 
ἐνταῦθα εἰργάσατο. Εἰπὼν γὰρ τὰ μέλλοντα ἔσεσθαι 
τῆς οἰχουμένης ἀγαθὰ, εἰς τὸν βασιλέα λοιπὸν τρέπει 
τὸν λόγον. Διὸ xo. ἐπήγαγε λέγων " Καταλειφθήσεται 


D ἣ γῆ. Τί ἐστι, Καταλειφθήσεται; ᾿Ανέπαφος ἔσται, 


P ἐλευθέρα ἔσται, οὐδὲ πείσεται ἀηδὲς, τὰ τοῦ πολέ- 
μου οὐχ ὑποστήσεται. Καὶ χαταλειφθήσεται $j γῆ, 
ἣν σὺ φοδῇ, ὁπὲρ ἧς δέδοικας, ὑπὲρ ἧς τρέμεις, ἀπὸ 
προσώπου τῶν δύο βασιλέων, τοῦ τε Δαμασχηνοῦ, 
καὶ τοῦ ᾿Ισραηλίτου. Εἶτα ἵνα μὴ τῇ τῶν ἀγαθῶν 
προφητείᾳ δαθυμότερος γένηται, μηδὲ ὑπὸ τῆς εἰρή- 
νης χαυνότερος, ἐπισφίγγει πάλιν αὐτοῦ τὴν ψυχὴν 
λέγων " ᾿Αλλὰ ἐπάξει 6 Θεὸς ἐπὶ σὲ, xxi ἐπὶ τὸν λαόν 
σου, καὶ ἐπὶ τὸν οἶχον τοῦ πατρός σου ἡμέρας, αἱ 
οὕπω ἥχασιν, ἀφ’ ἧς ἡμέρας ἀφεῖλεν 'Egpaty. ἀπὸ 
Ἰούδα τὸν βασιλέα τῶν ᾿Ασσυρίων. Διὰ γὰρ τούτων 
τῶν βαρδάρων τὴν ἔφοδον δηλοῖ, δι’ ἧς τὴν πόλιν 
πρόῤῥιζον ἀνέσπασαν, καὶ λαύόντες αὐτοὺς αἰχμαλώ- 
τοὺς ἀπῆλθον, Καὶ προλέγει ταῦτα, οὐχ ἵνα γένηται, 
ἀλλ᾽ ἵνα τῷ φόδῳ γενόμενοι σωφρονέστεροι, τὴν ἀπει- 
λὴν ἀποχρούσωνται. ᾿Ἐπειδὴ δὲ οὔτε ὑπὸ τῶν χρη- 
στῶν, ὧν παρ᾽ ἀξίαν ἀπήλαυσαν, ἐγένοντο βελτίους 
(ὅτι δὲ παρ’ ἀξίαν ἀπήλαυσαν, ἔδειξεν ἢ γνώμη τοῦ 
βασιλέως χαὶ f ὑπερδόλλουσα ἀπιστία); οὔτε τῇ 
ἀπειλῇ τῶν φοδερῶν μετεθάλλοντο, ἀλλὰ πρὸς ἑχά- 
τερον τῆς ὠφελείας τὸ φάρμαχον ἀντέστησαν χαλεπῶς, 
ἐπάγει λοιπὸν βαθυτέραν τὴν τομὴν, τὴν σηπεδόνα 
ἐχτέμνων, χαὶ τοὺς ἀνίατα νοσοῦντας ἐχχόπτων. Τί 
δέ ἐστιν, "Aq! ἧς ἡμέρας ἀφεῖλεν ᾿Εφραΐμ ἀπὸ Ἰούδα 
τὸν βασιλέα τῶν ᾿Ασσυρίων ; ᾿Ἑπῆλθον οἱ βάρδαροι, 
πάντας αὐτοὺς ἀναρπασόμενοι: ἀλλ᾽ ἀφέντες τὸν Ἰούδα 
xol τὰς δύο φυλὰς, ἐτράπησαν χατὰ τοῦ ᾿Ισραήλ. 
Ὃ τοίνυν λέγει; τοῦτό ἐστιν’ ἀπὸ τῆς ἡμέρας ἐχείνης, 
ἀφ᾽ ἧς αἵ δέχα φυλαὶ πρὸς ἑαυτὰς ἐφελχύσονται τὸ 
τῶν βαρέάρων στρατόπεδον, μῶν ἀποστήσαντες, τῇ 
τῆς οἰχείας ἁμαρτίας ὑπερθολῇ, καὶ xa0' ἑαυτῶν χα-- 


D λέσαντες αὐτοὺς ἀπενεχθῶσιν, ἀπ᾽ ἐχείνης χρὴ δεδοι- 


χέναι xal φοδεῖσθαι λοιπόν. “Οδῷ γὰρ προδαίνοντες 
xal ἐφ᾽ ὑμᾶς ἥξουσιν, εἰ μὴ μεταθάλλοισθε. Καί 
φησιν, ἀπὸ τῆς ἡμέρας ἐχείνης ἐπάξει αὐτούς. Οὐ γὰρ 
ὁμοῦ τῶν Ἰσραηλιτῶν ἀπενεχθέντων, κἀχεῖνοι ἑάλω- 
σαν, ἀλλὰ βραχὺς μεταξὺ γέγονε χρόνος. : 


Ὃ τοίνυν λέγει, τοῦτό ἐστιν, ὅτι τῇ ψήφῳ ἔχτοτε 
ἐπήγαγεν ἂν τὰς ἡμέρας " ἀλλ᾽ ἀνέμενεν 6 Θεὸς, xai 
ἐμαχροθύμει, χαίτοι τῆς ἀξίας τῶν ἁμαρτημάτων 
ἔχτοτε ἀπαιτούσης τὴν τιμωρίαν - ὅπερ πολλαχοῦ 


b Reg. et Savil. hoc, ἐλευθέρα ἔσται, omittunt : sed Morel. et Bavar habent. et Tilmannus ita legit. 


IN ISAIAM, CAP. VII. 


ποιεῖν εἴωθε, τῆς χυρίας παραγενομένης ἡμέρας, 
ἀναδάλλεσθαι καὶ ἀναδύεσθαι" ὃ καὶ τῆς αὐτοῦ φι- 
λανθρωπίας τεχιμήριον μέγιστον, χαὶ τῆς ἀγνωμοσύ- 
γῆς τῶν οὖχ ἐθελόντων εἰς δέον αὐτοῦ χεχρῆσθαι τῇ 
μαχροθυμίᾳ ἀπόδειξις σαφεστάτη. Τοῦτο οὖν καὶ &v- 
ταῦθά φησιν, ὅτι ἀπὸ τότε ἣ ἀπειλὴ, ἀπὸ τότε ἡ ἀπό- 
quai, ἐχ τότε ἢ θεήλατος ὀργὴ, ἵνα ἐπὶ θύραις ἀγαγὼν 
τὴν τιμωρίαν, διαναστήση πρὸς μετάνοιαν, βελτίους 
ἐργάσηται, καὶ μετὰ τὴν ἐχείνων ἅλωσιν ἐν ἀγωνίᾳ 
χαταστήσῃ, μηδὲ, ἐπειδὴ οἱ μὲν ἀπηνέχθησαν, οἱ δὲ 
διέφυγον, ῥαθυμότεροι ταύτη γένωνται. Καὶ ἔσται ἐν 
τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνη, συριεῖ Κύριος μυίαις, αἵ χυριεύσουσι 
μέρους ποταμοῦ Αἰγύπτου. "Op&ic ὡς οὐ μάτην ἔλεγον, 
ὅτι τὸν φόδον αὐξῆσαι βουλόμενος, ἀπὸ τῆς ἡμέρας 
^ ἐχείνης ἐπισείει τὴν ἀπειλήν. ᾿Γὰβ γοῦν ἑξῆς τοῦτο 
δηλοῖ, δ ὧν ἐπαίρει τὸν φόδον ἱτῷ λόγῳ, xdi τὰ 
στρατόπεδα αὐτοῖς δῆλα ποιῶν, ἅπερ ἦν αὐτοῖς φοόε- 
ρώτατα, χαὶ τὴν εὐχολίαν τῆς ἐφόδου δηλῶν, ὃ μεθ᾽ 
ὑπερθολῆς αὐτοὺς χατέσειε, " τὸ πλῆθος τῆς στρατιᾶς 
ἐμφαίνων, ὃ μάλιστα αὐτῶν ἐξέστησε τὴν διάνοιαν * 
ταῦτα δὲ ἅπαντα διὰ τῶν ἑξῆς ἠνίξατο. Σχόπει δέ, 
Καὶ ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ, φησὶ, συριεῖ Κύριος 
μυίαις. ᾿Ενταῦθα μυίας τοὺς Αἰγυπτίους ἐχάλεσε, 
διὰ τὸ ἀναιδὲς xal ἀναίσχυντον, καὶ ὅτι συνεχῶς δια- 
κρουόμενοι συνεχῶς ἐπήεσαν, καὶ οὐδὲ μικρὸν ἀνα- 
πνεῖν συνεχώρουν, ἀλλὰ μυρία παρεῖχον αὐτοῖς πρά- 
γματα πολλάχις, καθάπερ αἵ μυῖαι τοῖς τραύμασιν, 
οὕτω διηνεχῶς ταῖς τούτων ἐφιζάνοντες συμφοραῖς. 
᾿Ῥούτους οὖν “ ἕξει, φησὶν, 6 Θεός: Ἀλλ᾽ ox. εἶπεν, 
αὔξει, ἀλλὰ Συριεῖ, τὴν εὐχολίαν ἐμφαίνων τῆς ἀνό- 
δου, xa τὸ ἄμαχον τῆς τοῦ Θεοῦ δυνάμεῳς, χαὶ ὅτι 


99 
vit, ut cum assignatus dies advenerit, adhuc 
procrastinet et cunctetur; quod est maximum 
clementie ejus indicium , necnon. argumentum 

€ conspicuum ingrati eorum animi, qui ejus indul- 
gentia nolunt, ut par esset, uti. Hoc igitur ait 
hocloco, jam tunc nempe comminationem, jam 
tunc. divinam iram adfuisse, ut supplicio ad fores 
adducto, excitaret ad poenitentiam, meliores red- 
deret, et post illorum excidium in angore consti- 
tueret, neque, quia illi abducti fuerant, hi vero 
effugerant, ideo segniores fierent. 18. Et erit in. 
die illa, sibilabit Dominus muscis, que do- 
minabuntur parti fluminis ZEgypti. Niden' me 
non frustra dixisse, ipsum metum augere volen- 
tem, ab illa die comminationem intulisse. Quz 

D sequuntur itaque hoc indicant, queis verbo timo- 
rem incutit, exercitus illis. declarans, qui formi - 
dabiles ipsis erant, et invasionis facilitatem de- 
monstrans, id quod illos admodum percellebat, 
exercitus. multitudinem indicans, quod illorum 
animos maxime terrebat. Haec porro omnia in se- 
quentibus subindicavit. Animum autem adhibe : 
Et erit in. die. illa, inquit, sibilabit Dominus 
muscis. Muscas hic vocavit /Egyptios, ob impu- 
dentiam et inverecundiam, et quod. seepe repulsi, 

E sape instarent, neque tantillum respirare ipsis 
concederent, sed szpe illis sexcenta negotia fa- 
cesserent, ut muscae vulneribus, sic continue 
ipsorum calamitatibus insistentes. Hos igitur ducet 
Deus;nec tamen dixit, Ducet, sed Sibilabit , 
facilitatem ascensus ostendens, et inexpugnabilem 


ἀρχεῖ νεῦσαι μόνον, xal πάντα ἕπεται. Καὶ εἰχότως s; Dei potentiam , quodque sufficiat nutus ejus ut 
3 , us m » * * * * 
ἀπὸ τούτων πρότερον ἄρχεται τῆς ἀπειλῆς, ὧν ἤδη A ommia sequantur. Meritoque ab his comminandi 


πεῖραν εἰλήφασι. Kal «τῇ μελίσσῃ, ἥ ἐστιν ἐν χώρᾳ 
- Ἀσσυρίων. " Ὁ Σύρος χαὶ ὃ "E6ooitoc , ὥς φασιν, οὐ 
λέγουσι, μελίσσας, ἀλλὰ, Σφῆχας. ᾿Επειδὴ γὰρ οὐ 
σφόδρα αὐτῶν ἦσαν ἐν πείρᾳ, τῇ εἰχόνι τοῦ ζώου 
εἰς πολλὴν αὐτοὺς ἐνέδαλλεν ἀγωνίαν, τὸ σφοδρὸν 
αὐτῶν, τὸ πληχτιχὸν, τὸ ἀμυντικὸν, τὸ πικρὸν 
τῶν τραυμάτων, τὸ ταχὺ τῆς παρουσίας, τὸ δυσφύ- 
λαχτον διὰ τοῦ ζώου τούτου δηλῶν. Καὶ ἐλεύσονται, 
χαὶ ἀναπαύσονται πάντες ἐν ταῖς φάραγξι τῆς χώρας 
καὶ ἐν ταῖς τρώγλαις τῶν πετρῶν; χαὶ εἰς τὰ σπή- 
λαια, χαὶ εἰς πᾶσαν ῥαγάδα,, καὶ ἐν παντὶ ξύλῳ. 
Εἰπὼν τὸ φοδερὸν τῶν ἐθνῶν, καὶ τὸ τάχιστον τῆς 


à Reg. ἐχείνης ἐπιθήσει τὴν ἀπειλήν. 

b Reg. et Savil. τὸ ξίρος τῆς στρατιᾶς. Sed Savilius 
in margine ponit, ἴσως τὸ στῖρος τῆς στρατιᾶς. Morel. et 
Bavar. τὸ πλῆθος. Ibidem Reg. αὐτῶν ἐξίστησι τὴν διάνοιαν. 

* É£z. Cum Savilio existimo hic legendum esse ἄξει: 
inira vero pro αὔξει lezendum etiam zzz.Ex serie certe 


initium ducit qua jam experti erant. Et api , 
que est in terra Zssyriorum. Syrus et Hebraeus, 
ut aiunt, non dicunt, Apes, sed, Crabrones. 
Quia enim non illos adhuc admodum experti 
erant, insecti hujus imagine- in anxietatem illos 
ingentem conjiciebat, hinc. declarans illorum ve- 
hementiam , pangendi vim atque pugnandi , vul- 
nerum acerbitatem, velocitatem adventus, se ab 
eis tuendi difficultatem. 19. Et venient et. re- 
quiescent omnes in vallibus regionis , et in 
foraminibus petrarum, et in speluncis, et in 
B omni fissura, et in omni ligno. Enarratis gen- 


liquet eamdem utrobique vocem esse ponendam. 

a ὁ Σύρος χαὶ ὁ ἑθραῖος, ὥς φυσιν, οὐ λέγουσι μελίσσας, 
ἀλλὰ σρῆκας, Syrus et Hebreus, ut. aiunt, non dicunt 
apes, sed crabrones. Yiec. certe ab. imperitis edidicit 
Chrysostomus. Nam in Hebreo legitar 311123121. et 
api, 


Ira Dei no- 
vacula. 


Isai.1.5.6. 


100 S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


tium. terrore, exercitusque. celeritate, multitudi- 
nem .demuin recenset. Non dixit , Castrameta- 
buntur, sed, ftequiescent, neque venturos quasi 
ad hostilem regionem, sed quasi in propria de- 
liciis se dedituros, quasi nullo. labore vel defa- 
tigatione egeant, sed quasi ad. certam | victoriam, 
et paratam. predam, Idcirco ait, 'enient et re- 
quiescent, quod. victores indicat, tropaeum eri- 
gentes, et post multum sudorem multasque cedes 
requiescentés. Neque. in campestri solum. loco 
requiescent ; scd quia immensa sunt multitudo, 
non.capax erit regio tot corporum, sed valles, 
petrze, montes, saltus, et omnia obtegentur bar- 
barorum corporibus. Quamquam etsi non tam fe- 
roces fuissent, neque sic superatu faciles erant, 
multitudo quippe sufficiebat ad illos consternen- 
dos: quando autem utrumque aderat, et tanta 
multitudo, et tam ingens potentia, et quod omnium 
gravissimum est , ira Dei exercitum ducens, 
que demum spes salutis ? Illud vero, Zn omni 
fissura, et: in omni ligno, hyperbolice dictum, 
est. Neque enim in. arboribus erant requiem ca- 
pturi ; sed. simul, ut. dixi, hyperbolem obscure 


στρατείας, λέγει καὶ τὸ πλῆθος λοιπόν. Καὶ οὐχ εἶπε, 
στρατοπεδεύσονται, ἀλλὰ y ᾿Αναπαύσονται, οὐδὲ ὡς 
εἰς πολεμίαν ἀφικνούμενοι χώραν, ἀλλ᾽ ὡς τῇ οἰκείᾳ 
ἐντρυφῶντες, οὐδὲ ὡς χαμάτου δεόμενοι χαὶ πόνου, 
ἀλλ᾽ ὡς ἐπὶ φανερὰν ἀπαντήσοντες νίκην, καὶ ἕτοιμον 
ληψόμενοι τὴν ἁρπαγήν. Διὰ τοῦτό φησιν, ᾿Ελεύσον- 
ται xal ἀναπαύσονται, ὃ τῶν νενικηκότων ἐστὶ, xol 
τρόπαιον στησάντων, xol μετὰ τὸν πολὺν ἱδρῶτα χαὶ 
τὰς σφαγὰς ἀναπαυομένων. Καὶ οὐχ ἀναπαύσονται ἐν 
πεδίοις μόνον * ἀλλ᾽ ἐπειδὴ τὸ πλῆθος ἄπειρον, * οὐχ 
ἱκανὴ fj χώρα δέξασθαι τῶν σωμάτων τὸν ἀριθμὸν, 


C καὶ φάραγγες; xa πέτραι, καὶ ὄρη, xal νάπαι, xai 


πάντα χαλυφθήσεται τοῖς βαρδαριχοῖς σώμασι. Καί-- 
τοι εἰ χαὶ μὴ σφοδροὶ ἦσαν, "ἢ μηδὲ οὕτω ῥάδιοι, 
ἤρχει τὸ πλῆθος αὐτοὺς καταπλῆξαι" ὅταν δὲ ἀμφό- 
τερα ἢ, * πλῆθος τοσοῦτον, δύναμις τηλικαύτη, καὶ 


τὸ πάντων χαλεπώτερον, ἣ τοῦ Θεοῦ ὀργὴ στρατη- 


γοῦσα, ποία λοιπόν ἐστι σωτηρίας ἐλπίς; Τὸ δὲ, Εἰς 
πᾶσαν ῥαγάδα, χαὶ ἐν παντὶ ξύλῳ, ὑπερῥολικῶς 
εἴρηται. Οὐ γὰρ δὴ ἐπὶ τῶν δένδρων ἔμελλον ἀναπαύ- 


(εσθαι, ἀλλ᾽ ὁμοῦ, καθάπερ εἶπον, καὶ τὴν ὑπερδολὴν 


ἠνίξατο, καὶ τῇ μεταφορᾷ τῶν σφηχῶν ἐνέμεινεν. Ἔν 
τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνη ξυρήσει Κύριος ^ τῷ ξυρῷ τῷ μεμε- 


adhibuit , et in metaphora crabronum mansit. D θυσμένῳ, Αὐξήσας τὸν φόδον ἀπὸ τῶν στρατοπέδων, 


90. In. die illa radet Dominus novacula ine- 
briata. Timorem per. exercitus auctum. rursum 
amplificat , ad calum sermonem  transferens , 
ostendensque non barbaros quosdam /Egyptios 
aut Persas, sed Deum esse qui Judzis bellum in- 
fert. Novaculam autem hic vocat intolerandam ejus 
iram,quam nemo ferre possit, facile invadentem 
et consumentem. Quemadmodum enim pili cor- 
poris novacule aciem non sustinent, sed statim 
cedunt et abeunt : sic et res Judaice iram illam 
a Deo immissam numquam sustinuerint, ait. 


9. Novacula igitur inebriata vigentem plenam- £ 


que Dei iram, completamque sententiam nobis de- 
clarat. Quod autem ait: Trans ffumen regis “415- 
syriorum, trans Euphratem videlicet : ut erat Ju- 
diea et Palestina omnis a Perside redeuntibus. Haxc 
itaque omnia, inquit, penitus delebit. Caput autem, 
capillos, barbam οἱ pedes, universam regionem 
dicit sub comparatione corporis, eamque totam 
sermone complectitur, quemadmodum initio di- 
cebat: Omne caput. ad. laborem, et omne cor 


* [Savil. addit zzi.] 

b μηδὲ οὕτω ῥᾷδιοι. Hac notat Savilius : « Verbum 
mihi hoc loco suspectum, Interpres qui przter Codi- 
cem quo nos usi sumus alium. non habuit, ad pugnam 
expediti. Sed illud Grace εὔζωνοι dicitur, Eoisius ex 
conjectura ῥόθιοι : nos ῥαγδαῖοι. » Libentius credam 


ἐπιτείνει πάλιν αὐτὸν, ἐπὶ τὸν οὐρανὸν. τὸν λόγον 
ἀνάγων, δεικνὺς ὅτι οὐ βάρδαροί τινες Αἰγύπτιοι καὶ 
Πέρσαι, ἀλλ᾽ 6 Θεός ἐστιν ὃ πολεμῶν τοῖς Ἰουδαίοις. 
Zvuphy δὲ ἐνταῦθα τὴν ἀφόρητον ὀργὴν αὐτοῦ φησι, 
xal ἣν οὐδεὶς ὑποστῆναι δυνήσεται, μετ᾽ εὐχολίας 
ἐπιοῦσαν xal ἀναλίσχουσαν. “Ὥσπερ γὰρ αἵ τρίχες 
τοῦ σώματος τοῦ ξυροῦ τὴν ἀχμὴν οὖχ ἂν ἐνέγχαιεν, 
ἀλλ᾽ εἴκουσιν εὐθέως xo παραχωροῦσιν * οὕτω δὴ xoi 
τὰ ἸΙουδαϊχὰ πράγματα τὴν θεήλατον ὀργὴν ἐχείνην 


kJ € , 
οὐχ ἂν ὑποσταῖέν ποτε, φησί. 


Ξυρὸν libn μεμεθυσμένον τὴν ἀκμάζουσαν,τὴν με- 
μεστωμένην τοῦ Θεοῦ ὀργὴν, τὴν πεπληρωμένην ἀπό- 
φασιν ἡμῖν ἐνδείκνυται. Πέραν δὲ τοῦ ποταμοῦ βασι- 
λέως ᾿Ασσυρίων, “ τὰ πέραν τοῦ Εὐφράτου φησίν " 
ἅπερ ἦν f Ἰουδαία, χαὶ $ Παλαιστίνη πᾶσα ἀπὸ 


87 Περσίδος ἐπανιοῦσι. Ταῦτα οὖν ἅπαντα ἀφανιεῖ, φη- 


civ, ἄρδην. Κεφαλὴν δὲ καὶ τρίχας χαὶ πώγωνα xol 
πόδας, ὁλόκληρον τὴν χώραν φησὶ τῇ παραδολὴ τοῦ, 
σώματος, πᾶσαν αὐτῶν τὴν χώραν περιλαμθάνων τῷ 
λόγῳ, ὥσπερ xol ἀρχόμενος ἔλεγε * Πᾶσα χεφαλὴ εἰς 


aliquid deesse, et divinando locum Latine convertere 
coactus sum. 
* πιλῆθος τοσοῦτον. Keg. χαὶ πλῆθος τοτοῦτον χαὶ δύναμις. 
4 Hac, τῷ ξυρῷ, exciderant in Edit. Morel. tantum. 
* Ita Morel. et Savil. In Reg. vero τῷ deest. 


IN ISAIAM, 


πόνον, xal πᾶσα χαρδία εἰς λύπην. Ἀπὸ ποδῶν ἕως 
χεφαλῆς οὖχ ἔστιν ἐν αὐτῷ ὁλοχληρία " οὐ περὶ ἑνὸς ἀν- 
θρῴπου λέγων, ἀλλ᾽ ὁλόχληρον τὴν χώραν ἑνὶ σώματι 
παραδάλλων. Τοῦτο δὴ καὶ ἐνταῦθά φησιν, ὅτι xol 
χαλεπὴν ὑποστήσεται τιμωρίαν πᾶσα ἣ γῆ. Καὶ τὸ 
μὲν διὰ τοῦ ξυροῦ, τὸ δὲ διὰ τῆς σώματος εἰχόνος 
ἐνέφηνε, δηλῶν ὅτι ξυροῦ παντὸς χαλεπώτερον χαὶ 

ἀνθρώπους xai τὰ ἀπὸ τῆς γῆς ἀναλώσει f, 5 παρὰ 
τοῦ Θεοῦ φερομένη ψῆφος, καὶ γυμνὴν αὐτὴν καὶ ἔρη- 
μον. καταλείψει. Εἶτα τὴν ἐρημίαν ταύτην δι’ ἑτέρὰς 
εἰχόνος ἐνδείχνυται. Ποιεῖ δὲ αὐτὸ, ὥστε διὰ πάντων 
ἀχμάζοντα μένειν τὸν φόδον, καὶ μὴ καταμαραίνε- 
σθαι τῷ μήκει τοῦ λόγου τὴν ἀγωνίαν. Καὶ δοχεῖ μὲν 
τοῖς οὗ προσέχουσι χρηστῶν τινων " ἐπαγγελίαν εἶναι 
τὸ λεγόμενον " οἱ δὲ ἀχριόῶς ἐξετάζοντες ἴσασιν ὅτι 
ἐπιτεταμένης ἐρημίας ἐστὶν ἀπόδειξις. Τί γάρ φησι ; 
Καὶ ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνῃ, θρέψει ἄνθρωπος δά - 
μαλιν βοῶν, καὶ δύο πρόδατα. Καὶ ἔσται, ἀπὸ τοῦ 
πλεῖστον πιεῖν γάλα, φάγεται βούτυρον, ὅτι βούτυρον 
xoi μέλι φάγεται πᾶς ὃ χαταλειφθεὶς ἐπὶ τῆς γῆς. 
'Ταῦτα πολλὴν, ὡς ἔφθην εἰπὼν, ἐρημίαν ἐνδείκνυται. 
ἯἩ γὰρ πυροὺς xoi κριθὰς φέρουσα γῆ, τῶν ἀνθρώπων 
ἐρημωθεῖσα, δαψιλῆ παρέξει νομὴν τοῖς προδάτοις, 
xol οὕτω δαψιλῆ, ὡς διὰ τὴν εὐθηνίαν τῆς τοιαύτης 
τραπέζης ἀρχεῖν χαὶ δύο πρόδατα χαὶ δάμαλιν μίαν 
πηγὰς τῷ χεχτημένῳ παρέχειν γάλαχτος. “Ὥστε ἣ 
εὐθηνία τῆς εὐωχίας τῶν ἀλόγων τῆς τῶν ἀνθρώπων 
ἐρημίας μέγιστόν ἐστι τεχμήριον. Καὶ τὸ μέλι δὲ 
τοῦτο αἰνίττεται" εἰώθασι γὰρ ταῖς ἐρήμοις ἐμφιλο- 
χωρεῖν αἵ μέλιτται, καὶ ἔνθα ἂν πολλῆς νομῆς ἀπο-- 
λαύωσι, καὶ ἔνθα μηδεὶς 6 ἐνοχλῶν ἢ. Καὶ ἵνα μάθης 
ὅτι τὴν ἐπιτεταμένην ἐρημίαν αἰνίττεται, τὰ ἑξῆς 
δηλοῖ. Καὶ ἔσται ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνη, Pob ἐὰν ὦσι 
χίλιαι ἄμπελοι χιλίων σίκλων, εἰς χέρσον ἔσονται, 
xaX εἰς ἄχανθαν. Μετὰ βέλους xo τοξεύματος εἶσε- 
λεύσονται ἐχεῖ, ὅτι χέρσος xol ἄχανθα ἔσται πᾶσα f, 
γῆ. Πολλῆς xa τοῦτο δυσπραγίας σημεῖον, ὅτι μὴ 
ὄρη xci νάπαι; ἀλλ᾽ αὐτὴ fj βαθύγειος καὶ πολλῆς 
ἀπολαύουσα τῆς ἐπιμελείας ἀκάνθας φέρει. Οὐδὲ γὰρ 
ἅπλῶς τὸ τίμημα τῶν ἀμπέλων τέθεικεν, ἀλλ᾽ ἵνα 
xa τὴν φύσιν τῆς γῆς ἐπιδείξηται, χαὶ τὴν πολλὴν 
τῶν γεωργῶν ἐπιμέλειαν. Ἀλλ᾽ ὅμως ἐχεῖνα τὰ οὕτως 
εὐθηνούμενα, φησὶ, χαὶ γεωργικῶν ἀπολαύοντα χει- 
ρῶν, εἰς τοσαύτην καταστρέψει τὴν ἐρημίαν, ὡς 
ἀχάνθας μὲν ἀντὶ ἀμπέλων φέρειν, τοσοῦτον δὲ παρέ- 
χειν τοῖς εἰσιοῦσι τὸν φόδον, ὡς μηδένα τολμᾶν γυ- 
μνὸν xa ἄοπλον εἰσιέναι. Γοὔτο δὲ λέγει, τὴν ἐρημίαν 
ἐμφαίνων τοῦ τόπου, xal τὴν πολλὴν αὐτόθι τῶν 


θηρίων διατριδήν. 


Κατασείσας τοίνυν αὐτῶν τὴν 


. 009 Reg. ἐπαγγελίαν, melius quam ἐπαγγελίας, ut habent 
Savil. et Morel. 


TOM, VI. 


CAP. VII. IOI 


ad dolorem. .4 pedibus usque ad caput non 
est in eo sanitas : non de uno tantum dicens ho- 
mine, sed totam regionem uni comparans corpori. 
Hoc autem hic dicit : totam terram grave subitu- 
ram supplicium esse. Et hoc. quidem per nova- 
culam, illud. vero per corporis imaginem decla- 
ravit, ostendens, decretum a Deo latum acerbius 
quam novaculam quamlibet et homines et terra 
fructus. consumturum , illamque nudam et deser- 
tam relicturum esse. Deinde ejus vastitatem per 
aliam comparationem exhibet. Idque facit curans 
uttimor semper vigens maneat, et angor longi- 
tudine sermonis non minuatur. Et quidem vide- 
tur hie sermo iis, qui non attendunt, quedam 
bonorum promissa complecti : sed. qui accurate 
scrutantur, sciunt ingentis vastitalis esse demon- 
strationem; Quid enim ait? 241. Et erit in die 
illa, nutriet homo vitulam boum, et duas 
oves. 99. Et erit, ex plurima potione lactis, 
€ comedet butyrum, quia butyrum et mel com- 
edet omnis relictus super terram. Hoc mul- 
tam, ut dixi , vastitatem indicat. Terra enim. qua 
frumentum et hordeum ferebat, hominibus de- 
stituta, uberem pabulationem ovibus prabebit, 
et ita uberem , ut ob abundantiam talis pabuli 
sufficiant oves duc» et una vitula, ut possessori 
fontes lactis prbeant. Itaque abundantia pabuli 
brutorum, solitudinis hominum maximum est ar- 
gumentum. Mel quoque illud subindicat : solent 
enim apes in solitudinibus lubenter versari, ubi 
abundanti esca fruantur, et ubi nullus sit qui 
perturbet, Ut vero discas illam ingentem solitu- 
dinem subindicare, ex sequentibus disci potest. 
95. Et erit in die illa, ubi fuerint mille vinee 
mille siclorum, in incultam erunt, et in spi- 
nam. 94. Cum sagitta et arcu. ingredientur 
illuc, quia inculta et spinis obsita erit omnis 
terra. Magnum et hoc infelicitatis signum est, 
quod non montes et silvze, sed ipsa arabilis terra, 
quze diligenter colebatur, spinas ferat. Neque enim 
temere vinearum pretium posuit, sed ut naturam 
terre demonstraret, multamque colonorum cu- 
ram. Attamen illa qus prius tam prospera 
erant, inquit, et. agricolarum manibus frueban- 
£ tur, im tantam vertet solitudinem, ut spinas pro 

vineis ferant, et tantum incutiant ingredientibus 

terrorem, ut. nemo audeat nudus et sine armis 

introire. Hoc vero ait, solitudinem loci declarans, 

multámque illis in locis ferarum frequentiam. {}- 


B 


D 


b 1n Bibliis πᾶς τόπος οὗ ἐὰν &ct. 


8 


Isai. 32. 
20. 


I5ai. 13,21. 
22. 


102 S. JOANNIS CHRYSOST. 


lorum itaque animo timore perculso, ipsisque 
vehementi incusso metu, rursum sermonem pa- 
rum remittit, bona admiscens, necnon mutatio- 
nem in melius, ut utrinque Dei potentiam. agno- 
scerent. Verum in terribilibus diutius insistit, 
bona vero statim ut dixit, intermittit. Quare ? 
Quia hoc maxime increpationis pharmaco tune 
egebant; ita ut postquam copiose illud apposuit, 
quo sinat parumper respirare, et. hinc etiam ad 
virtutem eos evocet, bona intermisceat, dicens : 
95. Omnis mons aratro sulcatus arabitur. 
Quemadmodum enim irato Deo, etiam ferax pla- 
nities solitudo erit : sic illo placato, etiam loca 
aspera pinguioris terre conditionem acquirent, 
et aratrum excipient atque semen. His porro per- 
actis, etiam ea quz haec sequuntur aderunt, pax, 
libertas, fiducia, nec ullus erit timor ut pridem. 
Nam ait, Von ingredietur illic timor. Erit 
autem ab inculta terra, et a spina. in pascua 
ovis, et in conculcationem boyis. Per hac rur- 
sus res prosperas significat , sieut et ulterius pro- 
grediens ait : Beatus qui seminat super omnem 
aquam, ubi bos et asinus calcant. Quemadmo- 
dum enim, cum solitudinem vult significare, 
Sirenas et Onocentauros in medium adducit : sic, 
cum pacem et securitatem, animalia mansueta et 


ARCHIEP, 


CONSTANTINOP. 


διάνοιαν, καὶ μετὰ ἀχριδείας χατεργασάμενος αὐτοὺς 
τῷ φόδῳ,, πάλιν ἀνίησιν ὀλίγον, τὰ χρηστὰ ἀναμί- 


ss ξας, xal τὴν ἐπὶ τὸ βέλτιον μεταδολὴν, ἵνα ἑχατέ- 


Α 


n 


ρωθεν μάθωσι τοῦ Θεοῦ τὴν ἰσχύν. ᾿Αλλὰ τοῖς μὲν 
φοῤεροῖς ἐνδιατρίδει, τὰ δὲ χρηστὰ εὐθέως εἰπὼν 
ἀπαλλάττεται. CF( δήποτε; Ὅτι μάλιστα τούτου 
ἐδέοντο τοῦ τῆς ἐπιτιμήσεως φαρμάκου τότε - διὸ δὴ 
αὐτὸ μετὰ δαψιλείας ἐπιθεὶς, ὥστε ἐνδοῦναι μικρόν 
ἀναπνεῦσαι, xol ταύτῃ πάλιν εἰς ἀρετὴν ἐχχαλέσα- 


σθαι, καὶ τὰ χρηστὰ ἀναμίγνυσι, λέγων - Πᾶν ὄρος 
ἀροτριώμενον ἀροτριωθήσεται. Ὥσπερ γὰρ ἐν τῇ 
ὀργῇ τοῦ Θεοῦ καὶ 4 βαθύγειος ἔρημος ἔσται, οὕτω 
καὶ ἐν τῇ χαταλλαγὴ πάλιν xo ἢ τραχεῖα τὰ τῆς 
λιπαρᾶς ἐπιδείξεται γῆς, ἄροτρον δεχομένη καὶ 
σπέρμα. Τούτων δὲ γενομένων, καὶ τὰ ἐχ τούτων 
ἅπαντα ἔσται, εἰρήνη καὶ ἄδεια, καὶ τὸ θαρσεῖν καὶ 
μὴ δεδοικέναι, καθάπερ ἔμπροσθεν. Οὐ γὰρ μὴ ἐπέλ- 
θη, φησὶν, ἐκεῖ φόδος. " Eacat δὲ ἀπὸ τῆς χέρσου καὶ 
ἀπὸ τῆς ἀκάνθης εἰς βόσχημα προδάτου xal πάτημα 
βοός. Καὶ διὰ τούτων πάλιν τὴν εὐθηνίαν αἰνίττεται, 
ὥσπερ καὶ ἔμπροσθεν προϊὼν λέγει - Μαχάριος 6 
σπείρων ἐπὶ πᾶν ὕδωρ, οὗ βοῦς καὶ ὄνος πατεῖ. 
Ὥσπερ γὰρ, ὅταν ἐρημίαν παραστῆσαι βούληται, 
Σειρῆνας καὶ ᾿Ονοχενταύρους εἰς μέσον ἄγει τῷ λόγῳ " 
οὕτως, ὅταν εἰρήνην xa ἀσφάλειαν, τὰ χειροήθη xal 


τιθασσὰ τῶν ζώων, καὶ συνεφαπτόμενα τῶν γεωργι- 


tractabilia, quaeque agriculturz inserviunt ubi. C κῶν ἔργων ἡμῖν ταῦτα πανταχοῦ δείκνυσι φαινόμενα, 


que conspicua exhibet, ab his ea qu: eorum mi- 
nisterio fiunt indicans, agriculturam et alia eorum 
ministeria. 


CAPUT VIII. 


1. Et ait Dominus ad me: Sume tibi tomum 
chartze noyum, magnum , et scribe in. eo stylo 
hominis, ut velociter depradationem faciat spo- 
liorum. 2. Adest eniin : ct testes mihi fac fide- 


les homines, Uriam sacerdotem, et Zachariam 


filium Barachiz. 5. Et accessi ad prophetissam, 
et in utero accepit, et peperit filium. Et dixit 
mihi Dominus : Voca nomen ejus, Cito spolia, 
Velociter predare. 4. Quia antequam sciat puer 
vocare patrem aut matrem, accipiet virtutein 
Damasci et spolia Samaria coram rege Assyrio- 
rum. 


1. Hac duo pracepta secundum literam viden- 
tur omnino diversa esse, nihilque conimune habere: 


6 


^ In Bibliis τόμον καινοῦ μεγάλου, καὶ γράψον, 
b Ῥὸν ἱερέα deest in Bibliis τῶν ο΄, 


D 


ἀπὸ τούτων τὰ Ex τούτων ἐμφαίνων, γεωργίαν καὶ τὴν 
ἄλλην αὐτῶν διαχονίαν. 


ΚΕΦΑΛ. η΄. 


Καὶ εἶπε Κύριος πρός us * λάδε σεαυτῷ " τόμον χάρ- 
του χαινὸν, μέγαν, xol γράψον εἰς αὐτὸν γραφίδι 
ἀνθρώπου, τοῦ ὀξέως προνομὴν ποιῆσαι σχύλων. 
Πάρεστι γάρ- xol μάρτυράς μοι ποίησον πιστοὺς 
ἀνθρώπους, τὸν Οὐρίαν P τὸν ἱερέα, xal Ζαχαρίαν 
υἱὸν Βαραχίου. Καὶ προσῆλθον πρὸς τὴν προφῆτιν, 
καὶ ἐν γαστρὶ ἔλαδε, καὶ ἔτεκεν υἱόν. Καὶ εἶπέ μοι 
Κύριος * χάλεσον τὸ ὄνομα ἀὐτοῦ, ταχέως σχύλευ- 
σον, ὀξέως προνόμευσον. Διότι πρὶν ἢ γνῶναι τὸ 
παιδίον χαλεῖν πατέρα ἢ μητέρα, λήψεται δύναμιν 
Δαμασχοῦ, χαὶ τὰ σχῦλα Σαμαρείας ἔναντι βασι- 
λέως Ἀσσυρίων. 


Δοχεῖ μὲν ἀπηρτῆσθαι χατὰ τὴν λέξιν ταῦτα τὰ 
δύο προστάγματα, xol μηδὲν χοινὸν “ἔχειν πρὸς ἄλ-- 


* Reg. ἔχει, male. Infra putat Savilius legendum esse 
συνέχειαν. Editi συνέργειαν. Bayaricus συγγένειαν. 


IN 


ISAIAM, 


- 


CAP. Vil. 105 


Xa à δέ τις ἀχριδῶς ἐξετάσειε τῶν νοημάτων τὴν E si quis vero sententiarum. vim accurate explora- 


δύναμαν; πολλὴν ὄψεται τὴν συγγένειαν, xo τὸν σχο- 
πὸν ἕνα. ᾿Αναγχαῖον δὲ πρῶτον. εἰπεῖν, τίνος ἕνεχεν τὸ 
τῆς προφητείας εἶδος εἰς τὸν τῶν ἀνθρώπων εἰσηνέχθη 
βίον. Τίνος οὖν ἕνεκεν εἰσηνέχθη, ἀναγκαῖον εἰπεῖν. 
Μέλλειν εἴωθεν ὃ Θεὸς xci βραδύνειν πρὸς τὰς τῶν 
ἁμαρτανόντων τιμωρίας, ὥσπερ οὖν ταχύς ἐστι xol 
| εἰς τὰς τῶν κατορθούντων εὐεργεσίας. Τοῦτο τοὺς 
ῥαθυμοτέρους ἀναπίπτειν παρασχευάζει, τὸ μὴ κατὰ 
πόδας ἕπεσθαι τῶν πλημμελημάτων τὴν δίκην. Ἵνα 
οὖν χαὶ 6 Θεὸς τὴν μαχροθυμίαν ἐπιδειχνύηται τὴν 
ἑαυτοῦ, xol μηδὲν ἐντεῦθεν ἐχεῖνοι γένωνται ῥᾳθυμό- 
τεροι. τὸ τῆς προφητείας χατασχευάζει φάρμαχον, οὖ 
τὴ πείρᾳ τῶν κολάσεων, ἀλλὰ τῇ προγνώσει παιδεύων 
τοὺς ἁμαρτάνοντας τέως, ἵνα ἂν μὲν βελτίους γένωνται 
τὰς ἀπειλὰς ἀκούοντες, τὴν διὰ τῆς πείρας χόλασιν 
διαχρούσωνται" ἂν δὲ ἐπιμείνωσιν ἀναισθητοῦντες, 
τότε δὴ καὶ τὴν τιμωρίαν αὐτοῖς ἐπαγάγη. Τοῦτο 
συνιδὼν ὃ διάδολος, καὶ τὸ κέρδος ἡλίκον ἐστὶν ἐν- 
νοῶν, τοὺς ψευδοπροφήτας ἀνῆχεν, ot τοῖς προφήταις 
ἀπειλοῦσι λιμοὺς, λοιμοὺς , πολέμους, βαρδάρων ἔφο- 
δον, ἀντέλεγον , χρηστὰ ἀπαγγέλλοντες. “Ὥσπερ γὰρ 
δι Θεὸς τῷ φόδῳ τῶν ῥημάτων ἐδούλετο τὴν διὰ τῆς 
πείρας ἀποχρούεσθαι τιμωρίαν, οὕτω xal 6 διάδολος 
τοὐναντίον εἰργάζετο" τῇ χάριτι "τὸν λόγον ἐχλύων 
χαὶ ῥαθυμοτέρους ποιῶν, εἰς ἀνάγχην χαθίστησι τοῦ 
τὴν διὰ τῶν πραγμάτων ὑπομεῖναι τιμωρίαν. Εἶτα, 
ἐπειδὴ μετὰ ταῦτα τοῖς ψευδοπροφήταις πιστεύοντες, 
χαὶ ἀρετῆς οὐδένα. ποιούμενοι λόγον, ἀλλὰ ταῖς ἕαυ- 
τῶν ἁμαρτίαις ἐμμένοντες ἐφείλχοντο xol τὴν χόλα- 
σιν, χαὶ ἀπὸ τοῦ τέλους xol ἣ τῶν προφητῶν ἀλήθεια 
ἐδείκνυτο, xal τὸ τῶν ψευδοπροφητῶν ψεῦδος διηλέγ- 
χετο, ἕτερον πάλιν χατασχευάζει μηχάνημα πρὸς 
ἀπώλειαν τῶν ἁλισκομένων. ᾿Ανέπειθε γὰρ αὐτοὺς 
εὐεξαπατήτους ὄντας, ὅτι δὴ ταῦτα τὰ δεινὰ τὰ συμ- 
ῥάντα ἀπὸ τῆς τῶν δαιμόνων ὀργῆς ἐγένετο, ἀμελου- 
μένων παρ᾽ αὐτῶν καὶ χαταφρονουμένων. Τοῦτο τοί- 
γυν τὸ δέλεαρ ἀναιρῶν 6 Θεὸς, πρὸ πολλῶν ἄνωθεν 
χρόνων τὰ μέλλοντα P αὐτοῖς συμδαίνειν, μᾶλλον δὲ 
χαταλήψεσθαι, δεινὰ προλέγει, ἵνα μὴ ἐξῇ τοῖς ἐξα- 


Α 


^ 
I 


πατῶσιν αὐτοὺς τῇ τῶν δαιμόνων ὀργῇ λογίζεσθαι τὰ * 


συμθαίνοντα. Καὶ ὅτι οὐ στοχαζόμενος ταῦτα λέγω : 
ἄχουσον Ἡσαΐου λέγοντος - "ἔγνων ὅτι σχληρὸς εἰ, 

χαὶ νευροσιδηροῦς 6 τράχηλός σου, χαὶ τὸ μέτωπόν 
σου χαλχοῦν. Διὰ τοῦτο ἐξ ἀρχῆς ἐλάλησά σοι, ἵνα 
μὴ εἴπης, ὅτι τὰ εἴδωλά μοι ἐποίησε, χαὶ τὰ γλυ- 
πτὰ, καὶ τὰ χωνευτά μοι ἐποίησεν. Οὔτε ἠπίστω, 
οὔτε ἀκουστά σοι ἐγένετο. ᾿Επεὶ οὖν, ὅπερ ἔφην, ὡς 


D 


xai ἐχ τῆς μαρτυρίας ἐστὶν ἰδεῖν, ἐχείνοις ταῦτα dyc- . 


* Legendum videtur τῶν λόγων. 
b Sic Reg. et Savil. At Morel. et Bayaricus τὰ μέλ- 


verit, multam videbit in ea re consonantiam οἱ 
unum scopum. Necessarium autem est prius dicere 
cur prophetia in hominum vitam inducta sit. Cur 
ergo invecta sit, necesse est dicere. Solet Deus ad 
poenas peccantibus inferendas cunctari et procra- 
stinare, quemadmodum promtus celerque est ad 
beneficia probe viventibus prestanda. Hoc id effi- 
cit ut segniores decidant, eo quod. ultio scelerum 
non e vestigio sequatur. Ut ergo Deus patientiam 
suam exhibeat, neque tamen illi hinc segniores 
evadant, prophetie pharmacum apparat, non 
suppliciorum experimento, sed interim praescientia 
erudiens peccatores, ut si auditis comminationibus 
meliores evadant, poenze experimentum depellant : 
Sin vero sine sensu maneant, tunc ipsis supplicium 
inferat. Hoc perspiciens diabolus, et quantum 
hinc lucri foret cogitans, pseudoprophetas immisit, 
qui prophetis minantbus famem, pestem, bella, 
barbarorum incursionem, contradicebant, fausta 
annuntiantes, Quemadmodum enim Deus mctu 
verborum volebat supplicii experimentum depel- 
lere, sie et diabolus contrarium operabatur; ver- 
borum illecebris eos emolliens et segniores red- 
dens, necessitatem afferebat ut supplicia reipsa 
experirentur, Hinc, quia postea pseudoprophetis 
fidem habentes, ac virtutis exercitium contemnen- 
tes, sed in peccatis suis permanentes, sibi suppli- 
cium attrahebant, ac per exitum, prophetarum ve- 
ritas ostendebatur, et pseudoprophetarum menda- 
cium detegebatur, aliam rursus machinam appa- 
rat ad eorum perniciem qui se intercipi sinunt, 
Suasit enim ipsis, qui deceptui faciles erant, has 
quz accidebant calamitates ex daemonum ira pro- 
venire, quod ab ipsis negligerentur ac despectui 
haberentur. Hanc igitur fallaciam ut tolleret 
Deus, ante multa tempora quz illis eventura erant, 
imo potius quz ipsos comprehensura erant mala 
pronuntiat, ut qui illos decipiebant non. possent 
ire daemonum hos eventus adscribere. Quod au- 
iem non per conjecturam hzc dicam, audi Isaiam 


dicentem : Scio quia durus es, et nervus ferreus Isai. 48.5 


collum tuum, et frons tua enea. Ideo ab initio 5. 8. 
loquutus sum. tibi, ne dicas : Idola mihi fece- 
runt, et sculptilia et conflatilia mihi fecerunt. 
Neque nosti, neque audita fuere tibi. Quia 
igitur, ut dicebam, utque ex testimonio videre 
est, daemonibus illaadscribebant, venit prophetia 
hane tollens fraudem, et ea ante multa tempora 


λοντα αὐτοὺς καταλήψεσθαι, omissis quibusdam. 


8. 


Deo adest 
is qui pro- 
cnl est, 


104 


pradicens. Sed quia etiam sic verisimile erat eos, 
ingrati cum essent, dicturos esse, Non predixistis, 
non priüs audivimus, nunc id fingitis post even- 
tum : non enim nostis ea quz eventura sunt : un- 
denam ergo id palam erit, quod nempe dictum 
fuerit? vide quomodo illis clare ineluctabile paret 
argumentum, impudentia consuens ora. Non enim 
permittit ut tantum dicat, sed jubet in charta 
scribi ea quae dicuntur; neque modo scribi, ne li- 
ceret eis dicere, Hoc postea finxit; sed etiam testes 
scriptorum vocat homines fide dignos et a digni- 
tite et ἃ morum probitate. Nam ait : Fac mihi 
testes, fideles homines, Uriam sacerdotem, et 
Zachariam; ut quando rerum exitus erit, et illi 
dixerint, Hzc ante multa tempora non dicta fuere, 
eductus liber et testes qui aderant impudentibus 
illis os obturent. Ideo ait, Sume charte tomum 
norum, ut he si vetus jam sit, cito percat; sed 
qui multo duret tempore, et per scripta illos incu- 
set. Et. scribe stylo hominis, id est calamo, 
que futura sunt. Quinam futura sunt? Bellum, 
victoria barbarorum, spoliorum depraedatio, exu- 
viarum rapina. Hiec itaque omnia, inquit, scribe, 
Ut velociter depredationem faciat spoliorum. 
"Adest enim. Quid sibi vult illud, Adest enim ? 
Hzec duo significant : nempe jam tunc peccatorum 
inagnitudinem ultionem expetiisse, et in foribus 
jam esse vindictam : ipsum vero cunctari, patien- 
tia sua volens illos meliores reddere, et ultionem 
amovere : ipsique facile esse solo nutu omnia ad 
effectum perducere. Quia enim de barbaris sermo 
erat, qui bellum illaturi erant, Ne putetis, inquit, 
vie longitudinem, exercitusque multitudinem 
cunctationem quamdam allaturam esse; id quod 
solet apud homines accidere. 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


τίθεσαν, φθάνει 4j προφητεία ταύτην ἀναιροῦσα-τὴν 
ἀπάτην, xol πρὸ πολλῶν αὐτὰ διαγορεύουσα χρόνων. 
Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ χαὶ οὕτως εἰχὸς ἦν αὐτοὺς ἀγνωμονοῦν- 
τας λέγειν, οὐ προείπετε, οὗ προηχούσαμεν, νῦν 
πλάττεσθε μετὰ τὴν ἔχδασιν " οὐ γὰρ εἴδετε τὰ συμ- 
Θησόμενα " πόθεν οὖν τοῦτο δῆλον, ὅτι εἴρηται; ὅρα 
πῶς σαφῶς ἄφυχτον αὐτοῖς χατασχευάζει τὸν ἔλεγχον, 
χαὶ τὰ ἀναίσχυντα ἀποῤῥάπτων στόματα. Οὐ yàp 
ἀφίησιν εἰπεῖν μόνον, ἀλλὰ χελεύει xol ἐν χάρτῃ 
γραφῆναι τὰ λεγόμενα, xai οὐδὲ ἁπλῶς γραφῆναι, 
ἵνα μὴ ἐξῇ αὐτοῖς λέγειν, ὅτι μετὰ ταῦτα ἔπλασεν, 
ἀλλὰ καὶ μάρτυρας τῶν γραμμάτων χαλεῖ ἄνδρας ἀξιο- 
πίστους καὶ ἀπὸ τοῦ ἀξιώματος καὶ ἀπὸ τοῦ τρόπου. 
Ποίησον γάρ μοι, φησὶ, μάρτυρας πιστοὺς ἀνθρώπους, 
τὸν Οὐρίαν τὸν ἱερέα, καὶ Ζαχαρίαν" ἵνα ὅταν ἐξέλθῃ, 
καὶ λέγωσιν, ὅτι οὐχ ἐλέχθη ταῦτα πρὸ πολλῶν χρό- 
νων; τὸ βιόλίον ἐξενεχθὲν xat οἱ μάρτυρες οἵ παρόντες 
χαὶ ἀναισχυντοῦντας αὐτοὺς ἐπιστομίσωσι. Διὰ τοῦτό 
φησι, Λάδε χάρτου τόμον καινὸν, ἵνα μὴ παλαιωθεὶς 
ἀπόληται, ἀλλὰ μένῃ τῷ χρόνῳ παρεχτεινόμενος, 
Xo χατηγορῶν διὰ τῶν γραμμάτων αὐτῶν. Καὶ γρά- 
ψον γραφίδι ἀνθρώπου, τουτέστι χαλάμῳ, τὰ μέλ- 
λοντα ἔσεσθαι. Τίνα δὲ τὰ μέλλοντα ; Πόλεμος, νίχη 
βαρύαρικὴ, λαφύρων διανομὴ, σκύλων ἁρπαγή. 
Ῥαῦτα τοίνυν, φησὶν, ἅπαντα γράψον, Τοῦ ταχέως 
προνομὴν ποιῆσαι σκύλων. Πάρεστι γάρ. Τί ἐστι, 
Πάρεστι γάρ; Δύο ταῦτα δηλοῖ " αὕτη fj ῥῆσις" ὅτι 
τότε ἤδη τῶν ἁμαρτημάτων αὐτῶν τὸ μέγεθος ἀπή- 
cet τὴν δίκην, xol ἐπὶ θύραις ἣ τιλωρία. Αὐτὸς δὲ 
ἀναθάλλεται, τῇ μαχροθυμίᾳ βουλόμενος αὐτοὺς βελ- 
τίους ποιῆσαι, καὶ ἀποχρούεσθαι τὴν τιμωρίαν" καὶ ὅτι 
ῥάδιον αὐτῷ xoà εὔχολον νεῦσαι μόνον, xal πάντα εἰς 
πέρας ἀγαγεῖν. ᾿Επειδὴ γὰρ περὶ βαρθάρων ὃ λόγος 
ἦν τῶν μελλόντων ἐπιστρατεύειν, μὴ νομίσητε, φη- 
σὶν, ὅτι τῆς 6000 μῆχος, xa "ἢ τῆς στρατείας τὸ πλῆ- 


θοὸς μέλλησίν τινα ποιεῖ - ἅπερ ἐπ᾽ ἀνθρώπων ἔσεσθαι 


9. Nam Deo adest is qui procul est : ita facilli- C 
mum ipsi est uno temporis momento ab extremis 
terra partibus, etiamsi illi magno numerosint, illos 
statim adducere vobisque sistere. Et testes mihi 


fac fideles homines, Uriam sacerdotem, et Za- 


chariam filium Barachie. Cujus rei testes ? 
"Temporis : ut si scripta calumniis impetantur, 
homines adhuc viventes, qui dum hzc scriberen- 
tur presentes erant, tempusque apprime noverant 
quo hzc dicebantur, possint os obturare impuden- 
ter oblatrantibus. Eidem haret argumento id quod 


a Reg. et Savil, αὕτη ἡ χρίσις, minus recte, ni fallor : 
non enim hic de judicio quopiam agitur. 


méQuxe. 

Τῷ γὰρ Θεῷ παρέστηχεν ὃ πόῤῥωθεν Ov - οὕτως 
αὐτῷ ῥάδιον καὶ εὔχολον ἐν μιᾷ χαιροῦ ῥοπῇ, xoi 
ἐν ἀχαριαίῳ ἀπὸ τῶν ἐσχάτων τῆς γῆς, xàv πλείους 
ὦσιν ἀγαγεῖν εὐθέως καὶ ἐπιστῆσαι. Καὶ μάρτυράς 
μοι ποίησον πιστοὺς ἀνθρώπους, τὸν Οὐρίαν τὸν 
ἱερέα, καὶ Ψαχαρίαν υἱὸν Βαραχίου. Μάρτυρας τίνος ; 
Τοῦ χρόνου" ἵνα κἂν τὰ γράμματα συχοφαντῆται , οἱ 
ζῶντες ἄνθρωποι xal παρόντες ἡνίχα ἐγράφετο, xal 
τὸν χρόνον σαφῶς εἰδότες, πότε ταῦτα ἐλέγετο, δυνη- 
θῶσιν ἐπιστομίζειν τοὺς ἀναισχυντεῖν ἐπιχειροῦντας. 
Ῥῆς αὐτῆς ὑποθέσεως ἔχεται χαὶ τὸ ἑξῆς, σαφέστερον 


b Legendum puto τῆς στρατιᾶς. 


IN. ISAIAM, 


ἐπάγον τὸν ἔλεγχον. Πῶς xai τίνι τρόπῳ; Τῶν ῥη- 
μάτων αὐτῶν ἀκούσωμεν. Προσῆλθε γὰρ, φησὶ, πρὸς 
τὴν προφῆτιν. Τὴν γυναῖχα τὴν ἰδίαν οὕτως ἐχάλεσεν 
ἴσως, διὰ τὸ xai αὐτὴν Πνεύματος ἠξιῶσθαι προ- 
φητιχοῦ ob γὰρ ἐν ἀνδράσι τὰ τῶν χαρισμάτων 
εἰστήχει μόνον, ἀλλὰ xol εἰς τὸ γυναιχεῖον διέδαινε 


φῦλον. Οὐ γὰρ ὥσπερ ἐν ταῖς βιωτικαῖς χρείαις διή--- 


θηται τὰ γένη, καὶ ἄλλα μὲν ἀνδρῶν, ἄλλα δὲ γυναικῶν 
τὰ ἐπιτηδεύματα, xol οὐκ ἂν δυνηθεῖεν τὰ ἀλλήλων 
ἀνταλλάξασθαι - οὕτω δὴ καὶ ἐπὶ τῶν πνευματιχῶν " 


ἀλλ᾽ ἴσοι οἱ ἀγῶνες καὶ χοινοὶ οἵ στέφανοι. Καὶ τοῦτο 


καὶ ἐν τῇ Παλαιᾷ xal ἐν τῇ Καινῇ μετὰ ἀχριθείας E 


ἴδοι τις ἂν, χαὶ “ παρὰ πάντα τὸν βίον συμόαϊνον. 
Ῥαύτῃ τοίνυν ὁμιλήσας νόμῳ γάμου, χύειν παρε- 
σχεύασε. Καὶ ἐπειδὴ τὸ παιδίον ἐτέχθη, ἐπιτίθησιν 
αὐτῷ ὄνομα καινὸν καὶ παράδοξον, τὴν ἱστορίαν τῶν 
ἐσομένων ἔχον. Τί γάρ φησι; Κάλεσον τὸ ὄνομα αὖ- 
τοῦ , ταχέως σχύλευσον, ὀξέως προνόμευσον * ἵνα κἂν 
τὰ γράμματα ἀπιστηθῇ τὰ ἐν τῷ τόμῳ χείμενα, ἣ 


προσηγορία τοῦ παιδίου τὴν ἱστορίαν τῶν ἐχδησομέ- ὦ 
νων ἔχουσα, καὶ πρὸ τῆς ἐχύάσεως τῶν γενομένων A 


τεθεῖσα, καὶ συνεχῶς "παρὰ πάντα χαλουμένη τὸν 
χρόνον, καὶ τῶν σφόδρα ἀναισχυντεῖν ἐπιχειρούντων 
ἀποῤῥάψη τὰ στόματα. Ὅτι γὰρ οὐ μετὰ τὴν ἔχθα- 
σιν ἔπλασε ταῦτα ὃ προφήτης, ἀλλ᾽ ἄνωθεν αὐτὰ 
προεῖδε, x«l oi σφόδρα ἀγνωμονεῖν ἐπιχειροῦντες 
ἠδύναντο πείθεσθαι, οἱ πρὸ τῆς τῶν πραγμάτων 
ἐχύάσεως αὐτὸ τὸ παιδίον δρῶντες χαλούμενον, xol 
τὴν διδασχαλίαν τῶν ἐσομένων συμφορῶν ἀναχηρύτ- 
τον. Διά τοι τοῦτο χαὶ ἑρμηνεύει τῆς προφητείας τὴν 
δύναμιν, καὶ τὸν χρόνον ἐπισημαίνεται μετὰ ἀχρι- 
θείας, οὕτω λέγων * Διότι πρὶν ἢ γνῶναι τὸ παιδίον 
χαλεῖν πατέρα ἢ μητέρα, λήψεται δύναμιν Δαμα- 
σχοῦ,, χαὶ τὰ σχῦλα Σαμαρείας ἔναντι βασιλέως "Ac- 
συρίων. Ὃ δὲ λέγει, τοιοῦτόν ἐστιν. "Ev τῷ χρόνῳ, 
φησὶ, τῆς ἡλικίας τῆς ἀώρου, καὶ μιηδέπω φθέγγεσθαι 
δυναμένης, τὰ τῆς νίχης ἔσται χαὶ τῶν τροπαίων, 
οὖχ ὡς τοῦ παιδίου δυναμένου παρατάξασθαι, καὶ 
χαθελεῖν τοὺς πολεμίους, ἀλλ᾽ ὡς τῆς ἡλικίας ἐχεί- 
νης, τουτέστι, τὸῦ χρόνου͵ τοῦ πρὸ τῆς τοῦ παιδίου 
διαλέξεως παραδιδόντος ἅπαντα τοῖς πολεμίοις. Καὶ 
προσέθετο Κύριος λαλῆσαί μοι ἔτι" διὰ τὸ μὴ βού- 
λεσθαι τὸν λαὸν τοῦτον τὸ ὕδωρ τοῦ Σιλωὰμ τὸ πο- 
ρευόμενον ἡσυχῇ, ἀλλὰ βούλεσθαι ἔχειν τὸν Ῥασὶν 


καὶ τὸν υἱὸν τοῦ Ῥωμελίου βασιλέα ἐφ᾽ ὑμῶν, διὰ . 


Ρ 


CAP. VIII. 105 


D sequitur, clarius rei. probationem inferens. Quo- 
modo et qua. ratione ? Ipsa verba audiamus. 44c- 
cessit enim, ait, ad. prophetissam. Uxorem pro- 
priam sic forte vocavit, quod illa etiam prophetico 
Spiritu dignata fuisset : nam non viris modo hzc 
munera dabantur, sed in muliebrem etiam sexum 
transierant. Neque enim ut in secularibus nego - 
tiis officia distinguuntur, et alia virorum sunt , 
alia mulierum, nec. possunt illae functiones inter 
se commutari : ita se res habet in spiritualibus ; 
sed paria sunt certamina, communes coronz. Et 
hzc utique videre est in Veteri et in Novo Testa- 
mento, in toto humano genere contingere. Cum 
hac igitur ex lege matrimonii congressus cum es- 
set, przegnantem illam effecit. Et postquam natus 
esset puer, nomen novum et admirandum ipsi im- 
posuit, quod futurorum historiam complecteretur. 
Quid enim ait? oca nomen ejus, Cito spolia, 
Velociter predare : ut etiamsi scriptis fides non 
haberetur in tomo positis, appellatio pueri futuro- 
rum historiam complectens, et. ante eventum re- 
rum imposita, ac frequenter omni tempore prolata, 
vel impudentissimorum ora consueret. Quod enim 
hec propheta non post eventum effinxerit, sed 
longe ante providerit, etiam ii qui ex studio in- 
grati stupidique erant hinc ut. crederent. adduci 
poterant, qui ante rerum eventum hunc puerum 
viderant sic. appellari, et futurarum calamitatum 
doctrinam sic praedicare, Ideoque prophetiae vim 
interpretatur, tempusque accurate significat his 
verbis : Quia antequam sciat puer vocare pa- 
trem vel matrem, accipiet potentiam Damasci, 
et spolia Samarie coram rege Jssyriorum. 
Quod dicit, hujusmodi est. In tempore, inquit, 
immaturz statis, cum nondum possit loqui, vi- 
ctoria et tropza erunt; non quod puer possit 
aciem instruere, hostesque profligare : sed. quod 
ztas illa, sive. tempus illud elapsum antequam 
puer loqui possit, omnia tradat hostibus. 5. £t 
adjecit Dominus ad. me loqui adhuc : 6. Eo 
quod non-velit hic populus aquam Siloam, qua 
manat quiete, sed vult habere Rasin et filium 
Romelie regem super vos, '1. propter hoc ecce 
adducit Dominus super os aquam fluminis 
fortem, multam, regem. Assyriorum. Deus pro 


1 


τοῦτο ἰδοὺ ἀνάγει Κύριος ἐφ’ ὑμᾶς τὸ ὕδωρ τοῦ πο- C more suo, non solum penas przdicit , sed causas 


ταμοῦ, τὸ ἰσχυρὸν xol τὸ πολὺ, τὸν βασιλέα τῶν 


* Παρὰ πάντα τὸν fib», per totum genus humanum , 
per totum. mundum. Apud Eusebium Praep. Evang. in 
fine, ὁ σύμπας τῶν ἀνθρώπων βίος, totum genus humanum, 
totus mundus , A hanasius Tom. I, p. 1233, E : χαταλα- 


affert, ut sic auditores erudiat : id hoc etiam loco 


ξονευόμενοι τοῦ τῶν ἀνθρώπων βίου, superbe agentes ad- 
versus genus humanum. 
à Keg. παρὰ πάντας χαλουμένη τῶν Ypovti» 


106 


facit. Ubi enim praedixit devastationem per alie- 
nigenas futuram, abrepta spolia, et barbarorum 
irruptionem prenuntiavit , causam belli dicit. 
Quznam hec? Ingratus. civitatem incolentium 
animus. Quoniam, inquit, cum regem habeant 
moderatum, mitem et mansuetum, ab eo resilie- 
runt, tyrannosque optarunt, et sub alienum impe- 
rium transfugere conati sunt, felicitatem. suam 
non ferentes, desiderium eorum copiosius explebo, 
barbarum quemdam et inhumanum adducens. 
Metaphorice porro verbis utitur, mores indigenae 
regis describens, et barbari potentiam : id vero 
facit, quod. semper dixi, ut majorem sermonis 
emphasin exhibeat. Ideo ait, Zo quod nolint 
aquam. Siloam : non de aqua dicens, sed quia 
fons sensim et sine strepitu manat, lenitatem et 
moderationem»*ejus, qui tunc regnabat, tranquillo 
aquarum cursui comparat, et Siloam ipsum vocat, 
quod lenis sit et mansuetus : id quod maximam 
subditis affert criminationem, qui cum non grave 
jugum haberent, res novas aggredi tentabant, alie- 
nisque regibus sese dedere. Quoniam ergo, inquit, 
illum mitem moderatumque nolunt , sed Rasin et E 
filium Romeliz, inducam Babylonium ; impetum- 
que exercitus illius aquam fluminis vocat copio- 
sam et vehementem, 


D 


9. Deinde metaphoram explicans ait, Regem 
Assyriorum. Viden' quam indubitatum appareat 
id quod supra diximus, in metaphoris nempe 
Scripturam se semper interpretari solere ? Quod 
ctiam hic fecit. Cum enim flumen dixisset, non 
in metaphora substitit, sed quodnam flumen csset 2 

dixit, Regem Jssyriorum, et omnem gloriam ^ 
ejus. Et ascendet super omnem «vallem ve- 
stram, et. deambulabit super omnem murum 
vestrum. 8. Et auferet a Judea hominem, 
qui possit levare caput, aut qui possit aliquid 
perficere. Et erunt castra ejus, ita ut impleant 
latitudinem regionis ttce. Ostendens non huma- 
na virtute, sed ira Dei seviente hzc, quz dicun- 
tur, eventura esse, non illum ut hostem acie in- 
structa describit, sed ut ad paratam pradam 
venientem, Non enim stabit, inquit, et aciem in- 
struet, sed corporum multitudine terrz faciem B 
obteget, facileque aderit. Ad hac in ira etiam ma- 


b Sic Savil. et Reg. At Morel. et Bavar. μετὰ πολλῆς 
τῆς περιουσίας. 
* Reg. τῇ ἐρημίχ τῶν ὑδάτων, minus recte, [ Paulo 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


᾿ἈΑσσυρίων. Ὅπερ ἔθος ἐστὶ τῷ Θεῷ, μὴ μόνον τὰς 
τιμωρίας προλέγειν, ἀλλὰ καὶ τὰς αἰτίας τιθέναι, 
ὥστε χαὶ ταύτη παιδεῦσαι τοὺς ἀχούοντας, τοῦτο xal 
ἐνταῦθα ποιεῖ, Εἰπὼν γὰρ τὴν τῶν ἀλλοφύλων δια- 
νομὴν, καὶ τὰ σχῦλα, xo προλέγων τὴν τῶν βαρδά- 
ρῶν ἔφοδον, λέγει xol τὴν αἰτίαν τοῦ πολέμου. Τίς 
δέ ἐστιν αὕτη; (Hi ἀγνωμοσύνη τῶν τὴν πόλιν οἷ- 
κούντων. ᾿Επεὶ γὰρ βασιλέα ἔχοντες, φησὶν, ἐπιεικῆ 
xoi πρᾶον χαὶ ἥμερον, ἀπεσχίρτησαν, καὶ τυράννων 
ἐπεθύμησαν, καὶ πρὸς ἀλλοτρίαν ἀρχὴν αὐτομολῆσαι 
ἠπείχθησαν, τὴν οἰχείαν εὐπραγίαν οὐ φέροντες, 
μετὰ " πλείονος τῆς περιουσίας πληρώσω τὴν ἐπιθυ-- 
μίαν αὐτῶν, βάρῥαρόν τινα xal ἀνήμερον ἄγων ἄν- 
θρωπον. Κέχρηται δὲ μεταφοριχῶς ταῖς λέξεσι, τό τε 
ἦθος τοῦ ἐγχωρίου δηλῶν βασιλέως, καὶ τὴν δύναμιν 
τοῦ βαρθάρου * ποιεῖ δὲ αὐτὸ, ὅπερ ἔφην ἀεὶ, τὸν λό-- 
γὸν ἐμφαντιχώτερον χατασχευάζων. Διὰ τοῦτό φησι, 
Διὰ τὸ μὴ βούλεσθαι αὐτοὺς τὸ ὕδωρ τοῦ Σιλωάμ." 
οὐ περὶ ὕδατος λέγων, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ di πηγὴ ἠρέμα 
xai ἀψοφητὶ πρόεισι, τὸ ἀτάραχτον xal ἐπιειχῇ τὸν 
τρόπον τοῦ τότε βασιλεύοντος * τῇ ἠρέμῃ τῶν ὑδάτων 
διεξόδῳ παραθάλλει, καὶ Σιλωὰμ. αὐτὸν χαλεῖ, διὰ 
τὸ ἀνεπαχθὲς καὶ ἤρεμον" ὃ μεγίστην φέρει τοῖς 
ἀρχομένοις κατηγορίαν, ὅτι μὴ βαρὺν ἔχοντες ζυγὸν, 
νεωτερίζειν ἐπεχείρουν, καὶ ἀλλοτρίοις ἑαυτοὺς διδό-- 
ναι βασιλεῦσι. ᾿Επεὶ οὖν οὐ βούλονται, φησὶ, τὸν 
ἥμερον καὶ ἐπιειχῇ, ἀλλὰ τὸν ἹΡασὶν xoi τὸν υἱὸν 
τοῦ Ῥωμελίου, ἐπάγω, φησὶ, τὸν Βαῤυλώνιον * xot 
τὸ ῥαγδαῖον αὐτοῦ τῆς στρατιᾶς ὕδωρ ποταμοῦ φησι 
πολὺ χαὶ ἰσχυρόν. 

Εἶτα ἑρμηνεύων τὴν μεταφοράν φησι, Τὸν βασι- 
Ma τῶν ᾿Ασσυρίων. Ορᾷς πῶς ἀδιάπτωτος ὃ λόγος ὃ 
ἔμπροσθεν ἥμῖν λεχθεὶς φαίνεται - ὅτι πανταχοῦ ἐν 
ταῖς μεταφοραῖς ἑαυτὴν ἑρμηνεύειν εἴωθεν ἢ Γραφή; 
Ὃ δὴ καὶ ἐνταῦθα πεποίηκεν. Εἰποῦσα γὰρ ποταμὸν, 
οὖκ ἐναπέμεινε τῇ μεταφορᾷ, ἀλλ᾽ εἶπε, τίνα φησὶ 
ποταμὸν, Τὸν βασιλέα τῶν ᾿Ασσυρίων, καὶ πᾶσαν τὴν 
δόξαν αὐτοῦ. Καὶ ἀναδήσεται ἐπὶ πᾶσαν φάραγγα 
ὑμῶν, καὶ περιπατήσει ἐπὶ πᾶν τεῖχος ὑμῶν. Καὶ 
ἀφελεῖ ἀπὸ τῆς Ἰουδαίας ἄνθρωπον, ὃς δυνήσεται 
κεφαλὴν ἄραι, ἢ δυνατὸν συντελέσασθαί τι. Καὶ ἔσται 
ἣ παρεμδολὴ αὐτοῦ, ὥστε πληρῶσαι τὸ πλάτος τῆς 
χώρας σου. Δειχνὺς ὅτι oüx ἀνθρωπίνῃ δυνάμει, 
ἀλλ᾽ ὀργῇ θεηλάτῳ συμδήσεται τὰ λεγόμενα, οὐχ ὡς 
πολέμιον αὐτὸν παραταττόμενον ὑπογράφει, ἀλλ᾽ ὡς 
ἐπὶ παρεσχευασμένην ἁρπαγὴν ἥχοντα. Οὐ γὰρ στή- 
σεται; φησὶ; χαὶ παρατάξεται, ἀλλὰ τῷ πλήθει τῶν 


ante fort. leg. τὸν ἐπ. vp. v. T. fi. ] Paulo post Bavar. 
ἀνεπαχθὲς χαὶ f uepov- 


alt ἈΝ ΡΨ 


JN ISAIAM, 


σωμάτων χαλύψει τῆς γῆς τὴν ὄψιν, " καὶ μετ᾽ εὐχο- 


. Mag περιέσται. Εἶτα καὶ ἐν τῇ ὀργῇ πολὺ τὸ τῆς. 


φιλανθρωπίας. Οὐ γὰρ ἀνασπάσεσθαι αὐτῶν τὴν πό- 
λιν ἀπειλεῖ, ἀλλ᾽ αἰχμαλωσίαν τινὰ καὶ ἀπαγωγὴν 
προλέγει, τοὺς λειπομένους βουλόμενος τῇ τῶν λη- 
φθέντων τιμωρίᾳ σωφρονεστέρους ποιῆσαι. ᾿Αφελεῖ 
γὰρ ἀπὸ τῆς Ιουδαίας, φησὶν, ἄνθρωπον, 8c δυνήσε- 
ται χεφαλὴν ἄραι. Τοὺς ἐν δυναστείᾳ, φησὶ, τοὺς 
πάντα ἄγοντας " χαὶ φέροντας, τοὺς τῷ “πλήθει λυ- 
μαινομένους, αἰχμαλώτους ποιήσει καὶ δυο) ὥστε 
τότε τοὺς χαταδεεστέρους ἀναπνεῦσαι μικρὸν, καὶ τῷ 
φόδῳ τῶν ἀπαχθέντων, xci τῆς οἰκείας ἐλευθερίας 
ἀδείᾳ γενέσθαι βελτίους. Διὰ τοῦτό φησι, Δυνατὸν 
συντελέσασθαί τι- τουτέστι, τὸν ἰσχυρὸν, τὸν ἐνερ- 
γεῖν δυνάμενον, τὸν ὁτιοῦν πρᾶξαι ἰσχύοντα. Καὶ πρὸ 
τῆς ἀπαγωγῆς δὲ, v αὐτῆς τῆς ὄψεως ἰχϑνῶς ὑμᾶς 
καταπλήξει, φησὶν, ὃ βάρδαρος, πᾶσαν τὴν γῆν πλη- 
ρῶν τῶν βαρδαρικῶν σωμάτων. Διὰ τοῦτο ἐπήγαγε" 
Καὶ ἔσται ἣ παρεμόολὴ αὐτοῦ, ὥστε πληρῶσαι τὸ 
πλάτος τῆς χώρας σου. Μεθ’ ἡμῶν ὃ Θεός. vos , 
ἔθνη, καὶ ἥττᾶσθε - ἐπαχούσατε ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς» 
xa ἰσχύοντες ἥττᾶσθε. "Ekv γὰρ πάλιν ἰσχύσητε, 
πάλιν ἡττηθήσεσθε. Καὶ ἣν ἂν βουλὴν βουλεύσησθε, 
διασχεδάσει Κύριος xol λόγον ὃν ἐὰν λαλήσητε, οὐ 
μὴ ἐμμείνη ἐν ὑμῖν, ὅτι μεθ’ ἡμῶν 6 Θεός. "Epio 
δοχεῖ τὴν τοῦ ᾿Εζεχίου νίχην ἐνταῦθα προλέγειν, xl 
τὸ λαμπρὸν ἐχεῖνο τρόπαιον χαὶ τῆς νίκης αὐτῆς τὴν 
αἰτίαν. Εἰ γὰρ xal ὅπλα παρ᾽ ἐκείνοις, φησὶ; καὶ 
στρατόπεδα ἄπειρα, καὶ ἐμπειρία πολεμικὴ, ἀλλ᾽ ἡ 
πάντων δυνατωτέρα συμμαχία μεθ᾽ ἡμῶν, τουτέστιν 
ὃ Θεός. Ἦλθε μὲν γὰρ ὃ βάρδαρος, καθὼς ἠπείλη- 
σεν ἔμπροσθεν, xol πολλὰς λαθὼν πόλεις ἀπῆλθε" 
μετὰ δὲ ταῦτα ἐπιστρατεύσας, τἀναντία ἔπαθε. Καὶ 
ταῦτα τοίνυν 6 προφήτης προλέγει;, καὶ τὸν τῆς νίκης 
αἴτιον ἀναχηρύττει, καὶ πρὸς αὐτοὺς τοὺς βαρύάρους 
ἀποτείνει τὸν λόγον. Μὴ γὰρ δὴ τῇ προτέρᾳ νίχῃ 
θαῤῥήσητε, φησίν ἐν γὰρ τῇ νῦν ἐφόδῳ μεγίστη 
παρῆν ἡμῖν ἢ συμμαχία. Γνῶτε τοίνυν τοῦτο αὐτὸ ἐ 
xai ἀπόστητε, ὡς ἀδυνάτοις ἐπιχειροῦντες. ΕΠτα τὸν 
αἴτιον τῆς νίκης ἐχείνης ἐμφαίνων, καὶ ὅτι πρὸς τὰς 
ἐσχατιὰς ἀφίξεται τῆς γῆς ἣ φήμη τὰ κατορθώματα 
φέρουσα, φησίν - ᾿Επαχούσατε ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς. 
Οὐδεὶς γὰρ ἀνήχοος τῶν τότε συμόάντων ἐν Ἵεροσο- 
λύμοις γέγονε. Διὰ τοῦτό φησιν’ ᾿Επαχούσατε ἕως 
ἐσχίτου τῆς γῆς, καὶ οἱ ἰσχύοντες ἥττᾶσθε. Μεγάλην 
γὰρ ἐπὶ ῥώμη δόξαν ὃ βάρδαρος τότε ἐκέκτητο. "ayu- 
ροὺς δὲ ἐνταῦθα οὐ τοὺς ἐν τῇ τοῦ σώματος εὐεξίᾳ 


^ Καὶ μετ᾽ εὐχολίας περιέσται. Puto legendum παρέσται, 
ut referatur illi πάρεστι γάρ, in textu Isaize supra, Mox 
omnes d»zamz5:502:, praeter. Morel., qui habet ἀνασπά- 
σαοῦχι. Ynfra Savil, τῇ τῶν λειρθέντων τιμωρίᾳ, male pro 


93 


CAP. VIII. 107 


gna observatur clementia. Neque enim conimina- 

tur se ipsorum. urbem demoliturum esse, sed ca- 

plivitatem quamdam et abductionem pradicit ; 

reliquos volens ex captivorum poena ad meliorem 

frugem reducere. Nam ait : Auferet Judea ho- 

minem qui possit levare caput ; de proceribus 

loquitur, deque iis qui omnia sursum deorsum 

versant; eos qui multitudinem populi labefacta- 

bant, captivos servosque faciet, ita ut inferiores 
c possint tantillum respirare, exque metu per abdu- 
ctionem aliorum parto, ct ex propria libertate 
meliores evadere. ldeo ait: Qui possit aliquid 
perficere , id est, fortem, aliquid operari valen- 
tem, qui possit vel minimum quid efficére. Et 
ante abductionem , per ipsum rerum aspectum , 
ait, Vos satis terrore percellet barbarus, totam 
terram implens barbarorum corporibus. Ideo in- 
tulit : Et. erunt castra. ejus , ita ut impleant 
latitudinem regionis tue. Nobiscum | Deus. 
9. Scitote, gentes, et vincimini : nuntiate usque 
ad extremum terre , et. fortitudine valentes 
vincimini. Si enim iterum pravalueritis, ite- 
rum vincemini. 10. Et quodcumque consilium 
inieritis, dissipabit Dominus : et verbum quod- 
cumque loquuti fueritis, non. manebit in vo- 
bis , quia nobiscum Deus. Videtur mihi hoc 
loco Ezechiz victoriam przdicere, ac splendidum 
illud tropzeum causamque victoriz. Etiamsi enim 
arma apud illos sint, inquit, etiamsi exercitus 
immensi, et belli peritia, sed auxilium nobis 
omnium potentissimum nobiscum est,nempe Deus. 
Venit enim barbarus, ut prius minatus fuerat, οἱ 
multis captis urbibus accessit : postea vero ad- 
motis castris, contraria passus est. Hzc itaque 
praedicit propheta, causamque victori: praedicat, 
ipsosque barbaros alloquitur. Ne priori, inquit, 
victoric fidatis : in hac enim irruptione maximum 
nobis adest presidium. Hoc ipso igitur cognito 
recedite, utpote qui ea, quz fieri nequeunt, ag- 
grediamini. Hinc et causam illius victori: decla- 
rans, et annuntians, famam hoc preclara gesta 
A ad extremos usque terree fines allaturam esse ait : 

lVuntiate usque ad. extremum terre. Nemo 

enim ron audivit ea qux tune. Jerosolymis conti- 

gerunt. Idcirco ait : Zudite usque ad extremum 

terre,et qui fortitudine valetis vincimini. Ma- 

gnam quippe gloriam tune barbarus ob potentiam 


D 


E 


ληφθέντων, ut ipse notat in margine. 
b Reg. et Savil. φέρεσθαι, male, ut ipse Savilius ad- 
vertit, 


108 


obtinebat. Fortes autem hic dicit non corpore ro- 
bustos, sed eos qui pecuniarum copia, et glorio 
splendore conspicui erant. Si enim iterum pre- 
valueritis, inquit, iterum vincemini. Et quod- 
cumque consilium inieritis , dissipabit Domi- 
nus : et verbum quodcumque loquuti fueritis, 
non manebit in vobis, quia nobiscum Deus. 
Quia mala apud eos erant consilia, et sperabant se 
urbem ipsama fundamentis demolituros esse, et sic 
domum reversnros, consilia eorum in medium ad- 
ducit propheta et ait, verborum tenus omnia re- 
mansura esse. Deinde quia res annuntiabat huma- 


MONITUM. 


μεγάλους φησὶν, ἀλλὰ xol τοὺς ἐν τῇ τῶν χρημάτων 
περιουσίᾳ, χαὶ τῇ τῆς δόξης περιφανείᾳ. ᾿Εὰν γὰρ 
πάλιν ἰσχύσητε, φησὶ, πάλιν ἡττηθήσεσθε, χαὶ ἣν 
ἂν βουλεύσησθε βουλὴν, διασχεδάσει Κύριος, xol λό- 
γον ὃν ἐὰν λαλήσητε, οὐ μὴ ἐμμείνη ἐν ὑμῖν, ὅτι μεθ᾽ ᾿ 
ἡμῶν ὃ Θεός. ᾿Ἐπειδὴ πονηρὰ παρ᾽ αὐτοῖς ἦν βου-. 
λεύματα, xol προσεδόκων τὴν πόλιν αὐτὴν Ex βάθρων 
ἀνασπᾶσθαι, xal οὕτως οἴχαδε ἀπελεύσεσθαι, xol τὰ 
βουλεύματα αὐτῶν 6 προφήτης εἰς μέσον ἄγει, καί 
φησι" μέχρι τῶν ῥημάτων ἅπαντα στήσεται. Εἶτα 
ἐπειδὴ πράγματα ἀπήγγειλε φύσιν ἀνθρωπίνην ὅπερ- 
θαίνοντα, ἀξιόπιστον ποιῶν τὸν λόγον, ἐπὶ τὸ ἀξίωμα 


τοῦ χατορθοῦντος χαταφεύγει συνεχῶς, λέγων, Ὅτι ᾿ 
μεθ᾽ ἡμῶν 6 Θεὸς, καὶ ὅτι αὐτὸς ἅπαντα ταῦτα δια- 
σχεδάσει τὰ μηχανήματα. * Ὅτι αὐτῷ ἢ δόξα. 


nam naturam superantes, ut fide dignum sermo- 
nem exhibeat , ad. dignitatem praclare operantis 
frequenter confugitdicens, Quia nobiscum Deus, 
et quia hzc omnia machinamenta dissipabit. Quo- 
niam ipsi gloria. 


^ Μηχανήματα. Huc desiit Savilius, et asteriscos 
adjicit, quasi homilia sit mutila. Ac vere mutila vide- 


tur, ignoraturque, quorsum processerit Chrysostomus. 
; ign que, q P y 


MONITUM 
AD HOMILIAS IN OZIAM, 


SEU DE SERAPHINIS. 


Ad Homilias in Oziam hac notat Henricus Savilius , Tomo 8, in notis col. 722 : « Ex his quinque 
Orationibus in Oziam Catalogus Àugustanus, num. 30, 51, 32, 35, agnoscit quatuor, hoc est, demta 
quarta ceteras omnes. Et sunt proculdubio omnes γνήσιαι. Primam hanc bis editam. Rom emendavi- 
mus ex quatuor scriptis Codicibus, quorum primus fuit interpretis Erasmi, et nunc est in Bibliotheca 
Universitatis Oxoniensis : secundus ex Bibliotheca Collegii Novi Oxoniensis promtus :: tertius ex. Biblio- 
theca Universitatis Cantabrigiensis : quartus mihi a doctissimo Croshavio commodatus ; adhibitis etiam 
Q. Septimii Florentis Christiani, viri multis nominibus orbi Christiano noti, ingeniosis et doctis conje- 
cturis : nam libris Mss., ut videtur, prorsus destituebatur. Porro sciat lector in. omnibus fere illustrio- 
ribus bibliothecis Itali; et in Regia Lutetiz reperiri inter Chrysostomi Manuscripta librum inscriptum, 
Χρυσοστόμου ναργαρίται : qui codex nihil aliud continet, quam συναγωγὴν quamdam lectissimarum (ut 
ἰρϑὶ συναγωγεῖ visum est, non magni judicii viro, ut qui pleraque collegerit, inter sua margarita, sub- 
fusca acliventia) orationum Chrysostomi : quo in numero. sunt he quinque in Oziam, sex. contra Ju- 
dios, et alie ad 70, vel 80 numero; quas omnes suis locis representabimus. Quod monuisse opere 
pretium fuit, ne quis in illam συναγωγὴν incidens, aliquid novi se putet reperisse. » 

Hactenus Savilius, qui recte observat Homilias illas quatuor in Oziam in Catalogo Augustano, quem 
dedimus Tomo 1, p. 841, memoratas, esse primam, secundam, tertiam et quintam ; unde sequitur, 
quartam in ejus, qui δι illum jam olim concinnavit, exemplari non fuisse, aut saltem non ibi 
fuisse eodem positam ordine. Vereque exploratum est, hasce homilias non esse omnes 60 ordine, quo 
91 habitze sunt, positas. Prima enim cum secunda non cohzret, videturque dicta longo post secundam tem- 
pore; nempe quando, imperium tenente ignavo quodam et boni consilii experte principe, barbari inva- 


AD HOMILIAS ΓΝ OZIAM. 109 


serunt, exercitus Romanorum profligatus est, calamitates immissz sunt ; quae omnia recenset Chrysosto- 
mus num. 4. Hac porro in Arcadii imperium, quod ccpit anno 395, referenda videntur, ut animadver- 
tit etiam vir sagacissimus Tillemontius. Ad hac autem prima in Oziam quasi occasione quadam tantum 
in historiam Oziz et in Seraphinorum visionem incidit : ita ut secunda vel ex modo ordiendi, alio facta 
tempore aliaque occasione statim videatur. Certe prima diu postea, Arcadii nempe tempore, ut ex con- 
jectura statuitur, dicta fuerit. An vero Antiochiz, an Constantinopoli, non ita facile est divinare. 

Secunda Antiochie haud dubie habita est. Id quod ex iis, quz circa finem homilie ait, arguitur ; 
nempe se citius finem dicendi facere, ut loco cedat praceptori seu διδασχάλῳ , scilicet Flaviano Antio- 
chiz episcopo, quod et alibi passim factum deprehendimus. De anno autem non ita facile est vel ex 
conjectura dicere. Nam quod Tillemontius suspicatur, cum comparat Chrysostomus doctrinam suam re- 
centi vino, doctrinam autem Flaviani vino veteri, se hzc initio sacerdotii sui concionatum subindicare : 
illud certe vel ipso Tillemontii judicio levissimum est ; ejusdem generis est illud aliud indicium, inde 
sumtum, quod paulo post initium dicit se dignum habitum fuisse qui apud illos concionaretur, κατηξιώ- 
θημεν. Nam quid inde inferas, cum certum sit Chrysostomum non primo solum anno, sed etiam secun- 
do, tertio, aliisque, honori sibi haud dubie duxisse quod. coram tanta plebe, episcopo sape presente, 
concionaretur? Verum aliquam temporis notam, quam non animadvertit Tillemontius, inde sumere licet, 
quod num. 2 et 5, postquam dixerat Deum Abrahami nomini addidisse literam, ita ut qui ᾿Αδράμ. voca- 
batur, "A6oady. postea diceretur, ut unius literze additamento signum principatus ipsi daret; postea sub- 
junxerit : ἀλλὰ περὶ μὲν ὀνομάτων ἐν ἑτέρῳ χαιρῷ διηγήσομαι, sed de nominibus alio tempore disse- 
ram, quo significat se de mutatione nominum postea dictarum esse; id. quod abunde prestitit in qua- 
tuor Homiliis de Mutatione nominum, quas habes Tomo 5, ubi de mutatione. nominis Abraham agitur, 
p. 107, et 412, et Sermone. nono in Genesim, qui post secundam Homiliam de Mutatione nominum 
habitus est, ubi etiam de mutatione nominis Abrahz agitur p. 691. Certum itaque exploratumque ha- 
beo, hanc homiliam eodem anno habitam fuisse quo ille de Mutatione nominum dicte sunt, quo etiam 
Homiliz in Genesim sexaginta septem; Homilie item in Actorum inscriptionem, et alie quzdam, ut 
videas Przfatione in quartum Tomum, et in Monito ad Homilias in inscriptionem Actorum Tomo 3. 
Quis vero sit ille annus, nondum potui probabili conjectura assequi : hzec omnia in annum 388 conjici 
forte possent. 

Homilia tertia aliquanto tempore post. secundam habita est, Flavianusque episcopus post Chrysosto- 
mum concionatus est ; sed hic de Martyribus, Chrysostomus autem de Ozia et de Seraphinis, imo potius 
de superbia Ozie regis, quz ipsum pracipitem dedit. — 

Homilia quarta nullo modo posse creditur ad quinte seriem deduci; licet enim. circa medium de 
Ozia agatur, nihilest quod. suadere posse videatur hanc eodem tempore, eademque in urbe habitam 
fuisse. Imo vero non desunt qua subindicent hanc Constantinopoli fuisse dictam. Quamobrem jure is 
qui Catalogum operum Chrysostomi γνησίων jam olim concinnavit, hanc non in reliquarum serie posuit. 
Illum vide Catalogum Tom. 1, p. 841. Hoc autem me movet ut Constantinopoli editam conjiciam ; nam id 
quod. dicit σύγχλητον ἔχει καὶ ὑπάτους ἀριθμεῖν ἔχομεν, ὠνίων ἀφθονίαν, θέσεως ἐπιτηδειότητα, Senatum 
habet ( nempe urbs ), e£ consules numerare possumus, venalium copiam, situm commodum; quod 
Rom: urbem comparat ; quod eam dicit orbis metropolim; hzc nimirum omnia non video posse alteri 
quam Constantinopoli competere posse ; etsi Tillemontius, subdubitando tamen, hzc ad Antiochiam re- 
ferre conetur. Quapropter hanc extra seriem aliarum reponerem, si per manuscriptos Codices liceret, 
ubi hic ordout plurimum saltem observatur. Hzc porro homilia habita est cum sestus esset ingens, 
zstatis, ut credere est, tempore. 

Homilia igitur quinta tertiam ordine sequuta est, cum illaque convenit, non item cum quarta, quae 
alio tempore, alio ut videtur loco, pronuntiata fuit. Sexta autem homilia quintam nativo ordine se- 
quitur, et Antiochiz habita fuit. Haec porro sexta homilia dicta fuit paucis diebus ante Quadragesimam, 
anni fortasse 588 : qua de re non omnino constabit, donec quid indicii accesserit. 

Quinque priorum interpretatio est Erasmi, quam multis in locis emendavimus; sext est Frontonis 
Ducai. ; 


Isai. 6. 3. 


Chryso - 


$. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


2 HOMILIA 


In laudem eorum, qui comparuerunt in eccle- ^ 
sia, queeque moderatio sit servanda ἐπ diyi- 
nis laudibus. Item in illud, Vidi Dominum 
sedentem in solio excelso. 


1. Conspicio vos multo studio adnitentes, ut ad 
effectum perducatis, quz heri a nobis dicta sunt : 
eoque nunc haud gravate semen doctrina jacimus, 
quod. hinc bona spes alit animum nostrum. Nam et 
agricola, cum non sine labore quidem semina jecit, 
sed videt terram feracem segetemque proventu exu- 
berantem,superiorum laborum obliviscitur, atque 
ad. reliquum. opere conservationemque priorum 
lueri exspectatione excitatur, Verum hec agricul- 
tura quanto feracior quantoque lucrosior est? Nam 
illa quidem frugum sensibilium copiam adferens, 
corporibus reponit alimoniam : hec vero dum ser- 
monum jacit. doctrinam,spiritualiumque donorum 
abundantiam adfert, animi divitias recondit, ali- 
moniam quz nec consumi, nce vitiari potest, redi- 
tus qui neque pereunt, neque 2:yo corrumpuntur, 
sed arcana quadam οἱ ineffabili providentia conser- 
vantur, quorum usus fructus mente percipitur, Hic 
est meorum laborum proventus, hz sunt opes quas 
vestra caritati. recondimus, Has itaque cum con- 
sidero in vobis augescere, gaudeo semper, ut 


B 


C 


stomus de qui non frustra sementem jecerim, ut qui non in- 


concursu 


auditorum Càssum 


gaudet. 


labores pertulcrim, ut qui in frugiferam 
pinguemque terram, et ad fructificandup. ido- 
neam semen jeccrim. Unde igitur hoc lucrum fore. 
conjecto? unde perspicio sermones ad opus pro- p 
ficere? Nimirum ex hoc concursu, ex eo quod 
ecclesiam omnium matrem studiose occupatis, ex 
hac pernocte perpetuaque statione, ex co quod 
angelicorum ordinum stationem nnitantes sine ces- 
satione laudes et hymnos offertis Conditori. O mi- 
ra Christi dona! In supernis exercitus angelorum 
canunt gloriam : in terris homines in ecclesiis 
choros agentes ad illorum exemplum eadem ca- 
nunt laudis cantica. In supernis Seraphim ter 


à Hz homilie collaue sunt cum Codicibus Regiis 
1819, 1832, 1958, 1960, 1963, 1964, 4973, 2354, et 
Colbertinis 247, 4030, et 3055. 

b Aliquot Manuscripti τὰ τῆς διδασχαλίας χαταδάλλο- 
μὲν σπέρματα, χρησταῖς ἐντεῦθεν ταῖς ἐλπίσι τρερόμενοι. 
Hanc sequutus lectionem est Erasmus, Infra item. ali- 
quot. Mss. χαταδάλλη εὐροροῦσαν. 


^EHAINOX- 


Τῶν ἀπαντησάντων ἐν τῇ ἐχχλησίᾳ,, καὶ περὶ εὐτα- 
ξίας ἐν ταῖς δοξολογίαις. Καὶ εἰς τὸ, Εἶδον τὸν 
Κύριον καθήμενον ἐπὶ θρόνου ὁψηλοῦ χαὶ ἐπηρ- 
μένου. 


Πολλὴν ὁρῶ τὴν σπουδὴν ἐνδειχνυμένους ὑμᾶς εἰς 
ἔργον ἀγαγεῖν τὰ πρῴην ἡμῖν εἰρημένα. Διὰ τοῦτο 
τοίνυν ἀόχνως " τὰ τῆς διδασχαλίας κἀγὼ καταδάλλο- 
μαι σπέρματα, χρησταῖς ἐντεῦθεν ταῖς ἐλπίσι τρεφό-- 
μένος. Καὶ γὰρ 6 γεωργὸς, ὁπόταν πόνῳ μὲν τὰ 
σπέρματα χαταδάλῃ, εὐφοροῦσαν δὲ τὴν γῆν καὶ τὰ 
λήϊα χομῶντα θεάσηται, τῶν πρῴην ἐπιλανθάνεται - 
χόπων, καὶ πρὸς τὴν ἑξῆς ^ ἐργασίαν τε καὶ συντήρη- 
σιν τῷ προσδοχωμένῳ διανίσταται χέρδει. Καίτοι 
πόσον ποριμωτέρα xaX ἐπιχερδὴς αὕτη χαθέστἠχεν ἣ 
γεωργία ; ᾿Ἐχείνη μὲν γὰρ τῶν χαρπῶν τῶν αἰσθη- 
τῶν περιποιουμένη τὴν ἀφθονίαν, σώμασιν ἐναποτί- 
θεται τροφήν - αὕτη δὲ τὴν τῶν λόγων χαταύαλλο-- 
μένη διδασχαλίαν, xo τὰ τοῦ Πνεύματος πλεονάζουσα 
χαρίσματα, τὸν ψυχιχὸν ἐναποτίθεται πλοῦτον, τὴν 
ἀδαπάνητον xai ἀκήρατον τροφὴν τὴν μὴ διαλυομέ- 
γὴν, μηδὲ * φθειρομένην ἀκολουθίᾳ, ἀλλὰ ἀῤῥήτῳ 
τινὶ συντηρουμένην προνοίᾳ, χαὶ νοητὴν τὴν ἀπόλαυ- 
σιν ἔχουσαν. Αὕτη τῶν ἐμῶν πόνων ἣ ἐπιχαρπία, 
οὗτος ὃ ἐναποτιθέμενος τῇ ὑμῶν ἀγάπῃ πλοῦτος. 
Τοῦτον οὖν αὐξανόμενον ἐν ὑμῖν κατανοῶν, χαίρω 
διὰ παντὸς, ὡς μὴ εἰκῇ “ τὰ σπέρματα χαταδαλλόμε- 
νος, ὡς μὴ μάτην τοὺς πόνους ὑπομείνας, ὡς εἰς 
εὔφορον xai λιπαρὰν ἐπισπείρων γῆν; xo πρὸς xap- 
ποφορίαν ἐπιτηδείαν. Πόθεν οὖν τὸ τοιοῦτον χαταστο- 
χάζομαι κέρδος ; πόθεν sic ἔργον τοὺς λόγους προχό- 
πτοντας χατανοῦ ; Ἔχ τῆς παρούσης δηλονότι συν- 
δρομῆς, ἐχ τοῦ τὴν μητέρα πάντων τὴν ἐχχλησίαν 
μετὰ σπουδῆς ὑμᾶς χαταλαδεῖν, ἐκ τῆς παννύχου 


'ταύτης xal διηνεχοῦς στάσεως, ἐκ τοῦ τὴν ἀγγελιχὴν 


χοροστασίαν μιμουμένους ἀκατάπαυστον τῷ κχτίστη 
τὴν ὑμνολογίαν προσφέρειν. Ὦ τῶν τοῦ Χριστοῦ 
δωρημάτων. Ἄνω στρατιαὶ δοξολογοῦσιν ἀγγέλων * 
χάτω ἐν ἐχχλησίαις χοροστατοῦντες ἄνθρωποι τὴν 
αὐτὴν ἐχείνοις ἐχμιμοῦνται δοξολογίαν. Ἄνω τὰ Σε- 


» Alius ἐργασίαν τε καὶ ἐπιμέλειαν τῷ. Paulo post unus 
αὕτη γέγονεν ἣ γεωργία. 

* Quatuor διαρθειρομένην ἀχολουθίαν. Aii, pari ferme 
numero φθειρομένην ἀχολουθίᾳ. Quam postremam le- 
ctionem sinceriorem putat Boisius in notis Savilii, 

* Unus σπέρματα κατατιθέμενος. Paulo post alius xzi 
λαιχρὰν χατασπείρων" 


IN ILLUD, VID] DOMINUM, HOMIL. 1. 


ραφὶμ. τὸν τρισάγιον ὕμνον ἀναδοᾷ - κάτω τὸν αὐτὸν 
$ τῶν ἀνθρῴπων ἀναπέμπει πληθύς * χοινὴ τῶν ἐπου- 
pavo xol τῶν ἐπιγείων συγχροτεῖται πανήγυρις " 
μία εὐχαριστία, ἕν ἀγαλλίαμα, μία εὐφρόσυνος χο- 
ροστασία. Ταύτην γὰρ ἢ ἄφραστος τοῦ Δεσπότου 
συγχατάδασις ἐχρότησε, ταύτην τὸ Πνεῦμα συνέπλεξε 


τὸ ἅγιον, ταύτης f ἁρμονία τῶν φθόγγων " τῇ πατρικῇ 


εὐδοχίᾳ συνηρμόσθη - ἄνωθεν ἔχει τὴν τῶν μελῶν 
εὐρυθμίαν, xci ὑπὸ τῆς Γριάδος, καθάπερ ὑπὸ 
πλήχτρου τινὸς, κινουμένη; τὸ τερπνὸν καὶ μαχάριον 
ἐνηχεῖ μέλος, τὸ ἀγγελιχὸν ἄσμα, τὴν ἄληχτον 
συμφωνίαν. Τοῦτο τῆς ἐνταῦθα σπουδῆς τὸ πέρας, 
οὗτος ὃ τῆς συνελεύσεως ἡμῶν χαρπός. Διὰ τοῦτο 


χαίρω τὴν τοιαύτην καθορῶν εὐδοκίμησιν * χαίρω τὴν΄ 


ἐν ταῖς ψυχαῖς ὑμῶν εὐφροσύνην κατανοῶν, τὴν χα- 
ρὰν τὴν πνευματικὴν, τὴν χατὰ Θεὸν ἀγαλλίασιν. 
Οὐδὲν γὰρ οὕτω περιχαρῇ τὴν ἡμετέραν διατίθησι 
ζωὴν, ὡς ἢ ἐν ἐχχλησίᾳ θυμηδία. "Ev ἐχχλησίᾳ ἣ τῶν 
χαιρόντων συντηρεῖται χαρὰ, ἐν ἐκχλησίᾳ ἣ τῶν ἀθυ- 
μούντων εὐθυμία, ἐν ἐχχλησίᾳ ἣ τῶν λυπουμένων 
εὐφροσύνη, ἐν ἐχχλησίᾳ dj τῶν P χαταπονουμένων 
ἀναψυχὴ, ἐν ἐχχλησίᾳ ἢ τῶν χοπιώντων ἀνάπαυσις. 
Δεῦτε γὰρ, φησὶ, πρός με πάντες οἱ κοπιῶντες καὶ 
πεφορτισμένοι " χἀγὼ ἀναπαύσω ὑμᾶς. Τί ταύτης τῆς 
φωνῆς γένοιτ᾽ ἂν ποθεινότερον; τί τῆς κλήσεως ταύ-- 
τῆς ἡδύτερον; Πρὸς εὐωχίαν σε χαλεῖ “ ἐν ἐχχλησίᾳ 
σε χαλῶν 6 Δεσπότης, εἰς ἀνάπαυσιν ἀντὶ τῶν χόπων 
προτρέπεται, εἷς ἄνεσιν Ex τῶν ὀδυνηρῶν μετατίθησι, 
τὸ βάρος τῶν ἁμαρτημάτων χουφίζων * τρυφὴ τὴν 
ἀθυμίαν, xal εὐφροσύνη τὴν λύπην ἰᾶται. " Ὦ τῆς 
ἀφάτου κηδεμονίας, ὦ χλήσεως ἐπουρανίου. Σπεύσω- 
μὲν τοίνυν, ἀγαπητοὶ, αὐτὴν μὲν ἐπιτεινομένην ἐν- 
δείκνυσθαι τὴν σπουδὴν, μετὰ δὲ τῆς προσηχούσης 
εὐταξίας καὶ τοῦ πρέποντος σχοποῦ ταύτην “ ἀπο- 


πληροῦν." Καὶ γὰρ τὸν περὶ τούτου λόγον ὑμῖν σήμε-- 


gov χινῆσαι βούλομαι, φορτικὸν μὲν εἶναι δοκοῦντα, 
ἀνεπαχθὴ δὲ χαὶ ὠφέλιμον ὄντα τῇ ἀληθείᾳ. Οὕτω 
γὰρ καὶ φιλόστοργοι πατέρες ποιοῦσιν " οὐ μόνον τὰ 
πρὸς ὄλίγον χαροποιοῦντα, ἀλλὰ καὶ τὰ λυποῦντα 
παρεγγυῶνται τοῖς τέχνοις * καὶ o0 τὰ αὐτόθεν ἐνδει- 
χνύμενα τὴν ὠφέλειαν παραινοῦσιν αὐτοῖς, ἀλλὰ καὶ 
ὅσα δοχοῦσι μὲν εἶναι φορτιχὰ, σωτήρια δέ ἐστιν ἀπο- 
πληρούμενα, χαὶ ταῦτα μετὰ πολλῆς τῆς ἐπιμελείας 
διδάσχουσι, καὶ ἀσφαλῶς τὴν αὐτῶν ἀπαιτοῦσι GUV- 


^ Edit, τῇ πνευματικῇ εὐδοχίᾳ. Manuscripti fere omnes 
τῇ πατριχῇ, et sic legit Erasmus, eamque nos lectionem 
adojtamus, Certum quippe videtur Chrysostomum tres 
personas Trinitatis hic commemorare voluisse, ut ex 
serie liquet. Duo Mss. totum locum sic habent: τὸ 
πνεῦμα τὸ ἅγιον συνέπλεξε, ταύτην τὴν ἁρμονίαν τῶν φθόγ- 
γῶν ἣ πατριχὴ εὐδοχία συνήρμοσεν, ὥστε ἄνωθεν ἔχει. 
b Alii χχταπονουμένων παραμυθία, quod idem est : 


11: 


sanctum illum hymnum clamant : in terris eum- 
E dem hominum promit multitudo, communiterque 
tum ezlestium, tum terrestrium festivus conventus 
congregatur : una gratiarum actio, una exsultatio, 
gs una gaüdentis chorez statio. Hanc enim ineffabilis 
4 Domini sese ad nos demittentis bonitas constituit, 
bane Spiritus congregavit sanctus : hnjus vocum 
concentus paterno beneplacito congruit: e ccelis 
habet modulorum consonantiam, dum a Trinitate 
velut a plectro quopiam movetur, delectabile illud 
ac felix resonat melos, illam angelicam cantionem, 
illum desinere nescium concentum. Hic est studii 
presentis finis, hic conventus nostri fructus : eoque 
gaudeo talem conspiciens celebritatem : gaudeo 
dum animorum vestrorum latitiam considero,dum 
gaudium spirituale, dum secundum Deum exsul- 
tationem. Neque enim ulla res tantum adfert gau- 


Ecclesia. 


dii vite nostre, quantum hoc quod ex animo*tié — con- 


B gaudeatis in ecclesia congregati. In ecclesia gau- 
dentium conservatur gaudium, in ecclesia animo 
dejectorum est recreatio, in ecclesia dolentium est 
voluptas, in ecclesia defatigatorum respiratio, in 
ecclesia laborantium requies. J"enite enim,inquit, 


ventus laus, 


ad me omnes qui laboratis et onerati estis : et gau, ii. 
ego reficiam vos. Quid hac voce possit esse desi- 38: 


derabilius? quid hac invitatione jucundius? Ad' 


epulum te vocat qui in ecclesiam te vocat Domi- 
nus, ad requiem pro laboribus adhortatur, ad 
relaxationem a molestiis transfert,pondus peccato- 
rum allevans, deliciis animi molestiam; gaudio 
C meororem sanat. O ineffabilem curam! o voca- 
tionem celestem! Festinemus itaque, dilecti, ut 
eamdem summam alacritatem exhibeamus, et cum 
convenienti modestia, considerationeque decente 
hane consummemus. Etenim de hoc vobis hodier- 
num sermonem movere volo, in speciem quidem 
molestum, ceterum levem, vereque utilem. Sic 
enim et amantes liberorum patres faciunt : non 
solum ea quz ad breve tempus delectant, ve- 
rum etiam qui molestiam afferunt filiis adhi- 
bent; nec ea modo pracipiunt eis, qu statim 
ostendunt utilitatem, sed quecumque videntur 
D quidem esse molesta, salutaria tamen sunt, si 
perficiantur, et haec multa cura docent, diligen- 


Unus χαταπονου μένων εὐφροσύνη. 

* Duo Mss. ἐν ἐχχλησίᾳ b Δεσπότης. ln aliquibus σε 
post ἐχχλησίᾳ deest. Iufra legisse videtur Erasmus τρυρῇ 
et postea εὐφροσύνῃ; sed.eodem redit sententia, 

* Quidam à τῆς αὐτοῦ χηδεμονίας, οἱ sic legit Savilius. 
Ybid. quidam μὴ ἀποχάμωμεν τοίνυν, ἀγαπητοὶ , ἐπιτεινο-- 
μένην μὲν ἕνδειαν. 

* Alii ἀναπληροῦν. 


^ 


112 $. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


terque exigunt ab eis ut serventur, Atque hunc τήρησιν. Kal τοῦτον προτείνομεν τὸν λόγον, ἵνα μὴ 
sermonem producimus, ne praesentem laborem μάτην τὸν ἐνταῦθα χαταδαλλώμεθα πόνον, ἵνα μὴ 
frustra insumamus, ne sustinentes vigilie necessi- τὴν τῆς ἀγρυπνίας ὑπομένοντες ἀνάγχην, ἀνονήτως 
tatem inutiliter in pugilum certamine versemur, πυχτεύωμεν, ἵνα μὴ εἰς ἀέρα διαλυόμεναι αἵ φωναὶ 
ne voces in aerem dissolutz ad detrimentum so- ἐπὶ ζημίᾳ μᾶλλον ἐνηχοῖντο, x«i οὖχ ἐπὶ χέρδει. 
nent potius, quam ad lucrum. Neque enim nego- Οὐδὲ γὰρ ἔμπορος μακρὰς μὲν ἐμπορίας στελλόμενος, 
tiator e longinquo merces importans, vehementem πολλὴν δὲ τὴν τῶν πνευμάτων ἐμολὴν xo τὴν τῶν 
ventorum incursum undarumque exorientium pro- χυμάτων ἐπανάστασιν ὑπομένων, καταδέξοιτο ἂν εἰχὴ 
cellas sustinens, frustra et incassum susciperet χαὶ μάτην τοὺς τοιούτους ὑπομένειν ' χόπους - ἀλλὰ 
ejusmodi labores: verum ideo maria sulcat, et E διὰ τοῦτο καὶ πελάγη τέμνει, xad χινδύνων χατατολ- 
audax est adversus pericula, locaque locis com- — (4E, καὶ τόπους ix τόπων μεταμείδει, καὶ ἀύπνους 
mutat, totasque noctes ducit insomnes, ut nego- πάσας διατελεῖ νύχτας, ἵνα vk τῆς ἐμπορίας αὐτῷ 
tiatione ditescat. Quod si non contingat, sed cum 9) πλεονάζη. Ὡς εἴ γε τοῦτο μὴ προσῇ, ἀλλὰ σὺν τῷ 
lucro etiam sortis jacturam faciat, ne solvere ἃ χέρδὲει καὶ ἣ τῶν χεφαλαίων αὐτῷ ἐπιγένηται ζημία, 
quidem ancoram poterit, nec illa varia perferre οὐδὲ ἀπαίρειν ἔξεστιν αὐτῷ, οὐδὲ τοὺς πολυπλόκους 
discrimina. ἐχείνους ὑπομένειν χινδύνους. 

2. Hoc itaque scientes, cum decente circum- Τοῦτο τοίνυν εἰδότες, μετὰ τῆς προσηχούσης εὐλα- 
spectione.huc accedamus, ne pro peccatorum re- — 6slac ἐνταῦθα παραγινώμεθα, ὅπως μὴ ἀντὶ ἅμαρτη- 
missione etiam accessionem peccatis adjuuctam μάτων ἀφέσεως προσθήχην τούτων ποιησάμενοι, 
domum referamus. Quid autem est quod qua- “οἴκαδε πορευσώμεθα. "TÉ δέ ἐστι τὸ ζητούμενον xol 
ritur, quodque a nobis reposcitur? Ut dum di- ὃ παρ᾽ ἡμῶν ἀπαιτεῖται; Τὸ τοὺς θείους ἀναπέμπον- 
vinos hymnos emittimus, multo tremore con- τας ὕμνους, φόδῳ πολλῷ συνεσταλμένους, xal εὖλα- 
tracti, multaque religione ornati, ita demum ὄείᾳ xexosjenpévouc , οὕτω προσφέρειν τούτους. Καὶ 
eos offeramus. Nam sunt quidam inter eos qui Β γάρ εἰσί τινες τῶν ἐνταῦθα, oc οὐδὲ τὴν ὑμετέραν 
hic adsunt, quos ne vestre quidem caritati ar- ἀγάπην ἀγνοεῖν οἶμαι, οἵτινες xarappovoüvieg μὲν 
bDitror esse ignotos, qui contemnentes Deum, ac τοῦ Θεοῦ, τὰ δὲ τοῦ Πνεύματος λόγια ὡς xowk 
Spiritus eloquia pro vulgaribus ac profanis ducen- ἡγούμενοι, φωνὰς ἀτάχτους ἀφιᾶσι, xol τῶν μαινο- 
tes, incompositas voces emittunt , nihiloque me- μένων οὐδὲν ἄμεινον διάχεινται, ὅλῳ τῷ σώματι δο- 

Quorum- lius se gerunt, quam lymphati, toto corpore tu- γούμενοι xal περιφερόμενοι, καὶ ἀλλότρια τῆς πνευ-- 
dam incom* gu]tuantes ac circumacti, moresque pra» se feren- ματιχῆς χαταστάσεως ἐπιδειχνύμενοι τὰ ἤθη. Ἄθλιε 
Loc E. S: tes a spirituali statione alienos. Miser et infelix | καὶ ταλαίπωρε, δέον σε δεδοικότα xal τρέμοντα τὴν 
clesia. oportebat te cum tremore ac reverentia angelicam ἀγγελικὴν δοξολογίαν ἐχπέμπειν, φόξῳ v τὴν ἐξομο- 

glorificationem emittere, cumque terrore confes-.Aóynsw τῷ χτίστῃ ποιεῖσθαι, xal διὰ ταύτης συγγνώ- 
sionem reddere Conditori, ac per hanc delicto- μὴν τῶν ἐπταισμένων αἰτεῖσθαι " σὺ δὲ τὰ μίμων xol 
rum veniam postulare:tu vero. mimorum. et € ὀρχηστῶν ἐνταῦθα P παράγεις, ἀτάχτως μὲν τὰς χεῖ- 
saltatorum mores huc inducis, dum indecenter βρᾶς ἐπανατείνων᾽, xà τοῖς ποσὶν ἐφαλλόμενος, καὶ 
manus jactas, pedibus subsultas, totoque circum- ὅλῳ περολώμανος PP ΘΟΡΝΜΕῸΣ Καὶ Ts οὐ δέδοικας, 
ageris corpore. Et qui fit, ut non metuas, neque οὐδὲ queres omm χατατολμῶν λογίων ; Οὐχ ἐν- 
horrescas haec audens adversus talia eloquia? Non — vote, ὅτι PAM GE ἐνταῦθα παρεστο, ὃ Δεσπό- 
cogitas ipsum hic invisibiliter adesse Dominum, τῆς; M ἐχάστου “τὴν An METER xal τὰν 
qui uniuscujusque motum metitur, et conscientiae συνειδὸς ἐξετάζει; οὐχ ἐννοεῖς, ὅτι ἄγγελοι ταύτῃ τῇ 
rationem habet? non cogitas angelos huicstupende Φριχτῇ παρίστανται τραπέζῃ dcs φόδῳ ταύτην περι- 
assistere mense, cumque. reverentia hanc circum- ἔπουσιν ; Ἀλλὰ σὺ ταῦτα οὐ κατανοεῖς, ἐπειδὴ ὑπὸ 
vallare? Verum τὰ ἰδία non cogitas, quoniam ea τῶν ἐν τοῖς θεάτροις ἀχουσμάτων τε καὶ θεαμάτων 
qua in theatris audiuntur, queque spectantur, D τὸν νοῦν * συνεσχοτίσθης, x«l διὰ τοῦτο τὰ ἐχεῖσε 


f Alii χόπους. πῶς γάρ; ὃς διὰ τοῦτο. Paulo post duo b Unus εἰσάγεις. Alius παρεισάγεις, quee postrema le- 
Mss. ἀῦπνος. Editi ἀὐπνους. Utraque lectio quadrat. Unus — ctio non spernenda videtur. : 
ibidem ἀύπνους πολλὰς διατελεῖ. Paulo post quidam ὡς - Alius τὴν χίνησιν διαμετρεῖ» xa τὸ συνειδὸς λογοθετεῖ. 
εἴγε τοῦτο μὴ συμθῆ. Infra unus οὐδὲ ἀπαίρειν ἔξεσται 3 Alii ἐσκοτίσθης. Hic exagitat eos qui theatra et Cir- 


λοιπὸν αὐτοῦ cum frequentabant : bene multi autem Antiochiz erant 
a Alius οἴκαδε ἐπανέλθωμεν. τί οὖν ἔστι τὸ twr. Paulo — quos perpetuo insectatur Chrysostomus. Paulo post 


post alii οὕτω προρέρειν τούτους. unus ταῖς ἀσήμοις φωναῖς. 


IN ILLUD, VIDI DOMINUM, HOMIL. 1. 


πραττόμενα τοῖς τῆς ἐχχλησίας ἀναφύρεις τύποις" 
διὰ τοῦτο ταῖς ἀσήμοις χραυγαῖς τὸ τῆς ψυχῆς ἄτα- 
χτον δημοσιεύεις. Πῶς οὖν συγγνώμην ἐξαιτήσῃ τῶν 
οἰκείων ἁμαρτημάτων; πῶς eic οἶχτον ἐπισπάση τὸν 
Δεσπότην, οὕτω χαταπεφρονημένως τὴν δέησιν προ- 
τεινόμενος; ᾿Ελέησόν με, ὃ Θεὸς, λέγεις, xol τοῦ 
ἐλέους ἀλλότριον τὸ ἦθος ἐπιδείκνυσαι. Σῶσόν με, 
βοᾷς, καὶ ξένον τῆς σωτηρίας τὸ σχῆμα διατυποῖς. 
Τί συντείνουσι πρὸς ἱκεσίαν χεῖρες ἐπὶ μετεωρισμῷ 
συνεχῶς ἐπαιρόμεναι xoi ἀτάχτως περιφερόμεναι, 
χραυγή τε σφοδρὰ, χαὶ τῇ βιαίᾳ τοῦ πνεύματος ὠθή- 
σει τὸ ἄσημον ἔχουσα; Οὐχὶ τὰ μὲν αὐτῶν τῶν ἐν 
ταῖς τριόδοις ἑταιριζομένων γυναιχῶν, τὰ δὲ τῶν ἐν 
τοῖς θεάτροις φωνούντων ἐστὶν ἔργα; Πῶς οὖν τολμᾶς 
τὴ ἀγγελικῇ ταύτῃ δοξολογίᾳ τὰ τῶν δαιμόνων ἀνα- 
μιγνύειν παίγνια; πῶς δὲ οὖχ αἰδῇ ταύτην τὴν φω- 
γὴν, ἣν “ἐχεῖ ἐχφέρεις, Δουλεύσατε τῷ Κυρίῳ ἐν 
φόδῳ, λέγων, καὶ ἀγαλλιᾶσθε αὐτῷ ἐν τρόμῳ; 'Γοῦτό 
ἐστιν, ἐν φόδῳ δουλεύειν, τὸ διαχεχύσθαι τε χαὶ δια- 
τείνεσθαι, καὶ μηδὲ σεαυτὸν ἐπίστασθαι περὶ τίνων 
διαλέγῃ τῇ ἀτάκτῳ τῆς φωνῆς ἐνηχήσει; Τοῦτο χα- 
ταφρονήσεώς ἐστιν, οὐ φόδου, ἀλαζονείας, οὐ ταπει-- 
γώσεως * τοῦτο παιζόντων μᾶλλον, * ἢ δοξολογούντων. 
Τί οὖν ἐστι τὸ δουλεύειν τῷ Κυρίῳ ἐν 9060; Τὸ πᾶ- 
σαν ἐντολὴν ἀποπληροῦντας φόδῳ χαὶ συστολῇ ταύ- 
τὴν κατεργάζεσθαι, τὸ συντετριμμένῃ χαρδίᾳ xal 
τεταπεινωμένῳ vot τὰς ἱκεσίας P προδάλλεσθαι. Kol 
οὗ μόνον δουλεύειν ἐν φόδῳ, ἀλλὰ χαὶ ἀγαλλιᾶσθαι ἐν 
τρόμῳ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον διὰ τοῦ προφήτου παρα- 
χελεύεται. ᾿Ἔπειδὴ γὰρ ἣ τῆς ἐντολῆς πλήρωσις χα- 
ρὰν εἴωθεν ἐμποιεῖν τῷ τὴν ἀρετὴν ἀσχοῦντι, καὶ 
ταύτην, φησὶ, τρόμῳ χαὶ δέει “ ποιεῖσθαι προσήχει, 
ἵνα μὴ τῇ ἀφοδίᾳ συγχεόμενοι, τούς τε πόνους ζημιω- 
θῶμεν, xa τὸν Θεὸν παροξύνωμεν. Πῶς δὲ ἔσται, 
φησὶν, ἀγάλλεσθαι ἐν τρόμῳ; Καὶ γὰρ οὐδὲ δυνατὸν 
χατὰ ταὐτὸν τὰ δύο συμῥαίνειν, πολλῆς οὔσης τῆς 
μεταξὺ αὐτῶν διαφορᾶς. Χαρὰ γάρ ἐστι χαταθυμίων 
πλήρωσις, καὶ ἡδέων ἀπόλαυσις, xo ἀνιαρῶν λήθη " 
φόθος δὲ ἐλπιζομένων καχῶν ἐπίτασις, ἐπὶ χατεγνω- 
σμένῳ συνιστάμενος συνειδότι. Πῶς οὖν ἔστιν ἀγάλ-: 
λεσθαι ἐν φόδῳ, καὶ oy, ἁπλῶς ἐν φόδῳ, ἀλλ᾽ ἐν 
τρόμῳ, ὅπερ ἐπίτασίς ἐστι τοῦ φόδου, καὶ πολλῆς 
ἀγωνίας σημεῖον; πῶς δὲ, φησὶ, τοῦτο γενήσεται; 
Αὐτά σε τὰ Σεραφὶμ. διδάσχουσιν, ἔργῳ τὴν τοιαύτην 
ἀποπληροῦντα διαχονίαν. Καὶ γὰρ ἐχεῖνα τῆς ἀφάτου 
δόξης ἀπολαύοντα τοῦ χτίστου, χαὶ τὸ ἀμιήχανον ἐνο- 


* ἐχεῖ deest in quinque sexve Manuscriptis. Certe an 
expungi debeat dubito, nec tamen audco, quia in Edi- 
tis et in aliquot Mss. fertur, et utcumque ferri potest. 

^ Unus à Savilio in margine allatus ἣ ἐξομολογουμέ- 
voy. 

b Unus προτρέπεσθαι. 


115 


mentem tuam obscurarunt : et ideo quze illic gerun- 
tur in ecclesie ritus inducis : ideo clamoribus 
nihil certi significantibus animum incompositum 
evulgas. Qnomodo ergo veniam postulabis tuorum 
delictorum? quómodo ad misericordiam Domi- 
num inflectes, qui usque adeo contemtim offeras 
precationem? Miserere mei , Deus, inquis, ac 
mores a misericordia alienos declaras. Clamas, 
Serva me, et corporis speciem a salute alienam ex- 
E primis. Quid ad supplicandum conferunt manus, 
qua semper in sublime jactantur, et indecore cir- 
cumaguntur, quid clamor vehemens, qui cum vio- 
lento spiritus impulsu strepitum habet nihil certi 
declarantem? Annon ista quidem partim mulierum 
in triviis meretriciam artem exercentium, partim 
vero eorum,qui in theatris vociferantur sunt opera? 
98 Quomodo igitur audes angelorum Deum glorifi- 
A cantum hymnis demonum admiscere ludicra? 
quomodo autem non revereris hanc vocem, quain 


illic profers, Servite Domino in timore, et ex- p541.5. i1. 


sultate ei cum tremore ? Hoccine est cum tre- 
more servire, sic diffundi distendique, ut nec 
ipse scias, quz loquaris incomposito vocis boatu ? 
Istud vero contemtus est, non timoris ; arrogantiz,, 
non humilitatis ; istud ludentium est potius, quam 
divinas laudes celebrantium. Quid ergo servire 
Domino in timore? Cum omne preceptum perfe- 
cerimus, cum tremore et metu hanc confessionem 
facere, corde contrito menteque submissa preces 
offerre. Nec solum servire in timore, verum etiam 
exsultare cum tremore Spiritus sanctus per pro- 
phetam jubet. Nam quoniam przcepti exsequutio 
gaudium gignere solet in animo virtutem exer- 
centis, et hanc, inquit, confessionem cum tremo- 
re facere convenit, ne si deposito metu confun- 
damur ac dissolvamur, simul et laborunr jactu- 
ram faciamus, et Deum in nos provocemus. Sed 
quomodo , inquis, fieri potest, ut quis exsultet 
cum tremore? Nam impossibile est simul hzc 
duo accidere, cum inter hiec plurima sit differen- 
tia. Gaudium enim est eorum, quz desiderat ani- 
mus, expletio , rerumque jucundarum fruitio , ac 
molestarum oblivio; metus autem exspectatorum 
malorum incursus, oriens adversus condemnatam 
conscientiam. Quomodo igitur licet exsultare 
cum timore, nec simpliciter cum timore, sed etiam 


Β 


c 


e Ποιεῖσθαι προτρέπει. Sic duo Mss. Infra quidam ἀγαλ- 
λιᾶσθαι ἐν τρόμῳ, eL infra item 22122021 ἐν φόθῳ, et sic 
legitur in versu secundi Psalmi supra allato; sed utra- 
que lectio quadrat, potuitque Chrysostomus 2722J:z- 
σθαι mutare in ἀγάλλεσθαι, quod idipsum est; idque 
etiam in more habet. 


114 


cum tremore, qui est timoris vehementia, et im- 
modice cujusdam anxietatis signum? quomodo 
igitur, inquis, hoc fiet? Ipsa te Seraphim docent, 
qua re ipsa tali ministerio funguntur. Nam illa 
ineffabili gloria Conditoris fruuntur, dum incom- 
prehensibilem ejus pulchritudinem | contemplan- 
tur : non dico illam ut est natura ( hec'enim in- 
cogitabilis est, nec spectari potést, nec figura 
exprimi , absurdumque est sic de illa opinari); 
sed quantum concessum est, quantum ex illo splen- 
dore possunt illustrari. Quoniam enim assidue 
famulantur in circuitu solii regalis, in jugi gaudio 
perseverant, in. sempiterna delectatione, in ex- 


8$. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


πτριζόμενα κάλλος" o0 λέγω αὐτὸ ἐχεῖνο, ὅπερ ἐστὶ 


D τῇ φύσει ( ἀκατανόητον γὰρ τοῦτο, xal ἀθεώρητον, 


Ε 


sultatione finem non habitura, gaudentia, sal- : 


tantia, citra ullum silentium gloriam canentia. 


— Fruitio Nam stare in conspectu majestatis illius , deque 


visionis di- 


ving, 


Isai, 6. 3. 


Isai. 6. 2, 


splendore illinc. refulgente illuminari, hoc illis 
est gaudium, hoc illis est exsultatio, hoc volu- 
ptas, hoc denique gloria. Fortassis sensistis ali- 
quid voluptatis, et cupiditas quzdam illius glorize 
vos cepit. 

$. At si velitis adhortantem audire, presen- 
temque gloriz divine celebrationem religiose pera- 
gere, non destituet vos hujusmodi gaudium, siqui- 
dem ipse est ille Dominus, qui et in celis et in 
terris glorificatur; Pleni sunt enim celi et terra 
gloria ejus. Quomodo fit igitur, ut illa Seraphim, 
cum ejusmodi voluptate fruantur, hanc cum ti- 
more misceant? Audi quid dicit propheta : di 
Dominum sedentem in solio excelso et elevato. 
Quam ob causam cum dixisset Excelsum , adjecit , 
Elevatum? annon satis erat per celsitudinem rem 
totam significare , declarareque dignitatis eminen- 
tiam? quare ergo addidit. elevatum? Ut. sedem 
incomprehensibilem demonstraret. Quandoquidem 
apud nos quod excelsum est, cogitationem quam- 
dam praebet comparationis ad ea quz humilia sunt 
ac submissiora : veluti excelsi sunt montes cam- 
pestribus et planitiei comparati : excelsum item 
cxlum ab omnibus terrenis altitudine remotum ; 
ceterum hac sublimitas et altitudo solius est il- 
lius naturz. incomprehensibilis, quam neque co- 
gitatione concipere, neque verbis eloqui quis- 
quam potest,eoque dicit: idi Dominum seden- 
tem in. solio excelso et elevato. Sed quid pre- 
terea vidisti, o propheta? quid circa illum spc- 
ctasti? Et Seraphim stabant, inquit, in circuitu 
ejus. Quid faciebant et quid dicebant, qua fidu- 
cia fruebantur? Fiducia quidem, inquit , nulla , 


99 


καὶ ἀσχημάτιστον, χαὶ ἄτοπόν ἐστι τὸ οὕτω περὶ 
αὐτοῦ ὑπολαμθάνειν ), ἀλλ᾽ ὅσον ἐγχωροῦσιν,, ὅσον 
ὑπὸ τῆς ἀχτῖνος ἐχείνης ἰσχύουσι καταλάμπεσθαι. 
Ἐπειδὴ γὰρ διηνεχῶς λειτουργοῦσι χύχλῳ τοῦ βασι-- 
λικοῦ θρόνου, ἐν διηνεχεῖ χαρᾷ διατελοῦσιν, ἐν ἀϊδίῳ 
εὐφροσύνη; ἐν ἀγαλλιάσει ἀχαταπαύστῳ,, χαίροντα, 
σχιρτῶντα., ἀσιγήτως δοξολογοῦντα. "TO γὰρ ἐνώπιον 
ἑστάναι τῆς δόξης ἐχείνης, χαὶ ἀπὸ τῆς ἐξ αὐτῆς 
ἃ ἀπαστραπτούσης χαταφωτίζεσθαι αἴγλης . τοῦτο 
αὐτοῖς xol χαρὰ, τοῦτο xal ἀγαλλίασις, τοῦτο xal 
εὐφροσύνη, τοῦτο xal δόξα. Τάχα τι πρὸς ἥδονὴν 
ἐπάθετε, xol ἐν ἐπιθυμίᾳ τῆς δόξης ἐχείνης γεγόνατε. 


Ἀλλ᾽ εἴ γε βουληθείητε παραινοῦντος ἀχοῦσαι, χαὶ 
μετ᾽ εὐλαδείας τὴν παροῦσαν δοξολογίαν ποιεῖσθαι, 
οὖχ ἀπολειφθήσεσθε τῆς τοιαύτης χαρᾶς" αὐτὸς γάρ 
ἐστιν ἐχεῖνος ὁ Δεσπότης, ὃ xo ἐν οὐρανοῖς, xal ἐπὶ 


γῆς δοξαζόμενος - Πλήρης γὰρ ὃ οὐρανὸς, φησὶ, xal 
ἣ γὴ τῆς δόξης αὐτοῦ. Πῶς οὖν ἐχεῖνα τῆς τοσαύτης 
εὐφροσύνης ἀπολαύοντα, φόδῳ ταύτην ἀναμιγνύου - 


σιν ; Ἄχουσον τί φησιν ὃ προφήτης" Εἶδον τὸν Κύριον 


χαθήμενον ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ x«l ἐπηρμένου. Τίνος 
ἕνεχεν τὸ ὑψηλὸν εἰπὼν, χαὶ τὸ ἐπηρμένον προσέθηκε ; 


μὴ γὰρ οὐκ ἤρχει διὰ τοῦ ὑψηλοῦ " τὸ πᾶν σημᾶναι 
τοῦ πράγματος, καὶ δεῖξαι τὸ τῆς ἀξίας ὑπερανεστη- 
χός; διὰ τί οὖν τὸ ἐπηρμένον ἐπήγαγεν; Ἵνα τὸ τῆς 
καθέδρας ἀκατάληπτον ἐνδείξηται. ᾿Επειδὴ γὰρ παρ᾽ 
ἡμῖν τὸ ὑψηλὸν ἔννοιάν τινα παρέχεται συγχρίσεως 
πρὸς τὰ χαμαίζηλά τε καὶ ταπεινότερα- οἷον, ὑψηλὰ 
μὲν τὰ ὄρη πρὸς τὰς πεδιάδας xal τὰ χοῖλα τῆς γῆς, 
ψηλὸς δὲ 6 οὐρανὸς ὃ πάντων ὑπεραρθεὶς τῶν γηΐνων" 
τὸ δὲ ἐπηρμένον xol ἐξηρμένον μόνης ἐστὶν ἐχείνης 
τῆς ἀχαταλήπτου φύσεως, ἣν μήτε ἐννοῆσαι, ws 
ἑρμηνεῦσαί ἐστι δυνατόν " διὰ τοῦτό φησιν * Εἶδον τὸν 
Κύριον χαθήμενον ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ χαὶ ἐπηρμένου. 
Καὶ τί ἕτερον εἶδες, ὦ προφῆτα ; τί περὶ αὐτὸν ἐθεά- 
σω; Καὶ τὰ Σεραφὶμ εἱστήχεισαν, φησὶ, χύχλῳ αὖ- 
τοῦ. Τί ποιοῦντα, καὶ τί λέγοντα ; ποίας παῤῥησίας 
ἀπολαύοντα: Παῤῥησίας μὲν, φησὶν, οὐδεμιᾶς, φόδου 
δὲ xol χαταπλήξεως γέμοντα, xol δι᾽ αὐτοῦ τοῦ σχή- 
ματος τὸ ἄφατον ἐπιδεικνύμενα τοῦ δέους. Ταῖς γὰρ 


verum timoris ac stuporis erant plena, ipsa etiam € δυσὶ πτέρυξι χατεκάλυπτον τὰ πρόσωπα , ὁμοῦ μὲν 


3 Aliquot Mss. ἀστραπτούσης. 


ἃ Unus τὸ πᾶν ἐπισημᾶναι. 


IN ILLUD, VIDI DOMINUM, HOMIL. I. 11 


ἀποτειχίζοντα τὴν ἐκπεμπομένην ἀχτῖνα τοῦ Üpóvou, 


διὰ τὸ μὴ δύνασθαι φέρειν τὴν " ἄστεχτον αὐτῆς δόξαν, 
ὁμοῦ δὲ xai τὴν οἰχείαν εὐλάδειαν ὑποφαίνοντα., ἣν 
ἔχουσι πρὸς τὸν Δεσπότην. Τοιαύτῃ χαρᾷ χαίρουσιν 
ἐχεῖνα, τοιαύτῃ εὐφροσύνῃ ἀγάλλονται, καὶ οὐ μόνον 
τὰ πρόσωπα χαλύπτουσιν, ἀλλὰ χαὶ τοὺς πόδας. 
* Τίνος ἕνεχεν τοῦτο ποιοῦσι; Τὰς μὲν γὰρ ὄψεις εἰ- 
χότως διὰ τὸ φοδερὸν τοῦ θεάματος, xol τὸ μὴ δύ- 
νασθαι ἀντοφθαλμεῖν τῇ ἀπροσίτῳ δόξῃ" τοὺς πόδας 
δὲ διὰ τί συγχαλύπτουσι ; Καὶ ἐδουλόμτην μὲν δμῖν 
τοῦτο καταλιπεῖν, ἃ ὥστε πονεῖν ὑμᾶς περὶ τὴν αὐτοῦ 
λύσιν, καὶ ἐγρηγορέναι πρὸς τὴν τῶν πνευματιχῶν 
ἔρευναν * ἵνα δὲ μὴ ἀσχολουμένην τὴν ὅμετέραν διά- 
γοιαν εἰς τὴν αὐτοῦ ζήτησιν καταλιπὼν, ἀμελεῖν τῆς 
παραινέσεως παρασχευάσω,, ἀναγκαῖον αὐτὸ ἐπιλύ- 
σασθαι. Διὰ τί οὖν τοὺς πόδας χαταχαλύπτουσιν ; 
“ Ἄπληστον τὴν πρὸς τὸν χτίστην εὐλάξειαν ἐνδεί- 
χνυσθαι σπεύδουσι, πολλὴν τὴν ἀγωνίαν xod. διὰ τοῦ 
σχήματος, xaX διὰ τῆς φωνῆς, καὶ διὰ τῆς ὄψεως, καὶ 
δι’ αὐτῆς τῆς στάσεως πειρώμενα δειχνύναι. ᾿Ἐπειδή 
γε καὶ οὕτω τοῦ ἐπιθυμουμένου χαὶ τοῦ προσήχοντος 
ἀποτυγχάνουσι, τῷ συγχαλύπτεσθαι πανταχόθεν τὸ 
ἐλλεῖπον περικρύπτουσιν. Ἄρα ἐνοήσατε τὸ εἰρημένον, 
ἢ πάλιν ἀναλαδεῖν αὐτὸ δίκαιον ; Ἀλλ᾽ ἵνα σαφέστε- 


5 


specie. metum ineffabilem declarantia. Duabus 
enim alis velabant faciem, simul excludentia ra- 
dium e solio prodeuntem, eo quod ferre non pos- 
sent immensam illius gloriam, simul autem ct 
suam religionem ac reverentiam significantia, 
quam habent erga Dominum. Tali: gaudio gau- 
dent illa,tali letitia exsultant, nec. solum facies 
velant, verurn et pedes. Quamobrem hoc faciunt? 
Facies quidem merito velant propter metuendum 
spectaculum, quodque non possint inaccessam glo- 
D riam obtueri: verum pedes quare simul velant? 
Ac volebam quidem vobis hoc relinquere, ut ipsi 
circa hujus rei solutionem laboraretis, circaque 
spiritualium rerum vestigationem vigilaretis : cze- 
terum ne vestram cogitationem circa hujus inqui- 
sitionem intentam relinquens, id efficiam ut admo- 
nitionem negligatis, necesse est ut hoc obiter sol- 
vam.Quareigitur pedes velant? Inexplicabilem erga 
Conditorem reverentiam exhibere student, multam- 
que anxietatem tum ipso habitu, tum voce, tum 
aspectu, denique ipsa statione. Quoniam igitur id 
E quod desiderant quodque conveniebat non asse- 
quuntur, occultant idcirco undique defectum dum 
se circumtegunt. Utrum intelligitis, quod dictum 


ρον τοῦτο γένηται; £x τῶν παρ᾽ ἡμῖν παραδειγμάτων; oo Sb, an operze pretium est nt idem denuo repetam ἢ 


φανερὸν αὐτὸ ποιῆσαι πειράσομαι. Παρίσταταί τις τῷ 
ἐπιγείῳ βασιλεῖ, διὰ πάντων μηχανᾶται, ὥστε πολ- 
λὴν τὴν πρὸς αὐτὸν εὐλάδειαν ἐπιδείξασθαι, ἵνα διὰ 
τούτου πλείονα τὴν ἐξ αὐτοῦ ἐπισπάσηται εὔνοιαν. 
Τούτου χάριν καὶ διὰ τοῦ τῆς χεφαλῆς σχήματος, καὶ 
διὰ τῆς φωνῆς, καὶ διὰ τοῦ δεσμοῦ τῶν χειρῶν, καὶ 
τῆς τῶν ποδῶν συζεύξεως, καὶ τῆς συστολῆς τοῦ ὅλου 
σώματος τὴν τοιαύτην εὐλάδειαν ἐπιτηδεύει. Τοῦτο 
xa ἐπὶ τῶν ἀσωμάτων ἐχείνων γίνεται δυνάμεων. 
Πολλὴν γὰρ ἔχοντα τῆς πρὸς τὸν χτίστην εὐλαθείας 
τὴν ἐπιθυμίαν, xal ταύτην πανταχόθεν μηχανώμενα 
περιποιεῖσθαι, εἶτα τῆς ἐφέσεως ἀποτυγχάνοντα, τὸ 
ὑστεροῦν τῆς ἐπιθυμίας τῷ καλύμματι ἐπιχρύπτουσι. 
Διὰ τοῦτο τοίνυν τάς τε ὄψεις χαὶ τοὺς πόδας κατα- 
χαλύπτεσθαι λέγονται. Εἰ χαὶ ἄλλη τίς ἐστι μυστι- 
χωτέρα θεωρία 4j περὶ τούτου θεωρουμένη * oby ὅτι 

xai πρόσωπα ἔχουσιν ( ἀσώματα γάρ ἐστιν, 


ὥσπερ xai τὸ Θεῖον ), ἀλλ᾽ ἵνα διὰ τούτων 6 λόγος 


x ἄστεχτον, intolerandam, que ferri vel sustineri ne- 
quit, a στέγω, quod szpe significat apud Chrysostomum, 

erre, tolerare, 

* Alii τίνος; δὲ ἕνεχεν. 

4 Unus ὥττε πεῖσαι χαὶ ὑμᾶ:. 

* Reg. 1832 : πολλὴν τὴν πρὸς τὸν χτίστην εὐλάθειαν 
ἔχουσιν, ἄφατον τὴν ἔχπληξιν. ταῦτα χαὶ διὰ τοῦ σχήματος... 
πειρῶνται δειχνύναι. ἐπεὶ οὖν χαὶ οὕτω τοῦ προσήχοντος ἀπο- 
τυγχάνουσι. διὰ τοῦ συγκαλύπτεσθαι πανταχόθεν τὸ ἐλλεῖπον 
πληροῦσιν. ὥρα... δίχαιον ἔμοιγε δοχεί. οὐχοῦν ἐχ τῶν παρ᾽ 


A Age, ut hoc faciam dilucidius, ex rerum nostra- 
rum exemplis manifestum. faccre conabor. Assi- 
stit aliquis terreno regi omnibusque modis moli- 
tur, ut quamplurimam erga illum reverentiam 
exhibeat, quo per hoc majorem illius erga se con- 
ciliet benevolentiam. Cujus gratia specie capitis, 
ipsa voce, ipsamanuum compositione, ipsa pedum 
conjunctione, totiusque corporis contractione ta- 
lem reverentiam conatur ostendere. Hoc et ab il- 
lis incorporeis virtutibus obseryatur. Cum enim 

B plurimam habeant erga Conditorem reverentiam, 
et hanc undique conantur prestare : deinde quo- 
niam non assequuntur quod expetunt, quod cu- 
piditati deest, hoc. velo' obtegunt. Hanc ob cau- 
sam igitur facies ac pedes tegere dicuntur. Quam- 
quam est et alia quzedam magis mystica speculatio 
qua circa hoc consideratur, non quod pedes ac 
facies habeant ( sunt enim incorporea, quemad- 


ἡμῖν παραδειγμάτων φέρε ποιήσω αὐτὸ φανερόν. εἰπὲ δή μοι, 
à παρεστὼς βασιλεῖ, οὐχὶ διὰ πάντων μηχανᾶται πολλὴν τὴν 
πρὸς αὐτὸν εὐλάδειαν ἐπιδείκνυσθαι; εὔδηλον ὅτι. ἵνα γὰρ 
πλείονα. Et sic fere ubique hic unus Codex, ita ut si 
vellem omnia afferre lectionum discrimina, fere tota 
homilia ad verbum exscribenda esset. A Morelliana 
autem Editione verbis tantum difiert, non sensu. In 
alis autem Manuscriptis cum Edito collatis perpauca 
observantur varietates, Supra alter Codex habet τὸ ἐλ- 
λεῖπον περιχαλύπτουσιν. 


Cur Sera- 
phim — fa- 
ciem et pe- 
des velent, 


116 x 


modum ipsum Numen), sed ut hoc humanus 
sermo declatet ea undique metu ac reverentia af- 
fecta servire Domino. Sic oportet nos quoque assi- 
βίου, talem Deo glorificationem offerentes, me- 
tuentes, ac trementes, ac tamquam illum ipsum 
mentis oculis intuentes. Adest enim hic omnino 
qui nullo loco circumscribitur, vocesque nostras 
recenset. Sic igitur contrito et humiliato corde 
laudem depromentes reddamus eam acceptam, 
et velut incensum boni odoris ad. celum mitta- 


Psal, 50. mus. Cor enim, inquit, contritum. et humilia- 


19. 


Psal.65.1. mus : 


tum Deus non despiciet. V erum propheta, inquis, 
exhortatur ut cum jubilo glorificationem peraga- 
Jubilate, inquit, Domino omnis terra. 
At neque nos talem jubilationem prohibemus, sed 
vocem prohibemus nihil significantem; neque 


JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. 


C 


CONSTANTINOP. 


ἐπιδείξῃ πανταχόθεν αὐτὰ συνεστάλθαι, φόῤῳ τε χαὶ 
εὐλαδείᾳ λειτουργεῖν τῷ Δεσπότῃ. Οὕτω δεῖ xol ἡμᾶς 
παρίστασθαι τὴν τοιαύτην αὐτῷ δοξολογίαν προσφέ- 
ροντας,, δεδοικότας χαὶ τρέμοντας, xol ὡς αὐτὸν ἐχεῖ- 
νον τοῖς τῆς διανοίας δρῶντας ὀφθαλμοῖς. Πάρεστι 
γὰρ ἐνταῦθα " πάντως ὃ μηδενὶ τόπῳ περιγραφόμενος, 
xoi τὰς φωνὰς ἁπάντων ἀπογράφεται. Οὕτω τοίνυν 
συντετριμμένῃ καρδίᾳ xaX τεταπεινωμένῃ τὴν αἴνεσιν 
ἀναπέμποντες, εὐπρόσδεχτον αὐτὴν ποιήσωμεν, χαὶ 
ὡς εὐῶδες θυμίαμα πρὸς οὐρανὸν ἀναπέμψωμεν. Kap- 
δίαν γὰρ, φησὶ, συντετριμμένην, xol τεταπεινωμέ- 
γὴν ὃ Θεὸς οὐχ ἐξουδενώσει. Ἀλλ᾽ 6 προφήτης, φησὶν, 
ἀλαλαγμῷ ποιεῖσθαι τὴν δοξολογίαν προτρέπεται" 
᾿Αλαλάξατε γὰρ τῷ Κυρίῳ, πᾶσα ἣ γῆ. Ἀλλ᾽ οὐδὲ 
ἡμεῖς τὸν τοιοῦτον διακωλύομεν ἀλαλαγμὸν, ἀλλὰ τὴν 
ἄσημον βοήν " οὐδὲ “τὴν φωνὴν τῆς αἰνέσεως , ἀλλὰ 


prohibemus vocem laudis, sed vocem absurditatis D τὴν φωνὴν τῆς ἀταξίας, τὰς πρὸς ἀλλήλους φιλονει- 


et inconditam, ac mutuas inter vos contentiones, 
manus incassum temereque sublatas in aerem, 
pedes supplaudentes, indecoros effeminatosque 
ores, qua sunt eorum, qui in theatris ac circen- 
sibus ludis versantur, ludicra. Illinc nobis perni- 
ciosa invehuntur exempla, illinc irreligiosz vul- 
garesque voces, illinc manuum ineptz gesticula- 
tiones, contentiones, concertationes, ac mores 
incompositi. 

4. Nulla res enim zque eloquia Dei adducit 
in contemtum, atque spectaculorum quz illic pro- 
ponuntur admiratio. Proinde frequenter vos hor- 
tatus sum, ne quis eorum qui huc adveniunt, di- 
vinaque doctrina fruuntur, quique tremendi ac 
mystici participes sunt sacrificii, ad illa iret spe- 


Specta Clacula, neu divina cum demoniacis commisceret 
cula publica mysteria. Attamen nonnulli usque adeo insaniunt, 


vitanda 
quare. 


ut etiam cum speciem gravitatis ac reverentia ple- 


E 


χίας, τὰς εἰχῇ xol μάτην ἐπαιρομένας χεῖρας ἐν τῷ 
ἀέρι, τοὺς ἱππαζομένους πόδας, τὰ ἄχοσμα xol δια- 
χεχλασμένα ἤθη, ἅπερ τῶν ἐν τοῖς θεάτροις xal τοῖς 
ἱπποδρομίαις σχολαζόντων ἐστὶ παίγνια. "Exeiüev 
ἡμῖν τὰ ὀλέθρια ταῦτα P παρεισφέρονται διδάγματα. 
ἐχεῖθεν αἵ ἀνευλαδεῖς αὗται xol δημοτικαὶ φωναὶ, 
ἐχεῖθεν αἵ τῶν χειρῶν ἀταξίαι,, αἱ ἔριδες, αἵ φίλονει- 
χίαι, τὰ ἄταχτα ἤθη. 


Οὐδὲν γὰρ οὕτω καταφρονεῖν τῶν τοῦ Θεοῦ παρα- 
σχευάζει λογίων, ὡς οἱ τῶν ἐχεῖ θεαμάτων μετεωρι- 
σμοί. Διὰ τοῦτο παρεχάλεσα πολλάχις μηδένα τῶν 
ἐνταῦθα παραγινομένων, xz τῆς θείας διδασχαλίας 


- ἀπολαυόντων, καὶ τῆς φρικτῆς καὶ μυστικῆς μετε- 


χόντων θυσίας, πρὸς ἐχεῖνα βαδίζειν τὰ θέατρα, χαὶ 
τὰ θεῖα τοῖς δαιμονιχοῖς ἀναμιγνύειν μυστήρια. Ἀλλ᾽ 
οὕτω τινὲς μεμήνασιν, ὥστε χαὶ σχῆμα εὐλαδείας 
ἐπιφερόμενοι, xal εἰς πολιὰν ἐληλαχότες βαθεῖαν, 


nam circumferant, οἱ ad profundam canitiem per- 101 ὅμως αὐτομολοῦσι πρὸς ἐκεῖνα, μήτε τοῖς ἡμετέροις 
venerint, nihilo secus currant ad illa, neque no- προσέχοντες λόγοις, μήτε τὴν οἰχείαν αἰσχυνόμενοι 


stris sermonibus auscultantes, neque propriam 
reyeriti speciem. Verum quoties eis hunc sermo- 
nem ingerimus, et ut canitiem gravitatemque suam 
revereantur adhortamur, quam frivolus illorum, 
quam ridiculus sermo ! Exemplum, inquiunt, vi- 
ctorie quz in futuro seculo erit et coronarum 
sunt illa plurimamque illinc utilitatem referimus. 
Quid ais, homo? Obsoletus iste sermo est ac falla - 
cie plenus. Unde utilitatem isthiuc refers? ex in- 


μόρφωσιν. ᾿Αλλ’ ὅταν αὐτοῖς τοῦτο προτείνωμεν, xoi 
τὴν πολιὰν xa τὴν εὐλάδειαν αἰδεῖσθαι παραινῶμεν, 
τίς αὐτῶν 6 ψυχρὸς xo καταγέλαστος λόγος ; Παρά- 
δειγμα, φησὶ, τῆς ἐχεῖσε νίχης xal τῶν στεφάνων 
εἰσὶ χαὶ πλείστην ἐντεῦθεν χαρπούμεθα τὴν ὠφέλειαν. 
Τί λέγεις, ἄνθρωπε; “ Ἕωλος οὗτος ὃ λόγος, χαὶ 
ἀπάτης ἀνάμεστος. Πόθεν τὴν ὠφέλειαν χαρποῦσαι ; 
ἐχ τῶν μυρίων ἐχείνων φιλονειχιῶν, xol τῶν εἰχῇ xal 
μάτην καταδαλλομένων ὅρχων ἐπὶ xax τῶν λεγόντων; 


numeris contentionibus , ex temere factis jura- B ἢ ex τῶν ὕδρεων, καὶ βλασφημιῶν, xo σχωμμάτων, 


mentis in damnum loquentium? an ex con*ume- 


^ Quinque sexve Manuscripti πάντως * χαὶ οὐδαμοῦ 


περιγράφεται, xal τὰς φωνὰς ἀπογράφεται. 


b Unus παρεισφθείρονται, perperam. Alius z27::7202- 


οἷς ἀλλήλους καταντλῶσιν ol θεαταὶ τῶν τοιούτων ; 


ρῆσαν. Infra duo τὰ ἄστατα ἤθη. Unus vero sic pergit αἱ 
ἀπαίδευτοι ἐνηχήσεις καὶ ἄταχτοι. οὐδὲν γάρ. 
* Alius, teste Savilio, γέλως οὗτος ὃ λόγος. 


IN ILLUD, VIDI DOMINUM, HOMIL. I. 


Ἀλλ᾽ ἐχ τούτων μὲν οὐχί " x δὲ τῶν ἀτάκτων πάντως 
φωνῶν, καὶ τῆς ἀσήμου βοῆς, καὶ τῆς κόνεως τῆς ἀνα- 
πεμπομένης, καὶ τῶν ὠθούντων, καὶ βιαζομένων, xol 
τῶν ἀχκιζομένων χατέναντι γυναικῶν τὰ τῆς ὠφελείας 
συλλέγεις:; Καὶ ἐνταῦθα μὲν αὐτὸν τὸν Δεσπότην τῶν 
ἀγγέλων προφῆται πάντες καὶ διδάσχαλοι ἐπὶ θρόνου 
ὑψηλοῦ χαὶ ἐπηρμένου καθήμενον ὑποδειχνύουσι, xal 
τοῖς μὲν ἀξίοις τὰ βραδεῖα xol τοὺς στεφάνους ἀπο- 
νέμοντα, τοῖς δὲ ἀναξίοις γέενναν χαὶ πῦρ ἀποχλη-- 
ροῦντα - καὶ αὐτὸς δὲ 6 Κύριος τοῦτο διαθεδαιοῖ. 
Εἶτα τούτων μὲν χαταφρονεῖς, ἐν οἷς χαὶ 6 τοῦ συνει- 
δότος φόδος, καὶ ὃ τῶν πεπραγμένων ἔλεγχος, καὶ ἣ 
τῶν εὐθυνῶν ἀγωνία, xul τὸ τῆς χολάσεως ἀπαραί- 
τήτον" ἵνα δὲ πρόφασιν ἄλογον " τῶν σῶν ἐφεύρῃς 
μετεωρισμῶν, ὠφελεῖσθαι λέγεις, ἐν οἷς τὴν ἀπαρα- 
μύθητον ὑπομένεις ζημίαν; Μὴ, δέομαι καὶ ἀντιδολῶ, 
μὴ προφασιζώμεθα προφάσεις ἐν ἁμαρτίαις " σχῆψις 
γὰρ ταῦτα, χαὶ ἀπάτη ἡμῖν αὐτοῖς τὸ ἐπιζήμιον 
προξενοῦσα. ᾿Αλλὰ περὶ τούτου μὲν τοσαῦτα * ὥρα 
δὲ λοιπὸν εἰς τὴν προτέραν ἀναδραμεῖν παραίνεσιν, 
καὶ βραχέα περὶ ταύτης εἰπόντα, προσῆχον τέλος ἐπι- 
θεῖναι τῷ λόγῳ. Καὶ γὰρ οὐ μόνον τὰ τῆς ἀταξίας ἐν- 
ταῦθα, ἀλλὰ καὶ ἕτερόν τι “ χαλεπὸν περινοστεῖ νό- 
σημα. Ποῖον δὴ τοῦτο; Τὸ πρὸς Θεὸν τὴν διάλεξιν 
ποιεῖσθαι προθεμένους, χαὶ αὐτῷ τὴν δοξολογίαν 
ἀναπέμποντας, εἶτα ἀφέντας τοῦτον, τὸν πλησίον ἕκα- 
στος ἀπολαεῖν, χαὶ τὰ χατ᾽ οἶκον διατίθεσθαι, τὰ ἐν 
ταῖς ἀγοραῖς, τὰ ἐν τῷ δήμῳ,, τὰ ἐν τοῖς θεάτροις, 
τὰ ἐν τῷ στρατῷ, xol πῶς μὲν ταῦτα διῳχήθη, πῶς 
δὲ ἐχεῖνα παρεωράθη, χαὶ τί τὸ πλεονάζον ἐν ταῖς 
πραγματείαις, τί δὲ τὸ ἐλλεῖπον χαὶ ἁπλῶς περὶ πάν- 
τῶν τῶν χοινῶν χαὶ ἰδίων ἐνταῦθα διαλέγονται. Καὶ 
ποίας ταῦτα συγγνώμης ἄξια ; Καὶ βασιλεῖ μέν τις τῷ 
ἐπιγείῳ διαλεγόμενος, περὶ ἐχείνων μόνων ποιεῖται 
τὸν λόγον, περὶ ὧν ἂν ἐχεῖνος βουληθείη, χαὶ ὧν 
4 προτείνει τὰς ἐρωτήσεις " εἰ δὲ xa ἕτερόν τι παρὰ 
τὴν ἐχείνου γνώμην ὑποδαλεῖν τολμήσειε, τὴν ἐσχάτην 
τιμωρίαν ὑποστήσεται" σὺ δὲ τῷ βασιλεῖ τῶν βασι- 
λευόντων προσομιλῶν, ᾧ φρίττοντες λειτουργοῦσιν 
ἄγγελοι, ἀφεὶς τὴν πρὸς αὐτὸν διάλεξιν, περὶ πηλοῦ, 
χαὶ χόνεως, χαὶ ἀράχνης διαλέγη ; Ταῦτα γάρ ἐστι 
τὰ παρόντα πράγματα. Καὶ πῶς οἴσεις τὴν τῆς κατα- 
φρονήσεως δίχην ; τίς δέ σε τῆς τοιαύτης ἐξαιρήσεται 
τιμωρίας; Ἀλλὰ χαχῶς, φησὶ, τὰ τῶν πραγμά- 
τῶν, χαὶ τὰ τῆς πολιτείας διάχεινται, xoi πολὺς 
ἡμῖν περὶ τούτου ὃ λόγος, πολὺς ὃ ἀγών. Καὶ τίς ἢ 
αἰτία; Ἢ τῶν χρατούντων, φησὶν, ἀδουλία. Οὐχ 


ἢ τῶν χρατούντων ἀδουλία, ἀλλὰ ἣ ἡμῶν ἁμαρτία, 


b Unus τῶν σῶν ἔχης μετεωρισμῶν. Paulo post quinque 
sexye Mss. [et Savil.] recte δέομαι. Editio Morel, male 
δεόμεθα», ut arguitur ex ἀντιθολῶ sequenti. 

TOM. VI, 


117 


liis, conviciis, scommatibusque, quibus spectato- 
res ejusmodi rerum se mutuo. conspergunt ὃ Ve- 
rum ex his nihil utilitatis ad te redit : an vero ul- 
lam omnino ex incompositis vocibus, et nihil si- 
gnificante clamore, eque pulvere qui emittitur, 
tum ex iis qui impellunt, qui vim faciunt, qui co- 
ram mulieribus delicias faciunt, utilitatem colli- 
gis? Atqui hic quidem ipsum Dominum angelo- 
rum omnes prophete doctoresque super solium 
excelsum et elevatum ostendunt, iisque qui digni 
sunt bravia et coronas distribuentem, indignis 
vero gehennam et ignem assignantem; et ipse 
etiam Dominus hoc. confirmat. Numquid hec 
quidem contemnis, in quibus etiam conscientize 
terror est, et factorum redargutio rationumque 
reddendarum anxietas, et supplicium inevitabile : 
ut autem absurdam invenias spectaculorum, qui- 
bus suspensus inhias, excusationem, dicis te uti- 
litatem capere ex his, ex quibus jacturam pateris 
inconsolabilem ? Rogo etiam atque etiam : obsecro- 
D que, ne excusationes excusemus in peccatis : prae- 
textus enim ista sunt ac deceptio, quibus nobis 
lpsis damnum accersimus. Verum de his quideni 
hactenus : tempus autem est utjam ad priorem 
recurramus admonitionem, atque ut paucis de ea 
loquuti debitum orationi finem imponamus. Ne- 
que enim hoc solum peccatur, quod quz hic fiunt 
parum pro dignitate peraguntur, verum etiam 
alius quidam gravis obambulat morbus. Quis 
tandem iste? Quod qui proposuerunt cum Deo 
colloqui, eique gloriam referunt, mox hocomisso 
suum quisque vicinum arripiunt, ordinantque 
res domesticas, quaque fiunt in foro, que in 
populo, qua in theatris, quz in exercitu, et quo- 
modo alia quidem sunt administrata, alia rur- 
sus neglecta, et quid in gerendis rebus plus 
satis fuerit , quid diminutum : in summa, de re- 
bus omnibus vel publicis, vel privatis, hic collo- 
quuntur. Et. qua tandem venia digna sunt ista? 
102 Atqui is qui cum rege terreno colloquitur, de his 
^ tantum verba facit de quibus ille voluerit audire, 

et de quibus rex fuerit percontatus; quod si 

quis ausitaliquid injicere secus quam ille velit, 

extremo supplicio afficietur : tu vero cum Rege 

regum colloquens, cui cum tremore serviunt 

angeli, omisso cum: illo ccepto sermone, de luto, 

de pulvere, de telis aranearum loqueris? Nihil 

enim aliud sunt hujus vit negotia. Et quomodo 

sustinebis istius contemtus penam? quis autem te 

ab hac vindicta liberabit? Verum haud recte se ha- 


C 


E 


e Alius χαλεπὸν χαταχρατέξ νόσημα. Paulo post alius 
χαὶ αὐτῷ τὴν δουλαγωγίαν ἀναπέμποντας. 
4 Duo προτείνῃ. 


118.- 


bent, inquiunt, reipublice negotia, debis plerum- B ἣ τῶν πλημμελημάτων εἴσπραξις. ᾿Εχείνη τὰ ἄνω 

Principum que loquimur, et de his solliciti anxiique sumus. κάτω πεποίηχεν, ἐχείνη πάντα τὰ δεινὰ εἰσήγαγεν, 
us TM autem in causa ? Eorum, inquiunt, qui ma- ἐχείνη " τοὺς πολέμους ἐξώπλισεν, ἐχείνη τὴν ἦτ- 
Nonest magistra- τὰν ἐνήργησεν. OUx ἄλλοθεν ἡμῖν 6 τῶν ἀνιαρῶν 


turex culpa gistratum gerunt, incogitantia. 
Populi. — tuumincogitantia, sed nostra injustitia, et poena est ἐσμὸς ὑπερεχέθη, ἀλλ᾽ ἢ ἐκ ταύτης τῆς αἰτίας: 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


pro nostris sceleribus exacta. llla cuneta sursum 
deorsum miscuit, illa quidquid est. calamitatum 
invexit, illa armavit hostes, illa fecit ut-victi dis- 
cederemus. Non aliunde nobis malorum examen 
inundavit, quam' ex hac causa. Proinde quamvis 


Abraham quispiam esset qui imperaret, quamvis - 


Moses, quamvis David, quamvis Salomon ille sa- 
pientissimus, quamvis omnium hominum justissi- 
mus: si nos male vivimus, nihil interest qualis 
illesit, quantum ad. causam malorum. Qui sic, 
aut quare? Quoniam si transgressor legum fuerit, 
si temere nulloque consilio feratur , nostra incogi- 
tanlia nostraque temeritas effecit , ut talem magi- 
stratum haberemus, nostra scelera plagam accersie- 
runt. Nam quod secundum corda nostra accipimus 
magistratus nihil aliud est, nisi quod preterita 
peccata nostra talem nobis dedere praefectum, sive 
quis fuerit. ex ordine sacerdotali , sive. ex eorum 
numero qui mundanas administrant dignitates. 
Quanivis autem justus fuerit , adeoque justus , ut 
usque ad Mosis virtutem pertingat , haud. tamen 
iliius unius justitia immensa subditorum peccata 
valebit obtegere : idque poterit quis ex ipso Mose 
certo cognoscere. Cum enim ille multis modis af- 
flictus fuisset pro Israel, instanterque apud Deum 
supplicasset , ut terram promissam in sortem illis 
traderet, tamen quoniam se populus suis peccatis 
reddiderat ab hac promissione alienum , non po- 


Ὥστε χἂν Ἀθραάμ. τις ἦ 6 χρατῶν, χἂν Μωῦσῇς, 
κἂν Δαυὶδ, χἂν Σολομὼν 6 σοφώτατος, P χἂν ἅπάν- 
τῶν δικαιότερος ἀνθρώπων, ἡμῶν χαχῶς διακειμέ- 
νῷν, ἀδιάφορον ἔχει τὴν πρὸς τὰ xax αἰτίαν. Πῶς 
καὶ τίνι τρόπῳ; Ὅτι εἰ μὲν τῶν παρανομωτάτων 
εἴη, καὶ τῶν ἀδουλήτως χαὶ ἀτάχτως φερομένων, ἣ 


C ἡμῶν ἀδουλία xol ἀταξία τὸν τοιοῦτον ἐχαρποφόρησε, 


τὰ ἡμέτερα ἁμαρτήματα τὴν πληγὴν προεξένησε. Τὸ 
γὰρ κατὰ τὰς καρδίας ἡμῶν λαμβάνειν ἄρχοντας οὖ- 
δὲν ἕτερόν ἐστιν, ἀλλ᾽ ἢ τοῦτο, ὅτι προημαρτηχότες 
τοιούτου τοῦ προεστηχότος ἐτύχομεν, χἄν τε τῶν ἴε- 
ρωμένων ἢ τις, κἄν τε τῶν τὰς κοσμιχὰς “ διεπόντων 
ἐξουσίας. Ei δὲ καὶ λίαν δίκαιος ἦ, xol οὕτω δίκαιος, 
ὥστε μέχρι τῆς Moti ἀρετῆς ἐληλαχέναι, οὖχ ἣ 
αὐτοῦ μόνου δικαιοσύνη τὰ ἄμετρα τῶν ὑπηχόων 
συγχαλύψαι δυνήσεται πταίσματα. Καὶ τοῦτο ἐξ αὖ-- 
τοῦ ἄν τις ἀχριδῶς χαταμάθοι τοῦ Μωῦσέως, τοῦ 


Ὁ πολλὰ μὲν χαχοπαθήσαντος ὑπὲρ τοῦ Ἰσραὴλ, πολ- 


λὴν δὲ τὴν ὑπὲρ αὐτοῦ ἱχεσίαν πρὸς τὸν Θεὸν ἐνστη- 
σαμένου; ὥστε τὴν ἐπηγγελμένην αὐτὸν καταχληρο- 
νομῆσαι γῆν" ἀλλ᾽ ἐπεὶ ξένον ἑαυτὸν οὗτος τῆς 
κατασχέσεως ταῖς οἰχείαις χατέστησε παρανομίαις, 
οὐχ ἴσχυσεν fj αὐτοῦ δέησις τὴν τοῦ Θεοῦ δικαίαν 
ψῆφον μεταποιῆσαι παντὸς τοῦ λαοῦ ἐν τῇ ἐρήμῳ 
χατεστρωμένου. Καίτοι τίς τοῦ Μωῦσέως δικαιότε- 
oc; ἢ τίς παῤῥησιαστιχώτερος πρὸς τὸν Θεόν ; 
Ἰσχύειν μὲν λέγεται δικαίου δέησις, “ ἀλλ᾽ ἐνεργου-- 

μένη, τουτέστι ts βοηθουμένη τὴ μεταμελείᾳ χαὶ ἐπι- 


tuit Mosis deprecatio justam Dei Paga im- E ἀτροφῇ; ὑπὲρ ὧν χαταδάλλεται. Οἷς δὲ ἃ ἀμετανόητος 


mutare, quo factum ut totus ille populus in de-. 


serto prosterneretur. Áttamen quis Mose justior, 


Jac. 5. 16. aut quis plus valuit apud. Deum? Dictum est, ya- 


lere justi deprecationem , sed. efficacem , hoc est, 
penitentia conyersioneque. adjutam eorum, pro 
quibus funditur. His vero, quibus mores manent 
sine poenitentia ,citraque. bonam conversionem , 
quomodo possit auxiliari justi deprecatio , cum illi 
ipsi suis factis obsistant? 

5. Et quid commemoramus hoc accidisse 1oti: 
populo peccanti, cum et paucorum subditorum 


a Legendum videtur τοὺς πολεμίους ἐξώπλισε, hostes 
armavit. Sed omnia exemplaria πολέμους habent. Era- 
smus ita interpretatus est, acsi πολεμίους legerit , arma- 
vit hostes. Paulo post ad vocem ὑπερεχέθη,, Savilius in 
marg. notat ἐπλεόνασε. 

b Sex Mss. χὰν ἁπάντων ἁμαρτωλότερος ἀνθρώπων, male, 
ni fallor; nam hic de viris virtute proecellentibus agi- 
tur. 


καὶ ἀνεπίστροφός ἐστιν ὃ τρόπος, πῶς ἂν ἐπαμῦναι δυ- 
νήσεται, αὐτῶν ἐκείνων τοῖς ἔργοις * ἀντικοπτόντων ; 


Καὶ τί λέγομεν ἐπὶ ὁλοκλήρου λαοῦ παρανομοῦντος 
ποῦτο συμδαίνειν, ὅπου χαὶ f τῶν ὀλίγων ὑπηχόων 


* Unus διεπόντων ὀρχάς- εἰ δέ. Paulo post unus τὰ ἡμέ- 
τερα τῶν ὑπηχόων. 

* Septem Mss. ἀλλ᾽ ἐνεργουμένην, τουτέστι , βοηθουμὲ- 
νην. Sed male, ut l;quet. 

* Duo ἀντιχοτούντων. Unus ἀντισκοτούντων : quce poste- 
rior lectio mendum esse videtur. Prior autem non sper- 
nenda. Alius, teste Savilio, ὀντιπραττόντων, quae est vox 
synonyma. 


IN ILLUD, VIDI DOMINUM, HOMIL, I. 


119. 


ἁμαρτία, ἢ πολλάχις xol τοῦ ἑνὸς, τὴν τῶν δικαίως 105 À peccata, imo unius spe, juste imperantium . 


χρατούντων. ὑπεραχοντίζει παῤῥησίαν ; ; Καὶ τοῦτο 
πάλιν ἐξ αὐτοῦ ἄν τις χατανοήσειε τοῦ Ἰσραὴλ, ὃς 
ὑπὸ Messe δημαγωγούμενος, ἡνίκα πρὸς τὴν τῶν 
ἀλλοφύλων παρέδαλε γῆν, καὶ τὴν πρὸς αὐτοὺς συν-- 
Sie μάχην, πῶς τινες αὐτῶν μανέντες εἰς τὰς ἐχεί- 
VO. γυναῖχας, τὴν πάνδημον ἐχείνην θραῦσιν χαὶ τὸν 
ὄλεθρον ἐιατειργάσαντο. "Exi ἑνὸς δὲ τὸ τοιοῦτο συμ.- 
6£6nxsv * ὡς ἐπὶ Ἄχαρ τοῦ τὴν ποικίλην στολὴν ἀφε- 
λομένου τοῦ ἀναθήματος, x«l χατὰ τοῦ λαοῦ τὴν τοῦ 
Θεοῦ ἐχκαύσαντος ὀργήν. “᾿Αλλ᾽ ἴσως τινὲς τῶν πα- 


^ fiduciam superent? Atque hoc rursus ex eo- 
dem populo sraélitico perspicias licebit; quo- 
modo. scilicet Mose rempublicam sdnititoidlis 
cum in terram alienigenarum irrupissent, pu- 
gnamque. cum illis commisissent quidam illorum 
insanientes in illorum mulieres, totius populi 


cladem -exitiumque invexerunt. Simile quid. Josue 7. 


piam in uno accidit, videlicet Achar, qui cum 
variam ex anathemate stolam. sustulisset, etiam 
adversus populum iram Dei succendit. Verum, ut 


ρόντων τὰ τῆς ἱστορίας ταύτης ἀγνοοῦσι. Διὰ τοῦτο B conjicio, nonnullis presentium ignota est hac hi- 


δεῖ βραχέα περὶ ταύτης εἰπόντα ὑπομνῆσα: μὲν τοὺς 
εἰδότας, διδάξαι δὲ τοὺς ἀγνοοῦντας. Οὗτος τοίνυν ὅ 
ἜἌχαρ εἷς ἐτύγχανε τῶν μετὰ ᾿Τησοῦ τοῦ Ναυὴ δια- 
ῥάντων τὸν Ιορδάνην, ᾿[ησοῦ ἐκείνου τοῦ ψήφῳ Θεοῦ 
διαδόχου Μωῦϊσέως προχεχριμένου, τοῦ εἰκόνα xo 
τύπον ἐπέχοντος τοῦ ἀληθινοῦ Σωτῆρος ὑμῶν Ἰησοῦ 
Χριστοῦ. Ὥσπερ γὰρ ἐχεῖνος ἐκ τῆς ἐρήμου διὰ τοῦ 
᾿Ιορδάνου εἰς τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας τὸν λαὸν διεξί- 
ὅασεν, οὕτω xal ὁ Σωτὴρ ἡμῶν ἐκ τῆς ἐρήμου τῆς 
ἀγνωσίας χαὶ τῆς εἰδωλολατρείας διὰ τοῦ ἁγίου χαὶ 
σωτηριώδους βαπτίσματος εἰς τὴν ἄνω Ἱερουσαλὴμ 
Ὁ ἡμᾶς μετεποίησεν, εἰς τὴν μητέρα τῶν πρωτοτό- 
xov, ἐν ἧ τῆς ἀληθινῆς καταπαύσεως ηὐτρεπίσθη- 
σαν αἵ μοναὶ, ἔνθα ἣ ἀστασίαστος χαὶ εἰρηνικὴ δια- 
τριθή. Οὗτος τοίνυν τῇ τοῦ προστάττοντος δυνάμει 
τὸν λαὸν διαδιῤάσας, προσέδαλε τῇ Ἱεριχὼ, χαὶ 
ετὴν ξένην ἐχείνην πολιορχίαν ἐνεργῶν j ἤδη τῶν τει- 
χῶν καταπίπτειν μελλόντων ; τί φησι πρὸς τὸν λαόν; 
Ἔσται ἀνάθημα d πόλις αὕτη, καὶ πάντα ὅσα ἐστὶν 
ἐν αὐτῇ, Κυρίῳ Σαδαὼθ, πλὴν Ῥαὰό τὴν πόρνην, 
περιποιήσασθε αὐτήν. Φυλάξασθε οὖν ἀπὸ τοῦ ἀνα- 
θήματος, μήποτε ἐνθυμηθέντες ὑμεῖς λάθητε ἀπ’ 
αὐτοῦ, χαὶ ἐχτρίψητε ἡμᾶς. ᾿Αφιερῴθη, φησὶν, 
ἅπαντα τὰ ἐν τῇ πόλει" τοῦτο γὰρ τὸ ἀνάθημα δη- 
λοῖ. Μή τις οὖν νοσφίσηται τῶν ἀνατεθέντων Κυρίῳ 
τῷ Θεῷ, καὶ “ἐξολοθρεύσει ἡμᾶς Ex τῆς γῆς. ᾿᾽Επι- 
χίνδυνος ἢ ἐντολὴ, πολὺ τὸ τῆς ἀχριδείας τοῦ τε 
προστάσσοντος Θεοῦ χαὶ τοῦ νομοθετοῦντος Ἰησοῦ. 
Πῶς γὰρ οὖκ ἦν ἐν τοσούτῳ πλήθει μὴ παραθαθῆναι 
τὸν νόμον τοῦτον, πολλῶν ὄντων τῶν συνωθούντων 
πρὸς τοῦτο; Ἦ γὰρ τὸ ἀστάθμητον xo τὸ φιλοχερδὲς 
τοῦ δήμου, ἣ τὸ μὴ πάντας χατηχόους γενέσθαι τῆς 
προτεθείσης ἐντολῆς, ἢ ἢ ποιχιλία τῶν σχύλων χα- 
θάπερ δέλεαρ προχειμένη, χαὶ τοὺς φιλοχτήμονας 
δελεάζουσα, εὐχόλως ἂν πρὸς τὴν ἃ παράδασιν πα- 


? Unus ἀλλ᾽ εἰκός τινχς τῶν παρόντων τὰ τῆς ἱστορίας 
ταύτης ἀγνοεῖν... περὶ ταύτης εἰπόντας. 

b Unus ἡμᾶς μετεθίθχσεν. 

* Duo ἐξολοθρεύσῃ. Infra παραθαθῆνχι. In hanc vocem 


storia. Quamobrem necesse est, ut paucis de hac 
loquutus, et scientes commonefaciam, et nescientes 
doceam. Achar itaque fuit unus ex eorum numero 
qui cum Jesu Nave transiere Jordanem, qui Jesu 
fuerat ante Dei-judicio delectus, ut Moysi suece- 
deret, quique typum ac figuram gerebat veri Ser- 
vyatoris nostri Jesu Chüsti. Quemadmodum enim 
ille e deserto per Jordanem in terram promissam 
perduxit populum, sic et Servator noster ex igno- 
rantiz et 1dololatrize deserto per sanctum ac salu- 
tiferum baptismum in celestem Jerosolymam nos 


C traduxit, ad matrem primogenitorum, in qua 


verz quietis paratze sunt mansiones, ubi vita tu- 
multus nescia pacificaque. Hic itaque cum ejus 
virtute qui jusserat lsraélitas transmisisset, ad- 
movissetque exercitum contra Jericho, novam 
illam et admirandam obsidionem moliens, mox 
ruituris moenibus, quid loquitur apud populum ? 
Erit anathema h«c civitas : et quidquid est in 
ea, Domino Sabaoth, excepta Raab meretrice, 
hanc servabitis. Cavete igitur ab anathemate, 
ne quando. cogitantes sumaltis ex 60, et perda- 
lis nos. Consecrata sunt, inquit, omnia quz 
sunt in civitate : nam id sonat anathema. Ne quis 


D igitur suffuretur ex iis que. consecrata sunt Do- 


mino Deo, nosque disperdat e terra. Periculosum 
erat preceptum, multa diligentia tum Dei. praci- 
pientis, tum legem ferentis Jesu. Qui enim fieri 
potuit, ut in tanta multitudine non violaretur 
hec lex, cum. multz res essent, quz huc impol- 
lerent? Nam vel instabilitas ejus populi lucrique 
cupiditas, vel quod non omnes audivissent edici 
praceptum, vel spoliorum pretium velut esca ob- 
jecta; habendique avidos illectans, facilead legis 
transgressionem perpulisset. Et tamen ea lex erat 


notat Savilius in margine γρ. παραθιασθῆναι- 
4 Unus παρόθασιν ἐξεχαλέσατο, ἀλλ᾽ ὅμως δ' νόμος οὕτως. 
Mox aliquot Mss. ἀπεχρεμάσθη. 


Jesus Nave 


figura Jesu 


risti, 


Josue 6.17. 
18. 


Anathema 
quid. 


120 S. JOANNIS CHRYSOST. 


lata : atque eorum capiti transgressionis pericu- E 
lum imminebat. Quid. igitur post haec? Concide- 
runt mcenia, et quidquid erat in civitate venit in 
manus obsidentium. Itaque cum universus popu- 
lus servaret hoc. preceptum, unius przvaricatio 
in universam multitudinem concitavit iram Dei. 
Jos. 7. t. 


ARCHIEP. CONSTANTINOP, 


ρώρμησεν. Ἀλλ᾽ ὅμως 6 νόμος οὗτος ἐτέθη, χαὶ ὑπὲρ 
χεφαλῆς 6 τῆς παραδάσεως αὐτοῦ κίνδυνος ἐπεχρε- 
μάσθη. Τί οὖν μετὰ τοῦτο; Κατέπεσον τὰ τείχη, καὶ 
ἐν γερσὶ τῶν πολιορχούντων τὰ τῆς πόλεως ἐγένετο 
πάντα. Παντὸς τοίνυν τοῦ λαοῦ τὴν ἐντολὴν ταύτην 
διατηροῦντος, ἢ τοῦ ἑνὸς παράδασις εἰς ἅπαν τὸ πλῆ- 


Peccaverunt , inquit, filii Israel peccatum 10, 006 τὴν τοῦ Θεοῦ ἀνῆψεν ὀργήν. ᾿Επλημμέλησαν γὰρ, 


magnum, et suffurati sunt, et. sumserunt ex A φησὶν, οἵ υἱοὶ ᾿Ισραὴλ πλημμέλειαν μεγάλην, χαὶ 


anathemate, et. sumsit 4char filius Charmi 
ex anathemate, et indignata est ira. Domini 
Jfilüs Israel. Atqui unus erat qui peccaverat. 
Quomodo igitur peccaverunt filii Israél, ac Do- 
Uniusal- minus iratus est filiis. Israel? Vides quomodo 
do P*- nnjus peccatum toti populo vindictam accersiit? 
m toti 

populo vin- quomodo Deum adversus multitudinem hostem 
Sirm 2c- yeddidit ? Quoniam igitur fuerat perpetrata legis 
transgressio, neque quisquam erat conscius, prz- 
ter solum Deum qui novit occulta, ultio quidem 
differebatur : ceterum. qui hoc perpetrarat, tam- 
etsi videbatur latere, tamen a conscientia velut 
abigne urebatur. Venit igitur tempus quo fieret 
quod. comminatus fuerat Deus, quoque peccatum 
Jos. 7.2. 4. veniret in propatulum. Misit, inquit, Jesus vi- 
à ros ab Jericho in. Gai. Et ascenderunt illuc 
viri fere ter mille, fugeruntque a facie viro- 
rum Gai, et occiderunt ex illis viros triginta 
sex, et persequuti. sunt eos, et conciderunt il- 
los, et expavit cor populi, factumque est ve- 

lut aqua. 

6. Vide unius peccati penam, vide plagam C 
acerbissimam. Unus peccarat, et in populum 
üniversum mors ac trepidatio irruit. Quid hoc, - 
o bone Domine? Tu solus justus, et recta judicia 
tua. Tu cuique secundum propria facta reddis 
judicium. Tu, humani generis amator, dixeras - 
in suo quemque peccato moriturum, nec alium 
pro alio daturum penas. Quod igitur hoc est 
tuum justum judicium? Bona sunt tua omnia, 
Domine, et valde bona; et ad. nostram utilitatem 
dispensata. Lues quzdam, inquit, est. peccatum : 


B 


ἐνοσφίσαντο, καὶ ἔλαθον ἀπὸ «oU ἀναθήματος, xul 
ἔλαδεν Ἄχαρ υἱὸς Χαρμεῖ ἀπὸ τοῦ ἀναθήματος , 
καὶ ἐθυμώθη "ὀργὴ Κύριος τοῖς υἱοῖς -Ἰσραήλ. Καὶ 
μὴν εἷς ἦν ὃ πλημμελήσας. Πῶς οὖν ἐπλημμέλησαν 
οἵ υἱοὶ Ἰσραὴλ, xo ἐθυμώθη Κύριος τοῖς υἱοῖς 
Ἰσραήλ; Ὁρᾷς πῶς fj τοῦ ἑνὸς ἁμαρτία παντὶ τῷ 
Jai) τὴν τιμωρίαν προεξένησε; πῶς πρὸς τὸ πλῆθος 
τὸν Θεὸν ἐξεπολέμωσεν; ᾿Επεὶ οὖν τὸ παράνομον 
ἐπράχθη , καὶ οὐδεὶς ἦν 6 i ta πλὴν μόνον τοῦ 
τὰ χρύφια γινώσκοντος Θεοῦ, f; μὲν τιμωρία ἔμελλεν, 
ὃ δὲ πράξας τοῦτο, χἂν ἐδόχει λανθάνειν, ἀλλ᾽ ὅμως 
ὑπὸ τοῦ συνειδότος, ὡς ὑπὸ πυρὸς κατεχαίετο. Ἦλθε 
τοίνυν xal τῆς ἀπειλῆς ὃ καιρὸς, καὶ τοῦ φανερὸν 
γενέσθαι τὸ ἁμάρτημα. ᾿Απέστειλε γὰρ, φησὶν, 'In- 
σοῦς ἄνδρας ἀπὸ Ἱεριχὼ εἰς Fai. Καὶ ἀνέδησαν ἐχεῖ 
ὡσεὶ τρισχίλιοι ἄνδρες, καὶ ἔφυγον ἀπὸ προσώπου 
τῶν ἀνδρῶν Dai, xal πέχτειναν ἀπ᾽ αὐτῶν τριά- 
κοντα xal ἕξ ἄνδρας, καὶ ἀπεδίωξαν αὐτοὺς, xol 
συνέτριψαν αὐτοὺς, χαὶ ἐπτοήθη ἣ χαρδία τοῦ λαοῦ, 
χαὶ ἐγένετο ὥσπερ ὕδωρ. 


Ὅρα μιᾶς δμαρείας εἴσπραξιν, ὅρα πληγὴν ἀπα- 
ραμύθητον. Εἷς ἐπλημμέλησε, καὶ εἷς ἅπαντα τὸν 
δῆμον ὃ θάνατος xol ἣ δειλία ἐπέπεσε. Τί τοῦτο, ὦ 
φιλάγαθε Δέσποτα; Σὺ εἶ μόνος δίκαιος, καὶ εὐθεῖς at 
χρίσεις σου. Σὺ ἑχάστῳ χατὰ τὰ οἰχεῖα ἔργα ἀπονέ- 
pete τὴν κρίσιν. Σὺ ἔφης, φιλάνθρωπε, ἐν τῇ ἰδίᾳ 
ἕχαστον ἀποθανεῖσθαι ἁμαρτίᾳ, xoa μὴ P ἄλλον ἀντὶ 
ἄλλου τιμωρηθήσεσθαι. Τὶς οὖν αὕτη fj δικαία σου 
ψῆφος; Καλά σου τὰ πάντα, Κύριε, καὶ λίαν χαλὰ, 
xol πρὸς τὸ συμφέρον ἡμῖν οἰκονομούμενα. Λύμη τίς 
ἐστι, φησὶν, ἣ ἁμαρτία - οὐχοῦν ἐχπομπευέσθω διὰ 


ergo per ultionem evulgetur ac traducatur apud p τῆς τιμωρίας εἰς πάντας, ἵνα μὴ τοὺς πάντας χατα- 


cames, ne corrumpat omnes, ut ubi cognoverint 
quantas minas una pepererit trangressio, fu- 
giant longe graviorem zternamque vindictam. 
Videns igitur, inquit, Jesus fugam cujus causa 
ignota erat sisti non posse, discidit vestimenta 
sua ac prostratus est in terram, ea lugubriter la- 


^ Unus ὀργὴ χυρίου τοῖς υἱοῖς, atque ita legit Erasmus, 

b Quinque Mss. ἄλλον ἀντιτιμωρηθήσεσθαι ἑτέρου. Eo- 
.dem omnino sensu. 

* Τὴν ἀνυπόστατον φυγήν. ΓΡΗΙᾺ vertit, fg sam sisti 


λυμήνηται, ἵνα γνόντες πόσην ἀπειλὴν μία παράδασις 
ἔτεχε, φύγωσι τὴν ἐχ πλειόνων ἀτελεύτητον χόλασιν. 
Ἰδὼν οὖν, φησὶν, ὁ Ἰησοῦς “ τὴν ἀνυπόστατον φυγὴν, 
διέῤῥηξε τὰ ἱμάτια αὐτοῦ, xol ἔπεσεν ἐπὶ τὴν γῆν, 
ἐχείνους τοὺς θρήνους τραγῳδῶν,  οὺς ἣ θεία σημαίνει 
Γραφή. Τί οὖν πρὸς αὐτὸν 6 Δεσπότης; Ἀνάστηθι" 


non posse. Αἰ dubitari potest, an ea sit Chrysostomi 
mens. ἀνυπόστατον φυγήν forte verti posset, fugam cujus 
causa vel materia non apparebat, 


IN ILLUD, VIDI DOMINUM; HOMIL. f. 


ἵνα. τί οὕτω συμπέπτωχας; Ἡ μάρτηχεν ὃ λαός σου, 


καὶ παρέδη τὴν διαθήχην μου, xaX οὐ μὴ δυνήσον- . Quid igitur illi respondit Dominus? .Surge; cur 705. 7 10. 


ται οἵ υἱοὶ Ἰσραὴλ στῆναι χατὰ πρόσωπον τῶν 


ἐχθρῶν αὐτῶν, ἕως ἂν ἐξάρητε τὸ ἀνάθημα ἐξ ὑμῶν 


2 


αὐτῶν. ᾿Εχηρύχθη τοίνυν ἐν τῷ λαῷ τοῦτο, xol 
μηνύεται ὑπὸ Θεοῦ 6 τὴν παράδασιν πράξας" συγ-- 
χατατίθετα! οὗτος. Ἀπεκρίθη γὰρ, φησὶν, Ἄχαρ τῷ 
Ἰησοῦ, καὶ εἶπεν - Ἀληθῶς ἥμαρτον ἐναντίον τοῦ Κυ- 
ρίου Θεοῦ Ἰσραήλ’ οὕτω xal οὕτως ἐποίησα. Εἶδον 
ἐν τῇ “προνομῇ στολὴν ψιλὴν, ποικίλην, λίαν καλὴν, 


καὶ διαχόσια δίδραχμα ἀργυρίου, καὶ γλῶσσαν μίαν * 


χρυσὴν πεντήχοντα διδράχμων, καὶ ἐνθυμηθεὶς ἔλα- 
6ov, καὶ ἰδοὺ ταῦτα ἐγχέχρυπται ἐν τῇ γῇ ἐν τῇ 
σχηνῇ μου. Πάντα λοιπὸν εἰς φανερὸν ἄγει, ἐπειδὴ 
ἀψευδὴ τὸν ταῦτα καταμηνύσαντα "ἑώρα, σφοδρόν 
τε εἶχε τὸν ἐλέγχοντα μάρτυρα. Ὅρα δὲ τὸν ἐπονεί- 
διστον καὶ ὀλέθριον αὐτοῦ θάνατον ᾿Ανήνεγχε, φησὶν, 
αὐτὸν Ἰησοῦς εἰς φάραγγα ᾿Αχὼρ; καὶ τοὺς υἱοὺς aà- 
τοῦ, χαὶ τὰς θυγατέρας αὐτοῦ, xal τοὺς μόσχους 
αὐτοῦ, xal τὰ ὑποζύγια αὐτοῦ, καὶ πάντα τὰ πρό- 
Caza αὐτοῦ, xal τὴν σχηνὴν αὐτοῦ, χαὶ πάντα ὅσα 
ὑπῆρχον αὐτῷ xci ἐλιθοδόλησαν αὐτὰ πᾶς Ἰσραὴλ 
ἐν λίθοις. Αὕτη τῆς παρανομίας 4j ἀνταπόδοσις, οὔ - 
τως f, τοῦ Θεοῦ ἀδέχαστός ἐστι δίκη. ᾿'Γοῦτο τοίνυν 
εἰδότες, οἰκείων ἁμαρτημάτων εἴσπραξιν τὴν τῶν 
ἀνιαρῶν ἔφοδον λογιζώμεθα καὶ καθ᾽ ἑκάστην τὰ ἕαυ- 
τῶν ἐξετάζοντες ἐγχλήματα, μὴ ἑτέροις, ἀλλ᾽ ἡμῖν 
αὐτοῖς τὴν τούτων περιάπτωμεν αἰτίαν. Οὐ γὰρ f 
τῶν ἀρχόντων μόνον ἀπροσεξία, ἀλχὰ. πολλῷ μᾶλλον 
τὰ ἡμέτερα πταίσματα τὰ χαχὰ συνεισήγαγεν. Οὕτω 
τοίνυν ἐνταῦθα παραγινόμενος ἕχαστος, χαὶ τὰ οἰχεῖα 
λογιζόμενος παραπτώματα, οὔτε ἕτερον μέμψοιτο, 


᾿καὶ μετὰ τῆς προσηχούσης εὐταξίας τὴν παροῦσαν 


P ἀνγαπέμψοι δοξολογίαν. Ἔστι δὲ ἢ παρ᾽ ἡμῶν ἀπαι- 
τουμένη εὐταξία τοιαύτη " πρῶτον μὲν, συντετριμ.- 
μένῃ χαρδίᾳ προσέρχεσθαι τῷ Θεῷ, ἔπειτα χαὶ τὸ 
τῆς καρδίας ἦθος διὰ τοῦ φαινομένου σχήματος ὕπο- 
δειχνύειν, διὰ τῆς στάσεως, διὰ τῆς τῶν χειρῶν εὖ- 
ταξίας, διὰ τῆς πραείας xa συνεσταλμένης φωνῆς. 
Ἑύὔχολον γὰρ τοῦτο, καὶ παντὶ τῷ βουλομένῳ δυνα- 
τόν. Πῶς οὖν εἰς πάντας χατορθωθήσεται; Θῶμεν 
ἑαυτοῖς νόμον, καὶ εἴπωμεν ὅτι χοινωφελὴς ἐντολὴ 
κατεύλήθη, xa δεῖ πάντας ἡμᾶς τοιαύτης μετα- 
σχεῖν ὠφελείας. Διὰ τοῦτο xa τὰς ἀτάχτους χατασι- 
γάσωμεν φωνὰς, “ χαὶ τὰ τῶν χειρῶν καταστείλωμεν 
ἤθη, δεδεμένας ταύτας παριστάνοντες τῷ Θεῷ, καὶ 


^ Προνομῇ στολὴν ποιχέλην λίαν χαλήν. Duo alii mzo- 
νομῇ ψιλὴν ποιχίλην μίαν χαλήν. Erasmus priorem sequu- 
ts lectionem, μίαν χαλήν legit. In hunc locum notat 
Savilius : « Florens rctinet lectionem Romanam ψιλὴν 
ποισίλην, inducto στολήν, vertitque ex veteri Glossario , 


121 


menta proferens, qua narrat divina Scriptura; 


ita prostratus jaces ἢ Peccavit populus tuus, 
E transgressus est pactum. meum, nec poterunt 
stare filii Israel contra faciem hostium suo- 
rum, donec sustuleritis. anathema ex vobis 
ipsis. Pradicatur igitur hoc in populo, et a Deo 
proditur, qui hoc perpetrarat : ille fatetur. Re- 
spondit enim, inquit, Achar Jesu dicens : Pere 
peccayi in. conspectu. Domini Dei Israél; sic 
et sic feci. Fidebam in preda stolam variega- 
γῇ tam unam pulchram, ducentaque argenti. di- 
drachma, et linguam unam auream quinqua- 
ginta didrachmorum, et concupiscens cepi, et 
ecce hec defossa sunt. humi in tabernaculo 
meo. Omnia jam in apertum profert, posteaquain 
perspexit illum omnia sine mendacio indicasse, 
nec diffisus est testi seipsum prodenti. Vide autem 
probrosam ac perniciosam illam mortem : Subdz- 


zit, inquit, Jesus char in convallem Achor, Jos. 5. 54. 


12. 


Ibid. v.20. 


et filios et filias ejus, et vitulos ejus, et jumenta *** 


ejus, et omnes oves ejus, et. tentorium. ejus, et 
p 9mnia quecumque possidebat : et lapidibus 
obruit ea omnis populus Israél. Voc transgressio- 
nis premium, talis Dei vindicta, quz evitari non 
potest. Haec itaque scientes, cogitemus molestias 
a nostris peccatis invehi, singulisque diebus no- 
stra examinantes crimina, non aliis, sed nobis- 
ipsis causam adscribamus. Nec enim magistratuum 
modo negligentia, sed multo magis nostra de- 
licta. mala accersierunt. Sic itaque huc adve- 
niens sua quisque examinet delicta, nec alium 
incuset, et presentem glorificationem cum ritu 
decenti emittat. Quod. autem exigitur ad. mode- 
stiam, hoc est : primum, corde contrito accederc 
c ad Deum : deinde cordis affectum ipso visibili 
habitu declarare, item standi modo manuum 
decora compositione, placida demissaque voce. 
Nam id facile est, et potest quisquis voluerit. 
Qui fiet igitur, ut omnes suo fungantur officio ? 
Ponamus nobis ipsis legem dicamusque, In pu- 
blicam utilitatem lex prodita est, et hujus utili- 
tatis oportet nos omnes esse participes. Quapro- 
pter et indecoras voces premamus, manuumque 
gesticulationes corripiamus, has conjunctas ex- 
hibentes Deo, nec incompositis motibus attollan.- 


tenue Babylonicum.» 
^ Unus ἑώρα, ἀσραλῆ τε ly: τὸν ἐλέγχοντα μάρτυρα. 
b Unus ἀναπέμψοιτο δοξολογίαν. Alius τὴν πρέπουσαν 
ἀναπέμψοιτο, non. male. 
t Alius «zi τὴν τῶν χειρῶν “αταστείλω μεν συνήθειαν" 


Isai, 66. 2. 


Isai. 6,1. 


122 S. JOANNIS CHRYSOST. 


tur. Odit enim hoc Deus et aversatur, sicut 


* 
ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


μὴ τοῖς dxócuotg ἐπαιρομένας νεύμασι. Μισεῖ γὰρ 


contra compositum ac modestum .amat expetit- D τοῦτο xal ἀποστρέφεται 6 Θεὸς, ὥσπερ τὸν συνεστάλ- 


que : Jd quem, inquit, respiciam , nisi ad 
mansuetum et quietum, et trementem verba 
mea? Dicamus aliis alii : Non. vult Deus, ut 
simul cum ipso loquamur, et inter nos fabule- 
mur, nec patitur, ut ipsum alloqui intermittentes 
presentium confabulationes suscitemus, cznoque 
margaritas contaminemus. Siquidem hoc suam 
contumeliam esse ducit, mon .glorificationem. 
Quod si quis voluerit hoc preceptum praeterire, 
obturemus illi os, tamquam salutis insidiatorem 
expellamus, et ecclesi» sanctz septis ejiciamus. 
Hoc si fecerimus, nostra quidem peccata supe- 
riora facile diluemus, ipsum antem Dominum ba- 
bebimus in medio nostrum una cum sanctis an- 
gelis choros agentem, et cuique modestio coronas 
distribuentem. Quoniam enim est humanus ac 
munificus, gaudens de nostra salute ; ideo oble- 
ctans sese bonis nostris ezlorunrregnum promisit, 
et vita incorruptibilis consortium, omniaque bona 
praeparavit, volens nos in his habere tabernacula : 

qui nobis omnibus contingat assequi, gratia et, 


μένον ἀγαπᾷ καὶ προσίεται. Ἐπὶ τίνα γὰρ, φησὶν, ἐπι- 
ὀχέψω; ἀλλ᾽ ἢ ἐπὶ τὸν πρᾶον xal foy vov, καὶ τρέμοντά 
μου τοὺς λόγους : Εἴπωμεν ἀλλήλοις, ὅτι οὐ βούλεται 
αὐτῷ προσδιαλεγομένους ἡμᾶς καὶ ἑαυτοῖς mpodopa- 
λεῖν, οὐδὲ ἀφέντας τὴν πρὸς αὐτὸν διάλεξιν, τὰς τῶν 
παρόντων ἀναχινεῖν συντυχίας, xal τῷ βορόόρῳ τοὺς 
μαργαρίτας ἀναφύρειν. “Ὑόριν γὰρ οἰχείαν, καὶ οὐ 
δοξολογίαν τὸ τοιοῦτον ἡγεῖται. Κἄν τις βουληθείη 
ταύτην παραδῆναι τὴν “ἐντολὴν, ἐπιστομίσωμεν, ὡς 
ἐπίδουλον τῆς ἡμετέρας σωτηρίας ἀποδιώξωμεν, ἔξω 
τῶν περιδόλων τῆς ἁγίας ἐχχλησίας ἐχδάλωμεν. 
Οὕτω γὰρ ποιοῦντες, τὰ μὲν πρότερα ἁμαρτήματα 


E. ῥᾳδίως ἀπονιψόμεθα, αὐτὸν δὲ τὸν Δεσπότην εἰς μέ- 


σὸν ἕξομεν μετὰ τῶν ἁγίων ἀγγέλων συγχορεύοντα, 
xa ἑκάστῳ τοὺς τῆς εὐταξίας ἀπονέμοντα στεφάνους. 
᾿Επεὶ γάρ ἐστι φιλάνθρωπος καὶ μεγαλόδωρος, καὶ 
χαίρει ἐπὶ τῇ ἡμετέρᾳ σωτηρία, διὰ τοῦτο ἐπιτερ- 
πόμενος τοῖς ἡμῶν χαλοῖς x«i βασιλείαν οὐρανῶν 
ἐπηγγείλατο, xo ζωῆς ἀχηράτου μέθεξιν, καὶ πάντα 
τὰ ἀγαθὰ προητοίμασε, βουλόμενος ἡμᾶς “ ἐν τούτοις 
jy nr tli ὧν γένοιτο πάντας ἡμᾶς ἐπιτυχεῖν, 


humanitate Domini nostri Jesu Christi, quicum T χάριτι xol φιλανθρωπίᾳ τοῦ Κυρίου ἥμῶν Ἰησοῦ 


decet gloria, imperium, honor, et adoratio Patri 
et sancto Spiritui, nunc et semper, et in secula 
seculorum. Amen. 


EJUSDEM HOMILIA 1]. 


In dictum illud Isaice prophete, Factum est anno, 
quo mortuus est Ozias rex, vidi Dominum 
sedentem in solio excelso et elevato ; et quod 
neque tempus, neque unum elementum divi- 
narum Scripturarum oporteat pretercurrere. 


1. Gaudeo conspiciens vos ad audienda sacra 


eloquia concurrentes, idque indicium esse ma- 
ximum judico vestri in Dei cultu ac pietate pro- 
gressus. Quemadmodum enim appetentia cibi 
corporis bonam valetudinem declarat, sic et ser- 
mones appetere spirituales, anime sanitatem ar- 
guit. Gaudeo qnidem igitur propter hoc : ceterum 


Χριστοῦ, μεθ’ οὗ πρέπει δόξα, χράτος, τιμὴ, καὶ 
προσχύνησις τῷ Πατρὶ xai τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν 
χαὶ ἀεὶ, χαὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν. 


TOY AYTOY OMIAIA β΄. 


Εἷς τὸ ῥητὸν τοῦ προφήτου Ἡσαΐου τὸ λέγον * Καὶ 
ἐγένετο τοῦ ἐνιαυτοῦ, οὗ ἀπέθανεν Ὀζίας 6 βα- 
σιλεὺς, εἶδον τὸν Κύριον καθήμενον ἐπὶ θρόνου 
ὑψηλοῦ xod ἐπηρμένου * xo ὅτι οὐ δεῖ χρόνον, οὐδὲ 
στοιχεῖον ἐν παρατρέχειν τῶν θείων Γραφῶν. 


Χαίρω συντρέχοντας ὑμᾶς ὁρῶν πρὸς τὴν ἀκρόασιν 
τῶν θείων λογίων, καὶ τεκμήριον μέγιστον τοῦτο 
ποιοῦμαι τὴς κατὰ Θεὸν ὑμῶν προκοπῆς. Ὥσπερ γὰρ 
τὸ πεινὴν σωματικῆς ἐστιν εὐεξίας " σημεῖον, οὕτω τὸ 
λόγων ἐρᾶν πνευματικῶν ψυχικῆς ὑγιείας σημεῖόν 
ἐστι. Χαίρω μὲν οὖν διὰ τοῦτο" δέδοικα δὲ μήποτε 
τῆς ἐπιθυμίας ταύτης οὐδὲν ἄξιον δυνηθῶ παρασχεῖν. 


vereor ne forte non possim aliquid adferre dignum ἃ Οὕτω που καὶ μήτηρ ὀδυνᾶται φιλόστοργος, ὅταν ὗὅπο- 


isto vestro desiderio. Sic et mater amans dolet, 
quoties lactentem habens puerum, non potest illi 
largiter prebere lactis fontem : attamen quam- 
quam lacte caret, mammam tamen dat, ille vero 


4 Unus ἐντολὴν, ἐπιτιμήσωμεν. 
* Unus ἐν τούτοις δ αἰῶνος χατασχηνῶσαι. 
Σημεῖον deest in quatuor Mss, Paulo post duo Mss 


μάζιον ἔχουσα παῖδα τὰς τοῦ γάλαχτος πηγὰς μὴ 
δύνηται ἀφθόνως παρασχεῖν αὐτῷ dXX ὅμως καὶ 
ἐνδεῶς ἔχουσα τὸν μαστὸν ἐπιδίδωσιν, ὃ δὲ λαδὼν 
ἕλχει καὶ κατατείνει, xal τῷ στόματι χατεψυγμένην 


χαίρω μὲν οὖν. Editi et alii Codices χαίρομεν οὖν, perpe- 
ram , ut liquet. Ibidem Morel. τῆς ἐπιθυμίας. Savil. τῆς 
προθυμίας τ werque bene. 


IN ILLUD, VIDI DOMINUM, HONMIL. If. 125 


θερμαίνων τὴν θήλην, πλείω τῆς ὀὔσης ἐχκαλεῖται 
τὴν τροφήν" 4 δὲ μήτηρ ἀλγεῖ μὲν χατατεινομένων 
αὐτῆς τῶν μαζῶν, οὐκ ἀπωθεῖται δὲ τὸ παιδίον * wá 
τὴρ γάρ ἐστι, καὶ πάντα ἂν ἕλοιτο παθεῖν μᾶλλον, 
ἢ λυπῆσαι τὸ τεχθέν. Εἰ οὖν μητέρες περὶ τὰ P ἔγ- 
γονα οὕτως εἰσὶ φιλόστοργοι, πολλῷ μᾶλλον ἡμᾶς 
περὶ τὴν ὑμετέραν ἀγάπην οὕτω διαχεῖσθαι χρή. Τῶν 


acceptam trahit sugitque, et ore papillam re- 
frigescentem calefaciens, plus quam erat elicit 
alimenti : mater. vero dolet quidem dum ipsius 
distenduntur ubera, nec tamen repellit puerum : 
mater enim est, et omnia praoptat perpeti potius, 
quam ut partum suum contristet. Itaque si matres 
erga fetus suos tantum exhibent amorem, multo 


γὰρ τῆς φύσεως θερμότεραι αἵ τοῦ πνεύματος ὠδῖνές D magis oportet nos erga vestram caritalem similiter 


εἶσιν. Ὥστε εἰ xol mos ὑμῖν πενίας ἣ τράπεζα 
γέμει, οὐδὲ οὕτως αὐτὴν ἀποκρύψομεν, ἀλλὰ πάντα 
εἰς μέσον τὰ παρ᾽ ἡμῶν φέροντες καταθήσομεν ὑμῖν. 
* Εἰ δὲ μικρὰ ταῦτα καὶ εὐτελῆ, ἀλλ᾽ ὅμως παρέχο- 
μεν, ᾽᾿Ἐπεὶ κἀχεῖνος 6 τὸ τάλαντον ἐμπιστευθεὶς, οὐχ 
ὅτι μὴ πέντε προσήνεγχε τάλαντα, διὰ τοῦτο ἐνεχα- 
λεῖτο, ἀλλ᾽ ὅτι χαὶ τὸ ἐν κατέχωσεν, ὅπερ ἔλαδε; διὰ 
τοῦτο δίκην ἐδίδου. Τὸ γὰρ ζητούμενον παρὰ τῷ Θεῷ 
xal ἀνθρώποις, οὐκ ὀλίγα ἢ πολλὰ καταθεῖναι, ἀλλὰ 


affectos esse. Nam spiritus partus vehementiores 
sunt quam. nature. ltaque tametsi nobis mensa 
multam habet penuriam, ne sic quidem | eam oc- 
cultabimus, sed nostra omnia in medium profe- 
rentes apponemus vobis. Quod si paucula hac 
sunt viliaque, prébebimus tàmen. Nam et ille cui 
talentum erat. creditum, non quia quinque talenta 
non tulit, ob id-incusatus est, sed quod unum il- 
lud defoderit, quod acceperat, dedit penas. Siqui- 


μηδαμοῦ τῆς ὑπαρχούσης δυνάμεως ἐλάττω τὴν cis- x, dem hoc est quod quaritur apud. Deum et apud 


φορὰν ἐνεγκεῖν. Ἠχούσατε πρῴην, ὅτε πρὸς τὴν ὕμε- 
τέραν ἀγάπην διαλεχθῆναι κατηξιώθημεν, τὸν ψαλ- 
μὸν ἐχεῖνον ἀναγινωσκόντων ἡμῶν, ὃς τὸν ἁμαρτωλὸν 
τῶν ἱερῶν περιθόλων “ ἐκδάλλων, ἀγγέλοις καὶ ταῖς 
ἄνω δυνάμεσιν εὐφημεῖν παρεχελεύετο τὸν τῶν ὅλων 
Θεόν. Βούλεσθε οὖν xxi σήμερον αὐτοῦ τοῦ ἀγγελικοῦ 
μέλους ἀχούσωμεν, ἐγγύς που παράστάντες ἐχεῖ:; 


homines, non multane aut pauca deponas, sed ne 
oblationem offeras facultatibus inferiorem. Audi- 
stis nuper cum nobis datum esset hoc honoris, ut 
apud caritatem vestram dissereremus, Psalmum 
illum legentibus nobis, qui peccatorem e sacris se- 
püs ejiciens, angelos supernasque virtutes horta- 


, batur ad laudandum universorum Deum. Vultis 


Ἐμοί γε δοκεῖ. Εἰ γὰρ ἄνθρωποι μιαροὶ χοροὺς A igitur et hodie idem angelicum melos audiamus, 


^ igsávesg ἐπὶ τῆς ἀγορᾶς, £v σχότει βαθεῖ xal ἀωρὶ 
τῶν νυχτῶν πορνιχὰ ἄσματα καὶ χεχλασμένα ἄδοντες 
μέλη, πᾶσαν ἀναπτεροῦσι τὴν πόλιν ἡμῶν, καὶ πρὸς 
ἑαυτοὺς ἐπιστρέφουσιν - ἡμεῖς τῶν ἐπουρανίων δή-- 
μῶν, τῶν ἄνω χορῶν τὸν βασιλέα τοῦδε τοῦ παντὸς 
- ἀνυμνούντων οὗ συνδραμούμεθα, ὥστε ἀχοῦσαι τῆς 
- θείας ἐκείνης καὶ μαχαρίας φωνῆς; Καὶ τίς ἂν ἡμῖν 
γένοιτο συγγνώμη; Καὶ πῶς ἐστιν ἀχοῦσαι; φησίν. 
Εἰς αὐτὸν ἀνελθόντας " τὸν οὐρανὸν , εἰ χαὶ μὴ τῷ 
σώματι, ἀλλὰ τῷ φρονήματι εἰ καὶ μὴ τῇ παρουσίᾳ, 


prope illic alicubi astantes? Mihi certe videtur. 
Nam si homines scelerati dum. choreas agunt in 
foro, in profunda caligine nocteque intempesta me- 
retricias cantilenas mollesque canentes cantiones, 
totam civitatem nobis excitant, et ad sese conver- 
tunt : nos czlestium populorum supernis choris 
Regem universi celebrantibus non occurremus , 
non audiemus divinam illam ac' beatam. vocem ?* 
Et quz nobis dabitur venia? Sed quomodo, in- 
quis, licet audire? Si in ipsum ascenderimus czlum, 


ἀλλὰ τῇ διανοίᾳ. Τὸ μὲν γὰρ σῶμα γεῶδες ὃν καὶ p etsi non corpore, mente tamen : etsi minus prz- 


βαρὺ, κάτω πέφυχε μένειν " ἡ δὲ ψυχὴ τῆς ἀνάγχης 
ταύτης ἀπήλλαχται, χαὶ τοῖς ὑψηλοτάτοις “ χαὶ με- 
τεωροτάτοις χωρίοις ῥαδίως ἐφίπταται" ὥστε xàv εἰς 
αὐτὰς θελήση τῆς οἰχουμένης τὰς ἐσχατιὰς ἐλθεῖν 
xa εἰς τὸν οὐρανὸν ἀναῤῆναι, τὸ κωλύον οὐδέν " οὕ- 
τως αὐτῇ χοῦφα τὰ πτερὰ τῶν λογισμῶν δέδωχεν Ó 
Θεός. Οὐ πτερὰ δὲ χοῦφα δέδωχε μόνον, ἀλλὰ xal 
ὀφθαλμοὺς ἐχαρίσατο πολλῷ " τοῦ σώματος ὀξύτερον 
b Aliquot Ms. ἔκγονα, 


* Savil. ὑμῖν χαὶ μιχρὰ ὄντα ταῦτα καὶ εὐτελῆ, τὸν τῆς 
ὑρορώ ἐνδ' ἐπεὶ κἀκεῖνος. infra pro 


Jl. 
— οὶ PTRO A 
δίκην ἐδίδου, unus δέχην ἔδωχς. 
4 Quinque Mss. ἐχθάλλων, Edi 446226». Moxque unus 
pro εὐρημεῖν habet συνευρημεῖν. Unus infra τοῦ μυστικοῦ 
μέλους, atque ita legit Erasmus. Alii τοῦ 277231402. μέλους. 


sentia, certe cogitatione. Nam corpus quoniam ter- 
restre est ac grave natura, manet in terris : anima 
vero ab hac necessitate est libera, facillimeque ad 
altissima longissimeque semota loca advolat : ita 
ut etiam si. velit ad extremos orbis terminos per- 
venire, aut in coelum ascendere, nihil sit quod ve- 
tet : adeo ipsi leves cogitationum alas dedit Deus. 
Nec tantum alas leves dedit, verum et oculos lar- 


^ Aliquot Mss. ἱστῶντες, et mox ἐν σχότῳ βαθεῖ χαὶ àu- 
pia , et paulo post πᾶσαν ἀναπετάξουσι τὴν πόλιν. Infra 
duo Mss, συνδραμούμεθα; οὐχ ἀχουσώμεθα. 
.b Alius τὸν οὐρανὸν, εἰ δυνατόν. el χαὶ μή. 
* Unus vo ποῤῥωτάτοις χωρίοίς. 


Chryso- 
stomi mo 
destia. 


Matth, 25. 
241. sqq. 


* Forte τῶν τοῦ σώματος. Paulo post unus διὰ χενοῦ- 


φαίνηται. ' 


quomodo 
audiendi. 


Isai. 6. 1. 


S, JOANNIS CHRYSOST. 


124 
gitus est, multo quam corporis perspicaciores. 
Nam corporis aspeétus, si quidem per vacuum 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


βλέποντας. Ἣ μὲν yàp τοῦ σώματος ὄψις, ἄν μὲν 
διὰ χενοῦ φέρηται τοῦ ἀέρος, μέχρι πολλοῦ τοῦ δια-" 


aerem feratur, ad longum intervallum progredi- c στήματος πρόεισιν " ἂν δὲ μικρῷ προσπέσῃ σώματι; 


tur: quod si in exiguum corpus impegerit, non 
aliter quam fluxus qui ferebatur, obstaculo repul- . 
sus, denuo retrosum avertitur : verum animi oculi 
etiamsi parietes, etiamsi meenia, etiamsi montium 
moles, etiamsi celorum corpora compererint ob- 
stantia, omnia facile pratercurrunt. Attamen cum 
tantam habeat celeritatem et oculorum aciem ani- 
ma, non ex sese sufficiens est ad intelligentiam re- 
rum czlestium, sed opus illo habet qui ipsam manu 


χαθάπερ ῥεῦμα φερόμενον ἀναχαιτισθὲν, εἰς τοὐπίσω» 
πάλιν ἀποστρέφεται ' οἱ δὲ τῆς ψυχῆς ὀφθαλμοὶ, x&v 
τοίχους, χἂν τείχη, χἂν ὀρῶν μεγέθη, κἂν αὐτὰ τῶν 
οὐρανῶν εὕρωσιν αὐτοῖς ἀπαντῶντα τὰ σώματα, 
πάντα παραδραμοῦνται ῥᾳδίως. ᾿Αλλ᾽ ὅμως οὕτω xal 
ταχυτῆτος χαὶ ὀξυωπίας ἔχουσα ἣ ψυχὴ, οὐχ ἔστιν" 
αὐτάρχης πρὸς τὴν τῶν οὐρανίων κατανόησιν αὐτὴ 
xa" ἑαυτὴν, ἀλλὰ τοῦ χειραγωγήσοντος αὐτὴν δεῖται." 
Ποιήσωμεν ἃ οὖν ὅπερ ot τὰς βασιλικὰς αὐλὰς ἐπιθυ- 


deducat. Faciamus igitur quod in. regum palatiis: p μοῦντες ἰδεῖν ποιοῦσι. Τί δαὶ ἐχεῖνοι ποιοῦσι; Ζητή- 


facere solent, qui cupiunt ea videre. Quid antem 
illi faciunt ? Ubi quzsierint eum cui claves com- 

missz sunt, illum adeunt, alloquuntur et suppli- 

cant, frequenter et pecuniam numerant, ut ipsis 
gratificetur. Adeamus ergo et nos unum eorum, 

quibus czlestes porte commissz sunt, appellemus, 

supplicemus, pro pecunia promtam voluntatem 
sincerumque affectum exhibeamus. Et si illemer- 
cedem hanc acceperit, manu nostra apprehensa per 
omnia circumducet, non illam ostendens regiam, 

sed ipsum Regem in solio sedentem adstantibus 
exercitibus exercituumque ducibus, assistentibus 
innumerabilium angelorum et archangelorum mil- 
libus; omnia diligenter nobis ostendet, quatenus 
nobis videre licet. Quis igitur est iste cui hec fun- 
ctio commissa, est, quam sequentes nunc volumus 
ingredi ? Isaias, prophetarum vocalissimus. Ergo. 
necesse est, ut hunc alloquamur. Agite, sequamini 

composito gradu incedentes, multo cum silentio : 


σαντες τὸν τὰ χλεῖθρα τῶν θυρῶν ἐγχεχειρισμένον, 
ἐχείνῳ προσέρχονται καὶ διαλέγονται καὶ ἱχετεύουσι, 
πολλάχις δὲ καὶ ἀογύριον καταδάλλουσιν, ὥστε δοῦ-- 
ναι αὐτοῖς τὴν χάριν. Προσέλθωμεν οὖν xol ἡμεῖς 
τινι τῶν τὰς πύλας ἐπιτετραμμένων τὰς οὐρανίους, 
xal διαλεχθῶμεν, ἱκετεύσωμεν, ἀντ᾽ ἀργυρίου προαί-- 
ρεσιν ἐπιδειξώμεθα xal διάθεσιν εἰλικρινῆ. Κἂν τοῦ-- 
τον ἐχεῖνος λάδῃ τὸν μισθὸν, τῆς χειρὸς ἡμῶν λαθό-" 
μενος, πανταχοῦ περιηγήσεται, οὖκ αὐτὰ δεικνὺς. 


E τὰ βασίλεια, ἀλλ᾽ αὐτὸν καθήμενον τὸν βασιλέα, 


τῶν στρατευμάτων παρόντων, καὶ τῶν ἀρχιστρα- 
τήγων παρεστώτων, τῶν μυριάδων τῶν ἀγγελικῶν, 
τῶν χιλιάδων τῶν ἀρχαγγελικῶν * πάντα ἡμῖν ἐπι- 
δείξει μετ᾽ ἀχριδείας, ὡς ἡμῖν ἰδεῖν δυνατόν. 'Τίς οὖν 
ἐστιν οὗτος; τίς ὃ τὸ μέρος τοῦτο ἐμπεπιστευμένος, 
xa" ὃ βουλόμεθα νῦν εἰσελθεῖν; “Ἡσαΐας, ὃ τῶν προ- 
φητῶν μεγαλοφωνότατος. Οὐχοῦν ἀνάγχη τούτῳ δια - 
λεχθῆναι. Ἀλλ᾽ ἕπεσθε χατεσταλμένῳ ῥυθμῷ βαδί- 
ζοντες μετὰ ἣσυχίας πολλῆς. Μηδεὶς φροντίδας ἔχων 


ne quis ingrediatur curis onustus mundanis, ne ,. βιωτικὰς εἰσίτω, μηδεὶς βετέωρος, μήτε ἐπτοημένος, 
Scriptus, Quis animi. dubius, ne quis attonitus: verum hac A ἀλλὰ ταῦτα πάντα * ἔξω πρώτων θυρῶν ἀποθέμενοι, 


omnia foris ante ostium deponamus ontnts, atque 
ita demum ingrediamur. Ingredimur enim in re- 
gnum czlorum, conscendimus in regiones stellis 
fulgurantes. Quae. intus sunt miro silentio. plena 
sunt, mysteriisque non efferendis referta. 

9. Sed animadveriite diligenter : nam Scriptu- 
rarum lectio celorum est reseratio. Et factum 
est anno, quo morluus est Ozias rex, vidi 
Dominum sedentem in solio excelso et elato. 
V idisti probi famuli benevolentiam humanitatem- 
que? Illico nos ad solium induxit regium, nec 


πάντες οὕτως εἰσίωμεν. Εἰς βασίλεια γὰρ εἰσερχόμεθα 
τῶν οὐρανῶν, ἀστραπτόντων ἐπιθαίνομεν χωρίων. 
Πολλῆς τὰ ἔνδον γέμει σιγῆς xo μυστηρίων ἀποῤ- 
δῥήτων.᾿ 


᾿ Ἀλλὰ προσέχετε μετὰ ἀχριδείας * ἣ γὰρ τῶν Γρα- 
φῶν ἀνάγνωσις τῶν οὐρανῶν ἐστιν ἄνοιξις. Καὶ ἐγέ-- 
νετο, φησὶ, τοῦ ἐνιαυτοῦ, οὗ ἀπέθανεν Ὀζίας 6 βα- 
σιλεὺς, εἶδον τὸν Κύριον. χαθήμενον ἐπὶ θρόνου ὀψηλοῦ 
καὶ ἐπηρμένου. Εἶδες εὐγνώμονος οἰχέτου φιλοφροσύ- 
νην; Εὐθέως ἡμᾶς παρὰ τὸν θρόνον εἰσήγαγε τὸν 


prius circumegit post longos ambitus, sed simul B βασιλικὸν, οὐ μαχρὰς πρότερον περιαγαγὼν εἰσόδους, 


3 Aliquot Mss. ὅπερ ob τὰς βασιλικὰς αὐλὰς ἐπιθυμοῦν- 
τες. Editi ὃ περὶ τὰς βασιλικὰς αὐλὰς οἱ ἐπιθυμοῦντες ἰδεῖν 
Prostat certe lectio Manuscriptorum, ut videre est ; 
lectio auteni Editorum vitiata, ut puto , fuit, mutato 
ἔπερ οἱ in ὃ περί, id quod facile fuit. 


* Quidam Mss. ἀλλ᾽ ἡμεῖς ἑνὶ τῶν : et sic legisse vide- 
tur Erasmus. 

* Quatuor Mss. ἔξω πρὸ τῶν θυρῶν ἀποθέμενοι πάντες... 
εἰς βασιλείαν γάρ, εἰ sic legit Era mus, Morel, εἰ Savil. 
els βασίλεια γάρ. 


IN ILLUD, VIDI. DOMINUM, HOMIL. Ií. 


ἀλλ᾽ ὁμοῦ τε τὰς πύλας ἠνέῳξε, καὶ χαταντιχρὺ τὸν 
βασιλέα καθήμενον ἔδειξε. Καὶ τὰ Σεραφεὶμ.» φησὶν, 
εἱστήκεισαν κύχλῳ αὐτοῦ - ἐξ πτέρυγες τῷ ἑνὶ, καὶ 8E 
πτέρυγες τῷ ἑνί" καὶ ταῖς μὲν δυσὶ χατεχάλυπτον 
"τὸ πρόσωπον, καὶ ταῖς δυσὶ τοὺς πόδας, χαὶ ταῖς 
δυδὶν ἐπέταντο, xol ἐκέχραγον ἕτερος πρὸς τὸν ἕτε- 
ρον, καὶ ἔλεγον * ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος; Κύριος Σαδαώθ. 
Ὄντως ἅγιος, ὅτι τοσούτων χαὶ τηλικούτων μυστη- 
ρίων χατηξίωσε τὴν ἡμετέραν φύσιν, ὅτι τοιούτων 
ἡμᾶς ἐποίησεν ἀποῤῥήτων χοινωνούς. Φρίκη με xo 
τρόμος μεταξὺ ἔλαδε τῆς δῆς ταύτης. Καὶ τί θαυ -- 
μαστὸν, εἰ ἐμὲ τὸν πήλινον χαὶ τὸν ἀπὸ γῆς, ὅπου 
γε χαὶ αὐτὰς τὰς ἄνω δυνάμεις διαπαντὸς μεγίστη 
ἔκπληξις κατέχει; Διὰ τοῦτο γοῦν ἀποστρέφουσι τὰς 
ὄψεις, καὶ τὰς πτέρυγας ἀντὶ τείχους προδάλλονται; 
τὰς ἐκεῖθεν ἀχτῖνας μὴ φέρουσαι. Καίτοι, φησὶ, συγ- 
χατάθασις ἦν τὸ φαινόμενον. Πῶς οὖν οὐχ ἤνεγχαν: 
Ἐμοὶ ταῦτα λέγεις; Εἰπὲ τοῖς τὴν ἀπόῤῥητον xal 
μακαρίαν πολυπραγμονοῦσι φύσιν, τοῖς τὰ ἀτόλμητα 
τολμῶσι. Τὰ Σεραφεὶμ. οὐδὲ * συγκατάδασιν ἐτόλμη- 
σαν ἰδεῖν, ἄνθρωπος δὲ ἐτόλμησεν εἰπεῖν, μᾶλλον δὲ 
ἄνθρωπος εἷς νοῦν λαθεῖν ἐτόλμησεν, ὅτι τὴν φύσιν 
τὴν ἀκραιφνῇ τὴν xol τοῖς Χερουδεὶμ. ἀθεώρητον δύ- 
ναται μετ᾽ ἀχριδείας ἰδεῖν, xal σαφῶς; Φρίξον, οὖ- 
ρανὲ, ἔκστηθι, γῇ " μείζονα ταῦτα ἐχείνων τὰ τολ- 
μήματα. Ἃ μὲν γὰρ τότε ἠσέφουν ἐκεῖνοι, καὶ νῦν 
ἀσεθοῦσι οὗτοι. Τὴν γὰρ χτίσιν προσχυνοῦσι ὁμοίως" 
ὃ δὲ ἐπενόησαν οὗτοι νῦν, οὐδεὶς τῶν τότε ἀνθρώπων 
οὔτε εἰπεῖν, οὔτε ἀχοῦσαι ἐτόλμησε. Τί λέγεις; Συγ- 
χατάθασις ἦν τὸ φαινόμενον ; Ναὶ, ἀλλὰ Θεοῦ συγ- 
χατάδασις. Ei γὰρ ὃ πολλὴν παῤῥησίαν ἔχων πρὸς 
τὸν Θεὸν Δανιὴλ ἄγγελον συγχαταθάντα αὐτῷ ἰδεῖν 
οὖχ ὑπέμεινεν, ἀλλ᾽ ἔπεσε xo πρηνὴς ἔχειτο, τῶν 
συνδέσμων τῆς ὄψεως * αὐτοῦ λυθέντων ὑπὸ τῆς δό- 
ξης ἐχείνης“ τί θαυμαστὸν, εἰ τὰ Σεραφεὶμ. ἐξε-- 
πλάγη, οὐχ ἐνεγκόντα τὴν δόξαν ἐχείνην δρᾶν; Οὐ 
γὰρ τοσοῦτον τοῦ Δανιὴλ πρὸς τὸν ἄγγελον τὸ μέσον, 
ὅσον τοῦ Θεοῦ πρὸς τὰς δυνάμεις ἐκείνας. Ἀλλ᾽ ἵνα 


120 


atque portas aperuit, e regione sedentem Dominum 
ostendit : Et Seraphim, inquit, stabant in cir- 
cuitu ejus; sex ale uni, et sex ale alteri : ac 
duabus quidem. velabant faciem, duabus pe- 
des, et duabus volabant, et clamabant alter ad 
alterum dicentes : Sanctus, sanclus, sanctus, 
- Dominus Sabaoth. Nere sanctus, qui nostram 
naturam tantis ac talibus mysteriis dignatus est, 
qui nos talium secretorum consortes fecit. Horror 
me ac tremor corripuit in tali cantico. Et quid 
c mirum, si me corripuit luteum ac terrenum, cum 
eliam ipsas supernas virtutes semper maximus 
obtineat stupor? Eaprópter avertunt facies, alas- 
que vice murorum objiciunt, non ferentes. radios 
illinc proficiscentes. Et tamen, aiunt, id quod appa- 
rebat attemperata quadam imagine offerebatur.Cur 
igitur nontulerunt? Mihi ista dicis? Dic iis qui cu- 
riose scrutantur ineffabilem ac beatam nataram, 
iis qui audent non audenda. Ipsa Seraphim ne de- 
missionem quidem Dei sustinuerunt intueri : et 
homo ausus est dicere, imo potius homo ausus est 
D animo concipere, se naturam ipsam sinceram, et 
Cherubinis minime conspicuam, posse ad plenum 
clareque. videre? Horresce, celum, obstupesce, 
terra: hoc audere majus est iis, qua ausi. sunt illi. 
Nam qua tum illi per impietatem audebant, eadem 
nunc per impielatem audent isti. Nam creaturam 
similiter adorant : quod autem nunc isti commenti 
sunt, nullus ejus :etatis hominum neque dicere, 
neque audire sustinuit. Quid ais? Demissio erat 
quod videbatur? Erat, sed Dei. Etenim si Daniel 
cui multum erat familiaritatis ac fiducie apud 
E Deum, non sustinuit angelum sese ipsi demit- 
tentem videre, sed. cecidit jacuitque pronus, vin- 
culis oculorum illius ab illa gloria dissolutis : 
quid mirum si Seraphim expavefacta sunt, non 
sustinentia majestatem illam. intueri ? Neque 
enim tantum discriminis est inter Danielem et 


μὴ xa ἡμεῖς ἐπὶ πλεῖον τοῖς θαύμασι τούτοις ἐνδια-, , Angelum, quantum inter Deum et Virtutes illas. 
τρίθοντες, εἰς θάμιδος ἐμθάλωμεν ὑμῶν τὴν ψυχὴν, A Verum. ne nos plus quam sat est his miraculis 


φέρε ἐπὶ τὴν ἀρχὴν τῆς "ἱστορίας τὸν λόγον ἐπιστρέ- 
ψαντες, ταπεινοτέροις αὐτὴν ψυχαγωγήσωμεν διηγή- 
past, Καὶ ἐγένετο τοῦ ἐνιαυτοῦ, οὗ ἀπέθανεν Ὀζίας 
ὃ βασιλεύς. Ἄξιον πρῶτον ἐπιζητῆσαι, τίνος ἕνεχεν 
τὸν χρόνον ἡμῖν ὃ προφήτης ἐπισημαίνεται" οὐ γὰρ 
ἁπλῶς οὐδὲ εἰχῇ τοῦτο ποιεῖ. là γὰρ τῶν προφη- 


b Unus τὸ πρόσωπον ἑαυτῶ». 

* Quinque Mss. συγχατάθασιν ἤνεγχαν ἰδεῖν, €t sic legit 
Erasmus. Paulo post quidam εἰς νοῦν βαλέσθαι." 

4 Unus αὐτῷ παραλυθέντων. Paulo. post unus ei τὰ Xz- 
pagnp συγχαλύπτει τὰς ὄψεις», γὺκ ἐνεγχόντα τὴν δόξαν ἐχεί- 


immorantes vestros animos in stuporem adigamus, 
age ad initium historie convertamur, humiliori- 
bus illos enarrationibus ad ejus intelligentiam ad- 
ducentes. Et factum est anno quo mortuus est 
Ozias rex. Operz pretium est inquirere primum, 
cur propheta nobis tempus designarit; neque enim 


νην ἰδεῖν ; οὐ γάρ. 

* Quatuor Mss. ἱστορίας ἐπιστρέψωμεν, ταπεινοτέροις 
αὐτὴν ψυχογωγοῦντες διηγήμασι. Sicque legisse videtur 
Erasmus. Sed secundum utramque lectionem eodem 
redit sententia. Unus habet. ἀσραλεστέροις ὑμᾶς ψυχαγ. 


lbid. v.2 3. 


Contra 
Anomoros, 


Divina na- 
tura angelis 
incompre- 
hensibilis. 


Psal.11,7. 


156 


hoc fortuito temerevefacit. Nam prophetarum ora 
Dei sunt os : tale vero os nihil dixerit obiter et 
extra rem. Ne igitur nos obiter. et perfunctorie 
audiamus. Etenim si ii qui fodiunt metalla, ne 
minima quidem frustula pretereunt, verum ubi 
nacti fuerint aliquam venam auri, meatus omncs 
exacte circumspiciunt : quanto magis hoc facere 
nos oportet in Scripturis? Et tamen in: metallis 
difficile est invenire quod venantur. Etenim cum 
et metalla sint terra, et aurum nihil aliud sit quam 
terra, ipsa quoque naturz communio similitudoque 
eorum, qua quaeruntur, oculos fallit; attamen ne 
sic quidem desistunt illi, sed omnem adhibent dili- 
gentiam, etiamsi posteaquam inspexerint, sciant 
quid vere sit terra, quid vere aurum. In Seriptu- 
ris autem non est eadem ratio. Neque enim propo- 
nitur aurum terre commixtum, sed purum est 
aurum : Eloquia, inquit, Domini casta, argen- 
tum igne examinatum, probatum terra. Siqui- 
dem Scripture non sunt metalla quz indigeant 
operariis, sed thesaurum prabent paratum iis, qui 
quaerunt opes in ipsis reconditas. Satis est enim 
introspexisse, ut omni expleti fructu discedatis; 
satis est tantum aperuisse, ut illico videas gem- 
marum splendorem. Hzc autem mihi non temere 
dicta sunt neque fortuito produxit sermonem, sed 
quia sunt homines quidam opifices, qui. postea- 
quam sacros Libros in manus sumserint, deinde 
repererint vel annorum. numerum positum, vel 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


- nominum recensionem , illico pratercurrunt, et 


ijneusantibus respondent : Nomina tantum sunt, 


Scriptura eque quidquam habent utilitatis.Quid ais? Deus 
nibil habet]oquitur, et tu audes dicere, Nulla est dictorum 


superva- 
cuum, 


Aurezta- 


utilitas? Etenim si ad nudam inscriptionem aspe- 
xeris tantum, nonne te sistes cum studio, reposi- 
tasque scrutaberis opes? Sed quid loquor de tem- 
poribus et nominibus titulisque? Disce quantum 
valeat unius tantum literule adjectio, ac desine 
tota contemnere nomina. Patriarcha noster Abra- 
ham (noster enim potius est quam Judeorum 
hic ) prius dictus est Abram; quod. interpretatum 
sonat transitorem : post hzc vero nomine commu- 
tato dictus Abraham, pater factus omnium gen- 
tium; et unicum elementum adjectum, tantum 
principatum vindicavit justo. Quemadmodum 


belle. date enim Imperatores profectis suis aureas porrigunt 


magistrali- 
bus. 


U Quinque Mss. οὐδὲ ἁπλῶς ἐξέτεινα. 

* Δέλτοι nonnumquam Zibros significant, ut ostendi- 
mus in Paleographia Graeca p. 25. Aliquando etiam 
"usurpatur hoec vox pro diptychis et pro tabellis, ut hoc 
loco. Quod dicit infra Chrysostomus, ἀλλὰ περὶ μὲν 


ARCHIEP. 


B 


C 


D 


CONSTANTINOP. 


τῶν στόματα τοῦ Θεοῦ ἐστι στόμα" τὸ δὲ τοιοῦτον 
στόμα οὐδὲν ἂν εἴποι παρέργως. Μὴ τοίνυν μηδὲ ἡμεῖς 
παρέργως ἀχούωμεν. Εἰ γὰρ οἵ τὰ μέταλλα ἀνορύτ- 
τοντες οὐδὲ τὰ μιχρὰ ψήγματα παρατρέχουσιν, ἀλλ᾽ 
ὅταν χρυσίτιδος ἐπιλάδωνται gAsGbc , τὰς ἵνας ἀχρι- 
(Ὡῶς περισχοποῦσι" πόσῳ μᾶλλον ἐπὶ τῶν Γραφῶν 
τοῦτο ποιεῖν ἡμᾶς χρή; Καίτοι γε ἐπὶ τῶν μετάλλων 
σφόδρα δυσθήρατος ἣ τῶν ζητουμένων ἐστὶν εὕρεσις. 
Ἐπειδὴ γὰρ καὶ τὰ μέταλλα γῆ, καὶ τὸ χρυσίον οὐδὲν 
ἕτερόν ἐστιν ἢ γῆ, καὶ ἣ χοινωνία τῆς φύσεως τῶν 
ζητουμένων χλέπτει τὰς ὄψεις " ἀλλ᾽ ὅμως οὐδὲ οὕτως 
ἀφίστανται ἐχεῖνοι, ἀλλὰ πᾶσαν ἀχρίδειαν ἐπιδείχνυν- 
ται" χαίτοι δρῶντες ἴσασι, τί μὲν ὄντως γῆ, τί δὲ 
ὄντως χρυσίον. "Exi δὲ τῆς Γραφῆς οὐχ ἔστιν οὕτως. 
Οὐ γὰρ μετὰ τῆς γῆς ἀναμεμιγμένον πρόκειται τὸ 
χρυσίον, ἀλλὰ καθαρὸν χρυσίον ἐστί. "Tk λόγια γὰρ, 
φησὶ, Κυρίου ἁγνὰ, ἀργύριον πεπυρωμένον, δοχίμιον 
τῇ γῆ. Οὐ γάρ ἐστι μέταλλα κατεργασίας δεόμενα αἵ 
Γραφαὶ, ἀλλὰ θησαυρὸν ἕτοιμον παρέχουσι τοῖς ζη- 
τοῦσι τὸν πλοῦτον τὸν ἐξ αὐτῶν. Ἀρχεῖ γὰρ παραχύ- 
Ψψαι μόνον, καὶ πάσης ἐμπλησθέντας͵ ὠφελείας ἀπελ- 
θεῖν - ἀρχεῖ μόνον ἀνοῖξαι, χαὶ τῶν λίθων εὐθέως 
θεωρῆσαι τὰς μαρμαρυγάς. "Fata δέ μοι οὐχ ἁπλῶς 
εἴρηται," οὐδὲ εἰχῇ ἐξέτεινα τὸν λόγον, ἀλλ᾽ ἐπειδή 
τινές εἰσιν ἄνθρωποι βάναυσοι, ot , ἐπειδὰν τὰς θείας 
μετὰ χεῖρας λάδωσι βίδλους, εἶτα ἀριθμὸν χρόνων ἢ 
χατάλογον εὕρωσι χείμενον ὀνομάτων, εὐθέως παρα- 
τρέχουσι, xol πρὸς τοὺς ἐγχαλοῦντας λέγουσιν’ óvó- 
ματα μόνον ἐστὶ, xal οὐδὲν χρήσιμον ἔχει. Τί λέγεις ; 
Ὃ Θεὸς φθέγγεται, καὶ σὺ τολμᾶς εἰπεῖν, οὐδὲν χρή- 
σιμον τῶν εἰρημένων ἐστίν ; Εἰ γὰρ ἐπιγραφὴν μόνον 
ἴδοις ψιλὴν, οὐ στήσῃ μετὰ σπουδῆς, εἶπέ μοι, xal 
τὸν χείμενον ἀνερευνήσεις πλοῦτον ; Καὶ τί λέγω χρό- 
vouc xai ὀνόματα καὶ ἐπιγραφάς; Μάθε ὅσον ἰσχύει 
xol στοιχείου προσθήχη ἑνὸς μόνου, xal παῦσαι δλο-- 
χλήρων χαταφρονῶν ὀνομάτων. Ὃ πατριάρχης ἡμῶν 
᾿Αὐραὰμ. (ἡμῖν γὰρ μᾶλλον, ἢ τοῖς Ἰουδαίοις προσὴ- 
χεν οὗτος) Αὐρὰμ τὸ πρῶτον ἐκαλεῖτο, ὅπερ ἕρμη- 
γευόμενόν ἐστι περάτης" μετὰ δὲ ταῦτα, Ἀδραὰυ. 
μετονομασθεὶς πατὴρ ἐγένετο πάντων τῶν ἐθνῶν, χαὶ 
ἑνὸς προσθήκη στοιχείου τοσαύτην τῷ διχαίῳ τὴν 
ἀρχὴν ἐνεχείρισε. Καθάπερ γὰρ οἱ βασιλεῖς τοῖς ἑαυ-- 
τῶν ὑπάρχοις χρυσᾶς ὀρέγουσι “ δέλτους, σύμδολον 


ὀνομάτων ἐν ἑτέρῳ γαιρῷ διηγήσομαι, de nominibus alio 
tempore disseram, illud, inquam, indicat Homilias ejus 
de Mutatione nominum, quas edidimus Tom. 3, p. 96, 
sqq. Vide in Monito. 


IN ILLUD, VIDI DOMINUM, IHOMIL. 1]. 


127 


τῆς ἀρχῆς οὕτω xal Θεὸς τότε τῷ δικαίῳ ἐχείνῳ "10 tabellas, magistratus signum : sic et Deus justo 


σύμβολον τῆς τιμῆς δέδωχε τὸ στοιχεῖον. 

᾿Αλλὰ περὶ μὲν ὀνομάτων ἐν ἑτέρῳ χαιρῷ διη- 
γήσομαι- ὅσον δὲ τῶν χρόνων τὸ χέρδος ἐστὶ γι- 
νωσχομένων, xal ὅσον τὸ βλάδος ἀγνοουμένων, ἀναγ- 
xoiov εἰπεῖν. Καὶ πρῶτόν γε ἀπὸ τῶν βιωτικῶν 


τοῦτο ἐπιδείξομαν πραγμάτων. ΑἹ διαθῆχαι καὶ τὰ c 


γραμματεῖα τὰ περὶ γάμων, τὰ περὶ ὀφλημάτων, 
τὰ περὶ τῶν ἄλλων συμῥολαίων, ἐὰν μὴ τῆς ὑπα- 
τείας τοὺς χρόνους ἄνωθεν ἔχῃ προγεγραμμένους, 
πάσης ἔρημα τῆς οἰχείας ἐστὶ δυνάμεως. 'Γοῦτο γάρ 
ἐστιν ἐν ἐχείνοις τὸ ἰσχυρὸν, τοῦτο τὰς ἀμφισόη- 
τήσεις ἀναιρεῖ, τοῦτο δικαστηρίων ἀπαλλάττει, χαὶ 
τοὺς ἐχθροὺς φίλους ποιεῖ, Διὰ τοῦτο οἱ ταῦτα 
γράφοντες» ὥσπερ "λύχνον ἐπὶ λυχνίας, οὕτως ἐπὶ 
τοῦ μετώπου τῶν γραμμάτων προτυποῦσι τὴν ὑπα- 
τείαν, ἵνα πᾶσι τοῖς χάτω φαίνη. Κἂν ταῦτα ἀνέλης, 
ἀνεῖλες τὸ φῶς, καὶ πάντα σχότους χαὶ πολλῆς ἐνέ- 
πλησας ταραχῆς. Διὰ τοῦτο πᾶσα δόσις χαὶ λῆψις, 
χἂν πρὸς φίλους, x&v πρὸς ἐχθροὺς, xv πρὸς οἶχέ- 
τας; χἂν πρὸς ἐπιτρόπους χαὶ οἰχονόμους γίγνηται, 
ταύτης δεῖται τῆς ἀσφαλείας, καὶ πανταχοῦ καὶ μῆ- 
νας xz ἐνιαυτοὺς xal ἡμέρας κάτωθεν παραγράφο- 
μεν. Εἰ οὖν ἐπὶ τῶν βιωτικῶν τοσαύτη τοῦ πράγμα- 
τος ἢ ἰσχὺς, ἐπὶ τῶν πνευματικῶν πολλῷ μείζων xal 
χρησιμωτέρα. Τὰς γὰρ προφητείας τοῦτο δείχνυσι 
προφητείας. Οὐδὲ γὰρ ἄλλο τί ποτέ ἐστι προφητεία, 
ἀλλ᾽ ἢ τῶν μελλόντων πραγμάτων προαναφώνησις. 
Ὁ τοίνυν τοὺς καιροὺς ἀγνοῶν τῶν εἰρημένων πρα- 
μάτων ἢ τῶν ἐχθάντων,, πῶς δυνήσεται δεῖξαι τῷ 
φιλονεικοῦντι τὸ τῆς προφητείας ἀξίωμα; ᾿Εντεῦθεν 
ἡμῖν καὶ οἵ πρὸς Ἕλληνας P ἀγῶνες xo νῖχαι, ὅταν 
πρεσδύτερα ἀποφαίνωμεν τὰ ἡμέτερα τῶν παρ᾽ ἐχεί- 
νοις * ἐντεῦθεν ἥμῖν χαὶ πρὸς ᾿Ιουδαίους ἀποδείξεις 
περὶ τῆς ἀληθείας εἰσί * πρὸς ᾿Ιουδαίους τοὺς ἀθλίους 
xaX ταλαιπώρους, , ot διὰ τὴν τῶν χρόνων ἄγνοιαν τὸ 
μέγιστον σφάλμα ἐσφάλησαν. El γὰρ ἤχουσαν τοῦ 
πατριάρχου λέγοντος, Οὐχ ἐχλείψει ἄρχων ἐξ Ἰούδα, 
οὐδὲ ἡγούμενος ἐχ τῶν μηρῶν αὐτοῦ, ἕως ἂν ἔλθη 

ἀπόκειται, καὶ εἶ παρετήρησαν μετ᾽ ἀχριδείας 
τοὺς τῆς παρουσίας καιροὺς, οὖχ ἔμελλον, ἐχπεσόν- 
τες τοῦ Χριστοῦ, τῷ ᾿Αντιχρίστῳ περιπίπτειν" χα- 
θάπερ οὖν * χαὶ αὐτὸς αὐτοῖς ὃ Χριστὸς τοῦτο 
αἰνιττόμενος εἶπεν, ὅτι ᾿Εγὼ ἦλθον ἐν τῷ ὀνόματι τοῦ 
Πατρός. μου, καὶ οὐκ ἐδέξασθέ με ἐὰν ἄλλος ἔλθῃ 
"ἐν τῷ ὀνόματι τῷ ἰδίῳ, ἐχεῖνον λήψεσθε. Εἶδες πόσον 
παράπτωμα ἀπὸ τῆς τῶν χρόνων γέγονεν ἀγνοίας: 
Μὴ τοίνυν ἀμελήσῃης ὠφελείας τοσαύτης. Καθάπερ 


5. Αὐχνον deest in uno Cod., verum hac vox prorsus 
hic requiritur. 

b ἀγῶνες χαὶ yizt, Erasmus vertit certamina con- 
tentionesque. Verum aliud omniuo legisse videtur, quod 
divinare non possumus, |Fort. νείχη, ] Paulo post quin- 


illi in honoris signum dedit literam. 
$. Verum denominibus alio tempore disseram : 
quantus autem sit temporum fructus si cognoscan- 
tur, rursum quantum damnum. si ignorentur , 
aperiendum: est. Ac primum quidem id. a rebus 
secularibus demonstrabo. "Testamenta tabuleque 
de nuptiis, de debitis, deque reliquis contractibus, 
nisi in frontispicio consulum annos habeant pro- 
scriptos, nullam ex sese vim habent. Hoc est enim 
quod illis robur addit, hoc est quod controversias 
dirimit, hoc quod a judiciali foro liberat, hoc 
quod ex inimicis facit amicos. Proinde qui talia 
describunt, non aliter quam lucerna in candclabro 
poni solet, sic. in frontispicio literarum addunt 
consulatum, ut omnibus quie subjiciuntur prelu- 
ceat. Quz si. sustuleris, lumen sustuleris, omnia- 
que tenebris multaque turbatione compleveris. 
Propterea omne dati acceptique negotium, sive 
cum amicis, sive cum inimicis, sive cum famulis, 
sive cum procuratoribus et ceconomis agatur, hac 
eget cautione, et ubique menses , annos ac dies 
subscribimus. Quod si tantum valet ea res in ne- 
( gotiis secularibus, in spiritualibus multo amplius 
profuerit. Siquidem hoc declarat prophetias esse 
prophetias. Neque cnim aliud quidquam est pro- 
phetia, quam rerum futurarum enarratio. Proinde 
qui nescit tempora eorum quz dicta sunt, quive 
evenerunt, qui poterit homini contentioso demon- 
strare prophetia dignitatem ? Hinc nobis et adver- 
sus gentes certamina et victorie, cum nostra dc- 
monstramus antiquiora, quam quz apud illos 
habentur : hinc. nobis adversus Judaos demon- 
Strationes ad, evincendam veritatem ; adversus Ju- 
D daos, inquam, infelices ac miseros, quiob tempo- 
rum. ignorantiam in gravissimum errorem lapsi 
sunt. Nam si audissent patriarcham: dicentem, 
δον deficiet. princeps ex Juda, neque dux de 
femoribus ejus, donec veniat, cui repositum 
,est, sique diligenter observassent adventus domi- 
nici tempora, nequaquam excidissent a Christo in 
Antichristum delapsi : quemadinodum et ipse 


b 


Gen.49.1o. 


Christus id subindicans eis praedixit, Ego veni in Joan.5. (3. 


nomine Patris mei, et non recepistis me : si 
venerit alius in nomine suo, illum recipictis. 
Vidisti quantus error inciderit ex inscitia tempo- 
E rum? Tantam igitur utilitatem nenegligas. Quem- 
admodum enim in agris termini columnzque non 


que Mss. ὁποδείξεις πολλαὶ περὶ, et sic legit Erasmus. 

* Omnes fere Mss. xai αὐτὸς ὁ Χριστὸς mposinzv, et sic 
legit Erasmus. In Editis αὐτοῖς deest [post αὐτός, sed 
lezitur post τοῦτο. 


Eccle 3. 7. 
Chrysost. 


dixit pre- et 


sente epi- 
scopo. 


Joan.2,10. 


128 


sinunt arya confundi, sic tempora non sinunt con- 
fundi res gestas, sed dum dirimunt alias ab aliis , 
et in ordinem congruentem digerunt, multa nos 
liberant turbatione. Opere pretium igitur est ex- 
ponere vobis quis fuerit hic Ozias, quo tempore 
regnarit, quibus imperarit, et quanto tempore du- 
rarit illius principatus, postremo quomodo vitam 
finierit. Imo potius jam silendum est, eo quod ne- A 
cesse sit in immensum historiarum pelagus ora- 
tionem extendere. Qui vero per hujusmodi mare 
sunt iter facturi, necesse est non fatigatis, sed in- 
tegris remigibus viam capessant. Nam hanc ob 
causam passim per mare portus insulzque positze 
sunt, ut et gubernator et nauta refocillentur, hic 
quidem remo deposito, ille vero exsurgens a clavo. 
His de causis et diversoria cauponzque ubique 
per vias excogitate sunt, ut jumenta simul cum 
viatoribus a labore recreentur. Eoque et doctrine p 
sermoni silentii tempus? prafinitum est, ut neque 
nos ipsos deterreamus verborum multitudine , 
neque vos delassemus. Atque haec tempora. novit 
Salomon dicens, Tempus tacendi, et tempus lo- 
quendi. Sitigitur nobis tempus tacendi, quo detur 
preceptori tempus loquendi. Nam quz nos af- 
ferimus, similia sunt vino quod recens sub torcu- 
lari haustum est : quee vero dicuntur ab illo, si- 
milia sunt vino, quod quoniam vetustatem senium- 
que collegit, multam adfert tum utilitatem tum 
vim iis, qui opus habent : nobisque accidit hodie 
illud evangelii, post deterius vinum id quod. me- c 
lius est infertur. Et quemadmodum illud vinum 
non vitis genuerat, sed virtus Jesu Christi fecerat : 
ita et hujus sermonem non humana profundit co- 
gitatio, sed Spiritus sancti gratia. Qnoniam igitur 
hujus liquoris fluenta copiosa sunt et spiritualia; 
studiose excipiamus, caute servemus, ut assi- 
due irrigati tempestivum adferamus fructum Deo, 
qui hac largitus est : quem decet omnis gloria et 
honor cum unigenito. ejus Filio sanctissimoque 
Spiritu, nunc et semper, et in secula seculorum. . 


Amen, D 


4 Unus ἀλλήλοις συγχεῖσθαι. 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


γὰρ ὅροι καὶ στῆλαι ἐν τοῖς ἀγροῖς τὰς ἀρούρας οὐκ 
ἐῶσι συγχεῖσθαι, οὕτως οἱ χρόνοι καὶ οἱ χαιροὶ τὰ 
πράγματα οὐκ ἐῶσιν ἃ ἀλλήλοις συμπίπτειν, ἀλλὰ 
διείργοντες ἀπ᾽ ἀλλήλων αὐτὰ, καὶ χατὰ τὴν προσ- 
ἤχουσαν ἕχαστα διατιθέντες τάξιν, πολλῆς ἀπαλλάτ- 
τουσιν ἥμᾶξ ταραχῆς. Ἄξιον τοίνυν εἰπεῖν πρὸς ὑμᾶς, 
τίς ἦν οὗτος ὁ Ὀζίας, xol πότε ἐβασίλευσε, χαὶ τί- 
viv ἐδασίλευσε, χαὶ πόσος αὐτῷ γέγονεν ὃ τῆς ἀρχῆς 
χρόνος, xol πῶς τὸν βίον κατέλυσε" μᾶλλον δὲ ἄξιον 
σιγῆσαι λοιπόν. ᾿Ανάγχη γὰρ εἰς ἄπειρον πέλαγος" 
ἱστοριῶν ἀφιέναι τὸν λόγον. 'l'obc δὲ τοιοῦτον μέλλον- 
τας πορεύεσθαι πέλαγος, οὗ χεχμηκχότων τῶν πλω- 
τήρων, ἀλλ᾽ ἀκμαζόντων, ἅπτεσθαι χρὴ τῆς δδοῦ. 
Διὰ τοῦτο καὶ λιμένες καὶ νῆσοι πανταχοῦ τῆς θα- 
λάσσης εἰσὶ πεφυτευμέναι, ἵνα καὶ κυδερνήτης καὶ 
ναύτης διαναπαύηται, ὃ μὲν τὴν κώπην ἀποτιθέμε- 
voc, ὃ δὲ τῶν οἰάχων ἐξανιστάμενος- διὰ τοῦτο xol 
πανδοχεῖα xo χαταγώγια πανταχοῦ τῶν ὁδῶν ἐπινε- 
νόηται, ἵνα καὶ ὑποζύγια χαὶ ὁδοιπόροι τῶν πόνων 
λήγωσι. Διὰ τοῦτο χαὶ τῷ λόγῳ τῆς διδασχαλίας 
καιρὸς σιωπῆς ὥρισται, ἵνα μήτε ἑαυτοὺς κατατρί- 
ὄωμεν τῷ πλήθει τῶν λεγομένων, μήτε ὑμᾶς ἀπο- 
χναίωμεν. Καὶ τούτους οἶδε τοὺς χαιροὺς καὶ Σολο- 
μὼν, οὕτω λέγων " Καιρὸς τοῦ σιγῆσαι, xol καιρὸς 
τοῦ λαλῆσαι. Γενέσθω οὖν ἡμῖν χαιρὸς τοῦ σιγῆσαι, 
ἵνα γένηται χαιρὸς τῷ διδασκάλῳ τοῦ λαλῆσαι. Τὰ 
μὲν γὰρ ἡμέτερα ἔοικεν οἴνῳ προσφάτως τῶν bmo- 
ληνίων ἐξαντληθέντι, τὰ δὲ τούτου προσέοιχεν οἴνῳ 
πεπαλαιωμένῳ xol γεγηραχότι, πολλὴν παρέχοντι 
καὶ τὴν ὠφέλειαν χαὶ τὴν ἰσχὺν τοῖς δεομένοις " καὶ 
τὸ τοῦ εὐαγγελίου ἐχεῖνο γέγονε σήμερον " μετὰ τὸν 
ἔλάττονα γὰρ οἶνον ὃ βελτίων εἰσκομίζεται. Καὶ χα- 
θάπερ ἐχεῖνον οὐχ ἄμπελος ἔτεχε τότε, ἀλλ᾽ 4j δύνα- 
μις ἐποίησε τοῦ Χριστοῦ, οὕτω xol τούτου τὸν λόγον 
οὖχ ἀνθρωπίνη προχέει διάνοια, ἀλλ᾽ ἣ τοῦ Πνεύμα- 
τὸς χάρις. ᾿Επεὶ οὖν δαψιλὴ xol πνευματικὰ τὰ 
νάματα, μετὰ σπουδῆς ὑποδεξώμεθα, μετ᾽ ἀσφαλείας 
τηρήσωμεν, ἵνα τούτοις ἀρδόμενοι διηνεχῶς, ὥριμον à 
φέρωμεν τὸν χαρπὸν τῷ ταῦτα χαρισαμένῳ Θεῷ * ᾧ 
πρέπει πᾶσα δόξα x«l τιμὴ σὺν τῷ μονογενεῖ αὐτοῦ 
Yüp χαὶ τῷ παναγίῳ Πνεύματι, νῦν xol ἀεὶ, xot 
εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν. 


IN ILLUD, VIDf DOMINUM, HOMIL. 1I. 


* Eie τὴν πρώτην (1. δευτέραν) τῶν Παραλειπομένων 
τὴν λέγουσαν, Ὑψώθη 4 καρδία ᾿Οζίου- xal περὶ 
ταπεινοφροσύνης" xa ὅτι χρὴ μὴ θαῤῥεῖν τὸν Evá- 
ρετον" xa ὅσον χαχὸν ἣ ἀπόνοια, 


OMIAIA γ΄. 


Εὐλογητὸς 6 Θεὸς, xol ἐπὶ τῆς γενεᾶς τῆς ἡμετέ- 
gas ἐδλάστησαν μάρτυρες, κατηξιώθημεν xal ἡμεῖς 
ἀνθρώπους ἰδεῖν ὑπὲρ Χριστοῦ σφαττομένους, b ἀγ- 
θρώπους αἷμα στάζοντας ἅγιον, τὴν ᾿Εχχλησίαν ἅπα- 
σαν ἄρδον,, αἷμα στάζοντας, δαίμοσι μὲν φοδερὸν, 
ἀγγέλοις δὲ ποθεινὸν, ἡμῖν δὲ σωτήριον. Κατηξιώθη- 
μεν ἰδεῖν ἀνθρώπους ὑπὲρ εὐσεδείας “ πολεμοῦντας , 
γικῶντας, ἐστεφανωμένους. Οὐχ ἰδεῖν δὲ κατηξιώθη- 
μὲν μόνον, ἀλλὰ xal αὐτὰ τὰ σώματα τῶν ἀθλητῶν 
δέξασθαι, καὶ παρ᾽ ἑαυτοῖς τοὺς στεφανίτας ἔχομεν 


νῦν. ᾿Αλλὰ τὸν μὲν περὶ τῶν μαρτύρων λόγον ἀφήσο- 


μὲν νῦν τῷ τῶν μαρτύρων ζηλωτῇ, τῷ χοινῷ διδα- 


σχάλῳ" αὐτοὶ δὲ τὰ κατὰ τὸν Ὀζίαν πρὸς ὑμᾶς 
ἐροῦμεν νῦν, παλαιὸν καταδάλλοντες χρέος, χαὶ χρο- 
γίους ὠδῖνας ἀκροάσεως λύοντες. Ὠδίνει γὰρ ἕχαστος 
ὑμῶν, εὖ οἶδ᾽ ὅτι, τῆς ἱστορίας ἀχοῦσαι ἐκείνης - καὶ 
τὴν ὠδῖνα ταύτην ἡμεῖς παρετείναμεν, οὐ τὴν ὀδύνην 
ὑμῖν ἐπιτεῖναι βουλόμενοι, ἀλλὰ τὴν ἐπιθυμίαν αὐξῆ- 
σαι σπουδάζοντες, ὥστε ἡδίστην ὑμῖν φανῆναι τὴν 
ἡμετέραν ἑστίασιν. Οἱ μὲν γὰρ εὔποροι τῶν ἑστιατό- 
ρων, ἐὰν ἐμπεπλησμένους λάδωσι τοὺς δαιτυμόνας,, 
δύναιντ᾽ ἂν τῇ πολυτελείᾳ τῶν παρασχευασθέντων 
' διεγεῖραι * τὴν ἐπιθυμίαν αὐτοῖς" τὴν δὲ τῶν πενή- 
τῶν τράπεζαν οὐδὲν οὕτω ποιεῖ φαίνεσθαι λαμπρὰν ; 
ὡς τὸ πεινῶντας ἀπαντῆσαι τοὺς μέλλοντας μετέχειν 
αὐτῆς. Τίς οὖν ἐστιν ᾽Οζίας, χαὶ τίνων ἀπόγονος, καὶ 
τίνων βασιλεὺς, xo πόσον ἐδασίλευσε χρόνον, xal τί 
μὲν κατώρθωσε, τί δὲ "διήμαρτε, πῶς δὲ τὸν βίον 
χατέλυσεν ; Ἅπαντα ταῦτα πρὸς ὑμᾶς ἐροῦμεν νῦν, 
μᾶλλον δὲ ὅσα δυνατὸν εἰπεῖν, ὥστε μὴ τῷ πλήθει κα- 
ταχῶσαι τὴν μνήμην ὑμῶν ὃ γίνεται xol ἐπὶ τοῦ 
λυχνιαίου πυρός. Ἂν μὲν γὰρ ἐχεῖ κατὰ μικρὸν ἐπι- 
στάξης τῇ θρυαλλίδι τὸ ἔλαιον, ἱκανὴν ἔδωχας τῷ 
πυρὶ τὴν τροφήν ἂν δὲ ἀθρόον καταχέῃς, xol τὴν 
οὖσαν φλόγα χατέσδεσας. Οὗτος τοίνυν 6 ᾿Οζίας ἀπό- 
γόνος μὲν ἦν τοῦ Δαυὶδ, βασιλεὺς δὲ τῶν ᾿Ιουδαίων * 
ἐδασίλευσε δὲ δύο καὶ πεντήκοντα ἔτη" καὶ τὰ πρῶτα 


^ Omnes ferme Mss. εἰς τὴν πρώτην τῶν Παραλιπομέ- 
νων τὴν λέγουσαν * Ὑψώθη. Atque hic est haud. dubie 56- 
cundus Paralipomenon liber: nec potuit umquam Ozize 
historia ad primum pertinere. Unus sic incipit, εὐλογης 

25$ b θεὺς, ὅτι ἐπὶ τῆς. 
In aliquot Mss. ὀνθρύπους repetitum ante zz 


120 


In secundum librum Paralipomenon, ubi dici- 


tur, Elatum est cor Ozie ; deque humilitate ; 2. Paral. 


tum quod hominem virtute preditum non 
oporteat esse confidentem ; denique quan- 
tum malum sit arrogantia. 


HOMILIA II. 


E 1. Benedictus Deus, et nostra quoque ztas pro- 


germinat martyres, et nobis hoc. honoris contulit 

Dei dignatio, ut conspiceremus homines occidi 

pro Christo, homines qui sacro sanguine distillant, 

Ecclesiam universam irrigante : sanguine, inquam, 

distillantes, daemonibus quidem terrifico, angelis 

vero desiderabili, nobis porro salutari. Largita 
A est nobis hoc Dei dignatio, ut spectaremus homi- 
nes pro pietate belligerantes, vincentes, coronatos. 
Neque xero solum contingit hec spectare, verum- 
etiam ipsa athletarum corpora accipere : ac victo- 
res illos et corona insignes apud nos habemus. 
Sed in presentia de martyribus sermonem reser- 
vemus martyrum emulatori, communi doctori : 
ipsi vero nunc de Ozia disseremus, jampridem 
debitum zs alienum dinumerantes, diuturnosque 
audiendi nixus solventes. Nam parturit, sat scio, 
unusquisque vestrum, cupiens illam audire histo- 
riam : hancque parturitionem nos interim protra- 
ximus, non quod cuperemus vobis intendere cru- 
ciatum , sed quod studeremus vestrum accendere 
desiderium, ut vobis a me convivio acceptis meus 
apparatus quam suavissimus videretur. Nam opu- 
lentis: convivatoribus, si convivas acceperint sa- 
turos, licet apparatus lautitia illorum appetentiam 
excitare: ceterum pauperum mensam non alia res 
aque lautam exhibet, quam si, qui ad illam accu- 
bituri sunt, esuriant. Quis igitur est Ozias, quibus 
ortus majoribus, quorum rex, quanto te:npore re- 
gnavit, et quid cum laude gessit, quid secus, po- 
stremo quo pacto vitam absolvit? De his omnibus 
in presentia apud vos disseremus, imo pctius 
quantum dicere licebit, sic ut. multitudine non 
confundamus vestram memoriam : id quod in lu- 
cernis accensis accidere solet. Nam si paulatim 
ellychnio instillaris oleum, satis alimoni: dederis 
igni : sin simul totum. infuderis oleum, etiam 


B 


C 


deest , et infra legitur ἀρδεῦον, sed ἄρδον etiam est in 
usu, 
* Unus παλαίοντας, νικῶντας. Mox alii στερανουμένους. 
2 Alius τὴν προθυμίαν, utrumque bene. 
b Unus ἥμαρτε. 


2 
4. Reg. 15. 


6. 16. et 


Episcopum 

Flavianum 
communem 
vocat do- 
ctorem. 


150 5. JOANNIS. CHRYSOST. 


flammam, qui erat, exstinxeris. Hic igitur Ozias 
e stirpe David duxit genus, rex autem erat Judaeo- 
rum ; regnavit annis quinquaginta duobus : cui- 
que initio cum laude gessisset principatum, post 
in peccatum prolapsus est. Cum enim altiores spi- 
ritus sustulisset quam pro sua dignitate, principa- 
tum invasit sacerdotii. Tantum malum est arro- 
gantia, quze persuadet, ut quisque semel ignoret , 
postque multos labores omnem virtutis thesaurum 
exhaurit. Ac cetera quidem mala nobis negligen- 
ter agentibus solet exuberare, hzc autem ipsis 
Superbia Tecte factis nostris adnascitur. Nihil enim perinde 
sepe ex b^ gienit superbiam , ut bona conscientia , nisi advi- 
na conscien- 
tia oritur. gilemus. Unde et Christus sciens quod post bene- 
facta nos hic morbus adoriatur, dicehat discipulis 
Luc. 15. $uis : Cum omnia feceritis, dicite, Servi inuti- 
T les sumus. Cum enim hzc noxia. bestia parat in- 
vadere vos , tunc , inquit, per hzc verba fores illi 
occludite. Neque dixit : Cum omnia feceritis, inu- 


ARCHIEP.  CONSTANTINOP. 


* εὐδόχιμος ὧν, ὕστερον εἰς ἁμαρτίαν χατέπεσε. Μεί- 
ζονα γὰρ τῆς οἰκείας φρονήσας ἀξίας, ἐπεπήδησε τῇ 
Ὁ τῆς ἱερωσύνης ἀρχῇ. Τοσοῦτόν ἐστι ἀπόνοία xaxóv * 
χαὶ γὰρ ἑαυτόν τινα ἕχαστον ἀγνοεῖν ἀναπείθει, καὶ 
μετὰ πολλοὺς πόνους ἅπαντα χενοῖ τῆς ἀρετῆς τὸν 
θησαυρόν. Καὶ τὰ μὲν ἄλλα καχὰ ῥᾳθυμούντων ἡμῶν 
περιγίνεσθαι πέφυχεν, αὕτη δὲ χατορθοῦσιν ἡμῖν ἐπι- 
φύεται, Οὐδὲν γὰρ οὕτως ἀπόνοιαν τίχτειν εἴωθεν, 
ὡς συνειδὸς ἀγαθὸν, ἐὰν μὴ προσέχωμεν. Διὰ τοῦτο 
καὶ ὃ Χριστὸς εἰδὼς, ὅτι μετὰ τὰ κατορθώματα ἐπεισ- 
ἔρχεται τοῦτο τὸ πάθος ἡμῖν, τοῖς μαθηταῖς ἔλεγεν * 
E Ὅταν πάντα ποιήσητε,, λέγετε, ὅτι ἀχρεῖοι δοῦλοί 
ἐσμεν. Ὅταν γὰρ μέλλῃ ἐπεισιέναι τὸ θηρίον ὅμῖν, 
τότε διὰ τῶν ῥημάτων. τούτων, φησὶν, “ ἀποχλείετε 
τὰς θύρας αὐτῷ. Καὶ οὐχ εἶπεν, ὅταν πάντα ποιήσητε, 
ἀχρεῖοί ἐστε, à Ὑμεῖς λέγετε, ὅτι ἀχρεῖοί ἐσιιεν. 
Εἰπὲ, μὴ φοδηθῇς, οὐχ ἀπὸ τῆς χρίσεως τῆς σῆς 
φέρω τὴν ψῆφον ἐγώ. Ἂν γὰρ σὺ σαυτὸν εἴπῃς 
ἀχρεῖον, ἐγώ σε ὡς χρήσιμον στεφανῶ. Οὕτω xal 


tiles estis : sed, Vos dicite , inutiles sumus. Dic, " ἀλλαχοῦ φησι, Λέγε σὺ πρῶτος τὰς ἀνομίας σου, ἵνα 


ne metuas, non ex tuo pico fero sententiam. 

Nam si tu te ipsum dixeris inutilem, ego te ut uti- 
Isai.43.26. lem coronabo. Sic et alias loquitur : Dic tu prior 
peccata tua, ut justificeris. In mundanis siquidem 
ac forensibus judiciis post accusationem et crimi- 

num confessionem restat mors : cieterum apud di- 

vinum tribunal post accusationem et confessionem 
peccatorum datur corona. Unde et Salomon dicit : 

Eccli. 7.5, Ie justificaveris teipsum in conspectu Domini. 
Verum nihil horum audivit Ozias, sed irruit in 
templum, ut adoleret, ac ne sacerdote. quidem 
prohibente abstinuit. Quid igitur Deus? Immisit 

illi lepram in fronte, hoc modo impudentem faciem 

puniens, docensque illum, quod hoc esset. Dei tri- 

bunal, et quod illi bellum esset non adversus 
homines, sed adversus Deum. Ac de Ozia quidem 
hactenus. Agedum jam ab iritegro historiam hanc 
percurramus. Nam hac de causa et ipse preoccu- 

pans compendio vobis exposui qu: Oziz accide- 

runt omnia : ut cum audieritis Scripturam hec 

eadem narrantem, rerum seriem summo cum ani- 
2.Paral.26, ΠῚΪ studio consectemini. Sed attendite. Et fecit, 
4. inquit, Ozias quod rectum est in conspectu Do- 
mini. Hoc testimonio magnam illius virtutem de- 

claravit. Non enim modo fecit quod rectum erat, 


* Quatuor Mss. εὐδοχιμήτας, ὕστερον πρὸς ἁμαρτίαν. 

4 Unus ὠποχλείσατε. 

^ "Tres Mss. κατηγορίαν χαὶ ὁμολογίαν τῶν ἄμαρτ. οἱ 5ἷο 
legit Erasmus. In Editis zai τὴν ὁμολογίαν deerat. Ve- 
rum paulo post, ubi in Greco legitur μετὼ τὴν χατηγο- 
£o» στέρανος, οἱ duo. Mss. addunt μετὰ τὴν χατηγορίαν 


À δικαιωθῇς. 'Ezi μὲν γὰρ τῶν ἔξωθεν δικαστηρίων 
μετὰ τὴν "χατηγορίαν χαὶ ὁμολογίαν τῶν ἁμαρτημά- 
τῶν θάνατος " ἐπὶ δὲ τοῦ θείου διχαστηρίου μετὰ τὴν 
χατηγορίαν στέφανος. Διὸ καὶ ὃ Σολομῶν ἔλεγε. Μὴ 
δικαίου σεαυτὸν ἐνώπιον Κυρίου. ᾿Αλλ᾽ οὐδενὸς τούτων 
ἤχουσεν 6 ᾿᾽Οζίας, ἀλλ᾽ ἐπεισῆλθεν εἰς τὸν ναὸν, xol 
θυμιᾷν ἐδούλετο, καὶ τοῦ ἱερέως χωλύοντος οὐχ ἠνεί- 
χετο. Τί οὖν ὃ Θεός: ᾿Επαφῆχεν αὐτῷ λέπραν χατὰ 
τοῦ μετώπου, τὴν ἀναίσχυντον χολάζων ὄψιν, καὶ 
παιδεύων αὐτὸν, ὅτι θεῖόν ἐστι τὸ δικαστήριον, xai οὗ 
πρὸς ἀνθρῴπους ὃ πόλεμος ἦν. Καὶ -τὰ μὲν κατὰ τὸν 
D οζίαν ταῦτα. Φέρε δὴ καὶ ἄνωθεν τὴν ἱστορίαν αὖ- 
τὴν ἐπέλθωμεν. Διὰ γὰρ τοῦτο xol αὐτὸς προλαδὼν 
ἐν βραχεῖ διηγησάμην ὑμῖν τὰ συμδεδηκότα πάντα, 
ἵν᾽ ὅταν ἀχούητε τῆς Γραφῆς ταῦτα ἀπαγγελλούσης, 
παρακολουθῆτε μετὰ ἐκριδείας αὐτοῖς. ᾿Αλλὰ προσ- 
* ἔχετε. Καὶ ἐποίησε, φησὶν, ᾿Οζίας τὸ εὐθὲς ἐνώπιον 
Κυρίου. Μεγάλην αὐτοῦ διὰ τούτων ἐμαρτύρησεν ἀρε- 
τήν. Οὐ γὰρ τὸ εὐθὲς ἐποίει μόνον, ἀλλὰ xo ἐνώπιον 
Κυρίου, οὐ πρὸς ἐπίδειξιν ἀνθρώπων ,,καθάπερ ἐκεῖνοι 
οἱ παρὰ τοῖς ᾿Ιουδαίοις πρὸ τῆς ἐλεημοσύνης σαλπί-- 
C ζοντες; οἵ ἐν ταῖς νηστείαις τὰ πρόσωπα ἀφανίζοντες, 
οἱ τὰς εὐχὰς ἐν ταῖς ἀμφόδοις ποιούμενοι" ὧν τί 


τῶν ἁμαρτημάτων στέρανος, Erasmus locum: plenum , ut 
ante, repetit , sic , post. accusationem et confessionem 
peccatorum datur. corona , quam. interpretationem , 
quia nihil ad sensum addit, relinquere visum est. Pau- 
lo post à Σολομῶν. Non raro Siracidis librum Salomonis 
dicit Chrysostomus, ut monuit Savilius. 


ἮΝ ILLUD, VIDI DOMINUM, HOMITL. If, 


γένοιτ᾽ ἂν ἀθλιώτερον, ὅταν τοὺς μὲν πόνους ὑπομέ- 
γωσι, τῆς δὲ ἀμοιβῆς ἀποστερῶνται ἁπάσης ; 


Τί ποιεῖς, ἄνθρωπε ; ἑτέρῳ μέλλεις εὐθύνας διδό- 
vat τῶν πεπραγμένων, xal ἕτερον μάρτυρα χαλεῖς 
τῶν γινομένων ; ἕτερον ἔχεις διχαστὴν, χαὶ ἕτερον 
χαθίζεις θεατήν; Οὐχ δρᾷς τοὺς ἡνιόχους, οἱ τῆς πό- 
λεως ἁπάσης ἄνω χαθημένης ἐν ταῖς τῶν ἵππων ἁμίλ- 
λαις, ἅπαν τοῦ σταδίου παρατρέχοντες τὸ μέρος, 
ἐχεῖ φιλονειχοῦσι τὰ P τῶν ἀντιπάλων ἅρματα χατα- 
στρέφειν, ἔνθα ἂν ἴδωσι τὸν βασιλέα καθήμενον, καὶ 
τοσούτων ὄψεων ἕνα νομίζουσιν ἀξιοπιστότερον ὀφθαλ- 
μόν; Σὺ δὲ αὐτὸν τὸν τῶν ἀγγέλων αὐτῶν βασιλέα 
τοῖς σοῖς δρόμοις ἀγωνοθειοῦγεα δρῶν, ἐχεῖνον ἀφεὶς 
ἐπὶ τὰς τῶν ὁμοδούλων χαταφεύγεις ὄψεις; Διά τοι 
τοῦτο μετὰ τὰς μυρίας πάλας ἀστεφάνωτος ἀναχω- 
ρεῖς, μετὰ τοὺς πολλοὺς ἱδρῶτας χωρὶς βραδείων 
ἀπέρχῃ πρὸς τὸν ἀγωνοθέτην ; Ἀλλ᾽ οὐκ Ὀζίας τοιοῦ- 
τὸς ἦν, ἀλλ᾽ ἐνώπιον Κυρίου τὸ εὐθὲς ἐποίει. Πῶς οὖν 
οὕτω μετὰ ἀχριδείας πολιτευόμενος ὑπεσχελίσθη καὶ 
κατέπεσε; Τοῦτο γὰρ χἀγὼ θαυμάζω xal διαπορῶ, 
μᾶλλον δὲ οὐχ ἂν εἴη τοῦτο διαπορήσεως ἄξιον * dv- 
θρωπος γὰρ ἦν, πρᾶγμα πρὸς ἁμαρτίαν εὐόλισθον, καὶ 
πρὸς καχίαν ὀξύῤῥοπον. Καὶ οὐ τοῦτο μόνον ἐστὶ τὸ 
χαλεπὸν, ἀλλ᾽ ὅτι xal ὁδὸν στενὴν xol τεθλιμιμένην 
δδεύειν διεζάγημεν t ὑπὸ χρημνῶν “ ἑκατέρωθεν ἀπει- 


ὁδοῦ δυσχολία συνέλθωσιν εἷς ταὐτὸν, μὴ θαύμαζε 
λοιπὸν ὑπὲρ τῶν 'παραπτωμάτων, Καθάπερ γὰρ ἐν 
τοῖς θεάτροις οἵ τὴν σχοῖνον τὴν κάτωθεν ἄνω * τετα- 
μένην ἀναδαίνειν χαὶ χαταδαίνειν μελετῶντες, ἂν μι- 
χρὸν παραδλέψωσι, παρατραπέντες χατενεχθήσονται 
εἰς τὴν ὀρχήστραν, xal ἀπολοῦνται " οὕτω καὶ οἱ τὴν 
δδὸν ταύτην ὁδεύοντες, ἂν μικρὸν ῥᾳθυμήσωσι, χα- 
ταχρημνίζονται. Καὶ γὰρ ἐχείνης τῆς σχοίνου 1 ὁδὸς 
αὕτη καὶ στενοτέρα xa ὄρθιος καὶ προσάντης μᾶλλόν 
ἐστι χαὶ ὑψηλοτέρα πολλῷ " πρὸς γὰρ αὐτὸν P ἄνω 
τελευτᾷ τὸν οὐρανὸν, χαὶ τότε ἡμῖν σφαλερώτερα 
ἔσται τὰ διαδήματα, ὅταν ἄνω καὶ πρὸς αὐτῇ γενώ- 
μεθα τῇ χορυφῇ * τοῖς γὰρ ἐφ᾽ ὕψους ἑστῶσι πολὺς ὃ 
πρόμος, καὶ μία μόνον ἀσφάλεια λείπεται, τὸ μὴ 
χκαταχύψαι χάτω. μηδὲ εἰς γῆν ἰδεῖν. ΚΚαὶ γὰρ χαλε- 


b Τῶν ἀντιτέχνων ἅρματα, Sic tres Mss, Infra iidem 
τὸν τῶν ἀγγέλων βασιλέα. Ynfra unus χαὶ τοτούτων ὄψεων οὔ- 
σῶν ἕνα vo. 

€ ἐχατέρωθεν ἀπειλημμένην. Erasmus legisse videtur 

ἐχατέρωθεν' ἀπειλεμένην, vertit enim, precipitiis mina- 


D 


E 


151 


verum etiam fecit in conspectu Domini, non apud 
homines se ostentans, quemadmodum apud Judaeos 
faciebant illi, qui ante eleemosynam tuba cane- 
bant, et in jejuniis facies suas exterminabant, qui 
precabantur in compitis ; quibus rebus quid potest 
esse miserius, ubi post toleratos labores, omni 
premio frustrabantur ? 

8, Quid facis, homo? alii redditurus es ratic- 
nem factorum tuorum, et alium testem citas eorum 
qua facis? alium habes judicem, et alium adhibes 
spectatorem ? Non vides aurigas qui universa civi- 
tate in sublimi sedente in equestribus ludis, totum 
stadii spatium. percurrentes, ibi contendunt con- 
certatorum. currus subvertere, ubi Imperatorem 
viderint sedentem, et inter tot spectantium. vultus 
unum oculum putant fide digniorem? At tu cum 
videas ipsum angelorum ρον tuo cursui ago- 
nothetam, hoc est certaminis judicem, przsidere, 
60. prztermisso ad conservorum fugis oculos? At- 
que ideo sane post innumeras heiss incoronatus 
recedis, post sudores plurimos absque promis 
venis ad agonothetam? At non talis erat Ozias, 
sed in conspectu Domini faciebat quod rectum est, 
Qui factum est igitur, ut post vitam tam perfectam 
supplantatus sit, concideritque? Nam hoc et ipse 
demirans hasito, quin potius nihil hic esse debet 
hasitatione dignum, quandoquidem homo erat, 
res ad peccandum lubrica, et ad malitiam propen- 
sa. Neque id solum est difficile, verum etiam illud 


11, quod. incedere jussi sumus per viam angustam, 
λημμένην. Ὅταν οὖν χαὶ προαιρέσεως εὐχολία καὶ A et utrinque przcipitiis terminatam. Proinde quo- 


B 


ties et voluntatis facilitas et vite. difficultas in 
unum coeunt, ne postea mirare de lapsu. Quem- 


admodum enim in spectaculis qui. per funem ab ^ 


imo in altum tensum ascendere ac descendere me- s 
ditantur, si paululum deflexerint oculos, inverso 
corpore deferuntur in orchestram, pereuntque : 
itidem qui per hanc incedunt viam, si vel paulu- 
lum segniter egerint, precipitantur. Et tamen hzc 
via tum. angustior est, tum magis ardua, multo- 
que excelsior, quam illa per funem, ut quz sur- 
sum ad. ipsum usque celum protensa est : ac tum 
nobis majore cum. periculo ponuntur vestigia, 
cum ad summum et ad ipsum usque fastigium ac- 
cesserimus : nam in sublimi stantes multus occu- 
pat tremor, atque una tantum cautione tuti sunt 


cem, nempe viam. Sed nullus Godex sic habet. 
à Unus ἐπιτεταμένην. 


b Tres Mss. ἄνω τέταται. Unus ἄνω τελειοῦται. Era- 


Funam- 
uli tem- 
pore. Chry- 
esL 


smus videtur legisse τέταται, Sed ho omnes lectiones - 


quadrant. Mox alii ἐπισραλέστερα ἔσται τὰ βήματα. 


152 


a lapsu, ne deorsum aspiciant, neve in terram de- 
mittant oculos. Nam inde multa et gravis exori- 
tur tenebricosa vertigo. Hanc quidem ob causam 


5. JOANNIS CHRYSOST. 


ne 56. propheta nobis assidue inclamat, dicens : Jn fi- 


nem ne corrumpas : anime nostre socordiam . 
retrahens, jamque collapsuram suffalciens ac rc- 
tinens. Initio quidem non egemus multa exhorta- 
tione. Quid. ita tandem? Eo quod quilibet homo 
etiamsi fuerit omnium pigerrimus, aggressurus 
negotium, plurimam in principio adhibet diligen- 
tiam, dumque et animi viget alacritas, et vires in- 
tegra sunt ac recentes, facile ad id quod proposi- 
tum est pertingit : ezterum ubi major viz pars 
nobis peracta est, jamque alacritatis vigor emar- 
cuit, viresque nostrz defecerunt, nec aliud. super- 
est quam ut decidamus : tunc nobis opportune 
adest propheta, velati pro baculo quopiam allo- 
quium suum nobis porrigens ac dicens, In finem 
ne corrumpas. 'Tunc enim diabolus spirat vehe- 
mentius :: et quemadmodum piratze qui male na- 
vigiis infestant, non tum ubi conspexerint naves e 
portu exeuntes, invadunt ( quid enim hinc fructus 
caperent si scapham inanem demergerent? ), sed 
ubi redierit onusta plenaque sarcinis, tum demum 
omnes expediunt artes : ita sceleratus ille demon 
simul atque videt aliquos multa collegisse, videli- 
cet jejunia, preces, eleemosynam, castitatem, re- 
liquasque. virtutes omnes, ubi videt navigium no- 


ARCIHIEP. 


C 


» 


CONSTANTINOP. 


πὸς ἐντεῦθεν ὃ σχοτόδινος γίνεται. Διά cot τοῦτο συν- 
εχῶς ἡμῖν 6 προφήτης ἐπιδοᾷ λέγων * Εἰς τὸ τέλος 
μὴ διαφθείρης " ῥαθυμοῦσαν ἥμῶν τὴν ψυχὴν ἀνα- 
στέλλων, καὶ μέλλουσαν καταπίπτειν ἀνέχων καὶ δια- 
χρατῶν. ᾽ν ἀρχῇ μὲν γὰρ οὐ πολλῆς δεόμεθα τῆς 
παραχλήσεως. Τί δήποτε; Ὅτι πᾶς ἄνθρωπος , χἂν 
ἁπάντων νωθέστατος ἦ, μέλλων ἅπτεσθαι πράγμα-- 
τος, πολλὴν ἐν τοῖς προοιμίοις ἐπιδείκνυται τὴν 
σπουδὴν; καὶ τῆς προθυμίας ἀχμαζούσης, xol τῆς 
δυνάμεως νεαρᾶς οὔσης ἔτι, ῥαδίως πρὸς τὸ προχεί-- 
μένον ἐπιδαίνει " ὅταν δὲ τὸ πλέον τῆς 6900 προέλθω- 
pev, xo μαρανθῇ τὰ τῆς προθυμίας ἥμῖν, τὰ δὲ τῆς 
δυνάμεως ἡμῶν λήξη, μέλλωμεν δὲ καταπίπτειν, 
τότε ἥμῖν ὃ προφήτης εὐχαίρως παρίσταται, χαθάπερ 
βακτηρίαν τινὰ τὸ ἐπίφθεγμα τοῦτο ὀρέγων, καὶ λέ- 
γῶν, Εἰς τὸ τέλος μὴ διαφθείρῃς. Καὶ γὰρ ὁ διάδολος 
τότε “ σφοδρότερον πνεῖ. Καὶ χαθάπερ οἱ τὴν θάλατ- 
τὰν πλέοντες πειραταὶ, οὐχ ὅταν ἴδωσιν ἐξιόντα τοῦ 
λιμένος τὰ πλοῖα, τότε ἐπιτίθενται ( τί γὰρ αὐτοῖς 
ὄφελος χενὸν χαταδῦσαι τὸ σχάφος :), ἀλλ᾽ ὅταν 
ἐπανίῃ πλήρη τὸν φόρτον ἔχοντα, τότε πᾶσαν χινοῦσι 
μηχανήν " οὕτω xal ὃ πονηρὸς δαίμων ἐχεῖνος, ὅταν 
ἴδῃ πολλὰ * συναγηοχότας; νηστείαν, εὐχὰς, ἐλεημο- 
σύνην, σωφροσύνην, τὴν ἄλλην ἅπασαν ἀρετὴν, ὅταν 
ἴδῃ γέμον ἡμῶν τὸ πλοῖον τῶν πολυτελῶν τῆς εὖσε- 


.Gelac λίθων, τότε προσδάλλει, πάντοθεν διορύττων 


τὸν θησαυρὸν, ὥστε παρ᾽ αὐτὰ τοῦ λιμένος τὰ στό- 
ματα χαταδῦσαι τὸ σχάφος, xal γυμνοὺς παραπέμψαι 


E πρὸς ἐχεῖνον τὸν λιμένα λοιπόν. Διὰ τοῦτο. ὁ προφή- 
τῆς παραινεῖ πᾶσι λέγων, Eic τὸ τέλος μὴ διαφθείρης. 


Καὶ γὰρ μετὰ τὴν τοιαύτην πτῶσιν δυσανάκλητος 


Bonis ope- strum plenum pretiosis pietatis lapidibus, tunc ir- 
poca ^^" rumpit, undique thesaurum perfodiens, ut in ipsis 
magis ag. portus ostiis scapham demergat : jamque nudos 
purus pos ad eum portum ejiciat : ideoque propheta πάλιν ἣ ἀνάστασις. Ὃ γὰρ * ἐλθὼν εἰς βάθος καχῶν, 
' eunctos admonet dicens : In finem ne corrumpas. καταφρονεῖ. Καὶ τῷ μὲν ἐν ἀρχῇ πεσόντι συγγινώ- 
Etenim ab ejusmodi ruina non facile est resurgere. 116 NE ἅπαντες διὰ τὴν ἀπειρίαν * τὸν δὲ μετὰ πολ- 
Ῥιον.ι8.3. Nam Qui in profundum malorum venerit, con- ^ λοὺς τοὺς δρόμους ὑποσκχελισθέντα οὖχ ἄν τις ῥᾳδίως 
temnit. Τὰ principio quidem lapsis veniam damus ἀξιώσειε συγγνώμης ἢ ἀπολογίας - ῥᾳθυμίας γὰρ τότε 

omnes ob imperitiam; sed. eum qui post multos τὸ πτῶμα εἶναι δοχεῖ. Καὶ οὐ τοῦτο μόνον ἐστὶ τὸ 

cursus conciderit, nemo venia dignum judicaverit; δεινὸν, ἀλλ᾽ ὅτι καὶ πολλοὶ οἵ σχανδαλιζόμενοι τοῖς 

tum enim cadere, negligentiz tribuitur. Nec id τῶν τοιούτων πτώμασίν εἶσιν, ὥστε xx ταύτῃ πάλιν 

solum hic est mali, verum etiam quod hujusmodi ἀσύγγνωστον τὸ ἁμάρτημα γίνεται. ate" οὖν εἰδότες, 


lapsus multis sint offendiculo, ut rursus hoc quo- 
que nomine peccatum reddatur irremissibile. Haec 
cum sciamus, auscultemus prophetz, et in finem 
ne corrumpamus. Nam hac de causa et Ezechiel 


Esech. 3, clamat dicens : Si quis fuerit justus, deinde la- 


psus peccaverit, nulla erit recordatio justitia- 
rum ejus, sed in peccato suo morietur. Nam et 


« Unus σροδρότερον ἐπέρχεται. 

ἃ Unus συναγαγόντας. Savil. συνηγειοχότας. 

* Quatuor Mss. εἰσελθὼν εἰς. In iisdem infra hzc ῥὰ- 
δίως, et mox ἣ ἀπολογίας desunt. Hoc porro ultimum ἢ 


B 


ἀχούωμεν τοῦ προφήτου, καὶ εἰς τὸ τέλος μὴ διαφθεί- 
ρωμεν. Διὰ γὰρ τοῦτο xoi ὃ Ἰεζεχιὴλ ἐδόα λέγων " 
᾿Ἐὰν γένηταί τις δίκαιος, εἶτα ^ μεταπεσὼν ἁμάρτη, 
οὐ μὴ μνησθῶσιν αὐτῷ αἵ δικαιοσύναι αὐτοῦ, ἀλλ᾽ 
ἐν τῇ ἁμαρτίᾳ αὐτοῦ ἀποθανεῖται. ΚΚαὶ γὰρ καὶ οὗτος 
δέδοικεν ὑπὲρ τοῦ τέλους. Καὶ οὐχ ἐντεῦθεν μόνον, 
ἀλλὰ xai " διὰ τῶν ἐναντίων δείκνυσι πολλὴν τοῦ πρά- 


ἀπολογίας non legit Erasmus, [ Paulo ante Codex ἂρ. Sa- 
vil. δυσανάχαμπτος. ] 

^ Unus πεσών. 

b. Alii ἐκ τῶν ἐναντίων. 


IN ILLUD, VIDI DOMINUM, HOMIL. Ili. 


ματος τὴν ἰσχὺν οὖσαν. Ἂν γὰρ γένηταί τις ἅμαρ- 
co), φησὶν, εἶτα μεταβαλόμενος γένηται δίκαιος, οὖ 
μὴ μνησθῶσιν αἱ ἁμαρτίαι “ αὐτοῦ * ἐν τῇ δικαιοσύνῃ 
αὐτοῦ ζήσεται. Ὁρᾷς xal ἐνταῦθα πολλὴν τοῦ τέλους 
αὐτὸν ποιούμενον πρόνοιαν. Ἵνα γὰρ μήτε 6 δίκαιος 
τὴ δικαιοσύνη αὐτοῦ θαῤῥῶν, εἰς ῥαθυμίαν ἀποχλίνας 
ἀπόληται, φούεϊ διὰ τοῦ τέλους αὐτόν * μήτε 6 ἅμαρ- 
τωλὸς ἀπογνοὺς ἐπὶ τοῖς παραπτώμασι, μένῃ δια- 
παντὸς ἐν τῷ πτώματι, ἀνίστησι διὰ τοῦ τέλους αὐ- 
τόν. Ἥμαρτες πολλὰ, φησὶν, ἀλλὰ μὴ ἀπελπίσῃς " 
ἔστι γὰρ ἐπάνοδος, “ἐὰν ἐναντίον τῆς ἀρχῆς δείξης 
τὸ τέλος. Πάλιν πρὸς τὸν δίχαιον, κατώρθωσας πολλὰ, 
φησὶν, ἀλλὰ μὴ θαρσήσης * συμδαίνει γὰρ xo πεσεῖν, 
ἂν μὴ διὰ τέλος τὴν ἴσην ἔχης σπουδήν. Εἶδες πῶς 
τοῦ μὲν τὴν ῥαθυμίαν, τοῦ δὲ τὴν ἀπόγνωσιν ἀνεῖλεν; 


Οὐδενὸς τούτων ἤχουσεν ᾿Οζίας - διὸ καὶ θαρσήσας 
χατέπεσε πτῶμα χαλεπὸν καὶ ἀνίατον. Οὐδὲ γὰρ πᾶν 
πτῶμα ἴσον ἡμῖν ἐργάζεται τὸ τραῦμα, ἀλλὰ τῶν 
ἁμαρτιῶν τὰ μὲν ὑπὸ κατάγνωσιν χεῖται μόνον, τὰ 
δὲ χαλεπωτάτην δέχεται τιμωρίαν. Τοῖς γοῦν οὐκ 
ἀναμένουσι τοὺς ἀδελφοὺς ἐν τοῖς χοινοῖς δείπνοις ὃ 
Παῦλος ἐπιτιμῶν, οὕτως ἔλεγε * Τοῦτο δὲ παραγγέλ- 
λων οὖχ ἐπαινῶ. "Optic “ μέχρι χαταγνώσεως ἵἱστάμε- 
voy τὸ ἁμάρτημα, καὶ ψόγον ἔχον τὸ ἐπιτίμιον. ᾿Αλλ᾽ 
oy, ὅταν περὶ πορνείας διαλέγηται, οὕτω ποιεῖ. ᾿Αλλὰ 
πῶς; Et ctc τὸν ναὸν τοῦ Θεοῦ φθερεῖ, φθερεῖ τοῦτον 
ὃ Θεός. ᾿Ενταῦθα γὰρ οὖχ ἔστι ψόγος, οὐδὲ κατάγνω- 
σις, ἀλλ᾽ ἣ χαλεπωτάτη τιμωρία. Οἶδε καὶ δ᾽ Σολο-- 
μῶν ἁμαρτημάτων διαφοράς - τὴν γοῦν χλοπὴν τῇ 
μοιχείᾳ συγκρίνων, οὕτωσί πώς φησιν" Οὐ θαυμα- 
στὸν, ἐὰν ἁλῷ τις χλέπτων * χλέπτει γὰρ, ἵνα ἐμ- 
mon ψυχὴν αὐτοῦ πεινῶσαν " 6 δὲ μοιχὸς δι᾽ ἔν- 
δειαν φρενῶν ἀπώλειαν τῇ ἑαυτοῦ ψυχῇ περιποιεῖται. 
Ἅμάρτημα χαὶ τοῦτο χἀχεῖνο, φησὶν, ἀλλὰ τὸ μὲν 
ἔλαττον, τὸ δὲ μεῖζον * 6, μὲν f γὰρ ἔχει τὴν ἀπὸ τῆς 
πενίας πρόφασιν, οὗτος δὲ πάσης ἀπολογίας ἐστέρη- 
ται. Ἀλλὰ χαὶ οὗτος ἔχει, φησὶ, τὴν. ἀπὸ τῆς φυσικῆς 
ἐπιθυμίας ἀνάγχην. Ἀλλ᾽ οὐχ ἀφίησιν ἣ χληρωθεῖσα 
αὐτοῦ γυνὴ, ἀλλ᾽ ἐφέστηχεν ἀποστεροῦσα τῆς συγ- 
γνώμης αὐτόν. Διὰ γὰρ τοῦτο γάμος xo ἀπόλαυσις 
ἔνθεσμος, ἵνα μηδὲν ἔχη τούτων λέγειν 6 ἀνήρ. Διὰ 
τοῦτο αὐτῷ βοηθὸς ἐδόθη ἣ γυνὴ, ἵνα μαινομένην χα- 


* Alii αὐτοῦ, ἀλλ᾽ ἐν τῇ. 

4 Multi Mss, ἐὰν μὴ ἐναντίον, male, Paulo post. συμ- 
6alyzt γὰρ καὶ πεσεῖν. Erasmus qui verterat, subindicans 
illum casurum, legerat haud dubie σημαίνει γάρ, male. 
Paulo post multi Mss. διὰ τέλους τήν, [ Infra f, l. ἀμαρ- 
τημάτων.} 


TOM, VI. 


155 


hic metuit de fine, Neque hinc modo, verum etiam 
ex contrariis declarat in hac re plurimum esse 


momenti. Si quis , inquit, fuerit peccator, ac Ezech. 18. 
postea mutatus factus fuerit justus, nulla erit ?*- 


memoria injustitiarum illius, in justitia sua 
vivet, Vides et hic prophetam de fine vehementer 
sollicitum, Siquidem ut neque justitiz su: confi- 
dens justus, ad socordiam versus pereat, per finem 
incutit illi terrorem : neque peccator ob delicta 
despondens animum, jugiter perseveret in lapsu, 
erigit illum per propositum finem. Peccasti , in- 
quit, multa, ne desperes: est enim unde resurgas, 
si finem initio contrarium exhibueris. Rursus δά 
justum , Multa, inquit, recte fecisti, verum ne 
fidas : continget enim ut cadas, nisi ad finem us- 
que eamdem adhibeas curam. Vides ut alterius 
quidem socordiam , alterius vero desperationem 
sustulerit. 

9. Nihil horum audivit Ozias, ideoque per 
confidentiam decidit ruina periculosa et insana- 
bili. Neque enim quivis lapsus parem adfert rui- 
nam, sed quadam peccata improbationi tantum 
p obnoxia sunt, quzdam gravissimo supplicio pu- 

niuntur. Proinde Paulus increpans eos qui in com- 

munibus conis non exspectabant fratres, ita loqui- 
tur : Aoc denuntians non laudo. Vides pecca- 
tum intra reprehensionem consistere, et objurga- 
tione plecti . At ubi de fornicatione loquitur; non 
itidem fecit. Sed quo pacto ? Si quis templum 

Dei violat, perdet hunc Deus. Hoc non est pro- 

brum aut reprehensio, sed pena gravissima. No- 

vit et Salomon peccatorum discrimina, qui furtum 
cum adulterio conferens sic alicubi loquitur : 


C 


τ, Cor. 1t. 
17- 


τ: Cor. 3. 
12. 


IVon est mirum si quis deprehendatur in furto: p,ov.6.3o, 
E furatur enim, ut animam expleat esurientem : —3?- 


sed adulter, ob inopiam sensus exitium anime 
suc conciliat. Et hoc et illud, inquit, peccatum 
est, sed alterum minus, alterum majus : pauper 
enim excusationem habet quod prabuerit occa- 
sionem peccandi penuria, alteri omnis ademta est 
115 excusatio. At hic, dices, pellitur naturali concu- 
A piscentia. At non permittit elabi uxor quoe illi 
sorte obtigit, sed instat eripiens illi veniam. Ob 
id enim matrimonium et hujus legitimus usus per- 
mittitur, ne quid horum excusare possit maritus. 


* Μέχριχαταγνώσεως. Observavimus in Athanasii Ono- 
mastico χατάγνωσιν non. damnationem prorsus signifi- 
care, sed quatenus tantum damnare, significat impro- 
bare vel reprehendere : quamobrem κατάγνωσιν hic 
Erasmus recte vertit reprehensionem. 

f Quatuor Mss, γὰρ δοχεῖ ἔχειν, 

[0 


΄ 


Prop.6.32. 


2. Paral. 
20. 16. 


S. JOANNIS CIHRYSOST. 


154 


Hanc ob causam data est illi mulier adjutrix, ut 
effervescentem naturam coerceat, ut concupiscen- 
tic fluctus sedet. Itaque quemadmodum guberna- 
tor in portu faciens naufragium haudquaquam 
ullam impetraret veniam : sic nec is qui cum per 
conjugium in tuto collocetur, tamen aliena perfo- 
dit matrimonia, aut quamcumque feminam curio- 
sis aspicit oculis, habere quidquam possit excusa- 
tionis nec apud homines nec apud Deum, etiamsi 
millies allegarit nature voluptatem. Imo qua 
possit illic esse voluptas, ubi metus, ubi anxietas, 
ubi tantorum malorum exspectatio, ubi tribuna- 
lia, ubi rationes reddendze, ubi judicis ira, ubi 
gladius et carnifex, ubi barathrum, et abductio 
ad supplicium ? Omnia pavet metuitque qui talis 
est umbras, parietes , ipsos lapides, tamquam vo- 
cem emittentes : omnes observat habetque su- 
spectos, famulos, vicinos, amicos, hostes, eos qui 
norunt omnia, eos qui nihil norunt. Quin potius C 
si voles, tollantur heec omnia : ponamus nulli no- 
tum esse flagitium preterquam ipsi uni, et mulie- 
ri, quam adulteravit : quomodo feret conscien- 
tiam redarguentem , acerbam accusatricem illam 
ubique secum ferens? Quemadmodum enim se- 
ipsum nemo potest effugere, ita nec illam hujus 
tribunalis sententiam. Hoc enim tribunal non pe- 
cunia corrumpitur, non adulationibus acquiescit; 
nam divinum est, et a Deo nostris insitum menti- 
bus. Vere .Zdulter per inopiam sensus exitium 
suc ipsius anime conciliat. "Tametsi nec fur 
etiam immunis est a supplicio, verum dat quidem 
ponam, sed minorem. Nec enim comparationes 
in diversum ordinem extrudunt ea quz compa- 
rantur, sed permittentes suo queque manere loco, 
diminutionem inducunt aut exsuperantiam. For- 
lasse non intelligitis quod dictum est: itaque ne- 
cesse est idem explanatius dicere. Bonum est con- 
jugium, sed melior est virginitas : nec quoniam 
melior est virginitas, ideo malum est conjugium , 
sed illud quidem inferius, alioqui bonum et 
ipsum. Similiter et hic: malum est furtum, sed 
adulterio minus, quamquam et ipsum est malum. 
Vides peccatorum differentias? Corsideremus ita- 
que quale peccatum hic peccaverit. Elatum est , 


b 


ARCHIEP. 


E 


CONSTANTINOP. 


ταστέλλῃ τὴν φύσιν, ἵνα στορέσῃ τῆς ἐπιθυμίας τὰ 
κύματα. “Ὥσπερ οὖν κυδερνήτης ἐν λιμένι ναυάγιον 
ἐργαζόμενος οὐκ ἂν τύχοι συγγνώμης τινός * οὕτω xal 
ὃ ἄνθρωπος μετὰ τὴν ἀσφάλειαν τὴν ἀπὸ τοῦ γάμου 
τοὺς ἑτέρου διορύττων γάμους, ἢ γυναῖκα ἡντιναοῦν 
περιέργως δρῶν, οὖκ ἂν τύχοι τινὸς ἀπολογίας, οὗ 
παρὰ ἀνθρώποις, οὐ παρὰ Θεῷ, χἂν μυριάκις λέγη 
τὴν τῆς φύσεως ἡδονήν. Μᾶλλον δὲ ποία γένοιτ᾽ ἂν 
ἡδονὴ, ὅπου φόδος xa " ἀγωνία χαὶ χίνδυνος xol 
προσδοκία τοσούτων δεινῶν, ὅπου διχαστήρια χαὶ 
εὐθῦναι, καὶ δικαστοῦ θυμὸς, καὶ ξίφος καὶ δήμιος, 
xa βάραθρον καὶ P ἀπαγωγή ; Πάντα τρέμει καὶ δέ- 
δοιχεν 6 τοιοῦτος, τὰς σχιὰς, τοὺς τοίχους, τοὺς λίθους 
αὐτοὺς, καθάπερ φωνὴν ἀφιέντας * πάντας ὑφορᾶται 
x& ὑποπτεύει, τοὺς οἰχέτας, τοὺς γείτονας, τοὺς φί- 
λους, τοὺς ἐχθροὺς, τοὺς πάντα εἰδότας, τοὺς οὐδὲν ᾿ 
εἰδότας. Μᾶλλον δὲ, εἰ βούλει, καὶ ταῦτα ἀναιρείσθω, 
καὶ“ μηδεὶς ἴστω τὰ τετολμημένα, ἀλλ᾽ ἢ μόνος αὐτὸς 
μετὰ τῆς δόριζομένης γυναιχός " πῶς οἴσει τὸν ἀπὸ 
τῆς συνειδήσεως ἔλεγχον, πικρὸν πανταχοῦ περιφέρων 
κατήγορον; “Ὥσπερ γὰρ ἑαυτὸν οὖχ ἄν ποτέ τις φύγοι, 
οὕτω οὐδὲ τὴν ἀπὸ τοῦ χριτηρίου ψῆφον ἐχείνου. 
Τοῦτο τὸ διχαστήριον οὐ χρήμασι διαφθείρεται, οὗ 
χολαχείαις ἐνδίδωσι * θεῖον γάρ ἐστι͵, χαὶ παρὰ Θεοῦ 
ταῖς ἡμετέραις ἐνιδρυμένον ψυχαῖς. Ὄντως 'O μοι- 
χὸς δι ἔνδειαν φρενῶν ἀπώλειαν τῇ ἑαυτοῦ ψυχῇ 
περιποιεῖται. Οὐ μὴν οὐδὲ 3 ὃ χλέπτης χολάσεως ἀπε- 
στέρηται, ἀλλὰ δίδωσι μὲν δίκην, ἐλάττονα δέ. Αἴ 
γὰρ συγχρίσεις οὖχ εἰς τὴν ἐναντίαν ἐξωθοῦσι τάξιν 


p τὰ συγχρινόμενα, ἀλλ᾽ ἀφιεῖσαι μένειν ἐπὶ τῆς οἰχείας 


χώρας αὐτὰ, ἐλάττωσιν εἰσάγουσι xol ὑπεροχήν. Τάχα 
οὗ. συνήχατε «b λεχθέν" οὐχοῦν ἀνάγχη σαφέστερον 
εἰπεῖν. Καλὸν ὃ γάμος, ἀλλὰ κρείττων ἢ παρθενία * 
οὖκ ἐπειδὴ χρείττων ἣ παρθενία, διὰ τοῦτο χαχὸν ὃ 
γάμος, ἀλλ᾽ ἔλαττον μὲν ἐκείνου, καλὸν δὲ xal αὐτό. 
Οὕτω xak ἐνταῦθα" χαχὸν ἡ χλοπὴ, ἀλλ᾽ ἔλαττον μὲν 
ἐχείνου, xaxby δὲ καὶ αὐτό, Εἶδες ἁμαρτημάτων δια- 
φοράς; Ἴδωμεν οὖν ποίαν οὗτος ἁμαρτίαν ἥμαρτεν. 
ὙὙψώθη, φησὶν, fj καρδία αὐτοῦ. Χαλεπὸν τὸ τραῦμα - 
ἀπόνοια γάρ ἐστιν, ἀπόνοια ἣ πηγὴ πάντων τῶν χα- 
κῶν. Καὶ ἵνα συντόμως μάθῃς τοῦ νοσήματος τὴν 
χαχίαν, ἐχεῖνο ἄχουσον. Τὰ μὲν ἄλλα ἁμαρτήματα 


«περὶ τὴν ἡμετέραν στρέφεται φύσιν, ἢ δὲ ὑπερηφανία 


δύναμιν ἀσώματον κατέσπασε, καὶ χατέδαλεν ἄνωθεν. 


* y 2d . , " "i 
inquit, cor illius. Periculosum vulnus : est enim ,,; Tàv γὰρ διάδολον, οὐχ ὄντα πρότερον διάδολον, τοῦτο 
arrogantia, arrogantia inquam, malorum omnium A εἶναι διάδολον ἐποίησε. Κἂν μὲν τὸν Ἡσαΐαν παρα- 


fons. Et ut compendio discas morbi malitiam, il- 


a Quatuor Mss. ἀγών. 

b ἀπαγωγή frequentissimo usu apud Chrysostomum 
est abductio ad supplicium ; Erasmus ἀπαγωγήν hic 
verlerat deportationem , qui yox Graecam non satis 


γάγωμεν μάρτυρα λέγοντα οὕτω περὶ αὐτοῦ" Εἷς τὸν 


exprimit, 

* Duo Mss. μηδεὶς ἰδέτω. 

* Quatuor Mss. à χλέπτων. Infra iidem. αἱ κρίσεις οὐχ 
εἷς. 


IN ILLUD, VIDI DOMINUM, HOMIL. Ilf. 


οὐρανὸν ἀναθήσομαι, xal ἔσομαι ὅμοιος τῷ Ὑψίστῳ " 
᾿ οἵ τὰς ἀλληγορίας οὐχ ἡδέως δεχόμενοι, παραγρά- 
Ψψονται τὴν μαρτυρίαν ἡμῶν ἂν δὲ τὸν Παῦλον ἐπι- 
στήσωμεν αὐτῷ χατήγορον, οὐδεὶς οὐκέτι λοιπὸν ἀν- 
«spei. Τί οὖν ὃ Παῦλος Τιμοθέῳ γράφων ; Ὅτι τὸν 
ἄρτι τοῦ χηρύγματος ἁψάμενον οὐ δεῖ πρὸς τὸ μέγα 
τῆς ἐπισχοπῆς ἄγειν ἀξίωμα, εἰπὼν οὕτω " Μὴ νεό- 
φυτον, ἵνα μὴ τυφωθεὶς, sic χρίμα ἐμπέσῃ xol πα- 
γίδα τοῦ διαόλου - ἵνα μὴ τὰ αὐτὰ ἁμαρτὼν ἐχείνῳ, 


φησὶ, τὰ αὐτὰ αὐτῷ πείσηται. 


Καὶ οὐχ ἐντεῦθεν δὲ μόνον δῆλόν ἔστιν, ἀλλὰ xoi B 


ἐξ ὧν τῷ πρώτῳ πάντων ἀνθρώπων γενομένῳ συν-- 
ἐδούλευσεν 6 πονηρὸς δαίμων ἐχεῖνος. “Ὥσπερ γὰρ τοῖς 
ἀγαθοῖς “ἔθος, ταῦτα τοῖς πλησίον παραινεῖν, δι᾿ ὧν 
αὐτοὶ γεγόνασιν ἀγαθοί * οὕτω καὶ τοῖς πονηροῖς ἔθος 
τοιαῦτα εἰσηγεῖσθαι τοῖς πλησίον, 0v ὧν αὐτοὶ γεγό- 
'vact φαῦλοι. "Ev γὰρ xol τοῦτο τῆς πονηρίας εἶδός 
ἔστι, καὶ παραμυθίαν ἡγοῦνται τῆς οἰκείας χολάσεως 
τὴν ἑτέρων ἀπώλειαν. Τί οὖν ὃ διάθολος συνεδού- 
λευσε τῷ ᾿Αδάμ; Μείζονα τῆς οἰχείας φύσεως λαθεῖν 
ἔννοιαν, καὶ P ἰσοθεΐαν ἐλπίσαι. El γὰρ ἐμὲ τοῦ oüpa- C 
νοῦ τοῦτο, φησὶν, ἐξέδαλε, πολλῷ μᾶλλον τοῦτον τοῦ 
"παραδείσου τὸ αὐτὸ τοῦτο ἐχδαλεῖ. Διὰ τοῦτο xai 96 
Σολομῶν ἔλεγεν - Ὃ Θεὸς ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται. 
Οὐχ εἶπεν, ὅτι ὃ Θεὸς ὑπερηφάνους ἀφίησι, xol ἐγχα- 
ταλιμιπάνει͵, καὶ τῆς οἰχείας βοηθείας γυμνοῖ, ἀλλ᾽, 

᾿ἈἈντιτάσσεται, φησίν" οὖχ ὅτι παρατάξεως αὐτῷ xal 
μάχης ἔδει πρὸς τὸν ὑπερήφανον * τί γὰρ ὑπερηφάνου 
γένοιτ᾽ ἂν ἀσθενέστερον ; “Ὥσπερ γὰρ 6 τὰς ὄψεις ἀπο- 
λέσας, ἅπασι πρόχειται πρὸς τὸ χαχῶς παθεῖν, οὕτως 
6 ὑπερήφανος, 6 μὴ εἰδὼς τὸν Κύριον (Ἀρχὴ γὰρ, φη- 
σὶν, ὑπερηφανίας, τὸ μὴ εἰδέναι τὸν Κύριον), xoi 
ἀνθρώποις εὐάλωτός ἐστι, τοῦ φωτὸς ἐχπεσὼν ἐχείνου. 

Εἰ δὲ καὶ ἰσχυρὸς εἴη, οὖκ ἂν παρατάξεως ἐδέησε τῷ 
Θεῷ πρὸς αὐτόν ᾧ γὰρ ἢ βούλησις ἤρκεσε πρὸς τὸ 
πάντα παραγαγεῖν, πολλῷ μᾶλλον καὶ πρὸς τὴν ἀναί- 
ρεσιν αὐτῶν ἀρχεῖ. Τίνος οὖν ἕνεκεν, φησὶν, ἀντιτάσ- 
σεται; Ἵνα τὸ σφοδρὸν τῆς ἀπεχθείας ἐνδείξηται τῆς 
πρὸς τὸν ὑπερήφανον. Ὅτι μὲν οὖν χαλεπὸν τὸ 
τραῦμα τὸ τῆς ὑπερηφανίας, χαὶ £x τούτου, xoi ἀλ- 
λαχόθεν δῆλον. Εἰ δὲ βούλεσθε, καὶ ἀλλαχόθεν τὴν 


2 ἔρος τοιαῦτα τοῖς, SiC quidam Mss. Infra iidem πονη- 
ρίας αὐτῶν εἴδος. 

b Unus ἰσοθείας ραντασθῆναι. 

* Quatuor Mss. zzi ὁ Σιρὸχ ἔλεγεν. Atqui. heec verba 


155 
lud audi. Cztera quidem peccata circa nostram 
versantur naturam, at superbia virtutem incorpo- 
ream e sublimi detraxit ac dejecit : nam diabolum, 
cum diabolus non esset, diabolum effecit arro- 
gantia. Quod si testem adducam Isaiam ita de illo 


loquentem, 72 celum. ascendam, et ero similis Isai. da. 


"Altissimo : qui non libenter recipiunt allegorias; 
repudiabunt nostrum testimonium : sin vero Pau- 
lum illi adhibuerimus accusatorem, nemo contra- 
dicturus est. Quid igitur ait Paulus Timotheo 
scribens? Qui nuper predicationem attigit, eum 
non oportere ad summam episcopi dignitatem 
evehi, his nempe verbis : /Von. néophytum , ne 


I. Tim. 3. 


in superbiam elatus, in judicium incidat, et in s. 


laqueum diaboli ; ne eadem, inquit, peccans cum 
illo, eadem cum illo patiatur. 

ἃ. Hoc vero non hinc solum est perspicuum, 
verum etiam ex iis quz scelestus illedzmon primo 
homini suasit. Sicut enim bonis hic mos est , per 
quz ipsi facti sunt boni, ad eadem exhortari pro- 
ximos : ita et malis hic est mos, per quz ipsi sunt 
improbi, eadem vicinis invehere. Nam una hac 
est illorum malitize species, ut aliorum perniciem 
solatium sui supplicii existiment. Quid i igitur dia- 
bolus suasit Adamo? Ut conciperet cogitationem ὁ 
sua natura majorem, sibique cum Deo speraret 
c equalitatem. Si enim, iiiquit, hzc res me de calo 
expulit, multo magis eadem hunc ejiciet e para- 
diso. Quapropter et Salomon dixit : Deus super- 
bis resistit. Non dixit : Deus superbos dimittit, et 
in peccatis deserit, suoque nudat auxilio : sed , ; 
"deersatur, inquit: non quod instructa acie 
aut pugna Deo sit opus adversus supefbum ; quid 
enim esse possit superbo infirmius? Nam ut qui 
orbatus est oculis, omnium expositus est injuriz, 
ita et superbus, qui non videt Dominum (nam Zni- 
tium superbie, ut inquit Scriptura, est non nosse 


D Dominum ), etiam ab hominibus facile superatur, 


posteaquam excidit ab illa luce. Quod si etiam va- 
lidus ac potens esset superbus, nihil opus esset Deo 
exercitu adversus illum : cui enim voluntas satis 
fuit ad producenda omnia, multo magis sufficeret 
ad ea tollenda. Cur igitur, inquies, resistit? Quod 
vehemens odium declaret erga superbum. Ita- 
que superbiam esse vulnus periculosum, tum ex 
his que. diximus, tum ex aliis perspicuum est. 
Quod si vultis, etiam causam ipsam, unde vulnus 


sunt Salomonis in Pyoverbiis, licet. simile quidpiam in 
Siracide etiam legatur, 10, 14. Non raro Chrysostomus 
Salomonem ponit pro Siracide; sed nusquam adverti 
apud illum Siracidem poni pro Salomone. 

10, 


Alienam 
improbita- 
tem solatio 
esse impro- 
bis. 

Gen. 3. 


Proe.3 3M. 
1. Pet.5.5. 
et Jacob.4. 


Eccli. το. 


14. 


Gen.6 . 2. 


Eccli.'9. 8. 


ILid. v.9. 


156 


hoc accidit, aliunde discamus. Siquidem hic Scri- E 
pture mos est,si quando parat accusare quem- 
piam, non modo peccatum illius narrare, verum 
etiam docere nos qua fuerit peccati causa : id au- 
tem facit, ut eos qui sani sunt reddat tutiores 
cautioresque, ne in eadem incidant mala. Similiter 
et medici ad. egrotantes ingressi, etiam ante mor- 
bos fontes explorant, ut previa cura coerceant 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


malum : etenim qui, manente radice, ramos tan- 418 


tum exsecat, nihil aliud quam inanem sumit ope- ^ 
ram, Ubi igitur Scriptura et peccatum et peccati 
causam eloquitur? Reprehendit eos qui pracesse- 
runt diluvium, ob illicitos congressus : atque 
audi quomodo causam exprimat : Cum. υἱάϊ5- 
sent filii Dei filias hominum esse /formosas, 
acceperunt illas sibi in uxores. Quid igitur ? 
num pulchritudo causa est peccati? Absit : est 
enim divine sapientie opus; opus autem Dei 
numquam possit esse causa peccati. Sed. aspectus 
fuit causa peccati? Ne id quidem : nam et hoc P 
nature opus est. Sed quid tandem? Male. vi- 
dere : nam hoc est depravata. voluntatis. Ideo 
sapiens quidam admonet, dicens, /Ve conside- 
res pulchritudinem alienam. Non dixit, Ne vi- 
deas : id. enim. nonnumquam casu fit, sed, Ve 
consideres , inquit, illud tollens ne studio ani- 
madvertamus, ne curiose intueamur, ne vitiose 
contemplationi immoremur , quae ab animo cor- 
rupto et concupiscenti proficiscitur. Sed quid, in- 
quiet aliquis, hinc. damni possit oriri? Ex Aoc, 
inquit, amor. velut ignis excitatur. Ut enim c 
ignis, ubi faenum aut stipulam arripuerit, nihil mo- 
ratur, sed simul ut attigit materiam, lucidam ac- 
cendit flammam : itidem et ignis concupiscenti 
que est in nobis, simul atque per oculorum intui- 
tum .elegantem ac venustam attigerit formam, 
protinus exurit.animum. Proinde ne spectes tem- 
porariam illam, quz ex aspectu proficiscitur, vo- 
luptatem ,. sed perpetuum dolorem considera , qui 
nascitur ex concupiscentia. Nam illo inflicto yul- 
nere, plerumque celeriter avolat;.at vulnus non 
avolat, sed plerumque manet et interficit. Et quem- D 
admodum cerva confixa jaculo in letali corporis 
parte eüiamsi venatorum effugiat manüus, nihil 
inde fert lucri : sic et anima accepto concupiscen- 


3 Tidem xi πρὸ τῶν νοσημάτων. Et hec est haud du- 
bie vera lectio : hanc enim similitudinem affert Chry- 
sostomus, ut significet Deum justos exemplis cautiores 
reddere, ne in morbos animi incidant. 3 

2 Unus προμυχούσαις ἐπιμυρίαις [510]. 

b Unus διεστραμμένης. 


ARCHIEP. 


! 


CONSTANTINOP. . 


αἰτίαν αὐτοῦ μάθωμεν, ἀφ᾽ ἧς τὸ ἕλκος ἐγένετο. Καὶ 
γὰρ ἔθος τῇ Γραφῇ, ἐπειδὰν μέλλῃ" τινὸς κατηγορεῖν; 
μὴ τὴν ἁμαρτίαν αὐτοῦ λέγειν μόνον, ἀλλὰ καὶ αἰτίαν 
τῆς ἁμαρτίας διδάσχειν ἡμᾶς ποιεῖ δὲ τοῦτο, τοὺς 
ὑγιαίνοντας ἀσφαλεστέρουςξ χατασχευάζουσα ἱπρὸς τὸ 
μὴ τοῖς αὐτοῖς περιπεσεῖν. Οὕτω xol ἰατροὶ πρὸς 
τοὺς χάμνοντας εἰσιόντες, ὁ χαὶ πρὸ τῶν νοσημάτων 
ἀνιχνεύουσι τὰς πηγὰς, ὥστε ἄνωθεν ἀναστεῖλαι τὸ 
χαχόν * ὃ γὰρ, τῆς ῥίζης μενούσης, τὰ βλαστήματα 
ἐχτέμνων μόνον, οὐδὲν ἕτερον, ἢ ματαιοπονεῖ. Ποῦ οὖν 
1 Γραφὴ καὶ τὴν ἁμαρτίαν καὶ τὴν αἰτίαν τῆς ἅμαρ-- 
τίας εἶπε; Κατηγορεῖ τῶν πρὸ τοῦ χαταχλυσμοῦ γε- 
νομένων ἐπὶ ταῖς οὐ " προσηχούσαις ἐπιμιξίαις - xol 
ἄχουσον πῶς τίθησι τὴν αἰτίαν - Ἰδόντες οἱ υἱοὶ τοῦ 
Θεοῦ τὰς θυγατέρας τῶν ἀνθρώπων, ὅτι καλαί εἶσιν, 
ἔλαθον αὐτὰς ἑαυτοῖς εἰς γυναῖκας. Τί οὖν, τὸ κάλλος 
τῆς ἁμαρτίας αἴτιον; Μὴ γένοιτο" τῆς γὰρ Θεοῦ co- 
φίας ἔργον ἐστί - Θεοῦ δὲ ἔργον οὖχ ἄν ποτε. γένοιτο 
πονηρίας αἴτιον. ᾿Αλλὰ τὸ ἰδεῖν ; Οὐδὲ τοῦτο * xol γὰρ 
καὶ τοῦτο τῆς φύσεως ἔργον ἐστίν. Ἀλλὰ τί; Τὸ χα- 
χῶς ἰδεῖν - τοῦτο γὰρ προαιρέσεως ἢ διεφθαρμένης 
ἐστί. Διὰ τοῦτο xal τις σοφὸς παραινεῖ λέγων, Μὴ 
καταμάνθανε χάλλος ἀλλότριον. Οὐχ εἶπε, μὴ ἴδῃς" 
συμβαίνει γὰρ xol “ ἀπὸ τοῦ αὐτομάτου τοῦτο γενέ- 
σθαι" ἀλλὰ, Μὴ καταμάνθανε, φησὶ, τὴν ἐκ μελέτης 
χαταγόησιν, τὴν περίεργον ὄψιν, τὴν μετὰ διατριδῆς 
πονηρὰν θεωρίαν, τὴν ἀπὸ ψυχῆς διεφθαρμένης καὶ 
ἐπιθυμούσης ἀναιρῶν. Καὶ τί, φησὶν, ἐκ τούτου γένοιτ᾽ 
ἂν BAd6oc; "Ex τούτου, φησὶ, φιλία ὡς ἃ πῦρ ἀνα- 
καίεται, Καθάπερ γὰρ τὸ πῦρ, ἐπειδὰν χόρτου τινὸς 
ἢ καλάμης ἐπιλάδηται, οὐκ ἀναμένει χρόνον τινὰ, 
ἀλλ᾽ ὁμοῦ τε ἥψατο τῆς ὕλης, καὶ * λαμπρὰν ἀνῆψε 


ES φλόγα * οὕτω χαὶ τὸ πῶρ τῆς ἐπιθυμίας τῆς ἐν 


ἡμῖν, ἐπειδὰν διὰ τῆς τῶν ὀφθαλμῶν ὄψεως εὐειδοῦς 
xal λαμπροῦ χάλλους ἅψηται, εὐθέως ἐμπίπρησι τὴν 
ψυχήν. Μὴ τοίνυν τὴν πρόσκαιρον ἴδῃς ἡδονὴν, τὴν 
ἀπὸ τῆς θεωρίας, ἀλλὰ τὴν διηνεχῇ σχόπησον ὀδύνην, 
τὴν ἀπὸ τῆς ἐπιθυμίας. Ἢ μὲν γὰρ τὸ τραῦμα ἐνθεῖσα 
ἀπεπήδησε πολλάκις" τὸ δὲ τραῦμα οὐχ ἀποπηδᾷ, 
ἀλλὰ μένει πολλάκις καὶ ἀπόλλυσι. Καὶ καθάπερ 
ἔλαφος δεξαμένη βέλος ἐν χαιρίῳ τοῦ σώματος, χἂν 
ἐχφύγη τῶν θηρατῶν τὰς χεῖρας, οὐδὲν χερδαίνει λοι- 
πόν: οὕτω xol ψυχὴ δεξαμένη βέλος ἐπιθυμίας ἐξ 
ἀχολάστου xui περιέργου θεωρίας, χἂν τὸ βέλος 
ἀφεῖσα ἀπέλθῃ, αὐτὴ διαφθείρεται xol ἀπόλλυται; 


« Unus ἀπὸ ταὐτομάτου. 

3 Alius πῦρ ἀνάπτεται. 

* Duo Mss. λαμπρὰν ἦψε, ex repetitione τοῦ ἂν de- 
truncata prima posterioris vocis syllaba, Infra unus 
εὐθέως τῶν ὁρώντων ἐμπίπρησι. 


ΙΝ ILLUD, VIDI DOMINUM, HOMIL. Ilf. 


"παντἀχοῦ τὸν πολέμιον δρῶσα καὶ ἑπόμενον ἔχουσα, 
AX ὅπερ ἔλεγον (fob γὰρ δεῖ μαχρὰς συγχωρεῖν 
τοῦ λόγου ποιεῖσθαι τὰς ἐχτροπὰς), ὅτι ἣ Γραφὴ xol 
τὰ ἁμαρτήματα xot τὰς αἰτίας αὐτῶν λέγειν εἴωθεν, 
ἄχουε γοῦν καὶ ἐνταῦθα τί φησι περὶ τοῦ Ὀζία. Οὐ 
γὰρ ὅτι ὑψώθη ἢ χαρδία αὐτοῦ, τοῦτο μόνον fiuc 
ἐδίδαξεν, ἀλλὰ καὶ πόθεν ὑψώθη προσέθηκε. Πόθεν 


οὖν δψώθη; Ἡνίκα ἴσχυσε, φησὶν, ὑψώθη ἣ καρδία E 


αὐτοῦ. Οὐχ ἤνεγχε τῆς δυναστείας τὸ μέγεθος, ἀλλ᾽ 
ὥσπερ ἐξ ἀδηφαγίας μὲν γίνεται φλεγμονὴ, ἐκ φλε- 
μονῆς δὲ τίκτεται πυρετὸς, εἶτα ἐχεῖθεν θάνατος 
πολλάχις: οὕτω xai ἐνταῦθα ἀπὸ τῆς 9 πολλῆς τῶν 
πραγμάτων περιδολῆς ἀπόνοια γέγονεν. Ὅπερ γὰρ 
ἐπὶ τῶν σωμάτων φλεγμονὴ, τοῦτο ἐπὶ τῶν ψυχῶν 
ἀπόνοια. Εἶτα ἐξ ἀπονοίας ἐπιθυμία τῶν οὐ προση- 


, 155 
tie jaculo e lascivo euriosoque aspectu, etiamsi 
dimisso jaculo permittatur abire, tamen ipsa per 
se corrumpitur ac perit, ubique videns hostem, 
et insequentem habens. Sed quod dicere ceeperam 
(neque enim. committendum est ut in hoc tam 
longas sermonis digressiones faciamus ) , Scriptura 
cum peccatis simul et peccatorum causas solet 
commemorare : audi et hic quid dicat de Ozia. 
Neque enim hoc tantum nos docuit, elatum fuisse 
cor ejus, verum addidit unde fuit elatum. Unde 
ergo elatum fuit? Cum potens esset, inquit, ela- 
tum est cor ejus. Non tulit principatus magnitu- 
dinem, sed sicut ex edacitate nascitur ignea in- 
flatio, ex inflatione gignitur febris, deinde ex fe- 
bri plerumque mors : itidem et hic ex rerum 


abundantia nata est superbia. Nam quod in cor- — Quod in 

poribus est inflatio, hoc in animis est superbia: Ae oeyen 

Mox ex superbia nata est appetentia rerum ipsiin — animis 

non congruentium. Super bine 
5. Hac non sine causa diu tractamus, sed ne 

umquam existimetis esse suspiciendos , neque 

felices dicatis eos qui principatum gerunt, cum 


χόντων αὐτῷ πραγμάτων, 


Ταῦτα οὖχ ἁπλῶς μηκύνομεν, ἀλλ᾽ ἵνα μηδέποτε y^ 
ζηλωτοὺς εἶναι νομίζητε, μηδὲ μαχαρίζητε τοὺς ἐν 
δυναστείαις ὄντας, εἰδότες ὅσον τοῦ πράγματος τὸ 


ἐπισφαλές" ἵνα μηδέποτε τοὺς £v “πενίᾳ χαὶ ταλαι- 
πωρίᾳ ἀθλίους ἡγῆσθε, εἰδότες ὅτι πλείων ἐντεῦθεν 4 
ἀσφάλεια. Ac ὃ καὶ ὃ προφήτης ἐδόα λέγων * ᾿Αγαθόν 
μοι, Κύριε, ὅτι ἐταπείνωσάς με. Ὅρα γοῦν ὅσον ἐκ 


sciatis, quam lubrico in statu versentur; nec 
umquam illos judicetis miseros, qui in egestate et 
afflictionibus vivunt, scientes hanc vitam 6556 
multo tatiorem. Unde et propheta clamat dicens : 


τοῦ ὕψους γέγονε τὸ xaxóv. Ὑψώθη ἣ καρδία αὐτοῦ 


e 


Bonum est mihi, Domine, quia humiliasti me. psat. 118. 
ἕως τοῦ διαφθεῖραι, φησί. Τί ἐστιν, "Ec τοῦ διαψθεῖ- — Vide igitur quantum ex eminentia natum sit ma- 71" 

ραι; Τῶν πονηρῶν λογισμῶν ot μὲν οὐδὲ ὅλως fv — lum, Elatum est, inquit, corejus usque ad corru- ». Paral. 
bimalyous τῇ ψυχῇ, ἂν πολλῇ περιφράξωμεν ἕαυ- κα ptionem. Quid est, Usque ad corruptionem ? ?- e 


τοὺς ἀσφαλείᾳ "οἱ δὲ τίχτονται μὲν ἔνδον, ῥαθυμη- 
σάντων δὲ ἥἣμῶν, καὶ βλαστάνουσιν" ἂν δὲ “ προλη- 
φθῶσιν, ἀποπνίγονται ταχέως xal χαταχώννυνται. 
Ἄλλοι xe τίχτονται, καὶ αὐξάνονται, καὶ πρὸς τὰς 
πονηρὰς ἐχθαίνουσι πράξεις, χαὶ πᾶσαν ἡμῶν τῆς 
ψυχῆς τὴν ὑγίειαν διαφθείρουσιν, ὅταν ἐν πολλῇ γε- 
γώμεθα ῥᾳθυμίᾳ. Τοῦτο οὖν φησιν, ὅτι Ὑψώθη ἢ 
καρδία αὐτοῦ * xa οὐχ ἔμεινεν ἔνδον ἣ ἀπόνοια, οὐδὲ 
χατεσθέσθη, ἀλλ᾽ ἐξεπήδησε, καὶ πρὸς ἔργον ἐλθοῦσα 
πονηρὸν, πᾶσαν αὐτοῦ. διέφθειρε τὴν ἀρετήν. 'Γὸ μὲν 
οὖν μαχάριον, μήτε ὅλως δέξασθαι τὸν πονηρὸν λογι- 


σμόν * ὅπερ οὖν χαὶ 6 προφήτης ἔλεγε, Κύριε, o)y C 


ὀψώθη ἡ καρδία μου. Θὺχ εἶπεν, ὑψώθη μὲν, χατέ- 
στεῖλα δὲ αὐτὴν, ἀλλ᾽, οὐδὲ τὴν ἀρχὴν ψώθη,, τουτέ- 
στιν; ἄδατον διὰ παντὸς ἐτήρησα τῇ καχία τὴν ψυ- 
χήν. Τὸ μὲν οὖν μακάριον, τοῦτο" τὸ δὲ μετ’ ἐχεῖνο, 
ἐπεισελθόντας τοὺς λογισμοὺς ταχέως ἀπώσασθαι, 


. f Tres Mss. οὐ γὰρ δεῖ, οἱ sic legendum puto. Editi 
οὐ γὰρ Est. 

5. πολλῆς deest in tribus Mss. 

8 "Tres Mss. πενίᾳ χαὶ ταλαιπωρίᾳ ἀἠλίους, et sic legit 


Usque ad pravas cogitationes, qu: prorsus non 
ascendunt in animum nostrum, si nos ipsos multa 
cautione cireumsepiamus : sed si negligenter ege- 
rimus, nascuntur in nobis, germinantque : sin 
prévertantur, protinus praefocantur et obruuntur. 
Aliz gignuntur, et augentur, atque ad pravas actio- 
nes procedunt, omnemque mentis nostra sanita-- 
tem corrupipunt, si magna in socordia versemur. 
Hoc itaque dicit, Elatum. est cor ejus, neque se 
intus continuit arrogantia, neque exstincta est, 
sed ut prorupit, ad opus usque pravum progressa, 
totamillius virtutem corrupit. Beatitudo est igitur, 
cogitationem improbam prorsus non admittere, 


quod et'a propheta dictum est, Domine, non est psa1. 13o. 


elatum. cor. meum. Non dixit, Elatum quidem '- 
est, sed illud cohibui : verum, Non est omnino 
elatum : hoc est, Jugiter: servavi animam. meam 


Erasmus. Editi vero ἐν πενίᾳ χαὶ εὐτελείᾳ ἀθλίους. 


b Alius ἐπιθαίνουσι τῆς ψυχῆς. 
* Alii χαταληρθῶσιν. 


158 


inaccessam malitiz. Hoc igitur est beatitudinis : 
huic proximum illud est, malas cogitationes jam 
ingressas celeriter repellere, neque sinere, ut. illic 
diutius immorentur, ne in nobis pessime grasser- 
tur. Quod. si eo usque socordiz processerimus, 
est per Dei bonitatem et hujus socordiz solatium, 
multaque ab illa summa et ineffabili bonitate tali- 
bus vulneribus parata sunt remedia. Sed age ser- 
monem hunc missum faciamus, ne quod in initio 
verebamur, nunc accidat nobis, rerumque turba ve- 
stram obruat memoriam. Quapropter necessum est 
πὶ que dicta sunt, summatim paucis repetamus : 
sic et matres facere solent cum poma, aut bellaria, 
ant aliud simile quidpiam in puerilem. immit- 
tuntsinum : ne per puerorum negligenuam excidat 
aliquid eorum quz data sunt, contractam undique 
tuniculam, cingulo subjiciunt, quo sint in tuto. 
Idem nos faciamus, orationem in longum porre- 

ctam contrahamus, memorizque custodie depona- 

mus. Audistis quomodo nihil agendum sit ad 
ostentationem ; quantumque sit, malum socordia, 
ut etiam in perfecta vita versantem facile supplan- 
tarit. Didicistis quanta nobis opus sit cura, potis- 
simum sub vitz finem, utque nec desperandum 
sit οἱ qui cum incidisset in peccata mutatus est, 
neque oporteat eum qui in socordia vivit, de re- 


$. JOANNIS CHRYSOST. 


D 


E 


ete factis confidere. Disseruimus vobis de diffe-*?9 


Α 
renlia peccatorum, ne simus vehementer intenti 


ad eximias corporum formas : quantumque hinc 
oriatur mali, demonstravimus. Quz. de superbia 
vobis diximus meministis, queque de pravis co- 


.gitationibus. Hzc servantes redeamus domum; 


Joan.4. τῆς 


quin potius hzc servantes excipiamus perfectio 
rem eximii doctoris exhortationem. Nam nostra 
quidem, qualiacumque sunt, habent juventutis 
indicia : hujus autem. qualiacumque fuerint, ca- 
na quadam prudentia sunt ornata, Ac nostra qui- 
dem similia sunt torrenti, qui cum strepitu fertur, 
ilius autem oratio similis est fonti magna tran- 
quillitate fluvios effundenti, qui olei magis quam 
aquarum cursum imitetur. Excipiamus igitur ea 
flaenta, ut fiant in nobis fons aque salientis in 
vitam. aeternam : quam. nobis omnibus contingat 
assequi, gratia el benignitate Domini nostri Jesu 
Christi, cum quo Patri, simul cum sancto et bo- 


b 


3 Unus χρὴ ποιεῖν ἀνθρώπων. 

a Alius πρὸς τὰ λαμπρὰ τῶν σωμάτων κάλλη. 

b Ày 7, T0216 χοσμεῖται φρονήματι. Sic duo Codices 
Mss. et sic legit Erasmus. Unus πλείω χεχόσμηται. Editi 
πλείονι χεχόσμηται. πολιῷ legendum : nam hic comparat 
juventutem suam Chrysostomus cum cana senectute 


ARCHIEP, 


"CONSTANTINOP. 


xol μὴ συγχωρῆσαι ἐνδιατρίψαι πλέον, ὥστε μὴ mo- 
νηρὰν ἐν ἡμῖν ἐργάσασθαι τὴν νομήν. Ei δὲ xoi 
μέχρι τούτου ῥᾳθυμήσαιμεν, ἔστι διὰ τὴν τοῦ Θεοῦ 
φιλανθρωπίαν καὶ ταύτης τῆς ῥᾳθυμίας παραμυθία, 
καὶ πολλὰ παρὰ τῆς ἀγαθότητος ἐχείνης τῆς ἀφάτου 
xol μεγάλης τοῖς τοιούτοις τραύμασι χατεσχεύασται 
τὰ φάρμαχα. ᾿Αλλὰ φέρε λοιπὸν τὸν λόγον χαταπαύ- 
σωμεν, ἵνα μὴ τοῦτο, ὅπερ ἐδείσαμεν ἐν ἀρχῇ , γέ- 
νηται νῦν, xol τὸ πλῆθος λυμήνηται τὴν μνήμην 
ὑμῶν. Δι’ ὃ καὶ διὰ βραχέων ἀναχεφαλαιώσασθαι τὰ 
εἰρημένα ἀναγκαῖόν ἐστιν. Οὕτω γὰρ αἵ μητέρες 
ποιοῦσιν " ἐπειδὰν ὀπώρας, ἢ τραγήματα, ἤ τι τοιοῦ- 
τον εἰς τὸν παιδιχὸν ἐμθάλωσι κόλπον, ὥστε μὴ τῇ 
ῥᾳθυμίᾳ τῶν παιδίων ἐχπεσεῖν τι τῶν δοθέντων αὖ-- 
τοῖς, περιστείλασαι πάντοθεν τὸν χιτωνίσχον ὅπο- 
δάλλουσι τῇ τῆς ζώνης ἀσφαλείᾳ. Τοῦτο καὶ ἡμεῖς 
ποιήσωμεν, εἰς μῆχος ἐνταθέντα τὸν λόγον περιστεί- 
λωμεν, xo τῇ τῆς μνήμης παραχαταθώμεθα φυλαχῇ. 
"Hxoócaze πῶς οὐδὲν ἡμᾶς πρὸς ἐπίδειξιν ἃ χρὴ ποιεῖν 
xol πόσον ῥαθυμία χκαχὸν, πῶς xoi τὸν ἐν ἀχριδεῖ 
ζῶντα βίῳ ῥᾳδίως ὑπεσχέλισεν. [ἔγνωτε πόσης ἡμῖν 
δεῖ τῆς σπουδῆς, καὶ μάλιστα πρὸς αὐτὰ τοῦ βίου 
τὰ τέλη, καὶ πῶς οὔτε ἀπογινώσχειν ἐπὶ τοῖς παρα- 
πτώμασι τὸν μεταθαλλόμενον, οὔτε θαῤῥεῖν ἐπὶ τοῖς 
κατορθώμασι τὸν ῥᾳθυμήσαντα χρή. Διελέχθημεν 
περὶ διαφορᾶς ἁμαρτημάτων ὃμῖν, περὶ τοῦ μὴ κεχη- 
νέναι " πρὸς τὰ λαμπρὰ τῶν σωμάτων, xa πόσον ἐκ. 
τούτου χαχὸν, ἐδείξαμεν. 'Γὰ περὶ ἀπονοίας εἰρη- 
μένα δμῖν μέμνησθε, τὰ περὶ τῶν πονηρῶν λογισμῶν. 
Ταῦτα φυλάσσοντες ἀναχωρήσωμεν οἴκαδε" μᾶλλον δὲ 
ταῦτα φυλάσσοντες δεξώμεϑα χαὶ τὴν τελειοτέραν τοῦ 
χαλοῦ διδασχάλου παραίνεσιν. Τὰ μὲν γὰρ ἡμέτερα, 
οἷα ἂν εἴη, ἔχει τὰ τῆς νεότητος δείγματα " τὰ δὲ 
τούτου, οἷα P ἂν ἦ, πολιῷ κεκόσμηται τῷ φρονήματι. 
Καὶ τὰ μὲν ἡμέτερα προσέοικε ῥύακι ῥοιζηδὸν φερο- 
μένῳ" τὸ δὲ τούτου προσέοιχε πηγῇ ποταμοὺς ἀφιείσῃ, 
μεθ᾽ ἥσυχίας πολλῆς, ἐλαίου μᾶλλον ἢ ὑδάτων μι- 
μουμένῃ τὸν δρόμον. Δεξώμεθα οὖν τὰ νάματα, ἵνα 
γένηται ἐν ἡμῖν πηγὴ ὕδατος ἁλλομένου εἰς ζωὴν 
αἰώνιον - ἧς γένοιτο πάντας ἡμᾶς ἐπιτυχεῖν, χάριτι 
xol φιλανθρωπίᾳ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, 
* μεθ᾽ οὗ τῷ Πατρὶ τιμὴ, καὶ δόξα, καὶ χράτος, 


Flaviani episcopi. 

* Conclusio sic habetur in uno Codice, atque ita 
legerat Erasmus. Quamquam he conclusiones, ut jam 
alibi diximus, ad librariorum libitum ut plurimuir con- 
cinnatz sunt. 


IN ILLUD, VIDI DOMINUM, HOMIL. IV. 


ἅμα τῷ ἁγίῳ καὶ ἀγαθῷ Πνεύματι, νῦν xod ἀεὶ, xo 


εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν. 


ΕΙΣ TO PHTON TOY ΠΡΟΦΗΤΟΥ͂ HXAIOY 
τὸ λέγον -᾿Εγένετο τοῦ ἐνιαυτοῦ, οὗ ἀπέθανεν Ὀζίας 
ὃ βασιλεὺς, εἶδον τὸν Κύριον καθήμενον ἐπὶ θρόνου 
διψηλοῦ καὶ ἐπηρμένου * χαὶ ἔπαινος τῆς πόλεως 


τῆς " Ἀντιοχείας" xo κατὰ χωλυόντων τὸν γάμον 
ἔνθεος ἀπόδειξις. 


OMIAIA δ΄. 


Λαμπρὸν ἡμῖν τήμερον τὸ θέατρον γέγονε, xol 
φαιδρὸς ὃ σύλλογος. Τί ποτε ἄρα τὸ αἴτιον ; Τῶν χθὲς 
σπερμάτων χαρπὸς, 6 σήμερον θερισμός. Χθὲς ἐφυ- 
τεύσαμεν; καὶ σήμερον τρυγῶμεν. Οὐ γὰρ γὴν ἄψυ- 
χον γεωργοῦμεν, ἵνα βραδύνῃ, ἀλλὰ ψυχὰς λογιχάς. 
Οὐχ ἔστι φύσις ἢ μέλλουσα, ἀλλὰ ἃ χάρις f ταχύ- 
νοῦσα. Εὔταχτος ἡμῖν ὃ λαὸς, φιλήχοος ὃ δῆμος. Χθὲς 
ἐχλήθησαν, καὶ σήμερον στεφανοῦνται. Τῆς χθὲς πα- 
ραινέσεως ὃ χαρπὸς ἣ σήμερον ὑπακοή. Διὰ τοῦτο xoi 
ἡμεῖς μετὰ προθυμίας τὰ σπέρματα καταθάλλομεν, 
ὅτι χαθαρὰν δρῶμεν τὴν ἄρουραν, οὐδαμοῦ ἄκανθαν 
ἀποπνίγουσαν, οὐδὲ δδὸν πατουμένην, οὐδὲ πέτραν 
ἄγονον, ἀλλὰ βαθεῖάν τινα καὶ λιπαρὰν χώραν, ὁμοῦ 
δεχομένην τὰ σπέρματα, xo τὸν στάχυν ἡμῖν παρέ- 
χουσαν. "aieo λέγω. ἀεὶ, χαὶ λέγων οὐ παύσομαι 7 
ὅτι ἐγχώμιον τῆς πόλεως τῆς ἡμετέρας, οὖχ ὅτι σύγ- 
χλήτον ἔχει, καὶ ὑπάτους ἀριθμεῖν ἔχομεν, οὐδ᾽ ὅτι 
ἀνδριάντας πολλοὺς, οὐδ᾽ ὅτι ὠνίων ἀφθονίαν, οὐδ᾽ ὅτι 


159 


no Spiritu honor, gloria et imperium, nunc et sem- 
per, et in szecula szculorum. Amen. 


€ EJUSDEM IN DICTUM ILLUD 15412}, 
Factum est anno, quo mortuus est Ozias rex, 
vidi Dominum sedentem in solío excelso et 
elato; et laus civitatis 4ntiochie; et adver- 
sus eos qui prohibent nuptias demonstratio 
dipina. 


HOMILIA IV. 


1 Praclarum nobis hodie theatrum adest, 

p magnificus alacrisque coetus. Quid tandem est in 
causa? Sementis heri facte fructus, hodie messis 
est. Heri plantavimus, hodie metimus. Non enim 
terram inanimam colimus, ut tarde fructificet, sed 
animas ratione preditas. Non est natura, quc 
cunctatur, sed. gratia, quae accelerat. Recte com- 


positus nobis, populus, audiendi studiosa plebs. 


est. Heri vocati sunt, hodie coronantur. Admo- 
nitionis hesterne fructus hodiernum est obse- 
quium. Unde nos quoque libenter semina jacimus, 
quia purum videmus arvum, noh spinam quie 
suffocat, neque yiam quz calcatur, neque petram 
sterilem, sed profundum ac pinguem agrum, qui 
simul et semen recipit, et spicam nobis exhibet. 
Hiec semper loquor, nec loqui desinam : hac no- 
stre civitatis laus est, non quod senatum habeat, 
non quod consules numerare possimus , neque 


E 


θέσεως ἐπιτηδειότητα * ἀλλ᾽ ὅτι δῆμον ἔχει φιλήκοον, ,., quod statuas complures, neque quod mercium co- 
καὶ ναοὺς Θεοῦ πεπληρωμένους, xa ἢ ᾿Ελχλησία A piam, neque quod situm habeat commodum : sed 


μᾶλλον * τρυφᾷ xa0* ἑκάστην ἡμέραν λόγον ῥέοντα, 
καὶ πόθον οὐδέποτε χορεννύμενον. CH. γὰρ πόλις οὐχ 
ἀπὸ τῶν οἰχοδομῶν, ἀλλὰ ἀπὸ τῶν ἐνοίχων θαυμάζε- 
ται. Μή μοι λέγε, ὅτι ἣ Ρωμαίων πόλις μεγάλη τῷ 
μεγέθει - ἀλλὰ δεῖξόν μοι ἐχεῖ οὕτω λαὸν φιλήχοον, 
᾿Επεὶ καὶ τὰ Σόδομα πύργους εἶχεν, 4 δὲ καλύδη τὸν 
Ἀῤραάμ. “ ἀλλ᾽ ἐλθόντες οἱ ἄγγελοι, τὰ μὲν Σόδομα 
παρέδραμον, ἐπὶ δὲ τὴν χαλύδην χατήχθησαν. Οὐ 
γὰρ οἴκων περιφάνειαν ἐζήτουν, ἀλλὰ ψυχῆς ἀρετὴν 
περιήεσαν ζητοῦντες καὶ κάλλος. Οὕτω δὲ xol ἄλλως 
ἢ ἔρημος εἶχε τὸν Ἰωάννην, ἢ δὲ πόλις τὸν Ἡρώδην: 
διὰ τοῦτο ^4 ἔρημος πόλεως εὐγνωμονεστέρα. Τί δή- 


...* [At vide Monitum.] : 

* Unus χάρις ἡ μὴ βραδύνουσα εὕτ. Ibidem alii, Savilio 
monente, εὔπραχτος ἡμῖν ὃ λαός. 

ἃ Ad τρυρᾷ λόγον ῥέοντα hec ποῖαι Savilius : « Du- 
riusculum videri possit τρυρᾷν λόγον, durius τρυρξν πό- 
θοὸν : sed puto πόθον non a «pugz» regi, sed a χορεννύμε- 
v») : hoc est , in. oratione deliciari fluente , et deside- 
rium numquam satiante, » Yafra Savil, 222 ἀπὸ τῶν 


quod populum hàbeat audiendi studiosum, quod 
templa Dei plena, quod Ecclesi; delicie magis 
érescunt in dies, quodque sermonem habeat pro- 
fluentem, desideriumque numquam satiantem. Si- 
quidem civitas non ab zdificiis, sed db inhabi- 


Isai. 6. 1, 


tantibus adiniranda redditur. Ne mihi narres Rome pra- 


Romanorum urbem. magnitudine spatiosam esse ; 
sed ostende mihi illic populum sque cupidum 
audiéndi. Nam Sodoma turres habebant, cum 


fert suam. 
civitatem. 


Abraham in tugurio moraretur : attamen venien- c, 18. 


tes angeli Sodoma przteribant, et ad tugurium 
B divertebant. Non enim zdium splendorem quore- 


ἐνοίχων χαραχτηρίξεται. 

b Unus ἡ ἔρημος πόλεως ἦν εὐσχημονεστέρα, melius quam 
εὐγνωμονεστέρα,, ut habent alii, et Editi. Infra aliquot 
Μ88. πόλιν τοιαύτην ἐγχωμιάσωμιεν. Ybidem legendum suspi- 
catur Savilius ἀπὸ πραγμάτων χαταλνομένων. Sed χατα- 
λυομένηνν ut habent omnes cum Editi. tum Manuscripti 
stare potest. 


140 
bant, sed animae virtutem et pulchritudinem qua- 
rentes circumibant.Tta sane alias desertum habebat 
Joannem, civitas Herodem : eoque desertum no- 
bilius erat civitate. Cur ita tandem? Quoniam 
non in structuris sita est prophetia. Hae dico, 
nequando civitatem pradicemus, que moribus 
dissoluta est. Quid mihi narras aedificia, quid 
columnas? Hzc una cum presenti vita diruuntur. 
Ecclesiam ingredere, ut civitatis videas. nobilita- 
tem. Ingredere, inquam, vide pauperes a medio 
noctis usque ad. lucem perseverantes, vide sacra 
pervigilia diem cum nocte copulantia : vide eos C 
neque interdiu neque noctu vel somni tyrannidem 
ac violentiam metuentes, vel inopi: necessitatem 
formidantes. Magna revera civitas, ac totius orbis 
metropolis. Quot episcopi, quot doctores huc ve- 
nerunt, et a populo docti discedunt, ac legem 
illam insitam in se transplantare curant? Quod si 
mihi narres dignitates et opum abundantiam, a 
foliis, non a fructibus arborem laudas. Haec autem 
loquor non assentans caritati vestre, sed virtu- 
tem vestram praedicans. Beatus ego propter vos, D 


Eccle, 25.beati vos propter vos ipsos: Beatus qui loquitur 


12. 


ad aures audientium : sic ego beatus factus sum. 


Matth.5.6. Beati qui esuriunt. el sitiunt justitiam. Vides 


quomodo vos beati propter vos ipsos estis facti ? 
Beatus est vir amans sermonum spiritualium. Hoc 
vos distinguit a brutis. Non enim nos ab illis 
separat corporis ratio, neque quod alimur aut bi- 
bimus, neque quod pascimur aut vivimus : hec 
enim omnia nobis cum brutis sunt communia. 
Sed qua re distinguitur a brutis homo? Sermone: E 
et ob id animal dicitur λογικόν : hoc est, sermo- 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


ποτε; Ὅτι οὐχ ἐν τοῖς χτίσμασιν ἢ προφητεία, Ταῦτα 
δὲ λέγω, ἵνα “μηδέποτε πόλιν ἐγχωμιάσωμεν ἀπὸ 
πραγμάτων χαταλυομένην. Τί μοι λέγεις οἰκοδομή-- 
ματα xa χίονας; Ταῦτα τῷ παρόντι “ συγχαταλύεται 
βίῳ. Εἴσελθε εἰς ἐχχλησίαν, χαὶ βλέπε τῆς πόλεως 
τὴν εὐγένειαν. Ἐΐσελθε, ἰδὲ πένητας ἐχ μεσονυ- 
χτίων μέχρι τῆς ἡμέρας παραμένοντας, βλέπε παν- 
νυχίδας ἱερὰς ἡμέρᾳ xoà νυχτὶ συναφθείσας, οὔτε 
ἐν ἡμέρᾳ, οὔτε ἐν νυχτὶ τὴν τυραννίδα τοῦ ὕπνου, 
οὔτε τὴν ἀνάγχην τῆς πενίας φοδουμένους. Μεγάλη 
πόλις, καὶ μητρόπολις τῆς οἰκουμένης. Πόσοι ἐπίσχο-- 
ποι, πόσοι διδάσχαλοι ἦλθον ἐνταῦθα, καὶ παιδευθέν - 
τες παρὰ τοῦ λαοῦ ἀναχωροῦσι, xal τὸν νόμον τὸν 
ἔμφυτον ἃ ἐντεῦθεν μεταφυτεῦσαι παρασχευάζονται ; 
᾿Ἐὰν λέγης μοι ἀξιώματα, καὶ χρημάτων περιου- 
σίαν, ἀπὸ τῶν φύλλων τὸ δένδρον ἐπαινεῖς, καὶ οὖκ 
ἀπὸ τοῦ καρποῦ. Ταῦτα δὲ λέγω οὗ χολακεύων ὑμῶν 
τὴν ἀγάπην, ἀλλὰ τὴν ἀρετὴν ὑμῶν ἀνακηρύττων. 
Μαχάριος ἐγὼ 9v ὑμᾶς, ᾿μαχάριοι ὑμεῖς δι’ ἑαυτούς " 
Maxáotog 6 λέγων εἰς ὦτα ἀχουόντων * οὕτως ἐγὼ 
μακάριος ἐγενόμην. Νιαχάριοι οἵ πεινῶντες xol δι- 
Ψψῶντες τὴν δικαιοσύνην. Εἶδες πῶς üusic δι᾿ ἑαυτοὺς 
μαχάριοι " ἐγένεσθε; Ναχάριος ἀνὴρ λόγων ἐρῶν πνευ- 
ματικῶν. Τοῦτο διίστησιν ἡμᾶς τῶν ἀλόγων. Οὐ γὰρ 
δὴ ἢ τοῦ σώματος ἀναλογία, οὐδὲ τὸ τρέφεσθαι, οὐδὲ 
τὸ πίνειν, οὐδὲ τὸ νέμεσθαι, οὐδὲ τὸ ζῇν * ταῦτα γὰρ 
ἡμῖν ἅπαντα χοινὰ πρὸς τὰ ἄλογα - ἀλλὰ ! τί διέστη- 
χεν ἄνθρωπος τῶν ἀλόγων ; Τῷ λόγῳ διὰ τοῦτο χαὶ 
λογικὸν ζῶόν. ἐστιν ὃ ἄνθρωπος. Ὥσπερ γὰρ τρέφεται 
τὰ σώματα, οὕτω τρέφεται καὶ ἣ ψυχή * ἀλλὰ τὸ μὲν 
σῶμα ἄρτῳ, $ δὲ ψυχὴ λόγῳ. Ἂν οὖν ἴδῃς ἄν- 
θρωπον λίθον ἐσθίοντα, ἄρα ἂν εἴποις ἄνθρωπον 
εἶναι; Οὕτως ἂν ἴδης μὴ λόγῳ τρεφόμενον, € ἀλλ᾽ 


nis particeps. Ut enim aluntur corpora, sic alun- 12» ἀλογίᾳ, ἐρεῖς, οὗτος χαὶ τὸ εἶναι ἄνθρωπος ἀπώλε- 
tur et animz : sed corpus pane, anima sermone. ^ csv* ἣ γὰρ ἀνατροφὴ δείκνυσι τοῦ ἀνθρώπου τὴν εὖ- 


Proinde si videas hominem vescentem lapide, 
num illum dixeris esse hominem? Itidem si quem 
videris qui non alatur sermone, sed sermonis ac 
rationis inopia, dices, Hie et hominis naturam 
amisit; siquidem educatio declarat hominis nobi- 
litatem. Quoniam igitur theatrum nobis plenum 
est, itemque mare pridem zstuans jam tranquil- 
lum, ac rursum pelagus sedata tempestate quietum 
ac placidum : age jam navem detrahamus, veli 
loco expandentes linguam, pro zephyro Spiritus B 
gratiam inyocantes, pro temone clavoque cruce 


* Alii συγκαταπίπτει βίω. 

4 Sic Savil. Morel. et Manuscripti, uno excepto, qui 
habet ἐνταῦθα μανθάνουσι, et sic legerat Erasmus, qui 
vertit, hic discunt. 

* "Tres Mss. ἐγένεσθε; μάλιστα ἀνήρ.. 


γένειαν. ᾿Ἐπειδὴ τοίνυν τὸ θέατρον fiv πεπλήρωται, 
χαὶ πάλιν 4 θάλασσα ἣ χυμαινομένη, καὶ γαλήνης 
γέμουσα, καὶ πάλιν τὸ πέλαγος τὸ χειμαζόμενον, καὶ 
ἑστηχός - φέρε δὴ τὸ πλοῖον ἑλχύσωμεν , ἀντὶ τοῦ 
ἱστίου τὴν γλῶτταν ἀναπετάσαντες, ἀντὶ τοῦ ζεφύρου 
τοῦ Πνεύματος τὴν χάριν καλέσαντες, ἀντὶ τοῦ αὐχέ-- 
νος xal πηδαλίου τῷ σταυρῷ χρώμενοι χυδερνήτη. 
*H θάλασσα μὲν γὰρ ἔχει ἁλμυρὰ ὕδατα, ἐνταῦθα δὲ 
ὕδωρ ζῶν. Ἐκεῖ ἄλογα ξῶα, ἐνταῦθα δὲ ψυχαὶ λογι- 
καί᾽ ἐχεῖ οἱ πλέοντες ἀπὸ θαλάσπης sic γῆν, ἐνταῦθα 
δὲ οἱ πλέοντες ἀπὸ γῆς εἰς οὐρανὸν δρμίζονται " ἐκεῖ 


f Quidam Mss. τίνι διέστηκεν, non male. In iisdem 
ἐστὶν ὁ ἄνθρωπος deest. 

s Unus apud Savilium ἀλλὰ ψιχίαις, ἐρεῖς, sed micis. 
Mox quatuor Mss. ἀναστρορή, €t sic legit Savilius, sed 
ἀνατρορὴ magis quadrat ad seriem. 


IN ILLUD, . VIDI. DOMINUM, IOMIL. 1V. 


πλοῖα, ἐνταῦθα δὲ λόγοι πνευματιχοί * ἐχεῖ σανίδες 
ἐν τῷ πλοίῳ, ἐνταῦθα δὲ λόγων συγχροτήματα " 
ἐχεῖ ἱστίον, ἐνταῦθα δὲ γλῶττα - ἐχεῖ ζεφύρου αὔρα, 
ἐνταῦθα Πνεύματος ἐπιδημία " ἐκεῖ ἄνθρωπος χυδερ- 
νήτης, ἐνταῦθα δὲ χυδερνήτης ὃ Χριστός. Διὰ δὴ 
τοῦτο τὸ πλοῖον χειμάζεται, ἀλλ᾽ ὑποδρύχιον οὐ γίνε- 
ται. Ἠδύνατο μὲν γὰρ xa ἐν γαλήνη πλεῖν, ἀλλ᾽ οὐχ 
ἀφῆχεν ὃ χυδερνήτης, ἵνα xol τῶν πλεόντων τὴν 
ὑπομονὴν ἴδης, καὶ τοῦ χυδερνῶντος τὴν σύνεσιν 
ἀχριδῶς χαταμάθης. 


᾿Ἀχουέτωσαν Ἕλληνες, ἀχουέτωσαν Ἰουδαῖοι τὰ 
χατορθώματα ἡμῶν, καὶ τὴν προεδρίαν τῆς ᾿Ἔχχλη- 
σίας. Ὑπὸ πόσων ἐπολεμήθη 4 χχλησία, ἀλλ᾽ 
οὐδέποτε ἐνικήθη ; P πόσοι τύραννοι; πόσοι στρατη- 
qol; πόσοι βασιλεῖς: Αὔγουστος, Τιθέριος, Γάϊος , 
Κλαύδιος, Νέρων, ἄνθρωποι λόγοις τετιμημένοι, δυ- 
γατοὶ, τοσαῦτα ἐπολέμησαν ἀχμὴν νεάζουσαν, ἀλλ᾽ 
οὗχ ἐξεῤῥίζωσαν * ἀλλ᾽ of μὲν πολεμήσαντες σεσίγην- 
ται xai λήθῃ παραδέδονται, ἣ δὲ πολεμιηθεῖσα τὸν 
οὐρανὸν ὑπεραίρει. Μὴ γάρ μοι τοῦτο ἴδης, ὅτι ἐν γῇ 
ἕστηκεν ἡ Ἔχχλησία, ἀλλ᾽ ὅτι ἐν οὐρανῷ πολιτεύε- 
ται. Πόθεν τοῦτο δῆλον ; Δείχνυσι τῶν πραγμάτων ἣ 
ἀπόδειξις. ᾿Ἐπολεμιήθησαν ἕνδεχα μαθηταὶ, καὶ f οἷ- 
χουμένη ἐπολέμει * οἱ δὲ πολεμηθέντες ἐνίκησαν, xol 
οἱ πολεμιήσαντες ἀνηρέθησαν * τὰ πρόδθατα τῶν λύχων 
περιεγένοντο. Εἶδες ποιμένα τὰ πρόδατα ἐν μέσῳ τῶν 
λύχων ἀποστέλλοντα, ἵνα μηδὲ τῇ φυγῇ τὴν σωτη- 
ρίαν πορίσωνται; Ποῖος ποιμὴν τοῦτο ἐργάζεται ; 
Ἀλλ᾽ 6 Χριστὸς τοῦτο ἐποίησεν, ἵνα σοι δείξη, ὅτι οὐ 
κατὰ ἀχολουθίαν τῶν πραγμάτων, ἀλλ᾽ ὑπὲρ φύσιν 
χαὶ ἀχολουθίαν τὰ κατορθώματα γίνεται. Ἢ γὰρ "Ex- 
χλησία οὐρανοῦ μᾶλλον ἐῤῥίζωται. Ἀλλ᾽ ἴσως ἀπό- 
νοιάν μου χαταγινώσχει ὃ “Ἕλλην ἀλλ᾽ ἀναμενέτω 


C 


D 


E 


141 
gubernatrice utentes. Nam mare quidem habet 
aquam salsam, hic autem est aqua viva. Illic sunt 
animalia rationis expertia, hic vero animze ratio- 
nales: illic qui navigant e mari in terram, hic 
vero qui navigant e terra in cxlum appellunt : 
illic navigia, hic eloquia spiritualia : illic in navi 
tabule, hic sermonum conventus : illic velum, 
hic lingua : illic zephyri flatus, hic spiritus pro- 
sentia : illic homo gubernator, hic vero guberna- 
tor Christus. Idcirco sane jactatur quidem navis, 


:at non mergitur. Poterat quidem et in tranquillo 


navigare, verum non passus est Guhernator, quo 
simul et navigantium perspicias tolerantiam, et 
Gubernatoris prudentiam plenius cognoscas. 

2. Audiant gentes, audiant Judai benefacta 
nostra, audiant magnam Ecclesi: przeminentiam. 
À quam multis oppugnata est Ecclesia, nec umquam 
tamen victa? quot tyranni? quot duces? quot 
Imperatores ? Augustus, Tiberius, Caius, Claudius, 
Nero, homines literis ornati, potentes, tot modis 
oppugnarunt recentem ac teneram, at non radicitus 
sustulerunt ; quin potius ii qui oppugnaruntsilen- 
tur oblivioni traditi, illa vero oppugnata celum 
transcendit. Neque enim illud mihi spectato, quod 
in terris sita sit Ecclesia, sed quod in celo verse- 
tur. Unde hoc dilucidum est? Nimirum ipsa rcs 
demonstrant. Oppugnati sunt undecim discipuli, 
totus orbis oppugnabat : verum qui oppugnaban- 
tur vicerunt, qui oppugnabant sublati sunt : oves 


devicere lupos. Vidisti pastorem oves in medium j;,44; το. 


luporum emittentem, ut ne fuga quidem salutem 16- 
consequerentur? Quis pastor hoc fecit? Christus 
hoc fecit, quo tibi demonstraret qua recte gerun- 
lur non accidere secundum rerum seriem, sed 
prater naturam praeterque rerum seriem. Nam 
Ecclesia firmioribus quam cezlum ipsum radicibus 
haret. Verum fortassis ethnicus arrogantiz me 


τῶν πραγμάτων τὴν ἀπόϑειξιν, καὶ μανθανέτω τῆς 
ἀληθείας τὴν ἰσχὺν, πῶς εὐχολώτερον τὸν ἥλιον σόε-- 
σθῆναι, ἢ τὴν ᾿Εχχλησίαν ἀφανισθῆναι. Τίς ταῦτα, 
φησὶν, 6 χηρύττων; 'O θεμελιώσας αὐτήν: Ὃ obpa- 
νὸς χαὶ ἣ γῇ παρελεύσονται, οἱ δὲ λόγοι μου οὐ μὴ 
παρέλθωσι. Ταῦτα οὐ μόνον εἶπεν, ἀλλὰ χαὶ “ ἐπλή- 
puse * διὰ τί γὰρ μᾶλλον οὐρανοῦ μείζονα αὐτὴν S0s- — complevit : cur enim illam magis fundavit quam 
μελίωσε; Τιμιωτέρα γὰρ οὐρανοῦ ἡ ᾿Εχχλησία. Auk — cwlum? Siquidem est czlo pretiosior Ecclesia. 
τί οὐρανός; Διὰ τὴν ᾿Ἐχχλησίαν, οὐχ ἣ ᾿Εχχλησία͵,.,Οὐᾶνο conditum est celum? Propter. Ecclesiam, 
διὰ τὸν οὐρανόν. ὋὋ οὐρανὸς δὲ διὰ τὸν ἄνθρωπον, oüx. A non Ecclesia propter calum. Caelum conditum cst 


condemnat : sed maneat donec harum rerum prO- Facilius est 
bationem attulero, discatque vim. veritatis, quo- solem ex- 
modo facilius est solem exstingui, quam Ecclesiam Pm Re. 
deleri. Quis, inquit, ista pradicat? Ts qui eam clesiam de- 
fundavit: Celum et terra transibunt, sed verba wu. 5ή. 
mea non transibunt. Hzc non modo dixit, sed οἱ 35. 


5. Alii apud Savilium ὑπομονὴν (26, καὶ τοῦ χυθερνήτου — Morel. πόσοι στρατηγοὶ deest. 

τὴν σύνεσιν ὀχριθῶς χαταμάθη. * Alii apud Savilium ἐπλήρωσεν" οὐρανοῦ γὰρ μᾶλλον» 
b. Πόσοι τύραννοι, πόσοι στρατηγοὶ, πόσοι fas. , Wa qui- αὐτὴν μείζω. 

dam Mss. et sic legit Savilius itemque Erasmus. In Edit. 


Isai. 6. 1. 


Isai. 7. 3. 


142 


propter hominem, non homo propter clum. ld 
perspicuum est ex iis quee fecit Christus. Non enim 
czleste corpus assumsit. Verum ne in longum pro- 
ducto sermone, rursus hodie vobis debitores disce- 
damus (scitis enim quam multa simusheri polliciti), 
persolvere parati sumus. Nam propter eos qui non 
aderant distualeram. Quoniam igitur qui abfue- 
rant, suo sunt. officio perfuncti, suaque presentia 
nobis mensam exhibuerunt sumtuosam, age, appo- 
namus obsonia, obsonia quidem haud putria : etsi B 
enim hesterna sint, hzc obsonia non putrescunt. 
Quamobrem tandem? Non sunt carnes ut corrumpi 
queant, sed sententie semper florentes. Carnes 
enim, quoniam corpus sunt, corrumpuntur : contra 
sententie, si maneant, redduntur fragrantiores. 
Quid igitur erat quod heri diximus? Siquidem et 
ita nos heri participes mensz, fuimus, ut qui non 
adfuerunt, nihil detrimenti sint passi. Et factum 
est in anno quo mortuus est Ozias rex, vidi 
Dominum sedentem in solio excelso et elato. 
Quis hac loquitur? Isaias ille spectator caelestium 
Seraphim, qui connubio junctus fuit, nec tamen 
exstinxit gratiam. Attendistis prophetze, et audistis 
prophetam hodie, Exi, tu et Jasub filius tuus. 
Nec ista oportet prztercurrere. Exi tuet filius tuus. 
Itane filium habebat propheta? Si filium habebat, 
habebat et. uxorem, ut intelligas non esse malas 
nuptias, sed malam esse scortationem. Sed quoniam 
cum quibusdam disserimus dicentes, Cur non recte 
vivis? quam ob rem non prastas vitam probam? 
Qui possum, inquiunt, nisi divertam ab uxore, 
nisi vale dixero liberis, nisi valere jussero negotia? 
Quamobrem? num obstat matrimonium ? Adjutrix 
tibi data est uxor, non insidiatrix. Annon habebat 
uxorem propheta? Neque tamen Spiritus gratie - 
obstabat conjugium, sed cum uxore convictum ha- 
bebat, et erat nihilo minus propheta. Moyses nonne 
uxorem habebat? Et tamen is petram dirupit, 
aerem immutavit, cum Deo colloquebatur, divinam 
iram cohibuit. Mchne nonne habebat uxorem? £ 
Et tamen pater factus est gentium et Ecclesi, 
sustulit filium Isaac, et hic illi fuit cgregiorum 
facinorum materia. Nonne obtulit filium, conjugii 
fructum? nonne factus est páter, et Dei amans? 
annon licuit videre sacerdotem e suis visceribus 
fieri? sacrificum, inquam, simu] et patrem ? vinci 
naturam, vincere pietatem? viscera conculcari , ,., 
piaque facta superare? ? patrem deji ;jici, Dei amantem A 


C 


D 


^ Alii Mss. [et Savil. in textu] οὐράνιον γάρ, et melius ; 
sed Erasmus legit οὐρανοῦ, αὐ habet Morel, [ et margo 
Sav.] Palo post iidem μηχύναντε;- ἢ 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


ἄνθρωπος διὰ τὸν οὐρανόν. Καὶ ἐξ ὧν αὐτὸς ἐποίησε 
δῆλον. * Οὐράνιον γὰρ σῶμα οὐχ ἀνέλαδεν 6 Χριστός. 
Ἀλλ᾽ ἵνα μὴ μηκχύνοντες τὸν λόγον, πάλιν χρεωσταὶ 
ἀναχωρήσωμεν σήμερον ( ἴστε γὰρ ὅσαπερ χθὲς ὕπε- 
σχόμεθα.), χαταδαλεῖν ἑτοιμάσωμεν. Διὰ γὰρ τοὺς 
ἀπολειφθέντας ἀνεδαλόμην. ᾿Επεὶ οὖν οἵ ἀπολειφθέν-- 
τες τὰ ἑαυτῶν ἐπλήρωσαν, xoi P τῇ παρουσίᾳ ἡμῖν τῇ 
ἑαυτῶν ἐχαρίσαντο τράπεζαν πεπληρωμένην τῶν ἀνα- 
λωμάτων; φέρε δὴ, τὰ ὄψα παραθῶμεν, ὄψα οὐχ ἕωλα * 
εἰ γὰρ καὶ χθεσινὰ ἦν, ἀλλ᾽ οὗ γίνονται ἕωλα. Τί 
δήποτε: Οὐχ ἔστι χρέα, ἵνα διαφθαρῇ, ἀλλὰ νοή- 
ματα διηνεκῶς ἀνθοῦντα. Τὰ μὲν γὰρ χρέα φθείρεται" 


. σῶμα γάρ ἐστι " τὰ δὲ νοήματα μένοντα, εὐωδέστερα 


καθίστανται. Τί οὖν ἦν, ἃ χθὲς εἰρήκαμεν ; Καὶ γὰρ 
xol ἡμεῖς χθὲς ἀπελαύσαμεν τραπέζης, xal οἵ ἀπο- 
λειφθέντες οὐχ ἐζημιώθησαν. Καὶ ἐγένετο τοῦ ἐνιαυ-- 
τοῦ, οὗ ἀπέθανεν Ὀζίας ὁ βασιλεὺς, εἶδον τὸν Κύριον 
χαθήμενον ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ xoà ἐπηρμένου. Τίς 
ταῦτά φησιν; Ἡσαΐας, ὃ θεωρὸς τῶν Σεραφεὶμ., ὃ 
γάμῳ ὁμιλήσας, xol τὴν χάριν μὴ σδέσας. Καὶ προσ- 
εσχήχατε τῷ προφήτῃ, xoi ἠχούσατε τοῦ προφήτου 
σήμερον * Ἔξελθε, σὺ xoi Ἰασοὺδ ὃ υἱός σου. 
Ἀναγκαῖον χαὶ ταῦτα μὴ παραδραμεῖν. "Ἔξελθε, σὺ 
xxi ὃ υἷός σου. Υἱὸν εἶχεν ὃ προφήτης; Οὐχοῦν εἰ 
υἱὸν, xol γυναῖχα, ἵνα μάθης, “ ὅτι οὐ φαῦλον ὃ γά- 
μος, ἀλλὰ χαχὸν ἣ πορνεία. Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ πολλοῖς 
τισι διαλεγόμεθα, xol λέγομεν, διὰ τί μὴ ὀρθῶς Cic, 
διὰ τί μὴ βίον ἀκριδῇ ἐπιδείχνυσαι; πῶς δύναμαι, 
φησὶν, ἐὰν μὴ ἀποτάξωμαι γυναιχὶ, ἐὰν μὴ ἀποτά- 
ξώμαι παιδίοις. ἐὰν μὴ ἀποτάξωμαι πράγμασι ; Διὰ 
τί; μὴ κώλυμα ὃ γάμος; Βοηθός σοι δέδοται ἣ γυνὴ, ἡ 
μὴ ἐπίδουλος. Ὃ προφήτης οὐ γυναῖκα εἶχε ; Καὶ οὐχ 
ἐγένετο χώλυμα “τοῦ Πνεύματος ὃ γάμος * ἀλλὰ χαὶ 
ὡμίλει τῇ γυναικὶ, καὶ προφήτης ἦν. Ὁ Μωύσῆς οὐ 
γυναῖκα ἔσχε; Καὶ πέτρας ἔῤῥηξε, καὶ ἀέρα μετέ- 
Gams, καὶ Θεῷ διελέγετο, xo θεήλατον ὀργὴν ἀνέ- 
στειλεν. Ὃ ᾿Αὐραὰμ οὐχὶ γυναῖχα ἔσχε; Καὶ πατὴρ 
ἐγένετο ἐθνῶν, xa τῆς ᾿Εχχλησίας * τὸν γὰρ Ἰσαὰκ 
υἱὸν εἶχε, χαὶ αὐτὸς ἐγένετο κατορθωμάτων ὑπόθεσις. 
Οὐχ ἀνήνεγχε τὸ παιδίον, τὸν καρπὸν τοῦ γάμου ; οὐχ 
ἐγένετο xol πατὴρ xal φιλόθεος: οὐχ ἦν ἰδεῖν ἱερέα 
ἐξ οἰκείων σπλάγχνων γενόμενον ; ἱερέα xal πατέρα ; 
φύσιν γικωμένην, χαὶ εὐλάδειαν χρατοῦσαν ; σπλάγ- 
χνα πατούμενα, καὶ χατορθώματα εὐσεξῇ “περιγινό- 
μενα: καὶ τὸν πατέρα λυόμενον, καὶ φιλόθεον στεφα- 
Mei: οὐχ εἶδες ὅλον φιλόπαιδα καὶ φιλόθεον ; 
μήτι ἐχώλυσεν ὃ γάμος; ; Τί δὲ ἣ μήτηρ τῶν Μαχχα- 
Gato ; Mao γυνὴ ἦν ; οὐχὶ ἑπτὰ δέδωχε παῖδας τῷ 


b Alii Mss. τὴν παρουσίαν ἡμῖν τὴν ἑαυτῶν. 
* Alius ὅτι οὐ φαῦλος 6; uos. 
4 "Tres Mss. τοῦ πνεύματος ἡ χώρις, male. 


145 
coronari? annon vidisti totum, et filii amantem et 


Dei ? numquid. hic obfuit matrimonium? Quid Laus. Mac- 
autem Maccabeorum mater ? nonne uxor fuit? cbeorum 


IN ILLUD, V1DI DOMINUM, HOMIL. IV. 


χορῷ τῶν ἁγίων; οὐχ εἶδεν αὐτοὺς μαρτυρήσαντας: 
οὖχ εἱστήκει καθάπερ ὄρος μὴ " σαλευομένη ; οὐχ εἷ- 
στήχει xaü' ἕχαστον αὐτῶν μαρτυροῦσα ; καὶ μήτηρ 


matris. 


μαρτύρων, xal ἑπτάκις ἐμαρτύρησε ; Βασανιζομένων 
γὰρ ἐχείνων, αὐτὴ P τὴν πληγὴν ἐδέχετο. Οὐδὲ γὰρ 
ἀπαθῶς οὕτω τὰ γινόμενα ἐδέχετο: μήτηρ γὰρ ἦν, 
xa τῆς φύσεως f; ὕόρις τὴν οἰχείαν δύναμιν ἐπεδεί-- 
xwuto* ἀλλ᾽ οὐχ ἐνιχᾶτο. Θάλασσα γὰρ ἦν χαὶ χύ- 
ματα" ἀλλ᾽ ὥσπερ ἣ θάλασσα μαινομένη καταλύεται; 
οὕτω xol fj φύσις ἐγειρομένη τῷ φόδῳ τοῦ Θεοῦ ἐχα- 


λινοῦτο. Πῶς αὐτοὺς ἤλειψε ; πῶς αὐτοὺς ἔθρεψε: xc 


ἑπτὰ ναοὺς τῷ Θεῷ παρέστησεν, ἀνδριάντας χρυσοῦς, 
μᾶλλον δὲ χαὶ χρυσοῦ τιμιωτέρους ; 


Ὅτι γὰρ οὐ τοιοῦτον χρυσὸς, οἷον ψυχὴ μαρτύρων, 
πρόσεχε. Εϊστήκει 6 τύραννος, xol ὑπὸ μιᾶς γυναι- 
χὸς ἡττώμενος ἀνεχώρει. Ἔχεϊνος ὅπλοις ἐπολιόρχει» 
καὶ αὕτη προθυμίᾳ περιεγένετο ἐχεῖνος χάϊιινον 
ἀνῆψε, χαὶ αὕτη τὴν ἀρετὴν τοῦ πνεύματος " ἐκεῖνος 
στρατόπεδον ἐχίνει, χαὶ αὕτη πρὸς ἀγγέλους μεθωρ- 
μίζετο - ἑώρα κάτω τὸν τύραννον, καὶ ἐνενόει τὸν ἄνω 
βασιλεύοντα - ἑώρα τὰς χάτω βασάνους, καὶ ἠρίθμει 
τὰ ἄνω βραδεῖα: ἑώρα τὴν παροῦσαν χόλασιν, καὶ 
ἐνενόει τὴν μέλλουσαν ἀθανασίαν. Διὸ χαὶ 6 Παῦλος 
ἔλεγε - Μὴ σκοπούντων ἡμῶν τὰ βλεπόμενα, ἀλλὰ τὰ 
μὴ βλεπόμενα. Μή τι χώλυμα ὃ γάμος ἐγένετο; Τί 
δὲ 6 Πέτρος, ἣ χρηπὶς τῆς ᾿Εχχλησίας, 6 μανιχὸς 
ἐραστὴς τοῦ Χριστοῦ, καὶ ἀπαίδευτος τῷ λόγῳ, xol 
ῥητόρων περιγινόμενος, ὁ ἀμαθὴς, καὶ φιλοσόφων 
ἀποφράξας στόματα, 6 τὴν “ Ἑλληνικὴν σοφίαν χα- 
θάπερ ἀράχνην διαλύσας, ὃ τὴν οἰκουμένην περιδρα- 
μὼν, 6 σαγηνεύσας τὴν θάλασσαν, χαὶ ἁλιεύσας τὴν 
οἰκουμένην, οὐκ εἶχε καὶ οὗτος γυναῖχα ; Ναὶ, εἶχεν. 
Ὅτι δὲ ἔσχεν, ἄκουσον τοῦ εὐαγγελιστοῦ. Τὶ δέ φησιν; 
Εἰσῆλθεν ὃ Ἰησοῦς πρὸς τὴν πενθερὰν Πέτρου πυ- 
ρέσσουσαν. Ὅπου πενθερὰ, “ ἐκεῖ xal γυνὴ, ἐχεῖ καὶ 
γάμος. Τί δὲ ὃ Φίλιππος; οὐ τέσσαρας θυγατέρας 
εἶχεν; Ὅπου δὲ τέσσαρες θυγατέρες, ἐχεῖ xo γυνὴ, 
-καὶ γάμος. Τί οὖν 6 Χριστός; "Amb παρθένου μέν" 
ἀλλ᾽ εἰς γάμον παρεγένετο, καὶ δῶρον εἰσήνεγχεν 
Οὐχ ἔχουσι γὰρ, φησὶν, οἶνον - xo τὸ ὕδωρ οἶνον 
ἐποίησε, τῇ παρθενίᾳ τὸν γάμον τιμῶν, τῇ δωρεᾷ τὸ 
πρᾶγμα θαυμάζων" ἵνα μὴ βδελύσσῃ τὸν γάμον, 
“ἀλλὰ μισῇς τὴν πορνείαν. Τῷ ἐμῷ χινδύνῳ ἐγὼ 


^ Alii σαλευόμενον. 

b. Alii τὴν πληγὴν ἔρερεν. - 

*. Alii ἑλληνικὴν θρησχείαν καθ. Quo lectio proferenda 
certe videretur hoc loco. Verum Morellus, Savilius, et 
maxima pars Manuscriptorum σορίαν habent, atque ita 


D 


[9 


D 


nonne septem filios addidit sanctorum choro ? non- 
ne vidit illos martyriocoronatos? nonne spectatrix 
alstabat, tamqnam mons quidam -immobilis ὃ 
nonne adstabat in unoquoque illorum martyrium 
patiens, et. mater martyrum, septies. ipsa marty- 
rium tulit ? Dum enimilli torquebantur, illa pla- 
gam accipiebat. Neque enim sine dolore hzc exci- 
piebat : mater erat, et naturz illata vis propriam 
virtutem declarabat ; at illa non vincebatur. Mare 
quidem erat et fluctus: caeterum sicut mare, cum 
insanit, sedatur: itaet natura commota, metu Dei 
refrenabatur. Quomodo eos unxit ? quomodo eos 
aluit? quomodo septem templa Deo exhibuit, 
siatuas aureas, imo potius auro pretiosiores ? 

9. Ut enim scias non tale esse aurum, qualis 
est anima martyrum, attende. Stabat tyrannus, 
atque ab. una muliere superatus discedebat. Ille 
armis oppugnabat, haec. animi vi superabat ; ille 
fornacem incendebat, hec virtutem spiritus ; ille - 
exercitum movebat, hec ad angelos applicabat 
animum : videbat inferne tyrannum, et in. animo 
versabat illum in supernisregnantem; videbat infra 
se tormenta, at numerabat superna bravia; videbat 
praesentem cruciatum, et cogitabat futuram immor- 


talitatem, Quapropter et Paulus dicebat , Von 2. co». ἡ. 


contemplantibus nobis que videntur, sed. ea 18" 
que non videntur. Num quid obstaculi adferebat 
matrimonium? Quidautem Petrus, basis Ecclesiz, 
ille vehemens amator Chris, ille sermone indo- 
ctus, et rhetorum victor, ille imperitus, qui tamen 
philosophis obturavit os, ille qui Gracanicam 
sapientiam quasi aranearum telam dissolvit, qui 
terrarum orbem peragravit, qui sagenam misit in 
mare et piscatus est orbem , annon habuit hic 
quoque uxorem ? Sane, habuit. Quod autem ha- 
buerit, audi evangelistam | testantem. Quid autem 
ait? Ingressus est Jesus ad socrum Petri febrici- 
tantem. Ubi socrus, ibi et uxor; ubi uxor, ibi et 3o- 


conjugium. Quid autem Philippus? nonne quatuor Act. 21. 9. 


habebat filias ? Ubi vero quatuor filiz, illic et uxor, 
et matrimonium. Quid igitur Christus? Ex vir- 
gine quidem natus est : verum ad nuptias accessit, 


ác donum attulit E Non habent, inquit, ὔμμ 2 poe, 3. 
E et aquam vertit in vinum, virginitate nuptias ho- 3. 


legit Erasmus 


4 Aliquot Mss. ἐχεῖ χαὶ γυνή. ὅπου γυνὴ, ixft, atque ita 


legendum. In Morel. [et Savil.] ὅπου γυνή deest. 


* "Tres Mss. ἀλλὰ μισήσῃς. 


Marc. 1, 


. aut 


Uxor mala 
corrigenda , 
feren- 
da. 


$. JOANNIS CHRYSOST. 


144 


norans, dono rem commendans : ut ne abomineris 
nuptias, sed oderis scortationem. Meo quidem 
periculo ego spondeo tibi salutem, etiamsi uxorem 
habueris. Prospice tibi ipsi. Mulier si proba. fue- 
rit, adjütrix tibi est. Quid igitur si non fuerit 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


ἐγγυῶμαί σου τὴν σωτηρίαν, χἂν γυναῖκα ἔχης. 
Πρόσεχε σεαυτῷ. Γυνὴ ἐὰν εὔχρηστός ἐστι, βοηθός 
σου ἐστί. Τί οὖν ἂν μὴ ἢ εὔχρηστος; Ποίησον αὐτὴν 
εὔχρηστον. Μὴ οὖκ ἐγένοντο χαλαὶ γυναῖχες xot 
xaxal, ἵνα μὴ ἔχης πρόφασιν; Ποταπὴ ἣ τοῦ Ἰὼδ 


commoda ? Fac illam commodam, Annon fuerunt ,.. ἦν; Ἢ δὲ Σάῤῥα καλὴ ἦν. Δείξω σοι γυναῖχα φαύλην 


uxores bonz ac malze, ne haberes excusationem ? 
Qaalis erat illa Job ? Sed Sarra eratbona. Osten- 
dam tibi mulierem et malam et improbam. Non 
nocuit viro uxor Job : prava erat et improba, con- 
silium dabat illi ut blasphemias proferret. Quid 
igitur ? labefactavit turrim ? dejecit adamantem ? 
superavit petram? depulit militem ? comminuit 
scapham? eradicavit arborem ? Nihil horum : sed 
illa impellebat, et arbor reddebatur stabilior : illa 
fluctus excitabat, at navis non submergebatur, sed 
secundo navigabat vento; fructus ejus decerpeba- 
tur, et arbor commota non est ; folia deciderunt, οἱ 
radix mansit immota. Hzc loquor, ne quis przten- 
dat uxoris improbitatem. Mala est ? Corrige eam. 
Sed ais , e paradiso me expulit. Verum cadem te 
in celos induxit. Eadem quidem matura, mens 
tamen diversa. Sed illa Job erat mala ? Verum 
Susanna bona. Sed illa /Egyptia erat impudica ὃ 
"Verum Sarra erat modesta. Vidisti illam? Vide 
et hanc; quandoquidem etiam inter viros hi quidem 
mali sunt, illi vero boni. Bonus erat Joseph, se- 
niores autem impudici. Vidisti omnibus in rebus 
vitium- ac virtutem non natura dijudicari, sed 
animo distingui. Ne mihi pratexas excusationes. 
Sed ad eorum, qu: debemus, solutionem propere- 
mus. Et factum est anno quo mortuus est 
Ozias rex. Dicturus sum quam ob causam ipse 
propheta designet tempus : siquidem quzrebamus 
heri, quam tandem ob causam cum omnes pro- 
pletze, atque hic quoque, tempus regum enarrare 
soleant quo vixerint, hoc loco ea consuetudo prz- 
lermissa sit: nec enim dicit, In diebus Ozi: : sed, 
In morte Ozize. Hanc questionem hodie solvere 
volo. Quamquam enim ingens est estus, tamen 
major est sermonis refrigeratio : quamquam vis 
fit corpori fatiscenti, tamen anima vigens delecta- 
tur. Ne mihi. narres zstum ae sudorem. Si suda- 
veris corpore, abstergis animam tuam. Tres illi 
pueri qui erant in fornace , nihil detrimenti per- 
pessi sunt, sed. fornax illis fuit refrigerio. Cum 


^ Iidem συνεβούλευεν. 

b Unus xat τὸ δένδρον ἀσραλέστερον ἐγένετο. 

* Alii προρασίσηται. 

4 Unus βασιλέων δηλούντων. Savilius in margiue τῶν 
fasti» μεμνημένων. 


A καὶ πονηράν. Οὐχ ἔδλαψε τὸν ἄνδρα ἣ γυνὴ τοῦ Ἰώδ' 


πονηρὰ ἦν xol φαύλη, καὶ βλασφημεῖν αὐτῷ " συνε- 
δούλευσε. 'T( οὖν; ἔσεισε τὸν πύργον ; κατήνεγχε τὸν 
ἀδάμαντα; περιεγένετο τῆς πέτρας; ἔχρουσε τὸν στρα- 
τιώτην; διέτρησε τὸ σχάφος; ἐξεῤῥίζωσε τὸ δένδρον : 
Οὐδὲν τούτων: ἀλλ᾽ ἐχείνη προσέχρουσε, " χαὶ ὃ 
πύργος ἀσφαλέστερος ἐγίνετο" αὐτὴ τὰ κύματα ἤγειρε, 
χαὶ τὸ πλοῖον οὐ χατεποντίζετο, ἀλλ᾽ ἐξ οὐρίας ἔπλεεν" 
ὃ χαρπὸς αὐτοῦ ἐτρυγήθη, xci τὸ δένδρον οὖχ ἐσα- 
λεύθη * τὰ φύλλα ἔπεσε, καὶ ἣ ῥίζα ἔμενεν ἀσάλευτος. 
Ταῦτα λέγω, ἵνα μηδεὶς “ προφασίζηται χαχίαν γυ- 


B vatxóc. Φαύλη ἐστί; Διόρθωσον αὐτήν. ᾿Αλλὰ, φησὶν, 


ἀπὸ παραδείσου με ἐξέδαλεν. ᾿Αλλὰ χαὶ εἰς οὐρανούς 
σε ἐξήνεγχεν. Ἢ αὐτὴ μὲν φύσις, διάφορος δὲ ἣ 
γνώμη. Ἀλλ᾽ ἣ τοῦ Ἰὼδ φαύλη; Ἀλλ᾽ d, Σωσάννα 
χαλή. Ἀλλ᾽ ἡ Αἰγυπτία ἀχόλαστος; ᾿Αλλ’ ἣ Σάῤῥα 
χοσμία. Εἶδες ἐχείνην; Βλέπε xo ταύτην * ἐπεὶ χαὶ 
ἐν ἀνδράσιν οἵ μὲν φαῦλοι, οἱ δὲ σπουδαῖοι. Καλὸς 6 
Ἰωσὴφ, οἱ δὲ πρεσδύτεροι ἀκόλαστοι. Εἶδες παντα- 
χοῦ xaxíav χαὶ ἀρετὴν, μὴ τῇ φύσει ταῦτα χρινό- 
μενα, ἀλλὰ τῇ γνώμη διαιρούμενα. Μή μοι προφά- 
σεις προφασίζου. Ἀλλ᾽ ἐπὶ τὰ χρέα καὶ τὴν χαταδολὴν 
σπεύδωμεν. Καὶ ἐγένετο τοῦ ἐνιαυτοῦ, οὗ ἀπέθανεν 
᾿ζίας 6 βασιλεύς. Μέλλω λέγειν διὰ τί ὃ προφήτης 
ἐπισημαίνεται τὸν xatpóv* ἐζητοῦμεν γὰρ χθὲς ; τί 
δήποτε τῶν προφητῶν ἁπάντων τὸν χαιρὸν τῆς ζωῆς 
τῶν * βασιλέων ἱστορούντων, xal αὐτοῦ τούτου, ἐν- 
ταῦθα τὸ ἔθος ἐλύθη - χαὶ οὐ λέγει, ἐν ταῖς ἡμέραις 
Ὀζίου, ἀλλ᾽, ἐν τῇ τελευτῇ ᾿Οζίου. Τοῦτο λῦσαι 
βούλομαι σήμερον. Εἰ γὰρ καὶ πολὺ τὸ καῦμα, ἀλλὰ 
μείζων ἣ δρόσος τοῦ λόγου - * el γὰρ βιάζεται τὸ σῶμα 
μαλαχιζόμενον, ἀλλ᾽ ἀκμάζουσα ἣ ψυχὴ εὐφρχίνεται. 


D Μή μοι λέγε καῦμα xo ἱδρῶτα - ἐὰν ἱδρώσης τῷ 


σώματι, σμήχεις σου τὴν ψυχήν. Οἱ παῖδες οἵ τρεῖς 
ἐν χἀμίνῳ ἦσαν, καὶ οὐδὲν ἔπασχον, ἀλλ᾽ ἣ χάμινος 
δρόσος ἐγένετο. “Ὅταν ἐννοήσης ἱδρῶτα, ἐννόει χαὶ 
τὸν μισθὸν xol τὴν ἀμοιθήν. Καὶ γὰρ χολυμθητὴς 
ἄνθρωπος δι᾽ οὐδὲν ἄλλο τολμᾷ εἷς τὸ βάθος ἑαυτὸν 
χαταδαλεῖν τῶν ὑδάτων, ἢ διὰ μαργαρίτας, τοῦ πο- 


λέμου τὴν ὑπόθεσιν. Ἀλλ᾽ οὐ τὴν ὕλην διαδάλλω, 


* Unus Cod. εἰ καὶ βιάζεται, omisso 4p, et sic legisse 
videtur Erasmus. Ibid. ἀλλ᾽ ἀχμάξει ἡ ψυχὴ sbppatvopévs. 
Paulo post cov τὴν διάνοιαν. oi. Infra tres Mss. «2727020, 
et mox ἐμβαλεῖν, 


IN ILLUD, VIDI. DOMINUM, HOMIL. IV. 


ἀλλὰ τὴν ἀκόλαστον γνώμην. Καὶ σὺ, ἵνα Ade 0n- 
σαυρὸν ἀνελλιπῇ, καὶ φυτεύσῃς ἄμπελον ἐν τῇ ψυχὴ 
σου. οὐχ ἀνέχη καύματος, οὐδὲ ἱδρῶτος; Οὐχ δρᾷς 
τοὺς ἐν θεάτρῳ καθημένους, πῶς ἱδρῶσι, xal γυμνῇ 
τῇ χεφαλὴ τὴν ἀχτῖνα δέχονται, ἵνα γένωνται θανά- 
του αἰχμάλωτοι, ἵνα πόρνης δοῦλοι; Εἰς ἀπώλειαν 


145 
cogitas sudorem, cogita simul et mercedem et prz- 


mium. Etenim urinator nullam aliam ab causam 
audet seipsum in profundum aquarum demittere, 


E quam propter margaritas, bellorum causam. Quam- 


quam non materiam reprehendo,sed mentem intem- 
perantem. Et tu, ut accipias thesaurum deficere 


ἐχεῖνοι χάμινουσι; καὶ σὺ εἰς σωτηρίαν ἐκλύῃ; * Ἀθλη- 15s nescium, plantesque vitem in anima tua, non sus- 
τὴς εἶ, xal στρατιώτης. Τίς οὖν ἐστιν 6 Ὀζίας ἐχεῖ-- ^ tinescstum neque sudorem? Non vides istos qui 


voc, xa διὰ τί τὴν τελευτὴν αὐτοῦ ταύτην εἶπεν ; 
Οὗτος ὁ Ὀζίας βασιλεὺς ἦν, χαὶ ἀνὴρ δίκαιος, χαὶ 


πολλοῖς χομῶν τοῖς χατορθώμασιν" ἀλλ᾽ ὕστερόν ποτε. 


εἰς ἀπόνοιαν ἦλθεν, εἰς ἀπόνοιαν, τὴν μητέρα τῶν 
χαχῶν, εἰς "ἀλαζονείαν, τὴν θορύδων γέμουσαν, εἰς 
ὑπερηφανίαν, τὴν ἀπώλειαν τοῦ διαδόλου, Οὐδὲν γὰρ 
ἀπονοίας χεῖρον " διὰ τοῦτο χαὶ τὸν λόγον ἅπαντα εἰς 
τοῦτο χατηναλώσαμεν χθὲς, τὴν ἀπόνοιαν καθαιροῦν-- 
τὲς y Xa ταπεινοφροσύνην διδάσχοντες. 


Εἴπω σοι, πόσον ἀγαθὸν ταπεινοφροσύνη; καὶ πό- 


σον χαχὸν ἀπόνοια; Ἁμαρτωλὸς δίκαιον ἐνίκησεν, 6 B 


τελώνης τὸν Φαρισαῖον, καὶ ῥήματα ἔργων περιεγέ- 
νοντο. Πῶς ῥήματα; ὋὉ τελώνης λέγει. ὋὉ θεὸς, 
ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ. Ὃ Φαρισαῖος λέγει" 
Οὐχ εἰμὶ ὡς οἵ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων, ἅρπαξ, ἢ πλεο- 
νέχτης. ᾿Αλλὰ τί ; Νηστεύω ἢ δὶς τῆς ἑόδδομάδος, 
ἀποδεχατῶ uou τὰ ὑπάρχοντα. Ὃ Φαρισαῖος ἔργα 
ἔδειξε δικαιοσύνης " ὃ τελώνης ῥήματα εἶπε τα- 
πεινοφροσύνης, χαὶ λόγοι ἔργων περιεγένοντο, xol 
ὃ τοσοῦτος θησαυρὸς ἐξεφυσήθη, χαὶ ἣ τοσαύτη 
πενία εἰς πλοῦτον μετεδλήθη. Ἦλθον δύο πλοῖα 
ἔχοντα γόμον " εἰσῆλθον ἀμφότερα εἰς τὸν λιμένα " 


sedent in theatro, quomodo sudent, nudoque ca- 
pite solis radium excipiant, quo fiant captivi 
mortis, quo scorti mancipia? Ad exitium illi labo- 
rant, et tu ad salutem segnis ac remissus es? 
Athleta es, miles es. Quis igitur est ille Ozias, et 
quam ob causam mortem hanc illius. expressit 
propheta? Hic Ozias rex erat, ac vir justus, mul- 
tis florens egregiis factis: verum postea tandem da 
superbiam venit, ad superbiam, inquam, malorum 
matrem, ad arrogantiam tumultibus plenam, da 
elationem,qua diabolus in exitium ruit.Nihil enim 
arrogantia pejus : ideo totum sermonem in hoc heri 
consumsimus, superbiam eliminantes, et humilita- 
tem docentes. 

4. Vis tibi dicam quantum bonum sit humili- 
tas, et. quantum malum arrogantia ? Peccator ju- 
stum superavit, publicanus Phariszum, et verba 
factis fuere superiora. Quomodo verba ? Publica- 
nus dicit : Deus, propitius esto mihi peccatori. 


Phariseus dicit: /Von. sum. sicut ceteri homi- 


nés, raptor, aut avarus. Sed quid? Jejuno bis 
in sabbato, decimas do de facultatibus meis. 
Phariseus opera justitie prastabat : publicanus 
verba dicebat humilitatis, et verba plus potue- 
.runt quam facta, tantusque thesaurus exsufflatus 
est, et tanta inopia in divitias commutata. Vene- 
runt duz naves habentes onus ; amba portum in- 


ἀλλ᾽ ὃ τελώνης καλῶς τῷ λιμένι προσωρμίσθη, 6 δὲ C gresse sunt; sed publicanus pulchre in portum 


Φαρισαῖος ναυάγιον ὑπέμεινεν, ἵνα μάθης πόσον xa- 
xby fj ἀπόνοια. Δίχαιος εἶ; Μὴ ταπεινώσῃς τὸν ἀδελ-- 
φόν σου. Κομᾷς κατορθώμασι; Μὴ ὀνειδίσῃς τῷ πλη- 
σίον, χαὶ ὑποτέμῃς σου τὸ ἐγχώμιον. “Ὅσον μέγας εἶ, 
τοσοῦτον ταπείνου σαυτόν. Καὶ πρόσεχε μετ᾽ ἀχρι- 
θείας τῷ λόγῳ, ἀγαπητέ. Μᾶλλον ὃ δίκαιος ὀφείλει 
φοθεῖσθαι τὴν ἀπόνοιαν, ἢ 6 ἁμαρτωλός. τοῦτο xal 
χθὲς εἶπον, καὶ τήμερον λέγω διὰ τοὺς χθὲς ἀπολει- 
φθέντας - διότι 6 ἁμαρτωλὸς ἔχει τὸ συνειδὸς “ ἀνάγχῃ 


* ἀθλητὴς εἴ χαὶ στρατιώτης, -dhleta es, miles es. 
Post bac verba bac ádjicit Erasmus in interpretatione 
Latina, quz in nullo exemplari Greco, tum edito tum 
manuscripto habentur, ne igitur laboribus defatigeris, 
sed bono animo certamina tolera, Nescio utrum hzc 
ille in exemplari suo Graco legerit, an vero ipse adje- 
«erit interpretando. Ut ut res est, hac seriei sunt con- 


appulit, Phariseus autem naufragium perpessus 
est, ut disceres, quantum mali sit animi tumor. 
Justus es? Ne deprimas fratrem tuum. Flores re- 
cte factis? Ne probra jacias in proximum, tuas- 
que laudes comprime. Quanto major es, tanto 
magis deprime teipsum. Attende quod dicitur, ca- 
rissime. Magis justus metuere debet arrrogantiam 
quam peccator : hoc heri dicebam, et hodie dico 
propter eos qui heri aberant, eo quod peccator ha- 


sona. 

ἃ Duo ἀλαξονείαν τῶν θορύθῳ νοσούντων. Unus habet 
τὸν θόρυθον νοσούντων. 

b Unus δὶς τοῦ σαθθάτου. 

€ Tres Mss. ἀνάγκη vamitvoppocovas Unus, teste Savilio, 
συνειδὸς κατηγόρουν αὐτοῦ; χαὶ ἀνάγχη ταπεινορροσύνης. 


Superbia 
quantum 
malum, 


Luc. 18. 
X3. 11.343, 


In portu 
naufra- 


gium. 


Luc.17.10. 


Psal. 143. 


Psal. 102. 


15. 
Isai. 45. 8. 


Rex sacer- 


146 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


beat conscientiam ex. necessitate humilem : justus D ταπεινὸν, 6 δὲ δίκαιος ἐπαίρεται χατορθώμασιν. 
. autem ob benefacta extollatnr, Quemadmodum igi- 


tur fit in navigiis qui vacuam habent navem, non 
metuunt piratarum insultum : non enim veniunt 
ut conterant navem nihil vehentem : at ii qui na- 
vem habent onustam, metuunt piratas : nam pi- 
rata illuc properat, ubi aurum, ubi argentum, ubi 
lapides pretiosi : sic et diabolus non facile pecca- 
torem aggreditur, sed justum potius, ubi multae 
sunt opes. Quoniam sepe arrogantia ex insidiis 
diaboli oritur, vigilandum est. Quanto major es, 


“Ὥσπερ οὖν ἐπὶ τῶν πλοίων, οἱ μὲν ἔχοντες χενὸν 
πλοῖον, οὗ δεδοίκασι πειρατῶν σύστημα " οὐ γὰρ ἔρ- 
χονται διατρῆσαι τὸ πλοῖον τὸ μηδὲν ἔχον " οἵ δὲ φόρ- 
του γέμον ἔχοντες πλοῖον, δεδοίκασι πειρατάς * 6 γὰρ 
πειρατὴς ἐχεῖ ἀπέρχεται, ὅπου χρυσὸς, ὅπου ἄργυ- 
ρος, ὅπου λίθοι τίμιοι " οὕτω καὶ ὃ διάδολος οὐχ εὖ-- 
χόλως ἐπηρεάζει τῷ ἁμαρτωλῷ, ἀλλὰ τῷ δικαίῳ, 
ὅπου πλοῦτος πολύς. ἃ Ἐπειδὴ πολλάχις ἢ ἀπόνοια ἐξ 
ἐπιδουλῆς τοῦ διαδόλου, νήφειν ἀναγκαῖον. Ὅσον μέ- 


γας εἶ, τοσοῦτον ταπείνου σαυτόν. Ὅταν ἀναδῆς sic 


tanto magis deprime teipsum. Cum ascenderis in E τὸ ὕψος, ἀσφαλισθῆναι χρείαν ἔχεις, ἵνα μὴ πέσης. 


altum, opus est ut tibi prospicias ne cadas. Quam- 
obrem et Dominus noster dicit : Cum omnia 
feceritis, dicite : Inutiles serei. sumus. Quid 
efferris animo cum sis homo, cognatus terrz, ejus- 
dem substantize cum cinere, tum natura, tum ani- 
mo, tum actionum delectu ? Hodie dives, cras pau- 


Διὸ xol 6 Κύριος ἡμῶν λέγει" Ὅταν πάντα ποιή- 
σητε, λέγετε, ὅτι ἀχρεῖοι δοῦλοί ἐσμεν. * ΤΊ μέγα 
φρονεῖς, ἄνθρωπος ὧν, τῆς γῆς συγγενὴς, ὁμοούσιος 
τῇ τέφρᾳ, ἔν τε τῇ φύσει, ἔν τε τῇ γνώμῃ, καὶ τῇ 
προαιρέσει τῶν πραγμάτων ; Σήμερον πλούσιος, αὔ- 
piov πένης " σήμερον ὑγιαίνων, αὔριον νοσῶν - σήμε- 


per; hodie sanus, eras aegrotus ; hodie gaudes, cras i7 ρὸν χαίρων, αὔριον λυπούμενος " σήμερον ἐν δόξῃ, 
doles; hodie in gloria, cras in ignominia; hodie ^ αὔριον ἐν ἀτιμίᾳ - σήμερον ἐν νεότητι, αὔριον ἐν 


juvenis, eras senex. Num aliquid in rebus huma- 
nis consistit, ac non potius amnium preeterfluen- 
tium cursum imitintur omnia? Nam simul atque 
"apparuerunt, citius nos quam umbra relinquunt ? 
Quid igitur altum sapis, homo, fumus et vanitas? 
Homo enim vanitati similis factus est. Feluti 
fenum dies ejus. Exaruit gramen, et flos ejus 
decidit. Hiec dico non ut substantiam deprimam, 
sed ut arrogantiam refrenem. Alioqui et mágna 


dotis non TS est homo, et pretiosa res vir misericors. Ve- 


usurpare 
debet 
gnitatem, 


di 


2. Paral. 
26. 16. 


Matth, 16. 
t9. 


rum hic Ozias cum esset rex diademate redimitus, 


- quoniam erat justus, elatus est animo,et majore spi- 
ritu concepto quam pro dignitate, ingressus est 
templum. Et quid dicit Scriptura? Ingressus est 
sancta sanctorum, aitque, Polo adolere incen- 
sum. Rex cum sit, sacerdotii principatum usur- 
pat. olo, inquit, adolere incensum, quia ju- 
stus sum. Sed mane intra tuos terminos: alii sunt 
termini regni, alii termini sacerdotii : verum hoc 
Allo majus est. Neque enim ex his que videntur 
hic declaratur rex, neque e gemmis illi affixis, ne- 
que cx auro quo amictus est, debet zstimari rex. 
Ille quidem ea qua sunt in terris sortitus est ad- 
ministranda : caeterum sacerdotii jus e supernis 
"descendit : Quicumque enim. ligaveritis super 
terram, erunt ligata et in celo. Regi ea que 
hic sunt, conmissa sunt,mihi czlestia : mihi cum 
dico, sacerdotem intelligo. Itaque cum videris sa- 


4 Unus ἐπειδὴ ἐξ ἀπονοίας τὰ ἁμαρτήματα τίχτεται, διὰ 
τοῦτο. νήφειν ἀναγχαῖον. 
Τί deest in tribus Mss, 


I: 


γήρᾳ. Μὴ ἵσταταί τι τῶν ἀνθρωπίνων, ἀλλ᾽ ὥσπερ 
τῶν ποταμίων ῥευμάτων μιμεῖται τὸν δρόμον ; Ὁμοῦ 
τε γὰρ ἐφάνη, " καὶ σκιᾶς ταχύτερον ἡμᾶς χαταλιμ-- 
πάνει. Τί οὖν μέγα φρονεῖς, ἄνθρωπε, ὃ χαπνὸς, ἣ 
ματαιότης; Ἄνθρωπος γὰρ ματαιότητι ὡμοιώθη. 
"Dios. χόρτος «αἵ ἡμέραι αὐτοῦ. Ἐξηράνθη ὃ χόρτος, 


"καὶ τὸ ἄνθος αὐτοῦ ἐξέπεσε, Ταῦτα λέγω, οὐχ ὡς τὴν 


οὐσίαν ἐξευτελίζων, ἀλλὰ τὴν ἀπόνοιαν χαλινῶν. Καὶ 
γὰρ μέγα ἄνθρωπος, καὶ τίμιον ἀνὴρ ἐλεήμων. Ἀλλ᾽ 
δ᾽ Ὀζίας οὗτος βασιλεὺς ὧν, καὶ τὸ διάδημα περικεί- 
μενος, ἐπε'δὴ δίκαιος ἦν, ἐφρόνησέ ποτε μέγα, xol 
φρονήσας μέγα xaX μεῖζον τῆς ἀξίας, εἰσῆλθεν εἰς τὸ 
ἱερόν. Καὶ τί φησιν ; Εἰσῆλθεν εἰς τὰ ἅγια τῶν ἁγίων, 
καὶ λέγει, βούλομαι θυμιᾶσαι. Βασιλεὺς ὧν ἱερωσύγης 


«ἀρχὴν ἁρπάζει. Βούλομαι, φησὶ, θυμιᾶσαι, ἐπειδὴ δί- 


χαιός εἶμι, Ἀλλὰ μένε ἔσω τῶν οἰκείων ὅρων * ἄλλοι ὅροι 
βασιλείας, xaX ἄλλοι ὅροι ἱερωσύνης " ἀλλ᾽ αὕτη μείζων 


ἐχείνης. Οὐ γὰρ ἀπὸ τῶν φαινομένων φαίνεται βασι- 
λεὺς, οὐδὲ ἀπὸ «Ov πεπηγμένων αὐτῷ λίθων, καὶ ὧν 


περίκειται χρυσίων, ὀφείλει χρίνεσθαι ὃ βασιλεύς. 
Οὗτος μὲν γὰρ τὰ ἐπὶ, τῆς γῆς ἔλαχεν οἰκονομεῖν - 6 
δὲ τῆς ἱερωσύνης θεσμὸς ἄνω χάθηται. Ὅσα ἂν δή- 
σητε ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται δεδεμένα ἐν τῷ οὐρανῷ. Ὃ 
βασιλεὺς τὰ ἐνταῦθα πεπίστευται, ἐγὼ τὰ οὐράνια - 
ἐγὼ ὅταν εἴπω, τὸν ἱερέα λέγω. Μὴ οὖν, ἂν ἴδης 
ἱερέα ἀνάξιον, τὴν ἱερωσύνην διάδαλε - οὐ γὰρ τὸ 
πρᾶγμα διαδαλεῖν δεῖ, ἀλλὰ τὸν χακῶς τῷ καλῷ χε- 
χρημένον * ἐπεὶ χαὶ ὃ Ἰούδας προδότης ἐγένετο, ἀλλ᾽ 

ἃ Tres Mss. χαὶ σχιᾶς εὐχολώτερον. Infra iidem ὡσεὶ 


χαπνὸς αἱ $5. et sic legerat Erasmus, qui verterat, veut 
fumus dies ejus, 


IN ILLUD, VIDI DOMINUM, HOMIL. IV. 


οὗ κατηγορία τῆς ἀποστολῆς τοῦτο, ἀλλὰ τῆς ἐχείνου 
γνώμης " οὗ τὸ ἔγχλημα τῆς ἱερωσύνης, ἀλλὰ τὸ χα- 
xby τῆς γνώμης. 


Καὶ σὺ τοίνυν μὴ τὴν ἱερωσύνην διάδαλε, ἀλλὰ 
τὸν ἱερέα τὸν χαχῶς τῷ χαλῷ χεχρημένον. ᾿Επεὶ ὅταν 
Gol τις διαλέγηται, xol λέγῃ, εἶδες τόνδε τὸν Χρι- 
στιανόν; εἰπὲ, ἀλλ᾽ ἐγὼ o0 περὶ προσώπων, ἀλλὰ 


περὶ πραγμάτων σοι διαλέγομαι. ᾿Επεὶ πόσοι ἰατροὶ 


δήμιοι ἐγένοντο, χαὶ δηλητήρια δεδώχασιν ἀντὶ φαρ- 
μάχων; "AX οὐ τὴν τέχνην διαδάλλω, ἀλλὰ τὸν κα- 
χῶς τῇ τέχνη χρησάμενον. Πόσοι ναῦται χατε- 
πόντισαν πλοῖα; Ἀλλ᾽ οὖχ ἣ ναυτιλία, ἀλλ᾽ ἣ 
χκαχὴ γνώμη ἐχείνων. Κἂν ἦ Χριστιανὸς φαῦλος, μὴ 
τοῦ δόγματος κατηγόρει χαὶ τῆς ἱερωσύνης, ἀλλὰ τὸν 
χαχῶς τῷ καλῷ χεχρημένον. Ὃ βασιλεὺς σώματα 


ἐμπιστεύεται, ὃ δὲ ἱερεὺς ψυχάς" ὃ βασιλεὺς λοιπά- " 


δας χρημάτων ἀφίησιν, ὃ δὲ ἱερεὺς λοιπάδας ἁμαρτη- 
μάτων᾽ ἐχεῖνος ἀναγκάζει, οὗτος παραχαλεῖ " ἐχεῖνος 
ἀνάγχη, οὗτος γνώμῃ" ἐχεῖνος ὅπλα ἔχε! αἰσθητὰ, 

οὗτος ὅπλα πνευματικά ἐχεῖνος πολεμεῖ πρὸς βαρδά- 
ρους, ἐμοὶ πόλεμος πρὸς δαίμονας. Μείζων ἣ ἀρχὴ 
αὕτη * διὰ τοῦτο ὃ βασιλεὺς τὴν κεφαλὴν ὑπὸ χεῖρας 
τοῦ ἱερέως ἄγει, xol πανταχοῦ ἐν τῇ Ioa ἱερεῖς 
βασιλέας ἔχριον. ᾿Αλλ’ 6 βασιλεὺς ἐκεῖνος τὰἴδια σχάμ- 


147 


cerdotem indignum, ne traducas sacerdotium : non 


enim oportet damnare res, sed eum qui re bona - 


male utitur; quandoquidem et Judas proditor 
fuit, verum non ob id accusatur ordo apostolicus, 
sed illius animus : nec crimen est sacerdotii, sed 
malum animi. 

D 5. Et tu igitur ne sacerdotium vituperes, sed 
sacerdotem male re bona utentem. Etenim si 
quis tecum disputet, dicatque : Vidisti illum 
Christianum? respondeto : At ego non de perso- 
nis, sed de rebus tibi loquor. Alioqui quot medici 
facti sunt carnifices, ac venena pro pharmacis de- 
derunt? Non tamen artem vitupero, sed male 
utentem arte. Quot naut: male demerserunt navi- 
gia? Verum non ars navigandi mala est, sed ma- 


Sacerdotes 
mali vitu- 
perandi , 
non sacer- 
dotium. 


lus illorum animus. Si Christianus fuerit impro- : 


bus,ne incuses dogma sacerdotii, sed re bona 
utentem male. Regi corpora commissa sunt, sa- 
cerdoti anima; rex residua. pecuniarum remittit, 
sacerdos autem residua peccatorum : ille cogit, hic 
exhortatur : ille necessitate, hic consilio : ille ha- 
bet arma sensibilia, hic arma spiritualia : ille 
bellum gerit cum barbaris, mihi bellum est ad- 
versus dzemones. Major hic principatus ; propter- 
ea rex caput submittit manui sacerdotis, et ubi- 
que in veteri Scriptura sacerdotes inungebant 
reges, Verum rex ille sua transiliens septa, mo- 


ματα ὑπερδὰς, xa τὸ μέτρον τῆς βασιλείας Otxmn-,,dumque regni transgressus, conatus est aliquid 
δήσας, προσθεῖναι ἐπεχείρησε, xol sei. εἰς τὸ A addere, atque ingressus est templum cum aucto- 


ἱερὸν μετὰ αὐθεγτίας, θυμιᾶσαι θέλων. Τί οὖν ὃ ís- 
ρεύς; Οὐκ ἔξεστί σοι, Ὀζία, θυμιᾶσαι. Ὅρα παῤ- 
δησίαν, φρόνημα ἀδούλωτον, γλῶσσαν οὐρανοῦ ἅπτο- 
μένην, ἐλευθερίαν ἀχείρωτον, ἀνθρώπου τὸ σῶμα, 
xal ἀγγέλου τὸ φρόνημα, χαμαὶ βαδίζοντα, xoi ἐν 
οὐρανῷ πολιτευόμενον. Εἶδε τὸν βασιλέα, χαὶ οὐκ 
εἶδε τὸν πορφύραν" εἶδε τὸν βασιλέα, xx οὐχ εἶδε 
τὸ διάδημα. Μή μοι λέγε τὴν βασιλείαν, ὅπου Vepa- 
voula. Οὐχ ἔξεστί σοι, βασιλεῦ, θυμίᾶσαι εἷς τὰ 
ἅγια τῶν ἁγίων - ὑπερέαίνεις τὰ σχάμματα, τὰ μὴ 
δεδομένα ζητεῖς" διὰ τοῦτο χαὶ ἃ ἔλαθες ἀπολεῖς. 
Οὐχ ἔξεστί σοι θυμιᾶσαι, ἀλλὰ τοῖς ἱερεῦσιν. Οὐχ 
ἔστι σὸν τοῦτο, ἀλλ᾽ ἐμόν. Μὴ ἥρπασά σου τὴν πορ- 
φυρίδα ; Μὴ ἁρπάσῃς μου τὴν ἱερωσύνην. Οὐχ ἔξεστί 
σοι θυμιᾶσαι, ἀλλ᾽ ἢ " τοῖς um τοῖς υἱοῖς ᾿Ααρών. 
Μετὰ πολὺν χρόνον, μετὰ τὴν τελευτὴν ᾿Ααρὼν τοῦτο 
ἐγένετο, Καὶ διὰ τί οὐχ εἶπε, Τοῖς ἱερεῦσι, μόνον, 
ἀλλ᾽ ἐμνημόνευσε xal τοῦ πατρός; Xuvíón ἐν ἐχείνῳ 
τῷ χρόνῳ τοιοῦτόν τι γενέσθαι. Δαθὰν γὰρ χαὶ Ἄῤει- 
ρὼν xa Κορὲ P χατεπανέστησαν τοῦ Ἀαρών * ἠνοίχθη C 


^ Hec, τοῖς ἱερεῦσι, deerant in. Μοτεῖ., sed habentur 
in Savil. in omnibusque exemplaribus, lectaque sunt 


ritate incensum adolere volens. Quid igitur sacer- 
dos? Non licet tibi, Ozia, adolere incensum. Vide 
libertatem, vide mentem servire nesciam, vide lin- 
guam clos attingentem, libertatem invictam, vide 
hominis corpus, et angeli mentem : vide humi 
ingredientem, et in czlo versantem. Vidit regem, 
non vidit purpuram : vidit regem, nec vidit dia- 
dema. Ne mihi dixeris esse regnum, ubi est le- 
gum transgressio. /Von. licet tibi, rex, adolere 
B incensum intra sancta sanctorum ; transcendis 
septa, quzris tibi non concessa : ideo qua acce- 
pisti perdes. ZVon licet tibi adolere incensum, 
sed sacerdotibus istud datum est. Non tuum est 
hoc, sed meum. Num tuam usurpavi purpuram ? 
Ne usurpes meum sacerdotium. JVon. licet tibi 
adolere incensum, sed tantum sacerdotibus Jfi- 
liis Aaron. Post multum temporis jam defuncto 
Aarone hoc accidit. Et quamobrem non dixit, Sa- 
cerdotibus tantum, sed et patris mentionem fe- 
€ cit? Accidit in illo tempore, ut tale quidpiam fie- 
ab Erasmo. 
b Duo Mss. ὑπερανέστηταν. 


Sacerdo- 
ium major 
dignitas 
quam regis, 


2. Paral. 
26. 18. 


Num. 16. 
et Psal.105, 
17.18. 


Sacerdotis 
nihil aliud 
est quam 
monere. 


2. Paral, 
26. t9. 
Uitio Dei 


*«iemens, 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


148 
ret : Dathan enim, Abiron.et Core. insurrexerant 
adversus Aaron : aperta est terra, ac devoravit. 
illos; venit ignis e cxlo, et exussit eos. Volens 
igitur eum commonefacere illius historie, quod 
olim quoque sacerdotium aggressi sint, verum non 
succubuerit, sed. adorta est multitudo, et Deus il- 
lam ultus est : /Von licet tibi adolere incensum, 
sed solis sacerdotibus filiis Aaron. Non dixit, 
Cogita quid passi sint qui tunc illa patrarunt : 
non dixit, Cogita eos qui insurrexcrunt combustos 
fuisse ; sed nominato Aarone, quem ultus est Deus, 
eum ad historie recordationem. adduxit, his pro- 
pemodum verbis utens : Noli audere qua ausus 
est Dathan, ne patiaris eadem, quae tempore Aaron 
acciderunt. Rex autem Ozias non sustinuit admo- 
nitionem, sed arrogantia inflatus ingressus est tem- 
plum, aperuit sancta sanctorum, volens adolere 
incensum. Quid autem Deus? Ubi igitur sacerdos 
contemtus est, dignitasque sacerdotii conculcata 
nec quidquam preterea poterat sacerdos : nam 
sacerdotis tantum est arguere, liberamque prastare 
admonitionem, non movere arma, non. clipeos 
usurpare, non vibrare lanceam, nec arcum tende- 
re, nec jacula mittere, sed. tantum arguere, ac li- 
bere monere : posteaquam igitur arguisset sacer- 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


ἡ γὴν καὶ κατέπιεν αὐτούς: ἦλθε πῦρ ἄνωθεν, καὶ 
χατέχαυσεν αὐτούς. Βουλόῤιενος οὖν αὐτὸς ἀναμνῆσαι 
τῆς ἱστορίας ἐχείνης, ὅτι xal ποτε ἐπηρέασαν “ τὴν 
ἱερωσύνην, ἀλλ᾽ οὐχ ἥττήθη, ἀλλ᾽ ἐπῆλθε πλῆθος, 
xui ὃ Θεὸς αὐτῷ ἠμύνατο" Οὐχ ἔξεστί σοι θυμιᾶν, 
ἀλλ᾽ ἢ τοῖς ἱερεῦσι τοῖς υἱοῖς Ἀαρών. Οὐχ εἶπεν, ἐν- 
νόησον τί ὑπέμειναν οἵ τότε ταῦτα ποιήσαντες: οὐχ 


Ὁ εἶπεν, ἐννόησον ὅτι ἐχάησαν οἱ ἐπαναστάντες, ἀλλ᾽ 


εἶπε τὸν ἐχδικηθέντα Ἀαρὼν χαὶ εἰς ἀνάμνησιν αὐτὸν 
τῆς ἱστορίας ἤνεγχε, μονονουχὶ τοῦτο λέγων μὴ 
τόλμα τὰ τοῦ Δαθὰν, ἵνα μὴ πάθης τοιαῦτα οἷα ἐπὶ 
τοῦ Ἀαρών. 'O δὲ βασιλεὺς ᾿Οζίας οὐκ ἠνέσχετο, 
ἀλλὰ τῇ ἀπονοίᾳ φυσιούμενος ἐπεισῆλθεν εἰς τὸ ἱερὸν, 
ἀνεπέτασε τὰ ἅγια τῶν ἁγίων, θέλων θυμιᾶσαι. Τί 
οὖν ὃ Θεός; ᾿Επεὶ οὖν οὐ χαλῶς 6 ἱερεὺς χατεφρο- 
νήθη, καὶ λόγος ἱερωσύνης “ ἐπατεῖτο, xol οὐδὲν 


E ἠδύνατο οὐχέτι 6 ἱερεύς - ἱερέως γὰρ ἐλέγχειν ἐστὶ 


μόνον, xaX παῤῥησίαν ἐπιδείκνυσθαι, οὐχ ὅπλα χινεῖν, 
οὐδὲ ἀσπίδας “ ἁρπάζειν, οὐδὲ δόρυ σείειν, οὐδὲ τόξον 
τείνειν, οὐδὲ βέλος πέμπειν, ἀλλὰ μόνον ἐλέγχειν xal 
παῤῥησίαν ἐπιδείκνυσθαι" ἐπειδὴ οὖν ἤλεγχεν 6 ἴε- 
ρεὺς, οὖκ εἶξε δὲ 6 βασιλεὺς, ἀλλὰ ὅπλα ἐχίνει, καὶ 
ἀσπίδας, χαὶ δόρατα, xol περιουσίᾳ ἐχέχρητο τῇ 
ἑαυτοῦ, ὁ ἱερεύς φησιν - ἐγὼ τὸ ἐμαυτοῦ ἐποίησα, 
οὐδὲν πλέον δύναμαι, βοήθησον ἱερωσύνη πατουμένη, 


. ^ J μὴ 
dos, rex autem non cessisset, sed arma moveret, ,,, γόμοι ἀδικοῦνται » θεσμοὶ ᾿ἀνατρέπονται. Τί οὖν 6 
* . eg ο Jl. M ^ , 
clipeos et hastas, suaque uteretur potentia, ibi sa- A φιλάνθρωπος ; Κολάζει τὸν τολμητήν. Καὶ εὐθέως. 


cerdos dicit, Ego, inquit, quod erat mei officii 
praestiti, nihil amplius possum, succurre sacerdo- 
tio, quod conculcatur, leges violantur, fas subver- 
titur. Quid igitar ille hominum. amator? Virum 
audacem ulciscitur. Et continuo effloruit lepra 
in fronte. illius. Ubicumque est. impudentia, 
illic est ultio. Vidisti benignitatem ultionis divi- 
nz?Nonfulmen emisit, non terram concussit, non 
commovit celum ; sed effloruit lepra, non in alio 
loco quam in fronte, ut facies pra se ferret vindi- 
ctam, ut tamquam in cippo literz essent impres- 
sc. Non enim propter illum factum est, sed pro- 
pter eos qui in posterum. sunt futuri, Cum enim 
posset pro meritis poenam infligere, non inflixit ; 
sed in fronte quasi lex posita est velut in loco sub- 
limi, dicens: Nolite facere talia, ne patiamini 
similia. Exiit lex viva, et frons vocem edidit tuba 
clariorem : lite: erant inscriptae fronti, litere 
quae deleri non poterant : non enim erant atra- 


* Unus τῇ ἱερωσύνῃ; et quidem supra legimus ἐπηρεάξει 
τῷ ἁμαρτωλῷ, sed Morel. Savil. czeterique omnes Ma- 
nuscripti τὴν ἱερωσύνην habent. 

ἃ Unus χατεπατεῖτο. } 

* Tres Mss. et Savil. ὡρπάξειν, οὐδὲ δόρυ σείειν, οὐδέ, 
et sic legit Erasmus. In Morel. οὐδὲ δόρυ σείειν deest. 


ἐξήνθησε λέπρα εἰς τὸ μέτωπον αὐτοῦ. Ὅπου f, ἀναι- 
σχυντία, ἐχεῖ xo dj τιμωρία.. Εἶδες φιλανθρωπίαν 
τῆς τοῦ Θεοῦ τιμωρίας ; Οὐ χεραυνὸν ἀφῆχεν, οὗ 
γῆν ἔσεισεν, οὐ συνετάραξε τὸν οὐρανόν - ἀλλὰ ἐξήν - 
θησεν ἣ λέπρα, οὐχ ἐν ἄλλῳ τόπῳ, ἀλλ᾽ ἐπὶ τοῦ 
μετώπου, "ἵνα τὴν χόλασιν τὸ πρόσωπον φέρῃ, ἵνα ὡς 
ἐν στήλῃ γράμματα ἢ χείμενα. Οὐδὲ γὰρ δι᾽ αὐτὸν 
ἐγένετο, ἀλλὰ διὰ τοὺς μετὰ ταῦτα. Δυνάμενος γὰρ 
ἀξίως τὴν τιμωρίαν ἐπαγαγεῖν, οὐκ ἐπήνεγχεν - ἀλλὰ 
καθάπερ νόμος ἔχειτο ἐν ὑψηλῷ τόπῳ τινὶ λέγων * μὴ 


ποιῆτε τοιαῦτα, ἵνα μὴ πάθητε τοιαῦτα. "Effet νό- 


B μος ἔμψυχος, καὶ μέτωπον P φωνὴν ἠφίει σάλπιγγος 
λαμπροτέραν. Γράμματα ἦν ἀναγεγραμμένα ἐν τῷ 


μετώπῳ , γράμματα ἐξαλειφθῆναι μὴ δυνάμενα - οὐ 
γὰρ ἦν μέλανι, ἵνα τις ἐξαλείψῃ, “ ἀλλ᾽ ἀπὸ φύσεως 
ἣ λέπρα, καὶ ἀχάθαρτον ἐποίει τοῦτον, ἵνα τοὺς ἄλ- 
λους χαθαροὺς ποιήσῃ. Καὶ καθάπερ τοὺς χαταδί- 


χους, ἐπειδὰν σπαρτίον λάδωσιν, ἐξάγουσιν αὐτοὺς 
τὸ σπαρτίον ἐπὶ τοῦ στόματος ἔχοντας - οὕτω xxl οὗ- 


f Unus ἀνατρέπονται. xai ὅρα τὶ γίνεται. 

aTres Ms s. fyz τῆς χολάσεως τὸ τρόπαιον φέρῃ, μὲ sup- 
plicü tropeum ferret, 

b Unus φωνὴν ἀρέησι. 

* Savil. 222' ἀποράσεως: Morel,'et alii 22? 


φύσεως, et 
sic legit Erasmus. : 


IN ILLUD, VIDI DOMINUM, HOMIL. IV. 


τὸς ἀντὶ σπαρτίου ἐπὶ τοῦ μετώπου εἶχε τὴν λέπραν 


ἀπαγόμενος, ἐπειδὴ τὴν ἱερωσύνην ὕόδρισε. Ταῦτα 


149 
mento inscripte, ut aliquis posset delere, sed na- 
turalis: erat lepra; eumque reddebat. immundum, 


Ayo , οὐχὶ βασιλέας διαδάλλων, ἀλλὰ τοὺς τῇ ἀπο- € ut alios faceret mundos. Et. quemadmodum jure 


vola. χαὶ τῷ θυμῷ μεθύοντας, ἵνα μάθητε ὅτι ἢ ἵερω- 
σύνη βασιλείας μείζων. | 


"Ae γὰρ ὃ Θεὸς, ὅταν ἁμάρτῃ ἣ ψυχὴ; τὸ σῶμα 
χολάζει. Οὕτω xol ἐπὶ τοῦ Κάϊν ἐποίησεν. Ἢ ψυχὴ 
ἥμαρτε φόνον ἐργασαμένη, καὶ τὸ σῶμα αὐτοῦ πα- 
ρελύθη: καὶ μάλα εἰκότως. Διὰ τί; Στένων xa τρέμων, 
φησὶν, ἔσῃ ἐπὶ τῆς γῆς. Καὶ περιήει 6 Κάϊν πᾶσι 
διαλεγόμενος, σιγῇ φωνὴν ἀφιεὶς, ἀφωνίᾳ παιδεύων. 
*H γλῶσσα ἐσίγα, xo τὰ μέλη ἐδόα, καὶ πᾶσι διελέ- 

: qexo διὰ τί στένει, διὰ τί τρέμει" ἀδελφὸν ἀπέχτεινα, 
φόνον εἰργασάμην. Ὃ Μωῦσῆς μετὰ ταῦτα ἔλεγε διὰ 


damnatos, posteaquam funem acceperint, edu- 
cunt fanem ore gestantes : 516 et hic abducebatur, 
pro fune lepram in fronte gestans, eo quod sacer- 
dotium affecisset contumelia. Hec loquor, non in- 
cessens reges, sed eos qui arrogantia iraque sunt 
ebrii, ut intelligatis sacerdotium regno majus esse. 

G. Semper enim Deus, ubi peccavit anima, pu- 
nit corpus. Itidem fecit et in Cain. Anima pecca- 
verat admisso parricidio, et corpus illius paralysi 
tactum est: : idque : jure: optimo. Quamobrem ? 


Gemens ac tremens éris super terram. Et cit- Ger. ἡ 12. 


cumibat Cain, omnibus loqvens, silentio vocem 
edens, silentioque erudiens. Lingua tacebat, et 
cetera membra clamabant : cunctisque expone- 
bat, cur gemeret, cur tremeret : Fratrem occidi, 


γραμμάτων, ἐχεῖνος διὰ πραγμάτων περιήει πᾶσι λέ- D parricidium admisi. Quod postea Moyses scripto 

γῶν" Οὐ φονεύσεις. Εἶδες στόμα σιγῶν, xoi πρᾶγμα — narravit, ille rebus ipsis omnibus loquens obam- 

βοῶν; εἶδες γόμον ἔμψυχον περιφερόμενον ; εἶδες στή- — bulabat : /Von. occides. Vidisti os silens, et-rem £xoq. 2o. 
λην περιερχομένην ; εἶδες τιμωρίας ἀναίρεσιν; εἶδες — vociferantem ? vidisti legem vivam ferri? vidisti '?- 
χόλασιν παιδεύσεως ὑπόθεσιν γινομένην; εἶδες ^ ψυχὴν — cippum obambulantem? vidisti vindictam vindicta 
ἁμαρτοῦσαν, καὶ τὴν σάρχα χολαζομένην ; Καὶ μάλα tolli? vidisti sapplicium versum in eruditionis 


εἰχότως. Οὕτω δὲ καὶ ἐπὶ Ζαχαρίον, ἣ ψυχὴ ἥμαρτε, 
χαὶ ἢ γλῶσσα ἐδέθη. Τοῦ γὰρ ὀργάνου τῆς γλώττης 
ἀχρήστου λοιπὸν γεγονότος, ἐχεῖνος ὃ τὴν φωνὴν γεν- 
γήσας * Ζαχαρίας ἐτιμωρεῖτο δὴ, καὶ ᾿Οζίας ἐλεπροῦτο 
τὸ μέτωπον, ἁμαρτὼν, ἵνα ἐκεῖνος παιδευθῇ. Καὶ 


materiani? vidisti peccantem animam, et carnem 
dantem ponas? Idque admodum congruenter. 
Idem accidit in Zacharia : anima ' peccarat et lin- 


gua vincta est. Nam cum inutile redditum esset 7c, 2. 


organum lingue, ille qui genuit vocem Zacharias 


ἐξήει ὃ βασιλεὺς πᾶσιν ὑπόδειγμα γινόμενος, καὶ ἐχα- E. punitus est : sié nimirum et Ozias lepra in fronte 


θάρθη τὸ ἱερὸν, χαὶ ἐξεθάλλετο, οὐδενὸς ὠθοῦντος, xai 
θέλων τὴν ἱερωσύνην προσλαφεῖν, xad ὃ εἶχεν ἀπώ- 
λεσε. Καὶ ἐξήει ἀπὸ τοῦ ἱεροῦ. Τὸ μὲν παλαιὸν πάντα 
λεπρὸν ἦν νόμος ἔξω τῆς πόλεως ἐχθάλλεσθαι. νυνὶ δὲ 
οὐχέτι. Διὰ τί; ᾿Επειδὴ ὡς παιδίοις προσεῖχεν 6 Θεὸς, 
"τότε λέπρα ἦν τοῦ σώματος, νῦν ἣ λέπρα τῆς ψυχῆς 


correptus est, cum peccasset, ut ille erudiretur. 
Et egressus est rex, omnibus exemplum factus, 
purgatumque est templum, et ejectus est nemine 
propellente, cumque sacerdotium sibi vellet su- 
mere, et hoc quod babebat perdidit. Et exivit 
e templo. Vetus erat mos omnem leprosum e 


ζητεῖται. ᾿Εξήει τοίνυν ὃ βασιλεὺς ἐν λεπρότητι, καὶ, 0 civitate ejicere; nune vero non idem fit. Cur 
00x. ἐξέδαλον αὐτὸν Ex. τῆς πόλεως, αἰδούμενοι τὸ διά- A ita? Nam cum Deus veluti pueris leges fere 


δημα αὐτοῦ xai τὴν βασιλείαν, ἀλλ’ ἐκάθητο πάλιν 
παρανομῶν, Τί οὖν ὃ Θεός; ᾿Οργιζόμενος τοῖς Ἰου- 
δαίοις ἔστησε τὴν προφητείαν. Τ᾿αῦτα οὖν ἅπαντα 
Ἢ διὰ τὸ ῥῆμά τοῦ προφήτου, ἵνα καταθδάλω " τὸ χρέος. 


3 ψυχὴν ἀμαρτῶσαν, sic unus, alius vero ἁμαρτήσασαν:᾿ 

* Alii [et Savil.] Loynplas* οὕτω δὴ χὀχεϊνος ἐλεπρώθη 
καὶ ἔξήει. Zachariam hic vocat vocis patrem, scilicet 
Joannis Baptisue, de quo dictum est : ox clamantis 
in deserto, etc. 

Ὁ Τὸ χρέος. ϊο est magna exemplarium varietas: 
omnes fere Mss. cum Savilio, uno excepto, textum ha- 
bent ut nos in nota edimus, Morellus vero et unus Co- 
dex toto celo differunt a Saviliana. Editione. Morelli 
tamen exemplar sequutus est Erasmus, et nos quoque 


TOM. VI. S 


bat, tum lepra erat corporis : nunc autem anime 
lepra. queritur. Exivit igitur rex cum lepra, nec 
tamen ejecerunt eum e civitate, diadema illius re- 
giamque dignitatem reveriti : sed consedit in so- 


sequimur, quibusdam tamen ex alio textu. emendatis, 
qua ferri non poterant. Savil. igitur et Manuscripti qua- 
tuor sic habent: ἐγὼ τὸ ἐμὸν ἐποίησα, φησίν" ὑμεῖς à δῆμος 
φοθεῖσθε τὸν ἀχάθαρτον ἐχθαλεῖν; ἀλλ᾽ αἰδεῖσθε τὴν βασιλείαν; 
μᾶλλον δὲτὸν νόμον τοῦ Θεοῦ παραγράρετε. ἀρῆχκαν οὖν αὐτὸν 
ἔνδον χαθέξεσθαι. τί οὖν ὃ Θεός; ἀπεστράφη αὐτούς" οὐχέτι, 
φησὶ, λαλῶ τοῖς προφήται; “ὑμῶν, οὐκέτι πέμπω Πνεύματος 
χάρω. καὶ ἦν ῥῆμᾳ τίμιον τότε; καὶ οὐκ ἦν ῥῆσις προφη- 
τεύουσα. σιγξξ τοῦ τινεύματος ἡ χάρις, οὐκ ἐδείκνυτο (al. οὐκ 
ἐδέχετο) b Θεός. ἐπειδὴ ἐπὶ ἀκαθάρτου οὐχ ἦν ἡ, χάρις, οὐ 
11 


E 


120 S. JOANNIS CHRYSOST. 


lio rursus legem transgrediens. Quid ergo Deus? 
lrascens Judzis interrupit prophetiam. Haec au- 
tem omnia dicta sunt propter verbum prophete, 
ut exsolvam quod debeo. Sed ad propositum re- 
deamus. Égressus est e templo rex lepra corre- 
ptus. Cum igitur etiam ex urbe illum ejici de 
more oporteret ut immundum, intus illum popu- 
lus sedere permittit : nec ullum. vel. exiguum 
vel magnum verbum eniittit, quod libertatem 1o- 
quendi prz se ferret. Quod igitur illum sinerent, 
aversatus est illos Deus, et gratiam interrupit 
propheti ; ac merito sane. Nam quoniam legem 
ipsius violarant, et ejicere immundum timuezant, 


b 


. propheticum sistit donum : Zt verbum. erat . 


pretiosum. tunc, non erat. sermo , vaticinans : 
hoc est, non.alloquebatur illos per prophetas 
Deus, nec inspirabat in eos Spiritus per quem 
loquebantur, quia immundum penes se habe- 
bant : neque enim solet immundos afflare Spiri- 
ius gratia. Propterea non aderat, non apparebat 
prophetis, sed. silet et occultat. Ut autem quod 
dico manifestum | reddatur, illud exemplo decla- 
rabo. Perinde quasi quispiam erga a]terum bene 
affectus, ab eo furiose fuerit offensus in re aliqua; 
et dicat illi : Non amplius me videbis : non lo- 
quar tecum : sic tum egit Deus. Quandoquidem 


C 


"enim non ejicientes Oziam illum irritarant, Non 


amplius, inquit, prophetis vestris loquor, non 
amplius Spiritus gratiam mitto. Vide supplicium D 
benignitate refertum. Non enim fulmina immisit, 
neque funditus urbem concussit; sed quid? Non 
vultis me ulcisci? inquit; non . colloquor vobis- 
cum. Annon enim poteram illum ejicere? Ve- 
rum quod restabat, vobis relictum esse. volui. 
Non vultis? Neque ego colloquor vobiscum, ne- 
que excito prophetarum animum. Non agebat in 
eis Spiritus gratia, silentium erat, simultas inter 
Deum et homines. Cum igitur ille post esset mor- 


ARCHIEP., 


CONSTANTINOP. 


᾿ἈΑλλ᾽ ἐπὶ τὸ προχείμενον ἐπανέλθωμεν. ᾿Εξῆλθεν ἐκ 
τοῦ ἱεροῦ 6. βασιλεὺς λεπρωθείς. Δέον οὖν καὶ ἀπὸ 
τῆς πόλεως αὐτὸν ἐχθαλεῖν κατὰ τὸ ἔθος, ὡς ἀχάθαρ- 
τον, ὃ δῆμος ἔνδον αὐτοῦ καθεζομένοὐ ἀνέχεται, καὶ 
οὐδὲν τῶν ὀφειλόντων, οὐ μικρὸν οὗ μέγα εἰς λόγον 
παῤῥησίας ποιεῖ. ᾿Επεὶ οὖν ἀφῆκεν αὐτὸν, ἀποστρέ- 
φεται αὐτοὺς 6 Θεὸς, xol τὴν χάριν παύει τῆς mpo- 
φητείας - χαὶ μάλα εἰκότως. Ἄνθ᾽ ὧν γὰρ τὸν αὐτοῦ 
νόμον ἠθέτησαν, xo ἐχθαλεῖν ἀκάθαρτον ὑπεστάλη- 
σαν, τὸ προφητιχὸν ἵστησι χάρισμα " Καὶ ἦν ῥῆμα 
τίμιον τότε, καὶ οὐχ ἦν ῥῆσις προφητεύουσα. τουτέ-. 
στιν, οὗ διελέγετο αὐτοῖς διὰ προφητῶν ὃ Θεός " οὐ 
γὰρ ἐνέπνει τὸ Πνεῦμα αὐτοῖς δι᾽ οὗ ἐφθέγγοντο, ἐπεὶ 
τὸν ἀχάθαρτον εἶχον -- ἐπὶ δὲ τῶν ἀχαθάρτων οὐχ 
ἐνήργει τοῦ Πνεύματος ἣ χάρις. Διὰ τοῦτο οὐ παρῆν, 
οὐχ ἐφαίνετο τοῖς προφήταις, ἀλλὰ σιγᾷ καὶ χρύ- 
πτει. Ἵνα δὲ τὸ λεγόμενον σαφὲς γένηται, ἐπὶ ὕπο- 
δείγματος ποιήσω αὐτὸ φανερόν. “Ὥσπερ ἄνθρωπος 
πρός τινα διαχείμενος τῇ στοργῇ, μανικῶς λυπήσαντα 
αὐτὸν ἐπί τι πρᾶγμα, πρὸς αὐτὸν λέγοι οὐὔχέτι ὄψο- 
μαί σοι, οὗ λαλῶ σοι" οὕτω xal 6 Θεὸς τότε ἐποίησεν. 
᾿Επεὶ γὰρ αὐτὸν παρώργισαν, τὸν ᾿Οζίαν μὴ £x6a- 
λόντες; οὐχέτι, φησὶ, λαλῶ τοῖς προφήταις ὑμῶν, 
οὐχέτι πέμπω Πνεύματος χάριν. Ὅρα χόλασιν fus- 
ρότητος γέμουσαν. Οὐ γὰρ κεραυνοὺς ἀφῆχεν , οὐδὲ 
£x θεμελίων χατέσεισε τὴν πόλιν - ἀλλὰ τί; Οὐ θέ- 
λετέ με ἐχδιχῆσαι; φησίν - οὐχ ὁμιλῶ ὑμῖν. Μὴ γὰρ 
οὖχ ἠδυνάμην αὐτὸν ἐχθαλεῖν; P ᾿Αλλ’ ἐδουλήθην τὸ 
λειπόμενον ὑμῖν καταλείπειν. Οὐ βούλεσθε; Οὐδὲ 
ἐγὼ ὁμιλῶ ὅμῖν, οὐδὲ xii) τῶν προφητῶν τὴν ψυχήν. 
Οὐχ ἐνεργεῖ τοῦ Πνεύματος ἥ χάρις, σιγὴ ἦν, ἔχθρα 
Θεοῦ xal ἀνθρώπων. ᾿Επεὶ οὖν ἐκεῖνος μετὰ ταῦτα 
ἀπέθανε, καὶ ἐλύθη “ τῶν ἀκαθάρτων ἣ ὑπόθεσις. 
᾿Επειδὴ οὖν χρόνον πολὺν εἶχεν ὁ προφήτης μὴ προ- 
φητεύσας, ἐχείνου δὲ μὴ προφητεύοντος, ἐλύθη. 1 
ὀργὴ, καὶ ἣ προφητεία ἐπανῆλθε. Λοιπὸν ἀναγχαίως 
ὃ προφήτης ἐπισημαίνεται τὸν καιρὸν, xo λέγει" 
Καὶ ἐγένετο ὅ ἐν τῷ ἐνιαυτῷ, οὗ ἀπέθανεν ᾿Οζίας ὃ 


tuus, sublata est et impurorum occasio. Ergo ubi E βασιλεὺς, εἶδον τὸν Κύριον καθήμενον ἐπὶ θρόνου 
propheta multo tempore desiisset praedicere, illo- ὑψηλοῦ xa ἐπηρμένου, “Ὅτε ἀπέθανε, τότε εἶδον τὸν 
que silentio soluta fuisset ira Dei, rediit prophe- Κύριον. Πρὶν γὰρ τὸν Θεὸν οὐχ ἑώρων ὀργιζόμενον 
tia. Hine propheta necessario designat mortis 151 fxiv. Ἦλθε γὰρ ὃ θάνατος τοῦ ἀκαθάρτου, xol ἔλυσε 
tempns, dicens : Et factum est anno, quo mor- ^ τὴν ὀργήν. Διὰ τοῦτο, πανταχοῦ τῶν βασιλέων τὴν 
tuus est Ozias rex, vidi Dominum sedentem in — ζωὴν λέγων, ἐνταῦθα τελευτὴν εἶπε τοῦ Ὀζίου - "Eyé- 
solio excelso et elevato. Cum ille mortuus esset, νετο, φησὶ, τοῦ ἐνιαυτοῦ; οὗ ἀπέθανεν ᾿Οζίας 6 βασι- 


παρεγένετο, οὐ Θεὸς ἐραίνετο, οὐχ ὁράσεις ἔδειξεν, οὐ προ- 
φῆται διελέγοντο τὰ ὀφειλόμενα. ἀλλ᾽ ὥσπερ ἂν εἴπης, οὐκέτι 
διαλέγομαί σοι, οὐ λαλῶ σοι οὕτως à Θεὸς ὁρᾷ x«l ὀργίξεται. 
οὐ γὰρ ἡμερότητος γέμουσαν ἐκόλασεν, οὐδὲ ἐτιμωρήσατο 
οὐδὲ ἀνέκαυσε τὴν πόλιν. ἀλλὰ τί φησιν; οὐ θέλετέ με ἐχδι- 
κῆσαι; οὐχ ὁμιλῶ ὑμᾶν. : 


b Omnes Mss. [et Savil. in marg.] ἐδουλήθην τὸ λειπό- 
μενον ὑμῖν καταλιπεῖν. In. Morel. τὸ λειπόμενον deerat. 

* Omnes Mss. τῶν καταρῶν ἡ ὑπόθεσις, lioc est, male- 
dictionum argumentum , seu causa. Sed Morel. εἰ Sa- 
vil. τῶν ἀκαθάρτων habent, atque ita legit Erasmus. 

4 Alii τοῦ ἐνιαυτοῦ, Infra quoque legitur τοῦ ἐνιαυτοῦ. 


IN ILLUD, VIDI DOMINUM, HOMIL. V. 


λεὺς, εἶδον τὸν Κύριον καθήμενον ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ 
xai ἐπηρμένου. ᾿Αλλὰ πάλιν τοῦ Θεοῦ τὴν φιλανθρωΐ 
πίαν ἐνταῦθα ἰδεῖν ἐστιν. Ἀπέθανεν ὃ ἀκάθαρτος, καὶ 
κατηλλάγη Θεὸς τοῖς ἀνθρώποις. Διὰ τί, μὴ ὄντων 
κατορθωμάτων, ἐγένετο, ἀλλὰ τῷ ἀποθανεῖν αὐτόν ; 
Ὅτι φιλάνθρωπός ἐστι, καὶ οὖχ ἀχριδολογεῖται ἐν 
τοῖς τοιούτοις" ἕν ἐζήτει μόνον δ᾽ φιλάνθρωπος xat 
ἀγαθὸς Θεὸς, ἵνα 6 ἀχάθαρτος ἐξέλθη. Ταῦτα τοίνυν 


15: 


tum vidi Dominum. Nam antea Deum non vide- 
bam nobis iratum. Venit. mors impuri, et. solvit 
iram. Hanc ob causam, cum ubique regum vitam 
commemoret, hic mortem dixit Ozie : Factum 
est in anno, quo moriuus est Ozias rex, vidi 
Dominum sedentem in solio excelso et elevato. 
Ac rursus hic: comtemplare Dei bonitatem, Mor- 
tuus est impurus, et Deus reconciliatus est homi- 


εἰδότες, ἀπόνοιαν διώξωμεν, ταπεινοφροσύνην ἄσπα-- B nibus. Quam ob rem hoc factum est, cum nihil 


σώμεθα, τὴν εἰωθυῖαν δόξαν ἀναπέμψωμεν τῷ Πατρὶ 
χαὶ τῷ Υἱῷ χαὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν xoi ἀεὶ, καὶ 


εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν. 


ΕῚΣ ΤῸ ῬΗΤῸΝ TOY ΠΡΟΦΗΤΟΥ͂ 


Ἡσαΐου τὸ λέγον" ᾿Εγένετο τοῦ ἐνιαυτοῦ, οὗ ἀπέ- 
θανεν "Otlac 6 βασιλεὺς, εἶδον τὸν Κύριον - xal f 
ἀπόδειξις, ὅτι δικαίως ἐλεπρώθη Ὀζίας ἀναξίως 
θυμιάσας, ὅπερ οὖχ ἔξεστι βασιλεῦσιν, ἄλλ᾽ ἱερεῦσι. 


ΠΌΜΙΛΙΑ e. 


Φέρε τήμερον τοῖς χατὰ τὸν ᾿Οζίαν διηγήμασιν 
ἀποδῶμεν τὸ τέλος; καὶ τὴν ὀροφὴν λοιπὸν ἐπιθῶμεν 
τῷ λόγῳ, μήποτε καὶ ἡμεῖς καταγελασθῶμεν, καθά- 
περ ἐχεῖνος, ὃ τὸν πύργον ἐν τοῖς εὐαγγελίοις ἐπιχει- 
ρήσας μὲν οἰκοδομῆσαι, μὴ δυνηθεὶς δέ- μήποτέ τις 
τῶν παριόντων xa περὶ ἡμῶν. εἴπῃ, Οὗτος ὃ ἄνθρω- 
πος ἤρξατο μὲν οἰχοδομῆσαι, οὐκ ἴσχυσε δὲ ἐκτελέσαι. 


Cc 


esset recte factorum, sed tantum ille mortuus es- 
set ? Quoniam humanus est Dominus, nec in tali-- 
bus agit severius : unum tantum qnzrebat bene- 
ficus Deus, ut exiret impurus. Hzc itaque cum 
sciamus, arrogantiam abjiciamus , humilitatem 
amplectamur, solitam gloriam offeramus Patri 
et Filio et Spiritui sancto, nunc et seniper, et 
in secula seculorum. Amen. , 


IN DICTUM ILLUD ISAIX&R. 


Prophetee : Factum est in anno, quo mortuus 
est Ozias rex , vidi Dominum : et demonstra- 
tio quod Ozias jure fuerit affectus lepra, 
quod preter dignitatem incensum. obtulis- 
set, id quod non licet regibus , sed sacerdo- 
tibus. 


HOMILIA V. 


1. Age expositioni de Ozia coeptz hodie finem 
imponamus, fastigium sermoni jam addamus, ne 
quando nos quoque derideamur, quemadmodum 
evangelicus ille, qui aggressus zdificare turrim, 
perficere non potuit: ne quis aliquando prter- 


euntium de nobis quoque dicat : Z'ic homo capit Lc 14.30. 


edificare, nec potuit perficere. Verum quo γος 


Ὥστε δὲ ϑαγδύνηνν ὑμῖν γενέσθαι τὰ λεγόμενα, μι- D. bis dilucidiora fiant que dicentur, ex iis que di- 


xp τῶν πρότερον * εἰρημένων ἀναλαδεῖν ἀναγχαῖον, 
ἵνα μὴ χωρὶς κεφαλῆς ἡμῖν 6 λόγος εἰς τὸ θέατρον 
εἰσέλθη τὸ πνευματιχὸν, ἀλλὰ τὴν οἰκείαν ὄψιν ἀπο- 
λαθὼν γνώριμος γένηται τοῖς θεαταῖς. [ἔσται γὰρ τὰ 
ak τοῖς μὲν ἀχηχοόσιν ὑπόμνησις, τοῖς δὲ μὴ ἀχη- 
χούσι διδασχαλία, Πρῴην μὲν οὖν εἰρήκαμεν, πῶς ἦν 
εὐσεδὴς 6 Ὀζίας, πῶς δὲ γέγονε φαῦλος, xal πόθεν, 
xai μέχρι ποῦ τῆς ἀπονοίας ὠλίσθησε " σήμερον δὲ 
ἀναγκαῖον εἰπεῖν, πῶς εἰσῆλθεν εἰς τὸ ἱερὸν, πῶς 
ἐπεχείρησε θυμιᾶσαι, πῶς ἐκώλυσεν 6 ἱερεὺς, πῶς οὐκ 
εἶξεν ἐχεῖνος, πῶς ἐπεσπάσατο τοῦ Θεοῦ τὴν ὀργὴν, 


πῶς ἐν τῇ λέπρα τὸν βίον χατέλυσε, καὶ τίνος ἕνεχεν. 


6 προφήτης τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς αὐτοῦ παρεὶς, τῆς 
τελευτῆς ἐμνημόνευσεν; οὑτωσὶ λέγων * Τοῦ ἐνιαυτοῦ, 


cta sunt nuper, operc pretium erit pauca repetere, 
necapite truncatus sermo noster prodeat in spiri- 
tuale theatrum, sed. recuperata facie sua facile a 
spectatoribus possit agnosci. Id enim pariter et iis 
qui audierunt, et memoria renovatio, et iis qui 
non audierunt, doctrina. Nuper igitur diximus 
quam. fuerit pius Ozias, et quomodo evaserit.im- 
probus, et unde órsus, quo superbiw prolapsus 
sit : hodie vero dicendum erit, quomodo templum 
ingressus sit, quomodo tentarit adolere incensum, 
quomodo prohibuerit illum sacerdos, quomodo 
ille non cesserit, quomodo in se provocaverit iram 
Dei, quomodo leprae óbnoxius vitam finierit, et 
quam ob causam propheta pretermissis vitz illius 


^ Aliquot Mss. τῶν εἰρημένων ἀναλάθωμεν, ἔσται γάρ, interpositis omissis, 


152 8. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


diebus , mortis fecerit mentionem ita loquens: οὗ ἀπέθανεν ᾽Οζίας ὁ βασιλεύς. Τοῦτο γάρ ἐστι, δι᾽ 

Isoi-6. αν Anno, quo mortuus est. Ozias rex. ως enim: ὃ πᾶσαν ἐξ ἀρχῆς τὴν ἱστορίαν ἐχινήσαμεν - ἀλλὰ 
causa fuitcur totam ab exordio historiam tra- προσέχετε ἀχριδῶς, P Καὶ ἐγένετο, φησὶν, ἡνίκα ἴσχυ- 

». Paral.ctaremus; sed. auscultate. diligenter. Et factum 45; σεν 6 ᾿Οζίας 6 βασιλεὺς, ὑψώθη ἡ καρδία αὐτοῦ ἕως 
25. 6. — est inquit, cum invaluisset Ozias rex, elatum ^ τοῦ διαφθεῖραι, καὶ ἠδίχησεν ἐν Κυρίῳ Θεῷ αὐτοῦ. 
est cor ejus, usque ad. corruptionem, et inju- Τίς ὃ τρόπος τῆς ἀδικίας; Εἰσῆλθε, φησὶν, εἰς τὸν 

riam fecit in -Domino Deo suo. Quis inju- ναὸν Κυρίου, θυμιᾶσαι ἐπὶ τὸ θυσιαστήριον τοῦ θυ- 

rie modus ? Ingressus est, inquit, in templum μιάματος. Ὦ τῆς τόλμης, ὦ τῆς ἀναιδχυντίας. 
Domini, ut adoleret incensum. super altare Αὐτῶν τῶν ἱερῶν ἀδύτων χατετόλμησεν, εἷς τὰ ἅγια 

Regis Sa- thy miamatis, O audaciam ! 0 impudentiam ! τῶν ἁγίων εἰσεπήδησεν, ὃ πᾶσιν ἄδατον ἦν χωρίον; 
NE aer Adversus ipsa sacra adyta ausus, in. sancta san- πλὴν τοῦ ἀρχιερέως, τοῦτο βεδηλῶσαι ἐπεχείρησε. 
swlaea. — ctorum irrupit , qui locus omnibus erat inac- ᾿Γοιοῦτόν ἐστιν εἰς ἀπόνοιαν ἐπαρθεῖσα ψυχή. Καθά- 
cessus, preterquam. summo sacerdoti, hunc pro- παξ γὰρ τῆς οἰκείας ἀπογνοῦσα σωτηρίας, οὐδαμοῦ 

fanare conatus est. Talis est anima in arrogantiam τῆς μανίας ἵσταται, ἀλλὰ τὰς ἡνίας τῆς σωτηρίας 

sublata; Semel enim. desperata salute nequa- αὐτῆς " ἐνδιδοῦσα ταῖς ἀλόγοις ἐπιθυμίαις πανταχοῦ 

quam desinit furere, verum habenas salutis suz φέρεται, xol χαθάπερ ἵππος δυσήνιος, τὸν χαλινὸν 

laxans irrationabilibus: cupiditatibus quovis ra- B ἀπὸ τοῦ στόματος ἐχδαλὼν, καὶ τὸν ἀναδάτην ῥίψας 

pitur, nec aliter quam equus ferociens, ubi fre- ἀπὸ τοῦ νώτου, παντὸς ἀνέμου σφοδρότερον φέρεται, 

num Ore, sessorem tergo excussit, fertur quovis χαὶ τοῖς ἀπαντῶσίν ἐστιν ἀφόρητος, ὑποφευγόντων 

vento velocius, omnibus obviis intolerabilis, dif- ἁπάντων; κατασχεῖν δὲ τολμῶντος οὐδενός" οὕτω xoi 
fugientibus. cunctis, neque quoquam audente co- ψυχὴ, τὸν χαλινοῦντα αὐτὴν τοῦ Θεοῦ φόθον Ex6a- 

hibere : sic et anima ubi Dei timorem ipsam refre- λοῦσα, καὶ τὸν ἡνιοχοῦντα ῥίψασα λογισμὸν ἅπαντα, 

nantem excussit, et rationem habenas moderantem τὰ τῆς χαχίας ἐπιτρέχει χωρία, ἕως ἂν εἰς τὰ τῆς 

ejecit, ad quavis malitie loca decurrit, donecin ἀπωλείας βάραθρα φέρουσα χαταχρημνίσῃ τὴν ἑαυτῆς 

exitii barathrum delata, praecipitarit suam ipsius σωτηρίαν. Διὸ χρὴ συνεχῶς αὑτὴν ἀναχρούεσθαι, καὶ, 

salutem. Quapropter oportet assidue illam refre- χαθάπερ τινὶ χαλινῷ, τῷ τῆς εὐσεδείας λογισμῷ τὴν 

nare, ac pietatis ratione ceu freno quodam irratio- ἄλογον αὐτῆς ἀναχαιτίζειν ὁρμήν: ὅπερ ὃ "Olluc οὐκ 

nabilem illius impetum inhibere : quod. non fecit ἐποίησεν, ἀλλ᾽ εἰς αὐτὴν τὴν ἀνωτάτω πάντων ἀρχὴν 

Ozias, sed adversus ipsum omnium supremum C παρηνόμησεν. Ἱερωσύνη γὰρ καὶ αὐτῆς τῆς βασιλείας 
principatum legem transgressus est. Siquidem sa- σεμνοτέρα, καὶ μείζων ἐστὶν ἀρχή. Μὴ γάρ μοι τὴν 
cerdotium principatus est, ipso etiam regno ve- ἁλουργίδα εἴπῃς, μηδὲ τὸ διάδημα, μηδὲ τὰ ἱμάτια 
nerabilius ac majus. Ne mihi narres purpuram, τὰ χρυσᾶ. Σχιὰ πάντα ἐκεῖνα, καὶ τῶν ἐαρινῶν ἀνθῶν 

neque diadema, neque vestes aureas. Umbra sunt εὐτελέστερα. Πᾶσα γὰρ δόξα ἀνθρώπου, φησὶν, ὡς 

Isai. (o, 6. isthaec omnia, vernisque flosculis leviora. Omnis ἄγθος χόρτου, x&v αὐτὴν λέγης τὴν βασιλικήν. Μὴ δὲ 
enim, inquit, hominisgloriasicutflosfeni,etiam ταῦτά μοι λέγε, ἀλλ᾽ εἰ βούλει ἱερέως πρὸς βασιλέα 

siipsam gloriam regalem dixeris. Ne, inquam, mihi « «à διάφορον ἰδεῖν, τῆς ἑχάστῳ διδομένης ἐξουσίας τὸ 

narres ista; sed si vis videre discrimen quantumsit μέτρον P ἐξέτασον, xol πολλῷ τοῦ βασιλέως ὑψηλό- 

regem inter et sacerdotem, expende modum pote- τέρα ὄψει τὸν ἱερέα καθήμενον. Ei γὰρ xo δεμνὸς 

statis utrique. traditas, videbis sacerdotem multo ἣμῖν 6 θρόνος φαίνεται ὃ βασιλιχὸς ἀπὸ τῶν προσπε- 

Sacerdor Süblimius rege sedentem. Quamquam enim nobis D πηγότων αὐτῷ λίθων, x τοῦ περισφίγγοντος αὐτὸν 
quanta po- venerandum | videtur solium regium ob. gemmas χρυσίου" ἀλλ᾽ ὅμως τὰ ἐπὶ τῆς γῆς ἔλαχεν οἰχονομεῖν, 
193. ^ ^ei affixas, et aurum. quo cinctum est : tamen re- καὶ πλεῖον ἔχει τῆς ἐξουσίας ταύτης οὐδέν" ὁ δὲ τῆς 
rum terrenarum administrationem sortitus. rex ἱερωσύνης θρόνος ἐν τοῖς οὐρανοῖς ἵδρυται, xa τὰ 

est, nec. ultra potestatem hanc quidquam habet — éxei διέπειν ἐπιτέτραπται. Τίς ταῦτά φησιν; Αὐτὸς ὃ 
auctoritatis: verum sacerdotii solium ἴῃ 0415 col- τῶν οὐρανῶν βασιλεύς - Ὅσα γὰρ ἂν δήσητε, φησὶν, 

locatum est, et, czlestia administrandi habetau- ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται δεδεμένα ἐν τοῖς οὐρανοῖς: καὶ 
ctoritatem. Quis hacc dicit? Ipse celorum Rex. ὅσα ἂν λύσητε “ἐπὶ τῆς γῆς, ἔσται λελυμένα ἐν τοῖς 


b 3 Paralipomenón 26,16, locus sic habet; Καὶ ὡς ἀκ Quinque Mss. ἐνδοῦσα. 
χατίσχυσεν, ὑψώθη ἡ καρδία αὐτοῦ τοῦ καταφθεῖραι, xal ἠδί- b Quinque Mss, ἐξέταξε, et mox ὑψηλότερον, quie po- 
χησεν ἐν Κυρίῳ Θεῷ αὐτοῦ, xal εἰσῆλθεν εἰς τὸν ναὸν Kupíou — strema etiam lectio non spernenda. - 
θυμιᾷοσι ἐπὶ τὸ θυσιαστήριον τῶν θυμιαμάτων. 


IN ILLUD, VIDI DOMINUM, HOMIL. V. 


οὐρανοῖς. "(TE ταύτης ἴσον γένοιτ᾽ ἂν τῆς τιμῆς; Ἀπὸ 
τῆς γῆς “ τὴν ἀρχὴν τῆς: :χρίσεως λαμθάνει ὃ οὐρανός. 
Ἐπειδὴ ὁ χριτὴς ἐν τῇ γῇ κάθηται, 6 Δεσπότης 
ἕπεται τῷ δούλῳ χαὶ ἅπερ ἂν οὗτος χάτω χρίνῃ y 
ταῦτα ἐκεῖνος dvo χυροῖ. Kal μέσος τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς 
τῶν ἀνθρώπων φύσεως ἕστηκεν δ. ἱερεὺς, τὰς ἐχεῖθεν 
: "e κατάγων πρὸς ἡμᾶς, καὶ τὰς πὰρ. ἡμῶν ἵχε- 
τηρίας ἀνάγων ἐχεῖ, ὀργιζόμενον αὐτὸν τῇ χοινὴ κα- 
ταλλάττων φύσει, 'προσχεχρουχότας ἡμᾶς ἐξαρπάζων 
τῶν ἐχείνου χειρῶν. Διὰ τοῦτο καὶ αὐτὴν τὴν βασιλι- 
χὴν χεφαλὴν ὑπὸ τὰς τοῦ ἱερέως χεῖρας φέρων τίθη- 
σιν ὃ Θεὸς, παιδεύων ἡμᾶς, ὅτι οὗτος ἐχείνου μείζων 
ὃ ἄρχων" τὸ γὰρ ἔλαττον ὑπὸ τοῦ χρείττονος εὐλογεῖ- 
-ται. Ἀλλὰ " περὶ μὲν ἱερωσύνης; καὶ ὅσον τῆς ἀξίας 
τὸ μέγεθος, ἐν ἑτέρῳ καιρῷ δηλώσομεν " τέως δὲ ἴδω- 
μὲν τῆς ἀδικίας τὸ μέγεθος τοῦ βασιλέως, μᾶλλον δὲ 
τοῦ τυράννου. Εἰσῆλθεν εἰς τὸν ναὸν Κυρίου j εἰσῆλθε 
καὶ Ἀζαρίας 6 ἱερεὺς ὀπίσω αὐτοῦ. Ἄρα μὴ μάτην 
ἔλεγον, ὅτι μείζων τοῦ βασιλέως ὃ ἱερεύς; Οὐ γὰρ ὡς 
βασιλέα μέλλων ἐξελαύνειν, ἀλλ᾽ ὡς δραπέτην xoi 
οἰχέτην ἀγνώμονα, οὕτως ἐπεισῆλθε μετὰ σφοδρότη- 
τος, ὥσπερ τις " σχύλαξ γενναῖος ἐπιδραμὼν τῷ ἀκα- 
θάρτῳ θηρίῳ, ὥστε αὐτὸ τῆς δεσποτικῆς ἐξαγαγεῖν 
οἰχίας. 


Εἶδες ψυχὴν ἱερέως παῤῥησίας γέμουσαν πολλῆς, 
χαὶ φρονήματος ὑψηλοῦ; Οὐχ εἶδεν εἰς τὸν τῆς 
ἀρχῆς ὄγχον, οὖχ ἐνενόησεν, ὅσον ἐστὶ ψυχὴν ἐπι- 
θυμίᾳ μεθύουσαν κατασχεῖν, οὐκ ἤχουσε τοῦ Σο- 
λομῶντος λέγοντος" ᾿Απειλὴ βασιλέως ὅμοία θυμῷ 
λέοντος" ἀλλὰ πρὸς τὸν ἀληθῇ βασιλέα τῶν οὐρανῶν 
ἰδὼν, καὶ τὸ βῆμα ἐννοήσας ἐχεῖνο χαὶ τὰς εὐθύνας, 
χαὶ τούτοις ἑαυτὸν τοῖς λογισμοῖς ὀχυρώσας, οὕτως 
ἐπεπήδησε τῷ τυράννῳ. Ἤ]δει γὰρ, ἤδει σαφῶς, ὅτι 


ἀπειλὴ βασιλέως ὁμοία θυμῷ λέοντος τοῖς πρὸς τὴν C 
γῆν βλέπουσιν ἀνθρώπῳ δὲ τὸν οὐρανὸν φανταζο-, 


μένω, καὶ Les neq t τὴν ψυχὴν ἔνδον ἐν τοῖς 
ἀδύτοις ἀφεῖναι, ἢ τοὺς ἱεροὺς νόμους ὑθριζομένους 
“περιιδεῖν, χυνὸς παντὸς εὐτελέστερος ἦν ἐχεῖνος. 


E 


A 


B 


155 


Quecumque: enim. ligaveritis super terram , Math. 16. 


erunt ligata et in celis : et quecumque solye- '9 
ritis super terram, erunt soluta et in celis. Quid 
cum hoc honore conferri possit? A terra judicandi 
principalem auctoritatem sumit ezlum. Nam ju- 
dex sedet in terra, Dominus sequitur servum, 
et quidquid hic in inferioribus judicarit, hoc ille 
in supernis comprobat. Itaque medius stat sa- 
cerdos inter Deum et naturam humanam, illinc 
venientia beneficia ad nos deferens,et nostras pe- 
titiones illuc perferens, Dominum iratum reconci- 


15lians communi. naturz, nos qui. offendimus: eri- 


piens ex illiusmanibus. ddciico Deus ipsum regale 
caput sacerdotis manibus subjecit, nos docens, 
hunc principem esse illo majorem : siquidem id 
quod minus est, benedictionem accipit ab eo quod 
prestantius est. Verum de sacerdotio quantaque 
sit illius dignitas, alio tempore declarabimus : in- 
terim consideremus quanta sit regis vel tyranni 
potius iniquitas. Ingressus est in templum: Domini, 
ingressus est et Azarias sacerdos post eum. An te- 
mere dicebam sacerdotem rege majorem essc? 
Neque enim ut regem ejecturus, sed: ut profugum 
et ingratum famulum expulsurus , cum vehemen- 
tia ingressus est, non aliter quam generosus canis 
incurrit ad impuram bestiam, ut illam exigat ab 
aedibus herilibus. 

2. Vidisti sacerdotis animum multa. fiducia 
plenum, excelsique spiritus? Non aspiciebat prin- 
cipatus fastum , non expendebat quanta res esset. 
animum cupiditate temulentum cohibere ; non au- 
'diebat illud Salomonis : 
leonis; sed sublatis oculis ad. verum Regem ca- "ἢ" 
lorum, atque illud tribunal, easque panas consi- 
derans , et his cogitationibus sese muniens, impe- 
tum fecit in tyrannum: Noverat enim, noverat, 
inquam, certe minas regis similes esse irz leonis 
dumtaxat iis qui terram spectarent : verum homi- 
ni qui ezlum habebat pre oculis, quique sic in- 
duxerat animum , ut vitam citius in ipsis adytis 
deponeret, quam sacras leges sineret violari, quo- 


Mine regis sicut ira Prov. 19. 


vis cane vilior erat ille. Nihil enim eo imbecillius, Timida im- 
qui divinas conculcat leges, ut contra nihil poten- P'*'^*- 
tius eo qui leges divinas defendit. Nam Qui pec- Jean. 8.34. 


Οὐδὲν γὰρ ἀσθενέστερον τοῦ τοὺς θείους παραθαίνον- 
τος, νόμους" ὥσπερ οὖν οὐδὲν ἰσχυρότερον τοῦ τοὺς 
θείους. ἐχδικοῦντος γόμους. Ὃ μὲν γὰρ τὴν ἁμαρτίαν 


ποιῶν, δοῦλός ἐστι τῆς ἁμαρτίας, χἂν μυρίους ἐπὶ 
τῆς κεφαλῆς ἔχη στεφάνους" ὃ δὲ τὴν δικαιοσύνην ἐρ- 
γαζόμενος, καὶ αὐτοῦ τοῦ βασιλέως βασιλικώτερός 


* Alii male τὴν ἀρχὴν τῆς «tissus. 

* lidem περὶ μὲν ἱερωσύνης. Savil. et Morel. μέν non 
habent, quam tamen particulam hic desiderari δέ sub- 
sequens indicat, 


catum committit , servus est peccati , etiamsi 
decem millia coronarum habeat in capite : contra 
si quis justitiam operatur, ipso rege regalior est, 


b. Alii σχύλαξ γενναίως ἐπιδραμών. 
« Unus ὑβριζομένους ἰδεῖν. Ynfra idem τοῦ τοὺς θείους 
πατοῦντος νόμους» atque ita legit Erasmus, 


1 


154 5. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP, CONSTANTINOP. 


etiamsi fuerit omnium infimus. Hac ille precla- D ἐστι, χἂν πάντων ἔσχατος ἡ. Ἡαῦτα πρὸς ἑαυτὸν 

rus apud sese philosophatus, adortus est regem. φιλοσοφήσας ὃ γενναῖος ἐχεῖνος, ἐπεισῆλθε τῷ βασι- 
Ingrediamur et nos, si videtur, eum illo, nt vi- λεῖ, Συνεισέλθωμεν οὖν καὶ ἡμεῖς, εἰ δοχεῖ, ἵνα ἴδω- 

deamus quid loquatur regi. Licet enim : neque μεν τί πρὸς τὸν βασιλέα διαλέγεται. "Eteott γάρ" 
mediocrem adferet utilitatem, spectare regem a οὗ μικρὸν δὲ εἷς ὠφελείας λόγον, ἐλεγχόμενον ἰδεῖν 

sacerdote redargui. Quid igitur dicit sacerdos? ὑπὸ ἱερέως βασιλέα. Τί οὖν φησιν ὁ ἱερεύς ; Οὐκ ἔξ-- 

2. Paral. IVon licet tibi, Ozia, adolere incensum. Domi- εστί σοι, ᾽Οζία, θυμιᾶσαι τῷ Κυρίῳ. Οὐκ ὠνόμασεν 
"dd de 79. Non appellavit eum regem, neque imperii αὐτὸν βασιλέα, οὐδὲ ἀπὸ τοῦ τῆς ἀρχῆς ἐχάλεσεν 
quomodo titulum dedit, quia ipse praveniens sese dignitate ὀνόματος, ἐπειδὴ ἑαυτὸν προλαδὼν ἐξέξαλε τῆς τι- 
qebew cor dejecerat. Vidisti fiduciam sacerdotis? Proinde μῆς, Εἶδες παῤῥησίαν ἱερέως ; Οὐκοῦν κατάμαθε καὶ 
me disce et mansuetudinem. Non enim fiducia nobis g πραότητα. O0 γὰρ παῤῥησίας ἡμῖν δεῖ μόνον, ὅταν 
tantum opus est in reprehendendo, verum multo ἐλέγχειν μέλλωμεν, ἀλλὰ καὶ πραότητος μᾶλλον, ἢ 

magis opus est mansuetudine quam fiducia. Quia παῤῥησίας. ᾿Επειδὴ γὰρ οὐδένα τῶν ἀνθρώπων οὕτως 

enim neminem mortalium sic aversantur oderunt- ἀποστρέφονται καὶ μισοῦσιν οἱ ἁμαρτάγοντες, ὡς τὸν 

que ii qui peccant, ut eum qui reprehensurus est, ἐλέγχειν μέλλοντα " καὶ προφάσεως ἐπιλαθέσθαι ἐπι- 
cupiuntque occasionem arripere, ut elabantur, et θυμοῦσιν, ὥστε ἀποπηδῆσαι, xo τὴν ἐπιτιμίαν δια- 

effugiant reprehensionem : necesse est ut eos man- φυγεῖν" δεῖ οὖν κατέχειν αὐτοὺς τῇ πραότητι xad τῇ 
suetudine humanitatequé retineamus. Objurgator ἐπιεικείᾳ, Οὐ γὰρ φωνὴν μόνην ἀφεὶς 6 τοιοῦτος, 

enim non solum cum vocem promit; verum etiam ,., ἀλλὰ καὶ βλεπόμενος, “ βαρὺς ἔσται τοῖς ἁμαρτά- 

Sap. 2. 15. Cum yidetur, gravis est peccantibus : Gravis enim. A γουσι" Βαρὺς γὰρ ἥμῖν, φησὶν, ἐστὶ καὶ βλεπόμενος" 
inquit, nobis est etiam. aspectu : ideo plurimam διὰ ταῦτα πολλὴν χρὴ τὴν πραότητα ἐπιδείκνυσθαι, 
mansuetudinem przstare oportet. Ideo nobis ser- Διὰ ταῦτα ἡμῖν καὶ 6 λόγος ὑπ᾽ ὄψιν ἤγαγε xa bv 

mo propheticus ob oculos posuitet eum qui pecca- ἡμαρτηκότα, xo τὸν διορθοῦν αὐτὸν μέλλοντα, Καὶ 

vit, et eum qui ipsum corrigere parabat. Etenim γὰρ oi σοφοὶ τῶν ἰατρῶν, ὅταν μέλλωσι σεσηπότα 
sapientes medici cum membra putrefacta secturi τέμνειν μέλη, ἢ λίθους τοῖς πόροις "ἐναπεσφηνωμέ- 

sunt, aut lapides in meatibus affixos extracluri, ^ vouc ἐξέλχειν, ἢ ἄλλο τι τῆς φύσεως ἁμάρτημα διορ- 

aut aliud nature vitium correcturi, non id faciunt θοῦν, oux. εἰς γωνίαν λαθόντες τὸν χάμνοντα, τοῦτο 

eo qui laborat in angulum abducto, sed eo in me- ποιοῦσιν, ἀλλ᾽ ἐν μέσαις αὐτὸν θέγτες ταῖς ἀγοραῖς, 

diis foris deposito, postquam ceu theatrum pré- χαὶ θέατρον ἐκ τῶν παριόντων P περιστήσαντες, οὕτως 
tereuntium sibi pararunt, ita demum admovent ἐπάγουσι τὴν τομήν. Ποιοῦσι δὲ τοῦτο, οὐχὶ ταῖς 
sectionem, Hoc autem faciunt non quod velint hu- ἀνθρωπίναις ἐμπομπεύειν βουλόμενοι συμφοραῖς, 

manas traducere calamitates , sed. ut unicuique p ἀλλ᾽ ὥστε πολλὴν τῆς οἰχείας ὑγιείας ἕκαστον ποιεῖ-- 

proprie sanitatis commendent curam. Itidem et σθαι τὴν πρόνοιαν. Οὕτω καὶ ἣ Γραφὴ ποιεῖ" ἐπειδάν 
Scriptura facit: ubi quem arripuit peccantium,alta τινα λάθη. τῶν ἁμαρτανόντων, ἐφ᾽ ὑψηλοῦ τοῦ χηρύ- 

voce illum curandum proponit, non in mediis fo- γματος αὐτὸν προτίθησιν, oüx ἐν μέσαις ἀγοραῖς, 

ris, sed in. media terra: et posteaquam totius orbis ἀλλ᾽ ἐν μέσῃ τῇ γῇ᾽ καὶ τὸ τῆς οἰκουμένης περιστή- 
circumsteterit theatrum, tum curationem adhibet, σασα θέατρον, οὕτω τὴν ἰατρείαν ἐπιδείκνυται, παι- 

erudiens nos, ut circa propriam salutem cantiorés δεύουσα fj; ἀσφαλεστέρους περὶ τὴν οἰχείαν εἶναι 

simus, Videamus igitur quo pacto sacerdos tune σωτηρίαν. Ἴδωμεν οὖν πῶς ἐπεχείρει τοῦτον ὃ lepsbc 

Allum corrigere sit aggressus. Non dixit, O impie, διορθώσασθαι τότε. Οὐχ εἶπεν, ὦ μιαρὲ καὶ παμ- 

o sceleratissime : omnia subvertisti confudistique, μίαρε, πάντα ἀνέτρεψας καὶ συνέχεας, εἷς ἔσχατον 
adextremam impietatem prorupisti: neque sermo- ἀσεξείας ἐξεπήδησας; οὐδὲ μακροὺς ἐξέτεινε κατηγο- 

nem accusationis in longum produxit ; sed quem- € ρίας λόγους * GAY ὥσπερ οἱ τέμνοντες, τοῦτο ποιεῖν 
admodum ii qui secant, hoc breviter facere stu- συντόμως σπουδάζουσι, τῷ τάχει τῆς τομῆς κλέπϑον- 

' dent, celeritatesectioniscruciatussensumfallentes; τες τῆς ὀδύνης τὴν αἴσθησιν * οὕτω χαὶ οὗτος τῇ βρα- 

itidem et hic asperitatem objurgationis paucis ver- χυλογίᾳ τῆς θρασύτητος τοῦ βασιλέως τὴν φλεγμο- 

bis constringens, regis iracundiam cohibuit, Quod νὴν ἔστησεν. Ὅπερ γὰρ * ἐπὶ τῶν καμνόντων τομὴ, 


3 Quatuor Mss. βαρὺς ἐστι, et infra ὑπ᾽ ὄψεσιν. Sed « Manuscriptorum alii ἐπὶ τῶν τραυμάτων TOU; alii : 
unus, Savilio teste , habet ἐπ᾽ ὄψεσιν. ἐπὶ τῶν σωμάτων. Melius tamen est ἐπὶ τῶν χαμνόντων, ut 

à Ewxmecpuwopdyous, VOX rara et composita : σρηνόω, legit Erasmus, que lectio probe quadrat ad mox se- 
infigo, inculco, hinc ἀποσφρηνοῦμαε, et ἐναποσφηνοῦμαι. — quentem ἐπὶ τῶν ἁμαρτανόντων: Infra unus ποῦ τὸ σιδη-- 

b. Alius ἐπιστήσυντες, βίον ἐνέχρυψεν. : 


IN ILLUD, VIDI DOMINUM, HOMIL. .V. 


τοῦτο ἐπὶ τῶν ἁμαρτανόντων ἔλεγχος. Καὶ τὴν μὲν 
ἐπιείκειαν μετὰ τῶν ἄλλων καὶ διὰ τῆς βραχυλογίας 
ἡμῖν ἐπιδείκνυται. Εἰ δὲ βούλει καὶ τὸν τόμον τῶν ῥη- 
μάτων ἰδεῖν, xal ποῦ τὸ σιδήριον ἔχρυψεν, ἄκουσον. Οὐχ 
ἔξεστί σοι, φησὶ, θυμιᾶσαι Κυρίῳ, ἀλλ᾽ ἢ τοῖς ἱερεῦσι, 
τοῖς υἱοῖς Ἀαρὼν, τοῖς ἡγιασμένοις. ᾿Ενταῦθα ἔδωχε 
τὴν πληγήν. Καὶ πῶς ; Φἐγὼ λέγω. Διὰ τί γὰρ οὐχ 
εἶπε, Τοῖς ἱερεῦσιν, ἁπλῶς, ἀλλὰ προσέθηχε τὸν "Aa- 
ρών; ᾿Αρχιερεὺς ἐγένετο πρῶτος, καὶ ἐτολμήθη χατὰ 
τοὺς ἐχείνου χρόνους τοιοῦτον τόλμημα. Δαθὰν γὰρ 
χαὶ Κορὲ καὶ ᾿Αθειρὼν συστάντες xoc αὐτοῦ μετὰ καὶ 
ἑτέρων τινῶν ἐφούλοντο αὐτοὶ ἱερατεύειν * ἀλλὰ τοὺς 
μὲν ἢ γὴ διαστᾶσα κατέπιε, τοὺς δὲ πῦρ ἄνωθεν xa- 
τενεχθὲν χατέφλεξε. Ταύτης οὖν αὐτὸν τῆς. ἱστορίας 
ὑπομνῆσαι βουλόμενος, ἀνέμνησεν αὐτὸν τοῦ Ἀαρὼν 
τοῦ τότε ἀδιχηθέντος, ὥστε πρὸς τὴν τῶν ἠδικηχό- 
τῶν ἂν παραπέμψαι τὴν τούτου διάνοιαν. 
ID3jy ἀλλ᾽ οὐδὲν ἐγένετο πλέον " ἀλλ᾽ οὐ παρὰ τὸν 
ἱερέα, ἀλλὰ παρὰ τὴν τοῦ βασιλέως θρασύτητα. Δέον 
Yo ἐπαινέσαι τὸν ἱερέα, xol χάριν ὁμολογῆσαι τῆς 
συμθουλῆς" ὃ δὲ ἐθυμώθη, φησὶ, xal τὸ ἕλχος εἰργά- 
σατο χαλεπώτερον. Οὐ γὰρ οὕτως ἁμαρτία χαχὸν, ὡς 
ἣ μετὰ τὴν ἁμαρτίαν ἀναισχυντία. ᾿Αλλ᾽ οὖχ ὃ Δαυὶδ 
οὕτως * ἀλλὰ πῶς; Μετὰ τὴν ὑπὸ τοῦ Ναθὰν γενομέ- 


155 


enim 'est in iis qui laborant sectio, hoc est in iis 
qui peccant redargutio. Denique preter alia etiam 
ipsa brevitate serinonis moderationem nobis ex- 
hibet. Quod si cupis verborum quoque sectionem 
videre et ubi ferrum occultarit, audi. /Von licet, 
inquit, tibi adolere incensum Domino, sed solis 
sacerdotibus, filiis .daron, consecratis. Hic in- 


D flixit vulnus. Quomodo? Ego dicam. Cur enim 


non simpliciter dixit, Sacerdotibus, sed addidit, 
"aron? Is primus fuit pontifex, simileque facinus 


illius temporibus quidam ausi sunt. Dathan enim Nu». 16. 
et Ps. 105. 
17. 18. 


et Core et Abiron, conjurati adversus illum cum 
aliis aliquot, voluerunt et ipsi sacerdotium obire ; 
sed alios quidem terra dehiscens absorbuit, alios 
vero de calo emissus ignis exussit. Hujus ergo 
historiz volens illum eommonefacere, mentionem 
fecit Aaronis, qui tunc fuit injuria affectus, ut ad 
E£ calamitatem eorum qui fecerant injuriam; hujus 
cogitationem transmitteret. Catterum nihil hzc 
profuere, non propter sacerdotem, sed ob regis 
ferociam. Cum enim debuisset laudare sacerdotem, 
proque consilio gratias agere : ille, inquit, indi- 
gnatus est, et vulnus reddidit acerbius. Neque 


,,,€nim perinde mala res est peccatum, atque post 


vay χατηγορίαν τὴν ἐπὶ τῇ Βηρσαθεὲ, Ἡμάρτηκα A peccatum impudentia. Atqui non eodem modo 


τῷ Κυρίῳ, φησίν. " 

Εἶδες συντετριμμένην καρδίαν; εἶδες τεταπεινω- 
μένην ψυχήν; εἶδες πῶς χαὶ τὰ πτώματα τῶν ἁγίων 
λαμπρά; Καθάπερ γὰρ τὰ λαμπρὰ τῶν σωμάτων καὶ 
ἐπὶ τῆς ἀῤῥωστίας πολλὰ τῆς εὐμορφίας ἡμῖν ἐνδεί- 
χνυται τὰ ἴχνη" οὕτω xal τῶν ἁγίων αἵ ψυχαὶ καὶ ἐν 
αὐτοῖς "τοῖς παραπτώμασι τῆς οἰκείας ἀρετῆς τὰ 
σύμθολα φέρουσι. Καίτοι γε ἐχεῖνος μὲν ἐν μέσοις 
τοῖς βασιλείοις χατηγορεῖτο παρὰ τοῦ προφήτου, πα- 
ρόντων πολλῶν - οὗτος δὲ ἔνδον ἐν τοῖς ἀδύτοις, καὶ 
ἀμάρτυρον εἶχε τὸν ἔλεγχον * ἀλλ᾽ οὐδὲ οὕτως ἤνεγχε 
τὴν ἐπιτίμησιν. Τί οὖν; ἀνίατος ἔμενεν; Οὐδαμῶς , 
διὰ τὴν τοῦ Θεοῦ φιλανθρωπίαν * ἀλλ᾽ ὥσπερ ἐπὶ τοῦ 
σεληνιαζομένου, τῶν μαθητῶν οὐκ ἰσχυσάντων τὸν 
δαίμονα ἐχθαλεῖν, 6 Χριστός φησι, Φέρετέ μοι αὐτὸν 
ὧδε" οὕτω χαὶ ἐνταῦθα, τοῦ ἱερέως μὴ δυνηθέντος 
παντὸς δαίμονος χαλεπώτερον νόσημα, τὴν ἁμαρτίαν 
ἐχθαλεῖν, αὐτὸς λοιπὸν 6 Θεὸς τὸν κάμνοντα μεταχει- 
ρίζεται. Καὶ τί ποιεῖ; Λέπραν ἐπαφίησιν αὐτοῦ τῷ 
μετώπῳ. ᾿Εγένετο γὰρ, φησὶν, ἐν τῷ ἀπειλῆσαι αὐ- 

"τὸν τῷ ἱερεῖ, λέπρα ἀνέτειλεν ἐπὶ τοῦ μετώπου αὖ- 
TOU , xc ἐξήει λοιπὸν, καθάπερ οἱ τὴν ἐπὶ θάνατον 
ἀπαγόμενοι, σπαρτίον ἐπὶ τοῦ στόματος ἔχοντες, τῆς 


David , sed quomodo ? Postquam a Nathan incu- 
satus esset de Bersabee, Peccavi, inquit, Domino. 
5. Vidisti cor contritum ?' vidisti 'submissam ' 
animam? vidisti ut etiam lapsus sanctorum sint 
egregii ? Quemadmodum enim praclara corpora - 
etiam in adversa valetudine ^ multa nobis formae 
vestigia ostendunt : sic et sanctorum animz in 
ipsis etiam erratis suc virtutis signa prz se ferunt. 


Et tamen ille in media regia accusabatur a pro- Peccata ju- 


storum cc- 


plieta multis praesentibus ; hie vero intus in ady- 


dem tulit increpationem. Quid igitur ? insanabilis 
B permansit ? Nequaquam, propter Dei clementiam : 
sed quemadmodum de lunatico cum discipuli non 


valerent ejicere dzemonium, dicit Christis: 2Zd- Ma^. 17. 


ducite mihi enim huc : sic et hic, cam sacerdos τὰς 
non posset morbum quovis demonio seviorem, 
nempe peecatum,ejicere, ipse Deus laborantem 
ággreditur. Et quid facit? Lepram immitit fronti 


ipsius. Factum. est, inquit, cum ille minaretur E kr . 


sacerdoti, lepra effloruit in fronte ejus, jam- 
que exibat, sicut ii qui ad mortem abducuntur 
funem ore gestantes dammationis signum, sic et 
ille ignominize signum in fronte gestans, non car- 


χκαταδιχαζούσης σύμβολον ψήφου, οὕτω χαὶ αὐτὸς C nificibus ipsum trahentibus, sed lepra loco. cár. 


"axima pars Mss. ἐγὼ φράσω, 


^ Aliquot Mss. τοῖς πτώμαριν 


2. eg. 12. 


2 e ^" dunt in bo- 
tis nullo teste redargutus est; verüm ne sic qui- num. 


156 


nificis ipsum precipitem agente. Ingressus ut:sa- 
cerdotium usurparet, etiam regnum perdidit: in- 
gressus est ut fieret venerabilior, et factus est ex- 
secrabilior. Nam cum immundus esset, quovis ho- 
mine privato posthac vilior erat. Adeo res estmala 
nón manere intra fines nobis ἃ Deo prescriptos, 
sive honoris sive cognitionis res fuerit. Nonne vi- 
des hoc mare, quam est ob violentiam intolera- 
bile, quantis insurgat fluctibus? Attamen postea- 
quam vehementer insurrexit, multoque cum tu- 


S. JOANNIS" CHRYSOST. 


"ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


τῆς ἀτιμίας τὸ cüpóo)ow ἐπὶ τοῦ μετώπου φέρων; 
οὗ δημίων αὐτὸν ἑλκόντων, ἀλλὰ αὐτῆς τῆς λέπρας 
ἀντὶ δημίων P ἐπὶ χεφαλὴν ὠθούσης. Εἰσῆλθεν ἵερω- 
σύνην λαθεῖν, ὁ δὲ καὶ τὴν βασιλείαν ἀπώλεσεν * εἰσ- 
ἦλθε. γενέσθαι σεμνότερος, καὶ γέγονεν ἐναγέστερος. 
Καὶ γὰρ ἰδιώτου παντὸς λοιπὸν ἀτιμότερος ἦν ἀχά- 
᾿θαρτος ὦν. Τοσοῦτόν ἐστι χαχὸν τὸ μὴ μένειν ἔνδον 
ἐπὶ τῶν δοθέντων fiv παρὰ τοῦ Θεοῦ μέτρων; ἄν τε 
ἐπὶ τιμῆς, “ ἄν τε ἐπὶ γνώσεως τοῦτο 7. Οὐχ δρᾷς 
ταύτην τὴν θάλατταν, πῶς ἐστι ταῖς βίαις ἀφόρητος, 


more progressum est, ubi venerit ad terminum p πόσοις χορυφοῦται τοῖς χύμασιν ; Ἀλλ᾽ πρὸ 
Ρ ev μασιν: poc 


ipsi a Deo prescriptum, fluctibus in spumam $0- 
lutis in sese redit. Et tamen quid. arena possit 
esse infirmius ? Verum nonilla est quz prohibet, 
sed ejus metus qui terminum posuit. Quod si hoc 
exemplum non te revocat ad moderationem, quz 
Ozie acciderunt erudiant te, quee nunca nobis 


Vindieta dicta. sunt. Verum quoniam iram Dei vidimus 


mansuetu- 
dine 
perata. 


Rom. 11. 
22, 


Num. 16. 


Matth. 18. 
15. 


tem- 


dignamque ultionem , age et humanitatem ejus 
multamque zquitatem. commonstremus, Neque 
enim ea tantum dicenda sunt, quz pertinent ad 
iram , verum etiam qua ad mansuetudinem , 
ut neque in desperationem conjiciamus audito- 
res, neque in socordiam. Sic enim et Paulus 
facit ex utraque temperans admonitionem : hunc 
in modum loquens : ide igitur bonitatem. ac 
sepgeritatem Dei; quo simul et terrore et bona 
spe excitet eum qui lapsus est. Vidisti severi- 
tatem Dei ? vide et bonitatem ? Quomodo: igitur 


136 


ὕψος διανισταμένη μέγα, καὶ μετὰ πολλοῦ προϊοῦσα 
τοῦ θυμοῦ, ἐπειδὰν ἔλθη πρὸς τὸ τεθὲν ὅριον αὐτῇ 
παρὰ τοῦ Θεοῦ, τὰ κύματα εἰς ἀφρὸν διαλύσασα; πρὸς 
ἑαυτὴν ἐπάνεισι. Καίτοι γε τί ψάμμου γένοιτ᾽ ἂν 
ἀσθενέστερον; Ἀλλ᾽ οὐχ ἐχεῖνό ἐστι τὸ χωλύον, ἀλλ᾽ 
ὃ τοῦ θέντος φόθος, Ei δὲ οὐ σωφρονίζει σε τοῦτο τὸ 
παράδειγμα, τὰ χατὰ τὸν Ὀζίαν σε παιδευέτω, τὰ νῦν 
ἡμῖν εἰρημένα. ᾿Αλλ’ ἐπειδὴ τὴν ὀργὴν εἴδομεν τοῦ 
Θεοῦ xo τὴν ἀξίαν ἀνταπόδοσιν, φέρε xal τὴν φιλαν- 
θρωπίαν αὐτοῦ καὶ τὴν πολλὴν ἐπιείκειαν ἐπιδείξω- 
μεν. “Οὐ γὰρ μόνους τοὺς περὶ τῆς ὀργῆς δεῖ χινεῖν 


E. λόγους, ἀλλὰ καὶ τοὺς περὶ τῆς χρηστότητος, ἵνα μήτε 


εἰς ἀπόγνωσιν ἐμδάλωμεν τοὺς ἀχούοντας, μήτε εἰς 
ῥᾳθυμίαν. Οὕτω χαὶ Παῦλος ποιεῖ, καὶ τούτοις ἀμφο- 
τέροις χιρνᾷ τὴν παραίνεσιν, οὑτωσὶ λέγων - Ἰδὲ οὖν 
τὴν χρηστότητα καὶ ἀποτομίαν Θεοῦ, ἵνα. καὶ τῷ 
qt xal ταῖς χρησταῖς ἐλπίσιν ἀναστήσῃ τὸν πεπτω- 
χότα. Εἶδες ἀποτομίαν Θεοῦ; Ἰδὲ xoi χρηστότητα. 


videbimus bonitatem ? Si cognoverimus qua re A Πῶς οὖν ὀψόμεθα τὴν χρηστότητα ; Ἂν μάθωμεν τίνος 


dignus fuerit Ozias. Quibus igitur erat dignus? 
Ut simulatque intra sacrum vestibulum tanta cum 
impudentia irrupisset, mille fulminibus, extremo 
supplicio cruciatuque afficeretur. Si enim illi qui 
hac primum. sunt ausi, hanc dedere. pcenam, wi- 
delicet Dathan, Core et Abiron, multo magis hune 
ad eum modum puniri oportuit, qui ne. illorum 
quidem calamitatibus fuerit castigatus. Verum 
hoc non fecit Deus, sed. prius illi sermones admo- 


ἄξιος ἦν 6 Ὀζίας. 'Γίνων οὖν ἄξιος ἦν ; Ἅμα τῶν 
προθύρων ἐπιδὰς τῶν ἱερῶν μετὰ τοσαύτης ἀναισχυν-- 
aac, μυρίων σχηπτῶν, καὶ τῆς ἐσχάτης χολάσεως 
xo τιμωρίας, Εἰ γὰρ οἵ πρῶτοι ταῦτα τολυήσαντες 
ταύτην ἔδοσαν τὴν δίκην, οἵ πεῤὶ Δαθὰν xal Κορὲ xal 
Ἀδειρὼν, πολλῷ μᾶλλον τοῦτον οὕτω χολάζεσθαι ἔδει, 
τὸν μηδὲ ταῖς ἐχείνων σωφρονισθέντα συμφοραῖς. 
Ἀλλ᾽ οὐκ ἐποίησε τοῦτο 6 Θεὸς, ἀλλὰ πρότερον αὐτῷ 
λόγους προσήγαγε πολλῆς ἐπιεικείας γέμοντας διὰ 


vit per sacerdotem multa plenos humanitate : p. τοῦ ἱερέως. Καὶ ἅπερ 6 Χριστὸς παρήνεσεν ἀνθρώποις 


Apuodque Christus adhortatus est, ut facerent ho- 
mines quoties in seinvicem peccaverint, hoc Deus 
fecit erga hominem. Nam ait: Cum peccaverit 
inte frater tuus, abi, argue eum inter te et 
ipsum solum. Sic et regem hunc redarguit Deus. 


b. ἀντὲ δημίων ἐπὶ χεραλῆς, sic quidam Mss. ; Erasmus 
videtur legisse ἀντὶ δημίου, qui vertit, carnificis loco. 
Infra unus, teste Savilio, παντὸς λοιπὸν εὐαγέστερος ἣν 
ἀχάθαρτος ὦν. 

c ἂν τε ἐπὶ τιμῆς, ἄν τε ἐπὶ γνώσεως τοῦτο ἧ. Savilius : 
« Sic habent ceteri Codices preter Codice Crosha- 


ποιεῖν, ὅταν εἰς ἀλλήλους " ἁμαρτάνωσι, τοῦτο 6 Θεὸς 
πρὸς τὸν ἄνθρωπον ἐποίησεν. “Ὅταν γὰρ, φησὶν, 
ἁμάρτη εἰς σὲ ὃ ἀδελφός σου, ὕπαγε, ἔλεγξον αὐτὸν 
μεταξὺ σοῦ xal αὐτοῦ μόνου. Οὕτω xol τὸν βασιλέα 


τοῦτον ἤλεγξεν 6 Θεός. Καὶ 6 μὲν Χριστός φησιν - 


vii nostri, qui pro his verbis substituit, ἀλλ᾽ ὄντ᾽ ἐπιτι- 
μήσεως διὰ- τῆς λέπρας τοῖς πᾶσιν ἐπέγνωστον αὐτὸν ποιεῖ.» 
4 Unus οὐ γὰρ μόνον τοὺς. Paulo post unus εἰς ἀπόγνω- 
σιν ἐχθάλωμεν. 
a Unus ἐπήγαγε. 
b Quidam. Mss. ἁμάρτωσιγ et. paulo. post &uzprzez- 
- 


IN ILLUD, VIDI DOMINUM, HOMIL., V. 


"Ev μὴ ἀκούσῃ σου, ἔστω σοι ὡς 6 ἐθνικὸς xai ὃ τε- 
᾿λώνης" ὅ δὲ Θεὸς φιλανθρωπίᾳ τοὺς οἰκείους ὑπερόαί- 
γῶν νόμους, οὐδὲ οὕτως αὐτὸν ἐξέχοψεν, ἀλλὰ πα- 
ραχούσαντα καὶ ἀγανακτήσαντα οὖχ ἀπέῤῥιψεν, ἀλλὰ 
πάλιν προσίεται, καὶ παιδεύει τρόπῳ διόρθωσιν 
ἔχοντι μᾶλλον ἢ τιμωρίαν. Οὐδὲ γὰρ σκηπτὸν ἀφῆ- 
xev ἄνωθεν, οὐδὲ κατέφλεξε τὴν ἀναίσχυντον κεφαλὴν; 
ἀλλὰ τῇ λέπρα μόνον ἐπαίδευσε. Καὶ τὰ μὲν κατὰ 
τὸν Ὀζίαν τοιαῦτα ^ ἐγὼ δὲ ἕν ἔτι μόνον προσθεὶς 
χαταπαύσω τὸν λόγον. Τί δὲ τοῦτό ἐστιν ; Ὃ πάλαι 
καὶ ἐξ ἀρχῆς ἐζητήσαμεν" τίνος ἕνεκεν ἐν τοῖς ἔξω 
πράγμασι, καὶ ἐν ταῖς προφητείαις, ἁπάντων εἰωθό- 
τῶν τῆς ζωῆς τῶν βασιλέων τοὺς χρόνους ἐπισημαί- 
νεσθαι, οὗτος τοῦτο ἀφεὶς, τοῦ χρόνου τῆς τελευτῆς 
μέμνηται τοῦ ᾿Οζίου, οὑτωσὶ λέγων " Καὶ ἐγένετο vo, 
ἐνιαυτοῦ, οὗ ἀπέθανεν Ὀζίας 6 βασιλεύς. Καίτοι γε 
ἐνὴν τὸν τοῦ βασιλεύοντος χρόνον εἰπεῖν ; ὥσπερ ἔθος 
ἅπασι τοῖς προφήταις ἦν - ἀλλ᾽ οὐχ ἐποίησε τοῦτο. 
Ῥίνος οὖν ἕνεχεν οὐκ ἐποίησε; Νόμος ἦν παλαιὸς τὸν 
λεπρὸν τῆς πόλεως ἐξελαύνεσθαι, ὥστε καὶ τοὺς ἐν 
τῇ πόλει βελτίους γενέσθαι, xoi αὐτὸν μὴ προχεῖ- 
σθαι τοῖς βουλομένοις ὑδρίζειν σκωμμάτων xal χλευα- 
σίας ἀφορμὴν, ἀλλ᾽ ἔξω τῆς πόλεώς μένοντα, παρα- 
πέτασμα τῆς συμφορᾶς ἔχειν τὴν ἐρημίαν. Τοῦτο 
καὶ τὸν βασιλέα τοῦτον ὑπομένειν ἐχρῆν μετὰ τὴν 
λέπραν" ἀλλ᾽ οὐχ ὑπέμεινε, τῶν ἐν τῇ πόλει διὰ τὴν 
ἀρχὴν αὐτὸν αἰδεσθέντων, ἀλλ᾽ ἔμενεν ἐν τῷ οἴχῳ 
αὐτοῦ χρυφίως. Τοῦτο παρώξυνε τὸν Θεὸν, τοῦτο τὴν 
προφητείαν ἐχώλυσε " xol ὅπερ ἐπὶ τοῦ Ἠλὶ γέγονε; 
Ῥῆμα τίμιον ἦν; καὶ 60x ἦν ὅρασις διαστέλλουσα. 
Σὺ δέ μοι καὶ ἐνταῦθα σχόπει τοῦ Θεοῦ τὴν φιλαν- 
θρωπίαν. Οὐ γὰρ ἀνέτρεψε τὴν πόλιν, οὐδὲ ἀπώλεσε 
τοὺς ἐνοιχοῦντας * ἀλλ᾽ ὅπερ φίλοι ποιοῦσι πρὸς τοὺς 
ὁμοτίμους τῶν φίλων, ἐπειδὰν ἔχωσί τι δίκαιον ἐγκα- 
λεῖν, ἐν παρασιωπήσει μένοντες τοῦτο xal 6 Θεὸς 
πρὸς τὸ ἔθνος ἐποίησε μείζονος ὃν ἄξιον κολάσεως χαὶ 
τιμωρίας. ᾿Εγὼ μὲν γὰρ ἐξέδαλον αὐτὸν, φησὶ, τοῦ 
ἱεροῦ, ὑμεῖς δὲ οὐδὲ τῆς πόλεως - ἐγὼ δήσας αὐτὸν 
διὰ τῆς λέπρας, ἰδιώτην παρέδωχα, ὑμεῖς δὲ οὐδὲ οὕτω 
περιεγένεσθε, ἀλλὰ τὸν ὑπ᾽ ἐμοῦ χαταδικασθέντα οὐχ 
ἠνέχεσθε τῆς πόλεως ἐχθαλεῖν. Καίτοι ποῖος ἂν 
τοῦτο βασιλεὺς πράως ἤνεγχεν, ἀλλ᾽ οὐχ ἂν Ex βά- 
θρων τὴν πόλιν ἀνέτρεψε, τὸν εἰς τὴν ὑπερορίαν με- 
τοιχισθῆναι χελευσθέντα, ἐνδιατρίδοντα τῇ πόλει 
ὁρῶν; ᾿Αλλ᾽ οὐχ ὃ Θεὸς τοῦτο ἐποίησε " Θεὸς γὰρ ἦν, 
καὶ οὐχ ἄνθρωπος. ᾿Επειδὴ δὲ ἐτελεύτησε, τῇ ζωῇ 
τούτου χαὶ τὴν πρὸς ἐχείνους ὀργὴν συγχατέλυσε, καὶ 
τῆς προφητείας τὰς θύρας ἀνέῳξε, καὶ πάλιν πρὸς αὖ- 
τοὺς ἐπανῆλθε. xv δὲ ἐκ τοῦ τρόπου τῆς καταλλαγῆς 


€ 


D 


E 


155 


Et Christus quidem dicit : Sí te non. audierit, l^id. v. 16. 


sit tibi velut ethnicus et publicanus : at Deus 
clementia proprias supergrediens leges, nec sic 
quidem illum resecuit, nec audire nolentem indi- 
gnantemque dejecit, sed iterum aggreditur casti- 
gatque modo correctionem habente potius quam 
ultionem. Neque enim fulmen vibravit e sublimi, 
neque exussit impudens caput, sed tantum lepra 
castigavit. Atque ea quidem quz Ozice acciderunt, 
sic habent:ego vero si unum quiddam adhuc ad- 
didero, dicendi finem faciam. Quid autem hoc 
est? Quod pridem ab initio quaerebamus, cur cum 
in rebus externis inque prophetis, omnes soleant 
designare tempora vite regum, hic eo preter- 
misso, tempus sumat quo mortuus sit. Ozias, ad 


17. 


hunc loquens modum : £t factum est anno, quo j,,i, 6, τ. 


mortuus est Ozias rex. Et tamen poterat regis 
tum regnantis tempus exprimere, quemadmodum 
omnibus prophetis mos erat : verum id non fecit. 
Quam ob causam igitur non fecit? Mos erat vetus 
leprosum e civitate expellere, ut et hi qui jn civi- 
tate vivebant melius haberent, et ipse leprosus non 
ésset iis qui contumeliam inferre vellent scomma- 
tum ac derisionis occasio, sed ut extra civitatem 
commorans, solitudinem veli loco haberet obten- 
tam adversus injuriam calamitatis. Hoc ct regem 
hunc perpeti oportuit post lepram ; sed non per- 
pessus est, iis qui in civitate erant illum ob prin- 
cipatum reverentibus, verum manebat domi suae 
clanculum. Hoc ad iracundiam provocavit Deum, 
hoc prophetiam inhibuit : quodque tempore .Heli 
factum. est, P'erbum. pretiosum érat, nec erat 
visio distinguens. Tu vero mihi hic quoque con- 
sidera Dei humanitatem. Non enim subvertit civi- 
tatem,neque perdidit inhabitantes ; sed quod amici 
faciunt erga zquales amicos, quoties habent aliquid 
quod merito expostulent, obiter silentio ferunt 


137 exspectantes : hoc et Deus erga gentem facit ma- 


A 


b 


jore peena supplicioque dignam. Nam ego quidem, 
inquit, ejeci illum e templo, vos autem ne e civi- 
tate quidem : ego illum vinctum lepra, ita priva- 
tum reddidi, vos autem ne sic quidem validiores 
evasistis, sed a me condemnatum non sustinuistis 
e civitate propellere. Tametsi quis rex factum 
hoc patienter tulisset, neque civitatem funditus 
subvertisset, cum videret eum, qui in exsilium 
ire jussus. esset, in civitate commorari? Verum 
Deus hoc non fecit; Deus enim erat, non homo. 
Ubi vero finita est. hujus vita, simul et iram ad- 
versus^ illos deposuit, prophetizque fores aperuit, 
ac rursus ad eos rediit. Tu vero ex reconciliatio 
nis modo considera Dei indulgentiam. Nam si 


t Fteg.3.1. 


158 


quis ex penderit justitiae rationem, ne tum quidem 
veconciliari debuit. Quam ob: causam? Quia non 
illorum opera ejectus est Ozins. Neque enim illi 
arreptum abegerant, sed mors natura legé super- 
veniens eum tunc e civitate ejecit. Verum erga 
nos Deus non minimarum rerum usque adeo ratio- 
nem habet, sed tantum hoc quarit, modum sese 
nobiscum reconciliandi, Proinde super his omni- 
bus gratias agamus illi, glorificemus illius ineffa- 


8$. JOANNIS CHRYSOST. 


bilem benignitatem : qna nos omnes dignos haberi ἃ 


contingat, gratia et misericordia unigeniti Filii 
ejus Domini nostri Jesu Christi, quicum | Patri 
gloria, honor et imperium, simul cum Spiritu 
sancto, nunc et semper, ct in secula seculorum. 
Amen. 


HOMILIA IN SERAPHIM. VI. 


1. Vix tandem Oziz pelagus emensi sumus : 
vix autem sumus emensi, non propter itineris 
longitudinem, sed propter vestram, qui nobiscum 
navigatis, discendi cupiditatem. lta. gubernator 
etiam. vectores nactus curiosos et magnificarum 
rerum: avidos, quique peregrinas videre gestiunt 
civitates, non uno die viam conficit, licet unius 
diei fuerit intervallum, sed longe plus temporis 
terere cogitur, dum ad singulos portus navim 
appellit, et singulas ingredi urbes sinit, ut eorum 
qui secum navigant cupiditati quidpiam largiatur. 
Hoc a nobis quoque factum est, dam non circum 


ARCHIEP, 


CONSTANTINOP. 


σχόπει τοῦ Θεοῦ τὴν φιλανθρωπίαν. Εἰ γάρ τις * ἐξε- 
φτάζοιτο τὸν τοῦ δικαίου λόγον͵, οὐδὲ τότε χαταλλαγῆ- 
ναι ἐχρῆν. Τίνος ἕνεχεν ; Ὅτι οὐχ αὐτῶν κατόρθωμα 
γέγονε τὸ τὸν Ὀζίαν ἐκύαλεῖν. Οὐ γὰρ αὐτοὶ λαδόν- 
τες ἀπήλασαν, ἀλλ᾽ ἣ τελευτὴ νόμῳ φύσεως ἐπελ- 
θοῦσα τῆς πόλεως αὐτὸν ἐξέδαλε τότε. Ἀλλ᾽ οὐκ ἀχρι-΄ 
θολογεΐται μέχρι τούτων πρὸς ἡμᾶς 6 Θεὸς, ἀλλ᾽ ἕν 
μόνον ζητεῖ, σχῆμα τῆς πρὸς ἡμᾶς καταλλαγῆς. Ὑπὲρ 
δὲ τούτων ἁπάντων εὐχαριστήσωμεν αὐτῷ, δοξάσωμεν. 
τὴν ἄφατον αὐτοῦ φιλανθρωπίαν " ἧς γένοιτο πάντας 
ἡμᾶς ἀξίους φανῆναι; χάριτι καὶ οἰκτιρμοῖς τοῦ μονο- 
γενοῦς αὐτοῦ Υἱοῦ, Κυρίου δὲ ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, 
μεθ᾽ οὗ τῷ Πατρὶ δόξα, χράτος ; τιμὴ, ἅμα τῷ ἁγίῳ 
Πνεύματι, νῦν χαὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώ-- 
γων. Ἀμήν. 


ΕἸΣ ΤᾺ ΣΕΡΑΦΕΙ͂ΝΜ. ς΄. 


Mc ποτὲ τὸ κατὰ τὸν Ὀζίαν διεπλεύσαμεν πέ- 
λαγος " μόλις δὲ διεπλεύσαμεν, o0 διὰ τὸ τῆς 6800 


D μῆχος, ἀλλὰ διὰ τὸ φιλομαθὲς ὑμῶν τῶν συμπλεόν- 


των fjv. Οὕτω xal κυδερνήτης ἐπιδάτας ἔχων φιλο- 
τίμους, xol πόλεις ξένας ἐπιθυμοῦντας ἰδεῖν, οὐχ ἐν 
ἡμέρᾳ μιᾷ διανύει τὴν ὁδὸν, κἂν μιᾶς ἡμέρας τὸ διά-- 
στημα εἴη, ἀλλὰ πλείονα διατρίδειν ἀναγχάζεται 


χρόνον, xa" ἕχαστον λιμένα " τὸ σχάφος δρμίζων, 


xaü' ἑχάστην πόλιν ἐπιδαίνειν ἐπιτρέπων, ὥστε χα- 
ρίσασθαί τι τῇ τῶν συμπλεόντων ἐπιθυμίᾳ. Τοῦτο καὶ 
ἡμεῖς ἐποιήσαμεν, οὐ νήσους πλέοντες, οὐδὲ ἐπίνεια 
xol λιμένας καὶ πόλεις ἐπιδεικνύντες, ἀλλ᾽ ἀνδρῶν 


insulas navigamus, nec emporia, portus, urbesque g χατωρθωκότων ἀρετὴν, xol διημαρτηκότων ῥᾳθυμίαν, 


monstramus, sed virorum, qui proclare se ges- 
sere, virtutem, et eorum, qui lapsi sunt, negli- 
gentiam, regis impudentiam, sacerdotis in loquen- 
do libertatem, iram Dei ac benignitatem, quarum 
utraque ad emendationem tendebat. Jam vero cum 
ad regiam civitatem pervenerimus, ne cunctemur 
amplius, sed nos ipsos tanquam in urbem ingres- , 


βασιλέως ἀναισχυντίαν, xal παῤῥησίαν ἱερέως , ὀργὴν 
Θεοῦ xa φιλανθρωπίαν, ἀμφότερα πρὸς διόρθωσιν 
γεγενημένα. Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ λοιπὸν εἰς τὴν βασιλικὴν 
ἀπηντήσαμεν πόλιν, μηκέτι μέλλωμεν, ἀλλὰ κατα- 
στείλαντες ἑαυτοὺς, ὡς εἰς πόλιν εἰσιέναι μέλλοντες, 
οὕτως ἀναδῶμεν εἷς τὴν ἄνω μητρόπολιν, τὴν Ἵε- 
gg θουσαλὴμ., τὴν μητέρα πάντων ἡμῶν, τὴν ἐλευθέραν, 


suri componamus, ut sic ad czlestem metropolim ' ἃ ἔνθα τὰ Σεραφεὶμ,, ἔνθα τὰ Χερουδεὶμ,, ἔνθα χιλιάδες 


ascendamus, Jerusalem, omnium nostrum matrem, 
qua libera est, in qua Seraphim, in qua Cheru- 
bim, in qua multa millia archangelorum, et innu- 
mera angelorum, ubi solium est regium. Nemo igi- 
tur profanus adsit,nemo piacularis : mystice quippe 
nobis suscipienda sunt narrationes : immundus 


» Alii ἐξετάζοι, alii ἐξετάζει. Hunc. locum sic verterat 
Erasmus : JYam si Deus expendisset justitice rationem, 
ne tum quidem reconciliari debuit. Legerat nimirum , 
εἰ γὰρ Θεὺς ἐξετάζοιτο, que lectio quadrarenon yidetur, 
nec in quopiam Codicum nostroruni comparet. Savil. 
ct Morel. εἰ γάρ τις ἐξετάξοιτο, Notat tamen Savilius in 


ἀρχαγγέλων, ἔνθα μυριάδες ἀγγέλων, ἔνθα 6 θρόνος 6 
βασιλικός. " Μηδεὶς τοίνυν παρέστω βέδηλος, μηδὲ 
ἐναγής" μυστικῶν γὰρ μέλλομεν κατατολμᾶν διηγη- 
μάτων" μηδεὶς ἀχάθαρτος xot τῆς ἀκροάδεις ταύτης 
ἀνάξιος - μᾶλλον δὲ xol βέθηλος χαὶ ἐναγὴς παρέστω 
πᾶς, ἀλλὰ τὴν ἀκαθαρσίαν καὶ τὴν πονηρίαν ἀποθέ- 


aliis exemplaribus legi εἰ γὰρ Θεός. Sed longe prostat 
lectio Editorum. 3 

b Unus, notante Savilio, τὸ σχάφος ἐνορμέζων, et paulo 
post ἐπιδαίνειν ἐπιτρέπει. 


? Μηδεὶς οὖν παρέστω. Sic Manuseriptorum pars ma- 
xima, 


JN ILLUD, VIDI DOMINUM, HOMIL. VI. 


μενος ἔξω πᾶσαν; οὕτως εἰσίτω, Kal. γὰρ ἐχεῖνον τὸν 
τὰ ῥυπαρὰ ἱμάτια ἔχοντα διὰ τοῦτο ἐξήλασε τοῦ νυμ- 
φῶνος xol τῆς ἱερᾶς παστάἄδος 6 τοῦ νυμφίου πατὴρ, 
οὐκ ἐπειδὴ εἶχεν ἱμάτια ῥυπαρὰ, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἔχων 
αὐτὰ, οὕτως εἰσήει. Οὐδὲ γὰρ εἶπε πρὸς αὐτὸν, διὰ τί 
οὖχ ἔχεις ἔνδυμα γάμου ; ἀλλὰ, Διὰ τί οὐχ ἔχων 
ἔνδυμα γάμου οὕτως εἰσῆλθες ; "Exi τῶν τριόδων, 
φησὶν, εἱστήχεις P προσαιτῶν, xal οὖχ ἐπησχύνθην 
σου τὴν πενίαν, οὐχ ἐδδελυξάμην σου τὴν ἀτιμίαν, 
ἀλλὰ πάσης ἐχείνης ἀπαλλάξας σε τῆς εὐτελείας, 
᾿ εἰσήγαγον εἰς τὸν νυμφῶνα τὸν ἱερὸν, καὶ δείπνων 
ἠξίωσα βασιλικῶν, xz πρὸς τὴν ἄνω τιμὴν ἤγαγον 
τὸν ἐσχάτης ὄντα χολάσεως ἄξιον - σὺ δὲ οὐδὲ ταῖς 
εὐεργεσίαις ἐγένου βελτίων, ἀλλ᾽ ἐπὶ τῆς συνήθους 
. ἔμεινας χαχίας, ὑδρίσας μὲν εἰς τοὺς γάμους, δόρί- 
σας δὲ εἷς τὸν νυμφίον. Ἄπιθι τοίνυν λοιπὸν, καὶ δί- 
δου τὴν ὀφειλομένην τῆς τοιαύτης ἀναισθησίας τιμω- 
ρίαν. Σχοπείτω τοίνυν xol ἡμῶν ἕχαστος, * μήπως 
ταύτην ἀχούσῃ τὴν φωνὴν, καὶ πάντα λογισμὸν ἀπο- 
δαλὼν τῆς πνευματιχῇς διδασχαλίας ἀνάξιον, οὕτω 
τῆς ἱερᾶς μετεχέτω τραπέζης. Καὶ ἐγένετο, φησὶ, 
τοῦ ἐνιαυτοῦ, οὗ ἀπέθανεν Ὀζίας 6 βασιλεὺς, εἶδον 
τὸν Κύριον καθήμενον ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ καὶ ἐπηρ- 
μένου. Πῶς εἶδεν, οὐχ οἶδα - ὅτι μὲν γὰρ εἶδεν, εἶπεν, 
τὸ δὲ πῶς εἶδεν, ἐσιώπησε - δέχομαι τὰ εἰρημένα, οὗ 


159 


"nemo, et hoc auditorum ccetu adsit indignus : 


Β 


C 


πολυπραγμονῶν τὰ σεσιγημένα * κατανοῶ τὰ ἀποχα- 


λυφθέντα, οὗ περιεργάζομαι τὰ συγχεκαλυμμένα: 
διὰ τοῦτο γὰρ συγχεκάλυπται. Πέπλος χρυσοῦς ἐστι 
τῶν Γραφῶν fj διήγησις, 6 στήμων χρυσὸς, “ ἣ χρόχη 
χρυσός. Οὐ παρυφαίνω τῶν ἀραχνῶν τὰ ὑφάσματα - 
τῶν ἐμῶν λογισμῶν τὴν ἀσθένειαν οἶδα. Μὴ μέταιρε 
ὅρια αἰώνια, φησὶν, ἃ ἔθεντο οἱ πατέρες σου. Ὅρια 
χινεῖν οὖχ ἀσφαλές xui πῶς, ἅπερ ἡμῖν-ὁ Θεὸς 
ἔθηκε, μεταθήσομεν ; Βούλει μαθεῖν πῶς εἶδε τὸν 
Θεόν ; Γενοῦ χαὶ αὐτὸς προφήτης. Καὶ πῶς δυνατὸν 
ποῦτο, φησὶ γυναῖχα ἔχοντα, καὶ παιδοτροφίας ἐπι- 
μελούμενον ; Δυνατὸν μὲν, ἐὰν ἐθέλῃς, ἀγαπητέ. Καὶ 
γὰρ χαὶ αὐτὸς γυναῖκα εἶχε, “ καὶ παίδων δύο πατὴρ 
ἦν, ἀλλ᾽ οὐδὲν τούτων αὐτὸν ἐχώλυσεν. Οὐ γάρ ἐστι 
κώλυμα τῆς πρὸς τὸν οὐρανὸν ! ἀποδημίας 6 γάμος - 
ἐπεὶ εἰ χώλυμα ἦν, καὶ ἐπιβουλεύειν ἡἥμῖν ἔμελλεν ἢ 
γυνὴ ; οὐχ ἂν αὐτὴν ἐξ ἀργῆς ποιῶν 6 Θεὸς, ἐχάλεσε 


b. Alii ἐπαιτῶν. 
* Μήπως ταύτην. Sic quidam Mss., cerle melius quam 
Editi, qui habent μή τις ταύτην, que postrema lectio 
* mon ita quadrat ad praecedentem vocem ἕχαστος, ut μή- 


D 


E 


imo vero profanus et piaeularis adsit quivis, sed 
omni foris impuritate atque improbitate deposita 
sic ingrediatur. Illum enim, qui vestes habebat 
sordidas, sponsi pater e sponsi conclavi saeroque 
thalamo expulit, non quod sordidas vestes haberet, 
sed quod eas habens esset ingressus. Neque enim 
illi dixit, Cur vestem nuptialem non habes? sed, 


Curnon habens vestem nuptialem huc intrasti ? Mah. 22. 


Stabas, inquit, mendicans in triviis, neque tua '? 
paupertatis me puduit, ignominiam tuam non 
exhorrui, sed ab illa omni vilitate liberatum in sa- 
erum te thalamum jntroduxi, regia ccena. sum 
dignatus, et extremo supplicio dignum ad supre- 
mam provexi dignitatem : at tu ne beneficiis qui- 
dem factus es melior, sed. in solita perversitate 
mansisi, et cum in nuptias, tum in sponsum 
ipsum contumeliosus fuisti. Abi ergo deinceps, et 
debitas tanto stupori penas dato. Videat igitur 
unusquisque nostrum, ne forte talem vocem audiat, 
et ómni abjecta cogitatione, quae spirituali sitin- 
digna doctrina, ita sacre mense particeps fiat. 


Et factum est, inquit,in anno, quo mortuus est Isai. 6. x. 


Ozias rex, vidi Dominum sedentem in. solio 
excelso et elepato, Quomodo viderit, minime 
novi. Se enim vidisse dixit, quomodo autem vide- 
rit, tacuit : excipio que dicta sunt, quae silentio 
suppressa sunt, curiose non inquiro : quz revelata 
sunt, intelligo : quz sunt occultata, non scrutor : 

idcirco namque sunt. occultata. Peplus est aureus 
expositio Scriptura, stamen est aurum, subtegmen 
aurum, Áranearum telas nom attexo : novi cogi- 


tationum mearum imbecillitatem. /VoZi transferre p,,,, ... 


terminos antiquos, inquit, quos posuerunt pa- 28 
tres tui. 'Terminos movere tutum non est: et quo 
pacto, quae Deus posuit, transferemus? Vis disce- 
re, quomodo viderit Denm ? Fias tu quoque pro- 
pheta, Qui fieri potest hoc, inquies, cum uxorem 
habeam, cum mihi curz sit educatio liberorum ? 
Fieri quidem potest, si. velis, carissime. Nam et 
ipse uxorem habuit, et duorum pater exstitit libe- 
rorum, nihil tamen horum impedimento illi fuit. 
"Neque enim nobis impedimentum est itineris ad 
regnum celorum conjugium : quoniam si impedi- 
mentum esset, et insidias nobis paratura fuisset 
uxor, cum eam a principio crearet Deus, adjutri- 


. cem non appellasset. Vellem equidem dicere, quid- 


πως. Ibid. alii τὴν φωνὴν, ἀλλὰ πάντα, non male. 
4 Unus ἡ χρόχη χρυσῆ. 
e Alius χαὶ παιδίων δύο. 
f Unus ἐπιδημέας- 


Isai. 6, 2. 


160 


nam sit Deum sedere : neque enim Deus sedet : ^ 
cum hic sit corporum situs, Deus autem sit incor- 
poreus. 

9. Vellem dicere quid sit solium Dei : neque A 
enim utique solio Deus comprehenditur, cum cir- 
cumscribi minime possit Numen : sed. vereor, ne 
si docendis istis immorer, protraham debiti solu- 
tionem. Omnes enim video narrationi de Seraphim 
inhiare, non solum hodie, sed jam inde ἃ primo 
die : quapropter multitudinem sententiarum tam- 
quam hominum cctum magno cum impetu occur- 
rentem perrumpens ad expositionem illam nostra 
festinat oratio. Et Seraphim stabant in circuitu 
ejus, inquit. Ecce Seraphira, quz videre olim cu- 
piebatis omnes. Contemplamini ergo, et cupidita- 
tem explete : sed non cum tumultu, neque prope- 
rànti cogitatione, sicnt fit in Imperatorum i ingres- 
su : nam illic quidem istud ipsum merito accidit. 
Neque enim spectant satellites, ut spectatores ocu- 
lis cuncta lustrent ; sed, antequam recte viderint, 
preterire illos cogunt : hie vero non ita : sed con- 
templationem nostram sistit oratio , quousque 
omnia percurreritis, quz percurri a vobis possunt. 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


B 


Seraphim Et Seraphim stabant in circuitu ejus. Ante na- 


dignitas 
maxima. 


Math. 18, 


10. 


ture dignitatem nos docuit istam ex loci vicinia 
dignitatem. Non enim dixit primum, quenam Se- 
raphim essent, sed ubi starent dixit. Hec. enim 
dignitas major est illa. Quo tandam pacto? Quod 
nimirum haud ita demonstret magnas illas. esse 
virtutes, quod. sint Seraphim, quam quod prope 
solium stent regium. Nam et nos illos nobiliores 
esse satellites arbitramur, qui juxta jugum regii 
currus incedunt. Tta quoque virtutum illarum in- 
corporearum illustriores sunt ille, quz solio Dei 
sunt proxime, Idcirco etiam propheta de naturali 
eorum dignitate disserere omittens, prius nobis 
de loci praerogativa disserit, quod hunc majorem | 
esse sciat ornatum, et ab hoc natur illorum pul- 
chritudinem dimanare. Hoc enim gloria, honor, 
et securitas omnis, ut in circuitu solii illius appa- 
reant. Hoc et in angelis cernere licet : nam et illos 
esse magnos volens Christus ostendere, non eos 
angelos esse dixit, et tacuit: sed, Quia angeli eo- 
rum semper vident faciem Patris mei qui in 
calis est. Nam ut illic angelica dignitate majus 
est faciem Patris videre : sic et diguitate Seraphim 


C 


D 


^ Aliquot Mss. διὸ χαθάπερ πλῆθος ἀνθρώπων. In hunc 
locum notat Savilius : « Hoc in omnibus Manuscriptis 
repertum quid sit fateor me nescire.» Certe, ni fallor, 
locus optime habet, recteque a Frontone Ducco reddi- 
tur. Ncc insolens construendi modus videbitur ei, qui 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


βοηθόν. ᾿Εδουλόμην μὲν οὖν εἰπεῖν τί ποτέ ἐστι τὸ χα- 
θῆσθαι τὸν Θεόν - οὐ γὰρ δὴ κάθηται ὃ Θεός - σωμά- 


1:9 τῶν γὰρ ὁ σχηματισμός: τὸ Θεῖον δὲ ἀσώματον. 


᾿Εδουλόμην εἰπεῖν τί ποτέ ἐστι θρόνος Θεοῦ " οὐ 
γὰρ δὴ θρόνῳ ὃ Θεὸς ἐμπεριείληπται - ἀπερίγραπτον 
γὰρ τὸ Θεῖον * ἀλλὰ δέδοικα, μὴ τῇ περὶ τούτων ἐν- 
διατρίδων διδασχαλίᾳ, παρελχύσω τὸ ὄφλημα. Καὶ 
γὰρ πάντας δρῶ πρὸς τὰ Σεραφεὶμ. κεχηνότας, οὐχὶ 
τήμερον μόνον, ἀλλὰ xal ἐκ πρώτης ἡμέρας " διόπερ, 
καθάπερ πλῆθος ἀνθρώπων, πολλῇ τῇ ῥύμη δια- 
χόπτων ὃ λόγος P τῶν ἀπαντώντων νοημάτων τὸ πλῆτ 
θος, πρὸς ἐχείνην ἐπείγεται τὴν ἐξήγησιν. Καὶ τὰ 
Σεραφεὶμ. εἱστήχεισαν κύκλῳ αὐτοῦ, φησίν. ᾿Ιδοὺ τὰ 
Σεραφεὶμ., ἃ πάλαι ἐπεθυμεῖτε πάντες ἰδεῖν. Θεάσα-- 
σθε τοίνυν, χαὶ τὴν ἐπιθυμίαν ἐμπλήσατε, ἀλλὰ μὴ 
μετὰ θορύδου, μηδὲ σπεύδοντι τῷ λογισμῷ, ὅπερ 
ἐπὶ τῶν βασιλικῶν εἰσόδων γίνεται - ἐχεῖ μὲν γὰρ εἷ- 
χότως τοῦτο αὐτὸ συμῥαίνει. Οὐ γὰρ ἀναμένουσιν οἵ 
δορυφόροι τῶν δρώντων τὰς ὄψεις, ἀλλὰ πρὶν ἢ πάντα 
αὐτοῖς ὀφθῆναι καλῶς. ἀναγχάζουσι παρατρέχειν * 
ἐνταῦθα δὲ οὐχ οὕτως * ἀλλ᾽ ἵστησιν ἡμῖν ὃ λόγος τὴν 
θεωρίαν, ἕως οὗ πάντα ἐπέλθητε, ὅσα δυνατὸν ἐπελ-- 
θεῖν. Καὶ τὰ Σεραφεὶμ εἱστήκεισαν χύχλῳ αὐτοῦ. 
Πρὸ τοῦ τῆς φύσεως ἀξιώματος ἐδίδαξεν ἡμᾶς τὸ ἀπὸ 
τῆς ς ἐγγύτητος τῆς κατὰ τὸν τόπον ἀξίωμα. Οὐγὰρεϊπε 
πρῶτον τίνα ἦν τὰ Σεραφεὶμ,, ἀλλ᾽ εἶπεν ἔνθα ἑστή- 
χασι. Τοῦτο γὰρ ἐχείνου τὸ ἀξίωμα μεῖζον. Πῶς ; 
Ὅτι οὐχ, οὕτω δείκνυσι τὰς Meliyas ἐκείνας μεγάλας 
οὔσας, τὸ Σεραφεὶμ. εἶναι, ὡς τὸ ἐγγὺς ἑστάναι τοῦ 
θρόνου βασιλικοῦ. Καὶ γὰρ καὶ ἡμεῖς τῶν δορυφόρων 
ἐχείνους ἐπισημονέρους εἶναι γομίζομεν, οὺς ἂν ἴδω-- 
μεν- ἐγγὺς τοῦ ζεύγους ἐλαύνοντας τοῦ βασιλικοῦ 
“ὀχήματος. Οὕτω καὶ τῶν δυνάμεων τῶν ἀσωμάτων 
ἐχεῖναί εἰσι λαμπρότεραι, ὅσαιπερ ἂν ὦσιν ἔγγιστα 
τοῦ θρόνου. Διὰ τοῦτο καὶ 6 προφήτης ἀφεὶς διαλε- 
χθῆναι περὶ τοῦ τῆς φύσεως αὐτῶν ἀξιώματος, πρότε- 
ρον ἥμῖν διαλέγεται περὶ τῆς τοῦ τόπου προεδρίας, 
εἰδὼς ὅτι οὗτος μείζων ὃ κόσμος ἐστὶ, xc ὅτι τοῦτο 
τῶν φύσεων ἐχείνων τὸ χάλλος. Καὶ γὰρ τοῦτο ἣ δόξα 
καὶ ἣ τιμὴ xol fj πᾶσα ἀσφάλεια, τὸ κύχλῳ τοῦ θρό- 
νου ἐχείνου φαίνεσθαι. Τοῦτο καὶ ἐπὶ τῶν ἀγγέλων 
ἐστὶν ἰδεῖν * καὶ γὰρ ἐχείνους βουλόμενος δεῖξαι μεγά- 
λους & Χριστὸς, οὐχ εἶπεν, ὅτι ἄγγελοί εἰσι, καὶ 
ἐσίγησεν * ἀλλ᾽, Ὅτι οἱ ἄγγελοι αὐτῶν διὰ παντὸς 
βλέπουσι τὸ πρόσωπον τοῦ Πατρός μου τοῦ ἐν οὐρα-- 


perpenderit , quam frequens ubique sit in similitudini- 
bus Chrysostomus. 

b Unus habet ἁπάντων τῶν νοημάτων. 

* ὀχημάτων deest in quibusdam Manuscriptis. 

4 Alii ἐγγὺς τοῦ fpóvoy. 


ὲ , IN ILLUD, VIDI DOMINUM, HOMIL, VI. 161 


vois. " Ὥσπερ γὰρ ixsi μεῖζόν ἐστι τῆς ἀγγελικῆς — majus est in circuitu stare solii, atque in eorum 

ἀξίας τὸ βλέπειν τὸ πρόσωπον τοῦ Πατρός " οὕτω τῆς — medio ipsum esse.Sed et hoc magnum fieri po- 
᾿τῶν Σεραφεὶμ ἀξίας μεῖζον τὸ ἑστάναι χύχλῳ τοῦ θρό- test ut adipiscaris si velis : non enim est in medio 

you, καὶ μέσον ἔχειν αὐτόν. Ἀλλὰ τοῦτο τὸ μέγα καὶ Seraphim tantum, sed et in medio nostri ipsorum, 

99 δυνατόν ἐστιν, ἂν ἐθέλῃς, λαδεῖν. Οὐ γὰρ δὴ τῶν F. si velimus. Ubi enim sunt duo vel tres congre- gau. i8. 
Σεραφεὶμ. μόνον μέσος ἐστὶν, ἀλλὰ καὶ ἡμῶν αὐτῶν, —gati, inquit, in nomine meo, ibi sum in medio 30. 

ἂν ἐθέλωμεν. Ob γάρ εἰσι δύο ἢ τρεῖς, φησὶ, συν- — eorum; et, Dominus juxta est iis, qui contrito Psal. 33. 
ἡγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομα, ἐχεῖ εἶμι ἐν μέσῳ αὐτῶν “ sunt corde, et humiles spiritu salvabit. Propter- '9: 

χαὶ, Κύριος ἐγγὺς τοῖς συντετριμμένοις τῇ καρδίᾳ, — ea clamatetiam Paulus : Que sursum sunt sapite, Cois«. 3. 
xa τοὺς ταπεινοὺς τῷ πνεύματι σώσει. Διὰ τοῦτο xal — ubi Christus est in dextera Dei sedens. Vides 3" 

δ᾽ Παῦλος pot - Τὰ ἄνω φρονεῖτε, ob ὃ ὁ Χριστός ἐστιν, ,ο ut nos cum Seraphim statuerit, et juxta regium 

1 ἐν δεξιᾷ τοῦ Θεοῦ καθήμενος. Εἶδες πῶς ἡμᾶς ἔστησε A solium deduxerit? Deinde subjicit : Sex wong Uni, Isai, 6. 2. 
μετὰ τῶν Σεραφεὶμ.. ἐγγὺς ἀγαγὼν τοῦ θρόνου τοῦ — et sex ale alteri. Quid nobis hz :ex ale desi- 
βασιλικοῦ ; j Εἶτά φησιν- Ἔξ πτέρυγες τῷ ἑνὶ, καὶ ἔξ gnant? Altitudinem, sublimitatem, levitatem, ce- 
πτέρυγες τῷ ἑνί. Τί ἡμῖν αἱ ἐξ πτέρυγες ἐνδείκνυνται — leritatem. naturarum illarum. Propterea Gabriel 

αὗται; Τὸ ὑψηλὸν καὶ μετάρσιον χαὶ χοῦφον χαὶ τὸ ταχὺ — quoque descendit alatus, non quod alis instructa 

ἐχείνων τῶν φύσεων. Διὰ τοῦτο καὶ ὃ Γαδριὴλ ὑπόπτε- 511 incorporea illa natura, sed quod ab altissimis 

ρος κάτεισιν, οὔχ ὅτι πτερὰ περὶ τὴν ἀσώματον ἐκεί. — locis illis descenderit, ac supernis illis conventibus 

γὴν δύναμιν, * ἀλλ᾽ ὅτι ἐχ τῶν ὑψηλοτάτων κατῆλθε relictis advenerit. Quid autem sibi vult alarum 
χωρίων, xal τὰς ἄνω διατριδὰς ἀφεὶς ἀφῖχται. Τί δὲ — numerus? Hoc loco nostra interpretatione nihil est 

xoi ὃ ἀριθμὸς βούλεται τῶν πτερύγων; ᾿Ενταῦθα οὐ opus: seipsam enim oratio. satis exposuit, cum 

δεῖ τῆς παρ᾽ ἡμῶν ἑρμηνείας " αὐτὸς γὰρ ἑαυτὸν ὃ λόγος — illarum nobis usum indicavit : Duabus enim, in- 
ἐπέλυσε, τὴν χρείαν ἡμῖν αὐτῶν ἐξηγησάμενος" Ταῖς B quit, operiebant faciem suam; merito, tamquam 

γὰρ δυσὶ, φησὶν, ἐχάλυπτον τὰ "πρόσωπα ἑαυτῶν - — oculos duplici quodam septo munientes, quod ex- 
εἰχότως, ὥσπερ τινὶ διπλῷ διαφράγματι τὰς ὄψεις Silientem ab illa gloria fulgorem minime ferrent. 
τειχίζουσαι, διὰ τὸ μὴ φέρειν τὴν Ex τῆς δόξης ἐχεί- — Et duabus pedes obtegebant, ob eamdem forte 

νης ἐχπηδῶσαν " ἀστραπήν. Καὶ ταῖς δυσὶ τοὺς πόδας — consternationem. Solemus quippe nos etiam cuin 
ἐχάλυπτον, τάχα διὰ τὴν αὐτὴν ἔκπληξιν. Εἰώθαμεν — stupor aliquis nos invaserit, corpus omni ex parte 

γὰρ καὶ ἡμεῖς, ὅταν ὑπό τινος θάμῥους χατασχεθῶ- ^ contingere. Quid corpus dico , cum et ipsi anime 

μεν, πάντοθεν περιστέλλειν τὸ σῶμα. Ko τί λέγω τὸ hoc contingat in apparitionibus quz modum  exce- 

σῶμα, ὅπου γε καὶ αὐτὴ, ἢ ψυχὴ τοῦτο * παθοῦσα ἐν — dunt, et repressis actionibus suis ad inferiora 

ταῖς ὑπερδαλλούσαις ἐπιφανείαις, χαὶ τὰς ἐνεργείας — confugiat, seque corpore tamquam pallio quodam 

ἑαυτῆς συνέλχουσα, πρὸς τὸ βάθος χαταφεύγει, χα- — Obvolvat? Verumtamen nemo cum stuporem et 

θάπερ τινὶ περιθολαίῳ τῷ σώματι ἑαυτὴν πάντοθεν C. consternationem audit, tristem aliquem illis i inge- 
περιστέλλουσα ; Ἀλλὰ μή τις ἔχπληξιν xa θάμόος — nerari timorem NR siquidem huic con- 

ἀκούων, ἀηδῆ τινα ἀγωνίαν αὐταῖς ἐγγίνεσθαι νομι- — sternationi immensa quaedam voluptas est admixta. 

ζέτω - χαὶ γὰρ μετὰ τῆς ἐκπλήξεως ταύτης καὶ ἥδονή Duabus autem. volabant. Et hoc indicium est 

τις ἀφόρητος χεχραμένη ἐστί. Ταῖς δὲ δυσὶν “ ἔπέ- 605 sublimia semper appetere, nec umquam deor- . 
τοντο. Καὶ τοῦτο σημεῖον τοῦ τῶν ὑψηλῶν ἐφίεσθαι — sum respicere. Et clamabat alter ad alterum, Pid. v; 3 
συνεχῶς, καὶ μηδέποτε χάτω βλέπειν. Καὶ ἐκέκρα- — Sanctus, sanctus, sanctus. Et ipse clamor rur- 

γεν ἕτερος πρὸς xbv ἕτερον * ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος. Καὶ sus admirationis indicium nobis est maximum : 

fi κραυγὴ πάλιν τοῦ θαύματος ἣμῖν δεῖγμα μέγιστον" — non enim quovis modo concinunt hymnum, sed 

οὐδὲ γὰρ ἁπλῶς ὑμνοῦσιν, t ἀλλὰ μετὰ xpevtiis ἰσχυ- cum clamore valido; neque cum clamore simpli- 

ρᾶς xd οὐδὲ μετὰ χραυγῆς ἁπλῶς, ἀλλὰ xai διηνε- — citer, 664 et semper due factitant. Nam splendida 

κῶς τοῦτο ποιοῦσι. X ph γὰρ Reo» τῶν σωμά- D quidem corpora, quamvis supra modum sint splen- 

των, κἂν μεθ᾽ ὑπερθολῆς 7 λαμπρὰ, τότε ἡμᾶς μόνον — dida, tum solum nos ad admirationem solent tra- 
ἐχπλήττειν εἴωθεν, ὅταν πρῶτον αὐτῶν ταῖς ὄψεσιν dios , cum ea primum oculis usurpaverimus : 


* Savil, ὥσπερ γὰρ ἐνταῦθα μεῖζον. dam Mss. 
f Unus habet ἐν δεξιῷ τοῦ πατρὸς x20. ς παθοῦσα ἀπὸ τῆς ἄκρας ἐπιρανείας τὰς ἐνεργείας αὐτῆς, 
5. Alii ἀλλ᾽ ἵνα δείξη τῷ προφήτῃ ὅτι x τῶν. sic quidam Mss. Hec lectio certe non spernenda, 


» ἀστραπήν, διὰ τοῦτο γαὶ τοὺς πόδας ἐχάλυπτον, sic qui- 4. Alii ἐπέταντο, Unus infra habet ἕτερον πρὸς τὸ ἕτερον. 


162 S8. JOANNIS CHRYSOST. 


eum vero multoties contemplandis: illis irnmorati 
fuerimus, admiratio consuetudine tollitur, ubi se 
spectandis illis corporibus oculi deinceps exer- 
cuerint. Propterea cum regiam imaginem recens 
positam multoque colorum splendore fulgentem 
intuemur, obstupescimus : post. unum autem et al- 
terum diem non jam amplius admiramur: Et quid 
dieo regiam imaginem, cum in aspectu radiorum 
solis hoc ipsum nobis accidat, quibus nullum 
Corpus splendidius inveniri potest? Sic omnium 
corporum admirationem tollit consuetudo : sed in 
Dei gloria non ita fit, at plane contrarium. 

Quantum enim magis illius glorie contemplationi 
virtutes immorantur iste, tanto magis obstupe- 


ARCHIEP, 


E 


CONSTANTINOP, 


ἀντιλαμδανώμεθα - ἐπειδὰν δὲ πλέον αὐτῶν ἐνδιὰτρί- 
ψωμεν τῇ θεωρίᾳ, τῇ συνηθείᾳ τὸ θαῦμα καταλύομεν, 
τῶν ὀφθαλμῶν ἡμῶν ἐμμελετησάντων λοιπὸν τοῖς 
σώμασι. Διὰ τοῦτο καὶ εἰχόνα βασιλιχὴν ἄρτι μὲν 
ἀνατεθεῖσαν xal φαιδρὸν ἀπὸ τῶν χρωμάτων στίλ- 
€oucxy ἰδόντες, ἐχπληττόμεθα - μετὰ δὲ μίαν καὶ 
δευτέραν ἡμέραν οὐχέτι “ θαυμάζομεν. Καὶ τί λέγω 
εἰχόνα βασιλικὴν, ὅπου γε καὶ ἐπ᾽ αὐτῶν τῶν ἀχτίνων 
τοῦ ἡλίου τοῦτο αὐτὸ πεπόνθαμεν, ὧν οὐδὲν γένοιτ᾽ 
ἂν φαιδρότερον σῶμα ; Οὕτως ἐπὶ τῶν σωμάτων 
ἁπάντων ἣ συνήθεια καταλύει τὸ θαῦμα ἐπὶ δὲ τῆς 
τοῦ Θεοῦ δόξης οὖχ. οὕτως, ἀλλὰ πᾶν τοὐναντίον. 
Ὅσον γὰρ ᾿ἐνδιατρίδουσι τῇ j θεωρίᾳ τῆς δόξης ἐχεί- 
vne αἵ δυνάμεις αὗται, τοσοῦτον μᾶλλον ἐχπλήττον- 


scunt, et admirationem suam intendunt : quam ob v ται καὶ ἐπιτείνουσι τὸ θαῦμα - διὰ τοῦτο καὶ ἐξ οὗ 
causam, ex quo esse coeperunt, ad hune usque ^ γεγόνασι μέχρι νῦν δρῶσαι τὴν δόξαν ἐχείνην, * μη- 


diem gloriam illam iatuentes, cum stupore clama- 
re non cessant : sed quod in exiguo temporis spa- 
tio nobis contingit, dum fulgor in oculos fertur 
nostros, hoe illa: perpetuo patiuntur, et continua 
admiratione cum voluptate quadam afficiuntur. 
Neque vero solum clamant, sed ad invicem id 
agunt, quod. intensze cujusdam admirationis est 
signum. lia nos quoque, dum erumpit tonitru 
cum fragore, vel terra movetur, non modo resi- 
limus, et clamamus, sed ad invicem in edibus no- 
stris confugimus. Hoc et Seraphim agunt : ideo- 
que alter ad alterum imago Salichis, sanctus, 
sanctus. 

ὅ. Numquid hanc vocem agnovistis? numquid 


" nostra est, an vero Seraphim? Et nostra et Sera- 


Sosidl 
Seraphicns 
in sacra Li- 
turgia. 


phim, beneficio Christi, qui medium parietem ma- 
ceri sustulit, et pacificavit omnia quie in celis 


δέποτε ἐπαύσαντο μετ᾽ ἐχπλήξεως : βοῶσαι" ἀλλ᾽ ὅπερ 
ἡμεῖς πάσχομεν ἐν βραχεῖ καιρῷ κατὰ τῶν ὄψεων 


. ἡμῶν ἀστραπῆς φερομένης, τοῦτο ἐχεῖναι διηνεχῶς 


Β 


sunt et qua in terris, et ejus beneficio, qui utra- - 


que fecit unum. Nam antea quidem in czlis tan- 
tum hymnus iste canebatur : postquam. autem in 
terram venire dignatus est Dominus, hunc etiam 
concentum ad nos detulit. Propterea quoque ma- 
gnus hic Pontifex cum juxta sacram hanc men- 
sam constiterit, ut rationalem cultum exhibeat, et 
sacrificium offerat incruentum , non simpliciter 
nos ad hanc faustam acclamationem invitat, sed 
ubi prius Cherubim nominavit, et Seraphim men- 
tionem fecit, tum demum ad hanc tremendam vocem 
mittendam omnes adhortatur, et dum eorum nos ad- 
monet, qui nobiscum choros agitant, mentem πο-- 
stram a terra subducit, unumquemque nostrum his 


* Θαυμάξομεν post οὐχέτι im Savil. non habetur, et 
certe sine dispendio przetermitti potest. 

f Alii ἐνεδιέτριθον, et paulo. post ἐξεπλήττοντο zai ἐπέ- 
τεῖνον. 


C 


ὑπομένουσι, καὶ ἀπαύστως μετά τινος ἡδονῆς τὸ 
θαῦμα ἔχουσι. Καὶ γὰρ οὗ μόνον χεχράγασιν, ἀλλὰ 
xo πρὸς ἀλλήλους τοῦτο ποιοῦσιν, ὃ τῆς ἐπιτεταμένης 
ἐχπλήξεως σημεῖόν ἐστιν. Οὕτω χαὶ ἡμεῖς, βροντῆς 
χαταῤῥηγνυμένης, ἢ τῆς γῆς σειομένης, οὗ μόνον 


» ἀναπηδῶμεν καὶ βοῶμεν, ἀλλὰ xa πρὸς ἀλλήλους 


χαταφεύγομεν ἐν ταῖς οἰχίαις. Τοῦτο xoi τὰ Σεραφεὶμ, 
ποιεῖ * xo διὰ τοῦτο ἕτερος πρὸς τὸν ἜΝ χέχραγεν, 
Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος. 


Ἄρα ἐπέγνωτε τὴν φωνὴν ταύτην ; ἄρα. ἡμετέρα ᾿ 
ἐστὶν, ἢ τῶν Σεραφείμ.; Καὶ ἡμετέρα χαὶ τῶν Ma 
geli, διὰ τὸν Χριστὸν τὸν ἀνελόντα τὸ μεσότοιχον 
τοῦ φραγμοῦ, ; χαὶ εἰρηνοπονήσαντα τὰ ἐν οὐρὰνοῖς xoi 
τὰ ἐπὶ τῆς γῆς, διὰ τὸν ποιήσαντα τὰ ἀμφότερα ἕν. 
Πρότερον μὲν γὰρ ἐν τοῖς οὐρανοῖς οὗτος ἤδετο μόνον ὃ 
ὕμνος * ἐπειδὴ δὲ ἐπιδῆναι τῆς γῆς. χατηξίωσεν 6 Δε- 
σπότης, χαὶ τὴν μελῳδίαν ταύτην χατήνεγκε πρὸς 
ἡμᾶς. Διὰ τοῦτο xal ὃ μέγας οὗτος ἀρχιερεὺς, ἐπειδὰν 
ἐπὶ τῆς ἁγίας ταύτης ἑστήχῃ τραπέζης, τὴν λογικὴν 
ἀναφέρων λατρείαν, τὴν ἀναίμακτον προσφέρων θυ- 
σίαν, οὐχ ἁπλῶς ἡμᾶς ἐπὶ τὴν εὐφημίαν ταύτην χα- 
λεῖ, ἀλλὰ πρότερον τὰ Χερουδεὶμ. εἰπὼν, xol τῶν Σε- 
ραφεὶμ ἀναμνήσας, οὕτω παραχελεύεται πᾶσιν 
ἀναπέμψαι τὴν φριχωδεστάτην φωνὴν, τῇ “τῶν συγ- 
χορευόντων μνήμῃ τὴν διάνοιαν ἡμῶν ἀπὸ τῆς γῆς 
ἀνασπῶν; xol μονονουχὶ βοῶν πρὸς ἕκαστον ἡμῶν, 
xoi λέγων: μετὰ τῶν Σεραφεὶμ ἄδεις, μετὰ τῶν 


^ Alii οὐδέποτε. 

b Alii ἀναπηδῶμεν οὐδὲ βοῶμεν. 

* Unus τῶν συγχορευτῶν. Mox alil γῆς ὀνασπάσαι σπου- 
δάξων μονονουχέ. 


, 
IN. ILLUD, VID! DOMINUM, HOMIL., VI. 


Σεραφεὶμ στῆθι, μετ᾽ ἐχείνων τὰς πτέρυγας πέτασον, 
μετ᾽ ἐκείνων περιίπτασο τὸν θρόνον τὸν βασιλικόν. 


165 


propemoduin verbis excitans : Una cum Seraphim 
canis,una cum Seraphimsta,cum illis alas extende, 


Καὶ τί θαυμαστὸν, εἰ μετὰ τῶν Σεραφεὶμ. ἕστηκας, D cumillisregium solium circumvola. Quid vero mi- 


ὅπου γε ὧν οὐκ ἐτόλμησεν ἅψασθαι τὰ Σεραφεὶμ, » 
ταῦτά σοι μετὰ ἀδείας ἔδωχεν δ᾽ Θεός: ᾿Απεστάλη γὰρ 
πρός με, φησὶν, £v τῶν Σεραφεὶμ., xal εἶχεν ἄνθραχα 
πος ἐστὶ καὶ εἰχών " ἐχεῖνο τὸ müp , τούτου τοῦ πυρὸς 


χειρὶ τὰ Σεραφεὶμ., ἀλλὰ τῇ λαδίδι - σὺ δὲ τῇ χειρὶ 


rum, si cum Seraphim steteris, cum ea que Será- 
phim non audent contingere, tibi Deus libere tra- 


ctanda concesserit? Missus est enim ad me;inquit, r;4;. 6. 6. 
πυρὸς, ὃν τῇ λαδίδι ἔλαύεν ἀπὸ τοῦ θυσιαστηρίου. ^ unus de Seraphim, et habebat carbonem ignis, 
"Exsivo τὸ θυσιαστήριον τοῦ θυσιαστηρίου τούτου TÓ- ^ quem forcipe sumserat de altari. Yllud altarefi- | Anare οα- 
gura est et imago istius altaris : ignis ille, spiritua- lee. us 


laris Ec- 


τοῦ πνευματιχοῦ. Ἀλλ᾽ οὖχ ἐτόλμησεν ἅψασθαι τῇ  lisignis istius. At non est ausus Seraphim manu cesi: 


contingere, sed forcipe : tu. vero manu accipis. 


λαμβάνεις. ἃ Ἂν μὲν οὖν πρὸς τὴν ἀξίαν ἴδης τῶν — Enimvero si eorum quz proposita sunt dignita- 
προχειμένων , xol τῆς τῶν Σεραφεὶμ ἁφῆς ταῦτα E tem spectes; ipso contactu Seraphim multo majora 


μείζω πολλῷ * ἂν δὲ τὴν τοῦ Δεσπότου σου φιλανθρω- 
πίαν ἐννοήσῃς, οὐδὲ πρὸς τὴν ἡμετέραν εὐτέλειαν 
ἐπαισχύνεται χατελθεῖν τῶν προχειμένων ἣ χάρις. 
Ταῦτ᾽ οὖν ἐννοῶν, ἄνθρωπε, καὶ τὸ μέγεθος τῆς δω- 


ρεᾶς λογιζόμενος, ἀνάστηθί ποτε, χαὶ “ τῆς γῆς ἀπο-“ 


στὰς, πρὸς τὸν οὐρανὸν ἀνάδηθι. ᾿Αλλ’ ἕλκει τὸ σῶμα 
x«i βιάζεται χάτω; Ἀλλ᾽ ἰδοὺ προσελαύνουσι νη- 
στεῖαι, χοῦφα μὲν τῆς ψυχῆς ἐργαζόμεναι τὰ πτερὰ; 


sunt ista : sin autem Domini. benignitatem consi- 
deres, ne ad nostram quidem descendere vilitatem 
eorum grátia quz proposita sunt erubescit. Hac 
igitur cogitans, mi homo, et quanta doni sit magni- 


; tudo tecum reputans, aliquando. tandem exsurge, 


atque avulsus a terra in caelum. ascende. Verum 
trahit nos corpus, et deorsum ferri cogit? Sed ecce 
adventant jejunia, quae pennas anime leves red- 


χοῦφον δὲ τῆς σαρχὸς χατασχευάζουσαι τὸ qopríov, ,,, dunt, et levem sarcinam carnis efficiunt, licet 
x&v μολύδδου παντὸς βαρύτερον λάδωσι σῶμα. Ἀλλ᾽ A plumbo quovis gravius corpus acceperint. Ve- 


ὃ μὲν τῆς νηστείας ἀναμενέτω λόγος, 6 δὲ τῶν μυ- 
στηρίων ἤδη κινείσθω, δι᾿ ἃ x«i αἵ νηστεῖαι. Καθάπερ 
γὰρ τῶν ἐν τοῖς ᾿θλυμπιαχοῖς ἀγῶσι παλαισμάτων 
τέλος ὃ στέφανος, οὕτω χαὶ τῆς νηστείας τέλος ἣ 
χαθαρὰ κοινωνία: ὡς ἐὰν μὴ τοῦτο χατορθώσωμεν διὰ 
τῶν ἡμερῶν τούτων, εἰχῇ χαὶ μάτην καταχόψαντες 
ἑαυτοὺς, ἀστεφάνωτοι xo χωρὶς βραδείων ἀπὸ τοῦ 
σχάμματος τῆς νηστείας ἀναχωρήσομεν. Διὰ τοῦτο 
χαὶ οἱ πατέρες. ἐξέτειναν τῆς νηστείας τὸ στάδιον, 
προθεσμίαν μετανοίας διδόντες ἡμῖν, ἵνα χκαθηράμε- 
νοι χαὶ ἀποσμήξαντες ἑαυτοὺς, οὕτω προσίωμεν. 
Διὰ τοῦτο καὶ αὐτὸς ἐντεῦθεν ἤδη βοῶ λαμπρᾷ τῇ 
φωνῇ, καὶ διαμαρτύρομαι χαὶ ἱκετεύω xaX ἀντιδολῶ, 
μὴ μετὰ χηλῖδος, μηδὲ μετὰ πονηροῦ συνειδότος τῇ 
ἱερᾷ ταύτῃ προσιέναι τραπέζῃ * o0 γὰρ ἂν εἴη "τοῦτο 
πρόσοδος, οὐδὲ χοινωνία, xàv μυριάκις ἁψώμεθα τοῦ 
ἁγίου σώματος ἐκείνου, ἀλλὰ χαταδίχη καὶ χόλασις, 
χαὶ τιμωρίας προσθήχη. Μηδεὶς τοίνυν ἁμαρτωλὸς 
προσίτω, μᾶλλον δὲ οὐ λέγω, μηδεὶς ἁμαρτωλὸς, 
ἐπεὶ πρότερον ἐμαυτὸν ἀπείργω τῆς θείας τραπέζης’ 
ἀλλὰ μηδεὶς μένων ἁμαρτωλὸς προσίτω. Διὰ τοῦτο 
ἐντεῦθεν ἤδη προλέγω, ἵνα μὴ τῶν βασιλικῶν χατα- 


C 


λαῤόντων δείπνων, χαὶ τῆς ἱερᾶς ἑσπέρας παραγινο- ᾿ 


μένης ἐχείνης, ἔχη τις λέγειν, ἀπαρασχεύαστος εἶσ- 
ἦλθον χαὶ ἔρημος, “χαὶ ὅτι πάλαι ταῦτα προειπεῖν 


ἃ Unus ἂν μὲν γὰρ πρός. Infra quidam ἐννοήσῃς, εἴσῃ 
ὅτι πρὸς τὴν ἡμετέραν εὐτέλειαν ἀπὸ ταύτης Ma: d τῶν 
προχειμένων ἡ χάρις ἐλθεῖν. 


rumtamen sermonem de jejunio. tantisper diffe- 
ramus, hunc autem de mysteriis jam instituamus, 
quorum gratia et ipsa jejunia sunt statuta. Nam 
sicut in Olympicis certaminibus luctationum finis 
est corona, sic et jejunii finis est munda commu- 

o : itaque nisi diebus istis fuerit a nobis hoc 
ilm » ubi temere ac frustra nos ipsos afflixe- nia 
rimus expertes corona ac sine przmio ex jejunii 
scammate discedemus. Propterea majores etiam 
nostri jejunii stadium extenderunt, ac-pcenitentize 
certum nobis tempus assignarunt, ut -ubi nos ex- 
purgaverimus, omnesque sordes absterserimus, ita 
demum accedamus. Ideo nunc etiam ex hoc tem- 
pore clara voce denuntio, obtestor, precor, et ob- 
secro ne cum macula, ne cum prava conscientia 
ad sacram hanc mensam accedamus : neque enim 
hoc accessus, neque communio dici potest, quam- 
vis millies sanctum illud corpus attingamus, sed 
condemmatio, supplicium et poenarum accessio. 
Nullus igitur peccator accedat : imo yero non 
dico, nullus peccator, quandoquidem meipsum 
priorem a divina mensa repellerem; sed qui per- 
severet peccator, nullus accedat. Idcirco jam ex 
hoc tempore przdico, ne cum dies regiarum epu- 
frin advenerint, cum illa adfuerit sacra vespera 


* Alii τῆς γῆς ἀπαλλάγηθι, xoà πρός. 
^ Alii τοῦτο προσεδρία, οὐδὲ. 


Cur jeju- 


ante 


. communio - 
nem, 


Luc. 18.13. 


Deus pre- 
venit pec- 
catorem, 


Isai.At.:5. 


164 


dicere queat. aliquis, Imparatus intravi ac nudus, 
et hzc olim. praedici oportuit. Si enim: olim hac 
audivissem, omnino mutatus essem, omnino post- 
qüam meipsum expurgassem, ita demuin acces- 
sissem. Ne igitur ullus has praetexere possit excu- 
sationes, jam ex hoc tempore prius obtestor et 
cohortor, ut magnam. exhibeamus poenitentiam. 


v 


Scio nos omnes reos esse supplicii, nec ullum D 


posse gloriari mundum 56. habere cor : 564 non 
hoc. malum est gravissimum, quod mundum cor 
non habeamus, sed quod mundum non habentes 
cor, nec ad eum accedamus, qui mundum potest 
illud reddere. Potest enim si velit : vel. potius 
multo magis quam nos puros nos esse vult, sed 
exspectat, ut exiguam a nobis occasionem accipiat, 
ut confidenter nos coronet. Quis major fuit pecca- 
tor quam publicanus? Sed ut dixit tantum, Deus, 
propitius esto mihi peccatori, plus quam Phari- 
seus justificatus descendit. Tametsi quantam vim 
habuit dictum illud? Verum non dictum ipsum 
purgavit, sed affectus cum quo dictum illud pro- 
tulit : imo vero ne solus quidem affectus, sed ante 
ipsum Dei benignitas. 

, 4. Quod enim, quaso, tam egregium est faci- 
nus, qui labor, quis sudor peccatori, ut se pecca- 
torem esse persuadeat sibi, et hoc apud Deum 
profiteatur ? Vides haud frustra dixisse me Deum 
velle exiguam a nobis occasionem arripere, tum 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP, CONSTANTINOP. 


ἐχρῆν. Εἰ γὰρ πάλαι ταῦτα ἤχουσα, πάντως ἂν με- 
τεδαλόμην πάντως ἂν ἐμαυτὸν χαθάρας, οὕτω mpoc- 
ἦλθον, "Iv! οὖν. μηδεὶς ταῦτα προφασίζεσθαι ἔχη » 
ἐντεῦθεν ἤδη προδιαμαρτύρομαι χαὶ παραχαλῶ πολ- 
λὴν ἐπιδείξασθαι τὴν μετάνοιαν. Οἶδα ὅτι πάντες 
ἐσμὲν ἐν ἐπιτιμίοις, καὶ ὅτι οὐδεὶς χαυχήσεται ἁγνὴν 
ἔχειν τὴν καρδίαν: ἀλλ᾽ οὐ τοῦτό ἐστι τὸ δεινὸν, ὅτι 
ἁγνὴν καρδίαν οὐχ ἔχομεν, ἀλλ᾽ ὅτιιμὴ ἔχοντες χαρ- 
δίαν ἁγνὴν, οὐδὲ τῷ δυναμένῳ ποιῆσαι ταύτην ἁγνὴν 
προσερχόμεθα. Δύναται γὰρ, " ἐὰν ἐθέλη - μᾶλλον δὲ 
xa πλέον ἡμῶν χαθαροὺς ἡμᾶς εἶναι θέλει, ἀλλὰ 
ἀναμένει μικρὰν παρ᾽ ἡμῶν ἀφορμὴν λαδεῖν, ἵνα 
μετὰ παῤῥησίας ἡμᾶς στεφανώση. Τίς τοῦ τελώνου 


- γέγονεν ἁμαρτωλότερος ; Ἀλλ᾽ ἵνα μόνον εἴπη, Ὁ 


Θεὸς, ὑλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ, “ κατῆλθεν ὑπὲρ 
τὸν Φαρισαῖον δεδιχαιωμένος. Καίτοι πόσην δύναμιν 
εἶχεν f λέξις ἐκείνη; Ἀλλ᾽ οὐχ ἣ λέξις αὐτὸν ἐχάθη- 


E pev, ἀλλ᾽ ἣ διάθεσις, μεθ᾽ ἧς xal τὴν λέξιν ἐκείνην 


εἶπε * μᾶλλον δὲ οὐδὲ ἣ διάθεσις pon, à ἀλλὰ πρὸ ταύ- 
τῆς ἣ τοῦ Θεοῦ — 


Ποῖον γὰρ, εἰπέ μοι, χατόρθωμα, ποῖος πόνος, 
ποῖος ἱδρὼς τῷ ἁμαρτωλῷ, πεῖσαι ἑαυτὸν ὅτι ἐστὶν 
ἁμαρτωλὸς, xai πρὸς τὸν Θεὸν τοῦτο εἰπεῖν: ὋὉρᾶς 
ὡς οὐ μάτην ἔλεγον, ὅτι μιχρᾶς παρ᾽ ἡμῶν ἐπιλα- 
θέσθαι προφάσεως βούλεται, καὶ τὸ πᾶν αὐτὸς 


ipsum deinde ad salutem. nostram cuncta οοηΐοι- 1,8 εἰσφέρει λοιπὸν εἰς τὴν σωτηρίαν ἡμῶν.; Με- 
re? Ponitentiam igitur agamus, ploremus, lamen- ^ τανοήσωμεν "τοίνυν, χλαύσωμεν; θρηνήσωμεν. 9»- 


temur. Sepenumero cum filiam quis amiserit , 

majorem vite suc partem in luctu ac mcrore 
traducit : nos animam perdidimus, nec tamen lu- 
gemus? excidimus a salute, nec plangimus? Quid 
de anima et salute loquor? Dominum adeo mitei 
ac benignum irritavimus, neque sub terra nos abs- 
condimus? Non.enim tantum providi ac solliciti 
domini, sed et patris indulgentis, et liberorum 
amantissime matris omnem benevolentiam ex- 
superat ea, qua nos complectitur. sollicitudine. 


γατέρα τις πολλάχις ἀποδαλὼν, τὸν πλείω διατελεῖ 
τῆς ζωῆς αὐτοῦ χρόνον ἐν θρήνοις xol ὀδυρμοῖς * ἡμεῖς 
Ψυχὴν ἀπωλέσαμεν, καὶ οὐ θρηνοῦμεν ;" σωτηρίας 
ἐξεπέσομεν, P xal οὐ καταχοπτόμεθα ; Καὶ τί λέγω 
ψυχῆς καὶ σωτηρίας ; Δεσπότην παρωξύναμεν οὕτω 
πρᾶον. xoi ἥμερον, xol οὐ κατορύττομεν ἕαυτούς; 
Καὶ γὰρ οὐχὶ Δεσπότου χηδεμονιχοῦ μόνον, ἀλλὰ καὶ 
πατρὸς φιλοστόργου χαὶ᾿ μητρὸς φιλόπαιδος πᾶσαν 
εὔνοιαν ὑπερόαίνει τῇ περὶ ἡμᾶς χηδεμονίᾳ. Μὴ ἐπι- 
λήσεται γὰρ, φησὶ, γυνὴ τοῦ παιδίου. αὐτῆς, ἢ τοῦ 


Numquid enim obliviscetur, inquit, mulier par- B μὴ ἐλεῆσαι τὰ ἔχγονα τῆς χοιλίας αὐτῆς; Eb δὲ καὶ 


puli sui, ut non misereatur fetuum uteri sui? 
Licet autem et mulier oblita fuerit, ego-tamen 
non obliviscar tui, dicit. Dominus. Enimvero 
ante demonstrationem fide digna vel sola fuerit 
affirmatio : quippe qua Dei sit : nihilominus ta- 
men, age, rebus ipsis expressam demonstrationem 


b. Alii ἐὰν ἐθέλῃ" χαὶ θέλει δὲ μᾶλλον ἡμῶν αὐτῶν χαθα- 
ροὺς εἶναι ἡμᾶς, non male. 

* Unus χατῆλθε, παρὰ τὸν Φαρισαΐον. . 

^ Τοίνυν. Aliquot Mss. οὖν. Paulo post iidem δι:τέλεσε. 


ἐπιλάθοιτο γυνὴ, ἀλλ᾽ ἐγὼ οὐχ ἐπιλήσομαί σου; λέγει 
Κύριος. Πιστὴ μὲν οὖν χαὶ πρὸ ἀποδείξεως ἡ ἀπόφα- 


σις" Θεοῦ γάρ ἐστι" πλὴν ἀλλὰ χαὶ διὰ τῶν “ πρα- 


γμάτων, φέρε, παράσχωμεν τὴν ἀπόδειξιν. Ἢ Ῥε- 
G£xxa ποτὲ χελεύουσα τῷ παιδὶ τὸ κατὰ τὴν χλοπὴν 
τῶν εὐλογιῶν ὑποχρίνασθαι δρᾶμα, καὶ περιστεέλασα 


bh Καὶ οὐ χαταχοπτόμεθα, alii xat οὐ χαταχαμπτόμεθα. 
Ibidem alii χαὶ «i λέγω ψυχὴν καὶ σωτηρίαν: 
* Tres Mss, πραγμάτων ἀπόδειξιν ἐπαγάγωμεν. 


IN ILLUD, 


αὐτὸν πάντοθεν καλῶς, χαὶ τὸ προσωπεῖον ἐπιθεῖσα 
τοῦ ἀδελφοῦ, ἐπειδὴ εἶδεν οὐδὲ οὕτω θαῤῥοῦντα, fou 
λομένη πάντα φόδον τοῦ παιδὸς ἐξελεῖν, "Em ἐμὲ ἡ 

σου; τέκνον, φησί. Μητρὸς ὄντως τὸ ῥῆμα; 
xal ιομένης τοῦ παιδός. Ἀλλ᾽ ὃ Χριστὸς τοῦτο 
οὐχ εἶπε μόνον, ἀλλὰ χαὶ ἐποίησεν" οὐκ ἐπηγγείλατο 
μόνον, ἀλλὰ καὶ ἔργῳ ἔδειξε. Καὶ fos Παῦλος λέ- 
γῶν" Χριστὸς ἡμᾶς ἐξηγόρασεν ἐχ hid χατάρας ποῖ 
γόμου, γενόμενος ὑπὲρ' ἡμῶν χατάρα. Τοῦτον οὖν 
παροξυνοῦμεν ; εἶπέ μοι" xal πῶς οὐ γεέννης αὐτῆς 
τοῦτο χαλεπώτερον, xaX τοῦ ἀτελευτήτου σχώληχος,; 
xal τοῦ ἀσδέστου πυρός; Ὅταν οὖν τῇ ἱερᾷ τραπέζῃ 
προσιέναι μέλλης, νόμιζε ἐχεῖ xe τὸν βασιλέα τῶν 
ἅπάντων παρεῖναι" xal γὰρ πάρεστιν ὄντως, τὴν ἑχά- 
στου καταμανθάνων γνώμην; καὶ δρᾷ τίς μὲν μετὰ 
προσηκούσης ἁγιωσύνης, τίς δὲ μετὰ πονηροῦ προσ- 
ἔρχεται συνειδότος, μετὰ λογισμῶν ἀκαθάρτων καὶ 
ῥυπαρῶν, μετὰ πράξεων μιαρῶν. Κἂν μὲν εὕροι τινὰ 
τοιοῦτον, τέως μὲν αὐτὸν τῷ δικαστηρίῳ τοῦ συνει- 
δότος παραδίδωσιν - εἶτα ἂν μὲν * λαδὼν ἐχεῖνος μα- 
στίξη τοῖς λογισμοῖς, καὶ βελτίω κατασχευάσῃ, προσ- 
ίεται πάλιν αὐτόν: ἂν δὲ ἀδιόρθωτος μείνῃ, xo οὕτω 
τότε λοιπὸν εἷς τὰς αὐτοῦ χεῖρας ἐμπίπτει, ὡς ἀχά- 
ρίστος χαὶ ἀγνώμων. Ὅσον δὲ τοῦτό ἐστιν, ἄχουε 
Παύλου λέγοντος - Φούερὸν ἐμπεσεῖν εἰς χεῖρας Θεοῦ 
ζῶντος. Οἶδα ὅτι δάκνει τὰ ῥήματα, ἀλλὰ τί πάθω; 
Εἰ μὴ πιχρὰ ἐπιθῶμαι τὰ φάρμαχα, τὰ τραύματα 
oüx ἀφαιρεθήσεται - ἂν πιχρὰ ἐπιθῶμαι, ὑμεῖς τὴν 
ὀδύνην οὗ φέρετε. Στενά μοι πάντοθεν * πλὴν ἀλλ᾽ 


ἀναγχαῖον ἀνασχεῖν τὴν χεῖρα λοιπόν " καὶ γὰρ ἱκανὰ 4, cidere in. manus. Dei viventis. Scio. mordere 5" 


τὰ εἰρημένα πρὸς διόρθωσιν τῶν προσεχόντων. ᾿Αλλ᾽ 
ἵνα μὴ μόνοις ὑμῖν, ἀλλὰ καὶ ἕτέροις δι᾽ ὑμῶν γένη- 
ται χρήσιμα, φέρε αὐτὰ πάλιν ἀναχεφαλαιωσώμεθα. 
Διελέχθημεν περὶ τῶν Σεραφεὶμ,, ἐδείξαμεν ὅσον 
ἐστὶν ἀξίωμα, πλησίον ἑστάναι τοῦ θρόνου τοῦ βασιλι- 
χοῦ, καὶ ὅτι xal ἀνθρώποις τὸ ἀξίωμα τοῦτο χεχτῇ- 
σθαι δυνατόν. Εἴπομεν περὶ τῶν πτερύγων, καὶ τῆς 
ἀπροσίτου δυνάμεως τοῦ Θεοῦ, καὶ περὶ τῆς πρὸς 
ἡμᾶς αὐτοῦ συγκαταδάσεως γενομένης * προσεθήκαμεν 
τὴν αἰτίαν τῆς χραυγῆς καὶ τοῦ διηνεχοῦς θαύματος, 
xa πῶς ἐν ἀκαταπαύστῳ θεωρίᾳ ἀκατάπαυστος xal ἣ 
δοξολογία τῶν Σεραφείμ." ἀνεμνήσαμεν ὑμᾶς εἰς ποῖον 
ἐτελέσαμεν χορὸν, καὶ μετὰ τίνων τὸν χοινὸν ἀνυμνή- 
σαμεν Δεσπότην τοὺς περὶ μετανοίας προσεθήχαμεν 
λόγους" xax τέλος, ὅσον ἐστὶ καχὸν προσιέναι τοῖς μυ- 


4 λαβὼν ἐχέῖνος. Savil.: «Forte λαβὸν ἐχεῖνο, ut refe- 
ratur ad συνειδός. » Verum illa generum. ἐναλλαγή fre- 
quens est apud Chrysostomum aliosque scriptores, Mox 
res Mss. μένῃ, κελεύει πρὸς τὰς αὐτοῦ παραδοθῆναι χεῖρας 
τὸν ἀγνώμονα χαὶ ἀναίσθητον. φοβερὸν δὲ τὸ ἐμπεσεῖν. Hic 
addit Savilius: « μείνη χαὶ οὕτω τότε λοιπὸν εἰς τὰς αὐτοῦ 


TOM. VI. 


VIDI. DOMINUM, HOMIL, VI. 


165 
exhibeamus. Cuin imperasset aliquando filio Re- 
becca, ut illam de furto benedictionis fabulam 
ageret; postquam' omni ex parte preclare ipsum 
adornavit, eique fratris personam imposuit : quan- 

C doquidem ne sic quidem illum fiducia praeditum 
vidit, omnem ex animo filii metum volens exi- 


mere, Super me sit, ait, tua. maledictio, fili. Gen. »;. 


Matris revera vox, et qua amore filii esset incen- ' 


sa. Christus autem non hoc dixit tantum, sed 
etiam fecit: non. promisit tantum, sed et opere 
exhibuit, quod et Paulus clara voce pronuntiát 


dicens : Christus nos redemit de maledicto le- G1. 5. 13. 


gis, factus pro nobis maledictum. Hunc igitur 
num, quiso, irritabimus? an non est hoc ipsa 
D gehenna gravius, et immortali verme, et igne 
qui numquam exstinguitur? Quando igiturad sa- 
cram mensam es accessurus, illic adesse Dominum 
omnium arbitrare.: siquidem adest revera, et quae 


Ad sa- 


sit mens cujusque cognoscit, ac videt quis cum cram men- 


ea qua par est sanctitate, quis cum conscientia 


sam quo- 
modo acce- 


depravata accedat, cum immundis et sordidis co- dendum. 


gitationibus, cum nefariis actionibus. Quod si 
quempiam talem offenderit, primum quidem 
ipsum judicio conscientiz tradit : deinde vero si 
E forte seipsum cogitationibus castiget , reddatque 
meliorem, rursus illum admittit ; quod si maneat 
incorregtus, tum. demum in ejus manus incidit 
tamquam ingratus et scelestus. Quantum vero sit 


istud, ex Paulo disce, qui sic ait : Zorrendum in- Heb», το. 


A vos hac verba : sed quid faciam? Nisi acerba me- 
dicamenta adhibeam, vulnera non tollentur ; sin 
adhibeam acerba, vos dolorem non sustinetis. "kb 
gustie mihi sunt undique : sed opere pretium 
fuerit manum deinceps cohibere : sufficiunt enim 
dicta ad eorum, qui attenti fuerint, emendatio- 
nem. Verumtamen ut non solum vobis, sed et 
cxteris utilia vestra opera fiant, age rursus ea 
summatim collecta repetamus. Disseruimus de 
Seraphim, ostendimus quanta sit dignitas, juxta 

B regium solium stare, et in hominum potestate si- 
tumesse, ut dignitatem illam adipiscantur. Diximus 
de alis, et de inaccessibili Dei virtute, deque in- 
dulgentia, qua se nobis attemperavit : adjecimus 
et causam clamoris ac perpetue admirationis, et 


χεῖρας ἐμπίπτει, ὡς ἀχάριστος χαὶ ἀγνώμων, ὅσον δὲ τοῦτό 
ἐστιν, ἄκουε τιαύλου λέγοντος, φοθερὸν ἐμπ. Inlibro Can- 
tabrigiensi sic : μένῃ" χελεύει πρὸς τὰς αὐτοῦ παραδοθῆναι 
χείρας τὸν ἀγνώμονα xal ἀναίσχυντον. φοδερὸν δὲ τὸ ἐμπ. In 
libro Croshavii sic : μένη, κελεύει δεθῆναι χεῖρας χγαὶ πόδας 
τὸν ἀγνώμονα χαὶ ἀναίσχυντον. φοθερὸν δὲ τὸ ἐμπ.» 


12 


Exod. ?3. 
5. 


Isai, 45. 7. 


166 


qui fiat, ut dum Seraphim indesinenter Deum 
contemplantur, eum indesinenter quoque glorifi- 
cent : commonefecimus vos cuinam choro accen- 
seamur, et cum quibus communem Dominum 
laudemus : adjecimus et de penitentia sermones : 
ac demum, quam grave sit malum cum prava con- 
scientia ad sacra mysteria accedere, demonstra- 
vimus, et quo pacto fieri nequeat, ut qui manet 
incorrectus, poenam evitet. Hzc et uxor a viro 
discat, et filius ἃ patre, et servus a domino, et 
vicinus a vicino, et amicus ab amico : imo etiam 
inimicis ista narremus : nam et illorum salutis 
nobis est ratio reddenda. Si enim illorum erigere 
jumenta qua ceciderint, et quz aberraverint con- 
servare ac reducere jubemur : multo magis er- 
rantem eorum animam nos reducere, et collapsam 
oportet erigere. Si hoc pacto nostras et proximo- 
rum res:dispensaverimus , ante tribunal Christi 
cum fiducia stare poterimus, cum quo Patri 
gloria, honor, imperium, una cum sancto ac vivi- 
fico Spiritu, nunc et semper, et in szecula szecu- 
lorum. Amen. 


C 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


στηρίοις μετὰ πονηροῦ συνειδότος, ἀπεδείξαμεν, καὶ 
πὼς οὐχ ἔστι" διαφυγεῖν τὸν ἀδιόρθωτον μένοντα. Ταῦτα 
xal γυνὴ παρὰ ἀνδρὸς μανθανέτω, καὶ παῖς παρὰ 
πατρὸς, χαὶ οἰχέτης παρὰ δεσπότου, χαὶ γείτων παρὰ 
γείτονος, καὶ φίλος παρὰ φίλου, μᾶλλον δὲ xol πρὸς 
τοὺς ἐχθροὺς ταῦτα διαλεγώμεθα: καὶ γὰρ καὶ τῆς 
ἐχείνων σωτηρίας ἡμεῖς ἐσμεν δπεύθυνοι. El γὰρ καὶ 
τὰ ὑποζύγια αὐτῶν πεπτωχότα διαναστῆσαι, xa πε- 
πλανημένα διασῶσαι καὶ ἐπαναγαγεῖν χελευόμεθα, 
πολλῷ μᾶλλον τὴν ψυχὴν αὐτῶν πλανωμένην ἐπανα-- 
γαγεῖν χρὴ, καὶ πεπτωχυῖαν διανιστᾷν. Ἂν οὕτω τὰ 
χαθ᾽ ἑαυτοὺς xoi τὰ κατὰ τοὺς πλησίον οἰκονομῶμεν., 
δυνησόμεθα μετὰ παῤῥησίας στῆναι ἔμπροσθεν τοῦ 
βήματος τοῦ Χριστοῦ, μεθ᾽ οὗ τῷ Πατρὶ δόξα, τιμὴ, 
χράτος, σὺν τῷ ἁγίῳ xo ζωοποιῷ Πνεύματι, νῦν 
χαὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν. 


» 
» Duo Mss. διαρυγεῖν τὸν τὰ τοιαῦτα τολμήσαντα. Utrovis modo legeris, eodem recidit oratio. 


MONITUM 


AD HOMILIAM SEQUENTEM. 


Ad hanc homiliam hec notat Savilius : « Hanc orationem sane perquam elegantem et γνησίαν debe- 
mus Bibliothecz Serenissimi Bavarie Ducis : quo dolendum magis unicum nobis ejus obtigisse exem- 
plar, quod tamen tale fuit, ut pauca admodum. supersint emendanda, prater unam aut alteram lacunu- 
lam. » Loca vero illa, que vitium przferebant, uteumque supplevimus, ut in notis videbis. 

Difficile porro est statuere Antiochiene an Constantinopoli hanc habuerit homiliam Chrysostomus. 
Auguratur Tillemontius, Constantinopoli dictam fuisse, quia Chrysostomus hic post alium concionatus 
dicitur; sed tam levi conjecture ne ipse quidem Tillemontius adstipulari audet. 


Interpretatio Latina est Frontonis Ducei, 


IN PROPHETICUM DICTUM ILLUD, 


Ego Dominus Deus feci lumen et tenebras, 
faciens pacem, et creans mala. 


1. Pauca sunt quidem dicta, sed dulcis fons 
mellis est, mellis quod. fastidium minime parit. 


145 
A 


ΕΙΣ ΤῊΝ ΠΡΟΦΗΤΙΚΗ͂Ν ΡΗ͂ΣΙΝ, 


τὴν λέγουσαν: ᾿Εγὼ Κύριος 6 Θεὸς ἐποίησα φῶς 


xai σχότος, ποιῶν εἰρήνην, xal χτίζων xaxd. 


᾿Ολίγα μὲν τὰ εἰρημένα, γλυχεῖα δὲ τοῦ μέλιτος ἣ 


πηγὴ; μέλιτος χόρον οὐκ ἔχοντος. Τοῦτο μὲν γὰρ τὸ 


IN ILLUD ISALE, EGO DOMINUS DEUS FECI LUMEN, ETC. 


αἰσθητὸν μέλι ἐν τῇ γλώττῃ καταλύει τὴν ἡδονὴν, 
καὶ εἰς φθορὰν χωρεῖ" τὸ δὲ τῆς διδασχαλίας μέλι 
? ἐγχεύθεται τῷ συνειδότι, διηνεχῇ τὴν εὐφροσύνην 
παρασχὸν, xa πρὸς ἀφθαρσίαν Te χειραγωγοῦν. 
Καὶ τὸ μὲν ἀπὺ βοτανῶν συντίθεται, τὸ δὲ ἀπὸ τῶν 
θείων Γῥαφῶν ὑφαίνεται. Τούτου σήμερον ὑμᾶς ἐν- 
ἔπλησεν ὃ χαλῶς εἰρηκὼς, καὶ τῆς ünaxozc τὸ βρα-- 
6ciov ἥρπασε, xa τῆς ἀγάπης τὴν ἰσχὺν ὑπέδειξε 
χαὶ τῆς πίστεως τὴν εὐγένειαν. Φέρε δὴ χαὶ ἡμεῖς 
τὴν εἰωθυῖαν πάλιν ὑμῖν παραθῶμεν τράπεζαν μετὰ 
πολλῆς τῆς προθυμίας * xat γὰρ σφόδρα χαίρομεν, ὅτι 
ἱπποδρομίας οὔσης λαμπρᾶς, τοσοῦτον ἐνταῦθα πλῆ- 
θος ἀφῖχται τῆς ἐχεῖ χαταφρονῆσαν διατριδῆς. Διὸ δὴ 
καὶ αὐτοὶ μετὰ πολλῆς τῆς δαψιλείας τὸν χρατῆρα 
ἱστῶμεν, χρατῆρα οὐ μέθην ποιοῦντα, ἀλλὰ σωφρο- 
σύνην χατασχευάζοντα. Τοιοῦτος γὰρ ὃ τῶν Γραφῶν 
οἶνος, τοιαῦτα τῆς τραπέζης ταύτης τὰ ὄψα * o0 πιαί- 
vet σάρχα. Kol ταῦτα λέγομεν οὐχ ἀτἠμάζοντες τῆς 
σαρχὸς τὴν φύσιν, ἀλλὰ προτιμῶντες τῆς ψυχῆς τὴν 
εὐγένειαν" οὐδὲ τὴν χρῆσιν ἐχδάλλοντες, ἀλλὰ τὴν 
ἀμετρίαν κολάζοντες. Κἂν γὰρ φιλοσοφῶμεν, οὕτω δεῖ 
φιλοσοφεῖν, ὥστε μὴ διδόναι τοῖς τῶν αἱρετικῶν στό- 
μασι λαδήν. Καὶ γὰρ τὸ σῶμα τοῦτο ἔλαττον μὲν τῆς 
Ψυχῆς, οὐκ ἐναντίον δὲ τῇ ψυχῇ" ἀλλ᾽ ἁπλὴ μὲν 
αὐτὴ, διαχονεῖται δὲ ταῖς ἐπιθυμίαις ταῖς ἐχείνου. Ὁ 
ἀριστοτέχνης Θεὸς oUx ἐχ μιᾶς χαὶ δύο xal τριῶν 
οὐσιῶν τόδε τὸ πᾶν συνεστήσατο, ἀλλὰ ποικίλας χαὶ 
διαφόρους φύσεις εἰσήγαγε, τῆς οἰχείας σοφίας τὴν 
περιουσίαν ἐν τῇ διαφορᾷ τῶν γινομένων ἐπιδειχνύ- 
μενος. Οὐ γὰρ’ οὐρανὸν ἐποίησε μόνον, ἀλλὰ χαὶ γῆν" 
οὗ γῆν μόνον, ἀλλὰ καὶ ἥλιον * οὐχ ἥλιον μόνον, ἀλλὰ 
xa σελήνην * οὗ σελήνην μόνον, ἀλλὰ καὶ ἀστέρας“ οὐκ 
ἀστέρας μόνον, ἀλλὰ καὶ ἀέρα * οὐκ ἀέρα μόνον, ἀλλὰ 
xd νεφέλας" οὐ νεφέλας μόνον, ἀλλὰ καὶ αἰθέρα οὖκ 
αἰθέρα μόνον, ἀλλὰ καὶ λίμνας, καὶ πηγὰς, καὶ ποτα- 
μοὺς, xa ὄρη, καὶ νάπας, xo βουνοὺς, xai λειμῶνας, 
xal παραδείσους, xat σπέρματα, χαὶ φυτὰ, βοτανῶν 
εἴδη ποικίλα, xai διάφορα σχήματα, xul διαφόρους 
ἐνεργείας; χαὶ διαφόρους φύσεις, P ἃ πανταχοῦ τῷ xó- 
σμῳ περιιὼν ἴδοι τις ἄν * xol τὸ σῶμα τῆς οἰκουμένης 
ἐπιτρέχων τῷ λογισμῷ, ἐρεῖ μετὰ τοῦ προφήτου * Ὡς 
ἐμεγαλύνθη τὰ ἔργα σου, Κύριε. Πάντα ἐν σοφίᾳ 
ἐποίησας. Ὥστε εἶ βούλει θέατρον ἰδεῖν, καταλιπὼν 


T. M * ^ A ᾿ : * 
ἐχεῖνο τὸ σατανιχὸν, ἐλθὲ ἐπὶ τοῦτο τὸ πνευματικόν", ees. erumpet : Quam. magnificata. sunt. opera Psal. 103. 


167 


Nam hoc quidem mel sensile voluptatem in lingua 
finit, et in corruptionem abit : mel vero doctrinze 
conscientiam afficit, eamque perpetua letitia per- 
fundit, et ad immortalitatem nos deducit. Atque 
B illud quidem ex herbis componitur, hoc autem 
ex divinis Scripturis texitur : hoc. vos hodierno 
die complevit is, qui praeclare dixit; οἱ obedien- 
tie praemium - reportavit, ac vim caritatis οἱ 
fidei nobilitatem ostendit. Age ergo nos quoque 
multa cum alacritate solitam mensam vobis rur- 
sum apponamus : non enim mediocriter gaude- 
mus, quod cum adeo celebres sint ludi Circenses, 
illa ludicra occupatione contemta huc tanta mul- 
titudo confluxerit. Quocirca nos etiam multa cum 
liberalitate craterem statuimus, craterem qui ebrie- 
Ctatem minime gignit, sed temperantiam. parit. 
Tale namque Scripturarum est vinum, talia 
mense sunt istius obsonia : pinguem et obesam 
carnem non reddunt. Et hzc dicimus, non ut 
ignominia carnem afficiamus, sed quod anim: 
nobilitatem pluris zstimemus : neque vero usum 
rejicimus , sed excessum reprimimus. $i enim 
philosophemur, ita philosophandum est, ut hare- * 


ticorum linguis ansam non demus. Nam-.hoc qui- Manichaos 
intelligit. 


dem corpus minus est anima, contrarium vero 
non est anima : sed simplex est quidem illa , 
verum corporis cupiditatibus famulatur. Deus 
D enim artifex prastantissimus non ex una et dua- 
bus et tribus substantiis hoc universum constituit, 
sed varias ac distinctas invexit: naturas, ut abun- 
dantiam sapientize suz in diversitate rerum osten- 
deret. Non enim | celum condidit solum, sed et 
terram : non terram solum, sed et solem : non so- 
lem modo, sed et lunam : non lunam solum , 
sed et stellas : non stellas solum, sed et aerem : 
non aerem solum, sed et nubes : non nubes solum, 
sed etiam aethera : non sthera solum, sed. etiam: 
lacus, fontes, fluvios, montes, valles ; colles , 
E prata, hortos, semina; plantas, herbarum varia 
genera, formasque diversas, vires diversas, ac di- 
versas naturas cernere poterit, si quis mundum 
undique lustrarit ; et si totum orbem terrarum co- 
gitatione percurrerit, cum. propheta in has vo- 


εἰ βούλει λύρας ἀκοῦσαι, ἀφεὶς ἐχείνην τὴν μελῳ- A tua, Domine ! Omnia in sapientia fecisti. Yta- 564: 


δίαν, καὶ τὸ εὔτονον τῆς διανοίας συντείνας, ἐλθὲ ἐπὶ 
ταύτην τὴν διεγείρουσάν σου τὸ φρόνημα, νευροῦσάν 


à ἐγκεύθεται τῷ συνειδότι ad literam est, absconditur 
in conscientia, Savilius suspicatur legendum esse ἐγχά- 
θεται. Sed nihil suspectum in hac lectione animadverto. 
Fronto Duczeus vertit, conscientiam afficit, magis sen- 


qué si theatrum spectare cupis, ad hoc spirituale 
satanico illo derelicto veni : si lyram cupis audire, 


stum spectans, quam etymologiam. 

b Legendum putat Savilius , ἁπανταχοῦ τοῦ κόσμου 
περιών, et hec genuina videtur esse lectio. Sed sine 
Manuscriptorum auctoritate nihil mutare audemus. 

12. 


Psal, 18.2. 


Ibid. v. 3. 


Ib. v. ἡ. 


E 


168 5. JOANNIS CHRYSOST. 


illo concentu. dimisso, et'excitato mentis tua ro- 
bore ad hane veni, quz animum tuum erigit , 
mentemque confirmat. Vide ut soni diversi , 
chordzeque distinctz, summo opifici Deo. unum 
et suavissimum undique concentum emittant. Ceu 
enim quidam sonus spiritus ex differentibus so- 
nis conflatus unum habet concentum glorifica- 
tionem, qua- celebrat Conditorem : et sonant qui- 
dem separatim chord singule, sonant autem et 
inter se conjunctze. Atque ut intelligas, quo pacto 
separatim sonent, cali chordam cogitatione pul- 
sato, tum ingenti edito sono audies eam Deo lau- 
dem offerre. Quod cum animadvertisset propheta, 
dixit : Celi enarrant gloriam Dei, opus autem 
manuum ejus annuntiat firmamentum. Ab illa 
chorda ad diei noctisque chordam descende, tum 
οἱ hos lyra quavis et cithara suaviores emitti sonos 
videbis; presertim vero cum adfuerit qui chordas 
istas pulsare noverit. Quonam autem pacto sonant? 
dicet aliquis. Ceelum non 0s movet, neque lin. 
guam, neque palatum, neque dentes, neque labra : 
quomodo ergo vox oritur? quomodo autem dies 
loquitur? neque enim hzc vocalia sunt instru- 
menta, sed cursus solis et lunz dies est et nox, 
temporisque progressus. Ne igitur ex crassioribus 
aliquis his auditis commoveatur ac perturbetur, 
audi quo pacto his, qua dicta sunt, addere ma- 
jora contendit propheta. Cum enim clos Dei glo- 
riam enarrare dixisset, et diem diei verbum eru- 
celare, noctemque nocti scientiam indicare, non 
hic substitit, sed adjecit : ZVon sunt loquele, ne- 
que sermones, quorum non audiantur voces 
eorum. Horum autem verborum hic sensus est : 
Non solum vocem habent dies, et nox, et celum, 
sed οἵ vocem ejusmodi, quz insignior, clarior, 
et acrior sit humana. Quo tandem pacto? Audi 
ipsa ejus verba. /Von sunt loquele, neque ser- 
mones, quorum non audiantur voces eorum. 
Quid. igitur hoc est ? Encomium. vocis, laus soni 
hujus. Vox enim. mea nota est illi, qui. eadem 
mecum lingua: loquitur, ei: vero qui diversa, non 
item. Exempli causa, si Graeca. lingua loquar, et 
vocem hane noverit aliquis, ille me audiet : Scy- 
tha. vero, Thrax, Maurus, aut Indus non item: 


2 Hic in lacera serie verba duo triave desideraban- 
tur, sed ea uncinis inclusa damus, ne quis putet. ea ex 
auctoritate Mss, proficisci. Certum quippe est, si non 
eadem verba, eamdem certe auctoris sententiam fuisse, 
ut series ipsa docet. 

b ἡμέρα καὶ νὺξ xai οὐρανός, SiC eX conjectura restituit 
Fronto Ducaus, et quidem optime. Apud Savilium le- 


ARCHIEP. CONSTANTINOP., 


σου τὴν διάνοιαν. Ὅρα φθόγγους διαφόρους xa veu- 
ρὰς ἐνηλλαγμένας, μίαν xo παναρμόνιον τῷ ἀριστο- 
τέχνῃ Θεῷ πανταχόθεν " ἀναπεμπούσας [ μελῳδίαν. 
Ὡσεὶ] γάρ τις [φθόγγος τοῦ πνεύματος ἐκ διαφόρων 
φθόγγων συγχείμενος μίαν ἔχει μελῳδίαν, τὴν εἰς 
τὸν ποιήσαντα δοξολογίαν * xal ἠχοῦσι μὲν χαθ’ ἑαυ- 
τὰς αἵ νευραὶ, ἠχοῦσι δὲ χαὶ μετ᾽ ἀλλήλων. Καὶ ἵνα 
μάθης πῶς χαθ᾽ ἑαυτὰς ἠχοῦσι, κροῦσον τῷ λογισμῷ 


B τὴν νευρὰν τοῦ οὐρανοῦ , xol ἀχούσῃ μεγάλα ἠχού- 


σης, καὶ τῷ Θεῷ δόξαν ἀναπεμπούσης. Ὅπερ οὖν 
καὶ 6 προφήτης συνιδὼν, ἔλεγεν * Οἱ οὐρανοὶ διηγοῦν- 
ται δόξαν Θεοῦ, ποίησιν δὲ χειρῶν αὐτοῦ ἀναγγέλλει 
τὸ στερέωμα. "Amb τῆς νευρᾶς ἐχείνης μετάθηθι ἐπὶ 
τὴν νευρὰν τῆς ἡμέρας xai τῆς νυχτὸς, xa ὄψει καὶ 
τούτους τοὺς φθόγγους λύρας ἁπάσης χαὶ χιθάρας 
ἡδίω φθεγγομένους" xol μάλιστα, ὅταν ἢ τις ὃ τὰς 
γευρὰς ταύτας ἀναχρούσασθαι ἐπιστάμενος. Καὶ πῶς 
ἠχοῦσι; φησί. Στόμα οὐρανὸς οὐ κινεῖ, οὔτε γλῶτ- 
ταν, οὐδὲ ὑπερῴαν, οὐδὲ ὀδόντας, οὐδὲ χείλη" πῶς οὖν 


€ ἣ φωνὴ πρόεισι; πῶς δὲ ἢ ἡμέρα φθέγγεται; Οὐδὲ γὰρ 


ταῦτα ὄργανα φωνητιχά, ἐστιν, ἀλλὰ δρόμος ἐστὶν 
ἡλίου. καὶ σελήνης, ἡμέρα xal νὺξ, καιροῦ πάροδος. 


-"Iv' οὖν μή τις τῶν παχυτέρων ταῦτα ἀχούων θορυ- 


θῆται xa ταράττηται, ἄχουσον πῶς ὃ προφήτης ἐπα- 
γωνίζεται τῷ εἰρημένῳ. Εἰπὼν γὰρ, ὅτι Ot οὐρανοὶ 
διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ, xol ὅτι Ἡμέρα τῇ ἡμέρᾳ 
ἐρεύγεται ῥῆμα, χαὶ νὺξ νυχτὶ ἀναγγέλλει γνῶσιν, 
οὐκ ἔστη μέχρι τούτον, ἀλλ᾽ ἐπήγαγεν - Οὐχ εἰσὶ 
λαλιαὶ, οὐδὲ λόγοι, ὧν οὐχὶ ἀκούονται αἱ φωναὶ αὖ- 
τῶν. Ὃ δὲ λέγει, τοιοῦτόν ἐστι" o0 μόνον φωνὴν 
ἔχουσιν ἡμέρα xal νὺξ, P xol οὐρανὸς, ἀλλὰ xt τοι- 
αὐτὴν φωνὴν, ἣ τῆς ἀνθρωπίνης ἐστὶν εὐσημοτέρα, 


Ὁ χαὶ σαφεστέρα, καὶ εὐτονωτέρα. Πῶς καὶ τίνι τρόπῳ; 


Ἄχουσον τῆς ῥήσεως αὐτῆς. Οὐχ εἰσὶ λαλιαὶ, οὐδὲ 
λόγοι, ὧν οὐχὶ ἀκούονται αἵ φωναὶ αὐτῶν. Τί ποτ᾽ 
οὖν τοῦτό ἐστιν; ᾿Εγχώμιον τῆς φωγῆς, ἔπαινος τῆς 
ἠχῆς. Ἢ μὲν γὰρ ἐμὴ φωνὴ τῷ ἐμῷ ὁμοφώνῳ γνώ- 
prios, ἑτερογλώσσῳ δὲ οὐχέτι, Οἷόν τι λέγω, “ "EA- 
λάδι διαλεγομένῳ μοι γλώττῃ, ἂν τοίνυν τὴν φωνὴν 
εἰδὴ τις, ἐχεῖνος ἀχούσεταί μου * ὃ δὲ Σχύθης, καὶ 6 


gitur ἡμέρα xal γὺξ xol οὖχ ἄνθρωπος : verum conjicit 
ille in. margine legendum esse «zi. οὐρανός, et recte qui« 
dem : nam sic sensus postulat, Illud autem οὐχ ἄνθρωπος, 
ideo sic impressum est, quod librarius οὐρ pro οὐχ ha- 
buerit, et vos pro ἄνθρωπος, que vox fere semper ita 
scribitur in Manuscriptis. 

* Hic aliquid subesse vitii suspicor. 


IN ILLUD ISALE, EGO DOMINUS DEUS FECI LUMEN, ETC. 


Θρᾷξ, καὶ & Μαῦρος, καὶ 6 ἸΙνδὸς οὐχέτι " ἣ γὰρ δια: 
φορὰ τῆς γλώττης οὐκ ἀφίησιν εὔσημον abeo γε- 
νέσθαι τὴν ἐμὴν διάλεξιν, 

Πάλιν ἐγὼ τοῦ Σκχύθου καὶ τοῦ Θραχὸς διαλεγο- R 
μένου οὐ δυνήσομαι ἀχούειν, οὐδὲ ἕτερος τῆς ἑτέρου 
γλώττης * ἐπὶ δὲ τοῦ οὐρανοῦ, χαὶ νυχτὸς, χαὶ τῆς 
ἡμέρας oüx ἔστι τοῦτο, ἀλλὰ τοιαύτη αὐτῶν ἐστιν ἣ 
φωνὴ, ὡς πάσῃ γλώττη, πάσῃ λαλιᾷ, παντὶ ἔθνει 
ἀκούεσθαι, xo εὔδηλον εἶναι καὶ σαφῆ. Διὰ τοῦτο εἰ- 
πὼν, ὅτι Of οὐρανοὶ διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ, καὶ, Ἡμέ- 
ρα τῇ ἡμέρᾳ ἐρεύγεται ῥῆμα, ἐπήγαγεν" Οὐχ εἰσὶ λα- 
λιαὶ, οὐδὲ λόγοι, ὧν οὐχὶ ἀκούονται αἵ φωναὶ αὐτῶν. 
Ὃ δὲ λέγει, τοιοῦτόν ἐστι τοιαύτην ἔχουσι λαλιὰν , 
χαὶ τοιαύτην ἔχουσι φωνὴν ἣ ἡμέρα, καὶ ἣ νὺξ; χαὶ ὃ 
οὐρανὸς, xoi τὰ χτίσματα ἅπαντα, ὡς πάσαις ταῖς 
λαλιαῖς, τουτέστι, πάσαις ταῖς γλώτταις, πᾶσι τοῖς 
ἔθνεσιν ἀχούεσθαι αὐτῶν τὴν φωνήν. Οὐ γάρ ἐστι 
λαλιὰ, φησὶ, τουτέστιν, bUx ἔστιν ἔθνος, οὐχ ἔστι 
φωνὴ, ἔνθα μὴ ἀχούεται ἣ φωνὴ τοῦ οὐρανοῦ - ἀλλὰ 
χαὶ ὃ Σκύθης, xal 6 Θρᾷξ, καὶ 6 Μαῦρος, x«i 6 "Iv- 
δὸς, «καὶ 6 Σαυρομάτης καὶ πᾶσα λαλιὰ, καὶ πᾶσα 


γλῶττα, xal πᾶν ἔθνος δυνήσεται ταύτης ὑπαχούειν᾽ 


τῆς φωνῆς. Πῶς x«i τίνι τρόπῳ ; Τοῦτο λοιπὸν 
ἄχουε; ἵνα μάθῃς πῶς σιγῶν 6 οὐρανὸς φθέγγεται. 
Ὅταν γὰρ ἴδῃς αὐτοῦ τὸ χάλλος, τὸ μέγεθος, τὴν 
θέσιν, τὸ διαρχὲς, τὴν φαιδρότητα,, χαὶ ταῦτα πάντα 
συναγαγὼν παρὰ σαυτῷ, δοξάσῃς τὸν δημιουργὸν, 
εὐφημήσῃς τὸν ποιήσαντα, ὃ οὐρανὸς φωνὴν ἀφῆχε, 
διὰ τῆς γλώττης ἀναπέμψας τῷ Θεῷ δόξαν. Καὶ 
τοῦτό ἐστι τὸ εἰρημένον, ὅτι Οἱ οὐρανοὶ διηγοῦνται 

δόξαν Θεοῦ. Πῶς καὶ τίνι τρόπῳ ; Τὸν θεατὴν τῷ 
dut τῆς οἰχείας φαιδρότητος εἰς θαῦμα παραπέμ.- 
ποντες τοῦ δημιουργοῦ. Ὅταν γὰρ ἰδὼν τὸ τοιοῦτον 
ἔργον, εἴπῃς, δόξα σοι, ὃ Θεὸς, ἡλίκον σῶμα sip- 
γάσω, xai ἐν τῷ μέσῳ τέθεικας " "οἵ οὐρανοὶ τὴν 
δόξαν ταύτην ἀνήνεγχαν, τῇ σῇ γλώττῃ χρησάμενοι, 
χαὶ διὰ τῆς ὄψεως τὸ ϑαῦμα παραπέμποντες. Οὕτω 
σιγῶντες ἀναφέρουσι δόξαν τῷ Θεῷ, xod ταύτης τῆς 
φωνῆς πάντες ἀκούουσιν. "Ems, γὰρ οὖχ ἔστιν ἀχοὴ 
ταῦτα μαθεῖν, ἀλλ᾽ ὄψει xoi θεωρίᾳ, ὄψις δὲ πᾶδι 
pla , εἰ καὶ ἣ γλῶττα διάφορος, χαὶ βάρόαρος, καὶ 
Σχύθαι, καὶ Θρᾷκες, καὶ Μαῦροι, καὶ Ἰνδοὶ ταύτης 
ἀχούουσι τῆς φωνῆς, τουτέστι, τὸ θαῦμα βλέποντες, 
τὸ κάλλος ἐχπληττόμενοι, τὴν φαιδρότητα, τὸ μέγε- 
θος, τὰ ἄλλα ἅπαντα τὰ πρὸς τὸν οὐρανὸν, δόξαν ἄνα- 
φέρουσι τῷ δημιουργῷ οἱ καλῶς φρονοῦντες. Τὸ αὐτὸ 
χαὶ περὶ τῆς ἡμέρας χαὶ τῆς νυχτός ἐστιν εἰπεῖν. 
Ὥσπερ οὗτος τῷ χάλλει; τῇ θέσει, τῷ μεγέθει, τῇ 
φαιδρότητι, τῷ διαρκεῖ τοῦ χρόνου, τῇ χρείᾳ, τῇ 


ἐνεργείᾳ, τοῖς ἄλλοις ἅπασίν εἰς θαῦμα παραπέμπων.. 


169 


quippe. quod linguae discrimen impediat, ne illi 
sermo meus innotescat. 


2. Rursus ego, si loquatur Scytlia. Yel Thrax, 
audire non potero, neque alter linguam alterius : 
in czlo autem, in nocte ac die locum id. non habet, 
sed ejusmodi vox illorum est, ut ab omni lingua, 
ab omni loquela possit audiri, eique clara sit et 


14; perspicua; Propterea cum c:los Dei gloriam enar- 


A rare dixisset, et diem diei verbum eructare, adje- 
cit : /Von. sunt loquele, neque sermones, quo- 
rum non audiantur voces eorum. Qua verba 
talem sententiam habent: Talem habent loquelam, 
talemque vocem habent dies, nox, et celum , 
omnesque creature, ut ab ommibus loquelis, hoc 
est, ab omnibus linguis, ab omnibus gentibus vox 
eorum audiatur. Non enim est loquela, inquit, hoc 
est, non est gens, non est vox, ubi vox cali non 
audiatur : sed et Scytha, et Thrax, et Maurus, et 
Indus, et Sauromata, et loquela omnis, et lingua 

U omnis et gens omnis hane vocem poterit exaudire. 

Quo tandem pacto ἢ Hoc jam audi, ut. intelligas 

qua ratione celum tacendo loquatur. Cum. enim 

videris ejus pulchritudinem, magnitudinem, situm, 
perpetuitatem, splendorem, et hacc omnia colligens 
apud te Conditorem glorificaveris, Creatorem lau- 
daris, tum vocem emisit czlum, et per. linguam 
Deo gloriam laudemque detulit, Atque hoc illud 
est quod dixit, Celi enarrant gloriam Dei. Quo 
tandem modo? Dum sui splendoris pulchritudine 
spectatorem in admirationem traducunt Condito- 
ris. Cum enim conspecto tanto opere dixeris : Glo- 
ria tibi, Deus, quale corpus condidisti, et in medio 
constituisti.! cli gloriam istam detulerunt, et tua 
lingua utentes per aspectum admirationem exhi- 
buerunt. Ita silentes gloriam et honorem Deo de- 
ferunt, et hanc vocem audiunt omnes. Quando 
enim hac percipi auditu non possunt, sed aspectu 
et contemplatione, aspectus porro unus est, omni- 
bus, tametsi lingua sit differens, et barbarus, Scy- 
thze, Thraces, Mauri, et Indi vocem istam audiunt, 
hoc est, miraculum cernentes , pulchritudinem 

p obstupescentes, splendorem, magnitudinem, alia 

omnia, qu: ad: celum pertinent, qui recta sapiunt, 


C 


gloriam et laudem offerunt Deo. Idipsum et de die Opera. ipsa 


atque nocte dici potest. Utenim hoc pulchritudine, P^, 
situ, magnitudine, splendore, temporis perpetui- 
tate, usu, efficacitate, czteris omnibus spectatorem 
ad admirationem | traducens efficit, ut. gloriam et 
honorem Conditori deferamus: ita nox etdies. 


:4 Tta. Savil. recte. In Morel. autem οὐ οὐρανοί, mendo, ut videtur, typographico. 


Matth. 5. 


16. 


Psal. 18. 


170 | $. JOANNIS CHRYSOST. 


Cum enim rectum horum temporum ordinem vi- 
deris, et quo pacto penso suo absoluto dies noctem 
e suis propellere limitibus non contendit, nec 
ullam pre se fert res alienas usurpandi cupidita- 
tém: neque propterea quod ipsa splendidior est , 
totum occupare tempus conatur, sed. recedit : eo- 
demque modo rursus nox suo confecto cursu diei 
cedit : et hoc pertot annos factum est, nec ulla 
confusio vel perturbatio visa est, et nec ista illam 
ejecit, neque illa hane frandavit ; tametsi splendi- 
dior una, et obscurior est altera : rursus rectum 
ordinem miratus non Deo gloriam et honorem of- 
feres? Et quemadmodum sorores dus benevole 
erga se invicem affectee, paternam hereditatem in 
libra et bilance partiuntur, et ne minima quidem 
re ulla altera alteram fraudat : sic nimirum et nox 
et dies toto tempore inter se diviso, dum ne mi- 
nima quidem ejus parte se invicem frandant, tan- 
tam zequalitatem observant, quantam usu et expe- 
rientia didicistis. Audiagt avari, et qui hereditate 
spoliant fratres : rectum ordinem temporum reve- 
reantur, ac noctis et diei concordiam, et suum 
vitium corrigant. Sic igitur. Dies diei verbum 
eructat, et scientiam. nocli nox indicat, non 
vocem mittentes, sed dum recto suo ordine, ac 
dispositione, et zequabilitate, ac mensura ab omni 
obstaculo libera, tuba clarius praedicant Creatorem, 
non in uno terrarum orbis angulo, sed in omnibus, 
quas sol aspicit, regionibus. Hz siquidem voces 
per universum mundum feruntur, quandoquidem 
ubique calum est, ubique dies, ubique nox, suam- 
que doctrinam οἱ in terra explicant et in mari. 
Quocirca: non dixit propheta simpliciter , Cali 
loquuntur gloriam Dei, sed, Erarrant, hoc est, 
alios etiam instruunt, ac pro discipulis habent uni- 
versum genus: humanum, et ia medio proposita 
maxima schola, librorum ac literarum loco, natu- 
re sue pulchritudinem idiotis, sapientibus, et 

omnibus contemplandam praebent, ettamquam in - 
libro insidentem ipsis de Dei sapientia ac virtute 
doctrinam. Sic etiam homines non loquentes, sed 
vel tacentes per alios Deum glorificant; ideoque 
dicebat Christus : Luceat lux vestra coram ho- 
minibus, ut videant opera. vestra bona, et glo- 
rificent Patrem. vestrum, qui in celis est. Ut 
igitur cum quis vitam lucentem videt, etiam illo 
tacente qui vivit, gloriam ct laudem offert Deo τ 
sic nimirum et is qui czli pulchritudinem intuc- 
τὰν, glorificat Conditorem. Propterea dicebat : Celi 
enarrant gloriam Dei, per spectatores; Dies diei 
eructat verbum, et nox nocti indicat scientiam. 
Scientiam ; quamnam? Illam nimirum de Condi- 


ARCHIEP. CONSTAÀNTINOP. - 


τὸν θεατὴν, ποιεῖ δόξαν ἀναφέρειν τῷ δημιουργῷ " 
οὕτω νὺξ χαὶ ἡμέρα. Ὅταν γὰρ ἴδης τὴν εὐταξίαν 
τῶν καιρῶν τούτων, καὶ πῶς τὸ οἰχεῖον ἀπαρτίσασα 
μέτρον ἣ ἡμέρα, οὗ φιλονειχεῖ τὴν νύχτα ἐξῶσαι τῶν 
E οἰκείων ὅρων, οὐδὲ πλεονεξίαν τινὰ ἐπιδείκνυται, 
οὐδὲ, ἐπειδὴ φαιδροτέρα ἐστὶν αὐτῆς, τὸν ἅπαντα 
βιάζεται κατασχεῖν χρόνον, ἀλλ᾽ ἀναχωρεῖ * xo fj νὺξ 
τὸ αὐτὸ πάλιν, ἀπαρτίσασα τὸν αὐτῆς δρόμον, πα- 
ραχωρεῖ τῇ ἡμέρᾳ, xal τοῦτο ἐπὶ τοσούτοις ἔτεσι 
γέγονε, xe οὐδεμία σύγχυσις, οὐδὲ ταραχὴ, καὶ οὔτε 
αὕτη ἐξώθησεν ἐχείνην, οὔτε ἐχείνη ἐπλεονέχτησε 
ταύτην, καίτοι f; μὲν φαιδροτέρα, ἣ δὲ ζοφωδεστέρα " 
πάλιν τὴν εὐταξίαν θαυμάσας, οὗ δόξαν ἀναπέμψεις 
με Θεῷ ; Καὶ καθάπερ ἀδελφαὶ δύο οἰχείως πρὸς ἀλλή- 
A λας διαχείμεναι, πατρῷον διανειμάμεναι χλῆρον ἐν 
σταθμοῖς χαὶ ζυγοῖς, οὐδὲ τὸ τυχὸν ἑτέρα τὴν ἑτέραν 
πλεονεχτεῖ - οὕτω δὴ xe νὺξ καὶ ἡμέρα τὸν χρόνον 
ἅπαντα διελόμεναι, τοσαύτην διατηροῦσιν ἰσότητα, 
οὐδὲ τὸ τυχὸν ἀλλήλας πλεονεχτοῦσαι, ὅσην ἴστε διὰ 
τῆς πείρας αὐτῆς μαθόντες. ᾿᾿Ἀχουέτωσαν οἵ πλεονέ- 
χται, καὶ τοὺς ἀδελφοὺς ἐξωθούμενοι τοῦ χλήρου * αἷ- 
δείσθωσαν τῶν καιρῶν τὴν εὐταξίαν, γυχτὸς χαὶ 
ἡμέρας τὴν ἰσηγορίαν, xal καταλυέτωσαν τὸ ἑαυτῶν 
νόσημα. Οὕτω τοίνυν Ἡμέρα τῇ ἡμέρᾳ ἐρεύγεται 
δῆμα, καὶ νὺξ νυχτὶ ἀναγγέλλει γνῶσιν, οὗ φωνὴν 
B ἀφιεῖσαι, ἀλλὰ διὰ τῆς εὐταξίας, χαὶ τοῦ ῥυθμοῦ, 
xo τῆς ἰσότητος, xol τῶν ἀπαρεμποδίστων μέτρων, 
σάλπιγγος λαμπρότερον τὸν δημιουργὸν ἀναχηρύτ- 
τουσαι, οὖχ ἐν μιᾷ τῆς οἰκουμένης γωνίᾳ, ἀλλ᾽ ὅσην 
ὃ ἥλιος ἐφορᾷ γῆν. Αὗται γὰρ αἵ φωναὶ πανταχοῦ τῆς 
οἰκουμένης φέρονται, ἐπειδὴ πανταχοῦ ὃ οὐρανὸς, 
xai πανταχοῦ ἡμέρα, καὶ πανταχοῦ νὺξ, xol τὴν δι- 
δασχαλίαν αὐτῶν ἐχτείνουσι καὶ ἐν γῇ, καὶ ἐν θαλάττῃ. 
Διὰ τοῦτο ὃ προφήτης οὖχ εἶπεν ἁπλῶς, ὅτι οἵ οὐρανοὶ 
φθέγγονται δόξαν Θεοῦ, ἀλλὰ, Διηγοῦνται; τουτέστι, 
€ καὶ ἑτέρους παιδεύουσι, καὶ μαθητὰς ἔχουσι τὸ τῶν 
ἀνθρώπων γένος, χαὶ διδασχαλεῖον μέγιστον εἰς τὸ 
μέσον εἰσὶ προδαλλόμενοι, ἀντὶ βιδλίων, καὶ γραμμά- 
των, τῆς οἰχείας φύσεως τὸ χάλλος χαὶ ἰδιώταις, xal 
σοφοῖς, xol πᾶσι παρέχοντες ἐπιέναι, χαθάπερ ἐν 
βιδλίῳ τὴν ἐγχειμένην αὐτοῖς περὶ τῆς τοῦ Θεοῦ co- 
φίας καὶ δυνάμεως διδασχαλίαν. Οὕτω xe ἄνθρωποι 
οὐχὶ φθεγγόμενοι, ἀλλὰ καὶ σιγῶντες Or ἑτέρων δοξά - 
ζουσι τὸν Θεόν " διὸ καὶ ὃ Χριστὸς ἔλέγε - Λαμψάτω. 
τὸ φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὅπως ἴδωσι 
τὰ χαλὰ ἔργα ὑμῶν, καὶ δοξάσωσι τὸν Πατέρα μῶν, 
Ὁ τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς. “Ὥσπερ οὖν τις ὁρῶν βών λάμ.- 
ποντα, xxi σιγῶντος τοῦ βιοῦντος, δόξαν ἀναφέρε: 
τῷ Θεῷ - οὕτω δὴ καὶ τὸ κάλλος δρῶν τοῦ οὐρανοῦ, 
δοξάζει τὸν πονήσαντα. Διὰ τοῦτα ἔλεγεν" Οἱ οὐρανοὶ 
διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ, διὰ τῶν θεατῶν * Ἡμέρα τῇ 
ἡμέρα ἐρεύγεται ῥῆμα, xo νὺξ νυχτὶ ἀναγγέλλει 


IN ILLUD ISALE£, EGO DOMINUS DEUS FECI LUMEN, ETC. 


νῶσιν. Γνῶσιν " ποίαν ; Τὴν περὶ τοῦ ποιήσαντος. 
Ὥσπερ γὰρ ἡ ἡμέρα εἰς ἐργασίαν ἐξάγει τὸν ἄνθρω- 
πον, οὕτως ἣ νὺξ διαδεχομένη , ἀπὸ τῶν μυρίων ἀνα- 
παύει μόχθων, καὶ τῶν φροντίδων ἀφίησι, καὶ χά- 
μένουσαν τὴν χόρην χοιμίζουσα, καὶ τὰ βλέφαρα κατα- 
στέλλουσα, ἀχμαζούσῃ τῇ δυνάμει παρασχευάζει 
τὴν ἀχτῖνα δέχεσθαι πάλιν. “Ὥστε xoi ταύτης οὐχ 
ὀλίγον τὸ χρήσιμον, ἀλλὰ xol σφόδρα πολύ. Εἰ γὰρ 
μὴ διανέπαυε τὸν ἄνθ ἀπὸ τῶν μυρίων μόχθων 
ὑποδεχομένη, οὐδὲν ὄφελος ἦν τῆς ἡμέρας εἰς ἐργα- 
σίαν αὐτὸν εἰσαγαγούσης τῆς γὰρ φύσεως ἀπαγορευ- 
ούσης τῷ διηνεχεῖ πόνῳ, διεφθάρη ἂν, καὶ ἀπώλετο 
τὸ ζῶον, καὶ οὐδὲν αὐτῷ πλέον ἐχ τῆς ἀχτῖνος ἐγέ- 
veo. *H τοίνυν ποιοῦσα τὴν ἡμέραν χρήσιμον τῷ ἀν-- 
θρῴώπῳ, αὕτη μάλιστά ἐστιν ἣ διὰ τῆς οἰχείας διαχο- 
vlac τὸν ἀπολαύοντα τῆς χορείας αὐτῆς πρὸς τὴν τοῦ 
Θεοῦ γνῶσιν χειραγωγοῦσα. ὍὍταν γὰρ ἐννοήσῃ τις, 
πόσον μὲν τὸ χρήσιμον τῆς ἡμέρας, πόσον δὲ τὸ τῆς 


171 
tore. Ut enim dies ad. operationem hominem cdu- 
cit, ita succedens nox ab innumeris illi requiem 
dat laboribus, cum eum levat, oculos fatiscentes 
consopit, palpebras comprimit, efficitque ut instau- 
ratis viribus radios solis rursus excipiat. Itaque 
non exigua hujus quoque est utilitas, imo etiam 

E 


prodesset, que ad operationem illum eduxit * 
quippe matura deficiente, laborum  continuitate 
confectum animal istud periret, nec ullam ei lacis 
usura commoditatem afferret. Ea igitur est przser- 
tim, que diem homini utilem reddit, qua inini- 
sterio suo ad cognitionem Dei provehit eum, qui 
chorea ipsius perfruitur. Cum enim. apud se per- 
penderit quispiam, quanta diei sit utilitas, quanta 
noctis, et quo pacto haec. illi succedit, et. variátis 
vicibus, velut in choro quopiam, alternatim sibi 


νυχτὸς, xal πῶς αὕτη διαδέχεται ἐχείνην, xol £vo)- ,, succedentes nostrum genus conservant, quamvis 


λὰξ, ὥσπερ ἔν τινι χορῷ, «b γένος ἡμῶν ἀμοιδαδὸν 
διαδεχόμεναι διατηροῦσι, χἂν ἁπάντων ἀνθρώπων 
νωθέστερος ἦ, δυνήσεται τὸν οἰχεῖον λογισμὸν ἀνα- 
χινῶν εἰδέναι τοῦ ἀριστοτέχνου Θεοῦ τὴν σοφίαν, ἣν 
διὰ τῆς ἡμέρας καὶ τῆς νυχτὸς ἐπεδείξατο, ἐχείνην 
μὲν εἰς ἐργασίαν, ταύτην δὲ εἰς ἄνεσιν τῶν πόνων 
ἀποχληρώσας ἡμῖν. 

᾿ Ἀλλὰ ταῦτα μὲν ἐκ τῶν προοιμίων ἅπαντα εἰ- 
πεῖν ἐξέδημεν" ἐπειδὴ δὲ τῶν σήμερον ἡμῖν ἀναγνω- 
σθέντων. τινὰ πολλοὺς τῶν οὐ προσεχόντων ἴσως 
ἐθορύθησε, xo τῶν ἀπείρως Γραφὰς ἐχόντων, φέρε 
δὴ, πολλὴ τῇ ῥύμη πρὸς ταῦτα χωρήσωμεν. "Avs- 
γνώσθη μὲν γὰρ καὶ f αἱμοῤῥοοῦσα, d, τῇ ἁφῇ τὰς 
πηγὰς τῶν αἱμάτων στήσασα, χαὶ τῇ τῆς πίστεως 
δυνάμει τοσοῦτον συλήσασα θησαυρόν: xci γὰρ ἦν 
χλοπὴ τὸ γινόμενον ἀλλὰ καὶ χλοπὴ εὐδοχιμοῦσα, 
xal 4 συλήσασα μετὰ τὸν ἔλεγχον ἐπαινουμένη. Αὐ- 


^ omnium hominum stupidissimus fuerit, excitata 
sua ratione summi opificis Dei sapientiam nosse 
poterit, quam per diem ac noctem- ostendit, dum 
illam nobis ad operationem, hanc ad laborum re- 
laxationem attribuit. 


5. Verum ad hic omnia dicenda jam inde ab. 
orationis exordio digressi sumus : quoniam au- 
iem ex his qu hodierno die lecta sunt, nonnulla 
multos ex iis qui minus animum attendunt. forte 
perturbaverunt, eosque qui in Scripturis parum. 


B versati sunt: age magna animi propensione ac 


studio gradum δ ἰδία faciamus. Lecta enim est.Matth. 9- 
etiam narratio de muliere, que sanguinis fluxum 20.—22. 


patiebatur, quzeque fontem sanguinis tactu repres- 
sit, ac fidei virtute tantum thesaurum depraedata 


magna.Nisienim succedens innumeris a labori- Noctis uti- 
bus homini requiem aliquam daret, nihil dies ill iss. 


τὸς γὰρ ὃ συληθεὶς ᾿[ησοῦς ἀναχηρύττει τὸ γύναιον. 
᾿Ανεγνώσθη xai τὰ στίγματα Παύλου ; τὰ τραύματα, 
τὰ δεσμωτήρια, αἱ ἀπαγωγαὶ;, τὰ ναυάγια, τὰ δεσμὰ, 
ai ἁλύσεις, αἱ ἐπιδουλαὶ αἵ ποικίλαι καὶ διηνεχεῖς, 


est : furtum enim fuit illud factum, sed:laude di- 44, 
gnum, et ubi deprehensa est qua rapuerat, com- sacra. Scri- 
mendata est : quippe Jesus, ipse qui furtum pas- Eia 
sus erat, mulierculam collaudavit. Lecta. sunt iis. 


οἱ θάνατοι οἱ χαθημερινοὶ, 6 λιμὸς, τὸ δίψος, f γυ- 
μνότης, ἢ ἐπισύστασις ἢ καθημέραν. ᾿Αλλὰ τί πάθω; 
Ἀνάγχη φυγεῖν πολλὴ τῇ σφοδρότητι χρησάμενον, 
μὴ πάλιν ὃ Παῦλος κατασχὼν, ἀπαγάγῃ τοῦ προχει- 
μένου. Καὶ γὰρ ἴστε, πολλάκις ἑτέρωθί με βαδί- 
ζοντα χαὶ τετραμμένον ἀπαντήσας ἐν μέσῳ τῷ λόγῳ. 
κατέσχε, καὶ οὕτως εἷλεν, ὡς ἐν αὐτῷ πεῖσαι χα- 
ταλῦσαι τὸν λόγον. Ἵν᾽ οὖν μὴ xo σήμερον τοῦτο 


πάθωμεν, χαθάπερ " χαλινὸν ἐχεῖσε φερομένῳ τῷ 


* Savil, habet χαθάπερ χαλινὸν ἐχεῖσε φερόμενον τῷ λόγῳ. 
Iu margine autem notavit, legendum forte esse φερος 


etiam stigmata Pauli, vulnera, carceres, abductio- 
nes ad judicia, naufragia, vincula, catenz, insi. 
dic divers; ac continuz, quotidianz mortes, fa- 
C mes, sitis, nuditas, instantia-quotidiana. Sed quid 
faciam? Magno cum impetu me proripiens hinc 
aufugiam necesse est, ne rursus nos detinens Pau- 
lus a proposito argumento abducat. Nam ut scitis, 
sapenumero alibi me incedentem et conversum 
occurrens in medio sermone detinuit, et ita cepit, 


μένω, quam. conjecturam Scquutus Fronto Ducéus, φε- 
ρομένῳ in text. posuit : non enim.alio usus exemplari , 


Isai 45.7. 


4mos. 3.6. 


Paupertas 
non mala, 
divitie non 
bpne. 


172 S. JOANNIS CHRYSOST. 


ut in ipso finire sermoriem suaderet. Ne igitar id 
hodie quoque nobis accidat, tamquam violenter 
injecto freno illuc tendenti orationi, sic illam tra- 
hamus οἱ δά hoc dictum propheticum reducamus. 


Quodnam igitur illud est? go Dominus, in- - 


quit, qui feci lucem et tenebras, faciens pa- 
cem, et'creans mala. Videtis non. temere neque 
frustra nos ad hunc locum instituisse cursum , 
verum omnibus pretermissis huc pervenire stu- 
duisse? Neque enim mediocrem οἱ qui minus at- 
tentus fuerit, perturbationemi afferunt ista. Quam- 
obrem attendite, quzso, animum, et aures eri- 
gite, ac seculari omni rejecta sollicitudine, quie 
dicuntur advertite. Hanc enim jam vobis cupio 
mercedem vestri huc adventus persolvere, ac spi- 


ritualibus exsaturatos eduliis ita domum vos re- : 


D 


ARCHIEP. CONSTANTINOP,; 


λόγῳ μετὰ πολλῆς τῆς σφοδρότητος ἐμαλόντες, οὕτως. 
αὐτὸν ἑλκύσωμεν, καὶ ἐπὶ τὴν προφητικὴν ἀγάγω-᾿ 
μεν ῥῆσιν. Τίς οὖν ἐστιν 4 fou; Ἐγὼ Κύριος,. 
φησὶν, 6 ποιήδας φῶς καὶ σχότος, 6 ποιῶν εἰρήνην. 
χαὶ χτίζων χαχά. "Opes ὡς οὐχ εἰχῇ οὐδὲ μάτην 
ἐπὶ τὸ χωρίον τοῦτο τὸν δρόμον ἐποιησάμεθα, ἀλλὰ 
πάντα τὰ ἄλλα παρατρέχοντες, ἐνταῦθα ἀπαντῆσαι 
ἐσπουδάζομεν. Καὶ γὰρ πολὺν τῷ μὴ προσέχοντι 
τὸν θόῤυθον ἐμποιεῖ τὸ εἰρημένον. Διανάστητε τοίνυν, 
χαὶ συντείνατε τὴν ἀχοὴν, καὶ πᾶσαν βιωτιχὴν φρον- 
τίδα. ἐχθαλόντες, προσέχετε τοῖς λεγομένοις. Καὶ 
γὰρ βούλομαι τοῦτον νῦν ὑμῖν τῆς ἐνταῦθα παρου- 
σίας τὸν μισθὸν ἀποδοῦναι, καὶ τῶν πνευματικῶν 
ἐμπλήσας ἐδεσμάτων, οὕτως ἐκπέμψαι, ὥστε xol 
τοὺς ἀπολειφθέντας ἔργῳ μαθεῖν ἡλίκην ὑπέμειναν 
ζημίαν" εἴσονται δὲ, εἰ μετὰ ἀχριδείας ὑποδεξάμε- 


mittere, ut qui abfuerunt , quantam jacturam € vot τὰ λεγόμενα, xoi πρὸς ἐκείνους διαδιδάσαι "ἢ δυ- 


fecerint, reipsa discant : scient autem si eum at- 
tentione quz dicemus exceperitis, atque ad illos 
transmittere potueritis. Ego Dominus Deus, qui 
feci lucem. et tenebras , faciens pacem , et 


νηθείητε. Ἐγὼ Κύριος 6 Θεὸς, ὃ ποιήσας φῶς xal 
σχότος, ὃ ποιῶν εἰρήνην, καὶ χτίζων xaxd. Συνεχῶς 
αὐτὸ περιστρέφω, ὥστε ἐντεθῆναι runt. διανοίᾳ, 
χαὶ τότε τὴν λύσιν ἐπαγαγεῖν. Οὐδὲ γὰρ οὗτος μόνος 


creans mala. Assidue dictum istud repeto, ut,,, τοῦτό φησιν, ἀλλὰ καὶ ἕτερος προφήτης “συνῳδὰ.. 
in vestris animis defigatur, ac deinde solutio A ἀποφθεγγόμενος ἔλεγεν" Εἰ ἔστι κακία ἐν πόλει» ἣν 


adhibeatur. Neque vero solus hociste dicit, sed 
et alius concinens huic propheta dicebat : Si est 
malitia in civitate , quam non fecit Domi- 
nus? Quid ergo sibi vult quod dictum est? 
Unam enim omnibus oportet solutionem adhi- 
bere. Quisnam igitur est solatio? Si vim di- 
conum illarum ' didicerimus.: Verum attendite: 
diligenter : hon enim temere nec frustra vos ad 
hoc assidue cohortainur, sed quoniam jam ad 


Κύριος οὐχ ἐποίησε ; Τί οὖν ἐστὶ τὸ εἰρημένον; Ἅπασι 
γὰρ δεῖ μίαν λύσιν ἐπαγαγεῖν. "Tig οὖν ἐστιν ἢ λύσις ; 

Ji μάθοιμεν τῶν λέξεων τούτων τὴν δύναμιν. ᾿Αλλὰ 
προσέχετε μετὰ ἀχριδείας " οὐ γὰρ εἰχῇ οὐδὲ μάτην 
συνεχῶς τοῦτο uv παραγγέλλομεν; ἀλλ᾽ ἐπειδὴ πρὸς 
τὸ βάθος τῶν νοημάτων λοιπὸν χωροῦμεν. "Tov πρὰ- 
γμάτων τὰ μέν ἐστι καλὰ ; τὰ δὲ καχὰ ; τὰ δὲ μέσα" 
ὧν ἔνια πολλοῖς μὲν εἶναι δοχεῖ xaxk, οὖχ ἔστι δὲν, 
ἀλλὰ λέγεται μόνον καὶ ὑποπτεύεται. ᾿Αλλ᾽ ἵνα σαφέ- 


abstrusas gravesque sententias gradum facimus. p στέρον ὃ λέγω ποιήσω, φέρε xal ἐπὶ παραδειγμάτων 


Rerum alie quidem bone sunt, alie male, alice 
medie, quarum nonnulle multis malae. videntur, 
licet non sint, sed dicuntur tantum et existi- 
mantur. Sed ut quod a me dicitur dilucidius 
fiat, age firmatum exemplis sermonem instituá- 
mus. Paupertas multis quidem malüm videtür, 
verum non est: quin etiam si quis providus sit et 
sibi attentus, mala tollendi vim habet. Divitiae 


τὸν λόγον γυμνάσωμεν. Ἢ πενία δοκεῖ μὲν πολλοῖς 
εἶναι καχὸν,, οὖκ ἔστι δέ" ἀλλ᾽ εἴ τις " νήφοι xol φι- 
λοσοφεῖ, καὶ χαχῶν ἀναϊρετικόν. "O πλοῦτος πάλιν δο- 
κεῖ μὲν πολλοῖς εἶναι καλὸν, οὖκ ἔστι δὲ ἁπλῶς καλὸν, 
εἰ μή τις εἰς δέον αὐτῷ χρώμενος εἴη. Ei γὰρ ἁπλῶς 
. χαλὸν ἦν ὃ πλοῦτος, ἔδει καὶ τοὺς ἔχοντας αὐτὸν εἷ- 
vat καλούς" εἰ δὲ o0 πάντες οἱ πλουτοῦντες Evdpscot 
ἀλλ᾽ oi χἁλῶς τῷ πλούτῳ χεχρημένοι, εὔδηλον ὅτι 


rursus bonum quidem videntur esse, tamen abso- Ὁ οὐχ ἁπλῶς αὐτὸ καθ᾽ ἑαυτὸ 6 πλοῦτος καλὸν, ἀλλ᾽ ὕλη 


lute bonum minime sunt, nisi quis ut oportet 
iis utatur. Nam si absolute bonum essent divi- 
iim, bonos esse oporteret qui eas póssident : sin 
autem non omnes divites virtute sunt preediti, 


sic ex ejus auctoritate restituit. Ad unius quippe Codi- 
cis Bavarici fidem hze homilia in omnibus Editionibus 
habetur. 

b Savil. δυνηθείημεν, et im marg. δυνηθείητε, quam 
conjecturam sequitur Fronto. 


τίς ἐστιν ἀρετῆς ἐν τῷ μέσῳ κειμένη. Σχόπει δέ, Ei- 
σὶν ἐν τῷ σώματι ποιότητες, ἃς οἱ ἔχοντες ἀπ’ αὐτῶν 
καλοῦνται, Οἷόν τι λέγω " τὸ λευχὸν oüx ἔστιν οὐσία, 
ἀλλὰ ποιότης; καὶ συμθεδηχὸς ἐπιγινόμενον τῇ οὐ- 


* Savil. συνωδεῦξαι : et ἐπ marg. indicat legendum 
συνῳδά, quam lectionem sequutus est Fronto. — 

^ Videtur legendum νήρει «zi φιλοσορεῖ, sed Editi 
vágot xat φιλοσοφεῖ habent. "Wr 


IN ILLUD ISAUE, EGO DOMINUS DEUS FECI LUMEN, ETC. 


σίᾳ * ἂν οὖν τινι προσγένηται τοῦτο, λευχὸν τὸν τοι- 
οὗτον καλοῦμεν. "Ecctw ἀῤῥωστία πάλιν xol αὐτὴ 
ποιότης τις οὖσα xol συμδεδηκός * xdv τινι προσ- 
γένηται, ἄῤῥωστον τὸν τοιοῦτον καλοῦμεν. Εἰ τοίνυν 
χαὶ ὃ πλοῦτος ἦν ἀρετὴ, ἔδει τὸν ἔχοντα τὸν πλοῦτον 


ἐνάρετον εἶναι xo λέγεσθαι " εἰ δὲ οὐ πάντως 6 πλού- D 


σιος ἐνάρετος, οὐχ ἀρετὴ, οὐδὲ χαλὸν ὃ πλοῦτος 
ἁπλῶς, ἀλλὰ παρὰ τὴν γνώμην τοῦ χρωμένου τοῦτο 
γίνεται. Πάλιν 4 πενία εἰ κακὸν ἦν; ἔδει τοὺς ἐν πε- 
νίᾳ ἅπαντας εἶναι καχούς - εἰ δὲ πολλοὶ τῶν ἐν πενίᾳ 
ὄντων τῶν οὐρανῶν ἐπελάῤοντο, οὖχ ἄρα f, πενία 
χαχόν. 


Τί οὖν, ὅτι πολλοὶ βλασφημοῦσι διὰ τὴν πενίαν ; 
φησίν. Οὐ διὰ τὴν πενίαν, ἀλλὰ διὰ τὴν οἰκείαν ἀφρο- 
σύνην τε χαὶ μικροψυχίαν τοῦτο ποιοῦσι. Καὶ τούτων 


ἀπόδειξις ὃ μαχάριος Ἰὼ, ὃς ἐν ἐσχάτῃ πενίᾳ ὧν, καὶ E 


πρὸς αὐτὸ τῆς πενίας κατενεχθεὶς τὸ βάραθρον, οὐ μύ- 
νον οὖχ ἐδλασφήμησεν, ἀλλ᾽ εὐλογῶν τὸν Θεὸν διετέ- 
λει, λέγων" Ὁ Κύριος ἔδωχεν, 6 Κύριος ἀφείλετο: ὡς τῷ 
Κυρίῳ ἔδοξεν, οὕτω καὶ ἐγένετο " εἴη τὸ ὄνομα Κυρίου 
εὐλογημένον elc τοὺς αἰῶνας. ᾿Αλλὰ xe διὰ τὸν πλοῦ- 
τον πολλοὶ; φησὶν; ἁρπάζουσι xol πλεονεχτοῦσιν. Ἀλλ᾽ 
οὗ διὰ τὸν πλοῦτον, ἀλλὰ διὰ τὴν οἰκείαν ἀφροσύνην * 
xal τούτου μάρτυς πάλιν ὃ αὐτὸς ἄνθρωπος οὗτος, ὃς 
ἐν τοσούτῳ πλούτῳ οὐ μόνον οὐχ ἥρπασε τὰ ἑτέρων, 


175 


liquet divitias simpliciter ac per se bonas non 


esse, verum in medio positam materiam quam- . 


dam esse virtutis, Sic autem rem expende. Sunt 
in corpore qualitates, quas qui habent tales ab 
iis appellantur. Exempli causa : candor substan- 
tia non est, sed qualitas, et accidens quod adve- 


nit substantia ; ergo si.cui adnascatur hoc, candi- , 


dum ejusmodi hominem appellamus. Est proterea 
agritudo et ipsa qualitas quedam et accidens, ac 
si cui adveniat, talem zgrotum vocamus. Si ergo 
divitie virtus essent, eum qui divitias possidet 
virtute przditum esse oporteret ac dici : quod si 
non omnino virtute przditus est dives, non sim- 
pliciter aut virtus aut bonum sunt divitie, sed 
id fiunt prout áffectus fuerit ejus animus. qui eis 
utitur. Rursus paupertas si malum esset, omnes 
qui in paupertate degunt, oporteret esse malos : 
sin autem multi pauperes celum occuparunt, non 
est utique malum paupertas. 

4. Quid quod multi propter paupertatem bla- 
sphemant? dicet-aliquis, Non propter paupertatent, 
sed propter insaniam suam et pusillanimitatem id 
agunt. Atque hoc ex beati Job exemplo patet ; qui 
cum ad extremam paupertatem redactus esset, et ad 
ipsum paupertatis barathrum devolutus, nori solum 
non blasphemavit, sed Deum benedicere non cessa- 


vit, his verbis : Dominus dedit, Dominus ab$- Jo. 1. 2:1. 


tulit ; sicut: Domino. placuit, ita factum. est : 
sit nomen Domini benedictum in. sdcula, At 
enim ob divitias etiam | multi rapiunt et aliena 
invadunt, dicet aliquis. Verum id non ob divi- 
tias fit, sed ob ipsorum stultitiam ; atque hujus 


ἀλλὰ καὶ τὰ οἰκεῖα P [ ἐδίδου 1, χαὶ λιμένα τοῖς ξένοις 45, [Εἰ testis nobis erit hic ipse vir, qui cum tot opi- 
κατεσχεύαζεν; οὕτω λέγων * Ἧ οἰχία μου παντὶ ξένῳ A bus abundaret, non modo res aliorum non rapuit, 


ἔλθόντι ἠνέῳχτο. Καὶ 6 ᾿Αθραὰμ πλοῦτον τοσοῦτον 
ἔχων, τοῖς παριοῦσι πάντα ἐδαπάνα " καὶ οὔτε τοῦτον, 
οὔτε ἐχεῖνον πλεονέχτην Ó πλοῦτος ἐποίησεν, ὥσπερ 
οὐδὲ βλάσφημόν οὔτε ἐχεῖνον,, οὔτε τὸν Λάζαρον f$ 
πενία - ἀλλ᾽ οὕτω διέλαμψαν ἑκάτεροι, μηδὲ τῆς 
ἀναγκαίας εὐποροῦντες τροφῆς, ὡς τὸν μὲν παρὰ τοῦ 
Θεοῦ δέξασθαι τὴν μαρτυρίαν, τοῦ τὰ ἀπόῤῥητα σα- 
φῶς εἰδότος - τὸν δὲ ὑπὸ τῶν ἀγγέλων προηγουμένων 


sed etiam propria erogabat, et peregrinis portum 


parábat, sic dicens : Jomus mea omni pere- Job.3:.32. 


grino patuit. Abraham quoque cuni tot opes pos- 
sideret, in pretereuntés omnia expendebat ; et 
neque bunc neque illum fraudatorem aut avarum 
divitie reddiderunt, ut neque blasphemum pau- 
pertas aut illum. aut. Lazarum : sed cum neque 
necessaria utrique suppeterent alimenta, sic illu- 


οὕτως ἐντεῦθεν ἀπενεχθῆναι, καὶ ὁμόσχηνον τῷ ma- p stres fuerunt, ut alter Dei, qui arcana clare 


τριάρχῃ γενέσθαι, xal τῶν ἀγαθῶν ἀπολαύειν, ὧν 
ἐχεῖνος. Ἄρα τῶν μέσων ταῦτά ἐστι, πενία xo πλοῦ- 
τος, ὑγίεια xo νόσος, χαὶ ζωὴ χαὶ θάνάτος, δόξα xol 
τιμὴ, δουλεία χαὶ ἐλευθερία, x«l ὅσα τοιαῦτα " οὐ 
γὰρ δεῖ πάντα ἐπιέναι, ὥδτε μὴ μηχύνειν τὸν λόγον, 
ἀλλὰ ἐν τούτοις παρέχοντα ὑμῖν ἀφορμὰς, ἐπὶ τὰ 


b Hic unicum verburn. desiderabatur, nempe ἐδίδου, 
aut. quid simile : 22/227 inter duos uncinos posuimus, ut 


"novit, testimonio commendaretur : alter autem 
ab angelis antecedentibus hinc auferretur, et con- 


tubernalis fieret patriarchie, iisdemque bonis qui-: 


bus ille frueretur. Itaque mediw res sunt istz, 
paupertas et diviti , sanitas et morbus, vita et 
mors, gloria et honor, servitus et libertas, ct 


ex conjectura tantum positum declaratemus. 


* 


Prov. 9.9. 


174 


quacumque sunt ejusmodi : non enim omnia 
sunt percurrenda, ne prolixior fiat oratio , sed 
vobis,ex his data occasione, ad ea quie nos ur- 
gent dicenda pergendum est. Da enim, inquit, 
sapienti occasionem , et sapientior erit. Igitur 
res medie sunt hec omnia: sic ut his in bonum 
et in malum homines uti possint. Quod enim hae 
res sint medie, ut divitiz , ostendit Abraham, 
qui ut opus erat ipsis est usus : ostendit et ille 
qui Lazari vixit etate dives, qui in capitis sui 
perniciem facultates impendit. Neque bonum igi- 
tur absolute sunt divitiz neque malum. Si abso- 


S. JOANNIS CIIRYSOST. 


C 


lute bonum essent, neque res mediz, dives ille 


1. Tim. 5. 
23. 


An Jacob 
patriar- 
cham dicit? 


2. Thess.3. 
10. 


qui ztate Lazari vixit, tam gravi supplicio puni- D 
lus non esset: si malum essent, Abraham, qui 
dives fuit, non tam celebris fuisset. Tale quid 
est eliam morbus. Nam si malum esset morbus , 
oporteret et malum esse :egrotum. Itaque 'Timo- 
theus quoque malus esse debuisset, qui morbo 
gravissimo conflictabatur. 7ino enim modico 
utere, inquit, propter stomachum, et frequentes 
tuas infirmitates. Quod si non modo malus 
idcirco non fuit, sed et mercedis multa accessio- 
nem accepit, ut patienter infirmitatem illam tu- 
lit, morbum utique malum non esse manifestum 
est. Alius quoque propheta oculis perpetuo labo- 
rabat: nec tamen propter hoc malus erat, sed 
et prophetabat, et futura praevidebat, neque mor- 
bus illi aliquod ad virtutem impedimentum affe- 
rebat. At neque sanitas absolute bonum est, nisi 
quis ea ut oportet, non ad improbum facinus vel 
ad inutile otium utatur: neque enim crimine 


E 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


χατεπείγοντα βαδίζειν. Δίδου γὰρ, φησὶ, σοφῷ ἀφορ- 
μὴν, καὶ σοφώτερος ἔσται. Ἄρα τῶν μέσων ταῦτά 
ἐστι πάντα, ὡς τούτοις καὶ elc καλὸν, * xol εἰς xaxov, 
οἵ χρώμενοι δύναιντ᾽ ἄν. Ὅτι γὰρ τῶν μέσων ἐστὶ 
τοῦτα, ὧν ὃ πλοῦτος, ἔδειξεν 6 ᾿Αὐραὰμ,, εἰς δέον 
αὐτῷ χρησάμενος. "EOstze δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ Λαζάρου 6 
πλούσιος, ἐπὶ ἀπωλείᾳ τῆς ἑαυτοῦ χεφαλῇς τὰ ὄντα 


δαπανήσας. Οὔτε οὖν χαλὸν ἁπλῶς 6 πλοῦτος, οὔτε, 


xaxóv. Εἰ καλὸν ἦν ἁπλῶς, ἀλλ᾽ οὐχὶ μέσον, οὖχ ἂν 
6 ἐπὶ τοῦ Λαζάρου πλούσιος τοιαῦτα ἐχολάζετο * εἰ 
xaxbw ἦν, οὐκ ἂν ᾿Αδραὰμ. οὕτως εὐδοχίμησε πλού- 
σιος ὦν. 'Γοιοῦτόν τι χαὶ fj νόσος ἐστίν. Εἰ γὰρ χαχὸν 
ἦν ἢ νόσος, ἔδει χαὶ P τοῦτον χαχὸν εἶναι τὸν ἔχοντα. 
Ἄρα xai Τιμόθεος ἔμελλεν εἶναι κατὰ τοῦτο xoxbc , 
ἐσχάτῃ νόσῳ παλαίων. Οἴνῳ γὰρ ὀλίγῳ χρῶ, φησὶ, 
διὰ τὸν στόμαχόν σου, χαὶ τὰς πυχνάς σου ἀσθενείας. 
Εἰ δὲ οὐ μόνον καχὸς oüx ἦν ἐντεῦθεν, ἀλλὰ xc 
πολλοῦ μισθοῦ προσθήχην ἐλάμῥανε, γενναίως τὴν 
ἀῤῥωστίαν ἐνέγχας, εὔδηλον ὅτι οὐ καχὸν f, νόσος. 
Καὶ ἕτερος δὲ προφήτης τοὺς ὀφθαλμοὺς νοσῶν διετέλει" 
ἀλλ᾽ οὐ χατὰ τοῦτο χαχὸς, ἀλλὰ xol προεφήτευε, xal 
τὰ μέλλοντα προεώρα, καὶ οὐδὲν ἣ νόσος εἰς τὴν 
ἀρετὴν ἐγένετο κώλυμα. Ἀλλ᾽ οὐδὲ ἢ ὑγίεια ἁπλῶς 
καλὸν, ἂν μή τις εἰς δέον χεχρημένος αὐτῇ εἴη, ἀλλ᾽ 
εἰς ἐργασίαν πονηρὰν, ἢ εἰς ἀργίαν ἀνόνητον * οὐδὲ 
γὰρ τοῦτο ἀνεύθυνον. Διὸ x«l ὃ Παῦλος ἔλεγεν * Εἴ 
τις οὐ θέλει ἐργάζεσθαι, μηδὲ ἐσθιέτω. Ἀλλὰ ταῦτα 
τῶν μέσων ἐστὶ, παρὰ τοὺς χρωμένους ποτὲ μὲν 
τοῦτο, ποτὲ δὲ ἐχεῖνο “ γινόμενα. Καὶ τί δεῖ λέγειν 
ὑγίειαν, καὶ νόσον, καὶ πλοῦτον, xol πενίαν ; Αὐτὸ 
γὰρ τοῦτο, ὃ δοχεῖ τοῖς πολλοῖς εἶναι τῶν ἀγαθῶν χε- 
φάλαιον, καὶ τῶν χαχῶν 6 χολοφὼν, 6 θάνατος, λέγω, 


hoc ipsum vacat. Quocirca Paulus etiam. dice- 5; χαὶ 4 ζωὴ, οὐδὲ ταῦτα ἁπλῶς ἔσται, ἀλλὰ xal ταῦτα 
bat : δὲ quis non vult operari, nec manducet. & τῶν μέσων, παρὰ τὴν γνώμην τῶν χρωμένων ἑχάτερα 


Verum hzc media sunt et indifferentia, et pro 
ratione eorum qui eis utuntur aliquando hoc, 
aliquando illud fiunt. Quid vero attinet sanitatem 
commemorare ac morbum, divitias et pauperta- 
tem? Hoc enim ipsum, quod vulgo bonorum 
omnium caput censetur, et malorum colophon, 
mors inquam, et vita, neque sunt hac absolute, 
sed et ipsa media sunt, et prout eorum fert ani- 
mus, qui eis utuntur, alterutra fiunt, Exempli 
causa: bonum est vivere, si quis eo ut oportet Β 
utatür : cum vero ad peccata vel iniquitates, non 

jam bonum est, sed multo melius fuerit, ut qui 

ejusmodi est moriatur. Rursus illud, quod fu- 


ἃ Καὶ εἰς χαχὸν οἱ χρώμενοι δύναιντ᾽ ἄν. Savilius putat 
legendum χαὶ εἰς χαχὸν χρῆσθαι δύναιντ᾽ ἄν, et vere melius 
haberet : sed Manuscripts destituti nihil mutare aude- 
inus. 


ταῦτα γινόμενα. Οἷόν τι λέγω * τὸ ζὴν καλὸν, ὅταν εἷς 
δέον χρώμενος αὐτῷ τις εἴη " ὅταν δὲ εἰς ἁμαρτήματα 
καὶ παρανομίας, οὐκέτι ἂν εἴη καλὸν, ἀλλὰ βέλτιον 
τὸν τοιοῦτον τελευτῆσαι. Πάλιν ὃ πολλοῖς φευχτὸν 


. εἶναι δοχεῖ, μυρίων ἀγαθῶν γένοιτ᾽ ἂν αἴτιον, ὅταν 


αἰτίαν ἔχῃ τὴν προσήχουσαν. Καὶ δηλοῦσιν of μάρ- 
τυρες, οἵ πάντων εἰσὶ διὰ τὴν τελευτὴν μαχαριώτεροι. 
Διὰ δὴ τοῦτο 6 Παῦλος οὐχ ἁπλῶς ἐπεθύμει ζῆν ἐν 
Χριστῷ, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ τοῦτο αὐτῷ χαρπὸς ἔργου. Καὶ 
τί αἱρήσομαι γὰρ, φησὶν, οὐ γνωρίζω * συνέχομαι δὲ 
ἐκ τῶν δύο, τὴν ἐπιθυμίαν ἔχων τοῦ ἀναλῦσαι χαὶ 
σὺν Χριστῷ εἶναι * πολλῷ γὰρ μᾶλλον χρεῖσσον " τὸ 
δὲ ἐπιμεῖναι τῇ σαρχὶ ÁN δι᾿ ὑμᾶς. Διὰ 

b καὶ τοῦτον. Legendum esset χαὶ ταύτην, secundum 


grammaticam seriem. 
ὁ Fopzyz. In Graeco exemplari γινόμενον legebatur, 


^ 


IN ILLUD ISALE, EGO DOMINUS DEUS FECI LUMEN, ETC. 


δὴ τοῦτο xai 6 προφήτης, Τίμιος ἐναντίον Κυρίου 6 
θάνατος τῶν δοίων αὐτοῦ * οὐχ ἁπλῶς 6 θάνατος, ἀλλ᾽ 
ὃ τοιόσδε θάνατος. Καὶ πάλιν ἀλλαχοῦ, Θάνατος 
ἁμαρτωλῶν πονηρός, Ὃ» ρᾷς χαὶ τοῦτο τῶν μέσων, 
οὖχ ἁπλῶς καλὸν, οὐδὲ ἁπλῶς χαχὸν, ἀλλ᾽ ἀπὸ τῆς 
γνώμης τῶν ὑποδεχομένων αὐτό; Διὰ δὴ τοῦτο χαὶ ὃ 


175 


giendum multi censent, innumera nobis bona con- 
ciliat, dum convenientem causam habeat adjun- 
clam. Argumento sunt martyres, qui propter 
mortem omnium sunt felicissimi. Propter hoc 
nimirum Paulus non simpliciter vivere in Christo 
cupiebat, sed quoniam hoc illi operis fructus erat. 


σοφώτατος Σολομὼν, τὸ μέσον τούτων τὸ χρήσιμον — Etenim quid eligam, inquit, ignoro : coarctor Philip. τ. 
χαταλέγων, καὶ “φιλοσοφῶν ὑπὲρ αὐτῶν, καὶ δεικνὺς — autem e duobus : desiderium. enim. habens ?*-— ^ 
ὅτι οὐχ ἁπλῶς τοῦτο καλὸν, χἀκεῖνο xoxbv, ἀλλὰ μετὰ Ὁ dissolvi δὲ esse cum Christo ; valde enim 


χαιροῦ τοῦ προσήκοντος γίνεται χαλὰ, xà» φορτιχὰ 
εἶναι ? δοκῇ, ὅταν τὸν καιρὸν μὴ ἔχη τὸν προσήκοντα, 


Καιρὸς τοῦ χλαῦσαι, καὶ καιρὸς τοῦ γελάσαι; ἔλεγε. 


καιρὸς τοῦ ζῆσαι, καὶ xatpog τοῦ ἀποθανεῖν. Οὐδὲ 
γὰρ παντἀχοῦ τὸ χαίρειν καλὸν, ἀλλ᾽ ἔστιν ὅπου xal 
βλαδερόν * οὔτε. πανταχοῦ τὸ ἀλγεῖν καλὸν, ἀλλ᾽ ἔστιν 
ὅπου χαὶ θανάσιμον χαὶ ὀλέθριον. Καὶ τοῦτο αὐτὸ 
πάλιν δεικνὺς ὁ Παῦλος ἔλεγεν - Ἢ κατὰ Θεὸν λύπη 
μετάνοιαν εἰς σωτηρίαν ἀμεταμέλητον κατεργάζεται" 
4 δὲ τοῦ κόσμου λύπη θάνατον κατεργάζεται. 


᾿ Ὁρᾷς xui τοῦτο τῶν μέσων v; Οὐχοῦν καὶ τὸ 
ἐναντίον αὐτοῦ τῶν μέσων, τὸ χαίρειν λέγω. Διόπερ 
οὖχ ἁπλῶς χαίρειν ἐχέλευσεν, ἀλλὰ χαίρειν ἐν Κυρίῳ. 
74007 & μὲν τῶν μέσων λόγος ἱκανῶς ἡμῖν διευχρίνη- 
ται, εἴγε ἀκροατὰς ἔχει προσέχοντας " ἰτέον δὲ λοιπὸν 
ἐπὶ τὰ μὴ μέσα, ἀλλὰ ἐπὶ τὰ καλὰ, ἃ οὖχ ἂν γένοιτο 
χαχὰ, χαὶ ἐπὶ τὰ χαχὰ, ἃ οὖχ ἂν γένοιτο χαλά. Ταῦτα 
μὲν γὰρ τὰ εἰρημένα ποτὲ μὲν τοῦτο, ποτὲ δὲ ἐχεῖνο 
γίνεται" οἷον ὃ πλοῦτος ποτὲ μὲν χαχὸν, ὅταν εἷς 
πλεονεξίαν δαπανᾶται, ποτὲ δὲ χαλὸν, ὅταν εἷς ἐλεη-- 
βοσύνην ἀναλίσχηται" καὶ τὰ ἄλλα τοιαῦτα κατὰ τὸν 
χανόνα τοῦτον. . dn τινα, ἃ οὐχ ἄν ποτε γένοιτο 
xax τὰ δὲ, ἐναντία τούτοις, ἀεὶ χαχὰ, xol οὖχ ἄν 


155 


multo melius; permanere autem in carne 
magis necessarium propter vos. Ob hoc ipsum 


quoque dicebat propheta, Pretiosa in conspectu Psal. 115. 


Domini mors sanctorum ejus : non simpliciter 
mors, sed mors ejusmodi. Et rursus alicubi, 


Mors peccatorum pessima. Vides hoc quoque Psa/. 33. 


15. 


medium esse, nec absolute bonum, nec item ab- ??- 


solute malum, sed pro ratione animi et affectus 

D eorum a quibus illud excipitur? Idcirco et sa- 
pientissimus Salomon, dum utilitatem. comme- 
morat, quz in medio istorum est posita, et de 
his philosophatür, ostenditque non hoc absolute 
bonum esse, et illud malum, sed convenienti cum 
tempore fieri bona, licet molesta esse videantur, 
[et mala, licet jucunda esse videantur]; cum 
non convenienti fient tempore, dicebat : Tempus 
flendi, et tempus ridendi : tempus vivendi, et 
tempus moriendi. Neque enim semper gaudere 
bonum est, sed aliquando etiam noxium ; neque 
enim semper dolere bonum, sed aliquando etiam 
letale ac perniciosum. Atque hoc ipsum rursus in- 
dicans Paulus dicebat : Que secundum Deum 
tristitia est, penitentiam in salutem stabilem 
operatur : seculi autem tristitia mortem ope- 
ratur. : 

5. Vides hoc quoque medium atque indiffe- 
rens esse? Igitur et contrarium eju$ est medium, 
nimirum gaudere. Ideo non simpliciter gaudere 
jussit, sed in Domino gaudere. Sed satis jam ser- 
monem hunc de rebus mediis enucleavimus, si 

c quidem attentos nacti fuerimus auditores; restat 

ut ad ea progrediamur, quz non sunt media, sed 

bona, quz fieri mala non possunt, et ad mala, 
qua numquam fieri possunt bona. Nam ca quidem 
qua diximus modo hoc, modo illud fiunt, quem- 
admodum divitie modo malum sunt, cum ad 
aliena bona usurpanda insumuntur : modo bonum, 
cum in eleemosynam expenduntur, οἱ alia hujus- 


ποτε γένοιτο xa) οἷον ἀσέδεια, βλασφημία, ἀσέλ-- A modi secundum hanc regulam. Sunt autem non- 


^ Hic quedam, et quidem paucissima desiderantur, 
et ex serie facile suppleri possunt, vel iisdem vel simi- 
libus verbis: post 2ezz enim addendum χαὶ χαχὰ, 42» 


χρηστὰ εἶναι δοχῆ, verisimileque est hoc membrum 2? 
ὁμοιοτέλευτον excidisse. Sed Fronto Ducceus liec, non 
dubia conjectura , in Latina interpretatione explevit. 


Eccle. 3. 4. 


2. Cor. 7. 


I0. 


Philip.4 4. 


176 $. JOANNIS CHRYSOST. 


nulla, que numquam fieri possunt mala : qua 
vero sunt his contraria, sempermala sunt, nec um- 
quam fieri bona possunt : cujusmodi sunt impie- 
tas, blasphemia, lascivia, crudelitas, inhumanitas, 
ingluvics, et alia ejusmodi. Non dico malum ho- 
ininem numquam fieri posse bonum, neque bonum 
fieri malum haud umquam posse : sed. res ipsas 
fieri tales non posse. Enimvero ha in suo manen- 
tes ordine, alie bone sunt, alie male : homo 
vero, quando illa quidein elegerit, bonus, quando 


ARCHIEP, 


CONSTANTINOP. . 


γεια, ὠμότης, ἀπανθρωπία, γαστριμαργία, καὶ ὅσα 
τοιαῦτα. Οὐ λέγω ὅτι ἄνθρωπος χαχὸς οὖχ ἄν ποτε 
γένοιτο χαλὸς, οὔτε χαλὸς oUx ἄν ποτε γένοιτο 
καχός- ἀλλ᾽ ὅτι αὐτὰ τὰ πράγματα οὖκ ἄν ποτε 
γένοιτο. Ταῦτα μὲν γὰρ " εἴη ἐπὶ τῆς οἰχείας τά- 

ξεως, τά τε χαλὰ, xal τὰ xuxd: 6 δὲ ἄνθρωπος ,: 
ὅταν μὲν ἐχεῖνα ἕληται, καλὸς, ὅταν δὲ ἐναντία, xa- 

xóc. Οὐχοῦν τρεῖς αὗται μοῖραι" τὰ μὲν γὰρ καλὰ οὐχ. 
ἂν γένοιτο xax, οἷον σωφροσύνη, ἐλεημοσύνη, χαὶ 
ὅσα τοιαῦτα * τὰ δὲ καχὰ οὖκ ἄν ποτε γένοιτο xa), 


Tria ge- vero contraria, malus erit. Igitur tres διιηὶ isti re- p οἷον ἀσέλγεια, ἀπανθρωπία, ὠμότης - τὰ δὲ ποτὲ μὲν 


nera rernm: 


bons, ma- 


le, medie. 


3. Reg. 17. 
I. 


rum ordines : bona quidem numquam fieri pos- 
sunt mala, cujusmodi sunt temperantia, eleemo- 
syna, et ilte mala vero numquam fieri pos- 
sunt bona, ut lascivia, inhumanitas et crudelitas : 
quedam autem aliquando hoc, aliquando illud 
fiunt pro ratione animi et. affectus eorum, qui eis 
utuntur. Divitie nonnumquam ad aliena bona in- 
vadenda inserviunt, nonnumquam ad. eleemosy- 
nam impertiendam : verum id fit ex animo et af- 
fectu ejus, qui eis utitur. Paupertas nonnumquam 
ad blasphemiam, nonnumquam ad benedictionem 
ac philosophiam inservit. Quia igitur insipientio- 
res non pauci (jam enim ad. solutionem venien- 
dum est) non. solum mala, quc numquam bona 
fieri possunt, sed etiam ex iis qua media sunt, 
nonnulla vocant mala, ut paupertatem, captivita- 
tem, servitutem, que non inter mala, sed inter me- 
dia esse numeranda demonstravimus : multi vero, 
ut ante dixi, hec appellant mala qua mala non Ὁ 
sunt : de istis loquitur propheta, quz» secundum 
vulgi existimationem mala vocantur, non revera 
sunt mala : de captivitate, de servitute, de fame et. 
aliis ejusmodi . Quod enim hac non modo mala non 
sint, sed etiam ad mala depellenda sint usui,primum 
in medium prolata fame doceamus, que tremenda 
omnibus ac terribilis videtur esse. Disce igitur, 
quo pacto mala non sit, et ad. philosophandum in- 
struere, Cum populus Hebraeorum ad summam p, 
improbitatem devenisset, tum magnus Elias, et 
cxlo dignus, cum vellet socordie morbum au- 
ferre, eumque corrigere, adjecit dicens : ivit Do- 
minus, cui adsiiti coram eo, si erit pluvia, nisi 
per os meum : et qui meloten solam possidebat, 
celum clausit : tanta apud Deum gratia valuit. 
Vides paupertatem malum non esse? Non enim 
tanta gratia valuisset mortalium cunctorum pau- 


C 


ἃ Εἴη. In Ms. εἰ legitur; sed Savilius in margine εἴη 
posuit ex conjectura, quam sequutus est Ducceus. 

» Γιωόμενα. Ms. habet γινόμενον, ut supra. Mox legen- 
dum videtur τοιοῦτος à πλοῦτος. 


τοῦτο, ποτὲ δὲ ἐχεῖνο P γινόμενα, παρὰ τὴν γνώμην 
τῶν χρωμένων. Ὃ πλοῦτος ποτὲ μὲν γὰρ εἰς mso- 
νεξίαν ὑπηρετεῖται, ποτὲ δὲ εἰς ἐλεημοσύνην - ἀλλὰ 
παρὰ τὴν γνώμην τοῦ χρωμένου. Πενία ποτὲ μὲν εἰς 
βλασφημίαν, ποτὲ δὲ εἰς εὐφημίαν χαὶ φιλοσοφίαν 
ὑπηρετεῖται. Ἐπεὶ οὖν πολλοὶ τῶν ἀλογωτέρων (ἐπὶ 
γὰρ τὴν λύσιν ἰτέον λοιπὸν ) οὐ τὰ καχὰ μόνον, 8 οὖχ 
ἄν ποτε γένοιτο καλὰ, ἀλλὰ καὶ τῶν μέσων ἔνια xax 
καλοῦσιν, οἷον πενίαν, αἰχμαλωσίαν, δουλείαν, ἅπερ 
ἐδείξαμεν οὐ τῶν χαχῶν, ἀλλὰ τῶν μέσων ὄντα - πολ- 
Aot δὲ, ὅπερ ἔφθην εἰπὼν, ταῦτα χαχὰ καλοῦσιν, οὖκ 
ὄντα xaxd " * περὶ ὧν 6 προφήτης φησὶ, τῶν χατὰ τὴν 
τῶν πολλῶν ὑπόνοιαν χαλουμένων, οὐ τῶν ὄντως χα- 
κῶν - περὶ αἰχμαλωσίας, περὶ δουλείας, περὶ λιμοῦ, 
xai ὅσα τοιαῦτα. Ὅτι γὰρ ταῦτα οὐ xaxk, ἀλλὰ xol 
καχῶν ἀναιρετικὰ, τὸν λιμὸν πρότερον εἰς μέσον ἀγά-- 
γωμεν, τὸν πᾶσι φριχτὸν xal φοδερὸν εἶναι δοχοῦντα. 
Πῶς οὖν οὐ καχὸν, μάνθανε, καὶ παιδεύου φιλοσοφεῖν. 
Ἡνίχα τῶν Ἑόραίων ὃ δῆμος sic ἔσχατον ἐξώχειλε 
παρανομίας, τότε δὴ ὃ μέγας ᾿Ηλίας, καὶ τῶν οὐρανῶν 
ἄξιος, ὃ βουλόμενος τὴν ἐχ τῆς ῥᾳθυμίας νόσον ἀνε- 
λεῖν, χαὶ διορθῶσαι ταύτην, ἐπήγαγε λέγων - Zi Κύ- 
puc, ᾧ παρέστην ἐνώπιον αὐτοῦ, εἰ ἔσται δετὸς, εἰ 

μὴ διὰ στόματός [a xai ὃ μηλωτὴν μόνην χεχτη- 
μένος, τὸν οὐρανὸν ἀπέχλεισε * τοσαύτη παῤῥησία 
αὐτῷ πρὸς τὸν Θεόν. Ὁρᾷς ὅτι οὐ χαχὸν fj πενία; 
4 Οὐκ ἂν ὃ πάντων ἀνθρώπων πενέστερος Apte 
ἀπέλαυσε παῤῥησίας, ὡς χαμαὶ βαδίζων, ἑνὶ μόνῳ 
λόγῳ τοσαύτην ἰσχὺν ἐπιδείξασθαι. Εἰπὼν τοίνυν 
«pm ἐπήγαγε λιμὸν, καθάπερ παιδαγωγὸν ἄριστον, 
χαὶ διορθωτὴν τῶν γινομένων χαχῶν" xoi χαθάπερ 
πυρετοῦ λάδρου εἰς σῶμα ἐμπεσόντος, χαὶ αὐταὶ τῆς 
γῆς αἵ φλέδες ἀνεξηράνθησαν, xo χείμαῤῥοι ἐπέλιπον, 
χαὶ βοτάναι, χαὶ τῆς γῆς αἱ λαγόνες ἄ ἄγονοι λοιπὸν ἦσαν. 
Καὶ οὐ μικρὰ τότε ὃ δῆμος ἐχαρπώσατο, τῆς ῥύμης 
τῆς ἐπὶ τὴν παρανομίαν ἀπαλλαγεὶς, καὶ συσταλεὶς, 


* Savil. putat legendum περὶ τούτων ὃ mpog. 


3 Savil. legendum putat oj γάρ, sed οὐκ ἂν bene 
habet. 


IN ILLUD I8A!£, EGO DOMINUS DEUS FECI LUMEN, ETC. 


177 


xal γενόμενος ἐπιεικέστερος, καὶ τῷ προφήτῃ χειροή- "A^ perimus, ut cum in terris versaretur, tantam vir- 


θης. Οἱ γὰρ πρὸς τὰ εἴδωλα τρέχοντες, xai τοὺς 
υἱοὺς αὐτῶν χατασφάττοντες τοῖς δαιμονίοις, οὗτοι 
τοσούτων ἱερέων τῆς Βάαλ ἀναιρουμένων, οὐχ ἐδυσ- 
χέραναν, οὐχ ἠγανάχτησαν, ἀλλ᾽ ἤνεγχαν σιγῇ καὶ 
φόδω τὸ γινόμενον, ἀπὸ τοῦ λιμοῦ βελτίους γενόμενοι. 


- Ὁρᾷς ὡς οὐ μόνον [οὐ] xaxbv δ λιμὸς, ἀλλὰ καὶ χα- 
κῶν ἀναιρετιχὸς, ἐν τάξει φαρμάκου τὰ νοσήματα. 
διορθωσάμενος; Ei χαὶ τὴν αἰχμαλωσίαν αὐτὴν * βού- 
λει ἰδεῖν οὐ τῶν καχῶν οὖσαν, ἐννόησον τίνες μὲν 
ἦσαν οἱ Ἰουδαῖοι πρὸ τῆς αἰχμαλωσίας, τίνες δὲ ἐν 
τῇ αἰχμαλωσίᾳ, ἵνα μάθῃς ὅτι οὔτε d ἐλευθερία 
ἁπλῶς καλὸν, οὔτε ἣ αἰχμαλωσία χαχόν. Ὅταν μὲν 
γὰρ ἦσαν ἐν ἐλευθερίᾳ, καὶ τὴν πατρίδα εἶχον τὴν 
ἑαυτῶν, τοιαῦτα ἔπραττον, ὡς χαθ᾽ ἑκάστην ἡμέραν 
τοὺς προφήτας αὐτῶν καταθοᾶν, τῶν νόμων πατουμέ- 
νων, χαὶ τῶν εἰδώλων προσχυνουμένων, καὶ τῶν ἐν- 
τολῶν τοῦ Θεοῦ P παραθαθεισῶν- ἐπειδὴ δὲ ἀπηνέ- 
χθησαν εἰς γῆν ἀλλοτρίαν, καὶ ἐν τῇ τῶν βαρθάρων 
γώρᾳ διέτριδον, οὕτω συνεστάλησαν, καὶ βελτίους 
ἐγένοντο, xa τοῦ νόμου φύλαχες, ὥς ἐστιν ἐκ τοῦ 
ψαλμοῦ τοῦτο μαθεῖν, ὃν ἀναγκαῖον εἰς μέσον ἀγαγεῖν 
σήμερον; ἵνα μάθητε τῆς ἀχμαλωσίᾳς τὸν χαρπόν. 
Τίς δέ ἐστιν 6 ψαλμός; "Eri τῶν ποταμῶν Βαδυ- 
λῶνος ἐχεῖ ἐχαθίσαμεν, xo ἐχλαύσαμεν ἐν τῷ μνη- 
σθῆναι ἡμᾶς τῆς Σιών. "Ez ταῖς ἰτέαις ἐν μέσῳ 
«ὐτῆς ἐχρεμάσαμεν τὰ ὄργανα ἡμῶν. Ὅτι Excel ἐπη- 
ρώτησαν ἡμᾶς οἵ αἰχμαλωτεύσαντες ἡμᾶς λόγους 
δῶν, λέγοντες * ἄσατε ἡμῖν ἐκ τῶν δῶν Σιών. Πῶς 
ἄσωμεν τὴν ᾧδὴν Κυρίου ἐπὶ γῆς ἀλλοτρίας; Εἶδες 
πῶς αὐτοὺς συνέστειλεν ἢ αἰχμαλωσία; Πρὸ μὲν 
γὰρ ταύτης xu τῶν προφητῶν ἐνηχούντων μὴ πα- 
ραδαίνειν τὸν νόμον, οὐκ ἠνέσχοντο μετὰ δὲ ταύτην, 
καὶ τῶν βαρθάρων ἐπιχειμένων, xal τῶν κυριευόν- 
τῶν χαταναγχαζόντων xol χατεπειγόντων παραθαί- 
νειν, οὖχ ὑπήχουον, ἀλλ᾽ ἔλεγον - οὐκ ἄσομεν τὴν 
δὴν Κυρίου ἐπὶ γῆς ἀλλοτρίας, ἐπειδὴ 6 νόμος τοῦτο 
οὖκ ἐπέτρεπεν. Ὅρα δὲ xo τοὺς παῖδας τοὺς τρεῖς 
οὐ μόνον οὐδὲν βλαπτομένους ἀπὸ τῆς αἰχμαλωσίας, 


5. In Ms. βούλει deerat. Sed Savilius in margine po- 
suit ex conjectura, quam Duczeus in textu sequutus est. 


tutem uno solo verbo prz se ferret. Hoc ergo dicto 
famem immisit tamquam optimum p:edagogum, et 
malorum qua acciderant emendatorem : atque 
ut fit cum vehemens quzdam febris corpus inva- 
sit, venze ipsz terrz? exarescebant, torrentes defi- 
ciebant, et herbae, et terra? viscera sterilia penitus 
deinceps erant. Neque vero mediocriter id populo 
fuit utile, cum repressus impetus fuerit, quo ad 
iniquitatem ferebatur, et castigatus modestiorque 
sit factus, et ad. obtemperandum prophete man- 
suetior. Nam qui ad idola currebant, et doemo- 
niis filios suos mactabant, hi tot occisis sacerdoti- 
bus Baal, non indignati sunt, non indoluerunt, 
sed famis opera redditi meliores, tacentes ac meta 
correpti rem patienter tulerunt. 

6. Vides non modo malum non esse famem, sed 
ad mala etiam tollenda prodesse, et ad sanandas 
zgritudines remedii locum obtinere? Quod si ca- 
püvitatem ipsam etiam videre velis malum non 
esse, cogita quales ante captivitatem essent Judei, 
et quales in captivitate, ut intelligas neque liber- 
tatem absolute bonum, neque captivitatem malum 
esse. Quando enim libertate fruebantur, et in pa- 
tria sua degebant, ita se gerebant, ut singulis die- 
bus adversus illos vociferarentur prophete, dum 
leges conculearentur, adorarentur idola, et Dei 
mandata violarentur: postquam autem in alienam 
delati sunt terram, et in barbarorum regione ver- 


' sati, sic depressi sunt, ac meliores evaserunt, le- 


€ 


D 


gemque servarunt, ut ex ipso Psalmo colligi potest, 
quem opera pretium est hodierno die in medium 
afferre, ut ex eo captivitatis fructum agnoscatis. 


Quis ille porro Psalmus est? Super flumina Ba- p. i36. 
bylonis illic sedimus, et flevimus, dum recor- 1.—4. 


daremur Sion, In salicibus in medio ejus sus- 
pendimus organa. nostra, Quoniam illic inter- 
rogaverunt nos, qui captivos duxerunt nos, 
verba cantionum, dicentes : Cantate nobis de 
canticis Sian. Quomodo cantabimus canticum - 
Domini in terra aliena ? Vides ut ipsos depres- 
serit captivitas. Nam ante illam quidem prophe- 
ias non ferebant, a quibus admonebantur, ut ne 
legem transgrederentur : post illam autem etiam 


"instantibus barbaris, et dominis cogentibus atque 


urgentibus, ut eam transgrederentur, minime pa- 
rebant, sed dicebant: Non cantabimus canticum 
Domini in terra aliena, quoniam id lex non per- 
mittebat. Vide autem et tres pueros, qui non so- 


b Παραθαθεισῶν. In Ms. legebatur παραθαινόντων. 


178 , 


lum a captivitate lesi non sunt, sed etiam ejus 
opera illustriores evaserunt; eodemque modo Da- 
nielem. Quid. vero Joseph? quid mali passus est, 
cum et peregrinus, et servus,et captivus est factus ? 
nonne hoc unum illi splendorem comparavit? 
Quid vero mulier illa barbara, que in opibus, 
superbia, et libertate degebat, inde lucrata est? 
nonne omnium fuit miserrima, postquam istis, ut 
oportebat, uti noluit? Hzc igitur evidenter a no- 
bis sunt demonstrata, quznam sint mala, quinam 
bona, quznam media, et de mediis loqui: prophe- 
tam, quz reipsa mala non sunt, sed vulgo mala 
videntur, de captivitate, servitute, abductione. 
Quam vero ob causam hec dicta sint, opera pre- 


E 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHTEP, CONSTANTINOP. 


ἀλλὰ xo λαμπροτέρους ἀπ᾽ αὐτῆς γινομένους " xoi 
τὸν Δανιὴλ ὁμοίως. Τί δὲ ὃ Ἰωσήφ; τί xaxov ἔπαθε, 
καὶ ξένος, xol δοῦλος, xe δέσμιος γενόμενος; οὐχὶ 
διὰ τοῦτο μόνον εὐδοχίμει καὶ ἔλαμπε ; Τί δὲ ἣ βάρ- 
ὄαρος ἐχείνη γυνὴ, καὶ ἐν πλούτῳ καὶ ὑπερηφανίᾳ 
xai ἐν ἐλευθερίᾳ διατρίδουσα, ἐντεῦθεν ἀπώνατο; 
οὐχὶ πάντων ἦν ἀθλιωτέρα, ἐπειδὴ τούτοις εἰς δέον 
χρήσασθαι οὖκ ἠθέλησεν; Οὐχοῦν ταῦτα μὲν ἡμῖν 
ἀποδέδεικται σαφῶς, τίνα μὲν χαχὰ, τινὰ δὲ χαλὰ, 
τίνα δὲ μέσα" χαὶ ὅτι περὶ τῶν μέσων ὃ προφήτης 
φησὶν, οὗ τῶν ὄντως xxxiv, ἀλλὰ τῶν δοχούντων 
εἶναι τοῖς πολλοῖς, αἰχμαλωσίας, δουλείας, ἀπαγω- 
γῆς. Τίνος δὲ ἕγεχεν ταῦτα εἴρηται, ἀναγκαῖον εἰ-- 
πεῖν. Φιλάνθρωπος ὧν ὃ Θεὸς, xol περὶ τὸ ἐλεεῖν 


tium fuerit nunc docere. Benignus cum sit Deus, ,,, ὀξὺς, πρὸς δὲ τὸ τιμωρεῖσθαι xal χολάζειν ἀναδυό- 


et ad miserandum promtus, ad castigandum ac A 
puniendum cunctator et tardus,ne Judzos suppli- 


Prophete ciis mulctaret, prophetas misit, ut verbis eos ter- 


cur missi. 


Jer. 6. 14. 


Isai. 45.7. 


reret, neque rebus ipsis puniret : quod et erga 

Ninivitas praestitit. Nam et illic olim. urbem se 

eversurum minatus est, non ut everteret, sed 

ut non everteret, quod utique contigit. Hoc : 
nimirum et tunc agebat, prophetas mittebat, 

ac barbarorum incursiones, bella, captivitates, 

abductionem, et in aliena regione commoratio- 

nem minabatur. Et quemadmodum pater indul- B 
gens, cui filius est libidinosus ac negligens, ad 
sanam mentem volens eum reducere, flagella re- 
quirit, funes minatur dicens : Vinciam, flagellis 
cxdam, interficiam, fitque verbis terribilis ut hac 
ratione juvenis improbitatem compescat: ita ni- 
mirum Deus continue minabatur, cum eos injecto 
metu reddere meliores vellet. Haec cernens diabo- 
lus volensque emendationem, qua consequebatur 
has minas, impedire, pseudoprophetas immisit, et 

prophetis captivitatem, servitutem, famemque mi- 
nantibus, illi contraria, pacem, terre fertilitatem, 
innumerorum bonorum copiam przdicebant. Id- 
circo exprobrantes illis prophete dicebant. Pax, 
pax ; et ubi est pax ? Et sciunt omncs, qui sacra- 
rum literarum sunt studiosi, cuncta evenisse, quae 
prophete pradixerant adversus pseudoprophetas, 
qui populi studium debilitabant ac frangebant. 
Quoniam igitur populum ita dissolutum corrum- 
pebant, per prophetas ait Deus : Ego Deus fa- 
ciens pacem, et creans mala. Et quanam mala ? 
Haec quae commemorata sunt, captivitatem, servi- 
tutem et alia ejusmodi : non fornicationem et la- 
sciviam, et avaritiam, neque aliud quidquam ejus- 


D 


2 ὡς ἅπαντα χρατεῖν. Haec jure vitiata videntur Savi- 
lio. Sed tale vitium est, ut incassum laboret qui ex 


μενος, ὥστε μὴ τοὺς ᾿Ιουδαίους παραδοῦναι τιμω- 


ρίαις, προφήτας ἔπεμψε, φούῶν αὐτοὺς διὰ τῶν ῥη- 


“μάτων, ὥστε μὴ χολάσαι διὰ τῶν πραγμάτων, ὅπερ 


xal ἐπὶ τῶν Νινευιτῶν ἐποίει. Καὶ γὰρ ἐκεῖ τότε 
τὴν πόλιν καταστρέψαι ἠπείλησεν, οὖχ ἵνα καταστρέ- 
Vn; ἀλλ᾽ ἵνα μὴ καταστρέψῃ " ὅπερ οὖν καὶ ἐγένετο. 
Τοῦτο δὴ καὶ τότε ἔπραττε, καὶ προφήτας ἔπεμπεν, 
ἀπειλῶν βαρόάρων ἔφοδον, πολέμους, αἰχμαλωσίας,» 
δουλείας, ἀπαγωγὴν, τὴν ἐν ἀλλοτρίᾳ διατριθήν. Καὶ 
χαθάπερ πατὴρ φιλόστοργος παῖδα ἀχόλαστον ἔχων 
xo ῥάθυμον, σωφρονίσαι θέλων, ἱμάντας ἐπιζητεῖ». 
σχοίνους ἀπειλεῖ, λέγων " δήσω, μαστίξω, ἀναιρήσων; 
καὶ γίνεται ἐν τοῖς ῥήμασι φοδερὸς, ὥστε ταύτῃ τὴν 
χαχίαν ἀναστεῖλαι τοῦ νέου * οὕτω δὴ καὶ 6 Θεὸς ἠπεί- 
λει συνεχῶς, τῷ φόδῳ ποιῆσαι βελτίους βουλόμενος. 
Ταῦτα δρῶν ὃ διάδολος, καὶ βουλόμενος ἐχλῦσαι τὴν 
ἐκ τῆς τοιαύτης ἀπειλῆς διόρθωσιν γινομένην, χα- 
θῆχε ψευδοπροφήτας, καὶ τῶν προφητῶν ἀπειλούν.-- 
τῶν αἰχμαλωσίαν, καὶ δουλείαν, χαὶ λιμοὺς, ἐχεῖνοι 
τὰ ἐναγτία ἔλεγον, εἰρήνην, εὐετηρίαν, καὶ μυρίων 
ἀγαθῶν ἀπόλαυσιν. Διὸ xol ὀνειδίζοντες αὐτοῖς οἵ 
προφῆται ἔλεγον" "Eipóva, εἰρήνη" xa ποῦ ἐστιν 
εἰρήνη ; Καὶ ὅσοι τῶν φιλολόγων, τοῦτο ἴσασιν; * ὡς 
ἅπαντα χρατεῖν, ἃ τοῖς προφήταις πρὸς τοὺς ψευδο- 
προφήτας ἐγένοντο, ἐχλύοντα τοῦ λαοῦ τὴν σπουδήν. 
Ἐπεὶ οὖν οὕτως ἐχλύοντες διέφθειραν τὸν λαὸν, φη- 
σὶν ὃ Θεὸς διὰ τῶν προφητῶν * ᾿Εγὼ 6 Θεὸς ποιῶν 
εἰρήνην, χαὶ χτίζων xaxd. Καὶ ποῖα xaxd; Ταῦτα 
τὰ εἰρημένα, αἰχμαλωσίαν, δουλείαν"; καὶ ὅσα τοιαῦ-- 
τα οὗ πορνείαν, xal ἀσέλγειαν, xal πλεινεξίανς 
οὐδὲ ἄλλο τῶν τοιούτων οὐδέν. Διὰ τοῦτο χαὶ ὃ ἕτερος 
προφήτης εἰπὼν ᾽ Εἰ ἔστι καχία ἐν πόλει, ἣν Κύριος 
οὖχκ ἐποίησε , ταύτην λέγει τὴν καχίαν, τοὺς  λιμοὺς Ἢ 
τὰς νόσους, τὰς θεηλάτους πληγάς. Οὕτω καὶ ὁ Χρι- 


conjectura locum restituere tentaverit. 


IN ILLUD ISALE, EGO DOMINUS DEUS FECI LUMEN, ETC. 


στὸς , ὅταν λέγη, Ἀρχετὸν τῇ ἡμέρᾳ ἣ καχία αὐτῆς, 
τοὺς ἱδρῶτας, τὸν μόχθον, τὴν ταλαιπωρίαν φησί. 


Τοῦτο οὖν φησιν ὃ προφήτης " μὴ ὑμᾶς ἐχλυέτω- 
σαν οἱ ψευδοπροφῆται " 6 γὰρ Θεὸς ὑμῖν εἰρήνην δοῦ- 
ναι δύναται, xol αἰχμαλωσίᾳ παραδοῦναι " του - 
τέστιν, Ὁ ποιῶν εἰρήνην, καὶ χτίζων xaxá. Καὶ ἵνα 
μάθῃς ὅτι τοῦτό ἐστιν ἀληθὲς, αὐτὰς τὰς λέξεις βα- 
σανίσωμεν μετὰ ἀχριδείας. Εἰπὼν γὰρ ἄνω, ᾿Εγώ 
εἶμι ὃ ποιήσας φῶς xat σχότος, τότε ἐπήγαγε, Ποιῶν 
εἰρήνην, καὶ κτίζων xaxd. Δύο ἐναντία ἄνω τέθειχε, 
xai δύο ἐναντία μετὰ ταῦτα, ἵνα μάθης ὅτι οὐ περὶ 
πορνείας λέγει, ἀλλὰ περὶ συμφορῶν. "TU γὰρ ἀντι- 
διαστέλλεται τῇ εἰρήνη ; Εὔδηλον ὅτι αἰχμαλωσία, 
οὐχ ἀσέλγεια, οὐδὲ πορνεία, οὐδὲ πλεονεξία. “Ὥσπερ 
οὖν ἀνωτέρω ἐναντία δύο τέθεικεν, οὕτω δὴ χαὶ ἐν- 
ταῦθα ἐναντίον δὲ τῇ εἰρήνη οὐ πορνεία, οὐδὲ μοι- 
χεία, οὐδὲ ἀσέλγεια, οὐδὲ αἵ λοιπαὶ χαχίαι, ἀλλ᾽ 


179 


modi. Idcirco etiam quando alius propheta dixit, 


Si est malitia in civitate, quam non fecit Do- 4mos. 3.6 


minus, hanc dixit malitiam, famem, morbum, in- 
flictas a Deo plagas: sic et Christus cum dicit, 


Sufficit diei malitia sua, sudores dicit, laborem, τσ 6. 
Tt 


afflictionem. 

T. Hoc igitur dicit prophetá : Ne debiles ac 
remissos vos reddant pseudoprophetz; Deus enim 
vobis pacem largiri potest, ét captivitati vos 
tradere : hoc est, Faciens pacem , et. creans 
mala. Àtque ut hoc verum esse intelligas, ipsas 


E dictiones accuratius examinemus. Cum enim ante 


dixisset, Ego sum qui feci lucem et tenebras , 
tunc addidit, Faciens pacem, et creans mala. 
Duo contraria supra posuit, ac deinde duo con- 
traria, ut intelligas eum non de fornicatione , 
sed. de calamitatibus loqui. Quid enim est quod 
paci opponitur ? Clarum est quod sit. captivitas , 
non lascivia , neque fornicatio , neque avaritia . 
Utigitur superius duo contraria posuit, sic ni- 


156 mirum et hoc loco : contraria vero paci res est 


αἰχμαλωσία καὶ δουλεία. Ἀλλ᾽ ὅπερ ἐπὶ τῶν στοι- À non fornicatio, neque adulterium, neque lascivia , 


χείων πάσχουσι, τοῦτο xal ἐπὶ τῶν πραγμάτων. 
Οἷόν τι λέγω * ὥσπερ ἐποίησε φῶς καὶ σχότος ; χαὶ 
πολλοῖς τὸ μὲν φῶς ἡδὺ δοχεῖ εἶναι, τὸ δὲ σχότος 
ἐπαχθὲς, καὶ διαδάλλουσι τὴν νύκτα ὡς πονηράν 
τινα οὖσαν - οὕτω δὴ xal ἐπὶ τῶν πραγμάτων. Ἀλλ᾽ 
οὔτε τὴν νύχτα διαδλητέον, οὐδὲ τὸ σχότος, οὐδὲ 
ἁπλῶς τὴν δουλείαν, καὶ τὴν αἰχμαλωσίαν. Τί γὰρ, 
εἶπέ μοι, φαῦλον ἔχει τὸ σχότος ; οὐχὶ πόνων ἐστὶν 
ἀνάπαυσις; οὐχὶ φροντίδων ἄνεσις ; οὐχὶ λύπης ἀναί- 
ρεσις; οὐχὶ ἰσχύος προσθήχη ; Εἰ δὲ μὴ σχότος ἦν 


χαὶ νὺξ, πότε ἂν ἀπελαύσαμεν τοῦ φωτός : οὐχ ἂν B 


διεφθάρη xal ἀπώλετο τοῦτο τὸ ζῶον 6 ἄνθρωπος : 
Ὥσπερ δὲ τὸ σχότος δοχεῖ μὲν τοῖς ἀνοήτοις εἶναι 
χαχὸν, οὖχ ἔστι δὲ, ἀλλὰ πρὸς τὴν ἡμέραν ἡμῖν συν- 
τελεῖ, καὶ πρὸς τὰς ἐργασίας ἐν αὐτῇ τοὺς ἀναπαυ-- 
σαμένους ἐπιτηδειοτέρους χατασχευάζει " οὕτω οὐδὲ 
αἰχμαλωσία φαῦλον - περὶ ἧς ὁ προφήτης διελέγετο 
λέγων, Ὁ ποιῶν εἰρήνην, χαὶ κτίζων χαχά - ἀλλὰ 
χρησιμώτερον τοῖς εἰς δέον χρωμένοις " σωφρονεστέ - 
ῥους δὲ καὶ ἐπιειχεστέρους ποιεῖ περικόπτουσα ἀπό- 
γοιαν. Ἀδούλωτον γὰρ ἣ ἀρετὴ, καὶ οὐδὲν αὐτῆς περι- 
γενέσθαι δύναιτ᾽ ἂν, οὗ δουλεία, οὐκ αἰχμαλωσία, οὐ 
πενία, οὗ νόσος, ox αὐτὸ, ὃ πάντων τυραννικώτε- 
pov, 6 θάνατος. Καὶ δηλοῦσιν ἅπαντες oi ταῦτα͵ ὕπο- 


neque reliqua vitia ; sed captivitas et servitus. Sed 
sicut erga elementa, sic erga res ipsas homines 
afficiuntur. Exempli causa : quemadmodum fecit 
lucem et tenebras, et multis esse jucunda lux vi- 
detur, tenebre vero moleste , ac noctem quidam 
tamquam malam. accusant: sic nimirum et in 
rebus ipsis. At neque nox est accusanda , neque 


tenebre , neque omnino servitus et captivitas. ' 


Quid enim, quiso, mali habent tenebrz? nonne 
sunt a laboribus relaxatio ? nonne remissio cura- 
rum? nonne doloris exterminatio ? nonne virium 
accessio? Quod si tenebre non fuissent et nox , 
quando luce potiti essemus ? nonne corruptum 
fuisset atque interemtum hoc animal homo? Ut 
autem videntur quidem insipientibus tenebrz ma- 
lum esse quiddam , tametsi non Sunt, verum ad 
ipsam diem nobis sunt usui, et ad opera, quz in 
ipsa suscipimus, quiete recreatos reddit aptiores : 
ita neque. maluin quid. est captivitas, de qua dis- 
serebat propheta cum diceret, F'aciens pacem , 
et creans mala : sed. res utilior est iis qui ut 
oportet ea fuerint usi : temperantiores autem ac 
modestiores eos efficit, dum arrogantiam retun- 


dit. Non enim in servitutem redigi potest virtus , Virtus non 


neque ab ull : : potest — in 
eq e d 0 superari, non ἃ servitute , DoD... tilem. 
a captivitate, non a paupertate, non ab ipsa morte; redigi. 


μείναντες ἅπαντα, xai δι’ αὐτῶν μειζόνως λάμψαν- 


τες. Τί γὰρ τὸν Ἰωσὴφ ἔδλαψεν ἥ δουλεία : ( οὐδὲν 


γὰρ χωλύει πάλιν τὸν αὐτὸν ἄνδρα εἰς μέσον ἀγα- 
γεῖν *) τί γὰρ τὰ δεσμά; τί δὲ αἱ ἁλύσεις ; τί δὲ 5$ 
συχοφαντία; τί δὲ ἢ ἐπιθουλή ; τί δὲ ἡ ἐπὶ τῆς ἀλλο- 


τρίας διατριθή, Τί τὸν "06 ἢ τῶν βουχολίων καὶ τῶν 


que omnium est potentissima. Ostendunt id 
omnes, qui hec omnia sunt perpessi, et eorum 
opera clariores evaserunt. Quid enim Josepho 
servitus nocuit? (nihil enim vetat quominus 


180 


cumdem virum iterum in medium adduca- 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 
ποιμνίων ἀναίρεσις, δ᾽ βίαιος καὶ ἄωρος τῶν παίδων 


mus) quid autem vincula ? quid catene? quid D θάνατος, 4j πληγὴ τοῦ σώματος; αἵ πηγαὶ τῶν σχω- 


calumnia? quid insidim? quid in aliena regione 
commoratio? Quid Jobum lwsit armentorum 
ac gregum interitus, violenta et immatura mors 
liberorum, plaga corporis, vermium fontes, do- 
lor intolerabilis, in fimo sessio, uxoris insidiz, 
amicorum opprobria, famulorum convicia? Quid 
vero Lazaro nocuit, quod in vestibulo jaceret et 
canum linguis lingeretur ? quid laxdebat continua 
fames? quid divitis contemtus, vulnera, intole- 
randus morbus? quid quod desertus ab omnibus 
esset qui juvare possent, quod ab iis, qui auxi- 
liari possent, contemneretur? Quid Paulo nocue- E 
runt illà malorum examina, carceres, abductio- 
nes, mortes; submersiones ac reliquie afflictiones, 
quas nemo poterit oratione numerando percensere? 
Haec omnia considerantes, malitiam fugiamus, vir- 
tutem sectemur ; et oremus, ne in tentationem in- 
tremus : quod si quando inciderimus, ne zgre fe- 
ramus, neve indignemur : siquidem arma virtutis 
hac sunt iis, qui -ut oportet usi fuerint, et horum 
omnium opera celebritatem nobis poterimus com- 
parare, si vigiles et attenti fuerimus, ac bonis per- 
frui sempiternis: quz nobis utinam contingant 
universis, in. Christo Jesu' Domino nostro, cui 
gloria in secula saeculorum.: Amen. 


λήχων, ἣ ὀδύνη ἡ ἀχαρτέρητος, ἣ ἐπὶ τῆς χοπρίας 
χαθέδρα, ἣ “ἐπιδουλὴ τῆς γυναιχὸς, τὰ ὀνείδη τῶν 
φίλων, αἵ λοιδορίαι τῶν οἰκετῶν ; Τί δὲ τὸν Λάζαρον 
τὸ ἐν τῷ πυλῶνι χεῖσθαι, χαὶ ταῖς γλώσσαις τῶν χυ- 
γῶν περιλείχεσθαι, xal 6 λιμὸς 6 διηνεχὴς, xo ἣ 
ὑπεροψία τοῦ πλουσίου, “καὶ τὰ τραύματα, xo ἥ 
νόσος ἣ ἀφόρητος, xol ἢ ἐρημία τῶν προϊσταμένων, 
xo fj ὑπεροψία τῶν βοηθούντων; Ῥί δὲ τὸν Παῦλον 
αἵ νιφάδες ἐκείνων τῶν δεσμωτηρίων, τῶν ἀπαγωγῶν, 
τῶν θανάτων, τῶν χαταποντισμῶν, τῶν λοιπῶν πει- 
ρασμῶν, ἃς οὐδὲ λόγῳ ἐξαριθμῆσαι ἔνι; Ῥαῦτα 
ἅπαντα ἀναλογισάμενοι, χαχίαν φεύγωμεν, ἀρετὴν 
διώχωμεν * καὶ εὐχώμεθα μὲν μὴ εἰσελθεῖν εἷς πει- 
ρασμόν- el δέ ποτε ἐμπέσωμεν, μὴ ἀλύωμεν, μηδὲ 
δυσχεραίνωμεν * καὶ γὰρ ὅπλα ἐστὶ ταῦτα ἀρετῆς τοῖς 


εἰς δέον χρωμένοις, xod δυνησόμεθα διὰ πάντων εὖ- 


δοχιμεῖν, ἐὰν νήφωμεν, καὶ τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν ἀπο- 
λαῦσαι" ὧν γένοιτο πάντας ἡμᾶς ἐπιτυχεῖν ἐν Χρι- 
στῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, ᾧ ἢ δόξα εἷς τοὺς αἰῶνας 


τῶν αἰώνων. Ἀμήν. : 


MONITUM 


AD HOMILIAM IN LOCUM ILLUM JEREMLE, 
"| DOMINE, NON EST IN HOMINE VIA EJUS, xvc. 


Testificatur Savilius se incidisse in quamdam Interpretationem sive Expositionem Chrysostomi in Je- 
remiam prophetam. Qua de re hoc ille monitum dedit in fine notarum in Isaiz capita octo, pag. 166 : 

« Preeter hosce in libros Veteris Testamenti Commentarios exstat passim in Bibliothecis Grece manu- 
scripta ἑρμηνεία εἰς τὸν προφήτην ἹἹερεμίαν, Chrysostomo adscripta : cujus apographum ex Bibliotheca 
Bavarica descriptum in manibus habemus, ne luce quidem, nedum tanto auctore dignum opusculum , 
sed nugas meras et quisquilias. Ne quis tamen in cas incidens, aliquid se magnum, aut nobis non visuni 
reperisse putet, ecce tibi hujus praeclare Expositionis initium : 

Τὸν μὲν χρόνον, xa0' ὃν προεφήτευεν ὃ μαχάριος Ἱερεμίας, xol ἀπὸ ποίου βασιλέως ἤρξατο, καὶ εἰς 
ποῖον προφητεύειν (fortassis ἐπαύσατο), ἐντεῦθέν ἐστι μαθεῖν. Πᾶσαν δὲ προφητείαν κατὰ τῶν δύο ποιεῖται 
φυλῶν, ἤδη τῶν δέκα αἰχμαλώτων γενομένων ὑπὸ τοῦ ᾿Ασσυρίου. Ποιχίλην δέ τινα τὴν προφητείαν ἐστὶν 
ἰδεῖν. Τοῦτο μὲν γὰρ ἀπὸ τῶν παλαιῶν παραδειγμάτων αὐτοῦ (fortassis αὐτοὺς) ἐλέγχει, ὡς ὅταν λέγη, 

Jer. 5. 23, Ἰδοὺ τὰς δδούς σου ἐν τῷ πολυανδρίῳ, καὶ τὰ ἑξῆς.» ; 


181 


"Hec de hujusmodi Commentariis, qui consulto protermissi sunt. Hoe autem homilia in locum Jere- 
amice optimc notze est, suisque se indiciis prodit esse Chrysostomi. Nam sub initium ait se nuper de Petri 
et Pauli controversia egisse, posteaque se beati Eustathii praeconia sermone complexum esse, atque deinde 
S. Romani martyris laudes pereurrisse : queis indicatur hanc concionem secundum illas omnes habitan: 
fuisse. In nulla porro earum anni nota vel minima comparet. Idque solum novimus, eas omnes Antiochia 
habitas faisse. Agitur hie de illo versiculo Jeremize , Domine , non. est in homine via ejus , neque 
homo ibit, et diriget gressum suum. Ex quibus verbis quidam occasionem captabant liberi tollendi ar- 


IN ILLUD, DOMINE, NON EST IN HOMINE, ETC. 


bitrii. Hos pro virili eonfutat S. doctor. 
Interpretatio Latina est Frontonis Duczei. 


*EIE TO PHTON TOY HPODHTOY^7Y LOCUM ILLUM PROPHET 


Ἱερεμίου; Κύριε, οὐχὶ τοῦ ἀνθρώπου ἣ ὁδὸς αὖ- 
τοῦ, οὐδὲ ἄνθρωπος πορεύσεται, χαὶ κατορθώσει 
τὴν πορείαν αὐτοῦ. 


Τῆς ὁδοῦ ταύτης τῆς αἰσθητῆς xo λεωφόρου τὰ 
μέν ἔστιν ὕπτια καὶ λεῖα, τὰ δὲ προσάντη χαὶ τρα- 
ὕτερα" οὕτω δὴ xol τῶν θείων Γραφῶν τὰ μέν 
ἔστιν αὐτόθεν πᾶσιν εὐσύνοπτα, τὰ δὲ πλείονος ἐξερ- 
γασίας καὶ πόνου δεόμενα. " ἌΧλ᾽ ὅταν μὲν ἰσόπεδον 
χαὶ λείαν δδεύωμεν δδὸν, o0 πολλῆς ἡμῖν δεῖ ἀχρι- 
θείας" ὅταν δὲ ὑπτίαν καὶ στενὴν καὶ πρὸς αὐτὴν 
ἀνατεινομένην τὴν ἀχρώρειαν, καὶ ὑπὸ χρημνῶν ἕκα- 
τέρωθεν ἀπειχημμένην, γηφούσης ἥμῖν δεῖ ψυχῆς 


Jeremic, Domine, non est in homine via cjus, Jer. 10.23. 


neque homo ibit, et diriget gressüm suum. 


1. Hujus sensibilis publiceque vie partes 
quzdam plane quidem sunt ac leves, quadam 
vero prarupte atque aspeve; sic et Scriptura 
sacra partes aliz sunt ex se omuibus intellectu fa- 
ciles, aliz: majorem diligentiam ac laborem requi- 

B runt. Ac nos quidem, cum per planitiem. levem- 
que viam incedimus, necesse non est, ut admodum 
attenti simus; cum vero per asperam et angustam, 
quaque se ad ipsum montis cacumen extendat, οἱ 


xn διεγηγερβένης , τῆς δυσχωρίας ῥᾳθυμεῖν οὐχ ἐπι- 5s procipitiis undique circumclusa sit, tum vigili 


τρεπούσηξ. Κἂν γὰρ μικρόν τις παραθλέψῃ, μόνου τοῦ 
ποδὸς ὄδλισθήσαντος, ἅπαν τὸ σῶμα χαταχρημνίζε- 
ται, χἂν εἰς φάραγγας χκαταχύψη χάτω, * σχοτοδίνῳ 
κατεχόμενος χαταφέρεται. Θὕτω δὴ καὶ ἐπὶ τῶν θείων 
Γραφῶν τὰ μὲν εὔκολα καὶ ῥάδια τῶν νοημάτων, καὶ 
ἀπονητὶ διοδεῦσαι ἔνι, τὰ δὲ τραχύτερὰ x^ πρὸσ- 
ἄντη o0, ὁμοίως εὔπορον διαῤῆναι. Διὸ νήφειν ἅπαν- 
τας δεῖ χαὶ ἐγρηγορέναι, ὅταν τοιαῦτα διαδαίνωμεν 
χωρία, ὥστε μὴ περὶ τῶν ἐσχάτων f piv γενέσθαι τὸν 
χίνδυνον. Διὰ γὰρ τοῦτο χαὶ ἡμεῖς ποτὲ μὲν ἐν τοῖς 
εὐχολωτέροις ὑμᾶς P ἐγγυμνάζομεν, ποτὲ δὲ ἐπὶ τὰ 
δυσχολώτερα ἄγομεν, ἵνα xal τὸν πόνον ὑμῖν παρα- 
ῥυθησώμεθα, χαὶ τὴν ῥᾳθυμίαν ἐχδάλωμεν. “Ὥσπερ 
γὰρ οἵ διαπαντὸς εὐχολίας ἀπολαύοντες, χαυνότεροι 
γίνονται * οὕτως οἵ διηνεκῶς πρὸς τραχύτερα ἑλχόμε - 
Vol, πρὸς τὸν πόνον ἀπογινώσχουσι. Δεῖ τοίνυν dya- 
μεμίχθαι τὸ τῆς διδασκαλίας εἶδος, xo νῦν μὲν 
τοῦτο, νῦν δὲ ἐχεῖνο μεταχειρίζειν, ὥστε μήτε χα- 
λᾶσθαι πέρα τοῦ μέτρου τὴν διάνοιαν Tjpiv, μήτε 


1: Collata cum Cod. Reg. 2343, et cam Colbertinis 
1039 et 2715. In titulo post πορείαν αὐτοῦ Savil. addit 
χαὶ χατευθυνεῖ τὴν δδὸν αὐτοῦ. 

b Omnes Ms. ἀλλ᾽ ὅξαν μὲν ἰσόπεδον χαὶ λείαν δδεύωμεν. 


TOM. VI. 


À mente nobis opus est, cum loci 97a Na torpere 
non sinat. Quantumvis enim modice quis: negli- 
genter aspiciat, si solum pes prolabatur, totum 
córpus in preceps ruit, et si in vallem capite in- 
clinato despexerit, tenebricosa correptus vertigi- 
ne deturbatur. Sic et in Scriptura divina quedam 
faciles. sunt ac planz sententize, quas sine labore 
licet percurrere : quedam asperiores et praerupta, 
quas non ita facile fuerit. permeare. Propterca 
vigiles et attentos esse cunctos oportet, dum ejus- 
modi loca percurrimus, ne in summum salutis 
discrimen veniamus. ldcirco nos interdum in 
facilioribus vos exercemus, nonnumquam ad dif- 
ficiliora deducimus , ut et laborem levemus, οἱ 
negligentiam excutiamus. Ut enim qui semper 
facilitatem experiuntur, remissiores fiunt : ita qui 
perpetuo ad asperiora pertrahuntur, animum [ἃ- 
bore defatigati despondent. Quocirca mixtum esse * 
oportet doctrinze genus, et nunc quidem hoc, nunc 


B 


In Editis ἀλλ᾽ ὅταν ἰσόπεδον καὶ λείαν ὁδεύωμεν. 

^ lidem Mss, σχότει δεινῷ. 

b Alii γυμνάξομεν, teste Savilio. Panlo post. Ms. τὸν 
mivo» ὑμῶν παραμυθηγώμεθα, 


13 


182 


autem illud tractare, ut neque mens ultra modum 
relaxetur, neque rursus plus quam par est intenta 

Tono 111, frangatur, et laboribus defatigata deficiat. Propter- 
p- 362 sqq. e nuper cum de Petro ct Paulo disseruissemus , 
οἱ de exorta inter ipsos Antiochiz controversia , 
pugnamque illam, quz inter eos esse videbatur, 
pace quavis utiliorem vobis ostendissemus, cum- 
que ad praeruptam et asperam vos illam viam de- 
duxissemus: quoniam defatigatos vidimus, sequen- 
ti die ad aliud argumentum vos traduximus, dum 
beati Eustathii przconia narravimus, et post illum 
ndi generosi martyris Romani laudes percurrimus , 

ustathio , £ M H ; 

et Je S, Ro; Cum illustrius nobis factum est theatrum, amplior 
asa mL. applausus, ac major strepitus acclamantium. Ut 
mo II, vidc, cnim si quis ubi defessus fuerit, deinde in pratum 
ingrediatur, gaudet, ac delectatur, dum nibil 

asperum, nihil molestum intuetur, sed recreatio- 

nem , voluptatem , ac delicias multas : sic et vos 

tum temporis affecti eratis, dum post labores illos 

ac difficultates concionis illius, tamquam in pra- 

tum quoddam in martyrum laudes ingressi, multa 

cum tranquillitate illis vos deliciis explevistis. 

Non enim tum erant prehensiones ac mutui nexus, 

neque luct ac declinationes, sed, nemine oblu- 

ctante, sola expedita, soluta et libera oratio decer- 

tabat. Idcirco autem οἱ illustrior erat , et sacris 
conventibus aptior, majoremqne laudem reporta- 

bat. Cum enim ea, qua dicuntur, cum facilitate 

mens auditorum assequitur, multa voluptate per- 

fusa, ad acclamationem et laudem oratoris excita- 

tur. Quando igitur abunde vos his diebus recrea- 

vimus, neque molestum aut grave quidquam 

vestra objecimus caritati, age rursus hodie vos ad 


S. JOANNIS. CHRYSOST. 


Panegy- 


mci de S. 


ARCHIEP. CONSTANTINOP., 


διατεινομένην ὑπὲρ τὸ δέον διαῤῥήγνυσθαι πάλιν 
πρὸς τὸν πόνον ἀπαγορεύουσαν. Διὰ τοῦτο πρῴην 
ὑμῖν περὶ Παύλου xoi Πέτρου διαλεχθέντες, xoi τῆς 
ἐν Ἀντιοχείᾳ γενομένης αὐτοῖς πρὸς ἀλλήλους ἀμ - 
φισθητήσεως, xal τὴν δοχοῦσαν ἐχείνων εἶναι μάχην 
πάσης εἰρήνης χρησιμωτέραν ὑμῖν ἀποδείξαντες, καὶ 
ἐπὶ τὴν ὑπτίαν ἐχείνην xod τραχεῖαν ἀγαγόντες δδὸν, 
ἐπειδὴ πεπονηχότας εἴδομεν, τῇ μετ᾽ ἐχείνην ἡμέρᾳ, 
πρὸς ἑτέραν εὐχολωτέραν ἐχειραγωγοῦμεν ὑπόθεσιν, 
τοῦ μαχαρίου Ἑὐσταθίου τὰ ἐγκώμια διηγούμενοι, 
χαὶ μετ᾽ ἐχεῖνον τοῦ γενναίου μάρτυρος ἹΡωμανοῦ 
τοὺς ἐπαίνους διεξιόντες, ὅτε δὴ xol λαμπρότερον 
ἡμῖν τὸ θέατρον γέγονε, καὶ πλείων ὃ κρότος, καὶ μεί- 
ζων ὃ θόρυδος. Καθάπερ γάρ τις χαμὼν, εἶτα εἰς λει- 
μῶνα εἰσελθὼν, γάννυται χαὶ διαχεῖται, τραχὺ μὲν 
δρῶν οὐδὲν οὐδὲ ἐπίπονον, ἄνεσιν δὲ καὶ τέρψιν καὶ 
᾿ Ψυχαγωγίαν πολλήν - οὕτω χαὶ ὑμεῖς * μοι διέχεισθε 
τότε - ἀπὸ γὰρ τῶν πόνων xal τῶν δυσχολιῶν τῆς 
ἀχροάσεως ἐχείνης, ὥσπερ εἰς λειμῶνα εἰσελθόντες 
τῶν μαρτύρων τὰ ἐγχώμια, μετὰ πολλῆς τῆς ἀδείας 
τῆς τέρψεως ἐνεφορεῖσθε ἐχείνης. Οὐδὲ γὰρ λαδαὶ xo 
ἀντιλαδαὶ ἦσαν τότε, οὐδὲ παλαίσματα xo ἃ διαδύ- 
σεις, ἀλλ᾽, οὐδενὸς ἀντιχρούοντος, ἄφετος καθ᾽ ἑαυ- 
τὸν ὃ λόγος ἠγωνίζετο, ἀπολελυμένος χαὶ ἐλεύθερος 
ὦν. Διὰ τοῦτο δὲ χαὶ λαμπρότερος ἦν χαὶ πανηγυ- 
ρικώτερος,, xol πλειόνων ἀπέλαυεν ἐπαίνων. Ἡ 
γὰρ διάνοια τῶν ἀχροατῶν, ὅταν μετ᾽ εὐχολίας τοῖς 
λεγομένοις παραχολουθῇ,, πολλῆς ἀνέσεως. ἀπολαύ- 
ουσα, προθυμότερον πρὸς τὸν ἔπαινον τοῦ λέγοντος 
διεγείρεται. "Emi οὖν ἱχανῶς ὑμᾶς ἀνεχτησάμεθα 
ἐν ταῖς ἡμέραις ταύταις, οὐδὲν ἐπίπονον χαὶ τραχὺ 
πρὸς τὴν ὑμετέραν κινήσαντες ἀγάπην, φέρε δὴ τή- 
μερον ὑμᾶς πάλιν ἐπὶ τὴν προτέραν ἀγάγωμεν γύ-- 


C 


p 


E 


priorem exercitationem traducamus, et ad. illa 109 βγασίαν, πρὸς τὰ ἐπιπονώτερα τῶν Γραφῶν xad πολ- 


Scriptura difficilia loca, que multa indigent ani- 
madversione, transferamus, non ut labore vos 
affligamus, sed. ut exerceamus, quo possitis haec 
etiam loca cum securitate percurrere. Ut ergo tum 
temporis initio quidem pugna quadam esse ac 
contentio videbatur apostolorum, postquam autem 
scopulos illos conscendimus, sursum deinde Spi- 
Gal. 5.22. ritus fructum aspeximus , caritatem, gaudium , 
pacem , et neque inanis, neque supervacaneus fuit 
labor noster, sed in letitiam desiit : sic et hodie 
vestrarum precum subsidio fretus futurum confi- 
do, ut, si patienter ct multa cum tolerantia propo- 
situm nobis iter conficiamus, atque ad. ipsum ca- 
cumen ascendere possimus , illic omnia plana , 


ε Unus μοι ἐδοχεῖσθε διαχεῖσθαι τότε, non male ; alter 
μοι ἐδοκεῖσῦξ τότε. 
4 Unus διαλύστις, quce fortasse lectio non spernenda, 


Α λῆς δεόμενα συνέσεως χειραγωγοῦντες ὑμᾶς, οὐχ ἵνα 
συντρίψωμεν τῷ χαμάτῳ, ἀλλ᾽ ἵνα γυμνάσωμεν εἰς 
τὸ δύνασθαι χαὶ ταῦτα μετὰ ἀσφαλείας διαδαίνειν τὰ 
χωρία. Ὥσπερ οὖν τότε παρὰ μὲν τὴν ἀρχὴν ἐδόχει 
μάχη τις εἶναι χαὶ φιλονεικία τῶν ἀποστόλων, ἐπει- 
δὴ δὲ ἀνέδημεν τοὺς σχοπέλους ἐχείνους, εἴδομεν 
ἄνω λοιπὸν τὸν χαρπὸν τοῦ Πνεύματος, ἀγάπην, 
χαρὰν, εἰρήνην, καὶ οὐ μάταιος ἡμῖν οὐδὲ περιττὸς 6 
πόνος ἐγένετο, ἀλλ᾽ εἰς εὐφροσύνην κατέληξεν * οὕτω 
χαὶ σήμερον προσδοχῷ ταῖς εὐχαῖς ταῖς ὑμετέραις, 
ἂν μετὰ χαρτερίας χαὶ πολλῆς τῆς ὑπομονῆς τὴν προ- 
χειμένην ἡμῖν διανύσωμεν δδὸν, xol ἐπὶ τὴν χορυ- 
φὴν αὐτὴν ἀναδῆναι δυνηθῶμεν, ἰσόπεδα καὶ λεῖα καὶ 
ὕπτια πάντα εὑρήσειν ἐχεῖ. Τί ποτ᾽ οὖν ἐστι τὸ προ- 


Β 


Alludit autem hic Chrysostomus ad ludos publicos , 
quibus admodum addicti erant Antiocheni. 


IN ILLUD, DOMINE, NON EST IN HOMINE, ETC. 


χείμενον ἡμῖν νῦν ; Τὸ παρὰ τοῦ προφήτου σή- 
μέρον ἀναγνωσθέν: Κύριε, οὐχ ἐν τῷ ἀνθρώπῳ ἣ 
ὁδὸς αὐτοῦ, οὐδὲ ἄνθρωπος πορεύσεται, xol χατορ- 
θώσει τὴν πορείαν αὐτοῦ. Τὸ μὲν ζήτημα τοῦτο " 
ὑμεῖς δὲ, ὥσπερ τότε παρέσχετε τὴν σπουδὴν, xci 
νῦν συντείνατε ἑαυτούς - οὐδὲ γὰρ τοῦτο ἔλαττον ἐχεί- 
νου τὸ ζήτημα, ἀλλὰ καὶ πλείονος δεῖται φροντίδος. 
Τί δήποτε ; Ὅτι ἣ μὲν Παύλου καὶ Πέτρου δοκοῦσα 
οὐ μὲν εἶναι διχφορὰ, οὐκ οὖσα δὲ, οὐ πολλοῖς γνώρι- 
μος ἦν, ὅθεν οὐδὲ πολλὴν ἐχ τῆς ἀγνοίας εἰχὸς ἦν γε- 
νέσθαι τὴν βλάδην' αὕτη δὲ ἢ ῥῆσις πανταχοῦ περιφέ- 
ρεται; ἐν οἰχίαις, ἐν ἀγοραῖς, ἐν χώραις, ἐν πόλεσιν, 
ἐν γῇ καὶ θαλάττῃ καὶ νήσοις" χαὶ ὅπουπερ ἂν ἀπέλ- 
θῃς, ἀχούσῃ ταῦτα λεγόντων πολλῶν γέγραπται, 
Οὐχ ἐν τῷ ἀνθρώπῳ fj ὁδὸς αὐτοῦ. Οὐ ταύτην δὲ μό- 
νον μεμελετήχασι τὴν ῥῆσιν, ἀλλὰ xal ἑτέρας " πρὸς 
ταύτην συνείρουσι τοιαύτας, ὅτι Οὐ τοῦ θέλοντος, 
οὐδὲ τοῦ τρέχοντος- xo μετ᾽ ἐχεῖνο πάλιν, Ἐὰν μὴ 
Κύριος οἰκοδομήσῃ οἶχον, εἰς μάτην ἐχοπίασαν οἵ οἷ- 
χοδομοῦντες αὐτόν. Τοῦτο δὲ ποιοῦσι, τῆς οἰχείας 
ῥᾳθυμίας " προκαλύμματα τὰς θείας Γραφὰς προδαλ- 


C 


185 


levia, pronaque reperiamus. Quid igitur jam 

nobis est propositum? Quod hodie ex propheta 

lectum est : Domine, non est in homine - vía Jer. 10.23. 
ejus, neque ibit homo, et diriget gressum suum. 
Quaestio quidem hac est : vos vero, ut studium 
tunc adhibuistis, ita nunc diligenter attend:te : 
neque enim illa minor est hzc quaestio, sed majo- 
rem curam requirit. Quid ita? Quoniam illa qui- 
dem Petri et Pauli, que videbatur esse contro- 
versia, nec tamen erat,non ita multis nota erat, 
unde nec illam ignorantiam verisimile fuit multum 
invecturam detrimentum : hwc autem sententia 
circumfertur ubique, in domibus, in foris, in pa- 

gis, in urbibus, in terra, in mari, in insulis : et Mi val 
quocumque te contuleris multos audies, qui hzc liberum ar- 
dicunt : Scriptum est, /Von. est in. homine via Pm. 
ejus : neque solum hanc sententiam didicerunt, 

sed alias etiam similes huic annectunt, /Yoz: est Rom.g. 16. 
volentis, neque currentis; et post illud rursus, 

IVisi Dominus cdificaverit domum, in vanum Psal. x26. 
laboraverunt qui edificant eam : id porro fa- ' 


Hoc loco 


λόμενοι, χαὶ τὴν σωτηρίαν ἡμῶν χαὶ τὴν ἐλπίδα διὰ D. ciunt, quod ex Scriptura divina depromtum nc- 


τούτων διορύττειν ἐπιχειροῦντες τῶν ῥημάτων. Οὐδὲν 
γὰρ ἕτερον χατασχευάσαι βούλονται διὰ τούτων, ἀλλ᾽ 
ἢ ὅτι οὐδενός ἐσμεν κύριοι. Πάντα οἴχεται τὰ χαθ᾽ 
ἡμᾶς εἰκῇ βασιλείας ὑπόσχεσις, εἰκῇ γεέννης 
ἀπειλὴ, εἰχῇ νόμοι xal τιμωρίαι xol κολάσεις χαὶ 
συμδουλαί. 


Τί γὰρ ἄν τις παραινέσειε τῷ μεδενὸς ὄντι χυρίῳ ; 
τί δὲ ἄν τις ὑπόσχοιτο τῷ πάσης ἐξουσίας ἀπεστερη- 
μένῳ 5 Οὔτε δι κατορθώσας ἄξιός ἐστιν ἐπαίνου, οὔτε 
6 διαμαρτὼν ὑπεύθυνος κολάσεως xal τιμωρίας, ἂν μὴ 


ἐφ᾽ ἡμῖν ἢ τὰ πραχτέα. Εἰ δὲ τοῦτο πεισθεῖεν ἄνθρω- g dignus est laude, 


ποι, οὐδεὶς οὐχέτι λοιπὸν οὐχ ἀρετῆς ἀνθέξεται, “ οὐ 
χαχίαν φεύξεται. Εἰ γὰρ νῦν καθ᾽ ἑχάστην ἡμέραν 
περὶ γεέννης ἐνηχούντων ἡμῶν͵, περὶ βασιλείας δια- 
λεγομένων, καὶ τὰς χολάσεις τὰς ἀφορήτους xal τὰ 


gligentie sue velamen obtendant, et saluteni 
spemque nostram his verbis conentur infringere. 
Nihil enim aliud per hac volunt efficere, nisi, in 
potestate nostra nihil situm esse. Actum est de 
rebus nostris : frustra regni calorum promissio, 
frustra minz gehennz, frustra leges, poene, sup- 
plicia, et consilia. 

2. Quid enim attinet alicui consulere, cum ni- 
hil in ejus situm sit potestate? aut quid opus cst 
ei promittere, qui omni sit rerum gerendarum fa- omni agen- 
cultate. privatus? Neque is qui recte se gesserit, nd. yet 
neque qui deliquerit, poen ob-1um  meri- 
noxius ac supplicio, nisi arbitrii nostri fuerint!wm,  nui- 

- ; rh um "deme- 

que sunt agenda. Quod si faerit hoc. hominibus ritum. 
persuasum, nemo jam amplius virtutem amplecte- 
tur, nemo a vitio declinabit. Nam si, dum singu- 


ἔπαθλα τὰ ὑπερθαίνοντα διάνοιαν ἀνθρωπίνην προτι- 10) lis diebus personant aures hominum vocibus no- 
θέντων; cup GouAeuóvcov, παραχαλούντων, πάντα xi- ^ stris de géhenna, dum verba facimus de regno 


γούντων λόγον ; μόλις τινὲς ὑπομένουσι τοὺς ὑπὲρ τῆς 
ἀρετῆς ἱδρῶτας, μόλις ἀφίστανται τῆς ἐν τοῖς ἅμαρ- 
τήμασιν ἡδονῆς * ἂν χαὶ ταύτην ἐχχόψῃς τὴν ἄγκυραν 
τὴν ἱερὰν, οὐχ ὁλόκληρον βαπτισθήσεται τὸ σχάφος, 
καὶ πάντες οἰχήσονται γενόμενοι τέλεον ὑπούρύχιοι, 
xa πολλὰ ἔσται καθ᾽ ἡμέραν τὰ ναυάγια; Οὐδὲν γὰρ, 
οὐδὲν οὕτως ἐσπούδακεν ὃ διάδολος, ὡς τοῦτο πεῖσαι 
τὴν ἀνθρωπίνην ψυχὴν, ὅτι οὔτε ἐν τοῖς ἁμαρτήμασίν 
ἐστιν ὑπεύθυνος χολάσεως, οὔτε ἐν τοῖς κατορθώμασιν 


^ Alii ἀλλὰ χαὶ ἑτέρας τούτῃ συνείρουσι. 
P Unus προκάλυμμα, Sed Savil., Morel. et omnes 


celorum, dum  intolerabiles poemas et premia, 
qua humanum excedunt intellectum proponimus, 
dum consulimus, dum cohortamur, dum. omnem 


"orationem admoyerus, agre tamen adducuntur 


quidam, ut sudores pro virtute suscipiant, zegre a 
peccatorum voluptatibus avocantur : si hanc etiam 
sacram abruperis ancoram, nonne integra navis 
submergetur, et omnes penitus fluctibus absorpti 
peribunt, multaque quotidie fient naufragia? Ni- 


Manuscripti προχαλύμματα. 
e Savil. οὐ χαχίας φεύξεται. Sed χαχίαν meno. 
13. 


184 


hil enin. plane, nihil ita contendit diabolus, ut 
anim humanz persuadere, neque in peccatis eam P 
suppliciis obnoxiam, neque laudibus et coronis 
esse dignam in recte factis, ut et studiosorum ma- 
nus dissolvat, et animi alacritatem restinguat, et 
eorum qui animum despondent incuriam foveat,ac 
negligentiam augeat. Quocirca diligenter iis, quie 
dicuntur, attendendum est. Przecipitium est utrin- 
que ac fovea locus iste, nisi caute legatur. Quid 
enim dicemus? an prophetam esse mentitum? At 
perieulosum est; non enim mentitur. propheta, € 
utpote qui Dei voces proloquatur. Non ergo men- 
titus est propheta? proinde non sunt in nostra 


Libertas potestate, quae agere debemus? Imo et in nostra 
| di quaag 


aclionum 
humana- 
rum; 


Psal.13.1. 
Psal. 10. 
secundum 


Hebr.v.11." 


Ibid, v. 13. 


Psal. 10. 
13. et 11. 


potestate sita sunt qua» agere debemus, et pro- 
pheta mentitus non est : et horum utrumque pro- 
babimus, si attentas aures przbueritis. Propterea 
namque przcipitium utrinque objectum ostendi, 
ut vigiles et attenti. propositum nobis iter confi- 
ciamus. Non enim. hunc locum tantum excutie- 
mus, /Von est in. homine via ejus; sed et con- 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP, CONSTANTINOP. 


ἐπαίνων ἄξιος xol στεφάνων, ἵνα χαὶ τῶν σπουδαίων 
ἐχλύσῃ τὰς χεῖρας, καὶ σδέσῃ τὴν προθυμίαν, καὶ τῶν 
ἀναπεπτωχότων ἐπιτείνη τὴν ὀλιγωρίαν, καὶ αὐξήση 
τὴν ῥᾳθυμίαν. Διὸ χρὴ προσέχειν μετὰ ἀχριδείας τοῖς 
λεγομένοις. Κρημνὸς ἑχατέρωθέν ἐστι χαὶ βόθρος, ἂν 
μὴ νηφόντως ἀναγνῶμεν τὸ ῥητόν. "TU γὰρ εἴπωμεν ; 
ὅτι ἐψεύσατο ὃ προφήτης ; Ἀλλ᾽ ἐπικίνδυνον * προφή- 
τῆς γὰρ οὐ ψεύδεται" τὰ γὰρ τοῦ Θεοῦ φθέγγεται 
ῥήματα. Ἀλλ᾽ οὖχ ἐψεύσατο ὃ προφήτης; οὐχοῦν οὐκ 
ἐφ᾽ ἡμῖν τὰ πραχτέα; ᾿Αλλὰ καὶ ἐφ᾽ ἡμῖν τὰ πραχτέα, 
χαὶ ὃ προφήτης οὐχ ἐψεύσατο - xol ἀμφότερα ταῦτα 
παραστήσομεν, ἐὰν προσέχητε. Διὰ γὰρ τοῦτο Éxa- 
τέρωθεν ἔδειξα τὸν κρημνὸν, ἵνα νήφοντες διανύσωμεν 
τὴν προχειμένην ἡμῖν 600v. Μὴ γὰρ δὴ τοῦτο μόνον 
ἐξετάσωμεν, τὸ, Οὐχ" ἐν τῷ ἀνθρώπῳ f, ὁδὸς αὐτοῦ" 
ἀλλὰ καὶ τὴν ἀκολουθίαν ἅπασαν, καὶ ὑπὲρ τίνων 
εἴρηται, καὶ παρὰ τίνος, καὶ πρὸς τίνα, καὶ διὰ τί, 
χαὶ πότε, χαὶ πῶς. Οὐ γὰρ ἀρχεῖ τὸ λέγειν, ὅτι ἐν 
ταῖς Γραφαῖς γέγραπται, οὐδὲ ἁπλῶς παρασπῶντας 
ῥήματα καὶ σπαράσσοντας τὰ μέλη τοῦ σώματος τῶν 
θεοπνεύστων Γραφῶν, ἔρημα καὶ γυμνὰ τῆς οἰχείας 


textus ómnem seriem, ct pro quibus dicta sint D αὐτῶν συναφείας λαθόντας, ἐπ᾽ ἐξουσίας καὶ ἀδείας 


illa, a quo, ad quem, quam ob causam, quando, 
et quomodo. Non enim dicere sufficit aliquid in 
Scriptura scriptum reperiri, neque temere avulsa 
ac discerpta divinitus inspirata Seripture mem- 
bra nuda et a reliquo textu serieque sermonis 
sejuneta sumere, ac nimia licentia confidentia- 
que ipsis illudere. Sic enim .praya dogmata 
multa in nostram hanc etatem invecta sunt, 
dum negligentioribus persuasit diabolus, ut obli- 
que distorta testimonia Seripturz proferrent, vel 
additis subtractisque nonnullis tenebras. veritati E 
offunderent. Non ergo sufficit dicere, scriptum. 
esse in Scriptura, sed totam seriem legi oportet : 
quandoquidem si continuitatem et cognationem, 
qua inter se connexa sunt, interrumpere vellemus, 
ita multa prava dogmata orirentur. Enimvero. in 
Seripturascriptum est: Von est Deus; et, "vertit 
faciem suam, ne videat in finem; οἱ, Deus non 


neque respicit ea quae im terris fiunt? quis hoc ^ 
ausit dicere vel audire? Scriptum. tamen. est in 
Seriptura : sed. disce, quo pacto- sit scriptum. 
Dixit. insipiens, inquit, in. corde suo, Von est 
Deus. Non Seripturz suffragium est et sententia, 
sed animi insipienüis:non dixit que sua $unt 
Scriptura, sed qua sunt alterius denuntiavit. Et 
rursus : Usquequo  irritapit. impius. Deum ? 


2 Duo Mss. οὐχ ἐν ἀνθρώπῳ. 
L Duo Mss. διεσταλμένως, οἱ sic etiam habet Savilius 


ἐπηρεάζειν αὐτοῖς. Οὕτω γὰρ πολλὰ δόγματα διε- 
φθαρμένα εἰς τὸν βίον εἰσενήνεχται τὸν ἡμέτερον, τοῦ 
διαόλου πείθοντος τοὺς ῥᾳθυμοτέρους ἢ διεστραμμέ- 
voc ἀπαγγέλλειν τὰ ἐν ταῖς Γραφαῖς χείμενα, ἢ 
προστιθέντας, ἢ ὑφαιροῦντας ἐπιζοφοῦν τὴν ἀλήθειαν. 
Οὐ τοίνυν ἀρχεῖ τὸ εἰπεῖν, ὅτι ἐν τῇ Γραφῇ γέγρα- 
πται, ἀλλὰ χρὴ καὶ τὴν ἀχολουθίαν ἀναγνῶναι πᾶσαν " 
ἐπεὶ εἰ μέλλοιμεν διαχόπτειν τὴν πρὸς ἄλληλα σὺν- 
ἔχειαν αὐτῶν xal συγγένειαν, πολλὰ οὕτω τεχθήσεται 
πονηρὰ δόγματα. Καὶ γὰρ ἐν τῇ F pag? γέγραπται, 
ὅτι Οὐχ ἔστι Θεὸς, καὶ ὅτε Ἀπέστρεψε τὸ πρόσωπον 
αὐτοῦ, τοῦ μὴ βλέπειν εἷς τέλος, καὶ ὅτε Οὐχ ἐχζη- 
τήσει 6 Θεός. Τί οὖν ; εἰπέ μοι: οὖκ ἔστι Θεός ; Οὐδὲ 
ἐφορᾷ τὰ κατὰ γῆν πράγματα; Καὶ τίς τοῦτο ἀνά- 
σχοιτο εἰπεῖν, ἢ ἀχοῦσαι; Καίτοι γε ἐν τῇ Ἐραφῇ 
γέγραπται" ἀλλὰ μάθε πῶς γέγραπται. Εἶπε, φησὶν, 
ἄφρων ἐν καρδίᾳ αὐτοῦ, οὐχ ἔστι Θεός. Οὐ τῆς ἔρα- 
φῆς ἐστιν ἣ γνώμη καὶ ἡ ψῆφος, ἀλλὰ τῆς τοῦ ἄφρο- 


requiret. Num igitur, die, quaso, non est Deus ϑηοι voc διανοίας" οὗ τὰ ἑαυτῆς εἶπεν ἣ Γραφὴ, ἀλλὰ τὰ 


ἑτέρου ἀπήγγειλε. Καὶ πάλιν " ἽΞως τίνος παρώξυνεν 
& ἀσεθὴς τὸν Θεόν; Εἶπε γὰρ ἐν χαρδίᾳ αὐτοῦ, οὐκ 
ἐχζητήσει. Ἀπέστρεψε τὸ πρόσωπον αὐτοῦ, τοῦ μὴ 
βλέπειν εἰς τέλος. Καὶ ἐνταῦθα πάλιν ἀσεδοῦς ἀν- 
θρώπου xal διεφθαρμένου. χρίσιν καὶ ψῆφον ἐχτίθεται. 
Οὕτω καὶ ἰατροῖς ἔθος ἐστὶ, τοῖς ὑγιαίνουσι διαλεγο- 
μένοις τὰ τῶν παραπαιόντων καὶ ἐξεστηχότων ἅμαρ- 


τήματα λέγειν, ἵνα τούτους ἀσφαλεστέρους ἐργάσων- 


in margine, διεοταλμένως ἀπαγγέλλειν esset. distinguere, 
vel etiam distorquere. 


IN ILLUD, DOMINE, NON 


ται. Ἐπεὶ οὖν ὑγεία "uiv ψυχῆς εὐσέδεια, νόσος δὲ 
ἐσχάτη καὶ ἀῤῥωστία τὸ τὸν Θεὸν μὴ εἰδέναι. λέγει 
τὰ ῥήματα τῶν ἀσεδούντων, οὐχ ἵνα ἀκούωμεν ἁπλῶς, 
ἀλλ᾽ ἵνα φυλαξώμεθα. Λέγει τί εἶπεν ὃ ἄφρων, ἵνα σὺ 
γένῃ φρόνιμος, καὶ μὴ δέξῃ τὸ ῥῆμα᾽ λέγει τί εἶπεν ὁ 
ἀσεδὴς,, ἵνα σὺ φύγῃς τὴν ἀσέδειαν. Οὐ μόνον δὲ τῆς 
ἀχολουθίας ἐκχόπτειν οὗ χρὴ, ἀλλὰ καὶ ὑγιῆ προφέ- 
pet αὐτὰ, χαὶ μηδὲν προστιθέναι. Πολλοὺ γοῦν xc 
ἕτερά τινα ἀπὸ τῶν Γραφῶν περιφέρουσι, διεστραμ.- 
μένως ἀναγγέλλοντες. Γέγραπται γὰρ, φησὶν, εἰ πυ- 
ροῦσαι, γάμτησον" οὐδαμοῦ δὲ τοῦτο οὕτως ἐστὶ γε- 
γραμμένον * ἀλλὰ πῶς εἴρηται, σκόπησον " Λέγω δὲ 
* τοῖς ἀγάμοις καὶ ταῖς χήραις, χαλὸν αὐτοῖς ἐστιν, 
ἐὰν μείνωσιν ὡς κἀγώ " εἰ δὲ οὐκ ἐγχρατεύονται, γα - 
μείτωσαν * κρεῖσδον γάρ dot γαμῆσαι, ἢ πυροῦσθαι. 
Οὐκ ἔστιν οὖν ταὐτὸν, φησὶ, τὸ, εἰ πυροῦσαι, γάμη- 
σον; Ἡάλιστα μὲν; el καὶ ταὐτὸν ἦν τὸ, εἰ πυροῦσαι, γά- 
μησον, οὖχ ἐχρὴν ἀφέντας αὐτοὺς τὴν ὑγιῆ τῆς Γραφῆς 
ἀπαγγελίαν, διαστρέφειν, καὶ οἰχείοις δήμασι προφέ- 
pet» τὰ τῆς Γραφῆς νοήματα" νυνὶ δὲ καὶ πολὺ τὸ 


185 


Dixit enim in corde suo, Non requiret. 4 vertit 

faciem suam, ne wideat ín finem. Et hic rursus 

hominis impii ac scelesti judicium et sententiam 
p propouit. fta quoque medici facere solent, insa- 
norum et amentium peccatà sanis ac valentibus 
marrant, ut cautiores istos reddant. Cum igitur 
sanitas anime sit pietas, tnorbus autem et infir- 
mitas summa Deum minime nosse, impiorum 
verba commemorat, non ut ea temere audiamus, 
sed ut ab iis abstineamus. Quid insipiens dixerit, 
narrat, ut tu sapiens fias, et dictum ejus minime 
probes : quid impius dixerit, narrat, ut tü impie- 
tatem fugias. Neque vero solum a contextu serie- 
que sermonis avellenda loca non sunt, sed etiam 
sana et integra sunt proferenda, nihilque adden- 
dum. Multi certe quzedam etiam alia eireumferunt 
ex Scripturis, quie depravate allegant. Scriptum est 
enim, inquiunt : Si uraris, uxorem ducito : nus- 
quam tamen hoc ita scriptum est; sed quo pacto 


EST IN HOMINE, ETC. 


C 


sit scriptum considera : Dco autem non nuptis Abusus loa 
et viduis, bonum illis est, si maneant, sicut el peus 
ego : quod si non se continent, nübant; rielius Corinth. 1. 
enim est nubere quam uri. Annon igitur idein τ. Cor. 7. 


est, inquit, Si uraris, xorem ducito? Enimvero?: ?: 


μέσον εὑρήσομεν. Ἂν μὲν γὰρ ἁπλῶς εἴπης, εἰ πυ- 
ροῦσαι, γάμησον, πᾶσιν ἔδωκας ἐξουσίαν τοῖς παρθε- 
νεύειν προηρημένοις, ἡνίκα ἂν ὑπὸ ἐπιθυμίας ὀχλη-- 
θεῖεν, τὰς πρὸς τὸν Θεὸν διαλῦσαι συνθήχας, καὶ πρὸς 


τὸν γάμον αὐτομολῆσαι, καὶ τῆς προτέρας ὑποσχέσεως 
ἐπιλαθέσθαι. 


Ei δὲ μάθοις, τίσιν ὁ Παῦλος διαλέγεται, ὅτι οὐχ 
ἅπασιν ἁπλῶς, ἀλλὰ τοῖς οὐδέπω γεγενημένοις ἢ ἐν 
ὑποσχέσεσι, δυνήσῃ ταύτην τὴν ἐπιδλαδῇ καὶ ὀλέ- 
ὕριον ἀνελεῖν ἐξουσίαν. Λέγω γὰρ, φησὶ, τοῖς ἀγάμοις 
καὶ ταῖς χήραις, οὗ ταῖς ὑποσχομέναις χηρείαν, ἀλλὰ 
ταῖς μήτε τοῦτο, μήτε ἐχεῖνο μηδέπω ψηφισαμέναις, 
ἄλλ᾽ ἐν μεταιχμίῳ τινὶ τῆς γνώμης * ἑχατέρας οὔσαις. 
Οἷον - ἀπέδαλέ τις ἄνδρα, φησίν * οὕπω χέχριχε παρ᾽ 
ἑαυτῇ, οὔτε ἐχύρωσεν, εἴτε χηρείαν ἑλέσθαι δέοι, 
εἴτε δεύτερον ἐπεισαγαγεῖν νυμφίον " ταύτῃ παραινῶ, 
φησὶν, ὅτι καλὸν τὸ οὕτως εἶναι " εἰ δὲ μὴ δύναιτο 
φέρειν τὸ φορτίον, γαμείτω " τὰς μέντοι ἐπιδαλλομέ-- 
vac ἤδη καὶ ἀπογραψαμένας εἰς τὴν τῆς χηρείας ὑπο- 
μογὴν, καὶ πρὸς τὸν Θεὸν θεμένας συνθήχας, οὔ φησι 


^ Unus ταῖς ἀγάμοις. Sed alii ommes τοῖς γάμοις, at- 
que ita legitur in Novo Testamento Greco. 
b Unus ἐν ὑποσχέσει. 


licet idem esset, non oportebat tamen, omissa 
recta Scriptutze allegatione, eam pervertere, suis- 
que verbis Scriptura sensa proferre : jatii. vero 
multum offendimus inesse discrimen. Si enim 
absolute dixeris, Si uraris, uxorem ducito, cun- 
ctis. qui virginitatem servare ultro statuerunt 
potestateni facis, cum primum libido illis nego- 
tium facesset, inita cum Deo pacta violandi, at- 
que ad muptias transfuge more transeundi, ac 
promissi prioris obliviscendi. 

$. Quodsi intelligas, quos alloquatur Paulus, 
hoc est, hon omnes passim, verum eos, qui nop- 
dum promissione se obstrinxerint, poteris noxiam 
ac perhiciosam tollere facultatem. Dico enim, in- 
quit,non nuptis et viduis, non iis quz viduitatem 
promisere, sed iis qua neque hoc, neque illud de- 
ereverunt : sed tamquam in medio quodam inter- 
stitio consilii utriusque versantur. Exempli causa : 
mulier quapiam virum suum. amisit , nequedum 
apud se statuit, neque decrevit, an a se oporteat 
eligi viduitatem, an vero alterum maritum induci : 
hanc ego admoneo, inquit, bonum esse ut ita per- 
maneat: quod si onus ferre non possit, nubat : 
eas vero quae jam aggresse sunt, et in earum al- 


D 


E 


* Savil. ἐχατέρας οὔσης, perperam, ut ipse quoque 
suspicatur, in margineque o7zzrs corrigendum esse no- 
tat. 


186 s. 


bum sunt relatze, quz viduitatem tolerant, et cum 
Deo pactum inierunt, non jam vult ad alterum 
posse matrimonium reverti. Propterea de illis ad 


E oni 5. Timotheum scribens sic ait : Zdolescentiores 


JOANNIS CHRYSOST. 


fuerint. in. Christo, nubere volunt habentes 
damnationem, «quia primam fidem irritam fe- 
cerunt. Vides ut eas hic castiget ac puniat, et 
obnoxias pene ac judicio esse dicat, quod inita 
cum Deo pacta violarint, et promissis non stete- 
rint? Itaque ex hoc loco manifestum est, dictum 
illud non ad eas quz promiserant esse directam : 
idcirco non esse illud. temere proferendum, sed 
noscendas esse personas, quas Scripture verbis 

Abusus al-i]lisalloquuntur. Rursus alium locum circumfe- 

terius loci . "n: . 

Scripta, Punt, cujus non illi quidem structuram perver- 
tunt, sed. aliud illi, quod in Scriptura non re- 
peritur, adjiciunt. Talis enim est diaboli malitia, 
ut vel additione, vel subtractione, vel. depra- 
vatione, aut immutatione contextus perniciosa do- 
gmata introducat. Quis ille. porro locus est? 

4sg.2. 9. Meum | est, inquit, argentum, et meum au- 
rum; et cui voluero dabo illud. Hujus loci pars 
quidem est ita dicta, pars vero dicta non est, sed 
alicunde adjecta. Nam. illud quidem, Meum est 
argentum, et meum est aurum, dixit propheta τ 
illud autem, Cui voluero dabo illud, non item se- 
quitur in Scriptura, sed. ex inscitia vulgi natum 
circumfertur. Quodnam porro inde exoritur de- 
trimentum? Multi scelerati, et prostigiatores, at- 
que intemperantes, qui ne digni quidem sunt, qui 
solis. hujus. conspectu fraantur, aut vivant, aut 
hujus cli spiritum ducant, multis opibus abun- 
dant, dum omnia subvertunt, viduarum domos di- 
ripiunt, orphanos spoliant, adversus inferiores 
efferuntur. Volens ergo diabolus hominibus per- 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


λοιπὸν εἶναι χυρίας τοῦ πρὸς δεύτερον γάμον ἐπανελ- 
θεῖν. Διὰ τοῦτο Τιμοθέῳ γράφων περὶ αὐτῶν, οὕτω 
πὼς φησί Νεωτέρας δὲ χήρας παραντοῦ. Ὅταν γὰρ 
χαταστρηνιάσωσι τοῦ Χριστοῦ, γαμεῖν θέλουσιν, Éyou- 


autem. viduas devita. Cum enim | luxuriate ,,, σαι κρίμα, ὅτι τὴν πρώτην πίστιν ἠθέτησαν. "Optic 
A πῶς αὐτὰς ἐνταῦθα χολάζει xal τιμωρεῖται, καί φησιν 


ὑπευθύνους εἶναι δίκῃ καὶ χρίματι, ὅτι τὰς πρὸς τὸν 
Θεὸν * συνθήχας ἠθέτησαν; καὶ τὴν ὑπόσχεσιν διε- 
ψεύσαντο; Ὥστε ἐχ τούτου δῆλον, ὅτι ἐχεῖνο τὸ ῥη- 
τὸν οὐ πρὸς τὰς ὅποσχομένας εἴρηται. Διὰ τοῦτο οὖχ, 
ἁπλῶς αὐτὸ χρὴ προφέρειν, ἀλλ᾽ εἰδέναι χαὶ τὰ πρόσ- 
ὠπα, πρὸς ἃ διαλέγονται αἵ Γραφαί: Πάλιν ἑτέραν 
περιφέρουσι ῥῆσιν, οὐχὶ διαστρέφοντες αὐτῆς τὴν 
συνθήχην, ἀλλ᾽ ἕτερον οὐχ ἐγγεγραμμένον προστι- 
θέντες. Τοιαύτη γὰρ f τοῦ διαδόλου χαχουργία; ἢ 
πλεονασμῷ,, ἢ δφαιρέσει, ἢ διαστροφῇ, ἢ μεταδολὴ 


Β τῶν χειμένων τὰ ὀλέθρια εἰσάγειν δόγματα. Τί δὲ 


τοῦτό ἐστι τὸ ῥῆμα; Ἔμόν ἐστι, φησὶ, τὸ ἀργύριον, 
xa ἐμὸν τὸ χρυσίον * καὶ ᾧ ἐὰν θέλω, ἢ δώσω αὐτά. 
Τούτου τὸ μὲν εἴρηται, τὸ δὲ οὐχ εἴρηται, ἀλλ᾽ ἔξω- 
θέν ποθεν προσέῤῥιπται. Τὸ μὲν γὰρ, "Eyby τὸ ἀργύ-- 
ριον, καὶ ἐμὸν τὸ χρυσίον, εἶπεν 6 προφήτης" τὸ δὲ, 
ᾧ ἐὰν θέλω, “ δίδωμι αὐτὰ, οὐχέτι πρόσχειται, ἀλλ᾽ 
ἐχ τῆς τῶν πολλῶν ἀμαθίας περιφέρεται. Τίς δὲ xat 
ἐχ τούτου γίνεται βλάθη; Πολλοὶ μιαροὶ καὶ γόητες 
καὶ ἀχόλαστοι, καὶ οὐδὲ τὸν ἥλιον τοῦτον δρᾶν ἄξιοι, 
οὔτε ζῆν, οὔτε ἀναπνεῖν, πολλῆς ἀπολαύουσιν εὐπο-- 


C ρίας, ἀνατρέποντες πάντα, οἰκίας χηρῶν ἁρπάζοντες, 


ὀρφανοὺς λυμαινόμενοι, τῶν καταδεεστέρων ἐπαιρό- 
μενοι. Βουλόμενος τοίνυν ὃ διάδολος πεῖσαι τοὺς ἀν- 
θρώπους, ὅτι πᾶς πλοῦτος ἄνωθέν ἐστι xol ἐχ τῆς τοῦ 
Θεοῦ δωρεᾶς, ἵν᾽ ἐκ τούτου πολλὴν βλασφημίαν 
προστρίψηται τῷ Δεσπότῃ, ῥῆσιν ἀπὸ τῆς Γραφῆς 
λαθὼν τὴν λέγουσαν, "Eybv τὸ ἀργύριον, καὶ ἐμὸν τὸ 
χρυσίον, ἑτέραν τὴν οὐκ οὖσαν ἐν τῇ Γραφῇ προστέ- 
θειχε λέγων - χαὶ ᾧ ἐὰν θέλω, 1 δώσω αὐτά. Ὁ δὲ 


suadere divitias desuper, atque ex Dei largitione P προφήτης ᾿Αγγαῖος οὖχ οὕτω φησίν ἀλλ᾽ ἡνίχα 


manare, ut ex hoc magnam blasphemiam Domino 
impingat, sumta hac Scripture sententia quae sic 
habet : Meum est argentum, et meum est au- 
rum, aliam que in Scriptura non est, adjecit di- 
cens : Et cui voluero dabo illud. At non ita dicit 
Aggzeus propheta : sed cum ex barbarorum regione 
rediissent Judzi, et instauraturi templum essent, 
atque ad pristinum splendorem evecturi,cum egeni 


à Unus God. συνθήκας ἐπότησαν, pacta conculcarunt , 
eadem prorsus sententia. Infra unus διὰ τοῦτο οὐχ 
ἁπλῶς c)c.Paulo post quidam πάλιν ἕτερον περιρέρουσι 
ῥῆμα; et ibidem αὐτοῦ τὴν συνθήκην. ἀλλ᾽ ἕτερον οὐχ ἐν τῇ 
ἡραρῇ κείμενον, Ibidemque τοισῦται χακουργίαι. 

b Duo Mss, lic. et infra δώσω αὐτό. Atque sic vertit 


ἐπανῆλθον £x. τῆς βαρύάρου γῆς ot Ἰουδαῖοι, xol τὸν 


- γαὸν ἔμελλον ἀνιστᾷν, καὶ εἰς τὴν προτέραν ἄγειν 


εὐπρέπειαν, ἐπειδὴ διηπόρουν, πολεμίων περιεστώ- 
των, πενίας οὔσης πολλῆς, οὐδεμιᾶς οὐδαμόθεν εὖπο- 
ρίας φαινομένης, βουλόμενος εἰς χρηστὰς ἀγαγεῖν 
αὐτοὺς ἐλπίδας χαὶ πεῖσαι θαῤῥεῖν “ περὶ τοῦ τέλους, 
φησὶν ἐχ προσώπου τοῦ Θεοῦ * "Ejóv ἐστι τὸ ἀργύ- 
ρίον, καὶ ἐμὸν τὸ χρυσίον, xol ἔσται 4j δόξα τοῦ 


Fronto Ducceus , ac si ita legisset , nempe, dabo illud, 
* Alii δώσω αὐτά. Ibidem Savilius οὐχέτε προσέθηχεν, 
sed in margine πρόσχειται notat. Ibidem Savil. in mar- 
gine et duo Manuscripti ὁ μαθίας προρέρεται. 
4 Alii δώσω αὐτό. Paulo post alii ἐκ τῆς βαρθώρων χᾶς.- 
* Alii ὑπὲρ τοῦ τέλους. 


— 


IN ILLUD, DOMINE, NON EST IN HOMINE, ETC. 


οἴχου τούτου fj ἐσχάτη ὑπὲρ τὴν πρώτην. Καὶ τί 
τοῦτο πρὸς τὸ προχείμενον; φησίν. Ὅτι οὐ δεῖ ἁπλῶς 
τὰς τῶν Τραφῶν ῥήσεις ' παραφέρειν, οὐδὲ ἐχχό- 
πτοντας τῆς ἀχολουθίας, οὐδὲ τῆς συγγενείας ἀπο- 
σπῶντας, οὐδὲ ἔρημα xol γυμνὰ τὰ ῥήματα τῆς τῶν 
ἑπομένων ἢ προλαθόντων βοηθείας λαμόάνοντας συ- 


πραγμάτων, ἅπαντα εἰς μέσον προτιθέναι τὰ διχαιώ- 
ματα, καὶ τόπους xol χαιροὺς χαὶ αἰτίας καὶ πρόσ- 
ὡπα χαὶ μυρία παράγειν ἕτερα, περὶ δὲ ζωῆς αἰωνίου 
προχειμένων ἡμῖν ἀγώνων, ἁπλῶς xo ὡς ἔτυχε τὰ 
ἀπὸ τῶν Γραφῶν παραφέρειν ; Kal νόμον γὰρ οὐδεὶς 
ἀναγνώσεται βασιλικὸν ἁπλῶς xc ὡς ἔτυχεν, ἀλλ᾽ 
ἂν μὴ τὸν χρόνον εἴπη, χαὶ τὸν θέντα ἐπιδείξη, καὶ 
ὑγιῦ καὶ δλόχληρον αὐτὸν παράσχηται, χολάζεται 
καὶ δίκην δίδωσι τὴν ἐσχάτην " ἡμεῖς δὲ οὐκ ἀνθρώ- 
πὼν νόμον, ἀλλὰ τὸν ἄνωθεν ἐχ τῶν οὐρανῶν ἐνε- 
χθέντα ἀναγινώσκοντες, τοσαύτη ῥᾳθυμίᾳ χρησόμεθα, 
ὡς μέλη καὶ μέρη παρασπᾶὰν ; Καὶ ποῦ ταῦτα ἀπολο - 
γίας ἄξια χαὶ συγγνώμης; Τάχα πέρα τοῦ μέτρου 
ἐξέτεινα τὸν λόγον, ἀλλ᾽ οὐχ ἁπλῶς, ἀλλ᾽ ἵνα τῆς πο- 
νηρᾶς ὑμᾶς ἀπαγάγω͵ συνηθείας. Μὴ τοίνυν ἀποχά- 
μῶμεν, ἕως ἂν τὸ τέλος εὕρωμεν * διὰ γὰρ τοῦτο ἐγε- 
νόμεθα,, οὐχ ἵνα φάγωμεν καὶ πίωμεν, καὶ περιθαλώ- 
μεθα, ἀλλ᾽ ἵνα φύγωμεν χαχίαν, ἑλώμεθα δὲ ἀρετὴν, 
τῆς θείας ἐπιλαδόμενοι φιλοσοφίας. "Oct γὰρ οὐχ ἵνα 
φάγωμεν xal πίωμεν ἐγενόμεθα, ἀλλ᾽ ἐφ᾽ ἑτέροις 
πολλῷ μείζοσι καὶ βελτίοσιν, ἄκουσον τοῦ Θεοῦ xol 
τὴν αἰτίαν λέγοντος, ἐφ᾽ 3j τὸν ἄνθρωπον ἐποίησε. 
Διαπλάττων γὰρ αὐτὸν, οὕτω πως φησί - Ποιήσωμεν 
ἄνθρωπον xav εἰκόνα ἡμετέραν καὶ χαθ᾽ ὁμοίωσιν. 


Ὅμοιοι δὲ Θεοῦ γινόμεθα ox. ἐσθίοντες καὶ πίνον- 
τες χαὶ περιδαλλόμενοι * Θεὸς γὰρ οὔτε ἐσθίει, οὔτε 
πίνει, οὔτε περιθάλλεται * ἀλλὰ δικαιοσύνην ἀσχοῦν- 
τες, φιλανθρωπίαν ἐπιδεικνύμενοι, χρηστοὶ xol ἐπιει- 
χεῖς ὄντες, τοὺς πλησίον ἐλεοῦντες, πᾶσαν ἀρετὴν 
διώκοντες" ἐπεὶ τὸ φαγεῖν xol τὸ πιεῖν χοινὸν πρὸς 
τὴν τῶν ἀλόγων φύσιν ἡμῖν ἐστι, καὶ οὐδὲν ἐχείνων 
χατὰ τοῦτο ἀμείνους ἐσμέν. ᾿Αλλὰ πόθεν ἡμῶν ἣ ὕπερ- 


f παραρέρειν. Miam lectionem affert in margine Sa- 
vilius, nempe παρεισφέρειν, quae certe non spernenda. 


187 


essent, et ab hostibus circumfusis obsessi, multa 
premente paupertate, nec ull: facultates alicande 
E apparerent, in meliorem spem illos volens eri- 
gere, ac persuadere ut de fine confiderent, ex per- 
sona Dei dicit, Meum est argentum, et meum 


est aurum; et erit gloria domus istius:noyissima tyi. v. 10. 
χοφαντεῖν ἁπλῶς xa ἐπηρεάζειν. Πῶς γὰρ οὐκ ἄτο-, (5 super primam. Sed quid hoc ad propositum? di- 
mov, ἐν δικαστηρίῳ μὲν περὶ βιωτιχῶν * δικαζομένους A cet aliquis. Quod non oporteat Scriptura senten- — Scripture 


verba quo- 


tias temere arripere, atque a serie sermonis ct ar- 


gumenti affinitate divellere : neque nuda verba ctanda. 


sumenda sint, eorumque subsidio destituta quie 
sequuntur aut przcedunt, ut per ea temere calu- 
mniam struamus et cavillemur. Annon enim ab- 
surdum est, ut in judiciis quidem, ubi de rebus 
siecularibus disceptamus, omnia jura nostra in me- 
dium proferamus, et loca, tempora, causas, perso- 
nas, aliaque innumera producamus, cum vero no- 
bisde vita zterna propositum sit certamen, temere 
et inconsiderate Scripture loca proferamus? Ac 
legem quidem regiam nemo temere et inconside- 
rate recitabit, sed nisi tempus notet, ac legislato- 
rem designet, et integram illam atque illibata 
proponat, castigatur gravissimaque pena mulcta- 
tur : nos vero dum non legem humanam, sed su- 
pernam ac de cxlo delapsam recitamus, tantam 
pre nobis negligentiam feremus, ut ejus partes ac 
membra discerpamus? Quis hoc venia dignum 
censeat? Fortasse ultra modum orationem pro- 
duxi, atnon sine causa, verum ut a prava con- 
C.suetudine vos abducam. Ne igitur defatigemur, 

donec ad finem pervenerimus : propterea namque 

nati sumus, non ut edamus ac bibamus, et indua- 

mur, sed ut vitium fugiamus, ac divinam amplexi 

philosophiam virtutem sectemur. Natos enim esse- 

nos non ut edamus ac bibamus, sed ad alia quaedam 

multo majora melioraque praestanda, quo pacto 

Deus doceat, audi, et quam afferat causam pro- 

pter quam hominem procrearit. Cum enim illum 


modo 


tra- 


formaret, his verbis usus est : F'aciamus homi- s. τ. 26; 


nem ad imaginem nostram, et ad similitu- 
dinem. 


4. Porro Deo similes reddimur non düm com-. Deo quo- 


edimus, bibimus, aut induimur ; Deus enim ne- | 


es 


que comedit, neque bibit, neque induitur : sed mur. 


dum justitiam exercemus, benignitatem exhibe- 
mus, mites et modesti ac misericordes in proxi- 
mos sumus, virtutem omnem sectamur : siquidem 
D commune nobis est illud cum belluarum natura, 
quod comedimus et bibimus, neque quidquam illis. 


3 Unus habct διχαζομένων, 


modo simi- 
efficia- 


188 


lac in re prostamus. Unde ergo fit, ut illis ante- 
cellamus? Quod nimirum ad imaginem et simili- 
tudinem Dei conditi simus. Ne igitur defatigemur 
dum sermonem de virtute instituimus, sed. alla- 
tam in medium propheticam hanc sententiam di- 
ligenter expendamus, quis eam protulerit, et quo- 
rum causa, quo tempore, et quem alloquens, et 
quo. in statu res tum essent, omnia demum perve- 
stigemus, qua ad inveniendum usni esse possunt. 
Is quidem, qui protulit, Jeremias est propheta, 
dum non quidem pro se, verum pro aliis preces 
offerret, pro Judaeis ingratis, stupidis , qui nullo 
modo corrigi poterant, qui puniri debebant, et 
extremo supplicio. mulctari, de quibus dicit illi 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


Jer, 7. 16. Deus : ZVoli orare pro populo hoc, quia non 


exaudiam te. Ac nonnulli quidem hoc de Na- 
buchodonosore dici autumant : nam quoniam bel- 


ARCHIEP. 


E 


CONSTANTINOP. 


oy; "Ex τοῦ κατ᾽ εἰκόνα Θεοῦ γενέσθαι καὶ ὁμοίω- 
σιν. Μὴ τοίνυν ἀποκάμωμεν τοὺς ὑπὲρ ἀρετῆς χινοῦν- 
τες λόγους, ἀλλ᾽ ἀγαγόντες τὴν προφητιχὴν ταύτην 
ῥῆσιν εἰς μέσον, μετὰ ἀχριδείας αὐτὴν διερευνησώ- 
μεθα, P xo. μάθωμεν τίς ὃ εἰρηκὼς, καὶ ὑπὲρ τίνων, 
xo πότε, xol πρὸς τίνα, xal πῶς τῶν πραγμάτων 
διαχειμένων, καὶ πάντα ἁπλῶς ἐξετάζοντες τὰ πρὸς 
τὴν εὕρεσιν συντελοῦντα. Ὁ μὲν οὖν εἰρηχὼς Ἱερεμίας 
ἐστὶν ὃ προφήτης, οὐ μὴν ὑπὲρ ἑαυτοῦ, ἀλλ᾽ ómip 
ἑτέρων τὴν ἱκετηρίαν ποιούμενος, ὑπὲρ ᾿Ιουδαίων 
τῶν ἀγνωμόνων, τῶν ἀναισθήτων, τῶν ἀδιορθώτως 
ἐχόντων, τῶν ὀφειλόντων χολασθῆναι χαὶ “ τὴν ἐσχά-- 
τὴν ὑπομεῖναι τιμωρίαν, περὶ ὧν φησιν αὐτῷ 6 Θεός" 
Μὴ προσεύχου περὶ τοῦ λαοῦ τούτου, ὅτι οὐκ εἰσακού- 
σομαί σου" καί τινες μέν φασι τοῦτο περὶ τοῦ Να- 
θουχοδονόσορ λέγεσθαι " ἐπειδὴ γὰρ ἔμελλεν ἐπιστρα- 
τεύειν αὐτοῖς ὁ βάρθαρος, καὶ τὴν πόλιν ἀφανίζειν, 


lum illis erat barbarus illaturus, urbemque de- ,, x2 λαθὼν αἰχμαλώτους ἀπιέναι, βουλόμενος πεῖσαι 
leturus, atque abductis captivis abiturus, cum πάντας, ὅτι οὐ παρὰ τὴν οἰκείαν ἰσχὺν καὶ δύναμιν 


persuadere omnibus vellet, non eum propria vir- 
tute vel potentia civitatem. expugnaturum , sed 
ob istorum peccata, Deo bellum illud gerente, at- 
que adversus urbem suam illum deducente, Scio, 
Domine, inquit, quia non est in homine via 
ejus, neque homo ibit, el diriget gressum suum. 
Quorum verborum hic sensus est : Hac via, in- 
quit, qua nunc barbarus incedit, dum nobis hoc 
bellum infert, non ab ipso est, neque feliciter bel- 
lum istud confecit, ac victoriam reportavit : ac 
nisi tu nos in ejus manus tradidisses, numquam ex- 
pugnasset, aut vicisset. Idcirco precor, inquit, ae 
supplex oro, quando ita tibi hoc visum est, ut 


Jer. 10. 24. supplicio modus adhibeatur. Corripe namque 
nos, inquit, verumtamen in. judicio, et non in, 


furore. Sed quoniam huie expositioni contradi- 
cunt nonnulli, neque barbari causa dictum hoc 
esse volunt, sed de communi hominum natura, 
necessarium est, ut cum istis decertemus, Quid 
ergo possumus his opponere? Quoniam pro homi- 
nibus orabat, qui peccaverunt, pro quibus orare 
sepe prohibitus erat : propterea curat, ut civitas 
prior lugeat : nam quoniam assidue dicebat, Noli 
orare pro illis, eam ipsam qua benignitate indi- 
gebat priorem submittit, ut ansam inde aliquam 
et speciosam occasioneur arripiat pro illis Deo 
preces offerendi, atque ad ipsam dirigit oratio- 


Jer. 10.19. nem, aitque, Zee contritioni tue : doloris plena 


est plaga tua. Tum infit illa : Plane hoc est 


b καὶ μάϑωμεν deest in duobus Mss., neque legitur in 
textu Savilii, sed in. margine ille ponit, quasi ex alio 
desumtum exemplari, et bene hic habet. 


B 


α 


τῆς πόλεως περιγίνεται, ἀλλὰ παρὰ τὰ τούτων ἅμαρ- 
τήματα, τοῦ Θεοῦ στρατηγοῦντος τὸν πόλεμον, καὶ 
χειραγωγοῦντος αὐτὸν ἐπὶ τὴν οἰκείαν πόλιν, φησίν" 
Οἶδα, Κύριε, ὅτι οὐχὶ τοῦ ἀνθρώπου ἣ ὁδὸς αὐτοῦ y 
οὐδὲ ἄνθρωπος πορεύσεται, xol κατορθώσει τὴν πο- 
ρείαν αὐτοῦ. Ὃ δὲ λέγει τοιοῦτόν ἐστιν " ἣ ὁδὸς αὕτη, 
φησὶν; ἣν 6 βάρδαρος βαδίζει νῦν ἐπιστρατεύων ἡμῖν, 
οὐχὶ παρ᾽ ἑαυτοῦ ἐστιν, οὐδὲ ἐκεῖνος κατώρθωσε τὸν 
πόλεμον τοῦτον χαὶ τὴν νίκην, ἀλλ᾽ εἰ μὴ σὺ παρέ- 
δωχας ἡμᾶς ταῖς ἐχείνου χερσὶν, οὖχ ἂν ἐχράτησεν, 
οὐδὲ περιεγένετο. Διὰ τοῦτο, φησὶ, δέομαι καὶ ἀντι- 
θολῶ,, ἐπειδὴ τοῦτο ἔδοξε, μετὰ μέτρου γενέσθαι τὴν 
τιμωρίαν. Παίδευσον ἣμᾶς, πλὴν "ἐν κρίματι, xol 
μὴ ἐν θυμῷ. Ἀλλ᾽ ἐπειδή τινες πρὸς τοῦτο ἀντιλέ- 
γουσι, xal οὐχὶ περὶ τοῦ βαρδάρου φασὶν εἰρῆσθαι, 
ἀλλὰ περὶ τῆς χοινῆς φύσεως τῶν ἀνθρώπων, ἀνάγχη 
xol πρὸς τούτους ἀπομαχήσασθαι. Τί οὖν ἐστι πρὸς 
τούτους εἰπεῖν; Ὅτι ὑπὲρ ἀνθρώπων ἡμαρτηκότων 
ἠξίου, ὑπὲρ ὧν ἐκωλύθη πολλάκις ἀξιοῦν - διὰ τοῦτο 
τὴν πόλιν παρασχευάζει θρηνῆσα! πρῶτον - ἐπειδὴ 
γὰρ συνεχῶς ἔλεγε, μὴ ἀξίου ὑπὲρ αὐτῶν, τὴν δεο- 
μένην αὐτὴν τῆς φιλανθρωπίας χαθίησι πρώτην, ἵνα 
ἐχεῖθεν ἀφορμήν τινα χαὶ πρόφασιν εὔλογον Ad61 τῆς 
πρὸς τὸν Θεὸν ὑπὲρ αὐτῶν ἱκετηρίας, xol πρὸς αὐτὴν 
ἀποτείνει τὸν λόγον, καί φησιν " Οὐαὶ τῷ συντρίῳ.- 
ματί σου" ἀλγηρὰ 4 πληγή σου. Εἶτα ἐχείνη φησίν * 
Ὄντως τοῦτό μου τὸ τραῦμά ἐστιν, ἣ σχηνή μου 
ὥλετο, αἵ δέῤῥεις μου διεσπάσθησαν, οἵ υἱοί μου καὶ 
τὰ πρόθατά μου ἐξῆλθεν ἀπ᾿ ἐμοῦ, χαὶ οὐχ εἰσίν. Ot 


" Unus τὴν ἐσχάτην ὑποστῆναι τ᾽ μ. 
? Unus ἐν χρίσξι. 


IN ILLUD, DOMINE, NON EST IN HOMINE, ETC. 


ποιμένες μου ἠφρονεύσαντο, xai τὸν Κύριον olx. ἐξε- 
ζήτησαν. " Φωνὴ ἀκοῆς ἔρχεται καὶ σεισμοῦ μεγάλου 
ἀπὸ βοῤῥᾶ, τοῦ τάξαι τὰς πόλεις Ἰούδα εἰς ἀφανι- 
σμὸν xoi χοίτην στρουθῶν. Εἶτα ἐπειδὴ ἐτραγῴδησε 
τὴν οἰχείαν συμφορὰν ἐχείνη; φησί" Κύριε, οὐχὶ τοῦ 
ἀνθρώπου ἣ ὁδὸς αὐτοῦ. Τί οὖν; ἐπειδὴ θρηνεῖ, φησὶ, 
δόγμα ὀλέθριον εἰσήγαγεν εἰς τὴν οἰχουμένην, τὴν 
ἐξουσίαν ἡμῶν ἀφαιρούμενος, καὶ λέγων οὐκ ἐφ’ 
ἡμῖν εἶναι τὰ πρακτέα; Οὐδαμῶς, ἀλλὰ καὶ θρηνῶν 
ἀσφαλίζεται. Εἰπὼν γὰρ, ὅτι Οὐχὶ τοῦ ἀνθρώπου ἣ 
δδὸς αὐτοῦ, οὖχ ἐσιώπησεν, ἀλλ᾽ ἐπήγαγεν, Οὐδὲ 
ἄνθρωπος πορεύσεται, xal χατορθόσει τὴν πορείαν 


αὐτοῦ. Ὃ δὲ λέγει, τοιοῦτόν ἐστιν" οὐχ ἐφ᾽ ἡμῖν ἐστι͵ 


τὸ πᾶν, ἀλλὰ τὸ μὲν ἐφ᾽ ἡμῖν, τὸ δὲ ἐπὶ τῷ Θεῷ. 
Τὸ μὲν γὰρ ἑλέσθαι τὰ κάλλιστα, καὶ ὀουληθῆναι, 
xa σπουδάσαι, καὶ πάντα ὑπομεῖναι πόνον, τῆς ἧμε- 
τέρας ἐστὶ προθέσεως" τὸ δὲ εἰς τέλος ἀγαγεῖν αὐτὰ, 
χαὶ μὴ συγχωρῆσαι διαπεσεῖν, καὶ πρὸς αὐτὸ τὸ 
πέρας ἐλθεῖν τῶν κατορθωμάτων, τῆς ἄνωθέν ἐστι 
χάριτος. Ἔμερίσατο γὰρ πρὸς ἡμᾶς τὴν ἀρετὴν 6 
Θεὸς, χαὶ οὔτε ἐφ᾽ fuiv ἀφῆχς τὸ πᾶν εἶναι, ἵνα 


μὴ εἰς ἀπόνοιαν ἐπαιρώμεθα, οὔτε αὐτὸς τὸ πᾶν ἔλα- 


189 


vulnus meum, 
pelles mea. conscisse sunt, filii mei et. oves 
mee exierunt a me, et non sunt. Pastores mei 
stulte egerunt, et Dominum non exquisierunt. 
Fox auditionis venit, et commotionis magno 
ab aquilone, ut ponat civitates Juda in deso- 
lationem, et cubile passerum. Deinde postquam 
illa snam calamitatem deploravit, adjecit : Do- 
mine, non est hominis oia ejus. Quid. igitur ? 
quia lamentatur, dicet aliquis, perniciosum dogma 
in mundum invexit, nostra potestate nos privans, 
etaffirmans, non esse arbitrii nostri res gerendas ? 
Nequaquam, sed. et dum lamentatur, id. confir- 
mat. Cum enim dixisset, /Von est hominis via 
ejus, minime tacuit, sed adjecit, /Veque homo 
ibit, et diriget gressum suum. Quod autem dicit 
E. hanc sententiam habet : Non totum est in nostra 

potestate, sed aliud quidem in nostra, aliud. vero 

in Dei situm est potestate. Nam ut optima quz- 

que eligamus, velimus, et agere contendamus, 

omnemque laborem exantlemus, nostri est arbi- 

trii : ut autem. ad. exitum ea perducamus, neque 

intercidere sinamus, utque ad. finem recte facto- 

rum perveniamus, id vero caelestis est gratia. 
; Partitus enim est nobiscum virtutem Deus, et ne- 


D 


6ev , ἵνα μὴ εἰς ῥᾳθυμίαν ἀποχλίνωμεν * ἀλλ᾽ ὀλίγον A, que rem totam in nostra situm esse voluit pote- 


ἀφεὶς ἐπὶ τοῖς ἡμετέροις πόνοις, τὸ πλέον αὐτὸς xa- 
τορθοῖ. Ὅτι γὰρ εἰ τὸ πᾶν ἦν ἐφ᾽ ἡμῖν, πολλοὺς ἂν 
τοῦτο εἰς ἀπόνοιαν ἐπῆρε καὶ ἐξετραχήλισεν, * ἀχούω- 
uev τοῦ Φαρισαίου, τί φησιν, εἰς ὅσην ἀλαζονείαν 
ἐπήρετο, πῶς ἐμεγαληγόρει, χαὶ τῆς οἰχουμένης 
ἁπάσης ἐφρόνησε μείζονα: Διὰ τοῦτο οὐ τὸ πᾶν ἥμῶν 
ἐποίησεν, ἀλλ᾽ ἀφῆκέ τι ἐφ᾽ ἡμῖν εἶναι, ἵνα εὐπρόσω-- 
mov λάθῃ πρόφασιν τοῦ δικαίως ἡμᾶς στεφανοῦν, Καὶ 
τοῦτο ἐδήλωσε διὰ τῆς παραδολῆς ἐχείνης, καθ᾽ ἥν 
φησιν, ὅτι περὶ τὴν ἑἐνδεχάτην ὥραν εὑρὼν ἀνθρώπους, 
ἔπεμψεν εἷς τὸν ἀμπελῶνα ἐργάζεσθαι. Καίτοι τί 
τῇ ἑνδεχάτη ὥρᾳ εἰργάσαντο; ᾿Αλλ᾽ ὅμως ἤρχεσε τῷ 
Θεῷ χαὶ ἣ βραχεῖα τοῦ καιροῦ ῥοπὴ πρὸς τὸ δοῦναι 
τὸν μισθὸν αὐτοῖς ἀπηρτισμένον. Καὶ ἵνα μάθῃς ὅτι 
τοῦτο ἀληθῶς ὁ προφήτης φησὶ, καὶ οὐχ ἀφαιρεῖται 
τὴν ἐξουσίαν ἡμᾶς, ἀλλὰ περὶ τοῦ τέλους τῶν πρα- 
γμάτων ἐνταῦθα φιλοσοφεῖ, ἄχουσον τῆς ἐπαγωγῆς. 
Εἰπὼν γὰρ, Οὐχ ἐν ἀνθρώπῳ f ὁδὸς αὐτοῦ, εὐθὺς 


b Savilius in textu φωνῆς ἀχοή, in margine autem 
notat, quasi ex alio exemplari, φωνὴ ἀχοῆς, quie vera le- 
ctio est, et habetur in Editione Romana τῶν 0'. Morel. 
similiter 2577 ἀχοῆς. Paulo post unus εἰς ὀφορισμόν, Ve- 


state, ne in superbiam efferamur, neque totüm 
sibi ipse sumsit, ne nos inertiz dedamus : sed exi- 
guum quid laboribus nostris relinquens, majo- 
rem partem ipse conficit. Ut enim sciamus, quo 
pacto si res tota in potestate nostra fuisset, multos 
id in superbiam egisset, et extulisset, audiamus 
quid Phariseeus dicat, in quantam insolentiam ela- 
tus esset, quo. pacto magnifice loqueretur, seque 
toti orbi terrarum fastuose przferret. Propterea 
non ut totum a nobis penderet, effecit, quinimo 
permissit, ut in nostra potestate aliquid esset, ut 


iy B nos jure ac merito coronandi speciosam occasio- 


nem arriperet. Atque hoc illa parabola declaravit 
in qua dicit homines circa undecimam horam in- 
ventos se in vineam ad operandum misisse. Tam- 
etsi quid operari undecima hora potuerunt ? At 
nihilominus ad. integram illis dandam mercedem 
breve momentum Deo suffecit. Atque. ut intel- 
ligas hoc prophetam vere dicere, neque nos arbi- " 
trii libertate privare, sed de rerum exitu philoso- 


rum εἰς ὀρανισμόν legendum , et sic habent Septuaginta 
interpretes. 

^ Savil. ἀχούομεν, sed ipse restituendum putat ὀχούω- 
μεν, ut habent etiam Mss. 


tabernaculum meum | perüt ,- 


Luc. 18. 


Matth, 20. 
6. sgg. 


Hic pro- 
phetze locus 
libertatem 

arbitrii non 
eripit. 


190 8 
phari, audi quid adjiciat. Nam cum dixisset, 
IVon est in homine via ejus, statim adjungit : 


Jer. το. 24. Corripe nos, Domine, verumtamen in judicio, 


Ex iudicto 


et non in furore. Si enim arbitrii nostri nihil es- 
set, frustra diceret, Corripe nos, Domine, ve- 
rumtamen in. judicio. y 
5. Quid enim fieri potest injustius, quam ut C 

illi plectantur, quorum ex arbitrio non pendent 
res gerendz, aut ut homines illi poenas sustineant; 
quorum via vitaque non sit in eorum posita po- 
testate ? Itaque cum. Deum videtur orare, ne gra- 
viori pena muletentur, nihil aliud. indicat, quam 
dignos eos esse qui plectantur, ac pcenam susti- 
neant : hoc autem nihil aliud quam libertatem ar- 


supplicio li-bitrii constituit. Si enim res gerendze illorum juris 


bertas 


tur. 


Hom. 9. 
16. 


ar- 
bitrii infer- 


et arbitrii non essent, non jam ut mitiori suppli- 
cio afficerentur peti oporteret, sed nec ullo modo D 
puniri : imo vero neque precibus. opus esset ; non 
enim deprecatore indiget Deus, ut innocentes non 
puniat, Et quid dico, Deus, cum nec ullus homo 
prudens ? Quando igitur pro Judzis orare pro- 
phetam videmus, satis liquet eum pro hominibus 
orare, qui peccarint : tum vero cernitur peccatum, 
cum penes nos est ut legem non transgrediamur, 
et tamen eam transgredimur. Ergo undique nobis 
manifestum est, cum in nostra, tum in Dei pote- 


JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP, 


CONSTANTINOP. 


ἐπιφέρει, Παίδευσον ἡμᾶς, Κύριε, πλὴν ἐν κρίσει, 
xo μὴ ἐν θυμῷ. Εἰ γὰρ μηδὲν ὅλως ἐφ᾽ ἡμῖν ἦν, 
περιττῶς ἔλεγε, Παίδευσον ἡμᾶς, πλὴν ἐν χρίσει.- 


"Tí γὰρ ἂν ἀδικώτερον τοῦ κολάζεσθαι τοὺς οὐκ 
ὄντας κυρίους τῶν πραχτέων, χαὶ τιμωρίαν ὑπέχειν 
ἀνθρώπους, ὧν fj ὁδὸς xol 6 βίος οὐχ ἐπὶ τῇ αὐτῶν 
ἐξουσίᾳ χεῖται; Ὥστε ὅταν φαίνηται τὸν Θεὸν πα- 
ραχαλῶν ὑπὲρ τοῦ μὴ σφοδροτέραν γενέσθαι τὴν 
τιμωρίαν κατ᾽ αὐτῶν, οὐδὲν ἕτερον ἢ τοῦτο ἐμφαί- 
vet, ὅτι ἄξιοι τοῦ χολάζεσθαι xol τιμωρίαν ὑπέχειν 
εἰσί. τοῦτο δὲ οὐδὲν ἕτερον ἢ τὸ αὐτεξούσιον " συν- 
ίστησιν. El γὰρ μὴ κύριοι τῶν πρακτέων ἦσαν, οὐχὶ 
πραοτέραν ἔδει τὴν τιμωρίαν ἀξιοῦν “ αὐτοὺς ὑπο- 
σχεῖν, ἀλλὰ μηδὲ ὅλως κολάζεσθαι - μᾶλλον δὲ οὐδὲ. 
ἀξιώσεως ἔδει " 6 γὰρ Θεὸς οὐ δεῖται τοῦ παραχα- 
λοῦντος αὐτὸν, ὥστε μὴ χολάσαι τοὺς ἀνευθύνους. 
Καὶ τί λέγω, δ᾽ Θεὸς, ὅπου γε οὐδὲ ἄνθρωπος νοῦν 
ἔχων; Ὅταν οὖν φαίνηται παρακαλῶν ὁ προφήτης 
ὑπὲρ Ἰουδαίων, ὡς ὑπὲρ ἡμαρτηκότων εὔδηλον ὅτι 
παραχαλεῖ" ἁμαρτία δὲ τότε φαίνεται, ὅταν ἡμεῖς, 
ὄντες κύριοι τοῦ μὴ παραδῆναι τὸν νόμον, παρα- 
δαίνωμεν. Ὥστε πάντοθεν δῆλον ἡμῖν, ὅτι xol ἐφ᾽ 
ἡμῖν χαὶ ἐπὶ τῷ Θεῷ τὰ ἡμέτερα κεῖται χατορθώ-- 


state sita esse recte facta. Simile illud est ctiam, E μᾶτα. Τοιοῦτόν ἐστι xol τὸ, Οὐ τοῦ θέλοντος, οὐδὲ 


IVon volentis, neque currentis, sed miserentis 
est Dei. Et quam ob causam curro, inqvit, vel 
quam ob causam volo, nisi tota res in meo sit ar- 
bitrio sita? Ut nimirum dum vis, et dum curris, 
divinum auxilium et benevolentiam tibi concilies, 
sic ut te adjuvet, ac manum porrigat, atque ad 


finem usque perducat. Si enim hoc sustuleris, et ,;, 


currere simul et velle desieris , neque manum A 
porriget Deus, sed et ipse abscedet. Unde autem 


Matth. 23. id constat? Audi quid. dicat Jerosolymae. Quoties 


37. 


volui congregare filios tuos, et noluistis ? Ecce 
relinquitur domus vestra deserta. Vides, quo- 
niam illi noluerunt, quo pacto etiam Deus absces- 
sit? Propterea nobis quoque opus est ut velimus, 
et curramus, quo Deum nobis etiam conciliemus. 
Hoc igitur est, quod. ait propheta, felicem exitum 
rerum in potestate nostra situm non esse, verum 
ab auxilio pendere divino : ut autem eligamus in 
nobis et in arbitrio nostro situm esse. Enimvero 
si rerum prosper aut sinister exitus ab auxilio di- p 
vino pendet, dicet aliquis, nulli obnoxius crimini 
censeri debeo : cum enim omnia, quz mearum 


b Savilius putat legendum συνιστῶν, et vere melius 
ad seriem. quadrare videtur; sed συνίστησιν etiam ferri 


τοῦ τρέχοντος, ἀλλὰ τοῦ ἐλεοῦντος Θεοῦ. Καὶ τίνος 
ἕνεχεν τρέχω; φησί: τίνος δὲ ἕνεχεν θέλω, εἰ μὴ 
τὸ πᾶν ἐν ἐμοὶ χεῖται; Ἵνα διὰ τοῦ θέλειν xol τοῦ 
τρέχειν ἐπισπάσῃ τοῦ Θεοῦ τὴν ῥοπὴν χαὶ τὴν εὕ- 
νοιαν, ὥστε συμπρᾶξαι χαὶ χεῖρα ὀρέξαι xo πρὸς 
τὸ τέλος ἀγαγεῖν. Ἐὰν γὰρ ἀνέλῃς τοῦτο, xo παύση 
τρέχων καὶ θέλων, οὔτε ὃ Θεὸς ὀρέξει χεῖρα, ἀλλ᾽ 
ἀποστήσεται xa αὐτός. Πόθεν τοῦτο δῆλον ; Ἄχου- 
σον τί φησι τῇ Ἱερουσαλήμ. Ποσάκις ἠθέλησα ἐπι-- 
συναγαγεῖν τὰ τέχνα σου, χαὶ οὖχ ἠθελήσατε; Ἰδοὺ, 
ἀφίεται ὃ οἶχος ὑμῶν ἔρημος. Ὁρᾷς, ἐπειδὴ οὐκ. 
ἠθέλησαν, πῶς ἀπέστη χαὶ ὁ Θεός; Διὰ τοῦτο χρεία. 
ἡμῖν xoi τοῦ θέλειν xol τοῦ τρέχειν, ἵνα xol τὸν 
Θεὸν ἐπισπασώμεθα. Τοῦτο οὖν φησι χαὶ 6 προφή- 
τῆς, ὅτι τὸ χατορθῶσαι οὖχ ἐν ἥμῖν, ἀλλ᾽ ἐν τῇ 
τοῦ Θεοῦ βοηθείᾳ - τὸ δὲ ἑλέσθαι ἐν ἡμῖν xoi ἐν 
τὴ ἡμετέρᾳ προαιρέσει. Οὐχοῦν εἰ. ἐν τῇ τοῦ Θεοῦ 
βοηθείᾳ τὸ κατορθῶσαι, qnc, χἂν μὴ χατορθώ- 
cw, οὐδεμίαν ἂν εἴην δίκαιος ὑπομένειν αἰτίαν * 
ὅταν γὰρ τὰ παρ᾽ ἐμαυτοῦ παράσχω πάντα, xol 
θελήσω, xo προέλωμαι, καὶ τῶν πραγμάτων ἅψω- 
μαι, 6 δὲ τοῦ τέλους Κύριος ὧν μὴ συμπράξη, 


potest. 
e: Duo Mss. αὐτοὺς ὑπέχειν. 


IN ILLUD, DOMINE, NON 


μηδὲ χεῖρα ὀρέξη, παντὸς ἀπήλλαγμαι ἐγχλήματος. 
Ἀλλ᾽ οὐχ ἔστι ταῦτα, oUx ἔστιν * ἀμήχανον γὰρ, θε- 
λησάντων ἡμῶν καὶ προελομένων xa βουληθέντων, 
τὸν Θεὸν ἐγκαταλιπεῖν. Εἰ γὰρ τοῖς μὴ βουλομένοις 
παραινεῖ xxi συμθουλεύει, ἵνα θελήσωσι καὶ βου- 
ληθῶσι, πολλῷ μᾶλλον τοὺς αἱρουμένους οὐχ ἐγχα-- 
ταλιμπάνει. ᾿Εμόλέψατε γὰρ, φησὶ, εἰς ἀρχαίας 
γενεὰς, xai ἴδετε, "τίς ἤλπισεν ἐπὶ Κύριον, καὶ 
κατῃσχύνθη; ἢ τίς ἐνέμεινε ταῖς ἐντολαῖς αὐτοῦ, 
xal ὑπερεῖδεν αὐτόν; Καὶ πάλιν 6 Παῦλός φησιν, Ἡ 
δὲ ἐλπὶς οὐ καταισχύνει, dj ἐλπὶς ἣ εἰς τὸν Θεόν.. 
Ἀμήχανον γὰρ τοῦ τέλους ἐχπεσεῖν τὸν ὅλῃ διανοίᾳ 
ἐπὶ τὸν Θεὸν ἐλπίζοντα, καὶ τὰ παρ᾽ ἑαυτοῦ πάντα 
εἰσφέροντα. Καὶ πάλιν, Πιστὸς δὲ 6 Θεὸς, ὃς οὐχ 
ἐάσει ὑμᾶς πειρασθῆναι ὑπὲρ ὃ δύνασθε, ἀλλὰ ποιή- 
σει σὺν τῷ πειρασμῷ χαὶ τὴν ἔχόασιν, τοῦ δύνασθαι 
ὑμᾶς ὑπενεγκεῖν. Διὰ τοῦτο παραινεῖ σοφός τις ἀνὴρ, 
λέγων * "T'éxvov , εἰ προσέρχῃ δουλεύειν Κυρίῳ, ἕτοί- 
“μᾶσον τὴν ψυχήν σου εἰς πειρασμόν. Εὔθυνον τὴν 
χαρδίαν σου, καὶ καρτέρησον, καὶ μὴ σπεύσης ἐν χαιρῷ 
ἐπαγωγῆς. Κολλήθητι αὐτῷ, χαὶ μὴ ἀποστῆς. Καὶ ἕτε- 
ρος παραινεῖ λόγος: Ὁ δὲ ὑπομείνας εἰς τέλος, οὗτος 
σωθήσεται. Ταῦτα δὲ πάντα κανόνες εἰσὶ χαὶ ὅροι καὶ 
δόγματα ἀκίνητα" xo δεῖ τοῦτο πεπηγέναι ἐν τῇ ψυχῇ 
τῇ ἡμετέρᾳ, ὅτι ἀμήχανόν τινα σπουδῇ χρώμενον xo 
μεριμνῶντα ὑπὲρ τῆς ἑαυτοῦ σωτηρίας, καὶ τὰ παρ’ 
ἑαυτοῦ πάντα ἐπιδειχνύμενον, ἐγκαταλειφθῆναί ποτε 
παρὰ τοῦ Θεοῦ. Οὐχ ἀχούεις τί φησι πρὸς τὸν Πέ- 
τρον; Σίμων, Σίμων, ποσάκις ἠτήσατο ὃ σατανᾶς 
σινιάσαι ὑμᾶς ὡς τὸν σῖτον, χἀγὼ ἐδεήθην περὶ σοῦ, 
ἵνα μὴ ἐχλείπῃ ἢ πίστις σου. Ὅταν μὲν γὰρ ἴδη P τὸν 
φόρτον μείζω τῆς ἡμετέρας δυνάμεως ὄντα, ὀρέγει 
χεῖρα, καὶ ἐπιχουφίζει τὸν πειρασμόν " ὅταν δὲ ἴδη 
ἐξ οἰχείας ῥᾳθυμίας καὶ ὀλιγωρίας τὴν οἰχείαν προδι- 
δόντας σωτηρίαν , XX μὴ βουλομένους σωθῆναι, 
ἀφίησι χαὶ ἐγχχαταλιμπάνει. Οὐ γὰρ βιάζεται, οὐδὲ 
ἀναγχάζει, καὶ ὅπερ ἐπὶ τῆς διδασχαλίας ἐποίει, 
τοῦτο χαὶ ἐνταῦθα γίνεται. Καθάπερ γὰρ ἐχεῖ τοὺς 


EST IN HOMINE , ETC. 191 


partium sunt, prostitero et voluero, el elegero, 
et rem ipsam aggressus fuero, is vero a eujus po- 
testate pendet eventus, me. non adjuverit, neque 
manum porrexerit, omni sum crimine. liberatus. 
Veri non ita est, plane non est ita : neque enim 
fieri potest, ut si nos voluerimus, elegerimus, ac 
statuerimus, Deus nos. derelinquat. Si enim eos 
qui nolunt hortatur et consulit eis, ut. velint οἱ 

C statuant, multo magis. eos qui ultro cligent, non 
derelinquet. Respicite namque, inquit, in genera- Eccii.2.11. 
tiones antiquas, et videte, quis speravit in Do- ᾿ἦ 
minum, et confusus est ? aut quis permansit in 
mandatis ejus, et despevit eum ? Et rursus ait 
Paulus, Spes ποτὶ confundit, spes nimirum in Rom. 5.5. 
Deum. Impossibile enim est, ut finem propositum 
non adipiscatur is qui tota mente in Deum sperat, 
et qua suarum sunt partium praestat omnia. Et rur- 
sus, Fidelis autem Deus, qui non patietur vos 1. Cor. 10. 
tentari supra id, quod potestis, sed faciet cum "* 

D tentatione proventum, ut possitis sustinere. Id- 
circo admonet sapiens vir quidam dicens : Fili, Eccii. ». 1. 
si accedas ad servitutem Domini, prepara ani- ? 
mam tuam ad tentationem. Dirigecor tuum, et 
susline, et ne festines in tempore obductionis. 
Conjungere illi, et ne recedas. Alius quoque 
sermo nos admonet : Qui autem perseveraverit Matth. το. 
usque in finem, hic saleus erit. Porro hac omnia ^^ 
regulae sunt, pm decreta immutabilia ; et hoc 
in mente vestra sit fixum. -oportet, fieri non posse, 
ut qui studium adhibeat, et de sua salute sit solli- 

E citus, et omnia qua suarum sunt partium exse- 
quatur, is umquam a Deo deseratur. Non audis 
quid Petro dicat ? Simon, Simon, quoties expeti- pe. 22.31. 
vit satanas, ut cribraret vos sicut triticum : :ego ?? 
autem orai pro te, ut non deficiat fides tua. 
Nam cum viribus nostris esse majus viderit onus, 
manum porrigit, ac tentationem reddit leviorem : ' 
cum vero nos ex propria negligentia viderit ac de- 


μὴ θέλοντας ἀχούειν, ἀλλ᾽ ἀποπηδῶντας, οὐχ εἴλχεν, ,,,sidia propriam sálutem prodere, neque velle sal- 


οὐδὲ ἐδιάζετο, τοῖς δὲ προσέχουσι διέλυσε τὰ dong? , 
καὶ τὰ αἰνίγματα ἐποίει φανερά - οὕτω δὴ χαὶ ἐπὶ 
τῶν πραγμάτων " τοὺς μὲν ἀναλγήτους καὶ οὐχ ἐθέ- 
λοντας οὖχ ἀναγχάζει, οὐδὲ βιάζεται, τοὺς δὲ προαι- 
ρουμένους ἐπισπᾶται μετὰ πολλῆς τῆς σφοδρότητος. 
Διὰ τοῦτο χαὶ 6 Πέτρος φησίν - "Ez? ἀληθείας χατα- 
λαμθάνομαι, ὅτι ἐν παντὶ ἔθνει ὁ φοδούμενος τὸν 
Θεὺν, χαὶ ἐργαζόμενος δικαιοσύνην, δεχτὸς αὐτῷ 
ἔστι, Καὶ 6 προφήτης αὐτὸ τοῦτο παραινεῖ λέγων * 


? In Editione Romana τῶν 0'. legitur τίς ἐνεπίστευσε 
Κυρίῳ» χαὶ χατησχύνθη ; 7j τὶς ἐνέμιεινς τῷ φόθῳ αὐτοῦ; elc. 
Verum Chrysostomus loca illa ut menti sese offerebant 


^ vari, tunc derelinquit ac deserit. Neque enim vim 
affert, aut cogit, quodque dum doctrinam traderet, 
agebat, id etiam hic fit. Ut enim illic eos, qui 
audire nolebant , sed discedebant , non trahebat, 
neque vim afferebat : sed iis, qui attendebant ob- 
scura solvebat, etznigmata manifesta reddebat : 
ita nimirum et in rebus ipsis : eos qui stupidi 
sunt, et minime volunt, non cogit, neque vim illis 
affert ; eos autem, qui ultro eligunt sumnio studio 


Deus non 
vim — affert 
aut cogit. 


adhibere solebat. 
b Unus τὸ φορτίον. 


Act. 10.34. 


35. 


Isai. t, 19. 
20. 


102 
sibi conciliat. Propterea dicit etiam Petrus : Zn 
veritatecomperi , quia in omni gente, qui timet b 
Deum, et operatur justitiam, acceptus est illi; 
Et propheta ipsum admonet his verbis : Si volue- 
ritis, δὲ audieritis me, bona terre comeditis : 
si autem nolueritis, neque exaudieritis me, gla- 
dius devorabit vos. Qua cum ita nota et explo- 
rata sint nobis, atque in nostra potestate situm esse 
ut velimus, et curramus, nosque, dum volumus 
currimusque, Deum nobis conciliaturos ad ejus 
auxilium obtinendum ; eo porro nobis conciliato, 
nos rerum exitum assequuturos; excitemus nos, 
dilectissimi, atque ad. salutem animae nostrae omne C 
studium conferamus, ut eum modicum in hac vita 
laborem exantlaverimus, in eterno et immortali 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


"Ekv θέλητε, καὶ εἰσακούσητέ μου, τὰ ἀγαθὰ τῆς 
γῆς φάγεσθε - ἐὰν δὲ μὴ θέλητε, μηδὲ εἰσαχούσητέ 
μου, μάχαιρα ὑμᾶς κατέδεται. Ῥαῦτα οὖν εἰδότες, 
χαὶ ὅτι καὶ τὸ θέλειν καὶ τὸ τρέχειν ἐν ἡμῖν ἐστι, χαὶ 
διὰ τοῦ θέλειν xal τοῦ τρέχειν τὸν Θεὸν ἐπισπώμεθα 
πρὸς τὴν ἡμετέραν βοήθειαν, ἐπισπασάμενοι δὲ αὖ- 
τὸν, πρὸς τὸ τέλος ἥξομεν τῶν πραγμάτων " διανα- 
στῶμεν, ἀγαπητοὶ, xol πᾶσαν σπουδὴν ἐπιδειξώ-- 
μεθα ἐν τῇ τῆς ψυχῆς σωτηρίᾳ τῆς ἡμετέρας, ἵνα 
μικρὸν ἐνταῦθα πονήσαντες χρόνον, κατὰ τὸν ἀγήρω 
χαὶ ἀθάνατον αἰῶνα τῶν ἀθανάτων ἀπολαύσωμεν ἀγα- 
θῶν * ὧν γένοιτο πάντας ἡμᾶς ἐπιτυχεῖν, χάριτι xat 
φιλανθρωπίᾳ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, μεθ᾽ 
οὗ τῷ Πατρὶ ἡ δόξα, ἅμα τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν 
χαὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν. 


zvo illo bonis immortalibus perfruamur : qua 
nobis omnibus ut contingant, faxit gratia et bene- 
gnitas Domini nostri Jesu Christi, cum quo Patri 
gloria, simulque sancto Spiritui, nunc et semper, 
et in secula saeculorum. Amen, 


ΙΝ DUAS HOMILIAS 


DE PROPHETIARUM OBSCURITATE 


MONITUM. 


Admodum difficile est tempus indicare, quo ha dua homiliz habito fuere. Certum quidem cst priorem 
aliquot diebus alteram praecessisse, posteriorem vero die Dominica dictam fuisse. Id enim constatex iis quae 
dicuntur in Homilia cui titulus, Demones non gubernare mundum. Ibi enim, Tom. II, p. 247, D, sic 
ait : 4tque hoc quidem ab omni tempore jam innotuit, presertim. a Dominica superiore. Num- 
quam enim divina vobis eloquia fastidium parere dies ille presertim indicavit. Ibidem antem, in 
' concionis scilicet principio, illa omnia ordine repetit qui in hujus concionis fine. dixerat, quod in more 
esse Chrysostomo nemo nescit; nimirum agit de sanctis justisque viris, qui. sua ipsorum peccata, non 
autem aliena, cum doloris significatione cominemorabant, allatis etiam Scriptura locis bene multis atque 
exemplis sanctorum, eadem serie et accuratissime. Nam quod exemplum desiderari in hac secunda con- 
cione querebatur Tillemontius, vir diligentiz et accurationis singularissima, nempe illud Petri, Exi a 
me, quia vir peccator sum, jam ex Codice Colbertino restitutum habes. Itaque certum exploratumque 
est homiliam hane secundam de Prophetiarum obscaritate dictam fuisse Dominica procedente concionem 
illam supra memoratam. Certum perinde videtur hasce duas conciones Antiochia habitas fuisse; quia 
nempe Chrysostomus sic de episcopo loquitur in homilia secunda, num. 5, ut non se, sed alium episco- 
pum esse subindicet. De anno autem nihil exploratum habetur. Vide Tomo II, p. 245. : 

Erit forte quispiam qui annum se hinc expiscari posse putet, quod in Homilia prima de Prophetia- 
rum obscuritate, numero ὅ, dicat se sermonem de Melchisedec in alterum diem rejicere. De Melchise- 
dec vero pluribus egit Chrysostomus in Homilia septima contra Judzos, "Tomo I : unde sequi videretur 
hane homiliam, septimam contra Judaeos precessisse, atque in annum 387 consignandam essc. Verum 
praeterquam quod. sepius de Melchisedec sermonem habuit Chrysostomus, hac quae in aliud tempus se 


DE PROPHETIARUM OBSCURITATE., I. 105 


remittere dicit Chrysostomus, genealogiam illius sine patre et sine matre spectabant, ut ex serie arguitnr : 165 
in Homilia autem illa septima contrá Judacos, id unum probat S. doctor, sacerdotium illud Melchisedec 
excellentius fuisse sacerdotio Judzorum. Quamobrem nihil hinc indicii expiscari possumus , quo de 
anno aliquid statuamus. 

Has duas conciones inter nobilissimas commemoramus : hic multa ad morum institutionem praclara : 
hic modum precationis in cctu ecclesiz pro episcopo emitti solite perspieimus in concione 2, num. 5. 
In concione 1, num. 5, Persas obsedisse Jerosolymam dicit, de obsidione loquens quam Jeremi: tein- 
pore Babylonios, non Persas, posuisse certum est. Et tamen inter dubitandi causas a viris doctis allatas 
περὶ γνησιότητος Sermonum de precatione, Tomo II, p. 718, liec affertur quod auctor horumce sermonum 
Sennacheribum vocarit regem Persarum ; illi vero probe possunt ex hoc loco confatari, necnon ex aliis 
bene multis ubi Babylonios et Assyrios Chrysostomus Persas vocat. 

Harum eoncionum interpretatio Latina est Frontonis Duczei, quam aliquot in locis castigavimus. 


ls 


'"AHOAEIZIZ TOY XPHXIMOX TAX ΠΕΡῚ Α UTILITER ET PERCOMMODE 
Χριστοῦ xai ἐθνῶν καὶ τῆς ἐκπτώσεως ᾿Ιουδαίων factum, ut. prophetie de Christo et genti- 
προφητείας ἀσαφεῖς εἶναι. bus deque Judcorum. reprobatione obscu- 

|^. re essent, demonstratio. 


Προφητικὴν σήμερον ὑμῖν παραθεῖναι βούλομαι 1. Propheticam vobis hodie volo mensam in- 
τράπεζαν xai πρὸς τὸ πέλαγος τῆς Ἡσαΐου σοφίας — struere, atque in pelagus sapientie Tsai meditor 
ἐπαφεῖναι τὸν λόγον παρασχευάζομαι. ᾿Αλλὰ τίπάθω; — orationem immittere. Sed quid faciam ? Dubito ac 
"Oxvi) xai δέδοιχα, μή ποτε τὸν λιμένα ἐξελθόντες, — metuo, ne cum e portu egressi fuerimus, atque ad. 
xa πρὸς τὸ βάθος καταντήσαντες τῶν προφητιχῶν — profundum sententiarum propheta pervenerimus, 
νοημάτων, ἰλιγγιάσωμεν * ὅπερ πάσχουσιν οἱ τῶν B quod nautis contingit, qui navigationi assueti non 
πλωτήρων ἀήθεις. Kol γὰρ ἐχεῖνοι, ἐπειδὰν τὴν γῆν — sunt, vertigine laboremus. Nam et. illi cum re- 
ἀφέντες ἐξ ἑκατέρου μέρους τῆς νηὸς πέλαγος ἴδωσι, — icta terra ex utraque parte navis pelagus viderint, 
xui οὐδὲν ἕτερον, ἀλλ᾽ ἢ θάλατταν xe οὐρανὸν, — mec aliud quidquam preter mare ac caelum, tene- 

" σχοτοδίνῳ κατέχονται, καὶ περιφέρεσθαι τὸ πλοῖον  bricosa vertigine corripiuntur, et una cum mari 
αὐτοῖς χύκλῳ νομίζουσι μετὰ τῆς θαλάττης. "AJ οὐ — navigium in orbem existimant circumferri, Non 
παρὰ τὴν φύσιν τῆς θαλάττης, ἀλλὰ παρὰ τὴν ἀπει- — tamen ex natura maris, sed quod inexperti sint 
ρίαν τῶν πλεόντων οἱ ἴλιγγοι γίνονται" ἕτεροι γοῦν — qui navigant, oboriuntur vertigines : czteri qui- 
τῶν ναυτῶν γυμνοῖς τοῖς σώμασι χυδιστῶσυ χατὰ τῶν — dem certe naute nudis corporibus ct in mediis 
χυμάτων, xal οὐδὲν πάσχουσι τοιοῦτον, ἀλλὰ πρὸς τὸ fluctibus in caput se dejiciunt, neque tale quid- 
βάθος καταθάντες αὐτὸ, τῶν ἐν ἐδάφει διαιτωμένων — quam patiuntur, sed cum ad ipsum profundum 
ἀσφαλέστερον διατρίδουσι, xz τῷ στόματι, χαὶ τοῖς €. descenderint, tutius, quam. qui in pavimento de- 
ὀφθαλμοῖς, χαὶ παντὶ τῷ σώματι δεχόμενοι τὴν ἅλ- gunt, illic versantur, et licet ore, oculis, ac toto 
μην; οὗ δυσχεραίνουσι. 'Γοσοῦτόν ἐστι μελέτη καλὸν, corpore salsuginem excipiant, non. zgre ferunt. 
τοιοῦτόν ἐστιν ἀπειρία χαχόν' οὕτως αὕτη χαὶ τῶν φο- 'Γαμίιπι bonum est exercitatio, tantum malum est Experien- 
δερῶν καταφρονεῖν πείθει, ἐχείνη δὲ καὶ τὰ ἀσφαλὴ — imperitia : sic ista persuadet, ut etiam qua formi- 1. «^ 
ὑποπτεύειν xa. δεδοικέναι παρασχευάζει. Ot μὲν γὰρ dabilia sunt. contemnamus, illa. vero. efficit , ut commoda. 
᾿ ἐφ᾽ ὑψηλῶν τῶν ἰκρίων χαθήμενοι τῆς νηὸς, xai πρὸς etiam tuta. suspecta sint. nobis, ac reformidanda 
τὴν θέαν ἰλιγγιῶσιν " οἱ δὲ οὐδὲ ἐν μέσοις θορυδοῦν- — videantur. Nam hi quidem in sublimibus seden- 
ται τοῖς χύμασι. Τοῦτο καὶ ἐπὶ τῆς διανοίας γίνεται — tes navis tabulatis etiam ipso ex aspectu vertigine 
τῆς ἡμετέρας" xal γὰρ καὶ ταύτην πολλάκις κατα- D corripiuntur : illi vero nec in mediis fluctibus per- 
λαμβάνει χύματα παθῶν τῶν θαλαττίων ἀγριώτερα, — turbantur. Hoc et in mente. nostra evenit : siqui- 
οἷον ζάλη θυμοῦ κάτωθεν στρέφουσα τὴν καρδίαν, ^ dem etipsam sepe fluctus perturbationum in- 


2 Collata cum Codice Regio 2343, et cam. Colbertino b Mss. σχότῳ δεινῷ eL sic supra, p. 458, A, separatis 
1030, vocibus. 


IHlebr.5.11. 


194 S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


vadunt multo marinis szviores, veluti procella πνεύματα ἐπιθυμίας πονηρᾶς πολλὴν * ἐμποιοῦντα τῇ 
iracundiz, quze deorsum cor dejicit, et prava cu- διανοίᾳ τὴν σύγχυσιν. Ἀλλ᾽ ὃ μὲν ἄπειρος καὶ ἀμε- 
piditats venti, qui. multam excitant in mente, λέτητος, ἀρχομένου τοῦ χειμῶνος τῆς ὀργῆς, εὐθέως 
conturbationem. Atque is quidem qui inexpertus A θορυδεῖται, ταράττεται, χλογεῖται, περιορᾷ γινο- 
est et inexercitatus, incipiente ira tempestate con- μένην ὑπούρύχιον τὴν ψυχὴν ὑπὸ τῶν παθῶν, xol 
tinuo turbatur, commovetur, agitatur, animam ναυάγιον ὑπομένουσαν " ὃ δὲ ἔμπειρος καὶ μεμελετη- 
sinit ab affectibus submergi, ac naufragium pati : κὼς τὰ τοιαῦτα φέρειν γενναίως, χαθάπερ κυδερνή- 
qui vero expertus et exercitatus est ad haec omnia τὴν ἐπὶ τῶν οἰάχων, οὕτω τὸν λογισμὸν ἐπάνω τῶν 
patienter ferenda, tamquam gubernatorem ad cla- παθῶν καθίσας, οὐ πρότερον ἀφίσταται πάντα ποιῶν, 
vum sedentem, ita rationem supra perturbationes ἕως ἂν χατευθύγῃ τὸ σχάφος πρὸς τὸν εὔδιον τῆς φι- 
istas collocat, neque prius absistit omnibus tenta- λοσοφίας λιμένα. ὍὍπερ οὖν ἐπὶ τῆς θαλάττης γίνε- 
tis, quam navigium ad tranquillum philosophig ται, x ἐπὶ τῆς διανοίας συμδαίνει, τοῦτο καὶ ἐν τῇ 
portum duxerit. Quod igitur fit in mari, et quod ἐξηγήσει τῶν Γραφῶν συμπίπτει" ἀνάγκη θορυδεῖ- 
in mente accidit, hoc οἱ in expositione Scriptura- B σθαι, ταράττεσθαι, ἐπειδὰν ἐξέλθωμεν εἰς τὸ πέλα- 
rum evenit : commoveri necesse est ac turbari, γός; οὐχ ἐπειδὴ τὸ πέλαγος φοδερὸν, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἡμεῖς 
postquam in pelagus egressi fuerimus, non quod οἱ πλέοντες ἄπειροι. Ὅτι γὰρ ἔστιν, εὔχολον φύσει 
formidabile sit pelagus, sed quod inexperti simus λόγον ὄντα, δύσχολον γενέσθαι παρὰ τὴν ἀπειρίαν 
nos qui navigamus. Nam orationem, quz sua na- τῶν ἀχουόντων, Παῦλον ὑμῖν παραστήσομαι μάρτυρα. 
tura sit facilis, ob. imperitiam auditorum diffici- Εἰπὼν γὰρ ὅτι Χριστὸς ἐγένετο ἀρχιερεὺς χατὰ τὴν 
lem fieri, Paulum vobis testem proferam. Cum τάξιν Μελχισεδὲκ, xa ζητῶν τίς ἐστιν ὃ Μελχισε- 
enim Christum dixisset Pontificem fuisse secun- δὲχ» ἐπήγαγε " Περὶ οὗ πολὺς ἡμῖν 6 λόγος xc δυσερ- 
dum ordinem Melchisedec, φυεδὶν ἰδδοίψυιθ quis μήνευτος. Ῥί λέγεις, ὦ μακάριε Παῦλε; Δυσερμή- 
Melchisedee esset adjecit: De quo grandis nobis γευτός σοι τῷ πνευματικὴν ἔχοντι σοφίαν, τῷ τὰ 
sermo, et interpretatu difficilis. Quid ais, beate ἀπόῤῥητα ῥήματα ἀχούσαντι, τῷ πρὸς τρίτον ἅρπα- 
Paule ? Tibine difficilis est interpretatu, qui spi- γέντι οὐρανόν; El σοὶ δυσερμιήνευτος, τίνι χατα- 
rituali polles sapientia, qui arcana verba audivisti, ληπτός ; ᾿Εμοὶ, φησὶ, δυσερμήνευτος, οὐ παρὰ τὴν 
qui ad tertium raptus es czlum? Si tibi difficilis € οἰκείαν δυσχολίαν, ἀλλὰ παρὰ τὴν ἀσθένειαν τῶν 
est interpretatu, a quo poterit comprehendi? Mihi ἀκουόντων. Εἰπὼν γὰρ, Δυσερμήνευτος, ἐπήγαγεν" 
difficilis est interpretatu, inquit, non ob suam dif- Ἐπειδὴ γωθροὶ γεγόνατε ταῖς ἀκοαῖς. "Ope ὅτι οὐχ 
ficultatem, sed ob auditorum infirmitatem. Post- $i φύσις τοῦ λόγου, ἀλλ᾽ ἣ ἀπειρία τῶν ἀχουόντων 
quam enim dixit, Znterpretatu difficilis, adjun- δύσχολον τὸν οὗ δύσχολον ἐποίησεν; Οὐ μόνον δὲ 
xit : Quoniam imbecilles facti estis ad audien- δύσκολον, ἀλλὰ καὶ πολὺν ποιεῖ τὸν βραχὺν ἢ αὐτὴ 
dum. Vides non naturam sermonis, sed audito- αἰτία᾽ διόπερ οὐχὶ δυσερμήνευτον ἔφησεν εἶναι μόνον, 
rum imperitiam difficilem eum reddidisse, qui ἀλλὰ xx πολὺν, καὶ τοῦ μήχους, καὶ τῆς δυσχολίας 
difficilis minime fuit ? Neque vero difficilem tan- ἀναθεὶς τὴν αἰτίαν τῇ νωθρότητι τῆς ἀχοῆς. Καθά- 
tum, sed et grandem efficit cum, qui brevis sit πέρ γὰρ ἐπὶ τῶν ἀῤῥωστούντων οὖκ ἀναγκαῖον σύν-- 
cadem causa : quapropter non modo difficilem in- — τοϑῸν xa ἐσχεδιασμένην παραθεῖναι τράπεζαν, ἀλλὰ 
terpretatu eum esse dixit, verum etiam grandem, D δεῖ παρασχευάσαι τὰ σιτία διάφορα, ἵνα ἂν τοῦτο 6 
et longitudinis, et difficultatis causam adscribens κάμνων μὴ βουληθῇ μεταλαθεῖν, τὸ ἕτερον λάδῃ * χἂν 
aurium imbecillitati. Nam sicut dum zgros cura- ἐχεῖνο μὴ προσίηται, τὸ ἄλλο δέξηται - χἂν τοῦτο 
mus non oportet subitaneam et paratu facilem διαχρούσηται , ἐπιλάδηται θατέρου, xo τῇ ποικιλίᾳ 
mensam illis apponere, sed varia sunt illis edulia τῶν βρωμάτων τὴν δυσχολίαν νικήσωμεν, xol τῷ 
paranda, nt si zgrotus hoc gustare noluerit, alte- πολυτρόπῳ τῆς τραπέζης τὸ δυσάρεστον τῆς γνώμης 
rum sumat : quod si illud non admittat, aliud ac- θεραπεύσωμεν * οὕτω πολλάχις xol ἐπὶ τῆς πνευμα- 
ceptet : aut εἰ hoc repudiet,, alteri manum inji- τικῆς ἑστιάσεως χρὴ ποιεῖν. Ὅταν ἀσθενεῖς ὦμεν, 
ciat, et ciborum varietate fastidium vincamus, ac πολὺν παρασχευάσασθαι χρὴ τὸν λόγον καὶ ποικίλον, 
diversitate mens: animi ejus morositatem mitige- παραδολὰς xo παραδείγματα ἔχοντα, χατασχευὰς, 
mus ita saepenumero in spiritualibus conviviis E xal περιόδους, καὶ ἕτερα πολλὰ τοιαῦτα, ἵνα ἐκ πάντων 
est agendum. Cum infirmi simus, multa et varia ῥᾳδία γένηται ἡμῖν τῶν συμφερόντων ἣ αἵρεσις. Πλὴν 


* Sic unus Cod., alii ποιοῦντα. 


DE PROPHETIARUM OBSCURITATE. I. 


ἀλλ᾽ εἰ καὶ πολὺς 6 λόγος x«i δυσερμήνευτος. οὐκ 
ἀπεστέρησεν αὐτοὺς τῆς διδασχαλίας * τοῦ Μελχισε- 
δέχ τῷ μὲν γὰρ εἰπεῖν, Πολὺς xa δυσερμήνευτος, 
ἀναστήσας αὐτῶν τὴν σπουδὴν, ἵνα προθυμότεροι γέ- 
νωνται περὶ τὴν ἀχρόασιν ^ τῷ δὲ παρασχεῖν τὴν 
τράπεζαν, χαρισάμενος αὐτῶν τῇ ἐπιθυμία. 


πέλαγος τῶν προφητῶν, χαὶ πολλὰ ἐχεῖ τὰ βάθη, 
κατατολμήσωμεν τῆς θαλάττης χατὰ τὴν ἡμετέραν 
δύναμιν - μᾶλλον δὲ μὴ κατὰ τὴν ἡμετέραν δύναμιν, 
ἀλλὰ κατὰ τὴν ἄνωθεν δεδομένην ἡμῖν χάριν, o0 διὰ 
τὴν ἡμετέραν παῤῥησίαν, ἀλλὰ διὰ τὴν ὑμετέραν 
ὠφέλειαν χατατολμιήσωμεν τῆς θαλάττης, xy τούτῳ 
Παῦλον. μιμούμενοι. "Oct. γὰρ οὐχ ἀπεστέρησεν αὖ-- 
ποὺς τοῦ λόγου τοῦ χατὰ τὸν Μελχισεδὲχ, ἄχουσον 
τῶν ἑξῆς. Εἰπὼν γοῦν, Περὶ οὗ πολὺς 6 λόγος καὶ 
δυσερμήνευτος, ἐπήγαγεν " Οὗτος γὰρ 6 Μελχισεδὲχ, 
βασιλεὺς δικαιοσύνης ἔπειτα δὲ καὶ βασιλεὺς Σαλὴμ, 
" ἐστι βασιλεὺς εἰρήνης, ἀπάτωρ, ἀμήτωρ, ἀγενεαλό-- 
γητος, μήτε ἀρχὴν ἡμερῶν, μήτε ζωῆς τέλος ἔχων " 
ἀφωμοιωμένος δὲ τῷ Yi τοῦ Θεοῦ μένει ἱερεὺς εἰς 
τὸ διηνεχές. Ἄρα οὖχ ἐτάραξεν ὑμῶν τὰς ἀχοὰς περὶ 
ἀνθρώπου διαλεγόμενος 6 Παῦλος xoi λέγων, Ἀπά- 
τωρ, ἀμήτωρ; Καὶ τί λέγω, περὶ ἀνθρώπου ; Εἰ γὰρ 
περὶ τοῦ Χριστοῦ λέγοιτο τοῦτο, οὖκ ἂν πολλὴν xdi 
, οὕτως ἡμῖν παρέχοι ζήτησιν; Εἰ γὰρ ἀπάτωρ, πῶς 
γῖός; εἰ ἀπάτωρ, πῶς Μονογενής ; Ὃ γὰρ υἱὸς ὀφεί- 
λει πατέρα ἔχειν, ἐπεὶ οὐχ ἂν εἴη υἱός. ᾿Αλλὰ xo 
ἀπάτωρ ἐστὶν 6 ΥἹὸς τοῦ Θεοῦ, xci ἀμήτωρ. Πῶς ; 
Ἀπάτωρ τὴν κάτω γέννησιν, ἀμήτωρ τὴν ἄνω * οὔτε 
γὰρ ἐπὶ γῆς ἔσχε πατέρα, οὔτε ἐν οὐρανῷ μητέρα. 
᾿ἈΑγενεαλόγητος. Ἀχουέτωσαν oi τὴν οὐσίαν αὐτοῦ 
πολυπραγμονοῦντες " καίτοι τινὲς νομίζουσιν, ὅτι τὸ 
᾿ἈἈγενεαλόγητος τοῦτο περὶ τῆς ἄνω γεννήσεως εἴρη- 
ται. Οἵ μὲν γὰρ αἱρετικοὶ οὐδὲ τοῦτο βούλονται * xal 
γὰρ καὶ ἐκείνην πολυπραγμονοῦσι xoà περιεργάζονται" 
οἵ δὲ ἐπιεικέστεροι τούτων ἐχείνῃ μὲν παραχωροῦσιν, 
οὐχέτι δὲ καὶ περὶ ταύτης τῆς κάτω νομίζουσιν εἰρῆσθαι 
τὸ, Ἀγενεαλόγητος. Δείξωμεν οὖν ὅτι περὶ ἑκατέρας 
γεννήσεως τοῦτο 6 Παῦλος εἶπε, καὶ περὶ τῆς ἄνω, xol 
περὶ τῆς κάτω * καὶ γὰρ καὶ ἐχείνη. φριχτὴ, καὶ αὕτη 
μυστιχωτάτη. Διὰ τοῦτο χαὶ Ἡσαΐας φησὶ, Τὴν γενεὰν 
αὐτοῦ τίς διηγήσεται ; ᾿Αλλὰ περὶ ἐχείνης, φησὶν, 
εἶπε τῆς ἄνω. Τί οὖν ἐροῦμεν Παύλῳ, ἀμφοτέρας 
εἰπόντι τὰς γεννήσεις, καὶ τότε ἐπαγαγόντι τὸ, Ἀγε- 


^ Hic et infra Colbertinus in multis deficit, 


170 
^^ ^ - , L 1 τὰ γεν ^ 
Τοῦτο δὲ xo ἡμεῖς ποιήσωμεν * εἰ xot ἄπειρον τὸ A 


Β 


C 


E 


195 

instituenda est oratio, quae comparationes habeat, 

exempla, demonstrationes, verborum circuitus, 

aliaque multa. ejusmodi, ut ex omnibus facilis sit. 
nobis eorum, quz sint profutura, delectus. Enim- 
vero licet grandis esset atque interpretatu difficilis 
ille sermo, nequaquam illos doctrina de Melchise- 
dec privavit, cum et dicendo grandem illum esse 
atque interpretatu difficilem illorum studium ex- 

citarit, ut alacriores fierent ad audiendum : et dum 
illis mensam instruxit, eorum cupiditati fuerit ob- 
sequutus. 


2. Hoc nos quoque faciamus : tametsi prophe- — Scriptura 


tarum immensum. est: pelagus, multeque insunt 


Sacra quo- 
modo 


tra- 


ilie voragines, audacter pro nostra virili parte ctanda. 


mare ingrediamur; imo vero, non pro nostra 
virili parte, sed prout nobis superna gratia conces- 
sum fuerit, non fiducia. freti nostra, sed procu- 
randz utilitatis vestrz: causa mare audacter ingre - 
diamur, et in hoc quoque Paulum imitemur. 
Quod enim oratione de Melchisedec illos minime 
privarit, ex iis, quae sequuntur, intelliges. Sane 
cum dixisset, De quo grandis. sermo, et inter- 


pretatu. difficilis, adjecit : Hic enim Melchise- mop, 7. x. 


dec, rex justitie, deinde autem et rex Salem, — 


quod est rex pacis, sine patre, sine matre, sine 
genealogia, neque initium dierum, neque vite 
finem. habens : assimilatus autem. Filio: Dei 
manet sacerdos inperpetuum. Annon vestras 
aures perturbavit de homine verba faciens Paulus, 
ac dicens, Sine patre, sine matre ? Quid dico, de 
homine? Nam si hoc. de Christo etiam diceretur, 
nonne sic etiam multam quaerendi occasionem 
praeberet? 81 enim est sine patre, quomodo Filius? 
si sine Patre, quomodo Unigenitus? Filius enim 
patrem habere debet, alioqui filius: non erit. Atta- 


men et sine patre Filius Dei est, et sine matre. - 


Quo tandem modo? Sine patre secundum terre- 
nam generationem, sine matre secundum czlestem : 
nam neque in terris habuit patrem, neque matrem 
in czlis.'Sine genealogia. Audiant, qui ejus es- 


Contra 


sentiam curiose serutantur : tametsi. arbitrantur ^20meos. 


quidam, quod hie dicitur Sine genealogia , ad 
coelestem generationem pertinere. Nam heretici ne 
hoc quidem volunt : etenim illart quoque curiose 
scrutantur et inquirunt : qui vero sunt inter illos 
modestiores , illi generationi hoc concedunt : de 
lerrena nod item dictum existimant illud, Sine 
genealogia. Ostendamus igitur hoc de utraque 
Paulum generatione. dixisse, de calesti simul οἱ 
de terrena : nam et illa tremenda est, et hec my- 


196 
stica maxime. Propterea dicebat etiam Isaias, Ge- 
nerationem ejus quis enarrabit? Atqui de illa 
. celesti, inquit, hoc dixit. Quid ergo Paulo dice- 
mus, qui utramque generationem. commemoravit, 
ac deinde illud, Sine genealogia, subjunxit? Cum 
enim ante dixisset, Sine patre, sine matre, post 
adjunxit, Sine genealogia, ut non modo secun- 
dum illam generationem, secundum quam est sine 
matre, sed etiam secundum hane, secundum quam 
erat sine patre, terrenam dico, sine genealogia 
ipsum esse credas. Idcirco utraque posita dixit, 
Sine genealogia; nam haec terrena. comprehendi 


53.8. 


Isai. 


E 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


νεαλόγητος s Πρότερον γὰρ εἰπὼν, Ἀπάτωρ, ἀμήτωρ, 
τότε ἐπήγαγε τὸ, Ἀγενεαλόγητος, ἵνα μὴ μόνον xa 
ἐχείνην τὴν γέννησιν, καθ᾽ ἣν ἀμήτωρ ἐστὶν, ἀλλὰ 
καὶ κατὰ ταύτην, xaü' ἣν ἀπάτωρ ἦν, τὴν χάτω 
λέγω, ἀγενεαλόγητον εἶναι πιστεύσῃς. Διὰ τοῦτο 
ἀμφοτέρας θεὶς, τότε εἶπε τὸ, ᾿Αγενεαλόγητος " καὶ 
γὰρ καὶ αὕτη ἢ χάτω ἀχατάληπτος, ἵνα πρὸς ἐχείνην 
μηδὲ παραχύψαι τολμήσωμεν. Εἰ γὰρ τὰ προπύλαια 
τοῦ ναοῦ οὕτω qobsok xal ἀπρόσιτα, πῶς εἰς τὰ 
ἄδυτά τις εἰσελθεῖν ἐπιχειρήσει ; Ὅτι μὲν γὰρ ἐγεν- 
νήθη ix τοῦ Πατρὸς, οἶδα - τὸ δὲ πῶς, οὐχ οἶδα. 
Ὅτι ἐτέχθη ἐκ τῆς παρθένου, ἐπίσταμαι - τὸν δὲ 


non potest, ut in illam ne respieere quidem au-,;, τρόπον οὐδὲ ἐνταῦθα χαταλαμθάνω. “Ἑχατέρας γὰρ 
deamus. Nam si templi vestibula sunt adeo terri- A φύσεως 5$ γέννησις ὁμολογεῖται, καὶ ἑχατέρας δ᾽ τρό- 
bilia et inaccessa, quo pacto in ipsa adyta pene- πος σεσίγηται. Καὶ ὥσπερ ἐνταῦθα ἐπὶ τῆς παρθένου, 


trare quis audebit? Genitum enim ex Patre fuisse 
scio: quo pacto, nescio. Ex virgine illum fuisse na- 
tum novi; modum autem, ne hie quidem assequor. 
Nam utriusque nature generationem confitemur, 
et utriusque modum tacemus. Et sicut cum de 
virgine agitur, etsi nescio quo pacto sit ex virgine 
generatus, tamea eum generatum fuisse confiteor, 


οὐχ εἰδὼς ἐγὼ πῶς ἐκ παρθένου ἐγεννήθη, ὁμολογῶ 
ὅτε ἐγεννήθη, καὶ οὐκ ἀναιρῷ τὸ πρᾶγμα διὰ τὴν 
ἄγνοιαν τοῦ τρόπου - οὕτω χαὶ σὺ ποίησον ἐπὶ τοῦ 
Πατρός - “εἰ καὶ οὐκ οἶδας πῶς ἐγεννήθη» τὸ, "Evev- 
νήθη, ὁμολόγησον. Κἂν λέγῃ σοι ὃ αἱρετικὸς, πῶς 
ἐγεννήθη ἐκ τοῦ Πατρὸς ὃ Υἱός ; χατάσπασον αὐτοῦ τὸ 
φρόνημα. εἷς τὴν γῆν, xa εἰπὲ πρὸς αὐτόν - χατάδηθι 


Adversus Dec rem tollo propter ignorantiam modi : ita fac B. £x τῶν οὐρανῶν, καὶ δεῖξον πῶς ἐγεννήθη ἐκ τῆς παρ- 


hereticos 
deretices τὰ Quoque, cum de Patre. agitur : licet nescias 


Christi ge- quomodo Filius sit genitus, eum fuisse genitum 
neraione.. eonfitere, Quod si dixerit tibi hzreticus, Quomodo 
genitus est ex Patre Filius? mentem ejus in ter- 
vam deprime, atque illi dieito : Descende de 
czlis, ac mihi demonstra, quomodo ex virgine sit 
natus, tumque illa me roga; Retine. illum; et ob- 
sessum urge, neque resilire sinito aut in labyrin- 
thum ratiocinationum se proripere : verum retine, 
étstrangula non manu, sed oratione ; ne distin- 
ctiones illi et effugia concedas, qua eupit. Hine C 
fit ut eos perturbent et commoveant, quibuscum 
disputant, quod. nos illis obsequamur, neque eos 
ad sacrarum Scripturarum leges adigamus. Un- 
dique igitur illi murum ex testimoniis Seriptura- 
Generatio Yum: oppone, ac ne hiseere quidem poterit. Dic 
ctiam terre- illi, Quo pacto ex dn natus est? non absi- 


Christi . . 
udi Nd stam , neque recedam. Atqui modum effari non 


gitur, poterit, tametsi omni ope conatuque contendat. 
Cum enim Deus occluserit, quis jam reserabit? 
Sola fide percipi possunt talia. Quod si non ac- 
quiescas, sed. rationes disquiras, iisdem te verbis, 

Joan.3.12. quibus Nicodemum Christus, affabor : Si terrena. D 


dixi vobis, et non creditis, quomodó si dixero 


2 Melius, ni fallor, legeretur, assentientibus etiam Sa- 
vilio et Halesio, z? δὲ οὐκ olüsg πῶς ἐγέννησε, τὸ ἐχέννησε 
ὁμολόγησον. Nam hic de Patre agitur, ut. paulo ante de 
Virgine matre, Lectio tamen altera ferri posse videtur, 


θένου, καὶ τότε ἐχεῖνα ἐρώτα. Κάτασχε αὐτὸν, καὶ 
ἀμροὴβεὶ καὶ μὴ ἀφῆς ἀποπηδῆσαι, μηδὲ ἀναχω- 
ρῆσαι εἰς τὸν λαδύρινθον τῶν λογισμῶν * ἀλλὰ χά- 
τασχε, xa ἀπόπνιξον, μὴ τῇ χειρὶ, ἀλλὰ τῷ ῥήματι - 
μὴ δῷς αὐτῷ διαστολὰς xol διαφυγὰς,, ἃς βούλεται. 
"Exsiüsv θόρυδον ἐμποιοῦσι τοῖς διαλεγομένοις., 
ἐπειδὴ ἡμεῖς αὐτοῖς ἀκολουθοῦμεν, xol οὖκ ἄγομεν 
ὑπὸ τοὺς νόμους τῶν θείων Γραφῶν. Περίθες τοίνυν 


αὐτῷ τειχίον πάντοθεν, τὰς ἀπὸ τῶν Γραφῶν μαρτυ- 


ρίας, καὶ οὐδὲ χᾶναι δυνήσεται. Εἰπὲ πρὸς αὐτὸν, 
πῶς ἐγεννήθη. ἐχ τῆς παρθένου ; οὐχ ἀφίσταμαι οὐὸ ὑδὲ 
ἀναχωρῶ. Ἀλλ᾽ οὐκ ἂν ἔχοι τὸν τρόπον εἰπεῖν, χᾶι 
μυρία φιλονεικῇ. Ὅταν γὰρ ὃ Θεὸς ἀποχλείσῃ, τί. 
ἀνοίξει λοιπόν; Πίστει παραδεχτὰ τὰ τοιαῦτα μόν 
Ei δὲ οὐκ ἀνέχη, ἀλλὰ λογισμοὺς ἐπιζητεῖς, ἐρῶ πρὸ 
σὲ, ὃ πρὸς τὸν Νικόδημον ὃ Χριστός " Εἰ τὰ ἐπίγει. 
εἶπον ὑμῖν, καὶ οὐ πιστεύετε, πῶς, ἐὰν τὰ ἐπουράνι 
εἴπω", πιστεύσετε: Περὶ τῆς Ex παρθένου γεννήσεω: 
εἶπον, καὶ οὐκ οἶδας, οὐδὲ χᾶναι τολμᾷς, xoi «ii 
οὐρανὸν περιεργάζη; Εἴθε μὲν οὖν τὸν οὐρανὸν, καὶ 
μὴ τὸν Δεσπότην τῶν οὐρανῶν ἐπολυπραγμόνεις. Εἰ 
τὰ ἐπίγεια εἶπον ὑμῖν, καὶ οὐ πιστεύετε. Θὺχ εἶπεν, 
οὗ πείθεσθε, ἀλλ᾽, Oà πιστεύετε, δεικνὺς ἡμῖν, ὅτι 
xa τὰ ἐπίγεια πίστεως δεῖται. El δὲ τὰ ἐπίγεια πί- 


et alioquin omnium exemplarium auctoritate asseritur 
illamque probat Joannes Boisius in notis Saviliau: 
p. 837. 


DE PROPHETIARUM 


στεως δεῖται, πολλῷ μᾶλλον τὰ οὐράνια. Καίτοι τότε 

τῷ Νικοδήμῳ περὶ τόχου διελέγετο πολὺ ἐλάττονος 
- περὶ τοῦ βαπτίσματος γὰρ ὃ λόγος ἦν, καὶ τῆς ἀνα- 

γεννήσεως τῆς πνευματιχῆς ἀλλ᾽ ἔλεγεν; ὅτι χαὶ 

ταῦτα πίστει ἐστὶ χαταληπτά. ᾿Επίγεια δὲ αὐτὰ ἐχά- 
^ Jecev, οὖχ ἐπειδὴ ἐπίγειά ἐστιν, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἐν τῇ γῇ 

τελεῖται, χαὶ τῇ συγχρίσει τῆς ἄνω γεννήσεως τῆς 

ἀποῤῥδήτου xai πάντα ὑπερδαινούσης νοῦν, ἐπίγεια 
ταῦτά ἐστιν. Εἰ τοίνυν, πῶς ἀναγεννῶμαι ἐκ τῶν 
ὑδάτων, οὐ δυνατὸν εἰδέναι, ἀλλὰ πίστει μόνη παρα- 
δέχεσθαι δεῖ τὸ γινόμενον, καὶ τὸν τρόπον μὴ περιερ- 
γάζεσθαι" πόσης ἂν εἴη μανίας, ἐπὶ τῆς ἄνω γεννήσεως 
τοῦ μονογενοῦς Yiou λογισμοὺς ἀνθρωπίνους xev, 
χαὶ τρόπου γεννήσεως εὐθύνας ἀπαιτεῖν; 


' 


Πῶς μὲν οὖν ἀπάτωρ xul ἀμήτωρ ὃ μονογενὴς 
Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, ἱκανῶς ἀποδέδεικται, xol πῶς ἀγέε- 


OBSCURITATE. I. 


197 
vobis, celestia credetis ? De nativitate dixi ex 
virgine, neque nosti; neque hiscere audes, et ca- 
lum curiose scrutaris? Atque utinam in celum, et 
non in Dominum czeli curiose inquireres. Si terre- 
na dixi vobis, et nun creditis. Non dixit, Et non 
persuademini, sed, /Von. creditis, quo verbo si- 
gnificat terrena etiam fide indigere. Quod si terre- 
na fide indigent, multo magis celestia. Quamquam 


E tum Nicodemo de partu multo minori loquebatur : 


siquidem de baptismo sermo erat, et de spirituali 
regeneratione : sed hac quoque fide comprehenden- 
da dicebat. Caeterum terrena illa vocavit,non quod 
terrena sint, sed quod perficiantur in terra, et 
quod si comparentur cum superna illa et ineffabili 
nativitate, quie mentem omnem exsuperat, hac 
terrena sint. Si ergo fieri non potest, ut sciam quo 
pacto renascar ex aquis, sed fide sola res illa ca- 
pienda est, neque modus curiose scrutandus: 
quante fuerit hoc insaniz ad investigandam ca- 
lestem unigeniti Filii generationem cogitationes 
humanas admittere, ac modi, quo facta sit, ratio- 
nem exigere? 

5. Satis igitur deínonstratum est quo pacto sine 
patre ac sine matre sit unigenitus Dei Filius, et 


νεαλόγητος κόμα τὴν γέννησιν" λοιπὸν δὲ πρὸς τὸ,» quo pacto sine genealogia secundum utramque ge- 
ἐπεῖγον * ἀπαγάγωμεν,, τὸν λόγον τὸν περὶ τοῦ Μελ- A nerationem : reliquum est ut ad id quod instat re- 


χισεδὲχ εἰς ἑτέραν ἡμέραν ἀναδαλλόμενοι, xad διανα-- 
στήσωμεν τὴν ἀκοὴν, προφητιχῶν μέλλοντες ἀχούειν 
αἰνιγμάτων. Αἰνίγμασι γὰρ ἔοικε τὰ προφητιχὰ, καὶ 
πολλὴ δυσχολία ἐν. τῇ παλαιᾷ Διαθήχῃ, καὶ δυσεπί- 
ληπτα τὰ βιδλία - ἣ δὲ Καινὴ σαφεστέρα xaX εὐχολω- 
τέρα. Kal τίνος ἕνεχεν, φησὶ, ταῦτα οὕτω διατετύ- 
morat, χαίτοι f, Καινὴ περὶ μειζόνων διαλέγεται 
πραγμάτων,, περὶ βασιλείας οὐρανῶν, καὶ σωμάτων 
ἀναστάσεως, xol τῶν ἀποῤῥήτων ἀγαθῶν, ἃ xol ἀν- 
θρώπινον ὑπερόαίνει νοῦν; Τίς οὖν ἡ αἰτία τοῦ τὰς 
προφητείας ἀσαφεῖς εἶναι; Πολλὰ προλέγουσιν Ἴου- 
δαίοις αὗται xax χαὶ ὅτι ἐχθληθήσονται μὲν ἐχεῖνοι, 
ἡμεῖς δὲ εἰσδεχθησόμεθα * καὶ ὅτι καταλυθήσεται μὲν 
ὃ vabc, χαὶ οὐχέτι λοιπὸν ἀναστήσεται, πεσεῖται δὲ 
τὰ Ἱεροσόλυμα, xo πᾶσιν ἔσται βατά " Ἰουδαῖοί τε 
πλανῆται γενόμενοι, πανταχοῦ τῆς οἰχουμένης δια- 
σπαρήσονται, xoi τῆς πόλεως ἐχπεσόντες, οὐδὲ τὴν 
πολιτείαν ἕξουσι λοιπὸν τὴν ἀρχαίαν, ἀλλὰ πάντα 
αὐτῶν ἀφαιρεθήσεται τὰ πρότερα, καὶ προφητεῖαι, 
καὶ θυσίαι, καὶ ἱερωσύνη, xal βασιλεία. Οὐ μόνον δὲ 
ταῦτα, ἀλλὰ καὶ ἄλλα πολλὰ τοιαῦτα προέλεγον οἵ 
προφῆται, μυρίας τραγῳδίας τοῖς οἰκείοις ἐγχαταμι- 
γνύντες βιδλίοις. Ἵν᾽ οὖν οἱ Ἰουδαῖοι μὴ σαφῶς 


deamus, postquam sermonem de Melchisedec in 
alterum diem rejecimus, ac prophetica znigmata 
audituri nostram attentionem excitemus. Similes 
enim sunt znigmatibus sermones prophetici, mul- 
tisque difficultatibus obseptum est Vetus Testa- 
mentum, neque faciles intellectu sunt libri : No- 

vum autem dilucidius est et facilius. Ecquam 
tandem ob causam, dicet aliquis, haec ita sunt 
constituta, licet de rebus majoris momenti agatur 
in Novo, de regno czlorum, de resurrectione cor- 


B porum, et ineffabilibus illis bonis, quae et huma- 


nam mentem excedunt? Quid, igitur in causa, ut 
obscurz sint prophetiz? Multa Judizis ἰδία malà 
pradicunt, ac fore ut. ejiciantur illi, nos recipia- 
mur, templum evertatur, nec amplius excitetur, 
ut concidant Jerosolyma, et omnibus sint pervia : 
tum vero Judzi errabundi, per universum orbem 
terrarum dispergantur, ac civitate destituti, ne ve- 
teres quidem ritus retineant, sed omnes illis res 
ipsorum priores auferantur, prophetia, sacrificia, 
sacerdotium, et regnum. Neque vero tantum ista, 


C sed et alia mülta ejusmodi pradicebant prophete, 


dum innumeras suis libris trageedias immiscerent, 


* Savilius legendum opinatur ἐπαναγάγωμεν, Sed puto. ἀπαγάγωμεν bene habere. 


TOM. VM. 


L 


Vetus Te- 
stam.obscu - 
rum, 


Cur ob- 
Scurre erant 
prophetiz, 


3. Reg.19. 
$6. 


Matth. 23. 
37.. 


Isai. 1. 15. 


Matth. 23. 
31. 32. 


Joan.1.29. 


198 $. JOANNIS CHRYSOST. 


Ne igitur ab initio Judai manifeste haic audien- 
tes, eos interficerent qui hec dicebant, interpre- 
tationis diffienltate prodictiones occultarunt, ac 
multa obscuritate rebus offusa, per eorum quz 
dicebantur obscuritatem. prophetarum incolumi- 
tati consuluerunt. Unde vero id constat? Rationes 
enim a nobis reddendze sunt, tametsi inter amicos 
verba facimus : siquidem multi. fortassis adsunt, 
non amici. Discant igitur hec etiam illi, ut. et 
amici ipsi fiant. Dixi, si Judi audivissent mala, 
qua comprehensura illos erant, ac fore, ut pro- 
pter Christum exscindantur Jerosolyma in perpe- 
tuum, nec umquam amplius instaurentur, hac si 
perspicue a prophetis audivissent, confestim eos, 
qui hac loquebantur, occidissent. Unde igitur id 
liquet? Primum quidem ex ipsorum moribus : 
furiosi enim erant ac belluini. Populus est semper 
sitiens sanguinem prophetarum, manus eorum in 
ci dibus se sanctorum exercuerant. Hac adversus 
illos magnus Elias vociferatur dicens : Domine, 
prophetas tuos occiderunt, altaria tua dirue- 
runt. Christus iterum, Jerusalem, Jerusalem, 
que occidit. prophetas, et lapidat eos, qui ad 
ipsam missi sunt. Et Isaias eosdem accusans his 
consonam vocem mittens ait : Manus vestre ple- 
ne sunt sanguine. Et rursus Christus : Patres 
vestri occiderunt prophetas ,vos autem ipsorum 
edificatis monumenta : implete mensuram pa- 
trum. vestrorum. Vides ut et Dominus et servi 


ARCHIEP, CONSTANTINOP. 


ἀχούσαντες παρὰ τὴν ἀρχὴν, διαχειρίσωνται τοὺς λέ- 
γόντας ταῦτα, τῇ δυσχολίᾳ τῆς ἑρμηνείας ἀπέχρυψαν 
τὰς προῤῥήσεις, καὶ πολλὴν ἀσάφειαν P κατέχεαν τῶν 
πραγμάτων, τῇ ἀσαφείᾳ τῶν λεγομένων τοῖς λέγουσι 
παρασχευάζοντες ἀσφάλειαν. Καὶ πόθεν δῆλον τοῦτο; 
Δεῖ γὰρ xol εὐθύνας ἡμᾶς ἀπαιτεῖσθαι, εἰ xal ἐν 
φίλοις λέγομεν * καὶ γὰρ πολλοὶ ἴσως xa τῶν οὐ φί- 
λων πάρεισι. Μανθανέτωσαν τοίνυν ταῦτα χἀκεῖνοι; 
ἵνα-χαὶ αὐτοὶ φίλοι γένωνται. Εἶπον, ὅτι εἰ ἤχουσαν 


D οἱ Ἰουδαῖοι τὰ μέλλοντα αὐτοὺς καταλήψεσθαι xax , 


xai ὅτι τὰ Ἱεροσόλυμα ἁλώσεται διὰ τὸν Χριστὸν 
τὴν ἅλωσιν ταύτην τὴν ἀθάνατον, xol oüx ἔχουσαν 
μεταθολὴν, εἰ ἤχουσαν φανερῶς παρὰ τῶν προφητῶν 
ταῦτα, εὐθέως ἂν τοὺς ταῦτα λέγοντας ἀπέχτειναν. 
Πόθεν οὖν τοῦτο δῆλον ; Πρῶτον μὲν ἀπὸ τῶν τρόπων 
αὐτῶν * μανιχοὶ γὰρ xo θηριώδεις ἦσαν. Δῆμός ἐστιν 
αἱμάτων ἀεὶ διψῶν προφητιχῶν, αἵ χεῖρες αὐτῶν 
ἐμελέτησαν ἐν ταῖς σφαγαῖς τῶν ἁγίων. Ταῦτα 6 
μέγας Ἡλίας αὐτῶν χαταδοᾷ λέγων Κύριε, τοὺς 


E προφήτας σου ἀπέχτειναν, τὰ θυσιαστήριά σου χατέ- 


σχαψαν. Ὁ Χριστὸς πάλιν, Ἱερουσαλὴμ., Ἱερουσα-- 
λὴμ, ἢ ἀποχτείνασα τοὺς προφήτας, χαὶ λιθοδολοῦσα 
τοὺς ἀπεσταλμένους πρὸς αὐτήν. Kal ὁ Ἡσαΐας, 
συνῳδὰ τούτοις αὐτῶν χατηγορῶν , ἐδόα- Αἱ χεῖρες 
ὑμῶν αἵματος πλήρεις. Καὶ πάλιν 6 Χριστός- Oi 
πατέρες ὑμῶν ἀπέχτειναν τοὺς προφήτας, ὑμεῖς δὲ 
οἰκοδομεῖτε τὰ μνήματα αὐτῶν - πληρώσατε τὸ μέ- 
τρον τῶν πατέρων ὑμῶν. Ὁρᾷς πῶς xa 6 Δεσπότης 
καὶ οἱ δοῦλοι μιαιφονίαν αὐτῶν μαρτυροῦσι; Τί δέ 


homicidas illos esse téstentur? Quid est autem, ,χγεέστι, Πληρώσατε τὸ μέτρον τῶν πατέρων ὑμῶν; 
Τηιρίθίθ mensuram. patrum vestrorum? Me ^ Ἀποχτείνατε, φησὶ, χάἀμέ- πρόσθετε τοῖς δουλιχοῖς 


quoque, inquit,occidite : adjicite servorum caedibus 
necem Domini. Licet enim mille occiderint ho- 
mines, at conseryos omnes : cum vero contra Do- 
minum manus extenderunt, tunc impleta mensura 
est : et merito. Quamdiu enim Dominum non oc- 
ciderunt, spem salutis habuerunt, et ut adveniens 
agnus Dei peccata mundi tolleret, exspectarunt : 
postquam autem medicum interfecerunt, et in pro- 
pitiatorium ipsum contumeliosi fuerunt, eumque 
qui venerat, ut peccata dimitteret , aversati sunt, 
omni spe deinceps exciderunt. Propterea dicit : 
Implete mensuram patrum vestrorum. Certe, 
inquit : et multis quidem ostensum est testimoniis, 
homicidas illos ac nefarios fuisse : unde vero con- 
stat illos prophetis minime parcituros, si'Jeroso- 
lyma eversum iri audivissent,et cessaturam legem, 
ac fore ut Vetus Testamentum immutetur? Id 
quidem ex iis, que dicta sunt, maxime apparet : 
verumtamen ex ipsis Scripturis manifestiorem 


αἵμασι τὴν δεσποτικὴν σφαγήν. Ei γὰρ μυρίους 
ἔσφαξαν ἀνθρώπους, ἀλλὰ συνδούλους πάντας " ὅτε δὲ 
χατὰ τοῦ Δεσπότου τὰς χεῖρας ἐξέτειναν, τότε ἐπλη- 
ρώθη τὸ μέτρον * xai εἰκότως. "Exc μὲν γὰρ οὖκ ἀπέ- 
χτειναν τὸν Δεσπότην, εἶχον ἐλπίδα σωτηρίας, xat 
προσεδόχων ὅτι ὃ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ ἐλθὼν ἀρεῖ τὴν 
ἁμαρτίαν τοῦ χόσμου - ἐπειδὴ δὲ τὸν ἰατρὸν διεχει- 


ρίσαντο, καὶ εἰς αὐτὸ τὸ ἱλαστήριον ὕδρισαν, xo τὸν 


- ἐλθόντα ἀφεῖναι τὰ ἁμαρτήματα ἀπεστράφησαν, πά- 


σης λοιπὸν ἐλπίδος ἐξέπεσον. Διὰ τοῦτο λέγει" Πλη- 
ρώσατε τὸ μέτρον τῶν πατέρων ὑμῶν. Ναὶ, φησίν" 
ἀλλ᾽ ὅτι μὲν μιαιφόνοι καὶ ἐναγεῖς, ἀποδέδεικται Ex 
πολλῶν μαρτυριῶν" πόθεν δὲ δῆλον, ὅτι τῶν προφη- 
τῶν οὖχ ἂν ἐφείσαντο; εἰ ὄχουσαν ὅτι τὰ Ἱεροσόλυμα 
χαταστῥαφήσεται, ὅτι ὃ νόμος παυθήσεται, ὅτι ἣ 
Παλαιὰ ἀλλαγήσεται; Μάλιστα μὲν xal ix τῶν εἶἰ- 
ρημένων δῆλον * πλὴν ἀλλ᾽ ἐξ αὐτῶν τῶν Γραφῶν πάλιν 
ποιήσομαι τὴν ἀπόδειξιν σαφεστέραν. Εἰ γάρ ποτε 
ἤκουσαν προφήτου λέγοντος, ὅτι τὰ Ἱεροσόλυμα χα- 


b Mss. χατέχεον. Eam quam hic affert causam, cur prophetic obscure essent, jam supra attulit. 


DE PROPHETIARUM OBSCURITATE, 1. 


ταστραφήσέται Χαταστροφὴν πρόσχαιρον, δέον αὐτοὺς 


199 


subjiciam demonstrationem. Nam si quando pro- 


μεταδάλλεσθαι xal ἀποχρούεσθαι τοῦ Θεοῦ τὴν ὀργὴν, C phetam dicentem audierunt, fore ut. Jerusalem 


εἰς τὸν προφήτην ἠφίεσαν τὸν θυμόν. Καὶ ὅτι τοῦτό 
ἔστιν ἀληθὲς, αὐτῶν ἀχούσατε τῶν ἱστοριῶν. "Emo- 
λιόρχουν τὴν πόλιν αὐτῶν οἱ ἹΠέρσαι ποτὲ, καὶ βαρ- 
(αριχκὸν στρατόπεδον ἔξω περιεχάθητο καὶ τὰ τῶν 
χινδύνων οὐχ ἦν ἄδηλα, ἀλλ᾽ ἐν μέση παγίδι ἢ πόλις 
ἦν τότε Ἱερουσαλὴμ, ὡπλισμένων ἁπάντων καὶ περι- 
εστώτων ἔξωθεν * ἀλλ᾽ ὅμως οὕτω φανερῶν ὄντων τῶν 
δεινῶν, ἐπειδὴ Ἱερεμίας ἐλθὼν εἶπε πρὸς αὐτοὺς, ὅτι 
᾿ ἢ πόλις παραδοθήσεται εἰς χεῖρας Χαλδαίων * καίτοι 
τοῦτο οὐδὲ προφητεία ἦν " οἱ γὰρ ὀφθαλμοὶ αὐτῶν 
ἑώρων τὰ συμδησόμενα - ἀλλ᾽ ὅμως ἐπειδὴ τὰ φα- 
νερὰ xal πρὸ τῶν ὀφθαλμῶν εἶπεν, οἱ μιαροὶ xoi 
ἀναίσθητοι καὶ περὶ τοὺς εὐεργέτας ἀγνώμονες οὕτως 
ἐμάνησαν, ὡς προδότην αὐτὸν χαὶ λυμεῶνα τῆς πό- 
λεως νομίσαι, καὶ εἰπεῖν, ὅτι ᾿Εχλύει τὰς χεῖρας τοῦ 
λαοῦ τούτου. Καὶ μὴν ἐστερέου, καὶ μὴν διήγειρε 
τὴν προθυμίαν αὐτῶν, καὶ πρὸς Θεὸν ἦγε, τὸ ἀῤῥαγὲς 
xol ἀχαταμάχητον αὐτοῖς περιτιθεὶς τεῖχος " ἀλλ᾽ 
οὐδὲν τούτων ἐννοήσαντες ἐχεῖνοι, ἐχέλευον αὐτὸν 
ἀναιρεῖσθαι. Τοιαύτας γὰρ τοῖς εὐεργέταις ἀεὶ τὰς 
ἀμοιδὰς ἀπεδίδοσαν, καὶ τοῦ βασιλέως αὐγγνόντος A 
οὐδὲ οὕτως ἐνέδωχαν, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἀνελεῖν οὐχ ἴσχυ-- 
σαν, εἷς τὸν τοῦ βορδόρου λάχχον ἐνέδαλον. 


Εἰ δὲ προσχαίρου αἰχμαλωσίας ἀχοὴν οὖχ ἤνεγκαν, 
πῶς τὴν πρόῤῥησιν τῆς διηνεχοῦς δουλείας ἔμελλον 
εἰσαχούειν; Ei Ἱερεμίας εἶπεν, ὅτι ἀπελεύσεσθε εἰς 
Βαδυλῶνα, καὶ * οὐχ ὑπήνεγκαν ἀχοῦσαι, ἀλλ᾽ ἔτι- 
μωρήσαντο τὸν εἰπόντα" εἰ ἤχουσαν τῶν προφητῶν 


D 


temporario excidio exscinderetur, cum illos mu- 
tare mentem oportuisset et iram Dei depellere, 
in prophetam furorem effuderunt. Atque hoc ve- 


rum esse, ex historiis ipsis intelligetis. Obside- igiene 


Persas vo- 


bant aliquando civitatem ipsorum Perse, atque νοι 


ipsam foris barbaricus exercitus circumvallabat : sostomus. 


nec obscurum erat periculum. quod. imminebat, 
sed in mediis tum laqueis urbs Jerusalem, arma- 
tis omnibus et illam foris circumsidentibus, ver- 
sabatur : attamen cum tam certa mala eos preme- 
rent,quohiam progressüs in medium dixit illis 
Jeremias, fore ut in manus Chaldzorum civitas 
traderetur; tametsi neque prophetia fuit hoc, cum 
ipsorum oculi quz eventura essent intuerentur; 
quia tamen ea quz manifesta erant, et eorum ocu- 
lis observabantur dicebat, scelesti illi ac stupidi, 


. et erga benefactores ingrati sic insanierunt, ut 


proditorem illum et eversorem arbitrarentur, ac 


dicerent : Hic dissolvit manus populi hujus. At- Jer. 38. ἡ. 


tamen confirmabat, attamen. ipsorum alacritatem 
excitabat, et ad Deum ducebat, eosque invicto et 
inexpugnabili muro circumvallabat : sed illi nihil 
horum intelligentes, interfici eum jubebant. Talia 
quippe bene de se. meritis premia semper repen- 
debant, et cum rex ignovisset, ne sic quidem ces- 
serunt, sed quoniam necare non poterant, in luti 
lacum projecerunt. 

4. Quod si temporaria captivitatis mentionem 
fieri non tulerunt, quo tandem pacto perpetue 
servitutis predictionem audituri fuissent? Si cum 
dixisset Jeremias, In Babylonem abibitis, neque 
potuerunt audire, sed eum qui dixerat punierunt : 


εἰπόντων, ὅτι οὖχ εἰς Βαδυλῶνα, ἀλλὰ πανταχοῦ τῆς ,,,9. prophetas audiissent dicentes, fore ut non in 
οἰχουμένης διασπαρήσεσθε, xol οὐχέτι λοιπὸν ἐπανή- ^ Babylonem, sed quoquoversum per orbem terra- 


ξετε, οὐχ ἂν χαὶ τὸ αἷμα τῶν λεγόντων ἐξέπιον ; Et 
δὲ δοχεῖ τοῦτο ἔτι στοχασμὸς εἶναι, φανερὰν ὑμῖν 
ἀπόδειξιν παρέχω, ὅτι οὖκ ἦν ἀσφαλὲς αὐτοῖς λέγειν 
τὰ μέλλοντα, τὴν ἡμετέραν τιμὴν λέγω, τὴν ἔκπτω- 
σιν τὴν ἐχείνων. Στέφανον γὰρ, εἶπέ μοι, τὴν ἀπαρ- 
χὴν τῶν μαρτύρων, διὰ τί ἐλίθασαν ; “οὐ ταῦτα 
ἐγκαλοῦντες αὐτῷ χαὶ λέγοντες, ὅτι Ὃ ἀνὴρ οὗτος 
λαλεῖ βλάσφημα ῥήματα; Εἶπε, φησὶν, ὅτι Ἰησοῦς 
χαταλύσει τὸν ναὸν τοῦτον, καὶ ἀλλάξει τὰ ἔθη, ἃ 
παρέδωχε Μωῦσῆς, καὶ διὰ τοῦτο αὐτὸν ἐλίθασαν. 
Εἰ δὲ τότε οὐχ ἠνείχοντο ταῦτα ἀχούειν, καὶ ταῦτα 


rum dispergamini, nec amplius revertamini, 
nonne talia dicentium sanguinem ebibissent? Quod 
si vobis istud adhuc conjectura videtur esse, de- 
monstratione clara probabo, non tutum fuisse fu- 
tura illis denuntiare, nostrum, inquam, honorem et 
reprobationem illorum. Cur enim, quaeso, Stepha- 
num primitias martyrum lapidarunt? nonne quod 


hocilli crimini verterentdicerentque;'iriste loqui- Act. 6. Vt. 


tur verba blasphemie? Dixit, aiunt, quoniam τή. 
Jesus destruet templum istud, οἱ mutabit ritus, 
quos tradidit Moyses, atque idcirco illum lapi- 


τῶν πραγμάτων αὐτοὺς πειθόγτων λοιπὸν, πῶς ἂν B dibus obruerunt. Si tum hec audire non potue- 


τῶν προφητῶν ἠνέσχοντο ταῦτα προαναφωνούντων ; 


* Colb. οὐχ ὑπέμειναν. 


runt, idque cum res ipse fidem ipsis deinceps fa- 


14. 


E 


Matth. 
61. 


dct,21 


200 S. JOANNIS CHRYSOST. 


cerent, quomodo prophetas hec  prenuntiantes 
tuliseent? Audivisti, dilectissime, propter "tem- 
plum, et propter religionis mutationem ab illis 
eum fuisse lapidatum : audi, quo pacto Christo 
?6- etiam istud ipsum crimen objiciant. Dixit enim, 


Joan. 2, 19, inquiunt, iste : Solvite templum hoc, et in tri- 


bus diebus excitabo illud. Vides ubique templi 
destructionem, ac religionis mutationem bilem il- 
lis movisse? Ideo dicebant hoc quidem prophete, 
sed evidenter non dicebant. Ideo Paulum etiam 
interficere voluerunt, quod illis persuaderet ut 


.20. religionem mutarent. Unde hoc liquet? 7ides, 


frater, inquit, quot millia sunt in Judeeis, qui 
crediderunt, etomnes isti audierunt de te, quod 
discessionem doceas a lege. Fideles doceri se 
discessionem a lege non patiebantur; et qui non- 
dum crediderant, quomodo audire potuissent 
fore, ut lex aliquando cessaret? Ac Judzos quidem 
interfecturos fuisse prophetas, si quid tale mani- 
feste praedixissent, testimoniis allatis ostendimus, 
ex ipso beato Jeremia, ac protomartyre Stephano, 
ex ipso Christo, et apostolo Paulo. Omnibus enim 
eadem crimini dantes, eos de medio sustulerunt. 
Ipsos autem propheticos etiam libros combusturos 
eos fuisse, si quz& dicta fuerant cognovissent, hoc 


Wistoria quoque per historiam quamdam probare satagam 
de Jeremia. vobis oeen]tam, sed quz manifesta continuo fiet : 


ita conabor illam exponere. Quaenam igitur illa 


Jer.36. 1. historia sit, audite. Et factum est in anno quarto 


2. 


Ibid. v. 


Joacim filii Josie regis Juda, dixit Dominus 
ad. Jeremiam : Scribe omnia verba, que lo- 
quutus sum ad te, a diebus Josie usque ad 
diem hanc : hoc est, omnia mala, quie cogito fa- 
ccre cis. Vide, quid benignus ac providus dicat 
Dens. Nam quoniam singula nolebant audire, 
Collige, inquit, illa ómnia, ac metum auge, ut 
vel hac ratione resipiscant. Recordamini promissi 
nostri : in qusstione positumest, ut ostendamus eos 
libros ipsos laceraturos fuisse, si cuncta quz hodie 
3. contigerunt, illis in mentem venissent. Forte au- 


ARCHTEP, 


- 
e 


D 


E 


dient mala ( adhaerendum enim est historize) , quce 5 
cogito facere eis, et avertentur a via sua prava. ΔΑ ἀγνοεῖ, εἶπέ μοι, τὰ ἐσόμενα ; οὐκ οἶδεν εἰ ἀκούσονται, 


Forte, dicit Deus? num ἰρ τὰ, quaso, futura igno- 
rat? nonnovit an audituri sint, is qui novit omnia 
antequam fiant, qui corda scrutatur et renes, qui 
discretor est cogitationum et mentium, cujus ocu- 
lis nuda et aperta sunt omnia? Cur autem dixit, 
Forte audient? Nam et hac opera pretium fuerit 
vos didicisse, propter cos qui unigenito Dei Filio 


^ 


^ Sic Reg. melius quam alii, qui habent fva καὶ οὕτως. 
o , 


CONSTANTINOP. 


"Hxoucac , ἀγαπητὲ, ὅτι διὰ τὸν ναὸν καὶ τὴν μετά- 
θεσιν τῆς πολιτείας αὐτὸν ἐλίθασαν * ἄχουσον πῶς xal 
τῷ Χριστῷ τοῦτο προφέρουσιν ἔγχλημα, Εἶπε γὰρ» 
φησὶν, οὗτος Λύσατε τὸν ναὸν τοῦτον, καὶ ἐν τρισὶν 
ἡμέραις ἐγερῶ αὐτόν. Εἶδες πῶς πανταχοῦ ἣ χατά- 
λυσις τοῦ ναοῦ, xol ἣ μετάθεσις τῆς πολιτείας τὴν 
ὀργὴν αὐτοῖς ἐνεποίει : Διὰ τοῦτο ἔλεγον μὲν ol προ- 
φῆται ταῦτα, οὖχ ἔλεγον δὲ φανερῶς. Διὰ τοῦτο καὶ 
Παῦλον ἐδούλοντο ἀνελεῖν, ὅτι ἔπειθεν αὐτοὺς μετα- 
τίθεσθαι ἀπὸ τῆς πολιτείας. Πόθεν τοῦτο δῆλον ; 
Θεωρεῖς, φησὶν, ἀδελφὲ, πόσαι μυριάδες εἰσὶν Ἰου- 
δαίων τῶν πεπιστευχότων, χαὶ οὗτοι πάντες χατή-- 
χηνται περὶ σοῦ, ὅτι ἀποστασίαν τοῦ νόμου διδάσχεις. 
Οἱ πιστοὶ οὐκ ἠνείχοντο διδάσχεσθαι ἀποστασίαν τοῦ 
νόμου" καὶ οἱ οὐδέπω πιστεύσαντες πῶς ἂν ἠνέσχοντο 
ἀκοῦσαι, ὅτι παυθήσεται ὃ νόμος ποτέ; Ὅτι μὲν οὖν 
τοὺς προφήτας ἀπέχτειναν ἂν oi Ἰουδαῖοι, εἴ τὶ 
τοιοῦτον σαφῶς προεῖπον, ἐδείξαμεν ἀπὸ τῶν μαρτυ- 
ριῶν, ἀπό τε τοῦ μακαρίου Ἱερεμίου, καὶ τοῦ πρωτο- 
μάρτυρος Στεφάνου, ἀπ᾽ αὐτοῦ τοῦ Χριστοῦ, xol. 
τοῦ ἀποστόλου Παύλου. Πᾶσι γὰρ τὰ αὐτὰ ἐγχαλοῦν-- 
τες, οὕτως αὐτοὺς ἀνεῖλον. Ὅτι δὲ xoi αὐτὰ τὰ βι- 
GM κατέκαυσαν ἂν τὰ προφητικὰ, εἰ συνεῖδον τὰ 
λεγόμενα, καὶ τοῦτο παραστῆσαι πειράσομαι ἀπό τι- 
νος ἱστορίας, χεχρυμμένης μὲν ὑμῖν, δήλης δὲ ἐσομέ- 
vns αὐτίχα δὴ μάλα οὕτω γὰρ. αὐτὴν ἀπαγγεῖλαι 
πειράσομαι. Τίς οὖν ἡ ἱστορία, ἀκούσατε. Καὶ ἐγένετο 
ἐν τῷ τετάρτῳ ἔτει Ἰωαχεὶμ. υἱοῦ Ἰωσίου βασιλέως 
Ἰούδα, εἶπε Κύριος πρὸς Ἱερεμίαν - γράψον πάντας 
τοὺς λόγους, o0 ἐχρημάτισα πρὸς σὲ ἀπὸ τῆς ἡμέρας 
Ἰωσίου, ἕως τῆς ἡμέρας ταύτης" τουτέστι, πάντα 
τὰ χαχὰ, ἃ λογίζομαι ποιῆσαι αὐτοῖς. Ὅρα τί φι- 
λάνθρωπος ὃ Θεὸς καὶ κηδεμονιχός. ᾿Ἐπειδὴ γὰρ κατὰ 
μέρος ἀχοῦσαι οὐκ ἠνείχοντο, συνάγαγε, φησὶν, αὐτὰ 
πάντα, καὶ αὔξησον τὸν φόδον, * ἵνα x&v οὕτω βελτίους 
γένωνται. Μινημονεύετε τῆς ὑποσχέσεως " τὸ ζητού- 
μενον ἡμῖν δεῖξαι, ὅτι χαὶ τὰ βιόλία ἂν αὐτὰ χατέ-- 
χοψαν, εἰ ἐνόησαν τὰ σήμερον ἐχθάντα πάντα. Ἴσως 
ἀχούσονται χαχὰ ( δεῖ γὰρ ἔχεσθαι τῆς ἱστορίας), ἃ 
λογίζομαϊ ποιῆσαι αὐτοῖς, xal ἀποστραφήσονται ἀπὸ 
τῆς 6800 αὐτῶν τῆς πονηρᾶς. Ἴσως, ὃ Θεὸς λέγει ; 


ὃ εἰδὼς πάντα πρὶν γενέσεως, δ' ἐτάζων χαρδίας χαὶ 
νεφροὺς, ὃ χριτιχὸς ἐνθυμήσεων xad ἐννοιῶν ; ᾧ πάντα 
γυμνὰ καὶ τετραχηλισμένα τοῖς ὀφθαλμοῖς αὐτοῦ : 
Τίνος δὲ ἕνεχεν ἔλεγεν, Ἴσως ἀχούσονται ; Καὶ γὰρ 
xal ταῦτα ἀναγκαῖον ὑμᾶς μανθάνειν, διὰ τοὺς ἐγ- 
καλοῦντας ἄγνοιαν τῷ Μονογενεῖ. Ἰδοὺ γὰρ καὶ 6 Πα- 
τὴρ ἀγνοοῦντος φθέγγεται ῥήματα " τὸ γὰρ, Ἴσως, 


DE PROPHETIARUM OBSCURITATE. t. 
ἀγνοοῦντός ἐστιν" ἀλλ᾽ οὐκ ἀγνοεῖ. Ὁπόταν οὖν xal' 


"παρὰ τοῦ YioU ἀκούσης τι τοιοῦτον λέγοντος; τὴν 
αὐτὴν χατάδεξαι ψῆφον. ΥἹὸς γὰρ ὧν, πανταχοῦ τὸν 
Πατέρα μιμεῖται. Ἀλλ᾽ οἱ μὲν τῶν ἀγώνων καιροὶ 
τούτων ἀναμενέτωσαν, ἵνα μὴ τῆς προχειμένης ὗπο- 
θέσεως ἐχπέσωμεν " εἴπωμεν δὲ, τίνος ἕνεχεν λέγει, 
Ἴσως ἀκούσονται. Ei εἶπεν, ὅτι. ἀκούσονται, χωρὶς 
τοῦ Ἴσως, ψευδὲς ἦν" οὐ γὰρ ἔμελλον ἀχούσεσθαι. 
Εἰ εἶπε τὸ ἀληθὲς, ὅτι οὐχ ἀχούσονται, περιττῶς 
ἔπεμπε τὸν προφήτην τοῖς οὖχ ἀκουσομένοις. Καὶ οὐ 
διὰ τοῦτο μόνον, ἀλλὰ καὶ ἵνα μὴ ἣ πρόγνωσις αὐτοῦ 
νομισθείη ἀναγχαστική τις εἶναι τῆς παραχοῆς, διὰ 
τοῦτο ἐπαμφιδόλως τέθειχε τὰ ῥήματα, ἵνα μὴ λέ- 
γωσί τινες, ὅτι προεῖπεν 6 Θεὸς, καὶ πάντως ἔδει 
γενέσθαι" ὃ καὶ περὶ τοῦ Ἰούδα λέγουσι. Προεῖπε, 
φησὶν, ὅτι προδότης ἔσται, καὶ διὰ τοῦτο προδότης 
ἐγένετο. Ὦ τῆς ἀνοίας, ὦ τῆς ἀναισχυντίας. Οὐδὲ 
γὰρ ἢ πρόγνῳσις, ἄνθρωπε, τῆς πονηρίας αἰτία * μὴ 
γένοιτο. Οὐ γάρ ἐστιν ἀναγκαστικὴ τῶν μελλόντων 
ἔσεσθαι, ἀλλὰ προγνωστικὴ μόνον. Οὐχ ἐπειδὴ προεῖ- 
πεν ὃ Χριστὸς, διὰ τοῦτο ἐγένετο ἐχεῖνος προδότης . 
ἀλλ᾽ ἐπειδὴ προδότης ἔμελλε γενέσθαι, διὰ τοῦτο 


προεῖπεν ὃ Χριστός. Ἵνα οὖν μὴ καὶ ἐνταῦθα λέ-. 


quoa, ὅτι εἶπεν ὅτι οὐχ ἀχούσονται,, καὶ ἀπέκλεισεν 
αὐτοῖς τῆς μετανοίας τὴν δδὸν, un ἀνέσπασεν 
αὐτῶν τὴν πρόφασιν, εἰπὼν τῷ προφήτη, Ἴσως 
ἀκούσονται. ' 


Μνημονεύετε τῆς ὑποσχέσεως * διὰ γὰρ τοῦτο συν- 
εχῶς ὑμᾶς ὑπομιμνήσχω, ἵν᾽, ὅταν ἐπαγάγω τὸ συμ- 
πέρασμα, μὴ ἐπιλάθησθε τοῦ ζητηθέντος ἡμῖν ἐν 
ἀρχῇ P κεφαλαίου. Τί δὲ ἦν τοῦτο; Ὅτι εἰ ἤσθοντο 
οἵ Ἰουδαῖοι, ὅτι ἔμελλεν αὐτοῖς συμδήσεσθαι τὰ xa- 
τειληφότα αὐτοὺς δεινὰ (ταῦτα δὴ λέγω τὰ νῦν χατέ- 
χοντα αὐτοὺς), αὐτὰ τὰ βιδλία ἂν χατέχοψαν, xci 
οὖχ ἂν ἐφείσαντο οὐδὲ τῶν θείων γραμμάτων. Ἀλλ᾽ 
ἐπὶ τὴν ἱστορίαν ἔλθωμεν. Ταῦτα ἀχούσας ὃ Ἵερε- 
μίας, καλεῖ τὸν μαθητὴν αὐτοῦ Βαροὺχ υἱὸν Νηρίου, 
xo λέγει πρὸς αὐτόν * γράψον εἰς βιδλίον πάντα τὰ 
μέλλοντα αὐτοῖς ἔσεσθαι δεινά. "TÉ γέγονε ; σὺ ἐπετά-- 

γῆς παρὰ τοῦ Θεοῦ, xol τὸν μαθητὴν πέμπεις ; ἄρα 
" δειλιᾷς ; ἄρα μή ἀγωνιᾶς; ἄρα μὴ δέδοικας 5 εἰ 

σὺ δέδοικας, πῶς 6 μαθητὴς τολμήσει; Ἀλλ᾽ οὐδὲν 
τούτων * πρόσχειται γὰρ ἢ αἰτία " εἰπὼν γὰρ, Ρράψον 
καὶ ἀνάγνωθι, ἐπήγαγεν " ᾿γὼ γὰρ χατέχομαι ἐν τῇ 
φυλακῇ. Ὦ μεγαλοψυχίας. Ἔν τῷ δεσμωτηρίῳ ἦν, 
xal τῆς προφητείας οὖκ ἀφίστατο. Προσέχωμεν. τῇ 
ἀνδρείᾳ τοῦ δικαίου, καὶ τῇ τῆς διανοίας φιλοσοφίᾳ. 


ἃ Alii omnes παρὰ τοῦ. Morel, περὶ τοῦ υἱοῦ. Αἱ 
Fronto Duczeus παρὰ τοῦ legit. 


201 


ignorantiam objiciunt. Ecce enim Pater quoque 
ignorantis verbis utitur : siquidem, Forte, vox 
est ignorantis : verumtamen nequaquam ignorat. 
9 Quando igitur et Filium tale quid dicentem audi- 
veris, eamdem sententiam suscipe. Nam cum Fi- 
lius sit, ubique Patrem imitatur. Sed differamus 
tantisper has concertationum occasiones, ne ἃ 

' proposito argumento discedamus : quaeramus cur 
dicat, Forte audient. Si dixisset, Audient, abs- 
que Forte, falsum fuisset : non enim erant audi- 
turi. Si verum dixisset, Non audient, frustra non 
audituris prophetam misisset. Neque idcirco 
tantum, sed ne vim ac necessitatem aliquam ad 
non parendum afferre ipsius prasscientia putaretur, 
€ propterea cum dubitatione quadam hae verba pro- 
tulit, ne forte dicerent aliqui, Piwdixit Deus, et 
omnino evenire oportebat : quod de Juda solent 
dicere. Pradixit, inquiunt, eum proditorem fu- 
Perm et idcirco proditor fáctus est. Ὁ demen- 


tiam! o impudentiam * Neque enim prascientia Prascientia 
malitia: causa fuit, mi homo : absit. Non enim ,, péceni. 


rebus futuris affert necéssitatem , sed pravidet 
tantum. Non quia predixit Christus, factus est 
proditor ille; sed quia proditor futurus erat, 
Christus idcirco przdixit. Ne igitur hic etiam di- 
cant eui non audituros illos dixisse, ac poeniten- 
tie viam illis preclusisse, praevenit, atque omhem 
occasionem illis preripuit, dum prophete dixit, 
Forte audient. 

5. Recordamini promissi : nàm idcirco assidue 
vobis in memoriam illud revoco, ne cum solutio- 
nem attulero, quzestionis initio disputationis pro- 
posite sitis. immemores. Quodnam igitur illud 
fuit? Si scivissent Juda eventura illis fuisse ma- 
la, quz comprehenderunt illos (hec, inquam, mala 
quae nunc eos detinent), ipsos libros dilacerassent, 
neque sacris literis pepercissent. Sed ad historiam 


D 


redeamus. Zis auditis vocat Jeremias discipu- 7». 36. 4. 


: lum suum Baruch filium. Neria, et ait. illi: 
E Scribe in libro mala omnia, que illis eventura 
sunt. Quid hoc rei est? tibi a Deo mandatum est, 
et discipulum mittis? num refugis prz timore? 
num vereris? num reformidas ? si tu reformidas, 
quo pacto discipulus audebit? At nihil horum est ; 
additur enim causa : nam cum dixisset, Scribe ac 


lege, subjunxit : Ego enim detineor in carcere. jjj, v, 5. 


O magnanimitatem ! In vinculis erat, et a prophe- 
tia non abstinebat. Attendamus justi fortitudi- 
nem, ejusque animi philosophiam. Non dixit apud 


b In Colb. χεραλαίου deest. 


202 


$. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


se: Tam multa mihi propter hanc loquendi li-*5 Οὐχ εἶπε πρὸς ἑαυτόν’ τοσαῦτά μοι δεινὰ συμθέδηκε 


Ibid. v. 6. 


Ibid. v. 14. 
15. 


Ibid. v. 7. 


Ibid. v. 20. 


Ibid. v. 21. 
22. 


bertatem mala contigerunt : innumera | profudi 
verba, nec quidquam profeci, neque lucri mihi. 
fuit aliud, quam utin vincula conjicerer : necdum 
me Des a vinculis liberavit, et me rursus ad il- 
las belluas mittit? Nihil horum aut dixit, aut co- 
gitavit; sed id unum spectabat, ut Domini pra- 
ceptum perficeret : et quoniam per seipsum non 
poterat, per diseipulum illud implevit. Lege 
namque i//is, inquit, et dic omnia mala. Ego 
enim detineor in carcere, Et dicebat Jeremias, 
et Baruch scribebat in libro. Jejunii tempus fuit, 
cum he fierent : festum. instabat, quod ad me- 
tropolim omnes vocabat : communes quippe con- 
ventus agi oportuit, quandoquidem de necessariis 
rebus deliberandum in comitiis. fuit. Zngressus 
est ad principes. Baruch, et legit in. auribus 
principum omnia verba hec : et causam etiam 
dixit : Fortasse namque, inquit, cadet miseri- 
cordia vestra ante faciem Domini : ne existi- 
marent eum tamquam accusatorem hzc. dicere, 
sed ut eum ad eos sanandos venisse ipsum intel- 
lexissent , zquiores ac benigniores redderentur. 
Quid ergo illi? Cum gratias agere oportuisset , 
cum eum laudare, cum efferre, nihil horum agunt, 
sed abeuntes annuntiaverunt regi qua scripta erant 
in libro, et deposuerunt librum in domo Elisama. 
Et cum misisset, inquit, rex Juden, unum ex 
apparitoribus suis, librum jussit afferri. Etse- 
debat rex in domo hiemali : mensis. quippe 
nonus erat, hoc est November, et nonum appellat 
a Martio numerando : nam et hoc diligenter ob-. D 
servandum est. Si enim a Septembri numerasset, 

hiems tum temporis esse non debuisset. Cur igitur 

hoc etiam adjungitur? Ex iis que sequuntur 

aperte cognosces. Et focus ignis ante illum : 

carbones, inquit, quoniam frigus erat. Videtis ut 

nihil a Scriptura sacra omittatur? Et carbones 

ignis ante ipsum : et circumsistebant eum satrapze : 

allatus est liber- innumeris redundans malis (ma- 

lorum quippe prophetia malorum erat propulsa- 


B 


C 


a Colb. τὸν ἰουδιείμ. 

b Hac, τουτέστι Νοέμθριος, desunt in. Mss, Ibid. Reg. 
Ξανθιχὸς b Μάρτιος χαὶ πρῶτος, et paulo post ad vocem 
Δίου in marg. Aíos à ὀχτώθριος. Ibid. Colb. εἰ γὰρ ἀπὸ 
τοῦ Νοεμθρίου ἠρίθμει. Ut autem intelligatur clarius quid 
hic sibi velit Chrysostomus : Haec. gesta sunt, inquit 
Jeremias, mense nono, tuneque rex sedebat in domo 
hiemali et ante focum, frigoris scilicet depellendi causa. 
Cum autem nonus mensis a Dio, qui primus erat se- 
cundum Macedoaicum mnumerandi ritum Antiochiz 
receptum, numeraretur; a Dio, cujus pars Septembri, 


διὰ τὴν παῤῥησίαν ταύτην : μυρίους ἀνήλωσα λόγους, 
καὶ οὐδὲν ὥνησα, οὐδὲ ἐγένετό μοί τι πλέον, ἀλλ᾽ ἢ 
τὸ δεδέσθαι μόνον - xe οὔπω με τῶν δεσμῶν ἀπέλυ- 
σεν ὃ Θεὸς, καὶ πάλιν πέμπει με πρὸς τοὺς θῆρας 
ἐχείνους ; Οὐδὲν τούτων οὐκ εἶπεν, οὐδὲ ἐνενόησεν - 
ἀλλ᾽ ἕν μόνον ἐσκόπει, ὅπως ἀνυσθῇ τὸ ἐπίταγμα τοῦ 
Δεσπότου xdi ἐπεὶ δι᾿ ἑαυτοῦ οὐχ ἴσχυσε, διὰ τοῦ 
μαθητοῦ χατεσχεύασεν αὐτό. ᾿Ανάγνωθι γὰρ, φησὶν; 
αὐτοῖς, καὶ εἰπὲ πάντα τὰ καχά. ᾿Εγὼ γὰρ κατέχομαι 
ἐν τὴ φυλακῇ. Καὶ ἔλεγεν Ἱερεμίας, xal ἔγραφεν 6 
Βαροὺχ ἐν βιύλίῳ. Νηστείας καιρὸς ἦν, ὅτε ταῦτα 
ἐγίνετο’ ἑορτὴ ἐφειστήκει, πάντας καλοῦσα πρὸς τὴν 
μητρόπολιν " ἔδει γὰρ κοινὸν γενέσθαι τὸν σύλλογον» 
ἐπειδὴ περὶ ἀναγκαίων πραγμάτων ἔμελλεν ἣ ἐκκλη- 
σία ἔσεσθαι. Εἰσῆλθε πρὸς τοὺς ἄρχοντας 6 Βαροὺχ, 
καὶ ἀνέγνω εἰς τὰ ὦτα τῶν ἀρχόντών πάντας τοὺς 
λόγους τούτους * καὶ εἶπε καὶ τὴν αἰτίαν * Ἴσως γὰρ, 
φησὶ, πεσεῖται τὸ ἔλεος ὑμῶν ἐνώπιον Κυρίου * ἵνα 
μὴ νομίσωσιν ὅτι ὡς κατήγορος ἔλεγεν, ἀλλὰ μιαθόν-- 


τες ὅτι θεραπεῦσαι αὐτοὺς ἀφῖκται, ἐπιειχέστεροι γέ-᾿ 


νωνται. Τί οὖν ἐχεῖνοι; Δέον χάριτας ὁμολογῆσαι, 
δέον ἐπαινέσαι, δέον θαυμάσαι, οὐδὲν τούτων ποιοῦσιν, 
ἀλλ᾽ ἀπελθόγτες ἀνήγγειλαν τῷ βασιλεῖ τὰ γεγραμ-- 
μένα ἐν τῷ βιδλίῳ, χαὶ τὸ βιόλίον ἀπέθεντο ἐν τῷ 
οἴκῳ ᾿Ἔλισαμᾷ, Καὶ πέμψας, φησὶν, ὃ βασιλεὺς " τὸν 
ἸἸουδὴν, ἕνα τινὰ τῶν παρεστηχότων αὐτῷ, ἐκέλευσε 


χομισθῆναι τὸ βιδλίον. Καὶ ἐχάθητο 6 βασιλεὺς ἐν. 


οἴχῳ χειμερινῷ " μὴν γὰρ ἔννατος ἦν, P τουτέστι 
Νοέμόριος" ἔννατον ἀπὸ τοῦ Ξανθικοῦ ἀριθμῶν λέγει - 
δεῖ γὰρ καὶ ταῦτα ἀκριδῶς εἰδέναι, El γὰρ ἀπὸ τοῦ 
Δίου ἠρίθμει, οὐχ ἔμελλεν ἔσεσθαι τότε χειμών. Τί- 
νος οὖν ἔνεχεν xol τοῦτο πρόσχειται; "Ex τῶν μετὰ 


ταῦτα εἴσῃ σαφῶς. Καὶ ἐσχάρα πυρὸς ἔμπροσθεν. 


αὐτοῦ" ἀνθραχιὰ, φησὶ, διότι ψῦχος ἦν, "Ope πῶς 
οὐδὲν παραλιμπάνεται τῇ θείᾳ Γραφῇ ; Καὶ ἀνθρακιὰ 
πυρὸς ἔμπροσθεν αὐτοῦ " xai περιεστήχεισαν οἱ σα- 
τράπαι" ἐκομίσθη τὸ βιδλίον μυρίων γέμον κακῶν (ἢ 
γὰρ τῶν χακῶν προφητεία χαχῶν ἀναίρεσις ἦν), xai 
ἀνεγινώσχετο. Μνημονεύετέ μοι, παρακαλῶ, τῆς ὅπο- 
σχέσεως. Καὶ ἐν τῷ ἀναγινώσχειν αὐτὸν τρεῖς σελί- 
pars Octobri respondet, nonus mensis incidit in Maiám 
et Junium; atqui hi menses non in tempus hibernum 
incidunt; quare aliud mensium initiuni proponit Chry- 
sostomus; nempe Xanthicum, qui mensis respondet 
partim Februario, partim Martio, ita ut maxima pare 
ejus in Martium incidat, sicque nonus mensis a Xan- 
ilico in Novembrem incidet, ut hic dicitur. Incogi- 
tanter autem hic Δίου Januarii verterat Fronto Duceus. 
Hinc autem. confirmatur id quod vulgo statuitur, Àn- 
tiochenos nempe Macedonicis mensibus usos fuisse. Vide 
Usserium- de Auno Macedonico et solari. 


DE PROPHETIARUM OBSCURITATE. |. 


δας, λαθὼν τὴν σμίλην Exolev, καὶ ἔδαλεν εἰς τὴν 


2 


ς πῶς οὐ φείδονται οὐδὲ τῶν βιόλίων ; πῶς οὐδὲ 


τῶν γραμμάτων τῶν θείων ἀπέχονται; ᾿Επειδὴ - 


αἰχμαλωσίαν εἶχε τῆς Ἱερουσαλὴμ., κατέκοψε " xol 
οὖχ εϑοὼν τὸν προφήτην, εἰς τὰ γράμματα τὴν ὀργὴν 
ἀφῆκεν. Ὁ τοίνυν τοῖς ἀψύχοις οὕτω πολεμῶν, εἰ τὸν 
Ψυχὴν ἔχοντα εὗρε, τί οὐκ ἂν εἰργάσατο; Καθάπερ 


" 
205 
* tio),.et legebatur, Memores mihi, quoso, estote 


sumto scalpello scidit, et in focum ignis proje- 
cit, donec totum volumen defecit. Vides, ut ne 
libris quidem pareant? ut ne a literis quidem 
sacris abstineant? Quoniam captivitatem Jerusa- 
lem continebat, eum conscidit : et cum prophetam 
non invenisset, in literas iram effudit. Qui ergo 


γὰρ τὰ χαλεπὰ τῶν θηρίων, ἐπειδὰν ἐπιλάδωνται τῶν 45, res Inanimatas ita persequitur, si anima praeditum 
πυχτευόντων. αὐτοῖς, εἶτα ἐχεῖνοι διαφύγωσι καταλι- À inyenisset, quid non fecisset? Nam quemadmodum 


πόντες ἐν τῷ στόματι τῶν θηρίων ἃ περίκεινται δέρ- 
ματα, λοιπὸν αὐτὰ περιτρώγουσι παραμυθούμενα τὸν 
θυμόν" οὕτω δὴ καὶ ὃ βασιλεὺς ἐποίησεν. Οὐχ εὗρε 
τὸν ἔχοντα τὸ βιόλίον, καὶ αὐτὸ τὸ βιδλίον κατέκοψε" 
xal οὗ χατέχοψε μόνον, ἀλλὰ καὶ ἐνέδαλεν εἰς τὴν 
ἐσχάραν τοῦ πυρὸς, ἵνα μηδὲ λείψανον μείνῃ τῶν 
γραμμάτων ἐκείνων. Ἀλλ᾽ οὐδέπω πᾶσαν ἔγνωτε 
αὐτοῦ τὴν μανίαν " εἴσεσθε δὲ σαφῶς, ἐὰν μετὰ ἀχρι- 
θείας τῷ διηγήματι προσέχητε. Οὐ γὰρ εἶπεν, ὅτι 
ἀναγνοὺς τὸ βιόλίυν ἅπαν, οὕτως ἔχαυσεν" ἀλλ᾽, "Ev 
τῷ ἀναγινώσχειν αὐτὸν τρεῖς σελίδας ἢ τέσσαρας, 
^ ἐξέτεμεν αὐτό. Οὐχ ἀνέμεινεν οὐδὲ τὸ τέλος τῆς ἀνα- 
γνώσεως, ἀλλ᾽ ἐξ αὐτῶν τῶν προοιμίων εὐθέως ἐξη- 
τριώθη. Διὰ ταῦτα οὖχ ἦν ἀσφαλὲς τοῖς προφήταις 
ἸΙουδαίοις λέγειν μετὰ σαφηνείας πάντα τὰ ἐσόμενα 
δεινά. Εἰ γὰρ πρόσχαιρον οὐκ ἤνεγχεν αἰχμαλωσίαν 
ἀκοῦσαι, τὴν διηνεκῇ πῶς ἂν ὑπέμεινε μαθεῖν ; Καὶ 
οὐδὲ μέχρι τούτου ἔστη 6 βασιλεύς: ἀλλ᾽ ἔπεμψε, 
φησὶ, ζητεῖν πανταχοῦ τὸν προφήτην, ἀλλ᾽ οὐχ εὗρεν 
αὖτόν- ἔχρυψε γὰρ αὐτὸν ὃ Θεός. ᾿Εχεῖνον μὲν τόπῳ 
τότε ἔχρυψε, τοὺς δὲ ἄλλους προφήτας τῇ ἀσαφείᾳ 
τῶν λεγομένων: : 


Οὐχ ἀπὸ τούτων δὲ μόνον ἡμῖν ἔσται φανερὸν, ὅτι 
πολμτηρὸν ἦν παρὰ ᾿Ιουδαίοις καὶ ψυχῆς ῥιψοκινδύνου, 
τὴν ἐσομένην τοῖς “ἔθνεσι τιμὴν καὶ δόξαν, καὶ τὴν 
διαδεξομένην ἐχείνους ἀτιμίαν λέγειν, ἀλλὰ xo Ex 
τῶν Παύλου ῥημάτων. Οὗτος γοῦν ἰδών τινα προφή- 
τὴν μιχρὸν παρανοίξαντά τι τῆς προῤῥήσεως ταύτης, 
χαὶ σαφέστερον τῶν ἄλλων εἰπόντα, χαὶ τὰ ἡμέτερα 
ἀγαθὰ, χαὶ τὰ ἐχείνων χαχὰ,, ἐξεπλάγη xo ἐθαύμασε 
τῆς τόλμης αὐτὸν, οὕτως εἰπών - Ἡσαΐας δὲ ἀποτολ- 
p, καὶ λέγει, Ἐδρέθην τοῖς ἐμὲ μὴ ζητοῦσιν, ἐμφα- 


seva belluz, cum eos arripuerint, qui cum ipsis 
decertant, et illi deinde relictis in ore belluarum 
pellibus, quibus amiciuntur, aufugerint, illas 
deinde discerpunt dentibus, ut ita furorem suum 
expleant : ita nimirum et rex fecit. Non offendit 
eum, qui librum tenebat, et librum. conscidit :. 
neque conscidit solum, sed et in focum ignis inje- 
cit, ut ne reliquie quidem ex literis illis restarent. 
Sed nondum omnem ejus amentiam. perspectam 
habetis : probe vero scietis, si narrationi diligen- 

B ter attenderitis. Non enim dixit eum toto lecto 
libro deinde ipsum  exussisse : quinimo, Cum. 
tres quatuorve pagellas legisset, ipsum consci- 
dit. Ne ipsum quidem lectionis finem exspectavit, 
sed ab ipso procemio confestim exasperatus est. 
Propterea tutum.non erat prophetis futura omnia 
mala Judzis aperte dicere. Nam si captivitatem 
ad tempus futuram audire minime potuit, quo- 
modo perpetuam discere sustinuisset ? Neque con- 
tentus hoc fuit rex : sed misit, inquit, ad quaren- 
dum ubique prophetam, sed. non invenit eum : 
occultavit enim illum Deus. Illum. quidem tum 
loco, caeteros autem. prophetas eorum obscuritate 
quz dicebantur occultavit, 

c 6. Neque vero tantum ex his nobis liquebit, 
apud Judaos audax illud. facinus exstitisse, ani- 
mique periculis temere sese objicientis, eventurum 
gentibus honorem et. gloriam, et qua illos excc- 
ptura esset ignominiam narrare, sed etiam ipsis. 
Pauli verbis. Hic itaque cum prophetam quem- 
dam videret paululum quid predictionis hujus 
reserantem,: et apertius, quam alii, tum bona 
nostra, tum illorum mala dicentem , obstupuit, 
et audaciam illius miratus est, his verbis utens : 


ἐσχάραν τοῦ πυρὸς, ἕως ἐξέλιπε τὸ βιόλίον ἅπαν. E promissi. Et cum legisset. ille tres. pagellas, pia. v.23. 


Cur pro- 
phete — res 
futuras Ju- 
dmis aperte 
non annun- 
tiarent, 


Ibid.v. 26. 


vie ἐγενόμην τοῖς ἐμὲ μὴ ἐπερωτῶσιν. Εἶπον, ἰδού D. Isaias autem audet, et dicit, Inventus sum. a nom. to. 


εἶμι, τῷ ἔθνει, οἵ οὐκ ἐχάλεσαν τὸ ὄνομά μου. Καίτοι, 
εἰ μὴ κίνδυνος ἐκ τῆς προῤῥήσεως ἠκολούθει, τίνος 
ἕνεχεν εἶπε Παῦλος, Ἡσαΐας δὲ ἀποτολμᾷ,, καὶ λέγει, 
Εὐρέθην τοῖς ἐμὲ μὴ ζητοῦσιν; Μεγίστη ὄντως χα- 
τηγορία Ἰουδαίων. Ot μὴ ζητοῦντες εὗρον, xo οἵ 
ζητοῦντες ἀπέτυχον" οἱ μιὴ ἀχούσαντες ἐπίστευσαν, 
χαὶ οἱ ἀχούσαντες ἐσταύρωσαν. Δ'ὰ ταῦτα τολμητὴν 


non querentibus me : palam apparui iis, qui 
me non. interrogabant. Dixi, Ecce cgo, genti, 
qui non vocaverunt nomen meum. Quariquam 
si mullum ex predictione periculum impendebat, 
cur dixit Paulus, /saias autem audet, et dicit, 
Inventus sum. a non querentibus me? Maxima 
reyera Judaeorum accusatio. Qui non quaerebant 


20. 
Isai. 65. 1. 


Ne ante Verum hoc i 
lempus in- 


telligerent 


204 
invenerunt, et qui quzrebant, spe frustrati sunt : 
qui non audierunt, crediderunt, et qui audierunt, 
in crucem sustulerunt. Propterea audacem appel- 
lavit Isaiam. Maxim: quippe revera fuit audacia, 
in medio eorum quos accusabat stantem, nemini 
parcendo accusationem intentare, et illos quidem 
per prophetiam aperte honore privare, alios vero 
ad debitam illis gloriam introducere. Accusatores 
ejus erant omnes qui in judicio audiebant. Quis 
autem dum judicium exercent inimici, periculum 
poterit evitare? Propterea, inquit, 4Judet et dicit. 


futura. Ju- est in Scripturis, neante tempus intelligerent quee 


diei, obscu- 
re fuerunt 
prophetige. 


dicebantur Judzi. Atque hujus rei produco te- 
stem magna voce clamantem Paulum, ex alto 
vociferantem tubam «celestem, vas electionis, 


2. Cor, 11, Christi paranymphum. Despondi enim vos, in- 


2. 


.. 2.-Cor. ἃς 


12, —14. 


quit, uni viro, virginem castam exhibere 
Christo. Hunc vobis testem produco dicentem 
aperte, propterea nonnulla in Veteri Testamento 
fuisse occultata, non omnia. Si enim omnia fuis- 
sent obscura, frustra illius szculi hominibus fuis- 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


᾿ἐχάλεσε τὸν Ἡσαΐαν. Καὶ γὰρ ὄντως μεγίστης τόλμης 
ἦν, ἐν μέσῳ τῶν χατηγορουμένων ἑστῶτα, ἀφειδῶς 


E. ποιεῖσθαι τὰς χατηγορίας, καὶ ἐχείνους μὲν τῆς τιμῆς 


φανερῶς ἐχόάλλειν διὰ τῆς προφητείας, ἑτέρους δὲ 
εἰσάγειν εἰς τὴν ὀφειλομένην ἐχείνοις δόξαν. Τὸ δι- 
καστήριον τῶν ἀχουόντων κατηγόρους εἶχε πάντας. 
Τίς δὲ ἐν δικασταῖς ἐχθροῖς διαφεύγειν δύναται χίν - 
δυνον ; Διὰ τοῦτο, φησὶν, Ἀποτολμᾷ καὶ λέγει. ᾿Αλλ᾽ 
ἔτι τοῦτο ὅμῖν σαφέστερον ἀποδεῖξαι βούλομαι. Διὰ 
τοῦτο περὶ Ἰουδαίων καὶ ἡμῶν ἀσαφῶς ἐν ταῖς Γρα- 
quie εἴρηται, ἵνα μὴ πρὸ καιροῦ συνῶσι τῶν λεγομέ-- 


psum volo clarius demonstrare. Id- ,.., vov Ιουδαῖοι, Kat τούτου παράγω μάρτυρα τὸν με- 
circo de Judais ac nobis obscure pronuntiatum A γαλοφωνότατον Παῦλον, τὸν ἄνωθεν φθεγγόμενον, τὴν 


σάλπιγγα τῶν οὐρανῶν, τὸ σκεῦος τῆς ἐχλογῆς, τὸν 
νυμφαγωγὸν τοῦ Χριστοῦ. ἩἭ ρμοσάμην γὰρ ὑμᾶς, 
φησὶν, ἑνὶ ἀνδρὶ παρθένον ἁγνὴν παραστῆσαι τῷ 
Χριστῷ. Τοῦτον ὑμῖν παράγω μάρτυρα φανερῶς λέ- 
γοντα, ὅτι διὰ τοῦτο συνεσχίασταί τινα τῶν ἐν τῇ 
Παλαιξ, οὐχὶ πάντα. Εἰ γὰρ πάντα ἀσαφῆ ἔμελλεν 
εἶναι, περιττῶς εἴρητο τοῖς τότε. Αἴ γὰρ πέροφητεῖαι 
ἔχουσι καὶ πολέμους προσχαίρους τοὺς τότε, x«i λοι- 
μοὺς, xal λιμούς * ἔχουσι δὲ καὶ τὰ σήμερον ἐχθάντα, 
τῆς Ἐχχλησίας τὴν χλῆσιν, τῆς συναγωγῆς τὴν 


sent dicta : siquidem prophetis bella continent, B ἀποδολὴν, τοῦ νόμου τὴν χατάργησιν. 'Ταῦτα δὲ οὐχ 


qui àd tempus tum gesta sunt, et fames et pestes : 
continent et quz hodie contigerunt, vocationem 
Ecclesie, repudiationem synagoge , legis abro- 
gationem. Hzc autem ipsos nosse nolebat, sed 
illa quz ipsorum temporibus accidebant. Atque 
istud ipsum conabor ostendere, hec sola fieri 
obscura voluisse, de nobis et de synagoga, que 
nunc contigerunt, necnon legis abrogationem : 
hoe vero non oportuit ex illo tempore cognitum 
illis fuisse: Nam si a principio didicissent legem 


ad tempus duraturam, illam omnino contemsis- € 


sent : propter hoc ipsum occultam illam esse vo- 
luit. Non enim omnem prophetiam occultam fuis- 
sé, verum hanc tantum partem fuisse velatam, 


audi quo pacto nobis utrumque manifeste Paulus. 


ostendat, et occultatam fuisse legem, et hac in 
parte tantum. Cum enim scriberet ad Corinthios, 
his verbis est usus : ZJabentes igitur talem 
spem, multa fiducia utimur : et non sicut 
Moyses ponebat velamen super faciem suam, 
ut non intenderent filii Israel in. finem ejus 


quod evacuatur, sed obtusi sunt sensus eorum. Ὁ 


Usque in hodiernum enim diem idipsum vela- 
men in lectione Veteris Testamenti manet non 


ἃ Joannes Boisius in notis Savilianis legendum pu- 
lab τὸ πρόσχαιρον αὐτοῦ συνεσχίασε μόνον; Sed nihil mu- 


tandum existimo. 


ἐβούλετο αὐτοὺς εἰδέναι" ἐχεῖνα δὲ ἤθελε τὰ ἐν τοῖς 
καιροῖς συμβαίνοντα τοῖς αὐτῶν. Καὶ τοῦτο αὐτὸ 
ἀποδεῖξαι πειράσομαι, ὅτι ταῦτα μόνα ἀσαφῆ ἐποίησε 
γενέσθαι, τὰ περὶ ἡμῶν καὶ τῆς συναγωγῆς, τὰ νῦν 
ἐκθάντα, καὶ τὴν τοῦ νόμου χατάργησιν τοῦτο δὲ 
αὐτοὺς οὐχ ἔδει εἰδέναι ix τότε. Ei γὰρ ἐξ ἀρχῆς 
ἔμαθον, ὅτι πρόσκαιρος 6 νόμος, πάντως ἂν αὐτοῦ χα- 
τεφρόγησαν " "διὰ τοῦτο αὐτὸν συνεσχίασε μόνον. 
Ὅτι γὰρ οὐ πᾶσα προφητεία ἀσαφὴς ἦν, ἀλλὰ τοῦτο 
μόνον περιέσταλτο τὸ μέρος, ἄκουσον τοῦ Παύλου 
σαφῶς ἀμφότερα ταῦτα ἡμῖν ἐνδεικνυμένου, καὶ ὅτι 
συνεσχίαστο ὃ νόμος, xol ὅτι κατὰ τοῦτο μόνον τὸ 
μέρος. Κορινθίοις γὰρ ἐπιστέλλων, οὕτω πὼς φησίν " 
Ἔχοντες οὖν τοιαύτην ἐλπίδα, πολλῇ παῤῥησίᾳ χρώ- 
μεθα, καὶ οὐ χαθάπερ Μωῦσῆς ἐτίθει χάλυμμα ἐπὶ 
τὸ πρόσωπον αὐτοῦ, ὥστε μὴ ἀτενίσαι τοὺς υἱοὺς 
Ἰσραὴλ εἰς τὸ τέλος τοῦ χαταργουμένου, ἀλλ᾽ ἐπω- 
ρώθη τὰ νοήματα αὐτῶν. Ἄχρι γὰρ σήμερον χάλυμ.- 
μα ἐπὶ τῇ ἀναγνώσει τῆς παλαιᾶς Διαθήχης μένει, 
μὴ ἀναχαλυπτόμενον, ὅτι ἐν Χριστῷ χαταργεῖται. 
᾿Γάχα ἀσαφὲς τὸ εἰρημένον " οὐχοῦν ἀναγχαῖον αὐτὸ 
ποιῆσαι σαφέστερον, τῆς ἱστορίας αὐτῆς ὑμᾶς "ἀνα- 
μνήσας. ᾿Ἐπειδὴ γὰρ λαδὼν τὰς πλάχας ἐν τῷ ὄρει 
ἔμελλε χαταδαίνειν ὃ Μωῦσῆῶς, δόξα τις * ἀπόῤῥητος 


b Fort. ἀναμνήσαντα. 
* (0]}. ἀπρόσιτος, non male: significat enim inaccessa, 
id quod huic congruit loco. 


DE PROPHETIARUM 


xai θαυμαστὴ τῆς ἁγίας ἐχείνης ἐξέλαμψεν ὄψεως 
τοιαύτη, ὡς μηδένα τῶν πολλῶν αὐτῷ δύνασθαι. 
προσιέναι καὶ διαλέγεσθαι. Ἵνα οὖν μὴ διὰ παντὸς 
ἀπρόσιτος ἢ τῷ δήμῳ, κάλυμμα ἐπὶ τῆς ὄψεως ἐπι- 
τιθεὶς, παρεῖχε μετὰ ἀδείας τοῖς ᾿ἸΙουδαίοις αὐτῷ 
συγγίνεσθαι. Καὶ τῷ δήμῳ μὲν ὁμιλῶν εἶχε τὸ χά- 
λυμμα, πρὸς δὲ τὸν Θεὸν ἐπιστρέφων ἀπετίθει τοῦτο 
πάλιν. Τοῦτο δὲ συνέθαινεν, ὁμοῦ μὲν ἵνα ἀξιόπιστος 


OBSCURITATE, 1. 205 


revelatum, quoniam in. Christo evacuatur. 
Obscurum est fortasse, quod. legimus ; itaque di- 
lucidius illud reddamus necesse est, et ipsam 
historiam vobis in memoriam. revocemus. Nam 
cum acceptis in monte tabulis descensurus esset 
Moyses, ineffabilis quzdam et mirabilis ex illa 
sancta facie gloria talis emicabat, ut nullus e 
vulgo ad illum accedere et cum illo colloqui au- 


7» 


ὃ νομοθέτης φαίνηται τοῖς μέλλουσι τὸν δι’ αὐτοῦ F. deret. Ne igitur populo semper inaccessus esset, Exo4. 34. 


χομιζόμιενον δέχεσθαι νόμον, ὁμοῦ δὲ ἵνα καὶ ὃ τῆς 
ἀληθείας ἐν αὐτῷ * προδιαγραφῇ τύπος;, xo διαγραφῇ 
τῆς χατὰ Χριστὸν οἰκονομίας ἄνωθεν ἣ αἰτία. ᾿Επειδὴ 
γὰρ ἔμελλόν τινες λέγειν, τίνος ἕνεχεν οὐ γυμνῇ τῇ 
θεότητι παρεγένετο ὃ Χριστὸς, ἀλλὰ σάρχα περιε- 
βάλλετο; ἄνωθεν διὰ τῆς ὄψεως τοῦ δούλου πᾶσι τοὐ- 
τοις ἀπελογήσατο. Εἰ γὰρ τὴν τοῦ δούλου δόξαν οὐκ 


imposito faciei su velamine, permittebat ut cum 
eo venire in colloquium Judzi possent. At. cum 
populo dum versaretur, velamen gerebat; ad 
Deum autem. se convertens, rursus illud. depo- 
nebat. Id vero fiebat, ut simul major fides legis- 
latori conciliaretur apud. eos. qui per ipsum al- 
latam. accepturi legem erant, et simul in-ipso 


ἤνεγκαν ἰδεῖν τὴν ἐπιγινομένην ὕστερον ᾿Ιουδαῖοι, 45 prius. adumbraretur figura veritatis, et incarna- 


πῶς ἂν γυμνὴν τὴν θεότητα μετὰ ταῦτα ἰδεῖν ὑπέ- 
μειναν; 


Οὐ τοῦτο δὲ μόνον τὸ χάλυμμα ἡμῖν ἐνδείχνυται 
ἐχεῖνο, ἀλλ᾽ ὅτι καὶ ταῦτα πάσχουσιν οἵ Ιουδαῖοι ἐπὶ 
τοῦ νόμου, ἅπερ ἔπασχον ἐπὶ τῆς ὄψεως Μωῦϊσέως 
τότε. Καθάπερ γὰρ οὖχ ἑώρων τῆς ὄψεως τοῦ νομο- 
θέτου τὴν δόξαν, τοῦ παραπετάσματος ἐχείνου πα- 
ρεμβεδχημένου μέσον, οὕτως οὐδὲ τὴν νόμου δόξαν 
δύνανται νῦν χατιδεῖν. 'Γοῦτο δὲ xoi πρὸς αἱρετιχοὺς 
ἀναγκαῖον ἡμῖν. Καὶ γὰρ νομίσαντες κατηγορίαν εἶναι 
τοῦ νόμου τὰ εἰρημένα, κατεδέξαντο τῆς ἐπιστολῆς 
τὸ χωρίον τοῦτο" xol ἐπειδὴ “ἤκουσαν, ὅτι χάλυμμα 
ἔχει 6 νόμος, χαὶ ὅτι καταργεῖται, νομίσαντες εἶναι 
διαδοχὴν, ἀφῆχαν τὰ γράμματα, ἵνα τοῖς οἰχείοις 
ἁλῶσιν ἐπιχειρήμασιν. Αὐτὸ γὰρ τοῦτο δείχνυσι μέ- 
qu ὄντα τὸν νόμον. Ὥσπερ γὰρ τότε οὐχ ἦν κατηγο- 
gia Μωύσέως τὸ κάλυμμα ἔχειν ἐπὶ τῆς ὄψεως, ἀλλ᾽ 
ἀσθένεια τῶν ᾿Ιουδαίων, Μωῦσέως δὲ xo ἐγκώμιον 
μέγιστον ἦν, ὅτι τοιαύτην εἶχεν ἐπὶ τῆς ὄψεως δόξαν, 
ὡς χαὶ παραπετάσματος δεηθῆναι πρὸς τοὺς ὁμοδού- 
λους" οὕτω xal ἐπὶ τοῦ νόμου συνέθη. Ei γὰρ μὴ 
δόξαν εἶχεν ἀπρόσιτον ὁ νόμος, οὖκ ἂν ἐδεήθη χα- 
λύμματος. Ὅταν οὖν λέγη, ὅτι Κάλυμμα ἐπὶ τῆς 
ἀναγνώσεως τῆς παλαιᾶς Διαθήκης μένει, τὴν ἀσά- 
φειαν αὐτοῦ φησιν’ ὅταν δὲ λέγη, Μὴ ἀναχαλυπτόμε- 
vov, ὅτι ἐν Χριστῷ χαταργεῖται, τὸ μέρος; ὅπερ ἐστὶν 


* Keg. διαχαραγῇ vinos. Colb. προδιαχαραγῇ «unos, 
quam etiam leetionem sequitur Savilius, sed. utrovis 


^ tionis Christi causa multo ante prasignificaretur. 
Nam quoniam dicturi erant nonnulli, Quare non 
in nuda divinitate Christus advenit, sed carnem 
induit? multo ante per faciem servi objectionibus 
istis occurrit. Si enim servi gloriam, quz illi post- 
ea obvenit, cernere non potuere Judzi, quo 
pacto nudam postea divinitatem videre potuissent ? 
T. Neque vero tantum hoc nobis velamen illud 
designat, sed eadem nunc Judzis lecta lege con- 
tingere, quz tum visa Moysis facie contingebant. 
Ut enim faciei legislatoris gloriam non cernebant, 
quod medium illud velum interjectum esset : sic 
neque nunc legis possunt gloriam intueri. Hoc 
vero etiam adversus hereticos usui nobis est. Nam 
quia putant criminationem legis pra se ferre quae 
dicta sunt, hunc locum epistole receperunt : et 
cum legem habere velamen. audivissent, et eva- 
B cuari, quod illam arbitrarentur accusari, literas 
deseruerunt, ut suis ratiocinationibus caperentur. 
Istud enim ipsum magnam esse legem ostendit. 
Nam sicut tum crimini verti Moysi non poterat, 
quod super faciem velamen haberet, sed illud 
erat indicium infirmitatis Judzcorum, Moysis vero 
laus maxima, quod tanta gloria facies illius rc- 
fulgeret ut apud conservos velamine indigeret : 
ita quoque legi accidit. Nisi enim lex gloriam ha- 
buisset inaccessam, velamine non indiguisset. 
Quando igitur manere velamen dicit in lectione 
Veteris Testamenti obscuritatem ejus dicit:quando 
vero non revelatum dicit quod in Christo evacua- 
C tur, partem eam legis nobis indicat, ratione cujus 
obscura lex est. Non enim obscura pars ea legis 


modo legas idipsum est. [Morel. et Montf. προδιαγρα- 
γῆ; sic. 


33. 34. 


206 


fuitque nobis ad vitam et conversationem insti- 
tuendam conferebat, alioqui superflue data fuis- 
set :sed ez solum partes obscuratze sunt, ex qui- 
bus nosse poteramus illam evacuari per Christum. 
Nam et hoc opus est.sapientie divine, legem ab 
ipso introduci, qui de ea diceret fore, ut Chri- 
stus, cum venerit, legem evacuet, et fore ut in 
ipso esse desinat. Haec igitur ipsa pars legis, quae 
legem in Christo dicit evacuari, sola fait obscura : 
atque hoc ipsum indicans magnus Paulus adjunxit 


$. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


"ἀσαφὲς, 6 νόμος ἡμῖν ἐπέδειξεν. Οὐ γὰρ ἐκεῖνο 
ἀσαφὲς ἦν τοῦ νόμου τὸ “μέρος, ὅπερ εἰς βίον 
ἡμῖν συνετέλει καὶ πολιτείαν' ἐπεὶ περιττῶς ἂν 
ἐδόθη: ἀλλ᾽ ἐκεῖνα μόνα συνεσκίαστο τὰ, μέρη, 94 
ὧν ἐδυνάμεθα μαθεῖν, ὅτι διὰ τοῦ Χριστοῦ καταργεῖ- 
ται. Καὶ γὰρ xal τοῦτο τῆς τοῦ Θεοῦ σοφίας ἔργον, 
τὸ τὸν νόμον αὐτὸν εἰσαγαγεῖν λέγοντα περὶ αὐτοῦ, 
ὅτι Χριστὸς ἐλθὼν αὐτὸν καταργήσει, καὶ ὅτι ἐν αὐτῷ 
παυθήσεται. Αὐτὸ οὖν τοῦτο τὸ μέρος τοῦ νόμου τὸ 
λέγον, ὅτι ἐν Χριστῷ χα Vrat ὃ νόμος, τοῦτο 


dicens, Von revelatum quod in Christo evacua- Ὁ ἀσαφὲς μόνον ἦν. Καὶ τοῦτο αὐτὸ δηλῶν 6 μέγας 


tur. Etenim ne forte cum audisses in lectione 
Veteris Testamenti manere velamen, totam ipsain 
obscuram et obtectam esse existimares, hanc su- 
spicionem additione correxit. Cum enim dixisset, 
velamen in lectione Veteris Testamenti manere, 
adjecit, Von. revelatum; quod in Christo epa- 
cuatur. Hoc ipsum, inquit, revelatum non est, 
quod in Christo est. evacuandum : porro iis re- 
revelatum non est, qui non accedunt ad fidem : 
itaque is qui ad fidem accessit, et sancti Spi- 
ritus gratiam consequutus est, non-jam cum 
velamine legem intuetur, sed nudam ejus glo- 
riam spéctat. Gloria legis est, ut. docere possit 
seipsam in Christo evacuari, ut hoc quoque tibi 
sit cognitum. Vides quz sit legis gloria? Vera 
quippe gloria ejus est,quando instruere te potuerit 
et ad Christum deducere: tum. vero instruit, 
cum evacuare se ostendit, Itaque hinc etiam hz- 


E 


Παῦλος, ἐπήγαγε * Μὴ ἀνακαλυπτόμενον, ὅτι ἐν Χρι- 
στῷ χαταργεῖται. Ἵνα γὰρ μὴ ἀχούσας, ὅτι Κάλυμμα 
ἐπὶ τῇ ἀναγνώσει τῆς παλαιᾶς Διαθήχης μένει, 
ὅλην αὐτὴν ἀσαφὴ καὶ συνεσχιασμένην εἶναι νομίσῃς, 
τῇ ἐπαγωγῇ ταύτην διώρθωσε τὴν ὑπόνοιαν. Εἰπὼν 
γὰρ, Κάλυμμα ἐπὶ τῇ ἀναγνώσει τῆς παλαιᾶς Διαθή- 
χης μένει, ἐπήγαγε, Μὴ ἀναχαλυπτόμενον, ὅτι ἐν 
Χριστῷ καταργεῖται. Τοῦτο αὐτὸ, φησὶν, οὐκ ἀνεκα- 
λύφθη, ὅτι μέλλει ἐν Χριστῷ χαταργεῖσθαι" οὐχ ἄνε- 
χαλύφθη δὲ τοῖς μὴ προσελθοῦσι τῇ πίστει" ὡς ὅ γε 
προσελθὼν, καὶ τῆς τοῦ ἁγίου Πνεύματος χάριτος 
ἀπολαύσας, οὐχέτι μετὰ παραπετάσματος βλέπει τὸν 
νόμον, ἀλλὰ γυμνὴν αὐτοῦ χαθορᾷ τὴν δόξαν. Δόξα 
δὲ νόμου, P τὸ δυνηθῆναι διδάξαι, ὅτι ἐν Χριστῷ χα- 
ταργεῖται, ἵνα καὶ τοῦτο μάθης. Εἶδες τοῦ νόμου τὴν 
δόξαν; Δόξα δέ ἐστιν ἀληθὴς ἐχείνου, ὅταν σε πρὸς τὸν 
Χριστὸν παιδαγωγῆσαι δυνηθῇ - παιδαγωγεῖ δὲ, 


13) ἐπειδὰν “ δείξῃ αὐτὸν χαταργούμενον. Ὥστε xo ἐν- 


reticis letale vulnus infligitur. Nam si contra- A τεῦθεν χαιρία τοῖς αἱρετιχοῖς ἥ πληγὴ γέγονεν. Εἰ 


rialex οἱ adversaria Christo esset, nec ἃ illo tra- 
dita, non oportuisset Paulum ejus gloriam id ap- 
pellare, quod: accedentes ad se posset instruere, 
per Christum. ipsam evacuari. Si mala esset lex 
rursus, non oportuisset velamen ejus auferri, sed 
ilam etiam post gratiam obscuratam manere. 
Quod si hoc munus est gratiz, ut accedentes ad 
se perspicaciores ad comprehendendam legem ef- 
ficiat, sic ut inde initium et occasio ducatur omnis 
fidei in Christum exhibende : quodnam proferre 
majus posset ullus argumentum cognationis legis 
cum gratia, quam cum oculos Christus aperit eo- 
rum, qui ad-ipsum accedunt, ut fhstitutionem 
percipere legis possint : illa vero cum apparuerit, 
et facta fuerit manifesta, poterit multa cum facili - 
tate transmittere illos , qui ea quz Christi sunt 


5. Savil. putat legendum 452275; τοῦ νόμου. Sed locus 
bene habet, dummodo ponatur virgula post ἀσαρές. 
At illud ὃ νόμος redundare videtur. 

» Savil. τῷ δυνηθῆναι, male, ut ipse quoque suspica- 
lur, τό conjiciens. . 


γὰρ ἐναντίος ἦν 6. νόμος καὶ πολέμιος * τοῦ Χριστοῦ, 
xoi μὴ παρ᾽ ἐχείνου δοθεὶς, οὐκ ἔδει Παῦλον δόξαν 
αὐτοῦ χαλέσαι, τῷ δυνηθῆναι παιδεῦσαι τοὺς προσιόν- 
τας αὐτῷ, ὅτι διὰ Χριστοῦ καταργεῖται, El πονηρὸς 
ἦν ὃ νόμος πάλιν, οὐκ ἔδει τὸ χάλυμμα αὐτοῦ ἀφαι- 
ρεθῆναι; ἀλλὰ μένειν αὐτὸν καὶ μετὰ τὴν χάριν συν-- 
εσχιασμένον. Εἰ δὲ τοῦτο τῆς χάριτος ἔργον, τὸ διο- 
ρατικωτέρους ποιεῖν τοὺς προσιόντας πρὸς τὴν τοῦ 
νόμου κατάληψιν, ὥστε ἐχεῖθεν τὰς ἀρχὰς χαὶ τὰς 
ἀφορμὰς πάσας λαμόάνειν τῆς πρὸς τὸν Χριστὸν 
πίστεως τί μεῖζον τούτου τεχμήριον τῆς τοῦ νόμου 
συγγενείας τῆς πρὸς τὴν χάριν εἴποι τις ἂν, " ἀλλ᾽ ἣ 
ὅταν μὲν Χριστὸς ἀνοίγῃ τοὺς ὀφθαλμοὺς τῶν αὐτῷ 
προσιόντων, ὥστε δυνηθῆναι χατιδεῖν τοῦ νόμου τὴν 
ἀγωγὴν, ἐχείνη δὲ φανεῖσα χαὶ γενομένη δήλη, παρα- 
πέμψαι μετὰ πολλῆς τῆς εὐχολίας δυνήσεται τοὺς 


* Savil. male δείξυης, in marg. conj. δείξῃ. 

ἃ Colb. τῷ χριστῷ, forte melius. Paulo post Savil. 
male δόξαν αὐτόν. In marg. conj. αὐτοῦ. 

b Hic legendum putat Savilius. ἄλλο ἡ ὅταν. Sed lo- 
cus ut est, ni fallor, ferri potest. 


" 


DE PROPHETIARUM 


συγιέντας τὰ Χριστοῦ; Ταῦτα γὰρ οὔτε τὸν Χριστὸν 
τῷ νόμῳ μαχόμενον δείκνυσιν , οὔτε τὸν νόμον πολε- 
μοῦντα τῷ Ἰησοῦ, ἀλλὰ τοὐναντίον ἅπαν, τὸν μὲν 
προοδοποιοῦντα τῇ μεγάλη ταύτῃ φιλοσοφίᾳ, τὸν δὲ 
ἐχεῖθεν αὐτοὺς παραλαμόάνοντα xai πρὸς ἄχραν 
ἄγοντα χορυφήν. Ὑπὲρ δὲ τούτων ἁπάντων εὐχαρι- 
στήσωμεν τῷ φιλανθρώπῳ Θεῷ, τῷ κατὰ τὸν προσ- 


ἥκοντα καιρὸν ἕκαστα οἰκονομοῦντι, xai πολυτρόπως 


τὴν ἡμετέραν πραγματευομένῳ σωτηρίαν, χαὶ τῆς 
αὐτοῦ φιλανθρωπίας καὶ τῆς τοσαύτης προνοίας ἀξίαν 
χατὰ δύναμιν ἐπιδειξώμεθα πολιτείαν, ἵνα χαὶ τῶν 
μελλόντων ἐπιτύχωμεν ἀγαθῶν " ὧν γένοιτο πάντας 
ἡμᾶς ἐπιτυχεῖν, χάριτι χαὶ φιλανθρωπίᾳ τοῦ Κυρίου 
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, δι᾿ οὗ καὶ μεθ’ οὗ τῷ Ηατρὶ, 
ἅμα τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, δόξα, τιμὴ, κράτος, εἷς τοὺ 
αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾿Αμήν. ! 


"Ext elc τὴν ἀσάφειαν τῆς παλαιᾶς Διαθήχης, καὶ εἰς 
τὴν τοῦ Θεοῦ φιλανθρωπίαν, xal περὶ τοὺ μὴ χα- 
τηγορεῖν ἀλλήλων. 


Χαίρει μὲν βουχόλος, ἐπειδὰν εὐπαθοῦσαν αὐτῷ 


xal σφριγῶσαν ἴδη τῶν βοῶν τὴν ἀγέλην " χαίρει δὲ 
χαὶ γηπόνος, θεωρῶν χομῶντα τὰ λήϊα " ἀλλ᾽ οὔτε 
γηπόνος ἐπὶ τοῖς ληΐοις, οὔτε βουχόλος ἐπὶ ταῖς βου- 
σὶν οὕτω χαίρουσιν, ὡς ἐγὼ χαίρω νῦν καὶ ἀγάλλομαι, 
τὴν. χαλὴν ταύτην ἅλω τῶν πνευματικῶν τούτων 


OBSCURITATE. 1l. 207 


intelligunt? Hec enim ostendunt neque Christum 
' cum lege pugnare, neque cum Jesu legem bellum . 
gerere, sed contrario plane modo. rem se habere, 
cum illa quidem ad magnam hane philosophiam 
€ viam sternat, hic autem inde assumtos ad summum 
pietatis culmen adducat. Pro his autem omnibus 
benigno Deo gratias agamus, qui pro convenienti 
tempore singula disponit, variisque modis salu- 
tem nostram procurat, et dignam ipsius dignitate ac 
tanta providentia vite rationem pro viribus exhi- 
beamus, ut futura etiam bona consequamur : quce 
nobis omnibus utinam contingant gratia, et beni- 
gnitate Domini nostri Jesu Christi , per quem et 
cum quo Patri, simul cum Spiritu sancto, gloria, 
honor, imperium, in secula seculorum. Amen. 


p dhuc in obscuritatem. Veteris. Testamenti, 
et in Dei élementiam, et quod alii alios non 
debeant accusare. 


1. Gaudet quidem bubulcus , dum bene va-. 
lere ac vegetum esse videt armentum ' suum : 
gaudet etiam agricola, dum vernantem  sege- 
tem cernit : sed nec ob segetem agricola, nec. ob 
suas boves bubulcus adeo gaudent, ut ego nunc 
gaudeo et exsulto, dum pulchram hanc aream 


δραγμάτων πεπληρωμένην δρῶν. Ὅταν γὰρ εἰς g spiritualibus repletam manipulis cerno. Cum 


ἀχοὰς τοσαύτας χαὶ τοιαύτας σπείρηται τῆς εὐσεθείας 
ὃ λόγος, ἀνάγκη ταχέως πολὺν χαὶ ὥριμον βλαστῆσαι 
τῆς ὑπαχοῆς τὸν ἄσταχυν. Καὶ γὰρ ὅταν τις εἰς 
βαθύγειον καὶ λιπαρὰν ἄρουραν αὔλακα τέμῃ , xàv 
μὰ δαψιλεῖ τῇ χειρὶ χκαταδάλῃ τὰ σπέρματα, πολλὴν 
δέξεται τὴν φορὰν, τῆς φύσεως τοῦ χωρίου τὴν ὀλιγό- 
rca τῶν σπερμάτων διὰ τῆς οἰκείας δυνάμεως πλεο- 
ναζούσης" οὕτω xa ὅταν τις εἰς ψυχὰς σπείρη χατα- 


enim in tot ac tales aures sparsum fuerit ver- 
bum pietatis, confestim necesse est, ut copiosae 
ac matura obedientie spice nascantur. Nam si 
quis sulcis fertilem ac pinguem agrum prociderit., 
quamyis semina larga manu non jecerit , multum 
proventum colliget , dum: loci. natura seminum 
exiguum numerum propria virtute multiplicabit : 
sic cum in animas obsequentes ac pietatis plenas 


πειθεῖς xal εὐλαδείας γεμούσας, κἂν ὀλίγα καταδάλῃ 51 aliquis sparserit, licet exigua doctrinae semina je- 


τὰ τῆς διδασχαλίας σπέρματα, πλούσιον ὄψεται τὸν 
ἄμητον, τῆς τῶν ἀκουόντων σοφίας τὴν τοῦ λέγοντος 
πενίαν ἀποχρυπτούσης. Τοῦτο καὶ ἐπὶ τῆς ἁλείας γί- 
νεται τῶν ἰχθύων. Κἂν γὰρ ἄπειροι τυγχάνωσιν ὄντες 
οἵ ἁλιεῖς, εἰς χόλπον δὲ βάλωσι τὰ δίχτυα πολλοὺς 
ἔχοντα τοὺς ἰχθύας, ῥᾳδίως τῆς θήρας ἐπιτυγχά- 
νουσι, τοῦ πλήθους τῶν συντρεχόντων ἰχθύων * cu- 
σχιάζοντος ἐχείνων τὴν ἀπειρίαν. Ei δὲ ἐπὶ τῆς 
ἄγρας ἐκείνης τῶν ἁλιεύεσθαι. μελλόντων τὸ πλῆθος 
τοῦ σαγηνέύοντος πολλάχις παραμυθεῖται τὴν ἀμά- 
“θείαν, πολλῷ μᾶλλον ἐπὶ τῆς ἁλιείας ταύτης τῆς 
πνευματικῆς τοῦτο συμδήσεται. Kol γὰρ ἐχεῖνοι μὲν 
οἵ ἰχθύες, ὅταν ἴδωσιν ἐμόληθέντα τὰ θήράτρα, 


b 


A cerit, messem uberem cernet, dum per auditorum 
sapientiam  concionatoris egestas occultabitur. 
Hoc et in piscatione contingit. Quamvis enim pi- 
scatores sint imperiti, si tamen in sinum piscibus 
abundantem retia miserint, facile preda potiuntur : 
dum illorum abscondit imperitiam concurrentium 
piscium multitudo. Quod si in illa captura mul- 
titudo illorum. qui capiendi sunt, sepenumero 
ejus qui rete mittit, imperite defectum. sar- 
cit, multo magis istud ipsum in hac spirituali 
piscatione continget. Nam illi quidem pisces 

B ubi nassas et hamos immitti viderint, confestim 
et aufugiunt, et exsiliunt: vos vero contrarium 


* Morel. recte. συσχιάξοντος, Savil. et Reg. γυσχιαξούσης. Colb. συσχιαξόντων. 


Chiryso- 
s$tomi mo- 
destia, 


2. Cor. 3. 
τά. 


Prima cau- 
sa obscuri- 
tatis. Vete- 
ris Testam, 


208 8. JOANNIS CHRYSOST. 


agitis : cum. sürgentem et doctrinz sagenam vi- 
deritis expandentem , non solum non aufugitis et 
exsilitis, sed. et interius pergitis undique concur- 
rentes, et proximum unusquisque protrudens ac 
premens, prior ipse insilire etin retia delabi festi- 
nat. Quo factum est, ut numquam vacuam sage- 
nam extraxerimus, non jam ob nostram peritiam, 
sed ob vestram cupiditatem. Satis itaque nos nu- 
per dapibus explevit, que probato puroque ma- 
nat auro lingua, et mellis fontes ore profundit, 
lingua, inquam, beati Pauli, vel potius , qua favi € 
cujusvis suavitati spiritualis doctrina; dulcedine 
antecellit. Quia vero pro ea quie vos decet philo- 


. sophia, ne mei quidem pauperis et mendici res 


contemnitis, sed ca quidem qua sunt eximia et 
summa miramini, nostre» vero humilitatis verba 
non improbatis, alacriter ad. dicendum surrexi , 
ut debitum vobis redderem quod nuper sum pol- 
licitus , nec tamen persolvi, dum prolixitate do- 
ctrinz prohibiti sumus ad finem usque pertingere. 
Quodnam igitur debitum illud fuit? Necesse est 
enim, ut initium mutui vobis in memoriam revo- 
cetur, ut argamento ipso cognito vobis enarratio 
dilucidior fiat. Quzsivimus tum temporis, qua de D 
causa Vetus "Testamentum sit obscurius, quam 
Novum; fortasse namque meministis; et unam 
hactenus. causam diximus , auditorum immanita- 
tem, testemque. produximus Paulum dicentem, 
Istud ipsum velamen in lectione Feteris Testa- 
menti manet nonrevelatum,quoniam in Christo 
evacuatur. Ostendimus quemadmodum velamen 
habuit legislator Moyses, ita quoqe legem velamen 
habuisse, obscuritatem : sed neque legislatori vi- 
tio vertendum, neque legi crimini dandum fuit E 
velamen, sed auditorum infirmitati tribuendum, 
Non enim propter seipsum velamen habuit Moyses, 
sed quia gloriam vultus ejus ferre non poterant. 
Quando enim se convertebat ad Dominum, vela- 
men auferebat. Sic etiam lex quoniam nondum per- 
fecta documenta multeque philosophie plena de 
Christo Novoque Testamento percipere poterat (si- 
quidem illa omnia, tamquam in thesauro quodam, 
in Veteri Testamento reposita erant ), velamen ha- 
bebat, dum illis quidem se attemperabat, nobis au- 
tem divitias omnes reservabat, ut cum Christus ad- 
venerit, et ad ipsum nos converterimus, velamen 
tollatur. Videtis ergo in quantam nos adventus 
Christi provexerit dignitatem, qui Moysis in or- 
dinem nos evexerit. At fortasse dicet aliquis : Cur 
igitur tum. temporis dicebantur illa, si manifesta 
non erant futura qua dicebantur ? Ut. posteris ni- 
mirum utilia üerent. Hac enim est dignitas pro- 


ARCHIEP. 


182 
A 


CONSTANTINOP. 


εὐθέως ἀποπηδῶσι xoi ἐξάλλονται" ὑμεῖς δὲ τὸ ἐναν-- 
τίον ποιεῖτε - ὅταν ἴδητε ἀναστάντα xal τὴν σαγήνην 
ἁπλώσαντα τῆς διδασκαλίας, οὐ μόνον οὐχ ἀποπη- 
δᾶτε xal ἐξάλλεσθε ; ἀλλὰ καὶ ἐνδοτέρω βαδίζετε 
πανταχόθεν συντρέχοντες, χαὶ τὸν πλησίον ἕκαστος 
ὡθῶν xal θλίδων, πρότερος αὐτὸς ἐπείγεται ἐμπηδῆ- 
σαι xal ἐμπεσεῖν εἰς τὰ δίχτυα. Διὰ τοῦτο οὐδέποτε 
κενὴν ἀνεσπάσαμεν τὴν σαγήνην, οὐ διὰ τὴν ἡμετέ- 
pav ἐμπειρίαν, ἀλλὰ διὰ τὴν ὑμετέραν ἐπιθυμίαν. 
Ἱκανῶς μὲν οὖν ἡμᾶς καὶ πρῴην εἱστίασεν ἡ χρυσὸν 
δόχιμον καὶ χαθαρὸν ῥέουσα γλῶττα,καὶ πηγὰς ἔχουσα 
μέλιτος ἐν τῷ στόματι, ἣ τοῦ μακαρίου, λέγω, Παύλου- 
μᾶλλον δὲ xod χηρίου παντὸς ἀποχρύπτουσα τὴν ἧδο- 
γὴν τῇ τῆς πνευματιχῇς διδασχαλίας γλυχύτητι. 
Ἐπειδὴ δὲ κατὰ τὴν πρέπουσαν ὑμῖν φιλοσοφίαν 
οὐδὲ τὰ τοῦ πένητος ἐμοῦ. χαὶ πτωχεύοντος ἀτιμά-- 
ζετε, ἀλλὰ θαυμάζετε μὲν τὰ πολλὴν ἔχοντα ὑπερ- 
οχὴν, προσίεσθε δὲ καὶ τὰ τῆς ἡμετέρας εὐτελείας 
ῥήματα, ἀνέστην μετὰ προθυμίας ἀποδώσων ὑμῖν τὸ 
ὄφλημα, ὃ πρῴην ὑπεσχόμην μὲν, οὗ κατέθαλον δὲ, 
τοῦ μήχους τῆς διδασχαλίας ἐχχρούσαντος ἡμᾶς τοῦ 
τέλους. Τί οὖν ἦν τὸ ὄφλημα ἐχεῖνο; ᾿Ἀνάγχη γὰρ 
ἀναμνῆσαι ὑμᾶς τὴν ἀρχὴν τοῦ δανείσματος, ὥστε 
σαφεστέραν ὑμῖν ἀπὸ τῆς ὑποθέσεως γενέσθαι τὴν 
ἐξήγησιν. ᾿Εζητήσαμεν τότε, τίνος ἕνεχεν ἀσαφεστέρα 
τῆς καινῆς ἣ παλαιὰ Διαθήχη" τάχα γὰρ μέμνησθε * 
xai μίαν τέως εἰρήκαμεν αἰτίαν, τὴν θηριωδίαν τῶν 
ἀχουόντων,, xoi μάρτυρα παρηγάγομεν τὸν Παῦλον 
λέγοντα, ὅτι Τὸ αὐτὸ χάλυμμα ἐπὶ τῇ ἀναγνώσει τῆς 
παλαιᾶς Διαθήχης μένει μὴ ἀνακαλυπτόμενον, ὅτι ἐν 
Χριστῷ χαταργεῖται. ᾿Εδείξαμεν ὅτι χαθάπερ Μωῦ- 
σῆς εἶχε χάλυμμα ὃ γομοθέτης, οὕτω xoi 6 νόμος 
εἶχε χάλυμμα, τὴν ἀσάφειαν * ἀλλ᾽ οὔτε τοῦ νομοθέ-- 
του ἔγχλημα, οὔτε τοῦ νόμου κατηγορία τὸ χάλυμμα, 
ἀλλὰ τῆς ἀσθενείας τῶν ἀχουόντων. Οὐδὲ γὰρ δι᾽ 
ἑαυτὸν εἶχε χάλυμμα ὃ Μωῦσῆς, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ οὐχ 
ἠδύναντο ὑπενεγχεῖν τὴν δόξαν τοῦ προσώπου αὐτοῦ. 
Ὅτε γοῦν ἐπέστρεφε πρὸς Κύριον, περιηρεῖτο τὸ χά- 
λυμμα. Οὕτω καὶ ὃ νόμος, ἐπεὶ οὐδέπω ἠδύνατο μα- 
θεῖν τὰ τέλεια διδάγματα καὶ φιλοσοφίας γέμοντα, τά 
τε περὶ Χριστοῦ xod τῆς καινῆς Διαθήχης (πάντα γὰρ 
ἐχεῖνα ἐναπέχειτο, καθάπερ ἐν θησαυρῷ, τῇ παλαιᾷ 
Γραφῇ), κάλυμμα εἶχεν, ἐκείνοις μὲν συγχαταθαί-- 
vtov, ἡμῖν δὲ τηρῶν τὸν πλοῦτον ἅπαντα, ἵν᾽, ὅταν πα-- 
ραγένηται 6 Χριστὸς, χαὶ ἐπιστρέψωμεν πρὸς αὐτὸν, 
περιαιρεθῇ τὸ χάλυμμα. Ὁρᾶτε τοίνυν εἰς ὅσην ἡμᾶς 
ἀξίαν ἤγαγεν ἣ τοῦ Χριστοῦ παρουσία, sic τὴν τάξιν 
ἀνάγουσα Μωῦσέως. ᾿Αλλ᾽ ἴσως ἐρεῖ τις - xol τίνος 
ἕγεχεν ἐλέγετο τότε, εἰ μὴ ἔμελλεν αὐτοῖς aug εἶναι 
τὰ λεγόμενα ; Ἵνα τοῖς μετὰ ταῦτα γένηται χρήσιμα. 
Προφητείας γὰρ ἀξίωμα τοῦτό ἐστιν, οὐχ ὅταν τὰ 
παρόντα ἀπαγγείλῃ πράγματα, ἄλλ᾽ ὅταν τὰ μέλ- 


DE PROPHETIARUM OBSCURITATE. If. 


2009 


λοντα προαναφωνήσῃ. Προφητεία δὲ ὅταν συνεσχια- B phetia, non ut res prassentes denuntiet, sed ut fu- 


σμένως λέγηται, μετὰ τὴν τῶν πραγμάτων ἔχόασιν 
γίνεται σαφεστέρα ; πρὸ δὲ τῆς ἐχόάσεως οὐδαμῶς. 
Ὥστε, ἐπειδὴ τότε μὲν ἐλέγετο συνεσχιασμένως, 
ἀσαφῆ ἦν᾽ ὅτε δὲ ἐχδέδηχε τὰ πράγματα, διὰ τοῦτο 
σαφέστερα ἦν τὰ λεγόμενα. Καὶ ἵνα μάθητε, ὅτι 
προφητεία, χἂν πρὸ πολλοῦ λέγηται τοῦ χρόνου ; 
συνεσχιασμένως. δὲ λέγηται, ἀσαφεστέρα γίνεται ἀνα- 
μένουσα τὴν ἐκ τῶν πραγμάτων ἔχδασιν, ἀπ᾽ αὐτῶν 
τῶν μαθητῶν ὑμῖν τοῦτο ποιήσω φανερόν. Λύσατε 
τὸν ναὸν τοῦτον, τοῖς Ἰουδαίοις ἔλεγεν ὃ Χριστός. 
᾿Ἐπειδὴ γὰρ ἐδίωχε τοὺς διὰ τῆς καπηλείας εἰς τὸν 
ναὸν ἐνυδρίζοντας, λέγουσιν ἐχεῖνοι * Τί σημεῖον δει- 
χνύεις ἡμῖν, ὅτι ταῦτα ποιεῖς; Καὶ πρὸς τοῦτό φησι" 
Λύσατε τὸν ναὸν τοῦτον, xoi ἐν τρισὶν ἡμέραις ἐγερῶ 
αὐτόν. ᾿Εχεῖνος δὲ ἔλεγε περὶ τοῦ ναοῦ τοῦ σώματος 
αὐτοῦ. Τοῦτο προφητεία τίς ἐστιν " οὕπω γὰρ ἦν ἐχ- 
θεθηκὼς 6 σταυρὸς, οὐδὲ f λύσις τοῦ ναοῦ, οὐδὲ ἣ 
τριήμερος ἀνάστασις, ἣν αὐτὸς ἐποιήσατο. Καὶ ὅρα 
πῶς τὰ ἀμφότερα μετὰ ἀχριθείας ἠνίξατο, καὶ τὴν 
τόλμαν τὴν ἐχείνων, καὶ τὴν οἰκείαν αὐτοῦ δύναμιν. 
Ἀλλ᾽ ὅμως οὐχ ἤδεισαν τὰ λεγόμενα. Καὶ τὸ μὲν 
ἸΙουδαίους ἀγνοεῖν, οὐδὲν θαυμαστόν - λέγει δὲ, ὅτι 
οὐδὲ οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ συνῆχαν, ἕως ἀνέστη ἐχ τῶν 
νεχρῶν: Καὶ τότε ἐπίστευσαν τῇ Γραφῇ, xai τῷ 
λόγῳ, ᾧ εἶπεν ὁ Ἰησοῦς. 


ὋὉρᾷς ὅτι ἐδεήθησαν τῆς διὰ τῶν πραγμάτων ἐχ- 
ttc, ἵνα σαφεστέρα γένηται ἣ προφητεία, καὶ ὅτι 
ἔγχλημα οὖχ εἶχον οἱ Ἰουδαῖοι μὴ συνιέντες τὰς προ- 
φητείας ἐχείνας τὰς περὶ Χριστοῦ πρὸ τῆς τοῦ Χρι- 
στοῦ παρουσίας; "LT γὰρ παρουσίᾳ δῆλαι ἔμελλον 
γίνεσθαι καὶ σαφεῖς. Ἄχουσον αὐτοῦ τοῦ Χριστοῦ λέ- 
γοντος * Εἰ μὴ ἦλθον, xal ἐλάλησα αὐτοῖς, ἁμαρτίαν 


turas prznuntiet. Prophetia porro cum occulte 
prolata fuerit, post rerum eventum fit manifestior, 
ante eventum vero minime. Itaque quia tum ob- 
scure dicebantur, ignotz erant: cum autem res 
contigerant, propterea manifesta erant, quae dicta 
fuerant. Atque ut prophetiam intelligatis, licet 
multo ante tempore dicta sit, sed tamen occulte 
dicta, obscuram esse, ac rerum eventum exspe- 
ctare, discipulorum ipsorum id exemplo compro- 


dais. Nam cum eos cjecisset, qui negotiatione sua 


: babo. Solvite templum hoc, aiebat Christus Ju- 7545.5.19. 


* * * D * * e 
templi sanctitatem violarant, dixerunt illi : Quod iia. ν.ν8. 


signum ostendis nobis, quia hec. facis? 'Tum 


ad hoc respondet : Solvite templum hoc, et. in pi. v. 23. 


tribus diebus excitabo illud. 1lle autem dicebat 
de templo corporis sui. Hoc autem prophetia 
quadam est: nondum quippe crux evenerat, ne- 
que templi solutio, neque post tres dies resurre- 
ctio, quam ipse fecit. Ac vide quam exacte utraque 
designarit, et illorum audax facinus, et suam 


D ipsius virtutem. Non tamen ea qua dicebantur 


agnoverunt. Ac Judzos quidem ignorasse, minime 
mirum : at ne discipulos quidem ejus intellexisse 
dicit, quousque a mortuis resurrexit , tumque 


Crediderunt. Scripture ac sermoni, quem di- Iia. v. 55. 


zit Jesus. 

2. Vides eventu illos indiguisse rerum, ut di- 
lucidior fieret prophetia, neque crimini vertendum 
fuisse Judzis, quod prophetias illas de Christo 
ante Christi adventum non intelligerent? Siqui- 
dem per ejus adventum clare: rcddendz fuerant 


et aperte. Audi Christum hoc dicentem : Si non Joan. 15. 


venissem, et loquutus fuissem eis, peccatum ?* 


οὐχ εἶχον. Διὰ τί οὐχ εἶχον ἁμαρτίαν, εἰ αἱ προφητεῖαι E. non. haberent. Quare peccatum non habebant, si 


προέλεγον s Ὅτι προέλεγον μὲν, οὐχ ἦσαν δὲ σαφεῖς, 
οὐδὲ δῆλαι πρὸ τῆς παρουσίας τοῦ προλεγομένου. Εἰ 
γὰρ καὶ τότε σαφεῖς ἦσαν αὐτοῖς καὶ δῆλαι, δῆλον ὅτι 
xal πρὸ τῆς παρουσίας αὐτοῦ ἁμαρτίαν εἶχον" εἰ δὲ 
ἁμαρτίαν οὐκ εἶχον, εὔδηλον ὅτι διὰ τὴν ἀσάφειαν 
αὐτῶν xo τὸ συνεσχιάσθαι τὰ λεγόμενα. Οὐδὲ γὰο 
ἀπητοῦντοτὴν εἰς τὸν Χριστὸν πίστιν πρὸ τῆς τοῦ Χρι- 
στοῦ παρουσίας. l'évos οὖν ἕνεχεν προελέγετο τότε; Ἵν᾽, 


prophetie predixerant? Quia pradixerant qui- 
dem, sed. manifestae non erant neque clarz anteil- 
lius adventum qui pradictus fuerat. Nàm si tum 
quoque manifeste illis et clare fuissent, haud du- 
bium quin etiam ante ipsius adventum peccatum 
habuissent : quod si peccatummon habuerunt, du- 
bium non est, quin propter earum obscuritatem, 
et quoniam obtecta fuerant que. dicebantur. Ne- 


ὅταν παραγένηται, olxo0sy ἔχωσι τοὺς διδασκάλους ,«, que enim ante Christi adventum (ides in Christam 
ἐνάγοντας αὐτοὺς, xul εἰδῶσιν ὅτι οὐ καινοτομία τὰ Α ab illis exigebatur. Cur itaque tum pradiceba- 


γινόμενα, οὐδὲ πρόσφατος ἣ οἰχονομία., ἀλλ’ ἄνωθεν 
ταῦτα χαὶ πρὸ πολλῶν προανεχηρύττετο χρόνων * οὐ 
μικρὸν δὲ τοῦτο εἰς τὸ ἐπισπάσασθαι πρὸς τὴν πίστιν 
αὐτούς. Μία μὲν οὖν αὕτη τῆς ἀσαφείας αἰτία, ἣν 
xà διὰ πλειόνων ἀπεδείξαμεν μαρτυριῶν ἐν τῇ προ- 
τέρᾳ διαλέξει. Ἵν᾽ οὖν μὴ πάλιν ὑμᾶς ἐνοχλῶμεν τὰ 
αὐτὰ λέγοντες, ἀναγχαῖον μὲν ταύτης ἀποστῆναι, 


tur ? Ut cum advenisset, domesticos doctores ha- 
berent a quibus incitarentur, et intelligerent rem 
novam non esse qua gerebantur, neque recentem 
dispensationem, sed hzc olim et ante multos an— 
nos fuisse pronuntiata : id quod non mediocriter 
valuit ad. illos ad. fidem alliciendos. Hac igitur 
una est causa obscuritatis, quam pluribus testimo- 


- 210 5, JOANNIS CHRYSOST. 


niis in praecedenti sermone demonstravimus. Ne 
vero -fastidium vobis rursus pariamus, si eadem 
dicamus, opcra pretium fuerit ab ea discedere, 
atque alteram proferre, quz non jam obscurum et 
ignotum, sed difficilius "Testamentum Vetus efficit. 
Aliud. enim est nihil omnino eorum nosse, quae 
insunt, et velamen impositum cernere : aliud au- 
tem. invenire quz dicuntur, sed cum labore inve- 
nire. Quznam igitur est secunda causa, propter 
Secun- quam difücilius Vetus est Testamentum quam No- 

da causa . .1: . 
obscuritas Vum ? Non habemus nativo nostro idiomate scri - 
eris Te- ptum apud nos Vetus Testamentum : sed alia qui- 
Ἵ dem lingua compositum est, alia vero nos illud 
legendum habemus : nam a principio Hebraico 
conscriptum. est idiomate, nos autem Greca lin- 
gua expressum accepimus : cum vero in alteram 
linguam interpretatione translatum fuerit, maxi- 
mam habet difficultatem. Atque hoc probe sciunt, 
quicumque multas linguas callent, fieri non posse 
ut pari perspicuitate sententias omnes ex nativa 
sua lingua in alteram interpretando transferamus. 
Hec igitur causa difficultatis exstitit in Veteri 
Scriptura Testamento, Nam ante Christi adventum trecentis 

ex Hebraico ^ i 
Grace con- ahis, ZEgyptiorum rege Ptolemao, in Graecam 
ver 80} linguam translatum est "Testamentum Vetus valde 
iolemzo, Ὁ. * . 

utiliter et fructuose, Quamdiu enim cum una 
gente loquebatur, in Hebraica lingua manebat. 
Nullus quippe tunc animum illi adhibiturus erat, 
cum reliquum.genus humanum ad summam im- 


manitatem pervenisset. Ubi vero Christus even- 


turus fuit, et universum orbem terrarum ad se vo- 
caturus, non per apostolos tantum, sed per pro- 
phetas quoque ( nam et. illi nos. ad fidem cogni- 
*tionis Christi deducunt), tum temporis tamquam 
aditus et vias quasdam prophetias, antea lingua 
obscuritate clausas et obstructas, omni ex parte 
curavit interpretatione reserari, ut omnes ex gen- 
tibus undique confluentes, et multa cum facilitate 
per has vias incedentes, possent ad Regem ipsum 
prophetarum venire, atque unigenitum Dei Filium 
adorare. Ob hanc causam utique ante Christi ad- 
ventum omnes interpretatione snnt expresse : 
quoniam si in Hebraico idiomate solum relictae 
Psal. 2. 8, essent, David. autem dixisset, Postula a me, et 
dabo tibi gentes hereditatem tuam, et possessio- 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


ἑτέραν δὲ εἰπεῖν τὴν οὐχ ἀσαφῆ xo ἄγνωστον, ἀλλὰ 
δυσχολωτέραν fuv ποιοῦσαν τὴν παλαιὰν Διαθήχην, 
Ἄλλο γάρ ἐστι μηδὲν ὅλως εἰδέναι τῶν ἐγχειμένων, 
Β xa δρᾶν χάλυμμα ἐπικείμενον, ἄλλο δὲ εὑρεῖν μὲν τὰ 
λεγόμενα, μετὰ πόνου δὲ εὑρεῖν. Τίς οὖν ἐστιν f δευ- 
τέρα. αἰτία, δι’ ἣν δυσχολωτέρα fj παλαιὰ Διαθήχη 
τῆς νέας ἐστίν; Οὐχὶ τῇ ἐγχωρίῳ φωνῇ ἔχομεν τὴν 
παλαιὰν Διαθήχην παρ᾽ ἡμῖν γεγραμμένην * ἀλλ᾽ 
ἑτέρᾳ μὲν συνετέθη γλώττη, ἑτέρᾳ δὲ ἔχομεν αὐτὴν 
ἀναγινωσχομένην ἡμεῖς. T7, γὰρ Εδραίων φωνῇ παρὰ 
τὴν ἀρχὴν συνεγράφη, ἡμεῖς δὲ αὐτὴν τῇ Ἑλλήνων 
παρελάθομεν γλώττῃ * ὅταν δὲ γλῶττα ἑρμηνευθῇ εἷς 
ἑτέραν γλῶτταν, πολλὴν ἔχει τὴν δυσχολίαν. Καὶ 
ἴσασιν ἀκριδῶς, ὅσοι πολλῶν γλωσσῶν εἶσιν ἔμπευ- 
C ροι, πῶς o0 δυνατὸν πᾶσαν τὴν σαφήνειαν τῆς φωνῆς 
τῆς ἐν τῇ οἰχείᾳ φύσει χειμένης μετενεγχεῖν εἰς τὴν 
ἑτέραν μεταθάλλοντας γλῶσσαν. Τοῦτο οὖν αἴτιον τῆς 
δυσχολίας τῆς ἐν τῇ παλαιᾷ Διαθήχῃ γέγονε. Πρὸ 
γὰρ τριαχοσίων ἐτῶν τῆς τοῦ Χριστοῦ παρουσίας, 
ἐπὶ Πτολεμαίου τοῦ βασιλέως τῶν Αἰγυπτίων, πρὸς 
τὴν Ἑλλάδα μετηνέχθη γλῶσσαν ἣ παλαιὰ Διαθήχη, 
χρησίμως σφόδρα καὶ ἀναγκαίως. Ἕως μὲν γὰρ ἑνὶ 
ἔθνει τῶν Ἰουδαίων διελέγετο, ἔμενεν ἐν τῇ Ἕραΐδι 
φωνῇ. Οὐδεὶς γὰρ τότε ἔμελλεν αὐτῇ προσέχειν, τοῦ 
λοιποῦ τῶν ἀνθρώπων γένους εἰς θηριωδίαν ἐσχάτην 
D ἐληλαχότος. ᾿Ἐπειδὴ δὲ ἔμελλεν 6 Χριστὸς παραγίνε- 
σθαι, xo τὴν οἰχουμένην πᾶσαν πρὸς ἑαυτὸν χαλεῖν, 
οὐχὶ διὰ τῶν ἀποστόλων μόνον, ἀλλὰ καὶ διὰ τῶν 
προφητῶν (xe γὰρ κἀκεῖνοι πρὸς τὴν πίστιν ἡμᾶς 
χειραγωγοῦσι τῆς τοῦ Χριστοῦ γνώσεως ), τηνικαῦτα 
λοιπὸν " ὡσπερεί τινας εἰσόδους xol ὁδοὺς τὰς προφη-- 
τείας, πρότερον ἀποχεχλεισμένας τῇ τῆς γλώττης 
ἀσαφείᾳ, πάντοθεν ἀνοιγῆναι παρεσχεύασε διὰ τῆς 
ἑρμηνείας, ἵνα πάντες οἱ ἐχ τῶν ἐθγῶν πανταχόθεν 
συῤῥέοντες, xal μετὰ πολλῆς τῆς εὐχολίας ταύτας 
ὁδεύοντες τὰς ὁδοὺς, δι᾽ αὐτῶν δυνηθῶσι πρὸς τὸν 
E βασιλέα τῶν προφητῶν ἐλθεῖν, καὶ προσχυνῆσαι τῷ 
μονογενεῖ τοῦ Θεοῦ ΥἹῷ. Διὰ τοῦτο πρό γε τοῦ χρό-- 
νου τῆς παρουσίας τοῦ Χριστοῦ ἡρμηνεύθησαν ἅπα- 
σαι" ἐπεὶ εἰ ἔμενον ἐν τῇ “ἙΘραΐδι διαλέχτῳ μόνον, 
ἔλεγε δὲ ὃ Δαυὶδ, Αἴτησαι παρ᾽ ἐμοῦ, καὶ δώσω σοι 
ἔθνη τὴν κληρονομίαν σου, xol τὴν κατάσχεσίν σου 
τὰ πέρατα τῆς γῆς, πόθεν ἔμελλεν εἰδέναι τὸ λεγό- 
μενον ὃ Σύρος, 7| ὃ Γαλάτης, 4 6 Μαχεδὼν, ἢ ὃ 
Ἀθηναῖος, ἐν ἀσαφείᾳ μενούσης τῆς Ἐραφῆς ; Πάλιν 


nem tuam terminos terre, unde potuisset nosse ,,,6 Ἡσαΐας 360a. Ὥς πρόδατον ἐπὶ σφαγὴν ἤχθη, 
quod dictum. fuerat Syrus, vel Galata, vel Ma- A χαὶ ὡς ἀμνὸς ἐναντίον τοῦ. χείροντος αὐτὸν ἄφωνος. 


cedo, vel. Atheniensis, cum obscuritate involuta 
Scriptura mansisset? Rursus clamabat lsaias : 


a Alii ὡσπερείτινας, alii ὥσπερ εἴς τινας. Savilius ὡσπερ- 


Καὶ πάλιν * Ἔσται 4$ ῥίζα τοῦ Ἰεσσαὶ, καὶ 6 ἀνιστά - 
μενος ἄρχειν ἐθνῶν " ἐπ᾽ αὐτῷ ἔθνη ἐλπιοῦσι. Καὶ πά- 


conatur, ὡσπερεί τινας ὁδοὺς ἐμπερραγμένας, aut quid 


εἰ τινας legendum putat, et toLum locum sic restituere — simile, Ego vero puto locum bene habere. 


DE PROPHETIARUM OBSCURITATE. ii. 
λιν" Πλησθήσεται 4 γῇ τοῦ γνῶναι τὸν Κύριον, ὡς - 


ὕδωρ πολὺ χαταχαλύψαι θαλάσσας. Καὶ ὃ Δαυὶδ πά- 
λιν ἔλεγεν: Ἀνέδη 6 Θεὸς ἐν ἀλαλαγμῷ, Κύριος ἐν 
φωνῇ σάλπιγγος" καὶ πάλιν: Εἶπεν ὃ Κύριος τῷ 
Κυρίῳ μου, χάθου ἐχ δεξιῶν μου, ἕως ἂν θῶ τοὺς 
ἐχθρούς σου ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου. 


Ἐπεὶ οὖν καὶ περὶ τοῦ πάθους, xol περὶ τῆς ἀνα-. 
στάσεως, χαὶ περὶ τῆς ἀναλήψεως, xol περὶ τῆς ἐκ 


211: 


Sicut opis ad occisionem ductus | est, δὲ sicut [sai 53. 7. 
agnus coram tondente se mutus; et rursus : Erit Isai. v1. 


radix Jesse et. qui consurgit, ut princeps sil '? 
gentium ; in ipso. gentes sperabunt ; et rursus : 


Replebitur terra. cognitione Domini, ut quasi Ibid. v.g. 


aqua multa cooperiat maria, Et David rursus 


dicebat : 44scendit Deus in jubilatione, Domi- Psat.46.6. 
nus in, voce tube; et rursus : Dixit Dominus Psal. 109. 


Domino meo, Sede a dextris meis, donec po- 

nam inimicos tuos scabellum pedum. tuorum. 
9. Cum igitur de passione, de resurrectione, 

de ascensione, de sessione ad dexteram, de se- 


δεξιῶν χαθέδρας,, χαὶ περὶ τῆς δευτέρας αὐτοῦ πα- B cundo ejus adventu, ac de omnibus istis in uni- 


ρουσίας, xal περὶ πάντων τούτων ἁπλῶς τῶν ἐν τῇ 
Καινῇ χειμένων προεῖπεν ἣ παλαιὰ Διαθήκη, ἵνα μὴ 


ἄγνωστα μένῃ ταῦτα τοῖς ἔθνεσι τοῖς μετὰ ταῦτα μέλ- 


λουσιν ἔσεσθαι, καὶ ἀγνοῶσι τῆς προφητείας τὴν 
ἰσχὺν, ᾧκονόμησεν ἣ τοῦ Θεοῦ χάρις πρὸ τῆς παρου- 


, σίας τοῦ Χριστοῦ ἑρμηνευθῆναι τὰς Γραφὰς, οὐ τοῖς 


ἐξ ἐθνῶν μόνον, ἀλλὰ χαὶ Ἰουδαίων τοῖς πανταχοῦ 
τῆς οἰχουμένης διασπαρεῖσι καὶ τὴν Ἕ δραΐδα λοι- 
πὸν ἀποδαλοῦσι γλῶσσαν χρησίμους αὐτὰς " ποιῶν. 
"Iob γὰρ, ἐπίστευσεν ὃ ἐξ ἐθνῶν, βλέπων τὰ σημεῖα 
τῶν Ἰουδαίων. Πῶς εἶχον πάλιν ἐπαγαγέσθαι τὸν 


versum, que in. Noyo. sunt, Testamentum Vetus . 
predixerit, ne ista gentibus mox futuris ignota 
remanerent, dc vim prophetie ignorarent, ante 
Christi adventum ut converterentur Scripture, 
gratia divina providit, easque non modo conver- 
sis ex gentibus, sed etiam Judzis utiles reddidit, 
qui ubique terrarum dispersi fuerant, nec amplius 
Hebraicam linguam tenebant. Ecce. enim, credi- 
dit qui conyersus est ex gentibus, dum Ju- 
deorum signa videt. Quomodo potuissent rur- 
sus apostoli Judeum adducere, nisi domesticum 


Ἰουδαῖον ot ἀπόστολοι, εἰ μὴ ἔμελλον αὐτῷ διδάσκα- c ili doctorem prophetam dedissent ? Nam si 


λον οἴχοθεν παρέχειν τὸν προφήτην; Εἰ γὰρ εἰς ᾿Ἀθή- 
νας. εἰσελθὼν ὃ Παῦλος ἐπιγράμματος ἐδεήθη ἐγχεχο- 
λαμμένου βωμῷ, καὶ τὴν διδασκαλίαν ἐξ ἐχείνου πρὸς 
αὐτοὺς ἐποιήσατο, τοῖς οἰχείοις αὐτῶν ὅπλοις εὖχο- 
λώτερον αἱρήσειν προσδοχῶν, ὅπερ καὶ ἐγένετο" πολλῷ 
υᾶλλον Ἰουδαίοις διαλεγόμενος ἐδεῖτο συμμαχίας τῆς 
ἀπὸ τῶν προφητῶν, ὥστε μὴ xe ἐχείγους ἐγκαλεῖν, 
ὅτι χαινά τινα καὶ ξενίζοντα εἰσφέρει εἰς τὰς ἀκοὰς 
αὐτῶν. Καὶ διὰ τί, φησὶν, οὐκ ἦν μία φωνὴ, καὶ πά- 
σῆς ἦμεν ἀπηλλαγμένοι τῆς δυσκολίας; Μία φωνὴ τὸ 


Athenas ingressus Paulus inscriptione indiguit al- Act. 17. 


tariinsculpta, et ad eorum instructionem illam 
traduxit, quod se facilius propriis ipsorum armis 
605 expugnaturum speraret, quod etiam accidit : 
multo magis cum Judzis agens auxilio propheta- 
rum indigebat, ne ab illis etiam accusaretur, quod 
nova quzdam ac peregrina illorum auribus infer- 
ret. Et cur, inquit, una lingua non erat, ut omni 
difficultate liberaremur? Una lingua erat antiqui- 
tus, mi homo, et sicut una hominum est natura, 


παλαιὸν ἦν, ὦ ἄνθρωπε, καὶ ὥσπερ μία φύσις ἀνθρώ- D sicet una cunctorum lingua erat. Non erat ab 


πων; καὶ μία φωνὴ πάντων ἦν. Οὐχ ἦν ἑτερόγλωσσος 
ἀπ᾽ ἀρχῆς; οὐκ ἦν ἑτερόφωνος, οὐχ ἦν Ἰνδὸς, οὔτε 


Θρᾷξ, οὔτε Σκύθης, ἀλλὰ πάντες μιᾷ διελέγοντο c 


γλώσσῃ. Τί οὖν γέγονε τὸ αἴτιον; φηδίν. Ἀνάξιοι τῆς 
μιᾶς ταύτης φωνῆς ἐφάνημεν ἡμεῖς, οἱ ἀγνώμονες ἀεὶ 
περὶ τὸν εὐεργέτην. Τί λέγεις; φωνῆς ἀνάξιοι ἐφά- 
νημεν; xoi τὰ uiv ἄλογα τὴν οἰχείαν φωνὴν ἔχει 
πάντα - βληχᾶται πρόθατα, μιηκῶνται αἶγες, μυχᾶ- 
ται ταῦρος, χρεμετίζει ἵππος, βρύχεται λέων, ὠρύε- 


initio vir ullus alien; lingue, non. erat alterius 
loquele, non erat Indus, neque Thrax, neque 
Scytha, sed omnes una lingua loquebantur. Quid 
igitur in causa fuit? Indigni hac una lingua visi 
sumus nos, semper erga benefactorem ingrati. 
Quid ais ? lingua nos indigni visi sumus ? ac bru- 
t» quidem animantes propriam vocem habent 
omnes : balant oves et capra, mugit taurus, hinnit 
equus, rugit leo, lupus ululat, sibilat draco : una- 


ται λύχος, συρίζει δράχων * ἕκαστον τῶν ἀλόγων τὸν E queque bestia proprium sonum. conservavit, ego 


οἰχεῖον φθόγγον διετήρησεν, ἐγὼ δὲ μόνος τῆς οἰκείας 
ἀπεστέρημαι φωνῆς; Καὶ τὰ ἄγρια xoi τὰ ἥμερα; 
x4 τὰ χειροήθη xa τὰ ἀτιθάσσευτα ζῶα ἔμεινεν 


à ποιῶν. Dicendum videbatur ποιοῦσα : nam sub- 
stantiyum est supra ἡ τοῦ Θεοῦ χώρις. Sed. hic sensum , 


vero solus propria sum voce. privatus? Et sylve- 
stria et mansueta, et cicurata et non cicurata ani- 
malia, singula tributam sibi a principio vocem re- 


non verba, respicit Chrysostomus, 


212 


tinuerunt : ego vero princeps illorum ignominia 
sum notatus? illis honores erepti aut mutati non 
sunt, ego vero sum divinis muneribus spoliatus ? 
Quod tantum fuit in me scelus? non sufficiebant 
priores illa: peenz? Paradisum mihi concesserat, et 
ex paradiso me ejecit : vitam. doloris experteni 


8. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


ἕχαστον ἔχοντα τὴν ἐξ ἀρχῆς συγχληρωθεῖσαν αὐτοῖς 
φωνήν " ἐγὼ δὲ ὃ ἄρχων αὐτῶν ἠτίμωμαι; χἀχείνοις 
ἡ μὲν ἀκίνητοι αἵ τιμαὶ, ἐγὼ δὲ ἐξέπεσον τῶν δωρεῶν 
τοῦ Θεοῦ; Καὶ τί τοσοῦτον ἡμάρτηταί μοι; οὐχ ἤρ-- 
Xouy αἵ πρότεραι τιμωρίαι; "Ἔδωχέ μοι τὸν παρά- 


180 δεῖσον, xol ἐξέδαλέ με τοῦ παραδείσου - ἔζων βίον 


laborumque traducebam, sudore me ac labore A ἀταλαίπωρον xal πόνων ἀπηλλαγμένον, κατεδίχασέ με 


damnavit : citra sementem et inarata tellus omnia 
probebat, imperavit illi ut spinaset tribulos ferret, 
et in ipsam rursus me convertit : morte me mulcta- 
vit; mulierum sexum mulctavit partus doloribus 
laboribusque subjectum. Non sufficiebant hzc ad 
ponam, sed vocem quoque mihi eripuit, et hoc me 
honore privavit, ut tribules ac gentiles meos tam- 
quam ferinos averser, cum me lingua diversitas se- 
paret ab illorum congressu. Propterea objectionem 


ἱδρῶτι xal μόχθῳ, ἄσπαρτα xal ἀνήροτα πάντα μοι 


παρεῖχεν dj γῆ, ἐχέλευσεν αὐτῇ ἀκάνθας xol τρι- . 


θόλους ἀνενεγχεῖν, καὶ εἰς αὐτήν με πάλιν ἀπέστρεψε: 
θανάτῳ με ἐχόλασε: τὸ τῶν γυναιχῶν γένος ἐχόλασεν 
ὑποδαλὼν ὠδῖσι καὶ πόνοις, Οὐχ ἤρχει ταῦτα εἷς τι- 
μωρίαν, ἀλλὰ xol τῆς φωνῆς με ἐξέδαλε, καὶ ταύτης 
ἀπεστέρησε τῆς τιμῆς, ἵνα τοὺς ὁμοφύλους xal ὅμο- 
γενεῖς χαθάπερ θηριώδεις ἀποστρέφωμαι, τῆς φωνῆς 
διατειχιζούσης μοι τὴν συνουσίαν. Διὰ τοῦτο ηὔξησα 


amplificavi, ut cum solutionem adjecero, illustrior B τὴν ἀντίθεσιν, ἵν᾽ ὅταν ἐπαγάγω τὴν λύσιν, λαμπρο- 


fiat victoria. Si his omnibus, inquit, privatum me 
volebat, qua de causa illa mihi jam ἃ principio 
concedebat ἢ Vultis ex hoc uno solutionem adji- 
ciam, ab hac ipsa simplici objectione ? Tanta 
quippe sunt cause divinz firmamenta, ut vel ipsa 
contradicentis objectio nullo nostro corroborata 
subsidio ad crimina sufficiat refellenda. Si me his 
omnibus privare volebat, cur ea mihi jam inde a 
prinéipio concedebat? Nam et ego istud ipsum 
dicam : Si te his omnibus privare volebat, quam 
ob causam concedebat? Itaque quoniam te pri- 
vare nolebat, propterea tibi jam indea principio 
ista concessit. Quid ergo accidit? Non te Deus his 
bonis ejecit, sed tu qua» data fuerant amisisti. Tu 
illum propter benignitatem lauda, quod. largitus 
sit : teipsum propter ignaviam accusa, qui donum 
minime conservaveris. Liquet igitur non eum qui 
deposuit reum esse, verum eum qui depositum 
perdidit crimini obnoxium esse. Nam se diligere 
ac benignum esse, et largiri voluisse declaravit, 


cum nemo cogeret aut vim afferret, cum nulla in - 


τέρα γένηται d vien. Εἰ ἐδούλετό με, φησὶν, ix6a- 
λεῖν τούτων ἁπάντων, τίνος ἕνεκέν μοι αὐτὰ παρὰ τὴν 
ἀρχὴν ἐδίδου; Ἰδούλεσθε ἀπ᾽ αὐτοῦ τούτου ἐπαγάγω 
τὴν λύσιν, ἀπ᾽ αὐτῆς τῆς ἀντιῤῥήσεως τῆς ψιλῆς; 
Τοσαύτη γὰρ τῶν ὑπὲρ τοῦ Θεοῦ δικαιωμάτων f 
περιουσία, ὡς αὐτὴν τοῦ ἀντιλέγοντος τὴν ἀντίῤῥη- 
σιν, μηδὲν παρ᾽ ἡμῶν προσλαμδάνουσαν, ἀρχέσαι 
πρὸς τὴν τῶν ἐγχλημάτων λύσιν. Εἰ ἐδούλετό με 
ἐχθαλεῖν πάντων τούτων, τίνος ἕνεχεν αὐτά μοι παρὰ ΄ 


τὴν ἀρχὴν ἐδίδου ; Καὶ γὰρ x& à τὸ αὐτὸ λέγω - εἰ 


( ἐθούλετό σε ἐχδαλεῖν πάντων τούτων, τίνος ἕνεχεν 


ἐδίδου; Ὥστε ἐπειδὴ οὐχ ἐδούλετό σε ἐχθαλεῖν, διὰ 
τοῦτο ἔδωχέ σοι ταῦτα παρὰ τὴν ἀρχήν. Τί οὖν ἐγέ- 
γετο; Οὐχ ὃ Θεός σε ἐξέδαλεν, ἀλλὰ σὺ ἀπώλεσας τὰ 
δοθέντα. ᾿Εχεῖνον θαύμαζε τῆς φιλανθρωπίας, ὅτι 
ἐχαρίσατο * σαυτῷ μέμφου τῆς ῥαθυμίας, ὅτι τὸ δῶ-- 
ρον οὖχ ἐφύλαξας. “Ὥστε δῆλον, ὅτι οὐχ ὃ παραχατα- 
θέμενος αἴτιος, ἀλλ᾽ ὃ τὴν παραχαταθήχην προδοὺς 
ἐγχλημάτων ὑπεύθυνος. “Ὅτι γὰρ ἐφίλει, xol φιλάν- 
θρωπος ἦν, καὶ ἐδούλετο χαρίσασθαι, ἔδειξεν, οὐδενὸς 
δὲ ἀναγκάζοντος, οὐδὲ βίαν ἐπιτιθέντος, οὐ τὰ χατορ- 


Γ᾿ " / δι y, 
te recte facta miratus esset, neque laborum retri- D θώματά σου θαυμάσας, οὖχ ἔχων σοι πόνων ἀμοιδὴν 


buere mercedem deberet : sed confestim ubi for- 
mavit, confestim ad hunc principatum evexit, ut 
hoc donum non retributionem mercedis, sed me- 
ram gratiam fuisse ostenderet. Quod si quz data 
fuerant non conservasti, teipsum accusa, non eum 
qui donum contulit. Num igitur hoc unum pro 
Domino dicere possumus? Sufficit quidem hzc de- 
fensio : sed immensa bonitas ejus, et benignitas 
ineffabilis alia nobis ad ejus causam tuendam fir- 
mamenta copiose suppeditat. Neque enim hoc so- 
lum dicere licet, ipsum quidem dedisse, te vero 


ἀποδοῦναι" ἀλλ᾽ εὐθέως πλάσας, εὐθέως εἰς τὴν do- 
χὴν μετήγαγε ταύτην, ἵνα. δείξῃ, ὅτι οὐχ ἀντίδοσις 
ἀμοιθῆς ἣ δωρεὰ, ἀλλὰ γυμνὴ ἣ χάρις ἦν. Εἰ δὲ οὐχ 
ἐφύλαξας τὰ δοθέντα, σαυτὸν αἰτιῶ, ud τὸν δεδωχότα 
ὃ τὴν δωρεάν. "Ap" οὖν τοῦτο μόνον ἔχομεν εἰπεῖν ὑπὲρ 
τοῦ Δεσπότου; ἹἸχανὴ μὲν οὖν καὶ αὕτη ἣ ἀπολογία" 
ἀλλ᾽ ἣ ἄπειρος αὐτοῦ ἀγαθότης xol ἣ ἄῤῥητος φιλαν- 
θρωπία χαὶ ἑτέραν ἡμῖν περιουσίαν δικαιωμάτων 
παρέχει. Οὐδὲ γὰρ τοῦτο μόνον ἐστὶν εἰπεῖν, ὅτι' αὖ-- 


E τὸς μὲν ἔδωχε, σὺ δὲ ἀπώλεσας" ἀπήλλαχται μὲν γὰρ 


xal οὕτω τῶν ἐγχλημάτων 6 δοὺς, μᾶλλον δὲ xol με- 


b ΜΣμὲν deerat in Morel. Sed in aliis habetur, et hic requiritur. τον Colb. τὴν χάρο. 


DE PROPHETIARUM. OBSCURITATE. π᾿ 


υἱστού. θαύματός ἐστιν ἄξιος, ὅτι καὶ προειδὼς ὅτι 
ἀπολεῖς, οὐχ ἀπεστέρησέ σε τῆς δωρεᾶς" πλὴν ἀλλὰ 
χαὶ ἕτερον πολλῷ μεῖζον ἔχω τούτων εἰπεῖν. Τί δὲ 
τοῦτό ἐστιν; Ὅτι χαὶ μετὰ τὸ ἀπολέσαι ἐξ οἰχείας 
ῥαθυμίας, πάλιν ἀποδέδωχέ σοι τὰ ἀπολωλότα " μᾶλ- 
λον δὲ οὐ τὰ ἀπολωλότα μόνον, ἀλλὰ καὶ πολλῷ μεί- 
ζονα τούτων. Ἀπῴλεσας μὲν γὰρ παράδεισον, ἔδωχε 


215 


, perdidisse : nam et hoc. pacto qui dedit, crimine 
liberatur, vel potius maxima laude dignus cense- 
tur, quod etiam przvidens te perditurum minime 
te dono privarit : sed aliud. quiddam | majus istis 
dicere possumus. Quodnam autem illud est? Quod 
postquam ex propria negligentia perdidisti, rur- 
sus ea tibi que perdideras restituerit : imo non ea 


δέ σοι τὸν οὐρανόν. Ὁρᾷς πῶς μείζων ἣ ἐμπορία τῆς ες tantum. quz. perdideras, sed his multo majora. 
ζημίας: πῶς πλείων ὃ πλοῦτος ; ΓΕ δωχέ σοι τὸν οὖρα-- A Nam paradisum. perdideras, at ille caelum tibi de- 


νὸν, ἵνα xo τὴν οἰχείαν φιλανθρωπίαν ἐπιδείξηται, 
- χαὶ τὸν διάδολον dx, δεικνὺς ὅτι κἂν μυρία τῷ τῶν 
ἀνθρώπων ἐπιδουλεύσῃ. γένει, οὐδὲν ἔσται πλέον 
αὐτῷ, τοῦ Θεοῦ πρὸς μείζονα ἀεὶ τιμὴν ἡμᾶς ἀνά- 
γοντος. Ἀπώλεσας τοίνυν παράδεισον, χαὶ ἀνέῳξέ σοι 


ὃ Θεὸς τὸν οὐρανόν * κατεδικάσθης πόνῳ προσχαίρῳ,. 


xa ἐτιμήθης ζωῇ αἰωνίῳ ἐχέλευσε τῇ γῇ ἀκάνθας 
xat τριθόλους ἐνεγχεῖν, καὶ ἐδλάστησέ σοι " καρπὸν 
Πνεύματος ἣ ψυχή. 


Καὶ σχόπει μοι τὴν φιλανθρωπίαν τοῦ Θεοῦ, μέχρι 
πόσου χατέθη. Ἔν τοῖς ἀπολλύουσί τινα τῶν οἰχείων 
χτημάτων, χἂν μείζονα λάδωσι xol πολυτελέστερα, 
ἐχεῖνα τὰ ἀπολωλότα ζητεῖν ἐφίενται , aed. μὴ πρότε- 
ρον πληροφορεῖσθαι, ἕως ἂν αὐτὰ ἀπολάδωσιν. ᾿Επεὶ 
οὖν ἀπώλεσας παράδεισον, οὐχὶ τὸν οὐρανόν σοι δέ- 
δωχε μόνον, ἀλλὰ καὶ παράδεισον xal οὐρανόν. Σήμε- 
ρὸν μετ᾽ ἐμοῦ ἔσῃ ἐν τῷ παραδείσῳ, φησίν * ἵνα μὴ 
μόνον τῇ τῶν μειζόνων προσθήκῃ, ἀλλὰ καὶ τῇ τῶν 
ἀπολωλότων ἀναχτήσει παραμνθήσηται τὴν ὀδυνωμέ- 
viv ψυχήν. Ἀλλ᾽, εἰ δοκεῖ, xai ἐπ᾽ αὐτὸ τοῦτο ἔλθω- 
μεν τὸ προχείμενον, καὶ ἴδωμεν πῶς ἀπωλέσαμεν τὴν 
φωνήν. Οὐδὲ γὰρ μιχρὸν εἰς ἀσφαλείας λόγον fj ἵστο- 
ρία. Ὃ γὰρ μαθὼν τὸν τρόπον τῆς προτέρας ἀσφα- 
λείας, πρὸς τὰ λοιπὰ ἀσφαλέστερος ἔσται. Ἀναγκαῖον 
δὲ πάντα πρὸς ὑμᾶς εἰπεῖν" οἷον, ὅτι μία φωνὴ τὸ 
παλαιὸν πάντων ἀνθρώπων ἦν; ὅτι εἰς πολλὰς ὕστε- 
gov μετέπεσε" μέχρι πότε μία ἦν, καὶ πότε μετέπεσεν 
εἰς πολλάς. xx πότερον αὐτὴ ἐχείνη ἠφανίσβ;, χαὶ 
ἕτεραι εἰσηνέχθησαν, ἢ μενούσης ἐχείνης ἐπεισήχθη- 
σαν αἱ λοιπαί διὰ τί συνεχύθη, xo ἐχ ποίας αἰτίας " 
εἶτα ποία τούτων τῶν πολλῶν φωνῶν ἣ παλαιὰ 
συνέχειτο Διαθήχη " διὰ γὰρ ἐχείνην πάντα ταῦτα 
ἐχινήσαμεν " πότερον τῇ ἀρχαίᾳ καὶ πρεσδυτέρᾳ, ἢ 
ταῖς ὕστερον ἐπεισενεχθείσαις. Ἀλλὰ μιὴ δείσητε χἂν 
γὰρ μὴ τήμερον ἅπαντα δυνηθῶμεν ἀποδοῦναι, ἀλλὰ 


πάντως ὑμῖν ἀποδώσομεν ὕστερον. Τίνος οὖν ἕνεχεν' 


μὴ μέλλοντες ἅπαντα τήμερον ἀποδιδόναι, ἁπάντων 
τῶν ὀφλημάτων τὴν ὑπόθεσιν ὑμῖν ἀνέγνωμεν ; Ἵνα 


a Colb, xu pn)» ξωῆς ᾿ χαὶ τχόπει. 
TOM. VI. 


dit. Vides quo pacto lucrum majus est quam ja- 
ctura? quo pacto: plures sunt opes ? Caelum tibi 
largitus est, ut benignitatem suam prze se ferret, 
diabolo dolorem inureret, et ostenderet, licet innu- 
meras generi nostro tendat insidias, nihil hoc illi 
profuturum, cum ad majorem: Deus honorem nos 
evehat. Amisisti ergo paradisum, et tibi Deus ape- 
ruit clum : ad. temporarium. damnatus es labo- 
rem, et vita terna ditatus es : imperavit terre; 
ut spinas ac tribulos tibi produceret, et fructum 
tibi Spiritus anima germinavit. 

4. Ac vide quanta sit Dei benignitas, quousque 
se demiserit. Si quando nonnulli aliquas facultates 
amiserint, licet majores ac pretiosiores acceperint; 
illa ipsa que amiserant quzrere- cupiunt, neque 
prius acquiescere, quam ipsa recuperaverint. Quo- 
niam igitur paradisum perdideras, non calum tibi 
tantum largitus est, sed: et paradisum et calum. 
Hodie mecum. eris in paradiso, inquit : ut non 
modo additione majorum, sed etiam rerum amis- 
sarum recuperatione dolentem animam consoletur. 
Sed ad hoc ipsum propositum, si placet, vehiamus, 
ác videamus, quo pacto linguam perdiderimus.Non 
enim mediocriter conferet ad securitatem historia: 
Nam qui pristinz securitatis modum cognovit, in 
reliquis cautior eritetsecurior. Operz pretiüm est 
autem ut omnia vobis dicantur : quale est, unam 
fuisse quondam omnium hominum linguam atque 
in multas postea divisam esse : ad quod tempus 
usque una fuerit, et quando in multas divisa fue- 
rit: et num illa deleta fuerit, atque ali; introdu- 
ctze, an vero manente illa reliqui sint introducti : 
quare confusa fuerit, et qua de causa : deinde 
quanam ex multis hisce linguis Vetus "T'estaimen- 
tum conscriptum fuerit : cjus enim gratia de his 
omnibus. sermonem instituimus ; utrum illa anti- 
quiori ac priori, an vero illis: quz postea sunt 
invectze.. Sed. nolite. timere : quamvis enim hodie 
cuncta reddere non possimus, omnino tamen.vo- 
bis postea reddemus. Cur igitur cum hodie cuncta 


D 


- Christi 
adventus 
omissa no- 
bis auctiora 
restituit, 


Luc.23.43. 


214 S. 


reddituri non essemus, omnium vobis debitorum. 
argumentum recitavimus? Ut retributionem ex- 
spectantes, nos semper mente versetis. Nam qui 
pecunias alicui mutuatus est, et obnoxium habet 
debitorem, in mensa, in dibus, in foro, in lecto,. 
et ubique locorum de suo debitore vigilans cogi- 
tatetin somnis: et pecuniarum amor efficit, ut E 
ille cum pecuniis creditoris in anima circumfera- 
tur. Utigitur nos quoque redditionis spe semper 
in vestris mentibus versemur, in zedibus, in foro, 
et ubicumque fueritis, idcirco debita quidem vo- 
bis spopondimus, hodie vero non omnia persolve- 
mus, ut eorum, qua residua fuerint, exspectatio- 


JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


, προσδοχῶντες τὴν ἀπόδοσιν, διαπαντὸς κατὰ νοῦν ἡμᾶς 


ἔχητε. Καὶ γὰρ 6 χρυσίον τινὶ δανείσας, καὶ ὑπεύθυ- 
voy ἔχων τοῦ ὀφλήματος, καὶ ἐν τραπέζῃ, xo ἐν οἷ- 
κίᾳ, χαὶ ἐν ἀγορᾷ, καὶ ἐν χλίνη, xt πανταχοῦ τὸν 
ὀφείλοντα αὐτῷ φαντάζεταὶ καὶ ὀνειροπολεῖ" xol 6 
τῶν χρημάτων ἔρως μετὰ. τῶν χρημάτων χἀχεῖνον 
ἐπὶ τῆς τοῦ δεδανειχκότος ποιεῖ διαπαντὸς περιφέρε-- 
σθαι ψυχῆς. Ἵνα οὖν καὶ ἡμεῖς τῇ ἐλπίδι τῆς ἀποδό- 
σεως ἐσώμεθα διαπαντὸς ἐν ταῖς δμετέραις διανοίαις» 
καὶ ἐν οἰκίᾳ, xal ἐν ἀγορᾷ, καὶ ὅπου δ᾽ ἂν ἦτε, διὰ 
τοῦτο τὰ μὲν ὀφλήματα ὡμολογήσαμεν, τὴν δὲ ἀπό- 
δοσιν ἅπασαν οὐ ποιούμεθα σήμερον, ἵνα τῇ προσδο- 
χίᾳ τῶν λειπομένων ὑπόθεσιν τῆς περὶ ἡμῶν μνήμης 


nem vóbis tamquam memorie nostri occasionem ,.. παρ᾽ ὑμῖν καταλείψωμεν. Μεγάλη γὰρ ἡμῶν ἀσφά- 
relinquamus. Hzc enim magna est nostra securitas, A λεῖα, τῆς ὑμετέρας ἀγάπης ἀπολαύειν διηνεχῶς, δή- 


uL caritate vestra perpetuo fruamur, tali populo 
ac tanto. Nam qui fruitur caritate, precibus etiam 
omnino fruetar. Hoc vero quantum sit benum, 
inde licet colligere. Paulus ille, qui tertium in 
calum raptus fuerat, qui audiverat arcana verba, 
qui omnes natur nccessitates subegerat, qui per- 


| fecta deinceps in securitate permanebat, precibus 


Rom. 15. 
3o. 31. 


Ephes. 6. 
19. 


2. Cor. 1. 
10. 11. 


Oratio mul- 
titudinis 
quantum 
valeat, 


etiam. discipulorum indigebat, ac dicebat : Orate 
pro me, ut liberer ab infidelibus ; et rursus : 
Orate ut detur mihi sermo in. aperlione oris B 
mei. Et ubique videtis ipsum et discipulorum 
oraliones postulare, et cum obtinuerit, gratias il- 
lis agere. Nam ne forte dicat aliquis eum pra: ni- 
mia humilitate ad discipulorum preces confugere, 
virtutem illarum ostendit, cum ita loquitur : Qui 
de tanlis. mortibus nos. eripuit; speramus au- 
tem, quoniam et adhuc eripiet adjuvantibus 
et vobis in oratione pro nobis, ut ob donatio- 
nem, que in nobis est, per multos gratie pro 


μου τοιούτου χαὶ τοσούτου. Ὃ γὰρ ἀγάπης ἀπολαύων, 
χαὶ εὐχῆς ἀπολαύσεται πάντως. Τοῦτο δὲ ἡλίκον 
ἐστὶν ἀγαθὸν, δῆλον ἐχεῖθεν. ἸΠαῦλος ἐκεῖνος, 6 εἷς 
τρίτον ἁρπαγεὶς οὐρανὸν, ὃ ῥήματα ἀκούσας ἄῤῥητα, 
ὃ πάσας χαταπατήσας τὰς ἀνάγχας τῆς φύσεως, ὃ ἐν 
ἀσφαλείᾳ τελείᾳ λοιπὸν ὧν, ἐδεῖτο χαὶ εὐχῆς τῶν μα- 
θητῶν, χαὶ ἔλεγε, Προσεύχεσθε ὑπὲρ ἐμοῦ, ἵνα ῥυσθῶ 
ἀπὸ τῶν ἀπειθούντων * καὶ πάλιν, Προσεύχεσθε, ἵνα 
μοι δοθῇ λόγος ἐν ἀνοίξει τοῦ στόματός μου. Καὶ παν- 
ταχοῦ ὁρᾶτε αὐτὸν καὶ αἰτοῦντα τὰς εὐχὰς τῶν μα- 
θητῶν, xal εὐχαριστοῦντα αὐτοῖς μετὰ τὸ λαδεῖν. Ἵνα 
γὰρ μὴ λέγη τις, ὅτι διὰ ταπεινοφροσύνην χαταφεύ- 
γει ἐπὶ τὰς εὐχὰς τῶν μαθητῶν, δείκνυσιν αὐτῶν χαὶ 
τὴν δύναμιν, οὕτω λέγων " Ὃς ex τηλικούτων θανά- 
τῶν ἐῤῥύσατο ἡμᾶς - ἠλπίχαμεν δὲ ὅτι καὶ ῥύσεται, 
συνυπουργούντων καὶ ὑμῶν τῇ δεήσει ὑπὲρ ἡμῶν, ἵνα 
τὸ εἰς ἡμᾶς χάρισμα διὰ πολλῶν εὐχαριστηθῇ ὑπὲρ 
ἡμῶν. Ei δὲ Παῦλον κινδύνων ἀπήλλαξεν ἢ τοῦ πλή- 
θους εὐχὴ, πῶς οὗ μεγάλα δεῖ προσδοχᾶν. χαὶ ἡμᾶς 


nobis agantur. Quod si Paulum a periculis ora- C ἀπὸ ταύτης καρπώσασθαι τῆς προστασίας; ᾿Επειδὴ 


tio multitudinis liberavit, annon etiam a nobis 
exspectari par est;ut ex hoc subsidio magna com- 
moda. consequamur? Cum enim infirmi simus, 
dum soli precamur, ubi vero congregati fuerimus, 
robustiores, multitudine ac societate inita Deum 
exoramus,Sic etiam rex sepe cum aliquem ad 
mortem damnarit, uni quidem oranti pro damnato 
mon annuit, ab integra vero civitate deprecante 
facile exoratur, eumque qui ad barathrum abdu- 
eebatur, ob deprecatorum multitudinem supplicio 
eximit, atque ad vitam reducit. Tanta vis est ora- 


tionis multitudinis, Idcirco etiam colligimur et p 


convenimus huc omnes, ut vehementius Deum ad 
misericordiam flectamus. Nam cum orantes soli, 
ut ante dixi, imbecilles simus, per conjunctionem 
caritatis Deum exoramus, ut nobis postulata con- 
cedat. Hzc vero non temere a me proferuntur, 


γὰρ καθ᾽ ἑαυτοὺς εὐχόμενοι ἀσθενεῖς ἐσμεν, ὅταν δὲ 
συλλεγῶμεν, ἰσχυροὶ γινόμεθα μᾶλλον, δυσωποῦμεν 
τὸν Θεὸν τῷ πλήθει καὶ τῇ συμμαχίᾳ. Οὕτω καὶ βασι- 
λεὺς πολλάχις τινὰ παραπέμψας θανάτῳ, ἑνὶ μὲν οὐκ 
ἐπένευσε δεομένῳ περὶ τοῦ καταδικασθέντος, πόλιν δὲ ᾿ 
ὁλόκληρον παραχαλοῦσαν ἐδυσωπήθη, καὶ τὸν ἐπὶ τὸ 
βάραθρον ἀπαγόμενον διὰ τὸ πλῆθος τῶν παραχαλούν- 
τῶν ἐξήρπασε τῆς καταδίχης, καὶ πρὸς ζωὴν ἐπανή- 
γαγε. Τοσαύτη ἣ δύναμις τῆς τοῦ πλήθους ἱκετηρίας 
ἐστί. Διὰ τοῦτο xo ἐνταῦθα συλλεγόμεθα πάντες, 
ἵνα μειζόνως εἷς οἶχτον ἐπισπασώμεθα τὸν Θεόν, 
Ἐπειδὴ γὰρ καθ᾽. ἑαυτοὺς εὐχόμενοι, χαθὼς ἔφθην 
εἰπὼν, ἀσθενεῖς ἐσμεν, ἀπὸ τοῦ συνδέσμου τῆς ἀγά- 
πῆς δυσωποῦμεν τὸν Θεὸν δοῦναι ἡμῖν τὰ αἰτούμενα. 
Ταῦτα δὲ οὐχ ἁπλῶς λέγω, οὐδὲ Bv ἐμαυτὸν μόνον, 
ἀλλ᾽ ἵνα ἀεὶ σπεύδητε εἰς τὰς συνάξεις, ἵνα μὴ λέ- 
γητε" τί γὰρ ἐν τῇ οἰκία οὐ δύναμαι εὔξασθαι; Δύ- 


DE PROPIIETIARUM 


νασαι μὲν εὔξασθαι, οὐ τοσαύτην δὲ δύναμιν ἔχει ἣ 
εὐχὴ, ὡς ὅταν μετὰ τῶν μελῶν τῶν οἰχείων γίνηται, 
ὡς ὅταν ὁλόκληρον τὸ σῶμα τῆς ᾿Εχχλησίας ὁμοθυ- 
μαδὸν ἀναπέμπη τὴν δέησιν μιᾷ φωνῇ, ἱερέων πα- 
ρόντων., καὶ τὰς εὐχὰς τοῦ χοινοῦ πλήθους ἀναφε- 
ρόντων. 


«Βούλει μαθεῖν πόση ἐστὶν ἢ δύναμις τῆς εὐχῆς ἐν Ε΄. 


τῇ ἐκχλησίᾳ γινομένης; ᾿Εδέδετο ὃ Πέτρος ποτὲ ἐν 
τῷ δεσμωτηρίῳ, χαὶ ἁλύσεις περιέχειτο πολλάς " 
Προσευχὴ δὲ ἦν ἐχτενὴς ὑπὸ τῆς ᾿Εχχλησίας περὶ 
αὐτοῦ γινομένη ; xol εὐθέως αὐτὸν ἀπήλλαξε τοῦ δὲ- 
σμωτηρίου. "Εἰ τοίνυν δυνατώτερον ταύτης γένοιτ᾽ ἂν 
τῆς εὐχῆς, ἣ τοὺς στύλους καὶ πύργους τῆς Ἔχχλη- 
σίας ὠφέλησε; Παῦλος γὰρ καὶ Πέτρος πύργοι καὶ 
στῦλοι τῆς ᾿Εχχλησίας" xol τοῦ μὲν τὰ δεσμὰ ἔλυσε, 
«τοῦ δὲ τὸ στόμα P ἀνέῳξεν. Ἵνα δὲ μὴ μόνον ἀπὸ τῶν 
τότε συμδάντων, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τῶν καθ᾽ ἑκάστην τε- 
λουμένων. τὴν ἡμέραν, διπλὴν τὴν δύναμιν ἐπιδείξω- A 
μὲν αὐτῆς, τῆς ὑπὸ τοῦ δήμου γινομόνης εὐχῆς ὁμᾶς 
ἀναμνήσωμεν. Καίτοι γε εἴ τις * τῶν πολλῶν ὑμῶν 
ἐπιτάξειεν εὔχεσθαι καθ᾽ ἑαυτὸν ὑπὲρ τῆς τοῦ ἐπι- 
σχόπου. σωτηρίας, ἕχαστος ἂν παραιτήσαιτο, ὡς 
μεῖζον τὸ φορτίον τῆς αὐτοῦ δυνάμεως ὄν * χοινῇ δὲ 
πάντες ἀχούοντες τοῦ διακόνου τοῦτο χελεύοντος xal 
λέγοντος, Δεηθῶμεν ὑπὲρ τοῦ ἐπισκόπου, " καὶ τοῦ 
γήρως, καὶ τῆς ἀντιλήψεως, xul ἵνα ἀρθοτομῇ τὸν 
"λόγον τῆς ἀληθείας, καὶ ὑπὲρ τῶν ἐνταῦθα, καὶ ὑπὲρ 
τῶν ἁπανταχοῦ, οὗ παραιτεῖσθε ποιεῖν τὸ ἐπίταγμα, 
ἀλλὰ μετ’ ἐχτενείας ἀναφέρετε τὴν εὐχὴν, εἰδότες τῆς 
ὑμετέρας συνόδου τὴν δύναμιν. Ἴσασιν οἵ μεμυημέ- 
vot τὰ λεγόμενα" τῇ γὰρ εὐχῇ τῶν ᾿χατηχουμένων 
οὐδέπω τοῦτο ἐπιτέτραπται, ἐπειδὴ οὐδέπω πρὸς τὴν 
παῤῥησίαν ἔφθασαν ταύτην. ὑμῖν δὲ xal ὑπὲρ τῆς 
οἰχουμένης, καὶ ὑπὲρ τῆς ᾿Ἐχχλησίας τῆς μέχρι περά- 
τῶν τῆς γῆς ἐχτεταμένης, καὶ ὑπὲρ τῶν διοιχούντων 
αὐτὴν ἐπισχόπων ἁπάντων πάραχελεύεται ποιεῖσθαι 
τὰς δεήσεις Ó ταύταις διαχονῶν, καὶ ὑπαχούετε μετὰ 
προθυμίας, ἔργῳ μαρτυροῦντες, ὅτι μεγάλη τῆς εὐ- 
χῆς 4 δύναμις τῆς ἐν ἐχχλησίᾳ ἀπὸ τοῦ δήμου συμ.- 
φώνως ἀναφερομένης ἐστίν. ᾿Αλλὰ γὰρ ἐπὶ τὸ προχεί- 
μενον ἐπανίωμεν, ὅτι μία φωνὴ ἦν τὸ παλαιόν. Πόθεν 
οὖν δῆλον, ὅτι μία φωνὴ ἦν; Καὶ ἦν πᾶσα ἡ γῆ, 
φησὶ, χεῖλος ἕν. ᾿Ασαφὲς τὸ εἰρημένον. Ἢ γῆ χεῖλος 
ἔχει; Οὐδαμῶς, Τί οὖν φησι, καὶ περὶ τίνος; Οὐ περὶ 
ταύτης λέγει τῆς γῆς τῆς ἀναισθήτου, τῆς ἀχινήτου * 
ἀλλὰ τὸ κοινὸν τῶν ἀνθρώπων γένος siens ἐκάλεσε, 


Β 


C 


b Colb. ἠνέωξεν. 
^ Τῶν πολλῶν ὑμῶν. Lai id Savilius τῶν πολ- 
λῶν ὑμῶν τινι. At ego malim τῶν πολλῶν ὑμῖν. 


OBSCURITATE. 


I. 215 


, neque propter meipsum tantum, sed ut semper ad. ' 
ὁ collectas properetis, nec dicatis : Annon. enim 
orare domi possum? Potes tu quidem orare, sed 
tantam virtutem non habet oratio, quam ubi cum 
propris membris fit; quam eum. totum corpus 
Ecclesiz. unanimiter et una voce preces fundit, 
sacerdotibus przsentibus, ac verba communis co- 
tus offerentibus. 

5. Visne discere quanta sit virtus orationis, 
quz in ecclesia fit? Vinctus erat aliquando Petrus 


in carcere, ac multis catenis circumdatus : Oratio Act. 12. 5. 


autem fiebat sine intermissione ab Ecclesia pro 
60, etconfestim illum eduxit e carcere. Quid igi- 
tur hac potentius fieri queat orgüione, qua de 
columnis ac turribus Ecclesi; bene merita est? 
Paulus enim et Petrus turres erant et columnze 
Ecclesia, atque hujus quidem vincula solvit, illius 
autem os aperuit. Sed ut non solum ex 115; quae 


ὁ πὰ acciderunt, sed etiam ex iis, qua singulis 


diebus perficiuntur, duplicem ejus yirtutem de- 
monsiremus, orationis ipsius qua a populo fit 
vobis memoriam refricemus, Quamquam si quis e 
vulgo vobis imperaret, ut singuli ac soli pro epi- 
scopi salute oraretis, unusquisque sese excusaret, 
atque hoc tamquam onus viribus suis majus a se 
amoliretur: dum vero communiter omnes diaconi 
yocem auditis id imperantis ac dicentis, Oremus 
pro episcopo, et. senectute, ac patrocinio, aque ca. 
ut recte tractet verbum veritatis, ét pro iis qui 
hic sunt, et ubique terrarum, quod. imperatum 
esL agere non recusatis, sed magna animi conten- 
tione preces offertis, quod. quanta sit vis concursus 
vestri probe intelligatis. Sciunt, quid dicam, ii qui 
mysteriis sunt initiati : nam orationi catechume- 
norum nondumest illud permissum,quandoquidem 
nondum ad hanc loquendi licentiam pervenerunt : 
yos autem ut pro toto terrarum orbe, pro Ecclesia 
qua ad terre fines usque. protenditur, et pro epi- 
scopis omnibus qui eam regunt, preces offeratjs, 
cohortatur is, qui ministrat illis, et obsequimini 
summo studio, ac reipsa testamini magnam oratio- 
nis esse yirtutem, quz a populo in ecclesia com- 
muni -eonsensu offeratur. Verum ad propositum 
redeamus, quod antiquitus una fuerit lingua. 


Diaconi 


vox in Li- 
turgia Grz- 


Unde igitur unam lingüam fuisse constat? Et Gen, i. v. 


erat omnis terra labium. unum. Obscyrum est 
hoc dictum. Àn labium habet terra? Nequaquam, 


- Quid ergo dicitet de quo? Non de hac terra loqui- 


b Hic aliquid vitii vel defectus esse videtur. Putat 
Joannes Boisius legendum χαὶ τοῦ χλήρου καὶ τῆς TOU 
Πνεύματος ἀντιλήψεως. Sed illud divinare - 

19. 


S. JOANNIS CHRYSOST.. ARCHTEP. 


216 


tur quae sensu caret et immobilis est ; sed univer- , τῆς οἰχείας αὐτοὺς ἀναμιμνήσχων φύσεως, τῆς μῆ- 
sum genus humanum sic appellavit, eos admonens τρὸς εἰς ὑπόμνησιν ἄγων, ὅθεν ἐγένοντο. Διπλοῦν γὰρ 
proprie nature, matrem, ex qua orti sunt, illis in D τοῦτο τὸ ζῶον, 6 ἄνθρωπος, λέγω,, ἐκ δύο συγκείμενος 
memoriam revocans. Duplex enim est hoc ani- οὐσιῶν, τῆς μὲν αἰσθητῆς, τῆς δὲ νοητῆς, ψυχῆς, λέ-- 
mal, homo, inquam, ex duabus substantiis confla- — γω, καὶ σώματος, καὶ ἐν οὐρανῷ xol ἐν γῇ συγγένειαν 
tus, una sensibili, spirituali altera, hoc est, ex ἔχων. Διὰ μὲν γὰρ τῆς νοητῆς οὐσίας χοινωνεῖ ταῖς 
anima et corpore, cui cum czlestibus et cum ter- ἄνω δυνάμεσι, διὰ δὲ τῆς αἰσθητῆς τοῖς τῆς γῆς 
restribus cognatio quadam intercedit. Nam per συνῆπται πράγμασι, σύνδεσμός τις ὧν ἀχριδὴς ἕχα- 
spiritualem quidem substantiam cum virtutibus τέρας τῆς χτίσεως. Ὅταν μὲν οὖν πράττῃ τι τῶν τῷ 
supernis participat : per sensibilem cum rebus (θεῷ δοχούντων, πνευματιχὸς λέγεται, καὶ οὐδὲ ἀπὸ 
terrenis copulatur, et est quidam veluti nexus τῆς ψυχῆς ὀνομάζεται, ἀλλ᾽ ἀφ’ ἑτέρας μείζονος 
firmissimus utriusque creatur. Cumigituraliqnid τιμῆς, ἀπὸ τῆς τοῦ Πνεύματος ἐνεργείας. Οὐδὲ γὰρ 
agit eorum qua Deo sunt placita, spiritualis dici- E ἀρχεῖ ἢ ψυχὴ ἣμῖν εἰς κατορθώματα, ἐὰν μὴ ἀπο- 
tur, et nec ab iffsa quidem anima nomen accipit, λαύσωμεν τῆς βοηθείας ἐχείνης. Καὶ ἵνα μάθητε, ὅτι, 
sed ab alio quodam honore majori, a Spiritus οὐδὲ 4 ψυχὴ ἀρχεῖ ἡμῖν εἰς κατορθώματα - “ καὶ τί 
operatione. Neque enim ad recte facta sufficit λέγω, elc κατορθώματα; οὐδὲ εἰς τὸ δυνηθῆναι συνιέναι 
anima, nisi illo potiamur auxilio. Atque ut intel- τῶν λεγομένων * ΨΨυχιχὸς, φησὶν, ἄνθρωπος οὐ δέχε- 
ligatis animam nobis ad recte facta non sufficere; ται τὰ τοῦ Πνεύματος. Ὥσπερ γὰρ σαρχιχὸν καλεῖ τὸν 
et quid.dico, ad recte facta? ne ad hoc quidem αὐ τῇ σαρχὶ δουλεύοντα, οὕτω ψυχιχὸν καλεῖ τὸν τοῖς 
1. Cor. 2. 6a quze dicuntur, percipere possimus : ἡ πἰπιαϊίς, λογισμοῖς τοῖς ἀνθρωπίνοις τὰ πράγματα ἐπιτρέποντα, 
H inquit, homo non percipit ea que sunt Spiritus. 1s χαὶ μὴ δεχόμενον τοῦ Πνεύματος τὴν ἐνέργειαν. Ἀλλ᾽ 
Nam ut carnalem appellat eum, qui carni servit, 4 ὅπερ ἔλεγον , ὅτι χατορθοῦντες μὲν πνευματιχοὶ λεγό- 
sic animalem appellat eum, qui ratiocinationibus μεθα: ὅταν δὲ ἁμάρτωμεν xa ὑποσχελισθῶμεν xo 
humanis cuncta permittit, neque Spiritus afflatum πράξωμέν «t ἀνάξιον τῆς ἡμετέρας εὐγενείας, ἀπὸ τῆς 
recipit, Sed ut dicebam, nos dum. recte agimus, ANS ἡμᾶς χαλεῖ φύσεως, γὴν ἡμᾶς ὀνομάζων, 
spirituales dicimur: cum vero peccamus, supplan- ιπεὶ οὖν καὶ ἐνταῦθα μέλλει τινῶν κατηγορήσειν 
tamur, et quidpiam indignum mobilitate nostra τῶν τὸν πύργον οἰχοδομησάντων, τῶν εἷς ἀπόνοιαν 
peragimus, nobis.a vili et abjecta natura nomen ἐπαρθέντων, τῶν μείζονα ἔννοιαν λαδόντων τῆς oi- 
imponit, et nos terram appellat. Quoniam igitur κείαᾶς ἀξίας, μέλλει δὲ αὐτῶν χατηγορεῖν ἀπόνοιαν. 
hic quoque nonnullos accusaturus est, qui turrim. — διὰ τοῦτο ἀπὸ τῆς εὐτελοῦς αὐτοὺς ἐχάλεσεν οὐσίας 
zdificaverant, qui in superbiam elati erant, qui εἰπών * Καὶ ἦν πᾶσα 4 γῆ χεῖλος ἕν. Καὶ ἵνα μάθητε, 
majores dignitate sua spiritas sibi sumserant,illos ὅτι οὕτω χαλεῖ ἡμᾶς, ὅταν ἁμάρτωμεν, τὸν Ἀδὰμ 
autem accusaturus est superbize, idcirco a vili sub- B μετὰ τὴν ἁμαρτίαν οὕτως ἐχάλεσεν εἰπών - Γῇ εἶ ᾽ 


CONSTANTINOP. 


stantia. duxit appellationem cum dixit : Et erat 
omnis terra labium unum. Atque ut discatis sic 
eum nos appellare cum peceaverimus, Adamum 


Gen. 3.19, Ita post peccatum appellavit dicens, Terra es, et 


in terram. reverteris : ametsi non terra tantum 
erat, sed et animam habebat immortalem. Cur 
igitur.terram. ipsum appellavit? Quia peccavit. 
Sane cum ipsum formaret, non ita illum appella- 


Gen. 1.26, Vit : quid ergo? Faciamus hominem ad imagi- 


nem et similitudinem nostram : et doniinentur 


Cen. 9. 2, piscibus maris, et bestiis terre. Et erit timor 


eorum, et tremor super omnem terram. Vides 
qualis esset naturz praerogativa? quales honores ? 
qualia praeconia? Verumtamen ante peccatum : 
post peccatum autem deinceps : Terra 65, et in 
terram reverteris. Audi vero Malachiam quoque 


καὶ εἰς γὴν ἀπελεύσῃ καὶ μὴν οὐχ ἦν γῇ μόνον, ἀλλὰ 
καὶ ἀθάνατον εἶχε ψυχήν. 'Γίνος οὖν ἕνεχεν γῆν αὐτὸν 
ἐχάλεσεν ; ᾿Επειδὴ ἥμαρτεν. Ὅτε γοῦν ἔπλαττεν 
αὐτὸν, οὖχ ἐχάλεσεν αὐτὸν οὕτως * ἀλλὰ τί; Ποιήσω- 
μεν ἄνθρωπον χατ᾽ εἰκόνα xa ὁμοίωσιν ἡμετέραν - 
καὶ ἀρχέτωσαν τῶν ἰχθύων τῆς θαλάσσης, xci τῶν 
θηρίων τῆς γῆς. Καὶ ἔσται 6 φόθος αὐτῶν xol 6 τρό- 
μος ἐπὶ πᾶσαν τὴν γῆν. Ορᾷς οἷα τὰ προέδρια τῆς 
φύσεως; οἷαι αἵ τιμαί; οἷα τὰ ἐγκώμια; Ἀλλὰ πρὸ 
τῆς ἁμαρτίας" μετὰ δὲ τὴν ἁμαρτίαν λοιπόν * V3 εἶ, 
καὶ εἰς γὴν ἀπελεύσῃ. Ἄχουσον δὲ xol τοῦ Μαλαχίου 


Ὁ τοῦτο αἰνιττομένου, μᾶλλον δὲ τοῦ Θεοῦ διὰ τοῦ προ- 


φήτου " Ἰδοὺ γὰρ ἀποστέλλω ὑμῖν, φησὶν͵, Ἠλίαν 
τὸν Θεσδίτην. Τίνος οὖν ἕνεχεν ἀποστέλλει; “Ὥστε 
ἐπιστρέψαι καρδίαν πατρὸς πρὸς υἱόν. Ἐπειδὴ γὰρ 
μέλλει τὸ δικαστήριον ἐφίστασθαι τὸ φοδερὸν ἐχεῖνο 


* Hiec deerant in Morel. , καὶ τί λέγω εἰς χατορθώματα. Sed habentur in aliis exemplaribus. 


DE PROPHETIARUM OBSCURITATE. If. 


xa φρικῶδες, "ἵνα μὴ ἀναπολογήτους λαύὼν ὑπὸ 
τὰς εὐθύνας ὃ δικαστὴς χαταχρίνη τινάς" ἵνα ἐλθὼν 
μὲν ἐκεῖνος χαὶ προειπὼν, ὅτι ἐγγὺς ἐπὶ θύραις ἣ πα- 
ρουσία, σωφρονεστέρους ποιήσῃ τοὺς ἀνθρώπους χαὶ 
γὰρ τὰ πρὸ πολλῶν χρόνων εἰρημένα εἰς ὀλιγωρίαν 
ἐμπίπτειν εἴωθεν - ἀνανεῶν τοίνυν τὴν μνήμην ἡμῶν 


217 


idipsum innuentem, vel potius Deum per prophe- 


tam : Ecce enim mitto, vobis, inquit,. Eliam Mat. 4. 5. 
Thesbiten. Cur igitur mittit? Ut convertat cor "νά. v, 6. 


patris ad filium. Nam quia futurum est, ut tre- 
mendum illud ct horrendum adveniat judicium, 
ne inexcusabiles ac pcenis obnoxios deprehensos 


ἔρχεται ἐχεῖνος 6 προφήτης. Ἀλλ᾽ ὅτι 7 καλοῦνται οἱ D aliquos damnet Judex : ut. cum venerit ille, ac 


ἁμαρτάνοντες, τοῦτο ἀποδεῖξαι χρὴ νῦν. 


Εἰπὼν τοίνυν, Ὅπως ἐπιστρέψη χαρδίαν πατρὸς 
πρὸς υἱὸν, ἐπήγαγε" Μή ποτε ἐλθὼν πατάξω τὴν γῆν 
ἄρδην" πατάσσει δὲ τοὺς ἁμαρτάνοντας. Ὃρᾶς τοὺς 
ἁμαρτάνοντας γὴν καλουμένους ; Πάλιν ἀλλαχοῦ περὶ 
τοῦ Χριστοῦ διηγούμενος ὃ προφήτης, οὕτως ἔλεγεν * 
Ἔσται δικαιοσύνῃ περιεζωσμένος τὴν ὀσφὺν αὐτοῦ, 
καὶ ἀληθείᾳ εἰλημμένος τὰς πλευρὰς αὐτοῦ - oy ὅτι 
πλευρὰ καὶ ὀσφὺς περὶ τὸν Θεόν - ἀσώματον γὰρ τὸ 


predixerit appropinquare, ac pro foribus. esse 
adventum ejus, ad meliorem frugem revocet 
homines; solént quippe qua ante multos annos 
dicta sunt. in contemtum venire : nostram igitur 
memoriam renovans ad nos ille propheta venit. 
Sed appellari terram eos qui peccant, id vero nunc 
nobis. est demonstrandum. : 

6. Cum ergo dixisset, Ut convertat cor patris 
ad filium, adjecit: JVe forte veniens percutiam 
terram penitus; percutit autem illos qui peccant. 
V ides eos qui peccant terram appellari ? Alibi rur- 


sus de Christo narrans propheta sic aiebat : Erit 1sai. 11.5 


justitia. cinctus: lumbum suum, et veritate in- 
volutus costas suas : non quod in Deo sit costa 
vel lumbus; quippe cuni incorporeum sit Numen; 


Θεῖον: ἀλλὰ τὸ ἀδέχαστον καὶ ἀπαραλόγιστον τῆς E sed per haec incorruptum esse Judicis istius, ne- 


τοῦ δικαστοῦ χρίσεως διὰ τούτων ἥμῖν ἐμφαίνει * καὶ 
ὅτι οὐδαμοῦ συχοφάνται λοιπὸν, οὐδὲ οἵ ἐπηρεάζοντες, 
οὐδὲ ἣ διὰ τῶν χρημάτων διαφθορὰ, οὐδὲ ἄγνοια τοῦ 
δικαίου. ᾿Εν τούτοις μὲν γὰρ τοῖς δικαστηρίοις καὶ 
ἀνεύθυνος χολάζεται, χαὶ ὑπεύθυνος διαφεύγει διέ- 
φθαρται γὰρ πολλαχοῦ τὸ δίκαιον - ἐπειδὰν δὲ 6 δί- 
χαιος χριτὴς καὶ ἀπαραλόγιστος παραγένηται,, ὃ δι- 
χαιοσύνῃ ἐζωσμένος τὴν ὀσφὺν αὐτοῦ, καὶ ἀληθείᾳ 
περιειλημμένος τὰς πλευρὰς αὐτοῦ, τῶν δικαίων μετὰ 
ἀκχριθείας ἅπαντες τεύξονται. Καὶ πατάξει τὴν γῆν 


que decipi posse judicium declarat : neque jam 
amplius calumniatoribus, neque maledicis, nec 
corrüptioni per pecunias, nec juris inscitia locum 
fore. Nam in his quidem judiciis et innocens ple- 
ctitur, et reus absolvitur, quia persaepe jus labe- 
factatur : cum vero justus Judex et qui decipi 
minime potest advenerit, qui justitia cinctus est 
lümbum suum, et veritate involutus costas suas, 


omnes exactissime jus suum obtinebunt. Et per- jid. v. 4. 


culiet terram verbo oris sui. Atque ut cogno- 


τῷ λόγῳ τοῦ στόματος αὐτοῦ. Καὶ ἵνα μάθης, ὅτι οὐ A scas non de terra, sed de peccatoribus eum loqui 


περὶ τῆς γῆς λέγει, ἀλλὰ περὶ ἁμαρτωλῶν, ἐπήγα- 
γεν, ὅτι Καὶ πνεύματι διὰ “χειλέων ἀνελεῖ ἀσεόεῖς. 
Ὁρᾶς ὅτι καὶ ἐνταῦθα τοὺς ἁμαρτωλοὺς ἐκάλεσε γῆν ; 
Ταῦτ᾽ οὖν εἰδὼς, ὅταν ἀχούσῃς, ὅτι Ἡ γῆ πᾶσα ἦν 
χεῖλος ἕν, τὴν ἀνθρωπίνην πάλιν ἐννόει φύσιν ἀνα- 
μιμνήσχει γὰρ τῆς οἰχείας εὐτελείας ἡμᾶς " xai γὰρ 
μέγα ἀγαθὸν τὴν οἰχείαν ἐπισχέτέτεσθαι συγγένειαν, 
xaX εἰδέναι πόθεν συνεστήχαμεν. ᾿Αρχοῦσα αὕτη δι- 
δασχαλία ταπεινοφροσύνης, ἣ τῆς φύσεως ἐπίσχεψις " 
πάντα τὰ πάθη χαταστεῖλαι δύναται, χαὶ ποιῆσαι 


γαλήνην ἐν διανοίᾳ. Διὰ τοῦτο παρήνει τις λέγων, p animo parere. Propterea monebat quidam, .4t- r.i. »9. 


Πρόσεχε σεαυτῷ, ἀνάλόγισαι τὴν φύσιν σου χαὶ τὴν 
κατασχευὴν, xu ἀρχεῖ σοι τοῦτο πρὸς τὸ κατεστάλ- 
θαι διηνεχῶς. Διὰ τοῦτο 6 δίχαιος ἐχεῖνος Ἀῤραὰμ. 
διαπαντὸς τοῦτον εἶχε τὸν λογισμὸν ἐν ἑαὐτῷ, καὶ 
οὐδέποτε μέγα ἐφρόνει. -Ὃ γοῦν Θεῷ διαλεγόμενος, 


adjunxit, Zt in spiritu per labia interficiet im- 


pios. Vides hic etiam peccatores ésse terram ap- | Peccatorcs 
pellatos? His ergo cognitis, cum audieris omnem ?*** 'e''*- 


terram labium unum fuisse, humanam rursus 
naturam intellige : propriam enim vilitatem nobis 
"in memoriam revocat : magnum quippe bonum 
est cognationem suam cognoscere, ac scire, qui- 
bus ex rebus compacti simus. Haec sufficiens est 
humilitatis doetrina consideratio naturze : omnes 
potest perturbationes sedare et tranquillitatem 


tende tibi ipsi, récogita naturam οἱ creationem 27. 
tuam, et sufficiet hoc tibi nt: modestus perpetuo 
sis et humilis. Própterea justus ille Abraham con- 
tinuo cogitationem hanc mente versabat, nec um- 
quam! de se magnifice sentiebat. Certe cum Deum 


? Hic vitium suspicatur Savilius. Sed locus non male habere videtur. 


᾿ Gen. 18. 
27. 


Eccli.10.9. 


Ibid.v. 10. 


Isai τής 
13. 


218 - S. JOANNIS CHRYSOST. 


alloquerctur, ac tanta apud eum gratia valeret, 
atque ὁ abi 1pso testimonium sud virtutis accepisset, 
dicebat : Ego autem sum terra et cinis. Alius 
rursus hominem arrogantia inflatam cum vellet 
reprimere, non longum sermonem instituit, sed 
animum. ejus tantum ad mature suc memoriam 
revocat, eumque acriter castigat his verbis : Quid 
superbit terra οἱ cinis? Tu mihi que post mor- 
tem apparent commemoras? Reprime ipsum vi- 
ventem. Nme se terram accineremesse non ágtio-- 
scit. Videt corporis formam; videt potentiam, 
assentatorum obsequia, pátieitob sectantes. Ve- ' 
stibus pretiosis indutus, magno magistratus appa- 
ratu decoratur, illum hec pompa decipit, et ut' 
nature obliviscatur efficit. Scimus terram esse 
nos ac cinerem : sed. nos qui temperantes ac mo- D 
desti sumus : at ille demonstrationem hanc a fine 
ductam non exspectat, neque ad. loculos tumu- 
losque majorum pergit, sed praesentia respicit, 
neque quidquam cogitat de futuris. Jam ex hoc 
illum doce terrám ac cinerem. ipsum esse. Mane 
tantisper, inquit, neque hoc docebo, sed aliud ᾿ 
multo abjectius : ut cum fastu intumuerit, suam 
ipsius vilitatémi agnoscat : ut viyens accipiat me- 
dicinam. Cum enim dixisset, Quid superbit terra 
et cinis ? adjecit : Quoniam in vita ad nihilum E 
redacla sunt intima ejus. Quid hoc est, Quo- 
niam in vita ad nihilum redacta. sunt intima 
ejus ? Obseurum est fortasse dictum illud. Zntima 
dicit intestina, dieit viscera, ventrern stercoribus 
plenum, ac multis sordibus et fietore : non quod 
naturam damnet, sed ut ad humilitatem adducat. 
Quoniam in vita ad nihilum redacta sunt. 
Vides quam vilis et fluxa sit nostra substantia? 


* 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


xa παῤῥησίας τοσαύτης ἀπολαύων ; χαὶ μαρτυρηθεὶς 
πὰρ᾽ αὐτοῦ ἐπὶ ἀρετῇ, ἔλεγεν" ᾿Εγὼ δέ εἶμι γῇ καὶ 
σποδός. Καὶ ἄλλος βουλόμενος πάλιν τὸν πεφυσιωμένον 
ἄνθρωπον καταστεῖλαι, οὐ μαχροὺς κινεῖ λόγους, ἀλλ᾽ 
ἀναμιμνήσχει αὐτὸν τῆς φύσεως μόνον, καὶ ἐπιτιμᾷ 
σφοδρῶς, οὑτωσὶ λέγων: Τί δπερηφανεύεται γὴ Jal 
σποδός; 'Τὰ μετὰ τὸν θάνατόν μοι φαινόμενα λέγεις ; 
Κατάστειλον αὐτὸν ζῶντα. Οὐχ οἶδε νῦν, ὅτι γῆ xol. 
σποδός ἐστιν. Ὁρᾷ τὴν εὐπρέπειαν τοῦ σώματος, 
δρᾷ τὴν δυναστείαν, τὴν θεραπείαν τῶν χολάχων, 


᾿ τοὺς παρασίτους ἀχολουθοῦντας. "lucta περίχειται 


πολυτελῇ, ὄγκον ἀρχῆς περιδέδληται μέγαν, f φαν- 
τασία αὐτὸν ἀπατᾷ καὶ ἐπιλαθέσθαι ποιεῖ τῆς φύσεως. 
Οἴδαμεν, ὅτι γῇ ἐσμεν xol σποδός - ἀλλ᾽ ἡμεῖς οἵ σω- 
φρονοῦντες" ἐχεῖνος δὲ οὐκ ἀναμένει τὴν ἀπὸ τοῦ τέ- 
λους ἀπόδειξιν, οὐδὲ ἔρχεται πρὸς τὰς σοροὺς xà τὰς 
θήχας τῶν προγόνων, ἀλλὰ πρὸς τὰ παρόντα βλέπεὶϊ , 
οὐδὲν τῶν μελλόντων ἐννοεῖ, Δίδαξον αὐτὸν ἐντεῦθεν 
ἤδη, ὅτι γῇ καὶ σποδός ἐστιν. ᾿Ἀνάμεινόν με, φησὶ," 
xal οὗ διδάσχω τοῦτο, ἀλλὰ πολλῷ ἄλλο εὐτελέστε-᾿ 
ρον" ἵν᾽, ὅταν φαντάζηται, ἐπιγινώσχῃ τὴν ἑαυτοῦ εὖ--- 
τέλειαν - ἵνα ζῶν λάθῃ τὸ φάρμακον. Εἰπὼν yàp , τί. 
ὑπερηφανεύετα!ι γῇ xol σποδός; ἐπήγαγεν" Ὅτι xal 
ἐν τῇ ζωῇ αὐτοῦ ἐξουδένωται τὰ ἐνδόσθια αὐτοῦ. Τί: 
ἐστιν, Ὅτι xod ἐν τῇ ζωῇ αὐτοῦ ἐξουδένωται τὰ ἐν- 
δόσθια αὐτοῦ, Τάχα ἀσαφὲς τὸ εἰρημένον. ᾿Ενδόσθια 
τὰ ἔγκατα λέγει, τὰ σπλάγχνα λέγει, τὴν γαστέρα 
τὴν γέμουσαν σχυθάλων καὶ πολλῆς ἀκαθαρσίας xoi 
δυσωδίας, οὗ κατηγορῶν τῆς φύσεως, ἀλλ᾽ elc ταπει- 
νοφροσύνην ἐνάγων. "Oct xol* ἐν τῇ ζωῇ αὐτοῦ ἐξου-- 
δένωται, Εἶδες τὸ εὐτελὲς καὶ ἐπίκηρον τῆς οὐσίας ; 
Μὴ ἀναμείνης τὴν ἡμέραν τῆς τελευτῆς, ἵνα μάθης 
σου τὴν ἀσθένειαν" ἔτι μοι ζῶντα τὸν ἄνθρωπον διε-- 
ρεύνησον; χαὶ εἰς τὰ ἔγχατα αὐτοῦ διάδηθι τῷ λόγῳ , 


Noli diem obitus exspectare, ut infirmitatem 9, καὶ πᾶσαν αὐτοῦ τὴν οὐδένειαν ὄψει. Ἀλλὰ μὴ κατα-᾿ 


tuam discas : adhuc viventem hominem serutáre, ἃ 
atque in-ejus viscera cogitatione descende, tum 
videbis, quam nihili sit et abjectus. Attamen noli 
animum déspondere : neque enim. quod nos odio 
proséqueretar, sed quod mitius nobiscum agetet, 
id fecit Deus, magnamque nobis humilitatis οὐ-᾿ 
cásionem praeberet. Nam si homo cum terra sit et 
cinis, dicere ausus est, Zn eclum ascendam : 
nisi frenum injectum esset natura, quó non ejus: 
animus provectus esset? Quando igitur quempiam 
videris superbientem , erecta cervice, sublatis 


πέσῃς" οὐδὲ γὰρ μισῶν ἡμᾶς, ἀλλὰ φειδόμενος οὕτως" 
ἐποίησεν ὃ Θεὸς, προφάσεις ἡμῖν ταπεινοφροσύνης 
παρέχων μεγάλας. Εἰ γὰρ ἄνθρωπος γῇ ὧν καὶ σπο- 
δὸς; ἐτόλικησεν εἰπεῖν, ὅτι Εἰς τὸν οὐρανὸν ἀναδήσο-- 
μαι" εἰ μὴ τὸν τῆς φύσεως χαλινὸν εἶχε, ποῦ οὖκ ἂν 
ἐξέπεσε τῇ διανοίᾳ T Ὅταν οὖν ἴδης τινὰ πεφυσιώω- 
μένον, τὸν αὐχένα ἀνατείνοντα, τὰς ὀφρῦς ἀνα- 
σπῶντα,, ἐπὶ τοῦ ὀχήματος φερόμενον, ἀπειλοῦντα, 
εἰς δεσμωτήριον ἐμδάλλοντα, θανάτῳ παραδιδόντα y 
ἐπηρεάζοντα, εἰπὲ πρὸς αὐτόν " Τί ὑπερηφανεύεται" 
Y7 καὶ σποδός; Ὅτι xa! ἐν τῇ ζωῇ αὐτοῦ ἐξουδένω- 


superciliis, curru vectum, minantem, miltentem B. ται τὰ ἐνδόσθια αὐτοῦ, "Tota οὐ περὶ ἀνθρώπου μό- 


in carcerem, morti tradentem, injuriam inferen- 
tem, dic illi : Quid superbit terra et cinis? 
Quoniam et. in vita ejus ad. nihilum: redacta 


Ὁ Colb. ἐν τῇ ζωῇ αὐτοῦ τὸ ταπεινὸν τῆς φύσξως χαθορᾶται.. 


νον ἰδιώτου, ἀλλὰ xal περὶ αὐτοῦ τοῦ καθημένου 
ἐπὶ τοῦ θρόνου τοῦ βασιλικοῦ ἐστιν εἰπεῖν. Μὴ yàp 
τὴν ἁλουργίδα ἴδῃς, μηδὲ τὸ διάδημα, μηδὲ τὰ ἵμά-- 


- 
εἶδες. 


DE PROPHETIARUM 


Tux τὰ χρυσὰ, ἀλλ᾽ αὐτὴν τὴν φύσιν ἐρεύνησον, χαὶ 
οὐδὲν ὄψει πλέον ἔχουσαν τῶν πολλῶν " μᾶλλον δὲ, 
εἰ βούλει, καὶ τὴν ἁλουργίδα, καὶ τὸ διάδημα, χαὶ 
τὰ ἱμάτια, καὶ πᾶσαν περίελθε τὴν φαντασίαν ἐχεί-- 
γην, xal τούτων αὐτῶν ὄψει πάλιν τὴν γῆν οὖσαν ὑπό- 
θεσιν. Πᾶσα γὰρ δόξα ἀνθρώπου ὡς ἄνθος χόρτου. 
ἸΙδοὺ καὶ γῆς εὐτελέστερος ἐφάνη 6 καλλωπισμὸς ἐχεῖ- 


OBSCURITATE. Ii. 


210 
sunt intima ejus. Hc non de homine tantum 
privato, sed etiam de illo ipso, qui in solio sedet 

regio, dici possunt. Noli enim purpuram, neque 
diadema, neque aurea vestimenta respicere, sed 
in ipsam inquire naturam, neque quidquam illam 
habere amplius quam unam e vulgo videbis : imo 
vero, si placet, et purpuram, et diadema, et 


vog ἅπας. "Ope πῶς καταστέλλει τὸ φύσημα; πῶς C vestes, et omnem illam percurre pompam, atque 


χαθαιρεῖ πᾶσαν ἀπόνοιαν ἣ ἔννοια τῆς φύσεως αὐτῆς; 
Ἀρχεῖ μόνον λογίσασθαι τίνες ἐσμὲν, xal πόθεν συν- 
εστήχαμεν, xol πᾶσα οἰχήσεται λογισμῶν ἀπόνοια. 
Διὰ Thp τοῦτο ἐκ δύο οὐσιῶν χατεσχεύασεν ἡμᾶς ὃ 
Θεὸς, ἵν᾿ ὅταν μὲν εἰς ἀπόνοιαν ἐπαρθῇς, καταστείλῃ 
σε τὸ εὐτελὲς τῆς σαρχός᾽ ὅταν δὲ ἀνάξιόν τι χαὶ 
ἃ ἀγεννὲς τῆς δοθείσης σοι παρὰ τοῦ Θεοῦ τιμῆς ἐν- 
νοήσης, ἀναγάγῃ σε πρὸς τὸν τῶν οὐρανίων δυνάμεων 
ζῆλον ἣ τῆς ψυχῆς εὐγένεια. 


. Οὐχ εἰς ἀναίρεσιν δὲ ἀπονοίας μόνον ἐπιτηδεία ἢ Ὁ 


ἐπίσχεψις τῆς φύσεως, ἀλλὰ χἂν ἑτέρα τις ἐπιθυμία 
διενοχλῇ, xàv d, τῶν χρημάτων, xàv fj τῶν σωμά- 
τῶν; 4j ἄτοπος αὕτη χαὶ εἰς ἀσέλγειαν ἐχχαλουμένη, 
ἀπόχρη τοῦτο εἰς παραμυθίαν τοῦ πάθους. “Ὅταν οὖν 
ἴδης γυναῖχα εὔμορφον, λάμποντα ἔχουσαν ὀφθαλμὸν, 
φαιδρὸν, στίλόουσαν ἀπὸ τῆς παρειᾶς, ἀμήχανόν τινα 
ὥραν ἐπὶ τῆς ὄψεως φέρουσαν, φλέγουσάν σου τὸν λο- 

γισμὸν, καὶ τὴν ἐπιθυμίαν αὔξουσαν, ἐννόησον ὅτι γῆ 


τὸ θαυμαζόμενον, ὅτι σποδὸς τὸ ἐχκαῖον, καὶ παύσε-᾿ 


ται λυττῶσα ἣ ψυχή" ἀναχάλυψον αὐτῆς τὸ δέρμα 
τῆς ὄψεως, καὶ τότε πᾶσαν αὐτὴν ὄψει τῆς εὐμορφίας 
τὴν εὐτέλειαν " μὴ στῆς μέχρι τῆς ἐπιφανείας, ἀλλ᾽ 
ἐνδοτέρω διάδηθι τῷ λογισμῷ, καὶ οὐδὲν ἕτερον sb- 
ρήσεις, ἀλλ᾽ ἢ ὀστᾶ xe νεῦρα xo φλέδας. Ἀλλ᾽ οὐκ 
ἀρκεῖ ταῦτα; Λόγισαί μου ταύτην ἀλλοιουμένην, γη- 
ράσχουσαν, ἀῤδωστοῦσαν, ὑφιζάνοντας ὀφθαλμοὺς, 
χαὶ χοιλαινομένας παρειὰς, ἅπαν χαταῤῥέον τὸ ἄνθος 
ἐχεῖνο" ἐννόησον τί θαυμάζεις, καὶ αἰσχύνθητί σου 
τὴν χρίσιν. Πηλὸν θαυμάζεις καὶ σποδὸν, καὶ χόνις σε 
ἐχχαίει χαὶ τέφρα. Οὐ χατηγορῶν τῆς φύσεως ταῦτα 
λέγω - μὴ γένοιτο" οὗ κακίζων, οὐδὲ εἰς εὐτέλειαν ἐμ.- 


horum ipsorum rursus terram materiam esse co- 
gnosces. Orünis enim. gloria hominis ut flos 
foni. Ecce vel ipsa etiam terra vilior totus ille 
apparuit ornatus, Vides ut fastum reprimat? ut 
arrogantiam omnem ipsius. naturz recordatio re- 
tundat? Sufficit tantum ut. cogitemus quinam 
simus, et quibus ex rebus compacti, tum .omnis 
superbia . cogitationum. evanescet. — Propterea 
namque duabus nos ex substantiis compegit Deus, 
ut si quando in superbiam efferaris, vilitas carnis 
te deprimat : si quando autem tibi quiddam ve- 
niat in mentem indignum, et quod ab honore a Deo 
collato degeneret, anima nobilitas ad. ccelestium 
virtutum zmulationem te provehat. 

T. Neque vero tantum ad tollendam superbiam 
est idonea consideratio naturz, sed et si alia quae- 
vis cupiditas obturbet, siye pecuniarum, sive 
corporum ista turpis et quz ad lasciviam provo- 
cat, ad perturbationem |:sedandam. hoc sufficit. 
Cum ergo formosam mulierem videris, cui mi- 
cantes oculi sunt et hilares, cui nitentes gene, 


, cujus in- vultu eximia quzdam appareat pulchri- 


tudo, que mehtem tuam inflammet, et libidinem 
augeat, cogita terram illud esse quod miraris , 
cinerem esse quod te accendit, et insanire anima 
desinet: detege. cutem. vultus. ejus, tum. ipsam. 
omnem. pulchritudinis vilitatem videbis : ne. in 
superficie consistas, sed interius cogitatione pro- 
gredere, nec aliud quidquam proeter 0s$a, nervos, 
ac venas reperies. At non sufficiunt ista? Cogita 
mihi mutatam illam, senescentem, iegrotam, sub- 
sidentes oculos, excavatas genas, totum illum 
florem defluentem : cogita quid admireris, et tui 
judicii te pudebit. Lutum | miráris et cinerem,. 
pulvis te incendit et favilla. Non hec eo dico, 
ut naturam accusem; absit : nec. ut. vituperem,. 


drei. 40. 6. 


Homo co- 
gilet quis, 
sil, et non 
superbiet, 


θάλλων, ἀλλὰ φάρμακα τοῖς νοσοῦσι κατασχευάζων. 19) aut tamquam vilem deptinidh sed: ut eegrotanti- ; 
Διὰ τοῦτο 6 Θεὸς τοιαύτην αὐτὴν ἐποίησεν, οὕτως ^ bus medicamenta componam. Ideo talem ipsam 


εὐτελῆ, ἵνα καὶ τὴν οἰκείαν δύναμιν ἐπιδείξηται, καὶ 
τὴν κηδεμονίαν τὴν περὶ ἡμᾶς, τῇ τῆς φύσεως μὲν 
εὐτελείᾳ πρὸς ταπεινοφροσύνην ἐνάγων, καὶ πᾶσαν 
τὴν ἐπιθυμίαν ἡμῶν καταστέλλων, τὴν δὲ σοφίαν δει-. 


^ [Savil..zyzvés.] 


Deus condidit,adeo vilem, ut et uam virtutem 
et curam de nobis ostendat, dum nature vilitate 
nos ad humilitatem inducit, omnemque nostrani 
cupiditatem coercet, ac sapienti suc specimen 


B 


220 S. JOANNIS. CHRYSOST. 


edit, ut qui etiam in luto possit tantam pulehritu- 
dinem exhibere, Dum igitur substantiam parvi 
facio, tum Opificis artem detego. Nam ut statua 

rium tum magis adimiramur; non cum praeclaram 
ex auro statuam exhibuerit, sed cum ex subjecta 
luti materia perfectam et eximiam imaginem fue- 
rit fabricatus : ita quoque. summum artificem 
Deum obstupescimus et glorificamus, quod in 
pulvere ac Iuto pulchritadinem quamdam immen- 
sam et ineffabilis cujusdam sapientiae specimen 
in nostris corporibus collocarit. Atque hoc non in 
corpore solum nostro, sed et in omni prestitit 


, creatura. Nam cum viles passim produxisset 


Eccli. 
3o. 


17. nàt 


substantias, et artis suze specimen in illis insigne 
posuit, et substantiarum infirmitatis indicium 
quoddam immiscuit: ut cum propter artem ac 
pulchritudinem laudes Artificem, tum propter in- 
firmitatem vilitatemque nature ac substantiz, 
qui: creata sunt non adores. Splendidus est sol, 
dum affulget, totumque terrarum orbem illumi- 
: sed cum nox advenerit, deficit. Quid enim, 
iuquit, [ucidius sole? Sed et hoc deficit; neque 
vero noetu solum, sed et interdiu. Atque idcirco 
sepe interdiu solis defectus intervenit, ut Opifi- 

cem quidem propter artificium laudes, sed. pro- 
pier imbecillitatem quod. creatum est non ado- 
res. Vides hoc clum, quale sit. corpus? quam 
pulchrum ? quam refulgens? quod, si speciem ex- 
ternam spectes, vel ipsis corporibus nostris est 
prestantius, ΑἹ expers est anime. Vides et artis 
specimen, et indicium infirmitatis? vides utrin- 
que tibi parata presidia? Nam ut Opificem. tam- 
quam imbecillum non damnes, pulchras condidit 
ereaturas : ut autem que condita. sunt tamquam 
deos non adores, ex parte. infirma illa fabricatus 


Morum 6st. Haec perpetuo memoria tenete. Ideo Scriptu- 


correctio fi- 


nis Scriptu- 
ie. 


ras interpretamur, non ut Scripturas tantum in- 
telligatis, sed ut mores emendetis. Nisi enim hoc 
fiat, frustra legimus, frustra exponimus. Nam 
sicut cum in palestram ingressus fuerit athleta 
unctus, et padotribe manu curaque instructus, 
si eum certaminis tempus advenerit, artem illam 
inutilem esse ostenderit, frustra in palzestram. in- 
troduetus est: ita cum huc conveneritis, et lu- 
etas omnes, et in lucta nexus diaboli didiceritis, 
si cum certaminum tempus incideret, supplante- 
mini, dum vel formosum vultum videritis, vel 
in. superbiam elati fueritis, vel. alia prava qua- 


ingressi estis, Mementote igitur. sermonum, quos 


ARCHIEP.: CONSTANTINOP. 


B 


χνὺς τὴν ÍautoU, ὡς xol ἐν πηλῷ τοσοῦτον ἰσχύων 


ἐξασχῆσαι χάλλος. Ὥστε ὅταν ἐξευτελίσω τὴν οὐσίαν» 
τότε ἐχχαλύπτω τὴν τέχνην τοῦ δημιουργοῦ. “Ὥσπερ 
γὰρ ἀνδριαντοποιὸν τότε μᾶλλον θαυμάζομεν, οὐχ 
ὅταν ἐκ χρυσίου χαλὸν fxiv δείξη τὸν ἀνδριάντα, 
ἀλλ᾽ ὅταν ἐκ πηλοῦ τῆς ὕλης ὑποχειμένης ἀπηρτισμέ- 
νὴν καὶ ἀχριδῇ τὴν εἰκόνα ἐργάζηται: οὕτω καὶ τὸν 
ἀριστοτέχνην Θεὸν ἐκπληττόμεθα καὶ δοξάζομεν, ὅτι 
ἐν σποδῷ xa πηλῷ κάλλος ἀμήχανον xai σοφίας ἀῤ-- 
δήτου τινὸς ἐπίδειξιν τοῖς σώμασιν ἡμῶν ἐναπέθετο. 
Καὶ τοῦτο οὐχ ἐν τῷ σώματι μόνον τῷ ἡμετέρῳ, 
ἀλλὰ xoi ἐν πάσῃ τῇ χτίσει ἐποίησεν. Ἐὐτελεῖς γὰρ 
πολλαχοῦ παραγαγὼν τὰς οὐσίας, καὶ τῆς οἰχείας 
τέχνης δεῖγμα σαφὲς ἐγκατέθηχε, xol τῆς τῶν οὐσιῶν 
ἀσθενείας ἔλεγχόν τινα ἐγχκατέμιξεν * ἵνα διὰ μὲν τὴν 
τέχνην χαὶ τὸ κάλλος θαυμάζης τὸν δημιουργὸν, διὰ 
δὲ τὴν ἀσθένειαν καὶ τὴν εὐτέλειαν τῆς φύσεως καὶ 


C τῆς οὐσίας μὴ προσχυνήσῃς τὰ γενόμενα. Φαιδρὸς ὁ 


ἥλιος λάμπων, χαὶ πᾶσαν χαταυγάζει τὴν οἰχουμέ- 
νην " ἀλλ᾽ ἐλθούσης τῆς νυχτὸς, ἐχλείπει. Tl γὰρ, 
φησὶ, φωτεινότερον ἡλίου ; ᾿Αλλὰ xod τοῦτο ἐχλείπει" 
οὖχ ἐν νυχτὶ δὲ μόνον, ἀλλὰ χαὶ ἐν ἡμέρᾳ. Καὶ διὰ 
τοῦτο πολλάχις χαὶ ἐν ἡμέρῳ: ἥλιος ἐξέλιπεν, ἵνα θαυ- 
μάζης μὲν διὰ τὴν τέχνην τὸν δημιουργὸν, μὴ προσ- 
κυνήσῃς δὲ διὰ τὴν ἀσθένειαν τὸ γενόμενον. Ὁρᾷς τὸν 
οὐρανὸν τοῦτον, ἡλίχον ἐστὶ σῶμα; πῶς χαλόν; πῶς 
ἀποστίλόον, καὶ τῶν ἡμετέρων βέλτιον σωμάτων χατὰ 
τὴν ἐπιφάνειαν; ᾿Αλλ’ ἄψυχόν ἐστιν. Εἶδες. καὶ τῆς 


p τέχνης τὴν ἐπίδειξιν, καὶ τῆς ἀσθενείας τὸν ἔλεγχον: 


δρᾷς ἑκατέρωθέν σοι τὰ ὀχυρώματα χείμενα; Ἵνα γὰρ 
μὴ χαταγινώσχης τοῦ δημιουργοῦ ὡς ἀσθενοῦς, χαλὰ 
ἐποίησεν * ἵνα δὲ μὴ προσχυνῆς τὰ γενόμενα ὡς θεοὺς, 
ἀσθενὴ ταῦτα ἐκ μέρους εἰργάσατο. Ταῦτα μέμνησθε 
διηνεκῶς. Διὰ τοῦτο Γραφὰς ἑρμηνεύομεν, οὐχ ἵνα 
Γραφὰς μάθητε μόνον, ἀλλ᾽ ἵνα. χαὶ τὰ ἤθη διορθώ- 
στε. Ἂν γὰρ τοῦτο μὴ γένηται, περιττῶς ἀναγινώ-" 
σχομεν; περιττῶς ἐξηγούμεθα. “Ὥσπερ γὰρ ἀθλητὴς 
εἰς παλαίστραν εἰσιὼν ἀλειφόμενος καὶ ἀπολαύων τῶν 
χειρῶν τοῦ παιδοτρίδου, ἂν τοῦ ἀγῶνος παραγενομέ- 


E γου ἐλέγξῃ ἐχείνην τὴν τέχνην, περιττῶς εἰσήχθη εἰς 


195 
piam cogitatione subacti, frustra in hunc locum Α ἔγχλημα τὰ εἰρημένα, ἀλλὰ 


τὴν mualozoaw* οὕτως ἂν ἐνταῦθα παραγινόμενοι, 
xal μανθάνοντες τὰ παλαίσματα πάντα xal τὰς λαῤὰς 
τοῦ διαξόλου, τοῦ καιροῦ τῶν ἀγώνων ἐλθόντος ὑπο- 
σχελισθῆτε, ἢ εὔμορφον ὄψιν ἰδόντες, ἢ πρὸς ἀπό- 
νοιαν ἐπαρθέντες, ἢ ἑτέρῳ τινὶ πονηρῷ χειρωθέντες 
λογισμῷ, μάτην ἐνταῦθα εἰσήλθετε. Μέμνησθε τοίνυν 
τῶν λόγων, οὐ τῶν χατὰ τῆς φύσεως τῆς ἡμετέρας, 
ἀλλὰ τῶν χατὰ τῆς ἐπιθυμίας τῆς ἀκολάστου.Οὐ φύσεως 
^ ἐπιθυμίας τὰ λεγό- 


Uu Α 
μενα. Ταύτη χαταστέλλετε θυμὸν, οὕτω πραὔνατε 


a- Hic aliquid vitii suspicatur Joannes Boisius, et addit χχτηγορία post ἐπιθυμίας. 


DE PROPHETIARUM OBSCURITATE. 


ἐπιθυμίαν, οὕτω κατασπᾶτε ἀπόνοιαν. Καὶ ἦν πᾶσα 
ἣ γῇ χεῖλος ἕν, καὶ φωνὴ μία πᾶσιν. Ἰδοὺ τὸ ζητού: 
μενον ἔτι. Οὐ περὶ ταύτης ὅ λόγος, ἀλλ᾽ ὅτι πάντες 
οἵ ἄνθρωποι φωνὴν εἶχον μίαν. Διὰ τί δὲ χεῖλος ἕν 
ἐχάλεσε τὴν φωνήν ; Ἔθος τῇ Γραφῇ οὕτω χαλεῖν τὰ 
ῥήματα, γλῶσσαν. Ἀναγκαῖον δὲ xal τοῦτο εἰδέναι 
διὰ τοὺς αἱρετιχοὺς , τοὺς χατηγοροῦντας τῆς δη- 
μιουργίας τοῦ Θεοῦ, τοὺς λέγοντας, ὅτι πονηρὸν τὸ 
- σῶμα. ᾽᾿Ἐπειδὴ Ye τὸ πονηρὰ χινήματα τῆς διανοίας 
τοῖς μέλεσι τοῦ σώματος ἣ Τραφὴ χαλεῖ᾽ οἷόν τι 


M. 221 


non adversus naturam nostram, sed adversus la- 
scivam' cupiditatem direximus. Non ut naturam 
criminemur, hac dicimus, sed ut cupiditatem in- 


 sectemur. Hoc pacto iram reprimite, sic cupidi- 
tatem mitigate, sic arrogantiam retundite. Et Ger. 11.1. 


λέγω: Ἠκχόνησαν γλῶσσαν αὐτῶν ὡσεὶ ὄφεως" 'H s 


γλῶσσα αὐτῶν μάχαιρα ὀξεῖα: νομίζουσιν οὖν τινες, 
ὅτι- περὶ τῆς γλώττης εἴρηται. Οὐχ εἴρηται δὲ περὶ 
τῆς γλώττης" μὴ γένοιτο" ἔργον γάρ ἐστι τοῦ Θεοῦ - 
ἀλλὰ περὶ τῶν ῥημάτων τῶν φονιχῶν, τῶν ἀποχτιν- 
γύντων ἀνθρώπους, τῶν ἐμπιπτόντων ξίφους χαλε- 
πώτερον. 'H γλῶσσα αὐτῶν μάχαιρα ὀξεῖα" καὶ 
πάλιν" Xe δόλια ἐν καρδίᾳ, χαὶ ἐν καρδίᾳ ἐλά- 
λησε xuüxá: οὐ περὶ τοῦ μέλους λέγων τοῦ σώ- 
ματος; ἀλλὰ περὶ τῶν ὑπούλων ῥημάτων. Οὕτω χαὶ 
ἐνταῦθα εἰπὼν, Καὶ ἦν πᾶσα ἥ γὴ χεῖλος ἕν, οὐ 
τοῦτο ἐδίδαξεν, ὅτι πάντες ἄνθρωποι εἶχον ἕν χεῖ- 
λος , ἀλλὰ χεῖλος τὴν φωνὴν ἐκάλεσεν. Εἰπὼν γὰρ , 
Ἦν πᾶσα ἡ γῆ χεῖλος ἕν, ἐπήγαγε, Καὶ φωνὴ μία 
πᾶσιν. Οὕτως ὅταν λέγη, Τάφος ἀνεῳγμένος. ἣ 
λάρυγξ αὐτῶν, οὐ τοῦ λάρυγγος κατηγορεῖ, ἀλλὰ τῶν 
χαχῶν ῥημάτων τῶν ἀναδαινόντων ἐχεῖθεν, τῶν νε- 
χρῶν δογμάτων. Τάφος γὰρ τοῦτό ἐστι, νεχρῶν δο- 
γεῖον ὀστῶν καὶ σωμάτων. 'Γοιαῦτα χἀχείνων τὰ 
στόματα, τῶν κατηγορούντων τοῦ δημιουργοῦ * τοι- 
αὗτα τὰ στόματα τῶν αἰσχρὰ φθεγγομένων ἀνθρώ- 
πῶν, τῶν λοιδορούντων, τῶν δυσώδη xa πονηρὰ ῥή- 
ματα 3x. τῆς οἰκείας φάρυγγος ἐχδαλλόντων. 


Εὐωδίας αὐτὴν ἔμπλησον, ἄνθρωπε, μὴ δυσωδίας * 
θησαυρὸν ποίησον βασιλιχὸν, μὴ τάφον σατανιχόν. Εἰ 
δὲ τάφος ἐστὶ, κἂν ἀπόχλεισον, ἵνα μὴ προδαίνῃ ἡ 
δυσωδία. Πονηρὰ ἔχεις ἐνθυμήματα; Μὴ προενέγχηῃς 
αὗτὰ διὰ ῥημάτων " ἔασον κάτω χεῖσθαι, xo ταχέως 
ἀποπνίγονται. νθρωποί ἐσμεν, πολλὰ πολλάκις πο- 
νηρὰ βουλευόμενοι xal ἄτοπα καὶ αἰσχρὰ βουλεύματα: 
ἀλλὰ μὴ συγχωρῶμεν εἰς ῥήματα τὰ νοήματα " προ- 
ελθεῖν, ἵνα πιεζόμενα χάτω ἀσθενέστερα γίνηται καὶ 
- ἀπολλύηται. Καθάπερ γὰρ θηρία τις παντοδαπὰ xal 
ἀνήμερα εἰς λάχχον ἐμβαλὼν, ἂν μὲν ἐμφράξη τὸν 
λάχχον ἄνωθεν, ἀποπνίγει ῥᾳδίως - ἂν δὲ διέξοδόν τινα 


erat omnis terra labium unum et vox una 
omnibus. Ecce adhuc propositam quzstionem. 
Non de hac est sermo, sed quod omnes homines 
eamdem linguam . haberent. Quare vero labium 
unum linguam vocavit? Scriptura mos est ita 
sermones linguam vocare. Id vero fuerit opere 


Contia 


pretium nosse propter haere'icos, qui Dei opifi- Manichieos, 


cium accusant, qui corpus malum esse dicunt. 
Nam quia pravos animi motus per corporis mem- 


bra Scriptura designat : exempli causa, Zcue- psai. 139. 
runt linguam suam. sicut. serpentis ; Lingua 4: ** 59. 5. 


eorum. gladius acutus : existimant quidam de 
lingua dictum esse. Non est autem de lingua di- 
ctum : absit; est enim lingua Dei opus; sed. de 
verbis homicidarum, quz homines jugulant, quae 


funestius quam ensis invadunt. Lingua eorum Psal. :.3. 


gladius acutus; et rursus : Labia dolosa in 
corde, et corde. loquuta sunt mala : won de 
membro corporis loquens, sed de subdolis ver- 
bis. Ita cum hoc loco dixisset, Et erat omnis ter- 
ra labium unum, non hoc docuit, omnes homi- 
nes unum labium habuisse, sed labium vocem 
appellavit. Cum enim dixisset, Erat omnis terra 
labium unum, subjunxit, Et vox una omnibus. 


Ita cum dixit, Sepulerum patens est guttur Psal. 5 


eorum, non guttur accusat, sed mala verba, quee 
inde ascendunt, mortua dogmata. Hoc enim se- 


, pulcrum est, mortuorum ossium Corporumque 


D 


receptaculum. Talia sunt et illorum ora, qui 
Creatorem accusant, talia sunt eorum hominum 
ora, qui turpia verba proferunt, qui convician- 
tur, qui ex suo gutture feetida pravaque verba 
profundunt. 

8. Bono illud odore comple, mi homo, non 


feetóre : thesaurum illud regium, non satanicum. 


sepulerum :effice. Quod si sepulcrum sit, saltem 
occlude, ne fcetor exeat. Prava tibi sunt cogitatio- 
nes? Ne verbis illas proferas : sine deorsum jace- 
re, tum cito suffocabuntur. Homines sumus, sape 
multa prava, foeda, turpiaque consilia mente 
versamus ; sed ne cogitationes in verba progredi 
sinamus, ut deorsum compress imbecilliores red- 


dantur et pereant. Nam sicut ubi quis diversi ge- - 


neris ac feroces bestias in lacum immiserit, si 
forte superne lacum obturaverit, facile illas suffo- 


b Apud Savil. hic textus deficit, jureque ille mendum suspicatus est. 


222 S. JOANNIS CHRYSOST. 


cat : sin autem illis exeundi vel respirandi faeul- E 
tatem aliquam concesserit, multum illis przbet 
solatii, neque sinit interire, sed efferatiores multo 
reddit : ita fit in malis cogitationibus , eum exor- 
te intus fuerint:si omnem illis viam, ne foras 
prodeant, intercluserimus, celeriter illas oppri- 
memus : sin autem illas verbis in lucem protule-. 
rimus, cum validiores illas reddemus, et quasi 
per linguam respirandi facultatem illis concede- ,,, 
mus, tum ab illa turpium verborum exercitatione 
in fedarum actionum barathrum quani celerrime 
devolvemur. Idcirco non simpliciter Sepulerum 
vocavit propheta, sed, Sepulerura patens, istud 
ipsum quod dixi vitio vertens. Non enim seipsum 
tantum afficit ignominia, qui turpia verba profert, 
sed et proximos suos, et eos qui cum ipso versan- 
tur, multis sordibus opplet. Et quemadmodum si 
sepulera reseremüs, civitates peste complebimus : 
ita si turpia licenter aperiantur ora, cunctos, qui 
cum illis congredientur, gravissimis morbis infi- b 
cient, Idcirco januam oportet, vectem, ac frenum 
ori imponere. Unam itaque tum fuisse linguani, 
satis a nobis per hec demonstratum est; reliquum 
est, ut quam ob causam multe fuerint invectee di- 
camus. Sed interim sermonem ad mores instruen- 
dos pertinentem inferamus : doceamus linguam 
nostram frenum gerere, nec omnia temere proferre, 
que in mentem venerint, non fratres accusare : 
non mutuo nos mordere ac devorare. Pejores sunt 
illis qui corpora mordent, illi qui verbis id agunt. 
Illi corpus dentibus mordent, hic animam verbis € 
mordet, existimationem vulnerat, immedicabile 
vulnus infligit : quapropter tanto graviori suppli- 
cio-plectetur, quanto graviori morsu inyadit. Ne- 
que vero tantum idcirco veniam non impetrabit is 
qui accusat,sed etiam quod neque justuin nec in- 
justum possit improbitati su protextum obtende- 
re. Nam alia quidem peccata licet causas habeant 

a rátione tàmen alienas, habent tamen : utpote, 
scortator libidinem explet, fur paupertatem solvit, 
homicida iracundiam sedat; maledicus nullam D 
potest occasionem afferre. Quam enim, quaeso, pe- 
cuniarum copiam acquirit? quam libidinem ex- - 
plet? Nihil aliud est, quam invidiz materia : cui 
nulla suppetit justa causa nec injusta, propterea 
nulla venia digna censetur. Vis accusare? Utilem 
tibi materiam prebeo. Vis maledicere? Maledic 


Isai./3.26.tuis peccatis. Dic enim, inquit, tu peccata tua 


2 Sic Colbert. recte. In Editis λύει deest. Ibidem ὁ 
χατηγορῶν. Sic etiam legendum supra cum Savilio exi- 
stimo συγγνώμης ὃ κακηγορῶν. Et forte alibi sepe in hac 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


xol ἀναπνοὴν παράσχη μιχρὰν, πολλὴν αὐτοῖς δί-- 
δωσι τὴν παραμυθίαν, xal oüx ἀφίησιν ἀπολέσθαι, 
ἀλλ᾽ ἐκθηριοῖ μειζόνως " οὕτω xo ἐπὶ τῶν λογισμῶν 
γίνεται τῶν πονηρῶν, ὅταν τεχθῶσιν ἔνδον: ἂν μὲν 


ἀποχλείσωμεν αὐτῶν τὴν εἰς τὰ ἔξω πρόοδον, ταχέως 


αὐτοὺς ἀφανίζομεν - ἂν δὲ διὰ τῶν ῥημάτων αὐτοὺς 


ἐξενέγκωμεν, χἀχείνους ἰσχυροτέρους εἰργασάμεθα, 
δόντες ἀναπνεῦσαι διὰ τῆς γλώττης αὐτοῖς, χαὶ πρὸς 
τὰ τῶν ἀτόπων πράξεων βάραθρα ταχέως ἀπὸ τῆς 
τῶν αἰσχρῶν ῥημάτων μελέτης χαταπίπτομεν. Διὰ 


τοῦτο ὃ προφήτης οὖχ ἁπλῶς τάφον ἐχάλεσεν, ἀλλὰ 


Τάφον ἀνεῳγμένον, αὐτὸ τοῦτο ἐγχαλῶν ὅπερ εἶπον. 
Οὐδὲ γὰρ ἑαυτὸν αἰσχύνει μόνον ὃ τὰ αἰσχρὰ φθεγ- 
γόμενος ῥήματα, ἀλλὰ χαὶ τοὺς πλησίον, xol τοὺς 
συγγινομένους αὐτῷ πολλῆς ἀναπίμπλησι τῆς λύμης. 


Καὶ καθάπερ εἰ τοὺς τάφους ἀνοίξομεν, λοιμοῦ τὰς 


πόλεις ἐμμπλήσομεν᾽' οὕτω τὰ αἰσχρὰ στόματα εἰ μετὰ 
ἀδείας ἀνοίγοιτο, τοὺς συγγινομένους ἅπαντας νόσου 
χαλεπωτάτης ἐμπλήσει. Διὰ τοῦτο χρὴ θύραν xxl 
μοχλὸν χαὶ χαλινὸν ἐπιθεῖναι τῷ στόματι. Ὅτι μὲν 
οὖν μία φωνὴ ἦν τότε, ἱκανῶς ἐκ τούτων ἡμῖν ἀπο- 
δέδειχται" λοιπὸν δὲ ἀναγχαῖον εἰπεῖν, τίνος ἕνεχεν 


αἵ πολλαὶ ἐπεισήχθησαν. ᾿Αλλὰ τέως τὸν ἠθικώτερον ru- 


μνάσωμεν λόγον παιδεύσωμεν τὴν ἡμετέραν γλῶτταν 
χαλινὸν ἔχειν, καὶ qul πάντα ἁπλῶς ἐχφέρειν τὰ ἀπὸ 
τῆς διανοίας" μὴ κατηγορεῖν τοὺς ἀδελφοὺς, μὴ ἀλ- 
λήλους δάκνειν καὶ “χατεσθίειν. Τῶν δαχνόντων τὰ 
σώματα χείρους εἰσὶν oí διὰ λόγων τοῦτο ποιοῦντες. 


᾿Ἐχεῖνοι τοῖς ὀδοῦσι δάχνουσι τὸ σῶμα, οὗτος τοῖς. 


λόγοις δάχνει τὴν ψυχὴν, τιτρώσχει τὴν ὑπόληψιν, 
ἀνίατον ποιεῖ τὸ τραῦμα. Διόπερ μείζονα ἐχδέξεται 
χόλασιν χαὶ τιμωρίαν, ὅσον χαλεπώτερον ἐντίθησι τὸ 
δῆγμα. Οὐ διὰ τοῦτο δὲ μόνον ἐχπεσεῖται συγγνώμης 
ὃ χατηγορῶν, ἀλλ᾽ ὅτι οὔτε δικαίαν οὔτε ἄδιχον ἔχει 
πρόφασιν εἰπεῖν τῆς πονηρίας τῆς ἑαυτοῦ. Αἱ μὲν γὰρ 
ἄλλαι ἁμαρτίαι χἂν ἀλόγους ἔχωσιν αἰτίας, - ἀλλ᾽ 
ὅμως ἔχουσιν " οἷον, ὃ πόρνος ἐπιθυμίαν πληροῖ, ὃ 
χλέπτης τὴν “πενίαν λύει, ἀνδροφόνος τὸν θυμὸν 


- παύει" ὃ χατηγορῶν οὐδεμίαν ἔχει πρόφασιν εἰπεῖν. 


Ποίαν γὰρ; εἰπέ μοι, χρήμάτων περιουσίαν περιβάλ- 
λεται; ποίαν ἐπιθυμίαν πληροῖ; Οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν, 
ἀλλ᾽ ἢ βασχανίας ὑπόθεσις; οὔτε διχαίαν οὔτε ἄδικον 
ἔχουσα αἰτίαν. Διὰ τοῦτο ἀπεστέρηται συγγνώμης 
ἁπάσης. Βούλεί " χαχηγορεῖν; Δίδωμί σοι “χρησίμην 
ὑπόθεσιν. Βούλει χαχῶς λέγειν; Εἰπὲ τὰς ἁμαρτίας 
σου χαχῶς. Λέγε γὰρ σὺ, φησὶ, τὰς ἁμαρτίας σου 
πρῶτος, ἵνα δικαιωθῇς. Εἶδες καχηγορίαν στέφανον 
ἔχουσαν καὶ ἐγκώμιον xal δικαιοσύνην; Πάλιν, Δίκαιος 


homilia χατηγορῶν prO χακηγορῶν positum fuerit. 
b Colb. χακηγορεῖν. Alii χατηγορεῖν. 


DE PROPHETIARUM OBSCURITATE. Il. 


ἑαυτοῦ κατήγορος ἐν πρωτολογίᾳ " ἑαυτοῦ, οὐχ ἄλλου. 
᾽Εὰν ἄλλου κατήγορος γένῃ , ἐκολάσθης" ἐὰν ἑαυτοῦ, 


ἐστεφανώθης. Καὶ ἵνα μάθης πόσον ἐστὶ καλὸν τὸ χατη- E 


γορεῖν τὸ ἑαυτοῦ παράπτωμα, Δίκαιος ἑαυτοῦ κατή-- 
ἴορος ἐν πρωτολογίᾳ, φησί. Καὶ μὴν εἰ δίκαιος, πῶς 
χατήγορος; εἰ χατήγορος, πῶς δίκαιος ; Ὃ δίκαιος 
οὔχ ἔστι κατηγορίας ὑπεύθυνος. Ἀλλ᾽ ἵνα μάθης; ὅτι 


χἂν ἁμαρτωλὸς ἢ τις, χατηγορῇ δὲ τῶν ἁμαρτημά- ΄ 


τῶν, διὰ τῆς κατηγορίας δίκαιος γίνεται, διὰ τοῦτο 


εἶπε, Δίκαιος ἑαυτοῦ κατήγορος ἐν πρωτολογίᾳ. Τί δέ: 


ἔστιν, ᾿Εν πρωτολογίᾳ; Πρόσεχε ἀχκριδῶς. ᾿Εν τοῖς 
δικαστηρίοις δύο μέρη ἐστὶ, τῶν μὲν ἐναγόντων, τῶν 
' δὲ ἐναγομένων " τῶν μὲν κατηγορούντων, τῶν δὲ χα- 


225 


prior , ut justificeris. Vides maledicentiam, quae 
coronam, et laudem, et testimonium justitiz re- 
fert? Rursus, Justus in principio sermonis. ac- 
cusator esi sui, non alterius. Si alterius | fueris 
aecusator, punieris : si tuiipsius, coronaberis. At- 
que ut intelligas, quantum sit bonum delictum 
suum. accusare, Justus in principio sermonis, 
inquit, accusator est sui. Verum si justus est, 
quomodo. accusator? si accusator, quomodo ju- 
stus? Justus accusationi non est obnoxius. Sed ut 
scias, licet peccator sit aliqui$, si accuset peccata 
sua, justum eum. accusatione sua fieri, propterea 
dixit, Justus in-principio sermonis accusator 


τηγορουμένων" τῶν μὲν ὑπευθύνων, τῶν δὲ ἀνευθύ--, ὁ, est sui. Quid. porro est, In principio sermonis ἢ 
νῶν " xal fj πρωτολογία τῷ κατηγόρῳ δίδοται, τῷ A Diligenter attende. In judiciis duc sunt partes, 


ἀνευθύνῳ. ᾿Ενταῦθα δὲ τοὐναντίον. Σὺ 6 ὑπεύθυνος 
ἅρπασον τὴν πρωτολογίαν, ἵνα ἀνεύθυνος γένῃ " μὴ 
ἀναμείνῃς τὸν κατήγορον. Εἰ καὶ τῶν ὑπευθύνων εἶ, 
ἀλλὰ πρὶν ἢ παρ᾽ ἐχέίνου τι τοιοῦτον ἀκούσῃς, αὐτὸς 
᾿χατηγόῤησον τῶν ἡμαρτημένων, Μάχαιρά ἐστιν ἣ 
Ἰλῶσσα ἠχονημένη * ἀλλὰ μὴ ἑτέροις ἐπάγωμεν τραύ- 
ματα, ἀλλὰ τὰς ἡμετέρας σηπεδόνας ἀποτέμνωμεν. 
Βούλει μαθεῖν ὅτι ἔθος ἦν τοῖς δικαίοις μὴ ἄλλους 
χαχῶς λέγειν, ἀλλ᾽ ἑαυτούς ; "Axoucow τοῦ Παύλου 
βοῶντος" Χάριν ἔχω ἐνδυναμώσαντί με Χριστῷ, ὅτὶ 


πιστόν με ἡγήσατο θέμενος εἷς διαχονίαν, τὸν πρότε-- B 


ρον βλάσφημον ὄντα, καὶ διώκτην, καὶ ὑδριστῆν. 
ὍὉρᾷς πῶς ἑαυτὸν χαχῶς λέγει; Καὶ πάλιν, Χριστὸς 


ἦλθεν εἰς τὸν κόσμον ἁμαρτωλοὺς σῶσαι, ὧν πρῶτός, 


εἶμι ἐγώ. Καὶ πάλιν ἀλλαχοῦ, Οὐκ εἰμὶ ἱκανὸς, φησὶ, 


χαλεῖσθαι ἀπόστολος, διότι ἐδίωξα τὴν ᾿Εχχλησίαν ΄ 


τοῦ Θεοῦ. 


Εἶδες πῶς πανταχοῦ ἑαυτὸν χαχῶς λέγει; Οἶδε 


γὰρ τῆς κατηγορίας ταύτης τὸ χέρδος, ὅτι δικαιοσύνην 
ἐργάζεται. “Ὅταν μὲν οὖν αὐτὸν ἑαυτοῦ κατηγορεῖν 


δέῃ ; ἀφειδῶς κέχρηται τῇ χατηγορίᾳ " ὅταν δὲ xol G 


ἑτέρους ἴδη τοῖς ἀλλοτρίους δικάζοντας χαχοῖς, ὅρα 
μεθ᾽ ὅσῆς αὐτοὺς ἐπιστομίζει τῆς αὐστηρότητος, οὕ- 
τωσὶ λέγων * Ὥστε μὴ πρὸ καιροῦ τι χρίνετε-, ἕως ἂν 
ἔλθῃ 6 Κύριος, ὃς καὶ φωτίσει τὰ χρυπτὰ τοῦ σχότους, 
χαὶ φανερώσει τὰς βουλὰς τῶν καρδιῶν. ᾿Εχείνῳ τή- 
ρήσον τὸ δικαστήριον, τῷ τὰ ἀπόῤῥητα εἰδότι τῆς 
διανοίας. Κἂν ἀχριδῶς νομίζης εἰδέναι τὰ τοῦ πλησίον, 
ἔσφαλταί σου ἡ χρίσις. "Γίς γὰρ οἶδε, φησὶ, τὰ τοῦ 
ἀνθρώπου, ei μὴ τὸ πνεῦμα τοῦ ἀνθρώπου τὸ ἐν αὐτῷ ; 
Πόσοι τῶν ἀπεῤῥιμμένων xa εὐτελῶν ἡλίου φαιδρό- 


πτερὸν ἐχλάμπειν ἔχουσι; πόσοι τῶν μεγάλων χαὶ 
po v γουσι; τῶν μεγάλων χαὶ πε- 


una eorum qui deferunt, altera eorum , qui defe- 
runtur ; una eorum qui accusant, altera eorum 
qui accusantur; hi rei. sunt, illi non. sunt rei : 
principium sermohis accusátori conceditur, qui 


'reus noh ést. Hic vero contrarium est agendum. 


Prov, 18. 
17. 


Tu, qui reus es, sermonis initium -praripe; . 


ut reus esse desinas : ne accusatorem exspectes, 
Tametsi es inter reos, prius tamen, quam ab 
illó tale quidpiam audias, ipsé qua ἃ te pec- 
cata sunt defer. Machera quedam acuta est lin- 
gua : verumtamen czeteris vulnera non infligamus, 
sed ulcera nostra reseremus. Vis scire morem fuis- 
se justorum, ut aliis non. maledicerent, sed sibi- 
ipsis? Audi Paulum clamantem : Gratias ago ei, 
qui me confortayit, Christo , qui fidelem me 


I, Tim. t. 
14513. 


existimavit , ponens in ministerio : qui prius 


blasphemus fui, et persequutor, οἱ contumelio- 
sus. Vides quo pacto in seipsum maledicta conji- 
ciat? Et rursus : Christus venit in mundum pec- 
catores salvos facere, quorum primus ego sum. 
Et àlibi rursus : /Von sum dignus vocari aposto- 


9. Vides quo pacto ubique sibi maledicat? 
Novit quippé quz hujus maledicentiz sit utilitas, 
quod justitiam pariat. Quando igitur ut seipsum 
accuset, opus fuerit, tum. copiose accusationem 
instituit : quando autem viderit de alienis malis 
judicantes, vide quanta cum severitate os illis oc- 


:eludat his verbis utens : taque nolite ante tem- 


pus quid judicare, quoadusque veniat Domi- 
nus , el illuminabit abscondita tenebrarum, et 
manifestabit consilia cordium. Mi: judicium 
reserva , qui secreta mentis novit. Quamvis accu- 
rate novisse te res proximi arbitreris, fallitur judi- 
cium tuum. Quis enim scit, inquit, que sunt ho- 
minis, nisi spiritus hominis, qui in ipso est ? 
Quam multi ex hominibus abjectis ac vilibus sole 


Ibid. v. 15. 


1. Cor. 15. 


- lus, quoniam persequutus sum Ecclesiam Dei. 9: 


rnOCorá.5. , 


t. Cor. 2. 


il. 


Matth. 10. 


Peccato- 
rum recor- 
datio reme- 
dium. 


Luc.18.13. 


Ibid. v.11. 


Gal. 6. ἡ. 


P52al.37.5. 


Isai. 6. 5. 


224 8. 


clarius refulsuri: sunt? quam multi ex magnis et 


JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP.- 


CONSTANTINOP. 


ριφανῶν σποδὸς ὄντες xo τάφος χεχονιαμένος εὑρεθή- 


illustribus nihil aliud quam pulvis esse ac sepul- p σονται; Ἤχουσας πῶς ὃ Παῦλος ἑαυτὸν χαχῶς Aet, 


crum dealbatum reperientur? Audisti, qua ratione 
maledicta in se conjiceret Paulus, qui tam vehe- 
menter et copiose peccatorum , quorum rationem 
nullam redditurus erat, assidue meminisset? Nam 
ante baptismum blasphemus, et contumeliosus 
fuit, illa vero peccata delevit baptismus : attamen 
corum meminit, non quod eorum rationem sit red- 
diturus, sed ut Dei benignitatem ostendat, et qua- 
lis esset, cum ab ea fuit in alium transmutatus et 
ex persequutore factus apostolus. Quod si peccato- 


μετὰ σφοδρότητος καὶ ὑπερθολῆς ἁμαρτημάτων, ὧν 
οὐχ ἔμελλεν εὐθύνας ὑπέχειν; συνεχῶς μεμνημένον ; 
Βλάσφημος γὰρ xol διώχτης καὶ δόριστὴς πρὸ τοῦ 
βαπτίσματος ἦν, ἐχεῖνα δὲ τὰ ἁμαρτήματα ἔλυσε τὸ. 
βάπτισμα - ἀλλ᾽ ὅμως αὐτῶν μέμνηται, οὖχ ἐπειδὴ - 
λόγον ἔμελλεν ὑπὲρ αὐτῶν ὑπέχειν, ἀλλ᾽ ἵνα δείξῃ. 

τοῦ Θεοῦ τὴν φιλανθρωπίαν, x«l "τίνα ὄντα, οἷον. 
χκατεσχεύασεν, ἀπὸ διώχτου ποιήσας ἀπόστολον. Ei δὲ 
ἐχεῖνος τῶν ἀφανισθέντων ἁμαρτημάτων μέμνηται, 
πολλῷ μᾶλλον ἡμᾶς τῶν μετὰ τὸ βάπτισμα μεμνῆ- 


rum ille quz deleta fuerant, meminit, multo ma- E σθαι χρή. Τίς γὰρ fiv ἀπολογία ἔσται, ἢ ποία 


gis post baptismum nos oportet meminisse. Qua 
enim poterimus excusatione uti, qua digni videri, 
cum ille assidue meminerit eorum, quz judicio 
non sunt obnoxia, nos vero quorum rationem red- 
dituri sumus , ea nec in memoriam nobis revoce- 


συγγνώμη, ὅταν ἐχεῖνος μὲν τῶν ἀνευθύνων μνη- 
μονεύῃ συνεχῶς, ἡμεῖς δὲ μηδὲ ὧν μέλλομεν λόγον 
ὑπέχειν, μηδὲ τούτων ἑαυτοὺς ὑπομιμνήσχωμεν, ἀλλ᾽ 
ἀφέντες τὰ οἰχεῖα, τὰ ἀλλότρια περιεργαζώμεθα 
xox& ; [ ""Axoucov τὸν Πέτρον λέγοντα - Εξελθε ἀπ᾽ 


mus, sed propriis neglectis in aliena mala curiosius υς ἐμοῦ , ὅτι ἀνὴρ ἁμαρτωλός εἶμι. Ἄχουσον πῶς 
Luc.5.8. inquiramus ? Audi Petrum dicentem : Exi a me, ^ καὶ Ματθαῖος τῆς προτέρας ἑαυτοῦ χατηγορεῖ ζωῆς , 


quia vir peccator sum. Audi quo pacto Mattheus 
quoque priorem suam vitam accuset, et se publi- 
canum appellet, neque divulgare priorem. suam 
vitam erubescat. Nam cum post baptismum nullius 
se criminis accusare possent, eorum quz ante 
patrarant meminerunt, ut nos docerent alienorum 
malorum nullam habere rationem, sed propria 
curare, ac semper in animo volutare. Nullum 
enim est, nullum aliud tale ad. peccata tollenda 
remedium, atque illorum assidua recordatio, ac 


χαὶ τελώνην ἑαυτὸν χαλεῖ, xal οὐδὲ αἰσχύνεται τὸν 
πρότερον ἐχπομπεύων βίον. ᾿Επειδὴ γὰρ οὐδὲν εἶχον 
κατηγορεῖν ἑαυτῶν μετὰ τὸ βάπτισμα, τῶν προτέρων 
ἐμέμνηντο, παιδεύοντες ἡμᾶς τῶν μὲν ἀλλοτρίων 
χαχῶν μηδένα ποιεῖσθαι λόγον, τὰ δὲ οἰχεῖα μεριμνᾶν 
xol συνεχῶς ἀναστρέφειν. Οὐ γάρ ἐστιν, οὖχ ἔστιν 
οὐδὲν ἕτερον φάρμαχον τοιοῦτον πρὸς τὴν τῶν ἅμαρ- 
τημάτων ἀναίρεσιν, ὡς ἣ συνεχὴς αὐτῶν ἀνάμνησις, 
xal fj διηνεχὴς᾽ αὐτῶν κατηγορία, Οὕτως 6 τελώνης 
τὰ μυρία ἠδυνήθη χαχὰ ἀποθέσθαι, ἵνα εἴπη, Ὃ 


perpetua eorumdem accusatio. lta publicanus B Θεὸς, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ" οὕτως ὃ Φαρισαῖος 


innumera potuit abjicere mala , ut diceret, Deus, 
propitius esto mihi peccatori : ita. Phariseeus 
omni justitia excidit, quod omittens secum animo 
reputare quz peccasset, totum orbem terrarum 
condemnaret, dicens : /Von sum sicut ceteri ho- 
minum, raptores, injusti, adulteri, neque ut hic 
publicanus. Idcirco Paulus admonebat dicens : 
Opus autem suum unusquisque probet, et sic in 
semetipso tantum gloriam habebit , et non in 


τῆς δικαιοσύνης ἁπάσης ἐξέπεσεν, ὅτι ἀφεὶς λογίζε- 
σθαι τὰ αὐτῷ πεπλημμελημένα, τὴν οἰχουμένην χα- 
τεδίχαζε, λέγων * Οὐχ εἰμὶ ὡς οἵ λοιποὶ τῶν ἀνθρώ- 
πων, ἅρπαγες καὶ πλεονέχται, οὐδὲ ὡς οὗτος 6 τελώ- 
νης. Διὰ τοῦτο xat ὃ Παῦλος παρήνει λέγων * Ἕχαστος 
δὲ δοχιμαζέτω τὸ ἑαυτοῦ ἔργον » καὶ τότε elc ἑαυτὸν 
μόνον τὸ καύχημα ἕξει, καὶ οὐχ εἷς τὸν ἕτερον. Βού- 
λει μαθεῖν xod ἐν τῇ Παλαιᾷ πῶς οἱ δίκαιοι χατηγό- 
ρησαν ἑαυτῶν; "Axous xal τούτων ἐκείνοις συνῳδὰ 


altero. Vis discere , quo pacto jn Veteri quoque € φθεγγομένων. Ὁ μὲν γὰρ Δαυὶδ ἔλεγεν AL ἀνομίαι 


Testamento justi seipsos accusarint, audi etiam 
istos illis consentanea loquentes. Nam David qui- 
dem dicebat : Zniquitates mec supergresse sunt 
caput meum ; quas v onus grave gravate sunt 
super me. Isaias vero clamat : Hei mihi, quia 
homo cum. sim , et immunda labia habens. Et 
tres pueri cum in fornace versarentur, et propter 
Deum morti.corpora tradidissent, inter. ultimos 


^ Colb. τίνα ὄντα τίνα κατεσχεῦασεν. | 
b Sic Colbert. : hac vero deerant in Editis, qua de 


μου ὑπερῆραν τὴν χεφαλήν μου * ὡσεὶ φορτίον βαρὺ 
ἐδαρύνθησαν ἐπ᾽ ἐμέ. Ὁ δὲ Ἡσαΐας ἐξόα - Οἴμοι ὃ 
τάλας ἐγὼ, ὅτι ἄνθρωπος ὧν καὶ ἀκάθαρτα χείλη 
ἔχων. Καὶ οἱ τρεῖς παῖδες ἐν χαμίνῳ διατρίδοντες, 
xol τὰ σώματα θανάτῳ διὰ τὸν Θεὸν παραδόντες, ἐν 
τοῖς ἐσχάτοις τῶν ἁμαρτωλῶν ἑαυτοὺς ἠρίθμουν, 
Ἡμάρτομεν, ἠνομήσαμεν, λέγοντες χαίτοι τί λαμ.- 
πρότερον ἐχείνων, τί καθαρώτερον ἦν ; Καὶ γὰρ εἰ 


re vide in Monito supra, 


' DE PROPHETIARUM ODBSCURITATE,. ii. 


“καί τινας ἦσαν ἁμαρτίας πεποιηκότες, πάσας ἀπέ- 
σμηξε τῆς φλογὸς ἐχείνης ἣ φύσις. Ἀλλ᾽ οὐ πρὸς τὰ 
χατορθώματα ἑώρων τὰ οἰχεῖα, ἀλλὰ τὰ ἁμαρτήματα 
ἀνελογίζοντο. Οὔτω καὶ Δανιὴλ μετὰ τὸν λάχχον τῶν 
λεόντων, μετὰ τὰς μυρίας τιμωρίας, ἃς ὑπέμεινε, 
xal αὐτὸς ἑαυτοῦ χατηγόρει, τοῦ δὲ πλησίον οὐδείς. 
Τί δή ποτε; Ὅτι ὃ μὲν ἑτέρους λέγων χαχῶς, παρο- 
ξύνει τὸν Δεσπότην " Ó δὲ ἑαυτὸν λέγων χαχῶς, ἐξι- 
λεοῖ xal χαταλλάττει ^ xol τὸν δίκαιον δικαιότερον 
ἀπεργάζεται, xol τὸν ἁμαρτωλὸν ἐξαρπάζει τῶν ἐγ- 
χλημάτων xol συγγνώμης ἄξιον ποιεῖ. 'loUc οὖν 
εἰδότες, μὴ τὰ ἀλλότρια, ἀλλὰ οἰκεῖα πολυπραγμο-- 
νῶμεν xaxd * ἀναπτύξωμεν ἡμῶν τὸ συνειδὸς, ἀνα- 
μνησθῶμεν ἡμῶν * τὴν ζωὴν ἅπασαν, ἕχαστον τῶν 
ἡμαρτημένων ἥμῖν περιεργασώμεθα, xal μὴ μόνον 
μὴ λέγωμεν χκαχῶς ἑτέρους, ἀλλὰ μηδὲ ἀχούωμεν 
ἑτέρων λεγόντων καχῶς. Καὶ γὰρ χαὶ τούτου ἔγκλημα 
χεῖται xa τιμωρία μεγίστη * Ἀχοὴν γὰρ, φησὶ, μα- 
ταίαν μὴ παραδέξῃ. Οὐχ εἶπεν, ἀκοῇ ματαίᾳ μὴ πι- 
στεύσῃς, ἀλλὰ, μηδὲ δέξῃ αὐτήν * ἀπόφραξον τὰ ὦτα, 
ἀποτείχισον τῇ κατηγορίᾳ τὴν εἴσοδον, δεῖξον ὅτι τοῦ 


225 


peccatores seipsos numerabant dicentes, Peccavi- pa.3. »9. 


mus, inique egimus : tametsi quid illustrius illis, 


P quid mundius füit? Quamvis enim: peccata. non- 


nulla commisissent, omnia tamen absterserat flam- 
me natura. Verum ad propria recte facta non 
respiciebant, sed peccata secum reputabant. Sic et 
Daniel post lacum leonum, post innumera suppli- 
cia quz sustinuerat, ipse quoque seipsum accusa- 
bat, proximum vero nemo. Quid ita? Quia nimi- 
rum is, qui ceteros maledictis incessit, Dominum 
offendit : qui vero maledicta conjicit in seipsum, 
placat illum ac reconciliat sibi ; et justiorem reddit 
justum, et peccatorem crimine liberat, ac venia 


E dignum reddit. Quz cum ita' nota sint nobis, ne 


in aliena, sed in nostra mala curiosius inquiramus, 


.excutiamus conscientiam nostram : vitam omnem 


nostram reminiscendo recognoscamus, quz a nobis 
peccata sunt accurate scrutemur, et non modo cz- 
teros maledictis non incessamus, sed neque czte- 
ros maledictis incessentes audiamus. Nam et huic 
rei crimen ac supplicium maximum est paratum : 


χατηγορουμένου οὖχ ἔλαττον αὐτὸς ὃ ἀχούων ἐχθρὸς s, duditionem enim, inquit, vanam non suscipies. Exod. 23. 
εἶ καὶ πολέμιος τῷ καχῶς λέγοντι. Μίμησαι τὸν προ- ^ Non dixit, Auditioni vanz minime credes, sed, "" 


φήτην οὕτω λέγοντα - Τὸν καταλαλοῦντα λάθρᾳ τὸν 
πλησίον αὐτοῦ, τοῦτον ἐξεδίωχον. Οὐχ εἶπεν, ὅτι οὐχ 
ἐπίστευον, οὐδὲ ὅτι οὐ παρεδεχόμην τὰ λεγόμενα, 
ἀλλὰ καὶ ἀπήλαυνον, ὡς ἐχθρὸν xo πολέμιον. 


PAX εἰσί τινες, οἱ ψυχρᾷ παραμυθίᾳ ἑαυτοὺς πα- 
ραμυθοῦνται, οὑτωσὶ λέγοντες - Κύριε, μὴ στήσῃς 
μοι τὴν ἁμαρτίαν ταύτην, ὅτι ἀχοῆς λόγον ὀφείλω. 
Τίς χρεία τῆς ἀπολογίας; τίς χρεία τῆς συγγνώμης 
“ταύτης; Σίγησον, καὶ ἀπήλλαξαι τῶν ἐγχλημάτων * 
μηδὲν εἴπης, καὶ χαθαρὸς εἶ τῆς ἀγωνίας. "TÉ σαυτῷ 
πράγματα πλέχεις, xal παρὰ Θεῷ, καὶ παρὰ dv- 
θρώποις; τί ποιεῖς ὑπεύθυνον ἑαυτὸν ἐγκλημάτων ; τί 
τὸ φορτίον. βαρύτερον δεσμεῖς; Οὐχ ἀρχεῖ σοι περὶ 
τῶν οἰχείων χαχῶν εὐθύνας ὑποσχεῖν, ἀλλὰ xo ἑτέρας 
ἁμαρτίας ἐπισωρεὔεις σαυτῷ ; Περιττὴ αὕτη fj ἀπο- 
λογία - οὐκ ἀχοῆς λόγον ὀφείλεις, ἀλλὰ κατηγορίας 
λόγον χρεωστεῖς. Ὅταν γὰρ ἀχούσας, οὗ σιγήσῃς, οὐ 
τῆς ἀχοῆς λόγον μόνον ὀφείλεις, ἀλλὰ καὶ κατηγορίας. 
"Ex γὰρ τῶν λόγων σου δικαιωθήσῃ, φησὶ, x«i ix 
τῶν λόγων σου χαταχριθήσῃ. Ταῦτα οὐχ ὑπὲρ τῶν 
. χαχῶς ἀχουόντων, ἀλλ᾽ ὑπὲρ τῶν χαχῶς λεγόντων δε- 


Β 


Ne suscipies quidem illam : aures obtura, crimi- 
nationi aditum omnem interclude, neque minus 
inimicum et hostem esse te illius qui maledicit, 
quam sit ipse, qui accusatur, ostende. Imitare 


prophetam, qui sic infit: Detrahentem. secreto Psal. 100. 


proximo suo, hunc persequebar. Non dixit, Non ** 
credebam, neque, Non approbabam qua diceban- 
tur, sed, Etiam tamquam inimicum et hostem 
repellebam. 


10. Sed sunt nonnulli qui frivola quadam con-, 
solatione se consolantur dicentes : Domine, ne sta- 


'tuas mihi hoc peccatum, quia rationem reddere 


auditionis debeo. Quid hae excusatione, quid hac 
venia est opus ? Tace modo, et omni crimine libe- 
raris : nihil dicas, et ab omni trepidatione immu- 
nis eris. Cur tibi et apud Deum et apud homines 
negotium facessis? cur teipsum criminibus obno- 
xium reddis? cur sarcinam graviorem imponis? Non 
sufficit tibi, side propriis delictis rationem reddas, 
sed et alia peccatatibi accumulas? Supervacanea est 
hic excusatio : non auditionis reddere rationem de- 
bes, sed accusationis reddendze rationi es obnoxius. 
Cum enim. postquam audieras, non silueris, non 


"auditionis solum, sed etiam accusationis reddere 
rationem debes, Ex verbis enim tuis justifica- Math. 
beris, inquit, et ex verbis tuis condemnaberis. 7 


, δοικὼς λέγω xo διαμαρτύρομαι. Ὃ μὲν γὰρ χκαχῶς C Hac ego non propterea dico ac denuntio, quod 


à Colb. «7: ξωῆς ἁπάσης. 


2520 85. JOANNIS CHRYSOST. 
115. timeam, qui male audiunt, sed iis qui maledi- 
cunt. Nam qui male audivit nulla contumelia, 
neque damno est affectus ; sed si falsa sint, quz de 
illo dicuntur, etiam mercedem referet : sin vera, 
ne sic quidem accusatio tua notam ignominiz ul- 
lam inussit. Neque enim ex vituperio tuo tum 
judex in illum. sententiam feret. Quod si mirum 
quid et insolitum dicendum est, maximum etiam 
quaestum faciet, si convicia patienter ferat, ut fecit 
publicanus : at is qui maledicit, seu vera sint, seu 
falsa, qux in proximum conjicit maledicta, maxi- 
mo dammo afficitur. Et calumniatorem quidem 
periisse, nulla est opus demonstratione : sibi vero 
illum gravius judicium accersere, licet vera dicat; 
dum miserias proximi divulgat, et scandalorum 
causam praebet, omnibus ea detegens, qui occul- 
tanda fuerant, et proximi peccata pradicat, omni- 
bus utique manifestum est. Nam si qui unum 
scandalizayerit, inevitabiles pcenas dabit, is qui 
innumeros rumore malo sparso scandalizat, quo 
non supplicio plectetur? Phariszeus enim non men- 
tiebatur, sed vera dicebat, dum publicanum vo- 
cabat publicanum, attamen pcenas dedit. Hzc igi- 
tur scientes, dilectissimi, maledicentiam fugia- 
mus: neque enim gravius est isto nec facilius 
peccatum. Quid ita? Quod celerius, quam ullum 
aliud peccatum feratur, et confestim eum qui non 
attendit abripiat. Nam alia quidem peccata tem- 
pore indigent, οἱ impensa, et dilatione, et adjuto- 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


dxoócac, οὐδὲν ἐπηρέασται, οὐδὲ ἐδλάδη - ἀλλ᾽ ἂν 
μὲν ψευδὴ ἢ τὰ περὶ αὐτοῦ λεγόμενα, καὶ μισθὸν 
ἔχει ^ ἂν δὲ ἀληθῆ, οὐδὲν οὐδὲ οὕτως ἐπηρέασται 
παρὰ τὴν σὴν κατηγορίαν. Οὐδὲ γὰρ ἀπὸ τῆς σῆς 
λοιδορίας οἴσει τότε τὴν ψῆφον αὐτῷ ὃ δικάζων. Εἰ 
δὲ χρή τι xal θαυμαστὸν εἰπεῖν, xal τὰ μέγιστα xep- 
δανεῖ γενναίως φέρων τὴν βλασφημίαν, ὥσπερ οὖν 
χαὶ ὃ τελώνης * 6 δὲ καχῶς λέγων, ἄν τε ἀληθῆ χαχῶς 
εἴπῃ τὸν πλησίον, τὰ μέγιστα ἠδίκητα΄. Καὶ ὅτι μὲν 


Ὁ ὃ συχοφαντῶν ἀπόλωλεν, οὐδὲ ἀποδείξεως χρεία " ὅτι 


δὲ, χἂν ἀληθῆ λέγη, φορτικώτερον ἑαυτῷ ποιεῖ τὸ 


δικαστήριον, ἐκπομπεύων τὰς τοῦ πλησίον συμφορὰς,. 


xal σκανδάλων αἴτιος γινόμενος, ἃ χρύπτειν δέον, 
ἐχκαλύπτων ἅπασι, καὶ κηρύττων τὰ ἁμαρτήματα 
τοῦ πλησίον, παντί που δῆλόν ἐστιν, Εἰ γὰρ ἕνα τις 
σχανδαλίσας, ἀπαραίτητον δώσει τιμωρίαν, ὃ μυρίους 
σχανδαλίζων διὰ τῆς πονηρᾶς φήμης, πόσην οὖχ, 
ὑποστήσεται χόλασιν; Koi γὰρ 6 Φαρισαῖος οὐχ 
ἐψεύδετο, ἀλλ᾽ ἀληθὴ ἔλεγε, τελώνην καλῶγ τὸν τε- 


E λώνην, ἀλλ᾽ ὅμως δίκην exc. Ταῦτ᾽ οὖν εἰδότες, 


ἀγαπητοὶ, φεύγωμεν τὸ κατηγορεῖν. Οὔτε γὰρ ταύ- 
τῆς χαλεπωτέρα, οὔτε εὐχολωτέρα ἐστὶν ἁμαρτία. 


Τίνος ἕνεκεν; Ὅτι πάσης παρανομίας ὀξύτερον δρᾶ-- 
ται, καὶ ταχέως συναρπάζει τὸν μὴ προσέχοντα. 


Αἱ μὲν γὰρ ἄλλαι ἁμαρτίαι καὶ χρόνου δέονται, καὶ 
δαπάνης, καὶ μελλήσεως, xol συνεργῶν, xal πολλά-- 
χις ἐν τῇ τοῦ χρόνου διατριδῇ διαχόπτονται. Οἷόν τι 
λέγω  εἵλετό τις φονεῦσαι, εἵλετό τις ἁρπάσαι χαὶ 
πλεονεχτῆσαι " πολλῆς αὐτῷ δεῖ τῆς πραγματείας, 


* 3 4 á 3 mof Lo 202 ' 2 
ribus, ac sepe aliqua temporis mora interrum- 198 καὶ ἐν τῷ μέλλειν πολλάκις ἐξέλυσε τὸν θυμὸν, ἀπέ- 


puntur. Exempli causa : statuit aliquis interficere, 
statuit aliquis furari, et aliena rapere : multa ne- 
cesse cst moliatur, et sepe, dum differt, iram 
sedat, a'pravo conatu resilit, sceleratam illam 
sententiam abjicit, neque consilium ad opus per- 
ducit : at in maledicendo non ita fit, sed nisi at- 
tenti valde simus ac vigiles, facile abripimur : et 
neque tempore, neque dilatione, neque impensa, 
neque molitione nóbis ulla est opus, ut maledica- 
mus: sed sufficit ut^ tantum. velimus, et statim 
voluntas in opus exit. Sola: quippe lingua est 
qua inservit. Quando igitur velox est malum, et 
facile nos. circumstans peccatum, et poena gravis 
ac supplicium, nec lucrum ullum, non parvum, 
non magnum, diligenter hunc morbum fugiamus, 
et aliena mala tegamus, neque propalemus : admo- 


Matth. 18. neamus peccantes, ut dicit Dominus: Si peccave- 


15. 


rit in le frater tuus, vade, et corripe eum in- 
ter te et ipsum solum. Itaque quanto: minus 


à Colb. χυχὰ, xai θεραπεύωμεν. παραινέτωμεν τοῖς. In- 
fra idem ὥστε τῷ ἀδημοσιεύτῳ τῶν ἐλέγχων, εὐχολωτέραν 


Α στη τῆς πονηρᾶς δρμῆς;» χατέλυσε τὴν διεφθαρμένην 


γνώμην, οὐ προσέθηκε τὸ ἔργον τῇ βουλῇ * ἐπὶ δὲ τοῦ 
κακῶς λέγειν οὐχ οὕτως, ἀλλ᾽ ἐὰν μὴ σφόδρα ὦμεν 
γήφρντες, συναρπαζόμεθα ῥᾳδίως - xal οὔτε χρόνου, 
οὔτε μελλήσεως, οὔτε δαπάνης, οὔτε πραγματείας 
ἡμῖν δεῖ τινος, ὥστε καχῶς εἰπεῖν - ἀλλ᾽ ἀρχεῖ μόνον 
ἑλέσθαι, xoi εὐθέως εἰς ἔργον ἐξῆλθε τὸ βούλημα. 
Γλῶσσα γάρ ἐστιν ἣ ὑπηρετουμένη μόνον, ᾿Επεὶ οὖν 
καὶ ὀξύῤῥοπον τὸ χαχὸν, xai εὐπερίστατος fj ἁμαρτία, 
καὶ χαλεπὴ ἡ χόλασις xa ἣ τιμωρία, xal κέρδος οὐδὲν, 
o) μικρὸν, οὐ μέγα, μετὰ πολλῆς τῆς ἀχριδείας φεύ-- 
γωμεν τὸ γόσημα , xal τὰ ἀλλότρια περιστέλλωμεν 
"xaxk, xxl μὴ ἐχπομπεύωμεν * παραινῶμεν τοῖς 
ἁμαρτάνουσι, καθὼς χαὶ 6 Κύριός φησιν * "Eky ἅμαρ- 
τήσῃ εἰς σὲ 6 ἀδελφός σου, ὕπαγε, ἔλεγξον αὐτὸν 
μεταξὺ σοῦ xal αὐτοῦ μόγου. “Ὥστε τὸ ἀδημοσίευτον 
τῶν ἐλέγχων εὐχολωτέραν ποιήσει τὴν θεραπείαν. 
Νὴ δάχνωμεν, μηδὲ κατεσθίωμεν τὰ ἀλλότρια τραύ- 
ματα. μὴ τὰς μυίας μιμησώμεθα, ἀλλὰ τὰς μελίττας 


" 
T0: XL. 


— ———— νον... 


DE PROPHETIARUM OBSCURITATE. 


ζηλώσωμεν. At μυῖαι τοῖς τραύμασιν ἐγχαθέζονται., 
χαὶ δάχνουσιν " αἵ βέλιτται hn ἄνθεσιν ἐφίπτανται. 
Διὰ τοῦτο αὗται μὲν κηρία P πηγνύουσιν ; ἐχεῖναι δὲ 

νοσήματα ἐπάγουσιν, οἷς ἂν ἐπικαθεσθῶσι σώμασι " 
xo αἵ μέν εἶσι βδελυχταὶ, αἵ δὲ ποθειναὶ καὶ ἐπίδοξοι. 
Καὶ ἡμεῖς τοίνυν τῷ λειμῶνι τῆς ἀρετῆς τῶν ἁγίων 
ἐπιπτῆναι τὴν ψυχὴν παρασχευάσωμεν, xol συνεχῶς 
τὴν εὐωδίαν τῶν παρ᾽ ἐχείνοις χατορθωμάτων ἀναχι- 
γνῶμεν, τὰ δὲ τραύματα μὴ δάχνωμεν τῶν πλησίον * 
ἀλλ᾽ εἰ καί τινας ἴδωμεν τοῦτο ποιοῦντας, ἐπιστομί-- 
ζωμεν, τὸν φόθον αὐτοῖς τῆς χολάσεως ἐπιτειχίζοντες, 
τῆς συγγενείας αὐτοὺς ἀναμιμνήσχοντες τῆς πρὸς 
τοὺς ἀδελφούς: Εἰ δὲ μηδενὶ τούτων εἴχοιεν, μυίας 
αὐτοὺς χαλῶμεν, ἵνα χἂν τὸ ὄνειδος τῆς προσηγορίας 
ταύτης ἀποστήσῃ τῆς πονηρᾶς μελέτης αὐτούς - ἵνα 
τῆς καχοσχολίας ταύτης ἀπαλλαγέντες, πᾶσαν τὴν 
σχολὴν εἰς τὴν ἔρευναν τῶν οἰχείων ἀναλίσχωσι xa- 
χῶν. Οὕτω γὰρ οἵ τε πεπτωχότες ἀναστήσονται τῇ 
μνήμη τῶν ἡμαρτημένων αὐτοῖς οὐχ ἐχπομπευομέ-- 
γων, οἵ τε τὰ οἰχεῖα ἀναλογιζόμενοι συνεχῶς χαχὰ, 
ῥᾳδίως αὐτὰ ἀποθήσονται, τῇ μνήμη τῶν ἥμαρτη- 
μένων πρὸς τὴν τῶν λοιπῶν πρᾶξιν ὀχνηρότεροι γινό- 
μένοι, οἵ τε. τὴν ἀρετὴν τῶν ἁγίων ἐπισχοποῦντες 
συνεχῶς, μέγιστον λήψονται ζῆλον πρὸς τὴν τῶν 
αὐτῶν μίμησιν - χαὶ διὰ τούτων ἁπάντων δλοχλήρου 
τοῦ σώματος τῆς ᾿Εχχλησίας ἡμῖν κατορθωθέντος, 
δυνησόμεθα μετὰ τοῦ πληρώματος τούτου εἰς τὴν βα- 
σιλείαν τῶν οὐρανῶν εἰσελθεῖν " ἧς γένοιτο πάντας 
ἡμᾶς ἐπιτυχεῖν, χάριτι καὶ φιλανθρωπίᾳ τοῦ Κυρίου 
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, δι᾿ οὗ xo μεθ᾽ οὗ τῷ Πατρὶ 1j 
δόξα, Kx τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν xat ἀεὶ, χαὶ εἰς 
τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. "Au. 


 τρηγνύουσιν. Sic unus Codex recte. Editi πηγνῦσι. 


C 


D 


Ε 


it. 227 


fuerit püblica reprehensio, tanto facilius medici- 
nam adhibebis. Ne mordeamus, neque arroda- 
mus aliena vulnera; ne muscas imitemur, sed 
apes emulemur. μάν vulneribus ida; ea- 
que mordent : apes in flores involant. Idcirco iste 
favos concinnant,iliz morbos corporibus invehunt, 
quibus insederint ; atque hz» quidem detestandze 
sunt, ille vero sunlides sunt et nobiles. Et nos 
igitur faciamus ut in pratum virtutis sanctorum 
anima nostra involet, et suavem recte factorum 
odorent ab illis effusum excitemus, proximorum 
vero vulnera ne vellicemus : quinimo si quos id 


' agentes viderimus, os illis occludamus, supplicii 


metum illis objiciamus, et cognationis illis me- 
moriam refricemus, quz illis cum fratribus inter- 
cedit. Quod si nihil horum illos moyeat, muscas 
illos appellemus, ut hujus saltem. appellationis 
probro a pravo hoc instituto-revocentur ; ut ab 
hoc inutili otio abducti malorum suorum inquisi- 
tioni otium omné impendant. Sic enim fiet, ut 
et qui lapsi sunt resurgant excitati memoria suo- 
rum criminum, qua nequaquam fuerint divulgata, 
et qui propria mala semper animo secum reputa- 
verint, facile illa deponant, ac peccatorum suorum 
recordatione ad alia patranda tardiores reddantur, 
et qui sanctorum virtutem perpetuo fuerint con- 
templati, majori zelo ad eorum imitationem incen- 
dentur : atque his omnibus efficietur, ut toto Ec- 
clesiz; corpore a nobis feliciter instaurato, cum 
hoc cetu in regnum. czlorum intrare possimus, 
quod utinam nobis omnibus assequi contingat, 
gratia et benignitate Domini nostri Jesu Christi, 
per quem et cum quo gloria, una cum Spiritu 
sancto, nunc et semper, ct in secula seculorum. 
Amen. 


199 


228 S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


.MONITUM 


AD COMMENTARIUM, SEU INTERPRETATIONEM 


IN DANIELEM. 


Circa Interpretationem in Danielem, que Chrysostomi nomen circumfert, et ex Bibliotheca Regia 

Scorialensi desumta est, haec praefatur Cotelerius *, qui illam prior edidit : « Interpretatio in Danielem 
prima fronte plerisque videtur supposititia, qui forsan ac merito solennes illas doxologias, consuetam 
perspicuitatem aliasque librorum melliti patris dotes desiderabunt ac requirent. Incredibile certe me- 
moratu quam pleráque omnia hic aut imperfecta, aut perturbata, magisque tentata quam perorata, epi- 
tomes denique ac eclogarum pra'ferentia speciem. Verum tamen, ut id quod res habet dicam, inter cen- 
tones ardens purpura elucet ; in turbidis rivulis limpidissimi fontis vena scaturiunt. Quare ita censeo, 
Chrysostomum, quem in universam Scripturam commentarios scripsisse prodidit antiquitas, hujusce 
prolis patrem esse : sed illam pié expositam in eas incidisse manus, quz in tollenda parum opéré posue- 
rint ; eoque factum quod inficianda parenti soboles appareat. » 

Vebditi certe est, in tam hiulca, tam strigosa, tam compendiosa narratione, qualem hic omnes haud 
dubie animadversuri sunt, aliquot dictionis Chrysostomi vestigia comparere, verba ipsi familiaria usur- 
pari. Imo etiam explicandi modum ἃ S. doctoris sententia non discedere, ut cum dicitur abominationem 
desolationis positam esse tempore Hadriani Augusti, que est ipsissima Chrysostomi opinio, ut diximus 
in nota. At vitia et intricata series, quie non paucis in locis deprehenditur, hinc haud dubie procedunt 
quod unus tantum Codex Ms. hujus operis compareat, qui Codex multis in locis mendosus est. Quod 
vero tam compendiosz hic explanationes offerantur, illud Chrysostomi interpretandi modo admodum re- 
pugnat, qui uberiorem ubique prafert dicendi copiam. Unde fortasse dubitabunt quidam utrum Chryso- 
stomi sit hic Commentarius, meque fateor non sine aliquo scrupulo hoc opus inter germana illius opera 
ponere, Verum potuit Chrysostomus hasce notulas primo scripsisse, ut ampliores deinde explanationes 
aggrederetur, ac cum Tillemontio existimo posse hunc Commentarium inter γνήσια opera connumerari. 

Interpretationem Latinam Cotelerii aliquot in locis castigavimus ejusque notas edimus, quibus nostras 
quoque notulas praemisso asterisco adjicimus. 


* [Titulum ejus libri accurate descripsimus in nota ad Menitum ad Homiliam spuriam in Psalmum VT, 
Tom. V, p. 663 Ed, hujus.] 


EET IN DANIELEM. 


220 


*TOY EN ATIOIX ΠΑΤΡῸΣ HMON 


IOANNOY, 


Ἀρχιεπισχόπου Κωνσταντινουπόλεως, 


TOY ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ͂. 


EPMHNEIA 


ΕΙΣ TON AANIHA HPOOHTHN. 


- SANCTI PATRIS NOSTRI 


- JOANNIS 


'CHRYSOSTOM! , 


' 


- ARCHIEPISCOPI CONSTANTINOPOLITANT, 


INTERPRETATIO 


IN DANIELEM PROPHETAM. 


ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ α΄. 


Καὶ εἶπεν ὃ βασιλεὺς " Ἀσφανὲς τῷ ἀρχιέυνούχῳ 
αὐτοῦ εἰσαγαγεῖν ἀπὸ τῶν υἱῶν τῆς αἰχμαλωσίας 
τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ, καὶ ἀπὸ τοῦ σπέρματος τῆς βα- 
σιλείας, καὶ ἀπὸ τῶν “ Φορθονμίν. Φορθονμὶν ἢ ἔθνος 
φησὶ, ἢ γένος" μᾶλλον δὲ ἔθνος, βάρδαρον ἴσως. 
Συγχωρεῖται δὲ τοῦτο, ἵνα ἀπὸ συγχρίσεως ἣ τοῦ 
Θεοῦ φανῇ δύναμις" καὶ ὅπερ ἐπὶ τῶν πολλῶν ἐγένετο, 
xai ἐπὶ τῆς σοφίας. ἃ Ἵνα γὰρ μή τις τὴν Περσικὴν 
σοφίαν αἰτιᾶται τῶν γινομένων, καὶ ἄλλοι μανθά- 
vouct μετ᾽ αὐτῶν εἷς ἔλεγχον. Ἀπὸ γὰρ συγχρίσεως 
μάλιστα παρὰ τοῖς ἀνοήτοις τὰ πράγματα χρίνεται. 
Διὸ ἀπὸ συγχρίσεως πανταχοῦ ποιεῖ ὁ Θεός" xol 
ὅταν περὶ ἑαυτοῦ λέγῃ, οὖκ ἀπαξιοῖ τοῖς θεοῖς ἕαυ-- 
τὸν παραδάλλειν, καὶ συγχρίνειν-" xol αὐτοὶ λέγου- 
σιν" Οὐχ ἔδτιν ὅμοιός σοι ἐν θεοῖς, Κύριε.. Ἐν οἷς 
οὖχ ἔστιν ἐν αὐτοῖς μῶμος; χαὶ χαλοὺς τῇ ὄψει, 


^ τοῦ ἐν ἁγίοις. Ex Interprete supplevimus titulum , 
qui in Grzco desiderabatur. Si nobis licuisset esse tam 
beatis, ut Codicem antiquum videremus, certius forsan 
de isto Commentario judicium tulissemus supra in Prz- 
fatione. Chrysostomi tanien esse opus facile sibi per- 
suadebit, qui hac rudera ac segmenta propius intue- 
bitur. 

b ἀσρανές. Leg. ἀσρανέξ. Apud Josephum lib. 40 
Antiquit, Judaic, ἀσχάνης dicitur, ob similitudinem 
literarum Hebraicarum, ut mea fert opinio. Sic qui 
infra Chrysostomo est. ἀμελασάρ, ἃ LXX vocatur ἀελ- 
c3. Quanto autem incommodo interpretibus, ac etiam 
scriptoribus Hebraicis fuerit ista similitudo, norunt 
linguze sanctee periti. Unum videre est exemplum in voce 
Gallica ΟΝ} Ἵ devestir, quam usurpat Salomo 
Lunensis, exponens locum Scripture Exodi 28, 41 : 
nam, ut equidem existimo, restituendum est *j, revestir. 


TOM. Vl. 


CAPUT 1. 

A 9. Et dixit rex Asphanesio principi eunu- 
chorum suorum, ut introduceret de filiis capti- 
vitatis filiorum. Israel , et de semine regni : et 
de Phortommin. Phortommin aut gentem dicit , 
aut genus: imo potius gentem , eamque fortasse 
barbaram. Id autem permittitur, ut ex compara- 
tione potestas Dei appareat ; et ut quod in vulgo 
factum erat, eliam in sapientia eveniat. Nam ne 
quig Persicam sapientiam causam putaret eorum 
quz contingebant , alii quoque una cum ipsis edo- 
B centur, ut scilicet id confutetur. Ex comparatione 
enim maxime apud insipientes judicantur res. 
Ideo Deus ubique arguit a comparatione; et cum 
de seipso loquitur, non dedignatur se cum diis 


comparare ac conferre. Atque ipsi dicunt : /Von Psal.85.8. 


est similis tui in diis , Domine. 4. In quibus 


* Φορθονμίν, Scr. Φορθομμίν. De qua voce consulendi 
interpretes , Hieronymus , Theodoretus, et alii, Theo- 
doreti locus vitio laborat. φορθομμὶν, inquit, τὰς παρ- 
θένους ἐκάλεσε τῇ EGpulow φωνῇ. Existimo reponendum esse 
τοὺς πάρθους. Nec enim probare possum, quod ait Mal- 
donatus , doctissimum interpretam , Greca lingue si- 
militudine deceptum , exposuisse παρθένους. ᾿ 

4 Post σοφίας ponendum γένηται, et post. ποιεῖ, ἔλεγχον. 
Forte etiam pro αὐτοὶ λέγουσιν scribendum αὐτῷ. Περσι- 
χὴν σορίαν, id. est, Chaldaam, Solent auctores sacri et 
profani, dum de Chaldzis, Babyloniis, Assyriis, Medis, 
Persis, Parthis loquuntur, quasi inter cos populos nihil 
intersit, indiscriminatim uti nominibus. Exempla sup- 
peditabunt criticorum commentarii, atque adeo B. 
Chrysostomus. Quod autem hic Daniel et tres pueri 

. dicuntur sapientiam Chaldaicam didicisse, id negat 
S. Isidorus Pelusiota, lib, 3, epistola 439. 
16 


208 


Sap. 13.5. 


ἃ. Cor. 11. 


14. 


à5o 


nulla esset macula , et pulchros aspectu, et 
intelligentes in. omni. sapientia, Pulchritudo 
quoque impedimentum est ad castitatem et ad sa- 
pientize studium. Qua vero de causa tales etiam 
requirit, qui et membrorum bona habitudine et C 
aspectus pulchritudine caeteros omnes antecellant?. 
Audiamus. Si rex tales quzrit, atque rex barba- 
rus, quanto magis Deus, qui decoris animi amator 
est? Si regi adstare non mereantur ii qui maculam 
habent in corporibus ( ait enim, /n quibus nulla 


esset macula) , multo magis non decet Deo ad- 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


χαὶ συνιέντας ἐν πάσῃ σοφίᾳ. Καὶ τοῦτο κώλυμα 
πρὸς σωφροσύνην. καὶ φιλοσοφίαν. Τίνος δὲ ἕνεχεν 
καὶ τοιούτους ζητεῖ, ὥστε xol τῇ τῶν μελῶν εὐεξίᾳ, 
xo τῇ τῆς ὄψεως εὐμορφίᾳ πάντας τοὺς ἄλλους νι- 
x&v; Ἀχούσωμεν. Εἰ βασιλεὺς τοιούτους ζητεῖ, βα- 
σιλεὺς βάρόαρος, πόσῳ μᾶλλον ὃ Θεὸς 6 τοῦ ψυχι- 
χοῦ χάλλους ἐραστής; Εἰ παρεστάναι ἐχείνῳ οὖκ ἂν 
εἶεν ἄξιοι οἱ μῶμον ἔχοντες ἐν σώματι (Ev οἷς γὰρ, 
φησὶν, οὖχ ἔστιν ἐν αὐτοῖς μῶμος), πολλῷ μᾶλλον 
τῷ Θεῷ οὐ προσήχει παρεστάναι τοὺς μῶμον ἔχον- 
τας ἐν τῇ ψυχῇ. Εἰκότως δὲ xal ἰσχυροὺς ζητεῖ, πρὸς 


stare eos quibus maculosus est animus. Merito A τὰς ἔνδον διακονίας φησὶ, ἢ ἰσχὺν καὶ τὴν τῆς ψυ- 


autem et robustos requirit; ad domestica scilicet 
ministeria : aut robur etiam animi significat : hoc 
est qui valeant stare coram rege. Pulchros vero 
aspectu cur expetit? Illa enim usui sunt; sapientia 
nimirum et mentis perspicacitas : at venustas cui 
bono? Videlicet ut barbarus, et ut vir seculo de- 
ditus, hanc ex immensa honorum cupidine ex- 
quirit : nam philosophum bona animi tantum 
desiderare oportet. Sed quemadmodum  decoras 


χῆς λέγει, τουτέστι, δυναμένους ἑστάναι ἐνώπιον τοῦ 
βασιλέως. Καλοὺς δὲ τὴν ὄψιν τίνος ἕνεχεν ἐπιζητεῖ; 
᾿Εχεῖνα μὲν γὰρ πρὸς χρείαν, fj σοφία λέγω, καὶ ἣ 
σύνεσις τῆς διανοίας τοῦτο δὲ τίνος ἕνεχεν; " Ἅτε 
ὡς βάρθαρος, xoi βιωτιχὸς ἀνὴρ, ἀπὸ φιλοτιμίας 
πολλῆς τοῦτο ἐπιζητεῖ" τὸν γὰρ φιλόσοφον τὰ ἀπὸ 
ψυχῆς ἐπιζητεῖν χρὴ μόνον. Ὥσπερ γὰρ ἱμάτια ζη- 
τοῦμεν χαλὰ πρὸς οὐδεμίαν χρείαν, οὕτω xal ὄψεις 
ἐπιζητεῖ καλὰς, P ὥσπερ ἀγάλματα. Ὃ δὲ Θεὸς τίνος 


vestes cupimus, non ad usum tamen : ita iste de- B ἕνεχεν κάλλος ἐποίησεν; Ἄχουσον ἑτέρου λέγοντος" 


coras facies, velut statuas flagitat. At Deus quam 
ob causam pulchritudinem fecit? Audi alium di- 
centem : 4 magnitudine enim et specie crea- 
turarum Creator per proportionem videtur. 
Multa etiam quis videat non modo ad usum, sed 
et ad decorem quoque corpori nostro indita esse. 
Colores namque ac coloris pulchritudo ejus rei 
gratia, non autem. ob usum dumtaxat existunt. 
Fieri siquidem potest ut homo niger sit , nec inde 
ullo modo ledatur in iis qu: ad. usum spectant. 
Habemus vero et capillos eadem de causa , sicut 
Paulus ait : ir quidem si comam nutriat, igno- 
minia est illi. Cervix quoque erecta, queque con- 
gruum habet interstitium ; denique reliqua ob 
eumdem decorem nobis sunt concessa, adeo ut si 
minimum quid a toto detraxeris, pulchritudinem 
evertas , manente tamen usu. Unde pracipue ad 
speciem nobis Opifex hoc animal condidit : nec 
tantum hoc, sed et reliqua. omnia. Verum pul- 


"Ex γὰρ μεγέθους xo καλλονῆς χτισμάτων ἀναλόγως 
ὃ γενεσιουργὸς θεωρεῖται. Καὶ πολλὰ ἴδοι τις ἂν οὐχὶ 
πρὸς χρείαν μόνον, ἀλλὰ χαὶ πρὸς ὥραν ἡμῖν ἐν τῷ 
σώματι γεγενημένα. Τὰ γὰρ χρώματα, xol αἱ εὔ- 
χροιαι, τούτου χάριν, oD χρείας μόνης. Δυνατὸν γὰρ 
ἢ καὶ μέλανας εἶναι, καὶ μηδὲν εἰς τὴν χρείαν * πα- 
ραδλέπεσθαι. Καὶ τρέχες δὲ ἡμῖν διὰ τοῦτο: οὕτω 
καὶ Παῦλός φησι" ᾿Ανὴρ μὲν γὰρ ἐὰν χκομᾷ, ἀτιμία 
αὐτῷ ἐστι. Καὶ αὐχὴν δὲ ὄρθιος, καὶ σύμμετρον ἔχων 
διάστημα xol εἰς τοῦτο εὐπρεπείας ἅπαντα ἡμῖν ἐξ- 


C ἐνήνεχται, ὡς, ἂν μικρὸν ἐχκόψης τῷ παντὶ, λυμή- 


νασθαι χάλλει, τῆς χρείας μενούσης. ἃ Ὅθεν δὲ μά- 
λιστα χαὶ πρὸς χάλλος ὃ δημιουργὸς ἡμῖν τὸ ζῶον 
χατεσχεύασε τοῦτο" xal οὐχὶ τοῦτο μόνον, ἀλλὰ καὶ 
τὰ ἄλλα πάντα. Ἀλλὰ τοῦ κάλλους τούτου τοῖς μὲν 
πλέον, τοῖς δὲ ἔλαττον ἔδωχεν. Πολλοὺς δὲ μετὰ τὸ 
γενέσθαι, οὐκ ἔχοντας οἴκοθεν, χάριν ἐνέδυσεν. Καὶ 
ἀπὸ τῆς θέσεως δὲ αὐτῆς ὄψει τὸ χάλλος, οἷον τὸ ἐν 
ὑψηλῷ χεῖσθαι τοὺς ὀφθαλμοὺς, καθάπερ τὴν lot, 


chritudinis hujus aliis quidem plus, aliis vero D χαὶ ἔχειν ἔνδον τὸ στρογγύλον ἀποτετορνευμένον, 


5. ἅτε ὡς. Alterutrum. vacat. Βιωτιχὸς ἀνήρ, in malas 
partes accipitur : at alibi sepe non item. Tarasius Epist, 
ad Joannem , que exstat-in fine Synodi VII : ἀνδράσιν 
εὐλαδέσι μοναχοῖς τε χαὶ βιωτιχοῖς. Felix ΠῚ Epistola ad 
episcopos : De clericis autem et monachis aut puellis 
Dei , aut scecularibus, etc., sed tantummodo scculari- 
bus in oratione socientur. Nicolaus primus Epist. 62 : 
Sive sit secularis, sive eccles'astica persona , etc. Adi 
Joannem nostrum Exposit. in Ps. 6, et Hom. 23 in 
Epistolam àd Romanos; S. Basilium in Asceticis , et 


alios. veteres ac recentiores. 

b ὥσπερ ἀγάλματα. Plutarchus in Alexandro : ἀντεπι- 
δεικνύμενος δὲ πρὸς τὴν ἰδέαν τὴν ἐχείνων τὸ τῆς ἰδίας ἐγχρα- 
τείας καὶ σωφροσύνης κάλλος, ὥσπερ ἀψύχους εἰκόνὰς ἀγαλμά- 
τῶν παρέπεμπεν. Porro vocem ἀγάλματα eleganter dici 
de rebus pulchris, sed inutilibus,notatum reperies etiam 
apud veteres criticos. 

* Παραθλέπεσθαι. Reslit. παραθλάπτεσθαι. 

*. ὅθεν δέ. Scr. ὅθεν xad. 


IN 


τὴν μίξιν τῶν χρωμάτων, τὴν ἀχρίδειαν, τὴν γνη- 
σιότητα, τὸ λευχὸν εἶναι. ᾿Αλλὰ πρόσχομμα γέγονε 
τὸ χάλλος, φησί, Οὐχὶ παρὰ τὴν οἰκείαν φύσιν, ἀλλὰ 
παρὰ τὴν ῥᾳθυμίαν τῶν ἁλισχομένων. Μὴ κατα- 
μάνθανε γὰρ, φησὶ, κάλλος ἀλλότριον. Οὐχ ἁπλῶς 


εἶπε, Μὴ καταμάνθανε χάλλος, ἀλλὰ προπσέθηχεν, 


Ἀλλότριον, ὡς τό γε οἰχείου ἀπολαύειν αἰνεῖ. Διὰ τί 
γὰρ οὖχ ἐξετραχήλισε τὸν Ἰωσὴφ, οὐδὲ βλᾶχα εἰρ- 
γάἄσατο, οὐδὲ ἐνέπλησεν ἀπονοίας χαὶ τύφου; ἜἜλα- 
qoc, φησὶ, φιλίας, χαὶ πῶλος σῶν χαρίτων ὅμι- 
λείτω σοι. Σύνδεσμός ἐστι χαὶ τοῦτο τοῦ γάμου, 
ὥστε πρὸς τὰ σώματα ἐπτόηντο οἱ ἄνθρωποι, ᾿Επειδὴ 
γὰρ ἐπίπονόν τινα xad μοχθηρὸν ἡμῖν χατεσχεύασε 
τὸν βίον, ἐχαρίσατό τινα χαὶ παραμυθίαν. ᾿Εντεῦθεν 


DANIELEM. 


25t 


minus largitus est. Complures autem post ortum 
qua carebant venustate induit. Porro ex ipso situ 
quoque decorem perspicies; quemadmodum in 
oculis, quod in sublimi loco instar iridis positi 
sint, quod intus tornatam rotunditatem, colorum 
mixturam, accuratam formam, germanitatem, in- 
genuitatem et candorem habeant. Sed, inquiet 
aliquis, pulchritudo offendiculum fuit. Non pro- 
pter pulchritudinis naturam id contigit, sed per 
E ignaviam eorum qui illa capiuntur. Dicit enim 


Scriptura : Ve respicias pulchritudinem. alie- Eccii. 9.8. 


nam. Non dixitabsolute, /Ve respicias pulchri- 
tudinem : sed addidit, 4lienam. Quare, laudat 
eos qui propria fruuntur venustate. Cur enim de- 


ἡμῖν ἀγάπης ἐστὶν ὑπέχχαυμα τῆς τὰ πάντα συν- 39» cor Josephum non pessumdedit, nec ignavum ef- 


ἐχούσης. Πολλὰ γὰρ ἐσπούδασεν 6 Θεὸς καὶ ἐπρα- 
γματεύσατο, ὥστε τὸν τοῦ γάμου σύνδεσμον ἀῤῥαγῆ 
μένειν. Καὶ μὴν τοῦτο, φησὶ, γέγονε πρόσκομμα 
παρὰ τὴν ἀρχήν. ᾿Ιδόντες γὰρ οἵ υἱοὶ τοῦ Θεοῦ τὰς 
θυγατέρας τῶν *" EGpalov (1. ἀνθρώπων ), ὅτι καλαί 
εἶσιν, ἔλαθον ἑαυτοῖς. Οὐχὶ τοῦτο γέγονε πρόσχομμα, 
ἀλλ᾽ ἢ ἀκρασία ἐχείνων. Καλὰς αὐτὰς ἐποίησεν, οὐχ, 
ἵνα ἀναιδεῖς αἱ θυγατέρες γένωνται, ἀλλ᾽ ἵνα ἕκα- 
στος στέργη τὴν ἑαυτοῦ. Καὶ συνιέντας, φησὶν, ἐν 
πάσῃ σοφία" τουτέστι, σπουδαίους, δεχτιχοὺς πρὸς 
πᾶσαν σοφίαν" τοῦ διδάξαι αὐτοὺς γράμματα xol 
γλῶσσαν Χαλδαίων. Ὁ μὲν οὖν Μωῦσῆς ἰδιώτης ὧν, 


ὡς βασιλεὺς ἐτράφη οὗτοι δὲ ix γένους ὄντες βα- P 


'σιλικοῦ, ἐν τάξει δούλων δεσποτικῶν ἀνετρέφοντο. 
Καλῶς πὶ ἴται αὐτοὺς μαθεῖν ᾿ γράμματα xal 
γλῶσσαν Χαλδαίων, ἵν᾽ ὅταν μέλλῃ τῷ βασιλεῖ δια- 
λέγεσθαι Δανιὴλ περὶ τῶν μεγάλων ἐχείνων, μηδεὶς 
μεταξὺ παρεμπεσὼν χαχουργῇ τι τῶν λεγομένων. 

Τίνος δὲ ἕνεχεν χαὶ τοῦτο γίνεται; Ἵνα μάθης αὐτοῦ 
τὴν φιλοσοφίαν, καὶ ἴδης εὐθέως ἐξ ἀρχῆς πῶς χρείτ- 
τῶν ἐστὶ γαστρός. Καὶ μὴν ἕτερος εἶπεν ἂν, αἰχμά- 
λωτός εἶμι, οὐδαμόθεν ἔχω τὴν ἀναγκαίαν τροφὴν, 
συγγνώσεται πάντως 6 Θεός. Ἀλλ᾽ οὐχ οὕτως οὗτος" 
οὗ γὰρ μισθῷ τινι καὶ φόδῳ μόνον, ἀλλὰ καὶ ἀγάπῃ 
ἐδούλευε τῷ Θεῷ, πολλῆς P ἀπολαύων ἐπιμελείας, 
χαὶ ὁ χρόνος οὗ βραχύς. [Ἔτη τρία ἐφιλοσόφουν, τὰ 
τρία ἔτη ἐνήστευον. "Oo&c σύνεσιν; Ἔνθα μὲν ἐχρῆν 
φυλάξασθαι, σφόδρα ἀχριθδὴς, καὶ προνοητιχὸς, καὶ 
οὖχ͵ ἁπλῶς ἐπιῤῥίπτων ἑαυτὸν, ἀλλ᾽ ἱχετεύων καὶ δεό- 
ψενος ἔνθα δὲ οὐδὲν ἔόλαπτεν, οὐ παρῃτήσατο μα- 
θεῖν γλῶτταν βαρδαριχὴν xaX σοφίαν τοιαύτην. Οὐ 
γὰρ δὴ τὸ μαθεῖν. ἔγχλημα ἦν, ἀλλὰ τὸ χρήσασθαι, 


ἃ Θυγατέρας τῶν ἕέραίων. Dura loquutio, Nondum 
enim tunc natus erat Heber. An scribendum τῶν ἀν- 
pomo? Sic in libro Henochi, referente sene Adamantio 
in Tomo sexto in Evangelium Johannis : His diebus 


A fecit, nec replevit insania et fastu ? Cerea, inquit, Prov.5.19. 


amicitie et pullus gratiarum: tuarum versetur 
tecum. Pulchritudo etiam. vinculum est. nuptia- 
rum, ut scilicet homines impotenti corporum de- 
siderio flagrarent. Nam eum. Deus nobis. vitam 
laboriosam ac miseram adornasset, solatium quo- 
que aliquod donavit. Hinc nobis fomes dilectionis 
illius quz omnia complectitur. Multa quippe cura 
providit Deus ac effecit, ut nuptiarum vinculum 
firmum ac infractum maneret, At, inquiet idem, 


pulchritudo offensioni ab initio fuit. Z'identes Gen. 6. 2. 


enim fili Dei filias hominum, quod. essent 
pulchre, acceperunt sibi. Offendiculum non fuit 
species, sed illorum incontinentia. Filias enim 
non ideo Deus speciosas fecerat, ut impudentes 
fierent, sed ut unusquisque suam adamaret. £t 
intelligentes, inquit, in omni sapientia : id est, 
studiosos et omnis sapientize capaces : ut doceret 
eos literas et linguam  Chaldeorum. Moyses 
quidem cum esset unus e vulgo, ut rex enutri- 
tus est: hi vero cum ex stirpe regia orti essent, 
inter servos heriles educabantur. Pulchre provi- 
sum est, ut illi discerent literas et linguam Chal- 
dxorum, ne scilicet quando Daniel de magnis illis 
rebus cum rege loquuturus esset, aliquis interve- 
niens nonnihil eorum qua dicerentur depravaret. 
Quanam autem de causa adhuc id fit? Ut intelli- 
gas illius philosophiam, et statim a principio vi- 
deas quo pacto ventre potior sit. Alius quippe 
dixisset : Captivus sum; nullo alio ex loco neces- 
saria ad victum mihi suppeditantur, omnino igno- 
scet Deus. At non ita iste : non enim mercedis 


C 


cum filii Israel descenderent ad filias hominum. Paulo 
post forte legendum εἰς θυγατέρας, non αἱ θυγατέρες. 

b ἀπ:λαύων. Forte ἀπέλαυον. "«“Ἵἰφιιὶ ἀπολαύων bene 
videtur esse, 
j 16, 


4 


252 . 8, JOANNIS CHRYSOST. 


ARCHIEP. 


CON STANTIN op. 


alicujus gratia; à aut ex timore tantum, sed etiam: D Οὕτω μάλιστα ἔμαθεν ἂν τὴν σοφίαν τὴν παρ᾽ ἑαυτῷ" 


ex caritate Deo serviebat. Multa cura educatus 
est, nec breve tempus in studia insumsit. Tres 
^ annos philosophabantur et tres annos jejunabant. 
Vides prudentiam ? Ubi cautione opus est, valde. 
.exactus est, provisus ac circumspectus; nec temere 
seipsum siaicid sed supplicat ac precatur : ubi 
vero nullum detrimentum est, linguam barbaram . 
et ejusmodi sapientiam discere non renuit. Non 


ἀπὸ συγχρίσεως πάλιν, ἵνα μάθη ὅτι οὖκ ἔστι act 
ἑτέρα οἵα ἣ “Ἑβραίων, ἵνα ἰσχυρότερος εἴη, Καὶ μὴν 
εἰ καὶ παράνομον ἦν, xat ἐνταῦθα ἔστη ἂν xo ἠγω-. 
νίσατο. Εἶδες ὅτι τούτου αἱ ἀρεταὶ, ὅθεν οἱ γαστρί- 
μαργοι; ὅθεν οἵ σχόρδα προτιμῶντες τοῦ μάννα: 
᾿Εντεῦθεν 6 Δανιὴλ ὧν φιλόσοφος ἐφάνη. Καὶ ἐγένοντο 
ἐν αὐτοῖς ἐχ τῶν υἱῶν ᾿Ιούδα, Δανιὴλ, χαὶ "Avaviac , - 
χαὶ Ἀζαρίας, καὶ Μισαήλ. Καὶ ἐπέθηκεν αὐτοῖς 5 - 


enim crimen erat hanc discere, verum ea uti. Sic E ἀρχιευνοῦχος ὀνόματα, τῷ μὲν Δανιὴλ Βαλτάσαρ, καὶ 


precipue intelligebat sapientiam suam : atque ite- . 
rum ex comparatione, ut disceret nullam esse 
sapientiam Hebraicae similem, utque fortior evade- 
ret, Quod si id fuisset iniquum, ibi profecto resti- 
tisset, atque adeo repugnasset. V ides illius virtutes 


τῷ Ἀνανίᾳ Σεδρὰχ, καὶ τῷ ᾿Αζαρίᾳ "᾿Αὐδεναγὼν, καὶ 
τῷ Μισαὴλ Μισάχ. Τῷ Δανιὴλ, φησὶ, Βαλτάσαρ. 
ἐπέθηχεν ὄνομα. Καὶ 6 θεὸς αὐτῶν οὕτως ἐλέγετο, 
μᾶλλον δὲ ὃ υἱὸς τοῦ βασιλέως οὕτως ἐλέγετο. ᾿Ετόλ-- 
unas χἂν οὖν τὸν αἰχμάλωτον οὕτω καλέσαι; Μάλι-. 


ab eadem origine profluxisse, ex qua ii qui ventri οὺς στα μὲν οὖν ἐτόλμιησεν ἄν " πλὴν “ οὐχ ἔστι τὸ αὐτὸ. 
indulgent, ex qua ii qui alia proferunt manna? A ὄνομα, ἀλλὰ πολλὴ ἣ διαφορὰ, ὥσπερ ἐπὶ τοῦ - 


Inde Daniel. cum esset ortus, philosophum 56. 6556. 
ostendit..6. Et in his fuerunt de filiis Juda, 
Daniel, et 4nanias, et 4zarias ; et Misaél. 
T. Et imposuit eis nomina prepositus eunucho- 
rum; Danieli quidem, Baltazar; et 4nanie, 
Sedracus; | et 4 zarie, 4bdenago; et Misaeli, 
Misachus. Danieli, inquit, imposuit nomen DBalta- 
sar. lta quoque deus illorum vocabatur : quin 
potius sic appellabatur filius regis. Aususne est igi- 


"ocho; προσεκύνησεν αὐτὸν ὁ πατὴρ αὐτοῦ. Καὶ τί 
μέγα τὸ ὄνομα τοῦτο χληθῆναι αὐτόν; οὐχ δρῶμεν - 
χαὶ νῦν τοῖς τῶν βασιλέων ὀνόμασιν ἰδιώτας χαλου-- 
μένους πολλούς; ᾿Αλλ᾽ οὐχ ἐν τοῖς βασιλείοις, φησί.. 
Τίνος δὲ ἕνεχεν ἣ τῶν ὀνομάτων μεταθολὴ γίνεται: 
Ὅρα πάντοθεν οἰχονομούμενα τὰ πράγματα. Οὐ πρῶ- 
τον δρᾷ τὸ ἐνύπνιον, ἕως τοῦ πληρωθῆναι τὰ τρία ἔτη... 
Ὁρᾷς ὅτι Θεὸς οἰχονομεῖ; Τίνος οὖν £vexev; Ἵνα. 
πλείονος παῤῥησίας ἀπολαύσῃ. Καὶ μὴν σαφέστερον: 


tur captivum eodem nomine insignire? mie dt b ἐθαυμάσθη à ἂν, καὶ ἐφάνη, εἴποι τις ἂν, εἰ πρὸ’ τῶν - 


id ;ausus-est; nisi quod non est idem nomen 
ac decus, id. multa intercedit differentia, sicut 
in Josepho, adoravit eum pater ipsius. Sed quid 
magni, nomen illud ei inditum esse? nonne etiam 
hodie inter plebeios videmus regum nominibus 
appellari multos? At non in regia, dicet aliquis. 
Cujus autem rei gratia nominum ista mutatio fit ? 
Aspice res undique disponi. Non videt somnium 
rex, priusquam tres illi anni. completi sint. Vi- 
des providentiam Dei? Cur igitur? Ut majori 


τριῶν ἐτῶν εἶδε τὸ ἐνύπνιον. Ἀλλ᾽ οὖχ ἂν ἦλθε χαὶ 
χατ᾽ αὐτῶν τὸ δόγμα, ἄλλως δὲ οὐδ᾽ ἐπιστεύθη ὃ 
Δανιήλ. Διὰ τοῦτο ἐν τοῖς μικροῖς xal ἐλάττοσι λαμ.- 
vet πεῖραν τῆς εὐνοίας τοῦ Θεοῦ τῆς περὶ αὐτοὺς. 
ὃ εὐνοῦχος, ἵν᾽ ὅταν ὑπὲρ τῶν μειζόνων ἀξιῶσιν αὖ-- 
τὸν, μὴ διαπιστήσας διαπτύῃ, xal ἵνα μάθωσι χα- 
λῶς διαλέγεσθαι, ἵνα πλείονος παῤῥησίας ἀπολαύ- 
σωσιν. Οὐχ δρᾷς " ἀπὸ τοῦ Δαυὶδ τοῦτο γενόμενον: - 
πῶς διηπίστησεν αὐτῷ 6 βασιλεὺς ἐπαγγελλομένῳ 
ἀλλόφυλον αἱρήσειν, ἀπὸ τῆς ἡλικίας κρίνων τὰ πρά-. 


libertate loquendi Daniel frueretur. At, dixerit c γματα; Ὅρα λοιπὸν τῆς 6200 τὴν αἰτίαν τοῦτον μα- 


aliquis, mawifestius in. admiratione ac claritate 
fuisset Daniel, si ante tres illos Nabuchodonosor 
somnium vidisset. Atqui edictum illud. contra 
pueros prolatum non fuisset : aliter autem nec 


*. Scribe ἀδδεναγώ. 

* D» οὐχ ἔστι τὸ αὐτὸ ὄνομα. Mic mihi tenebre. Nec 
aliud in mentem venit, quam exscriptoris indilizentia 
factum esse, ut ad nos manca pervenerint slomueniis- 
simi patris "verba. Scilicet dum ostendere vult longe 
ampliorem fuisse famam Baltasaris Judzi fama Balta- 
saris Babylonii , exemplum Josephi adduxerat eximius 
doctor. Uterque enim, Josephus ac Daniel, servi cum 
fuissent, eum honorem consequuti sunt, ut adorari, 
more earum gentium, meruerint ; hic a rege, Dan. 2,46; 


θόντα. Τῶν βαρθάρων ἔμαθον ἀκριδῶς Μωὺῦσῆς xal 
Δανιήλ. Ἵνα γὰρ μὴ ἀγνοίᾳ δοχῶσι προτιμᾶν τὰ. 
οἰχεῖα τῶν ἀλλοτρίων, τούτου χάριν ἀφίησιν αὐτοὺς 
μετέχειν κἀχείνων, ἵν᾿ ὅταν ἴδῃς, μᾶλλον δ᾽ ἀκούσῃς. 


ille a patre, Gen. 37, 9, et 47, 31 : at notarius prope- 
rans, rem indicare contentus , voces omisit, Hzc. est. 
nostra suspicio, seu polius divinatio , quam in medio 
relinquimus. Czterum de Josephi adoratione abunde 
Theodoretus Quaest. 19 in Genesim, et noster initio 
Orationis 26 in Epistolam ad Hebraos, et Homilia 66 
in Genesim. 

^ ἀπὸ τοῦ Δαύίδ. Scr. ὑπό. Ib. τῶν βαρθάρων. dice 
τά, Infra pro ἄχθος forte scrib. ἔχθος. 


IN DANIELEM. 


Μωυσέως λέγοντος, ὅτι Οὐχ ἔστι σοφία οἵα ἢ ἥμε- 
πέρα; μήτε φίλτρου, μήτε ἀγάπης εἶναι νομίσὴς τὴν 
ἀπόφασιν, ἀλλὰ χρίσεως ὀρθῆς. Οὐδὲ γάρ ἐστιν εἰπεῖν 
ὅτι διὰ τὸ πρὸς τοὺς διδάξαντας ἄχθος ἀπεπήδησε 
τῆς ἐχείνων παιδεύσεως. ᾿Αμφότεροι γὰρ πολλῆς ἀπο- 
λαύουσι τῆς τιμῆς, καὶ προτιμῶσι τὰ οἰχεῖα. “Ὅπερ 
οὖν xxi Παῦλος θαυμάζων ἔλεγεν - Οὐχ εἵλετο πρόσ- 
χαῖρον ἔχειν ἁμαρτίας ἀπόλαυσιν, μείζονα πλοῦτον 
ἡγησάμενος τῶν ἐν Αἰγύπτῳ θησαυρῶν τὸν ὀνειδι- 
σμὸν τοῦ Χριστοῦ. Καὶ ἔθετο Δανιὴλ ἐν τῇ καρδίᾳ 
αὐτοῦ μὴ" ἁλισγηθῆναι ἐν τῇ τραπέζῃ τοῦ βασιλέως, 
xol ἐν τῷ οἴνῳ τοῦ πότου αὐτοῦ, xol ἠξίωσε τὸν 
ἀρχιευνοῦχον, ὅπως μὴ ἁλισγηθῇ. Καὶ ἔδωχεν ὃ Θεὸς 
τὸν Δανιὴλ εἰς ἔλεον xol εἷς οἰχτιρμὸν ἐνώπιον τοῦ 
ἀρχιευνούχου. Ὅρα τοῦτον ἄρχοντα τῶν ἀγαθῶν. 
.. Οὕτως αὐτόθεν ἐνέφαινεν, ὅτι μέγας τις ἦν καὶ θαυ- 
“μαστός. 'Γοῦτον γὰρ τῷ βελτίονι καλεῖ ὀνόματι. 'Ev 
οἷς δὲ δυνατὸν ἦν, τὸν νόμον ἐφύλαττεν. Τίς ἂν ἕτε - 
ρος; εἶπέ μοι, μίασμα εἶναι ἐνόμισε τὴν τράπεζαν 
τὴν βασιλικήν; Ὅρα αὐτὸν ἐκ προοιμίων εὐθέως 
ἐνδειχκνύμενον τὴν φιλοσοφίαν. Καὶ ἠξίωσε, φησὶ, 
τὸν ἀρχιευνοῦχον; ὅπως μὴ ἁλισγηθῇ. Ὅρα πῶς 
ἐστιν ἀφιλότιμος. Οὐχ εἶπεν, ὅτι τὴν ψυχήν μου 
δώσω, ἀλλ᾽ ἠξίωσεν, εἰ δυνατὸν, λαθεῖν. Τίνος ἕνεχεν 
φιλοτιμοῦμαι; φησί. Ἀλλ᾽ οὖχ ὁ Ἰωσὴφ οὕτως, οὐδὲ 
"Moüczis. Τί οὖν; ἐκείνων χαταγνωσόμεθα; Νὴ γέ- 
votzo * οὗ γὰρ ἤδεσαν ὅ τι ποτὲ ἦν. Οὔπω γὰρ ἦν χατὰ 
τὸν νόμον παραίτησις τῶν βρωμάτων. Ὅρα αὐτὸν 
xa ἐλέγχοντα xa φιλοσοφοῦντα, xaX ἐν τοῖς σμικροῖς 
ἐνδεικνύμενον τὴν φιλοσοφίαν. Καὶ ὅπερ ἔλεγον " οἱ 
ἀπόστολοι, Ταῦτα ἔδει πρόσω ποιῆσαι, χἀχεῖνα μὴ 
ἀφεῖναι. Ταῦτα δὲ ἔπραττεν, οὐχ ἐπειδὴ a εἰδωλόθυτα 
ἦν; ἀλλ᾽ ἐπειδὴ χεχωλυμένα ὑπὸ τοῦ νόμου ἦν. Πῶς 
οὖν ἔπεισεν; Ὅρα πῶς εὐθέως ἔλυσέ σοι τὴν ἀπορίαν. 
[Ἔδωχε, φησὶ, 6 Θεὸς τὸν Δανιὴλ εἰς ἔλεον. xai εἰς 
οἰχτιρμὸν ἐνώπιον τοῦ ἀρχιευνούχου. Τοῦτο χαὶ ἐπὶ 
οὗ Ἰωσὴφ γέγονεν * χἀκεῖ ἠλεήθη Ἰωσὴφ καὶ χάριν 
εὗρεν ἐπὶ τοῦ ἀρχιμαγείρου * πλὴν ἀμφότεροι δοῦλοι, 


b λλισγηθῆναι. Hoc. verbum (quod restitui debet in 
sancto Athanasio libro de Virginitate) interdum vide- 
tur deductum ab ἅλις, id est affatim, acervatim ; quce 
enim suppetunt, despiciuntur, eoque polluere quodam- 
modo existimantur : interdum a voce ἅλες, quee salem 
et convictum significat. Vide Hesychium ac Suidam. 
Pari ratione formatur συναλίξεσθαι Act, 4,4 : quod vero 
ad mensam regum Orientis, et ritus in ea servatos spe- 
'ctat, multa et cam sacris Scripturis concordantia leges 

.apud Xenophontem de institutione Cyri lib. 2, et 8, 
Athenzum lib. 4, Plutarchum Sympos. lib. 7, quiest. 
4, Polyznum lib. 4, in Alexaudro num. 32, 

a οἱ ἀπόστολοι. mo Domini est. istud oraculum. Sed 

aliquando Ecclesi magistros, dum vel minus cum cura 


255 


"Danieli creditum esset. Propterea in parvis ac 
exiguis rebus eunuchus benevolentie Dei erga 
illos pericu'um facit, ut quando de majoribus re- 
bus illum postulaverint, diffidens non respuat, et 
ut discant ea lingua optime loqui, ad majorem 
nimirum fiduciam obtinendam. Nonne vides Da- 
vidi id contigisse, cum rex Saül de rebus ex 
atate judicans, illi pollicenti quod alienigenam 
interfecturus esset, fidem non habuit? De czetero 
adverte Danielem instituti ac sectae barbarica cau- 
sam et rationem 'intellexisse. Barbarorum quippe 
disciplinas accurate didicerunt Moses οἱ Daniel. 
Ne enim ignorantia adducti, putarentur sua alienis 
praeferre : eo permisit illis, etiam alien: seientize 
participes fieri : ut quando videris seu potius au- 
dieris Mosem dicentem, /Von est sapientia qua- 
lis nostra, non propensionis-nec amoris censeas 
esse sententiam, sed recti judicii. Nam dici nequit 
Danielem odio erga preceptores resiliisse ab illo- 
“04 rum doctrina. Ambo enim, Moses et Daniel, taul- 
A to honore ab extraneis afficiuntur, et tamen gen- 
tis sua instituta anteponunt. Et hoc est'quod cum 
admiratione de Mose dicebat Paulus : /Von. ele- 
git temporali peccati voluptate frui, majores 
JEgypti thesauris divitias esse ratus. Christi 
probrum. 8. Et posuit Daniel in corde suo,ne 
pollueretur in. mensa regis, et in vino de potu 
ejus, et rogavit prepositum eunuchorum ne 
contaminaretur. 9. Et dedit Deus Danielem 
in misericordiam | et in miserationem in con- 
spectu principis eunuchorum. Aspice Danielem 
a bonis operibus incipere. Ita ex eo tempore osten- 
dit magnum 86. esse, atque: admirabilem. Quare 
Scriptura prestantiori eum. nomine ( Danielis ) 
appellat. Porro in quibus poterat, legem servabat. 
Quis alius, queso, mensam regiam censuisset esse 
piaculum? Aspice quomodo statim ab exordio 
suum erga sapientiam amorem demonstret, E: 


D 


E 


Bn 


scribunt, vel calore dicendi abripiuntur, memoria. 


destituit, Sic infra eodem hoc capite — Tertulli , 
Act. 24, 3, Paulo attribuuntur. 

b Οὐχ ἐπειδὴ εἰδωλόθυτα ἦν. Non tamen il dott 
est Theodoreti aliorumque sententia. Lege Judithz 12, 
2, 19, Estherz 14, 17. Crediderim sanctissimos juve- 
nes tribus de causis cibo regio abstinuisse : tum ob so- 
lennem ethnicorum in mensis superstitionem ;. tum: 
quod pleriqué Babyloniorum cibi legé Mosaica vetiti 
essent; tum denique, quia jejunio, et abstinentia ab 
animatis, Deum promereri satazebant. Et hoc ultimum 
confirmant Josephus Antiq. Jud. lib. 10, cap. 11, Ori- 
genes7 contra Celsum, et Homil. 4 in diversos, S. Gre- 
gorius Papa Epistola ad 'f'heotistam. 


Deut. ἡ. 


Hebr. gt.. 
25. 26. 


Lac. It. 


42. 


254 ^ - $. JOANNIS CHRYSOST. 


rogavit, inquit, prepositum eunuchorum, ne 
contaminaretur. Animadverte quam non sit am- 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


xo ἐν" οἰχείαις βαρδαρικαῖς. Καὶ γὰρ ἦν ὄντως ἱκανὰ 
* ἐχλῦσαι τὸν θυμὸν τοῦ βασιλέως τὰ εἰρημένα. "Εἰ 


bitiosus. Non dixit, Animam mihi potius adimi c λέγεις; ἐναγὴ τὴν τράπεζαν ὀνομάζεις εἶναι τὴν δε- 


patiar : sed. rogavit, ut, si fieri posset, lateret. 
Quam ob causam, inquit, honores ambirem? At 
non sic Josephus, nec Moyses. Quid igitur? illos- 
ne condemnabimus? Absit. Nescierunt enim qüid- 
nam illud. esset. Nondum siquidem existebat illa 
quae postea a lege est instituta ciborum repudiatio. 
Vide ipsum et arguentem et philosophantem, et 
in parvis rebus specimen sapientiz suz exhiben- 
tem. Atque id est quod. dicebant. apostoli : Zec 
oportebat prius facere, et illa non omittere. 
Hac autem Daniel faciebat, non quod idolis sacri- 


- ficata essent quie apponebantur, sed quod a lege 


essent prohibita. Quomodo igitur eunuchorum 
magistro persuasit? Adverte ut statim libi. solvat 
dubitationem. Dedit, inquit, Deus Danielem in 
misericordiam et in miserationem in conspectu 
priscipis eunuchorum. Mlud. etiam Josepho ac- 
cidit : in /Egypto quoque Josephus misericordiam 
consequutus est, et gratiam invenit apud coquorum 
prafectum : porro utrique servi , et in barbarico 
solo degebant. Erant sane verba Danielis idonea 
ad exsolvendam ( vel attrahendam ) iram regis. 
Quid ais? domini mensam exsecrabilem appellas? 
anne purior nobis tu apparuisti? nonne nosti ideo 
vos linguam ac literas Chaldaeorum discere, ut ad 


nostrum ordinem transeatis? Unde vero omnino? 


eunuchus illum reveritus est? Puer erat contem- 
tibilis ac captivus. Nam etsi reverendus fuisset, 
at periculum non sinebat ipsum venerabilem vi- 
deri. Et propter hoc postquam dixit : Dedit eum 
in misericordiam, subdit verba eunuchi, et mul- 


tum timorem illius. Quomodo? Id impossibile - 


fuisset atque prohibitum, nisi celestis gratia omnia 
dispensasset. 11, Et dixit Daniel ad 44melasa- 
zem, quem. constituerat magister eunuchorum 
super Danielem, 4naniam, Azariam, et Mi- 


. saelem : 19. Tenta, obsecro, servos tuos per 


σποτιχήν; χαθαρώτερος fiv αὐτὸς ἀνεφάνης: οὐχ 
οἶδας, ὅτι διὰ τοῦτο xo γλῶτταν καὶ γράμματα με- 
μαθήκατε Χαλδαϊχὰ, ἵνα πρὸς τὴν ἡμετέραν μετα- 
στῆτε τάξιν ; Πόθεν δ᾽ ὅλως αὐτὸν ἠδέσθη ὃ εὐνοῦ- 
χος; Τὸ παιδίον εὐκαταφρόνητον ἦν, αἰχμάλωτον. Εἰ 
γὰρ καὶ αἰδέσιμος ἦν, ἀλλ᾽ ὃ κίνδυνος οὖχ εἴα αἰδέσι- 
μον αὐτὸν φανῆναι. Δ'ὰ γὰρ τοῦτο εἰπὼν, ὅτι ΓἜδωχεν 
αὐτὸν εἷς ἔλεον, λέγει τὰ ῥήματα τοῦ εὐνούχου ἃ xal 
τὸν πάλιν φόθον. Πῶς; Οὐχ ἦν δυνατὸν, ἀλλὰ χεχω- 
p λυμένον, εἰ μὴ ἄνωθεν χάρις πάντα φχονόμει. Καὶ 
εἶπε Δανιὴλ πρὸς Ἀμελασὰρ, ὃν κατέστησεν 6 
ἀρχιευνοῦχος ἐπὶ Δανιὴλ, Ἀνανίαν, "Alaplav, καὶ ἡ 
Μισαήλ * πείρασον δὴ τοὺς δούλους σου ἡμέρας δέχα, 
χαὶ δότωσαν ἡμῖν ἀπὸ τῶν σπερμάτων τῆς γῆς, “ καὶ 
φαγόμεθα, καὶ ὕδωρ πιόμεθα * καὶ ὀφθήτωσαν ἐνώπιόν 
σου αἱ ἰδέαι ἡμῶν, xol αἵ ἰδέαι τῶν παιδαρίων τῶν 
ἐσθιόντων τὴν τράπεζαν τοῦ βασιλέως * xoi ὡς ἐὰν 
ἴδης; ποίησον μετὰ τῶν παίδων σου. Καὶ εἰσήκουσεν 
αὐτὸν, καὶ ἐπείρασεν αὐτοὺς ἡμέρας δέχα. Καὶ μετὰ 
E τὸ τέλος τῶν δέκα ἡμερῶν ὡράθησαν αἱ ἰδέαι αὐτῶν 
ἀγαθαὶ, καὶ αὐτοὶ ἰσχυροὶ ταῖς σαρξὶν ὑπὲρ τὰ παι-- 
z δάρια τὰ ἐσθίοντα τὴν τράπεζαν τοῦ βασιλέως. Πολλὴ 
A ἣ παῤῥησία, μεγίστη ἥ προθυμία, πολλὴ fj σύνεσις, 
μεγάλη ἣ πίστις. Πείρασον τοὺς παῖδάς σου ἥμέρας 
δέκα. Εἶτα ἵνα μὴ νομίσης τῆς φύσεως τῶν σπερμά- 
τῶν εἶναι τὸ φαιδρὸν τοῦ προσώπου, ὅρα δὴ ὕδωρ τὸ 
μὴ τρέφον. Καὶ οὖχ ἁπλῶς εὐπαθεῖς ἐφάνησαν, ἀλλὰ 
xoi τῶν ἀπολαυόντων τῆς τραπέζης τῆς βασιλικῆς. 
εὐπαθέατεροι. Ὅτι δὲ χρέα χαὶ οἶνος πάντων μᾶλλον 
τρέφειν εἴωθε, παντὶ δῆλόν ἐστι. Ὅρα £x προοιμίων 
εὐθέως τὴν ἐπανθοῦσαν χάριν Ex τῆς προαιρέσεως τῶν 
παίδων, * ἐκ τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ. Ἢ μὲν γὰρ προ-- * add 


dies decem ; et dent nobis de seminibus terre, Ὁ αίρεσις ἐκ τοῦ μὴ θελῆσαι, ἣ δὲ χάρις ἐχ τοῦ δυνη- 


et comedamus, et aquam bibamus : 45. et ap- 
pareànt córam te vultus nostri, et vultus pue- 


rorum qui comedunt e mensa regis : et sicut 


* Forte οἰκίαις. 

* ἐκλῦσαι. Forte nihil est mutandum. Forte legen- 
dum ἑλχύσαι; levi ac non insolita literarum traductione, 
Sic in libello penitentiali Johannis Jejunatoris patriar- 
cha Constantinopolitani, qui legitur in Joannis Morini 
Commentario de administratione poenitentie , ἐχλύου 


^ habetur pro ἑλκχύου: μὴ βραδύνης ἐπιστρέψας πρὸς Κύριον, 


χαὶ μὴ ἐχλύου ἡμέραν ἐξ ἡμέρας. Locus est Scripture, 


θῆναι. Καὶ ὀφθήτωσαν, φησὶ, ἐνώπιόν σου. Σοὶ τὴν 
χρίσιν ἐπιτρέπομεν. Κούφη δὲ καὶ εὐμαρὴς ἣ χάρις * 
διὰ τῶν πραγμάτων πιστώθητι. Ἐγὼ. μὲν γὰρ οἶδά 


Ecclesiastici 5, 8. 

3 καὶ τὸν πάλιν φόβον. Repono πολύν. Dan. 1, 10. Eu- 
nuchorum magistri metum expresserat Josephus, scri- 
bens : ἔχοντα τοίνυν πρὸς τοῦτο εὐλαθῶς τὸν ἀσχάνην. 
Pessime igitur interpres ita vertit: Ζίαψιθ παοίὲ 
zAschanem non admodum difficilem. 

* Scrib. ραγώμεθα, οἱ πιώμεθα, Et εἰσήκουσεν αὐτῶν, 


IN DANIELEM. 


σαφῶς * καὶ πρὸ τοῦ τέλους οὐκ ἀποφαίνομαι, διὰ σέ, 
Ὅρα πῶς καὶ τοὺς οἰκέτας ἐπαίδευσεν εὐθέως, καὶ 
ἐδίδαξεν, ὅτι φιλόθεός τίς ἐστιν. Καὶ οὐχ ἁπλῶς, μεθ᾽ 
ἡμῶν, φησὶ, ποίησον, ἀλλὰ, Μετὰ τῶν παίδων σου " 
xol ἀρχόμενος οὕτως ἔλεγε" Πείρασον τοὺς παῖδάς 
σου. Οὐ παρητοῦντο τὰς ἀνθρωπίνας τιμὰς, ἔνθα τὴν 


255 
videris, facito cum pueris tuis. 14. Et exaudi- 
vit eum, et tentavit eos per dies decem.45. Et 
post finem. decem. dierum «isi sunt vultus eo- 
rum boni, et ipsi corpore pinguiores , quam 
pueri qui comedebant de mensa regis. Magna 
libertas, maxima animi. alacritas, multa: pruden- 
tia, ingens fides. Tenta pueros tuos per dies de- 


εὐσέδειαν οὐδὲν ἔδλαπτεν, ἐπιδείξασθαι. ἐπεὶ καὶ Παῦ- €. cem. Deinde ut ne existimes, a seminum natura . 


Aoc αὐτὸ ποιεῖ. Ἀπολογίας ἀρχόμενος, ἐξ ἐγχωμίων 
τοῦ δικάζοντος ἄρχεται οὕτω λέγων " Πολλῆς εἰρήνης 
τυγχάνοντες διὰ σοῦ * xol πολιτικοῖς χέχρηται πρά- 
γμασι. Καὶ προφητεύων δὲ ὃ Νάθαν προσχυνεῖ τὸν 
᾿Δαυὶδ, xol 6 Ἰακὼθ τὸν Φαραὼ, καὶ 6 Ἀδραὰμ. τοὺς 
suvolxouc. Καὶ οὗτος αὐτὸς," Εἰς τὸν αἰῶνα, φησὶ, 
ζῆθι, Ὅρα ῥῆμα χολαχείας γέμον. "AXX οὐχ ἂν εἴ- 
ποιμι τοῦτο χολαχείαν, ἀλλὰ σύνεσιν xal σοφίαν. 
Οὕτω xat Παῦλός φησι" Ἔν σοφίᾳ περιπατεῖτε πρὸς 
τοὺς ἔξω, τὸν χαιρὸν ἐξαγοραζόμενοι. Οὕτω χαὶ 6 
Χριστὸς ἐδίδασχεν - Ἀπόδοτε τὰ Καίσαρος Καίσαρι, 


xal τὰ τοῦ Θεοῦ τῷ Θεῷ. Τί οὖν; τὰ σπέρματα μιαρὰ D 


bx ἦν; Οὐδαμῶς, οὐδὲ τὸ ὕδωρ. Καὶ τοῦτο διετέλε- 
σαν ἔτη τρία ποιοῦντες. Καὶ μετὰ τὸ τέλος, φησὶ, 
τῶν ἡμερῶν, ὧν εἶπεν 6 βασιλεὺς, εἰσαγαγεῖν αὐτοὺς, 
εἰσήγαγεν αὐτοὺς 6 ἀρχιευνοῦχος πρὸς Ναδουχοδονό- 
σορ. Καὶ οὐχ εὑρέθησαν ἐκ πάντων αὐτῶν ὅμοιοι Δα- 
νιὴλ, xa ᾿Ανανίᾳ, xc Μισαὴλ, καὶ ᾿Αζαρίᾳ. Καὶ 
ἔστησαν ἐνώκιον τοῦ βασιλέως " χαὶ ἐν παντὶ ῥήματι 
σοφίας καὶ ἐπιστήμης, ἐν οἷς ἐζήτησε παρ᾽ αὐτῶν 


ὃ βασιλεὺς, εὗρεν αὐτοὺς δεχαπλασίονας ὑπὲρ πάντας E 


τοὺς ἐπαοιδόὺς, xol τοὺς μάγους,, τοὺς ὄντας ἐν πάσῃ 
τῇ βασιλείᾳ αὐτοῦ. Καὶ μετὰ τὸ τέλος τῶν ἡμερῶν, 
φησὶ, ὡράθησαν αἵ ἰδέαι αὐτῶν ἀγαθαὶ, καὶ εἰς xdA- 


Joc χαὶ εὐεξίαν ἐπέδωχαν. “Ὅρα παρὰ φύσιν τὰ πρά- 


oriri faciei hilaritatem, respice quoque ad aquam, 
que minime nutrit. Et non modo bona corporis 
' habitudine praediti apparuerunt ; sed. et vegetiores 
iis qui regia mensa fruebantur. Quod autem car- 
nes et vinum magis nutriant quam caetera alimen- 
la, unicuique est manifestum. Cerne ut statim ab 
initio gratia ex voluntate puerorum et ex dono 
Dei.efflorescat. Voluntas siquidem est, quod no- 
luerint : donum vero, quod potuerint. Et appa- 
reant, inquit, coram te. Judicium tibi permitti- 
ius. Levis autem et facilis est gratia quam peti.- 
mus : res tibi fidem faciant. Ego quippe eventum: 
perspicue novi : at propter te nihil ante finem af- 
firmo. Cerne quomodo etiam. famulos statim eru- 
dierit, ac- docuerit se esse Dei amantem. Et non 
simpliciter dicit, Facito nobiscum, sed, acito- 
cum pueris tuis : sicque exorsus. aiebat : Tenta 
pueros tuos. Non recusabant humanos honores 
exhibere, ubi nihil esset quod: pietatem. lederet : 
quandoquidem et Paulusidem facit. Nam inchoans 
defensionem suam, a laudibus judicis incipit, ita 


loquens : Jm. multa pace: agentes per te. Idem 4ct; 24. 2. 


apostolus rebus civilibus usus est. Natlian quoque 
prophetans adorat Davidem ; Jacobus similiter 
Pharaonem adorat, et Abrahamus écontubernales. 
Daniel denique, de quo nunc sermo est, regi di- 


cit : Zn eternum vive. Animadverte verbum adu- Dan.6. 2:1. 


lationis plenum. At ego non id dixerim adulàtio- 


γματα " ὅρα παρανοίγοντα τὸν δημιουργὸν τὴν ἐνέρ- A nem, sed prudentiam et sapientiam. Tta et Paulus 

γειαν τὴν αὐτοῦ. Καθάπερ γὰρ πλαστογράφος ἐκεῖνος — ait: In sapientia ambulate ad eos qui foris sunt, Coloss. 4. 
ἂν μάλιστα φανείη, 6 μὴ μόνον ἀναχωνεῦσαι τὸν tempus redimentes. lta etiam Christus docuit : ' 

χαλκὸν δυνάμενος xol διαπλάσαι, ἀλλὰ χαὶ τούτου — Reddite que sunt Cesaris Casari , et quee sunt Luc.10.25. 


^ Els τὸν αἰῶνα ζῆθι. Ita etiam 2 Esdre 2, 3. Grotius 
juterpretatur : vivas díu. Malim tamen cum S. Hiero- 
nymo exponere de czternitate, Id enim exigebat olim 
quze se diis equam existimabat potestas : £a quippe est, 
ait B. Severus, stultitia regum omnium , ut sibi divina 
vindicent. Baruchi 4, 14: Orate pro vita IYabuchodo- 
nosor regis Babylonis, et pro vita Baltasar filü ejus, 
ut sint dies eorum sicut dies celi super terram. Quo 
etiam loci mentem Scripture non assequutum fuisse 
Grotium puto. Tertullianus de spectaculis cap. 25 : εἰς 
αἰῶνας 9m χἰῶνος alii omnino dicere nisi D*3 et Christo. 


Superbas voces humilitas Christiana paulatim. com- 
pressit, modestiusque Catholicis Imperatoribus accla- 
matum. in Conciliis : 7Multos annos. J4nnos David. 
Multos annos ceternaque memoría , exc, His de rebus 
lege Concilia generalia. passim , Epistolam S. Atha- 
nasii de:synodis Arimini et Seleucize, initio, Ammianum 
Marcellinum inigio-libri 15, Symmachum Relatione 
adversus Christianos, Hieronymum ad Ezech. 28, 2, 
Theodoretum ad Dan. 5, 40, et 6,21, Symeonem Thes- 
salonicensem de Sacris ordinationibus cap. 10, denique 
nostrum. hunc infra ad caput secundum, 


256 


Dei, Deo.Quidigitur? semina immundanon erant? 
Minime : sed nec aqua. Et hoc per tres annos fe- 
cerunt. 18, Et completis, inquit, diebus, post 
quos dixerat rex, ut introduceret ipsos, ar- 
chieunuchus introduxit eos ad Nabuchodono- 
sorem. 19. Et non inventi sunt ex omnibus 
illis similes Danieli, et 4nanic, et Misaeli, et 
"zarie. 90. Et steterunt in conspectu regis ; 
et in omni verbo sapientie ac scientie, quod 
sciscitatus est ab eis rex, invenit eos decuplo 
prestantiores omnibus incantatoribus ét ma- 


B 


gis, qui erant in universo regno ejus. Et post . 


finem dierum, inquit, oisi sunt vultus eorum 
boni : et pulchritudineac bona corporis habitudi- 
ne profecerant. Aspice res quae prater naturam 
sunt : aspice mundi Opificem qui efficaciam suam 
adaperit. Quemadmodum enim fictor maxime vi- 
debitur is, qui non modo zs conflare ac confor- 
mare valebit, sed et illo non minus is qui jam 
factam statuam. poterit corrigere : idem quoque 
in Deo et pueris illis agnoverit quispiam. Nam 
corpora post talem alimoniam pinguia przstitisse, 
non minus facultatis creatricis indicium erat, quam 
hominem e terra formasse. Unde nitidus color ὃ 
unde flos ac decor fulgorem emittens ? unde robur? 
Nostis enim aquz potu et seminum esu destrui 
corporis vires. Nam ne panem quidem comedere 
sustinebat. Non est autem parva distantia inter 
frumentum subactum ac confectum, et frumentum 
infectum ac non preparatum. Non enim ex solo 
esu robur-oritur, sed etiam ex coctione ciborum: 
qui manducantur ; at semina concoqui prater na- 
turam est. Adverte hzee. signa non ex ambitione 
petentium initium sumere, sed a necessario usu 
causam atque- occasionem habere. Non enim ab- 
solute ac nulla re objecta insiluit in experimen- 
tum, sed. necessitate illum ad hoc vocante. Itaque 
procul ab ambitione erat animus puerorum. Quam- 
quam quis tanta preditus fide, et inter barbaros. 

- degens, non cupiisset dominis ostentare Dei erga 
se benevolentiam ? At non isti. Respice et ad re- 
prehensionem senum, ut etiam ipsa ex. necessitate 
provenerit. 


S. JOANNIS CÍIRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


οὖχ ἧττον ὃ γενόμενον ἤδη τὸν ἀνδριάντα διορθῶσαι 
δυνάμενος " οὕτω καὶ ἐπὶ τοῦ Θεοῦ xoà τῶν παίδων 
ἐχείνων ἴδοι τις ἄν. Τοῦ γὰρ ἀπὸ γὴς ἄνθρωπον 
ποιῆσαι τὸ μετὰ τοιαύτης τροφῆς εὐπαθῇ δεῖξαι τὰ 
σώματα οὐχ ἧττον εἰς δημιουργίας λόγον τεχμήριον 
ἦν. Πόθεν ἢ εὔχροια; πόθεν τὸ ἄνθος ἀποατίλθον ; 
πόθεν ἣ ἰσχύς; Ἴστε δὲ ὅτι χαὶ χαθαιρεῖ ἰσχὺν ἣ 
ὑδροποσία, καὶ φάγησις σπερμάτων. Οὐδὲ γὰρ ἄρτον 
ἠνείχετο φαγεῖν. Οὐχ ὀλίγον δὲ τὸ μέσον τοῦ κατεῖρ- 
γααμένου. σίτου καὶ ἀνεργάστου. Οὐ γὰρ ἐκ τοῦ φα- 
γεῖν μόνον γίνεται ἣ ἰσχὺς, ἀλλὰ καὶ ἐκ τοῦ πεφθῆναι 
τὰ διδόμενα- ταῦτα δὲ πεφθῆναι οὖχ ἦν χατὰ τὴν 
φύαιν. Ὅρα τὰ σημεῖα ταῦτα οὐχ ex φιλοτιμίας τῶν 
αἰτούντων λαμόάνοντα τὴν ἀρχὴν, ἀλλὰ ἀπὸ χρείας 
ἀναγχαίας ἔχοντα τὴν ὑπόθεσιν. Οὐ γὰρ ἁπλῶς οὖδε- 
νὸς προχειμένου ἐπεπήδησε τῇ πείρᾳ, ἀλλὰ ἀνάγχης 
αὐτὸν ἐπὶ τοῦτο χαλούσης. Οὕτω καὶ πόῤῥω φιλοτι- 
μίας ἦν τῶν παίδων 5 ψυχή. Καίτοι γε τίς τοσαύτην 
ἔχων πίστιν, καὶ ἐν μέσοις βαρδάροις ὧν, οὐκ ἂν 70&- 
λησεν ἐπιδείξασθαι τοῖς χρατοῦσι τὴν εὔνοιαν, ἣν ó 


C Θεὸς ἔχει περὶ αὐτούς; Ἀλλ᾽ οὖχ οὗτοι. Ὅρα xal 


3 ἐπὶ τῶν ἐλεγχόντων πρεσδυτέρων πάλιν, πῶς ἐξ 
ἀνάγκης ἔρχεται. 


5. ἐπὶ τῶν ἐλεγχόντων. Corrigo ἐπὶ τὸν ἔλεγχον τῶν, Supra pro τὰ διδόμενα fort. leg. τὰ ἐδόμενα. 


ΙΝ 


ΚΕΦ. μ΄. 


“Ἐν τῷ ἔτε: δευτέρῳ τῆς βασιλείας Ναθουχοδονόσορ, 
ἐνυπνιάσθη Ναουχοδονόσορ ἐνύπνιον, καὶ ἐξέστη τὸ 
πνεῦμα αὐτοῦ, καὶ 6 ὕπνος αὐτοῦ ἐγένετο ἐξ αὐτοῦ. 
P Καὶ μὴν δωδέκατον τοῦτό ἐστιν ἔτος. Εἰ γὰρ τρία ἔτη 
μετὰ τὸ ἁλῶναι τὴν πόλιν ἦν, ἐχείνη δὲ ἐννάτῳ ἑάλω, 
δωδέχατον τοῦτό ἐστιν ἔτος. Τινές φασιν ὅτι τῷ αὐτῷ 
σημείῳ παρ᾽ "E6pato; καὶ οὗτος κἀχεῖνος ὃ ἀριθμὸς 
γίνεται. Ἢ καὶ σφάλμα γραφιχόν ἐστιν, ἢ δευτέρῳ ἔτει 
παραστῆναι τοὺς παῖδας. Ἀλλ᾽ οὐκ ἂν ἔχοι λόγον. 
Πρᾶγμα δὲ συμδαίνει ἀπορώτερον. Ποῖον δὲ «οὔτο: 
Τὸ μὴ εἰδέναι τί ποτέ ἐστι τὸ ἐνύπτιον. Καὶ “ σαφῶς 
τοῦτο γίνεται. Εἰ γὰρ μὴ τοῦτο ἐγένετο, οὐκ ἂν ἐφάνη 
ἢ σοφία τοῦ Δανιήλ. Ὃρῶμεν γὰρ ὅτι χαὶ ἐχλάθη 


ἂν; xal εἶπε τὸ μέλλον“ ἔλεγον κἀκεῖνοι. Τῆς ἐκδά- 


σεως οὖχ οὔσης τίς ἀληθὴς χαὶ ὃ ψευδής; Καὶ τοῦτο 
ἐφ’ ἑτέρων γυμνάζειν χρή. Αὐτὸ δὲ τοῦτο τὸ ἐνύ- 
πνιον παραγέσθω εἰς μέσον: λεγέτω ἅπερ ὃ Δανιὴλ 
εἶπε, λεγέτωσαν τἀναντία κἀχεῖνοι. Πόθεν δῆλον ὅτι 
ψεύδεται, ἢ ἀληθεύει; Ἤδη οὖν δίδωσι τὴν δοκιμήν. 
"Ez δὲ τοῦ Ἰωσὴφ οὐχ οὕτω γέγονεν, ἀλλὰ λέγει τὸ 
ὄναρ ἐχεῖνος " ἐγγὺς γὰρ ἦν ὃ χαιρός. Ἄξιον δὲ θαυ- 
μάσαι, πῶς ἐν Αἰγύπτῳ οὖχ ἠθέλησάν τι πλάσαι οἱ 
σοφοὶ Αἰγυπτίων ἐχ τοῦ ἀκινδύνου, ἀλλ᾽ ἔφασαν ἀπο- 


ρεῖν. Ei δὲ ὀνείρους οὐχ ἴσασι διαχρῖναι, ποῦ ἀλλαχοῦ 


πιστευτέον αὐτοῖς; Ἄλλως δὲ οὐχ ἔδει ἐχεῖ τοῦτο γε- 
γέσθαι- ἐπὶ δὲ τῆς προφητείας τοῦ Ἰωσὴφ φανερῶς 
ἐγένετο , xoà μάλιστα ἐπὶ τῶν εὐνούχων. Ὅρα δὲ 
τούτους UJ καλοῦντας τὸν Δανιὴλ, ἀλλ᾽ αἱρουμένους ᾿ 
ἀποθανεῖν μᾶλλον, ἢ ἐκεῖνον ἰδεῖν εὐδοχιμοῦντα. Ἄρα 
διὰ τοῦτο μόνον ἐφάνη τὸ ὄναρ, ἵνα ὃ Δανιὴλ θαὺ- 
μασθῇ; Οὐχ ἔγωγε εἴποιμι ἄν. ᾿Επεὶ xat ei τοῦτο ἦν 
μόνον, μέγα ἦν τὸ χατόρθωμα χαὶ θαυμαστὸν, θεο- 
γνωσίαν γενέσθαι τοσαύτην. Πλὴν οὐ τοῦτο μόνον 
ἐστίν. ᾿Αλλὰ τί; Ὥστε xoi τοῦτον σωφρονισθῆναι 
μανθάνοντα; ὅτι οὐ διὰ παντὸς τὸ γένος αὐτοῦ χρα- 


b καὶ μὴν δωδέχατον τοῦτό ἐστιν ἔτος. Plurimum ἃ ve- 
ritate aberrant quos hic noster auctores habet. Primum 
enim deportationem Danielis non numerant ab anno 
tertio desinente, et quarto ineunte Joacimi, seu Nabu- 
chodonosoris primo, ut computatur Dan. 4, 4, Jerem. 
25,1: sed in ea tempora conferunt, quibus iterum 
capta sunt Hierosolyma, nempe sub Jechonia. Deinde 
dum urbem anno nono captam esse dicunt, a sacra 
Scriptura discedunt, quz id anno. Nabuchodonosoris 
partim septimo, partim octavo contigisse refert Jerem. 
52, 28, 4 Reg. 24, 12 (neque enim hec duo loca, quod 
existimat Usserius, sejungenda esse arbitror). Horum 
errorum exempla in Theodoreto Praefatione in Eze- 
chielem, in Grzca temporum Epitome, quam Josephus 
Scaliger ad Chronica Eusebii attexuit, et in ejusdem 


DANIELEM. 


257 
CAPUT II. 


1. In anno secundo regni Nabuchodonosoris, 
somniavit Nabuchodonosor somnium, et obstu- 
puit. spiritus ejus , et somnus ejus abiit ab eo. 

p At iste annus duodecimus est. Nam si tres anni a 
capta urbe praterierant , et illa anno nonó expu- 
gnata fuit : iste annus duodecimus est. Quidam 
dicunt eadem nota apud Hebrzos hunc et illum 
numerum exarari. Fortassis etiam erratum est ex- 
scriptorum : vel secundo revera anno pueri exhi- 
biti sunt. Sed hoc ultimum ratione caret. Ceterum 
res accidit difficilior. Quznam vero illa est? Ne- 
$cisse regem quodnam fuerit somnium suum. Et. 
hoc providenter cortigit. Nisi enim id evenisset , 

y; non apparuisset Danielis sapientia. Videmus enim 

A quod ipse vocatus fuisset, et id quod futurüm 

erat dixisset; dixissent etiam. Chaldzi. Verum 
cum eventus przsens non esset, quis verax, quis 
mendax creditus fuisset? Et hoc per alia exami- 
nare oportet. Ipsum autem somnium in medium 
producatur : dicat Daniel quae respondit ; contra- 
ria dicant Chaldaei. Unde manifestum fiet Danie- 
lem vel mentiri vel vera dicere? Jam igitur pro- 
bationem dat. At in Josepho res 60 modo peratta 
non est, sed somnium narravit Pharao: prope 
p enim erat tempus eventus. Admiratione autem 
dignum est, quomodo in JEgypto fingere aliquid 
noluerint sapientes /Egyptiorum, cum nullum 
inde periculum oriri potuisset, sed fassi sint se 
haerere. Quod si sommia dijudicare nesciant, in. 
qua re alia illis credendum est? Alioquin autem 
illic non oportebat id fieri : at in. prophetia Jo- 
sephi manifesto factum est, et maxime in ennu- 
chis. Observa autem quod Chaldzi non vocarunt 
Danielem ; sed maluerunt mori , quam illüm ser- 
C mone hominum celebratum intueri. Numquid ideo 


Scaligeri animadversionibus, Preterea Hebraeos eadem 
nota designare solitos numerum secundum, et nume- 
rum 12, aut fallor, aut verum non est : quamvis fieri 
potuerit ut. 2) mutaretur in. 3, deleta aut detrita li- 
terula *. Denique de exscriptorum errato incredibile 
mihi fit, cum et textus Hebraicus et omnes versiones 
consentiant. Nemini ergo dubium esse potest Nabu- 
chodonosorem hoc somnium anno secundo regni sui 
vidisse : non quidem (ut ITheodoreto placet ) secundo 
illius regni quo cum patre imperavit, nec (ut vetus 
scholion habet) illius quod post expugnationem civita- 
tis ac templi obtinuerit, sed secundo monarchic in 
plurimas gentes exstincto 'Nabopolassaro parte; quoe 
multorunt sententia est. 

* Zug. Lego 7096s. 


258 


tantum somnium visum fuerat, ut Daniel suspi- 
ceretur? Id equidem non dixerim. Quamquam 
licet ea dumtaxat causa fuisset, magnum certe et 
admirabile esset facinus, tantam Dei agnitionem 
contigisse. ΑἹ non hac sola ratio fuit. Quonam 
igitur alia? Ut et Nabuchodonosor modestius de 
se sentiret, edoctus non semper suum genus do- 
minaturum (si enim etiam post illa qua ipsi dicta 
sunt, nihil fastus remisit, multo magis si ea ipsi 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP, CONSTANTINOP. 


τήσει {εἶ γὰρ χαὶ τούτων εἰρημένων τῆς ἀλαζονείας 
οὗ χαθυφῆχε, πολλῷ μᾶλλον εἰ μὴ ταῦτα εἴρητο )" 
ὥστε τὸν Θεὸν ἐπιγνῶναι Κύριον ὄντα τοῦ παντός. 
Ἐπειδὴ γὰρ περὶ ὀνείρους μᾶλλον εἶχον, διὰ τοῦτο 
ταῦτα γεγένηται. ᾿Εντεῦθεν αὐτοὺς πείθει περὶ τῶν 


μελλόντων, xol ἐπειδὴ τούτῳ μάλιστα τοὺς θεοὺς 


ἐτίμων, τῷ προορᾶν τὰ μέλλοντα. Καὶ γὰρ πᾶσα 
ἣ μαγγανεία αὐτοῖς περὶ τοῦτο ἦν. Καὶ τὸ δόγμα 


dicta non fuissent); praeterea ut Deum omnium esse Ὁ ἐξῆλθε, * xal οἱ σοφοὶ ἀπεχτείνοντο * χαὶ ἐζήτησαν 


Dominum. agnosceret. Quandoquidem enim. so- 
mniis precipue studebant, idcirco ista evenerunt, 
Hinc illos de futuris persuadet: et quoniam ma- 
xime ob futurorum przscientiam deos veneraban- 
tur. Etenim omnes illorura prastigize in eo nego- 
tio versabantur. 13. Et sententia egressa est , et 
sapientes interficiebantur ; et Daniel amicique 
ejus querebantur ad necem. 14. Tunc Daniel 
respondit consilium. et sententiam  Jfriocho 
principi coquorum regis , qui egressus fuerat 
ad interficiendos sapientes Babylonis. 15. Et 
interrogabat eum dicens: Princeps regis, quam- 
obrem egressa. est sententia. imprudens hec 
a facie regis? Vides libertatem? vides fortitu- 
dinem? ad illum qui occidendi potestatem habe- 
bat qualia loquitur? Etiam aliorum vicem dolet: 
Non habet rationem, inquit, nec causam ; neque 
ullus color edicto adjacet: homiaes enim ejusmo- 
di impudentes solemus appellare. 16. ./ndicavit 


autem. Ariochus Daniel verbum. .Et. Daniel 208 


egressus est; et rogaeit regem , ut. tempus sibi 
daret, et conjecturam somnii annuntiaret regi. 
Admirare permissionem regis. Aspice ut omnes 
ubique Danieli obtemperent. At unde rex suspica- 
tus est illum vera dicere? quare non dixit : Uni- 
versi deprehensi sunt ac convicti, fussi sunt rem 
esse supra naturam humanam ; et tu qui barbarus 
es, unde putas te posse incolumem ac superiorem 
evadere? Verum ubi Deus res dispensat et praépa- 
τ rat;nihil ambigas. Alioquin et citra periculum erat 
ad regem postea venire. Cur autem non illico Deus 
Danieli somnium rcvelavit? Primum quidem ut res 


manifesta fieret, et ut illi in magna necessitate con- 8 


stituerentur. Nam etsi propheta esset, attamen 
somnium ignorabat. Rursus tibi se per viros justos 
excusat, ostendens quod si illis periclitaturis nihil 


2. οἱ σοφοὶ ἀπεχτείνοντο. Theodoretus : τυραννικὸν, ἀλλ᾽ 
63 βασιλιχὸν τὸ ἐγχείρημα, ἄδιχον προρανῶς xvi δικαιοσύνης 
ἔρημον' ἀλαξονεία γὰρ xai τῦρος προσλαδὼν ἐξουσίαν, ὄλεθρον 
μηχανᾶται τοῖς ὑπηκόοις Ἰουδαίοις. An legendum σπουδαίοις 
cogitemus? Edictum quippe non in Judzos prolatum 


τὸν Δανιὴλ xe τοὺς φίλους αὐτοῦ ἀποχτεῖναι. 
Καὶ τότε Δανιὴλ ἀπεχρίθη βουλὴν xe γνώμην τῷ 
Ἀριὼχ τῷ ἀρχιμαγείρῳ τοῦ βασιλέως, ὃς ἐξῆλθε 
ἀνελεῖν τοὺς σοφοὺς Βαδυλῶνος. Καὶ ἐπυνθάνετο αὖ- 
τοῦ λέγων " ἄρχων τοῦ βασιλέως; περὶ τίνος ἐξῆλθεν 
54 γνώμη ἣ ἀναιδὴς αὕτη ἐκ προσώπου τοῦ βασιλέως: 
Εἶδες παῤῥησίαν; εἶδες ἀνδρείαν; πρὸς τὸν ἄνε- 
λεῖν χύριον οἷά φησι; Καὶ ὑπὲρ τῶν ἄλλων ἀλγεῖ. 
Οὐχ ἔχει λόγον, φησὶ, οὐδὲ πρόφασιν, οὐδὲ χρῶμα 
ἐπίκειται τῷ προστάγματι ἀναιδεῖς γὰρ τούτους 
καλοῦμεν. ᾿Εγνώρισε δὲ ὃ ᾿Αριὼχ τῷ Δανιὴλ τὸ ῥῆμα. 
Καὶ Δανιὴλ ἐξῆλθε, xo ἠξίωσε τὸν βασιλέα ὅπως 
χρόνον αὐτῷ δῷ, καὶ τὴν σύγχρισιν τοῦ ἐνυπνίου 
ἀπαγγείλῃ τῷ βασιλεῖ. Θαύμασον. πῶς ἐπέτρεψεν 
ἐκεῖνος. "Opa. πανταχοῦ πάντας πειθομένους αὐτῷ. 
Ὅθεν πῶς ὑπώπτευσεν ἀληθῇ λέγειν αὐτόν; πῶς 
οὐχ εἶπεν, πάντες ἠλέγχθησαν, ὡμολόγησαν μὴ εἶναι 
ἀνθρωπίνης φύσεως τοῦτο" xol σὺ βάρδαρος ὧν, πό- 
θεν οἴει περιγενέσθαι; ᾿Αλλ’ ὅταν $ Θεὸς οἰχονομῇ 
καὶ προχατασχευάζῃ τὰ πράγματα, μηδὲν ἀπόρει. 
Ἄλλως δὲ χαὶ ἀκίνδυνον ἦν ἐπ᾽ αὐτὸν ὕστερον ἐλθεῖν. 
"Tívoc ἕνεχεν οὐχ εὐθέως αὐτῷ ὁ Θεὸς ἀπεκάλυψε; 
Πρῶτον μὲν ὥστε χατάδηλον γενέσθαι τὸ πρᾶγμα, 
ὥστε αὐτοὺς ἐν χρείᾳ καταστῆναι πολλῇ. Εἰ γὰρ καὶ 
προφήτης ἦν, ὅμως ἠγνόησε. Πάλιν σοι διὰ δικαίων 


ἀπολογεῖται, δεικνὺς ὅτι " ἐχείνοις οὐχ ἔδώχε μέλ- χὰ. à 


λουσι. χινδυνεύειν χωρὶς εὐχῆς χαρτεριχῇῆς, πολλῷ 
μᾶλλον σοὶ οὐ δώσει. Διὰ τοῦτο πανταχοῦ τὰς εὐχὰς 
αἰτεῖ ὃ Παῦλος, Τῇ προσευχῇ προσχαρτεροῦντες, 


γράφων. Οὐ γὰρ ἀρχεῖ βίος χαθαρὸς, ἐὰν * xol εὐχὴ add. [ 


προσῇ. "Opa πάλιν τὴν πίστιν αὐτοῦ τὴν πολλήν. 
Δεύτερος οὗτος ἄθλος - xol πάλιν ὃ Δανιὴλ ἡγεῖται 


erat, sed in sapientes Babylonios, inter quos pauci Ju- 
dei. Sapientes autem szculi dictos fuisse σπουδαίους 
constat etiam ex Origene Homilia sexta et 14 in Gene- 


sim, 


| 


| 


| 


IN DANIELEM. 


τοῦ πράγματος, xal "χρόνον αἰτεῖ παρεσχευασμένον 
πρὸς πολλὴν καρτερίαν χαὶ εὐχήν. Ὥστε οὐχ ἠξίου 
εὐθέως ἀχούεσθαι * ἔδωχεν ἐχεῖνος τὴν. χάριν, ἀνεχοι- 
γώσατο τοῖς φίλοις. Τότε τῷ Δανιὴλ μυστήριον ἀπε- 
χαλύφθη ἐν δράματι νυχτός. Καὶ εὐλόγησε τὸν Θεὸν 
ποῦ οὐρανοῦ Δανιὴλ, καὶ εἶπεν εἴη τὸ ὄνομα τοῦ 
Θεοῦ εὐλογημένον ἀπὸ τοῦ αἰῶνος, χαὶ ἕως τοῦ 
αἰῶνος, ὅτι ἣ σοφία xol ἣ σύνεσις xoi ἣ ἰσχὺς αὖ- 
τοῦ ἐστι. Καὶ αὐτὸς ἀλλοιοῖ χρόνους χαὶ καιροὺς, 
χαθιστᾷ βασιλεῖς xai μεθιστᾷ, διδοὺς σοφίαν τοῖς 
σοφοῖς, χαὶ φρόνησιν τοῖς αἰτοῦσι σύνεσιν. Αὐτὸς 
ἀποχαλύπτει βαθέα xoi ἀπόκρυφα " γινώσχων τὰ ἐν 
τῷ σχότει, καὶ τὸ φῶς μετ᾽ αὐτοῦ ἐστι. Σοὶ, 6 Θεὸς 
τῶν πατέρων μου, ἐξομολογοῦμαι, καὶ αἰνῶ, ὅτι σο- 
φίαν xo σύνεσιν ἔδωχάς μοι, καὶ νῦν ἐγνώρισάς μοι 
ἃ ἠξιώσαμεν παρὰ σοῦ. Οὐδέπω φανερῶς αὐτῷ ἀπε- 
καλύφθη, ἀλλ᾽ ἔτι ἐν ὁράματι * προγυμνάζεται γὰρ 6 
προφήτης. "Opa δὲ αὐτοῦ τὴν παῤῥησίαν. Τίς ἣ γνώ- 
μὴ, φησὶ, f, ἀναιδὴς αὕτη ; ΓἜμοιγε δοχεῖ καὶ πρὸ τῆς 
εὑρήσεως χεχωλυχέναι τὸν ἀρχιμάγειρον τῆς σφαγῆς, 
τῷ τὸ κατηγορῆσαι τῆς ἐγχειρήσεως, τῷ τε ὑποσχέ-- 
σθαι λύσιν εὑρεῖν τοῦ δεινοῦ. Τί οὖν ἀπεχαλύφθη τῷ 
Δανιήλ; Ἔστι γὰρ χαὶ ἐν ἁγίοις ὑπεροχή " διὸ xal 


αὐτὸς προτιμᾶται. Καὶ πῶς εἶδεν ; ' Ev ὁράματι, φησὶ," 


οὗ χατὰ ἀνθρωπίνην σοφίαν. Καὶ καλῶς μυστήριον 
αὐτὸ καλεῖ, ὃ πᾶσιν ἠγνόητο, Καὶ εὐλόγησε τὸν Θεὸν 
τοῦ οὐρανοῦ. Τὸν παντοχράτορά φησὶ" τουτέστι, τὸν 
χαὶ ἐχεῖ ἐν τῇ βαρθάρων χώρᾳ δυνάμενον. Οὐδαμοῦ 
θυσία, χαὶ ναὸς, καὶ θυσιαστήριον, ἀλλὰ προαίρεσις 
ἀγαθή". καὶ πάντα ἠνύετο. Ὅρα, μετὰ τὸ λαθεῖν 
τὴν αἴτησιν, οὐ πρότερον ἔδραμεν ἐπὶ τὴν αὐλὴν τοῦ 
βασιλέως, ἕως οὗ τῷ δεδωχότι χάριν ὡμολόγησε τὴν 
μεγίστην " οὐ χαθάπερ ἡμεῖς πολλάκις ὑπὸ τῆς χαρᾶς 
τῶν κατορθουμένων xol ἐπιλανθανόμεθα τῆς εὐγνω- 
μοσύνης. Ἀλλ᾽ οὗτος oby οὕτως " ἀλλὰ εὐλόγησε τὸν 
Θεὸν, καὶ εἶπεν - Εἴη τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ εὐλογημένον A 
ἀπὰ τοῦ αἰῶνος, καὶ ἕως τοῦ αἰῶνος. Ἡμεῖς μὲν γὰρ, 
φησὶ, πρόσχαιροι καὶ ὀλιγοχρόνιοί, οὐ μὴν ὑπὲρ τοῦ 
χρόνου τούτου τὴν εὐλογίαν ἀναπέμπομεν, ἀλλ᾽ ὑπὲρ 
παντός" οὔχ ὑπὲρ οὗ ζῶμεν, ἀλλὰ χαὶ ὑπὲρ τούτου 
μὲν, καὶ ὑπὲρ τοῦ πρὸ τούτου, χαὶ ὑπὲρ τοῦ μέλλον - 


τος. Ἀεὶ αὐτὸν εὐλογεῖσθαι χρὴ, καὶ φαίνοντα xol μὴ 


ἃ Χρόνον αἰτεῖ. Prudenter Chrysostomus et Theodo- 
retus in ea re, quam sacer contextus reticuit, negotium 
habere noluerunt. At Josephus tempus definit, unam 


259 
concessit absque prece perseveranti, multo minus 
tibi dabit. Propter hoc ubique Paulus postulat 


preces, Orationi insistentes, scribens. Non enim Rom 12. 


sufficit vita pura, nisi etiam adsit oratio. Aspice '*- 
iterum multam illius fidem. Secundum | certamen 
hoc est: et adbuc. Daniel praest ae negotium 
ducit, et tempus petit aptum ad multam toleran- 
lam atque orationem. Propheta non postulabat 
statim audiri : rex beneficium largitus est, illudque 
C éomunanicavit cum amicis ac sociis Danielis. 
19. Tunc Danieli mysterium revelatum est in 
visione noctis. Et Daniel benedixit Deum 
celi, 90. ac dixit: Sit nomen Dei benedictum 
a seculo, et usque in seculum , quia ejus est 
sapientia et intelligentia et fortitudo. 24. Et 
ipse mutat tempora et aetates ,. constituit reges 
ac aufert, dans sapientiam sapientibus, et 
prudentiam | illis. qui . petunt. intellectum. 
22. Ipse revelat profunda et. abscondita, co- 
gnoscens quce in tenebris exsistunt: et lux 
cum ipso est. 95. Tibi , Deus patrum meorum, 
confiteor , te laudo , quia sapientiam et intel-- 
ligentiam dedisti mihi: et nunc nota fecisti 
mihi que rogavimus te. Nondum manifeste ipsi 
revelatum erat, sed adhuc in visione: nàm pra- 
exercetur propheta. Vide autem illius fiduciam, 
Qucnam est sententia, inquit, impudens: hec ἢ 
Mihi quidem videtur etiam ante somnium inven- . 
tum a czde cohibuisse magistrum coquorum, tum 
inceptum accusando, tum pollicendo se repertu- 
rum calamitatis solutionem. Cur ergo revelatum 
est Danieli ? Quia enim est etiam inter viros 
sanctos excellentia , ideo Daniel praefertur. Et- 
quomodo vidit? In wisione, inquit; non secun- 
dum humanam sapientiam. Et pulchre id vocat 
mysterium, quod ab ommibus ignorabatur. Et 
benedixit Deum celi. Omnipotentem intelligit : 
id est, eum qui etiam illic, in barbarorum vide- 
licet regione potens erat. Nusquam sacrificium , 
209 οἱ templum , et altare, sedsola bona voluntas 
^ aderat ét omnia peragebantur. Adverte eum post 
petitionem acceptam, non prius ad aulam regis 
cucurrisse, quam beneficii datori maximas egisset 
gratias: mon sicut nos sepe pre gaudio pro- 
sperorum successuum etiam gratie referenda 
obliviscimur. At non ita iste : verum benedixit 
Deum, et dixit : Sit nomen Dei benedictum a 


D 


E 


- 


noctem ; Tertullianus triduum, Josepho malim acce- 
dere, 


240 S. JOANNIS CHRYSOST. 


seculo, et usque in seculum. Nos siquidem, in- 
quit, temporarii et paucorum annorum sumus; 


non autem pro tempore hoc tantum sursum mitti- p 


mus benedictionem, sed pro universo tempore : 
non pro eo solo quo vivimus, sed etiam pro hoc 
quidem, et pro illo quod praeteriit, et pro futuro. 
Semper Deum benedicere oportet, sive ille appa- 


reat, sive non appareat. Ubique enim illius pro- 


videntia extensa est. Vide ut per gratiarum actio- 


nem ostendat quoque Deo competere scientiam 


somniorum. Quia ejusest sapientiaet intelligen- 


tia et fortitudo: hoc est, omnia scire ac preno- 


scere. Hicenim illud ait: quod scilicet ipse omnia 
novit, et nihil ignorat. Quid igitur? illud tantum? 
solamne habet proscientiam ? Et non dixit, Habet : 
sed, Ipsius est, exhibere nobis volens ea naturale 
illius bonum esse : quia ex natura illi haec insunt. 
Quid ergo? pravidetne tantum, non autem etiam 
facit? Sane, et facit. Mutat etates et tempora. 


"Non de'annorum conversionibus sermo est, sed 


de rerum vicissitudinibus. Constituit reges, et 
aufert. Quia hujusmodi mutationum est auctor. 
Àn igitur hoc tantum Deus, previdet nempe ac 
facit? nonet aliud maximum operatur, quod etiam 
cum aliis communicat eam scientiam? 7) 415 sa- 
pientiam sapientibus : noniis qui antea sapien- 
tes erànt, sed iis quibus sapientia datur. Si quis 


:sapiens non ab illo sapientiam habet, sapiens non 


est. Ne existimetis sapientiam artem esse Chal- 
daicz regionis. Et prudentiam, inquit, illis qui 
pétunt intellectum. Deinde videamus an ex 
scientia, an ex natura Danieli id adfuerit. Etenim 


: etiam: hoc dicit : Zpse revelat profunda θὲ abs- 
condita. Non dixit, Invenit: sed, Aevelat aliis 


qus profunda nobis sunt, et abscondita, que 
longo tempore dissociata, quaeque occulta erant. 
Cognoscens que in. tenebris exsistunt : et lux 


cum eo est. Vide quid dicat. Quemadmodum 


Psal. 138. ait David : Sicut tenebre ejus, ita et lumen 


2. 


.habeat. Cum. eo est semper. Humano modo lo- 


| ejus. Magnitudinem cognitionis significat, seu 
quia licet obscura sint, illi nulle sunt tenebra, 
seu quia ipse eorum lumen est. Quomodo cogno- 
scit quz in tenebris sunt? Quasi qui secum lumen 


quitur. Sieut nihil est tenebrosum illi qui lucer- 
nam accensam habet, ita neque Deo; imo vero, si 
quid amplius dici potest : nempe sicut ei qui lu- 
men habet in oculis; et ei qui illud semper circum- 


ἃ ÀJAà τοῖς λαθεῖν. Scribe λαθοῦσιν. Qui sequitur locus 
sic legendus est : εἴ τις σορὸς μὴ παρ᾽ ἐχείνου : [omitteba- 
tur enim μή iu apographo. Infra D, lin. 2, ] sensus po- 


C 


D 


E 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


φαίνοντα. Διὰ παντὸς γὰρ ἣ πρόνοια αὐτοῦ τέξαται, 
Ὅρα πῶς διὰ τῆς εὐχαριστίας ἐμφαίνει καὶ τὴν γνῶ- 


'σιν τῶν ὀνειράτων. Ὅτι ἣ σοφία, xal ἣ σύνεσις, χαὶ ἣ 


ἰσχὺς αὐτοῦ ἐστι’ τουτέστι, τὸ εἰδέναι τὰ πάντα, καὶ 
προγινώσχειν. ᾿Ενταῦθα γὰρ τοῦτό φησι * αὐτὸς οἶδε 
τὰ πάντα, οὐδὲν ἀγνοεῖ. ''Í οὖν; τοῦτο μόνον ; πρό- 
γνωσιν ἔχει μόνον; Καὶ tx. εἶπεν, ἔχει, ἀλλ᾽, Αὐτοῦ 
ἐστι, τὸ φυσικὸν ἥμῖν ἀγαθὸν παραστῆσαι βουλόμενος, 
ὅτι ἐκ φύσεως ταῦτα αὐτῷ πρόσεστιν. Τί οὖν ; πρόοιδε 
μένον, οὐχὶ δὲ xol ποιεῖ ; Ναὶ, xol ποιεῖ. Ἀλλοιοῖ 
χαιροὺς xal χρόνους. Οὐχὶ τὰς τροπὰς λέγων, ἀλλὰ 
τὰς τῶν πραγμάτων μεταδολάς. Καθιστὰ βασιλεῖς, 
xa μεθιστᾷ. Ὅτι μεταθολὰς ἐργάζεται. "Ap οὖν τοῦτο 
μόνον, ὅτι πρόοιδε καὶ ποιεῖ; οὐχὶ καὶ ἄλλο μέγιστον, 
ὅτι καὶ ἑτέροις μεταδίδωσι τούτου τοῦ εἰδέναι: Διδοὺς 
σοφίαν τοῖς σοφοῖς " οὐχὶ πρὸ τούτου οὖσι σοφοῖς, 
ἀλλὰ τοῖς " λαθεῖν. El τις σοφὸς μὴ παρ᾽ ἐχείνου τὴν 
σοφίαν ἔχει, οὐ σοφός. Mi νομίσατε τέχνην εἶναι τῆς 
Χαλδαϊχῆς. Καὶ φρόνησιν, φησὶ, τοῖς αἰτοῦσι σύνεσιν. 
Εἴτα ἴδωμεν πότερον ἐξ ἐπιστήμης αὐτῷ προσγέγονεν, 
ἢ χατὰ φύσιν. Καὶ γὰρ καὶ τοῦτο λέγει " Αὐτὸς ἀπο- 
χαλύπτει βαθέα χαὶ ἀπόκρυφα“ οὖχ εἴπεν, εὑρίσχει, 
ἀλλὰ, ᾿ἈἈποχαλύπτει ἑτέροις βαθέα ἡμῖν ὄντα καὶ 
ἀπόκρυφα, τὰ ἐκ μαχροῦ τοῦ χρόνου ἀφεστῶτα xol 
χεχρυμμένα. Γινώσχων τὰ ἐν τῷ σχότει * xo τὸ φῶς 
μετ᾽ αὐτοῦ ἐστιν. Ὅρα τί φησι. Ὥσπερ 6 Δαυὶδ λέ- 
γει" Ὡς τὸ σχότος αὐτῆς, οὕτω καὶ τὸ φῶς αὐτῆς. 
Τὸ πολὺ τῆς γνώσεως λέγει, ἤτοι χἂν ἄδηλα 3, αὐτῷ 
σχότος οὐχ ᾿ἔστιν, ἢ ὅτι φῶς αὐτῶν ἐστι. Πῶς γινώ- 
σχει τὰ ἐν τῷ σχότει ; Ὡσανεὶ φῶς ἔχων μεθ᾽ ἑαυτοῦ. 
Μετ’ αὐτοῦ ἐστιν ἀεί. ᾿Ανθρωπίνως λέγει. “Ὥσπερ 
οὐδέν ἐστιν ἐν σχότει τῷ λύχνον ἅπτοντι, οὕτως οὐδὲ 
τῷ Θεῷ - μᾶλλον δὲ, εἴ τι πλέον, ὥσπερ τῷ τὸ φῶς 
ἔχοντι ἐν ὀφθαλμοῖς, τῷ ἀεὶ περιφέροντι P αὐτό. Φῶς 


"ἐστι. Σοὶ, 6 Θεὸς πατέρων μου , φησὶ, ἐξομολογοῦ- 


μαι, καὶ αἰνῶ, ὅτι σοφίαν χαὶ σύνεσιν ἔδωχάς μοι. 
Ἑὐχαίρως τῶν πατέρων ἐμνήσθη νῦν, GV ἐχβίνων 
αὐτὸν δυσωπῆσαι βουλόμενος, χαθάπερ εἴ τίς. τινα 


δ ἐραστὴν σφοδρὸν τῶν ἐρωμένων ἀναμνήσειεν. ᾿Ἔξομο- 


λογοῦμαι, φησὶ, εὐχαριστῶ, καὶ αἰνῶ, ὅτι σοφίαν καὶ 


σύνεσιν ἔδωχάς μοι. Τὴν προτέραν φησί. Καὶ νῦν 


ἐγνώρισάς μοι ἃ ἠξιώσαμεν παρὰ σοῦ. Ἴσως εἰχὸς 


^stulat vel ἐν μακρῷ, vel ἐχ΄ μαχροῦ [ pro ἐν μαχροῦ, le- 
ctione vitiata Codicis]. 
b αὐτό. φῶς. Forte αὐτόφως. 


IN 


αὐτὸν xoi ἄλλα ἀξιῶσαι, ὥστε xol τὴν σύγχρισιν 
αὐτῷ γνωρίσαι. Ὅτι τὸ ὅραμα τοῦ βασιλέως, φησὶ, 
ἐγνώρισάς μοι. Καὶ εὐθέως ἦλθε Δανιὴλ πρὸς Ἀριὼχ, 
ὃν χατέστησε, φησὶ, ὃ βασιλεὺς ἀπολέσαι τοὺς σοφοὺς 
Ba60AGvoc , καὶ εἶπεν αὐτῷ * τοὺς σοφοὺς Βαδυλῶνος 
μὴ ἀπολέσης" εἰσάγαγε δέ με ἐνώπιον τοῦ βασιλέως, 
καὶ ἀπαγγελῶ τῷ βασιλεῖ τὴν σύγχρισιν τοῦ δράμα-- 
τος. ΓΕδραμε πρὸς αὐτὸν καί φησι" 'Γοὺς σοφοὺς Ba-. 
Θυλῶνος μὴ ἀπολέσης. Τίς ἂν ἐφρόντισεν ἐχείνων; 
Ὅρα τὸ φιλάνθρωπον χαὶ ἥμερον τοῦ προφήτου. 
Ἀλλ᾽ οὐκ ἂν ἠκούσθη, εἰ μὴ κἀχεῖνο προσέθηχεν * 
Εἰσάγαγέ με, φησὶ, καὶ ἀπαγγελῶ τῷ βασιλεῖ τὴν 
σύγχρισιν τοῦ δράματος. Τότε Ἀριὼχ, φησὶν, εἰσή-- 
qoe τὸν Δανιὴλ ἐν σπουδὴ ἐνώπιον τοῦ βασιλέως, 
χαὶ εἶπεν αὐτῷ - εὕρηχα ἄνδρα ἐχ τῶν υἱῶν τῆς 
αἰχμαλωσίας τῆς Ιουδαίας, ὅστις τὸ σύγχριμα ἀναγ- 
γελεῖ τῷ βασιλεῖ. "Ano τῶν υἱῶν τῆς αἰχμαλωσίας, 
φησὶν, εὕρηχα ἄνδρα. Οὐχ ἠσχύνθη τὸ γένος. Ὅταν 
γὰρ ἀνάγχη ἐπίκειται μείζων, οὐδὲν τούτων ζητεῖται, 
ἀλλ᾽ ὃ τῦφος ὃ ἐν ταῖς εὐημερίαις ἅπας καταστέλλε- 
ται, Καὶ γὰρ 6 νοσῶν οὐκ ἄν ποτε τοῦ ἰατροῦ τὴν 
εὐγένειαν περιεργάσαιτο, xol ἄλλως χινδυνεύων ἄν - 
θρωπος οὖχ ἂν πολυπραγμονήσειεν, εἴτε εὐπατρίδης, 
εἴτε 6 τυχὼν εἴη 6 μέλλων αὐτὸν ἐξαρπάζειν τῶν 
χινδύνων, ἀλλ᾽ ἐν μόνον ζητεῖ, τὴν ἀπαλλαγήν. Τίς 
obóx ἂν αἰσχυνθῇ, τίς οὐχ ἂν ἐρυθριάση, δρῶν τοὺς 
μὲν ἐν τῇ πατρίδι πάντας ἀναιρουμένους, τοὺς δὲ 
αἰχμαλώτους "φυσωμένους, χαὶ μέγα φρονοῦντας ; 
Οὐδέν. Τούτων οὐδὲν αὐτὸς ἐνενόησεν, ἀλλ᾽ ἐν σπουδῇ 


κἀκεῖνος ἐχάλεσε, καὶ οὗτὸς ἠρώτησεν, οὐχέτι μετὰ 


τῆς αὐτῆς ἀπονοίας. ᾿Ἐπειδὴ γὰρ ἠλέγχθη διὰ τῆς 
πείρας " ἀνόητα 6 βασιλεὺς ἐπιζητῶν, τί φησι; Καὶ 
ἀπεκρίθη 6 βασιλεὺς, xal εἶπεν τῷ Δανιὴλ, οὗ τὸ 
ὄνομα Βαλτάσαρ εἰ δύνασαί μοι ἀναγγεῖλαι τὸ ἐνύ- 
πνιον, ὃ εἶδον, καὶ τὴν σύγχρισιν αὐτοῦ ; Μετὰ πλείο-- 
νος τῆς ἐπιειχείας διαλέγεται. Οὐχ εἶπεν, ἂν μὴ δυ- 
vae, τὰ αὐτὰ πείση. Τί οὖν 6 Δανιήλ; Καὶ ἀπε- 
ἀρίθη Δανιὴλ ἐνώπιον τοῦ βασιλέως, καὶ εἶπε " τὸ 
μυστήριον, ὃ ὃ βασιλεὺς ἐπιζητεῖ, οὖχ ἔστι σοφῶν, 
μάγων, ἐπαοιδῶν, Γαζαρηνῶν δύναμις ἀναγγεῖλαι τῷ 
βασιλεῖ - ἀλλ᾽ ἔστι Θεὸς ἐν οὐρανῷ ἀποχαλύπτων 


μυστήρια, xo ἐγνώρισε τῷ βασιλεῖ Ναδουχοδονόσορ 


^ Φυσωμένους καὶ μέγα φρονοῦντας. Τα quoque verbum 


DANIELEM,. 


241 


fert. Ipsa lux est. Tibi, Deus patrum meorum, 


- inquit,confiteor, te laudo,quia sapientiam et in- 


B 


C 


D 


φυσιοῦν, 1 Corinth, 8, 1, exponit Clemens Alexandrinus ἡ 


septimo Stromaton. [Mox legendum videtur οὐδὲν τού- 


telligentiam dedisti mihi. Opportune patrum hic 
meminit, per illos Deum flectere, ac veluti pudore 
afficere cupiens : quemadmodum si quis in me- 
moriam alicujus acris amatoris, amores reduceret. 
Confiteor, inquit, gratias ago, et. laudo, quia 
sapientiam et intelligentiam dedisti mihi.Quam 


5 antea habebat scilicet. £t nunc nota fecisti mihi. 


que rogavimus te. Verisimile videtur Danielem 
etiam alia petiisse, adeo ut conjecturam quoque 
illi Deus indicarit, Quia, inquit, somnium regis 
manifestasti mihi. 24. Et statim venit Daniel 
ad Ariochum, quem constituerat, inquit, rez ut , 
perderet sapientes Baby lonis, et dixit ei : Sa- 
pientes: Babylonis ne perdas; introduc. autem. 
me in conspectum regis ,et annuntiabo regi con- 
jecturam visionis. Cucurrit ad eum, et ait : $'a- 
pientes Babylonis ne perdas. Quisnam de illis 
curam habuisset? Aspice prophetz humanitatem 
ac mansuetudinem. Sed auditus non fuisset, nisi 
et. illud addidisset : /ntroduc me, inquit, et an- | 
nuntiabo regi conjecturam «isionis. 25. Tunc 
"friochus, inquit, introduxit Danielem in fe- 
stinatione in conspectum regis et dixit : Inveni 
virum de filiis captivitatis Jude, qui conje- 
cturam annuntiabit regi. De filiis capüvitatis, 
inquit, ingeni, virum. Non puduit generis. Ubi 
enim incumbit necessitas major, nibil horum-re- 
quiritur; sed fastus, qui solet comitari prosperi- 
tatem, totus comprimitur. Qui enim zgrotat, me- 
dici nobilitatem numquam curiose inquiret ; et alio 
in periculo exsistens homo non sataget an nobilis, 
an vero de plebe sit ille qui eum periculis sit ere- 
piurus, sed unum dumtaxat quaret, nimirum li- 
berationem. Quis non pudore affectus fuisset, quis 
non erubuisset, cernens omnes patriz suc sapientes 
interfici, captivos vcro inflari, et de se magnifice 
sentire? Nequaquam. Horum nihil ipse cogitavit : 
sed festinus et ille vocavit, et hic interrogavit, non 
amplius cum eadem arrogantia. Postquam enim 
rex convictus est per experientiam, se inutiliter ac 
stulta perquirere, quid ait? 26: Et respondit rex, 
et dixit Danieli, cujus nomen Baltasar : Po- 
tesne mihi renuntiare somnium quod, vidi, et 
conjecturam ejus? Majore cum lenitate disserit. 
Non dixit: Si non potueris, eadem quae alii patie- 
ris. Quid igitur Daniel? 27. Et respondit Daniel 


τῶν oXi& αὐ.} 
b ἀνόητα. Ε΄, ὀνόνητα, 


Homer. Il. 


242 
coram rege, et dixit : Mysterium, quod rex per- 
quirit, non est sapientum, magorum, incanta- 
torum, nec Gazarenorum potestas annuntiare 
regi : 98. sed est Deus in celo, qui revelat my- 
steria: et nota fecit regi Nabuchodonosori que 
oporteat fieri in. novissimis diebus. Observa 
prudentiam propheta. Non dixit statim, Possum 
annuntiare tibi : sed quod. ante omnia oportebat 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


ἃ δεῖ γενέσθαι “ ἀπ᾿ ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν. Ὅρα 
σύνεσιν τοῦ προφήτου. Οὐκ εἶπεν εὐθέως, δύναμαι 
ἀπαγγεῖλαί σοι" ἀλλ᾽ ὃ πρὸ πάντων ἔδει μαθεῖν τὸν 
βασιλέα, τοῦτο λέγει. Τὸ μυστήριον, φησὶ, ὃ 6 βασι- 
λεὺς ἐπερωτᾷ, οὐχ ἔστι σοφῶν, μάγων, ἐπαοιδῶν, 
Γαζαρηνῶν δύναμις ἀναγγεῖλαι τῷ βασιλεῖ " ἔστι 
Θεὸς ἐν οὐρανῷ ἀποχαλύπτων μυστήρια. ᾿Ἀπολογεῖ-- 


regem scire, id dicit. Mysterium, inquit, quod ται ὑπὲρ τῶν καχῶς ἀναιρεθέντων, δεικνὺς οὐχ αὐτὸν 
rex interrogat , sapientes, magi, incantato- ὄντα τὸν λέγοντα. Οὐ διὰ τοῦτο, φησὶ, εἶπον, ὅτι οὖκ 
res, Gazareni nequeunt indicare regi : est Deus. & ἔστι μάγων τοῦτο, ἵνα ἐμαυτὸν ἐκείνων λαμπρότερον 


in. celo qui revelat. mysteria. Apologiom facit 
pro iis qui injuste occisi fuerant, et ostendit non se 
esse qui rem explicet. Non ideo, inquit, dixi istud 
magorum non esse, ut me ipsum illis clariorem 
facerem ; sed ut discas, quod neque ego id seeun- 
dum humanam naturam profero. 4t est Deus in 
celo. Non illic Deum concludit; sed tamquam 
ad barbarum interinr loquitur, eumque a terra 
abducit : non sicut dii vestri qui circa terram vo- 
lutantur. Et nota fecit regi INabuchodonosori 
que futura sint in ultimis temporibus. Vide, 


per aenigmata edisserit ; et totam summam visionis y» 


in exordio comprehendit,regisque mentem recreat, 
dum mihil grave, neque molestum effatur. So- 
mnium tuum, inquit, et visiones capitis tui in 
cubili tuo; hoc est : 99. Cogitationes tue in 
cubile tuum ascenderunt, quid oporteat fieri 
post luec. Et qui revelat mysteria, indicavit 
tibi que oporteat fieri. Ex vulgi opinione loqui- 


tur, quasi somnia super capat stent, seu quod ibi 


sit ratiocinandi vis, seu per caput designat oculos : 
ut dicat, Tu prabuisti causam. Nec simpliciter 
dixit, Deus tibi manifestavit, sed, Cogitabas quid 


δείξω, ἀλλ᾽ ἵνα μάθης, ὅτι οὐδὲ ἐγὼ κατὰ ἀνθρωπί- 
νὴν λέγω φύσιν. Ἀλλ᾽ ἔστι Θεὸς ἐν οὐρανῷ. Οὐχ ἐχεῖ 
συγχλείων αὐτὸν, ἀλλ᾽ ὡς πρὸς βάρδαρον τέως δια- 
λεγόμενος, καὶ τῆς γῆς ἀπάγων, οὐχ ὡς οἱ ὑμέτεροι 
ol περὶ γὴν στρεφόμενοι. Καὶ ἐγνώρισε τῷ βασιλεῖ 
Ναδουχοδονόσορ ἃ δεῖ γενέσθαι ἐπ’ ἐσχάτων τῶν 
χρόνων. Ὅρα, δι᾽ αἰνιγμάτων λέγει, καὶ τὸ πᾶν κε- 
φάλαιον τῆς ὄψεως περιλαμθάνει ἐν τοῖς προοιμίοις , 
καὶ ἀνίησιν αὐτοῦ τὴν διάνοιαν, οὐδὲν φορτικὸν, οὐδὲ 
ἐπαχθὲς λέγων. Τὸ ἐνύπνιόν σου, φησὶ, καὶ αἱ ὁράσεις 
τῆς χεφαλῆς σου ἐπὶ τῆς χοίτης σου" τουτέστιν , 
οἵ διαλογισμοί σου ἐπὶ τῆς κοίτης σου ἀνέθησαν, τί 
δεῖ γενέσθαι μετὰ ταῦτα. Καὶ 6 ἀποχαλύπτων μυ-- 
στήρια, ἐγνώρισέ σοι ἃ δεῖ γενέσθαι. Κατὰ τὴν τῶν 
πολλῶν ὑπόνοιαν διαλέγεται, ὡς ὑπὲρ χεφαλῆῇς τῶν 
ὀνείρων ἱσταμένων, ἢ ὡς ἐχεῖ τοῦ λογιστικοῦ ὄντος, ἢ 
τῆς κεφαλῆς, τῶν ὀφθαλμῶν, (vx. εἴπῃ, σὺ παρέσχες 
αἰτίαν. Οὐδὲ ἁπλῶς εἶπεν, ὅτι ὃ Θεός σοι ἔφηνεν, 
ἀλλὰ, διελογίζου τί δεῖ γενέσθαι μετὰ ταῦτα. ᾿Ἐπειδὴ 
γὰρ τῆς οἰχουμένης ἐχράτησεν, ἐλογίζετο ἄρα εἰ * εἰς 


futurum esset post haec. Quia enim orbem terra- € πάντας αὐτὸς παραπέμψει τὴν βασιλείαν, ἢ τελευτή- 


rum devicerat, reputabat secum, num ad liberos 
ipse regnum esset transmissurus, sive an moriturus 
esset. Nam solet quodammodo magnitudo imperii 
etiam nos ducere in oblivionem naturz, et quod 
mortalis ea sit. Verisimile igitur est illum, cum 
incidisset in pelagus et infinitam multitudinem. 
fortiter ac przclare a se gestorum, non admodum 
credidisse moriturum esse se. Idem quoque passus . 


, est alius rex. Ideoque et quidam ad ipsum dice- 


Ezech, 28. 
2. 


bat : Tu vero homo es, non Deus : ad Tyrium 
nempe loquens. Et vide quomodo absque vulnere 


cct, Εἴωθε γάρ πως τὸ. μέγεθος τῆς ἀρχῆς xal τῆς 
φύσεως ἡμᾶς slc λήθην ἄγειν, ὅτι θνητός ἐστι, Εἰχὸς 
οὖν αὐτὸν εἰς τὸ πέλαγος ἐμπεσόντα τῶν οἰχείων χα- 
τορθωμάτων, μὴ σφόδρα πιστεύειν ὅτι ἀποθανεῖται. 
Τοῦτο γοῦν xo " ἕτερος ἔπαθε βασιλεύς. Διὸ καί τις 
ἔλεγε πρὸς αὐτὸν, Σὺ δὲ ἄνθρωπος εἶ, οὐ Θεὸς, πρὸς 
τὸν Τύριον λέγων. Καὶ ὅρα πῶς χωρὶς πληγῆς αὐτὸν 
ἐλέγχει. Οὐ γὰρ εἶπεν, ὅτι τοῦτο ὑπώπτευσας, ἀλλὰ, 
Τί δεῖ γενέσθαι μετὰ ταῦτα. Ταῦτα ἐνενόεις καὶ ἐλο- 
γίζου τί “ἄρα ἔσται. ᾿Επὶ τῆς χοίτης σου. “Ὅτε οὖ- 


ipsum reprehendit. Non enim dixit, Hoc suspica- D δεὶς ὃ παρενοχλῶν, ἀλλ᾽ ἐν ἥσυχίᾳ ἦν ἡ ψυχή᾽ ὅτε μά- 


ς ἀπ᾽ ἐσχάτων. Lege ἐπ᾽ ἐσχάτων, ut et habetur infra ^ tur Theodoretus, qui ad Dan. 2, 46, Nabuchodono- 


pag. 2H, A. 
a Els πάντας. Haud dubie emendandum παῖδας. 


b. ἕτερος βασιλεὺς. Ythobalus nimirum. Memoria labi- 


sorem interpretatur. Rectius ad Ezech.28, 2, principem 
Tyri agnoscit. Affinis error apud Origenem lib. 4 de 
Principiis, cap: 2. 


ἑτέρους 


IN DANIELEM. 


λιστὰ τῶν λογισμῶν 6 ὄχλος ἡμῖν ἐπεισέρχεται, τῇ 
τε ἡσυχίᾳ καὶ τῇ ἀργίᾳ ἀποχρώμενος. Διὰ τοῦτο τοῖς 
πολλοῖς ἔθος τὸν χαιρὸν ἐκεῖνον εἰς εὐχὴν ἀναλίσχειν; 
ἅτε καὶ σχολαζούσης τῆς ψυχῆς, καὶ μεγάλης οὔσης 
τῆς βλάδης ἐὰν ῥᾳθυμήσωμεν. Καὶ 6 ἀποκαλύπτων 
μυστήρια, ἐγνώρισέ σοι ἃ δεῖ γενέσθαι. "Opa , δεύτε- 
ρον ἤδη τοῦ Θεοῦ μέμνηται, καὶ οὐχ ὡς ἔτυχεν, ἀλλ᾽ 
ἐχεῖ μέν φησι, Ὃ ὧν ἐν τῷ οὐρανῷ - ἐνταῦθα δὲ, Ὁ 
ἀποχαλύπτων μυστήρια. Καὶ ἐμοὶ δὲ οὐχ ἐν σοφίᾳ τῇ 
οὔσῃ ἐν ἐμοὶ παρὰ πάντας τοὺς ζῶντας τὸ μυστήριον 
τοῦτο ἀπεχαλύφθη, ἀλλ᾽ ἕνεκεν τοῦ τὴν σύγκρισιν τῷ 
βασιλεῖ γνωρίσαι, καὶ ἵνα γνῷς τοὺς διαλογισμοὺς 
τῆς καρδίας σου. Μονονουχὶ λέγων; ἣ ἀρχὴ τῆς 
εὑρέσεως οὗ παρ᾽ ἐμοῦ, ἀλλ᾽ οὐδὲ αὐτὸ τοῦτο παρ᾽ 


"ἑτέρου μαθεῖν πλέον “ἔχων τῶν ἄλλων. Οὐδὲ γὰρ 
: ἔχω. ἐπειδὴ σοφὸν εἶδεν, τοῦτο ἐποίησεν. Εἰ γὰρ χαὶ τού- 


τῶν εἰρημένων παρ᾽ αὐτοῦ, ὡς Θεὸν αὐτὸν προσεχύ- 
νησε- τί εἰ μὴ τοῦτο ἦν ; ᾿Αλλὰ διὰ σὲ, φησίν. Οὐ σύ 
pot χάριν ἔχειν ὀφείλεις, ἀλλ᾽ ἐγώ σοι" ἵνα γὰρ σὺ 
μάθῃς, ἔμαθον ἐγώ. Ὅρα πῶς αὐτὸν οἰχειὸϊ πρὸς τὸν 

Θεὸν͵, καὶ τὸ μέλλον θαῦμα περὶ αὐτὸν ἔσεσθαι, καὶ 
τὸ φίλτρον προλαδὼν ἀνατίθησι τῷ Θεῷ. Ὁ γὰρ μα- 
θὼν ὅτι τιμῶν αὐτὸν 6 Θεὸς τοῦτο ἐποίησεν, εὔδηλον 
ὅτι ᾧχειώθη ἂν αὐτῷ. Σὲ μᾶλλον ἐτίμησε, φησὶ, ἢ 
ἐμέ. Εἶδες πῶς ἀφιλότιμος 6 νέος, πῶς οὐ πρότερον 
ἅπτεται τῶν ῥημάτων, ἕως ἂν ἀποστήσῃ αὐτὸν τὸ 
μεγάλην περὶ αὐτοῦ δόξαν ἔχειν; Πῶς οὖν οὗτος 
* ἐθύρα δόξαν, 6 καὶ διδομένην αὐτὴν ἀποχρουόμενος ; 
Καὶ olx. εἶπεν, ἐπειδὴ σέδω τὸν Θεὸν, ἐπειδὴ θερα- 
πεύω αὐτὸν μᾶλλον τῶν “ἄλλων, ἀπεχαλύφθη ἐμοὶ, 


242 


tus es ac sperasti : sed, Quid oportet fieri post 
luec. lsta mente agitabas, ac tecum reputabas : 
quidnam scilicet futurum esset. In cubili tuo. 
Cum nullus esset qui obturbaret, . sed animus in 
quiete versaretur; quando pracipue cogitationum 
turba nos invadit, quiete atque otio abutens. Ideo 
multis mos est tempus illud in oratione consumere : 

quia scilicet tunc animus otiatur; et magnum 
capimus detrimentum, si tunc inertize nos dederi- 
mus. Et qui revelat mysteria, indicagit. tibi 


Ε que oporteat fieri. Aspice, iterum jam Dei me- 


minit. Nec id vulgariter. Sed illic quidem ait: 
Qui est in celo ; hic autem: Qui revelat myste- 
ria.30.Et mihi autem non sapientia, que fit in 
me pre omnibus viventibus, mysterium hoc re- 
eelatum'est : sed ut conjecturam regi indicem, 
et ut cognoscas co ;jitationes cordis tui. Tantum 
non dicens : Órigo inventionis non est a me: sed 
neque in eoipso quod rem przter alios didicerim, 
czteris praeferendus sum. Non enim quia me sSa- 


"i jx pientem esse agnovit, id Deus fecit. Si enim post- 


^ quam ista dixisset Daniel, ipsum ut Deum adora- 
vit rex : quid si id pro'oquutus non. fuisset? Sed 
propter te, inquit. Tu mihi gratias habere non 
debes, sed ego tibi : ut enim. tu intelligeres, ego 
didici. Cerne ut illum conciliet Deo, et ut futurum 
circa eum miraculum, item amorem. vehementem 
erga eum, per anticipationem Deo assignet. Qui 
enim edoctus est, quod Deus in honorem ipsius id 
egit, proculdubio illi conciliatus est. 'Te magis, 
inquit, honoravit, quam me. Vides quam ambi- 
tiosus non sit juvenis, utque. non ante sermonem 
aggrediatur, quam regem abduxerita magna quam 
deipso habere potuisset opinione? Quomodo igi- 


ἀλλ᾽, ὑπὲρ τοῦ σε μαθεῖν ὃ χρησιμώτατον ἦν. "Excivo B tur. gloriam venaretur Daniel, qui etiam datam 


γὰρ xo μὴ εἰπόντο:, ἠκολούθει τῇ διανοίᾳ ἀχουόν.-- 
των. Σὺ βασιλεὺς ἐθεώρεις., καὶ ἰδοὺ εἰκὼν μία, f 
εἰχὼν ἐχείνη μεγάλη, καὶ ἣ πρόσοψις αὐτῆς ὕπερφε- 
ρὴς ἑστῶσα πρὸ προσώπου cou , xal ἣ ὅρασις αὐτῆς 
φοδερά. Εἰχὼν ἧς ἡ χεφαλὴ χρυσίου χαθαροῦ * αἵ 
χεῖρες αὐτῆς καὶ τὸ στῆθος χαὶ οἱ βραχίονες αὐτῆς 
ἀργυροῖ " ἣ χοιλία αὐτῆς x« oi μηροὶ χαλχοῖ" αἱ 
χνῆμαι σιδηραῖ" οἵ πόδες μέρος μέν τι σιδηροῦν, 
μέρος δέ τι ὀστράχινον. Ὅρα ποίας ὄψεως ἠξιώθη C 
Ναδουχοδονόσορ. "Exi γὰρ ἔμελλεν εἰς ἔθνη τὸ 
χήρυγμα διαδίδοσθαι, προαναχρούεται τοῦτο ἄνωθεν 
τὴν ἐθνικὴν παράδοσιν χαὶ ἐν ἐθνιχῇ τοῦτο δρᾶται, 
τοῦ ναοῦ χαταλυθέντος, τῶν νομικῶν ἀνηρημένων. 


repellit? Et non dixit : Quoniam Deum veneror, 
quoniam illi plus quam ceteri servio, mihi reve- 
latio facta est : sed, Ut tu disceres quod. utilissi- 
mum erat. Illud enim, etiam ipso non dicente, in 
mentem auditorum veniret. 91. Tu rexvidebas, 
et ecce imago und, imago illa magna, et aspe- 
ctus illius sublimis stans ante faciem. tuam, et 
intuitus ejus terribilis. 52. Imago cujus caput 
ex auro puro; manus ipsius et pectus et brachia 
c; δες argentea; venter illius et femora «rea; 
55. tibie ferrew; pedes, pars quidem quedam 
ferrea, pars autem quedam testacea. Vide 
quali visione dignatus fuerit. Nabuchodonosor. 

Quandoquidem enim in gentes evangelii praeco- 
nium spargendum erat, visio multo ante gentilem 


«5 ἐθύρα, L. ἐθήρα. Lego etiam paulo ante τοῦ μεγάλην, etc. 


“ει. 14. 10. 


Rom.1.14. 


v. 46. 


S. 


244 


traditionem inhibet; etin terra gentili somnium 
videtur, templo everso, legalibus sublatis. Verum- 
tamen per Hebrzos explicatur. Etsi enim in gen- 
tiles disseminandum esset evangelium, at per He- 
braos viros, nempe apostolos, id futurum erat. 
Hoc et in Cornelio contigit. Pracedunt gentes, 
non autem sequuntur. Tta et hic i imaginem prünus 


JOANNIS CHRYSOST. 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


Πλὴν διὰ Ἑδραίων ἑρμηνεύεται. Εἰ γὰρ καὶ εἰς ἐθνι- 
χοὺς ἔμελλε διαδίδοσθαι, ἀλλὰ διὰ “Ἑδραίων ἀνδρῶν, 
τῶν ἀποστόλων. Τοῦτο χαὶ ἐπὶ τοῦ Κορνηλίου γέγονε. 
Προλαμδάνει τὰ ἔθνη, χαὶ οὐχ ἀχολουθεῖ. Οὕτω xal 
ἐνταῦθα τὴν εἰκόνα “πρῶτος εἶδεν ὃ Ναδουχοδονό- 
cop, τὴν δὲ γνῶσιν πρῶτος εἶδε Δανιήλ. Καὶ ἵν᾽ 


vidit Nabuchodonosor, notitiam vero primus acce- D εἰδῇς ὅτι χαὶ πρῶτοι xa ὕστεροι οἱ Ἰουδαῖοι" πρῶτοι 


pit Daniel. Et ut cognoscas quod οἱ primi et po- 
steriores sunt Judzi : primi quippe bona accepe- 
rant, sed nesciebant quid accepissent, ut par utrin- 
que fieret. Ita et illic ante baptismum | Spiritu 
dignati sunt. Sic etin Abrahamo prima fuit illa 
multitudo gentium; posterior vero circumcisio : 
sed per circumcisionem salus. Hzc millies. pro- 
phete Judzis dixerunt, et nisi multa apud vos 
esset tarditas, etiam- ubi et quando aperuissem. 
Postquam autem non attenderunt, transit ad gen- 
tes deinceps. Haec verba Judaei audientes, despue- Κα 
bant: gentilis cum audisset, adoravit. Adverte 
ea etiam quz sub Christo contigerunt describi per 
figuras. Chananaa adorat : Judzi contra, Domi- 
num scilicet expellunt. Ita et hic Judzi Jeremiam 
in vincula conjecerunt : Nabuchodonosor adoravit 
Danielem. Rürsus Judaei apostolos ejiciunt ; Graeci 
autem dicunt : Dii ascenderunt ad nos. Cum 
enim judicium sine affectu fertur , incorruptum 
est, ac sincerum. Vides typos coruscare?. [n 
Babylone quae ad Christum spectant audiuntur, 
et barbarus auditorfit, utintelligas non modo gen- 
tiles, sed et barbaros ista esse audituros, quemad- 
modum Paulus ait : Debitor sum ut evangelium 
predicem Grecis ac barbaris. Et ne. desperes, 
spem delineat ac. subjicit. Quod enim aberat im- 
pedimentum? Fastus regalis, indoles ipsa barba- 
rica, loquentis vilitas ; erat enim captivus ; aetas ; 
erat juvenis; religio aliena. Neque rex dixit : 
'Te tua przvidere oportuit, urbis tuz videlicet ca- 
ptivitatem : illa ignorasti, et hec predicis? In- 
grati enim ita loqui solent : Oportebat Christum 
seipsum suscitasse. Quod dictum fuit eversio erat 
regni Babylonici, ct consummatio totius orbis. Et 
credidit Nabuchodonosor. Neque enim, nisi credi- 
disset, sacrificasset Danieli. Credit Nabuchodono- 
sor; quidam autem non credunt. Propter hoc multe B 
pradictiónes fiebant. Si ille eventum non habue- 
runt, neque his crede. Ne autem diutius sermonem 
obscurum faciamus, age eum vobis interpretemur. 
Quinque vidit materias, aurum, argentum, zs, 
ferrum, testam. Deinde tota. imago tempus est et 
temporis consequentia. Et recte dixit : mago. 
linagini siquidem similes sunt res nostro, ima- 


τὰ ἀγαθὰ ἔλαθον, ἀλλὰ οὐχ ἤδεισαν ὅπερ ἔλαθον, ἵνα 
ἴσον γένηται, Οὕτω χκἀχεῖ πρὸ τοῦ βαπτίσματος χα- 
τηξιώθησαν Πνεύματος. Οὕτω καὶ ἐπὶ ᾿Αὐραὰμ 
πρώτη ἣ πληθὺς ἐχείνη τῶν ἐθνῶν, ὑστέρα δὲ ἣ πε- 
βιτομή; ἀλλὰ διὰ περιτομῆς ἣ σωτηρία. Εἶπον ταῦτα 
μυριάχις ot προφῆται τοῖς Ἰουδαίοις, καὶ εἰ μὴ πολλὴ 
παρ᾽ ὑμῖν ἢ νωθεία, κἂν ἐξεχάλυψα, ποῦ xoi πότε. 
᾿Ἐπειδὴ. δὲ οὐ προσεῖχον, μεταδαίνει εἰς τὰ ἔθνη 
λοιπόν. ᾿Αχούοντες ἐχεῖνοι τούτων τῶν ῥημάτων, χα- 
τέπτυον " ὃ ἐθνιχὸς ἀκούσας προσεχύνησεν. Ὅρα xai 
τὰ ἐπὶ Χριστοῦ διατυπούμενα. Ἢ Χανανῖτις προσχυ- 
νεῖ" οὗτοι οὐ ποιοῦσι τοῦτο, ἀλλ᾽ ἐλαύνουσιν. Οὕτω 


᾿χαὶ ἐνταῦθα ἐχεῖνοι ἔδησαν, τὸν Ἱερεμίαν, οὗτος 


προσεχύνησε τὸν Δανιήλ. Πάλιν Ἰουδαῖοι τοὺς ἀπο- 
στόλους ἀπελαύνουσιν, οἵ Ἕλληνες λέγουσιν, ὅτι 
Οἱ θεοὶ κατέδησαν πρὸς ἡμᾶς. Ὅταν γὰρ dj χρί- 
σις χωρὶς πάθους γίνηται, ἀδέχαστός ἐστι, 
χαθαρά. Ὁρᾷς τοὺς τύπους λάμποντας ; "Ev Βα- 


χαὶ 


θυλῶνι τὰ περὶ Χριστοῦ ἀχούεται, χαὶ ἀχροατὴς 
ὃ βάρθαρος γίνεται, ἵνα μάθῃς ὅτι οὐ μόνον ἔθνι- 


ms χοὶ, ἀλλὰ xa βάρδαροι ταῦτα ἀχούσονται, ὥσπερ 
Α ὃ Παῦλός φησι" ᾿Οφειλέτης εἰμὶ εὐαγγελίσασθαι Ἕλ- 


λησί τε χαὶ Bap6doow. Καὶ ἵνα μὴ ἀπογνῷς, τὰς 
ἐλπίδας ὑποτυποῦται. Τί γὰρ οὖχ ἦν χώλυμα; Ὁ 
τῦφος 6 βασιλικὸς, f, φύσις αὐτὴ ἣ βαρδαρικὴ,, τὸ 
εὐτελὲς τοῦ λέγοντος * αἰχυιάλωτος γὰρ ἦν. ἢ ἡλικία: 
γέος γάρ" τὸ τῆς θρησχείας ἀλλότριον. Οὐχ εἶπεν, ἔδει 
σε προϊδεῖν τὰ σὰ, τὴν αἰχμαλωσίαν τῆς πόλεως * 
ἐκεῖνα ἠγνόησας, καὶ ταῦτα προλέγεις ; Ἅπερ λέγου- 
σιν οἵ ἀγνώμονες "ἔδει τὸν Χριστὸν ἀναστῆσαι ἕαυ- 
τόν. Αὐτὸ τὸ λεγόμενον κατάλυσις τῆς βασιλείας αὐτοῦ 
ἦν, xo τῆς οἰκουμένης ἁπάσης συντέλεια. Καὶ ἐπί- 
στευσε Ναδουχοδονόσορ. Οὐ γὰρ &y , εἰ μὴ ἐπίστευ- 
δεν, ἔθυσε τῷ Δανιήλ. Πιστεύει Ναβουχοδονόσορ, 
τινὲς δὲ ἀπιστοῦσι τοῦτο. Διὰ τοῦτο πολλαὶ προῤῥή - 
σεις ἐγίνοντο. Εἰ p, ἐγένοντο ἐχεῖναι, μηδὲ ταύταις 
πίστευε. Ἵνα δὲ μὴ ἐπὶ πλέον ἀσαφῇ ποιῶ τὸν λόγον, 
φέρε τοῦτον ὑμῖν ἑρμηνεύσωμεν. Πέντε εἶδεν ὕλας, 
χρυσὸν, ἄργυρον. χαλκὸν, σίδηρον, ὄστραχον. Εἶτα - 


IN. DANIELEM. 


εἰκὼν πᾶσα ὁ χρόνος ἐστὶ, καὶ f ἀχολουθία τοῦ χρόνου. 
Καὶ CR εἶπεν, Εἰχών. Εἰκόνι γὰρ ἔοικε τὰ ἡμέτερα, 
εἰκόνι ἀψύχῳ. Καὶ καλῶς εἰκὼν ἀπὸ χρυσοῦ. Καθάπερ 

γὰρ ὃ χρυσὸς; χἂν λάμπρὸς ἢ, ἀπὸ γῆς ἐστιν" οὕτω 


καὶ ἢ φύσις ἡ ἡμετέρα, καὶ τὰ πράγματα. Καὶ ὅρα ὦ 


ὅτι χόνις γίνεται, ὅπερ ἦν πρὸ τούτου. Καίτοι τοῦτο 
λίθος οὐχ ἂν ἐργάσαιτο. Συντρίψαι μὲν δύναται λίθος, 
οὐσίαν δὲ μεταδαλεῖν οὐ δύναται. Ἀλλὰ τοῦτο γέγο- 
γεν. Εἶδες τὸ gettin. τῆς ἀναστάσεως. Kal γὰρ 
τῶν σωμάτων ἡμῖν πρότερον στοιχειωθέντων, καὶ 
πρὸς τὴν ἀρχαίαν ἐπανελθόντων φύσιν, τὴν γῆν λέγω, 
τότε E φθορὰ ἐπεισέρχεται. Ταῦτα δὲ πάντα 6 λίθος 
ποιεῖ. Ὥστε ὅταν ἴδῃς τὴν εἰκόνα Ex διαφόρων συγ- 
κειμένην ὑλῶν, καὶ τὴν μὲν χεφαλὴν αὐτῆς λαμπρὰν, 


τὸ δὲ στῆθος φαυλότερον, καὶ τὴν γαστέρα ἀτιμοτέ- D 


ραν; καὶ τὰς χνήμας εὐτελεστέρας, τὴν διαφορὰν ταύ- 
τὴν περὶ τὴν ὄψιν νόμιζε. Μιᾶς γὰρ οὐσίας τὰ πάντα' 
xol μαρτυρεῖ τὸ τέλος, εἰς κόνιν ἅπαντα διαλύον. Οὐ 
μικρὰ αὕτη φιλοσοφία. ᾿Εννόησον γὰρ τὴν φιλοσοφίαν 
ταύτην χαὶ ἀπὸ τῶν παρόντων πραγμάτων, ἀπὸ τοῦ 
χρατοῦντος χαταγαγὼν τὸν βασιλεύοντα, τὸν ὕπαρχον, 
τὸν μετ᾽ ἐχεῖνον, τὸν χαλχὸν; τοὺς μετὰ ταῦτα ὀστρα- 
χίνους, σιδηροῦς. ᾿Αλλ᾽ ἐὰν εἰς τὴν σορὸν ἔλθῃς, κἂν 
μυρίάκις xdxet βιάζώνται λάρνακα χρυσὴν κατασχευά- 


ζοντες, ὄψει τὴν φύσιν αὐτήν. Πάλιν νόει μοι τὸν £ 


πλούσιον, τὸν δέσμιον, ἐχεῖνον τὸν πλούσιον, τὸν πέ- 
νητὰ μέχρι τοῦ ὀστράκου, xal ὄψει πάντα κόνιν. Ἀλλ᾽ 
ὅρα. Οὐ πρότερον ἐφάνη πάντα χόνις ὄντα, ἕως ὃ 
λίθος κατέπεσεν. ᾿Εθεώρεις ἕως ἀπετμήθη λίθος ἀπὸ 
τοῦ ὄρους ἄνευ χειρῶν, χαὶ ἐπάταξεν τὴν εἰχόνα, καὶ 
τοὺς πόδας τοὺς σιδηροῦς χαὶ ὀστραχίνους, xoà ἐλέ- 
πτυνεν αὐτοὺς εἰς τέλος. Τότε ἐλεπτύνθη εἰς ἅπαξ τὸ 
ὄστραχον, ὃ σίδηρος; * 6 χαλχὸς; καὶ ἐγένοντο ὡσεὶ 


245 
gini inanimata.. Et bene imago ex auro. Sicut 
enim aurum etiamsi splendidum sit, tamen e terra 
oritur : sic etiam. natura nostra, atque res huma- 
nz. Et vide ut pulvis fiat, quod. scilicet erat an- 
iea. Atqui id lapis numquam fecerit. Conterere 
quidem potest lapis, substantiam vero convertere 
non potest. Hoc tamen contigit. Mysterium resur- 
rectionis vides. Cum enim corpora nostra in ele. 
menta resolyuntur, et ad antiquam redeunt natu- 
ram, terram dico, tunc advenit corruptio. Haec 
autem -omnia lapis efficit. Itaque. cum. videris 
imaginem ex diversis materiis constantem, et il- 
lius quidem caput splendidum, pectus vero dete- 
rius, et ventrem ignobiliorem; et tibias viliores , 
diversitatem hanc in solo aspectu sitam.esse exi- 
stima. Unius quippe ejusdemque substantiz omnia 
sunt ; idque testatur finis, qui in pulyerem cuncta 
dissolvit. Non parva est ista philosophia. Animum 
adverte ad hanc philosophiam , et ἃ. rebus. que 
ante oculos obversantur, ab imperante pecuspur 
regem, deinde prafoctum qui post regem est οἱ a 

respondet, item eos qui sequuntur, quique ut f 

ctiles ac ferrei representantur. Verum. si ad se- 
pulerum veneris, etiamsi sexcenties ibi quoque 
vim facere videantur, dum auream urnam ,ador- 
nant, aspicies tamen illorum camdem 6556. na- 
turam. 


pauperem : atque universa pulverem esse conspi- 
cies. Verum obserya. Non prius cuncta pulvis 
esse visa sunt, quam lapis decidisset. 54. 7/ide- 
bas. donec abscissus | est lapis, de monte, sine 
manibus : et. percussit imaginem, et pedes fer- 
Teos ac testaceos : et. comminuit eos. in finem. 
$5. Tunc comminuta sunt. omnino testa, fer- 
Tum, (85, argentum , aurum : et facta sunt 
quasi pulvis de area estiva : et extulit ea mul- 


24 titudo. venti, et locus non est inventus illis. 


κονιορτὸς ἀπὸ ἅλωνος θερινῆς * xal ἐξῆρεν αὐτὰ τὸ ^ Nom enim earum rerum natura cognita fuit, do- 


πλῆθος τοῦ πνεύματος, xal τόπος οὐχ εὑρέθη αὐτοῖς. 
Οὐ γὰρ πρότερον ἐφάνη τῶν πραγμάτων ἣ φύσις, 
ἕως 6 ἥλιος τῆς δικαιοσύνης ἀνέτειλεν, ὅτι ὃ χρυσὸς οὐ 
χρυσός. Ὅρα δὲ καὶ ἐν αὐτῷ τούτῳ οὗ μετὰ τὴν 
συντριδὴν, ἀλλ᾽ ἔτι ἑστώτων αὐτῶν, οὐδὲν δὲ τοῦτο 
ἐχείνου τιμιώτερον ὄν. Ὅρα χαὶ τῇ ὄψει, καὶ τῷ 
χρόνῳ, καὶ τῇ ποιότητι ταῦτα ἐχείνων βελτίω. Διὰ 
Ὑὰρ τοῦτο xal χρυσίον ἀπὸ γῆς ἐποίησεν 6 Θεὸς, ἵνα 
μηδὲν μέγα περὶ αὐτοῦ φαντασθῆς. Τίνος δὲ ἕνεχεν 


4 ὃ χαλχός. Addendum ὁ 227/255, ὃ χρυσός. 
TOM. VI, 


nec sol justitiae est exortus : quia aurum non au- 
rum est. Vide autem et in hac ipsa re non post 
contritionem, sed stantibus adhuc. omnibus, nul- 
lam materiam alia esse prastantiorem. Vide, et 
aspectu , et tempore, et qualitate tantum has illis 
esse meliores. Ideo enim Deus aurum quoque de 
terra fccit, ut nihil magnum de illo imagineris. 


- Quare autem regnum Nabuchodonosoris vocat au- 


reum, Persarum autem argenteum, Macedonum 
sreum, Romanorum ferreum atque testaceum ? 


17 


Iternm. mihi. considera divitem. illum et Pautas. 
yinctum ; item. illum divitem οἱ ad testam usque Jobus. 


Matth, 54. 
12. 


246 


$. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. i 


Vide dispositas convenienter materias. Nam au- D τὴν αὐτοῦ βασιλείαν καλεῖ χρυσῆν, τὴν δὲ τῶν Περσῶν 


rum divitias quidem reprasentat : invalidum est 
autem, et ad fraudem atque ad ornatum ac magni- 
ficentiam magis accommodatum, Sic et regnum Ba- 
bylonium barbari illius. Multum penes ipsum et 
apud barbaros erat auri: ibi namque feruntur 
csse metalla. Etenim. a Seribus divitis magnae 
portantur, sed inutiles. Caput autem occupat, 
quia regnum illud fuit primum. Persarum vero 
imperium non adco opulentum fuit : sicut nec 
Macedonum : at Romanorum utilius ac fortius ; 
tempore quidem posterius, quare et pedum lo- 
cum obtinet. Porro sunt hujus regni quadam 
infirma, et quzdam robustiora. Talis est homi- 
num monstrosa varietas. Et cum multiplicatà 
fuerit, inquit, iniquitas, refrigescet caritas mul- 
torum. Caritate autem frigescente, necesse est ini- 
micitias et bella oriri : cumque insidiatores ac ho- 
stes sint, homines necesse est eodem modo inter 
se congredi, quo testa cum ferro. Sicut enim hec 
natura differunt, nec inter se conjungentur um- 
quam : ita et illa. Hoc et prophetze et apostoli asse- 
runt. Quare et consummatio deinceps. Sicut enim 
temporibus Noz, postquam malitia invaluit, dilu- 
vium contigit : ita et nunc, Et sicut corpus egrum, 
cum ad delicias venerit, tunc perit : sic et mundus. 
Si enim,quando fuerint quinque justi in civitate,illi 
parcitur : multo magis et mundo cum in eo sunt 
justi secundum proportionem. 35. Et lapis, qui 
percussit imaginem, factus est in montem ma- 
gnum; et implevit universam. terram. Lapis, 
inquit, cecidit de monte. Vide quando. Non cum 
quod aureum erat, neque cum quod argenteum, 
neque cum quod areum : sed. cum ferrum appa- 
ruit, Cecidit, inquit, de monte. Altitudinem in- 
dicans, De monte, dixit. Sed coram rege ostendit 
de rebus humanis somnium esse. Lapis autem, 
inquit, cecidit de monte. Arbitcii libertatem de- 
clarat, et quod vi adactus non sit. Neque enim di- 
xit, Projectus cst ; sed, Cecidit de monte. Rem in- 
opinanter ac nemine sciente factam fuisse designat. 
Etabscissus est sine manibus. Generationem se- 
cundum carnem innuit. Solet Scriptura montis 
nomine etiam mulieres donare : quemadmodum 


^ Τρυρήν. Intelligendum arbitror de edacitate. Hesy- 
chius: τρυφὴ, γαστριμαργία, πολυραγία, sixatopocjia. Suidas : 
τρυφηλὸς, χαὶ τρυρητὴς, ὃ ἄπληστα τρώγων. Patris aurei 
sententiam confirmat uphorismus Hippocratis : τὰ μὴ 
χαθαρὰ τῶν. σωμάτων ὁχόσον ἂν θρέψης, μᾶλλον βλάψεις :id 
est : Zmpura corpora quo plus nutrieris, eo magis le- 
seris, Adde mortem Hadriani Imperatoris apud Dio- 


ἀργυρᾶν, καὶ τὴν τῶν Μακεδόνων χαλχῆν; καὶ τὴν 
τῶν Ῥωμαίων σιδηρᾶν καὶ ὀστραχίνην ; Ὅρα καταλ- 
χήλους τὰς ὕλας. Ὃ γὰρ χρυσὸς πλούτου μέν ἐστι 
ἐμφαντικὸν, ἀσθενὲς δὲ, καὶ πρὸς ἀπάτην xol πρὸς 
χόσμον μᾶλλον καὶ φιλοτιμίαν ἐπιτήδειος. Οὕτω χαὶ 
ἐχείνη ἢ βασιλεία 4 τοῦ βαρδάρου. Πολὺ παρ᾽ αὐτῷ 
τὸ χρυσίον. ἦν χαὶ τοῖς βαρθάροις, ἐπειδὴ xol ἐχεῖ 
λέγονται εἶναι ὕλαι μεταλλικαί. ΚΚαὶ γὰρ παρὰ τῶν 
Σήρων πολὺς 6 πλοῦτος, ἀλλ᾽ ἄχρηστος. Κεφαλὴν δὲ 
ἐπέχει, ἐπειδὴ πρώτη ἐφάνη. Ἡ δὲ Περσῶν οὐχ οὔ- 


Q τῶς εὔπορος, ὥσπερ οὖν οὐδὲ Μακεδόνων - ἣ δὲ Ῥω: 


μαίων χρησιμωτέρα τε χαὶ ἰσχυροτέρα, ὑστέρα μὲν 
τοῖς χρόνοις, διὸ καὶ ποῦῶν τάξιν ἐπέχει, "Eoi δὲ 
αὐτῆς τὰ μὲν ἀσθενῆ, τὰ δὲ ἰσχυρότερα: Τοιοῦτο τὸ 
ἀλλόκοτον τῶν ἀνθρώπων. Καὶ ὅταν πληθυνθῇ , φησὶν, 
ἢ ἀνομία, ψυγήσεται ἣ ἀγάπη τῶν πολλῶν. Ἀγάπης 
δὲ ψυγομένης, ἀνάγκη ἔχθρας εἶναι χαὶ πολέμους: 
τῶν ἐπιθδουλευόντων ὄντων χαὶ τῶν ἐχθρῶν, ἀνάγχη 
συνεῖναι τοὺς ἀνθρώπους ἀλλήλοις, ὥσπερ τῷ σιδήρῳ 
τὸν ὄστραχον. Καθάπερ μὲν ἐχεῖνα τῇ φύσει διέστηκεν: 
xol oüx ἂν ἀλλήλοις ὁμιλήσειεν" οὕτω καὶ ταῦτα: 


Ὁ Τοῦτο καὶ οἱ προφῆται xo οἱ ἀπόστολοι λέγουσι. Διὸ 


καὶ συντέλεια λοιπόν. Ὥσπερ γὰρ ἐπὶ τοῦ Νῶε, τῆς 
χαχίας ἐπιταθείσης, γέγονεν 6. χαταχλυσμός - οὕτω 
xal νῦν. Καὶ καθάπερ σῶμα χάμνον, ὅταν πρὸς * «gus 
qv ἔλθῃ, τότε ἀπόλλυται" οὕτω xol 6 χόσμος. Εἰ 
γὰρ ὅταν ὦσι πέντε δίκαιοι ἐν πόλει, φείδεται τῆς 
πόλεως, πολλῷ μᾶλλον xo ἐπὶ τοῦ χόσμου, ὅταν 
ὦσι xal κατὰ ἀναλογίαν. Καὶ ὃ λίθος 6 πατάξας τὴν 
εἰκόνα ἐγενήθη εἰς ὄρος μέγα, καὶ ἐπλήρωσεν πᾶσαν 
τὴν γῆν. Λίθος, φησὶν, ἔπεσεν ἐξ ὄρους. "Opa πότε. 


p. Οὐχ ἡνίκα ἢ χρυσῇ, οὐδὲ ἢ ἀργυρᾶ, οὐδὲ ἢ χαλκῆ» 


ἀλλὰ ἡνίκα ὃ σίδηρος ἐφάνη, [ἔπεσεν ἀπὸ ὄρους, 
φησί: τὸ ὑψηλὸν ἐμφαίνων, "Amb ὄρους, εἶπεν: Ἀλλ᾽ 
ἔμπροσθεν τοῦ βασιλέως ἔδειξεν, ὅτι περὶ τῶν ἀνθρω- 
πίνων πραγμάτων ἐστίν. Ὁ δὲ λίθος ἀπὸ ὄρους 
ἔπεσε, φησί. Τὸ ἑχούσιον δείκνυσι, καὶ ὡς οὖχ ἀναγ- 
χασθείς" οὐ γὰρ εἶπεν, ἐῤῥίφη , ἀλλ᾽, ΓἜπεσεν ἀπὸ τοῦ 


nem:: xai τέλος τῆς τε ὀχριθείας τῆς χατὰ τὴν δίαιταν. ἀπέ- 
σχετο, xal ταῖς μὴ προσηχούσαις ἐδωδαὶς χαὶ ποτοῖς χρώμενος 
ἐτελεύτησε: Tandem accurata. αἰτία observatione. ab- 
stinuit, et esculentis potulentisque non convenientibus 
utens, vivendi finem fecit, * Imo et apud Chrysosto- 
mum sepe τρυγή ciborum delicias significat, et τρυρῶν 
convivari. 


IN DANIELEM. 
ὄρους" xo τὸ ἀπροσδόχητον, xol μηδενὸς εἰδότος. ,, cum dixit: Ex fovea unde effossi estis. Et sepe rai. δι. «. 


247 


Καὶ ἐτμήθη ἄνευ χειρῶν. Τὴν κατὰ σάρχα qvas A Christus lapidis nomen accipit , propter stabilita- 


αἰνίττεται. Εἶδεν ὄρος λέγειν χαὶ γυναῖχας, ὡς ὅταν 


λέγῃ; Ἔχ τοῦ βοθύνου οὗ ὠρύχθητε. Καὶ πολλαχοῦ΄ 


δὲ λίθος λέγεταί διὰ τὸ ἑδραῖον. Ἐφ᾽ ὃ δ᾽ ἂν πέση, 
λικμήσει αὐτὸν, φησὶ, ὥσπερ κονιορτὸν ἀπὸ ἅλωνος 
θερινῆς * τὸ ἀνυπόστατον ἐνταῦθα δηλῶν. Καὶ ἐξῆρεν 
αὐτὰ πλῆθος τοῦ πνεύματος, xal τόπος οὐγ- εὑρέθη 
αὐτοῖς, Οὕτω γὰρ λύονται αἵ βασιλεῖαι ὡς μηδὲ γενό- 
μεναι; Kat ἐγένετο 6 λίθος εἰς ὄρος μέγα. Τὰ ἀπο- 
στολικὰ. δήματα τὴν οἰχουμένην ἐπλήρωσεν ἅπασαν. 
Πότε μὲν οὖν ὄρος ὃ λίθος", ποτὲ δὲ ἀκχρογωνιαῖος, 
ποτὲ δὲ θεμέλιος, ἵνα μάθης ὅτι τὰ πάντα πληροῖ. 
Διὰ τοῦτο ὄρος, ὅτι τὰ πάντα συνέχει διὰ τοῦτο 
ἀχρογωνιαῖος, ὅτι τὰ πάντα ἐν αὐτῷ συνέστηχε. Διὰ 
τοῦτο θεμέλιος, καὶ ῥίζα ἀμπέλου. ᾿Εγὼ γάρ εἶμι ἣ 
ἄμπελος, ὑμεῖς τὰ χλήματα. Τοῦτό ἐστι τὸ ἐνύπνιον, 
φησὶ, χαὶ τὴν σύγχρισιν αὐτοῦ ἐροῦμεν ἐνώπιον τοῦ 
βασιλέως, Σὺ βασιλεὺς βασιλέων. Σοὶ 6 Θεὸς τοῦ ob- 
ρανοῦ βασιλείαν “ἰσχυρὰν χαὶ χραταιὰν καὶ ἔντιμον 
ἔδωχεν ἐν παντὶ τόπῳ, ὅπου κατοιχοῦσιν οἵ υἱοὶ 
τῶν ἀνθρώπων * θηρία τε ἀγροῦ, χαὶ πετεινὰ οὐρανοῦ 
ἔδωχεν ἐν τῇ χειρί σου, xal χατέστησέν σε χύριον 
πάντων. Ὅτε ἐπεδείξατο τοῦ Θεοῦ τὴν ἰσχὺν, τότε 
μετὰ παῤῥησίας αὐτῷ καὶ τὸ κήρυγμα κηρύττει. Kal 
ὅρα * μετὰ χολαχείας ὅσης ἐνίησι τὸν λόγον, καὶ μετὰ 
τιμῆς. Σὺ βασιλεὺς, φησὶ, βασιλέων. Σοὶ ὃ Θεὸς 
τοῦ οὐρανοῦ βασιλείαν ἰσχυρὰν καὶ κραταιὰν καὶ ἔν- 
τιμον ἔδωχεν ἐν παντὶ τόπῳ, ὅπου κατοιχοῦσιν οἵ υἱοὶ 
τῶν ἀνθρώπων" θηρία τε ἀγροῦ, καὶ πετεινὰ τοῦ 
οὐρανοῦ ἔδωκεν ἐν τῇ χειρί σου. Οὐ τῶν συγγενῶν 
ἀνθρώπων μόνον, ἀλλὰ καὶ τῆς ἐρήμου, xal τῶν ὑπὲρ 
χεφαλῆς ἄρχεις. “Ὅρα πῶς ἐνεδείξατο τοῦ Θεοῦ τὴν 
δωρεὰν ἐχείνην τὴν ἐν ἀρχῇ γενομένην: Καὶ ἄρχετε 
τῶν ἰχθύων τῆς θαλάσσης, καὶ τῶν πετεινῶν τοῦ οὖ- 


α Μετὰ χολαχείας ὅσης, etc. Mirum quantum in laudes 
regum effusa sit antiquitas, 2 Paralip. 36, 23, Judithae 
41, 5, Esth, 10, 1. AEschines de Xerxe : ὁ d e ὧν ἐν ταῖς 
ἐπιστολαῖς γράφειν, ὅτι δεσπότης ἐστὶν ἁπάντων ἀνθρώπων 
ἀφ᾽ ἡλίου ἀνιόντος μέχρι δυομένου. Joannes Tzetzes Chi- 
liade tertia : 

ὁ ἀσσυρίων βασιλεὺς ὃ Σέσωστρις ἐχεῖνος, 

Κατὰ δὲ τὸν Διόδωρον Σεσόωσις τὴν χλῆσιν, 

Τῶν ἀσσυρίων μοναρχῶν; ἦρχε τῆς γῆς ἀπάτης, 
Ζ2ευγνύων ἐν τῷ ἅρματι τοῦτον τοὺς βασιλέας, 
Καὶ ὑπ᾽ αὐτῶν συρόμενος, ὥσπερ bz? ἵππων ἄλλοι, 
Καὶ χοσμοχράτωρ χαὶ θτὸς ἐχέχλητο τοῖς τότε, 


tem. Super quem autem ceciderit, comminuet Luc.20.18. 


illum, inquit, quasi pulverem de area wstiva. 
Hic declarat regna non posse subsistere. Et extu- 
lit ea veliementia venti, et locus non est inven- 
tus illis. Tta namque evertuntur regna, quasi si 
numquam fuerint. ΕἸ factus est lapis in montem 
magnam. Ὑιᾶς ut apostolorum xerba totum or- 
bem terrarum repleverint. Igitur lapis ille ali- 
quando dicitur mons, aliquando autem angularis, 
aliquando. vcro fundamentum, ut edocearis eiim 
omnia implere. Mons ideo, quis ommia conti- 
net: angularis ideo, quia universa in ipso con- 
stituta sunt. Ideo. fundamentum, et. vitis radix. 


B 


Ego cnim sum vitis , vos Wabkifés. $6. Hoc Joan.15.5 


est. somnium, inquit , el ejus conjecturam. di- 
cemus coram rege. $T. Tu es rex regum. 
Tibi Deus celi regnum forte et validum et ho- 
noratum dedit, 99. in omni loco, ubi habi- 
tant filii hominum : et. bestias agri, et volu- 
éres celi dedit in manu tua : et. constituit te 
dominum omnium. Postquam Dei potentiam de- 
monstravit, tunc cum fiducia preconium etiam 
veritatis ipsi praedicat. Et vide quanta cum assen- 
C tatione, quantoque cum honore sermonem immit- 
tat. Tu es, inquit, rez regum. Tibi Deus celi re- 
gnum forte et validum et honoratum dedit in 
omni loco, ubi habitant filii hominum : et be- 
stias agri, et volucres celi dedit in manu tua. 
Non solis hominibus, qui ejusdem tecum generis ac 
nature sunt, sed etiam deserto, et iis, qui supra 
caput sunt, imperas. Aspice quénióda ostenderit 
illud Dei donum, quod in principio factam est : 


Et dominamini piscibus maris, et volatilibus Gen. x. 28. 


celi; ut discas Deum solitudinis etiam esse con- 
ditorem, et ferarum quoque factorem ; non autem 
D mansuetorum animantium dumtaxat. £t in omni 
loco, ubi habitant filii hominum, tibi regnum 


Ammianus Marcellinus lib. 45: Quo ille Constantius 
studio blanditiarum. | exquisito sublatus, immunemque 
se deinde fore ab oinni mortalitatis incommodo fidenter 
existimans, confestim a justitia declinavit ita intempe- 
ranter, ut ceternitatem meam aliquoties subsereret ipse 
dictando, scribendoque propria manu. orbis totius se 
dominum appellaret, His et similibus plena sunt vete- 
rum scripta. Exstititque patrum memoria nonnemo, 
cui vani tituli non displicuerunt. Omitti non debet lo- 
cus Salviani episcopi Massiliensis in lib. 4 ad Ecclesiam 
Catholicam ; de eodem. quippe Nabuchodonosoro lo- 
quitur : ^Wadis erat cum rege, et quidem cum rege non 
unius urbis; sed,ut {μη videbatur, totius orbis. 
17. 


248 
dedit Deus . celi. Non amplius dicit : Est Deus 
in celo. Vide ut. paulatim dogma inducat. Pri- 
mum dixit : Illic habitat; ne circa terram Deum 
versari imaginaretur. At postquam illud documen- 
tum rex accepit, rursus eum abducit, ostenditque 
Deum czli quoque essé opificem, ac Dominum et 
Dominatorem : non tamen in eo tamquam in loco 
contineri, sed czelum ipsius esse opus. Nam si cceli 
Dominus est, terram tibi dare potest. Ipse sibi 
sumsit clum, et tibi terram largitus est. Quod 


$. JOANNIS CHRYSOST, ARCHHEP. CONSTANTINOP. 


ρανοῦ" ἵνα μάθῃς ὅτι xol τῆς ἐρήμου δημιδυργὸς, 
αὐτὸς; ὅτι xol θηρίων ποιητὴς, οὐχὶ τῶν ἡμέρων 
μόνον. Καὶ ἐν παντὶ τόπῳ, ὅπου χατοιχοῦσιν οἱ υἱοὶ 
τῶν ἀνθρώπων, -σοὶ ἔδωχε τὴν βασιλείαν ὃ Θεὸς τοῦ 
οὐρανοῦ. Οὐχέτι φησί: ΓἜστι Θεὸς ἐν οὐρανῷ. “Ὅρα 
πῶς κατὰ μικρὸν εἰσάγει τὸ δόγμα. Πρῶτον εἶπεν, 
ὅτι ἐχεῖ olxei , ἵνα μὴ περὶ τὴν γὴν αὐτὸν φαντασθῇ. 


Ἐπειδὴ δὲ ἐδέξατο τὸ δόγμα ἐχεῖνο, πάλιν. αὐτὸν 


ἀφίστησι, καὶ τοῦτο δεικνὺς, ὅτι δημιουργός ἐστιν 


enim illic est, id τὰ es in terra; omnibus nempe E αὐτοῦ τοῦ οὐρανοῦ, καὶ Δεσπότης καὶ Κύριος, οὐχὶ 


superior, omnibus imperans, omnium caput. Tibi 
eorum qu sunt super terram plusquam ceeteris 
concessit, cum 1e caput constituerit, et regnum 
tuum aureum ex auro puro fecerit. Tu es caput 
aureum. 39. Et post te exsurget regnum aliud 
minus tuo,idque argenteum et regnum tertium, 
quod est es, quod dominabitur universe terre. 
"Tale enim. Macedonum. regnum fuit. 40. £t re: 
gnum quartum quod. est. validum | sicuti fer- 
rum. Nam quemadmodum ferrum. comminuit 
ac domat omnia, sic omnia comminuet ac do- 
mabit. Et quartum, inquit, id est, Romanorum. 
Nomina autem non profert. Quare apertius non 
est loquutus? Ne multi sacros libros abole- 
rent. 41. Et quia. vidisti pedes , et. digitos , 
partem. quidem quamdam  testaceam, partem Β 
vero aliquam ferream, regnum divisum. erit, 
et a radice ferrea erit in. eo , quemadmo- 
dum vidisti ferrum. admistum teste lutec. 
43. Et digiti pedum; pars quidem aliqua 
ferrea, pars autem quedam testea ; pars regni 
erit foris, et ab ea aliquid erit contritum. 
45. Et quia vidisti ferrum admistum. teste 
lute ; commiscebuntur in semine hominum : 
εἰ non. adherebunt , sicut ferrum non immi- 
scetur cum testa. Quando id in Romanis contigit? 
Vides haec. regna talia fuisse? Nec in iis omnes 
originem duxisse ex genere regio: plurimos etiam " 
fuisse infideles. 44. Et in diebus regum illorum 
suscitabit Deus cceli regnum, quod in secula 
non corrumpelur : et regnum ejus populo al- 
teri non relinquetur : comminuet et ventilabit ' 
universa regna : et ipsum exsurget im sce- 
cula. Adducito mihi huc Judzos. Quid de hac 
prophetia dicturi sunt? Neque enim profecto 
de humano regno hec fas est dicere, scilicet 


à * Hic vitium suspicatur Cotelerius, cui mederi co- 
nalur, ac di ijecturam. suam totum. Latine 
interpretatur. Zt puto locum bene habere , sicque con- 
vertendum esse : Quare? Alioquin enim sermonem red - 


“πόπον αὐτὸν ἔχων, ἀλλ᾽ ἔργον αὐτοῦ τοῦτο. El γὰρ 
sig τοῦ οὐρανοῦ Κύριος, δύναται δοῦναί σοι τὴν γῆν. 
À Αὐτὸς ἔλαδε τὸν οὐρανὸν, καὶ σοὶ τὴν γὴν ἔδωχεν. 


Ὅπερ γάρ ἐστιν ἐχεῖνος ἐχεῖ, τοῦτο σὺ ἐπὶ τῆς γῆς, 
πάντων ἀνώτερος; πάντων ἄρχων, πάντων κεφαλή. 
Καὶ τῶν ἐπὶ τῆς γῆς σοι πλέον ἔδωχεν, χεφαλήν σε 
ποιήσας, χαὶ χρυσὴν δείξας σου τὴν βασιλείαν; χρυ- 
σίου χαθαροῦ. Σὺ εἶ ἥ χεφαλὴ ἢ χρυσῆ. Καὶ ὀπίσω 
σου ἀναστήσεται βασιλεία ἑτέρα ἥττων σου, ἥ ἐστιν 
ἄργυρος: καὶ βασιλεία τρίτη, ἥ ἐστιν 5 χαλχὸς, ἣ 
* χυριεύει πάσης τῆς γῆς. Τοιαύτη γὰρ 4, Μακεδόνων * Lese 
ἐγένετο. Καὶ βασιλεία τετάρτη, ἥτις ἐστὶν ἰσχυρὰ ὡς διτὕσει. 
ὃ σίδηρος. "Ow τρόπον γὰρ λεπεύνει 6 σίδηρος xal 


δαμάζει πάντα, οὕτω πάντα λεπτυνεῖ xal δαμάσει. 


Καὶ τετάρτη, φησὶν, 4 Ρωμαίων: Οὐ᾽ λέγει. δὲ τὰ 
ὀνόματα. Τίνος Évexev; “ἢ γὰρ ἂν σαφέστερον τὸν * f. μή. 
λόγον ἐποίησεν, ὥστε μὴ πολλοὺς ἀφανίσαι τὰ βιδλία. 

Καὶ ὅτι εἶδες τοὺς πόδας, καὶ τοὺς δαχτύλους, μέρος 

μέν τι ὀστράχινον, μέρος δέ τι σιδηροῦν, βασιλεία διῃ- 
ρημένη ἔσται, καὶ ἀπὸ τῆς ῥίζης τῆς σιδηρᾶς ἔσται 

ἐν αὐτῇ, ὃν τρόπον εἶδες τὸν σίδηρον ἀναμεμιγμένον 

τῷ ὀστράχῳ τῷ πηλίνῳ. Καὶ οἱ δάχτυλοι τῶν ποδῶν 

μέρος μέν τι σιδηροῦν, μέρος δέ τι ὀστράχινον, μέρος 

τῆς βασιλείας ἔσται ἰσχυρὸν, χαὶ ἀπ᾽ αὐτῆς ἔσται 
συντριθόμενον. Καὶ ὅτι εἶδες τὸν σίδηρον ἀναμεμι- 

γμένον τῷ ὀστράχῳ τῷ πηλίνῳ, συμμιγεῖς ἔσονται ἐν 
σπέρματι τῶν ἀνθρώπων, χαὶ oüx ἔσονται προσχολ- 
λώμενοι, καθὼς 6 σίδηρος οὖκ ἀναμίγνυται μετὰ τοῦ 
ὀστράχου. Πότε τοῦτο ἐπὶ Ρωμαίων γέγονεν; Ὁρᾷς | 
xol βασιλείας γενομένας τοιαύτας; Οὐχὶ ἀπὸ βασιλι- 

χοῦ γένους ἅπαντας, ἄλλως δὲ xol " ἀπίστους πολλοὺς * L. ο 
διαχειμένους. Καὶ ἐν ταῖς ἡμέραις τῶν βασιλέων ^7 


didisset : ac ne fortasse libros abolerent. Suppono xai 
legendum esse ante ὥστε : vel potius subintelligend: 
lVam scriptor. hic particulas multas preeterit, et àzo- 


σιωπήσεις passim adhibet. " 


ΙΝ 
ἐκείνων ἀναστήσει ὁ Θεὸς τοῦ οὐρανοῦ βασιλείαν, 
ἥτις εἷς τοὺς αἰῶνας οὐ διαφθαρήσεται" καὶ fj βασι- 
λεία αὐτοῦ λαῷ ἑτέρῳ οὐχ ὑπολειφθήσεται " λεπτυνεῖ 
xal λικμήσει πάσας τὰς βασιλείας" xal αὐτὴ ἀναστή- 
σεται εἷς τοὺς αἰῶνας. Ἄγε μοι τοὺς Ἰουδαίους ἐν- 
ταῦθα. Τί ἂν εἴποιεν “περὶ τῆς προφητείας ταύτης; 
Οὐ γὰρ δήπου περὶ ἀνθρωπίνης ταῦτα θέμις εἰπεῖν; 
ὅτι ἄπειρος ἔσται ἣ βασιλεία, ἀλλ᾽ εἰχὸς εἶναί τινα, 
περὶ οὗ ταῦτα λέλεχται. Εἰ δὲ λέγοις, περὶ τοῦ Πα- 
τρὸς εἰρῆσθαι, ἀλλ᾽ ἄχουε τί φησι" Ἔν ταῖς ἡμέραις 
τῶν βασιλέων ἐχείνων, τῶν Ρωμαίων δηλονότι. "AX- 
λως δὲ εἰ λέγοιεν, καὶ πῶς τὸν χρυσὸν συνέτριψε; 
τὴν Βαδυλωνίων βασιλείαν πάλαι" κατασχευασθεῖσαν; 
πῶς δὲ τὸν ἄργυρον, τὴν Περσῶν; πῶς δὲ τὸν χαλκὸν, 
τὴν Μαχεδόνων ; ταῦτα γὰρ πάλαι ἐγένετο, xol τέλος 
ἔλαθεν. ᾿Αλλὰ μὴ θαυμάσῃς, ἀγαπητέ. Ei γὰρ ὃ 
Παῦλος οὐχ ἐτόλμησε φανερῶς εἰπεῖν, ἀλλ᾽, "Etc οὗ 
δ κατέχων; φησὶ, x μέσου γένηται" πολλῷ μᾶλλον ὃ 
προφήτης. Τί γὰρ ὄφελος, εἶπέ μοι, ἀπὸ τοῦ φανερῶς 
εἰπεῖν ἐγίνετο; Εἰ δὲ λέγοιεν, πῶς συνέτριψε τὸν 
χαλχὸν, τὸν σίδηρον ; τοῦτο χοινὸν ἔσται τὸ ζήτημα " 
xai γὰρ ἐπ᾽ αὐτῶν ὁμοίως διαπορήσεται, πῶς τὰς 
ἤδη σύεσθείσας βασιλείας καθαιρεῖ ; ᾿Αλλὰ τὸ καθαι- 
ρεῖν ἑτέρας, ἐν αἷς αἱ ταιαῦταί εἶσιν, εἰκότως ἐμποιεῖ. 
Ἄλλως δὲ λανθανόντως τοῦτο εἰργάζετο, xol πρὸ τού- 
τοῦ Θεὸς ὧν ,χαὶ οὐ τότε φανεὶς, ὥστε εἰχότως ἀμφισ- 
θητοῖτε. El δὲ βούλοιτό τις xo ἐν τῷ παρόντι καιρῷ 
λαμθάνειν τὴν προφητείαν, οὐκ ἂν ἁμαρτήσεται. Καὶ 
γὰρ΄ καὶ νῦν συνέτριψε τὰς βασιλείας, "τὸν τῦφον 


Μαχεδόνων τὸ χῦρος. “Ὅταν γὰρ ἴδης μάρτυρας, ἵνα. 


τὸ πρόσταγμα ἐχείνου πληρωθῇ, τοῦτο ποιοῦντας, 
xai πολλῷ μᾶλλον τὸν θάνατον. ὑπομένοντας, ὄψει 
αὐτοῦ τὴν βασιλείαν, καὶ πῶς τὴν γὴν ἐνέπλησεν. 
Εἶδες προφητείας. Εἰ μὴ ἐξέδη τὰ ἐπ᾽ ἐκείνων, μιηδὲ 
τῇ συντελείᾳ πίστευε. Εἶτα ἐπάγει: Ὃν τρόπον εἶδες, 
ὅτι ἀπὸ ὄρους ἐτμήθη λίθος ἄνευ χειρῶν, καὶ ἐλέ- 
πτυνε τὸ ὄστραχον, τὸν σίδηρον, τὸν χαλκὸν, τὸν ἄρ- 
γυρόν, τὸν χρυσὸν, 6 Θεὸς ἐγνώρισε τῷ βασιλεῖ ἃ δεῖ 
γενέσθαι μετὰ ταῦτα. Καὶ ἀληθινὸν τὸ ἐνύπνιον, καὶ 
πιστὴ 4 σύγκρισις αὐτοῦ. Ὅρα πῶς πίιστοῦται τὰ 
λεχθέντα, ἀπὸ τῶν φανερῶν τὰ ἀφανῆ, τὸ μονονουχὶ 
λέγων, P εἰπὼν τὸ ἐνύπνιον, ἐπίστευσε {1. πίστευε) 


b Κατχσχευχσθεῖσαν. Verisimilis leclio χατασχεδασθεῖ- 
σαν. 

^ Τὸν τῦρον Μαχεδόνων τὸ χῦρος. Videtur deesse τῶν 
Ῥωμαίων. 


DANIELEM. 


^49 


regnum infinitum fore : sed oportet aliquem esse, 
de quo hic dicta sunt. Quod si dixeris, de Patre 
prolata fuisse, at audi. quid. dicatur : /n diebus 
regum illorum : Romanorum. videlicet. Quod si 
dicant : Quomodo aurum conterere potuit, nempe 
regnum Babyloniorum, quod jam olim erat dc- 
structum? quomodo etiam argentum, nimirum rc- 
gnum Persarum ? ct quomodo cs, scilicet regnum 
Macedonum? hxc enim quondam fuerant et finem 
acceperant. Verum ne' mireris, carissime. Si enim 
Paulus ausus non est aperte loqui ; sed ait : 7)0- 
nec qui tenet de medio fiat : multo magis pro- 
pheta. Quaenam enim, quiso, utilitas ex aperta 
loquutione orta füisset? Si autem dixerint, Quo 
pacto contrivit aes ac. ferrum? hac quaestio erit 
communis, Etenim de ipsis perinde quizretur, 
quomodo jam exstincta regna destruat? Quia ni- 
E mirum destruit alia. regna, in quibus hzc conti- 

nentur. Alioquin autem id latenter operabatur, 

cum etiam antca Deus esset, sed nondum ideo 

visus, ut vos jure dubitaretis. Quod si quis vo- 

luerit etiam in przsenti temporé accipere pro- 

phetiam, nequaquam aberrabit. Siquidem nunc 

quoque contrivit regna, superbiam Macedonum 

[et Romanorum] potentiam, Cum enim videris 

martyres ad Dei mandatum implendum id facien- 

les, imo et mortem sustinentes : videbis regnum 

illius, et quomodo. terram. repleverit. Nosti pro- 

phetias, Si qua ab illis praedicta fuerant non evc- 

nerunt, nec. consummationi ' crede. : Deinde adji- 
217 cit : 45. Sicut. vidis de monte abscissum esse 
^ lapidem. sine manibus, qui comminuit testam, 
ferrum, es, argentum, aurum, Deus indicavit 
regi quc oporteat fieri post hec. Et verum est 
somnium, et fidelis conjectura ejus. Vide quo- 
modo fidem adstruat iis. quz. dixerat. Ex rebus 
manifestis obscura probat, quasi diceret : Narravi 
somnium, interpretationi crede. Quid igitur rex ? 
46. Tunc, inquit, rex /Vabuchodonosor cecidit 
in faciem. suam , et. Daniclem- adoravit : et 
manna atque bonum odorem dixit ut libarent 
i. "Tam cito. Danieli. creditum est. Ac. merito 
przcepit manna et bonum odorem libari ei. V ides 
maximum miraculum. V ides ut mos sit gentilibus 
ex hominibus deos facere. Itaque quando dixe- 
rint : Unde idololatria? principium illius disce. 


D 


n 


Sic apostolos quoque ex hominibus deos faciebant. 4c. τή. vs. 
Sic et diabolus ab initio impietatem introducere *! 58. 6. 


bh Εἰπὼν τὸ ἐνύπνιον, ἐπίστευσε τῇ συγαρίσει. Suspicor 
legendum εἶπον οἱ πίστευς, Mox pro σοῦ scribo σροῦ. *Me- 
lius αὐτοῦ. 


Gen.3. 5. 


250 
contendit, dicens : Eritis sicut dii. Et quoniam 
tunc non valuit, post illa id tentat, ubique obni- 
iens deorum multitàdinem introducere. 4T. Et 
respondens rex dixit Danieli : In veritate 
novi quod Deus vester ipse est Deus vivens, 
et Dominus regum. Hoc solo inductus, statim 
credidit rex : Judzi vero, cum millia hujusmodi 
audirent; non attendebant. Vides qua ratione tibi 


€. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


τῇ συγκρίσει. Τί οὖν ὁ βασιλεύς; Τότε, μησὶ; 6 βα- 
σιλεὺς Ναδουχοδονόσορ ἔπεσεν ἐπὶ πρόδωπόν cou 
(1. αὐτοῦ ), καὶ τῷ Δανιὴλ προσεχύνησεν; “ xax μάννα 
xal εὐωδίαν εἶπεν σπεῖσαι αὐτῷ. Εὐθέως οὕτως ἐπι-- 
στεύθη. Kal εἰχότως εἶπε, μάννα καὶ εὐωδίαν σπεῖσαι 
αὐτῷ. Εἶδες θαῦμα μέγιστον. Εἶδες πῶς ἔθος τοῖς 
Ἕλλησιν ἀπὸ ἀνθρῴπων θεοὺς ποιεῖν. Ὥστε ὅταν 
λέγωσι, πόθεν 1 εἰδωλολατρεία ; μάνθανε “τὴν ἀρχήν. 


ostendat gentium gratum animum? Quandoqui- C Οὕτω καὶ τοὺς ἀποστόλους ἐξ ἀνθρώπων ἐποίουν θεούς. 


dem enim aderat deinceps tempus, in quo opor- 
tebat ad gentiles praedicationem 'evangelii expor- 
tari, anticipans se excusat per illorum progeni- 
tores, ostenditque non frustra nec temerc gentiles 
Judzisa se fuisse preepositos. ' 


Οὕτω καὶ ὁ διάδολος ἐφιλονείκησε παρὰ τὴν ἀρχὴν τὴν 
ἀσέθειαν εἰσαγαγεῖν, λέγων - Ἔσεσθε ὡς θεοί. Καὶ 
ἐπειδὴ τότε οὐκ ἴσχυσεν, ὕστερον ἐπιχειρεῖ, παντα-- 
χοῦ φιλονειχῶν τὴν πολυθεΐαν εἰσαγαγεῖν. Καὶ dmo- 
χριθεὶς 6 βασιλεὺς εἶπεν τῷ Δανιήλ - ἐπ᾿ ἀληθείας 
οἶδα ὅτι ὃ Θεὸς ὑμῶν αὐτός ἐστι Θεὸς ζῶν, χαὶ Κύ- 
Quoc τῶν βασιλέων. Ἀπὸ τούτου μόνου οὕτως εὐθέως 
ἐπίστευσεν, οἱ δὲ Ἰουδαῖοι μυρία τοιαῦτα ἀκούοντες 
οὗ προσεῖχον. Ὃρᾷς πῶς σοι δείκνυσι τῶν ἐθνῶν 
εὐγνωμοσύνην; "Eme γὰρ 6 καιρὸς παρεγένετο 


Ὁ λοιπὸν, καθ᾽ ὃν ἔδει τὸ κήρυγμα ele ἐκείνους ἐξενεχθῇ- 


CAPUT ΤΙ. 

4. Anno decimo octago Nabuchodonosor 
rer fecit imaginem auream. : altitudo ejus 
cubitorum sexaginta, et latitudo ejus cubito- 
rum sex : et statuit eam in. campo Deera in 


. provincia. Babylonis. 9. Et Nabuchodonosor 


misit congregatum omnes summates, et preto- 


res, presides, duces et tyrannos, et in potestati- ; 


ναι, προλαμθάνων ἀπολογεῖται διὰ τῶν προγόνων 
αὐτῶν, ὅτι οὐ μάτην, οὐδὲ ἁπλῶς ἐκείνους τούτων 
προτιμᾷ. 


ΚΕΦ. γ΄. 
"τους " ὀχτωχαιδεχάτου Ναδουχοδονόσορ 6 βασι- ᾿ 


λεὺς ἐποίησεν εἰκόνα χρυσῆν. Ὕψος αὐτῆς πήχεων 
ἑξήκοντα, καὶ εὖρος αὐτῆς πήχεων ἕξ - ἔστησεν αὐτὴν 


Ε ἐν πεδίῳ Δεηρᾷ ἐν χώρᾳ Βαδυλῶνος, Καὶ Ναδουχοδο- 


νόσορ ἀπέστειλε εἰσαγαγεῖν πάντας τοὺς ὑπάτους, χαὶ 
στρατηγοὺς, xol τοπάρχας, ἡγουμένους χαὶ τυράν- 


μους; xol τοὺς ἐπ᾽ ἐξουσιῶν, xol πάντας τοὺς dpyov- 


bus constitutos, etomnes regionum magistratus, A τὰς τῶν χωρῶν ἐλθεῖν εἰς τὰ ἐγκαίνια τῆς εἰκόνος, ἧς 


ut venirent ad. dedicationem imaginis, quam 
statuerat Nabuchodonosor rex. Aspice splenden- 
tem rerum veritatem : et certé quem. non puduis- 


* Μάννα. Melius in vulgatà Editione μαναύ. Atque ita 
legit Theodoretus, et noster quoque Cohortatione prima 
ad Theodorum cap. 5 [ T. I, p. 6, A]. Nihil tamen hic 
znutandum censeo, quia potuit sanctus doctor diversis 
temporibus diversa habuisse exemplaria. Ut enim col- 
ligitur ex S. Hieronymo ad Jerem. 47, et ad Ezech. 45, 
ac 46, μαννά pro μαναά antiquus est scriptorum error, 
qui adhuc cernitur Jerem. 17, 26, et 48, 5, Baruchi 1, 
10. In Theodoreto etiam interdum scriptum invenies 
μαναώ, interdum μαννά, Jerem. scilicet 41,5, et Baruch. 1 , 
10 : quamvis boc ultimo loco Grotius legisse videatur 
μαναά, nisi eum Nobilii nota deceperit. Quare quod 
Drusius μαναὰ in Suida legendum esse contendit, mihi 
fit improbabile. Ceterum laudatus Chrysostomi locus 
in mendo videtur cubare, κελεῦσαι αὐτῷ μαναὰ σπεῖσχι καὶ 


ἔστησε Ναδουχοδονόσορ ὃ βασιλεύς. Ὅρα τὴν ἀλή- 
θειὰν τῶν πραγμάτων λάμπουσαν * καίτοι τίς οὐχ ἂν 
αἰσχυνθῇ τοῦτο ἀποχαλύψαι; Τί λέγεις; 6 προσχυνή- 


θεῖον. Card. Perronii Codex habebat θύων, ex quo θύειν 
fieri posse scribit castigati vir judicii Fronto Duczus. 
Ego fio» corrigo, quod pro εὐωδίας poni potuisse constat 
ex lexicographis. n MEX 
d ἔτους ὀχτοχαιδεχάτου. Àuno. quo capta est. 

solyma. Incidit enim expugnatio urbis in Nabuchodo- 
nosoris 18, et 19 : 4 Reg. 25,8, Jerem. 52,12,29. Neque 
audiendus Grotius, qui Jerem. 52, 29, co messe | 
anno 19.suspicatur. Josephus lib. 4 contra Apionem : 
γέγραπται γὰρ ἐν αὐταῖς (sacris Scripturis) ὅτι Ναθουχο-- 
δονόσορος ὀκτωχαιδεκάτῳ τῆς αὐτοῦ βασιλείας ἔτει τὸν παρ᾽ 
ἡμῖν ναὸν ἠρήμωσε, καὶ ἦν ἀρανὴς ἐπὶ ἔτη ἑπτά (1. ἑθδομή-- 
χοντα)" δευτέρῳ δὲ τῆς Κύρου βασιλείας, ew. Vide quod 
notavi supra. ad p. 206, not, b. : 


ΙΝ DANIELEM. 


cac, 6 μάννα σπείσας, ὁ τὸν Θεὸν οὕτω τιμῶν, καὶ 
θαυμάσας χαὶ ὑπερεχπλαγεὶς, οὗτος, οὐδὲ μαχροῦ 
παρελθόντος χρόνου, εὐθέως ἐπὶ τὴν προτέραν ἐπανέρ- 
χξται πλάνην; Καλῶς γε. Οὐ γὰρ αὐτὸν χατεπλήξατε 
τοῖς σημείοις * ἀλλ᾽ οὐδὲν τούτων ἐνενόησαν, ἀλλ᾽ ἕν 
μόνον δρῶσιν, ὅπως γυμνὴν τὴν ἀλήθειαν παραχατά- 
θωνται. Ἐπειδὴ γὰρ τὴν πόλιν εἷλε ( τότε γὰρ αὐτὴν 
εἷλε, xal αὐτῆς ἐχράτει ), ἔστησε τὴν εἰκόνα, ἴσως εἰς 
τῦφον ἀρθείς. "wéc φασιν, ὅτι τῆς εἰκόνος ἐχείνης 
μεμνημένος τῆς ἐν τοῖς ὀνείροις αὐτῷ δειχθείσης " 
ἄλλοι δὲ λέγουσιν, ὅτι εἰς θεοὺς ἑαυτὸν ἀναγαγεῖν 
βουλόμενος. Καὶ γὰρ ταύτην εἶχον ἐπιθυμίαν οἱ ma- 
λαιοὶ, ὥστε νομίζεσθαι θεοὶ, καθάπερ 6 διάδολος. Καὶ 
ὅρα τὴν ἔκθασιν. ᾿Αφεὶς ποιῆσαι ἑαυτὸν προσχυνεῖσθαι; 
τὴν εἰχόνα ἐποίησε προσχὐνεῖσθαι, Ex πολλοῦ τοῦ πε- 
Qióvtoc τοῦτο χατασχευάσαι βουλόμενος, χαὶ τῷ μεγέ- 
θει, καὶ τῷ τοῦ σώματος ὄγκῳ καταπλῆξαι θέλων, καὶ 
ἀπὸ τοῦ τόπου πάλιν. "Ey τόπῳ Δεηρᾷ, φησί. Ὕπιον 
[1. ὕπτιον] ἴσως ἦν τὸ πεδίον. Εἰσὶν ἄνδρες ᾿Ιουδαῖοι, 
οὺς χατέστησας ἐπὶ τὰ ἔργα Βαῤυλῶνος, Σεδρὰχ» 
Μισὰχ, ᾿Αδδεναγώ, Οἱ ἄνδρες ἐκεῖνοι οὐχ ὑπήκουσαν; 
βασιλεῦ, τῷ δόγματί σου, καὶ τοῖς θεοῖς σου οὐ λα- 


τρεύουσιν, καὶ τῇ εἰκόνι τῇ χρυσῇ 1j ἔστησας οὗ προσ- 


χυνοῦσι. Τότε Ναδουχοδονόσορ ἐν θυμῷ καὶ ὀργὴ 
εἶπεν ἀγαγεῖν τὸν Σεδρὰχ, Μισὰχ καὶ ᾿Αὐδεναγώ. 
Πῶς 6 Δανιὴλ ἐνταῦθα οὐ 
φοδούμενος ἐχείνους μὴ χαταγγεῖλαι αὐτὸν, ἢ τὸν 
βασιλέα αἰδούμενον μὴ ἀναγκάσαι, ὥστε μὴ ἔχειν 
κατήγορον φανερόν. P Τινὲς δέ φασιν, ἐπειδὴ Βαλτά- 
σὰρ ἐκαλεῖτο" τὸ δὲ ὄνομα τοῦτο τοῦ εἰδώλου τοῦ 


οὗ φαίνεται; "᾿Εμοὶ δοχεῖ, 


παρ᾽ αὐτοῖς ἦν. Ὃ Θεὸς οὖν ᾧκονόμησε μὴ ἐμόλη- 
θῆναι εἷς τὴν κάμινον, ὥστε μὴ τῇ προσηγορίᾳ τὴν 
ἰσχὺν ἐπιγράψαι, χαὶ διαφυγεῖν. Τί οὖν οἱ τρεῖς παῖ- 
δες; Μάλιστα μὲν γὰρ ἔμελλον χαὶ αὐτοὶ διελέγχειν 
πὸ πρᾶγμα. Πλὴν ἐπὶ τῆς προῤῥήσεως πῶς οὐχ ᾧχο- 
νόμτησε τοῦτο 6 Θεός; Διέδαλλον αὐτοὺς οἱ Χαλδαῖοι" 
'πολλὰ γὰρ 4 βασχανία ποιεῖ. Οὐχ ἔφερον τοὺς αἴχμα- 
᾿χώτους χρατοῦντας αὐτῶν δρῶντες. Ἀλλ᾽ ὅρα. Κα- 
"Orco ἐπὶ τοῦ Δανιὴλ, πρότερον ἔμαθον αὐτοῦ τοὺς 
'τρόπους χαὶ τὴν ἐπιείχξιαν, καὶ τότε τὰ σημεῖα ἑώ- 


ἃ ἐμοὶ δοχεῖ, φοθούμενος. * Hic omnino legendum φο- 
θουμένους. Cotelerius vero, qui id non animadvertit , 
totum locum sic interpretatus est : Mihi videtar illum 
veritum esse, vel ut Chaldzi ipsum denuntiarent, vel 
ut rex reverentia adductus illum cogeret, vel ut mani- 

* festum haberet accusatorem. $ed perperam hec omnia; 


251 


set flagitium regis revelasse ? Quid dicis? ille 
qui adoravit, qui manna libavit, qui Deüm adeo 
honoravit, qui admiratus est, et supra modum 
obstupuit, illene, nec longo tempore elapso, sta- 
tim ad priorem revertitur errorem? Pulchre sane. 
Non enim eum signis obstupefecistis : nam nihil 
horam cogifarunt juvenes; at unum. solummodo 
respexerunt, quomodo veritatem nudam depone- 


B rent. Postquam enim ille urbem ceperat ( tune 


quippe Jerosolymam expugnavit, et illa potitus 
est ), erexit imaginem, forte in superbiam elatus. 
Quidam dicünt, quod i imaginis illius recordatus, 
que ipsi in somnis ostensa fuerat: alii autem 
"aiunt, quod seipsum in deos referre volens. Et- 
énim hoc desiderio tenebantur antiqui, ut dii cen- 
serentur, sicut diabolus. Et vide exitum. Cum 
omisisset jubere, ut ipsum adorarent, effecit ut 
imígo sua adoraretur, ex multa rerum abundan- 
tia id conficere volens, et magnitudine atque cor- 
poris mole cupiens percellere, ac rursus a loco. 
In loco Deera, iquit. Campus erat fortasse 
acclivis. 19. Sunt viri Judei, quos constituisti 
super opera Babylonis, Sedrachus, Misachus, 
"bdenago. Firi illi non. obedierunt, rev, de- 
ereto tuo, et deos tuos non colunt , et imagi- 
nem auream quam. statuis non adorant. 
19. Tunc Nabuchodonosor in furore οἱ ira di- 
vit, ut adducerent Sedrachum, Misachum et 
"bdenagonem. Quomodo hic non comparet Da- 
nie? Mibi videtur, Chaldzos metuentes non 
ipsum denuntiasse, vel regem reverentiaaddactum 
illum non coegisse, ne manifestum haberet accu- 
sàtorem. Quidam vero dicunt, quia vocabatur 
Baltazar : id autem nomen m idoli quod apud 


D Babylonios colebatur. Deus igitur providit ut in 


fornacem non mitteretur, ne scilicet virtus, qua 
periculum vitaturus erat, ei nomini aBicibási- 
tur. Quid igitur tres pueri? Maxime equidem 
ipsi quoque rem confutaturi erant. Caterum in 
ila pradictione süperiori'quomodo Deus idem 
non disposuit ? ? Criminabantur illos. Chaldai : 

plurimum enim potest invidia. Ferre non pote- 
rant captivos ipsis imperantes aspicere. Sed. vide. 
Sicut in Daniele, prius didicerunt illius mores ac 
mansuetudinem, et tunc signa viderunt : ita etiam 


neque ullus hinc sensus exprimi potest nisi φοθουμένους 
legas. Secundum hanc vero lectionem locum converti- 
mus, 

b Τινὲς δέ φασιν. Ea fuit postca opinio Isidori Pelu- 
siotz lib, 4, epist. 19. 


1. Reg. 2. 
3o. 


252 


5. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


hic in medium ducuntur pueri; et primum eorum E ρὼν " οὕτω xo ἐνταῦθα ἄγονται εἰς μέσον, καὶ πρῶτον 


propositum denudavit Deus : et illi ita pravparati 
non in- medium insilierunt. Scitis. autem. homi- 
nem, qui przsenti vite renuntiavit, quique facile 
mortem sustinet, non detrectaturum quidlibet au- 


αὐτῶν τὴν προαίρεσιν ἀπεγύμνωσεν ὃ Θεός * κἀχεῖνοΐ 
τε οὕτω παρεσχευασμένοι οὖκ ἐπεπήδησαν εἰς τὸ μέ- 
σον. Ἴϊστε δὲ ὅτι ἄνθρωπος τῆς παρούσης ζωῆς ἀπε- 
γνωχὼς, x«l ῥᾳδίως φέρων τὴν τελευτὴν, οὐδὲν πα- 


dere, etiam eorum quz temeraria esse-videntur.,,, powt/oavto τολμῆσαι, χαὶ τῶν σφόδρα δοχούντων 
Attamen isti, elsi mortem contemnerent, mansueti A τολμηρῶν εἶναι. Ἀλλ᾽ ὅμως xo οὗτοι θανάτου ὅπερ- 


crant; nec illos ullatenus. lesit fortitudo, nec in 
audaciam adduxit ; neque id. ambitione faciebant. 
95. Et viri illi tres, Sedraehus, Misachus, et 
"&bdenago, ceciderunt. in. mediam fornacem 
ignis ardentem, ligati. 94. Et deambulabant 
in. medio. flamme, laudantes Deum, et bene- 
dicentes Dominum. Vide nonne mirabilis ac. in- 
opinata est hacc res, ambulare simul. ac laudare, 
quasi essent in aquarum lavacro? Quamquam 
nihil ibi erat, quod. impediret :.. quandoquidem 
Deus voluerat. Tale. quid mihi. videtur fuisse-et 
ille ignis, quo: combusti- sunt ii qui extra- forna- 
cem erant.: et hic ignis erat, et ille ignis; et hzc 
corpora, et.illa corpora: et tamen hzc. attigit, 
illis. vero. abstinuit. Viles quantum: sit. bonum 
voluntas optima ? admiratus es corum |.volunta- 
tem ?. Mirare Domini benevolentiam, et honorem 
quem in illos exhibuit... GZorificantes me. glorifi- 
cabo, inquit. Steterat universum theatrum. Su- 
pra naturam loquuti sunt ; supra naturam illos ho- 
norat. Aspice ut famuli eadem quae Dominus pos- 
sint..Quid miraris, si regem derideant, cum illos 
elementa reyereantur ae suspiciant. Caminus. fa- 
ctus est Ecclesia : ipsi czlo erat similis. Hic jam 
incorruptionis experimentum ceperunt. Quando- 
quidem etab initio corpora nostra passibilia pecca- 


tum fecit : cum igitur justa operantur, iterum 


impassibilia fiunt. Et. deambulabant , inquit. .. 


Sed videamus quid. loquantur ; audiamus, vocem 
mysticam cum quiete multa. Vidisti vocem inor- 
dinatam et confusam sambucz et psalterii, et 
musice? Audi vocem. ab igne emissam. Nonne 
mirum tibi videbatur vocem Dei ab igne edi ? 
Ecce eliam servis suis hoc donavit, Quis aer 
percussus vocem eam efficiebat ? Nonne id semper 
eos qui comburendi sunt admonent, ut aperiant 
ora, quod sic ne paulum quidem possit vis dein- 
ceps in corpore permanere ? Vide concentum 


ἃ ἐχχλησία γέγονεν ἡ χάμινος. Quia Ecclesia. est, ubi 
tres, inquit Tertullianus, . 

b οὐχὶ τοῦτο ἀεὶ. Geminus locus in Parzenesi prima ad 
Theodorum lapsum cap. 5 [T. I, p. 7, C]: ἴσασι δέ zz»- 
τες ὅσοι τοῖς καιομένοις παραγεγόνασιν, ἕως μὲν ἂν ἔχωσι 
μεωωχότᾳ ἐκεῖνοι τὰ χείλν, xd» βῥαχὺ γοῦν ὀντέχουσι πρὸς 


ορῶντες ἐπιεικεῖς ἦσαν, οὐδὲν ἀπὸ τῆς ἀνδρείας εἷς 
θρασύτητα παραθλαθδέντες, οὐδὲ φιλοτιμίᾳ τοῦτο 
ποιοῦντες. Καὶ οἱ ἄνδρες ἐχεῖνοι οἵ τρεῖς; Σεδρὰχ, 
Μισὰχ, ᾿Αὐδεναγὼ, ἔπεσον εἰς μέσον τῆς καμίνου τοῦ 
πυρὸς τῆς καϊομένης, πεπεδημένοι. Καὶ περιεπάτουν 
ἐν ᾿μέσῳ τῆς φλογὸς, ὑμνοῦντες τὸν Θεὸν, καὶ εὖλο-- 
γοῦντες τὸν Κύριον. Ὅρα, οὗ θαυμαστὸν τοῦτο χαὶ 
παράδοξον, τὸ xal περιπατεῖν καὶ ὑμνεῖν, καθάπερ ἐν 
χολυμδήθρᾳ ὁδάτων; Καίτοι οὐδὲν κωλύον ἣν ἐχεῖ, 
ἐπείπερ Θεὸς ἠδουλήθη. Τοιοῦτον εἶναι ἐμοὶ δοχεῖ 


B χκἀχεῖνο τὸ πῦρ, τὸ τοὺς ἔξω χαταχαῦσαν " χαὶ τοῦτο 


πῦρ, κἀκεῖνο τὸ πῦρ * xo ταῦτα σώματα, χἀχεῖνα τὰ 
σώματα. xol τῶν μὲν ἥψατο, τῶν δὲ ἀπέσχετο. Εἶδες 
ὅσον ἀγαθὸν προαίρεσις καλλίστη ; ἐθαύμασας αὐτῶν 
τὴν προαίρεσιν; Θαύμασον τοῦ Δεσπότου τὴν εὔνοιαν;. 
χαὶ τὴν τιμὴν, ἣν εἰς αὐτοὺς ἐπεδείξατο. Τοὺς δοξά- 
ζοντάς με δοξάσω, φησί. Εἱστήκει τὸ θέατρον ἅπαν. 
Ὑπὲρ τὴν φύσιν ἐφθέγξαντο, ὑπὲρ τὴν φύσιν αὐτοὺς 
τιμᾷ. Ὅρα τὰ τοῦ Δεσπότου δυναμένους τοὺς οἶχέ- 
τας. T θαυμάζεις, εἰ βασιλέως χαταγελῶσιν, - ὅταν 
αὐτοὺς τὰ στοιχεῖα αἰδῆται καὶ θαυμάζη; * Ἐχχλησία 


rA / m , - kJ -.9 E 
C γέγονεν ἣ χάμινος, αὐτῷ ἐῴχει τῷ οὐρανῷ. ᾿Ενταῦθα 


ἤδη τῆς ἀφθαρσίας πεῖραν ἔλαθον. ᾿Επεὶ καὶ παρὰ 
τὴν ἀρχὴν παθητὰ τὰ σώματα ἡμῶν f ἁμαρτία me 
ποίηχεν * ὅταν γοῦν τὰ δίκαια πράττῃ; πάλιν ἀπαθῆ 
γίνεται. Καὶ περιεπάτουν, φησί. Ἀλλ᾽ ἴδωμεν τί φθέγε 
γονται" τῆς μυστικῆς ἀχούσωμεν φωνῆς μεθ᾽ ἡσυχίας 
πολλῆς. Εἶδες ἄτακτον φωνὴν χαὶ συγχεχυμένην τῆς 
σαμδύχης, καὶ τοῦ Ψαλτηρίου, xal τῆς μουσικῆς; 
Ἄχουσον φωνῆς ἀπὸ πυρός. Οὐ θαυμαστὸν ἐδόχει σαι 
τὸ φωνὴν ἀπὸ πυρὸς φέρεσθαι Θεοῦ; Ἰδοὺ χαὶ τοῖς 
δούλοις αὐτοῦ τοῦτο ἐχαρίσατο. Ποῖος ἀὴρ πληττόμε-- 


Ὁ voc τὴν φωνὴν ἀπετέλει: " Οὐχὶ τοῦτο ἀεὶ τοῖς μέλ- 


λουσι χαταχαίεσθαι παραινοῦσι, διανοίγειν τὰ στό- 
pack, ὡς οὐδὲ μικρὸν δυναμένης τῆς ᾿δυνάμεως 
ἐναπομεῖναι τῷ σώματι λοιπόν: Ὅρα συμφωνίαν 
μουσικὴν, ὥσπερ ἐξ ἑνὸς στόματος πάντας ὑμνοῦντας. 
Καὶ συστὰς ᾿Αζαρίας προσηύξατο οὕτως * xx ἀνοίξας 


τὸν ἐμπρησμόν᾽ εἰ δὲ συμξαίη διᾶρχι τὸ στόμος αὐτῶν; εὐθέως 
ἀρίπταται τοῦ σώματος ἡ ψυχή: Sciunt autem omnes, qui 
adfuerunt, cum aliqui comburebantur, eos quamdiu 
quidem labia habuerint clausa, paulisper saltem susti- 
nere incendium ; si vero contingat ut os aperiant, sta- 
tm animam e corpore avolare. 


IN DANIELEM. 


τὸ στόμα αὐτοῦ ἐν μέσῳ τοῦ πυρὸς εἶπεν. Ἵνα μὴ 
γομίσης, ὅτι ὑπὲρ τῶν παρόντων εὐχὰριστοῦσι μό- 
γον, ὑπὲρ τῆς αἰχμαλωσίας, χαὶ τῶν δεινῶν ἐχείνων 
“τῶν συμῥεθηκότων αὐτοῖς παραχαλοῦσι τὸν Θεόν. 
Ὅρα πῶς ἄρχονται. Εὐλογητὸς εἰ, Κύριε ὃ Θεὸς τῶν 
πατέρων ἡμῶν, καὶ αἰνετὸν xol ἐὐλυξκομῥο τὸ ὄνομά 
σου εἰς τοὺς αἰῶνας. Ὃ δὲ ἄγγελος Κυρίου συγχατέθη 
τοῖς περὶ τὸν Ἀζαρίαν εἰς τὴν κάμινον; χαὶ ἐξετίναξε 
τὴν φλόγα τοῦ πυρὸς ἐχ τῆς καμίνου, καὶ ἐποίησε τὸ 
μέσον τῆς καμίνου ὡς πνεῦμα δρόσου διασυρίζον * xod 
οὖχ ἥψατο αὐτῶν τὸ καθόλου τὸ πῦρ, καὶ οὐχ ἐλύ- 
πησεν αὐτοὺς, καὶ οὐ παρηνώχλησεν. Οὕτως οὐχ αὖ- 
τομάτως ταῦτα ἐγένετο. Καὶ οὐ μόνον οὐ χατεχαύ- 
ύησαν, ἀλλ᾽ οὐδὲ παρηνώχλησεν αὐτοὺς τὸ πῦρ, οὐδὲ 
ἐλύπησεν, οὐδὲ τὸ τυχὸν οἷον, οὐδὲ θέρμην ἤσθοντο. ἢ 
Διὰ τοῦτο δὲ xal ἐπὶ τοσοῦτον dj φλὸξ ἀνῆλθεν, ὥστε 
χαὶ τοῖς ἔξωθεν φαίγεσθδι; Καὶ ἣ ἐμδαλλόμένή δὲ 
ὕλη ἱκανὴ ἦν αὐτοὺς πιστώσασθαι, χαὶ τὸ μὴ δια- 
λείπειν, xal τὸ ἐπὶ πολὺ φαίνεσθαι καιομένην , χαὶ 
πάντων ἔμπροσθεν τοῦτο γενέσθαι. Καὶ Na6 ουχοδο-- 
νόσορ ἤχουσεν ὑμνούντων αὐτῶν, xc ἐθαύμασε, xot 
ἐξανέστη ἐν σπουξῇ, καὶ εἶπε τοῖς μεγιστᾶσιν αὐτοῦ. 
Αὐτὸ δὲ τοῦτο ἐπῆλθε πόθεν τῷ Ναδουχοδονόσορ 
ἀχοῦσαι 5 Ἄρα πάντα τὸν χρόνον παρεκάθητο. Διὰ γὰρ 
τοῦτο εὐθέως οὐκ εἴασεν αὐτὸν ἀχοῦσαι, ἵνα χαὶ ὃ 
χρόνος αὐτὸς μαρτυρήσῃ τῷ γενομένῳ, ὅτι καὶ πολὺν 
διατρίψαντες χρόνον; οὐδὲν ἔπαθον δεινόν. Οὐχὶ ἄν- 
δρας τρεῖς ἐνεδάλομεν εἷς μέσον τοῦ πυρὸς πεπεδη-- 
μένους; Καὶ ἀποχριθέντες ἀέγουδιν τῷ βασιλεῖ" ἀληθῶς, 
βασιλεῦ. Καὶ ἐἶπεν 6 βασιλεύς" ὧδε ἐ ἐγὼ LT ἄνδρας 
τέσσαρας λελυμένους, καὶ περιπατοῦντας ἐν μέσῳ τοῦ 
πυρός * καὶ διαφθορὰ οὖχ ἔστιν ἐν αὐτοῖς * xoi 1j ὅρα- 
σις τοῦ τετάρτου ὁμοία υἱῷ τοῦ Θεοῦ. "Amb τῆς θύ- 
ρας εἶδεν τὰς ὄψεις. Τότε προσῆλθε Na6ov; χοδονόσορ 
πρὸς τὴν θύραν τῆς καμίνου τοῦ πυρὸς τῆς καιομένης, 
χαὶ εἶπεν Σεδρὰχ, Micky , ᾿Αὐδεναγὼ, οἵ δοῦλοι τοῦ 
Θεοῦ τοῦ ὁψίστου, ἐξέλθετε, xal δεῦτε ὧδε. Καὶ ἐξ- 
ἦλθον Σεδρὰχ, Μισὰχ, ᾿Αὐδεναγὼ Ex. μέσου τοῦ πυ- 
ρός. Διὰ τί δ᾽ οὐ πρότερον ἐξῆλθον ἕως ἐχάλεσεν αὖ- 
τούς; Καὶ χαλῶς πρότερον ἐρωτᾷ τοὺς ἄρχοντας, ἵνα 
τῇ ἀποχρίσει προχατασχεθέντες, μηδὲν ἐναντίον ἀπο- 
χρίνωνται, μηδὲ ὑπὸ τοῦ καιροῦ συναρπαγῶσιν. Ὥσ- 
περ τῷ Μωῦσεϊ ἔλεγεν 6 Θεός - Τί τοῦτο ἐν τῇ χειρί 
σου ; οὕτω xo τούτους Ναύου, οδονόσορ΄ προχαταλαμ.- 
θάνει τῇ ἐρωτήσει. ᾿Ιδοὺ, φησὶν, δρῶ ἄνδρας τέσσαρας 
λελυμένους, χαὶ περιπάτοῦντας ἐν μέσῳ τοῦ πυρός’ 
χαὶ διαφθορὰ οὖχ ἔστιν ἐν αὐτοῖς " xo fj ὅρασις τοῦ 
τετάρτου ὅμοία υἱῷ Θεοῦ: Πολὺ κάλλος ἴσως ἐνέ-- 
φαινε. Πόθεν diac ὦ Ναθουχοδονότορ, υἱὸν Θεοῦ ; 
,, Ὅρα τοῦτον προφητεύοντα τὸν βάρθαρον ἀπὸ τῆς 
ὄψεως μόνης. Καὶ προσῆλθε, καὶ ἐχάλεσεν αὐτούς - 
Σεδρὰχ, Μισὰχ. ᾿Αδδεναγὼν, οἱ δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ 


255 


musicum, omnes nimirum quasi ex uno orc Πρ 
laudantes. 25. Et stans Azarias oravit sic: — 
et aperiens os suum in medio ignis dixit. Ut 
-non existimes eos de presentibus rebus gratias 
agere, ideo de captivitate, et' molestiis iis quae 
ipsis contigerant, Deum invocant. Vide ut. inci- 
E piant. 26. Benedictus es, Domine Deus: patrum 
nostrorum, et laudabile et glorificatum nomen 
iuum in: secula. 49. Angelus autem. Domini 
descendit cum. 4zaria et. sociis ejus in. for- 
nacem : et excussit flammam ignis de fornace, 
50. et fecit medium. fornacis, qüasi véntum 
roris: sibilantem; et non teligit. eos omnino 
29 1 giis; et non contristapit eos, et molestiam non 
A intulit.Tta non fortuito ista fiebant. Et non solum 
non sunt combusti ; sed nec illis molestiam exhibuit 
ignis, nec vel minimum nocuit, neque calorem 
senserunt. Et eapropter adeo sese extulerat flam- 
ma, ut et ab iis qui foris erant cerneretur. Et vero 
materia immissa sufficiebat ad fidem illis facien- 
dam, et quod. ignis non deficeret, et quod dia ar- 
dens appareret, et quod. res coram omnibus fieret. 
91. £t: IYabuchodonosor. audivit. laudantes 
eos; et admiratus est, et surrexit propere, et 
dixit optiniatibus suis. Id. ipsum autem, ut au- 
diret, unde contigit Nabuchodonosori? At per 
F totum tempus assederat. Ideo Deus non permisit 
ut statim ille audiret, quo ipsum etiam tempus 
testimonium perhiberet rei gest; quod scilicet 
per multum tempus in camino commorati, nihil 
mali: passi: essent. /Vonne viros tres injecimus 
in medium ignis compeditos? Et respondentes 
dicunt regi : Vere, o rex. 92. Et dixit rex : 
Hic ego video viros quatuor solutos, et ambu- 
lantes in medio ignis : et corruptio non est ir 
eis : et species quarti similis filio Dei. Ab ostio 
viderat eorum facies. 95. Tunc accessit Iabu- 
chodonosor ad ostium fornacis ignis que ar- 
C debat, el ait : O. Sedrache, Misache, J4bde- 
nago, serpi Dei altissimi, egredimini, et venite 
huc. Et egressi sunt. Sedrachus, Misachus, 
"bdenago de medio ignis. Quare autem. non 
prius egressi subt, quam vocavit eos ? Et pulchre 
prius interrogat primores, ut responsione sua . 
prooceupati, nihil contrarii respondeant, neque 
occasione abripiantur. Quemadmodum Moysi 


dicebat Deus : Quid est hoc in. manu tua ? sic gzoq, 4.5. 


etiam Nabuchodonosor hos interrogatione antici- 
pat. Ecce, inquit, video viros quatuor solutos 
et ambulantes in. medio ignis : et. corruptio 
p non est in eis : et aspectus quarti similis filio 
Dei, Plurimam forte pulchritudinem pre se fere- 


Jos. τ. 2. 


Gen. 25. 
14. 


v. 94. 


Psal 72. 
6. * 


254 $. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


bat. Unde, o Nabuchodonosor, nosti filium Dei? 
Aspice hune barbarum prophetare ex aspectu 
solo. Et accessit, et vocavit eos : O Sedrache, 
Misache, 4bdenago, servi Dei altissimi, egre- 
dimini, et venite. Vide. Non jussit. exstingui 
fornacem : sed. quid? Vocavit eos, ut exirent. 
Vides miraculum magnum et incredibile. Quod 
maxime noverateos deliniturum, id illos vocavit. 
Nihil huic nobilitati par est. Audi enim Deum 
dicentem : Moses serpus meus mortuus est. Et, 
Isaac, inquit, servus tuus. Mac appellatione 
'exsultant. angeli, et Cherubini, et Seraphini. Nec 


'sicuti contentiosus aliquis fecisset, in fornace 


manserunt pueri : sed statim obedierunt : et ad 


'spectandum miraculum omnes convenere. 


CAPUT IV. 
1. Ego Nabuchodonosor abundans eram in. Ἐ, 
domo mea, et Jlorens in solio meo, et pinguis 


in populo meo. Cur ita hoc scripsit, et non scri- 


psit : : Nabuchodonosor erat abundans : sed quasi 
ex persona illius? Mihi videntur hzc verba i ipsius 


δψίστου, ἐξέλθετε, κοὶ δεῦτε. Ὅρα. Οὐχ ἐχέλευσε 
σθεσθῆναι τὸν κάμινον, ἀλλὰ τί ; ᾿Εχάλεσεν. αὐτοὺς 
ἐξελθεῖν. Εἶδες θαῦμα μέγα καὶ παράδοξον. Ὃ μάλι- 
στα ἤδει θεραπεῦσον, τοῦτο ἐκάλεσεν. Οὐδὲν ταύτης 
τῆς εὐγενείας ἴσον. Ἄχουε γὰρ τοῦ Θεοῦ “λέγοντος " 
Μωῦσῆς 6 θεράπων μου τετελεύτηκε. Καὶ "00x, φησὶ, 
6 δοῦλός σου. Ταύτῃ οἱ ἄγγελοι τῇ προσηγορίᾳ ἀγάλ-- 
Mei, xai τὰ Χερουδὶμ, χαὶ τὰ Σεραφίμ.. ΚΚαὶ οὐχ 
ὡς ἄν τις φιλόνειχος ποιήσειεν, " ἀναπέμειναν, ἀλλ᾽ *-L. ἐν 
εὐθέως ὑπήχουσαν - xol συνῆλθον ἅπαντες ἰδεῖν τὸ 
θαῦμα. 


ΚΕΦΑΛ. δ΄. 


᾿Εγὼ Ναδουχοδονόσορ εὐθηνῶν ἤμην ἐν τῷ οἴκῳ 
μου, χαὶ εὐθαλῶν ἐπὶ τοῦ Mop μου, xal πίων ἐν 
τῷ λαῷ μου. Τίνος ἕνεχεν οὕτω τοῦτο ἔγραφεν, 
xd οὐχὶ ἔγραψεν * Ναβουχοδονόσορ ἦν εὐθηνῶν., 
ἀλλ᾽ ὡς ἐχ προσώπου ἐχείνου ; ᾿Εμοὶ δοχεῖ ταῦτα τὰ 


Nabuchodonosoris esse. Postquam enim a pristino ,,, ῥήματα αὐτοῦ εἶναι τοῦ Ναθουχοδονόσορ. ᾽Επειδὴ γὰρ 
errore collegerat se, in publica Acta cas literas re- A ἀνήνεγχεν ἀπ᾽ ἐχείνης τῆς TR ἐν δημοσίοις αὐτὰ 


οἀαϊογαῖ forte. Ipsam igitur constitutionem, ut fide 


dignus sit, adducit Daniel. Nam hominum natura 
ipse qui passus est loquitur. Et mihi aspice quan- 
tum documentum sit adversus superbos. A superbia 
enim passus est quaecumque passus est : et ostendit 


'causam superbie, tum a fine, tum ab initio : in 


fine quidem dicens, Quoniam omnes superbos 


potest humiliare; in principio autem et ab ex 


ordiis causam superbie docens. Ibi etenim eum 
ideo faisse humiliatum declarat : hic vero qua de 
causa superbus evascrit, nempe ex eo quod multa y 
frueretur felicitate; sic et David dicit : /deo eos 


"tenuit superbia : ita et hic multas ponit p osperi- 
"tates. In principio ait: Zbundans eram in domo 


med, et florens in solio meo, et pinguis in po- 
pulo meo. Non enim fieri potest ut omnia bona 
simul concurrant. Contingit in imperio quidem 
esse felicem, domi vero infelicem, quemadmodum 
Herodes; quemadmodum David : accidit rursus 
contra, in populo quidem infelicem esse; a domo 
autem nihil grave ac molestum. sustinere : fieri 
ctiam poet utin urbe pax sit; at regnum tumul- ον 
tibus quatiatur. Verum isti felicem undique esse 
contigit : nihil erat quod ipsum molestia afficeret. 
Vides quantum. malum sit vacatio ac securitas? 
Sicut enim in corporibus, cum non ex necessitate 


κατέθετο γράμματα ἴσως. Αὐτὸ οὖν σύνταγμα, ὥστε 
ἀξιόπιστον γενέσθαι, παράγει ὁ Δανιήλ. "Ti γὰρ τῶν 
ἀνθρώπων φύσει αὐτὸς 6 πεπονθὼς διαλέγεται. Καὶ 
θέα μοι πόση παίδευσις γίνεται κατὰ τῶν ὑπερηφά- 
vov. Ἀπὸ γὰρ ὑπερηφανίας πέπονθεν ἅπερ ἔπαθεν, 
xa δείκνυσι τὴν αἰτίαν τῆς ὑπερηφανίας ἀπό τε τοῦ 
τέλους καὶ τῆς ἀρχῆς" ἐν μὲν τῷ τέλει λέγων, Ὅτι 
πάντας τοὺς ὑπερηφάνους δύναται ταπεινῶσαι - ἐν 
ἀρχῇ δὲ καὶ ἐκ προοιμίων τὴν αἰτίαν τῆς ὑπερηφανίας 
διδάσχων. ᾿Εχεῖ μὲν γὰρ, ὅτῳδιὰ τοῦτο ἐταπεινώθη, 
ἐδήλωσεν " ἐνταῦθα δὲ πόθεν τοιοῦτο ἐγένετο, ἐχ τοῦ 
πολλὴς ἀπολαῦσαι εὐπραγίας * ὥσπερ χαὶ ὃ Δαυὶδ 
λέγει" Διὰ τοῦτο ἐχράτησεν αὐτῶν ἣ ὑπερηφανία " 
οὕτω δὴ καὶ ἐνταῦθα πολλὰς τίθησιν εὐπραγίας. Ἐν 
τῇ ἀρχῇ φησι: Εὐθηνῶν ἤμην ἂν τῷ οἴχῳ μου, χαὶ 
εὐθαλῶν ἐπὶ τοῦ θρόνου μου, χαὶ πίων ἐν τῷ λαῷ 
μου. Οὐ γάρ ἐστι πάντα ὅμοῦ συνδραμεῖν. "ἔνεστι 
κατὰ μὲν τὴν ἀρχὴν εὐπραγεῖν, χατὰ δὲ τὴν οἰκίαν 
δυσπραγεῖν; χαθάπερ 6 Ἡρώδης" καθάπερ ὃ Δαυίὸ - 
ἔνεστι πάλιν τοὐναντίον ἐν μὲν τῷ λαῷ δυσπραγεῖν, 
ἀπὸ δὲ τῆς οἰχίας μηδὲν πάσχειν δεινόν - ἔνεστιν ἐν 
μὲν τῇ πόλει εἰρηνεύειν, τὴν δὲ ἀρχὴν ταράττεσθαι. 
Ἀλλ᾽ οὗτος πάντοθεν εὐπραγεν εἶχεν - οὐδὲν ἦν αὐτὸν 
λυποῦν. "Opüc πόσον χαχὸν ἄδεια ; Καθάπερ γὰρ ἐπὶ 
τῶν σωμάτων, ὅταν μὴ γίνωνται οἱ κατὰ ἀνάγχην 
μόχθοι χαὶ ἀσχολία!, ἐπιτηδευτούς τινας ἐπιχειροῦσι 


IN DANIELEM. 


ποιεῖν, πρὸς γυμνασίαν τοῦ «σώματος " οὕτω xal ὁ 
Θεὸς ποιεῖν εἴωθε, ὥστε τὸ εὔτονον περιελεῖν. ᾿Ενύ- 
πνιον εἶδον, καὶ ἐφοδέρισέν με, χαὶ ἐταράχθην ἐπὶ τῆς 
χοίτης μουν xa αἵ δράσεις τῆς κεφαλῆς μου συνετά-- 
ραξάν με. Καὶ παρ᾽ ἐμοῦ ἐξετέθη δόγμα; ὥστε εἶἰσ- 
ἀγαγεῖν ἐνώπιον ἐμοῦ πάντας τοὺς σοφοὺς Βαύυ- 


λῶνος, ὅπως τὴν σύγχρισιν τοῦ ἐνυπνίου γνωρίσωσί D 


pot. Ὅρα. πῶς αὐτὸν χαταστεῖλαι βούλεται, οὐχὶ 
τῇ πείρᾳ τῶν πραγμάτων, ἀλλὰ τῇ προῤῥήδει τῶν 
συμβαινομένων- xx ὅπως ἦν φοδερὸν τὸ ἐνύπνιον ; 
Τίνος οὖν ἕνεχεν οὐχὶ xol νῦν ἀπέστη αὐτοῦ τὸ πνεῦ- 
μα, οὐδὲ ἠγνόησε τὸ ἐνύπνιον χαθάπερ καὶ πρό- 
τερον 5 Ὅτι ἵκανὴν πεῖραν δεδωχότος τοῦ Δανιὴλ 
πρότερον, ἤγουν ἐν τῷ. πρὸ τούτου ἐνυπνίῳ,, οὐδε-- 
μία λοιπὸν χρεία ἦν δευτέραν προσενεχθῆναι δοχι- 
μασίαν. Πάντα γὰρ χρείας ἕνεκεν, οὐ φιλοτιμίας, ὃ 

Θεὸς πραγματεύεται. Ἄλλως δὲ xod πρὸς ἔλεγχον γίνε- 


ται τῶν μάγων. Ἵνα γὰρ μὴ λέγωσι πάλιν ^. Εἰπάτω E, iterum dicant : Proferat rex somnium; et illius Dan, a. 7. 


6. βασιλεὺς τὸ ἐνύπνιον, xo τὴν σύγχρισιν ἁὐτοῦ 
ἀναγγελοῦμεν ἡμεῖς - ἐλέγχονται μηδὲ τοῦτο αὐτὸ 
δυνάμενοι, οὗ μόνον ἐχεῖνο. Οὐχ εἶχον λέγειν πάλιν ’ 
Τὸ ῥῆμα, ὃ ὃ βασιλεὺς ἐπερωτᾷ, d xol οὐχ 
“ἔστιν ἄνθρωπος, ὃς δυνήσεται διαχρῖναι αὐτὸ, ἀλλ᾽ ἢ 
θεοὶ, ὧν οὐχ ἔστιν ἣ χατοιχία μετὰ πάσης σαρχός. 
ἜἘμάνθανεν ἐχ τούτων, ὅτι οὐδὲ τὰ πρότερα ex τῆς σο- 
φίας ταύτης εἶπεν 6 Δανιήλ. " Euatev ὅτι οὐδὲ ἐν τοῖς 
ἔμπροσθεν. χρόνοις. ἔλεγόν τι ὑγιὲς, καθάπερ αὐτός 
φησιν, ἀλλ᾽ ἢ πάντων ἐν ἐρημίᾳ τῶν ἐλεγχόντων v-. 
τες. Ὅτε δὲ ἦλθεν αὐτοῖς ἀ 
Δανιὴλ, οὐχέτι τολμῶσιν οὐδὲ πλάττεσθαι. Ὥστε οἱ. 
χονομικῶς πάλιν χαλοῦνται οὗτοι: Καὶ γὰρ ἄξιον 
θαυμάσαι, τίνος ἕνεχεν λαδὼν δεῖραν τῆς τοῦ Δανιὴλ 
δυνάμεως ἐν τοσούτοις, οὗ ay αὐτὸν ἐχάλεσεν. 
Ὃ Θεὸς αὐτὸς γὰρ τοῦτο χατεσχεύασεν, ὥστε μετὰ 
τὴν ἐχείνων ἧτταν φανῆναι τὴν νίχην. ᾿Εφοδέρισέν 
με, φησί" χαὶ οὐδὲ οὕτως ἐγένετο βελτίων, ἀλλ᾽ ἐπ’ 
αὐτὴν ἠθέλησε τὴν πεῖραν ἐλθεῖν. "Οὕτως ἀναίτιος 6 
Θεὸς πανταχοῦ. Καὶ εἰσεπορεύοντο οἵ ἐπαοιδοὶ, μά- 
ys Γαζαρηνοὶ, Χαλδαῖοι- χαὶ τὸ ἐνύπνιον εἶπον" 


πόδειξις ἐξ Ιουδαίας, 6 ^h 


255 
fatigationes. οἱ occupationes. suscipiuntür, de in- 
dustria quasdam aggredimur, ad corporis exerci- 
tium : ita et Deus facere solet, ut. vires nimias 
tollat. 2. Sómnium vidi, et perterruit me, 'et 
turbatus sum in cubili meo, et visiones capitis 
mei conturbavérunt me. $. Et per me proposi- 
lurn est decretum, üt introducerent in éonspectu 
meo oinnes sapientes Babylonis, ut -conjectu- 
ram somnii indicarent mihi. Vide quomodo 
illum comprimere vult, hon rerum experimento, 
sed futurorum przdictione; et quomodo terribile 
erat somnium. Cur igitur nunc quoque non obstu- 
puit spiritus ejus, nec soninii oblitus est, sicut 
antea?- Quia. scilicet &um Daniel prius sufficiens 
experimentum dedisset, videlicet in somnio quod 
précesserat, nom erat deinceps necesse secundam 
adhiberi probationem; Omnia quippe Deus neces- 
sitatis gratia, non ostentationis, operatur. Alioquin 
autem 'ét id fit àd redárguendos magos. Nam ne 


conjecturam renuntiabimus nos : arguuntur nón 
solum illud non posse, sed neque hoc. Nequibant 


dicere iterum : F'erbum, quod réx interrogat, mia. v. τι. 


grave est : et non est homo, qui possit dijudi- 
care illud, nisi dii, quorum non. est habitatio 
cum omni carne. Inde didicit neque prióra ex 
illà vulgari sapientia Danielem protulisse. Didicit 
Chaldaos neque superioribus temporibus quid- 
quam:sani "dixisse : sicut ipsemet ait; at nullus 
erat qui illos repréhenderet, Cum autem ad eos 
venit ex Judaea demonstratio, Danicl nempe, non 
?? amplius audent ne quidem fingere. Igitur non sine 
providentia rursus illi vocantur. Etenim admira- 
tione dignum est, quam ob rem rex cum in tantis 
rebus experimentum cepisset potestatis, qua pol- 
lebat Daniel, non tamen primum eum vocavit. 
Tpsemet enim Deus id molitus est, ut post mago- 
rum cladem victoria appareret. Periérruit me, 


- inquit τ. οἱ neque sic melior evasit; sed voluit pe- 


riculum facere, Ita. Deus undique insons est. 
4. Et ingrediebantur incantatores, magi, Ga- 
zareni, "Chaldaei : etsomnium dixi in conspectu 
eorum : el conjecturam ejus non indicaverunt 
mihi, 5. donec. alius ingressus est. Daniel, in 


ἐνώπιον αὐτῶν" καὶ τὴν σύγκρισιν αὐτοῦ οὖκ. ἐγνώ- p conspectu. meo, cujus nomen. Baltasar, secun- 


ρισάν μοι, ἕως οὗ ἕτερος εἰσῆλθε , Δανιὴλ, ἐνώπιόν 
pou, οὗ τὸ ὄνομα Βαλτάσαρ χατὰ τὸ ὄνομα τοῦ 


dum nomen dei mei, qui spiritum. Dei hábet in 
semetipso : et somnium coram eo dixi. Donec, 


^ Οὕτως ἀναίτιος b Θεὸς πανταχοῦ. Palcherrima hzc ^ cunda, Clem. Alex. Padag. lib. 4, cap. 8, et Strom. 


sententia desumta ex Platone [10 Kep. p, 617, E], inore 
est multis ecclesiasticis magistris, Justino Apologia se- 


1; et 5, Gregorio Naz. Orat. 3, Eusebio. tum Preepar,; 
evang. lib. 6, c; 6, tum in fine libri contra Hieroclem. 


Dan.2.30. 


256 


inquit, alius ingressus est in. conspectu meo. 
Quasi immemor ita- loquitur. Etenim. multi anni 
préeterierant, et cito memoriam amiserat, utpote 
tot curis obsessus, et cum tantis deliciis vivens. 
Porro dicere alium, signum est eum valde illius 
oblitum esse. Secundum nomen, inquit, dei mei. 
An hoc dicere vult : sic eum honoravit, ut a dco 
nomen hoc illi indiderim? Mos enim erat illis, de 
deorum nomine pueros suos nominare : quando- 
quidem οἱ ex hominibus deos faciebant. Sic Belus, 
sic et Belaus quidam apud nos appellatus est. 
Scilicet postquam daemones viderunt ea ratione 
homines honorari ac deos vocari, et ipsi id :emu- 
lati sunt. Cujus gratia ait, Daniel, cujus nomen 
Baltasar? Quia Dei virtutem. habebat. Id enim 
apud illos maximo. honori erat. Et sustinebat: 
Daniel se ab illis eo nomine insigniri : nusquam 
autem hic, dum sui mentionem facit, Baltasa- 
rem seipsum nominat, sed quid? Ego Daniel. 
Quanto honore dignatus 'est regis filius, tanto et p 
iste : etiam ante experimentum, ex ipso aspectu 
visus est admirabilis. Nec vero, inquit, ex illius 
virtute proferebat ea quae loquebatur : sed Spiri- 
tum Dei sanctum. habebat in. semetipso. Non 
illum Spiritum, quem nos vocamus Paracletum, 
sed velut si. quis dixerit inspirationem, erat nu- 
mine afflatus. 6. Baltasar, inquit, princeps in- 
cantatorum. Primus ipsorum erat, inquit. Vide 
quot indicia declarent eum ceteris prostantiorem 
esse. Baltasar princeps incantatorum, quem co- 
gnoyi, quod. Spiritus Dei sanctus in te. Quiz 
melior, czterisque potior es, quem ego cognovi. 
Nam ne iterum redigeret eum ad necessitatem di- 
cendi : Et ego autem non in. sapientia que fit. 
in. me : his verbis maxime eum attractum iri spe- 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


C 


b ἕως oU ἕτερος, φησὶ, εἰσῆλθεν ἐνώπιόν μου. ὡς ἐπιλαθό- 
μῖνος οὕτω φησὶ. Legebat apud "Theodotionem ἕτερος, ut 
et legisse Theodoretum constat. Eos enim nihil moror, 
qui dum conantur emendare, depravant. Ac certe ea 
lectio propius accedit ad veritatem Chaldaicam, quam 
alia ἑταῖρος. Mirari itaque satis non possum quod hic 
observat B. Hieronymus, preter LXX translatores , 
qui hec omnia przterierant, tres reliquos. collegam 
interpretatos esse. Quid igitur ? an codicibus corruptis 
utebatur doctissimus Scripture interpres? Id vero af- 
firmare durum fuerit, cum dici queat ideo Danielem a 
Nabuchodonosoro appellatum collegam, quia alter ipse, 
ac secundus a rege esset. (Clemens Alexandrinus in Cen. 
tone secundo, ἡ δὲ ἑταῖρος, ἕτερος ἐγώ.) Atque ita expoui 
potest vox ΚΠ, et S. Hieronymus a censura Drusii 
vindicari. Quamquam autem de voce ἑταῖρος hic disse- 
rereextra rem esse videatur, monebo tamen, illius igno- 
ratione factum esse, ut disertissimus vir Aatohius Mu- 
retus in Variarum lectionum lib. 1, cap. 1, tertium Iso- 


'ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


θεοῦ μου; ὃς πνεῦμα Θεοῦ ἔχει ἐν ἑαυτῷ - xal τὸ ἐνύ- 
πνῖον ἐνώπιον αὐτοῦ εἶπον. " Ἕως οὗ ἕτερος, φησὶ. 
εἰσῆλθεν ἐνώπιόν μου. Ὥς ἐπιλαθόμενος οὕτω φησί. 
Καὶ γὰρ πολλὰ ἔτη παρεληλύθει, καὶ ταχέως τὴν 
μνήμην ἀπέδαλεν, ἅτε ἐν τοσαύταις φροντίσιν ὧν, 
καὶ τοσαύτῃ συζῶν “ τροφῇ (Ll. τρυφῇ). Τὸ εἰπεῖν 
yai σημεῖόν ἐστι τοῦ σφόδρα αὐτὸν ἀγνοεῖν. Κατὰ 
τὸ ὄνομα, φησὶ, τοῦ θεοῦ μου. Ἢ τοῦτο βούλεται 
εἰπεῖν, ὅτι οὕτως ἐτίμτησα ὡς καὶ ἀπὸ τοῦ θεοῦ τοῦτο 
ἃ εἶπεν. Kol γὰρ. ἔθος αὐοῦτᾷ ἐπ᾿ ὀνόματι τῶν θεῶν. 
τοὺς παῖδας ὀνομάζειν’ ἐπειδὴ καὶ ἐξ ἀνθρώπων ἐποίουν 
θεούς, Οὕτως ὃ ὄδελος, οὕτω xoi ὃ Βήλαιος ἐκλήθη 
τις παρ᾽ fxiv. Ἐπειδὴ γὰρ εἶδον οἵ δαίμονες ταύτῃ 
τιμωμένους τοὺς ἀνθρώπους, xai θεοὺς χαλουμένους, 
χαὶ αὐτοὶ τοῦτο ἐζήλωσαν. Ὑ νος ἕνεκέν. φησι, Aa- 
νιὴλ, οὗ τὸ ὄνομα Βαλτάσαρ; Ὅτι Θεοῦ δύναμιν εἶχε. 
Τοῦτο γὰρ παρ᾽ ἐχείνοις μεγίστη τιμή. Καὶ ἠνείχετο 
Δανιὴλ 8c ἐκείνους τοῦτο χαλεῖσθαι " οὐδαμοῦ δὲ ἐν- 
ταῦθα, αὑτοῦ μνημονεύων, Βαλτάσαρ αὑτὸν καλεῖ" 
ἀλλὰ τί; ᾿Εγὼ Δανιήλ. “Ὅσης ἠξιώθη τιμῆς δ᾽ τοῦ 
βασιλέως υἱὸς, τοσαύτης καὶ οὗτος, χαὶ πρὸ τῆς πεί- 
pac ἔδοξεν εἶναι θαυμαστὸς ἀπ᾽ αὐτῆς τῆς ὄψεως. Οὐ 
μὴν τῇ ἐκείνου δυνάμει, φησὶ, ἔλεγεν, ἀλλὰ Πνεῦμα 
Θεοῦ ἅγιον εἶχεν ἐν ἑαυτῷ. * Πνεῦμα οὐχὶ τοῦτο, δλέ- 
γομεν ἡμεῖς τὸν Παράχλητον, ἀλλ᾽ ὡς ἂν εἴποι τις ἐπί-: 
πνοιαν, ἔνθους ἦν. Βαλτάσαρ, φησὶν, 6 ἄρχων τῶν ἐπαοι- 
δῶν. Πρῶτος αὐτῶν ἦν, φησί. “Ὅρα πόσα τεκμήρια 


Α τοῦ βελτίονα αὐτὸν εἶναι. Βαλτάσαρ ὃ ἄρχων τῶν 


ἐπαοιδῶν, ὃν ἔγνων, ὅτι Πνεῦμα Θεοῦ ἅγιον ἐν σοί. 
Ὁ βελτίων, δ᾽ πάντων χρείττων, ὃν ἐγὼ ἔγνωχα. Ἵν 
γὰρ μὴ πάλιν εἰς ἀνάγκην καταστήση τοῦ εἰπεῖν " 


cratem magno errore procuderet, Afferam etiam locum 
Origenis, Homilia 18, in Numeros : Helegamus ea quce 
in Daniele scripta sunt de ipso Daniele et tribus ami- 
cis ejus. Scripserat Origenes ἑταίροις, id est Sociis. 

* Τρορῇ Scriptum pro τρυρῇ. Facili errore ac fre- 
quenti, ut in Constit. Apost. lib. 7, eap. 34. 

4 γῆπεν. F. εἰπεῖν. Οὕτως ὃ ὄδελος, οὕτω καὶ b Βήλαιος 
ἐκλήθη τις παρ᾽ ἡμῖν. Magno cuperem, ad hujus loci re- 
stitutionem mihi dari antiquum Codicem ex quo iste 
noster descriptus fuit. Aliter enim vix ac ne vix quidem 
videtur esse sanabilis, Conjiciebam ὃ Βῆλος et ὃ Βελίας. 
Quod postremum. vocabulum legitur apud Tertullia- 
num, et in Pseudosibyllinis Beh ier 

* πνεῦμα οὐχὶ τοῦτο ὃ λέγομεν ἡμεῖς τὸν πιαρώκλητον: 
Theodoretus hic, οἱ Origenes lib. 4 de Principiis cap. 3, 
de Spiritu sancto explicant. Ita in interpretatione illius, ἢ 
Gen. 4, 2, Spiritus Domini ferebatur super aquas, dis— 
crepant sancti Patrés, 


s ΓΝ DANIELEM. 


Καὶ ἐγὼ δὲ οὐχ ἐν σοφίᾳ τῇ οὔσῃ ἐν ἐμοί" τούτῳ μά- 
λιστα ἐπισπάσασθαι αὐτὸν προσεδόχησεν, χαὶ τοῦτο 
πρὸ τῶν ἄλλων εἶπεν. Μὴ γὰρ; ἐπειδὴ ἄρχοντα εἶπον 
ἐπαοιδῶν, νομίσῃς διὰ τοῦτό με εἰρηκέναι ὡς μαρτυ- 
ροῦντα ἀνθρωπίνῃ σοφίᾳ ταῦτα λέγεσθαι" ἄρχων μὲν 
εἰ τῶν ἐπαοιδῶν - οἶδα δὲ ὅτι ὑπὸ θείας δυνάμεως 


χινούμενος ἅπαντα λέγεις " ἔγνων διὰ τῆς πείρας τῶν Β 
πραγμάτων. Καὶ πᾶν μυστήριον, φησὶ, οὐκ ἀδυνατεῖ. 


σοι. Τοιαῦτα μὲν τὰ θεῖα. Τὰ μὲν γὰρ ἀνθρώπινα 
ἀτελὴ - τὰ δὲ τοῦ Θεοῦ οὐχέτι. Ἄχουσον οὖν τὴν ὅρα- 
σιν τοῦ ἐνυπνίου μου, οὗ εἶδον , xai τὴν σύγχρισιν 
αὐτοῦ εἰπέ μοι, καὶ τὰς δράσεις τῆς κεφαλῆς μου ἐπὶ 
τῆς κοίτης μου. Τί οὖν φησιν; " Ἐθεώρουν, xal ἰδοὺ 
δένδρον ἐν μέσῳ τῆς γῆς, καὶ τὸ ὕψος αὐτοῦ πολύ. 
᾿Ἐμεγαλύνθη τὸ δένδρον καὶ ἴσχυσε, καὶ τὸ ὕψος αὐτοῦ 
ἔφθασεν ἕως τοῦ οὐρανοῦ, xai τὸ χύτος αὐτοῦ εἰς τὰ 
πέρατα πάσης τῆς γῆς, καὶ τὰ φύλλα αὐτοῦ ὡραῖα, 
χαὶ ὁ χαρπὸς αὐτοῦ πολὺς, καὶ τροφὴ πάντων ἐν αὐτῷ, 
χαὶ ὑποχάτω αὐτοῦ χατεσχήνουν τὰ θηρία τὰ ἄγρια, 
χαὶ ἐν τοῖς χλάδοις αὐτοῦ χατῴχοῦν τὰ ὄρνεα τοῦ 
οὐρανοῦ. ἐξ αὐτοῦ ἐτρέφετο πᾶσα σάρξ. Τί βούλεται 
ἡ ὄψις; Πάλιν τὸ πρόσκαιρον δείκνυται τῶν πραγμά- 
τῶν τῶν ἀνθρωπίνων. Τὰ πετεινὰ, φησὶ; xai τὰ θη- 
ρία ἐν αὐτῷ σχιᾶς ἀπέλαυον, xol ᾧχουν * καὶ τροφὴ 
αὐτοῖς ἐχεῖθεν ἦν. "EA4v ἀρχὴν αὐτοῦ λέγει, πᾶσαν 
ἐπισχοῦσαν τὴν οἰχουμένην. Πρότερον μὲν οὖν δι’ 
εἰκόνος, νῦν δὲ διὰ δένδρου δείχνυται αὐτῷ τὰ πρά- 
ματα. Διὰ τί γὰρ μὴ ἔπεμψε τὸν Δανιὴλ ἐροῦντα 
ταῦτα; Ὅτι οὕτως ἀξιοπιστότερος ὃ λόγος ἔμελλεν 
ἔσεσθαι; xo φοδερώτερος, ὑπ᾽ ὄψιν τῶν πραγμάτων 
ἀγομένων, ἵνα μάθης ὅτι 6 αὔξων τὰ φυτὰ, οὗτος xal 
τὴν βασιλείαν λανθανόντως, καὶ οὐχ εἰδότων ἡμῶν. 
᾿Εθεώρουν ἐν ὁράματι τῆς νυχτὸς ἐπὶ τῆς χοίτης μου, 
xai ἰδοὺ cto, καὶ ἅγιος ἀπ᾽ οὐρανοῦ P κατέδη ἐν ἰσχύϊ, 
xol οὕτως εἶπεν" ἐχχόψατε τὸ δένδρον, ἐχτίλατε τοὺς 
χλάδους αὐτοῦ,, καὶ ἐχτινάξατε τὰ φύλλα αὐτοῦ, xal 
διασχορπίσατε τὸν καρπὸν αὐτοῦ. Σαλευθήτωσαν τὰ 
θηρία ὑποκάτωθεν αὐτοῦ, καὶ τὰ ὄρνεα ἀπὸ τῶν χλά- 
Bow αὐτοῦ. Πλὴν τὴν φυὴν τῶν ῥιζῶν αὐτοῦ ἐν τῇ γῆ 
ἐάσατε’ καὶ ἐν δεσμῷ σιδηρῷ καὶ χαλκῷ, καὶ ἐν τῇ χλόη 
τῇ ἔξω, καὶ ἐν τῇ δρόσῳ τοῦ οὐρανοῦ αὐλισθήσεται, xol 
μετὰ τῶν θηρίων ἢ μερὶς αὐτοῦ ἐν τῷ χόρτῳ τῆς γῆς" 
4 χαρδία αὐτοῦ ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων ἀλλοιωθήσεται, 

^ ἐθεώρουν, καὶ ἰδοὺ δένδρον. Non absimila. Astyagis 
εἰ Xerxis somnia refert Herodotus, 


257 


ravit, et. id ante alia dixit. Nam ne, quoniam te 
vocayi principem. incantatorum , existimes idco 
me dixisse, quasi testarer ista per humanam  sa- 
pientiam enarrari : princeps quidem es incanta- 
torum; novi autem te a divina yi motum, omnia 
dicere : ex rerum experientia cognovi. Et omne 
mysierium, inquit, non est impossibile tibi. 
Hujusmodi enim sunt res divinz. Humane quippe 
res imperfecte sunt : Dei autem. non item. Judi 
igitur visionem somnii mei, quod vidi, et con- 
jecturam ejus dic mihi, et visiones capitis mei 
in cubili meo. Quid igitur ait? T. P'idebam, et 
ecce arbor in medio terre, et altitudo ejus 
multa. 8. Magnificata est arbor, et ingaluit, 
et altitudo ejus pervenit usque ad celum, et 
moles ejus ad. terminos universe terre, 9. et 
folia ejus pulchra , et fructus ejus multus, 
et cibus universorum in ea, et subter eam be- 
stie agrestes degebant, et in ramis ejus habi- 
€ tabant apes celi * ex ea vescebatur' omnis 
caro. Quid sibi vult visio? Tterum temporaria 
rerum humanarum conditio ostenditur. In ea, in- 
quit, volucres ét bestie umbra fruebántur , et ha- 
bitabant; et ipsis esca inde erat. Linperium illius 
dicit, quod universum terrarum orbem obtinebat. 
Prius itaque per imaginem, nunc vero per arbo- 
rem ipsi futura ostenduntur. Cur enim non missus 
est Daniel, qui hzc diceret? Quia sicfide dignior 
futurus erat sermo, et terribilior, rebus ante ocu- 
los adductis, ut intelligas eum, qui plantis dat 
incrementum, regnum latenter ac non sentientibus 
nobis adaugere. 10. F'idebam ἐπὶ visione noctis 
in cubili meo, et ecce Ir, et. sanctus de celo 
D descendit in fortitudine ; et sit dixit: 44. Ex- 
cidite arborem, evellite ramos ejus, et excu- 
tite folia ejus, et. dispergite fructus ejus. Dif- 
fugiant besiie qug sub ea sunt, et aves de ra- 
mis ejus. 12. Perumtamen germen radicum 
ejus in terra sinite : et in vinculo ferreo atque 
cereo, et in herba que foris est, et in rore celi 
stabulabitur, et cum bestiis pars ejus in herba 
terre : 15. cor ejus ab hominibus commutabi- 
tur, et cor bestie dabitur ei, et septem tempora 
mutabuntur super eum. 44. Per conjecturam 
4r sermo. ét verbum sanctorum interrogatio : 
E ut cognoscant viventes, quod Dominus est al- 
tissimus regni, et cuicumque visum fuerit, da- 
bit illud; et quod pro nihilo habetur ab homi- 


b κατέθῃ ἐν ἰσχύϊ. Supple χχτέδη, καὶ ἐρώνησεν ἐν ἰσχύί, 
ut habetur infra. 


258 


nibus, eriget super illud. Vide : Ir vocat lumen 

magnum, et splendorem. Et sanctus e celo de- 

scendit, et clamavit in fortitudine, ita ut illum 

perterruerit. Et sic dixit : Excidite arborem : 

verumtamen germen radicum. ejus in terra si- 

nite. Sed quoniam plurimum corrumpi solet ger- 

men, Sic sinite, inquit, ut in vinculo ferreo et 

ereo. Et septem, inquit, tempora super eum s», 
mutabuntur , et. cum bestiis habitatio ejus. A 
Quod enim hzc de homine intelligenda sint, decla- 
rant quz sequuntur. Zt cor, inquit, bestie dabi- 
tur ei. Quia per conjecturam Ir sermo : per se 
non potest illustrari, inquit; sed. interprete opus 
est. Etverbum; inquit, sanctorum interrogatio: 
et sancti poterunt illud dicere. Vel hoc dicit, vel 
istud : quod nempe possint interrogationem red- 
dere, et causam propter quam ista fiunt, et per 
responsionem patefactum est. Ut cognoscant , 
inquit, viventes, quod Dominus est altissimus 
regni. hominum. Hacc. est causa. Vides ut Deus 
provideat hominibus? utque non intra Judaeos 
conclusum erat ipsius imperium? 15. Z/oc so: 
mnium vidi ego rex Nabuchodonosor : et tu, 
Baltasar,conjecturam dic, quia omnés sapientes 
regni mei non possunt conjecturam 'ejus decla- 
rare mihi. Tu autem potes, quia spiritus Dei 


B 


* Eip φῶς μέγα, καὶ λαμπηδόνα. Yua Suidz zip est λαμ- 
πηδών. Quasi in Chaldzeo scriptum esset *N, non au- 
iem "yy. Gerte S. Gregorius Nazianz., ut de aliis ni- 
hil dicam, angelos lumina appellat in Orat. 40, et 43. 
Ab ἭΝ Job, 36, 30, legitur 3Y]N : apud LXX qua- 
dam exemplaria habebant τόξον, quod de arcu caelesti 
exponunt Graeci, et auctor Commentarii in Jobum apud 
Origenem, qui et in Dan. 4, 10, pro Ir, legit, Iris ab. 
ὝΝ, unde Iris apud S. Hieronymum hic. Sed ét vox 
εἴρ restituenda est in S. Isidoro Pelusiota Ej istolarum 
lib. 2, epist. 177, quo loci interpres admodum suavis 
est. Porro seniores LXX hic verterant ἄγγελον, ceteri 
ἐγρήγορον, Optime, De ἐγρηγόροις omnia nota sunt ex 
"Thren, 4, 14, apud LXX, et ex libro Enochi, Padagogo 
Clementis, Suida, Cedreno, Chronozrapho anonymo, 
quem Hoeschelius in notis ad Origenis libros contra 
Celsum citat; et ex sacris ordinationibüs Syrorum, 
cum Maronitarum, tum Nestorianorum, quas in lucem 
edidit vir linguarum orientalium et historiarum eecle- 
siasticarum peritissimus Joannes Morinus, ad cujus ad- 
notationes lectorem remittimus. Sed et huc forsan re- 
ferendus est miris modis corruptus ac pene conclama- 
tus locus in utilissimo Pastoris libro : Misit Dominus 
angelum suum, quiest super bestias, cui nomen est 
Hegrin.Quid enim sibi vulumonstri similis vox , ZTegrin? 
Hermas, opinor, angelum , quem bestiis praefecerat , 
vocaverat ἐγρήγορον, quod scilicet legisset apud Da- 
nielem, ἐγρηγόρου ministerio Nabuchodonosorem ad 
bestiarum sortem fuisse redactum : id autem nominis, 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


xa χαρδία θηρίου δοθήσεται αὐτῷ, καὶ ἑπτὰ καιροὶ 
ἀλλαγήσονται ἐπ’ αὐτόν. Διὰ συγχρίματος eto 6 λόγος, 
xo. ῥῆμα ἁγίων τὸ ἐπερώτημα, ἵνα γνῶσιν οἱ ζῶντες, 
ὅτι Κύριός ἐστιν ὁ ὕψιστος τῆς βασιλείας, καὶ ᾧ ἐὰν 
δόξῃ, δώσει αὐτὴν ,. χαὶ ἐξουθένημα ἀνθρώπων dva- 
στήσει ἐπ᾽ αὐτήν. Ὅρα" φησὶν * Elo φῶς μέγα, καὶ 
λαμπηδόνα. ΚΚαὶ ἅγιος ἀπ’ οὐρανοῦ κατέθη, καὶ ἐφώ- 
γησεν ἐν ἰσχύϊ, ὥστε τοῦτον ἐχπλῆξαι. Καὶ οὕτως 
εἴπεν" ἐκκόψατε τὸ δένδρον, πλὴν τὴν φυὴν τῶν ῥιζῶν 
αὐτοῦ ἐν τῇ γῇ ἐάσατε. Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ φθείρεσθαι εἴωθεν 
$ qu) πολλάχις, οὕτως ᾿Εάσατε, φησὶ, ὡς ἐν δεσμῷ 
σιδηρῷ καὶ χαλκῷ. Καὶ ἑπτὰ καιροὶ, φησὶ, ἐπ’ αὐτὸν 
ἀλλαγήσονται, χαὶ μετὰ τῶν “θηρίων ἣ κατοίκησις 
αὐτοῦ. Ὅτι γὰρ περὶ ἀνθρώπου ταῦτα ἦν, τὰ ὕστερα 
ἐδήλωσεν. Καὶ καρδία, φησὶ, θηρίου δοθήσεται αὐτῷ. 
Ὅτι "Διὰ συγκρίματος etg: 6 λόγος αὐτόθεν οὐ δυ- 
νατὸς φωτισθῆναι, φησὶ, ἀλλὰ δεῖ τοῦ ἑρμηνεύοντος. 
Καὶ ῥῆμα, φησὶ, ἁγίων τὸ ἐπερώτημα - καὶ ἅγιοι 
δυνήσονται τοῦτο εἰπεῖν. Ἢ τοῦτο λέγει; ἢ ἐκεῖνο, 
ὅτι τὴν ἐρώτησιν δοῦναι, καὶ τὴν αἰτίαν, δ ἣν ταῦτα 
γίνεται, καὶ διὰ ἀποχρίσεως ἐφωτίσθη. Ἵνα γνῶσι, 
φησὶ, οἱ ζῶντες, ὅτι Κύριός ἐστιν ὁ ὕψιστος τῆς βασι- 
λείας τῶν ἀνθρώπων. Αὕτη 4 αἰτία. Ὃρᾷς πῶς προ- 


cuna calligrapho compendiosa scribendi ratione hunc 
in modum exaratum: esset, 2755, exscriptor alter, vel 
certe inlerpres ipse, non iutelligens, aut etiam perpe- 
ram legens, mutavit in Zegrin : quod quam in proclivi 
fuerit, nemo non intelligit. Ita malim, . quam quod 
al'quando conjectabam, vin, id est, belluinus, ut in- 
terprétatur Origenes Hom. 25 in Nmeros. Scio vi- 
deri aliter in suo Codice habuisse S. Hieronymum, qui 
in Commentario ad Habacuci caput primum. ita scri- 
bat : Ex. quo liber ille apocryphus. stultitice con- 
demnandus est: in quo scriptum est,, quemdam an- 
gel ine Tyri pr reptilibus. Et in hanc 
similitudinem piscibus quoque et arboribus. et bestiis 
universis proprios in. custodiam angelos assignatos. 
Verum hec lectio forte sanior non est priore. An 
legi possit θηρίου, vel θηρίων, adeo ut id nominis refe- 
ratur ad reptilia, non ad angelum, videant docti, Su- 
spicari quis posset ex Origene Hom. 13 in Ezechielem, 
et I. 1 de Principiis, *c. 5, alludi ad Ezechielis prophe- 
tias de Tyro. Dao obiter annoto.: primum est, Orige- 
nem Hom. 44 in Numeros, 23 in Josuam, et 8 in Jere- 
miam, respexisse ad verba Pastoris.. Secundum, ab 
accusatione Hieronymi facillimum fore Hermam de- 
fendere, si nunc id ageremus, et nisi e diverticulo in 
viam nobis esset redeundum. SET 

ἃ Διὰ συγκρίματος. Ex Chaldeo vertendum erat, per 
decretum : sed S. Chrysostomus de interpretatione lo- 
cum accepit; ut et S. Isidorusin Epistola mox laudata. 


IN DANIELEM. 


vost τῶν ἀνθρώπων ὃ Θεός; πῶς οὐχ εἰς Ἰουδαίους 
συγχέχλειστο αὐτοῦ ἢ ἀρχή ; Τοῦτο τὸ ἐνύπνιον εἶδον 
ἐγὼ ὃ βασιλεὺς Ναῤουχοδονόσορ, καὶ σὺ Βαλτάσαρ 
σύγχριμα εἰπὲ, ὅτι πάντες οἵ σοφοὶ τῆς βασιλείας μου 
οὗ δύνανται. τὸ σύγχριμα αὐτοῦ δηλῶσαί μοι. Σὺ δὲ 
δύνασαι, ὅτι Πνεῦμα Θεοῦ ἅγιον ἐν σοί. "Oct πάντες 
οἵ σοφοὶ τῆς βασιλείας μου οὗ δύνανται. Ἤδει τοῦτο 


259 


sanctus in te. habitat. Quia omnes | sapientes 
regni mei non possunt. Noverat id iterum lati- 
tia affecturum Danielem ; omnes scilicet confiteri 
se victos fuisse, non propter gloriam suam, sed ut 
Dei potestas rursus przedicaretür. Tu autem, in- 
quit, potes, dic. Qua de causa? Quia Spiritus 
Dei inte est. Vide hinc illum incipere, et ibi de- 
sinere. 1T. Arbor, quam vidisti, illa magnifi- 


πάλιν εὐφραῖνον τὸν Δανιὴλ, τὸ πάντας ὁμολογῆσαι C. cata et corroborata, cujus altitudo pervenit in 


ἡττῆσθαι, οὗ διὰ τὴν αὐτοῦ δόξαν, ἀλλὰ διὰ τὸ τὴν 
τοῦ Θεοῦ δύναμιν κηρύττεσθαι πάλιν. Σὺ δὲ δύνασαι, 
φησὶ, εἶπέ. Διὰ τί; Ὅτι πνεῦμα Θεοῦ ἐν σοί. “Ὅρα 
ἐντεῦθεν ἀρχόμενον, χαὶ ἐντεῦθεν. λήξαντα. Τὸ δέν- 
δρον; ὃ εἶδες, τὸ μεγαλυνθὲν καὶ τὸ ἰσχυχὸς, οὗ τὸ 
ὕψος ἔφθασεν εἰς τὸν οὐρανὸν, καὶ τὸ χύτος αὐτοῦ εἰς 
πᾶσαν τὴν γῆν, καὶ τὰ φύλλα αὐτοῦ εὐθαλῇ, xc ὅ 
χαρπὸς αὐτοῦ πολὺς, xc τροφὴ πᾶσιν ἐν αὐτῷ * ὅπο- 
χάτω αὐτοῦ χατῴχει τὰ θηρία τὰ ἄγρια, χαὶ ἐν τοῖς 
χλάδοις αὐτοῦ χατεσχήνουν τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ, 


ab εἶ, βασιλεῦ, ὅτι ἐμεγαλύνθης καὶ ἴσχυσας, xo ἣ 


μεγαλωσύνη σου ἐμεγαλύνθη, καὶ ἔφθασεν εἰς τὸν D 


οὐρανὸν, xa ἣ χυρία σου εἰς τὰ πέρατα τῆς γῆς. Καὶ 
ὅτι εἶδεν 6 βασιλεὺς ép , χαὶ ἅγιον καταθαίνοντα ἐκ 
τοῦ οὐρανοῦ, καὶ εἶπεν * ἐχτίλατε τὸ δένδρον, καὶ δια- 
φθείρατε αὐτὸ, πλὴν τὴν φυὴν τῶν ῥιζῶν αὐτοῦ ἐν τῇ 
Y ἐάσατε, xal ἐν δεσμῷ σιδηρῷ xà χαλκῷ, καὶ ἐν 
χλόη τῇ ἔξω, καὶ ἐν τῇ δρόσῳ τοῦ οὐρανοῦ αὐλισθή- 


σεται, xal μετὰ θηρίων ἀγρίων ἥ μερὶς αὐτοῦ, ἕως ἜΝ 
ἑπτὰ καιροὶ ἀλλαγῶσιν ἐπ᾽ αὐτόν- τοῦτο ἣ σύγκρισις ^ 


αὐτοῦ, βασιλεῦ, xav σύγχριμα Ὑψίστου ἐστὶν ὃ ἔφθα- 
σεν ἐπὶ τὸν χύριόν μου τὸν βασιλέα - xal σε ἐχδιώ- 
ξουσιν ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων, xal μετὰ θηρίων ἔσται ἢ 
κατοικία σου, χαὶ χόρτον ὡς βοῦν ψωμιοῦσί σε, καὶ 
ἀπὸ τῆς δρόσου τοῦ οὐρανοῦ βαφήσεται τὸ σῶμά σου, 
xa ἑπτὰ χαιροὶ ἀλλαγήσονται ἐπὶ σοὶ, ἕως οὗ γνῷς 
. ὅτι χυριεύει 6 Ὕψιστος τῆς βασιλείας τῶν ἀνθρώπων, 
χαὶ ᾧ ἐὰν δόξῃ δώσει αὐτήν. Καὶ ὅτι εἶπεν" ἐάσατε 
τὴν φυὴν τῶν ῥιζῶν τοῦ δένδρου - ἣ βασιλεία σου σοὶ 
μενεῖ, ἀφ᾽ ἧς ἂν γνῷς τὴν ἐξουσίαν τὴν οὐράνιον. Τί 


- . - "AS. Ve 
οὖν φησι; πῶς ἔσται ἢ λύσις τοῦ δεινοῦ; Διὰ τοῦτο, B 


βασιλεῦ, * ἢ βουλή μου ἀρεσάτω σοι, χαὶ τὰς ἅμαρ- 
τίας σου ἐν ἐλεημοσύναις λύτρωσαι, καὶ τὰς ἀδικίας 


^ ἡ βουλή μου ἀρετάτω σοι. Memoria labitur noster ὁ 
θεοριδὴς «zi θεολόγος Homilia in Psalmum 95, ubi hec 
tamquam ad Baltasarem dicta profert, Errorem Joan- 
nis Chrysostomi sequutus est Joannes Jejunator Homi- 
lia de poenitentia, continentia et virginitate, nec non 


celum, et moles ejus in. universam. terram ὃ 
18. et folia ejus florentia, et fructus ejus mul- 
tus, et esca omnibus in ea : subter eam habita- 
bant bestie agrestes, et in ramis ejus degebant 
volucres celi, 19. tu es, o. rex ; quia magnifi- 
catus es et ingaluisti, et magnitudo tua magni- 
fícata est, et perpenit usque in celum, et domi- 
natio tua in terminos terre. 20. Et quod vidit 
rex Ir, et sanctum descendentem e celo; et di- 
xit: Evellite arborem, etevertite illam : verum- 
tamen germen radicum ejus in terra sinite, et 
in vinculo ferreo et creo, et in herba que 
foris est, et in rore cwli stabulabitur , et 
cum bestiis agrestibus pars ejus, donec septem 
tempora mutentur super eum : 24. hoc est con- 
jectura ejus, o rex, et sententia Altissimi est, 
qui pervenit super dominum meum regem : 
22. eite expellent ab hominibus, et cum bestiis 
erit habitatio tua ; et fenout bovem pascent te, 
et a rore celi. tingetur corpus tuum, et septem 
tempora mutabuntur super te, donec scias quod 
dominatur ltissimus in regnum hominum, et 
cui visum fuerit dabit illud. 95. Et quia dixit : 
Sinite germen radicum arboris : regnum tuum 
tibi manebit, ex quo cognoveris potestatem 
celestem. Quid igitur ait ὃ quo pacto calamitatis 
solutio continget? 94. Propter hoc, rex, consilium 
meum placeat tibi; et peccata tua in. eleemosy- 
nis redime, et iniquitates tuas in miserationibus 
pauperum. Forsitan erit. longanimitas delictis 
tuis. Quid ais, Forsitan erit? et medicine vim 
sub dubium quoddam constituis? Non propterea 
dixi, Forsitan, neque dubitans , absit, sed illi 
metum incutere volens, ac si supraomnem mede- 
lam et omnem veniam peccasset, Nam si eliam 
postquam boc illi dictum fuit, in insania tamen 
permansit : multo magis si absque ambiguitate 
sermo fuisset. Etenim id quoque alibi vult. Deus, 


Gabriel Philadelphie metropolita lib. 5 de Sacramen- 
tis, Ante omnes idem scripserat Origenes in Matth. 26, 
6, etc. * Homilium illam in Psalmum 95 non esse Chry- 
sostomi diximus in Monito ad eamdem, 


260 ὃ, JOANNIS CHRYSOST.: ARCHIEP. CONSTANTINOP. á 


Jer. 2. 22, Cüm per prophetam: dicit : Si laveris in. nitro , 


maculata es coram me, dicit Dominus: Et ite- 


Jer. 13.23. rum τ Si mutabit ZEthiops pellem, et pardus 


varietates suas. Sicut. igitur ibi excludit poeni- 
tentiam; non. ut excludat, sed ut mogis homines 
terreat : ita et hic volens ostendere magnitudinem 
eorum quz peccaverat, dixit, Forsitan. Quam 
autem ob causam non dixit : Humiliter de te sen- 


. ποῖς παραπτώμασί σου. P Τί 


σως ἔσται μαχροθυμία 
γεις, Ἴσως ἔσται; χαὶ 
τοῦ φαρμάχου τὴν ἰσχὺν ὑπό τινα ἀμφιδολίαν κάθι- 
στὰς; Οὐ διὰ τοῦτο εἶπον, Ἴσως, οὐχ ἀμφιδάλλων, 
μὴ γένοιτο, ἀλλ᾽ ἐχείνῳ τὸν φόδον ἐπιτεῖναι βουλό- 
μένος," ὡς πάσης θεραπείας xal πάσης συγγνώμης 
ἀνώτερα αὐτοῦ ἡμαρτηχότος. Εἰ γὰρ καὶ “μετὰ τὸ 
οὕτω λεχθῆναι ἐπέμεινε τῇ μανίᾳ, πολλῷ μᾶλλον εἰ μὴ 


σου ἐν οἰχτιρμοῖς πενήτων. 


ti; Deum agnosce? Nam si propter hoc ista pati- € μετὰ ἀμφιδολίας ἐῤῥέθη. Καὶ yxp: καὶ ἀλλαχοῦ τοῦτο 


tur, ut. et. ipse ait, quare alia adhortaris? Dixit; 
Ut..cognoscant quod dominatur .4ltissimus 
in regnum hominum. Quid ergo? ut alii emen- 
dentur, ego punior? Nullo modo : sed in somnio 
quidem, cum. non. vellet. aperte rem. ostendere , 
dixit :. Ut cognoscant viventes : Daniel autem 
ait: Donec tu cognoscas, quod dominatur 
Altissimus in regnum hominum, et cui visum 
fuerit dabit illud. Vides quomodo hic de humi- 
litate disseruerit? At in somnio quidem, inquit, 


βούλεται, διὰ τοῦ προφήτου λέγων * ᾿Εὰν ἀποπλύνης 
ἐν νίτρῳ, χεχηλίδωσαι ἐναντίον μου, λέγει Κύριος. 
Καὶ πάλιν" Εἰ ἀλλάξει Αἰθίοψ τὸ δέρμα, καὶ πάρδα- 
λις τὰ ποικίλματα αὐτῆς. Ὥσπερ οὖν ἐχεῖ ἀπολλείει 
τὴν μετάνοιαν, οὖχ ἵνα ἀποχλείσῃ,, ἀλλ᾽ ἵνα μᾶλλον 
φοδήσῃ" οὕτω xal ἐνταῦθα βουλόμενος. δεῖξαι τὸ μέ- 
γεθος τῶν ἡμαρτημένων, εἶπεν, Ἴσως. Τίνος δὲ ἕνε- 
χεν οὐχ εἶπε ταπεινοφρόνησον, ἐπίγνωθι. τὸν Θεόν: 
Εἰ γὰρ διὰ τοῦτο ταῦτα πάσχει, καθὼς καὶ αὐτός 
φησι, τίνος ἕνεχεν ἕτερα παραινεῖς; Εἶπεν, Ἵνα γνῶ- 


hoc remedium dictum est. ego autem εἰ" aliud D σιν ὅτι χυριεύει ὃ Ὕψιστος τῆς βασιλείας τῶν ἀν- 


affero. Quemadmodum quando. iratus. est. magi- 
stratus, ipse quidem. nihil. dixerit, familiarium 


θρῴπων. Τί οὖν; ἵνα ἕτεροι σωφρονισθῶσιν, ἐγὼ xo- 
λάζομαι; Οὐχὶ, ἀλλ᾽ ἐν μὲν τῷ ὀνείρῳ, ἅτε μὴ βου- 


autem. illius quidam accedens: ad.reum dicet:Hoc λόμενος ἐμφῆναι τὸ σαφὲς, εἶπεν, "Iva γνῶσιν οἱ 
fac, et hoc; da pecunias, et sape; ut. possimus ,, ζῶντες " 6 δὲ Δανιήλ φησι, "Eos οὗ σὺ γνῷς; ὅτι χυ- 
cripere te ab iipendentibus malis. 28. Cum A ριεύει 6 Ὕψιστος τῆς βασιλείας τῶν ἀνθρώπων; καὶ 


b Ti λέγεις, ἴσως ἔσται, etc. Longe aliter. de Dauielis 
verbis sensit S. Salvianus lib..primo ad Ecclesiam Ca- 
iholicam : Aoc ipsum quod dicit, Forsitan, spem indi- 
cat, non fiduciam pollicetur. Ex quo intelligi potest, 
quan difficile Jam in supremis positi peccatores qua- 
libet munificentia ad. perfectam indulgentiam perve- 
nire possint; quando propheta ipse qui suadet propi- 
tiationem Dei inquirendan, promitlere tamen non ausus 
est pronerendam. Dat oonsilium de actu, et tamen du- 
bitat de effectu; hortatorem se agendi, non impetrandi 
auctorem facit. Quare ita ? Quia omnes scilicet pecca- 
tores debent pro se vel in supremis cuncta tentare, etsi 
nón possunt ulla pr e. $i enim regi propheta ille 
per solam bonorum operum. largitatem. absolutam in- 
dulgentiam non promittit, intelligere peccator non acta 
eirorum poenitentia potest, quanta ei et quam larga in 
supremis munificentia opus est, qui vult obtinere a 
Domino per seram devotionem, quod non potest usur- 
pare per legem. AV noster à χρυσοῤῥήμων in scriptis suis 
semper ad indulgentiam propensior videtur: ex quo 
factum est, ut jam olim in calumniam inciderit ; utque 
ab obtrectatoribus objectum ipsi fuerit, quod peccato- 
ribus. licentiam daret, docendo sic : δὲ iterum pecces , 
iterum penitentiam agilo; et quoties peccaveris, veni 
ad me, et ego te curabo : ὅτι disc» παρέχει τοῖς ἁμαρτά- 
γουσι, διδάσχων" ἐὰν πάλιν ἀλάρτης, πάλιν μετανόησον, xol 


ὁσάκις ἂν ἁμαρτάνης, ἐλθξ πρός pi, χαὶ ἐγώ σε θεραπεύσω. 
Tta iniqua synodus apud Photium Bibliothecie c. 59, 
quibus paria Socrates Historic ecclefastice lib. 6, 
cap. 19. Verum si quis divini praesulis doctrinam. ac 


potissim:im mores penitus inspicere velit, aon dubitabit 
mecum asserere, illum ut erga vere ac humiliter poeni- 
tentes mitissimum , ita adversus contumaces severissi- 
mum faisse atque constantissimum, eamque adhibuisse 
cconomiam, qua usum se fuisse beatissimus martyr 
Cyprianus testatur ín Epist. 55: Opto omnes in Ec- 
clesiam regredi , opto ' universos commilitones nostros 
intra Christi castra et Dei Patris domicilia concludi : 
remitto omnia, multa. dissimulo studio: et voto colli- 
gende fraternitatis ; etiam que in. Deum. commissa 
sunt, non pleno Judicio religionis examino; delictis 


7 plusquam oportet remittendis pene ipse delinquo ; am- 


plector. prompta. et plena dilectione cum poenitentia 
"revertentes , peccatum suum satisfactione humili et 
simplici confitentes. Si qui autem. sunt, qui putant se 
ad Ecclesiam non precibus, sed minis regredi posse , 
aut existimant aditum se sibi non. lamentationibus et 
satisfactionibus, sedterroribus facere, pro certo habeant, 
contra tales clausam stare Ecclesiam Domini, nec 
castra Christi invicta et fortia, et Domino tuente mu- 
nila, minis cedere, etc, Ut ut est, negari certe nequit, 
quin facilitas, quam nonnulla patris aurei verba przefe- 
rant, occasionem dederit posterioribus Grzcis, miiltum 
de poenarum a canonibus inpositarum rigore remit- 
tendi; ut legere est iu eorum poenitentialibus libris , 
imprimisque Joannis Jejunatoris. Idem generatim ob- 
servari debet de quibusdam veterum patrum dictis, 
quod eorum mentem non assecuti sint recentiores , 
etiam Latini; quos inter inventus est qui pomnitentias 


canonicas (horrendum dictu) carnificinam appellaret. Guil 


IN 


- ᾧ ἐὰν δόξῃ δώσει αὐτήν. Εἶδες πῶς ἐνταῦθα περὶ τα- 
πεινοφροσύνης διελέχθη; Ἀλλ᾽ ἐν μὲν τῷ ὀνείρῳ , 
φησὶ, τοῦτο τὸ φάρμαχον - ἐγὼ δὲ καὶ ἕτερον λέγω. 
Καθάπερ ἐπὶ ἄρχοντος ὀργιζομένου, αὐτὸς μὲν οὐδὲν 
ἂν εἴποι, τῶν δὲ οἰχείων τις τῶν ἐχείνου προσελθὼν 
νῷ ὑπευθύνῳ λέγοι * τὸ ποίησον, xci τό" δὸς χρήμα- 
τα, χαὶ πολλάχις, δυνάμεθα ἐξαρπάσαι σε τῶν ἐπιχει- 
μένων καχῶν. Ἔτι τοῦ λόγου ἐν στόματι βασιλέως 
ὄντος, φωνὴ ἀπὸ τοῦ οὐρανοῦ ἐγένετο σοὶ λέγεται, 
Ναδουχοδονόσορ βασιλεῦ" ἣ βασιλεία σου παρῆλθεν 
ἀπὸ σοῦ, καὶ ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων ἐχδιώξουσί σε, καὶ 
μετὰ θηρίων ἀγρίων ἣ κατοικία σου, xo χόρτον ὡς 
βοῦν ψωμιοῦσί σε - xal ἑπτὰ καιροὶ ἀλλαγήσονται ἐπὶ 
σοὶ, ἕως οὗ γνῷς ὅτι χυριεύει ὃ Ὕψιστος τῆς βασι- 
λείας τῶν ἀνθρώπων, καὶ ᾧ ἂν δόξῃ δώσει αὐτήν. Αὐτῇ 
τῇ ὥρᾳ συνετελέσθη 6 λόγος ἐπὶ Ναδουχοδονόσορ, καὶ 
ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων ἐξεδιώχθη, χαὶ χόρτον ὡς βοῦς 
ἤσθιεν, χαὶ ἀπὸ τῆς δρόσου τοῦ οὐρανοῦ τὸ σῶμα 
αὐτοῦ ἐδάφη, ἕως οὗ αἱ τρίχες αὐτοῦ ὡς λεόντων ἐμε- 
γαλύνθησαν, καὶ οἵ ὄνυχες αὐτοῦ ὡς ὀρνέου. Ὅρα τὴν 
ἀπόφασιν ἄνωθεν φερομένην πρὸς αὐτὸν τὸν Ναόου- 
χοδονόσορ. Καὶ εἰς τέλος ἐξέδη τὰ πράγματα. ᾿Ηγνόη- 
σας, φησὶ, τὴν ἀνθρωπίνην εὐγένειαν, χατέπεσας πρὸς 
θηρίων ἀτιμίαν. Οὐδὲν ἀτιμότερον γένοιτ᾽ ἂν τούτου, 
οὔτε εἰ πένητα, οὔτε εἰ "δεσπότην, οὔτε εἰ ἄλλο τι 
τοιοῦτον εἰργάσατο αὐτόν. Οὐδαμῶς ἂν αὐτὸν τῆς 
χατὰ τὴν φύσιν εὐγενείας ἐξέδαλεν, οὐ τὸ σῶμα πρὸς 
θηρίου φύσιν μεταθαλὼν, ἀλλ᾽ ὃ τῶν ἀλόγων διέστηχε, 
τοῦτο πρὸς θηριωδίαν μεταστήσας. Πῶς οὖν; Ἵνα χαὶ 
οἵ λοιποὶ μάθωσιν ἀπὸ τῆς τροφῆς, ἀπὸ τῆς ὄψεως. 
Τί δὲ παιδευόμεθα ἐκ τούτων ; Ὅτι τούτων οὐδὲν 
ἄμεινον διακείμεθα, κἂν μὴ τὰ αὐτὰ γένηται ἐφ᾽ 
ἡμῶν, ὅταν εἰς ὑπερηφανίαν ἢ τὸ θηριῶδες ἐξολισθή- 
σωμεν πάθος. Πόσοι νῦν κατὰ τὸν Ναδουχοδονόσορ 
ἐχεῖνον θηρίου διάνοιαν ἔχουσι; Ἄχουσον γοῦν τοῦ 


DANIELEM. 


261 


adhuc sermo esset in ore regis, vox. de celo 
facta est : Tibi dicitur, Nabuchodonosor rex : 
regnum tuum iransiüt a te,99. ét ab hominibus 
expellent te, et cum bestiis erit habitatio tua, 
et feno ut bovem cibabunt te : et septem tem- 
pora mutabuntur super te, donec cognoscas 
quia dominatur J4ltissimus regno hominum, 
et cui visum. fuerit dabit illud. 90. Eadein 
hora sermo completus est super INabuchodono- 
sorem, et ab hominibus expulsus est, et fosnum 
ut bos comedit, et a rore celi corpus ejus infe- 
ctum est, donec capilli ejus ut leonum pili cre- 
verunt,et ungues ejus instar unguium avis. 
Aspice sententiam quze desuper fertur ad. ipsum 
Nabuchodonosorem. Et ad finem devenere res. 
Ignorasti, inquit, humanam nobilitatem, in bestia- 
rum ignobilitatem decidisti, Nihil ignominiosius 
ista re fieri poterat, neque si ad paupertatem, 
neque si ad vincula, neque si ad servitutem, neque 
si ad aliud quid ejusmodi illum redegisset. Porro 
nullo modo eum a naturali nobilitate ejecit : nec 
corpus illius in bestize naturam mutavit : sed illud 
..quo ab irrationalibus distabat, in feritatem trans- 
tulit. Quomodo igitur? Ut et reliqui discant ex 
illius. cibo, et ex illius aspectu. Quid autem per 
hzc docemur? Nempe quod etsi eadem nobis non 
eveniant, tamen. melius illo non sumus affecti, 
quando in superbiam aut in belluinam perturba- 
tionem delabimur. Quod nunc non secus ac Na- 
buchodonosor ille, best: mentem habent? Audi 


B 


e. 


quisque ad uxorem proximi hinniebant; et 


itaque Joannem. dicentem : Serpentes, genimina Matr.3.7. 
viperarum; et rursus alium prophetam aientem : *' ??- 38: 
Equi furentes in feminas facti sunt; unus- Jer. 5. 8. 


alium adhuc: Canes muti non valentes latrare : Isai. 56. 
. 4 10. 
et alium rursus vulpes appellantem, οἱ alium uix. 13. 
dracones ac basiliscos. Multo autem deterius est 4. 
cum in hac vita sumus, efferari, quam. eadem ^;^^ 9^ 


Ἰωάννου λέγοντος - ἼὌὔφεις γεννήματα ἐχιδνῶν * καὶ 
πάλιν ἑτέρου προφήτου λέγοντος * Ἵπποι θηλυμανεῖς 


ἐγένοντο“ ἕκαστος ἐπὶ τὴν γυναῖκα τοῦ πλησίον : 
15. 


ἐχρεμέτιζον * καὶ ἑτέρου πάλιν - Kóvec ἐνεοὶ οὐ δυνά-- 
μένοι ὑλαχτεῖν- xo P ἀλλαχοῦ πάλιν ἀλώπεχας χα- 
λοῦντος, xo ἄλλου δράκοντας χαὶ βασιλίσκους. Πολλῷ 
- δὲ χεῖρον ἐν ταύτῃ ὄντας τῇ ζωῇ ἐχθηριοῦσθαι, ἢ τὰ 
τοῦ Ναδουχοδονόσορ παθεῖν. ᾿Εχεῖνος μὲν γὰρ οὐδὲν 
ἔπασχε δεινὸν εἰς ψυχήν " ἡμεῖς δὲ οὕτω μυρία ἅμαρ- 
τήματα συλλέγοντες, πόσῳ χείρους ἐσμὲν ἤδη, καθὰ 
λέλεχται. Μετέδαλον δὲ “ οἱ τῶν ἔξωθεν ἀνθρώπους 
εἰς θηρία. Ἀλλ᾽ ἴδωμεν πῶς ; ᾿Εκεῖνα μὲν μῦθος, 
ταῦτα δὲ ἀλήθεια. Τίνος γὰρ ἕνεχεν ἐχείνους μετέ- 


à Δεσπότην. Scribendum fortassis δεσμώτην. 

b ἀλλαχοῦ. Videtur legendum ἄλλου. 

* οἱ τῶν ἕξωθεν. Existimo debere vel deleri τῶν, vel 
TOM. VI." 


cum Nabuchodonosore pati. Ille siquidem nihil 
mali in animum admittebat : nos autem dum ita 
innumera peccata colligimus, quanto pejores su- 
mus jam, Sicut dictum est. Qui autem apud 
ethnicos sapientes habebantur, mutabant homines 
in bestias. Sed videamus quomodo? Gentilium 
quidem metamorphoses fabule erant; ista autem 
vera sunt. Qua enim de.causa homines illos mu- 
taverunt? Nulla : at Scriptura causam quoque pro- 
fert : Ut cognoscant omnes, quia dominatur 


E 


- addi ποιηταί, aut. σοροί. aut quid simile. Interpres legisse 
videtur σοροί. 


18 


262 $. JOANNIS CHRYSOST. 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


Altissimus regno. hominum. Vides ut omnia ,,, ὕαλον ; Δι’ οὐδέν " ἢ δὲ Γραφὴ καὶ τὴν αἰτίαν φησί * 


Deo possibilia sint? etiam ex. hominibus bestias A 
facere, et mentem mutare? Cogita quanta res esset 
eum, qui antea in tanto splendore vixisset, cernere 
cum bestiis degentem, nudum. Non enim utique 
formam mutavit; quandoquidem id horrendum non 
fuisset. Cor autem bestiz accepisse non ideo dicit, 
quod mente fuerit alienatus, sed quod humanum 
animum habens, cuncta sentiret. Nam si conversus 
fuisset in bestiam, ea quz eveniebant non eognovis- 
set.Quid igitursignificat, Cor bestice datum est ei? 
Id est, agrestis ac ferus evasit, nec volebat cum ho- 
minibus versari ; vel etiam, timebat cum homini- 
bus degere; vel, homines ut feras metuebat. Quid 
fieri possit illo sublimius?.quid eodem humi- 
lius? Et expulsus est ab hominibus. Nusquam 
illius potentia defendit illum. Non erat carnivora 
bestia, sed fcenum comedebat, et erat imago bruti. 
Ut credas, inquit : velut pro consueto pabulo ha- 
bebis herbam. Quomodo ferz illum non devora- 
runt? quomodo corpus illius cibos ejusmodi potuit 
concoquere? quomodo mon periit? Neque enim 
breve tempus intercessit : circuibat, omnibus fa- 
ctus exemplum humilitatis, in seipso ferens indi- 
cia punitionis, quemadmodum servus notis com- 
punctus. At certe prostitisset, dixerit fortasse 
aliquis, cum" hominibus illum versari, atque id 
pati : sed ut. poena ipsi adaugeretur, hoc factum 
est. Nam castigatio perinde manebat, cum qui 
ipsi evenerant, omnes enuntiarent, cumque ipsum 
aque viderent foris τ id autem cernere multo ter- 
vibilius erat. Nec tempus breve fuit, sed et ipsum 
sabbaticum. Nam septem tempora, inquit, muta- 
buntur : id est, tres anni cum dimidio. 51. Et 
post finem dierum ego, inquit, Wabuchodonosor 
oculos meos in celum levavi, et mens mea re- 
versa est ad. me, et. .Altissimum benedixi, et 


Β 


C 


Καρδία θηρίου ἐξόθη αὐτῷ. Mec in Scriptura non 
habentur, sed huc traducta sunt ex versu 13. 

b Τρία ἥμισυ ἔτη. Imo septem anni. Potior.enim sen- 
tentia Josephi, Tertulliani, Hieronymi, Severi. Valde 
miror de Theodoreto, qui cum Dan. 7, 25, et 12,7 , χαιροὺς 
annosinterpretetur, hic Chrysostomo favet. In Pseudo- 
Epiphanii libro de Prophetis : τὰ ἑπτὰ ἔτη, ἃ εἶπεν αὐτῷ 
Δανιὴλ ἑπτὰ καιροὺς; ἐποίησεν γενέσθαι ἑπτὰ μῆνας, δεόμενος 
περὶ αὐτοῦ πρὸς Κύριον. Τὸ μυστήριον τῶν ἑπτὰ χαιρῶν ἐτε- 
λέσθη ἐπ᾽ αὐτὸν, ὅτι ἀποχατέστησεν ἑπτὰ μεσίτης. EE οὖν 
ἔτη χαὶ ἐξ μῆνας ὑπέπιπτεν Κυρίῳ τῷ Θεῷ, χαὶ ἐξωμολογεῖτο 
τὴν ἀσέθειαν αὐτοῦ" χαὶ μετὰ τὴν ἄφεσιν τῆς ἀνομίας αὐτοῦ, 
ἀπέδωκεν αὐτῷ ὃ Θεὸς τὴν βασιλείαν. Quas mendaciorum 
loquacissimi scriptoris verba eo protuli, ut locum, Pe- 
tavii judicio corruptum, emendarem. Sic interpretatur 
vir ingenio et doctrina prestantissimus : Zgitur septem 


Ἵνα γνῶσι πάντες, ὅτι χυρϊεύει ὃ Ὕψιστος τῆς 
βασιλείας τῶν ἀνθρώπων. Ὁρᾷς πῶς πάντα τῷ Θεῷ 
δυνατά; καὶ ἐξ ἀνθρώπων θηρία ποιῆσαι, xol διά - 
νοιαν μεταθαλεῖν; ᾿Εννόει ὅσον ἦν δρᾷν τὸν ἐν vo- 
σαύτῃ πρὸ τούτου λαμπρότητι μετὰ τῶν θηρίων διαι- 
τώμενον, γυμνόν. Οὐ γὰρ δὴ τὴν μορφὴν μετέδαλεν, 
ἐπεὶ οὐδὲν ἦν φρικτόν. Τὸ δὲ θηρίου καρδίαν λαδεῖν 
οὗ τοῦτό φησι, ὅτι ἐξεστήχει τῆς διανοίας, ἀλλ᾽ ὅτι 
ἀνθρωπίνην ἔχων ψυχὴν ἠσθάνετο τῶν πραγμάτων. 
Οὐχ àv, εἰ μετεδλήθη εἰς θηρίον , ἔγνω τὰ συμύαί-- 
γοντα. Τὶ οὖν ἐστι, * Καρδία θηρίου ἐδόθη αὐτῷ ; 
᾿Εξηγριώθη τουτέστιν, οὐδὲ ἐδούλετο μετὰ ἀνθρώ- 
mov. εἶναι, ἢ καὶ ἐδεδοίχει μετὰ ἀνθρώπων εἶναι, ἢ 
τοὺς ἀνθρώπους χαθάπερ τὰ θηρία. 'T( γένοιτ᾽ ἂν 
δψηλότερον ἐκείνου ; τί ταπεινότερον αὐτοῦ ; Καὶ ἐξε- 
διώχθη ἀπὸ ἀνθρώπων. Οὐδαμοῦ f, δύναμις αὐτοῦ 
προέστη. Οὐχ ἦν σαρχοφάγον θηρίον, ἀλλὰ χόρτον 
ἤσθιεν, χαὶ ἦν εἰχὼν τοῦ ἀλόγου. Ἵνα πιστεύσῃς, 
φησίν - ὡς ἐπὶ συνήθη τροφὴν ἕξεις τὸν χόρτον. Πῶς 
αὐτὸν οὗ κατέφαγε τὰ θηρία; πῶς ἴσχυσε τὸ σῶμα 
πέψαι; πῶς οὐ διεφθάρη; Οὐ γὰρ ὀλίγος 6 χρόνος ἦν: 
περιήει, πᾶσιν ὑπόδειγμα ταπεινοφροσύνης, Ev ἑαυτῷ 
τὰ γνωρίσματα φέρων τῆς χολάσεως, καθάπερ στι- 
γματίας. Καὶ μὴν βέλτιον ἦν, ἴσως εἴποι τις ἂν, μετὰ 
ἀνθρώπων αὐτὸν εἶναι, καὶ τοῦτο παθεῖν - ἀλλ᾽ ὥστε 
ἐπιταθῆναι τὰ τῆς τιμωρίας αὐτῷ, τοῦτο γέγονεν. Ὁ 
γὰρ σωφρονισμὸς ὁμοίως ἔμενε, πάντων ἀπαγγελλόν- 
τῶν τὰ χατ᾽ αὐτὸν, xal ἴσως αὐτῶν θεωμένων ἔξω" 
τοῦτο δὲ ἰδεῖν πολλῷ φοδερώτερον ἦν. Καὶ οὐδὲ 6 χρό- 
νος ὀλίγος ἦν, ἀλλὰ xa αὐτὸς σαδόατιχός. Ἑπτὰ γὰρ 
χαιροὶ, φησὶ, ἀλλαγήσονται - " τρία ἥμισυ ἔτη. Καὶ 
μετὰ τὸ τέλος τῶν ἡμερῶν, ἐγὼ φησὶ, Ναῤουχοδο-- 


anni, quce tempora septem a Daniele vocantur, ut in 
totidem menstrua spatia contraherentur, precibus suis 
obtinuit, Septem ergo temporum mysterium in illo com- 
pletum | est, quod mediator septem restituit. Ita sex 
annos totidemque menses Deo supplicans, scelus suum 
confessus est, Deind. delicti venia, in re- 
gnum a Deo restitutus est. Ego legi debere arbitror 
ἀποχατέστη ἐν ἑπτὰ μησί: et postea ἕξ ἔτη xat πέντε μῆνας. 
Correctionem confirmat Dorotheus in Synopsi. Da- 
niel igitur, inquit, precando ad Zltissimum effecit, ut 
septem anni quos septem tempora vocaverat, mutaren- 
tur in septem menses, et mysterium septem temporum in 
illo consummaretur. Septem namque mensium spatio 
sibi ipsi restitutus, sex qui desiderabantur et 
menses quinque éoram Domino prostratus fuit, impieta- 
tem suam el omnem iniquitatem confessus, etc. 


IN DANIELEM. 


γόσορ τοὺς ὀφθαλμούς μου εἰς τὸν οὐρανὸν ἀνέλαδον, 
xol αἵ φρένες μου ἐπ᾽ ἐμὲ ἐπεστράφησαν, xol τὸν 
Ὕψιστον ηὐλόγησα, καὶ τὸν ζῶντα εἰς τοὺς αἰῶνας 


ἤνεσα καὶ ἐδόξασα, ὅτι ἢ ἐξουσία αὐτοῦ ἐξουσία αἰώ-. 


νιος, xo ἥ βασιλεία αὐτοῦ εἰς γενεὰν καὶ γενεάν. 
Καὶ πάντες οἵ κατοιχοῦντες τὴν γῆν; ὡς οὐδὲν ἐλογί- 
σθησαν. Καὶ χατὰ τὸ θέλημα αὐτοῦ ποιεῖ ἐν τῇ δυ- 
νάμει τοῦ οὐρανοῦ, καὶ £v: τῇ χατοικίᾳ τῆς γῆς - xod 
οὐχ ἔστιν ὃς ἀντιστήσεται τῇ χειρὶ αὐτοῦ, xod ἐρεῖ 
αὐτῷ - τί ἐποίησας ; Τοὺς ὀφθαλμούς μου, φησὶ, εἰς 
τὸν οὐρανὸν ἀνέλαδον. Τουτέστι, προσῆλθε xai ηὔ- 
ξατο τῷ Θεῷ, καὶ ἐκεῖθεν τὴν βοήθειαν ἐζήτησε. Καί-- 


τοι ποῦ χρόνου πληρωθέντος, οὖχ ἐθάῤῥει. Καθάπερ, 


265 
D viventem in secula laudavi, et glorificaei, quia 
potestas ejus potestas eterna, et regnum ejus in. 
generationem et generationem. 52. Et omnes 
habitatores terre, quasi nihilum reputati sunt. 
Et juxta voluntatem suam facit in virtute cceli, 
et in habitatione terre : et non est qui resistat 
manui ejus, et dicat ei : Quare fecisti ? Oculos 
meos, inquit, in celum levavi. Hoc est, adiit et 
precatus est. Deum, et inde auxilium. quassivit. 
Quamquam tempus completum foret, non confi- 
debat tamen. Sicut enim in ipsius potestate erat, 
ut nonsineret res in effectum devenire : ita ctiam, 
si tempore quod definitum fuerat completo, incor- 
rectus mansisset, nihil ipsi profuisset illa tempo- 
ris definitio. Nam sententia Dei non ad necessita- 


, 2 - , - /, 
γὰρ κύριος ἦν μηδὲ ἀφεῖναι εἰς πεῖραν τὰ πράγματα A tem, sed ad res nostras exprimitur. Ita et Daniel, 


ἐλθεῖν, οὕτως el xal τοῦ χρόνου τοῦ δρισθέντος πλη- 
ρωθέντος ἔμελλεν ἀδιόρθωτος μένειν, οὐδὲν αὐτὸν ὦφε- 
λῆσαι 6 ὁρισμὸς εἶχεν. Οὐ γὰρ κατὰ ἀνάγκην ἣ ἀπό- 
φασις τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ πρὸς τὰ ἡμέτερα πράγματα 
τυποῦται. Οὕτω x«l 6 Δανιὴλ, εἰ xol ἐπληρώθη 6 
“ρόνος, εἰκότως εὔχεται, μήποτε χαχίας προσγινο- 
μένης, προστεθῇ πάλιν. “Ὥσπερ γὰρ ἐπὶ φιλανθρω- 
πίας γίνεται τοῦτο, οἷον ἐπὶ τοῦ ᾿Εζεχίου * οὕτω xal 
ἐπὶ τιμωρίας εἰχὸς γίνεσθαι, χαθάπερ καὶ ἐπὶ τῶν 
Ἰουδαίων, ἐδούλετο αὐτοὺς εὐθέως εἰς Παλαιστίνην 
ἀπελθεῖν’ ἐχεῖνοι τεσσαράχοντα ἔτη προστεθῆναι αὖ- 
τοῖς ἐποίησαν διὰ τῆς παρανομίας. "Opa δὲ αὐτὸν 
πρὸς τὸν Θεὸν φεύγοντα. Ἀνέόδλεψα, φησὶ, εἰς τὸν 
οὐρανὸν , χαὶ γέγονα πάλιν ἄνθρωπος. Καὶ ἣ μορφή 
pou ἐπέστρεψεν ἐπ᾽ ἐμέ. Ὥσπερ f| μορφὴ αὐτοῦ 
ἐξήλλαχτο μὲν τῆς ἀνθρωπείας, οὐ μὴν εἰς θηρίον με- 
τεθέθχητο" οὕτω xal ἢ διάνοια. Καὶ τί; Ἤνεσα χαὶ 
ἐδόξασα. Τί τεχμήριον ; Τὸν Ὕψιστον, φησὶ, ηὐλό- 
γήσα, καὶ τὸν ζῶντα εἰς τοὺς αἰῶνας ἤνεσα , καὶ ἐδό-- 
ξασα. Οὐδὲν γὰρ οὕτω νομίζουσι Θεοῦ εἶναι ἄξιον, ὡς 
τὸ διὰ παντὸς εἶναι. Ὅτι ἢ ἐξουσία αὐτοῦ, φησὶ, 
ἐξουσία αἰώνιος, χαὶ ἣ βασιλεία αὐτοῦ εἰς γενεὰν xol 
γενεάν. ᾿Ἐπειδὴ τούτῳ μάλιστα ἄνθρωπος αὐτοῦ διέ- 
στηχεν, χαὶ τοῦτο ἦν παρὰ ἀνθρῴποις τὸ μαχαριστόν. 
Ὅτι $ ἐξουσία αὐτοῦ, φησὶ, ἐξουσία αἰώνιος, παρὰ 
πάντα τὸν χρόνον ἐστί. Χωρὶς τροφῆς, φησὶ, ἔθρεψε" 
“ωρὶς τῶν ἐνδυμάτων , χωρὶς τῶν ἄλλων ἁπάντων οὗ 
διεφθάρη μοι. τὸ σῶμα, ᾿Εννόησον οἷος ἦν ἐπανιὼν 
ἀπὸ τῆς ἐρήμου πρὸς τὴν βασιλείαν. Αὐτῷ γὰρ, φησὶ, 
τῷ καιρῷ αἵ φρένες μου ἐπεστράφησαν, χαὶ cid τὴν 
τιμὴν τῆς βασιλείας μου ἦλθον * καὶ fj μορφή μου ἐπέ- 


quamvis tempus impletum esset, merito orat, ne 
accedente malitia, adhuc poenze ac tempori adjun- 
gatur quid. Nam sicut ex humanitate id contingit, 
quemadmodum in Ezekia : ita et in punitione fieri 
par est, ut et in Judaeis : volebat eos Deus statim 
in Palestinam redire : illi quadraginta annos sibi 
adjici per iniquitatem suam, meruerunt. Vide au- 
tem illum confugere ad Deum. 'Suspexi, inquit, in 
colum, et rursus factus sum homo. Et forma mea 
reversa est ad me. Quemadmodum forma illius 
B multum quidem ab humana erat mutata; non ta- 
men in bestiam conversus fuerat: ita et mens 
illius. Et quid? Laudavi et glorificavi. Quodnam 
indicium ? tissimum , inquit, benedixi, et 
viventem in secula laudavi, ac glorificavi. 
Nihil enim ita dignum Deo esse putatur, ut per- 
petuo exsistere. Quia potestas ejus, inquit, pote- 
stas eterna, et regnum ejus in generationem et 
generationem. Quoniam in eo potissimum homo 
ab illo distinguitur : et hoc erat quod apud homi- 
nes beatum habebatur. Quia potestas ejus, inquit, 
potestas eterna, in omme tempus exsistit. Sine 
ς cibo, ait, me nutrivit : sine vestimentis, sine aliis 
omnibus rebus corruptum non est meum corpus. 
Cogita qualis erat, dum a deserto ad. regnum rc- 
düt. 99. Eo enim, inquit, tempore mens mea 
reversa est : et ad honorem regni mei veni : et 
forma mea rediit ad me: et tyranni mei, et opti- 
mates mei qucsierunt me : et in regnum meum 
confirmatus sum : et magnitudo amplior addita 
est mihi. Et quesierunt me , inquit , optimates 
mci; qui dominantem ac regnantem expulerant et 
oderant. Idque ex decreto Dei. Ideo enim tempus 
definitur, ne existimes quidquam fortuito evenisse. 
Et regnum illius in generationem et generatio- 
19. 


Dan. 9. 4. 


4. Reg.20. 


264 8. JOANNIS CHRYSOST. 


nem : Θὲ omnes terre incole, quasi nihilum 
reputati sunt. Nam si ego qui omnibus impera- 
bam, quasi nihilum reputatus sum, multo magis 
reliqui. Scilicet qui adeo potentem de regno deje- 
cit, multo magis subjectos. £t secundum volun- 
tatem suam facit in virtute celi, et in habita- 
tione terre. Ylud, Quasi nihilum reputati sunt, 
non quod contemnat illos, absit, sed quia potens 
cst, et quemadmodum vult, illos agit. Hoc igitur 
sequentia quoque declarant : Zt secundum vo- 
luntatem suam facit in virtute celi,et in ha- 
bitatione terre. Esto sane, de terra. nosti : at de 
cielo, undescis? A somnio. Jussit. Quomodo obe- 
dierunt? Ex igne fornacis. Et non est qui resistat 
manui ejus, et dicat ei : Quare. fecisti ? Non 
tantum, inquit, non adversabitur : sed nec verbis 
tenus interrogabit. Omnibus ille imperat, omnia 
ipse est. Eo, inquit, tempore mens mea reversa 
est ad me. Eo: quo? Quo Deus dixerat. Unde il- 
lum et in regnum reduxerunt ? qui enim adeo po- 
tentem dejecerant, quomodo ihfirmum factum re- 


ARCHIEP, CONSTANTINOP. 


D στρεψεν ἐπ’ ἐμέ - χαὶ ol τύραννοί μου, xal οἱ μεγι- 


στᾶγές μου ἐζήτησάν με. καὶ ἐπὶ τὴν βασιλείαν μου 
ἐχραταιώθην, xol μεγαλωσύνη περισσοτέρα προσ- 
ετέθη μοι. Καὶ ἐζήτησάν με, φησὶ, οἵ μεγιστᾶνές 
μου, οἵ χρατοῦντα xa βασιλεύοντα διώξαντες. * Ἀλλὰ 
διὰ τὸ πρόσταγμα τοῦ Θεοῦ. Διὰ γὰρ τοῦτο χρόνος δρί- 
ζεται, ἵνα μὴ αὐτομάτως νομίσῃς τι γενέσθαι. Καὶ ἡ 
βασιλεία αὐτοῦ εἰς γενεὰν xal γενεάν" καὶ πάντες oi 
χατοιχοῦντες τὴν γῆν ὡς οὐδὲν ἐλογίσθησαν. Εἰ γὰρ ὁ 
πάντων χρατῶν ἐγὼ ὡς οὐδὲν ἐλογίσθην, πολλῷ μᾶλ- 
λον οἵ πάντες. Ὁ γὰρ τὸν οὕτως ἰσχυρὸν ἀποστήσας 


Β τῆς βασιλείας, πολλῷ μᾶλλον τοὺς ἀρχομένους. Καὶ 


xav τὸ θέλημα αὐτοῦ ποιεῖ ἐν τῇ δυνάμει τοῦ οὖρα- 
νοῦ, xol ἐν τῇ χατοιχίᾳ τῆς γῆς. Τὸ, Ὥς οὐδὲν ἐλο-- 
γίσθησαν, οὖχ ὅτι χαταφρονεῖ αὐτῶν, μὴ γένοιτο, 
ἀλλ᾽ ὅτι ἰσχυρός ἐστι, χαὶ ὡς βούλεται, αὐτοὺς ἄγει. 
Τοῦτο γοῦν καὶ τὸ ἐφ᾽ ἑξῆς δηλοῖ - Καὶ χατὰ τὸ θέ- 
λημα αὐτοῦ ποιεῖ ἐν τῇ δυνάμει τοῦ οὐρανοῦ, καὶ ἐν 
τῇ χκατοιχίᾳ τῆς γῆς. Ἔστω μὲν γὰρ, περὶ τῆς γῆς 
οἶδας - περὶ τοῦ οὐρανοῦ, πόθεν ἐπίστασαι; Ἀπὸ τοῦ 
ὀνείρατος. ᾿Επέταξε. Πῶς ὑπήχουσαν; "Amb τοῦ πυ- 


vocarunt? Et ad honorem regni mei veni : et χηνὸς τὴς καμίνου. Καὶ οὖχ ἔστιν ὃς ἀντιστήσεται τῇ 
forma mea rediit ad me : et tyranni mei et ^ χειρὶ αὐτοῦ, xal ἐρεῖ αὐτῷ τί ἐποίησας ; Οὐ μόνον, 


optimates mei querebant me : et in regno rieo 
confirmatus sum, et magnitudo amplior addita 
est mihi, Vides ut Deus et statuere et evertere 
possit regnum? Oportebat siquidem haec per cà, 
qua antea contigerant, explorata habere : sed 
quoniam tuignorasti ea, regnum Dominus ever- 
tit, et illud. iterum erexit. 54. JVunc igitur ego 
IVabuchodonosor laudo et exalto et glorifico 
Regem cceli, quia omnia opera illius vera, et 
semite ejus judicia , et omnes incedentes in 
superbia potest humiliare. Dici nequit, eum po- 
iestatem quidem habere, sed injustam: illius 
quippe magna est justitia. Et omnes, qui gra- 
diuntur in superbia, potest humiliare. Non 
dixit, Humiliat, ut tibi illius etiam cequanimita- 
tem ostenderet, et ut intelligeres, quod non ex 
infirmitate, sed quod. per unum alios emendat. 
Vides potentiam? vides justitiam ? vides erga ho- 
mines amorem ? vides hzc ab ore barbaro pronun- 
üari? Quisnam ita philosophatus est? Qui pro- 
phetis erant innutriti, nihil simile loquebantur, sed 
Soph.r.12, Contraria penitus. /Von. faciet bene Dominus, 
Amos, 6. alunt, et non faciet male. Et iterum : /Vonne in 
"u. fortitudine. nostra. habuimus cornua? Et : 
Blalach. 2, Omnis qui facit malum, bonum est in conspe- 
17. - 
2 À 2 διὰ τὸ πρόσταγμα τοῦ Θεοῦ. Aliquid videtur deesse. 


Interpres certe ita habet : qui eum dominantem et. re- 
gnantem ejecerant et oderant, eum iterum redire desi- 


φησὶ, οὖχ ἐναντιώσεται, ἀλλ᾽ οὐδὲ μέχρι ῥημάτων 
ἐρεῖ. Πάντων αὐτὸς κρατεῖ , πάντα αὖτός ἐστιν. Αὐ- 
τῷ, φησὶ, τῷ καιρῷ αἵ φρένες μου ἐπεστράφησαν ἐπ᾽ 
ἐμέ. Αὐτῷ molo; Τῷ λεχθέντι παρὰ τοῦ Θεοῦ. 
Πόθεν αὐτὸν χαὶ εἰς τὴν βασιλείαν ἐπανήγαγον ; οἱ 
γὰρ οὕτως ἰσχυρὸν χαταδαλόντες, πῶς ἀσθενῆ γενό-- 
μενον ἐπανήγαγον;: Καὶ eic τὴν τιμὴν τῆς βασιλείας 
μου ἦλθον, xoi ἣ μορφή μου ἐπέστρεψεν ἐπ᾽ ἐμέ" xol 
oi τύραννοί μου xol οἵ μεγιστᾶνές μου ἐζήτουν με΄ 
xc ἐπὶ τὴν βασιλείαν μου ἐχραταιώθην, xol μεγαλω- 
σύνη περισσοτέρα προσετέθη μοι. "Oplc πῶς xal στῆῇ- - 
σαι χαὶ χαθελεῖν δύναται βασιλείαν ; Ἔδει μὲν γὰρ 
διὰ τῶν προτέρων ταῦτα πεισθῆναι" ἐπειδὴ δὲ ἀγνοεῖς, 
καθεῖλεν αὐτὴν, xc πάλιν ἔστησεν. Νῦν οὖν ἐγὼ Να- 
ουχοδονόσορ αἰνῶ xol δψῶ χαὶ δοξάζῳ τὸν βασιλέα 
τοῦ οὐρανοῦ, ὅτι πάντα τὰ ἔργα αὐτοῦ ἀληθινὰ, καὶ 
ai τρίόοι αὐτοῦ χρίσεις, καὶ πάντας τοὺς πορευομέ- 
νους ἐν ὑπερηφανίᾳ δύναται ταπεινῶσαι. Οὐχ ἔστιν 
εἰπεῖν, ὅτι δύναμιν μὲν ἔχει, ἄδικον δέ: ἀλλὰ xal ἢ 
δικαιοσύνη μεγάλη. Καὶ πάντας τοὺς πορευομένους 
ἐν ὑπερηφανίᾳ δύναται ταπεινῶσαι. Οὐχ εἶπε, τα- 
πεινοῖ, ἵνα σοὶ καὶ τὴν μαχροθυμίαν ἐνδείξηται, χαὶ 


C ἵνα μάθῃς, ὅτι o0 παρὰ ἀσθένειαν, ἀλλὰ δι᾽ ἑνὸς τοὺς 


ἄλλους σωφρονίζει. Εἶδες δύναμιν; εἶδες δικαιοσύνην; 
εἶδες φιλανθρωπίαν ; εἶδες ἀπὸ στόματος βαρδαρικοῦ 


derabant, non propter ejus absentiam, sed propter de- 
cretum Dei, | 


IN DANIELEM. 


ταῦτα λεγόμενα; Τίς à» οὕτως ἐφιλοσόφησεν ; Οἱ 
προφήταις ἐντρεφόμενοι οὐδὲν τούτων ὀὕτως ἐφθέγ- 
γοντο, ἀλλὰ τἀναντία, Οὐ μὴ ἀγαθοποιήσῃ Κύριος, 
φησὶ, οὐδὲ οὐ ud καχοποιήσῃ. Καὶ πάλιν, Οὐχ ἐν τῇ 
ἰσχύϊ ἡμῶν ἔσχομεν κέρατα: Καὶ, Πᾶς ποιῶν πονη- 
" ρὸν, χαλὸν ἐνώπιον Κυρίου, καὶ ἐν αὐτοῖς αὐτὸς ηὐδό- 
χησε. Καὶ, Τί ὄφελος ὅτι ἐδουλεύσαμεν αὐτῷ ; Εἶδες ἐν 
Παλαιστίνῃ δόγματα σατανικά; εἶδες ἐπὶ τῆς βαρθά- 
ρου φιλοσοφίαν προφητιχήν ; Ταῦτα τύποι τῶν ἐθνῶν 
τῆς μελλούσης ἔσεσθαι χάριτος, ὅτι προπηδῆσαι εἷ- 
yov οὗτοι ἐχείνων. * Εἶτα 6 Βαλτάσαρ ἐν μέθῃ συμ- 
ποσίου γενομένου χελεύει τὰ σχεύη ἐξενεχθῆναι, 
ὥσπερ φιλοτιμούμενος ἐπὶ τῇ νίκῃ τοῦ πατρὸς, μᾶλ- 
λον δὲ ἐμπαροινῶν ἢ ἐπειδὴ θεαταὶ τῶν γενομένων 
ἦσαν ἐχεῖνοι, ὥστε καθελεῖν αὐτῶν τὸ θαῦμα, ὃ περὶ 
τὸν Θεὸν εἶχον. Καὶ τοῦτο ἐξ ὑπερηφανίας " εἶχον, 
ἤγουν ἐγίνετο χαὶ μέθης. Φυλαττώμεθα μέθην, ἀγα- 
πητοί. Πολλὰ γὰρ ἄτοπα γίνεται ὑπὸ ταύτης. ᾿Αλλὰ 
χαὶ μεγάλων περιγίνεται ἀνδρῶν ἣ μέθη -.ἐν γὰρ τῷ 
γεύσασθαι τοῦ οἴνου ἐχέλευσε τοῦτο. Ἅπερ ὃ πατὴρ 
ἐχδαλὼν ἐφείσατο, καὶ αὐτὸς τὴν πόλιν ἑλὼν οὐχ ἐτόλ- 
wav εἰς ἀνθρωπίνην ἐνεγχεῖν διακονίαν τοῦτα, οὗ-- 
τος οὐχὶ “ αὐτὸς μόνος, ἀλλὰ xod μεγιστᾶσι xo παλ- 
λαχίσι xad παραχοίτοις slc χρῆσιν ἐξέδωχεν. ᾿ 


ΚΕΦ. ε΄. 


Βαλτάσαρ 6 βασιλεὺς ἐποίησε δεῖπνον μέγα τοῖς 
μεγιστᾶσιν αὐτοῦ χιλίοις, καὶ κατέναντι τῶν χιλίων 
ὃ οἶνος. Πίνων Βαλτάσαρ 6 βασιλεὺς εἶπεν ἐν τῇ γεύ- 
Get τοῦ οἴνου, τὸῦ ἐνεγχεῖν τὰ σχεύη τὰ χρυσᾶ, xal 
τὰ ἀργυρᾶ, ἃ ἐξήνεγκε Ναδουχοδονόσορ ὃ πατὴρ αὖ- 
τοῦ ἐχ τοῦ ναοῦ τοῦ ἐν Ἱερουσαλὴμ, χαὶ πιέτωσαν ἐν 
αὐτοῖς 6 βασιλεὺς, xa οἱ μεγιστᾶνες αὐτοῦ, " καὶ οἵ 
mapdxovrot, καὶ ai παλλαχαὶ αὐτοῦ. Καὶ ἠνέχθησαν 
τὰ σχεύη τὰ ἀργυρᾶ καὶ τὰ χρυσᾶ, ἃ ἐξήνεγκε Να- 


Οουχοδονόσορ Ex τοῦ ναοῦ τοῦ Θεοῦ ἐν Ἱερουσαλήμ." B 


xa ἔπινον ἐν αὐτοῖς 6 βασιλεὺς, χαὶ οἵ μεγιστᾶνες 
αὐτοῦ, xc οἵ παράχοιτοι αὐτοῦ, καὶ αἱ παλλαχαὶ αὖ- 
τοῦ. Καὶ ἔπινον οἶνον, καὶ ἤνεσαν τοὺς θεοὺς τοὺς 
χρυσοῦς, xc ἀργυροῦς, xal χαλχοῦς,, καὶ σιδηροῦς, 
καὶ ξυλίνους, χαὶ λιθίνους. Εἶδες αὐτὰ λαμῥανόμενα; 
Ἀλλ᾽ ὅρα αὐτῶν τὴν ἰσχὺν, χαὶ μετὰ τὸ ἁλῶναι, καὶ 
τεθῆναι ἐν τῷ εἰδωλείῳ. "Ἔστω κατὰ γνώμην ἐχεῖνος 
αὐτοῦ. Διὰ τί καὶ τούτω; Διὰ τὰς ἁμαρτίας ἐλήφθη 


^ Εἴτα b Βαλτάσαρ, Hinc inchoandum caput. quintum 
putarem (si tamen ita distribuerat sanctus Chrysosto- 
mus), nisi quz sequuntur ad doxologiam magis perti- 
nere viderentur. Sane is a quo hune Commentarium 
accepimus , dum vel indiligentius dictata magistri ex- 
cerpit, vel perorantem assequi non valet, vel in epito- 
men cuncta redigit, opus valde imperfectum reliquit. 


265 


ctu. Domiui, el in his complacuit οἱ. Et : Quod 10i4.3. 14: 


emolumentum, quia serpümus illi ? Vides in 
Palaestina dogmata satanica? vides in barbarico 
solo philosophiam propheticam ? Hac figura sunt 
gratie apud gentes futurw; et quod gentiles de- 
beant antevertere Judaeos, ac prassultare. Postea 
Baltasar, cum in illo convivio ebrius esset, jubet 
vasa educi : quasi in victoria patris glorians, ma- 
gis vero petulanter insultans : seu, quoniam con- 
viva eorum quz contigerant fuerant spectatores ; 
ut tolleret eam quam de Deo habebant admiratio- 
nem. Et hoc ex superbia et ebrietate faciebant. 
Caveamus temulentiam, dilecti. Multa enim ab- 
surda ab hac fiunt. Sed et magnos viros superat 
ebrietas. Nam iste cum vinum gustasset, vasa ef- 
ferri jussit. Quibus pepercerat pater illius, qui ca 
e templo depromserat : et is cum cepisset Jeroso- 
lymam, non ausus est in humanum ministerium 
illa deducere; iste non sibi solummodo, sed et 
optimatibus suis et pellicibus et concubinis in 
usum tradidit. 


D 


E 


CAPUT V. 


1. Baltasar rex fecit convivium grande 
optimatibus suis mille : et' e regione ipsorum 
mille vinum erat. ὃ, Bibens Baltasar rex pre- 
cepit in gustu. vini, ut afferrent vasa aurea et 
argentea, que asportaverat Nabuchodonosor 
pater ejus de templo, quod in Jerosolymis : 
et biberent in illis rex, et optimates ejus, et 
concubini ejus, et pellices ejus. 5. Et allata 
sunt vasa argentea et aurea, que asportaverat 
INabuchodonosor ex templo Dei, quod. in Je- 
rosoljymis : et bibebant in eis rex, et optimates 
ejus, et concubini ejus, etpellices ejus. 4. Et bi- 
bebant vinum, et laudaverunt deos aureos, et 
argenteos, et cneos, et ferreos, οἱ ligneos, et 
lapideos. Vides vasa capi? Sed vide eorum vir- 
tutem, etiam postquam capta sunt, ac posita in 
idolorum templo. Esto de iis ille pro libito sta- 
tuerit. Qua de causa id ? Capta sunt propter Ju- 


b. Εἶχον, ἤγουν ἐγίνετο. Vel glossema est, vel varia lectio. 

* Αὐτὸς μόνος. F. αὐτῷ μόνῳ. 

^ Οἱ παράχοιτοι. Melior lectio αἱ παράκοιτοι, quemad- 
modum etiam habetur Homilia in Ps. 95. Mox scribe 
τοῦ ἐν ἱερουσχλήμ. Sic etiam in Theodoreto praterita est 
VOX τοῦ Θεοῦ, quod et ipse contextus indicat, Postea 
διὰ τί καὶ τούτω, Leg. τοῦτο. 


266 


diorum peccata : illi peenas dederunt. Quinam 
finis etiam post ostenta? quo pacto nihil passi sunt 
magnates, sed. solus rex? Quia scilicet ille jusse- 
rat, ille ceteris auctor fuerat. Laudarunt, inquit, 
deos aureos et argenteos, Quare hac apud illos 
deorum differentia erat ? Diabolus cupiens illos 
omni venia privare, szepe precepit ut deos ligneos 
facerent, ne ab ipsa materia magnum sumtum in 
excusationem adducerent. Laudibus celebrabant 
deos. Vide Deum nusquam incipere, sed sequi. 
Quare pena subsequuta cst velociter, ac eadem 
hora? Ut quz ex prioribus miraculis acta fuerant 
nondissolverentur. Dum Deus in vasis afficitur con- 
tumelia, voluit homines contumelia afficere. Et vide 
quid fiat. Cupiit vasa : et eo ipso tempore punitio 
adfuit. Cur non mittitur propheta illum repre- 
hensurus, sed articulus manus? Ut major orire- 
tur consternatio. 5. /n. eadem hora egressi sunt 
digiti manus hominis, et scribebant e regione 
lampadis in tectorio parietis domus regie : 
et rex aspiciebat articulos manus scribentis. 
Adde et vesperam fuisse. Oportebat tumorem ex 
temulentia ortum. comprimi. Deinde debebant 
ommes qui aderant edoceri, regem poenas dare. 
Cur non Deus fulmen e celo statim emisit? Ut 
iterum servus suus gloria afficeretur : ut Baltasar 
audiret cur ista pateretur. Nam Daniel ingressus 
non tantum scripturam interpretatur, sed et lon- 
gos habet sermones, eosque suasorios, non tam- 
quam regi profuturus, sed ut alios emendaturus. 
15. Tunc Daniel ingressus est in conspectum 
regis. Et dixit rex Danieli : Tu es Daniel 
ex filis captivitatis Judaice, quam deduxit 
rex pater meus ex Judcea? Veluti territans eum 
ct ad necessitatem redigens, hzc ait. Cum autem 
dicit : Quem adduxit rex pater meus ex capti- 
vitate Jude, hac contra semetipsum verba lo- 
quitur, si nimirum captivorum ubique indigeat. 
14. Audivide te, quod spiritus Dei sanctus in te 
6st, et vigilantia, et intelligentia, et sapientia 
amplior inventa est in te. 15. Et nunc ingressi 
sunt in conspectu meo sapientes, magi, Gaza- 
reni, Chaldei, ut scripturam hanc legerent, et 
conjecturam ejus indicarent mihi : nec potue- 
runt conjecturam. sermonis illius renuntiare 
inihi. A6..Et ego audivi de te, quia potes conje- 
cturas conjicere, et nodos solvere. Et nunc si 
poteris, scripturam legere, et conjecturam ejus 
indicare mihi, purpura vestieris , et. torques 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


^ Καὶ τρίτος ἐν τῇ βασιλείᾳ μου ἄρξεις. Vel tertius post 
regem, sicu' Esth. 10, 3, Mardochieus secundus est ab 


ARCIHEP. 


CONSTANTINOP., 


ταῦτα ἔδωχαν δίκην. Τί τὸ πέρας χαὶ μετὰ τὰ ση- 


C μεῖα; πῶς οὐδὲν ἔπαθον ἐχεῖνοι, ἀλλ᾽ 6 βασιλεὺς μό- 


voc 5 Οὗτος γὰρ εἶπεν, αὐτὸς αἴτιος ἦν. Ἥνεσαν, φησὶ, 
τοὺς θεοὺς τοὺς χρυσοῦς καὶ ἀργυροῦς. Τίνος ἕνεχεν f 
διαφορὰ αὕτη τῶν θεῶν παρ᾽ αὐτοῖς ἦν; Ὃ διάδολος, 
βουλόμενος αὐτοὺς πάσης ἀποστερῆσαι συγγνώμης, 
πολλάκις ἐχέλευσε ξυλίνους γενέσθαι, ἵνα μηδὲ ἀπὸ 
τῆς ὕλης πολυτέλειαν ἔχωσιν εἰς ἀπολογίαν. Ὕμνουν 
εἰς αὐτούς. “Ὅρα οὐδαμοῦ τὸν Θεὸν ἄρχοντα, ἀλλ᾽ 
ἑπόμενον. Τίνος ἕνεχεν ἐπηχολούθησεν ἣ δίκη ταχέως, 
xal αὐτῇ τῇ ὥρα; Ἵνα μὴ τὰ γενόμενα ἐκ τῶν 'προ- 
τέρων θαυμάτων καταλυθῇ ὑδριζομένου τοῦ Θεοῦ 
διὰ τῶν σχευῶν, ἐδουλήθη ἄνδρας ἐνυδρίσαι. Καὶ ὅρα 


D. τί γίνεται. ᾿Εδουλήθη σχεύη - καὶ αὐτῇ τῇ ὥρᾳ ἣ τι- 


μωρία. Τίνος ἕνεχεν οὐχ ἀποστέλλεται 6. προφήτης 
ἐγκαλέσων, ἀλλὰ ἀστράγαλος χειρός ; “Ὥστε μείζω 
γενέσθαι τὴν ἔχπληξιν. "Ew αὐτῇ τῇ ὥρᾳ ἐξῆλθον 
δάχτυλοι χειρὸς ἀνθρώπου, καὶ ἔγραφον κατέναντι τῆς 
λαμπάδος ἐπὶ τὸ χονίαμια τοῦ τοίχου τοῦ οἴκου τοῦ 
βασιλέως" χαὶ 6 βασιλεὺς ἐθεώρει τοὺς ἀστραγάλους 
τῆς χειρὸς τῆς γραφούσης. Πρόσθες xoi ἑσπέραν οὖ- 
σαν. Ἔδει τὴν οἴδησιν τὴν ἀπὸ τῆς μέθης χαταστα.- 
λῆναι. Εἶτα ἔδει μαθεῖν τοὺς παρόντας ἅπαντας, ὅτι 
δίκην δίδωσιν. Διὰ τί μὴ σχηπτὸν ἀφῆχεν εὐθέως ἐκ 


Ε τοῦ οὐρανοῦ ; Ὥστε πάλιν καὶ τὸν οἰκέτην δοξασθῆναι 


τὸν αὐτοῦ" ὥστε αὐτὸν ἀκοῦσαι διὰ τί ταῦτα πάσχει. 
Ὁ γὰρ Δανιὴλ εἰσελθὼν οὐχὶ τὴν γραφὴν ἑρμηνεύει 
μόνον, ἀλλὰ καὶ μαχροὺς ἀποτείνει λόγους, καὶ συμ.- 
θουλευτιχοὺς, οὐχ ὡς ὠφελήσων αὐτὸν, ἀλλ᾽ ὡς τοὺς 
ἄλλους βελτίους ποιήσων. Τότε Δανιὴλ εἰσῆλθεν ἐνώ- 
moy τοῦ βασιλέως. Καὶ εἶπεν ὃ βασιλεὺς τῷ Δανιήλ - 
σὺ εἰ Δανιὴλ, 6 ἀπὸ τῶν υἱῶν τῆς αἰχμαλωσίας τῆς 
ἸΙουδαίας, ἧς κατήγαγεν ὃ βασιλεὺς 6 πατήρ μου ἀπὸ 
τῆς Ἰουδαίας; Ὥς χαταπληττόμενος αὐτὸν καὶ εἷς 


ἀνάγκην καθιστῶν, ταῦτά φησιν. Εἰπὼν δὲ, Ὃν ἤγα- 
A γὲν 6 βασιλεὺς ὃ πατήρ μου ἀπὸ τῆς αἰχμαλωσίας 


τῆς Ἰουδαίας, ταῦτα κατ᾽ αὐτοῦ τὰ ῥήματα ἔλεγεν, 
εἰ τῶν αἰχμαλώτων δέεται πανταχοῦ. Ἤχουσα περὶ 
σοῦ, ὅτι πνεῦμα Θεοῦ ἅγιον ἐν σοὶ, καὶ γρήγορσις xol 
σύνεσις xx σοφία περισσὴ εὑοέθη ἐν σοί. Καὶ νῦν εἰσ- 
ἦλθον ἐνώπιόν μου οἵ σοφοὶ, μάγοι, ΤΓαζαρηνοὶ, 
Χαλδαῖοι, ἵνα τὴν γραφὴν ταύτην ἀναγνῶσι, χαὶ τὴν 
σύγχρισιν αὐτῆς γνωρίσωσί μοι" καὶ οὐχ ἠδυνήθησαν 
τὴν σύγχρισιν τοῦ λόγου τούτου ἀναγγεῖλαί pov. Καὶ 
ἐγὼ ἤχουσα περὶ σοῦ,, ὅτι δύνασαι συγχρίματα συγ- 
χρῖναι, xal λύειν συνδέσμους. Καὶ νῦν ἐὰν δυνηθῇς 
ἀναγνῶναι τὴν γραφὴν, xod τὴν σύγχρισιν αὐτῆς γνω- 


B ρίσαι μοι, πορφύραν ἐνδύσῃ, καὶ ὃ μανιάχης ὃ χρυ-- 


σοὺς ἔσται ἐπὶ τὸν τράχηλόν σου, " καὶ τρίτος ἐν τῇ 


N 
Assuero, et Gen. 41, 43, Josephus in currum Pharao- 
nis secundum imponitur. Vel tertius, id. est, ut expo- 


IN DA 


βασιλείᾳ μου dpi Ὁμολογεῖ xo τὴν τῶν οἰχείων 
rav, καί φησιν " εἰπὲ, καὶ λαδὲ τάδε. Ἀλλ᾽ ὅρα 
τὸν προφήτην, ἐπὶ μὲν τοῦ πατρὸς αὐτοῦ πῶς ἠθύ- 
μῆσεν, ἐνταῦθα δὲ οὐδὲν τοιοῦτον" ἀλλὰ τί φησι: 
Τότε ἀπεχρίθη Δανιὴλ, καὶ εἶπεν ἐνώπιον τοῦ βασι- 
λέως * τὸ δόμα σου σοὶ ἔστω, χαὶ τὴν δωρεὰν τῆς οἱ- 
χίας σου ἑτέρῳ δός" ἐγὼ δὲ τὴν γραφὴν ἀναγνώσομαι 
τῷ βασιλεῖ, καὶ τὴν σύγχρισιν αὐτῆς γνωρίσω σοι, 
βασιλεῦ. Τίνος ἕνεχεν παραιτεῖται; Ἵνα μάθης, ὅτι 
οὐ δι ἐχεῖνα λέγει. Ὅτι γὰρ οὖχ ὀργιζόμενος ἁπλῶς 
ταῦτα εἶπεν, Ἐγὼ δὲ, φησὶ; τὴν γραφὴν ἀναγνώσο- 
μαι, καὶ τὴν σύγχρισιν αὐτῆς ἀναγγελῶ τῷ βασιλεῖ. 
Ὁρᾷς αὐτὸν χρημάτων χρείττω ; τιμῆς ἀνώτερον: 
οὐδενὸς δεόμενον τῶν βασιλικῶν; Οὕτω δεῖ τοὺς τὰ 
Θεοῦ λέγοντας εἶναι. Ἵνα μὴ νομίσῃ ὅτι ταύτη αὐτὸν 
ἐπεσπάσατο, ἢ ἀνθρώπινάν τι τῶν λεγομένων ἐστί. 
Τί οὖν φησι; ᾿ἈἈφεὶς εἰπεῖν τὴν γραφὴν, σὐμόουλὴν 
ἀποτείνει, ἐξ αὐτῶν τῶν προοιμίων αὐτὸν ἀναμιμνή- 
σχὼν τῶν τῷ πατρὶ συμδεδηχκότων. 'O Θεὸς 6 ὕψι- 
στος τὴν βασιλείαν, καὶ τὴν μεγαλωσύνην, καὶ τὴν 
τιμὴν, καὶ τὴν δόξαν ἔδωχε Ναδουχοδονόσορ τῷ πα- 
τρί σου. Καὶ ἀπὸ τῆς μεγαλωσύνης, ἧς ἔδωχεν αὐτῷ, 
πάντες οἵ λαοὶ, φυλαὶ, γλῶσσαι ἦσαν “τρέμοντες, καὶ 
φοθούμενοι ἀπὸ προσώπου αὐτοῦ. Οὖὺς ἐδούλετο αὐ- 
τὸς ἀνήρει, καὶ obo ἐδούλετο αὐτὸς ἔτυπτεν, " χαὶ οὺς 
ἐβούλετο αὐτὸς ἐταπείνου. Καὶ ὅτε ὑψώθη fj χαρδία 
αὐτοῦ, καὶ τὸ πνεῦμα αὐτοῦ ἐχραταιώθη τοῦ ὕπερη- 
φανεύσασθαι, κατηνέχθη ἀπὸ τοῦ θρόνου τῆς βασιλείας 
αὐτοῦ, καὶ ἣ ips, αὐτοῦ ἀφῃρέθη ἀπ’ αὐτοῦ, xal ἀπὸ 
τῶν ἀνθρώπων ἐξεδιώχθη, καὶ fj χαρδία αὐτοῦ μετὰ 
τῶν θηρίων ἐδόθη, καὶ μετὰ ὄνων ἀγρίων ἣ κατοιχία 
αὐτοῦ, καὶ χόρτον ὡς βοῦν ἐψώμιζον αὐτὸν, καὶ ἀπὸ 
τῆς δρόσου τοῦ οὐρανοῦ τὸ σῶμα αὐτοῦ ἐδάφη, ἕως 
οὗ ἔγνω ὅτι κυριεύει 6 Θεὸς ὃ ὕψιστος τῆς βασιλείας 


nit S. Isidorus Pelusiota lib. 2, epist. 96, post regem 
ac reginam, Vel tertie partis regni administrator , 
quemadmodum Josephum videtur explicare S. Hiero- 
nymus. ὁ τῆς τρίτης μοίρας ἡγεμών, ait idem Josephus 
de Jorami regis duce, 4 Reg. 7. Vel denique unus ex 
tribus principibus, qui Satrapis praeerant, Dan. 6, 2, 
quique τριστάται dicebantsr ac τρίαρχοι, ut patet ex Hie- 
ronymo ad Ezech. 23, 23 : Tristatas, inquit, principes 
principum interpretati sumus, ec, Tristatee autem. no- 
men estapud Grecos secundi gradus post regiam di- 
gnitatem, etc.; et ex Theophilo Antiocheno lib. 2 ad 
Autolycum : τοῦ δὲ Σενναχερεὶμ vpizpyos ἐγένετο Àpa- 
μέλεχ Αἰθίοψ, ὃς καὶ Αἰγύπτου ἐθασίλευσε. Suspicio mihi 
est (ut id obiter notem), Adramelechum esse AEthiopem 
illum A&gypti regem, qui in Chronicis Eusebii vocatur 
modo Amerres, modo Merres, modo ἁρμαίς, modo ἀμ- 
μερής. Forte etiam (nihil enim ausim affirmare) de isto 
exponendus est locus 4 Reg. 17, 31: hi autem qui erant 
de Sepharuaim, comburebant filios suos igni, 4dramc- 


NIELEM. 267 
aurea erit in collo tuo, el tertius in regno mc 
imperabis. Fatetur suos victos esse, et ait : Dic, 
atque ista accipe. Sed considera prophetam, in 
patre quidem illius quomodo animum despondit ; 
hic autem nihil tale: sed quid ait? 17. Tunc re- 
spondit Daniel, et dixit coram rege : Munus 
tuum tibi sit, et donum domus tuc alteri da : 
ego vero scripturam legam  regi,-et conje- 
cturam ejus indicabo tibi, o rex. Quare mu- 
nera deprecatur? Ut intelligas, eum non propter 
illa proloqui. Quod enim mon iratus simpliciter 
hec dixerit, Ego autem, inquit, scripturam le- 
gam, et conjecturam ejus renuntiabo regi. Vi- 
des illum pecunia esse superiorem ? honore altio- 
rem ? nullius ex regiis rebus indigentem ? Tales 
esse oportet-eos qui loquuntur ea qua Dei sunt, Ne 
existimaret rex illum ea via a se esse attractum, 
vel aliquid ex iis quz ab 60 dicebantur, huma- 
num esse. Quid igitur ait ? Omittens scripturam 
edisserere, illum pluribus verbis admonet, ex 
ipsis exordiis ea quae. patri acciderant in memo- 
D riam ei revocans. 18. Deus altissimus regnum 
et magnitudinem, et. honorem, et gloriam de - 
dit Nabuchodonosori patri tuo. 19. Et a magni- 
ficentia, quam. dedit ei, omnes populi, tribus, 
lingue tremebant et metuebant a facie ejus. 
Quos volebat ipse interficiebat, et quos vo- 
lebat ipse percutiebat, et quos. volebat ipse 
deprimebat. 20. Et quando elevatum est cor 
zmejus, et spiritus ejus obfirmatus est. ad super- 
^ biendum; depositus est de solio regni sui, et ho- 
nor ejus ablatus est ab eo, 291. et αὖ homini- 
bus expulsus est, et cor ejus cum bestiis datum 
est, et cum asinis agrestibus habitatio ejus, et 


C 


lech et.4namelech diis Sepharuaim, Fave Theodoretus 
Quest, 49 in quartum Regum. Diodorus quoque Sicu- 
lus, lib. 3, et Strabo lib. 47, conjecturam non medio- 
criter firmant, dum referunt ab AEthiopibus reges suos 
adorari solitos. Adramelechi AEthiopis in temporum 
Epitome, quam ediditScaliger, mentio fit: verum tem- 
pora non conyeniunt, Existimaverim id nomen /Ethio- 
pum Deo ac regibus fuisse commune, praesertim cum 
regem magnum ac potentem significet, Certe quia olim 
reges ut dii colebantur a plerisque gentibus, eo factum 
est, ut hec duo nomina Ztex et Deus pro eadem re in 
Scripturis usurpata reperiantur. Confer loca Is. 36, 15, 
et 37, 13; 4 Reg. 17, 31, et 18, 34, et 19, 13; item Ju- 
dithe 3, 43, et 5, 29, et 11, 5; atque Seldenum lege 
Syntagm, 4 de Diis Syris cap. 6. 

b Καὶ obg ἐθούλετο αὐτὸς ἐταπείνου. Yta explendus est 
iste locus, «zt obs ἐδούλετο ὕψον, καὶ oüg ἐθδόύλετο αὐτὸς 
ἐταπείνου, Et quos volebat, ipse exaltabat, et quos vo- 
lebat, ipse deprimebat. 


268 


fano ut bovem cibaverunt eum, et a rore cali 
corpus ejus tinctum est, donec cognovit quia 
dominatur Deus altissimus super regnum ho- 
minum; et cui visum fuerit dabit illud. Nam 
si ille, inquit, venia indignus fuit, tu qui post 
ejusmodi exemplum non resipuisti, quam | pa- 
nam, quiso, mereris? Neque enim ad ignoran- 
tiam potes confugere. Nonne hec ommia no- 
veras? Quosnam cuinam prefers? eos qui non 
audiunt, neque vident? 39, Ef tu filius. ejus 
Baltasar non humiliasti cor tuum coram Deo. 
Nonne omnia hec noras? 95. Et super Do- 
minum Deum. cceli elevatus es, et. domus 
ejus vasa attulisti coram te : et tu, et optima- 
tes tui, et concubini tui, et. pellices tue bibi- 
stis vinum in eis : deosque aureos, et argen- 
teos, et neos, et ferreos, et. ligneos, et lapi- 
deos, qui non vident, et non audiunt, et non 
cognoscunt, laudasti, et Deum, cujus in manu 
est flatus tuus, et omnes vie tue, ipsum non 
glorificasti. 94. Idcirco a facie ejus missus est 
articulus manus, et hanc scripturain exaravit. 
95. Et hec est exarata scriptura : Mane, The- 
cel, Phares : 26. et hec est interpretatio visi. 
Mane: mensus est Deus regnum tuum, et com- 
plevit illud. 91 . Thecel : appensum est in sta- 
tera, et inventum est. deficiens. 28. Phares : 
divisum est regnum tuum, et datum est Medis 
ac Persis. Idcirco, ait, Deus regnum tuuin 
mensus est, et divisum. est. Et hoc in suppli- D 
cium fait, quod divisum est, nec mansit integrum. 

Quod et in Salomone contigit. Non modo quia 

Baltasaris filius non excepit regnum, sed et quia 

divisum est. Vide ut Deus se illi excuset : vide 

ut rex infortuni sui sit auctor. Zn cujus, inquit, 

manu est flatus tuus. Nonne enim poterat sta- 

tim te interimere ? Sed patiens fuit. Quem non 

hiec poena perterruisset, eaque in propinquo? Vi- 


C 


2 ἐδόθη Μήδοις καὶ Πέρσαις. Non dicit, Dabitur Medis 
ac Persis ; nec, Datum est Nabonnido;; sed Datum est 
Medis ac Persis, ut dere jam futura ; errant igitur viri 
docti qui hoc vaticinium impletum annis post septem- 
decim contendunt. Eadem quippe nocte occisus est 
Baltasar, et Babylon expugnata. Nec obstat locus 1 
Reg. 15, 28, quem objicit clarissimus Petavius: Scidit 
Dominus regnum Jsraél ate hodie, εἰ tradidit illud 
proximo tuo, meliori te, Yntelligendus enim est de inun- 
ctione Davidis, quz non multo post est facta. Sunt et 
alia non pauca argumenta, quibus fabula Darii Nabon- 
nidi jugulatur ; quorum nonnulla nos, si occasio feret, 
non omiLtemus, 

b. Οὐχ ἔχω εἰπεῖν, ὁ ἔκγονος. Una omnium verisimillima 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


τῶν ἀνθρῴπων, καὶ ᾧ ἐὰν δόξη δώσει αὐτήν. Εἰ γὰρ 
ἐχεῖνος, φησὶ, ἀσύγγνωστος, σὺ ὃ μετὰ παράδειγμα 
τοιοῦτον μὴ σωφρονισθεὶς, τίνος ἄξιος, εἶπέ μοι; Οὐδὲ 
γὰρ εἷς ἄγνοιαν ἔχεις καταφυγεῖν. Οὐδὲ πάντα ταῦτα 
ἤδεις, " Τίνα τίνος προτιμᾷς; τοὺς οὐχ ἀχούοντας, 
οὐδὲ βλέποντας: Καὶ σὺ 6 υἱὸς αὐτοῦ Βαλτάσαρ οὐκ 
ἐταπείνωσας τὴν καρδίαν σου κατ᾽ ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. 
Οὐ πάντα ταῦτα ἔγνως; Καὶ ἐπὶ τὸν Κύριον τὸν Θεὸν 
τοῦ οὐρανοῦ ὑψώθης, καὶ τὰ σχεύη τοῦ οἴχου αὐτοῦ 
ἤνεγχας ἐνώπιόν σου " xa σὺ, καὶ οἱ μεγιστᾶνές σου, 
καὶ οἱ παράχοιτοί σου, χαὶ αἱ παλλακαί σου ἐπίνετε 
οἶνον ἐν αὐτοῖς καὶ τοὺς θεοὺς τοὺς χρυσοῦς, καὶ ἀρ- 
γυροῦς, xol χαλχοῦς, xa σιδηροῦς, χαὶ ξυλίνους, 
καὶ λιθίνους, ot οὐ βλέπουσι, xo οὐκ ἀχούουσι; χαὶ 
οὗ γινώσχουσιν, ἤνεσας, xxi τὸν Θεὸν, οὗ ἣ πνοή σου 
ἐν χειρὶ αὐτοῦ, xo πᾶσαι αἱ ὁδοί σου, αὐτὸν οὐχ ἐδό- 
ξασας. Διὰ τοῦτο ἐχ προσώπου αὐτοῦ ἀπεστάλη 
ἀστράγαλος χειρὸς, καὶ τὴν γραφὴν ταύτην ἐνέταξε. 
Καὶ αὕτη fj γραφὴ ἢ ἐντεταγμένη * Μανὴ, Θεχὲλ, 
Φαρές * xo τοῦτο τὸ σύγχριμα τοῦ δράματος. Ma 
ἐμέτρησεν ὃ Θεὸς τὴν βασιλείαν σου, χαὶ ἐπλήρωσεν 
αὐτήν. Θεχέλ ἐστάθη ἐν ζυγῷ, καὶ εὑρέθη ὕστε-- 
ροῦσα. Φαρές - διηρέθη 4j βασιλεία σου, xoi " ἐδόθη 
Μήδοις καὶ Πέρσαις. Διὰ τοῦτο, φησὶ, ἐμέτρησεν ὃ 
Θεὸς τὴν βασιλείαν σου, καὶ διηρέθη. Καὶ τοῦτο εἰς 
τιμωρίαν, τὸ διαιρεθῆναι, καὶ μὴ μένειν αὐτὴν δλό-- 
χληρον. Ὅπερ οὖν καὶ ἐπὶ Σολομῶντος γέγονεν. Οὐ 
μόνον τὸ μὴ λαθεῖν τὸν υἱὸν, ἀλλὰ καὶ τὸ διαιρεθῇ-- 
ναι. Ὅρα ἀπολογούμενον αὐτῷ τὸν Θεόν" ὅρα αὐτὸν 
αἴτιον ὄντα. Οὗ ἢ πνοή σου, φησὶ, ἐν χειρὶ αὐτοῦ. Μὴ 
γὰρ οὐκ ἠδύνατο εὐθέως σε ἀνελεῖν ; Ἀλλ᾽ ἐμαχροθύ- 
μησεν. Τίνα οὐχ ἂν ἐφόδησεν ἣ τιμωρία, καὶ ταῦτα 
ἐγγὺς οὖσα; Εἶδες τὴν ἐφ᾽ ἑχάτερα δύναμιν; πόθεν 
ἄξιος εἶ, εἰπέ μοι, συγγνώμης; καὶ σὺ ὃ υἱὸς αὐτοῦ, 


» - E 
οὖχ ἔχω εἰπεῖν, ὃ ἔχγονος, o0 πάντα ταῦτα ἔγνως ; 


Καθάπερ ἐπὶ δικαστηρίου ἣ ἀπόφασις γράφεται, οὖ- 


«oc ἑρμηνεύει τὰ λεγόμενα. Πόθεν ἐπῆλθεν αὐτῷ τι- 
μῆσαι τὸν Δανιήλ; Ὥς ἐμοὶ δοχεῖ, ὥστε μὴ χατα- 


sententía est, Baltasarem fuisse filium Evilmerodachi, ne- 
potem vero Nabuchodonosoris, quia Jerem. 27,7, gentes 
serviturz dicuntur Nabuchodonosori, et filio ejus, et filio 
filii ejus. Omnino tamen rejiciendi nou sunt ii interpre- 
tes, veteres àc recentiores, quibus Nabuchodonosorus 
est vel proavus Baltasaris, vel pater Evilmerodachi ac 
Baltasaris fratrum ; vel pater unici filii binominis, et 
qui modo Evilmerodachus, modo Baltasar sit nuncu- 
patus. Quare temerarium heterodoxorum sacrz Scri- 
pturz interpretum consilium probari non potest, qui 
hoc capitein locum patris , avum substituunt., Καϑάπερ 
ἐπὶ δικαστηρίου. De hoc more [sidorus Pelusiota lib. 2, 
epist, 177. 


* f 


IN DANIELEM. 


γνωσθῆναι παρὰ τῶν παρόντων, προσδοχῶν ἴσως εὗ- 
ρεῖν λύσιν διὰ ταῦτα. 


ΚΕΦ. ς΄. 


Καὶ ὁ βασιλεὺς κατέστησεν αὐτὸν ἐφ᾽ ὅλης τῆς βα- 
σιλείας αὐτοῦ. Καὶ οἱ ταχτιχοὶ καὶ οἱ σατράπαι ἐζή- 
cov πρόφασιν εὑρεῖν χατὰ Δανιὴλ ex τῆς βασιλείας. 


Καὶ πᾶσαν πρόφασιν καὶ παράπτωμα οὐχ εὗρον xac' 
αὐτοῦ, ὅτι πιστὸς ἦν * τουτέστι καὶ "εὔνους τῷ βασι- 
λεῖ ἦν. Ἢ, Ὅτι πιστὸς ἦν: τουτέστι, ἐθάῤῥει τῷ 
Θεῷ, κἀκεῖνος πάντα ἐχυδέρνα - Θεοῦ δὲ χυδερνῶν- 
τος, τίς ἂν γένοιτο βλάδη ; Τί οὖν φησι; Εἶπον oi 
ταχτικοὶ ἐχεῖνοι, οὐχ εὑρήσομεν χατὰ Δανιὴλ πρόφα- 
σιν, εἰ μὴ ἐν νομίμοις Θεοῦ αὐτοῦ. Οὐδὲν, φησὶ, δυ- 
νατὸν εὑρεῖν, Διὰ τί; Μὴ οὐκ ἄνθρωπός ἐστιν; ἐν 
πᾶσιν ἄπταιστος γέγονεν ; Τὸ μέλλον ἄδηλον, καὶ ὑπὲρ 
τῶν μελλόντων πῶς ἀποφαίνεσθε : ΚΚαί φησι, πεῖραν 
ἐλάδομεν ἀπὸ τῶν πραγμάτων. Εἰ μὴ ἐν νομίμοις, 
φησὶ, Θεοῦ αὐτοῦ, οὐχ εὑρήσομεν πρόφασιν. Καὶ μὴν 
ἐχεῖ ἄληπτος πολλῷ πλέον. Συγχωρεῖ τὸν πειρασμὸν 
6 Θεὸς πρὸς δοχιμήν. Μὴ γὰρ οὐχ ἠδύνατο χωλῦσαι 
τὴν χαχίαν ἐχείνων; Ἀλλ᾽ ἵνα διὰ τούτου μάθης, καὶ 
τοῦτον θαυμάσῃς, οὗ φθονεῖ τοῦ στεφάνου ἢ τοῖς οἰχέ- 
τοις αὐτοῦ. Τότε οἱ ταχτιχοὶ xal οἱ σατράπαι παρέ- 
στῆσαν τῷ βασιλεῖ, καὶ εἶπον αὐτῷ, Δαρεῖε βασιλεῦ, 
εἰς τοὺς αἰῶνας ζῆθι. Συνεδουλεύσαντο πάντες οἵ ἐπὶ 
τῆς βασιλείας σου στρατηγοὶ, χαὶ σατράπαι, ὕπατοι, 
xal τοπάρχαι, τοῦ στῆσαι στάσει βασιλιχῇ, καὶ ἐνι- 
σχῦσαι δρισμὸν, ὅπως ὃς ἂν αἰτήσῃ “ παρὰ παντὸς 
θεοῦ ἢ ἀνθρώπου αἴτημα ἕως ἡμερῶν τριάχοντα, 
ἀλλ᾽ ἢ παρὰ σοῦ, βασιλεῦ, ἐμδληθήσεται εἰς τὸν 
λάχκον τῶν λεόντων, Νῦν οὖν, βασιλεῦ., στῆσον τὸν 
δρισμὸν, xa ἔκθες γραφὴν, ἃ ὅπως μὴ ἀλλοιωθῇ τὸ 
δόγμα Μήδων xo Περσῶν, ὅπως ἂν μὴ παραγραφῇ 


à Ἑὔνους τῷ βασιλεῖ ἦν. "Theodoretus: τὴν γὰρ περὶ τὸν 
Θεὸν φυλάττων εὐσέθειαν, εὐνοίᾳ πολλῇ καὶ περὶ τοὺς βασιλέας 
ἐχέχρητο. Que non recte cepit interpres. Pietatem enim, 
inquit, observans erga Deum , multam quoque sibi re- 
gum benevolentiam conciliarat. 'Tu verte, multa reges 
benevolentia complectebatur. 

» τοῖς οἰχέτοις αὐτοῦ. Leg. οἰχείοις vel οἰχέταις. 

* Παρὰ παντὸς θεοῦ ἣ ἀνθρώπου. Josephus : ὅπως μήτε 
αὐτῷ τις, μήτε τοῖς θεοῖς δεόμενος αὐτῶν χαὶ εὐχόμενος εἴη. 


269 


des potestatem ad utrumque? unde, quiso, ve- 
nia dignus es? et tu filius ejus, non habeo dicere 
nepos, nonne omnia hec noras? Quemadmodum 
in foro judiciali sententia scribitur, iste ea quae 
pronuntiantur interpretatur. Unde regi in men- 
tem. venit Danielem honorare? Ut mihi videtur, 
ne ab iis qui aderant condemnaretur, et forte 
sperans se per hac liberationem inventurum. 


CAPUT VI. 
233 
^ 4. Et rex constituit eum super omne re- 
gnum suum. Et ordinatores ei satrape quc- 
rebant invenire contra Danielem occasionem, 
ex regno. Et omnem pretextum ac offensam 
noninvenerunt in illum, quia fidelis erat : id 
est, regi erat benevolus. Vel, Quia fidelis erat : 
hoc est, confidebat Dco ; et ille omnia gubernat : 
Deo autem gubernante, quod damnum evenire 
poterit? Quid igitur ait? 5. Dixerunt ordinato- 
res ii, IVon inveniemus contra Danielem oc- 
casionem, nisi in legitimis Dei sui. Nihil, in- 
quiunt, inveniri potest. Propter quid? Nonne 
homo est? an in omnibus peccato fuit immunis ? 
Futurum incertum est: et de rebus futuris qua 
ratione affirmatis? Et aiunt : Experimentum ex 
ipsis rebus sumsimus. Visi in legitimis, inquiunt, 
Dei sui, non inveniemus occasionem. Atqui istic 
multo magis est irreprehensibilis. "Tentationem 
permittit Deus ad probationem. Nonne enim po- 
terat illorum cohibere malitiam ? Verum ut per id 
disceres, et hunc mirareris, non invidet famulis 
suis coronam. 6. Tunc ordinatores et satrapa 
astiterunt regi, et dixerunt ei : Dari rex, in 
eternum. vive. Ἷ. Consilium inierunt omnes 
qui super regnum tuum duces, et satrape, opti- 
mates, et toparche, statuere. statuto regio, et 
confirmare constitutionem : ut. quicumque pe- 
tierit ab ullo deo vel homine petitionem, usque 
ad dies triginta, nisi a te, rex, mittatur in la- 
cum leonum. 8. Nunc igitur, rex, statue con- 
stitutionem, et propone scripturam, ut non im- 
mutetur decretum Medorum et. Persarum, ut 


B 


C 


Forte scripserat ἀνθρώπῳ, librariis vero fraudi fuit 
breviata scriptura. ἕως ἡμερῶν τριάκοντα. In Orat. prima 
de Precatione numerus ternarius pro triceno habetur, 
errato nimirum scriptionis, seu potius memoriz. 

ἃ ὅπως μὴ ἀλλοιωθῇ τὸ δόγμα Μήδων καὶ Περσῶν. Con. 
fer cum Esthere 4, 19, et intelliges Darium Medunt 
imperasse Medis ac Persis, non autem Chaldeis solis ; 
proindeque non esse Nabonnidum. Quid enim, quaeso, 
ad Babylonium regem, Medorum ac Persarum leges? 


: 


270 S. JOANNIS CIIRYSOST. 


ne quid prescribatur adeersus illud. 9. Tunc 
rex Darius precepit. scribi decretum. Vide 
quid agant, utque inconsultum edictum statuere 
studeant. Et cupide hoc petunt. Nam dicere: 
Quicumque petierit ab homine, habuitne cau- 
sam? Sed videbantur rationem petitionis per bre- 
vitatem temporis callide occultare. Qualis est iste 
protextus? quare id dixisti? Visum est, inquit; 
omnes convenientes id firmavimus, ut intra tri- 
ginta dies a te solo petant. O barbavicam petitio- 
nem! o multe inconsiderantie plenum benefi- 
cium, eum qui honorari videtur afficiens probro ! 
Nam si res honesta erat, oportebat perpetuam 
esse : si vero improba, ne quidem ad triginta dies 
durare. Rursus, si bona, cur multitudinem obten- 


D 


E 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


κατέναντι τούτου. Τότε ὃ βασιλεὺς Δαρεῖος “ἐπέταξε 
γραφῆναι τὸ δόγμα. Ὅρα τί ποιοῦσι, πῶς ἀλόγιστον 
δόγμα ἐσπούδαζον στῆσαι. Καὶ χατὰ σπουδὴν τοῦτο 
αἰτοῦσι. Τὸ μὲν γὰρ λέγειν, Ὃς ἂν αἰτήσῃ παρὰ ἀν- 
θρῴπου , λόγον εἶχεν; Ἀλλ’ ἐδόκουν σοφίζεσθαι τὸν 
λόγον τῆς αἰτήσεως τῷ βραχεῖ χρόνῳ. Ποία ὑπόθεσις 
αὕτη; διὰ τί τοῦτο εἶπες; " Edofe , φησί" πάντες συν-- 
ελθόντες τοῦτο ἐχυρώσαμεν, ὥστε ἐν τριάχοντα fju£- 
ραις παρὰ σοῦ μόνου αἰτεῖν. Ὦ βαρδαριχὸν αἴτημα’ 
ὦ πολλῆς ἀλογίας γέμουσα χάρις, αὐτὸν τὸν δοχοῦντα 
τιμᾶσθαι καταισχύνουσα. Ei μὲν γὰρ τοῦτο καλὸν. 
ἔδει διηνεκὲς τοῦτο εἶναι - εἰ δὲ φαῦλον, οὐδὲ τὰς 
τριάχοντα ἡμέρας. Πάλιν εἰ καλὸν, τί τὸ πλῆθος 
προδάλλεσθε; Καὶ γὰρ χωρὶς τούτου ἐπινεῦσαι Oci* 
εἰ δὲ φαῦλον, οὐδὲ πάσης τῆς οἰχουμένης κελευούσης 


ditis? Etenim sine ea annuere oportuit : si vero »s; ὑπείχειν ἐχρῆν. Οὐ προεῖδε τὸν δόλον 6 βασιλεύς" xal 
mala, nec universo orbe jubente obtemperandum ^ δῆλον ἐκ τῶν μετὰ ταῦτα, Ὥρισε γὰρ, καὶ γράμμασιν 


erat. Dolum non pravidit rex : et hoc ex iis quae 
postea contigerunt manifestum est. Constituit 
enim, et constitutionem publicis literis firmarunt, 
nt neque volenti regi tempus renuendi esset dein- 
ceps. Quid. itaque ait Daniel, cum ista accepit? 
'"Turbatus non est; pristin; consuetudini nihil 
adjecit, nihil ademit. Aspice virtute. praeditum 
sequabiliter semper viventem, omnia velut praeter- 
euntes flores, ac velut in umbris tum. commoda 
tum tristia intuentem, Nam si ab initio adeo im- 


" αὐτὸν ἠσφαλίσαντο, ὥστε μηδὲ βουλομένῳ μετὰ" f. 


ταῦτα γενέσθαι χαιρὸν τοῦ ἀνανεῦσαι. Τί οὖν ἀκού- 
σας φησὶν ὃ Δανιήλ; Οὐχ ἐταράχθη , οὐ προσέθηχεν, 
οὐκ ἀφεῖλεν. "Opa. τὸν ἐνάρετον ὁμαλῶς ἀεὶ ζῶντα, 
ὥσπερ τινὰ ἄνθη παρατρέχοντα πάντα, ὥσπερ ἐν 
σχιαῖς χαὶ τὰ χρηστὰ καὶ τὰ λυπηρὰ θεώμενον. Εἰ 
γὰρ ἐν ἀρχῇ οὕτως ἀχατάπληχτος ἔμενε, πολλῷ 
μᾶλλον Vv μετὰ τὴν πεῖραν τῶν ἀγώνων τοσούτους 
ἀναδησάμενος στεφάνους. Ἡ ίνος ἕνεχεν οὐ προσῆλθε: 
τίνος ἕνεχεν οὐχ ἐμέμψατο, τοσαύτην παρὰ τῷ βασι- 


perterritus manebat, multo magis nunc, post cer- B λεῖ παῤῥησίαν ἔχων; Οὐκ ἐδούλετο ῥήμασιν, ἀλλὰ 


taminum periculum tot coronis redimitus. Cur 
non accessit? cur. questus non est, cum tantam 
loquendi libertatem apud regem obtineret? Nole- 
bat id agere verbis, sed rebus. Almquin autem 
ubique eum invenimus, cum usus vocat, prosilire 
atque accedere. 10. Et Daniel quando cognovit 
scriptum. esse decretum, ingressus est in do- 
mum suam, et fenestre aperte in cenaculo 
ejus contra Jerosolymam : et tribus tempori- 
bus diei flectebat. genua, et orabat, et confite- 


πράγμασι τοῦτο ποιῆσαι. Ἄλλως δὲ πανταχοῦ αὐτὸν 
εὑρίσκομεν, τῆς χρείας χαλούσης, ἐπιπηδῶντα,, xol 
παραγινόμενον. Καὶ Δανιὴλ ἡνίχα ἔγνω ὅτι ἐνετάγη 
τὸ δόγμα, εἰσῆλθεν εἰς τὸν οἶχον αὐτοῦ - καὶ αἵ θυρί-- 
δὲς ἀνεῳγμέναι ἐν τοῖς ὑπερῴοις αὐτοῦ χατέναντε 
Ἱερουσαλήμ." " καὶ καιροὺς τρεῖς τῆς ἡμέρας ἦν xdp- 
πτῶν ἐπὶ τὰ γόνατα αὐτοῦ, καὶ προσευχόμενος y xat 
ἐξομολογούμενος ἐναντίον τοῦ Θεοῦ αὐτοῦ, καθὼς ἦν 
ποιῶν ἔμπροσθεν. Τίνος ἕνεχεν τῶν θυρίδων ἡμᾶς 
ἀνέμνησεν, ὅτι ἀνεῳγμέναι ἦσαν πρὸς Ἱερουσαλήμ; 


batur coram Deo suo, ut antea solitus erat fa- € Σφοδρὸν τῆς θέας εἶχον πόθον. Καθάπερ οὖν τις mo- 


cere. Quare nos admonuit fenestrarum , quod 
aperte essent versus Jerosolymam? Quia Judzi 
vehementi urbis illius visendz tenebantur deside- 


€ ἐπέταξε γραφῆναι τὸ δόγμοι. Chaldao magis respou- 
det lectio Codicis, quo usus est "Theodoretus : ἐπέταξε 
τὴν συγγραφὴν καὶ τὸ δόγμα. Ubi ἐπέταξε idem est ac ἐνέ- 
cas, vel ἐξέταξε. Verum id non vidit Interpres, 

^ Καὶ καιροὺς τρεῖς τῆς ἡμέρας, etc. Hinc hore cano- 
nic: apud Christianos, jam inde ab Apostolicis tempo- 
ribus. Cujus traditionis rationes produntur a Clemente 
Alexandrino Stromaton lib. 7, eta SS. Basilio ac Hie- 
ronymo. Tertullianus de Jejuniis decimo : Quod etiam 


θουμένην ἔχων ἀποῦσαν, καὶ τὰς ὁδοὺς τὰς ἐχεῖ φε- 
ρούσας φιλεῖ" οὕτω δὴ χαὶ οὗτος. ᾿Επεθύμουν δὲ αὐτῆς 
ἄλλοι τῶν σωματικῶν ἕνεχεν, οὗτος δὲ οὐχὶ, ἀλλὰ 


suadet Danielis quoque argumentum ter die orantis ; 
utique per aliquarum horarum exceptionem ; non alia- 
rum autem quam insigniorum , exinde apostolicarum , 
terlig, sextee, nonc. Magistrum sequitur discipulus li- 
bro de Oratione, nisi quod ἁμαρτήματι μνημονικῷ tres 
pueros cum Daniele consociat. Nollem Constantino 
Imperatori, istam historiam oratione ad Sanctorum 
cetum referenti, tam multa excidissent. Videnda est 
Catholica apostolorum doctrina in lib. 7, cap. 25. 


IN 


διὰ τὴν δόξαν τοῦ Θεοῦ. ᾿Επεὶ ὅτι τοῦτό ἐστι, δῆλον 
ἐχεῖθεν * P οὗ γὰρ εἵλετο ἀνελθεῖν, τοῦ σπουδαζομένου 
πέρας εἰληφότος αὐτῷ. Διὰ τοῦτο xo ἡμεῖς, * καθὼς 
o. πατέρες ἡμῖν παρέδωκαν, πρὸς ἀνατολὰς δρῶντες 


εὐχόμεθα, πόλιν καὶ ἡμεῖς καὶ πατρίδα ἀρχαίαν ζη-- 


τοῦμεν" καὶ γὰρ ὄντως ἄξιον ζητῆσαι. Πῶς, πανταχοῦ 
τοῦ Θεοῦ ὄντος, καὶ λέγοντος τοῦ προφήτου - Τῷ 
ἐπιβεθηχότι ἐπὶ δυσμῶν, Κύριος ὄνομα αὐτῷ - πρὸς 
ἀνατολάς ἐσμεν τετραμμένοι; ᾿Εχεῖ ὥσπερ ἰατρεῖον 
ἦν τὸ ἀρχαῖον. Ἀλλ᾽ οὖκ ἔλαδες αὐτοῦ πεῖραν; ᾿Αλλὰ 
ζήτει. Ἔν αἰχμαλωσίᾳ καὶ ἡμεῖς ᾧκοῦμεν, ἀλλὰ πρὶν 
ἐλθεῖν τὸν Χριστόν. Τίνος δ᾽ ἕνεχεν τρεῖς μόνους xat- 
ροὺς τῆς ἡμέρας ἦν κάμπτων ἐπὶ τὰ γόνατα αὐτοῦ; 
Τί γάρ; τοῦτο οὐ θαυμαστόν; Ἄνθρωπος τοσαύταις 
χυχλούμενος ᾿φροντίσι, καὶ οὐδὲ ἱμικρὸν ἀναπνεῦσαι 
ἔχων. Ὅρα δὲ καὶ τὸ ἀποστολικὸν ἐχεῖνο πληρούμε- 
νον" Ἔν παντὶ τόπῳ, φησὶ, ἐπαίροντες ὁσίους χεῖρας. 


DANIELEM. 


271 
rio. Sicut igitur qui amatam habet absentem, 
etiam itinera eo ducentia diligit : ita sane et iste. 
Alii vero desiderabant urbem propter res corpo- 
rales : non autem hic, at propter gloriam Dei. 
Quandoquidem id ita se habere inde manifestum 
est, quod noluerit redire, cum evenit quod expe- 


D tebat. Propter hoc et nos, sicut. patres nobis tra- 


diderunt, ad orientem aspicientes precamur : ci- 
vitatem quoque nos ac patriam antiquam requiri- 
mus; etenim revera quasitu digna res est. Quo 
pacto, cum Deus ubique sít, cumque propheta 


dicat : Et qui ascendit super occasum, Domi- Psal.6;. 


nus nomen ill, tamen ad ortum vertimur? ?- 
Nempe ibi velut medici officina erat olim. At il- 
lins non cepisti experimentum? Sed quzre. In 
captivitate et nos habitamus : verum antequam 
venisset Christus..Cur autem tribus tantum diei 


Καὶ ἃ ὅπερ 6 Χριστὸς ἐκέλευσε, τοῦτο ἐπλήρουν. Καὶ 5:5 temporibus flectebat genua? Quid. eniin? nonne 
χλείσας, φησὶ, τὴν θύραν σου, πρόσευξαι τῷ Πατρί ^ hoc mirabile? Homo tot tantisque. circumdatus 


σου. Τότε ἀπεχρίθησαν, καὶ λέγουσιν ἐνώπιον τοῦ 
βασιλέως - Δανιὴλ, 6 ἀπὸ τῶν υἱῶν τῆς αἰχμαλωσίας 
τῆς Ἰουδαίας, οὐχ ὑπετάγη τῷ δόγματί σου, καὶ περὶ 
τοῦ ὁρισμοῦ, οὗ ἔταξας - xol καιροὺς τρεῖς ἡμέρας 
αἰτεῖ παρὰ τοῦ Θεοῦ αὐτοῦ τὰ αἰτήματα. Τότε 6 
βασιλεὺς, ὡς τὸ ῥῆμα ἤχδυσε, πολὺ ἐλυπήθη ἐπ᾽ 
αὐτῷ, χαὶ περὶ τοῦ Δανιὴλ ἠγωνίσατο τοῦ ἐξελέσθαι 
αὐτόν - καὶ ἕως πρὸς δυσμὰς ἡλίου ἠγωνίσατο τοῦ 
ἐξελέσθαι αὐτὸν, καὶ ἦν ἀγωνιζόμενος περὶ αὐτοῦ. 
"Tóze οἱ ἄνδρες ἐχεῖνοι " παρετηρήσαντο ἐπὶ τὸν βασι- 
λέα, καὶ λέγουσι τῷ βασιλεῖ" γνῶθι, βασιλεῦ, ὅτι τὸ 
δόγμα τοῖς Μήδοις καὶ Πέρσαις, τοῦ πάντα δρισμὸν 
xal στάσιν, ἣν ἂν 6 βασιλεὺς στήσῃ, ἢ οὐ δεῖ παρα- 
γράψαι. Τότε ὃ βασιλεὺς εἶπε, καὶ ἤγαγον τὸν Δα- 
νιὴλ, καὶ ἐνέδαλον αὐτὸν sic τὸν Adxxov τῶν λεόντων. 
Ῥάχα. τινὲς ὑμῶν λέγουσιν, ὅτι οὐκ ἴσχυσεν αὐτὸν 
ἐξελέσθαι; Μάλιστα μὲν ἠδύνατο ὃ Θεὸς ποιῆσαι τὸν 
βασιλέα δυνατώτερον, ἀλλὰ ἐπὶ * τὸ κάμμα (1. σκάμ.- 


b οὐ γὰρ εἴλετο ἀνελθέίν, τοῦ σπουδαξομένου πέρας εἰλη- 
φότος αὐτῷ. Cum Judaeis ad patriam redeundi potestas 
facta est. Cur autem apud exteros manserit Daniel, 
rationem reddit "Theodoretus lib. 10 Commentarii in 
hunc prophetam, circa initium. 

* Καθὼς οἱ πατέρες ἡμῖν παρέδωχαν. Hanc quoque in- 
ter non scriptas traditiones recenset S. Basilius lib. de 
Spiritu sancto cap. 27 ; quam et ab apostolis manasse 
asserit qui inter opera B. Justini martyris legitur liber 
ad Orthodoxos de quibusdam quaestionibus scriptus, 
Resp. ad quast. 118, nec non S. Germanus patriarcha 
Constantinopolitanus in Rerum ecclesiasticarum con- 
templatione.Meminerunt etiam antiquissimi Patres Cle- 
mens Alexandrinus Strom, 7, Tertullianus Apologet.16, 
εἰ Origenes Homilia 5 in Numeros, et inter Origenis 
Opera Auctor Librorim in Job. lib. 4. Adi Clementem 


curis, quique ne paulum quidem respirare habe- 


bat. Vide autem et impleri illud apostoli : 772 τ. riw. ». 


omni loco, inquit, levantes puras manus. Et s. 


quod Christus jussit, hoc complebant. Et clau- λαμ. 6. 


dens, inquit, ostium tuum, ora Patrem tuum. 
18. Tunc responderunt, et dicunt coram rege : 
Daniel, qui de filiis captivitatis Jude, non 
subdidit se decreto tuo et constitutioni quam 
statuisti : et tribus diei temporibus petit a Deo 
. suo petitiones. 44. Tunc rez, ut verbum audi- 


B vit, multum contristatus est super 60 : et pro 


Daniele contendit, ut liberaret eum : et usque 
ad occasum solis dimicavit, ut erueret eum, et 
satagebat pro illo. 45. Tunc viri illi observa- 
verunt in regem, et dicunt regi : Scito, rex, 
quia decretum est Medis et. Persis , omnem 
constitutionem et statutum, quod rex statuerit, 
abrogare non oportere. 16. Tunc rex jussit : 


Constitutionum lib. 2, cap. 57, et Tib. 7, cap. 46, Dio- 
nysium Eccles. Hier. cap. 1 et 2, Auctorem Quastio- 
num ad Antiochum, quaest. 37, et Symeonem Thessa- 
lonicensem de Sacramento Ordinis cap. tertio, sexto, 
undecimo. 

4 ὅπερ b Χριοτὸς ἐχέλευσε, τοῦτο ἐπλήρουν. Perplacet 
mihi ea interpretatio, Daniel, inquit B. Hieronymus, 
non in foro, non in plateis faciebat contra regis impe- 
rium, sed in abscondito. Aliter tamen Josephus et 'T'heo- 
doretus. Certe sacro contextui repugnant qua Theo- 
doretus habet in fine Orationis octavae de Providentia, 

^ Παρετηρήσαντο. Restituendum est hoc verbum in 
"Theodoreto, ubi παρητήσαντο corrupte legitur. 

b οὐ δεῖ παραγράψαι. Rectius in Theodoreto δεῖν. 

* κάνμα. Non me preterit coronas Olympicorum 
agonum lanreas fuisse : Hesychium autem scribere, 


22 S. JOANNIS CHRYSOST. 


et abduxerunt Danielem, et miserunt eum in 
lacum leonum. Forsan nonnulli vestrum dicunt : 
Nonne potuit rex liberare eum? Maxime quidem 
potuit Deus regem facere potentiorem, sed ad cer- 
tamen athletam ducit. Noverat finem, non ignora- 
bat exitum. At rex si finem hunc scivisset eventu- 
rum, non laborasset utique : sed non potuit. Lau- 
dabilis est ob studium, venia dignus ob ignoran- 
tiam, Adeo exoptatus ac amabilis erat Daniel : sed 
invidia ne pulchra quidem intueri sinit:imo in- 
tueri quidem permittit , at non iisdem oculis. Non 
oportet, inquiunt, adeo languidam esse rerum 
' administrationem, neque leges nostras instabiles 
esse. Tota gens contumelia afficitur. Immittunt 
Danielem in fossam : imponunt lapidem. £t di- 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


μα) ἄγει τὸν ἀθλητήν. Ἔδει τὸ τέλος, οὐχ ἠγνόει τὸ 
πέρας. Οὐδὲ 6 βασιλεὺς εἰ τοῦτο ἤδει τὸ τέλος ἐχθη- 
σόμενον, ἠγωνίσατο dv * ἀλλ᾽ οὖκ ἴσχυσεν. Ἀπόδεχτος 
τῆς προθυμίας, συγγνωστὸς τῆς ἀγωνίας. Οὕτω πο- 


C θεινὸς ἦν ὃ Δανιήλ ἀλλ᾽ 6 φθόνος οὐδὲ τὰ καλὰ 


ἀφίησι βλέπειν, μᾶλλον δὲ βλέπειν μὲν αὐτὰ, οὐ τοῖς 
αὐτοῖς δὲ ὀφθαλμοῖς. Οὐ δεῖ, φασὶν, οὕτως ἔχλυτα 
εἶναι τὰ πράγματα, οὐδὲ ἀδεδαίους τοὺς νόμους τοὺς 
παρ᾽ ἡμῖν. Τὸ ἔθνος ὅλον δόρίζεται. ᾿Εμδάλλουσιν εἰς 
τὸν λάχχον " ἐπιτιθέασι λίθον. Καὶ εἶπεν 6 βασιλεὺς 
τῷ Δανιήλ δ᾽ Θεὸς, ᾧ σὺ λατρεύεις ἐνδελεχῶς, αὐτὸς 
ἐξελεῖταί σε. Kol ἤνεγχαν λίθον ἕνα, xal ἐπέθηχαν 
ἐπὶ τὸ στόμα τοῦ λάκχου" καὶ ἐσφραγίσατο ὃ βασιλεὺς 
τῷ δαχτυλίῳ αὐτοῦ, καὶ τῷ δαχτυλίῳ τῶν μεγιστά- 
νων αὐτοῦ, ὅπως μὴ ἀλλοιωθῇ πρᾶγμα ἐν τῷ Δανιήλ. 


vit rex Danieli : Deus, cui tu sereis continue, y, Καὶ ἀπῆλθεν ὃ βασιλεὺς εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ, καὶ 


ipse liberabit te. 11. Et. attulerunt. lapidem 
unum,et imposuerunt super os laci : et obsi- 
gnavit rex annulo suo, et annulo optimatum 
suorum : ut nihil mutaretur in. Daniele. 18. Et 
abiit rex in domum suam, et cubuit inconatus, 
et cibos non apposuerunt ei, et somnus recessit 
ab eo. Recordare mihi monumentum Christi, ubi 
Judaei sigilla imposuerunt. Alioquin enim dixis- 
sent rem per fraudem ac przstigias esse factam. 
S d'ubique quz ab inimicis nostris patrantur, pro 
nobis sunt. Nam ut delatoribus omnis auferatur 
pratextus, id evenit : et rex. ponit. signa, ut illis 
facultas non esset quidquam faciendi, vel illum 
extrahendi, et leones causandi: illi vero etiam 
imponunt signa, ut non liceret regi liberare eum, 
atque sic in tuto decretum esset. Et.non cenavit, 
inquit, rex, neque dormiit. Vide quanta vis sit 
amoris. Et quid? Primum quidem bene sperare 
jubet dicens : Deus, cui. tu servis continue. Ite- 


236 


ἐχοιμήθη ἄδειπνος, χαὶ ἐδέσματα οὖχ εἰσήνεγχαν 
αὐτῷ, xal ὃ ὕπνος ἀπέστη ἀπ᾽ αὐτοῦ. ᾿Αναμνήσθητί 
μοι τοῦ μνημείου τοῦ Χριστοῦ, ἔνθα τὰ σήμαντρα 
ἐπέθηχαν οἱ Ἰουδαῖοι. El γὰρ μὴ τοῦτο ἦν, εἶπαν ἂν, 
ὅτι κατὰ γοητείαν τὸ πρᾶγμα γέγονεν. ᾿Αλλὰ παντα- 
χοῦ τὰ παρὰ τῶν ἐχθρῶν γινόμενα, ὑπὲρ ἡμῶν ἐστιν. 
Ἵνα γὰρ πᾶσαν αὐτοῖς ἀνέλῃ πρόφασιν, τοῦτο γίνε-. 
ται" xoi 6 βασιλεὺς τίθησι σημεῖα, ἵνα ἐχείνοις μὴ 
ἐχγένηταί τι ποιῆσαι, ἢ ἐξελεῖν, καὶ τοὺς λέοντας 
αἰτιάσασθαι " κἀχεῖνοι δὲ τιθέασιν, ἵνα μὴ ἐξῇ τῷ 


E βασιλεῖ ῥύσασθαι αὐτὸν, ἀλλ᾽ οὕτως ἀδέκαστον γενέ- 


σθαι τὴν ψῆφον. Καὶ οὐχ ἐδείπνησε, φησὶ, ὃ βασι- 
λεὺς, οὐδὲ ἐχαθεύδησεν. "Opa πόσον ποιεῖ φίλτρον. 


᾿Καὶ τί; Πρῶτον μὲν παρεθάρσυνεν αὐτὸν λέγων - Ὃ 


Θεὸς ᾧ σὺ λατρεύεις ἐνδελεχῶς. Πάλιν αἰτίαν τίθησι 
δικαίαν, δυναμένην αὐτοῦ ἀναστῆσαι τὴν ψυχήν. Καὶ 
γὰρ ἦν ἴσως ἀχηχοώς. Εἶτα παραγίνεται ὕμινον ἀνα- 
φέρων. Τότε 6 βασιλεὺς πολὺ ἠγαθύνθη ἐπ᾽ αὐτῷ * χαὶ 
τὸν Δανιὴλ εἶπεν ἀνενεγχεῖν Ex τοῦ Adxxou. Καὶ 


rum causam justam ponit, quz possit illius ani- A ἀνηνέχθη Δανιὴλ Ex τοῦ λάχχου, καὶ πᾶσα διαφθορὰ 


mum erigere. Forsan enim Danielem audierat. 
Deinde accedit hymnum proferens. 95. Tunc rex 
multum gavisus est super eo : et precepit ut 
Danielem educerent de lacu. Et eductus est 
Daniel de lacu, et nulla lesio inventa est in. 
illo, quia credidit Deo suo. 94. Et dixit rex, 
et adduxerunt viros qui accusaverant Danie- 
lem : etin lacum leonum  injecti sunt ipsi, et 


χάμματα, φύλλα δάφνης ἐν οἷς σχέπουσι τὰ ψαιστά" ὁμοίως 
καὶ αἱ χαμματίδαι. Verum ea doctissimi magistri verba 
mutila videntur, et transpositione laborant, Ego ex 
Athenzi lib. 4, unde desumpta sunt, sic emendanda 
censeo: χαμματίδαι, Seu potius, χαμματίδες, φὐλλα δά- 
vns ἐν οἷς σχέπουσι τὰ ψαιστά t ὁμοίως xxi τὰ χάμματα, 
Ψαιστά. Locus Athenei obvius est, nec debuit a Casau- 
bono sollicitari. Sed de his alias. Hic itaque scribe 


oy sbpéón ἐν αὐτῷ, ὅτι ἐπίστευσε τῷ Θεῷ αὐτοῦ. 
Καὶ εἶπεν ὃ βασιλεὺς, καὶ ἤγαγον τοὺς ἄνδρας τοὺς 
διαβάλλοντας τὸν Δανιήλ" xol εἰς τὸν λάχχον τῶν 
λεόντων ἐνεθλήθησαν αὐτοὶ, καὶ οἵ υἱοὶ αὐτῶν, xoi 
αἱ γυναῖχες αὐτῶν * xal οὖκ ἔφθασαν εἷς τὸ ἔδαφος 
τοῦ λάχχου, ἕως οὗ ἐχυρίευσαν αὐτῶν οἵ λέοντες, χαὶ 
πάντα τὰ ὀστὰ αὐτῶν ἐλέπτυναν. * Τίνος ἕνεχεν παῖ- 
δὲς χαὶ γυναῖκες ἀπόλλυνται; τί ἥμαρτον οὗτοι; 


σχάμμα, que vox Chrysostomo familiaris, ut et meta- 
phora qua hic utitur. 

ἃ Τίνος ἕνεχεν παῖδες καὶ γυναῖχες ἀπόλλυνται; Vera causa 
barbarus tyrannorum omniam mos, et etiam plerarum- 
que gentium leges. Exempla passim suppeditabunt hi- 
storiz ; libri Regum, Judithze, Estherze, Jeremiae ; He- 
rodotus, Q. Curtius, Justinus, Ammianus Marcelli- 
nus, etc. 


IN 


Ἴσως καὶ αὐτοὶ τοῖς αὐτοῖς ἐχοινώνουν, Εἶδες τῶν 


πονηρῶν τὴν τιμωρίαν ; εἶδες τῶν δικαίων τὰ ἔπαθλα ; 


DAN!ELEM. 


275 
filii eorum, et uxores eorum : et non pervene- 
rant ad pavimentum laci, cum dóminati sunt 


Πάντοθεν παιδεύου, πάντοθεν οἰκοδομοῦ. Εἶδες. ὅτι B eorum leones,et omnia ossa eorum comminue- 


χἂν χαταλίπη Θεὸς, ἐπὶ χρησίμῳ τοῦτο ποιεῖ, Περι- 
ἐγένετο πυρός " περιεγένετο θηρίων. Μηκέτι λοιπὸν 
ἐξετάσῃς, διὰ τί λέοντες, καὶ παρδάλεις, xod τὰ λοιπὰ 
θηρία; Καθάπερ γὰρ δήμιοί τινες παρὰ τὰς πλευρὰς 


ἑστῶτες τοῦ Δανιὴλ, ὥσπερ ἐν θείῳ "τινὶ xol φρικτῷ 


δικαστηρίῳ τοῦτο ποιοῦντες" οὕτως οὖκ ἐτόλμησαν 
διορύξαι τὰς πλευρὰς τοῦ δικαίου. O0 γὰρ ἤχουσαν ἐπι- 
᾿τάγματος δικαστοῦ. ᾿Ἐπειδὴ δὲ τοὺς ἄλλους ἔδαλον, 
ἐπιτάξαντος τοῦ Θεοῦ, διέφθειραν, Καὶ τὰ ὀστὰ αὐτῶν, 
φησὶ, ἐλέπτυναν. Τίς ἐχαλίνου αὐτῶν τὰ στόματα ; τίς 
τροφῆς παραχειμένης ἀποσχέσθαι ἐχέλευσεν ; ποῖος 
οὕτω φιλόσοφος ἐγχρατὴς, ὡς λιμοῦ κελεύοντος, xoà τῆς 
λύσεως τοῦ λιμοῦ παρούσης , μὴ ἂν θελῆσαι λῦσαι τὸ 
δεινόν 5 Πάλιν διαγράμματα, πάλιν κήρυγμα θεῖον, 
πάλιν ἣ διὰ τῶν ἔργων μαρτυρία. 


ΚΕΦ. ζ΄. 


Ἔν τῷ πρώτῳ ἔτει Βαλτάσαρ βασιλέως Χαλδαίων 
Δανιὴλ ἐνύπνιον εἶδεν * καὶ αἱ δράσεις τῆς κεφαλῆς 
αὐτοῦ ἐπὶ τῆς κοίτης αὐτοῦ, xai τὸ ἐνύπνιον ἔγραψεν. 
Ἀρχὴ λόγων αὐτοῦ. Καὶ ἀποχριθεὶς εἶπεν" ἐγὼ Δανιὴλ 
ἐθεώρουν ἐν τῇ δράσει μοὺ τῆς νυχτός᾽ xat ἰδοὺ οἱ τέσ- 
σαρες ἄνεμοι τοῦ οὐρανοῦ προσέδαλλον εἷς τὴν θάλασ- 
σὰν τὴν μεγάλην. Καὶ τέσσαρα θηρία μεγάλα ἀνέδαινεν 
ἐχ τῆς θαλάσσης, διαφέροντα ἀλλήλων. Τὸ πρῶτον, 
ὡσεὶ λέαινα, χαὶ πτερὰ αὐτῆς ὡσεὶ ἀετοῦ. ᾿Εθεώρουν 
ἕως οὗ ἐξετίλαντο τὰ πτερὰ αὐτῆς, καὶ ἐξήρθη ἀπὸ 
τῆς γῆς, καὶ ἐπὶ ποδῶν ἀνθρώπου ἐστάθη, καὶ καρδία 
ἀνθρώπου ἐδόθη αὐτῇ. Καὶ ἰδοὺ θηρίον ἕτερον ὅμοιον 
ἄρχῳ,, χαὶ εἰς μέρος ἕν ἐστάθη * xai τρία πλευρὰ ἐν 
τῷ στόματι αὐτῆς, ἀνὰ μέσον τῶν ὀδόντων αὐτῆς. 
Καὶ οὕτως ἔλεγον αὐτῇ " ἀνάστα, φάγε σάρχας πολ- 
Ms. ᾿᾽Οπίσω τούτου ἐθεώρουν, χαὶ ἰδοὺ ἕτερον θηρίον 
ὡσεὶ πάρδαλις - χαὶ αὐτῇ πτερὰ τέσσαρα πετεινοῦ 
ὑπεράνω αὐτῆς, καὶ τέσσαρες χεφαλαὶ τῷ θηρίῳ, xol 
ἐξουσία ἐδόθη αὐτῷ. ᾿Οπίφω τούτου ἐθεώρουν ἐν δρά- 
ματι τῆς νυχτὸς, xol ἰδοὺ θηρίον τέταρτον, φοδερὸν, 
χαὶ ἔχθαμθον, χαὶ ἰσχυρὸν περισσῶς" χαὶ οἱ ὀδόντες 
αὐτοῦ σιδηροῖ xa μεγάλοι - ἐσθίον, χαὶ λεπτῦνον " 
χαὶ τὰ ἐπίλοιπα τοῖς ποσὶ συνεπάτει " xol αὐτὸ δια- 
φέρον περισσῶς παρὰ πάντα τὰ θηρία τὰ ἔμπροσθεν 
αὐτοῦ - καὶ χέρατα οὐτοῦ δέκα. ἸΠροσενόουν τοῖς χέρα- 
σιν αὐτοῦ * καὶ ἰδοὺ χέρας ἕτερον μικρὸν ἀνέθαινεν ἐν 


runt. Qua de causa filii et uxores pereunt? quid 
peccaverunt isti? Fortasse illi quoque criminis 
participes erant. Vides improborum supplicium ? 
vides justorum przmia? Undique erudire, undi- 
que aedificare. Vides quot quamvis Deus deserat, 
ad utilitatem nostram id. facit. Superavit ignem ; 
superavit feras. Ne deinceps inquiras, ad quid : 
leones, et pardi, et reliquae fer? Sunt enim ve- 
luti carnifices quidam ad latera Danielis stantes, 
tamquam in divino quodam ac horrendo tribunali 
id agentes: ad hunc modum non ausi sunt perfo- 


C dere latera justi viri. Non enim acceperant judi- 


D 


E 


cis mandatum. Postquam vero alii in lacum missi 
sunt, Deo jubente, eos interfecerunt, Et ossa 
eorum , inquit, comminuerunt. Quis frenabat 
ipsorum ora? quis precepit apposito cibo abstine- 
re? quis philosophus adeo temperans, ut pressus 
fame, solutione autem famis praesente, nolit se ab 
eo malo liberare ? Rursus edicta, rursus divinum 
praeconium, rursus testimonium per res ipsas. 


CAPUT. VII. 


1. In primo anno Baltasaris regis Chal- 
deorum Daniel somnium vidit : οἱ wisio- 
nes capitis ejus in cubili ejus : et somnium 
scripsit. Principium sermonum ejus. Et re- 
spondens dixit : 2. Ego Daniel aspiciebam in , 
mea "visione, nocte : et ecce quatuor venti 
celi irruebant in mare magnum. 5$. Et qua- 
tuor bestie grandes ascendebant in mari, di- 
verse inter se. 4. Prima similis lecne, et ale 
ejus velut ale aquile. .spiciebam, donec 
evulse sunt ale ejus : et sublata est de terra, 
et in pedibus hominis stetit, et cor hominis 
datum est ei. 5. Et ecce bestia alia similis ur- 
505 et" in partem unam stetit, et tria latera 
in ore ejus, inter dentes ipsius. Et sic dicebant 
ei : Surge, comede carnes multas. 6. Post hoc 
aspiciebam, et ecce alia bestia tamquam par- 
dalis : et ipsi ale quatuor volucris super eam, 
et quatuor. capita bestie, et potestas data. est 
illi. T. Post hoc aspiciebam in visione noctis, 
et ecce bestia quarta, terribilis, et stupenda, 
et fortis nimis : et dentes ejus ferrei, et ma- 
gni; comedens et comminuens; et reliqua pe- 
dibus suis conculcabat : et ipsa diversa valde 
pre omnibus bestiis que ante eam : et cornua 
ejus decem. 8. Considerabam. cornua ejus et 


Matth. 13. 
47- 


274 $. JOANNIS CHRYSOST, 


ecce cornu aliud pareum ascendebat in medio 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


τῷ μέσῳ αὐτοῦ, καὶ τρία χέρατα τῶν ἔμπροσθεν αὐτοῦ 


eorum, et tria cornua ejus , de iis qua antea , y, ἐξεῤῥιζώθη ἀπὸ προσώπου αὐτοῦ. Καὶ ἰδοὺ ὀφθαλμοὶ, 
eradicata sunt a facie ejus. Et ecce oculi, & ὡσεὶ ὀφθαλμοὶ ἀνθρώπου ἐν τῷ κέρατι τούτῳ, καὶ 


quasi oculi: hominis in cornu isto , et os lo- 
quens grandia. Cur non dixit se vidisse mulieres ? 
At quidem cum penam et maledictionem oportuit 
exhibere, mulieres adduxit Scriptura : cum au- 
tem regna exprimere, bestias protulit. Incorporea 
res est regnum ; corpus igitur illi tribuit, An non 
oportebat? Et recte. Nam quoniam regnorum 
qualitates precipue in bestiis istis exsistunt ; ideo 
iis opus habuit. Ostendere voluit illam in feritate 
superbiam atque luxuriam, et leenam produxit. 
Voluit ostendere tarditatem, et ursum adduxit. 
Voluit designare velocitatem et. pernicitatem, et 
quod bellis omnia imperia everterint : atque par- 
dalim protulit. Aspice ut prius pulchre viderit 
mare, quod reprasentat universum orbem terra- 
rum. Totidem enim plenus.est tumultibus, et 
codem modo agitatur, quasi piscibus, non homi- 
nibus repletus. Id. etiam Christus declarat, pra- 
sentem nempe vitam mare esse, dum dicit : Si- 
mile. factum | est. regnum. celorum. sagene 
misse in mare, et er omni genere congre- 
ganti. Et ecce, inquit, quatuor venti celi 
irruebant in. mare magnum. Declarat bestias 
ilas inde prodiisse: indicat etiam celeritatem 
divinz providentiz. Etenim nos, cum de veloci- 
lale sermo est, ventos in melium producimus. αὶ 


Irruerunt in mare; et emerserunt, inquit, bestize 


e mari. Nam naturz nostra. participes sunt prin- 
cipes nostri, Sic etiam regem leonem szpe vocat, 
regiam dignitatem et ferinos mores indicare cu- 
piens. Vel quia ventorum ille quidem orientalis 
est, hic vero ex septentrione, alter vero ab austro. 
Utsi quis dixerit: Evertit mare; illud de calo 
agitarunt Jiverse inter se. Prima, quasi 
leena. Quemadmodum in somnio : non enim haec 
rerum natura erat. Per duo signa majestas regia 
ostenditur. Quidam vero dicunt, quod quia As- 
syrium superavit, ideo cum duobus animalibus 
confertur. Et aspiciebam, donec evulse sunt 


D 


στόμα λαλοῦν μεγάλα. Τίνος ἕνεχεν οὐχὶ γυναῖκας εἶπεν 
ὅτι εἶδεν ; Ἀλλ᾽ ὅτε μὲν δίκην καὶ ἀρὰν ἔδει παραστῇ- 
σαι, γυναῖχας παρήγαγεν * ὅτε δὲ βασιλείας, θηρία. 
" Πρᾶγμά ἐστιν ἡ βασιλεία, σωματοποιεῖ οὖν αὐτό. 
Οὐκ οὖν ἐχρῆν; Καὶ καλῶς. Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ αἱ ποιότητες 
αὐτῶν μάλιστα ἐν τοῖς θηρίοις εἰσὶ, διὰ τοῦτο αὐτῶν 
ἐδεήθη. ᾿Εδουλήθη δεῖξαι τὸ ἐν ἀγριότητι P ἀδρὸν, 
xol λέαιναν παρήγαγεν. Εδουλήθη δεῖξαι τὸ νωθὲς, 
καὶ ἄρχον παρήγαγεν. ᾿Εδουλήθη δεῖξαι τὸ ταχὺ xoi 
χοῦφον, xol ἐπειδὴ πολέμοις χατέλυσαν * ἅπαντες τὰς 
ἀρχάς" xai πάρδαλιν παρήγαγε. Καὶ ὅρα ὅπως χα- 
λῶς ἐθεώρησε τὴν θάλασσαν πρῶτον, πᾶσαν τὴν οἷ-. 
χουμένην. Τοσαύτης γὰρ γέμει ταραχῆς; καὶ οὕτω 
φέρεται, * ὡς ἰχθύων, οὐχὶ ἀνθρώπων πεπληρωμένη. 
Τοῦτο καὶ 6 Χριστὸς δηλοῖ, ὅτι θάλασσα ὃ παρὼν 
βίος ἐστὶν, ἐν τῷ λέγειν * Ὡμοιώθη ἢ βασιλεία τῶν 
οὐρανῶν σαγήνη βληθείση εἰς τὴν θάλασσαν, καὶ ἐχ 
παντὸς γένους συναγούσῃ. Καὶ ἰδοὺ, φησὶ, οἵ τέσσα- 
ρες ἄνεμοι τοῦ οὐρανοῦ προσέθαλλον εἰς τὴν θάλασ-- 
σαν τὴν μεγάλην. Δηλοῖ ὅτι ἐχεῖθεν τὰ θηρία, " τὸ 
ταχὺ τῆς τοῦ Θεοῦ προνοίας. Καὶ γὰρ ἡμεῖς ἐπὶ τῆς 
ταχυτῆτος τοὺς ἀνέμους παράγομεν εἰς μέσον. "Evé- 
πέσαν εἷς τὴν θάλασσαν * xol ἀνέδυ , φησὶ, τὰ θηρία 
ἀπὸ τῆς θαλάσσης. Καὶ γὰρ ἀπὸ τῆς φύσεως τῆς ἣμε- 
τέρας οἵ ἄρχοντες ἡμῶν. Οὕτω xol τὸν βασιλέα λέοντα 
χαλεῖ πολλάχις, τὸ βασιλικὸν ὁμοῦ καὶ θηριῶδες δεῖ- 
Eat βουλόμενος. Ἢ ἐπειδὴ 6 μὲν ἀνατολικώτερος, 6 δὲ 
ἐξ ἄρχτου, 6 δὲ ἀπὸ νότου. Ως ἂν εἴποι τις, ἀνέτρεψε 
τὴν θάλασσαν, " ἀνετάραξαν ix τοῦ οὐρανοῦ. Διαφέ- 
ροντα ἀλλήλων. Τὸ πρῶτον ὡσεὶ λέαινα. Καθάπερ ἐν 
ὀνείρῳ * οὗ γὰρ αὕτη τῶν πραγμάτων ἣ φύσις ἦν. 
Διὰ δύο συμβόλων τὸ βασιλικὸν ἐνδείκνυται. Τινὲς δέ 
φασιν, ὅτι τὸν Ἀσσύριον ἐχράτησε,, διὰ τοῦτο δύο. 
Καὶ ἐθεώρουν ἕως οὗ ἐξετίλαντο τὰ πτερὰ αὐτῆς, 


ale ejus,id est, imperium, et. sublata est de τουτέστι ἣ ἀρχὴ, καὶ ἤρθη ἀπὸ τῆς γῆς, xai ἐπὶ 


ἃ πρᾶγμά ἔστιν ἡ βασιλεία. Deesse conjicio ἀσώματον. 

b A6póv. Hec vox, teste Suida, arrogantiam atque 
delicias significat. Quare utrumque in versione junxi , 
ductus auctoritate $. Hieronymi, qui in Commentario 
ad hunc locum regno Babylonio crudelitatem, luxu- 
riam et superbiam attribuit. Crudelitatis specimen da- 
bit caput p *ecedens ; luxurie liber Judithze, przesertim 
cap. (2, τοῦς 24 j superbie, ut alia omittam, rex As- 


syrius Lucifer dictus Is. 14, 12. 

e ἅπαντες τὰς ἀρχάς. Àn ἁπάσας ἢ 

4 ἧς ἰχθύων οὐχὶ ἀνθρώπων πεπληρωμένη. Piscibus ἀλλη- 
λοράγοις improbos homines comparant, post Habacu- 
cum prophetam, Athenagoras Legatione pro Christia- 
nis, B. Iren:zus lih, 5, cap. 24, et omnium elegantis- 
sime S. Basilius Hom. septima in Hexaémeron. No- 
tum est ea de re proverbium. 


" 
(τι. 


IN DANIELEM, 


ποδῶν ἀνθρώπου ἐστάθη * καὶ καρδία ἀνθρώπου ἐδόθη 
αὐτῇ. Γοργὸν τὸ ζῶον. “Ἑχατέρωθεν εἶχε τὴν ἰσχὺν 
ταχυτῆτος, ἄνωθεν μὲν ἀπὸ τῶν πτερῶν, κάτωθεν δὲ 
ἀπὸ τῶν ποδῶν - ἀλλ᾽ ἑχατέρα fj ταχυτὴς ἀνηρέθη, 
ἐχείνων μὲν * ἐχταλέντων, καὶ μηδὲ φανέντων λοιπὸν, 
τούτων δὲ μεταπεσόντων ἐπὶ τοὺς ἀσθενεστέρους, 
«ποὺς ἀνθρώπους. Καὶ καρδία ἀνθρώπου ἐδόθη αὐτῇ. 
Τοῦτο γὰρ ἐν ἐχείνῳ τῷ ζώῳ, τὸ γαῦρον. ᾿Γαπεινὸς, 
φησὶ, ἥμερος, χειροήθης ἐγένετο ὃ βασιλεύς. Καὶ 
ἰδοὺ θηρίον ἕτερον ὅμοιον ἄρχῳ, καὶ εἷς μέρος ἕν 
ἐστάθη, καὶ τρία πλευρὰ ἐν τῷ στόματι αὐτῆς ἀνὰ 
μέσον τῶν ὀδόντων αὐτῆς. Καὶ οὕτως ἔλεγον αὐτῇ " 
ἀνάστηθι, φάγε σάρχας πολλάς. "Emi τῶν Περσῶν 
ἐγένετο τὸ βραδὺ τῶν ἀνθρώπων. "Exi Μήδων χαὶ 
Περσῶν τρία πλευρὰ, ἤτοι τόπους, ἢ τὰς βασιλείας, 
ἃς συνεῖλεν. [Ἔλεγον αὐτῷ * ἀνάστηθι, φάγε σάρχας 
πολλάς. Οὗτοι γὰρ εἷλον καὶ Βαβυλῶνα, καὶ τὰς 
πολλὰς εἰργάσαντο συμφοράς. Ὀπίσω τούτου ἐθεώ-- 
ρουν" xal ἰδοὺ ἕτερον θηρίον, ὡσεὶ πάρδαλις * καὶ 
αὐτῇ πτερὰ τέσσαρα πετεινοῦ ὑπεράνω αὐτῆς; xoi 
τέσσαρες κεφαλαὶ τῷ θηρίῳ - καὶ ἐξουσία ἐδόθη 
αὐτῷ. Εἶτα, φησὶ, πάρδαλις- ᾿Αλέξανδρος ὃ τῶν Μα- 
χεδόνων βασιλεὺς, πᾶσαν διαπτὰς τὴν οἰχουμένην. 
Οὐδὲν γὰρ τούτου γοργότερον, οὐδὲ ὀξύτερον γέγονεν, 
ἀλλὰ σφοδρός τις ἦν xu ὀξὺς, καθάπερ τοῦτο τὸ θη- 
ρίον. Ὑέσσαρα, φησὶ, πτερὰ πετεινοῦ ὑπεράνω αὐτῆς. 
Τουτέστιν, ἅπασαν προσέλαδε τὴν ἰσχύν. * Πέρσας 
γὰρ εἰς δέκα τρεῖς βασιλείας διελὼν, ἅπαντας ἐχει- 
ρώσατο. Εἶδες αὐτοῦ τὴν ταχυτῆτα; Καὶ ἀπὸ τῆς 
φύσεως τοῦ θηρίου, καὶ ἀπὸ τῶν πτερῶν. Πᾶσαν διέ-- 
ὃραμε τὴν οἰχουμένην. Καὶ χεφαλαὶ, φησὶ, τέσσαρες 
τῷ θηρίῳ. Καὶ f, βασιλεία xoi ἣ ἐξουσία ἐδόθη αὐτῷ. 
Εἶτα λέγει ταύτης τὴν παρουσίαν, τὴν ποιχίλον χαὶ 
παντοδαπῇ, xol οὐχ ἔχει εἰκόνα εἰπεῖν’ οὕτως ἐξαλ-- 
λάττον τι τὸ θηρίον ἦν. Πάσας γὰρ ἐχείνας ἐνίχησε. 
Ταῖς μὲν ἄλλαις, ἀπὸ τοῦ τάχους ἦν ἡ ἰσχύς " τούτου 
δὲ ἀπὸ τῶν ὀδόντων " σιδηροῖ ἦσαν. Καὶ τὰ ἐπίλοιπα 
ταῖς ποσὶν αὐτοῦ συνεπάτει. "'obc πολλοὺς λέγει πο- 
λέμους. ὙῬίνες οἵ δέκα βασιλεῖς ; τί τὸ μιχρὸν χέρας ; 
᾿Εγὼ τὸν ᾿Ἀντίχριστόν φημι μεταξύ τινων φαίνεσθαι 


βασιλέων. Καὶ ὀφθαλμοὶ, ὡς ὀφθαλμοὶ ἀνθρῴπου ἐν 


* Τοὺς ὀνθρώπους. Verisimilis emendatio ἀνθρωπξίους,, 
vel potius ὀνθρώπου. 

^ Πέρσας γὰρ εἰς ϑέχα τρεῖς βασιλείας διελὼν, ἅπαντας 
ἐχειρώσατο. Forsan legi debet, διελομένους. Xenophon 
Historiarum de Institutione Cyri lib, 4 : 25227 γὰρ καὶ 


É 


275 


terra : et in pedibus hominis stetit : et cor ho- 
minis datum est ei. Ferox animal. Utrinque ha- 
bebat celeritatis vim : superne quidem ab alis, 
inferne vero a pedibus; sed utraque velocitas 
ablata est, alis quidem evulsis, nec amplius ap- 
parentibus, pedibus vero degenerantibus in de- 
biliores, humanos scilicet. Et cor hominis datum 
est ei. Tanta in illo animali fuerat superbia. Hu- 
milis, inquit, mitis et mansuetus factus est rex. 
Et ecce bestia alia similis urso : et in partem 
unam. stetit : et-tria latera in ore ejus, inter 
dentes ipsius. Et sic dicebant ei : Surge, com- 
ede carnes multas. Sub Persis homines fuerunt 
tardi ac segnes. Sub Medis et Persis exstiterunt 


*s8tria latera : id est, vel loca, vel regna, qua in 


^ unum illi contraxerunt. Dicebant éi : Surge, 


comede carnes multas. Hi enim ceperunt et 
Babylonem, et multas calamitates intulerunt. 
Post hoc aspiciebam; et ecce alia bestia, quasi 
pardalis : et ipsi ale quatuor volucris super 
eam, et capita quatuor bestie :et potestas 
data est illi. Deinde, inquit, pardalis : Ale- 
xander Macedonum rex, qui totum orbem per- 
volavit. Nihil quippe illo fuit terribilius, nec 
velocius : at vehemens erat ac celer, sicuti hac 
bestia. Quatuor, inquit, ale «olucris super 
eam. Hoc est, omnem potentiam sibi adjunxit. 
Persas enim in tredecim regna ab se'divisos, sibi 
p subjecit universos. Vides illius celeritatem? Et 
ex bestie natura, et ex alis. Universum orbem 
percurrit. Et capita, inquit, quatuor bestie. 
Et regnum et potestas data est ei. Dehinc nar- 
fat quartz? bestia? adventum multiformem et omni- 
genum, et non potest afferre similitudinem : adco 
bestia illa varians erat. Alia quippe omnia devi- 
cit regna. Czeteris quidem imperiis a velocitate 
inerat vis : hujus vero animalis vires in dentibus, 
qui ferrei erant. Et reliqua pedibus suis concul- 
cabat. Multa intelligit bella. Quinam sunt decem 
reges? quod parvum cornu? Ego aio Antichri- 
stum inter aliquot reges apparere. Et oculi, 
quasi oculi hominis in cornu isto, et os lo- 
quens grandia. Quid. enim illo ore grandius esse 


€ potest, quod loquitur, Supra quidquid dicitur 2. Thess. 2. 


Deus, aut numen, adeo ut in templo Dei** 
sedeat? Si autem oculi hominis, ne mireris : et- 


Περσῶν ρυλαὶ διήρηνται. Merodotus in Thalia : ἀρχὰς κα- 
πεστήσατο (loquitur de Dario Hystaspis filio) εἴκοσι, τὰς 
αὐτοὶ χαλέουσι σατραπηΐας. 

b Εἴτα λέγει ταὑτης τὴν παρουσίαν. Sequentia osten- ^ 
dunt, reponendum esse τετάρτης. 


2. Thess. 2. 


Sap. 5. 18. 
Isai. 63.3. 


Osee. 6. 5. 


Matth, 
28. 


276 8. JOANNIS CHRYSOST. 


enim talia loquitur. Homo est, inquit. Cur autem. 
cornu parvum, et non ab initio magnum apparet? 
At posthac crescet, et quorumdam regum domi- 
nabitur. Quid igitur? Nullum regnum excipiet 
hunc regem : sed illum Deus ipsemet dissolvet ac 
destruet.. 9." /Zspiciebam, donec throni positi 
sunt, et antiquus dierum sedit : et westimen- 
tum ejus candidum sicut nix : et capillus ca- 
pilis ejus quasi lana munda :. thronus. ejus 
flamma ignis : rote ejus ignis ardens. 40. Flu- 
vius ignis manabat egrediens a conspectu ejus. 
AMille millia. ministrabant ei, et dena millia 
denum millium assistebant ante eum. Judi- 
cium. sedit, et libri aperti sunt. Contendamus 
animo, carissimi. Non enim parvis de rebus* 
agitur. Throni, inquit, positi sunt, et antiquus 
dierum sedit. Quis est iste? Sicuti cum audiisti 
ursum, non de urso cogitasti, et cum leanam, 
non id animal suspicabaris, sed regna; et cum 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


τῷ χέρατι΄ τούτῳ, καὶ στόμα λαλοὺν μεγάλα. Τί γὰρ 
ἐχείνου τοῦ στόματος μεῖζον γένοιτ᾽ ἂν τοῦ λέγοντος, 
Ἐπὶ πάντα λεγόμενον Θεὸν ἢ σέδασμα, ὥστε αὐτὸν 
εἰς τὸν ναὸν τοῦ Θεοῦ χαθίσαι; Εἰ δὲ ὀφθαλμοὶ ἀν-- 
θρώπου, μὴ θαυμάσῃς καὶ γὰρ τοιαῦτα φθέγγεται: 
Ἄνθρωπός ἐστι, φησί. Διὰ τί δὲ μικρὸν, καὶ ox ἐξ 
ἀρχῆς μέγα φαίνεται; Ἀλλ᾽ ὕστερον αὐξηθήσεται, 
xoi χρατήσει τινῶν βασιλέων. Τί οὖν ; Οὐχέτι βασιλεία 


D διαδέχεται τοῦτον, ἀλλ᾽ αὐτὸς 6 Θεὸς καταλύει. ᾿Εθεώ- 


ρουν, ἕως οὗ θρόνοι ἐτέθησαν, xol παλαιὸς ἡμερῶν 
ἐχάθητο" καὶ τὸ ἔνδυμα αὐτοῦ λευχὸν ὡσεὶ χιών * καὶ 
ἡ θρὶξ τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ ὡσεὶ ἔριον καθαρόν " ὃ θρό- 
νος αὐτοῦ φλὸξ πυρός" οἱ τροχοὶ αὐτοῦ πῦρ φλέγον. 
Ποταμὸς πυρὸς εἶλχεν ἐχπορευόμενος ἔμπροσθεν αὖ- 
τοῦ. Χίλιαι χιλιάδες ἐλειτούργουν αὐτῷ, xai μύριαι 
μυριάδες παρειστήχεισαν ἔμπροσθεν αὐτοῦ. Κριτήριον 
ἐχάθισε, xol βίόλοι ἀνεῴχθησαν. Συντείνωμεν τὴν 
διάνοιαν, ἀγαπητοί. Οὐ γὰρ περὶ μικρῶν 6 λόγος ἐστί. 
Θρόνοι, φησὶν, ἐτέθησαν, καὶ ὃ παλαιὸς ἡμερῶν ἐχά- 


mare, non mare, sed orbem terrarum, in aliis E θητο. Τίς ἐστιν οὗτος; Ὥσπερ ἀχούσας ἄρχον, οὖκ ἄρ- 


alia cogitans : ita et nunc. Antiquus dierum quid 
est? Seni cuidam similis erat. Nam ad usus re- 
rum, propter quas apparet, seipsum format; atque 
hic ostendit senibus judicia esse committenda. 


xov ἐνόησας, xai λέαιναν, οὗ τοῦτο ὑπώπτευες, ἀλλὰ 
βασιλείας- χαὶ θάλασσαν, οὗ θάλασσαν, ἀλλὰ τὴν οἷ- 
χουμένην, δι᾿ ἑτέρων ἕτερα * οὕτω xal νῦν. Παλαιὸς 
ἡμερῶν τί ἐστιν; Τ᾿ εἐγηραχότι τινὶ ἐῴχει. Πρὸς γὰρ τὰς 


Sicut enim cum audis thronum, non cathedram 959 χρείας τῶν πραγμάτων, δι᾽ ἃς φαίνεται, τυποῖ ἑαυτὸν, 
intelligis : verum quis adeo vilem ac vulgarem A δειχνὺς ὅτι τοῖς τοιούτοις πιστεύεσθαι τὰ χριτήρια χρή. 


sensum arriperet, cum et alibi Deus armatus vi- 
deatur, et alibi cruentatus? Hoc itaque indicare 
vult, tempus. judicii esse. P'estimentum ejus , 

uasi nix, candidum. Quare? Quoniam non mo- 
i tempus est judicii, sed. retributionis quoque : 
quoniam cunctos ipsi adstare oportet: quoniam 
Judicium illius, inquit, quasi lux egredietur. 
Deinde Zroni positi sunt. Nonne throni in qui- 


19. bus Sedebitis, inquit, super duodecim thronos ? 


Et capillus capitis ejus quasi lana munda. 


Ὥσπερ γὰρ θρόνον ἀχούων οὐχὶ χαθέδραν νοεῖς * " ἀλλὰ 
πῶς τὸν χυδαῖόν τις ἐπισπάσαιτο, ἐπεὶ xo ἀλλαχοῦ 
ὡπλισμένος φαίνεται, xat ἑτέρωθεν ἡμαγμένος ; Τοῦτο 
οὖν βούλεται δεῖξαι, ὅτι χρίσεως καιρός. Τὸ ἔνδυμα 
αὐτοῦ, ὡσεὶ χιὼν, λευχόν. Τίνος ἕνεχεν ; Ὅτι οὐχὶ 
χρίσεως χαιρὸς μόνον, ἀλλὰ καὶ ἀνταποδόσεως" ὅτι 
πάντας δεῖ αὐτῷ παραστῆναι" ὅτι Τὸ χρίμα αὐτοῦ, 
φησὶ, ὡς φῶς ἐξελεύσεται. Εἶτα Θρόνοι ἐτέθησαν. Οὐ 
θρόνοι, ἐν οἷς Καθήσεσθε, φησὶ, ἐπὶ δώδεχα θρόνους ; 
Καὶ f, θρὶξ τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ ὡσεὶ ἔριον γος 

δὲς 


Ignis nihil consumebat, quandoquidem lenis erat. B Τὸ πῦρ οὐδὲν ἀνήλισχεν, ἐπειδὴ γὰρ ἥμερον. 


Vides faciem οἱ habitum civilem ac popularem ? 
"Thronus terrebat, quod igne abundaret; et non 
igne simpliciter, sed igne ardente. Nam ne existi- 
mares, per similitudinem factam esse comparatio- 
nem, addidit ignis illius efficaciam, non solum 
ignem dicens, sed ignem ardentem. F/uvius ignis 
manabat a conspectu ejus. Mille millia. mini- 


ἃ ἀλλὰ πῶς τὸν χυδαῖϊόν τις ἐπισπάσαιτο. Si legamus τὸ 
χυδαῖον, clara erunt omnia. Postea rescribo ἑτέρωθι. 

b. χίλιαι χιλιάδες ἐλειτούργουν αὐτῷ, καὶ μύριαι μυριάδες 
παρειστήχεισαν ἔμπροσθεν αὐτοῦ. Numerus certus pro in- 
certo. Quare liec verba varie ab Ecclesie doctoribus 
allata invenies, S. Irenco lib, 2, cap. 6, Tertulliano 
adversus Praxeam cap, 3, Anctore libri ad Novatianum 


ὄψιν χαὶ σχῆμα πολιτιχὸν χαὶ δημαγωγικόν; Ὁ θρό- 

γος ἐφόθει, τῷ πολύπυρος εἶναι - πῦρ οὐ; χ ἁπλῶς, 
ἀλλὰ φλέγον. να γὰρ μὴ νομίσῃς διὰ τὴν εἰκόνα πα- 
ραδεῤλῆσθαι, προσέθηχεν αὐτοῦ τὴν ἐνέργειαν, εἰπὼν 
οὖχ. ἁπλῶς πῦρ, ἀλλὰ, Πῦρ φλέγον. Ποταμὸς πυρὸς 
εἶλκεν ἔμπροσθεν αὐτοῦ. P Χίλιαι χιλιάδες ἐλειτούρ- 
qouv αὐτῷ, καὶ μύριαι μυριάδες παρειστήχεισαν ἔμ.- 


inter Opera S. Cypriani, Eusebio Evang. Prapar. l. 7, 
c. 15, atque etiam B. Chrysostomo Hom. 6 contra 
Anomeeos; nec non in Ordinationibus Maronitarum. 
At Editiones S. Hieronymi ad hunc locum vitiosz sunt : 
Duplex autem angelorum officium est ; aliorum qui 
justis premia tribuunt; aliorum. qui singulis preesunt 
cruciatibus, Nemo non videt scribendum esee cívitati- 


v 


Bicis 


IN 
προσῦεν αὐτοῦ. Κριτήριον ἐχάθισεν. Τουτέστι, διὰ 


τοῦτο παρεγένετο, ὥστε χριτήριον καθίσαι. Καὶ βί- 
ὅλοι ἀνεῴχθησαν. "Et λέγεις ; βιδλίων ὃ Θεὸς δεῖται, 
Ὁ τὰ πάντα εἰδὼς πρὶν γενέσεως αὐτῶν ; Ὃ πλάσας 
κατὰ μόνας τὰς χαρδίας αὐτῶν ; Ἀλλὰ κατὰ τὸν νόμον 
τῶν ἀρχόντων τούτων λέγει, ὥσπερ τὰ ὑπομνήματα 
πράττεται παρ᾽ ἣμῖν. Καθάπερ γὰρ ἐνταῦθα οὐ διὰ 
τοῦτο ἀναγινώσχεται, ὥστε μαθεῖν τὸν ἄρχοντα μόνον, 
ἀλλ᾽ ὥστε φανῆναι δικαίαν οὖσαν τὴν χρίσιν * οὕτω 
xai τότε, εἰ xal οἷδε δικαίως δικάζων, ἀλλ᾽ ὅμως 
ἀνοίγει τὰς βίόλους. Τίνος ἕνεπεν; Τί λέγεις, xoi τί 
θέλεις εἰπεῖν; Τίνος ἕνεχεν οὐ λέγει καὶ τὰς τιμάς: 
Εἶπεν - Θρόνοι ἐτέθησαν, ἐπεὶ καὶ ὁ Θεὸς ταύτας ὥρι- 
σεν * ἐπειδὴ δὲ xad οὐχ ἠκούσαμεν, τότε τὴν τιμωρίαν 


DANIELEM. 


C 


id 
strabant ei, et dena millia denum millium as- 
sistebant ante eum. Judicium sedit. Hoc est , 


ideo advenit, ut judicium daretur, Et libri aperti pa». 13, 


sunt. Quid ais ? libris Deus indiget, Qui omnia 4? 


novit antequam. fiant ? Qui finxit. sigillatim Psal. 32. 


corda eorum ? Sed juxta consuetudinem magi- '^ 


Stratuum nostrorum loquitur; et 510 δοία fiunt 
apud nos. Sicut enim acta non ideo leguntur, ut 


magistratus solum edoceatur, sed etiam ut apipa- 


reat justum. esse judicium : ita et tunc evenit. 
Nam licet Deus sciat se juste judicare , attamen 
libros aperit. Cujus rei gratia ? Quid ais, et quid 
tibi vis ? Cur non premia quoque dixit? At dixit : 
Throni positi sunt: quandoquidem Deus et illa 


xa τὴν χόλασιν. Καὶ ovy ἡμῖν πρώτην ταύτην ἀφῆχε Ὁ definivit: postquam vero nos non audiimus, tunc 


φωνήν; Ἀπὸ τότε ἤρξατο, φησὶ, χηρύσσειν τὴν βασι- 
λείαν τῶν οὐρανῶν. Μηδὲν σωματικὸν ὑπολάδης, 
ἀγαπητὲ, μηδὲ ἐμπεριειλῆφθαι θρόνῳ τὸν ἄπειρον 
Θεὸν νομίσῃς. Εἰ γὰρ Ἔν τῇ χειρὶ αὐτοῦ τὰ πέρατα 
τῆς γῆς" εἰ Τὰ ὄρη ἔστησε ζυγῷ - εἰ Πάντα τὰ ἔθνη 
ὡς σίελος ἐνώπιον αὐτοῦ ἐλογίσθη, καὶ ὡς χονιορ- 
τὸς ἐνώπιον αὐτοῦ τὰ πάντα, ὡς αὐτός φησι" ποῖος 
τόπος ὅλον ὁμοῦ περιδαλεῖν δυνήσεται; Ἀλλὰ τί; 


Οὐχ ἔστι τοῦτο, οὐχ ἐναπείληπται θρόνῳ. Εἰ δὲ ἔν-- E 


δυμα εἶχε, πῶς obx ἀνήλωσεν αὐτὸ τὸ πῦρ; πῶς 
el δὲ (f. εἴη) παλαιὸς ἡμερῶν, ὃ [ [ὃς] πρὸ πάντων τῶν 


punitionem δὲ supplicium minatus est. Et nonne 


nobis hanc primam vocem emisit? Exinde copit, Man. ἡ. 


inquit, predicare regnum celorum. Nihil cor- '? 


poreum suspiceris , dilecte, nec existimes Deum ; 


qui immensus est, solio esse inclusum. Nam si Zn Psal. 94.4. 


manu ejus sunt fines terre : si Montes statuit 


statera : si Omnes gentes quasi saliea in con- Isai.fo.12. 


spectu ejus reputate sunt, et si cuncta sicut ἴδε 


pulvis coram. eo , ut ipse ait : quis locus totum 
simul comprehendere poterit? Sed quid? Res non 
ita se habet : solio non includitur Deus. Si autem 


αἰώνων ὑπῆρχε; πῶς δὲ xal παλαιός; Σὺ γὰρ, qnoi, ,,, vestimentum habebat, quomodo ignis illud non 
ὃ αὐτὸς εἶ, Πῶς οὖν παλαιός; Καὶ τὰ ἔτη σου γὰρ, ^ consumsit? et qua ratione antiquus dierum dici- 


φησὶ, οὖχ ἐχλείψουσιν. Πῶς δὲ xoi ἔνδυμα γένοιτ᾽ 
ἂν περὶ τὸν ἄπειρον xol ἀσώματον; Οὐδὲ γὰρ τῆς 
μεγαλωσύνης αὐτοῦ, φησὶ, ἔστι πέρας. Καὶ πάλιν" 
᾿Εὰν ἀναθῶ εἰς τὸν οὐρανὸν, σὺ ἐχεῖ εἶ - ἐὰν καταθῶ 
εἰς τὸν ἄδην, πάρει. Πῶς οὖν ἱματίῳ περιεγράφετο 
ἀνθρωπίνῳ, xoi οὔτε τοῦτο ἀνήλισχεν; ᾿Αλλὰ μὴν 
- καὶ ἕτερα πολλὰ ἠδύνατο ἰδεῖν 6 προφήτης. Πῶς δὲ 
τρίχες ἐν πυρὶ οὐκ ἀνηλίσχοντο; Διὰ γὰρ τοῦτο ἐπή- 
γαγεν- Ὃ θρόνος αὐτοῦ πῦρ φλέγον. Καὶ βίόδλοι 
ἀνεῴχθησαν. Ὥστε αὐτοκατάχριτον γενέσθαι τὸν κρι- 
γόμενον. ᾿Εθεώρουν τότε ἀπὸ φωνῆς τῶν λόγων τῶν 
μεγάλων, ὧν τὸ χέρας ἐχεῖνο ἐλάλει. Θεωρῶν ἤμην, 
ἕως ἀνηρέθη τὸ θηρίον, καὶ ἀπώλετο, ἀπὸ τῆς μεγα- 
ληγορίας. Καίτοι ᾿Αλέξανδρος προσεκύνησε τὸν Θεόν. 
Καὶ τὸ σῶμα αὐτοῦ ἐδόθη εἰς χαῦσιν πυρός. Καὶ τῶν 
λοιπῶν θηρίων μετεστάθη ἢ ἀρχή᾽ καὶ " μαχρότης 


Dus, ut et postea comperi legere S. Thomam in Expo- 
sitione in hunc Prophetam. Porro notabilis inprimis 
discrepantia inter B, Theodoretum et S. Thomam, seu 
potius S. Dion ysium , in assignanda dignitate angelo- 
rum , qui ministrant, οἱ qui assistunt. Ab utroque dis- 
Sentit S. Gregorius Papa ; cujus opinioni favet verus 
Clemens Romanus in Epistola ad Corinthios ; Pseudo- 
Clemens autem in Constitutionibus apostolicis , lib. 8; 
TOM. VI. 


B 


tur ille, qui ante omnia secula exstitit? quo pacto 


autem et antiquus? Tu enim, inquit, idem. ipse Ps«t. 


“-»- . . " . 48. 
es. Cur igitur antiquus, cum dicatur : Et anni 57: 


tui non deficient ? Qui vero vestimentum quo- 
que fuerit circa. immensum. ac. incorporeum ? 


Etenim magnitudinis ejus, inquit, non est finis. Psat. 
Et rursus : Si ascendero in celum, tu illic es ; E 


si descendero in infernum , ades. Quomodo 8. 
igitur veste circumscribebatur humana, nec illam 
consumebat? At vero et alia ejusmodi : multa 
videre ac legere poterat propheta. Quomodo autem 
capilli in igne non absumebantur? Propter hoc 
siquidem subjecit : TAronus ejus ignis ardens. 
Et libri aperti sunt. Ut ille qui damnatur, suo 
sibi judicio comdemnetur. 11. Zspiciebam tunc 
a voce sermonum grandiumy, quos cornu illud 


cap. 12, a Theodoreto stat : sed de variis circa angelos 
sententiis praeclare disserit Joannes Morinus ad Ordi- 
nationes Syriacas, Lege Origenem ad cap. 5 Epist. ad 
Rom, 


à Καὶ μακρότης ζωῆς. Mira oscitatione librariorum , 
ac incredibili Interpretis securitate, in 'Theodoreto ha- 
betur μαχαριότης. Mox mallem cum. ceteris legere ἕως 
καιροῦ xa χαιροῦ- 


1 


τοῖ, 


144- 


131, 


258 $. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


loquebatur. Spéctabam donec. interfecta est 
bestia illa et periit, ob magniloquentiam. Quam- 


ζωῆς ἐδόθη αὐτοῖς ἕως καιρῶν χαὶ καιροῦ. Et καὶ τέ- 
λος ἔσχον, ἀλλ᾽ ὅμως τοῦτο ἐγένετο. Καὶ κατεχαύθη 
quam Alexander Deum adoravit. Et corpus ejus τὸ θηρίον, καὶ τὸ σῶμα αὐτοῦ ἐχαύθη. "V παντελῶς 
. datum est in combustionem ignis.12. Et reli- ἀνηρῆσθαι δηλοῖ. ᾿Εθεώρουν ἐν δράματι τῆς νυχτός 
quarum bestiarum translatus est principatus : € xol ἰδοὺ μετὰ τῶν νεφελῶν «dU οὐρανοῦ ὡς ΥἹὸς dv- 


et longitudo vite data est eis usqe ad tempus 
et tempus. Quamvis finem habuerint, attamen hoc 
factum est. Et combusta est bestia et corpus il- 
lius igne absumtum. Funditus periisse declarat. 
15. Aspiciebam in visione noctis : et ecce cum 
nubibus celi quasi Filius: hominis veniebat. 
Quis hzc ignorat ? quis perspicere poterit ? num 
enim Petrus est qui ista 'dicit, o Judee ? num 
Paulus? Et ecce, inquit, quasi Filius hominis 
veniebat, et usque ad antiquum dierum per- 


θρώπου ἐρχόμενος ἦν. Τίς ταῦτα ἀγνοεῖ; P τίς δια- 
θλέψαι δυνήσεται; μὴ γὰρ Πέτρος ταῦτα λέγει, ὦ 
Ἰουδαῖε; μὴ γὰρ Παῦλος; Καὶ ἰδοὺ, φησὶ, ὡς ΥἹὸς 


. ἀνθρώπου ἐρχόμενος ἦν, xa ἕως τοῦ παλαιοῦ τῶν 


ἡμερῶν ἔφθασεν. Ἰδοὺ καὶ τὸ δμότιμον. ᾿Ενώπιον 
αὐτοῦ προσηνέχθη αὐτῷ. Ἵνα ὅταν ἴδης διδομένην 
αὐτῷ τὴν βασιλείαν, μὴ ἀνθρωπίνως νομίσῃς εἶναι τὸ 
δεδόσθαι. "Amb γὰρ τῶν νεφελῶν τοῦ οὐρανοῦ, φησί" 
τὰς δὲ νεφέλας ἀντὶ τοῦ οὐρανοῦ παραλαμόάνειν 
εἴωθεν ἡ Γραφή. Καὶ αὐτῷ ἐδόθη ἢ ἀρχὴ, καὶ ἢ 


venit. Ecce et par dignitas utriusque. Et in con- D. τιμὴ; καὶ f βασιλεία" καὶ πάντες ol λαοὶ, φυλαὶ, γλῶσ- 


spectu. ejus oblatus est illi. Ut cum videris ipsi 
regnum. tradi , illud , tradi 7. humano modo non 
censeas accipiendum. Nam .Z] nubibus celi, in- 
quit: nubes autem pro cxlo sumere solet Scri- 
ptura, 14. Et ipsi datus est principatus, et ho- 
nor, et regnum : et omnes populi, tribus, lin- 
δέω ipsi serpient. Potestas ejus potestas eterna, 
que non pertransibit, et regnum ejus non cor- 
rumpetur, Quid, quiso, his verbis manifestius? 


σαι αὐτῷ δουλεύσουσιν. Ἢ ἐξουσία αὐτοῦ ἐξουσία 
αἰώνιος, ἥτις οὐ παρελεύσεται" καὶ 7j βασιλεία αὐτοῦ 
οὐ διαφθαρήσεται. "TÉ τούτου σαφέστερον; εἰπέμοι. Καὶ 
πάντες λαοὶ, φησὶ, φυλαὶ, γλῶσσαι αὐτῷ δουλεύσουσιν. 
Ὅρα πῶς ἅπαν τὸ ἔθνος τῆς οἰχουμένης περιέγραψεν: 
Ὅρα καὶ τὸ χριτήριον αὐτὸν λαθόντα. Ἵνα γὰρ μὴ 
χρόνου νομίσῃς εἶναι τοῦτο, φησί" Ἥτις o0 παρελεύ- 
σεται" xol ἣ βασιλεία αὐτοῦ οὐ διαφθαρήσεται " ἀλλ᾽ 
ἕστηχε xal μένει. Εἰ δὲ ἀπιστεῖς, ἀπὸ πραγμάτων 


Et omnes populi, inquit, tribus, lingue ipsi E πείθου. Εἶδες ὁμοτιμίαν αὐτοῦ πρὸς τὸν Πατέρα; 


serpient. Vide ut omnem orbis gentem complexus 
sit. Vide ut et judicis acceperit tribunal ac po- 
testatem. Ne enim id esse temporarium existimes, 
ait: Que non pertransibit : et regnum illius non 
corrumpetur : sed statac manet. Quod si fidem non 
habes, a rebus persuadere. Vides aequalitatem 
honoris cum Patre ? Nam quia Filius post Patrem 
apparuit, propter hoc ait eum. venisse cum nubi- 


Ἐπειδὴ γὰρ ὕστερος ἐφάνη τοῦ Πατρὸς, διὰ τοῦτό 
φησι, ὅτι ἦλθε μετὰ τῶν νεφελῶν. Ὅτι δὲ ἦν καὶ 
πρῴην, δῆλον £x τῶν νεφελῶν * ἐπὶ τῶν νεφελῶν γὰρ 
ἔρχεται. Καὶ αὐτῷ προσηνέχθη ἣ τιμή. Ἣν εἶχε, 
τουτέστι, Καὶ λαοὶ, φυλαὶ, γλῶσσαι αὐτῷ δουλεύ- 
σουσι. Τὴν μὲν γὰρ ἀρχὴν εἶχεν ἄνω; τότε δὲ ἔλαύεν 
αὐτὴν ἣν εἶχεν. “Ὥσπερ γὰρ ἐπὶ τοῦ Πατρὸς νοεῖς τὰς 
τρίχας, καὶ τὰ λοιπά * οὕτω xol τοῦτο. Τὸ δὲ Ἐδόθη, 


bus. Quod autem exsisteret et antea, clarum est ex A καὶ ὅσα τοιαῦτα ἀχούων, μηδὲν ἀνθρώπινον ὑποπτεύ- - 


ipsis nubibus : siquidem in iis vcnit. Et illi de- 
latus est honor. Quem habebat. scilicet. Et po: 
puli, tribus, lingue ipsi  servient. Principatum 
etenim habebat antea; tunc vero illum ipsum 
quen: obtinebat accepit. Nam sicut in Patre intel- 
ligis capillos, et reliqua : ita et istud aceipien- 
dum. Cum autem audis, Datum est, et alia id ge 
nus, nihil humanum suspiceris, nec humile de 
Filio. Sicut enim videns eum qui senuit, non se- 
nem arbitraris : ita et caetera. Noli quippe perspi- 
cuitatem in prophetiis quaere, ubi umbrz sunt 
ac aenigmata : quemadmodum in fulgure non exqui- 
ris lumen perpetuum, sed sufficit si modo appa- 


σης; μηδὲ ταπεινὸν περὶ τοῦ YioU. “Ὥσπερ γὰρ γε: 
γηραχότα δρῶν, οὐχὶ γέροντα ὑποπτεύεις, οὕτω καὶ 
τὰ λοιπά. Μὴ γὰρ ζήτει τὴν σαφήνειαν ἐν ταῖς προ- 
φητείαις, ἔνθα σχιαὶ xal αἰνίγματα s ὥσπερ ἐπὶ τῆς 
ἀστραπῆς οὐ ζητεῖς διηνεχὲς φῶς, ἀλλὰ ἀρχεῖ φανῆναι 
μόνον. ἜἜφριξε τὸ πνεῦμά μου, ἐγὼ Δανιὴλ ἐν τῇ 
ἕξει μου" καὶ αἱ δράσεις τῆς κεφαλῆς μου ἐτάρασσόν 
με. Εἰκότως ὑπὸ τῆς ὄψεως τῶν δρωμένων. Πατέρα 
xc Υἱὸν οὗτος καὶ πρῶτος καὶ μόνος 608, ὡς ἐν ὄψει. 
'TC ἂν ἔχοιεν ᾿Ιουδαῖοι πρὸς τοῦτο εἰπεῖν ; Μελλούσης 
γὰρ τῆς παρουσίας αὐτοῦ λοιπὸν ἐγγυτέρω εἶναι, 
εἰχότως καὶ αἵ ὄψεις θαυμασταὶ φαίνονται. Καὶ προσ- 
ἦλθον ἑνὶ τῶν ἑστηκότων, καὶ τὴν ἀχρίδειαν ἐζήτουν 


reat. 15. Horruit spiritus meus, ego Daniel in à παρ᾽ αὐτοῦ μαθεῖν περὶ τούτων πάντων. Καὶ εἶπέ μοι 


b Tis διαθλέψαι δυνήσεται, Addendum forte οὐ, vel μή. 


IN DANIELEM. 


᾿ τὴν ἀλήθειαν» καὶ τῶν λόγων τὴν σύγκρισιν ἐγνώρισέ 
μοι. Ἐρωτᾷ τί ποτέ ἐστι τὰ φαινόμενα " καὶ μανθά- 
vet περὶ τοῦ ᾿Αντιχρίστου, καὶ μανθάνει βασιλείαν 
τέλος οὐχ ἔχουσαν. Ῥαὔτα, φησὶ, τὰ θηρία τὰ μεγάλα, 
τέσσαρες βασιλεῖαι ἀναστήσονται. ΚΚαὶ παραλήψονται 
τὴν βασιλείαν ἅγιοι “Ὑψίστου, καὶ καθέξουσιν αὐτὴν 
ἕως αἰῶνος, χαὶ ἕως αἰῶνος αἰώνων. Καὶ ἐζήτουν 
ἀχριθῶς περὶ τοῦ θηρίου τοῦ τετάρτου, ὅτι ἦν διαφέ- 
gov παρὰ πᾶν θηρίον, xal φοδερὸν περισσῶς" οἱ ὀδόν- 
τες αὐτοῦ σιδηροῖ, οἱ ὄνυχες αὐτοῦ χαλχοῖ" ἐσθίον 
xa λεπτῦνον, xal τὰ ἐπίλοιπα τοῖς ποσὶν αὐτοῦ συν- 
ἐπάτει. Καὶ περὶ τῶν κεράτων αὐτοῦ τῶν δέκα, τῶν 
ἐν τῇ κεφαλῇ αὐτοῦ, καὶ τοῦ ἑτέρου τοῦ ἀναδάντος, 
xol ἐχτινάξαντος τῶν προτέρων τρία " καὶ τὸ χέρας 
ἐχεῖνο, ᾧ ὀφθαλμοὶ αὐτῷ, καὶ στόμα λαλοῦν μεγάλα, 
xai f ὅρασις αὐτοῦ μείζων τῶν λοιπῶν. ᾿Εθεώρουν, 
καὶ τὸ κέρας ἐχεῖνο ἐποίει πόλεμον μετὰ τῶν ἁγίων; 
xal ἴσχυσε πρὸς αὐτοὺς, ἕως οὗ ἦλθεν ὁ παλαιὸς τῶν 
ἡμερῶν, καὶ τὸ χρίμα ἔδωχεν ἁγίοις ὙΨίστου * καὶ 
διχαιρὸς ἔφθασε, xoi τὴν βασιλείαν χατέσχον οἵ ἅγιοι. 
Καὶ εἶπεν οὕτως - τὸ θηρίον τὸ τέταρτον βασιλεία τε- 
τάρτη ἔσται ἐν τῇ γῇ , ἥτις ὑπερέξει πάσας τὰς βασι- 
λείας, xal καταφάγεται πᾶσαν τὴν γῆν, xo συμπα- 
τήσει αὐτὴν, καὶ καταχόψει αὐτήν. Καὶ τὰ δέκα 
χέρατα αὐτοῦ δέχα βασιλεῖς ἀναστήσονται" xo ὀπίσω 
αὐτῶν ἀναστήσεται ἕτερος, ὃς ὑπεροίσει χαχοῖς πάν- 
τὰς τοὺς ἔμπροσθεν, xol τρεῖς βασιλεῖς ταπεινώσει. 
Καὶ λόγους πρὸς τὸν Ὕψιστον λαλήσει, χαὶ τοὺς 
ἁγίους ὙΨίστου παλαιώσει, καὶ ὑπονοήσει τοῦ ἀλλοιῶ- 
σαι χαιροὺς καὶ νόμον" xal δοθήσεται ἐν χειρὶ αὐτοῦ 
"ἕως χαιροῦ. Καὶ τὸ χριτήριον ἐχάθισε" xol τὴν ἀρ- 
χὴν αὐτοῦ μεταστήσουσι, τοῦ ἀφανίσαι καὶ ἀπολέσαι 
ἕως τέλους. Καὶ ἣ βασιλεία, καὶ ἡ, ἐξουσία, καὶ ἣ 
μεγαλωσύνη τῶν βασιλέων τῶν ὑποχάτω παντὸς τοῦ 
οὐρανοῦ ἐδόθη ἁγίοις Ὑψίστου“ χαὶ ἣ βασιλεία αὐτοῦ, 
βασιλεία αἰώνιος καὶ πᾶσαι αἱ ἀρχαὶ αὐτῷ δουλεύ- 
σουσι χαὶ ὑπαχούσονται. “Ἕως ὧδε τὸ πέρας τοῦ λό- 
γου. Ἐγὼ Δανιήλ' οἵ διαλογισμοί μου ἐπὶ πλεῖον 
σὐνετάρασσόν με, καὶ ἣ μορφή μου ἠλλοιώθη, xcd τὸ 
δῆμα ἐν τῇ χαρδίᾳ μου συνετήρησα. Καὶ τίνος ἕνεχεν 
οὖχ εἶπες, ἄνθρωπε; Ὅτι οὐδὲν πρὸς Ἰουδαίους 7v- 
ἀλλὰ τοὐναντίον ἐν μὲν τοῖς ῥήμασι διὰ τῆς ἀσαφείας 
αὐτὰ δυνεχάλυπτεν, ἐν δὲ τῷ προφήτῃ συνετήρησεν 
ἐν τῇ καρδίᾳ. Καὶ γὰρ πρὸς τῷ τέλει φησίν Ἰδοὺ οἱ 
λόγοι ἐσφραγισμένοι" καὶ βούλεται αὐτοὺς ἀσαφεῖς 
εἶναι. " Τοῦτο ποιεῖ χαὶ αὐτὸς διὰ παραθολῶν λέγων. 
"Opa πανταχοῦ πῶς τὴν βασιλείαν ἐπαίρει, ἵνα μιηδὲν 
ἀνθρώπινον ὑποπτεύσῃς. Εἰ γὰρ χαὶ πᾶσαν τὴν γῆν 


* ἕως χαιροῦ. Incuria exscriptoris factum videtur, αἱ 
omissce sint voces sequentes , xat χαιρῶν, wal γς ἥμισυ 


«αιροῦ. 


279 
habitu meo : et visiones capitis mei turbabant 
me. Merito sub aspectu corum qu: videntur. 
Patrem. et Filium iste et primus et solus, ut in 
visione videt. Quid. ad hoc respondeant Judi? 
Cum enim Domini adventus deinceps propior fu- 
turus esset, merito et visiones mirabiles apparent. 
16. Et accessi ad unum assistentium, et verita- 
tem de his omnibus querebam ab eo discere. 

C Et dixit mihi veritatem, et sermonum. inter- 
pretationem indicagit mihi, Interrogat quaenam 
tandem essent qua apparebant : οἱ edocetur de 
Antichristo ; et discit regnum quod non habet 
finem. 1T. He, inquit, bestie magne, qualuor 
regna consurgent. 18. Et sancti 4 liissimi sus- 
cipient regnum, et obtinebunt illud usque in 
seculum , et usque in seculum. seculorum. 
19. Et querebam diligenter de bestia quarta , 
quia erat diversa ab omni bestia, et. terribilis 
valde : dentes ejus ferrei ; ungues ejus enei 
comedens et comminuens , et reliqua pedibus 
suisconculcabat.920. Et de cornibus ejus decem, 

D que in capite illius; et de alio , quod. ascen- 

derat , et exusserat priorum tria : et cornu, cui 

erant oculi, et os loquens grandia, et aspectus 
ejus major ceteris. 94. 4spiciebam , et cornu 
illud faciebat bellum cum. sanctis , et preva- 
luit adversus eos, 99. donec venit. antiquus 
dierum, et judicium dedit sanctis Altissimi : 
et tempus advenit, et regnum | obtinuerunt 
sancti. Et dixitsic : 25. Bestia quarta regnum 
quartum erit in terra, quod superabit omnia 
regna, et devorabit omnem terram, et con- 
culcabit eam, et concidet eam. 94. Et decem 
cornua ipsius decem reges consurgent ; et post 
eos consurget alius, qui superabit malis omnes 
priores, et tres reges humiliabit. 25. Et sermo- 
nes conira Jfltissimum loquetur, et sanctos 
"Altissimi inveterabit, et cogilabit mutare tem- 
pora et legem ; et tradetur in manu ejus usque 
ad tempus. 26. Et judicium. sedit ; οἱ princi- 
patum ejus transferent, ut. deleant et disper- 
dant usque in finem. 91. Et regnum, et pote- 
stas, et magnitudo regum qui subter omne 

212 c&lum, data sunt sanctis Altissimi : etregnum 

^ ejus, regnum sempiternum : et omnes principa- 
tus serpient ipsi ac obedient. 28. Huc usque 
finis serbi. Ego Daniel : cogitationes mee 
multum. conturbaverunt me, et forma mea 


E 


^ Τοῦτο ποιεῖ χαὶ αὐτός. Christum doctorem suum ita 
χατ᾽ ἐξοχήν appellant Christiani, ut. olim Pythagoram 
discipuli, 
19. 


Dan. 12.9. 


Dan. 2.44. 


8$. JOANNIS CHRYSOST. 


380 


mutata est : et verbum in corde meo conservayi. 
Et quare verbum illud non dixisti, o homo? Quia 
ad Judzos nullo modo spectabàt : sed e contrario 
in verbis qüidem ea per obscuritatem. occultabat, 
in propheta autem conservavit in corde. Etenim 
sub finem ait: Ecce sermones signati; et vult 
illos obscuros esse. Id facit etiam ipse. (Jesus B 
Christus) per parabolas loquens. Vide quomodo 
ubique regnum extollat Daniel, ut nihil humani 
suspiceris. Etsi enim universum orbem obtinue- 
rint homines ; at non semper, neque in infinitum 
saeculum. Nec mihi quisquam dicat, breve tempus 
inemorari. Quid enim sibi vult illud : ZVVon per- 
transibit, neque genti alteri tradetur? Et vide 
quz inter Darium et Macedonas gesta sunt. Quam 
ob causam hec? Propter Judzeos, Ideo et Alexan- 
der adoravit templum, ut aiunt, cum hunc Danielis 
librum inspexisset : et Graci. vim predictionum 
ipsius admirati sunt. Porro de istis rebus nemo: 
loquutus est, nisi hic:solus. 


*-. CAPUT VIII. 


1. In anno tertio regni Baltasaris visio 
apparuit mihi, ego Daniel, post eam que mihi 
apparuerat in principio. 9. Et vidi in visione : 
et factum est cum ego viderem, et eram in Su- 
sis regia, que in. provincia Elamitide sita 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


χατέσχον οἱ ἄνθρωποι, ἀλλ᾽ οὐχ ἀεὶ, οὐδὲ εἰς ἄπειρον 
αἰῶνα, Καὶ μή μοι λεγέτω τις, ὅτι βραχὺν χρόνον 
λέγει. Τὸ γὰρ Οὐ παρελεύσεται, τί ἐστιν; οὐδὲ ἔθνει 
ἑτέρῳ δοθήσεται; Καὶ ὅρα τὰ κατὰ Δαρεῖον καὶ Μα- 
χεδόνας. Τίνος ἕνεκεν ταῦτα; Διὰ τοὺς Ἰουδαίους... 
Διὰ τοῦτο xol ἢ Ἀλέξανδρος προσεχύνησε τὸν vabv ,- 
ὥς φασι; τὸ βιθλίον τοῦτο ἰδών * xa Ἕλληνες. ἐθαύ-᾿ 
μᾶσαν αὐτοῦ τὴν ἰσχὺν τῆς προῤῥήσεως. Περὶ τούτων 


οὐδεὶς εἶπεν, ἀλλ᾽ ἢ οὗτος μόνος. 4 


ΚΕΦ. η΄. 


Ἔν ἔτει “τρίτῳ τῆς βασιλείας Βαλτάσαρ ὅρασις 
ὠφθη πρός με, ἐγὼ Δανιὴλ, μετὰ τὴν ὀφθεῖσάν 
μοι ἐν τῇ ἀρχῇ. Καὶ εἶδον ἐν τῇ δράσει" καὶ ἐγένετο 
ἐν τῷ ἰδεῖν με, καὶ ἤμην ἐν Σούσοις τῇ βάρει; ἥ 
ἐστιν dy χώρᾳ "EX... Καὶ εἶδον ἐν δράματι, καὶ ἤμην 


est. Et vidi in visione, et eram super Ubal. C ἐπὶ τοῦ Οὐδάλ. Καὶ ἦρα τοὺς ὀφθαλμούς μου, xal 


5. Et levavi oculos meos, et vidi : et ecce aries 
unus stans ante Übal : et ipsi erant cornua, et 
cornua excelsa: et unum excelsius altero, et 
excelsius ascendebai in extremis. 4. Et vidi 
arietem cornu petentem contra mare, et aqui- 
lonem, et austrum et africum : et omnes be- 
stie non. stabunt coram. eo : δὲ non erat qui 
erueret de manu ejus : et fecit secundum vo- 
luntatem suam, et magnificatus est. 5. Et 
ego eram intelligens : et ecce hircus caprarum 
veniebat ab africo super faciem totius terre : 


εἶδον * xal ἰδοὺ χριὸς εἷς ἑστηχὼς πρὸ τοῦ Οὐδάλ- 
xai αὐτῷ χέρατα, xol τὰ χέρατα ὑψηλά" xal τὸ ἕν 
ὑψηλότερον τοῦ ἑτέρου, χαὶ τὸ ὑψηλότερον ἀνέθαινεν 
ἐπ᾽ ἐσχάτων. Καὶ εἶδον τὸν χριὸν χερατίζοντα χατὰ 
θάλασσαν, xci βοῤῥᾶν, καὶ νότον, “ χαὶ λίδα - xol 
πάντα τὰ θηρία οὗ στήσονται ἐνώπιον αὐτοῦ, καὶ oüx 
ἦν ὃ ἐξαιρούμενος ἐχ χειρὸς αὐτοῦ - καὶ ἐποίησε κατὰ 
θέλημα αὐτοῦ, καὶ ἐμεγαλύνθη. Καὶ ἐγὼ ἤμην συν-- 
τών - xai ἰδοὺ τράγος αἰγῶν ἤρχετο ἀπὸ λιξὸς ἐπὶ 
πρόσωπον πάσης τῆς γῆς" καὶ οὐχ ἦν ἁπτόμενος τῆς 
γῆς" xat τῷ τράγῳ ἐχείνῳ κέρας θεωρητὸν ἀνὰ μέσον 


et non tangebat terram : et. hirco illi cornu Ὁ τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ. Καὶ ἦλθεν 6 τράγος ἕως τοῦ 


b: λλέξανδρος προσεχύνηδε τὸν ναὸν; ὥς φασί, τὸ βιδλίον 
τοῦτο ἰδών. Supra dixit : ἀ λέξανδρος προσεχύνησε τὸν Θεόν: 
quomodo hic quoque legi debere nullus dubito : nec 
enim Macedo templum adoravit, sed Deum, seu no- 
men tetragrammaton, quod in lamina insculptum pon- 
tifex fronte gestabat. Rem narrat Graecus Livius Antiq. 
Jud. lib. 44, cap. ultimo, ac post illum Eusebius et 
S. Hieronymus. 

e ἦν ἔτει τρίτῳ. Idem Josephus in. fine libri decimi 
refert hoc visum, sed confuse, ac, uti solet, parum 
accurate. Non extra rem erit Josephi locum legere quo- 


que apud S. Chrysostomum 3 (nunc Tom. I) adversus 
Judzos, ut ex collatione, mendis , quod factu perfa- 
cile, repurgetur. 

4 Σούσοις τῇ βάρει. Vox. $112, unde βάρις dedu ι 
citur, significat plurima in Scripturis. Hic autem, ut 
existimo, regiam denotat, Josepho ac Theodoreto at- 
que etiam Nostro 3 adversus Judzos, μητρόπολις τῆς 
Περσίδος aC Περσῶν dicitur hwc urbs. Videsis ἡ Esdrae 
6,2, et 2, 1, 4. 

* καὶ λέθα. Istam vocem nec ipse Chrysostomus 
agnoscit 3 adversus Judaeos. 


IN 


- χριοῦ τοῦ τὰ χέρατα ἔχοντος, ὃν εἶδον ἑστῶτα ἐνώ- 
πον τοῦ Οὐδάλ- xol ἔδραμε πρὸς αὐτὸν ἐν ὀργὴ 
τῆς ἰσχύος αὐτοῦ. Καὶ εἶδον αὐτὸν φθάσαντα ἕως τοῦ 
χριοῦ, χαὶ ἐξηγριώθη πρὸς αὐτὸν, χαὶ ἔπαισε τὸν 
κριὸν, xal συνέτριψεν ἀμφότερα τὰ χέρατα αὐτοῦ" xoi 


οὖχ ἦν ἰσχὺς τῷ κριῷ τοῦ στῆναι ἐνώπιον αὐτοῦ. Καὶ 


ἔῤῥιψεν αὐτὸν ἐπὶ τὴν γῆν, καὶ συνεπάτησεν αὐτὸν, 
xal οὐχ ἦν 6 ἐξαιρούμενος τὸν χριὸν Ex χειρὸς αὐτοῦ. 
Καὶ 6 τράγος τῶν αἰγῶν ἐμεγαλύνθη ἕως σφόδρα. Καὶ 
ἐν τῷ ἰσχῦσαι αὐτὸν, συνετρίδη τὸ χέρας αὐτοῦ τὸ 
μέγα" xai ἀνέθδη τέσσαρα χέρατα ὑποχάτωθεν αὐὖ- 
τοῦ εἰς τοὺς τέσσαρας ἀνέμους τοῦ οὐρανοῦ. Καὶ ἐχ τοῦ 


ἑνὸς αὐτῶν ἐξῆλθε δχέρας ἕν ἰσχυρὸν, καὶ ἐμεγαλύνθη ἊΣ 


περισσῶς * πρὸς τὸν νότον, χαὶ πρὸς ἀνατολὴν, xod πρὸς 
τὴν δύσιν. Καὶ ἐμεγαλύνθη ἕως τῆς δυνάμεως τοῦ 
οὐρανοῦ" καὶ ἔπεσεν ἐπὶ τὴν γῆν ἀπὸ τῆς δυνάμεως τοῦ 
οὐρανοῦ, καὶ ἀπὸ τῶν ἀστέρων, xai συνεπάτησεν αὖ- 
τούς. " Καὶ ἕως ἄρχοντος τῆς δυνάμεως ἡδρύνθη * καὶ 
δι αὐτὸν θυσία ἐταράχθη, xa ἐγενήθη, καὶ χατευω- 
δώθη αὐτῷ. Καὶ τὸ ἅγιον ἐρημωθήσεται: καὶ ἐδόθη ἐπὶ 
τὴν θυσίαν ἁμαρτία, καὶ ἐῤῥίφη χαμαὶ ἣ δικαιοσύνη. 
Καὶ ἐποίησε, καὶ εὐωδώθη. Καὶ ἤχουσα ἑνὸς ἁγίου 
λαλοῦντος, καὶ εἶπεν εἷς ἅγιος τῷ “ φελμουνὶ τῷ λα- 
λοῦντι * ἕως πότε ἢ ὅρασις στήσεται, xol ἣ θυσία ἣ 
ἀρθεῖσα, καὶ ἣ ἁμαρτία τῆς ἐρημώσεως ἡ δοθεῖσα, 


χαὶ τὸ ἅγιον, καὶ ἣ δύναμις συμπατηθήσεται; Καὶ - 


εἶπεν αὐτῷ * ἕως ἑσπέρας καὶ πρωὶ ἡμέραι δισχίλιαι 
xol τριαχόσιαι, καὶ καθαρισθήσεται τὸ ἅγιον. Καὶ 
ἐγένετο ἐν τῷ ἰδεῖν με, ἐγὼ Δανιὴλ, τὴν ὅρασιν, 


ὶ ἐξή- Ἐζητῶν σύνεσιν. Καὶ ἰδοὺ ἔστη ἐνώπιόν "μου. Καὶ 


v, ὡς ὅραδις ἀνδρὸς ἀνὰ μέσον τοῦ Οὐάλ. Καὶ ἐχάλεσε, 
. xt εἶπεν" Γαθριὴλ, συνέτισον ἐχεῖνον τὴν ὅρασιν. 


ἥμενος Καὶ ἦλθε, καὶ ἔστη " ἐχόμενα τὸν στάσεώς μου. Καὶ 


ἐν τῷ ἐλθεῖν αὐτὸν, ἐθαμδήθην, καὶ πίπτω ἐπὶ πρόσ-- 
ὡπόν μου. Καὶ εἶπε πρός με΄ σύνες, υἱὲ ἀνθρώπου" 
ἔτι γὰρ εἰς καιροῦ πέρας ἣ ὅρασις. Καὶ ἐν τῷ λαλεῖν 


f ἐν ὀργῇ τῆς ἰσχύος αὐτοῦ. Tta in Hebreo. At nunc in 
Theodotione ac in Theodoreto legimus ὁρμῇ : fortassis 
γραφιχῷ ἁμαρτήματι : quamquam idem sensus est. Fre- 
quenter autem ex istis duobus nominibus unum pro 
alio scribunt librarii : unde castigandus est Codex 
Const. apost. in lib. 5, cap. 9 : χαὶ τὰς ἀμέτρευς ἐν ἄλλῳ 
δρμὸς ὄργάς. Quam unus exscriptor margini apposuerat 
lectionem variam, alter in textum imperite transtulit. 

8. Κέρας ἕν ἰσχυρόν. Quid si ἀνίσχυρον legamus? Certe id 
Hebraica veritas postulare videtur. 

Πρὸς τὸν νότον, χαὶ πρὸς ἀνατολὴν, χἀὶ πρὸς τὴν Ust». 


DANIELEM. 


- 


281 


spectabile . in - medio - oculorum | ejus. 6. Et 
venit hircus usque'ad arielem illum habentein 
cornua, quem. videram slantem coram: Ubal : 
et cucurrit. ad. eum in ira forlitudinis | sue. 
T. Et vidi eum pervenisse usque ad arietem : et 
efferatus est in eum, percussitque arietem, et 
contrivit utraque cornua ejus : et non eraL.ro- 
bur arieti, ut. staret coram eo. Et projecit 
ipsum in terram, et conculcavit ipsum, et nón 
erat qui liberaret arietem de manu ejus. 8. Et 
hircu$ caprarum magnificatus est mirum ini mo- 
dum. Et cum invalesceret ipse, contritum est 
cornu illius magnum : et ascenderunt quatuor 
cornua subter illud, in. quatuor ventos celi. 
9. Et ex uno eorum egressum est cornu unum 
* forte,et factum est grande nimis, ad austrum, et 
ad orientem, et ad occidentem. 10. Et magni- 
ficatum. est usque ad virtutem celi : et dejecit 
in terram devirtute celi, et de stellis, étconcul- 
cavit eas.A1. Et usque ad principemvirtutisma- 
gnificatum est : et per ipsum sacrificium turba- 
tum est: et factum est, et prospere successit éi. 
12.Et sanctuarium desolabitur: et datum est su- 
per sacrificium. peccatum, et projecta est humi 
justitia. Et fecit, et prospere ei fuit.A5. Et au- 
divi unum sanctum loquentem : et dixit unus 
sanctus Phelmoni loquenti : Usquequo visio 
stabit, et sacrificium ablátum, et peccatum de- 
solationis datum, et sanctum, et virtus con- 
culcabitur? 14. Et dixit ei : Usque ad wespe- 
ram et mane dies bis mille ac trecenti, et mun- 
dabitur sanctuarium. 15. Et factum. est dum 
viderem ego Daniel visionem, et quererem in- 
telligentiam. Et ecce stetit in conspectu meo. 
Et visio viri inter Ubal. 46: Et vocavit; et 
dixit : Gabriel, fac istum intelligere visionem. 
1T. Et venit, et stetit juxta stationem meam. 
Et cum ille veniret, territus sum, et cado in 
faciem. meam. Et dixit ad me : Intellige, fili 
hominis; adhuc enim. in temporis finem wi- 


n 


Ultimum non habet B. Chrysostomus Homilia jam ci- 
tata. At paulo post cum Theodoreto legit xai δι᾽ αὐτὸν 
θυσία ἐταράχθη παραπτώματι. 

b. καὶ ἕως ἄρχοντος τῆς δυνάμεως ἡδρύνθη. Ἦτο non ha- 
bentur in Editione vulgata Theodotionis; que hinc, 
et ex. "Theodoreto, magis autem ex Hebrao videnuir 
adjicienda. 

* Φελμουνί. Idem error in nostris Codicibus, ac etiam 
in Theodoreto. Scripserat enim Theodotio φελμωνί. 
Auctor Constitutionum apostolicarum in lib. 7, c. 36, 
φελμοϑεί. 


Dan.7. 16. 


282 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


sio. 48. Cumque loqueretur ipse mecum , cado C αὐτὸν μετ᾽ ἐμοῦ, πίπτω ἐπὶ πρόσωπόν μου ἐπὶ τὴν 


in faciem meam super terram : et tetigit me, 
et statuit me super pedes meos. 19. Et dixit : 
Ecce ego indico tibi que futura sunt in novis- 
simis ire : adhuc enim. in temporis finem. 
90. Aries quem vidisti, qui habebat cornua, 
rex Medorum est atque Persarum. 94 . Et hir- 
cus caprarum, rex Grecorum. Et cornu ma- 
gnum, quod erat. inter oculos ejus, ipse est rex 
primus. 22. Et quod contritum est, et surrexe- 
runt quatuor cornua subter ipsum; quatuor 
reges consurgent de gente ejus,et non in fortitu- 
dine illius. 95. Et in extremis regni ipsorum, 
completis peccatis eorum, consurget rex impu- 
dens facie, et intelligens problemata. 24. Et 
robusta fortitudo ejus, et non in viribus suis : 
et mirabiliter pervertet, et faciet, et. corrum- 
pet fortes, et populum. sanctum. 25. Et ju- 
gum catene ejus dirigetur. Dolus in manu 
ejus, et in corde suo magnificabitur, et dolo 
destruet multos, et in. perditione multorum 
stabit,et.quasi oya in manu conteret eos.26. Et 
visio wespertini ac matutini temporis supradi- 
cli vera est. Et tu signa. visionem, quia in 
dies multos erit. Et dixit, inquit, Illi visionem 
manifesta, Gabriel, Aspice jussa angelorum et 
archangelorum. Majorne est potestas alia? Et we- 
nit, inquit, et territus sum. Et stetit juxta. sta- 
tionem meam. Et cum ille veniret, territus 
sum. Übinam igitur sunt qui angelos maledictis 
prosequuntar ? Nona seipso quidquam fecit Deus. 
Vides etillos in ordines multos, formas, ac de- 
scriptiones essedispositos? In prima visione, 4fc- 
cessi, inquit, et interrogaei. Hic non item. Et 
audivi unum sanctum loquentem. Et alius in- 


respondit, inquit. Et in novissimis regni, com- 
pletis peccatis eorum, consurget rex impudens 
facie, Vide ut Judzis ostendat, ipsos esse aucto- 
res istarum calamitatum. Ideo antem non patefe- 
eit sermones, ne illi de industria in malitia sua ac 
ignavia perstarent : si enim, cum nihil horum di- 
ctum fuerit, tamen illi permanserunt : multo ma- 
gis si ea manifestata fuissent ; et ut intelligas Spi- 
ritum ubique vim habere, et Deum omnia previ- 
dere, et cum sciret Judieos peccatores, tamen eos 
in patriam reduxisse. Et vide, quia si dixisset an- 
nos, modicum tempus visum fuisset, ideo in die- 


4 προαῆλϑε. Libentius scripserim προσῆλθον, uL su- 
pra, Dan, 7, 18. Sic in S. Augustino lib. 20 de Civi- 


γῆν καὶ ἥψατό μου, καὶ ἔστησέ με ἐπὶ τοὺς πόδας 
μου. Καὶ εἶπεν" ἰδοὺ ἐγὼ γνωρίζω σοι τὰ ἐσόμενα 
ἐπ᾽ ἐσχάτων τῆς ὀργῆς ἔτι γὰρ εἷς καιροῦ πέρας. Ὁ 
κριὸς ὃν εἶδες, 6 ἔχων τὰ χέρατα, βασιλεὺς Μήδων 
καὶ Περσῶν. Καὶ 6 τράγος τῶν αἰγῶν, βασιλεὺς "EA- 
λήνων. Καὶ τὸ κέρας τὸ μέγα, ὃ ἦν ἀνὰ μέσον τῶν 
ὀφθαλμῶν αὐτοῦ, αὖτός ἐστιν ὃ βασιλεὺς 6. πρῶτος. 
Καὶ ὅτι συνετρίδη, καὶ ἀνέστη τέσσαρα κέρατα ὅπο- 
κάτωθεν αὐτοῦ, τέσσαρες βασιλεῖς ἀναστήσονται ἀπὸ 
τοῦ ἔθνους αὐτοῦ, καὶ οὖχ ἐν τῇ ἰσχύϊ αὐτοῦ. Καὶ ἐπ᾽ 
ἐσχάτων τῆς βασιλείας αὐτῶν, πληρουμένων τῶν 
ἁμαρτιῶν αὐτῶν, ἀναστήσεται βασιλεὺς ἀναιδὴς προσ- 


D- ώπῳ; καὶ συνιὼν προδλήματα. Καὶ κραταιὰ fj ἰσχὺς 


αὐτοῦ, xol οὖχ ἐν τῇ ἰσχύϊ αὐτοῦ καὶ θαυμαστὰ 
διαφθερεῖ, καὶ ποιήσει, χαὶ διαφθερεῖ ἰσχυροὺς, καὶ 
λαὸν ἅγιον. Καὶ 6 ζυγὸς τοῦ χλὸιοῦ αὐτοῦ κατευθυνεῖ. 
Δόλος ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ, καὶ ἐν καρδίᾳ αὐτοῦ μεγαλυν-- 
θήσεται, καὶ δόλῳ διαφθερεῖ πολλοὺς, καὶ ἐπὶ ἀπωλείᾳ 
πολλῶν στήσεται, καὶ ὡς ὠὰ ἐν χειρὶ συντρίψει αὐτούς. 
Καὶ ἣ ὅρασις τῆς ἑσπέρας, καὶ τῆς πρωΐας τῆς ῥη- 
θείσης, ἀληθής ἐστιν. Καὶ σὺ σφράγισαι τὴν ὅρασιν, 

ὅτι εἷς ἡμέρας πολλὰς ἔσται. Ko εἶπε, φησὶ, γνώρι- Ὁ 
σον ἐχείνῳ τὴν ὅρασιν, Γαύριήλ, Ὅρα ἐπιτάγματα 
ἀγγέλων καὶ ἀρχαγγέλων. Μείζων ἴσως δύναμις ἑτέρα; 


E Καὶ ἦλθε, φησὶ, καὶ ἐθαμθήθην. Καὶ ἔστη ἐχόμενα 


τῆς στάσεώς μου. Καὶ ἐν τῷ ἐλθεῖν αὐτὸν, ἐθαμθή- 
θην, Τοῦ (1. ποῦ) τοίνυν oi τοὺς ἀγγέλους χαχῶς 
λέγοντες: Οὐχ ἀφ᾽ ἑαυτοῦ τι ἐποίησεν. Ορᾷς xol 
αὐτοὺς sig τάξεις πολλὰς χαὶ διατυπώσεις τεταγμέ- 


a, 5 "Ey τῇ πρώτῃ, ᾿Προσῆλθε, φησὶ, καὶ ἠρώ- 
terrogavit : seu ignorans, ut. Daniel disceret. Et A 


πησα. ᾿ἜἜνταῦθα οὐχέτι. Kol ἤχουσα ἑνὸς ἁγίου λα- 
λοῦντος. Καὶ ἕτερος ἠρώτησεν, ἤτοι ἀγνοῶν, ἵνα οὗτος 
μάθῃ. Καὶ ἀπεχρίνατο, φησί. Καὶ ἐπ’ ἐσχάτων τῆς 
βασιλείας, πληρουμένων τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν, ἀνα- 
στήσεται βασιλεὺς ἀναιδὴς προσώπῳ. "Opa πῶς δεί- 
χνυσιν αὐτοῖς, ὅτι αὐτοὶ αἴτιοι. Διὰ τοῦτο οὗ φανεροῖ 
τοὺς λόγους, ἵνα μὴ ἐθελοχαχήσαντες μένωσιν" εἰ 
γὰρ, μηδενὸς τούτων εἰρημένων, ἔμενον, πολλῷ 
μᾶλλον, φανερωθέντων " χαὶ ἵνα μάθῃς ὅτι πανταχοῦ 
τὸ Πνεῦμα ἰσχὺν ἔχει, xol ὅτι πάντα πρόοιδεν 6 
Θεὺς, καὶ ὅτι εἰδὸς ἁμαρτήσοντας ἀνήγαγε. Καὶ ὅρα, 


* 


tate Dei , cap. 23., habetur, accessit : vitiose forsan. 


IN. DANIELEM. 285 


ἐπειδὴ εἶπεν ἐνιαυτοὺς, ὀλίγος χρόνος ἐφαίνετο, εἰς B rum numerum resolvit, ut multitudine terreat, 
ἡμερῶν ἀναλύει ἀριθμὸν, ἵνα τῷ πλήθει φοδήσῃ, non dies tantum, sed οἱ noctes numerando. Et im- 
οὖχ ἡμέρας, ἀλλὰ καὶ νύχτας ἀριθμῶν. Καὶ ἐνδίατρί- moratur tragica calamitati, qua per Antiochum 
"Gb «3 poyujBtg Οἱ Ἰάτὰ Ἀντίοχον, fà χὰν itu contigit; at vel Sic terrorem incutiat. Ut non in 
φορέσῃ. Καὶ οὐκ Ν' c ἰσχύϊ adem. Τουείοειν, "otrmteret 14 tke Deus illum repri- 
ὅτι ἠδύνατο ὃ Θεὸς χωλῦσαι αὐτὸν, ἀλλ᾽ ἐπέτρεψε gs nemo oec ππιι 


35007 ; . simpliciter peccassent, sed postquam completa 
διὰ τὰς ἁμαρτίας, καὶ οὐχ ἁπλῶς ἁμαρτόντων, ἀλλ᾿ gunt peccata. Igitur delictorum. aliqua mensura 
ἡνίκα ἐπληρώθησαν. Ἄρα μέτρον τί ἐστιν; Οὔπω — est? Nondum enim, inquit, completa. erant Gen. i5. 


γὰρ ἂν ἐπεπλήρωντο, φησὶ, αἱ ἁμαρτίαι τῶν "Auog- — peccata .4morrheorum. Et adverte, nóndum !9: 


ῥαίων. Καὶ ὅρα, οὔπω λοιπὸν ἐμπρησμὸς, ἀλλὰ σφα- 
γῶν ἀναιρέσεις. "Eni? γὰρ ἔμελλόν τινες εἶναι οἵ C 
καλοὶ, xol προϊστάμενοι τῶν πατέρων, xol τὰ τῆς 
τιμωρίας ἔλάττω γέγονε. Ταῦτα δὲ λέγεται, ἵνα μὴ 
ταῖς νίχαις ταῖς ἐπὶ Ζορωδάθελ ἐπαρθέντες » ῥάθυμοι 
γίνωνται. Καὶ ὅρα πῶς οὗ τίθησι λαμπρά τινα ἐν- 
ταῦθα μετὰ τὰ χατὰ ᾿Αντίοχον, ἀλλὰ μόνον λύσιν τῶν 
δεινῶν λέγει, καὶ τὸν κατασχόντα χαιρόν. Τί οὖν ; 
ταύτην οὗ προεῖπε τὴν αἰχμαλωσίαν ; Ναὶ, σφόδρα 
αἰνιγματωδῶς διὸ καὶ & Χριστὸς εἶπεν * Ὅταν ἴδητε 
τὸ βδέλυγμα τῆς ἐρημώσεως, 6 ἀναγινώσχων νοείτω... 
᾿Ελεύσονται, φησὶ, οὖχ ὥς προειπόντος. Καί τινες D 
μὲν λέγουσιν, ὅτι εἰκότως ταῦτα οὗ προεῤῥήθη - οὗ 
γὰρ. εἶχε χρόνον ἣ αἰχμαλωσία αὕτη λαθεῖν. Adco 
γὰρ» φησὶ, καὶ τοὺς πονηροὺς ἀντὶ τῆς ταφῆς αὐτοῦ, 
xol τοὺς πλουσίους ἀντὶ τοῦ θανάτου αὐτοῦ. Καὶ σὺ 
σφράγισαι τὴν ὅρασιν ταύτην, ὅτι εἷς ἡμέρας πολλὰς 
ἔσται. Τουτέστι, φύλαξον, διατήρησον, ἵνα μὴ τῷ 
μαχρῷ χρόνῳ διαφθαρῇ. Ὅρα πανταχοῦ τὸν Θεὸν 
φειδόμενον αὐτῶν. Κατῆλθον εἰς Αἴγυπτον, ἐγένοντο 
φαῦλοι" ox ἀπέστη, ἤγαγεν εἰς τὴν ἔρημον. Ἐπέ- E 
μειναν τῇ χαχίᾳ᾽ οὐχ ἀπέστη, εἰσήγαγεν αὐτοὺς cic 
τὴν γὴν τῆς ἐπαγγελίας. ᾿Ανήγαγε πάλιν αὐτοὺς ἐπὶ 
᾿Αντιόχου * πάλιν οἵ αὐτοὶ ἔμενον. Ἐπὶ τοῦ Χριστοῦ 
πάλιν οἱ αὐτοί. xai οὐδὲ οὕτως ἀπέστη, ἀλλ᾽ ἀεὶ 
χήδεται. Kal χαθάπερ τὰ φυσιχὰ οὖκ ἂν ἀποσταίη, 
τὰ φύσεως προσόντα ἣμῖν, ὅπερ ἂν γένηται" οὔ- 
τὼς οὐδὲ Θεός “ μᾶλλον δὲ ἐχεῖνα δυνατὸν ἀποστῇ- 
ναι, αὐτὸν δὲ οὐδαμῶς προνοοῦντα, καὶ χηδόμενον. 
Εἰ γὰρ καὶ ἐπιλάθοιτο, φησὶ, γυνὴ τοῦ ἐλεῆσαι τὰ 
᾿ἔχγονα τῆς κοιλίας αὐτῆς, ἀλλ᾽ ἐγὼ obx ἐπιλήσομαί 
σοῦ. Καθάπερ γὰρ ἐχείνη οὐ πρὸς τὴν ἀρετὴν ὁρᾷ τῶν 


245 
παίδων, ἀλλὰ φύσεως νόμον πληροῖ οὕτω, καὶ πολλῷ A 


μᾶλλον͵. 6. Θεὸς ἀεὶ κήδεται, οὐδέποτε ἀφίσταται, 
ἀεὶ τὸ αὐτὸ μέτρον ἐπιδείχνυται. Καὶ ἐγὼ Δανιὴλ 
ἐχοιμήθην, xo ἐμαλαχίσθην ἡμέρας" xal ἀνέστην, 
καὶ ἐποίουν τὰ ἔργα τοῦ βασιλέως * καὶ ἐθαύμαζον 


itaque incendium, sed czdium occisiories. Nam 
cum quidam futuri essent boni, et patribus pra- 
stantiores, supplicia quoque minora fuere. Hec 
autem dicuntur, ne victoriis, quas sub Zoro- 
babele reportaturi erant, elati, segnes fierent. 
Et vide ut splendida quaedam non ponat hic, post 
illa que ad Antiochum pertinent, sed dumtaxat 
solutionem a calamitatibus; et tempus quod ob- 
tinuit dicat, Quid igitur? hujusne teniporis non 
predixit captivitatem ? Sane przdixit, sed valde 


obscure. Ideoque Christus ait: Cum «videritis Mau. 25. 


abominationem, desolationis, qui legit intel- 15. 
ligat. Venient, inquit, quasi ipse non vatici- 
natus fuisset. Et nonnulli quidem dicunt,: merito 
ista non esse predicta: quoniam hac captivitas 


tempus ac- finem acceptura non erat. Dabo enim, 1,4, 53. 9. 


inquit, et improbos pro sepultura ejus, et divites 
pro morte ejus. Et tu signa visionem hanc, 
quia in dies multos erit. Hoc est, Custodi, con- 
serva, ne diuturnitate temporis corrumpatur. Vide 
Deum ubique illis parcere. Descenderunt in 
JEgyptum, improbi evaserunt ; non abscessit, du- 
xiteos in desertum. Permanseruntin malitia ; non 
abstitit; introduxit eos in. terram promissionis, 
Rursus illos réducit sub Antiocho ; adhuc iidem 
manserunt. Tempore Christi adhuc iidem : et ne- 
que sic abscessit, sed semper eorum curam gerit. 
Et quemadmodumnaturalia, queque a natura no- - 
bis insunt, numquam abscesserint, quidquid eve- 
niat: ita nec Deus ; imo fieri quidem potest ut illa 
deficiant : at Dei providentiam ac curam recedere 


impossibile est. ZVam si, inquit, et oblita fuerit ᾿ς αι. (0. 


mulier misereri fetuum uteri sui, sed ego non v5 
oblieiscar tui. Sicut. enim mater non respicit ad 
liberorum virtutem, sed nature legem implet : ita, 
et multo magis, Deus semper curam gerit, nec 
umquam destitit; semper eamdem mensuram ex- 
hibet. 97. Et ego Daniel decubui, et. egrotapi 
dies aliquot : et. surrexi, et faciebam opera 
regis : et admirabar visionem : et non erat qui 
intelligeret. Unde zgrotavit? Fortassis ex tri- 
stitia ob futuras calamitates, secum reputans; non- 


Jer, 25.11. 


294 


dum finem habere res prosentes. Et tot, inquit, 
adhuc supersunt mala. Veliterum, Nondum Ju- 
deis Deum reconciliavi, et ipsi eum ad. bellum 
provocant, ac sibi reddunt inimicum. Et surrexi, 
et faciebam. opera regis. Yd est, Ministrabam. 
Et admirabar visionem; et non erat. qui intel- 
ligeret. Maxime id affertdolorem, cum ne quidem 
licet res tristes efferre in aliquem : an. quia im- 
probi erant. Et faciebam, inquit, opera regis. 
Hoc est, Nihil protermittebam; sed fungebar of- 
ficio meo. E 


D 


CAPUT IX. 


1. In primo anno Darii, filii 4ssueri, de 
semine Medorum, qui regnavit super regnum 
Chaldceorum, 9. in anno uno regni ejus, ego 
Daniel intellexi in libris numerum annorum, 
de quo factus est sermo Domini ad Jeremiam 
prophetam, in complementum desolationis Je- 
rosolym«e septuaginta anni. ὅ. Et dedi faciem 
meam ad Dominum Deum, ut exquirerem ora- 
tionem et deprecationem in jejuniis et sacco et 
cinere. Iste est Darius Medus. Primum autem 
annum non regni ipsius ait : non enim dixit, In 
primo regni ejus, sed, /n primo anno Darii, in 
uno annoregni ejus : ita ut et dici possit primus 
annus, quo quidem ille regnabat, tunc vero forte 
occiderant Baltasarem. Ego Daniel intellexi in 
libris numerum annorum. 1d est, Baltasaris cze- 
dem. Et reputavi. Vide utante prafinitum tempus 
non audeat accedere ad Dominum. At tres quidem 
pueri id agunt. in fornace : iste vero in lacu non 
fecit. Quid igitur? vel illi male, vel hic ? Neutri. 
llli siquidem amorem erga patriam ostendebant, 
hic vero intelligentiam temporis quod advenerat. 
Nonne. ergo intelligenter legebat prophetarum 
oracula? Existimo autem illum non ab urbe ca- 


C 


D 


ἃ ExmolsuoUct». Vide Suidam, apud quem in verbo 
ἐμπολεμῶσαι, nihil mutare debuerat Henr. Stephanus. 
Eleganter autem, qui Constitutiones apostolicas col- 
legit, ἐκ παρατάξεως ἁμαρτάνειν in hac significatione 
usurpat, lib. 2, cap. 23. : 

b ἀπὸ τοῦ σπέρματος Mov. Quis assentiatur Josepho 
Scaligero asserenti prognatum Medo genere Medum 
esse non potuisse? Mardocheus igitur non erat Ju- 
dieus , quia de semine Judeorum ? Esth. 6, 13. Quid 
quod Darius iste dicitur Medus Dan. 5, 31, et 11, 1? 
Certe non majus pondus habent ccterz Scaligeri pro- 
bationes, qui dum sententiam suam de Nabonnido no- 
bis persuadeat, id quibus modis assequatur, minimum 
curat. ' ? 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


τὴν ὅρασιν * καὶ οὐκ ἦν 6 συνιών. Πόθεν ἐμαλαχίσθη; 
Ὑπὸ τῆς ἀθυμίας ἴσως τῶν ἐσομένων δεινῶν, λογισά- 
μενος πρὸς ἑαυτὸν, ὅτι οὐδέπω τὰ παρόντα τέλος 
ἔχει. Kok τοσαῦτα, φησὶ, πάλιν δεινά, Ἢ πάλιν, 
οὔπω χατήλλαξα αὐτοῖς τὸν Θεὸν, χαὶ αὐτοὶ "ἐχπο- 
λεμοῦσιν αὐτόν. Καὶ ἀνέστην, καὶ ἐποίουν τὰ ἔργα 
τοῦ βασιλέως. Τουτέστιν, ὑπηρέτουν. Καὶ ἐθαύμαζον 
τὴν ὅρασιν" xol oüx ἦν ὃ συνιών. Μάλιστα τοῦτο 
φέρει τινὰ ὀδύνην, ὅταν μιηδὲ ἐξενεγχεῖν ἐξῇ εἴς τινὰ 
τὰ λυπηρά * ἢ ὅτι πονηροὶ ἦσαν. Καὶ ἐποίουν, φησὶ, 
τὰ ἔργα τοῦ βασιλέως. Τουτέστιν, οὐδὲν παρελίμιπα- 
voy , ἄλλ᾽ ἐποίουν τὰ ἔργα, 


ΚΕΦ. 9’, 


Ἐν τῷ πρώτῳ ἔτει Δαρείου, τοῦ υἱοῦ ᾿Ασσουήρον, 
P ἀπὸ τοῦ σπέρματος Μήδων, ὃς ἐδασίλευσεν ἐπὶ τὴν 
βασιλείαν Χαλδαίων, ἐν ἔτει ἑνὶ τῆς βασιλεῖας αὐτοῦ, 
ἐγὼ Δανιὴλ συνῆχα ἐν ταῖς βίόλοις τὸν ἀριθμὸν τῶν 
ἐτῶν, περὶ οὗ ἐγενήθη λόγος Κυρίου πρὸς Ἱερεμίαν 
τὸν προφήτην , εἰς συμπλήρωσιν ἐρημώσεως τῆς 
Ἱερουσαλὴμ. ἑδδομήχοντα ἔτη. Και ἔδωχα τὸ πρόσω- 
πόν μου πρὸς Κύριον τὸν Θεὸν, τοῦ ἐχζητῆσαι προσ- 
ευχὴν καὶ δέησιν ἐν νηστείαις xo σάχκῳ xal σποδῷ. 
Οὗτος δ Μῆδος Δαρεῖος. Πρῶτον δὲ ἔτος οὐχὶ τῆς 
βασιλείας αὐτοῦ φησι" οὗ γὰρ εἶπεν, ἐν τῷ πρώτῳ 
τῆς βασιλείας αὐτοῦ, ἀλλ᾽, "Ev τῷ πρώτῳ ἔτει Δα- 
ρείου, ἐν ἑνὶ ἔτει τῆς βασιλείας αὐτοῦ, ὥστε δυνατὸν 
λέγεσθαι καὶ πρῶτον ἔτος, βασιλεύοντος μὲν αὐτοῦ, 
τότε δὲ ἀνελόντος ἴσως τοὺς περὶ Βαλτάσαρ. ᾿Εγὼ Δα- 
νιὴλ συνῆχα ἐν ταῖς βίδλοις τὸν ἀριθμὸν τῶν ἐτῶν. 
Τουτέστι, τὴν σφαγήν. Καὶ ἀνελογισάμην. Ὅρα αὖ- 
τὸν πρὸ τῆς προθεσμίας οὗ τολμῶντα προσελθεῖν τῷ 
Δεσπότη. Ἀλλ᾽ οἵ μὲν τρεῖς παῖδες ποιοῦσιν αὐτὸ ἐν 
τῇ καμίνῳ οὗτος δὲ ἐν τῷ λάχχῳ οὐδὲν ἐποίησε. Τὶ 
οὖν; ἣ ἐχεῖνοι χαχῶς, ἢ οὗτος; Οὐδέτεροι. Ἐχεῖνοι 
μὲν γὰρ τὴν φιλοστοργίαν, οὗτος δὲ τὴν σύνεσιν τοῦ 
χαιροῦ παραγενομένου ἐδείκνυ. "Ap' οὖν συνετῶς 


ἀνεγίνωσχε τὰ προφητιχά; * Οἶμαι δ᾽ αὐτὸν οὐκ ἐκ 


e Οἶμαι δ᾽ αὐτόν, €tc. Captivitatem Israélis interpre- 
tor, non Israélitarum. deportationem ἃ Salmanasare 
factam, sed Judzorum translationem sub Nabucho- 
donosoro primam, Recte igitur. septuaginta servitu- 
tis annos ordiri videtur ab initio bellorum, et a 
prima captivate, seu ab anno quarto Joacimi. AL- 
que ita censent qui inter chronologos familiam du- 
cunt. Quod subdit de annis in pauciores contra- 
clis, magis oratorie cstimo dictum, quam vere; 
quare verisimilius est. quod in 3 adversus Judaos, οἱ 
infra scribit, quodque p. 227, E, et 228, A, scripse- 
rat, tempus fuisse completum : quae est. etiam opinio 
Origenis Hom. 4 in Ezechielem : quamvis una vera 
sententia sit, quod septuaginta anni tunc ad finem 


f. add. 


* 


" 


iN DANIELEM, 


τῆς ἁλώσεως ἀριθμεῖν, “ἀλλ᾽ ἐχ τῆς αἰχμαλώσίας 
ἴσως τοῦ Ἰσραήλ. ᾿Ἐρήμωσιν γὰρ εἰχότως ἄν τις 
εἴποι Ἱερουσαλὴμ. καὶ τοὺς πολέμους. Ὅρα καὶ τὸν 


ἀριθμὸν σαδθατιχόν. Ὥσπερ γὰρ τότε τετραχόσια E sicut aliquando quadringentos et triginta annos in Áo. 


285 


pta numerare , sed forte a captivitate Israelis. Jure 
enim desolationem quis vocaverit Jerosolyma: 
etiam bella. Vide et numerum sabbaticum. Nam 


τριάχοντα καὶ διαχόσια δεχαπέντε ἐποίησεν; οὕτως ,,, ducentos et quindecim mutavit, ita puto et nunc 
οἶμαι xal νῦν ἐλάττω εἶναι. Περὶ οὗ ἐγενήθη, φησὶ, A annos pauciores esse. De quo factus est, inquit, 


λόγος πρὸς Ἱερεμίαν τὸν προφήτην, εἰς συμπλήρωσιν 
ἐρημώσεως Ἱερουσαλὴμ ἑδδομήχοντα ἔτη. Καὶ ἔδωχα 
τὸ πρόσωπόν μου πρὸς Κύριον τὸν Θεὸν, τοῦ ἐχζη- 
τῆσαι προσευχὴν χαὶ δέησιν ἐν νηστείαις χαὶ σάχχῳ 
x4 σποδῷ. Ὅρα εὐλάδειαν. Καὶ ἔδωκα, φησὶ, τὸ 
πρόσωπόν μου. 'Τουτέστι, χατησγυμμένος ἤμιην πρὸ 
τούτου, πρὸ τῆς ταπεινώσεως" νῦν δὲ ΓἜδωχα,, ἀντὶ 
τοῦ ἐτόλμησα. Ei δὲ ὀφειλόμενον ἀπήτει, οὐχ ἂν 
ἔλεγε, ΓἜδωχα τὸ πρόσωπόν (00 , ὡς ἐπὶ παραχεχιν- 
δυνευμένῳ πράγματι. Εἰ ὑπὲρ ἄλλων τοσαύτῃ χρῆται 
σπουδῇ, εἶ "τοσαύταις ἀπολαύων xol παρὰ τοῦ Θεοῦ 
xal παρὰ τοῦ βασιλέως eüvolatc, οὖχ ἔχει τινὰ αἴσθη- 
σιν τῶν πραγμάτων, ἀλλ᾽ ὡς αὐτὸς ὧν ἐν τοῖς δεινοῖς, 
αὐτῶν τῶν ὄντων ον ἐδάχνετο" πῶς ἄν τις αὐτὸν 
χατ᾽ ἀξίαν θαυμάσειεν ; Ὅρα δὲ καὶ μετὰ τὰς θλίψεις 
ἐχείνας οὐ θαῤῥοῦντα προσελθεῖν, ἕως εἶδε τὸν χρόνον 
πληρωθέντα. Ποῦ τοίνυν χεισόμεθα λοιπὸν ἡμεῖς οἱ 
ἄθλιοι; Τί λέγεις, ὦ Δανιήλ; ἐν ἀγαθοῖς εἶ σὺ, τιμῆς 
ἀπολαύεις παρὰ Θεοῦ, παρὰ ἀνθρώπων * τί σοι μέλ- 
λει (1. μέλει) περὶ τῶν ἄλλων; Οὕτω χαὶ Μωῦσῆς 
ἐποίει. Καὶ τί φησι; Ἔν νηστείαις χαὶ σάχχῳ xol 
σποδῷ τὰ ὀφειλόμενα ἀπαιτῶν. Τί γὰρ, εἰ ὠφείλετο; 
Μήποτε xa τούτου ἀναξίους ἑαυτοὺς ἐποίησαν. Οὐ 
γάρ ἔστιν ἀνάγκη παρὰ Θεῷ - ἀνώτερος νόμων ἐστί. 
Τοῦ ζητῆσαι, φησὶ, προσευχὴν xoi δέησιν. Πρῶτον 
τοῦτο ἐπιζητεῖ, Ed ἐπιτρέπει μοι, φησὶ, εὔξασθαι 
ὑπὲρ αὐτῶν * ἐπειδὴ ἤχουσεν Ἱερεμίου τοῦτο ἀχούον- 
τος, ὅτι Μὴ προσεύχου ὑπὲρ τοῦ λαοῦ τούτου, καὶ μὴ 
ἀξίου ὑπὲρ αὐτῶν. ΓἜχων " ἀπὸ τῆς αἰχμαλωσίας, τὴν 
ἀπὸ τῶν χρόνων συμμαχίαν, τὴν ἀπὸ τῆς οἰχείας 
ἀρετῆς, xo τοῦ μυρία παθεῖν, οὐδέπω θαῤῥεῖ, ἀλλὰ 
τέφραν ὑποστρωσάμενος xa σάχχον, οὕτως ἐδεῖτο. 
Τί ποιήδομεν ἡμεῖς ol ἀνάλγητοι ; Τοῦτον ἡμᾶς ἐχρῆν 
μιμεῖσθαι. Ἵνα γὰρ μή τις λέγη; ὅτι διὰ πενίαν οἱ 
λοιποὶ προφῆται ταῦτα ἐποίουν * ὃ μάλιστα πάντων 
πρὸς ἀξιωμάτων μέγεθος ἀναχθεὶς, οὗτος μάλιστα 
πάντων ταπεινοῦται. Καὶ ἀπὸ τοῦ σπέρματος τῆς βα- 
σιλείας ἦν, καὶ τοσούτων ἀπέλαυσεν. Οὕτω δεῖ πεν- 
θεῖν τὰ οἰχεῖα δεινὰ, οὕτω τῶν μελῶν φείδεσθαι τῶν 
οἰχείων. Τοῦτο συμπάθεια τῶν προφητῶν. Ὅρα ταύ- 
τῇ μάλιστα θαυμασιώτερον ὄντα. Moos ἔλεγεν * Εἰ 


μὲν ἀφῇς αὐτοῖς, ἐπεὶ κἀμὲ ἐξάλειψον ἐχ τῆς Df - 


vergebant. Locum Exodi 12, 40, aliter, ac mea quidem 
sententia longe commodius accepere rxx, ac post eos 
Josephus , Eusebius , Severus , Augustinus. 


sermo ad Jeremiam prophetam, in complemen- 
tum desolationis Jerosolym«e septuaginta anni. 
Et dedi faciem meam ad Dominum Deum, tit 
exquirerem orationem et deprecationem in. je- 
juniis et sacco et cinere. Cerne religionem pro- 
phetz. Et dedi, inquit, faciem meam. Hoc est, 
Rubore suffusus eram antea, nempe ante humilia- 
tionem : nunc vero Dedi, id est, Ausus sum. Quod 
si rem debitam postulasset, sane non dixisset, 
Dedi faciem meam, quasi in facto periculose 
B suscepto. Si pro aliis tanto utitur studio, si tanta 
cum frueretur tam apud Deum, quam apud regem, 
benevolentia, harum tamen rerum nullum sensum 
habet, sed quasi ipse in malis versaretur, magis 
mordetur ac moleste fert, quam ii qui ab ea cala- 
mitate erant oppressi : quomodo quis eum digne 
miretur? Vide autem, ut etiam post illas afflictio- 
nes, non ausus sit accedere, donec vidit tempus 
esse completum. Ubi ergo desidebimus deinceps, 
nos miseri? Quid ais, o. Daniel? in prosperis tu 
C es; honorem habes a Deo, et ab hominibus : 
quid tibi curz est de cateris ? Sic et Moyses age- 
bat. Et quid ait? In jejuniis et. sacco et cinere, 
debita exigens. Quid enim, si: debebatur? Ne 
forte Judzi se hoc quoque indignos fecissent. Apud 
Deum quippe non est necessitas : superior legibus 
est. Ut quererem, inquit, orationem et depre- 
cationem. Id primum poscit. Si permittat mihi, 
inquit, pro illis orare : quoniam audierat Jere- 
miam ista verba a Domino retulisse: Ve ores pro 
populo isto,et ne postules pro eis. Auxiliantur 
D ipsi captivitas, tempora, propria virtus, et quod 
innumera pro Deo passus sit: et tamen nondum 
confidit, sed cinerem substernens et saccum, ita 
precabatur. Quid faciemus nos qui indolentia su- 
mus prediti? Hunc oportuit nobis imitandum 
proponere. Nam ne quis dicat, reliquos prophetas 
propter paupertatem ista fecisse: qui maxime 
omnium evectus fuerat ad dignitatum amplitudi- 
nem, ille maxime omnium se deprimit. Et de sc- 
mine regni, ac de stirpe regia erat, et tot tantaque 
E, fuerat consequutus. Ita oportet lugere sua mala, 


a [Legé τοσαύτης. - ... εὐνοίας, ut infra τιμῆς ἀπο- 
λαύεις, €t τοσούτων ἀπέλαυσεν. Preeivit Segaar. Animadv. 
ad Daniel. p. 49. ] 


Exod. 12. 


Jer. 7. 16. 


Ex.32.32. 


Isai. 7. 


286 


sic propriis membris parcere. Hoc est commisera- 
tio prophetarum. Vide nostrum ea parte praecipue 
esse admirabilem. Moyses dicebat : Siquidem 
remittas eis : sin minu$, etiam me dele de li- 
bro. Hic in jejuniis et- lacrymis continue degebat. 
Paulus assidue in lacrymis, et contra gehennam 
ipsam ausus est. Ipsorum nullus sensu afficitur 
propriorum bonorum : sed ut in corpore, oculus 
licet pulcher sit, non tamen percipiet suze bonitatis 


5. JOANWIS CHRYSOST. 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP; 


Aou. Οὗτος ἐν νηστείαις “ἦν xod δάκρυσι διηνεχῶς. 
Παῦλος διηνεκῶς ἐν δάκρυσι; xoi γεέννης αὐτῆς κατε- 
τόλμησεν. Οὐδεὶς αὐτῶν ἔχει τῶν οἰχείων ἀγαθῶν αἴ- 
σθησιν᾽ ἀλλ᾽ ὥσπερ ἐν σώματι, τοῦ ὀφθαλμοῦ χαλοῦ 
τυγχάνοντος, οὐχ ἂν λάθοι τοῦ κάλλους αἴσθησιν, 
σεσηπότων τῶν ποδῶν xol διεφθαρμένων: οὕτω xol 
τότε ἦν. Τίνος ἕνεχεν f, σποδός: Ἀνεμίμνησχεν αὐτὸν 
τῆς οἰκείας φύσεως. Τίνος ἕνεχεν 6 σάχχος ; Τῇ τρα- 
χύτητι ταπεινοῖ, Τίνος Évexev ἣ νηστεία; Καὶ αὕτη 


ac pulchritudinis sensum, si pedes putrefacti 5ἰηΐ..,,) τῶν ἐν παραδείσῳ ἀνεμίμνησχεν. Τοῦτο αὐτοῖς ἔθος 
ac corrupti : ita et tunc. erat. Cur cinis? Admo- A ἐστὶ, τὰ βασανίζοντα διώχειν. Οὐδὲ τῆς γῆς ἄξιός 


nebat eum proprie natura. Cur saccus? Asperitate 
deprimit. Curjejunium? Et ipsum ea quz in pa- 
radiso gesta sunt,in memoriam revocabat. Hic 
viris sanclis mos est, ea quz affligunt conse- 
clari. Neque terra dignus sum, inquit, neque 
vestibus, neque rebus que secundum naturam 
sunt, sed graviori supplicio, qui Persicis ami- 
ctus sum vestibus, qui tiaram gesto Persicam, 
Et quid ait ? Videamus confessionem. 4. Et 
oravi ad. Dominum Deum meum. Cerne amo- 
rem erga Dominum. Deum. meum, inquit. Cai 
non audebat supplicare, hunc Deum suum. vocat. 
20. 4dhuc me loquente, ac orante, et confiten- 
te peccata mea, ' et peccata populi mei Israé- 
lis, δὲ prosternente misericordiam meam. co- 
ram. Domino Deo meo, ad montem sanctum 
Dei mei : 94. et adhuc me loquente. in. ora- 
lione, et ecce vir Gabriel , quem videram in 
visione a principio, volans : et tetigit me cir- 
citex horam sacrificii vespertini. 99. Et intel- 
ligere fecit me, et loquutus est mecum, et dixit : 
Daniel, nunc egressus sum, ut conciliem tibi 
intelligentiam. 95. In. principio deprecationis 
tue exivit sermo : et ego veni, ut annuntia- 
rem tibi, quia vir desideriorum tu es. Et ani- 
madverte in verbo, et. intellige in visione. 
ltaque cum dicent nobis Judzi: Cur in Isaia, - 
cum Ozias de bello timeret, et de expeditione duo- 
rum regum, propheta egressus. dedit eis signum, 
quod post iunumeros annos evenit? dicemus et 
nos ad ilos : Cur cum Daniel precaretur pro 
reditu, et de iis rebus aliquid audire cuperet , 
egressus angelus, de his quidemnihil renuntiavit, 


^ Àvip ἐπιθυμιῶν, hoc est, vir desideratus , vel desi- 
derans , ut exponunt sancti Patres. Isidorum fugit ra- 
tio, cum Originum lib. 7, c. 8, scribit de Daniele: 
Desideriorum vir appellatus est, quia panem desiderii 
non manducavit, et vinum concupiscentie non bibit. 
Ea tamen vetbà postea nactus sum in S. Augustino 
Serm. 65 de tempore : Daniel , inquit , ideo vir desi- 
deriorum appellatus est, quia panem desiderii non 


᾿ Ἰουδαῖοι διὰ τί ἐν τῷ Ἡσαΐᾳ, P τοῦ 


εἶμι, φησὶν, οὐδὲ τῶν ἱματίων, οὐδὲ τῶν xavk φύσιν 
πραγμάτων, ἀλλὰ χαλεπωτέρας τιμωρίας, ὃ τὰ Περ- 
σιχὰ περιδεύλημένος ὑφάσματα, Ó τιάραν ἔχων 
Περσιχήν. Καὶ τί φησι; Ἴδωμεν τὴν ἐξομολόγησιν. 
Καὶ προσηυξάμην πρὸς Κύριον τὸν Θεόν μου. Ὅρα 
τὸ φίλτρον τὸ περὶ τὸν Δεσπότην. Τὸν Θεόν μου, 
φησί" ὃν οὐχ ἐτόλμα ἱκετεύειν, τοῦτον Θεὸν αὐτοῦ 
καλεῖ. Ἔτι ἐμοῦ λαλοῦντος, καὶ προσευχομένου, xol 
ἐξαγορεύοντος τὰς ἁμαρτίας μου, xal τὰς ἁμαρτίας 
τοῦ λαοῦ μου Ἰσραὴλ, καὶ ῥίπτοντος τὸν ἔλεόν μου 


B ἔναντι Κυρίου τοῦ Θεοῦ μου, ἐπὶ τοῦ ὄρους τοῦ ἁγίου 


τοῦ Θεοῦ μου" χαὶ ἔτι ἐμοῦ λαλοῦντος ἐν τῇ προσ- 
εὐχῇ» καὶ ἰδοὺ ἀνὴρ Γαδριὴλ, ὃν εἶδον ἐν τῇ δράσει 
ἐν τῇ ἀρχῇ, πετώμενος xol ἥψατό μου ὡσεὶ ὥραν 
θυσίας ἑσπερινῆς. Kal συνέτισέ με, xol ἐλάλησε 
μετ᾽ ἐμοῦ » καὶ εἶπεν - Δανιὴλ, γῦν ἐξῆλθον, συμόι- 
θάσαι σε. σύνεσιν. ᾿Εν ἀρχῇ τῆς δεήσεώς σου ἐξῆλθεν 
6 λόγος" καὶ ἐγὼ ἦλθον τοῦ ἀναγγεῖλαί σοι, ὅτι " ἀνὴρ 
ἐπιθυμιῶν εἶ σύ. Καὶ ἐννοήθητι ἐν τῷ ῥήματι, χαὶ 
σύνες ἐν τῇ ὀπτασίᾳ. Ὥστε xol ὅταν λέγωσιν ἣμῖν οἵ 
᾿Οζίου περὶ τοῦ 
πολέμου δεδιότος, xui τῆς ἐφόδου τῶν δύο βασι- 
λέων, 6 προφήτης ἐξελθὼν ἔδωχεν αὐτοῖς σημεῖον, 


€ μετὰ μυρία ἔτη συμδαῖνον; ἐροῦμεν xal αὐτοὶ πρὸς 


αὐτούς τίνος ἕνεχεν τοῦ Δανιὴλ ἀξιώσαντος ὑπὲρ τῆς 
ἀνόδου, καὶ ἐπιθυμοῦντος ἀχοῦσαί τι περὶ τούτων, 
ἐξελθὼν ἄγγελος περὶ μὲν τούτων οὐδὲν ἀπήγγειλε, 
πράγματα δὲ μακροῖς ὕστερον χρόνοις ἐδίδαξεν ; ᾿Αλλ᾽ 
ὥσπερ ἐνταῦθα ἐχ περιουσίας τὸ ζητούμενον λύει" 
οὕτω χἀχεῖ, Πίστις γὰρ μεγίστη τοῦ τὴν πόλιν ἀνα- 
στήσεσθαι, τὸ χαὶ πάλιν αὐτὴν ἁλώσεσθαι. Τί οὖν; 
λυπῆσαι τὸν προφήτην βουλόμενος, τοῦτο ποιεῖ ; Οὐ- 
δαμῶς,, ἀλλ᾽ αὐτοὺς φοδερωτέρους ἐργάσασθαι. Καὶ 


dit, et poti ipiscentiee non bibit , quia ma; 
gis Christum quam epulas desiderabat. 

b ὀξίου. Imo ἄχαξ. Is. 7, 1. Contra Origenes initio 
Homilie prime in librum Judicum Achazum ( malo 
enim ibi legere Z£chaz, quam /fchab) posuit pro Ozia, 
ut etiam manifestuni est ex ejisdem Adamantii initio, 
Hom. 1 in Isaiam. 


j IN DANIELEM. 
οὖχ ἅπαξ, οὐδὲ δὶς, ἀλλὰ πολλάκις. Ἐπειδὴ γὰρ ἣ res autem longo post tempore futuras edocuit? 


μέλλουσα ἔσεσθαι εὐπραγία ἱχανὴ φυσῆσαι τὴν ἐκεί- 
γῶν διάνοιαν, οὗ μόνον ἀνορθουμένης τῆς πόλεως. 
ἀλλὰ xai χερσὶ βαρόαρικαῖς οἰχοδομουμένης, βαρύα- 


᾿ φιχαῖς ἐχείναις ταῖς χαθελούσαϊς αὐτήν. Τοῦτο γὰρ 


xu ὃ Ἡσαΐας φησὶ, δεικνὺς τὸ παντοδύναμον χαὶ 
εὔπορον τοῦ Θεοῦ, πῶς ἱχανὸς πάντα καὶ ποιῆσαι 


xoi μεταθαλεῖν. Ἐπεὶ οὖν ἔμελλεν αὐτοῖς τὰ πάτρια, 


ἀποδοθήσεσθαι, xc νῖχαι λαμπραὶ καὶ συνεχεῖς, ἃς 
xai οἱ προφῆται ἀναδοῶσιν οἷον μὲν Ἰεζεκιὴλ, ὅτι 
* μετὰ ἔτη τὰ ὅπλα αὐτῶν χαταχαυθήσεται τῶν μελ- 


287 


Sed sicut hic ex abundanti quzstionem solvit : 


» ita et illic. Fidem enim maximam facit Urbis eri- 


gend:e, quod iterum capienda dicitur. Quid ergo? 
an quod velit prophetam contristare , id agit? 
Minime, sed Hebrzxos cupit timidiores efficere. 
Et non semel, neque bis, sed szpe repetit. Quan- 
doquidem enim futura prosperitas sufficiens erat 
ad eorum mentem inflandam, non solum instau- 
rata civitate, sed et manibus barbaricis edificata, 
barbaricis illis que eam everterant. Hoc enim 


λόντων ἁλώσεσθα: οἱ δὲ ἄλλοι τὰ αὐτὰ συγεχῶς De- — etiam Isaias dicit, ostendens ommipotentiam ac Isai. (9. 
γον * va. μὴ τούτοις ἐπαρθέντες, χείρους τῶν mpové- — divitias Dei, quomodo potens sit omnia οἱ facere !7: 
* forte. τῷ ρων γένωνται, τῷ φόδῳ τῆς προῤῥήσεως, καὶ * τὸ E et mutare. Quoniam igitur futurum erat, ut Judzis 
TO). πρλλάχις τὰ αὐτὰ εἰπεῖν, καθάπερ αὐτοὺς εἰς ἀνάγκην patria bona redderentur, utque reportarent illustres 
ἄφυκτον χαθιστῶν τοῦ urb βουλομένους διαφθαρῇ - ,.continuasque victorias, quas et propheta magna 
ναι, Kol διὰ τοῦτο καὶ τὸν χρόνον ἄδηλον ἐποίει- A voce praedicant : ut Ezechiel quidem, quod se- Eze. 39. 


ἐπεὶ τίς χρεία ταῦτα ἀπαγγελθῆναι ; Kal ὅρα πότε 
προφητεύεται. Παρ᾽ αὐτὴν τὴν ἄνοδον, ἀχμαζόντων 
αὐτοῖς χαὶ ἀνθούντων τῶν πραγμάτων. “Ὥσπερ χαὶ ὃ 
Mois; μέλλων αὐτοὺς εἰσάγειν εἰς τὴν γὴν τῆς 
ἐπαγγελίας, παρ᾽ αὐτὴν τῶν ἀγαθῶν τὴν μετάληψιν 
προφητεύει αὐτοῖς παρόντα τὰ δεινὰ, λέγων Δια- 
μαρτύρομαι ὑμῖν τὸν οὐρανὸν xaX τὴν γῆν᾽ ἀντίῤῥο- 
πον τῇ διὰ τὴν εὐπραγίαν ἀπαθείᾳ τὴν ἀπὸ τῆς ἀπει- 
λῆς τιμωρίαν τιθείς - οὕτω χαὶ οὗτος χατέχει αὐτοὺς 
ἐν φόδῳ. Διὰ τοῦτο καὶ Ζαχαρίας τὸ πλέον ἐν τούτοις 


ptem annis comburerentur arma eorum qui ca- 9 
piendi erant : alii autem prophetze eadem assidue - 
dicebant: ne his, inquam, rebus elati deteriores 
prioribus fierent, metu predictionis, et quod 
eadem subinde diceréntur, eos velut ad necessita- 
tem inevitabilem redigit, ut ne volentes quidem 
perirent. Et propter hoc et tempus incertum facie- 
bat : quoniam quz utilitas erat ista ànnuntiari? 
Et vide quando prophetentur. Sub ipsum redi- 
tum, rebus illorum vigentibus ac florentibus. 


διατρίδει, καὶ σαφέστερον τὰ αὐτὰ λέγει. Οὐδὲ γὰρ B Quemadmodum et Moyses, cum eos introductu- 


οὕτως ὡς ἀνθρωπίνη φύσις πρὸς εὐπραγίαν καὶ ἄνεσιν 
ἄχρηστον. "Ext. ἐμοῦ λαλοῦντος, φησὶ, ἐν τῇ προσ- 
εὐχῇ, ἤλθεν᾽ ὁ ἄγγελος Γαῤριὴλ, ὃ συνήθης αὐτῷ, 
πετώμενος" xal χατέσχε με ὡσεὶ ὥραν θυσίας ἕσπε- 
ρινῆς. Ἢ ὥστε μὴ ἔχπληχτον γενέσθαι ἀπὸ τῆς 
ὄψεως, ἢ ὥστε νοῆσαι τὰ λεγόμενα. ᾿Ἐπειδὴ γὰρ οὖχ 
ἦν αὐτὰ σαφῶς εἰπεῖν διὰ τοὺς λοιποὺς, εἴχότως 
ἅπτεται. Καὶ συνέτισέ με, φησὶ, καὶ ἔλάλησε μετ’ 
ἐμοῦ, καὶ εἶπεν * Δαγιὴλ, νῦν ἐξῆλθον, cup. Gi aot 
σε σύνεσιν. "Ev ἀρχῇ τῆς δεήσεώς σου ἐξῆλθεν 6 
λόγος" xo ἐγὸν ἦλθον τοῦ ἀναγγεῖλαί σοι, ὅτι ἀνὴρ 
ἐπιθυμιῶν εἶ σύ. Kol ἐννοήθητι ἐν τῷ ῥήματι, καὶ 
σύνες ἐν τῇ ὀπτασίᾳ. Νόησον, φησὶ, τὰ λεγόμενα. 
Ὅταν γάρ τις ὑπὲρ ἑτέρων μὲν ἀξιοῖ, ἕτερα δὲ ἀκούῃ, 


. πολλῆς δεῖται “ τῆς προσευχῆς. Καὶ ἐπιτρέψει, καὶ 


οἰχοδομκηθήσεται πλατεῖα χαὶ περίτειχος. Τινὲς P τὸ 
τεῖχος, ὅπερ ᾿Αγρίππας ἐποίησε, φασίν. Καὶ ἐχχενω-- 
θήσονται οἵ χαιροί. Καὶ μετὰ τὰς ἑόδομάδας τὰς ἑξή- 


! e Μετὰ ἔτη. In margine Codicis nostri scriptum est, . 


ἴσως ἑπτά. Qua est emendatio certissima. 

a Leg. προσοχῆς, €t ἐπιστρέψει. Similia errata passim 
emendant critici. 

b Τὸ τεῖχος, ὅπερ ὁ ἀγρίππας ἐποίησε, Adito sis ad Jo- 


rus esset in terram promissionis, prope ipsam 
bonorum perceptionem prophetat ipsis mala quce 


nunc sustinent, dicens : Contestor vobis celum Deut. 4,26. 


et terram : indolentie, quam felicitas parit, 
zquilibrem ponens punitionem quam mittatur : 
ita et iste continet ipsos in metu. 1460 et Zacha- 
rias plurimum in istis rebus moratur, eademque 
manifestius dicit. Nihil quippe: humana natura 
minus aptum est ad prosperitatem ac laxamentum., 
"Adhuc me loquente, inquit, in oratione, venit 
angelus Gabriel, illi familiaris, volans : et te- 


C nuit me circiter horam sacrificii. vespertini. 


Vel ne ex visione obstupefieret, vel ut intellige- 
ret quz dicerentur. Et quia non licebat ea clare 
propter reliquos proferre, jure tangit eum. £t do- 


- cuit mejinquit,ac loquutus est mecum, et dixit : 


Daniel nunc exivi, ut conciliarem tibi intelli- 
gentiam. In principio deprecationis tue exivit 


sephum Antiq. Judaic. lib. 19, cap. 7, et lib. 2 de 
bello Judaico, cap. 19, qua duo loca inter se conferre 
pretium operz erit. Veriorem expositionem disces ex 
aliis, atque adeo ex Nostro tertio contra Judaeos. Lege 
Origenem ad Matth. 24, 15. 


288 
sermo : et ego veni, ut renuntiarem tibi, quia : 
vir desideriorum tu es. Et animadverte in ver- 
bo, et intellige in. visione. Attende, inquit, ea 
quie dicuntur. Cum enim aliquis de aliis quidem ro- 
gat, alia vero audit, multa tunc indiget attentione. 
95. Et redibit, et edificabitur platea et muro- 
rum ambitus. Quidam esse dicunt murum, quem 
Agrippa condidit. Et evacuabuntur tempora. 
96. Et post hebdomadas sexaginta duas exter- 
minabitur unctio ; et judicium non est in eo : et 
civitatem et sanctuarium labefaciet cum duce : 
et excidertur sicut in diluvio , et usque ad fi- 
nem belli concisi calamitatibus. 9'T . Et confir- 
mabit testamentum multis hebdomas una. Nide 
ut terribiliter mala enarret. el dimidium hebdo- 
madis, cessare faciet ty miama, et sacrificium, 


p 


S. JOÀNNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


κοντα δύο ἐξολοθρευθήσεται χρίσμα, καὶ χρίμα οὐκ 
ἔστιν ἐν αὐτῷ, καὶ τὴν πόλιν καὶ τὸ ἅγιον διαφθερεῖ 
σὺν τῷ ἡγουμένῳ * καὶ ἐχκοπήσονται ὡς ἐν χαταχλυ- 
σμῷ,, καὶ ἕως τέλους πολέμου συντετμημένου ἀφανι- 
σμοῖς. Καὶ δυναμώσει διαθήκην πολλοῖς ἑδδομὰς μία. 
“Ὁραπῶς πληχτικῶς τὰ κακά. Ἢ xal ἥμισυ τῆς £630- 
μάδος, κἀταπαύσει θυμίαμα, καὶ θυσία, καὶ σπονδή" 
xol ἐπὶ τὸ ἱερὸν βδέλυγμα τῆς ἐρημώσεως, καὶ ἕως 
συντελείας καιροῦ συντελεσθήσεται ἐπὶ τὴν ἐρήμωσιν. 
Ὅρα πῶς ἐν τοῖς λυπηροῖς τὸν λόγον κατέπαυσε, - 
xoi τὰ μὲν χρηστὰ ἀσαφῶς εἶπεν" τοῦτο γάρ ἐστι" 
Δυναμώσει πολλοῖς διαθήκην ἑδδομὰς μία- τὰ δὲ λυ- 


E πηρὰ, “συνεχῶς καὶ πολλάχις. Καὶ τὸ βδέλυγμα τῆς 


ἐρημώσεως * “τουτέστι, τὸ ᾿Αδριανοῦ. Ταῦτα σαφέ- 
στερον ὃ Ζαχαρίας λέγει " λέγει δὲ ἐχεῖνος xal τὰ 
χῤῥηστὰ διὰ τοὺς ἐναπομείναντας. “ Ταχὰ xo μετὰ 


et libamen : et super templum abominatio de- ,,, Αἴγυπτον τοσαῦτα ἔτη ἐποίησε, xai οὐ διεφθάρησαν᾽ 
solationis , et usque ad consummationem tem- A νῦν δὲ οὐχέτι προσδοχᾶς ταῦτα. Ὅρα xo τὰ ἄλλα. 


poris consummabitur in desolationem. Nide ut 
in rebus tristibus sermoni finem imposuetit, et ea 
quidem qu: bona erant obscure dixerit; hoc 
enim sibi vult illud : Confirmabit multis testa- 
mentum hebdomas una; tristia vero, frequenter 
et sepe. Et abominatio desolationis: id est, 
qua ab: Adriano facta est. Haec apertius Zacharias, 
qui etiam res commodas praedicit propter cos qui 
remanserant. F'ortassis et in /Egypto totidem annos 
fecit; et non labefactati sunt : nunc. autem. nón 
amplius exspectas ista. Vide et alia. Judaeus 
in urbem non remigrat, ut antea. Quis autem 
omnino de reditu loquutus est? Nemo: 


* Συνεχῶς. Modica mutatione legendum suspicor cv»- 
ετῶς, ut respondeat superiori ἀσχφῶς. 

4 τουτέστι τὸ ἀδριανοῦ. Et hic quoque cum ceteris vi- 
dendus B. Chrysostomus allata homilia ; notandumque 
multo ante tempora Hadriani coepisse vastitatis abomi- 
nationem, Sed de his omnibus fuse interpretes, maxi- 
meque S. Hieronymus. * Vota idipsum dicere Chry- 
sostomum Homilia 5 contra Judcos, T. 4, p. 644 : βδέ- 
λυγμα ὃὲ ἐρημώσεως, τὸν ἀνδριάντα, ὃν ἔστησεν b τὴν πόλιν 
χαθελὼν ἔνδον ἐν τῷ νχῷ " et pagina sequenti, D, ait 
"Adrianum;füuisse eum qui statuam erexit... 

€ Τάχα χαὶ μετὰ Αἴγυπτον τοσαῦτα ἔτη ἐποίησε. In loco 
isto difficillimo si μετὰ pro post, αὐ vulgo, accipias, 
nec veritas, nec sensus constabit, Conjiciebam μετὰ 
idem esse ac «4*4, quemadmoduin interdum usurpa- 


Οὐχ ἐπιθαίνει "^Iou2u(ot, καθάπερ καὶ πρότερον 
τῆς πόλεως. Τίς δὲ ὅλως περὶ ἐπανόδου εἶπεν; 
Οὐδείς. ᾿ 


tur ; adeo ut B, Chrysostomus voluerit praesentem ca- 
lamitatem Judaeorum, finem non accepturam , sicut 
accepit A&gyptiaca (quod argumentum tertio adversus 
Judaeos diligentissime persequitur), respexeritque ad 
locum Exodi 12, 40 : Habitatio autem filiorum Israel , 
qua manserunt in. /Egypto, fuit. quadringentorum et 
triginta annorum: qui numerus ad harum hebdoma- 
darum numerum accedit. Ita exponendum hunc lo- 
cum non male forsan divinavi. Qui meliora habuerit ,- 
candidus impertiat. Posset etiam scribi ἐποίησαν, id 
est manserunt. ; 

a Ἰουδαίοις. Malim Ἰουδαῖος. Interdixerant quippe Ro- 
mani Judaeis, ne Jerosolymam ingrederentur. Testes 
sunt Justinus, Tertullianus, Eusebius, Hilarius, Gre- 
gorius Nazianzenus, Severus atque Hieronymus. 


IN. DANIELEM. 


KE. «. 


"Ey "ἔτει τρίτῳ τοῦ βασιλέως Περσῶν Κύρου λό- 
γος ἀπεκαλύφθη τῷ Δανιὴλ, οὗ τὸ ὄνομα ἐπεχλήθη 
Βαλτάσαρ. Καὶ ἀληθινὸς 6 λόγος" καὶ δύναμις με- 


γάλη xo σύνεσις ἐδόθη αὐτῷ ἐν τῇ ὀπτασίᾳ. Ἔν ταῖς. 


ἡμέραις ἐχείναις ἐγὼ Δανιὴλ ἤμην πενθῶν τρεῖς ἑόδο- 


μάδας. “ Ἄρτον ἐπιθυμιῶν οὖχ ἔφαγον, καὶ χρέα χαὶ B 


οἶνος οὐχ εἰσῆλθον εἰς τὸ στόμα μου, xol ἄλειμμα 
οὖχ ἠλευψάμην ἕως τριῶν ἑῤδομάδων ἡμερῶν. Τίνος 
ἕνεχεν πάλιν πενθεῖ; Εἰ γὰρ τὸ πρῶτον ἔτος Κύρου 
ἀνέξη,, τίνος ἕνεχεν πενθεῖ; xal πάσας ἥυέρας, εἰχὸς 
μίαν; Πάλιν οὐδὲν ἀχούει, ὅπὲρ ὧν εὔχεται. Ἐμοὶ 
δοχεῖ, ὅτι εὔχεται ὥστε λυθῆναι τὰ δεινὰ ταῦτα. Ἀλλ᾽ 
οὐδὲν τοιοῦτον ὃ Θεός " xal λέγει σαφέστερον αὐτό. 
Μᾶλλον δὲ ὥστε πάντας ἀνελθεῖν εὔχεται. Εἰ χαὶ 
μεγάλα τὰ δεινὰ, xol ἐδούλετο ἀπούαλεῖν τὴν πα- 
τρίδα. Οὕτως δὲ σαφέστερον αὐτὸ λέγει, καὶ ἀχρι- 
θέστερον. Ὅρα δὴ πανταχοῦ τὸν Δανιὴλ oby ἁπλῶς 


289 


CAP. X. 


1. In anno tertio Cyri regis Persarum ver- 
bum revelatum est Danieli, qui nominatus est 
Baltasar. Et verum erat verbum; et potentia 
magna et intelligentia data est ei in visione. 
2. In diebus illis ego Daniel in luctu eram tres 
hebdomadas. 5. Panem desideriorum non com- 
edi,et carnes ac vinum non introierunt. in 
os meum, et unguento non unctus sum usque 
ad tres hebdomadas dierum. Quare iterum lu- 
get? Nam si primus anmus Cyri advenerat, cur 
luget? et omnes dies, cum unum dumtaxat lugere 
debuisset? Rursus nihil audit de iis rebus, pro 
quibus orat. Mihi videtur quod pro solutione ca- 
lamitatum prasentium precatur. At Deus nibil 
tale, sed idipsum quod supra, atque apertius di- 
cit. Imo ut omnes redeant, orat Daniel. Licet 
enim magna essent mala, quibus Judzi preme- 
bantur, non tamen ideo volebat patriam amittere. 
Iste autem angelus clarius ac. exactius id dicit. 


ἐπιτυγχάνοντα τῶν ὄψεων, ἀλλὰ μετὰ νηστειῶν. Ὅτε C Vide autem ubique Danielem non simpliciter ac 


ἔδει τὸ ὄναρ μαθεῖν, νηστεία προηγήσατο. Ὅτε T'a- 
Goch. ἐφάνη, νηστεία πάλιν χαὶ σποδὸς χαὶ σάχχος. 
Ὅτε οὗτος φαίνεται, καὶ νηστεία καὶ εὐχή. Ἀλλ᾽ 
ὅρα χαὶ τοῦτον ἀπολογούμενον αὐτῷ σχεδόν. Καὶ ἐν 
ἡμέρᾳ εἰχοστὴ καὶ τετάρτῃ τοῦ μηνὸς τοῦ πρώτου, 
ἐγὼ ἤμην ἐχόμενος τοῦ ποταμοῦ τοῦ μεγάλου, οὗτός 
ἔστι Τίγρις. Καὶ ἦρα τοὺς ὀφθαλμούς μου, καὶ εἶδον" 
καὶ ἰδοὺ ἀνὴρ ἐνδεδυμένος βαδὶμ., καὶ ἣ ὀσφὺς αὐτοῦ 
περιεζωσμένη χρυσίῳ ᾿Οφὰζ, xa τὸ σῶμα αὐτοῦ 
ὡσεὶ Θαρσεῖς, καὶ τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ὡσεὶ ὅρα- 
σις ἀστραπῆς, καὶ oi ὀφθαλμοὶ αὐτοῦ ὡσεὶ λαμπά- 


sine labore obtinere visiones, sed cum jejuniis. 
Quando oportuit somnium discere, jejunium prze- 
cessit. Cum Gabriel apparuit, jejunium iterum, 
et cinis, et saccus : cum iste conspicitur, et jeju- 
nium et oratio. Sed vide angelum se propemodum 
excusare Danieli. 4. Et in die vigesima quarta 
mensis primi ego eram juxta fluvium magnum, 
hic est. Tigris. 5. Et levavi oculos meos, et 
vidi : et ecce «ir indutus Badim, et. lumbus 
ejus precinctus auro Ophaz, 6. et corpus ejus, 
quasi Tharsis, et facies ejus, ut aspectus ful- 
guris, et oculi ejus, velut lampades ignis, et 
brachia ejus ac crura , sicut visio cris coru- 


δὲς πυρὸς, xa οἱ βραχίονες αὐτοῦ καὶ τὰ σχέλη ὡς Ὁ scantis, et vox sermonum ejus, quasi vox tur- 


ὅρασις χαλκοῦ acl ovrog, xci dj φωνὴ τῶν λόγων 
αὐτοῦ ὡς φωνὴ ὄχλου. Καὶ εἶδον ἐγὼ Δανιὴλ μόνος 
τὴν ὀπτασίαν, καὶ οἱ ἄνδρες οἱ μετ᾽ ἐμοῦ οὐχ εἶδον 
τὴν ὀπτασίαν, ἀλλ᾽ ἢ ἔχστασις μεγάλη ἐπέπεσεν ἐπ’ 
αὐτοὺς, καὶ ἔφυγον ἐν φόῤῳ. Καὶ ἐγὼ ἀπελείφθην 
μόνος, καὶ εἶδον τὴν ὀπτασίαν τὴν μεγάλην ταύτην, 
καὶ οὖχ ὑπελείφθη, ἐν ἐμοὶ ἰσχὺς, καὶ f, δόξα μου 


b £y ἔτει τρίτῳ τοῦ βασιλέως τπιερσῶν Κύρου. Hoc igitur 
tempore ἐσχατογήρως erat Daniel. Et tamen S. Chry- 
sostomus, tertio;de incomprehensibili Dei natura, 
νεανίαν facit. * I Vempe T. 4, p. 466, D. At Chryso- 
stomus parvam, et sepe nullam temporum rationem 
habet, 


δώ. Ἷ. Et vidi ego Daniel solus visionem, et 
viri qui erant mecum visionem non viderunt, 
sed terror graeis irruit super eos, et fugerunt 
in timore. 8. Et ego relictus sum solus, et 
vidi visionem magnam hanc, et non remansit 
in me fortitudo, et gloria mea conversa est in 
corruptionem, et non retinui robur. 9. Et au- 
diei vocem sermonum. ejus : et cum ego audi- 


* ἄρτον ἐπιθυμιῶν, etc. "Theodoretus hic, S. Basilius 
Homilia prima de Jejunio, et Noster secundo contra Ju- 
deos, ἄτιτον penitus et ἄποτον per tres hebdomadas 
mansisse Danielem opinantur: ut de Mose legitur 
Exodi 34, 28. Quod cum divino contextui adversari 
videatur, in sententiam S. Hieronymi discedo libens, 


- 


Deut. 32. 
8. 


290 S. JOANNIS CHRYSOST. 


rem, eram compunctus super faciem meam, 


. et facies mea super terram. 10. Et ecce manus 


tetigit me, ac erexit. me super genua mea , et 
super vestigia pedum meorum. 11. Et dixit ad 
me : Daniel, vir desideriorum, intellige in ser- E 
monibus quos ego loquor ad te; et sta in sta- 
tione tua; quia nunc ego missus sum ad te. 
Cumque loqueretur ipse ad me sermonem 
istum , surrexi tremens. 12. Et dixit ad me : 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


μετεστράφη εἷς διαφθορὰν, xal οὖχ ἐχράτησα ἰσχύος, 
Καὶ ἤχουσα τὴν φωνὴν τῶν λόγων αὐτοῦ" χαὶ ἐν τῷ 
ἀχοῦσαί με ἤμην κατανενυγμένος ἐπὶ πρόσωπόν μου, 
xal τὸ πρόσωπόν μου ἐπὶ τὴν γῆν. Καὶ ἰδοὺ χεὶρ 
ἁπτομένη μου, καὶ ἤγειρέ με ἐπὶ τὰ γόνατά μου, καὶ" 
ἐπὶ τὰ ἴχνη τῶν ποδῶν μου. Καὶ εἶπε πρός με΄ Ax 
νιὴλ, ἀνὴρ ἐπιθυμιῶν, σύνες ἐν τοῖς λόγοις, οἷς ἐγὼ. 
λαλῶ πρὸς σὲ, καὶ στῆθι ἐν τῇ στάσει σου, ὅτι νῦν 
ἀπεστάλην ἐγὼ πρὸς σέ. Καὶ ἐν τῷ λαλῆσαι αὐτὸν 


Ne timeas, Daniel, quia a die prima, qua de- sso πρός με τὸν λόγον τοῦτον, ἀνέστην ἔντρομος. Καὶ εἶπε 


disti cor tuum ad intelligendum, et ad affligen- ^ 
dum te coram Domino Deo tuo; audita sunt 
verba tua, et ego veni in verbis tuis. Vides 
quod dixi, hunc tantum non se excusare Danieli ? 
4 prima die, inquit, missus sum. Quare ergo 
moratus es? 13. Et princeps regni Persarum 
stetit ex adverso mei unum et viginti dies. Au- 
disti illud, Posuit terminos gentium secundum 
numerum angelorum suorum? Et unaqusque 
gens prafectum habet angelum, qui vult potentior 
esse reliquis. Et intelligentia data est ei in vi- 
sione. Non enim sufficiebat docuisse ea qua di- 
cebantur. Cernis aliter institui prophetas? Et vir- 
tus magna visionis. Vere enim magne potestatis 
fuit, quod homines infirmi vicerint illum Antio- 
chum, qui tot tantaque superaverat. Et verum 
verbum. Quandoquidem nonnulli credituri non 
erant. Cujus nomen Baltasar. Commemorat tibi * 
priora, ut fide dignus habeatur. En et Pascha solvit. 
Nam Pascha in primo celebratur mense ; iste vero 
usque ad quartam et vicesimam mensis jejunavit. 
Incidit autem in decimam quartam jejunium illius, 
et à decima quarta ad vicesimam primam, et duos 
alios dies durat. Vide legalia jam tunc fuisse abro- M 
gata. Nonne prz formidine in fugam conversus es, 

o Daniel? Minime, inquit. Adverte quo loci visum 
videat : in deserto, sicut et Moyses. Urbes nam- 
que tumultibus et perturbatione plene sunt. Sic 
etiam Christus in monte transfiguratur. 15. Et 
ecce Michael unus de principibus primis venit 


B 


ἃ τῶν ποδῶν μου. Theodoretus χειρῶν. Et sane bene. 

Τὸ πάσχα ἔλυσεν. Hujus argumenti interpretatio pe- 
ienda est ex libris adversus Judaos, in quibus ista 
omnia fusius tractantur. 

b Αἱ γὰρ πόλεις θορύθων jiuoust. Urbium tumultus ac 
incommoda pereleganter descripta et suis coloribus 
depicta habes apud suadz medullam Gregorium Na- 
zianzenum Oratione 28, Christianorum Demosthenem 
Basilium Homilia de Gordio martyre ; atque etiam , si 
profana sacris miscenda sunt, apud Juyenalem Sat. 3. 

* Καὶ αὐτὸν χατέλιπον ἐκεῖ. In Hebreo et in Vulgata, 
Et ego remansi ibi. Suspicatus sum aliquando in Theo- 


πρός με' μὴ φοδοῦ, Δανιὴλ, ὅτι ἀπὸ τῆς ἡμέρας 
τῆς πρώτης, ἧἣς ἔδωχας τὴν χαρδίαν cou τοῦ συν- 
εἶναι καὶ χαχωθῆναι ἔναντι Κυρίου τοῦ Θεοῦ σου, 
ἠχούσθησαν o λόγοι σου, καὶ ἐγὼ ἦλθον ἐν τοῖς λό- 
γοις σου. Ορᾷς ὅπερ ἔφην, καὶ τοῦτον ἀπολογούμενον 
αὐτῷ σχεδόν; ᾿Απὸ πρώτης ἡμέρας, φησὶν, ἀπεστά- 
λην. Τίνος οὖν ἕνεχεν ἐθράδυνας ; Καὶ 6 ἄρχων βασι- 
λείας Περσῶν εἱστήκει ἐξ ἐναντίας μου εἴχοσι καὶ 
μίαν ἡμέραν. Ἤκουσας ὅτι ἔθηκεν ὅρια ἐθνῶν κατὰ 
ἀριθμὸν ἀγγέλων αὐτοῦ; Καὶ ἕχαστον ἔθνος ἔχει τὸν 
ἐφεστῶτα, καὶ βούλεται αὐτὸς εἶναι δυνατώτερος. 
Καὶ σύνεσις ἐδόθη αὐτῷ ἐν τῇ ὀπτασίᾳ. Οὐ γὰρ doxes 
τὰ ῥήματα διδάξαι τὰ λεγόμενα. Ορᾷς ἑτέρως παι- 
δευομένους τοὺς προφήτας; Καὶ δύναμις μεγάχη τῆς 
ὄψεως. " Oves γὰρ μεγάλη, τὸ τοὺς ἠσθενηκότας ἐχεί- 
vou τοῦ τοσαῦτα περιγενομένου περιγενέσθαι Ἀντιό-΄ 
χου. Καὶ ἀληθινὸς ὃ λόγος. ᾿Επειδή τινες ἔμελλον ἀπι- 
στεῖν. Οὗ τὸ ὄνομα Βαλτάσαρ. Ἀναμιμνήσχει σε τῶν 


᾿ πρώτων, ἵνα ἀξιόπιστος φανῇ. ᾿Ιδοὺ xat τὸ "πάσχα 
"ἔλυσεν. Ei γὰρ ἐν τῷ πρώτῳ μηνὶ τὸ πάσχα γίνεται, 


οὗτος δὲ μέχρι τῆς τετάρτης εἰκάδος τοῦ μηνὸς ἐνή- 
στευσεν. ᾿Εμπίπτει δὲ εἰς τὴν τεσσαρεσκαιδεχάτην, 
ἀπὸ τῆς τεσσαρεσχαιδεχάτης ἐπὶ τὴν πρώτην εἰχάδα, 
χαὶ ἑτέρας δύο ἡμέρας. Ὅρα τὰ νόμιμα ἤδη, χατα- 
λυόμενα. Οὐχ ἐνέτρεψέ σε ὃ φόδος, ὦ Δανιήλ; Οὐχὶ, 
φησί. Ὅρα ποῦ τὴν ὀπτασίαν βλέπει: ἐπὶ τῆς ἐρήμου, 
καθάπερ xxt Νωῦσῆς. " AE γὰρ πόλεις θορύδων γέ-. 
μουσι; καὶ ταραχῆς. Οὕτω xal 6 Χριστὸς ἐπὶ τοῦ 
ὄρους μεταμορφοῦται. Καὶ ἰδοὺ Μιχαὴλ εἷς τῶν ἀρ- 
χόντων πρώτων ἦλθε βοηθῆσαί μοι, “ χαὶ αὐτὸν χα- 


dotione ita emaculandum esse, χαὶ αὐτὸς χατελίπην ἐχτῖ τ 
sed quia recepta lectio in omnibus apparet Codicibus , 
ac etiam in Theodoreto atque Chrysostomo ,. nune 
muto sententiam , conjicioque non vertendum esse , ut 
vulgo fit; ez ipsum reliqui ibi (quamvis in eo sensu 
interpretatus sit locum Theodoretus) , sed, et me reli- 
querunt ibi : atque ita intellexisse videtur noster infra 
pag. 251, E, nisi ibi ὀρῆχαν male scriptum est pro 
dpíxz, quemadmodum, p. 253, B, γαστέραν corrupte 
legebatur, et Tom. 5, p 554, C,10, ziacaóz» : quod non 
puto, [His adde Segaar. ad hunc Danielis locum.] 


᾿ IN DANIELEM. 


τέλιπον ἐκεῖ μετὰ τοῦ ἄρχοντος βασιλέως Περσῶν. 
Καὶ ἦλθον συνετίσαι σε ὅσα ἀπαντήσεται τῷ λχῷ σου 
ἐπ᾽ ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν, ὅτι ἰδοὺ ἣ ὅρασις εἰς ἡμέ-- 


puc. Καὶ ἐν τῷ λαλῆσαι αὐτὸν μετ᾽ ἐμοῦ πάντας τοὺς D 


λόγους τούτους, ἔδωκα τὸ πρόσωπόν μου ἐπὶ τὴν γῆν; 
᾿ χαὶ χατενύγην. Καὶ ἰδοὺ ὡς ὁμοίωμα υἱοῦ ἀνθρώπου 
ἥψατο τῶν χειλέων μου. Καὶ ἤνοιξα τὸ στόμα μου, 
xa ἐλάλησα, χαὶ εἶπον πρὸς τὸν ἑστῶτα ἐναντίον 
μου" Κύριε, ἐν τῇ ὁράσει σου ἐστράφη τὰ ἐντός μου 
ἐν ἐμοὶ, καὶ ἰδοὺ οὖκ ἔχω ἰσχύν. Καὶ πῶς δυνήσεται 
ὃ παῖς σου, Κύριε, λαλῆσαι μετὰ τοῦ Κυρίου μου 
τούτου ; Καὶ ἐγὼ, ἀπὸ τοῦ νῦν οὐ στήσετα! ἐν ἐμοὶ 
ἰσχὺς, καὶ πνοὴ οὐχ ὑπελείφθη ἐν ἐμοί. Καὶ προσ- 
ἔθετο, xol ἥψατό μου ὡς ὅρασις ἀνθρώπου, καὶ ἐνί- 
σχυσέ με, καὶ εἶπέ μοι- μὴ φοθοῦ, ἀνὴρ ἐπιθυμιῶν, 


201 
ad auxiliandum mihi : et me reliquerunt ibi 
cum principe regis Persarum. 44. Et veni ut 
docerem te quecumque egentura sunt populo 
iuo in. novissimis diebus, quia ecce visio in 
dies.15. Et cum loqueretur ipse mecum omnia 
verba hec, dedi faciem meam super terram, et. 
compunctus sum. 16. Et ecce quasi similitudo 
filii hominis tetigit labia mea. Et aperui os 
meum, et loquutus sum, et dixi ad. eum qui 
stabat coram: Domine, in. wisione tua con- 
versa sunt interiora mea in me, et ecce non 


habeo. fortitudinem. 17. Et quomodo po-.. 


terit servus tuus , Domine, loqui cum Do- 
mino meo isto? Et ex nunc non stabit in 
me fortitudo, et halitus non. est relictus in 
me. 18. Et addidit, et tetigit me quasi visio 
hominis , et corroboravit me. 19. Et dixit 


εἰρήνη σοι, ἀνδρίζου, καὶ ἴσχυε. Καὶ ἐν τῷ λαλῆσαι E. mihi : Ie timeas, vir desideriorum, pax tibi, 


αὐτὸν μετ᾽ ἐμοῦ, ἐνίσχυσα; καὶ εἶπον * λαλήτω ὃ Κύ- 
ριός μου, ὅτι ἐνίσχυσάς με. Καὶ εἶπεν, εἰ οἶδας τί 
ἦλθον πρὸς σέ; Καὶ νῦν ἐπιστρέψω τοῦ πολεμῆσαι 


μετὰ τοῦ ἄρχοντος Περσῶν. Καὶ ἐγὼ ἐξεπορευόμην», 
xa ὃ ἄρχων τῶν Ἑλλήνων ἤρχετο. Ἀλλ᾽ ἢ ἀναγ- ^ 


γελῶ σοι τὸ τεταγμένον ἐν γραφῇ ἀληθείας - xal οὐκ 
ἔστιν εἷς ἀντεχόμενος μετ᾽ ἐμοῦ περὶ τούτων, ἀλλ᾽ 2 
Μιχαὴλ ὃ ἄρχων ὑμῶν. Καὶ ἰδοὺ ἀνὴρ ἐνδεδυμένος 
στολήν. Ἴσως ἱερατικήν. Ἢ ὄψις αὐτοῦ ὡς ἀστραπὴ 
ἦν πυρὸς ἀπὸ ὀφθαλμῶν αὐτοῦ. Πῶς ἐν ἀστραπῇ ἐκεί- 
νοις ἔφαινε; τίνος ἕνεχεν οὕτω φαίνεται δ' ἄγγελος οὖ- 
τος; ἄρ᾽ ἵνα ἐκπλήξη τὸν δῆμον ; καὶ τί τὸ χέρδος; 
Ἵνα πείσῃ μηκέτι πενθεῖν "τὸ πολλάχις ταῦτα λέ- 
γεσθαι: μαρτυρῶν μαρτυρεῖ δυνάμει τῶν ἐσομένων * 
ἢ ἵνα πιστώσηται αὐτόν. Καὶ ἣ φωνὴ μεγάλη. Ὥστε 


viriliter age, ac esto fortis. Et cum loqueretur 
ipse mecum, corroboratus sum, et dixi : Lo- 
quatur ἀκ οι meus, quia corroborasti me. 
20. Et dixit: 4n nosti cur veni ad te? Ft 
nunc reyertar, ut prelier cum principe Per- 
sarum. 4tque egrediebar; princeps vero Gre- 
corum veniebat. 24. Ferumtamen annuntiabo 
tibi quod constitutum est in scriptura veritatis : 
et non est unus,qui a me stet de his, nisi 
Michael princeps vester. Et ecce vir indu- 
tus stolam. Vortassis sacerdotalem. Jspectus 
ejus quasi fulgur erat ignew flamme ab 
oculis ejus. Quomodo in fulgure. illis appa- 
rebat? cur sic apparet iste angelus? an ut 
populum percellat? et quc dnam inde emolumen- - 
tum? Nempe ut persuadeat non amplius lugere, 
quod eadem szepenumero dicta fuerint : et testimo- 


καὶ τούτῳ χαταπλήξασθαι. ᾿Εξίσταται, xoà πάλιν B nium perhibet futurorum virtuti : an ut illi fidem 


δμιλοῦντος ἐξίσταται, * συγχωροῦντος ἴσως, οὐχ dOu- 
νατοῦντος * ἐπεὶ πρότερον εἶπεν * Ἀινδρίζου. Καὶ ἔστη. 
Εἶδες τί ἐστιν ὄψις ἀγγέλου; M7, νομίσῃς χαλκὸν ci- 
ναι τὸ ὁρώμενον, μηδὲ χρυσίον, Τίς γὰρ οὐκ ἂν 
ἐνέγχοι τούτων τὴν ὄψιν; Πανταχοῦ γὰρ τὸ φῶς χεῖ- 
ται. ᾿Επεὶ τοίνυν ἀπεστάλην, προσημαίνω τοῦτο μόνον, 
φησὶ, μὴ διαφθείρης τὴν χάριν. ᾿Ηχούσθησαν οἱ λόγοι 
σου, x^ ἐγὼ ἦλθον ἐν τοῖς λόγοις σου. Τί γὰρ παρεχά- 
λει; καὶ τί ἐδεῖτο; Καὶ μὴν οὐχὶ ταῦτα αὐτῷ λέγεις, 
οὐδὲ τοιοῦτον οὐδέν. 'Γάχα ἐδούλετο μαθεῖν ἀχριδῶς 


faciat. Et vox magna. Ut etiam ea re perterrue- 
rit. Daniel obstupescit, et iterum angelo collo- 
quente. obstupescit; idque indulgente illo forsan, 
et non. iinpotentem faciente seu impediente : 
quandoquidem prius dixerat : V'iriliter age. Et 
stetit. Vides quid sit aspectus angeli? Ne existi- 
mes 2s esse id. quod. videtur, nec aurum. Quis 
enim non ferret earum mlateriarum aspectum? 
Cum ubique lumen positum sit. Quoniam igitur 
missus sum,przssignifico hoc solum, inquit,ne cor- 
rumpas gratiam. /udita sunt verba tua, et ego 
veni in verbis tuis. Quid enim rogabat, ct quid 


^ Συγχωροῦντος ἴσως, οὐχ GouyzTOUvros, Ut potui in- ^ Danielis stupores; sed moli metuere idem significat. 
terpretatus sum ; an. feliciter, clam. me. est. Sane illa — Lege in Editione Greca Dan. 4, 6. 


verba, viriliter age; ab angelo pronuntiata fuere post 


2. Paral. 
18. 19. 
Exod. 32. 
το. 


Gen.32.26. 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


292 
precabatur? Et quidem illa ipsi non dici, nec 
quidquam ejusmodi. Forte volebat discere exacte 
tempus, et quid postea futurum esset. Et prin- 
ceps, inquit, regni Persarum stetit ex adverso 
mei. Anne hominum principem dicit? Minime. Et- 
enim et alibi ait: Princeps Grecorum. exivit. 
Mihi videtur iste qui loquitur non esse de princi- 
pibus, neque ex iis qui prafecti sunt genti alicui, 
sed ex supernis virtutibus, Deinde quia angeli alii 
non valebant illi resistere, huic dicitur. Absoluti 
sunt, inquit, ac liberati Judzi ; quid adhuc quae- 
ris? Et ecce Michaél unus principum primo- 
rum, venit ad auxiliandum mihi; et me reli- 
querunt ibi. cum principe regis Persarum. Et 
veni docere te quecumque evenient populo tuo 
in. novissimis diebus, quia ecce visio in dies. 
Quare ante viginti dies non venit Michael? Ut 
mihi videtur, ostendere vult prophetz, illum res 
prohibitas et iniquas atque coactas postulare, ac 
propemodum angelis. vim facere. Propter hoc 
neque. Michael statim ab initio auxiliatur, sed 
postea, ut discerent indignos reditu esse eos qui 
postea in patriam reversi sunt. Injuria afficiuntur 
angeli. Et. me reliquerunt ibi, ut vel persua- 
derem, vel inhiberem (principem regis. Persa- 
rum). Et quis angelus ejusmodi, qui cum audit 
Deum prabere gratiam, resistat? Rem, ut arbi- 
iror, ita exprimit ac si esset corporea : quemad- 
modum cum ait: Quis egredietur et decipiet 
mihi Jchaabum ἢ et iterum : Dimitte me et 
delebo. eos. Non. prohibetur Deus, nec vim pa- 
titur, detentus ἃ propheta. Ita sane et hic. 
Rursus vero alibi ait : Dimitte me, quia ascen- 
dit .diluculum. Et adhuc de angelo et asina: 
INisi faciem tuam apprehendissem, inquit. Id 
itaque non ostendit, ipsum Deo obsistere, sed 
hoc unum. tantum injuria angelos affici. Tantum 
valuit Daniel. -Descendi ut. docerem. te quce- 
cumque populo uo sunt eventura. Vide 
quomodo, re necessaria dimissa, prophete se ex- 
cuset. Iterum. Daniel consternátur : iterum. an- 
gelus illum. erigit, et ait : Ego proficiscor, ut 
prelier cum principe Persarum. Atque ego 
egrediebar, princeps vero Grecorum veniebat. 
Forte cum. uno adversantiuin ipsi de rebus futu- 
ris, quique contra Macedonas pugnaret. Ac non- 
dum persuadetur. Bellumne est inter angelos, 


ἃ El μὴ πρόσωπόν σου ἔλαθον. Non memini me legere ista 
in sacris Scripturis. Forte allusum ad Num. 22,25, 27, 
31, 32. Verum quia quid simile habetur Jobi 42, 8, 
existimo S. Ghrysostomum eum locum in mente ha- 


252 


ARCHIEP, . CONSTANTINOP. 

C. τὸν χρόνον, καὶ «b μετὰ ταῦτα. Καὶ ὁ ἄρχων τῆς βα- 
σιλείας, φησὶ, Περσῶν εἱστήχει ἐξ ἐναντίας μου. Ἄρα 
μὴ τὸν τῶν ἀνθρώπων λέγων ἄρχοντα; Οὐδαμῶς. 
Καὶ γὰρ ἀλλαχοῦ λέγει - Ὃ ἄρχων τῶν “Ἑλλήνων 
ἐξῆλθεν. Ἐμοὶ δοχεῦ" οὗτος οὐχ εἶναι τῶν ἀρχόντων; 
οὐδὲ τῶν ἐπιτεταγμένων ἔθνος, ἀλλὰ τῶν ἄνω δυνά- 
uev. Εἶτα ἐπειδὰν οὖκ ἴσχυον οἵ ἄγγελοι ἄλλοι ἀν- 
τιστῆναι αὐτῷ, τούτῳ λέγεται. ᾿Απελύθησαν, φησί: 
τί πάλιν ζητεῖς; Καὶ ἰδοὺ Μιχαὴλ εἷς τῶν ἀρχόν- 
τῶν τῶν πρώτων ἦλθε βοηθῆσαί μοι " χαὶ αὐτὸν 

D χατέλιπον ἐχεῖ μετὰ τοῦ ἄρχοντος βασιλέως Περ- 
σῶν. Καὶ ἦλθον συνετίσαι σε ὅσα ἀπαντήσεται᾽ τῷ 
λαῷ σου ἐπ᾽ ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν, ὅτι ἰδοὺ ἢ ὅρασις 
εἰς ἡμέρας. Ῥίνος ἕνεχεν πρὸ τῶν εἴχοσι ἡμερῶν οὐχ. 
ἦλθεν 6 Μιχαήλ; ᾿Εμοὶ δοχεῖ, δεῖξαι βούλεται τῷ 
προφήτη, ὅτι κεχωλυμένα πράγματα αἰτεῖ καὶ παρά- 
νομα xa χατηναγκασμένα, μονονουχὶ καὶ τοῖς ἀγγέ- 
λοις βίαν ποιῶν. Διὰ τοῦτο οὐδὲ Μιχαὴλ εὐθέως ἐν 
ἀρχῇ βοηθεῖ, ἀλλ᾽ ὕστερον, ἵνα μάθωσιν ὅτι οὖχ ἦσαν 

E ἄξιοι ἀνελθεῖν ot μετὰ ταῦτα. ᾿Αδικοῦνται οἵ ἄγγελοι. 

Καὶ αὐτὸν ἀφῆκαν ἐκεῖ, ὥστε ἢ πεῖσαι, ἢ χωλῦσαι. Καὶ 

τίς ἄγγελος τοιοῦτος, ὡς ἀχούσας τοῦ Θεοῦ δόντος τὴν 

χάριν, ἀντιστῆναι; Σωματοποιεῖ, ὡς οἶμαι, τὸ πρᾶγμα, 
ὥσπερ exei [ f. ἐπεὶ] ἔλεγε" Τίς ἐξελεύσεται, χαὶ ἀπατή- 
cet μοι τὸν 'Ayad6 Καὶ πάλιν" Ἄφες με, χαὶ ἐξαλείψω 
αὐτούς. Οὐ χωλύεται 6 Θεὸς, οὐδὲ ἀνάγχην πάσχει, 
κατεχόμενος ὑπὸ τοῦ προφήτου. Οὕτω δὴ καὶ ἐνταῦθα. 

Καὶ πάλιν ἀλλαχοῦ φησι" Ἄφες με; ὅτι ἀνέθη ὃ ὄρ- 

A poc. Καὶ πάλιν ἐπὶ τοῦ ἀγγέλου xo τῆς ὄνου " * Εἰ 

μὴ πρόσωπόν cou ἔλαθον, φησίν. Οὐχ ἄρα τοῦτο 

δείκνυσιν αὐτὸν ἀνθιστάμενον τῷ Θεῷ, ἀλλ᾽ Ev μό- 
γον, ὅτι ἀδικοῦνται. Τοσαῦτα ἴσχυσεν ὃ Δανιήλ. Κα- 
τῆλθον συνετίσαι σε ὅσα ἀπαντήσεται τῷ λαῷ σου. 

Ὅρα πῶς ἀναγκαῖον πρᾶγμα᾽ ἀφεὶς, ἀπολογεῖται τῷ 

προφήτῃ. Πάλιν ἐξίσταται * πάλιν αὐτὸν ἀνίστησι, 

καί φησι" ᾿Εγὼ πορεύομαι τοῦ πολεμῆσαι μετὰ τοῦ 

ἄρχοντος Περσῶν. Καὶ ἐγὼ ἐξεπορευόμην, καὶ ὃ 

ἄρχων τῶν Ἑλλήνων ἤρχετο. Ἴσως ἑνὸς τῶν ἐναν- . 

τιουμένων ἐπὶ τοῖς ἐσομένοις, ὥστε τοῖς χατὰ Μαχε- 

δονίαν πολεμῆσαι. Καὶ οὕπω πείθεται. Πόλεμος £v 
ἀγγέλοις ἐστὶ, μάχη περὶ ἀνθρώπων; Ναί. Πάνυ γὰρ 


B 


buisse. Sic enim interdum hallucinantur Ecclesie do- 
cLores sanctissimi. Posset etiam dici exscriptorem duo 
loca confudisse in unum. 


IN DANIELEM. 


αὐτῶν κήδονται. Οὕπω ἐπείσθη. Ὥσπερ ἂν εἴποι ctc 


ἀναγχάζομαι τῷδε φιλονειχῆσαι, 


ΚΕΦ. ια΄. 


Καὶ ἐγένετο ἐν ἔτει πρώτῳ Κύρου, ἐγὼ ἔστὴν εἰς 
χράτος χαὶ ἰσχύν. Καὶ νῦν. ἀναγγελῶ σοι ἀλήθειαν, 
Kai τότε, φησὶ, σώσας ἐγώ εἶμι. Ἵνα γὰρ μὴ λέγη 


295 
et pugna de hominibus? Sane. Maximam quippe 


eorumcuram gerunt. Nondum persuasus est. Quasi 
sj quis diceret : Cogor cum hoc contendere. 


CAPUT XI. 


4. Et factum est in anno primo Cyri, ego 
steli in robur et fortitudinem. 9. Et nunc an- 


nuntiabo tibi veritatem. Et tunc, ego sum qui 
servavi. Nam ne aliquis dicat : Cur igitur prolia- 

€ ris? quid ergo si non viceris? nequaquam, inquit. 
Et tunc ego illis patrocinatus sum. Etenim non Dan. to. 
est, inquit, unus qui a me stet de his, nisi Mi-?" 


τις" τί οὖν πολεμεῖς; τί οὖν, ἂν μὴ νικήσῃς; οὐχὶ, 
φησί, Καὶ τότε ἐγὼ αὐτῶν προέστην. Καὶ οὐχ ἔστι 
γὰρ, φησὶ, εἷς ἀντεχόμενός μοι περὶ τούτων; ἀλλ᾽ ἢ 
Μιχαὴλ ὅ ἄρχων αὐτῶν. Ταῦτα λέγε: ἵνα πείσῃ 


αὐτὸν,, ὅτι οὐ πολέμιός ἐστιν αὐτῷ xol. ἐχθρὸς, xo 
ὅτι πράγματα αἰτεῖ χεχωλυμένα. Οὐχ ὅτι βοηθῶν 
δεῖται. Πῶς γάρ; Δείκνυται ὅτι οὗτος οὖχ ἦν τῶν 
ἀρχόντων. Εἶτα λέγει πάντα μετὰ ἀχριδείας, καὶ λέ- 
γει πόθεν αἵ ἧτται. Εἶτα λέγει τὴν σωτηρίαν τοῦ 
λαοῦ αὐτοῦ ἐν τοῖς ἑξῆς καὶ τὸ δόχιμον. 


ΚΕΦ. ιβ΄. 


Ἔν τῷ συντέλεσθῆναι διασχορπισμὸν χειρὸς λαοῦ 
ἡγιασμένου, γνώσονται ἅγιον; καὶ συντελεσθήσεται 
ταῦτα πάντα. Καὶ ἐγὼ ἤχουσα, καὶ οὐ συνῆκα, χαὶ 
εἶπον * Κύριε, τί τὰ ἔσχατα τούτων; Καὶ εἶπε - δεῦρο, 
Δανιὴλ, ὅτι καὶ ἐμπεφραγμένοι οἵ λόγοι ἕως καιροῦ 
πέρατος. Ἕως ἐχλεγῶσιν, καὶ ἐχλευχανθῶσιν, xol 
πυρωθῶσι πολλοὶ, xal ἀνομήσωσιν ἄνομοι, καὶ οὐ 
συνήσωσι πάντες ἀσεδεῖς, χαὶ οἵ νοήμονες συνήσωσιν. 
Καὶ ἀπὸ καιροῦ παραλλάξεως τοῦ ἐνδελεχισμοῦ, xal 
δοθῆναι βδέλυγμα ἐρημώσεως, ἡμέραι χίλιαι διαχό- 
σιαι ἐννενήχοντα. Μαχάριος 6 ὑπομένων xol φθάσας 
εἰς ἡμέρας χιλίας τριαχοσίας τριαχονταπέντε. Καὶ 
σὺ δεῦρο, καὶ ἀναπαύου“ ἔτι γὰρ ἡμέραι εἰς ἀναπλή- 
ρῶώσιν συντελείας" P καὶ ἀναπαύσεις τὸν χαιρόν σου εἰς 
συντέλειαν ἡμερῶν. Καὶ σὺ, φησὶ, κάθισον" μετὰ γὰρ 
χρόνον πολὺν ταῦτά ἐστιν. Ἄρα οὐ περὶ τῆς ἀνόδου 
θρηνεῖ, ἀλλὰ μετὰ τὸ ἀνελθεῖν περὶ τῶν ἀνελθόντων. 


chael princeps ipsorum. Hxc dicit ut Danieli per- 


suadeat, se non esse ipsi, hostem ac inimicum, et 
eum res vetitas petere. Nec ideo dicit, quod adjuto- 
ribus indigeat. Quomodo enim ? Ostenditur istum 


angelum non esse de principibus. Postea. omnia 
refert accurate, et ait unde clades. Deinde salu- 
tem populi ipsius, et acceptionem in sequentibus 
narrat. 


CAPUT XII. 


D T. Cum completa fuerit dispersio manus 


populi sanctificati , cognoscent sanctum, et 


consummabuntur hec omnia. 8. Et ego audivi, 
et non intellexi, et dixi : Domine, quid extre- 
ma horum ? 9. Et dixit : Fade,Daniel, quia et 
clausi sunt. sermones usque ad. tempus finis. 
10. Quoad eligantur et dealbentur et igne pro- 
bentur multi : inique autem agent iniqui, ne- 
que intelligent omnes impii ; at intelligentes 
intelligent. 11. Et a tempore quo mutatum 
fuerit juge sacrificium, et data fuerit abomina- 
tio desolationis , erunt dies mille ducenti no- 
naginta. 12. Beatus qui exspectat et pervenit 
ad dies mille trecentos triginta quinque.15. Et 
tu. vade, ac requiesce : adhuc enim dies in 
completionem consummationis ; et requiesces 
tempus tuum in consummationem. dierum. Et 
tu, inquit, sede. Nam post multum tempus hac 
erunt. Igitur non de reditu lamentatur, sed post 
reditum pro iis qui redierant. 


E 


b Καὶ ἀναπαύσεις τὸν χαιρόν σου εἰς συντέλειαν ἡμερῶν, Consulendi B. Hieronymus ac Theodoretus. 


ΤΟΜ, ΥἹ, 


20 


͵ 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


304 


CAPUT XII. [ Sec. Vulg. XIV.] t 
1. Et rex .4styages appositus est ad patres 
suos : et accepit Cyrus Persa. regnum ejus. 
9. Et erat Daniel conviva regis, et gloriosus 
super omnes amicos ejus. Quae ad Belum spe- 
ctant. descripsit nobis Daniel. 5. Nonne vides, 
inquit, quanta. comedat et bibat ? Pape, quale 
argumentam ae indicium divinitatis, multa edere 
ac bibere! Daniel non dixit : Hoceine, quaeso, est 
Deus? imbecillus enim erat rex : sed ex abun- 
danti vieit. Ego tibi Deum dico, qui creavit cie- 
lum et terram; tu vero mihi ventrem avidum 
producis in medium? Hoc maxime Dei esse non 
potest : Deus siquidem non esuriet, non fatigabi- 
tur. Verum rationibus contendere non vult, sed 
rebus vincit. Et supplicium ipse rex definivit. 
Qua de causa Belus palam et ante oculos omnium 
non comedit, sed noctu ? Quomodo sacerdotes non 
perspiciebant se per snam fallaciam convictum iri? 
Quando Deus dispensat, nihil mireris. 24. Et oc- 
cidit illos, inquit. Quid igitur adhuc de dracone? € 
belluam aliquis adorat? Illum Daniel interfecit. 
Vides quam dementes, quam ignavi sint reges 
Persarum? 99. Tradidit Danielem. Quam ob 
rem, post victoriam adeo illustrem 2.53. 4/mba- 
cumus autem, inquit, prandium attulit Danieli. 
Cerne miraculum. Nonne enim poterat illi aliunde 
afferri cibus, quam a Judaea? Hoc gratum erat 
prophetz,, ne eadem iterum ageret, qua sub eu- 
nucho fecerat, neve existimans mensam. pollutam 
esse, famem. intenderet. Unde agnovit Ambacu- 
mum? Ex affinitate linguz ac vocis. Futurus erat. D 


^ Καὶ ὁ βασιλεὺς ἀστυᾶγης προσετέθη πρὸς τοὺς πατέρας 


αὐτοῦ, καὶ παρέλαθεν Κῦρος ὃ Πέρσης τὴν βασιλείαν αὐτοῦ. 


Id primo observo, S. Chrysostomum Grecos. (οάΐοοβ 
sequutum, ista cum superioribus conjunxisse : libra- 
rium vero ex Vulgata apposuisse notam capitis : id 
etiam patet ex eo quod capiti 12 prafixum est in meo 
Codice, 1£'. δ᾽: Secundum quod notatum velim , in ea 
videri esse sententia nostrum. Joannem , ut. existimet 
hunc versiculum. pertinere ad historiam Beli, et ad 
Cyri tempora; non autem ad historiam Susanne, et 
ad Danielis juveututem : atqui supra [Tom., 2, p. 289, 
A, | et Homilia prima in Psalmum 50 [Tom, 5, p. 575, 
Α,] in contraria abit, ac parum verisimiliter scribit Da- 
nielem tunc temporis duodecimum setatis annum egisse, 
qui est etiam Pseudo - Ignatii error. Nec quemquam 
movere debet hac diversitas, in re precipue adeo ob- 
scura, Denique de voce παρέλαθε iterím mihi ad partes 
vocandi fabulze Nabonnideze assertores. Ii contendunt 
de Cyaxare Medorum rege scribi non potuisse, παρέ- 


ARCHIEP. XCONSTANTINOP. 


ΚΕΦ. : 


" Καὶ 6 βασιλεὺς ᾿Αστυάγης προσετέθη πρὸς τοὺς 
πατέρας αὐτοῦ" xol παρέλαδεν Κῦρος ὃ Πέρσης τὴν 
βασιλείαν αὐτοῦ. Καὶ ἦν Δανιὴλ συμθιώτης τοῦ βα- 
διλέως, καὶ ἔνδοξος ὑπὲρ πάντας τοὺς φίλους αὐτοῦ. 
"Và χατὰ τὸν Βὴλ ἡμῖν ἀνέγραψεν 6 Δανιήλ. Οὐχ 
δρᾷς, φησὶ, πόσα ἐσθίει xol πίνει; Βαῤαὶ, ἡλίχον 
τεχμήριον θεοῦ, x«l γνώρισμα, τὸ πολλὰ ἐσθίειν χαὶ 
πίνειν. Ὃ Δανιὴλ οὖχ εἶπε τοῦτο" τοῦτο οὖν Θεὸς, 


B. εἰπέμοι; ἀσθενὴς γὰρ ἦν ἐχεῖνος * ἀλλ᾽ ἐκ περιουσίας 


ἐνίκησεν. ᾿Εγώ σοι τὸν Θεὸν [τὸν] κτίσαντα τὸν οὐρανὸν 
λέγω καὶ τὴν γῆν" σὺ δέ μοι γαστέρα μαινομένην 
παράγεις εἷς μέσον; Τοῦτο μάλιστα οὖχ ἂν εἴη Θεοῦ" 
Θεὸς γὰρ οὐ πεινάσει, o0 κοπιάσει. Ἀλλ᾽ οὐ βούλεται 


ἀπὸ λογισμῶν, ἀλλὰ ἀπὸ πραγμάτων νικᾷν. Καὶ τι- 


μωρίαν ὥρισεν αὐτὸς ὃ βασιλεύς. "lívoc ἕνεχεν οὐχὶ 
παρόντων ἐσθίει, ἀλλ᾽ ἐν νυχτί; Πῶς ἐχεῖνοι τοῦτο οὐ 
συνεῖδον, ὅτι ἤμελλον διὰ τῆς ἢ βοηθείας ἐλέγχεσθαι ; 
Ὅταν Θεὸς οἰκονομῇ, μηδὲν θαυμάσῃς. Καὶ ἀπέχτει-- 
γεν αὐτοὺς, φησί. Τί οὖν πάλιν ἐπὶ τοῦ δράχοντος; 
θηρίον τις προσχυνεῖ ; Καὶ τοῦτον ἀνεῖλεν. "Op&ic πῶς 
ἀνόητοι, πῶς ἄνανδροι οἱ βασιλεῖς τῶν Περσῶν ; "Exót- 
δωσι τὸν Δανιήλ. Τίνος ἕνεχεν, μετὰ τὴν νίχην τὴν οὕτω 
λαμπράν; Ὁ δὲ Ἀμδαχοὺμ,, φησὶ, ἄριστον ἤνεγκε 
τῷ Δανιήλ. Ὅρα τὸ θαῦμα. Μὴ γὰρ οὖκ ἦν δυνατὸν 
αὐτῷ ἄλλοθεν ἐνεχθῆναι, ἀλλ᾽ ἀπὸ τῆς Ἰουδαίας; 
Τοῦτο φίλον ἦν τῷ προφήτῃ, ἵνα μὴ τὰ αὐτὰ ποιήσῃ 
πάλιν, καθάπερ ἐπὶ τοῦ εὐνούχου, ἵνα μὴ νομίσας 

ἡλισγῆσθαι τὴν τράπεζαν, τὸν λιμὸν ἐπιτείνῃ. Πόθεν 
ἔγνω τὸν Ἀμθαχούμ.; "Amb τῆς συγγενείας τῆς κατὰ 
τὴν φωνήν. ἔμελλεν αὐτὸς χήρυξ γίνεσθαι τοῖς χατὰ 
τὴν Ἰουδαίαν θαύματος μεγίστου. Πῶς οὐχ ἐφοδήθη 


λαθς τὴν βασιλείαν Χαλδαίων, sed tantum de Nabonnido 
Baltasaris, inquiunt, in eodem regno successore. Ve- 
rum verba bap , παραλαμβάνειν, suscipere, succedere, 
generalia sunt, rudi grammatici atque etiam 
Scripturarum interpretes sciunt. Preterea non video, 
cur dici non potuerit, Cyaxarem traditum sibi a Cyro 
victore regnum Babyloniorum accepisse ; eodem jure , 
quo dictum volunt, Nabonnidum idem regnum susce- 
pisse, sibi a Chald:eis post czedem Baltasaris delatum. 
Nam quod ait Scaliger apud Danielem legi, regem Bal- 
tasarem ab eis quos ad coenam vocaverat trucidatum 
fuisse : ingentem audaciam quis non miretur? Cum 
nec in Daniele habeatur, parique facilitate rejici queat, 
qua est excogitatum. 

b Βοηθείας. Quamvis sensus esse possit, Beli sacerdo- 
tes revictum iri per auxilium quod Deo suo ferebant, 
dum cibis illi appositis vescebantur, sine dubio tamen 
corrigendum γοητείας. 


IN DANIELEM. , 295 


τὰ θηρία ὁ ἄνθρωπος; Οὗτος μὲν ἤσθιεν, ἐχεῖνα δὲ illemaxime miraculi praeco apud eos qui in Judea 

ἐνήστευον. "Esto, τοῦ σώματος ἀπείχετο τοῦ δικαίου᾽' — habitabant. Qui potuit homo non timere feras ? 

τίνος Évexew xo τῆς τροφῆς; Ὥσπερ xnuós τις xzi — Hic quidem comedebat, ille vero jejunabant. 

χαλινὸς κατεῖχεν ἐχεῖνα. ; Esto, corpore viri justi abstinuerint : quare etiam 
abstinebant cibo? Veluti camus quidam ad frenum 
illas continebat. 


TEAOX : FINIS 


Τῆς eig τὸν προφήτην Δανιὴλ ἑρμηνείας. Interpretationis in Danielem prophetam. 
—— 


MONITUM. i 


AD HOMILIAM SEQUENTEM. 


Hanc pulcherrimam homiliam primus e tenebris eruit vir doctissimus Ericus Benzelius, et Upsaliz 
publicavit anno 1708, ad fidem Ms. cujusdam Anglicani, multis in locis vitiati. Sed commodum acci- 
dit ut hanc eamdem homiliam ex Ms. Ottoboniano Roma descripserimus, cujus Ms. ope hiulca sarsi- 
mus, vitiataque emendavimus. 

Habendze homiliz, seu potius disceptationis (nam tota in genere πολεμικῷ versatur ) occasio fuit Ano- 
moeorum quzdam objectio. Cum enim Chrysostomus in priori hanc precedente concione, hoc dicto 
evangelico in medium adducto, Pater meus usque modo operatur, et ego operor, ostendisset Filii cum 
Patre zqualitatem, quod etiam, inquit, declarat evangelista his verbis : Propterea magis persequeban- 
tur eum, non solum quia solvebat sabbatum, sed et Patrem suum dicebat Deum, equalem se fa- 
ciens Deo ; ita sermonem.clausit, Hzretici autem. Anomci huic argumento ex Joanne evangelista de- 
sumto alium opposuere Joannis locum, nempe illud Joannis 5, 19 : JVihil potest facere Filius, nisi 
viderit Patrem facientem. Cumque talis esset objectio, quae posset auditores turbare atque percellere, 
opus erat hasce Anomeeorum argutias confutare : quamobrem Flavianus episcopus pauca prefatus, cum 
sciret populum audiendi ea de re Chrysostomi cupidum, utpote qui posset hujusmodi tela strenue depel . 
lere, cito finem dicendi fecit; et Chrysostomo haereticos confutandi curam demandavit : noverat enim 
quanto amore ipsum plebs Antiochena prosequeretur ; neminemque posse tam fortiter lucifugas illos pro- 
fligare, quam Joannes ille, cujus strenuitatem, acumen ingenii, atque διαλεχτικὴν experti szpe fuerant, 
Unde mireris Flaviani modestiam, pietatem, animi ingenuitatem, qui se a presbytero suo sibi subdito 
ita libenter fateretur et doctrina et eloquentia superari. Chrysostomus vero, ut erat moderatus, ct a pro- 
pria laude alienus, initio vehementer queritur sibi delatum munus esse a doctore suo, qui vere fons do- 
ctrinz esset, et hanc provinciam probe suscipere posset. Deinde vero argumentum adversariorum tam 
strenue, tam clare depellit, ut nescias utram magis mireris, eloquentiam an dialectice vim. 

Certum igitur est hanc concionem. Antiochiz in magna ecclesia, ut fert titulus, przsenteque Flaviano 
habitam fuisse, cum jam Chrysostomus in magna esset apud. Antiochenos existimatione. Hihc est quod 
illa alia homilia Chrysostomi, quz hujus habenda occasio fuit, cujusque notas aliquot in hac Chrysosto- 
mus exhibet, ut nos supra diximus, jam non compareat inter illas homilias quas contra Anomceos Antio- 
chie pronuntiavit Chrysostomus decem numero : quasque edidimus primo Tomo, additis undecima et 
duodecima, que Constantinopoli, item contra Anomceos, habitae sunt. Illze enim decem homiliz co anno 
dictae sunt quo ipse presbyter factus est, et concionari ccepit, nempe anno $86, et anno sequenti 587. At 
hzc homilia, ut et ea quze ipsam przecedebat, post illas habita fuit, cum «ex assiduo concionandi officio 
magnum sibi Antiochiz nomer: peperisset Chrysostomus. De anno autem nihil prorsus habemus. 


Interpretationem nostram Latinam ad fidem Ottoboniani exemplaris edidimus. 
20. 


255 


Joan. 5.19. 


Isai, 3. 3; 


296 S. JOANNIS CHRYSOST. 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


SANCTI PATRIS NOSTRI 


JOANNIS 


CHRYSOSTOMI, 


TOY EN ATIOIXZ ΠΑΤΡῸΣ HMQN 


IOANNOY 


TOY XPYZOXTOMOY, 


In magna ecclesia, cum pauca prefatus esset & "Ἐν τὴ μεγάλῃ ἐκχλησία, προειρηχότος (ἐπισχόπου) 


episcopus, in illud evangelii, Filius ex se 
ipso nihil. facit, nisi quod viderit Patrem 
facientem. 


1. O violentiam ! o tyrannidem ! Doctor noster, 
qui ante nos prafatus est, plenam eum haberet 
phialam, summis tantum labris poculum degu- 
standum nobis propinavit : id autem fecit non 
ob doctrine penuriam; nam fontis instar scatu- 
rire solet; sed quemadmodum dixi, ut vestra ca- 
ritatis tyrannidem palam faceret, quam erga tc- 
nuitalem nostram exhibere soletis : ea de causa 
cito tacuit sermonemque conclusit, ut vestro de- 
siderio gratificaretur ; et toti solvendo debito nos 
obnoxios constituit. Quia igitur et is nobis dicendi 
loco cessit, et vos nostro ab ore pendere video, 
necesse tandem est ut ad certamina nos exuamus : 
vos aulem mihi opem ferte, et manum porrigite, 
precibus nostram excitantes linguam, et atten- 
tione animi facilem parantes doctrinz viam. Quan- 
doquidem propheta non admirabilem modo consi- 
liarium, sed etiam prudentem. auditorem postulat. 
Non enim leve nobis certamen hodie paratum est, 
sed quod. multis egeat precibus, multa auditorum 
vigilantia, multa concionantis diligentia, ut quae 
dicenda sunt οἱ accurate proferantur, et tuto in 
caritatis vestrae animis inserantur. Cupio namque 
vos non audire tantum, sed etiam institui ; non 
discere modo, sed etiam docere; non accipere 
solum, sed etiam in alios transmittere. Sic enim 
et splendidius nobis theatrum, et major cetus 
erit, quando yos per ea qua audieritis, alios 


^ "Titulus sic plenior est apud Benzel, Post προειρη- 
κότος nihil habetur in Anglicano Codice, sed est sphalma. 

b Benzel. γεύσας ὑμᾶς ἀπήγαγεν, minus recte. Ottobo- 
niani Cod. lectionem sequimur. 

« Sic Ottobonianus Cod. recte. Anglic. vero male «ai 
τὸν λόγον ἐσίγησε Infra παλαίσματα, Benzel. σχάμματας 
quod idipsum est, Ibidem Benzel. ταῖς γοῦν εὐχαῖς, ad 
fidem Anglicani Codicis. Sed hic lectio non quadrat. 


c 


ὀλίγα εἰς τὸ εὐαγγέλιον, εἷς τὸ, Οὐδέποτε ἀφ᾽ 
ἑαυτοῦ moti ὃ ΥἹὸς οὐδὲν, ἐὰν μή τι βλέπῃ τὸν 
Πατέρα ποιοῦντα. 


Ὦ τῆς βίας, ὦ τῆς τυραννίδος. Πεπληρωμένην τὴν 
φιάλην ἔχων 6 διδάσχαλος προειρηκὼς, ἄχροις τοῖς 
χείλεσιν " γεύσασθαι ἡμᾶς ἐπήγαγε τὸ πόμα " τοῦτο 
δὲ πεποίηχεν, οὐ δι᾽ ἔνδειαν διδασχαλίας * xol γὰρ xot 
πηγῆς οὖχ ἔλαττον βρύειν εἴωθεν - ἀλλ᾽, ὥσπερ ἔφθην 
εἰπὼν, τῆς ὑμετέρας ἀγάπης φανερῶν τὴνετυραννίδα, 
ἣν περὶ τὴν ἡμετέραν σἱμικρότητα ἐπιδείκνυσθαι με- 
μελετήχατε- διὰ τοῦτο ταχέως ἐσίγησεν, καὶ τὸν λό- 
γον “ χατέχλεισε, τῇ ἐπιθυμίᾳ τῇ ὑμετέρᾳ χαρίσασθαι 
βουλόμενος, καὶ ὅδλοχλήρου τοῦ ὀφλήματος ἡμᾶς 
ὑπευθύνους καθιστάς. ᾿Επεὶ οὖν xa αὐτὸς ἡμῖν τῷ λόγῳ 
παρεχώρησεν, χαὶ ὑμᾶς ἐχχρεμαμένους δρῶ τῆς 
γλώττης τῆς ἡμετέρας, ἀνάγχη λοιπὸν ἀποδύσασθαι 
πρὸς τὰ παλαίσματα ἀλλὰ συνάρασθέ μοι, xo χεῖρα᾽ 
ὀρέξατε, ταῖς εὐχαῖς διεγείροντες ἡμῶν τὴν γλῶσσαν, 
χαὶ τῇ συνέσει τῆς ἀχροάσεως εὔχολον ἐργαζόμενοι 
τὴν διδασχαλίαν. ᾿Επεὶ xoi δ᾽ προφήτης οὐ θαυμαστὸν 
ζητεῖ μόνον σύμδουλον, ἀλλὰ xal συνετὸν ἀκροατήν. 
Οὐ γὰρ 6 τυχὼν ἡμῖν ἀγὼν πρόκειται σήμερον, ἀλλὰ 
πολλῶν δεόμενος εὐχῶν, πολλὴς δὲ ἀγρυπνίας τῆς 
τῶν ἀχροωμένων, πολλῆς δὲ σπουδῆς τοῦ λέγοντος, 
ἵνα καὶ λεχθῇ μετὰ ἀκχριθείας τὰ λεγόμενα, καὶ φυ-- 
τευθῇ μετὰ ἀσφαλείας ἐν τῇ διανοίᾳ τῆς ὑμετέρας 
ἀγάπης. Οὐ γὰρ ἀχοῦσαι βούλομαι μόνον ὑμᾶς, ἀλλὰ 
xoi παιδευθῆναι" οὗ μαθεῖν μόνον, ἀλλὰ xol διδά-! 
σχεῖν" oüx αὐτοὺς “δέχεσθαι μόνον, ἀλλὰ καὶ eic 
ἑτέρους διαδιδάζειν. Οὕτω γὰρ ἡμῖν λαμπρότερον 
ἔσται τὸ θέατρον, χαὶ πλείων ὃ σύλλογος, ὅταν ὑμεῖς 


Ibid. Ottob, τὴν γλῶσσαν, Anglic. τὴν διάνοιαν. Utraque 
lectio bona : paulo ante ἀποδύσασθαι; metaphora sumta 
ex athletis, qui vestes exuehant ut ad certamen de- 
scenderent. 

4 Outob. ὑποδέχεσθαι. Infra Benzel. ἑτέρους ἐπεισάγειν. 
Utraque lectio bona. Ibid. τῇ μὲν οὖν προτέρᾳ. Vide in 
Monito, 


IN IELUD,. FILIUS EX SE NIHIL FACIT. 207 


etiam: inducere poteritis. In. priore itaque con- 
cione hoc dicto evangelico in medium adducto, 
Pater meus usque modo operatur, et ego ope- Joan.5.17. 
μου ἕως ἄρτι ἐργάζεται, κἀγὼ ἐργάζομαι, καὶ δείξας — ror, cum hinc ostendissem ejus cum Genitore 
ἐντεῦθενζτὴν πρὸς τὸν γεγεννηκότα ἰσότητα, ὅπερ xol eequalitatem, quod et supra declarat evangelista "Mari oni 
πρὸ τούτου ἀπεφήνατο ὃ εὐχγγελιστὴς λέγων. Διὰ D his verbis, Propterea magis persequebantur ciowis. 
τοῦτο μᾶλλον ἐδίωχϑν αὐτὸν, οὐ μόνον ὅτι “ἔλυσε — eum, non solum quia solvebat sabbatum, sed Joa2.5.18. 


ài ὧν ἀχούετε καὶ ἑτέρους ἐπανάγειν δυνήσησθε. ᾿Γἢ 
μὲν οὖν προτέρᾳ συνάξει ταύτην εἰς μέσον ἀγαγὼν 
τὴν ῥῆσιν τὴν εὐαγγελικὴν τὴν λέγουσαν, Ὃ Πατήρ 


Nota pro 


τὸ" σάδδατον, ἀλλ᾽ ὅτι xoi Πατέρα ἴδιον ἔλεγε τὸν 
Θεὸν, ἴσον ἑαυτὸν ποιῶν τῷ Θεῷ, οὕτω τὸν λόγον xa- 
τέλυσα. Σήμερον δὲ τὰ παρὰ τῶν αἱρετικῶν ἡμῖν 
πρὸς ταῦτα ἀντεπαγόμενα ἀναγκαῖον διαλῦσαι. Ei 


γὰρ χαὶ ἐν φίλοις ἀγωνιζόμεθα, ἀλλὰ τοσαύτῃ δεῖσ»ς tanta tamen adhibenda diligentia. est, ut undique ^ — Coutra 
xeygiaÜat. τῇ ἀχριδείᾳ, ὥστε πανταχόθεν ἀνεξαπά- ἃ a fraude tuta et invicta sit oratio, etiamsi in me- prenne. 
τῆτον εἶναι τὸν λόγον καὶ ἀχείρωτον, καὶ εἰ ἐν μέσοις diis hostibus versetur. Ut enim ante dicebam, 

τοῖς ἐχθροῖς " γένοιτο. Ὅπερ γὰρ ἔφθην εἰπὼν, οὐχὶ — non audire tantum vos volo, sed etiam alios insti- 

ἀχούειν βούλομαι μόνον ὑμᾶς, ἀλλὰ καὶ ἑτέρους mat — tuere. Ideo sollicite studui vos armis spiritualibus 

δεύειν. Διὸ δὴ μετὰ ἀχριδείας ἁπάσης περιθεῖναι — circummunire, ut nullum. membrum nudum ap- 

ὑμῖν ὅπλα ἐσπούδαχα τὰ πνευματιχὰ, ὥστε μηδαμοῦ — pareat, vel letali vulnere confodiatur. Armorum 

φανῆναι μέλος γυμνὸν, uana καιρίαν δέξασθαι πληγήν. quippe loco nobis est sermo, qui nostros munit, 

Καὶ γὰρ ὅπλων τάξιν ἡμῖν ὁ λόγος ἐπέχει, φράττων — ethostes ferit; ferit, inquam, non ut dejiciat, sed ut 

μὲν ὁμοῦ τοὺς οἰκείους, βάλλων δὲ τοὺς ἐναντίους - jacentes erigat. Hujusmodi enim pugnae genus est, - 

βάλλων oy. ἵνα κατενέγχη; ἀλλὰ χειμένους ἀναστήσῃ. quod in salutem contra pugnantium tropzeum 
Τοιοῦτον γὰρ τῆς μάχης ταύτης τὸ εἶδος - ἐπὶ τῇ erigat. Ut igitur hoc fiat, attento adeste animo, 
σωτηρίᾳ τῶν πολεμούντων τρόπαιον ἵστησιν. Ἵν᾽ οὖν B. omni ejecta szculari cura animum excitate, acute 

τοῦτο γένηται; συντείνατέ μοι τὴν διάνοιαν, πᾶσαν cernentem oculum prabete mihi. Dives ne socor- 
ἐχθάλλοντες φροντίδα βιωτικὴν, διαναστήσατε τὴν — dia difíluat; pauper ne egestatis curis opprima- 
γνώμην, ὀξυδερχὲς παρέχετέ μοι τὸ ὄμμα, Μήτε δ — tur; sed missa ommi vite inzqualitate, quisque 
πλούσιος ὑπὸ τῆς ῥᾳθυμίας χαυνούσθω, μήτε ὃ πένης — se paratum auditorem praebeat : neque enim parvi 

ὑπὸ τῆς φροντίδος τῆς πενίας πιεζέσθω ἀλλὰ πᾶσαν. pretii sunt, quae nunc tractantur. Ideo hzc fre- 

ταύτην ἐχδάλλοντες τοῦ βίου τὴν ἀνωμαλίαν, ἀκροα- — quenter moneo : novi quippe quam profundo in. 

τὴν παρεσχευασμένον ἕκαστος ἑαυτὸν παρεχέτω οὐ — pelago navigemus., Ne turberis profundum au- 

γὰρ τὰ τυχόντα digi τὰ προχείμενα νῦν. Kol διὰ — diens : Spiritu namque duce, non sunt aque cali- 

τοῦτο συνεχῶς ταῦτα παραγγέλλω;» ἐπειδὴ οἶδα τὸ ^ gini obnoxia, sed facillima erit via, si eam, quam 

βάθος ὃ βαδιούμεθα. ᾿Αλλὰ μὴ θορυδηθῆς βάθος jubeo, teneatis. Ne turbemini, neque moveamini. 

ἀκούσας - τοῦ γὰρ Πνεύματος χειραγωγοῦντος, οὐκ — Quse enim hodie agitantur, auditorem initio tur- : 
ἔχει ζόφον τὰ ὕδατα, ἀλλὰ πολλὴ ἔσται ἣ εὐχολία" — bant, inque dubitationem conjiciunt : si vero 

μόνον ἐὰν ταύτην βαδίζητε τὴν ὁδὸν ἣν ἐγὼ κελεύω. — (inem exspectet, ubi consentaneam solutionem 

Καὶ μὴ θορυδηθῆτε, μηδὲ ταράττησθε. Καὶ γὰρ τὰ C videbit, jucunda fruetur tranquillitate, et in por- 
χινούμενα σήμερον ἐν ἀρχῇ μὲν ταράττει τὸν ἀκροα- — tum nullis agitatum fluctibus animum appellere 

τὴν τὸν μὴ προσέχοντα, καὶ εἰς ἀπορίαν Ep Ód))st- — poterit. Ut ergo hac ita se habeant, ne turbemini, 

εἰ δὲ τὸ τέλος ἐχδέξαιτο, τὴν προσήχουσαν ἰδὼν λύσιν, — ne commoveamini, sed cum omni patientia et 

λευχῆς ἀπολαύσεται γαλήνης, καὶ εἰς λιμένα ἀχύ- - perseverantia viam sequimini, quam verbi do- 

paco» τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν δρμῆσαι δυνήσεται. "lv! — ctrina ostendit. Quz sunt ergo quz nobis ab illis. Anomco- 
οὖν ταῦτα γένηται, μὴ θορυδηθῆτε, μηδὲ ταράσσεσθε, objiciuntur? Διὶ potest, inquiunt, facere Fi-""" sbje- 


ἀλλ᾽ ἕπεσθε τὴν ὁδὸν μετὰ μαχροθυμίας ἁπάσης χαὶ 
καρτερίας, ἣν f, τοῦ λόγου διδασχαλία δείκνυσιν. Τίνα 
οὖν ἔστι τὰ παρ᾽ αὐτῶν ἡμῖν ἀντεπαγόμενα ; Οὐ δύ- 
νάται 6 Υἱὸς, φησὶν, ἀφ᾽ ἑαυτοῦ οὐδὲν, ἐὰν μή τι 


* Anglic. ἔλυσς [sic]. Hoc autem non prius dixerat, ut 
innuit Chrysostomus, sed postea dixit Joannes evan- 
zelista. 


et Patrem. suum. dicebat Deum, equalem se 
faciens Deo, ita sermonem clausi. Hodie autem 
opus est ea solvere, qua adversus haec. objiciunt 
haretici. Quamvis enim inter amicos certemus, 


lius, nisi viderit Patrem facientem. Atqui hec £,cum 


ctio , 


quie 


Scriptura dixit. Quorsum ergo hac nobis obji- facere pote- 
ciunt? Non eo sensu, quo a Scriptura dicta sunt, 7, δ. το. 


afferuntur. Quid. hinc, aiunt, concludere. volunt? 


α γένοιτο Ottob. , φαίνοιτο Benzcl. Mox Ouob.. ἀκούειν, 
Benzel, ἀχοῦσαι. 


^ 


238 s. 
Vides quomodo Filius Dei, inquiunt, illam 


JOANNIS CHRYSOST. 


ARCHIEP, CONSTANTINOP. 


βλέπῃ τὸν Πατέρα ποιοῦντα. Καίτοι ταῦτα ἣ Γραφὴ 


zqualitatis suspicionem auferat? Quia enim Judaei Ὁ εἴρηκεν. Τίνος οὖν ἕνεχεν παρ᾽ αὐτῶν P ταῦτα ἀντε- 


id suspicabantur, nempe eum Deo zqualem se fa- 
cere, ideo intulit his verbis, ZVon potest Filius a 
seipso facere quidquam. 


9. Num frustra dicebam, hec verba vos tur- 
bare posse, atque initio auditorem percellere? 
Verum exspectate, et videbitis eos propriis con- 
fectos telis. Cum primis enim observandum id, 


πάγεται; Οὐχ ὡς εἴρηται παρὰ τῆς Γραφῆς, οὕτως 
ἐπάγεται: Τί. γὰρ ἐκ τούτου, φησὶν, κατασχευάζειν 
βούλονται; Ὁρᾷς πῶς ἀνέτρεψε, φησὶν, ὁ Υἱὸς τοῦ 
Θεοῦ τὴν ὑπόνοιαν ἐχείνην τὴν τῆς ἰσότητος ; Ἐπειδὴ 
γὰρ οἵ Ἰουδαῖοι, φησὶ, τοῦτο" ὑπώπτευον; ὅτι ἴσον 
ἑαυτὸν ποιεῖ τῷ Θεῷ, διὰ τοῦτο * ἀντεπήγαγε λέγων " 
Οὐ δύναται 6 Υἱὸς ἀφ᾽ ἑαυτοῦ ποιεῖν οὐδέν. 

Ἄρα μὴ μάτην εἶπον, ὅτι θορυδεῖν ὑμᾶς ἔχει τὰ 
ῥήματα, xa ἐκ προοιμίων λεγόμενα διαταράττειν τὸν 
ἀκροατήν ; ᾿Αλλ’ ἀναμείνατε, καὶ ὄψεσθε τοῖς οἰχείοις 
αὐτοὺς ἀναλισχομένους ὅπλοις. Μάλιστα μὲν γὰρ οὔχ 


ue quod dicitur, non faisse Judaeorum suspicionem : E. ἦν Ἰουδαίων ὑπόνοια τὸ λεγόμενον * ὃ καὶ ἐν τῇ προ- 


cione loqui. Quod etiam in precedenti disputatione eum omni 


lar, 


perspicuitate ostendimus ; quz ne iterum agiten- 
tur, eo remittimus auditorem, et quod nunc ob- 
jicitur selvere curabimus, ostendereque ipsum 
non ut everteret eorum suspicionem hac dixisse, 


τέρᾳ διαλέξει " μετὰ πάσης ἀπεδείξαμεν τῆς σαφη- 
νείας * ἅπερ ἵνα μὴ πάλιν ἀναχινῶμεν, ἐχεῖ παρα- 
πέμψαντες τὸν ἀκροατὴν, τὸ νῦν ἐπαγόμενον διαλῦσαι 
πειρασόμεθα, δεικνύντες ὅτι οὐχ ἀνατρέπων τὴν ὑπό- 
vovxy ἐχείνην, ταῦτα λέγει, ἀλλὰ μετὰ πολλῆς ἀχρι-- 


sed ut eam accuratissime firmaret ac stabiliret, γ5γ θείας ἱστῶν xal βεδαιῶν, xol τῆς πρὸς τὸν γεγεννη- 
nobisque argumentum preberet suc cum Patre ^ χότα ἐγγύτητος, καὶ πολλῆς γνησιότητος καὶ συνα- 


propinquitatis , naturalis conjunctionis , atque 
concordiz. [ta enim huic dicto confido, ut illo 
maxime dicam demonstrari ejus cum Patre con- 
. Junctionem, et substantie unitatem. Neque per- 
turbemini ex ratiociniis hereticorum, Neque enim 
gladii in muris depicti, neque hastze, neque spi- 
cula hostes turbare possent, torvum et terribilem 
aspectum preferentes. Quidquid enim hujusmodi 
ést, umbra quadam et imago est, non rerum 


φείας καὶ ὁμονοίας ἀπόδειξιν ἣμῖν παρέχων. Οὕτω 
γὰρ θαῤῥῶ τῷ εἰρημένῳ, ὅτι ταύτην μάλιστά "φημι 
τὴν ῥῆσιν ἀπόδειξιν εἶναι τῆς πρὸς τὸν Πατέρα δυγ- 
γενείας αὐτοῦ, xal τοῦ χατὰ τὴν οὐσίαν ἀπαραλλάχτου. 
Μηδὲ ταράττεσθε ὑπὸ τῶν λογισμῶν τῶν αἱρετικῶν. 
Οὐδὲ γὰρ τὰ ξίφη τὰ ἐν τοῖς τοίχοις γεγραμμένα, 
οὐδὲ τὰ δόρατα, οὐδὲ αἵ αἰχμαὶ θορυθεῖν δύναιντ᾽ ἂν 
πολεμίους, φοδερὸν καὶ ὀξὺ βλέποντας. ὍὍπερ γὰρ ἂν 
3j, σχιά τίς ἐστι xod εἰχὼν, οὐ πραγμάτων ἀλήθεια. 


veritas. Talia sunt hareticorum ratiocinia : quae Β Τοιοῦτοι τῶν αἱρετικῶν οἵ λογισμοὶ, obe ἕνα διελέγ- 


ut refutemus, dictis e vestigio hereamus, assi- 
due illa versantes : interimque ab illis quzramus, 
quomodo velint hunc locum interpretari. Neque 
enim sola lectio sufficit. Nam si lectio sufficeret, 


Act. $.3o. cur Philippus eunucho dicebat, Yum intelligis 


quce legis? Unde liquet eum etsi legeret, nihil 


1tid. v. 34. ex. scriptis intellexisse : ideoque dicebat : De quo, 


queso, loquitur propheta, de seipso, an de 
alio? Si lectio sufficiebat, quomodo Judzi dum 
Vetus Testamentum legunt, ea qui de Christi 


ξωμεν, πλησίον ταύτης γενώμεθα τῆς ῥήσεως , συν- 
εχῶς αὐτὴν περιδτρέφοντες, xul τέως αὐτοὺς ἐρώ-- 
μεθα, πῶς βούλονται ἑρμηνεύειν τὴν ῥῆσιν. Θὺ γὰρ 
ἀρχεῖ μόνον ἣ ἀνάγνωσις. Εἰ γὰρ P ἤρχει ἣ ἀνάγνω- 
σις, τίνος ἕνεχεν ὃ Φίλιππος πρὸς τὸν εὐνοῦχον ἔλε-- 
γεν, PA p γε γινώσχεις ἃ ἀναγινώσχεις; Ὅθεν ἀναγι- 
νώσχων ἐχεῖνος, οὐδὲν ἤδει τῶν ἐγκειμένων " διὸ καὶ 
ἔλεγε Δέομαί σου, περὶ τίνος ὃ προφήτης λέγει, 
περὶ ἑαυτοῦ, ἢ περὶ ἑτέρου ; Ei ἤρκει ἣ ἀνάγνωσις, 
πῶς ot Ιουδαῖοι τὴν Παλαιὰν ἀναγινώσχοντες, καὶ τὰ 


natalibus, de signis, de miraculis, de loco, de C περὶ τῆς γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ, καὶ τῶν σημείων, 


tempore, de cruce, de sepultura, de resurrectione, 
de assumtione, de sessione a dexteris, de Spiritus 
sancti descensu, de apostolorum exitu per univer- 
sam terram, de ejectione synagogz, de Ecclesia 
nobilitate dicuntur, nondum hodie crediderunt ?' 


b Sic Ottob. recte. Beuzel, τὰ ἀντεπαγόμενα , minus 
recte, Haec. porro. sunt Anomoeorum dicta, queis de- 
pellunt Chrysostomi argumentum ex supra memoratis 
Joannis verbis desumtum : $ed et Patrem suum. dice- 
bat Deum, equalem se faciens Dco, 

) 


X2 τῶν θαυμάτων, xal τόπον, xoi καιρὸν, xal σταυ- 
ρὸν, καὶ τάφον, καὶ ἀνάστασιν, καὶ ἀνάληψιν, καὶ τὴν 
ἐχ δεξιῶν καθέδραν, καὶ τὴν τοῦ Πνεύματος κάθοδον, 
καὶ τὴν τῶν ἀποστόλων συνεχδρομὴν, καὶ τὴν τῆς 
συναγωγῆς ἐχδολὴν, χαὶ τὴν τῆς ᾿Εχχλησίας εὖγέ- 


* Ottob. ἐπήγαγε. 

* Benzel. ἱμετὰ πάσης, Ottob. μετὰ πολλῆς. Vide Mo- 
nitum, j 

^ Sic Ottob. recte. Benzel. zsi, perperam. 

b Sic Ottob, recte. Benzel, vero ὠρχεῖ. 


IN ILLUD, FILIUS EX SE NIHIL FACIT. 


vetu», οὐδέπω xol σήμερον ἐπίστευσαν; Οὐχ dpa - 


doxsi ἣ ἀνάγνωσις, ἐὰν μὴ προσῇ καὶ ἣ γνῶσις. 


Ὥσπερ γὰρ ἐάν. τις τρέφηται μὲν, μὴ πέπτῃ δὲ, οὐ. 


ζήσεταί ποτε" οὕτως ἐάν τις ἀναγινώσχῃ μὲν , οὗ γι- 
γώσχῃ δὲ μηδὲν τῶν ἐγχειμένων, οὐχ ἐπιτεύξεται τῆς 
ἀληθείας. Μὴ τοίνυν μοι παρέχετε τὴν ῥῆσιν τὴν 
εὐαγγελικὴν, ἀλλὰ xol ἑρμιηνεύσατε αὐτήν. Τοῦτο δὲ 
ἀπαιτῶ παρ᾽ ἐχείνων, ἵν᾿ ὅταν τὰ σαθρὰ αὐτῶν κατα- 
λύσω νοήματα, τότε χαταδαλῶ τῆς ἀληθείας τὸν θε- 
᾿Πμέλιον, Οὕτω xa οἰκοδόμοι ποιοῦσιν, οὗ πρότερον 
τὴν χρηπῖδα χαταδάλλονται τῶν οἰκημάτων, “ ἕως ἂν 


299 
Non ergo sufficit lectio, nisi adsit et cognitio. 
Quemadmodum enim si quis edat. quidem , sed 
cibum non coquat, is non vivet : sic si quis legat, 
nihilque dictorum intelligat , is rei veritatem non 
percipiet. Ne mihi ergo locum evangelicum pro- 
ponite tantum, sed illum interpretemini. Hoc au- 


D tem ab ipsis postulo, ut euin. pravas eorum ex- 


plicationes confutavero , tum veritatis fundamen- 
tum jaciam. Sie etiam architecti faciunt, non prius 
zdificiorum fundamenta. jaciunt, quam. sordes 
ejecerint, ut tuto zdificent.. Hos et nos quoque 


τὰ σεσαθρωμένα ἀνέλωσιν, ἵνα μετὰ ἀσφαλείας οἰκοδο- 
μῶσιν. Τούτους δὴ xol ἡμεῖς μιμησώμεθα. Εἰπὲ 
οὖν, οὐ δύναται ὃ ΥἹὸς ποιεῖν ἀφ᾽ ἑαυτοῦ καθόλου 
οὐδέν; Οὐδὲ γὰρ εἶπεν, ὅτι ἀνθρώπους μὲν δύναται 


imitemur. Dic.ergo, nihilne potest Filius a 565 Raspousio 
1 wt M ixip, Chirysosto- 
ipso facere, nihilne. prorsus ? Neque. enim dixit, "ys 


se quidem posse homines facere, sed angelos non reticorum 
posse; neque angelos posse, sed archangelos non tremo» 


ποιεῖν, ἀγγέλους δὲ οὐ δύναται οὐδὲ ἀγγέλους μὲν δύ- 
ναται, ἀρχαγγέλους δὲ οὐ δύναται" ἀλλ᾽ εἶπεν, ὅτι οὐ- 


posse ; verum omnino nihil. Imbecilligatem ergo! 
hoc dictum testificantur? si. quidem. secundum 


δέν. Οὐχοῦν ἀσθενείας τὸ Eia; εἴγε μὴ δύναται, κατὰ E. opinionem tuam. non potest, vi et necessitate co- 


τὴν ὑπόνοιαν τὴν σὴν, καὶ βίας καὶ ἀνάγκης ἐπιτετα- 
μένης" εἴ γε ἀφ᾽ ἑαυτοῦ οὐδὲν ποιεῖ, ἀλλ᾽ ὅσα ἂν 
βλέπῃ τὸν Πατέρα ποιοῦντα. Ἰδοὺ καὶ διδασκαλίας 
ὕστερον προσγενομένης, ἅπερ ἅπαντα ἀλλότρια τῆς 
ἀκηράτου xal ἀνωλέθρου οὐσίας ἐκείνης τῆς ἀφράστου 
καὶ ἀῤδήτου καὶ ἀκαταλήπτου. Καὶ τί λέγω περὶ τοῦ 
Χριστοῦ; Οὐδὲ γὰρ περὶ ἐμοῦ τοῦ μιχροῦ καὶ eüce- 
λοῦς, καὶ ἀπὸ γῆς γενομένου, δυγατὸν τοῦτο λέγεσθαι, 
ὅτι οὐ δύναμαι ἐγὼ ἀφ’ ἑαυτοῦ ποιεῖν οὐδέν " οὐδὲ 
περὶ σοῦ, οὔτε περὶ ἄλλου οὐδενὸς ἀνθρώπων. Εἰ γὰρ 
τοῦτο ἀληθὲς, εἰχῇ γέεννα, xal κόλασις, καὶ τιμωρία " 


hibitus ; si nempe a seipso. nihil facit, nisi quoe 
viderit Patrem facientem. En hac postmodum re- 
perta doctrina, qua. tamen omnia aliena sunt ab 
intemerata illa, immortali, inenarrabili, ineffabili, 
et incomprehensibili substantia. Et quid de Chri- 
sto loquor? Neque enim de meipso infimo, vili, 
terreno hac licet effari, non posse me a meipso 
quidquam facere : nec de te hoo dici potest, nec 
de alio quopiam hominum. Nam si hoc verum est, 
frustra gehenna et supplicium et pcena ; frustra 
corona, pramia, bona, Neque enim illa susti- 


᾿ eb στέφανοι, xol ἔπαῦλα, χαὶ ἀγαθά. Οὐδὲ γὰρ A nebimus, si peccemus ; neque his fruemur, si re- 


ἐχεῖνα ὑποατησόμεθα ἁμαρτάνοντες, οὐδὲ τούτων ἀπο- 
λαύσομεν χατορθοῦντες, εἴ γε μηδὲν ἀφ᾽ ἑαυτῶν 
πράττομεν. Τὰ γὰρ ἔπαθλα οὐ τοῖς πράγμασιν ἁπλῶς, 
ἀλλὰ τῇ γνώμῃ ἀπόκεινται. Οἷόν τι λέγω - ὅταν τις 
ἀφ’ ἑαυτοῦ καλὸν ἐργάζηται, τότε στεφανοῦται xol 
ἀναχηρύττεται, οὖχ ἁπλῶς ὅταν ἐργάσηται, ἀλλὰ 
μετὰ γνώμης καὶ προαιρέσεως. Καὶ ἵνα μάθητε ὅτι 


ταῦτά ἐστιν ἀληθῆ" Εἰσὶν εὐνοῦχοι, φησὶν, οἵτινες. 


εὐνουχίσθησαν παρὰ τῶν ἀνθρώπων * xal εἰσὶν εὐνοῦ-- 
yo, οἵτινες εὐνούχισαν ἑαυτοὺς διὰ τὴν βασιλείαν τῶν 


cte. egerimus, siquidem a nobis ipsis nihil faci- 
mus. Praemia enim non operibus proprie. sed 
voluntati reposita sunt. Exempli causa : cum quis 
a seipso bonum operatur, tunc coronatur.ac ce- 
lebratur ; non cum egerit simpliciter, sed quando 
cum voluntate et proposito. Atque ut hee vera esse 


discatis : Sunt eunuchi, inquit, qui castrati sunt Mau. 19. 


ab hominibus; et. sunt. eunuchi , qui. seipsos 13" 
castraverunt propter regnum celorum. Eunu- 
chos hic vocat non eos qui sibi membra absci- 
derunt, sed qui cogitationem pravam ac libidine 


οὐρανῶν. Εὐνούχους ἐνταῦθά φησιν οὖ τοὺς τὰ μέλη B plenam resecuerunt, non gladio ferreo , sed ra- Ὁ 


κόψαντας, ἀλλὰ τοὺς τὸν πονηρὸν λογισμὸν καὶ ἀσελ- 
γείας γέμονξα ἀποτεμόντας, οὐ σιδηρᾷ μαχαίρᾳ, ἀλλὰ 
λογισμῷ καὶ φιλοσοφίᾳ, xal τῇ τοῦ Θεοῦ βοηθείᾳ 
χρησαμένους εἷς τοῦτο. ᾿Ιδοὺ δύο εὐνοῦχοι, οἱ μὲν ἐξ 
ἀνθρώπων ἀποτμηθέντες τὰ μέλη,,. οἱ δὲ εὐλαδείᾳ 


ἀποχόψαντες τὸν πονηρὸν λογισμόν. ᾿Αλλ’ ὅμως εἰ xo ᾿ 


διαφόρως εὐνουχίσθησαν, ὁμοίως ἀμφότεροι γυναικῶν 


* Sic Benzel. In Ottob. autem ἐὰν μὴ τά, 


tiocinio et philosophia, et ad illud Dei auxilio . 
usi sunt, Ecce duo eunuchorum genera , quorum 
alii ab hominibus exsecti sunt , alii pietate per- 
moti pravam cogitationem ampnutarunt. Verum- 
tamen etsi diverso modo castrati sunt, ambo ta- 
men similiter a mulierum concubitu abstinent. 
Similiter dixi, non secundum propositum volun- 
tatis, sed secundum rei naturam. Neque enim 


3. Jim. 3. 
20. 2I. 


500 5. JOANNIS CHRYSOST. ARCIUEP, CONSTANTINOP. 


eunuchus cum muliere rem habere possit, neque 
monachus, qui seipsum castravit. Res quidem 
una eademque est, non item finis. Ideo cum de 


ἀπέχονται μίξεως. "Τὸ ὁμοίως δὲ εἶπον, οὗ κατὰ 
γνώμην, ἀλλὰ κατὰ τὴν τοῦ πράγματος φύσιν: Οὐδὲ 
γὰρ εὐνοῦχος δύναιτ᾽ ἂν συγγενέσθαι γυναικὶ, οὔτε ὃ 


illis dixisset, quod castrati sint ab hominibus, C μοναχὸς ὃ εὐνουχίσας ἑαυτόν. Kol τὸ μὲν πρᾶγμα ἕν, 


nullum ob id ipsis addidit premium : nature 
quippe, non exercitationis illud erat opus. Hos 
autem in medium adductos regno celorum coro- 
navit, dicens, Propter regnum. celorum. Atqui 
neque hic, neque ille cum muliere rem habet : sed 
alter necessitate, alter vero proposito recte agit, 
et a seipso illud prostat. Hominesne, dic mihi, a 
seipsis hoc agere possunt, et philosophari, et 
loqui, sexcentaque alia perficere : angelorum vero 


τὸ δὲ τέλος οὖχ ἕν. Διὰ τοῦτο περὶ μὲν ἐχείνων εἰπὼν 
ὅτι εὐνουχίσθησαν ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων, οὐδὲν αὐτοῖς 
διὰ τοῦτο ἔθηχεν ἔπαθλον φύσεως γὰρ, "οὐ γὰρ 
ἀσκήσεως τὸ πρᾶγμα ἦν. Τούτους δὲ εἷς μέσον ἀγα- 
γὼν, τῇ βασιλείᾳ αὐτοὺς ἐστεφάνωσεν, εἰπὼν, Διὰ 
τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν. Καίτοι οὔτε οὗτος μί- 
γνυται γυναιχὶ, οὔτε ἐχεῖνος. ἀλλ᾽ ὃ μὲν ὑπὸ τῆς 
ἀνάγκης δεδεμένος, 6 δὲ τῇ προαιρέσει τὸ πρᾶγμα 
χατορθώσας, καὶ ἀφ᾽ ἑαυτοῦ τοῦτο ἐργασάμενος xal 


Dominus nec paryum nec magnum quid.a seipso D ἀνύσας. Εἶτα οἱ μὲν ἄνθρωποι ἀφ᾽ ξαυτῶν δύναν- 


agere poterit? Et quis hac ferat? Non audis Pau- 
lum dicentem : Zn magna domo non solum 
sunt vasa aurea et argentea, sed etiam lignea 
et fictilia, quedam in honorem, quedam 
autem in contumeliam. $i quis ergo emunda- 
verit se ab ipsis, erit vas in honorem, sancti- 
ficatum Domino. 


$. Vides hos etiam se ex seipsis emendare ? 


ται τοιαῦτα πράττειν, xo ποιεῖν; xa φιλοσοφεῖν, xat 
φθέγγεσθαι, καὶ μυρία ἕτερα ἐργάζεσθαι" 6 δὲ τῶν 
ἀγγέλων Δεσπότης οὗ δυνήσεται οὐ μικρὸν o0 μέγα 
ποιεῖν ἀφ᾽ ἑαυτοῦ; Καὶ τίς ταῦτα βνέξεται; Οὐκ 
ἀχούεις Παύλου λέγοντος, ὅτι "Ev μεγάλῃ οἰκίᾳ oüx 
ἔστι μόνον σκεύη χρυσὰ xol ἀργυρᾶ, ἀλλὰ xc ξύ- 
λινα καὶ ὀστράχινα - xoi ἃ μὲν εἰς τιμὴν, ἃ δὲ εἷς 
ἀτιμίαν. "Ey οὖν τις ἐχκαθάρῃ ἑαυτὸν ἐχ τούτων, 
ἔσται σχεῦος εἰς τιμὴν ἡγιασμένον τῷ Δεσπότῃ. 
Ὁρᾷς xo τούτους ἀφ᾽ ξαυτῶν διορθουμένους; Τοῦτο: 


ΤΠ enim. significant hac: δὲ quis seipsum E γάρ ἐστιν * "Edv τις ἑαυτὸν ἐχχαθάρῃ. Τί οὖν ἐστι τὸ 


emundaverit. Quid ergo illud est quod dicitur ? 
Si cum familiaribus tantum et amicis sermo esset , 
jam solutionem attulissem : quia vero cum inimi- 
cis et hostibus res nobis est, eorum quoque argu- 
menta confutanda sunt, adducta denuo in medium 
clausula, ut eam sic perspicuam reddamus. Quod 
enim possimus ex nobis ipsis facere et dicere, sa- 
tis commonstratum est. Nisi enim illud esset, 


εἰρημένον; Εἰ πρὸς οἰχείους μόνον 6 λόγος ἡμῖν ἦν, 
ἤδη x«i τὴν λύσιν ἂν ἐπήγαγον" ἐπειδὴ δὲ πρὸς 
ἐχθροὺς καὶ πολεμίους, ἔτι τὰ ἐχείνων χαθελεῖν 
ἀναγκαῖον *- πάλιν τὴν ῥῆσιν “εἰς μέσον ἀγαγόντες, 
οὕτως ταύτην ποιήσωμεν σαφῆ. Ὅτι μὲν γὰρ ἡμῖν 
δυνατὸν ἀφ᾽ ἑαυτῶν xal ποιεῖν xal λέγειν, ἱκανῶς 6 
λόγος ἀπέδειξεν. El γὰρ μὴ τοῦτο ἦν, οὐκ ἂν ἐστεφα- 
νώθημεν χατορθοῦντες. ᾽᾿Ἐρωτητέον δὲ πάλιν τὸν ἀΐ-- 


nequaquam pro bonis operibus coronaremur. In- ,,, ρετικόν " τί ἐστιν, ᾿Εὰν μή τι βλέπῃ τὸν Πατέρα 
terrogandus iterum est hareticus : Quid est, /Visi A ποιοῦντα, οὐ δύναται ἀφ᾽ ἑαυτοῦ ποιεῖν οὐδέν ; Ἀπὸ 


quid viderit Patrem facientem , nihil a seipso 
facere potest? Ab hoc enim dicto, inquam, non ab 
ejus interpretatione; imo potius neque a dicto, sed 
aprava hareticorum interpretatione, duplex neces- 
sariostatuenda ereatio erit. Quomodo et qua ratione? 
IVisi quid viderit, inquit, Patrem facientem, 
nihil facere potest. Ergo necesse prorsus erit, 
esse opera Patris perfecta ; et esse alia Filii, quae 
ipse ad paterna respiciens creaverit. Nisi quid- 
piam, inquit, facientem viderit, non facit. Ut 


ergo videat, necesse est opera esse. Quid ergo? B 


quaso te : unum videmus solem, num duos mihi 


4. Benzel. τὸ ὁμοίως. Ottob. τὸ ὅμοιον. Paulo post οὔτε 
ὃ μοναχὸς ὃ εὐνουχίσοις ἑαυτόν. Post haec. verba adjicien- 
dum putat Benzelius βούλοιτ᾽ ἄν. Certe aliquid deside- 
rari yidetur, οἱ βούλοιτ᾽ ἄν quadraret. 


γὰρ τῆς ῥήσεως ταύτης, λέγω, ob τῆς ἑρμηνείας * 
“μᾶλλον δὲ οὐδὲ ἀπὸ τῆς ῥήσεως, ἀλλ᾽ ἀπὸ τῆς διε- 
στραμμένης τῶν αἱρετιχῶν ἑρμηνείας, ἀνάγχη διπλὴν 
τινα ἐπεισάγεσθαι κτίσιν. Πῶς xol τίνι τρόπῳ; ᾿Εὰν 
μή τι βλέπῃ, φησὶ, τὸν Πατέρα ποιοῦντα, οὗ δύνα-- 
ται ποιεῖν. Οὐχοῦν ἀνάγχη πᾶσα εἶναι μὲν ἔργα τοῦ 
Πατρὸς ἀπηρτισμένα, εἶναι δὲ χαὶ ἕτερα τοῦ Υἱοῦ, 
ἃ πρὸς ἐκεῖνα βλέπων χατεσχεύασεν χαὶ αὐτός. Ἐὰν 
γὰρ μή τι βλέπη ποιοῦντα, οὗ ποιεῖ, φησίν. Ἵνα οὖν 
(bn, ἀνάγκη εἶναι τὰ ἔργα. Τί οὖν 5 εἰπέ μοι" ἕνα 
ἥλιον δρῶμεν, μὴ δύο δεῖξαί μοι δυνήσῃ, ἵνα τὸν μὲν 
τοῦ Πατρὸς, τὸν δὲ τοῦ ΥἹοῦ ὑποπτεύσω: xoi σελή- 


b Benzel. et. Ottob. οὐ jp ἀσκήσεως» scd γάρ hic ex- 
pungendum videtur. 

* Sic Ottob., Benzel..autem εἰς μέσον ἀγαγεῖν" ὅτι μέν, 
omissis interpositis. 


IN ILLUD, FILIUS EX SE NIHIL FACIT. 


νὰς δύο, x γῆν, καὶ θάλατταν ; οὕτω καὶ τὰ ἄλλα 
πάντα; Ἀλλ᾽ οὐχ ἂν ἔχοις εἰπεῖν " εἷς γάρ ἐστιν 6 
ἥλιος. Πῶς οὖν, ἐὰν μή τι βλέπη ποιοῦντα αὐτὸν, οὐ 
ποιεῖ; Τίνος ἔργον εἶναι βούλει τὸν ἥλιον ; τοῦ Πα- 
τρός; Ποῦ οὖν ὃ τοῦ ΥἹοῦ ; ᾿Αλλὰ τοῦ ΥἹοῦ ; Ποῦ οὖν ὃ 
τοῦ Πατρὸς, ὃν ἰδὼν οὗτος, ἄλλον τοιοῦτον ἐποίησεν 
Πῶς δὲ ἐχεῖνο στήσεται τὸ, Πάντα δι᾽ αὐτοῦ ἐγένετο, 
xal χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδὲ Év; Εἰ γὰρ πάντα δι᾽ 
αὐτοῦ, ποῖον ἂν ἔχοι καιρὸν αὕτη ἣ διαίρεσις 5 Ορᾷς 
τὰ τῶν λογισμῶν; πῶς ἑαυτοὺς περιπείρετε y " καὶ 
ἑαυτὸ ἐλέγχει τὸ ψεῦδος ; "lob. τὴν ἑρμηνείαν αὐτῶν 
εἰς μέσον ἀγαγὼν, πῶς ἔδειξα αὐτὴν ὑφ᾽ ἑαυτῆς βαλ- 
λομένην. ᾿Εγὼ δὲ χἀχεῖνο ἡδέως ἂν ἐροίμην " τίς ὁ τὴν 
σάρχα ἀναλαδὼν τὴν ἡμετέραν, καὶ εἰς μήτραν ἐλθὼν 
παρθενικήν; 6 Πατὴρ ἢ ὃ Υἱός; εἰπέ. Οὐ παντί που 
δῆλον, ὅτι 6 μονογενὴς Υἱὸς τοῦ Θεοῦ : Καὶ γὰρ ὃ 
Παῦλος οὕτως φησίν Τοῦτο φρονείσθω ἐν ὑμῖν, ὃ xal 
ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, ὃς ἐν μορφῇ Θεοῦ ὑπάρχων οὐχ 
ἁρπαγμὸν ἡγήσατο τὸ εἶναι ἴσα Θεῷ, ἀλλ᾽ ἑαυτὸν 
ἐχένωσε μορφὴν δούλου λαθών. Καὶ, ᾿Εξαπέστειλεν ὃ 
Θεὸς τὸν ὙἹὸν αὐτοῦ τὸν μονογενῆ; γενόμενον ἐχ γυ- 
ναιχὸς,, γενόμενον ὑπὸ νόμον. Καὶ πᾶσα Γραφὴ, εἴτε 
παλαιὰ, εἴτε χαινὴ, τούτων ἐμπέπλησται τῶν μαρ- 
τυριῶν- χαὶ τὰ πράγματα βοᾷ, ὅτι 6 Μονογενὴς 
ἐσαρχῴθη, οὖχ ὃ Πατήρ. " Πότερον οὖν ἰδὼν τὸν 
Πατέρα σαρχωθέντα 6 ΥἹὸς ἐσαρκώθη ; [ Οὐ γὰρ ἂν 
ἐσαρχῴθη]; εἰ μὴ θεασάμενος αὐτόν * Οὐ γὰρ δύναται 
ἀφ᾽ ἑαυτοῦ ποιεῖν οὐδὲν, ἐὰν μή τι βλέπῃ τὸν Πατέρα 
ποιοῦντα. Πότε ἂν ἴδοιμι τοῦτο ἐργασάμενον τὸν Πα- 
τέρα; Οὐχ ἂν ἔχοις εἰπεῖν. Καὶ μήτε μικρὸν εἶναι 
νομίσῃς τὸ γεγενημένον. Τὸ γὰρ χεφάλαιον τῆς σω- 
τηρίας ἡμῶν fj σάρχωσίς ἐστι τοῦ Μονογενοῦς ; 5 
συγκατάδασις αὐτοῦ. Πρὶν ἢ γὰρ γενέσθαι ἄνθρωπον, 
τὰ τῆς κακίας ἐτυράννει, καὶ βαθυτάτη νὺξ πάντα 
χατεῖχεν, καὶ πανταχοῦ βωμοὶ “ καὶ ναοὶ τοῖς εἰδώ- 
λοις, xad χνίσσαι, χαὶ χαπνὸς, xa αἱμάτων χείμαῤ- 


box, οὐχ ἀπὸ προδάτων χαὶ βοῶν μόνον, ἀλλὰ καὶ 


ἀπὸ ἀνθρώπων ῥέοντες. " Eüucav γὰρ τοὺς υἱοὺς αὐ- 
τῶν καὶ τὰς θυγατέρας αὐτῶν τοῖς δαιμονίοις" χαὶ 
ταῦτα ὃ δῆμος 6 προφήτας ἔχων, ὃ νόμου μετασχὼν; 
& "θεοπτίας ἀπολαύσας, ὃ τοσούτοις ἐντραφεὶς θαύ- 
μασιν. Εἰ δὲ οὗτοι τοιοῦτοι» ἐννόησον τὰ λοιπὰ μέρη 
τῆς οἰχουμένης πῶς διέκειντο, ὑπὸ δαιμόνων βαχ- 
χευόμενοι, ὑπὸ κακίας τυραννούμενοι, τοῖς παθήμασι 
πᾶσιν ὑποχλινόμενοι, ξύλα θεραπεύοντες, λίθους 
προσχυνοῦντες , ὄρη, καὶ βουνοὺς, καὶ νάπας y καὶ 
δένδρα, καὶ λίμνας καὶ πηγὰς, καὶ ποταμούς, Καὶ 


a Ita Ouobon. recte, Benzel. autem καὶ ἑαυτῶν ἐλέγχει 
τὸ ψεῦδος ἰδοὺ yop τήν. Sic perperam, ni fallor, Anglica- 
nus, ut etiam ipse Benzelius suspicatus est. 

h Sic Ottob., Anglicanus vero codex male πότε οὖν 
BA» τὸν πατέρα b νὸς ἐσαρχώθη, d μή. Huc porro, οὐ 


Sot 
monstrare. potes, ut unum a Patre factum, alium 
a Filiosuspicer ? num duas lunas, vel terras, vel 
duo maria? et sic de cceteris omnibus? Verum hoc 
numquam dixeris: unus quippe sol est. Quomodo 
igitur nihil facit, nisi. viderit Patrem facientem ? 
Solem cujus opus. esse vis? an Patris? Ubi ergo 
Filii sol? An Filii ? Ubi ergo sol Patris, quem vi- 
dens Filius, alium similem fecerit ? Quomodo stabit 


illud, Omnia per ipsum facta sunt, etsine ipso Joan. 1. 3. 


€ factum est nihil? Si enim; omnia per ipsum , 
quod tempus adscribi potest huic divisioni? Vi- 


den" ratiocinia? quomodo vos ipsos implicatis, ac 


mendacium seipsum coarguit ? . Ecce eorum allata 
interpretatione, quomodo demonstravi, ipsam a se- 
ipsa impeti. Sed et illud libens adhuc quererem : 
Quis carnem nostram assumsit, et in virginalem 
vulvam descendit, Paterne. an Filius? die. mihi. 


Aliud ar- 


gumentum 
contra Àno- 


Nonne, ut omnibus palam est, unigenitus Dei Fi- mcos. 
lius ? Etenim Paulus sicait: Z/oc sentite in Philip.o.5. 
vobis, quod et in Christo Jesu, qui cum in for- —1 


ma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse 
D se &qualem Deo ; sed semetipsum exinaniyit 


formam servi accipiens. Et, Misit Deus Filium Gal. 4.4. 


suum unigenitum, factum. ex muliere, factum 
sub lege. Omnisque Scriptura, tum. vetus tum 
nova, -hujusmodi testimoniis. plena. est, ipsaque 
opera clamant, Unigenitum incarnatum .esse, non 
Patrem. Utrum igitur Filius, viso Patre incarna- 
to incarnatus et ipse cst? Neque enim incarnatus 
fuisset, nisi vidisset ipsum incarnatum : siquidem 
INon potest a seipso facere quidquam, nisi vi- 
E derit Patrem facientem. Quandonam hoc Patrem 
facientem viderit, dicere non possis. Nec vero pu- 
tes parvum id esse, quod factum est. Nam caput 
salutis nostra incarnatio Unigeniti est, et ejus ad 


nos usque demissio, Antequam enim homo fieret, Quo in sta- 
᾽ 


malitia tyrannidem exercebat, et - profundissima 


tu orbis fue- 
rit ante 


nox ommia occupabat, atque ubique aro et tem- Christi. in- 
260 pla idoloram, nidor, fumus et torrentes sanguinis, &rsatio- 


^ non modo ovium boumque, sed etiam hominum. 


Nam ÓSacrificaverunt filios suos et filias suas Psal. τοῦ. 


demonils : et haee populus, qui prophetas habe- ? 


'batatque legem, qui Dei visu fruebatur, qui in 
tot miraculis innutritus erat. Quod si hi tales 
erant, cogita quomodo relique orbis partes affecta: 
fucrint, a daemonibus exagitate , sub nequitia 


γὰρ A» ἐσαρκώθη, uncinis inclusa ex conjectura adji- 
ciuntur ; his quippe demtis non stat sensus. Infra πότε 
ἂν (opi, melius, ut puto, ioc : et sic notat Benzcel. 

e Benzel. χαινοὶ. 

^ Ottob, θεοπτίσς, recte. Benzel. θφοπιστίας 


7. 


502 $. JOANNIS CHRYSOST. 


tyrannidem redactzc,animi morbis omnibus subje- 
cte, ligna colentes, lapides adorantes, montes, col- 
les, saltus, arbores, lacus, fontes, fluvios. Ecquid 
citera commemoremus? Ex Judaeorum enim malis 
Jer.5.8. quanta essent aliorum facinora videre est. Equi 


furentes. in. feminas erant, unusquisque ad. 


Isai. 1. 3. uxorem. proximi sui hinniebat. Cognovit bos 

possessorem. suum, et asinus praesepe domini 
^ 56. sui, Israel autem. me non cognovit. Canes 
Jer.3.3, muti, qui non potuerunt latrare, Facies mere- 

tricis facta. est tibi, apud omnes impudenter 
Psal.13.2, agebas. Von. est intelligens. aut requirens 
d Deum : omnes declinaverunt , simul inutiles 
Jer. 6. 29. facti sunt, Rursum alius : Frustra argentarius 


ARCIHIEP, 


CONSTANTINOP. 

τί " δεῖ τὰ τῶν ἄλλων λέγειν; Ἀπὸ γὰρ τῶν ἐν Ἰου- 
δαίοις καχῶν ὄψομαι τὴν ἐν τοῖς ἄλλοις ὑπερθολήν. 
Ἵπποι θηλυμανεῖς ἐγένοντο, ἕκαστος ἐπὶ τὴν γυναῖκα. 


B. τοῦ πλησίον ἐχρεμέτιζον. "ἔγνω βοῦς τὸν χτησάμενον, 


καὶ ὄνος τὴν φάτνην τοῦ χυρίου αὐτοῦ, Ἰσραὴλ δέ με 


᾿ οὖκ ἔγνω. Κύνες ἐνεοὶ οὐ δυνάμενοι ὑλαχτεῖν. Ὄψις 


πόρνης ἐγένετό σοι, ἀπηνησχύντησας πρὸς πάντας. 
Οὐχ ἔστιν ὃ συνιὼν, οὖκ ἔστιν ὃ ἐχζητῶν τὸν Θεόν - 
πάντες ἐξέχλιναν, ἅμα ἠχρειώθησαν. Πάλιν ἕτερος * 
Μάτην [ἀργυροχόπος ] ἀργυροχοπεῖ - αἵ πονηρίαι 
αὐτῶν οὐκ ἐτάχησαν. “ἕτερος πάλιν’ ᾿Αρὰ, καὶ ψεῦδος, 
xal χλοπὴ, καὶ φόνος, καὶ μοιχεία κέχυται ἐπὶ τῆς 
γῆς, καὶ αἵματα ἐφ᾽ αἵμασι μίσγουσιν. “ἕτερος πά- 
λιν" Εἰ ἀλλάξει Αἰθίοψ * τὸ δέρμα αὐτοῦ, xal πάρ- 


argentum. conflat : malitie eorum non sunt Ὁ δαλις τὰ ποικίλματα αὐτῆς, καὶ ὁ λαὸς οὗτος δυνήσε-- 


Osee.4.2. consumta. Iterum alius : E vsecratio, et menda- 
cium, et furtum, et cedes, et adulterium effusa 
sunt super. terram, et sanguinem in. sanguine 

Jer. 13.23. miscent. Rursum alius : Si mutabit. /Ethiops 
pellem suam, et pardus. maculas suas, et. po- 
pulus hic poterit judicium facere, cum didicerit 

Mich. 7. 3. mala, Alius iterum : Fee mihi, o anima, quia 
periit pius de terra, et qui recte faciat in homi- 
^nibus non est : omnes in sanguinem judicant. 

4mos.5. Deus iterum : Odio habui, repuli festivitates 

ii vestras,et non odorabor hostias in conventibus 

3. Reg. 19. vestris. Elias autgm : Altaria tua subverterunt, 

MS et propheias tuos occiderunt; et ego relictus 
sum solus, et querunt animam meam. Rursum 

Jer. 12. 7. Deus : Reliqui domum meam, dimisi heredita- 
tem meam, dedi dilectam animam meam in 

Psal.106. manus inimicorum ejus. David iterum : Imino- 

ὅγ. 88... laverunt filios: suos et filias suas deemoniis, et 
effuderunt sanguinem innocentem, sanguinem 
filiorum suorum et filiarum. 

4. Vidistin' malitiz tyrannidem ? Canes fuerunt 
et equi, et asinis stupidiores, bobusque insensilio- 
res, in ipsamque naturam insanierunt. Sed post 

Matth.6.9. incarnationem Christi quid ait Scriptura? Pater 
noster, qui es in celis, Antehac dicebat Scriptu- 

Pro. 6. 6. a : ade αὐ formicam, piger ; post hac vero 
etiam adoptione dignati sumus, et czlo adscripti, 
cum angelis choros agimus, et ipsorum cantus 
participes sumus, ac cum incorporeis potestatibus 
concertamus. Sublati sunt colles, diruta sunt tem- 

pla. Lapis esse lapis visus est, et lignum esse li- 

Mal. 4. 2. gnum deprehensum est, arboresque arbores; fon- 
tes item. fontes. Quia enim. Sol justitie illuxit, 
rerum. ostendit naturam, quam prius obtenebra- 


b Sic Ottob., Anglicanus vero à. 


D 


E 


ται ποιῆσαι χρίσιν, μεμαθηχὼς xaxd. Ἕτερος πάλιν * 
Οἴμοι, ψυχὴ, ὅτι ἀπόλωλεν εὐλαδὴς ἀπὸ τῆς γῆς » 
xoi ὃ χατορθῶν ἐν ἀνθρώποις οὐχ ὑπάρχει " πάντες 
εἰς αἵματα δικάζουσιν. Ὁ Θεὸς πάλιν * Μεμίσηκα, 
ἀπῶσμαι τὰς ἑορτὰς ὑμῶν, καὶ οὐ μὴ ὦ θυ- 
σίας ἐν ταῖς πανηγύρεσιν ὑμῶν. Ὁ Ἠλίας * Ῥὰ 0u- 
σιαστήριά σου χατέσχαψαν, καὶ τοὺς προφήτας σόν 
ἀπέχτειναν * xol ὑπελείφθην ἐγὼ μόνος, xal ζητοῦσι 
τὴν ψυχήν μου. Πάλιν 6 Θεός - ᾿Εγχατέλιπον τὸν 
οἶχόν μου, ἀφῆκα τὴν χληρονομίαν μου, ἔδωκα τὴν 
ἠγαπημένην ψυχήν μου εἰς χεῖρας ἐχθρῶν αὐτῆς. Ὁ 
Δαυὶδ πάλιν * " Eüucav τοὺς υἱοὺς αὐτῶν, καὶ τὰς θυ- 
γατέρας αὐτῶν τοῖς δαιμονίοις, xo ἐξέχεαν αἷμα 
ἀθῷον, αἷμα υἱῶν αὐτῶν καὶ θυγατέρων. 


Εἶδες χακίας τυραννίδα; Κύνες ἐγένοντο καὶ ἵπποι, 
καὶ ὄνων ἀλογώτεροι, καὶ βοῶν ἀναισθητότεροι, καὶ 
εἰς αὐτὴν τὴν φύσιν ἐμάνησαν. Ἀλλὰ μετὰ τὴν σάρ- 
χωσιν τοῦ Χριστοῦ τί φησιν ἣ Γραφή ; Πάτερ ἡμῶν, 
ὃ ἐν τοῖς οὐρανοῖς. Καὶ πρὸ μὲν τούτου ἔλεγεν ἣ 
Γραφή Πορεύθητι πρὸς τὸν μύρμηχα, ὦ ὀχνηρέ * 
μετὰ δὲ ταῦτα xai υἱοθεσίας ἠξιώθημεν, καὶ εἰς τὸν 
οὐρανὸν ἀπεγράφημεν, xal μετὰ τῶν ἀγγέλων χορεύο- 
μεν, καὶ τῆς μελῳδίας αὐτοῖς χοινωνοῦμεν, καὶ πρὸς 
ἀσωμάτους δυνάμεις τὴν ἅμιλλαν ἐθέμεθα. Καὶ ἀνή- 
ρηνται βουνοὶ, xol χατεσχάφησαν ναοί. Καὶ ὃ λίθος 
ἐφάνη λίθος, καὶ τὸ ξύλον, ξύλον, καὶ τὰ δένδρα, 
δένδρα, καὶ od πηγαὶ, πηγαί. ᾿Ἐπειδὴ γὰρ ὃ τῆς δι- 
καιοσύνης ἥλιος ἔλαμψεν, ἔδειξε τῶν πραγμάτων τὴν 


« Anglic. τὸ alu αὐτοῦ, malc. 


IN ILLUD, FILIUS EX SE NIHIL FACIT. 


φύσιν, ἣν πρὶν ἐπεκάλυπτεν ἣ τῆς πλάνης νὺξ, καὶ τὸ 
βαθὺ τῆς ἀγνωσίας cxóroc, συγχέον τὴν ὄψιν τῶν 
ἀπατωμένων. Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ διεσκέδασε τὴν πυχνὴν 


νεφέλην τῆς πλάνης ἣ ἀχτὶς ἢ τοῦ ἡλίου τῆς δικαιο- 
σύνης, πανταχοῦ φῶς καὶ ἡμέρα, λαμπρὰ xai στα- A 


θηρὰ μεσημόρία. Καὶ οἱ μητέρας γαμοῦντες Πέρσαι 
παρθενίαν ἀσχοῦσι νῦν. Καὶ ot τοὺς υἱοὺς ἀγνοοῦντες 
τοὺς ἑαυτῶν xal σφάττοντες, πάντων γεγόνασιν ἧμε-- 
ρώτεροι xal πραότεροι. Ot λύχοι πρὸς τὴν τῶν προ- 
βάτων μετέστησαν ἥμερότητα" μᾶλλον δὲ καὶ οἵ 
λύχων χείρους. Aóxoc γὰρ οὐχ ἀγνοεῖ τὴν φύσιν, ἀλλ᾽ 
ἐπιγινώσχει τὸ τεχθέν " ἄνθρωποι δὲ καὶ τούτων ἐγέ- 
γοντο ἀγριώτεροι. Ἀλλὰ μετὰ τὴν σάρχωσιν τοῦ Mo- 
νογενοῦς xol τὴν οἰχονομίαν, ἐχδαλόντες τὴν θηριω- 
δίαν, πρὸς τὴν οἰκείαν ἐπανῆλθὸν εὐγένειαν: μᾶλλον 


δὲ πρὸς τὴν τῶν ἀγγέλων ἀνέδησαν ἀρετήν. Καὶ πρὸ p 


τούτου μὲν αἵ πόλεις ἦσαν ἀσεδείας πεπλησμέναι, 
σήμερὸν δὲ καὶ 4 ἔρημος φιλοσοφεῖ, xod χαλύδαι μο- 
ναχῶν ἐν ὄρεσι χαὶ νάπαις, ἀγγέλων μιμουμένων πο- 
λιτείαν, χαὶ-τὸν παρόντα ἀποδυσάμενοι βίον. "TÉ γὰρ 
δεῖ τῆς τῶν λόγων κατασχευῆς, τῶν πραγμάτων 
βοώντων, καὶ ἡλίου φανερώτερον δειχνύντων τὰ ἀγαθὰ, 
ἃ μετὰ τὴν ὠδῖνα τῆς παρθένου τὴν θαυμαστὴν ἐχεί- 
νην, καὶ πνευματικὴν, καὶ τὴν οἰχονομίαν, καὶ τὴν 
σάρκωσιν, τὴν οἰχουμένην κατέλαδεν ἅπασαν; Ἀλλ᾽ 
ὅμως τοσοῦτον καὶ τηλικοῦτον χατόρθρωμα ἀφ᾽ ἑαυτοῦ 


505 


bat nox erroris, et ignoranti: profunda caligo, 
qui eorum qui decepti erant oculos offuscabat. 
Sed postquam densam erroris nubem Solis justitice 
radius dissipavit, ubique lux est et dies, imo 
splendida stabilisque lux meridiana. Perse ctiam, 
qui matres suas in uxores ducebant, virginitatem 
nunc exercent, Et qui ante filios suos quasi non 
agnoscentes mactabant, omnium mansuetissimi et 
mitissimi sunt. Lupi ovium instar mansueti eva- 
serunt; imo etiam ii qui lupis ipsis immaniores 
erant. Lupus enim naturam non ignorat, sed 
agnoscit fetum : homines autem etiam illis ferocio- 
res erant. Sed post incarnationem Unigeniti ejus- 
que dispensationem, ejecta feritate, ad. priorem 
reversi sunt nobilitatem ; imo ad angelicam virtu- 
tem evecti sunt. Et antehac urbes quidem erant 
impietate plene : hodie autem etiam solitudo phi- 
losophatur, necnon tuguria monachorum in mon- 
tibus et saltibus, imitantium ipsam angelorum 
vitam, postquam presentem exuerunt. At quid 
opus est verborum apparatu, cum res ipsc loquan- 
tur, et sole clarius ostendant beneficia, quz post 
admirandum illum et spiritualem virginis partum, 
ac post dispensationem incarnationemque, totum 
orbem occuparunt? Attamen tantum tamque pree- 
clarum opus a seipso fecit, quod et clamat Paulus 


πεποίηκεν" xo βοᾷ Παῦλος λέγων Ὃς ἐν μορφῇ 
Θεοῦ ὑπάρχων, οὖχ ἁρπαγμὸν ἡγήσατο τὸ εἶναι ἴσα 
Θεῷ, ἀλλ᾽ ἑαυτὸν ἐχένωσε, μορφὴν δούλου λαθών. αὶ 
᾿Αχούεις, αἵρετιχὲ,, ὅτι ἑαυτὸν ἐχένωσε: Καὶ πάλιν 
ἀλλαχοῦ" Καθὼς καὶ ὃ Χριστὸς ἠγάπησεν ἡμᾶς, καὶ 
παρέδωχεν ἑαυτὸν ὑπὲρ ἡμῶν προσφορὰν καὶ θυσίαν 
τῷ Θεῷ εἰς ὀσμὴν εὐωδίας. "Oc xo ἐσταυρώθη ἀφ᾽ 


dicens : Qui cum in forma Dei esset, non rapi- phüip. ». 
nam. arbitratus est esse se equalem Deo, sed9- 7 
semetipsum exinanivit, formam seri accipiens. 

Audis, heretice, quod seipsum exinaniverit? Ac 

rursus alibi :Sicut et. Christus dilexit nos, et Ephes.5.2. 
tradidit semetipsum pro nobis. oblationem et 
hostiam Deo in odorem. suavitatis. Qui etiam a DUM 


ἑαυτοῦ, καὶ ἐσφάγη ἀφ᾽ ἑαυτοῦ * διὸ καὶ αὐτὸς ἔλεγεν - 
᾿Εξουσίαν ἔχω θεῖναι τὴν ψυχήν μου, καὶ ἐξουσίαν 
ἔχω πάλιν λαθεῖν αὐτήν. Οὐδεὶς αἴρει αὐτὴν ἀπ’ 
ἐμοῦ" ἐγὼ τίθημι αὐτὴν ἀφ᾽ ἑαυτοῦ. Τί λέγεις é&- 
ταῦθα, ὦ αἱρετιχὲ, ὃ παράγων τὴν ῥῆσιν τὴν εὗαγ- 
γελυκὴν τὴν λέγουσαν, Οὐδὲν δύναται ἀφ᾽ ἑαυτοῦ 6 
Υίός; Ἰδοὺ αὐτός φησιν: ᾿Εγὼ αὐτὴν τίθημι ἀφ’ 
ἑαυτοῦ, xol λαμβάνω αὐτὴν ἀφ᾽ ἑαυτοῦ. Οὐ μικρὸν 
δὲ τὸ εἰρημένον, ἀλλὰ xal σφόδρα μέγα. Καὶ περὶ 
τοῦ Πατρὸς εἴρηται, ὅτι θανάτου xal ζωῆς ἐξουσίαν 
ἔχει. Ὁρᾷς πῶς εἴσω τῶν δικτύων ἐξέδης ; Τί γὰρ 
πρὸς ταύτην ἐρεῖς τὴν ῥῆσιν ; ᾿Εγὼ τίθημι αὐτὴν r1 
ἑαυτοῦ, xal λαμθάνω αὐτὴν ἀφ’ ἑαυτοῦ. Πῶς οὖν 
ἔφης, ὅτι οὐδὲν ποιεῖ ἀφ᾽ ἑαυτοῦ; Ἀλλ᾽, ὅπερ ἔφην, 
εἰ μὲν πρὸς αἱρετικοὺς ἡμῖν 6 λόγος, ^ ἀφεὶς ἂν αὐτοὺς 


εἰς ἀπορίαν xa δεσμώσας, οὕτως ἀπεπήδησα, ἀρχοῦ--. 
σαν λαθὼν τὴν νίχην καὶ λαμπρὸν τὸ τρόπαιον, xol 


seipso crucifixus et a seipso immolatus est : quam- 1$. 
obrem ipse dicebat: Potestatem habeo ponen- 
di animam. meam, et potestatem habeo iterum 
sumendi eam. Nemo tollit eam a me : ego pono 
eam a meipso. Quid hic dicis, hzretice, qui hoc 
dictum evangelicum detorques, Filius a seipso 
nihil potest? Ecce ipse ait, Ego pono eam a 
meipso, et assumo eam a meipso. Neque vero 
parvi momenti est hoc. dictum, sed. maximi. De 


"Patre quoque dictum est, ipsum habere potesta- 


tem vite et mortis. Viden' quomodo in retia inci- 
disti? Quid enim ad hoe dictum respondebis? 
Ego pono eam a meipso, et assumo eam a me- 
ipso. Qua ergo ratione dixisti ipsum nihil facere 
a seipso? Verum, ut dicebam, si quidem ad ha- 
reticos nobis sermo esset, ipsis in angustias et in 
retia conjectis, sic resilijssem, satis splendida rc- 


^ Sic recte Ottob, In Anglicano sic, 22: αὐτοὺς... ὀναπεπήδηχα. 


S. JOANNIS 


504 CHRYSOST. 


portata victoria, et insigni erecto tropzo, maxi- 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


μεγίστην παρασχόμενος τῆς ἀνοίας αὐτῶν ἀπόδειξιν. 


moque allato eorum insaniz argumento ; at quia E ᾿Επειδὴ δὲ οὐχ ἐπιστομίσαι βούλομαι τοὺς ἐναντίους 


non modo hostibus os occludere volo, sed etiam 
eos, qui. nobiscum sunt, instituere, membraque 
nostra erudire, non hic finem dicendi faciam, sed 
ulterius progredi conabor, aliud denuo. opus in 
medium. adducens, quod. contradicentium impu- 


Joan.5.22. dentiam coarguat. Quid. enim ait? Pater nemi- 


Aliudcon- 5. Quaero igitur ab hzretico ; Si neminem ju- 
- E dicat Pater, sed Filius judicat, quomodo judicat ἢ... 


nem judicat, sed. omnes Filius. 


μόνον, ἀλλὰ καὶ παιδεῦσαι τοὺς μεθ᾽ ἡμῶν ὄντας, καὶ 
σοφίσαι τὰ μέλη τὰ ἡμέτερα, οὖχ ἐνταῦθα καταλύσω 
τὸν λόγον, ἀλλὰ περαιτέρω γωρῆσαι πειράσομαι, 
ἕτερον πάλιν δείξας ἔργον τὸ ἐλέγχον αὐτῶν τὴν 
ἀναίσχυντον ἀντιλογίαν. Τί γάρ φησιν; Ὃ Πατὴρ οὗ 
χρίνει οὐδένα, ἀλλὰ πάντας ὃ Yióc. 


᾿Ερωτῶ οὖν τὸν αἱρετικὸν, εἰ οὐδένα χρίνει 6 Πατὴρ, 
ὃ δὲ Yi κρίνει; πῶς χρίνει; Εἰ γὰρ μηδὲν δύναται ποιεῖν 


mentum, Sienim non potest facere quidquam ἃ seipso, nisi A ἀφ᾽ ἑαυτοῦ, ἐὰν μή τι βλέπῃ τὸν Πατέρα ποιοῦντα, 


viderit Patrem facientem, et Pater non judicat, sed 
ipse omnes judicat, quomodo id. quod non vidit 
facere potest? Ne vero hoc leviter . praetercurras ; 
neque enim hoc parvum est, sed maxima virtutis. 
Cogita quantum sit omnes qui ab Adamo ad con- 
summationem. usque sxculi vixerint, gentiles , 
Judieos, haereticos, omnes denique, qui ab ortho- 
doxa fide aberrarunt, illa die. adducere, omnium- 
que arcana in medium efferre, gesta, dicta, dolos, 
insidias, secreta mentis; non prolatis testimoniis, 
non probationibus, non imaginibus, non documen- 5 
tis, non aliis hujusmodi; sed propria uti potestate 
ad omnes coarguendos. Attamen tantum tam prze- 
clarum opus ipse perficiet, licet. Patrem id ante 
facientem . mon. viderit, nec. illum sit imitatus : 
nam Pater neminem judicat. V ide quoque illum 
alibi omnia cum potestate operantem, in: miracu- 
lis, in ferendis legibus, aliisque omnibus. Cum 
enim ascendisset in montem, novum testamentum 


Matth. 5.. daturus ait : /fudistis, quia dictum est antiquis : 


21. 22. 


JVon occides ; qui autem occiderit, reus erit 


Τὐϊά v. 88. judicio ; qui autem dixerit, Fatue, reus. erit C 


gehennae ignis. Ego autem. dico vobis, quod 
quisquis irascitur. fratri suo temere, reus erit 
judicio. :4udistis quia dictum est, Oculum pro 
oculo, et dentem pro. dente : ego autem. dico 
vobis, non resistere malo, sed si quis te per- 
cusserit inymaxillam dexteram, prebe illi et 
alteram. Quid hoc est? qui nihil a seipso facit 
etiam Patris. statuta corrigit, et legem in. melius 
provehit? Cum autem dico, corrigit, ne blasphe- 
mum quid suspiceris, quasi Pater infirmior. sit. 
Quamvis enim lex. minor sit, id tamen non Deo, D 
sed recipientibus legem adscribendum. Imo etiam 
Vetus Testamentum Unigeniti est, et Novum Pa- 
iris; Quomodo igitur, quzso, nihil a seipso facit, 
qui veteri legi adjecit, qui tantam exhibet potc- 


^ Hic textus deficit in Edit. Reazel. 


ὃ δὲ Πατὴρ οὐ χρίνει, αὐτὸς δὲ πάντας χρίνει, πῶς ὃ 

μὴ εἶδε δύναται ποιῆσαι; Καὶ μηδὲ τοῦτο ἁπλῶς πα- 

ραδράμῃς οὐδὲ γὰρ τοῦτο μιχρὸν, ἀλλὰ μεγίστης 

δυνάμεως. ᾿Βννόησον γὰρ ἡλίχον ἐστὶ, τοὺς ἀπὸ Ἀδὰμ. 

μέχρι τῆς συντελείας γενομένους “ἕλληνας, Ἰου- 
δαίους, αἱρετικοὺς, τοὺς ἐν τῇ ὀρθοδόξῳ πίστει δια- 
μαρτόντας, πάντας ἀγαγεῖν ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνη, χαὶ 
πάντων τὰ ἀπόῤῥητα εἰς μέσον ἐξαγαγεῖν τὰ πρά- 
γματα, τὰ ῥήματα, τοὺς δόλους, τὰς ἐπιθουλὰς, τὰ 
ἀπόῤῥητα τῆς διανοίας, οὗ μαρτυριῶν φερομένων, 
οὐκ ἐλέγχων, οὐχ εἰκόνων, οὐκ ἀποδείξεων, οὐχ ἄλ-- 
λων τῶν τοιούτων οὐδενὸς, ἀλλὰ τῇ οἴχείᾳ δυνά- 
μει πρὸς τὸν ἔλεγχον χεχρημένων. Ἀλλ᾽ ὅμως τοσοῦ- 
τον xol τηλικοῦτον χατόρθωμα αὐτὸς ποιεῖ, οὐ πρό- 
τερον τὸν Πατέρα ἰδὼν, καὶ οὕτω μιμησάμενος - Ὁ 
Πατὴρ γὰρ οὐ χρίνει οὐδένα. Ὅρα δὲ αὐτὸν xai ἀλ- 

λαχοῦ πάντα μετ᾽ ἐξουσίας ἐργαζόμενον, ἔν τε τοῖς 
θαύμασι χαὶ ταῖς νομοθεσίαις, χαὶ τοῖς ἄλλοις ἅπα- 
σιν. ᾿Επειδὴ γὰρ ἀνῆλθεν εἰς τὸ ὄρος, καὶ τὴν καινὴν 
ἔμελλε διδόναι. διαθήχην; φησίν - Ἠχούσατε ὅτι ἐῤ- 
ῥέθη τοῖς ἀρχαίοις, Οὐ φονεύσεις ὃς δ᾽ ἂν φονεύσῃ, 
ἔνοχος ἔσται τῇ χρίσει - ὃς δ᾽ ἂν εἴπῃ, μωρὲ, ἔνοχος 
ἔσται ἐν τῇ γεέννῃ τοῦ πυρός. "᾿Εγὼ δὲ λέγω ὑμῖν, 
ὅτι πᾶς ὃ ὀργιζόμενος τῷ ἀδελφῷ αὐτοῦ εἰχῇ, ἔνοχος 
ἔσται τῇ κρίσει. ᾿Ηχούσατε ὅτι ἐῤῥέθη, ᾿Οφθαλμὸν ἀντὶ 
ὀφθαλμοῦ, καὶ ὀδόντα ἀντὶ ὀδόντος. ᾿Εγὼ δὲ λέγω, μὴ. 
ἀντιστῆναι τῷ πονηρῷ, ἀλλ᾽ ὅστις σε ῥαπίσει ἐπὶ τὴν 
δεξιὰν σιαγόνα, στρέψον αὐτῷ xal τὴν ἄλλην. Ὑ (τοῦτο; 
ὃ μηδὲν ἀφ᾽ ἑαυτοῦ ποιῶν xol τὰ τοῦ Πατρὸς διορ- 
θοῦται, καὶ τὴν νομοθεσίαν ἐπὶ τὸ βέλτιον ἄγει; 
Ὅταν δὲ εἴπω, διορθοῦται, μηδὲν βλάσφημον ὑπο- 
πτεύσῃς, ὡς τοῦ Πατρὸς ἀτονωτέρου ὄντος. Εἰ γὰρ 
xa ἣ νομοθεσία ἐλάττων, ἀλλ᾽ οὐ παρὰ τὸν Θεὸν, 
ἀλλὰ παρὰ τοὺς δεξαμένους τὸν νόμον. ᾿Αλλὰ xo ἣ 
Παλαιὰ τοῦ Μονογενοῦς, xoi ἣ Καινὴ τοῦ Πατρός, 
Πῶς οὖν, εἰπέ μοι, οὐδὲν. ἀφ᾽ ἑαυτοῦ ποιεῖ, τῇ Πα- 
λαιᾷ προστιθεὶς, ὃ τοσαύτην ἐπιδειχνύμενος ἐξουσίαν ; 


IN ILLUD, FILIUS EX SE NIHIL FACIT. 


"Apá τι γένοιτ᾽ ἂν αἱρετικῶν ἀσθενέστερον; Ἰουδαῖοι 
μὲν γὰρ ἐξεπλήττοντο, ὅτι ταῦτα ἐδίδασχεν αὐτοὺς 
Ὡς ἐξουσίαν ἔχων, καὶ οὐχ ὡς οἱ γραμματεῖς καὶ οἵ 
Φαρισαῖοι ᾿Ιουδαῖοι ἐξουσίαν αὐτῷ μαρτυροῦσιν * οὖ- 
τοι δὲ οὐδὲν ἀφ᾽ ἑαυτοῦ δύνασθαι μαρτυροῦσι. Καὶ 
οὐχ εἶπαν, ὡς ἐξουσίαν " ἔχων, ἀλλ᾽, Ὥς ἐξουσίαν 
ἔχων. Οὐ γὰρ ὕστερον αὐτῷ ἣ ἐξουσία προσεγένετο , 


505 


statem? Verum quid hereticis imbecillius fuerit ? 

Judaei namque stupebant, quod hec doceret eos 

Quasi potestatem habens, et non. sicut scribe Mauh. 7. 
et Pharisci τ Judzi potestatem ejus testificantur; δι τς ie: 
hi testificantur ipsum a se nihil posse. Neque di- testas. 
xerunt illi, Quasi potestatem habiturus, sed, Quasi 
potestatem. habens. Non enim postea lizc illi 


ἀλλ᾽ ἀπηρτισμένη fj ἐξουσία ἐγενήθη οὐδενὸς προσ- E potestas accessit, sed perfecta potentia erat nullo 


δεομένη. Διὸ καὶ ἔλεγε περὶ βασιλείας ἐρωτώμενος ᾿ 
᾿Εγὼ εἰς τοῦτο γεγέννημαι. Πάλιν προσηνέχθη αὐτῷ 
παραλυτιχὸς,, χαίφησιν, ἐπειδὴ τὰ ἁμαρτήματα αὐτοῦ 
ἴασεν - Ἵνα δὲ εἰδῆτε, ὅτι ἐξουσίαν ἔχει 6. ΥἹὸς τοῦ 
ἀνθρώπου ἀφιέναι ἁμαρτίας ἐπὶ τῆς γῆς, λέγει αὐτῷ " 
"A pov τὴν χλίνην, xal ὕπαγε εἰς τὸν οἶκόν cov. Οἱ 
ὄχλοι ἔλεγον ὅτι ὡς ἐξουσίαν ἔχων πάντα ποιεῖ" αὐτὸς 
δὲ, ὅτι ᾿Εξουσίαν ἔχει ὁ ΥἹὸς τοῦ ἀνθρώπου ἀφιέναι 


egens. Quamobrem de regno interrogatus dicebat : 

Ego in hoc natus sum. Rursum oblatus est οἱ Joa». 18. 
paralyticus, cui dixit, postquam peccata ejus cu- ?7- 
raverat : Ut autem sciatis, quia Filius hominis Matth.9.6. 
habet potestatem dimittendi peccata in terra, 

ait illi : Tolle lectum, et vade in domum tuam. 

Vulgus dicebat, ipsum quasi potestatem haben- 

tem omnia facere : ipse vero, Filium hominis po- 


ἁμαρτίας ἐπὶ τῆς γῆς * xod y ᾿Εξουσίαν ἔχω θεῖναι τὴν 23 testatem. habere dimittendi peccata. in terra ; et, 
ψυχήν μου, xa ἐξουσίαν ἔχω Xa6siv αὐτήν. Νομοθε-- ^ Potestatem habeo ponendi animam meam, et Joan. to. 


τεῖ μετὰ ἐξουσίας, ἁμαρτήματα λύει μετὰ ἐξουσίας, 
θανάτου καὶ ζωῆς ἐξουσίαν ἔχει, καὶ πῶς λέγεις, ὅτι 
ἀφ᾽ ἑαυτοῦ ποιεῖ οὐδέν; "A od. τι γένοιτο τῆς νίκης ταύ- 
τῆς σαφέστερον; ᾿ 

Ἀλλ᾽ εἰ βούλεσθε λοιπὸν, τῶν αἱρετικῶν ἀπαλλα- 
γέντες, τὴν λύσιν " ἐπάγωμεν τοῖς εἰρημένοις, πρότε-- 
ρον ἐχεῖνο ὑμᾶς διδάξαντες, ὅτι τὸ, Οὐ δύναται, ἐπὶ 
Θεοῦ λεγόμενον, οὐκ ἀσθενείας, ἀλλὰ δυνάμεώς ἐστιν 
ἀπόδειξις, Ei χαινὸν τὸ εἰρημένον, ἀλλ᾽ ὅμως πα- 


potestatem habeo sumendi eam. Leges fert cum '? 
potestate, peccata. solvit. cum potestate, mortis et 
vit? potestatem habet, et quomodo dicit, ipsum a 
seipso nihil facere. Hac victoria quid manifestius? 

6. Sedi velitis deinceps, ab hereticis expediti, 
dictis solutionem afferamus : primumque mone- Diffculta- 
mus, illad, /Von potest, de Deo dictum, non im- ἐν irem 
becillitatis, sed. potenti: argumentum esse. Hoc evangelici 
licet novum fortasse videatur, at vobis claram rei **Plicatio. 


ρεξώμεθα τὴν ἀπόδειξιν σαφῆ. ᾿Εὰν εἴπω, ὅτι οὗ δυ- P. demonstrationem afferemus. Si dixero, Deum non 


νατὸν ἁμαρτῆσαι τὸν Θεὸν, οὖχ ἀσθενείας αὐτοῦ χα- 
τηγορῶ, ἀλλὰ μεγίστην αὐτῷ μαρτυρῶ δύναμιν. 
᾿Εὰν εἴπω, ὅτι οὐ δυνατὸν ψεύσασθαι τὸν Θεὸν, xot 
πάλιν τὸ αὐτὸ ἀποδείχνυμι. Καθάπερ καὶ 6 Παῦλος 
ἔλεγεν: Εἰ ὑπομένομεν, xoi συμδασιλεύσομεν - εἰ 
ἀπιστοῦμεν, ἐχεῖνος πιστὸς μένει" ἀρνήσασθαι γὰρ 
ἑαυτὸν o) δύναται. Ὁρᾷς τὸ, Οὐ δύναται, δυνάμεως 
σημεῖον ὄν; Καὶ τί λέγω περὶ Θεοῦ; "Eri γὰρ τῶν 
ὑλῶν τούτων τῶν αἰσθητῶν γυμνάζω τὸν λόγον. ᾿Εὰν 
εἴπω, ὅτι ὃ ἀδάμας οὗ δύναται διασπασθῆναι, ἄρα 
ἀσθένειαν αὐτῷ διὰ τοῦ, οὐ δύναται, ἢ δύναμιν αὐτῷ 
μαρτυρῶ μεγίστην; Ὅταν οὖν ἀκούσης, ὅτι οὐ δύναται 
6 Θεὸς ἁμαρτεῖν, οὐδὲ δύναται ψεύσασθαι, οὐδὲ δύνα- 
221 ἀρνήσασθαι ἑαυτὸν, μὴ ἀσθένειαν νομίσῃς £x τοῦ 
μὴ δύνασθαι λέγεσθαι, ἀλλὰ μεγίστην σφόδρα δύνα- 
μιν, ὅτι ἀνεπίδεχτος αὐτοῦ fj οὐσία πονηρίας πάσης; 
datos, χαθαρὰ, ἀνωτέρα. ᾿Επεὶ οὖν τοῦτο διευχρί- 
νηται, φέρε δὴ ἐπὶ τὸ προχείμενον ἀγάγωμεν τοῦ 
λόγου τὴν γυμνασίαν. Οὐ δύναται δὃ Yioc ἀφ᾽ ἑαυτοῦ 
ποιεῖν οὐδέν. Τί οὖν ἐστι τὸ, Ἀφ᾿ ἑαυτοῦ ; ᾿Εὰν γὰρ 


b Hic legendum omnino videtur ἕξων, non ἔχων, ut 
habent Anglic. et Ottob. Sic legendum notavit etiam 
Benzelius, Paulo post Grzca in Anglicano vitiata , ut 


posse peccare, non imbecillitatis illum arguo, sed 
maximam ipsi testificor potestatem. Si dixero, non * 
posse mentiri Deum, tunc idipsum demonstro. 
Quemadmodum et Paulus dicebat : Si sustinebi- 2. Tim: 2, 
mus, et conregnabimus; si non credimus, ille ^: "5. 
fidelis permanet : narà negare seipsum. non po- 

test. Viden' illud, /Von potest, potentie esse 
signum? Ecquid loquor de Deo? De sensili enim 

materiáà exemplum.sumam. Si dixero, adamantem 

non posse rumpi, an. fragilitatem ejus, an robur 

ejus maximum depredico? Cum ergo audieris, r 


C non posse Deui peccare, nec posse mentiri, nec 


posse abnegare seipsum, ne putes hinc imbecilli- 
tatem ejus praedicari, sed perquam maximam po- 
tentiam; quia ejus substantia nullam nequitiam 
admittere potest, quod inaccessa sit, pura, et su- 
perna. Quia ergo hoc recte discussum fuit, age ad 
propositum sermonis exercitationem convertanius. 
FAlius a. seipso non potest. facere quidquam. 
Quid illud est, 4 seipso? Hoc si probe didiceri- 


suspicabatur Benzelius, ex Ottoboniano Cod. emendan- 
tur. 
à Ottob. ἐπαγάγωμεν. 


506 . 


tis, agnoscetiscjusarctam cuni Genitoreconjunctio- 
nem, nullam esse substantia distinctionem, ejus- D 
demque eum esse substantie cujus Pater. Quid 
igitur illud est,/Von potesta seipso? Non potest pe- 
culiare quid przter Patrem facere, non potest pere- 
grinum quid et separatum a Patre facere, neque 
alienum quid facere, vel aliud quidpiam quod non 
faciat Pater : quee enim hic facit, hec et ille facit. 
Illud igitur, 4 seipso non potest facere, nec li- 
bertatem, nec potentiam tollit, sed concordiam 
demonstrat, consensum, et arctam conjunctionem, 
estque unionis perfecte signum. Gum enim sabba- 
tum solveret, et przvaricationis illum accusarent, g 
dicentes : Alia Deus praecepit, alia tu facis; hanc 
corum impudentiam comprimens ille ait : Non 
aliud a me, quam quod a Patre, factum est; neque 
ipsi sum contrarius yel hostis. Quod si non ita 
loquutus est, sed humaniori et crassiori modo ser- 
monem adumbravit, cogites eum cum Judieis ser- 
monem habuisse, qui illum Deo contrarium esse 
putabant. Ideo, ne quis tale quidpiam suspicare- 
Joan.5. 19. tur, statim addidit : Opera enim, que ille facit, 
et Filius similiter facit. Si vero nihil a seipso 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


τοῦτο μάθητε μετὰ ἀχριδείας, τότε εἴσεσθε αὐτοῦ τὴν 
πολλὴν ἐγγύτητα τὴν πρὸς τὸν γεγεννηχότα,, τὸ ἀπα- 
ράλλαχτον τῆς οὐσίας, τὸ τοιαύτης αὐτὸν dons οἷς 
σίας, οἵας καὶ 6 Πατήρ. "Té οὖν ἐστι " τὸ, Οὐ δύναται 
ἀφ᾽ ἑαυτοῦ; ᾿Ιδιόν τι παρὰ τὸν Πατέρα ποιεῖν, οὗ 
δύναται ξένον χαὶ κεχωρισμένον παρὰ τὸν Πατέρα 
ποιεῖν, οὐδὲ ἠλλοτριωμένον τι ποιῆσαι, οὐδὲ ἄλλο τι 
παρ᾽ ὃ ποιεῖ ὃ Πατήρ’ ἃ γὰρ ἐχεῖνος ποιεῖ, ταῦτα xat 
οὗτος ποιεῖ. Τὸ οὖν, ᾿Αφ᾽ ἑαυτοῦ οὗ δύναται ποιεῖν, 
οὖκ ἐλευθερίας ἀναίρεσις, οὐδὲ ἐξουσίας ἀφανισμὸς, 
ἀλλ᾽ ὁμονοίας ἀπόδειξις, καὶ συμφωνίας μαρτυρία, 
xai ἀχριδοῦς ἐγγύτητος, καὶ ἀπαραλλαξίας σημεῖον. 

᾿Ἐπειδὴ γὰρ τὸ σάδδατον ἔλυσε, xoi πα ρανομίαν 
αὐτῷ ἐνεχάλουν λέγοντες " ἄλλα μὲν 6 Θεὸς ravi 
ἄλλα δὲ σὺ ποιεῖς: ταύτην ἐμφράττων αὐτῶν τὴν 
ἀναισχυντίαν λέγει * οὐχ ἔστιν ὑπ᾽ ἐμοῦ ἄλλο τι γεγε- 
νημένον παρὰ τὸ γενόμενον πὸ τοῦ Πατρός " οὐδὲ 
ἐναντίος αὐτοῦ εἶμι xol πολέμιος. Εἰ δὲ μὴ οὕτως 
εἶπεν, ἀλλ᾽ ἀνθρωπινώτερον καὶ παχύτερον τὸν λόγον 
ἐσχημάτιζεν, ἐννόησον ὅτι πρὸς ᾿Ιουδαίους διελέγετο, 
τοὺς ἀντίθεον αὐτὸν νομίζοντας. Διά τοι τοῦτο καὶ 
ταχέως ἐπήγαγεν, ἵνα μηδεὶς μηδὲν τοιοῦτον ὗπο- 
πτεύσῃ" Τὰ γὰρ ἔργα, ἃ ἐκεῖνος ποιεῖ, ταῦτα xal ὃ 


facit, quomodo similiter facit? Non enim faceres; Υἱὸς ὁμοίως ποιεῖ. Ei δὲ μηδὲν ἀφ᾽ ἑαυτοῦ ποιεῖ, 


magnum est : illud enim agebant et apostoli, mor- ^ 
tuos excitabant, leprosos mundabant; sed non 
Act, 3. 12. Similiter ut ipse. At quomodo illi ? Quid nobis 
attenditis, quasi propria virtute aut potestate 
fecerimus hunc ambulare? Quomodo autem 
Jesus? Ut sciatis quia potestatem habet Filius 
hominis dimittendi peccata in terra; ac rursum 
de resurrectione mortuorum : Sicut Pater susci- 
tat mortuos, δὲ vivificat, ita et Filius quos 
vult vivificat. Licet satis fuisset dixisse, Ita; 
sed ex abundanti, ut impudentiam illorum retun- 
deret qui contradicere vellent, illud addidit: Quos 
vult, nempe cum omni potentia. Idcirco ait : 
Opera enim, quce ille facit : non dicit, Similia et 
oan, τ. 3. Filius facit; sed, Eadem ipsa Filius facit. Omnia 
enim per ipsum facta sunt, et sine ipso facium 
est nihil. Vides quomodo eo intendat orationem, 
ut indicet arctissimam unionem, conjunctionem et 
consensum, non Similia dicens, sed, Ea ipsa, 
et, Similiter, ut Pater? Idcirco sese attemperans 
ac demittens, illic etiam cum magna cautela dicto 
hujusmodi usus est. Non enim dixit, Nisi quid- 
piam doceatur a Patre, ne tu illum discentem in- 


Marc. 2. 
10. 

Luc. 5. 24. 
Joan.5.21. 


B 


b Hic quedam deerant in Benzeliana Edit. qu: ex 
Otuob. restituta sunt. [ Ante v» addendum vide- 
tur Οὐ δύναται. 

ἃ Sic Benzel, In Ottob. legitur τὸ θέλειν, eadem sen- 


πῶς ὁμοίως ποιεῖ; Οὐ γὰρ τὸ ποιῆσαι μέγα" τοῦτο 
γὰρ καὶ ol ἀπόστολοι ἐποίουν, νεχροὺς ἤγειρον, λε- 
προὺς ἐχάθηῤον, ἀλλ᾽ οὐχ Ὁμοίως ὡς αὐτός. ᾿Αλλὰ 
πῶς ἐχεῖνοι ; 'Γί ἡμῖν προσέχετε, ὡς ἰδίᾳ δυνάμει 7 
ἐξουσίᾳ πεποιηκόσι τοῦ περιπατεῖν αὐτόν; Πῶς δὲ Ἴη- 
σοῦς ; Ἵνα εἰδῆτε, ὅτι ἐξουσίαν ἔχει ὁ Υἱὸς τοῦ dv- 
θρῴπου ἀφιέναι ἁμαρτίας ἐπὶ τῆς γῆς * xo πάλιν ἐπὶ 
τῆς τῶν νεκρῶν ἀναστάσεως * Ὥσπερ ὃ Πατὴρ ἐγεί- 
ρει τοὺς νεκροὺς καὶ ζωοποιεῖ, οὕτως xal ὁ Υἱὸς οὖς 
θέλει ζωοποιεῖ, Καίτοι ἤρκει τὸ, Οὕτως ἀλλ᾽ ἐχ πε- 
ριουσίας τὴν ἀναισχυντίαν τῶν φιλονεικεῖν βουλο- 
μένων ἀναστέλλων, καὶ "τὸ, Θέλει, προσέθηκε, en- 
λον ὅτι μετ » ἐξουσίας á ἁπάσης. Διὰ τοῦτό φησι" Τὰ γὰρ 
ἔργα, ἃ ἐχεῖνος ποιεῖ - οὐχ εἶπε, τοιαῦτα xal ó Υἱὸς 
ποιεῖ, ἀλλ᾽ αὐτὰ ἐχεῖνα ὃ Υἱὸς ποιεῖ. Πάντα γὰρ δι᾽ 
αὐτοῦ ἐγένετο, καὶ χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδὲ ἕν. Ὁρᾷς 
πῶς συνωθεῖ τὸν λόγον εἰς ἀχριδῇ Ῥτινα ἑνότητα xa 
συνάφειαν χαὶ ἐγγύτητα , οὐ τοιαῦτα λέγων, ἀλλ᾽, 

Αὐτὰ, καὶ, Ὁμοίως, λέγων, ἅ ὡς Πατήρ; Διὰ δὴ τοῦτο 
xai ἐν τῇ συγχαταδάσει τοῦ λόγου σχηματίζων αὐτὸν, 
χαὶ ἐχεῖ μετὰ ἀσφαλείας πολλῆς ἐχρήσατο τῇ ῥήσει. 

Οὐ γὰρ εἶπεν, ἐὰν μή τι διδάσχήται παρὰ τοῦ Πα- 
τρὸς, ἵνα μὴ μαθητεύοντα αὐτὸν εἰσαγάγης - οὐδὲ εἷ- 


tentia. 


b Hic quaedam desunt in Benzel., que ex Ouobo- 
niano supplentur. 


IN ILLUD, FILIUS EX SE NIHIL FACIT. 


πεν, ἐὰν μή tt χελεύηται, ἵνα μὴ τῆς τῶν δούλων 
τάξεως ὑποπτεύσῃς" ἀλλὰ, “ Ἂν μή τι βλέπῃ τὸν 
Πατέρα ποιοῦντα. Καὶ τοῦτο δὲ αὐτὸ πολλῆς πρὸς 
τὸν Πατέρα ἐγγύτητος, καὶ οὕτως εἰρημένον. Εἰ γὰρ 
δύναται τὸν Πατέρα δρᾷν ἐργαζόμενον, xai εἰδέναι 
πῶς ἐργάζηται, τῆς αὐτῆς ἐστιν οὐσίας. Πολλάχις γὰρ 
xal ἔμπροσθεν ἀπεδείξαμεν, ὅτι “οὐσίαν οὐδεὶς ἰδεῖν 
δύναται μετὰ ἀχριδείας, οὐδὲ γνῶναι σαφῶς, ἐὰν μὴ 


τῆς αὐτῆς φύσεως T. Ἄγγελον γοῦν γυμνὴ τῇ οὐσίᾳ. 


παραγενόμενον ἄνθρωπος ἰδεῖν οὐκ ἠδυνήθη, xol 
ταῦτα πολλὴ ἀρετὴ χεχοσμημένος ὃ Δανιήλ. Διὰ δὴ 
τοῦτο ὡς ἐξαίρετον τοῦτο ὃν αὐτοῦ τῆς φύσεως ἐτίθει 


λέγων" Θεὸν οὐδεὶς ἑώραχε πώποτε" ὅ μονογενὴς D suc prarogativam efferebat, dicens : Deum nemo σόα... κὃ, 


Υἱὸς, 6 ὧν εἰς τὸν χόλπον τοῦ Πατρὸς, ἐχεῖνος ἐξη- 
γήσατο. Καὶ πάλιν: Οὐχ ὅτι τὸν Πατέρα τις ξώραχεν, 
εἰ μὴ 6 ὧν παρὰ τοῦ Θεοῦ, αὐτὸς ἑώραχε τὸν Πατέρα. 
Καίτοι πολλοὶ εἶδον χαὶ ἄλλοι, προφῆται, καὶ πα- 
τριάρχαι, xol δίκαιοι, καὶ ἄγγελοι " ἀλλὰ τὴν ἀχριδὴ 
λέγει γνῶσιν. Οὐ. μὴν τοῦτο ἐροῦμεν, ὅτι βλέπων 
αὐτὸν τότε ποιεῖ "ἐπεὶ τὸ, Πάντα δι’ αὐτοῦ ἐγένετο, 
xal χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδὲ ἕν, πῶς ἂν ἔχοι λόγον ; 
xai τὸ, Τὰ ἔργα» ἃ ἐχεῖνος ποιεῖ, ταῦτα χαὶ 6 Υἱὸς 
ὁμοίως ποιεῖ; Εἰ γὰρ ὁμοίως ποιεῖ, πῶς βλέπων αὐ- 
τὸν πρότερον τότε ποιεῖ; Ἄνάγχη γὰρ ἔσται κατὰ τὸν 
σὸν λόγον, καὶ τὸν Πατέρα βλέποντα ἕτερον ἐργαζό- 
μενον οὕτως ποιεῖν * ὅπερ ἐσχάτης μανίας xat ἀνοίας 


ἐστίν. 


Ἄλλ᾽ ἵνα μὴ τὰ ἀσθενὴ ταῦτα ὀιελέγχοντες καὶ 
ἄτοπα, μηκύνωμεν τὸν λόγον, ἐχεῖνο ἐροῦμεν * ὅτι 
ἐπειδὴ πρὸς ᾿Ιουδαίους 6 λόγος ἣν αὐτῷ, τοὺς ἀντί- 


507 


Ὁ duceres ; neque dixit, Nisi quid jubeatur, ne in 
servorum ordine ipsum esse suspicareris sed, 
Nisi quid widerit Patrem facientem. Et hoc 
etiam illo modo dictum, magnam indicat cum 
Patre conjunctionem. Si enim potest Patrem videre 
operantem, et scire quomodo operetur, cjusdem 
est substantiz. Sape namque ostendimus antea, 
substantiam Dei neminem posse accurate videre, 
neq:e clare cognoscere, nisi ejusdemsit maturze. 
Angelum certenuda substantia presentem homo, 
licet magna virtute ornatus, videre non potuit, 
nempe Daniel. Ideo hanc quasi singularem naturae 


vidit umquam ; unigenitus Filius , qui est in 


sinu Patris, ipse enarravit. Et rursum : JVon Joan.6.46. 


quod Patrem viderit quisquam, nisi is qui est 
a Deo, ille vidit Patrem. Etsi multi alii, pro- 
phetze, patriarchze, justi et angeli viderint : sed de 
perfecta cognitione: loquitur. Ne itaque dicamus 
eum tunc facere, cum videt eum : nam qua ratione 


illud constaret, Omnia per ipsum. facta sunt, el Joan. 1. 3. 
sine ipso facium est nihil? necnon illud , Opera Jo«n.5.19. 


que ille facit, hec et Filius similiter facit ? 

V Nam si similiter facit, quomodo, cum prius vide- 

rit illum, tunc facit? Necesse enim erit ex hoc 

tuo dicto etiam Patrem tunc operari cum viderit 

alium operantem ; id quod extrem: dementiz in- 
sanieque fuerit. 

T. Sed ne hec imbecilla et absurda confutantes 

sermonem longius producamus, hoc addemus : 

quia cum Judaeis sermonem habebat , qui illum 


θεον αὐτὸν elvat λέγοντας xo πολέμιον τῷ νομοθέτῃ, ..ς Deo contrarium dicebant, et legislatori inimicum, 


καὶ ἀπὸ τῶν γινομένων τοῦτο συλλέγοντας, διὰ τοῦτο 
οὕτως ἐσχημάτισε τὸν λόγον ἀνθρωπινώτερον xo πα- 
χύτερον, τῷ συνετῷ ἀχροατῇ καταλιμπάνων εἰδέναι 
τὴν θεοπρεπῆ ἔννοιαν, καὶ τοὺς παχύτερόν τι ἐννοοῦν- 
τας διορθούμενος διὸ ἔφησε" Τὰ γὰρ ἔργα ἃ ἐχεῖνος 
ποιεῖ, ταῦτα χαὶ 6 Υἱὸς δμιοίως ποιεῖ. Οὐ γὰρ δὴ ἄνα- 
μένει τὸν Πατέρα ἰδεῖν ἐργαζόμενον, καὶ τότε ποιεῖ, 
οὐδὲ μαθητείας δεῖται " ἀλλ᾽ δρᾷ μὲν αὐτοῦ τὴν οὐ- 
σίαν, xo οἶδεν αὐτὴν σαφῶς " Καθάπερ γὰρ γινώσχει 
με, φησὶν, 6 Πατὴρ, κἀγὼ γινώσχω τὸν Πατέρα " 
ἐργάζεται δὲ ἅπαντα χαὶ δημιουργεῖ μετ᾽ ἐξουσίας 
τῆς αὐτῷ προσηκούσης, μετὰ συνέσεως xal σοφίας 
τῆς αὐτῷ συγκεχληρωμένης, οὗ δεόμενος μανθάνειν; 
οὗ δεόμενος ἰδεῖν. Πῶς γὰρ ἀπηχριδωμένη εἰκὼν 
πρὸς τὸν γεγεννηκότα ὧν χαὶ ὁμοίως πάντα ἐχείνῳ 
ποιῶν, χαὶ μετὰ τῆς αὐτῆς δυνάμεως: Περὶ γὰρ 
δυνάμεως διαλεγόμενος ταῦτα ἐπήγαγε λέγων * Ἐγὼ 


* ἂν μή τι. Sic Ottob. recte. Benzel. ἄν «t. 
4 Sic recte Ottob, In Anglic. ὅτι οὐσίαν οἵαν ἰδεῖν οὐ 


^ quod ex iis quz facta fuerant illi colligebant, sic 
ille sermonem humaniore et crassiore modo con- 
cinnavit, prudenti auditori relinquens, de his ita 
sentire, ut Deo consentaneum érat, et eos qui 
crassiori modo intelligebant corrigens; quamob- 
rem dicebat : Opera enim quee ille facit, hec et 
Filius similiter facit. Neque enim exspectat , 
donec viderit Patrem facientem, ut tunc faciat , 
neque disciplina opus habet : sed videt ejus sub- 


stantiam, ipsamque clare novit : Sicut enim novit Joan. 10. 
me Pater, et ego agnosco Patrem; omnia au- !5- 


B tem operatur et efficit cum potestate ipsi conve- 
nienti, cum intelligentia et sapientia ipsum comi- 
tante, cui nihil aut discere aut videre opus sit. 
Quomodo enim opus fuerit, cum sit perfecta Pa- 
tris imago, et omnia, quz ille, similiter faciat et 
cum eadein potestate? De potestate enim loquens 


^ 
οὐυνᾶται. 


Joan. 10. 


3o. 


508 


hac subjunxit: £go et Pater unum sumus. 
Hoc igitur omnia, qua dicta sunt, scientes οἱ in- 
telligentes, aversemar haereticorum coetus, rectae- 
que fidei perpetuo ha»reamus, et accuratam parem- 
que doctrine vitam instituamus, ut. futura bona 
consequamur, gratia et miserationibus Domini c 
nostri Jesu Christi, cui gloria et imperium, una 
cum Patre et Spiritu sancto, nuncet semper, et 
in secula seculorum. Amen. 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


καὶ ὃ Πατὴρ ἕν ἐσμεν. Ταῦτα οὖν ἅπαντα εἰδότες xol 
ἀποσυλλέξαντες τὰ εἰρημένα, ἀποστρεφώμεθα τῶν 
αἱρετιχῶν τοὺς συλλόγους, ἐχώμεθα δὲ διηνεχῶς τῆς 
ὀρθῆς πίστεως, xoi βίον ἀχριδὴ xal πολιτείαν τοῖς 
δόγμασιν ἴσην ἐπιδειξώμεθα, ἵνα τῶν μελλόντων ἐπι- 
τύχωμεν ἀγαθῶν, χάριτι xol οἰχτιρμοῖς τοῦ Κυρίου 
ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ᾧ ἡ δόξα, χαὶ τὸ χράτος, 
ἅμα τῷ Πατρὶ xa τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν xol ἀεὶ, 
χαὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν. 


... ΜΟΝΙΤΌΝ 
AD HOMILIAM DE MELCHISEDECO. 


Hane qüoque homiliam eruit laudatissimus vir Ericus Benzelius ex Codicibus Anglicanis, et Upsalia: 
edidit, Est autem, quod spectat ejus partem non minimam, precedenti non dissimilis. Licet enim de 
Melchisedeco, ut fert inscriptio, agatur, non minima tamen pars homiliz contra Anomoos cst. Deinde 
vero contra Melchisedecitas disputatur, qui dicebant Melchisedecum esse Filio majorem ; alii autem pu- 
tabant esse Spiritum. sanctum ; ut docet etiam Epiphanius Hzresi 46 , al. 55, quod in notis dicimus in- 
fra, Cave autem putes hanc in Melchisedecum homiliam eam esse, quam commemorat Chrysostomus in 
Homilia in Psalmum 44, que inter Expositiones in Psalmos supra suo ordine edita fuit. Nam ut ibi plu- 
ribus commonstratur, ea cujus ibi mentio habetur, est septima contra Judaos. : 

Quo tempore hanc dixerit Chrysostomus , nullo possumus indicio assequi. Nihil enim hie comparet , 
ex quo notam anni eruere possimus. Similiterque incertum videtur Antiochiz:ne an Constantinopoli ha- 
bita fuerit : credere malim Antiochiz dictam, quia ibi frequentiores fuere contra Anomoeos velitationes. 


EJUSDEM HOMILI.A4 
de Melchisedeco. 


1. Apostolicam hodie vobis mensam apponere 
volo, ct ad pelagus vocis illius D. Pauli sermo- 
nem extendere paro. Sed quid faciam? Hoereo ti- 
meoque ne a portu solventes et ad profundum 


TOY AYTOY 
Εἰς τὸν Μελχισεδέκ. 


᾿Αποστολικὴν ὑμῖν σήμερον βούλομαι παραθεῖναι 
τράπεζαν, καὶ πρὸς τὸ πέλαγος τῆς Παύλου φωνῆς 
διατεῖναι τὸν λόγον παρασχευάζομαι. Ἀλλὰ τί πάθω: 
"Oxv& x«l δέδοικα μήποτε τὸν λιμένα ἐξελθόντες, 


apostolicarum sententiarum progressi, caligine s καὶ πρὸς τὸ βάθος καταντήσαντες τῶν ἀποστολικῶν 
corripiamur, ut solet accidere vectorum imperi- A νοημάτων ἰλιγγιάσωμεν, ὅπερ πάσχουσιν οἱ τῶν πλω- 


tioribus. Illi namque postquam relicta continente, 
ab utraque navis parte pelagus viderint, nihilque 
aliud quam pontum et celum, vertigine corri- 
piuntur, ac navim cum mari in orbem verti pu- 
tant. Verum non ex maris natura, sed ex navi- 
gantium imperitia vertigines oriuntur. Alü enim 
nante, nudis corporibus sese proipites dant in 


τήρων ἀηθεῖς. Καὶ γὰρ ἐχεῖνοι ἐπειδὰν τὴν γὴν ἀφέν-- 
τες; ἐξ ἑκατέρου μέρους τῆς νηὸς πέλαγος ἴδωσιν, καὶ. 
οὐδὲν ἕτερον ἢ θάλατταν χαὶ οὐρανὸν, σχοτοδινίᾳ xa- 
τέχονται, xul περιφέρεσθαι αὐτοῖς τὸ πλοῖον χύχλῳ 
νομίζουσι μετὰ τῆς θαλάττης. Ἀλλ᾽ 00 παρὰ τὴν 
φύσιν τῆς θαλάττης, ἀλλὰ παρὰ τὴν ἀπειρίαν τῶν 
πλούντων ot ἴλιγγοι γίνονται. Ἕτεροι "οὖν τῶν ναυ- 


? Οὖν hic pro γάρ accipiendum, ut sexcenties alibi apud Chrysostomum οὖν et γοῦν nam vel enim significant. 


DE MELCHISEDECO. 


τῶν γυμνοῖς τοῖς σώμασιν ἐχχυδιστῶσι κατὰ τῶν xu- 
μάτων, xo οὐδὲν πάσχουσί τι τοιοῦτον ἀλλὰ πρὸς 
τὸ βάθος χαταδάντες αὐτὸ, τῶν ἐν ἐδάφει καθημένων 
ἀσφαλέστερον διατρίδουσι , καὶ τῷ στόματι, χαὶ τοῖς 
ὀφθαλμοῖς, καὶ παντὶ τῷ σώματι δεχόμενοι τὴν ἅλ- 
μην, οὗ δυσχεραίνουσιν. Τοσοῦτόν ἐστι μᾶλλον χαὶ 
τοιοῦτον ἀπειρία κακόν. " Οὕτως αὕτη καὶ τῶν φούε-- 
ρῶν καταφρονεῖν πείθει - ἐχείνη δὲ xoi τὰ dou, 
ὑποπτεύειν xal δεδοικέναι παρασχευάζει. Οἱ μὲν γὰρ 
ἐφ᾽ ὑψηλῶν τῶν ἰκρίων καθήμενοι τῆς νηὸς, καὶ πρὸς 
- σὴν θέαν ἰλιγγιῶσιν, οἱ δὲ ἐν μέσοις οὐ θορυδοῦνται 
τοῖς χύμασιν. Τοῦτο xol ἐπὶ τῆς διανοίας γίνεται τῆς 
ἡμετέρας. Καὶ γὰρ καὶ ταύτην πολλάχις καταλαμδά- 
vet χύματα παθῶν, θαλαττίων ἀγριώτερα, οἷον ζάλη, 
* θυμὸν (f. ἡμῶν) κάτωθεν στρέφοντα τὴν καρδίαν, 
πνεύματα ἐπιθυμίας πονηρᾶς, ποιοῦντα πολλὴν τῆς 
διανοίας τὴν σύγχυσιν. Ἀλλ᾽ 6 μὲν ἄπειρος καὶ ἀμε-- 
λέτητος, ἀρχομένου τοῦ χειμῶνος τῆς ὀργῆς; εὐθέως 
θορυθεῖται, ταράττεται, χλονεῖται. "Op γινομένην 
δποδρύχιον τὴν ψυχὴν ὑπὸ τῶν παθῶν, χαὶ ναυάγιον 
δπομένουσαν * ὃ δὲ ἔμπειρος xo μεμελετηχὼς, τὰ 
τοιαῦτα φέρει γενναίως * καθάπερ χυδερνήτης ἐπὶ τῶν 
οἱάχων, οὕτως τὸν λογισμὸν ἐπάνω τῶν παθῶν καθί-- 
σας, οὗ πρότερον ἀφίσταται πάντα ποιῶν, ἕως ἂν 
χατευθύνῃ τὸ σχάφος πρὸς τὸν εὔδιον τῆς φιλοσοφίας 
λιμένα. Ὅπερ οὖν ἐπὶ τῆς θαλάττης γίνεται, καὶ ἐπὶ 
τῆς διανοίας συμβαίνει, τοῦτο καὶ ἐν τῇ ἐξηγήσει τῶν 
Γραφῶν συμπίπτειν ἀνάγκη, θορυδεῖσθαι, ταράττε- 
σθαι" ἐπειδὰν ἃ δὲ ἐξέλθωμεν εἰς τὸ πέλαγος" οὐχ 
ἐπειδὴ τὸ πέλαγος φούερὸν, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἡμεῖς ol 
πλέοντες ἄπειροι. Ὅτι γάρ ἐστιν, εὔκολον φύσει λό-- 
γον ὄντα, δύσχολον γενέσθαι παρὰ τὴν ἀπειρίαν τῶν 


ὅ00 


undas , nec quidquam hujusmodi patiuntur : sed 

postquam in ipsum profundum devenerunt, secu- 

rius degunt, quam ii qui in ipso solo sedent, sal- 

suginemque ore, oculis, totoque corpore exci- 
B pientes , id non zgre ferunt. Tantum taleque est 
imperiti: malum ; tantum vicissim peritiz bonum. 
Heec terribilia quaque parvi facere suadet; illa 
vero, etiam ea , qua tuta sunt, suspecta habere 
et formidare. Alii enim in ipsis prealtis tabulatis 
navis sedentes caligine corripiuntur, alii in mediis 
etiam fluctibus non perturbantur. Hoc item nrenti 
nostre accidit. Nam illam szpe affectuum fluctus 
invadunt , ipsis marinis fluctibus vehementiores , 
qui, tempestatis instar, animum deprimunt ac 
deorsum trahunt, spiritus malarum cupiditatum , 
qui magnam animis perturbationem inferunt. Sed 
qui imperitus imparatusque est, incipiente ire 
tempestate, statim perturbatur , concutitur, agita- 
tur. Videt animam affectibus demergi, et naufra- 
gium pati; at qui paratus meditatusque est, hoc 
strenue sustinet ; tamquam nauclerus ad guberna- 
culum sedens, sic mentem supra motus animi con- 
stituens, non prius desinit omnia moliri , donec 
scapham ad tranquillum philosophi: portum de- 
duxerit. Illud itaque quod in mari accidit, et quod 
animo contingit, etiam in Scripturarum exposi- 
tione accidere necesse est , ut nempe commovea- 
D mur et perturbemur quando in altum venimus ; 

nonquod formidandum sit pelagus, sed quod nos, 

qui navigamus , imperiti simus. Quod enim acci- 

dere possit, ut sermo natura sua facilis, audien- 


C 


tium imperitia difficilis evadat, Paulum vobis te- — scripture 
stem afferam. Cum dixisset enim Christum fuisse n diffi- 
pontificem secundum ordinem Melchisedec, et dis- vd 
quireret, quisnam esset ille Melchisedec , intulit : 


De quo grandis nobis est sermo et explicatu περ, 5. v1. 


ἀκουόντων, Παῦλον ὑμῖν παραστήσομαι μάρτυρα. Ei- 
πὼν γὰρ, ὅτι ὁ Χριστὸς ἐγένετο ἀρχιερεὺς χατὰ τὴν 
τάξιν Μελχισεδὲχ,, καὶ ζητῶν τίς ἐστιν οὗτος ὃ Μελ- 
χισεδὲχ, ἐπήγαγεν: Περὶ οὗ πολὺς ἡμῖν ὃ λόγος καὶ 


δυσερμήνευτος. Τί λέγεις, ὦ Παῦλε ; Δυσερμήνευτός 
σοι τῷ τὴν πνευματικὴν ἔχοντι σοφίαν; τῷ τὰ ἀπόῤ- 
δητα ἀκούσαντι; τῷ πρὸς τρίτον ἁρπαγέντι οὐρανόν ; 
Ki σοὶ δυσερμήνευτος, τίνι χκαταληπτός; ᾿Εμοὶ δυσερ- 
ψμήνευτος, φησὶν, οὐ παρὰ τὴν οἰκείαν μου ἀσθένειαν, 
ἀλλὰ παρὰ τὴν δυσχολίαν τῶν ἀχουόντων. Εἰπὼν 
γοῦν, Δυσερμήνευτος, ἐπήγαγεν - "Ema νωθροὶ 
γεγόνατε ταῖς ἀκοαῖς. Ορᾷς ὅτι οὐχ ἣ φύσις τοῦ λό- 
γου, ἀλλ᾽ ἢ ἀπειρία τῶν ἀκουόντων δύσχολον τὸ ob 
δύσχολον πεποίηχεν; Οὐ μόνον δὲ δύσχολον, ἀλλὰ 
χαὶ πολὺν ποιεῖ αὐτὸν βραχὺν ἣ αὐτὴ αἰτία. Διὸ 


b Hzc clausula est haud dubie altero membro mu- 
tila. Post illud enim τοιοῦτον ἀπειρία χαχόν, legebatur 
τοιοῦτον ἐμπειρία καλόν, vel quid simile. 

* Hic baud dubie, ni fallor, legendum ἡμῶν : θυμόν 

TOM. VI. 


E. difficilis. Quid dicis, Paule? An explicatu diffici- 
lis tibi ; qui spirituali sapientia praeditus es? qui 
arcana audivisti ? qui ad tertium ccelum raptus es? 
Si tibi explicatu. difficilis , cui. comprehensibilis 
erit? Mihi explicatu difficilis, inquit, est, non ob. 
meam imbecillitatem, sed ob imperitiam audito- 
rum. Cum ergo dixisset, Explicatu difficilis , 

3;; subjunxit: Quoniam. imbecilles facti estis ad 

A audiendum. Viden' non naturam sermonis, sed 
audientium imperitiam rem quz per se difficilis 
non erat, difficilem reddidisse? Eadem porro 


autem liic nullo modo stare potest : posset etiam for- 
tasse legi οἷον ξάλη θυμοῦ. 
ἃ δέ hic expungendum videtar. 


21 


Hebr.5.11. 


Hebr. 7. 1. 
e 


510 


causa non difficilem modo, sed etiam eum, brevis 
cum sit, longum reddit. Quapropter non ex- 
plicatu difficilem modo dixit, sed etiam gran- 
dem, et longitudinis et difficultatis causam ad- 
jiciens, aurium imbecillitatem. Quemadmodum 
enim agrotis non. apponenda est. mensa facile pa- 
rabilis, sed variis referta cibis, ut si aeger hunc 
respuat , alterum accipiat, etsi hoc non admittat , 
aliud sumat, si hunc repellat, alterum deligat , 
ut varietate difficultatem vincamus, ac diversitate 
lautitiaque. mensae animi fastidio medeamur : ita 
sepe in concione faciendum, quando imbecilles 
sumus, longa apponenda est oratio, variis simili- 
tudinibus et exemplis instructa, apparatu etiam 
ac periodis, aliisque similibus , ut ex omnibus fa- 
cilis nobis sit utiliorum delectus. Verum etiamsi 
grandis sermo esset explicatuque difficilis , non 
tamen privavit eos doctrina de Melchisedeco : 
cum enim dicit, Grandis et explicatu. difficilis, 
eorum studium.excitat, ne ad audiendum segniores 
sint : cum autem mensam apponit, eorum deside- 
rio gratificatur. 

2. Hoc et nos faciamus. Etiamsi ad pelagus et 
profundum sententiarum pertingere non possimus, 
nos confidenter mari committamus , non nostris 
freti viribus, sed gratia nobis superne data : non 
fiducia nostra, sed ob utilitatem vestram mari nos 
committamus, hac in re Paulum imitantes. Quod 
enim non privaverit eos sermone de Melchisedeco, 
audi sequentia. Cum ergo dixisset , De quo nobis 
grandis est sermo, et explicatu difficilis , sub- 
junxit : Jic enim Melchisedec , rex justitie , 
itemique rex Salem , id est rex pacis, sine patre, 
sine matre, sine genealogia, neque initium die- 
rum, neque finem vite habens , assimilatus 
autem Filio, manet sacerdos in perpetuum. 
Nonne aures vestras feriit, dum de homine lo- 
quens dixit, Sine patre, sine matre, sine genea- 
logia? Ecquid dico, de homine? Nam si de Filio 
diceretur, annon magnam moveret questionem? 
Nam si sine patre, quomodo Filius? Si sine matre, 
quomodo Unigenitus? Filius enim patrem habeat 
oportet, alias vero filius non fuerit. Sed sine patre 
et sine matre est Filius Dei ; sine patre, secundum 
infernam, sine matre, secundum supernam genera- 
tionem. Nam neque in terra patrem habuit, neque 
in czlis matrem. Sine genealogia. Audiant ii, qui 
substantiam ejus curiose explorant. Atqui illud , 
Sine genealogia , putant quidam de superna ejus 


$. JOANNIS CHRYSOST. 


* [Scrib. χἂν ἐκ. μὴ προσίηται.} 
^ [Scrib. hic τῷ μέν, et infra τῷ δέ.] 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


οὐδὲ δυσερμήνευτον ἔφησεν εἶναι μόνον, ἀλλὰ xol 
πολὺν, καὶ τοῦ μήκους χαὶ τῆς δυσχολίας ἀναθεὶς τὴν 
αἰτίαν τῇ νωθρότητι τῆς ἀχοῆς. Καθάπερ γὰρ ἐπὶ 
τῶν ἀῤῥωστούντων οὐχ ἀναγχαῖον σύντομον χαὶ ἐσχε- 
διασμένην παραθεῖναι τράπεζαν, ἀλλὰ δεῖ παρα- 
σχευάσαι τὰ σιτία διάφορα, ἵνα ἂν τοῦτο Ó χάμνων 
μὴ βουληθῇ, τὸ ἕτερον λάθη, " κἀχεῖνο προσίεται, 
τὸ ἄλλο δέξηται, χἂν τοῦτο διαχρούσηται, θατέρου 
ἐπιλάδηται, καὶ τῇ ποικιλίᾳ τὴν δυσχολίαν νικήσω- 
μεν, καὶ τῷ πολυτρόπῳ τῆς τραπέζης τὸ δυσάρεστον 
θεραπεύσωμεν τῆς γνώμης" οὕτω πολλάχις χαὶ ἐπὶ 
ἀκροάσεως δεῖ ποιεῖν, ὅταν ἀσθενεῖς ὦμεν, xal πολὺν 
παρασχευάσαι χρὴ λόγον, xa ποικίλας παραῤολὰς 
καὶ παραδείγματα ἔχοντα, χατασχευὰς xol περιόδους, 
xal ἕτερα πολλὰ τοιαῦτα, ἵνα ἐκ πάντων ῥαδία γέ- 
νηται ἡμῖν τῶν συμφερόντων f, αἵρεσις; Πλὴν ἀλλ᾽ 
εἰ xal πολὺς 6 λόγος xal δυσερμήνευτος, oüx ἀπεστέ- 
ρήσεν, αὐτοὺς τῆς διδασχαλίας τοῦ Μελχισεδέχ-" " τὸ 
μὲν εἰπεῖν, Πολὺς καὶ δυσερμήνευτος, ἀναστήσας αὐ- 
τῶν τὴν σπουδὴν, ἵνα μὴ ῥαθυμότεροι γίνωνται περὶ 


C τὴν dxpóucw τὸ δὲ παρασχεῖν τὴν τράπεζαν, χαρι- 


σάμενος αὐτῶν τὴν ἐπιθυμίαν. 

Τοῦτο δὴ καὶ ἡμεῖς ποιήσωμεν, Εἰ xal πρὸς τὸ 
πέλαγος χαὶ βάθος τῶν νοημάτων ἀδυνατοῦμεν, xa- 
τατολμήσωμεν τῆς θαλάττης, o0 κατὰ τὴν ἡμετέραν 
δύναμιν, ἀλλὰ κατὰ τὴν ἄνωθεν διδομένην ἡἥμῖν χά- 
pw οὐ διὰ τὴν ἡμετέραν παῤῥησίαν, ἀλλὰ διὰ τὴν 
ὑμῶν ὠφέλειαν χατατολμήσωμεν τῆς θαλάττης, xal 
ἐν τούτῳ Παῦλον μιμούμενοι. Ὅτι γὰρ οὖχ ἀπεστέ- 
ρῆσεν αὐτοὺς τοῦ λόγου τοῦ περὶ τὸν Μελχισεδὲκ, 
ἄχουσον τῶν ἑξῆς. Εἰπὼν γοῦν, Περὶ ob πολὺς 6 
λόγος xal δυσερμήνευτος, ἐπήγαγεν * Οὗτος γὰρ 6 


D Μελχισεδὲκ P βασιλεὺς δικαιοσύνης, ἔπειτα δὲ καὶ 


βασιλεὺς Σαλὴμ, ὅ ἐστιν, βασιλεὺς εἰρήνης, ἀπάτωρ, 
ἀμήτωρ; ἀγενεαλόγητος, μήτε ἀρχὴν ἡμερῶν ἔχων, 
μήτε τέλος ζωῆς, ἀφωμοιωμένος δὲ τῷ ΥἹῷ τοῦ Θεοῦ, 
μένει ἱερεὺς εἰς τὸ διηνεχές. Ap οὐ χατέξανεν ὑμῶν 
τὰς ἀχοὰς, περὶ ἀνθρώπου διαλεγόμενος καὶ λέγων, 
Ἀπάτωρ, ἀμήτωρ; ἀγενεαλόγητος; Καὶ τί λέγω περὶ 
ἀνθρώπου ; Εἰ γὰρ περὶ τοῦ ΥἹοῦ λέγοιτο τοῦτο, οὖκ 
ἂν πολλὴν xod οὕτως παράσχῃ ζήτησιν ; Εἰ γὰρ ἀπά- 
τωρ» πῶς Υἱός; Ei δὲ ἀμήτωρ, πῶς Μονογενής; Ὁ 


E γὰρ υἱὸς ὀφείλει πατέρα ἔχειν, ἐπεὶ οὐκ ἂν εἴη vidc. 


᾿Αλλὰ καὶ ἀπάτωρ ἐστὶν 6 ΥἹὸς τοῦ Θεοῦ, xol ἀμή- 
ctp * ἀπάτωρ τὴν κάτω γέννησιν, ἀμήτωρ τὴν ἄνω. 
Οὔτε γὰρ ἐπὶ γῆς ἔσχεν πατέρα, οὔτε ἐν οὐρανοῖς 
μητέρα. ᾿Αγενεαλόγητος. ᾿Αχουέτωσαν οἱ τὴν οὐσίαν 
αὐτοῦ πολυπραγμονοῦντες. Καίτοι τινὲς νομίζουσιν 
ὅτι τὸ ᾿Αγενεαλόγητος τοῦτο, περὶ τῆς ἄνω γεννήσεως 


b Hec vitium ac repetitionem quamdam prze se fe- 
runt, 


DE MELCHISEDECO. 


εἴρηται. Ot μὲν γὰρ αἱρετικοὶ οὔτε τοῦτο βούλονται * 
xa γὰρ καὶ ἐκείνην πολυπραγμονοῦσι καὶ περιεργά- 
ζονται" οἵ δὲ ἐπιεικέστεροι τούτων ἐχείνην μὲν παρα- 

χωροῦσι, περὶ δὲ ταύτης κάτω », γόμίζουσιν εἰρῆσθαι 


ΨΊ 


οἹ 


generatione dictum esse. Haeretici porro neque hoc 
volunt; nam et illam curiose inquirunt ac scrutan- 
tur, moderatiores autem ex illis, illa concessa , 
de hac terrena dici putant illud, Sine genealogia. 


τὸ, Ἀγενερλόγητος. Δείξωμεν οὖν ὅτι περὶ ἑκατέρας 468 Ostendamus ergo de utraque generatione hoc di- 
τῆς γεννήσεως τοῦτο Παῦλος εἶπε, xci περὶ τῆς ^ xisse Paulum, de superna nempe, et de terrena. 


ἄνω, καὶ περὶ τῆς κάτω. Καὶ γὰρ χἀχείνη φριχτὴ, 
χαὶ ala μυστεκωτάτη. Διὰ τοῦτο xa Ἡσαΐας φησίν" 
Τὴν γενεὰν αὐτοῦ τίς διηγήσεται; Ἀλλὰ περὶ ἐχεί- 
νης, φησὶν, εἶπεν τῆς ἄνω. Τί οὖν ἐροῦμεν τῷ Παύλῳ 
ἀμφοτέρας εἰπόντι τὰς γεννήσεις, xal tépe ἐπαγα- 
γόντιτὸ, ᾿Αγενεαλόγητος ; Ἵνα μὴ μόνον xaz* ἐκείνην 
τὴν γέννησιν, καθ᾽ ἣν ἀμήτωρ ἐστὶν, ἀλλὰ χαὶ κατὰ 
ταύτην, xa0' ἣν ἀπάτωρ ἐστὶ, τὴν κάτω λέγω, ἀγε- 
νεαλόγητον εἶναι πιστεύσῃς * διὰ τοῦτο ἀμφότερα θεὶς, 
τότε εἶπεν, Ἀγενεαλόγητος. Καὶ γὰρ καὶ αὕτη 4 χάτω 
ἀχατάληπτος, ἵνα πρὸς ἐχείνην μηδὲ παραχύψαι τολ- 
μήσωμεν. Εἰγὰρ τὰ προαύλια τοῦ ναοῦ οὕτω φοδερὰ 
xol ἀπρόσιτα, πρὸς τὰ ἄδυτα τίς εἰσελθεῖν ἐπιχειρή- 
σει; Ὅτι ἐγεννήθη παρὰ τοῦ Πατρὸς οἶδα, τὸ δὲ 
πῶς, οὖκ οἶδα. Ὅτι ἐτέχθη ὑπὸ τῆς παρθένου ἐπί- 
σταμαι, τὸν δὲ τρόπον οὐδὲ ἐνταῦθα χαταλαμδάνω. 
"Exazépa. γὰρ ἣ γέννησις ὡμολόγηται, καὶ ἑκατέρας 
6 τρόπος σεσίγηται. Καὶ ὅπερ ἐνταῦθα ἐπὶ τῆς παρθέ- 
vou , οὖχ εἰδὼς πῶς ἐχ τῆς παρθένου ἐγεννήθη, ὅμο- 
λογῶ ὅτι ἐγεννήθη, καὶ οὖχ ἀναιρῶ τὸ πρᾶγμα διὰ 
τὴν ἄγνοιαν - οὕτω καὶ σὺ ποίησον ἐπὶ τοῦ Πατρὸς, 
εἰ χαὶ οὐχ οἶδας πῶς ἐγεννήθη, ὁμολόγησον. Κἂν 
εἴπη σοι ὃ αἵρετιχός " πῶς ἐγεννήθη ἐχ τοῦ Πατρὸς ὃ 
Υίός; κατάσπασον αὐτοῦ τὸ φρύαγμα εἷς τὴν γῆν, 
καὶ εἰπὲ πρὸς αὐτόν" χατάδηθι Ex τῶν οὐρανῶν, καὶ 
δεῖξον πῶς ἐγεννήθη £x. τῆς παρθένου, καὶ τότε ἐχεῖ- 
να ὅρα. Κάτασχε αὐτὸν xal περίστησον, μὴ ἀφῇς 
ἀποπηδῆσαι, μηδὲ ἀναχωρῆσαι εἰς τὸν λαδύρινθον 
τῶν λογισμῶν, ἀλλὰ χάτασχε καὶ ἀπόπνιξον, μὴ τῇ 
χειρὶ, ἀλλὰ τῷ ῥήματι. Μὴ δώσῃς αὐτῷ διαστολὴν, 
xoi διαφύγῃ ὡς βούλεται. "Exsiüsv γὰρ θόρυδον 
ἐμποιοῦσι τοῖς διαλεγομένοις, ἐπειδὴ ἡμεῖς αὐτοῖς 
ἀχολουθοῦμεν, καὶ οὐχ ἀπάγομεν ὑπὸ τοὺς νόμους τῶν 
θείων Γραφῶν. Περίθες τοίνυν αὐτῷ πάντοθεν τειχίον 
τὰς ἀπὸ τῶν Γραφῶν μαρτυρίας, xat οὐδὲ χᾶναι δυ- 
νήσεται. Εἰπὲ, πῶς ἐγεννήθη x. τῆς παρθένου ; Οὐχ 
ἀφίσταμαί σου, οὐδὲ ἀναχωρῶ. Ἀλλ᾽ οὐχ ἂν ἔχοι τὸν 
τρόπον ἡμῖν εἰπεῖν, χἂν μυρία φιλονεικῇ. “Ὅταν γὰρ 
ὃ Θεὸς ἀποχλείση, τίς ἀνοίξη λοιπόν; Μόνη τῇ πί- 
στει τὰ τοιαῦτα παράδεχτα. Εἰ δὲ οὐχ ἂν ἔχοις, ἀλλὰ 
λογισμοὺς ἐπιζητεῖς, ἐρῶ πρὸς σὲ, ὃ πρὸς Νικόδημον 
6 Χριστός φησιν * Ei τὰ ἐπίγεια εἶπον ὑμῖν, καὶ οὐ 
πιστεύετε, πῶς, ἐὰν τὰ ἐπουράνια εἴπω, πιστεύετε: 
Περὶ τῆς x παρθένου γεννήσεως εἶπον, καὶ οὐχ οἶδας, 
οὐδὲ χᾶναι τολμᾶς, καὶ τὴν οὐράνιον περιεργάζῃ: 


Β 


C 


D 


Contra 


Anomaos, 


Christus 
quomodo 


Nam et illa Senda et hec admodum arcana ΠῈΣ genea- 
13. 


est. Quapropter Isaias ait : Generationem ejus 
quis enarrabit ? NX erum , inquies , de celesti illa 
agit propheta. Quid ergo dicemus de Paulo, qui 
postquam duas generationes commemoraverat , 
illad subjunxit : Sine genealogia? Ut non modo 
secundum -illam generationem , qua sine matre 
erat, sed etiam secundum hanc terrenam, qua sine 
patre erat, illum sine genealogia esse crederes : 
ideo cum ambas posuisset , tunc dixit, Sine ge- 
nealogia. Etenim hzc terrena incomprehensi- 
bilis est, ut cclestem illam. ne quidem inspicere 
audeamus. Nam si vestibula templi ita tremenda 
etinaccessa erant,ad adyta quis ingredi ausus 
esset? Quod. a Patre genitus sit novi, quomodo 
autem nescio. Quod a virgine natus sit novi, mo- 
dum autem neque hic capio. Utraque generatio in 
confesso est , et utriusque modus tacetur. Et sicut 
hic de virgine, ignorans quomodo ex. virgine na- 
tus sit, ipsum esse natum confiteor, neque rem tollo 
propter ignorantiam: ita et tu fac de Patre , etsi 
non noveris quomodo genitus sit ab eo Filius, con- 
fitere tamen. Si dixerit tibi hereticus, Quomodo 
genitus est ex Patre Filius? ejus fastum in terram 
deprime, et dic illi : Descende de calis, et ostende 
quomodo natus ex virgine, et tunc ad illa respice. 
Detine ipsum, et conclude, ne sinas resilire, et in 
labyrinthum ratiociniorum regredi, sed detine et 
suffoca, non manu, sed verbo. Ne des illi dilatio- 
nem ut effugiat quo velit. Hinc enim tumultum 
excitant inter disputandum, quia nos sequimur 
illos , neque abducimus eos sub leges divinarum 
Scripturarum. Murum ipsi undique circumpone,; 
testimonia. Scripturarum , ac ne hiscere quidem 
poterit. Die, quomodo natus est ex virgine? Non 
gradum revoco, non recedo. Verum non poterit 
nobis modum enarrare, etsi sexcenties id. conten- 
dat. Cum enim Deus occlüserit , quis postea ape- 
riat? Hzc sola possunt fide percipi. Si porro ne- 
queas, sed ratiocinia quaeras , id tibi dicam, quod 
Christus Nicodemo : Si terrena dixi vobis, el 
non creditis, quomodo si dixero celestia, cre- 
detis ? De ortu ex virgine dixi, et non intelligis, 
nec hiscere audes , et tamen supernam generatio- 
nem curiose exploras. Atque utinam ccelum tan- 


Καὶ εἴθε μὲν τὸν οὐρανὸν μόνον, ἀλλὰ χαὶ τὸν Ac- E tum; sed tu etiam celorum Dominum curiose ri- 


21. 


Isai. 53.8. 


Joan. 3.192. 


512 ΓΕ 
maris. Si terrena dixi vobis, et non creditis. 
Non dixit, Non persuademini, sed, JVon creditis; 
ostendens nobis, si terrena fide opus habeant, 
multo magis calestia. Etsi tunc Nicodemo de 
partu loqueretur longe minore; de baptismate 
namque sermo erat, et de regeneratione spirituali : 
sed palam est ea etiam fide esse comprehensibilia. 
Terrena autem illa vocavit, non quod terrena vere 


JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


σπότην τῶν οὐρανῶν πολυπραγμονεῖς. Εἰ τὰ ἐπίγεια 
εἶπον ὑμῖν, καὶ οὐ πιστεύετε. Οὐχ εἶπεν, οὐ πείθεσθε, 
ἀλλ᾽, Οὐ πιστεύετε - δεικνὺς ἡμῖν, ὅτι εἰ χαὶ τὰ ἐπί- 
γεῖα πίστεως δεῖται, πολλῷ μᾶλλον τὰ οὐράνια. 
Καίτοι τότε τῷ Νιχοδήμῳ περὶ τοχετοῦ διελέγετο 
πολὺ ἐλάττονος: περὶ τοῦ βαπτίσματος γὰρ 6 λόγος 
ἦν, καὶ τῆς ἀναγεννήσεως τῆς πνευματικῆς - ἀλλὰ 
δῆλον ὅτι xa ταῦτα πίστει ἐστὶ κατάληπτα. ᾿Ἐπίγεια 


sint, sed quod in terra consummentur, et compa- ,,, δὲ αὐτὰ ἐχάλεσεν, οὖχ ἐπειδὴ ἐπίγειά ἐστιν, ἀλλ᾽ 


ratione illius ineffabilis, et omnem mentem supe- 
rantis generationis, haec sint terrena. Si ergo non 
potest intelligi, quo pacto ex aquis regeneremur, 
sed sola fide id percipere oporteat, neque modum 
curiose explorare : quante insanie fuerit de su- 
perna generatione unigeniti Filii humana ratioci- 
nia movere, et modi generationis rationes expetere? 
Quomodo sine patre et sine matre Dei Filius, et 
quomodo sine genealogia sit , satis demonstratum 
est. 

$. Sed quoniam multi non intelligentes quz 
de Melchisedeco scripta sunt, ipsum etiam Christo 
majorem esse dixerunt, haresimque constituerunt, 


Melchi- et vocantur Melchisedecitze, nobisque contendunt, 


sedecitze 


Christo ma- 


et pugnant, ipsum esse Christo majorem, illud 


jorem dice- adducentes, Tu es sacerdos in ceternum secun- 


bant 


cum. 


Ps. 109. 4. 


Matth. χα. 


II. 


, 4586. dum ordinem Melchisedec : 
Melchisede- 


illis quoque occur- 
rere oportet. Dicunt enim : Quomodo non fuerit 
ille Christo major, secundum cujus imaginem et 
ordinem Christus sacerdotium exercet? Nos ergo 
dicimus ipsum hominem esse, perinde atque nos 
passionibus obnoxium, nec majorem Christo, imo 
nec Joanne Baptista; Major enim illo, inquit 
Christus , inter natos mulierum non surrexit. 
Alii rursum errantes dicunt ipsum esse Spiritum 
sanctum ; sed hoc non dicimus nos. Nam que ne- 
cessitas fuisset Verbum Dei incarnari,si jam olim 
Spiritus sanctus homo factus fuisset? Quia vero 
nec major Christo , nec Spiritus sanctus est, di- 
cant nobis illi, cujus loci ipsum esse statuant: 
an ccelestis ? an terrestris? an subterranei? Si ergo 
dicant Melchisedecum vel e caelestium riumero, 
vel alius cujuscumque loci esse, audiant illum 
genu flectere Christo , qui incarnatus est ex Dei- 


Philipp. 5. para Maria. Ait enim apostolus : psi omne genu 


IO. 


flectetur, etc. Si omne genu flectitur, sane Mel- 
chisedec Christo minor fuerit, adorat enim Chri- 
stum. Si infelices illi ac miseri ea quz sequuntur 


2 De Melchisedecitis, quos Μελχισεδεχιανοὺς vocat Epi- 
phanius, vide apud ipsum Haeresi 35, αἱ. 55, p. 468 edit, 
Petav., quz omnino cum his consonant ; de illo etiam 
Theodoretus, Hzeretic. Fabul. 1, 44, c. 6, Joan. Da- 


PY 


B 


C 


D 


ἐπειδὴ ἐν τῇ γῇ τελεῖται, καὶ τῇ συγχρίσει τῆς ἄνω 
γεννήσεως τῆς ἀποῤῥήτου xol πάντα ὑπερδαινούσης 
νοῦν, ἐπίγεια ταῦτά ἐστιν. Εἰ τοίνυν πῶς ἀναγεννώ-- 
μεθα Ex. τῶν ὑδάτων οὐ δυνατὸν εἰδέναι. ἀλλὰ πίστει 
μόνῃ παραδέχεσθαι χρὴ τὸ γινόμενον, καὶ τὸν τρόπον 
μὴ περιεργάζεσθαι" πόσης ἂν εἴη μανίας ἐπὶ τῆς ἄνω 
γεννήσεως τοῦ μονογενοῦς Υἱοῦ λογισμοὺς ἀνθρωπί- 
γους χινεῖν, xa τρόπου γεννήσεως εὐθύνας ἀπαιτεῖν ; 
Πῶς ἀπάτωρ καὶ ἀμήτωρ 6 Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, ἱχανῶς 
ἀποδέδεικται, καὶ πῶς ἀγενεαλόγητος. 

Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ πολλοὶ μὴ νοήσαντες τὰ περὶ αὐτοῦ 
γεγραμμένα, καὶ μείζονα τοῦ Χριστοῦ αὐτὸν εἶναι εἶ- 
ρήχασι, χαὶ συνεστήσαντο ἑαυτοῖς αἵρεσιν, xal λέ-- 
γονται " Μελχισεδεχιταὶ, xal φιλονεικοῦσιν ἡμῖν, 
δεῖξαι βουλόμενοι, ὅτι μείζων ἐστὶ τοῦ Χριστοῦ, προ- 
φέροντες τὸ, Σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν 
Μελχισεδέκ. δεῖ καὶ πρὸς αὐτοὺς ἀπαντῆσαι. Φασὶ 
γάρ’ πῶς οὖχ ἂν εἴη Χριστοῦ μείζων, οὗ χατὰ τὴν 
εἰκόνα xol τὴν τάξιν ἱερατεύει Χριστός; Ἡμεῖς οὖν 
λέγομεν, αὐτὸν ἄνθρωπον ὁμοιοπαθὴ ἡμῖν, χαὶ οὔτε 
μείζονα τοῦ Χριστοῦ, ἀλλ᾽ οὔτε Ἰωάννου τοῦ βαπτι- 
στοῦ - Μείζων γὰρ αὐτοῦ, φησὶν ὁ Χριστὸς, ἐν γεν- 
νητοῖς γυναιχῶν οὖχ ἐγήγερται. " Ἄλλοι δὲ πάλιν 
πλανηθέντες λέγουσιν αὐτὸν εἶναι τὸ Πνεῦμα τὸ 
ἅγιον * ἀλλ᾽ ἡμεῖς οὐδὲ τοῦτό φαμεν. ᾿Επεὶ τίς χρεία 
τὸν Λόγον τοῦ Θεοῦ ἐνανθρωπῆσαι, ἤδη πάλαι τοῦ 
Πνεύματος ἀνθρώπου γεγονότος; Ὅτι δὲ oüx ἔστιν 
μείζων Χριστοῦ, οὔτε δὲ πάλιν τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, 
εἰπάτωσαν fiiv ἐχεῖνοι, ποίου χωρίου εἶναι αὐτὸν 
λέγουσιν - ἄρα οὐρανίου; ἄρα ἐπιγείου ; ἢ χαταχθο- 
νίου ; Ἐὰν οὖν εἴπωσιν, ὅτι τῶν οὐρανίων ἐστὶν 6 Νελ- 
χισεδὲχ, ἢ ἄλλου τινὸς χωρίου, ἀκουσάτωσαν ὅτι 
xol αὐτὸς γόνυ χάμπτει τῷ Χριστῷ τῷ σαρχωθέντι 
ἐχ τῆς θεοτόχου Μαρίας. Λέγει γὰρ 6 ἀπόστολος, ὅτι 
Αὐτῷ κάμψει πᾶν γόνυ, xul τὰ ἑξῆς. Εἰ οὖν πᾶν γόνυ 
χάμπτει, ὃ Μελχισεδὲκ ἐλάττων ἂν εἴη τοῦ Χριστοῦ" 
προσχυνεῖ γὰρ τῷ προσχυνουμένῳ Χριστῷ. Εἰ δὲ οἵ 
ἄθλιοι καὶ τάλανες, καὶ τὸ ἑξῆς εἰρημένον σχοπήσωσιν * 


masc. H:resi 55. 

b Qui dicebat Melchisedecum esse Spiritum sanctum 
erat Hierax, teste Epiphanio in Har, Melchisedeciano- 
rum p. 472. 


DE MELCHISEDECO. 


ἐπιφέρει γὰρ λέγων, Ἀφωμοιωμένος τῷ Υἱῷ τοῦ 
Θεοῦ - “ οὕτω δεῖ νοεῖν, ὅτι ὥσπερ xol ἡμεῖς xac' 
εἰχόνα Θεοῦ γεγόναμεν χαὶ ὁμοίωσιν; οὕτω χαὶ αὐτός. 
Ἰουδαῖοι μὲν γὰρ αὐτὸν λέγουσιν ἐχ πορνείας γεννη- 
θέντα, xal διὰ τοῦτο ἀγενεαλόγητον γενέσθαι" πρὸς 
οὺς ἐροῦμεν, ὅτι χαχῶς φατε. Καὶ γὰρ καὶ Σολομὼν 
ἐχ τῆς τοῦ Οὐρίου γεννηθεὶς γυναικὸς μοιχαλίδος γε- 
νεαλογεῖται. Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ 6 Μελχισεδὲχ τύπος ἦν τοῦ 
Κυρίου, καὶ εἰκόνα ἔφερε τοῦ Χριστοῦ, χαθὼς χαὶ 
Ἰωνᾶς, διὰ τοῦτο ἣ Γραφὴ παρέλιπεν αὐτοῦ τὸν πα- 
τέρα, ἵνα ἐν ἐχείνῳ, καθάπερ ἐν εἰκόνι, τὸν ἀληθῶς 
ἀπάτορα καὶ ἀγενεαλόγητον Χριστὸν ἐνοπτρισώμεθα. 

᾿Αντιλέγουσι δὲ xal τοῦτο ἡμῖν οἵ Μελχισεδεχιταὰ λέ- 
γοντες * Τί οὖν ἐστιν ὃ λέγει πρὸς αὐτὸν ὃ Πατήρ᾽ 

Σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδέκ: 
Hohe obc λέγομεν, ὅτι οὗτος 6 Μελχισεδὲχ ἀνὴρ δέ- 
χαιος γέγονε, καὶ ἀληθῶς εἰκόνα ἔφερε τοῦ Χριστοῦ. 
Προφητιχῷ τοίνυν πνεύματι χινούμενος, τὴν μέλ- 
λουσαν προσφορὰν ὑπὲρ τῶν ἐθνῶν προσχομίζεσθαι 
νοήσας, ἄρτῳ xai οἴνῳ τὸν: Θεὸν ἐγέραιρε 7 μιμού- 
μενος τὸν μέλλοντα Χριστόν. ᾿Επειδὴ οὖν ἡ ᾿Ιουδαίων 
συναγωγὴ ἐν τάξει τοῦ ᾿Ααρὼν θυσίαν περραέφερε:. τῷ 
Θεῷ, οὐκ ἄρτον καὶ οἶνον, ἀλλὰ μόσχους xa ἀμνοὺς, 
χαὶ θυσίαις δι᾽ αἵματος idus τὰ τὸν Θεὸν, 6 Θεὸς 
᾿ πρὸς τὸν μέλλοντα γεννᾶσθαι ἐκ τῆς παρθένου Μα- 
ρίας Ἰησοῦν τὸν Χριστὸν, τὸν ΥἹὸν τοῦ Θεοῦ, βοᾷ 
xol λέγει" Σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα χατὰ τὴν τάξιν 
Μελχισεδέχ - οὐ χατὰ τὴν Ἀαρὼν, τοῦ ἐν μόσχοις xol 
ἄρνασι λατρεύοντος * ἀλλὰ, Σὺ ἱερεὺς εἰς τὸν αἰῶνα 
χατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδὲχ, ἄρτῳ χαὶ οἴνῳ τὴν τῶν 
προσχομιζόντων προσφορὰν, εἰς τὸ διηνεχὲς προσάγων. 

Δι’ οὗ τῷ Πατρὶ ἣ δόξα σὺν τῷ παγαγίῳ Πνεύματι, 
νῦν xal ἀεὶ, xo εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν, 


* Sic legendum, non οὕτω δὴ voi», ut ante. Quod 
mox dicitur, nempe Jud:eos dixisse Melchisedecum ex 


" 


515 


considerent; nam subjungit, /Zssimilatus Filio Hebr. 7. 3. 


Dei: ita intelligendum est, ipsum nempe, pe- 
rinde atque nos, ad imaginem et similitudinem 
Dei factum fuisse. Judaei porro dicunt ipsum ex 
fornicatione natum esse, ideoque sine genealogia 
E esse; quibus nos dicemus , quod ipsi perperam 
loquantur. Etenim Salomonis, qui ex adultera 
Uriz uxore natus est, genealogia tamen ducitur. 
Sed quoniam Melchisedec typus erat Domini , et 
imaginem ferebat Christi, quemadmodum et Jo- 
nas , ideo Scriptura ejus patrem tacuit, ut in illo, 
tamquam in imagine, Christum, qui vere sine 
go Patre et sine genealogia est, intueamur. Hoc 
A etiam nobis objiciunt Melchisedecite : Quid sibi 


vult ergo id quod dicit ei Pater, T'u es sacerdos Ps. 109. 4. 


in eternum secundum ordinem Melchisedec ὃ 
Quibus respondemus, Melchisedecum virum fuisse 
justum, et vere imaginem tulisse Christi. Ille ita- 
que prophetico spiritu motus , futuram oblatio- 
nem pro gentibus proferendam intelligens, pane et 
vino Deum coluit, Christum. venturum imitatus. 
Quoniam igitur Judaeorum synagoga secundum 
ordinem Aaronis hostiam offerebat Deo, non pa- 

B nem et vinum, sed vitulos et agnos, et cruentis sa- 
crificiis gloriam Deo referebat , Deus ad eum qui 
ex virgine Maria nasciturus erat, Jesum Chri- 
stum Filium Dei, clamat et dicit: Tu, es sacerdos 
in eternum. secundum ordinem Melchisedec ; 
non secundum ordinem Aaronis, qui vitulis et 
agnis Deo cultum referebat ; sed, Tu es sacerdos 
in eternum secundum. ordinem Melchisedec , 
pane et vino afferentium eorum perpetua munera 
Deo offerens. Per quem Patri gloria cum sanctis- 
simo Spiritu , nunc et semper, et in szcula scecu- 
lorum, Amen. 


fornicatione natum fuisse, refert etiam Epiphanius in 
Hieresi Melchisedecianorum p. 473. 


MONITUM 


AD HOMILIAM SEQUENTEM. 


Hac homilia , hactenus ignota , nullam in toto Chrysostomi operum decursu prestantiorem esse cóm- 
perimus ; sive dogiitiam spectemus, sive nervos et sales , sive alia rerum documenta, qua ad mores per- 
tinent, ad consuetudines ecclesiasticas, przcipueque ad historiam. Annum enim indicat Chrysostomus 
habit. concionis, hebdomadam item, rerum gestarum vicem et dies; ita ut non parva hinc eruatur ad 
vitam sancti doctoris accessio. Rem uti gesta est hic ordine referimus. 


514 MONITUM. 


Anno 599, postquam unum jam annum in episcopatu Constantinopolitano emensus erat Chrysosto- 
mus, ut ipse ait infra, xai γὰρ ἐνιαυτὸν ἔχω λοιπὸν τῆς πόλεως ἐπιδὰς τῆς ὑμετέρας, ordinatus nempe 
anno 598, atque, ut ait Socrates, 26 Februarii, feria quarta hebdomad:e sancte, quz feria anno 599 in- 
cidebat in 6 Aprilis, tam ingens pluvia decidit, ut metus esset, ne agri devastarentur, messesque omnes 
in perniciem ruerent. Hinc preces , supplicationes et λιτανεῖαι, seu processiones, episcopo duce et toto 
concurrente populo ad Ecclesiam apostolorum Constantinopoli celeberrimam. Deprecatores adhibiti sunt 
Petrus, et Andreas, qui Byzantinz Ecclesize fundator habebatur, Paulus item et Timotheus ad placandam 
numinis iram invocati sunt. Post hzc imbre cessante, necdum sublata formidine, trajecto navibus 
Bosporo, ad Ecclesiam SS. Petri et Pauli, in opposita maris ora sitam, cum episcopo totus ccetus occur- 
rit. Hoc perfuncti periculo Constantinopolitani plerique, una tantum interposita die, μιᾶς μεταξὺ γενομέ- 
νης ἡμέρας, quz dies erat feria V. in Cena Domini, cum in Parasceve ludi equestres agitarentur, trans- 
acti periculi immemores, nihil curantes diem illam sacram, in qua pro orbis salute Christus cruci affixus 
fuit, ad hoc spectaculum accurrerunt, totamque urbem inconditis clamoribus repleverunt, interim inge- 
miscente domique sedente Chrysostomo. Neque satis habuere illi, quod diem sanctam Parasceves profa- 
nis spectaculis dehonestassent; die etiam insequente , quz erat Sabbatum sanctum, ad theatrales ludos 
se contulerunt, ubi meretricia erant spectacula, qua singulatim et egregie depingit Chrysostomus, inque 
pravaricatores hujusmodi graviter invehitur, demumque in illos excommunicationis sententiam pro- 
nuntiat. 

Hic querendum incumbit an vere et ex animo sententiam illam protulerit Chrysostomus, an commi- 
271 nantis solum more. Si verba spectes, excommunicatio illa re ac vere inducta videatur. Postquam enim 

dixerat , :/ge sectionem inferamus, etc., ait , ἐχθαλλέσθωσαν τοίνυν οἵ τοιοῦτοι, Ejiciantur ergo hu- 

jusmodi homines ; ut autem probetur ipsum ex animo et sincere hzc edixisse, paucis interjectis sic ait : 

Si vero perhorruistis hanc audientes sententiam ( video namque omnes. ingemiscentes et compun- 

ctos), resipiscant, et sententia soluta est, μεταθαλλέσθωσαν, καὶ λέλυται τὰ τῆς ἀποφάσεως. Que verba 

sententiam vere prolatam pre se ferre videntur. At puto hzc tantum comminandi animo ab antistite dicta 
fuisse, necnisi parem in culpam denuo lapsos eos, qui ad spectacula accurrerant, excommunicationem 
subire voluisse. 

Aliud explorandum proponitur, quo nempe die hanc concionem habierit Chrysostomus : res enim 
difficultate non vacare videtur. In hac concione enim ait, πρὸ τριῶν ἡμερῶν ἐπομόρία, ante tres dies 
imber ingens. Imber autem ille decidit feria quarta Hebdomadis sanctz,, quinta feria in Coena Domini 
nihil memoratur incidisse, in Parasceve ludi equestres multos averterunt , Sabbato iidem theatrorum 
spectacula adierunt. Hinc vero sequi videtur hanc Homiliam ipso die sancto Pascha habitam fuisse ; in- 
ter quem et feriam quartam przcedentem retro numerando, tres intercedebant dies pleni et integri, Sab- 
batum, Parasceve et feria quinta. Sed si in die Pasche habita concio fuit, cur* ne verbum quidem de 
resurrectione Domini in tota homilia habetur? Nam etsi dici fortasse possit Chrysostomum illa die, ut in- 
dignationem suam in eos, qui theatra diebus sanctis adierant, exoneraret, concionem habuisse, nihil- 
que aliud cogitasse, an decuit in die sancto Pasche nihil omnino de tanta celebritate, ne carptim saltem 
loqui? Si vero in sequentem diem Homiliam mittamus, alia exsurget difficultas : non enim tres tantum 
dies, sed quatuor pleni et integri, intercedent ; verum fortasse Chrysostomus tres dixerit dies non sup- 
putando, sed circiter tempus assignando , quod apud ipsum non insolitum est. Rem, alioquin non tanti 
momenti, dubiam relinquimus. 


* [«Hanc difficultatem facile expedire licet, modo antea certum sit , hanc homiliam habitam esse die Pascha- 
tis. Uti enim Chrysostomus presbyter multoties post episcopum et alios eodem die ac continuo in ecclesia habuit 
concionem, id quod ex ejus sermonibus apparet : ita hoc etiam die alius post eum episcopum,sive presbyter, sive 
alius, orationem de Pascha habere potuit, postquam ipse graviter contra spectacula et theatra disputasset. Habeo 
in hac re consentientem ipsum Montefalconium, Vide Tom. V, p. 418, not. b.» Hzc Chr. Fr. Matthei in libro 
qui inscriptus est : J. Chrysostomi Homilice YV, Voi. 2, p. 77, Misene, 1792, Quibus adde: Montf. Praf, Tomi 
hujus $ II, eumdemque Tom. XII, p. 321.] 


CONTRA LUDOS ET THEATRA. 


(TOY EN ATIOIX ΠΑΤΡῸΣ HMON 


IOANNOY, 


Ἀρχιεπισχόπου Κωνσταντινουπόλεως, 


* 


TOY XPYZOXTOMOY, 


* OMIAIA 


SANCTI PATRIS NOSTRI 


JOANNIS 


CHRYSOSTOMI, 


ARCHIEPISCOPI CONSTANTINOPOLITANI, 


HOMILIA 


Πρὸς τοὺς " χαταλείψαντας τὴν ἐχχλησίαν καὶ αὖτο- A Jd dversus eos qui ecclesia relicta ad Circenses 


μολήσαντας πρὸς τὰς ἱπποδρομίας xal τὰ θέατρα. 


Ταῦτα ἀνεχτά ; ταῦτα φορητά; Ὑμῖν γὰρ αὖ- 
τοῖς xal ὑμῶν 3 ἐντυχεῖν βούλομαι. Οὕτω χαὶ ὃ Θεὸς 
ἐποίησε τοῖς "E6paíow;* αὐτοῖς γὰρ κατ’ αὐτῶν ἐν- 
τυγχάνων ἔλεγε- Λαός μου, τί ἐποίησά σοι, χαὶ 
τί ἐλύπησά σε, ἢ τί παρηνώχλησά σοι; ἀποχρί- 
θητί μοι. Καὶ πάλιν- Τί εὕροσαν οἵ πατέρες ὑμῶν 
ἐν ἐμοὶ πλημμέλημα; "Τοῦτον ὁ δὴ xc ἐγὼ μιμή- 
σομαι, καὶ ἐρῶ πρὸς ὑμᾶς πάλιν ταῦτα ἀνεχτά : 
ταῦτα φορητά ; Μετὰ μαχροὺς ὅ διαύλους λόγων, 
χαὶ 6 τοσαύτην διδασχαλίαν, κχαταλιπόντες ἡμᾶς 
τινες, πρὸς τὴν θεωρίαν τῶν 7 ἁμιλλητηρίων ἵπ- 


πὼν ὃ ηὐτομόλησαν , χαὶ οὕτως ἐξεθαχχεύθησαν,, B culum concertantium equorum  transfugerunt, In 5, Para- 


* Ex Codice Coisliniano LXXVII , undecimi szculi , 
membranaceo, fol. 100, [Hzc JMontf. Nos qui aliis 
subsidiis e Codice Vaticano petendis nondum uti po- 
tuimus, denuo contulimus Coislinianum. Adnotationes 
quibus numeri prafiguntur, sunt Chr. Fr. Matthaei. ] 

? Hic index repetitus est ex iis, quce in principio le- 
guntur : καταλιπόντες ἡμᾶς τινες..... ηὐτομόλησαν. 

3. [Addidimus, monente Montf. t, XII, p. 321, ἐν- 
συχεῖν, € Cod. Vaticano. Quod conjecerat Matthaei, haec 
addens :] Tom. IV, pag. 730, B, similis est sententia : 
διὰ δὴ τοῦτο χαὶ ἡμεῖς ὑμῖν ὑπερεντυγχάνομεν χατ᾽ ἐχείνων, 
intellige τῶν ἀπολειφθέντων. Eodem autem modo jungit 
ταῦτα ἀνεχτά; ταῦτα φορητά ; t. X, p. 341, E, et t. HII, 
p: 98, A. Cicero in Catilin. 1, cap. 5 : non feram , non 
patiar, non sinam. 

^ [ Recte Coisl. δὴ, pro δὲ Montf.] 

5 διαύλους ] post. longum ambitum , circuitum sermo- 
num. lntegri anni curriculum apud Constantinopoli- 
tanos compleverat Chrysostomus, ut ipse infra dicit, A 
principio ergo ad finem anni multoties eos admonuerat. 
Eadem forma dicendi utitur t. VII, p. 137, C, de 
philosophis: μετὰ τοὺς πολλοὺς χαὶ μαχροὺ; τῶν λόγων 
διαύλους. Etibid, p. 262, B : μετὰ μαχροὺς καὶ πολλοὺς διαύ- 
λους λόγων. Scholiasta Aristoph. ad Aves v. 293 : Δίχυλος" 
ἡ μαχρὰ περίοδος. Et : Δίαυλος" ὃ διττὸν ἔχων τὸν δρόμον ἐν 


ludos et ad theatra transfugerunt. 


1. Hzccine ferenda? heccine toleranda? Vo- 
bis enim ipsis judicibus contra vos uti volo. Sic 
Deus olim se gessit erga Hebraos, cum ipsis 


enim expostulans, sic eos alloquebatur : Popu- Mich 6. 3. 
po , oq Pp 


lus meus, quid feci tibi, aut in quo contristavi 
te, vel molestiam tibi attuli ? responde mihi. 


Àc rursum : Quid. invenerunt patres tui in me Jerem.2,5. 


delicti? Hunc. ego quoque imitabor, vosque sic 
iterum alloquar : Hzccine ferenda? haccine tole- 
randa? Post longa sermonum curricula, post tan- 
tam doctrinam, quidam nobis relictis ad specta- 


τῇ πορείᾳ, τὸ πληρῶσαι τὸ στάδιον καὶ ὑποστρέψαι. Δίαυλος 
ergo proprie de stadio dicitur, notatque cursum ad 
metam et reditum ad carceres. Ita habet Chrysost. 
t. HI, p. 577 , B: uaxpózspot τῶν δρόμων οἱ δίαυλοι. 
Conjungitur ergo cum τρέχειν, θέειν. Chrysost. t, IT, 
p. 199, A ; Synes. t. I, p. 29, 107, Cum ἀγωνίζεσθαι. 
Gregor. Naz. p. 157. Cum ποιεῖσθαι. Cinnam., p. 287. 
Uno etiam vocabulo dicitur διαυλοδρομεῖν. Philo p. 17, 
E, de luna ita habet : πάλιν ὑποστρέφει διαυλοῦρομοῦσα 
τὴν αὐτὴν ὁδόν. Et de eadem p. 567, D, p. 726, conjungit 
cum ὀναχάμπτειν. ἘΠῚ sic quoque p. 731 , B. Eustath. 
ad Homer. p. 1107, 1. 63, primo explicat στάδιον, deinde 
addit, καὶ ἡ ἁπλῶς οὑτινοσοῦν ἀνάκαμψις. Exemplum ad- 
fert : διαύλοις κυμάτων φορούμενος. 

5 τοσαύτην } post tam multam , tam frequentem do- 
ctrinam. 

7 ἁμιλλητηρίων ] ἵπποι ἀμιλλητήριοι dicuntur, quibus 
utuntur ad certamina in Circo. Habet Chrysost. sz- 
pius. Veluti t. VE, p. 62, B , ubi ita est : ὁμοῦ τε γὰρ 
τὸ σύμθολον τῆς ἀφέσεως αἴρεται, χἀχεῖνοι τῶν βαλθίδων &x- 
πηδῶσίν εὐθέως. Item t, XI, p. 234, A. 

8. γὐτομόλησαν ] Αὐτομολεῖν, ex poetico μόλω, eo , no- 
tat : sua sponte venire, Dicitur in primis de transfugis, 
qui relictis suis ad aliena castra transeunt. Xenoph. 
CGEcon. 4, 18. Deinde est, fugere, confugere , etiam in 


sceve Con- 
oci πἷρ 
litani 

. dam ad A 
,ctacula cur- 
runt. 


, 


516 $. JOANNIS CHRYSOST. 


atque ita debacchati sunt, ut totam urbem voci- 
"bus clamoribusque repleverint inconditis mul- 
tumque risum moventibus, imo potius luctum 
afferentibus. Ego itaque domi sedens et erum- 
pentem vocem audiens, graviora patiebar, quam 
ii qui tempestate jactantur. Quemadmodum enim 
illi, fluctibus ad. latera nayis sese frangentibus, 
de extremis periclitantes formidant : sic et in me 
gravius erumpebant illi clamores, inque terram 
spectabam pudore suffusus: aliis, qui superne 
positi erant, sic turpiter et indecore se gerentibus; 
aliis vero, qui infra et in medio foro erant, aurigas 
cohortantibus, plaudentibus, et acriore, quam illi, 
clamore utentibus. Quid porro dicemus? aut 


bonam partem, Chrysost. contra Judeos p. 52. edit. 
Hoeschel. : πρὸς τὴν ἀλήθειαν αὐτομολῆσαι. Et t, HL, 

p. 275, B : ηὐτομόλησαν πρὸς τὴν ἀρετήν. Philo. p. 632, 
À : αὐτομολεῖν πρὸς εὐσέδειαν. Inde αὐτόμολος, transfuga. 
Notari etiam potest compositum ἀπαυτομολεῖν, quod 
idem notat. Dionys. Halicarn. t. II, p. 84, etiam in 
bonam partem : χατὰ μιχρὸν MnBodépp πρὸς τοὺς 
ἑτέρους. 

9 ἐκρηγνυμένης ] erumpentem. Ῥηγνύειν frequenter di- 
citur de voce. Demosth. p. 126 : οὐδεὶς ἐτόλμησε ῥῆξαι 
φωνήν. Aristoph. Nub. v. 957.: ῥῆξον φωνήν. Philo p. 272, 
F. De applausu habet Chrysost. t. IL, p. 248, A : ezo- 
δρότερος b χρότος ἐξεῤῥήγνυτο. 

το χλυδωνιξομένων  Κλύδων seu χλυδών est fluctuatio , 
tempestas maris. Hesych. exponit, χυμάτων σφοδρότης. 
ul χλυδωνίξεσθαι, fluctibus jactari. Chrysost. t. IL, 

« M5, A : χλυδωνιξομένων ἐν μέσῳ πελάγει καὶ ναυάγιον 
ἘΝ ἐχάστην προσδοχώντων τὴν ὥραν. Transfertur deinde 
ad alia , quz vehementiorem motum habent et pertur- 
bant. Heliodor, p. 140 : κλύδων φροντισμάτων, Mox ma- 
lim , χαλεπώτερα. 

τι χρὶς τοίχοις ] parietes , hoc loco, latera navis. Ita 
habet Theocrit. Idyll. XXII, v. 12, et Chrysost. t. X, 
p. 329, E : οἱ τοῖχοι τῆς νεώς. 

15. προσρηγνυμένων ] cum. fluctus alliduntur. De op- 
pugnante urbem habet Cinnam. p. 157 : πολλάκις προσ- 
ραγείς. Dicitur etiam Wr coe Utrumque habet 
Chrysost. t. II, p. 317, A, et Alciphr. p. 4 , ubi tria 
sunt de re eadem vocabula, ἐπικλωμένων τῶν χυμάτων, 
προσηράσσετο, ἐῤῥήγνυτο. Active habet Chrysost. t. X, 
p. 612 , C : à λιμένι ναυάγιον ὑπέμεινεν; ὅτι τούτῳ προο- 
ἐῤῥηξε τῷ σχοπέλῳ. 

13 εἷς τὴν γῆν ἔωπτον] Est is habitus tam eorum, 
quos ob rem aliquam. pudet, quam eorum qui sunt 
in merore. Pro eodem dicitur etiam χάτω χύπτειν. Tta 
hic infra p. 274, E. Tom. V, p. 71 , E, plura similia 
jungit : σχυθρωπάξων, κάτω XUTTOY, συγχεχυμένος y πολλὴν 
ἀχλὺν ἐπὶ τῆς ὄψεως φέρων. 

τᾷ ἄνω ] Honestiores atque Imperator ipse in Circo 
(ἱπποδρόμῳ ) sedebant. in loco edito. Chrysost. t, VI, 
p. 113, C : τῆς πόλεως ἁπάσης ἄνω χαθημένης ἐν ταῖς c6» 
Fro ἀμίλλαις ---- ἔνθα ἂν ἴδωσι τὸν βασιλέα καθήμενον. Me- 
dium autem locum occupabat Imperator. Vide t. IV, 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP, 


ὥστε πᾶσαν τὴν πόλιν ἐμπλῆσαι βοῆς καὶ κραυγῆς 
ἀτάχτου, xol πολὺν γέλωτα, μᾶλλον δὲ θρῆνον φε- 
ρούσης. ᾿Εγὼ οὖν οἴχοι χαθήμενος, xol τῆς φωνῆς 
ἀχούων 9 ἐχρηγνυμένης, τῶν 19 χλυδωνιζομένων χαλε- 
πώτερον ἔπασχον. Ὥσπερ γὰρ ἐχεῖνοι, τῶν χυμάτων 
*: τρῖς τοίχοις τῆς νηὸς 1" προσρηγνυμένων , περὶ τῶν 
ἐσχάτων χινδυνεύοντες δεδοίκασιν " οὕτω xol ἐμοὶ χα- 
λεπώτεραι αἵ χραυγαὶ προσεῤῥήγνυντο ἐχεῖναι, xol 


C εἰς τὴν γὴν "5 ἔχυπτον xal ἐνεκαλυπτόμην - τῶν μὲν 


τή ἄγω τοιαῦτα ἀσχημονούντων, τῶν δὲ χάτω ἐν μέσῃ 
τὴ "5 ἀγορᾷ ἡνιόχους "Ὁ χροτούντων, xol "7 χαλε- 
πώτερα ἐχείνων βοώντων. "TC δὲ ἐροῦμεν ; ἢ τί ἀπο- 
λογησόμεθα, εἰ ξένος τίς ποθεν ἐπιστὰς ἐγχαλοίη χαὶ 
λέγοι" ταῦτα "3 ἣ πόλις τῶν ἀποστόλων; ταῦτα ἣ τοιοῦ- 


pag. 39, A. Inferius hic pag. 274, D : ἄνω καθήμενος. 

15. ἀγορᾷ} ἀγοράν nunc videtur appellare circumfu- 
sam extra cancellos Circi plebis multitudinem : nam 
ludi Circenses in Circo, non in foro habebantur : ἀγο- 
βάν autem non tantum de loco seu foro, sed etiam de 
congregato populo dici, notum est. Nisi forte aurigze 
antea se in foro congregarint, et ad certamen se para- 
rint. De ludis Circensibus t. IV, p. 730, D, ita habet : 
ὅταν πᾶτα ἡ πόλις πρὸς τὸν ἱππόδρομον μεταστῇ, καὶ οἰχίαι 
xal ἀγοραὶ εἰς τὴν παράνομον θεωρίαν χενωθῶσιν ἐχείνην. Et. 
ΤΏΟΧ : xal ὑπερῷα; χαὶ οἰχίας, καὶ δώματα, καὶ χρημνοὺς » 
xui μυρίους ἑτέρους ἄνωθεν καταλαμβάνουσι τόπους. Obiter 

. addo ex eodem t. IV, p. 651, E, locum de stadio. Hic 
etiam primo memorat spectatores ἄνω χαθημένους. De- 
inde addit : οἱ τοὺς ἀγῶνας ἐχείνους ἐξ ἀρχῆς διαταξάμενοι, 
σχόλοπας πήξαντες ὀξεῖς, καὶ σχοινία χύχλῳ περιθαλόντες » 
οὕτω τῶν θεατῶν τὴν μανίαν εἴργουσι. 

18 χροτούντων] De applausu et contentionibus specta- 
lorum in Circo copiosius ex ponit t. I, p. 790, C. Diog. 
Laért. lib. VIL, p. 296 : τὸν μὲν ἐκρότησαν, τὸν δὲ ἐξέ- 
620v. doiplumdenéres exsibilare, expellere. Caeterum 
h. l. ἡνιόχους cum articulo et sine πῶ locum habet. 
Sine articulo aurígas, per contemtum : cum articulo 
aurigas , in Circo certantes. 

17 χαλεπώτερα] χαλεπῶς fog» est ita clamare , ut mo- 
lestum sit aliorum auribus, Aurige clamant , ut sic in- 
citent equos : spectatores acclamant aurigis, Ter au- 
tem hic habet χαλεπώτερος. Miror, cur non dixerit, 
μανικώτερον. 

18 ταῦτα ] Constantinopolis ἡ πόλις τῶν ἀποστόλων, 
urbs apostolorum , vocabatur, quoniam in illa erat Ec- 
clesia illa celebris apostolorum, a Constantino Magno 
fandata, de qua Chrysostomus in Homilia post redi- 
tum ab exilio t. III, p. 425, B : διὰ τοῦτο ὑμᾶς ἐχάλεσχ 
πρὸς τοὺς ἀποστόλους, ideo vos ad ecclesiam apostolorum 
convocavi. Ideo etiam urbs apostolorum , quia Byzan- 
tium, ut fama erat, S. Andream apostolum habuerat fi- 
dei doctorem. Quem etiam hic puto subindicari, cum ait, 
ταῦτα ἡ τοιοῦτον λαβοῦσα ὑποφήτην; heeccine, quat talem. ac- 
cepit interpretem seu doctorem? Andreas etiam infra me- 
moratur inter eos, quorum intercessione usi sunt Con- 


, Stantinopolitani ingruentecalamitate. JMontefalconius. 


Non obloquor eruditissimo viro. Noto tamen, Constanti- 


CONTRA LUDOS ET THEATRA. 


τον λαδοῦσα 19 ὑποφήτην; ταῦτα 6 δῆμος ὃ φιλόχριστος; 
Ξοτὸ θέατρον τὸ ἄπλαστον; τὸ πνευματικόν; Οὐδὲ 
τὴν ἡμέραν αὐτὴν ἠδέσθητε, ἐν ἣ τὰ 5: σύμδολα τῆς 
σωτηρίας τοῦ γένους ἡμῶν ἐτελεῖτο: ἀλλ᾽ ἐν "5" πα- 


517 


quam defensionem parabimus, si quis extraneus 
adstans incusaverit dixeritque : Hiccine urbs 
apostolorum? hzccine que talem accepit docto- 
rem? hzccine agit populus Christi amans, thea- 


ρασχευῇ, ὅτε ὃ Δεσπότης σου ὑπὲρ τῆς olxouuévac,., trum non fictitium et spirituale? Ne ipsam quidem 
ἐσταυροῦτο, xal θυσία τοιαύτη προσεφέρετο, xoi A diem estis reveriti, in qua symbola salutis generis 


παράδεισος ἠνοίγετο, xal "3 ληστὴς εἰς τὴν ἀρχαίαν 
ἐπανήγετο πατρίδα, *Á χατάρα ἐλύετο, xal ἁμαρτία 
ἠφανίζετο, xal ὃ χρόνιος ἀνηρεῖτο πόλεμος, χαὶ 
Θεοῦ καταλλαγὴ πρὸς ἀνθρώπους ἐγίνετο, καὶ πάντα 
55 μετεῤῥυθμίζετο- ἐν ἐχείνῃ τῇ ἡμέρᾳ, ἡνίκα "δ νη- 
στεύειν χαὶ 57 δοξολογεῖν ἔδει, χαὶ εὐχαριστηρίους 
εὐχὰς ὑπὲρ τῶν τῆς οἰκουμένης ἀγαθῶν ἀναπέμπειν 
τῷ ταῦτα ποιήσαντι" τότε σὺ καταλιπὼν ἐχχλησίαν 
καὶ ?9 θυσίαν πνευματικὴν, καὶ ἀδελφῶν σύλλογον, 


num et Helenam frequenter in Menologiis appellari 
ἰσαποστόλους. Quibus ad manus sunt, aut. Evangeliaria, 
aut Praxapostoli, ii evolvant mensis Maii diem XXI. 
Ibi plerumque legitur : ( μνήμη) τῶν ἁγίων βασιλέων xi 
ἰσχποστόλων Κωσταντίνου χαὶ δ᾽ λένης. Latissime patere vo- 
cabulum ἀποστόλων, docet etiam Theodoret. ad ! Co- 
rinth. XII, v. 28, p. 249. Ter autem est ταῦτα. Intel- 
ligendum ergo ποιεῖ. Heeccine urbs apostolorum facit? 

19. ὑπορήτην] Scholiasta Sophocl. p. 156, de Apolline : 
ὑποφήτης δοχέϊ elvat τοῦ πατρὸς, καὶ παρ᾽ ἐχείνου λαμθάνειν 
τὰς μαντείας, καὶ τοῖς ἀνθρώποις ἐχρέρειν. Bene ergo ex- 
pressit notionem ὑπορήτου. Eustath. ad Homer. p. 1057, 
1762: ὑπορῆται δὲ, ὡς ὑπορητεύοντες προρητεύοντι τῷ 
ἐκεῖσε Διί. Proprie ergo est, ut ita dicam , ὑποπρορήτης. 
Habet Philo p. 180, F, de Dei ministro. Sic et p. 464, 
A. Gregor. Naz. p. 298.: ὑπορήτας θεορόρων λογίων, In- 
terpretes divinorum oraculorum. Reddi h. 1. potest do- 
ctorem. Ygnoro autem, de quo accipiendum sit. Nisi me 
memoria fallit, memini hoc de Christo ipso alicubi le- 
gere. Sed locum ipsum non poteram invenire. Forte 
aut de Andrea apostolo, aut de Constantino Magno 
loquitur. 

39 τὸ θέατρον τὸ ἄπλαστον ] concio, grex simplex. ficta 
omnia odio habens. ἄπλαστος est is, qui moribus est 
simplicibus, non fictis. Philo p. 339, A, de Jacobo, 
quem Moses ἄπλαστον vocarat, loquens , contraria no- 
tat: πλάσματος χαὶ ποιήματος χαὶ μυθιχῶν λόγων ἑταῖρος, 
' μᾶλλον δὲ σχηνὴ χαὶ μῦθος αὐτός. Bene ergo de Christianis 
dixit, θέατρον ἄπλαστον. Reliqua enim θεατρικὰ, maxime 
SUDL πεπλασμένα. 

?* σύμβολα | Crucem ipsam nunc appellat symbolum,. 
quasi tesseram salutis , cujus memoria illo die celebra- 
tur, Mox est ἐσταυροῦτο. 'T. II , p. 373, C : eüu6o3o» τῆς 
τοῦ Θεοῦ φιλανθρωπίας appellat τὸν κλάδον τῆς ἐλαίας, de 
Noé loquens. T. X, p. 602, E : πλούτου καὶ τύρου σὺμ- 
θολα. 

?? παρασχευῇ 1 Ex nostro loquendi modo ἢ ἐπάνεαὶ 
saint, Dies l/eneris ante Pascha. Yn libris ecclesia- 
sticis Graecorum cujuslibet septimanze dies Veneris ap- 
pellatur vel ἡ ς΄. vel ἡ παρασκευή. Ergo dies Veneris 
ante Pascha appellatur ctiam ἡ μεγάλη παρασκευή. Istud 


nostri consummata sunt : verum in Parasceve, 
'eum Dominus tuus pro orbe crucifigebatur, et 
sacrificium tale offerebatur, paradisus aperie- 
batur, et latro in antiquam reducebatur patriam : 
maledictio dissolvebatur, peccatum delebatur, 
diuturnum tollebatur bellum, Deusque reconci- 
liabatur cum hominibus, atque omnia mutaban- 
tur : in illa die, in qua jejunare oportebat, glori- 
ficare, et gratias precando referre ei qui tot bona 


μέγας additur etiam reliquis hujus septimance diebus. 

3 λῃστής ] Luc. 23, 42. 

?i χατάρα ] Gal. 3, 13. Haud. dubie scribendum, χαὶ 
χατάρα. Etenim πολυσύνδετος est oratio. Locum huic si- 
millimum habet t. V, p. 326, D, qui comparari potest. 
Et ibid. p. 525, ubi etiam de septimana magna dis- 
putat, 

35 μετεῤῥυθμίξετο ] nimirum, εἰς τὸ χρεῖττον, els τὰ 
βελτίω, in pristinum restituebantur, in melius. muta- 
bantur, reparabantur, renovabantur. ππεταβῥυθμίξειν est. 
corrigere, mutare. Xenoph. CEc. 11,2 : ἕνα μεταῤῥυθμί- 
Ens με, ἐάν τί σοι δοχῶ μὴ καλῶς ποιεῖν. Sic Chrysostom. 
t. II, p. 422 , A: ῥυθμίζειν τὸν βίον. Et t. X, p. 308, 
À : τρόπον μεταῤῥυθμίσαι. Et t. V, p. 207, E : αὕτη ἐστὶν 
(ἡ βουλὴ τοῦ Θεοῦ) ἡ πρὸς τὸ αὐτῇ δοχοῦν πάντα τὰ ὄντα 
μεταῤῥυθμίξουσα. Mox ibid, p. 268 À : πρὸς τὸ ἐναντίον 
μεταθάλλουσα. Ybid. p. 274 , B : ἐπὶ τὸ βέλτιον μεταῤῥυ- 
θμίξειν. Et in malam etiam partem. T. XII, p. 554, B: 
εἰς τὸ χείριστον αὐτὸ μετεῤῥύθμισς xol διέρθειρε. 

? γηστεῦειν] Τὴν τεσσαραχοστήν, jejunium quadragesi- 
male nunc intelligit, de quo copiose exponit t. I, 
p. 614, C, D. Tempore autem jejunii magni celebratos 
esse olim ludos Circenses , cum ex aliis homiliis Chry- 
sostomi discimus , tum ex t. IV, p. 39, Hom. VI, Jeju- 
nare autem quid sit , docet ibid. p. 63, C: τὸ μέχρι τῆς 
ἑσπέρας ἄσιτον διαμένειν. [ ἡνίκα lectio est Codicis Coisl ; 
Montf. dederat à j.] Ὁ 

37 [ Ac£o2eyst» dedimus cum Coisl. Montf. ὁμολογεῖ». 
Quam ad vocem hec Matthzi:] ὁμολογεῖν, sensu eccle- 
siastico, peccata confiteri. Mibi dicitur ἐξομολογξεῖν, vel 
usitatius 2£»03o7sis0o:. Inde t. I, p. 614, D : ἐξομολόγη-- 
σις. ᾿πϊξομολόγησις €t ἐξομδλογεῖσθαι, t. 11, p. 408, A, B. 
ὁμολογῆσαι ἁμαρτήματα et ὁμολογῆσαι, ib. p. 663, D. ομο- 
λογία, tom. X, p. 464, B, et t. V, p. 450, D, et t. IV, 
p. 166, D, voces ezdem, Denique t. V, p. 93, B : διπλοῦν 
τὸ τῆς ἐξομολογήσεως εἶδός ἐστιν. ἡ γὰρ τῶν οἰκείων ἄμαρτη;- 
μάτων ἐστὶ χατάγνωσις, ἣ εὐχαριστία εἰς τὸν Θεόν, vel. con- 
Jéssio peccatorum, vel gratiarum actio, 

33 θυσίαν ] sacrificium spirituale nunc appellat , vel 
preces, vel cenam Domini. 


518 


orbi contulit : tunc tu, relicta ecclesia et sacrificio 
spirituali, fratrumque coetu, atque jejunii gravi- 
tate, captivus a diabolo ad illud spectaculum 
abductus es? Hzccine ferenda? hzccine tole- 
randa? Neque enim- finem faciam hzc sepe 
dicendi, doloremque meum: sic leniendi, ut ne 
illum silentio premam, sed in medium afferam, 
et ob oculos vestros ponatn, Quomodo poterimus 
deinceps Deum propitium reddere? quomodo 
iratum nobis reconciliare? Ante tres dies irrum- 
pente pluvia ingenti, atque omnia secum trahente, 
et ab ore, ut ita dicam, agricolarum mensam 
rapiente, comatas spicas dejiciente, czeteraque 
omnia per humid: materi: copiam devastante, 
litanie et supplicationes fuere, totaque civitas 
nostra quasi torrens ad loca apostolorum curre- 


Invocatio bat : advocatosque implorabamus sanctum Pe- 


?9 χαὶ νηστείας ] Corrigendum χαὶ τῆς νηστείας. 

30 αἰχμάλωτος ] Bene hoc. dicit; mancipia enim ab- 
ducuntur. 

9: ἀπηνέχθης | Poterat etiam dicere , ἀπήχθης. 

35 τὸ μή ] Scribendum videtur, τῷ jx. 

33 πρὸ τριῶν] ante tres dies, Hinc aliquid emergit 
difficultatis. Vide Monitum supra. JMontefalconius. 
Equidem credo, hanc homiliam habitam esse Sab- 
bato ante Pascha, quo die theatrum illi frequentabant, 
Vide infra p. 274, B: ὅτε ἀναπαῦσαι μιχρὸν x: τ' 2. Ra- 
tiones ita inii, Die Veneris ante Pascha in Circo fue- 
runt. Id constat ex p. 272, D : à» 4 τὰ σύμθολα x. v. λ. 
Inter hos ludos autem et inter istam inundationem 
unus dies intercessit : p. 273, D : μιᾶς μεταξὺ x- 7. 2. 
Ergo die Mercurii fuit inundatio. Die Sabbati adierunt 
theatra : p. 294, B : xi οὐχ ἤρχεσε x. 7. 2. Hoc ipso die 
habuit concionem, Ergo quarto die post calamitatem. 
Vide tamen, qua supra monui ante hanc homiliam 
ad Montefalconii animadversionem. 

36 χατεῤῥήγνυτο ] De imbre habet etiam Polyb. t. II, 
p. 306 ; et Zosim. p. 108 : ἄπλετος ὄμθρος χαταβῥαγείς: 
Et Chrysost. t. III, p. 73, E: ὄμθρος ῥαγδαῖος καταβ- 
ῥηγνύμενος. 

᾿ 386. στόματος | Secundum istud proverbium : πολλὰ με- 
ταξὺ πέλει χύλικος καὶ χείλεος ἄκρου. Paulo aliter hanc ἔοτ- 
mulam adhibet t, X, p. 481, E: ἀπ᾽ αὐτοῦ τοῦ στόματος 
ἀνασπῶν τοῦ θανάτου τὸν ἐμπεσόντοι. 

36 τῆς ὑγρᾶς --- οὐσίας} humorum, humide materie, 
Geopon. lib. I, cap. 13, p. 60 edit. Niclas. : ὃ ἥλιος 
τῇ ξηρότητι τοῦ οἰκείου πυρὸς ἀνιμᾶται τὴν ὑγρὰν οὐσίαν. 

37 χχτασήπων | putredine inficiens. Plato in Phad., 
p. 36, bis habet. Et Xenoph, p. 211, D. Chrysostom. 
t. V, p. 268, D, de terra habet : xéxxov σίτου διαλύει καὶ 
σήπει. Et t. V, p. 505, A : à» βιωτικαῖς φροντίσι κατασή- 
πεσθαι. 

38 λιτανεῖαι 1 que etiam λιταί appellabantur, proces- 
siones erant cum supplicationibus , vel ad Deum pla- 
candum in adversis casibus, vel ad gratias ipsi agendas 
pro acceptis beneficiis : λιτανεία δέ ἐστι παράχλησις πρὸς 


Δι 
4 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


καὶ ᾿θνηστείας τὸ σεμνὸν, 30 αἰχμάλωτος ὅπὸ τοῦ 


B διαδόλου πρὸς τὴν θεωρίαν 5: ἀπηνέχθης ἐχείνην ; 


"Faso. ἀνεχτά; ταῦτα φορητά; Οὐ γὰρ παύσομαι ταῦτα 
συνεχῶς λέγων, xol τὴν ὀδύνην ἐμαυτοῦ ταύτη παρα- 
μυθούμενος, 35 τὸ μὴ πιέζειν αὐτὴν τῇ σιγῇ, ἀλλ᾽ εἰς 
μέσον ἐχφέρειν, καὶ πρὸ τῶν ὀφθαλμῶν τῶν ὑμετέρων 
τιθέναι. Πῶς δυνησόμεθα τὸν Θεὸν λοιπὸν ἵλεω ποιῆσαι; 
πῶς καταλλάξαι ὀργιζόμενον; 33 Πρὸ τριῶν ἡμερῶν 
ἐπομόρία καὶ ϑετὸς 34 χατεῤῥήγνυτο πάντα παρασύρων, 
ἀπ᾽ αὐτοῦ τοῦ 35 στόματος, ὡς εἰπεῖν, τὴν τράπεζαν 
τῶν γηπόνων ἀφαρπάζων, στάχυας χομῶντας χατα-- 
χλίνων, τὰ ἄλλα ἅπαντα τῇ πλεονεξία 30 τῆς ὑγρᾶς 


€ δ7κατασήπων οὐσίας - 38 λιτανεῖαι xo ἱχετηρίαι, καὶ 


πᾶσα ἡμῶν ἣ πόλις ὥσπερ χείμαῤῥος ἐπὶ τοὺς τό-- 
ποὺς τῶν ἀποστόλων ἔτρεχε, xol συνηγόρους ἐλαμ.- 
άνομεν τὸν ἅγιον Πέτρον καὶ τὸν μαχάριον ᾿Ανδρέαν, 
39 τὴν ξυνωρίδα τῶν ἀποστόλων, Παῦλον χαὶ Τιμό- 


Θεὸν, καὶ ixesia xot? , καὶ δι᾽ ὀργὴν ἐπιφερομένην, xai χάριν 
εὐχαριστείας ὑπὲρ ἀγαθῶν ἐχδωρηθέντων, inquit Symeon 
"Lhessalonicencis in Opusc. contra haereses. Litaniae 
quoque apud Latinos medii ;vi processiones sepe si- 
gnilicant, Ibid. εἰς τοὺς τόπου; τῶν ἀποστόλων, in eccle- 
siam nempe SS. apostolorum, de qua modo diceba- 
mus; ubi speciatim Petrus, apostolorum princeps, 
et Andreas, Byzantine Ecclesie fundator et frater 
Petri , itemque Paulus et Timotheus in advocatos com- 
pellabantur. Hinc Bosporum trajiciunt Constantino- 
politani supplicandi causa, Chrysostomo episcopo 
duce, ad ecclesiam SS. Petri et Pauli e regione Con- 
stantinopolis trans Bosporum sitam. Hic observes 
velim , invocationem sanctorum frequentatam , et in- 
iercessionem creditam fuisse quarto seculo, contra 
quam effutiunt heretici. Id quod passim apud Chry- 
sostomum observatur. JZontefalconius. Tantum mo- 
neo, alios scribere λιτανία. Λιταΐ bis habet Chrysost. 
t. IL, p. 153, A. Atczysiz et λιτανεῖον habet t. ΠῚ, 
p. 416, E. Λιτανεῖον est locus, quo istiusmodi pompa 
ducitur. Igitur l. l. est : αὔριον εἰς λιτανεῖον ἐξελεύσομκε 
μεθ᾽ ὑμῶν. 

39. τὴν ξυνωρίδα των ἀποστόλων ] Ξυνωρὶς, seu. συνωρίς, 
duo notat, ut. Hesychius docet : ἅρμα ix δύο ἕππων, ἣ 
συξυγία. Hoc autem ita explicandum. Ξυνωρίς notat 
primo currum , cui juncti sunt duo equi vel muli, Se- 
cundo notat par equorum, seu mulorum, invicem 
Junctorum Tertio notat quodlibet par, quodlibet conju- 
gium. Ita etiam óige modo de curru , modo de equis 
dicitur. Chrysost. T. III, p. 363, E: τί οὖν ἐμοὶ τὸ 
ὄφελος, ὅταν τῆς ξυνωρίδος θάτερος ἵππος χωλεύη ; Lucian. 
V. I. p. 164: νενίκηκε συνωρίδι πωλικῇ , bigis vicit. Et 
apud eumdem t. IIL, p. 616 : χαίρετ᾽ ἄμφω, ὦ xz 
ξυνωρίς, par amicorum, Zosim, p. 14 : ἡ τῶν ἀδελφῶν συν- 
ωὡρίς. Ita hic appellantur Paulus et Timotheus, quod Ti. 
motheus discipulus fere numquam a latere Pauli prz- 
ceptoris recessit, De iisdem t, XII, p. 389, C , dixit : τὸν 
μόσχον τῷ ταύρῳ συμδεθλημένον. Sed hoc loco leve vitium 
est. Hoc enim modo ista verba collocata dubium fa- 


CONTRA LUDOS ET THEATRA. 


θεον. Mec? ἐχεῖνα, 49 τῆς ὀργῆς λυθείσης, καὶ πέλαγος 
περάσαντες, καὶ χυμάτων χατατολμήσαντες, ἐπὶ 
τοὺς 4* χορυφαίους ἐτρέχομεν, 4" τὸν Πέτρον (8 τὴν 


510 
trum et beatum Andream, par illud apostolorum, et interces- 
Paulum item et Timotheum. Post hac vero, €——— 


cum ira sedata esset, audacter trajectis péliidó mitalibus, 


* 


χρηπῖδα τῆς πίστεως, τὸν Παῦλον τὸ ^4 σχεῦος τῆς 
ἐκλογῆς; πανήγυριν ἐπιτελοῦντες πνευματικὴν , 45 xod 
τοὺς ἄθλους αὐτῶν ἀνακηρύττοντες, τὰ τρόπαια χαὶ 
τὰς νίκας τὰς χατὰ τῶν δαιμόνων. Καὶ οὔτε τῷ φόδω 


τῶν “θγινομένων καταπλαγέντες, οὔτε τῷ μεγέθει 
47 τῶν χατορθρωμάτων τῶν ἀποστολικῶν διε de, 


ἀθρόον οὕτω μιᾶς μεταξὺ γενομένης ἡμέρας; σχιρτᾷς 
xal βοᾷς, τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν αἰχμάλωτον ὑπὸ τῶν 
παθῶν παρασυρομένην περιορῶν ; Εἰ δὲ ἐδούλου δρό-- 
μον ἀλόγων δρᾷν, τίνος ἕνεχεν ox ἔζευξας τὰ ἄλογα 
ἐν σοὶ πάθη, θυμὸν καὶ ἐπιθυμίαν, καὶ ἐπέθηκας 
αὐτοῖς τὸν τῆς φιλοσοφίας ζυγὸν, 48 τὸν χρηστὸν 
xal χοῦφον, xoi ἐπέστησας αὐτοῖς λογισμὸν ὀρθὸν, 
χαὶ πρὸς τὸ Βραθεῖον ἤλασας ἠρ τῆς ἄνω χλήσεως, 
oUx 59 ἀπὸ μύσους εἷς μύσος, αλλ᾽ ἀπὸ γῆς εἰς οὖ- 
ρανὸν τρέχων; Τοῦτο γὰρ τῆς ἱπποδρομίας τὸ εἶδος 
μετὰ τὴς ἡδονῆς πολλὴν ἔχει τὴν ὠφέλειαν. Ἀλλ᾽ 
ἀφεὶς τὰ χατὰ σαυτὸν 5: ἁπλῶς καὶ ὡς ἔτυχε φέρε-- 
σθαι, ὑπὲρ τῆς ἑτέρων νίκης 5" ἐχάθου, ἡμέραν 55το- 
σαύτην εἰχῇ χαὶ μάτην καὶ ἐπὶ χαχῷ δαπανῶν. 


ciunt lectorem, utrum ad Petrum et Andream, an ad 
Paulum et Timotheum referenda sint. Nam Petrus et 
Andreas etiam , ut fratres, appellari possunt. ξυνωρίς. 
Sed sine ullo dubio de Paulo tantum et Timotheo di- 
citur. Ergo ante τὴν ξυνωρίδα addendum xaí, Plura de 
ξυνωρίς monuit Fischerus ad Platon. Apolog. $ 26, 
pag. 143. 

do τῆς ὀργῆς} Iram nunc appellat. poenam dii inam, 
per istam calamitatem illatam. 

41 χρρυφαίους ἐτρέχομεν  Ἐχ his colligit Montefalco- 
nius, Cónstantinopolitanos, comite Chrysostomo , 
mare trajecisse. Sed in ipsa urbe erat etiam templum 
Petri et Pauli, Id didici ex Codice, quem in secunda 
parte mez N. Testamenti Editionis appellavi a. Ex eo- 
dem cognovi, factas esse processiones ad istud tem- 
plum, Sed iste Codex nunc non erat ad manus. Vide 
ipsum Montefalcon. superius nota 18. Jam cum Chry- 
sostomus vehementer amet tropicam dictionem, credo, 
πέλαγος περάσαντες, et χυμάτων χατατολμήσαντες, δοοὶ- 
piendum esse de calamitate illa feliciter superata, Κο- 
ρυραῖος proprie est dux chori. Suidas: ὃ πρῶτος τῶν 
χορευτῶν. Pollux lib. ΠῚ, p. 412 : ἡγεμὼν χοροῦ " xopu- 
φαῖος χοροῦ. Aristot. de Mundo cap. 6 : χαθάπερ ἐν χορῷ 
χορυραίου χατάρξαντο συνεπηχεῖ πᾶς ὃ χορός. Deinde 
omnino dux , princeps , excellens. Hesych. τέλειος ἡγε- 
μών. Frequenter autem vel Petrus solus ' ὁ χορυραῖος τῶν 
ἀποστόλων, vel Petrus et Paulus οἱ χορυραῖοι τῶν ἀπο- 
στόλων appellantur, principes apostolorum. 

43. τὸν Ππέτρον---τὸν Τπαῦλον] Corrigendum videtur; Ππέ- 
τρὸν--ι χαὶ Παῦλον. 


fluctibusque, ad corypheos accurrimus, Petrum 

fundamentum fidei, et Paulum vas electionis, fe- 

stum celebrantes spirituale, eorumque certamina 

preedieantes, tropza victoriasque contra dzemonas. 
D At tu neque formidine gestarum rerum deterri- 
tus, neque magnitudine apostolicorum gestorum 
eruditus, ita confestim, uno tantum interposito 
die, exsilis, clamas, animam tuam pravis affecti- 
bus in captivitatem. abductam et dejectam con- 
temtim aspicis? Qnod si- volebas brutorum cur- 
sum spectare, quare non junxisti brutos animi tui 
affectus, iram et concupiscentiam? cur non impo- 
suisti eis philosophi: jugum suave illud et leve? 
cur non aurigam rectám rationem. imposuisti eis, 
nec cucurristi ad bravium superne vocationis, 
non a scelere in scelus, sed a terra in celum cur- 
sum dirigens? Nam cursus hujusmodi genus cum 
voluptate multam conjunctam habet utilitatem. 
Verum negotiis tuis temerario et fortuito casui 
relictis, de aliorum victoria sollicitus sedebas, 
diem tantum frustra et temere, imo in rem ma- 
lam insumens. 


E 


43 τὴν χρητίδα] Ita "yc appellatur, ob Math. 
16, 18. 

4 σχεῦος ] Act. 9, 15. 

45 χαὶ τοὺς ἄθλους ] Kai rectius abest. 

46 γινομένων ] Imo γενομένων. Intelligit enim inun- 
dationem imbrium , quz jam cessaverat. 

47 τῶν χατορθωμάτων | Κατορθώματα ἀποστολιχά nunc 
appellat auxilium, latum ab apostolis, post preces et 
supplicationes publicas. 

48 χρηστὸν «zi χοῦρον 1 Ex Matth. 41, 30. 

49 τῆς ἄνω Philipp. 3, 14. 

5o ἀπὸ μύσους εἰς μύσος] a. scelere ad. scelus, ab. im- 
pietate ad impietatem , ab impuro ad impurum, id est, 
ut mox apparebit , e Circo ad theatrum. 

5: ἁπλῶς xal ὡς ἔτυχε ] temere et casu. Τα habet t, I, 
p. 644, C. 

5 iy4foy]Ferri hoc potest. Aliorum victoric causa 
sedebas , nimirum spectator aut judex. Plerumque au- 
:tem additur χριτής aut. θεατής. Forte ergo, aut. ἐχήδου, 
aut ἐχνήθου legendum. Partium studium in his nugis 
szpius ridet. Sententiam eamdem tractat tom. XII, 
pag. 389, D. 

58. τρσαὑτην ] tam notabilem, quo expiatio facta est 
generis humani. Εἰχῇ, frustra, sine fructu: μάτην, rebus 
vanis : ἐπὶ χαχῷ, rebus malis et perniciosis. Tom. II, 
p. 199, B, jungit μάτην xol εἰκῇ καὶ ἐπ᾽ οὐδενὶ χρησίμῳ. 
T. V, p. 216, C : εἰκῇ xal μάτην, καὶ ἐπὶ καχῷ τῆς ἑαυτοῦ 
χεραλῆς. Ut hic est ἐπὶ χαχῷ, ita bis habet ἐπ᾽ ἀγαθῷ, 
Xenoph. p. 186, D, E, 


Constan- 
tinopolita- 
ni quidam 
Sabbato 
sancto thea- 
trorum spe- 
ctaculis ad- 
sunt. 


520 $. JOANNIS CHRYSOST. 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


2. An ignoras quemadmodumnoscum argentum "^ Ἢ οὐχ οἴσθα ὅτι χαθάπερ ἡμεῖς ἀργύριον τοῖς ot- 


domesticis nostris tradimus , rationem ab eis expe- 
timus ad usque unum obolum : ita Deum dierum 
vite nostra» rationem ἃ nobis expetiturum esse , 
nempe qua ratione unumquemque diem transegi- 
mus ? Quid ergo dicemus ? quam excusationem 
afferemus , quando diei illius rationes exposcentur? 
Propter te sol ortus est , luna noctem illuminavit , 
varius stellarum chorus effulsit ; propter te flave- 
runt venti , et fluyii manarunt ; propter te semina 
germinarunt, plante creverunt, nature cursus 
ordinem tenuit suum , dies apparuit , noxque per- 


χέταις τοῖς ἡμετέροις ἐγχειρίζοντες, εὐθύνας αὐτοὺς. 
καὶ μέχρι ἑνὸς ἀπαιτοῦμεν ὀδολοῦ - οὕτω καὶ ὃ Θεὸς 
τῶν ἡμερῶν τῆς ζωῆς τῆς ἡμετέρας ἀπαιτήσει λόγον. 
ἡμᾶς, δ΄ πῶς ἑχάστην ἡμέραν ἐδαπανήσαμεν ; Τί. 
οὖν ἐροῦμεν ; τί δὲ ἀπολογησόμεθα, ὅταν τῆς ἡμέρας. 
ἐχείνης ἀπαιτώμεθα εὐθύνας; “Ἥλιος ἀνέτειλε διὰ σὲ, 
χαὶ σελήνη τὴν νύχτα ἐφώτισε, xai ποικίλος ἀστέ- 
ρῶν ἀνέλαμψε χορός" ἔπνευσαν ἄνεμοι διὰ σὲ, ἔδρα- 
μὸν ποταμοί" σπέρματα ἐδλάστησαν διὰ σὲ, xol 
φυτὰ 55 ἀνεδόθη, χαὶ τῆς φύσεως ὃ δρόμος τὴν οἷ-- 
χείαν ἐτήρησε τάξιν, xol ἡμέρα ἐφάνη, xci νὺξ 


transiit: hzcque omnia propter te facta sunt : tu. Β 56 παρῆλθε: xal ταῦτα πάντα γέγονε διὰ σέ" σὺ δὲ τῶν. 


vero, rebus creatis tibi ministrantibus , diaboli 
optatum imples? Et cum tantam a Deo domum , 
hunc videlicet inundum , mercede conduxeris , 
mercedem non solvisti. Nec tibi satis fuit priore 
dieid egisse, etiam insequenti , cum a nequitia 
pristina paulum quiescere oportuisset , ad theatra 
iterum conscendisti , a fumo currens ad ignem, 
teque in aliud deterius barathrum conjecisti. 
Senes canos suos dehonestabant , adolescentes ju- 
ventutem suam przcipitabant , patres filios suos eo 


χτισμάτων σοι διαχονουμένων; τοῦ διαόλου τὴν Env- 
θυμίαν πληροῖς; Καὶ τοσοῦτον παρὰ τοῦ Θεοῦ μισθω- 
σάμενος οἶκον, τὸν χόσμον λέγω τοῦτον, οὐχ dmí-. 
δωχας τὸν μισθόν. Καὶ οὐχ 57 ἤρχεσε τῇ προτέρᾳ 
ἡμέρᾳ; ἀλλὰ καὶ τὴν δευτέραν, ὅτε ἀναπαῦσαι μικρὸν. 


᾿ἐχρὴν ἀπὸ τῆς ἐγγινομένης καχίας, ἐπὶ θέατρα πάλιν: 


ἀνέδαινες, ἀπὸ καπνοῦ εἰς πῦρ τρέχων, ὁ εἰς Éxepov. 
βάραθρον ὅ9 καθεὶς ἑαυτὸν χαλεπώτερον. Γέροντες. 
πολιὰς χατήσχυνον, χαὶ νέοι τὴν νεότητα κατεχρήμνι-- 
Cov, xal πατέρες παῖδας ἀνῆγον , Ex προοιμίων τὴν: 


adducebant, jam. ἃ principio etatem nequitia ὦ 9^ ἀπειρόχαχον ἡλικίαν εἰς τὰ τῆς πονηρίας δ" ἐμ.- 


expertem in improbitatis barathra inducentes , 
ita ut non aberret. quispiam, si illos, non patres , 
sed filiorum | interfectores appellet , qui nequitia 
sua animam liberorum in exitium impellant. Ec- 
qua nequitia ? inquies. Ideo certe lugeo, quia dum 
morbo laboras , egrotare te non nosti , ut medicum 


55 mis — ἐδαπανήσαμεν ] Structura hujus periodi mihi 
displicet. Ista enim πῶς x. 7. À. dissoluta videntur. Ma- 
lim : τῆς ἡμετέρας, πῶς ἑκάστην ἡμέραν ἐδαπανήσαμεν, 
ἀπαιτήσει λόγον ἡμᾶς. ἡμέραν poterat quidem abesse, 


. sed ista repetitio h. 1. vim orationi addit, 


5*5 25:520 ] nimirum ,: 2x25 γῆς. Ita Philo p. 7, A: 
ὃ Θεὸς ἅπασαν τὴν τῶν φυτῶν ὕλην ἐχ γῆς ἀνεδίδου τελείαν. 

56 παρῆλθε} Interpres , pertransit , id est. preterát. 
Sed id alienum est ab hoc loco. Παρελθεὶν enim hic non 
est praeterire, sed prodire. Loquitur enim de creatione. 

57 ἤρχεσε } H προτέρα ἡμέρα, est dies Veneris ante 
Pascha. Eo die fuerant in Circo : die proximo Sabbati 


ante Pascha adierant theatrum, ἀ ρχεῖ μοι τοῦτο usita-. 


tissime dicitur, sufficit mihi hoc, satis habeo hujus rei, 
contentus sum hac re. Eodem sensu dicitur ἀρχοῦμαι 
τούτῳ. Interpres autem reddidit , ac si legerit, ἤρχεσας, 
quod tamen vitiosum est, Ergo potius ἠρχέσθης. ἤρκεσεν 
ita junctum, infinitivum postulat, veluti ἀσχημονῆσαι. 
Lenissima correctio est , si scribatur : οὐχ ἤρκεσε ( forte 
addendum σοι) ἡ προτέρα ἡμέρα. 

58. εἰς ἕτερον ] Forte , xoi εἰς ἕτερον. 

59. χαθεὶς ] demisisti. Mox enim docet , theayrum pe- 
jus esse Circo. Bene autem dixit , demittere se in ba- 
rathrum , tanquam in locum profundum, Sic Heliodor. 


Οιβάζοντες βάραθρα, ὥστε οὖκ ἄν τις ἁμάρτοι παι- 
δοχτόνους ἀντὶ πατέρων τοὺς τοιούτους ἀποχαλῶν. 
65 χαὶ τῇ χαχίᾳ τὴν ψυχὴν ἀπολλύντας τῶν τεχθέντων. 
Καὶ 03 ποία χαχία ; φησί. Διὰ γὰρ τοῦτο ὀδυνῶ-- 
μαι, ὅτι xal δή νοσῶν, οὐχ οἶδας ὅτι νοσεῖς, ἵνα 
χαὶ τὸν ἰατρὸν ἐπιζητήσης. Μοιχείας 65 ἐγένου πε- 


p. 140.. εἰς προῦπτον κίνδυνον ἑαυτοὺς χαθέντες. Βάραθρον' 
Harpocrat., p. 35, explicat, ὄρυγμα, et translata si- 
gnificatione , ὄλεθρος. Locum similem habet Chrysost. 
t. IIL, p. 54, D : οὐχ ὃ γέρων τὴν πολιὰν αἰδεῖται, οὗχ ὃ, 
νέος ὑρορᾶται τὴν φλόγα τῆς φύσεως x«i τῆς ἐπιθυμί 

5^ ἀπειρό ] énprobitatis et flagitiorum expertem. 
Ita Chrysost, t. VI, p. 83, E : ἀπὸ τῆς ἡλικίας ἐχείνης τῆς 
ἀπειροχάχου, ἀπ᾽ αὐτῶν τῶν προοιμίων τὴν ἀρετὴν ἐπιδείξε-. 
ται. Et tom. IV, p. 200, B : οὐδὲ ἡ ἄωρος ἡλικία, οὐδὲ ἡ, 
ἀπειρόχαχος. Et ibid. p. 248, A. 

δ. ἐμθιθάξοντες ] demittentes , detrudentes. Yn bonam 
et malam partem dicitur ἐμθιθάζειν. Xenoph, CEc. 14, 
4 , elg δικαιοσύνην, Justitiam docere. Philo p. 232, C : εἰς. 
ἐχθρῶν τάξιν ἐμθιθάσαι, in inimicorum numerum referre. 

9» xai cj] Malim , τοὺς τῇ. 

$3 mola χαχία; ] Interrogantem inducit ejusmodi thea-. 
trorum spectatorem : ποία xoxíz , ἐάν «ts ἐπὶ θέατρα ἀνα- 
θαίνη ; τὶ δὴ πυνθάνη καὶ ἀμφισθητεῖς ; Διὰ γὰρ τοῦτο ὀδυνῶ- 
μαι κι 7, 2. Sed. Chrysostomus brevius , concitatius et. 
elegantius dixit. 

55 νοσῶν ] Morbum nunc appellat , studium spectacu- 
lorum. ; 

95 δγένου ] in theatro, ut mox explicat. 


CONTRA LUDOS ET THEATRA. 


πληρωμένος, 96 χαὶ ἐρωτᾷς, ποία xaxía ; Ἢ οὖχ Txou- 
σας τοῦ Χριστοῦ λέγοντος. Ὃ 67 à. 6 eae γυναικὶ 
πρὸς τὸ ἐπιθυμῆσαι, ἤδη ἐμοίχευσεν ἀυτήν; Τί οὖν 
ἐὰν μὴ » Pat φησὶ, πρὸς τὸ ἐπιθυμῆσαι; Καὶ 
πῶς δυνήσῃ 99 με πεῖσαι: Ὃ γὰρ 69 τοῦ θεωρῆσαι 
μὴ κράτῶν y δλὰ τοσαύτην σπουδὴν ὑπὲρ 79 τοῦ 
τοιούτου τιθέμενος, πῶς μετὰ τὸ θεωρῆσαι δυνήσῃ 
μένειν 71 ἀκηλίδωτος:; Μὴ γὰρ λίθος σοι τὸ σῶμα ; 
μὴ γὰρ σίδηρος ; Σάρχα περίκεισαι, σάρχα. ἀνθρω- 
πίνην, ἥτις 75 χόρτου 73 χαλεπώτερον ὑπὸ τῆς ἐπιθυ- 
μίας ἀνάπτεται, Καὶ τί λέγω τὸ θέατρον ; "Ev ἀγορᾷ 
πολλάκις ἐὰν ἀπαντήσωμεν γυναιχὶ, 74θορυδούμεθα * 
σὺ δὲ γ5 ἄνω καθήμενος, ὅπου τοσαύτη πρὸς ἀσχημο- 
σύνην 76 παράχλησις, δρῶν γυναῖχα 77 πόρνην γυμνῇ 
τῇ 78 χεφαλὴ μετὰ πολλῆς τῆς ἀναισχυντίας 79 εἰσιοῦ- 
σαν, ὃ. χρυσᾶ περιδεδλημένην ἱμάτια, 8: μαλαχιζομέ- 
νην, 85 θρυπτομένην; ἄσματα ἄδουσαν πορνιχὰ, 93 xa- 
ταχεχλασμένα μέλη, 84 αἰσχρὰ προϊεμένην ῥήματα, 
ἀσχημονοῦσαν τοιαῦτα, ἅπερ ὃ θεωρήσας ἂν εἰς ἔν- 
νοιαν λάθῃς, χάτω χύπτεις " 85 τολμᾶς εἰπεῖν ὡς οὖ-- 


96 χαὶ ἐρωτᾷς] His prorsus similia habet t. IV, Hom. 3 
de Davide et Saülo, p. 769, iisdem sape verbis. Mon- 
tefalconius. 

57 δμθλέψας ] Chrysostomus , qui multoties hunc lo- 
cum laudat, modo habet ἐμβλέπων γυναῖχα , modo ἐμ- 
Gino» γυναιχί, modo. ἐμθλέψας γυνσιχί, modo. ἐμθλέπων 
εἰς yuvaixz. Origenes habet ἐπιθλέπειν. Quem ergo. sequi 
debemus in N. Testamento ? Codices Grzecos, nec ex 
Origene, nex ex Chrysostomo mutatos. 

$85 [Scripsimus &s-pro go: cum Coislin. Conjecerat 
Matthaei, 1 

69 τοῦ θεωρῆσαι] Interpres, ab aspectu. Ymo : qui se a 

taculis non potest cohibere. Obiter ad alia Chryso- 
stomi , Origenis, ceterorumque loca noto, θεωρεῖν et 
* θεωρίαν dici etiam de allegorica interpretatione. Chrys. 
t. V, p. 98, C : εἰ δὲ χρή τι καὶ χατ᾽ ἀναγωγὴν εἰπεῖν, οὐ 
παραιτητέον. Τὰ μὲν γάρ ἐστι χαὶ θεωρῆσαι' τὰ δὲ οὕτω δεῖ 
νοεῖν, ὡς εἴρηται μόνον. 1ta seepenumero, ἡ χατ᾽ ἀναγωγὴν» 
xaT ἀλληγορίαν, χατὰ θεωρίαν ἑρμηνεία opponitur τῇ χαθ᾽ 
ἱστορίαν ἑρμηνείᾳ καὶ τῇ κατὰ τὸ κείμενον. Sic t. V, p. 447, 
C, D, opponit ἀναγωγήν et ἱστορίαν, et ibid. p. 188, B, 
C,etibid p.457, E, opponit κατὰ τὴν ῥῆσιν et xarà 
ἀναγωγήν. Etibid. p. 497, À, κατὰ τὸ ῥητόν et χατὰ ἀνα- 
γωγήν. Mox ibidem. est ἱστορία. 

75 τοῦ τοιοῦτου] intellige, πράγματος, id est τοῦ θεωρῆσαι. 

71 ἀχηλίδωτος ] sine labe, sine macula, purus. ἃ χης 
λίς, Philo p. 95, À : ἀχηλιδώτους ἐσθῆτας, vestimenta 
pura , sine macula; p. 644, C : ἐγκράτεια δὲ καθαρὰ χαὶ 
ἀχηλίδωτος ἀρετή. 

75. χόρτου ] «ramine arido, fceno, quo utebantur pro 
materia ignis. Matth. 6, 30. 

75 χαλεπώτερον ] Interpres velocius. Ita. sententia 
postulat. Nam ironia vix videtur hic habere locum, 
Forte error ex proximo χόρτου; sive quod a y incipit , 
sive quod in οὐ terminatur. Aut ergo εὐχολώτερον legen- 


521 


quaras. Adulterio plenus evasisti , et interrogas , 
qua nequitia ? Annon audisti Christum dicentem : 
Quirespicit mulierem ad concupiscendum eam, 
jam mechatus est eam ? Quid ergo, inquies , si 
D non respiciam ad concupiscendum ? Et quomodo 
id mihi persuadere poteris ? Nam qui ab aspectu 
non temperat ; 1mo qui tanto studio ad id incumbit, 
quomodo post aspectum poterit a labe purus rema- 
nere ? An lapis corpus tuum ? an ferrum ? Carne 
circumdatus es, carne, inquam, humana , quie 
velocius quam feenum a concupiscentia incenditur. 
Ecquid theatrum memoro ? Tn foro szpe si mulieri 
occurramus, perturbamur : tu vero superne sedens, 
ubi tantum est ad turpitudinem incitamentum , 
E vides mulierem nudo capite cum impudentia ma- 
gna intrantem , aureis indutam vestimentis , deli- 
cato mollique gestu utentem , cantica meretricia 
canentem , carmina lubrica, turpia verba pro- 
ferentem , tamqueturpiter agentem , quam tu potes 
qui vides in mente concipere, tu te inclinas ut 


dum, aut, quod lenius est, οὐ post χόρτου addendum. 

74. θορυδούμεθα ] inquieti. reddimur, turbamur, pul- 
chritudine ejus commovemur, Rlian. Var. Hist. I, 32: 
θορυθηθῆναι δέξι τοῦ νόμου καὶ αἰδοῖ τοῦ βασιλέως. 

75 ἄνω | unde, tamquam ex superiori loco, ἰδίῳ fe- 
melle magis conspici possunt. 

79 παράχλησις] hoc loco in malam partem dicitur ut 
t. IV, p. 759, E : πρὸς ἀσέλγειαν παράκλησις. Alibi enim 
notat adhortationem ad b ; hic íncit tum ad 
mala. Est ergo loco παρόρμησις, quo utitur Xenoph. 
p. 957, B. Isocrat. p. 2, de divitiis : ἐπὶ 95 τὰς ἡδονὰς 


τοὺς νέους παραχαλῶν ( ὁ πλοῦτος ). Et medium Chrysost. 


t. II, p. 289, C : εἰς ἀναισχυντίαν παραχαλεῖται. 

77 πόρνην ] Ita theatrales reginas appellat. 

75 χεραλῇ ] Id enim olim indecorum habebatur. 4 
Cor. 11, 13. Multo vero turpiora narrat de theatris il- 
lius temporis Chrysostomus. Vide t. VII, p. 401, A ; 
p. 43, C; p. 44, A, B ; t. XI, p. 464, F. 

79. εἰσιοῦσαν ] in prodeuntem , εἰς τὸ θέατρον. 

5» χρυσᾶ ] Nam et vestimenta. splendida pro incita- 
mento sunt, T. lV, p. 769, E, memorat etiam 
ὀρθαλμῶν ὑπογραφὰς xz ἐπιτρίμματα παρειᾶς. Fucate 
ergo apparebant in theatris ista femelle. Dixerit quis- 
piam, ut apud nos. 

δι. μαλακιζομένην ] molliter se gerentem. Habet ita 
Heliodor. p. 173. Ita Xenoph. Mem. Socr. 3, 44, 40: 
μαλαχῶς φιλεῖν. Ὁ 

85. θρυπτομένην ] delicatius se gerentem, fractis gesti- 
bus et moribus, Hesych. θρύπτεται᾽ μαλαχίξεται, τρυρᾷ, 
στρηνιᾷ, κλᾶται. 

83. χαταχεχλασμένα  λσματα notant verba, orationem : 
μέλη, cantum, μέλος καταχεχλ est mollis, 


fr. 


. Vide infra notam 94. 


8 αἰσχρὰ ἢ turpia , obscoena. 
55 τολμᾷς ] Constructio, cà δὲ τολμᾷς. 


Matth. 5 


i 28. 


Scortorum 

in' theatris 

impudici 
gestus. 


Prov.6.28. 
27. et 29. 


' animo peccatum perpetrasti. Neque tantumillo tem- 


522 $. JOANNIS. CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP." 


respicias , et audes dicere te nihil humanum pati? δὲν 96 πάσχῃς ἀνθρώπινον; Μὴ γὰρ λίθος σοιτὸ σῶμα: 
Num corpus tuum lapis , num ferrumest ? Neque μὴ γὰρ σίδηρος; Οὐ γὰρ παραιτήσομαι πάλιν τὰ 
enim eadem repetere gravabor.Numquid tu majore αὐτὰ εἰπεῖν. Μὴ γὰρ τῶν μεγάλων xe γενναίων dv- 
philosphia instructus es, quam magni illi ac stre- ηγ δρῶν ἐχείνων, ot ἀπὸ ψιλῆς 97 ὄψεως κατηνέχθησαν, 
nui viri, qui per simplicem aspectum prostrati 4 φιλοσοφώτερος σὺ cl; Οὐκ ἤκουσας τί φησιν ὃ Σο- 
sunt ? Annon audisti Salomonem dicentem : “4π|- λομών: Περιπατήσει τις ἐπ᾽ ἀνθράχων πυρὸς, τοὺς 
bulabit quis super carbones ignis, et pedes πον. δὲ πόδας οὗ κατακαύσει; "mob oet τις πῦρ ἐν χόλ- 
comburet ? Ligabit. quisignem in sinu , et ve- — mt, τὰ δὲ ἱμάτια οὗ καταχαύσει: Οὕτως ὃ εἰσιὼν 
stimenta non incendet? Sic qui ingredietur ad ὃ εἰς γυναῖκα ἀλλοτρίαν. Εἰ γὰρ xa μὴ 99 συνε- 
mulierem alienam. Etsi enim cum meretrice non πλάκης τῇ πόρνῃ; ἀλλὰ τῇ ἐπιθυμίᾳ συνεγένου, καὶ 
coivisti, atconcupiscentia cum illa copulatus es, et τῇ γνώμῃ τὴν ἁμαρτίαν εἰργάσω. Καὶ οὐδὲ κατὰ 
τὸν καιρὸν ἐχεῖνον μόνον, ἀλλὰ xol τοῦ θεάτρου λυ- 
pore, verum etiam soluto theatro , postquam illa θέντος, ἀπελθούσης αὐτῆς, 9* τὸ εἴδωλον Ryu. ἐνα- 
discessit, ejus imago in mente tua insidet, verba, πόχειταί σου τῇ ψυχῇ, τὰ ῥήματα, τὰ σχήματα, 
habitus, aspectus, incessus, elegantia, membra B 9' τὰ βλέμματα, 54 βάδισις, ὃ 9» ῥυθμὸς, ἣ 95διάχρι- 


85 πάσχης  Μαϊίηι, πάσχεις. Nec enim opus est con- 
junctivo. [Coisl. πάσχης. ] Aliquid humani pati, id est, 
incitari ad libidinem. 

87 ὄψεως κατηνέχθησαν | solo mulieris adspectu de statu 
sunt dejecti , solo adspectu capti sunt. Chrysost. t. X, 
p. 256, E : γυνὴ δεινὸς καταγοητεῦσαι ῥήτωρ τοὺς μὴ πρὸσ- 
ἔχοντας ( ἑαυτοῖς). πολλοὶ γοῦν — ἀπὸ γυναιχῶν συμθουλῆς 
χατηνέχθησαν μόνης. Eodem sensu habet συγκατηνέχθη- 
σαν, una ceciderunt , 4. V, p. 320, D ; ihid. p. 322, B, 
πεσεῖν et χατενεχθῆναι jungit. Heliodor. p. 71 : ἔστι μὲν 
αὐστηροτέρα καὶ κατενεχθῆναι πρὸς ἔρωτα δύσμαχος. Xbid. 
p. 95, et. p. 143, est procidere in terram. Mox φιλοσο- 
φώτερος explico fortior. Apud Chrysostomum enim :- 
λοσοφία tam virtutem , quam partes virtutis notat, Nam 
paulo ante μεγάλοι et. γενναῖοι sunt viri magno et forti 
animo predüi. Eodem modo de Abrahamo, Isaaco, 
Jacobo, Davide et Salomone, tom. X, p. 266, B : τοὺς 
μεγάλους ἐκείνους καὶ θαυμαστοὺς. Sed huic loco magis 
conveniebat γενναῖος. 

85 εἰς γυναίκα ] Septuaginta : πρὸς γυναῖκα Ümavüpov, 
quod eodem redit. Nam ὕπανδρος est ea, quc legi- 
timo conjugio juncta est alis. Ergo ἀλλοτρία. El; autem, 
loco πρός, habet Iseus p. 421 : εἰσελθόντα εἰς ὑμᾶς ( τοὺς 
δικαστάς ). Cinnamus p. ὃ. .: πρέσθεις εἰς βασιλέα πέμψας. 
Euthymius Zigabenus in Matthaeum p. 25 : εἰσῆλθε πρὸς 
αὐτὴν, ὡς εἰς πόρνην. Chrysost. t. IT, p. 682, B, ita hunc 
locum laudat: οὕτως ὁ εἰσερχόμενος εἰς τὴν γυναῖχα τοῦ 
πλησίον αὐτοῦ. Eadem vulgari ordine recitat tom. III , 
p. 566, E, ubi est : ὃ πορευόμενος πρὸς γυναῖχα ὕπανδρον, 
xol πᾶς b ἁπτόμενος αὐτῆς, οὐκ ἀθωωθήσεται. 'T. X, p. 168, 
D, habet : εἰς εἴδωλα εἰσήεσαν, loco πρὸς εἴδωλα, aut εἰς 
εἰδωλεῖα. 

39 συνεπλάχης } amplexus es. Weliodor. p. 423 : ὡς 
εὐγνώμονι ἐρωμένη συμπέπλεξαι. Sed. hic tantum notat 
junctum esse honestiori sensu. 

99. τὸ εἴδωλον ] imaginem. Yta de re eadem Chrysost. 
t. IL, p. 687, Α : τῶν εἰδώλων τοὺς τύπους ἐναποθέμενοι 
ταῖς ψυχαῖς, οὕτως ἀπέρχονται. Xenoph. Sympos. 4, 2! : 
οὕτω σαφῶς ἔχω εἴδωλον αὐτοῦ ἐν τῇ ψυχῆ, ὡς, εἰ πλαστιχὸς 
ἣ ξωγραφικὸς ἦν, οὐδὲν ἂν ἦττον x τοῦ εἰδώλου, ἣ πρὸς αὖ- 
τὸν ὁρῶν, ὅμοιον αὐτῷ ἀπειργασάμην. Est ergo forma rei 
visc , animo impressa. 


9: τὰ βλέμματα Ἴ vultus. Chrysost. t. VIT, p. 60, B, 
jungit βάδισμα, βλέμμα, σχῆμα. Similes ad voluptatem 


: illecebras memorat t. III, p. 565, E, loquens de re- 


gina Azypti, quz Josepho. struxit insidias. Heliodor. 
pag. 222 : ἐμοὶ δὲ xzi τῶν ὀρθαλμῶν τὸ βλέμμα προΐστοι- 
ται, xxi τὸν ὅλον τῆς ὄψεως χαραχτῆρα,, χαὶ τὸ ὑπερφυὲς τῆς 
ὥρας---γνωρίξω. 

95. ῥυθμός ] dimensio. δυθμός est latissime significa- 
tonis : notat enim omne id, quod certo intervallo, 
certa mensura fit. Videatur Cicero in Orat. cap. 20, 
$. 67. Hoc loco dubium est , utrum de saltatione , an 
de cantu dicatur. Interpretatio proximorum vocabu- 
lorum, διάκρισις €t μέλη, hoc hic definire debent. Clry- 
sost. t. VI, p. 107, de incessu habet : ἕπεσθε κατεσταλ- 
μένῳ ῥυθμῷ βαδίξοντες μετὰ ἡσυχίας πολλῆς. Xenophon. 
Sympos. 2, 22, de musica adhibet : χελεύσας τὴν αὐλη- 
τρίδα θάττονα ῥυθμὸν ἐπάγειν, Jussit tibicinam celeriorem 
modum inducere, celerius canere. Philo p. 629, A, 
jungit: μέλεσι, ῥυθμοῖς et μέτροις. Loquitur autem de 
poetis. 

9? διάχρισις ] In eadem Hom. 3 in Davidem de mere- 
tricibus admodum similia loquitur. Pag. 769, lin. pe- 
nult. legitur : πολλὴ ἡ διάχυσις, multa dissolutio, sive 
confusio ; qua: lectio melior videtur, quam πολλὴ àuz- 
xpsts , quee forte mendose pro διάχυσις irrepsit. Monte- 
falconius. Sed iste locus est dissimilis. Mihi praterea 
non probabile videtur, verbum difficilius faciliori sub- 
stitutum esse a scriba. Nam διάχυσις nota est. Διάχρισις 
autem , quid sit hoc loco, difficilius est invenire. Fre- 
quenter σύγχυσις et διάχρισις opponuntur. Philo p. 167, 
C : dx συγχύσεως els διάκρισιν ἄγειν. Sed id non est. hujus 
loci. Dionys. Halicarn. t. IT, p. 65, de moribus, quos 
cognitos habere debet orator, exponens, dicit , disci 
eos posse ex libris. Veluti ex Homero mores Alexandri, 
Pandari, Nestoris, Hectoris. Tum addit : xzi ὃν xa- 
ταλιπὼν τὰ ὀνόματα (Alexandri, Pandari , etc.), ἐξετά- 
σῃς τῶν ἠθῶν τὰς διακρίσεις, (morum discrimina), ὥσπερ 
ἐν θξάτρῳ, τῷ βίῳ, διὰ τῶν βιδλίων ( poetarum , aliorum- 
que ) πορεύσῃ. Sed nec hoc hujus loci videtur. διαχρίνειν 
adhibetur etiam de musicis. Arrian, in Epict. lib, 3, 
pag. 378 : ὥσπερ χοινή τις ἀχοὴ λέγοιτ᾽ à», ἡ μόνον φωνῶν 
διαχριτική " ἡ δὲ τῶν φθόγγων, οὐχέτι χοινὴ, ἀλλὰ τεχνική" 


CONTRA LUDOS ET THEATRA. 


σις, τὰ 9 μέλη τὰ πορνιχὰ; καὶ μυρία. τραύματα 
λαδὼν ἀναχωρεῖς. Οὐχ ἐντεῦθεν 95 οἴκων ἀνατροπαί:; 
οὖκ ἐντεῦθεν σωφροσύνης ἀπώλεια ; ox ἐντεῦθεν 
96 γάμων διαιρέσεις: οὐχ ἐντεῦθεν πόλεμοι χαὶ μά- 
χαι; οὖχ ἐντεῦθεν ἀηδίαι λόγον οὐχ ἔχουσαι; Ἔπει- 
δὰν γὰρ ἐμπλησθεὶς 97 ταύτης ἀνέλθῃς γενόμενος 
αἰχμάλωτος, καὶ ἣ γυνή σου ἀηδεστέρα φαίνεται, καὶ 
τὰ παιδία φορτιχώτερα, xol οἱ οἰχέται ἐπαχθεῖς, 
xo f οἰχία 98 περιττὴ, xai αἵ συνήθεις φροντίδες 
99 ἐνοχλεῖν δοχοῦσι πρὸς τὴν οἰκονομίαν τῶν δεόν- 
τῶν πραγμάτων, καὶ ἕχαστος προσιὼν φορτιχὸς χαὶ 
ἐπαχθής. 

Τὸ δὲ αἴτιον, οὐχ ἀνέρχη μόνος εἰς τὴν οἰκίαν, 
ἀλλὰ τὴν πόρνην ἔχων μετὰ σεαυτοῦ, οὐ φανερῶς 
xai 190 δήλως ἀνιοῦσαν" 15: ὅπερ ἦν χουφότερον " τα- 
χέως γὰρ ἂν ἐξήλασεν ἢ γυνή᾽ ἀλλὰ τῇ γνώμῃ, καὶ 
τῷ "95 συνειδότι ἐγχαθημένην,, καὶ ἀνάπτουσαν ἔνδον 
τὴν 1.93 Βαδυλωνίαν χάμινον, μᾶλλον δὲ πολλῷ χα- 


Hoc fere sensu est { Cor. 44, 7, διαστολή. Alypius 
pag. 95 edit. Meurs. habet : αὕτη δὲ ἁρμονικὴ καλεῖται, 
διαχριτιχήν τινα δύνα μιν ἔχουσα καὶ χαταληπτιχὴν τῶν ἐμμε- 
λῶν καὶ διαστηματικῶν φθόγγων xol τῶν ἐν αὐτοῖς γινομένων 
διαφορῶν. Forte ergo hic intelligitur ἡ διάχρισις τῶν φθόγ- 
γων, vocum distinctio. Chrysostomus , locum istum 
Paulinum interpretans , t. X, p. 323, B, C, primo me- 
morat ῥυθμὸν xai ἁρμονίαν : deinde addit : ἀπαιτοῦμεν 
σαφήνξιαν xa ἁρμονίαν χαὶ διάκρισιν. Virgil. AEn. VI, 
v. 646 : discrimina vocum, Qui locus huic nostro non 
est admodum dissimilis, Est etiam διαχρίνειν et διάχρι- 
σις, interpretari et interpretatio, veluti somniorum, Ita 
habet Chrysost. t. IV, p. 604, B ; Philo. p. 421, C, 
E, pag. 422, B ; pag. 124, A. Sed et hoc alienum est. 
Postremo dicitur etiam διάκρισις de certo capillamen- 
torum ornatu. Hoc sensu habet Pollux de personis 
wagicis et comicis, lib. IV, pag. 433, 434. Ovid. 
Art. Amat. lib. II, v. 303 : Compositum discrimen 
erit ; discrimina lauda : Torserit igne comam; torte 
capille, place. Ad quem locum vide Burmannum p. 620. 
Et lib. ΠΕ, v. 437 : Longa probat facies capitis 
discrimina puri.: Sic erat ornatis Laodamia comis. 
Atque hoc quidem unum videtur esse hujus loci. 

94 μέλη} Interpres, membra meretricia. MéAog est 
modus cantici , μελῳδία. Yta Chrysost. t. ΠῚ, pag. 318, 
Α : διαχεχλασμένα μέλη, πάσης γέμοντα πονηρίας ἄσματα. 
Tom. VI, p. 407, À : πορνικὰ ἄσματα καὶ χεχλασμένα 
φδοντες μέλη. Et hic superius p. 274, E. Ceterum Inter- 
pres habet, quo se defendat. Nam scorta ista nuda in 
theatris apparuisse , patet ex locis supra laudatis nota 
78. Tom. XI, p. 464, F : ὅταν ἀνέλθης εἰς θέατρον κοὶ 
χαθίσης γυμνοῖς μέλεσι γυναιχῶν τοὺς ὀφθαλμοὺς ἑστιῶν. De 
membris corporis accepit etiam locum t, VII, p. 422, 
E: xA γὰρ καὶ ῥήματα αἰσχρὰ αὐτόθι, καὶ σχήματα κατα- 
γέλαστα, καὶ χουρὰ τοιαύτη, καὶ βάδισις ὁμοία, καὶ στολὴ 
χαὶ φωνὴ γ xa μελῶν διάκλασις vui ὀρθαλμῶν ἐχστροφαΐ. Ac 
fortasse hic etiam aliquis malit διάκλασις, loco διάκρισις. 
φωνῆς διάχλασιν habet de Sacerdot. pag. 296 edition. 
Bengelii. 


5235 


meretricia ; ac sexcentis acceptis vulneribus dis- 
cedis. Annon inde domorum subversiones? annon 
inde continenti: pernicies? annon inde connubio- 
rum divortia ? annon. inde lites et jurgia? annon 
inde molesti: et tzedia nulla. ratione fulta? Post- 
quam enim illa repletus rediisti captivus, tibi 
uxor injucundior et deformior videtur , et liberi 
importuniores , et. famuli onerosi , domus fastidio 
est, soliteque cure ad domestica necessariaque 
negotia gerenda moleste : ac quisquis accedit 
oneri tibi atque importunus est. 
€  $. In causa autem illud est , quod non solus 
domum redeas , sed meretricem tecum ducas : non 
palam , non aperte ; id quod sane tolerabilius esset ; 
nam uxor illam cito depelleret: sed in animo , in 
conscientia insidentem , et Babylonicam flammam 
intus accendentem; imo graviorem : non enim stupa; 


95 οἴχων ] familiarum , rei domesticee. 

95 γάμων διαιρέσεις ] divortia , conjugiorum dissolu- 
tio. Vocis ἀηδίας etymologia nota est. Notat autem 

is generis molestiam et teedium , veluti ex turpitu- 
dine, ex rusticitate morum, ex deformitate, ex ne- 
gotiis, ex nausea et omnino ex rebus physice et 
moraliter insuavibus et injucundis. Dupliciter autem 
accipitur, tam de molestia, quam ex re aliqua aliquis 
capit , ut h. l.; tam de ea, quam quis aliis adfert. Ita 
habet Isocr. p. 219 : τὰς τῶν ἄλλων ἀηδίας xz βαρύτητας 
εὐχόλως xxl ῥαδίως φέρειν», σρᾶς δ' αὐτοὺς ὡς δυνατὸν ἐλα- 
φροτέρους χαὶ μετριωτάτους τοῖς συνοῦσι παρέχοντας. Sic h. 
l. mox est ἀηδεστέρα. Pro eo autem, quod mox legitur, 
λόγον οὐχ ἔχουσαι , t. ΧΗ, p. 389, D, dixit, οὐχ ἔχουσαν 
πρόφασιν. Locum similem habet Chrysostom. tom. II, 
p. 153, C : ἀηδῶς μὲν πρὸς τὴν γυναῖκα ἐπανήξει, ἀηδῶς δὲ 
τῆς ἑαυτοῦ μεθέξει τραπέξης καὶ δυσάρεστος x. τ΄ λ. T. IV, 
p. 777, A, opponitur ὄψις ( vultus ) ἀηδὴς εἰ ποθεινὴ xol 
ἐπίχαρις. 

97 ταύτης ] Intellige ex superioribus, τῆς πόρνης. 

98 περιττή ] vasta , inanis. Desiderat enim theatro- 
rum strepitum et turbam. Idem argumentum tractat 
t. IV, p. 770, E : ὅταν γὰρ v. τ. 2. Totus locus lectu 
est dignissimus. Eadem etiam habet t. XII, p. 605, 
Α : ὅταν γὰρ ὑπὸ τῆς Exel θεωρίας x. v. 2. 

99 ἐνοχλεῖν δοχοῦσι 1 Malim hac promovere post πρα- 
γμάτων. Nam αἱ συνήθεις φροντίδες conjungendc sunt 
cum πρὸς τὴν οἰχονομίαν. Displicet etiam in interpreta- 
tione , domestica. Nam οἰχονομία est administratio, διοί- 
χησις. 

19. 5430s] Rarius hoc occurrit. Habet Chrysostom. 
t. VII, p. 769, D. Mox nescio, annon Chrysostomus 
scripserit potius συνανιοῦσαν, nimirum εἰς τὴν οἰκίαν. 

τοι ὅπερ ἦν κουφότερον] quod facilius ferendum erat. 
Mirum sane hoc videtur, et tamen verissime dictum. 

30» συγειδότι | Συνειδὼς γάρ ἐστιν ἑαυτῷ τὰ τοῦ θεάτρου 
καὶ τῆς πόρνης, χαὶ ταῦτα φαντασιάξεται. Poterat etiam 
dicere , τῆ φαντασίᾳ. 

193 μαθυλωνίαν ] Ita. habet t. II, p. 348, A, B, C, qui 


524 
naphtha et pix, sed que supra diximus, esca 


illius ignis sunt, et omnia sus deque vertunt. Ac 
quemadmodum ii qui febri laborant, etsi nullam 
eos qui sibi ministrant criminandi causam habeant, 
ob morbi vim importuni omnibus sunt ; alimenta 


$. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


λεπωτέραν οὗ γὰρ '9Á στυππίον xo "55 γάφθα xal 
πίσσα, ἀλλὰ "96 τὰ εἰρημένα τροφὴ τῷ πυρὶ γίνε- 
ται, xal πάντα 1*7 ἄνω xoi χάτω. Καὶ καθάπερ οἵ 
πυρέττοντες, οὐδὲν ἔχοντες ἐγχαλεῖν τοῖς 1*9 διαχο- 
νουμένοις, διὰ τὴν τοῦ νοσήματος χαχίαν δυσάρεστοι 


repellunt, medicos male accipiunt, familiaribus D πρὸς πάντας εἰσὶ, σιτία διαχρουόμενοι, xol ἰατροὺς 


irascuntur ,contrà famulos rabie feruntur : sic qui - 
hoc gravi morbo tenentur , inquieti sunt, indi- 
gnantur, semper illam prz oculis habentes. O res 
indignissimas ! Lupus, leo, ceteraque fere sa- 
gittis impetitze fugiunt venatorem : homo autem 
ratione przditus , vulneratus , eam quz se vulne- 
ravit sequitur, ita ut longe gravius telum excipiat, 
et in vulnere sibi placeat ; quod est omnium acer- 
bissimum , morbumque insanabilem efficit. Nam 
qui uleus non odit, neque ab eo liberari cupit, 
quomodo medicum quaerat ? Ideo dolore afficior , 


1*9 χαχίζοντες, xai πρὸς τοὺς oixelouc ἀγαναχτοῦντες, 
xol χατὰ τῶν 9 διαχονούντων λυττῶντες" οὕτω δὴ 
xa οἵ τὴν χαλεπὴν νόσον ταύτην νοσοῦντες, ᾽"" ἀλ- 
λοιοῦσι, δυσχεραίνουσι, πάντοτε ᾽"" ἐχείνην βλέπον- 
τες. Ὦ χαλεπῶν πραγμάτων. Λύχος μὲν καὶ λέων, 
χαὶ τὰ λοιπὰ θηρία τοξευόμενα φεύγει τὸν χυνηγέ- 
τὴν ἄνθρωπος δὲ ὃ λογιώτατος τρωθεὶς, 113 περι- 
διώχει τὴν τρώσασαν, ὥστε πολλῷ χαλεπώτερον βέ- 
Joc λαδεῖν, xoi "5 ἐνηδυπαθεῖν τῷ τραύματι" ὅπερ 
δὴ πάντων ἐστὶ πικρότατον, xal τὴν νόσον ἀνίατον 
ἐργάζεται. Ὃ γὰρ μὴ μισῶν τὸ ἕλκος, μηδὲ ἀπαλλα- 


ideo discrucior, quia tanta accepta pernicie inde E γἶναι βουλόμενος, πῶς ἂν ἐπιζητήσειε τὸν ἰατρόν ; 


disceditis, et propter exiguam voluptatem per- 
petuum fertis dolorem. Etenim ante gehennam et 
supplicium hic extremas a vobis pcenas exposcitis, 
Annon hoc, dic mihi, extremum. supplicium 
. est, talem concupiscentiam alere, perpetuo uri , et 
fornacem absurdi amoris ubique circumferre , 


locus est simillimus ac cum hoc comparandus, Respi- 
cit autem Daniel. 3, 20. 

τοή στυππίον ] stupá. Scribitur etiam στυππεῖον. lta 
apud Chrysost. 1. l. Legitur etiam uno z. Xenoph. 
p. 191, D : πολλὴν δὲ πίτταν xal στυππεῖον, ἃ ταχὺ παρα- 
χαλεὶ πολλὴν φλόγα. 

195 2502] naphtha , genus bituminis liquidi, Vide 
Plin, Hist. Nat. lib. IL, cap. 105. 

τοῦ cà εἰρημένα ] Intelligit ea, de quibus paullo ante 
dixerat : τὰ ῥήματα, τὰ σχήματα κ- τ΄ λ. 

797 ἄνω χαὶ χάτω 1 Si nullum vocabulum hic in fine 
excidit, veluti φέρεται, repetendum certe est γίνεται. 
Chrysost. t. X, p. 669, E: τὰ ἄνω x&zo γεγένηται. et 
p. 075 B : πάντα ἄνω χαὶ κάτω γενήσεται, εἰ tom. III, 
p.445, À : πάντα ἄνω χαὶ κάτω γέγονε. 

198 διαχονουμιένοις τοῖς διακόνοις , ministrantibus, Di- 
CiLur διακονεῖν et διαχονεῖσθαι. Active habet etiam. Gre- 
gor. Naz. p. 194 : διαχονεῖται τῆς ἀληθείας τὸ φῶς. Philo 
p. 696, B, Ἐν passive et active habet. 

'9 χαχίξοντες ] medicos male accipiunt, Interpres. 
Male, Imo, accusant, reprehendunt , ut indoctos et 
imperitos, Habet Plato p. 454 : νουθετούντων xal xoxitzév- 
των. Hermog. p. 113 : χαχίσομεν τὸν πόλεμον, xz τὴν εἰ- 
pra» ἐπαινεσόμεθα. Chrysost. t. II, p. 502, C , κακίζεω 
opponit τῷ ἀναχηρύττειν et στεφανοῦν. Et. t. X, p. 228, 
B, opponit ἐπαινεῖν et ἀποδέχεσθαι. Et t. IV, p. 38, B: 
οἱ αὐτοὶ νῦν μὲν ἐπαινοῦσι, νῦν δὲ χαχίξουσι τὸν αὐτόν. Eo- 
dem modo dicitur φαυλέξειν. Xenoph. Mem. Socr. 1, 
6, 5. Interpres in mente videtur habuisse aut αἰχίξειν, 
aut χαχοῦν. 

το διαχονούντων ] Quomodo autem hoc a superiori 


Διὰ ταῦτα ὀδυνῶμαι xa διαχόπτομαι, ὅτι τοσαύτην 
λύμην ""δλαμθάνοντες, ἐχεῖθεν κατέρχεσθε, xal διὰ 
αἱκρὰν ἡδονὴν διηνεχῇ τὴν ὀδύνην ὑπομένετε. Καὶ γὰρ 
xol πρὸ τῆς γεέννης 9 xal τῆς χολάσεως ἐνταῦθα 
τὴν ἐσχάτην ἑαυτοὺς ἀπαιτεῖτε δίκην. Ἢ οὐχ ἐσχάτης 
τιμωρίας, εἶπέ μοι; ἐπιθυμίαν τοιαύτην τρέφειν, καὶ 


τοῖς διαχονουμένοις differt ? Scilicet superius dixit eos, 
qui :groto morbi causa ministrant , qui eum curant. 
Hic de servis in genere dicit. 

κει ἀλλοιοῦσι ] [ Sic Coisl.] Interpres, inquieti sunt. 
Ergo ἀλύουσι, quod et mihi probatur, id est, ἀστα- 
τοῦσι, δυσφοροῦσιν, ἀγωνιῶσι. Nam. ἀλλοιοῦν non dicitur 
ἀμεταθάτως. Deberet saltem esse ἀλλοιοῦνται. Utrumque 
vocabulum jungit etiam t, II, p. 188, A : ἀλύεις xai 
δυεχεραίνεις. Et p. 713, D : ἀλύομεν, δυσανασχετοῦμεν , 
δυσχεραίνομεν. 

UA ἐχείνην ] τὴν πόρνην. 

113 περιδιώχει ] Non dixit. περιέπειν sed, quod gravius ^ 
est , περιδιώχει. 

114 ἐγῃδυπαθεῖν ] oblectari re aliqua , voluptatem ca- 
pere. Habet Chrysost. t. III, p. 450, D : τοῖς παροῦσιν 
ἐνηδυπαθοῦσαι ( ψυχαὶ ) πράγμασιν. Ibid. p. 26, D : τοῖς 
ἀρ ἐνηδυπαθοῦντες λογισμοῖς. Philo p. 6419, D : 
ταῖς τῶν οἰχείων εὐτυχίαις ἐπαρθέντες ἐνηδυπάθησαν. Forte 
autem ἐνηδυπαθεῖ legendum , ut conjungatur cum πε- 
ριδιώχει. Obiter ex Chrysostomo noto duo vocabula si- 
milia , ἐνηδύνεσθαι, t. TIL, p. 146, C. et ἐνευρραίνεσθαι, 
t. V, p. 303, C, et t. VII, p. 642, fin. Activum transi- 
tive habet Lucian. t. IIL, p. 588 : μελῳδία τὰς ἀκοὰς 
ἐνηδύνουσα , oblectans aures. 

"5 λαμβάνοντες} Forte, λαθόντες. Interpres etiam ac- 
cepta habet. 

16 χαὶ τῆς χολάσεως ] Forte, xai τῆς ἐχεῖ χολάσεως. Mox 
enim opponitur ἐνταῦθα. Locus similis est t, X, p. 210, 
B: πρὸ τῆς γεέννης χαὶ πρὸ τῆς χολά ἐχείνης γ, μυρίοις 
κἀνταῦθα ἡμᾶς περιβάλλει πολέμοις. 


φιλ 


wá 


Ν. 


CONTRA LUDOS ET THEATRA. 


διηνεχῶς ἐμπίπρασθαι, xol 117 κάμινον ἔρωτος ἀτόπου 


5235 


necnon conscientie accusationem? Quomodo ad 


πανταχοῦ περιφέρειν, καὶ συνειδότος κατηγορίαν: ,,, limina illa sacra accedes? quomodo tanges ca- 


Πῶς γὰρ ἐπιβήσῃ 99 τῶν προθύρων ἐχείνων τῶν ἱερῶν; 
"πῶς ἅψῃ τῆς οὐρανίου ταρ τραπέζης; πῶς δὲ ἀχούσεις 
τὺν περὶ σωφροσύνης Mo», | ἑλκῶν γέμων xo τραυ- 
μάτων τοσούτων, xai τὴν διάνοιαν ἔχων τῷ πάθει 
δουλεύουσαν; Καὶ τί δεῖ τὰ ἄλλα λέγειν; ἐμὰ riiv 
Vüy 55 παρ᾽ ἡμῶν γινομένων ἔξεστι τῆς διανοίας ἰδεῖν 
τὴν ὀδύνην. Νῦν γοῦν δρῶ μεταξὺ τῶν λόγων τούτων 
τὰ μέτωπα τύπτοντας, χαὶ πολλὴν ὑμῖν ἔχω χάριν, 
ὅτι δῆμος οὕτως ἐστὲ 1": εὔσπλαγχνος. " Τάχα δὲ 
οἶμαι πολλοὺς τῶν μηδὲν ἡμαρτηχότων ταῦτα ποι- 
si», ἀλγοῦντας ὑπὲρ τῶν ἀδελφικῶν τραυμάτων. Διὰ 
τοῦτο ὀδυνῶμαι καὶ χόπτομαι, ὅτι τοιαύτην ἀγέλην 6 
διάδολος λυμαίνεται. Ἀλλ᾽ εἰ 173 βουληθείητε, τα- 
χέως αὐτοῦ τὴν εἴσοδον ἀποφράξομεν. Πῶς xci τίνι 
τρόπῳ; Εἰ τοὺς νοσοῦντας ὑγιαίνοντας "ἴδοιμεν " 
εἰ τὰ δίχτυα τῆς διδασκαλίας ἁπλώσαντες περιέλθοι- 
μὲν τοὺς "55 θηριαλώτους ζητοῦντες, καὶ ἐξ αὐτῆς 
τοῦ ""θ λέοντος τῆς φάρυγγος αὐτοὺς ἐξαρπάσοιμεν. 
Μὴ γάρ μοι λέγε" ὀλίγοι εἰσὶν οἱ ἀποδουχολισθέντες. 
Κἂν τ»7δέχα μόνον ὦσιν, οὐχ, ἣ τυχοῦσα ζημία - xàv 
πέντε, x&y δύο, κἂν εἷς. Ἐπεὶ καὶ 6 ποιμὴν ἐχεῖνος τὰ 
ἐνενήχοντα ἐννέα διὰ τοῦτο χαταλιπὼν πρόδατα, ἐπὶ τὸ 
ἕν ἔτρεχε, καὶ οὖκ ἐπανῆλθεν ἕως πάλιν αὐτὸ ἐπανή- 
γαγε, xa τὸν τῶν ἑχατὸν ἀριθμὸν χωλεύοντα Ov 
ἐχείνου τὴν 1538 ἀποχατάστασιν ᾿9τοῦ πλανηθέντος 
ἐπλήρωσε. Μὴ λέγε, ὅτι εἷς ἐστιν- ἀλλ᾽ ἐννόησον, 
ὅτι ψυχή ἐστι, δι’ ἣν 130 τὰ δρώμενα πάντα γέγονεν" 


*:7 χάμινον ] Sufficiebat dicere φλόγα, aut πυράν. 
Tom. III, p. 489, E , habet φθόνου χάμινον καὶ πυράν : 
ibid. p. 265, C * χάμινον ἐπιθυμίας σβέσαι. 

15 τῶν προθύρων | Aditum ad. templa intelligit, Vide 
Schefferum ad ΛΕ]. V. H. II, 41, p. 149. 

''9 τραπέζης 1 De sacra coena loquitur ; οὐράνιος au- 
tem dixit fortasse ex Jo. 6, 51 : à dpros— b ἐκ τοῦ οὐ- 
ρανοῦ χαταθάς. 

*9 x45 ἡμῶν Forte, map! ὑμῶν. Auditores enim 
frontes manibus puebest, quod est dolentium aut 
penitentium. Áut, παρ᾽ ἡμῖν, apud nos, nimirum in 
ecclesia, dum hec dicebat Chrysostomus. Mox est , 
ὑμῖν ἔχω χάριν. 

1531: εὔσπλαγχνος ] misericors erga eos, qui peccarunt ; 
condolent enim. 

1364. zz , ta collocatum , locum habere nequit. In- 

| terpres id longius promovit. Sed ejus interpretatio ar- 
bitraria est. Forte ergo aut, τάχα δὲ, oljzt , πολλοὶ τῶν 
μηδὲν ἡμαρτηχότων ταῦτα ποιοῦσιν, ἀλγοῦντες. Yta οἶμαι po- 
situm est ἀπολύτως. Aut , ταῦτα δὲ olia: , excluso proxi- 
mo ταῦτα. Àut, τὰ νῦν δὲ οἴμαι. 

73 βρυληθείητε 1 Nisi γε, post βουληθείητε, exciderit. 

16 ἴδοιμεν ] Quomodo vero licet videre egrotos, 
sanitatem recuperantes? Scilicet, si ea velint facere 


TOM, VI. 


A-lestem mensam? Quomodo sermones de conti- 
nentia auditurus es, ulceribus plenus tantisque 
vulneribus, animumque habens huic morbo ser- 
vientem? Ecquid opus est alia dicere? Ex iis quae 
nunc apud nos aguntur licet animi dolorem per- 
spicere. Jam enim video quosdam , qui dum hac 
loquor , frontes sibi percutiunt , multamque vobis 
gratiam habeo, quod populus sitis commiseratione 
plenus. Puto autem multos fortasse eorum qui 
nihil peccarunt id agere,dolentes de fratrum vul- 
neribus. Propterea doleo et discrucior, quod talem 
gregem diabolus pessumdet. Verum si volueritis, 

B cito illi ingressum obstruemus. Quomodo et qua ra- 
tione? Si infirmos bona valetudine esse videamus: 
si doctrine retia expandentes circumeamus quasi 
tum eos qui a feris capti sunt , et ex ipsis leonisfau- 
cibus eosabstrahamus. Ne mihi dicas : Pauci sunt 
ji qui a grege sunt avulsi. Etiamsi decem tantum 
fuerint, non parvum hinc detrimentum : etiam- 
si quinque, vel duo, vel unus. Quandoquidem 12. 
etiam pastor ille , idw relictis nonaginta novem 
ovibus, ad unam cucurrit, nec rediit donec illam 
reduceret, et claudicantem centum ovium nume- 
rum , per restitutionem ejus, que erraverat, 

6 complerit. Ne dicas, unum tantum esse : sed. co- 
gita , esse animam, propter quam visibilia omnia 
facta sunt ; propter quam leges, supplicia , statuta 


auditores , quce Chrysostomus suadet. Hunc locum non 
sollicito. Tamen alicui in mentem venire possit ποισί- 
μεν. Ita. s;epius est Jo, 5. 44, seqq. 

US βηριαλώτους ] h. 1. sunt ii, qui capti sunt. vitio- 
rum seu diaboli laqueis. 

1:29 λέργτος ] diaboli. 

127 δέχχ 1 Eamdem sententiam tractat tom. XII , 
pag. 388, E. 

Ear ἀπ δε Νὴ restitutionem. 'Tom. IV, p. 378, 
B, ἀποχατάστασιν, restitulionem. in patriam , et ἐκθολήν 
opponit. Et ibid. p. 603, restitutio ad priores honores. 
Item t. V, p. 332, À : πρὸς τὴν ἐπὶ τῇ πατρίδι ὁποχατά- 
στασιν. Gregor. Naz. p. 239 : ἡ εἰς τὸ ἀρχαῖον ἀποχατά- 
στασις. ἀποχατάστασις dicitur etiam de solis et lunc 

. eodem, unde profecta sunt, reversione. AEsch. Socrat. 
3, 47 ; Zosim. p. 2. Apud: Chrysost. t. V, p. 337, D, 
est etiam ἀποκαταστῆσαί τινα ἐλεύθερον. 

129 τοῦ πλανηθέντος | In hoc offendo. Nam ἐχεῖνο et 
πλανηθέν idem. est. h. l. Deinde etiam χωλεύοντα ita vi- 
detur χωλεύειν. Forte ergo ita scripserat : xai τὸν τῶν 
ἑχατὸν ἀριθμὸν, χωλεύοντα QU ἐκεῖνο, τῇ ἀποκαταστάσει τοῦ 
πλανηθέντος ἐπλήρωσε. 

130. χὰ ὁρώμενα | ὃ κόσμος. Hoc latius persequitur loco 
laudato. 

22 


5.0 S. JOANNIS CHRYSOST. 


sexcentaque miracula patrata ,diverseque Dei ope- 
rationes ; propter quam nec Unigenito suo pepercit. 
Cogita quantum pro uno sit pretium solutum , ac 
ne parvipendas ejus salutem, sed discedens nobis 
reduc illum, suade illi πὸ im paria. incidat , et 
sufficientem habemus defensionem. Sin nec nos 
consulentes , nec vos hortantes ferat , potestate 
demum utar ea , quam Deus nobis dedit non ad 
destructionem, sed ad zedificationem. 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 
δι᾿ ἣν νόμοι, xal "3: τιμωρίαι, xo χολάσεις, χαὶ τὰ 


μυρία θαύματα, καὶ αἵ ποικίλαι τοῦ Θεοῦ πραγμα- 
τεῖαι" δι᾿ ἣν οὐδὲ τοῦ Μονογενοῦς ἐφείσατο. "Evvó- 
σον ὅση τιμὴ χαταδέῤληται καὶ ὑπὲρ τοῦ ἑνὸς, xot 
μὴ καταφρόνει τῆς σωτηρίας αὐτοῦ, ἀλλ᾽ ἀπελθὼν 
ἡμῖν ἐπανάγαγε, καὶ πεῖσον μηκέτι τοῖς αὐτοῖς περι- 
πεσεῖν, xo ἀρχοῦσαν ἔχομεν ἀπολογίαν. Εἰ δὲ μὴ 
*3? ἀγέχοιτο, μηδὲ ἡμῶν συμθουλευόντων, μηδὲ ὑμῶν 
παραινούντων; τῇ ἐξουσίᾳ χρήσομαι λοιπὸν, ἦ 6 Θεὸς 


D ἡμῖν ἔδωχεν οὐχ εἰς "Ξ3χαθαίρεσιν, ἀλλ᾽ εἰς οἶχο- 


4. Ideo ρυωάϊοο,, οἱ perspicua. voce clamo : Si 
quis post hanc cohortationem atque doctrinam, ad 
iniquam  theatrorum perniciem defecerit, non 
illum intra hac septa recipiam , non administrabo 
οἱ mysteria, non permittam ut sacram mensam 
attingat ; sed quemadmodum pastores oves scabie 
plenas asanis sequestrant, ne ccteris morbum 
communicent : ita et ego faciam. Nam si quondam 
leprosus extra castra. sedere jubebatur, atque 
etiamsi rex esset, cum diademate ejiciebatur ; 
multo magis nos eum qui anima leprosus est ex 
his sacris castris eliminabimus. Ut enim primo co- 
horiatione et consilio usus sum : sic et nunc post 
tantam adhortationem et doctrinam necesse est de- 
mum sectionem ctiam infligere. Etenim annus tan- 
dem est elapsus ex quo. in vestram civitatem ad- 
vectus sum, neque cessavi hac de re vos frequenter 
cohortari. Quia igitur quidam in hac sanie per- 


manserunt , age demum sectionem inferamus. Ft-,. 


δομήν. 

Διὰ δὲ τοῦτο προλέγω, καὶ λαμπρᾷ βοῶ τῇ φωνῇ, 
ὅτι εἴ τις μετὰ τὴν παραίνεσιν ταύτην χαὶ διδασχα- 
λίαν ἐπὶ τὴν παράνομον τῶν θεάτρων αὐτομολήσειε 
λύμην, οὗ δέξομαι αὐτὸν εἴσω τουτωνὶ τῶν 196 περι- 
θόλων, οὐ μεταδώσω μυστηρίων, οὖκ ἀφήσω τῆς ἱερᾶς 
ἅψασθαι τραπέζης" ἀλλ᾽ ὥσπερ οἵ ποιμένες τὰ ψώρας 
ἐμπεπλησμένα πρόδατα τῶν ὑγιαινόντων ἀπείργου- 
σιν, ὥστε μὴ μεταδοῦναι τοῖς λοιποῖς τῆς νότου ᾽᾿ 

οὕτω δὴ ἐργάσομαι κἀγώ. Ei γὰρ τὸ παλαιὸν ὃ λε- 
πρὸς ἔξω τῆς παρεμῥολῆς ἐχελεύετο χαθῆναι, xàv 


E 35 βασιλεὺς ἦν, ἐξεδάλλετο μετὰ τοῦ διαδήματος, 


πολλῷ μᾶλλον ἡμεῖς τὸν τὴν ψυχὴν "36 λεπροῦντα 
ταύτης ἐχδαλοῦμεν τῆς ἱερᾶς παρεμδολῆς. Ὥσπερ γὰρ 
137 τὴν ἀρχὴν παραινέσει xol συμδολὴ ἐχρησάμην, 
οὕτω χαὶ νῦν μετὰ τοσαύτην παραίνεσιν καὶ διδασχα- 
λίαν ἀνάγκη λοιπὸν xai τομὴν ἐπαγαγεῖν. 139 Καὶ γὰρ 
ἐνιαυτὸν ἔχω λοιπὸν τῆς πόλεως ἐπιδὰς τῆς ὑμετέ- 
ρας, καὶ οὐ διέλιπον πολλάκις 139 xo συνεχῶς ταῦτα 
Üpiv παραινῶν. ᾿Επεὶ οὖν ἐναπέμεινάν τινες τῇ "45 ση- 


si enim ferrum non habeam , at verbum habeo A πεδόνι, φέρε λοιπὸν τὴν τομὴν ἐπαγάγωμεν. Εἰ γὰρ μὴ 


ferro acutius : etsi ignem non feram , at doctrina 
adest mihi igne ferventior , qua vehementius 


?! χιμωρίαι] Loco laudato sola Dei beneficia memo- 
rat. Sed nec hoc alienum. Poenarum enim mentio in- 
citat auditores, ut misericordia ejus moveantur. 

179? ἀγέχοιτο ] ὃ πλανηθεὶς, ὃ ἡμαρτηχώς. 

138. χαθαέρεσιν | ex 2 Cor. 10, 8. Tis autem , quz mox 

leguntur, similia habet t. IT, p. 206, A, προλέγω xal δια- 
μαρτύρομαι, καὶ λαμπρξ! βοῶ τῇ φωνῇ. 
— 30 περιθόλων ] Hoc quid sit, ipse mox explicat : in- 
telligit enim locum in ecclesia septum, vel ubi erant 
auditores, vel quo intrabant sacre coenz causa : μυ- 
στήριον enim sacram comam appellat. Similitudinem 
pastoris, quz mox legitur, tractat etiam t. IV, p.769, 
A. Idem t. ΠῚ, p. 50, B, de multitudine auditorum 
habet, μεστοὶ οἱ περίδολοι. Ibid. p. 60, D, περίθολος est 
de tota cede, nimirum de vetustissimo Antiochiz tem- 
plo. Et t. V, p. 391, D, οἶκον Κυρίου mox permutat, 
dicens τῶν ἱερῶν περιδόλων. 'T. X, p. 568, C, de re si- 
mili est : ἐπειδὰν εἴρξωμεν τῶν ἱερῶν περιδόλων τοὺς οὐ δυ- 
ναμένους τῆς ἱερᾶς μετασχεῖν τραπέζης. 

135. βασιλεὺς 1 Notabile est exemplum Oziz. Para- 
lip. IL, 26; 49;'seqq. [ Coisl. à prima manu xz £., 


σιδήριον ἔχω, ἀλλ᾽ ἔχω "4" λόγον σιδήρου τομώτερον" 
εἰ xo μὴ "4" πῦρ βαστάζω, ἀλλ᾽ ἔστι μοι διδασχαλία 


correct. xày β. ] 

136 λεπροῦντα 1 Apud LXX reperitur λεπράω et λε- 
πρόω. Intransitive est Exod. 4, 6 : χεὶρ λεπρῶσα. Trans- 
itive habet Gregor. Naz. p. 471 : οὗτος καὶ Μαριὰμ ἐλέ- 
πρῶωσς. 

137 [τὴν ἀρχήν dedimus pro τῇ ἀρχῇ e Coisl. cor- 
recto a secunda manu. ] 

138. ἐγίαὐτόν ] Chrysostomus in episcopum Constan- 
ünopolitanum promotus fuerat anno 398, mensis Fe- 
bruarii die 26, ut ait Socrates l. 6, c. 2. Montefalcon. 

139. [ xac addidimus e Coisl. ] 

"^ σῃπεδόνι 1 Recte hoc utitur, loco τῇ χαχίᾳ. De se 
enim, ut de medico, loquitur, qui membra putredine 
correpta amputat. Jgitur bis etiam est zou. Placet 
etiam τινές. Nec enim omnes accusat. ἐπάγειν τομήν 
habet etiam t. III, p. 260, A. 

"i λόγον ] Verba divina intelligit. Expressit enim 
Hebr. 4, 12. 

145. πῦρ] Nam medici, aut, ut nos loquimur, chirurgi 
etiam urunt. 


CONTRA LUDOS ET THEATRA. 


πυρὸς θερμοτέρα, 143 εὐτονώτερον δυναμένη χαίειν. M3 

χαταφρόνει τῆς ἀποφάσεως τῆς ἡμετέρας. "EL 
γὰρ εὐτελεῖς ἡμεῖς χαὶ σφόδρα "A οἰχτροὶ, ἀλλ᾽ ὅμως 
ἐνεχειρίσθημεν ἀξίαν παρὰ τῆς τοῦ Θεοῦ χάριτος τὴν 
δυναμένην ταῦτα ἐργάζεσθαι. "46 ᾿Εχδαλλέσθωσαν τοί- 
voy οἵ τοιοῦτοι, ἵνα οἵ τε “ὁγιαίνοντες ἣμῖν ὑγιεινό- 
τεροι γένωνται, οἵ τε νοσοῦντες ἀναχτήσωνται ἕαυ- 
τοὺς £x τῆς χαλεπῆς ἀῤῥωστίας. Ei δὲ ἐφρίξατε ταύ-- 
τὴν ἀχούσαντες τὴν ἀπόφασιν (χαὶ γὰρ δρῶ πάντας 
147 στυγνάζοντας καὶ συνεσταλμένους ὄντας), 149 με- 
ταθαλλέσθωσαν, xci λέλυται τὰ τῆς ἀποφάσεως. 
Ὥσπερ γὰρ ἐξουσίαν ἐλάθομεν δῆσαι, οὕτως καὶ λῦ- 
σαι, χαὶ πάλιν "49 ἐπαγαγεῖν. Οὐ γὰρ τοὺς ἀδελφοὺς 
ἡμῶν 15. ἀποχόψαι βουλόμεθα, ἀλλὰ τὸ ὄνειδος τῆς 
᾿Ἐχχλησίας ἀποχρούσασθαι. Νῦν μὲν γὰρ καὶ “Ἕλληνες 
ἡμῶν χαταγελάσονται, xol Ἰουδαῖοι χωμῳδήσουσιν, 
ὅταν ἁμαρτάνοντας ἑαυτοὺς οὕτως περιορῶμεν. Τότε 
δὲ xal ἐχεῖνοι σφόδρα ἡμᾶς ἐπαινέσουσι, xol θαυμά- 
σονται τὴν '᾿Ἐχχλησίαν, τῶν παρ᾽ ἡμῖν 15: αἰδεσθέν - 
τες νόμων. Μηδεὶς τοίνυν τῶν ἐπιμενόντων τῇ αὐτῇ 
19 πρργεία τῆς ἐχχλησίας ἐπιδαινέτω, ἀλλὰ xal 
583 ἀφ᾽ ὑμῶν ἐπιτιμάσθω, καὶ κοινὸς ἔστω * πολέμιος. 
Εἴ τις γὰρ, φησὶν, οὖχ ὑπαχούσῃ τῷ λόγῳ div 
διὰ τῆς ἐπιστολῆς, τοῦτον σημειοῦσθε, καὶ μὴ συνα- 
ναμίγνυσθε αὐτῷ. Τοῦτο δὲ 154 ποιήσατε. μήτε 


143 εὐτονώτερον ] ἐμπυρώτερον, σφοδρότερον. 

'Á εἰ γὰρ εὐτελεῖς 1 Dicitur etiam in talibus , εἰ γὰρ 
χαὶ εὐτελεῖς. 

*45 οἰχτροί  ὍῬιαο hec vocabula εὐτελής et οἰχτρός re- 
centioribus temporibus sibi vindicarunt monachi, 
iisque utuntur in indicibus scriptorum suorum. Repe- 
ritur etiam ἐλάχιστος. 

146 2,65) 4620022» ] οἱ νοσοῦντες. 

147 στυγνάξοντας χαὶ συνεσταλμένους ] Interpres , inge- 
7 et compunctos. Στυγνάξειν est tristi et moesto 
vultu esse, Chrysost. t. IV, p. 741 , A : μὴ στυγνάξειν, 
μηδὲ χατηριᾶν. Ybid. p. 433, E, opponuntur μετὰ στυ- 
“νότητος et χαίρων xa γεγηθώς. T. IL, p. 386, À : μὴ γένῃ 
xavagüs, μηδὲ στυγνάσῃς. Ibid. p. 656, Α : χατηρῆ γενό- 
μένον χαὶ στυγνόν. Τ, ILL, p. 435, B : στύγνασον, γενοῦ χα- 
τηρής. Apud Himerium, p. 74, opponitur μειδιῶν : Πρὶν 
μειδιᾶσχι στυγνάξομεν. Eodem sensu dicitur σχυθρωπά- 
ξειν. Aristoph. Lysistr. v. 7: μὴ σχυθρώπαζ᾽, ὦ τέκνον. Συ- 
στέλλεσθαι proprie est se contrahere, quod prae metu so- 
lent facere animalia nonnulla. Ergo metuentes. Dicitur 
etiam de modestia. Ergo Chrysost. t. IV, p. 31, D, 
συστέλλειν ἑαυτόν et μέγα φρονεῖν opponit. Hesych. συν- 
ἐστάλη * περόθηται, ἐδειλίασε. Forte στενάζοντας in mente 
habuit Interpres. 

148. μεταθαλλέσθωσαν ] οἱ νοσοῦντες. 

τή9 ἐπαγαγεῖν] Bis paulo ante habet τομὴν ἐπάγειν. Ygi- 
tur Interpres hic etiam reddidit, rursus sententiam 
ferendi, Yntellexit ergo e superioribus vel τομήν, vel 

ἀπόφασιν. Utrumque enim. eodem sensu dicitur : istud 
translate, hoc proprie. Quilibet autem sentit, durum 
esse et repugnans ordini vocabulorum, si hic repetatur 


527 


urere possit. Ne spernas igitur sententiam no- 
siram. Quamvis enim viles admodum ac misera- 
biles simus, attamen a divina gratia dignitatem 
accepimus, qua possimus haec efficere. Ejiciantur 
ergo hujusmodi homines , ut et qui sani sunt va- 
lentiores evadant; et qui morbo laborant , a gravi 
egritudine ad. sanitatem sese revocare possint. Si 
vero perhorruistis hanc audientes sententiam (vi- 
deo namque omnes ingemiscentes et compunctos) , 
resipiscant , et sententia soluta est, Quemadmodum 
enim alligandi potestatem accepimus , sic. et sol- 
vendi, ac rursus sententiam ferendi. Non enim 
fratres nostros abscindere volumus, sed oppro- 
brium Ecclesie depellere. Nunc quippe nos et gen- 
tiles irridebunt, et Judei traducent , quando nos 
ipsos peccantes ita despicimus, Tunc autem et illi 
admodum nos laudabunt, et. mirabuntur Eccle- 
'siam , leges nostras reveriti. Nemo itaque ex iis, 
qui in eadem permanent fornicatione, in ecclesiam 
veniat , sed. et a vobis corripiatur, et communis 


n 


C 


e 


Excom- 
municatio- 
nis senten- 
lia in illos 
qui theatro- 
rum specta- 
cula diebus 
sanctis adie 
ru 


sit hosts. Si quis nom obedit verbo nostro s. Th«ss.3. 


per epistolam , hunc notate , et ne commiscea- 11: 


mini cum. illo. Hoc autem facite : neque collo- 
quamini, neque domi recipiatis , neque mens 
participes admittatis, neque ingressus vel egressus, 


ἀπόφασιν. ἐπάγειν ergo accipio pro adducere , reducere 
ad Ecclesiam. Yta habet multoties. Veluti t. XII,p.389, 
B : καὶ μὴ πρότερον ἀποστῆς, ἕως ἂν αὐτὸν (τὸν ἀπολειφθέντα, 
τὸν ἀποπλανηθέντα) ἐπαγάγης xo τῇ μητρὶ (τῇ ἠκκλησίᾳ) 
συνάψῃς. 

159 ἀποχόψαι] τῆς Τιχκλησίας. Dixerat enim paulo ante 
τομὴν ἐπάγειν. 

15: αἰδεσθέντες] Αἰδεῖσθαι accusativo jungitur. Scriben- 
dum ergo τοὺς νόμους. Poterat vero ita etiam dicere : 
τῶν παρ᾽ ἡμὶν νόμων αἰδεσθέντες τὴν ἀχρίδειαν. Chrysost, 
t. X, p. 630, À : τοῦτον τὸν νόμον ἠδέσθησαν. 

152 πρρνείᾳ 1 πορνείαν vehementiori vocabulo nunc 
appellat ejus, qui oculos et libidinem suam pascit ad-' 
spectu scortorum, Vide supra p. 275, À : εἰ γὰρ xc μὴ 
συνεπλάχης. Si leniori vocabulo voluisset uti, dixisset 
πονηρίᾳ. 

53 Qe ὑμῶν] Forte, ὑφ᾽ ὑμῶν. Sed ἐπιτιμάσθω non 
recte respondet τῷ σημειοῦσθε, ad quod tamen refertur, 
Sed potuit etiam respicere ad solum μὴ συναναμίγνυσθε. 
ἐπιτιμῷν est increpare, verbis castigare, reprehendere, 
vel etiam punire. Cum ergo castigatio, que verbis fit , 
jam antecesserit, hic accipi debet pro punire. Cum vero 
cogito, μὴ συναναμίγνυσθε et superiora τομὴν ἐπάγειν, 
ἀποκότιτειν, cumque iterum examino 27" ὑμῶν, quod sol- 
licitaveram, in mentem venit, annon legendum sit 2? 
ὑμῶν ἀποτεμνέσθω. 

*[Coisl. a prima manu πόλεμος : corrector πολέμιος, 
Infra corr. ὑπαχούσει. Lege cum Bibl. $raxobst.] 

1) ποιήσατε | Hic modi verborum sunt inzquales, 
Imperativus enim et conjunctivus miscentur. Corri- 

gendum ergo μεταδῶτε. Pro ποιήσατε autem malim ποιή- 
22. 


528 


neque in foro cum illis versemini : et sic facile illos 
recuperabimus. Àc quemadmodum venatores fe- 
ras captu difficiles non ex una parte, sed undi- 
que pellentes, in retia conjiciunt: ita et nos eos, 
qui moribus efferati sunt, una. pellamus, et cito 
in salutis retia conjiciemus, nos ex una parte, 
vos ex alia. Ut igitur illud eveniat , vos quoque 
nobiscum indignemini; imo potius pro Dei legi- 
bus dolete, et paulatim avertetis. eos ex fratribus, 
qui hoc morbo laborant et in hoc peccatum inci- 
dunt, ut perpetuo illos vobiscum servetis. Neque 
enim parvo crimine rei eritis, si tantam perni- 
ciem neglexeritis , sed magno supplicio eritis ob- 
noxii, Nam si in hominum zdibus , cum quis ex 
famulis argentum. vel aurum furatus deprehendi- 
tur, non ipse solus qui deprehensus est, sed 
etiam conscii , et qui non revelaverint, pcena ple- 
ctantur, multo magis in Ecclesia. Tunc enim dicet E 
tibi Deus : Cum videres ex domo mea non argen- 
teum vel aureum vas furto abripi , sed continen- 
tiam. auferri ; eumque qui. pretiosum .corpus ac- 
cipit, et hujusmodi sacrificii particeps est, in 
diaboli locum abire, et in tantum peccatum in- 
cidere, cur siluisti, cur id tulisti, cur non annun- 
tiasti sacerdoti, ne peenz abs te repeterentur non: 
leves? Ideo et ego etiamsi id mihi dolori futurum 
sit,ne a gravioribus quidem inferendis poenis 


D 


σάντες. Τοῦτο δὲ ποιήσαντες, intellige, τὸ μὴ συναναμέγνυ- 
σθαι. Aliis fortasse placebit : τοῦτο δὴ ποιήσατε, χαὶ μήτε 
λόγου μεταδῶτε. 

155. εἰσόδου] repete χοινωνήσητε. 

156 πάντοθεν ] Hoc alio vocabulo dicitur περιστοιχίς- 
ζεσθαι οἱ περιστοιχίξειν, quod Virgil. AEn. IV, 121, red- 
didit, saltusque indagine cingunt. Vide de hoc voca- 
bulo Harpocrat. p. 147. Utitur eo Chrysost. t. I, 
p. 325, C, t. II, p. 620, E, t. III, 4151, B, ac sepe 
alibi proprie et translate. 

157. σαγήνην] Σαγήνη usitatum est dicere de everriculo, 
quo pisces capiuntur. Ygitur Hesych. explicat : πλέ- 
γματι ἐκ χαλάμων εἰς θήραν ἰχθύων. )6 venatoribus non 
memini legere hoc vocabulum. Chrysost. t. I, p. 602, 
A, similem sententiam tractat, ubi est θήρατρον : πολλὰ 
τῶν ἀνημέρων ξώων καὶ ἐξηγριωμένων., ἐπειδὰν ὑπὸ θάμνον 
χρυπτόμενα τύχη, τῆς τοῦ χυνηγέτου φωνῆς ἀχούσαντα, ἐξάλ- 
λεται μὲν ἀπὸ τοῦ φόθου, συνελαυνόμενα δὲ τῇ τῆς φωνῆς 
ἀνάγκη, καὶ ἄκοντα πολλάχις ὑπὸ τῆς βοῆς συνωθούμενα, εἰς 
αὐτὰ ἐμπίπτει τὰ θήρατρα. 

158. ἐχθηριωθέντας ] τοῖς πάθεσι, pravis animi. affectio- 
nibus efferatos. Loco modo laudato sensu eodem ἐξη- 
γριωμένων. Philo, p. 269, D : ἐχλελυττηχὼς κἀχτεθηριω- 
μένος, et p. 681, F. à 

*59 ἐμθαλοῦμεν] Bene habet futurum, Similis constru- 
ctio est paulo ante : χαὶ οὕτω ῥαδίως αὐτοὺς ὀναχτησόμεθα. 
Malim vero hic etiam, zai ταχέως αὐτοὺς εἰς τό. 


S. IOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


λόγου μετάδοτε, μήτε εἰς οἰκίαν δέξησθε, μήτε τρα- 
πέζης χοινωνήσητε, μήτε "P εἰσόδου, μήτε ἐξόδου, 
μήτε ἀγορᾶς" xoi οὕτω ῥᾳδίως αὐτοὺς ἀναχτησό- 
μεθα. Καὶ καθάπερ ol κυνηγοὶ τὰ δυσάλωτα τῶν θη- 
pov οὖχ ἐξ ἑνὸς μέρους, ἀλλὰ 156 πάντοθεν ἐλαύνοντες, 
εἰς τὴν "57σαγήνην ἐμβάλλουσιν - οὕτω δὴ καὶ ἡμεῖς 
τοὺς "“δἐχθηριωθέντας συνελάσωμεν, xol ταχέως εἰς 
τὰ δίκτυα τῆς σωτηρίας 159 ἐμδαλοῦμεν, ἡμεῖς ἐντεῦ- 
θεν, ὑμεῖς ἐχεῖθεν. Ἵν᾽ οὖν τοῦτο γένηται, καὶ δμεῖς 
ἡμῖν συναγαναχτήσατε, μᾶλλον δὲ ὑπὲρ τῶν τοῦ 
Θεοῦ νόμων ἀλγήσατε, 199 xol μικρὸν ἀποστράφητε 
τούτους τὰ τοιαῦτα νοσοῦντας καὶ παρανομοῦντας τῶν 
ἀδελφῶν, ἵνα διηνεχῶς αὐτοὺς τὸν ἔχητε, Οὐδὲ γὰρ 
τὸ τυχὸν ὑμῖν "05 ἐστι χρίμα, εἰ παρίδητε τοσαύτην 
163 ἀπώλειαν, ἀλλὰ μεγίστην ἕξετε τιμωρίαν. Εἰ γὰρ 
ἐν ταῖς τῶν τ΄ ἀνθρώπων οἰκίαις ἂν ἁλῷ τις τῶν οἷ-- 
χετῶν ἀργύριον ἢ χρυσίον ὑφελόμενος, οὖχ αὐτὸς 
χολάζεται μόνον 6 ἁλοὺς, ἀλλὰ xol οἱ συνειδότες xot 
μὴ χαταγγείλαντες, πολλῷ μᾶλλον ἐπὶ τῆς Ἔχχλη- 
σίας. "Epst γάρ σοι τηνικαῦτα 6 Θεός " δρῶν ἀπὸ τοῦ 
οἴχου τοῦ ἐμοῦ oüx ἀργύριον, οὐδὲ χρυσοῦν σχεῦος 
χλαπὲν, ἀλλὰ σωφροσύνην συληθεῖσαν, χαὶ τὸν λα- 
δόντα τὸ 195 σῶμα τὸ τίμιον, καὶ τοιαύτης μετασχόντα 
θυσίας, ἀπελθόντα εἰς τὸ τοῦ διαδόλου 106 χωρίον, 
καὶ τοιαῦτα παρανομήσαντα, "δ7πῶς ἐσίγησας; πῶς 
ἤνεγκας; πῶς οὐχ ἀπήγγειλας τῷ ἱερεῖ; χαὶ οὐ τὰς 
τυχούσας ἀπαιτηθήσῃ εὐθύνας. Διά τοι τοῦτο χαὶ ἐγὼ, 


160 voi μιχρὸν ἀποστράφητε] Sic Codex. Sed mallem , 
xol κατὰ μιχρὸν ἀποστρέψετε, et secundunr hanc lectio- 
nem locum Latine converti. Nam ita series postulat, 
JMontefalconius. Fruswa hunc locum vir doctissimus 
tentavit, Muxpóv, id. est, χρόνον, notat ad tempus breve. 
Huic mox opponitur δεηνεχῶς, semper. ἃ ποστρέρειν. τινά 
est avertere aliquem , quod voluit Montefalconius. Sed 
ἀποστρέφεσθα! τινα, quod voluit Chrysostomus, est. se 
avertere ab aliquo. ἀπεστράφην autem h. 1. dicitur si- 
gnificatione media. Ita plane de homine isto flagitioso 
apud Corinthios habet Theodoret. ad 2 Cor. 2,7 : 
πάντες γὰρ αὐτὸν ἀπεστράρησαν, ὡς ἐχέλευσεν (b ἀπόστολος). 
Sed aliud est, in quo equidem offendo. Nam τούτους 
ita locum habere nequit. Debet saltem esse τούτους τούς. 
Equidem vero malim, ὁποστράφητε τοὺς τά. Nam τούτους 
νοσοῦντας τῶν ἀδελφῶν non est (τοι, Oportet esse : 
τοὺς νοσοῦντας τῶν ἀδελρῶν. 

"δι ἔχητε] nimirum συγχοινωνοὺς χαὶ ἀδελφούς. Pro eo 
est in Epist. ad Philem. v. 45 : τάχα γὰρ διὰ τοῦτο ἐχω- 
ρίσθη πρὸς ὥραν, ἵνα αἰώνιον αὐτὸν ἀπέχης. 

16 ἐστι 1 Malim, ὑμῖν ἔσται. Mox enim est, ἕξετε. 

163 ἀπώλειαν] τῶν ἀδελφῶν. " 

166. ἀνθρώπων] Huic mox opponitur ὁ olxos τοῦ Θεοῦ. 

*65 σῷ μα] in sacra ccena, cujus, ut Christianus, factus 
est particeps. Ante τὸν λαθόντα repetendum ὁρῶν. 

165 χωρίον | Circum et theatrum intelligit. 

165 πῶς] Constructio, ὁρῶν, πῶς; 


CONTRA LUDOS ET THEATRA. 


529 


χαίτοι ys 99 μέλλων λυπεῖν, οὐδενὸς φείσομαι "09 τῶν 578 abstinebo. Longe melius quippe est nos hic 


ἐπαχθεστέρων. Πολλῷ γὰρ βέλτιον ἐνταῦθα 17")o- 
πηθέντας ἡμᾶς ἐξελέσθαι τῆς μελλούσης χρίσεως, ἢ 
δήμασι χαρισάμενον μεθ᾽ ὑμῶν χολασθῆναι τότε. 
Οὐδὲ γὰρ ἀσφαλὲς ἣμῖν, οὐδὲ ἀκίνδυνον, "7" σιγῇ τὰ 
τοιαῦτα φέρειν. Ὑμῶν γὰρ ἕκαστος ὑπὲρ ἑαυτοῦ 
δώσει τὰς εὐθύνας: ἐγὼ δὲ τῆς ἁπάντων σωτηρίας 
175 ὑπεύθυνος. Διὰ δὴ τοῦτο οὗ παύσομαι πάντα ποιῶν 
xoi λέγων, χἂν λυπῆσαι δέη, x&v ἐπαχθῆ φανῆναι, 
χἂν φορτιχὸν, ὥστε δυνηθῆναι παραστῆναι τῷ βή- 
ματι ἐχείνῳ τῷ φοδερῷ, μὴ ἔχων 173 σπῖλον ἢ ῥυτί- 
δα, ἤ τι τῶν τοιούτων. F'évovco δὲ εὐχαῖς τῶν ἁγίων 
τούς τε διαφθαρέντας ἤδη ταχέως "7 ἐπανελθεῖν, 
τούς τε μείναντας ἀσινεῖς ἐπὶ μεῖζον προχόψαι χο- 
σμιότητος καὶ σωφροσύνης" ἵνα xal ὑμεῖς "75 σώζοι- 
σθε, καὶ ἡμεῖς εὐφραινώμεθα, καὶ 6 Θεὸς δοξάζηται 
γῦν xal ἀεὶ, xal εἰς ᾿7ὐτοὺς ἀτελευτήτους αἰῶνας 
τῶν αἰώνων. Ἀμήν. 


168. μέλλων λυπεῖν ] Interpres : etiamsi id mihi dolori 
futurum sit. Sed hoc non est in Greco. Nec eaim λὺυ- 
πεῖσθαι, Sed λυπεῖν, alios dolore afficere, legitur. Ea 
etiam, qua subjiciuntur, repugnant lectioni λυπεῖσθαι. 

169. τῶν ἐπαχθεστέρων nimirum. χολάσεων. [Von parcam 
poenis. gravioribus, id: est, acerbe et severe puniam, 
exclusurus istos ab Ecclesia. 

179 λυπηθέντας ἡμᾶς] Heec non. sunt sana. His tamen 
nititur lectio λυπεῖσθαι. lta vero ἐξελέσθαι non habet, 
quo referatur. Malim ergo, λυπηθέντας ὑμᾶς ἐξελέσθαι. 
Ceterum cqualitatem membrorum neglexit in oppo- 
sitis, λυπηθέντας et χαρισάμενον. Niqualitatem servasset, 
si dixisse, λυπήσαντα ὑμᾶς ἐξελέσθαι. 

'7 σιγῇ — φέρειν} Σιγῇ φέρειν, εἴ mox xav λυπῆσαι δέη, 
defendunt proximum λυπηθέντας ὑμᾶς et superius λυ- 
πειν. 

175. ὑπεύθυνος ] cum genitivo. Ita Demosth. pag. 293: 
ἀγνοίας ὑπεύθυνος. Et ibid. p. 1144. Cum dativo Lycurg. 
adversus Leocrat. cap. 32, $ 7: ὑπεύθυνος κινδύνῳ. Chry- 
sost. t. III, p. 375, A eL D, in eadem pagina cum da- 


mcerore affectos, a futuro abripi judicio , quam 
verborum gratia lenitateque usos , hunc vobiscum 
pomas luere. Neque. enim tutum — vobis vel sine 
periculo est, res hujusmodi silentio tegere. Nam 
quisque vestrum pro se poemas dabit : ego vero 
omnium saluti sum obnoxius. Quamobrem non 
finem faciam omnia agendi el dicendi etiamsi 
vos moerore afficere oporteat , etiamsi molestus vi- 
dear et onerosus , ut possim adstare ante tribunal 
illud horrendum, nullam habens maculam aut 
labem vel quid hujusmodi. Utinam autem, precibus 
sanctorum , ii qui corrupti sunt citius revertantur ; 
illi vero qui illesi manserunt, in majorem orna- 
tum continentiamque proficiant : ut et vos salutem 
consequamini , et nos ketemur, et Deus gloria 
affieiatur nunc et. semper, et in infinita secula 
seculorum. Amen. 


b 


livo et genitivo habet, ὑπεύθυνος ταῖς μέμψεσιν οἱ ὑπευ.. 
θύνους ἑαυτῶν. Quid proprie sit. ὑπεύθυνοι, bene explicat 
Suidas : οἱ μήπω λογισμοὺς παρετχηκότες, μηδὲ εὐθύνας τῆς 
ἀρχῆς (muneris publici, quod administrarunt : loqui- 
tur autem in primis de republica Atheniensium) ἧς 2z:- 
στεύθησαν. 

173. σπίλον] Expressit Ephes. 5, 27. 

174 ἐπανελθεῖν} Hoc non recte convenit τῷ διαφθα- 
pévzas. Proprie, οἱ ἀποπλανηθέντες ἐπανέρχονται. Credo 
ergo legendum esse Zrogfapévcas. Hesych. ἀπορθάρηθί 
μου" ἀπαλλάγηθὲ μου. Et : φθείρεται " πλανᾶται. Aristoph. 
Nub. v. 787 : οὐκ ἐς κόρακας ἀπορθερεῖ ; et Plut. v. 917: 
τί δεῦρ᾽ ἂν ἐρθάρης ; Adde Alciphr. p. 62, et 57. Caeterum, 
si tamen probetur διαφθαρέντας, non reddendum erit , 
qui corrupti sunt, sed, qui dispersi suit. 

175 σώξοισθε] Scribendum , σώξησθε. Mox bis est con- 
junctivus. 

176 τρὺς ὀτελευτήτους] Alterutrum. abesse poterat, aut 
τοὺς ἀτελευτήτους, dUl τῶν αἰώνων. 


MONITUM 


AD HOMILIAM SEQUENTEM. 


Hanc homiliam, Roma ex Cod. Vaticano 559 a me exscriptam, veram et γνησίαν esse nemo non fa- 
tebitur, nisi sit in Chrysostomi scriptis hospes. Omnes enim styli, dictionis inventionisque not concur- 
runt, nulla desideratur. Ipsam vero habuit cum per multos dies absens, infirmitateque detentus fuisset , 
ae prz amore populi nondum positis morbi reliquiis ad ecclesiam. concionaturus advolavit. Id quod ipse 
initio, maximeque in fine homiliz ait. Cum autem 588 06 morbis afflictus fuerit, non ita facile est, in quod 


tempus hzc incidant deprehendere , neque dicere 


valemus Antiochizne an Constantinopoli hzc habita 


concio fuerit. Antiochia tamen dictam suadere videtur ipsum principium homilia , ubi se ad docendum 


imperitum profitetur Chrysostomus. 


S. 


JOANNIS CHRYSOST. 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


HOMILIA 


2. Tim. 3. In. apostolicum dictum : Hoc autem scitote, 
3 quod in novissimis diebus erunt tempora 
gravia. 


Chrysosto- — 1. Infirmus quidem sum et egenus, atque ad 
mus Sr" docendum imperitus; sed cum vestrum cotum 
poris labo intueor, infirmitatis obliviscor, paupertatem 
tabat: ignoro, imperitiam non novi: anta nempe est 
caritatis vestra tyrannis. Quapropter alacrius 
quam ii, qui facultatibus abundant, egestatis meze 
mensam vobis appono. Magnanimitatis porro hujus 
vos auctores mihi estis, dum lapsos erigitis, quia 
ad audiendum proni estis, atque ab ore nostro 
pendetis. Sic et pulli hirundinum , cum vident 
advolantem matrem, e nido sese efferentes et pro- 
num obtendentes collum, ita cibum ab illa acci- 
piunt. Eodem modo et vos cum ingenti alacritate 
concionantem intuentes, ex lingua mea profectam 


OMIAIA 


Εἰς τὸ ἀποστολιχὸν δητὸν τὸ λέγον: Τοῦτο δὲ γι- 
γώσχετε, ὅτι ἐν ἐσχάταις ἡμέραις ἔσονται χαιροὶ 
χαλεποί. 

A — Ἀσθενὴς μέν εἶμι xo πτωχὸς, καὶ διδασχαλικῶν 
ἄπειρος λόγων " ἀλλ᾽ ὅταν ἴδω τὸν ὁμέτερον σύλλογον, 
ἐπιλανθάνομαι τῆς ἀσθενείας, ἀγνοῶ τὴν πτωχείαν, 
οὖχ οἶδα τὴν ἀπειρίαν * τοιαύτη γὰρ τῆς ὑμετέρας ἀγά- 
anc ἣ τυραννίς. Διὸ καὶ τῶν ἐν εὐπορίᾳ καθεστώτων 
προθυμότερον ὑμῖν τὴν τῆς πτωχείας παρατίθημι 
τράπεζαν. Ταύτης δὲ ὑμεῖς αἴτιοι τῆς μεγαλοψυχίας, 
τῇ προθυμίᾳ τῆς ἀκροάσεως τοὺς ἀναπεπτωχότας διε- 
Β γείροντες, πρὸς τὴν ἀχρόασιν χεχηνότες, καὶ τῆς τοῦ 
λέγοντος ἐχχρεμάμενοι γλώττης. Οὕτω xal νεοσσοὶ 
χελιδόνων, ἐπειδὰν ἴδωσι προσιπταμένην τὴν μη- 
τέρα, τῆς χαλιᾶς προχύψαντες xal τοὺς αὐχένας ποιή-- 
σαντες ἐχχρεμεῖς, οὕτω δέχονται τὴν παρ᾽ ἐχείνης 
τροφήν. Οὕτω xal ὑμεῖς μετὰ πολλῆς τῆς προθυ- 


doctrinam excipitis, et antequam verba ex ore, μίας πρὸς τὸν λέγοντα βλέποντες, δέχεσθε τὴν ἀπὸ 
exsiliant, ea studio magno omnia abripitis. Quis Α τῆς γλώττης κομιζομένην ὑμῖν διάλεξιν, καὶ πρὶν ἢ 


non et vos et nos super his beatos pradicet, quia 
Eccli. 25. nempe loquimur Jd aures audientium? Com- 
tar munis labor, communis et corona; commune lu- 
crum, communis etiam et merces. Ideo Christus 
Matth. 13. beatos. praedicavit discipulos dicens : 'estri au.- 
m tem beati oculi , quia vident,et aures ve- 
stre, quia audiunt. Concedite mihi ut his etiam 
verbis vos alloquar, quandoquidem tantam ex- 
hibetis alacritatem : estri autem. beati oculi, 
quia vident, et aures vestre , quia audiunt. 
Verum quod aures quidem vestre audiant pa- 
lam est: quod oculi vero vestri videant , sicut 
discipuli tunc videbant , id demonstrare conabor , 
ut beatitudo vestra non dimidia , sed. omnino 
perfecta sit. Quid ergo. tunc videbant discipuli ? 
Mortuos suscitatos, cocos visum recipientes, le- 
prosos mundatos, pulsos dzemonas, claudos am- 
bulantes, naturz vitium omne correctum. Hzc et 
nunc vos videtis, etiamsi non corporis, sed fidei 
Fidei oculi oculis. Hujusmodi namque sunt fidei oculi : quae 
que ve non apparent vident, et quz nondum facta sunt 
stus agebat; intelligunt. Undenam hoc demonstratur, nempe 
Judei pre- fidem esse aspectum et argumentum non apparen- 
sentes non , 2 
videban, tium ? Audi Paulum dicentem : Est autem fides 
Uebr.Vi-1. sperandarum. substantia. rerum, argumentum 
non apparentium.Et quod mirabile est, hi carna- 
les oculi quae sub. aspectum cadunt, vident, quz 


τὰ ῥήματα ἐχπηδῆσαι τοῦ στόματος ἡμῶν, ἥρπασεν 

ἢ διάνοια τὰ λεγόμενα. "Tic οὖν oüx ἂν xol Op καὶ 
ἡμᾶς ἐπὶ τούτοις μαχαρίσειεν,, ὅτι λέγομεν Εἰς ὦτα 
ἀκουόντων; Κοινὸς ὃ πόνος, κοινὸς xol ὃ στέφανος " 
κοινὸν τὸ χέρδος, κοινὸς xol ὃ μισθός. Διὰ τοῦτο xal 

ὃ Χριστὸς ἐμαχάρισε τοὺς μαθητὰς λέγων * Ὑμῶν δὲ 
μαχάριοι οἵ ὀφθαλμοὶ, ὅτι βλέπουσι, χαὶ τὰ ὦτα 
ὅμῶν, ὅτι ἀκούουσι. Δότε μοι ταῦτα τὰ ῥήματα xal 
πρὸς ὑμᾶς εἰπεῖν, ἐπειδὴ καὶ τὴν αὐτὴν ἐπιδείκνυσθε 
προθυμίαν * Ὑμῶν δὲ μαχάριοι οἵ ὀφθαλμοὶ, ὅτι βλέ- 

D πουσι, xal τὰ ὦτα ὑμῶν, ὅτι ἀχούουσιν. Ἀλλ᾽ ὅτι 
μὲν ὑμῶν τὰ ὦτα ἀχούει, δῆλον" ὅτι δὲ xal οἵ ὀφθαλ- 
μοὶ βλέπουσι, χαθάπερ ἔδλεπον oi μαθηταὶ τότε, 
τοῦτο ἀποδεῖξαι πειράσομαι, ἵνα μὴ ἐξ ἡμισείας, ἀλλ᾽ 
δλόχλχηρος 61v 6 μαχαρισμὸς 3. Τί οὖν ἔδλεπον τότε 
οἵ μαθηταί; Νεχροὺς ἀνισταμένους, τυφλοὺς ἀναδλέ-- 
ποντας; λεπροὺς χαθαιρομένους, δαίμονας ἐλαυνο-- 
μένους, χωλοὺς βαδίζοντας, ἅπαν φύσεως ἁμάρτημα 
διορθούμενον. Ταῦτα βλέπετε xal ὑμεῖς νῦν, εἰ xot 
μὴ τοῖς τοῦ σώματος, ἀλλὰ τοῖς τῆς πίστεως ὀφθαλ.-- 
μοῖς. Τοιαῦται γὰρ αἵ τῆς πίστεως ὄψεις" τὰ μὴ φαι- 
νόμενα βλέπουσι, χαὶ τὰ μηδέπω πραχθέντα χατα- 
νοοῦσι. Πόθεν τοῦτο δῆλον, ὅτι πίστις ὄψις ἐστὶ τῶν 
μὴ βλεπομένων xa ἔλεγχος; Ἄχουσον τοῦ Παύλου λέ- 
γοντος- "Eccc δὲ πίστις ἐλπιζομένων ὑπόστασις πρα- 
᾿ἡμάτων, ἔλεγχος οὐ βλεπομένων. Καὶ τὸ δὴ θαυμαστὸν, 
οὗτοι μὲν οἱ τῆς σαρχὸς ὀφθαλμοὶ τὰ μὲν δρώμενα 


€ 


IN 150}, HOC SCITOTE QUOD IN NOVISSIMIS DIEBUS, ETC. 


βλέπουσι, τὰ δὲ μὴ δρώμενα οὐ βλέπουσιν - oi δὲ 
τῆς πίστεως ὀφθαλμοὶ τοὐναντίον ἅπαν, τὰ μὲν ὁρώ-- 
μενα οὗ βλέπουσι, τὰ δὲ μὴ δρώμενα βλέπουσι. Καὶ 
ὅτι τὰ βλεπόμενα οὐ βλέπουσι; καὶ τὰ μὴ βλεπόμενα 
βλέπουσιν, ὃ Παῦλος ἐδήλωσεν εἰπὼν οὕτως ᾿Γὸ γὰρ 
παραυτίχα ἐλαφρὸν τῆς θλίψεως καθ’ ὑπερύολὴν εἰς 
ὑπερθολὴν αἰώνιον βάρος δόξης ἡμῖν κατεργάζεται, 
μὴ σχοπούντων ἡμῶν τὰ βλεπόμενα, ἀλλὰ τὰ μὴ βλε- 
πόμενα. Καὶ πῶς ἄν τις ἴδοι τὰ μὴ βλεπόμενα; Πῶς 
ἄλλως, ἀλλ᾽ ἢ τοῖς τῆς πίστεως ὀφθαλμοῖς ; Οὕτω καὶ 
ἀλλαχοῦ nav Πίστει νοοῦμεν κατηρτίσθαι τοὺς αἰῶ- 
νας. Πῶς; oó γὰρ εἴδομεν. Eig τὸ μὴ ἐχ φαινομέ- 
νων τὰ βλεπόμενα γεγονέναι, φησί. Βούλεσθε χαὶ 
ἑτέραν παράγω μαρτυρίαν, ὅτι τὰ μὴ βλεπόμενα βλέ- 
πουσιν οἱ τῆς πίστεως ὀφθαλμοί ; Γαλάταις ποτὲ γρά- 
ev ὃ Παῦλος ἔλεγεν: Οἷς xov ὀφθαλμοὺς Ἰησοῦς 
Χριστὸς προέγράφη ἐν ὑμῖν ἐσταυρωμένος. 


Τί λέγεις, ὦ μαχάριε Παῦλε; ἐν Γαλατίᾳ σταυ- 
ρούμενον αὐτὸν εἶδον Γαλάται; οὐχὶ πάντες ὅμολο- 
γοῦμεν, ὅτι ἐν Παλαιστίνῃ ἐν μέση ᾿Ιουδαίᾳ τὸ πά- 
θος ἐγένετο; Πῶς οὖν αὐτὸν εἶδον σταυρούμενον l'a- 
λάται; Τοῖς τῆς πίστεως ὀφθαλμοῖς, οὐ τοῖς τῆς 
σαρχός. Εδὲς πῶς οἱ τῆς πίστεως ὀφθαλμοὶ τὰ μὴ 
φαινόμενα βλέπουσιν ; "Avo τοσούτου γοῦν διαστήμα- 
τος χαὶ μετὰ τοσοῦτον χρόνον τὸν Χριστὸν εἶδον σταυ- 
ρούμενον. Οὕτω xal ὑμεῖς βλέπετε τοὺς νεχροὺς ἀνι- 
σταμένους οὕτω σήμερον εἴδετε τὸν λεπρὸν χαθαιρό- 
μενον" οὕτως εἴδετε τὸν παραλελυμένον ἀναστάντα, 


551 
autem sub aspectum non cadunt, non vident: at 
fidei oculi omnino contra, qu sub aspectum ca- 
dunt, non vident, qua» vero sub aspectum non ca- 
dunt, vident. Quod. autem. quz videntur non vi- 

D deant, et qua non videntur videant, Paulus decla- 
ravit his verbis : Nam /Momentaneum et leve 
tribulationis supra modum in sublimitate cter- 
niun glorie pondus operatur in nobis ; non 
consideraniibus nobis que videntur, sed. qua 
non videntur. Et quomodo quispiam ea quae non 
videntur viderit? Quo alio modo, nisi fidei oculis ? 
Sic et alibi ait: Fide intelligimus aptata esse 
secula. Quomodo ? non enim. videmus. Ut ex 
inyisibilibus visibilia fierent. V ultis aliud pro- 
feram testimonium, quod fidei oculi ea. videant 

E que. non videntur ? Galatis. aliquando | scribens 


2. Cor. ἡ. 
17. 


Hebr.11.3. 


Paulus dicebat : 4Znte quorum oculos Jesus 6«l. 3. 1. 


Christus prescriptus est in vobis crucifixus. 
2. Quid dicis, o beate Paule? in. Galatiane 
viderunt eum Galatze crucifixum ? nonne confite- 
mur omnes in Palaestina in media Judaea Christum 
esse. passum ? Quomodo ergo ipsum Galat: cru- 
cifixum viderunt? Fidei, non carnis, oculis. Vi- 
distin" quomodo fidei oculi ca qua non apparent 
videant? A tanto enim intervallo, et post. tantum 
tempus Christum viderunt crucifixum. Sic et vos 
videtis mortuos. resurgentes : 510. hodie cernitis 
leprosum . mundatum : sic paralyücum vidistis 
erectum, et magis vidistis, quam Judzei, qui tunc 


καὶ uAXov Ἰουδαίων τῶν παρόντων εἴδετε. "Exeivor A aderant. Illi namque presentes non adiniscre mi- 


μὲν γὰρ. παρόντες οὗ παρεδέξαντο τὸ θαῦμα, ὑμεῖς 
δὲ ἀπόντες παρεδέξασθε τὴν πίστιν. Ὥστε δικαίως 
εἶπον πρὸς ὑμᾶς, ὅτι Μαχάριοι ὑμῖν οἱ ὀφθαλμοὶ, ὅτι 
βλέπουσιν. Ei δὲ καὶ ἑτέρωθεν βούλει μαθεῖν ὅτι τὰ 
μὴ βλεπόμενα βλέπουσιν οἱ τῆς πίστεως ὀφθαλμοὶ, 
τὰ δὲ βλεπόμενα παρατρέχουσιν" οὐδὲ γὰρ ἂν ἄλλως 
ἴδοιεν τὰ μὴ βλεπόμενα, el μὴ καταφρονήσαιεν τῶν 
εἰρημένων " ἄκουσον τοῦ Παύλου περὶ τοῦ ᾿Αδραὰμ. 
διαλεγομένου, ὅτι τοῖς τῆς πίστεως ὀφθαλμοῖς εἶδε 
τὸν υἱὸν τικτόμενον τὸν ᾿Ισαὰχ, xal οὕτω χατεδέξατο 
τὴν ἐπαγγελίαν. Τί γάρ φησι; Καὶ μὴ ἀσθενήσας τῇ 
πίστει, οὖ κατενόησε τὸ ἑαυτοῦ σῶμα νενεχρωμένον. 


Μεγάλη τῆς πίστεως 4j δύναμις. Ὥσπερ γὰρ Xoyi- 


σμοὶ ἀνθρώπων δειλοὶ xol ἀσθενεῖς, οὕτω πίστις 
ἰσχυρὰ xo δυνατή. Οὐ χατενόησε τὸ ἑαυτοῦ σῶμα 
νενεχρωμένον. Ορᾷς πῶς ἀφῆχε τὰ ὁρώμενα; πῶς 
οὖχ εἶδεν εἰς τὸ γῆρας; Καίτοι γε αὐτὸ πρὸ τῶν ὀφθαλ- 
μῶν ἔχειτο" ἀλλὰ τοῖς τῆς πίστεως ὀφθαλμοῖς ἑώρα, 
οὐ τοῖς τοῦ σώματος. Διὸ οὖχ εἶδε τὸ γῆρας, οὐδὲ τὴν 
νέκρωσιν Σάῤῥας“ οὐ κατενόησε ἣν. νέκρωσιν τῆς 
μήτρας Σάῤῥας. “Τὴν στείρωσιν ἡμῖν ἐνταῦθα αἰνίτ- 
τεται. AZ, γὰρ ἢ ἀσθένεια ἦν, ἢ μὲν ἀπὸ τῆς ἢλι- 


raculum, vos autem absenies fidem admisistis. 


lique jure dixi vobis, Peati vestri oculi, quia maun. 13. 


vident. Quod si aliunde quoque discere volue- 
ris, fidei oculos ea, que non videntur , videre, 
etea, que videntur, pratercurrere : neque enim 
alio modo viderint ea, quz» non videntur , nisi 
supra dicta despexerint : audi Paulum de Abra- 
hamo disserentem , quod nempe fidei oculis vi- 


16. 


Abraliam 


fidei oculis 
vidit nasci - 


derit filium suum Isaac nasciturum, et. sic acce- tarum IEsaa- 


perit promissionem. Quid enim aii? E£ non in- 
firmaius est fide, nec consideravit corpus suum 


p emortuum. Magna vis fidei. Quemadmodum enim ^ 
Cogitationes hominum timide sunt et infirma, sap.9. 14. 


sic fides fortis potensque est. /Von consideravit 
corpus suum emortuum. Ὗ iden' quomodo visibi- 
lia dimiserit? quomodo non respexerit in senectu- 
tem? Etiamsi haec prz oculis erat, sed fidei oculis 
videbat, non oculis corporis. Ideo non respexit ad 


cum, 


Rom.4 19. 


senectutem, neque 4d emortuam vulvam Sarre. Rom.4.19. 


Hic sterilitatem nobis subindicat. Duplex. enim 
infirmitas erat; aliaa senectute, alia ab infirmitate 
naturz, Neque enim tantum corpus ob ztatem δά 


$. JOANNIS CHRYSOST. 


552 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


liberorum procreationem ineptum erat, sed vulva € xíac, ἡ δὲ ἀπὸ τῆς ἀσθενείας φύσεως. Οὐ γὰρ τὸ 


quoque ejus et nature officina erat emortua, etiam 

ante senectutem, nempe ob sterilitatem. Viden' 

quanta impedimenta? Senectus viri, senectus uxo- 

ris : sterilitas major obex, quam senectus : nam 

illud est maximum ad liberorum procreationem 
impedimentum. Verumtamen hac omnia preter- 

currit, atque oculis fidei in celum usque surrexit, 

magnum habens promissorum argumenium, ejus 

Rom. .20, nempe qui promiserat potestatem. Ideo Zn promis- 
sione Dei non hesitavit diffidentia, sed con- 
fortatus est fide. Etenim ceu baculus quidam 

firmus totusque portus fides est, qua a ratiocinio- 

rum errore liberat, animumque in tranquillitate 

Matth. 13. magna constituit. P'estri autem beati oculi, quia 
χα: vident; nam hoc dictum denuo repetendum est. 
Atqui etiam Judei tunc eadem ipsa videbant. 

Verum non hoc externum videndi genus beatum 

pradicat : hoc quippe per seipsum miracula non 

videt, sed internum conspicit. Illi cecum videbant 

Joan. 9. 8. dicebantque, Z/ic est, non est hic; vocemus ejus 
p parentes. Audis ambigentes? viden' non sufficere 
corporis aspectum ad miraculi spectaculum? Qui 

Absentia praesentes et. spectantes erant dicebant : Zic est, 
eredenn. 7207. est hic; nos vero qui presentes non sumus, 
bus, pre-nOn dicimus, Zic est, non. est hic; sed, Ipse est. 
isi 55. Didicisti nihil absentiam nocere, cum fidei adsunt 
creduli. Oculi; nihilque utilitatis ex presentia percipi, 
cum fidei oculi non adsunt? Quid enim illis pro- 

fuit videre? Nihil. Nos enim clarius quam illi 
videmus. Quoniam igitur oculi vestri vident eo 

videndi, et aures vestra audiunt eo audiendi ge- 

nere, quod Christus beatum praedicavit, agedum 

vobis Scripture gemmas apponamus. Quemadino- 


D 


E 


σῶμα μόνον διὰ τὴν ἡλικίαν ἄχρηστον ἦν πρὸς παιδο- 
γονίαν, ἀλλὰ xal αὐτὴ fj μήτρα νενέχρωτο, καὶ τὸ 
τῆς φύσεως ἐργαστήριον, xci πρὸ τοῦ γήρως ἄχρη- 
στον ἣν διὰ τὴν στείρωσιν. Εἶδες ὅσα χωλύματα; Τὸ 
γῆρας τοῦ ἀνδρὸς, τὸ γῆρας τῆς γυναικός" fj τοῦ 
γήρως ἀχρηστοτέρα στείρωσις " καὶ γὰρ xai τοῦτο 
μάλιστα χώλυμα παιδογονίας. Ἀλλ᾽ ὅμως ταῦτα 
πάντα παρέδραμεν) καὶ τοῖς τῆς πίστεως ὀφθαλμοῖς 
εἰς τοὺς οὐρανοὺς ἀνέστη, μεγίστην τῶν ἐπηγγελμένων 
ἀπόδειξιν ἔχων τὴν δύναμιν τοῦ ὑπεσχομένου. Διὰ 
τοῦτο Εἰς τὴν ἐπαγγελίαν τοῦ Θεοῦ οὐ διεχρίθη τῇ 
ἀπιστίᾳ, ἀλλ᾽ ἐνεδυναμώθη τῇ πίστει. Βαχτηρία γάρ 
τίς ἐστιν ἰσχυρὰ ἣ πίστις, καὶ λιμὴν ἀσφαλὴς; τῆς 
τῶν λογισμῶν ἀπαλλάττουσα πλάνης, χαὶ ἐν ἥσυ- 
χίᾳ πολλῇ τὴν ψυχὴν ἀναπαύουσα. Ὑμῶν δὲ μαχά- 
ριοι οἵ ὀφθαλμοὶ, ὅτι βλέπουσι" xoi γὰρ εἰς αὐτὸ 
- πάλιν ἐπανελθεῖν ἀναγχαῖον τὸ ῥῆμα. Καίτοι ἔόλεπον 
xo οἵ Ἰουδαῖοι τὰ τότε γινόμενα. 'AX οὐ ταύτην 
μαχαρίζει τὴν ὄψιν τὴν ἔξωθεν * αὕτη γὰρ καθ᾽ ἕαυ- 
τὴν οὖχ δρᾷ τὰ θαύματα, ἀλλ᾽ ἡ ἔνδον. ᾿Ἐχεῖνοι εἴ- 
δον τυφλὸν καὶ ἔλεγον * Οὗτός ἐστιν, οὖχ ἔστιν οὗτος * 
χαλέσωμεν αὐτοῦ τοὺς γονεῖς. ᾿Αχούεις ἀμφιδαλλόν-- 
των; δρᾷς ὅτι οὐχ ἀρχεῖ fj τοῦ σώματος ὄψις πρὸς 
τὴν τοῦ θαύματος θεωρίαν ; Ot παρόντες καὶ θεώμε- 
νοι ἔλεγον" Οὗτός ἐστιν, οὐχ ἔστιν οὗτος: ἡμεῖς δὲ 
οἵ μὴ παρόντες οὗ λέγομεν, Οὗτός ἐστιν, οὖχ ἔστιν 
οὗτος" ἀλλ᾽ Αὐτός ἐστιν. Ἔμαθες ὡς οὐδὲν βλάπτει 
ἣ ἀπουσία, ὅταν πίστεως ὀφθαλμοὶ ὦσι, καὶ ὡς οὖ- 
δὲν ὠφελεῖ fj παρουσία, ὅταν πίστεως ὀφθαλμοὶ μὴ 
ὦσι; Τί γὰρ ἐκείνους ὥνησε τὸ ἰδεῖν; Οὐδέν. Ἡμεῖς 
γὰρ ἐκείνων σαφέστερον εἴδομεν. Ἐπεὶ οὖν βλέπουσιν 
οἱ ὀφθαλμοὶ ὁμίῶν θεωρίαν, καὶ ἀκούει τὰ ὦτα ἀκρόα- 
σιν, ἣν ὃ Χριστὸς ἐμαχάρισε, φέρε ὑμῖν τοὺς μαργα- 


dum enim Judzis quasstiones non solvit Christus, οι! θίτας τῶν Γραφῶν τοβαθῶμεν, Ὥσπερ γὰρ sol "Iov- 
imo auxit obscuritatem, quia non attendebant : sie A δαίοις οὐχ ἐπέλυσε τὰ ζητήματα 6 Χριστὸς, ἀλλὰ 


et vobis, quia attento estis animo, occulta in me- 

dium adducere par est. Etenim accesserunt disci- 

Matth. 13. puli, et mirabantur dicentes : Cur in. parabolis 
10: 9033- isis loqueris? Ille vero respondit, Quia viden- 
tes non vident. Quia igitur vos non videntes vi- 

detis, par est vobis sine parabola loqui; et quia 

* Hic téx- udientes non. audiunt.* Quia igitur vos qui 
er base tunc non audivistis, nunc non minus auditis , 
quam tunc audivissetis, consentaneum est vos non 

hac privare mensa. Etenim Christus hos non mi- 

Joan. 2o, Mus beatos pradicavit, quam illos : Pidisti nam- 
29: que, ait, et credidisti ; beati qui non viderunt, 
et crediderunt. Ne igitur ideo segnes ad virtutem 

estote, quod illis temporibus non fueritis, sed hoc 


^ Ηχούτατε, sic Ms. Sed mendum suspicor. 


B 


καὶ ἐπέτεινε τὴν ἀσάφειαν, ἐπειδὴ μὴ προσεῖχον - 
οὕτω δὴ xo ὑμῖν, ἐπειδὴ προσέχετε, τὰ χεχρυμμένα 
ἄγειν εἰς μέσον χρή. Καὶ γὰρ προσῆλθον οἱ μαθηταὶ 
xol ἐθαύμαζον λέγοντες: Διατί ἐν παραδολαῖς λαλεῖς 
αὐτοῖς; Ὃ δὲ ἔφη, ᾿Επειδὴ βλέποντες οὗ βλέπουσιν. 
Οὐχοῦν ἐπειδὴ μὴ ἰδόντες ὑμεῖς εἴδετε, ἀναγκαῖον 
μὴ ἐν παραδολῇ εἰπεῖν πρὸς ὑμᾶς" καὶ ἐπειδὴ "Axoó- 
οντες οὐχ ἀχούουσιν. *** Οὐκοῦν ἐπειδὴ ὑμεῖς μὴ 
ἀχούσαντες τότε, ἀχούετε νῦν οὐχ ἔλαττον, ἢ τότε 
"ἠχούσατε, ἀναγκαῖον ὑμᾶς μὴ ἀποστερῆσαι τῆς 
τραπέζης ταύτης. Καὶ γὰρ ὃ Χριστὸς τούτους οὐχ 
ἧττον ἐμακάρισεν ἢ ἐκείνους - Εἶδες γὰρ, φησὶ, καὶ 
ἐπίστευσας " μαχάριοι οἱ μὴ ἰδόντες, xa πιττεύσαν- 
τες. Μὴ τοίνυν ὀχνηροὶ γίνεσθε πρὸς ἀρετὴν, ὅτι μὴ 


IN ILLUD, HOC SCITOTE QUOD 


χατ᾽ ἐχείνους τοὺς χρόνους, ἀλλὰ κατ᾽ αὐτὸν ἐγένεσθε. 
Ἂν γὰρ ἐθέλοις, οὐχ ἐζημιώθης " ὥσπερ οὖν πολλοὶ 
xo τῶν τότε γενομένων, ἐπειδὴ μὴ ἤθελον, οὐκ ὦφε- 
λήθησαν. 3 

Τί οὖν ἐστι τὸ σήμερον ἀναγνωσθέν; Τοῦτο δὲ 
γινώσχετε, ὅτι ἐν ἐσχάταις ἡμέραις ἐνστήσονται 
καιροὶ χαλεποί. Τῷ Τιμοθέῳ πάλιν ὃ Παῦλος ἐπι- 
στέλλει. Φοδερὰ 4$ ἀπειλή" ἀλλὰ διαναστῶμεν " τού- 
τοὺς γὰρ ἡμῖν τοὺς καιροὺς αἰνίττεται, καὶ τοὺς μετὰ 
τούτους, καὶ τοὺς περὶ τὴν συντέλειαν αὐτήν. Τοῦτο 
δὲ γινώσχετε, ὅτι ἐν ἐσχάταις ἡμέραις ἐνστήσονται 
καιροὶ χαλεποί. Βραχὺ τὸ ῥῆμα, καὶ μεγαλὴ ἣ δύνα- 
μις. Καθάπερ γὰρ τὰ ἀρώματα οὐ τῷ πλήθει, ἀλλὰ 
τῇ φύσει τὴν εὐωδίαν ἐνδείχνυται " οὕτω xo od θεῖαι 
Γραφαὶ οὐ τῷ πλήθει τῶν ῥημάτων, ἀλλὰ τῇ δυνά- 
uet τῶν ἐγχειμένων πᾶσαν ἡμῖν παρέχουσι τὴν ὠφέ- 
λειαν. Οὕτω χαὶ θυμιάματος φύσις xal καθ᾽ ἑαυτὴν 
μέν ἐστιν εὐώδης " ἐπὰν δὲ εἰς πῦρ αὐτὴν ἐμάλῃς, 
τότε πᾶσαν ἐπιδείχνυται τὴν ἐξ αὐτῆς ἧδονήν. Οὕτω 
καὶ ἢ θεία Γραφὴ xoi χαθ’ ἑαυτὴν μέν ἐστιν ἡδίστη " 
ἐπειδὰν δὲ τῆς ὑμῶν ἐπιλάδηται ψυχῆς, καθάπερ 
εἰς θυμιατήριον ἐμπεσοῦσα, ἅπαντα τὸν οἶχον τῆς 
εὐωδίας ἐμπίπλησι. Τοῦτο δὲ γινώσχετε, ὅτι ἐν 
ἐσχάταις ἡμέραις ἐνστήσονται καιροὶ χαλεποί. Περὶ 
τῆς συντελείας λέγει. Τί οὖν πρὸς σὲ, ὦ μαχάριε 
Παῦλε; τί δὲ πρὸς Τιμόθεον; τί δὲ πρὸς τοὺς 
τότε ἀχούοντας; Μικρὸν γὰρ ὕστερον μέλλουσιν 
ἀποθνήσχειν, ἐξαρπάζεσθαι τῶν ἐπιόντων δεινῶν καὶ 
πονηρῶν ἀνθρώπων. AXN οὐχὶ τὰ παρόντα βλέπω 
μόνον, φησὶν, ἀλλὰ xoi τὰ μέλλοντα προορῶ. Οὐχὶ 
τῆς παρούσης φείδομαι ποίμνης, ἀλλὰ καὶ ὑπὲρ τῆς 
μελλούσης ἀγωνιῶ xa δέδοικα. Ἡμεῖς μὲν γὰρ τῶν 
συνόντων ἡμῖν ἀνθρώπων μόλις ποιούμεθα πρόνοιαν, 
ἐχεῖνος δὲ ὑπὲρ τῶν μηδέπω τεχθέντων πολλὴν ποι- 
sicat τὴν σπουδήν. Οὕτω χαὶ ποιμὴν ἄριστος οὐχ 
ὅταν ἴδη ᾿τοὺς λύχους ἐπιόντας τῇ ποίμνη καὶ τῶν 
προδάτων ἐγγὺς γενομένους, τότε προλέγει μόνον, 
ἀλλὰ xxi πόῤῥωθεν ὄντας μηνύει. Οὕτω xal ὃ Παῦ- 
λος, χαθάπερ ποιμὴν ἄριστος, ἐφ᾽ ὑψηλοῦ χωρίου 


555 
tempore vivatis. Nam si volueris, nihil hinc de- 
trimenti percipies ; quemadmodum multi eorum, 
qui tunc fuerunt, quia noluerunt, nihil hinc uti- 
litatis percepere. 

9. Quidnam igitur hodie lectum est? oc au- 
tem scitote, quod in novissimis diebus erunt 
tempora gravia. 'Timotheo rursum scribit Pau- 
lus. Terribilis comminatio;: sed animum eriga- 
mus : haec quippe tempora nobis subindicat Scri- 
ptura, necnon post futura, etiamque ea quae con- 
summationem spectant. Z70oc autem scitote, quod 
in novissimis diebus erunt tempora gravia. 
Breve dictum, et magna virtus. Quemadmodum 
enim aromata non copia et mole, sed natura fra- 
grantiam emittunt: sic et divine Scripture non 
inultitudine verborum, sed insita virtute, totam 
nobis prebent utilitatem. Sic incensi natura per 
seipsam suavem emittit odorem ; si autem injicias 
in ignem, tunc omnimodam suam exhibet volu- 
ptatem. Ita etiam. divina Scriptura per seipsam 
suavissima est ; cum autem animam nostram occu- 
paverit, ac si in thuribulum inciderit, totam do- 
mum suavi implet odore. Z/oc autem scitote, 
quod in novissimis temporibus erunt tempora 
dura. De consummatione loquitur. Quid hoc ad 
te, beate Paule? quid ad Timotheum? quid ad 
illos qui tunc audiebant? Brevi postea tempore 
morituri erant, a futuris illis calamitatibus et a 
pravis hominibus eripiendi. Verum non prasen- 
tia tantum respicio, inquit, sed futura provideo. 
Non praesens tantum grex mihi sollicitudini est, 
sed etiam pro futuro grege angor et timeo. Nos 
vix iis qui nobiscum versantur hominibus pro- 
spicimus, ille vero pro iis qui nondum nati erant, 
multam gerit sollicitudinem. Sic et pastor optimus 
non cum viderit lupos irruentes in gregem, jam 
prope oves accessisse, tune id predieit tantum, 
sed etiam procul adhuc versantes indicat. Ita quo- 
que Paulus, sicnt pastor optimus, in excelso loco, 


IN NOVISSIMIS DIEBUS , ETC. 


C 


D 


E 


τοῦ τῆς προφητείας ἀξιώματος καθήμενος, καὶ τοῖς 29) in prophetie nempe dignitate sedens, ac prophe- 


προφητιχοῖς ὀφθαλμοῖς ἄνωθεν προορῶν χα τατρέχοντα 
τὰ θηρία, ἐπ᾽ αὐτῆς τῆς συντελείας ὁρμῶντας xol 


ἀποτεινομένους κατὰ τῆς ποίμνης προλέγει καὶ προ- ᾿ 


διαμαρτύρεται, ἵνα καὶ τοὺς μηδέπω γεννωμένους πα- 
ρασχευάσῃ νήφειν, xal πᾶσαν τειχίσῃ τὴν ποίμνην 
τῇ προφητείᾳ. Καὶ γὰρ καὶ πατὴρ φιλόστοργος οἰκίαν 
οἰχοδομούμιενος πολλάκις τοῖς αὐτοῦ παισὶ λαμπρὰν 
xa μεγάλην οὕτως οἰκοδομεῖ, οὖχ ὥστε ἐχείνοις χρη- 
σίμιην γενέσθαι μόνον, ἀλλὰ xal ἐγγόνοις xal. τοῖς 
μετ᾽ ἐχείνους. Οὕτω xoi βασιλεὺς πόλει φιλουμένη 
περιδαλὼν τεῖχος ἔξωθεν, ἀσφαλὲς τοῦτο ποιεῖ χαὶ 
ἰσχυρὸν καὶ διαρχὲς, οὐχ ἵνα ἐπὶ τῆς γενεᾶς αὐτοῦ 


^ ticis oculis sursum positus, invasuras feras pro- 
videns, illas in ipsa consummatione in gregem 
impetum facturas et invasuras esse predicit ct 
prassignificat, ut eos etiam, qui nondum nati erant, 
ad vigilandum induceret, et prophetia totum mu- 
niret gregem. Etenim pater prolis amans, qui edes 
exzdificat, sepe filiis suis illas splendidas et am- 
plas construit, non modo ut illis tantum utiles 
commodeque sint, sed etiam nepotibus et poste- 
ris. Ita quoque rex adamatam urbem moenibus 
circummunit, iisque firmis tutisque, qua non 
B xtate sua modo, sed etiam subsequentibus et po- 


2. T'im.3.1, 


Scripturae 
divine vir- 
tus. 


Paulus 
non de prie- 
sentisolum, 
sed ctiam 
de futuro 
grege solli- 
citus. 


Apostolica 
scripta mae- 
nia Eccle- 
siarum, 


Matth. 24. 
3. 


Apostoli 
de futuris 
solliciti. 
Petrus apo- 
stolorum 
coryphzeas, 
etc. 

Orbis pre- 
fectus, elc. 
CAM 21, 


554 


steris omnibus sint tutamini, nec adversus machi- 
nas tantum illius temporis, sed adversus futuras 
invasiones et obsidiones stare possint. Sic etiam 
Paulus fecit. Quoniam apostolica. scripta mcenia 
sunt Ecclesiarum , non presentes tantum , sed 
etiam posteros per illa munit. Atque ita cem 
et inconcussum septum hujusmodi construxit , et 
cum tanta cautcla illo totum. orbem cireummuni- 
vit, ut eos qui tum vivebant, et qui illos excepe- 
re, et eos qui nunc sunt, et posteros usque ad 
Christi adventum contra omnem inimicorum ob- 
sidionem tutos conservet. "Tales sunt sanctorum 
animze : fratrum amantes, de illis sollicitze, amore 
paternam superantes benevolentiam, et dilectio- 
nem materni partus : hic namque Spiritus et divinae 
gratiz est. 


4. Vultis ut aliunde etiam vobis. demonstrem, 
sanclos non qu: ad suum tempus spectant solum 
curare, neque pro presentibus solum metuere , 
sed etiam pro iis qui postea futuri sunt? Accesse- 
runt, inquit, ad eum in monte sedentem discipuli, 
homines propemodum senes, qui post modicum 
tempus ex hac vita discessuri erant. Quid ergo 
quarunt? de quo anguntur? quid timent? quibus 
de causis magistrum percontantur ? num de rebus, 
quz ipsis viventibus, aut circa illa tempora even- 
tur: erant? Minime. Sed iis protermissis omni- 
bus quid dicunt? Quod signum adventus tui, et 
consummalionis seculi ? Niden' illos etiam de 
consummatione seculi interrogare, οἱ de futuris 
hominibus esse sollicitos? Non enim sua vident 
apostoli, sed qua aliorum sunt, et simul omnes et 
seorsim singuli. Petrus itaque chori illius cory- 
phaus, os apostolorum omnium, caput illius fa- 
miliz, orbis totius prafectus, fundamentum. Ec- 
clesiz, ardens Christi amator ; nam .Zit, Petre, 
diligis me plus his? Ydeo ejas indes profero, ut 
discatis eum vere Christum dilexisse : certe ejus 
erga Dominum amoris argumentum maximum 
erat sollicitudo famulorum ejus. Non ego hzc dico, 
sed ipse dilectus Dominus : Si amas me, inquit, 
pasce opes meas. Ὗ idcamus ergo num vere pasto- 
ris praefecturam obtineat, num vere oves diligat, 
num vere gregis amans sit, ut discamus eum etiam 


mentum dixit. Hic itaque Petrus, postquam 
omnia sua abjecerat, rete nempe et quecumque in 
navicula erant, relictis mari, arte et domo. Ne 
porro attendamus, hec pauca fuisse, sed hwc 
omnia bona suajextitisse, ejusque alacritatem lau- 
demus, Nam ea que duos denarios conjecerat , 


$. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


μόνης ὑπηρετῇ, ἀλλ᾽ ἵνα καὶ τοῖς μετὰ ταῦτα πᾶσι 
γένηται χρήσιμον; οὐ πρὸς τὰς τότε μηχανὰς, ἀλλὰ 
πρὸς τὰς ὕστερον γενομένας προσθολὰς ἐπιτήδειον. 
Οὕτω χαὶ ὃ Παῦλος ἐποίησεν. ᾿Επειδὴ γὰρ τὰ γράμ.- 
ματα ἀποστολιχὰ τείχη τῶν ᾿Εχχλησιῶν ἐστιν, οὐχὶ 


C τοὺς τότε μόνον ὄντας, ἀλλὰ xa τοὺς ὕστερον ἐσομέ- 


νους ἀσφαλίζεται δι᾿ αὐτῶν. Καὶ οὕτως ἰσχυρὸν xoi 
ἀῤῥαγὴ τὸν περίθολον τοῦτον χατεσχεύασε, καὶ πάσῃ 
περιήλασεν αὐτὸν τῇ οἰχουμένῃ μετὰ ἀσφαλείας &má- 
σῆς , ὥστε xal τοὺς τότε, καὶ τοὺς μετ᾽ ἐχείνους, καὶ 
τοὺς νῦν, καὶ τοὺς αὖθις ἑπομένους μέχρι τῆς τοῦ 
Χριστοῦ παρουσίας ἁπάσης ἀπαλλάξαι τῆς τῶν πολε- 
μίων πολιορχίας. "l'ouücat τῶν ἁγίων oi ψυχαί" φι- 
λόστοργοι; χηδεμονικαὶ, πατρικὴν εὔνοιαν ἀποχού- 
πτουσαι τῷ φίλτρῳ, καὶ τὴν τῆς φύσεως φιλοστοργίαν 
νιχῶσαι, χαὶ τὰς ὠδῖνας ὑπερδαίνουσαι ἐχείνας * 
Πνεύματος γάρ εἶσι xol θείας χάριτος. 

Βούλεσθε χαὶ ἑτέρωθεν δείξω πάλιν, ὅτι οὐ "" 
καθ᾽ ἑαυτοὺς μεριμνῶσιν οἱ ἅγιοι, οὐδὲ lip τῶν πα- 


p ρόντων δεδοίκασι μόνον, ἀλλὰ καὶ ὑπὲρ τῶν μετὰ 


ταῦτα ἐσομένων; ; Προσῆλθον αὐτῷ, φησὶν, οἵ μαθη- 
ταὶ ἐπὶ τοῦ ὄρους χαθημένῳ: “ἄνθρωποι λοιπὸν γε- 
γηραχότες xol μετ᾽ ὀλίγον χρόνον μέλλοντες ἀποδη- 
μεῖν ἀπὸ τῆς παρούσης ζωῆς. Τί οὖν ἐρωτῶσι; τί 
ἀγωνιῶσι; τί δεδοίχασι; ὑπὲρ τίνων τὴν πεῦσιν τῷ 
διδασχάλῳ πφοσάγουσιν; ἄρα ὑπὲρ τῶν κατὰ τὴν 
ζωὴν αὐτῶν, ἢ ὑπὲρ τῶν κατὰ τοὺς χρόνους ἐχεί-- 
νους; Οὐδαμῶς. ᾿Αλλὰ πάντα ἐχεῖνα παραδραμόντες 
τί λέγουσι; Τί τὸ σημεῖον τῆς σῆς παρουσίας xa 
τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος; Εἶδες χἀχείνους ὑπὲρ τῆς 
συντελείας τοῦ αἰῶνος ἐρωτῶντας, καὶ ὑπὲρ τῶν ἐσο- 


E μένων ἀνθρώπων φροντίζοντας: Οὐ γὰρ τὰ ἑαυτῶν 


δρῶσιν οἵ ἀπόστολοι, ἀλλὰ τὰ τῶν ἄλλων xo xowi; 
πάντες xoi ἰδίᾳ ἕχαστος. Ὃ οὖν Πέτρος 6 χορυφαῖος 
τοῦ χοροῦ, τὸ στόμα τῶν ἀποστόλων ἁπάντων, ἣ χε- 
φαλὴ τῆς φατρίας ἐχείνης, 6 τῆς οἰχουμένῃς ἁπάσης 
προστάτης, ὃ θεμέλιος τῆς ᾿Εχχλησίας, 6 θερμὸς 
ἐραστὴς τοῦ Χριστοῦ" Πέτρε γάρ φησι, φιλεῖς μὲ 
πλεῖον τούτων; Διὰ τοῦτο λέγω τὰ ἐγκώμια, ἵνα μά- 
θητε ὅτι ὄντως φιλεῖ τὸν Χριστόν" τοῦ γὰρ εἰς τὸν 
Δεσπότην φίλτρου ἣ χηδεμονία τῶν δούλων τεχμή- 
ριόν ἐστι μέγιστον. Καὶ οὐχ ἐγὼ ταῦτα λέγω, ἀλλ᾽ 
αὐτὸς ὃ φιλούμενος Δεσπότης. Ei Ves με, φησὶ, 

ποίμαινε τὰ πρόδατά μου. Ἴδωμεν οὖν ὄντως εἰ ποι- 


2 udvoc ἔχει προστασίαν, εἰ ὄντως κηδεμονίαν, εἰ ὄντως 
pastorem dilexisse : illud enim hujus esse argu- ^ 


φιλεῖ τὰ πρόδατα, εἰ ὄντως φιλόστοργός ἐστι περὶ 
τὴν ποίμνην, ἵνα χαταμάθωμεν ὅτι xad τὸν ποιμένα 
φιλεῖ * τοῦτο γὰρ ἐχείνου σημεῖον ἔφησεν εἶναι. Οὗτος 
τοίνυν ὃ Πέτρος ἅπαντα ῥίψας ὅσα εἶχε, τὸ δίκτυον, τὰ 
ἐν τῷ πλοίῳ πάντα, καὶ ἀφεὶς τὴν θάλατταν, τὴν 
τέχνην, τὴν οἰκίαν. Μὴ γὰρ δὴ τοῦτο ἴδωμεν, ὅτι 
ὀλίγα ταῦτα, ἀλλ᾽ ὅτι πάντα τὰ ὄντα " καὶ τὴν προθυ- 


IN ILLUD, HOC SCITOTE QUOD IN NOVISSIMIS DIEBUS, ETC. 


μίαν ἐπαινέσωμεν. Καὶ γὰρ ἣ τὰ δύο χαταβαλοῦσα 
δηνάρια οὗ πολὺν ὄγχον χατέθηχε χρημάτων, ἀλλὰ 
πολὺν πλοῦτον ἐπεδείξατο προαιρέσεως, καθάπερ xol 
οὗτος ἐν πολλῇ πενίᾳ μεγάλην εὐπορίαν προθυμίας 
παρέσχετο. Ὅπερ γὰρ ἑτέρῳ χωρία, καὶ ἀνδράποδα, 
καὶ οἰκήματα, καὶ χρυσίον, τοῦτο ἐκείνῳ τὸ δίκτυον, 
καὶ ἡ θάλαττα, καὶ ἣ τέχνη, καὶ τὸ πλοῖον. Μὴ τοί- 
νυν τοῦτο ἴδωμεν, εἰ ὀλίγα ἀφῆκεν, ἀλλ᾽ εἰ μὴ πάντα 


ἀφῆχε. Τοῦτο γάρ ἐστι τὸ ζητούμενον, οὖκ ὀλίγα ἢ 


πολλὰ χαταθεῖναι, ἀλλὰ μηδὲν ἐλάττω τῆς οἰχείας 
δυνάμεως εἰσενεγκεῖν. Πάντα τοίνυν ἀφεὶς, καὶ πα- 
τρίδα, καὶ οἰκίαν, καὶ φίλους, xal συγγενεῖς, καὶ 
αὐτὴν τὴν ἀσφάλειαν" καὶ γὰρ τὸν δῆμον τὸν "lou- 
δαϊχὸν ἑαυτῷ τούτῳ τῷ τρόπῳ ἐξεπολέμησεν - Ἤδη, 
γὰρ, φησὶ, συνέθεντο Ιουδαῖοι, ἐάν τις ὁμολογήσῃ 
αὐτὸν Χριστὸν, ἀποσυνάγωγος γένηται. “Ὅθεν δῆλον, 
ὅτι οὖκ ἀμφέδαλλεν, οὐδὲ ἐδεδοίκει περὶ τῆς βασι- 
λείας τῶν οὐρανῶν, ἀλλὰ σφόδρα ἐπέπειστο, xol ἀπ᾽ 
αὐτῆς τῆς τῶν πραγμάτων ἀποδείξεως, καὶ πρὸ τῆς 
τῶν πραγμάτων ἀποδείξεως ἀπὸ τῆς τοῦ Σωτῆρος 
φωνῆς, ὅτι κληρονομήσει πάντως αὐτήν. Εἰπὼν γὰρ, 
ὅτι Ἡμεῖς ἀφήκαμεν πάντα, καὶ ἠκολουθήσαμέν σοι; 
τί ἡμῖν ἔσται; ἀπεκρίθη αὐτοῖς ὃ Χριστὸς, ὅτι Καθή- 
σεσθε ἐπὶ δώδεκα θρόνους, χρίνοντες τὰς δώδεχα φυ- 
λὰς τοῦ Ἰσραήλ. Ταῦτα δὲ χατεσχεύασα, ἵνα ὅταν 
δείξω αὐτὸν ἀγωνιῶντα ὑπὲρ τῶν συνδούλων, μὴ εἴς 
πῆς ὅτι ὑπὲρ ἑαυτοῦ ἐδεδοίκει. Πῶς γὰρ ἂν ἔδεισεν; 
αὐτοῦ τοῦ μέλλοντος αὐτὸν στεφανοῦν ἀποφηναμένου 
ὑπὲρ τοῦ στεφάνου xoi τῶν βραδείων ; Οὗτος τοίνυν 6 
Πέτρος, ὃ πάντα ἀφεὶς, ὃ θαῤῥῶν ὑπὲρ τῆς βασι- 
λείας τῶν οὐρανῶν, προσελθόντος ποτὲ πλουσίου τι- 
νὸς, καὶ εἰπόντος τῷ Χριστῷ, 'T( ποιήσω ἵνα χληρο- 
νομιήσω ζωὴν αἰώνιον; καὶ τοῦ Χριστοῦ πρὸς αὐτὸν 
ἀποχριναμένου, Εἰ θέλεις τέλειος εἶναι, ὕπαγε, πώ- 
λησόν σου τὰ ὑπάρχοντα, xol δὸς πτωχοῖς; καὶ δεῦρο 
ἀκολούθει μοι’ εἶτα πρὸς τοῦτο λυπηθέντος ἐχείνου, 
xo λέγογτος τοῖς μαθηταῖς τοῦ Χριστοῦ, “Ορᾶτε πῶς 
- δυσχόλως εἰσέρχονται οἱ πλούσιοι εἰς τὴν βασιλείαν 
τῶν οὐρανῶν * ἀμὴν, ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ὅτι εὐχοπώτερόν 
ἔστι χάμηλον διὰ τρυπήματος ῥαφίδος εἰσελθεῖν, ἢ 
πλούσιον εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ - 6 Πέτρος, 6 
ἀχτήμων, ὃ θαῤῥῶν ὑπὲρ τῆς βασιλείας, ὃ ὑπὲρ τῆς 
ἑαυτοῦ μὴ δεδοικὼς σωτηρίας, ὃ πεπεισμένος σαφῶς 
περὶ τῆς ἐχεῖ αὐτῷ ἀποχειμένης τιμῆς, ἀκούσας ταῦτα 
ἔλεγε" Τίς δύναται σωθῆναι; Τί δέδοικας, ὦ μακάριε 
Πέτρε; τί ἀγωνιᾷς; τί τρέμεις; Πάντα ἔῤῥιψας, 
πάντα ἀφῆχας" περὶ τῶν πλουτούντων 6 λόγος, ἐχεί- 
νῶν χατηγορία τὸ λεγόμενον" σὺ δὲ ἐν πενίᾳ χαὶ 
ἀχτημοσύνῃ διατελεῖς ζῶν. Ἀλλ᾽ οὐ τὸ ἐμαυτοῦ σχοπῶ, 
φησὶν, ἀλλὰ xol τὸ ἑτέρων συμφέρον ζητῶ. Διὰ τοῦτο 
ὑπὲρ τῶν xa ἑαυτὸν θαῤῥῶν, ὑπὲρ τῶν ἄλλων τὴν 
“πεῦσιν προσήγαγε λέγων, Τίς δύναται σωθῆναι ; 


8 


C 


D 


E 


illic reposito , his auditis dicebat, Quis poterit 1/i4.v. 


284 "M . 2 , 
A lute sciscitabatur dicens; Quis potest saleus essc ? 


555 


non magnam pecuniarum molem deposuit, sed 
ingentes studii sui divitias ostendit, quemadmo- 
dum et hic in magna paupertate ingentem alacri- 
tatis copiam praebuit. Quod enim alteri erant pra- 


Petrus 


pauca, sed 


dia, servi, edes, aurum, hoc illi erant retia, mare, P 


la- 


ars, navicula. Ne itaque hoc attendamus, an pauca men — reli- 


reliquerit, sed an omnia reliquerit. Nam id quod 451}: 


quaeritur est, non an magna an parva deponeret , 
sed an nihil minus inferret, quam inferre posset. 
Omnibus itaque relictis; patria, domo, amicis, 
cognatis ; imo ipsa securitate : nam hoc modo po- 


pulum Judaicum sibi inimicum reddidit: Jam Joan.9.22. 


enim, inquit, conspiraverant Judei, ut si quis 
eum confüeretur esse Christum, extra synago- 
gam fieret. Unde palam fit, eum. nec dubitasse, 
nec timuisse circa regnum calorum ; sed de illo 
admodum persuasum fuisse, atque ex ipsa rerum 
demonstratione, imo ante rerum demonstrationem 
ex Salvatoris voce credidisse, se ipsum omnino 


possessurum esse. Cum dixisset enim, 2705 reli- Math. 19. 


quinus omnia, et sequuti sumus te, quid erit 
nobis? respondit eis Christus : Sedebitis super 
duodecim thronos, judicantes duodecim tribus 
Israel. Mc porro pramisi, ut cum ipsum. pro 
conservis anxium ostendero, ne dicas ipsum sibi 
timuisse. Quomodo enim timuisset, postquain is 
qui ipsum coronaturus erat, sententiam tulerat 
de corona et de pramiis sibi conferendis? Hic 
itaque Petrus, qui omnia reliquerat, qui confide- 
bat de regno celorum, accedente aliquando divite 


quodam, ac dicente ipsi Christo, Quid faciam Mah. 


ut vitam eternam hereditate consequar ? cum 16. 


respondisset οἱ Christus, Si vis perfectus esse, Ibid.v 


vade, vende omnia que habes, et da pauperi- 
bus, et veni, sequere me; deinde ubi, illo tristi- 


tia affecto, Christus discipulis dixerat, Zidete ruia. v. 


quam difficile divites ingrediantur in regnum 
celorum : amen, amen dico vobis, facilius est 
camelum per foramen acus ingredi, quam divi- 
tem in regnum Dei : Petrus bonorum possessione 
vacuus, qui de regno confidebat, qui de sua sa- 
lute non timebat; certior factus de honore sibi 


salpus esse ἢ Quid times, o beate Petre? quid ve- 
reris? quid trepidas? Omnia abjecisti, omnia di- 
inisisti ; de divitibus est sermo, quod dicitur illo- 
rum est accusatio : tu vero in paupertate et inopia 
vitam agis. Verum, inquit ille, non ea quz ad me 
spectant attendo, sed. aliorum. utilitatem quaero. 
Tdeo de suis rebus fiducia plenus, de aliorum sa- 


27. 28. 


21. 


23. 


556 


5. Vidistin' apostolorum sollicitudinem ? quo- 
modo unum sint corpus? vidisti quo pacto et 
pro presentibus et pro futuris timeret Petrus? 

2. l'in. 3. Sic etiam. Paulus. Quapropter dicebat : Scito- 
i te, quod in novissimis diebus erunt tempora 
gravia. Idipsum agit et alibi. Quando enim ex 
Asia discessurus erat, et Romam deportandus, 
indeque in calum transferendus : mors quippe 
sanctorum mors non est, sed translatio a terra 
in celum, a deterioribus ad meliora, a. conser- 
vis ad Dominum, ab hominibus ad angelos : 
quia igitur abiturus erat ad omnium Dominum 


Deum, omnia qui ad ipsum pertinebant probe. 


dispensavit. Etenim quanto tempore cum disci- 

pulis fuit, cum omni diligentia doctrinam ipsis 

41.20.26. jmpertivit, ac dixit: Mundus sum a sanguine 

omnium; nihilque pratermisi, inquit, eorum quze 

ad salutem administranda erant. Quid igitur? 

postquam sua in tuto collocaverat, cum accusari 

a Domino non posset, circa ea qua ad vita suae 

tempus pertinebant, an neglexit animas post futu- 

Paulus de ras? Nequaquam : sed quasi de illis etiam ratio- 

posterorum pem daturus, sic et illa cum omni accuratione 
animabus ΠΗ . 

sollieitus, dixit eis, et haec, que jam legemus, verba : Atten- 

4ct.20-28. dite, inquit, vobis ipsis et universo gregi. Vi- 

distin' quantum illorum sollicitudine devinctus 

esset? Nam singuli nostrum quz suasunt cu- 

rant, ille vero przspositus quz? ad. omnes specta- 

Hebr. 13. bant. Quamobrem de doctoribus ait : Qui vigi- 

δὰ lant super animas vestras, quasi rationem red- 

dituri. Formidabile revera judicium , cum pro 

tam ingenti populo rationes sunt reddenda : sed, 

Act. 20.28. ut. dicebam, ipsis accitis ait : :Zttendite vobis 

ipsis et universo gregi, in quo vos Spiritus san- 

ctus posuit pastores et episcopos. Quid factum 

est? cur hortaris? an quid grave prevides? an 

quid durum prospicis ? an quod periculum immi- 

net, an quz calamitas, an. bellum? Dic, quzso : 

nam altior nobis es : nec presentia modo vides, 

sed etiam futura przvides. Dic igitur cur hzc 

Ibid.v.29. preecipias et horteris. Scio, inquit, quod post 

discessionem meam intrabunt in. gregem. lupi 

graves. Viden' quod. dicebam, quomodo non de 

iis solum qui suo tempore erant anxius esset et 

timeret, sed etiam de iis qui post discessionem 

ipsius futuri erant. Zntrabunt enim lupi, inquit ; 

neque simpliciter , Lupi, sed etiam Lupi graves, 

non parcentes gregi. Duplex bellum : Pauli absen- 

tia et incursio luporum : doctor non aderit, et cor- 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


B 


Cc 


b 


E 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


Εἶδες τῶν ἀποστόλων τὴν κηδεμονίαν; πῶς ἕν 
σῶμά εἶσιν; εἶδες πῶς καὶ ὑπὲρ τῶν παρόντων καὶ ὑπὲρ 
τῶν μελλόντων ἐδεδοίχει 6 Πέτρος; Οὕτω xoi ὃ Παῦ- 
Joc. Διὸ ἔλεγε - Γινώσχετε, ὅτι ἐν ἐσχάταις ἡμέραις 
ἐνστήσονται καιροὶ χαλεποί. Καὶ ἀλλαχοῦ δὲ τοῦτο 
ποιεῖ πάλιν. ᾿Ἐπειδὴ γὰρ ἔμελλε λοιπὸν ἀφίστασθαι 
τῆς ᾿Ασίας, χαὶ ἐπὶ τὴν Ἱρώμην ἄγεσθαι, καὶ ἐχεῖθεν 
ἐπὶ τὸν οὐρανὸν ἀποδημεῖν * 6 θάνατος γὰρ τῶν ἁγίων 
οὖχκ ἔστι θάνατος, ἀλλὰ μετάστασις ἀπὸ γῆς εἷς οὐ- 
ρανὸν, ἀπὸ τῶν ἐλαττόνων εἰς τὰ βελτίω, ἀπὸ τῶν 
συνδούλων ἐπὶ τὸν Δεσπότην, ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων 
πρὸς τοὺς ἀγγέλους - ἐπεὶ οὖν ἔμελλεν ἀπιέναι πρὸς 
τὸν τῶν ἁπάντων Δεσπότην Θεὸν, καὶ τὰ καθ᾽ ἑαυτὸν 
πάντα χαλῶς φχονόμησε. Καὶ γὰρ τὸν χρόνον, ὃν 
συνῆν τοῖς μαθηταῖς, μετὰ πάσης ἀχριδείας τὴν δι- 
δασχαλίαν αὐτοῖς παρέθετο, χαὶ λέγει " Καθαρὸς ἐγὼ 
ἀπὸ τοῦ αἵματος πάντων, καὶ οὐδὲν ἐνέλιπον, φησὶ, 
τῶν ὀφειλόντων εἰσενεχθῆναι πρὸς σωτηρίαν. Τί οὖν; 
ἐπειδὴ τὰ xaO" ἑαυτὸν ἠσφαλίσατο, ἐπειδὴ ἐγχαλεῖ-- 
σθαι οὐκ ἤμελλεν ἀπὸ τοῦ Δεσπότου ὑπὲρ τῶν xac 
αὐτὸν χρόνων, ἄρα ἠμέλησε τῶν μετὰ ταῦτα ψυχῶν; 
Οὐδαμῶς - ἀλλ᾽ ὥσπερ μέλλων χαὶ ἐχείνων εὐθύνας 
ὑπέχειν, οὕτως χἀχεῖνα μετὰ πάσης αὐτοῖς λέγει 
τῆς ἀχριδείας, xal αὐτὰ ἃ πάλιν ἀναγνώσωμεν τὰ 
ῥήματα: Προσέχετε, φησὶν, ἑαυτοῖς καὶ παντὶ τῷ 
ποιμνίῳ. Εἶδες πῶς ἦν συνδεδεμένος αὐτῶν τῇ φρον- 
τίδι; Ἡμῶν μὲν γὰρ ἕκαστος τὰ χαθ᾽ ἑαυτὸν με- 
ριμνᾷ, ὃ δὲ προεστὼς τὰ πάντων. Διό φησι περὶ τῶν 
διδασχάλων * Οἵτινες ἀγρυπνοῦσιν ὑπὲρ τῶν ψυχῶν 
ἡμῶν, ὡς λόγον ἀποδώσοντες. Φούδερὸν ὄντως " τὸ 
χρυπτήριον ὑπὲρ τοσούτου δήμου τὰς εὐθύνας ὑπέ- 
χειν " ἀλλ᾽, ὅπεο ἔλεγον, καλέσας αὐτούς φησι" Προσ- 
έχετε ἑαυτοῖς καὶ παντὶ τῷ ποιμνίῳ, ἐν ᾧ ὑμᾶς ἔθετο 
τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ποιμένας καὶ ἐπισχόπους. Τί γέ- 
qovev ; τίνος ἕνεχεν παραινεῖς ; μή τι προορᾷς δεινόν ; 
μή τι προδλέπεις χαλεπόν ; μή τις κίνδυνος, μή τις 
συμφορὰ, μή τις πόλεμος ; Εἰπέ - xal γὰρ ψηλότε- 
ρος ἡμῶν ἕστηκας" καὶ οὐ τὰ παρόντα βλέπεις μόνον, 
ἀλλὰ καὶ τὰ μέλλοντα προορᾶς. Εἰπὲ τοίνυν τίνος 
ἕνεχεν παραγγέλλεις ταῦτα xoà παραινεῖς. Οἶδα, φη- 
civ, ὅτι μετὰ τὴν ἄφιξίν μου εἰσελεύσονται λύχοι βα- 
ρεῖς εἰς τὸ ποίμνιον. Εἶδες ὅπερ ἔλεγον, πῶς οὐχ ὑπὲρ 
τῶν καθ᾽ ἑαυτὸν χρόνον ἀγωνιδὶ xoi δέδοικε μόνον, 
ἀλλὰ καὶ ὑπὲρ τῶν μετὰ τὴν ἄφιξιν αὐτοῦ ; Εἰσελεύ- 
σονται γὰρ λύχοι, φησί: καὶ οὐχ ἁπλῶς, λύχοι, ἀλλὰ, 
Λύχοι βαρεῖς, μὴ φειδόμενοι τοῦ ποιμνίου. Διπλοῦς 
ὃ πόλεμος * ἀπουσία Παύλου, καὶ ἔφοδος τῶν λύχων 
οὐδὲ ὃ διδάσχαλος πάρεστιν, καὶ οἵ διαφθείροντες ἐπι- 
χείσονται. Καὶ σχόπει χαχουργίαν θηρίων, καὶ πονηρῶν 


ἃ Sic Ms. Sed haud dubie legendum κριτήριον. Tta enim sensus postulat. 


IN ILLUD, HOC SCITOTE QUOD IN NOVISSIMIS DIEBUS, ETC. 


ἀνθρώπων ἐπίνοιαν" τὴν ἀπουσίαν παρετηρήσαντο τοῦ 
διδασχάλου, καὶ τότε ἐπέθεντο τῷ ποιμνίῳ. Ὑί οὖν ; 


557 


ruptores imminebunt. Ac perpende ferarum va- 
fritiem, et improborum hominum versutiam : 


ἀπροστατεύτους ἡμᾶς ἐᾷς, καὶ προλέγεις τὰ δεινὰ μό-,,, absentiam doctoris observarunt, et tunc. gregem 


νον, οὐδεμίαν δὲ ἐπινοεῖς παραμυθίαν; ᾿Αλλὰ ἂν τοῦτο 
ποιῆς, μᾶλλον αὔξεις τὴν δειλίαν, καὶ καταδάλλεις τὰ 
φρονήματα, καὶ ἐχλύεις τὰ νεῦρα, παραλύεις τὰς χεῖ- 
ρᾶς τῶν ἀχουόντων. Διά τοι τοῦτο πρότερον αὐτοὺς 
τοῦ Πνεύματος ἀνέμνησεν * Ἔν ᾧ ὑμᾶς τὸ Πνεῦμα τὸ 
ἅγιον ἔθετο ποιμένας χαὶ ἐπισχόπους. Κἂν Παῦ- 
Aoc ἀπίῃ, φησὶν, ἀλλ᾽ 6 Παράκλητος πάρεστιν. Εἶδες 
πῶς ἐπτέρωσεν αὐτῶν τὴν ψυχὴν, ἀναμνήσας τοῦ δὲ- 
δασχάλου τοῦ θείου, δι᾿ ὃν καὶ αὐτὸς παρὼν ἴσχυε: 
Τίνος οὖν ἕνεχεν εἰς φόθον ἐνέθαλεν ; Ἵνα ἐχθάλῃ πά- 
λιν τὴν ῥαθυμίαν. “Εχάτερα γὰρ δεῖ ποιεῖν τὸν συμ.- 
Θουλεύοντα, μήτε ἀφιέναι θαῤῥεῖν τὸν ἀχούοντα, ἵνα 
μὴ ῥαθυμότερος γένεται. μήτε φούεῖν πάλιν μόνον, 
ἵνα μὴ εἰς δειλίαν ἐμπέσῃ. Ἀναμνήσας μὲν οὖν τοῦ 
Ἡνεύματος, ἐξέδαλε τὴν δειλίαν" εἰπὼν δὲ τοὺς λύ- 
χους, ἐξέδαλε τὴν ῥᾳθυμίαν. Λύχοι βαρεῖς, μὴ φει- 
δόμενοι τοῦ ποιμνίου. Προσέχετε ἑαυτοῖς. Οὐδὲν ὗπε- 
στειλάμην, φησί o μνημονεύετέ μου. Ἱχανὸν γὰρ ὄν- 
τως εἰς τὸ θαῤῥεῖν τὸ μεμνῆσθαι Παύλου. Οὐχ ἁπλῶς 
δὲ λέγει τὴν μνήμην τὴν ἑαυτοῦ, ἀλλὰ τὴν μνήμην 
τῶν χατορθωμάτων. Ὅτι γὰρ οὖχ ἁπλῶς λέγει τὴν 
μνήμην τὴν αὐτοῦ, ἀλλ᾽ ἵνα μεμνημένοι ζηλώσωσιν, 
ἀχούσοντι ἐπήγαγεν" Μινημονεύετέ μου, ὅτι τριετίαν 
νύχτα xa ἡμέραν οὐ διέλειπον μετὰ δαχρύων xol τῶν 
ὀδυρμῶν ἐχείνων ἁπάντων, νουθετῶν ἕνα ἕκαστον ὑμῶν. 
Οὐχ ἁπλῶς ὑμᾶς βούλομαι μεμνῆσθαί μου, ἀλλὰ καὶ 
τοῦ χρόνου xoà τῆς νουθεσίας, καὶ τῆς σπουδῆς καὶ τῶν 
δαχρύων, καὶ τῶν ὀδυρμῶν ἐκείνων ἁπάντων. Καθά- 
περ γὰρ ἐπὶ τῶν χαμνόντων οἱ προσήχοντες, ἐπειδὰν 
πολλοὺς χαὶ μαχροὺς ἀποτείναντες λόγους μὴ πεισθῶσι 


τὰ τῶν ἀῤῥωστούντων προέσθαι σιτία καὶ φάρμαχα, 


δαχρύουσιν, ὥστε αὐτοὺς ἐπικάμψαι μᾶλλον * οὕτω καὶ 
Παῦλος ἐπὶ τῶν μαθητῶν ἐποίει: ἡνίκα ἂν εἶδεν ἀσθε- 
νοῦντα τὸν λόγον τῆς διδασχαλίας, τὴν θεραπείαν 
τὴν ἀπὸ τῶν δαχρύων εἰσέφερε. 


Τίς δὲ οὖχ ἂν ἠδέσθη Παῦλον δαχρύοντα χαὶ ὀδυ-- 
ρόμενον δρῶν, εἰ xol τῶν λίθων ἀναισθητότερος ἦν; 
Εἶδες πῶς χἀχεῖ προεῖπε τὰ μέλλοντα; Καὶ ἐνταῦθα 
τὸ αὐτὸ τοῦτο ποιεῖ λέγων * Τοῦτο δὲ γινώσχετε , ὅτι 
ἐν ἐσχάταις ἡμέραις ἐνστήσονται καιροὶ χαλεποί, 
Τίνος δὲ ἕνεχεν Τιμοθέῳ λέγει; καὶ οὐ λέγει " ἰδέτω- 
σαν δὲ οἵ μετὰ ταῦτα μέλλοντες γίνεσθαι, ὅτι ἐνστή- 
σονται καιροὶ χαλεποί; ᾿Αλλὰ γίνωσχε σὺ, ἵνα μάθῃς 
ὅτι χαὶ 6 μαθητὴς ὁμοίως τῷ διδασχάλῳ τῶν ἐσομέ- 
νων χήδεται. Οὐδὲ γὰρ εἰ μὴ ἐκήδετο, παραπλησίως 
ἐχείνῳ τὴν φροντίδα ἐνέθηχκεν ἄν. Οὕτω καὶ 6 Χρι- 
στὸς ποιεῖ - ἐπειδὴ γὰρ προσῆλθον oi μαθηταὶ, τὰ 


A invaserunt. Quid igitur? nos sine duce οἱ patroci- 
nio deseris, tantumque calamitates przdicis, ne- 
que ullam excogitas consolationem? Verum si 
hoc facias, timorem auges, et animos dejicis, ner- 
vos dissolvis, atque manus audientium. Ideo non 


prius illis Spiritum commemoravit : Jn quo vos 41.50.58. 


Spiritus sanctus posuit pastores et episcopos. 
Etiamsi Paulus abeat, inquit, at Paracletus adest. 
Viden' quomodo eorum erexit animum, divinum 
commemorans doctorem, cujus ope et ipse dum 
presens esset valebat ? Cur ergo timorem injecit? 
B Ut desidiam eliminaret. Utrumque enim praestare 
debet is qui dat consilium , nec permittere ut au- 
ditor confidat, ne segnior evadat; neque perter- 
refacere tantum, ne in nimium mctum incidat. 
Cum ergo spiritum commemoravit, timorem eje- 
cit; cum lupos addit, segnitiem depulit, Lupi gra- 
ves, non parcentes gregi. 4/ttendite vobis. Nihil 
subtraxi, inquit : memores estote mei. Sufficit 
enim Pauli memoria ad fiduciam indendam. Non 


Pauli me- 


moria suf- 
ficit ad fidu- 


memoriam sui tangit solum, sed etiam memoriam ciam | dan- 


gestorum. Quod enim non simpliciter memoriam 
C sui postulet ; sed ut recordati ejus, ipsum imita 


dam. 


rentur, audituro cuivis subjicit : Recordamini 4ct.20.31. 


mei, quoniam per triennium nocte et die non 
cessavi cum lacrymis et gemitibus illis omni- 
bus, monens unumquemque vestrum. Non so- 
lum mei recordari vos cupio ; sed etiam temporis, 
admonitionis, cure, lacrymarum et gemituum 
illorum omnium. Quemadmodum enim zgroto- 
rum cognati, cum vident illos dictis suis multisque 
monitis non cedere nec admittere alimenta et 
pharmaca zgris competentia, lacrymantur, ut illos 

D facilius flectant : sic et Paulus erga discipulos se 
gerebat ; cum videbat doctrina sermonem ad sua- 
dendum infirmum esse, lacrymarum medelam 
inducebat. 

6. Quis autem non reveritus esset , Paulum 
lacrymantem cernens ac. gementem, etiamsi sensu 
magis destitutus fuisset, quam lapides? Vidistin' 
quomodo etiam illic futura predixerit? Hic etiam 


idipsum agit dicens : Zoc autem scitote, quo- 2. Tim.3.1. 


niam in novissimis diebus erunt tempora gra- 
via, Cur autem id Tünotheo ait, nec dicit : Sciant 
ii qui post. futuri. sunt, fore tempora gravia? sed 
scito tu, ut discas discipulum perinde atque ma- 
E gistrum illa etiam qua futura sunt curare. Si 
enim non curasset, non parem illi sollicitudinem 
imposuisset. Ita fecit et Christus : quia enim ac- 


Matth. 24. 
6. 


1. Tim. 4. 
1 


2. Tim.3.1. 


Mat 


th, 24. 
6. 7. 


Creature 
non conse- 
nescunt. 


Eccli. 5. 8. 


5 


558 S. JOANNIS CHRYSOST. 


cesserant. discipuli , quod vellent ea quz ad con- 
summaátionem spectabant ediscere, ait illis : 4udi- 
turi estis prelia. Atqui non illi audituri erant. 
Unum namque est corpus fidelium. Ac quemad- 
modum ii qui tunc erant, de postfuturis audiebant, 
sic et nos de illis qui tunc fuere discimus. Ut 
enim dixi, unum corpus cum illis sumus, arcte 
mutuo conjuncti, etiamsi extremam membrorum 
partem. occupamus : corpusque hoc nec tempus 


ARCHIEP, CONSTANTINOP. 


περὶ τὴς συντελείας μαθεῖν θέλοντες, φησὶ πρὸς αὖ- 
τούς - Μελλήσετε δὲ ἀχούειν πολέμους. Καὶ μὴν οὐχ 
ἐχεῖνοι ἔμελλον ἀχούειν. "Ev γάρ ἐστι τὸ σῶμα τῶν 
πιστῶν. Καὶ καθάπερ οἵ τότε ὄντες περὶ τῶν ϑστέρων 
ἀχούουσιν, οὕτω δὴ xol ἡμεῖς περὶ τῶν τότε γενομένων 
μανθάνομεν. Ὅπερ γὰρ εἶπον, σῶμα ἕν ἐσμεν ἡμεῖς 
χἀχεῖνοι, μετὰ ἀχριδείας ἀλλήλοις συνδεδεμένοι, ei 
καὶ τὴν ἐσχάτην τῶν μελῶν ἐπέχομεν τάξιν" xal τὸ 
σῶμα τοῦτο οὐ χρόνος διίστησιν, οὐ τόπος * συνδεδέ- 


separat, nec locus : mutuo enim colligati sumus , ,,. μεθα γὰρ ἀλλήλοις, οὗ νεύρων περιδολαῖς, ἀλλ᾽ ἀγά- 
non nervorum circuitibus, sed caritatis vinculis A πῆς δεσμοῖς περιδεδλημένοι πάντυθεν. Διὰ τοῦτο xol 


undique constricti. Ideo et illos circa nos alloqui- 
tur, et nos qua ad illos spectant audiamus. Operae 
pretium est et illud querere, cur ubique tristia 
versus presentis vite finem accessura dicat. Et- 
enim alibi dicit : /n novissimis diebus discedént 
quidam a fide ; οἱ hic rursum ait : /n novissimis 
diebus erunt tempora gravia. Christus quoque 
his consona prenuntians aiebat : Nam Zn con- 
summatione audituri estis prelia et opiniones 
preliorum, et fames et pestes. Cur ergo in con- 
summatione tot et tante simul calamitates? Quidam 
dicunt, fatiscentem et infirmantem naturam, sicut 
corpus quoddam senio confectum multos attrahit 
morbos, sic eam consenescentem multas attrahere 
calamitates. At corpus quidem ob corporis in- 
firmitatem seciindum legem ad senium venit: 
pestilentie autem, bella, et terre motus, non 
ob nature senectutem accidunt. Neque enim ideo 
accidunt hj morbi, quod creaturae consenescant : 
Fames nempe, pestilenti , et terre motus 
per loca : sed quia hominum animos corrumpi C 
futurum est : hec quippe omnia sunt ultiones pec- 
catorum, et zegritudinibus humanis remedia. Nam 
aegritudines humane tunc augentur. Et quare 
tunc augentur? inquies. Quoniam, ut mihi vide- 
tur, judicium et poenze in diuturnum tempus dif- 
feruntur, ac nondum advenit Judex, qui rationem 
reddituri sunt, segniores evadunt. Id quod etiam 
Christus de servo nequam dicit, ipsum ideo ne- 
gligentiorem fuisse. Moras trahit dominus meus, 
inquit ille servus, ideoque conservos verberabat, 
et heriles facultates pessumdabat. Idcirco Christus 
accedentibus discipulis, et. quarentibus ediscere D 
diem consummationis, non indicavit, ut futurorum 
incertos nos assidue in timore servet, et singuli 
semper futurum exspectantes, et in spe Christi 
adventus versantes, diligentiores essent. Ideo ad- 
monet quispiam dicens : JVe differas converti ad 
Dominum, neque exspectes de die in diem, ne 


B 


^. [διεσπάραττεν emendat, Segaar. Animad. ad Daniel. 


ἐχείνοις περὶ ἡμῶν διαλέγεται , καὶ ἡμεῖς τὰ ἐχείνων 
ἀκούσωμεν. Ἄξιον δὲ ζητῆσαι χἀχεῖνο, τί δήποτε 
πανταχοῦ τὰ σχυθρωπὰ πρὸς τὰ τέλη τῆς παρούσης 
ζωῆς συνωθῆσθαί φησι. Καὶ γὰρ ἀλλαχοῦ λέγει" Ἔν 
ἐσχάταις ἡμέραις ἀποστήσονταί τινες τῆς πίστεως " 
καὶ ἐνταῦθα πάλιν λέγει" "Ev ἐσχάταις ἡμέραις ἐν- 
στήσονται χαιροὶ χαλεποί. Καὶ ὃ Χριστὸς σύμφωνα 
τούτοις προαναφωνῶν ἔλεγεν * ^ Em γὰρ τῆς συντελείας 
μελλήσετε ἀχούειν πολέμους χαὶ ἀχοὰς πολέμων, xal 
λιμοὺς xo λοιμούς. Τίνος οὖν ἕνεκεν ἐν τῇ συντελείᾳ 
τὸ μέγεθος χαὶ f σύνοδος τῶν συμφορῶν ; "ic μέν 
φασιν, ὅτι κάμνουσα ἣ χτίσις καὶ ἀσθενοῦσα, χαθά- 
περ σῶμα γεγηραχὸς πολλὰ ἐπισπᾶται τὰ νοσήματα, 
οὕτω xol αὐτὴ γηρῶσα πολλὰς ἐπισπᾶται “ὡς συμ- 
φοράς. ᾿Αλλὰ τὸ μὲν σῶμα κατὰ φύσεως ἀσθένειαν 
χαὶ νόμον ἐπὶ τὸ γῆρας ἔρχεται - οἱ δὲ λοιμοὶ xe οἵ 
πόλεμοι χαὶ οἵ σεισμοὶ οὐ διὰ τὸ γῆρας τῆς χτίσεώς 
εἰσιν. Οὐδὲ γὰρ ἐπειδὴ τὰ χτίσματα ταῦτα γήρᾷ, 
διὰ τοῦτο τὰ νοσήματα ταῦτα * Λιμοὶ γὰρ, καὶ λοιμοὶ, 
xal σεισμοὶ χατὰ τόπους" ἀλλ᾽ ἐπειδὴ τῶν ἀνθρώπων 
ἣ γνώμη διαφθείρεσθαι μέλλει" ἁμαρτιῶν γάρ ἐστιν 
ἅπαντα ταῦτα χολαστήρια, xal νοσημάτων ἀνθρω- 
πίνων φάρμαχα. Καὶ γὰρ τὰ νοσήματα τὰ ἀνθρώπινα 
τότε ἐπιτείνεται. Καὶ τίνος ἕνεχεν τότε ἐπιτείνεται ; 
φησίν. ᾿Εμοὶ δοχεῖ, ὅτι ἐπειδὴ χρονίζει τὸ δικαστή-- 
ριον, καὶ μέλλουσιν αἵ εὐθῦναι, καὶ οὕπω παραγέγονεν 
δ χριτὴς, ῥαθυμότεροι γίνονται οἵ μέλλοντες λόγον 
ὑπέχειν. Ὅπερ οὖν xal περὶ τοῦ πονηροῦ οἰχέτου 
φησὶν ὃ Χριστὸς, ὅτι ἐχεῖθεν γέγονε ῥᾳθυμότερος. 
Χρονίζει γὰρ 6 Κύριός μου,, φησὶν ὃ οἰκέτης, καὶ διὰ 
τοῦτο τοὺς συνδούλους ἔτυπτε, χαὶ τὴν δεσποτικὴν 
Ἀδιετάραττεν οὐσίαν. Διὰ τοῦτο xal ὃ Χριστὸς τοῖς 
μαθηταῖς συνελθοῦσι καὶ βουλομένοις μαθεῖν τὴν 
ἡμέραν τῆς συντελείας, οὐκ ἔλεγε, τῇ ἀδηλία τῶν 
μελλόντων ἐναγωνίους ἡμᾶς ποιῶν διηνεχῶς, ἵνα 
ἕχαστος ἀεὶ προσδοκῶν τὸ μέλλον, χαὶ ἐν ἐλπίσιν 
ὧν τῆς τοῦ Χριστοῦ παρουσίας, σπουδαιότερος ἧ. 
Διὰ τοῦτο παραινεῖ τις λέγων" Μὴ ἀναδάλλου ἐπι- 
στρέψαι ἐπὶ Κύριον, μηδὲ ἀνάμενε ἡμέραν ἐξ ἡμέρας, 


p. 43.} 


IN ILLUD, HOC SCITOTE QUOD IN NOVISSIMIS DIEBUS, ETC. 


559 


μήποτε ὡς μέλλεις ἐχτριδῇς. Ἄδηλός ἐστιν d τε- forte dum tardas, conteraris. Incerta mors est, 


λευτὴ, φησὶ; καὶ διὰ τοῦτο ἄδηλος, ἵνα ἀεὶ σπουδά- 
ζης. Διὰ τοῦτο ὡς χλέπτης ἐν νυχτὶ, οὕτως ἣ ἡμέρα 
Κυρίου ἔρχεται - οὐχ ἵνα χλέψὴ, ἀλλ᾽ ἵνα ἡμᾶς ἀσφα- 
λεστέρους ποιήσῃ. Ὃ γὰρ τὸν χλέπτην προορῶν, ἐν 


inquit, et ideo incerta, ut semper sollicitus sis. 
Quapropter sicut fur noctu, sic dies Domini ve- 
niet : non ut furetur, sed ut nos cautiores reddat. 
Nam qui venturum furem previdet, in vigiliis 


ἀγρυπνία διάγει, καὶ λύχνον ἅψας διαπαντὸς ἐγρήγο- E agit, et accensa lucerna semper vigilat. Sie et vos 


pev. Οὕτως οὖν xol ὑμεῖς ἅψαντες τὸ φῶς τῆς πίστεως 
xal τῆς ὀρθῆς πολιτείας, φαιδρὰς ἔχετε τὰς λαμπάδας 
ἐν ἀγρυπνία διηνεχεῖ. ᾿Επειδὴ γὰρ οὖχ οἴδαμεν πότε 
ὃ νυμφίος ἔρχεται, δεῖ παρεσχευασμένους εἶναι διὰ 
παντὸς , ἵν᾽ ὅταν ἔλθη, νήφοντας εὕρῃ. 

᾿Εδουλόμην ἐχτεῖναι τὸν λόγον" ἀλλὰ xo ταῦτα 
μόλις ἀφῆχεν εἰπεῖν ἣ τοῦ σώματος ἀσθένεια, δι᾿ 
ἣν τὸν μαχρὸν τοῦτον ὑμῶν διεσπάσθην χρόνον. Μα- 
χρὸς γὰρ 6 χρόνος ἐμοὶ, οὐ τῷ ἀριθμῷ τῶν ἡμερῶν, 
ἀλλὰ τῷ μέτρῳ xoi τῇ διαθέσει τῆς ψυχῆς. Τοῖς γὰρ 


φιλοῦσι καὶ ὃ βραχὺς χρόνος τοῦ χωρισμοῦ πολὺς καὶ A 


itaque accensa fidei et recti vitze instituti luce, 
splendidas habetote lucernas, in assiduis vigiliis. 
Quia enim nescimus quandonam sponsus venturus 
sit, semper páratos esse oportet , ut cum venerit, 
nos vigilantes inveniat. 

T. Plura dicere vellem ; sed haec proferre infir- 
mitas corporis vix permisit, qua a vobis longo 
tempore ayulsus sum. Longum mihi tempus fuit, 
non numero dierum, sed secundum mensuram af- 
fectus animi. Amantibus enim, etsi breve absentize 


,tempus,, multum tamen ingensque videtur. Ideo 


ἄφατος φαίνεται. Διὰ τοῦτο χαὶ ὃ Παῦλος μικρὸν A Paulus cum ἃ Thessalonicensibus modico tempore 


ἀποστὰς Θεσσαλονιχέων, ἔλεγεν - Ἣμεϊς, ἀδελφοὶ, 
ἀπορφανισθέντες ἀφ᾽ ὑμῶν πρὸς xatpbv ὥρας, προσ- 
ὦπῳ, οὗ καρδίᾳ, περισσοτέρως ἐσπουδάσαμεν τὸ 
πρόσωπον ὑμῶν ἰδεῖν. Εἰ δὲ Παῦλος ὃ πάντων μά- 
λιστα. φιλοσοφεῖν εἰδὼς, οὐχ ἤνεγχεν πρὸς χαιρὸν 
ὥρας, πῶς ἡμεῖς τοσαύτας οἴσομεν ἡμέρας; Ἀλλ᾽ 
ἐχεῖνος μὲν * ** μηκέτι στέγων, τὰ λείψανα τῆς ἀῤ- 
ῥωστίας ἔχων, ἔδραμον πρὸς ὑμᾶς, μέγιστον φάρμα- 
xov ἡγούμενος ἐπιθήσειν τῆς ὑμετέρας ἀγάπης τὴν 
συντυχίαν. ᾿Εμοὶ γὰρ καὶ ἰατρῶν χειρῶν χρησιμώ- 
τερον, χαὶ πάσης τῆς ἐχεῖθεν παραμυθίας λυσιτελέ- 


στερον, τὸ τῆς ὑμετέρας. ἀπολαύειν ἀγάπης" ἧς γέ- B 


νοιτο διηνεχῶς ἐντρυφᾶν, εὐχαῖς x«i πρεσδείαις πάν-- 
Ἴων τῶν ἁγίων, εἰς δόξαν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ 
Χριστοῦ, δι οὗ xol μεθ’ οὗ τῷ Πατρὶ δόξα, τιμὴ, 
. χράτος, ἅμα τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ, xol 
εἷς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν. 


abfuisset, dicebat : /Vos , fratres, privati vobis 
ad tempus hore, vultu, non corde, abundantius 


festinavimus faciem vestram videre. Si Paulus 


qui omnium. maxime philosophari sciebat, ne ad 
tempus quidem hore tulit, quomodo nos tot diebus 
sustinebimus? Sed ille quidem [ ne ad horam qui- 
dem tulit ; ego vero tot dierum absentiam ]non ul- 
tra ferens, manentibus adhuc morbi reliquiis, ad 
vos cucurri, maximum me putans remedium adhi- 
bere, caritatis vestrae consortium. Id. enim mihi 
ipsa medicorum opera utilius, et omni quod inde 
mutuari possim solatio commodius est, vestra 
scilicet frui caritate ; qua utinam diutius gauderc 
liceat , precibus et intercessionibus omnium san- 
ctorum, ad gloriam Domini nostri Jesu Christi, 
per quem et cum quo Patri gloria , honor , impe- 
rium, una cum sancto Spiritu, nunc et semper, et 
in secula seculorum. Amen. 


^ Hie quzdam desiderantur, quc in Latina interpretatione ex conjectura substitui, atque uncinis inclusi. 


MONITUM 


AD HOMILIAM DE PERFECTA CARITATE. 


Ad hane homiliam hze notat Savilius p. 815 : « Homilia est melioris notz, et Chrysostomo digna, 
quamvis in Catalogo Augustano minime reperiatur. Descripsimus eam ex optinto Manuscripto in Biblio- 
theca Augustana : neque aliud praterea suppetebat exemplar. Porro illud monendum duximus, multa 
reperiri in Homilia octava in primam ad Thessalonicenses affinia iis, quz hac in oratione habentur, tam 


Chrysosto- 
mus infir- 
mitale cor- 
poris labo- 
rat. 


t. Thess.2. 


17. 


Joan. 13. 
35. 


Rom.13.8. 


1. Cor. 13. 
13. 


540 $. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


verbis quam sensu. Neque tamen ἀπάνθισμα esse puto, sed eumdem de iisdem rebus codem pene modo 
diversis temporibus dixisse. » Savilii de hac homilia sententiam libenter amplector. Est enim Chryso- 
stomo digna, ad mores instituendos optima, et sancti doctoris stylum sapit. Caeterum nihil offert, quo 
possimus internoscere Antiochizne an. Constantinopoli habita fuerit. 


CHRYSOSTOMI ; " XPYXZOXTOMOY 


De perfecta caritate, de mercede operum pro Περὶ τελείας ἀγάπης , καὶ τῆς κατ᾽ ἀξίαν τῶν ἔργων 
merito tribuenda, deque compunctione. ἀνταποδόσεως, xo περὶ κατανύξεως. 
1. Omne opus bonum caritatis fructus est : ideo Πᾶσα πρᾶξις ἀγαθὴ χαρπὸς ἀγάπης ἐστί" διὸ χαὶ 


multa circa illam dieta circumferuntur, Christo πολὺς περὶ αὐτῆς ὃ λόγος, τοῦ μὲν Χριστοῦ λέγοντος" 
dicente: /n hoc cognoscent omnes, quia disci- ᾿Εν τούτῳ γνώσονται πάντες, ὅτι ἐμοὶ μαθηταί ἐστε, 
puli mei estis, si dilectionem habueritis ad in- ἐὰν ἀγαπᾶτε ἀλλήλους " τοῦ δὲ Παύλου βοῶντος - Μη- 
vicem; Paulo autem clamante: Nemini quidquam. δενὶ μιηδὲν ὀφείλετε, εἰ μὴ τὸ ἀγαπᾶν ἀλλήλους. Οὖχ, 
debeatis, nisi ut invicem diligatis. lllud autem ἁπλῶς εἶπεν, ἀλλ᾽ ὡς ὀφείλοντας ἀλλήλοις. Ὥς γὰρ 
non sine causa dixit, sed ut mutuum esse debitum ,,, τῷ σώματι τὴν τροφὴν ἀεὶ μὲν ὀφείλομεν αὐτῷ, ἀεὶ 
doceret. Quemadmodum enim corpori alimentum A δὲ ἀποδίδομεν (πάσῃ γὰρ ἡμῶν τῇ ζωῇ τὸ τοιοῦτον 
semper debemus, ipsique damus (per totam quippe συνεχτείνεται χρέος )" οὕτω xai ἐπὶ τῆς ἀγάπης δι- 
vitam hoc debitum extenditur) : sic circa carita- δάσχει ποιεῖν" μᾶλλον δὲ καὶ πολλῷ πλέον, ὅσῳ xat 
tem agendum docet; imo longe majori studio, eo πρὸς αἰώνιον δδηγεῖ ζωὴν, xol συμπαραμένει τοῖς 
quod ad νἱΐαϊη deducat aeternam, ac cum illis qui ἔχουσιν αὐτήν. Μένει γὰρ, φησὶ, τὰ τρία ταῦτα, 
ea prediti sunt semper maneat. Nam JManent, πίστις, ἐλπὶς, ἀγάπη“ μείζων δὲ τούτων fj ἀγάπη. 
inquit, tria hcec, fides, spes, caritas: major au- Οὖ μόνον δὲ διὰ ῥημάτων, ἀλλὰ xo διὰ πραγμάτων 
tem horum est caritas. Non verbis autem modo, διδασχόμεθα ταύτην. Καὶ πρῶτον μὲν διὰ τοῦ τρόπου 
sed etiam operibus illam discimus. Ac primo qui- τῆς ἡμετέρας χατασχευῆς. "Eva γὰρ πλάσας 6 Θεὸς 
dem per modum quo nos propagati sumus. Cum ἄνθρωπον, ἐξ αὐτοῦ πάντας προσέταξε γενέσθαι, ἵνα 
enim Deus unum efformasset hominem, ex illo πάντες " ἀλλήλους ὡς ἕνα νομίζωμεν, καὶ ἐν ἀγάπῃ 
jussit omnes oriri, ut omnes mutuo quasi unum B πρὸς ἀλλήλους διάγειν σπουδάζωμεν. "Ἔπειτα xat διὰ 
esse reputemus,et in caritate mutua degere stu- τῆς τῶν συναλλαγμάτων ἐπιμιξίας σοφῶς ἡμῖν τὸ φι- 
deamus. Deinde per commercia mutuam dilectio- λάλληλον ἐπραγματεύσατο" xat πῶς, ἄχουε. Πολλῶν 
nem sapienter curavit : quo autem modo.audi. πλήσας τὴν οἰκουμένην ἀγαθῶν, ἔδωχεν ἑχάστῃ χώρᾳ. 
Cum multis orbem compleret bonis, cuilibet re- πάλιν ἰδιάζουσαν ἐπιτηδειότητα χαρπῶν, ἵνα διὰ τὸ 
gioni propriam fructuum speciem largitus est, ut τῆς χρείας ἀναγκαῖον πρὸς ἀλλήλους βαδίζοντες, καὶ 
propter usus necessitatem nos mutuo adeuntes, et τῶν περιττευόντων μεταδιδόντες, xol τῶν λειπόντων 
quie supervacanea sunt utrinque tradentes, ac quze ἡμῖν ἀντιλαμόάνοντες, ἀγαπῶμεν τὸ ὁμόφυλον. 
desunt nobis accipientes , congeneres nostros dili- Τοῦτο xai ἐφ᾽ ἑκάστου πεποίηχεν ἀνθρώπου. Οὐ γὰρ 
gamus. Idipsum etiam in singulis fecit hominibus, πάντα πᾶσιν ἔδωχεν εἰδέναι, ἀλλὰ τῷ μὲν ἰατρικὴν, 


Homines Non enim concessit ut omnes omnia scirent , sed τῷ δὲ τεχτονικὴν, καὶ ἄλλῳ ἄλλην, ἵνα χρήζοντες ἀλ- 
. . m m . Mi L 3 - 2* 1 - 
non omnéShuje dedit medicinam, illi fabrilem artem , alij λήλων, ἀγαπῶμεν ἀλλήλους. Καὶ ἐν τοῖς πνευματι- 


omnia 
sciunt. 


τ. Cor, 12. 
8. 10. 


aliam, ut mutuis egentes officiis, nos mutuo dili- € κοῖς δὲ πάλιν τὸ αὐτὸ γινόμενον ἴδοι τις ἂν, ὥς φησιν 
gamus. In spiritualibus quoque idipsum videre ὃ Παῦλος, ὅτι Τῷ μὲν δίδοται λόγος σοφίας, τῷ δὲ 
est , ut ait Paulus: ἍΤ Πὲ quidem datur sermo λόγος γνώσεως, ἄλλῳ δὲ προφητεία, ἄλλῳ δὲ χαρί- 
sapientie, alii sermo scientie, alii autem pro- σματα ἰαμάτων, ἄλλῳ δὲ γένη γλωσσῶν, ἄλλῳ δὲ ἑρ- 
phetia, alii gratia curationum, alii genera lin- μιηνεία γλωσσῶν. Ἀλλ᾽ οὐδὲν τὴς ἀγάπης ἀνώτερον -" 
guarum , alii interpretatio sermonum. Verum διὸ xol πάντων αὐτὴν προέθηχεν, οὕτως εἰπών - "EXv 


b Collata cum Codice Colbertino 970. εὐμηχάνως ἡμῖν πραγματεύεται τὸ φιλάλληλον " πολλῶν γὸρ 
5. Colb. ἀλλήλους νομίζομεν. Paulo post Colb. ἐπιμιξίας ἐμπλήσας. 


DE PERFECTA 


δὲ ταῖς γλώσσαις τῶν ἀνθρώπων λαλῶ xc τῶν dy- 
γέλων, ἀγάπην δὲ μὴ ἔχω, γέγονα χαλχὸς ἠχῶν, ἢ 
χύμῥαλον ἀλαλάζον - xci ἐὰν ἔχω προφητείαν, xoi 
εἰδῶ τὰ μυστήρια πάντα, xol ἐὰν ἔχω πίστιν, ὥστε 
ὄρη μεθιστάνειν, ἀγάπην δὲ μὴ ἔχω, οὐδέν εἶμι. Καὶ 
οὐδὲ μέχρι τούτων ἔστη» ἀλλὰ xal τὸν ὑπὲρ εὐσεδείας 
θάνατον οὐδὲν ἔχειν ἀποφαίνεται κέρδος, μὴ προσού- 
σῆς ἀγάπης. Οὐ μάτην δὲ τοσαῦτα περὶ αὐτῆς εἴρη- 
χεν" ἤδει γὰρ, ἤδει σαφῶς, ἅτε γεωργὸς τῶν ἐντολῶν 
τοῦ Θεοῦ, ὅτι, ταύτης ἐῤῥιζωμένης ἀσφαλῶς, ὃ τῶν 
ἀγαθῶν ἁπάντων βλαστάνει χαρπός. Τὸ γὰρ, Οὐ 
μοιχεύσεις, οὗ φονεύσεις, οὗ κλέψεις, οὐ ψευδομαρ- 
τυρήσεις, xo εἴ τις ἑτέρα ἐντολὴ, ἐν τούτῳ τῷ λόγῳ 
ἀναχεφαλαιοῦται, ἐν τῷ, Ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου 
ὡς σεαυτόν. Καὶ τί χρὴ τὰ μικρὰ λέγειν, τὰ μεγάλα 
σιωπῶντας; Δι’ ἀγάπην χατῆλθε πρὸς ἡμᾶς ὃ ἀγα- 
πητὸς ΥἹὸς τοῦ Θεοῦ, καὶ δμόσχηνος xxi ὁμοδίαιτος 
τοῖς ἀνθρώποις γέγονεν, ἵνα τὴν πολύθεον χαταλύσας 
πλάνην, χαὶ τὴν ἀληθὴ χαταγγείλας θεογνωσίαν, 
τὴν πρὸς ἀλλήλους ἀγάπην διδάξῃ τοὺς ἀνθρώπους, 
καθὼς Ἰωάννης μαρτυρεῖ λέγων *. Οὕτως ἠγάπησεν ὃ 
Θεὸς τὸν κόσμον ; ὅτι τὸν Υἱὸν αὐτοῦ τὸν μονογενῆ 
ἔδωχεν, ἵνα πᾶς ὃ πιστεύων εἰς αὐτὸν μὴ ἀπόληται, 
ἀλλ᾽ ἔχῃ ζωὴν αἰώνιον. Ὑπὸ ταύτης ἐχχαιόμενος ὃ 
Παῦλος τὴν οὐράνιον ἀφῆχε φωνὴν, Τίς ἡμᾶς χωρί- 


CARITATE. 


541 


nihil supra caritatem : quamobrem illam omnibus 


ipse profert, his verbis : Si linguis hominum lo- 1. Cor. 13. 


quar et angelorum, caritatem. autem non ha- 
beam, factus sum velut es sonans, aut cymba- 
lum tinniens : et si habuero prophetiam, sciam- 
D que arcana omnia, et si habuero fidem, ita ut 
montes transferam, caritatem autem non ha- 
buero, nihil sum. Neque hic stetit, imo etiam 
mortem pro pia religione nihil lucri habere pro- 
nuntiat, nisi adsit caritas. Neque sine causa hzc 
de caritate dixit : sciebat enim, plane sciebat, ut- 
pote praeceptorum Dei cultor, hac firmas radices 
ponente, omnium bonorum fructus emitti. Illud 


enim, /Von. mechaberis, non. occides, non fu- Exod. »o. 


raberis, non falsum testimonium dices , et si 
qua alia precepta, in hoc uno, ceu in capite 
E 
cut teipsum. Ecquid opus est haec parva di- 
cere, magnaque tacere? Propter caritatem ad 
nos descendit dilectus Dei Filius, qui nobis- 
cum hominibus versatus est et habitavit, ut mul- 
tiplicium deorum errore sublato, veraque annun- 
tiata religione, mutuam caritatem homines doceret, 


13, — 16. 


comprehenduntur, Diliges proximum tuum. si- Lev. 19.18. 
Gal. 5. τή. 


quemadmodum Joannes testificatur dicens: Sic Joan.3. it. 


Deus dilexit mundum, ut. Filium suum unige- 


σει ἀπὸ τῆς ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ; λέγων * θλίψις, ἢ 289 nitum daret, ut omnis qui. credit in ipsum non 


στενοχωρία, ἢ διωγμὸς, ἢ λιμὸς, ἢ γυμνότης, ἢ 
χίνδυνος, ἢ μάχαιρα; Καταφρονήσας δὲ τούτων ὡς 
εὐτελῶν, xod τὰ πολλῷ τούτων μείζονα τέθειχε * φησὶ 
γὰρ, Ὅτι οὔτε θάνατος, οὔτε ζωὴ, οὔτε ἐνεστῶτα, 
οὔτε μέλλοντα, οὔτε ὕψωμα, οὔτε βάθος, οὔτε τις 
κτίσις ἑτέρα δυνήσεται ἡμᾶς χωρίσαι ἀπὸ τῆς ἀγά- 
πῆς τοῦ Θεοῦ τῆς ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ τῷ Κυρίῳ" ἡμῶν. 
᾿Ἐντεῦθεν οὐδὲν ἠδύνατο χωρίσαι τὸν μαχάριον ἐχεῖνον 
ὑπὸ τῆς ἀγάπης πυρπολούμενον, οὖχ οὐρανὸς, o0 γῆ, 
οὗ θάλασσα , οὐ τὰ ἐν τοῖς οὐρανοῖς βασίλεια, οὐ τὰ 
ἐν ἅδου κολαστήρια" πάντων γὰρ ὑπερεώρα διὰ τὸν 
Χριστόν. Ei δὲ καὶ τοὺς ἄλλους ἐξετάσαιμεν ἁγίους, 
πάντας εὑρήσομεν δι’ ἀγάπην εὐαρεστήσαντας. ὁ 


Ἧ ἀγάπη δείκνυσί σοι τὸν πλησίον ὡς σεαυτὸν, 
χαὶ χαίρειν σε διδάσχει ἐπὶ τοῖς ἐχείνου χαλοῖς, ὥσ- 
περ ἐπὶ τοῖς σοῖς, καὶ φέρειν αὐτοῦ τὰ ἐλαττώματα, 
ὥσπεῤ χαὶ τὰ σά. Ἢ ἀγάπη ἕν σῶμα τοὺς πολλοὺς 
ἀπεργάζεται, xa Πνεύματος ἁγίου δοχεῖα τὰς τού- 
τῶν χετασχευάζει ψυχάς - οὗ γὰρ διηρημένοις ἀλλή- 


^ €olb. ἡμῶν. χαὶ οὐδὲν ἠδύνατο. 
TOM. VI. 


^ pereat, sed habeat vitam eternam. Hac ardens 


Paulus hanc calestem emisit vocem : Quis nos p, 8.35. 


separabit a caritate Christi? tribulatio, an an. 
gustia, ac persequutio, an. fames, an nuditas 
an periculum, an. gladius ? His porro quasi vi- 


lioribus despectis, iis multo majora adjecit : Quia z/ia. v. 33. 
neque mors, inquit, neque vita, neque instantia, ?9: 


neque futura , neque altitudo , neque profun- 
dum, neque creatura alia poterit nos separare 
a caritate Dei, qua est in Christo Jesu Domino 
nostro. Hinc nihil separare potuit beatum illum 
P caritate ardentem , non clum, non terra, non 
mare, non regnum czlorum, non inferni sup- 
plicia : omnia quippe propter Christum despicie- 
bat. Quod si alios quoque sanctos exploremius , 
omnes deprehendemus ob. caritatem | placuisse 

. Deo. ; 
2, Garitas proximum tibi exhibet sicut. temet- 


Caritas 


ipsum, teque de illius bonis, perinde atque de *'&^ rroxi- 


tuis gaudere docet, illiusque damna quasi tua 
ferre. Caritas multos unum corpus efficit, illorum- 
que animas Spiritus sancti habitacula reddit : non 
enim in divisos, sed in conjunctos animo Spiritus 


23 


mum qua. 


542 $. JOANNIS CHRYSOST. 


pacis requiescit. Caritas singulorum bona omnibus 


Act. ἡ. 32, communia reddit, ut ait hber Actuum : Multitu- 


34, 


dinis autem. credentium erat cor unum , et 
anima una : nec quisquam eorum, que possi- 
debat, aliquid suum esse dicebat , sed erant 
illis omnia communia : et dividebatur singulis 
prout cuique opus erat. Qualis murus ita firmus, 
ita concinnitate grandium lapidum, hostium co- 
natibus inexpugnabilis est, ut ccetus sese mutuo 
. diligentium, et concordiz nexu junctorum ? Etiam 
ipsos diaboli impetus coercet; et quidem jure me- 
rito. Nam qui coricordi animo contra illum aciem 
instruunt, ita ut nullis a ccetu deficientibus, cum 
illo stent adversi, ejus machinis sunt invicti, splen- 
didaque caritatis erigunt tropza. Ac quemadmo- 
dum lyre nervi, multi cum sint, si in unum con- 
centum tendant, suavissimam cantilenam edunt : 
sic qui uno coalescunt animo, jucundum caritatis 


Philipp. 3. pulsibus sonum emittunt. Ideo auctor est Paulus, 
16.t 2- 3: ut fideles idipsum sentiant et dicant, aliosque pu- 


tent se superiores esse, ne ambitu solvatur cari- 
ias, sed honore aliis cedentes, in concordia de- 


Gal. 5. x3. gant. Rursumque ait : Per caritatem servite in- 


14. 


vicem. Omnis enim lex in uno sermone iniple- 


Levit. το. tur : Diliges proximum tuum sicut teipsum. 


1:8. 


Qui diligit, non modo non imperare, sed etiam 
imperari vult : gaudetque magis imperatus quam 
imperans. Qui diligit gratiam conferre mavult, 
quam accipere; mavult quippe debitorem ami- 
cum habere, quam ipse ei debitor csse. Qui diligit 
amico gratiam conferre cupit, nec tamen vult con- 
ferre videri : in beneficio przstando primas tenere, 
nec tamen primas tenere videri. Hoc forte quidam 
non intelligunt : quamobrem id exemplo conspi- 
cuum reddam. Clementissimus Dominus pro no- 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


λων, ἡνωμένοις δὲ χατὰ ψυχὴν τὸ τῆς εἰρήνης ἐπα- 
ναπαύσεται Πνεῦμα. Ἢ ἀγάπη χοινὰ ποιεῖ πᾶσι τὰ 
ἑχάστου ὑπάρχοντα, καθώς φησιν ἣ βίδλος τῶν Πρά- 
C ξεων: "FoU δὲ πλήθους τῶν πιστευσάντων ἦν f xap- 
δία καὶ ἣ ψυχὴ μία: καὶ οὐδείς τι τῶν ὑπαρχόντων 
αὐτῷ ἔλεγεν ἴδιον εἶναι, ἀλλ᾽ ἦν αὐτοῖς ἅπαντα χοινά" 
καὶ διεδίδοτο ἑχάστῳ, καθότι ἄν τις χρείαν εἶχε. 
Ποῖον οὕτω τεῖχος ἀῤῥαγὲς, ἁρμονίᾳ λίθων εὐμεγεθῶν 
ὠχυρωμένον, ἀπόρθητον γίνεται ταῖς τῶν ἐχθρῶν ἐφό- 
δοις, ὡς τὸ σύστημα τῶν ἀλλήλους ἀγαπώντων, καὶ 
ἐν ὁμοφροσύνῃ περιεσφιγμένων ; P Καὶ αὐτὰς τοῦ δια- 
Ὀόλου προσδολὰς ἀποχρούεται " καὶ μάλα εἰκότως. Οἱ 
γὰρ μετ᾽ ἀλλήλων κατ᾽ ἐχείνου παρατασσόμενοι, “ καὶ 
D μὴ μετ᾽ ἐχείνου xav! ἀλλήλων ἱστάμενοι, ἀήττητοι — 
γίνονται τοῖς αὐτοῦ μηχανήμασι, τὰ λαμπρὰ τῆς 
ἀγάπης ἐγείροντες τρόπαια. Καὶ καθάπερ αἵ τῆς λύ- 
pac νευραὶ, πολλαὶ μὲν οὖσαι, εἰς μίαν δὲ νεύουσαι 
συμφωνίαν, τερπνότατόν τι μέλος ἠχοῦσιν - οὕτως οἱ 
πρὸς μίαν συγχεχραμένοι γνώμην, εὔηχον ἀναχρούον-- 
ται τῆς ἀγάπης τὸν φθόγγον. Διὰ τοῦτο συμδουλεύει ὃ 
Παῦλος τὸ αὐτὸ φρονεῖν, καὶ λέγειν, καὶ ἀλλήλους 
ἡγεῖσθαι ὑπερέχοντας ἑαυτῶν, ὥστε μὴ τῇ φιλοτιμία 
διαλύεσθαι τὴν ἀγάπην, ἀλλὰ τὴν τιμὴν “ ἀντιπαρα- 
χωροῦντας ἀλλήλοις, ἐν δμονοίᾳ διάγειν. Καὶ πάλιν 
φησί: Δι’ ἀγάπης δουλεύετε ἀλλήλοις. Ὃ γὰρ πᾶς 
E. νόμος ἐν ἑνὶ λόγῳ πληροῦται, ἐν τῷ, Ἀγαπήσεις τὸν 
πλησίον σου ὡς σεαυτόν. Ὁ ἀγαπῶν οὐχ ἐπιτάττειν 
βούλεται μόνον, ἀλλὰ xo ἐπιτάττεσθαι * xol χαίρει 
μᾶλλον ἐπιταττόμενος, ἤπερ ἐπιτάττων. Ὃ ἀγαπῶν 
χαρίζεσθαι βούλεται μᾶλλον, ἢ χάριν λαμθάνειν - 
θέλει γὰρ ὀφειλέτην ἔχειν τὸν φίλον, ἤπερ αὐτὸς 
ὀφείλειν ἐκείνῳ. Ὁ ἀγαπῶν xal βούλεται χαρίζεσθαι 
τῷ ἀγαπωμένῳ,, xa οὗ βούλεται δοχεῖν χαρίζεσθαι, 
χαὶ ἄρχειν αὐτὸς εὐεργεσίας, xol μὴ δοχεῖν ἄρχειν 
εὐεργεσίας. Τάχα τινὲς ἀγνοοῦσι τὸ “λεχθέν - οὐχοῦν 


& n n 2. ξὰ b 
bis Filium suum daturus erat; ut autem non vj- 290 δι᾿ ὑποδείγματος αὖτο ποιήσω σαφές. "Ἔμελλεν 6 ot 


deretur id largiri, sed debitum reddere, precepit 
Abrahamo ut filium suum daret, ut cum idipsum 
ipse faceret, non gratiam prestare videretur, sed 
debitum reddere, propter supereminentes divitias 
bonitatis suz. Scio multis id, quod diximus, 
novum insolensque videri. In causa autem est 
quod dere loquar, qui nune in celis versatur. 
Quemadmodum enim si de planta loquerer in 
India nascente, quam nemo experientia cognosce- 
ret, non possem illam sermone explicare, etiamsi 
sexcenta de illa narrarem : sic etiam nunc frustra 


4 λάνθρωπος Δεσπότης τὸν ΥἹὸν αὐτοῦ χαρίζεσθαι ὑπὲρ 
ἡμῶν" ἀλλ᾽ ἵνα μὴ δόξη χαρίζεσθαι, ἀλλ᾽ ὀφειλὴν 
ἀποδιδόναι, προσέταξε τῷ ᾿Αὐραὰμ. δοῦναι τὸν υἱὸν 
αὐτοῦ, ἵνα τοῦτο xo αὐτὸς ποιῶν, μὴ ὡς χάριν διδοὺς, 
ἀλλ᾽ ὡς χρέος ἀποδιδοὺς εὑρεθῇ διὰ τὸν ὑπερθάλλοντα 
πλοῦτον τῆς αὐτοῦ ἀγαθότητος. Οἶδα ὅτι ξένον φαίνε- 
ται τοῖς πολλοῖς τὸ λεχθέν. Τὸ δὲ αἴτιον, ὅτι περὶ πρά- 
γματος διαλέγομαι τὸν οὐρανὸν οἰχοῦντος νῦν. Ὥσ- 
περ γὰρ εἰ ἔλεγον περί τινος φυτοῦ ἐν Ἰνδίᾳ τιχτο- 
μένου, καὶ οὗ μηδεὶς πεῖραν ἔλαδεν, οὐχ ἂν ἴσχυσεν ὃ 
λόγος παραστῆσαι, κἂν μυρία περὶ αὐτοῦ ἔλεγον " οὕτω 


loquar, cum quidam ea qu: jam dico non intel- p καὶ νῦν ὅσα ἂν εἴπω, μάτην ἐρῶ" οὗ γὰρ συνιοῦσί τινες 


b Colb. τὰς γὰρ τοῦ διαθόλου προσ. 
e Hac, καὶ μὴ μετ᾽ ἐχείνου κατ᾽ ἀλλήλων ἱστάμενοι, de- 
sunt in Ms, Colb. 


4 Sic Colb. Savil. vero παραχωροῦντας. Infra legen- 
dum puto οὐκ ἐπιτάττειν οὐ βούλεται. ᾿ . 


DE PERFECTA CARITATE. 545 


ligant. In celo namque , ut dixi , hzec planta ha- 

betur. Sed si voluerimus, in nobis etiam illa inseri 

potest. Ideo enim instituti sumus ut dicamus Patri 

illi qui est in calis : Fiat voluntas tua in celo ara, 6. 
et in terra, : 19» 

5. Ne ergo putemus non posse nos hujusmodi ribero ar- 
bonum possidere. Possumus enim, vere possumus, ἣν ponit 
si velimus advigilare ; neque hoc tantum, sed etiam iate. guber- 
omnem exercere virtutem. Libero enim arbitrio »amur. 


τὰ λεγόμενα. "Ev οὐρανῷ γὰρ, ὡς ἔφην, τοῦτο πεφύτευ- 
ται τὸ φυτόν. Ἀλλ᾽ ἐὰν θέλωμεν, καὶ παρ᾽ ἡμῖν αὐτὸ 
φυτευθῆναι δυνατόν. Διὰ τοῦτο γὰρ ἐδιδάχθημεν λέ- 
vit πρὸς τὸν ἐν οὐρανοῖς Πατέρα" Γενηθήτω τὸ θέ- 
λημά σου ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς. 

Μὴ τοίνυν ἀδύνατον εἶναι γομίσωμεν τὸ τοιοῦτον 
ἀγαθὸν χτήσασθαι. Δυνατὸν γὰρ; ὄντως δυνατὸν, εἴ γε 
βουλόμεθα νήφειν οὗ, τοῦτο δὲ μόνον, ἀλλὰ xo πᾶ- 
σαν κατορθῶσαι τὴν ἀρετήν. Αὐτεξουσίῳ γὰρ προαι- 


ρέσει χυδερνώμεθα, xal οὐχ εἱμαρμένης ἀνάγχῃ » 
χατὰ τινὰς, ὑποχείμεθα, ἐν τῷ θέλειν xod μὴ θέλειν 
δριζόμενοι καὶ τὰ χαλὰ χεῖσθαι καὶ τὰ xaxd. Διὰ 
τοῦτο γὰρ 6 Θεὸς καὶ βασιλείαν ὑπέσχετο; καὶ τιμω- 
ρίαν ἠπείλησεν. Οὐχ ἂν δὲ τοῖς ἀνάγχῃ δεδεμένοις 
οὕτως ἐποίησε" τῶν γὰρ ἀπὸ γνώμης γινομένων ἀν- 
τίδοσίς ἐστιν ἑκατέρων. Οὐχ ἂν νόμους ἔθηχεν, οὖχ 
ἂν παραινέσεις ἔδωχεν, el δεσμοῖς εἱμαρμένης χεχρα- 
τημένοι ἦμεν. Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἐλεύθεροί ἐσμεν, καὶ τῆς 
ἰδίας προαιρέσεως κύριοι; καὶ ἀπὸ μὲν ῥᾳθυμίας γι- 
γόμεϑα φαῦλοι, ἀπὸ δὲ σπουδῆς χρηστοὶ, διὰ τοῦτο 
ταῦτα χατεσχεύασε τὰ φάρμαχα; τῷ φόδῳ τῆς χολά- 
σεως χαὶ τῇ προσδοχίᾳ τῆς βασιλείας διορθούμενος 
ἡμᾶς, καὶ φιλοσοφεῖν παιδεύων. Οὐχ ἐχ τούτων δὲ 
μόνον, ἀλλὰ xod ἐξ ὧν ἡμεῖς αὐτοὶ ποιοῦμεν, δῆλον, ὅτι 
οὔτε εἱμαρμένη, οὔτε τύχη ; οὔτε γένεσις, οὔτε Opó- 
pog ἀστέρων τὰ xaü' ἡμᾶς διοικεῖ. Εἰ γὰρ ἐχεῖθεν 
ἤρτηται τὰ γινόμενα πάντα, χαὶ οὗ τῆς προαιρέσεως 
τῶν ἀνθρώπων, τίνος ἕνεχεν μαστιγοῖς τὸν οἰκέτην 
χεχλοφότα; τίνος, ἕνεχεν -“μοιχευθεῖσαν τὴν γυναῖχα 
εἰς δικαστήριον ἕλχεις ; τίνος ἕνεχεν αἰσχύνῃ πράτ- 
τῶν τὰ ἄτοπα; τίνος ἕνεχεν οὐδὲ τὰ ῥήματα φέρεις 
ὀνειδιζόμενος, ἄλλ᾽ ἐάν τίς σε καλέσῃ μοιχὸν, ἢ 
πόρνον, ἢ μέθυσον, ἤ τι τοιοῦτον, ὕδριν τὸ πρᾶγμα 
καλεῖς; Εἰ γὰρ μὴ τῆς σῆς γνώμης τὸ ἁμαρτάνειν, 
οὔτε ἔγχλημα τὸ γινόμενον, οὔτε ὕόρις τὸ λεγόμενον. 
Νῦν δὲ καὶ δι᾿ ὧν τοῖς ἁμαρτάνουσιν οὗ συγγινώ- 
σχεις, xa δι’ ὧν αὐτὸς αἰσχύνη τὰ χαχὰ πράττων, 
χαὶ λανθάνειν σπουδάζεις, καὶ OU ὧν τοὺς ταῦτά σοι 
προφέροντας ὑδριστὰς νομίζεις; διὰ πάντων ὅμολο- 
γεῖς, ὅτι οὐχ ἀνάγχη δέδεται τὰ ἡμέτερα, ἀλλὰ προ- 
αἱρέσεως ἐλευθερίᾳ τετίμηται. Τοῖς γοῦν ἀνάγχῃ κατε-- 


χομένοις συγγινῴσχειν οἴδαμεν. Κἂν ὑπὸ δαίμονός τις, 


ὀχλούμενος, ἢ τὸν χιτῶνα διαῤδήξῃ τὸν ἡμέτερον, ἢ 
πληγὰς ἐπενέγχη, οὗ μόνον οὗ χολάζομεν αὐτὸν, ἀλλὰ 
xai ἐλεοῦμεν xe συγγινώσχομεν. Τί δήποτε; Ὅτι 
o) ἢ τῆς προαιρέσεως ἐλευθερία, ἀλλ᾽ ἡ τοῦ δαίμο- 
νος βία ταῦτα εἰργάσατο. Ὥστε εἶ χαὶ τὰ ἄλλα ἅμαρ- 
τήματα ἀπὸ τῆς ἀνάγκης τῆς χατὰ τὴν εἱμαρμένην 
ἐγίνετο; συνέγνωμεν ἄν" " ἐπειδὴ δὲ ἴσμεν, ὅτι οὐχ 


a Mee, ἐπειδὴ δὲ ἴσμεν, desunt in Colb. 


gubernamur, neque fati necessitati, ut quidam 
putant, subjicimur , cum definitum sit ut intra 
velle et nolle bona malave sita sint. Ideo namque 
Deus et regnum promisit, et supplicium minatus 
est, Atqui id numquam egisset erga necessitate 
vinctos : nam eorum quz ex voluntate fiunt, alter- 
utra sors datur. Numquam leges posuisset, nec 
monita dedisset , si nos fati vinculis detineremur. 
Sed quia liberi sumus, nostrique arbitrii domini , 
atque ex ignavia pravi, exque studio et conatu 
boni efficimur, idcirco hec remedia paravit, 
nempe metu supplicii ac spe regni nos emendat , 
et ad philosophandum instituit. Neque hinc tan- 
tum, sed etiam ex iis , quz nos ipsi agimus , li- 
quet, neque fatum, neque fortunam , neque gene- 
sim, neque cursum astrorum nostra regere. Nam 
si hinc pendent omnia quz geruntur, non autem a 
libero hominum arbitrio, cur flagellas servum 
furatum ? cur adulteram uxorerm ad forum trahis? 
cur te pudet, cum absurda perpetras? qua de 
causa ne verba quidem vituperantium sustines , 
sed si quis te mechum , aut fornicatorem , aut 
ebriosum, vel quid simile vocet, id contumeliam 
appellas? Nam si non ex tuo arbitrio peccas , nec 
crimen erit quod feceris, nec contumelia quod 
dicatur. Nunc autem et quod peccantibus non 
parcas, et quod peccans erubescas , et latere cu- 
res, et quod contumeliosos putes eos, qui hzc tibi 
exprobrant : his certe omnibus confiteris , nostra 
non necessitate vincta esse, sed arbitrii libertate 
ornari. Iis certe qui necessitate detinentur parcere 
solemus. Si quis a daemone agitatus , aut tunicam 
nostram discerpat, aut plagas inferat, non modo 
non ulciscimur eum, sed etiam miseramur eique 
291 parcimus, Quare? Quia non arbitrii libertas , sed 
^ dcmonis violentia haec operata est. Itaque si alia 
etiam peccata ex fati necessitate perpetrarentur, 
ignosceremus utique ; quia vero scimus illa non ex 
necessitate proficisci , ideo nec heri famulis par- 
cunt , nec viri uxoribus , nec uxores viris , neque 


E 


23, 


2. Cor. 5. 
10. 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


544 
patres filiis, neque magistri discipulis, neque prin- 
cipes subditis, sed acres scelerum exploratores 
ultoresque sumus , ad tribunalia sistimus, plagis 
subjicimus, correptionibus utimur, nihilque non 
agimus, ut illos a malis eripiamus. Filiis vero 
nostris paedagogos damus , illosque ad magistros 
mittimus , minas intentamus , verbera infligimus, 
multaque alia adhibemus, ut probi evadant. Quid 
ergo opus laboribus, sudoribusye ad virtutem 
exercendam ? Nam si fato constitutum sit , bonum 
fore quempiam ; is sive dormiat aut stertat bonus 
erit : imo potius bonus ille vocandus non est, qui 
ex necessitate talis sit. Quid opus laboribus su- 
doribusve ad nequitiam fugiendam ? Nam si fato 
constitutam sit,.malum fore quempiam ; is etiamsi 
sexcentas subeat miserias, malus tamen erit ; imo 
non malum eum par est vocare, qui necessitate ad 
id impellatur. Ut enim dzmoniacum , si contu- 
melias proferat, si percutiat (hoc enim rursum 
utor exemplo), non contumeliosum appellamus : 
non ipsi quippe contumeliam adscribimus, sed 
dzemonis necessitati : sic nec improbum, si fato 
ad nequitiam impellatur, vocemus improbum; ut 
neque probum appellemus probum. Etenim si hoc 
concedatur, omnia nostra pessum ibunt; nulla 
erit virtus , nulla nequitia , non artes , non leges , 
nihilque ejusmodi. Cur porro tantam curam cgroti 
adhibemus, pecunias expendimus, medicos accer- 
simus, pharinaca apponimus , ventri abstinentiam 
indicimus, concupiscenti: frenum  injicimus? 
Nam si ex fato pendent sanitas et morbus , super- 
flu: sunt pecuniarum expensz, superfluus medi- 
corum usus, supervacanea infirmis accurata illa cibi 
tenuitas. Nunc autem et ex his et ex aliis ostendi- 
mus, nihil eorum esse superfluum. Verum facessat 


illa fati fabula : nam qu ad nos pertinent, nulli . 


subjiciuntur necessitati , sed. omnia , ut dixi , ar- 
bitrii libertate donata sunt. 


4. Hec cum sciamus, dilecti, imo his longe 
plura ( multa enim alia dici possent , sed hac 
erunt sapientioribus satis.) , fugiamus nequitiam, 
diligamus virtutem, ut ex. rebus ipsis ostenda- 
mus, nos libero.uti ad ea quz placent arbitrio , 
ne confundamur illo die, quo singulorum opera 
revclabuntur. Omnes enim nos manifestari 
oportet ante tribunal Christi, ut ait Paulus, ut 


referat unusquisque, prout gessit, sive bonum, " 


sive malum. "Tribunal, queso, illud nobiscum 
reputemus , quasi jam adesset , Judexque sederet , 


Cc 


ARCHIEP.. CONSTANTINOP. 


ἔστιν ἀνάγχης, διὰ τοῦτο οὐ συγγινώσχομεν, οὔτε δε-- 
σπόται οἰχέταις, οὔτε ἄνδρες γυναιξὶν, οὔτε γυναῖχες 
ἀνδράσιν, οὔτε πατέρες παισὶν, οὔτε διδάσχαλοι μα- 
θηταῖς, οὔτε ἄρχοντες ἀρχομένοις, ἀλλὰ πικροὶ τῶν 
τετολμημένων ἐξετασταὶ xal τιμωροὶ γινόμεθα, καὶ 
B δικαστήρια καταλαμθάνομεν, καὶ πληγαῖς ὑποβάλλο- 
μεν, xal ἐπιτιμήσεσι χρώμεθα, καὶ πάντα πράττο- 
μεν, ὅπως ἀπαλλάξωμεν αὐτοὺς τῶν χαχῶν. Τοῖς δὲ 
παισὶ τοῖς ἡμετέροις χαὶ παιδαγωγοὺς ἐφιστῶμεν, 
καὶ εἰς διδασχάλους πέμπομεν, xol ἀπειλὰς προστί- 
θεμεν, xol μάστιγας ἐπιτίθεμεν, xal πολλὰ ἕτερα 
βοηθήματα προσάγομεν, ἵνα καλοὶ γένωνται. Τίς οὖν 
χρεία πόνων χαὶ ἱδρώτων πρὸς τὸ κατορθοῦν ἀρετήν; 
Εἰ γὰρ εἵμαρταί τινι γενέσθαι καλὸν, χαὶ χαθεύδων 
ὃ τοιοῦτος xol ῥδέγχων ἔσται χαλός" μᾶλλον δὲ οὐδὲ 
καλὸν τὸν τοιοῦτόν ἐστιν εἰπεῖν, τὸν ἐξ ἀνάγχης τοῦτο 
γινόμενον. Τίς χρεία πόνων xal ἱδρώτων πρὸς τὸ 
᾿ φεύγειν χαχίαν; Ei γὰρ εἵμαρταί τινι γενέσθαι χαχὸν, 
xà» μυρία ταλαιπωρῇ, χκαχὸς ἔσται" μᾶλλον δὲ οὐδὲ 
χαχὸν τὸν τοιοῦτόν ἐστιν εἰπεῖν, τὸν ὕπ᾽ ἀνάγχης πρὸς 
τοῦτο ὠθούμενον. Ὥσπερ γὰρ τὸν δαιμονῶντα, χἂν 
λοιδορῇ, κἂν τύπτῃ ( πάλιν γὰρ τῷ αὐτῷ χέχρημαι 
παραδείγματι), οὗ προσεροῦμεν ὑδριστήν - οὗ γὰρ 
αὐτῷ λογιζόμεθα τὴν λοιδορίαν, ἀλλὰ τῇ ἀνάγκῃ τοῦ 
δαίμονος - οὕτω xal τὸν χαχὸν, εἰ ὑπὸ τῆς εἱμαρμέ- 
νης ὠθεῖται πρὸς τοῦτο, μὴ καλῶμεν αὐτὸν χαχὸν, 
ὥσπερ οὐδὲ τὸν καλὸν καλόν. Καὶ γὰρ εἰ τοῦτο δοθείη, 
πάντα συγχυθήσεται τὰ χαθ᾽ ἡμᾶς, xol οὔτε ἀρετὴ 
ἔσται τι, οὔτε χαχία, οὐ τέχναι, οὐ νόμοι, οὖχ ἄλλο 
τῶν τοιούτων οὐδέν. Τίνος δὲ ἕνεχεν σπουδὴν πολλὴν 
ποιούμεθα νοσοῦντες, xod χρήματα δαπανῶμεν, καὶ ἴα- 
τροὺς καλοῦμεν, xa φάρμαχα ἐπιτίθεμεν, καὶ γαστρὸς 
χατέχομεν, xul ἐπιθυμίαν χολάζομεν; Εἰ γὰρ τῆς 
εἱμαρμένης ἤρτηται xol ὑγίεια καὶ νόσος, περιττὰ 
τῶν χρημάτων τὰ ἀναλώματα, περιττὴ τῶν ἰατρῶν 
ἣ εἴσοδος, περιττὴ τῆς τῶν νοσούντων διαίτης fj ἀχρί- 
ὄεια. Νῦν δὲ μετὰ τῶν ἄλλων καὶ £x τούτων δηλοῦμεν, 
ὅτι οὐδὲν αὐτῶν περιττόν ἐστιν. ᾿Αλλ’ οἴχεται μὲν 6 
E τῆς εἱμαρμένης μῦθος - οὐδεμιᾷ γὰρ ἀνάγχη τὰ xat 
ἡμᾶς ὑπόχειται" πάντα δὲ, χαθὼς ἔφην, ἐλευθερίᾳ 
τετίμηται προαιρέσεως. 

Ταῦτ᾽ οὖν εἰδότες, ἀγαπητοὶ, xad τὰ τούτων πλείονα 
(πολλὰ γάρ ἐστι xol ἄλλα περὶ τούτων εἰπεῖν, ἀλλὰ 
τοῖς συνετωτέροις ἀρχεῖ ταῦτα ), φύγωμεν χαχίαν, 
ἑλώμεθα ἀρετὴν, ἵνα δείξωμεν διὰ τῶν πραγμάτων, 
ὅτι αὐτεξούσιον ἔχομεν πρὸς τὰ δοχοῦντα τὴν γνώ- 
μὴν, ἵνα μὴ χαταισχυνθῶμεν ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς τῶν 
ἔργων ἀποχαλύψεως. Τοὺς γὰρ πάντας ἡμᾶς φανερω- 
θῆναι δεῖ ἔμπροσθεν τοῦ βήματος τοῦ Χριστοῦ, καθώς 
φησιν ὁ Παῦλος, ἵνα χομίσηται ἕχαστος πρὸς ἃ 
ἃ ἔπραξεν, εἴτε ἀγαθὸν, εἴτε χαχόν. Λάδωμεν, παρα-- 

χαλῶ,, κατὰ νοῦν ἐχεῖνο τὸ δικαστήριον, καὶ νομίσω-- 


D 


545 

et omnia revelarentur, in mediumque adduceren- 

tur. Non modo enim nos adstare oportet, sed 

etiam manifestari. Annon erubescitis? annon per- Judicium 
horrescitis? annon sepe mori potius optamus, fettem 


- δεν uam ἰἰ- 
quam occultum scelus venerabilibus amicis no- mendum. 


DE PERFECTA CARITATE. 


μὲν αὐτὸ παρεῖναι νῦν, xol τὸν χριτὴν χαθέζεσθαι, 
χαὶ τὰ πάντα ἀναχαλύπτεσθαι, χαὶ εἰς μέσον ἄγεσθαι. 
Οὐ γὰρ ἁπλῶς παραστῆναι δεῖ, ἀλλὰ xal φανερωθῆ- 
ναι ἡμᾶς. Ἄρα ox ἠρυθριάσατε; ἄρα οὖκ ἐφρίξατε; 
ἄρα οὐχ αἱρούμεθα πολλάκις ἀποθανεῖν, ἢ ἐπὶ φί- 


λων αἰδεσίμων πταῖσμα χρυπτὸν ἥμῶν φανερωθῆναι; 
Πῶς οὖν τότε διαχεισόμεθα, ἐπὶ πάντων ἀγγέλων καὶ 
πάντων ἀνθρώπων φανερουμένων τῶν ἡμετέρων ἁμαρ- 
τημάτων, χαὶ πρὸ τῶν ὀφθαλμῶν ἡμῶν ἱσταμένων ; 
"EXE σε γὰρ, φησὶ, καὶ παραστήσω χατὰ πρόσω- 
πόν σου τὰς ἁμαρτίας σου. Ei δὲ μήπω τοῦ πράγμα- 
τος παρόντος, ἀλλὰ καθ᾽ ὑπόθεσιν δοθέντος, καὶ λόγῳ 
διαγραφέντος, ἀπολλύμεθα ὅπὸ τοῦ συνειδότος, τί 
ποιήσομεν ὅταν παραγένηται, ὅταν ἣ οἰκουμένη πᾶσα 
παρῇ, ὅταν" ἄγγελοι καὶ ἀρχάγγελοι, ὅταν ἀρχαὶ καὶ 
ἐξουσίαι, ὅταν σάλπιγγες ἠχῶσιν αἵ συνεχεῖς καὶ 
ἐπάλληλοι, καὶ ἁρπαγὴ τῶν δικαίων ἐπὶ νεφελῶν, 
xoi πολὺς τῶν ἡμαρτηκότων ὃ χλαυθμός; Ποῖος ἄρα 
φόδος ἕξει τότε τοὺς ἐπὶ τῆς γῆς ἀπομένοντας:; Μία 
γὰρ, φησὶν, ἁρπάζεται, καὶ μία ἀφίεται" καὶ εἷς 
παραλαμθάνεται, καὶ εἷς καταλιμπάνεται. Τίς ἔσται 
ἣ ψυχὴ ἐχείνων, ὅταν τοὺς μὲν δρῶσιν ἀπαγομένους 


Β 


μετὰ τιμῆς μεγάλης, ἑαυτοὺς δὲ ἀφιεμένους μετὰ C 


πολλῆς αἰσχύνης; Οὐχ ἔστιν, οὐχ ἔστι; πιστεύσατε, 
παραστῆσαι λόγῳ τὸ πάθος. Εἴδετέ ποτε τοὺς ἀπαγο- 
μένους ἐπὶ θάνατον ; Ποίαν αὐτοῖς νομίζετε εἶναι τὴν 
Ψυχὴν τὴν μέχρι τῆς πύλης 000v βαδίζουσι; Τί οὐχ 
ἂν εἵλοντο xoi ποιῆσαι xai παθεῖν, ὥστε ἀπαλλαγῆ- 
ναι τῆς ἀχλύος ἐχείνης; ᾿Εγὼ πολλῶν ἤκουσα λεγόν- 
τῶν τῶν φιλανθρωπίᾳ βασιλικῇ μετὰ τὴν ἀπαγωγὴν 
εἰς τοὐπίσω ἀναχληθέντων, ὅτι οὐδὲ ἀνθρώπους ἑώ- 
ρων τοὺς ἀνθρώπους, τεθορυδημένης τῆς ψυχῆς xol 
ἐχπεπληγμένης. Καὶ τί λέγω περὶ τῶν ἀπαγομένων; 
"OyXoc περιέστηχε τότε, οἵ πλείους οὐχ εἰδότες αὖ-- 
τούς. El τις ἑνὸς τότε ἑκάστου τὴν ψυχὴν περιεσχό- 
πήσεν, "οὐδεὶς οὕτως ὠμὸς, οὐδεὶς οὕτω θρασὺς, 
οὐδεὶς οὕτω͵ γενναῖος, ὃν οὐ καταπεπτωχυῖαν αὐτὴν 
ἔχοντα εὕροι xal παρειμένην ὑπὸ τοῦ φόδου καὶ τῆς 
ἀθυμίας. Εἰ δὲ ἑτέρων ἀναιρουμένων οἵ μηδὲν αὐτοῖς 
χοινωνοῦντες οὕτω διατίθενται, ὅταν ἡμεῖς αὐτοὶ τοῖς 


μείζοσι περιπέσωμεν, τίνες ἄρα ἐσόμεθα, τῆς μὲν͵ 


ἀῤῥήτου χαρᾶς ἐχείνης ἀποπεμπόμενοι, εἰς αἰωνίαν 
δὲ τιμωρίαν παραπεμπόμενοι; Εἰ γὰρ καὶ γέεννα μὴ 
ἦν, τὸ ἐκ τοσαύτης λαμπρότητος ἀπωσθῆναι, xa ἄτι- 
μὸν ἀναχωρῆσαι, πόση χόλασις; Καὶ γὰρ εἰ νῦν, 
βασιλέως εἰσελαύνοντος, θεωροῦντες πολλοὶ, xal τὴν 


stris detegi? Quo tunc sensu afficiemur, cum pec- 
cata nostra coram omnibus angelis hominibusque 


detegentur et ante oculos sistentur? 4/rguam te, Psal. 4g. 


inquit, e! statuam contra faciem tuam peccata ^" 


iua. Quod si re nondum prasente, sed. tantum 
supposita, sermoneque descripta, conscientia ur- 
gente abruimur, quid faciemus cum tempus ade- 
rit, cum totus orbis presens erit, cum angeli et 
archangeli, cum principatus et potestates, cum 
tube frequentes clangent, cum justi rapientur 
in nubibus, et ingens erit peccatorum fletus? 
Quis tunc terror apprehendet eos qui in terra 


manebunt? Nam, Una, inquit, rapietur, et una y;,uh. 7i. 


relinquetur; unus. assumetur, et. unus relin- 4o. 
quetur. Quo erunt illi animo, quando vide- 
bunt illos magno cum honore assumi, se vero. 
cum multa turpitudine relinqui? Non potest , 
non, inquam, potest, credite mihi, verbo declarari 
doloris magnitudo. Vidistis sepe eos qui ad mor- 
tem adducuntur? Quo illos animo putatis esse 
dum ad ostium pergunt? Quid non agere, quid 
non pati optarent, ut a tanta caligine eriperen- 
tur? Audivi ego multos eorum qui, postquam 
abducti fuerant, Imperatorum clementia revocati , 
dicerent se animo ita perturbato, ita perculso fuis- 
se, ut neque homines quasi homines viderent. 
Verum quid de abductis loquor? Circumstabat 
multitudo hominum quorum magna pars abdu- 
ctos non noverat. Si quis singulorum animos ex - 


p plorasset, nullum reperisset tam immanem; tam 


ferocem, tam strenuum qui pre terrore et angore, 
non demisso animo esset. Quod si dum alii, ipsis 
nullo necessitudinis vinculo juncti , morte mul- 
etantur , ita affecti sunt ; quando nos in graviora 
incidemus, quo erimus animo, a gaudio illo inef- 
fabili ejecti , et in sempiternum missi suppli- 
cium? Etenim etiamsi nulla esset gehenna, a 
tanto splendore ejici, et sine honore recedere 
quantum esset supplicium ! Nam si hodieque 
Imperatorem ingredientem multi cernentes, suam- 
que paupertatem considerantes, non tantam per- 


ἑαυτῶν πενίαν ἐννοοῦντες, οὗ τοσαύτην ἀπὸ τῆς θέας E cipiunt ex hoc spectaculo voluptatem , quantum 


λαμόάνουσιν ἡδονὴν, ὅστιν ἀπὸ τοῦ μηδενὸς μετέχειν 
τῶν περὶ τὸν βασιλέα, μηδὲ ἐγγὺς εἶναι τοῦ χρα- 


τοῦντος, ἀθυμίαν ὑπομένουσι, τί τότε ἔσται; Ἢ μι- 


moerorem ex eo, quod nullius horum sint consor- 
tes bonorum, neque inter clientes imperantis con- 
numerentur, quid tunc erit? Num parvuni esse 


^ Sic Colbert. In Savil, autem οὐδένα οὕτως ὠμὸν, οὐδένα, etc., ita ut sententia imperfecta esset. 


8. Cor. 5. 
1o, 


Matth. 23. 
13, 


$. JOANNIS CHRYSOST. 


546 


putatis supplicium in choro illo non accenseri ? 
ineffabili gloria non dignari ? ab illo ccetu et ine- 
narrabilibus bonis procul abjici ? At cum prater 
hzc erunt tenebrz, stridor dentium, vincula in- 
solubilia, vermis qui non moritur, ignis qui non 
exstinguitur, animi moror, angustia, linguz adu- 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


xov εἶναι νομίζετε κόλασιν τὸ μὴ χατατάττεσθαι ἐν 
ἐκείνῳ τῷ χορῷ ; τὸ μὴ καταξιοῦσθαι τῆς ἀποῤῥήτου 
δόξης; τὸ τῆς πανηγύρεως ἐχείνης καὶ τῶν ἀφράστων 
ἀγαθῶν πόῤῥω που xoi μαχρὰν ἀπεῤῥῖφθαι; Ὅταν 
δὲ καὶ σχότος ἦ, χαὶ βρυγμὸς ὀδόντων, xal δεσμὰ 
ἄλυτα, καὶ σχώληξ ἀτελεύτητος, xal πῦρ ἄσδεστον, 


st», ut illa divitis, cum plorabimus, et nemo erit A xoi θλίψις xal στενοχωρία, xol γλῶσσαι τηγανιζός-- 


qui audiat, cum ingemiscemus et frememus ex 
doloribus, et nemo attendet, undique respicie- 
mus, et nemo aderit qui consoletur : quo in or- 
dine locabimus eos, qui in hujusmodi statu ver- 
santur? quid hujusmodi animabus miserabilius ? 


5. Si porro in carceres ingressi, dum squali- 
dos illos videmus, qui catenis ferreis vincti sunt, 
alias vero intenebris conclusos, frangimur, hor- 
rescimus, nihilque non agimus ne in tantam cala- 
mitatem incidamus : cum abducemur vincti in 
gehenne tormenta, quo erimus animo? quid facie- 
mus? Non enim ex ferro cusa sunt illa vincula, 
sed ex igne, qui numquam exstinguitur, nec 
aquales nobis sunt illi, qui nobis preficiuntur, 
quos szepe demulcere liceat, sed angeli terribiles 
et immisericordes , quos ne respicere quidem pos- 
simus , quique ob contumeliam in Dominum irro- 
gatam , vehementer seviunt. Non videre est, ut 
hic , alios argento , alios cibo , alios suadela , sibi 
consolationem parare, sed omnia ibi venia carent. 
Etiamsi Noé fuerit , vel Job, vel Daniel , qui suos 
viderint supplicio affectos , non audent illis ad- 
stare, et manum porrigere. Nature quippe com- 
miserationem. tunc auferri contingit. Quia enim 
reperiuntur justi peccatorum filiorum patres, filii- 
que probi parentum. improborum ( non enim na- 
ture, sed arbitrii mala sunt), ut illi puram 
habeant laetitiam , nec misericordiz vi frangantur, 
qui illis fruuntur bonis, illam tunc exstingui con- 
tingit, ipsique cum Domino contra propria viscera 
indignantur. Etenim si nunc , cum vident quidam 
filios suos improbos, ipsos exheredant et a familia 
δὰ abscindunt, id multo magis in judicio eveniet, 
Nemo igitur, qui bona non operetur, aliquid boni 
speret, etiamsi sexcentos justos progenitores ha- 
beat : Unusquisque enim referet, inquit, que 
per corpus sunt, prout gessit, sive bonum, sive 
malum. Audiamus, queso, et resipiscamus, Si 
prava concupiscentie igne ardeas, cogita illius 
supplicii ignem, et hic ignis exstinguetur. Si vo- 
lueris quid absonum loqui, tecum reputa strido- 
rem dentium, et metus tibi freni loco erit ; si alie- 
mum rapere volueris, audi Judicem dicentem : 
Ligate manus et pedes ejus, et projicite eum in 


μεναι; χαθάπερ ἣ τοῦ πλουσίου, xal ὀλοφυρώμεθα;, 
καὶ μηδεὶς ἀχούῃ, καὶ στένωμεν, xol βρύχωμεν ὑπὸ 
τῶν ἀλγηδόνων, καὶ μηδεὶς προσέχῃ; καὶ πανταχοῦ 
βλέπωμεν, καὶ μηδαμοῦ μηδεὶς ὃ παραμυθούμενος 7," 
ποὺ τάξομεν τοὺς ἐν τούτοις ὄντας; τί δὲ ἐχείνων 
ἀθλιώτερον τῶν ψυχῶν; τί δὲ ἐλεεινότερον: 

Εἰ δὲ εἰς δεσμωτήριον εἰσιόντες, καὶ τοὺς μὲν αὖ- 
χμῶντας δρῶντες, τοὺς δὲ σιδηραῖς ἁλύσεσι δεδεμέ-- 
νους, τοὺς δὲ σχότῳ καταχεχλεισμένους, χαταχλώ- 
μεθα; φρίττομεν, πάντα πράττομεν Ómip τοῦ μὴ 


Β ἐμπεσεῖν εἰς τοιαύτην ἀνάγχην καὶ θλίψιν - ὅταν ἀπα- 


γώμεθα εἰς αὐτὰ τὰ τῆς γεέννης βασανιστήρια δεδε- 
μένοι, τίνες ἐσόμεθα: τί δὲ πράξομεν ; Οὐ γὰρ ἐκ 
σιδήρου τὰ δεσμὰ ἐχεῖνα, ἀλλ᾽ ἀπὸ πυρός sio 
οὐδέποτε σδεννυμένου, οὐδὲ ὁμότιμοί τινες ol ἐφεστῶ- 
τες ἡμῖν, οὺς xol ἐχμειλίξασθαι πολλάκις ἔνι, ἀλλ᾽ 
ἄγγελοι φοδεροὶ καὶ ἀσυμπαθεῖς, οἷς οὐδὲ ἀντιδλέψαι 
δυνατὸν, σφοδρῶς ὑπὲρ ὧν τὸν Δεσπότην δόρίσαμεν 
ὀργιζόμενοι. Οὐχ ἔστι, καθάπερ ἐνταῦθα, τοὺς μὲν 
ἀργύριον, τοὺς δὲ τροφὰς, τοὺς δὲ λόγους εἰσάγοντας 
παραχλητιχοὺς ἰδεῖν, χαὶ παραμυθίας τυχεῖν, ἀλλὰ 


C πάντα ἐχεῖ ἀσύγγνωστα. Κἂν Νῶε ἦ, x&v Ἰὼδ, κἂν 


Δανιὴλ, xal τοὺς οἰχείους ἴδωσι χολαζομένους, οὐ 
τολμῶσι παράστῆναι, καὶ χεῖρα ὀρέξαι. Καὶ γὰρ τὴν 
ἐχ φύσεως συμπάθειαν ἀναιρεῖσθαι τότε συμθαίνει. 
᾿Ἐπειδὴ γὰρ εὑρίσχονται δίχαιοι τέκνων ἁμαρτωλῶν ἡ 
πατέρες, καὶ παῖδες ἀγαθοὶ γονέων πονηρῶν (οὐ γὰρ 
φύσεώς ἐστιν, ἀλλὰ γνώμης τὰ χαχὰ), ὥστε καθαρὰν 
αὐτοῖς εἶναι τὴν εὐφροσύνην, xal μὴ τῇ τῆς συμπα- 
θείας ἀνάγχῃ χαταχλᾶσθαι τοὺς ἀπολαύοντας τῶν 
ἀγαθῶν ἐχείνων, xal ταύτην σόέννυσθαὶ τότε ἐστὶ, 
xol αὐτοὺς συναγαναχτεῖν τῷ Δεσπότῃ χατὰ τῶν oi- 


D χείων σπλάγχνων. Εἰ γὰρ xol νῦν τινες, ὅταν ἴδωσι 


φαύλους τοὺς αὐτῶν παῖδας, ἀποχηρύττουσι, xal τῆς 
συγγενείας ἀποτέμνουσι, πολλῷ μᾶλλον ἐν τὴ χρίσει 
τοῦτο γενήσεται. Τοιγαροῦν μηδεὶς ἐλπιζέτω, χρηστὰ 
μὴ ἐργασάμενος, τὶ χρηστὸν, χἂν μυρίους ἔχη προ- 
γόνους δικαίους. “Ἕκαστος γὰρ χομίσεται, φησὶ, τὰ 
διὰ τοῦ σώματος, πρὸς ἃ ἔπραξεν, εἴτε ἀγαθὸν, εἴτε 
χαχόν. ᾿Αχούσωμεν, παραχαλῶ,, xal σωφρονῶμεν. Ἂν 
πὺρ ἔχης ἐπιθυμίας πονηρᾶς, ἐννόησον τῆς χολάσεως 
ἐχείνης τὸ πῦρ, καὶ τοῦτο χατασδεσθὲν οἴχεται. Ἂν 
βουληθῇς φθέγξασθαί τι τῶν ἀτόπων, ἐννόησον τὸν 
βρυγμὸν τῶν ὀδόντων, xol χαλινὸς ἔσται σοι φόδος 

Ἂν ἁρπάσαι θελήσης, ἄχουσον τοῦ δικαστοῦ λέγοντος 


DE PERFECTA CARITATE. 


547 


Δήσατε αὐτοῦ χεῖρας xai πόδας, x«i βάλετε αὐτὸν E tenebras exteriores, et hanc abjicies concupi- 


εἰς τὸ σχότος τὸ ἐξώτερον, καὶ ταύτην ἐχόαλεῖς τὴν 
ἐπιθυμίαν. Ἂν ὠμὸς καὶ ἀνελεήμων ἧς, ἀναμνήσθητι 
τῶν νων ἐχείνων, ad, τῶν λαμπάδων αὐτῶν 
σδεσθεισῶν διὰ τὸ μὴ ἔχειν ἔλαιον, τοῦ νυμφῶνος 
ἐξέπεσον, καὶ ταχέως ἔσῃ φιλάνθρωπος. Ἂν μεθύειν 
καὶ τρυφᾶν ἐπιθυμῆς, ἄκουσον τοῦ πλουσίου λέγον- 
τος, Πέμψον Λάζαρον, ἵνα ἄχρῳ τῷ δαχτύλῳ χατα- 
ψύξη τὴν τηγανιζομένην γλῶσσαν, καὶ οὗ τυγχάνον- 


scentiam. Si crudelis et immisericors fueris, recor- 


dare virginum illarum, quz, exstinctis lampadibus Mau. 25. 


suis, cum non haberent oleum, ex sponsi thalamo 
exclusa sunt ; ac cito benignus evades. Si ebric- 
tati et comessationibus operam dare cupias , audi 


divitem dicentem, Mitte Lazarum, qui. summo Luc.16. 24. 


digito refrigeret adustam linguam, neque optatum 
consequutus est, et statim ab hoc cupiditatis morbo 


τος τῆς αἰτήσεως, xol ταχέως ἀποστήσῃ τοῦ πάθους͵ 9, averteris. Getera quoque omnia virtutis officia sic 
Καὶ τὰ ἄλλα δὲ πάντα τούτῳ κατορθώσεις τῷ τρόπῳ" ^ exsequeris : nihil enim onerosum Deus precepit. 


οὐδὲν γὰρ φορτικὸν ἐπέταξεν 6 Θεός. Πόθεν οὖν φορ- 
τιχὰ φαίνεται τὰ ἐπιτάγματα; "Amo τῆς ῥᾳθυμίας 
τῆς ἡμετέρας. Ὥσπερ γὰρ, ἐὰν σπουδάζωμεν, καὶ 
τὰ δοχοῦντα βαρέα χοῦφα ἔσται καὶ ῥάδια, οὕτως, 
ἐὰν ῥᾳθυμῶμεν, καὶ τὰ φορητὰ φανεῖται δύσχολα 
ἣμῖν. Ἅπερ ἅπαντα λογισάμενοι, μμιὴ τοὺς τρυφῶντας 
μαχαρίζωμεν, ἀλλὰ τὸ τέλος αὐτῶν ἐννοῶμεν. "Ev- 
ταῦθα μὲν γὰρ χόπρος καὶ πολυσαρχία, ἐχεῖ δὲ σχώ- 
ληξ καὶ πῦρ. Μὴ τοὺς ἁρπάζοντας, ἀλλὰ τί τὸ τέλος 


αὐτῶν. ᾿Ενταῦθα φροντίδες καὶ πόνοι, ἐκεῖ δεσμὰ B 


ἄλυτα καὶ σκότος ἐξώτερον. Μὴ τοὺς δόξης ἐρῶντας, 
ἀλλὰ τί τὸ τέλος αὐτῶν. ᾿Ενταῦθα δουλεία xol εἰρω-- 
νεία, ἐχεῖ ζημία πολλὴ καὶ τὸ διηνεχὲς ἐμπυρίζεσθαι. 
"Av οὕτως ἑαυτοῖς διαλεγώμεθα, καὶ ταῦτα xol τὰ 
τοιαῦτα συνεχῶς ἐπάδωμενξταῖς πονηραῖς ἡμῶν ἐπι- 
θυμίαις, ταχέως καὶ καχίαν "ἐχφύγωμεν, καὶ ἀρετὴν 
κατορθώσομεν, xad τὸν τῶν παρόντων ἔρωτα σδέσομεν, 
χαἀὶ τὸν τῶν μελλόντων ἀνάψομεν. T( γὰρ ἔχει τὰ 
παρόντα BéGavov, ἢ τί ξένον καὶ παράδοξον, ὅτι πᾶ- 


σαν τὴν σπουδὴν εἰς αὐτὰ ἀναλίσκωμεν ; Οὐχὶ τὰ C 


αὐτὰ διαπαντὸς δρῶμεν ἀνακυχλούμενα,, οἷον ἡμέρα 
χαὶ νὺξ, νὺξ χαὶ ἡμέρα, χειμὼν καὶ θέρος, θέρος καὶ 
χειμὼν, καὶ πλέον οὐδέν; ᾿Ανάψωμεν τοίνυν τῶν μελ- 
λόντων ἀγαθῶν τὸν πόθον. Μεγάλη γὰρ ἀπόκειται 
δόξα τοῖς δικαίοις, xol ἣν οὖκ ἔνι παραστῆσαι λόγῳ. 
Τὰ γὰρ σώματα μετὰ τὴν ἀνάστασιν ἀπολαθόντες 
ἄφθαρτα, συνδοξάζονται χαὶ συμῥασιλεύουσι τῷ 
Χριστῷ. 


Τοῦτο δὲ ἡλίκον ἐστὶν, ἐντεῦθεν εἰσόμεθα - μᾶλλον 
δὲ σαφῶς μὲν οὐδαμόθεν εἰσόμεθα- ὥστε δὲ ἀπὸ τῶν 
παρ᾽ ἡμῖν ἀγαθῶν ἀναχθέντες, μικρὰν γοῦν τινα λά-- 
όωμεν ἔννοιαν, ὡς ἂν οἷός τε ὦ, παραστῆσαι πειρά- 
σομαι τὸ λεχθέν. Εἰπὲ γάρ μοι, εἴ τίς σε γεγηρα- 
χότα, χαὶ ἐν πενίᾳ ζῶντα ἐπηγγέλλετο ποιήσειν ἐξαί- 
φνης νέον, καὶ εἷς αὐτὴν ἄξειν τῆς ἡλικίας τὴν ἀκμὴν, 
καὶ σφόδρα ἰσχυρὸν καὶ ὡραῖον ὑπὲρ πάντας χκατα- 
σχευάσειν, xo βασιλείαν δώσειν τῆς γῆς ἁπάσης ἐπὶ 
ἔτεσι χιλίοις, βασιλείαν εἰρήνην ἔχουσαν βαθυτάτην, 


[ Savil, in textu ἐκρευξόμεθα : in marg. γρ. ἐχφύγωμεν. 


Unde igitur precepta onerosa esse videntur? Ex 
segnitie nostra. Quemadmodum enim si studiose 
diligenterque agamus, qui. videntur esse gravia, 
levia faciliaque erunt, sic, si segniter agamus, to- 
lerabiliora quoque difficilia nobis videbuntur. 
Quz omnia nobiscum reputantes, ne beatos illos 
predicemus qui lauta fruuntur mensa, sed illorum 
finem cogitemus. Nam hic stercus et pinguedo, - 
illic vermis et ignis. Ne raptores, sed eorum finem 
nobiscum reputemus. Nam hic sollicitudines et 
labores, illic vincula insolubilia et tenebra exte- 
riores. Ne glorie humanas amatores ; sed quis sit 
eorum exitus, consideremus. Hic servitus et fucus, 
illic damnum multum et combustio zeterna. Si ita 
apud nos ratiocinemur, atque haec et similia pra- 
vis nostris concupiscentiis assidue occinamus, cito 
nequitiam effugiemus et virtutem exsequemur, 
presentium amorem exstinguemus, et futurorum 
accendemus. Quid enim firmitatis habent. presen- 
tia, quid tam insolitum, quid tam stupendum, ut 
omnem erga illa curam insumamus? Annon eadem 
ipsa perpetuo videmus quasi in circulum recurren- 
tia, ut diem et noctem, noctem et diem , hiemem et 
wstatem, statem et hiemem, et nihil ulterius? Ac- 
cendamus ergo futurorum desiderium. bonorum. 
Magna quippe justis reposita est gloria, et quam 
verbis exprimere non. possumus. Nam corpora 
post resurrectionem incorruptibilia accipientes, 
gloriz regnique Christi consortes. sunt. 

6. Hoc vero quantum sit, hinc intelligemus ; 
imo potius numquam clare intelligemus; ut autem 
exemplo ex bonis presentibus assumto, parvam 
quamdam ejus notitiam attingamus, pro virili 
mea id quod dictum est declarare curabo. Dic 
mihi, si quis tibi seni et in penuria degenti polli- 
ceretur id prestiturum se, ut repente juvenis 
esses, et in ipsum etatis florem reducereris, forma- 
que ac robore corporis cunctis prasstares, daturum- 
que tibi totius orbis regnum, idque ad mille 


548 $. JOANNIS CHRYSOST. 


annos, regnum, inquam , in. profundissima pace 
transigendum, quid pro tali assequendo promisso 
non facere, quid non pati velles? En igitur, 
Christus non hzc; sed his longe majora pollice- 
tur. Non enim quanta senectutem inter et juven- 
tutem, tanta solum est inter corruptionem et in- 
corruptionem. differentia; neque quantum est 
inter regnum et paupertatem. discrimen , tantum 
Futuram etiam est inter gloriam presentem et futuram : sed 
aca, quantum inter somnia et rei veritatem. Imo vero ; 
viam. dis- nondum quidpiam dixi : nullus. quippe sermo 
*im^ ^ potest differentiam illam exprimere, quz est inter 
futura et presentia. Si ratio autem habeatur tem- 
poris, nulla omnino potest cogitari differentia. 
Quomodo enim conferre quis potest praesentibus , 
vitam nullum terminum habituram? In pace au- 
tem tantum est discrimen , quantum inter pacem 
et bellum ; inter corruptionem vero et incorruptio- 
nem, quantum inter luteum frustum et gemmam 
puram. Imo vero potius quidquid dicas, nihil de- 
clarare poteris. Quamvis enim. corporum beato- 
rum pulchritudinem radio lucis conferam, quam- 
vis conspicuo fulguri, nihil illo splendore dignum 
dicam. Pro his certe quot non pecunias, quot non 
corpora profundere par esset? imo quot non ani- 
mas? Nunc porro, si quis te in regiam introduce- 
ret, omnibusque presentibus id curaret ut Impe- 
rator te. alloqueretur, teque et mense et aedium 
consortem admitteret, te omnium beatissimum 
esse pronuntiares : at cum in celum sis ascensu- 
rus, et cum ipso universorum Imperatore versa- 
turus, cum angelis vicissim micaturus, et inac- 
cessa illa gloria fruiturus, ambigis num pecunias 
profundere oporteat, cum par esset, etiamsi vitam 
emittere opus esset, exsultare, gaudere et prae vo- 
luptate alas assumere? At tu ut praefecturam 
adipiscaris, que tibi furtorum occasiones praebeat : 
non enim id lucrum vocarim : et facultates expen- 
dis, ab aliisque mutuaris, ac si oporteat etiam 
uxorem et liberos pignori dare non vereris, regno 
autem celorum tibi proposito, imperioque succes- 
soris experte, segnis es, refugis, et pecuniis inhias? 
nec cogitas, si exli partes ille, quas conspicere 
valemus, ita pulchre, ita jucundz sunt, quante 
erunt ali: his superiores, quantum calum celi ὃ 
Sed quia corporeis oculis hzc videre non licet, 
mente ascende, et supra hoc colum stans, respice 
in illud superius celum, in immensam altitudi- 
nem, in lucem inaecessam, in angelorum populos, 
in archangelorum ordines, et in alias incorporeas 
virtutes : ac rursus hinc descendens imaginem 
illam nostram terrenam accipe, ac describe mihi 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


E 


τί οὐκ ἂν ὑπὲρ ταύτης εἵλου τῆς ὑποθέσεως καὶ modi- 
σαι xol παθεῖν ; Ἰδοὺ τοίνυν, 6 Χριστὸς οὐχὶ ταῦτα, 
ἀλλὰ πολλῷ μείζονα τούτων ἐπαγγέλλεται. Οὐ γὰρ 
ὅσον γήρως xc νεότητος τὸ μέσον, τοσοῦτον φθορᾶς 
xal ἀφθαρσίας τὸ διάφορον " οὐδὲ ὅσον βασιλείας καὶ 
πενίας, τοσοῦτον τῆς δόξης τῆς παρούσης καὶ τῆς 
μελλούσης * ἀλλ᾽ ὅσον ὀνειράτων xol ἀληθείας. Ma.- 
λον δὲ οὐδὲν οὐδέπω εἴρηκα: οὐδὲ γάρ ἐστι λόγος 
ἱκανὸς παραστῆσαι τὸ μέγεθος τῆς διαφορᾶς τῶν ἐσο- 


395 μένων πρὸς τὰ παρόντα. Χρόνου δὲ ἕνεχεν, οὐδὲ ἐν- 


A 


B 


C 


D 


νοῆσαι ὅλως ἐστὶ διαφοράν. Πῶς γὰρ dv τις παραδά- 
λοι τοῖς παροῦσι ζωὴν πέρας οὐχ ἔχουσαν ; Τῆς δὲ 
εἰρήνης τοσοῦτο τὸ μέσον, ὅσον εἰρήνης καὶ πολέμου 
τὸ διάφορον * xo τῆς φθορᾶς καὶ τῆς ἀφθαρσίας, ὅσον 
βώλου πηλίνης ὃ καθαρὸς μαργαρίτης ἀμείνων. MaD.- 
λον δὲ, ὅσα ἂν εἴπη τις, οὐδὲν παραστῆσαι δυνήσε- 
ται. Κἂν γὰρ τῷ τῆς ἀχτῖνος παραδάλω φωτὶ τὸ χάλ- 
λος τῶν τότε σωμάτων, χἂν ἀστραπῇ τῇ φανοτάτῃ, 
οὐδὲν οὐδέπω τῆς λαμπρότητος ἐχείνης ἄξιον ἐρῶ. 
Ὑπὲρ δὴ τούτων πόσα oüx ἄξιον προέσθαι χρήματα 
xal σώματα; μᾶλλον δὲ πόσας ox ἄξιον προέσθαι 
ψυχάς; Nüv δὲ, εἰ μέν τίς σε εἰς βασίλεια εἰσήγαγε, 
xoi πάντων παρόντων διαλεχθῆναί σοι τὸν βασιλέα 
παρεσχεύασε, xol ὁμοτράπεζον αὐτῷ xol ὁμοδίαιτον 
ἐποίησε, πάντων ἂν ἔφης σαυτὸν εἶναι μαχαριώτερον" 
εἰς δὲ τὸν οὐρανὸν μέλλων ἀναδῆναι, καὶ παρ᾽ αὐτὸν 
ἑστάναι τὸν βασιλέα τῶν ὅλων, καὶ τοῖς ἀγγέλοις 
ἀντιλάμπειν, καὶ τῆς ἀπροσίτου δόξης ἀπολαύειν 
ἐχείνης, ἀμφιθάλλεις εἰ δέοι προέσθαι χρήματα, δέον, 
εἰ καὶ τὴν ζωὴν αὐτὴν ἀποδύσασθαι ἔδει, σχιρτᾷν καὶ 
ἀγάλλεσθαι καὶ πτεροῦσθαι ὑπὸ τῆς ἡδονῆς; Σὺ δὲ, 
ἵνα μὲν ἀρχὴν λάδης τὴν παρέχουσάν σοι χλοπῶν 
ἀφορμὰς (οὐ γὰρ κέρδος τὸ τοιοῦτον ἐγὼ καλῶ ) , καὶ 
τὰ ὄντα ἐχθάλλεις, καὶ τὰ ἑτέρων δανεισάμενος, εἶ 
δέοι, καὶ τὴν γυναῖχα xol τὰ τέχνα ὑποθέσθαι οὐ χα- 
τοχνεῖς, τῆς δὲ βασιλείας τῶν οὐρανῶν προχειμένης , 
τῆς οὐδένα διάδοχον ἐχούσης ἀρχῆς, ὀκνεῖς καὶ dva- 
δύη xol πρὸς χρήματα κέχηνας ; καὶ οὐχ ἐννοεῖς, ὅτι 
εἰ τὰ πρὸς ἡμᾶς τοῦ οὐρανοῦ μέρη οὕτω χαλὰ xal 
τερπνὰ, ἡλίχα τὰ ἀνώτατα, καὶ 6 τοῦ οὐρανοῦ οὐρα- 
νός ; ᾿Αλλ᾽ ἐπειδὴ σωματιχοῖς ὀφθαλμοῖς ταῦτα ἰδεῖν 
οὖχ ἔστιν, ἀνάδηθι τῷ λογισμῷ, καὶ ὑπὲρ τὸν οὖρα- 
νὰν τοῦτον στὰς, ἀνάδλεψον εἷς ἐχεῖνον τὸν ἀνωτέρω 
τούτου οὐρανὸν, εἰς τὸ ὕψος τὸ ἄπειρον, εἰς τὸ φῶς τὸ 
ἀπρόσιτον, εἰς τοὺς δήμους τῶν ἀγγέλων, εἰς τὰς τά- 
ξεις τῶν ἀρχαγγέλων, εἰς τὰς ἄλλας δυνάμεις τὰς 
ἀσωμάτους " xoà πάλιν ἐπιλαδοῦ τῆς παρ᾽ ἡμῖν ci- 
χόνος, χαταδὰς ἄνωθεν, xol ὑπόγραψόν μοι τὰ περὶ 
τὸν βασιλέα τὸν ἐπὶ γῆς, οἷον, ἄνδρας χρυσοφοροῦντας, 
χαὶ ζεῦγος λευχῶν ἡμιόνων χρυσῷ χαλλωπιζομένων 
xal ὄχημα λιθοχόλλητον, xal πέταλα τούτῳ περισειό- 
μενα, χαὶ δράχοντας ἐν ἱματίοις σχηματιζομένους 


DE PERFECTA 


σηριχοῖς, καὶ ἀσπίδας χρυσοῦς ἐχούσας ὀφθαλμοὺς, 
xa ἵππους χρυσοφοροῦντας, καὶ χαλινοὺς χρυσοῦς. 
Ἂλλ᾽ ὅταν τὸν βασιλέα ἴδωμεν, οὐδὲν τούτων δρῶμεν 
λοιπόν" ἐχεῖνος γὰρ ἡμᾶς ἐπιστρέφει μόνος, xol τὰ 
πορφυρᾶ ἱμάτια, καὶ τὸ διάδημα, καὶ ἣ καθέδρα, 
xal f περόνη, καὶ τὰ ὑποδήματα, καὶ fj τῆς ὄψεως 
λαμπηδών. Ταῦτα οὖν ἅπαντα συναγαγὼν ἀχριδῶς, 
ἀπὸ τούτων μετάθες πάλιν ἐπὶ τὰ ἄνω τὸν λογισμὸν, 
καὶ τὴν ἡμέραν ἐννόησον τὴν φοδερὰν, καθ᾽ ἣν 6 Χρι- 
στὸς παραγίνεται. Οὐ γὰρ ζεῦγος ἡμιόνων ὄψει τότε; 
οὐδὲ ὀχήματα χρυσᾶ, οὐδὲ δράκοντας καὶ ἀσπίδας, 
ἀλλ᾽ ὃ πολλῆς γέμει: φρίκης, καὶ τοσαύτην ἐμποιεῖ 
τὴν ἔχστασιν, ὡς καὶ αὐτὰς ἐκπλαγῆναι τὰς οὐρανίους 


CARITATE. 


illa qua terrenum Imperatorem circumstant, pu tà 
viros auro decoratos, jugum albarum mularum 
auro ornatarum, currum lapillis coagmentatum , 
laminas in illo mobiles et agitatas, dracones in ve- 
E stimentis sericis depictos, aspides aureis instructas 
oculis, equos auro ornatos, frena aurea. At quando 
Imperatorem videmus, nihil eorum ultra respici- 
mus : ille quippe solus nos in se convertit ; nempe 
purpurea vestimenta, diadema, sella, fibula, cal- 
cei, vultus splendor. His omnibus simul accurate 
perpensis, ab his rursum cogitationem transfer ad 
superna, diemque terribilem cogita, qua Christus 
adveniet. Non enim jugum mularum tunc videbis, 


δυνάμεις. Αἴ γὰρ δυνάμεις τῶν οὐρανῶν, φησὶ, σα- ,,, non currus aureos, non dracones et aspides, sed 


λευθήσονται. Τότε ἀνοίγεται μὲν ἅπας 6 οὐρανὸς, 
χάτεισι δὲ ὅ μονογενὴς τοῦ Θεοῦ ΥἹὸς, οὐχ εἴχοσι, 
οὐδὲ ἑχατὸν δορυφορούντων αὐτὸν, ἀλλὰ χιλιάδων 
χαὶ μυριάδων ἀγγέλων τε καὶ ἀρχαγγέλων, καὶ πάντα 
ἔσται φόθου καὶ τρόμου μεστὰ, τῆς γῆς ἀναῤῥηγνυμέ-. 
νης, καὶ τῶν πώποτε γενομένων ἀνθρώπων, ἐξ οὗ 
γέγονεν 6 ᾿Αδὰμ μέχρι τῆς ἡμέρας ἐχείνης, ἀπὸ γῆς 
ἀνισταμένων, καὶ ἁρπαζομένων, αὐτοῦ μετὰ τοσαύτης 
φαινομένου δόξης, ὥστε τὸν ἥλιον καὶ τὴν σελήνην 
ἅπαν χρύψαι τὸ φῶς, ὑπὸ τῆς αὐγῆς ἐχείνης ὕπερ- 
λαμπόμενον. Ἀλλ᾽, οἴμοι τῆς πολλῆς ἀναισθησίας, 
ὅτι, τοιούτων προσδοχωμένων ἀγαθῶν, ἔτι πρὸς τὰ 
παρόντα χεχήναμεν, καὶ οὖκ ἐννοοῦμεν τοῦ διαδόλου 
τὴν χαχουργίαν, ὃς διὰ τῶν μικρῶν τὰ μεγάλα ἡμᾶς 
ἀφαιρεῖται, καὶ δίδωσι πηλὸν, ἵνα ἁρπάσῃ οὐρανὸν, χαὶ 
δείχνυσι σχιὰν, ἵνα ἐχθάλη τῆς ἀληθείας, xo ἐν ὀνεί- 
pote φαντάζει (τοῦτο γὰρ ὃ παρὼν πλοῦτος), ἵν᾿, ἥμέ- 
'ρᾶᾳς γενομένης, δείξη πάντων πενεστέρους. Ἅπερ 
μαθόντες, ἀγαπητοὶ, φύγωμεν τὸν ἐχείνου δόλον; 
φύγωμεν τὴν μετ᾽ ἐχείνου χκατάχῤισιν, ἵνα μὴ xol 
πρὸς ἡμᾶς 6 χριτὴς εἴπη Πορεύεσθε ἀπ᾽ ἐμοῦ, οἵ 
χατηραμένοι, εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον τὸ ἡτοιμασμένον 
τῷ διαδόλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ. 


Ἀλλὰ φιλάνθρωπός ἐστιν 6 Θεός * οὐκ ἔσται τοῦτο, 
φησίν. Οὐχοῦν εἰχῇ γέγραπται; Οὐχὶ, φησὶν, ἀλλὰ 
πρὸς ἀπειλὴν μόνον, ἵνα σωφρονῶμεν. Ἂν οὖν μὴ σω- 


φρονῶμεν, ἀλλὰ μένωμεν χκαχοὶ, οὖχ ἐπάξει τὴν xó- 


λασιν; εἶπέ μοι. Οὐχοῦν οὐδὲ τοῖς ἀγαθοῖς ἀποδώσει 
τὰς ἀμοιδάς Ναὶ, φησί " τοῦτο γὰρ πρέπον αὐτῷ xoi 
ὑπὲρ τὴν ἀξίαν εὐεργετεῖν. “Ὥστε ἐχεῖνα ἀληθῇ καὶ 
πάντως ἔσται, τὰ δὲ τῶν χολάσεων οὐ πάντως; Ὦ 
τῆς πολλῆς τοῦ διαδόλου καχοτεχνίας, ὦ τῆς ἀπανθρώ- 
mou ταύτης φιλανθρωπίας. ᾿Εχείνου γάρ ἐστιν rad 
ὃ λογισμὸς χάριν ἀνόνητον χαριζόμενος καὶ ῥᾳθύμους 
ποιῶν. ᾿Επειδὴ γὰρ οἶδεν, ὅτι τῆς κολάσεως 6 φόδος, 
χαθάπερ τις χαλινὸς, τὴν ἡμετέραν ἄγχει ψυχὴν, καὶ 


^ ^ , - , 
τῶν χαχῶν ἀναστέλλει, πάντα ποιεῖ xa πραγματεύε-- 


À quod horrorem incutiat, et tantum stuporem inji- 
ciat, ut czlestes ipse virtutes stent attonitze : nam 
Firtutes celorum, inquit, commovebuntur.'Tunc 
colum totum aperietur, descendet vero unigenitus 
Dei Filius, non viginti, non centum satellitibus 
stipatus, sed millenis et decies millies millenis 
angelis et archangelis, omniaque erunt timore et 
terrore plena, discissa terra, omnibusque homini- 
bus ab Adam usque ad illam diem, ex terra sur- 
gentibus et abreptis, ipso cum. tanta gloria ful- 
gente, ut solis et luna totam lucem occultent, 
radiis illis ipsam superantibus. Sed, heu me, 

B quantus stupor ille, cum talia exspectantes bona 

presentibus inhíamus, nec cogitamus diaboli va- 

fritiem, qui. per res illas exiguas magnis nos pri- 
vat bonis, dat lutum, ut abripiat celum, umbram 
exhibet, ut expellat veritatem, atque in somniis 
vanam ostendit pompam (hoc enim sunt przesentes 
divitiz), ut, adveniente luce, nos omnium pauper- 
rimos exhibeat. Quz cum sciamus, dilecti, ejus 
dolum fugiamus, id vitare curemus, ne cum illo 

damnemur, ne nobis Judex dicat : Discedite a 

me, maledicti ,in ignem eternum paratum dia- 

bolo et angelis ejus. 

T. Àt benignus est Deus; id non accidet, in- 
quies. Ergone frustra scriptum est? Nequaquam, 
ales; sed ad comminationem solum, ut resi- 
piscamus. Si igitur non resipiscamus, sed im- 
probi maneamus , nonne, dic mihi, supplicium 
inferet? Ergo neque bonis mercedem retri- 
buet? Retribuet, inquies: id enim ipsum de 
cet, etiam supra meritum beneficia conferre. Haec 
itaque vera sunt, et prorsus evenient : quze autem 
ad supplicia attinent, nequaquam? O multam dia- 
boli vafritiem ! o inhumanam ejus humanitatem ! 
D Ipsius enim est hac cogitatio, ut gratiam conferat 

inutilem et segniores reddat. Quia novit enim, sup- 

plicii metum, ceu quoddam frenum, id. prastare 


C 


549' 


Imperato- 
rum cultus 
magnificus, 


Matth. 24. 
29. 


Matth. 25. 
4t. 


580 


ut animis angamur οἱ a vitiis retrahamur, nihil non 
agit et molitur, ut illud radicitus evellat, quo de- 
mum sine timore per precipitia feramur. Quo- 
modo igitur illum superabimus? Quacumque ex 
Scripturis proferimus dicent ii, qui contradicunt, 
comminationis causa scripta esse. Verum id de fu- 
turis forte dicere possint, etsi admodum impie ; 
de przteritis vero, deque iis quz jam contigerunt E 
non item. Interrogemus igitur eos : Audistisne de 
diluvio, deque pernicie illa universali? num etiam 
Reliquie illud comminationis causa dictum fuerat? annon 
- contigit, et in exitum deductum est? nonne id 
Chrysosto-. testificantur Armeniz montes, ubi arca consedit ? 
mares. annon reliquie ejus illic hactenus servantur ad 
ibus Arme fn : : ὸ 
nie serva- DOStram admonitionem? Similia tunc multi di- 
PU. ^ cebant, ac per centum. annos dum arca construe- 
retur, ligna aptarentur, justusque clamaret, nemo 


$. JOANNIS CHRYSOST. 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


ται, ὥστε πρόῤῥιζον ἀνασπάσαι τοῦτον, ἵνα λοιπὸν 
ἀδεῶς κατὰ χρημνῶν φερώμεθα. Πῶς οὖν αὐτοῦ περι- 
γενώμεθα; Ὅσα ἂν εἴπωμεν ἀπὸ τῶν Γραφῶν, ἐροῦ- 
σιν οἱ ἀντιλέγοντες, ὅτι ἀπειλῆς ἕνεκεν γέγραπται. 
Ἀλλὰ περὶ μὲν τῶν μελλόντων ἔχοιεν ἂν τοῦτο λέγειν, 
εἰ καὶ λίαν ἀσεδῶς. περὶ δὲ τῶν ἐκδεδηχότων οὐχ ἔτι, 
xal τέλος ἐσχηκότων. ᾿Ερώμεθα τοίνυν αὐτούς" ἠχού- 
σατε περὶ τοῦ χαταχλυσμοῦ xol τῆς πανωλεθρίας 
ἐχείνης; μὴ χἀχεῖνο ἀπειλῆς ἕνεχεν εἴρητο; οὐχὶ 
γέγονε, καὶ εἰς ἔργον ἐξέδη; οὐχὶ καὶ τὰ ὄρη μαρτυ- 
ρεῖ τῆς ᾿Αρμενίας, ἔνθα ἣ κιδωτὸς ἱδρύθη; οὐχὶ καὶ 
τὰ λείψανα αὐτῆς ἕως νῦν ἐκεῖ σώζεται πρὸς ἡμετέραν 
ὑπόμνησιν; Τοιαῦτα καὶ τότε πολλοὶ ἔλεγον, xol ἐν 
ἑχατὸν ἔτεσι τῆς χιδωτοῦ τεχταινομένης, καὶ " τῶν 
ξύλων χατασχευαζομένων, καὶ τοῦ δικαίου βοῶντος, 
οὐδεὶς ὃ πιστεύων ἦν" ἀλλ᾽ ἐπειδὴ οὖκ ἐπίστευσαν τῇ 
διὰ τῶν ῥημάτων ἀπειλῇ, τὴν διὰ τῶν πραγμάτων 


erat qui crederet : sed quia non crediderunt com- 507 ὑπέστησαν τιμωρίαν ἀθρόον. Εἶτα ὃ τοιαύτην κόλασιν 


minationi verborum, ultionem repente ac reipsa 4 
subierunt. Atqui is, qui tantum ipsis supplicium 

intulit, annon multo majus nobis inferet? non 

enim minora sunt hec malis illius temporis. Tunc 

Gen.6.2. illicitis coitibus operam dabant: nam Ingressi 
sunt, inquit, filii Dei ad. filias hominum: nunc 

autem nullum est genus peccati quod retro relin- 

quatur. Verum, si placet, ad alia supplicii genera 
sermonem convertamus, ut ex preteritis. futura 
credantur. Num quis vestrum umquam in Palesti- 

nam peregrinatus est? Mihi quidem videtur. Vos 

ergo dictorum veritati testimonium ferte. Nam 

ultra. Ascalonem et Gazam ad ipsum postremum 

Jordanis fluvii terminum erat quzdam regio ma- 

gna et feracissima, quz cum paradiso Dei concer- 

Gen. 13. tare posset : nam Zidit, inquit, Lot omnem. re- 
ἴο. gionem circum Jordanem, quae irrigabatur 
quasi paradisus Dei. Verum hec nunc est 

omnium desertorum desertissima. Stant enim ar- 

bores, et fructum habent, at fructus ille irze divinze 

Terra So- monimentum est. Stant malogranata splendida fa- 
"wo cie spem bonam ignorantibus przbentia, manibus 
clo perse- autem accepta et fracta, fructum quidem nullum, 
"e sed pulverem cineremque multum intus positum 
exhibent. Talis est terra, tales lapides, talis ipse 

aer. Omnia insensa sunt, omnia in cinerem redacta, 
praterquam ire monimenta, futuri snpplicii indi- 

cia. Num et hac sunt. verborum comminationes ? 

num et hec sermonum strepitus? Si quis non 

credit gehenne, Sodomam cogitet, Gomorrham 

secum reputet, supplicium videlicet jam sumtum 


E 


C 


* Colb. τῶν ξύλων ὑφαινομένων. 


ἐπαγαγὼν ἐκείνοις, οὐ πολλῷ μᾶλλον ἐπάξει ἡμῖν; οὗ 
γὰρ ἐλάττονα τῶν τότε χαχῶν τὰ νῦν γινόμενα. "T'óze 
μὲν γὰρ ἐπιμιξίας ἐποίουν ἀθέσμους- Εἰσῆλθον yàp , 
φησὶν, oi υἱοὶ τοῦ Θεοῦ πρὸς τὰς θυγατέρας τῶν ἀν- 
θρώπων * νῦν δὲ ox ἔστιν εἶδος ἁμαρτίας ἄπραχτον, 
ὃ χαταλιμπάνεται. Ἀλλ᾽, εἰ δοχεῖ, xal ἐφ᾽ ἕτερα χο- 
λάσεως εἴδη τὸν λόγον ἀγάγωμεν, ἵνα ἐκ τῶν γενομέ-- 
νων χαὶ τὰ μέλλοντα πιστευθῇ. ᾿Επεδήμησέ τις ὑμῶν 
τῇ Παλαιστίνη ποτέ; ἜἜγωγε οἶμαι. Οὐχοῦν ὑμεῖς 
μαρτυρήσατε τῇ ἀληθείᾳ τῶν λεγομένων. ᾿Ασκάλωνος 
γὰρ καὶ Γάζης ἀνώτερον εἰς αὐτὸ τοῦ ᾿Ιορδάνου ποτα- 
μοῦ τὸ τέλος ἦν τις χώρα πολλή τε xal εὔφύρος, καὶ 
τῷ παραδείσῳ τοῦ Θεοῦ ἁμιλλωμένη" Εἶδε γὰρ, φησὶ, 
Λὼτ πᾶσαν τὴν περίχωρον τοῦ Ἰορδάνου, καὶ ἦν 
ποτιζομένῃ ὡς ὃ παράδεισος τοῦ Θεοῦ. ᾿Αλλὰ νῦν 
αὕτη πασῶν τῶν ἐρήμων ἐστὶν ἐρημοτέρα. Ἕστηχε 
μὲν γὰρ δένδρα, καὶ καρπὸν ἔχει, ὃ δὲ χαρπὸς τῆς 
τοῦ Θεοῦ ὀργῆς ἐστιν ὑπόμνημα. “Ἑστήχασι γὰρ Bow 
λαμπρὰν μὲν ἔχουσαι τὴν ἐπιφάνειαν, καὶ χρηστὰς 
παρέχουσαι τοῖς ἀγνοοῦσιν ἐλπίδας, εἰς δὲ χεῖρας 
ληφθεῖσαι χαὶ διαχλασθεῖσαι, χαρπὸν μὲν οὐδένα, 
κόνιν δὲ χαὶ τέφραν ἐπιδείχνυνται πολλὴν ἔνδον ἀπο-- 
χειμένην. Τοιαύτη ἐστὶ xal ἣ γῆ, τοιοῦτοι xal οἵ 
λίθοι, τοιοῦτος καὶ 6 ἀὴρ αὐτός. Πάντα ἐμπέπρησται, 
πάντα τετέφρωται, τῆς προλαδούσης ὀργῆς ὑπομνή-- 
ματα ὄντα, τῆς μελλούσης κολάσεως προμηνύματα. 
Νὴ καὶ ταῦτα ἀπειλαὶ ῥημάτων; μὴ καὶ ταῦτα ψόφοι 
ῥημάτων; Εἴ τις ἀπιστεῖ τῇ γεέννῃ, τὰ Σόδομα λογι- 
ζέσθω, τὰ Γόμοῤῥα ἐννοείτω, τὴν τιμωρίαν τὴν ἤδη 
γεγενημένην καὶ μέχρι νῦν μένουσαν. “Ὅπερ χαὶ ἣ 
θεία Γραφὴ οιηγουμένη περὶ τῆς σοφίας φησίν: Αὕτη 


"n 
d 


DE PERFECTA 


δίκαιον, ἐξαπολλυμένων das 60v , ἐῤῥύσατο φυγόντα 
χαταδάσιον πῦρ Πενταπόλεως. Αὕτη xci νῦν ἔτι εἰς 
Μαρτύριον τῆς πονηρίας χαπνιζομένη καθέστηκε 


CARITATE. 551 


et hactenus manens, Id quod divina Scriptura 
enarrans de sapientia sic loquitur : Zec justum, Sap. το. 
pereuntibus impiis, liberavit fugientem descen-" ?* 


χέρσος, xal ἀτελέσιν ὥραις καρποφοροῦσα τὰ φυτά, D dentem ignem in Pentapolim. Hxc etiam nunc 


᾿Ἀναγχαῖον δὲ xol τὴν αἰτίαν εἰπεῖν, QU ἣν ταῦτα πε- 
πόνθασιν. Ἕν ἦν τὸ πταῖσμα αὐτῶν, χαλεπὸν μὲν 
χαὶ P ἐπάρατον" πλὴν ἕν. Παισὶν ἐπεμαίνοντο, xoi διὰ 
τοῦτο πυρίνῳ χκατεχαύθησαν δετῷ- νῦν δὲ μυρία xal 
ἴσα καὶ χαλεπώτερα γίνεται, καὶ τοιοῦτος ἐμπρησμὸς 
οὗ γίνεται. Ῥίνος ἕνεχεν; "Oct πῦρ ἕτερον ἡτοίμα-- 
σται, μηδέποτε σδεννύμενον. Πῶς γὰρ 6 ὑπὲρ ἑνὸς 
ἁμαρτήματος τοσαύτην ὀργὴν ἐπαγαγὼν, xoi. μήτε 
τοῦ "A6paXy. τὴν ἱκετηρίαν δεξάμενος, μήτε τὸν ἔνοι- 
xov δυσωπηθεὶς Λὼτ, τοσούτων χαχῶν γινομένων 
φείσεται ἡμῶν ; Οὐχ ἔστι ταῦτα, οὖχ ἔστιν. 


Ἀλλὰ μὴ μέχρι τούτων στῶμεν " φέρε; ἑτέρους εἰς E 
μέσον ἀγάγωμεν χολασθέντας, ἵνα διὰ πλειόνων ἀπο- 
δείξεων πιστωθῇ τὰ λεγόμενα. Τὸν Φαραὼ πάντες 
ἀχούετε τὸν βασιλέα τῶν Αἰγυπτίων - οὐχοῦν οἴδατε 
xoi τὴν δίκην, ἣν ἔδωχεν, ὅπως σὺν ἅρμασι καὶ ἵπ- 
ποις μετὰ τοῦ στρατοπέδου παντὸς εἰς τὸ ἐρυθραῖον 
χατεποντίσθη πέλαγος. Ἵνα δὲ χαὶ τὰς Ἰουδαίων 
μάθητε χολάσεις, ἄκουε Παύλου λέγοντος - Μηδὲ πορ- 


, , - ' » 
νεύωμεν χαθώς τινες αὐτῶν ἐπόρνευσαν, xaX ἔπεσον bog 


ἐν μιᾷ ἡμέρᾳ εἴχοσι τρεῖς χιλιάδες - μηδὲ γογγύζω-- A 
μεν, καθώς τινες αὐτῶν ἐγόγγυσαν, καὶ ἀπώλοντο ὑπὸ 
τοῦ ὀλοθρευτοῦ " μηδὲ πειράζωμεν τὸν Κύριον, καθώς 
τινες αὐτῶν ἐπείρασαν, καὶ ὑπὸ τῶν ὄφεων ἀπώλοντο. 
Εἰ δὲ xdxeivot τοιαῦτα πεπόνθασιν ὑπὲρ ὧν ἥμαρτον, 
* τί οὐ πεισόμεθα ἡμεῖς; ᾿Αλλὰ νῦν οὐδὲν πασχόμεθα 
δεινὸν, χαὶ διὰ τοῦτο μάλιστα δεδοικέναι χρή. Οὐ γὰρ 
ἐπὶ τῷ μὴ δαῦναι δίκην, ἀλλ᾽ ἐπὶ τῷ χείρονα δοῦναι 
τηρούμεθα, εἰ μὴ μεταδαλοίμεθα. ᾿Ἐχεῖνοι μὲν γὰρ 
οὐχ ἤδεισαν τὴν γέενναν, xol ταῖς ἐνταῦθα παρεδί- 
δοντο τιμωρίαις " ἡμεῖς δὲ ὅσα ἂν ἁμάρτωμεν, κἂν Bb 
μηδὲν ἀνιαρὸν ἐν τῷ παρόντι βίῳ πάθωμεν, ἐν τῷ 
μέλλοντι πάντα πεισόμεθα, Πῶς γὰρ ἂν ἔχοι λόγον, 
ἐχείνους μὲν νηπιωδεστέρους ὄντας τοιαῦτα πεπονθέ- 
ναι, ἡμᾶς δὲ τελειοτέρων ἀπολαύσαντας μαθημάτων, 
xal πολὺ χείρονα πταίοντας ἐκείνων, διαφυγεῖν τὰς 
τιμωρίας; Βούλεσθε xal τὰς λοιπὰς αὐτῶν ἀχοῦσαι 
συμφορὰς, ὅσας ἔπαθον ἐν Παλαιστίνῃ ὑπὸ Βαδυλω- 
viov xa ᾿Ασσυρίων καὶ Μακεδόνων ; ὅσους ὑπέμειναν 
λιμοὺς, λοιμοὺς, πολέμους, αἰχμαλωσίας ἐπὶ "Tízou 
xa Οὐεσπασιανοῦ ; Τὴν "Ἰωσήπου βίδλον ἀνάγνωτε, 
ἣν ἔγραψε περὶ τῆς τῶν Ἱεροσολύμων ἁλώσεως, xol C 


» Sic recte Colb. In Savil. ἐπάρατον ἐν παισίν. 
* Savil. quedam omisit,quae restituuntur ex Colbert. 


In testimonium nequitie fumigans stat deserta 
terra, et incerto tempore fructus arborum emit- 
tit.Necesse autem est et causam dicere ob quam 
talia passi sunt. Unum erat eorum scelus grave 
quidem et exsecrandum ; attamen unum. Insano 
in pueros amore ferebantur, ideoque ignea pluvia 
combusti sunt : nunc autem sexcenta paria et gra- 
viora perpetrantur, neque tale incendium immit- 
titur. Quare? Quia alius ignis praparatus est, 
numquam exstinguendus. Quomodo enim qui pro 
uno peccato tantam iram intulit, neque Abrahami 
supplicationem. suscepit, neque inhabitantem Lo- 
tum reveritus est, tot admissis facinoribus nobis 
parcet? Non ita erit, non ita certe. 

8. Verum ne hic gradum sistamus, sed. age, 
alios in medium adducamus supplicio affectos, ut 
pluribus demonstrationibus ea qu: diximus con- 
firmentur, De Pharaone omnes audistis /Egyptio- 
rum. rege : nostis certe quas ille dedit ponas, 
quomodo cum curribus et equis, omnique pariter 
exercitu in Rubrum mare demersus sit. Ut autem 
Judzorum quoque supplicia discatis, audi Pau- 
lum. dicentem : /Veque fornicemur, sicut. qui- ,. συν. (o. 
dam eorum fornicati sunt, et perierunt una die 8. το. 9. 
viginti tria millia : neque murmuremus, ut 
quidam eorum murmuraverunt, et perierunt. ' 
ab exlerminatore ; neque tentemus Dominum, 
ut quidam eorum tentaeerunt, et a serpentibus 
perierunt. Quod si et illi talia pro peccatis passi 
sunt, quid non patiemur nos? At nunc nihil 
grave patimur, ideoque maxime timere opor- 
tet. Non enim ut non penas demus servamur ; ets 
sed ut graviores demus, nisi convertamur. Illi hac vita pro 
enim non noverant gehennam, et suppliciis hic nm ES 
traditi sunt : nos autem quandocumque peccamus, hil. patiun- 
si nihil in praesenti vita grave patiamur, in futuro "^ i? fu 


T : i luram pu- 
omnia perpetiemur. Nonne cum ratione pugnaret, niendi re- 


'si illis, qui rudiores et imperitiores erant, talia *e'*2ntur. 


passis, nos qui perfectioribus: fruimur discipli- 
nis, et longe graviora, quam illi, perpetramus, 
supplicium effugeremus? Vultis. reliquas etiam 
illorum audire calamitates, quas passi sunt in Pa- 
lestina a Babyloniis, Assyriis et Macedonibus? 
quoties famem, pestem, bella passi sunt, et capti- 
vitates sub "Tito et Vespasiano? Josephi librum 


» Sic Colb., in Savil. Ἰωσίππου. 


553 


legite, quem de Jerosolymorum excidio scripsit, et 
acerbam illam tragediam discetis. Cum aliis 
quippe calamitatibus in tantam famem inciderunt, 
ut balteos etiam suos, et calceos ederent, iisque 
etiam horribiliora : omnia quippe dentibus subi- 
gebat necessitas, ut predictus scriptor ait. Ac ne- 
que in his steterunt, quin etiam proprios filios de- 
gustarunt. Quomodo ergo, cum illi tales dederint 
ponas, nos, qui graviora his perpetramus, effu- 
giemus? Nam si tunc illi plexi sunt, cur nos jam p 
non plectimur? Annon vel cwco manifestum est 
ideo sic agi, ut sepe dixi, quod nobis supplicium 
in futurum reservetur? Ad hzc vero conside- 
randa sunt ea quae nunc in hoc mundo geruntur, 
et gehenna fidem non negabimus. Nam si justus 
est Deus, nec personas accipit, ut certe verum est, 
cur hic alii czedium dant ponas , alii non. dant? 
cur ex moechis alii puniuntur, alii non plexi 
moriuntur? quot sepulcrorum effossores poenam 
vitarunt? quot fures? quot avari? quot raptores? 
Si ergo gehenna non esset, ubinam illi penam 
dabunt? Num contradicentibus persuademus, quae. € 
de illa narrantur non esse fabulam ? Tta enim vera 
sunt, ut non nos tantum, sed etiam poetze, philoso- 
phi et fabularum scriptores de futura pro merito 
sorte philosophati sint, et improbos in inferno 
cruciari dixerint. Nam etiamsi hac vere ut sunt 
enarrare non potuerunt, utpote qui ex ratiocinio 
tantum exque nostra doctrina male accepta ad id 
permoti fuerint, attamen illi imaginem quamdam 
judicii adepti fuerant. Cocytos enim memorant, 


$. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


μαθήσεσθε τὴν πικρὰν ἐκείνην τραγῳδίαν. Μετὰ γὰρ 
τῶν ἄλλων δεινῶν εἰς τοσαύτην λιμοῦ περιέπεσον ὕπερ- 
δολὴν, ὡς καὶ τὰς ζώνας αὐτῶν, καὶ τὰ ποδήματα, xo 
τὰ τούτων ἐσθίειν βδελυρώτερα. Πάντα γὰρ ὅπ’ ὀδόν-- 
τὰς ἦγεν d ἀνάγκη, χαθώς πού φησιν ὃ προλεχθεὶς 
συγγραφεύς. Καὶ οὐδὲ μέχρι τούτων ἔστησαν, ἀλλὰ 
καὶ τῶν ἰδίων ἀπεγεύσαντο τέχνων. Πῶς οὖν, ἐκείνων 
τοιαύτας δεδωκότων δίχας, ἡμεῖς οἵ τὰ χείρονα τούτων 
πράττοντες διαφευξώμεθα: Et γὰρ ἐκεῖνοι ἐχολάσθη- 
σαν τότε, διὰ τί ἡμεῖς οὐ χολαζόμεθα νῦν; Οὐχὶ καὶ 
τυφλῷ δῆλον, ὅτι διὰ τὸ ἀποχεῖσθαι ἡμῖν ἐν τῷ μέλ- 
λοντι τὴν χόλασιν, χαθὼς ἔφην πολλάκις ; Χρὴ δὲ λο- 
γίζεσθαι πρὸς τούτοις χαὶ τὰ νῦν ἐν τῷ βίῳ γινόμενα, 
καὶ οὖχ ἀπιστήσομεν τῇ γεέννῃ. Εἰ γὰρ δίκαιός ἐστιν 
6 Θεὸς καὶ ἀπροσωπόληπτος, ὥσπερ οὖν xoi ἔστι, 
τίνος ἕνεχεν οἵ μὲν διδόασιν ἐνταῦθα φόνων δίκας, οἵ 
δὲ οὐ διδόασιν; oi μὲν τῶν μοιχῶν τιμωροῦνται, οἵ 
δὲ τελευτῶσιν ἀτιμώρητοι; πόσοι τυμδωρύχοι διέ- 
φυγον; πόσοι λησταί; πόσοι πλεονέχται; πόσοι ἅρ-- 
παγες; Ἂν οὖν γέεννα μὴ ἦ, ποῦ τιμωρίαν δφέ- 
ξουσιν; Ἄρα πείθομεν τοὺς ἀντιλέγοντας, ὅτι οὐκ 
ἔστι μῦθος 6 περὶ αὐτῆς λόγος; Οὕτω γάρ ἐστιν ἀλη- 
θὴς, ὅτι οὐχ ἡμεῖς μόνον, ἀλλὰ xal ποιηταὶ καὶ φιλό- 
σοφοι χαὶ λογοποιοὶ περὶ τῆς μελλούσης ἀνταποδόσεως 
ἐφιλοσόφησαν, καὶ ἐν ἅδου κολάζεσθαι τοὺς πονηροὺς 
εἰρήκασιν. Ei γὰρ καὶ μετὰ ἀληθείας, ὡς ἔχει ταῦτα, 
εἰπεῖν οὐχ ἠδυνήθησαν, ἅτε ἀπὸ λογισμῶν κινηθέντες 
xol παραχουσμάτων τῶν παρ᾽ ἡμῖν, ἀλλ᾽ ὅμως εἰκόνα 
τινὰ χρίσεως ἔλαόον. Κωχυτοὺς γάρ φασί τινας xot 
Πυριφλεγέθοντας ποταμοὺς, xoi Στυγὸς ὕδωρ, καὶ 
Τάρταρον τοσοῦτον ἀπέχοντα τῆς γῆς; ὅσον αὕτη τοῦ 


Pyriphlegethontas fluvios, et Stygis aquam, οἱ,» οὐρανοῦ, καὶ πολλοὺς ἑτέρους χολάσεως τρόπους * xal 


TTartarum tantum ἃ terra distantem, quantum ipsa A 
a celo, multos quoque alios ultionis modos : rur- 
sumque Elysium campum, et fortunatorum insu- 
las, prata florida, fragrantiam multam, auram te- 
nuem et choros illic versantes, albo indutos amictu, 
quasdam modulantes cantilenas, in summa bonis 
et malis post exitum ex hac vita paratam sortem 
promeritam. Ne itaque gehennz fidem negemus, 
ne in illam incidamus : nam qui non credit, se- 
gnior efficitur; qui segnis est, in illam procul du- 
bio ibit: imo credamus sine dubitatione, deque 
illa frequenter colloquamur, et non facile peccabi- B 
mus. Hujusmodi namque sermonum commemora- 
tio, quasi acerbum quoddam remedium, nequitiam 
omnem abstergere poterit, si nostris perpetuo ani- 
mis insideat. Hoc itaque remedio utamur, ut probe 
expurgati, digni simus qui Deum videamus , ut ab 
hominibus videri potest, et futuris fruamur bonis, 
gratia et. benignitate Domini nostri Jesu Christi. 
Ipsi gloria in saecula seculorum. Amen. 


πάλιν Ἠλύσιον πεδίον, χαὶ μακάρων νήσους, καὶ λει- 
μῶνας εὐανθεῖς, χαὶ εὐωδίαν πολλὴν, χαὶ αὔραν 


λεπτὴν, καὶ χοροὺς ἐχεῖ διατρίδοντας, χαὶ λευχὴν. 


περιδεόλημένους στολὴν, x«l ἄδοντας ὕμνους τινὰς, 
καὶ ὅλως καὶ ἀγαθοῖς xal πονηροῖς ἀποχειμένην ἀντί-- 
δοσιν μετὰ τὴν ἐντεῦθεν ἔξοδον. Μὴ τοίνυν ἀπιστῶ -- 
μεν τῇ γεέννῃ, ἵνα μὴ ἐμπέσωμεν εἰς αὐτήν * ὃ γὰρ 
ἀπιστῶν, ῥαθυμότερος γίνεται" ὃ δὲ ῥαθυμῶν, εἰς 
αὐτὴν ἀπελεύσεται πάντως: ἀλλὰ xal πιστεύωμεν 
ἀνενδοιάστως, xo διαλεγώμεθα περὶ αὐτῆς συνεχῶς, 
καὶ οὐ ταχέως ἁμαρτησόμεθα. Τῶν γὰρ τοιούτων λό- 
γῶν ἣ μνήμη, καθάπερ τι φάρμαχον πικρὸν, πᾶσαν 
χαχίαν ἀποσμῆξαι δυνήσεται, διαπαντὸς ἡμῶν ἐνιζά- 
νουσα τῇ ψυχῇ. Χρησώμεθα τοίνυν αὐτῷ, ἵνα καθαρ-- 
θέντες καλῶς, ἀξιωθῶμεν ἰδεῖν τὸν Θεὸν, ὡς ἀνθρώποις 
ἰδεῖν δυνατὸν, καὶ τῶν μελλόντων ἀπολαύσωμεν ἀγα-- 
θῶν, χάριτι καὶ φιλανθρωπίᾳ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ 
Χριστοῦ. Αὐτῷ fj δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. 
᾿Αμήν. 


. 


eS CN DR 1D 


DE CONTINENTIA. 555 


MONITUM 
AD HOMILIAM IN JOSEPH ET DE CONTINENTIA. 


Antiochiznean Constantinopoli hanc homiliam habuerit Chrysostomus, nulla possumus conjectura as- 
sequi. Eam porrodixit ad recens baptizatos et illuminatos; quales sunt etiam due catecheses, quas Tomo 
secundo dedimus. Sperabam autem me illam Grace posse nancisci totam, quando in catalogo quodam 
Manuscriptorum, ab amplissimo doctissimoque viro Joanni Pottero mihi transmisso, ejus titulum et ini- 
tium Grace vidi. Rogatus autem a me totam opellam Grace descriptam mitteret, opera ille usus viri 
docti et accurati Josephi Boevvlesii, protobibliothecarii Bodleiani, quz paucissima in Manuscripto supere- 
rant exscribi mihique transmitti curavit. Coetera enim avulsis foliis perierunt, ut monuit ipse laudatus 
vir Boevvlesius. 

Interpretatio Latina, etsi vetus, sat bene concinnata est. 


[ E Cod. Ms. in Bibl. Bodl. qui notatur Cromwell. num. [ vet. ] 111 [ hodiern. 14 ], p. 300, 
lin. ab init. 8.] 


*TOY AYTOY ΠΕΡῚ ΣΩΦΡΟΣΥΝΗΣ. EJUSDEM DE CONTINENTIA. 


Ἀεὶ μὲν ἐμοὶ δοχεῖ χρησιμώτατος εἶναι καὶ πρέ- 
TOV τοῖς τοῦ Χριστοῦ δούλοις ὃ περὶ σωφροσύνης 
λόγος" μάλιστα δὲ νῦν ἐν χαιρῷ τοῦτον ποιησόμεθα 
πρὸς ὑμᾶς, ὅτε τὸν Χριστὸν ἐνδυσάμενοι τῆς ᾿Ἐχχλη- 
σίας οἵ παῖδες, σωφροσύνην μάλιστα κεχτῆσθαι πρὸ 
τῶν ἄλλων ὀφείλουσιν ἀγαθῶν. Ἐπεὶ xoi ὅστις εἶδεν 
ἀθλητὰς, Ὀλυμπίοις νομισθέντας πρέπειν, ἀλειψαμέ- 
νους ἐπὶ τὸ στάδιον χαταβαίνοντας, εἶτα περὶ παλαι- 
σμάτων χαὶ καρτερίας xal νίχης διελέχθη πρὸς αὐτοὺς, 
ἐν χαιρῷ τοῦτο πεποιηχέναι δικαίως ἂν παρὰ πάν- 


Mihi quidem semper utilissimus videtur, et 
Christi servis dignus sermo de continentia : ma- 
xime autem tempore hoc, quando Christum induti 
pueri Ecclesize prz aliis bonis continentiam possi- 
dere maxime debent. Nemo injuste vel intem- 
pestive de fortitudine et certamine factum dixerit 
sermonem , cum athlete juxta Olympicas leges 
exercentur. Itaque et nos nunc athletas Christi, 


Greca ron 


quos videmus accepisse virtutem a Spiritu pro- videntur 


pter divina sacramenta , ad agonem spiritualem 


τῶν νομίζοιτο. Καὶ δὴ καὶ ἡμεῖς ἑωραχότες τοὺς τοῦ 500 missuri, merito de continentia disserimus. In mun- 


Σωτῆρος ἀθλητὰς, δύναμιν λαδόντας παρὰ τοῦ Πνεύ- 
ματος διὰ τῶν θείων μυστηρίων, εἰχότως ἂν ὑπὲρ 
σωφροσύνης διαλεχθέντες, ἐπὶ τὸν ἀγῶνα τὸν πνευμα- 


τικὸν παραπέμψωμεν. Ἔν μὲν οὖν τοῖς ἀνθρωτί..... 


danis enim certaminibus post victoriam coronz ; in 
Christi autem stadiis ante victoriam coronz. Quare 
autem coronatos in agonem mittit nos Christus ? 


"Ut metum incutiat adversariis, sensusque nostros 


erigat : ut ad honorem a Deo nobis datum spectantes, nihil indignum Domino vel loquamur, vel fa- 
ciamus. Nam si rex aliquis purpura amictus, coronaque caput ornatus, et victus naturz affectionibus, 
indignum quiddam regia majestate fecerit, mox ut in regiam stolam aspexerit, emendat se, operamque 
dat ne posthac a feedis vincatur cupiditatibus. Et tu quoque indutus Christum, vitata turpi anim con- 
cupiscentia, ad divinam statim stolam respice, meliorque statim eris, neque maligni artibus offenderis. 
Tgitur pulchrum quidem continentiam commendare laudibus, pulchrius autem possidere. Et sane non pa- 
rum ad continentiam incitantur, qui multum de ea loquuntur et audiunt. Atque eam ob rem virtutes san- 


^ [Initium solum superest foliis aliquot. deperditis : id quod prius observavit cl. Langbaine in Adversariis suis 
Mss, p. 120, Sequuntur enim Esaíc Abbatis praecepta, princ. Οἱ θέλοντες σωθῆναι. Heec notat v. cl. Boevvlesius, 


esse sana, 


I. Cor. 6. 


ob. 31. 1 


554 $. JOANNIS OHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


ciorum celebrare sacris Scripturis voluit Deus, ut omnes homines in illorum trahantur imitationem, 
vestigiaque illorum diligenter sequendo persuasi continentiam parent. Etenim si in gymnicis certamini- 
bus plerique, visis athletis coronatis, accensi, etiam ipsi se exuerunt, et multos sudores laboresque per- 
tulerunt, ut ramis vel olez vel lauri coronarentur : quanta ergo nos convenit alacritate pro continentia 
sudores ferre, quando alios a Deo coronatos videnms, ut caelestibus redimiamur coronis, propter bona 
salutariaque facinora? Quomodo non grave et multa ira dignum, si athletas allectet folium lauri vel 
olivz, et gloria transitorize hujus vitz : nos autem nihil moveant Christi munera, ut omnem voluptatem 
amoveamus, et timorem Dei przferamus concupiscentiis ? Porro non in solis hominibus videmus simi- 
lium imitationem, sed et in brutis. Nam et columbz spe, visa una avolanté, statim sequuntur omnes : 
et pullus generosus, in equorum armento exsiliens, secum rapit omne armentum. Et inter vos, utin 
armento Christi, bonus est pullus Joseph continentissimus, caelestibus exsultationibus ad sui imitationem 
nos conservos vocans. Saltemus igitur cum bono adolescente spiritualem choream, laudantes ipsius con- 
tinentiam, non verbis solum, sed et operum imitatione. Ille igitur, ille erat diligens et perpetuus continen- 
tim custos, cum posset reginae ipsi imperare, et in deliciis atque luxu divitem et. voluptarium agere. 
Verumtamen quamvis talium et tantorum. dominus futurus, cum cogitasset quod. divitize quidem et po- 
tentia ac. gloria cum presenti vita transeant, et temporalium luerum dumtaxat habeant, solius autem 
virtutis nullus sit finis, ideo voluptatibus timorem Christi, ut frenum quoddam, injecit. Divitias autem 
et delicias, ac promissiones dominze derisit, miseriam in carcere dulciorem censens praeclaris domiciliis, 
tametsi his qui excellenter formosi sunt, difficile est. imperare voluptati. Hic autem tantum specimen 
exhibuit continentiz, ut pulchritudine anime pulchritudinem corporis occultaret, stella cuidam pulchre 
formositate corporis , angelis autem venustate animze conferendus. Nos autem decet admirari, non solum 
adolescentis continentiam, sed et pericula, quz pro illa sustinuit, qui morte grayius ac terribilius judi- 
cavit servire voluptatibus. Admirabitur autem, qui virtutem ipsius diligenter cognoverit, et tempora 
expenderit in quibus animam puram servavit. Nam priusquam in terra et Dominus et Opifex universi 
apparuit, libertatem custodivit mentis. In domo impiorum educabatur, multos habebat ad deteriora 
adhortantes, carebat continentize magistro. Omnes voluptati serviebant, ventri indulgebant, nihil pium, 
nihil sanctum faciebant : attamen in tantorum taliumque impiorum corona, videns dominam intempe- 
rantem jacere , czlestium thesaurorum proditor non est factus, sed Spiritus templum indeprzdabile cu- 
stodivit, malens mori, quam servire voluptatibus. Non audierat Paulum dicentem, corpora nostra mem- 
bra Christi esse: et priusquam audiret vocem divinam, non minor apparuit iis qui celestibus promissio- 
nibus honorati sunt, docens nos in Ecclesiis quam oporteat nos certare, et incorruptam servare animam. 
Nam si ego, dicere potest Joseph, qui ante natum Christum fui, nec audivi excelsum apostolum Paulum 
clamantem, corpora nostra membra esse Christi, putavi Dei servos decere ut imperent voluptati , nec 
inventus sum continentize decoctor, quamvis multa pericula parata viderem : quantum vos convenit cum 
timore et tremore vivere in continentia, ut ne appareatis indigni honore, et. ne membra Christi fiant 
membra scorti ? Hoc verbum potest omnem animam continentia munire, hoc verbum ardentes concupi- 
scentias facile restinguit. Neque imber in ignem cadens ita facile flammam deprimit, ut malas concupi- 


* scentias marcescere facit sermo ille in animam admissus. Eosdem sermones nobis loqui et magnus Job 


potest, qui non solum diligens continentiz fuit exercitator, sed et legem oculis suis posuit, ne in virginis 
viderent faciem, ne forte mentem illius irradians raperet pulchritudo : quamvis quis non admiraretur et 
obstupesceret, videns virum hunc cum diabolo quidem viriliter certare , et omnes maligni machinas vin- 
cere , virginis autem faciem fugere, et a formosz puellz aspectu oculos subducere? Diabolum quidem 
videns accedentem non fugit, sed mansit sicut leo viribus fidens : virgine autem visa non stetit, neque 
moratus in contuenda pulchritudine , sed. statim secessit. Censebat nimirum in prelio contra daemones 
virili et audaci animo opus: in continenti» autem preparatione victoriam concedi, non ex virginum con- 


301 suetudine , sed secessu. Quisquis igitur promittit virginitatem, accipiat consilia continentissimi omnium 


hominum, qui et ipse ante Christum incarnatum tam diligens continentize fuit custos. N eque enim negligenter 
audiendum, quod ante Christum incarnatum apparuerint justi tantum continenti specimen exhibentes, 
Non enim erat quod tanta vi ad virtutem illam urgeret, neque virginibus crimen erat neglecta continen- 
tize possessio. Quomodo autem hoc? Quia huj jus caus: gratia Deus excelsus, universorumOpifex, nostram 
accepit formam, ut angelorum sanctimoniam ex clo deduceret. Quando igitur homines post tantum 
honorem voluptatibus se mancipant, dici nequit temeritatis magnitudo, qua membra Christi membra 


DE CONTINENTIA; 555 


meretricis facientes, Domini misericordiam afficiunt, et quantum in eis est, vanam reddunt. Audiunt 
daemones, et timent, quia Deus non connivet ut conjungantur sibi, nos autem sibi adjungat. Et audent 

fidelium quidam abscindere se a Christo, at jungere meretricibus? Non tantum est malum e czlo in lutum 

cadere, quantum malum fuerit membrum Christi factum a divino honore excidere, et membrum fieri 

scorti. Quando igitur concupiscentia mala inflammat animam, statim recordare Christi, cogita adstare 

- tibi Paulum adhortantem, ac dicentem : JVescitis quod corpora vestra membra sunt Christi ? Gerens τ. σον. 6. 
membra Christi, faciesne membra scorti ? Si illorum verborum fueris recordatus statim fugientem '5- 
videbis voluptatem. Nam si ancillas domina casta et pudica turpitudini deditas statim solo aspectu 

pudicas facit: quid mirum, si titillantem voluptatem Christi memoria statim sopit ? Semper crucem 

habe ante oculos tuos radiantem, et purus a peccatis per id temporis abibis. Nam sicut columna nubis, Exod. :5. 
figura nostra crucis, Hebrzorum multitudinem protegebat, ne quid mali ab /Egyptiis pateretur : ita crux ?': 

ante oculos visa omnem statim abigit malam voluptatem. Hzc enim salus est anima, foedarumque con- 
cupiscentiarum salubre antidotum. Etenim infirmitates corporis medicorum artes sanant, animam autem 
zgrotam curant statim eloquia Christi. Eapropter et eos qui peccarunt, et adhuc carnis serviunt volu- 
ptatibus, oramus et precamur, ut excitentur ac resipiscant, ne omnino ab affectionibus vincantur, neve 

impetu ferantur, neve in amaram servitutem sponte se subjiciant, sed se in acie opponant, et timore 

Christi mentem corroborent, ac ejiciant ex arce gravem dominam : ut abjecta omni macula, et peccan- 

tium turba, cum sancta et incorrupta anima possimus accedere ad divina et reverenda sacramenta magni 

Dei et Salvatoris Jesu Christi : cui gloria et imperium in szcula seculorum. Amen. 


MONITUM. 


IN SEQUENTIA DUO OPUSCULA. 


Hzc opuscula duo in.Latina interpretatione, quee sola superest, inventionem tamen et eloquentiam 
Chrysostomi prz se ferunt, omninoque digna sancto doctore sunt. Aliquid tamen suspicionis succurrit, ea 
non hoc ordine et. ritu, quo hic comparent, ab ipso Joanne nostro edita fuisse, sed a quopiam alio, qui 
ex variis ejus locis hzec ita consarcinaverit. Ut ut res est, hzc digna plane sunt que Chrysostomi nomine 
publicentur. Promittimus autem. Admonitionem fratrum nostrorum Benedictinorum, qui Editionem 
Operum diyi Augustini curaverunt, et sexto Tomo p. 259 et seqq. hac opuscula ediderunt, m» hoc 


Monitum praemiserunt : 3 
«Exstant sermones isti duo in vetere Corbeiensi Codice ante mille, uti videtur, annos descripto, T. ais 


quidem hocce titulo prenotatus : Zncipit sermo sancti Joannis de Consolatione mortis. Secundus 
autem primo quam proxime conjunctus absque titulo, nihilque aliud in fine habens nisi, Explicit de 
Resurrectione. Ceterum alter iste sermo tertia parte, qua in ante excusis carebat, auctior nunc primum 
prodit ex laudato Corbeiensi exemplari : eaque pars recapitulationem eorum quze in primo sermone dicta 
fuerunt, continet, et aliis non incertis argumentis ad hoc opusculum pertinere cognoscitur. Joannem 
porro non alium quam Chrysostomum in fronte sermonis primi designatum opinamur. Confer Homiliam 
ipsius 44 in 4 Cor., 15, et Homiliam 1 in 2 Cor., et Homiliam 61 in Joan., Homiliam denique 7 ad 
populum Antiochenum, etc. » . 


302 


556 S. JOANNIS CHRYSOST. 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


DE CONSOLATIONE MORTIS. 


SERMO PRIMUS. 


1. Prabete silentium, fratres, ne vos transeat 
sermo utilis et in tempore necessarius. Nam tunc 
vel maxime opus est medicina, quando gravis 
nascitur egritudo : et tunc sollicite collyrium ad- 
hibendum est, cum fuerit oculus dolore turbatus. 
Quicumque ergo non habet hunc dolorem, non 
obstrepat, sed potius audiat, quia non impedit 
sanum scire medicinam quz prosit. Qui vero per 
hunc casum turbatum habet oculum mentis, et 
doloribus cruciatur, magis intentus sit ut aperiat 
oculum ad suscipiendum salutaris verbi colly- 
rium, quo non solum consolationem, sed etiam 
remedium consequatur. Certum est autem, quia 
is qui. dolet oculum, si eum | medico infundenti 
collyrium aperire noluerit, collyrium quidem fo- 
ris extra pupillam funditur, oculus vero remanet 
in dolore : sic et mens dolentis, si propter nimiam 
tristitiam verbo se clauserit, non recepta salubri 
admonitione, incipiet plus dolere, et forsitan pati 


2. Cor. 7. illud quod in Scriptura continetur, Quia tristitia 


10. 


Tristitia 
duplex. 
Ibid. 

Luctus an 


ne. 


mundi mortem operatur. Beatus Paulus apo- 
stolus , fidelium doctor, medicus salutaris, duas 
esse dixit tristitias : unam bonam, et alteram ma- 
lam ; unam utilem, et alteram inutilem; unam 
quz salvat, et alteram qua perdit. Et ne dubium 
alicui videatur id quod dico, ipsa ejus verba reci- 
tabo. Aitenim, Que secundum Deum est tri- 


' stitia. poenitentiam in salutem stabilem. ope- 


ratur : hc est illa bona tristitia. Sequitur deinde : 


Nam seculi hujus tristitia mortem operatur : 


hac est illa mala. 
2.' Videamus ergo, fratres, ista tristitia quae 


prosit, ne^ pune est in manibus, quae nunc agitur in pectore, 


et auditur voce, utilis sit an inutilis, prodesse 
valeat an nocere. Jacet ecce corpus exanime, ja- 
cet in tabula homo sine homine, membra utique 
sine spiritu; clamatur, nec respondet ; vocatur , 
et non audit; jacetfacies pallida, forma mutata, 
per quam mors ipsa cernitur*; cogitatur praterea 
ejus perpetuum silentium , cogitatur delectatio, 


^ Post cernitur quidam Editi addunt et Aorretur. 


b Editi quidam doloris arma spiritalibus debemus 


aut quz fuit, aut quz futura erat utilitas ; cogi- 
tantur necessitates, veniunt in mentem verba dul- 
cissima , longa consuetudo requiritur. Hzc sunt 
sine dubio quae movent lacrymas, incitant ulula- 
tum, et totum animum in profundam tristitiam de- 


mergunt. Contra hec tam valida, tam fortia^ do- - 


loris arma illud primo omnium opponendum est, 
quia omne, quod. nascitur in hoc mundo, necesse 
est mori. Hzc est enim lex Dei et sententia im- 
mutabilis, quam post delictum princeps generis 


humani accepit, dicente Deo, Terra es, et in ter- Gen. 3 


ram. ibis. Quid ergo novi contigit, si homo ad 
hoc natus divinz legi ac sententize satisfecit ? quid 
novi accidit, si ex mortalibus natus nature pro- 
priz, quia nec poterat excusare, respondit ? Non 
est inusitatum quod antiquum est, non est inau- 
ditum quod quotidianum est, non est proprium 
quod commune est. Si avos et proaves novimus 
per hanc viam mortis profectos, si ipsos denique 
patriarchas et prophetas ab Adam protoplasto non 
sine occasu audivimus migrasse de seculo, ele- 
vemus animum de profundo tristitize : quia quod 
debebat, hoc reddidit. Et utique debitum cum 
redditur, quam potest habere tristitiam ? Hoc est 
vere debitum, quod nulla potest pecunia redimi : 
hoc est debitum, quod nec virtus excusat, nec 
sapientia, nec potestas, nec ipsi denique reges 
poterunt declinare. Plane hortarer ego ut augeres 
tristitiam, si fuisset talis res, quae cum posset tua 
substantia redimi , vel differri, negligentia aut 
parcitate provenisset. Cum vero Dei decretum 
firmum sit et immutabile, frustra dolemus, et de 
nobis quzrimus quare sit mortuus, cum scriptum 


sit, Domini Dei sunt exitus mortis. Ista ergo Psal. 
communis vite conditio si recipiátur in animo, *' 


incipiet gravatus cordis oculus, quasi prima in- 
fusione relevari. 


; 


: 


[ 


! 
I 


$5. Sed dicis, scio communem esse hune ca- ructs 
sum ; scio quia is, qui mortuus est, debitum "ius 2 
solvit; sed delectationem cogito necessitates re- nus δὶ 


arinari preesidiis. Illud ergo , etc, 


he pericu- peto , consuetudinem requiro. Si propter hzc tri- 
n stitia afficeris , errore duceris , non ratione guber- 
naris. Scire enim debes , quia Dominus , qui hanc 

dederat delectationem , dare potest et aliam po- 

tiorem, * et qui tibi hanc intulit necessitatem , 
sufficiens est per aliam occasionem supplere. Uti- 

litatem vero , sicut tuam vides , debes et ejus qui 

Jap.4. 11. defunctus est cogitare : quia sic ei forsitan expe- 
; diebat , sicut scriptum est : Raptus est, ne ma- 
litia mutaret ejus intellectum. Placita enim 
erat Deo anima ejus, ideoque properavit de 
media iniquitate educere eum. De consuetudine 
autem quid dicam , ?^ quam dum tempus sic facit 
395 oblivisci, ut numquam fuisse videatur ? Quod ergo 
tempus prestat et dies, multo magis debet ratio 

et bona praestare cogitatio. Et vel illud maxime 
cogitandum est , quod divina per apostolum sen- 

b Cor.7. tentia diffinivit, Quia tristitia mundi mortem 
rd operatur. Quod si tam oblectatio , quam utilitas 
presens, sive consuetudo, res mundi sunt et 
gaudia seculi transitoria , propter hzc animum 
dejicere , et spiritum contristari , vide ne sit vere 
mortifera valetudo. Repetens autem iterum atque 
iterum dicam: Quia tristitia mundi mortem 


bid. 


Trisii- operatur. Quare autem mortem operatur ? Quia ^ 


a numi? solet nimia tristitia aut ad dubitationem , aut ad 
operetur, perniciosam perducere blasphemiam. 

Luctusiis 4. Sed dicet aliquis : Prohibes lugere mortuos, 
Frac cum et patriarchz plorati sunt, et Moyses ille fa- 
litus, — mulus Dei, et multi deinde prophetze, presertim 
Job.:.20,Cum Job quoque justissimus vestem suam supra 

filiorum consciderit necem ? Non ego prohibeo 
lugere mortuos , sed gentium illuminator aposto- 
1.Thess,j, lus, qui sic ait: JVolo vos ignorare , fratres , 
p de dormientibus , ut non contristemini, sicut 
qui spem non habent. Non potest evangelii cla- 
ritas obscurari , si ii qui ante legem , aut sub le- 
gis umbra positi fuerant, suos mortuos flebant. 
Et merito flebant, quia nondum de czlis venerat 
Christus, qui fontem illum lacrymarum sua resur- 
rectione siccavit. Merito flebant, quia adhuc mor- 


tis sententia permanebat. Merito lamentabantur , - 


quia nondum resurrectio przdicabatur. Sperabant 
quidem sancti quique adventum Domini, sed 
mortuos interim flebant , quia nondum viderant 
quem sperabant. Denique Simeon unus de vete- 


i * Aliam lectionem habet Editio postrema Augustini , 
nempe potiorem, et necessitatem sufficit alia occasione 
replere. Utilitatem exc. Sed. proferenda videtur altera 
lectio qu& in margine,affertur. 
4 Forte melius quam interdum tempus. 
TOM. VI. 


DE CONSOLATIONE MORTIS. 


557 
ribus sanctis, qui prius fuerat de sua morte sol- 
licitus, postquam Jesum Dominum adhuc puerum 
secundum carnem suscepit in manibus, de suo 
exitu gratulatur dicens, JVunc dimittis, Domine, Luc. 2. 29. 
sereum tuum in. pace, quia viderunt oculi 30. 
mei salutare tuum. O beatus ille Simeon ! Quia 
quod sperabat viderat, jam mortem suam pacem 
et requiem computabat. Sed dices : Ecce in evan- Zuc. 8. 52. 
gelio legitur, archisynagogi ploratam filiam , et 
sorores Lazari Lazarum flevisse. Sed illi adhuc 755. 11. 
secundum veterem legem sapiebant , quia necdum ?'- 
a mortuis Christum resurrexisse conspexerant. 
Flevit plane et ipse Dominus Lazarum jam sepul- Cur Chi- 
tum, non utique ut flendi mortuos formam daret, 5^ vis 
sed ut et se per lacrymas suas verum corpus às- rum. 
sumsisse monstraret. Vel certe flevit? amore hu- 
mano Judaos, quia nec tali signo monstrato in 
eum fuerant credituri. Neque enim mors Lazari 
causa esse poterat lacrymarum, quem ipse Jesus 
et dormivisse dixerat , et suscitaturum se promi- 
serat , sicut et fecit. 
5. Habuerunt ergo veteres suum morem, suam- 
que fragilitatem , ^ Christi adventum precedentes. 
Jam vero ex quo Verbum caro factum est, et 
habitavit in nobis, ex quo primo Ade datam sen- NEUE 
tentiam Adam novissimus solvit, ex quo nostram jam non li- 
mortem sua morte destruxit , et ab inferis die ter- **'- 
tia Dominus resurrexit, jam non est terribilis 
mors fidelibus : non timetur occasus , quia Oriens 
venit ex alto. Clamat ipse Dominus qui mentiri 
nescit: Ego sum, inquit, resurrectio et vita: Joan. 11. 
qui credit in me, etiamsi mortuus fuerit, vivet : ES 
et omnis qui viyit et credit in me, mortem 
non videbit in eternum. Manifesta est, fratres 
carissimi , vox divina, quia qui credit Christo , 
et ejus mandata custodit, si mortuus fuerit, vivet. 
Hanc vocem beatus Paulus apostolus accipiens , 
et totis fidei viribus retinens ,. instruebat : Volo , t, Thess. 4. 
inquit, vos ignorare, fratres , de dormientibus, und 
ut non tristes sitis. O mira apostoli pronuntiatio ! 
* Uno sermone, antequam doctrinam proferat , 
resurrectionem commendat. Dormientes namque 
appellat illos , qui mortui sunt, ut dum dormire 
eos dicit, resurrecturos sine dubitatione consignet. 
Non, inquit, tristes sitis de dormientibus , 
sicut et ccteri. Qui spem non habent , contri- 


ἃ Ms. Corbeiensis more humano. 
b Ms. Corbeiensis Christi adventu pendente. 
ὁ Editi quidam uno sermone ut utramque doctrinam 


proferat. 


24 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


558 
stentur: nos autem qui spei filii sumus , colla- 
temur. Qua autem. nobis spes sit, ipse comme- 
lLid.v.13. morat dicens, Si eredimus , quia Christus 
mortuus est , et resurrexit: ita et Deus eos , 
qui dormierunt, per Jesum adducet cum eo. 
Jesus enim nobis et hic viventibus salus est, et 
Philipp. 1. hinc recedentibus vita est. Mihi, inquit apostolus, 
ri cipere Christus est, et mori lucrum. Lucrum 
plane, quia angustias et tribulationes , quas habet 
longior vita, mors accelerans lucrifacit. Jam vero 
ordinem et habitum spei nostra describit aposto- 
1. Thess. 4, lus... Hoc , inquit , vobis dicimus in verbo Do- 
47716. mini, quia nos qui vivimus, qui residui sumus, 
in adventu ejus non preveniemus eos qui dor- 
mierunt: quia ipse Dominus in jussu et voce 
archangeli , et in tuba Dei descendet. de celo, 
et mortui qui in Christo sunt resurgent primi : 
deinde nos qui vivimus , simul cum illis rapie- 
mur in nubibus obviam Christo in aera, et 
ita semper cum Domino erimus. Hoc est quod 
dicit, quia cum venerit Dominus , inveniet mul- 
Io die judi- tos in corpore Christianos, qui nondum experti 
cii qui vivi sunt. mortem : et tamen non ante rapientur ad 
D A cxlum, quam mortui sancti de monumentis re- 
surrexerint , tuba Dei et voce archangeli suscitati. 
Cum autem fuerint suscitati , juncti pariter cum 
viventibus rapientur in nubibus obviam Christo 
in aera, et sic semper cum ipso regnabunt. Nec 
sane possit dubitari quod possint corpora , quam- 
Matth. 14. Vis sint gravia, in aera sublevari: cum jubente 
29: Domino Petrus ipsum corpus habens super undas 
4. Reg.2. ambulaverit maris, Elias quoque ad hujus spei 
1t. confirmationem, per hunc aera curru flammeo sit 
raptus ad celum. 
6. Sed. quaris forte : Quales erunt qui a mor- 
Quales fü u- 
tu simusnum tuum: Tunc, inquit, justi fulgebunt , 
uS ἄνω. sicut sol in regno Patris sui. Quid splendorem 
Matth. 13. commemorem. solis? Cum fideles transfigurari 
45. necesse est ad ipsius Christi Domini claritatem , 
ut testatur apostolus Paulus: /Vostra, inquit, 
conversatio in ccelis est : unde et ipsum Salva- 
torem. exspectamus Dominum Jesum Chri- 
stum , qui transformabit corpus humilitatis 
nostre ad conformationem corporis glorie 
suc : transfigurabitur sine dubio caro ista morta- 
lis ad conformationem Christi claritatis, ^ induet 


- P'hilip. 3. 
20. 2'. 


a Mss, induetur. 
b Sic Ms. Corbeiensis. Editi vero quidam multo 
enim melius. Infra Ms. Corb. presentes esse et ad- 
. ventare Domino. 


^ tuis reSurrexerint? Audi ipsum dicentem Domi- - 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


mortale immortalitatem : quia Quod seminatum τ. Cor. 1: 
fuerat in infirmitate, protinus surget in virtute. » 
Non timebit caro amplius corruptionem , non pa- 
tetur famem, non sitim , non zgritudines , non 
casus adversos. Pax enim tuta, et firma securitas 
vite est. Alia utique czlestis est gloria, ubi et 
gaudium sine defectione prastabitur. 
T7. Hac in sensu et oculis gerens beatus Paulus 
dicebat , Optahans dissolvi, et cum Christo SUM t 
esse multo " magis melius. Et adhuc aperte do- *? 
cens, Dum sumus, inquit , in corpore , pere- a. Cor. ὃ 


grinamur a Domino : per fidem enim ambula- 9-—8- 
mus, et non per speciem. Habemus autem 
magis., inquit , bonam voluntatem peregrinari 
4 corpore, et presentes esse ad Dominum. 

Mors m: 


Quid agimus nos parve fidei homines, qui anxia- 
mur et. deficimus , si. aliquis de caris nostris mi- P d 
gret ad ἐμποῦν, Quid aginus, quos peregri- lugenda. 
natio in hoc mundo magis delectat, quam. re- 
prasentari ad Christi conspectum ? Vere, vere 
peregrinatio est. omne quod vivimus: nam sicut 
peregrini in sacculo, sedes habemus incertas, la- 
boramus, desudamus, vias ambulantes difficiles, 
periculis plenas : undique insidie, ^a spiritali- 
bus, a corporalibus inimicis, undique errorum 
calliculi sunt praparati. Et cum tantis periculis 
urgeamur, non solum ipsi non cupimus liberari, 
sed etiam liberatos tamquam. perditos lugemus et 
plangiünus. Quid vobis prestitit Deus per suum 
Unigenitum, si adhuc mortis timemus casum ? 
Quid nos renatos ex aqua et Spiritu gloriamur, 
quos peregrinatio de hoc mundo contristat? Ipse 
Dominus clamat, Si quis mihi ministrat, sequa- joas, 15 
tur me ; ét ubi ego sum, ibi erit et. minister 26- 
meus. Putas si rex terrestris ad suum palatium vel | 
convivium aliquem vocet, non cum gratiarum | 
acüone properabit? Quanto magis ad calestem | 
currendum est regem, ei quos receperit , non 
solum convivas, sed etiam * conregnatores efficiet, 
sicut scriptum est: Si commortui sumus, Θί 5. Τίρι, : 
convivemus 5 si sustinemus, et conregnabimus. “δ "ἢ 
Nec hoc ego dico, ut quis manus sibi inferat, aut — Mors ; 
se interficiat contra voluntatem Dei creatoris, aut ibi — iof 
: . . us renda. 
animam ut de corporis sui expellat hospitio ; sed | 
hoc dico, ut lzttus et gaudens, cum aut ipse voca- 
tur et proximus, et ipse vadat, et euntibus gra- 
tuletur. Hzc enim est Christiane fidei summa , 


utilia s bcamesiinf 


* Ms, Corb. a spiritalibus inimicistantum,et ibidem, 
undique errorum casus scculi preparati. 
* Ms. conregnaturos. 


^ DE CONSOLATIONE MORTIS, 


vitam veram exspectare post mortem, reditum 
sperare post exitum. Accepta igitur voce apostoli, 

"cum fiducia jam. dicamus gratias Deo, qui nobis 
contra mortem victoriam dedit, per Christum Do- 
minum nostrum, cui est gloria et potestas nunc et 
in secula seculorum. Amen. 


.SERMO II. 


1. Superiori quidem libello perstrinximus bre- 
viter * de consolatione mortalitatis, de spe resur- 
rectionis: nunc plenius et validius de eisdem 
dicere properamus. Si quidem hzc, qua loquutus 
sum, fidelibus quidem certa sunt, infidelibus au- 
tem ac dubiis videntur esse fabulosa, ad quos 

Resarre- pauca strictius proferamus. Certe quicumque estis 
2 — increduli, omnem dubitationem de substantia cor- 
des du-poris sustinetis. Discreditur enim a quibusdam , 
" carnem conversam in pulverem, iterum posse re- 
surgere, iterum reviviscere. Ceterum de anima 
nullum posse hominum dubitare : si quidem de 
anima immortalitate nec. philosophi ipsi, cum 
sint pagani, dissentiunt. Nam quid est mors, nisi 
separatio corporis animeque ἢ Recedente enim 
anima, quae semper vivit, quze mori nescit, quia 
' de flatu. Dei est, solum corpus emoritur : quia 
aliud in nobis mortale, aliud immortale est. Sed 
recedens anima, quz carnalibus oculis non vide- 
tur, ab angelis'suseipitur, et collocatur aut in 
sinu Abrahe, si fidelis est ; aut in carceris inferni 
custodia, si peccatrix est: dum statutus veniat 
dies, quo suum recipiat corpus, et apud tribunal 
Christi judicis veri reddat suorum operum ratio- 
nem. Ergo quia de carne tota 5 cunctatio est, 
hujus est infirmitas defendenda , et resurrectio 
consignanda. 

2. Quod si. quis requirat a me dubius et incre- 
— dulus, Quomodo mortui resurgent , quo autem 
Cor.15.corpore venient? respondebo ei ore ac verbis 
677 apostoli, /nsipiens, tu quod seminas, non vivi- 
ficatur, nisi prius moriatur : et quod seminas, 
nudum seminas granum. tritici aut alterius 
alicujus seminis, mortuum et aridum sine hu- 
more; et cum putrefactum fuerit, fecundius surgit, 


Mortui 


* Editi veteres Augustini de consolatione mortuorum. 
Corb. Codex de consolatione mortalitatis. 

f Editi veteres de flatu Dei est. inspirata, et paulo 
post quee carnalibus oculis videri non potest. 

$ Yidem tota contradictio est, que lectio non sper- 
nenda. 

h Hee, ipsum te non poterit suscitare propter se, 
in veteribus Editis habentur, et ad marginem rejecta 


559 

fitque vestitum folliculis, aristis armatum. Qui 

ergo granum tritici suscitat propter te, ^ ipsum 

te non poterit suscitare propter se? qui solem 
quotidie quasi de sepulcro noctis suscitat, et lu- 

nam quasi de interitu reparat, et tempora rece- 

dentia revocat ad utilitatem scilicet nostram : ipsos 805 

nos, propter quos omnia reparat, non requiret, .et 

semel? patietur extingui, quos suo flatu accendit, 

quos suo spiritu animavit? et in perpetuum jam 

non erit homo, qui illum pie et agnovit et coluit ? 

Sed iterum dubitas, quod possis reparari post probatur 
mortem, restitui post cinerem et ossa consumta ? Deum mor- 

tuos posse 

O homo, dic mihi, quid fuisti ante quam in ma- ,ucitare. 
tris utero concipereris ? Nihil utique. Deus ergo, 

qui te creavit ex nihilo, nonne facilius poterit re- 

parare de aliquo ? Mihi crede, facilius poterit refi- 

cere quod ante jam fuit, ἢ qui potuit creare quod 

non fuit. Qui te ex gutta informis liquoris in tuze 

matris utero in nervos, venas et ossa jussit excre- 

scere, poterit, mihi crede, de utero terr iterum 
generare. Sed times ne forte ossa tua arida vestiri 
pristina carne non possint? Noli, noli, secundum 

tuam impotentiam, Dei aestimare majestatem. 
Deus ille rerum omnium procreator, qui vestit 
arbores foliis, et prata floribus, poterit et tua ossa 

* illico veris tempore in resurrectione vestire, Du- 
bitaverat aliquando de hoc ipso propheta Ezechiel, 

et interrogatus a Domino, utrum viverent ossa 

arida, quz videbantur sparsa per campum, re- 
spondit, Tu seis, Domine. Sed postquam Deo F«ec^. 37. 
jubente, et seipso prophetante, vidit ossa ad sua 

loca et juncturas currentia, postquam vidit ossa 

arida nervis ligari, venis intexi, carne contegi , 

cute vestiri, postea prophetavit in spiritu, et ve- 

niens spiritus uniuscujusque introivit in-corpora 

illa jacentia, et resurrexerunt, * et mox steterunt : 

sic confirmatus de resurrectione propheta, scripsit 
visionem, ut ad posteros tantz rei cognitio perve- 

niret. Merito ergo clamat Isaias : Exsurgent [;«i. »6. 
mortui , et resurgent qui sunt in monumentis , 19 

et letabuntur qui sunt in terra. Ros enim , qui 

abs te est, sanitas est illis. Vere enim, sicut 

rore madefacta semina germinant et exsurgunt , 

* sic rore Spiritus ossa fidelium germinabunt. 


sunt in postrema Editione,Sed puto ad seriem quadrare. 

? Editi veteres et cineres patietur exstingui. 

b Ms. secunda manu quam potuit. 

* Mss. Illo certo veri. 

4 Hac, et mox steterunt , desunt in Mss. 

* In veteribus Editis sic rore sancti Spiritus ossa fi- 
delium visitata cum suo corpore in eternam gloriam 
germinabunt. 

24. 


560 
Aliud ar- 3, Sed dubitas, quomodo de parvis ossibus 
$omen'^": totus homo restitui possit? Revera tu ex modica 
scintilla ignis ingentem suscitas flammam ; Deus 
non poterit ex modico cineris tui fermento totum 
corpusculi tui redintegrare conspersum ? Nam 
etsi dicas : Nusquam comparent carnis ipsius re- 
liquie; forsitan enim aut igne. consumie sunt, 
aut a bestiis devorat: hoc primum scito, quia 
quidquid consumitur, in terra. visceribus conti- 
netur, unde rursus poterit Deo pracipiente pro- 
duci. Nam et tu, cum non appareat ignis, adhibes 
lapillum, et modicum ferri, et excutis de visceri- 
bus lapilli quantum opus est ignis. Quod ergo 
per tuam industriam et sapientiam, quam tibi 
Deus ipse concessit, facis, f ut producas quod non 
apparet, majestas illa divina facere sua virtute 
non poterit, ut quee interim non videntur excutiat? 

Mihi crede, potest omnia Deus. 

4. Hoc tantum require, utrum promiserit se 
ime, facere resurrectionem : et cum promissam tanto- 
nem testi- rum didiceris testimoniis, imo cum ipsius Christi 
aisi Domini certissimam habeas cautionem, confirma- 

tus fide, mortem desine jam timere. Qui enim 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


Christus 


timet adhuc, discredit: qui discredit, peccatum - 


contrahit insanabile, quia sua incredulitate audet 
Deum aut impotentem aut certe asseverare men- 
Item. apo- dacem. Sed non ita beati apostoli, non ita sancti 
nec "^" martyres probant. Apostoli, propter hanc pradi- 
cationem resurrectionis, Christum resurrexisse 
pradicant, et in ipso mortuos suscitandos annun- 
tiant, nec mortem nec tormenta recusaverunt nec 
cruces. Si ergo in ore duorui vel trium testium 
stat omne 'verbum : resurrectio mortuorum, cui 
tot et tam idonei testes exsistunt, cui cum effu- 
sione sanguinis testimonium dicunt, quomodo 
potest in dubium revocari? Quid autem sancti 
martyres? habuerunt certam spem resurrectionis, 
annon? Si non habuissent, non utique per tantos 
cruciatus et poenas mortem pro lucro maximo 
suscepissent: non cogitabant supplicia presentia, 
2. Cor. ἢ: sed pramia sequutura. Sciebant. dictum, Que 
18, videntur, ad. tempus sunt ; que autem non 
videntur, eterna sunt. Audite, fratres, virtutis 
exemplum. Mater septem filios hortabatur, et non 
Machabzo -lugebat, sed potius lztabatur : videbat filios suos 
"m" US'*"- wneulis radi, ferro concidi, sartagine assari; et 
non lacrymas fundebat, non ululatus tollebat , 
sed sollicite ad tolerantiam filios hortabatur. 
Non enim erat illa crudelis utique, sed fidelis : 


f HEec, μὲ producas quod non apparet, et mox , ut 
que interim non videntur excutiat , desunt in Ms. 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


amabat filios, non delicate, sed fortiter. Hortaba- 
tur filios ad passionem, quam gaudens ipsa quo- 
que suscepit. Erat enim de sua et suorum filiorum 
resurrectione secura. * Quid loquar viros, quid 
feminas, quid pueros, quid puellas? quomodo 
sibi de ista morte luserunt, quomodo summa ce- 
leritate ad. czlestem militiam transierunt? Pote- - 
rant utique ad prcsens vivere si voluissent, quia 
in ipsis erat positum, Christum negando viverent, 
aut confitendo morerentur: sed magis elegerunt 
vitam projicere temporaneam, et vitam assumere 
sempiternam , excludi de terra, et incolere cz- 
lum. 

5. Inter hac, fratres, quis dubitationis estlo-. Formié 
cus? ubi potest adhuc mortis residere formido? $97 " 
Si martyrum sumus filii, si eorum socii volumus 
inveniri, non contristemur morte, non lugeamus 
caros, qui nos. precedunt ad Dominum. Nam si 
plangere voluerimus, ipsi nobis insultabunt beati 3206 
martyres, et dicent : O fideles! o regnum Dei cu- 
pientes! vos qui caros vestros delicate morientes 
in lectis utique et plumis, cam meerore plangitis et 
lugetis, si eos a gentilibus propter nomen Domini 
cruciari et. interfici videretis, quid facturi esse- 
tis? Aut non vobis praecessit exemplum? Abraham Ges, 22, 
patriarcha filium unicum offerens sacrificium, gla. 19: 
dio obedientie jugulavit : * nec ei, quem | tanto 
amore dilexit, pepercit, ut Domino obediens pro- 
baretur..Sed si dicatis, illum propter Dei hoc fe- 
cisse preceptum : et vos habetis preceptum, ut 
non tristes sitis de dormientibus. Qui ergo mi- 
nima non servant, majora quando servabunt? An 
nescitis, quia animus qui in talibus frangitur, ad 
fortiora reprobus invenitur? Quis timens rivum, 
mare aliquando ingreditur? Sic qui plangit im- 
patienter amissum, quando poterit ad martyrii 
pervenire certamen? Nam qui in his constans et 
magnanimus exsistit, jam sibi gradum ad potiora 
substernit. 

6. Sufficiant hzc, fratres, ad. mortis contem- Ἐρτερῖν 
tum, et ad spei futurz confirmationem. Superest 
ut unum de veteribus exemplum proferam, quod 
omnem consolationem faciat, et quod etiam patien- 
tibus'cordis auribus volo omnes audire. David ,, Reg. : 
rex magnus filium dilectum, quem sicut animam t6. E 
propriam diligebat, ἜΝ ἢ percussum, impa- 
tientissime ferebat : et. cum humana jam .auxilia 
nihil prodessent, seipsum convertit ad Dominum, 
deposita regali gloria, sedit in terra, jacuit in ci- 


€ Tt MK SEE 


s Ms. quid loquar pueros. 
* Ms. nec tanto amor peperc:t. 


l. v. 28. 


DE CONSOLATIONE MORTIS. 


licio, non manducavit, non bibit, septem die- 
bus continuis orans Deum, si forte sibi filius 
donaretur. Accesserunt seniores domus ejus, 
consolantes rogaverunt ut panem sumeret, veriti 
ne forte, dum filium vellet vivere, ipse ante de- 
fieret. Non potuerunt extorquere, non cogere; 
amor enim impatiens solet pericula ipsa conte- 


mnere. Jacet rex in squalore cilicii zgrotante filio : 


nec verba faciunt consolationem, nec ipsa escarum 
"necessitas vocat. Mens tristitia pascitur, pectus 
dolore reficitur, oculi lacrymas pro potibus fluunt. 
Inter liec factum est quod decreverat Deus : mo- 
ritur. puer. Uxor in luctu, tota domus in' plan- 
ctu, servuli pavidi, quid fieret exzestuantes : nemo 
enim audebat Domino filium mortuum nuntiare, 
timentes utique, ne ille qui sic impatienter ad- 
huc vivum lugebat, si audisset mortuum, vitee fa- 
eeret finem. Dum strepunt famuli inter se, dum tri- 
stes alter ad alterum dicere aut suadet aut vetat, 
intellexit David, praevenit nuntios, an vitam filius 
exhalasset interrogat. Negare non possunt, factum 
fletibus indieant. *Fit concursus insolitus, ex- 
spectatio grandis et metus, ne quid sibi periculi 
pius pater inferret. Surgit continuo rex David de 
cilicio, surgit hilaris, quasi filium suum audisset 
incolumem : vadit ab balneas, lavat corpusculum, 
vadit ad templum, adorat Deum, epulatur cum 
amicis, compressis suspiriis, gemitu omni depo- 
sito, vultu jam lato. Mirantur domestici, stupent 
amici novam et subitam * conversionem : audent 
denique interrogare, quid sibi vellet hoc, ut cum 
vivente filio sic doluerit, mortuo non doleret? Re- 
spondit vir ille magnanimitate praecipuus : Necesse 
fuit cum adhuc viveret filius, et humiliari, et je- 
junare, et lugere in conspectu Domini ; erat enim 
spes impetrandi commeatus * vitze : at vero post- 
quam voluntas Domini facta est, stultum est et 
impium, animum lamentatione inutili macerari : 
sic dicens : Ego ibo ad. illum, ille non re- 
vertetur ad me. Ecce exemplum magnanimi- 
latis atque virtutis. Quod si ille David, adhuc 
sub lege positus, sub illa, non dico licentia, 
sed. necessitate lamentationis, sic animum a luctu 


b Editi necessitas avocavit, tristitiam patitur, et mox 
oculi lacrymis perpetibus fluunt, Ynfra vero Domino fi- 


lium mortuum nominare. 


ὅθι 
irrationabili ' separavit, sic tristitiam suam suo- 
rumque compescuit : nos qui jam sub gratia su- 
mus, sub certa spe resurrectionis, quibus omnis 
tristitia interdicitur, qua fronte mortuos nostros 
gentilium more plangimus, ululatus insanos attol- 
limus, veluti alio genere bacchantes, conscissis 
tunicis pectora nudamus, verba inania et na- 
nias circa corpus et tumulum defuncti cantamus ? 
Postremo etiam qua ratione vestes nigras tingui- 
mus, nisi ut nos vere infideles et miseros non ta 
tum fletibus, sed etiam vestibus approbemus? 
Aliena sunt ista, fratres, extranea sunt, non licent : 
etsi licerent, non decerent. Sed aliquantos de fra- 
tribus et sororibus, licet fides propria et preceptum 
Domini fortes faciat, parentum tamen et vicino- 
rum opinio debilitat et frangit : ne lapidei et cru- 
deles judicentur, "si pepercerint vestimento, si 
non insanis luctibus fuerint debacchati. Et hoc 
quam vanum est, quam ineptum, opiniones ho- 
minum errantium cogitare, et non timere, ne quid 
minus faciat de fide quam suscepit? Quare non 
magis discit tolerantiam ille qui talis est ? quare 
non a me discit fidem ille qui dubius est? Quando 
etiam si tantus sit dolor ejusmodi pectoris, tacite 
debeant luctum sensu digerere, et non levitate 
sui animi publicare. 

T. Unum adhuc volo proponere exemplum ad ,. 
corrigendos eos qui plangi mortuos arbitrantur. αἱ 
Exemplum autem de paganorum historia est. Fuit τὸ 
quidam princeps paganus, *qui habebat filium 


οἱ 


Vestes ni- 


n- ὅτ: iu lu- 


ibus, 


thnici au- 
ia filii 
orle di- 


tum. 


unicum, satisque dilectum. Hic cum in Capito- so; 


lio idolis suis gentili errore sacrificaret, nuntia- 
tur ei quod filius ille unicus * defuisset. Non re- 
liquit sacra, quae gerebat in manibus, non lacry- 
mavit, néc omnino suspiravit : sed quid respon- 
dit, audite : Sepeliatur, inquit; memini enim. me 
filium genuisse mortalem. Vide responsum, vide 
hominis pagani virtutem, ut nec exspectari se jus- 
serit, vel ut praesente se sepulture filius tradere- 
tur. Quid agimus, fratres, si diabolus hunc in 
diem judicii coram Christo contra nos producat 
et dicat, Hic meus cultor, quem ego prastigiis 
decipiebam meis, ut serviret ccis et surdis. simu- 


& Ms, et vana ciraa. 
h Hec, sí pepercerint vestimento, desunt in Ms. 
i Dirigere. Sic habent Editi veteres, qui mox verbo 


* Ms, Fit concursus solitus. Ynfra ne quid sibi filii publicare scrmonem claudunt. 


ipsius pater. ; 
4 Aiii conversationem, minus recte, ni fallor. 
F' ita deest in Mss. 
Editi superavit. 


k Plutarchus in Laconicis Apophthegmatibus p.225, 


Titus Livius l. 2. 


^ Forte defunctus esset [ vel defecisset]. 


562 S. JOANNIS CHRYSOST. 


lacris, eui ego nec resurréctionem a mortuis, nec 
paradisum, nec celorum regna promiseram, hic 
filii nobilis sapiens unici mortem nec doluit nec 
ingemuit, nec tali nuntio mea sacra deseruit : 
tui autem. Christiani, tui fideles, pro quibus ideo 
crucifixus et mortuus es, ut mortem ipsi non ti- 
merent, sed essent de resurrectione securi, non 
solum lugent mortuos et voce et habitu, sed etiam 
ad ecclesiam procedere confunduntur , aliquanti 
etiam ipsi clerici tui et pastores ministerium suum 
intermittunt, vacantes luctui , quasi insultantes 
tuse voluntati? Quare? Quia quos voluisti, de sa»- 
culi caligine ad te vocasti. Quid ad hzc respon- 
dere poterimus, fratres? Nonne confusio nos ap- 
prehendet, cum. in hac parte inferiores gentibus 
invenimur? Et utique lugere debet paganus, qui 
nesciens Deum, mox ut moritur, recto cursu per- 
Plangend; git ad poenam. Plangi debet Jud&us, qui Christo 
ethaici, Ju- non credens, ánimam suam perditioni deputavit. 
entem Dolendum est plane de catechumenis nostris, si aut 
morientes sua incredulitate, aut negligentia proximorum, 
sine bapti- - : - . . 
E sine baptismo salutari recesserint. Caeterum qui 
sanctificatus gratia, signatus fide, conversatione 
probatus, vel innocentia securus, de hoc mundo 
recedit, beatificandus est, non lugendus, deside- 
randus, non plangendus; sed desiderandus cum 
moderatione, cum sciamus nos ipsos accedenti- 

bus temporibus sequuturos. 
8. Terge igitur lacrymas, intermitte suspiria, 
compesce gemitus, o fidelis, et pro hac tristitia 
Tristia Salutarem illam indue tristitiam, utique quam 


silutaris — beatus apostolus secundum Deum esse memora- 
T 5. vit, que salutem stabilem solet operari; utique 


10. penitentiam facinorum commissorum. Scrutare 
pectus: tuum, propriam interrogans conscientiam, 
etsi invenias aliquid poenitendum (invenies au- 
tem cum sis homo), trahe suspiria in confessione, 
funde lacrymas in oratione, esto sollicitus de 
morte illa vera, de poena animz, esto sollicitus 

Psal.5o.5,de peccato, sicut David dicit : Quoniam ini- 
quitatem meam pronuntio,et sollicitus ero pro 
peccato meo : et non de corporis hujus so- 
lutione terreberis, quod suo tempore in melius, 
Deo jubente, reparabitur. Vide quemadmodum 
utrumque sententia divina complexa est, dicens, 

Joan.5.ag, P enit hora, cum. mortui, qui sunt in monu- 
menlis, resurgent. Ecce securitas, ecce contem- 

Ibid. v.2g. tus mortis. Sed quid sequitur? Qui bona fece- 
runt, in resurrectionem vite ; qui autem mala 


Addendum post mortis communis, vel sorte, vel 
conditione. 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


egerunt, in resurrectionem judicii. Ecce diver- 
sitas resurgentium. Omnem quidem. necesse est 
carnem resurgere dumtaxat humanam : sed. bo- 
nus resurget ad vitam, malus resurget ad poenam, 


sicut seriptum est : /deo non resurgent impii Psal 1 


in judicio, neque peccatores in. concilio ju- 
storum. Ut ergo non in judicium resurgamus, 
intermissa mortis tristitia illam poenitentiam et tri- 
stitiam sumamus, et curam bonorum operum ac 
vitze melioris habeamus;et ad hocsit nobis cogita- 
tio hujus funeris et cadaveris, ut nos mortales esse 
noverimus, et per hanc cogitationem | salutem 
nostram, dum tempus est, dum licet, minime ne- 
gligamus : scilicet aut fructificantes in melius, 
aut emendantes, si ignorantes erravimus : ne su- 
bito praoccupati die mortis, quzramus spatium 
ponitentie, et non invenire possimus, quaramus 
eleemosynas erogare, et satisfacere pro delictis, 
nec quod volumus concedatur. 


9. Ostensa igitur, fratres, ^ mortis communis, Recap 


ostensa lacrymarum interdictione, monstrata ve- 


tute, monstrato Domini sacramento et apostolo- 
rum de resurrectione documento, commemoratis 
apostolorum actibus, et martyrum passionibus, 
ostenso preterea David exemplo, et gentilis ho- 
minis insuper facto, ad ultimum exposita et no- 
xia et. utili tristitia, illa quae nocet, ista qua per 
penitentiam salvat : his omnibus sic ostensis, 
quid nos facere jam aliud oportet, fratres, quam 


gratias agentes Deo Patri dicere, Fiat voluntas Mah. 
tua sicut in celo et in terra ; tu dedisti vitam, '? 


tu constituisti mortem ; tu inducis in seculum, tu 
educis de seculo, et cum eduxeris, servas; ni- 


latio ser: 
nis utr 


terum adhuc fragilitate et non Christianitatis vir- que. 


hil enim deperit tuorum, qui nec capillum capi- zu. ἢ 


tis eorum perire dixisti ; "Auferes enim spiritum y.., | 
eorum et deficient, et in terram suam. rever- 29.30. 


tentur; sed emittes spiritum tuum et creabun- 
tur, et renovabis faciem terre. Hxc verba, fra- 
tres, digna fidelibus, haec medicina salutaris : 
hac spongia consolationis. detersus oculus, hoc 
infusus collyrio rationis, non modo czcitatem ex 
desperatione non sentiet, sed. nec * lippes aliquas 
tristitie sustinebit, quin potius oculis cordis lu- 
cida cuncta respiciens, dicet secundum patien- 


tissimum illum Job, Dominus dedit, et Domi- Job. τὸ 


nus abstulit, sicut Domino visum -est, ita 
factum est : sit nomen Domini benedictum 
iu secula seculorum. Amen. 


Ὁ [ Fort: Zippitudines. |] 


- DIATRIBA IN: SYNOPSIN. 565 


DIATRIBA 5 
IN SYNOPSIN SEQUENTEM. 


Exstat hzc Synopsis in duobus Codicibus manuscriptis, quorum alter est Bibliothecae Coislinianz,, 
olim Segueriane, num. 388, alter Bibliothece Lugduni Batavorum, olim Isaaci Vossii. Prior est 
omnino recens, et circa typographie exordia, sed a perito nec indocto scriba exaratus ad fidem antiquioris ; 
alterum etiam, etsi non licuerit oculis ipsis explorare, recentem quoque puto, fuitque ab imperitiorc 
amanuense descriptus Hi porro Codices, ne ambo quidem totam Synopsin complectuntur, qualis ab 
auctore adornata fuerat ; sed in alio alia deficiunt; in utroque autem tota Novi Testamenti Synopsis de- 
sideratur. Coislinianus initio exhibet prafationem ab ipso scriptore concinnatam, et optimze ποία, quam 
προθεωρίαν, Protheoriam, inscribit. Haec autem προθεωρία tota abest a Codice Lugdunensi; vicissim- 
que Lugdunensis multa habet, qu in Coisliniano prorsus desunt; nimirum Synopsin in Leviticum, 
Epilogum in Synopses librorum Regum; Synopses in Paralipomena, in Esdram, in libros Esther, To- : 
biz, Judith, Job, in librum Sapientiz, in Proverbia. 

Ex hisce duobus Mss. prodit Synopsis isthec, in qua nonnulla etiam ex Veteri Testamento deside- 
rantur; nimirum. Synopsis Psalmorum, et quinque Prophetarum minorum. In utroque porro Codice 
Synopsis Joanni Chrysostomo tribuitur : in titulis enim: Coisliniani et Lugdunensis Codicis Chryso- 
stomi esse dicitur, ut mox videbis. Jam vero quaeritur, utrum vere Chrysostomi sit, necne. Isaacus certe 
Vossius, cujus erat Codex ille Bibliothecae Lugdunensis Batavice, non putabat esse Chrysostomi, te- 
stificante Guillelmo Cave in Historia sua literaria Genevae anno 1705 edita, cujus hac sunt verba, 
p. 215 : « Extat Grace ms. in Bibliotheca Vossiana sub Chrysostomi nomine- Synopsis Veteris TTesta- 
menti; sed non esse genuinum Chrysostomi fcetum ipse mihi olim confessus est cl. Vossius. » At opinor 
Vossium hac perfunctorie legisse, et ex styli fortasse ratione calculum tulisse : quam styli formam non 
potuit in tam compendiosa narratione deprehendere. Ad hac vero Codex ille Vossianus Protheoriam 
illam in fronte Synopseos positam non habet : qu: sane προθεωρία sat prolixa et a sagaci viro scripta, 
quasdam suppeditat notas quz» Chrysostomo Synopsin vindicare videntur. In ipsa etiam Synopsi non 
pauca occurrunt, quz pro Chrysostomo pugnant. Non ea porro mente hzc argumenta proferimus, ut sine 
ulla prorsus dubitatione Synopsin esse Chrysostomi statuamus : non enim perinde affecti sumus, atque 
nonnulli scriptores, qui ea quae ex tenebris :eruunt iis quos tractant auctoribus ita asserere conantur, 
ut nullam rationem habere videantur eorum quz possunt contra objici. Etiamsi enim haec quee proferi- 
mus magni esse momenti perspicuum nobis sit : antequam ultimum ea de re judicium statuamus, argu- 
menta nostra erudito lectori offerre visum est, ut tam illius, quam. nostro judicio quid censendum sit tu- 
tius affirmemus. 

Primum igitur argumentum mutuamur ex hisce postremis Protheoriz verbis, ubi scriptor enumerans 
Novi Testamenti libros, postremas ponit tres Epistolas. catholicas, χαὶ τῶν καθολικῶν ᾿Επιστολαὶ τρεῖς, 
et tres ex catholicis Epistolis. Catholic autem sunt Epistole septem, quaram tres tantum tempore 
Chrysostomi in Ecclesia Antiochena, cujus ille presbyter erat, recipiebantur. Nam licet Epistola se- 
cunda Petri, secunda et tertia Joannis, atque Epistola B. Judae apostoli inter sacrosanctas et canonicas 
scripturas a multis jam seculis per totam omnino Ecclesiam recipiantur, prioribus tamen Ecclesi; sz- 
culis ista quatuor Epistole non in omnibus Ecclesiis ut canonicz admittebantur : quedam enim erant, 
etsi pauce, quz illas non admittebant, ut videas apud Sixtum Senensem libro primo in fine sectionis 
secundze. Sed a maxima Orientalis Ecclesie parte, et a toto pene Occidente inter canonicos libros cen- 
sebantur; inter libros videlicet divinos, canonice scriptos, traditos et creditos, inquit magnus ille Ec- 
clesizm praco Athanasius, qui catholicas Epistolas septem in illorum numero locat. Αἱ Ecclesia Antio- 
chena quatuor illas supra memoratas Epistolas Joannis Chrysostomi tempore non admittebat, imo 


564 DIATRIBA IN SYNOPSIN. 


pristini tenax propositi, ne tempore quidem Justiniani Imperatoris illas adhuc adoptaverat; id quod 
Syrorum proprium erat, ut modo videbimus. 

Quod autem Ecclesia Antiochena secundam et tertiam Joannis non reciperet, id liquido comprobatur 
ex Homilia mox edenda, quam prior publicavit Joannis Chrysostomi nomine Cotelerius , quamque pro- 
bamus in Monito infra non Chrysostomi esse, sed cujusdam presbyteri Antiocheni illius evi coram Fla- 
viano episcopo concionantis. Tn hac igitur Homilia, num. 6, de Joannis evangelistz Epistola secunda et 
tertia hac dicuntur : αὐτὸς éxeivoc ὃ κήρυξ, 6 ταῦτα χηρύξας, αὐτὸς ἐν τῇ EmtwroMT τῇ ἑαυτοῦ γράφων " 
τῶν δὲ ἐχχλησιαζομένων, οὐ τῶν ἀποχρύφων μὲν ἣ πρώτη ᾿Επιστολή vy γὰρ δευτέραν xal τρίτην oi πα- 
τέρες ἀποχανονίζουσι" τὴν μέντοι πρώτην ᾿Επιστολὴν ἅπαντες εἶναι Ἰωάννου, συμφώνως ἀπεφήναντο. Hoc 
est : Idem ille preco, qui hec predicavit, in Epistola sua scribit : prima autem Epistola inter ea 
que in Ecclesia recipiuntur, non inter apocrypha recensetur : nam secundam et tertiam patres 
extra canonem ponunt ; primam vero Epistolam esse Joannis omnes consentiunt. Vinc vides se- 
cundam et tertiam Joannis Epistolam inter canonicas Antiochie non habitam fuisse. Secundam item Petri, 
et Epistolam Jude apostoli perinde atque secundam et tertiam Joannis, a Syris, atque adeo ab Antio- 
chenis non admissas fuisse diserte docet Cosmas Egyptius, qui tempore Justiniani Imperatoris scribebat. 
Hunc scriptorem edidimus anno 17 06. Sic autem habet p. 292, multa de catholicis Epistolis et de ea- 
rum auctoritate ante loquutus : πάρὰ Σύροις δὲ ei μὴ i τρεῖς μόναι αἵ προγεγραμμέναι, οὐχ εὑρίσκονται" 
λέγω δὴ, Ἰακώθου καὶ Πέτρου καὶ Ἰωάννου: αἱ ἄλλαι γὰρ οὔτε κεῖνται παρ᾽ αὐτοῖς. Οὐ χρὴ οὖν τὸν 
τέλειον Χριστιανὸν ix τῶν ἀμφιδαλλομένων ἐπιστηρίζεσθαι, τῶν ἐνδιαθέτων xal χοινῶς ὡμολογημένων 
Γραφῶν ἱκανῶς πάντα μηνυόντων [sic]. Id est : pud Syros autem non nisi tres predicte reperiuntur ; 
videlicet Jacobi, Petri et Joannis : alie quippe penes illos ne quidem habentur. Perfectum itaque 
Christianum dubiis inniti non oportet, cum ee Scripture, que in canone reposite, et apud omnes 
in confesso sunt', omnia satis declarent. Hinc manifeste vides etiam tempore Justiniani Imperatoris 
ex catholicis illis Epistolis nonnisi tres apud Syros, atque adeo in Ecclesia Antiochena, receptas fuisse. 

Hinc igitur palam est hunc Scriptorem, quem jam in publicum emittimus, quique tres tantum Epi- 
stolas catholicas sive canonicas admittit, Antiochenum esse ; jamque hinc aliquam titulo conciliari fidem, 
in quo dicitur esse Joannis Chrysostomi. Et vere sanctus hic doctor, qui Scripturze sacra libros omnes 
in Homiliis suis adhibet , quatuor illarum Epistolarum loca nusquam affert ; aut saltem hujusmodi loca 
in ejus scriptis nondum deprehendi : etiamsi vero deprehenderentur, non tamen inde sequeretur eam Scri- 
pture partem canonicam haberi : nam illis temporibus non pauca erant in quibusdam Ecclesiis, quz le- 
gebantur quidem, sed canonica esse non reputabantur : ἀναγινωσχόμενα μὲν, μὴ χανονιζόμενα δέ. Monen- 
dum autem existimo , locum haberi Homilia sexta Joannis Chrysostomi in Genesim, p. 40 Editionis 
nostra , ubi sic legitur : ἄλλοτε δὲ εἰς τὰ τοῦ διαδόλου δίκτυα ἑαυτοὺς ἐχδιδόντας τοῖς χυσὶ παραθάλλει f 
θεία Γραφή: Ἄνθρωπος γὰρ, φησὶν, ἀποστρέφων ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας αὐτοῦ, xal πάλιν εἰς αὐτὴν ἐπανιὼν, 
ὅμοιός ἐστι χυνὶ ἐπιστρέφοντι ἐπὶ τὸν ἴδιον ἔμετον. Hoc est: Ji vero qui aliquando se in. diaboli retia 
injiciunt , canibus comparantur a Scriptura divina : Homo enim , inquit, qui convertitur a peccato 
suo, et iterum in idipsum redit, similis est cani ad vomitum redeunti. Tbi vero nos in margine locum in- 
dicavimus 2 Petri 2, 22 : at etsi ibi de cane ad vomitum reverso agatur, certum est hunc locum ad se- 
cundam Petri Epistolam non referendum esse, sed ad Proverbiorum librum, cap. 26, v. 11, atque 
adeo marginalem noiam sic restituendam esse, Prov. 26. 11*. Hic animadvertas velim, Chrysosto- 
mum concionantem hic et sexcenties alibi Scripture loca, prout memorize sese offerebant, allegavisse, 
longeque diverso a Scriptura textu. modo. Locus ergo Scripture, quem hic respicit Chrysostomus, 
est versiculus ille Proverbiorum, quem ille pro more et ad suum scopum concinnavit, ut ad captum 
plebis esset accommodatior : sic autem habet in rxx interpretibus : Ὥσπερ χύων, ὅταν ἐπέλθῃ ἐπὶ 

810 τὸν ἑαυτοῦ ἔμετον; xal μισητὸς γένηται, οὕτως ἄφρων τῇ ἑαυτοῦ χαχίᾳ ἀναστρέψας ἐπὶ τὴν ἑαυτοῦ 
ἁμαρτίαν : Sicut canis cum reversus est ad vomitum. suum , et odiosus est effectus , sic stul- 
tus malitia sua reversus ad peccatum suum. Cum hoc loco prorsus consonat ille supra ; ad Epistola: 
vero secunde Petri locum non perinde quadrat ; sic porro ille habet : Συμδέδηχε δὲ αὐτοῖς τὸ τῆς ἀλη- 
θοῦς παροιμίας * χύων ἐπιστρέψας ἐπὶ τὸ ἴδιον ἐξέραμα ; καὶ, Uc λουσαμένη εἰς χύλισμα βορθόρου. Id. est : 


* [Quod fecimus in nova hac Editione.] 


DIATRIBA IN SYNOPSIS. 565 


Contigit enim eis illud veri proverbii : canis reversus ad suum vomitum; et, sus lota in volutabro 
luti. Certum itaque exploratumque est locum Chrysostomi non hunc secunde Petri versiculum 
respicere, sed. illum Proverbiorum. Quamquam , ut dixi, etsi secunda Petri Epistola aliquando usus 
esset Chrysostomus, non inde tamen. sequeretur illam vel ab se vel ab Ecclesia Antiochena, ut canoni- 
cam admissam fuisse. Hine porro liquidum estauctorem Synopseos esse vel Antiochenum vel saltem Sy- 
rum, atque, ut fert titulus, Chrysostomum ; quod et aliis probabitur argumentis, 

Aliud argumentum inde sumitur, quod inter canonicos Scripture libros, quos solos in fine Protheoriz 
suc auctor noster recenset, Apocalypsis non compareat. Ne vero putetur eam lapsu graphico prztermis- 
sam fuisse, vetat scholiaste cujusdam nota marginalis, qua sic habet, σημείωδαι ὅτι οὗ μνημονεύει τῆς 
᾿Ἀποχαλύψεως, nota ipsum non memorare 4pocalypsin. Apocalypsis enim priscis Ecclesie seculis 
non in omnibus Ecclesiis recipiebatur , ut aiunt Eusebius , Hieronymus de Scriptor. Eccles.; Nicepho- 
rus vero patriarcha in Catalogo suo, quem edidimus in Bibliotheca Coisliniana, p. 205, illam inter 
apocrypha recenset, ut et alius qui infra in nota memorabitur : verum patres omnes praecipui, Athana- 
sius, Basilius, Gregorius Nazianzenus, totusque Occidens, ut legitimum Joannis apostoli opus, et ut ca- 
nonicam Scripturam habuere : demumque per totam Ecclesiam tum Grzcam tum Latinam in canone sa- 
crorum divinorumque librorum recepta est. 

Attamen in hac Synopsi Apocalypsis non memoratur, et monente scholiasta, id non librarii vitio tri- 
buendum est. Unde arguitur a scriptore ipso, atque ut hinc consequi videtur , ab Ecclesia, cujus ipse 
erat, nondum receptam fuisse cum hec scriberentur. Certe Joannes Chrysostomus, qui auctor operis fer- 
tur in titulo; numquam Apocalypsi usus est in Homiliis aliisque libris suis, etsi, ad mores informandos, 
in quo genere maxime versatur sanctus doctor, in Apocalypsi multa idonea opportunaque reperiantur, 
praecipueque in tribus prioribus capitibus. Quantameumque diligentiam adhibuerim, ut explorarem 
num quidpiam in tanta operum serie ad Apocalypsin spectans deprehenderetur, nihil hactenus reperi. 
Et tamen multa erant in libris, verbi gratia, de Sacerdotio, quz ad rem maxime conferre posse videban- 
tur. Inde autem aliud exsurgit, sive argumentum, sive conjectura, qua hanc Synopsin Chrysostomo 
asserere possc videmur. Hzc sunt argumenta qui mutuamur ex Protheoria Synopseos. 

In ipsa porro Synopsi alia multa sunt, quz Chrysostomum ejus esse auctorem probent. Exempli causa 
paulo post initium Geneseos , ubi Cham verenda patris sui revelasse narratur, ideoque et Cham et filius 
ejus Chanaan maledicitur : hec ibi leguntur : χαὶ μετὰ ταῦτα εὐλογεῖ μὲν τὸν Σὴμ. καὶ τὸν Ἰάφεθ, χατα- 
ρᾶται δὲ τὸν Χαναὰν, ἐπειδὴ 6 πατὴρ αὐτοῦ Χὰμ. ἐξεῖπε τὴν γύμνωσιν τοῦ πατρός. Ἐχδαίνει δὲ ἢ χατάρα 
ἐπὶ τῶν Γαδαονιτῶν - μᾶλλον δὲ πρόσχημα μὲν κατάρας ἦν, τὸ δὲ ἀληθὲς προφητεία. Id est, Postea vero 
Semo quidem et Japheto benedixit : maledicit autem Chanaanum , quia pater ejus Cham. revela- 
verat nuditatem patris. Maledictio autem. illa eventum habuit in Gabaonitis ; imo potius specie 
quidem maledictio erat, sed. revera prophetia. Et hac est sententia Chrysostomo propria, quam apud 
cateros ecclesiasticos Scriptores non memini me legere, nempe maledictionem Chanaani in. Gabaonitis 
impletam fuisse. Ipsissima, inquam, S. doctoris sententia, iisdem ut plurimum verbis expressa. Sic enim 
habet in Isaiam, cap. 2, v. 1, p. 19, E, Editionis nostrz in hoc ipso Tomo : ὃ καὶ ἐπὶ τοῦ Χαναὰν γέγονεν. 
Οὐδὲ γὰρ ὁρῶμεν ἐχεῖνον δουλεύσαντα τοῖς ἀδελφοῖς, οὐ μὴν οὐδὲ τὴν ἀρὰν διαπεσοῦσαν, ἀλλ᾽ ἐπὶ τῶν Γα- 
θαονιτῶν λαύδοῦσαν τὸ τέλος, τῶν Ex τοῦ Χαναὰν γεγονότων. Καὶ γὰρ ἐν τάξει ἀρὰς προφητεία τὸ λεγό- 
μενον ἦν. Hoc est : Jd quod etiam in Chanaano factum est. Neque enim videmus illum servivisse 
fratribus suis, neque etiam maledictionem excidisse , sed in Gabaonitis ex Chanaano ortis finem 
accepisse. Nam id quod dicebatur prophetia erat, maledictionis forma prolata. Et hoc ipsum alio 
modo dicit infra in Synopsi Josue : Cum non possent Israelite propter data juramenta Gabaonitas su 
oppugnare, servos ipsos constituerunt, lignarios et aque bajulos. Hic exitum habet predictio Wow, 
quam dixit : Chanaan puer sereus : ex illo namque hi orti erant. Hzc sane non parvi momenti eru- 
dito lectori videbuntur ad opus Chrysostomo adjudicandum. 

Aliud argumentum, nec sane levius, eruitur ex eadem Geneseos Synopsi : λαμθάνει 6 πατὴρ τοῦ 
᾿Αὐραὰμ. 6 Θαρᾶ τοὺς υἱοὺς αὐτοῦ τόν τε A6paip. καὶ τὸν Ναχὼρ καὶ τὸν ἔγγονον αὐτοῦ Λὼτ, καὶ ἔρχεται 
εἰς Χαῤῥάν. Id est: 4ssumit Thara pater Jbrahe filios suos 4braham et Nachor et nepotem 
suum. Lot, et venit in Charran. Wc certe lectio vitiata fuit, et Nachor contra fidem textus Hebraici , 
editionis τῶν O'. et Vulgatie, in hune. textum irrepsit. Hanc porro lectionem nusquam alias reperi, nisi 
apud Chrysostomum, quem certum est ita legisse in exemplari suo : nam Homil. 31 in Genesim, p. 304, 


566 DIATRIBA IN sYNOPSIN. 


D, Tom. 4 nostra Editionis, sic legimus : xoà ἔλαύε Θάῤῥα τὸν "AGpay. καὶ τὸν Ναχὼρ τοὺς υἱοὺς αὐτοῦ; 
χαὶ τὸν Λὼτ τὸν υἱὸν Ἄῤῥαν τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ. Hoc est : Et accepit. Tharra .4bram et Nachor filios 
suos, et Lot filium Arran filii sui. Hec vero lectio sic habetur in omnibus omnino cum Editis tum 
Manuscriptis, et in eadem Homilia infra , p. 508 , eadem lectio bis repetitur : ita ut nihil dubii subesse 
possit, quin hic locus sic expressus fuerit in exemplari quo Chrysostomus utebatur : quo usus est etiam 
auctor Synopseos, sive ipse Chrysostomus, ut ex hoc et ex praecedentibus argumentis probari videtur. : 

Non minorem precedentibus probationem eruimus ex Synopsi Deuteronomii , ubi dicitur : ἐνταῦθα 
χεῖται, Ἐπικατάρατος πᾶς 6 κρεμάμενος ἐπὶ ξύλου. ᾿Επεὶ οὖν ἔχειτο κατάρα τοῖς μὴ φυλάσσουσι τὸν 
νόμον, ᾿Επιχατάρατος πᾶς ὃς οὐχ ἐμμένει πᾶσι τοῖς γεγραμμένοις ἐν τῷ βιδλίῳ τούτῳ * περὶ τοῦ νόμου λέ- 
qo». Μωῦσῆς, καὶ τὴν κατάραν ἐχείνην οὐκ ἐνὴν λαύεῖν τὸν Χριστόν" ἐπλήρωσε γὰρ τὸν νόμον, κατάραν 
χατάρας ἀντηλλάξατο χρεμασθεὶς ἐπὶ ξύλου. Jd est : Hic jacet illud, Maledictus omnis qui pendet in 
ligno. Quia ergo maledictio prolata erat in eos qui non sergarent legem, Maledictus omnis qui non 
manet in omnibus scriptis in hoc libro : de lege loquitur Moyses , nec poterat Christus in hanc in- 
currere maledictionem : implevit namque legem , maledictionem maledictione commutavit, sus- 
pensus in ligno. Hoc ipsum pluribus enuntiatum habes Commentario in Epistolam ad Galatas, ca- 
pite 5, ubi rem explicat ille, et,quz hic breviter extulit, multis explanat verbis. Iis vero referendis bre- 
vitatis causa supersedeo. Sed studiosum lectorem hortor, ut locum ipsum adeat, et meo periculo ibi 
Chrysostomum ea pluribus narrantem, et eumdem Race Sem in hac Synopsi epitomen eorum ex- 
hibentem comperiet. 

Anctor hic noster Chrysostomus passim cum Jadais, quorum magnus Antiochiz numerus erat, con- 
certat. Illud ipsum in hac Synopsi frequenter observatur, nihil obstante brevitate, quam vel ex ipso 
suo nomine Synopsis exigit. Aliquando etiam loca indicat , quae possint contra Judaeos usurpari, ut in 
Synopsi Jeremiz sic : Καὶ ἐὰν ποιήσωσι τὸ πονηρὸν, οὗ ποιήσω κἀγὼ περὶ τῶν ἀγαθῶν, ὧν ἐλάλησα ποιῆ- 
σαι αὐτοῖς. Τοῦτο δὲ χρήσιμον πρὸς Ἰουδαίους τὸ χεφάλαιον, ὅταν λέγωσιν, ὅτι ἐπηγγείλατο αὐτοῖς ἀγαθὰ 
ὃ Κύριος. ᾿Απειθήσαντες γὰρ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστῷ, αὐτοὶ ἑαυτοῖς αἴτιοι ἐγένοντο τῶν παρόντων χα- 
x&v Et si malum fecerint,non faciam ego bonaque loquutus sum ut facerem illis. Hoc autem caput 
contra Judeos utile erit , cum dicent, Dominum ipsis bona promisisse. Cum enim non crediderint 
Domino nostro Jesu λον» ἢ ipsi sibi ipsis causa fuere presentium. malorum. 

Chrysostomi scopus est multis in locis, et Judzis et Christianis probare, praecepta hujusmodi legalia 
non fuisse tanta religione servanda. Quinetiam sanctos viros in Veteri Testamento illa facile transgressos 
esse, quoniam ea, qua ad ritum cultumque exteriorem pertinebant, non esse tanti momenti, et. facile 
posse pretermitti putabat. Sic in Isaiam supra , p. 9, B, (a Gracis referendis brevitatis causa supersedeo) 
legimus : Zolocausta arietum et adipem agnorum et sanguinem taurorum et hircorum nolo. In hiec 
verba Chrysostomus ita loquitur : /Vam quia accusati frequenter, quod ceteris virtutibus vacui essent, 
pro maxima defensione sacrificia obtendebant, ut que frequenter persolvebant, merito uterquepro- 
pheta, imo potius ceteri omnes αὖ hac defensione illos exturbant. Unde planum est ea non esse 
per se precipue constituta, sed ut ad rectum vite institutum ceterasque virtutes illos deducerent. 
Expositione autem in Psalmum 4$, p. 150, totus est ea in re probanda, dicitque preceptum de sabbato 

312 solutum fuisse, cum populus per septem dies armatus sub Josue fuit : nam septem continui dies neces- 
sario sabbatum includunt. Hzc sepissime decantat Chrysostomus. In Synopsi autem libri Josue infra 
sic. dilucide loquitur : Zunc Jesus cultris lapideis circumcidit Judeos : quia quadraginta annis 
versatus fuerat Israel in. deserto : ideoque multi eorum bellatorum, qui obierant, incircumcisi 
erant. Pro illis substituit Deus filios eorum, quos Jesus circumcidit : quod ipsi incircumcisi man- 
sissent in via. Tunc fecit pascha : et a die qua comederunt azyma ex frumento terre illius, defe- 
cit manna. Jubetur Jesus solvere calceamentum suum , et circuire Jericho cum tubis et arca se- 
plem. diebus : quo peracto per se muri ceciderunt. Manifestum itaque est jam tunc ceptum esse 
solvi sabbatum : undecumque initium quis ducat, necesse est sabbatum incidere in septem illos 
dies. Statuit ergo Chrysostomus praecepta illa ad exteriorem cultum pertinentia, non fuisse vel a sanctis 
viris tanta religione servata , ut circumcisio et sabbatum. In his utique non alium quam Chrysostomum 
agnoscere possum ; quid vero si cum tot aliis argumentis hoc etiam adjungas? Alibi quoque in hac Syn- 
opsi loca reperias, ubi scriptor se eum J'udzis saepe manum conserere subindicat. 

Prater hec argumenta, qua sane validissima esse nemo a prejudicata opinione liber non fateatur, 


DIATRIBA IN SYNOPSIN. 567 


alia forte minora, sed quz ob frequentiam, et repetitam loquendi probandique similitudinem pro Chry- 
sostomo pugnent, hic congerere animus est. Initio Synopsis Geneseos dicit, filios Dei in Genesi dici eos, 
qui a Setho orti erant, et hune locum Psalmi affert, Ego. dixi , dii estis. Idipsum vero pluribus dicit 
Homilia 92 in Genesim, allato eodem Psalmi loco. Ex Hebero Hebraicam linguam nomen accepisse di- 
cit hic eodem fere modo, quo in Genesim, p. 500. Quod ad decimas spectat quas obtulit Abraham Mel- 
chisedeco, eadem brevius hic dicit qu in Commentario in Genesim, p. 557, eodem allato B. Pauli loco. 
De filiabus Lot idem hie paucioribus dicit , quod pluribus narrat in Genesim , p. 455, 454. Item de 
sacrificio Abrahze compendio narrat ea, qua fuse explicat in Genesim , p. 478. Allegoriam de Natalibus 
Phares et Zarze eodem modo hic explicat atque Commentario in Genesim, p. 595, 594. Id quod circa 
finem Synopsis Geneseos dicit Sicimam a Symeone et Levi captam fuisse, idipsum narrat pluribus Ho- 
mil. in Gen., p. 67. Hac porro lectio capitis 49, 10, qu in Synopsi sic habet , ἕως ἂν ἔλθῃ ᾧ ἀπόχειται, 
donec weniat is cui repositum. est, semper sic effertur a Chrysostomo; alii vero scriptores variant : 
nam quidam hoc ipso modo legunt ; alii vero, ἕως ἂν ἔλθη τὰ ἀποχείμενα αὐτῷ. In Exodo, quod dicitur 
in Synopsi, manus Moysis extensas, quz victoriam Israélitis pepererunt, figuram crucis fuisse, hoc 
ipsum refert Chrysostomus, Homil. in illud : Pater, si possibile est, Tom. 5, p. 90, C. 

Dicet fortasse quispiam : Si hzc Synopsis γνήσιον sit Chrysostomi opus, cur a nemine, quod quidem 
sciamus, memorata est? cur tantum de illo opere apud omnes Ecclesiasticos scriptores silentium? Ve- 
rum non est quod stupeas de tanto silentio, quando ne decimam quidem partem operum Chrysostomi , 
quze nunc exstant, a Photio czterisque scriptoribus memoratam comperimus ; de his autem operibus loquor, 
quz germana esse apud. eruditos omnes in confesso est. Neque est quod miremur hoc opus adeo negle- 
ctum fuisse, ut ejus pars maxima exciderit, ex Veteri nempe Testamento quadam et illa omnia qua ad 
Novum pertinebant. Hujusmodi quippe generis scripta Graeci admodum negligebant, homilias vero tum 
veras, tum spurias, libentissime scribebant. Nam utrumque Testamentum sic a Chrysostomo in compen- 
dium redactum fuisse docet Protheoria illa, quam solus habet Codex Coislinianus. Si Novi Testamenti 
Synopsis superesset, multa haud dubie deprehenderemus , que Joanni Chrysostomo totam Synopsin as- 
sererent. Nam quantam putas diligentiam adhibuisse illum in tractandis, atque in compendium redigen- 
dis B. Pauli Epistolis? Quam Scripturz partem et frequentius adhibuit, et quasi precipuam ubique ce- 
lebravit; si tamen quid przcipuum dici possit in iis, quz primum auctorem Spiritum sanctum habent. 
Illas certe Epistolas adeo in mente, in memoria versabat, ut eas ubique et quavis minima data occasione 
adhiberet in homiliis in aliisque operibus cujusvis generis. Inde est, ut in Synopsi Pentateuchi szpe 
Paulum videas in medium adduci, in iis nimirum |Pentateuchi locis, que Paulus in Epistolis suis 
adhibuerat. Quodque singularissimum est, in Protheoria sua, ubi libros Novi Testamenti, quos in 318 
Synopsin redegerat, recenset, a quatuordecim Episiolis Pauli exordium ducit, ipsosque praemittit ipsis 
quatuor Evangeliis et Apostolorum actibus. Unde fortasse novum quispiam argumentum eruat ad Syn- 
opsin Chrysostomo asserendam, qui non semel Paulum se vehementer amare profitetur, et plus Pauli 
libris et actis utitur, quam caeteris Scripturz sacrée libris*. 

Stylum autem quod spectat, profluentem illam verborum et similitudinam copiam, qua uti solet Chry- 
sostomus, in Synopsi et compendio exquirere, illud esset nodum in scirpo qu:zrere. Verum dictio Chry- 
sostomi esse deprehenditur , ita pura , clara nitidaque est. Etsi vero res compendio referat, aliquando 
tamen interpretem agit, res explicat, et alia Seripture, maximeque Pauli loca affert ad explanationem 
apta. Nec minis jejuna Synopsis est, sed in Pentateucho maxime justa pene longitudine historiam texit, 
ut exemplaris loco hac in parte haberi possit. Verisimile autem est ipsum ad usum suum totam Scriptu- 

τ ram sic in Synopsin atque compendium redegisse. Si porro Novi Testamenti Synopsis aliquando ex tene- 
bris emerserit, inde nova, ut dixi, prodibunt argumenta, queis verus totius Synopseos auctor deprehen- 
datur. Ex iis autem. quz supersunt, et ex Manuscriptis eruta sunt, Chrysostomum esse, argumentis 
in medium allatis, probavi : non ita tamen ut rem perfectam absolutamque existimem. Eruditorum 
quippe judicium exspecto : nam res majoris est momenti, quam ut possit unius scriptoris judicio dirimi, 
et absque controversia esse pronuntiari. 

Restat ut de Synopsi Scripture illa agamus, qua inter Athanasii Opera circumfertur, quamque, licet 
diligentis scriptoris opus sit, Athanasii non esse probavimus Tom. 2, p. 124 et 125. Illa vero in libris 


* [His adde que Montf. disseruit in "Tomi hujus Prafat. {Π|.]} 


$14 


568 


S. JOANNIS. CHRYSOST. 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


omnibus historicis, in Pentateucho, in libris Regum, et in Prophetis, toto czlo differt ab hac nostra Syn- 
opsi, nec est huic comparanda, ut quivis statim perspiciat. In libris vero Salomonis, in Sapientia , in 


Siracide, Esther, Tobia, Judith, eadem ipsa est : 


augurorque illum Synopses librorum hujusmodi ex 


nostra Synopsi mutuatum esse. Nam illius Synopseos scriptorem, nostre Synopseos auctore setate longe 
inferiorem esse non dubito, nec dubitabit puto quisquam. Caeterum libri Levitici Synopsis, quz in Coisli- 
niano Codice desideratur, quamque ex DBatavico Lugdunensi desumsimus, cum Synopsi illa Athanasio 


adscripta, quod ad magnam saltem sui partem , 


percipio. 


consentit, quod qua ratione contigerit, non satis 


Putaverim autem Chrysostomum hoc operis Antiochie adornavisse fortasse antequam concionandi. 
operam susciperet, ut hoc satis amplo compendio ad verbi Dei praedicationem uteretur, et ad manum 


haberet unde concionum argumenta mutuaretur. 


SANCTI PATRIS NOSTRI 


JOANNIS 


CHRYSOSTOMI 


SYNOPSIS 


Feteris et Novi Testamenti, quasi commoni- 
torii more. 


CONSPECTUS OPERIS. 


Novum Testamentum dicitur et a tempore et a 
natura rerum quas complectitur, quoniam omnia 
renovata sunt, primoque homo, propter quem 
omnia sunt condita. Ne quis autem dicat: Atqui 
czelum idem est, terra eadem, et homo quoque, res 
omnium dignissima; nova lex data est, nova pra- 
cepta, nova gratia per lavacrum : novus homo, 
nov: promissiones. Non enim ultra agitur de terra 
et de terrenis; sed de cxlo et de celestibus. Nova 
mysteria. Non ultra locum habent illa corporea, 
ovis, sanguis, nidor, fumus ; sed rationabilis ille 
virtuteque ornatus cultus : nova praecepta. Lignum 


TOY EN ATIOIZ HATPOX HMON 


IQOANNOY 


TOY XPYZOXTOMOY 


ZYNOVIZ 


Τῆς Παλαιᾶς τε xoà Καινῆς, ὡς *&v τάξει 
ὑπομνηστιχοῦ. 
ΠΡΟΘΕΩΡΙΑ. 
Α΄ Καινὴ λέγεται ἀπὸ τοῦ χρόνου χαὶ ἀπὸ τῆς φύσεως 
τῶν ἐν αὐτῇ γενομένων, ὅτι πάντα ἀνεκαινίσθη, xal 
πρῶτον ἄνθρωπος, δι᾿ ὃν τὰ πάντα. Ἵνα δὲ μή τις 
λέγη" ὃ οὐρανὸς 6 αὐτὸς, fj γῇ, χαὶ τὸ χυριώτατον 
ἁπάντων ἄνθρωπος - καὶ (1. καινὸς ) νόμος ἐδόθη, 
καιναὶ ἐντολαὶ, καινὴ ἣ χάρις διὰ τοῦ λουτροῦ, χαι- 
νὸς ἄνθρωπος, χαιναὶ ἐπαγγελίαι. Οὐχέτι γὰρ γῆ καὶ 
τὰ ἀπὸ τῆς γῆς " ἀλλ᾽ οὐρανὸς ,.. χαὶ τὰ ἐν οὐρανοῖς. 
Καινὰ τὰ μυστήρια. Οὐχέτι γὰρ ἐχεῖνα τὰ σωματιχὰ, 
πρόδατον καὶ αἷμα, καὶ χνίσσα, καὶ κόπρος, ἀλλ᾽ ἣ 
λογικὴ καὶ ἐνάρετος λατρεία, τὰ παραγγέλματα χαι- 
yk, ξύλον εἷς οὐρανοὺς ἀνάγον χαὶ ὑψηλοὺς ἐργαζό-- 


Schol, 5 ad. celum ducit, sublimesque efficit. Scopus B μενον. Σκοπὸς δὴ ἑκατέρωθεν τῶν Διαθηχῶν εἷς, τῶν 
σκοπὸς sl;autem in utroque Testamento unus est, hominum ἀνθρώπων ἣ διόρθωσις. Καὶ τί δεῖ θαυμάζειν περὶ τῆς 


τὸν orinvt nempe emendatio. Ecquid mirum de Scriptura, Γραφῆς, ὅπου γε xo τῆς χτίσεως αὐτῆς ἢ χρεία διὰ 


a ἦν τάξει ὑπομνηστιχοῦ, commonitorii, vel forte brevis 
commentarii more, Nam hic passim Chrysostomus bre- 
ves explicationes adjecit, rerumque in Veteri Testa- 
mento enarratarum cum Novo consonantiam indicat. 
In moreautem Chrysostomo est Vetus et Novum Testa- 
mentum, Καινὴν xai Παλαιάν nuncupare, non addito Δια- 
θήχης nomine, quod hic in ipso initio animadvertitur. 
ldipsumque passim observes in ejus operibus, potissi- 


mumque in Expositionibus in Psalmos : ut autem ad 
vocem illam ὑπομνηστικόν redeam, libentius hac voce in 
titulo significari puto compendium Scripturze sacrz ad 
memoriam rerum quas tota complectitur refricandam, 
Argumenta autem. Greca ex «eodem Ms. mutuati su- 
mus a Scholiasta quopiam non indocto in margine ad- 
dita. ( Coislinianum iterum inspeximus. ] 


SYNOPSIS SCRIPTURX SACRf. 


τοῦτον; Καὶ γὰρ οὐρανὸν μέγαν δι᾽ αὐτὸν ἐποίησε, 
χαὶ γῆν εὐθεῖαν, xol θάλασσαν " ὑπὲρ τὴν χρείαν, 
ἵνα ἀπὸ τοῦ μεγέθους τῶν γενομένων θαυμάσαντες 
τὸν δημιουργὸν, εἰς θεογνωσίαν ἔλθωσι. Καὶ τοῦτα 
οὖν διὰ τοῦτον γέγονεν. ᾿Επεὶ οὖν σχοπὸς εἷς τῆς Πα- 
λαιᾶς xol τῆς Καινῆς, ἀναγκαῖον εἶναι ἐνόμισεν ὃ 
Moss καὶ ἱστορίας ἀναγράψαι παλαιάς" οὗ κατὰ τὴν 
ἔξωθεν ἀχολουθίαν- ἐκεῖνοι μὲν γὰρ ἱστορίας γράφου- 
σιν ἁπλῶς, ὥστε πραγμάτων διηγήσεις ποιεῖσθαι» 
xa πολέμους χαὶ μάχας εἰς μέσον ἀγαγεῖν, καὶ χαρ- 
πώσασθαι δόξαν ἀπὸ τῶν γραμμάτων. Ὁ δὲ νομοθέ- 
τῆς oUy οὕτως ἀλλὰ πάντοτε ἱστορίας ἀναγράφει 
ἀνδρῶν μεγάλων κατωρθωχότων, ὥστε τοῖς μετὰ 
ταῦτα τῶν ἐχείνοις βεδιωμένων τὴν διήγησιν γενέ- 
σθαι διδασκαλίας ἀγαθῆς ὑπόθεσιν. Διὰ δὴ τοῦτο οὐ 
μόνον τοὺς κατωρθωχότας εἰς μέσον ἄγει, ἀλλὰ χαὶ 
τοὺς ἡμαρτηχότας, ἵνα τοὺς μὲν ζηλώσωμεν, τοὺς δὲ 
ἐχφύγωμεν, καὶ ἑκατέρωθεν ὀρθωθῇ τὰ τῆς ἀρετῆς 
xol τὰ τῆς ἐπιμελείας. Μὴ τοίνυν νομιζέτω τις ξένον 


569 


quando natura tota ad ejus usum est condita? sus pere- 
Etenim magnum propter illum czlum condidit, "15 e^ Nov? 
terram latam, mare majus, quam necessitas postu- gp [ 
lare videbatur, ut a magnitudine opificiorum Opi- 
ficem mirantes, ad Dei cognitionem'venirent. Haec 
itaque propter illum facta sunt; Quoríam igitur 
Veteris et Novi Testamenti scopus unus est, neces- 
sarium etiam putavit Moyses historias veteres 
describere : non secundum externorum morem, 
qui historias scribunt ea mente tantum , ut rerum 
narrationes texant, et bella pugnasque in medium 
agant, atque ex scriptis gloriam sibi parent. At 
legislator non sic : sed semper historias scribit 
illustrium virorum qui res praeclaras gesserunt; ut 
vitz illorum narratio posteris sit optime doctrinze 
argumentum. Ideoque non modo eos qui se probe 
gesserunt in medium adducit, sed etiam peccatores; 
D at illos emulemur, hos autem fugiamus, et utrin- 
que virtutem diligentiamque majorem adipisca- 


€ 


εἶναι νομοθέτου τὸ παλαιὰς ἱστορίας διηγεῖσθαι xoi, mur. Ne quis ergo existimet extra legislatoris of- 
νόμους ἀναγράφειν. Ὅπερ γὰρ ἰσχύει νόμος, τοῦτο À ficium esse historias veteres narrare, et leges 


xo ἢ διήγησις τοῦ βίου τῶν ἁγίων. Ἔστι τοίνυν τῆς 
Παλαιᾶς τὸ μὲν ἱστορικὸν, ὡς “ἣ ᾿Ὀχτάτευχος " f 
μὲν Γένεσις τὰ περὶ τῆς δημιουργίας διηγουμένη » 
xal τὰ περὶ τοῦ. βίου τῶν εὐηρεστηκότων Θεῷ - f$ δὲ 
"EEo8Bog τὴν ἀπαλλαγὴν τῶν Ιουδαίων τὴν ἐξ Αἰγύ- 
πτου, τὴν παράδοξον ἐχείνην, καὶ τὴν τῆς ἐρήμου 
διατριδὴν, xo τὴν τοῦ νόμου δόσιν - τὸ δὲ Λευιτικὸν 
τὰ περὶ θυσιῶν καὶ ἱερουργίας - fj γὰρ τοῦ Λευὶ φυλὴ 
αὕτη ἦν ἡ τὴν ἱερωσύνην χεχληρωμένη, καὶ ἀπὸ τοῦ 
ὀνόματος τῆς φυλῆς τὴν προσηγορίαν ἔλαχε τὸ βι- 
Θλίον. Μετ᾿ ἐχεῖνο οἱ ᾿Αριθμοί: μετὰ γὰρ τὸ ἐξελθεῖν 
ἐξ Αἰγύπτου, ἐχέλευσεν 6 Θεὸς ἀριθμηθῆναι τὸν 
δῆμον τῶν Ἰουδαίων, καὶ ἦσαν ἑξαχόσιαι χιλιάδες, 
ἀφ᾽ «ἑνὸς ἀνθρώπου τοῦ ᾿Αὐραὰμ. γενόμεναι. Εἶτα 
μετ᾽ ἐχεῖνο τὸ Δευτερονόμιον * τὸν γὰρ νόμον ex. δευ- 
τέρου ἡρμήνευσεν αὐτοῖς 6 Μωῦσῆς. Εἶτα μετ᾽ ἐχεῖνο 
Ἰησοῦς 6 τοῦ Nav: οὗτος γὰρ μετὰ τὸν Μωῦσέα 
γενόμενος αὐτῶν δημαγωγὸς; εἴς τε τὴν γῆν τῆς Emo 
γελίας εἰσήγαγε, καὶ τὴν γῆν διένειμε χατὰ χλήρους 
ταῖς δώδεχα φυλαῖς. Μετ᾿ ἐχεῖνον οἵ Κριταί " τοῦ γὰρ 
Ἰησοῦ τελευτήσαντος, εἰς ἀριστοχράτειαν μετέπεσε 
τὰ πράγματα τῶν ᾿Ἰουδαίων, καὶ αἵ φυλαὶ ἐκράτουν. 
Εἶτα “Ροὺθ, βιθλίον βραχὺ, ἱστορίαν ἔχον γυναικὸς 
ἀλλοφύλου, γαμηθείσης ᾿Ιουδαίῳ τινί. Μετ’ éxeivo 
αἱ Βασιλεῖαι αἱ τέσσαρες, ἐν αἷς τὰ εἰς τὸν Σαοὺλ, 
τὰ εἰς τὸν Δαυὶδ, τὰ εἰς Σολομῶντα xal τὸν 


Ἠλίαν xal τὸν ᾿Ελισσαῖον, καὶ τὰ μέχρι τῆς αἰχμα- 


b ὑπὲρ τὴν χρείαν forte ad. usum ; sed melius majus 
qvam necessitas postulabat , aut, postulare videbatur. 
^ Octateuchus, octo priores Scripturz libros com- 


perscribere, Etenim quam vim habet lex,eamdem 
obtinet sanctorum vite narratio. Estitaque in Ye-  $chol. 
teri lege aliud historicum, ut Octateuchus ; nempe διαίρεσις 
Genesis, quz creationem enarrat , necnon vitam 175. xe 
eorum qui Deo accepti fuere; Exodus, qua Ju- ἱστοριχὸν» 
daos exhibet ex /Egypto mirabiliter eductos et li- MM 
beratos, atque in deserto diu morantes, legemque προρητι- 
latam ; Leviticus, in quo de sacrificiis et sacerdo- χόν, Divi- 
tio : nam tribus Levi sacerdotium sortita est : et δὲν A 
ex tribus nomine nuncupatus liber est. Deinde menti ἐπ 
Numeri; post egressum enim ex JEgypto jussit pupa rg 
5 “ , 
Deus numerari populum Judaicum, erantque sex- et prophe- 
centies mille, ab uno homine Abrahamo orti, Post- a. 
ea Deuteronomium : legem enim secundo inter- 
pretatus est iliis Moyses. Deinde Jesus filius 
Nave : hic enim post Moysem illorum dux consti- 
tutus, in terram promissionis introduxit illos, 
terramque per sortes duodecim tribubus divisit. 
Post hunc Judices : nam Jesu mortuo, respublica 
Judaeorum in aristocratiam versa est, et tribus 
imperium moderabantur. Deinde Ruth, liber exi- 
guus, historiam complectens mulieris alienigenz, 
C que Judzo cuidam nupsit. Post hunc Regnorum 
libri quatuor : in quibus gesta Saülis, Davidis, 
Salomonis, Elie, Elisei, et reliqua usque ad ca- 
τ ptivitatem Babylonicam. Post Regnorum libros 
Esdras. Postquam enim in Babylonem ob peccata 


B 


plectitur, Genesim, Exodum, Leviticum , Numeros, 
Deuteronomium, Josue, Judices, et Ruth. 


Schol. 
Μακχεδονι-. 
xbg πόλε- 
μος, 
Macedo- 


nicum bel- 


lum. 
ἀντίοχος, 


chus. 
Ἰουδαίων 
γένος πόθεν, 
Judceo- 
rum genus 
unde. 


570 $. JOANNIS CHRYSOST. 


sua abducti ferant , ibique septuaginta annis in 
servitute. manserant, demum Deus placatus, id 
providit ut Cyrus tunc rex Persarum, Cyrus, in- 
quam, cujus puerilem institutionem descripsit 
Xenophon, captivos dimitteret. Dimissi vero re- 
dierunt ducibus Esdra, Neemia et Zorobabele. 
Hune reditum describit. Esdras, et quomodo re- Ὁ 
versi templum denuo construxerint, urbemque 
rezdificaverint. Centum deinde annis elapsis, rur- 
sus illos bellum, Macedonicum nempe, invasit. 
* Deinde Antiochi Epiphanis gesta sequuntur, quan- 
do tribusannis et dimidio obsessi, maleque affecti, 
a calamitatibus rursum erepti sunt. Post hacc mo- 
dico. elapso tempore, Christus advenit, et Vetus 


ntio-'T'estamentum desinit. Ut autem discatur Judaica 


gentis origo, quedam hic enarrandà sunt. Post 
Adam fuit Seth, deinde Enoch , postea alii usque 
ad multas generationes ; demum Noé, eujus lempo- 
re, cum homines essent malitia corrupti, diluvium 
accidit. Cessante diluvio, egressus ex arca solus E 
cum tribus filiis, terram omnem prole sua reple- 
vit, inulüis successione quadam prognatis. Cum 
ergo plurimi essent, deliberarunt zdificare turrim, 
qui ad czlum usque pertingeret. Eorum consi- 
lium improbans Deus, linguas ipsorum confudit, 
unamque in multas divisit. Quare cum non sese 
mutuo audirent, simul habitare non potuerunt : 
qu:e causa fuit ut per totum orbem dispergerentur. 
Dicitur autem in illa confusione linguarum, He- d 
berum Judaeorum progenitorem noluisse tentati A 
operis esse participem, solumque mansisse qui lin- 
guam servaret, hoc optimi consilii premium ade- 
ptum. Ex nepotibus ejus fuit Abraham : ideoque 
Judaorum lingua, Hebraica vocatur ab Hebero. 
Abrahe filius fuit Isaac, hujus Jacob. Hic genuit 
duodecim patriarchas, Ruben, Symeon, Levi, Ju- 
dam, Isachar, Zabulon, Nepthalim, Gad , Dan, 
Aser, Joseph, Benjamin. Undecim horum patriar- 
charum nomen accepere tribus ab illis ort». 
Unusquisque enim tribum proseminavit, et proles - 
ab eis denominabatur. Verum Josephi non una 
tribus, sed du: fuerunt.Noluit enim Josephi pater 5 
unam tribum ab eo denominari. Quid ergo factum 
est? Quia unus erat ille, ut duplex fieret patriar- 
cha, Ephraim et Manassem duos ejus filios, duabus 


b Καὶ μετ᾽ ἐχέϊνο ὀλίγου διαγενομένου χρόνου, post hcc 
modico elapso tempore. À profanatione templi per An- 
tiochum Epiphanem facta ad ortum Christi anni sunt 
circiter centum sexaginta. 

^ Καὶ μύνος μεῖναι διατηρῶν. Homiliis in Genesim 
Tom. IV, p. 300, ait Chrysostomus Heberum solum 


ARCHIEP. 


4 


CONSTANTINOP. 


λωσίας τῆς εἰς Βαδυλῶνα. Μετὰ δὲ τὰς βασιλείας, 
"Ἔσδρας. ᾿Επειδὴ γὰρ ἀπηνέχθησαν εἷς Βαδυλῶνα 
ἁμαρτόντες, xoi ἑύδομήχοντα ἔτη διετέλεσαν αὐτόθι 
δουλεύοντες, ὃ Θεὸς ὕστερον ἵλεως αὐτοῖς γενόμενος, 
παῤεσχεύασε τὸν Κῦρον τὸν τότε Περσῶν βασιλεύ- 
οντα, Κῦρον, οὗ τὰς παιδείας ἀνέγραψε Ξενοφῶν, 
ἀφεῖναι τοὺς αἰχμαλώτους. Καὶ ἀφέντος, ἐπανῆλ- 
θον ἡγουμένου τοῦ "Ἔσδρα, τοῦ Νεεμίου, τοῦ 
Ζοροθάδελ. Καὶ τὴν ἐπάνοδον ταύτην γράφει 6 "Ec- 
ὃρας" ὡς ἐπανελθόντες ἐχ δευτέρου τὸν ναὸν ᾧχο- 
δόμησαν , xal τὴν πόλιν ἀνέστησαν. Καὶ ἑχατὸν διὰ: 
γενομένων ἐτῶν, πάλιν πόλεμος αὐτοὺς χατέλαδεν ὃ 
Μαχεδονιχός. Εἶτα τὰ ἐπὶ ᾿Αντιόχου συνέδη τοῦ ᾿ἔπι- 
φανοῦς, ὅτε xo τρία ἔτη πολιορχηθέντες xo ἥμισυ, 
χαχῶς παθόντες, πάλιν ἀπηλλάγησαν τῶν ἐπιγενο- 
μένων κακῶν. " Καὶ μετ᾽ ἐχεῖνο ὀλίγου διαγενομένου 
χρόνου, ἔρχεται ὃ Χριστὸς, xo τέλος λαμόάνει ἣ 
Παλαιά. “Ὥστε δὲ μαθεῖν πόθεν συνέστη τὸν Ἰουδαίων 
γένος, ἀναγκαῖον ὀλίγα εἰπεῖν. Μετὰ τὸν ᾿Αδὰμ γέ- 
qovev ὃ Σὴθ, εἶτα ᾿Ενὼχ,, εἶτα ἕτεροι μέχρι πλειό- 
νων γενεῶν xo τότε 6 Νῶε, ἐφ᾽ οὗ, τῶν ἀνθρώπων 
διαφθαρέντων ὑπὸ καχίας, γίνεται ὃ χαταχλυσμός. 
Εἶτα τοῦ καταχλυσμοῦ παυθέντος, ἐξελθὼν ἀπὸ τῆς 
χιδωτοῦ μόνος μετὰ παίδων τριῶν, ἐνέπλησε τὴν 
γῆν ex τῆς αὐτοῦ γενεᾶς, κατὰ διαδοχὴν πολλῶν ὄν- 
τῶν τῶν τιχτομένων. Ὥς οὖν ἐγένοντο πολλοὶ, &6ou- 
λεύσαντο πύργον οἰχοδομῆσαι, φθάνοντα ἕως τοῦ οὖ- 
ρανοῦ. Καταγνοὺς δὲ αὐτῶν τὴν γνώμην 6 Θεὸς, 
συνέχεεν αὐτῶν τὰς γλώσσας , xal τὴν μίαν slc πολ- 
λὰς διέτεμεν. “Ὅθεν ἀνάγχη γέγονεν αὐτοῖς οὐχ ἀχού-- 
oucty ἀλλήλων, μηδὲ συνοιχῆσαι ἀλλήλοις" xol αὕτη 
γέγονε πρόφασις τοῦ πανταχοῦ διασπαρῆναι αὐτοὺς 
τῆς οἰκουμένης. Λέγεται δὲ ἐν ταύτῃ τῇ συγχύσει τῶν 
γλωσσῶν 6 Ἕδερ 6 τῶν Ἰουδαίων πρόγονος μὴ βου- 
ληθῆναι χοινωνῆσαι τῆς ἐπιχειρήσεως αὐτοῖς, " καὶ 
μόνος μεῖναι διατηρῶν τὴν οἰχείαν γλῶσσαν, τῆς 
χαλλίστης γνώμης τοῦτο τιμηθείς. Τούτου ἔγγονος 
ἐγένετο᾽ Αὐραάμ." διὸ καὶ ᾿Ιουδαίων γλῶσσα "EGpatxn 
ΧΟΡ ΟΝ , ἀπὸ τοῦ “Ἑδερ. Τούτου τοίνυν ἐγένετο 

P ἔγγονος [Ἀδραὰμ.], τοῦ Ἀθραὰμ, "Icaàx. , οὗ Ἰα- 
χῴδ. Οὗτος ἐγέννησε τοὺς δώδεχα πατριάρχας, τὸν 
Ῥουδεὶμ, τὸν Συμεὼν, τὸν Λευὶ, τὸν Ἰούδαν, τὸν 
Ἰσαχὰρ, τὸν Za6ouXov, τὸν Νεφθαλεὶμ., τὸν Γὰδ, 
τὸν Δὰν, τὸν Ἀσὴρ, τὸν Ἰωσὴφ, τὸν Βενιαμίν. "Toó- 
τῶν τῶν ἕνδεκα πατριαρχῶν ἐπώνυμοι γεγόνασιν αἵ 


primum mundi servasse idioma, quod hic etiam dicit. 
Sed ea de re controvertitur. Vide notam ibid. 

b Hic mendum esse videtur, Legendum, ni fallor, 
ἐγένετο ἔγγονος ἀθραὰμ, τοῦ ἀθραὰμ, ἰσαάκ. Quapropter 
ἀθραάμ. primum inter uncinos posuimus, ne videretur 
ex Ms. desumtum. 


SYNOPSIS SCRIPTURE SACRE. 


μετὰ ταῦτα φυλαί. "Exaccoc γὰρ φυλὴν ἀπεγέννησε, 
xal οἱ τεχθέντες ἀπ᾿ ἐχείνων ἐχαλοῦντο. ᾿Αντὶ μέντοι 
τοῦ Ἰωσὴφ μία φυλὴ οὐκέτι γίνεται, ἀλλὰ δύο. Οὐ 
γὰρ ἠδουλήθη ὃ πατὴρ ὃ τοῦ Ἰωσὴφ μιᾷ φυλῇ ἐπώ- 
γυμον αὐτὸν γενέσθαι. Τί οὖν γίνεται; ᾿Επειδὴ ε 

ἦν ὃ αὐτὸς, ἵνα διπλοῦς γένηται πατριάρχης. τὸν 
“Ἐφραΐμ. xai τὸν Μανασσῇ τοὺς υἱοὺς αὐτοῦ τοὺς δύο, 
“τούτους ἐποίησε δύο φυλῶν γενέσθαι ἐπωνύμους, καὶ 
αἱ δύο φυλαὶ τῷ ᾿Ιωσὴφ ἐλογίζοντο. “Ὥστε συνέθη ἐκ 
τούτου ἕνδεχα (1. τρισχαίδεχα) εἶναι τὰς φυλὰς, ἕν- 
δεχα τὰς τῶν ἄλλων, δύο τὰς τοῦ Ἰωσὴφ τὰς διὰ τῶν 
παίδων. Ὑπεξαιρεῖται ἣ τοῦ Λευὶ, καὶ ἀφορίζεται τῇ 
τάξει τῆς ἱερωσύνης οὐδὲ γὰρ ἦν ἀναγκαῖον ἄλλο τι 
μεταχειρίσαι: xol μένει τῶν δώδεχα ὃ ἀριθμὸς μὴ 
ἀκρωτηριασθείς. Αἱ μὲν οὖν δώδεχα τὰ ἄλλα πάντα 
ἔπραττον. ἣ δὲ τοῦ Λευὶ τὰ ἱερατικὰ ἦν ἐπιτεταγμένη 
μόνη. Ἔχ ταύτης ἦν 6 Μωῦσῆς. Οὗτοι τοίνυν οἱ δώ - 
δεχα πατριάρχαι ἀπελθόντες εἰς Αἴγυπτον, τῆς τοῦ 
Θεοῦ ἐπαγγελίας τῆς πρὸς τὸν ᾿Αὐραὰμ. πληρουμένης 
τῆς λεγούσης , Ποιήσω τὸ σπέρμα σου ὡς τὰ ἄστρα 
τοῦ οὐρανοῦ, ἑξαχοσίων χιλιάδων ἐγένοντο πρόγονοι. 
᾿Ἐντεῦθεν τὸ τῶν Ἰουδαίων συνέστη γένος ἀπὸ τῆς 
Ἰούδα φυλῆς ὀνομασθὲν τῆς βασιλικωτάτης, ὅθεν οἱ 
βασιλεῖς ἂν ἐγένοντο. Τῆς οὖν Παλαιᾶς ἐστι τὸ μὲν 
ἱστορικὸν, τοῦτο δὴ ὃ προειρήκαμεν" τὸ δὲ συμόου-- 
λευτιχὸν, ὡς αἵ τε Παροιμίαι, καὶ fj τοῦ Σειρὰχ 
Σοφία, καὶ 6. ᾿Εχχλησιαστὴς, καὶ τὰ Γλσματα τῶν 
ἀσμάτων: τὸ δὲ προφητικὸν , ὡς οἱ δεχαὲξ λέγω 
Ἠροφῆται, x«i *'Pob0, xoi Δαυίδ, Εῦροι δ᾽ ἄν τις 
τὰ εἴδη ταῦτα διηρημένα ἁδρομερῇ ἐν ἀλλήλοις ὄντα. 
Οἷόν τι λέγω, ἐν ταῖς ἱστορίαις εὕροι τις ἂν προφη- 
τείαν - xal τῶν προφητῶν ἀχούσειεν ἂν πολλὰ ἕστο- 
ρικὰ διαλεγομένων. Καὶ τὸ τῆς συμιουλῆς δὲ εἶδος καὶ 
τὸ τῆς παραινέσεως, ἐν ἑχατέρῳ τούτων, ἔν τε τῇ 
προφητείᾳ, ἔν τε τῇ ἱστορίᾳ. Πάντα δὲ ταῦτα, ὥσπερ 
ἔφθην εἰπὼν, εἰς ἕν βλέπει, τὴν τῶν ἀχουόντων διόρ- 


571 


tribubus nomina sua dare jussit. Unde contigit ut 

tredecim tribus essent ; nempe undecim aliorum, 

et duc. Josephi per ejus filios. Tribus Levi hinc 

extrahitur, ordinique sacerdotali deputatur : ne- 

que enim necessarium erat aliud quidpiam ipsi 

tradere; sicque manet duodecim tribuum nume- 

rus non imminutus. Duodecim ergo tribus alia 
; omnia gerebant : Levi autem tribui uni sacerdota- 
lia munia concredita erant. Ex hac tribu Moyses 
erat. Hi ergo. duodecim patriarche: in /Egyptum 
profecti, impleta Dei promissione Abrahamo facta, 
qua dicebatur, Faciam semen tuum sicut stel- 
las celi, sexcentorum millium fuere progenitores. 
Hinc Judzorum genus constitutum est quod no- 
men accepit a tribu Juda omnium przcipua et 
regia , unde reges exorti sunt. Veteris igitur Te- 
stamenti aliud quidem historicum est, hoc nempe 
quod jam recensuimus. Quz ad consilia moralia 
pertinent, sunt Proverbia, Sapientia Sirach, Eccle- 
siastes, Cantica canticorum. Propheticum vero 
sunt sexdecim Prophete, Ruth, et David. Ho 
vero species divis, etiam permixtim alic in aliis 
reperiuntur. Exernpli causa, in historiis prophetiam 
invenire est : et prophetas historica multa recen- 
sere audimus, atque in horum utroque consilia et 
monita deprehendimus, nempe in prophetia et in 
historia. Hac omnia, ut dixi, ad unum respiciunt, 
nempe ad audientium emendationem , ita ut et ex 
prius gestorum narratione, ex consilio admonitio- 
neque, et ex prophetia ad id quod decorum est 
nos concinnemus. Prophetie vero illud maxime 
opus erat , ut futura praenunciaret ,. seu bona seu 
mala essent; ut alios attraherent, alios metu a ne- 
quitia coercerent. Est et aliud prophetia genus, 
nempe ea quz ad Christum pertinent vaticinari : 
ubi accurate tractatur, non de adventu modo, sed 


D 


Iz] 


θωσιν, ὥστε xal ἀπὸ τῆς τῶν προτέρων διηγήσεως, 517 €t de lis qua post adventum facturus erat, de par- 
καὶ ἀπὸ τῆς cuu óouMie xxi τῆς παραινέσεως, xoi ^ tu, de natalibus, de cruce, de miraculis, de di- 


ἀπὸ τῆς προφητείας ῥυθμίζεσθαι πρὸς τὸ δέον. Προ- 
φητείας δὲ τοῦτο ἔργον μᾶλλον ἦν, τὸ τὰ μέλλοντα 
προαναφωνεῖν, εἴτε χρηστὰ, εἴτε λυπηρὰ, ἵνα τοὺς μὲν 
ἀποσπάσωνται, τοὺς δὲ τῷ φόδῳ τῆς χαχίας ἀπείρξω- 
σιν. Ἔστι δὲ καὶ ἕτερον προφητείας εἶδος, τὸ τὰ περὶ 


* Τούτους ἐποίησε δὺο φυλῶν γενέσθαι ἐπωνύμους. Mo- 
mil.7 adversus Judzos. Tom. 1, p. 668, A : Μανασσῆς 
καὶ Égpala δύο φυλαὶ γεγόνασιν ἐπώνυμοι. Ubi Savilius et 
aliquot Mss. δύο φυλῶν habent, αὐ in nota diximus; et 
fortasse melius : nam cum hac, Synopsi consonat hzc 
postrema lectio. Illic igitur habet Μανασσῆς καὶ Égpzla 
δύο φυλῶν γεγόνασιν ἐπώνυμοι, secundum lectionem Sa- 
vilii : hic autem τούτους ἐποίησε δύο φυλῶν γενέσθαι ἐπωνύ-- 
phus, ut. videas Chrysostomum utrobique eadem ἴο- 


scipulorum electione, de Novo Testamento, de 
cessatione Judaicorum rituum, de destructione 
gentilitiorum, de nobilitate Ecclesie , deque aliis 
omnibus subsequentibus rebus. Hzec omnia claris- 
sime ante multum tempus przdixerant prophetz , 


quentem. Porro que de tribubus Hebrazorum dicuntur, 
eodem Homiliz septimae loco habentur p. 667 et 668. 

4 Ruth inter propheticos libros fortasse ponit, quia 
unius mulieris privatze historia non videbatur inter li- 
bros sacros accenseri posse, nisi ex ea muliere nascitu- 
rus fuisset Christus, id quod tot ante seculis nonnisi 
prophetice sciri poterat; vel forte Ῥούθ hic mendose 
irrepserit. 


572 


S. 


Schol alia figuris , alia verbis. Etenim duo sunt pro- 
προρητείας phetiz genera , et operibus et verbis futura pra- 
E Ra : nunciare : verbis quidem, ut cum crucem signi- 
xai διὰ λό. ficare volentes , dicunt : Sicut ovis ad cedem 

.Pro- ductus est, et sicut agnus coram se tondente 
Puce spe. 5in& voce. Hoc itaque verbis ipsis vaticinari vo- B 
cies , perluerunt ; operibus vero, cum Abraham exhibetur 
opera na. filium offerens, et arietem jugulans. Hic enim re- 
per veroa. 233 P H e t rie 
Isai. 53. 7. bus 1psis crucis imaginem pressignificat, atque ca- 

dem pro orbe futuram. Multas certe invenire est 
in Veteri Testamento hujusmodi figuras, prophe- 

SchoL, tiasque per res exhibitas. Prophetiz vero munus 
προρητείας est, non modo futura dicere, sed etiam praeterita , 
dis yc quod maxime apud Moysem deprehenditur. Quan- 
νον, ἀλλὰ 40 enim de celo et de terra loquitur, res quidem 
καὶ τὰ "^-dicit proteritas et tempore obscuratas , sed. pro- 
ED phetia hac enunciat. Quemadmodum enim pro- € 
phetie estphetio est res nondum gestas , queque adhuc 
non "odo occu]tz sunt annunciare, sic et res gestas quidem, 
futura ,sed : 1 3 
etiam pra- Sed ob tempus occultas revelare,et in medium addu- 
terita ape- cere, parem gratiam postulat. Ad prophetiam quo- 
ἘΣ «406 pertinet res prasentes annunciare, quando 

quidpiam efficitur, sed occultum est; ut accidit 
circa Ananiam et Sapphiram. Illic enim neque 
preteritum, neque futurum, sed res przsens , oc- 
culta tamen. Petrus ergo haec per prophetiam reve- 
lans, in medium adducit. Sane qux ad Vetus 
Testamentum pertinent, ut quis confertim dicat , 
ejusmodi sunt. In Novo autem ea , qu: in Veteri 
znigmatice dicta sunt , exhibentur : de prophe- 
tiis loquor , quibus testimonium perhibent ipsa 
opera, nempe vite institutum ad clum usque 
t. Cor. 2. pertingens, arcana futurorum bona, Que nec ocu- 
9. lus vidit, nec auris audivit , nec in cor homi- 
nis, ascenderunt. Novum quippe Testamentum 
hominem per Vetus acceptum, moderate et sensim 
a nequitia ad angelorum institutum adducit. Ita- 
que Veteris quidem Testamenti opus erat homi- 
nem facere; Novi autem hominem efficere angelum. 
Quandoquidem enim nequitia id. effecit ut illud E 
perderent quo homines erant , ipsosque in bruto- 
rum ignobilitatem dejecit, ac ferinos reddidit; lex 
quidem illos a tali malitia liberabat; gratia vero 

Schol, ᾿Ρ515 hanc angelicam virtutem addit. Sunt autem 
vius Διαθή- Novi "Testamenti libri, Epistole quatuordecim 
κης βιθλία, Pauli, quatuor Evangelia, duo discipulorum Chri- 
Novi Te- . 2 d d 
stamenti Sli, Joannis et Matthzei, duo autem. Lucz et Mar- 
Ne T ci : quorum alius Petri, alius Pauli discipulus 
Saee: 'fuit. Illi enim ipsis oculis Christum viderant , 


^ De hisce duobus prophetiz generibus idipsum fere 
dicit Jo. Chrysostomus T. II, Homilia 6 de Poni- 


JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


τοῦ Χριστοῦ προαναφωνῆσαι" ἔνθα μετ᾽ ἀχριδείας οὗ 
περὶ τῆς παρουσίας μόνον, ἀλλὰ χαὶ περὶ ὧν ἔμελλε 
παραγενόμενος πράττειν, xol περὶ τοῦ τόχου, xoi 
περὶ τῆς γεννήσεως, χαὶ περὶ τοῦ σταυροῦ, χαὶ περὶ 
τῶν θαυμάτων, καὶ περὶ τῆς τῶν μαθητῶν ἐχλογῆς, 
περὶ τῆς καινῆς Διαθήχης, περὶ τῆς παύσεως τῶν 
᾿ἸΙουδαϊχῶν, xo περὶ τοῦ ἀφανισμοῦ τῶν “Ἑλληνικῶν, 
xal περὶ τῆς εὐγενείας τῆς κατὰ τὴν ᾿Εχχλησίαν, καὶ 
περὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων τῶν καθεξῆς ὄντων πρα- 
γμάτων. Ταῦτα πάντα μετὰ σαφηνείας ἁπάσης πρὸ 
πολλοῦ τοῦ χρόνου προανεφώνησαν ol προφῆται; * τὰ 
μὲν διὰ τύπων, τὰ δὲ διὰ ῥημάτων. Καὶ γὰρ δύο προ- 
φητείας εἴδη, xal διὰ ἔργων xol διὰ λόγων προανα- 
φωνεῖν τὰ μέλλοντα - διὰ λόγων μὲν, ὡς ὅταν τὸν — 
σταυρὸν βουλόμενοι εἰπεῖν, λέγωσιν, Ὥς πρόδατον 
ἐπὶ σφαγὴν ἤχθη, καὶ ὡς ἀμνὸς ἐναντίον τοῦ χείρον- 
τος αὐτὸν ἄφωνος. Τοῦτο μὲν οὖν διὰ λόγων εἷλον προ- 
φητεῦσαι" δι᾽ ἔργων δὲ, ὅταν ᾿Αδραὰμ. φαίνηται τὸν 
υἱὸν ἀναφέρων, χαὶ τὸν χριὸν χατασφάττων. Διὰ γὰρ 
τῶν πραγμάτων προανατυποῖ τοῦ σταυροῦ τὴν εἰκόνα, 
χαὶ τὴν ὑπὲρ τῆς οἰκουμένης ἐσομένην σφαγήν. Καὶ 
πολλοὺς ἄν τις εὕροι τοιούτους τύπους ἐν τῇ Παλαιᾷ, 
καὶ προφητείας διὰ πραγμάτων. Οὐ μονὸν δὲ τὰ μέλ- 
λοντα προφητείας ἐστὶν εἰπεῖν, ἀλλὰ χαὶ τὰ παρελ- 
θόντα, ὅπερ μᾶλλόν ἐστι παρὰ Μωῦσῇ. “Ὅταν γὰρ 
περὶ οὐρανοῦ καὶ γῆς διαλέγηται, παρελθόντα μὲν 
λέγει πράγματα χαὶ χεχρυμμένα τῷ χρόνῳ, προφη- 
τεία δὲ αὐτὰ φθέγγεται. “Ὥσπερ γὰρ τὰ μηδέπω γε- 
νόμενα,, καὶ ἀφανῆ ἔτι τυγχάνοντα, προφητείας ἐστὶν 
εἰπεῖν, οὕτω τὰ γενόμενα μὲν, χεχρυμμένα δὲ τῷ 
χρόνῳ, ταῦτα ἀνακαλύψαι καὶ εἰς μέσον ἀγαγεῖν τῆς 
ἴσης χάριτός ἐστιν. [ἔστι δὲ καὶ τὰ παρόντα προφη- 
τείας εἰπεῖν, ὅταν τι γίνηται μὲν, χρύπτηται δὲ, οἷον 
ἐπὶ τοῦ ᾿Ανανίου xol τῆς Σαπφείρης. "Exst γὰρ οὔτε 
παρελθὸν, οὔτε μέλλον ἦν, ἀλλὰ παοὸν μὲν, ἄδηλον 
δέ. Ὃ τοίνυν Πέτρος προφητείᾳ αὐτὰ ἐχχαλύψας, εἰς 
μέσον ἄγει. Καὶ τὰ μὲν τῆς Παλαιᾶς, ὡς ἄν τις 
ἁδρομερῶς εἴποι, ταῦτα. 'Emi δὲ τῆς Καινῆς τὰ 
ἐν τῇ Παλαιᾷ αἰνιγματωδῶς εἰρημένα, ταῦτα δείχνυ- 
ται, τὰς προφητείας λέγω τὰς διὰ τῶν ἔργων μαρ- 
τυρουμένας, τὴν τῶν οὐρανῶν ἁπτομένην πολιτείαν, 
τὰ ἀπόῤῥητα τῶν μελλόντων ἀγαθὰ, Ἃ ὀφθαλμὸς οὐχ 
εἶδε, καὶ οὖς οὐχ ἤχουσε, καὶ ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου 
οὖχ ἀνέδη. Παραλαδοῦσα γὰρ τὸν ἄνθρωπον διὰ τῆς 
Παλαιᾶς $ Kot, συμμέτρως πως xal τῆς καχίας 
ἠρέμα ἀπαλλαγέντα, πρὸς τὴν τῶν ἀγγέλων ἀνάγει 
πολιτείαν. Ὥστε τῆς μὲν Παλαιᾶς ἔργον ἦν ποιῆσαι 
ἄνθρωπον, τῆς δὲ Καινῆς τὸν ἄνθρωπον ἐργάσασθαι 
ἄγγελον. Ἐπειδὴ γὰρ ἢ χαχία xal τὸ ἀνθρώπους εἷ- 


tentia, p. 323, D. 


SYNOPSIS SCRIPTURJE SACILE. 


375 


vat ἐποίησεν ἀπολέσαι, εἰς ἀλόγων δυσγένειαν Xotü-,, A CUm illo versati fuerant ; hi vero ea qua ex ὅτι οὐ μνη- 
γαγοῦσα, καὶ θηριώδεις ἐργασαμένη * ὃ μὲν νόμος ἐχεί- A. ipsis acceperant , aliis tradiderunt ; itemque liber μονεύει τῆς 


νης μὲν ἀπήλλαττε τῆς καχίας * f δὲ χάρις xo ταύ- 
τὴν τὴν ἀγγελικὴν προστίθησιν ἀρετήν. "Eact δὲ xal 
τῆς Καινῆς βιδλία, * αἱ ᾿Επιστολαὶ αἵ δεκατέσσαρες 
Παύλου, τὰ Εὐαγγέλια τὰ τέσσαρα, δύο μὲν τῶν μα- 
θητῶν τοῦ Χριστοῦ, Ἰωάννου καὶ Ματθαίου, δύο δὲ 
Λουχᾶ xa Μάρχου- ὧν ὃ μὲν τοῦ Πέτρου, ὃ δὲ τοῦ 
Παύλου γεγόνασι μαθηταί. Οἱ μὲν γὰρ αὐτόπται 
ἦσαν γεγενημένοι, καὶ συγγενόμενοι τῷ Χριστῷ - οἱ 


δὲ παρ᾽ ἐκείνων τὰ ἐχείνων διαδεξάμενοι, εἰς ἑτέρους ᾿ 
Β 


ἐξήνεγχαν- xoi τὸ τῶν Πράξεων δὲ βιβλίον, καὶ 
αὐτὸ Λουχᾶ, ἱστορήσαντος τὰ γενόμενα, καὶ τῶν χα- 
ϑολικῶν ᾿Επιστολαὶ τρεῖς. 


* ZYNOWIX THX ΓΕΝΈΣΕΩΣ. 


Τὰ χατὰ τὴν χοσμοποιίαν, καὶ τὴν τοῦ ἀνθρώπου 
πλάσιν, ᾿Ἔντολὴν λαμθάνει ὃ ᾿Αδὰμ., καὶ πλάττεται 
ἣ γυνὴ &x τῆς πλευρᾶς αὐτοῦ, ἣ ἀπατηθεῖσα ὑπὸ τοῦ 
ὄφεως, ἀπατᾷ τὸν ἄνδρα, xol γενομένη μετ᾽ αὐτοῦ 
ἐπικατάρατος, ἐχθάλλεται τοῦ παραδείσου - xoi ὃ 
ὄφις δέχεται χατάραν ἐπὶ τοῦ στήθους περιπατεῖν. 
Ἀναιρεῖ τὸν ἀδελφὸν 6 Κάϊν διὰ τὸ P ὑπερευδοχιμη- 
θῆναι, xa δίδωσι δίχην * καὶ μετὰ ταῦτα παιδοποιεῖ, 
Τίχτει δὲ xoi Εὔα τὸν Σήθ. Κατάλογος τῶν ἀπὸ τοῦ 
᾿Αδὰμ., καὶ τῶν ἀπὸ τοῦ Σὴθ, ἕως τοῦ Νῶε, xai χα- 
τηγορία τῶν ἀνδρῶν διὰ τὰς οὐ προσηχούσας ἐπιγα- 
αἱας χαὶ τὰς λοιπὰς ἀνομίας. ^ Υἱοὺς δὲ Θεοῦ ἐν- 
ταῦθα καλεῖ τοὺς ἀπὸ τοῦ Σὴθ κατάγοντας τὸ γένος " 
καὶ γὰρ εἴρηται, ᾿Εγὼ εἶπον, θεοί ἐστε, καὶ υἱοὶ 
Ὑψίστου πάντες. Θυγατέρας δὲ ἀνθρώπων τὰς ἀπὸ 


^ Mirum hic videatur Epistolas quatuordecim Pauli 
ante Evangelia poni. Quantum amaret, Paulum Chry- 
sostomus, quam pre alis omnibus Scriptura sacre 
libris ejus Epistolas semper ore menteque versaret, 
ignorat nemo qui scripta ejus vel primoribus labris at- 
tigerit. Ordinem ergo librorum Novi Testamenti hic 
non ordine recensuit, sed ut se primum menti offere- 
bant descripsit;sic Joannem ante omnes Evangelistas 
et Lucam ante Marcum posuit. Catholicas Epistolas 
hic tres recenseri vides secundum Syrorum morem 
necnon Ecclesie Antiochenz, ubi Jacobi una, Petri 
prima, Joannis item prima solum admittebantur. Qua 
de re pluribus supra in Diatriba verba fecimus. z 

Quod vero notat Scholiastes, Apocalypsin hic non 
memorari, aliquid negotii facessere potest, quia Apo- 
calypsin, amplum licet librum, a Joanne Chrysostomo 
usurpatam nondum reperi, nec defuere, qui de ejus 
auctoritate in Ecclesia saltem Grzeca dubitaverint, Ni- 
cephorusque patriarcha Constantinopolitanus in Ca- 
none suo recensuit. Quin et in secundo Tomo Gregorii 
Nazianzeni in Catalogo librorum Scripture, qui ejus 


TOM. VI. 


C 


Actuum , qui etiam. Lucz est, nairantis ea quae 
gesta sunt; et ex catholicis tres Epistolz. 


. SYNOPSIS GENESIS. 


Mundi creatio ; hominisque formatio. Manda- 
tum accipit Adam, et formatur mulier ex costa 
ejus, quz? a serpente decepta, virum decipit, at- 
que una cum illo maledicta ejicitur ex paradiso. 
Serpens quoque maledictum accipit, ut super 
pectus gradiatur. Cain occidit fratrem, quia lau- 
dabilius se gesserat, datque ille pcenas : posteaque 
liberos suscipit. Eva Sethum parit. Catalogus 
eorum qui ab Adamo et a Setho orti sunt usque 
ad Noé : hominumque criminatio ob indecora con- 
nubia, ac ceteras iniquitatas. Filios Dei hic vocat 
eos qui-a Setho genus ducebant ; dicitur enim : £go 
dixi, Dii estis, et filii Altissimi omnes. Filias 
vero hominum vocat eas qu: a Caino ortz erant. 
Predicit Deus Noe futuram hominum pernicienr 


esse non putatur, hzc leguntur p. 194 : τὴν δ᾽ ἀποχά-- 
λυψιν τὴν Ἰωάννου πάλιν πινὲς μὲν ἐγχρίνουσιν, οἱ πλείους δέ 
γενόθον λέγουσι, Apocalypsin Joannis quidam recipiunt, 
sed plures spuriam dicunt. Verum hic scriptornon accu- 
rate loquitur. Nam patrum Grecoram principes, Atha- 
nasius in Canone suo p. 962, Basilius, Gregorius Naz., 
insuperque Hippolytus atque Methodius auctor Syno- 
pseos inter Athanasii Opera, ad hzc autem tota Latina 
Ecclesia Apocalypsin inter γνήσια opera admiserunt, 
Quamobrem jure illa inter canonicas Scripturas locum 
habet. Vide GEcumenii opusculum in Biblioth. Coisli- 
niana p. 278. 

* "Titulus in Lugdunensi Cod. Σύνοψις à» ἐπιτόμῳ τῆς 
παλαιᾶς Διαθήκης τοῦ Χρυσοστόμου. γένεσις. βιθλίον α΄. 

b Vossianus Codex παρευδοκιμασθῆναι. Utraque lectio 


. admitti potest. 


ο Hec pluribus explicantur Tom. IV, Hom. 22 in 
Genesim, ubi probatur eos, qui a Setho orti erant, fi- 
lios Dei vocari, et hic ipse locus Psalmi 81 affertur : 
Ego dixi , Dii estis. Filias autem hominum filias esse 
Caini dicit paulo postea, 


25 


b 


ἈΑποχαλὺ- 
ξως, Nota 
psum non 
memorare 

Apocaly- 
psim. 


Gen. 6. 2. 
Psal. 81.6. 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. 


554 


per diluvium, et jubet arcam construere, trecento- 
rum cubitorum longitudine, quinquaginta cubito- 
rum latitudine, et triginta cubitorum altitudine. Ut 
autem ingressus est in arcam, advenit diluvium 
quadraginta diebus et quadraginta noctibus. Ob- 
tinuit aqua centum quinquaginta diebus. Appa- 
ruerunt autem cacumina montium primo die de- 
cimi mensis. Et post quadraginta dies emisit cor- 
vum, qui non reversus est: et post septem dies 
emisit columbam, qua reversa est ramum olivae 
gestans. Jubetur a Deo Noé egredi ex arca : et 


CONSTANTINOP. 
τοῦ Κάϊν. Προλέγει ὁ Θεὸς τῷ Νῶε τὴν μέλλουσαν 


τῶν ἀνθρώπων ἀπώλειαν διὰ τοῦ χαταχλυσμοῦ,, xo 

παραινεῖ ποιῆσαι τὴν χιδωτὸν, τριαχοσίων πήχεων 
D τὸ μῆχος, πεντήχοντα πήχεων τὸ πλάτος, τριάχοντα 

πήχεων τὸ ὕψος. Ὥς δὲ εἰσῆλθεν εἰς τὴν κιδωτὸν, 

ἐφέρετο ὃ χαταχλυσμὸς τεσσαράχοντα ἡμέρας xol 

τεσσαράχοντα νύχτας. ᾿Βνεδίδου δὲ τὸ ὕδωρ μετὰ ἕχα- 

τὸν πεντήχοντα ἡμέρας. Ὥφθησαν δὲ αἵ κορυφαὶ τῶν 

ὀρέων πρώτῃ ἅ τοῦ δεχάτου μηνός. Καὶ μετὰ τεσσα- 

ράχοντα ἡμέρας ἀπέστειλε τὸν κόρακα, xai οὐχ ὑπέ- 

στρεψε * xal μετὰ ἑπτὰ ἡμέρας ἀπέστειλε τὴν περι- 
egressus Deo sacrificavit, οἱ benedictus est cum fi- στερὰν, xo ὑπέστρεψε θάλλον ἐλαίας χκομίζουσα. 
liis suis. Accepitque promissionem a Deo, non Κελεύεται ὑπὸ τοῦ Θεοῦ ὃ Νῶε ἐξελθεῖν ἐκ τῆς 
ultra futuram hujusmodi perniciem hominum E χιδωτοῦ * καὶ ἐξελθὼν ἔθυσε. τῷ Θεῷ, xo εὐλογήθη 
per diluvium. Postea vero Semo quidem et Ja- ^ μετὰ τῶν υἱῶν αὐτοῦ. Καὶ ἔλαθεν ἐπαγγελίαν παρὰ 
pheto benedicit, maledicit autem Chanaanum, τοῦ Θεοῦ, ὥστε μηχέτι γενέσθαι τοιαύτην ἀπώλειαν 
quia pater ejus Cham revelaverat nuditatem pa- ,,, ἀνθρώπων διὰ τοῦ χαταχλυσμοῦ. Καὶ μετὰ ταῦτα εὐὖ- 
tris. Maledictio autem illa eventum habuit in A λογεῖ μὲν τὸν Σὴμ. καὶ τὸν Ἰάφεθ, καταρᾶται δὲ τὸν 
Gabaonitis; imo potius specie quidem maledi- Χαναὰν, ἐπειδὴ 6 πατὴρ αὐτοῦ Χὰμ. ἐξεῖπε τὴν γύ-- 
ctio erat, sed revera prophetia. Hinc sequuntur μνωσιν τοῦ πατρός. " "Ex6alvet δὲ ἣ κατάρα ἐπὶ τῶν 
qui ex Noé orti sunt usque ad Phalec, qui hoc no- [Γαδαονιτῶν * μᾶλλον δὲ πρόσχημα μὲν κατάρας ἦν, 
men sortitus est, quia ejus tempore divisa fuit τὸ δὲ ἀληθὲς προφητεία. Oi ἀπὸ τοῦ Νῶε ἕως τοῦ 
terra. Tunc enim turrim zdificarunt, unde locus — 20x ὃς ἀπὸ τοῦ μερισθῆναι ἐπ᾽ αὐτοῦ τὴν γῆν τὴν 
Babylon est appellatus, quod Confusionem signi- προσηγορίαν ἔλαδε ταύτην. Τότε γὰρ τὸν πύργον 
ficat, quia illic confuse sunt lingue eorum. Pa- ᾧχοδόμησαν, ὅθεν xol ὃ τόπος Βαδυλὼν προσηγο- 
ter autem. Phaleci Heber dicitur non consensisse 95004, ὃ ἐστι Σύγχυσις, ἐπειδὴ ἐχεῖ συνεχύθησαν 
cum ceteris circa edificationem turris; ideoque αὐτῶν αἵ γλῶσσαι. Τὸν δὲ πατέρα τοῦ Φαλὲχ P τὸν 
ipsi loquelam non mutatam fuisse, sed mansisse —"E6sp λόγος ἔχει μὴ δμονοῆσαι τοῖς λοιποῖς ele τὴν 
illum cum integra sua dialecto, qua ab illo deno- τοῦ πύργου οἰκοδομὴν, καὶ διὰ τοῦτο αὐτῷ τὴν λαλιὰν 
minationem sortita sit. Nam cum ille Heber vo- B μὴ ἀμειφθῆναι, ἀλλὰ μεῖναι αὐτὸν ἀχέραιον ἔχοντα 
caretur, hacc Hebraica appellata est: quod signum τὴν διάλεχτον, καὶ ἀπ’ αὐτοῦ τὴν ἐπωνυμίαν αὐτὴν 
est maximum Hebraicam esse omnium linguarum λαθεῖν. * "E6zo γὰρ ἐχείνου χαλουμένου, “Ἑδραὶς 
antiquissimam. Antequam enim confunderentur αὕτη χέχληται, ὃ χαὶ σημεῖόν ἐστι μέγιστον τοῦ πα- 
lingua, hac ommes utebantur, Est autem hic He- σῶν τῶν λαλιῶν πρεσδυτέραν εἶναι τὴν "EfgaiDo 
ber inter majores Abrahz. Assumit Thara.pater Πρὶν γὰρ συγχυθῆναι τὰς γλώσσας, ταύτῃ πάντες 
Abrahz, filios suos Abraham et Nachoret nepo- ἐκέχρηντο. Ἔστι δὲ 6 "Esp οὗτος πρόγονος Ἀδραάμ. 
tem suum Lot, et venit in Charran, in animo ha- [ ἐνεαλογοῦνται δὲ ἀπὸ τοῦ Σὴθ ἕως τοῦ "Aópady.. 
bens inde proficisci in terram Chananzorum. Hl- — A«u6ávet ὃ πατὴρ τοῦ ᾿Αδραὰμ 6 Θαρᾶ τοὺς υἱοὺς 


loque mortuo in Charran, jubetur a Deo Abra- αὐτοῦ, τόν τε "A6paàp., "xo τὸν Ναχὼρ, xol τὸν 


4 In Coisliniano male τοῦ δευτέρου μηνός. 

à ἐχθαίνει δὲ ἡ κατάρα ἐπὶ τῶν Ταδαονιτῶν. Commenta- 
rio in Isaiam ad cap. 2, versu 4, hec ipsa sic exprimit 
Chrysostomus: οὐ pi» οὐδὲ τὴν ἀρὰν διαπεσοῦσαν.; ἀλλ᾽ 
ἐπὶ τῶν Γαδαονιτῶν λαθοῦσαν τὸ τέλος τῶν ἐχ τοῦ Χαναὰν 

Ξγονότων. Καὶ γὰρ ἐν τάξει ἀρᾶς προφητεία τὸ λεγόμενον ἦν, 
AVeque etiam maledictionem. excidisse, sed in Gabao- 
nitis ex Chanaano ortis finem accepisse. IVam id quod 
dicebatur prophetia erat , maledictionis forma prolata. 
Que ipsissima hic quoque habentur : unde probari vi- 
deatur hoc opus Chrysostomi esse. Hoc ipsum vero de 
Gabaonitis ait etiam infra in Synopsi libri Jesu , sive 
Josue. In Vossiano legitur ἐπὶ τοὺς Γαδαονίτας. 

b De Hebero hoc etiam supra dixit in Ἰπροθεωρίᾳ. 


* Hoc ipsum de Hebero, etsi brevius, dicit Homil, 30 
in Genes., Tom, IV, p. 300. 

4 In Hebrao,in Vulgata, et in Editione τῶν ο΄. dicitur 
Tlare secum assumsisse Abram et.Lotum, non autem 
Nachorem. Sed hac lectio in exemplari Chrysostomi 
haud dubie habebatur, ut videas Homil. 31 in Genes. 
p.304, Tom. IV, καὶ ἔλαθε Θάῤῥα τὸν ἄδραμ, καὶ τὸν Ναχώρ 
etc., quod ipsum bisinfra repetitur, Hinc porro Chryso- 
stomo asseri videtur haec Synopsis. Multas autem fuisse 
in exemplaribus τῶν O'. varietates Hieronymus et alii 
passim affirmant, Codex quoque Lugdunensis Nacho- 
rem etiam habet. Sic autem pergit ibidem : «zi τὸν ἔγ- 
γονον αὐτοῦ Acc. Codex Coislin. xal τὸν ἔγγονον τὸν Aci. 


SYNOPSIS SCRIPTURE SACRA. 


ἔγγονον αὐτοῦ Λὼτ, καὶ ἔρχεται εἰς Χαῤῥᾶν, προθέ-- 
μενος εἷς τὴν Χαναναίων ἐλθεῖν, καὶ ἀποθανόντος αὐ- 

τοῦ ἐν Χαῤῥᾷ , προστάττεται ὑπὸ τοῦ Θεοῦ ᾿λόραὰμ 
μετοικῆσαι ἀπὸ Χαῤῥᾶν, χαὶ ἦλθεν εἰς Συχὲμ. Tc 
γῆς Χαναάν. Καὶ εἶπεν αὐτῷ ὁ Θεὸς, τῷ σπέρματι 
αὐτοῦ δώσειν τὴν γῆν. Καὶ ῳφχοδόμησεν ᾿Ἀδραὰμ. θυ- 
σιαστήριον τῷ Θεῷ, xal ἔπηξε τὴν σχηνὴν αὐτοῦ 
χατὰ θάλασσαν. Γενομένου δὲ λιμοῦ, κατελθὼν cic 
Αἴγυπτον παραγγέλλει τῇ γυναικὶ αὐτοῦ εἰπεῖν, ὅτι 
ἀδελφὴ αὐτοῦ εἴη. Καὶ λαδὼν αὐτὴν Φαραὼ, καὶ ἐτα- 
σθεὶς ὑπὸ τοῦ Θεοῦ, δίδωσι τῷ Ἀδραάμ. Μαχεσθέν-- 
τῶν τῶν ποιμένων τοῦ Αδραὰμ. καὶ τοῦ Λὼτ πρὸς ἀλ- 
λήλους, διείλοντο τὰς οἰχήσεις. Καὶ 6 μὲν Λὼτ ἔλαῤε 
δὴν Σοδομηνῶν, ὃ δὲ ᾿Αδραὰμ. πρὸς τῇ δρυΐ τῇ “Μαμ- 
θρὶ κατῴχησεν, ἐπαγγελίας τε ἔλαθε πάλιν παρὰ τοῦ 
Θεοῦ, καὶ ὅτι εἰς πλῆθος ἐπιδώσει αὐτοῦ τὸ σπέρμα, 
xoi ὅτι χληρονομήσει τὴν γῆν. Ὃ Χοδολαγομὸρ , 
ἐπειδὴ ἀπέστησαν αὐτοῦ oi πέντε βασιλεῖς οἱ τῆς 
Σοδομηνῆς , δουλεύοντες αὐτῷ πρότερον, παραλαδὼν 
ἑτέρους βασιλεῖς τρεῖς, ἐπεστράτευσεν αὐτοῖς, xol 
πτροπωσάμενος ἔλαδεν αἰχμαλώτους“ ἐν οἷς ἦν καὶ ὃ 
Λώτ. Ὃ δὲ ᾿Ἀῤραὰμ. ἀκούσας, xal σὺν τοῖς οἴχογε- 
νέσιν αὐτοῦ τριαχοσίοις δεκαοχτὼ καταδιώξας, ἐξεί- 
Aero τὸν ἀδελφιδοῦν μετὰ τῆς ἵππου καὶ τῶν γυναι- 


κῶν xal τῷ μὲν Μελχισεδὲχ εὐλογήσαντι αὐτὸν, É 


ἐξενεγχόντι ἄρτους τε καὶ οἶνον, δεκάτην ἔδωχε. Διό 


φησιν 6 “Παῦλος ἐν τῇ πρὸς "E6paíouc , ὅτι Καὶ 655, dicas, inquit, Ego ditavi 4braham. 'Tunc Deo Gen. 14. 
^ ipsi dicente, Merces tua magna erit, filiorum "n ue 


Λευὶς 6 δεκάτας λαμθάνων δεδεχάτωται. Ὑπὸ τοῦ 
βασιλέως Σοδόμων παραχληθεὶς τὴν ἵππον λαθεῖν, 
οὖχ ἐπένευσεν * Ἵνα μὴ εἴπης, φησὶν, ἐγὼ πεπλού- 
τηχα τὸν ᾿Αδραάμ. Τότε τοῦ Θεοῦ πρὸς αὐτὸν εἶπόν-- 
τος, ὅτι Ὃ μισθός σου πολὺς ἔσται, ἀποδύρεται τὴν 
ἀπαιδίαν * xal ἀχούει πάλιν, ὅτι ὃ ἐξ αὐτοῦ ἐξελευ-- 
σόμενος χληρονοβκήσει αὐτὸν, καὶ τὸ σπέρμα αὐτοῦ 
ἔσται ὡς τὰ ἄστρα τοῦ οὐρανοῦ. ᾿Ενταῦθα χεῖται τὸ, 
᾿Επίστευσεν ᾿Αύραὰμ. τῷ Θεῷ, καὶ ἐλογίσθη αὐτῷ εἰς 
δικαιοσύνην. * Τὰ διχοτομήματα ποιεῖ, καὶ μανθάνει 
ὅτι πάροικον ἔσται τὸ σπέρμα αὐτοῦ, xol ὅτι μετὰ 
ταῦτα ἀπαλλαγήσεται, μετὰ τὸ ταπεινωθῆναι ἔτη τε- 
τραχόσια. Σάῤῥα δὲ ἐπεὶ στεῖρα ἦν, δίδωσι τὴν Ἄγαρ 
τῷ A6paku., ἵνα παιδοποιήσηται ἐξ αὐτῆς. Ὡς δὲ 
ἐχύει, ἐπήρθη χατὰ τῆς κυρίας αὐτῆς * καὶ δίδωσιν 
αὐτὴν τῇ Σάῤῥᾳ 6 Αὐραὰμ, ὥστε ἀμῦναι τῇ ὕόρει 
τῇ ἑαυτῆς. Ἢ δὲ χαχωθεῖσα ὑπὸ τῆς δεσποίνης, 
ἀπέδρα ἀπὸ τῆς οἰκίας, καὶ χελεύεται ὁπὸ ἀγγέλου 
ἀποστραφῆναι πρὸς τὴν χυρίαν αὐτῆς * λαμβάνει τε 
ἐπαγγελίαν, ὅτι τὸ σπέρμα αὐτῆς ἐπιδώσει εἰς πλῇ- 
θος, xo ὄνομα τῷ παιδίῳ πρὶν ἢ τεχθῆναι ἐπιτίθησιν 


* Μαμθρή legitur in Homiliis in Genesim, Sed quam 
facilis sit harum vocalium ἡ et ; commutatio nemo 
nescit. 


575 
ham transmigrare ex Charran, et venit in Sy- 
€ chem in terra. Chanaan. Et dixit ei Deus, semini 
ejus se daturum terram illam. Et cedificavit Abra- 
ham altare Deo, et fixit tabernaculum suum ver- 
sus mare. Cum fames autem esset, descendens in 
JEgyptum precepit uxori suz ut diceret se soro- 
rem ejus esse. Cum porro sustulisset eam Pharao, 
et Dei ultionem expertus esset, reddidit illam 
Abrahz. Litigantibus invicem pastoribus Abrahae 
et Loti, ipsi habitatione separati sunt. Lot accepit 
Sodomitarum terram : Abraham vero ad quer- 
cum Mambre habitavit, promissionesque rursum 
a Deo accepit, ejus semen multitudine propagan- 
D dum esse, et illam terram possessurum. Chodol- 
lagomor, quia ab ipso defecerant quinque reges 
Sodomitic terre, qui ipsi prius servierant , as- 
sumtis secum tribus aliis regibus, bellum ipsis 
intulit, eosque in fugam versos captivos abduxit ; 
in quibus erat etiam. Lot. His auditis Abraham, 
cum vernaculis suis trecentis octodecim, illos in- 
sequutus, eripuit fratris filium cum equitatu ct 
mulieribus ; et .Melchisedeco se benedicenti et af- 
ferenti panem et vinum, decimas dedit. Ideo ait 


Paulus in epistola ad Hebraos : Et Levi qui de- pei». 7. 9. 


cimas accepit, decimatus est. Regi Sodomorum 
roganti ut equitatum acciperet non annuit : /Ve 


orbitatem deplorat : rursumque audit, eum qui ex 
illo egressurus erat, ejus hereditatem accepturum 
esse, et semen ejus futurum sicut stellas celi. Hic 


jacet illud : Credidit Abraham Deo, et reputa- Gen. 15.6. 


tum est illi ad justitiam. Secüones facit, et di- 
scit peregrinum futurum esse semen suum, et post- 
ea liberandum fore postquam depressum fuerit 
per quadringentos annos. Sara autem quia steri- 
lis erat dat Agarem Abrahamo, ut liberos suscipe- 
ret ex illa. Cum autem hacc uterum gestaret, con- 
tra heram suam sese extulit : traditque illam 
Sarrze Abraham, ut contumeliam ulcisceretur. Illa 
vero ab hera sua male accepta, a domo aufugit, 
ab angeloque jubetur ad dominam suam redire; 
primissionemque accipit semen ipsius multipli- 
candum esse : pueroque antequam nasceretur no- 
men imponit angelus, Ismael ipsum appellans. 
. Peperit Agar Ismaélem, et Abraham cum nona- 

ginta novem annorum esset, nomen mutavit. Non 

enim ultra Abram, sed Abraham vocatus est. 


B 


f Vide Homil, 35 in Gen., Tom. IV, p. 357. 
α τὰ διχοτομήματα, sectiones animalium, Vide Gen. 
15,10. 
25. 


Gen. 18. 
τον 


576 $. JOANNIS CHRYSOST. 


Pracepit illi Deus ut cireumcidatur cum tota 
domo : nomenque Sarz mutatur, vocaturque illa 
Sarra. Accipit Abraham promissionem circa Isaa- 
cum. Apparet Abrahamo Filius Dei cum duobus 
angelis, et ait illi : Revertar ad te tempore isto 
ad horas : et habebit filium Sarra uxor tua. 
Abraham obsecrat Deum pro Sodomis. Dao angeli 
veniunt ad Lot. lustantes Sodomite perquirunt 
608, et percutiuntur czcitate. Abducto autem Loto 
angeli egrediuntur domo : et ipse quidem cum fi- 
liabus salvus confugit in Segor : uxor autem ejus 
facta est columna salis, quia retro respexit. Ut vero 
Sodomitarum regio incensa est, et Lot in montem 
se contulit, conceperunt ex illo duz filiz ejus, 
et major peperit Moab, junior vero Ammon : 
coitum vero cum patre per ebrietatis fraudem 
consequutz sunt , putabant enim genus humanum 
defecisse. Peregrinatus est in. Geraris Abraham, 
et Abimelech rex Gerarorum Sarram accepit : Deo 
autem minas in ipsum intentante, sese purgabat 
ille dicens, putasse mulierem illam sororem ejus 
esse : sic enim. ipsa dixera'. Reddidit vero illam 
Abrahz cum donis. Tunc postquam reddita fue- 
rat, peperit I[saacum, Ejicit autem domo ancillam 
cum filio ejus Ismaéle. Abimelech porro pepigit 
cum Abrahamo fedus, ut nihil injurie inter eos 
intercederet : et accipit ille septem agnas ab Abra- 
hamo, in testimonium putei juramenti, ut pa- 
lam esset illum Abrahe esse. Jubetur Abraham 
filium offerre in holocaustum, et offert, immola- 
turque aries pro eo. Hec. porro figura erant ceco- 
nomic quam pro nobis dispensaturus erat Chri- 
stus. Moritur Sarra, et emto loco Abraham ab 


€ 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


D 


E 


ὃ ἄγγελος, ᾿Ισμαὴλ΄ αὐτὸν καλῶν. "Exexev. ἡ Ἄγαρ 
τὸν Ἰσμαὴλ, xci ᾿Αδραὰμ. ἐτῶν ἐνενήχοντα ἐννέα 
μετωνομάζετο. Οὐχέτι γὰρ "A6paj. , ἀλλὰ ᾿Αὐραὰμ. 
ἐχλήθη. Κελεύεται ὑπὸ τοῦ Θεοῦ περιτμηθῆναι αὐτὸς 
πανοιχεσίᾳ. Καὶ τὸ τῆς Σάρας ὄνομα ἀμείόεται, xol 
καλεῖται Σάῤῥα. Καὶ λαμθάνει περὶ τοῦ ᾿Ισαὰκ ἐπαγ- 
γελίαν 8 ᾿Αὐραάμ. ᾿Επιφαίνεται τῷ A6pau. " 6 Υἱὸς 
τοῦ Θεοῦ μετὰ Ojo ἀγγέλων, χαὶ λέγει πρὸς αὐτόν * 
᾿Ἐπανήξω πρὸς σὲ κατὰ τὸν χαιρὸν τοῦτον εἰς ὥρας, 
xal ἕξει υἱὸν Σάῤῥα ἣ γυνή σου. ᾿Αδραὰμ. δεῖται τοῦ 
Θεοῦ ὑπὲρ Σοδόμων. Οἱ δύο ἄγγελοι ἔρχονται πρὸς 
τὸν Λώτ. ᾿Ιὗπιστάντες οἵ Σοδομῖται ἐπεζήτουν αὖ-- 
τοὺς, χαὶ πλήττονται ἀορασίᾳ. Τὸν δὲ Λὼτ λαθόντες 
οἵ ἄγγελοι ἐξῆλθον τῆς οἰκίας - xai αὐτὸς μὲν ἅμα 
ταῖς θυγατράσι διασώζεται εἰς Σηγώρ - fj 0 γυνὴ 
γέγονε στήλη ἁλὸς, ἐπειδὴ ἀπέδλεψεν εἰς τὰ ὀπίσω. 
Ὡς δὲ ἐνεπρήσθη ἢ Σοδομηνὴ, xo ἀπῆλθεν cic τὸ 
ὄρος Λὼτ, καὶ συνέλαδον ἐξ αὐτοῦ αἱ θυγατέρες αὖ- 
τοῦ, χαὶ ἡ μὲν πρεσθυτέρα ἔτεχε τὸν Μωὰδ,, ἣ δὲ 
νεωτέρα τὸν Ἀμμών - τὴν δὲ μετὰ τοῦ πατρὸς μίξιν 
ἔκλεψαν τῇ μέθῃ - ᾧοντο γὰρ τὸ ἀνθρώπινον ἐχλελοι- 
πέναι γένος. Παρῴχησεν ἐν T: ἐράροις ὃ Ἀθραὰμ , καὶ 
ὃ βασιλεὺς Γεράρων ᾿Αδιμέλεχ ἔλαδε τὴν Σάῤῥαν" 
ἀπειλήσαντος δὲ αὐτῷ τοῦ Θεοῦ, ἀπελογεῖτο λέγων, 
ἀδελφὴν αὐτοῦ νενομικέναι τὴν γυναῖκα εἶναι * οὕτω 
γὰρ αὐτὴ εἶπεν. ᾿Απέδωχε δὲ αὐτὴν τῷ ᾿Αὐραὰμ μετὰ 
δώρων. ᾿Γότε ἀποδοθεῖσα τίχτει τὸν Ἰσαάχ. Ἐχθάλ- 
λει δὲ τὴν παιδίσχην τῆς οἰχίας μετὰ τοῦ παιδίου 
Ἰσμαήλ. Ὁ δὲ ᾿Αδιμέλεχ τίθεται πρὸς τὸν Ἀδραὰμ. 
διαθήκην, ὥστε μὴ ἀδικῆσαι ἀλλήλους, καὶ λαμθά- 
νει ἑπτὰ ἀμνάδας παρὰ τοῦ ᾿Αδραὰμ,, εἰς μαρτύριον 
τοῦ φρέατος τοῦ δρχισμοῦ, ἵνα ἦ δῆλον ὅτι τοῦ 


"A6padyp. ἐστι. Κελεύεται ἀνενέγκαι τὸν υἱὸν εἰς ὅλο- 


Ephrone Chettzo, illic uxorem sepelit, mittitque 521 κάρπωσιν, xxi ἀναφέρεται, xol σφάζεται χριὸς ἀντ᾽ 


servum, ut uxorem ducat Isaaco ex Mesopotomia 
procipiens ne filium. suum illo ducat, si noluerit 
mulier venire. Ut autem. venit servus in urbem 
Nachoris, et signum petiit, quo virginem agniturus 
erat : signum autem illud erat, si praberet illa 


sibi et camelis suis aquam ad bibendum: exit Re- 


becca filia Bathuelis filii Nachoris : Nachor vero 
frater erat. Abrahe. Cam dedisset autem | ipsa illi 
et camelis suis potum, et dixisset cüjus esset filia, 
introducit virum et hospitio accipit. Ubi dixit ille 
cujus rei causa venisset, et petiit ut sibi trade- 
retur puella, id virginis arbitrio parentes relique- 


αὐτοῦ. * Ταῦτα δὲ τύποι ἦσαν τῆς μελλούσης olxovo- 
μίας ὑπὸ Χριστοῦ τελεῖσθαι ὑπὲρ ἡμῶν. ᾿Ἀποθνήσχει 
Σάῤῥα, καὶ ἀγοράσας τόπον 6 ᾿Αδραὰμ. παρὰ Ἐφρὼν 
τοῦ Χετταίου, θάπτει ἐχεῖ τὴν γυναῖκα, καὶ πέμπει 
τὸν παῖδα αὐτοῦ, ὥστε μνηστεύσασθαι τῷ Ἰσαὰκ 
γυναῖχα ἀπὸ Μεσοποταμίας, παραγγείλας μὴ ἀπο- 
στρέψαι τὸν υἱὸν αὐτοῦ ἐχεῖ, εἰ μὴ βούλοιτο ἐλθεῖν ἣ 
γυνή. Ὡς δὲ ἦλθεν 6 παῖς εἰς τὴν πόλιν Ναχὼρ, xc 
τὸ σημεῖον ἤτησε,, xo0* ὃ ἤμελλε γνωρίζειν τὴν παρ- 
θένον - ἦν δὲ τὸ σημεῖον, παρασχεῖν ἐχείνην αὐτῷ τε 
καὶ ταῖς χαμήλοις αὐτοῦ πιεῖν * ἐξέρχεται Ῥεδέχχα ἣ 
θυγάτηρ Βαθουὴλ τοῦ υἱοῦ Ναχώρ" ὃ δὲ Ναχὼρ 


runt. Illam annuentem assumens servus absces- B ἀδελφὸς ἦν τοῦ Ἀδραάμ." δοῦσά τε αὐτῷ πιεῖν xol 


b Filius Dei qui ab Abrabàm exceptus est, Κύριος, 
Dominus vocatur Homil. 42 in Genes. p. 425, Tom. IV. 
De filiabus Lot infra paucis dicit ea, que pluribus enar- 
rata sunt Homil, in Gen. 44, p. 453, 454. . 


^ Hec de sacrificio Abrahz, quod erat figura crucis, 
sive ceconomic Christi, pluribus explicat Chrysosto- 
mus Tomo IV, p. 478. 


' 


SYNOPSIS SCRIPTURE 


ταῖς χαμήλοις, εἰποῦσά τε, τίνος εἴη θυγάτηρ, εἰσά- 
γει τὸν ἄνδρα xal ξενίζει. Ἐπειδὴ δὲ εἶπεν ἐχεῖνος, 
τίνος ἕνεκεν ἦλθε, καὶ ἥτει τὴν παῖδα λαδεῖν; τῇ παρ- 
θένῳ τὴν αἵρεσιν ἐπέτρεψαν οἵ γονεῖς: Ὥς δὲ ἐπέ- 
νευσεν ἐχείνη, λαθὼν αὐτὴν ἀπῆλθε * χαὶ ἐγένετο τῷ 
Ἰσαὰχ γυνή. Λαμδάνει ὃ ᾿Αὐραὰμ. γυναῖκα τὴν Χετ- 
τούραν, ἀποθανούσης Σάῤῥας, xoi τοὺς ἐξ αὐτῆς 
γενομένους παῖδας ἐξαπέστειλεν ἀπὸ Ἰσαὰκ, δόματα 
δοὺς αὐτοῖς " τῆς δὲ οὐσίας Ἰσαὰκ. χληρονόμον ἐποίη-- 
σε, χαὶ ἀπέθανε. Τὰ ὀνόματα τῶν υἱῶν Ἰσμαὴλ 
Lans ἐνταῦθα * χατῴχησε δὲ ἀπὸ Εὐιλὰτ ἕως Σούρ. 
Τῆς Ῥεδέχχας ἐστειρωμένης, ἐδεῖτο Ἰσαὰκ τοῦ Θεοῦ, 
ὥστε χυεῖν αὐτήν - xo ἐπειδὴ ἐκύει, φησὶν αὐτῇ ὅ 
Θεός - Δύο ἔθνη ἐν τῇ χοιλίᾳ σου, καὶ λαὸς λαοῦ 
ὑπερέξει * προλέγων τὰ περὶ Ἰουδαίων xc ἡμῶν τῶν 
Χριστιανῶν. Ὥς δὲ ἐτέχθη τὰ παιδία xa ηὐξήθη; 
ἀποδίδοται καὶ πιπράσχει ἑψήματος qoas τὰ πρω- 
τοτόχια ἑαυτοῦ 6 Ἡσαῦ τῷ Ἰαχώδ. βουλόμενον δὲ τὸν 
Ἰσαὰκ εἰς Αἴγυπτον χατελθεῖν, ἐπειδὴ λιμὸς κατί- 
σχυε, χωλύει ὃ Θεὸς, παραινῶν ἔγθα ᾧχει, ἐχεῖ 
μένειν, καὶ ὑπισχνούμενος ἔσεσθαι μετ᾽ αὐτοῦ", xal 
εὐλογήσειν τὸ σπέρμα αὐτοῦ καὶ πληθύνειν. Μαθὼν 
δὲ 6 βασιλεὺς Γεράρων Ἀδιμέλεχ, ὅτι ἣ “Ρεδέχχα 
γυνή ἐστι τοῦ Ἰσαὰχ ( ὑπώπτευσε γὰρ ἀδελφὴν αὐτοῦ 
εἶναι αὐτὴν ), θάνατον ὥρισε εἴ τις ἐξυθρίσει εἰς αὐ- 
τήν, Τότε ἔσπειρεν ὁ Ἰσαὰχ, καὶ εὗρεν ἑχατοστεύου- 
σαν χριθήν. Ὡς δὲ ἦλθεν εἰς πλοῦτον μέγαν ἐχ τῆς 
εὐλογίας τοῦ Θεοῦ, διεφθονοῦντο αὐτῷ οἱ Φυλιστιεὶμ, 
xal ὃ ᾿Αδιμέλεχ ἀπήλαυνεν αὐτὸν ἐχεῖθεν. ἢ Ὃ δὲ οὐκ 
ἠμύνατο, ἀλλ᾽ ἀνεχώρησε, χαὶ ὥρυξε φρέατα, χαὶ 
ἐμάχοντο περὶ αὐτῶν. 'O “ δὲ οὖκ ἀνθίστατο, ἀλλ᾽ 
ἕτερα ὥρυσσεν, ἕως οὗ ἐπαύσαντο. Καὶ εὐλόγησεν αὖ- 
τὸν 6 Θεός. Καὶ 6 Ἰσαὰχ ἐλθόντα πρὸς αὐτὸν τὸν 
᾿Ἀδιμέλεχ ἐδέξατο ἀσμένως xol εἱστίασεν, οὐ μνη- 
σθεὶς ὧν ἠδικήθη. Ἔλαθδεν 6 Ἢ σαῦ Χαναναίας γυ- 
γαῖχας; χαὶ ἤριζον τῇ Ps6éxxa. ᾿Εγήρασεν ὃ Ἰσαὰκ 
xai ἠμδλυώπησε, xa προστάσσει τῷ υἱῷ Ἡσαῦ θη- 
ρεῦσαι xol ποιῆσαν αὐτῷ ἔδεσμα, ἵνα εὐλογήσῃ αὖ- 
τόν. Ὁ δὲ Ἰαχὼν, συμπραττούσης αὐτῷ τῆς μητρὸς, 


C 


D 


E 


SACR. 377 


sit : fuitque illa uxor Isaaci. Sara defuncta, ducit 
Abraham uxorem Chetturam, et filios, quos ex illa 
susceperat, separavit ab Isaaco ; muneribus affe- 
ctos : opum vero suarum heredem fecit Isaacum, 
et mortuus est. Hic recensentur nomina filiorum 
Ismaélis, qui habitavit ab Evilat usque ad Sur. 
Cum Rebecca sterilis esset, obsecrabat Isaac Deum 
ut illa conciperet : atque ut gestavit uterum, dixit 


illi Deus : Due gentes in utero tuo sunt, popu- aen. 55. 


lusque populum. superabit : pra dicens. ea qux? 
Judaeos et nos Christianos spectabant. Ut autem 
pueri nati sunt et creverunt, tradit venditque pri- 
mogenita sua Jacobo Esaü pro coctione lentis. 
Cum vellet Isaac in /Egyptum descendere, quia 
fames prevalebat, cohibuit illum Deus, hortatus 
ut illic maneret, ubi tunc erat, pollicitus se cum 
ipso futurum , ac benedicturum | semen ipsius , 
ipsumque multiplicaturum. Cum didicisset autem 
Abimelech rex Gerarorum Rebeccam uxorem esse 
Isaaci ( suspicabatur enim. sororem ejus esse), 
mortem indixit iis qui ipsi. contumeliam infer- 
rent. Tune semina sparsit Isaac, et centies multi- 
plicatum. hordeum invenit. Cum autem ex bene- 
dictione Dei magnis. auctus. esset divitiis, invide- 
bant ei Phylistiim, et Abimelech inde eum expu- 
lit. Ille vero non obstitit, sed recessit, et puteos 
fodit, pro quibus lites fuerunt. 1116 vero non ultus 
eos, alios fodit puteos, donec illi molestiam in- 
ferre desierunt. Et benedixit illum Deus. Isaac 
autem se adeuntem Abimelechum benigne susce- 
pit convivioque excepit, injuriarum immemor. 
Duxit Esaü Chanancas mulieres, quz litigabant 
cum Rebecca. Senuit Isaacus et caligaverunt oculi 
ejus, pracepitque Esaü filio suo, ut venaretur et 
pararet sibi cibaria, ut benediceret eum. Jacob 
autem, de matris consilio et opera, Esaü fratrem 
provenit : nam coetis illa heedis duobus, et pelli- 
buseorum filio circumpositis, ut filii levitatem ob- 
tegeret, cibaria ipsi tradidit, et emisit eum. Ille 


ἔφθασε τὸν Ἡσαῦ * ἑψήσασα γὰρ ἐρίφους δύο, χαὶ τὰ 3.5. vero ingressus benedictiones accepit. Ubi autem 


δέρματα αὐτῶν. περιθεῖσα αὐτῷ, ἵνα ἐπιχρύψη τὴν ^ accessit Esaü, et quod gestum erat. edidicit, la- 


λειότητα τοῦ παιδὸς, ἔδωχε τὰ ἐδέσματα εἰς τὰς χεῖ- 
pac αὐτοῦ, xa εἰσέπεμψεν. Ὃ δὲ εἰσελθὼν ἔλαθε τὰς 
εὐλογίας. ᾿Ελθὼν δὲ ὃ Ἡσαῦ, καὶ μαθὼν τὸ γεγονὸς , 
ἀπωδύρετο καὶ ἐθρήνει, xat ἤτει Pag. xa αὖὐ- 
τὸς. χαὶ ἤνυσε τῇ ἐπιμονῇ , οὐδὲν μὲν τοσοῦτον ὅσον 


ἤλπισεν " ἤνυσε δὲ ὅμως. Mugs τοίνυν εὐλογηθεὶς ᾿ 


ἀντὶ μεγάλων, ὠργίζετο τοῖς τὸν ἀδελφὸν, ἐμνησριό- 
χει, περιέμενε τοῦ πατρὸς τὴν τελευτὴν, ὡς τότε 


b. Haec pluribus explicantur Tomo IV, p. 505. 
* Lugdunensis ὁ δὲ οὐχ ἀφίστατο, 91X ἕτερα ὥρυσσεν 


mentabatur, lugebat, petebatque et ipse benedi- 
ctionem sibi dari : et perseverantia sua aliquid ef- 
fecit; nihil tamen tantum, quantum sperabat : 
impetravit tamen, Parva itaque loco majoris bene- 
dictione donatus, irascebatur contra fratrem, in- 
jurie memor, exspectabatque patris mortem, ut 
tunc sine nietu insidias ipsi pararet. Hac Jacobo 
indicat mater, hortaturque ut fuga salutem sibi 


ἕως ἐπαύσαντο. 


558 S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


paret : eumque dixisset Isaaco mon vitalem sibi ἀδεέστερον ἐπιδουλεύσων αὐτῷ. Μηνύει τῷ "lox 
fore vitam, si Jacob etiam ex Chananzis uxorem ταῦτα ἣ μήτηρ, καὶ παραινεῖ φυγῇ τὴν σωτηρίαν εὗ-- 
duceret, illud efücit ut Isaac Jacobum mittat j, ρηκέναι " εἰποῦσά τε πρὸς τὸν ᾿Ισαὰχ,, * ὅτι ἀδίωτος 
in Mesopotamiam ad fratrem ipsius Labanum, αὐτῇ ἔσται ὃ βίος, ei xal ᾿Ιακὼδ ἀπὸ τῶν Χαναναίων 
ut ex filiabus ejus uxorem ducat. Post Jacobi λάδοι γυναῖκα ; παρασχευάζει τὸν Ἰσαὰκ ἐκπέμψαι 
profectum duxit Esaü filiam Ismaélis sibi uxo- τὸν 'Iaxi»6 εἰς Μεσοποταμίαν πρὸς τὸν ἀδελφὸν αὖ- 
rem. Ismael autem filius erat Abrahe ex Agare. τῆς τὸν Λάδαν, xol ἐκ τῶν θυγατέρων αὐτοῦ γυναῖχα 
Videt scalam Jacob, cippum erigit, promittit- λαθεῖν. Ἀπελθόντος δὲ τοῦ Ιαχὼό, λαμόάνει τὴν 0u- 
que se bonorum suorum decimas Deo daturum, γατέρα Ἰσμαὴλ ἑαυτῷ γυναῖκα 6 Ἡσαῦ. Ὁ δὲ Ἰσμαὴλ 
si incolumis reverteretur. Venit in Mesopota- υἱὸς ἦν τοῦ ᾿Αδραὰμ., ἀπὸ τῆς Ἄγαρ γενόμενος αὐτῷ. 
miam, vidit Rachelem, ipsam osculatus est; re- Βλέπει τὴν χλίμαχα ὃ Ιαχὼδ, ἵστησι στήλην, καὶ 
versa puella id renuntiavit patri suo Labano. ἐπαγγέλλεται τὰ ὑπάρχοντα αὐτῷ ἀποδεκατώσειν τῷ 
Ille veniens agnovit Jacobum, induxit illum do- Θεῷ, εἰ ὁγιαίνων ἐπανέλθοι. "ἔρχεται εἰς τὴν Me- 
mum. Jacob servivit illi, in mercedem filiam σοποταμίαν, εἶδε τὴν Ραχὴλ, ἐφίλησεν αὐτήν * ἀπελ- 
ipsius accepturus : ille vero majorem natu dedit. θοῦσα f, κόρη ἀπήγγειλε τῷ πατρὶ Λάδαν. ᾿Ελθὼν 
JEgre ferenti Jacobo ob fallaciam, proponit ut C αὐτὸς ἐπέγνω τὸν Ἰαχὼδ, εἰσήγαγεν αὐτὸν πρὸς ἕαυ- 
septem alios annos sibi serviat,si velit etjunio- τόν. ᾿Εδούλευσεν αὐτῷ ἐπὶ μισθῷ θυγατρός" 6 δὲ τὴν 
rem ducere. Ille vero id quoque passus est, et du- — 7pea6ucépav ἔδωχε. Δυσχεραίνοντι δὲ τῷ Ἰαχὼδ ἐπὶ 
xit etiam juniorem. Erat autem major natu Lia τῇ ἀπάτῃ, προτείνει ἑπτὰ ἔτη ἕτερα δουλεῦσαι, εἰ 
lippis oculis; junior autem Rachel formosa. βούλοιτο xo τὴν νεωτέραν λαδεῖν. Ὃ δὲ xol τοῦτο 
He vero figurz sunt, nempe majornatu synagoga ὑπέμεινε, xai λαμθάνει χαὶ τὴν νεωτέραν. Ἦν δὲ ἢ 
Judaorum, junior autem Ecclesie Christi. Con- μὲν πρεσδυτέρα ἀσθενὴς τοῖς ὀφθαλμοῖς, Λεία * ἡ δὲ 
cepit Lia, et peperit Ruben, Symeonem, Levi νεωτέρα ὡραία, f Ραχήλ. Εἰσὶ δὲ τύποι αὐταὶ, f 
et Judam. Rachel autem quia non pariebat, dat μὲν πρεσδυτέρα τῆς συναγωγῆς τῶν ᾿Ιουδαίων, ἣ δὲ 
Jacobo uxorem secundam, ancillam nempe suam νεωτέρα τῆς ᾿Εχχλησίας τοῦ Χριστοῦ. Συνέλαδε 
Balam, et peperit illa Dan et Nephthalim. Dedit λεία, καὶ ἔτεχε τὸν "Pov6ely., τὸν Συμεὼν, τὸν Λευὶ, 
etiam Lia Zelpham ancillam suam Jacobo uxorem: τὸν Ἰούδαν. Ἢ δὲ "Pay, ἐπεὶ μὴ ἔτικτε, δίδωσι 
hzc vero peperit Gadet Aser. Peperit deindeetiam D τῷ Ἰακὼδ γυναῖχα δευτέραν, τὴν παιδίσχην αὐτῆς 
Lia Isachar et Zabulon. Tunc peperit quoque Ra- βάλαν, καὶ ἔτεχεν ἐχείνη τὸν Δὰν xoà τὸν Νεφθαλείμ. 
chel Josephum. Cum autem vellet Jacob revertiin — "E&wxe δὲ καὶ ἣ Λεία Ζελφὰν τὴν παιδίσχην αὐτῆς τῷ 
terram suam, datipsi mercedem Laban, quamipse ᾿Ιαχὼδ γυναῖκα " ἣ δὲ ἔτεχε τὸν Γὰδ xod τὸν Ἀσήρ. 
Jacob determinavit, omne fuscum in agnis, et — "Ezexe δὲ ἑξῆς Λεία μετὰ ταῦτα τὸν ᾿Ισάχὰρ καὶ τὸν 
omne album in capris : illa autem. quam plu- Ζαθουλών. Τότε ἔτεχε καὶ ἣ "Pagi τὸν Ἰωσήφ. Ὥς 
rima oriebantur : ponebat enim Jacob virgas δὲ ἤθελεν 6 ᾿Ιακὼδ ἀπελθεῖν εἰς τὴν οἰχείαν γῆν, δί- 
in canalibus; et concipiebant oves, et parie- δωσιν αὐτῷ τὸν μισθὸν 6 Λάδαν, ὃν αὐτὸς ὃ ᾿Ιαχὼδ 
bant alba et varia, et cineritio colore sparsa. ὥρισε, πᾶν φαιὸν ἐν τοῖς ἄρνασι, καὶ P πᾶν λευχὸν ἐν 
Illud vero totum Dei eratopus, utipse Jacob ait, ταῖς αἰξίν - ὡς δὲ πολλὰ τὰ τοιαῦτα γέγονεν - ἐτίθει 
Invidebant ei filii Laban, et ille clam acceptis uxo- g γὰρ ῥάδδους ἐν τοῖς ποτιστηρίοις, xc ἐνεχίσσα τὰ 
ribussuis cumfacultatibus abscessit. Laban vero in- πρόδατα, xo ἔτικτε λευχὰ xo ποιχίλα, καὶ σποδοειδὴ 
sequutus eum est,ac priusquam cum illo congrede- — $vrá. Τὸ δὲ πᾶν τοῦ Θεοῦ ἔργον ἦν, ὡς αὐτός φησιν 
retur, interminatus est illi Deus, si aspere Jacobum ὃ Ἰαχώδ. Διεφθονοῦντο αὐτῷ υἱοὶ Λάδαν, χαὶ λαδὼν 
adoriretur.Ille vero ut advenit, primo incusabat,et λάθρᾳ τὰς ἑαυτοῦ γυναῖχας μετὰ τῶν ὑπαρχόντων 
causam quaerebat, cur furtim abscessisset. Utautem ἀπῆλθεν. Ὃ δὲ Ad6av χατεδίωξε, xal πρὶν αὐτῷ 
Jacob respondit, seid ideo fecisse, quodsibiinvide- συμβαλεῖν, ἠπείλησεν 6 Θεὸς αὐτῷ, εἰ τραχέως προσ- 
retur, et veritum ne filias suas retineret, deos suos ενεχθείη τῷ ᾿Ιαχώδ. Ὃ δὲ ἐλθὼν, τὸ μὲν πρῶτον ἐν- 
repetebat Laban, quos furata erat Rachel. Cum au- 5.95 ἐκάλει, καὶ τὴν αἰτίαν ἐζήτει τῆς λαθραίας ἀναχω- 
tem non invenisset, instat vehementer Jacob incu- A ρήσεως. Ὡς δὲ εἶπεν ὃ Ἰακὼθ, διὰ τὸ πεφθονῆσθαι 
sans. Demum, postquam comederantetbiberant,in μήποτε τὰς θυγατέρας αὐτοῦ λάθοι, τοῦτο πεποιηκέ- 


2 ὅτι ἀθδίωτος αὐτῇ ἔσται ὃ βίος. Idipsum, sed alio modo b In textu Biblico legimus , πᾶν διάλευχον χαὶ ῥαντὸν ἐν 
exprimit Chrysostomus Tomo IV, p. 526, A, nempe, ταῖς αἰξίν. Sed qui compendio loquitur, non omnia tam 
τὰ τῆς ζωῆς ἡμῖν οἴχεται. accurate exprimere valet, 


SYNOPSIS SCRIPTUIUE SACRE. 


vat, ἐζήτει τοὺς θεοὺς αὐτοῦ Ad6ov, oüc ἔχλεψεν f 
Ῥαχήλ. Ὡς δὲ οὐχ εὗρεν, ἐπιτίθεται σφοδρῶς ὃ "la- 
x6 ἐγχαλῶν. Καὶ τέλος, φαγόντες xal πιόντες ; διε- 
χωρίσθησαν ἀλλήλων, βουνὸν λίθων στήσαντες ἐχεῖ, 
8v xc βουνὸν μαρτυρίου ἐκάλεσαν. Τότε συνήντησαν 
τῷ ᾿Ιαχὼδ ἄγγελοι Θεοῦ. Ἀποστέλλει 6 Ἰαχὼῤ πρὸς 
τὸν Ἡσαῦ, ἀπαγγέλλων αὐτοῦ τὴν ἐπιδημίαν. "Oc δὲ 
ἦλθον οἱ ἀποσταλέντες, xol εἶπον ἔρχεσθαι τὸν Ἡσαῦ 
μετὰ τετραχοσίων ἀνδρῶν, περίφοδος γενόμενος δεῖ-- 
ται τοῦ Θεοῦ, ὥστε αὐτὸν ἀπαλλάξαι τοῦ ἐπιχειμιένου 
χινδύνου, xal πέμπει δῶρα τοῦ Ἡσαῦ. Ὥς δὲ εἰσῆλθε 
τὸν χειμάῤῥουν ὃ Ἰαχὼδ, xal εὐλογήθη, καὶ μετωνο- 
μάσθη τὸ ὄνομα αὐτοῦ, δρᾷ τὸν Ἡσαῦ ἐρχόμενον, χαὶ 
διελὼν τὸ πλῆθος, τὰς μὲν παιδίσχας μετὰ τῶν παί- 
δὼν αὐτῶν πρώτας ἔταξε, τὴν δὲ Λείαν δευτέραν μετὰ 
τῶν παιδίων, καὶ τὴν Ραχὴλ μετὰ Ἰωσὴφ ἐσχάτην 
ἔρχεσθαι κελεύσας, αὐτὸς πρῶτος ἀπήει. Ὡς δὲ ei- 


Β 


δὲν αὐτὸν ἀσμένως ὃ Ἡσαῦ, καὶ τὰ δῶρα ἔλαθε παρ᾿ ᾿ 


αὐτοῦ, ἠξίου συμπορεύεσθαι αὐτῷ " 6 δὲ παρητεῖτο. 
Καὶ ἐλθὼν κατέλυσεν εἰς πόλιν Σικίμων Σαλὴμ, ἔνθα 


279 
viam quisquesuam recesserunt, tumulum illic lapi- 
dum statuentes, quem collem testimonii vocarunt, 
Tunc occurrere Jacobo angeli Dei. Mittit vero Jacob 
ad Esaü, quiannunciarent adventum suum. Ut vero 
redierunt ii qui missi fuerant, et nunciaverunt ve- 
nire Esaü cum quadringentis viris, formidinecaptus 
rogat Deum, ut se ab imminenti periculo liberet, 
mittitque dona Esaü fratri. Ut autem. ingressus 
est Jacob in torrentem, benedictionemque accepit, 
ac mutatum fuit nomen ejus, videt Esaü venien- 
tem, ac divisa turma sua, ancillas cum filiis suis 
primas constituit, Liam secundam cum filiis, et 
Rachelem cum Joseph prostremam venire jussit : 
ille vero primus incedebat. Ut autem placide vidit 
illum Esaü, et dona ab illo accepit, rogabat se vice 
comitem acciperet : Jacob autem renuit. Confecto 
itinere moratus est in Salem Sicimorum urbe, ubi 
Sychem filius Emmor regis, amore Din filix Ja- 
cobi captus est, illaque vitiata, rogabat illam du- 
cere uxorem sibi liceret. Responderunt Symeon et 


Συχὲμ. ὃ υἱὸς ᾿Εμμὼρ τοῦ βασιλέως, ἐρασθεὶς Δίνας C Levi, se libenter daturos, si ipsi circumciderentur 


τῆς θυγατρὸς ᾿Ιαχὼδ, xci φθείρας τὴν παρθένον, 
ἠξίου νόμῳ γάμου λαδεῖν αὐτὴν γυναῖκα. Εἶπε δὲ 
Συμεὼν καὶ Λευὶ δώσειν ἑτοίμως, εἰ περιτμηθεῖεν 
ἐχεῖνοι μετὰ τοῦ λαοῦ αὐτῶν. Ὡς δὲ περιετμήθησαν, 
ἔτι ὄντας ἐν τῷ πόνῳ ἀνεῖλον αὐτοὺς Συμεὼν xo Λευί. 
᾿Εφοδεῖτο λοιπὸν 6'Iaxo6, μὴ συνεπιθῶνται αὐτῷ οἵ 
πλησίον Χαναναῖοι" καὶ τοῦ Θεοῦ χελεύσαντος ἀνῆλθεν 
εἰς Βαιθήλ. Καὶ ἀπέθανεν ἣ τροφὸς ῬῬεδέχχκας. Ὡς 
δὲ ηὐλόγησεν αὐτῷ ὃ Θεὸς, ἀπάρας ἐκ Βαιθὴλ χκατῴ- 
χῆσεν ἐπέχεινα πύργου Γαδέρ. ᾿Γότε ἐδυστόχησεν ἣ 
Ῥαχὴλ, καὶ ἀπέθανε, καὶ ἐτάφη ἐν τῇ δδῷ ᾿Εφραθᾶ- 
αὕτη ἐστὶ Βηθλεέμ. *O. δὲ τεχθεὶς ἦν Βενιαμείν. Τότε 
xou) ἹῬουδὶμ. μετὰ Βάλλας τῆς παλλακῆς τοῦ 
πατρὸς αὐτοῦ. Τότε ἀπέθανεν Ἰσαάχ * xo ἔθαψαν 
αὐτὸν "Hoa xoi Ἰαχκώδ. Γενεαλογοῦνται οἵ ἀπὸ τοῦ 
Ἡσαῦ, ἔνθα "εὑρίσκεται Ἰὼδ ἀπὸ τούτων ὧν, '"Io6X6 
δὲ ἐνταῦθα χαλεῖται. Διαφθονοῦνται τῷ Ἰωσὴφ oi 
ἀδελφοὶ τῶν ἐνυπνίων ἕνεκα, καὶ ὅτι μᾶλλον αὐτὸν ὃ 
πατὴρ ἐφίλει. Kal λαθόντες μόνον ἐδούλοντο ἀνελεῖν - 
συμβουλεύσαντος δὲ τοῦ Ῥουδὶμ εἰς λάχχον ἐμδα- 
λεῖν- ἐδούλετο γὰρ αὐτὸν τέως ἐξελέσθαι τοῦ θανά- 
του. "Ema ἐνέδαλον, ἀπέδοντο ὕστερον τοῖς Μαδια- 
ναίοις, τοῦ Ἰούδα τοῦτο εἰσηγησαμένου. Τὸν δὲ 
χιτῶνα αὐτοῦ βάψαντες αἵματι, ἐπεδείκνυον τῷ 


D 


E 


πατρί. Ὃ δὲ νομίσας θηριάλωτον γεγονέναι, ἐθρή-. 


νει χαλεπῶς. Τῷ δὲ ᾿Ιούδα ἐτέχθησαν "He, Aó- 


νᾶν, xoi Σηλών. ᾿Αποθανόντος δὲ τοῦ Ἢρ, τὴν γυ- - 


ναῖχα αὐτοῦ τὴν Θάμαρ ἔλαθεν 6 ἀδελφὸς αὐτοῦ 


^ Jobi originem ab Esaü deducit Chrysostomus hic 
et alibi, ut in Homil.7 de Ponitentia p. 327, E. Et haec 


cum populo suo. Ut vero se circumciderunt, cum 
adhuc in dolore versarentur, illos interfecere 
Symeon et Levi. Metuebat deinceps Jacob ne in se 
irruerent vicini Chananzi : Deoque jubente ascen- 
dit in Bathel. Mortuaque est nutrix Rebeccze. Ut 
autem benedixit Jacobo Deus, profectus ex Βω- 
thel habitavit ultra turrim Gader. Tunc infeliciter 
peperit Rachel et mortua est, sepultaque est in via 
Ephrata : hac est Bethlehem. Qui natus autem 
est, Benjamin erat. Tunc dormivit Ruben cum 
Balla concubina patris sui. Illo tempore mortuus 
est Isaac; et sepelierunt eum Esaü et Jacob. Ge- 
nealogia ducitur progeniei Esaü , inter quos Job 
reperitur, qui Jobab hic vocatur. Josepho invi- 
dent fratres somniorum causa, et quod magis a 
patre diligeretur. Illumque solum nacti occidere 
volebant : consulens autem Ruben, ut in lacum 
injiceretur, volebat illum saltem a morte eripere. 
Cum injecissent, vendiderunt demum Madianitis, 
Juda consulente. Tunicam autem ejus sanguine 
tinctam ostenderunt patri. Ille vero putans illum 
a fera devoratum, graviter lugebat. Juda autem 
nati sunt, Er, Aunan, et Selon. Mortuo autem Er, 
uxorem ejus Thamarem duxit frater ejus Aunan : 
qui nolebat semen suscitare fratri suo. Ut vero 
hic quoque mortuus est: non ultra volebat Judas 
Seloni tertio filio 'Thamarem uxorem dare, Tha- 
Tüar vero ornata ut meretrix secus viam sedit. 


est veterum recentiorumque multorum opinio , illum 
Jobab qui inter Esaü nepotes fertur esse Jobum. 


Cen. 38. 
26. 


580 


Illam autem. vere meretricem putans Judas ( nam 
vultum obtegerat ), ingressus est ad eam, pignus- 


que dedit illi, torquem et annulum et virgam. ,. 


$. JOANNIS CHRYSOST. ARCHÍEP. CONSTANTINOP. 


Abvüv* xol οὐχ 86oóAero ἀναστῆσαι σπέρμα τῷ 
ἀδελφῷ αὐτοῦ. Ὡς δὲ xe οὗτος ἀπέθανεν, οὐχέτι 
ἤθελε τῷ τρίτῳ Σηλὼν δοῦναι γυναῖκα τὴν Θάμαρ ὃ 


Ut vero renuntiatum postea est Thamarem ute- A ᾿Ιούδας. Ἢ δὲ Θάμαρ κοσμησαμένη ἐχάθισεν ὡς 


rum gestare, jussit socerejus Judas eam comburi. 
Tlla vero misit dicens, ex illo viro se concepisse, 
cujus esset annulus. "Func ait Judas, Justior est 
Thamar quam. ego. Cum autem peperit, emisit 
manum Zara, et postea retraxit, et egressus est 
Phares, ct postea Zara. Hac porro sic allegorice 
explicantur. Protulit, inquiunt, primus populus, 
nempe justi qui ante legem fuerunt, manum, id 
est vitam virtute ornatam et angelicam. Deinde 
in medium inducta est lex ; postea vero revocata 


πόρνη παρὰ τὴν 000v. Καὶ νομίσας αὐτὴν ἀληθῶς 
πόρνην εἶναι Ἰούδας (ἐχεκάλυπτο γὰρ τὸ πρόσωπον ), 
εἰσῆλθε πρὸς αὐτὴν, xol ἔδωχεν αὐτῇ ἀῤῥαύῶνα, 6p- 
μίσκον καὶ δακτύλιον xal ῥάδδον. Ὥς δὲ ἀπηγγέλθη 
μετὰ ταῦτα, ὅτι χύει Θάμαρ, ἐχέλευσεν αὐτὴν χα- 
ταχαυθῆναι 6 πενθερὸς ᾿Ιούδας. Ἣ δὲ ἀπέστειλε λέ-- 
γουσα, ἐκ τοῦ ἀνδρὸς συνειληφέναι, " οὗ ὃ δάχτυλός 
ἐστι. Τότε φησὶν Ἰούδας, Δεδικαίωται Θάμαρ ἢ 
ἐγώ. Ὥς δὲ ἔτικτε, προεξήνεγχε τὴν χεῖρα ὃ Ζαρὰ, 
εἶτα συνέστειλε, xol ἐξῆλθεν ὃ Φαρὲς, καὶ τότε ὃ 


rursum est illa prior vita, per Christi institutum Β Ζαρά. » Ταῦτα δὲ οὕτως ἀλληγορεῖται. Προεξήνεγχε, 


ad perfectiorem statum provecta. Emit Josephum 
princeps coquorum Pharaonis Pentephres : ipsi- 
que commisit curam ommium quz in domo sua 
erant. Non cessit ille here ad. peccandum hor- 
tanti. Calumnia impetitus est, conjectus in carce- 
rem fuit : etiam illic dominium obtinebat ; prin- 
cipi pincernarum, et principi pistorum interpre- 
tatus est somnia. Evenit sicut ipse dixerat : ille 
quippe occisus, hic in pristinum honorem reductus 
est. Vidit Pharao somnia boum et spicarum ; qui 


φησὶν, 6 πρῶτος λαὸς, οἵ πρὸ τοῦ νόμου δίκαιοι, τὴν 
χεῖρα, τουτέστι, τὴν ἐνάρετον πολιτείαν καὶ ἀγγελι- 
χήν. Εἶτα ἐν μέσῳ παρενεθλήθη νόμος “ μετὰ δὲ 
ταῦτα πάλιν ἀνεχλήθη ἐχεῖνος ὃ πρότερος βίος, διὰ 
τῆς xavk Χριστὸν πολιτείας ἐπὶ τὸ τελειότερον παρα- 
χθείς. Ἠγόρασε τὸν Ἰωσὴφ 6 ἀρχιμάγειρος Φαραὼ 
ὃ" Πεντεφρής " ἐνεχείρισε τὰ χατὰ τὴν οἰχίαν. Οὐκ 
εἶξε τῇ δεσποίνῃ παρανομεῖν κελευούσῃ ἐχεῖνος. Ἔσυ- 
κοφαντήθη, ἐνεδλήθη εἰς τὸ δεσμωτήριον * ἦν ἄρχων 
χἀχεῖ, διέκρινε τῷ ἀρχιοινοχόῳ καὶ τῷ ἀρχισιτοποιῷ 


bus significabatur abundantia, et que illam sub- C. τὰ ἐνύπνια. ᾿Εξέδη χαθὼς εἶπε * χαὶ 6 μὲν ἀνηρέθη, 


sequuta estfames. Eductus ex carcere est Joseph, 
ut illa interpretaretur ; nam eum indicaverat prin- 
ceps pincernarum. TInterpretatus ille est, deditque 
consilium, quo fami remedium adhibebatur. Sta- 
tuitur post Pharaonem primus, et multo collecto 
in septem annis ubertatis frumento ; quando fames 
institit, volentibus vendebat. Venerunt etiam fra- 
tres ejus ad emendum. Ubi autem non cum illis 
vidit Benjaminum, metuens ne illum quoque per- 
didissent, incusat eos ut exploratores terre, nec 
criminis aliam fore solutionem dicit, nisi fratrem 
juniorem Benjaminum in /Egyptum adducentes, 
ostendere possent. Arrepto autem et vincto Syme- 
one, ceteros dimisit, et frumento et argento dato. - 
Ubi autem viderunt argentum, cum aperirent sac- 
cos, de re tam inopinata turbati sunt, et Benjami- 
num a patre postulabant, cui omnia qu gesta erant 
enarrarunt. Ile vero renuebat puerum emittere. 


^ Legendum haud dubie οὗ τὸ δαχτύλιον. In Lugdu- 
nensi Codice legitur οὗ ὁ δαχτύλιος. 

b. φαῦτα δὲ οὕτως ἀλληγορεῖται. Hanc allegoriam eodem 
prorsus sensu explicat Chrysostomus Hom, 62 in Ge- 
nes. T. IV, p. 593, 594. Sed hic quadam adjicit, que 
Chrysostomi inventionem prze se ferunt. 

* Πεντερρής hic Πετερρὴς Vocatur in Bibliis ; sed hac 


ὃ δὲ εἰς τὴν προτέραν ἐπανῆλθε τιμήν. Εἶδε Φαραὼ 
τὰ ἐνύπνια τῶν βοῶν, τῶν σταχύων " δι᾽ ὧν ἐδηλοῦτο 
ἣ εὐθηνία, καὶ ὃ διαδεξάμενος αὐτὴν λιμός. ᾿Εξη- 
νέχθη ᾿Ιωσὴφ τοῦ δεσμωτηρίου, ἵνα ἐπιλύσῃ " ἐμήνυσε 
γὰρ 6 ἀρχιοινοχόος. ᾿Επέλυσεν, ἔδωχε. xol γνώμην 
τὴν τὸν λιμὸν παραμυθησομένην. Γίνεται μετὰ τὸν 
Φαραὼ, καὶ συναγαγὼν σῖτον πολὺν ἐν τοῖς ἑπτὰ 
ἔτεσι τῆς εὐθηνίας * ὅτε ὁ λιμὸς ἐπέστη , ἐπώλει τοῖς 
βουλομένοις. Ἦλθον xz οἱ ἀδελφοὶ αὐτοῦ πρίασθαι. 


D Ὥς δὲ οὐχ εἶδε μετ᾽ αὐτῶν τὸν Βενιαμὶν, 4 δεδοικὼς 


μὴ καὶ αὐτὸν ἀπώλεσαν, αἰτιᾶται ὡς χατασχόπους 
τῆς γῆς, καὶ τοῦ ἐγχλήματος οὖχ εἶναι ἑτέραν λύσιν, 
πλὴν εἰ μὴ τὸν ἀδελφὸν τὸν νεώτερον τὸν Βενιαμὶν 
καταγαγόντες εἷς Αἴγυπτον ἐπιδεῖξαι δυνηθεῖεν. Λαδὼν 
δὲ τὸν Συμεὼν ἀπ᾽ αὐτῶν xci δήσας, τοὺς λοιποὺς 
ἐξέπεμψε,, τόν τε σῖτον δοὺς καὶ τὸ ἀργύριον. Ὥς δὲ 
εἶδον τὸ ἀργύριον ἐν τῷ χενοῦν τοὺς μαρσίππους, 
ἐταράχθησαν τῷ παραδόξῳ, καὶ τὸν Βενιαμὶν ἥτουν 


nomina variant, Πεντερρής etiam vocatur supra Expo- 
sitione in Psalmum 48, p. 219, "T'om. V. Πεντερρής 
etiam legitur in Codice Lugduni Batavorum. 

ἃ Δεδοιχὼς μὴ καὶ αὐτὸν ἀπώλεσαν : metuens ne illum 
quoque perdidissent. Ydipsum pluribus ait Homil. 42 * 
in Gen. Tom. IV, p. 610, 


SYNOPSIS 


παρὰ τοῦ πατρὸς Aoóely, τὰ γεγονότα ἀπαγγέλλοντες 
ἅπαντα. Ὁ δὲ ἀντείχετο τοῦ παιδίου. Ὡς δὲ ἐπεχρά- 
τησεν ὃ λιμὸς, καὶ ᾿Ιούδας ἐπέκειτο βουλόμενος λα- 
ῥεῖν τὸν Βενιαμὶν, ὑγιῆ καὶ σῶον ἐπαγγειλάμιενος 


ἐπανήξειν, ἔδωχεν 6 Ἰαχὼδ τό τε ἀργύριον διπλοῦν, ᾿ 


χελεύσας ἐπιφέρεσθαι χαὶ δῶρα ἕτερα. Ὡς δὲ ἦλθον 


SCRIPTURE SACRE. 


381: 

Ut autem fames invaluit, cum instaret Judas Ben- 
E jaminum volens abducere, se sanum et incolumem 
reducturum pollicitus, dedit Jacob duplicatum ar- 
gentum, jubens alia quoque dona afferre. Ut au- 
tem ad Josephum pervenerunt, ab eo perhumani- 
ter excepti sunt ; de patre ille interrogavit, et lauto 


πρὸς τὸν ᾿Ιωσὴφ, ἐδέξατο αὐτοὺς εὐμενῶς, xol περὶ S illos convivio extepib Cum porro de reditu age- 


τοῦ πατρὸς ἠρώτησε, xo εἱστίασε λαμπρῶς. Ἡνίχα 
δὲ ἔδει ἀπιέναι, τὸ ποτήριον τὸ ἀργυροῦν κελεύει ἐμ- 
δλχηθῆναι τῷ μαρσίππῳ τοῦ Βενιαμὶν, οὐχ εἰδότων 
ἐχείνων. Ὥς δὲ ἐνεθλήθη καὶ λαθόντες ἀπῆλθον, προσ- 
τάσσει τῷ ἐπὶ τῆς οἰχίας ὃ Ἰωσὴφ καταδιῶξαι τοὺς 
ἄνδρας. Ὃ δὲ χαταδιώξας ἐνεχάλει, ὅτι καχοῖς τὸν 
εὐεργέτην ἠμείψαντο. ἹΤαραττομένων δὲ αὐτῶν, xoi 
τῷ μὲν ἁλόντι ἐπὶ τῇ χλοπῇ, εἰ εὑρεθείη, θάνατον 
δριζόντων, ἑαυτοῖς δὲ δουλείαν, εὑρίσχεται παρὰ τῷ Βε- 
νιαμίν. Τότε εἰσελθὼν ὃ Ἰούδας, xol μαχρὸν ἀποτεί- 
νας λόγον περί τε τοῦ πατρὸς χαὶ περὶ τοῦ Ἰωσὴφ xc 
τοῦ Βενιαμὶν, ὃς ἦν ἑλόμενος ἀντὶ τοῦ βειραχίου δου- 
λεύειν αὐτὸς, εἰς τοσοῦτον ἐνέδαλεν οἶκτον τὸν Ἰωσὴφ, 
ὡς ἐλεγχθῆναι τὴν σχηνὴν ἅπασαν. Πάντας γὰρ 
ἐχθαλὼν, ἵνα αὐτῷ μετ᾽ ἐξουσίας δαχρύειν ἐξῇ, que 
ρίζει τε αὐτὸν τοῖς ἀδελφοῖς, xol ἀποστέλλει d ἐπὶ τὸν 
πατέρα μετὰ δώρων καὶ ἁμαξῶν - ἦν δὲ καὶ τῷ Φα- 
ραὼ τοῦτο συνευδοχοῦν. Ὡς δὲ ἤκουσεν ὃ Ἰαχὼδ τὰ 
χατὰ τὸν Ἰωσὴφ, περιχαρής τε ἦν, καὶ τοῦ Θεοῦ χε- 
λεύσαντος χατέδη εἰς Αἴγυπτον. Op τὸν Ἰωσὴφ 6 
πατὴρ, ἀπηγγέλθη ταῦτα τῷ Φαραὼ, χαὶ χατῴχη- 
σεν ἐν Ῥαμεσσῇ. Ὡς δὲ ἀνάλωτο τὸ ἀργύριον τῆς 
γῆς, χτήνη διδόντες οἱ ἄνθρωποι; ἔλάμθδανον σῖτον " 
ἐπειδὴ δὲ χαὶ ταῦτα ἐπέλιπε, καὶ ὃ λιμὸς οὐχ ἐπαύετο, 
ἑαυτοὺς ἔδωχαν μετὰ τῆς γῆς " xo γενόμενοι τῷ Φα- 
ραὼ δοῦλοι, ἔσπειρον, καὶ τὸ πέμπτον μέρος ἐδίδο- 
σαν αὐτῷ, τὰ τέσσαρα αὐτοὶ καρπούμενοι. Μέλλων 
δὲ τελευτᾶν ὃ Ἰαχὼδ, ὅρχον ἀπαιτεῖ τὸν Ἰωσὴφ, 
. ὥστε μὴ θάψαι αὐτὸν ἐν Αἰγύπτῳ, ἀλλ᾽ ἐν τῷ τάφῳ 
τῶν πατέρων αὐτοῦ. Καὶ τοὺς υἱοὺς Ἰωσὴφ, τὸν 
᾿ἜἜφραΐμ. xai τὸν Μανασσῇ, οὐχ cic ἐγγόνων, ἀλλ᾽ εἰς 
υἱῶν χαταλέγει τάξιν. Καὶ ἠμδλυώπει Ἰαχώόδ * ὡς δὲ 
τὰν τ θὰ αὐτοὺς, xol ἔδει εὐλογεῖν, ἐξ ἀριστερῶν 
οὔ Ἰαχὼδ ἔστησε τὸν ᾿Εφραΐμ. 6 ᾿Ιωσὴφ, τὸν δὲ 
Mzyaco ἐχ δεξιῶν. Ὃ δὲ Ἰαχὼδ τὴν δεξιὰν χεῖρα 
ἐπέθηχεν ἐπὶ τὸν ἐξ ἀριστερῶν ἑστῶτα τὸν νεώτερον, 
τὴν δὲ ἀριστερὰν ἐπὶ τὸν ἐχ δεξιῶν, x«l εὐλόγησε. 
Τοῦ δὲ Ιωσὴφ οἰομένου χατὰ ἄγνοιαν τοῦτο ποιεῖν 
τὸν πατέρα, χαὶ διορθουμένου, οὐχ ἠνέσχετο 6 Ἶα- 


χῴθ - εἰδὼς γὰρ ἔφη τοῦτο ποιεῖν, οὐκ ἀγνοῶν. Τότε, 


δίδωσι τῷ Ἰωσὴφ 6 Ἰακὼδ τὴν Σίκιμαν ἐξαίρετον, 
P ἣν δι Συμεὼν καὶ Λευὶ εἷλον. Καὶ εὐλογεῖ τοὺς υἱοὺς 


2 ὡς ἐλεγχθῆναι τὴν σχηνὴν ἅπασαν, ἐ λέγχω vox Chry- 
sostomo familiaris hoc usu. 


A retur, jussit poculum aureum injici in saccum 
Benjamini, illis ignorantibus. Ut autem injectum 
fuit poculum, dum illi abirent, jubet Joseph pra- 
positum domus sua viros insequi. Insequutus 
illeincusabat quod beneficum malis remnnerarent. 
Illis vero turbatis, et morte dignum definientibus 
eum qui in furto deprehensus foret, seque servituti 
obnoxios, inventum fuit poculum in Benjamini 
sacco. Tunc ingressus Judas, longoque habito ser- 
mone de patre, de Josepho, et de Benjamino ; cum 

B se ille pro puero ad servitutem offerret, in tantam 
commiserationem Josephum injecit, ut tota illa 
scena proderetur. Omnibus enim exclusis, ut sibi 
cum libertate flere liceret, sese fratribus cogno- 
scendum exhibuit, misitque ad Patrem cum donis 
et plaustris : id quod etiam Pharaoni placitum 
erat. Ut audivit Jacob ea que ad Josephum specta- 
bant , gaudio perfusus est, et jubente Deo descen- 
dit in /Egyptum. Videt Josephum pater: hac re- 
nuntiantur Pharaoni, qui habitare eos jussit in 
Ramesse. Ut autem exhaustum fuitargentum ter- 
re, jumenta dantes illi homines, frumentum ac- 

€ cipiebant : his quoque deficientibus, nec fame 
desinente, seipsos cum terra dederunt : ac servi 
Pharaonis constituti seminabant, et quintam par- 
tem ipsireferebant, quatuor sibi partes reseryantes. 
Morti proximus Jacob, juramentum exigit a Jo- 
sepho, ne sein /Egypto sepeliret, sed in sepulcro 
patrum suorum. Filiosque Josephi Ephraim et 
Manassem non in nepotum, sed in filiorum ordinem 
accenset. Caligabatque oculis Jacob : ut autem 
osculatus est eos, cum benedicturus illos esset, 
Joseph a sinistris. Jacobi posuit Ephraim, et Ma- 
nassem a dextris, Jacob autem dexteram manum 

D imposuit super juniorem qui a sinistris stabat, si- 

nistram vero super eum qui a dextris, et bene- 

dixit. Putantem Josephum id patrem per 3gnoran- 
tiam facere, et monentem, non tulit Jacob, seque 
gnarum, non ignorantem id facere dixit. Tunc 
dedit Josepho Jacob Sicimam jure praecipuo, 
quam Symeon et Levi ceperant. Et benedicit filios 
suos. Hic de Christo. vaticinatur : Von. deficiet, 


b ἣν à Συμεὼν χαὶ Λευὶ sD2ov. Hoc ipsum dicit Homil. 
67 in Genesim, p. 635 : ἕως ἂν ἔλθη ᾧ ἀπόκειται. Yn Vul- 


Gen. 49. 
10. 


Ibid v. T9. 
2l. 


Gen. 5o. 
24. 


Exod.2. 
13. 14. 


382 8. JOANNIS CHRYSOST. 


inquit, princeps ex Juda, nec dux de femoribus 
ejus, donec veniat is cui repositum est. Ut 
autem mortuus est Jacob, luxit eum Joseph, et 
efferens sepelivit in spelunca Abraha. Dixerunt 
itaque fratres ejus : JVe forte injurie memoriam 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


αὐτοῦ. ᾿Ενταῦθα περὶ τοῦ Χριστοῦ προφητεύει. Οὐκ 
ἐκλείψει ἄρχων, φησὶν, ἐξ Ἰούδᾳ; οὐδὲ ἡγούμενος ἐχ. 
τῶν μηρῶν αὐτοῦ, ἕως ἂν ἔλθη à ἀπόκειται. Ὡς δὲ 
ἀπέθανεν ὃ Ἰακὼδ, ἐπένθησεν αὐτὸν 6 Ἰωσὴφ, xoi 
ἀναγαγὼν ἔθαψεν ἐν τῷ σπηλαίῳ ᾿Ἀδραάμ.. Εἶπον οὖν 


retineat, et referat nobis mala, quc intulimus g, oi ἀδελφοὶ αὐτοῦ * Μήποτε μνησιχαχήση,, καὶ ἀντα- 


ei, et rogabant eum dicentes : Ecce nos servi 
tui sumus. Flevitque Joseph, et dixit eis : 176 εἰ- 
meatis : nam Dei sum ego. 7705 mala consilia 
cepistis, Deus autem bona retribuit mihi. Ego 
nutriam vos et domos vestras. Vixit ergo Jo- 
seph centum annos, et vidit filios Ephraim usque ,. 


ποδώσει ἡμῖν xaxk, ἃ ἐνεδειξάμεθα αὐτῷ, xoà πα- 
ρεχάλουν αὐτὸν λέγοντες " Ἰδοὺ ἡμεῖς οἰκέται σου. 
Καὶ ἔκλαυσεν $ ᾿Ιωσὴφ, καὶ εἶπεν αὐτοῖς - Μὴ φο- 
ῥεῖσθε - τοῦ γὰρ Θεοῦ εἰμι ἐγώ. Ὑμεῖς ἐδουλεύσα-- 
σθε πονηρὰ; ὃ δὲ Θεὸς ἀνταπέδωχέ μοι ἀγαθά. Ἐγὼ 
«διαθρέψω ὑ ὑμᾶς καὶ τοὺς olxouc ὑμῶν. "ἔζησεν οὖν 


ad tertiam generationem. Dixit porro fratribus A ᾿Ιωσὴφ ἔτη * ἑχατὸν, » εἶδεν "Eopaty. παιδία ἕως 


suis : F'isitatione visitabit vos Deus, et inducet 
vosin terram promissionis, quam juravit pa- 
tribus nostris se daturum eis. Et simul vobis- 
cum ferelis ossa. mea. Cum vixisset centum 
annis, sepultus est in loculo in /Egypto. 


SYNOPSIS EXODI. 


τρίτης γενεᾶς, Λέγει οὖν τοῖς ἀδελφοῖς αὐτοῦ * Ἔπι- 
exon ἐπισχέψεται ὑμᾶς 6 Θεὸς, xol εἰσάξει ὑμᾶς clc 
τὴν γὴν τῆς ἐπαγγελίας, ἣν ὥμοσε τοῖς πατράσιν 
ἡμῶν δοῦναι αὐτοῖς. Καὶ συνανοίσετε τὰ ὀστᾶ μου 
μεθ᾽ ὑμῶν. Καὶ τελευτήσας ἐτῶν ἑχατὸν, ἐτάφη ἐν 
τῇ σορῷ ἐν Αἰγύπτῳ P 


XYNOWIX THX EZONOY. 


Exsurgens in JEgypto rex qui Josephum non B Ἀγαστὰς βασιλεὺς ἐν Αἰγύπτῳ, ὃς οὖχ ἤδει τὸν 


noverat, Israélitas afflixit in luto et latere. Praece- 
pit etiam obstetricibus, ut occiderent masculos 
Israélitarum ; ut autem ille non paruerunt, illud 
facinus populo commisit. Tunc nascitur Moyses 
ex tribu Levi, et exposuerunt eum parentes in 
arcula. Descendens vero filia Pharaonis, eductum 
infantem nutriendum tradidit. Cum in virum cre- 
visset Moyses, egressus est ad filios Israél. Ut 
autem laborem eorum considerabat, vidit /Egy- 
ptum, qui Hebreum verberabat, cumque hinc 
inde respexisset , neminem vidit; percussoque 


Ἰωσὴφ, ἐχάχου τοὺς ᾿Ισραηλίτας τῷ πηλῷ xw τῇ 
πλινθεία. ᾿Εχέλευσε δὲ χαὶ ταῖς μαίαις ἀναιρεῖν τὰ 
ἄῤῥενα τῶν ἸΙσραηλιτῶν " ὡς δὲ οὐχ εἶξαν, τῷ λαῷ τὸ 
τόλμημα ἐπέτρεψε. Τότε τίχτεται Μωῦσῆς &x τῆς 
φυλῆς Λευὶ, xal ἐξέθηκαν αὐτὸν οἵ γονεῖς ἐν 0/67. 
Κατελθοῦσα δὲ ἣ θυγάτηρ Φαραὼ, καὶ ἀνελομένη τὸ 
παιδίον, ἔδωχε τρέφεσθαι. Μέγας οὖν γενόμενος Μωῦ-- 
σῆς, ἐξῆλθε πρὸς τοὺς υἱοὺς Ἰσραήλ. Κατανοήσας 
δὲ τὸν πόνον, δρᾷ Αἰγύπτιον τύπτοντά τινα Ἑδραῖον. 
Περιδλεψάμενος δὲ ᾧδε χαὶ ᾧδε, oby δρᾷ οὐδένα - 
πατάξας δὲ τὸν Αἰγύπτιον, ἔχρυψεν αὐτὸν ἐν τῇ ἄμ.- 


JEgyptio, abscondit illum in arena. Egressus die  μῳ. ᾿Εξελθὼν δὲ τῇ ἡμέρᾳ τῇ δευτέρᾳ, δρᾷ δύο 


sequenti, vidit Hebraos duos sese mutuo verbe- 
rantes, alterique dixit : Cur verberas proximum? 
Infit ille : Quis te constituit principem et judi- 
cem nostrum? an occidere me vis, ut heri 
JEgyptium? 'Timuit ergo Moyses, Pharaoque 
rem gestam audivit, ac quzrebat interficere Moy- 
sem. Metuens Moyses secessit in Madiam : juvit- 
que Jothoris filias ad aquandum. Ill rem gestam 
patri nuntiaverunt, ad eumque adduxere Moysem. 


*"E6oalouc διαπληκτιζομένους, xaX λέγει τῷ ἑνί Διὰ 
τί τύπτεις τὸν πλησίον ; Ὁ δὲ εἶπε * Τίς σε χατέστη- 
σεν ἄρχοντα χαὶ δικαστὴν ἐφ᾽ ἡμᾶς; μὴ ἀνελεῖν με 
θέλεις ὡς χθὲς Αἰγύπτιον; ᾽᾿Εφοθήθη οὖν MoücTc- 
ἤχουσε δὲ Φαραὼ τὸ ῥῆμα, καὶ ἐζήτει ἀνελεῖν Μωῦ-- 
c7jv. Φοδηθεὶς δὲ Μωῦσῆς, ἀνεχώρησεν εἷς Μαδιάμ." 
ἐδοήθησε ταῖς θυγατράσιν Ἰοθὸρ πρὸς τὸ ποτίσαι. 
ΑἹ δὲ ἀνήγγειλαν τῷ πατρὶ τὸ γεγονὸς, xal εἰσήγα-- 
yov πρὸς αὐτὸν τὸν Μωῦσῆν. Καὶ δίδωσιν αὐτῷ τὴν 


Jothor dedit illi filiam suam in uxorem : et pepe- D θυγατέρα αὐτοῦ γυναῖκα " xa ἔτεχε τῷ Μωῦσῇ τὸν 


gatis exemplaribus legitur, ἕως ἂν ἔλθῃ τὰ ἀποχείμενα 
αὐτῷ : sed in quibusdam ecclesiasticis Scriptoribus ᾧ 
ἀπόχειται legitur, et sic habebat Chrysostomi exemplar ; 
nam sic ille legit in Genesim p. 638, et alibi, 

» Omnia exemplaria Bibliorum centum et decem an- 
nos vita Josepho tribuunt ; sed lapsu, ut videtur, gra- 


phico decem anni hic et infra omissi sunt, 

b Codex Lugdunensis sic desinit : ἐπανέρχονται ἐξ 
Αἰγύπτου àysveyksiy αὐτοῦ τὰ ὀστᾶ. ὃ δὲ ἀπέθανε. ἔθηχαν 
αὐτῶν παιος (SiC) ἐν τῇ σορῷ τὴν ἐν Αἰγύπτῳ. Hic aliquid 
erratum vitiumque est. ' 


SYNOPSIS SCRIPTURE SACRE. 


Γερσὲμ. xo τὸν ᾿Ελιέζερ. Ποιμαίνοντι δὲ αὐτῷ! λα- 
λεῖ 6 Θεός ὅτε ἦλθεν, εἶδε τὸ ἐπὶ τῆς βάτου θαῦμα, 
ὅτε ἐχαίετο, χαὶ οὗ χατεχαίετο. Καὶ ἀποστέλλει αὐτὸν 
εἰς Αἴγυπτον λέγων εἰπὲ, Ἐγώ εἶμι 6 ὦν. Κελεύεται 
δὲ συναγαγεῖν τὴν γερουσίαν; χαὶ οὕτως εἰσελθεῖν 
πρὸς Φαραὼ, " καὶ παραγγεῖλαι τῷ λαῷ, ἡνίκα ἀπο- 
τρέχουσι, χρήσασθαι σχεύη ἀργυρᾶ xoi χρυσὰ παρὰ 
τῶν γειτύνων. Καὶ δίδωσιν αὐτῷ σημεῖα τοῖα πρὸς 
τὸ πιστευθῆναι, τὴν ῥάδδον, ἣ γέγονεν ὄφις, τὴν ἀλ- 
λοίωσιν τῆς χειρὸς αὐτοῦ * γέγονε γὰρ ὡς χιὼν, καὶ 
πάλιν ἀποχατεστάθη εἰς τὴν οἰχείαν χροιὰν, τὸ ὕδωρ 
τοῦ ποταμοῦ. Ἐχχεεῖς γὰρ ἀπ᾽ αὐτοῦ, φησὶν, ἐπὶ 
τὴν ξηρὰν, καὶ ἔσται αἷμα. Ὁ δὲ Μωῦσῆς παρῃτεῖτο" 
τότε ὀργισθεὶς 6 Θεὸς, συνέζευξεν αὐτῷ τὸν ᾿Ααρών. 
Ἀπήγγειλε Μωῦσῆς τῷ πενθερῷ αὐτοῦ τῷ Ἰοθὸρ, ὅτι 
μέλλει εἰς Αἴγυπτον ἀπιέναι. Καὶ τελευτήσαντος τοῦ 
βασιλέως τοῦ ζητοῦντος αὐτοῦ τὴν ψυχὴν, φησὶν αὖ- 
τῷ ὁ Θεὸς, ὅτι Εἴσελθε εἰς Αἴγυπτον. Ὁ δὲ τὰ παι- 
δία xol τὴν γυναῖκα λαβὼν, οὕτως εἰσήει. "Διὸ χαὶ 
ἄγγελος φαίνεται φούῶν αὐτόν. Οὐ γὰρ διὰ τὴν περι- 
τομὴν (εἶ γὰρ τῆς περιτομῆς ἕνεχεν, ἐχρὴν μὴ πρό- 
τερον ἀναστῆναι τὸν ἄγγελον, ἕως οὗ χαὶ τὸν ἕτερον 
περιέτεμεν dj μήτηρ), ἀλλ᾽ ὑπὲρ τοῦ μὴ τὴν γυ- 
ναῖχα λαῤεῖν εἰς Αἴγυπτον. Οὐ γὰρ οἰκῆσαι ἐχεῖ ἐπέμ.- 
πετο, ἀλλ᾽ ἐξαγαγεῖν τὸν Ἰσραήλ’ ὅπερ χαὶ αὐτὸς 
συνιδὼν, ἀφίησι τὴν γυναῖχα. Καὶ πόθεν δῆλον ὅτι 
ἀφῆκεν; Ἀπελθόντι αὐτῷ ἐξ Αἰγύπτου ἀπαντᾷ μετὰ 
τῆς γυναικὸς ὃ πενθερὸς "loüóo. Ἔρχεται ᾿Ααρὼν 
πρὸς Μωῦσῆν, καὶ ἀμφότεροι συνήγαγον τὴν γερου-- 
σίαν Ἰσραὴλ, καὶ ἀπήγγειλαν αὐτοῖς τὰ παρὰ τοῦ 
Θεοῦ οἵ δὲ ἐχάρησαν. Ὥς δὲ xol πρὸς τὸν Φαραὼ 
εἰσῆλθον, καὶ ἐχέλευον ἐξαποστέλλειν τὸν λαὸν, οὐ 
μόνον οὐκ εἶξεν 6 βασιλεὺς, ἀλλὰ καὶ πλέον ἐκάχωσε 
τοὺς Ἰσραηλίτας, κελεύσας μὴ δίδοσθαι αὐτοῖς ἄχυ-- 
ρον, ἀλλ᾽ αὐτοὺς ἀφ’ ἑαυτῶν πορίζειν. Ὡς δὲ ἐμα- 
στίχθησαν of γραμματεῖς διὰ τὸ μὴ πληροῦσθαι τὸ 
ἔργον, ἐνέτυχον τῷ Φαραὼ, καὶ οὐδὲν ὥνησαν. Κα- 
τεθδόων λοιπὸν τοῦ Μωύσέως᾽ καὶ πάλιν ἀποστέλλεται 
πρὸς τοὺς Ἰσραηλίτας, εὐαγγελιζόμενος αὐτῶν τὴν 
ἔξοδον. Οἱ δὲ οὐχ ἤχουσαν Μωύσέως ἀπὸ τῆς ὀλιγο- 
ψυχίας αὐτῶν. ᾿Ενταῦθα γενεαλογεῖται Μωῦσῆς, καί 
φησιν αὐτῷ 6 Θεός" Δέδωχά σε θεὸν τῷ Φαραώ χαὶ 
ἀποστέλλει αὐτὸν πρὸς Φαραὼ, κελεύσας ἐπιδεῖξαι 
σημεῖον, εἰ αἰτήσειεν 6 βασιλεὺς, τὸ τῆς ῥάόδδου τῆς 
εἰς ὄφιν στραφείσης. Ὥς δὲ ἐγένετο ἣ ῥάδδος ὄφις, 
xoi οὐχ εἶξε, τρέπεται τὸ ὕδωρ τοῦ ποταμοῦ εἰς 


αἷμα, πληροῦται ἢ γῇ βατράχων" εἶτα σχνῖπες ἐπὴλ- 


* Hic omnino legendum καὶ παραγγεῖλαι τῶ 322, ἡνίκα 
ἀποτρέχωσι, et sic habet Lugdunensis Codex. Coislinia- 
nus vero χαὶ παρήγγειλε. 

a Hzc dicitur fuisse sententia Rabbi Abrahami, an- 


585 
rit illa Moysi Gersem et Elieser. Ipsi greges pa- 
scenti loquitur Deus ; cum accessit, vidit in rubo 


miraculum illud, cum ureretur et non combure- 
retur. Et mittit illum Deus in /Egyptum dicens : 


Dic [de me], Ego sum qui sum. Jubetur con- Exod. 3. 


gregare seniorum ccetum, et sic intrare ad Pharao- '- 
nem, precipereque populo, ut cum aufugerent, 
vasa argentea et aurea mutuarentur a vicinis. Dat- 
que illi talia signa ut fides ei haberetur, virgam 
quz versa est in serpentem , mutationem manus 
E sua; facta quippe est alba sicut nix (ex lepra), 
et rursum restituta est in pristinum colorem; aquam 


item fluminis. Effundes enim, inquit, ex ea in Exod. 4.9. 


aridam, et sanguis erit. Reluctante Moyse, ira- 
tus Deus adjunxit ipsi Aaronem. Annuntiavit 
Moyses Jothori socero suo, se in /Egyptum esse 
profecturum. Mortuoque rege, qui ipsum interfi- 


327 Cere quaerebat, ait illi Deus : /ngredere in ZEgy- Itia. v.19. 


A ptum. llle vero assumtis filiis cum uxore, sic 
profectus est. Ideo angelus ipsi apparet, exterrens 
eum. Non enim propter circumcisionem (si enim 
circumcisionis causa, oportebat non ante discedere 
angelum , quam alterum mater circumcidisset), 
sed ideo apparuit, ut non uxorem duceret in 
JEgyptum. Non enim eo mittebatur, ut illic ha- 
bitaret, sed ut educeret Israélem : quod et ille in- 
telligens, remisit uxorem. At unde palam est quod 
remiserit? Post discessum ex JEgypto occurrit 
illi cum uxore ipsius Jothor socer ejus. Venit 
Aaron ad Moysem, et ambo congregarunt seniores 

B Israélis, et ipsis renuntiarunt Dei mandata : illi 
autem gavisi sunt. Ubi vero ad Pharaonem acces- 
serunt, jusseruntque eum dimittere populum, non 
modo non annuit rex, sed etiam Israélitas yehe- 
mentius afflixit, jubens ne daretur eis palea, sed 
ut ipsi eam sibi reperirent. Cum autem scribae 
verberarentur, quod opus non impleretur , Phara- 
onem adierunt, nihilque impetrarunt. Tunc occla- 
marunt contra Moysem : rursumque mittitur ille 

C ad Tsraélitas, exitum illis annuntians. Illi vero 
ne audierunt quidem Moysem, tam dejecto erant 
animo. Hic scribitur Moysis genealogia, et ait illi 


Deus : Dedi te deum Pharaoni : mittitque illum Exod, 7.1. 


ad Pharaonem, jubens ostendere signum, si rex 
peteret, virg in serpentem conversm. Ut autem 
virga in serpentem mutata est, nec tamen rex ces- 
᾿ sit, vertitur aqua fluminis in sanguinem, imple- 


gelum non ideo Moysem occidere voluisse, quod filios 
non circumcidisset, sed quod uxorem et filios simul se- 
cum adduceret : et probabilis certe ea ratio est, quie 
hic affertur. 


Evod. 12. 


27. 


Exod. 33. 
2. 


584 8. JOANNIS CHRYSOST. 


tur terra. ranis : deinde sciniphes exierunt, mox 
cynomya, postea mors jumentorum, postea pustu- 
le, hinc grando et ignis, postea locustz, et tene- 
bra palpabiles. Cum autem inducenda esset mors 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


θον, εἶτα ἡ χυνόμυια, εἶτα δ᾽ ϑάνατος τῶν χτηνῶνν 
εἶτα αἱ φλυχτίδες, εἶτα 4 χάλαζα χαὶ τὸ πῦρ, εἴτὰ 
ἢ ἀχρὶς, καὶ τὸ σχότος τὸ ψηλαφητόν. Ὥς δὲ ἤμελ- 


λεν 6 τῶν πρωτοτόχων ἐπάγεσθαι θάνατος, χελεύονται 


primogenitorum, jubentur- immolare agnum im- Ὁ θῦσαι πρόδατον ἄρσεν, ἄμωμον, καὶ χρῖσαι τὰς φλιὰς 


maculatum, et inungere postes sanguine : neque 
enim morituros esse eos qui essent in ea domo, in 
qua sanguis agni esset, Tunc illis lege statuit se- 
ptem dies azymorum : et si ingressi fuerint in ter- 
ram promissionis, jubet hunc servare cultum. Et 
si interrogaverint vos, inquit, filii vestri, dice- 
Lis, Sacrificium pascha hoc est Domino. Cum 
autem media nocte periissent omnia primogenita 
AEgyptiorum, abegerunt Israélitas ex. /Egypto. 
Illi vero egressi sunt, cum accepissent vasa argen- 


τῷ αἵματτο οὐ γὰρ ἀπολεῖσθαι τοὺς ὄντας ἐν τῇ οἰχίᾳ, 
ἐν 3j ἂν τὸ αἷμα ἣν [1.7] τοῦ ἀμνοῦ. Τότε καὶ τῶν ἑπτὰ 
ἡμερῶν τῶν ἀζύμων αὐτοῖς νομοθετεῖ * χἂν εἰσέλθω-- 
σιν εἰς τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας, φυλάττειν χελεύει 
τὴν λατρείαν. Κἂν ἐρωτήσωσιν ὑμᾶς υἱοὶ ὑμῶν, φησὶ, 
ἐρεῖτε, θυσία τὸ πάσχα τοῦτο Κυρίῳ. Ὡς δὲ χατὰ 
τὸ μέσον. τῆς νυχτὸς ἀπώλετο τὰ πρωτότοχα τῶν: 
Αἰγυπτίων, ἀπήλασαν τοὺς Ἰσραηλίτας τῆς Αἰγύ- 
πτου. Οἱ δὲ ἐξῆλθον, λαθόντες τὰ σχεύη τὰ ἀργυρδὲ 
καὶ χρυσᾶ, xol πολὺν λαὸν μετ᾽ αὐτῶν ἐπίμικτον, 


tea et aurea, multumque populum secum promi- f xol πρόδατα, καὶ βόας, καὶ χτήνη. "ἢ Ἧ δὲ χατοίχη- 


scuum, et oves. et boves, et jumenta. Habitatio 
autem filiorum Israél, qua habitarunt ipsi et pa- 
tres eorum in terra /Egypti et in terra Chanaan, 
fuit annorum quadringentorum et triginta. Et ait 
Deus : Consecra et sanctifica mihi omne primo- 


σις τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ, ἣν χατῴχησαν αὐτοὶ καὶ οἵ 
πατέρες αὐτῶν ἐν γῇ Αἰγύπτῳ, καὶ ἐν γῇ Χαναὰν, 
ἔτη τετραχόσια τριάκοντα, Καὶ εἶπεν ὃ Θεός: ᾿Ανά- 
θες καὶ ἁγίασόν μοι πᾶν πρωτότοχον ἀπὸ ἀνθρώπου. 
ἕως χτήνους, ὅτι ἀπέκτεινε τὰ πρωτότοχα Αἰγυ- 


genitum ab homine usque ad pecus, quia occidit 328 πτίων. Οὐκ ἤγαγε δὲ αὐτοὺς διὰ Φυλιστιεὶμ, ἵνα μὴ 
primogenita /Egyptiorum. Non duxit autem eos A μετανοήσωσιν ἰδόντες πόλεμον, καὶ ἀποστρέψωσιν 


per Phylistiim, ne poeniteret eos bellum videntes, 
neu reverterentur in /Egyptum, sed per mare 
Rubrum. Quinta autem generatione ascenderunt 
filii Israel ex /Egypto : et accepit Moyses ossa 
Josephi. Ducebat autém Deus Israélem ductu 
ignis per noctem, et ductu nubis per diem. Ut 
autem insequutus est Pharao mutata sententia, 
virga percussit Moyses mare, et divisum est : cum 
autem pertransiissent Israélitz, mare conjunctum 
est contra /Egyptios, et demersit eos. Et cecinit 


εἰς Αἴγυπτον, ἀλλὰ διὰ τῆς ἐρυθρᾶς. Πέμπτη δὲ γε- 
ved ἀνέδησαν υἱοὶ Ἰσραὴλ ἐξ Αἰγύπτου “ καὶ ἔλαδε 
Μωῦσῆς τὰ ὀστᾶ ᾿Ιωσήφ. Ὡδήγει δὲ 6 Θεὸς τὸν 
᾿Ισραὴλ στόλῳ πυρὸς τὴν νύχτα, καὶ στόλῳ νεφέλης 
τὴν ἡμέραν. Ὡς δὲ κατεδίωξεν ὃ Φαραὼ μεταμελη- 
θεὶς, ἐπάταξε τὴν θάλασσαν Μωῦσῆς τῇ ῥάδδῳ, καὶ 
διηρέθη " παρελθόντων δὲ τῶν ᾿Ισραηλιτῶν, συνῆλθε 
χατὰ τῶν Αἰγυπτίων, xol χατεπόντισεν αὐτούς. Καὶ 
ἦσε Μωῦσῆς τὴν ᾧδὴν, ἦσε δὲ καὶ Μαριὰμ. μετὰ τῶν 
γυναιχῶν. Ἦλθον εἰς Μαῤῥὰς, ἔνθα πικρὸν ἦν τὸ 


e ^3 S e. o -] , EE eom - 
Moyses canticum, cecinit et Maria cum mulieribus. B ὕδωρ, καὶ ἐγλύκανεν αὐτὸ Μωῦσῆς διὰ τοῦ ξύλου. 


Venerunt in Marrhas, ubi amara erat aqua, et 
dulcem reddidit illam Moyses per lignum. Vene- 
runt in locum ubi erant duodecim fontes, et se- 
piuaginta palma : locus autem. vocabatur Elim. 
Inde venerunt in desertum inter Elim et Sina. 
'Tunc murmuraverunt in deserto Israélitze, carnes 
postulantes. Tunc pluit illis manna. Deinde intulit 
coturnicem. Hic circa manna, quod cum multum 
erat, non redundabat, cum parvum, non deficie- 
bat, jussit nihil relinqui in crastinum. Illi vero 
non paruerunt, et quod residuum fuit vermibus 


b Qum his consonant quz dixit in Homilia 37 in 
Genesim, Tom. IV, p. 377, annos nempe quadringentos 
servitutis, quos semini Abraha predixit Deus Genes. 
15, 13, incipiendosa tempore, quo Abrahz imperatum 
est, ut ex Charran egrederetur.Quadringentos aunos eo 
loco dicit, quia quadringinti tantum feruntur ín textu 


Ἦλθον ἔνθα δώδεκα πηγαὶ καὶ φοίνικες οἱ ἑθδομή-- 
xovca.* ὃ δὲ τόπος ᾿Ελεὶμ. ἐλέγετο. Ἦλθον ἐκεῖθεν εἰς 
τὴν ἔρημον ἀνὰ μέσον ᾿Ελεὶμ. καὶ Σινά. 'Γότε ἐγόγ- 
γυσαν oi Ἰσραηλῖται ἐν τῇ ἐρήμῳ, χρέα ζητοῦντες. 
Τότε ἔδρεξεν αὐτοῖς μάννα. Εἶτα ἤνεγχε τὴν ὀρτυ- 
γομήτραν. ᾿Ενταῦθα ἐπὶ τοῦ μάννα, ὃ τὸ πολὺ oüx 
ἐπλεόνασε,, xal ὃ τὸ ὀλίγον οὖκ ἠλαττόνησε, παρήγ- 
γεῖλε μὴ ὑπολείπεσθαι εἰς τὴν αὔριον. Οἱ δὲ παρή-- 
χουσαν, xo γέγονε τὸ καταλειφθὲν σκωλήχων πλῆρες. 
ἘΠπε, μὴ ἐξέλθητε συλλέξαι τῷ σαδδάτῳ * οἱ δὲ xal. 
ἐν τούτῳ παρήκουσαν, καὶ ἐξελθόντες οὖχ εὗρον. 


Geneseos. Hic vero quadringentos triginta statuit 
cum b. Paulo Epist. ad Galatas, ubi ait, a promissione 
Abrahae facta ad usque tempus date legis, annos esse- 
quadringentos triginta : quo autem pacto numerandi 
sint anni illi, diximus ibidem in nota Tom. IV, p. 377. 


4 


SYN OPSIS SCRIPTURJE SACRE. 


Κελεύει Μωύσῆς ἐν στάμνῳ χρυσὴ ἀποθέσθαι ἀπὸ 
τοῦ μάννα εἰς τὰς μετὰ ταῦτα γενεάς. Τὸ δὲ μάννα 
ἔφαγον τεσσαράχοντα ἔτη. Τότε ἐγόγγυζον διὰ τὸ 
δίψος. Καὶ ἐπάταξε Μωυσῆς τὴν πέτραν, καὶ ἐξῆλθε 
τὸ ὕδωρ. Ἔρχεται ᾿Αμαλὴχ πολεμῶσαι τὸν Ἰσραήλ: 
καὶ ἐτρέψατο αὐτὸν ᾿[ησοῦς ὃ τοῦ Ναυῆ xci ἕως ἦσαν 
αἱ χεῖρες Μωῦσῇ μετέωροι, ἴσχυσεν ὃ ᾿Ισραήλ" ὅτε 
δὲ καθῆχεν αὐτὰς, ἡττῶντο. "Γοῦτο δὲ τύπος ἦν τοῦ 
σταυροῦ. Εἱστήχεισαν γὰρ ᾿λαρὼν χαὶ Ὦρ, στηρί- 
ζοντὲς τὰς χεῖρας Μωῦσῇ. Εἶπε δὲ Κύριος πρὸς Μωῦ- 
σὴν - Κατάγραψον τοῦτο εἰς μνημόσυνον ἐν βιόλίῳ. 
᾿Ἀπαντᾷ ᾿Ιοθὸρ 6 “πενθερὸς Moo, μετὰ τῆς γυναιχὸς 
(γαμέρὸν δὲ αὐτὸν χαλεῖ καταχρηστιχῶς ἣ Γραφὴ) 
Ἀτῷ τε Μωῦσῇ xo τῷ λαῷ. Διηγεῖται τὰ θαυμάσια 
Μωυσῆς τῷ πενθερῷ * ὃ δὲ ἐθαύμασεν. Ὥς δὲ εἶδε 
πάντα τὸν λαὸν παρεστηκότα Mojo , τὸν δὲ oüx dp- 
χοῦντα πᾶσι χρίνειν, φησὶν αὐτῷ ὃ πενθερὸς, ᾿Επίλε- 
ξαι ἄνδρας δυνατοὺς, θεοσεδεῖς, διχαίους, μισοῦντας 
ὑπερηφανίαν, καὶ χατάστησον αὐτοὺς χιλιάρχους, 
ἑχατοντάρχους, πεντηχοντάρχους, “δεκάρχους. ᾿Εποί- 
σε Μωῦσῆς οὕτως, καὶ ἀνῆλθεν εἰς τὸ ὄρος. Καὶ 
προσέταξεν αὐτῷ ὃ Θεὸς εἰπεῖν τῷ λαῷ, ὅτι ἔσονται 
τοῦ Θεοῦ βασίλειον ἱεράτευμα, ἔθνος ἅγιον, ἐὰν ὕπα-- 
χούσωσι. Οἱ δὲ εἶπον: Ἅπαντα, ὅσα εἶπεν 6 Θεὸς, 
ποιήσομεν χαὶ ἀχουσόμεθα. Τότε προστάσσει τῷ 
λαῷ ἁγνισθῆναι ἕως τρίτης ἡμέρας, πλῦναι τὰ ἱμάτια 
αὐτῶν. ᾿Ενταῦθα εἴρηται xal τὸ παρὰ τῷ ἀποστόλῳ 
ἐν τῇ πρὸς "EGpatouc" Κἂν θίγῃ τοῦ ὄρους » λιθοδολη- 
θήσεται. Τότε ἐχαπνίζετο τὸ ὄρος , φωναὶ σαλπίγγων 
ἤχουν. Τότε τὰς ἐντολὰς τοῦ νόμου λαμδάνει Μωῦσῆς, 
τὴν δεχάλογον, χαὶ τὰ λοιπὰ δικαιώματα. Τὸ δὲ, 
Θεοὺς οὐ καχολογήσεις; οὐ περὶ εἰδώλων εἴρηται, 
ἀλλὰ περὶ τῶν ἀρχόντων * ἐπάγει γὰρ, Ἄρχοντι τοῦ 
λαοῦ σου οὐχ ἐρεῖς χαχῶς. ᾿Επαγγέλλεται, εἰ ὅπα- 
χούσειαν, πολλὰ αὐτοῖς ἀγαθά * χρατήσειν τῶν ἐθνῶν, 
τῆς γῆς κληρονομίαν, τὸ ὕδωρ αὐτῶν εὐλογήσειν καὶ 
τὸν ἄρτον, πάσης μαλαχίας αὐτοὺς ἀπαλλάξειν, μὴ 
ἔσεσθαι στεῖραν ἐν αὐτοῖς, μηδὲ ἄγονον, μηδὲ θά- 
νατον ἄωρον, τὰ ὅρια αὐτῶν θήσειν ἀπὸ τῆς ἐρυθρᾶς 
θαλάσσης ἕως τῆς Φυλιστιεὶμ, ἀπὸ τῆς ἐρήμου ἕως 
τοῦ Εὐφράτου. Τότε θύει Μωύσῆς, καὶ τὸ ἥμισυ τοῦ 
αἵματος προσέχεε πρὸς τὸ θυσιαστήριον * xol λαθὼν 
τὸ αἷμα χατεσχέδασε τοῦ λαοῦ, Μέμνηται τούτων 6 


Παῦλος ἐν τῇ πρὸς 'E6paíoug λέγων, ὅτι Οὐδὲ $ 


ἃ Τοῦτο δὲ τύπος ἦν τοῦ σταυροῦ. Sic Homilia in illud, 
Pater, si possibile est: χαὶ Μωῦσῆς δὲ οὕτω τοῦ ἀ μαλὴκ 
περιεγένετο, ἐπειδὴ τὺπον ἐπεδείκνυτο τοῦ σταυροῦ, Et vere 
JMoyses sic “νιαῖεο superavit, quia figuram crucis 
ostendit. Mox quod dicit Chrysostomus, Jothorem dici 
in Scriptura γαμθρὸν χαταχρηστιχῶς, seu improprie pro 
πενθερόν, generum, in omnibus τῶν Θ΄. exemplaribus ho- 


585 
€ scatebat. Dixit, Ne egrediamini ad colligendum 
sabbato : illi vero neque in hoc obsequuti sunt, et 
cum egressi essent, nihil invenerunt. Jubet Moy- 
ses in vase aureo reponi ex manna in futuras ge- 
nerationes. Manna vero comederunt quadraginta 
annis. Tunc murmuraverunt ob sitim. Et percus- 
sit Moyses petram, exiitque aqua. Venit Amalec 
bellatum contra Tsraélem : et in fugam illum ver- 
tit Jesus filius Nave : ac quamdiu erant manus 
Moysis erecte, superabat Israé!; quando autem 
p demittebat eas, superabatur. lllud vero signum 
erat crucis. Stabant quippe Aaron et Or qui susti- 
nerent manus Moysi. Dixit autem Dominus ad 
Moysem : Scribe hoc in monumentum in libro. 
Accedit Jothor socer Moysis cum uxore ejus (ge- 
nerum autem illum preter usum vocat. Scriptura) 
et Moysi et populo. Euarrat mirabilia Moyses so- 
cero : ille vero miratus est. Ut autem vidit totum 
populum Moysi adstantem, illum vero non posse 
erga omnes judicium exercere, auctor est illi socer, 
ut deligat viros potentes, religiosos, justos, odien- 
tes superbiam, et constituat eos millenarios, 
centenarios, quinquagenarios, decuriones. Obtem- 
peravit ei Moyses, et ascendit in montem. Proce- 
pitque ei Deus ut populo diceret, eos futuros Dei 
regale sacerdotium, gentem sanctam, si. obedie- 
rint. Illi vero. dixerunt : Omnia quecumque 
dixit Deus, faciemus et audiemus. 'T'unc przci- ^ 


E 


3 
A pit populo, ut purificetur usque ad tertium diem, 


et lavet vestimenta sua. Hic dictum est illud quod 
habetur apud. apostolum in Epistola ad Hebrzos : 


Si tetigerit montem, lapidabitur. 'Tunc mons ^ 


fumigabat, voces tubarum sonabant. Tunc prace- 
pta legis accipit Moyses, nempe decalogum, et re- 
liqua jura. Illud autem, Dis non maledices, 


non de idolis dictum est, sed de principibus : ^ 


subdit enim : Principi ἜΝ tui non maledices. 


Exod. τή. 
τή. 


Exod. 18. 
21. 


Exod.19. 


Hehr. Y2. 


Exod. 22. 
8. 


Pollicetur multa ipsis bona, si obedierint, quod. 


gentes sint superaturi, terram possessuri ; pollice- 
tur item aquam eorum benedictam iri, et panem, 
B omni morbo liberandos illos esse, non futuram 
sterilem esse in illis, neque orbum, neque imma- 
turam mortem, terminos eorum se positurum esse 
a mari Rubro usque ad Phylistinorum terram, a 


dieque observatur, ubi γαμθρόν legitur. Lugdunensis 
Codex hic liabet γαμθρὸν δὲ αὐτὸν χαλεῖ χρηστιχῶς (sic) ἡ 
Γραφή. 

b Hac, τῷ τε Μμωῦσῇ χαὶ τῷ λαῷ, videntur mendose 
irrepsisse. 

* In Bibliis legitur δεχαξάρχους. 


Hebr.9.18. 


2. Cor. 3. 
13. 


586 


deserto usque ad Euphratem. Tunc immolavit 
Moyses, et dimidium sanguinis effudit ad altare : 
accipiensque sanguinem aspersit populum. Horum 
meminit Paulus in Epistola ad Hebraos dicens : 
Neque primum testamentum sine sanguine re- 
nopatum est. jubetur Moyses ascendere et acci- 
pere tabulas. Et erat ibi quadraginta diebus et 
quadraginta noctibus. Audivit autem dispositio- 
nem tabernaculi, et eorum quz in ipso contine- 
bantur, et sacerdotalis amictus, et unctionis sacer- 
dotum, et redemtionum. Hzc vero erant ut singuli 
dimidiam didrachmi partem darent, id est, obolos 
decem. Et de compositione olei przcipit, et de 
observatione sabbati. Conveniunt Israélite contra 
Aaronem et in idololatriam incidunt. Tunc ait 
Deus Moysi : Sine me, et delebo eos, et faciam 
te in gentem magnam. Ut autem descendens 
Moyses vidit vitulum et populum ludentem, pro- 
jecit et contrivit tabulas, increpavit Aaronem, 
praecepit filis Levi venientibus ; dixit : Si quis 
ad Dominum, veniat ad me, ut occidat unus- 
quisque fratrem suum et. proximum. suum : et 
ceciderunt tres mille viri. 'Tunc ascendens Moy- 
ses dixit Deo: Si quidem dimittis illis peccatum, 
dimitte ; sin minus, dele me de libro, quem 
scripsisti. Tunc flevit populus, et jussus est depo- 
nere ornatum suum. Hic dictum fuit : Et loquu- 
tus est Dominus ad Moysem, quasi si quis lo- 
quatur ad amicum suum. Jesus autem filius 
Nave non egrediebatur ex tabernaculo. Tunc ro- 
gat Moyses Deum, ut non derelinquat populum, 
et dolatis duabus tabulis, accepit decalogum , 
transactis rursum quadraginta diebus et quadra- 
ginta noctibus. Pracipitur autem ipsi iterum de 
pascha, de sabbato, de exterminandis gentium 
diis, de primogenitis ipsi sanctificandis. Hic legi- 
tur, Moysem cum velo loquutum populo esse; 
quod ad Corinthios secunda ait Paulus. Tunc illis 


praceptum est de sabbato, de materia ad taberna- 580 


culi constructionem adhibenda, hoc est, de auro, 
de zre, de capillis, deque reliqua materia. Et illi 
quidem cum magna afferebant alacritate, ita ut 
redundaret; operatus autem est Beseleel de tribu 
Juda, et Eliab de tribu Dan ómnia ad apparatum 
necessaria; et tabernaculum stetit, nubesque ope- 
ruit illud. Quod autem impensum fuit ad opera, 
auri quidem viginti novem talenta et sicli septin- 
genti, argenti talenta centum, sicli 772, zris ta- 
lenta septuaginta, et bis mille quingenti sicli. 


^ In Bibliis legitur τίς πρὸς Κύριον. 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


πρώτη διαθήχη χωρὶς αἵματος ἐγχεχαίνισται. Ke- 
λεύεται Μωῦσῆς ἀνελθὼν λαδεῖν τὰ πυξία. Καὶ v 
&xel τεσσαράχοντα ἡμέρας xo τεσσαράχοντα νύχτας. 
Ἤχουσε δὲ τὴν διάταξιν τῆς σχηνῆς, καὶ τῶν ἐν 
αὐτῇ καὶ τῆς ἱερατιχῇς στολῆς, καὶ τῆς χρίσεως τῶν 
ἱερέων, καὶ τῶν λύτρων. Ταῦτα δὲ ἦν τὸ ἥμισυ τοῦ 


ἃ διδράχμου ἕχαστον διδόναι, τουτέστιν, ὀδολοὺς δέχα. 


Καὶ περὶ τῆς συνθέσεως τοῦ ἐλαίου παραινεῖ, xol 
ὑπὲρ τῆς φυλαχῇς τοῦ σαδῥάτου. ᾿Εχχλησιάζουσιν ot 
Ἰσραηλῖται χατὰ ᾿Ααρὼν xo εἰδωλολατροῦσι. 'lócs 
φησὶν ὃ Θεὸς τῷ Μωῦσῇ " "Βασόν με, καὶ ἐξαλείψω 
αὐτοὺς, καὶ ποιήσω σε εἰς ἔθνος μέγα. Ὥς δὲ χατελ- 
θὼν. ὃ Μωῦσῆς εἶδε τὸν μόσχον xo τὸν λαὸν παίζον- 
τας, ἔῤῥιψε τὰς πλάκας, καὶ συνέτριψεν, ἐπετίμησε 
τῷ Ἀαρὼν, ἐχέλευσε τοῖς υἱοῖς Λευὶ ἐλθοῦσιν - εἶπε, 
* El τις πρὸς Κύριον, ἴτω πρός με, σφάξειν ἕκαστον 


Ὁ τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ καὶ τὸν πλησίον αὐτοῦ. Καὶ ἔπεσον 


τρισχίλιοι ἄνδρες. Τότε δὲ ἀνελθὼν Μωῦσῆς λέγει τῷ 
Θεῷ * Εἰ μὲν " ἀφιεῖς αὐτοῖς τὴν ἁμαρτίαν, ἄφες εἰ 
δὲ μὴ, ἐξάλειψόν με ἐκ τῆς βίδλου, ἧς ἔγραψας. 
Τότε ἐπένθησεν 6 λαὸς, καὶ ἐχελεύσθη περιελεῖν τὸν 
κόσμον αὐτοῦ. ᾿Ενταῦθα εἴρηται - Καὶ ἐλάλησε Κύ- 
ριος πρὸς Μωῦσῆν, ὡς εἴ τις λαλήσει πρὸς τὸν ἑαυτοῦ 
φίλον. Ἰησοῦς δὲ ὃ τοῦ Ναυὴ οὐκ ἐξεπορεύετο τῆς 
σχηνῆς. "lóvs παρακαλεῖ Μωῦσῆς τὸν Θεὸν, ὥστε 
μὴ καταλιπεῖν τὸν λαόν - xai λαξεύσας δύο πλάχας, 
λαμδάνει τὴν δεκάλογον, ποιήσας πάλιν τεσσαράκοντα 


E ἡμέρας xal τεσσαράχοντα νύχτας. ᾿Εντέλλεται δὲ 


αὐτῷ πάλιν περὶ τοῦ πάσχα, περὶ τοῦ σαδθάτου, 
περὶ τοῦ ἐξολοθρεῦσαι τοὺς θεοὺς τῶν ἐθνῶν, ὑπὲρ 
τοῦ ἁγιάσαι αὐτῷ τὰ πρωτότοχα. ᾿Ἐνταῦθα χεῖται, 
ὅτι μετὰ χαλύμματος ἐλάλει Μωῦσῆς τῷ λαῷ * ὃ ἐν τῇ 
δευτέρᾳ πρὸς Κορινθίους φησὶν 6 Παῦλος. Τότε αὖ-- 
τοῖς παραγγέλλεται περὶ τοῦ σαδόάτου, καὶ περὶ τῆς 
ὕλης τῆς ὀφειλούσης προχωρῆσαι εἰς τὴν τῆς σκηνῆς 
ἐργασίαν, τουτέστι, περὶ τοῦ χρυσοῦ, τοῦ χαλχοῦ, 
τῶν τριχῶν, καὶ τῆς λοιπῆς ὕλης. Καὶ οἱ μὲν ἔφερον 
πολλῇ τῇ προθυμίᾳ, ὡς xal περισσεύειν * ἐργάζεται 
δὲ Βεσελεὴλ ἐκ τῆς φυλῆς ᾿Ιούδα, καὶ ᾿Ελιὰδ ἐκ τῆς 


(Α φυλῆς Δὰν ἅπαντα τὰ πρὸς τὴν χατασχευὴν, xal ἔστη 


ἣ σκηνὴ, xa ἐχάλυψεν αὐτὴν fj νεφέλη. Τὸ δὲ ἀνα- 
λωθὲν εἰς τὰ ἔργα χρυσίου μὲν τάλαντα χθ΄. χαὶ σί- 
χλοι ψ΄., ἀργυρίου δὲ τάλαντα ρ΄.; σίκλοι ijo". χαὶ 
χαλχοῦ τάλαντα o". καὶ σίχλοι βφ΄, 


» In Bibliis Gracis legitur εἰ μὲν ὠρεῖς. 


SYNOPSIS SCRIPTURE£ SACRE. 


3 AEYITIKON , BIBAION γ'- 


Λευιτικὸν χαλεῖται τοῦτο τὸ βιόλίον, ἐπειδὴ ἰδικῶς 
πᾶσαν τῆς τε Λευιτιχῆς λειτουργίας τὴν διατύπωσιν 
περιέχει, χαὶ πῶς Ἀαρὼν xa ot υἱοὶ αὐτοῦ ἐχλέγον- 
ται ἐχ τῆς φυλῆς Λευὶ, xal χρίονται εἰς ἱερέας, πᾶ- 
σάν τε τὴν διαφορὰν τῶν θυσιῶν" καὶ τὴν ποιότητα 
πᾶσαν τῆς ἐν τῷ ἱερῷ λατρείας xo ἱερατιχῇς λει- 
τουργίας. Διηγεῖται χαὶ τὸν νόμον ἑχάστης θυσίας; 
περί τε τοῦ σωτηρίου xal τοῦ Éxóucíou xol ἀχουσίου 
πλημμελήματος, καὶ πῶς ἑχάστῳ τῶν προσφερομέ-- 
νων διαιρεῖσθαι καὶ ἀναφέρεσθαι ὀφείλει διηγεῖται. 
Ἔστι δὲ ἐν τούτῳ τῷ βιδλίῳ ἣ χρῖσις τοῦ ἀρχιερέως 
xol τῶν ἱερέων, καὶ ἣ διάχρισις xol dj γνῶσις τῶν 


Β 


587 


LEVITICUS, LIBER TERTIUS. 


Leviticus vocatur hic liber, quia proprie et pe- 
culiariter totam Levitici ministerii formam conti- 
net, et quo pacto Aaron et filii ejus ex tribu Levi in 
sacerdotes electi utique fuerint, et quidquid discri- 
minis est inter sacrificia et oblationes, et qualis 
sit universus sacrorum cultus, sacerdotaleque mi- 
nisterium. Deinde cujusque sacrificii legem expo- 
nit; tum ejus quod pro salute, tum ejus quod pro 
delicto, sive spontaneo sive involuntario, et quo 
pacto singula dividenda sint et referenda. Enar- 
ratur etiam in hoc libro summi sacerdotis, alio- 
rumque sacerdotum unctio : ad hzc, judicium et 


σημείων, περὶ λέπρας ἀνθρώπων xai ἱματίων xai C cognitio indiciorum, quibus tam hominum, quam 


τοίχου olxíac , xal 6 νόμος 6 περὶ καθαρισμοῦ αὐτῶν. 
Νόμος τε καὶ διαστολὴ περὶ νομικῶν γάμων, καὶ τί- 
vec εἰσὶ παράνομοι. Καὶ πάλιν διαστολὴ καθαρῶν xal 
ἀχαθάρτων χτηνῶν καὶ πετεινῶν xo ἰχθύων xal ἑρ- 
πετῶν, xal τίνων μὲν ἐχ τούτων ἀπογεύεσθαι ὀφεί- 
λουσιν Ἕ ῥραῖοι, τίνων δὲ ἀπέχεσθαι προσετάχθησαν. 
Καὶ τὴν μὲν ἡμέραν τῶν σαλπίγγων τῇ νεομηνίᾳ τῇ 
ἑδδόμιῃ μιηνὸς δηλοῖ" τὸ δὲ παράγγελμα τῆς μεγάλης 
νηστείας, ἵν᾽ ἐν αὐτῷ τῷ ἑδδόμῳ μηνὶ δεκάτῃ τοῦ 
μηνὸς ποιῶσι ταύτην, ἥντινα σάδδατα σαξδάτων xal 
ἄφεσιν ἁμαρτίας χαλεῖ. Περιέχει τὴν σχηνοπηγίαν 
τῇ τέ. τοῦ αὐτοῦ μηνός. Καὶ περὶ ἑορτῶν, xol τῶν ἐν 
αὐταῖς ὀφειλόντων προσφέρεσθαι. Καὶ περὶ ἀφέσεως 
τῶν πιπρασχομένων 'Ἑδραίων, καὶ χρεῶν ἀποχοπῆς, 
καὶ περὶ ἀναπαύσεως τῆς γῆς κατὰ ζ΄. ἔτη ὀφειλούσης 
γίνεσθαι. Ἐξηγεῖται πάλιν τε ὑπόμνησιν νομίμων 
καὶ προσταγμάτων xo μαρτυριῶν. Περιέχει xol 
ἐπαγγελίας μὲν τοῖς φυλάσσουσιν αὐτὴν, ἀπειλὰς δὲ 
τοῖς παραθαίνουσι δεινοτάτας. Τὴν δὲ διαστολὴν καὶ 
τὴν αἰτίαν τῶν χαθαρῶν καὶ ἀκαθάρτων βρωμάτων 


D 


οὕτω ποιεῖται, Καὶ τὰ μὲν ἀπὸ χτηνῶν καθαρὰ τὰ Καὶ 


τοιαῦτα λέγει, τὰ διχηλοῦντα ὁπλὴν καὶ ὀνυχιστῆρας, 
ὀνυχίζοντα δύο χηλῶν, χαὶ ἀνάγοντα μηρυχισμόν" 
- οἷά ἐστι μόσχος ,πρόθατον, αἷξ, ἔλαφος, βούδαλος, 
δορχὰς, ὄρυξ, πύγαργος, τραγέλαφος, καμηλοπάρ- 
δαλις,, xoi τὰ τοιαῦτα. Ei δέ τινα ἀπὸ τούτων ἐνέλι- 
πε, ἀκάθαρτόν ἐστιν" οἷά ἐστιν ὃ χάμηλος καὶ 6 δα- 
σύπους xoi ὃ χοιρόγρυλλος" ταῦτα γὰρ μηρυχᾶται 
μὲν, οὗ διχηλεῖ δὲ διτλήν * καὶ 6 c^ χαὶ οὗτος διχη- 


Aet μὲν καὶ ὀνυχίζει, οὐ μηρυχᾶται δέ. Amb δὲ τῶν ἢ 


indumentorum, parietumque domorum lepra de- 
prehendi possit, et qui sit eorum expiandorum 
ritus. Preterea quz sit lex et distinctio connu- 
biorum legitimorum, et quanam pro illegitimis 
sint habenda. Ttem quid discriminis sit inter mun- 
da et immunda animalia, interque volucres et pi- 
sces ac reptilia cujusvis generis, et quibusnam 
vesci, ἃ quibusnam abstinere debeant Hebroi. De- 
clarat etiam qui. sittubarum dies in neomenia men- 
sis septimi : magni quoque jejunii praeceptum, 
quod eodem septimo mense, decima mensis custo- 
diendum sit, quam sabbata sabbatorum et peccati 
remissionem vocat. Festum etiam Tabernaculo- 
rum decima quinta ejusdem mensis celebrari ju- 
bet. Agit quoque de festis, et quz in illis offeren- 
da sint praecipit. Item de manumittendis Hebrzis, 
qui in servitutem venditi sunt, et de debitorum 
remissione : de quiete septimo quoque anno terrae 
concedenda. Ad hzc de legalibus preceptis ac te- 
süimoniis admonet. Porro servantibus illa, bona 
pollicetur ; transgredientibus vero gravissima mala 
minatur, Inter cibos autem mundos et immundos 
distinctionem hujusmodi ponit. In brutis animan- 
tibus πο munda dicit esse, quz ungulam divi- 
dunt, et geminas ungulas habent, ac ruminatio- 
nem regerunt; qualia sunt vitulus, ovis, capra, 
cervus, bubalus, caprea, oryx, pygargus, tragela- 
phus, camelopardalis, et similia. Si vero quid- 
piam eorum defuerit, pro immundo habebitur, 
ut sunt camelus, lepus, cherogryllus : hec enim 


πετεινῶν, ἃ χελεύει μὴ ἐσθίειν, ταῦτά ἐστιν" τὸν A ruminant quidem, sed ungulam non findunt; et 


a Hzc tota Levitici Synopsis desideratur in Codice 
Coisliniano, sed habetur in Lugdunensi Batavico. Ma- 
xima vero pars ejus eadem ipsa est, quae in Synopsi 
Athanasii nomine a nobis edita est Tomo II Operum 


Athanasii, p. 433, usque ad hec verba xzi περὶ αὐτῶν 
ἐμνημόνευσεν ἐν τῷ Δευτερονομίῳ. Ea de re agitur in Dia- 
triba ante Synopsin posita. 


Levit.26.t. 


[bid. v.13. 
—A16. 


588 


sus quoque : nam hic ungulas habet ac dividit, 
sed non ruminat. De volatilibus vero qua edi ve- 
tat, haec. sunt: aquila, gryphes, haliaétus, vultur, 
milvus, corvus, et his similia, accipiter et simi- 
lia nycticorax et similia, cataractes, ibis, por- 
phyrio, pelicanus, cycnus, erodius, charadrius, et 
his similia, upupa et vespertilio. Repentia volati- 
lia , omnia dicit esse immunda , quz quatuor pe- 
dibus gradiuntur quaque crura pedibus subli- 
miora habent, ita ut in illis a terra saliant, qualia 
sunt bruchus, pittacus, attagus, locusta et similia, 
et lacerta. Quz vero in aquis, sive in mari, sive 
in fluminibus, ac torrentibus nata, hzc dicit esse 
munda, illa videlicet quz pinnas et squamas ha- 
bent; ut sunt trigla, scarus, glaucus, cestreus, et 
que his sunt similia. Qu:e autem aliquo eorum 
carent, immunda nec edenda; videlicet sepia, quce 
pinnas habet, squamis autem caret. Ex illis autem 
qui supra terram repunt, hzc immunda esse di- 
cit, mustellam, crocodilum terrestrem, mygalen, 
chamleontem, stellionem, sauram et talpam. De 
serpente autem, et qua ipsi sunt similia, super- 
Íluum esset admonere : hoc namque animantium 
genus liquet omnibus esse abominandum ac dete- 
standum. Similiterque in Deuteronomio horum 
meminit. Ttem agit de morticinis ut prohibitis, de 
sanguine similiter, de mulieribus parientibus. Si 
quis semen emiserit, immundus erit diebus se- 
ptem. De circumcisione pueri octavo die facienda . 
De muliere menstruata, et de differentia purga- 
tionis earum quz vel masculum vel feminam pe- 
pererint. Lex de lepra et de ejus purgatione, de 
seminifluis, et de menstruis. De reverentia, de ca- 
pro emissario et de jejunio. De cohibendo illegi- 
timo coitu : de connubiis legitimis et illegitimis, 
et quod non debeat sacerdos viduam aut repndia- 
tam ducere, sed virginem. De filia sacerdotis for- 
nicante. Quod sacerdos inculpatus esse debeat. De 
donis oblatis. De sabbatis, de festis, et de festo 
paschatis, de scenopegia, deque festo tubarum, 
De oleo, de lumine, de panibus propositionis et 
de anno remissionis. Deinceps de servis Judzis et 
gentilibus. De repudiatione idolorum sic loqui- 
tur : Ego enim sum Deus vester; non facietis 
vobis ipsis simulacra, nec statuam erigetis vo- 
bis, neque lapidem in scopum ponetis in terra 
ut adoretis illum. Ad hec minas effert in pra- 
varicatores his verbis : Ego Dominus Deus ve- 
ster, qui eduxi vos de terra /Egypti cum esse- 
tis. servi, et contripi vinculum jugi vestri, ac 
duxi vos cum fiducia. Si autem non audieritis 
me, neque feceritis proecepta mea hec, sed 


B 


Cc 


D 


E 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


ἀετὸν, τὸν γρῦπα, τὸν ἁλιέα [1. ἁλιαίετον], τὸν γῦπα, τὸν 
ἰκτῖνον, τὸν χόραχα, καὶ τὰ ὅμοια αὐτῶν, καὶ ἱέραχα χαὶ 
τὰ ὅμοια αὐτῶν, καὶ τὸν νυχτιχόραχα, καὶ χαταράχτην, 
καὶ ἴδιν, καὶ πορφυρίωνα, καὶ πελεχᾶνα,, καὶ χύχνον, 
καὶ ἐρωδιὸν, xod χαράδριον, καὶ τὰ ὅμοια αὐτοῖς, xoà 
ἔποπα xal νυχτερίδα. "Ov δὲ ἑρπετῶν πετεινῶν ἀχά- 
θαρτα ἅπαντα εἶναι λέγει, τὰ πορευόμενα ἐπὶ τεσ- 
σάρων, ἔχοντα δὲ ἀνωτέρω τῶν ποδῶν σχέλη, ὥστε 
ἐν αὐτοῖς πηδᾶν ἀπὸ τῆς γῆς, οἷά ἐστιν ὃ βροῦχος, ὃ 
πίτταχος, ὃ ἀτταγὸς, καὶ ἣ ἀχρὶς, xo τὰ ὅμοια αὖ- 
τοῖς, xol ὁ ὀφιοῦχος: Τὰ δὲ ἐν τοῖς ὕδασιν, ἔν τε τῇ 
θαλάσσῃ καὶ τοῖς ποταμοῖς καὶ χειμάῤῥοις γινόμενα, 
ταῦτα λέγει εἶναι καθαρὰ, ὅσα ἔχει πτερύγια χαὶ λε- 
πίδας, οἷά ἐστι τρίγλα, σχάρος, γλαῦχος, χεστρεὺς, 
xal τὰ ὅμοια αὐτοῖς. Τὰ δὲ λειπόμενα ἐν τινὶ τούτων, 
ἀχάθαρτα καὶ οὐ βρωτέα, οἷόν ἐστι σηπία: πτερύγια 
μὲν γὰρ ἔχει, λεπίδας δὲ οὔ. Τῶν δὲ ἑρπετῶν τῶν 
ἐπὶ τῆς γῆς ἀκάθαρτα ταῦτα λέγει εἶναι, τὴν γαλῆν, 
τὸν μῦν, τὸν χερσαῖον χροχόδειλον, τὴν μυγαλὴν xal - 
τὸν χαμαιλέοντα, τὸν ἀσχαλαδῴτην, τὴν σαῦραν xal 
ἀσπάλαχα. Περὶ γὰρ τοῦ ὄφεως xal τῶν ὁμοίων αὐτῶν 
περιττὸν ἦν αὐτῷ μνημονεῦσάι * φανερὸν μὲν γὰρ ἦν 
πᾶσι ταῦτα βδελυχτὰ εἶναι xal μισητά. Ὁμοίως δὲ 
καὶ περὶ αὐτῶν ἐμνημόνευσεν ἐν τῷ Δευτερονομίῳ. 
Ἔτι δὲ περιέχει περί τε τῶν θνησιμαίων ὡς ἀπηγο- 
ρευμένων, καὶ τοῦ αἵματος ὁμοίως, xot περὶ γυναικῶν 
τικτουσῶν. Καὶ εἰ σπερτικὸς [1. σπερματιχὸς] ἦ, ἀχά- 
θαρτος ἔσται ἑπτὰ ἡμέρας. Καὶ [περὶ] τῆς ὀχτοημέρου 
περιτομῆς τοῦ βρέφους. Καὶ περὶ τῆς ἀφέδρου, χαὶ 
περὶ διαφορᾶς τιχτουσῶν ἄῤῥεν ἢ θῆλυ χαθαρισμοῦ. 
Καὶ νόμος περὶ λέπρας xol καθαρισμοῦ αὐτῆς, xal 
περὶ γονοῤῥέων [f. γονοῤῥυέων] καὶ σπερμογονείας, 
Περί τε εὐλαδείας, xc περὶ ἀποπομπαίου χαὶ περὶ 
νηστείας" xal περὶ τοῦ μὴ δεῖν ἀτάχτους ποιεῖσθαι 
συζυγίας; xal περὶ γάμων νομίμων καὶ ἀθέσμων, xal 
ὅτι οὐ χρὴ χήραν ἢ ἐχδεδλημένην τὸν ἱερέα λαμθάνειν, 
ἀλλὰ παρθένον χαὶ ἐκ πάντων ἀχολήτων (sic; fort. 
ἀχηλίδωτον). Καὶ περὶ ἐχπορνευούσης θυγατρὸς ἱερέως. 
Καὶ περὶ τοῦ ἄμωμον εἶναι τὸν ἱερέα. Καὶ περὶ τῶν 
προσφερομένων δώρων. Περί τε σαδδάτων, καὶ ἕορ- 
τῶν, χαὶ τῆς ἑορτῆς τοῦ πάσχα, xoi τῶν σχηνοπη- 
γιῶν xal τῶν σαλπίγγων. Καὶ περὶ τοῦ ἐλαίου, τοῦ 
φωτὸς, χαὶ τῶν ἄρτων τῆς προθέσεως, καὶ περὶ τοῦ 
ἐνιαυτοῦ τῆς ἀφέσεως. Εἶτα περὶ δούλων Ἰουδαίων 
xoi ἐθνικῶν. Καὶ περὶ ἀπηγορεύσεως εἰδώλων οὕτω 
διαλαμόάνων * ᾿Εγὼ γὰρ ὃ Θεὸς ὑμῶν - οὗ ποιήσετε 
ὑμῖν αὐτοῖς χειροποίητα, οὐδὲ γλυπτὰ, οὐ στήλην 
ἀναστήσετε ὑμῖν, οὐδὲ λίθον σχοπὸν θήσετε ἐν τῇ γὴ 
ὑμῶν προσκυνῆσαι αὐτῷ. Πρὸς τούτοις ἀπειλὰς τῶν 
παραδαινόντων οὕτως * ᾿Εγὼ Κύριος ὃ Θεὸς ὑμῶν, ὃ 
ἐξαγαγὼν ἐκ γῆς Αἰγύπτου ϑμᾶς, ὄντων ὑμῶν δού-- 
λων, καὶ συνέτριψα τὸν δεσμὸν τοῦ ζυγοῦ ὑμῶν, καὶ 


SYNOPSIS SCRIPTURE SACRE. 


ἤγαγον ὑμᾶς μετὰ παῤῥησίας. "Eàv δὲ μὴ ὑπαχού- 
σητέ μου, μεηδὲ ποιήσητε τὰ προστάγματά μου ταῦτα» 
ἀλλ᾽ ἀπειθήσητε αὐτοῖς, καὶ τοῖς χρίμασί μου προσ-- 
οχθίσῃ ἣ ψυχὴ ὑμῶν, ὥστε ὑμᾶς μὴ ποιεῖν πάσας 
τὰς ἐντολάς μου, ὥστε διασχεδάσαι τὴν διαθήχην μου, 


589 


ipsis repugnaveritis, et si judiciis meis adver- 
setur anima vestra, ita ut non faciatis omnia 
precepta mea, ut dissipetis testamentum meum; 
inducam in vos angustiam, scabiem, et ardo- 
rem consumentem oculos vestros : et semina- 


xal ἐγὼ ποιήσω οὕτως ὑμῖν, καὶ ἐπιστήσω ἐφ᾽ ὑμᾶς τὴν 55) bitis frustra sementem vestram, et hec come- 
ἀπορίαν, τήν τε ψώραν, καὶ τὸν ἴχτερον σφαχελίζοντα & dent hostes vestri. Ista continet hic liber, cum 


τοὺς ὀφθαλμοὺς ὑμῶν’ καὶ σπερεῖτε διαχενῆς τὰ σπέρ- 
ϑατα ὑμῶν, καὶ ἔδονται ταῦτα οἵ ὑπεναντίοι ὑμῶν. Καὶ 
οὕτω περιέχον τὸ βιδλίον, ταῦτα μετὰ τῶν λοιπῶν 
προσταγμάτων καὶ ἐντολῶν τελειοῦται ἐν τούτοις. 


ZYNOWIZ TON ΑΡΙΘΜΩΝ. 


? Κελεύεται Μωῦσῆς ἀριθμῆσαι τὸν λαὸν ἀπὸ εἶχο- 
σαέτους xo ἐπάνω, καὶ ἦσαν ἑξαχοσίαι χιλιάδες xal 
τρισχίλιοι, καὶ ἑξακόσιοι xol πεντήκοντα χωρὶς τῶν 
Λευιτῶν. [ενεαλογοῦνται οἱ Λευῖται, xot ἀριθμοῦν- 
ται, xal ἦσαν εἰχόσι δύο χιλιάδες ἀπὸ μηνιαίου xal 
ἐπάνω. ᾿Ἐπειδὴ δὲ οἱ πρωτότοχοι ᾿Ισραὴλ εἰχοσιδύο 
χιλιάδες ἦσαν καὶ τρεῖς καὶ διακόσιοι καὶ ἑδδομήκον- 
τα, ἀντὶ τῶν περισσῶν £Aa6s λύτρα Μωῦσῆς, καὶ 
δίδωσιν Ἀαρών. Τὰ δὲ λύτρα ἦν χίλιοι τριαχόσιοι 
ἑξήχοντα πέντε σίχλοι χατὰ χεφαλήν. Διατάσσει τίνα 
λειτουργεῖν δεῖ, τίνες Λευῖται ὀφείλουσιν εἶναι οὐ 
γὰρ πάντες τῆς αὐτῆς ἠξίωντο τιμῆς. Ἄλλοι μὲν τὰ 
τιμιώτερα τῶν σχευῶν τῆς σχηνῆς; οἱ δὲ τὰ ἐλάττω 
ἐνεχειρίζοντο. ᾿Εγενήθησαν δὲ οἱ Λευῖται οἱ ἀπ᾽ εἶχο- 


σαέτους καὶ ἐπάνω, οἷ χαὶ ἐλειτούργουν, ἕως πεντη--. 


χονταέτους, ὀχταχισχίλιοι πενταχόσιοι ὀγδοήχοντα 
τρεῖς. Τότε χελεύει πάντα ἀκάθαρτον ἐξαποστεῖλαι 
τῆς παρεμόολῆς,, καὶ περὶ θυσίας τῆς ὑπὲρ πλημμε- 
λείας διαλέγεται, καὶ τὸν τῆς ζηλοτυπίας διατάττει 
νόμον, ὥστε μὴ συχοφαντεῖσθαι γυναῖχα ἐπὶ μοιχείᾳ, 
μήτε μοιχευθεῖσαν δύνασθαι λαδεῖν. Περὶ τῆς εὐχῆς 
τοῦ ἁγιασμοῦ διατάττεται, καὶ πῶς δεῖ τὸν ἱερέα 
εὐλογεῖν τοὺς υἱοὺς Ἰσραήλ. Ὥς δὲ ἔστη fj σχηνὴ, 
περιῆγον οἱ ἄρχοντες δῶρα πολλά τε καὶ μεγάλα. Κε- 
λεύεται Μωῦσῆς ἁγνίσαι τοὺς Λευίτας, καὶ ἀχούει 
ὅτι ἀπὸ εἰχοσαέτους δεῖ αὐτοὺς λειτουργεῖν καὶ ἐπάνω, 
ἀπὸ δὲ πεντηκονταέτους ἀφίστασθαι τῆς λειτουργίας. 
Κελεύει αὐτοῖς 6 Θεὸς διὰ Μωύσέως ποιῆσαι τὸ πά-- 
χα: Εἰπὲ χὰρ , φησὶ, xal ποιείτωσαν υἱοὶ Ἰσραὴλ 
τὸ πάσχα. Ἦν τὰ πρῶτος μὴν τοῦ δευτέρου & ἔτους. 
Προσῆλθον δὲ οἱ ἀχάθαρτοι Μωῦσεϊ, χαὶ ἀνήνεγχε 


Β 


C 


D 


περὶ αὐτῶν τῷ Θεῷ. Καὶ προσέταξεν ὃ Θεὸς τὸν μὴ 


2 Initium libri Numerorum in Lugdunensi Codice 
sic habet : ἀριθμοὶ χαλεῖται τὸ βιδλίον, ἐπειδὴ ἑκάστη 
φυλὴ & προστάγματος Κυρίου μετρεῖται" καὶ b ἀριθμὸς παν- 
τὸς τοῦ λαοῦ ἐν τούτῳ τῷ βιθλίῳ δηλοῦται. οἱ δὲ ἀριθμοῦν- 
τες ἦσαν, τὸν μὲν λαὸν Μωῦσῆς καὶ λἀαρὼν χαὶ σὺν αὐτοὶς ἑκά- 

TOM. VI. 


aliis mandatis et praeceptis, in hisque terminatur. 


SYNOPSIS NUMERORUM. 


Jubetur Moyses numerare populum a vigesimo 
anno et supra, erantque sexcenta tria millia ho- 
minum, et sexcenti quinquaginta, preter Levitas. 
Genealogia Levitarum, qui numerantur, erantque 
viginti duo mille trecenti a natis uno. mense et 
supra. Quia vero primogeniti Israélis erant vi- 
ginti duo mille ducenti septuaginta. tres, pro iis 
qui numerum .excedebant redemptiones | accepit 
Moyses deditque Aaroni. Redemptiones autem 
erant mille trecenti sexaginta qninque sicli pro 
quolibet. Precipit quisnam rem sacram obire de- 
beat, quosnam esse oporteat Levitas : non enim 
omnes eodem honore dignabantur. Aliis pretio- 
siora vasa tabernaculi, aliis minora concredeban- 
tur. Fuerunt autem Levite a vigesimo anno et 
supra, qui ministrabant, usque ad quinquagesi- 
mum annum, octo mille quingenti octoginta tres. 
Tune. jubet omnem immundum emittere ex. ca- 
stris, et de sacrificio pro delicto loquitur, legem- 
que zelotypie statuit ; ut neque calumnia impete- 
retur mulier circa adulterium , neque adultera 
latere posset. De precatione sanctificationis statui- 
tur, et quomodo oporteat sacerdotem benedicere 
filios Israel. Ubi autem stetit tabernaculum, attu- 
lerunt principes dona multa magnaque. Jubetur 
Moyses sanctificare Levitas, auditque a vigesimo 
anno et supra oportere ipsos ministrare, a quin- 
quagesimo autem anno a ministerio cessare. Pra- 
cepit ipsis Deus per Moysem ut pascha faciant. 
Dic , inquit , et faciant filii 1sraél pascha. Erat 
enim primus mensis secundi anni. Accesserunt 
autem immundi ad Moysem, οἱ obtulit pro illis 


erus ΤῊΝ ἄρχων. καὶ ὃ ἀριθμὸς τοῦ spun λαοῦ ἀπὸ 

ἔτους χαὶ ἄνω ἑξοακό χιλιάδες χαὶ ρ'. καὶ v'. χωρὶς 
τῶν λοιπῶν. τὴν δὲ φυλὴν Λευὶ καθ᾽ ἑαυτοὺς ἠρίθμιησαν διὰ 
φωνῆς Κυρίου μόνοι Μωῦσῆς καὶ Ἀαρὼν ἀπὸ μηνιαίου καὶ 
ἐπάνω. 


46 


Num. 9. 2. 


Num. 10. 
35. 


Num. 11 


5. 6. 


Num. τι. 
29. 


Psal. 77. 
3o. 3r. 


Num.12.2, 


590 


Deo. Pracepitque Deus, eum qui non posset in 
primo mense immolare pascha, vel quod immun- 
dus esset, vel quod in longo itinere, in secundo 
mense facere, decima tertia die. Si quis vero, 
mundus cum sit, nec in longo. itinere, nolit pascha 
facere in primo mense, sub peccato erit. Lex, 
inquit, una sit advenae et indigenz. Cum ascen- 
deret nubes, castra movebant Israélitas “οἱ ubi 
nubes stabat, illic castra metabantur. Jubetur 
Moyses facere tubas argenteas, ita ut per illas 
significaretur populo, quandonam proficisci opor- 
teret, quando congregare populum in bellis, in 


E 


S. JOANNIS CIRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


δυνάμενον ἐν τῷ πρώτῳ μηνὶ θύειν τὸ πάσχα, ἢ διὰ 
τὸ ἀχάθαρτον εἶναι, ἢ διὰ τὸ ἐν 696) μαχρδὶ τυγχάνειν, 
τῷ δευτέρῳ μηνὶ ποιεῖν, τῇ τεσσαρεσχαιδεχάτη. Ei 
δέ τις καὶ χαθαρὸς ὧν, καὶ οὐχ ὧν ἐν μαχρᾷ 690 , μὴ 
βούλοιτο ποιεῖν τὸ πάσχα ἐν τῷ πρώτῳ μηνὶ, ὑπὸ 
ἁμαρτίαν ἔσται. Νόμος, φησὶν, εἷς ἔστω τῷ προσ- 
ηλύτῳ καὶ τῷ αὐτόχθονι. Ἡνίκα ἀνέξαινεν ἣ νεφέλη, 
ἀπῆρον οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ, καὶ οὗ ἂν ἔστη ; ἐχεῖ παρεν- 
£6o))ov. Κελεύεται Μωῦσῆς ποιῆσαι σάλπιγγας 
ἀργυρᾶς, ὥστε δι’ αὐτῶν σημαίνειν τῷ λαῷ,, ἡνίχα 
ἀπᾶραι δέοι, ἡνίκα συναγαγεῖν τὸν λαὸν ἐν πολέμοις, 
ἐν θυσίαις, χρήσασθαι ταῖς σάλπιγξι ταύταις ἐν ἕορ- 


sacrificiis, utendumque esse dicitur his tubis in 335 ταῖς, ἐν νεομηνίαις, ἐν ὁλοκαυτώμασιν. Ὥς δὲ ἐξῆ-- 
festis, in neomeniis, in holocaustis. Ut autem pro- ^ ραν οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ, παρεχάλει τὸν *'Io636 Μωῦσῆς 


fecti sunt filii Israél, rogabat Moyses Jobab fi- 
lium Raguel, qui et Jothor dicebatur, ut sibi et 
vie et promissorum bonorum consors esset; et 
cum arca eveheretur, dixit Moyses: Exsurge, 
Domine, dissipentur inimici tui, fugiant omnes 
qui te oderunt. Et murmuravit populus, et com- 
busta est pars castrorum ; et vocatus est locus In- 
cendium. Precatusque est Moyses, et cessavit ultio. 
Petebantque carnes, et dicebant : Aecordamur 
piscium, quos comedebamus in /Egypto, cucu- 
merum, et peponum, et porrorum et ceparum 
et alliorum. Nunc autem anima nostra arida ; 
nihil preter manna respiciunt oculi nostri. Ut 
autem seditionem eorum graviter ferebat, et Dco 
supplicavit, addidit ei septuaginta seniores, qui 
partem. vituperii cum illo ferrent. 'T'unc Jesu filio 
Nave dicente, Prohibe filium Eldad et Modad 
ne prophetent, ait Moyses: Num emularis tu 
pro me ? Et quis dederit ut totus populus Do- 
mini prophete sint? 'Tunc ascendit coturnix a 
Domino, et comederunt. Et carnes erant in den- 
tibus eorum, priusquam deficerent. Hoc in Psal- 
mo etiam dictum est: JZdhuc esca eorum erat 
in ore ipsorum, et ira Dei ascendit super eos : 
et occidit in pluribus eorum. V ocatus autem est 
hic locus Sepulera concupiscentiz. "T'unc loquuta 
est contra Moysem Maria dicens : Zum ipsi soli 
loquutus est Deus ? Cum dixisset vero Deus, se 


a Τῇ Bibliis Grzcis legitur 0626, et in Hebreo: 3371. 
Lugdunensis quoque Codex 15626 habet. 

b In Biblüs Grecis legitur xat τὰ xpóppux xz τὰ 
σχόρδα. Libro tertio ad Stagirium T. I, p. 208, E, fin. 
legitur etiam σχόροδα, ut hic. 

«In Bibliis Grecis μὴ ζηλοῖς ἐμέ. Ibidem Lugdau- 
nensis παντὶ τῷ λαῷ Κυρίου προφήτας. 

4 In Bibliis Graecis Edit. Rom. ἐν τοῖς πίοσιν αὐτῶν, 
in pinguibus eorum. Vulgata, pingues eoru, et sic alii 


B 


e 


ζ 


υἱὸν Ραγουὴλ τὸν xo ᾿Ιοθὸρ, ὥστε αὐτῷ xod τῆς 6000 
χοινωνῆσαι, xol τῶν ἐπαγγελθέντων ἀγαθῶν αὐτοῖς" 
xat ἐν τῷ ἐξαίρειν τὴν κιδωτὸν, εἶπε Μωῦσῆς- Ἔξε- 
γέρθητι, Κύριε, διασχορπισθήτωσαν οἱ ἐχθροί σου, 
φυγέτωσαν πάντες οἵ μισοῦντές σε. Καὶ ἐγόγγυζεν ὃ 
λαὸς, καὶ χατεχάη μέρος τῆς παρεμθολῆς, καὶ ἐχλήθη 
ὃ τόπος ἐμπυρισμός. Καὶ ηὔξατο Μωῦσῆς, καὶ ἐπαύ- 
σατο ἣ τιμωρία. Καὶ ἐζήτουν χρέα, χαὶ ἔλεγον" 
᾿Εμνήσθημεν τοὺς ἰχθῦς, οὺς ἠσθίομεν ἐν Αἰγύπτῳ, 
τοὺς σιχύους, xol τοὺς πέπονας, τὰ πράσα, ἢ τὰ κρό- 
wu, τὰ σχόροδα. Νῦν δὲ fj ψυχὴ ἡμῶν χατάξηρος" 
οὐδὲν πλὴν εἰς τὸ μάννα οἱ ὀφθαλμοὶ ἡμῶν. Ὥς δὲ 
ἐδαρύνετο τὴν ἀντιστασίαν αὐτῶν, xal ἐνετύγχανε τῷ 
Θεῷ, προστίθησιν αὐτῷ ἑδδομήχοντα πρεσθυτέρους, 
ὥστε συλλαμόάνεσθαι αὐτῷ ἐν τῇ ἀρχῇ. Τότε τοῦ 
Ἰησοῦ τοῦ Ναυὴ εἰπόντος * χώλυσον τὸν υἱὸν ᾿Ελδὰδ 
καὶ Μωδὰδ τοῦ προφητεύειν, φησὶν 6 Μωῦσῆς" * Ζηλοῖς 
σύ μοι; Kol τίς δῷ ἅπαντα τὸν λαὸν Κυρίου προφήτας: 
Τότε ἀνέδη ὀρτυγομήτρα παρὰ Κυρίου, καὶ ἔφαγον. 
Καὶ τὰ χρέα ἦν ἐν τοῖς ὀδοῦσιν αὐτῶν, πρὶν ἢ ἐχλιπεῖν. 
Τοῦτο τὸ ἐν ψαλμῷ εἰρημένον" " Ec τῆς βρώσεως οὔ- 
σῆς ἐν τῷ στόματι αὐτῶν, καὶ ὀργὴ τοῦ Θεοῦ ἀνέθδη 
ἐπ᾽ αὐτούς - χαὶ ἀπέχτεινεν ἐν τοῖς πλείοσιν αὐτῶν. 
ἘἘχλήθη δὲ 6 τόπος οὗτος μνήματα ἐπιθυμίας. 'Γότε 
χατελάλησε τῷ Μωῦσεϊ Μαρία, λέγουσα: Μὴ αὐτῷ 
μόνῳ ἐλάλησεν ὃ Θεός; Εἰπὼν δὲ ὃ Θεὸς, ὅτι αὐτῷ 
μόνῳ προφητῶν ἐλάλησεν οὕτως, ἐπέδαλεν ἐπὶ τὴν 
Ναριὰμ. λέπραν, καὶ Μωῦσέως δεηθέντος ὑπὲρ αὐτῆς, 


quoque interpretes veteres secundum lectionem He- 
braicam Drt'32U223. Sed in vetustissimis exempla. 
ribus Grecis multis legebatur ἐν τοῖς πλείοσιν αὐτῶν, in 
pluribus eorum. Qua de re vide Hieronymum Epist. ad 
Suniam et Fretell. et Augastinum in Psalmos hoc loco. 
Thedoretus etiam ἐν τοὺς πλείοσιν αὐτῶν, ubi Interpres 
vertit, pingues eorum, non accurate sane. Interpreta- 
tione autem in Psalm. 77, quam inter spuria ablegavi- 
mus, ἐν τοῖς πλείοσιν αὐτῶν legitur. 


SYNOPSIS SCRIPTURE SACRE. 


οὗ πρότερον αὐτὴν ἀφῆχε καθαρισθῆναι, ἕως ἐποίησεν 
ἑπτὰ ἡμέρας ἔξω τῆς παρεμθολῆς. Πέμπει γοῦν τινας 
£x τοῦ λαοῦ χατασχέψασθαι τὴν γῆν Χαναάν. Καὶ 
χατασχεψάμενοι, βότρυν ἤνεγχαν ἐκεῖθεν, xol τὴν 
γὴν “ἐθαύμαζον. ᾿Εφοδοῦντο γὰρ τὸν λαὸν, ὡς μα- 
χίμων ὄντων τῶν ἐχεῖ ἀνδρῶν. Χαλὲό δὲ 6 τοῦ Ἴεφο- 
vel, xal ᾿[Ιησοῦς ὃ τοῦ Nau; xo αὐτοὶ ἐκ τῶν χατα-- 
σχόπων ὄντες, παρεθάῤῥυνον τὸν λαόν. Οἱ δὲ ἦλθον 
λιθοθολῆσαι αὐτούς - δ δὲ Θεὸς ὀργισθεὶς εἶπε μὴ 
ἀνελθεῖν τοὺς γογγύσαντας εἰς τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας, 
εἰ μὴ τὰ τέκνα αὐτῶν, καὶ Χαλὲδ υἱὸν Ἰεφονεὶ, καὶ 
Ἰησοῦν. Τεσσαράχοντα δὲ ἔτη, φησὶν, ἔσονται ἐν τῇ 
ἐρήμῳ, ἕως ἂν αὐξηθῇ τὰ παιδία, κατὰ ἀριθμὸν τῶν 
ἡμερῶν, ὧν ἐπεσκέψαντο τὴν γῆν. Τότε οἱ χατάσχο- 
mot πάντες ἀπέθανον, πλὴν XaAi6 χαὶ Τησοῦ τοῦ 
Ναυῆ, καὶ ἐπένθησεν ὃ λαός. ᾿Ανῆλθον ἐπὶ τὸν Ἀμα- 
dy. παρὰ τὸ δοχοῦν τῷ Θεῷ, καὶ fj χιδωτὸς ἀνέμει- 
νεν ἐν τῇ παρεμόολῇ μετὰ Μωῦσέως. Καὶ ἐξῆλθεν 


D 


E 


591! 
ipsi soli prophetarum ita loquutum esse, immisit 
lepram in Mariam, Moyseque rogante pro illa, 
non tulit eam prius mundari, quam septem dies 
extra castra mansisset. Mittit ergo quosdam ex po- 
pulo exploratum terram Chananazorum. Qua ex- 
plorata, uvam inde gestarunt, terramque admo- 
dum laudabant. Sed timebant populum : quod 
bellatores illic viri essent. Chaleb autem filius 
Jephone, et Jesus filius Nave, qui ct ipsi ex nu- 
mero exploratorum erant, populo animos adde- 
bant : illi autem venerunt lapidatum eos. Rursus- 
que Deum irritaverunt. Tum dixit Deus, non 
ascensuros esse eos qui murmuraverant in terram 
promissionis, nisi tantum filios eorum, et Chaleb 
filium Jephone, et Jesum. Quadraginta autem 
annis, inquit, erunt in deserto, donec filii creve- 
rint, secundum numerum dierum, quibus visita- 
verunt terram. Tunc exploratores omnes mortui 


Ἀμαλὴκ, καὶ κατέκοψεν αὐτούς. ᾿Εντέλλεται vtplss,sunt, exceptis Chaleb et Jesu Filio Nave : flevit- 
δλοχαυτωμάτων, περὶ ἀπαρχῶν, περὶ θυσιῶν ^ que populus. Ascenderunt contra Amalec preter 


τῶν ὑπὲρ πλημμελείας. "Edw τις ξύλα συλλέ- 
Lac ἐν σαδθάτῳ, χαὶ ἐλιθοδολήθη. Προστάσσονται 
χράσπεδα ἐπὶ τὰ πτερύγια ποιῆσαι. "Tk περὶ Κορὲ 
χαὶ Δαθὰν xci ᾿Αθηρών * fj ἐπανάστασις αὐτῶν, ἣ 
τιμωρία ἣν ἔδοσαν. Οἱ δὲ λοιποὶ τοῦ λαοῦ, τούτων 
γενομένων, οὖκ ἐσωφρονίσθησαν, ἀλλὰ πάλιν ἐπανέ- 
στησαν τῷ Μωῦσῇ, καὶ ἀποθνήσχουσι τεσσαρεσχαί- 
δεχα χιλιάδες χαὶ Ἑἕπταχόσιοι. Τότε ἤνθησεν f ῥάδδος 
Ἀαρών. Λέγει καὶ διατάσσεται ὃ λαμόάνειν δεῖ τοὺς 
Λευίτας καὶ τὸν ἱερέα τὸν μέγαν. Καὶ νομοθετεῖ περὶ 
τῆς σποδοῦ τῆς δαμάλεως, ἐξ ἧς τὸ ὕδωρ τοῦ ῥαντι- 
σμοῦ ἐγίνετο. "Ty δὲ δάμαλιν αὐτὴν ἔδοξέ τισι τύπον 
εἶναι τοῦ πάθους τοῦ “Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. 
"Amb δὲ τῆς σποδοῦ τῆς δαμάλεως ἐχαϑαίρετο ὃ ὧν ἐπὶ 
νεχροῦ ἀχάθαρτος. Ἦλθε δὲ ὁ λαὸς εἰς Καδὴς, xal 


ἐχεῖ ἀπέθανε Μαρία, xo ἐτάφη. Οὐκ ὄντος ὕδατος 


πάλιν γογγύζουσιν οἵ ᾿Ιουδαῖοι “ ὃ δὲ Μωῦσῆς xo 
᾿Ἀαρὼν χελεύονται ἐχ τῆς πέτρας ἐξαγαγεῖν ὕδωρ. 
᾿Ἐπάταξεν αὐτὴν 6 Μωῦσῆς λέγων Μὴ £x τῆς πέτρας 
ταύτης ἐξάξομεν ὕδωρ ὑμῖν; Καὶ ἐξῆλθεν ὕδωρ. Καὶ 
εἶπε Κύριος πρὸς Μωῦσῆν xoi Ἀαρών" Ὅτι οὐχ ἐπι- 
στεύσατέ μοι ἁγιάσαι με ἐναντίον τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ, 
διὰ τοῦτο οὖχ εἰσάξετε ὑμεῖς τὴν συναγωγὴν ταύτην 
εἰς τὴν γῆν, ἣν ἔδωχα αὐτοῖς. Πρεσόεύεται Μωῦσῆς 
πρὸς τὸν βασιλέα ᾿Εδὼμ,, "ἵνα ἀφῇ αὐτούς" 6 δὲ οὐ 
συνεχώρησε * καὶ ἐξέκλιναν ἀπ᾽ αὐτοῦ υἱοὶ Ἰσραήλ. 
"Qc δὲ ἦλθον cic Ὦρ τὸ ὄρος, κελεύσαντος τοῦ Θεοῦ, 


* In Onomastico Athanasiano ad vocem θαυμάξω 
dixintüs hanc vocem szepe significare, cum admiratione 
celebro, laudo. Hoc sensu prorsus hic explicari debet 
ἐθαύμαζον. 


Β 


C 


Dei placitum, et arca mansit in castris cum Moyse. 
Exivitque Amalec et percussit eos. Pracipitur de 
holocaustis, de primitiis, de sacrificiis pro delicto. 
Deprehensus est quispiam ligna colligens in sab- 
bato, et lapidatus est. Precipiuntur fimbrias in 
oris facere. De Core, Dathan et Abiron : tumultus 
eorum, et pom quas dederunt. His peractis, 
reliqui de populo non ad meliorem se frugem 
receperunt, sed rursus insurrexerunt contra Moy- 
sem, moriunturque quatuordecim mille septin- 
genti. Tunc floruit virga Aaronis. Dicit ct statuit 
quid accipere debeant Levitz et sacerdos magnus, 
et legem dat de cinere vitul,, ex qua aspersionis 
aqua fiebat. Hanc porro vitulam visum est quibus- 
dam esse figuram passionis Domini nostri Jesu 
Christi. Per cinerem autem vitule. mundabuntur 
is qui immundus erat a mortuo. Venit autem po- 
pulus in Cades, ibique mortua sepultaque est 
Maria, Deficiente aqva. rursum murmurant Ju- 
dai: Moyses vero et Aaron jubentur aquam de 
petra educere, Percussit illam "Moyses dicens: 


lYumquid ex hac petra educemus vobis a- Num. zo. 


quam? Et egressa est aqua. Dixitque Dominus '?- 


ad Moysem et Aaron: Quia nom credidistis jy v. τα. 


mihi, ut sanctificaretis me coram filiis Israel , 
ideo non inducetis vos hunc cetum in terram, 
quam dedi eis. Per legatos agit Moyses cum rege 


f Coislin. xai πάλιν ὀργιζόμενον τὸν Θεόν. τότε εἶπεν b 
Θεὸς μὴ ἀνελθεῖν, quae sunt ἀσύστατα. 
a ἵνα ἀρῇ αὐτούς, supple παρέρχεσθαι. 


26. 


Joan.3. 14. 


Num. 24. 


j 
17. 


Psal. τοῦ. 
31. 


592 
Edom, ut eos transire sineret: ille vero non per- 

missit : et declinaverunt ab eo filii Israel. Ut au- 

tem pervenerunt in montem Or, jussu Dei assumtis 

Moyses Aarone et Eleazaro filio. ejus, adduxit 
cos in montem: et induit Eleazarum vestibus 

ejus. Aaron autem mortuus est in monte. Flevit- 

que populus triginta diebus. Chanangum vicerunt, 
et anathemate ferierunt. Profecti autem ád mare 

Rubrum, circuierunt terram Edom, et animo 
defecerunt, murmuraveruntque contra Moysem : 

immisitque in eos Deus serpentes qui illos occide- 
rent. Precatusque est Moyses, et jubente Deo fecit 
serpentem aeneum; qui vero mordebatur, cum. 
respiceret in serpentem, vivebat. De hoc serpente 
dictum est in evangelio : Sicut exaltavit Moyses 
serpentem in deserto, ita oportet exaltari Fi- 
lium. hominis. Legatos mittit Moyses ad Seon 
regem Amorrhaorum. Hic autem Seon cum bel- 
lum ante movisset contra regem Moab, cepit ter- 
ram ejus. Ut vero etiam contra Israélitas przelium 
counnisit, profligatus ab illis est : urbesque ejus 
ceperunt Israélit». Congressi etiam cum Og rege 
Basan, iisdem ipsum malis affecerunt, queis Seon 
affecerant, ac terram urbesque ejus omnes cepe- 
runt. Mittit rex Balac ad Balaam vatem, ut ma- 
lediceret populum. Deus autem initio quidem 


D 


E 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


λαδὼν Μωῦσῆς τὸν ᾿Ααρὼν καὶ Ἐλεάζαρ τὸν υἱὸν 
αὐτοῦ, ἀνήγαγεν εἰς τὸ ὄρος χαὶ ἐνέδυσε τὸν ᾿Ελεά- 
ζαρ τὰ ἱμάτια αὐτοῦ. Ὁ δὲ ᾿Ααρὼν ἀπέθανεν ἐν τῷ 


ὄρει. Καὶ ἔκλαυσεν ὃ λαὸς τριάχοντα ἡμέρας. Ebov 


» f 


τὸν Χαναναῖον, χαὶ ἀνεθεμάτισαν αὐτόν. ᾿Ελθόντες 
δὲ ἐπὶ θάλασσαν ἐρυθρὰν, ἐχύχλουν τὴν γὴν "ESO, 
καὶ ὠλιγοψύχουν, xat χατεγόγγυζον Μωῦσῇ" καὶ ἀπέ- 
στεῖλεν ὃ Θεὸς ἐπ’ αὐτοὺς ὄφεις θανατοῦντας. Καὶ 
ηὔξατο Μωῦσῆς - καὶ ἐποίησε χαλχοῦν ὄφιν, πρόστα- 
χθεὶς ὑπὸ τοῦ Θεοῦ. Καὶ 6 δαχνόμενος, “ἡνίκα ἀνέ- 
ὄλεψεν εἰς τὸν ὄφιν, ἔζη. Περὶ τούτου τοῦ ὄφεως εἴ- 
ρηται ἐν τῷ εὐαγγελίῳ - Καθὼς ὕψωσε Μωῦσῆς τὸν 
ὄφιν ἐν τῇ ἐρήμῳ, οὕτω δεῖ ὀψωθῆναι τὸν Υἱὸν τοῦ 
ἀνθρώπου. Πρεσδεύεται Μωῦσῆς πρὸς τὸν βασιλέα 
τῶν ᾿Αμοῤῥαίων τὸν Σηών. Οὗτος δὲ ὃ Σηὼν πολε- 
μήσας πρότερον τὸν βασιλέα MoX6, ἔλαδε τὴν γὴν 
αὐτοῦ. Ὡς δὲ καὶ τοῖς Ἰσραηλίταις συνέμιξεν cic 
πόλεμον, ἡττήθη χατὰ χράτος, καὶ τὰς πόλεις αὐτοῦ 
πάσας ἔλαθον οἱ Ἰσραηλῖται. Συμθαλόντες δὲ καὶ τῷ 
"Qv βασιλεῖ τῆς Βασὰν, τοῖς αὐτοῖς περιέθαλον αὖ-- 
τὸν κακοῖς, οἷς xxi τὸν Σηὼν, xal τὴν γῆν καὶ τὰς 
πόλεις αὐτοῦ πάσας ἔλαθον. Πέμπει βασιλεὺς Βαλὰκ 
πρὸς Βαλαὰμ. τὸν μάντιν, ἵνα ἀράσηται τὸν λαόν. Ὁ 
δὲ Θεὸς τὸ μὲν πρῶτον ἐχώλυσεν. Ὡς δὲ ἐνέκειτο τῷ 
μάντει, συνεχώρησεν ἀπελθεῖν μὲν, οὐ μὴν ἀράσα- 
σθαι" P ἀλλ᾽ ἔτρεψε τὰς κατάρας εἰς εὐλογίας. Οὐχ 


prohibebat. Ut autem instabat ille apud. vatem, 885 ἐπειδὴ ἴσχυόν τι αἱ ἀραὶ τοῦ μάντεως, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ 


concessit quidem ut iret, sed non ut malediceret : 
sed convertit maledictiones in benedictionem. Non 
quod quidpiam possent malectiones vatis, sed 
quia miseriis affectus erat populus, crediturus erat 
illius maledictionibus, illicque propter infirmita- 
tem suam dammnandus erat. Hic de Christo vatici- 
natur dicens : Orietur stella ex Jacob , et surget 
homo ex Israel. Spiritus enim Dei fuit in vate. 
Ut vero abiit Balaam, fornicantur filii Israel cum 
fiiiabus Moab, et initiantur. Beelphegor. Tunc 
praecipit Moyses, ut unusquisque fratrem suum 
idolis servientem interficiat. Tunc Phinees filius 
Eleazari confodit Zambrin Israélitam, et Chasbi 
Madianitidem cum illo: Et reputatum est illi 
ad justitiam. "Tunc numerantur filii Israél a vi- 
gesimo anno et supra, et inventi sunt sexcenti 
et tres mille et triginta viri. Levit: autem. tres 
et viginti mille a mense et supra. Hic census 
in Araboth Moab factus est trans Jordanem. 
Neque in illis erat quispiam ex iis quos enumera- 
verat prius Moyses in deserto Sina, exceptis Jesu 
filio Nave, et Chalebo filio Jephone. Accedunt 


b Huc recidit illud quod ait ipse Sermone nono. in 
Genesim Tomo IV, p. 696, À: τὸν Βαλαὰμ ἠνάγχασέ ποτε 


b 


ταλαίπωρος ἦν 6 λαὸς, ἤμελλεν. αὐτοῦ πιστεύειν ταῖς 
κατάραις, xa καταχρίνεσθαι ἐχεῖ διὰ τὴν ἰδίαν ἀσθέ- 
νειαν. Οὗτος προφητεύει περὶ τοῦ Χριστοῦ λέγων - 
᾿Ἀνατελεῖ ἄστρον ἐξ Ἰαχὼδ, xat ἀναστήσεται ἄνθρω- 
πος ἐξ Ἰσραήλ. Πνεῦμα γὰρ Θεοῦ ἐγενήθη ἐπὶ τῷ 
μάντει. Ὥς δὲ ἀπῆλθεν 6 Βαλαὰμ., ἐκπορεύουσιν οἱ 
υἱοὶ ᾿Ισραὴλ εἰς τὰς θυγατέρας Μωλό, xal τελοῦνται 
τῷ Βεελφεγώρ. [Τότε χελεύει Μωῦσῆς ἕχαστον, ἀπο- 
χτεῖναι τὸν ἀδελφὸν εἰδωλολατρήσαντα. Τότε χαὶ 
Φινεὲς υἱὸς ᾿Ελεάζαρ ἐξεχέντησε τὸν Ζαμθρὶν τὸν 
Ἰσραηλίτην, xa τὴν Χασδὶ τὴν Μαδιανῖτιν μετ᾽ 
αὐτοῦ * καὶ ἐλογίσθη αὐτῷ εἰς δικαιοσύνην. Τότε ἀρι- 
θμοῦνται οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ ἀπὸ εἰχοσαέτους χαὶ ἐπάνω, 
καὶ εὑρέθησαν ἑξαχόσιαι χιλιάδες, xal τρισχίλιοι 
ἄνδρες καὶ τριάκοντα. Οἱ δὲ Λευῖται τρεῖς καὶ εἴχοσι 
χιλιάδες ἀπὸ μηνιαίου χαὶ ἐπάνω. Αὕτη ἡ ἐπίσχεψις 
ἐν ᾿Αραδὼθ Μωλὰό ἐγένετο; πέραν τοῦ Ἰορδάνου. 
Καὶ οὐκ ἦν ἐν αὐτοῖς ἄνθρωπος, ἐξ ὧν ἐπεσχέψατο 
Μωῦσῆς πρότερον ἐν τῇ ἐρήμῳ Σινᾶ, πλὴν Ἰησοῦς ὃ 
τοῦ Ναυῆ, καὶ Χαλὲό 6 τοῦ ᾿Ιεφονεί. Προσέρχονταί 
τινες θυγατέρες Σαλπαὰδ τῆς φυλῆς Μανασσῆ, ἀξιοῦ- 
σαι; ἐπειδὴ ἄπαις ἀῤῥένων παίδων ἀπέθανεν 6 πατὴρ 


τὰ μέλλοντα εἰπεῖν, Balaamum olim coegit ut futura 


ge onis vi 


preediceret, 


SYNOPSIS €CRIPTURX SACRE. 


^ - , 
αὐτῶν, sig αὐτὰς ἐλθεῖν τὴν χληρονομίαν, χαὶ τὴν 


505 


quzdam filiz Salpaad ex tribu Manasse rogantes, 


κατάσχεσιν. ἸΠροσέταξεν δ, Θεὸς λαθεῖν αὐτάς. Κἀν € cum pater eorum filiis masculis orbus mortuus 


τις ἀποθάνῃ μὴ ἔχων υἱὸν, ἣ θυγάτηρ κληρονομείτω 
θυγατρὸς δὲ οὐκ οὔσης, ἀδελφοῦ δὲ οὖχ ὄντος, ἀδελ- 
φὸς τοῦ πατρός. Δείχνυσιν ὃ Θεὸς Moo, ἀπὸ τοῦ 
ὄρους τοῦ " Ναυὼ τὴν γὴν τῆς ἐπαγγελίας, καὶ χει- 
ροτονεῖται Ἰησοῦς 6 τοῦ Ναυὴ εἰς τὴν αὐτοῦ τάξιν. 
Τότε ἐντέλλεται τοῖς υἱοῖς ᾿Ισραὴλ περὶ δλοκαυτωμά- 
τῶν, θυσιῶν τῶν xa0' ἡμέραν, τῶν ἐν σαδθάτοις, 
τῶν ἐν νεομηνίαις, τῶν ἐν τῷ πάσχα, τῶν ἐν. τῇ 
ἡμέρᾳ τῶν ἑόδομάδων, τῶν ἐν τῷ ἑδδόμῳ μηνί. Δια- 
τάσσει καὶ περὶ εὐχῶν, τουτέστιν, ὧν ἄν τις τάξηται. 


esset, ut ad se hereditas veniret atque possessio. 
Precepit Deus ut illas acciperent, Et. si quis sine 
filio obiret, mandavit ut filia esset heres ; si nec 
filiam haberet, frater; si fratrem non haberet , 
patris frater. Ostendit Deus Moysi ex monte Navo 
terram promissionis, et in ejus locum dux con- 
stituitur Jesus filius Nave. Tunc pracipitur filiis 
Israél de holocaustis, de sacrificiis quotidianis, de . 
ilis que in sabbato , de illis que in neomeniis , 
de iis quz in pascha, de iis quie in die hebdoma- 


Τότε ἐξοπλίζονται δώδεκα χιλιάδες Ex τῶν Ἰσραηλι- D darum, de iis qui septimo mense. Przcipit etiam 


τῶν χατὰ Μαδιανιτῶν, καὶ Φινεὲς μετ᾽ αὐτῶν, καὶ 
ἀναιροῦσιν αὐτοὺς, xaX πέντε βασιλεῖς Μαδιὰμ, καὶ 
τὸν Βαλαὰμ. τὸν μάντιν. Καὶ ἀπήρξαντο τῷ Θεῷ τῶν 
σχύλων, xal τὰ λοιπὰ διένειμαν ἑαυτοῖς. Προσελθόντες 
ἢ φυλὴ Ῥουδὶμ. xci Γὰδ, xoi τὸ ἥμισυ τῆς φυλῆς 
Μανασσῆ, ἤτουν παρὰ Μωύσέως τὴν πέραν τοῦ 
Ἰορδάνου χώραν. *O δὲ ἔδωχε, πρότερον συνομολο- 
γησάντων ἐχείνων συμμαχήσειν τοῖς λοιποῖς Ἴσραη- 
λίταις, καὶ διαδήσεσθαι τὸν Ιορδάνην μεθ᾽ ὅπλων, 
ὥστε πολεμῆσαι ὑπὲρ τῶν ἀδελφῶν αὐτῶν. ᾽᾿Ενταῦθα 


διηγεῖται Μωῦσῆς ἀπὸ Αἰγύπτου ἕως ἦλθον ἀντικρὺ E 


Ἱεριχώ. ᾿Εντέλλεται αὐτοῖς ὥστε ἐξολοθρεῦσαι πάντα 
τὰ εἴδωλα τῶν ἐθνῶν. Λέγει αὐτοῖς xa περὶ τῶν δρίων 
τῆς γῆς, πόθεν ἄρχονται, καὶ ποῦ πληροῦνται. Πα- 
ραγγέλλει δὲ xol περὶ τῆς γῆς, ἧς ἔδει τοὺς Λευίτας 
λαῤεῖν, καὶ περὶ τῶν ἕξ πόλεων τῶν φυγαδευτηρίων, 
ὥστε τὸν ἀκουσίως ἀνελόντα ἐκεῖ καταφεύγειν, xal 
ἀπαλλάσσεσθαι χινδύνου, μένοντι ἐχεῖ, ἕως ἂν ἀπο- 
θάνῃ ὅ ἱερεὺς 6 μέγας. ᾿Εὰν δὴ ἁλῷ ἔξω τῶν ὅρων τῆς 


de votis; id est, de iis qui. quispiam offerenda 
constituerit. Tunc armantur duodecim mille viri 
ex Israélitis contra Madianitas, et Phinees cum 
illis, interficiuntque eos et quinque reges Madiam, 
et Balaam vatem. Et primitias obtulerunt Deo de 
spoliis, ceteraque inter se diviserunt. Accedentes 
tribus Ruben er Gad, et dimidia tribus Manasse, 
petebant a Moyse regionem, quz est trans Jorda- 
nem. Ille vero dedit, cum prius illi promisissent 
se cum reliquis Israelitis pugnaturos esse , Jorda- 
nemque cum armis transituros , ut bellarent pro 
fratribus suis. Hic narrationem texit Moyses iti- 
neris ab /Egypto , donec venerunt e regione Jeri- 
cho. Jubentur illi exterminare omnia idola gen- 
tium. Loquitur etiam illis de terminis terre, ubi 
incipiant et ubi desinant. Precipit etiam circa 
terram, quam Levitas accipere oportebat, et de 
sex urbibus refugii, ita ut is qui preter volunta- 
tem occidisset, illuc confugeret, et sine periculo 


πόλεως, xal φονεύσῃ αὐτὸν 6 συγγενὴς τοῦ πεφονευ- s, esset ibi manens, donec moreretur sacerdos ma- 
μένου, οὗ δώσεὶ δίκην. Καὶ διαλέγεται βραχέα περὶ A gnus. Si autem. extra terminos urbis caperetur, 


τῶν νόμων τῶν περὶ φόνων κειμένων. Προσέρχονται 
οἱ ἄρχοντες τῆς φυλῆς Μανασσῇ λέγοντες τῷ Μωῦσῇ᾽ 
ἐπειδὴ ἔδοξε τὰς θυγατέρας Σαλπαὰδ λαθεῖν χλῆρον, 
εἰ συμδαίη αὐτὰς γαμηθῆναι ἀνδρὶ ἐξ ἑτέρας φυλῆς» 
τί ἵνα γίνηται ; ἀπελεύσεται γὰρ 6 κλῆρος τῆς ἡμετέ- 
ρᾶς φυλῆς εἰς ἐχείνην τὴν φυλήν. Τότε προσέταξε 
Μωῦσῆς, ἐχ τῆς ἰδίας φυλῆς γυναῖχα λαμδάνειν 
ἄνδρα, ἵνα μὴ μεταφέρωνται αἵ χληρονομίαι ἀπὸ 
φυλῆς εἷς φυλήν. 


et occideret eum cognatus occisi, hic non daret 
ponas. Et pauca loquitur de legibus circa ce- 
des. Accedunt principes tribus Manasse dicentes 
Moysi : Quoniam visum est ut fili: Salpaad acci- 
perent hereditatem, si contigerit eas nubere viro 
ex altera tribu, quid fiet? sors enim tribus no- 
stre exibit in illam tribum. Tunc precepit Moy- 
ses, ut vir quisque ex sua tribu uxorem acci- 
peret, ne transferrentur hereditates a tribu in 
tribum. . 


^ In Edit, Kom. legitur Ναθαύ. Sed in vulgata 445a- . opsis Deuteronomii, Hic Coislin. Nau habet , Lugdu- 


rim, secundum Hebraicam veritatem. Vide in fine Syn- 


nensis vero Codex Ναβάτ. 


Deut.4.19. 


Rom. 1.28. 


Deut. ἡ. 


26. 


Deut. 6. 8. 


9. 


Ibid. v. 13. 


Deut.4 Ad. 
Jlebr. 12. 


29. 


Deut, 9. 5. 


Deut. το. 
16. 
Deut.6.12 
135 


594 


SYNOPSIS DEUTERONOMIH. 


Quasi summatim priora omnia narrat Moyses, B 
ut illis in memoriam revocet et Dei beneficia, et 
nequitiam ipsorum. Adhortatio ne idola colerent. 
Hic jacet illud : /Von adorabis stellas, quas dis- 
pensavit Dominus Deustuus omnibus gentibus 
qua sub celo sunt. Ylud vero, Dispensavit, in- 
tellige, non quod ipse jusserit : absit; sed quem- 
admodum ait beatus Paulus : Tradidit illos Deus 
in reprobum sensum, non quod tradiderit, sed 
quod illos, qui ita vellent et sine spe conversionis 
essent, dimiserit. Sic et hoc loco, Dispensavit illis, 
id est, cum errorem delegissent, resipiscere nolen- 
tes, dimisit. Hic paululum progressus ait : Testor 
vobis celum et terram, vos perituros esse, si 
abscesseritis a Deo. Deinde ostendit Deum nulli 
tanta prostitisse bona quanta illis, Et determinat 
tres urbes ad Jordanem pro refugio. Adhuc eos de 
pristinis admonet : aitque : Liga ea in manibus 
tuis, et in postibus scribes, et docebis filium 
tuum. Übi dixit autem quz mala iis eventura sint, 
si non obsequantur, ipsis fiduciam indit, ne hostes 
metuant. Rursus priora in memoriam revocat. Hic 
jacet illud : 4/ttende tibi, quod ipsis frequenter 
in sequentibus repetit : monetque ne victorias pro- 
prize virtuti adscribant, sed Dei gratize. Hic jacet 
illud : Deus ignis consumens est, quod Paulus in 
in Epistola ad Hebraeos posuit. Hortatur autem in 
hoc ipso loco Moyses ne se extollant. /Von enim 
propter justitiam tuam, inquit, Israel, extermi- 
nabunlur gentes, sed propter ipsorum impie- 
tatem. In memoriam autem ipsis revocat conflatum 
vitulum. Hic legitur illud : Circumcidite duri- 
tiam cordis vesiri, et cervicem vestram ne in- 
duraperilis. Laudat terram promissionis. Hic 
jacet illud : Cum comederis et biberis et saturatus 
fueris, attende tibi : pradicitque mala non obse- 
quentibus, et bona si obedierint. Precipit ut in 
monte Garizin detur benedictio, et in monte Gebal 
maledictio. Jubet destrui idola et eorum loca. 
Precipit ne ubique sacrificia Deo offerant, sed in 
loco quem ipse elegerit. Ne &emulentur gentes, nec 
cuipiam obtemperent suadenti ut idola colant, 
etiamsi signa fecerit, non amico, non alii cuipiam, 
sed ut lapidibus obruant hortantem, sive frater 4 
fuerit, sive etiam urbs idola coluerit, eam inter- A 


C 


[y 


D 


E 


3 Hzc nonad verbum referuntur ut habentur in Deu- 
teronomio. 
b Ἐὰν ἀποττῆτε ἀπὸ τοῦ Θεοῦ. Hiec. non ad literam sic 


$. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


XYNOWIX TOY AEYTEPONOMIOY. 


Ὡς ἐν κεφαλαίῳ διηγεῖται πάντα τὰ πρῶτα Moo - 
σῆς, εἰς ὑπόμνησιν αὐτοὺς ἄγων τῆς τε τοῦ Θεοῦ 
εὐεργεσίας, xo τῆς αὐτῶν κακίας. Περὶ τοῦ μὴ εἰδω- 
λολατρεῖν παραίνεσις. ᾿Ενταῦθα χεῖται xol τὸ, "Μὴ 
προσχυνήσῃς τοῖς ἄστροις, ἃ ἀπένειμε Κύριος 6 Θεός 
σου πᾶσι τοῖς ἔθνεσι τοῖς ὑποχάτω τοῦ οὐρανοῦ. Τὸ 
δὲ, ᾿Ἀπένειμε, οὐχ ὅτι αὐτὸς προσέταξεν - ἄπαγε" 
ἀλλὰ χαθώς φησιν ὃ μαχάριος Παῦλος " ΠΠαρέδωχεν 
αὐτοὺς ὃ Θεὸς εἰς ἀδόκιμον νοῦν, οὐχ ὅτι παρέδωχεν, 
ἀλλ᾽ ὅτι ἑλομένους αὐτοὺς χαὶ ἀνεπιστρόφως ἔχοντας 
ἀφῆχεν. Οὕτως ἐνταῦθα τὸ, ᾿Ἀπένειμεν αὐτοῖς, του- 
τέστιν, ἑλομένους τὴν πλάνην, χαὶ μὴ βουλομένους 
ἐπιστρέψαι, ἀφῆχεν. Ἐνταῦθα μικρὸν προελθὼν 
λέγει" Διαμαρτύρομαι ὃμῖν τὸν οὐρανὸν xc τὴν γῆν, 
ὅτι ἀπωλείᾳ ἀπολεῖσθε, P ἐὰν ἀποστῆτε ἀπὸ τοῦ Θεοῦ. 
Εἶτα δείκνυσιν ὅτι οὐδενὶ ταῦτα παρέσχεν ὃ Θεὸς 
ἅπερ ἐχείνοις. Καὶ ἀφορίζει τρεῖς πόλεις τοῦ Ἰορδάνου 
εἰς φυγαδευτήριον. " Ext τῶν προτέρων αὐτοὺς ὅπομι- 
μνήσχει, χαὶ, Ἴἔφαψαι αὐτὰ ἐπὶ τῶν χειρῶν σου, 
φησὶ, καὶ ἐπὶ “τῶν φλιῶν σου γράψεις, χαὶ διδάξεις 
τὸν υἱόν σου. Εἰπὼν δὲ ἃ συμδήσεται καχὰ ἐὰν πα- 
ραχούσωσι, παραθαῤῥύνει πρὸς τὸ μὴ δεδοικέναι τοὺς 
πολεμίους. Πάλιν ἀναμιμνήσχει τῶν προτέρων. Ἐν- 
ταῦθα χεῖται τὸ, Πρόσεχε σεαυτῷ, ὃ πολλάχις αὐτοῖς 
xol προϊὼν ἐπιλέγει, xol παραινεῖ τὰς νίχας μὴ τῇ 
οἰκείᾳ δυνάμει ἐπιγράφειν, ἀλλὰ τῇ τοῦ Θεοῦ χάριτι. 
᾿Ενταῦθα χεῖται, ὅτι Ὃ Θεὸς πῦρ καταναλίσχον 
ἐστὶν, ὅπερ ὃ Παῦλος ἐν τῇ πρὸς "E6patouc ἔθηχε. 
Παραινεῖ δὲ ἐν ταὐτῷ Μωῦσῆς μὴ ἐπαίρεσθαι αὐτούς. 
Οὐ γὰρ διὰ τὴν δικαιοσύνην σου, φησὶν, Ἰσραὴλ, 
ἐξολοθρευθήσεται τὰ ἔθνη, ἀλλὰ διὰ τὴν ἀσέδειαν 
αὐτῶν. Ὑπομιμνήσχει δὲ αὐτοὺς καὶ τῆς μοσχοποιίας. 
᾿Ενταῦθα δὲ χεῖται" Περιτέμνεσθε τὴν σχληροχαρδίαν 
ὑμῶν, καὶ τὸν τράχηλον ὑμῶν οὐ σχληρυνεῖτε. Ἔγχω- 
μιάζει τὴν γὴν τῆς ἐπαγγελίας. ᾿Ενταῦθα χεῖται" 
Φαγὼν xol πιὼν xol ἐμπλησθεὶς πρόσεχε σεαυτῷ " 
xal προλέγει τὰ xax παραχούουσι, καὶ τὰ ἀγαθὰ εἰ 


παχούσειαν. Καὶ χελεύει ἐπ᾽ ὄρος Γαριζὶν δοῦναι 


τὴν εὐλογίαν, καὶ τὴν χατάραν ἐπ᾽ ὄρος Γεδάλ * ἀπο- 
λέσαι τὰ εἴδωλα χαὶ τοὺς τόπους αὐτῶν. Κελεύει μὴ 
πανταχοῦ θυσίας ἀναφέρειν τῷ Θεῷ, ἀλλ᾽ εἰς τὸν 
τόπον ὃν ἂν ἐκλέξηται. Περὶ τοῦ μὴ ζηλοῦν τὰ ἔθνη, 
μηδέ τινι πείθεσθαι συμῥουλεύοντι εἰδωλολατρεῖν, 
χἂν σημεῖα ποιῇ. μήτε φίλῳ, μήτε ἄλλῳ τινὶ, ἀλλὰ 
λιθοδολεῖν τὸν παραινοῦντα, κἂν ἀδελφὸς 3; χἂν 


habentur in Editione τῶν Ο΄.» sed compendio referuntur. 
* Sic Coislin. et Lugdun. In Bibliis legitur ἐπὶ τὼς 
φλιός. . 


SYNOPSIS SCRIPTUR.E SACRE. 


πόλις εἰδωλολατρεύσῃ, πανώλεθρον αὐτὴν ποιεῖν. 
Τίνα δεῖ ἐσθίειν, xol τίνα παραιτεῖσθαι παραινεῖ. 
Περὶ ἀφέσεως χρεῶν νομοθετεῖ, περὶ ἀφέσεως καὶ 
ἐλευθερίας τῶν δουλευόντων, περὶ πρωτοτόκων, περὶ 
τοῦ πάσχα. ᾿Ἐνταῦθα χεῖται τὸ, * Οὐ δυνήσῃ τὸ πά- 
σχα ποιεῖν ἐν οὐδεμιᾷ τῶν iie ὧν Κύριός δ᾽ Θεός 
σου δίδωσί σοι, ἀλλ᾽ εἰς τὸν τόπον ὃν ἂν ἐκλέξηται 
Κύριος 6 Θεός σου. Περὶ τῆς τῶν ἑδδομάδων, περὶ 
τῆς τῶν σχηνοπηγιῶν, περὶ χριτῶν, περὶ βασιλέων, 
εἴ ποτε ἔλθοιεν εἰς ἐπιθυμίαν τοῦ βασιλεῦσαί τινα. 
Περὶ Λευιτῶν, xoà ὧν ὀφείλουσι λαμδάνειν. Περὶ τοῦ 
μὴ δεῖν τοῖς λεγομένοις P χαθαρισταῖς κεχρῆσθαι; ἢ 
ἐπαοιδοῖς, ἢ μαντείαις, ἢ κληδόσιν, ἢ τοῖς τοιούτοις. 
᾿Ενταῦθα χεῖται τὸ, Προφήτην ὑμῖν ἀναστήσει ὃ 
Θεὸς ὡς ἐμέ. Καὶ περὶ τῶν φυγαδευτηρίων πόλεων 
διατάττεται. ᾿Ἔνταῦθα χεῖται, "Emi στόματος δύο 
μαρτύρων xat τριῶν σταθήσεται πᾶν ῥῆμα. Καὶ περὶ 
τῶν ψευδομαρτυρούντων, τί δεῖ πάσχειν αὐτούς. 
Ἐπιστάντος πολέμου, λέγει τίνα δεῖ ἐκπέμπειν, xol 
μὴ ἀφιέναι συμπολεμεῖν αὐτοῖς. Παραινεῖ μὴ ἀναι- 
ρεῖσθαι τοὺς πολεμίους ὑποπίπτοντας, πλὴν τῶν ἑπτὰ 
ἐθνῶν. Καὶ τὰς μὲν πόλεις ἁπάσας, ἐπειδὰν ἕλητε; 
φησὶ, σχυλεύετε, τὰ ἄῤῥενα μόνα ἀναιροῦντες. Ἔχ 
δὲ τούτων, ὧν τὴν γῆν χληρονομεῖτε, μηδένα ζωγρή- 
eve ἐμπνέοντα. Καρποφόρα ξύλα μὴ τέμνετε, φησὶν, 
εἷς τὸ πῆξαι χάραχα ἐν πολιορχίᾳ. Εἴ τις εὑρεθῇ πε- 
φονευμένός, ὃ δὲ φονεύσας μὴ φαίνοιτο; νομοθετεῖ τί 
«δεῖ γίνεσθαι. ᾿Εὰν δέ τις δύο ἔχων γυναῖκας, τὴν μὲν 
μισήσῃ, ἀγαπήσῃ δὲ τὴν ἑτέραν, xs συμόῇ τὸν τῆς 
μισουμένης εἶναι πρωτότοχον, μιὴ προτιμείσθω αὐτοῦ 


Β 


C 


595 


necione deleant. Monet quie comedenda, qua re- 
spuenda sint. Legem dat de remissione debitorum, 
de remissione et libertate servorum, de primoge- 


nitis, de paschate. Hic jacet illud : /Von. poteris Deut.16.5. 


pascha facere in ulla civitate, quam Dominus 
Deus tuus dat tibi, sed in loco, quem elegerit 
Dominus Deus tuus. De hebdomadibus, de scc- 
nopegiis, dé judicibus, de regibus; si quando vel- 
lent sibi regem aliquem constituere. De Levitis, 
deque iis quz accipere debent. Quod non oporteat 
illis uti, qui cathariste, seu mundatores vocantur, 
non incantatoribus, non divinationibus, non omi- 


nibus, aut similibus. Hic jacet illud : Prophetam di 18. 


vobis suscitabit Deus, ut ego sum. Deque urbi- '5 
bus refugii praecipitur. 
duorum testium vel trium statuetur omne wer- 15" 
bum. Et de falsis testibus, quid illi pati debeant. 
Instante bello dicit quem emittere oporteat, nec 
ferre ut cum ipsis pugnet. Hortatur ne interficiant 
hostes in eorum manus cadentes, exceptis septem 
gentibus. Et urbes quidem omnes, inquit, cum 
ceperitis, diripite, masculosque tantum. occidite. 
Ex his vero, quorum terram possidetis, neminem 
vivere concedite. Fructiferas arbores ne cadite, 
inquit, ad figendum vallum in obsidione. Si quis 
occisus reperiatur, nec appareat is qui interfecit, 
quid faciendum sit lege statuit. Si quis duas habens 
uxores, aliam oderit, aliam dilexerit, contigeritque 
ut perosee filius sit primogenitus : ne illi praferatur 
is qui ex dilecta natus est. De filio inobsequente. 


Joa 
Hic legitur illud : 7n ore re P 


ὃ τῆς ἠγαπημένης. Περὶ υἱοῦ ἀπειθοῦς. ᾿Ενταῦθα 
χεῖται, *" Επιχατάρατος πᾶς 6 κρεμάμενος ἐπὶ ξύλου. 
Ἐπεὶ οὖν ἔχειτο χατάρα τοῖς μὴ φυλάσσουσι τὸν νό-- 


Hic jacet illud : Maledictus omnis qui pendet in Deut, 21, 


ΕΥ̓ 23. 
ligno. Quia ergo maledictio prolata erat in eos qui 65... » 


D non servarent legem, Maledictus omnis qui non Deut. 57. 


μον, ᾿Επικατάρατος πᾶς ὃς οὐχ ἐμμένει πᾶσι τοῖς 
γεγραμμένοις ἐν τῷ βιδλίῳ τούτῳ * περὶ τοῦ νόμου 
λέγων Μωῦσῆς" xe τὴν χατάραν ἐκείνην οὖχ ivi 
λαθεῖν τὸν Χριστόν’ ἐπλήρωσε γὰρ τὸν νόμον, χατά- 
uw κατάρας ἀντηλλάξατο χρεμασθεὶς ἐπὶ ξύλου. 
Περὶ τοῦ μὴ δεῖν μηδὲ τῶν ἐχθρῶν τὰ ἄλογα παρο- 
ρᾶν, καὶ ἕτερα νομοθετεῖ , καὶ περὶ γαμικῶν διαλέγε- 
ται νόμων, καὶ τιμωρίας τίθησι κατὰ τῶν ὑδριζόντων 
εἰς παρθένους. Τίνας χωλύει μὴ εἰσιέναι εἰς ἐχχλη- 


* In Bibliis legitur οὐ δυνήση θῦσαι τὸ πάσχα. 

b Hac que in Deuteronomio habentar c. 18, v. 10, 
οὐχ ΟΜΝ ἐν σοὶ περικαθαίρων τὸν υἱὸν αὐτοῦ, χοὶ τὴν 
θυγατέρα αὐτοῦ ἐν πυρί, una voce exprimit χαθαρισταῖς; 

* ἐπικατάρατος πᾶς ὃ κρεμάμενος eic. Ηαο ipsissima 
habentur Commentario Chrysostomi in Epist, ad Ga- 
latas Tom. V Editionis postremz, sed pluribus enan- 
tiata iisdem sepe verbis, Quorum sensus hic est: 
Christus uos redemit a maledicto legis, ἃ maledicto 
scilicet illo Deut. 27,26, Maledictus omnis qui non 


manet in omnibus scriptis in hoc libro; de lege ?9- 
loquitur Moyses, nec poterat Christus in hanc in- 
currere maledictionem; implevit namque legem, 
maledictionem maledictione commutavit, suspen- 
sus in ligno. Quod non oporteat etiam inimici ju- 
menta despicere. Alia quoque constituit, et de 
nuptialibus legibus edisserit, peenasque constituit 
contra violatores virginum. Quos prohibeat ab 
ingressu in ecclesiam; de aliis quoque leges fert, 


mianet in omnibus scriptis in. hoc libro : quia ipse a 
lege servanda nos exemit ; et quo pacto exemit? Sus- 
pensus in ligno, et sic aliud maledictum ille subiit , 


. illud nempe, Maledictus omnis qui pendet in ligno; 


qiii tamen illud non meruerat : nam legem impleverat ; 


cum autem nos ejus jussis parentes legem non implea- 


mus, maledictum illud legis, quod in nos cadere de- 
buerat , alio maledicto ipse compensavit , suspensus in 
ligno, atque ita maledictionem maledictione commu- 
tavit. 


596 S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


deque non accipiendo femore. Non cunctandum σίαν, καὶ περὶ ἑτέρων νομοθετεῖ, xal περὶ τοῦ μὴ 

esse ad reddenda vota; sed quod quis voverit, sta- E λαύεῖν τόχον. Περὶ τοῦ μὴ χρονίζειν ἐν ταῖς τῶν 

tim solvat. De muliere quz accepit libellum re- εὐχῶν ἀποδόσεσι- ἀλλ᾽ ὅπερ dv τις εὔξηται, εὐθέως 

pudii, de pignoribus, de furto, de mercede mer- ἀποτελεῖν, Περὶ τῆς γυναιχὸς τῆς λαμδανούσης βι- 

cenarii, de pupillo, de vidua, de relinquendis ὁλίον ἀποστασίου, περὶ ἐνεχύρων, περὶ χλοπῆς, περὶ 

spicis et uvis pro pauperibus. Hic jacet, quod non μισθοῦ μισθωτοῦ, περὶ ὀρφανοῦ, περὶ χήρας, περὶ 

debeat pro iniquitatealiqua plusquam quadraginta τοῦ χαταλιμπάνειν σταχυολογεῖν xol ῥαγολογεῖν τοῖς 

plagas quis accipere.: De non alligando ore bovis ;44 πένησιν. ᾿Ενταῦθα χεῖται περὶ τοῦ μὴ δεῖν πλέον 
triturantis, de suscitando semine fratri qui defun- A τεσσαράχοντα λαμθάνειν τὸν ἐγκαλούμενον περὶ ἀδι- 

ctus, ab eo qui superstes est: et quid passurus sit χίας τινός. Kal περὶ τοῦ μὴ φιμοῦν βοῦν ἀλοῶντα, 

qui nolueritsuscitare. De ponderibus, de mensuris. χαὶ περὶ τοῦ ἐγείρειν σπέρμα τῷ τεθνεῶτι ἀδελφῷ 

De exterminando Amaleco. De primitiis, de huma- τὸν ὑπολειπόμενον, xol τί πείσεται εἰ μὴ βούλοιτο 

nitate erga viduas et pupillos. Hinc demum inci- ἐγεῖραι. Περὶ σταθμῶν, περὶ μέτρων. Περὶ τοῦ ἐξο-- 

piunt maledictiones et benedictiones; ille inobe- λοθρεῦσαι τὸν Ἀμαλήκ. Περὶ ἀπαρχῶν, περὶ φιλαν- 
 dientibus, ha obtemperantibus. Longumque texit θρωπίας τῆς εἰς χήρας καὶ ὀρφανούς. ᾽᾿Ἐντεῦθεν λοιπὸν 
sermonem de malis ipsos invasuris. Hoc contigit αἱ χατάραι καὶ εὐλογίαι, αἵ μὲν παραχούουσιν, αἵ δὲ 

sub Assyriis et Babylonis. Illud autem, quod filii πειθομένοις. Καὶ μαχρὸν ἀποτείνει λόγον περὶ τῶν 

quoque sint comedendi, in obsidionibus contigit. μελλόντων αὐτοὺς διαδέχεσθαι χαχῶν. Τοῦτο συνέδη 

Deut. 28. De ipso quoque Christo hic meminit. Erit, inquit, ἐπὶ ᾿Ασσυρίων καὶ Βαδυλωνίων. Τὸ δὲ τοὺς υἱοὺς 
προς ag. vita tua pendens ante oculos tuos. Mic jacet B φαγεῖν, ἐν πολιορχίαις ἐξέδη. Καὶ αὐτοῦ μέμνηται 
18. illud : /Ve qua radix amaritudinis, quod Paulus ἐνταῦθα περὶ τοῦ Χριστοῦ. "ἔσται, φησὶν, ἣ ζωή σου 
!/*;r« 18.. commemorat in Epistola ad Hebrzos. Hic legitur κρεμαμένη πρὸ ὀφθαλμῶν σου. ᾿Ενταῦθα χεῖται, 


15. 


Deut. 29. illud : Occulta Domino Deo, manifesta vero Μήτις δίζα πιχρίας, ob καὶ ὃ Παῦλος ἐμνημόνευσεν 


ra ne vobis et filiis vestris, Quia mandatum ejus, in- ἐν τῇ πρὸς "E6paíouc. ᾿Ενταῦθα χεῖται, Τὰ χρυπτὰ 
"sa. —— quit, non erit sublime. Ion. in celo, ut dicas, Κυρίῳ τῷ Θεῷ, τὰ δὲ φανερὰ ὑμῖν xal τοῖς τέχνοις - 
Ihm. to.6. Quis ascendet in celum? neque ultra mare, sed ὑμῶν, Ὅτι ἣ ἐντολὴ αὐτοῦ, φησὶν, "οὐκ ἔσται ὑπέρ- 


prope te verbum est, in ore tuo. Hac delegali — oyxoc. Οὐχ ἐν τῷ οὐρανῷ, ἵνα eins , τίς ἀναδήσεται 
mandato dicta, ad fidemin Christum traxitPaulus. εἰς τὸν οὐρανόν; οὐδὲ πέραν τῆς θαλάσσης, ἀλλ᾽ 
Deut. 30. Testes voco vobis, inquit, celum et terram, ut ἐγγύς σου τὸ ῥῆμά ἐστιν ἐν τῷ στόματί σου. Ταῦτα 
pw diligatis Deum. 'Func vocat Jesum filium Nave, περὶ τῆς νομιχῆς ἐντολῆς εἰρημένα εἵλκυσεν εἰς τὴν 
et jubet ducere populum, nec hostes formidare, πίστιν τὴν εἰς Χριστὸν ὃ Παῦλος. Διαμαρτύρομαι 

cum Deum habeant auxiliatorem. Precipitque ut € ὑμῖν, φησὶ, τὸν οὐρανὸν xol τὴν γῆν; ὥστε ἀγαπᾷν 

in scenopegiis toti populo lex legatur. Przdicit τὸν Θεόν. Τότε χαλεῖ τὸν Ἰησοῦν τὸν Ναυῆ, καὶ 

Moysi Deus, post ejusmortem populumidolisservi- ἐντέλλεται ἡγεῖσθαι τοῦ λαοῦ, xol μὴ φοδεῖσθαι τοὺς 

turum etpuniendum fore. Esto, inquit, hoc canti- πολεμίους, Θεὸν. ἔχοντας βοηθόν. Kol παραινεῖ, ὥστε 

cum, quod contraipsos testimonium ferat. ΝΟ π οηΐπι ἐν ταῖς σχηνοπηγίαις παντὶ τῷ λαῷ τὸν νόμον ἄναγι- 

umquam ejus obliviscentur. Et scripsit Moyses γώσχεσθαι. Προλέγει τῷ Μωῦσῇ ὁ Θεὸς, ὅτι μετὰ 
canticum, et ρυαάϊχις eis quod inique sint acturi, θάνατον αὐτοῦ ὃ λαὸς εἰδωλολατρήσει, xo χολασθή- 

Deut, 35. Hic legitur : Jpsi me ad emulationem provoca- σεται. [Ἔστω οὖν, φησὶν, $ $7, αὕτη καταμαρτυροῦσα 
τ verunt ἐπ ποτὶ Deo, et ego ad. emulationem, αὐτῶν. Οὐ γάρ ποτε λήσονται αὐτῆς. Καὶ ἔγραψε 
provocabo eos in non gente. Jubetur Moyses. ωῦσῆς τὴν δὴν, καὶ προεῖπεν αὐτοῖς, ὅτι ἀνομή- 

ascendere in montem Abarim, qui etiam Nabus σουσιν. ᾿Ενταῦθα χεῖται - Αὐτοὶ παρεζήλωσάν με ἐπ᾽ 
vocabatur, et videre terram promissionis; οἱ post- D οὗ Θεῷ, χἀγὼ παραζηλώσω αὐτοὺς ἐπ’ οὐχ ἔθνει. 

quam singulas tribus benedixisset, mortuus est : Κελεύεται Μωυσῆς ἀνελθεῖν P εἰς τὸ ὄρος τὸ ᾿Αδαρεὶμ, 

nemoque novit sepulerum ejus ad hanc usque ὃ καὶ Ναδαὶ ἐλέγετο, καὶ ἰδεῖν τὴν γὴν ἐπαγγελίας - 

Samari- diem. Huc desinunt quinque libri Moysis, quos καὶ εὐλογήσας ἑκάστην φυλὴν, ἐτελεύτησε - xol οὐκ 


i 1. * . 7 2^ Ὁ m " , 
s T solos acceperunt admiseruntque Samaritze. εἰδὲν οὐδεὶς τὴν ταφὴν αὐτοῦ ἕως τῆς ἡμέρας ταύτης. 
Non li- ᾿Ενταῦθα ἐτελειώθησαν τὰ πέντε βιόλία Moxücétoc , ἃ 
bros admit- |o. 2M C 
der μόνα ἐδέξαντο οἱ Σαμαρῖται. 

^ Hac adduntur ex cap. 30, v. 11. in montem IVebo. LXX Na640, quem esse censent eum- 


b Ἡὶς τὸ ὄρος τὸ ἀδαρεὶμ,ὃ καὶ Ναδαέ, Hebr.33 1 ὮΝ dem qui Aourim sive Abarim in libro Numerorum yo- 


SYNOPSIS SCRIPTURJE SACRA. 


XYNOWIX TOY IHXOY TOY NAYH. 


* Κελεύεται Ἰησοῦς διατάττειν τῷ λαῷ, τῷ τε νόμῳ 
τοῦ Θεοῦ προσέχειν. Πέμπει χατασχόπους * εἰσῆλθον 
εἰς τὴν Ἱεριχώ. ᾿Ἀχούσας 6 βασιλεὺς τῆς πόλεως, 
ἔπεμψε, ζητῶν τοὺς ἄνδρας παρὰ Ῥαλό τῇ πόρνη 
τῇ ὑποδεξαμένῃ. Ἧ δὲ ἔχρυψε τοὺς κατασχόπους. Καὶ 
ἀντὶ ταύτης τῆς χάριτος ἤτησε τὴν σωτηρίαν τῆς 
οἰκίας αὐτῆς, ὅταν ἢ πόλις ληφθῇ " oi δὲ ἐπένευσαν. 
Καὶ ἀπελθόντες ἀπήγγειλαν τὰ γενόμενα. Παραγγέλ- 
λει τῷ λαῷ, ὥστε διαδῆναι τὸν Ιορδάνην, καὶ διέδη- 


507 


SYNOPSIS LIDRI JESU FILII NAVE. 
Jubetur Jesus precipere populo, ut legi Dei 
attendat. Mittit exploratores, qui intrant in Jeri- 
E cho. Cum id audisset rex urbis, misit qui viros 
requirerenta Raab meretrice, qu: ipsossusceperat. 
Ila vero exploratores occultavit. Proque illa gra- 
tia petiit pro domo sua salutem, cum urbs capta 
foret. Illi annuerunt. Et cum discessissent, qua 
gesta erant renuntiarunt. Precipit populo ut Jor- 
danem transeat, et sicco pede transierunt, lapides- 


σαν ἐπὶ ξηρᾶς, xal λίθους ἔστησαν ἐν τῇ στρατοπε-...9 que duodecim in castris statuerunt. Hoc audito 
δείᾳ δώδεκα. ᾿Ἀχούσαντες οἵ βασιλεῖς τῶν ᾿Ἀμοῤῥαίων A reges Amorrhaorum qui trans Jordanem erant, et 


- οἵ πέραν τοῦ Ἰορδάνου, xol οἱ βασιλεῖς τῆς Φοινίχης, 
ὅτι διὰ ξηρᾶς διέδησαν τὸν Ἰορδάνην, χατετάχησαν, 
καὶ κατεπλήγησαν. Τότε Ἰησοῦς προσταχθεὶς μαχαί- 
ραις πετρίναις περιτέμνει τοὺς Ἰουδαίους. " ᾿Κπεὶ 
τεσσαράχοντα ἔτη ἀνέστραπτο Ἰσραὴλ ἐν τῇ ἐρήμῳ, 
καὶ διὰ τοῦτο ἀπερίτμητοι ἦσαν αὐτῶν οἱ πλεῖστοι 
τῶν μαχίμων, οἱ xo ἀπώλοντο" ἀντὶ δὲ τούτων ἀντι- 
κατέστησε τοὺς υἱοὺς αὐτῶν, οὺς 6 "IEmcoUc περιέτεμε, 
διὰ τὸ γενέσθαι αὐτοὺς ἀπεριτμήτους ἐν τῇ δδῷ. 

ὅτε ἐποίησε τὸ πάσχα. Καὶ ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἦ ἔφαγον 
ἄζυμα ἀπὸ τοῦ σίτου τῆς γῆς ἐχείνης, ἐξέλιπε τὸ 
μάννα. Κελεύεται 6 Ἰησοῦς λῦσαι τὸ ὑπόδημα αὐτοῦ, 
χαὶ χυχλῶσαι τὴν Ἱεριχὼ μετὰ σαλπίγγων καὶ τῆς 
χιδωτοῦ ἡμέρας ἑπτά. OO γενομένου αὐτόματα ἔπε- 
σον τὰ τείχη. Δῆλον οὖν ὅτι ἔχτοτε ἀρχὴν ἔλαδε 
λύεσθαι τὸ σάδόατον - ὅθεν γὰρ ἂν ἄρξηταί τις, 
ἀνάγχη τὸ σάξῥατον ἐμπεσεῖν ἐν ταῖς ἕξ ἡμέραις. 
Τότε σώζεται μὲν 4 Ῥαὰῤ μετὰ τῆς συγγενείας 
αὐτῆς, xe οἰκεῖ ἐν τῷ ᾿Ισραὴλ, ἐμπιπρᾶται δὲ ἢ πόλις 
καὶ ἀναθεματίζεται, καὶ κατηράσατο Ἰησοῦς τῷ 
οἰχοδομοῦντι αὐτήν. ἼἜχλεψεν ἐκ τοῦ ἀναθέματος 
Ἄχαρ, καὶ ἥττᾶται ὃ λαὸς προσδαλὼν ἑτέρᾳ πόλει. 
Δεῖται τοῦ Θεοῦ Ἰησοῦς, χελεύει ὃ Θεὸς ἐξαρθῆναι τὸ 
ἀνάθεμα. ᾿Ανεδείχθη 6 Ἄχαρ, ἠλέγχθη τὸ κλέμμα, 
ἐλιθοδολήθη μετὰ τῶν υἱῶν χαὶ θυγατέρων 6 Ἄχαρ. 
᾿Ανεμαχέσατο Ἰησοῦς τὴν μάχην, xa εἷλε τὴν Γάζαν, 


catur. Hic vero sequimur Lugdunensem Codicem. In 
Coisliniano autem Deuteronomium ita desinit : εἰς τὸ 
ὄρος ἀουρεὶμ, ὃ χαὶ Ναὰθ ἐλέγετο, καὶ εἶδε τὴν γῆν τῆς ἐπαγ- 
γελίας, xa εὐλογεῖ τοὺς υἱοὺς ἰσραὴλ, καὶ τελευτᾷ Μωῦσῆς καὶ 
θάπτεται. 

* Liber Josue in Lugdunensi sic incipit : Ἰησοῦς χαλεῖ- 
ται τὸ βιβλίον. κελεύεται. 

a Jo. Chrysostomus, qui sepe cum Judzis concerta- 
bat, maxime vero Antiochie, legalia non tanta reli- 
gione a veteribus illis observata esse , quanta dicebant 
Judaei sui temporis, szepe indicat; hic autem ait incir- 
cumcisos obiisse illos , qui in deserto mortui fuerant , 


reges Phoenices, eos sicco pede transivisse Jorda- 
nem, exterriti, perculsique sunt. ''unc Jesus jussus 
cultris lapideis circumcidit Judzos. Quia quadra- 
ginta annis versatus fuerat Israel in deserto, ideo- 
que multi eoruin bellatorum, qui obierant, incir- 
cumcisi erant; pro illis substituit. Deus filios 
eorum, quos Jesus circumcidit, quod ipsi incir- 
cumcisi mansissent in via. Tunc fecit pascha. Et 
ἃ die qua comederunt azyma ex frumento terrae 
illius, defecit manna. Jubetur Jesus solvere cal- 
ceamentum suum, et circuire Jericho cum tubis et 
arca septem diebus. Quo peracto, per se muri ce- 
ciderunt. Manifestum itaque esi jam tunc ceeptum 
esse solvi sabbatum : undecumque enim initium 
quis ducat, necesse est sabbatum incidere in se- 
ptem illos dies. Tunc servatur quidem Raab cum 
cognatione sua, et habitat in Israél, incenditur 
autem urbs; et anathemate percutitur : maledixit- 
que Jesus ei qui illam rezdificaret. Furatus est ex 
anathemate Achar, et vincitur populus aggressus 
aliam urbem. Deum precatur Jesus : jubet Deus 
tolli anathema. Deprehensus est Acbar, furtum 
detectum, lapidatur Achar cum filiis et. filiabus. 
Pugnavit Jesus certamine et. cepit Gazam, incen- 
ditque : ac ceciderunt in illa duodecim millia; re- 
gemque urbis suspenderunt in ligno. Conveniunt 


B 


C 


et mox probat sabbatum non observatum fuisse, quando 
septem diebus cum arca muros Jericho circuibant ; ne- 
cesse quippe fuisse in illis septem diebus incidere sab- 
baium. Sic supra Commentario in Isaiam de sacrificiis 
arguit, et Comment. in Psalmos p. 150, de hac ipsa 
re loquens, hec habet: ὁ δὲ τῶν ἑπτὰ ἡμερῶν ἀριθμὸς τὸ 
σάδθατον ἡμῖν προδιαλύει" οὐ γὰρ προηγουμένως ἐδόθησαν αἱ 
τοιαῦται τοῦ νόμου ἐντολαί, Septem autem dierum nume- 
rus jam ante nobis solvit sabbatum. IYon enim ejus- 
modi legis precepta principaliter data. sunt, Qua hic 
longe clarius explicantur, ἔχτοτε, inquit , ἀρχὴν ἔλαχε 
λύεσθαι τὸ σάθθατον. 


Gen. 9. 25, 


598 5. JOANNIS CHRYSOST. 


ad debellandum Israélem reges Amorrhzorum et 
Chananczorum ac reliqui. /Edificat Jesus altare ex 
lapidibus integris, illic Deuteronomium scribit : 
dimidiaque pars populi stat prope montem Gebal, 
dimidia autem. prope montem Garizin. Dehinc 
quz gesta sunt circa Gabaonitas. Hi enim ex Israé- 
litarum fama perterrefacti, auditis iis que jam in 
bellis praeclare gesserant, ipsos adeunt vetustis in- 
duti vestimentis, panes aridos ferentes, sandalia- 
que vetera, populoque dicunt se ex terra longin- 
qua venire, signumque procul remotarum sedium 
esse vestimenta, panes et sandalia : nam in longa 
via hac detrita fuisse dicebant: venire autem se 
ad pacta pacemque cum ipsis ineunda. Illi autem 
Deo non consulto, feedera inierunt. Ut vero co- 
gnoverunt se deceptos fuisse, illosque non procul, 
sed prope habitare, cum non possent illos oppu- 
gnare contra juramenta, servos ipsos constituerunt 
lignarios, et aque bajulos. Hic exitum habet 
predictio Noz, quam dixit : Chanaan puer ser- 
vus : ex illo namque hi orti fuere. Audivit Ado- 
nibezec rex Jerusalem captam fuisse Jericho et 


Gazam, Gabaonitasque transfugisse, ac bellum 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


καὶ ἐνεπύρισε - xol ἔπεσον ἐν αὐτῇ δώδεχα χιλιάδες * 
xai τὸν βασιλέα τῆς πόλεως ἐχρέμασαν ἐπὶ ξύλου. 
Συνέρχονται πολεμῆσαι τὸν ᾿Ισραὴλ οἱ βασιλεῖς τῶν 
᾿Αμοῤῥαίων καὶ Χαναναίων, xai οἱ λοιποί. Οἰχοδομεῖ 
᾿Ι[ησοῦς θυσιαστήριον ἐκ λίθων δλοχλήρων, καὶ γράφει 
τὸ Δευτερονόμιον ἐκεῖ. Καὶ οἱ ἡμίσεις ἵστανται πλη- 
σίον τοῦ ὄρους Γεύὰλ, xaX οἱ ἡμίσεις πλησίον τοῦ 
ὄρους Γαριζίν. ᾿Εντεῦθεν τὰ κατὰ τοὺς Γαδαωνίτας. 
Οὗτοι γὰρ ἀκούσαντες περὶ τῶν Ἰσραηλιτῶν, χαὶ qo- 
θηθέντες αὐτοὺς ἐξ ὧν ἤδη κατώρθωσαν ἐν τοῖς πολε- 
μίοις, ἔρχονται πρὸς αὐτοὺς, παλαιὰ περιθέμενοι 
ἱμάτια, ἄρτους ἐπιφερόμενοι ξηροὺς, σανδάλια πεπα- 
λαιωμένα, καὶ φασὶ πρὸς τὸν λαὸν, ὅτι ἐκ γῆς πόῤῥω- 
θεν ἥχουσι, xat σημεῖον τοῦ πόῤῥω οἰχεῖν, τὰ ἱμάτια» 
xal τοὺς ἄρτους, xo τὰ σανδάλια ἐποιοῦντο. "Ev γὰρ. 
τὴ δὲῷ αὐτὰ πεπαλαιῶσθαι ἔλεγον - ἥκειν δὲ ἐπὶ τῷ 
συνθήχας ποιήσασθαι πρὸς αὐτοὺς εἰρήνης. Οἱ δὲ μὴ 
ἐρόμενοι τὸν Θεὸν, ἐποιήσαντο συνθήχας. Ὥς δὲ 
E. ἔγνωσαν ἠπατημένοι, xal ὅτι οὐ πόῤῥω, ἀλλὰ πλησίον 

οἰκοῦσι, μὴ δυνάμενοι αὐτοὺς καταπολεμῆσαι διὰ τοὺς 

ὅρχους, δούλους ἐποιήσαντο ξυλοχόπους τε χαὶ ὑδροφό- 

ρους. "᾿Ενταῦθα ἐχόαίνει fj πρόῤῥησις τοῦ Νῶε, ἣν 

cime: Χαναὰν παῖς οἰχέτης " ἐξ ἐχείνου γάρ εἶσιν 


D 


ipsis intulit aliis sibi adjunctis regibus. Illi vero οὗτοι. "Hxousev ᾿Αδωνιδεζὲχ βασιλεὺς Ἱερουσαλὴμ, 


ad auxilium sibi ferendum Jesum vocarunt. Ve- 
nit autem ille, pradlioque commisso in fugam illos 
vertit : ac de czlo in illos grando decidit ; plures- 
que grando occidit, quam filii Israel gladio. 
Tunc stetit sol contra Gabaon et luna contra con- 
vallem. Elom; totumque inimicorum | populum 
interfecit Jesus, necnon quinque reges. Cepit 
autem Macelam et Lobnam, Lachis, Odolam, 
Chebronem et Dabir, et montes et planitiem. Con- 
venerunt alii reges multi cum exercitibus magnis : 
ethos quoque occidit Jesus. Horum hic nomina 
recensentur, et urbes, numerusque. Jubetur Jesus 
terram tradere Israélitis : ac describitur qua tri- 
bus sortes acceperint, et quid Levitis datum fue- 
rit. Remittit Jesus tribum Ruben οἱ Gad dimi- 
diamque tribum Manasse in sortes suas, quas 
acceperant adhuc vivente Moyse. Qui autem 
abierunt, aram ad Jordanem zdificarunt. Hoc 
alias tribus perturbavit. Putabant enim illos hoc 
defectionis causa fecisse. Miserunt qui ipsos repre- 
henderent : illi vero sese purgantes dixerunt, se 
non defectionis causa aram zdificasse ; sed ne po- 
steri vestri, inquiunt, filios nostros alienos habeant 
a sua cognatione, eo quod Jordanis inter medium 
eorum fluat; sed ut sit ara in testimonium, nec 


b Vide quz diximus supra in Synopsi in Genesim 
circa maledictionem Ghanaani in Gabaonitis comple- 


A ὅτι ἑάλω Ἱεριχὼ xo Γάζα, xo ὅτι ηὐτομόλησαν ot 
Γαδαωνῖται, καὶ ἐπιστρατεύει ἐπ᾽ αὐτοὺς μετὰ καὶ 
ἑτέρων βασιλέων. Ot. δὲ ἐχάλουν εἰς συμμαχίαν τὸν 
Ἰησοῦν. Ἦλθε δὲ xod συνέθαλε, καὶ ἐτρέψατο αὐτούς: 
xz ἄνωθεν. ἐπ᾽ αὐτοὺς χάλαζα χατηνέχθη - καὶ 
πλείους ἀνεῖλεν ἣ χάλαζα, ἢ οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ ἐν μα- 
χαίρᾳ. Τότε ἔστη 6 ἥλιος χατὰ Γαδαὼν, καὶ ἣ σελήνη 
xavà φάραγγα ᾿λώμ." καὶ πάντα τῶν ἐχθρῶν τὸν 
λαὸν ἀπέχτεινεν ᾿[ησοῦς, καὶ πέντε βασιλεῖς. Εἶλε δὲ 
καὶ τὴν Μαχηλὰ, καὶ τὴν Λούνὰ, καὶ τὴν Λαχὶς, καὶ 
τὴν ᾿Οδολὰν, xa τὴν Χεδρὼν, καὶ τὴν Δαῤὴρ, καὶ 
τὴν ὀρεινὴν, καὶ τὴν πεδινήν. Συνῆλθον ἕτεροι βασι- 

B λεῖς πολλοὶ μετὰ στρατοπέδων μεγάλων, καὶ τούτους 
εἷλεν Ἰησοῦς. Ἔγχειται δὲ αὐτῶν ἐνταῦθα χαὶ τὰ 
ὀνόματα xo αἱ πόλεις, καὶ ὃ ἀριθμός. Προστάσσεται 
δὲ ᾿Τησοῦς διαδοῦναι τὴν γὴν τοῖς Ἰσραηλίταις. Καὶ 
διαγράφει τίς φυλὴ τίνας χλήρους ἔλαθε, xol τοῖς 
Λευίταις * τί δοθῇ. ᾿Εχπέμπεται Ἰησοῦς τὴν φυλὴν 
"Pou6Giy. καὶ τὴν Γὰδ καὶ τὸ ἥμισυ φυλῆς Μανασσὴ 
εἰς τοὺς κλήρους αὐτῶν, οὺς ἔλαθον ἔτι ζῶντος Μωῦ- 
σέως. Οἱ δὲ ἀπελθόντες, παρὰ τὸν ᾿Ιορδάνην ᾧχοδό-- 
μῆσαν βωμόν. ᾿Ετάραξε τοῦτο τὰς ἄλλας φυλάς. 
ζοντο γὰρ ἀποστασίας ἕνεχεν τοῦτο πεποιηχέναι 

C αὐτούς. Πέμπουσι πρὸς αὐτοὺς ἐγκαλοῦντες - οἵ δὲ 
ἀπελογοῦντο λέγοντες, οὐχ ἀποστασίας ἕνεχεν οἰχοδο- 


Lam. 
* [Coisl. τίς δοθῇ. ] 


SYNOPSIS SCRIPTUR.E 


μῆσαι τὸν βωμόν ^ ἀλλ᾽ ἵνα μὴ ἔχωσιν οἱ μεθ᾽ ὑμᾶς 
γενόμενοι τοὺς ἡμετέρους υἱοὺς ὡς ἀλλοτρίους τῆς 
ἑαυτῶν συγγενείας, διὰ τὸ τὸν Ἰορδάνην μέσον ἕχα- 
τέρων ῥεῖν" ἀλλ᾽ ἵνα ἦ 6. βωμὸς εἰς μαρτύριον, καὶ 
μὴ ἔχωσι λέγειν τὰ τέκνα ὑμῶν τοῖς ἐγγόνοις ἡμῶν, 
ox ἔστιν ὑμῖν μερὶς Κυρίου. ᾿Επείσθησαν μηχέτι 
πολεμῆσαι αὐτοὺς αἵ λοιπαὶ φυλαί. Τότε συγχαλεῖ 
τοὺς Ἰσραηλίτας Ἰησοῦς, καὶ ὑπομιμνήσχει αὐτοὺς 
τῶν τοῦ Θεοῦ εὐεργεσιῶν, χαὶ παραινεῖ φυλάττειν 
τὸν νόμον, καὶ προλέγει τὰ διαδεξόμενα αὐτοὺς κακὰ, 
εἰ μὴ φυλάξειεν, καὶ τελευτᾷ. 'ἹΓελευτᾷ δὲ xoi ᾿Ἔλεά- 
ζαρ ὃ ἱερεὺς, καὶ ἱεράτευσε Φινεὲς 6. υἱὸς αὐτοῦ ἀντ᾽ 
αὐτοῦ. Καὶ εἰδωλολάτρησαν οἱ ᾿Ισραηλῖται, καὶ παρε- 
δόθησαν * τῷ Ali. βασιλεῖ Μωὰό, xc κατεχυ- 


ρίευσεν αὐτῶν ἔτη δεχαοχτώ. 


ZYNOWIZ TON KPITON. 


᾿Ἐνταῦθα χεῖται ποίας μὲν πόλεις εἷλον, ποίας δὲ 
ἀφῆχαν φόρου ἐπιτελεῖς αὐτοῖς εἶναι οἱ Ἰσραηλῖται. 
Καταμαλαχισθέντες γὰρ πρὸς τοὺς τοῦ πολέμου πό- 
νους, παρέδησαν τὸ πρόσταγμα τοῦ Θεοῦ, χελεῦσαν 
πάντας παντελῶς ἄρδην ἀφανισθῆναι. Ἦλθεν ἄγγε- 
λος παρὰ Κυρίου πρὸς τοὺς ᾿Ισραηλίτας, χαὶ ἤλεγξεν 
αὐτῶν τὴν παρανομίαν. Δέον γὰρ, φησὶ, πάντας ἀφα- 
νισθῆναι; ὑμεῖς δὲ καὶ συνθήχας ἔθεσθε πρὸς αὐτούς 
διὰ τοῦτο οὖχκ ἐξολοθρεύσει ὃ Θεὸς τὰ ὑπολειπόμενα 
ἔθνη. Ταῦτα ἀχούσαντες ἔχλαυσαν ὁμοθυμαδὸν, χαὶ 
χλαυθμὸς 6 τόπος ἐκλήθη. Καὶ παρηνόμουν xal εἰδω- 
λολάτρουν συνεχῶς, χαὶ͵ παρεδίδοντο τοῖς ἐχθροῖς, 


xe ἀπηλλάσσοντο τῆς δουλείας, καὶ πάλιν τοῖς αὐτοῖς m 
ἐπέμενον χαχοῖς. Παρεδόθησαν * Χουσὰρ Σαθὼν Ba- A 


σιλεῖ Συρίας ἔτη η΄., καὶ ἔσωσεν αὐτοὺς Κύριος διὰ 
Γοθονοὴλ τοῦ χριτοῦ. Καὶ παρεδόθησαν τῷ "EyAOp. 
βασιλεῖ Μωὰλό, καὶ ἔχραξαν πρὸς τὸν Θεὸν, καὶ 
ἤγειρεν αὐτοῖς ᾿Αὼδ, ὅστις δόλῳ ἀνεῖλε τὸν Ἐγλὼμ. 
χαὶ τὸν Mod6. Μετὰ τοῦτον ἔχρινε Σομεγὰρ, P Δε- 
6px, γυνὴ προφῆτις. Δουλευόντων δὲ τῷ βασιλεῖ 
Χαναὰν τῶν Ἰσραηλιτῶν, χελεύει τῷ Βαρὰκ ἢ Δε- 
δώρα στρατηγῆσαι τὸν πόλεμον. Ὃ δὲ οὐκ ἠνείχετο, 
εἶ μὴ χαὶ αὐτὴ συνεξέλθοι αὐτῷ" x«l συνεξῆλθεν f 
γυνή. Γενομένου δὲ τοῦ πολέμου, φεύγουσιν οἵ πολέ- 
paot, καὶ 6 στρατηγὸς ᾿Ιαδὶς Σισάρα ἐλθὼν πρός τινα 
γυναῖχα Ἰαὴλ λεγομένην, ἤτει πιεῖν " ἢ δὲ γάλα ἔδω- 
χεν αὐτῷ ἀντὶ ὕδατος. Ὡς δὲ ἐχοιμήθη πιὼν, πάσσα- 
Aow λαδοῦσα f, γυνὴ, διήλασεν διὰ τοῦ χροτάφου 


^ Hac qua de Aglom hic leguntur, ex capite se- 
quenti huc transumta sunt in textu τῶν O'., nec ha- 
bentur iu Hebrao : que porro de A&glom hic paucis 
verbis dicuntur in eadem Editione , pluribus narrantur 
in libro Judicum. Ibidem in Lugdunensi legitur καὶ zi- 
. δωλολατροῦσ.ν οἱ ἱσραηλῖται. Ybidem pro Αἰγλὼμ legitur 
Ἐγλώμ. 


SACRE. 


599 
possint dicere filii vestri nepotibus nostris, Non 
est vobis portio Domini; sicque persuaserunt re- 
liquis tribubus ne sibi bellum inferrent. Tunc 
convocat Israélitas Jesus, ipsisque in memoriam 
revocat Dei beneficia, hortatur ut legem observent, 
pradicitque mala que illos exceptura sunt, nisi 
illam custodierint, et mortuus est. Moritur et 
Eleazar sacerdos, et in locum ejus sacerdotium 
obtinet Phinees filius ejus. Et filii Israel idola 
coluerunt, traditique sunt in manus /Eglom regis 
Moab, qui in illos imperium obtinuit annis octo- 
decim. 


DU 


SYNOPSIS JUDICUM. 


Hic narratur quas urbes ceperint, quasque sibi 
tributarias fecerint Israélitz. Nam circa belli la- 
bores emolliti, transgressi sunt mandatum Dei, 
quo jubelantur omnes internecione delere. Venit 
angelus a Domino ad. Israélitas, qui illorum prz- 
varicationem redarguit. Cum enim oportuisset 
illos delere, inquit, vos feedera cum ipsis iniistis: 
ideo non exterminabit Deus reliquas gentes. His 
auditis illi fleverunt unanimiter, locusque vocatus 
est Fletus. Et prevaricati sunt;ac tradebantur hosti- 
bus, et a servitute liberabantur, rursumque iisdem 
in malis perseverabant. Traditi sunt Chusab Sa- 
thon regi Syriae annis octo, et eripuit eos Dominus 
per Gothoniel judicem. Et traditi sunt. Eglom 
regi Moab, et clamaverunt ad Dominum, et susci - 
tavit illis Aod, qui dolo occidit Eglom et Moa- 
bitas. Post hunc populi judex fuit Somegar, et 
postea Debora mulier prophetissa. Cum autem 
regi Chanaan servirent Israélite, Daracum jubet 
Debora se ducem belli prabere. ΠῚ Ὸ noluit, nisi 
et illa cum ipso exiret : exivitque mulier. Com- 
misso prelio, fugerunt hostes : duxque Jabisi Si- 
sara accedens ad quamdam mulierem Jaélem di- 
ctam, petebat ab illa potum: illa pro aqua lac illi 
dedit. Utautem post potum obdormivit, arreptum 
veclem mulier per tempora ejus transfixit. Sic 
mortuus est Sisara : ingressusque Darac vidit 

illum mortuum. Tunc canticum triumphale cecinit 


E 


B 


^ In Editione Romana legitur χουσαρσαθαΐμ, in Vul- 
gata secundum Hebraicam veritatem Chusan Zasa- 
thaim. Lugdunensem sequimur. Coislinianus vero habet 
Χουσὰθ Σύρῳ βασιλεὶ Συρίας. xxi ἔτωσεν. [ Schol. in marg. 
Xoup ouf. ὥρειλεν εἰπεῖν, χαὶ Τοθονιήλ.} 

b In Manuscripto Coislin. hic δεθθώρα legitur, et 
paulo post δεθώρα. 


Jud. 14. A4. 


400 


Debora. Rursus traduntur Israélite in manus 
Madiam ; nam frequenter Deum irritabant. Tunc 
Gedeoni visus est angelus, qui illum ad bellum 
concitavit. Dehinc pracipit illi Dominus ut im- 
molaret vitulum saginatum patris sui, et afferrct 
holocaustum, Baalisque aram destrueret. Paruit 
ille, et obtulit holocaustam Deo. Signumque petit 
Gedeon qui et Jerobaal vocatus est, in vellere 
editum. Jubeturque totum dimittere exercitum, 
trecentosque tantum retinere. Td quod ille fecit, et 
congressus cura lampadibus et tubis, hostes pro- 
fligavit. Tunc occisi sunt Oreb et Zeb principes 
Madiam, et Zebee et Salmana reges. Gedeon 
moriens reliquit filios septuaginta, et ex concu- 
bina unum Abimelecum. Hic occisis septuaginta 
fratribus, regnum obtinuit : nec multo elapso 
tempore fratricidii ponas dedit. Cum enim in 
pralio.accessisset. ad quamdam urbem, fragmento 
mol caput ejus a muliere confractum est, illeque 
vitam amisit. Post Abimelec judicavit Thola, post 
'TTholam Jair. Et irritaverunt Deum filii Israel, οἱ 
traditi sunt in manus Ammon. Tunc Jephthae me- 
retricis filium et a domo paterna per fratres eje- 
ctum , ducem belli contra filios Ammon esse ro- 
gant principes populi, ipsique imperium tradunt. 
Ille obtemperavit, ac legatis ad regem filiorum Am- 
mon missis, cum nihil suasisset, vovet se Deo 
immolaturum eum qui primus ipsi occurreret, si 
rediret ex. bello : commisso pralio cum vicisset 
hostes, filiam suam immolat : ipsa enim prior oc- 
currit illi. Rursus irritaverunt Deum filii Isradl, 
et traditi sunt in manus alienigenarum. "Tunc na- 
scitur Sampson, et visa muliere in Thamnatha, 
ejus amore captus est, ipsamque uxorem ducere 
volebat. Parentes autem primo impediebant; quod 
ila alienigena esset : ut autem. viderunt ipsum 
instantem, non ultra prohibuerunt. Cum abiret 
autem de illa colloquuturus, occurrit illi leo quem 
manibus suis occidit. Cum autem nuptiz celebran- 
dz essent, rursum profectus, videt favum mellis 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


ARCHIEP, 


CONSTANTINOP. 


αὐτοῦ. Καὶ οὕτως ἀπέθανε Σισάρα xal ἐπελθὼν Βα- 
ρὰχ εἶδεν αὐτὸν τεθνηκότα. Τότε ἦσεν φδὴν Δεθώρα 
ἐπινίκιον. Πάλιν παραδίδονται εἰς χεῖρας ΝΙαδιὰμ. οἱ 
Ἰσραηλῖται : συνεχῶς γὰρ παρώργιζον τὸν Θεόν. 
Τότε τῷ Γεδεὼν ὥφθη ἄγγελος, xal παρώρμησεν εἷς 
πόλεμον. Εἶτα & Κύριος χελεύει αὐτὸν θῦσαι τὸν 
μόσχον τὸν σιτευτὸν τοῦ πατρὸς αὐτοῦ, καὶ ἀνενεγχεῖν 
ὁλοκαύτωμα, καὶ τὸ θυσιαστήριον χατασχάψαι τοῦ 
Báo. ᾿Εποίησεν οὕτως, καὶ ἀνήνεγχεν δλοχαύτωμα 


C τῷ Θεῷ. Καὶ αἰτεῖ σημεῖον ὃ Γεδεὼν 6 καὶ Ἱεροδαὰλ 


τὸ ἐπὶ τοῦ πόχου γενόμενον. Καὶ κελεύεται ἅπαν ἀπο- 
πέυψαι τὸ στρατόπεδον, τριαχοσίους δὲ μόνον χατα- 
σχεῖν. Καὶ ἐποίησεν οὕτω, καὶ cup aov μετὰ λαμ- 
πάδων χαὶ σαλπίγγων, εἷλε τοὺς πολεμίους. Τότε 
ἀνηρήθησαν Ὠρὴδ χαὶ Ζὴ6 οἱ ἄρχοντες Μαδιὰμ, καὶ 
Δεδεὲ χαὶ Σαλμανὰ oi βασιλεῖς. Ἀποθανὼν Γεδεὼν 
κατέλιπεν υἱοὺς ᾿ξόδομήχοντα, καὶ ἀπὸ παλλαχίδος 
ἕνα τὸν ᾿Αδιμέλεκ. Οὗτος τοὺς ἑδδομήκοντα ἀνελὼν; 
ἐχράτησε τὴν βασιλείαν" καὶ μετ’ οὐ πολὺ δίκην 
ἔδωχε τῆς ἀδελφοχτονίας. Προσελθὼν γὰρ ἐν πολέμῳ 


D τινὶ πόλει, χλάσματι μύλου ἐθλάσθη τὴν χεφαλὴν 


ὑπὸ γυναιχὸς, xal ἀπέθανε. Μετὰ τὸν Ἀδιμέλεχ 
ἔχρινε Θωλὰ, μετὰ τὸν Θωλὰ Ἰαείρ. Καὶ παρώργι- 
σαν τὸν Θεὸν υἱοὶ Ἰσραὴλ, καὶ παρεδόθησαν εἰς χεῖ- 
ρᾳς Ἀμμών. Τότε τὸν Ἰεφθάε, υἱὸν ὄντα γυναιχὸς 
πόρνης, χαὶ ὑπὸ τῶν ἀδελφῶν ἀπελαθέντα τῆς πατέ- 
ρων οἰχίας, οἵ ἄρχοντες τοῦ λαοῦ ἀξιοῦσι! στρατηγῆσαι 
τοῦ πολέμου τοῦ πρὸς τοὺς υἱοὺς ᾿Αμμὼν, xal διδόασιν 
αὐτῷ τὴν ἀρχήν. Ὃ δὲ πεισθεὶς, καὶ πρῶτον πρεσόευ- 
σάμενος πρὸς τὸν βασιλέα υἱῶν Ἀμμὼν, ὡς οὐχ 
ἔπειθεν, εὐξάμενος τῷ Θεῷ θύσειν τὸν πρῶτον ἀπαν- 
τήσαντα αὐτῷ, εἰ ἐπανέλθοι £x. τοῦ πολέμου, συμόα-- 


E λὼν τοῖς ἐχθροῖς xa νικήσας, θύει τὴν θυγατέρα 


αὐτοῦ" πρώτη γὰρ αὐτῷ ἀπήντησεν αὕτη. Πάλιν 
παρώργισαν τὸν Θεὸν οἱ Ἰσραηλῖται, καὶ παρεδόθη- 
σὰν εἷς χεῖρας ἀλλοφύλων. 'Γότε τίκτεται ὃ Σαμψὼν, 
x«i ἰδὼν γυναῖχα ἐν Θαμναθᾷ, ἠράσθη αὐτῆς, xol 
λαδεῖν ἠθέλησε νόμῳ γάμου. Οἱ δὲ γονεῖς τὸ μὲν 
πρῶτον διεκώλυον διὰ τὸ ἀλλόφυλον εἶναι - ὡς δὲ 
εἶδον ἐπικείμενον, οὐχ ἠναντιώθησαν. Ἡνίχα δὲ ἀπήει 


in ore leonis, quem occiderat, et acceptum come- ,, διαλεχθῆναι περὶ αὐτῆς, συνήντησεν αὐτῷ λέων, καὶ 
dit, deditque parentibus et concivibus suis : A ἀνεῖλεν αὐτὸν ταῖς χερσὶν αὐτοῦ. ᾿Επεὶ δὲ ἔδει γενέ- 


atque znigma proposuit ipsis dicens : Ex ore 
comedentis egressus est cibus, id est, ex ore 
leonis ; et ex austero pro amaritudine dulcedo. 
Promisitque sedaturum ei qui id interpretaretur tri- 
ginta sindonas, et triginta stolas ; sin non possent, 


^ Aliis jacet verbis enigma in Editione τῶν ο΄. Deinde 
"al ἐχ σχληροῦ, in Editione τῶν 0'. et in Theodotione ἐξ 
ἰσχυροῦ et ἀπὸ ἰσχυροῦ legitur, ex forti. In Hebraico au- 
tem legitur 19D, quod idem significat. Symmachus 
tamen Isaie 19, 4, Ty, σκληρός convertit, ut etiam eo 


σθαι τοὺς γάμους, πάλιν ἀπιὼν, δρᾷ χηρίον μέλιτος 
ἐν τῷ στόματι τοῦ λέοντος τοῦ ἀνηρημένου ὕπ᾽ αὐτοῦ, 
xal λαδὼν ἔφαγε, καὶ ἔδωχε καὶ τοῖς γονεῦσι xai τοῖς" 
συμπολίταις αὐτοῦ * καὶ προέτεινεν αὐτοῖς πρόδλημα 
λέγων" * "Ex στόματος ἐσθίοντος ἐξῆλθε βρῶσις, του- 


loco LXX : quamobrem suspicor hanc lectionem esse 
Symmachi, et in Editionem τῶν 0'. eam scilicet, qua 
Chrysostomus utebatur , irrepsisse. [Supra ad. συμπολέ- 
ταις Schol. Codicis Coisl, συμπόταις, δοχεῖ uot. ] 


SYNOPSIS SCRIPTURE SACIUE. 


τέστιν, 2x τοῦ στόματος τοῦ λέοντος, xal x σχληροῦ 
ἀντὶ τοῦ πικροῦ γλυχύ. Καὶ ὑπέσχετο, εἰ ἐπιλύσειε, 
δώσειν αὐτοῖς τριάχοντα σινδόνας, xol τριάκοντα στο- 
Mc " εἰ δὲ μὴ δυνηθεῖεν, ἀπαιτήσειν αὐτοὺς τοσαῦτα. 
Ὡς δὲ διηπόρουν, καὶ οὐχ εὕρισκον, ἠπείλησαν τῇ 
γυναιχὶ αὐτοῦ θάνατον, εἰ μὴ μάθοι παρ᾽ αὐτοῦ τὸ 
αἴνιγμα: ἣ δὲ μαθοῦσα, ἀπήγγειλεν αὐτοῖς, καὶ 
εἰπόντες ἔλαδον. Ὠργίσθη δὲ ὃ Σαμψών. Ὁ δὲ πατὴρ 
πῆς νύμφης δείσας, λαθὼν αὐτὴν ἔδωχε P τῷ νυμφα- 
γωγῷ αὐτοῦ τοῦτο δὲ μᾶλλον αὐτὸν ἐλύπησεν, καὶ 
λαῤδὼν τριαχοσίους ἀλώπεχας, χαὶ λαμπάδας ὄπισθεν 
αὐτῶν ἐξάψας, ἀφῆχεν εἰς τὰ πεδία τῶν ἀλλοφύλων - 
“ὡς δὲ ἐνεπύρισεν αὐτῶν τὰ σταχυοφόρα πεδία, ἐνέ- 
maa ἐχεῖνοι τὴν οἰκίαν τῆς νύμφης μετ᾽ αὐτῆς καὶ 
τοῦ πατρὸς αὐτῆς. Οὐδὲ τούτου γενομένου ἐχάλασε 
τὴν ὀργὴν ὃ Σαμψὼν, ἀλλ᾽ ἔτι ἐπολέμει αὐτοῖς. Οἱ 
$2 παραταξάμενοι χατὰ τοῦ ᾿Ισραὴλ, τὸν Σαμψὼν 
ἐζήτουν: δήσαντες αὐτὸν οἱ Ἰσραηλῖται παρέδωχαν 
τοῖς ἐχθροῖς. Ὃ δὲ τὰ δεσμὰ διαῤῥήξας, καὶ εὑρὼν 
σιαγόνα ὄνου, χιλίους ἀπέκτεινεν ἐν αὐτῇ. Καὶ διψή- 
σας ηὔξατο τῷ Θεῷ, καὶ ἐξῆλθεν ὕδωρ ἐχ τῆς σιαγό- 
x05, καὶ ἔπιεν. Ἦλθεν ἐχεῖθεν εἷς γυναῖχα πόρνην εἷς 
Ῥάζαν, καὶ περιεκύκλωσαν αὐτὸν οἱ ἐχθροί ὃ δὲ χατὰ 
τὸ μεσονύχτιον λαθὼν τὰς πύλας τῆς πόλεως, xol 
θεὶς ἐπὶ τῶν ὥμων ἐξῆλθεν. Ἠράσθη μετὰ ταῦτα γυ- 
“ναιχός τινος “ 6 Σαμψὼν ὀνόματι Δαλιδᾶς, καὶ ἔλα-- 
ὅεν αὐτὴν εἰς γυναῖκα. Ταύτῃ δὲ ὑπέσχοντο oi σατρά- 
παι τῶν ἀλλοφύλων χιλίους xal ἑχατὸν ἀργυρίους, εἰ 
μάθοι παρ᾽ αὐτοῦ, πῶς ἂν εὐχαταγώνιστος γένοιτο. 
Ὥς δὲ ἐπειρᾶτο μαθεῖν, τὸ μὲν πρῶτον αὐτὴν ἠπάτα" 
τέλος δὲ, ὡς χατειργάσατο αὐτὸν, εἶπεν αὐτῇ τὴν 
ἀλήθειαν, ὅτι ἐάν τις αὐτοῦ περιέλοι τοὺς βοστρύχους, 
ἀσθενήσει. Ἢ δὲ χαλέσασα τοὺς. σατράπας, xo χοι- 
μήσασα αὐτὸν, ἐποίησε ξυρισθῆναι, χαὶ ἠσθένησε. 
Καὶ λαθόντες αὐτὸν οἱ ἀλλόφυλοι, ἐτύφλωσαν xal 
ἐνέδαλον εἰς τὸ δεσμωτήριον. Οἱ δὲ ηὐφραίνοντο, καὶ 
ἐξήγαγον αὐτὸν ἐκ τοῦ δεσμωτηρίου, εἰς τὸ ἐμπαῖξαι 
- αὐτῷ - 6 δὲ πικρὸν στενάξας, xal τοῦ Κυρίου δεηθεὶς 
ὥστε ἐνισχῦσαι αὐτὸν, τῶν χιόνων λαθόμενος τοῦ 
οἴχου, καὶ διασαλεύσας, χατήνεγχε τὸν οἶχον ἐπὶ τοὺς 


401 


sibi tantumdem darent. Ut autem illi hzrebant, 
et explicationem non reperiebant, uxori ejus com- 
minati sunt mortem, nisi ab illo explicationem 
aehigmatis edisceret ; cum didicisset illa; ipsis 
annuntiavit : et cum illam explicationem dixissent, 
pignora acceperunt. Indignatus est Sampson. Pa- 
ler autem sponse metuens, illam pronubo suo 
dedit : id quod magis Sampsonem contristavit, et 
arreptis vulpibus trecentis, lampadibusque a lergo 
eorum accensis, emisit in campos alienigenarum : 
ut autem campestres eorum messes incendit, illi 
"Sponsa domum cum ipa Sponsa et patre ejus com- 
busserunt. Neque hoc facto sedavit iram Sampson, 
sed adhuc oppugnabat eos. Illi vero instructa con- 
tra Israélem acie, Sampsonem petebant, illum vero 
vinctum hostibus tradiderunt Israélitz. Fractis 
ille vinculis, cum invenisset maxillam asini, mille 
cum illa viros occidit. Cumque siti affligeretur, 
precatus est Deum, et exivit aqua ex maxilla et 
bibit. Inde venit ad meretricem mulierem in Ga- 
zam, ipsumque hostes cireumdederunt : ille vero 
media nocte eductas urbis portas imponens hume- 
ris suis, abiit. Adamavit post hac mulierem 
quamdam Samson Dalidam nomine, et accepit eam 
in uxorem. Huic promiserunt satrapz alienige- 
narum mille et centum argenteos, si ab ipso edi- 
Sceret, quo pacto expugnatu facilis foret. Cum 
autem illa id ediscere conaretur, primo quidem il- 
lam decipiebat : demum, cum importune illa in- 
sisleret, veritatem ipsi enuntiavit, nempe se, si 
quis sibi capillos auferret, infirmum evasurum. 
llla evocatis satrapis, cum illum ad somnum 
inductum tonderi curasset, infirmum | reddidit. 
Ipsum vero captum alienigenz exczecarunt, et inje- 
cerunt in carcerem. Illi vero letabantur, et edu- 
xerunt eum ex carcere, ut ipsi illuderent. Sam- 
E pson aulem acerbe ingemiscens, cum Dominum 
rogasset utsibi vires inderet, arreptis columnis 
domus iisque concussis, domum decussit in sa- 
trapas, in seipsum et in alium populum multum, 


C 


»n 


σατράπας xui ἑαυτὸν xoi ἕτερον λαὸν πολὺν, καὶ 345 pluresque tunc mortui sunt quam | ipse vivens oc- 


ἀπέθανον πλείους, ἢ ὅσοι ἀπέθανον ὕπ᾽ αὐτοῦ ζῶντος. 
Μετὰ ταῦτα ἐπιστρατεύουσιν οἵ ἐχ τῆς φυλῆς Δὰν, 
χαὶ ἔλαθον τὴν Λαϊσὰν, χαὶ ἐπωνόμασαν αὐτὴν, καὶ 
ἔστησαν ἐχεῖ γλυπτὸν λατρείαν. ᾿Ανὴρ Λευίτης, ὀργι- 


b Τῷ νυμφαγωγῷ αὐτοῦ. Septuaginta ἑνὶ τῶν φίλων aà- 
τοῦ. Mius cujus nomen tacetur in Hexaplis nostris 15, 
2, ἐνὶ τῶν συνεταίρων αὐτοῦ, Incertum. an Chrysostomus 
in exemplari suo νυμφαγωγόν habuerit, ex aliquo in- 
te rprete desumtam, num vero ipse pro συνεταίρῳ, scili 
cet ex numero tringinta illorum, qui sponsali bus inter- 
fuerant, νυμφαγονγόν appellaverit. [ Supra ἀπαιτήσειν 


A ciderat. Deinde bellum movent qui ex tribu Dan 
erant, Laisamque capiunt et ipsi nomen indide- 
runt : stataeruntque ibi sculptile colendum. Vir 
Levita, cum concubina ejus irata abscessisset in 


dedimus e Coisl.; Montf. ἀπαντήσειν. 

* In Coisliniano Cod, legitur γυναικός τίνος Δαδαλινῆς 
b Σαμψὼν Δαλιδᾶς. Nescio quid hoc vocabuli sit; vide- 
tur hic patrize nomen apponi, Verum Samson Dalidam, 
sive Dalilam amabat , quz iri Alsorech , vel ut Vulgata 
habet, in valle Sorech habitabat; nullaque hic obser- 
vatur nominum affinitas, 


$. JOANNIS CIIRYSOST. 


402 
domum. patris sui, profectus est ut illam secum 
reduceret ; cum accepta illa rediret, iterque ageret, 
divertit in Gabaa Benjamin, apud. senem quem- 
dam. Qui in. Gabaa erant circumdantes domum, 
petebant hospitem ; ut contumeliam ipsi inferrent. 
Senex paratus erat ipsis tradere filiam suam virgi- 
nem. Illi accepta concubina, illuserunt ei per to- 
tam noctem. Appetente luce, illa dimissa abierunt, 
Illa vero ex inducta sibi molestia, cum ad domum, 
quo diverterat vir ejus, pervenisset, exspiravit. 
llle egressus, cum. mortuam invenisset, cadaver 
in duodecim partes divisit, misitque duodecim tri- 
bubus. Factum indigne tulerunt Israélitz, et ar- 
mati petebant eosqui mulieri contumeliam fecerant. 
Ut autem Benjamitae illos tradere renuerunt, bel- 
lum moverunt. Et primo victi sunt, secundo si- 
militer : in tertio autem. congressu totam tribum 


ARCHIEP. 


B 


Benjamin percusserunt, preter sexcentos, qui ἡ 
C χοψαν, πλὴν ἑξακοσίων τῶν διαφυγόντων. Ὥς δὲ 


aufugerant. Cum autem periculum esset ne tota 
tribus periret (neque enim illi mulieres habebant, 
filiique Israél juraverant se filias suas non ipsis in 
uxores daturos esse), occisis illis qui cum ipsis 
bellum non. gesserant contra Benjamitas, illorum 
filias virgines quadringentas ipsis dederunt: cum 
autem. residui essent qui non haberent uxores, 
dum festum celebraretur, permiserunt eis ut vir- 
gines raperent, insciis parentibus. 


SYNOPSIS LIBRI RUTH. 


Noemmin, viro suo filiisque mortuis, cessante y 


fame, ob quam in Moabitidem transmigraverat, 
venit in. Judzam, ejusque altera nurus, ipsa sua- 
dente, mansit in. Moabitide; altera vero, cui no- 
men Ruth, ipsi multis hortanti ut maneret, non 
obtemperavit, sed sequuta est illam. Nupsitque 
Boozo, qui affinis erat Noemmin, et peperit Obed, 
Obed aatem Jesse, Jessa David regem. 


SYNOPSIS QUATUOR LIBRORUM REGNORUM. 


Elcana uxores. habens duas, ex altera non sus- 
ceperat liberos. Ut autem ascendit sacrificatum 
in Selom, precatur illa mulier, et parit Samue- 
lem, ipsumque dedit ad domum Domini perpe- 
tuo, ut voverat antequam illum conciperet. Tunc 
autem sacerdos erat E i. Filii autem Eli, Ophni 
et Phinees, scelerati et improbi juvenes erant, 

ui de victimis partes sumiebant antequam of- 


« {Ὁ οἶδ). καταλλάξων, qued prestat. ] 


Ε 


CONSTANTINOP. 


σθείσης αὐτῷ τῆς παλλαχῆς αὐτοῦ, x«l ἀπελθούσης 
εἰς τὸν οἶχον τοῦ πατρὸς αὐτῆς, ἀπήε: ^ χαταλέξων 
αὐτὴν ἑαυτῷ - καὶ λαῤδὼν αὐτὴν ἐπανῆλθεν" ἐν δὲ τῇ 
δὸῷ χατέλυσεν εἰς Γαθαὰ τὴν Βενιαμὶν παρά τινι 
πρεσβύτῃ. Οἱ δὲ ἐν τῇ l'aGa περιστάντες τὴν οἰκίαν 
ἐχείνην, ἐζήτουν τὸν ξένον, ἵνα ἐξυδρίσωσιν εἰς αὐτόν. 
*O πρεσθδύτης ἕτοιμος ἦν τὴν θυγατέρα αὐτοῦ δοῦναι 
αὐτοῖς τὴν παρθένον. Ot δὲ λαθόντες τὴν παλλαχὴν, 
ἐνέπαιξαν αὐτῇ ὅλην τὴν νύχτα. Ὥς δὲ πρωΐ γέγονεν; 
ἀφέντες αὐτὴν ἀπῆλθον. Ἡ δὲ ὑπὸ τῆς ἐπηρείας, ἐλ- 
θοῦσα παρὰ τὴν οἰκίαν, ἔνθα χατήγετο ὃ ἀνὴρ αὐτῆς, 
ἐξέψυξεν. ᾿Εξελθὼν δὲ ἐχεῖνος, καὶ εὑρὼν αὐτὴν ve- 
χρὰν, διεῖλεν εἰς δεκαδύο μέρη, καὶ ἔπεμψε ταῖς δώ- 
δεχα φυλαῖς. Χαλεπῶς δὲ ἤνεγχαν τὸ γεγονὸς, καὶ 
ἐξοπλισάμενοι ἤτουν τοὺς ἐνυόρίσαντας τὸ γύναιον. 
ὩὭς δὲ οὐχ ἐδίδοσαν ἐχεῖνοι, συνεχρότησαν πόλεμον. 
Καὶ τὸ μὲν πρῶτον ἡττήθησαν, καὶ δεύτερον - ἐν δὲ 
τῇ τρίτῃ συμόολῇ πᾶσαν τὴν φυλὴν Βενιαμὶν κατέ- 


ἐχινδύνευσεν ἣ φυλὴ " τελέως ἀπολέσθαι (οὔτε γὰρ 
εἶχον οὗτοι γυναῖκας, xo οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ ὥμοσαν ἐξ 
αὐτῶν μὴ δώσειν αὐτοῖς), ἑλόντες τοὺς μὴ συστρα- 
τεύσαντας αὐτοῖς χατὰ τῶν Βενιαμιτῶν, τὰς ἐχείνων 
παρθένους ἔδωχαν αὐτοῖς τετραχοσίας " ὡς δὲ ἐνέλιπον 
ἔτι, ἑορτῆς τελουμένης, συνεχώρησαν αὐτοῖς ἐξελθοῦ-- 
σιν ἀφαρπάσαι παρθένους, οὐχ εἰδότων τῶν γονέων. 


ΣΥΝΟΨῚΣ ΤῊΣ ΡΟΥΘ. 


Ἧ Νοεμμὴν, ἀποθανόντος αὐτῇ τοῦ ἀνδρὸς, xol τῶν 
υἱῶν, καὶ τοῦ λιμοῦ παυθέντος, δι᾽ ὃν xol εἰς τὴν 
Μωαθῖτιν βετῴχησεν; ἔρχεται εἰς τὴν Ἰουδαίαν, καὶ 
ἡ μὲν μία αὐτῆς νύμφη ἐπείσθη μεῖναι ἐν τῇ Μωαδί- 
τιδι- ἡ δὲ ἄλλη, ἦ ὄνομα Ῥοὺθ, πολλὰ παραχαλούσῃ, 
ὥστε μεῖναι, οὖχ εἶξεν, ἀλλὰ συνηχολούθησε. Καὶ 
γαμεῖται τῷ Boot, ἀγχιστεύοντι τὴν Νοεμμὴν, καὶ 
τίχτει τὸν "0618, ὃ δὲ ᾿Οδὴδ τὸν Ἰεσσαὶ, 6 δὲ ᾿Ιεσσαὶ 
Δαυὶδ τὸν βασιλέα. 


ZYNOYIX TOY TETPABAXIAEIOY. 


"EXxavi γυναῖχας ἔχων δύο, ἀπὸ τῆς μιᾶς οὖκ εἶχε 
παῖδας. Ὥς δὲ ἀνῆλθε θῦσαι ἐν Σηλὼμν., προσεύχεται 
Tj γυνὴ, καὶ τίχτει τὸν Σαμουὴλ, xoi δίδωσιν αὐτὸν 
εἰς τὸν οἶχον Κυρίου διηνεκῶς, καθὼς ηὔξατο πρὶν ἢ 
συλλαδεῖν αὐτόν. Ἦν δὲ ἱερεὺς τότε 6 Ἠλεί. Οἱ δὲ 
vio Ἠλεὶ ᾿Οφνὶ xoi Φινεὲς, λοιμοὶ xol μοχθηροὶ 
νέοι, μεταλαμδάνοντες Ex τῶν θυσιῶν, πρὶν ἢ προς- 


ἐνεχθῆναι Θεῷ. Ὃ δὲ Ἠλεὶ εὐλόγησε τὴν Ἄνναν, 


b [ Coisl. τέλεον. ] 


SYNOPSIS SCRIPTURE SACRE. 


xa ἔσχεν ἔτι τρεῖς υἱοὺς, χαὶ δύο θυγατέρας, καὶ Za- 


405 


ferrentur Deo. Eli autem benedixit Annam, qua 


μουὴλ ἐπεδίδου πρὸς ἀρετήν. 'O δὲ ᾿Ηλεὶ dxoócac,, tres adhuc filios habuit, et duas filias, Samuel- 
τῶν παίδων τὰ τολμήματα (χαὶ γὰρ καὶ ἐμοιχῶντο), A que in virtute proficiebat. Eli porro auditis 


ἐπετίμησε λόγῳ " οἱ δὲ οὐχ εἶξαν. Προφητεύεται τῷ 
Ἠλεὶ 6 ὄλεθρος τῆς οἰκίας αὐτοῦ καὶ τῶν υἱῶν διὰ τὴν 
“ἁμαρτίαν τῶν νέων. Δηλοῦται δὲ καὶ τῷ Σαμουὴλ ἣ 
ἀπαραίτητος ὀργὴ τοῦ Θεοῦ, xxi ἀπαγγέλλει xal 
αὐτὸς τῷ Ἠλεί. Συμόάλλουσιν oi ἀλλόφυλοι τῷ 
Ἰσραὴλ, καὶ τρέπουσιν αὐτὸν εἰς φυγὴν μετὰ τοῦ ma- 
τάξαι. Ὥς δὲ xal τὴν χιδωτὸν ἐξήγαγον υἱοὶ Ἠλεὶ, 
οὗτοι μὲν πίπτουσιν ἐν τῷ πολέμῳ μετὰ καὶ ἑτέρων 
πολλῶν, τὴν δὲ χιδωτὸν λαμόάνουσιν οἱ πολέμιοι. 
 Ἦλθέ τις ταῦτα ἀπαγγέλλων τῷ Ἠλεί- ὃ δὲ χαταπε- 
cv ἐχ τοῦ δίφρου αὐτοῦ συνετρίδη xol ἀπέθανεν" 
ἀπέθανε δὲ xad ἢ τούτου νύμφη, ἡνίκα ταῦτα ἤχουσεν. 
Εἰσήνεγκαν οἱ ἀλλόφυλοι τὴν κιθωτὸν εἰς τὸν οἶκον 
Δαγών * ὃ δὲ κατέπεσε δεύτερον, xo συνετρίδη. ᾿ἔπα- 


filiorum facinoribus ( mechabantur enim ), incre- 
pavit eos verbo; illi vero. non obtemperarunt. 
Pradicitur Eli pernicies domus suc et filiorum 
ob peccatum juvenum. Samueli quoque denuntia- 
tar inexpiabilis ira Dei, id ipsi Samuel denun- 
tiat. Pugnant alienigenz cum Israéle, quem cesum 
in fugam vertunt. Ut autem arcam eduxerunt filii 
Eli, ipsi cadunt in bello cum aliis multis, arcam 


. vero capiunt hostes. Venit quispiam qui hac re- 


B 


τάχθησαν δὲ καὶ oi ἄνδρες εἰς τὰς ἕδρας αὐτῶν, - 


Ἦσαν δὲ οἱ Ἀζώτιοι οὗτοι, καὶ μῦς ἀνέδωχεν ἣ χώρα 
αὐτῶν. Ἀποστέλλουσι τὴν κιδωτὸν εἰς Γέθ - οἱ δὲ καὶ 
αὐτοὶ ἐπλήγησαν. Πέμπουσιν αὐτὴν εἰς "᾿Ασχαλῶνα, 
χἀχεῖ γέγονε θάνατος. Συμῥουλευθέντες δὲ ὑπὸ τῶν 
μάντεων αὐτῶν, ποιοῦσιν ἕδρας χρυσᾶς, χαὶ μῦς 
χρυσοῦς, καὶ ἐπιθέντες αὐτοὺς ἁμάξῃ μετὰ τῆς χιόω- 
τοῦ ὑπέζευξαν βόας, ὧν τὰ τέχνα ἀπέχλεισαν εἰς 
οἰχίσχον. Ai δὲ ὀρθὴν ἐπορεύθησαν εἰς Βεθσαμῦς. 
Δέχονται αὐτὴν οἵ ἄνδρες ἐχεῖνοι, xa θύουσι τῷ Θεῷ, 
δρώντων τῶν σατραπῶν τῶν ἀλλοφύλων. Ὥς δὲ οὐχ 
P ἠσμένισαν, τουτέστιν, οὗ συνεχάρησαν οἵ υἱοὶ "Ieyo- 
νίου, γίνεται πληγὴ μεγάλη ἐν τῷ λαῷ * καὶ φοδη-- 
θέντες οἱ ἀπὸ Βεθσαμῦς, ἀποστέλλουσιν ἐξ αὐτῶν τὴν 
χιδωτὸν εἰς τὸν οἶχον Ἂμιναδαδ. Τότε ἐπέστρεψαν 
πρὸς τὸν Θεὸν οἱ Ἰσραηλῖται, καὶ ἐπολέμησαν αὐτοὺς 
οἱ ἀλλόφυλοι, καὶ ἡττήθησαν, τοῦ Σαμουὴλ εὐξαμένου 
ὑπὲρ αὐτῶν, xol ἔλαθον παρ᾽ αὐτῶν τὰς πόλεις, ἃς 
εἶχον αὐτῶν. Ὡς δὲ ἐγήρασε Σαμουὴλ, oi δὲ υἱοὶ 
αὐτοῦ οὐχ ἐπορεύοντο ἐν τῇ 680) αὐτοῦ, συναχθέντες 
οἵ Ἰουδαῖοι αἰτοῦσι βασιλέα. ᾿Ἤλγησεν ἐπὶ τούτῳ 6 
Σαμουὴλ, καὶ φησὶν αὐτῷ 6 Θεός" Οὐ σὲ ἐξουδενήκα- 
σιν, ἀλλ᾽ ἐμέ. Τοῦτο οὖν διαμαρτύρομαι αὐτοῖς, τὸ 
δικαίωμα τοῦ βασιλέως * τουτέστιν, ὅσης ὀφείλει παρ᾽ 
αὐτῶν τυγχάνειν θεραπείας. Διεμαρτύρατο ὃ Σαμουήλ" 
οἱ δὲ ἐπέχειντο αἰτοῦντες. € ᾿ΑἈπώλοντο αἵ ὄνοι Κεὶς 
τοῦ πατρὸς Σαούλ" ἔπεμψεν αὐτὸν 6 πατὴρ ἐπιζητή- 
σοντὰ ταύτας. Ὡς δὲ οὐχ εὕρισχε, τοῦ ἀχολούθου 


2 In Coisliniano Βαθυλῶνα hic lapsu graphico positum 
fuit pro ἀσχαλῶνα: 

b ἠσμένισαν. lMla voce utuntur rxx interpretes , 
quam probe explicat Chrysostomus per συνεχάρησαν, 
congratulati sunt, vel una letati sunt, Hec porro quee 
dicuntur de filiis Jechonie , non sunt in Hebraico 
textu; sed lec plaga Bethsamitas spectat, qui sacrifi- 


[9 


b 


nuntiaret Eli ; ille vero ex. sella delapsus attritus 
est et obiit : mortua quoque est ejus nurus cum 
hac audivit. Intulerunt alienigenz arcam in do- 
mum Dagonis, qui delapsus est bis et confractus 
fuit. Percussi sunt etiam viri in podicibus. Hi 
porro erant Azotii, et mures protulit illorum ager. 
Mittunt arcam. in. Geth ; hi quoque plagis affecti 
sunt. Mittunt quoque illam Ascalonem : et illic 
quoque mors grassatur. Consulentibus autem il- 
lorum vatibus, podices aureos, muresque au- 
reos conflant, et plaustro impositis cum | arca, 
vaccas jugant, quarum vitulos in domuncula 
concludunt. Ille vero recta via processerunt in 
Bethsamys. Excipiunt illam viri illius loci, et 
Deo sacrificant, videntibus alienigenarum satra- 
pis. Cum vero non placide exciperent, id est, 
non una letarentur filii Jechonie, plaga magna 
populum invadit : ac metuentes ii, qui Bethsamyn 
incolebant, mittunt arcam. in domum Aminadab. 
"Tunc conversi sunt ad Deum Israélitze, et alieni- 
genas sibi bellum inferentes profligant, Samuele 
pro ipsis orante, et ceperunt urbes, quas sibi abs- 
tulerant. Cum vero consenuisset Samuel, filiique 
ejus non ambularent in via ipsius, congregati Ju- 
dai regem petunt. Dolore hac de re affectus est 
Samuel, aitque illi Deus : JVon. te contemserunt, 
sed me. Hoc itaque testificor ipsis, jus regis : 
id est, quantum ab ipsis ministerium. accipere 
rex debeat. Samuel testificatus est : illi vero pe- 
tentes instabant. Deperdit: erant asinz Kis patris 
Saül : misit illum pater, qui illas perquireret. 
Cum autem non inveniret, consulente famulo suo 
adit Samuelem , sciscitaturus de re illa. Ipsum 


I 
9 


cia quidem et victimas obtulerunt ; sed percussi tamen . 


sunt, eo quod vidissent arcam Domini, Qui hanc vo- 
cem in textum τῶν O'. intulit, sic intelligere potuit οὐχ 
ηὐμένισαν, non placarunt. 

* ἀπώλοντο, Sic in textu τῶν O'. , id est, aberrabant , 
deperditee erant. 


.Reg.8.7. 


τ. Reg. 12 
3. 


τ. eg. t 
22. 


^o4 
indicat Deus Samueli dicens : Hunc inunge 
regem. Accessit Saül Samuelem interrogans, ubi 
esset videns; sic enim prophetas vocabant. llle 
vero respondit, se ipsum esse, et adductum illum 
in Bama, ubi sacrificium apud populum erat, con- 
vivio excepit, et illucescente aurora, quando cum 
illo descendebat, effudit in illum lenticulam 
olei, ipsumque osculans sie affatus est: Ímpera- 
bis populo, et signis quibusdam datis, emisit il- 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


αὐτῷ συμθουλεύσαντος, εἰσέρχεται πρὸς τὸν Σαμουὴλ, 
ἐρωτήσων περὶ αὐτοῦ. Γνωρίζει αὐτὸν 6 Θεὸς τῷ Σα- 


E. μουὴλ λέγων, ὅτι τοῦτον χρῖσον βασιλέα. Προσῆλθεν 


ὃ Σαοὺλ ἐρωτῶν τὸν Σαμουὴλ, ποῦ εἴη ὃ βλέπων " 
οὕτω γὰρ ἐκάλουν τοὺς προφήτας. Ὁ δὲ ἔφη, αὐτὸν 
εἶναι, καὶ ἀναγαγὼν αὐτὸν εἰς Βαμᾶ (θυσία γὰρ ἦν τῷ 
λαῷ), καὶ ἑστιάσας, ὑπὸ τὴν ἕω κατελθὼν μετ᾽ αὐτοῦ 
κατέχεεν αὐτοῦ τὸν φαχὸν τοῦ ἐλαίου; xal χαταφιλήσας 
αὐτὸν εἶπεν αὐτῷ, ὅτι ἄρξεις τοῦ λαοῦ, καὶ σημεῖά τινα 


lum, et prophetavit Saül. Interrogat Saülem ejus j,; δοὺς ἐξέπεμψεν αὐτὸν, “καὶ προεφήτευσεν, ὃ Σαούλ. 
propinquus, quonam abiisset; qui respondit, Ad A "Ege τὸν Σαοὺλ 56 οἰκεῖος αὐτοῦ, ποῦ ἀπῆλθεν * 


perquisitionem asinarum. Congregatur populus in 
Massepha : rex. constituitur Saül. bellum movet 
rex Ammanitarum contra Galaaditas : illi legatos 
mittunt ad Saül : qui motis castris prelium. cum 
illis commisit, et hostes omnino profligavit. Con- 
vivium celebrant in Galgalis. Concionatur populo 
Samuel. Tunc dixit : 4n vitulum cujuspiam, an 
' asinum cujuspiam accepi ? Hortatus illos ut Deo 
obsequerentur, precatur, et pluvia in die messis 
delabitur. Timuit populus, confessusque est se 


ὃ δὲ εἶπεν, εἰς ἐπιζήτησιν τῶν ὄνων. Συνάγεται δ 
λαὸς εἰς Μασσηφᾶ" χειροτονεῖται Σαούλ. ᾿Επανίστα- 
ται ὃ Ἀμμανιτῶν βασιλεὺς τοῖς Γαλααδίταις " πρε- 
σδεύονται πρὸς τὸν Σαούλ" ἐλθὼν συνεμάχησεν αὐτοῖς, 
χαὶ εἷλε τοὺς πολεμίους χατὰ χράτος. Εὐωχοῦνται ἐν 
Γαλγάλοις. Καὶ δημηγορεῖ πρὸς τὸν λαὸν ὃ Σαμουήλ. 
Τότε λέγει: Μόσχον τινὸς εἴληφα, ἢ ὄνον τινὸς εἴλη- 
φα; Παραγγείλας δὲ αὐτοῖς ὑπαχούειν τῷ Θεῷ, εὔχε-- 
ται, καὶ ὑετὸς ἐν ἡμέρᾳ θερισμοῦ γίνεται. ᾿Εφοδήθη 
6 λαὸς, x«i ὡμολόγησαν ἡμαρτηκέναι αἰτήσαντες 


peccasse petendo regem. Samuel autem rursus B βασιλέα. Ὃ δὲ Σαμουὴλ πάλιν παραινεῖ, ὥστε ἄχο- 


hortatur, ut Dei praecepta sequantur. Alienigenas 
cedit Saül. Illi autem indignati, bellum redinte- 
grant cum majoribus copiis. Fugiunt Israélite, 
solus relinquitur Saül. Offert holocaustum Deo 
non exspectato Samuele, qui ut e exspectaret pre- 
ceperat. Venit Samuel, indigne fert id quod ge- 
stum erat, minatur ipsi regni dissolutionem ; in 
alterum quippe transferendum esse; Davidem di- 
cebat. Cum sederet Saül in colle cum sexcentis vi- 
ris, clam Jonathan filius ejus cum famulo suo ir- 
ruens in hostes, quosdam occidit. Id cum videret 
Saül, jam turbatos adortus. vincit, et cum jura- 


^ mento edixit ne quispiam usque ad vesperam ali 


quid gustaret. Jonathan cum id non audisset, de 
melle gustavit. Accedit Saül interrogaturus Deum 
num oporteret hostes insequi. Non respondet ipsi 
Deus. Intellexitque ille peccatum in populo factum 
esse. Ut autem deprehensus est Jonathan, paratus 
erat ad occidendum illum. Sed populus exemit 
eum de manibus ejus. Precipit Samuel Saüli, ut 
debellet Amalecitas, omnia perdat, et nemini par- 
cat. Ille vero non paruit, servavitque Agag regem 
eorum, et greges, et armenta. Veniens Samuel vi- 
dit, iratus est, et ait : /Von tam vult Deus holo- 
' causta et sacrificia, quam ut audiatur vox ejus: 3 
ecce enim obedientia melior est, quam victima. 


4 ὃ οἰχεῖος. Sic in textu τῶν O'., cujus prudenter 
Chrysostomus verba mutuatur, quando in significatione 
quidpiam adest difficultatis. Vox Hebraica est "ΠΤ 


λουθεῖν τοῖς τοῦ Θεοῦ προστάγμασιν. Κόπτει τοὺς 
ἀλλοφύλους ὃ Σαούλ. Οἱ δὲ παροξυνθέντες ἐπιστρα-- 
τεύουσι μετὰ πλείονος δυνάμεως. Φεύγουσιν οἱ Ἰσραη- 
λῖται, χαταλιμπάνεται μόνος ὃ Σαούλ. ᾿Ἀναφέρει 
δλοχαύτωσιν τῷ Θεῷ, μὴ περιμείνας τὸν Σαμουὴλ, 
περιμεῖναι δὲ αὐτῷ παρηγγέλχει. Ἔρχεται 6 Σαμουὴλ, 
δυσχεραίνει πρὸς τὸ γεγονὸς, ἀπειλεῖ αὐτῷ χατάλυσιν 
τῆς βασιλείας αὐτοῦ - εἰς γὰρ ἕτερον αὐτὴν μετατί- 
θεσθαι" τὸν Δαυὶδ ἔφη. Καθημένου τοῦ Σαοὺλ ἐν τῷ 
βουνῷ, xal ἑξαχοσίων μετ᾽ αὐτοῦ, λάθρᾳ Ἰωνάθαν ὃ 
υἱὸς αὐτοῦ μετὰ τοῦ ἰδίου παιδὸς ἐπελθὼν τοῖς ἐχθροῖς, 


€. ἀναιρεῖ τινας. ᾿Ιδὼν δὲ ἀντικρὺ 6 Σαοὺλ, καὶ τεταρα- 


γμένοις ἐπιπεσὼν, νικᾷ κατὰ χράτος, καὶ ὥρχισε μη- 
δένα τινὸς γεύσασθαι ἕως ἑσπέρας. ὋὋ Ἰωνάθαν oüx 
ἐπαχούσας ἐγεύσατο μέλιτος. ΠΙροσέρχεται ὃ Σαοὺλ 
ἐρωτῆσαι τὸν Θεὸν, εἰ δέοι ἐπιδιῶξαι ὀπίσω τῶν 
ἐχθρῶν. Οὐχ ἀποχρίνεται αὐτῷ ὃ᾽ Θεός. Συνῆχεν 
ἁμάρτημα γεγενῆσθαι ἐν τῷ λαῷ. Ὡς δὲ ἀνεδείχθη 
Ἰωνάθαν, ἕτοιμος ἦν αὐτὸν ἀνελεῖν. Ὃ δὲ λαὸς ἐξεί- 
evo αὐτὸν τῶν χειρῶν αὐτοῦ. Παραγγέλλει ὃ Σα- 
μουὴλ τῷ Σαοὺλ, ὥστε καταπολεμῆσαι τὸν Ἀμαλὴχ, 
xol ἀναθεματίσαι πάντα, χαὶ μηδενὸς φείσασθαι. Ὃ 
δὲ παρήχουσε, xc περιεποιήσατο τὸν ᾿Αγὰγ τὸν βα- 
σιλέα αὐτῶν, καὶ ποίμνια, καὶ βουχόλια. Ἰελθὼν εἶδεν 
δ Σαμουὴλ, ὠργίσθη, καί φησιν" Οὐ θέλει Κύριος 
δλοχαυτώσεις καὶ θυσίας, ὡς τὸ ἀχοῦσαι τῆς φωνῆς 


quam Aquila πατράδελρος vertit, id est, patruus, ut 
habet etiam Vulgata. Josephus habet θεῖος, patruus 


aut avunculus. 


SYNOPSIS SCRIPTURE SACR. 


αὐτοῦ * ἰδοὺ γὰρ * ἀχοὴ ἀγαθὸν ὑπὲρ θυσίαν. ᾿ΑἈπειλεῖ 
xa τότε αὐτῷ τὴν ἐξαίρεσιν τῆς βασιλείας. Ὁ δὲ 
Σαοὺλ παρεδιάζετο αὐτὸν συναπελθεῖν αὐτῷ. Ὃ δὲ 
οὖχ ἐθέλησεν. Ὕστερον δὲ βιασθεὶς ἀνῆλθε. Καὶ 
μετὰ ταῦτα αὐτὸς ὃ Σαμουὴλ χελεύσας προσενεχθῆ- 
vat αὐτῷ τὸν "Mey, ἀνεῖλεν αὐτὸν ταῖς ἑουτοῦ χερσί. 
Καὶ ἔχτοτε οὐχ εἶδε τὸν Σαοὺλ ἕως τῆς ἡμέρας τοῦ 


θανάτου οὐτοῦ, ἀλλ᾽ ἐπένθει αὐτόν. Εἶτα ἀποστέλλε- E 


ται Σαμουὴλ ὑπὸ τοῦ Θεοῦ χρῖσχι τὸν Δαυὶδ, καὶ 
ἔλθὼν ἔχρισε. Τότε ουνέσχε πνεῦμα πονηρὸν τὸν 
Σαοὺλ, χαὶ εἰσόγουσιν αὐτῷ τὸν Δαυὶδ, ὥστε ψάλλειν, 
καὶ χαταπαύειν τὸ πνεῦμα τὸ πονηρόν. Ὥς δὲ ἐπε- 
στράτευσεν 6 Γολιὰθ, xal πάντες ἔξέστησαν, πέμπε- 
ται Δαυὶδ ἐπισχεψόμενος τοὺς ἀδελφοὺς αὐτοῦ. Καὶ 
ἐπειδὴ ἦλθεν εἰς τὸ στρατόπεδον, ἐρωτᾷ τί ἔσται τῷ 
ἀποχτείνοντι τὸν ἀλλόφυλον τοῦτον. Οἵ δὲ εἶπον, ἣ 


405 


Minatur etiam tunc auferendum ab illo esse re- 
gnum. Saül autem vim infercbat ipsi ut secum ve- 
niret. Ille vero noluit. Demum vi coactus ascen- 
dit. Posteaque ipse Samvel, cum jussisset adduci 
ad ipsum Agag, suis manibus ipsum occidit. Ex 
illo autem tempore non vidit Saülem usque ad 
diem mortis ejus, sed lugebat ipsum. Deinde mit- 
tiiur Samuel a Deo, vt inungeret. Davidem, et 
cum venisset, inunxit. Tunc corripuit Saülem spi- 
ritus malus, et adducunt ei Davidem, qui psalle- 
ret, et sedaret spiritum malum. Ut autem bellum 
intulit Goliath, cam omnes metu perculsi essent, 
mittitur David visitatum fraires suos : utque vc- 
nit ad castra, percontantur quid muneris futurum 
sit ci qui occidisset hunc alienigenam. llli vero 
dicebant, Filia regis dabitur οἱ in uxorem. Adiit 


θυγατὴρ τοῦ βασιλέως δοθήσεται αὐτῷ γυνή. Εἰσῆλθε 4 ille Saülem, se interfecturum illum pollicitus est. 
πρὸς τὸν Σαοὺλ, ὑπέσχετο ἀναιρήσειν. Ὃ δὲ διηπί- ^ [lle vero non credebat. Demum dimisit armis 


'στει. Τέλος ἐξέπεμψε γυμνὸν ὅπλων, διὰ τὸ μὴ δύ-- 
νασθαι βαστάζειν τὰ ὅπλα. Ὃ δὲ λίθον ἀχοντίσας 
χατὰ τοῦ μετώπου, κατήνεγκεν αὐτὸν, καὶ τὴν χεφα- 
λὴν αὐτοῦ ἀποτεμὼν τῇ ἐκείνου ῥομφαίᾳ, ἐπανῆλθε 
λαμπρῶς ἀπὸ τοῦ πολέμου. Ἰδὼν δὲ αὐτὸν 6 Ἰωνά- 
θαν, συνεδέθη τῇ ψυχῇ αὐτοῦ, xa λίαν αὐτὸν ἠγά-- 
πῆσε, καὶ δῶρα ἔδωχεν. Ὃ δὲ Σαοὺλ διεφθονεῖτο 
αὐτῷ, ἐπειδὴ αἵ χορεύουσαι εἶπον - ᾿Επάταξε Σαοὺλ 
ἐν χιλιάσι, καὶ Δαυὶδ ἐν μυριάσιν. * "Exipe τὸ δόρυ 
Σαοὺλ χατὰ τοῦ Δαυὶδ, ὥστε ἀνελεῖν αὐτόν" ὃ δὲ 
ἐξέφυγεν. Ὥς δὲ ηὐδοχίμει παρὰ πᾶσιν ὃ Δαυὶδ, 
μᾶλλον ἐδάκνετο ὃ Σαούλ’ xal βουλόμενος αὐτὸν 
ἀπολέσαι, ὑπισχνεῖτο τὴν θυγατέρα αὐτοῦ δώσειν 
αὐτῷ, εἰ ἀνέλοι ἄνδρας ἑχατὸν τῶν ἐχθρῶν " ὡς δὲ 
ἀνεῖλε, γίνεται γαμόρὸς τοῦ βασιλέως. P Καὶ πολέμου 
συστάντος ἑτέρου, πάλιν εὐδοχιμεῖ" 6 δὲ μᾶλλον 
ἠγριαίνετο κατ᾽ αὐτοῦ, xci ἐχλαλεῖ τῷ υἱῷ αὐτοῦ 
Ἰωνάθαν, ὅτι ἀνελεῖν αὐτὸν βούλοιτο. Ὃ δὲ ἀπήγ- 
γεῖλε τῷ Δαυὶδ, καὶ κελεύει χρύπτεσθαι. Ὡς δὲ ἐξηυ- 
μενίσατο τὸν πατέρα, εἰσάγει τὸν Δαυὶδ πρὸς αὐτόν. 
ἸΠολέμου τε πάλιν ἐπιστάντος, ἀριστεύει ὃ Δαυὶδ, 
χαὶ πάλιν ἐχφεύγει τὸν Σαοὺλ βουλόμενον αὐτὸν πα-- 
τάξαι τῷ δόρατι. Συμῥουλευσάσης αὐτῷ τῆς γύναι- 
xbc, ἀπέδρα ἐχεῖθεν. Πέμπει 6 Σαοὺλ λαθεῖν αὐτὸν, ἢ 
δὲ ἔφη αὐτὸν ἀῤῥωστεῖν. ὩὭς δὲ ἔγνω 6 Σαοὺλ ὅτι 
ἔφυγεν, ἐγκαλέσας τῇ θυγατρὶ, καὶ μαθὼν ὅπου ἦν 6 


Δαυὶδ, ἀποστέλλει ληψόμενος αὐτὸν ἐκεῖθεν. Ὥς δὲ 


* ἀγαθὸν ὑπὲρ θυσίαν, bonum plus quam sacrificium, 
fortasse melius, quam in Edit. Romana, ubi legitur ἰδοὺ 
ἀχοὴ ὑπὲρ θυσίαν ἀγοιθήν, Ecce obedientia supra hostiam 
bonam, aut supra sacrificium bonum. 

a Hac de hasta in Davidem a Saüle immissa non 
habentur hoc loco in Editione τῶν ο΄. vulgata: sed haud 

TOM. VI. 


nudatum, eo quod non posset arma gesiare. Da- 
vid emisso lapide in frontem ejus, prostravit 
ipsum, et ipsius gladio eaput ejus amputans, splen- 
didus ex prelio rediit. Illo conspecto Jonathan 
animo ipsi colligatus est : admodumque illum di- 
ligebat, donaque ipsi obtulit. Saül vero invide- 
bat ei, eo quod choreas agitantes puellae dixissent : 


Percussit Saül in millibus, et David in decem ,, neg. 18. 


millibus. Extulit Saül hastam contra. Davidem 7: 
ut occideret eum : ille vero aufugit. Cum autem. Ὁ 


P David clarus omnibusque probatus esset, magis 


mordebatur Saül; cumque ipsum perdere vellet, 
pollicitus est ei filiam suam, si ex hostibus cen- 
tum occideret : cum autem occidisset, gener regis 
efficitur. Alioque instante bello rursum przclare 
se gessit : Saül vero multo magis exasperabatur 
in illum, dicitque filio suo Jonathan, se illum in- 
terficere velle. Ille vero Davidi rem aperuit, pra-- 
cepitque ut lateret. Ubi vero patrem. placaverat, 
Davidem ad ipsum adducit. Bello autem rursus 


C justante, strenue se gessit David, rursumque a 


Saüle aufugit volente eum lancea confodere. Uxo- 
ris consilio illinc aufugit. Mittit. Saül qui illum 
comprehenderent; respondet illa egrotum esse. 
Saül illum aufugisse gnarus, filiam redarguit : 
alque eum comperisset ubinam esset David, mit- 
tit qui illum captum adducerent. Cum autem ii 


dubie in exemplari Chrysostomi ex Editione τῶν o'. 
hexaplari adjuncta fuerant, ut alia multa. 

b Haec similiter, xal πολέμου συστάντος ἑτέρου, παλιν 
εὐδοχιμεῖ. omissa sunt in Editione τῶν Ο΄. vulgari; sed 
in hexaplari legebantur. 


27 


406 S. JOANNIS CHRYSOST. 


qui missi fuerant non redirent, sed manentes pro- 
phetarent , ipse quoque abiit. Ad Jonathan adiit 
David, et renuntiat ei Saülem suam machinari ne- 
cem, Quod si velis, inquit, in crastina die edi- 
scere, tempore prandii abero. Si pater tuus ab- 
sentize causam petat, dic me, cum sacrificium esset 
in urbe, abeundi licentiam petiisse. Id si ille pla- 
cide tulerit, nihil mali suspicor : sin egre tule- 
rit, planum est mihi ultionem et insidias parari. 
Hoc facit Jonathan ; Saül autem usque adeo iratus 
cst, ut conatus sit filium suum occidere. Ille vero 
de mensa resiliens, in campum exivit, et sagittas 
emisit ; erat enim hoc constitutum signum ; et ac- 
currens post servum suum, dum David eo in loco 
latebat, ait: Cito propera, ne cuncteris, quia sa- 
gitta illic est procul a te. Intellexit David. quid 
hec significarent, et cum servus recessisset, ruit 
in amplexum. Jonathan et flevit : ille vero fugere 
jussit et pactorum recordari. Hzc porro erant 
ne umquam misericordiam amoveret ex domo Jo- 
nathan, sive viventis, sive mortui. Venit David 
ad Abimelec sacerdotem. Tunc panes propositio- 
nis comedit : accepit quoque gladium | Goliathi 
dicens se a rege aliquo missum cum diligentia. 


ARCHIEP, 


CONSTANTINOP. 


οἱ πεμπόμενοι οὖχ ὑπέστρεφον, ἀλλὰ μένοντες mpos- 
φήτευον, ἀπῆλθεν αὐτός. "ἔρχεται πρὸς τὸν Ἰωνάθαν 
ὃ Δαυίδ ἀπαγγέλλει αὐτῷ, ὅτι “ φονᾷ χατ᾽ αὐτοῦ 6 
Σαούλ. Καὶ εἰ βούλει σαφέστερον αὔριον μαθεῖν, κατὰ 


Ὁ τὸν τοῦ ἀρίστου καιρὸν ἀπολειφθήσομαι. Εἶτα ἐὰν 


ἔρηται ὃ πατήρ σου τὴν αἰτίαν, εἰπὲ, ὅτι θυσίας οὔσης 
ἐν τὴ πόλει, ἤτησεν ἀπελθεῖν. ᾿Εὰν μὲν οὖν πράως 
ἐνέγκῃ, οὐδὲν ὅποπτεύω δεινόν: ἐὰν δὲ δυσχεράνγ,, 
πρόδηλος ἣ κατ᾽ ἐμοῦ δίκη χαὶ ἐπιθουλή. Ποιεῖ ταῦτα 
6 Ἰωνάθαν: ὃ δὲ Σαοὺλ οὕτως ὠργίσθη, ὥστε xci 
ἐπιχειρῆσαι τὸν υἱὸν αὐτοῦ ἀνελεῖν, 'O δὲ ἀναπηδήσας 
ἐχ. τῆς τραπέζης» ἐξῆλθε εἰς τὸ πεδίον, καὶ ῥίπτει 
τὰς σχίζας - ἦν γὰρ καὶ τοῦτο σύνθημα * xal ἐπιδρα- 
μὼν ὄπισθεν τῷ παιδὶ αὐτοῦ, χρυπτομένου ἐχεῖ που 
τοῦ Δαυὶδ, φησί: ταχύνας πορεύου, xal μὴ στῆς, ὅτι 


E ἐκεῖ ἣ σχίζα ἀπὸ σοὺ χαὶ ἐπέχεινα. Συνῆχεν 6 Δαυὶδ 


τί ἐδούλετο τὰ ῥήματα ταῦτα, xal τοῦ παιδὸς ἀνα- 
χωρήσαντος, ἐπιπίπτει τῷ Ἰωνάθαν χαὶ χλαίει ὃ δὲ 
χελεύει φυγεῖν καὶ μεμνῆσθαι τῶν συνθηχῶν. Αὗται 
δὲ ἦσαν, μηδέποτε ἐξᾶραι ἔλεον ἐχ τοῦ οἴκου Ἰωνά- 
θαν, μήτε ζῶντος, μήτε θανόντος αὐτοῦ. "ἔρχεται 
πρὸς τὸν ἱερέα τὸν ᾿Αδιμέλεχ ὁ Δαυίδ. Τότε τοὺς ἄρ - 
τοὺς τῆς προθέσεως ἔφαγε. ἔλαδε δὲ xal τὴν ῥομ- 
φαίαν Γολιὰθ, φήσας ὑπὸ τοῦ βασιλέως ἀπεστάλθαι 


Et venit inde ad Anchus, deinde in. Odolam, ;,; που κατὰ σπουδήν. Καὶ ἔρχεται ἐχεῖθεν πρὸς ᾿Αγχοῦς, 
et commendat regi Moab domum suam. Cum ^ εἶτα εἰς ᾿ Ὀδολὰμ, καὶ παρατίθεται τῷ βασιλεῖ Μωὰδ 


autem Saül conquereretur apud servos suos, quod 
nemo ejus vicem doleret, nec Davidem sibi tra- 
deret: Doéc Idumzus, qui przsens erat quando 
David ad sacerdotem venit, annuntiavit illi quod 
factum erat. Ille accitis sacerdotibus, cum ii qui 
prassentes erant nollent illos occidére, Doécum id 
jubet, qui occidit trecentos quinquaginta viros 
portantes Ephud, et Noba eorum urbem delevit. 
Hae Davidi renuntiavit unus ex filiis sacerdotis, 
qui carnificinam evaserat. Ille vero dolens, super- 
stitem illum apud se servavit, et Cilam oppugna- 
tam liberavit. Cum audisset autem Saülem ad se 
venire, exiit inde in desertum Ziph. Quod cum 
audiisset Saül, ad illum perrexit. Dum autem il- 
lum insequeretur, audito hostium incursu, rece- 
dit. Deinde cum ex hostibus rediisset, illum de- 
nuo perquirebat, et ingressus est in speluncam, in 
qua David sedebat, et cum illo viri interius po- 
siti. Cumque omnes hortarentur eum ut occideret 
5aülem, non obtemperavit, neque volentibus id 
concessit. Ut autem. exivit ille ex spelunca, hic 
etiam sequutus est, et clamans ad illum, ipsius 
nequitiam et justitiam suam Saülem docuit. Ille 
vero lacrymatus est. Tunc mortuus est Samuel. 


v Φονᾶν est alicujus mortem machinari. 


τὴν οἰχίαν αὐτοῦ. Ὡς δὲ ἐδυσχέραινεν 6 Σαοὺλ πρὸς 
τοὺς αὐτοῦ παῖδας, ὅτι μηδεὶς αὐτῷ συμπονεῖ, μηδὲ 
παραδίδωσι τὸν Δαυὶδ, Δωὴχ ᾿ἸΙδουμαῖος (ἔτυχε γὰρ 
τότε ἐχεῖ, ὅτε Δαυὶδ πρὸς τὸν ἱερέα ἦλθεν), ἀπήγ- 
γειλεν αὐτῷ τὸ γεγονός. Ὃ δὲ μεταπεμψάμενος τοὺς 
ἱερεῖς, καὶ τῶν παρεστηκότων οὗ βουλομένων αὐτοὺς 
ἀνελεῖν, κελεύει τῷ Δωήχ. "O δὲ ἀνεῖλε τριαχοσίους 
πεντήχοντα ἄνδρας αἴροντας ἐφοὺδ, xai τὴν No τὴν 
πόλιν αὐτῶν ἐξωλόθρευσεν. ᾿Ἀπαγγέλλει ταῦτα τῷ 


Β Δαυὶδ εἷς τῶν τοῦ ἱερέως υἱῶν διασωθείς. Ὃ δὲ ἀλ-- 


γήσας εἶχε μεθ’ ἑαυτοῦ τὸν διασωθέντα, xol τὴν Κῖλα 
πολεμουμένην ἔσωσεν. ᾿Ἀχούσας τε, ὅτι ὃ Σαοὺλ ἔρ- 
χεται ἐπ᾽ αὐτὸν, ἐξῆλθεν ἐχεῖθεν εἰς τὴν ἔρημον Ζίφ. 
Ὡς δὲ ἤχουσεν ὃ Σαοὺλ, ἔρχεται ἐπ᾽ αὐτόν. Amay- 
γελθείσης δὲ ἐφόδου πολεμίων μεταξὺ διώκειν αὐτὸν, 
ἀναχωρεῖ. Εἶτα ἐπανελθὼν ἐκ τῶν πολεμίων, πάλιν 
αὐτὸν ἐπεζήτει, xal εἰσέρχεται εἰς τὸ σπήλαιον, ἔνθα 
Δαυὶδ ἐκάθητο, χαὶ μετ᾽ αὐτοῦ ἄνδρες ἐσώτεροι. Καὶ 
πάντων παραχελευομένων ἀνελεῖν τὸν Σαοὺλ, οὐχ 
ἐπείσθη, οὔτε τοῖς βουλομένοις συνεχώρησεν. Ὥς δὲ 


€ ἐξῆλθεν ἐχεῖνος ἐχ τοῦ σπηλαίου, ἐπηκολούθησε χαὶ 


οὗτος, χαὶ βοήσας πρὸς αὐτὸν, τήν τε ἐχείνου χαχίαν 
χαὶ τὴν αὐτοῦ διχαιοσύνην ἐδίδασχε τὸν Σαούλ. Ὁ δὲ 
ἐδάκρυσε. Τότε ἀπέθανε Σαμουήλ. Πέμπει, δῶρα τὸν 


^ Alii ὀδαλλάμ. 


SINOPSIS SCRIPTURE SACRE. 


Νάθαλ αἰτῶν, ἀντὶ τῆς φυλαχῆς ἧς ἐφύλαξεν αὐτοῦ τὰ 
ποίμνια. Ὃ δὲ οὐ μόνον οὐχ ἔδωκεν, ἀλλὰ καὶ ὕδρισεν 
αὐτὸν διὰ τῶν ἀπεσταλμένων. ᾿Εξοπλισάμενος δὲ 
ἀνήει ὥστε ἀπολέσαι αὐτόν. ΓἜμαθε ταῦτα ἡ ᾿Αόι- 
γαία ἣ τούτου γυνὴ, καὶ λαδοῦσα δῶρα ἀπήντησε τῷ 
Δαυὶδ, καὶ πολλὰ δεηθεῖσα, ἐπέσχεν αὐτὸν τῆς ὁρμῆς. 
Καὶ ἀποθανόντος τοῦ Νάδαλ, γίνεται αὐτῷ γυνή. 
' Ἀχούσας ὃ Σαοὺλ, ἔνθα ἦν 6 Δαυὶδ, ἔρχεται πάλιν 
ἐπ᾽ αὐτόν. Ὥς δὲ xol ἐχαθεύδησε μετὰ τῆς στρατιᾶς 
ἁπάσης, ἐφίσταται ὃ Δαυὶδ μετὰ ᾿Αὐεσσᾶ " xo χε- 
λεύοντος ἐχείνου παίειν τὸν ἐχθρὸν , οὐκ εἶξεν, ἀλλὰ 
τὸν πρὸς χεφαλῆς χείμενον φαχὸν λαδὼν xci δόρυ, 
ἀπῆλθεν ἕως ποῤῥωτάτω, καὶ βοήσας διήγειρέ τε 
αὐτοῦ τὸν στρατηγὸν; καὶ ἐνεκάλει ῥᾳθυμίαν, ὅτι μὴ 
φυλάττει τὸν βασιλέα. ᾿᾿πιδεικνύει τό τε δόρυ xo τὸν 
φαχὸν, xo ἐγκαλεῖ τῷ Σαοὺλ, ὅτι τὸν οὐδὲν ἠδικη- 
χότα καταδιώχει. Τότε φεύγει πρὸς ᾿Αγχοῦς ὃ Δαυίδ: 
οὗ γὰρ ἀσφαλὲς ἡγεῖτο εἶναι πλησίον διατρίδειν τὸν 


407 


Mittit qui a Nabale dona peterent pro custodia 
qua servaverat greges ipsius. Ille vero non modo 
non dedit, sed etiam contumelia ipsum affecit per 
legatos suos. Ille armatus incedebat ut. perderet 
eum. Hc didicit Abigaia uxor illius, et acceptis 


D muneribus occurrit Davidi, multaque precata, im- 


petum ejus cohibuit. Mortuoque Nabale, Abigaia 
ejus uxor efficitur.Cum audiisset Saül,quo in loco 
esset David, venit. rursus ad eum. Dormiente au- 
tem Saüle cum toto exercitu suo, advenit David 
: cum Abessa : cumque hic juberet confodere inimi- 
cum, non cessit ille, sed accepto scypho qui ad ca- 
put ejus erat, et hasta, longius processit, et cla- 
mans excitavit ejus ducem, et de socordia incusa- 
bat, quod non custodiret regem. Ostenditque ha - 
stam et scyphum, et incusat Saülem, quod eum qui 
se nihil lzserat insequeretur. Tunc fugit David ad 
regem Anchus : neque enim tutum esse putabat 


Σαούλ. Λαμδάνει 6 Δαυὶδ παρὰ τοῦ Ἀγχοῦς τὴν Σε- E versari prope Saülem. Accipit David ab. Anchus 


x&Àdx* xal ἐπετίθετο τοῖς πολεμίοις, xal ἐλάμδανε 
χρήματα xa πρόδατα πολλά. Τότε συναθροίζονται ot 
ἀλλόφυλοι χατὰ τοῦ Ἰσραὴλ, καὶ Σαοὺλ ἐρωτᾷ τὴν 
ἐγγαστρίμυθον. ᾿Ἀποστραφεὶς 6 Δαυὶδ ἀπὸ τοῦ στρα-- 
τοπέδου (o0 γὰρ εἴασαν αὐτὸν οἱ σατράπαι τῶν ἀλλο-- 
φύλων συνεξελθεῖν, ὑποπτεύοντες αὐτὸν προδιδόναι τὸ 
στρατόπεδον), εὑρίσχει τὴν Σεχελὰκ ἐμπεπρησμένην, 
χαὶ τὰς γυναῖχας οὐδαμοῦ" ἀπήχθησαν γὰρ αἰχμά-- 
λωτοι. ᾿Ερόμενος δὲ τὸν Θεὸν, εἰ δέοι καταδιῶξαι, 


Secelac : et incursus faciebat in hostes, accipiebat- 
que pecunias et oves multas. Tunc congregantur 
alienigenze contra Israélem, et Saül interrogat en- 
gastrimytham. Reversus David ab exercitu ( non 
enim sinebant ipsum satrapz alienigenarum :se- 
cum in prelium procedere, suspicantes ne exerci- 
tum suum proderet),invenit Secelac incensam, sub- 
latasque mulieres; captive namque abductz fue- 
rant. Interrogato autem Deo, an insequi deberet, 


εἰπόντος ὅτι δέοι, κατεδίωξε. Kal μαθὼν παρὰ παι- 345 illoque respondente, debere, insequutus illos est. 


δίου Αἰγυπτίου, ποῦ στρατοπεδεύονται, ἐπιπεσὼν 
ῥαᾳθυμοῦσιν, ἐπάταξεν αὐτοὺς, xol τὰ σχῦλα ἔλαδε, 
χαὶ διένειμεν ἐξ ἴσης τοῖς τε πολεμήσασι χαὶ τοῖς 
ἀπομείνασιν ἐπὶ τῶν σχευῶν. Ὥς δὲ 6 πρὸς τὸν 
Ἰσραὴλ γέγονε πόλεμος τῶν ἀλλοφύλων, πίπτει Σαοὺλ 
xoi Ἰωνάθαν, xal οἱ δύο ἄλλοι υἱοὶ αὐτοῦ * xoi λα- 
θόντες αὐτὸν οἱ πολέμιοι, προσέπηξαν τῷ τείχει 
Βιθσὰν, ἥ ἐστι Σχυθόπολις. ᾿Ελθόντες δὲ οἵ ἀπὸ 
δ, Ἰάόης, ἔλαῤόν τε αὐτὸν xci τὸν ᾿Ιωνάθαν, xoi 


ἔθαψαν. 


ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ β'. 


Ἔρχεταί τις ἀπαγγέλλων τῷ Δαυὶδ, ὅτι ἀνεῖλεν 
αὐτὸς τὸν Σαούλ’ χαὶ ἀνεῖλεν αὐτὸν ὃ Δαυίδ- xol 
ἐθρήνησε τὸν Σαοὺλ xai τὸν ᾿Ιωνάθαν, καὶ χρίουσιν 
αὐτὸν εἰς βασιλέα. Καὶ ἀποστέλλει πρὸς τοὺς Ἰαδὲς 
Γαλαὰδ, ἐπαινῶν αὐτοὺς ὅτι ἔθαψαν τὸν Σαούλ. [ Καὶ 
Ἀδεννὴρ 6] στρατηγὸς τοῦ Σαοὺλ ἐῤδασίλευσε τοῦ 
Ἰσραὴλ υἱὸν Σαοὺλ P τὸν Μεμφιθοσθέ, Τοῦ δὲ Ἰούδα 


4 Ἰάθης. Infra ἰχθές. 


^ Et cum didicisset a puero ZEgyptio, ubinam castra- 


metarentur, segniter agentes invadens percussit 
illos, et spolia accepit, et equali sorte divisit il- 
lis qui pugnaverant, et illis qui in vasis manse- 
rant. Cum commissum autem przlium fuisset in- 
ter Israélem et alienigenas, cecidere Saül et Jona- 
than, et duo alii filii ejus : et captum ipsum ho- 
stes. suspenderunt in muro Bithsan, qua est 
Scythopolis. Venientes autem viri de Jabes, ac- 
ceperunt eum.et Jonathan, et sepelierunt. 


REGNORUM LIBER II. 
B — Venit quispiam annuntians Davidi, se Saülem 
occidisse : et interfecit illum David; luxitque Saü- 
lem et Jonathan , et inunctus est in regem. Mittit 
ad habitatores Jabes Galaad, laudars illos quod 
sepeliissent Saülem.Et Abenner dux Saülis regem 
Israélis constituit Memphibosthe filium Saülis. 
David vero regnavit in Judam. Ut autem occur- 


b. μεμφιθοσθέ, in Edit. Romana Ἰεθοσθέ, Vulgata I5bo- 
27. 


2. Reg. 5. 
24. 


408 


rerunt sibi Joab Davidis , οἱ Abenner Saülis du- 
ces, et commissum est prelium a juventute , per- 
sequutus est Asael frater Joab Abenner : quo spe 
jubente ut recederet , noluit ille. Tunc occidit 
eum Abenner, et vocato Joabo hortatur ut. pra- 
liandi finem faciat. Bellumque erat inter domum 
Saülis et domum David. Et ille quidem deficie- 
bat, hie vero confirmabatur. Concubinam Saülis 
sibi sumit Abeuner : objurgavit Memphibosthe. 
Iratus Abenner mittit ad Davidem ; promitiens se 
totum illi populum daturum. Venientem ad se 
convivio excepit David. Ut autem id audivit cum 
e bello reversus est Joab , evocatam. Abennerum 
dolo occidit, ut sanguinem fratris sui ulcisceretur. 
Re comperta David maledicit Joabo , et luget 
Abennerum, ac cum honore multo sepelit. Icha- 
ab et Banaas clam occiso Memphibosthe venerunt 
ad David, ac si cedem hane przclare gessissent. 
Ille vero hos interfecit. Tunc totius populi rex 
efficitur David, et venit Jerusalem ad Jebuszeum, 
impediuntque illum claudi ne intraret , cepit 
arcem , et aedificavit sibi domum. Cum illo quo- 
que feedus habebat Chyram rex Tyri. Bellum mo- 
verunt alienigene , et egressus fudit eos David. 
Ut autem rursus invaserunt , a Deo prohibetur , 
ne in occursum illorum eat. Sed Cum audieris, 
inquit Deus, vocem tremoris fletus, tunc pre- 
lium committe. 'T'unc enim tradentur tibi. Amo- 545 
vet arcam David , οἱ moritur Oza, quia extendit A 
manum suam ad arcam. Cum autem duceretur 

arca,saltabat David ; et despexit eum Melchol. 

Tunc cum vellet David zdificare templum , pro- 

hibetur a Nathan propheta , et precatur gratias 

agens Deo, gratias, inquam , de promissionibus 

quas audivit. Percussit David alienigenas et Moa- 

bum et Syros, et arma aurea , qua accepit, aitu- 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


[9 


D 


E 


seth. Hic vero Μεμφιθοσθέ non lapsu graphico positum 
fuisse videtur : nam eodem modo scriptum bis postea 
occurrit. Verum exemplar Chrysostomi multum varia- 
bat, eratque illo tempore mira exemplarium diversi- - 
tas, Sic Commentario in Hesaiam supra Nz62» pro Tz- 
ναθάν positum videmus. Aliaque multa lectionum dis- 
crimina proferre in promLu esset, maxime vero in 
nominibus propriis. Hzc porro lectio, Μεμφιθοσθέ, non 
insolens fuisse videtur, quandoquidem "Theodoretus 
etiam eodem modo legit Quzestione octava in secundum 
librum Regum, et Quzstione decima quarta in eumdem 
librum. Unde etiam inferatur eam lectionem in ejus 
exemplari fuisse, Verum autem ejus nomen erat vw 
nv3, Isboseth ut habet Vulgata, librariorum | autem 
lapsu pro is£os6é scriptum fuit Μεμφιθοσθέ, quod. erat 
nomen filii Jonathe. Ibidem ἐδασέλευσε active sumtum 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


ἐθασίλευσε Δαυίδ. Ὡς δὲ συνέτυχον ἀλλήλοις Ἰωὰδ 
ὃ τοῦ Δαυὶδ, καὶ ἈΑιθεννὴρ 6 τοῦ Σαοὺλ, xal συνεχρο- 
κήθη πόλεμος ἀπὸ παιδίας, χατεδίωχεν Ἀσαὴλ ὃ 
ἀδελφὸς Ἰωλό τὸν ᾿Αδεννήρ' χαὶ πολλάχις χελεύον- 
τος ἀναχωρεῖν, οὖχ ἠνέσχετο. Τότε ἀναιρεῖ᾽ αὐτὸν 
Ἀῤεννὴρ; καὶ χαλέσας τὸν ᾿Ιωὰό παραινεῖ χαταποῦ-- 
σαι τὸν πόλεμον. Καὶ ἦν πόλεμος ἀναμέσον τοῦ olxou 
Σαοὺλ χαὶ τοῦ οἴχου Δαυίδ * καὶ ὃ μὲν ἠσθένει, ὃ δὲ 
ἐχραταιοῦτο. Λαμθάνει τὴν παλλακὴν τοῦ Σαοὺλ 6 
᾿Αθεννήρ ἐνεκάλεσεν 6 Νεμφιδοσθέ. Θυμωθεὶς 6 
"A6svvho πέμπει πρὸς τὸν Δαυὶδ, ἐπαγγελλόμενος 
ἅπαντα τὸν λαὸν αὐτῷ παραδώσειν. Καὶ ἐλθόντα αὖ-- 
τὸν πρὸς αὐτὸν, εἱστίασεν ὃ Δαυίὸ. Ὥς δὲ ἤχουσεν 
πόθεν ἐκ πολέμου ἐπανῆλθεν ὃ Ἰωὰδ, μεταπεμψάμε-- 
νος τὸν ᾿Αὐεννὴρ ἐδολοφόνησεν, ἐχδικῶν τὸ τοῦ ἀδελ- 
φοῦ αἷμα. Μαθὼν 6 Δαυὶδ καταρᾶται τὸν Ἰωὰδ, καὶ 
θρηνεῖ τὸν ᾿Αὐεννὴρ, καὶ μετὰ πολλῆς θάπτε: τῆς τι-- 
μῆς. “Ῥιχὰν καὶ Βανέας λάθρᾳ τὸν Μεμφιθοσθὲ 
ἀνελόντες ἦλθον πρὸς τὸν Δαυὶδ, ὡς εὐδοχιμιήσαντες 
διὰ τὸν φόνον. Ὃ δὲ αὐτοὺς ἀνεῖλε. Τότε γίνεται 
παντὸς τοῦ λαοῦ βασιλεὺς ὁ Δαυὶδ, καὶ ἔρχεται εἷς 
Ἱερουσαλὴμ. πρὸς τὸν Ἰεθουσαῖον, xaX κωλύουσιν αὖ-- 
τὸν oí χωλοὶ εἰσελθεῖν, xo λαμθάνει τὴν ἄκραν, καὶ 
φχοδόμησεν ἑαυτῷ οἶκον. Συνέπραξε δὲ αὐτῷ καὶ Χυ- 
ρὰμ. ὃ βασιλεὺς Τύρου. ᾿Επανέστησαν οἱ ἀλλόφυλοι, 
καὶ ἐξελθὼν κατέχοψεν αὐτοὺς ὁ Δαυίδ. Ὥς δὲ πάλιν 
ἐπέθεντο, χωλύεται παρὰ τοῦ Θεοῦ εἰς συνάντησιν 
αὐτοῖς ἀνελθεῖν. Ἀλλ᾽ Ἔν τῷ ἀκοῦσαί σε, φησὶν 6 
Θεὸς, ὁ τὴν φωνὴν τοῦ σεισμοῦ τοῦ χλαυθμῶνος» 
τότε πολέμει. Τότε γὰρ παραδίδονταί σοι. “Ἀνάγει 
τὴν χιδωτὸν 6 Δαυὶδ, χαὶ ἀποθνήσχει Ὀζᾷ, ὅτι ἐξέ-- 
τεινε τὴν χεῖρα αὐτοῦ πρὸς τὴν χιδωτόν. Ὡς δὲ ἀνή- 
γετο ἣ χιδωτὸς , ὠρχεῖτο ὃ Δαυὶδ, καὶ ἐξουθένησεν ἣ 
Μελχώλ. Τότε βουλόμενος 6 Δαυὶδ οἰκοδομῆσαι ναὸν, 
χωλύεται ὑπὸ τοῦ Νάθαν τοῦ προφήτου, xal εὔχεται 
εὐχαριστῶν πρὸς τὸν Θεὸν, εὐχαριστῶν ὑπὲρ τῶν 


pro , regem constituit. Sic in τοῖς 0'. 1. 2, c. 2. 

* In Edit. Rom. Βαανά, et Pzy46. Coislin. iy226 xai 
Βανέας. Lugdun. Pryy καὶ Βενέας. 

^ T3» φωνὴν τοῦ σεισμοῦ τοῦ κλαυθμῶνος. Hic longe νὰ. 
riant interpretes : Hebraeus habet ΠΝ Uup^ns 
Q'N23/1 "UN,23 vocem incessus in capitibus moro- 
rum, Aquila et Symmachus ψόφον διαθήματος ἐν κεφαλαῖς 
τῶν φρουρήσεων, strepitum transitus in capitibus presi- 
diorum. Vulgata Sonitum gradientes in cacumine pyro- 
rum. LXX int. τὴν φωνὴν τοῦ συγχλεισμοῦ ἀπὸ τοῦ ἄλσους τοῦ 
κλαυθμῶνος, PF ocem conclusionis a (uco fletus.Sed alius, 
ut notavimus in Hexaplis, hoc. loco pro συγχλεισμοῦ 
habet συσσεισμοῦ. Chrysostomus vero τοῦ σεισμοῦ. He 
vero lectiones συσσεισμοῦ €t σεισμοῦ, tremoris vel commo- 


tonis, magis accedunt ad significationem vocis ΓΝ, 
quam συγκλεισμοῦ; conclusionis, 


SYNOPSIS SCRIPTURE SACRE. 


ἐπαγγελιῶν ὧν ἤχουσεν. ᾿Επάταξε Δαυὶδ τοὺς ἀλλο- 
φύλους καὶ τὸν Μωὰδ xal τοὺς Σύρους, xol τὰ ὅπλα 
τὰ χρυσᾶ, ἃ ἔλαδεν, ἤνεγκεν εἰς Ἱερουσαλὴμ, ἅπερ 
ὕστερον ἔλαδε Σουσαχεὶμ. βασιλεὺς Αἰγύπτου. Καὶ 
πολλὰ ἀναθέματα ἀνέθηκεν ὃ Δαυὶδ. "Atti 3 τὸν 
Μεμφιδαὰλ υἱὸν Ἰωνάθαν τραπέζης βασιλικῆς, xal 
πάντα τὰ τοῦ Σαοὺλ δίδωσιν αὐτῷ. Καὶ κελεύει τῷ 
Σίδᾳ, ὃς ἦν αὐτῷ δοῦλος πατριχὸς. δουλεύειν τῷ 


Μεμφιδαὰλ μετὰ τῶν τέκνων αὐτοῦ. Πέμπε: δὲ καὶ. 


πρὸς τὸν βασιλέα υἱῶν ᾿Αμμὼν παραχαλέσων, ἐπειδὴ 
τεθνήχει αὐτοῦ 6 πατήρ. Ὁ δὲ ὑπὸ τῶν ἀρχόντων αὖ- 
τοῦ ἀναπεισθεὶς, ἀτιμάζει τοὺς ἀποσταλέντας ὑπὸ 
τοῦ Δαυὶδ εἰς παράχληςιν. ᾿Εντεῦθεν γίνεται πόλεμος" 
xal τὸ μὲν πρῶτον ἔπεμψε τὸν Ἰωὰό, εἶτα ἦλθεν αὖ-- 
τὸς 6 Δαυὶδ, καὶ τρέπεται τοὺς ἐχθρούς. Τὰ κατὰ τὸν 
Οὐρίαν ἐντεῦθεν καὶ τὴν Βηρσαδεὲ, καὶ τὸ παιδίον τὸ 
τελευτῆσαν. Μεθ’ ὃ τίκτεται Σολομών. Πολεμεῖ ὃ 
Ἰωὰό τὴν P Ῥαυλθ, χαὶ μετὰ τὸ κρατῆσαι τῆς πό- 
λεως, πέμπει ἐπὶ τὸν Δαυὶδ, βουλόμενος τὴν νίχην 
ἐχείνῳ ἐπιγραφῆναι. ᾿Ἔρᾷ 6 υἱὸς Δαυὶδ ᾿Ἀμνῶν τῆς 
ἀδελφῆς αὐτοῦ τῆς Θάμαρ, καὶ προσποιηθεὶς νόσον, 
ἐλθοῦσαν αὐτὴν εἰς ἐπίσχεψιν ἐξύδρισεν. ᾿Αχούσας δὲ 
6 ἀδελφὸς αὐτῆς ᾿Αὐεσσαλὼμ., χαλεῖ μετὰ ταῦτα τὸν 
βασιλέα εἰς ἑστίασιν: ὡς δὲ οὐκ ἦλθεν ἐχεῖνος, ἠξίου 
τοὺς γοῦν ἀδελφοὺς ἐλθεῖν. ᾿Επεὶ δὲ ἦλθον, πα- 
ρήγγειλε τοῖς ἑαυτοῦ παισὶν, καὶ ἀνεῖλον ἐν αὐτῷ τῷ 
ἀρίστῳ τὸν Ἀμνῶν. Ὡς δὲ ἤκουσεν ὃ Δαυὶδ, ἐπένθη- 
σεν ἱχανῶς, χαὶ ὠργίζετο τῷ Ἀδεσσαλώμ. Ὁ δὲ 
ἀπέδρα * καὶ μετὰ ἔτη τρία, ὅτε χαθυφῆχε τῆς ὀργῆς 
ὃ βασιλεὺς, σοφίζεται * Io36 διὰ γυναιχὸς Θεχωΐτιδος, 
xo πείθει ἐπαναγαγεῖν τὸν ᾿Αὐεσσαλώμ.. Ἰὑπανελ- 
θόντα δὲ οὖκ ἠθέλησεν εὐθέως ἰδεῖν 6 πατὴρ, ἀλλ᾽ 
ἦν δύο ἔτη ἐν Ἱερουσαλὴμ, ἐξ ὄψεως τοῦ βασιλέως. 
Τότε χαλεῖ τὸν Ἰωάδ- 6 δὲ οὖχ ὑπήκουσεν. Εἶτα 
ἐνέπρησεν αὐτοῦ τὸν ἀγρὸν, καὶ οὕτως ἀναγχασθεὶς 
ἦλθε πρὸς «bv Αδεσσαλὼμ., καὶ ἀποσταλεὶς ὕπ᾽ αὐ- 
τοῦ πρὸς τὸν βασιλέα, κατήλλαξεν αὐτὸν, xol εἰσή- 
γαγε τὸν Ἀδεσσαλώμ. ᾿Εποίησε δὲ αὐτῷ ἅρματα xal 
ἵππους Ἀδεσσαλὼμ., καὶ τοὺς ἐρχομένους χρίνεσθαι 
μετὰ πολλῆς ἀποδεχόμενος τιμῆς, ἐπήνει μὲν ὡς δί- 
xata λέγειν ἔχοντας, ἐλέει δὲ ὡς οὐδενὸς ὄντος τοῦ 
ἀμῦναι δυναμένου, καὶ ἔλεγε" Τίς καταστήσει με 
χριτὴν ἐπὶ τῆς γῆς; καὶ οὕτως φχειοῦτο τὸν λαόν. 
᾿Επανίσταται δὲ Ἀδεσσαλὼμ. τῷ Δαυίδ" 6 δὲ ἀκούσας 


Β 


C 


D 


E 


ἔφυγεν ex τῆς Ἱερουσαλὴμ.; ἀφεὶς τὰς παλλαχὰς αὖ--. 


τοῦ ἐν τῇ πόλει. Βουλομένου τοῦ ΓἜθι συμπορεύεσθαι 


^ Μεμφιθαάλ: Sic quoque legit "Theodoretus, Qua- 
stione trigesima prima im librum secundum Regum.Il- 
lud autem nomen Μεμφιθχάλ factum est partim ex ejus 
nomine, ut habebatur apud LXX interpretes in libro 
secundo Regum, nempe Μεμφιθοσθέ, partim ex ejusdem 


409 
lit Jerosolymam , quz demum abstulit Susacim 
rex JEgypti. Multaque anathemata consecravit 
David. Memphibaalum filium Jonathz dignatur 
mensa regia, et omnia quz ad Saülem pertine- 
bant dztipsi. Jubetque Sibam, qui erat servus pa- 
ternus, Memphibaali servire cum filiis suis. Mittit 
autem ad regem filiorum Ammon, qui consolaren- 
tur eum, quia mortuus erat pater ejus. Ille vero 
suadentibus optimatibus ejus, dedecore afficit eos 
qui a Davide missi erant ad. illum consolandum. 
Hinc oritur bellum : et primo quidem mittit Joa- 
bum : deinde venit ipse David, et inimicos fugat. 
Hinc ea quz ad Uriam et ad Bersabee pertinent, 
et ad infantem qui mortuus est. Posteaque nasci- 
tur Salomon. Oppugnat Joab Ravath, et postquam 
urbem occupavit, mittit ad David, volens victo- 
riam ipsi adscribi. Amat filius David Amnon 
sororem seam Thamar, et simulato morbo, venien- 
tem illam ad se visitandum contumelia afficit. 
Qua re audita frater ejus. Abessalom, invitat po- 
stea regem ad convivium : cumque rex non veni- 
ret, rogat fratres ut veniant. Cum autem venissent, 
illo jubente servi ipsius inter. prandendum occi- 
derunt Amnonem. Ut vero rex audivit, multum 
luxit, et iratus fuit im Abessalom. Ille autem aufu- 
git; e! post tres annos , cum sedata esset ira regis, 
astute providet Joab per mulierem 'Thecoitidem , 
suadetque regi ut Abessalom revocet. Redeuntem 
noluit pater statim videre ; sed duobus annis ma- 
nebat in Jerusalem extra conspectum regis. Tunc 
vocat Joabum ; ille vero non obtemperavit. Deinde 
illius agrum incendit, et sic coactus venit ad Abes- 
salom : et ab illo missus ad regem, ipsum cum 
patre reconciliavit, et ad illum adduxit. Fecit au- 
tem Abessalom sibi currus et equites, et eos qui ad 
judicium accedebant cum multo excipiebat hono- 
re, et laudabat quasi qui justa dicere possent, mi- 
serabatur àutem, quasi nemo esset qui posset illos 


defendere, ac dicebat : Quis me constituet judi- 5. Reg. v5. 


cem super terram? et sic populum sibi concilia- 4- 
vit. Insurgit Abessalom contra Davidem ; qua re 
comperta ille fugit ex Jerusalem, dimissis in urbe 
concubinis suis. Ethi volentem secum abire primo 
cohibet, deinde ubi instantem vidit, id permisit. 
Ubi autem torrentem trajecerunt, imperat sacerdo- 
tibus ut reducant arcam in urbem. Ipse vero se 


altero nomine quod habetur primo libro Paralipome- 
non cap. 9, v. 40, Μεριθαάλ. Error autem ideo perse- 
veraverit, quia primum nomen Μεμφιθοσθέ lapsu gra- 


phico ad Isbosethum trausierat. 
b ῥαθάθ, in Edit. Rom. Pa6626. Coislin. ῥαυάθ. 


2. Reg. 18. 
5. 


410 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


exspectaturum eos dicit in loco Olivarum, si quid δῦ αὐτῷ, τὸ μὲν πρῶτον ἐκώλυεν, ἐπεὶ δὲ εἶδεν ἐπικεί- 


habeant arcanorum regis dicendum. Occurrit 
Davidi Chusi. Ile vero misit eum ut Achitopheli 
obsisteret, qui erat ipsi Abessalom a consiliis. Ut 
autem abscessit ille, venit Siba, qui accusato hero 
suo Memphibaal, quasi regnare vellet, totum accipit 
a Davide. TuncSemei maledicit Davidi ; David au- 
tem Abessam volentem illum occidere cohibuit. Ve- 
nit Chusi ad Abessalom, persuadetque illi se bene- 
volum ipsi accedere. Gumque consilium agitaretur 
de rebus gerendis, hortatur Abessalom Achitophel, 
ut cum concubinis patris sui coeat. Id ille fecit in B 
solario domus, ut omnes viderent. Addit aliud 
consilium ; ut sibi liceat cum mille viris Davidem 
aggredi et necare. Ut autem vocatus est Chusi, ut 
consilium et ipse daret, is Achitophelis sententiam 
evertit, suadens ut interim supersederet, sed postea 
cum magno apparatu Davidem adoriretur. Illaque 
sententia magis placuit, Deo scilicet ita dispensan- 
te. Tune misit Chusi, et per filios sacerdotum hzc 
Davidi nuntiavit. Achitophel autem, cujus sententia 
despecta fuerat, sese strangulavit. Feruntur Davidi 
multa dona. Instructum autem exercitum , emisit € 
dicens : Parcite puerulo meo 4 bessalom. Ipsum 
enim in bellum exire non permittebant. Proelium 
committitur, multisque cadentibus occiditur etiam 
Abessalom, a coma arbori cuidam alligatus. Illo 
occiso cessat bellum. Mittit Chusi Joab qui Da- 
vidi victoriam nuntiet. Quo ille audito lugebat 
propter filium, donec ingressus Joab illum muta- 
vit, ipsique suasit, ut leto hilarique vultu exerci- 
tum exciperet. Fugientem Israélem rex advoca- 
bat; Abessa autem illos, jam id in proposito 
habentes, eo adduxit ut se Davidi subjicerent. 
Cum pertransiret Jordanem, venit Semei, suum 
confitens peccatum. Volebat autem Abessa illum 
interficere, id prohibuit David. Venit etiam Mem- 
phibaal squalidus, sordidis indutus vestibus, 
densum habens mystacem , ungues ostendens lon- 
gos, que ommia doloris signa erant, ob bellum 
contra Davidem motum. Interrogabat rex cur 
non venisset secum. Respondit ille se rogasse Si- 
bam famulum suum, ut se jumento imponeret, 
claudus quippe erat Memphibaal : illum vero no- 
luisse. Tunc jubet rex illum cum Siba agrum di- 
videre. Berzelli porro, qui belli tempore multa E 


^ πρὸς τῇ ἐλαίᾳ. Haec nom videntur consonare cum 
textu τῶν O'. 

b μεμριδαάλ. Yn exemplaribus aliis τῶν 0'. et in Edi- 
tione Romana legitur Νεμφιθοσθέ, sed. alia exemplaria 


D 


μένον, εἴασεν. Ὥς δὲ διέδησαν τὸν χειμάῤῥουν, mpoc- 
ἔταξε τοῖς ἱερεῦσιν ἀποστρέψαι τὴν χιδωτὸν εἰς τὴν 
πόλιν. Αὐτὸς δὲ περιμένειν αὐτοὺς ἔφη * πρὸς τῷ 
ἐλαίᾳ, εἴ τι ἔχοιεν τῶν τοῦ βασιλέως ἀποῤῥήτων &kev- 
πεῖν. Ἀπαντᾷ τῷ Δαυὶδ 6 Χουσί. Ὃ δὲ ἀπέστειλεν 
αὐτὸν τῷ Ἀχιτόφελ ἐναντιωθησόμενον, ὃς ἦν σύμδου-- 
λος τῷ ᾿Αὐδεσσαλώμ. Ὥς δὲ ἀπῆλθεν αὐτὸς, ἔρχε- 
ται ὃ Σιδᾶ, xo χατηγορήσας τοῦ δεσπότου αὐτοῦ 
»Μεμφιδαὰλ, ὡς βουλομένου αὐτοῦ βασιλεῦσαι, λαμ- 
βάνει πᾶν παρὰ τοῦ Δαυίδ. Τότε Σεμεεὶ χατηράσατο 
τὸν Δαυίδ - ὃ δὲ Δαυὶδ βουλόμενον αὐτὸν ἀνελεῖν τὸν 
᾿ἈΑδεσσᾶ διεχώλυσεν. " Epyecat 6 Χουσὶ πρὸς τὸν Ἀδεσ- 
σαλὼμ., καὶ πείθει αὐτὸν ὡς εὐνοϊκῶς διακείμενος 
αὐτῷ προσέχειν. Καὶ προχειμένης βουλῆς τίνα δέοι 
πράττειν, συγγενέσθαι ταῖς παλλακαῖς τοῦ πατρὸς 
παραινεῖ τὸν ᾿Αὐεσσαλὼμ, ᾿Αχιτόφελ. Καὶ ἐποίησε 
τοῦτο ἐπὶ τοῦ δώματος, ὥστε πάντας δρᾶν. Καὶ 
προστίθησιν ἑτέραν γνώμην, ὥστε λαδεῖν χιλίους 
μεθ᾽ ἑαυτοῦ, καὶ ἐπιθέσθαι τῷ Δαυὶδ, καὶ ἀνελεῖν 
αὐτόν. Ὥς δὲ ἐκλήθη xal 6 Χουσὶ πρὸς τὸ εἰσηγή- 
σασθαι συμόουλὴν, ἀνατρέπει τὴν τοῦ Ἀχιτόφελ 
γνώμην, τέως μὲν ὑπερθέσθαι παραινῶν, ὕστερον δὲ 
μετὰ παρασχευῆς ἐπιθέσθαι τῷ Δαυίδ, Καὶ ἤρεσε 
μᾶλλον αὕτη ἣ γνώμη" Θεοῦ γὰρ ἦν ἡ οἰχονομία. 
Τότε πέμπει διὰ τῶν υἱῶν τῶν ἱερέων, καὶ ἀπαγγέλ-- 
λει ταῦτα τῷ Δαυὶδ 6 Χουσί. Ὃ δὲ Ἀχιτόφελ δια- 
μαρτὼν τῆς γνώμης, ἀπήγξατο. Φέρεται πολλὰ δῶρα 
τῷ Δαυίδ. Διατάξας δὲ τὸ στρατόπεδον, ἐξέπεμψε 
λέγων" Φείσασθέ μου τοῦ παιδαρίου ᾿Αδεσσαλώμ. 
Αὐτὸν γὰρ οὗ συνεχώρησαν ἐξελθεῖν. Γίνεται πόλε- 
μος, καὶ πολλῶν πεσόντων ἀναιρεῖται xol ὃ Ἄβεσσα- 
λὼμ, προσδεθείς τινι δένδρῳ ἀπὸ τῆς χόμης. Ἄναιρε- 
θέντος δὲ, ἐπαύσατο 6 πόλεμος. Πέμπει τὸν Χουσὶ ὃ 
ἼἸωλό ἀπαγγέλλειν τῷ Δαυὶδ τὴν νίχην. Ὁ δὲ ἀχού- 
σας ἐθρήνει διὰ τὸν υἱόν: ἕως οὗ εἰσελθὼν 6 Ἰωὰδ 
μετέθαλέ τε αὐτὸν, xod ἔπεισε δέξασθαι τὸ στρατόπε- 
δὸν φαιδρῷ τῷ προσώπῳ. Φυγόντα τὸν Ἰσραὴλ ὅ τε 
βασιλεὺς προσεχαλεῖτο, ὅ τε "A6scou προῃρημένους 


«αὐτοὺς ἤδη ἔπεισεν ὑποταγῆναι τῷ Δαυίδ, Ὡς διέ- 


θαινε τὸν Ἰορδάνην ἦλθεν 6 Σεμεεὶ, ὁμολογῶν αὐτοῦ 
τὴν ἁμαρτίαν. ᾿Εδούλετο δὲ αὐτὸν θανατῶσαι ὃ 
"A6sccü, καὶ διεκώλυσεν 6 Δαυίδ. Ἦλθε δὲ xol 6 
Μεμφιδαὰλ αὐχμῶν, ῥυπαρὰ ἐνδεδυμένος ἱμάτια, 
“χομῶν τὸν μύσταχα, ὄνυχας μεγάλους ἐπιδεικνὺς, 
πάντα ἅπερ ἦν λύπης σημεῖα τῆς γενομένης αὐτῷ διὰ 


Μεμφιθαάλ habuere. Vide notam supra. 

* Κομῶν τὸν μύσταχα, ὄνυχας μεγάλους ἐπιδειανύς. In 
Editione Romana legitur οὐδὲ ὠνυχίσατο, οὐδὲ ἐποίησε τὸν 
Μύστακα αὐτοῦ. 


SYNOPSIS SCRIPTURE SACRE. 


τὸν πόλεμον τὸν χατὰ τοῦ Δαυίδ. Εἶτα ὃ μὲν ἠρώτα, 
διὰ τί μὴ ἐπορεύθη μετ᾽ αὐτοῦ. Ὃ δὲ ἔφη ἠξιωχέναι 
τὸν Σιδὰ τὸν οἰκέτην αὐτοῦ ὥστε ἐπιδιδάσαι αὐτὸν 
ὑποζυγίῳ (καὶ γὰρ ἦν χωλὸς ὃ Μεμφιθαὰλ), μὴ ἀνα- 
σχέσθαι δὲ ἐχεῖνον. Τότε χελεύει αὐτὸν xoi τὸν Σιδὰ 
διελέσθαι τὸν ἀγρόν. Καὶ τὸν Βερζελλὶ, ὃς ἐχορήγη- 
σεν αὐτῷ πολλὰ τοῦ πολέμου συνεστῶτος, “ὃν ἐδού-- 
Aevo μεθ᾽ ἑαυτοῦ Aa6eiv. Ὃ δὲ παρητήσατο διὰ τὸ 


γῆρας. Καὶ λαμθάνει τὸν υἱὸν αὐτοῦ ἀντ᾽ αὐτοῦ. 


4t 
ipsi ministraverat, secum adducere volebat. Ille 
vero recusavit ob senectutem : et secum. accepit 
rex filium ipsius loco. Tunc scinditur exercitus, 
parsque Sabe; se dedit. Mittitque David Ames- 
sam qui debellet eum : Joab vero Amessam dolo 
occidit, urbemque in quam confugerat Sabee obse- 
dit. Qui in civitate erant, suadente muliere, ab- 
scissum caput Sabee Joabo ex muro projecerunt : 
atque ita bello liberati sunt. Fames in terra adve- 


Τότε σχίζεται τὸ στρατόπεδον, καὶ προστίθενται τῷ ss, nit : ad quam profligandam necesse erat quospiam 


Σαδεέ. Καὶ ἐχπέμπει Δαυὶδ τὸν Ἀμεσσᾷ πολεμῆσαι 
αὐτῷ. 6 δὲ Ἰωὰδ ἀναιρεῖ μὲν τὸν Ἀμεσσὰ δόλῳ, 
πολιορχεῖ δὲ τὴν πόλιν εἰς ἣν χατέφυγεν 6 Σαδεέ. 
Οἱ δὲ ἐν τῇ πόλει, γυναικὸς συμδουλευσάσης, ἀποτε-- 
μόντες τοῦ Σαδεὲ τὴν χεφαλὴν, ἔῤῥιψαν ἀπὸ τοῦ τεί- 
χους τῷ ᾿Ιωὰδ, xo οὕτως ἀπηλλάγησαν τοῦ πολέμου. 
Λιμὸς καταλαμθάνει τὴν γὴν " λύσις δὲ ἦν τοῦ λιμοῦ 
τὸ τινὰς τῶν τοῦ Σαοὺλ ἐχδοθῆναι τοῖς Γαδαωνίταις. 
Καὶ τὸν Μεμφιβαὰλ περιποιεῖται ὃ Δαυὶδ, διὰ τοῦ δρ- 
χου τοῦ πρὸς Ἰωνάθαν. ᾿Εχδίδωσι δὲ τοὺς τοῦ Σαοὺλ 
υἱοὺς καὶ &xvóvouc , xal θάπτει τὸν Σαοὺλ καὶ τὸν Ἰω- 
νάθαν ἐν τῷ τάφῳ Κείς. Γίνονταιἐνταῦθα πόλεμοι. Καὶ 
χωλύουσι τὸν Δαυὶδ ἐξελθεῖν, μιήποτε κινδυνεύσῃ, Τότε 


λέγει τὸν ἑπταχαιδέχατον Ψαλμόν. Καταλέγει và: 


ἀριστείας καὶ τὰ ἀνδραγαθήματα τῶν ἀρχόντων τοῦ 
Δαυίδ. Κελεύεται Ἰωὰό ἀριθμῆσαι τὸν λαὸν, xoi 
ἀριθμεῖ - xoi ἦν Ἰσραὴλ ἐνναχόσιαι χιλιάδες, xul 
᾿Ιούδα τετραχόσιαι χιλιάδες, πάντες πολεμισταί. Τότε 
ἔρχεται Γὰδ 6 προφήτης, αἵρεσιν αὐτῷ διδοὺς τριῶν 
τιμωριῶν, ἣν βούλοιτο ὑποστῆναι, ἢ τρία ἔτη λιμὸν, 
ἢ τρεῖς ἡμέρας φυγεῖν ἐπικειμένων ἐχθρῶν, ἢ τρεῖς 
ἡμέρας θάνατον. Ὃ δὲ τὰς τρεῖς ἡμέρας τοῦ θανάτου 
εἵλετο, καὶ ἀπέθανον ἀπὸ πρωΐ ἕως ἀρίστου ἑόδομή-- 
χοντα χιλιάδες. Τότε λέγει Δαυίὸ - ᾿Ιδοὺ ἐγὼ ἥμαρ- 
τον, χαὶ ἐγὼ 6 ποιμὴν ἐχαχοποίησα, καὶ οὗτοι τὸ 
ποίμνιον τί ἐποίησαν; Γενέσθω ἣ χεὶρ ἐν ἐμοὶ, καὶ ἐν 
τῷ οἴκῳ τοῦ πατρός μου. ᾿Επαύσατο f, τιμωρία. Καὶ 


χελεύεται 6 Δαυὶδ θῦσαι ( L. στῆσαι) θυσιαστήριον ἐν. 


τῇ ἅλῳ " Ὀρνία, καὶ θῦσαι" καὶ ἐποίησεν οὕτως. "Op- 


4 ὅν hic supervacaneum est. 

? ὀρνά legitur in Edit. Romana.'Ibidem χαὶ θῦσαι, χαὶ 
ἐποίησεν οὕτως. Huc porro desinit Codex Lugdunensis , 
qui libri tertii initium sic ducit : ἀδωνίας υἱὸς Δαυὶδ 
ἑστιῶν τοῦς περὶ o6, elc. Mox ὀρνίας υἱὸς Δαυίδ, sic 
Coislin. Antiquissima lectio est ὀρνίας. Hebraice j1*31N. 
LXX Editionis Roman: ἀδωνίας, sed lectio ὀρνίας in 
vetustissimis exemplaribus habetur, et sic legit Theo- 
doretus. Procopius ait. διώνυμον, binominem, fuisse Ado- 
niam, Verum ex similitudine literarum Ἵ et *) factum, 
ut modo Adonias, modo Ornias dicatur, quod alibi 
sepe observatur, Nam quod spectat ad commutatio- 
nem vocalium A, et O, ea pro nihilo hic habenda est, 


A ex Saülis progenie tradi Gabaonitis. Tunc Mem- 
phibaalum conservat David, ob juramentum. Jo- 
nathano prestitum. Tradit autem Saülis filios et 
nepotes, sepelitque Saülem et Jonathanum in sepul- 
ero Cis. Bella moventur. Davidem cohibent sui 
ne exeat, ne forte periclitetur. Tunc dicit decimum 
septimum Psalmum. Recensentur fortia przclara- 
que gesta ducum Davidis. Jubetur Joab populum 
enumerare, enumeratque : et erant Israelis non- 
genta millia, et Jud: quadringenta millia homi- 
num, omnium bellatorum. Tunc venit Gad pro- 
pheta optionem illi dans ex tribus ultionibus, 

B quam subire mallet, an tres annos famis, an trium 
dierum fugam instantibus hostibus, an tres dies 
mortiferi morbi. Ille vero tres dies mortiferi mor- 
bi praoptavit , mortuique sunt a matutino usque 
ad prandii tempus septuaginta mille homines. 
Tunc David dixit : Ecce ego peccavi, et ego 
pastor inique egi : hi qui grex sunt, quid fece- 
runt ? Fiat manus tua in me et in domum pa- 
tris mei. Cessavit punitio, et jubetur David aram 
erigere in area Orniz, et ibi sacrificare, id quod 
ille fecit. Ornia filius David convivio excipit Joa- 

€ bum et Abiatharem, quasi regnaturus. Ingreditur 
Bersabee, secundum consilium Nathan propheta, 
et id. annuntiat Davidi; loquente illa ingressus 


regnaret. Egressi sunt imposito supra regiam mu- 
lam Salomone. Tunc Nathan propheta et Sadduc 


ut alibi pluribus est commonstratum. In exemplari 
Chrysostomi, ut liquet, hec qux Adonie sive Ornia 
convivium spectant, necnon totum caput primum libri 


tertii Regum et pars secundi capitis, secundo libro. 


adjunctá fuerant, quod in multis exemplaribus tunc 
observabatur, et nominatim in exemplari Diodori Tar- 
sensis, qui Chrysostomi nostri praeceptor fuit ; ut vi- 
dere est in nota cujusdam Codicis Regii, et in altera 
Codicis Coisliniani, quas in Hexaplis edidimus. Po- 
strema, que plenior est, sic habet : ἐν τῷ ἑξαπλῷ χαὶ 
τοῖς ἀχριθεστέροις τῶν ἀντιγράφων ἡ μὲν δευτέρας τῶν Baat- 
λειῶν πληροῦται ἐν τῇ κατὰ τὴν θραῦσιν τοῦ λαοῦ διηγήσει, 
xz τῇ τῆς ἅλω τοῦ ὀρνᾶ διαπράσει. ἡ δὲ τρίτη τῶν Βασιλειῶν 


2. Reg. 24. 
17. 


est Nathan; id moliebantur scilicet ut Salomon 


S. 


412 
sacerdos abierunt in Gion, unxeruntque illum ac 
dixerunt : Fipat rex. Venit Jonathan filius Abia- 
tharis, et epulanii Orniz bac nuntiavit. Et. alii 
quidem fugerunt, Ornias vero confugit ad aram, 
metuens Salomonem. "Tunc. educit illum inde , et 
veniens Oruias adoravit regem. Moriturus David, 
hortatur Salomonem, ut. custodiat legem. Dei : 
sic enim illum promissiones esse consequuLurum. 
Przcipit etiam circa Joab et Semei, ut illos ulci- 
scatur, et circa filios Berzelli, ut illos in honore 
habeat, et mense regiae consories faciat. Moritur- 
que postquam annos quadraginta regnaverat. 


D 


JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


νίας υἱὸς Δαυὶδ ἑστιᾷ τοὺς περὶ Ἰωὰδ xoi ᾿Αδιάθαρ, 
ὡς βασιλεύσων. Εἰσέρχεται ἣ Βηρσαδεὲ κατὰ συμ- 
ὀουλὴν Νάθαν τοῦ προφήτου, καὶ ἀπαγγέλλει τῷ 
Δαυίδ - μεταξὺ δὲ λαλούσης ἐχείνης εἰσῆλθε καὶ 6 Νά- 
θαν; " κατασχευάσαντες ὥστε βασιλεῦσαι τὸν Σολο- 
μῶνα. ᾿Εξῆλθον ἐπιδιθέσαντες τὸν Σολομῶνα τῇ 
ἡμιόνῳ τῇ βασιλικῇ. Τότε ὃ προυήτης Νάθαν xai 6 ἵε- 
ρξὺς Σαδδοὺχ ἀπῆλθον εἰς τὴν Γιὼν, χαὶ ἔχρισαν αὐτὸν 
xol εἶπον: Ζήτω 6 βασιλεύς. ᾿Ελθὼν ὃ υἱὸς Ἰωνάθαν 
ἀπήγγειλε τῷ ᾿Ορνίᾳ ταῦτα ἑστιωμένῳ. Καὶ οἵ μὲν 
ἄλλοι ἔφυγον, ὃ δὲ ᾿Ορνίας κατέφυγεν sig τὸ θυσια - 
στήριον, δεδοικὼς τὸν Σολομῶνα. 7 6τε ἐξάγε: αὐτὸν 
ἐχεῖθεν, χαὶ ἐλθὼν προσεχύνησε τῷ βασιλεῖ. Μέλλων 
τελευτῶν ὃ Δαυὶδ, παραινεῖ τῷ Σολομῶντι, ὥστε 
φυλάττειν τοῦ Θεοῦ τὸν νόμον - οὕτω γὰρ τεύξεσθαι 
αὐτῷ τῶν ἀπαγγελιῶν τῶν ἐπηγγελμένων αὐτῷ. Πα- 


352 ραγγέλλει τε περὶ Ἰωὰδ xal Σεμεεὶ, ὥστε τιμωρη- 


A 


REGNORUM LIBER III. 


Occidit Orniam Salomon, quia Abisacam petie- 
rat, et Abiatharem ejecit ex sacerdotio. Impletaque 
est comminatio conira Eli data; ex illo namque 
genus ducebat Abiatbar. Occidit autem Joabum; 
Sadduc autem constituit sacerdotem pro Abiathare. 
Preceptam dat Semei Salomon, ut semper in urbe B 
maneat : si aulem exeat umquam, id non impune 
futurum, sed morte mulciandum esse. Cum ser- 
vos perdidisset ille, mandati oblitus, egressus est 
ut quereret, quo comperto Salomon inieifecit 
eum, De sapientia Salomonis enarratio, de pace 
quee ejus tempore fuit, de magnificentia prandii, 
de curribus, de equis, de omni genere divitiaram, 
Petit Salomon sapieniiam a Deo. Tunc judicat de 
duabus mulieribus qua illum circa infantem adic- 
rant. Rursum de sapientia Salomonis loquitur ; 
de lautitia mensz ejus , et quinam hujusmodi offi- 
cio fungerentur. Miuit ad Chiram regem Tyri, li- c 
gnarios pelens conduciiuos : ille vero praebuit, Hic 
agitur de operarum numero, et de malerize copia 


ἄρχεται ἔχ τε τῆς κατὰ τὴν ἀθισὸγ τὴν Σουμανΐτιν ἱστορίας, 
xoà da τῶν χυτὰ τὸν ἀδωνία, κοὶ τὴν αὐτοῦ τυραννίδας, Διόδω- 
pos δὲ τῇ δευτέρα τῶν Βασιλειῶν συνόπτιι zi ταῦτα ἕως τῆς 
τοῦ Δαυὶδ τελευτῆς; ὁμοίως Θεοδωρήτῳ. Hoc est : In Hexa- 
plo et in accuratioribus exemplaribus , secundus 1) 6-- 
gnorum liber desinit in narrationem de plaga populi, 
eL in emüionem arec Orne. Tertius autem Hegnorum 
liber init ab historia de Abisag Sumanitide, et de Ado- 


θῆναι αὐτοὺς, καὶ περὶ τῶν υἱῶν Βερζελλὶ, ὥστε αὖ- 
τοὺς τιμῆς τυγχάνειν, xol τῆς τραπέζης ἀπολαύειν 
τῆς βασιλικῆς. Καὶ ἀποθνήσκει τεσσαράκοντα ἔτη 
βασιλεύσας. x 


BAXIAEIQN γ΄. 


Ἀναιρεῖ τὸν ᾿Ορνίαν ὃ Σολομῶν, ὅτι τὴν ᾿Αδισὰκ 
ἤτησε; xo τὸν "AGtdüno ἐξέδαλε τῆς ἱερωσύνης. 
Καὶ ἐπληρώθη ἣ κατὰ τοῦ ᾿Ηλεὶ ἀπειλή: ἐξ ἐχείνου 
γὰρ κατῆγε τὸ γένος. Ἀνεῖλε δὲ xo τὸν Ἰωάδ- τὸν 
δὲ Σαδδοὺχ τὸν ἱερέα ἀντὶ τοῦ ᾿Αδιάθαρ κατέστησεν 
ἱερέα. Δίδωσι δὲ ὃ Σολομῶν πρόσταγμα τῷ Σεμεεὶ, 
ὥστε ἐν τῇ πόλει μένειν διόλου ^. εἰ δέ ποτε ἐξέλθοι, 
οὐκ ἀτιμωρητὶ τοῦτο ποιήσειν, ἀλλὰ θανάτου Ümo- 
στήσεσθαι ζημίαν. ἀπώλοντο αὐτῷ δοῦλοι * ὃ δὲ ἐπι- 
λαθόμενος τοῦ προστάγματος, ἐξῆλθε ζητήσειν, xol 
μαθὼν ὁ Σολομῶν ἀνεῖλεν αὐτόν. Περὶ τῆς σοφίας 
Σολομῶντος διήγησις, περὶ τῆς εἰρήνης τῆς ἐπ’ αὖ- 
τοῦ, περὶ τῆς πολυτελείας τῆς τοῦ ἀρίστου, xol περὶ 
ἁρμάτων, περὶ τῶν ἵππων, περὶ παντὸς τοῦ πλού- 
του. Αἰτεῖ Σολομῶν σοφίαν παρὰ τοῦ Θεοῦ. Τότε 
χρίνει ταῖς γυναιξὶ ταῖς ὑπὲρ τοῦ παιδίου προσελ- 
θούσαις αὐτῷ. Πάλιν περὶ τῆς σοφίας Σολομῶντος λό-- 
γος, περὶ τῆς πολυτελείας τῆς τραπέζης αὐτοῦ, χαὶ 
τίνες ἐλειτούργουν ταύτην αὐτῷ τὴν λειτουργίαν. 
Ἀποστέλλει πρὸς Χειρὰμ τὸν βασιλέα Τύρου, τοὺς 


X LI 
nia ejusque tyrannide. Diodorus autem secundo He- 
gnorua libro heec. etiam conjungit usque ad mortem 
Davidis, süniliterque Theodoretus, 

b Sic Lugdun. Codex, Coislinianus vero χατασχοτά- 
σαντες. Hic locus uon vacat suspicione mendi. Ipsa vox 
χαπασχοτώσαντες lexicis ignota est, sed multas hujus- 
modi habet Chrysostómus, ut videbis in Onomastico 
ad calcem operis. 


SYNOPSIS SCRIPTURE SACRE. 


δρυοτόμους αἰτῶν ἐπὶ μισθῷ - ὃ δὴ παρέσχεν. "Ev- 
ταῦθα ἔγχειται τῶν ἐργαζομένων ὃ ἀριθμὸς, καὶ τῆς 
ἑτοιμασθείσης εἰς τὸν ναὸν ὕλης τὸ πλῆθος. Εἶτα ἡ οἷ- 
χοδομιὴ τοῦ ναοῦ. Εὔχεται ὃ Σολομῶν ἐν τῷ ναῷ, καὶ 
θύει, καὶ ἐγκαινίζει τὸν οἶκον. ᾿Επαγγέλλεται ἀγαθὰ 
αὐτῷ 6 Θεὸς, ἐὰν φυλάξη τὰ προστάγματα αὐτοῦ, καὶ 
ἀπειλεῖ τἀναντία, ἐὰν παραδῇ. Ἦν. δὲ αὐτῷ ναῦς 
χρυσίον φέρουσα. Τὰ xavk τὴν βασίλισσαν νότου, 
τὴν ἐλθοῦσαν ἀχοῦσαι τῆς σοφίας αὐτοῦ. Τὰ χατὰ 


415 


ad exstructionem templi parata : sequitur deinde 
templi constructio. Precatur Salomon in templo, 
et immolat, domumque dedicat. Promittit illi bona 
Deus, si evstodierit mandata ipsius, et contrarium 
minatur, si prevaricatus fuerit, Erat autem illi 
nayis qui aurum vehebat, Historia regine Austri, 
qua venit, ut audiret. sapientiam ejus. De ingen- 
tibus ejus divitiis, de armis aureis que ipse fecit; 
de regni ejus limiübus. Hinc de idololauia ejus et 


τὸν πλοῦτον αὐτοῦ τὸν μέγαν, τὰ περὶ τῶν ὅπλων D de offensione, qua Deum offendit. Hinc minz ad - 


τῶν χρυσῶν, ὧν ἐποίησε, τὰ περὶ τῆς βασιλείας 
αὐτοῦ, πόθεν xal μέχρι ποῦ παρέτεινεν. ᾿Εντεῦθεν 
περὶ τῆς εἰδωλολατρείας αὐτοῦ, καὶ τῆς προσχρούσεως 
ἧς προσέκρουσε τῷ Θεῷ. ᾿Εντεῦθεν ἀπειλὴ πρὸς αὖ- 
τὸν, καὶ τῆς βασιλείας παράλυσις, εἰρήνης ἀφανι- 
σμός. ᾿Επανίσταται γὰρ αὐτῷ ᾿Αδὲρ 6 ᾿Ιδουμαῖος, xci 
6 ᾿Εσδρώμ. ᾿Επανίσταται αὐτῷ καὶ 6 δοῦλος αὐτοῦ 
Ἱεροθοάμ. "Ἔρχεται πρὸς τὸν ἱἹεροδοὰμ. ᾿Αχιᾶ ὃ προ- 
φήτης, καὶ δίδωσιν αὐτῷ διαῤῥῆξαι ἱμάτιον “ τελα-- 
μῶνγας δέχα, προμηνύων αὐτῷ, ὅτι καθέξει τὰ δέχα 


σχἧπτρα. Ὥς δὲ ἤθελεν αὐτὸν ἀνελεῖν 6 Σολομῶν, 


versus illum inientatze, regnique ejus soluiio, pax- 
que sub!aia. Rebellat enim contra illum Ader 
Idumzus, et Esdrom. Rebellat etiam contra il- 
lum Jeroboam servus ejus. Venit ad. Jeroboam 
Achia propheta, daique illi scindendum | vesii- 
mentum in lacinias decem, pvzsignificans illi 
quod decem sceptra habiturus esset. Cum porro 
vellet Salomon illum occidere, fugit in JEgyptum. 
Redit ab. Egypto Jeroboam, mortuo Salomone. 
Populus autem adiens Roboam filium Salomonis, 
rogabat leviore frui imperio, quam sub Salomone; 


ἔφυγεν εἰς Αἴγυπτον. ᾿Επανῆλθεν ἀπ᾽ Αἰγύπτου Ἵε- E ille vero ex consilio juvenum quorumdam, qui 


ροδοὰμ,, ἀποθανόντος Σολομῶντος. Ὃ δὲ λαὸς προσελ- 
θὼν τῷ ἹῬοδοὰμ. υἱῷ Σολομῶντος, ἠξίου ἐλαφροτέραν 
αὐτοῖς γενέσθαι τὴν ἀρχὴν τῆς τοῦ Σολομῶντος. Ὁ 
δὲ ὑπὸ τῶν συντρόφων αὐτοῦ νέων τινῶν ἀναπεισθεὶς, 
ἠπείλησε καὶ βαρυτέραν αὐτοῖς ποιήσειν. Ἔνθεν ἀπε- 
σχίσθησαν αἱ δέχα φυλαὶ, χαὶ ἐδασίλευσαν ἐφ᾽ ἕαυ- 
τῶν τὸν Ἱἱεροδοάμ. Καὶ βουλόμενον ἐπιστρατεῦσαι 


cum ipso educati fuerant, minatus cst se graviore 
usurum imperio. Inde divise sunt decem tribus, 
et regem sibi constituerunt Jerobuam. Roboam vero 
volentem contra illum movere bellum Deus cohi- 
buit. Cum autem zgrotaret filius Jeroboam, mittit 
uxorem suam ad Achiam prophetam, de morbo 
sciscitaturam : ille vero dixit esse moriturum, et 


αὐτῷ τὸν "Poboky. ἐχώλυσεν 6 Θεός. * Ὥς δὲ ἠῤῥώ-- A mortuus est. Statuit Jeroboam vitulas aureas, alte- 


στησε τὸ παιδίον Ἱεροδοὰμ, πέμπει τὴν γυναῖχα αὐτοῦ 


πρὸς "Ay ik τὸν προφήτην πευσομένην περὶ τῆς νόσου. 


Ὁ δὲ εἶπεν, ὅτι ἀποθανεῖται, καὶ ἀπέθανεν. Ἵστησι 
δαμάλεις χρυσᾶς ὃ “Ἱεροδοὰμ., μίαν ἐν Βαιθὴλ, xol 
μίαν ἐν Δὰν, ἵνα μὴ ἀναξαίνωσιν εἷς Ἱερουσαλὴμ. 6 
λαός. Θύοντος δὲ αὐτοῦ ἐχεῖ, ἰδοὺ ἄνθρωπος τοῦ 
Θεοῦ ἐλθὼν, προφητεύει τὰ χατὰ τὸν Ἰωσίαν, Καὶ 
ἐξηράνθη fj χεὶρ τοῦ βασιλέως, καὶ ἐῤῥάγη τὸ θυ- 
σιαστήριον. Δεηθέντος δὲ τοῦ προφήτου τοῦ Θεοῦ, 
ὑγίανεν 6 βασιλεύς. P Καὶ παρεκάλει τὸν προφήτην 
ἑστιαθῆναι παρ᾽ αὐτῷ. ὋὉ δὲ οὐχ ἠνέσχετο, πρόστα- 
γμα φυλάττων τοῦ Θεοῦ, ὅπερ ὕστερον παραδὰς, 
ἀνῃρέθη ὑπὸ τοῦ λέοντος. Ὁ δὲ ἹἹεροδοὰμ. ἔτι ἐπέ- 
μενε τῇ καχίᾳ αὐτοῦ, xal 6 '"PoGoky. εἰδωλολάτρη- 
σεν ἔτη πάντα τῆς βασιλείας αὐτοῦ. ᾿Ελθὼν “ Σουσα. 


* Coislinianus Codex ἱμάτιον τελαμῶνος mendose. 
Lugdunensis τελαμῶνας δέχα,ἱ n fascias, in lacinias de- 
cem. Ὁ ΧΡ ῥήγματα, lacinias, sic οἱ 0'. Puto autem 
hoc in exemplari Chrysostomi feisse : nam ut. modo 
dicebam, mira erat exemplariorum Biblicorum varie- 
tas. 

^ Hec qua de cgritudine filii Jeroboami dicuntur 


ram in Bathel, alteram in Dan, ne populus ascen- 
deret in Jerusalem. Cum autem immolaret ibi, ecce 
homo Dei veniens prophetat de Josia rege. Et exa- 
ruit regis manus, et rupta est ara, Propheta autem 
Deum precante, rex sanus factus est. Et rogabat 
prophetam ut epularetur apud se. Ille vero nole- 
bat, Dei praeceptum servans, quod cum postea 
transgressus esset, occisus est a leone. Jeroboam 
autem adhuc manebat in impietate sua, et Ro- 
boam idola coluit omnibus vit: suz annis. Ve- 
niens Susacim accepit thesauros. Post hunc re- 
gnat Abias filius ejus, et post hunc Asa filius Abia. 


B Post Jeroboam, regnat filius ejus Adab : quem 


cum occidisset Dasa, regnavit et bellabat contra 
Asa. Hic anxilio usus Ader Syri superior fuit. 


perünent ad caput XIV libri tertii Regum, et post 
vitularum aurearum cultum habentur in Hebrzo , in 
Vulgaus, aique in bexaplari Editione. Sed in aliis 
Grecis Editionibus inversa sunt. 

b Hic desunt paucula verba in uivoque Codice. 

e LXX interpretes Xovozxíp, habent,et sic etiam Lug- 
dunensis Codex. Coislinianus vero Σουσαχήν. 


S. 


Aid 
Quia vero improbus erat Basa, minatur ipsi Deus 
mala ingentia. lllo mortuo regnavit Ela filius 
ejus, quem cum occidisset Zambri unus princi- 
pum, regnavit ipse, et delevit domum Basz. Ut 
autem Zambri quoque mortuus est, cum seipsum 
incendisset, regnat Ambri. Cum autem hic etiam 
mortuus esset, regnat Achaab filius ejus. Re- 
gnat Josaphat filius Asae. Minatur Elias-propheta 
Achaabo siccitatem, qua per tres annos et sex men- 
ses duravit, Tunc per corvos alitur propneta. Hic € 
sunt ea qua. pertinent ad viduam Sarephthanam, 
quz ad lecythum οἱ οἱ, et quz ad hydriam farinze,ad 
mortem pueri, et ad suscitationem ex morte. Mit- 
titur ad Achaab Elias, et hostiam offert, demittit 
ignem de clo, et consumit illam. T'unc arreptos sa- 
cerdotes Baalis jugulavit. Achaabo pluviam prae- 
nuntiat. Et conscenso Carmelo precatus est Elias, 
et sacrificium offert: ecce pluvia. Minatur Eli:e 
mortem Jezabel uxor Achaabi. Ille autem venit in 
desertum, e cum dormivisset excitatusque esset ab 
angelo Dei, invenit subcineritium panem ex olyra, 
quem cum comedisset roboratus est : cum illo 
cibo quadraginta diebus venit in Choreb. Tunc 
ait : Domine, aras tuas suffoderunt. Jugis boum 
dimissis Elisszeus sequitur Eliam. Hinc historia 
vinee Nabuthae : et mine contra Jezabelem et 
Achaabum : compunctio Achaabi. Irruptionem fe- 
cit in Israelem Syrus Ader cum triginta duobus 
regibus : Achaab vero devicit eos. Cum secundo 
Ader bellum intulisset, caesus admodumque pro- 
fligatus est. Ut autem se vidit in periculo versari, 
miserabili indutus veste Achaabum adiit, servum 
se vocans, et salutem consequi peroptans. Ille vero Εὶ 
eum in curru suo conscendere jussit, et honore 
affectum in terram suam remisit. Venit propheta 
regem super his objurgans, necemque minitans. 
Consultat Achaab, an debeat Syris bellum in- 
ferre : et ex consilio Josaphat regis Jude, accer- 


JOANNIS CHRYSOST. 


b 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


χεὶμ ἔλαδε τοὺς θησαυρούς. Μετὰ τοῦτον βασιλεύει 
᾿Αβιᾶς 6 υἱὸς αὐτοῦ, καὶ μετὰ τοῦτον ὅ υἱὸς τοῦ ᾿Αδιδ' 
6 "Ac&. * Μετὰ δὲ τὸν "IepoGokp. βασιλεύει 6 υἱὸς αὖ-- 
τοῦ ᾿Αδάῤ- ὃν ἀνελὼν Βασὰ ἐδασίλευσε, xo ἐπολέ- 
μει τὸν Ἀσᾶ, Ὁ δὲ τῇ συμμαχίᾳ τοῦ Σύρου Ἄδερ. 
χρησάμενος, ἐπιχρατέστερος γέγονεν. "Duc δὲ πονηρὸς 
ἦν ὃ Bac , ἀπειλεῖ αὐτῷ ὁ Θεὸς καχὰ μεγάλα. Ἀπο-. 
θανόντος δὲ αὐτοῦ ἐβασίλευσεν "EX Ó υἱὸς αὐτοῦ, ὃν 
ἀνελὼν Ζαμέόρὶ εἷς τῶν ἀρχόντων, ἐδασίλευσε, xal 
ὠλόθρευσε τὸν οἶχον Βασᾶ. Ὥς δὲ xoi Zap6pt ἀπέ- 
θανεν ἑαυτὸν ἐμπρήσας, βασιλεύει ᾿Αμόρί. Ὥς δὲ 
ἀπέθανε χαὶ οὗτος, βασιλεύει "Ayaà6 ὃ υἱὸς αὐτοῦ. 
Βασιλεύει ὃ υἱὸς "Ac& Ἰωσαφάτ. Ἀπειλεῖ Ἠλίας 6- 
προφήτης τῷ Ἀχαὰό τὴν γενομένην ἀνομόρίαν ἐπὶ 
τρία ἔτη καὶ μῆνας ἕξ. Τότε διατρέφεται διὰ τῶν 
χοράχων 6 προφήτης. Ἐνταῦθα τὰ χατὰ τὴν χή- 
ραν τὴν ἐν Σαρέφθοις, τὰ χατὰ τὸν χαμψάχην τοῦ. 
ἐλαίου, καὶ τὴν ὑδρίαν τοῦ ἀλεύρου, καὶ τὸν θάνατον 
τοῦ παιδίου, xol τὴν ἐχ τοῦ θανάτου ἔγερσιν.. ἊἈπο- 
στέλλεται πρὸς τὸν ᾿Αχαὰθ 6 Ἠλίας, καὶ ποιεῖ τὴν 
θυσίαν, xal χαταφέρει τὸ πῦρ ἐξ οὐρανοῦ, χαὶ ἀνα- 
λίσχει αὐτήν. Τότε λαδὼν τοὺς ἱερεῖς τοῦ Βαὰλ ἀπέ- 
σφαξε. Τότε εὐαγγελίζεται τῷ ᾿Αχαὰό τὸν ὑετόν. Καὶ 
ἀνελθὼν εἰς τὸν Κάρμηλον ηὔξατο Ἠλίας, καὶ ποιεῖ 
τὴν θυσίαν - ἰδοὺ ϑετός. ᾿Ἀπειλεῖ τῷ Ἠλίᾳ θάνατον 
"Ite ἣ γυνὴ τοῦ Ἀχαὰό, ὃ δὲ ἔρχεται εἰς τὴν ἔρη- 
μον, χαὶ χοιμηθεὶς, χαὶ διεγερθεὶς ὑπὸ ἀγγέλου. 
Θεοῦ, εὗρεν ἐγχρυφίαν ὀλυρίτην, καὶ φαγὼν αὐτὸν, 
ἐνίσχυσεν. "Ev ἐχείνη τῇ βρώσει τεσσαράχοντα ἣμέ- 
ρας ἦλθεν εἰς Χωρήδ. Τότε λέγει" Κύριε, τὰ θυ- 
σιαστήριά σου χατέσχαψαν. Τὰ ζεύγη τῶν βοῶν ἀφεὶς: 
ὃ Ἑλισσαῖος ἀκολουθεῖ τῷ Ἠλίᾳ. ᾿Εντεῦθεν τὸ διή- 
γημα τὸ χατὰ τὸν ἀμπελῶνα τοῦ Ναῤουθαί: xoi ἣ 
ἀπειλὴ χατὰ ᾿Ιεζάδελ καὶ ᾿Αχαὰό, καὶ ἣ κατάνυξις 
τοῦ ᾿Αχαάδ. ᾿Επῆλθε τῷ Ἰσραὴλ 6 Σύρος Ἄδερ μετὰ 
τριαχονταδύο βασιλέων ὃ δὲ ἐχειρώσατο αὐτούς. 
Καὶ δεύτερον ἐπιστρατεύσας περιέπεσε πληγῇ μεγά- 
λῃ. Ὥς δὲ ἑώρα ἑαυτὸν ἐν χινδύνῳ,, σχῆμα περι- 


situr Michzas propheta, qui interrogatus cala- 55 ηθέμενος ἔλεεινὸν ; ἔρχεται πρὸς τὸν "Ayaà6, δοῦλον 
mitates predieit, si bellum inferatur. Trascitur ἃ ἑαυτὸν ἀποκαλῶν, xod ἀγαπητῶς ἔχων σωτηρίας τυ- 


Achaab : Michzam perculit Sedecias pseudopro- 
pheta. Jubet Achaab servari Michzam pseudopro- 
phetam, donec belli finis esset. Exit ad pugnam, 
et Josaphato dixit : Mutemus habitum et vesti- 
menta; accipiam ego tua, et mea tibi trado. His 
peractis, cum przcepisset rex Syriz militibus suis, 
ut missis omnibus unum regem Israélis in bello 
adorirentur, illi videntes Josaphat regem Juda, 


4 Coislin. 4226, in LXX interpretum Editione legi- 
tur Na62z. Hoc quippe nomina multum variabant in 
exemplaribus Grecis. Verum nomen est Nadab secun- 


χεῖν. Ὁ δὲ ἀνεῤίθασέ τε αὐτὸν ἐπὶ τὸ ἅρμα,, xoi τι- 
μῆς ἀξιώσας, ἐξέπεμψεν εἰς τὴν οἰκείαν γῆν. Ἔρ- 
χεται ὃ προφήτης ἐγχαλῶν ὑπὲρ τούτων τῷ βασιλεῖ, 
xo θάνατον ἀπειλῶν. Βουλεύεται 6 ᾿Αχαὰό, εἰ δέοι 
ἐπιστρατεῦσαι τοῖς Σύροις" χαὶ συμῥουλεύσαντος τοῦ 
Ἰωσαφὰτ βασιλέως Ἰούδα, μετάπεμπτος γίνεται Μι- 
χαίας ὃ προφήτης, καὶ ἐρωτηθεὶς προλέγει συμφορὰς, 
εἰ πολεμήσειεν. ᾿Οργίζεται ὃ Ἀχαάδ - τύπτει τὸν 


dum Hebraicam veritatem 5.1). Sic et infra ὧδερ rex 


Syriz est Benadad. Lugdunensis Codex μετὰ τοῦτον βα- 
σιλεύει ἀΘιὰ ὃ υἱὸς αὐτοῦ Ναδάθ, 


SYNOPSIS SCRIPTURE SACRE. 


Μιχαίαν Σεδεχίας ὃ ψευδοπροφήτης. Κελεύεται Ἀχαὰδ 
τηρεῖσθαι Μιχαίαν τὸν ψευδοπροφήτην,, ἕως ἂν ὃ πό- 
λεμος λάθῃ τέλος. Ἐξῆλθε μαχεσόμενος, xal φησι 
τῷ Ἰωσαφάτ- ἀμείψωμεν τὸ σχῆμα xol τὸν ἵματι- 
σμόν- λαθών ἐγὼ τὸν σὸν, ἀντιδίδωμιί σοι τὸν ἐμόν. 
Ὡς δὲ γέγονε τοῦτο, xa οἵ στρατιῶται ἐντολὴν εἰ- 
λήφεισαν παρὰ τοῦ βασιλέως τοῦ ἑαυτῶν, πάντας 
ἀφέντες, μόνῳ τῷ βασιλεῖ τοῦ ᾿Ισραὴλ συνάπτειν εἰς 
πόλεμον, ἰδόντες τὸν Ἰωσαφὰτ τὸν βασιλέα τοῦ 
Ἰούδα, καὶ νομίσαντες αὐτὸν τοῦ Ἰσραὴλ εἶναι ( τὸ 
γὰρ σχῆμα αὐτοὺς ἠπάτησεν), ἐκύκλουν αὐτὸν, * ἀνε-- 
λεῖν θέλοντες. Ὃ δὲ ἀναθδοήσας, ἀπηλλάγη τοῦ χιν- 
δύνου. Ἕτερος δέ τις τοξότης ἔδαλε τὸν ᾿Αχαὰδ, 
καὶ χατέῤῥει τὸ αἷμα. Ὅπεῤ ἀπέπλυναν ἐν τῇ κυρήνῃ 
(1. χρήνη), καὶ αἵ πόρναι ἐλούσαντο ἐν τῷ αἵματι 
αὐτοῦ, xo οἱ κύνες ἔλειξαν αὐτό. ᾿Εδασίλευσε μετὰ 
τὸν "Ayak6 "Ὀχοζίας 6 υἱὸς αὐτοῦ. Ὡς δὲ φίλος aà- 
τοῦ γέγονεν Ἰωσαφὰτ, ἔδωχε δίκην, τὸ διαχκοπῆναι 


τὰ ἔργα αὐτοῦ. 
ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ ὅ. 


Ἀῤῥωστήσας Ὀχοζίας ἔπεμψεν ἐρωτῆσαι ἐν τῷ 
Βάαλ, εἰ ἀναστήσεται, καὶ ἀπαντήσας Ἠλίας 6 
προφήτης τοῖς ἀποσταλεῖσι, ἐχέλευσεν ἀπελθόντας 
εἰπεῖν, ὅτι οὐχ ἀναστήσεται. Μαθὼν’ δὲ ᾿Οχοζίας, 
ὅτι Ἠλίας ἐστὶν, ἔπεμψε τὸν πεντηχόνταρχον πρῶτον 
χαὶ δεύτερον: ὡς δὲ ἀνηλώθησαν ὑπὸ τοῦ πυρὸς ἕκα- 
στος μετὰ τῶν πεντήχοντα, μετὰ τοῦ τρίτου χελεύεται 
χατελθεῖν ὃ Ἠλίας, xal ἐλθὼν πρὸς τὸν βασιλέα εἷ-- 
πεν, ὅτι ἀποθανεῖται. Μετὰ τοῦτον βασιλεύει ὃ ἀδελ- 
φὸς αὐτοῦ Ἰωράμ οὐ γὰρ ἦν αὐτῷ υἱός. ᾿Εντεῦθεν ἣ 
ἀνάληψις τοῦ ᾿Ἠλίου- εἰς τὸν οὐρανόν. ἸΙδόντες υἱοὶ 
τῶν προφητῶν τὸν “Ελισσαῖον διὰ ξηρᾶς ἐν τῷ "lop- 
δάνη βαδίσαντα, εἶπον - ἐπαναπέπαυται τὸ πνεῦμα 
Ἠλίου ἐπ᾽ αὐτὸν, xo ἀξιοῦσιν ὥστε ἐπιπέμψαι cic 
ἐπιζήτησιν τοῦ "Hou - ὃ δὲ διεκώλυσεν: ὕστερον δὲ 
συνεχώρησεν " οἱ δὲ ἀπελθόντες οὐχ εὗρον. Ἰᾶται τὰ 
ἐν Ἱεριχὼ ὕδατα" ἀπερχόμενος εἰς Βαιθὴλ, τὰ διασύ- 
ροντα αὐτὸν παιδία καταρᾶται, xa ἀναιρεῖται ὑπὸ τῶν 
ἄρχτων. Ὃ Μωλό βασιλεὺς ἀπέστη τοῦ τελεῖν τὸν 
εἰωθότα φόρον. "᾿Ἐπιστρατεύει ἐπ᾽ αὐτὸν Ἰωρὰμ. 6 βα- 


* [Coisl. ἀνελθεῖν.] - 

2 Coislin. ὀξίας. Mendum est, Legendum ὀχοξίας, ut 
habet Lugdun., et ut infra legitur. Quz mox sequun- 
Lur ἔδωχε ien», τὸ διαχοπῆναι τὰ ἔργα αὐτοῦ obscura esse 
videntur; forte melius quadrarent praemissa particula 
negandi, οὐχ ἔδωχε üixz», τὸ διαχοπῆναι τὰ ἔργα αὐτοῦ, 
non dedit poenas , quod opera ejus illud. impedirent , 
quod consonaret cum verbis illis Paralip, 49 , 2: δὲ 
idcirco iram. quidem Domini. merebaris : sed. bona 
opera inventa sunt in te. 

b Sic Lugdun., Coislin. vero Ἰωρὰμ ὁ βασιλεὺς Ἰούδα, 


415 


et putantes esse regem Israel ( nam vestis ipsos de- 
cepit ) , circumsistebant illum, ut occiderent. Ille 
vero clamans a periculo eximitur. Alius autem sa- 
gittarius ferit Achaabum, et sanguis manabat, 
quem abluerunt in fonte, et meretrices se abluerunt 
in sanguine ejus, canesque linxerunt eum. Regna- 
vit post Achaabum Ochozias filius ejus. Quia au- 
tem Josaphat amicus ejus fuit, penas dedit ; ita 
ut opera ejus interpellarentur. 


B 


REGNORUM IV. 


JEgrotans Ochozias misit consultum Baalem, 
uirum surrecturus esset : et nuntiis occurrens 
Elias propheta, jussit regressos nuntiare ipsum 
non surrecturum esse. Cum didicisset autem Ocho- 
zias esse Eliam, misit quinquagenarium primo et 
secundo; cum autem uterque cum quinquaginta 
suis igne consumtus fuisset, cum tertio jubetur 
Elias descendere, et regem adiens dixit illum esse 
moriturum. Post hunc regnat frater ejus Joram : 
non enim erat illi filius. Hinc assumtio Eli; in 
caelum. Videntes filii prophetarum Elisszeum sicco 
pede Jordanem pratereuntem, dixerunt quievisse 
spiritum Eli: super ipsum, rogantque mitti qui 
Eliam perqnirerent : ille prohibebat, demumque 
annuit; sed qui 1issi fuerant non invenerunt. 
Aquas in Jericho savas reddit Elisszeus; cum ve- 
niret in Bethel, puerulos se irridentes maledicit, 
illique ab ursis interficiuntur. Rex Moab solitum 
pendere tributum abnuit. Bellum ipsi infert Jo- 
ram rex Juda assumto secum Ochozia rege Israel, 


D 


E 


προσλαθὼν δὲ xod τὸν ὀχοξίαν βασιλέα ἱσραὴλ, καὶ τὸν ἐδώμ, 
qui certe manifestus error est, Nam qui bellum intu- 
lere Moabitarum regi, erant Joram rex Israel, aquo de- 
fecerat rex Moabitarum , Josaphat rex Juda, et rex 
Edom, Fortassis etiam id ex varietate exemplarium 
ortum : nam quanta illa esset, videsis in Hexaplis ad 
caput. XIV libri tertii Regum, Sed melius credatur. id 
lapsu graphico accidisse. Librarius enim quispiam 
primo Joramum regem Juda pro rege Israél posuerit, 
Deinde alius Ochoziam regem Israél pro Josaphato 
rege Juda substituerit. 


' 


416 


et rege Edom. Cum autem non invenirent aquam 
in deserto, et de vita periclitarentur, consulente 
Ochozia veniunt ad Elisseum. Ille vero irascitur 


dixit, nisi in gratiam regis Juda. Neque tantum 
aquarum copiam przwdicit, sed etiam victoriam 
contra Moabitidem, id quod etiam evenit : in tan- 
tamque deductus est calamitatem rex Moabita- 
rum, ut etiam filium mactaret supra murum. Hic 
agitur de muliere, cujus oleum superabundavit, 
et de Sumanitide, cui filium salvum reddidit Elis- 
seus, et mortuum suscitavit. Fame superveniente 
amaritudinem abstulit a lebete, et in nomine Dei 
centum viros enutrivit ex viginti panibus hordea- 
ceis. Lepra affectus est Neeman dux regis Syriz, 
qui accedens ad regem Israél medelam petebat; 
ille vero anxius scidit vestimenta sua. Ipsum ac- 
cersit Elisseus, jubetque immergi in Jordanem 
septies. [Ile vero primo quidem neglexit, nec me- 
delau inde speravit. Demum servis suis hortanti- 
bus, immergitur et curatur : donaque offercbat 
Elisszo, qui illa respuit. Abscedentem illum in- 
sequutus Giezi seryus Elisszi, quasi ab. Elissaeo 
missus, ἃ. Neeman accipit duo talenta argentea, 
et duo vestimenta, Ad Elisseum vero reversus, 
gcstum occultare tentabat. Ille autein servum re- 
darguit, et in poenam immisit lepram. Veniunt 
filii prophetarum cesum ligna ad zdificandum : 
ut vero ferrum unius ex capulo excidit, exsectum 
lignum immisit Elisszus, et ferrum supra aquam 
sublatum est. Rex Syriz bellum movebat in Israé- 
lem ut predixerat Elisseus. Re comperta hostis, 
mittit turmam militum in Elisseum. Deum ro— 
gante propheta, caecitate percutiuntur ii qui vene- 
runt, et inducit eos in medios inimicos, regemque 
ipsos perimere volentem cohibet Elisszus, sed ju- 
bet alimentis datis remitti. Tanta superveniente 
fame, ut caput asini quinquaginta siclis, et quarta 
pars cabi stercoris columbarum quinque siclis ven- 
deretur, accedit ad regem mulier alteram mulierem 
incusans, quod cum filium suum secum comedisset, 
promisissetque se etiam filium suum in cibum prze- 
bituram esse, promissis non stetisset. Tunc scidit 
' rex vestimenta sua, misitque virum qui caput Elis- 
sii amputaret. Przdicit propheta ei qui se conve- 
nerat, die crastina fore solutionem famis : cum au- 
tem ille non crederet, vaticinatur ei mortem. 


Leprosi quatuor ob famem in desperationem ad- - 


ducti, sese hostibus dedere decernunt, et ad castra 
venientes, illa quidem hominibus vacua, tentoria 
vero divitiis plena invenerunt. Ac cum diripuis- 
sent quanta geslare poterant, id regi nuntiatum 


z ; à 358i. 
contra regem Israel, nec se illum respicere velle A ρῆναι, συμβουλεύσαντος 


B 


C 


H 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


σιλεὺς Ἰσραὴλ, προσλαβὼν xal τὸν Ἰωσαφὰτ βασι- 
λέα Ἰούδα, καὶ τὸν ᾿Εδὼμ. βασιλέα. Ὡς δὲ οὐχ εὕ- 
ρισχον ὕδωρ ἐν τῇ ἐρήμῳ, ἀλλ᾽ ἐχινδύνευον διαφθα- 
᾿Οχοζίου ἔρχονται πρὸς 
ἹΕλισσαῖον. Ὁ δὲ ὀργίζεται πρὸς τὸν βασιλέα ᾿Ισραὴλ, 
χαὶ οὐδ᾽ ἂν ἰδεῖν αὐτὸν ἔφη, εἰ μὴ διὰ τὸν βασιλέα 
Ἰούδα. Οὐ μόνον δὲ ὕδατος ἀφθονίαν προεῖπεν αὐτοῖς 
ἥξειν, ἀλλὰ καὶ τὴν χράτησιν τῆς Μωαδίτιδος, ὥσπερ 
xe γέγονε " καὶ εἷς τοσαύτην συμφορὰν ἦλθεν 6 Μωα- 
διτῶν βασιλεὺς, ὥστε τὸν υἱὸν αὐτοῦ σφάξαι ἄνωθεν 
ἀπὸ τοῦ τείχους. Ἐνταῦθα 4 γυνὴ, 3, τὸ ἔλαιον &nepía- 
Gtucz , xal ἣ Σουμανῖτις, ἣ τὸν υἱὸν ἐχαρίσατο εὐξά- 
μενος; xal ἀποθανόντα ἀνέστησε. Λιμοῦ γενομένου 
τήν τε πικρίαν ἀφεῖλε τὴν ἐν τῷ λέῤητι γενομένην, 
χαὶ ἑχατὸν ἄνδρας ἔθρεψεν ἐν ὀνόματι Θεοῦ ἀπὸ xpi 
θίνων ἄρτων εἴχοσιν. "Xenpoün Νεεμὰν 6 στρατηγὸς 
τοῦ βασιλέως Σύρων" καὶ ἐλθὼν πρὸς τὸν βασιλέα 
Ἰσραὴλ ἐζήτει θεραπείαν" 6 δὲ διηπόρει, καὶ διέῤῥηξε 
τὰ ἱμάτια αὐτοῦ. Νεταπέμπεται αὐτὸν 6 ἙἙλισσαῖος, 
xal χελεύει βαπτισθῆναι ἐν τῷ Ἰορδάνῃ ἕδδομον. Ὁ 
δὲ τὸ μὲν πρῶτον ὥχνησε, χαὶ ἠπίστει θεραπευθῆναι" 
ὕστερον δὲ ὑπὸ τῶν παίδων. αὐτοῦ παραχληρθεὶς,"΄ 
βαπτίζεται xol θεραπεύεται, καὶ ἐδίδου δῶρα τῷ 
“Ελισσαίῳ. Ὃ δὲ οὐχ ἤθελεν. Ὡς δὲ ἀπῆχθεν ὃ ἄν- 
θρωπος, χαταδιώξας 6 Γιεζὶ 6 παῖς τοῦ “Πλισσαίου, 
ὡς παρὰ τοῦ Ἑλισσαίου πεμφθεὶς, λαμθάνει παρὰ 
τοῦ Νεεμὰν διτάλαντον ἀργυρίου, καὶ δύο στολάς. 
᾿Ελθὼν δὲ πρὸς “Ἑλισσαῖον ἐπειρᾶτο χρύπτειν. Ὁ 
δὲ διήλεγξεν αὐτὸν, xal τιμωρίαν ἔλαθε τὴν λέ- 
πραν. [ἔρχονται oi υἱοὶ τῶν προφητῶν χόψαι ξύλα 
πρὸς οἰχοδομήν. Ὡς δὲ ἐξέπεσεν ἑνὸς τὸ σιδήριον 
ἐκ τοῦ στελεοῦ, δίπτει ξύλον ἀποχλάσας 6 Ἕλισ- 
σαῖος, xal ἐμετεωρίζετο τὸ σιδήριον ἐπὶ τοῦ ὅδα-- 
τος. Βασιλεὺς Συρίας ἐπολέμει τὸν Ἰσραὴλ, προ- 
λέγοντος αὐτῷ τοῦ Ἑλισσαίου. Μαθὼν 6 πολέμιος, 
πέμπει στράτευμα ἐπὶ τὸν “Ἑλισσαῖον. Εὐξαμένου δὲ 
τοῦ προφήτου, πλήττονται ἀορασίᾳ οἱ ἐλθόντες, xal 
εἰσάγει αὐτοὺς εἰς μέσους τοὺς ἐχθροὺς αὐτῶν, καὶ 
βουλόμενον τὸν βασιλέα ἀνελεῖν αὐτοὺς, διεχώλυσεν 6 
“Ελισσαῖος - ἑστιάσαντας δὲ αὐτοὺς ἐχέλευσεν ἐχπέμ.- 
ψαι. Λιμοῦ χαταλαδόντος ἰσχυροῦ, ὡς χεφαλὴν ὄνου 
πεντήχοντα σίχλων, xol τέταρτον χάδου χόπρου πε- 
ριστερῶν πέντε σίχλων εἶναι, προσέρχεται γυνὴ τῷ 
βασιλεῖ ἐγχαλοῦσα ἑτέρᾳ uv, ὅτι τὸν υἱὸν αὐτῆς xa- 
ταφαγοῦσα μετ᾽ αὐτῆς, xol τὸν ἴδιον ὑποσχομένη 
παρέξειν, ἠγνωμόνησε περὶ τὴν ἀντίδοσιν. Τότε διέῤ-- 
δηξε τὰ ἱμάτια αὐτοῦ ὃ βασιλεὺς, xol πέμπει ἐπὶ τὸν 
λισσαῖον ἀφελεῖν αὐτοῦ τὴν χεφαλήν. Λέγει ὃ προ- 
φήτης τῷ ἐλθόντι ἐπ’ αὐτὸν, ὅτι αὔριον ἔσται τοῦ 
λιμοῦ ἣ λύσις. Ὥς δὲ διηπίστει, προλέγει αὐτῷ θά- 
νατον. Λεπροὶ τέσσαρες ἀπειρηχότες τῷ λιμῷ, βου- 
λεύονται παραδοῦναι ἑαυτοὺς τοῖς πολεμίοις, χαὶ ἐλ- 


SYNOPSIS SCRIPTUR.E SACRE. 


-- θόντες εἰς τὴν παρεμβολὴν, ἀνθρώπων μὲν χενὸν τὸ 
χωρίον εὗρον, τὰς δὲ σχηνὰς αὐτῶν πλήρεις πλούτου 
πολλοῦ. Καὶ διαρπάσαντες ἅπερ ἠδύναντο φέρειν» 
ἐλθόντες ἀπήγγειλαν τῷ βασιλεῖ. Καὶ τὸ μὲν πρῶτον 
δόλον ὑπώπτευσεν εἶναι τὸ πρᾶγμα ὃ βασιλεύς: ἀπο- 
στείλας δὲ ἱππεῖς χαὶ μαθὼν τὸ σαφὲς, ἐπαφῆχε τὸν 
λαὸν τῇ τῆς παρεμθολῆς. διαρπαγῇ  χαὶ ἐλύθη ὃ λι- 
uóc. Καὶ 6 διαπιστήσας τῷ “Ἑλισσαίῳ ὑπὸ τοῦ ὄχλου 
συμπατηθεὶς ἀπέθανε. Προλέγει τῇ γυναικὶ ὃ “Ελισ- 


417 
venerunt. Et primo quidem rex dolum subesse 
suspicabatur : missis autem equitibus, cum rem 
certo comperisset, emisit populum ad diripienda 
castra : cessavitque fames. Qui vero non credide- 
rat Elisszo, a turba populi conculcatus interiit. 
Prodicit Elisseus mulieri, cujus filium a morte 
suscitaverat, septem. annorum famem : hortatur- 
que illam ut a regione transmigret. Postquam au- 
tem transmigraverat, famesque cessavit, reversa 


σαῖος, ἧς ἐζωοποίησε τὸν υἱὸν, ἑπταετὴ λιμὸν, xai 556 est regemque adiens rogavit ut pradia sua sibi re- 
παραινεῖ μετοιχίζεσθαι ἐχ τῆς χώρας ἐχείνην. Ὡς δὲ stituerentur. Rex Syria mittit ad Elissaum roga- 
μετῴχισε, xu ἐπαύσατο ὅ λιμὸς, πάλιν ἐπανῆλθε, | tumane morbo surrecturus esset.Ille autem nun- 
xa προσελθοῦσα τῷ βασιλεῖ τὴν τῶν χτημάτων ἤτει — tio dixit, non surrecturum esse, ipsique etiam 
δεσποτείαν. Ὃ βασιλεὺς Συρίας ἀποστέλλει πρὸς τν — pradixit Israélitarum perniciem. Cum autem ille 
Ἑλισσαῖον πευσόμενος εἰ φεύξεται τὴν νόσον, ἐν Jj — obiisse, regnavit in ejus locum Azaél. Mortuo 
κατείχετο. Ὁ δὲ τῷ ἐλθόντι εἶπεν, ὅτι οὐ διαφεύξε. — item Joramo rege Juda, illi succedit filius ejus 
ται, xa προεφήτευσεν αὐτῷ xal τὴν τῶν ᾿Ισραηλιτῶν Ochozias. Missum Elisseus unum ex filiis pro- 
ἀπώλειαν. Ὥς δὲ ἀπέθανεν ἐχεῖνος, ἐδασίλευσεν ἀντ᾽ phetarum, jubet ungere Jehu, qui cum regnum 
αὐτοῦ ᾿Αζαήλ. Ὡς δὲ χαὶ ᾿Ιωρὰμ. ἐτελεύτησεν ὅ βα- ^— occupasset, Joramum occidit, et projicit eum in vi- 
σιλεὺς ᾿Ιούδα, διαδέχεται αὐτὸν ὃ υἱὸς αὐτοῦ "Oyo- ^ neam Nabuthz, quam usurpaverat pater Jorami. 
ζίας. Πέμψας ὁ Ἑλισσαῖος ἕνα τῶν υἱῶν τῶν προφη- P Cum occidisset etiam Ochoziam, intravit in civi- 
τῶν, ἐκέλευσε χρῖσαι "loo, χαὶ βασιλεύσας 6 ᾿Ιοῦ — tatem Israel. Jezabel autem ornata respiciebat e 
ἀναιρεῖ τὸν ᾿Ιωρὰμ,, καὶ ῥίπτει αὐτὸν εἰς τὸν ἀμπε- — turri, Rex eunuchis pracepit ut illam. precipita- 
λῶνα Ναδουθαὶ, ὃν ἥρπασεν 6 πατὴρ τοῦ ᾿Ιωράμ. τρῃι, Dejecta illa mortua est. Occidit etiam Jehu 
Ὡς δὲ ἀνεῖλε χαὶ τὸν. ᾿Οχοζίαν, εἰσῆλθεν εἰς πόλιν septuaginta filios Achaabi, itemque fratres Ocho- 
Ἰσραήλ. Ἢ δὲ ᾿Ιεζάδελ χκοσμιηθεῖσα παρέκυπτεν ἄνω- ziz, sacerdotes quoque Baalis, et Baalem contri- 
θεν. Ὁ δὲ βασιλεὺς εἶπε τοῖς εὐνούχοις ῥῖψαι αὐτὴν, — vit, Tune Azaél concidit Jesraelem. Mortuo Jehu 
xal ῥιφεῖσα ἀπέθανεν. ᾿Ἀπέχτεινε δὲ ὃ ᾿Ιοῦ xo τοὺς regnat Joachas filius ejus. Historia eorum quae 
ἑδδομήκοντα υἱοὺς ᾿Αχαὰό, εἷλε καὶ τοὺς ἀδελφοὺς spectant ad Joasum regem Juda, ad sacerdotem 
᾿Οχοζίου, ἀνεῖλε δὲ καὶ τοὺς ἱερεῖς τοῦ Βάαλ, καὶ τὸν — fodaé, et ad Gotholiam. Israél hostibus traditur, 
Βάαλ συνέτριψε. Τότε ὁ ᾿Αζαὴλ συνέκοπτε τὸν ᾿[εζ- rursumque Deus misertus est eorum. Mortuo au- 
ραήλ. ᾿Ἀποθανόντος δὲ τοῦ "lou, βασιλεύει Ἰωάχαζ — tem Joachazo, regnavit in Israélem Joas filius ejus, 
υἱὸς αὐτοῦ. Τὰ χατὰ τὸν Ἰωὰς τὸν βασιλέα ᾿Ιούδα, C qui veniens ad Elisseum flebat. Ille praecepit ei, 
xa τὸν ἱερέα Ἰωδαὲ, καὶ τὴν Τοθολίαν. Παρεδόθη ut arreptis quinque sagittis jacularetur in terram. 
τοῖς ἐχθροῖς Ἰσραὴλ, xai πάλιν 6 Θεὸς χτείρησεν Cum autem tribus emissis cessaret, dixit ei : Ter 
αὐτούς. Ὥς δὲ ἀπέθανεν Ἰωάχαζ, βασιλεύει τοῦ percuties Syriam : δῖ quinquies jaculatus esses, 
ἸΙσραὴλ Ἰωὰς δυϊὸς αὐτοῦ, καὶ ἐλθὼν πρὸς τὸν “Ελισ-- usque ad consummationem percussisses eam. Mor- 
σαῖον ἔκλαιεν. Ὃ δὲ προσέταξεν αὐτῷ, πέντε βέλη tuus Elisszus sepelitur, et projectus mortuus 
λαθόντι, τοξεῦσαι ἐπὶ τὴν γῆν. Ὥς δὲ τρία τοξεύσας quispiam in sepulerum ejus, surrexit. Mortuo 
ἔστη, εἶπεν αὐτῷ, ὅτι τρίτον πατάξεις τὴν Συρίαν " Azaéle, regnavit filius Ader in ejus locum. Joas 
εἰ γὰρ τὰ πέντε ἐτόξευσας, ἕως συντελείας αὐτὴν τ, Syros percussit,et mortuus est, regnatque Je- 
ἐπάταξες dw. ᾿Αποθανὼν “Ἑλισσαῖος θάπτεται, καὶ — t oboam filius ejus. Mortuo item Joaso rege Juda, 
διφείς τις νεχρὸς πρὸς τῷ τάφῳ αὐτοῦ ἀνέστη. Ὡς δὲ regnavit Amesias. filius ejus : qui cum percussis- 
ἀπέθανεν ᾿Αζαὴλ, ἐδασίλευσεν υἱὸς Ἄδερ ἄντ᾽ αὐτοῦ. D ui Edom, congressus est. cum Joaso rege Israé- 
᾿Επάταξε τρὶς τοὺς Σύρους "loko, καὶ ἀπέθανε, καὶ — fiy. Ric autem vicit eum, et ingressus est Jeroso- 
βασιλεύει Ἱεροθοὰμ. 6 υἱὸς αὐτοῦ. ᾿Αποθανόντος δὲ xat lymam. Mortuo Jeroboamo regnavit in Israélerà 
hehe βάψιλέως Ἰούδα» εθασίλφυσεν. Ἀμεσίας, ὁ LEE, ejus. Defuncto item Amesia rege 
υἱὸς αὐτοῦ xal πατάξας τὸν ᾿Εδὼμ, συνέδαλε xal τῷ Juda, regnavit Azarias, qui et Ozias. Hoc regnante 
Ἰωὰς βασιλεῖ Ἰσραήλ. Ὃ δὲ ἐνίκησεν αὐτὸν, καὶ εἰσ- prophetare ccepit Osee. Zacharia occiso Selus re- 
ἦλθεν εἰς Ἱερουσαλήμ. ᾿Αποθανόντος τοῦ ἹἹεροῦοὰμ͵, ^ cnavitin Israélem. Hic usus est commilitio Phua: 
ἐδασίλευσε τοῦ Ἰσραὴλ Ζαχαρίας 6 υἱὸς αὐτοῦ. Ἀπο- regis Assyriorum mille talentis ipsi datis. Illo 
θανόντος δὲ ᾿Αμεσίου βασιλέως ᾿Ιούδα, ἐδασίλευσεν͵ mortuo Manaim regnavit in ejus locum. Post 


Jer. 36.30. 
22. 19. 


A18 
Oziam regnavit in Judam Jotham filius ejus. Quo 
mortuo regnavit Achaz filius Jotham. Illo regnante 
Raasin Syrus et Phaces filius Romeliz ascende- 
runt. Achez autem. misit ad 'Theglaphassar Assy- 
rium, ad commilitium evocans. lle autem ve- 
niens, cepit Damascum, et Raasin occidit. Ascendit 
autem et Salmanasar Assyrius ad Osee filium 
Ela, qui fuit illi servus. Ut novit autem. Assy- 
rius illum defectionem cogitare; miserat quippe 
legatos ad /Ethiopem, obsedit eum et vinxit eum : 


E 


Is 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


᾿ἈΑζαρίας 6 xci Ὀζίας. "Er τούτου ἤρξατο Ὠσηὲ προ- 
φητεύειν. Τὸν δὲ " Ζαχαρίαν ἀνελὼν ὃ Σελῦς, ἐξα-- 
σίλευσε τοῦ Ἰσραήλ. Οὗτος ἐχρήσατο τῇ συμμαχίᾳ 
Φουᾶ βασιλέως Ἀσσυρίων, χίλια τάλαντα δοὺς αὐτῷ. 
Τελευτήσαντος αὐτοῦ, Μαναεὶμ. ἐδασίλευσεν ἀντ᾽ αὖ- 
τοῦ. Μετὰ δὲ τὸν ᾿᾽Οζίαν ἐδασίλευσε τοῦ Ἰούδα 6 υἱὸς 
αὐτοῦ "᾿Ιωθάμ. Καὶ τούτου τελευτήσαντος ἐδασίλευ-- 
σεν Ἄχαζ υἱὸς Ἰωθάμ. ᾿Εφ᾽ οὗ Ῥαατσεὶν 6 Σύρος 
ἀνῆλθε χαὶ Φαχὲς υἱὸς Ῥωμελίου. Ὁ δὲ Ἄχαζ ἀπέ-- 
στειλε πρὸς * Θεγλαφαλσὰρ τὸν ᾿Ασσύριον, εἰς συμμα- 


captaque Samaria aliisque urbibus, populos trans- ,,; y (av καλῶν. *O δὲ ἐλθὼν ἔλαόε τὴν Δαμασκὸν, καὶ τὸν 
tulit in Assyrios. Hic aecusatio habetur Israélis A Ῥαασσὶν ἐθανάτωσε. ᾿Ανέδη δὲ καὶ Σαλμανασὰρ 6 


et Juda. Qui. adducti fuerant ex Babylone in Sa- 
mariam, ut habitarent ibi, quia non timebant 
Deum, interficiebantur a leonibus. Tunc mitti- 
tur sacerdos inde, qui docet illos legem Dei : et 
illi Deum timebant, idolaque colebant. Historia 
Ezechie et Assyriorum, quae etiam in Isaia ha- 
bentur. Historia Manassis et impietatis cedium- 
que ejus. Ut autem mortuus est, regnavit filius 
ejus Amon. Quo mortuo, regnavit Josias filius 
ejus : de quo propheta pradixit Jeroboamo servo 
Salomonis, quando manus regis arida facta est. 
Hic expurgavit Jerusalem, locaque omnia, effo- 
dit loca sepulcrorum in. quibus sacerdotes idolo- 
rum, contrivit idola. De illo dictum est, similem 
ei non fuisse antea regem , qui conversus fuerit 
ad Dominum in tolo corde suo, et in tota anima 
sua. Hoc regnante prophetare ccpit Jeremias : 
hujusque tempore erat Olda prophetissa. Cum 
autem occidisset eum Pharao Nechao, regnavit 
Joachas filius ejus pro eo. Pharao autem hoc de- 
jecto, et in Egyptum abducto, ubi etiam mortuus 
est, constituit regem Josiz filium Eliacim, qui et 
Joachim, et terre tributum imposuit. Joachim 
primus in potestatem Nabuchodonosoris redactus, 
extra muros dejectus est. De illo ait Jeremias : 
Erit morticinum ejus projectum in cstum diei, 
et in. frigus noctis : et tunc Sepultura asini se- 
pelietur. Nam postquam dissolutus et corruptus 
erat, tunc sepultus est. Mortuo Eliacim sive Joa- 
chim filio Josiz, regnat Joachim filius ejus, ne- 
pos Josiz;. Hic porro Joachim, etiam Jechonias 


B 


^ αχαρίαν. Lugdun. habet ἃ ξαρίαν. In aliis exem- 
plaribus legitur Συλλούμ. Non hic autem , sed ejus suc- 
cessor usus est auxilio Phuz , sive Phul, regis Assyrio- 
rum. Sed erat in exemplaribus Gracis librorum Regum 
mira lectionum varietas. 

b Ἰωαθάμ legitur in τοῖς O'. Infra Ῥαασεὶν à Σύρος. In 
Editione R« legitur P Sed Isaic c. 7, v. 4, 
legitur Ῥασίν, et apud Chrysostomum in Isaiam eodem 
cap. Pacy et Pact». Manuscripti vostri variant. Coislin 


᾿Ασσύριος ἐπὶ Ὡσηὲ τὸν υἱὸν "E , καὶ ἐγένετο αὐτῷ 
δοῦλος. Ὡς δὲ ἔγνω ὃ Ἀσσύριος, ὅτι ἀποστῆναι βού- 
λεται, καὶ γὰρ ἐπρεσδεύσατο πρὸς τὸν Αἰθίοπα;, ἐπο- 
λιόρχησεν αὐτὸν, καὶ ἔδησεν αὐτὸν, καὶ τὴν Σαμάρειαν 
λαδὼν καὶ ἑτέρας πόλεις, μετῴχισεν εἰς ᾿Ασσυρίους. 
Κατηγορία τοῦ Ἰσραὴλ ἐνταῦθα xa τοῦ Ἰούδα. Οἱ 
ἀπὸ Βαῤυλῶνος ἀχθέντες xa κατοικισθέντες ἐν τῇ 
Σαμαρείᾳ, ἐπειδὴ μὴ ἐφοδοῦντο τὸν Θεὸν, διεφθεί- 
ροντο ὑπὸ τῶν λεόντων. "'óve πέμπεται ἱερεὺς ἐχεῖθεν, 
καὶ φωτίζει αὐτοὺς τὸν νόμον τοῦ Θεοῦ, καὶ τὸν Κύ- 
ριον ἐφοδοῦντο, xol τοῖς εἰδώλοις ἔλάτρευον. Τὰ 
κατὰ τὸν ᾿Εζεχίαν xol τὸν ᾿Ασσύριον, ἃ χαὶ ἐν τῷ 
Ἡσαίᾳ χεῖται. 'Γὰ χατὰ τὸν Μανασσῇ χαὶ τὴν ἀσέ- 
όειαν αὐτοῦ, xo τὰς μιαιφονίας. Ὥς δὲ ἀπέθανε καὶ 
οὗτος, ἐδασίλευσεν ὃ υἱὸς αὐτοῦ ᾿Αμών. Τελευτήσαν- 
τὸς δὲ τοῦ ᾿Αμὼν, ἐδασίλευσεν Ἰωσίας 6 υἱὸς αὐτοῦ * 
περὶ οὗ ἐπροφητεύθη τῷ Ἱεροδοὰμ. δούλῳ τοῦ Σολο- 
μῶντος, ὅτε καὶ fj χεὶρ τοῦ βασιλέως ἐξηράνθη. Οὗτος 
ἐχαθῆρε τὴν ἹΙερουσαλὴμ,, καὶ πάντα τόπον, ἀνασκάψας 
* τόπους τῶν ἱερέων τῶν εἰδώλων, συντρίψας τὰ εἴς 
δωλα. Περὶ αὐτοῦ εἴρηται, ὅτι ὅμοιος αὐτῷ οὐ γέγονεν 
ἔμπροσθεν βασιλεὺς, ὃς ἐπέστρεψε πρὸς Κύριον ἐν 
ὅλὴ καρδίᾳ αὐτοῦ, καὶ ἐν ὅλῃ ψυχῇ αὐτοῦ. ᾿Επὶ τού-- 
του ἤρξατο προφητεύειν Ἱερεμίας - ἐπὶ τούτου ἦν 
᾿᾽Ολδᾷ προφῆτις. Ὥς δὲ ἀνεῖλεν αὐτὸν Φαραὼ Νεχαὼ, 
βασιλεύει ὃ Ἰωάχαζ 6 υἱὸς αὐτοῦ ἀντ᾽ αὐτοῦ. Ὃ δὲ 
Φαραὼ xal τοῦτον καταλύσας, xci εἰς Αἴγυπτον 
ἀγαγὼν, ἔνθα xa ἀπέθανε, κατέστησεν υἱὸν Ἰωσίου 
᾿ἘΕλιαχεὶμ. τὸν xo Ἰωαχεὶμ,, καὶ ἐφορολόγει τὴν γῆν. 
ἃ Ὃς πρῶτος γενόμενος τοῦ Ναδουχοδονόσορ, ἐῤῥίφη 
ἔξω τῶν τειχῶν. Περὶ αὐτοῦ φησιν ὁ Ἱερεμίας: "Eozat 


infra ὀξίαν habet, Lugdun. vero ἀζαρίαν. Mox autem 
Lugdun. Ἰωθάμ, Coislin. autem Ἰωνάθαν. 

ς In Editione τῶν ο΄. legitur Θαλγαθφρελλασὰρ βασιλέα 
ἀσσυρίων. Coislin. Θεγλαφασὰρ τὸν Σύρον. Mendum erit 
pro Θεγλαθραλασὰρ τὸν ἀσσύριον : infra enim legitur ὡς 
δὲ ἔγνω à ἀσσύριος. Lugdun. Θεγλαδφαλσάρ. 

*[Coisl. in marg. τάφους. Recte omnino. Vide 4 
Reg. 23, 16.] 

^ Hic forte mendum habetur. 


SYNOPSIS SCRIPTURX SACHE. 


πὸ θνησιμαῖον αὐτοῦ ἐῤδιμμένον τῷ χαύματι τῆς 
ἡμέρας, καὶ τῷ παγετῷ τῆς νυχτός - xol τότε Ταφῇ 
ὄνου ταφήσεται. Μετὰ γὰρ τὸ διαλυθῆναι, τότε ἐτά- 
φη. ᾿Ἀποθανόντος δὲ ᾿Ελιαχεὶμ, τοῦ xo Ἰωαχεὶμ. υἱοῦ 
Ἰωσίου, βασιλεύει Ἰωαχεὶμ ὃ υἱὸς αὐτοῦ, ἔχγονος 
Ἰωσίου ὃ δὲ Ἰωαχεὶμ οὗτος καὶ Ἰεχονίας ἐχαλεῖτο- 
οὐχέτι λοιπὸν βασιλεὺς Αἰγύπτου ἐξήει τῆς χώρας αὖ- 
τοῦ. ᾿Ελθὼν δὲ 6, Ναδουχοδονόσορ χαὶ πολιορχήσας 
τὴν πόλιν, ἐπειδὴ ἐξῆλθε πρὸς αὐτὸν μετὰ τῆς μη- 
τρὸς αὐτοῦ ὃ Ἰωαχεὶμ ὃ καὶ "Ieyovíac , xai ἀπῴχισεν 
αὐτὸν εἰς Βαδυλῶνα, xol κατεστήσατο τὸν ἀδελφὸν 


τοῦ πατρὸς αὐτοῦ υἱὸν δὲ ᾿Ιωσίου βασιλέα ἐν "Ispou-. 


σαλήμ. Οὗτος δὲ ἦν Μαθανίας ὃ καὶ Σεδεκίας. Ὡς δὲ 
ἠθέτησεν ἐν τῷ βασιλεῖ Βαδυλῶνος, ἐλθὼν 6 Na6ou- 
χοδονόσορ πολιορχεῖ τὴν Ἱερουσαλήμ. " χαὶ ἑλὼν ab - 
τὴν καὶ ἐμπρήσας, τὸν μὲν Σεδεκίαν πηρώσας ἔδησε 
χαὶ ἀπήγαγεν εἰς Βαδυλῶνα. "lov δὲ Γοδολίαν κατέ- 
στησεν ἐπὶ τῶν καταλειφθέντων ἐν Ἱερουσαλήμ. Ὡς δὲ 
ἀπέχτεινεν αὐτὸν ὃ ᾿Ισμαὴλ, ἀναστάντες οἱ ὑπολει- 
φθέντες, εἰσῆλθον εἰς Αἴγυπτον. Μετὰ δὲ ταῦτα τὸν 
ἸΙωαχεὶμ. ἐν Βαδυλῶνι πολλῆς ἠξίωσε τιμῆς P Εὐιλὰδ 
Μαρωδὰχ ὃ βασιλεὺς Βαῤυλῶνος. 

Ἡ μὲν οὖν βασιλεία τῆς Σαμαρείας, ὡς ἤδη εἴ- 
ιρηται, πέπαυται ἐπὶ Ὠσηὲ υἱοῦ Ιωλὼ (1. Ἠλὰ) 


419 
appellabatur. Neque ultra rex. /Egy pti exivit de 
terra sua. Cum venisset autem Nabuchodonosor et 
obsideret urbem, quia venit ad eum. cum matre 

D sua Joachim qui et Jechonias, abduxit eum in 
Babylonem, et constituit fatrem patris ejus filium 
Josie regem in Jerusalem. Hic autem erat Mat- 
thanias,qui et Sedecias.Ut autemille przvaricatus 
est contra regem Babylonis, venit Nabuchodono- 
Sor, et obsedit Jerusalem : qua capta et incensa, Se- 
deciam exczcatum et vinctum abduxit in Babylo- 
nem. Godoliam vero constituit super eos qui relicti 
fuerant in Jerusalem. Postquam autem illum occidit 
Ismal, profecti illi residui ingressi sunt in /Egy- 
ptum. Postea vero Joachimum in. Babylone multo 

E dignatus est honore Evilad Marodac rex Baby- 
lonis. E 


Regnum itaque Samarie, ut jam dictum est, 
desiit in Oseam filium Ela, qui occiderat Phaceam 


τοῦ σφάξαντος τὸν Φαχεὲ υἱὸν Ῥωμελίου. Ἢ δὲ τῆς ss filium Romeliz. Jerosolymz vero regnum desiit 
Ἱερουσαλὴμ. βασιλεία πέπαυται ἐπὶ Σεδεχίου. Καὶ A in Sedeciam : qui abductus in Babylonem , oculis 


"αὐτὸς γὰρ ἀπαχθεὶς εἰς Βαδυλῶνα, καὶ ἀφαιρεθέντων 
αὐτῷ τῶν ὀφθαλμῶν, εἰς λάχχον ἐδλήθη ἔτη χς΄..... 
Ὃν μετὰ ταῦτα ὑψώσας 6 βασιλεὺς Βαδυλῶνος, ἔδω-- 
χεν αὐτῷ θρόνον ἐπάνω τῶν ἐχεῖσε βασιλειῶν, xal 
συνήσθιε xa συνέπινεν αὐτῷ ἕως ἡμέρας ζωῆς αὐτοῦ. 
Καὶ ἐπὶ τούτου λήγει τὸ βιδλίον, αἰχμαλωτισθέντος 
τοῦ λαοῦ, xol τῆς πόλεως πάσης ἁλούσης. 

Ἔστι δὲ τὰ ὀνόματα τῶν βασιλέων τῆς ᾿Ιουδαίας 
καὶ τοῦ Ἰσραὴλ, καὶ ὁποῖον τῆς ἑχάστου πράξεως τὸ 
τέλος, καὶ πόσα ἔτη ἕχαστος αὐτῶν ἐδασίλευσε,, ὡς 
ἐν ἐπιτόμῳ διαλαθεῖν ἐστι) ἀπὸ τῶν προχειμένων δ΄. 
βιδλίων, οὕτως. — . 

ἃ Μετὰ τὸ ἀπολέσθαι τὸν Σαοὺλ βασιλεύσαντα ἔτη 
μ΄., βασιλεύει Δαυὶδ ἐπὶ πάντα τὸν Ἰσραὴλ xoi τὸν 
᾿Ιούδαν ἔτη μ΄. οὕτως - ἐν μὲν Χεῤρὼν ἔτη ζ΄., ἐν δὲ 
παντὶ τῷ ᾿Ισραὴλ καὶ τῷ ᾿Ιούδα ἔτη λγ΄. Καὶ ἐποίησε 
τὸ εὐθὲς ἐν τελείᾳ χαρδίᾳ. ᾿Επὶ τούτου ἦσαν προφῆ- 
ται Ναθὰν xoi Fd3. Σολομῶν 6 υἱὸς Δαυὶδ ἐδασί-- 
λευσεν ἐπὶ πάντα τὸν λαὸν ἔτη μ΄. καὶ αὐτός - xol 
ἐποίησε τὸ πονηρόν. Καὶ ἐπὶ αὐτοῦ ἦσαν προφῆται 


Ναθὰν χαὶ Vd. ἹΡοδοὰμ. ὃ υἱὸς αὐτοῦ ἐδασίλευσεν 


b Ε)ιλὰδ μαρωδάχ, Editio Romana Εὐιαλμαρωδέκ. 
Vera lectio est Evilmerodac. [Qua hinc sequuntur 
usque ad Synopsin libri Sirach, omnia desunt in Codice 
Coisliniano. ] 


orbatus, in vinculis fuit per annos viginti septem, 
Joachimum. vero postea extulit rex. Babylonis , 
dedit ipsi thronum supra reges qui istic erant, et 
comedebat potabatque cum: illo omnibus diebus 
vite sue, Huc autem desinit liber, cum scilicet 
capta urbe populus in captivitatem abductus est. 


Jam vero restat ut nomina regum Judzz et 
Israél, qua singulorum fuerint gesta, qui finis, 
quot annis regnaverint ex hisce libris recensea- 
mus, hoc pacto. 


Β 


Post perniciem Saülis qui regnaverat annis qua- 
draginta, regnat David in omnem Israélem et Ju- 
dam annis quadraginta ; scilicet in Chebron annis 
septem, in toto autem Israéle et Juda annis triginta- 
tribus. Et fecit rectum in perfecto corde. Sub hoc 
erant prophetze Nathan et Gad. Salomon filius Da- 
vid regnavit supra omnem populum et ipse annis 
quadraginta : et fecit malum. Sub hoc. etiam erant 
prophete Nathan et Gad. Roboam filius ejus re- 


a Hoc habentur in Synopsi, quae Athanasii nomine 
circumfertur, Tomo 2, p. 145. Vide ea que diximus 
in Diatriba initio hujus Synopseos. 


2. Paral. 
26. 18. 


420 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP, CONSTANTINOP. 


gnavit annis septemdecim, etfecit malum. Sub ἔτη ιζ΄., xe ἐποίησε τὸ πονηρόν. "Exi τούτου ἐσχί- 
hoc discissum est regnum, et manserunt cum eo in C σθη 4 βασιλεία, καὶ ἔμειναν μετ᾽ αὐτοῦ μὲν ἐν Ἵε- 


Jerusalem dua tribus, Juda et Benjamin. In Sa- 
maria autem tribus decém. Sub hoc erant prophetze 
Achias Silonites et Addo. Abia filius ejus regnavit 
anüis tribus. Neque erat cor ejus ut David, sed am- 
bulavit in. peccato patris sui. Sub hoc etiam erat 
Addo propheta. Asa filius ejus annis quadraginta- 
no et fecit reciam ; sed adhuc erant excelsa. Sub 
hoc erant Azariasfilius Oded;et Anami, propheta. 
Josaphat filius ejus annos vigintiquinque et fecit 
rectum ; sed excelsaadhuc erant. Postea vero in re- 
prehensionem iniquitatis incurrit, quia amicus erat 


ρουσαλὴμ. φυλαὶ δύο, ἣ ᾿Ιούδα xc 4j Βενιαμίν. Ἔν 
δὲ τῇ Σαμαρείᾳ φυλαὶ δέχα. "Exi τούτου ἦσαν προ- 
φῆται ᾿Αχίας 6 Σιλωνίτης καὶ ᾿Αδδώ. Ἀβία 6 υἱὸς αὖ- 
τοῦ ἐδασίλευσε ἔτη τρία. Καὶ οὐχ ἣν ἢ καρδία αὐτοῦ 
ὡς Δαυίδ, ἀλλ᾽ ἐπορεύθη ἐν τῇ ἁμαρτίᾳ τοῦ πατρὸς 
αὐτοῦ. Καὶ ἐπὶ τούτου ἦν ᾿Αδδὼ 6 προφήτης. Ἀσὰ ὃ 
υἱὸς αὐτοῦ ἔτη μα΄., καὶ ἐποίησε τὸ εὐθές" ἀλλ᾽ ἔτι 
ἦν τὰ ὑψηλά. ᾿Επὶ τούτου ἦσαν Ἀζαρίας υἱὸς '375 , 
καὶ ᾿Αναμὶ, οἵ προφῆται. Ἰωσαφὰτ υἱὸς οὐτοῦ ἔτη 
xs'., xal ἐποίησε τὸ εὐθές - ἀλλὰ τὰ ὀψηλὰ ἔτι 
ὑπῆρχε. Καὶ μετὰ ταῦτα μέμψιν ἔσχεν ἀνομίας, ὅτι 


Ochozize regis ἴ5ρδδ!, et in negotiis plurimum cum D ἐφιλίασε τῷ ᾿Οχοζίᾳ βασιλεῖ Ἰσραὴλ, καὶ ἐχοινώνη- 


illo coimunicabat. Sub hoc erant prophetz Helias, 
Elisseus, Michzas et Jehu filius Anemi, et Oziel 
filius Zachariz, et Eliadad filius Adiz ex Maris- 
sa. Joram filius ejus annis octo, et fecit malum. 
Habuit enim uxorem filiam Achaab. Sub hoc 
erant Elias et Elissaeus. Ochozias filius ejus anno 
uno, et fecit malum. Post eum mater ejus Gotho- 
lia anuos septem. Joas filius Ochosiz annos 
quadraginta. Hie occidit Zachariam, et fecit 
rectam in toto corde suo, donec Jodaé vir 
prudens viveret, et institueret ipsum. Hunc occi- 
derunt servi ipsius in domo Maéloth. Sub hoc 
prophetayit Zacharias filius Jodaé. Amesias filius 
ejus aonis novemdecim et fecit rectum in principio ; 
sed non sicut David. Adbuc enim populus immola- 
bat in excelsis, ét lucos non abstulit. Sub hoc etiam 
prophetaverunt prophete, quorum nomina scripta 
non sunt. Posteaquam vero eos, qui in Seir habi- 


σεν αὐτῷ εἰς πλεῖον πραγματείας. ᾿Επὶ τούτου ἦσαν 
προφῆται Ἤλίας, "Exon , Μιχαίας, καὶ Ἰοῦ 6 
τοῦ ᾿Ανεμὶ, καὶ ᾿Οζιὴλ 6 τοῦ Ζαχαρίου, καὶ ᾽᾿Ελιά- 
δαὸ ὃ τοῦ ᾿Αδιὰ ἀπὸ Μαρίσσης. ᾿Ιωρὰμ. 6 υἱὸς αὐτοῦ 
ἔτη η΄., καὶ ἐποίησε τὸ πονηρόν. Εἶχε γὰρ γυναῖκα θυ- 
γατέρα "Ayad6. Καὶ ἐπὶ τούτου ἦσαν Ἠλίας xc 
“Ἑλισσαῖος. ᾿Οχοζίας υἱὸς αὐτοῦ ἔτος α΄., χαὶ ἐποίησε 
τὸ πονηρόν. Mes αὐτὸν Γοθολία ἡ μήτηρ αὐτοῦ, ἔτη 
ἑπτά. ᾿Ιωᾶς υἱὸς ᾿Οχοζίου ἔτη μ΄. Οὗτος ἐφόνευσε 


E τὸν Ζαχαρίαν, xo ἐποίησε τὸ εὐθὲς ἐν ὅλη τῇ ψυχῇ 


αὐτοῦ, ἕως Ἰωδαὲ 6 συνετὸς ἔζη, χαὶ ἐφώτισεν αὐτόν. 
Τοῦτον ἀπέχτειναν οἱ δοῦλοι αὐτοῦ ἐν οἴκῳ Μαελώθ. 
"Eri τούτου ἐπροφήτευσε Ζαχαρίας υἱὸς Ἰωδαέ. Ἀμε- 
σίας υἱὸς αὐτοῦ ἔτη ιθ΄., xol ἐποίησε τὸ εὐθὲς ἐν ἀρχῇ, 
ἀλλ᾽ οὐχ ὡς Δαυίδ. "Ἔτι γὰρ 6 λαὸς ἐθυσίαζεν ἐν τοῖς 
ὑψηλοῖς, καὶ τὰ ἄλση οὐχ ἐξῆρε. Καὶ ἐπὶ τούτοῦ 
ἔπροφήτευσαν προφῆται, ἀλλ᾽ οὐχ ἐγράφησαν τὰ ὄνό- 


ματα αὐτῶν. Μετὰ ταῦτα μέντοι ᾿Αμεσίας πατάξας 


tabant, percussit, in superbiam elatus est, idola 6 τοὺς ἐν Σηεὶρ, ἐπήρθη, καὶ ἐλάτρευσε τοῖς εἰδώλοις 
habitantium ín Seir coluit, et in manus hostium 4 τῶν Σηεὶρ, xc ἐπατάχθη παραδοθεὶς τοῖς ἐχθροῖς. 


traditus, percussus est. Azarias, qui et Ozias, an- 
nos quinquaginta duos, et initio quod rectum erat 
fecit, sicut. pater ejus : czeterum excelsa non ab- 
stulit. Cum prospere rem ageret, elatus est animo, 
et voluit ipse adolere in templo, quod solis sacer- 
doübus licebat. Ideo lepra percussus est, postquam 
audisset, /Von tuum est, Ozia, adolere Domino, 
id quod solis sacerdotibus licet. Sub hoc erat 
Isaias propheta. Jotham filius ejus annos sedecim 


᾿Αζαρίας ὃ xa Ὀζίας ἔτη v6. , xo ἐποίησε χατὰ τὴν 
ἀρχὴν τὸ εὐθὲς , ὡς ὃ πατὴρ αὐτοῦ - πλὴν τὰ ὀψηλὰ 
οὐχ ἐξῆρεν. Εὐοδούμενος δὲ ἐπήρθη, xc ἠθέλησεν 
ἑαυτῷ θυμιᾶσαι ἐν τῷ ναῷ, ὅπερ μόνοις τοῖς ἱερεῦσιν 
ἔξεστι. Διὸ καὶ ἐλεπρώθη ἀχούσας - Οὐ σοὶ, Ὀζία, 
θυμιᾶσαι τῷ Κυρίῳ, ὃ μόνοις τοῖς ἱερεῦσιν ἔξεστιν. 
᾿Ἐπὶ τούτου προφήτης Ἡσαΐας. Ἰωθὰμ 6 υἱὸς αὐτοῦ 
ἐδασίλευσεν ἔτη ις΄., χαὶ ἐποίησε τὸ εὐθὲς ὡς 6 πα- 
τήρ αὐτοῦ - πλὴν τὰ ὑψηλὰ οὐχ ἐξῆρε. Καὶ ἐπὶ τού- 


regnavit, et fecit rectum sicut pater ipsius : czete- Β τοῦ ἦν Ἡσαΐας. ᾿Αχὰζ υἱὸς αὐτοῦ ἔτη ις΄., καὶ 


rum excelsa non abstulit. Sub hoc erat Isaias. 
Achaz filius ejus annos sedecim,et fecit malum.Sub 
hoc erant Isaias et Oded prophetze. Ezekias filius 
ejus regnavit annis viginti novem, et fecit quod 
rectum erat sicut David perfecte. Hie abstalit ser- 
pentem zeneum, quem suspenderat Moses. Sub lioc 
Senacherib et Rapsaces Assyrii, quod blasphe- 
massent, percussi sunt, posteaque una nocte egres- 


ἐποίησε τὸ πονηρόν. Καὶ ἐπὶ τούτου ἦν Ἡσαΐας xoi 
᾿Ωδὴδ προφῆται. ᾿Εζεχίας 6 υἱὸς αὐτοῦ ἔτη χθ΄., 
xa ἐποίησε τὸ εὐθὲς ὡς Δαυὶδ τελείως. Οὗτος χαθεῖ- 
λεν ὄφιν χαλχοῦν, ὃν ἐχρέμασε Μωῦσῆς. ' Exi τούτου 
Σεναχηρεὶμ. καὶ ἹΡαψάχης οἱ Ἀσσύριοι βλασφημοῦν- 
τες ἐπατάχθησαν μὲν αὐτοὶ, μετὰ ταῦτα ἐν μιᾷ δὲ 
νυχτὶ χιλιάδας ρπε΄. ἐξελθὼν ἄγγελος ἀνεῖλε. Μέλ- 
λων δὲ ᾿Εζεχίας ἀποθνήσχειν, ἔλαθε προσθήχην 


SYNOPSIS SCRIPTURE 


ἔτη ιε΄. Μανασσῆς ὃ υἱὸς αὐτοῦ ἔτη νε΄. χαὶ ἐποίησε 
τὸ πονηρόν. Ὅσα δὲ χατέσχαψεν ᾿Εζεχίας, ταῦτα 
οὗτος ἀνήγειρε,; καὶ γέγονεν ἄλλος Ἱεροδοὰμ. τῷ 'Ioó- 
δα, ὥστε δι᾽ αὐτὸν παθεῖν τὴν Ἱερουσαλὴμ, ὡς τὴν 
Σαμάρειαν. Καὶ γὰρ ἐπ᾽ αὐτοῦ ἐλέχθη; Ὃς ἐξήμαρτε 
τὸν Ἰούδαν. Διὸ καὶ αἰχμάλωτος ἀπήχθη εἰς Βαόυ- 
λῶνα. ᾿Αλλ᾽ ἐν τῇ αἰχμαλωσίᾳ, ὡς ἐν τοῖς Παραλει- 
πομένοις γέγραπται, μετανοήσαντα αὐτὸν μετέστρε- 
lev ὃ Θεὸς εἰς Ἱερουσαλὴμ, καὶ πάλιν ἀντελάδετο τῆς 
βασιλείας. Μετανοῶν δὲ xoi διδάσκων τὸν λαόν δου- 
λεύειν τῷ Θεῷ, ἐτελεύτησεν. Οὐκ ἐτάφη δὲ ἐν πόλει 
Δαυὶδ, ἀλλ᾽ ἐν τῷ κήπῳ αὐτοῦ, κήπῳ Ὀζᾷ. ᾿Αμὼς ὃ 
υἱὸς αὐτοῦ ἔτη 6΄., καὶ ἐποίησε τὸ πονηρὸν, ὡς ὃ πα- 
τὴρ αὐτοῦ Μανασσῆς, καὶ ἀνεῖλον αὐτὸν οἱ παῖδες 
αὐτοῦ, καὶ ἐτάφη ἐν χήπῳ "OUR , ἔνθα καὶ 6 πατὴρ 
αὐτοῦ. Ἰωσίας 6 υἱὸς αὐτοῦ ἔτη λα΄. Τοῦτον ὃ λαὸς 
ἤγειρε βασιλέα, ὄντα ἐτῶν η΄., καὶ ἐποίησε τὸ εὐθὲς 
ἐν πάσῃ δὲῷ Δαυὶδ, καὶ οὐκ ἀπέστη δεξιᾷ, οὐδὲ ἀρι- 
στερᾷ. Καὶ γὰρ xal τὰ ἄλση ἐξέχοψε, xod τὰ εἴδωλα 
πάντα χαθεῖλε. Γενόμενος δὲ ἐτῶν ις΄.. τόν τε νόμον 
ζητήσας, xat εὑρὼν ἀμεληθέντα, ἀναγνωσθῆναι πε- 
ποίηκε, καὶ τὸ πάσχα ἐποίησε, καὶ ἐκήρυξεν, ὡς γέ- 
γραπται. Τοῦτον δὲ ἀνεῖλε Φαραὼ Νεχαὼ ἐπὶ τοῦ 
Εὐφράτου φιλονεικήσαντα πρὸς αὐτόν. ᾿Επὶ τούτου 
Ἱερεμίας καὶ Σοφονίας ἦσαν οἱ προφῆται, καὶ Ὀλδὰ 
ἢ προφῆτις γυνὴ Σελλῇ. Ἰωάχαζ υἱὸς αὐτοῦ μῆνας 
τρεῖς, καὶ ἐποίησε τὸ πονηρὸν, καὶ μετέστησεν αὐτὸν 
Φαραὼ Νεχαώ " καὶ ἐπὶ τούτου ἦν Ἱερεμίας. ᾽᾿Ἔλια- 
χεὶμ, ἕτερος υἱὸς Ἰωσίου, ὃς μετωνομάσθη Ἰωαχεὶμ., 
ἔτη τα΄., xo ἐποίησε τὸ πονηρόν. ᾿Ιωαχεὶμ. 6 καὶ Ἶε- 
χονίας, 6 υἱὸς αὐτοῦ, μῆνας γ΄., καὶ ἐποίησε τὸ πο- 


νηρὸν xol ἀπήχθη εἰς Βαδυλῶνα. Ματθὰν 6 υἱὸς αὖ-- 


τοῦ. Τοῦτον Ναδουχοδονόσορ ἐποίησε βασιλέα, καὶ ^ 


μετωνόμασε αὐτὸν Σεδεχίαν. Καὶ ἐδασίλευσεν ἔτη ι6΄., 
καὶ ἐποίησε τὸ πονηρόν. Καὶ ἐπὶ τούτου ἦν Ἱερεμίας. 
Ἕως τούτου ἣ βασιλεία τοῦ Ἰούδα, xoi χατελύθη, 
ὥσπερ χαὶ τῆς Σαμαρείας. Καὶ γὰρ ἣ πόλις ἑάλω, xal 
πάντες ἀπήχθησαν αἰχμάλωτοι εἰς Βαδυλῶνα μετὰ 
σχευῶν. Εἰσὶ δὲ βασιλεῖς κα΄. ἐκτὸς Γοθολίας. 


᾿Ονόματα τῶν βασιλέων τῶν γενομένων ἐν Σαμα- 
ρείᾳ, καὶ ποῖον τῆς ἑκάστου πράξεως γέγονε τέλος, 
xal πόσα ἔτη ἕχαστος ἐδασίλευσεν, οὕτως. Ἵεροδοὰμ. 
υἱὸς Na6à0 ἔτη χδ΄. Οὗτος σχισθείσης τῆς βασιλείας 
ἀνελθὼν ἀπ᾽ Αἰγύπτου πρῶτος ἐδασίλευσεν ἐν Σαμα- 


ρείᾳ,, καὶ ἐποίησε τὸ πονηρὸν ὡς οὐδεὶς ἕτερος. Φο- 
TOM. VI. 


SACRE. ^21 


sus angelus centum octoginta quinque millia ho- 
minum occidit. Moriturus Ezechias ad proroga- 
tionem vite annos quindecim. accepit. Manasses 
filius ejus annos quinquaginta quinque, fecitque 
malum. Quaecumque demolitus fuerat Ezechias, 
ipse restituit, et factus est Judze alter Jeroboam ; 
ita ut ejus causa idem passa sit Jerusalem, quod 


C 


Samaria. De illo dictum est, Qui peccare fecit 4. fieg. 21. 


Judam. Ydeo captivus abductus est in Babylonem. 
Sed in captivitate, ut in Paralipomenis scriptum 
est, penitentem reduxit Deus in Jerusalem, re- 
gnumque recuperavit. Poenitentiam itaque agens, 
populumque ut Deo serviret docens, obiit. In ci- 
vitate tamen David non est sepultus, sed in horto 
suo, in horto Oza. Amos filius ejus regnavit an- 
nos duos, et fecit malum sicut pater ejus Manas- 
ses, et occiderunt ipsum servi ejus, sepultusque 
est in horto Oza, in quo sepultus est et pater ipsius. 
Josias filius ejus regnavit annis triginta uno. 
Hunc populus regem creavit, cum esset annorum 
octo, fecitque rectum, et ambulavit in omni via 
David, nec declinavit ad dexteram vel ad sini- 
stram. Etenim et lucos succidit, et omnia simu- 
lacra sustulit. Cum annorum esset sedecim, legem 
quisivit, et cum ante neglectam invenisset, legi 
jussit : ac pascha praedicavit celebravitque, sicut 
scriptum est. Hunc occidit Pharao Nechao ad Eu- 
phratem, cum contentio inter illos orta-esset. Hu- 
jus tempore fuerunt prophete Jeremias et Sopho- 
nias, et Olda prophetissa uxor Selle. Joachaz 
filius ejus regnavit menses tres, et fecit malum, et 
860 transtulit eum Pharao Nechao. Sub hoc quoque 
vixit Jeremias. Eliakim alter filius Josiz, qui et 
Joakim. mutato nomine dictus est, regnavit annis 
undecim, et fecit quod malum erat. Joakim qui et 
Jechonias, filius ejus, regnavit menses tres, et fe- 
cit quod malum erat, translatusque est in Babylo- 
nem. Matthan filius ejus. Hunc Nabuchodonosor 
constituit regem, et mutato nomine Sedeciain. ap- 
pellavit, regnavitque annis duodecim, et fecit ma- 
lum. Sub hoc quoque erat Jeremias. Hucusque 
duravit regnum Juda, tuncque subversum est, 
sicut et regnum Samariz. Urbs namque capta est, 
et universi in Babylonem captivi cum vasis ab- 
ducti sunt. Suntque reges viginti unus, non annu- 
. merata Gotholia. 

Nomina regum qui fuerunt iu Samaria, et qu:e 
gesta, qui finis cujusque fuerit, et quot annis sin- 
guli regnaverint his accipe. Jeroboam filius Na- 
bath annis 24. Hic discisso regno ascendens ex 
JEgypto, primus regnavit in Samaria, et fecit ma- 


lum, ita ut nullum similem habuerit. Veritus ne 
28 


D 


Ε 


Β 


S. 


422 


regnum ipsi eriperetur, aureas buculas duas fe- 


JOANNIS CHRYSOST. 


3. δ μον, 12. Cit, οἵ populum seduxit dicens : 171 sunt dii, qui 


eduxerunt nos ex terra /Egypti. Ynstituit enim 


3. teg. τή. festa οἱ sacerdotes : Et hic peccare fecit Israél. 


Ipsum namque omnes postea reges imitati sunt. 
Hujus tempore propheta? erant Achias Silonites, 
et qui contra ipsum super altare. vociferatus est. 
Nabath filius ejus regnavit annos duos, et fecit ma- 


Mie qua- lum, neque alius es genere ejus regnavit. Zambri 


alteri ius generis annos 12. Baasa regnavit annos 94, 
et fecit quod malum erat. Sub hoc prophete crant 
Elias, Elisseus, Michzas, et qui Achaabo de Sy- 
ria et de filio Ader prophetavit, et qui proprio jussu 
vulneratus, Achaabum redarguit : ac praterea 
seorsum multi prophetarum filii. Ochozias filius 
ejus annis duobus, et fecit quod 1nalum erat. Sub 
hoc erant Elias et Elisszeus : nam ejus quinquage- 
nariosigne percussit Elias in verbo Domini. Joram 
filius Achaab annis duodecim : et fecit malum, 
neque ultra alius ex genere ipsins regnavit, Sub 
hoc Elias assumtus est : Elisseus vero mansit us- 
que ad Jeroboam filium Joas regem Israel. Sub 
hoc erant filii prophetarum. Jehu de alia stirpe, 
filius Namesse, annis 92. flic sustulit genus Acha- 
abi, et prophetas Baal per insidias occidit, sta- 
tuamque illius contrivit. Et cum in hisce fecisset 
quod rectum erat, promissionem, quod ipsius filii 
ad quartam usque generationem sessuri essent su- 
per thronum. Joachaz filius ejus annos septemde- 
cim, fecitque quod. malum erat. Jerusalem expu- 
gnavit, aurum et vasa abstulit. Jeroboam filius 
ejus annis 4t, fecitqie malum. Zacharias filius 
ejus mensibus sex : fecitque malum. Hactenus ge- 
nus Jehu usque ad quartam generationem duravit. 
Sellum ex alia stirpe filius Jabis regnavit dies tri- 
ginta, et fecit quod malum erat. Manaém ex alio 
genere, filius Gadde, annos viginti, et fecit quod 
malum erat. Hujus tempore prophetarunt Isaias 
et Osee. Phacee de alia stirpe, filias Romeliz, an- 
. nos viginti. Hie occidit Phakeiam, et fecit malum. 
Sub hoc erant Isaias et Osee prophete. Osee ex 
alia stirpe, filius Elas, annos novem. Hic occidit 
regem Phacee, et fecit malum : verum non sicut 
decesscres ejus. Osee ultimus fuit rex Samariz. In 3,4 
illum enim desierunt reges, et periit Samaria, ^ 
quam deinceps inhabitarunt Assyrii. Ex quibas 
orti sunt. haeretici Samaritz, qui et Saducei vo- 
cantur. In hac desinit totus scopus librorum Re- 
gam. 


D 


ARCHIEP., 


CONSTANTINOP. 


θούμενος γὰρ μὴ καταληφθῇ, ἐποίησε δαμάλεις, χρυ- 
σᾶς δύο, xol ἠπάτησε τὸν λαὸν λέγων " Οὗτοί εἶσιν 
οἱ θεοὶ, oi ἀναγαγόντες ἡμᾶς Ex. γῆς Αἰγύπτου. Ἔπλά- 
σατο χαὶ ἑορτὰς xo ἱερέας * Καὶ οὗτος ἐξήμαρτε τὸν 
ἸΙσραήλ. Αὐτῷ γὰρ πάντες οἵ μετ᾽ αὐτὸν κατηχολού-- 
θησαν. ᾿Επὶ τούτου ἦν προφήτης ᾿Αχίας 6 Σιλονίτης, 
καὶ ὃ ἐπικαλεσάμενος ἐπὶ τὸ θυσιαστήριον κατ᾽ αὐτοῦ. 
Na620 υἱὸς αὐτοῦ ἔτη β΄., καὶ ἐποίησε τὸ πονηρὸν, 
xal οὐχ ἔτι τις Ex. γένους αὐτοῦ ἐδασίλευσε. “Ζαμόρὶ 
ἑτέρου γένους ἔτη ι6΄. Baac& ἔτη χδ΄., χαὶ ἐποίησε 
τὸ πονηρόν. "Exi τούτου προφῆται ἦσαν ᾿Ηλίας, xal 
*EXwcoiog, xol Μιχαίας, καὶ 6 προφητεύσας τῷ 
"Ay aà6 περὶ τῆς Συρίας καὶ τοῦ υἱοῦ ᾿Αδὲρ, καὶ ὁ πα- 
τάξας αὐτὸν τραύματι, καὶ ἐλέγξας τὸν Ἀχαὰό, xal 
πολλοὶ καθ’ ἑαυτοὺς υἱοὶ τῶν προφητῶν. ᾿Οχοζίας υἱὸς 
αὐτοῦ ἔτη B. , καὶ ἐποίησε τὸ πονηρόν. Καὶ ἐπὶ τού- 
του ἦσαν ᾿Ηλίας καὶ “Ελισσαῖος- αὐτοῦ γὰρ τοὺς πεν- 
τηχοντάρχους ἐπάταξεν ἐν πυρὶ ᾿Ηλίας ἐν ῥήματι 
Κυρίου. ᾿Ιωρὰμ. υἱὸς ᾿Αχαὰδ ἔτη ι6΄., xo ἐποίησε τὸ 
πονηρὸν, χαὶ οὐχέτι τις τοῦ γένους αὐτοῦ ἐδασίλευσε. 
Καὶ ὃ μὲν ᾿Ηλίας ἀνελήφθη ἐπὶ τούτου * 6: δὲ Ἔλισ- 
σαῖος διέμεινεν ἕ ἕως Ἱεροδοὰμ. υἱὸν ᾿Ιωὰς βασιλέως 
ἸΙσραήλ. Ἦσαν δὲ καὶ ἐπὶ τούτου οἱ υἱοὶ τῶν προφη- 
τῶν. "loU ἑτέρου γένους, υἱὸς Ναμεσσῇ, ἔτη x6'. Οὗτος 
ἀνεῖλε τὸ γένος ᾿Αχαὰδ xol τοὺς προφήτας τοῦ Báo 
ἐν τῷ πτερνισμῷ, xal τὴν στήλην αὐτοῦ συνέτριψε. 
Καὶ ἐν τούτοις ποιήσας τὸ εὐθὲς, ἔσχε ἐπαγγελίαν, 
ὅτι υἱοὶ τέταρτοι χαθίσονταί σοι ἐπὶ θρόνου. ἸΙοαχὰζ 
υἱὸς αὐτοῦ ἔτη ιζ΄., xol ἐποίησε τὸ πονὴρὸνὴ xa ἐπο- 
λέμησε τὴν Ἱερουσαλὴμ, καὶ ἔλαδε τὸ χρυσίὸν xal τὰ 
σχεύη. ἹἹεροδοὰμ. υἱὸς αὐτοῦ ἔτη μα΄., καὶ ἐποίησε τὸ 
πονηρόν. Ζαχαρίας υἱὸς αὐτοῦ μῆνας ς΄., xal ἐποίησε 
τὸ πονηρόν. "Exo τούτου γεγόνασι τοῦ γένους "ToU υἱοὶ 
τέταρτοι. Σελλοὺμ. ἑτέρου γένους; υἱὸς ᾿Ιαδὶς ἡμέρας, 
λ΄., καὶ ἐποίησε τὸ πονηρόν. Μαναὴμ. ἄλλου γένους, 
υἱὸς Γαδδὴ, ἔτη χ΄., καὶ ἐποίησε τὸ πονηρόν. ᾿Επὶ 
τούτου Ἡσαΐας xai Ὠσηὲ ἦσαν ᾿προψητεύὀνειβ' Φα- 
χεὲ ἄλλου γένους, υἱὸς Ῥωμελίου, ἔτη χ΄. Οὗτος 
ἔσφαξε τὸν Φαχείαν, χαὶ ἐποίησε τὸ πονηρόν. ᾽Επὶ 
τούτου ἦσαν Ἡσαΐας χαὶ ᾿Ωσηὲ οἱ προφῆται. Ὠσηὲ 
ἑτέρου γένους, υἱὸς "HA , ἔτη θ΄. Οὗτος ἔσφαξε τὸν 
Φαχεὲ, χαὶ ἐποίησε τὸ jiu di πλὴν οὐχ ὡς oi πρὸ 
αὐτοῦ. ("Yocepoc) ovi γέγονε βασιλεὺς Σαμαρείας. 
"Ex αὐτοῦ γὰρ πέπαυται, καὶ ἀπώλετο ἣ Σαμάρεια, 
xoi λοιπὸν ᾿Ασσύριοι χατῴχησαν ἐν αὐτῇ. CER ὧν 
αἱρετιχοὶ Σαμαρεῖται γεγόναδι, καλούμενοι Σαδου- 
καῖοι. "Ev τούτοις οὖν xoi τελευτᾷ 6 πᾶς σχοπὸς τῶν 
βιδλίων τῶν Βασιλειῶν. 


SYNOPSIS SCRIPTURE SACRE. 


^ HAPAAEIHOMENA | BIBAION α΄. 


Παραλειπόμενα χαλεῖται, ἐπειδὴ πολλὰ ἐν ταῖς 
Βασιλείαις παραλειφθέντα περιέχεται ἐν τούτοις τοῖς 
βιδλίοις. Ἔστι δὲ ἐν τούτῳ τῷ πρώτῳ γενεαλογία 
πασῶν φυλῶν ἀπὸ ᾿Αδὰμ, ἕως τῶν βασιλέων κατὰ φυ- 
λὰς χαὶ κατὰ δήμους set: χατὰ πατριὰς καὶ κατ᾽ οἷ- 
χον. Τίνας τε ἔταξε τῶν Λευιτῶν Δαυὶδ ἐν αὐλοῖς χαὶ 
χινύραις ἄδειν τῷ Θεῷ, καὶ τίνας ἔταξεν ἐν τοῖς ἔρ- 
γοις τοῦ ναοῦ. Πρότερος γὰρ αὐτὸς τὸν ναὸν χτίζειν 
ἤρξατο. Καὶ ἕτερά τινα λεπτομερῶς βασιλέων χαὶ 
τῶν γενεῶν διέρχεται. Οἷς συναπτέον xo ταῦτα, ὅτι 
γίνεται ὁμοῦ τῶν ἐν Ἱερουσαλὴμ. βασιλευσάντων ἀπὸ 
τοῦ Δαυὶδ τὰ πάντα ἔτη υοδ΄. Οἱ δὲ βασιλεῖς πάντες 
γεγόνασιν. ἐξ ἑνὸς γένους τοῦ Δαυὶδ, καὶ ot μὲν 
ἐποιήσαντο τὸ εὐθὲς, εἰσὶ θ΄." οἱ δὲ τὸ πονηρὸν ἐποιή- 
σαντο, ι6΄., χωρὶς μέντοι Γοθολίας. Τῶν δὲ ἐν Σαμα- 
ρείᾳ βασιλευσάντων γίνονται ὁμοῦ τὰ πάντα ἔτη σξθ΄. 
καὶ ἡμέραι λ΄. - βασιλεῖς μὲν ι6΄. ἐκ διαφόρων ὀχτὼ 
γενεῶν γεγόνασιν * οἱ δὲ πάντες ἐποιήσαντο τὸ πονη- 


ρὸν, κατὰ τὴν ἁμαρτίαν Ἱεροθοάμ.. 
ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΜΈΝΑ ΒΙΒΛΙῸΝ £'. 


Ἔν τῇ δευτέρᾳ βίόλῳ τῶν Παραλειπομένων πα- 
ράγονται πράξεις βασιλέων. Εἰσὶ δὲ οἱ ταύτας ἀνα- 
γράψαντες ol κατὰ χαιροὺς ὄντες προφῆται. Ὑπὲρ δὲ 
τοῦ γινώσχειν £x μέρους τοὺς συγγράψαντας, σημειω- 
τέον οὗτος (1. ὅτι) μὲν πράξεις ἔγχεινται ἐνταῦθα 
πάντων τῶν βασιλέων Ἰσραὴλ χαὶ Ἰούδα - ἤτοι oi 
παραλειφθεῖσαί τῆς ἱστορίας τῶν βασιλέων. οἱ δὲ τὰς 
ἁπάσας αὐτῶν πράξεις ἱστορήσαντες , εἰσὶν οὗτοι * τὰ 
περὶ τοῦ Δαυὶδ ἔγραψε Σαμουὴλ, «o Ναθὰν xoà Γὰδ 
οἵ προφῆται - τὰ περὶ Σολομῶντος, Ναθὰν xal Ἀχίας 
προφῆται - τὰ περὶ Ἱεροδοὰμ, Σαμέας xa "A00 
προφῆται" τὰ περὶ Ἀδιὰ, ᾿Αδδὸ 6 προφήτης. Τὰ 
περὶ Ἀσὰ, ἐν τῷ βιδλίῳ λόγων περὶ τῶν βασιλέων 
Ἰούδα - τὰ περὶ Ἰωσαφὰτ, Ἰοὺ ὁ προφήτης, τοῦ 
Ἀναμὴ, ὃς χατέγραψε βιδλίον λόγων τῶν βασιλέων 
Ἰσραήλ. Τὰ περὶ Ἰωὰς, ἐπὶ τὴν γραφὴν τῶν βασιλέων. 
Τὰ περὶ Ἀμεσία, ἐπὶ βιδλίον βασιλέων ᾿Ιούδα καὶ 
Ἰσραήλ. Τὰ περὶ ᾿Οζίου, ᾿[εσίας ( sic) 6 προφήτης. 
Τὰ περὶ Ἰωθὰμ,, ἐπὶ βιόλίον βασιλέων ᾿Ιούδα xol 
Ἰσραήλ. Τὰ περὶ Ἄχαζ, ἐπὶ βιδλίον βασιλέων ᾿Ιούδα 
χαὶ Ἰσραήλ. Τὰ περὶ ᾿Εζεχίου, Ἡσαΐας υἱὸς ᾿Αμὼς 
6 προφήτης. Τὰ περὶ Μανασσῆ, ἐπὶ λόγων τῶν δρών- 
των. Τὰ περὶ Ἰωσίου, ἐπὶ βιδλίου ᾿Ιούδα καὶ Ἰσραήλ. 
Τὰ περὶ ᾿Ιωαχεὶμ., ἐπὶ βιδλίου βασιλέων Ἰούδα καὶ 
Ἰσραήλ. Ταῦτά ἐστιν εὑρεῖν οὕτω τεταγμένα ἐν τοῖς 
Παραλειπομένοις τῶν βασιλέων. 


Β 


€ 


D 


E 


425 


PARALIPOMENA , LIBER PRIMUS. 


Paralipomena vocantur, quia multa in libris Re- 
gnorum pretermissa in hisce libris continentur. 
Habetur autem in primo hoc libro omnium tri- 
buum genealogia ab Adam usque ad reges secun- 
dum tribus et populos et familias et domos. Quos 
ex Levitis instituerit David ad canendum Deo, et 
quos instituerit ad templi opera. Ipse namque prior 
regnum fundare incepit. Alia quoque minutatim 
de regibus et generationibus edisserit. Quibus hoc 
subjungendum est, annos omnes eorum qui in Je- 
rusalem regnarunt ἃ Davide, esse quadringentos 
septuaginta quatuor. Reges autem omnes fuerunt 
ex una stirpe Davidis : et qui quod rectum erat 


fecerunt novem sunt : qui vero malum, duodecim, 


cxcepta Gotholia. Eorum autem, qui in Samaria 
regnarunt, omnes anni sunt ducenti sexaginta no- 
vem et triginta dies : duodecimque reges ex octo 
diversis stirpibus fuerunt; omnes autem fecerunt 
malum, secundum peccatum Jeroboami. 


PARALIPOMENA, LIBER SECUNDUS. 


In secundo libro Paralipomenon recensentur 
gesta regum. Qui autem illa descripserunt, pro- 
phetz illi fuerunt qui diversis fuere temporibus. 
Ut autem singulatim sciatur quinam hzc scripse- 
rint, observandum est hic gesta haberi omnium 
regum Israel et Juda ; ea scilicet que prztermissa 
sunt in historia regum. Qui porro omnia ipsorum 
gesta descripserunt hi sunt : Davidis gesta scri- 
pserunt Samuel, Nathan et Gad prophete : Salo- 
monis, Nathan et Achias prophete : Jeroboami, 
Semeas et Addo prophetz : Abi, Addo propheta. 
Asc gesta habentur in libro sermonum de regibus 
Juda : Josaphati, Jehu propheta filius Aname, qui 
scripsit librum. sermonum regum Israel. Que 
Joas gessit, relata sunt in scripturam Regnorum. 
Οὐδ Amasias, in libro regum Juda et Israel. Que 
Ozias, scripsit Isaias propheta. Quz Joatham, in 
libro regum Juda et Israél. Quae Achaz, in libro 
regum Juda et Israél. Qua» Ezechias, Isaias filius 
Amos propheta. Que Manasses,in libro videntium. 


. Qua Josias, in libro regum Juda et Israel. Quae 


Joachim, in libro regum Juda et Israel. Heec sic 
disposita inveniuntur in. Paralipomenis regum. 


^ Hoc fere habentur in Synopysi illa, qux Athanasii nomine comparet, sed brevius recensita. 


28, 


4k 


ESDRAS, LIBER PRIMUS. " 

Esdras vocatur hic liber, quia ipse Esdras sa- 
cerdos cum esset et lector, enarrat ac. describit 
reditum filiorum Israel ex Perside in Jerusalem. 
Fuit autem reditus primo quidem ex jussu Cyri 
et Darii regum in manu Jesu filii Josedec et 
Esdrae atque Zorobabelis, qui circa quasstionem 
quamdam contendebant, facta promissione, ut qui 
vinceret a rege quidquid vellet peteret. Cum unus 
ergo dixisset fortius esse vinum ; alter fortiorem 
esse regem, Zorobabel contendit fortiores esse mu- B 
lieres, veritatemque super omnia excellere. Hzc 
quia loquutus Zorobabel, victor evasit : cum jussus 
esset petere quod vellet, petiit ut captivitas solve- 
retur, et Jerusalem zdificaretur. Atque ita ut pe- 
tiit factum est, dimissaque est captivitas. Tunc 
enim temporis adimpleti erant septuaginta ire 
anni. Sunt itaque illi qui de captivitate ascende- 
runt de Juda et Benjamin, ac Levitae, numero 
quadraginta duo millia, equi trecenti triginta, muli 
ducenti | quadraginta quinque, cameli quadringenti 
triginta quinque, servi eorum et ancillae septem 
millia trecenti triginta quatuor, cantores ducenti, 
asini sex. mille septingenti et viginti. Qui adifi- 
cabant autem erant Zorobabel et Jesus filius Jose- 
dec et Neemias. Esdras vero cum esset in lege 
peritus, legem. protulit atque legit, constituitque 
cuncta ad templum et ad. Levitas pertinentia. 
Ipse legem ostendit ; curavit alienigenas uxores 
abjici ab iis, qui eas tempore captivitatis duxerant. 
Abjecerunt autem omnes, et mundati sunt, et ce- D 
lebravit pascha secundum legem, ut scriptum est, 
neenon jejunium, et sic absolvitur primus Esdras 
liber. 


SECUNDUS LIBER ESDIJE. 

In hoc libro eadem ipsa quz in primo dicit 
Esdras de reditu, iis exceptis, quz problematum 
more dicta fuerant. Plura vero de Neemia eurucho 
narrat, quod ipse templi zdificationem petierit ; 
et quomodo Esdras quidem legeret, Jesus vero et 
Baneas et Sarabias populum erudirent. Et Esdras E 
quidem legens distinxit in scientia Domini : popu- 
lus autem intellexit lectionem, et celebravit pascha 
et septimo mense fecit jejunium et scenopegiam, 


^ His similia habet Synopsis illa inter Athanasii 
opera: qui vero primus Esdre liber hic dicitur, est in 
Vulgata tertius, et ad. calcem Bibliorum positus extra 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP., 


$61 


CONSTANTINOP. 


, δ᾽ EZAPAX BIBAION α΄. 

"Εσδρας καλεῖται τὸ βιδλίον, ἐπειδὴ αὐτὸς "Εσδρας 
ἱερεὺς ὧν καὶ ἀναγνώστης; ἐξηγεῖται καὶ συγγράφει 
τὴν ἐπάνοδον τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ ἐχ Περσίδος εἰς τὴν. 
Ἱερουσαλὴμ. γενομένην. ἸΓέγονε δὲ ἣ ἐπάνοδος προ- 
τέρως μὲν ix τοῦ προστάγματος," ἔπειτα δὲ χελεύ- 
σαντος Κύρου χαὶ Δαρείου τῶν βασιλέων ἐν χειρὶ 
Ἰησοῦ τοῦ Ἰωσεδὲχ, xoi "Ἔσδρα xol Ζοῤοδάθελ; οἵ 
ἤρισαν προδλήμασι, τεθείσης ἐπαγγελίας , αἰτῆσαι 
τὸν νιχῶντα ὅπερ ἐὰν θελήση παρὰ τοῦ βασιλέως. 
Τοῦ τοίνυν ἑνὸς εἰπόντος νικᾶν τὸν οἶνον, xol τοῦ ἕτέ- 
ρου εἰπόντος νιχὰν τὸν βασιλέα, ὃ Ζοροδάθελ εἶπεν 
νικᾶν τὰς γυναῖκας, ὑπὲρ δὲ πάντα τὴν ἀλήθειαν. Καὶ 
ἐπειδὴ ταῦτα εἰρηκὼς νενίχηχε, καὶ ἤχουσε αἰτήσα- 
σθαι ὃ βούλεται, ἠξίωσε αὐτὸς ἀφεθῆναι τὴν αἰχμα- 
λωσίαν, καὶ οἰχοδομηθῆναι τὴν Ἱερουσαλήμ. Καὶ γέ- 
qovev ὡς ἠξίωσε, χαὶ ἀφείθη f, αἰχμαλωσία. Τότε γὰρ 
ἐπληρώθη καὶ τὰ “ ο΄. ἔτη τῆς ὀργῆς. Εἰσὶ τοίνυν “οἵ 
ἀναδάντες ἀπὸ τῆς αἰχμαλωσίας ἀπὸ Ἰούδα xai Βὲε- 
ee xoi οἵ Λευῖται, τὸν ἀριθμὸν μυριάδες δ΄, xal 
Ὁ δισχίλιοι, ἵπποι τλ΄., "Rat σμε΄., χάμηλοι UAe'., 
παῖδες αὐτῶν χαὶ κὰϊβίσκοι ζελδ',, οἱ ἄδοντες σ΄., ὄνοι 
αγκ'., καὶ οἱ μὲν οἰκοδομοῦντες ἦσαν Ζοροδαδελ, καὶ 
Ἰησοῦς ὃ τοῦ ᾿Ιωσεδὲχ, xoi Νεεμίας. Ὁ δὲ ΓΕ σδρας 
εὐφυὴς ἐν τῷ νόμῳ, αὐτὸς προσεχόμισε τὸν νόμον. 
xol ἀνέγνω, xal διετύπωσε πάντα τὰ χατὰ τὸ ic- 
ρὸν καὶ τοὺς Λευίτας. Αὐτὸς ἔδειξε τὸν νόμον, χαὶ 
πεποίηχε ἐχδχηθῆναι τὰς ἀλλογενεῖς γυναῖχας τοὺς 
λαῤόντας ἐν χαιρῷ τῆς αἰχμαλωσίας. Καὶ ἐξέδαλον 
πάντες, καὶ ἐχαθαρίσθησαν, χαὶ ἐποίησε τὸ πάσχα 
νομίμως, ὡς γέγραπται, xo τὴν νηστείαν, xoi οὕτω 
τελειοῦται τὸ πρῶτον βιδλίον "Ἰσδρα. 


EXAPAX BIBAION 6'. 


"Ev τούτῳ τῷ βιδλίῳ τὰ αὐτὰ μὲν τῷ πρώτῳ λέ-- 
γει ὃ [Εσδρας περὶ τῆς ἐπανόδου, χωρὶς τῶν προὔλη- 
θέντων. Καὶ τὰ πλείω δὲ ἐξηγεῖται περὶ Νεεμίου τοῦ 
εὐνούχου - ὅτι αὐτὸς ἠξίωσε περὶ τῆς οἰχοδομῆς τοῦ 
ἱεροῦ " xol ὅτι μὲν Ἔσδρας ἀνεγίνωσχε, Ἰησοῦς δὲ 
χαὶ Βανέας καὶ Σαραδίας ἦσαν συνετίζοντες τὸν λαόν. 
Καὶ ὃ μὲν Γσδρας ἀναγινώσχων διέστειλεν ἐν ἐπι- 
στήμῃ Κυρίου - ὃ δὲ λαὸς συνῆχε ἐν τῇ ἀναγνώσει, 
xal ἐποίησε τὸ πάσχα, καὶ ἐν τῷ ἑδδόμῳ μιηνὶ ἐποίησε 


canonicos. 
b Hac tantillum variant in Synopsi altera. 
* Altera Synopsis ἑξήχοντα ἔτη habet, male. 


SYNOPSIS SCRIPTURE SACRE. 


425 

τὴν νηστείαν καὶ τὴν σχηνοπηγίαν, ὡς γέγραπται : — utscriptum est: IVon fecerunt ad hune modum 5, gq,. 8. 
Ὅτι, φησὶν, οὐκ ἐποίησαν οὕτως ἀπὸ τῶν ἡμερῶν ὦ diebus Jesu filii Nave. Esdras vero cum vidis- 17 
᾿Ιησοῦ τοῦ Ναυῆ: '"EcOpac δὲ ἑωραχὼς ἐπιμιγείσας — Set Azotias mulieres Hebraeis conjugio junctas, 


quvaixac ᾿Αζωτίους τοῖς "E6oaiow , ἔπεισε πάντας 
ἐπαγγείλασθαι φυλάττειν τὸν νόμον τοῦ Θεοῦ. Καὶ 
ἐξέδαλε τὰς γυναῖκας, ὡς παράνομον γάμον, καὶ ὦὥμο- 


omnibus persuasit ut promitterent se legem Dei 
servaturos. Et ejecit illas mulieres, tamquam ille- 
gitimas, et jurarunt universi se legem servaturos. 


σαν φυλάξαι τὸν νόμον. Kol οὕτως ἁγιασθέντες καὶ 5 Atque ita sanctificati et mundati, Letati sunt, et 
χαθαρισθέντες εὐφράνθησαν, χαὶ ἀπῆλθε ἕκαστος εἰς ^ abierunt singuli in domum suam: Narratür autem 


τὸν οἶχον αὐτοῦ. Ἱστορεῖται δὲ καὶ τοῦτο περὶ τοῦ 
Ἔσδρα, ὅτι ἀπολλυμένων τῶν βιδλίων ἐξ ἀμελείας 
τοῦ λαοῦ διὰ τὴν πολυχρόνιον αἰχμαλωσίαν, αὐτὸς 
Εσδρας, φιλόκαλος ὧν xoi εὐφυὴς, xoi ἀναγνώστης, 
ἐφύλαξε πάντα, xo λοιπὸν προήνεγχε, καὶ πάλιν ἐχ- 
δέδωχε " καὶ οὕτω διασώζεται τὰ βιδλία. 


*? EXOHP BIBAION. 


"Echo χαλεῖται τὸ βιθλίον, ἐπειδὴ διὰ τῆς ᾿Εσθὴρ 
ὃ Θεὸς μέλλοντας ἀπολέσθαι παγγενὴ τοὺς ᾿Ιουδαίους, 


οἱ hoc de Esdra, quod cum libri per incuriam 
populi et diuturnam c ptivitatem periissent, ipse 
illos, cum vir esset honesti studiosus, industrius 
et lector, apud se omnia custodierit, ac protulerit, 
ac rursum ediderit, atque sic libros servaverit. 


LIBER ESTHER. 


Hic liberEsther vocatur,quia per EstheramDeus 
mox funditus perituros Judzos servavit, Aman 


αὐτοὺς μὲν διέσωσε, τὸν δὲ ᾿Αμὰν ἐπιθουλεῦσαι θε- D vero, qui insidias machinabatur, percussit. Arta- 


λήσαντα ἐπάταξεν. ᾿Αρταξέρξης γὰρ ὃ βασιλεὺς τὴν 
ἰδίαν ἐχδαλὼν γυναῖχα,, ἐζήτησεν ἐν τῇ βασιλείᾳ αὖ- 
τοῦ τὴν πάντων χαλλίστην οὖσαν χαὶ ὡραιοτέραν, 
λαθεῖν ἑαυτῷ γυναῖκα - χαὶ εὑρέθη ᾿Εσθὴρ τὸ γένος 
᾿Ιουδαία τυγχάνουσα. Ἣν δὲ xx Μαρδοχαῖος συγγε- 
νὴς αὐτῆς ἀπὸ τῆς αἰχμαλωσίας τῆς γενομένης ἐπὶ 
᾿Σεδεχίου ἐν αὐτῇ τῇ χώρᾳ. 'O οὖν βασιλεὺς μέγαν 
ποιήσας τὸν λεγόμενον ᾿Αμὰν, ἐχέλευσε πάντας αὐτὸν 
προσχυνεῖν. ᾿Αλλὰ τοῦ Μαρδοχαίου τῇ πρὸς Θεὸν λα- 
τρείᾳ μὴ προσχυνοῦντος τὸν ἄνθρωπον, ὠργίσθη ὃ 


xerxes enim rex. Persarum, repudiata uxore sua , 
aliam: in regno. suo, quie omniam esset pulcher- 
rima et formosissima, sibi quzsivit uxorem ; et 
inventa est. Esther, natione Judzea. llli cognatus 
erat nomine Mardochzus ex captivitate que sub 
Sedecia facta fuerat in eadem regione. Rex itaque 
cum extülisset suorum quemdam Amanum no- 
mine, jusserat illum ab omnibus adorari. Sed cum 
Mardochaus religione erga Deum motus, homi- 
nem non adoraret , rem indigne tulit Aman , cum- 


᾿Αμὰν, καὶ μαθὼν ὅτι ᾿Ιουδαῖός ἐστι, πείθει τὸν βα- € que didicisset ipsum esse Judzum ; regi Artaxerxi 


ca. ᾿Αρταξέρξην, xol γράφει ὥστε πάντας τοὺς ἐν 
τῇ βασιλείᾳ αὐτοῦ ᾿Ιουδαίους δλοῤῥίζους ἀπολέσθαι ἐν 
μιᾷ ἡμέρᾳ τῷ δωδεκάτῳ μηνί. ᾿Γοῦτο τοίνυν μαθὼν 6 
Μαρδοχαῖος, ἐπένθει, καὶ νηστεύων, προύπεμψε τὴν 
᾿Εσθὴρ ἀξιῶν “παρὰ αὐτῆς βοήθειαν γενέσθαι.  τοί- 
νυν ᾿Εσθὴρ νηστεύσασα, xo εὐξαμένη τῷ Θεῷ, ἐχό- 
σμσεν ἑαυτὴν τῷ γυναικείῳ χόσμῳ,, xol μὴ χλη- 
θεῖσα (οὐκ ἦν γὰρ ἐξὸν μὴ κληθεῖσαν εἰσελθεῖν), ὅμως 
εἰσῆλθε παρὰ τὸν χαιρὸν πρὸς τὸν βασιλέα; ἀντὶ τοῦ 


χαιροῦ τῇ εὐχῇ θαῤῥοῦσα. Εἶτα τοῦ βασιλέως θαυμά- p 


ζοντος τὸ ξένον, ἔπεσεν ἐχείνη ἀπὸ τοῦ qó6ou. 'O δὲ 
Θεὸς μετέδαλε τὸν θυμὸν τοῦ βασιλέως εἰς διάθεσιν 
καὶ πραότητα καὶ ἀναστὰς ἐῤάστασε τὴν γυναῖκα, 


xal παρεχάλει αὐτὴν μὴ φοδεῖσθαι, ἀλλὰ xc ἠξίωσεν 


αὐτὴν αἰτεῖσθαι, εἴ τι βούλοιτο. Ἢ δὲ ἐπὶ δεῖπνον, 


ἠξίωσεν ἐλθεῖν αὐτόν τε τὸν βασιλέα χαὶ τὸν ᾿Αμὰν, 
οὖχ ἅπαξ, ἀλλὰ καὶ δεύτερον. Ὃ μὲν οὖν ᾿Αμὰν δια- 
χυθεὶς καὶ γανωθεὶς, ὡς ὑπὸ τῆς βασιλίδος ἀξιωθεὶς 
χληθῆναι, ἔτι μᾶλλον ἐπήρετο κατὰ τοῦ Μαρδοχαίου, 


“ Idipsum babetur jn altera Synopsi, 


persuadet ut scripto jubeat universos in regno suo 
Judzos uno die mensis duodecimi penitus et fun- 
ditus deleri. Re comperta Mardocheus, luxit et 
jejunavit, atque Esthere misit rogans opem ferret. 
Esther itaque promissis jejunio et precationibus 
ad Deum, muliebri se mundo ornavit: nec vocata 
(neque enim erat licitum non vocatis adire regem), 
attamen intravit ad regem, non exspectata tempo- 
ris opportunitate, sperans precationem opportu- 
nitatis loco futuram. Cum autem rex insolentiam 
facti miraretur, illa in terram pra metu collapsa 
est. At regis iracundiam Deus in suavem affectum 
et mansuetudinem mutavit, ita ut surgens prostra- 
tam illam erigeret, et metum ponere hortaretur, 
imo optionem daret petendi quidquid vellet. llla 
ut rex cum Amano ad convivium suum venire di- 
gnaretur, non .semel, sed. secundo quoque petiit. 
Aman prz gaudio effusus ac gestiens, quod dignus: 
haberetur a regina. vocari, adhuc amplius adver- 


426 
sus Mardochaum erigebatur - curavitque lignum 
sublime excidi, volens in eo sequente die suspen- 
dere Mardochzum. Rex vero bona quadam pro- 
videntia, noctem illam duxit insomnem , et cum 
dormire nequiret, jussit sibi commentarios acto- 
rum suorum legi. Cumque legerentur, ventum 
est ad eum locum, in, quo scriptum erat benefi- 
cium regi a Mardocheo collatum. Duos enim 
eunuchos regi insidiantes, regi. prodiderat et con- 
vicerat. Hic rex ob Mardochzi officium. grato 
affectus animo, quarebat quonam illum . honore 
pro hoc beneficio donaret. Cum autem mane ad 


S. 


E 


nam et quali honore dignus sit is, qui regem be- 
neficio affecisset. Ad hoc Aman, cum se arbitra- 
retur eum esse, de quo rex quzrebat, dignum esse 
dixit qui secundus rex vocaretur. Rex igitur 
Mardochzum illo honore celebrari, et Aman ante 
ilum procedere jussit. Esther vero opportunita- 
tem nacta pro Judaeis oravit. Deinde cum rex 
moerore affectus propter indignum contra Judaeos 
edictum , et adversus Amanum iratus esset, ipse 
Aman, rege absente, Esthera supplicavit, ad ge- 
nua illius procumbens atque adorans. Rex, cum 
ingressus videret Amanum genua regine contin- 
gere, suspicatus quod. turpitudinis causa id face- 
ret, jussit Aman in ligno, quod Mardochao pa- 
raverat, suspendi ; scripsit autem ut Judi quidem 
omnes incolumitate fruerentur, hostes vero eorum 
ab illis interimerentur. Numerus autem eorum qui 
a judais occisi sunt, fuit quindecim millium : 
ideoque festi illis dies fuere dies quartus decimus, 
et quintus decimus mensis duodecimi, qui voca- 
tur Adar. Vocatur autem illa dies ipsorum lingua 
Phura. Quapropter illa die Judei Amanum com- € 
burunt, et festum diem agunt salutis ipsorum me- 
morialem. In hisque terminatur liber. 


B 


^ LIBER TOBIT. 


Tobit vocatur hic liber, quia ipsius Tobit histo- 
riam continet. Erat autem Tobit de tribu Ne- 
phthalim, fuitque in captivitatem adductus, et 
degebat in civitate Ninive, misericors ac religio- 
sus. Etenim cum in captivitate esset, communem 
panem ex gentibus non comedit, sed seipsum cu- 
stodivit. Erat autem annon praefectus apud re- 
gem Enemasarum, et deposuit in Media decem 
talenta apud. Gabaélem. Isti porro Tobit studium 
erat sepeliendi mortuos ex Judas. Hujus rei gra- 


p 


b. Sic fere altera Synopsis. 


JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. 


CONSTANTINOP, 


xoi ἐποίησε ξύλον χοπῆναι μέγα, βουλόμενος τὸν 
Μαρδοχαῖον τῇ ἑξῆς ἡμέρᾳ ἐν αὐτῷ κρεμάσαι. Ὁ δὲ 
βασιλεὺς κατά τινα πρόνοιαν ἀγαθὴν,. ἀγρυπνήσας 
ἐχείνην τὴν νύχτα, xol. μὴ δυνάμενος ὑπνῶσαι , ἐχέ-- 
λευσεν ἀναγινώσχεσθαι αὐτῷ τῶν πράξεων αὐτοῦ 
τὰ ὑπομνήματα. ᾿Αναγινωσχομένων δὲ αὐτῶν, εὗρε 
πρᾶξιν ἀγαθὴν εἰς αὐτὸν γενομένην ὑπὸ τοῦ Μαρδο- 
χαίου. Δύο γὰρ εὐνούχους μέλλοντας ἐπιδουλεύειν τῷ 
βασιλεῖ χατήνεγχεν αὐτῷ τῷ βασιλεῖ καὶ ἤλεγξεν. Ὁ 
τοίνυν βασιλεὺς ἀποδεξάμενος τὴν προαίρεσιν τοῦ 
Μαρδοχαίου, ἐζήτει τιμὴν ἀξίαν τῷ τοιούτῳ παρα- 


σχεῖν. Ὥς δὲ εἰσῆλθε πρωΐ πρὸς αὐτὸν δ᾽ Αμὰν, ἐπυν- 
ΠΕΣ ἢ 861 
eum ingrederetur Aman, quzrit ab illo rex, quo- A 


θάνετο ὃ βασιλεὺς αὐτοῦ, ὁποίας καὶ πηλίχης τιμῆς 
ἄξιός ἐστιν ὃ τὸν βασιλέα εὐεργετήσας. Ὁ δὲ ᾿Αμὰν 
γομίζων περὶ αὐτοῦ πυνθάνεσθαι τὸν βασιλέα, εἶπεν 
ἄξιον εἶναι τὸν τοιοῦτον δεύτερον βασιλέα καλεῖσθαι. 
ὋὉ μὲν οὖν βασιλεὺς χελεύει τὸν Μαρδοχαῖον τῆς 
τοιαύτης ἀξιωθῆναι τιμῆς, xol τὸν ᾿Αμὰν ἔμπροσθεν 
αὐτοῦ περιπατεῖν. Ἢ δὲ ᾿Εσθὴρ πρόφασιν εὑροῦσα, 
ἠξίωσε περὶ τῶν ᾿Ιουδαίων. Εἶτα τοῦ βασιλέως λυπη-. 
θέντος ἐπὶ τῷ παρανόμῳ προστάγματι. τῷ χατὰ τῶν. 
᾿Ἰουδαίων, xci ὀργισθέντος χατὰ τοῦ ᾿Αμὰν, αὐτὸς ὃ 
᾿Αμὰν παρεχάλει τὴν ᾿Εσθὴρ, ἀπόντος τοῦ βασιλέως» 
ἐπικύπτων xol προσχυνῶν τὰ γόνατα αὐτῆς. Ὁ δὲ 
βασιλεὺς καὶ ἑωρακὼς τὸν ᾿Αμὰν ἁπτόμενον τῶν 
ἰχνῶν τῆς βασιλίσσης, ὑπονοήσας αἰσχρῶς αὐτὸν 
τοῦτο ποιεῖν, ἐχέλευσεν αὐτὸν μὲν τὸν ᾿Αμὰν εἰς τὸ 
ξύλον, ὅπερ ἦν ἑτοιμάσας τῷ Μαρδοχαίῳ, κρεμασθῆ- 
ναι “γράφει δὲ ἄνεσιν μὲν ἔχειν πάντας τοὺς Ἴου- 
δαίους, τοὺς δὲ ἐχθροὺς αὐτῶν ἀναιρεθῆναι παρ᾽ 
αὐτῶν. Καὶ oi μὲν ἀναιρεθέντες εἰσὶ μύριοι πεντα- 
χισχίλιοι. Γέγονε δὲ ἑορτὴ τῇ ιδ΄, καὶ τε΄. ἐν τῷ μηνὶ 
τῷ δωδεχάτῳ, ὅστις καλεῖται Ἄδαρ. Καλεῖται δὲ ἣ 
ἡμέρα αὕτη τῇ ἰδίᾳ διαλέκτῳ αὐτῷν Φουρά. Διὰ 
τοῦτο χατὰ τὴν ἡμέραν ταύτην χαίουσιν oi ᾿Ιουδαῖοι 
τὸν ᾿Αμὰν, καὶ ἑορτάζουσι, μνημόσυνον οὖσαν τῆς 
σωτηρίας αὐτῶν. Καὶ ἐν τούτοις τέλος ἔχει τὸ βιθλίον. 


TODBIT. BIBAION. 


Τωῤὶτ χαλεῖται τὸ βιδλίον, ἐπειδὴ τὴν περὶ αὐτοῦ 
τοῦ Τωδὶτ ἱστορίαν πεῤιέχει- Ἔστι δὲ ὃ ωδὶτ ἀπὸ 
μὲν φυλῆς Νεφθαλεὶμ,, γέγονε δὲ ἐν τῇ αἰχμαλωσίᾳ, 
καὶ ἦν ἐν τῇ Νινευὶ ἐλεήμων καὶ θεοσεθδής. Καὶ γὰρ ἐν 
τῇ αἰχμαλωσίᾳ γενόμενος, οὐκ ἤσθιε χοινὸν ἄρτον 
ἀπὸ τῶν ἐθνῶν, ἀλλ᾽ ἑαυτὸν συνετήρησε. Ἦν δὲ καὶ 
ἀγοραστὴς τοῦ βασιλέως ᾿ἕνεμασάρου; καὶ παρέθετο 
ἐν τῇ Μηδείᾳ Γαδαὴλ τάλαντα v. Οὗτος οὖν ὃ Τωβὶτ 
σπουδὴν εἶχε θάπτειν τοὺς ἀποθνήσχοντας τῶν 'lou- 
δαίων. Διαδληθεὶς δὲ τῷ βασιλεῖ ᾿Αχειρὴλ, ἔφυγε. Καὶ 


59 EU - 


SYNOPSIS SCRIPTUR.E SACR E. 


ἐπανελθὼν, καὶ θάψας τινὰ τῶν ἀποθανόντων, ἐχοι- 
μήθη ἔξω τοῦ τείχους, καὶ ὡς εἴωθε χοιμώμενος , 
ἀνεῳγμένους εἶχε τοὺς ὀφθαλμοὺς, στρουθίων δὲ ἀφο- 
δευσάντων ἄνωθεν εἰς τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ. λευχώ- 
ματα ἔσχε, καὶ οὐχέτι ἔδλεπεν. Ἦν δὲ καὶ ἐν ExGaccá- 
νοις θυγάτηρ τοῦ Ραγουὴλ συγγενοῦς αὐτοῦ Σάῤῥα 
ὀνόματι. Ταύτην γαμηθῆναι οὖκ ἐπέτρεπεν ὃ δαίμων 
Ἀσμοδαῖος - ἑπτὰ γοῦν ἑξῆς λαδόντας αὐτὴν ἀπέ- 
χτεινε καὶ πάνυ λυπηθεῖσα * ἑπτὰ γὰρ λαδόντας ἑξῆς 
αὐτὴν ἀπέχτεινε]. Καὶ πάνυ λυπηθεῖσα ἣ παῖς ηὔξατο 
καὶ ἀπέστειλεν αὐτῇ βοηθὸν 6 Θεὸς τὸν ἀρχάγγελον 
"Pagar. Ὁ τοίνυν 'Γωδὶτ παραγγείλας τῷ υἱῷ αὖ- 
τοῦ Τωδίᾳ μὴ χαδεῖν ἀλλαχόθεν γυναῖκα, εἰ μὴ ἐκ 
τῆς φυλῆς αὐτοῦ xo τοῦ γένους, δίδωσιν αὐτῷ τὸ χει- 
ρόγραφον τῶν δέχα ταλάντων, καὶ ἐντέλλεται αὐτῷ 
ἀπελθεῖν xal ἀπαιτῆσαι. ᾿Αγνοῶν δὲ ὃ παῖς τὴν δδὸν 
καὶ τὸν ἄνθρωπον, ἐξέρχεται ζητῆσαι συνοδοιπόρον. 
Κατὰ Θεοῦ πρόνοιαν εὑρίσχει τὸν Ῥαφαὴλ, ὡς 
ἄνθρωπον ἑστῶτα ἔξω, xol μισθοῦται αὐτὸν λέ- 
γόντα εἰδέναι τὴν ὁδόν. "[ Καὶ συνοδεύει αὐτῷ ὃ 
ἄγγελος ὡς ἄνθρωπον λέγοντα εἰδέναι τὴν δδόν. ] 
Καὶ συνοδεύει αὐτῷ ὃ ἀρχάγγελος Ραφαὴλ ὡς dv- 
θρωπος λεγόμενος Ἀζαρίας. ᾿Ελθόντων δὲ αὐτῶν 
εἰς τὸν Ῥίγρην ποταμὸν, ἠθέλησεν ὃ παῖς εἰς αὖ- 
τὸν χαταθῆναι καὶ λούσασθαι, χαὶ εὐθὺς ἰχθὺς ἐπε- 
πήδησε τῷ παιδαρίῳ μέγας. Ὃ δὲ ἄγγελος εἶπεν 
αὐτῷ ἐπιλαθέσθαι τοῦ ἰχθύος, καὶ τεμεῖν αὐτὸν xod 
λαβεῖν τό τε ἧπαρ καὶ τὴν χαρδίαν αὐτοῦ xc τὴν 
χολὴν, καὶ ταῦτα τηρεῖν. Εἶτα πυνθανομένου τοῦ 
παιδὸς, εἰς τί χρήσιμα ταῦτα, ἐχεῖνος ἔφη - τὸ ἧπαρ 
xa ἢ καρδία θυμιώμενα διώξει τὸν δαίμονα - ἢ δὲ 
χολὴ καθαρίσει τὰ λευκώματα. Ὃ μὲν οὖν παῖς συμ.- 
Goo καὶ συνεργίᾳ τοῦ ἀγγέλου λαμόάνει τὴν τοῦ 
Ῥαγουὴλ θυγατέρα τὴν Σάῤῥαν γυναῖκα, διωχθέντος 
τοῦ δαιμονίου ἐν τῷ θυμιάματι τούτῳ, xal δεθέντος 
εἰς τὰ ἀνώτερα μέρη Αἰγύπτου ὑπὸ τοῦ ἀγγέλου. 
Μείνας δὲ μετὰ τῆς γυναιχὸς ὃ "To6(ac , ἀποστέλλει 
τὸν Ἀζαρίαν, ὡς ἄνθρωπον ὄντα, εἰς τὴν Μηδίαν, καὶ 
ἀπαιτήσας ἐχεῖνος τὰ δέχα τάλαντα ὑπέστρεψε μετὰ 
τῆς γυναιχὸς καὶ αὐτοῦ τοῦ ἀγγέλου πρὸς τὸν πατέρα. 
Ὑποστρέψας δὲ ὃ παῖς, ἐγχρίει τῇ χολῇ τοῦ ἰχθύος 
τοὺς ὀφθαλμοὺς τοῦ πατρὸς, xai ἀποπίπτουσιν αἱ 
λεπίδες, καὶ εὐθὺς ἀνέδλεψε. “Ὅτε μὲν ἐτυφλώθη 6 
Τωδὶτ, ἦν ἐτῶν νη΄., ὅτε δὲ ἀνέδλεψε, ἦν ἐτῶν Ec. 
Καὶ λοιπὸν βλέψαντος αὐτοῦ, ἐφανέρωσεν ἑαυτὸν ὃ ἄγ- 
γελος, ὅτι οὐχ ἄνθρωπος ἦν, ἀλλὰ παρὰ τοῦ Θεοῦ ἀπε- 
στάχη εἷς βοήθειαν αὐτῶν τε καὶ τῆς Σάῤῥα. Γηράσας 
836 Τωῤδὶτ, παρήγγειλε τῷ υἱῷ αὐτοῦ Τωδίᾳ, ἀπελθεῖν 
εἰς τὴν Μηδίαν διὰ τὴν ἐσομένην καταστροφὴν τῆς 
Νινευὶ κατὰ τὸ ῥῆμα Ἰωνᾶ τοῦ προφήτου, καὶ ἐχλι- 


427 


tia delatus ad. regem Achirelem, fuga sibi consu- 
luit. Regressusque e fuga, cum mortuorum ali- 
quem sepelisset, extra muros obdormivit, et cum 
pro more suo apertos haberet inter dormiendum 
oculos, passeribus superne in oculos ejus stercus 
emittentibus, albuginem contraxit, neque ultra 
E videbat. Erat autem. Ecbatanis filia Raguelis co- 
gnati ipsius Sarra nomine. Hanc daemon Asmo- 
dzeus non permittebat ut quisquam uxorem duce- 
ret: jam enin septenr occiderat, qui illam sponsam 
acceperant. Propter hanc causam cum vehementer 
contristata esset, oravit: misitque illi Deus auxi- 
liatorem Raphaélem archangelum. Tobit igitur , 
cum filio suo Tobie praciperet. ne sibi aliunde 
uxorem, quam ex tribu et cognatione sua ducerel : 
55, dat illi chirographum decem talentorum, przci - 
A pitque ut abeat et repetat illa. Filius autem, cum 
nec viam nosset, nec hominem ad quem erat pro- 
ficiscendum, egressus est ut viz sibi socium quz- 
reret, et Dei. providentia incidit in. Raphaélern , 
qui bominis forma foris stabat, pretioque illum 
conduxit, eo quod se viz hujus gnarum esse di- 
ceret. Comitatus itaque est illum archangelus in 
specie hominis, qui Azarias diceretur. Cam autem 
ad Tigridem usque fluvium pervenissent, volebat 
"Tobias in illum lavandi gratia descendere, et mox 
piscis ingens insiluitiu puerum. Angelus vero pra- 
cepit, üt piscem hunc apprehenderet et in frusta se- 
caret, atque illius hepar, cor et bilem desumeret, 
B et servaret. Rogante postea puero, in quera usum 
illa forent, respondit: Hepar et cor incensa d:emo- 
nem fugabunt: bilis vero: oculorum albuginem 
repurgabit. Hujus ope et' consilio "Tobias filiam 
Raguelis Sarram uxorem duxit, cum illo suffitu 
daemonem fugasset, qui in superioribus Egypti. 
partibus ab angelo ligatus est. Dum autem cum 
uxore maneret Tobias, Azariam tamquam homi- 
nem in Mediam misit: cumque per illum decem 
talenta recepisset, ad patrem una cum illo et uxo- 
re sua reversus est. Reversus vero oculos patris 
felle piscis. oblinit, et decidunt squamz, et mox 
€ visum recepit senex. Tobit porro cum excacatus 
est annorum erat 58, cum autem visum recepit 
annorum 66. 'Tum demum cum Tobit videret , 
angelus sese manifestavit, quod homo non esset, 
sed a Deo missus, ut ipsis et Sarra opem ferret. 
Übi vero senex factus esset Tobit, precepit filio 
suo Tobiz, ut in Mediam abiret, quod futurum 
esset ut Ninive seeundum verbum Jona prophetae 
subverteretar, et deficiens mortuus es anno- 


* [Quee uncinis inclrsimus omnino cjicienda videntur.] 


428 $. JOANNIS CHRYSOST. 


rum 155. Filius vero ejus Tobias in Mediam 
migravit, ubi tandem sepultis socero et socru, et 
de Ninive excidio percepta fama mortuus est an- 
norum107. Et in hac desinit liber. . 


LIBER JUDITH. 


Hic liber Judith vocatur, quia filios. Israel ab 
Holopherne impugnatos et obsessos, Deus ejus 
opera liberavit; Holophernemque percussit. Histo- 
ria autem hoc se habet modo. Nabuchodonosor rex 
Assyriorum, cum bellum gereret adversus Arpha- 
xad regem Medorum, ab omnibus gentibus usque 
ad Egyptum auxilia petierat. Cum autem. nemo 
auxilium misisset, sed. renuissent omnes, postea- 
quam vicisset et Arphaxadum bello superasset, 
bellum intulit iis qui nihil auxilii miserant : misit- 
que Holophernem adversus eos cum magno exer- 
citu. Hic alias quidem omnes gentes bello cepit, et 
idola ipsarum confregit. Israélitze autem sese com- 
munierunt, nec Holopherni obsequuti, neque mi- 
nis illius perterriti sunt. Scripsit itaque sacerdos 
Joakim civibus Betylu:, ut viam Holopherni ob- 
Sstruerent; isthac enim iter facturus erat; et ob- 
struxerunt. Holophernes igitur aciem instruxit 
ad pugnam. Achior autem princeps Ammonitarum 
auctor erat Holopherni, ne genti Hebraeorum bel- 
lum inferret, eo. quod. illi a Deo protegerentur. 
Indignatus Holophernes misit eum Betulam, in- 
teritum illi comminatus si quando Hebraos vince- 
ret. Achior itaque in Betula quiescebat. Holopher- 
nes vero civitatem obsidebat, et jam aquas illius 
occupaverat. Cum siti jam affligeretur. populus, 
et principes civitatem tradituri essent; Judith 
depositis viduitatis vestibus ( maritum enim mor- 
tuum lugebat, et quotidie jejunabat ) , seipsam in- 
star sponse ornavit, et multis adhortata primores 
civitatis, ne civitatem ad usque quinque dies hosti 
traderent, ad Holophernem egressa est, et cum 
sua illum sapientia decepisset, tertia die, ignoran- 
tibus ejus militibus, ipsum capite truncavit. Et 
sic demum cives, suspenso Holopherni capite, 
ipsum ejus tribunis ostenderunt. Hinc Assyrii fu- 
gerunt ; Israélita» vero undequaque concurrentes 
Assyrios trucidarunt. Liberati itaque, direptisque 
hostium castris, quz ad Holophernem pertinuerant 
omnia Judithz dederunt, Ipsa vero Judith Jeroso- 
lymam profecta, omnia Domino obtulit, domum- 


^ Hac item ipsis pene verbis in altera Synojsi. 


ARCHIEP, CONSTANTINOP. 


πὼν ἀπέθανε ἐτῶν ὧν ρνε΄. Ὁ δὲ υἱὸς αὐτοῦ "To6lac 
ἀπελθὼν εἰς τὴν Μηδίαν, καὶ θάψας τοὺς  πενθεροὺς 

Ὁ αὐτοῦ, χαὶ ἀχούσας se τῆς καταστροφῆς Νινευὶ, 
ἀπέθανε χαὶ αὐτὸς ρζ΄. ἐτῶν ὦν. Καὶ ἐν τούτοις ἴδω 
ἔχει καὶ τοῦτο τὸ βιδλίον. 


^ BIBAION IOYAIO. 


ἸΙουδὶθ καλεῖται τὸ βιδλίον, ἐπειδὴ πολεμουμένους 
χαὶ πολιορχουμένους ὑπὸ τοῦ ᾿Ολοφέρνου τοὺς υἱοὺς 
Ἰσραὴλ, ὃ Θεὸς διὰ τῆς Ἰουδὶθ τοὺς μὲν λαοὺς ἔσωσε, 
τὸν δὲ ᾿Ολοφέρνην ἐπάταξεν. Ἣ δὲ ἱστορία αὕτη " 
Na6ouyoBovósop ὃ βασιλεὺς τῶν ᾿Ασσυρίων πόλεμον 
ἔχων πρὸς ἈΑρφάξαδ βασιλέα Μήδων, ἤτησε συμμα- 

E χίαν παρὰ τῶν ἐθνῶν πάντων ἕως Αἰγύπτου. Μὴ 
δεδωχότων δὲ αὐτῶν, ἀλλ᾽ ἀντειρηκότων πάντων, 
μετὰ τὸ νιχῆσαι xol περιγενέσθαι τοῦ Ἀρφάξαδ, 
ἔθετο χατὰ τῶν μὴ δεδωχότων πόλεμον. Καὶ ἀπέ- 
στεῖλε τὸν ᾿Ολοφέρνην ad δυνάμεως πολλῆς xac 
αὐτῶν. Τὰ μὲν οὖν ἄλλα πάντα ἔθνη ἔλαθε, χαὶ τὰ 
εἴδωλα αὐτῶν συνέτριψεν. Οἱ δὲ υἱοὶ Ἰσραὴλ ἦσφα- 
λίσαντο ἑαυτοὺς, καὶ οὐχ ὑπήχουσαν τῷ Ὀλοφέρνῃ, 
οὔτε ἐφοδήθησαν αὐτοῦ τὴν ἀπειλήν. Ὁ τοίνυν ἵε- 

agg ῥεὺς ᾿Ιωαχεὶμ ἔγραψε τοῖς ἐν Βετυλούᾳ φράξαι τὴν 

A. δδὸν Ολοφέρνου, ἐπειδὴ ἐχεῖθεν ἦν αὐτοῦ; ἢ δδὸς, xol 
ἔφραξαν. Καὶ ὃ μὲν ᾿Ολοφέρνης παρετάσσετο εἰς πό- 
λεμον. ᾿Αχιὼρ δὲ ὃ ἡγούμενος τῶν υἱῶν ᾿Αμμὼν συν- 
ἐβούλευσε τῷ ᾿Ολοφέρνῃ μὴ πολεμεῖν τὸ ἔθνος τῶν 
Ἑδραίων διὰ τὸ ὑπερασπίζειν αὐτῶν τὸν Θεόν. Καὶ 
ὀργισθεὶς ᾿Ολοφέρνης ἀπέστρεψεν αὐτὸν εἰς Βε- 
τουλᾶ, ἀπειλήσας à ἀναιρεῖν αὐτὸν εἰ περιγένοιτο τῶν 
Ἑδραίων. Ὁ μὲν οὖν Ἀχιὼρ ἦν Βετουλᾶ ἀναπαυό- 
μενος. Ὃ δὲ Ολοφέρνης ἐπολιόρχει τὴν πόλιν, προ- 
χαταλαδὼν τὰ ὕδατα. Ἤδη δὲ τοῦ λαοῦ ἐχλυθέντος 
διὰ τὸ δίψος, καὶ μελλόντων ἐκδοῦναι τὴν πόλιν τῶν 

p ἀρχόντων, ᾿Ιουδὲῦ ἀποδαλοῦσα τὰ τῆς χηρείας ἱμάτια 
(ἐπένθει γὰρ τὸν ἄνδρα, χαὶ δι᾽ ὅλου νηστεύουσα ἦν), 
ἐκόσμησεν, ἑαυτὴν ὡς νύμφην, xal πολλὰ παραχα- 
λέσασα, ὅ ὥστε μὴ ἐχδοῦναι τὴν πόλιν ἄχρις ἡμερῶν 
ε΄., ἐξῆλθεν αὐτὴ πρὸς τὸν ᾿Ολοφέρνην, χαὶ τῇ σοφία 
αὐτῆς ἀπατήσασα αὐτὸν, τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ ἀπεχεφά- 
λισεν αὐτὸν [τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ 1, ἀγνοούντων στρα- 
τιωτῶν αὐτοῦ, χαὶ οὕτω λοιπὸν ἀπὸ τοῦ τείχους οἱ 
πολῖται ἀφάψαντες τὴν χεφαλὴν Ολοφέρνου, τοῖς 
αὐτοῦ στρατηγοῖς ὑπέδειξαν. ᾿Εντεῦθεν οἱ ^ γὰρ Ac- 
σύριοι ἔφυγον, οἱ δὲ υἱοὶ Ἰσραὴλ πανταχόθεν cuv- 

C δραμόγψις peine pov τοὺς Ἀσσυρίους. Σευβέντες δὲ 
χαὶ σχυλεύσαντες τοὺς πολεμίους, δεδώχασι τῇ Ἰου- 
810 πάντα τὰ τοῦ ᾿Ολοφέρνου. Αὐτὴ δὲ "lodo. dimi 


b [ Pro γάρ leg. piv.] 


SYNOPSIS SCRIPTURE SACRE. 429 


θοῦσα εἰς Ἱερουσαλὴμ. ἀνέθηχε πάντα τῷ Κυρίῳ, 
xa ἐπιστρέψασα εἰς τὸν oixov αὐτῆς, τὴν αὐτὴν εἶχε 
ἄσχησιν, χαὶ διέμεινεν ἕως θανάτου χήρα, μηδενὸς 
αὐτὴν ἰσχύοντος πεῖσαι πρὸς γάμον ἐλθεῖν. ᾿Απέθανε 
δὲ ζήσασα χαλῶς ἐν τῇ χηρείᾳ αὐτῆς ἐτῶν ρε΄. Καὶ 
ἐν τούτοις τέλος ἔχει τὸ βιόλίον. 


IQB BIBAION. 


que reversa, in eodem pietatis exercitio persevera. 
vit, ac vidua ad mortem usque mansit : nemoque 
illi nuptias persuadere potuit. Mortua est au— 
tem, postquam in viduitate honeste vixisset, annos 
emensa centum et quinque. Et in hzc desinit li- 


ber. 


LIBER JOB. 


ἃ [66 χαλεῖται τὸ βιόλίον, ἐπειδὴ τὴν xxv αὐτὸν D — Job inscriptus est hic liber, quia ejus historiam 


ἱστορίαν περιέχει, πῶς τε πέπονθε πειρασθεὶς ὑπὸ 
τοῦ διαδόλου, xa νικήσας αὐτὸν ἐν τῷ ὑπομεῖναι εὖ- 
σεῤῶς τὰς ἐπενεχθείσας αὐτῷ πληγάς" χαὶ διπλὰ 
πάντα ἀπέλαδε, χαὶ γέγονεν ἐνδοξότερος ὑπὲρ ὃ ἦν. 
Πέπονθε δὲ ἐτῶν ὧν o". , ἐπέζησε δὲ μετὰ τὰς πληγὰς 
ἔτη ρο΄., ὡς εἶναι τὰ πάντα τῆς ζωῆς αὐτοῦ ἔτη σμ΄. 
Γέγονε δὲ Ἰὼδ πρὸ Μωῦσέως - ἀπὸ γὰρ ᾿Ἀὐραὰμ 
πέυπτος ἦν, ἔγγονος Ἡσαῦ. Διὰ δὲ τὴν γενομένην 
xac αὐτοῦ πληγὴν ἦλθον πρὸς αὐτὸν φίλοι παραχα- 


complectitur , nempe quz perpessus sit tentatus a 
diabolo, et quomodo vicerit, illatasque plagas pie 
toleraverit, demumque omnia duplicia receperit, 
illustriorque, quam antea, factus sit. Passus autem 
est, cum esset annorum septuaginta, vixit vero 
post plagas annis centum et septuaginta, ita ut 
omnes vite ejus anni sint ducenti quadraginta. 
Fuitautem Job ante Moysem ; erat enim quintus 
ab Abrahamo ex posteris Esaü. Ob plagarum ca- 


λεῖν αὐτὸν, καὶ τοσοῦτον φιλονείχως xoi ἀνηλεῶς πρὸς E lamitatem venerunt δά - illum consolandi gratia 


αὐτὸν διετέθησαν τοῖς λόγοις, ὥστε χαὶ ἁμαρτίαν αὖ- 
τοῖς τὸ πρᾶγμα λογισθῆναι. Ὁ δὲ Ἰὼδ παρεκάλεσε 
τὸν Θεὸν ὑπὲρ αὐτῶν, καὶ συνεχωρήθη αὐτοῖς. Εἰσὶν 
οὖν τῷ Ἰὼδ διάλογοι πρὸς τοὺς φίλους η΄. * τοῦ ᾿Ελι- 
φὰζ πρὸς αὐτὸν τρεῖς “ τοῦ Σωφὰρ πρὸς αὐτὸν δύο" 
x«i τοῦ Βαλδὰδ τρεῖς. "Ect δὲ xe τοῦ ᾿Ελιοὺζ 
τοῦ Βαραχιὴλ τοῦ Βουζίτου. Καὶ λοιπὸν 6 Κύριος 
χρηματίζει τῷ "1006. διὰ λαίλαπος xo νεφέλης. Ἄπο- 
χρίνεται δὲ χαὶ Ἰὼῤ τῷ Κυρίῳ διὰ λόγων δύο. Καὶ 
τοῦτο τέλος ἔχει τὸ βιδλίον. 


"Ἔστι δὲ ὃ σχοπὸς αὐτοῦ ἅπας πρὸς ὑπομονὴν. 


amici. Atque ita contentiose et sine commiseratione 
cum illo verbis egerunt, ut illud in peccatum ipsis 
reputatum fuerit. Job vero Deum pro illis preca- 
tus est, et remissum ipsis est peccatum. Sunt dia- 
logi Job, quos cum amicis habuit, octo : Eliphaz 
vero ad Job tres, Sophar duo, Baldad tres. Et 
Eliuz quoque filii Barachiel Buzite unus est dia- 
logus. Demum Dominus Jobum alloquitur. per 
turbinem et nubem. Respondet vero Domino, et 
bis ipsum alloquitur. Sicque terminatur liber. 

í Scopus autem ejus totus est ad patientiam hortari 


ἐκκαλούμενος τοὺς ἐν πειρασμοῖς περιπίπτοντας, xàv A eos qui in calamitates incidunt, etiamsi magnum 


πάνυ ἐπ᾽ εὐσεδεία μεμαρτύρηνται, xol μὴ σχανδαλί- 
ζεσθαι, ἀλλ᾽ ἐπιφωνεῖν- Ὅ Κύριος ἔδωχε, ὁ Κύριος ᾿ 
ἀφείλετο: ὡς τῷ Κυρίῳ ἔδοξεν, οὕτω καὶ ἐγένετο " εἴη 
τὸ ὄνομα Κυρίου εὐλογημένον ἀπὸ τοῦ νῦν χαὶ ἕως 
τοῦ αἰῶνος - ἔτι χαὶ τὸ, Γυμνὸς ἐξῆλθον ἐχ χοιλίας 
μητρός μου 5) γυμνὸς χαὶ ἀπελεύσομαι ἐχεῖ" καὶ ἐντεῦ- 
θεν λοιπὸν μανθάνειν πόση τῆς ὑπομονῆς ἣ ὠφέλεια " 
xa γὰρ ἐντεῦθεν χἀχεῖ τὴν μισθαποδοσίαν λήψονται 
ὡς Ἰώδ. " Ext δὲ xoi ἀναδείξῃ 6 Θεὸς ἀπείραστος xa- 
χῶν, πειράζει δὲ οὐδένα" παραχωροῦντος δὲ τοῦ Θεοῦ 


pietatis testimonium pre se ferant; ut hoc ipsum il- 

lis offendiculo non sit; sed hac proferant : Domi- γον. ,. ;1. 
nus dedit, Dominus abstulit; sicut Domino 

placuit, ita factum est; sit nomen Domini bene- 

dictum ex hoc nunc et usque in seculum; insu- 

perque illud : Nudus egressus sum de utero ma- jp, 
tris mec, et nudus revertar illuc ; atque hinc de- 

mum ediscant quanta sit patientiae utilitas:etenim 

inde mercedem accepturi sunt sicut Job. Ut etiam 

ostendat Deum intentatorem malorum esse, nemi- 


πειρασμοὶ τοῖς ἀνθρώποις ὑπὸ δαιμόνων ἐπέρχονται, B nemque tentare ; sed Deo permittente tentationes 


διὰ τὴν ἑχάστου δοχιμὴν χαὶ τελείωσιν. Φασὶ δὲ Xo- 
λομῶντα συντεταχέναι χαὶ τοῦτο τὸ βιόλίον, εἰ μὴ 
ἄρα Μωῦσέως ἐστὶ σύγγραμμα. Ἣ μὲν περιοχὴ τοῦ 
βιβλίου τοῦτον ἔχει τὸν τρόπον. Ἡ δὲ ἀναχεφαλαίω- 
σίς ἐστιν ἐν τούτοις, ᾿Εν προοιμίοις μὲν, ὡς ἦν Ἰὼδ 
οἰχῶν ἐν χώρᾳ τῇ Δὐσίτιδι" εἶτα μαρτυρία τῆς Γρα- 


^ Hcc priora similiter habentur iu altera Synopsi. 
b Qua vero sequuntur omnia in illa Synopsi non 


hominibus per dzemonas excitari, ad singulorum 
probationem perfectionemque. Narratur Salomo- — summon 
nem hunc adornavisse librum, nisi forte ipsius? — quibus- 
WP . . . am auctor 
Moysis sit opus. Hac continentur in hoc libro, i;,,; 305 a;- 
cujus capita sic resumt possunt. In exordio narra- cebatur, ab 


tur, quod Job habitaret in terra Ausitide : deinde ose 


805. 


adsunt. 


Job. 3. 20. 


21. 


lbid. v.23. 


Sob. 4. 7. 


S. 


A50 JOANNIS CHRYSOST. 


sequitur testimonium Seripture de probo ejus 
vitz instituto ; quod filios haberet septem, filias- 
que sex; de numero pecorum ejus. Quod filii 
ejus una convenientes , convivium quotidie cele- 
brarent cum tribus sororibus suis : et quod mit- 
teret Job et mundaret filios suos, offerens pro 
illis sacrificium Domino. Primum testimonium 
Domini diabolum alloquentis circa. Jobum : pri- 
mum invidia plenum diaboli colloquium. cum 
Domino circa Jobum. Dedit Dominus potestatem 
diabolo in omnia que ad Jobum pertinerent, ipso 
Jobo tantum excepto. Primo nuntiari curat diabo- 
lus Jobo, equos et asinos ejus captos, servosque 
percussos fuisse. De secundo nuntio, qui Jobo 
dixit: Igne. consumtz sunt oves tue cum pa- 
storibus. De tertio nuntio, qui narravit. Jobo 
captos camelos, et c:sos custodes fuisse. Quar- 
tiis nuntius Jobum adit , narratque corruisse do- 
mum, ct oppressos omnes filios ejus fuisse. In 
ommibus hisce calamitatibus non peccavit Job 
erga Dominum. Secundum testimonium Domini 
diabolum alloquentis, quo Jobi virtus celebratur; 
et secundum invidia plenum diaboli colloquium 
cum Domino circa Jobum. Quomodo tradiderit et 
Dominus Jobum, una tantum servata anima seu 
vita. Egressus diabolus Jobum percutit a pedibus 
usque ad caput; sedensque Job in stercore rade- 
bat saniem. Suadet Jobo uxor ejus, ut loquatur 
contra Dominum, et moriatur : illamque Job re- 
prehendit. Audierunt tres amici Jobi, Eliphaz 
"haemanitarum rex, Baldad Sacheorum tyrannus, et 
Sophar Menzorum rex cuncta quae ipsi acciderant, 
Et accesserunt ad illum singuli ex regione sua, ut 
viserent illum : illoque conspecto sciderunt singuli 
vestem suam ob tantam calamitatem. Post plagam 
autem Job primus aperuit os suum, et maledixit 
diei ac nocti in qua natus erat. Hinc illud : Sicut 
serpus qui timet dominum, sic data est lux iis 


ARCHIEP., 


C 


CONSTANTINOP. 


φῆς περὶ τῆς ἀγαθῆς αὐτοῦ πολιτείας " καὶ ὅτι ἦσαν 
οἵ υἱοὶ αὐτῷ ζ΄., καὶ θυγατέρες ς΄." καὶ περὶ ἀριθμοῦ. 
τῶν χτηνῶν αὐτοῦ. Καὶ ὅτι πορευόμενοι of υἱοὶ αὐτοῦ 
πρὸς ἀλλήλους, ἐποίουν πότον καθ᾽ ἑκάστην ἡμέραν 
σὺν ταῖς τρισὶν ἀδελφαῖς αὐτῶν. Καὶ ἐπέστελλε ᾿[ὼδ 
xo ἐχαθάριζε τοὺς υἱοὺς αὐτοῦ, προσφέρων περὶ αὖ-- 
τῶν θυσίαν τῷ Κυρίῳ. Πρώτη μαρτυρία τοῦ Κυρίου 
περὶ τοῦ Ἰὼ πρὸς τὸν διάδολον, πρώτη φθονολογία 
τοῦ διαθόλου περὶ Ἰὼδ πρὸς τὸν Κύριον. " EBoxev ἐξου- 
σίαν ὁ Κύριος τῷ διαδόλῳ, πάντα ὅσα ἦν τῷ 106, 
ἐχτὸς αὐτοῦ μόνου. Πρῶτον εὐαγγελίζεται 6 διάδολος τῷ 
Ἰὼδ περὶ τῆς αἰχμαλωσίας τῶν ἵππων καὶτῶν ὄνων, 
xal τοῦ παταγμοῦ τῶν παίδων. Περὶ τοῦ δευτέρου ἀγ- 
γέλου, ὃς εἶπε πρὸς Ἰώδ - ἐμπεπύρισταί σου τὰ πρό- 
Gara, xal oi ποιμαίνοντες αὐτά. Περὶ τοῦ τρίτου 


p ἀγγέλου, ὃς εἶπε πρὸς ᾿Ιὼῤ περὶ τῆς αἰχμαλωσίας 


E 


qui in amaritudine versantur, qui desiderant . . 
* * - * « 
mortem, nec obtinent. Mors enim viro requies, 4 νουσι. Θάνατος γὰρ ἀνδρὶ ἀνάπαυσις. Ὑπολαδὼν 


Excipiens illum primus Eliphaz Themanites dicit 
Jobo : In memoriam revoca , quis mundus per- 
ierit, aut quandouam veraces funditus perditi 
sint. Ferocia draconum exslüincla est : myr- 
mecoleon autem perüt, eo quod non haberet 
escam : catuli leonum sese invicem separarunt. 
Sic non est mortalis mundus in conspectu Do- 
mini, neque ex operibus suis inculpatus vir. 
Stulti, inquit, licet radicem ponant, statim de- 
vorabitur viclus eorum ; quoniam quod illi 
congregarunl, justi comedent. Homo, inquit, 
nascitur ad. laborem , pulli autem. vulturuin 


B 


τῶν καμήλων καὶ τοῦ παταγμοῦ τῶν παίδων. 'Γέταρ- 
τος ἄγγελος ἔρχεται πρὸς αὐτὸν, ὅτι συνεπτώθη ἣ 
οἰχία, xo ἐθανατῴθησαν πάντες οἵ υἱοί σου. "Ev πᾶσι 
τούτοις τοῖς συμῥεθηχόσιν αὐτῷ, οὐδὲ ἥμαρτε Ἰὼδ 
ἐναντίον Κυρίου. Καὶ δευτέρα μαρτυρία τοῦ Κυρίου 
πρὸς τὸν διάδολον, ἐγχωμιάζουσα τὸν Ἰὼδ,, καὶ δευ- 
τέρα φθονολογία τοῦ διαβόλου περὶ ᾿Ιὼ πρὸς τὸν 
Κύριον. Καὶ ὡς ἀπέδοτο Κύριος τὸν Ἰὼδ, φυλαττο- 
μένης τῆς ψυχῆς. ᾿Εξελθὼν δὲ ὃ διάδολος ἔπαισε τὸν 
Ἰὼδ ἀπὸ ποδῶν ἕως χεφαλῆς. Καὶ καθίσας "106 ἐπὶ 
τῆς κοπρίας ἔξεε τὸν typo... ᾿Εντέλλεται τῷ ᾿Ιὼδ ἣ 


γυνὴ αὐτοῦ εἰπεῖν εἰς Κύριον, καὶ τελευτῆσαι" xc 
ἐπιτιμᾷ αὐτῇ. ἪἬχουσαν οἵ τρεῖς φίλοι τοῦ ᾿Ιὼ, 


᾽Ελιφὰζ 6 Θαιμανιτῶν βασιλεὺς, Βαλδὰδ $ Σαχέων 


τύραννος, Σωφὰρ 5 Μηναίων βασιλεὺς πάντα τὰ 
ἐπελθόντα αὐτῷ. Καὶ παρεγένοντο πρὸς αὐτὸν ἕχαστος 
ἐχ τῆς ἰδίας χώρας, τοῦ ἐπισχέψασθαι αὐτὸν, χαὶ 


ἐπιγνόντες αὐτὸν, διέῤῥηξεν ἕχαστος τὴν στολὴν αὖ- 
τοῦ ἐπὶ τῷ πάθει. Μετὰ δὲ τὴν πληγὴν πρῶτον ἤνοι" 
ξεν Ἰὼδ τὸ στόμα αὐτοῦ, xal κατηράσατο τὴν ἡμέραν 


xal τὴν νύχτα ἐν 1j ἐγεννήθη. ἸΠερὶ τοῦ, “Ὥσπερ θε- 


ράπων δεδοιχὼς τὸν ἰχύριον, οὕτω δέδοται τοῖς ἐν πι- 
χρίᾳ φῶς, οἵ ἱμείρονται τοῦ θανάτου, καὶ οὖ τυγχά- 


πρῶτος ᾿Ελιφὰζ ὃ Θαιμανίτης λέγει πρὸς 156* Μνή- 
σθητι τίς χαθαρὸς ὧν ἀπώλετο, ἢ πότε ἀληθινοὶ δλόῤ- 
διζοι ἀπώλοντο. Ὅτι γαυρίαμα δραχόντων ἐσδέσθη " 
μυρμηχολέων δὲ dero παρὰ τὸ μὴ ἔχειν βοράν" 
σχύμνοι λεόντων ἔλιπον ἀλλήλους. Ὡς οὖχ ἔστι βρο- 
τὸς χαθαρὸς ἐναντίον Κυρίου, καὶ ἀπὸ τῶν ἔργων αὖ- 


τοῦ ἄμεμπτος ἀνήρ. Οἱ ἄφρονες, φησὶ, κἂν ῥίζας 


βάλωσιν, εὐθέως βρωθήσεται fj δίαιτα αὐτῶν, διότι ὃ 
ἐχεῖνοι συνήγαγον, δίκαιοι ἔδονται. Ἄνθρωπος,, φησὶ, 
γεννᾶται χόπῳ , xol νεοσσοὶ γύὐπῶν ὑψηλὰ πέτονται. 
Καταλαμβάνει δὲ Κύριος τοὺς σοφοὺς ἐν φρονήσει 
αὐτῶν, καὶ τὰς βουλὰς τῶν πολυπλόχων ἐξιστᾷ. "Tov 


SYNOPSIS SCRIPTURE SACKE. 


ἀθῷον ἐξ ἀναγχῶν ἐξελεῖται Κύριος, χαὶ ἐν τῷ 
ξθδόμῳ οὗ μὴ ἅψεται αὐτοῦ κακόν. Σὺ δὲ γνῶθι σεαυ- 
τὸν, εἴ τι ἔπραξας. 


Πρώτη πρὸς ᾿Ελιφὰζ τοῦ Ἰὼδ ἀντίλεξις" περὶ τοῦ, 
Εἰ γάρ τις ἱστῶν στήσαι μου τὴν ὀργὴν, τὰς δὲ ὀδύ- 
νας μου ἄραι ἐν ζυγῷ ὁμοθυμαδὸν, καὶ δὴ ἄμμου 
παραλίας βαρύτερα ἔσται. Περὶ τοῦ, Μὴ γὰρ διαχε- 
νῆς χεχράξεται ὄνος ἄγριος, ἀλλ᾽ ἢ τὰ σιτία ζητῶν ; 


Εἰ δὲ καὶ ῥήξει φωνὴν (βοῦς ) ἐπὶ φάτνης ἔχων τὰ. 


βρώματα; Μὴ ἰσχὺς λίθων 'καὶ ἰσχύς μου; αἵ σάρχες 
μού εἶσι χάλκεαι; Ὅτι Ὥσπερ πειρατήριόν ἐστιν ὃ 
βίος ἀνθρώπου ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ ὥσπερ μισθίου αὐ- 


θημερινοῦ ἣ ζωὴ αὐτοῦ * ὅτι Εἰ ἐγὼ ἥμαρτον, τί Oo 


νήσομαι πρᾶξαι; Ὅτι ᾿Επιστάμενος τὸν νοῦν τῶν 
ἀνθρώπων, διατί ἔθου με κατεντευχτήν 5 


Μετὰ δὲ ᾿Ελιφὰζ δεύτερος ὑπολαδὼν Βαλδὰδ ὃ 
Σαυχεώτης λέγει πρὸς Ἰώδ- Μέχρι τίνος λαλήσεις: 
Πνεῦμα πολυῤῥῆμον ἐν τῷ στόματί σου: Μὴ 6 Κύ- 
uoc ἀδικήσει κρίνων; ἢ 6 τὰ πάντα ποιήσας οὐ 
παρέξει τὸ δίκαιον; Περὶ τοῦ, Ὥσπερ οὐ θάλλει 
πάπυρος ἄνευ ὕδατος, ἢ ὑψοῦται βούτομος ἄνευ 
πότου " ἔτι γὰρ ὧν ἐπὶ ῥίζαν, οὐ μὴ θερισθῇ. Πρὸ τοῦ 


“γὰρ πεσεῖν πᾶσαν βοτάνην ξηρανθήσεται" οὕτως ἔσται 


τὰ ἔσχατα πάντα τῶν ἐπιλανθανομένων τοῦ Θεοῦ. 


Πρώτη τοῦ Ἰὼδ πρὸς Βαλδὰδ ἀντίλεξις - ὅτι "En 
ἀληθείας οἶδα, ὅτι οὕτως ἐστί: πῶς γὰρ ἔσται δίκαιος 
[βροτὸς] παρὰ Κυρίῳ; Περὶ τοῦ, Ὃ τανύσας τὸν 
οὐρανὸν μόνος, καὶ περιπατῶν ἐπὶ θαλάσσης ὡς ἐπ᾽ 
ἐδάφους, ποιῶν πλειάδα καὶ ἕσπερον. Τίς χρίματος 


45ι 


alte. volant. Comprehendit. autem. Dominus v: 13. 


sapientes in prudentia eorum, consilium autem 


versipellium dissipat.'Innocentem ex necessi- v. 19. 


tatibus eripiet Dominus, et in septimo non tan- 


, geteum malum. Tu vero tecum reputa, an quid v- 57. 


perpetraveris. 


Prima Jobi ad Eliphaz responsio : Si vero quis Cap. 6. 23. 


appendens  appenderet iram. meam, et dolores 
meos tolleret in statera pariter, utique arena 


maris gravior erit. Itém illud : Z/Vum frustra v. 5. 


clamabit onager, nisi escas requirens ἢ Num- 
quid et erumpet in. «vocem bos, cum habeat in 


€ presepe. cibos? Numquid. fortitudo lapidum v. 12. 


fortitudo mea, aut carnes mee sunt cnec? 


Quasi féntatio est. vita hominis super terram, Cap. 7. 1 
aut sicut quotidiani mercenarii vita ejus. Si v. »o. 


ego peccavi, quid potero facere ? Qui scis men- 
tem hominum, quare. posuisti me ut loquerer 
adversum te ? 

Post Eliphaz secundus excipiens Baldad Sau- 


cheotes Jobum sic alloquitur : Usquequo loque- Cap. 8. 2. 


ris? Spiritus multiloquus in ore tuo. Numquid ?* 
Dominus injuste aget judicans? aut qui omnia 


facit, non exhibebit id quod justum est? ltem 
illud : Sicut non viret papyrus sine aqua, nec «.vi.—a3. 
D crescit. prati herba sine potu; nam adhuc in 


sua radice consistit, nec demetetur, et ante- 
quam cadat herba siccabitur : sic erunt novis- 
sima omnia eorum, qui obliviscuntur Dei. 


Prima responsio Jobi ad. Baldadum : Fere scio Cep. 9. 


quod ita sit : quomodo enim erit justus homo 


apud Dominum ὃ Exiamque illud, Qui extendit ». 8. 


celum solus, et ambulat super mare tamquam 
super pavimentum, qui fecit Pleiada et Hespe- 


2. 


Θεοῦ ἀντιστήσεται; Ἐάν τε γὰρ ὦ δίκαιος, τὸ στόμα 
μου ἀσέθησε" xd» τε ὦ ἄμεμπτος, σκολιὸς ἀποθή- 
σομαι. Περὶ τοῦ - Ὃ βίος μού ἐστιν ἐλαφρότερος 9po- — si fuero sine crimine, pravus evadam. Circa il- 
μέως. Ei καὶ ἐστὶ ναυσὶν ἴχνος ὁδοῦ, ἢ ἀετοῦ πετο- — lud, Fita mea levior est cursore. Numquid v. 55. 
μένου ζητοῦντος βοράν ; Μνήσθητι, ὅτι πηλόν με E navibus est vestigium ice, aut. aquilee vo- 
ἔπλασας, εἰς δὲ γῆν με πάλιν ἀποστρέφεις. Ἢ oby — lantis, querrentis escam ? Memento quod lutum Cap. 1o. 9. 
ὥσπερ γάλα με ἤμελξας, καὶ τὰ ἑξῆς. Ὥσπερ évwó- — finvisti me, et in terram me iterum convertes. 
μὴν οὖχ ὦν. Διατί Ex γαστρὸς εἰς μνῆμα οὖκ ἀπηλ- — Nonne sicut lae mulsisti me, etc. Essem. tam- v. 19. 
λάγην ; ὅτι [ sic ]. quam non fuissem. Cur de utero in monumen- 
tum non. sum. translatus ? 

Post Eliphaz Baldad, et post Baldad Sophar 
Menzus, secundum sibi proprium ordinem; ita 
ut nnusquisque eorum speraret se icliora dictu- 
rum Jobo. Qui, multa dicit, vicissim audiet. Cap. vv. 5. 
᾿Ἀναλάμψει σου τὸ πρόσωπον ὥ ὥσπερ ὕδωρ καθαρόν. Ttem illud - Fulgebit facies tua tamquam aqua v. 15. 
᾿Εχδύσῃ δὲ ῥύπον, καὶ οὐ φοδηθήσῃ , καὶ τὸν xómoY ,. 9 pura. Exues autem sordem, et non timebis, οἱ — 7* 
ἐπιλήσῃ ὥ ὥσπερ κῦμα παρελθόν. Ἢ γὰρ εὐχή σου ὡς ^ laborem oblivisceris tumquam ffuctum qui prc- 
ἑωσφόρος. terit. lOratio enitn tua tamquam Lucifer erit. 


rum. Quis judicio Dei resiste? Quod si etiam v. 19. 
fuero justus, 0$ meum impia. loquetur : etiam- 


Μετὰ ᾿Ελιφὰζ Βαλδὰδ, μετὰ Βαλδὰδ Σωφὰρ 5 
Μηναῖος χατὰ τὴν οἰχείαν τάξιν, ὥσθ᾽ ἕχαστον ab- 
τῶν περιμένειν τὰ χρείττονα λέγειν πρὸς τὸν Ἰώδ͵ 
Ὁ τὰ πολλὰ λέγων, καὶ ἀνταχούσεται. Περὶ τοῦ " ὅτι 


Cap. 12.2. 


ψι 9. 10. 
v. 15. 
Cap. 14.4. 
νι 7. 

v. IO. 
Cap. 15.2. 
v. 6. 

; v τή. 
Cap. 16. 2. 
v. 49. 

v. 2t. 
Cap. 135. 
12.—14. 
Cap. 18. 9. 
4- 

Cap 19. 2. 
3i 

v. 9. 10. 
v. 43. 
v.16.—18. 
v. 21 

v. 23 

v. 26.—29. 
Cap. 20. 2. 
V1. 

3.9. 


452 $. JOANNIS CHRYSOST. 


Prima Jobi ad Sopharem responsio : Pos ergo 
soli estis homines; aut vobiscum morietur sa- 
pientia? Et mihi quidem cor juxta. vos erit. 
Circa illud : Quis non cognovit in. omnibus his, 
quod manus Domini fecit hec? Quia in manu 
ejus est anima omnium "viventium, et spiritus 
omnis hominis. Si prohibuerit aquam, siccabit 
terram. et si dimiserit, perdidit evertens eam. 
Circa. illud : Quis erit: mundus a sorde? .4t 
nemo, etsi unus dies sit vita ejus super terram. 
Est arboris spes. Si enim excisa fuerit, adhuc 
pullulabit, et germen ejus non deficiet. Fir vero 
cum mortuus fuerit, abiit : et mortalis cum ce- 
ciderit, non ultra est. 

Initium. secundum. Eliphaz Jobum alloqui- 
tur : JVumquid sapiens responsionem | dabit 
scientie spiritus? zrguat te os tuum, et non 
ego. Hlud item, Quis enim. cum sit homo, erit 
inculpatus? an erit justus natus de muliere ? 

Secunda responsio Jobi ad Eliphaz. 44udivi ta- 
lia multa : consolatores malorum omnes. Ecce 
in celis est testis meus, et conscius meus in ex- 
celsis. Sit autem. redargutio iro coram Do- 
mino. lllud item, Noctem posuit in diem. Nam 
si. sustinuero, infernus erit mihi domus. Mor- 
tem appellavi patrem, matrem autem meam, et 
sororem tabem. 

Secundo rursus excipiens Baldad ait ad Jobum : 
Quousque non cessabis ? Quid. enim, si tu mor- 
tuus. fueris, inhabitabilisne erit ea que sub 
celo est? Respondet secundo Job Baldado : Us- 
quequo molestiam facietis anime mee, occi- 
detis me ratiociniis ? loquimini conira me sine 
pudore? Hic illud, Gloriam meam a me abstu- 
lit, coronam. sustulit de capite meo, et. excidit 
tamquam arborem spem. meam. ltem illud : 4 
me fratres mei recesserunt, alienos agnoverunt 
magis quam. me: amici vero mei immisericor- 
des facti sunt. Serrum meum vocavi, et nonre- 
spondit: et rogabam uxorem meam, et non atten- 
dit : invocabam. autem | filios concubinarum 
mearum, illi vero me in seculum aversati sunt. 
Miseremini mei, miseremini, o amici. Quare ime 
persequimini, sicut Dominus ? Quis enim det ut 
scribantur verba mea? 47 Domino mihi hec 
consummata sunt. Oculus enim meus vidit, 
et non alius. Radicem sermonis inveniemus in 
eo : cavete etiam vos a tegmine. 

Secundo rursus excipiens Sophar Jobo dicit : 
IVon sic putabam te contra responsurum. Hinc 
illud : Letitia. impiorum. ruina insignis : gau- 
dium vero iniquorum est perditio. Cum: autem 


ARCHIEP, 


B 


c 


D 


E 


CONSTANTINOP, 


Πρώτη τοῦ ᾿Ιὼ6 πρὸς Σωφὰρ ἀντίλεξις - ὅτ 
Ὑμεῖς μόνοι ἐστὲ ἄνθρωποι, ἢ μεθ’ ὑμῶν τελευτήσεε 
σοφία ; Κἀμοὶ μὲν χαρδία καθ᾽ ὑμᾶς ἔσται. Περὶ τοῦ, 
Ὑίς οὐχ ἔγνω ἐν πᾶσι τούτοις, ὅτι χεὶρ Κυρίου ἐποίησε 
ταῦτα; Ὅτι ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ ψυχὴ πάντων τῶν ζών- 
των; xoi πνεῦμα παντὸς ἀνθρώπου. "Eiw, φησὶ, τὸ 
ὕδωρ κωλύσῃ, ξηρανεῖ τὴν γῆν " ἐὰν δὲ ἐπαφῇ, ἀπώ- 
λεσεν αὐτὴν καταστρέψας. Περὶ τοῦ,. Τίς καθαρὸς 
ἔσται ἀπὸ ῥύπου; ᾿Αλλ’ οὐθεὶς, ἐὰν χἂν μία ἡμέρα δ 
βίος αὐτοῦ ἐπὶ τῆς γῆς. Καὶ, Δένδρῳ ἐστὶν ἐλπίς" 
ἐὰν μὲν ἐχκοπῇ, καὶ πάλιν ἀνθήσει, καὶ 6 ῥάδαμινος 
αὐτοῦ οὐ μὴ ἐχλίπῃ. Ἀνὴρ δὲ τελευτήσας ᾧχετο“" 
πεσὼν δὲ βροτὸς, οὐχέτι ἔνι. 


Δευτέρα ἀρχὴ πάλιν. ᾿Ελιφὰζ πρὸς ᾿Ιώδ- ὅτι Πότε- 
ρον σοφὸς ἀπόχρισιν δώσει συνέσεως πνεῦμα; ᾿Ελέγ- 
Ent σε γὰρ τὸ στόμα σου, xal μὴ ἐγώ. Περὶ τοῦ, Τίς 
γὰρ ὧν βροτὸς; ἔσται ἄμεμπτος ; ἢ ἔσται δίκαιος. 

£V coc γυναιχός ; 

Δευτέρα ἀντίλεξις Ἰὼ πρὸς ᾿Ελιφάζ. ᾿Ακήχοα γὰρ 
τοιαῦτα πολλά. Παραχλήτορες γὰρ χαχῶν πάντες.. 
ἸΙδοὺ ἐν οὐρανοῖς ὃ μάρτυς μου - ὃ δὲ συνίστωρ μου 
ἐν ὑψίστοις. Ein δὲ ἔλεγχος ἀνδρὶ ἐναντίον Κυρίου. 
Περὶ τοῦ, TZ» νύχτα εἰς ἡμέραν τέθειχε. ᾽Εὰν γὰρ’ 
ὑπομείνω, ἄδης μου ὃ οἶκος. Θάνατον γὰρ ἐπεχάλεσα 
πατέρα μου εἶναι, μητέρα δὲ ἀδελφήν μου σαπρίαν. 


Δεύτερος δὲ πάλιν ὑπολαδὼν Βαλδὰδ, λέγει πρὸς 
Ἰώ * Μέχρι τίνος οὐ παύσῃ ; MC γὰρ, ἐὰν σὺ ἀποθά- 
γῆς, ἀοίκητος ἣ ὑπ᾽ οὐρανόν; Δευτέρα ᾿Ιὼδ. πρὸς 
βαλδάδ * “Ἕως τίνος ἔγχοπον ποιήσετε τὴν ψυχήν μου; 
καὶ χαθαιρεῖτέ με λογισμοῖς ; καταλαλεῖτέ μου οὐχ αἷ- 
σχυνόμενοι; Περὶ τοῦ, Τὴν δόξαν μου ἐξ ἐμοῦ ἐξεῖλε, 
ἀφεῖλε δὲ στέφανον ἀπὸ χεφαλῆς μου, ἐξέκοψε δὲ 
ὥσπερ δένδρον τὴν ἐλπίδα μου. Περὶ τοῦ, ὅτι "Am 
ἐμοῦ ἀδελφοί μου ἀπέστησαν, ἔγνωσαν ἀλλοτρίους ἢ 
ἐμέ" φίλοι δέ μου ἀνελεήμονες γεγόνασι. Θεράποντά 
μου ἐχάλεσα, καὶ οὐχ ὑπήχουσε - xol ἱκέτευον τὴν 
γυναῖχά μου, xal οὐ προσέσχε" προσεχαλούμην δὲ 
υἱοὺς παλλακίδων pou, εἰς τὸν αἰῶνα δὲ ἀπεποιή- 
σαντό με. Ἐλεήσατέ με, ἐλεήσατε, ὦ φίλοι. Διατί 
με διώχετε, ὥσπερ ὃ Κύριος; "(c γὰρ ἂν δοίη γρα- 
φῆναι τὰ ῥήματά μου ; Παρὰ Κυρίου ταῦτά μοι συν- 
ετελέσθη. Ὃ γὰρ ὀφθαλμός μου ἑώρακε xa οὐχ ἄλλος. 
Ῥίζαν λόγου εὑρήσομεν £v αὐτῷ. Εὐλαβήθητε xoi 
ὑμεῖς ἀπὸ ἐπικαλύμματος. 


Δεύτερον πάλιν ὑπολαδὼν Σωφὰρ λέγει πρὸς ᾿Ιώδ - 
Οὐχ οὕτως ὑπελάμθανον ἀντερεῖν σε ταῦτα. Περὶ 
τοῦ, Εὐφροσύνη ἀσεδῶν πτῶμα ἐξαίσιον * χαρμονὴ 
δὲ παρανόμων ἀπώλεια. Ὅτε δὲ δοκεῖ ἤδη ἐστηρί- 


V——— 


SYNOPSIS SCRIPTURE SACRE. 


χθαι, τότε εἰς τέλος ἀπολεῖται. Περὶ τοῦ, ᾿Οστᾶ 
αὐτοῦ ἀνεπλήσθησαν νεότητος αὐτοῦ. Καὶ ὅτι Ἂν 
γλυχανθὴ ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ χαχία, κρύψει αὐτὴν 
ὑπὸ τὴν γλῶσσαν αὐτοῦ. Ὥσπερ χολὴ ἀσπίδος ἐν 
γαστρὶ αὐτῆς, οὕτω πλοῦτος ἐξ ἀδίκων συναγόμενος 
ἐξεμεθήσεται. Ὅτι Εἰς κενὰ xol μάταια ἐχοπίασε, 


συνάγων πλοῦτον ἐξ οὗ οὗ γεύσεται. Ὅτι Πολλῶν ἀδυ- 


455 
visus fuerit jam firmatus esse, tunc in finem 


peribit. Yllud etiam : Ossa ejus impleta sunt ju- v. 
veniute ejus. Si dulcuerit in ore ejus maligni- 


νάτων οἴχους ἔθλασε. ᾿Γρώσαι αὐτὸν, φησὶ, τόξον χάλ- s; stabit. Multorum enim impotentium. domos 


xetov, xal διεξέλθοι διὰ στόματος αὐτοῦ βέλος. Ἄστρα ^ contrivit. Fulneret eum arcus «reus, et per- v. 


δὲ ἐν διαίταις αὐτοῦ περιπατήσουσιν. Αὕτη γὰρ ἢ 
ψερὶς ἀνθρώπου ἀσεδοῦς παρὰ Κυρίου. 


Δευτέρα τοῦ Ἰὼδ πρὸς Σωφὰρ ἀντίλεξις * Ἀχού- 
σατε, ἀχούσατέ μου τῶν λόγων, ἵνα ἦ μὴ παρ᾽ ὑμῶν 
παράχλησις. Τί γάρ; μὴ ἀνθρώπῳ μου ἣ ἔλεγξις; 
Διὰ τί γὰρ ἀσεθεῖς ζῶσι, πεπαλαίωνται δὲ καὶ ἐν 
πλούτῳ xol εὐθηνίᾳ ; Διεσώθη δὲ αὐτῶν ἐν γαστρὶ 
ἔχουσα. Ὅπου Λέγει 6. ἀσεδὴς τῷ Κυρίῳ - ἀπόστηθι 
ἀπ᾽ ἐμοῦ, ὁδούς σου εἰδέναι οὐ βούλομαι. Τί ἱκανὸς 
ὅτι δουλεύσομαι αὐτῷ ; Πότερον οὐχὶ ὃ Κύριός ἐστιν 
ὃ διδάσχων σύνεσιν καὶ ἐπιστήμην; Αὐτὸς δὲ πόνους 
διαχρίνει. Ὥστε οἶδα ὑμᾶς, ὅτι τόλμῃ ἔγχεισθέ μοι. 
Καὶ περὶ τοῦ, Ποῦ ἐστιν οἶκος ἀρχόντων; Εἰς ἡμέ- 
pav ἀπωλείας χουφίζεται ὃ πονηρός καὶ ὀπίσω αὐτοῦ 
πᾶς ἄνθρωπος ἀπελεύσεται. 


Τρίτος πάλιν ὑπολαδὼν ᾿Ελιφὰζ λέγει" Πότερον 
οὐχὶ 6 Κύριός ἐστιν 6 διδάσκων σύνεσιν xal ἐπιστή-- 
μὴν; Τί γὰρ μέλει τῷ Κυρίῳ, ἐὰν σὺ ἦσθα τοῖς ἔρ- 
γοις ἄμεμπτος; ᾿Ενταῦθα λέγει ᾿Ελιφὰζ πρὸς Ἰὼδ, 
ὅτι Χήρας ἐξαπέστειλας χενὰς, ὀρφανοὺς δὲ ἐχάχωσας. 
Καὶ εἶπας, τί ἔγνω 6 ἰσχυρός; Οἱ λέγοντες, τί ποιήσει 
ἡμῖν Κύριος; καὶ τί ἐπάξεται ἡμῖν 6 πάντων χρατῶν ; 
Περὶ τοῦ, Καθαρὸν ἀποδώσει σε Κύριος ὥσπερ ἄρ- 
γυρον πεπυρωμένον. ᾿Ανάδλεψον εἰς τὸν οὐρανὸν ἵλα- 
ρῶς. Εὐξαμένου δέ σου πρὸς αὐτὸν, εἰσαχούσεταί 
σου, xa διασωθήσῃ ἐν καθαραῖς χερσί σου. 


"otc, τοῦ ᾿Ιὼδ ἀντίλεξις πρὸς ᾿Ελιφάζ. Καὶ δὴ 
οἶδα, ὅτι χειρός μου ἢ ἐλεημοσύνη μού ἐστι, καὶ 
ἣ χεὶρ αὐτοῦ βαρεῖα γέγονε ἐπ’ ἐμῷ στεναγμῷ. Εἰ 
ἐν πολλῇ ἰσχύϊ ἐπελεύσεταί μοι σχότος. ᾿Ασεδεῖς ὅρον 
ὑπερέδησαν, καὶ γυμνοὺς πολλοὺς ἐχοίμισαν ἄνευ ἵμα- 
τίων. ᾿Αναφανείη τὰ φυτὰ αὐτῶν ἀπὸ γῆς ξηρά " ἀγ- 
χαλίδα γὰρ ὀρφανῶν ἥρπασαν. 


Τρίτος ὑπολαδὼν Βαλδὰδ λέγει" Ὃ ποιῶν τὴ 
σύμπασαν ἐν ὑψίστῳ. Μὴ γάρ τις ὑπολάθοι, ὅτι ἐστὶ 
παρέλχυσις σπείραντι (1. πειραταῖς ). Πῶς δὲ δί- 
xatoc βροτὸς ἔναντι Κυρίου; ᾿Εὰν δὲ ἄνθρωπος σα- 
πρία, xa εἰ υἱὸς ἀνθρώπου σχώληξ ; 

Τρίτη τοῦ Ἰὼδ πρὸς Βαλδὰδ ἀντίλεξις - Τίνι μέλ- 


Β 


C 


D 


tas, abscondet eam. sub lingua sua. Sicut fel v. τή. 
aspidis in. ventre ejus, sic divitie inique con- 
gregate evomentur. In vanum et frustra la- y. 8. 19. 
boravit, colligens divitias ex quibus non gu- 

24. 25 


transeat per corpus ejus jaculum. Astra autem 
in. tabernaculis ejus ambulabunt. Hec enim v, 29. 
est portio viri impii a Domino. 

Secunda responsio Jobi ad. Sophar : ut Cap. 21, 2. 
audite verba mea, ut sit mihi consolatio non 
a vobis. Quid enim? Numquid cum homine est y, ἢ, 
redargutio mea? Quare impii vivunt, senue- v, 7. 
runtque in divitiis et prosperitate ? Salva eva- y, io, . 
sit pregnans apud illos. Übi Dicit impius Do- v. i4. i5. 
mino : Recede a me, vias tuas scire nolo. Quid 
est ille potens, quia serpiemus ei? Annon Do- v, »». 
minus est, qui docet intellectum et scientiam ? 
Ipse vero labores dijudicat. Itaque scio vos v, 27. 
audacter mihi insistere. ltem illud, Ubi est do- v, 58. 
mus principum? In diem perditionis suble- v. 3o. 33. 
eatur malignus : et post illum omnis homo 
abibit. 

Tertio iterum excipiens Eliphaz ait : /Vonne Cap. 23.2. 
Dominus est, qui. docet intellectum et scien- * 
tiam? Quid. enim curat Dominus si tu fuisti 
in operibus inculpatus ? Hic Jobo dicit Eliphaz : 
Fiduas dimisisti vacuas , pupillos | autem v. 9. 
afflixisti. Et dixisti : Quid novit fortis? Qui v. 13. 
dicunt, Quid faciet nobis Dominus ἢ et quid v. 17. 
inducet. nobis. Omnipotens? ]tem illud : Pu- y. 55 57. 
rum te reddet Dominus sicut argentum igne 
probatum. Respice in celum hilariter. Cum 
precatus autem fueris eum, exaudiet te, et ser- v. 3o. 
vaberis munditia manuum tuarum. 

Tertia Jobi ad Eliphaz responsio. Et qui- C«p.23.?. 
dem scio, quia eleemosyna de manu mea est : 
et manus ejus. gravis facta est super gemitum 
meum. Si in multa virtute supereeniant mihi v. 6. 17. 
tenebre! Impii terminum transgressi sunt, et Cap. 24. 2. 
nudos multos dormire fecerunt sine vestimen- ν 
Lis. Appareant plante eorum de terra arid : v. Lu 19. 


fasciculum enim pupillorum rapuerunt. 


Tertio excipiens Baldad dicit : Qui facit uni- Cap. 25.2. 
versitatem in altissimo. Ve quis suspicetur esse τ΄. 
moram. piratis. Quomodo enim erit justus 
homo coram Domino ἢ Si vero homo putredo, 
et ἢ alius hominis vermis? 


"Tertia Jobi ad Bladad responsio : Quem ad- ἃ M 


26. 


v, 6.—8. 


Cap. 27. 2. 


2:322 


v.23.-—25. 


Cap. 30.8. 


—10. 


v. T9- 


454 
juturus es? et. quem sequeris? Nonne eum 
cui maxima potestas ? Nudus. enim est infer- 
nus coram eo. Qui suspendit terram in nihi- 
lum, ligans equam in nubibus suis. Pre- 
cepto autem peremit draconem desertorem. 
Cum Sophar tertio loqui nón aggrederetur, imo 
et alii duo priores tacerent, utpote qui non habe- 
rent, quid. amplius dicerent, eo quod job se jn- 
stum esse poneret, subnectit secundo Job eadem 
de re procemium : illi vero cum silentio ipsum au- 
diunt, nec sine utilitate. ivit, inquit, Dominus 
qui sic me judicavit, et Omnipotens, qui affecit 
amaritudine animam meam : cum adhue ha- 
litus meus immanet, spiritusque dipinus super- 
est in naribus meis, labia mea non loquentur 
iniqua. /nnuntiabo vobis quid sit in manu 
Domini. Ecce omnes nostis, quia vana vanis 
insidiose adjicitis. H«c portio est hominis im- 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


5. pii a Domino. Quod si multi fuerint filii ejus, 


in occisionem erunt : viduis autem eorum nemo 
miserebitur. Si collegerit impius ut terram ar- 


, gentum: locus unde fit, quis est? quis locus auri, 


unde percolatur ? Ferrum quidem de terra fit, 
es autem ut lapis ceditur. Omnepretiosum, in- 
quit, vidit oculus meus. Sapientia autem ejus 
unde inventa est? Jbyssus dixit, Non est in 


. me; et mare dixit, IVon est meum. Attrahe sa- 


pientiam super ea que mazime intima sunt. 
JVon equabitur ei topazium ZEthiopic, et auro 
puro non conferetur. Dominus bene constituit 
viam ejus. Ipse enim omne quod sub celo est 
perspicit, nota habens omria quce in terra, 
ventorum libramentum, aquarum mensuras. 
Dixit homini : Ecce cultus Dei est sapientia. 

Llis autem tribus tacentibus adjiciens Job in 


. procmio dicit : Quis me ponat in mense prio- 


rem dierum , quibus me Deus custodiebat ? 
Cum. splendebat lucerna ejus super caput 
meum, exibam matutinus in civitate, in pla- 


. teis autem ponebatur mihi sella. Sereavi enim 


pauperem de manu potentium. Benedictio per- 
euntium super me veniat. Oculus fui cecorum, 
et pes claudorum, pater autem impotentium. 
Confregi molas iniquorum : de medio dentium 
eorum rapinam eripui. Sicut terra sitiens sus- 
cipiens pluviam, sic hi meum sermonem. Ha- 
bitabam quasi rex in accinctis. Stultorum filii, 
nomineque ignobiles : nunc autem cithara il- 
lorum ego sum, et me fabulam habent. Nec in 
faciem meam pepercerunt spuere. Reputasti 
autem me sicut lutum : in terra et cinere portio 


ARCHIEP. CONSTANTINOP., 


λεις βοηθεῖν ; ἢ τίνι ἐπαχολουθήσεις ; Οὐχ ᾧ μεγίστη 
δύναμις; Τυμνὸς γὰρ ὃ ἅδης ἐνώπιον αὐτοῦ. Ὃ χρε- 


' μάζων γῆν ἐπ’ οὐδενὸς, δεσμεύων ὕδωρ ἐν νεφέλαις 


E 


ἢ 


Β 


αὐτοῦ. Προστάγματι δὲ ἐθανάτωσε δράχοντα ἀπο- 
στάτην. 

Μηκέτι προσθέντος καὶ τοῦ Σωφὰρ τρίτως, ἀλλ᾽ 
ὑποσιωπησάντων καὶ τῶν μειζόνων δύο, ὡς οὐχέτι 
λόγον ἐχόντων ἐν στόματι, διὰ τὸ θέσθαι δίκαιον τὸν 
Ἰὼῤ, ἐπισυνάπτει τὸ περὶ αὐτοῦ προοίμιον δεύτερον 
"Io6 - χἀκεῖνοι σιωπήσαντες ἀχούουσιν ὠφελούμενοι. 
Ζῇ, φησὶ, Κύριος, ὃς οὕτω με χέχρινε, καὶ 6 παντο- 
χράτωρ μου, ὃ πικράνας μου τὴν ψυχήν" ἦ μὴν ἔτι τῆς 
πνοῆς ἐνούσης, πνεῦμα δὲ θεῖον τὸ περιόν μοι ἐν fioi, 
μὴ λαλήσειν μου τὰ χείλη ἀνομίαν. Ἀναγγελῶ ὑμῖν, 
τί ἐστιν ἐν χειρὶ Κυρίου. ᾿Ιδοὺ δὴ πάντες οἴδατε, ὅτι 
a9 χενοῖς ἐπιδουλεύετε. Αὕτη - ἢ μερὶς ἀνθρώπου 
! ἀσεθοῦς παρὰ Κυρίου. Ὅτι ἐὰν πολλοὶ γένωνται οἵ 
υἱοὶ αὐτοῦ, εἷς σφαγὴν ἔσονται" χήρας δὲ αὐτῶν οὖ- 
δεὶς Defenc ᾿Εὰν συνάγη ὃ ἀσεδὴς ἴσα γῇ ἀργύριον’ 
τόπος ὅθεν γίνεται; τόπος δὲ χρυσίου ὅθεν διηθεῖται; 
Σίδηρος μὲν ἐκ γῆς γίνεται, χαλχὸς δὲ ἴσα λίθῳ Xo 
ϑεῖται: Πᾶν τίμιον, φησὶν, εἶδέ μου 6 ὀρθαλμός. Ἢ δὲ 
σοφία αὐτοῦ πόθεν εὑρέθη; "AGuccoc εἶπε, οὐχ ἔστιν ἐν 
ἐμοί" xoà θάλασσα εἶπε, οὐχ ἔστι μετ᾽ ἐμοῦ. “Ἕλχυσον 
σοφίαν ὑπὲρ τὰ ἐσώτατα. Οὐχ ἰσωθήσεται αὐτῇ τοπά- 
ζιον Αἰθιοπίας, καὶ χρυσίῳ χαθαρῷ οὐ συμδασταχθή- 
σεται. Ὃ Κύριος εὖ συνέστησε αὐτῆς τὴν ὁδόν" αὐτὸς 
γὰρ Ἂν ὕπ᾽ οὐρανὸν πᾶσαν ἐφορᾷ, εἰδὼς τὰ ἐν τῇ 
qü πάντα, ἀνέμων σταθμὸν, ὑδάτων μέτρα. Εἶπεν 
ἀνθρώπῳ" Ἰδοὺ $ θεοσέδειά ἐστι σοφία. 


᾿Αποσιωπησάντων δὲ τῶν τριῶν, προσθεὶς Ἰὼδ ἐν 
τῷ προοιμίῳ λέγει: Τίς ἄν με θείη κατὰ μῆνα ἔμ- 
προσθεν ἡμερῶν, ὧν με ὃ Θεὸς ἐφύλαξεν ; Ὅτε ηὔγει 


- 6 λύχνος αὐτοῦ ὑπὲρ κεφαλῆς μου,, ἐξεπορευόμην ὄρ- 


[^ 


θριος ἐν πόλει, ἐν δὲ πλατείαις ἐτίθετό μου ὃ δίφρος. 
Διέσωσα γὰρ πτωχὸν ἐχ χειρὸς δυνατῶν. Εὐλογία 
ἀπολλυμένων ἐπ’ ἐμὲ ἐπέλθοι. ᾿Οφθαλμὸς, φησὶν, 
ἤμην τυφλῶν, ποῦς δὲ χωλῶν, πατὴρ δὲ ἀδυνάτων. 
Συνέτριψα δὲ μύλας ἀδίχων, ἐχ δὲ μέσου τῶν ὀδόντων 
αὐτῶν ἅρπαγμα ἐξέσπασα. Ὥσπερ γῆ διψῶσα προσ- 
δεχομένη τὸν δετὸν, οὕτως οὗτοι τὴν ἐμὴν λαλιάν. 
Κατεσχήνουν ὡς βασιλεὺς ἐν μονοζώνοις. ᾿Αφρόνων 
υἱοὶ, xo ἄτιμοι ὄνομα" νυνὶ δὲ χιθάρα ἐγώ εἶμι αὖ- 
τῶν, καὶ ἐμὲ θρύλλημα ἔχουσιν. Ἀπὸ δὲ προσώπου 
μου oUx ἐφείσαντο πτύελον. “Ἥγησαι δέ με ἴσα πηλῷ, 
ἐν γὴ καὶ σποδῷ μου ἣ μερίς. Χειρὶ δὲ χραταιᾷ με 
ἐμαστίγωσας. ᾿Αδελφὸς, φησὶ, γέγονα Σειρήνων, ἑταῖ- 


mea. Manu autem potenti me flagellasti. Fra- p ρος δὲ στρουθῶν. Εἰ ἐξηκολούθησε ἢ καρδία μου γυ- 


ο΄“ m f 


SYNOPSIS SCRIPTURE SACRE. 455 


ναιχὶ ἀνδρὸς ἑτέρου, ἀρέσαι ἄρα xo ἣ γυνή μου 
ἑτέρῳ. Θυμὸς γὰρ ἀνδρὸς ἀχατάσχετος τοῦ μιᾶναι 
αὐτοῖς pns Εἰ ὑπερεῖδον γυμνὸν ἀπολλύμενον, 
xal οὐκ ἠμφίασα; ἀπὸ δὲ χουρᾶς ἀμνῶν μου οὐχ ἐθερ- 
μάνθησαν oi ὦμοι αὐτῶν, ἀποσταίη ἄρα 6 ὦμός μου 
ἀπὸ τῆς χλειδός μου. Ki γὰρ ἐπιχαρὴς ἔχενογον 
πτώματι ἐχθρῶν μου, καὶ εἶπε 5 καρδία μου, εὖγε, 
ἀχούσαι ἄρα τὸ οὖς μου τὴν κατάραν μου. Εἰ μὴ ῥή- 
ξας αὐτὴν "ἀπέδωχα, οὐθὲν λαδὼν ἀπὸ χρεωφειλέ- 
του, εἶ ἐπ᾽ ἐμοὶ ἢ γῆ ἐστέναξε, ἀντὶ πυροῦ ἐξέλθοι 
μοι χνίδη. 


Τὰ περὶ ᾿Ελιοὺζ τοῦ Βαραχιὴλ τοῦ Βουζίτου - ὡς 
ὠργίσθη τῷ Ἰὼδ,, ὅτι ἀπέφηνεν ἑαυτὸν δίκαιον ἐναν- 
τίον Κυρίου. Ὑπολαδὼν ᾿Ελιοὺζ 6 τοῦ Βαραχιὴλ ὃ 
Βουζίτης, εἶπε " Νεώτερός εἶμι τῷ χρόνῳ - διὸ ἧσύ- 
χασα, φοθηθεὶς τοῦ ὕμῖν ἀναγγεῖλαι τὴν ἐμὴν ἐπι- 
στήμην. ᾿Εξαναστὰς ᾿Ελιοὺζ ἐν ἀναιδείᾳ καταλέγει 
τοῦ ᾿Ιὼδ, τῶν τριῶν ἀποσιωπησάντων" Πάλιν λα- 
λήσω" πλήρης γάρ εἶμι ῥήματος. Εἶπε δὲ ᾿Ελιοὺζ πρὸς 
"106 - Πνεῦμα θεῖον τὸ ποιῆσάν με, πνοὴ δὲ παντο- 
χράτορος ἣ διδάσχουσά με. "Ekv δύνη, δός μοι ἀπό- 
χρισιν. ᾿Αποστρέψαι ἄνθρωπον ἐξ ἀδικίας. ᾿Κφείσατο 
δὲ τῆς ψυχῆς αὐτοῦ ἀπὸ θανάτου, καὶ μὴ πεσεῖν αὐ- 


ter, inquit, fui Sirenum, sociusque struthionum. v. 50. 
Si sequvium. est cor meum uxorem. viri alte- cap. 31. 9. 
rius, placeat quoque uror mea alteri. Furor —'': 
enim viri indomitus, commaculare illis uxo- 
rem. Si despexi nudum pereuntem, et non ope- v. 19. »o. 
rui eum, et de tonsura agnorum meorum non. 
calefacti sunt humeri eorum, discedat hume: v. 2». 
rus meus a junctura. Quod si gavisus sum de v, 50. 
ruina inimicorum meorum, et dixit cor meum, 
Euge, audiat auris mea maledictionem meam. 
Et, si non scindens eam reddidi, nihil acci- v. 37.38. 
piens a debitore, si super me umquam terra 
gemuit, pro frumento germinet mihi urlica. — v.4o. 

E  DeEliuso filio Barachiel Buzita ; quomodo ira- 
tas fuerit in. Jobum, quod se diceret justum co- 
ram Domino. Éxcipiens Eliuz filius Barachiel Cap. 32.2. 
Buzites , dixit : Junior quidem sum «etate : v. 6. 
quare quievi timens annuntiare vobis scien.- 
tiam meam. Exsurgens Eliuz impudenter contra 
Jobum loquitur, tribus illis tacentibus : Rursus v. 17. 18. 
loquar ; plenus enim sum verbis. Dixit Elinz 
' ad Job : Spiritus divinus est qui me fecit : spi-. Cap. 33.4. 
ratio autem Omnipotentis que me docet: Si^ 
poteris, da mihi responsionem. 4vertat homi- v. i7. — 
nem ab iniquitate. Pepercit autem. anime ejus 19: 


τὸν ἐν πολέμῳ. Ἤλεγξε δὲ αὐτὸν ἐν μαλαχίᾳ ἐπὶ κοί- 5,5) 4 morte, et ne cadat ille in bello. Coarguit 


τῆς. Ἀνανεώσει δὲ αὐτοῦ τὸ σῶμα, ὥσπερ ἀλοιφὴν 
ἐπὶ τοίχου, τὰ δὲ ὀστᾶ αὐτοῦ ἐμπλήσει μυελοῦ. Τότε, 
φησὶν, ἀπομέμψεται αὐτὸς ἑαυτῷ λέγων - οἷα συνετέ-- 
λουν; Οὐχ ἄξια ἤτασέ με ὧν ἥμαρτον. Ἔτι ἐλάλησεν 
"Ελιοὸὺζ πρὸς Ἰώδ- ᾿Ενωτίζου [,'156], καὶ ἄκουέ 
μου" χώφευσον χαὶ λαλήσω. Εἰ ἐστί σοι λόγος. ἀπο- 
χρίθητί μοι" θέλω .γὰρ δικαιολογηθῆναί σοι. Ἔτι 
προσθεὶς ᾿Ελιοὺζ τρίτον λέγει - ᾿Αχούσατέ μου, σο- 
qoi, of ἐπιστάμενοι ἐνωτίσασθαι καλόν * ὅτι οὖς λό- 
γους δοχιμάζει. "Ec εἶπεν ᾿Ελιούζ - Τίς ἀνὴρ ὥσπερ 
"196 , πίνων μυχτηρισμὸν ὥσπερ ὕδωρ; oby ἅμαρ- 
τὼν, οὐδὲ ἀσεδήσας;; [Μή μοι εἴη] καὶ ἔναντι Παντο- 
χράτορος ταράξαι τὸ δίκαιον. ᾿Αλλ’ ἀποδιδοῖ ἀνθρώπῳ 
καθὰ ποιεῖ ἕχαστος αὐτῶν. ᾿Ασεδὴς 6 λέγων βασιλεῖ, 
παρανομεῖς παρανομῶν. Καὶ, Ὃς οὐχ ἐπαισχυνθῇ 
πρόσωπον ἐναντίον μου. Ὅτι Κύριος πάντα ἐφορᾷ, 
χαταλαμθάνων ἀνεξιχνίαστα, ἔνδοξά τε xo ἐξαίσια, 
ὧν οὐκ ἔστιν ἀριθμός. ᾿Ανὴρ σοφὸς ἀκήχοέ μου τὸ 
ῥῆμα Ἰὼδ δὲ ox ἐν συνέσει ἐλάλησε. Τέταρτον 
προσθεὶς ᾿Ελιοὺζ λέγει πρὸς Ἰώδ- Τί τοῦτο ἡγήσω 
ἐν. χρίσει; Σὺ τίς εἶ, ὅτι εἶπας, δίκαιός εἶμι ἐναντίον 
Κυρίου; 'Tó πέμπτον. προσθεὶς ᾿Ελιοὺζ τῷ λόγῳ, καὶ 
οὔτε Ἰὼδ, οὔτε οἱ τρεῖς φίλοι προσποιοῦνται αὐτὸν 
ὡς ἄθεον. Δῆλον οὖν ἐκ τότε, ὅτι μετενόησαν οἵ τρεῖς" 


1 * [E Bibliis supple τὴν συγγραφήν ] 


À autem illum in languore super cubili. Renova- v. »4. 
bit autem ejus corpus, sicut tectorium in parie- 
te, et ossa-ejus implebit medulla. Tunc, inquit, v. 27. 
accusabit homo seipsum dicens : Qualia effi- 
ciebam ? non dignam peccatis meis castigatio- 
nem intulit. Adhuc loquutus est Eliuz ad Jobum : 
Auribus percipe, Job, et audi me : obtumesce, v. 31. 32. 
et loquar. .Si est tibi sermo, responde mihi : 
volo enim examinari ate justitiam sermonis 
mei. Adhuc adjiciens Eliuz tertio dicit : .4udite Cap. 34. 2. 
B me, sapientes, bonum est ut qui scientiam ha-?: 
bent, auribus percipiant : quia auris sermones 
probat. Adhuc dixit Eliuz : Quis wir ut Job, v. 7. 8. 
bibens subsannationem sicut aquam? qui neque 
peccavit, neque impie egit? [ Absit a me] co- v. το. 11. 
ram Omnipotente turbare justitiam. Sed reddat 
homini cuique secundum opera ejus. Impius est. 18. 
qui dicit regi : Inique agis. Et, Qui non est v. 19. 
veritus faciem in conspectu meo. Dominus v. »4. 
omnia inspicit, qui conprehendit non vestiga- 
bilia, gloriosa, et magnifica, quorum non est 
€ numerus. Fir sapiens audivit verbum meum : v. 34. 35. 
Job autem non prudenter loquutus est. Quarto 
adjiciens Eliuz dicit ad Jobum : Quare hoc exi- 


v. ἦτ. 


Cap. 39. 
13. 14. 
v. t7. 18. 


v, 26. 27. 


Cap. fo. 2. 


“Ὡ 


456 


stimasti in judicio? Tu quis es, quia dixisti, 
Justus sum in conspectu Domini ? Quintum 
adjicit Eliuz orationi suz, et neque Job neque 
tres amici accusant eum ut atheum. Manifestum 
ergo hinc est, tres illos resipuisse. Dicitque ad 
Job : Sustine me paululum adhuc,ut te do- 
ceam; adhuc enim est in me vis loquendi. Ait 
Eliuz : furibus hec percipe, Job. Sta, disce 
virtutem. Domini. INumquid liber aut scriba 
adstitit tibi ; aut. ab aquilone nubes coloris 
aurei ? 

Deus sese exhibens Jobum justum)declarat, do- 
censque mysterium Christi, ait ad Jobum : Quis 
est. hic, qui celat me consilium, continetque 
sermones in. corde? Dialogus. Domini : Sepivi 
mare portis. Dixi autem illi, Hucusque venies, 
et non preteribis : sed in teipso comminuentur 
fluctus tui. Sermo Domini : 4n tu sumens ln- 
tum. formasti animal? Aperiuntur. tibi. metu 
Ῥογίω mortis? aut. ostiarii inferni videntes te 
timuerunt? Num «venisti ad. thesauros nivis, 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


. aut thesauros grandinis vidisti ? Unde autem 


procedit pruina ? Quis preparavit fluxum plu- 
vie vehementi? losuperque , Quis est pluvie 
pater ? Ex cujus utero procedit glacies? Prui- 
nam in ccelo et glebas roris quis peperit? Fo- 
cabis autem. nubem voce, et tremore aque va- 
lide obediet tibi? Mittes fulinina. et ibunt? 
Quis. dedit mulieribus texture sapientiam? 
Quis preparavit corvo escam ? Pulli enim ejus 
clamaverunt ad Dominum errantes, cibaria 
querentes. Penna volans procedet, si concepe- 
rit asida et nessa. Relinquet in terra ova sua. 
Cum tacere fecit ei Deus sapientiam, irridebit 
equum. Ex scientia tua stetit accipiter, vultur 
autem super nidum suum sedens moratur. 
Adhuc loquutus est Dominus Jobo : /Vum. ju- 
dicium cum Omnipotente judicabis ? et qui ar- 
guit Dominum, respondebit ipsi ?/Loquutus est 
Job Domino : Ego judicor commonitus, et ar- 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


Καὶ λέγει πρὸς 106 * Μεῖνόν με μιχρὸν ἔτι, ἵνα δι- 
δάξω σε" ἔτι γὰρ ἐν ἐμοί ἐστι λέγειν. Εἶπεν ᾿Ελιούζ 
᾿Ἑνωτίζου ταῦτα, ᾿Ιώδ. Στῆθι, νουθετοῦ δύναμιν Κυ- 
ρίου. Μὴ βίόλος ἢ γραμματεύσας aot παρέστηχε; ἢ 
ἀπὸ βοῤῥᾶ νέφη χρυσαυγίζοντα. 


᾿Εμφανισθεὶς 6 Θεὸς δικαιοῖ τὸν Ἰὼῤ, χαὶ διδά- 
σχὼν τὸ μυστήριον τοῦ Χριστοῦ, εἶπε πρὸς Ἰώδ6- 


D Τίς οὗτος 6 χρύπτων μου βουλὴν, συνέχων δὲ ῥήματα 


Ε 


ἐν χαρδίᾳ; Διάλογος Κυρίου, ὅτι Γἔφραξα θάλασσαν 
πύλαις. Εἶπα δὲ αὐτῇ, μέχρι τούτου ἐλεύσῃ, καὶ obj. 
ὑπερδήσῃ, ἀλλ᾽ ἐν σεαυτῇ διατριθήσονταί σου τὰ 
κύματα. Λόγος Κυρίου, ὅτι Σὺ λαδὼν πηλὸν, ἔπλα- 
σας ζῶον ; ᾿Ανοίγονταί σοι φόδῳ πύλαι θανάτου ; πυ- 
λωροὶ δὲ ἅδου ἰδόντες σε ἔπτηξαν; Ἔτι, Ἦλθες ἐπὶ 
θησαυροὺς χιόνος, θησαυροὺς δὲ χαλάζης ἑώραχας ; 
Πόθεν δὲ ἐχπορεύεται πάχνη ; τίς δὲ ἡτοίμασε δετῷ 
Moo ῥύσιν; " Ect, Τίς ἐστιν δετοῦ πατήρ; Ἔχ γα- 
στρὸς δὲ τίνος ἐχπορεύσεται χρύσταλλος; Πάχνην δὲ 
ἐν οὐρανῷ χαὶ βώλους δρόσου τίς τέτοχε  Καλέσεις δὲ 
νέφος φωνῇ, xci τρόμῳ ὕδατος Ad6pou ἐπαχούσε- 
ταί σου; ᾿Αποστελεῖς χεραυνοὺς xol πορεύσονται; Τίς 
δέδωχε γυναιξὶν ὑφάσματος σοφίαν ; " Ext , Τίς ἣτοί- 
μασε χόραχι βοράν; Νεοσσοὶ γὰρ αὐτοῦ πρὸς Κύριον 
χεχράγασι πλανώμενοι, τὰ σῖτα ζητοῦντες. Ὅτι 
Πτέρυξ πετομένη ἐλάσει, ἐὰν συλλάδῃ ἀσίδα xc 
γῆσσα. ᾿Αφήσει εἰς γῆν τὰ x. αὐτῆς. Ὅτε χατεσιώ- 
πησε αὐτὴ ὃ Θεὸς σοφίαν, xal καταγελάσεται ἵππου. 
Καὶ, 'Ex τῆς ἐπιστήμης ἕστηχεν ἱέραξ, γὺψ δὲ ἐπὶ 


νοσσιᾶς αὐτοῦ καθεσθεὶς αὐλίζεται. 


Ἔτι ἐλάλησε Κύριος τῷ Ἰώδ- Μὴ χρίσιν μετὰ 
ἱκανοῦ χρίνης; ἐλέγχων δὲ Θεὸν ἀποκριθήσεται αὐτῇ; 
᾿Ελάλησε ᾿Ιὼ6 τῷ Κυρίῳ, ὅτι ᾿Εγὼ χρίνομαι νουθε- 
τούμενος, xal ἐλέγχων Κύριον, ἀκούων. ᾿Ελάλησε 


guens Dominum, cum. audio talia. Loquutus 5; Κύριος πρὸς ᾿Ιὼδ 2x τοῦ νέφους δεύτερον ἐμφανισθεὶς 
est Dominus ad Job de. nube secundo apparens αὐτῷ" Ζῶσαι ὥσπερ ἀνὴρ τὴν ὀσφύν σου. ᾿Ερωτήσω 


ei : Jccinge sicut vir lumbum. tuum. Interro- 
gabo autem te, tu vero mihi responde. Sermo 
Domini : Confitebor quod possit dextera tua 
salvare. Verum. utique bestie apud te fenum 
sicut boves comedunt. F'irtus autem ejus super 
umbilico ventris. Erexit caudam sicut cupres- 
sum. Coste ejus, costte. cenee : spina autem 
ejus ferrum. fusile. Sub omni genere arborum 
dormit. Duces autem, inquit, leonem hamo, et 
circumpones capistrum circa nasum ejus. 


δέ σε, σὺ δέ μοι ἀπόκριναι. Λόγος Κυρίου * Ὅμολο- 
γήσω ἄρα ὅτι δύναται ἣ δεξιά σου [σῶσαι]. Ἀλλὰ 
δὴ ἰδοὺ θηρία παρὰ σοὶ χόρτον ἴσα βουσὶν ἐσθίουσιν. 
Ἧ δὲ δύναμις αὐτῷ ἐπὶ ὀμφαλοῦ γαστρός. "Ἕστησεν 
οὐρὰν ὡς χυπάρισσον. Αἱ πλευραὶ αὐτοῦ, πλευραὶ 
χάλχειαι" ἣ δὲ ῥάχις αὐτοῦ σίδηρος χυτός. Ὑπὸ δὲ 
πάντα τὰ δένδρα χοιμᾶται. Ἄξεις δὲ, φησὶ, λέοντα 
ἐν ἀγχίστρῳ * περιθήσεις δὲ φορδαίαν περὶ τὴν ῥῖνα 
αὐτοῦ. Πᾶν δὲ πλωτὸν συνελθὸν οὐ μὴ ἐνέγχωσι 
βύρσαν μίαν οὐρᾶς αὐτοῦ. ᾿Ἡγεῖται μὲν σίδηρον 


SYNOPSIS SCRIPTURE 


SACRE. 427 


ἄχυρα; χαλκὸν δὲ ὥσπερ ξύλον σαθρόν. Οὐ μὴ τρώσῃ B Omne autem naigans conveniens non ferent v. 7. 


αὐτὸν τόξον χάλκειον. 


Ἕως ὧδε, καὶ ἐπαύσατο λέγειν Ἰώδ * Οἶδα πάντα 
δύνασαι, ἀδυνατεῖ δέ σοι οὐδέν. Τίς γάρ ἐστιν ὃ χρύ- 
mc σε βουλήν : Ἥγημαι δὲ ἐμαυτὸν γὴν xo σπο- 
δόν. Ἤλεγξε Κύριος ᾿Ελιφὰζ τὸν Θαιμανίτην, ὅτι 
ἥμαρτε αὐτὸς xal οἵ δύο- φίλοι αὐτοῦ, ὅτι οὐχ ἐλά-- 
λησεν ἐνώπιον Κυρίου ἀληθὲς, οὐδὲ ὥσπερ θεράπων 
αὐτοῦ Ἰώδ. ᾿Ενταῦθα ἵλασμὸς τῶν τριῶν φίλων διὰ 
Ἰὼδ τοῦ is 
"I6 * εὐξαμένου δὲ αὐτοῦ xol περὶ τῶν φίλων αὐτοῦ, 
ἀφῆχεν αὐτοῖς Κύριος ἁμαρτίαν. Ὡς ἤκουσαν πάντες 
ἐκ τοῦ γένους Ἰὼδ, καὶ ἦλθον πρὸς αὐτὸν, καὶ ἔφαγον 
καὶ Éntoy παρ᾽ αὐτῷ, καὶ θαυμάσαντες αὐτὸν ἔδωχαν 
αὐτῷ ἕχαστος ἀμνάδα μίαν, χαὶ τετράδραχμον χρυ- 
σοῦν. Ὥς γέγραπται αὐτὸν ἀναστήσεσθαι μεθ᾽ ὧν 6 
Κύριος ἀνίστησιν. "Ev οἷς καὶ ἢ δύναμις ἅπασα τοῦ 
βιδλίου Ἰώδ. 


XO4IA ΣΟΛΟΜΩ͂ΝΤΟΣ. 


Σοφία Σολομῶντος καλεῖται τὸ βιθλίον ^ καὶ γὰρ 


. καὶ τοῦτο, φασὶ, Σολομών ἐστιν ὃ γράψας. Ἔστι δὲ 


ἐν αὐτῷ διδασχαλία δικαιοσύνης, καὶ τὸ γνωρίζειν 
τούς τε φαύλους ἄνδρας χαὶ τοὺς σπουδαίους, χαὶ 
προφητεία περὶ Χριστοῦ. Καὶ ὅτι πολλῷ πόνῳ xai 
πόθῳ χατορθοῦται σοφία. "Ext δὲ καὶ φυσιολογία με- 
ρική - xol κατὰ εἰδώλων xc τῶν. αὐτὰ γλυφόντων, 
xo ἐν αὐτοῖς ἐλπιζόντων, καὶ λατρευόντων" xa ὕμνος 
σὺν ἐξομολογήσει τῶν γεγενημένων τοῖς Ἰσραηλίταις 
θαυμασίων ἐνώπιον τῶν ἐχθρῶν αὐτῶν, παρὰ τοῦ 
Θεοῦ. Ἢ μὲν οὖν περιοχὴ τοῦ βιδλίου τοῦτον ἔχει 
τὸν inen Ἧ δὲ ἀναχεφαλαίωσίς ἐστιν ἐν τούτοις. 
"Ev προοιμίοις μὲν προτροπὴ δικαίου εἰς θεοσέδειαν, 
xa ἔλεγχος ἀσεδοῦς βλασφήμου. Μὴ ζήλου γὰρ, φησὶ, 
τοὺς ἀντιχρίστους, οἵτινές εἶσι θάνατος. Πόθεν οἱ 
ἀσεθεῖς ἐπὶ τῷ σταυρῶσαι τὸν Κύριον τῆς δόξης ἦλ- 
θον, τὸν αἰῶνα τοῦτον προχρίναντες. Ὅτι καὶ τοὺς 
ἀποστόλους ἐδίωξαν καὶ ἀπέχτειναν. Ὅτι τινὲς ἔσον- 
ται οἱ ἐξουθενοῦντες τὸν νόμον τοῦ Κυρίου, καὶ τινὲς 
οἱ ὑποταγέντες αὐτῷ. 


Ὅτι οὐδὲ πλήθους ἀσεθούντων εἰς Χριστὸν φείσε- 
ται 6 Θεός. “Ἑνὸς γὰρ δικαίου πιστεύοντος Χριστῷ 
μέλει τῷ Θεῷ, κἂν νέος ἀποθάνη. Γῆρας γὰρ τίμιον 
οὐ τὸ πολυχρόνιον. Ei καὶ ἀσεδὴς τελευτὴν τοῦ πι-- 
στεύοντος Χριστῷ ἐξουθένωσεν, ἀλλ᾽ ἐκλέγονται ἀπὸ 
Χριστοῦ. Οἱ ἀσεόεῖς ἀτίμῳ πτώματι παραδοθήσονται, 
καὶ μεγάλη χρίσει χαταδληθήσονται οἵ διῶχται τῶν 

TOM. VI. 


ρέως τοῦ Θεοῦ. Ὥς ηὔξησε Κύριος τὸν. 


pellem unam caude ejus. Putat quidem ferrum v. 27. 28. 


paleas, es autem sicut. lignum putridum. Non 
vulnerabit eum arcus ceneus. 


His cessavit loqui Job : JVovi quod omnia Cap. 42.2. 
potes, et nihil tibi impossibile est. Quis enim ?: 
est qui te celat consilium? Putaei autem. me ν. 6. 


terram, et cinerem. Coarguit Dominus Eliphaz 
Themanitem, quia peccavit ipse et duo amici 
ejus, quia non loquutus est coram Deo verum. Hic 
expiatio fit trium amicorum per Job sacerdotem 
Dei. Quod auxerit Dominus Jobum, et precante 
illo pro amicis suis, Dominus condonaverit eis 
peccatum. Ut audierunt omnes, qui ex genere Jobi 
C erant, accesserunt ad eum, et comederunt ac bibe- 
runt apud eum, illumque admirati dederant ei 
singuli agnum unum, et tetradrachmum aureum. 
Scriptum est eum resurrecturum esse cum iis quos 


resuscitabit Dominus. In his continetur vis omnis 
libri Job. 


SAPIENTIA SALOMON!S. 


Sapientia Salomonis vocatur hic liber : nam 
etiam hunc a Salomone scriptum esse dicunt. Con- 
p tinet autem doctrinam justitie, ct qua ratione 
cognoscendi sunt tunc iniprobi, tunc probi viri : 
ad hac prophetiam de Christo. Docet etiam multo 
esse opus labore et desiderio ad comparandam 
sapientiam. Ád hac de quibusdam naturz parti- 
bus disputatur, itemque contra idola, et illorum 
sculptores, et contra eos qui spem in illis ponunt, 
ipsaque colunt. Praeterea hymnus cum confessione 
mirabilium operationum, qua Israélitis. coram 
ipsorum inimicis a Deo facte sunt. Hzc itaque 
E complectitur hic liber. Recapitulatio autem. sic 
habet, In procemiis adhortatio justi ad pietatem, 
et reprehensioimpii blasphemi. Nam, /Ye emule- 
ris, inquit, antichristos, qui sunt ipsa mors. 
Unde factum sit, quod impii eo devenerint, ut 
Dominum glorie crucifigerent, dum praesens saecu. 
lum illi anteferrent.. Quod etiam ipsi apostolos 
persequuti sint et occiderint. Quod futuri sint 
quidam. qui legem Domini contemnant, quidam 
vero alii sint illi obtemperaturi. 
Quod Deusmultitudini eorum, qui in Christum 
impie agunt, non sit parciturus. Unius enim justi 
57, Christo credentis cura est Deo, etiamsi in adole- 
A scentia moriatur. Senectus enim. venerabilis est 
non diuturna. Etsi impius mortem ejus qui 
Christo eredit contemnit, at illi eliguntur in Chri- 
sto. Impii ignominiosz ruinz tradentur, et magno 
49 


Cap. 7.3? 
TLid.v, x6. 


Ibid. ν. 37. 


Cap. 9.14. 


458 $. JOANNIS CHRYSOST. 


judicio ac condemnationi subjicientur ii, qui Chri- 
sti servos persequuntur, videntes gloriam ejus et 
ipsorum, seque ad supplicium rapi. Quod divitiz 
cum arrogantia nobis accedant. Qua sit ira Dei in 
cos qui impie egerunt in Christum. Adhortatio, 
imo potius denuntiatio principibus Israél, ut Chri- 
sto credant; imo potius denuntiatio principibus 
Catholicz Ecclesiz, quomodo regere debeant post 
illius-abscessum. Qua sit sapientia, nempe Filius 
Dei. Et quomodo Verbum caro factum sit, inque 
nobis habitaverit. Quia ego, inquit, eadem quae 
vos passus sum, homo «cum sim, ex jussu Dei 
discipline subditus. De Christo : Ex sapientia Dei, 
inquit, omnium cognitionem habeo: Jn manu 
enim illius, et nos sumus, et sermones nostri. 
Quee sit sapientia, et quomodo in homines venerit. 
Cum enim unica sit, omnia potest, et cum in 
seipsa maneat, omnia tamen innovat. Sapien- 
tiam, inquit,'a juventute amavi, et omnia bona 
ex illa accepi, carnalia et spiritualia. Cognita 
enim magnitudine sapientiz, postulavi a Domino 
ut daretur mihi Spiritus sanctus, qui me de illa 
illuminaret. Et missus est, ut mecum laboraret. 
Cogitationes namque mortalium timide sunt. 
De operibus sapientiz. Quomodo primum homi- 
nem custodierit, ex quantis malis Deus credentes 
sibi servet, et quanta illis bona prastet , ut videre 
est in Noé, Abraham, Lot, Jacob, Joseph, et in 
Israélitis, quos ex manu JEgyptiorum eripuit per 
Moysem, et aqua ex prerupta petra potavit. Quo- 
modo septem gentibus vespas miserit, et lenitate 
misericordiaque usus, illis postea per illa popu- 
lum erudiens, ut benignus esset et humanus. Con- 
tra adoratores elementorum, ranarum, sciniphum, 
murium, locustarum, vesparum, serpentum. Con- 
tra adoratores idolorum ex auro, argento, ligno, 
lapidibus. Quod per lignum salus sit credentibus. 
De sculptoribus vel pictoribus idolorum. De omni- 
bus idololatrie malis. De impia religione, et quot 
illi insint mala. De figulo et fictilibus idolis. De 
omnibus idolis, que a gentibus coluntur, inimi- 
cissimarum bestiarum, serpentum, catorum et si- 
milium. Quod Israéli Deus beneficium contulerit, 
pro ranis coturnicem mittens. Quod contra mor- 
sum serpentum per neum serpentem in cruce 
suspensum salus populo facta sit; inimici vero 
ipsorum per locustas et mures occisi sint. Quod po- 
pulum angelorum cibo aluerit, quamcumque volu- 
ptatem. habente, et ad quemcumque gustum ac- 


ARCHIEP, 


B 


C 


CONSTANTINOP, 


τοῦ Χριστοῦ δούλων, ἐν τῇ χρίσει, ἰδόντες τὴν δόξαν 
αὐτοῦ xal αὐτῶν, xot ἑαυτοὺς εἰς χόλασιν. Ὅτι 6 πλοῦ- 
τος μετὰ ἀλαζονείας συμδέδληται ἡμῖν. Τίς ὀργὴ τῶν 
ἀσεθούντων εἷς Χριστόν. Προτροπαὶ τοῖς ἄρχουσι τοῦ 
Ἰσραὴλ, ὥστε πιστεύειν Χριστῷ * μᾶλλον δὲ παρά- 
θεσις τοῖς ἄρχουσι τῆς χαθολιχῇς ᾿Εχχλησίας, πῶς 
ἄρχειν δεῖ, ἀποστραφέντος ἐχείνου. Τίς ἢ σοφία, 6 
Υἱὸς τοῦ Θεοῦ. Καὶ πῶς 6 Λόγος σὰρξ γέγονε, καὶ 
ἐσχήνωσεν ἐν ἡμῖν. Ὅτι κἀγὼ ὁμοιοπαθὴς ὑμῖν ὧν 
ἄνθρωπος x χελεύσεως Θεοῦ πεπαίδευμαι. Περὶ Χρι- 
στοῦ TT, σοφίᾳ τοῦ Θεοῦ, ὅτι πάντων τὴν γνῶσιν 
ἐξ αὐτῆς ἔσχον - ᾿Εν γὰρ χειρὶ αὐτοῦ xol ἡμεῖς καὶ 
ot λόγοι ἡμῶν. Τίς 4 σοφία, καὶ πῶς εἰς ἀνθρώπους 
ἦλθε. Μία γὰρ οὖσα πάντα δύναται, χαὶ μένουσα ἐν 
αὑτῇ τὰ πάντα χαινίζει. "Av σοφίαν, φησὶν, ἐχ νεό- 
τητος φιλήσας, πάντα τὰ ἀγαθὰ ἐξ αὐτῆς ἔσχον σαρ- 
xu xal πνευματικά, Ὅτι τὸ μέγεθος τῆς σοφίας 
ἐγνωχὼς ἐνέτυχον τῷ Κυρίῳ, ὥστε μοι δοθῆναι τὸ 
ἅγιον Πνεῦμα. τὸ φωτίζον με περὶ αὐτῆς. Καὶ ἐπέμ.-- 
φθη, ἵνα συγχοπιάζῃ μοι. Λογισμοὶ γὰρ θνητῶν δει- 
λοί. Περὶ τῶν ἔργων τῆς σοφίας. Πῶς τὸν πρωτόπλα- 
στον διεφύλαξεν, ἐξ ὅσων χαχῶν σώζει τοὺς πιστεύ- 
οντας αὐτῷ ὃ Θεὸς, χαὶ ὅσα ἀγαθὰ παρέχει. Οἷον 
τὸν Nó , τὸν ᾿Αὐραὰμ, τὸν Λὼτ, τὸν "laxo, 


τὸν Ἰωσὴφ, τοὺς Ἰσραηλίτας, οὺς ἐχ χειρὸς τῶν Al- 


γυπτίων ἐξεῤῥύσατο διὰ Μωσέως, χαὶ ἐχ πέτρας 
ἀχροτόμου ἐδόθη αὐτοῖς ὕδωρ. Ὡς τοῖς ζ΄. ἔθνεσιν 
ἀπέστειλε σφῆχας, μαχροθυμίᾳ δὲ χρώμενος, καὶ τού- 
τοις ἐδίδου τόπον μετανοίας, παιδεύων διὰ τούτων τὸν 


p λαὸν εἶναι φιλάνθρωπον. Κατὰ στοιχειολατρῶν, βα- 


Ε 


τράχων, σφηχῶν, μυῶν, ἀχρίδων, σχνιφῶν, ὄφεων. 
Κατὰ εἰδωλολατρῶν, ἐκ χρυσοῦ χαὶ ἀργύρου, ἢ λίθων, 
ἢ ξύλων εἰδώλων χατεσχευασμένων. Ὅτι ἐστὶ σω- 
τηρία διὰ ξύλου τοῖς πιστεύουσι. Τὰ περὶ τῶν εἴδω- 
λοποιῶν, ἢ ζωγραφούντων εἴδωλα. Περὶ πάντων τῶν 
καχῶν τῶν ἐν εἰδωλολατρείᾳ. Περὶ ἀσεδοῦς θρησχείας, 


καὶ ὅσα ἐν αὐτῇ χαχά. Περὶ τοῦ χεραμέως,, xod τῶν. 


χεραμικῶν εἰδώλων. Περὶ πάντων τῶν εἰδώλων τῆς 
τῶν ἐθνῶν λατρείας. Περὶ τῶν ἐχθίστων ζώων, ὄφεων, 
αἴλούρων, καὶ τῶν ὁμοίων. Ὅτι εὐηργέτησεν 6 Θεὸς 
τὸν Ἰσραὴλ, ἀντὶ βατράχων ὀρτυγομήτραν. Ὅτι xol 
ἐπὶ δήγματος ὄφεων σωτηρία τοῦ λαοῦ σου δι᾽ ὄφεως 
χαλχοῦ ἐσταυρωμένου - τοὺς δὲ ἐχθροὺς αὐτῶν δι᾽ 
ὄφεων καὶ μυῶν ἀπέκτεινεν. Ὅτι ἀγγέλων τροφὴν ἐψώ- 
μιῖσε τὸν λαὸν πρὸς πᾶσαν ἡδονὴν ἰσχύουσαν, καὶ πρὸς 
πᾶσαν ἁρμονίας γεῦσιν. Ὅτι χάλαζαν Αἰγυπτίοις μετὰ 
πυρὸς ἔπεμψε πρὸς διαφθορὰν γεννημάτων. Ὅτι τοῖς 
Αἰγυπτίοις ἔπεμψε ψηλαφητὸν σχότος, καὶ τὰ ἐν αὐτῷ 
xaxd τοῖς δὲ ὁσίοις αὐτοῦ φῶς ἐν Αἰγύπτῳ, xol ἐν τῇ 


515 ἐρήμῳ στῦλον πυρός - xol ἀντὶ μὲν θανάτου νηπίων 


commodato. Quod grandinem cum igne ad cor- A Ἰσραὴλ, τῶν Αἰγυπτίων πρωτοτόχων θάνατος xol χα- 


rumpendas fruges in /Egyptios miserit. Quod 


ταποντισμός * ἀντὶ δὲ θανάτου πρωτοτόχων, σωτηρία 


| 


SYNOPSIS. SCRIPTURE SACRE. 


Ἰσραὴλ δι’ αἵματος προδάτου. Καὶ ἐπὶ μὲν θανάτῳ 
δικαίων ἐν ἐρήμῳ, ᾿λαρὼν ἐξιλάσατο, Κυρίῳ προσευ- 
ξάμενος καὶ θυμιάσας " ἐπὶ δὲ θανάτῳ Αἰγυπτίων ἐν 
ἐρυθρᾷ θαλάσσῃ, ἀνελεήμων θυμὸς, τοῦ δὲ λαοῦ πα-- 
ράδοξος δδοιπορία. Ὅτι διὰ μισοξενίαν ἔπαθον ταῦτα 
οἵ Αἰγύπτιοι, ὡς xal οἱ Σοδομῖται. Ὅτι τὰ στοιχεῖα 
ὑπόχειται τῇ θείᾳ χρίσει Χριστοῦ, πρὸς ὃ βούλεται 
δυθμιζόμενα,, ὡς χορδαὶ κιθάρας τῷ χιθαρίζοντι. "Ev 
οἷς πᾶσα δύναμις τῆς Σοφίας Σολομῶντος τῆς λεγο- 
μένης Παναρέτου. 


ΠΑΡΟΙΜΊΑΙ ΣΟΛΌΜΩΝΤΟΣ. 


Παροιμίαι Σολομῶντος τὸ βιθλίον καλεῖται, ἐπειδὴ 
χαὶ ταύτας Σολομών ἐστιν 6 λαλήσας xol γράψας. 
Οὗτος δὲ διαδεξάμενος τὴν βασιλείαν Δαυὶδ τοῦ πα- 
τρὸς αὐτοῦ, ηὔξατο τῷ Θεῷ λαθεῖν σοφίαν ὑπὲρ πλοῦ- 
τον, xui ὑπὲρ ἄμυναν ἐχθρῶν. Λοδὼν τοίνυν, xoi 
γενόμενος σοφὸς ὑπὲρ πάντας τοὺς πρὸ αὐτοῦ χαὶ 
μετ᾽ αὐτὸν ἀνθρώπους, θαυμασθείς τε ἐπὶ πᾶσιν οἷς 
ἐποίησε xal ἐλάλησε, τρισχιλίας μὲν παραθολὰς καὶ 
πενταχισχιλίας ᾧδὰς ἐλάλησε * καὶ ἐφυσιολόγησε περὶ 
πάντων τῶν τε ἐχ γῆς φυομένων, xal περὶ πάντων 
τῶν ζώων. Συνέγραψε δὲ, ὡς μέν τινές φασι, τρία 
μόνα βιθλία. Τοῦτό τε, καὶ τὸν ᾿Ἐχχλησιαστὴν, xol 
τὸ "Aaya τῶν ἀσμάτων “ὡς δέ τινες, χαὶ τὴν Σοφίαν 
τὴν ἀπογεγραμμένην χαὶ λεγομένην Πανάρετον * γνη- 
σίαν γὰρ αὐτοῦ xol ταύτην λέγουσιν εἶναι. Καὶ τοῦ- 
τον μὲν Παροιμίαι ἐπέγραψεν. Εἰσὶ δὲ παροιμίαι 
λόγοι σοφοὶ , ὡς αἰνίγματα, ἅτινα ἕτερον μέν τι αὖ- 
τόθεν δηλοῦντά ἐστιν, ἕτερον δὲ ἐν ὑπονοίᾳ ἐπαγγέλ- 
λονται. Τῶν δὲ τοιούτων εἶδός εἰσιν αἵ παροιμίαι. 
Οὕτω γὰρ καὶ οἵ μαθηταὶ τοῦ Κυρίου λέγουσιν ἐν τῷ 
χατὰ Ἰωάννην Εὐαγγελίῳ, ὅτε τοῦ Κυρίου πολλὰ εἰ- 
ρηχότος, πρότερον ἐγχεχρυμμένη διανοίᾳ, ὕστερόν 
φασιν αὐτῷ * Ἴδε νῦν παῤῥησίᾳ λαλεῖς, χαὶ παροι- 
μίαν οὐδεμίαν λέγεις * ὡς τῶν παροιμιῶν μὴ Ex φα- 
νεροῦ, ἀλλὰ χεχρυμμένως λεγομένων. ᾿Επεὶ οὖν ἐν 
τῷ βιθλίῳ τούτῳ πλεῖστοι λόγοι τοιοῦτοί εἶσιν, διὰ 
τοῦτο Παροιμίας ἔγραψε (1. ἐπέγραψε ) τὸ βιόλίον. 
Ὦνομάσθη δὲ παροιμία, ἐπειδὴ παρὰ πάσης 6000 
ἐγράφησαν ok τοιοῦτοι λόγοι, πρὸς διόρθωσιν xal δι- 
δασχαλίαν τῶν ἐν ταῖς ὁδοῖς πορευομένων. Παρὰ τὰς 
ὁδοὺς δὲ ἐγράφοντο, ἐπεὶ μὴ πάντες ἐχώρουν τοὺς τῆς 


B 


C 


D 


E 


459 
palpabiles tenebras in /Egyptios miserit, et quee in 
ea re inerant mala: sanctis vero suis lucem in 
JEgypto, et columnam ignis in solitudine : et 
quod. propter occidi jussos Israélitarum infantes , 
JEgyptiorum primogenitos mors, et ipsos /Egyptios 
submersio sustulerit: ut pro morte primogenito- 
rum salus Israéli per sanguinem agni concessa sit. 
Et pro morte justorum in solitudine, Aaron Do- 
minum precibus et incenso placarit: pro morte 
vero JEgyptiorum in mari Rubró, fuerit ira Dei 
absque misericordia, et iter populi insolens. 
Quod propter inhumanitatem erga advenas mala 
ista passi sint. /Egyptii, quemadmodum et Sodo- 
mitze. Quod elementa divino Christi judicio sub- 
sint, ad ilius imperium parata sicut, chordz 
citharz citharám pulsanti. In his comprehenditur 
vis omnis Sapientis Salomonis qua Panaretos 
vocatur. 


PAROEM!JE SEU PROVERBIA SALOMONIS. 


Parcemiz seu Proverbia Salomonis vocatur hic 
liber, quia illa Salomon et dixit, et scripsit. Hic 
vero cum regnum David patris suscepisset, preca- 
tus est Deum ut sapientiam acciperet potius, quam 
divitias et hostium ultionem. Hanc cum accepis- 
set,et pro omnibus mórialibus qui ante et post 
ipsum fuerunt, sapiens esset : ac cum in omnibus 
dictis factisque suis admirationi esset, tria millia 
párabolarum, et quinque millia cantica proloquu- 
tus est : disputavitque de omnibus, tam de iis qua 
ex terra proveniunt, quam de omnis generis ani- 
mantibus. Scripsit autem, ut quidam aiunt, tres 
tantum libros, hunc videlicet, Ecclesiasten, et 
Canticum Canticorum ; ut autem. quidam dicunt 
etiam Sapientiam, quz sic inscribitur, et Panare- 
tos dicitur : nam hoc etiam germanum ejus esse 
opus dictitant. Hunc porro Parcemiz seu Prover- 
bia inscripsit. Sunt autem parcemie verba sapien- 
tie, velut znigmata, quz ex se quidem aliud ex- 
hibent, aliud vero per suspicionem indicant. Ho- 
rum autem species sunt proverbia. Sic enim di- 
scipuli Domini loquuntur in Evangelio Joannis, 
quando, Domino multa obscure dicente, tandem 


dicunt ei : cce nunc palam loqueris, et proper- Joan. 16. 
. bium nullum dicis, ut intelligas proverbia, non 39: 


aperto, sed. obscuro sensu dici. Quoniam igitur 

tales plerumque sunt in hoc libro sententiz, ideo 

Parcemize seu Proverbia inscriptus hic liber 

est Est autem inde dicta parcmia, quod per 

vias tales sententi& conscribi solite essent, ad 

correctionem οἱ doctrinam eorum, qui iter 
20. 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


440 


instituerent. Per vias autem scribebantur, quia 
non omnes veritatis sermones capiebant : ut vel in 
transeundo et talia conspiciendo, qu: scripta es- 
sent exquirerent, atque ita erudirentur homines. 
Quidam autem parcemias ad hunc modum defi- 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


ἀληθείας λόγους * ἵνα κἂν διερχόμενοι xal βλέποντες 
διερευνῶσι τὰ γεγραμμένα, καὶ οὕτω παιδεύωνται οἱ 
ἄνθρωποι. Τινὲς γοῦν δρίζονται αὐτὰς οὕτως, ῥῆμα 
παρόδιον ἀπό τινος ἑνὸς εἰς πολλὰ μεταλαμδανόμενον. 
"Ἔστιν οὖν ἐν τῷ βιδλίῳ τούτῳ γνῶσις σοφίας xoi 


niunt : Dictum. parodium, seu in via positum, ab 55; παιδείας, νόησις λόγων φρονήσεως, στροφαὶ λό-' 


uno quodam ad multa translatum. Est igitur in 4 
hoc libro notitia sapientiz et disciplinz, intelle- 
ctus sermonum prudentie, strophie verborum, 
justitiae vere intellectus, ad dirigendum judicia, et 
pollicitatio cognoscendarum ex istis parabolarum, 
dictorum sapientium, eenigmatum, et obscurorum 
serinonum. Et sunt notitiz sapientie et discipli- 
ze, Cum enim et Graci se sapientiam habere pol- 
liceantur, et haeretici habere se disciplinam arbi- 
wentur; ideo hic veram sapientiam ac discipli- 
nam docet; ne ex similitudine nominis sapientia, 
in sophismata Grecorum et hzreticorum quis P 
incidat. Graci enim putant se hac in re prestare, 
Tom.1. 2. ac Dicentes se sapientes esse, stulti facti sunt. 
Haeretici vero eruditos esse se rati, aversi sunt et 
peccant, proprio judicio condemnati. Sapiens vero 
sidivina eloquia audierit, sapientior erit. Etenim si 
legitima Dei audierit et custodierit, et in disciplina 
Domini negligens non fuerit, nec fallacia quadam 
alleetus fuerit, filius sapiens evadet, et eruditus 
factus, statim etiam cognitionem Dei accipiet. Hac 
enim sapientes instituuntur. Sermonum vero pru- 
dentum intellectus, doctrina est de solo vero Deo. € 
Graecorum namque alii corpus esse dixerunt Deum, 
alii simulacris etiam ipsuni assimilarunt. Hzeretici 
vero et ipsi in veri cognitione desipuerunt. Propter- 
ea hic de vera cognitione Dei hac enarrat : quod 
Prov.»5. quidem ineffabilis sit : Gloria Dei abscondit 
2. 15. 3. verbum; de providentia véro ejus sic loquitur : 
In omni loco oculi Domini contemplantur bo- 
Cup. 22. 2. A05 €t malos. Et iterum : Dives et pauper alter 
alteri occurrerunt : utrosque vero fecit Domi- 
nus. Et, Dum conveniunt fenerator ac debi- 
B. A tor, utrosque speculatur Dominus. Et, Sunt D 
enim in conspectu oculorum Dei vie viri, et 
omnes orbitas ejus speculatur. Judicium quo- 
Cup. 15.8. que ejus commemorat, dicens : Sacrificia impio- 
rum abominationes sunt Domini : vota autem 
recte ambulantium. accepta sunt apud. eum. 
Et iterum : Domos conviciatorum dissipat Do- 
minus, firmat autem. terminum vidue. Opi- 
ficium vero illius non simpliciter, sed eo quod 
per Verbum ac sapientiam siam cuncta faciat ; qui 
potissimus veri Dei character est, quod sit Filii Ε 
Cap. 3. 19. Pater. Ait igitur : Sapientia Deus fundavit ter- 


Cap.8. 26. ram. Et iterum : Deus fecit regiones et deserta 
—3o. 1 


Cap. 15. 
25. 


γῶν, δικαιοσύνης ἀληθοῦς νόησις, χρίματα χατευθύ- 
νειν, xol ἐπαγγελία τοῦ γινώσκειν ἐκ τούτων παρα- 
δολὰς, ῥήσεις σοφῶν, αἰνίγματα,, σκοτεινοὺς λόγους. 
Καὶ εἰσὶ γνώσεις σοφίας xol παιδείας. Ἐπειδὴ γὰρ 
Ἕλληνες μὲν σοφίαν ἔχειν ἐπαγγέλλονται, αἱρετιχοὶ 
δὲ νομίζουσι παιδείαν ἔχειν, διὰ τοῦτο οὗτος τὴν 
ἀληθῆ σοφίαν καὶ παιδείαν διδάσχει, ἵνα μὴ τῇ ὅμω- 
νυμίᾳ τῆς σοφίας εἰς τὰ σοφίσματα τῶν “Ἑλλήνων xot 
τῶν αἱρετικῶν ἐμπέσῃ τις. Καὶ γὰρ “Ἕλληνες μὲν 
οἰόμενοί τινες εἶναι, καὶ Φάσχοντες εἶναι σοφοὶ, ἐμω- 
ράνθησαν. Αἱρετικοὶ δὲ παιδεύεσθαι νομίζοντες ἐξε-- 
στράφησαν, καὶ ἁμαρτάνουσιν ὄντες αὐτοχατάχριτοι. 
Τῶν δὲ θείων λόγων ἀκούσας σοφὸς, σοφώτερος ἔσται. 
Τῶν γὰρ νομίμων τὸ Θεοῦ ἀχούσας, καὶ ταῦτα φυ - 
λάξας, ἐπί τε τῇ παιδείᾳ Κυρίου μὴ ὀλιγωρήσας, 
μηδὲ ἑλχυσθεὶς ἀπάτη, υἱὸς σοφὸς γενήσεται, x od πε- 
παιδευμένος γενόμενος ταχέως χαὶ τὴν παρὰ Θεοῦ 
γνῶσιν δέξεται. Ταύτῃ γὰρ οἵ σοφοὶ παιδεύονται. 
Νόησις δὲ λόγων φρονήσεως f, περὶ τοῦ μόνου χαὶ 
ἀληθινοῦ ὄντος Θεοῦ διδασχαλία. ᾿Επὶ γὰρ “Ἑλλήνων 
οἵ μὲν σῶμα τὸν Θεὸν εἶπον, oi δὲ εἰδώλοις αὐτὸν 
δμοίως ἐλάτρευσαν. Αἱρετιχοὶ δὲ xol αὐτοὶ περὶ τοῦ 
ὄντος παρεφρόνησαν. Διὰ τοῦτο οὗτος τὴν ἀληθῆ περὶ 
Θεοῦ γνῶσιν ἐξηγεῖται, τὸ μὲν ἀνέχφραστὸν αὐτοῦ 
λέγων, Δόξα Θεοῦ χρύπτει λόγον " τὸ δὲ προνοητιχὸν 
αὐτοῦ φησιν" "Ev παντὶ τόπῳ ὀφθαλμοὶ Κυρίου σχο-- 
πεύουσι χαχούς τε xot ἀγαθούς. Kot πάλιν, Πλούσιος 
xol πτωχὸς συνήντησαν ἀλλήλοις, ἀμφοτέρους δὲ 
ἐποίησεν ὃ Κύριος. Καὶ, Δανειστοῦ xa χρεωφειλέτου 
ἀλλήλοις συνελθόντων, ἐπισχοπὴν ποιεῖται ἀμφοτέ- 
gov ὃ Κύριος. Καὶ, ᾿Ενώπιον γάρ εἶσι τῶν τοῦ Θεοῦ 
ὀφθαλμῶν δδοὶ ἀνδρός - εἰς δὲ πάσας τροχιὰς αὐτοῦ 
σχοπεύει. Καὶ τὸ μὲν χριτικὸν αὐτοῦ φησι" Θυσίαι 
ἀσεθῶν βδέλυγμα Κυρίου - εὐχαὶ δὲ κατευθυνόντων 
δεχταὶ παρ᾽ αὐτῷ. Καὶ πάλιν, Οἴχους δδριστῶν xa- 
τασπᾷ Κύριος, ἔστησε δὲ ὅριον χήρας ( legebatur in 
Ms. χώρας). Τὸ δὲ δημιουργικὸν αὐτοῦ οὖχ ἁπλῶς, 
ἀλλ᾽ ὅτι διὰ τοῦ ἰδίου λόγου χαὶ τῆς σοφίας πάντα 
ποιεῖ - ὃ μάλιστα χαραχτηρίζει τὸν ἀληθινὸν Θεὸν, 
ὅτι Υἱοῦ Πατήρ ἐστι. Λέγει γοῦν * Ὃ Θεὸς τῇ σοφίᾳ 
ἐθεμελίωσε τὴν γῆν. Καὶ πάλιν, Ὁ Θεὸς ἐποίησε χώ-- 
pac xol ἀοικήτους, καὶ ἄχρα οἰχούμενα τῆς ὕπ᾽ oüpa- 
νόν. Ἡνίχα ἡτοίμαζε τὸν οὐρανὸν, συμπαρήμην αὐτῷ, 
xo ὅτε ἀφώριζε τὸν αὑτοῦ θρόνον ἐπ᾽ ἀνέμων, ἡνίκα 
ἰσχυρὰ ἐποίει τὰ ἄνω νέφη, ἤμην παρ᾽ αὐτῷ &opó- 
ζουσα. ᾿Εγὼ ἤμην i πρῤοσέχαιρε, καθ᾽ ἡμέραν δὲ εὖ- 


UU NRI ΡΨ ΘΝ 


SYNOPSIS SCRIPTUR.E SACRE. 


φραινόμην ἐν προσώπῳ αὐτοῦ. Στροφαὶ λόγων εἴρην- 
ται; ἐπειδὴ στρέφων τις αὐτοὺς τῇ διανοίᾳ, ἀνοίγει 
καὶ εὑρίσχει τὸν ἐν αὐτοῖς ἐγχείμιενον νοῦν. Oi εἰσι - 
Διεσώθη ἀπὸ τοῦ χαύματος υἱὸς νοήμων " ἀνεμόφθο- 
ρος γίνεται ἐν ἀμήτῳ υἱὸς παράνουος. Καὶ πάλιν, 
Ἐπιμελοῦ τῶν ἐν τῷ πεδίῳ χλωρῶν, καὶ χερεῖς πόαν, 
χαὶ συνάγαγε χόρτον ὀρεινὸν, ἵνα ἔχῃς πρόδατα εἰς 
ἱματισμόν. Καὶ πάλιν, ᾿Εὰν χαθίσης δειπνεῖν ἐπὶ 


τραπέζης δυναστῶν, νοητῶς νόει τὰ παρατιθέμενά .... 


σοι" xol τὰ ὅμοια τούτοις. Δικαιοσύνης ἀληθοῦς 
νόησις εἴρηται, ἐπειδή τινες ἐξειλήφασι τὸ δίκαιον " 
τῶν μὲν λεγόντων, δίκαιόν ἐστι, τὸ ἀποδιδόναι ἅπερ 
ἔλαδέ τις φυλάξαι - τῶν δὲ, τὸ διδόναι χκαχὸν 
ἀντὶ xaxoU, xoi ἀγαθὸν ἀντὶ ἀγαθοῦ. Συμάαίνει 
δὲ μὴ ἀχριδεῖς εἶναι τοὺς τοιούτους ὅρους. Μὴ εἴπῃς 
γὰρ, ὃν τρόπον ἐχρήσατό μοι, χρήσομαι αὐτῷ, 
τίσομαι δὲ αὐτὸν ἅ με ἠδίκησε. Διὰ. τοῦτο οὗτος 
τὴν ἀληθῇ δικαιοσύνην διδάσχει τούτοις " τὸ ἀληθὲς 
δίκαιον, τὸ ἀποδιδόναι ἑχάστῳ τὸ ἴδιον. Προηγουμέ- 
νὼς μὲν τίμα τὸν Κύριον ἀπὸ σῶν δικαίων πόνων, xal 
ἀπάρχου αὐτῷ ἀπὸ σῶν χαρπῶν δικαιοσύνης. [Ἔπειτα 
τίμα βασιλέα, καὶ τοῖς μὲν γονεῦσι τὸ χαθῆχον ἀπο- 
δίδου, τοῖς δὲ πᾶσι τὸ ἴσον. Kol οὗτος μὲν εἷς τύπος. 
Δεύτερος 6 , δικαιοῦν τὴν ψυχὴν ἑαυτοῦ, τὴν ἰσότητα 
φυλάττειν, ὥστε μὴ χλίνειν εἰς ἀνισότητα - ἀλλὰ τῷ 
μὲν λογικῷ Μή σε χαταλάδῃ βουλὴ xax; , fj ἀπολεί- 
πουσα διδασχαλίαν νεότητος, ἀλλὰ μετὰ βουλῆς 
πάντα ποίει, xal οἵ λογισμοί σου ἔστωσαν κρίματα -" 
ὥστε χρίνειν ἑαυτὸν ἕχαστον, χαὶ τὴν μὲν. ἐπιθυμίαν 
πᾶσαν ἔχειν ἀγαθήν. ἐπιθυμία γὰρ δικαίων πᾶσα 
ἀγαθὴ, καὶ ἐπιθυμία δικαίου δεχτή. Κατὰ δὲ τὸ θυ- 
μιχὸν, Μὴ ἴσθι ἑταῖρος ἀνδρὶ θυμώδει, φίλῳ δὲ ὀργίλῳ 
μὴ συναυλίζου. Ὅλον γὰρ τὸν θυμὸν ἐχφέρει αὐτοῦ 
ἄφρων * 6 δὲ σοφὸς ταμιεύεται χατὰ μέρος. Οὕτω δὲ 
ἑαυτὸν ῥυθμίζων ἄνθρωπος, τὴν ἰδίαν ἑκάστου μέρους 
τῆς ψυχῆς πρᾶξιν ὑγιῆ καὶ ἀσινῇ φυλάττων, ἔσται γι- 
νώσχων τὴν ἀληθῆ δικαιοσύνην. ΚΚρίματα δὲ κατευθύ- 
νειν ἐστὶ, προηγουμένως μὲν χρίνειν δικαίως κατὰ τὸν 
τοῦ Θεοῦ νόμον, ὥς φησι" Ἄνοιγε σὸν στόμα λόγῳ 
Θεοῦ, χαὶ χρῖνε πάντας ὑγιῶς. Διάχρινε δὲ πένητα 
καὶ ἀσθενῆ. Ὁ γὰρ εἰπὼν τὸν ἀσεδῇ,, δίκαιός ἐστιν, 
ἐπικατάρατος τοῖς λαοῖς xal μισητὸς εἰς ἔθνη. Αἰδεῖ. 
σθαι γὰρ 7; v ἐν χρίσει οὐ καλόν. Τοῦτο μὲν ex 
τοῦ φανεροῦ ῥητέον ἔπειτα δὲ ἵνα ὅπερ ἑτέρους χρίνει 
τις, τοῦτο χαὶ εἰς ἑαυτὸν τὸ χρίμα κατευθύνῃ, καὶ ἕαυ- 


τὸν δοχιμάζη, ἐπιτιμῶν μὲν ἑαυτῷ, ἐὰν πλεονεχτῇ δ᾽ 


θυμός“ ἐπέχων δὲ, ἐὰν περισσεύῃ ἣ ἐπιθυμία - διεγεί- 
ρων δὲ, ἐὰν ἀφυπνοῖ τὸ λογιστικὸν, λέγων * Ἕως πότε, 
ὀχνηρὲ, χατάχεισαι ; Οὕτω γὰρ ἑαυτὸν δικαίως ἄγων, 
xa κατήγορος ἑαυτοῦ γινόμενος, χρίμα χατευθύνειν 
μαθήσεται, καὶ οὐχ ἀκούσεται παρ᾽ ἑτέρου * Ὁ διδά-. 
σχὼν ἕτερον, σεαυτὸν οὐ διδάσχεις: ὃ λέγων, μὴ μοι- 


Α 


Β 


C 


c 


D 


"T 

et summitates. habitatas ejus, que. sub. calo 

est. Quando preparabat celum, aderam ipsi, 

et separabat thronum. suum | supra ventos , 

quando validas faciebat desuper nubes, cum 

60 eram cuncta componens. Ego eramin qua 
letabatur, singulis diebus lelabar in con- 

spectu. illius. Swophe verborum sunt in isto li- 

bro :-nam si quis.ea mente verset, reserabit et in- 

veniet sententiam in ipsis sitam. Qualia sunt hac : 
Incolumis evasit ab cstu filius intelligens; cor- Cap. 10.6. 
rumpitur autem. a vento in messe filius iniquus. 

Et iterum : Sollicite cura que in agro sunt vi- Cap. »7. 
ridia, et herbam. demetas , et fenum  monta- ?5-26- 
num. collige, ut oves habeas ad vestitum. Et 

rursus : Si conviva sederis ad coenam in mensa Cap. 23.1. 
magnatum, mente intelligas que apponuntur 

libi : et alia. consimilia. Verz justitiee dictus est 
intellectus : quoniam differenter quidam j ustitice vo- 

cabulum accipiunt ; aliis dicentibus justitiam esse, 

ut reddat quis quod custodiendum accepit: aliis ve- 

ro, si malum reddatur pro malo, et bonum pro bono. 
Hujusmodi autem definitiones accuratz non sunt. 

Ne dixeris enim, Quo ille erga me usus est modo, 

eodem utar ego, ponas de illo sumam pro injuria 

qua me affecit. Quamobrem hic, qua vera sit ju- 

stitia, docet : eam videlicet veram esse justitiam, 

si unicuique quod suum est reddatur. Cumprimis Cap. 3.9. 
honora Dominum. de justis tuis laboribus, et 
primitias illi da. de tuis jusiitie fructibus. - 

Deinde honora regem, et parentibus debitum ex- 

hibe officium, omnibus vero quod zquuin est. Et 

hic quidem unus est typus. Alter vero, ut ani- 

mam suam quisque justificet, equabilitatem. cu- 
stodiendo, ita ut in inaquabilitatem non decli- 

net, sed rationi obtemperet, ZVe malo consilio, c.p, ». το. 
quo juventutis doctrina repudiatur, capiaris : 17: 

sed cum consilio omnia facias, et cogitationes. tue 

sint judicia, ita ut seipsum quisque judicet, et 

omne desiderium probum habeat : Omne quippe c,,,, τι. 
justorum. desiderium bonum. est; οἱ Concupi- 53. 
scentia justi accepta est. Quod. autem iracun- P^ US 
diam spectat, Ve sis amicus, inquit, viro furioso, c. »». 
et. amico iracundo ne cohabites. Omnem enim ?^- 
iram suam. emittit insipiens : sapiens vero il- pe Ww 
lam ex parte recondit, Qui seipsum ad hunc 
componit modum, et singulas cujusque partis 

animae actiones sanas et innocuas custodit, is de- 

mum veram agniturus est justitiam. Judicia vero 

dirigere est imprimis juste secundum legem Dei 
judicare, ut ait : Aperi os tuum. verbo Dei, et c, 3, 8. 
sane de omnibus judica. Pauperem vero et im- 9- 
becillem dijudica. Qui namque dicit de impio, er oin S 


442 : 8. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


Justus est, exsecrabilis est populis, et odiosus & χεύσῃς, μοιχεύεις ; “Ὥσπερ γὰρ 6 ὁδεύων xo χατευθύ- 

inter gentes. Personam enim in judicio revereri νῶν τὴν δδὸν φθάνει εἰς τὸ τέλος * οὕτως 6 χατευθύνων 

bonum non est. Hoc quidem palam et aperte di- ἀχρίματα, δίκαιος γνωσθήσεται καὶ σοφός. Παραθολαὶ 

cendum est : deinde, ut quod judicium in alios δὲ λέγονται λόγοι, ὥσπερ elxóvec τῶν λεγομένων. Ἔξ 
quispiam profert, idipsum in sese dirigat, seque ἀὐτῶν γὰρ διὰ τὴν ὅμοιότητα τὸ λεγόμενον χαταλαμ- 

ipse examinet: corripiatque si excesserit ira : ὄάνεται. Οὕτω γὰρ 6 Κύριος ἔλεγεν, ὡς ὃ Μάρχος 
cohibeat, si vehementior fuerit concupiscentia : φησί - Τίνι ὁμοιώσω τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ, ἢ ἐν 

Cap. 6. 9. excitet, si dormierit vis ratiocinii, dicens: Quous- ποίᾳ παραδολῇ παραδάλωμαι αὐτήν ; ὡς τῶν χατὰ 
que, piger, jaces? Yta enim se juste gerens,accu- δμοίωσιν λεγομένων παραδολῆς οὔσης. Καὶ γὰρ λέ-- 

satorque sui factus, rectum judicium proferre di- 45, ov, Ὁμοία ἐστὶν ἣ βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ὕστερον 
Rom.2.21. cet, nec. audiet ab alio : Qui alium doces, tei- ^ ἐπέφερε, Διὰ τοῦτο ἐν παραδολαῖς αὐτοῖς λαλῶ. Ei- 
"M psum. non. doces? qui ais, Won mechaberis, σὶν οὖν τοιαῦται αἱ παραδολαί * Ὥσπερ ἔξοδος χιόνος 
mcharis ἢ Quemadmodum enim qui iter facit, si ἐν ἀμητῷ χατάχαυμα ὠφελεῖ, οὕτως ἄγγελος πιστὸς 

recta gradiatur via, δά finem vie pervenit : sic τοὺς ἀποστείλαντας αὐτόν. Καὶ πάλιν * Ὥσπερ ἄνεμοι, 

qui recta profert judicia, justus agnoscetur et sa- χαὶ νέφη, xol ϑετοὶ, οὕτως oi καυχώμενοι ἐπὶ δόσει 

piens. Parabole autem dicuntur sermones, quasi ψευδεῖ * xe τὰ ὅμοια τούτοις. "Praet; δὲ σοφῶν εἶσι, 

imagines eorum quz dicuntur. Ex ipsis enim per λόγοι οὗ σεσοφισμένοι, οὐδὲ ἐν τῷ πιθανῷ ἀπατῶντες, 
similitudinem quod dicitur intelligitur. Ita nam ἀλλ᾽ ἠχριδωμένοι * οὐχ ὡς κατὰ πρόσταξιν δὲ λεγό- 

Marc.4. que Dominus, utait Marcus, dicit: Cui assimilabo μενοι, ἀλλ᾽ ὡς παρ᾽ αὐτῶν γνωσθέντες, xal ὡς ἀπο-- 
99. regnum Dei? aut qua parabola adumbrabo il- φάσεις αὐτῶν προσφερόμενοι " οἷοί εἰσι * Καρδίας εὖ- 
lud? utpote cum parabola sitde rebus per simili- φραινομένης, πρόσωπον θάλλει * ἐν δὲ λύπαις οὔσης, 

Maud. 13, tudinem dictis. Cum dixisset enim : Simile estre- σχυθρωπάζει. Καὶ, Καρδία ὀρθὴ ζητεῖ αἴσθησιν - 
: 33- et enum, Dei, deinde intulit, Ideo in parabolis lo- p. στόμα δὲ ἀπαιδεύτων γνώσεται xax&. Καὶ, Μῖσος 
quor illis. Hujusmodi itaque sunt parabole : ἐγείρει νεῖχος " πάντας δὲ τοὺς μὴ φιλονειχοῦντας χα- 

Prov. «5, Sicut emissio nivis in messe allevat estum, sic λύπτει φιλία. Καὶ, Ὃς καταφρονεῖ πράγματος, χα- 
)3. nuntius fidelis iis qui. miserunt eum. Et rur- ταφρονηθήσεται ὕπ᾽ αὐτοῦ * 6 δὲ φοδούμενος ἐντολὴν, 
Ibid. v. τή. Sum : Sicut venti, et nubes et pluvie, sic. qui οὗτος ὑγιαίνει. Τῶν μὲν γὰρ ἄλλων ἀνθρώπων of. λό- 
gloriantur in dono mendaci, et his similia, γ9: κατὰ πλεῖστον ἀμφίδολοι τυγχάνουσιν ὄντες * οἵ 

Dicta porro sapientum sunt, non sophismata ver- δὲ τῶν σοφῶν, οἷοί εἶσιν οὗτοι, ἀληθεῖς εἶσιν, xal 

borum, neque sermones probabilitatis specie deci- πανταχόθεν ἠχρίδωνται, ὥστε μηδὲ ἀντιλέγεσθαι 

pientes, sed veri et accurati; non quasi jussione αὐτούς. Καὶ ot μὲν ἄλλοι ἄνθρωποι ἀπὸ τοῦ τέλους 
cujusdam habiti, sed per se noti, et quasi senten- γνωρίζουσι τὸ πρᾶγμα * οἷόν ἐστιν, ὅτι ὃ ἄδικος gaü- 
Prov. 5. 188. eorum prolati. Quales sunt : Corde letante, δός ἐστι, xo 6 μοιχὸς οὗ καλός * τοῦτο δὲ καὶ παντὶ 
5 floret vultus; cum autem in tristitia est, depri- € δῆλον ἂν εἴη. Οἱ δὲ σοφοὶ τὰς ἀρχὰς τῶν πράξεων 
Ibid. v, 14. mitur. Et, Cor rectum. querit sensum; os au- προλέγουσιν, ἵν᾽ ἕκαστος γινώσχων τὰς ἀρχὰς τῶν χα- 
tem. indisciplinatorum cognoscet mala. Et, κῶν φυλάττηται, καὶ ὥσπερ σύμθολον τῶν τῆς ψυχῆς 

Prov. το. Odium. excitat contentionem : omnes autem χινημάτων παραγγέλλουσιν, old ἐστι τὰ προειρημένα - 


τ 


ὡς eos, qui contentiosi non sunt, contegit ami- Μῖσος ἐγείρει veixoc , πάντας δὲ τοὺς μὴ φιλονειχοῦν- 
Cap. 13. citia. Et, Qui. negotium. contemnit contemne- τας καλύπτει φιλία. Ὁ Ye φίλερις ἀπὸ μίσους ἔχει 
M tur ab ipso; qui vero mandatum «veretur, τὴν ἀρχὴν τῆς τοιαύτης xaxíac , xol oüx dv τις εἴποι 


ille sanus est. Aliorum namque hominum ser- ἀγαπᾶν τὸν φιλογειχοῦντα. Πάλιν δὲ ἐκ τοῦ ἐναντίου 
mones ut plurimum ambigui sunt : sapien- ὃ μὴ φιλονεικῶν, γνώρισμα ἀγάπης ἔχει. Καὶ ox. ἄν 
tium vero, quales sunt isti, veri sunt, et omni ex. τίς εἴποι φιλόνειχον τὸν ἀγαπῶντα " ὡς πάλιν τὸ, "Ev 
parte accurati, ita ut minime ipsis contradicatur. ἐπιθυμίαις ἐστὶ πᾶς ἀεργός " καὶ πᾶς ᾿Οξύθυμος 
Et alii quidem homines ex fine operis rem decla- D πράσσει μετὰ ἀδουλίας. Τοῦ γὰρ ἀεργοῦ ἐ ἐσήμανε τὴν 
rant ; cujusmodi est illud : Iniquus res est mala; ψυχὴν ἐν πάσαις ἐπιθυμίαις βεδυθίσθαι, καὶ τὸν ὀξύθυ-. 
et mechus prayum quid est, quod euivis manife- μὸν βηδεμίαν δ ἔχοντα βουλὴν ὀρθὴν ἐδήλωσε. Καὶ ὅλως 
stum est. Sapientes autem initium operum pradi- οὗτοι τὰ ἠθικὰ μᾶλλον ἀπαγγέλλουσι, τὴν ἀρχὴν τῆς 
cunt,et quasi symbola animi motuum pranun- πράξεως, ὅθεν συνίστανται, λέγοντες, ὅτι τῆς μὲν φιλο- 
tiant, ut quisque, agnitis malorum principiis, νειχίας προηγεῖται μῖσος" τοῦ δὲ μὴ φιλονεικεῖν προη- 
sibi caveat, qualia sunt superius dicta : Odium — γεῖται ἀγάπη, καὶ τῆς μὲν ἀεργίας προηγεῖται ἡδονὴ 
suscitat contentionem, omnes autem, qui non χαχή" τοῦ δὲ ὀξυθύμου προηγεῖται ἀδουλία * xo τοῦ 


ME ITI ἀπο 9 


SYNOPSIS SCRIPTURE SACRE. 


μὲν ἐξουθενημένου ἀρχή ἐστι τὸ χαταφρονεῖν αὐτὸν τοῦ 
νόμου * τῆς δὲ ὑγείας προηγεῖται ὃ φόθος τοῦ Θεοῦ * 


xai τῆς μὲν ἀπωλείας τῆς ψυχῆς ἐστιν ἀρχὴ τὸ ἀφύ- E 


λαχτον ἔχειν τὸ στόμα * τοῦ δὲ πτοεῖσθαί τινα προη- 
γεῖται ἣ προπέτεια. Οὕτω δὲ ἑκάστην ῥῆσιν ἀναλύων, 
εὑρήσεις εἰρημένην καὶ γεγραμμένην ὑπὲρ τοῦ τοὺς 
ἀκούοντας xai μανθάνοντας τὰς ἀρχὰς τῶν καχῶν καὶ 
τῶν ἀγαθῶν φεύγειν μὲν τὰ φαῦλα, πράττειν δὲ τὰ 
ἀγαθά. Αἰνίγματα δὲ χαὶ σχοτεινοὶ λόγοι, οἵτινες 
ἀσφαλεῖς μὲν οὕτως εἰσὶν, ὥστε ἀνιᾶν τὸν ἐντυγχά- 
νοντα τὸ riv ἐμφαίνειν, μηδέ τινα ὑπόνοιαν παρέ- 
χειν - ἐρευνώμενοι δὲ ὅμως δειχνύουσι τὸν ἐν αὐτοῖς 
νοῦν. Οἷοί εἶσι - Τῇ βδέλλῃ τρεῖς θυγατέρες ἦσαν, 
ἀγαπήσει ἀγαπώμεναι" καὶ αἵ τρεῖς αὗται ", καὶ 
f, τετάρτη οὐχ ἠρχέσθη εἰπεῖν, ἱκανόν. “Αδης; καὶ 


«ἔρως γυναιχὸς, xci τάρταρος, καὶ γῆ οὐκ ἐμπιπλα- 


445 
contendunt, contegit amicitia. Contentiosus enim 
ex odio malitie hujus principium habet, nec quis- 
piam dixerit contentiosum se diligere. Contra qui 
contentiosus non est, dilectionis indicium habet. 
Nec contentiosum quispiam dixerit eum qui dili- 


git, ut rursum dicitur : /n concupiscentiis est Prov.i3. 4 


omnis otiosus; et, Iracundus absque consilio ap 


agit. Nam otiosi animam significat in omnibus 
concupiscentiis esse demersam, et iracundum, 
nullum rectum habere consilium ostendit. Hi 
itaque plane mores declarant, et actionis princi- 
pium, unde ordiatur, dum aiunt, odium przce- 
dere rixas : caritatem esse principium et causam, 
qua vitantur contentiones : otio preire pravam 
voluptatem ; iracundo praeire consilii inopiam : et 
causam quare quis despiciatur, esse contemtum le- 
gis : quod sanitatem precedat timor Dei : item quod 


» principium perniciei anime sit, non custodire os 


μένη ὕδατος, καὶ ὕδωρ xal πῦρ ob μὴ εἴπωσιν, A Suum, quod terrori praeeat temeritas. Si eo modo 


ἀρχεῖ. Καὶ πάλιν * Τρία δέ ἐστιν ἀδύνατά μοι νοῆ-- 


σαι, καὶ τὸ τέταρτον οὖχ ἐπιγινώσχω " ἴχνη ἀετοῦ 
πετομένου, καὶ ὁδοὺς ὄφεως ἐπὶ πέτρας, καὶ τρίδους 
νηὸς ποντοπορούσης, χαὶ ὁδοὺς ἀνδρὸς ἐν νεότητι * xal 
ὅσα τοιαῦτά ἐστιν αἰνίγματα" ἕτερα γάρ τινα δηλοῖ, 
χαὶ ἑτέρων ἔννοιαν παρίστησι" καὶ ἀσαφῇ μέν ἐστι, 
χεχρυμμένον δὲ ἔχει τὸν νοῦν. Καὶ ἣ μὲν περιοχὴ τοῦ 
βιδλίου τῶν Παροιμιῶν τοῦτον ἔχει τὸν τρόπον. 


Ἧ δὲ ἀναχεφαλαίωσις ἐν τούτοις. 'Ev προοιμίοις 
περὶ αὐτῶν τῶν παροιμιῶν Σολομῶντος υἱοῦ Δαυὶδ, 


ὃς ἐθασίλευσε ἐν Ἱερουσαλὴμ., τοῦ γνῶναι σοφίαν καὶ B 


παιδείαν. Καὶ ὅτι ᾿Αρχὴ σοφίας φόδος Κυρίου. Περὶ 
τοῦ ἀχούειν νόμους πατρὸς, χαὶ μὴ ἀπώσασθαι 
θεσμοὺς μητρός. Περὶ τοῦ μὴ πλανηθῆναι, μηδὲ συμ.-- 
πορεύεσθαι ὁδοὺς μετὰ τῶν συντελούντων ἄνουα. 


* [Supple e Bibl. οὐχ ἐνεπίμπλασαν αὐτήν. Ὁ 


singula dicta expenderis, deprehendes ea ideo. 
esse scripta atque prolata, ut qui audierint bono- 
rum malorumique principia edocti, prava fu- 
giant, bona operentur. /Enigmata porro et obscuri 
sermones, ita caute sunt posita, ut eum qui lege- 
rit moerore afficiant, quod nihil statim. exhibeant 
nullumque sensum subindicent : attamen dum ac- 
curate expenduntur, suam. sententiam indicant. 


14.17. 


Qualiasunt : Sanguisuge tres erant filie admo- Piov. 8o. 


dum dilecte : et hee tres et quarta non dicunt, '* 


Satis est. Infernus, et amor mulieris et tarta- 
rus, et terra que non saturatur aqua, aqua 
et ignis numquam dicunt, Satis est. Et iterum :- 


16. 


Tria sunt que intellectu mihi sunt impossibi- Ihid. s. 
lia, et quartum non cognosco : vestigia aquile ny 


volantis, et vias serpentis supra petram,et vias 
nayis in mari euntis, et vias viri in. adole-. 
scentia: et quecumque ejusmodi sunt znigmata : 
alia namque statim indicant, aliam tamen sen- 
tentiam exhibent : et obscura quidem sunt, abs- 
conditum vero sensum habent. Et. compendium 
quidem libri Proverbiorum ad hune se habet 
modur. 

Recapitulatio autem ejus his comprehenditur. 


In procemiis agitur de ipsis Proverbiis Salomo- cap. 1. x. 


nis filii David, qui regnavit in Jerusalem, ad ?- 


sciendam sapientiam et disciplinam, Quod prin- Iia. v. 7. 


cipium sapientiz sit timor Domini. De audiendis 
legibus patris, et de non respuenda disciplina ma- 
tris. De non errando, et quod non sit via capes- 


ARCHIEP. 


444 


senda cum iis qui operantur iniqua : commune 
namque marsupium illi possident, Sapientia in 
exitibus predicat; impii autem. oderunt sensum. 
1Lid.v.24. Quoniam me vocante, non audierunt, ideo cum 
28. t . 
Cap. a. τ. VOCabunt me, non audiam eos. Item illud, 4c- 


2. 9. 


S. JOANNIS CHRYSOST. CONSTANTINOP. 


χοινὸν γὰρ βαλάντιον χέχτηνται. "Oct σοφία ἐν ἐξό-. 
δοις ὑμνεῖται, ἀσεδεῖς δὲ ἐμίσησαν αἴσθησιν. Ἐπειδὴ 
ἐχάλουν, xol οὐχ ὑπήχουσάν μου, διὰ τοῦτο, ὅταν χα- 
λέσωνταί με, οὖχ ὑπαχούσομαι αὐτῶν. Περὶ τοῦ, 
Δέχου ῥήσεις ἐντολῶν, καὶ εἰσακούσεται σοφίας τὸ 


cipe dicta mandatorum, et audiet sapientiam C οὖς σου, ἵνα συνήσῃς δικαιοσύνην καὶ χρίμα. Ὦ οἱ 


auris tua, ut intelligas justitiam οἱ judicium. 
Fe qui derelinquunt viasrectas, et delectantur 
in subversione mala. Yllud etiam, IVe te appre- 
hendat consilium malum, ut invenias semitas 
justitie planas. Ytem, Ne obliviscaris legis cu- 
stodiam, ut longevus sis in pace. Quod toto 
corde debeas in Domino confidere, nec esse pru- 
dens in temetipso, sed. honorare Dominum ex ju- 
stis laboribus. Quod non negligenda sit disciplina 
Domini; Nam quem diligit Dominus castigat. Et, 
Beatus homo qui invenerit sapientiam. Quod non 
debeas emolliri ac diffluere, sed servare consilium 
et intelligentiam ; ut sit medela carni tuze. Quod 
non debeas desistere a beneficio indigenti pra- 
stando, cum habuerit manus tua unde ipsi opem 
ferat, neque machinari mala adversus amicum 
tuum, quia immunduscoram Domino omnis iniquus 
erit. Quia Dominus superbis resistit, humilibus 
autem dat gratiam. De audienda disciplina pa- 
tris. Item illud, Fili, dictis meis attende, et omni 
custodia serva cor tuum, et Dominus rectas faciet 
orbitas tuas. Quod non attendendum prava mu- 
lieri; Pias enim vite non ingreditur ; ab ejus 
consortio te procul remove. ltem illud : Bibe 
aquas ex vasis tuis; et Fons aque tuc sit tibi 
suavis. In ejus enim. sapientia versans, diu- 


καταλιπόντες ὁδοὺς εὐθείας, καὶ χαίροντες ἐπὶ δια- 
στροφῇ καχῇ. Περὶ τοῦ, Μή σε χαταλάδῃ βουλὴ 
χαχὴ, ἵνα εὕρῃς τρίδους δικαιοσύνης λείας. Περὶ τοῦ 
μὴ ἐπιλανθάνεσθαί σε τήρησιν νόμου, ἵνα μακροδιώσῃς 
ἐν εἰρήνῃ. Περὶ τοῦ εἶναί σε πεποιθότα ἐν ὅλῃ καρδίᾳ 
ἐπὶ Θεῷ, xol μὴ εἶναι φρόνιμον παρ᾽ ἑαυτῷ, ἀλλὰ 
τιμᾷν τὸν Κύριον ἀπὸ τῶν δικαίων πόνων. Περὶ τοῦ 
μὴ ὀλιγωρεῖν παιδείας Κυρίου: Ὃν γὰρ ἀγαπᾷ Κύ- 
ρίος, παιδεύει. Καὶ Μακάριος ἄνθρωπος ὃς εὕρῃ σο- 


D φίαν. Περὶ τοῦ μὴ παραῤῥύεσθαί σε, ἀλλὰ τηρεῖν 


βουλὴν χαὶ ἔννοιαν, ἵνα ἔσται ἴασις τῇ σαρχί σου. 
Περὶ τοῦ μὴ ἀποσχέσθαι εὖ ποιεῖν ἐνδεῆ, ἡνίχα ἂν ἔχη 
ἣ χείρ cou βοηθεῖν. Καὶ Μὴ τέχταινε ἐπὶ σῷ φίλῳ 
χαχὰ, ὅτι ἀκάθαρτος ἐνώπιον Κυρίού πᾶς παράνομος. 
Ὅτι Κύριος ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται, ταπεινοῖς δὲ 
μεταδίδωσι χάριν. Καὶ περὶ τοῦ ἀχούειν παιδείας 
πατρός. Περὶ τοῦ, ΥἹὲ, ἐμῇ ῥήσει πρόσεχε, καὶ πάσῃ 
φυλαχῇ τήρει σὴν καρδίαν, καὶ Κύριος ὀρθὰς ποιήσει 
τὰς τροχιάς σου. Περὶ τοῦ μὴ προσέχειν φαύλῃ γυ- 
ναικί: Ὁ δοὺς γὰρ ζωῆς οὐ μετέρχεται, μακρὰν ποίη- 
σον ἀπ᾽ αὐτῆς σύνοδον" Περὶ τοῦ, Πῖνε ὕδατα ἀπὸ σῶν 


E ἀγγείων " καὶ "H πηγὴ τοῦ ὕδατός σου ἔστω σοι 


ἡδεῖα. "Ev γὰρ τῇ ταύτης σοφίᾳ συμπεριφερόμενος,, 
πολλοστὸς ἔσῃ. Ἴθι πρὸς τὸν μύρμηχα, ὦ ὀχνηρὲ 
νεανία, καὶ γίνου σοφώτερος * ὅτι πολλὴν ἐν τῷ ἀμητῷ 
ποιεῖται τὴν * παράχυσιν. Περὶ τοῦ πορεύοντος πρὸς 
τὴν μέλισσαν, Καὶ μάθε ὡς ἐργάτις ἐστί. Περὶ τοῦ, 


Cap. 6. 6. turne ages. Fade ad formicam, o piger adole- " " : 
* scens, et esto sapientior: quia multum in. messe ὼς πότε, ὀχνηρὲ, κατάχεισαι; Ὀλίγον μὲν ὑπνοῖς, 


ὀλίγον δὲ κάθησαι. Διὰ τοῦτο ἐξαπίνης ἔρχεται ἢ 


lbid.v.8. parat acervum. Deeoqui vadit ad apem, Et. disce m : 

lüid.v.g9. quomodo operatrix sit. Illud etiam : Usquequo, ἀπώλειά σου. Περὶ φυλαχῆς νόμων πατρός: Ὅτι 
A : n “- 3 wm € , Y 

Tóia. v. 5, Pier; jaces ? Paululum dormis, paululum vero λύχνος ἐντολῶν καὶ φῶς ἐστι xol ζωῆς δδός. Περὶ 


sedes. Ideo repente veniet pernicies tua. De custo- "s P Ἀποθέσει ᾿ς πῦρ ἐν κόλπῳ, τὰ δὲ ἱμάτια 

Ibid.v. 23, dialegum patris: Quod lucerna mandatorum sint αὐτῶ ip^ EE à περιπατήσει ἐπ᾽ ἀνθράχων 
ILid. v. 37. et lux et via vite. Illud etiam : Déponet quis 8o Ὁ ἢ TOUS δὲ πόδας οὐ καταχαύσει οὗτος ; Ὁ εἰσελ- 
"e ignem in sinu, vestimenta autem sua non com- ^ θὼν εἰς γυναῖκα ὕπανδρον olx. ἀθὠωθήσεται. Περὶ 
; buret ? aut ambulabit super carbones ignis, τοῦ ᾿ Οὐ θαυμαστὸν ἐὰν κλέπτων ἁλῷ o χλέπτει 
Ibid. v. ag, pedes autem. suos non. incendet ? Qui ingre- γὰρ ὡς fioe τὴν ψυχὴν αὐτοῦ πεινῶσαν " ὃ δὲ 
ditur ad mulierem conjugatam, non innocens erit, οιχὸς 9€ ἔνδειαν φρενῶν ἀπολεῖ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ. 

I^id. v. 30. Hem, Δοτε mirum si quis furtum faciens: de- Περὶ τοῦ, Τίμα τὸν Θεὸν, xai ἰσχύσεις, καὶ φύλασσε 
53. prehendatur; furatur enim ut impleat ani- ἐμὰς ἐντολὰς, καὶ ἐπίγραψον αὐτὰς ἐπὶ τὸ πλάτος τῆς 
καρδίας σου, ἵνα τηρήσωσί σε ἀπὸ γυναικὸς ἀλλοτρίας 


mam. suam esurientem.: mochus autem ob ino- 
Cap. 5.2, piam mentis perdet animam suam. Item, Cole — xci πορνῆς. Περὶ τοῦ κηρῦξαί cs σοφίαν, ὅτι ἐπ᾽ 
3.5 ; : 


* [ Bibl. παράθεσιν. Mox legendum videtur περὶ τοῦ, 


b [ Scrib. ἀποθήσει. Bibl. ἀποδήσει et ἀποδέσει. Supra 
Πορεύθητι, cum Bibl, ] 


versus 28 capitis sexti aliter legitur in Bibliis. | 


SYNOPSIS SCRIPTURE SACRE. 


ἄκρων τῶν ὑψηλῶν ἐστιν, ὅτι τιμιωτέρα ἐστὶν ἀργυ- 
ρίου, καὶ γνησιωτέρα ὑπὲρ χρυσίον δεδοχιμασμένον, 
xx ὅτι Φόδος Κυρίου μισεῖ ἀδικίαν. Περὶ τοῦ, Κύ- 
quos ἔκτισέ με ἀρχὴν ὁδῶν αὐτοῦ εἰς ἔργα αὐτοῦ. 
Περὶ τοῦ, ὅτι Ἢ σοφία ὠκοδόμησε ἑαυτῇ οἶκον. Περὶ 
τοῦ, Ἔλεγχε σοφὸν; καὶ ἀγαπήσει σε. ᾿Εὰν σοφὸς 
γένη, σεαυτῷ ἔσῃ, καὶ τοῖς πλησίον σου" ἐὰν δὲ καχὸς 
ἀποθῆς, μόνος ἀντλήσεις τὰ χαχά. Ὅτι γυνὴ ἄφρων 
xa θρασεῖα, ἐνδεὴς ψωμοῦ γίνεται. Πενία ἄνδρα τα- 
metwoi* υἱὸς δὲ πεπαιδευμένος σοφὸς ἔσται. Μνήμη 
δικαίου μετ᾽ ἐγχωμίων. Ὃς πορεύεται ἁπλῶς, πο- 
ρεύεται πεποιθώς. Ὃς ἐχ χειλέων προφέρει σοφίαν, 
ῥάδδῳ τύπτει ἄνδρα ἀχάρδιον. “Οδοὺς ζωῆς φυλάσσει 
παιδεία: χαλύπτουσι δὲ ἔχθραν χείλη δίκαια. Ἄφρων 
πράσσει χακά" στόμα δὲ δικαίου ἀποστάζει σοφίαν. 
Κατὰ εἰδωλολατρῶν , ἐκ χρυσοῦ xol ἀργύρου, ἢ λί- 
θων, 3; ξύλων εἰδώλων (DL. εἴδωλα) κατασχευασαμένων. 
Ὅτι ἐστὶ σωτηρία διὰ ξύλου τοῖς πιστεύουσι. Τὰ 
περὶ εἰδωλοποιῶν, ἢ ζωγραφοῦντος εἴδωλα. Περὶ 
πάντων τῶν χαχῶν τῶν ἐν εἰδωλολατρείᾳ. Περὶ ἀσε- 
ὀοῦς θρησχείας, καὶ ὅσα ἐν αὐτῇ καχά. Περὶ τοῦ 
χεραμέως, καὶ τῶν κεραμικῶν εἰδώλων. Περὶ πάντων 
τῶν εἰδώλων τῆς τῶν ἐθνῶν λατρείας. Περὶ τῶν 
ἐχθίστων ζῴων, ὄφεων,, αἰλούρων; καὶ τῶν ὁμοίων. 
Ὅτι εὐηργέτησεν 6 Θεὸς τὸν ᾿Ισραὴλ ἀντὶ βατράχων 
ὀρτυγομήτραν. 


ΣΥΝΟΨΙΣ TOY XIPAX. 


Περὶ φόδου Θεοῦ," περὶ τοῦ μὴ θυμοῦσθαι, περὶ 
τοῦ δεῖν χωρὶς ὑποχρίσεως προσιέναι Θεῷ, περὶ πει- 


Β 


C 


ς 


gas uv καὶ ὑπομονῆς, περὶ τιμῆς τῆς εἰς τοὺς γονεῖς, 


περὶ ἐπιεικείας, περὶ τοῦ μὴ δεῖν ζητεῖν βαθύτερα 
τῶν προστεταγμένων; περὶ ἐλεημοσύνης καὶ ὀρφανῶν 
προστασίας. Περὶ σοφίας, περὶ αἰσχύνης βλαδερᾶς 
xa ἐπωφελοῦς * πολλὰ δὲ περὶ τῆς βλαδερᾶς ἐνταῦθα 
λέγει. Περὶ τοῦ μὴ δεῖν δεδόσθαι τῷ πόθῳ τῶν χρη- 
μάτων, μηδὲ οἴεσθαι ἀτιμωρητὶ ἁμαρτάνειν, κἂν 
παραυτίχα μὴ δῶμεν τὴν τιμωρίαν * μαχρόθυμος γάρ 
ἔστιν ὃ Θεός" δεῖν δὲ P ἐξιλάσασθαι αὐτόν. Περὶ 
Φλυαρίας, περὶ ὑπερηφανίας, περὶ φίλων δοχιμασίας , 
περὶ παιδείας, περὶ ἀχροάσεως ἐπωφελοῦς. Περὶ τοῦ 
μὴ ἁμαρτάνειν, μὴ ψεύδεσθαι, μὴ φλυαρεῖν, μὴ δευ- 
τεροῦν λόγον ἐν προσευχῇ ᾿ τουτέστιν, ἐν οἷς ἂν 
ὑπόσχη Θεῷ, μὴ ὑπέρθῃ. Περὶ γυναικὸς, περὶ οἶχε- 


^ Sic fere Synopsis Athanasio tributa. 


E 


445 
Dominum, οἱ potens eris, θὲ custodi mandata 

mea, eL describe illa in latitudine cordis tui, ut 
custodiant te a muliere alienaet meretrice. (uod Cap. 8. «. 
debeas predicare sapientiam, quz in excelsis verti- ὅ" 

cibus est, quia pretiosior est argento, et generosior id. v. 11. 
auro probato : et quod timor Domini odio habeat ἐν 
injustitiam. Illud item, Dominus creavit me ini- lhid. v. 22. 
tium viarum suarum in. opera sua. Ytem illud : 
Sapientia edificavit sibi domum. ltem, 4rgue P^ T 
sapientem et te diliget. Si sapiens fueris, tibimet- TUE v. 13. 
ipsi eris et proximis tuis; si autemimprobuseva- 

seris, solus hauries mala. Mulier stulta et audax /ti. v. 13. 
cibo indigebit. Paupertas virum humiliat : filius Cap- το. 4. 
autem disciplinis educatus sapiens erit. Memo- tid. v. 7. 
ria justi cum laudibus. Qui ambulat simpliciter, I^ia. v. 9. 
ambulat confidenter. Qui ex labiis profert sa- !*id.v. 13. 
pientiam virgapercutit virum corde destitutum. 

Fias vite custodit disciplina ; tegunt autem ini- 1^id. v. 17. 
micitiam labia justa. Stultus perpetrat mala ; os Ibid. ΠΡῸΣ 
autem justi stillat sapientiam .Contra idololatras, 31. 

qui ex auro, et argento, aut lapidibus aut liguis, 

idola faciunt. Quod. per lignum salus sit creden- 

tibus. Circa eos qui idola conflant, et eum qui 

idola pingit. De malis ommibus per idololatriam 

partis. De impio cultn, et quanta in eo mala. De 

figulo, et de idolis figlinis. De idolis omnibus 

qua coluerunt gentiles. De infestissimis animali- 

bus, serpentibus, felibus, et similibus. Quod Deus 

beneficus Israeli pro ranis ipsi coturnicem dederit. 


Multa, ut puto, desiderantur. 
SYNOPSIS SIRACI. 


De timore Dei, quod irasci non oporteat, quod 
sine hypocrisi accedendum sit ad Deum : de ten- 
tationibus et de patientia : de parentibus hono- 
randis, de zquitate : quod. non oporteat querere 
profundiora iis, quae jussa sunt, de eleemosyna et 
pupillorum patrocinio. De sapientia, de pudore 
noxio et utili : multa hic de noxio edisserit. Quod 
non oporteat desiderio pecuniarum se dedere, ne- 
que putare nos impune peccare, etiamsi non sta- 
tim penas demus : patiens enim est Deus, opor- 
tetque illum placare. De verborum futilitate, de 
superbia, de probandis amicis, de disciplina, de 
rebus utilibus audiendis. De non peccando, de 
non mentiendo, de futilibus non dicendis, de non 
iterando sermone in precatione; id est, quz pro- 
miseris Deo, ne differas. Dc muliere, de famulis, 


» [ Coisl. ἐξιλάσχεσθαι.] 


446 


8. 


pecoribus, de filiis, de patre, de pietate erga t 


Deum, de honore sacerdotibus exhibendo, de vi- 
sitandis afflictis. De non litigando, de non expro- 
brando, de non despiciendis narrationibus senum 
sapientium. De temperantia, de amicitia, de non 
zemulando peccatores. De judice prudente et stulto, 
de superbia, de :quitate, de non vituperando sine 
judicio, et sine examine. De vitandis iniquis. De 
divitum cultu, qui a multis exhibetur, et de quo- 
rumdam inter illos avaritia. De parcis, quos θρῖπας 
appellant, qui aliis non impertiunt. De possessione 
sapientiz, de libero arbitrio. Melius esse liberis 
carere, quam improbos habere. Nihil latere Deum. B 
De creaturis, de hominis formatione, de honore 
quo exornatus est. De lege data, de eleemosyna 
et penitentia, de luxu et lascivia non amplectenda. 
De custodia mysteriorum seu arcanorum, de stulti 
pudore noxio. Quod de peccatis penitentia sit 
agenda, de ambitione et avaritia fugiendis, de sa- 
piente et stulto, de filia petulanti, de inconside- 
rantia stulti, de mente firma, de non loquendo 
sine cautela. De compunctione pro peccatis ha- 
benda, de non jurando, de sapientia. De muliere 
mala et bona, de negotiatoribus, de iis qui reve- 
lant arcana. De illo qui in faciem laudat, retro ir- 
ridet. De condonandis proximo delictis. De lingua 
dolosa, de mutuo dando proximis sine usura, sed 
egentibus commodando. De educandis accurate 
liberis, de famulis, de brutis, de somniis. De ti- 
mentibus Deum, de sacrificiis ex iniquitate partis, 
de oblationibus ex. injustitia. De amore pecuniz, 
de crapula, de ebrietate, Quod hominibus una 
naturz constitutio ; voluntatis vero propositum di- 
versum, alios benedici, alios maledici procuret. 
De medicina, quod non oporteat nimia tristitia te- 
neri. Quod oporteat a lege et a legibus Dei cohi- 
beri. De operibus Dei, de suppliciis, de humana P 
natura, quod ea multis repleta sit czedibus et solli- 
citudinibus. De operibus Dei. 


[^ 


^ Περὶ μιχρολόγων, obs θρῖπας καλοῦσιν. απο locum 
respicit : 44, ὃ : ἀνδρὶ μιχρολόγῳ οὐ χαλὸς ὁ πλοῦτος : viro 
parco non bone sunt divitie. Parcos autem θρῖπας 
vocabant. Est vero θρίψ genus vermiculi secundum Sui- 
dam, quod ligna et cornua corrodebat. Hinc parcos et 
avaros Ogimas vocarunt, Hesychius : θρὶψ, γλίσχρος, 
φειδωλός. 


JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


τῶν, περὶ χτηνῶν, περὶ τέχνων, περὶ πατρὸς, mepr 
τῆς κατὰ Θεὸν εὐλαδείας, περὶ τῆς εἰς τοὺς ἱερεῖς. 
τιμῆς, περὶ τῆς εἰς τοὺς καχουμένους ἐπισχέψεως. 
Περὶ τοῦ μὴ μάχεσθαι, μὴ ὀνειδίζειν, μιὴ παρορᾶν 
διηγημάτων σοφῶν γερόντων. Περὶ σωφροσύνης, περὶ 
φιλίας, περὶ τοῦ μὴ ζηλοῦν ἁμαρτωλούς. Περὶ χριτοῦ 
συνετοῦ xal ἄφρονος, περὶ ὑπερηφανίας, περὶ ἐπιει- 
χείας, περὶ τοῦ μὴ ἀκρίτως xoà ἀνεξετάστως μέμφε- 
σθαι. Περὶ τοῦ φυλάττεσθαι τοὺς πονηρούς. Περὶ τῆς 
τῶν πλουσίων θεραπείας, ἧς παρὰ πολλῶν τυγχά- 
νουσι, χαὶ περὶ τῆς ἐνίων αὐτῶν πλεονεξίας. Περὶ 
μικρολόγων,, οὺς * θρῖπας καλοῦσι, τοὺς μὴ μεταδι-- 
δόντας ἑτέροις. Περὶ χτήσεως σοφίας, περὶ τοῦ αὖτε- 
ξουσίου. Περὶ τοῦ ἄπαιδα εἶναι, ἢ πονηρὰ τέκνα 
ἔχειν. Ὅτι οὐδὲν λανθάνει τὸν Θεόν. Περὶ τῶν χτι- 
σμάτων, περὶ τῆς τοῦ ἀνθρώπου πλάσεως, xal τιμῆς 
ἧς ἐτιμήθη. Περὶ τῆς τοῦ νόμου δόσεως, περὶ ἐλεη-- 
μοσύνης χαὶ μετανοίας, περὶ τοῦ μὴ ἀσωτεύεσθαι. 
Περὶ φυλαχῇς μυστηρίων, περὶ ἄφρονος αἰσχύνης 
βλαδερᾶς. Περὶ τοῦ μετανοεῖν ἐπὶ ἁμαρτήμασι, περὶ 
τοῦ μὴ πλεονεχτεῖν, περὶ συνετοῦ καὶ ἄφρονος, περὶ 
θυγατρὸς P θυσίας (I. θρασείας), περὶ ἀπροσεξίας μω- 
ροῦ, περὶ διανοίας στεῤῥᾶς, περὶ τοῦ μὴ ἀπαραφυ- 
λάχτως φθέγγεσθαι. Περὶ τοῦ χατανύττεσθαι τοῖς 
ἁμαρτήμασι, περὶ τοῦ μὴ ὀμνύναι, περὶ σοφίας. 
Περὶ γυναικὸς πονηρᾶς xol ἀγαθῆς, περὶ ἐμπόρων., 
περὶ ἐχλαλούντων μυστήρια. Περὶ τοῦ εἰς πρόσωπον 
ἐπαινοῦντος, ὕστερον δὲ χλευάζοντος. Περὶ τοῦ ἀφιέ- 
ναι τῷ πλησίον τὰ εἰς αὐτὸν “ πλημμελούμενα. Περὶ 
γλώσσης δολίας, περὶ τοῦ δανείζειν τῷ πλησίον, οὐχὶ 
τόχους λαδεῖν, ἀλλὰ χιχρᾶν τῷ δεομένῳ. Περὶ τοῦ 
ἐπιστρόφως παιδεύειν τέχνα, περὶ οἰκετῶν, περὶ ἀλό-- 
ov, περὶ ἐνυπνίων. Περὶ τῶν φοδουμένων τὸν Θεὸν, 
περὶ τῶν ἐξ ἀδικίας θυσιῶν, περὶ προσφορῶν τῶν ἐχ 
δικαιοσύνης. Περὶ φιλαργυρίας, περὶ λαιμαργίας, 
περὶ μέθης. Ὅτι 4j μὲν χατασχευὴ τῆς φύσεως τοῖς 
ἀνθρώποις μία * τὸ δὲ τῆς προαιρέσεως διάφορον, τοὺς 
μὲν εὐλογεῖσθαι, τοὺς δὲ χαταραθῆναι ἐποίησε. Περὶ 
ἰατρείας, περὶ τοῦ μὴ ἄγαν χρατεῖσθαι λύπῃ. Περὶ 
τοῦ δεῖν τῷ νόμῳ καὶ τοῖς τοῦ Θεοῦ νόμοις χρατεῖ- 
σθαι. Περὶ τῶν τοῦ Θεοῦ ἔργων, περὶ τῶν τιμωριῶν, 
περὶ τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, ὅτι πολλῶν ἐμπέπλη- 
σται φόνων χαὶ φροντίδων. Περὶ τῶν τοῦ Θεοῦ ἔργων. 


b περὶ θυγατρὸς θυσίας. Legendum θρασείας, ut in 
Synopsi que Athanasio adscribitur, Tomo II, p. 175, 
que Synopsis in Ecclesiasticum sive Siracidem longior 
hac, pauca habet ad verbum his similia. Caeterorum 
vero librorum Synopses toto clo differunt. In Sira- 
cide legitur, 22, 5, πατέρα καὶ ἄνδρα καταισχύνει ἡ θρασεῖα. 

* Forte πεπλημμελημένα. : 


SYNOPSIS SCRIPTURE SACRE. 


XYNOWIS TON TQ ΠΡΟΦΉΤΗ HXAIA ΕἸΡΗΜΈΝΩΝ, 


Κατηγορία τοῦ Ἰσραὴλ καὶ συμφορὰ, καὶ παραί- 


447 


SYNOPSIS EORUM QU/E AB ISAIA PROPHETA 
DICTA SUNT. 


Accusatio Israelis ejusque calamitas; ac repro- 


τησις θυσιῶν, καὶ παραίνεσις βελτίονος βίου. Προφη: E batio sacrificiorum , adhortatioque ad meliorem 


τεία περὶ τῆς Ἐχχλησίας, xal τῆς ἐσομένης εἰρήνης. 
Κατηγορία τοῦ Ἰσραὴλ, καὶ πολιορκία ἐσομένη. Κα- 
τηγορία τῆς τρυφῆς αὐτῶν καὶ τῆς ὑπερηφανίας. 
᾿ἈἈποθδολὴ τοῦ Ἰσραὴλ διὰ τοῦ παραδείγματος τοῦ 


ἀμπελῶνος. Διαθάλλει τοὺς ἄρχοντας τοῦ Ἰσραὴλ εἰς. 


πλεονεξίαν χαὶ εἰς μέθην, καὶ προλέγει αὐτοῖς ἐρήμω- 


τὴν ὀπτασίαν, ἐν 3 ἐχαθάρθη αὐτοῦ τὰ χείλη. Ἔπι- 
στρατεύει 6 Σύρων βασιλεὺς μετὰ τῶν Ἰσραηλιτῶν 
ἐπὶ τὴν Ἱερουσαλὴμ, καὶ προφητεύει 6 Ἡσαΐας περὶ 
τοῦ Χριστοῦ, xol περὶ τῆς ἐρημώσεως Ἱερουσαλὴμ., 
xo περὶ τῆς ἀνόδου Ναδουχοδονόσορ. Προφητεία τῶν 
εἰς Χριστὸν πιστευόντων. Περὶ τῆς ἰσχύος xai ὑπερ- 
ἡφανίας καὶ ἀπωλείας τοῦ ᾿Ασσυρίου. Περὶ τῶν πι- 
στευόντων Χριστῷ, περὶ τῆς κατὰ σάρχα γεννήσεως 
τοῦ Χριστοῦ " περὶ τῆς τῶν εἰς αὐτὸν. πιστευόντων 
ἐπιεικείας. Ἀπώλειαν Βαδυλῶνος καὶ τῶν ἀλλοφύλων 
προφητεύει. Ἀπώλεια Μωαδιτῶν. Περὶ Χριστοῦ 
προφητεία. Ἀπώλεια Δαμασχοῦ, xol τοῦ Ἰσραὴλ 
συμφορὰ καὶ σωτηρία. Ἀπώλεια Αἰγύπτου. Ἀλληγο- 
pei χάχωσιν elc τὰ ἔθνη τὰ μὴ πιστεύσαντα τῷ Κυρίῳ, 
χαὶ εἰς τὴν ἐρήμωσιν τῆς ἀσεδείας αὐτῶν. Κελεύεται 
Ἡσαΐας γυμνὸς περιπατῆσαι. ᾿Επιστρατεία Μήδων 
xoi Βαδυλωνίων γενομένη κατὰ ᾿Ιδουμαίας xaX 'Apa- 
δίας. ἸΠολιορχία Ἱερουσαλὴμ. ἣ ἐσχάτη ὑπὸ Ναόου- 
χοδονόσορ. ἸΠρόῤῥησις τῷ Σωμνᾷ τῷ ταμίᾳ περὶ τῆς 
ἀπωλείας. Οἱ δὲ ταμίαι, τουτέστιν, οἵ φύλαχες τῶν 
ἐν τῷ ἱερῷ χρημάτων, ἀπὸ τῶν ἱερέων ἦσαν. ᾿Απώ- 
λεια Τύρου, καὶ 4j μετὰ ταῦτα σωτηρία, καὶ περὶ τῶν 
᾿Εχχλησιῶν ἀλληγορικῶς. ᾿Απώλεια Βαβυλῶνος ὑπὸ 
Μήδων, καὶ ἐπ᾽ αὐτῇ εὐχαριστία τῷ Θεῷ ὑπὸ τοῦ 
προφήτου. Καὶ περὶ τῶν Χριστῷ πιστευόντων προφη- 
τεία, περὶ τῆς τοῦ διαθόλου ἀπωλείας τῆς ὑπὸ Χρι- 
στοῦ γενομένης" περὶ τῆς τοῦ Χριστοῦ κατὰ σάρχα πα- 
ρουσίας " περὶ τῆς εἰς Χριστὸν πίστεως. ᾿Εγχαλεῖται 
6 Ἰσραὴλ, ὅτι τὴν ἐλπίδα ἀπὸ Θεοῦ ἀποστήσας, ἐπὶ 
τοὺς Αἰγυπτίους αὐτὴν μετήγαγε᾽ xci προαγορεύε-- 
ται αὐτῷ xax, καὶ εὐθηνία μετὰ ταῦτα. Προφητεύε- 
ται δὲ ἐν τῷ αὐτῷ περὶ τῆς τοῦ Χριστοῦ ᾿Εχχλησίας, 
περὶ τῆς ἐπιστροφῆς τῶν ἐθνῶν τῆς εἰς Χριστὸν, καὶ 
περὶ τῆς ἐρημώσεως Ἱερουσαλήμ. Περὶ τῆς ᾿Ἔχχλη- 
σίας ἱστορία, ὡς μὲν κατὰ τὴν πρόχειρον εἰς τὴν 
Ἰδουμαίαν καὶ τὴν Ἱερουσαλὴμ., κατ᾽ ἀναγωγὴν δὲ 
εἷς τὴν ἐρημίαν τῶν Ἰουδαίων, καὶ εἰς τὴν εὐπραγίαν 
τῆς τοῦ Χριστοῦ ᾿Εχχλησίας. "à κατὰ τὸν Σεναχη- 


vitam. Prophetia de Ecclesia, et de futura pace. 
Accusatio Israélis, et futura obsidio. Accusatio 
deliciarum eorum et superbi: Reprobatio Israélis 
per vinec similitudinem. Criminatur principes 
Israélis ob avaritiam et ebrietatem, ipsis desola- 


tonem vaticinatur. Minatur iis qui pseudopro- 
ctv. Καὶ ἀπειλεῖ τοῖς προτιμῶσι τοὺς ψευδοπροφήτας ss, phetas prophetis praferunt. Ascensus hostium illo- 
τῶν προφητῶν. Ἄνοδος τῶν πολεμίων αὐτῶν. 'Opz ^ rum. Visionem conspicit, in qua ejus labia purgata 


fuere. Exercitum admovet Syrorum rex cum 
Israélitis contra Jerusalem,et vaticinatur Isaias de 
Christo, et vastitate Jerusalem , deque ascensu 
Nabuchodonosoris. Próphetia de iis qui in Chri- 
stum credituri sunt. De fortitudine, superbia et 
pernicie Assyrii. De iis qui in Christum credituri 
sunt, de generatione Christi secundum carnem : 
de mansuetudine credentium in eum. Perniciem 
Babylonis et alienigenarum vaticinatur. Pernicies 
Moabitarum. De Christo prophetia. Pernicies Da- 
masci, et Tsraélis calamitas atque salus. Pernicies 


B. Egypti. Per allegoriam praedicit zrumnas genti- 


bus quz Domino non crediderint, et de impietate 
eorum profliganda. Jubetur Isaias nudus ambu- 
lare. Bellum Medorum et Babyloniorum contra 
Tdumaam et Arabiam. Postrema obsidio Jeroso- 
lyme a Nabuchodonosore. Przdictio Somn pe- 
nuario de pernicie ejus. Penuarii autem, id est, 
custodes pecuniarum in templo, ex sacerdotum 
numero erant. Pernicies Tyri, et salus postea, de- 
que Ecclesiis allegorice. Pernicies Babylonis a 
Medis, et pro illa gratiarum actio Deo per pro- 
phetam. Prophetia de credentibus in Christum, 


C de diaboli pernicie per Christum parta : de Chri- 


b 


sti secundum carnem adventu : de fide in Chri- 
stum. Accusatur Israel, quod spem suam a Deo 
avellens, illam in JEgyptios transtulerit : ipsique 
mala przenuntiantur, ac postea res secundae. Eodem 
loco prophetia habetur de Christi Ecclesia, de 
conversione gentium ad. Christum, et de vastitate 
Jerosolymorum. De Ecclesiz historia, quz primo 
conspectu Idumeam et Jerusalem respicit , sed 
per anagogen sive reductionem, desolationem Ju- 
dzorum et prosperitatem Ecclesiz Christi. Historia 
de Senacherim. Prophetig de Joanne Pracursore, 
et de iis qui in Christum credituri erant. Dei po- 
tentize demonstratio, et accusatio Israelis, ut idola 
colentis, commemoratio beneficiorum populo col- 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


448 


latorum. De ecclesiastica constitutione, deque ido- 
lorum infirmitate. De Christi prophetia, deque 
iis qui in ipsum credituri erant. Israéli exprobrat 
peccatorum causa. Ait ob eorum inobsequentiam 
calamitates ipsis illatas fuisse, De fide in Chri- 
stum. Quod. populum non. sacrificare permiserit, 
et quod cultum illum per sacrificia non exigat. 
Item. prophetia. de iis qui in. Christum credituri 
erant. Demonstratio imbecillitatis idolorum, et 
Dei potentiz probatio. Pernicies.Babylonis, et de 
duritia cordis Judzeorum demonstratio, ac de bo- E 
nis rebus prophetia. De Christo prophetia et con- 
solatio Jerosolymz. De apostolis et de Christo 
prophetia. De Christi secundum carnem ortu, de 
passione, resurrectione, et de multitudine creden- 
tium in ipsum. De Christo simul et de Israéle 
secundum-historiam, secundum anagogen vero de 
credentibus:in Christum. Accusatio Judaeorum 
idololatri: causa, jejuniique eorum  reprobatio, 
aliusque jejunii melioris declaratio. Deinde 5395 
accusatio dolosorum operum, et consiliorum eo- ^ 
rumdem,ac prophetia de credentibus in Christum. 
Prophetia de Christo, et de curationibus anima- 
rum et corporum ab ipso peractis, deque aposto- 
lis et de reliquis in ipsum. credentibus. De pas- 
sione. Et confessio propheta, quasi ex persona 
populi; confutatio a Domino ipsorum increduli- 
tatis, assumtioque credentium in illum, et accusa- 
tio idololatrie Judzorum. De credentibus ex 
Judais in Dominum nostrum Jesum Christum. 


Accusatio eorum qui futurz vitae non crediderunt. 
; B 


SYNOPSIS EORUM, QU/E IN JEREMIA PROPHETA 
DICUNTUR. 


Pradictio malorum quz per Nabuchodonosorem 
Xsraéli eventura sunt. Redargutio idololatrie 
Israélis, οἱ commemoratio beneficiorum Dei erga 
. illos, et malorum, qua passi sunt quod JEgyptiis 

fidem habuerint. Idolorum infirmitatis demonstra- c 
tio, et reprehensio Tsraélitarum ob humanas vi- 
ctimas. Israelis accusatio, et ex comparatione cum 
illo Jude scelerum exsuperantia przdictioque 
"bonorum Israéli, si .conversus fuerit ad Deum : 
item confessio prophetze, quasi ex persona populi, 
Ascensus. Babyloniorum , et prophetze lamentatio 
de futura vastatione, ipsiusque vastitatis descri- 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP. 


ρείμ. Προφητεία περὶ Ἰωάννου τοῦ προδρόμου, xai 
τῶν εἰς Χριστὸν πιστευόντων. Τῆς τοῦ Θεοῦ δυνάμεως 
ἔνδειξις, καὶ χατηγορία τοῦ ᾿Ισραὴλ, ὡς εἰδωλολα-- 
τροῦντος, xol τῶν εἰς τὸν λαὸν εὐεργεσιῶν ὑπόμνησις. 
Περὶ τῆς ἐχχλησιαστιχῆῇς καταστάσεως, xat εἰδώλων 
ἀσθενείας. Περὶ Χριστοῦ προφητεία, xai τῶν εἰς αὐτὸν 
πιστευόντων. ᾿Ονειδίζει τῷ Ἰσραὴλ ἁμαρτιῶν ἕνεχεν. 
Λέγει διὰ τὴν παραχοὴν αὐτῶν ἐπενηνέχθαι αὐτοῖς 
τὰς συμφοράς. Περὶ τῆς εἰς Χριστὸν πίστεως. Ὅτι 
xal μὴ θύοντα εἴασε τὸν λαὸν, xo οὖκ ἀπήτει τὴν 
διὰ θυσιῶν λατρείαν, Καὶ περὶ τῶν εἰς Χριστὸν 
πιστευόντων προφητεία. ἔλεγχος τῆς τῶν εἰδώλων 
ἀσθενείας, xo ἔνδειξις τῆς τοῦ Θεοῦ δυνάμεως. ᾿Απώ-- 
λεια Βαῤυλῶνος, καὶ τῆς σχληροχαρδίας Ιουδαίων 
ἔλεγχος, καὶ χρηστῶν πραγμάτων προφητεία. Περὶ 
Χριστοῦ προφητεία xoà παράχλησις “Ἱερουσαλήμ. 
Περὶ τῶν ἀποστόλων χαὶ περὶ Χριστοῦ προφητεία. 
Περὶ τῆς τοῦ Χριστοῦ κατὰ σάρχα γεννήσεως, χαὶ 
περὶ πάθους, xal ἀναστάσεως, x«i πλήθους τῶν sic 
αὐτὸν πιστευόντων. Περὶ τοῦ Χριστοῦ ἅμα xol περὶ 
τοῦ Ἰσραὴλ κατὰ ἱστορίαν, χατὰ ἀναγωγὴν περὶ τῶν 
εἰς Χριστὸν πιστευόντων. Κατηγορία ᾿Ιουδαίων εἰδω- 
λολατρείας ἕνεχεν, χαὶ τῆς νηστείας αὐτῶν παραίτη- 
σις, xa ἑτέρας νηστείας βελτίονος ὑπόδειξις. Εἶτα 
χατηγορία τῶν δολερῶν αὐτῶν ἔργων καὶ βουλευμά- 
των, xod προφητεία περὶ τῶν εἰς Χριστὸν πιστευόν-- 
των. Περὶ Χριστοῦ προφητεία,, καὶ περὶ τῶν ἰάσεων 
τῶν εἰς ψυχὴν x«i εἰς σῶμα γενομένων ὕπ᾽ αὐτοῦ, 
xal περὶ τῶν ἀποστόλων xol περὶ τῶν λοιπῶν τῶν 
πιστευόντων αὐτῷ. Περὶ τοῦ πάθους. Καὶ παρὰ τοῦ 
προφήτου, ὡς παρὰ τοῦ λαοῦ, ἐξομολόγησις, καὶ παρὰ 
τοῦ Κυρίου ἔλεγχος ἐκείνων ἀπειθείας, xo πρόσληψις 
τῶν πιστευόντων αὐτῷ, xal κατηγορία τῆς ᾿Ιουδαίων 
εἰδωλολατρείας. Περὶ τῶν πιστευόντων ἐξ ᾿Ιουδαίων 
εἰς τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν. Κατηγορία τῶν 
ἀπειθησάντων περὶ τῆς μελλούσης ζωῆς. 


XYNOWIX TON ΤΩ ΠΡΟΦΗΤΗ IEPEMIA ΕἸΡΗΜΈΝΩΝ, 


Προαγόρευσις τῶν ἐσομένων χκαχῶν τῷ Ἰσραὴλ ὑπὸ 
τοῦ Ναβουχοδονόσορ. "ἔλεγχος τῆς εἰδωλολατρείας 
τοῦ ᾿Ισραὴλ, καὶ ὑπόμνησις τῆς τοῦ Θεοῦ εὐεργεσίας 
εἰς αὐτοὺς, xol τῶν χαχῶν, ἃ £x τοῦ πεποιθέναι 
Αἰγυπτίοις ὑπέμειναν. Τῆς τῶν εἰδώλων ἀσθενείας 
ἔλεγχος, καὶ τῆς αὐτῶν τῶν ᾿Ισραηλιτῶν ἀνθρωποθυ- 
σίας χατηγορία. Τοῦ ᾿Ισραὴλ κατηγορία, xol ἀπὸ 
συγκρίσεως τῆς πρὸς αὐτὸν αὔξησις τῶν τοῦ ᾿Ιούδα 
τολμημάτων " xal προαγόρευσις χρηστῶν τῷ Ἰσραὴλ, 
εἰ ἐπιστρέψει πρὸς τὸν Θεόν" xal ὑπὸ τοῦ προφήτου, 
ὡς παρὰ τοῦ λαοῦ, ἐξομολόγησις. Ἧ. ἄνοδος τῶν Ba- 
βυλωνίων, καὶ τοῦ προφήτου θρῆνος ἐπὶ τὴ μελλούσῃ 


"enr RSn——EMnvus vw 


SYNOPSIS SCRIPTUR/E SACRF. 


ἐρημώσει, καὶ αὐτῆς τῆς ἐρημώσεως ὑπογραφή. Κα- 
τηγορία τοῦ λαοῦ, ὅτι οὐδένα ἔσχεν οὕτω δίχαιον, 
ὥστε στῆσαι τοῦ Θεοῦ τὴν ὀργὴν, καὶ τῆς πονηρίας 
αὐτῶν ἔλεγχος. Ὅτι οὐ μέχρι θεμελίων ἔχει κατα- 
στραφῆναι Ἱερουσαλὴμ mà τοῦ Ναφδουχοδονόσορ. 
Καὶ ἄνοδος τῶν Βαδυλωνίων, καὶ χατηγορία τῆς 
ἀπειθείας τοῦ ᾿Ισραὴλ, ὅτι οὐκ ἠνείχοντο ἀκοῦσαι τοῦ 
προφήτου. Κατηγορία τῶν ψευδοπροφητῶν παραλογι- 
ζομένων τὸν λαόν * τοῦ γὰρ Ἱερεμίου λέγοντος , ὅτι 
πόλεμος ἔσται, αὐτὸς ἔλεγεν, οὐχὶ, ἀλλὰ εἰρήνη 
ἔσται. Παραίτησις θυσιῶν, καὶ ἄνοδος τοῦ Βαδυλω- 
νίου, καὶ τῆς ἀνεπιστρόφου διανοίας Ιουδαίων ἔλεγχος. 
Παραινεῖ τῷ ᾿Ιούδᾳ πρὸς τὸ γενέσθαι αὐτοὺς βελτίο-- 
νας, xai ἀπειλεῖ, εἰ μὴ γένοιντο, τὰ αὐτὰ πείσεσθαι 
αὐτοὺς τῷ ᾿Ισραήλ. καὶ χωλύει τὸν Ἱερεμίαν δεῖσθαι 
ὑπὲρ αὐτῶν. Παραίτησις θυσιῶν, χατηγορία τῆς 
ἀπροσεξίας αὐτῶν, καὶ τῆς ἀνθρωποθυσίας, ἣν ἐποι- 
οὗντο τοῖς δαίμοσι. Καὶ προαγόρευσις τοῦ τάφον 
ἔσεσθαι τὸν τόπον τοῦ εἰδώλου αὐτῶν, καὶ τοῦ μηδὲ 
τάφοις τινὰς τῶν ἀναιρουμένων παραδίδοσθαι. "Ext 
περὶ τῆς ἀνόδου τῶν πολεμίων, καὶ θρῆνος Ἱερεμίου 
ἐπὶ ταῖς καχίαις αὐτῶν. Κατηγορία τῶν ᾿Ιουδαίων, 
ὡς ἀπεριτμήτων τῇ καῤδίᾳ, καὶ παραίνεσις πρὸς τὸ 
μὴ εἰδωλολατρεῖν, καὶ ὡς παρὰ τοῦ λαοῦ θρῆνος ἐπὶ 
τοῖς μέλλουσι χαχοῖς, χαὶ κατηγορία παρὰ τοῦ Θεοῦ. 
Παραίνεσις τοῦ Ἰσραὴλ πρὸς. τὸ ὑπαχούειν Θεῷ, καὶ 


440 


ptio. Accusatio populi, quod nullum habuerit. ita 
justum, ut iram Dei placaret, et nequitiz illorum 
demonstratio. Quod Jerusalem non debeat per 
Ὁ Nabuchodonosorem a fundamentis subverti. A scen- 
sus Babyloniorum et accusatio inobsequentiz Israé- 
lis, quod non sustinuerint. audire prophetam. 
Accusatio psendoprophetarum qui populum deci- 
piebant : Jeremia. namque dicente, bellum fore, 
ipsi dicebant fore pacem. Reprobatio sacrificio- 
rum, et ascensus Dabylonii , animique rebellis 
Judaeorum confutatio. Hortatur Judam ut ad me- 
liorem se frugem revocet; id nisi faciant, paria 
passuros illos comminatur iis quae Israél passus 
est : cohibetque Deus Jeremiam ne precetur pro 
illis, Reprobatio sacrificiorum, et accusatio incon- 
E siderantim eorum, et humanarum victimarum, 
quas demonibus offerebant. Pradictio fore ut lo- 
cus idoli ipsorum sepulcrum fiat, et ut aliqui oc- 
cisorum sepultura non tradantur. Iterum de ascen- 
su hostium, et lamentatio Jeremiz de nequitiis 
eorum. Áccusatio Judaeorim, ut corde incircum- 
cisorum, et admonitio ne idololatrie dent operam, 
ac quasi ex persona populi lamentatio de futuris 
malis, et accusatio a Deo facta. Hortatio ad Israé- 
lem ut Deo obediant, et accusatio patrum eorum, 
qu: mala ipsis obventura sint. Cohibetur rursum 


χατηγορία τῶν πατέρων αὐτῶν, καὶ αὐτῶν κακὰ ἐσό- ες, Jeremias, ne precetur pro illis. Lamentatur pro- 
μενα. Καὶ κωλύεται πάλιν Ἱερεμίας προσεύχεσθαι ἃ pheta, quod insidiis appetatur a Jud:is in Ana- 


ὑπὲρ αὐτῶν. ᾿Αποδύρεται 6 προφήτης ἐπιδουλευόμενος 
ὑπὸ ᾿Ιουδαίων ἐν ᾿Αναθὼθ, χαὶ προλέγει διὰ τοῦτο 
ἑπόμενον αὐτοῖς ὄλεθρον. Τὸ περίζωμα χελεύέται 
κρύψαι Ἱερεμίας, καὶ προλέγει πληρωθήσεσθαι αὐτοὺς, 
χαὶ μεθυσθήσεσθαι ἀπὸ χαχῶν. Περὶ τῆς ἀδροχίας " 
xo κωλύεται προσεύχεσθαι ὑπὲρ αὐτῶν 6 προφήτης, 
xal παραιτεῖται ὃ Θεὸς τὰ ὁλοκαυτώματα αὐτῶν, καὶ 
τὰς νηστείας, καὶ ἀπειλεῖ τοῖς ψευδοπροφήταις xax, 
ἐπειδὴ ἔλεγον ὅτι οὖκ ἔσονται συμφοραὶ τῷ λαῷ. 
Ἱκετεύει τὸν Θεόν - ὃ δέ φησιν, οὖκ εἰσακούσεσθαι, 
οὐδὲ ἐὰν Μωῦσῆς καὶ Σαμουὴλ πρεσόεύωσιν ὑπὲρ 
αὐτῶν, ἀλλὰ δώσειν αὐτοὺς εἰς μάχαιραν xal θάνα-- 
τον, καὶ λιμὸν xo αἰχμαλωσίαν, καὶ εἰς διασπασμὸν 
χαχῶν. Καὶ Ἱερεμίας εὔχεται τιμωρηθῆναι τοὺς óvet- 


δίζοντας αὐτόν" 6 δὲ Θεός φησιν αὐτῷ - "Ev ἐξάγῃς 


τίμιον ἀπὸ ἀναξίου, ὡς στόμια μου ἔσῃ. Κελεύεται μὴ, 
μ μα p uU 


gas ὃ Ἱερεμίας, μηδὲ θρηνεῖν, μηδὲ τοῦ γινομένου 
τοῖς ἀποθνήσχουσι κοινωνεῖν τοῖς ἸΙσραηλίταις. Περὶ 
τῶν ἀποστόλων, περὶ Χριστοῦ" προφητεία " τοὺς λό-- 
Ἴους τῶν ἀπιστούντων αὐτῷ ὃ προφήτης προλέγει, καὶ 
χατεύχεται αὐτῶν. Καὶ παραινεῖ τοῖς ᾿Ιουδαίοις, ὥστε 
τὸ σάῤῥατον τηρεῖν. Εἷς τὸν οἶχον τοῦ χεραμέως 
πέμπεται 6 προφήτης. Πέρας λαλήσω», φησὶν 6 Θεὸς, 
ἐπὶ βασιλείας, ὥστε ἀναιρεῖν αὐτήν " καὶ ἐὰν ἐπιστρέ- 


thoth, przdicit ideo futurum ipsis esse interitum. 
Perizoma abscondere jubetur Jeremias, ac przdicit 
ipsos satiandos malisque inebriandos esse. De plu- 
vie defectu : cohibeturqae propheta ne precetur 
pro ipsis: recusat Deus illorum holocausta, et 
jejunia, minaturque. mala. pseudoprophetis, quia 
dicebant non obventuras populo calamitates. Sup- 
plicat Deo : ille vero ait se non exauditurum esse 
etiamsi Moyses et Samuel intercederent pro ipsis : 
B sed daturum se illos in gladium et mortem, famem, 
captivitatem, et malorum discerptionem. Precatur 
Jeremias ut ultio sumatur de exprobrantibus sibi ; 


Deus autem ait illi : Si. eduxeris pretiosum a Jer. 1 
vili, quasi os meum eris. Jubetur Jeremias uxo- 19: 


rem non ducere, neque lamentari, neque eorum 
qua circa mortuos fiebant participem esse cum 
Israélitis. De apostolis, de Christo prophetia : 
verba eorum, qui in ipsum credituri non erant, 
propheta pranuntiat, et contra illos precatur. Pra- 
cipitque Judzis, ut sabbatum servent. In domum 


C figuli mittitur propheta. Finem, inquit Deus, Cap.18. 7. 


-—10. 


loquar de regno, ut illud auferam ; et si con- 
versi fuerint, non. auferam. Et finem loquar, 
inquit, in gentem aut regnum, ut recdificetur. 


5. 


450 
Et si malum fecerint, non faciam ego bona quae 
loquutus sum ut facerem illis. Hoc autem caput 
contra Judeos utile erit, cum dicent, Dominum 
ipsis bona promisisse ; cum enim non crediderint 
Domino nostro Jesu Christo, ipsi sibi ipsis in 
causa fuere presentium malorum. Insidias sibi a 
Judzis parandas propheta przdicit, et contra illos 
precatur, quoniam mala pro bonis retribuerunt. 
Jubetur Jeremias, accepta laguncula figlina, mala 
populi testificatus, lagunculam conterere ante ocu- 
los eorum, et dicere : Sic conteretur Jerusalem. 
Et conjectus ἃ Paschore in nervum, prophetat 
Paschori mala quz ipsum exceptura erant. Deinde 
egre fert eos qui ipsum traducunt, precaturque 
adversus illos, maledicitque diei suz. Mittit Se- 
decias rex, ut discat a Jeremia num abscessurus 
ase sit Nabuchodonosor. Ille, vero respondet, 
Deum bellaturum esse contra Judaeos et contra 
regem Sedeciam. Si autem voluerit populus libens 
transire ad. Nabuchodonosorem , ipsum salutem 
consequuturum , regemque non periturum esse, 
Si a sua discedens nequitia, Dei preceptis atten- 
dere voluerit. Contra Joachim et Jechoniam et 
contra pastores prophetia ad Dominum, ac pseu- 
doprophetarum accusatio. Bona Judze prophetat : 
relicto autem. populo in Jerusalem. cum Sedecia 
per exemplum ficuum ascensum Nabuchodonoso- 
ris vaticinatur, omniumque gentium perniciem per 
hoc poculum significat. Jerosolymz excidium 
predicit. Comprehenditurque Jeremias occiden- 
dus a sacerdotibus, hocque periculum evadit. 
Jubetur propheta se vinculis circumdare, et lega- 


D 


E 


* * - * . * 985 
tis alienigenarum edicere, ut annuntient regibus A 


suis subjici eos oportere Nabuchodonosori ; mina- 
rique Deum mortem iis qui se ipsi non subjiciant. 
Eamdem exhortationem adhibet erga Sedeciam, 
οἱ populum et sacerdotes. Ananias vero pseudo- 
propheta obsistebat Jeremix propheto dicens, 
vasa sacra reditura esse, necnon Jechoniam, qui 
erat. filius . Joachim fratris Sedecie. Et contrivit 
catenas propheta. Mittitur ergo Jeremias ut mor- 
lem ipsi praedicat, in eo ipso anno futuram, 
quod etiam evenit. Vaticinatur mala pseudo- 
prophetis Babylone versantibus, populoque lon- B 
gum captivitatis tempus, sed tamen reditum 
esse futurum. De his indignabatur Sameas,, 
qui increpat sacerdotem, quod non impedierit 
quominus Jeremias talia vaticinaretur. Ideo mi- 
natur Deus se illum esse perditurum. Deinde 
sermo consolatorius Israeli. Tempus declarat 


5. Melius legeretur τὰ ἐχδεξόμενα αὐτὸν χαχά. 


S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP, 


ψωσιν, οὐ μὴ ἀνέλω. Καὶ πέρας λαλήσω, φησὶν, ἐπὶ 
ἔθνος ἢ βασιλείαν, τοῦ ἀνοικοδομεῖσθαι. Καὶ ἐὰν 
ποιήσωσι τὸ πονηρὸν, οὗ ποιήσω χἀγὼ περὶ τῶν 
ἀγαθῶν ὧν ἐλάλησα ποιῆσαι αὐτοῖς. Τοῦτο δὲ χρήσι- 
μὸν πρὸς ᾿Ιουδαίους τὸ χεφάλαιον, ὅταν λέγωσιν ὅτι 
ἐπηγγείλατο αὐτοῖς ἀγαθὰ 6 Κύριος. ᾿Απειθήσαντες 
γὰρ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστῷ, αὐτοὶ ἑαυτοῖς 
αἴτιοι ἐγένοντο τῶν παρόντων καχῶν. Τὴν xa^ αὐτοῦ 
γινομένην ἐπιδουλὴν ὑπὸ ᾿Ιουδαίων 6 προφήτης προ- 
λέγει, xol κατεύχεται αὐτῶν, ὅτι πονηρὰ ἀντὶ ἀγα- 
θῶν ἀποδεδώχασι. Κελεύεται ὃ Ἱερεμίας βιχὸν ὀστρά- 
χινον Jav, xol διαμαρτυράμενος τὰ xax τοῦ λαοῦ, 
συντρῖψαι τὸν (xbv xav! ὀφθαλμοὺς αὐτῶν, xol 
εἰπεῖν - οὕτω συντριδήσεται Ἱηρουσαλήμ. Καὶ ἐμ.-- 
ληθεὶς ὑπὸ τοῦ Πασχὼρ εἰς τὸν χαταράχτην, προ- 
φητεύει τῷ Πασχὼρ * τὰ ἐκδεξόμενα αὐτῷ χαχά. Εἶτα 
ἀσχάλλει ἐπὶ τοῖς διασύρουσιν αὐτὸν, xol χατεύχεται 
αὐτῶν, καὶ καταρᾶται τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἑαυτοῦ, Πέμπει 
Σεδεχίας 6 βασιλεὺς μαθεῖν παρὰ Ἱερεμίου, εἰ ἀπε- 
λεύσεται ἀπ᾽ αὐτοῦ Ναῤουχοδονόσορ. Ὃ δέ φησιν, 
ὅτι ὃ Θεὸς πολεμήσει τοὺς Ἰουδαίους, xoi τὸν βασι- 
λέα Σεδεχίαν. Ei δὲ βούλοιτο 6 λαὸς ἑκὼν προσχωρῆ- 
σαι τῷ Ναδουχοδονόσορ, σωθήσεσθαι αὐτὸν, καὶ τὸν 
βασιλέα δὲ οὐχ ἀπολεῖσθαι, εἰ τῆς οἰχείας ἀποστὰς 
χαχίας, τοῖς τοῦ Θεοῦ προστάγμασι προσέχειν ἐθέλοι. 
Κατὰ τοῦ Ἰωαχεὶμ. καὶ τοῦ Ἰεχονίου, xal χατὰ τῶν 
ποιμένων εἰς τὸν Κύριον προφητεία, xal τῶν ψευδο-- 
προφητῶν χατηγορία. Χρηστὰ τῷ Ἰούδᾳ προφητεύει. 
Τῷ δὲ ὑπολειφθέντι λαῷ ἐν Ἱερουσαλὴμ. μετὰ Σεδε- 
χίου διὰ τοῦ ὑποδείγματος τῶν συχῶν προφητεύει τοῦ 
Ναδουχοδονόσορ τὴν ἄνοδον, xo πάντων τῶν ἐθνῶν 
τὴν ἀπώλειαν διὰ τοῦ ποτηρίου τούτου δηλῶν. Προα-᾿ 
γορεύει ἀπώλειαν τῆς Ἱερουσαλήμ.. Καὶ συλλαμθάνε-- 
ται ἐπὶ θανάτῳ Ἱερεμίας ὑπὸ τῶν ἱερέων, καὶ ἐχφεύ-- 
γει τὸν χίνδυνον. Κελεύεται ὃ προφήτης περιθεῖναι 
ἑαυτῷ δεσμοὺς, καὶ τοῖς πρεσδέσι τῶν ἀλλοφύλων 
εἰπεῖν, ὥστε ἀπαγγεῖλαι τοῖς βασιλεῦσιν αὐτοῖς ómo- 
ταγῆναι τῷ Ναδουχοδονόσορ * ἀπειλεῖν γὰρ τὸν Θεὸν 
θάνατον τοῖς μὴ ὑποτασσομένοις αὐτῷ. Παραινεῖ δὲ 
ταύτην τὴν παραίνεσιν χαὶ τῷ Σεδεχίᾳ, χαὶ τῷ λαῷ, 
xa τοῖς ἱερεῦσιν. Ὃ δὲ ψευδοπροφήτης ᾿Ανανίας dv- 
θίστατο Ἱερεμίᾳ τῷ προφήτη, λέγων, τὰ σχεύη τὰ 
ἱερὰ ἐπανήξειν, καὶ τὸν Ἰεχονίαν, ὃς ἦν υἱὸς Ἰωα- 
χεὶμ. ἀδελφοῦ Σεδεχίου. Καὶ συνέτριψε xol τοὺς 
χλοιοὺς τοῦ προφήτου. Πέμπεται τοίνυν ὃ Ἱερεμίας 
θάνατον αὐτῷ προλέγων ἐν αὐτῷ ἐχείνῳ τῷ ἐνιαυτῷ, 
ὡς xai συνέδη. Τὰ P καχὰ τοῖς ἐν Βαδυλῶνι ψευδοπρο- 
φήταις προλέγει, καὶ τῷ λαῷ μακρὸν τὸν τῆς αἰχμα-- 
λωσίας χρόνον, ἀλλ᾽ ὅμως ἔσεσθαι ἐπάνοδον. "Exi 
τούτοις ἠγανάχτει Σαμέας, καὶ ἐπιτιμᾷ τῷ ἱερεῖ, ὅτι 


b Ms. Coisl, male χατὰ τοῖς ἐν Βαβυλῶνι, etc. 


SYNOPSIS SCRIPTUR £ SACR £F. 


οὖχ ἐχώλυσε τὸν Ἱερεμίαν τοιαῦτα προφητεῦσαι. Διὰ 
τοῦτο ἀπειλεῖ ὃ Θεὸς ἀπολέσειν᾽ αὐτόν. Εἶτα λόγος 
παραχλητικὸς τῷ Ἰσραήλ. " Δηλοῖ τὸν χαιρὸν, καθ᾽ 
ὃν ἔμελλον ἐπανέρχεσθαι ἐχ Βαδυλῶνος. Οὗτος δὲ ἦν 
ὃ τοῦ gacix , καθὼς xoi ἐν τῷ "Εσδρᾳ ἐστὶν εὑρεῖν, 
ὅτι τῇ ἑορτῇ τῶν ἀζύμων ἐπανῆλθον. Ὥστε φανερῶς 
ἐλέγχονται ψευδόμενοι Ἰουδαῖοι. "TÀ γὰρ ἐν τῷ τόπῳ 
τούτῳ γεγραμμένα περὶ αὐτῶν ἀγαθὰ ἔτι προσδοχῶ- 
σιν, ἅπερ ἦλθον. Περὶ τῶν ἀναιρεθέντων παιδίων ὑπὸ 
Ἡρώδου. Περὶ τῆς νέας Διαθήκης προφητεία. Καὶ 
τὴν ἐν τῷ τόπῳ δὲ τούτῳ οἰκοδομὴν γεγραμμένην τῆς 
πόλεως ἔτι προσδοχῶσιν Ἰουδαῖοι. Καὶ αὕτη δὲ τέλος 
ἔσχεν, ὅτε ἀνῆλθον ἐκ Βαδυλῶνος γενομένη. Κελεύε- 
ται ὃ Ἱερεμίας ἀγοράσαι τὸν ἀγρὸν τοῦ πατραδέλφου 
αὐτοῦ, καὶ ἀγοράσας λέγει, ὅτι dy πόλις παρεδόθη, καὶ 
P χελεύειν ἀγοράσαι ἀγρόν. Ὃ δὲ Θεός φησι πρὸς 


αὐτόν - τὰ μὲν παρόντα χαχὰ διὰ τὰς ἁμαρτίας τοῦ b 


λαοῦ * ἔσται καιρὸς, ὅτε πάλιν κατοικηθήσεται ἣ πό- 
λις. Προλέγει τῷ Σεδεχίᾳ, ὅτι ἁλώσεται, xoi ἐγκαλεῖ 
τοὺς δούλους, οὺς ἠλευθέρωσαν, πάλιν καταδουλωσα - 
μένοις, καὶ ἀπειλεῖ μεγάλην ἔσεσθαι συμφοράν. Διὰ 
τοῦτο χελεύει τοὺς υἱοὺς Ἰωναδὰό ποιεῖν οἶχον. Οἱ 
δὲ παραιτοῦνται. Κελεύεται ὃ Ἱερεμίας γράψαι, ὅσα 
προεφήτευσεν ἐπὶ Ἰσραὴλ, ἵνα οὕτω γοῦν φοδηθῶσιν, 
ἀχούσαντες πάλιν τὰ μέλλοντα αὐτοὺς διαδέχεσθαι 
χαχά, ὋὉ δὲ προστάσσει τῷ Βαροὺχ; τοῦ ποιῆσαι, καὶ 
ἐποίησε. Καὶ γράψας ἀνέγνω τοῖς ᾿Ιουδαίοις. Ὥς δὲ 
ἤχουσαν οἱ ἄρχοντες, ἀνήγγειλαν τῷ βασιλεῖ Ἴωα- 
χείρ. Ὁ δὲ λαδὼν τὸ βιθλίον κατέκαυσε. Καὶ κελεύε- 
ται Ἱερεμίας ἕτερον γράψαι βιδλίον τοιοῦτον. Καὶ 
προφητεύει τῷ βασιλεῖ συμφορὰς διὰ τὸ τόλμημα 
τοῦτο. Προφητεύει τὴν ἅλωσιν Ἱερουσαλήμ." καὶ συλ- 
λαμθάνεται x ἐμβάλλεται εἰς δεσμωτήριον ὃ Ἵερε- 
μίας, xal μεταπεμφθεὶς ἐχεῖθεν ὑπὸ Σεδεχίου, λέγει 
αὐτῷ, ὅτι ἁλώσεται, καὶ ἀξιοῖ ὥστε μὴ παραπεμ.- 
φθῆναι εἰς τὸ δεσμωτήριον. Καὶ λαῤόντες αὐτὸν οἱ 


C 


451 


quo futurum est ut revertantur ex Babylone. 
-Hllud vero erat tempus Phasec, seu. pascha, ut in 
Esdra reperire est, ipsos nempe in festo Azymorum 
reversos esse. Itaque manifeste Judzi mendacii 
convincuntur. Nam bona hic de ipsis descripta 
adhuc exspectant, quie jam venerunt. De infanti- 
bus ab Herode occisis. De Novo "Testamento pro- 
phetia. Etiamque descriptam hoc loco urbis rez- 
dificationem adhuc exspectant Judei. At illa 
finem accepit, facta scilicet quando ex Babylone 
redierunt. Jubetur Jeremias emere agrum patrui 
sui, et cum emisset, ait, urbs tradita est, et jubes 
emere agrum. Deus autem ait illi, prasentia qui- 
dem mala propter peccata populi evenire : tem- 
pusque fore, cum rursum urbs inhabitabitur. 
Przdicit Sedeciz, ipsum captum iri, et incusat eos 
quod servos quos libertate donaverant, rursus 
servire cogerent : minaturque magnam fore cala- 
mitatem. Ideo precipit filiis Jonadab, ut domum 
construant, Illi autem recusant. Jubetur Jeremias 
ea scribere omnia, quz vaticinatus erat super 
Isradl, ut vel sic formidarent, rursum audientes 
ea, quz ipsos invasura erant mala : ille vero preci- 
pit Barucho, ut hoc faciat, illeque fecit. £t cum 
scripsisset, Judzis legit. Ut id audiere principes, 
annuntiaverunt regi Joachim. Ille autem acceptum 
librum combussit. Jubeturque Jeremias alium 
scribere librum similem. Regique prophetat ca- 
lamitates: ob tale facinus. Vaticinatur excidium 
Jerusalem : et comprehenditur, injiciturque in 
carcerem Jeremias, indeque evocatus a Sede- 
cia, dicit ei, capiendum ipsum fore, rogatque 
ne remittatur in carcerem. Arreptumque illum 
principes injieiunt in lacum ceni. Et eduxit eum 
inde Abdamelec. Ac rursus accersitus a rege, sa- 
lutem ipsi prenuntiat, si velit sponte ad hostes 


ἄρχρνεις ἐνέδαλον εἰς τὸν λάκκον nid βορδόρου. Καὶ sss exire ; sin nolit, perniciem urbi toti, et ipsi ingen- 
ἀνήγαγεν αὐτὸν ἐχεῖθεν 6 ᾿Αὐδαμελέχ. Καὶ μετα- ^ tia mala. Cum autem non persuasisset illi ut exi- 


πεμφθεὶς πάλιν ὑπὸ τοῦ βασιλέως, προαγορεύει αὐτῷ 
σωτηρίαν, εἰ βουληθείη ἑχὼν ἐξελθεῖν πρὸς τοὺς πολε- 
μίους- εἰ δὲ μὴ βουληθείη, ὄλεθρον πάσῃ τῇ πόλει, καὶ 
αὐτῷ μεγάλα χαχὰ ἔσεσθαι. Ὡς δὲ οὐχ ἔπεισεν ἐξελ- 
θεῖν, ἀνῆλθεν ὃ βάρδαρος, xol ἑάλω ἣ πόλις μετὰ 


Σεδεχίου. Καὶ τῷ Ἱερεμίᾳ εὖ ἐχρήσαντο οἱ ἄρχοντες, 


τοῦ Ναθουχοδονόσορ. Τῷ ᾿Αὐδεμελὲκ προαγορεύει 
σωτηρίαν. Αὐτοὺς δὲ λαδόντας αἵρεσιν παρὰ τοῦ ἀρ- 
χιψαγείρου, ὥστε ἀπελθεῖν ὅπου βούλοιντο, ἔρχεται 
πρὸς Γοδολίαν, ὃν χατέστησεν ἄρχοντα τοῖς Ümo- 
λειφθεῖσιν ἐν τῇ Ἰουδαίᾳ. Συνήχθησαν πρὸς Γοδολίαν 


* Hac de re vide in Monito supra. 
b Forte χελεύεις, quamquam χελεύειν ferri potest (Ipsum 


ret, ascendit barbarus, et capta est urbs cum 
Sedecia. Jeremiam vero benigne exceperunt prin- 
cipes Nabuchodonosoris. Abdemeleco salutem 
praedicit. Cum autem princeps coquorum penes 
ipsos reliquisset, ut quo vellent irent, venit ad 
Godoliam, quem constituerat principem eorum 
qui relicti fuerant in Judza. Convenerunt ad Go- 
-doliam qui per agros dispersi erant Judi. Ismaél 
occidit Godoliam et quosdam alios, et. accipiens 
populum Godolicz , abiit in regionem AÀmmonita- 
rum. Ut autem vidit eum Joannan, unus de prin- 


χελεύεις habet Coisl. ] 


JOANNIS 


452 8. 


cipibus, bene affectus erga Godoliam, aufugit b 
Ismael eum aucto viris tantum, populumque ac- - 
cepit Joannan. Qui precatus est Jeremiam, ut pro 
ipsis Deum rogaret ; cum consuleret ipsis Jeremias 
ne in /Egyptum ingrederentur ; mortem enim mi- 
nari Deum si eo commigrarent : id. eis non per- 
suasit. Cum autem verüissent in "Taphnas, cohorta- 
ius est eos ne idola colerent. Contradicentibus 
illis  praenuntiavit perniciem magnam, ct regi 
AEgyptiorum perniciem. /JEgypti praedicit, necnon 
alienigenarum, item Moabitarum, Ammanitarum, 
Idumzorum, Damasci, et Elam, etiamque Baby- € 
lonis, reditumque inde Judaorum prenuntiat. 
Quomodo excisa sit Jerusalem narrat, necnon 
quomodo ex dejecto statu in honorem provectus 
fuerit Joachim, qui sponte se cum matre sua de- 
diderat Nabuchodonosori. 


SYNOPSIS EORUM QU/E AB EZEGCHIELE PROPHETA 
DICTA SUNT. 


Videt propheta visionem Cherubinorum, jube- » 
turque a Deo Iralitis loqui. Deportatur a Spiritu 
in captivitatem : excitaturque a Deo, ut cum fidu- 
cia et impigre tum iniquis tum justis viam ad vi- 
tam ducentem annuntiet, et Dei mandata declaret. 
Jubetur sese includere, et Jerosolymze obsidionem 
pronuntiare per exemplum lateris et sartaginis. 
Jubetur item in unum latus dormire certo dierum 
numero, declarans calamitatem populo futuram in 
captivitate. Pradicit per panes, quos ex stercore E 
boum facit, et per divisionem capillorum mortem 
corum, dispersionem ; urbis item atque idolorum 
devastationem adjicit. Videt iniquitates populi, et 
idololatriam. Deinde eos qui usque ad exitium 
urbis devenerunt. Videt rursum Cherubinos, et. 
mala urbi prenuntiat. De iis qui in Christum 
credituri erant. Predicit. rursum captivitatem po- 
puli, qua sub Sedecia accidit, et Sedeciam excae- 
- catum iri a Nabuchodonosore. Przdicit mala non 

post diuturnum tempus eventura, sed prope esse. 
Minatur pseudoprophetis; ipsisque indeprecabilia 
. esse qua passuri sunt mala denuntiat; ita ut nec 


CHRYSOST. ARCHTEP. CONSTANTINOP. 


οἱ διεσπαρμένοι ἐν τοῖς ἀγροῖς ᾿Ιουδαῖοι. ᾿Ισμαὴλ 
ἀναιρεῖ τὸν Γοδολίαν, καὶ ἑτέρους τινὰς, xal λαθὼν 
τὸν λαὸν τοῦ Γοδολίου, ἐπορεύθη εἰς τὴν ᾿Αμμωνῖτιν 
χῶρων ὃ Ἰσμαήλ. Ὡς δὲ εἶδεν αὐτὸν 6 ᾿Ιωάνναν, εἷς 
τις τῶν ἀρχόντων, ἐὐνοϊχῶς διακείμενος πρὸς 1 οδο- 
λίαν, ἔφυγε μετὰ τῶν ὀκτὼ μόνων ἀνδρῶν 6 ᾿Ισμαὴλ, 
xai τὸν λαὸν ἔλαθεν ὃ ᾿Ιωάνναν. “Ὥστε δεηθῆναι τοῦ 
Θεοῦ περὶ αὐτῶν δεηθεὶς, xol συμδουλεύσας αὐτοῖς 
μὴ εἰσελθεῖν εἰς Αἴγυπτον (θάνατον γὰρ ἀπειλεῖν τὸν 
Θεὸν, εἰ " μετοικήσαιεν ἐχεῖ), οὖχ ἔπεισεν. ᾿Επεὶ δὲ 
ἦλθον ἕως Τάφνας, παραινεῖ αὐτοῖς μὴ εἰδωλολατρεῖν. 
Ὡς δὲ ἀντέλεγον, προαγορεύει αὐτοῖς ὄλεθρον μέγαν, 
xol τῷ βασιλεῖ τῶν Αἰγυπτίων τὴν ἀπώλειαν Αἰγύ- 
πτοῦ προλέγει, καὶ τῶν ἀλλοφύλων, τὴν ἀπώλειαν 
Μωαέιτῶν λέγει, καὶ ᾿Αμμανιτῶν καὶ Ἰδουμαίων, 
τὴν ἀπώλειαν Δαμασχοῦ καὶ ᾿Ελὰμ. προλέγει, καὶ 
τὴν ἀπώλειαν Βαδυλῶνος, χαὶ τὴν ἄνοδον τῶν "lov- 
δαίων τὴν ἐχεῖθεν. Πῶς ἑάλω Ἱερουσαλὴμ. προλέγει, 
xxi ἀπὸ ἀτιμίας εἰς τιμὴν ἦλθε ᾿Ἰωαχεὶμ,, ὃ ἑχὼν 
προσχωρήσας τῷ Ναδουχοδονόσορ μετὰ τῆς μητρὸς 


αὐτοῦ. 


ZYNONIX TON TO ΠΡΟΦΗΤῊ IEZEKIHA ΕἸΡΗΜΈΝΩΝ. 


ὋὉρᾷ τὴν ὀπτασίαν τῶν Χερουδὶμ. 6 προφήτης, καὶ 
χελεύεται λαλῆσαι τοῖς Ἰσραηλίταις παρὰ τοῦ Θεοῦ. 
Φέρεται ὑπὸ τοῦ Πνεύματος εἰς τὴν αἰχμαλωσίαν, 
xal παρορμᾶται ὑπὸ τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸ μετὰ παῤῥη- 
σίας χαὶ ἀόκνως τοῖς τε ἀνόμοις xol τοῖς δικαίοις τὴν 
εἰς τὴν ζωὴν φέρουσαν διαγγέλλειν, χαὶ τὰς τοῦ Θεοῦ 
προμηνύειν ἐντολάς. Κελεύεται ἐγχλεῖσαι ἑαυτὸν, xal 
τῆς Ἱερουσαλὴμ. πολιορκίαν προμιηνῦσαι διὰ τοῦ ὅπο- 
δείγματος τῆς πλίνθου xa τοῦ τηγάνου .'Κελεύεται δὲ 
καὶ ἐπὶ ἕν πλευρὸν χοιμηθῆναι ἡμερῶν ἀριθμὸν, φα- 
νερῶν τὴν ἐν τῇ αἰχμαλωσίᾳ ἐσομένην τῷ λαῷ θλί- 
ψιν. Προλέγει διὰ τῶν dpvev, oüc ἐπὶ βολδίτων 
ποιεῖ, χαὶ διὰ τοῦ μερισμοῦ τῶν τριχῶν τὸν θάνατον 
αὐτῶν xa τὴν διασποράν * xal τὴν ἐρήμωσιν τῆς πό- 
λεὼς xa τῶν. εἰδώλων προστίθησιν. ὋΟρᾷ τὰς ἀνομίας 
τοῦ λαοῦ χαὶ τὴν εἰδωλολατρείαν. Μετὰ ταῦτα τοὺς 
ἕως ὀλέθρου τῆς πόλεως ἐλθόντας. Ὃρᾷ δὲ πάλιν τὰ 
Χερουδὶμ., καὶ προλέγει τῇ πόλει κακά. Περὶ τῶν εἰς 
Χριστὸν πιστευόντων. Προμηνύει τὴν αἰχμαλωσίαν 
αὖθις τοῦ λαοῦ τὴν ἐπὶ Σεδεκίου, xol τὴν αὐτοῦ Σε- 
δεχίου τύφλωσιν τὴν ὑπὸ τοῦ Ναδουχοδονόσορ γενομέ- 
γην. Προλέγει, μὴ εἰς μαχρὸν χρόνον ἐχθήσεσθαι τὰ 


Job nec Daniel nec Noe ipsorum filios possint 54; χαχὰ, ἀλλ᾽ ἐγγὺς εἶναι. Ἀπειλεῖ τοῖς ψευδοπροφήταις, 
eruere : et extremam. illorum vastitatem per li- ^ καὶ ἀπαραίτητα αὐτῶν φησι τὰ χαχὰ εἶναι, ἅπερ 


gnum vitis declarat. Enarrat populi turpitudinem 


3 .[ Coisl. μετοικήσειεν. | 


ὑποστήσονται: ὡς μηδὲ Ἰὼδ, ἢ Δανιὴλ, ἢ Νῶε 


στο Ξε σαν, 


B 
, 


T 


euren de 


SYNOPSIS 


τοὺς υἱοὺς αὐτῶν δύνασθαι ῥύσασθαι " xol τὴν εἰς τέ- 
λος ἐρήμωσινζαὐτῶν διὰ τῆς χληματίδος τῆς ἀμπέλου 
δηλοῖ. Διηγεῖται τὴν ἀσχημοσύνην τοῦ λαοῦ τὴν ἐξ 
ἀρχῆς; πρὶν ἢ προσλαδέσθαι αὐτὸν τὸν Θεὸν, καὶ 
τὴν εὐπρέπειαν τὴν μετὰ τὸ προσλαδέσθαι * χαὶ τὴν 
εἰδωλολατρείαν αὐτοῦ, καὶ τὴν διὰ ταύτην αὐτοὺς 
διαδεξαμένην ἅλωσιν, καὶ μεγάλας δείκνυσιν αὐτῆς 
τὰς ἀνομίας ἀπὸ συγκρίσεως Σοδόμων καὶ Σαμαρείας, 
οὔσας καὶ καθ᾽ ἑαυτὰς μεγάλας. Δύναται δὲ τὰ χρη- 
στὰ, ἃ προλέγει, τὸ, ᾿Αναστήσω τὴν διαθήχην μου 
μετὰ σοῦ, περὶ τῶν εἰς Χριστὸν πιστευόντων λέγεσθαι. 
Τὴν ἄνοδον τοῦ Ναδουχοδονόσορ προλέγει. Πρὸς τοὺς 
λέγοντας" Οἱ πατέρες ἔφαγον τὸν ὄμφακα, καὶ οἱ ὀδόν- 
τες τῶν τέχνων ὠμοδίασαν. “Περὶ τῆς μητρὸς τῶν 
περὶ Σεδεχίαν τὸν βασϑέα. Διαμαρτύρεται τοῖς πρε- 
σθυτέροις τὰς ἀνομίας τῶν πατέρων αὐτῶν. "To δὲ, 
Διότι ἐπὶ τοῦ ὄρους μου τοῦ ἁγίου, ἐπ᾽ ὄρους ὑψηλοῦ 
Ἰσραὴλ λέγει: ᾿᾿Αδωναΐ, Κύρις, ἐκεῖ δουλεύσουσί μοι 
πᾶς οἶχος Ἰσραὴλ εἰς τέλος, εἰς τοὺς πιστεύοντας τῷ 
Χριστῷ " δύνασθαι λαμδάνεσθαι. ᾿Επὶ Θεμὰν , καὶ 
ἐπὶ Ἰσραὴλ, καὶ ἐπὶ υἱοὺς ᾿ἈΑμμών. Καὶ τὰς ἀνομίας 
xa τὰς ἁμαρτίας λέγει τοῦ ᾿Ισραὴλ, καὶ τῶν ἱερέων, 
xa τῶν- ἀρχόντων καὶ ψευδοπροφητῶν. Καὶ ἐζήτουν, 
φησὶν, ἄνδρα ἀναστρεφόμενον ὀρθῶς, " καὶ ἑστῶτα ἐν 
διαχοπῇ φραγμοῦ πρὸ προσώπου μου ἐν χαιρῷ τῆς 


γῆς, τοῦ μὴ εἰς τέλος ἐξαλεῖψαι αὐτόν" καὶ οὐχ εὗρον. 


Περὶ τῆς εἰδωλολατρείας τοῦ λαοῦ Ἰσραὴλ τῆς ἐν 
Αἰγύπτῳ, καὶ τῆς μετὰ ταῦτα, καὶ τῶν συμφορῶν. 
Καὶ ἔτι οὔτε πένθος ποιῆσαι συγχωρηθήσονται ἐπὶ 
τοῖς συμθαίνουσι χαλεποῖς. Κατὰ Ἀμμανιτῶν καὶ 
Ἰδουμαίων, καὶ ἀλλοφύλων, καὶ τῆς Σὼρ, ἣν Τύρον 
λέγουσιν εἶναι. Προλέγει συμφορὰς μεγάλας, κατὰ 
τοῦ ἄρχοντος Τύρου καὶ Σιδῶνος, καὶ Αἰγύπτου, καὶ 
τοῦ Αἰγυπτίων βασιλέως. Ἀπειλεῖ τῷ σχοπῷ τοῦ 
λαοῦ, εἰ μὴ προείποι τῷ λαῷ, οὗ τέθειται σχοπὸς 
πρὸς τὰς παρὰ τοῦ Θεοῦ ἐπιφερομένας συμφοράς. Καὶ 
λέγει, ὡς μήτε ἄνομον ἀπόλλυσθαι διὰ τὰς προτέρας 
ἀνομίας, ἐὰν ἐπιστρέψῃ τοῦ ποιῆσαι τὰ ἀρεστὰ τῷ 
Θεῷ- μήτε δίκαιον σώζεσθαι, διὰ τὰς προτέρας δι- 
χαιοσύνας, ἐὰν μεταύληθεὶς γένηται ἄνομος xa ἄδι- 
xoc. Ἦλθέ τις πρὸς τὸν προφήτην ἀπογγέλλων, ὅτι 
ἑάλω Ἱερουσαλήμ. λέγει δὲ καὶ περὶ τούτου ἐγκαλῶν, 
ὅτι μὴ προσέχωσι τοῖς προφητευομένοις. Προφητεύει 


δὲ xo χατὰ τῶν ποιμένων τοῦ Ἰσραήλ * χαὶ ἐπαγ- 


SCRIPTURJE SACR E, 


C 


D 


455 
ab initio, antequam Deum amplexus csset, et de- 
corem postquam amplexus est : idololatriamque 
ejus, et excidium quod propter eam invasit ipsos ; 
magnas ostendit ejus iniquitates ex comparatione 
Sodomorum et Samariz, que etiam per seipsas 
erant ingentes. Possunt autem bona, que pradi- 
cit, nempe, Suscitabo testamentum meum tecum, E 


Nabuchodonosoris pranuntiat. Adversus eos qui 
dicebant : Patres comederunt uvam acerbam 
et dentes filiorum obstupuerunt. De matre Sede- 2. 
cic regis. Testificatur senioribus iniquitates pa- 


zech. 


de credentibus in Christum intelligi. Ascensum 62. 


? Ezech. 


18. 


trum suorum. Illud autem, Quia super montem p, 50 


sanctum meum, de monte excelso Israel dicit : 4o in Grec. 


"donat, Domine, illic sereient mihi omnis do- 
mus Israel in finem, de credentibus in Christum 
potest accipi. De "Theman, de Israel, et de filiis 
Ammon. Tniquitates et peccata Israelis recenset, 
sacerdotum, principum et pseudoprophetarum. 
Et querebam , inquit, virum recte versantem jy, 


meam in tempore terre, ut ne in finem delerem 
eum : et non inpeni. De idololatria populi Israel 
in JEgypto et postea, ac de calamitatibus. Atque 
insuper neque luctum agere permittentur super 
contingentibus malis. Contra Amanitas et Idu- 
mzos, et alienigenas, et Sor, quam dicunt esse 
Tyrum. Predicit calamitates magnas contra prin- 
cipem Tyri et Sidonis , et /Egyptum , /Ezyptio- 
rumque regem. Minatur speculatori populi, nisi 
pradixerit populo , cujus constitutus est specula- 
tor ad calamitates a Deo illatas. Ac dicit, neque 
iniquum perire ob priores iniquitates, si conver- 
sus fuerit ad faciendum ea quz Deo sunt placita ; 
neque justum salutem consequi ob priorem justi- 
tiam, si mutatus, iniquus injustusque evaserit. 
Venit quispiam ad prophetam; nuntians captam 
fuisse Jerusalem ; dicit autem hac de re incusans, 
quod non attendant iis quz a prophetis predicun- 
tur. Vaticinatur porro contra pastores Israélis : 
promittitque dandum esse pastorem unum; id 
quod sub Zorobabele factum est, id quod etiam 
Judzi impudenter dicunt nondum evenisse; eve- 
nit tamen , ut dixi, sub Zorobabele. Vaticinatur 


γέλλεται δώσειν αὐτοῖς ἕνα ποιμένα" ὅπερ ἐπὶ τοῦ Zo- € contra Idumaeos, et Israélitis bona. praedicit, quae 


à Forte δύναται. 

b καὶ ἑστῶτα ἐν διακοπῇ φραγμοῦ. Ezech. 22, 30, illud 
dy διακοπῇ φραγμοῦ γ83, in fractura maceric , non 
est in exemplaribus hodiernis, sed ex Origenis Hexaplis 
adjunctum fuerat, ut nos in Hexaplis addidimus. To- 
tus locus in Editionibus hodiernis τῶν 0'. sic habetur : 


TOM. VI. 


xad ἐξήτουν ἐξ αὐτῶν ἄνδρα ἀναστρερόμε"ον ὀρθῶς, χαὶ ἑστῶτα 
πρὸ προσώπου μου ὁλοσχερῶς ἐν τῷ καιρῷ τῆς ὀργῆς. Melius 
exemplar Chrysostomi, ἐν χαιρῷ τῆς γῆς- ln Hebreo 
autem legitur VONHT "192, pro terra. Septuaginta vero 
legerunt 1923, in tempore. 


» 


3o 


zech. 22. 
et stantem. in fractura macerie ante faciem 3o. 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


454 
Deus ideo se Judzis collaturum dicit, non quod 
ili digni. sint, sed ne nomen ejus profane- 
tur. Ducitur propheta in campum, et prophe- 
tat super ossa. arida. Prophetat item de Zoroba- 
bele, quod futurus sit unus Judzorum princeps : 
potest autem. de Domino: nostro Jesu Christo 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


ροδάδελ γέγονεν, ὅπερ καὶ αὐτὸ ἀναισχυντοῦντες Ἰου- 
δαῖοι οὕπω γεγενῆσθαί φασι * γέγονε δὲ, ὡς ἔφην, ἐπὶ 
Δοροδάδελ. Προφητεύει χατὰ ᾿Ιδουμαίων, χαὶ τοῖς 
᾿Ισραηλίταις χρηστὰ, ἅπερ φησὶν ὃ Θεὸς ποιήσειν 
᾿Ιουδαίοις, οὐχ ἐπειδὴ ἀξιοί εἰσιν, ἀλλ᾽ ἵνα μὴ τὸ 
ὄνομα αὐτοῦ βεδηλωθῇ. Ἄγεται ὃ προφήτης εἰς τὸ 


accipi. Vaticinatur etiam de Gog et Magog, sss πεδίον, xal προφητεύει ἐπὶ τὰ ὀστᾶ τὰ ξηρά, Προφη- 
qui Judaeos. invasuri erant post reditum-ex Ba- ^ τεύει δὲ x«l περὶ τοῦ Ζοροδάδελ, ὅτι εἷς ἄρχων ἔσται 


bylone, quiqne victi fuerunt. Quidam autem id 
allegorice accipiunt de Ecclesiis, et de diabolo, 
deque persequutionibus qua vario tempore illatae 
sunt ab impiis Imperatoribus. Vaticinatur item 
templi constructionem, et restitutionem legalis 
cultus : quz etiam exspectant Judaei ; sed ea evene- 
runt tempore Esdrz et Zorobabelis. Constructio 
autem templi, quam praedicit, et aqua qua paula- 
tim egrediebatur et augebatur, potest accipi de iis 
qui ad Christum conversi sunt, qui mortui erant 


᾿Ιουδαίων - δύναται δὲ εἰς τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν 
Χριστὸν λαμόάνεσθαι. Προφητέύει xal περὶ Γὼγ καὶ 
Μαγὼγ ἐπελθόντων τοῖς Ιουδαίοις μετὰ τὴν ἐπάνοδον 
τὴν ex Βαδυλῶνος, xol ἡττηθέντων. Τινὲς δὲ ἀλλη- 
γοριχῶς λαμδάνουσιν εἰς τὰς ᾿Εχχλησίας, καὶ εἰς τὸν 
διάθδολον, καὶ τοὺς χατὰ καιρὸν διωγμοὺς ἐπενεχθέντας 
ὑπὸ ἀσεδῶν βασιλέων. Προφητεύει δὲ τοῦ ναοῦ τὴν oi- 
χοδομὴν, καὶ τὴν ἀποχατάστασιν τῆς νομικῆς λατρείας" 
ἅπερ καὶ αὐτὰ προσδοχῶσι μὲν ἔτι Ἰουδαῖοι ἐξέβη 
δὲ ἐπὶ "Εσδρα καὶ Ζοροδάδελ. Τὴν δὲ οἰχοδομὴν τῆς 


antequam crederent, viventes autem facti sunt 5 πόλεως, ἣν προλέγει, xe τὸ ὕδωρ τὸ χατὰ μιχρὸν 


postquam crediderunt. 


SYNOPSIS EORUM QU/E A DANIELE PROPHETA 
DICTA SUNT. 


Eliguntur Daniel et socii, et traduntur archieu- 
nucho, atque leguminibus vescuntur : et adstantes 


ἐχπορευόμενον xal αὐξανόμενον, δύναται ἐπὶ τοὺς ἐπι- 
στρέφοντας ἐπὶ τὸν Χριστὸν λαμέάνεσθαι, νεχροὺς 
ὄντας πρὶν ἢ πιστεῦσαι, μετὰ δὲ τὸ πιστεῦσαι ζωο- 
ποιουμένους. 


ZYNOWIZ ΤΩΝ TO ΠΡΟΦΗΤΗῊ AANIHA ΕἸΡΗΜΈΝΩΝ, 


᾿Εχλέγονται οἱ περὶ τὸν Δανιὴλ, καὶ παραδίδονται 


τῷ ἀρχιευνούχῳ, καὶ σιτοῦνται σπέρματα" καὶ παρα- 


regi omnium sapientissimi deprehensi sunt. Videt € στάντες τῷ βασιλεῖ, πάντων ἀνεδείχθησαν σοφώτεροι- 


somnium Nabuchodonosor, et magos, qui non po- 
terant somnium indicare et interpretari, jubet 
occidi. Periclitantes quoque Danielem et socios 
servavit Deus, cum Danieli somnii notitiam per 
revelationem dedit. lptroductus Daniel somnium 
regi dixit ejusque interpretationem. Lapis autem 
sine manibus excisus Christus est ; sine manibus 
vero, quia sine concubitu ex virgine natus est. 
Erectam a se statuam Nabuchodonosor jubet omnes 
adorare, et tres pueros qui adorare nolebant in 
fornacem injicit. Ut autem illi qui circa fornacem 


ὋὉρᾷ τὸ ἐνύπνιον Ναδουχοδονόσορ, xol τοὺς μάγους 
ἀπορήσαντας γνωρίσαι xax ἐπιλῦσαι αὐτὸ κελεύει σφα-- 
γῆναι. Κινδυνεύσαντας δὲ χαὶ τοὺς περὶ Δανιὴλ ἔσωσεν 
ὃ Θεὸς, ἀποχαλύψας αὐτῷ τῷ Δανιὴλ τὴν εἴδησιν τοῦ 
ἐνυπνίου. Ὃ Δανιὴλ εἰσαχθεὶς λέγει τὸ ἐνύπνιον τῷ 
βασιλεῖ xal τὴν σύγκρισιν αὐτοῦ. Ὁ δὲ λίθος 6 τμηθεὶς 
ἄνευ χειρῶν ὃ Χριστός ἐστι" τὸ δὲ ἄνευ χειρῶν, τὸ 
χωρὶς συνουσίας ἐκ τῆς παρθένου αὐτὸν τεχθῆναι. 
Στήσας τὴν εἰκόνα Ναδουχοδονόσορ, χελεύει προσ-- 
χυνεῖν πάντας, χαὶ τοὺς τρεῖς παῖδας εἰς τὴν χάμινον 


ἐμβάλλει μὴ προσχυνήσαντας. Ὥς δὲ οἱ περὶ τὴν χά- 


erant interfecti sunt, et pueri Deum canticis cele- 1) μινον ἀνῃρέθησαν, x«l ὕμνουν οἱ παῖδες τὸν Θεὸν, 


brarent, ubi ipsos evocavit rex et incolumes vidit, 
de Dei potentia stupore perculsus , ipsos princi- 
patu Judzorum honoravit, decretumque dedit, ut 
quisquis in Deum blasphemaret, morte plectere- 
tur. Videt somnium Nabuchodonosor : et. cum 
sapientes Babylonis rursum harerent, ipsum sol- 
vit Daniel, regique auctor est, ut iniquitates suas 
eleemosynis redimat. Nec diu postea somnii exitus 
evenit ; laudavitque Nabuchodonosor Deum. Sa- 


χαλέσας αὐτοὺς, καὶ ἰδὼν σώους, τόν τε Θεὸν ἐξεπλά- 
γὴν, καὶ αὐτοὺς ἀρχὴ τῇ τῶν Ιουδαίων ἐτίμησε, xol 
δόγμα ἔθηχε, τὸν βλασφημοῦντα εἰς τὸν Θεὸν ἀπόλ-- 
λυσθαι. Op ἐνύπνιον Ναδουχοδονόσορ-" καὶ τῶν σοφῶν 
Βαδυλῶνος πάλιν διαπορησάντων, ἐπιλύει αὐτὸ ὅ Δα- 
νιὴλ, συμθουλεύει τε τῷ βασιλεῖ, τὰς ἀνομίας αὐτοῦ ἐν 
ἐλεημοσύναις λυτρώσασθαι. Καὶ οὗ μετ᾽ οὗ πολὺν χρόνον 
ἐξέδη τὸ ἐνύπνιον" xa ἤνεσε τὸν Θεὸν 6 Ναδουχοδο- 


νόσορ. Τῶν σχευῶν τῶν ἱερατιχῶν ἐξενεχθέντων χατὰ 


cris templi vasis jussu Baltasaris regis filii Nabu- E πρόσταξιν τοῦ βασιλέως Βαλτάσαρ υἱοῦ Ναδουχοδονό- 


SYNOPSIS SCRIPTURJE SACRE. 


σορ, καὶ τῶν ἑστιωμένων elc αὐτὰ πινόντων, ἐξῆλθεν 
ἀστράγαλος χειρὸς, καὶ ἔγραψεν ἐν τῷ τοίχῳ γραφὴν, 
ἣν xai αὐτὴν τῶν σοφῶν Βαδυλῶνος ἀπορούντων ἐπι- 
Ὑνῶναι, 6 Δανιὴλ ἐπέγνω, καὶ ἐπέλυσε, xe ἐνεδύθη 
πορφύραν, καὶ περιέθηκαν αὐτῷ μανιάχην χρυσοῦν, 
χαὶ ἐχήρυξαν αὐτὸν τρίτον ἄρχοντα εἶναι ἐν τὴ βασι- 
λείᾳ. Βασιλεύσας Δαρεῖος ὃ Μῆδος, καὶ καταστήσας 
ἄρχοντα τὸν Δανιὴλ, ἀναγχάζεται ὑπὸ τῶν ταχτικῶν 
χαὶ σατραπῶν δόγμα χυρῶσαι, ὥστε τὸν αἰτοῦντα 
παρὰ ἀνθρώπου ἢ θεοῦ αἴτημα, πλὴν παρὰ τοῦ βα- 
σιλέως, εἴσω τριάχοντα ἡμερῶν, ἐμόληθῆναι εἰς τὸν 
λάχχον τῶν λεόντων. Καὶ τούτου γενομένου, παρατη- 
ρήσαντες τὸν Δανιὴλ εὐχόμενον τῷ Θεῷ, διαδάλλουσι, 
xol χαταναγχάζουσι τὸν βασιλέα ἐμθαλεῖν αὐτὸν εἰς 
τὸν λάχχον. ᾿Εμδαλὼν δὲ, καὶ προσελθὼν, καὶ σῶον 
εὑρὼν, τὸν μὲν ἀνήγαγε τοῦ λάχχου, τοὺς δὲ βάλλον- 
τας αὐτὸν μετὰ τῶν γυναικῶν ἀπώλεσε τοῖς λέουσι 
παραδούς. Καὶ δόγμα ἔθηκε, πάντας φοδεῖσθαι τὸν 
Θεόν. "Og τὴν ὅρασιν τῶν θηρίων, διὰ μὲν τῆς 
λεαίνης, τὴν ᾿Ασσυρίων βασιλείαν, διὰ δὲ τῆς ἄρ- 
χτου, τῶν Μήδων xol Περσῶν, διὰ δὲ τῆς παρδά-- 
λεως, τῶν Μαχεδόνων, διὰ δὲ τοῦ τετάρτου θηρίου, 
τῶν Ῥωμαίων. Προφητεύει δὲ καὶ περὶ τοῦ Χριστοῦ, 
xal περὶ ᾿Αντιόχου τοῦ ἀσεδοῦς. Οὗτος γάρ ἐστι τὸ 
χέρας τὸ μικρὸν, τὸ ἐχτινάξαν τρία τῶν ἔμπροσθεν. 
Προφητεύει πῶς ᾿Αλέξανδρος 6 Μαχεδὼν κατέλυσε τὴν 
βασιλείαν Περσῶν * τὸν μὲν χριὸν τὸν βασιλέα Περ-- 
σῶν λέγων, τὸν δὲ τράγον ᾿Αλέξανδρον τὸν Μακεδόνα. 
Ἧ δὲ ἐσχάτη ὅρασις ἐνταῦθα, περὶ τῆς βασιλίσσης 
νότου φησὶν ἐν τῷ βιόλίῳ τῶν Μαχκαύαίων εὗρί- 
σχεσθαι. Τὸν Βὴλ κατασπᾷ, αὶ τὸν δράχοντα ἀναιρεῖ" 
εἰς τὸν λάκκον ἐμδάλλεται xoi διασώζεται, xol oi 
αἴτιοι τοῦ ἐμόληθῆναι αὐτὸν ἐμδάλλονται καὶ ἀναλί- 
σχονται ὑπὸ τῶν λεόντων. 


ὩΣΗΕ. 


Κελεύεται λαδεῖν γυναῖχα πόρνην, χαὶ τὰ τικτό- 
μενα παιδία ὀνομάσαι ᾿Ιεζραὴλ, Οὐκ ἠλεημένην, xol 
Οὐ λαός μου. Καὶ ἐγχαλεῖ τῷ λαῷ πορνείαν * xol 
προλέγει αὐτῷ ἀπώλειαν, xo χρήματά τινα μετὰ τὴν 
ἀπώλειαν. Τὸ δὲ, Διαθήσομαι διαθήκην μετὰ τῶν θη- 
ρίων τοῦ ἀγροῦ, καὶ μνηστεύσομαι ἐν πίστει, δύνα- 
ται λαμθάνεσθαι εἰς τοὺς πιστεύοντας τῷ Χριστῷ. 
Προστάσσεται λαδεῖν γυναῖχα μοιχαλίδα, μηνύων 


τὴν ἐρήμωσιν τῶν Ἰουδαίων, καὶ ἐγχαλεῖ αὐτοῖς͵ 


πολλὰ xo μεγάλα ἁμαρτήματα, τῷ τε λαῷ xal τοῖς 
ἱερεῦσι. Διαδάλλει τε αὐτοὺς καὶ εἰς μέθην, καὶ εἰς 
μουχείαν, καὶ εἰς θυμόν. ᾿Εγκαλεῖ ὅτι τὴν ἐλπίδα ἀπὸ 
τοῦ Θεοῦ μεταγαγόντες, ἐπὶ ᾿Ασσυρίους ἤλπιζον, xal 
Αἰγυπτίοις ἐθάῤῥουν. Καὶ προλέγει αὐτοῖς τιμωρίας. 
Λέγει ὅτι διὰ τὸ βοηθεῖσθαι γενόμενος ἰσχυρὸς ὃ 


455 
chodonosoris eductis, cum in illis potarent convi- 
v2, exiit articulus manus, qui exaravit in muro 
scripturam, quam etiam cum non possent sapien- 
tes Babylonis explicare, Daniel legit et interpreta- 
tus est ; indutusque est purpura, circumposuerunt- 
que ei torquem aureum, predicaveruntque eum 
esse tertium principem in regno. Cum regnaret 
Darius Medus, Daniele principe constituto, cogi- 
tur a tribunis et satrapis decretum. promulgare, 
ut quicumque intra triginta dies aliquid vel ab 

889 homine quopiam vel a deo peteret, praeterquam a 

^ rege, in lacum leonum injiceretur. Quo facto, cum 

observassent Danielem precari Deüm, ipsum ca- 
lumniantur, coguntque regem ad injiciendum 
illum in lacum. Cum injecisset autem, ubi postea 
accessit et salvum reperit, illum eduxit e lacu; 
illos autem qui ipsum in lacum injici curaverant 
cum uxoribus perdidit, leonibus objectos. Decre- 
tumque promulgavit, ut omnes Deum timerent. 

Videt ferarum visionem , per lecnam , regnum 

Assyriorum, per ursum, Medorum et Persarum, 

per pardum, Macedonum, per quartam feram, 

Romanorum. Vaticinatur etiam de Christo, et de 

Antiocho impio. Hic enim est cornu parvum, 

quod excussit tria priora. Vaticinatur quomodo 

Alexauder Macedo regnum Persarum solvit ; arie- 

tem dicens regem Persarum, hircum AJexandrum 

Maccedonem. Ultima visio hic de regina austri 

dicitar inlibro Machabaeorum reperiri. Belum 

decutit et draconem occidit ; in lacum projicitur et 
servatur, et qui in causa erant, quod conjectus 
fuisset, injiciuntur et*devorantur a leonibus. 


B 


OSEE. 


C  Jubetur accipere uxorem meretricem, et na- 


scentes infantes vocare Jezrael, Von misericor- o5ee τ. 4. 
diam. consequutam, ev Non populus meus. E16. 9. 


accusat populum de fornicatione, prdicitque illi 
perniciem, et opes quasdam post perniciem. Illud 
autem, Disponam testamenlum cum bestiis agri, 
et desponsabo in fide, potest accipi de credenti- 
bus in Christum. Jubetur accipere uxorem for- 
nicariam, Judzorum desolationem declarans, ipsos- 
que accusat de multis magnisque peccatis, tam 
populum, quam sacerdotes. -Criminatur quoque 
eorum ebrietatem, fornicationem, et iracundiam. 
Incusat quod spem a Deo transferentes, in Assyrios 
contulerint, et /Egyptiis confisi sint. Vaticinatur- 
que eis ultionem. Dicit Phirsium cim per au- 
Ὁ. 


D 


"mos. 5. 
18. 


Amos. 5. 
25. 


mnas quz illos exspectant. Przdicit circa. mulie- 


456 $. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


xilia sibi prastita fortis evasisset, rebus secun- 
dis citra decorum usum esse. Ostendit Deus suam 
circa Tsraélitas sollicitudinem, illorumque erga se 
ingratum animum : et calamitates ipsis praedicit. 


᾿Εφραΐμ, οὐχ εἰς δέον ἐχρήσατο τῇ εὐπραγίᾳ. Δεί- 
χνυσιν ὃ Θεὸς τήν τε ἑαυτοῦ περὶ τοὺς ᾿Ισραηλίτας 
χηδεμονίαν, xal τὴν ἐχείνων περὶ αὐτὸν ἀγνωμοσύνην" 
χαὶ προλέγει αὐτοῖς συμφοράς. 

JOEL. * IOHA. 

Corruptionem fructuum terr narrat, et horta- y Διαφθορὰν λέγει τῶν τῆς γῆς χαρπῶν, xol maoat- 
tur ut Deum sibi propitium reddant. Vaticinatur νεῖ ἐξιλεώσασθαι τὸν Θεόν. Τὴν ἄνοδον τοῦ ᾿Ασσυ-- 
ascensum Assyrii : postea vero bona quadam ρίου προλέγει" προφητεύει δὲ καὶ μετὰ ταῦτα χρηστά 
prenuntiat. Quod apostolis accidit circa varias τινα. Τὸ συμβὰν ἐπὶ τῶν ἀποστόλων τὸ τῶν γλωσσῶν 
linguas predicit. Vaticinatur etiam gentium per- προλέγει. Προφητεύει δὲ καὶ τῶν ἐθνῶν ἀπώλειαν τὴν 
niciem, qu post reditum ex Babylone sub Zoro- γενομένην μετὰ τὴν ἐπάνοδον τὴν ἐκ Βαδυλῶνος ἐπὶ 
babele contigit. Hic porro locus allegoriam con- Ζοροδάδελ. Ἔχει δὲ xod ἀλληγορίαν τὸ χωρίον τοῦτο. 
tinct. : 


AMOS. 2 AMOS, 
Pradicit iniquitates Damasci, Gazze, Tyri, Idu-*? Τὰς ἀνομίας Δαμασχοῦ, Γάζης, Τύρου, Ἰδου- 
mzeorum, Ammanitarum, Moabitarum, Jude et μαίων, Ἀμμανιτῶν, Νωαδιτῶν, ᾿Ιούδα χαὶ Ἰσραὴλ 
Israélis, et peenas quz illos excepturze sunt. Nu- προλέγει, καὶ τὰς διαδεξομένας αὐτοὺς τιμωρίας. 'Γὰς 
merantur beneficia a Deo in Judaeos collata, illo- εὐεργεσίας τὰς εἰς τοὺς Ἰουδαίους γενομένας ὑπὸ τοῦ 
rumque negligentiam et contemtum, atque a&ru- Θεοῦ ἀπαριθμεῖται, καὶ τὴν αὐτῶν ὀλιγωρίαν xol xa- 
ταφρόνησιν, καὶ τὰ περιμένοντα αὐτοὺς χαλεπά. Πρὸς 
τὰς γυναῖχας τῆς Σαμαρείας εἰς μέθην, εἰς ἁρπαγὴν 
Β διαδάλλων προλέγει. Προλέγει λιμὸν καὶ διάλυσιν 
διὰ τὸ ἀνεπίστροφον, χαὶ ὅτι πολλὰ πληγέντες, οὖχκ 
ἐγένοντο βελτίους. ᾿Εγκαλεῖ τῷ Ἰσραὴλ, ὅτι πρὸς 
τοὺς ἐλέγχοντας αὐτοὺς ἐδυσχέραινον, χαὶ παραινεῖ 
ἐπιστρέψαι πρὸς τὸν Θεόν. ᾿Απειλεῖ δὲ καὶ τοῖς ἀπι- 
στοῦσι, ὅτι ἥξει τὰ xaxd. Περὶ αὐτῶν γάρ φησιν" 
Οὐαὶ οἱ ἐπιθυμοῦντες τὴν ἡμέραν Κυρίου. Τινὲς δὲ 
αὐτὸ ἐξέδαλον εἰς τὴν μέλλουσαν κρίσιν" " ὡς καὶ νῦν 
τῶν ἀπίστων λεγόντων, ὅτι οὖχ ἔσται χρίσις " εἰ δέ 
veniat. Reprobatio festorum illorum, sacrificio- ἐστιν, ἐλθέτω. Παραίτησις τῶν ἑορτῶν αὐτῶν, χαὶ. 
rum, et psalteriorum. Stellam dei Raphan Satur- τῶν θυσιῶν xol ψαλτηρίων. Ἄστρον θεοῦ “ Ῥαφὰν 
num dicit : quoniam gentiles dei sui Saturni stel- C τὸν Κρόνον λέγει" ἐπειδὴ οἱ “Ἕλληνες τῷ θεῷ αὐτῶν 
lam esse dicunt in calo, quam etiam Saturnum Κρόνῳ καὶ ἄστρον εἶναι φασιν ἐν οὐρανῷ, καὶ αὐτὸ 
vocant. Dicit autem, /Vum victimas et sacrificia Κρόνον χαλοῦσι. Λέγει δὲ, Μὴ σφάγια καὶ θυσίας προσ- 
obtulistis mihi annis quadraginta ? Neque ἡνέγκατέ μοι ἔτη τεσσαράχοντα; Οὐδὲ γὰρ προσή-- 
eni populus obtulit, sed soli principes, cum ste- — veyxev ὃ δῆμος, ἀλλὰ μόνοι οἱ ἄρχοντες, ὅτε ἔστη f 
tit tabernaculum. Hic de toto populo loquitur. σκηνή. ᾿Ενταῦθα τὰ περὶ παντὸς τοῦ λαοῦ λέγει. Δια-- 
Accusat etiam illos de immoderato cibo, et cala- δάλλει δὲ αὐτοὺς καὶ εἰς ἄμετρον τροφὴν, xol προ- 
mitates ipsis predicit. Per locustas, et testamen- λέγει αὐτοῖς συμφοράς. Διὰ τῶν ἀχρίδων, καὶ τῆς 
tum, et adamantem, eorum necem vatieinatur : διαθήχης, χαὶ τοῦ ἀδάμαντος, τὴν σφαγὴν αὐτῶν 
cumque hec Amesie regi significasset, hic pro- προφητεύει, καὶ δηλώσας Ἀμεσίᾳ τῷ βασιλεῖ ταῦτα, 


res Samarie, illas ebrietatis et rapinze accusans. 
Vaticinatur famem et dissolutionem eo quod non 
converterentur, et quod multis affecti plagis non 
meliores evaderent. Incusat Israélem, quod eos 
qui se redarguebant moleste ferrent : et hortatur 
ut convertantur ad Deum. Incredulis comminatur 
futura mala. De illis porro ait : ce qui deside- 
rant diem. Domini. Aliqui vero id retulerunt ad 
futurum judicium : ut quidam incredulorum nunc 
dicunt : Non erit judicium ; quod si futurum est, 


* In Manuscripto male ἀμώς. [V2 exprimitur. Hieronymus vero CHION. Abenezra 


a In Manuscripto perperam Μιχαίας. 

b His prorsus similia habes supra Comment. in 
Isaiam cap. 5, v. 29. 

* Ῥαράν. In Edit. Rom. Ῥαιράν legitur. In Hebraico 


quoque dicit esse Saturnum, ut Chrysostomus. In Act, 
Apostolorum legitur, 7, 43, Sidus dei vestri Rem- 
pham. 


SYNOPSIS SCRIPTURJE SACIUE. 457 


βυάζεται τὸν προφήτην καὶ ἀπελαύνει. Ὁ δὲ καὶ αὐτῷὀ — phetam vi repulit et abegit. Ille vero ipsi et po- 
προλέγει καχὰ xol τῷ λαῷ. Καὶ δρᾷ ἄγγος ἰξευτοῦ, D pulo mala predicit. Et videt vas aucupis; per 
xai διὰ τούτου τὴν σύλληψιν αὐτῶν. 'Τὰς ἀδικίας αὐ- ^ hoc autem ipsos capiendos esse indicat. Iniquita- 
τῶν xal τὰς βίας ἀπαριθμεῖται, καὶ τὰ μέλλοντα δια- [65 et violentias eorum enumerat, et mala ipsos 
ϑέξεσθαι αὐτοὺς xaxd. Τὸ δὲ, Δύσεται ἥλιος μεσημ--ὀ invasura. Illud autem : Occidet sol meridie, de 
Óplac, εἰς τὸν καιρὸν τοῦ πάθους τοῦ Χριστοῦ προλέγει. — tempore passionis Christi vaticinatur. Przdicit 


WHisgi τῶν εἰς Χριστὸν πιστευόντων προλέγει. etiam de credentibus in Christum. 
* ABAIOY. ABDIAS. 

Τὴν τιμωρίαν τῶν ᾿Ιδουμαίων προλέγει, ἣν ὑπέ- Ultionem de Idumxis sumendam praedicit , 
στησαν διὰ τὸ συνεπιθέσθαι τοῖς Ἰσραηλίταις μετὰ xu — quam subiere, quia cum reliquis hostibus invase- 
τῶν λοιπῶν πολεμίων. Περὶ ᾿Εχχλησίας. E runt Israélitas. De Ecclesia. 

ΙΩΝΑΣ. c JONAS. 


"Tow&c 6 προφήτης τὴν εἰς Θαρσεὶς φυγὴν, τὸν χλύ- Jonas propheta narrat fügam in Tharsis, tem- 
δωνα, τὴν ὑπὸ τοῦ κήτους κατάποσιν, xo τὴν Ex6o- — pestatem, deglutitum se a ceto, et ejectum, peni - 
λὴν, τὴν μετάνοιαν τῶν Νινευιτῶν, τὴν σωτηρίαν — tentiam Ninivitarum, servatam cucurbitam, cre- 
τῆς χολοχύνθης, τὴν ἀνάδοσιν, καὶ τὴν ἀπώλειαν — scentem et pereuntem complectitur. 
περιέχει. : 


* MIXAIAX. A MICHRJEAS. 


Τὴν ἐσομένην ἐρήμωσιν Σαμαρείας xal Ἵερουσα- ;j, — Futuram desolationem Samariz et Jerosolymzae 
λὴμ. προλέγει; xol τὴν αἰτίαν προστίθησι. Συνάπτει ^ prwdicit, causamque adjicit. Subjungit etiam eo- 
“δὲ xal τὴν ἄνοδον αὐτῶν ἐὴν ἐκ Βαδυλῶνος, ἐγχλή- rum reditum ex Babylone, crimina et accusationes 
ματα, κατηγορίας τῶν. ἀρχόντων τοῦ λαοῦ xai τῶν — principum populi et sacerdotum, atque pseudo- 
ἱερέων, καὶ ψευδοπροφητῶν. Περὶ τῆς ᾿Εχχλησίας prophetarum. De Ecclesia credente in Dominum 
τῆς πιστευούσης εἷς τὸν Κύριον ἡμῶν, x«l περὶ τῆς nostrum, et de Novo Testamento : nam prior lex 
νέας Διαθήχης. Ὃ γὰρ πρότερος νόμος " ἐχεῖνα ἐξῆλθε- prateritura erat : et de pace. Mala rursum Judzis 
xal περὶ τῆς εἰρήνης. Καὶ καχὰ πάλιν τοῖς ᾿Ιουδαίοις — predicuntur. De Christi secundum carnem gene- 
προλέγεται. Περὶ τῆς κατὰ σάρχα τοῦ Χριστοῦ yey- — ratione, et de iis qui in ipsum credituri sunt. Et 
νήσεως, xol περὶ τῶν εἷς αὐτὸν πιστευόντων. Καὶ » erit residuum Jacob : quod ait Paulus apostolus, 
ἔσται τὸ ὑπόλειμμα τοῦ Ἰαχώδ- ὃ λέγει Παῦλος 6 — Quod relictum erit salvabitur. Judicium Do- 
ἀπόστολος, Τὸ ἐγχατάλειμμα σωθήσεται. Κρίσις c — mino adversus populum suum, et beneficiorum 
Κυρίῳ πρὸς τὸν λαὸν αὐτοῦ, χαὶ τῶν εὐεργεσιῶν 6115 enumeratio, reprobatioque sacrificiorum. Lu- 
αὐτοῦ ἀπαρίθμησις, καὶ παραίτησις θυσιῶν. Ἀποδύ- δεῖ propheta quasi justis et bonis viris deficien- 
ρεται 6 προφήτης ὡς τῶν δικαίων καὶ ἀγαθῶν ἀνδρῶν tibus. Et in fine post accusationem et commina- 
ἐχλειπόντων. Καὶ πρὸς τῷ τέλει μετὰ τὸ ἐγκαλέσαι — tionem magnarum calamitatum , bona pranuntiat 
xai ἀπειλῆσαι συμφορὰς μεγάλας, χρηστὰ προμηνύει — Israéli. 
τῷ Ἰσραήλ. 


NAOYM. ; NAHUM. 
Περὶ τῆς τοῦ Θεοῦ δυνάμεως διαλέγεται" mspi C — De potentia Dei disserit : de apostolis przdicit. 


τῶν ἀποστόλων προλέγει. Προστίθησι δὲ xoi τὴν  Adjicit autem invasionem Babyloniorum contra 
ἄνοδον Βαδυλωνίων κατὰ Νινευιτῶν καταχράτος wi- — Ninivitas, horum captivitatem. Enarrat ejus po- 


* In Manuscripto hic ἰωήλ pro ἀ θδιοὺ ponitur male. b Illud, ἐκεῖνα ἐξῆλθε, corruptum omnino est, nec 
* Hic in Ms. perperam ἀ θδιοὺ ponitur pro Michaa. video quomodo possit locus restaurari, 


Amos. 8. 
9. 


Mich. 5. 7. 


Rom. 9.27. 


458 8. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


tentiam et divitias, quas habuit antequam cape- χμαλωσίαν. Λέγει δὲ xal τὴν δύναμιν αὐτῆς καὶ 
retur. τὸν πλοῦτον, ὃν εἶχε πρὶν αἰχμαλωτευθῆναι. 


Hactenus exemplar habebat. *"Eox ὧδε εἶχε τὸ ἀνέχον. 


c ἕως ὧδε etc. Heec est librarii Codicis Coisliniani — plar suum illo desinere, 
nota qua significatur opus imperfectum esse, et exem- 


MONITUM 
AD HOMILIAM IN NATALEM CHRISTI DIEM. 


Inter spuria Athanasii opera Homiliam dedimus p. 410 , cujus initium est , μυστήριον ξένον βλέπω 
cum titulo εἰς τὴν γέννησιν τοῦ Χριστοῦ. Initium porro illud idipsum est quod hujus, que Chrysostomi 
nomine circumfertur, bomiliz : nec initium modo, sed etiam alia non pauca hinc et inde ex hac homilia 
decerpsit is, qui illam Athanasii nomine consarcinavit. Hzc autem de qua nunc agimus homilia evo 
certissime Chrysostomi emissa fuit : nam Cyrillus libro ad Reginas, qui inter Ephesinze Synodi Acla cu- 
sus etiam reperitur, ex hac homilia quadam Chrysostomi nomine : profert testimonia, quorum primum 
his verbis effertur : Ἰωάννου ἐπισχόπου Κωνσταντινουπόλεως περὶ τῆς θείας γεννήσεως. Φησὶ δὲ περὶ τῆς 
ἁγίας παρθένου. ᾿Αντὶ δὲ ἡλίου φησὶ τὸν ἥλιον τῆς δικαιοσύνης ἀπεριγράπτως χωρήσασα. Καὶ μὴ ζητήσῃς 
πῶς" ὅπου γὰρ βούλεται Θεὸς, νικᾶται φύσεως τάξις. ᾿Ηδουλήθη γὰρ, ἠδυνήθη, χατῆλθέν, ἔσωσε " pale 
πάντα Θεῷ. Σήμερον ὃ ὧν τίχτεται, xol ὃ ὧν γίνεται ὅπερ οὖχ ἦν" ὧν γὰρ Θεὸς γίνεται ἄνθρωπος, οὐκ 
ἐχστὰς τοῦ εἶναι Θεός. Οὔτε γὰρ κατ᾽ ἔχστασιν θεότητος γέγονεν ἄνθρωπος, οὔτε κατὰ προχοπὴν ἐξ ἀνθρώ- ᾿ 
mou γέγονε Θεός - ἀλλὰ Λόγος ὧν διὰ τὸ ἀπαθὲς, σὰρξ ἐγένετο, ἀμεταθλήτου μενούσης τῆς φύσεως. Joannis 
episcopi Constaniinopolitani de divina generatione. Loquitur autem. de sancia Virgine. Loco 
solis, inquit, justitie solem. incircumscripte complexa fuit. 4c ne queras quomodo ; ubi enim 
vult Deus, ibi nature ordo vincitur. Poluit enim, potuit, descendit, salvavit ; omnia Dei nutum 
sequuntur. Hodie qui est gignitur, et qui est, fit id quod non erat ; nam cum Deus esset, fit homo ; 

392 ab ea tamen, quam habebat , deitate non excidit. IVeque enim cum deitatis jactura factus est homo, 
neque per profectum ex homine factus est Deus : sed Deus exsistens propter impassibilitatem , 
caro factus est, immutata manente natura. His porro subjungit alia quedam, qua num. 2 leguntur : ὃ 
ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ καὶ ἐπηρμένου καθήμενος, ἐν φάτνη τίχτεται" ὃ ἀναφὴς, xol ἁπλοῦς, xod ἀσώματος, χερσὶν 
ἀνθρωπίναις, εἱλίσσεται " ὃ τὰ τῆς ἁμαρτίας διασπῶν δεσμὰ σπαργάνοις ἐμπλέχεται : qui in solio sublimi 
precelsoque considet, is in presepio ponitur : impalpabilis, simplex, incorporeus, humanis ma- 
nibus contrectatur : qui peccatorum vincula disrumpit, fasciis constringitur. 

His conspectis testimoniis atque locis, quis non credat rem esse confectam, homiliamque Chrysostomo 
incunctanter fuisse adjudicatam ? Veram secus res cessit. Nam Savilius eam inter ἀμφιθαλλόμενα sive 
dubia locavit. Fronto Duceus inter spurias edidit. Tillemontius vero putat laudatam a Cyrillo Chry- 
sostomi nomine homiliam, Chrysostomi esse oportere ; sed arbitratur hanc, quam nunc habemus, homiliam 
esse centonem, ubi is qui illam variis ex locis consarcinavit, ut facilius fucum faceret, duo illa loca a 
Cyrillo allata inseruerit. Quodque observatu dignum est , ait Cyrillus in loco superius allato, τὸν ἥλιον 
τῆς δικαιοσύνης ἀπαραλλάκτως χωρήσασα, dici de sancta Virgine, hic autem de Bethlehem dicuntur ; 
quod sane centonem esse suadeat, modo Athanasio, modo Chrysostomo tributum. 

Interpretatio Latina est Frontonis Duczei. 


IN NATALEM CHRISTI DIEM. 


459 


"Εἰς τὸ γενέθλιον τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν "Insoü Χριστοῦ, 
Λόγος. 


Μυστήριον ξένον xc παράδοξον βλέπω * ποιμένες 
μου περιηχοῦσι τὰ ὦτα, οὐχ ἔρημον (sic) συρίζοντες 
μέλος, ἀλλ᾽ οὐράνιον ἄδοντες ὕμνον. Ἄγγελοι ἄδουσιν, 
ἀρχάγγελοι μέλπουσιν, ὑμνεῖ τὰ Χερουδὶμ., δοξολογεῖ 
τὰ Σεραφὶμ,, πάντες ἑορτάζουσι Θεὸν ἐπὶ γῆς δρῶντες, 
xa ἄνθρωπον ἐν οὐρανοῖς * " τὸν ἄνω χάτω δι᾿ οἶχο- 
νομίαν, καὶ τὸν χάτω ἄνω διὰ φιλανθρωπίαν. Σήμε- 
ρον Βηθλέδμ. τὸν οὐρανὸν ἐμιμήσατο * ἀντὶ μὲν ἀστέ- 
ρῶν ἀγγέλους ὑμνοῦντας δεξαμένη, ἀντὶ δὲ ἡλίου τὸν 
τῆς δικαιοσύνης ἀπεριγράπτως χωρήσασα. Καὶ μὴ 
ζήτει πῶς * ὅπου γὰρ βούλεται Θεὸς, νικᾶται φύσεως 
τάξις. Ἠδουλήθη γὰρ, ἠδυνήθη, κατῆλθεν, ἔσωσε᾽ 
σύνδρομα τὰ πάντα τῷ Θεῷ. Σήμερον ὃ ὧν τίχτεται; 
xal 6 ὧν γίνεται ὅπερ οὖκ ἦν ὧν γὰρ Θεὸς, γίνεται 
ἄνθρωπος, οὐχ ἐχστὰς τοῦ εἶναι Θεός. Οὐδὲ γὰρ κατ᾽ 
ἔχστασιν θεότητος γέγονεν ἄνθρωπος, οὐδὲ πάλιν 
κατὰ προχοπὴν ἐξ ἀνθρώπου γέγονε Θεός - ἀλλὰ 
Λόγος ὧν, διὰ τὸ ἀπαθὲς σὰρξ ἐγένετο, ἀμεταδλήτου 
μενούσης τῆς φύσεως. Ἀλλ᾽ ὅτε μὲν ἐτέχθη, Ἰουδαῖοι 
ἠρνοῦντο τὸν ξένον τόκον, χαὶ Φαρισαῖοι παρηρμή- 
veuoy τὰς θείας βίδλους, καὶ γραμματεῖς ὑπεναντία 
τοῦ νόμου ἐλάλουν: Ἡρώδης τὸν τεχθέντα ἐζήτει, 
οὖχ ἵνα αὐτὸν τιμήσῃ, ἀλλ᾽ ἵνα αὐτὸν ἀπολέσῃ. 
Σήμερον “γὰρ πάντα ὑπεναντία εἶδον. Οὐχ ἐχρύδη 
γὰρ, κατὰ τὸν ψαλμῳδὸν, ἀπὸ τῶν τέκνων αὐτῶν εἰς 
γενεὰν ἑτέραν. Βασιλεῖς μὲν γὰρ ἦλθον, τὸν ἐπουρά-- 
νιον βασιλέα θαυμάζόντες, ὅτι πῶς ἐπὶ γῆς ἦλθεν 
οὖχ ἀγγέλους ἔχων, οὐκ ἀρχαγγέλους, οὐ θρόνους, οὗ 
χκυριότητας, οὗ δυνάμεις, οὖχ ἐξουσίας, ἀλλὰ ξένην 
xal ἀτριδὴ βαδίσας δδὸν, ἐξ ἀγεωργήτου προῆλθε 
γαστρὸς, οὔτε τοὺς ἀγγέλους αὐτοῦ ἐρήμους τῆς ἐπι- 
στασίας αὐτοῦ χαταλιπὼν, οὔτε τῇ πρὸς ἡμᾶς ἐναν- 
θρωπήσει τῆς οἰχείας" θεότητος ἐκστάς - ἀλλὰ βασι- 
λεῖς μὲν τὸν ἐπουράνιον βασιλέα τῆς δόξης ἦλθον 
προσχυνήσοντες, στρατιῶται δὲ τὸν ἀρχιστράτηγον 
τῆς δυνάμεως θεραπεύσοντες αἵ γυναῖχες τὸν ἐχ γυ- 
ναιχὸς τεχθέντα, ἵνα τὰς λύπας τῆς γυναικὸς εἷς 
χαρὰν μεταδάλλῃ" αἵ παρθένοι τὸ τῆς παρθένου παι-- 


δίον, ὅτι πῶς 6 γάλαχτος καὶ μαζῶν δημιουργὸς τὰς" 


πηγὰς μαζῶν αὐτόματα ῥεῖθρα φέρεσθαι ποιῶν, παρὰ 
μητρὸς παρθένου "παιδίου τροφὴν ἔλαχε: τὰ νήπια 
τὸν νήπιον γενόμενον, ἵνα Ex. στόματος νηπίων xo 


a Collata cum Codice Reg. 1832, qui sic titulum ha- 
bet, λόγος εἰς τὸ γενέθλιον τοῦ χυρίου χαὶ θεοῦ καὶ σωτῆρος. 
b Haec sic invertuntur in Reg. τὸν ἄνω χάτω διὰ φιλαν- 


In Salvatoris nostri Jesu Christi nativitatem, 
Oratio. 


^ Mysterium novum et admirabile video : pasto- 
rum vocibus aures mec circumsonant, qui non 
leni cantu sibilant, sed cclestem hymnum con- 
cinunt. Angeli canunt, archangeli modulantur , 
Cherubim hymnum dicunt, Seraphim glorificant, 
omnes festum celebrant, dum in terris Deum, et 
hominem in czlis cernunt : eum qui sursum est , 
propter dispensationem deorsum versari ; eum qui 
deorsum erat, propter benignitatem sursum nunc 
versari. Hodie Bethleem calum imitata est: quae 
stellarum quidem loco angelos canentes excepit 
solis autem loco justitie solem incircumscripte loc 
complexa fuit. Neque hic quasieris, quomodo hoc Ep 
facium sit: ubi enim Deus vult, ibi naturze ordo 
cedit. Voluit enim, potuit, descendit, salvavit ; 
omnia Dei nutum sequuntur. Hodie qui est, gigni- 
tur, et rursum qui est, fit id, quod non erat ; nam 
€ cum Deus esset, fit homo; ab ea tamen, quam 
habebat, deitate non excidit. Neque enim. cum 
deitatis jactura factus est homo, neque rursum per 
succedentia incrementa ex homine factus est Deus; 
sed Verbum exsistens, natura propria ob sui im- 
patibilitatem manente immutata, factum est caro. 
55, Quando autem natus est, Judi quidem inusita- 
Aum partum negabant, Pharisei vero perperam 
sacros libros interpretabantur, et scribe quz legi 
erant contraria loquebantur; Herodes eum qui 
natus erat, qu:rebat, non ut eum honore afficeret, 
sed ut eum interficeret. Hodie namque. contraria 


cuncta cernebant. /Von. enim occultata sunt, ut 41.77.1. 


cum Psalmorum auctore loquar, a filiis eorum 
in generationem alteram. Siquidem reges vene- 
runt, et caelestem Regem suspexerunt, quod in 
terram venerit, non angelos secum habens, non 
archangelos, non thronos, non dominationes , 
non virtutes, non potestates, sed. nova et minime 
trita incedens via ex illibato processerit utero : 
nec tamen angelos suz gubernationis exsortes de- 
reliquit, neque propter incarnationem suam a sua 
excidit deitate: sed reges quidem venerunt, üt 
celestem Regem glorie adorarent, milites autem, 
ut Principem exercitus colerent: mulieres, eum 


θρωπίαν, χαὶ τὸν χάτω ἄνω δι᾿ οἰκονομίαν. 
* [ Savil. δέ, ] 


a Reg. παιδίον. 


7 Citatur. hic 


Matth. 
16 


Alebr. 7. 
17. 


460 S. 


qui ex Virgine natus est, ut mulieris dolores in 
letitiam commutet : virgines, filium Virginis, ad- 
mirantes qui fiat ut lactis conditor, qui efficit ut 
uberum fontes spontanea fluenta diffundant, a 
Virgine matre pueruli alimentum accipiat: infan- 


JOANNIS CHRYSOST. 


21. tes, eum qui factus est infans, ut ex ore infantium 
Psal. 8. 3. €t lactentium laudem perficeret : pueri , puerum , 


qui martyres ob Herodis insaniam effecit: viri , 
eum qui homo factus est, ut servorum malis me- 
deretur: pastores, bonum pastorem, qui animam 
pro ovibus-suis ponit: sacerdotes, eum qui factus 
'est Pontifex secundum ordinem Melchisedec : 


4 . . . B 
Psal. 109. Servi, eum qui servi formam accepit, ut nostram 


4. 
Phil. 2.7 


servitutem honore libertatis ornaret ; piscatores , 
eum qui ex piscatoribus hominum efficit venato- 


Matth.9.9. o publicani, eum qui ex publicanis selectum 


evangelistam designat; meretrices, eum qui lacry- 
mis meretricis pedes suos exponit ; atque ut com- 
plectar brevi, peccatores omnes advenerunt, ut 
agnum Dei cernerent , qui tollit peccata mundi , 
magi ut eum satellitio suo cingant, pastores, ut 
eum benedicant, publicani, ut evangelium przdi- 
cent, meretrices , ut unguenta deferant , Samari- 
tana, ut fontem vitz sitiat, Chananza, ut indubita- 
tam fidem exhibeat. Cum igitur omnes exsultent, 
mihi quoque placet exsultare, choreas agere volo, 
festumque celebrare : porro choreas ago, non ci- 
tharam pulsans, non thyrsum quatiens, non tibias 
inflans, non faces accendens, sed musicorum in- 
strumentorum loco Christi cunarum fascias ge- 
stans. Haz namque mihi sunt spes, hz mihi vita, 


hae inihi salus, he mihi tibie, hee mihi cithara : ,,, 
A σις ἀληθὴς, καὶ ἣ κάτω γέννησις ἀψευδὴς, xol ἀλη- 


propterea et ipsas gestans advenio, ut earum vir- 
tute facultatem sermonis adeptus cum angelis 


Lac. 3. τή. dicam, Gloria in altissimis Deo ; cum pastoribus, 


Et in terra pax , in hominibus beneplacitum. 
Hodie qui ex Patre ineffabiliter genitus est, ex 
Virgine propter me inexplicabili modo nascitur. 
Sed tum quidem secundum naturam ante szcula 
genitus est ex Patre, prout novit ille, qui genuit: 
hodie vero rursus ex Virgine przter naturam na- 
tus est, prout Spiritus sancti novit gratia. Et su- 
perna ejus generatio vera est, et inferior ejus ge- 


ARCHIEP. 


CONSTANTINOP., 

θηλαζόντων χκαταρτίσῃ αἶνον: οἱ παῖδες τὸν παῖδα 
μάρτυρας διὰ τὴν Ἡρώδου μανίαν εἴργασάμενον * οἵ 
ἄνδρες τὸν ἐνανθρωπήσαντα xal τὰ τῶν δούλων θερα- 


C πεύσαντα xoxd.* οἱ ποιμένες τὸν ποιμένα τὸν χαλὸν, 


τὸν τὴν ψυχὴν ὑπὲρ τῶν προδάτων προθέμενον " οἵ 
ἱερεῖς τὸν κατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδὲκ ἀρχιερέα γενό-- 
μένον" oi δοῦλοι τὸν μορφὴν δούλου λαθόντα, ἵνα 
ἡμῶν τὴν δουλείαν ἐλευθερίᾳ τιμήσῃ“ οἱ ἁλιεῖς τὸν 
ἀπὸ ἁλιέων θηρευτὰς ἀνθρώπων ἐργαζόμενον * οἵ τε-- 
λῶναι τὸν ἀπὸ τελωνῶν εὐαγγελιστὴν ἀναδείξαντα " 
αἵ πόρναι τὸν τοῖς πορνιχοῖς δάχρυσι τοὺς πόδας 
προϊέμενον" xal ἵνα συντόμως εἴπω, πάντες οἵ ἅμαρ- 
τωλοὶ ἦλθον ἰδεῖν τὸν ἀμνὸν τοῦ Θεοῦ τὸν αἴροντα 


D τὴν ἁμαρτίαν τοῦ χόσμου, " μάγοι δορυφοροῦντες, 


ποιμένες εὐλογοῦντες, τελῶναι εὐαγγελιζόμενοι, πόρ- 
ναι μυροφοροῦσαι, Σαμαρεῖτις πηγὴν διψῶσα ζωῆς, 
Χαναναία πίστιν ἀνενδοίαστον ἔχουσα. Πάντων οὖν 
σχιρτώντων, σχιρτῆσαι θέλω κἀγὼ, χορεῦσαι βούλο-- 
μαι, “πανηγυρίσαι θέλω" χορεύω δὲ, οὗ κιθάραν 
πλήττων, οὐ θυρσὸν χινῶν, οὖκ αὐλοὺς ἔχων, οὐ δᾷ- 
δας ἅπτων, ἀλλ᾽ ἀντὶ μουσικῶν ὀργάνων τὰ τοῦ Χρι- 
στοῦ σπάργανα φέρων. Αὐτὰ γάρ μοι ἐλπὶς, αὐτά μοι 


£ ζωὴ, αὐτά μοι σωτήρια, αὐτά μοι αὐλὸς, αὐτά μοι 


χιθάρα. Διὸ xal αὐτὰ ἔρχομαι φέρων, ἕνα τῇ αὐτῶν 
δυνάμει ἰσχὺν λόγων λαδὼν μετ᾽ ἀγγέλων εἴπω, 
Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ" μετὰ δὲ ποιμένων, Καὶ ἐπὶ 
γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοχία. Σήμερον ὃ γεννη- 
θεὶς ἀῤῥήτως ἐκ Πατρὸς, ἐχ παρθένου τίχτεται, 
ἀφράστως δι᾽ ἐμέ. ᾿Αλλὰ τότε μὲν κατὰ φύσιν Ex. τοῦ 
Πατρὸς πρὸ αἰώνων ἐγεννήθη, ὡς 6 γεννήσας οἶδε- 
σήμερον δὲ πάλιν παρὰ φύσιν ἐτέχθη, ὡς ἣ τοῦ ἁγίου 
Πνεύματος ἐπίσταται χάρις. Καὶ ἣ ἄνω αὐτοῦ γέννη- 


θῶς Θεὸς ἐχ Θεοῦ ἐγεννήθη, καὶ ἀληθῶς ἄνθρωπος 6 
αὐτὸς ἐχ παρθένου ἐτέχθη. Ἄνω μόνος £x μόνου Mo- 
νογενὴς, κάτω μόνος ἐκ παρθένου μόνης Μονογενὴς ὃ 
αὐτός. “Ὥσπερ γὰρ ἐπὶ τῆς ἄνω γεννήσεως ἀσεδὲς 
ἐννοῆσαι μητέρα" οὕτω βλάσφημόν ἐστιν ὑπολαθεῖν 
χαὶ ἐπὶ τῆς χάτω γεννήσεως πατέρα. Ὁ Πατὴρ ἀῤ- 
ῥεύστως ἐγέννησε, χαὶ ἣ παρθένος ἀφθόρως ἔτεχεν " 
οὔτε γὰρ ὃ Θεὸς ῥεῦσιν ὑπέμεινε γεννήσας" θεοπρεπῶς 
γὰρ ἐγέννησεν - οὔτε ἣ παρθένος φθορὰν ὑπέμεινε τε-- 


ΝΟΣ ὦ εἶ Ll e. * 
neratio minime falsa: et vere Deus ex Deo genj- B X9969* πνευματιχὼς γὰρ ἔτεχεν. Ὅθεν οὔτε dj ἄνω 


tus est, et vere homo idem ex Virgine natus est. 
Sursum solus ex solo Unigenitus, deorsum solus 
ex sola Virgine idem Unigenitus. Sicut enim in 
superna generatione matrem intelligere impium 


b Hiec, μάγοι δορυφοροῦντες, etc., usque ad πάντων οὖν, 
desunt in Reg. 
ὁ Ita Reg., melius quam Editi, qui omittunt. πανη- 


αὐτοῦ γέννησις ἐξήγησιν ἔχει, οὔτε ἣ ἐν ὑστέροις 
καιροῖς " πρόοδος πολυπραγμονεῖσθαι ἀνέχεται. Ὅτι 
μὲν γὰρ ἔτεκεν fj παρθένος, σήμερον οἶδα, καὶ ὅτι 
ἐγέννησεν 6 Θεὸς ἀχρόνως, πιστεύω τὸν δὲ τρόπον 
γυρίσαι θέλω. 


^ Reg. πρόοδος παθητὴ γέγονεν" ὅτε μέν. Μοχ σήμερον 
abest a Reg. 


IN NATALEM 


τῆς γεννήσεως σιωπῇ τίμᾶν μεμάθηχα, καὶ οὐ διὰ 
λόγων πολυπραγμονεῖν παρέλαθον. * Ex γὰρ Θεοῦ οὐ 
δεῖ τῷ φύσει τῶν πραγμάτων προσέχειν, ἀλλὰ τῇ δυ- 
γάμει τοῦ ἐνεργοῦντος πιστεύειν. " Φύσεως γάρ ἐστι 
νόμος, ὅταν γυνὴ προσομιλήσασα γάμοις τέχῃ " ὅταν 
δὲ παρθένος ἀπειρόγαμος τεχοῦσα πάλιν παρθένος 
φανείη, ὑπὲρ φύσιν τὸ πρᾶγμα. Τὸ οὖν κατὰ φύσιν 
ζητείσθω, τὸ δὲ ὑπὲρ φύσιν σιγῇ τιμάσθω, οὐχ ὡς 
φευχτὸν, ἀλλ᾽ ὡς ἀπόῤῥητον, καὶ σιωπῇ τιμᾶσθαι 
ἄξιον. ᾿Αλλ’ ἀπονείματέ μοι συγγνώμην, παρακαλῶ, ἐν 
προοιμίοις χαταπαῦσαι τὸν λόγον βουλομένῳ. Δειλὸς 
γὰρ ὧν πρὸς τὴν τῶν χρειττόνων ἔρευναν, πῶς ἢ ποῦ 
τρέψω τῶν λόγων τὰ πηδάλια οὐχ ἔχω. Τί γὰρ εἴπω, 
ἢ τί λαλήσω; Τὴν τεχοῦσαν ὁρῶ, τὸν τεχθέντα 
βλέπω, τὸν δὲ τρόπον τῆς γεννήσεως οὗ συνορῶ " 
νιχᾶται γὰρ φύσις, νιχᾶται xal τάξεως ὅρος, ὅπου 
Θεὸς βούλεται. Οὐ γὰρ κατὰ φύσιν γέγονε τὸ πρᾶγμα" 
ἀλλ᾽ ὑπὲρ φύσιν τὸ θαῦμα - ἤργησε γὰρ fj φύσις, xol 
ἐνήργησε τοῦ Δεσπότου τὸ βούλημα. Ὦ χάριτος 
ἀφράστου. Ὃ πρὸ αἰώνων Μονογενὴς, 6 ἀναφὴς, xol 
ἁπλοῦς, xol ἀσώματος, ὑπεισῆλθέ μου τὸ “ φθαρτὸν 
xol δρατὸν σῶμα. Διὰ τί; Ἵνα βλεπόμενος διδάξη, 
διδάξας δὲ πρὸς τὸ μὴ βλεπόμενον χειραγωγήσῃ. 


᾿Ἐπειδὴ γὰρ οἱ ἄνθρωποι τὸν ὀφθαλμὸν τῆς ἀκοῆς . 


πιστότερον ποιοῦσιν, ὃ δὲ μὴ βλέπουσιν ἀμφιδάλλου- 
ct, διὰ τοῦτο ἠνείχετο xol ὀφθαλμοῖς τὴν ἑαυτοῦ 
θέαν διὰ τοῦ σώματος παρασχεῖν, ἵνα λύσῃ τὴν ἀμ.- 
φισδήτησιν. Καὶ τίχτεται ἐχ παρθένου ἀγνοούσης τὸ 
πρᾶγμα" οὔτε γὰρ συνήργησε πρὸς τὸ γινόμενον, 
οὔτε συνεδάλλετο πρὸς τὸ πραττόμενον, ἀλλ᾽ ἦν ψιλὸν 
ὄργανον τῆς ἀποῤῥήτου αὐτοῦ δυνάμεως, μόνον εἰδυῖα; 
ὃ παρὰ τοῦ Γαῤριὴλ ἐρομένη ἔμαθεν, ὅτι Πῶς ἔσται 


μοι τοῦτο, ἐπεὶ ἄνδρα οὐ γινώσχω; Καί φησι" τοῦτο 


βούλει μαθεῖν; Πνεῦμα ἅγιον ἐπελεύσεται ἐπί σε, A 


xoi δύναμις ὙΨίστου ἐπισχιάσει σοι. Καὶ πῶς ἦν 
μετ᾽ αὐτῆς, χαὶ μικρὸν ὕστερον ἐξ αὐτῆς; Ὥσπερ 
τεχνίτης εὑρὼν ὕλην χρησιμωτάτην, κάλλιστον ἀπερ- 
γάζεται σχεῦος * οὕτω xol ὁ Χριστὸς εὑρὼν τῆς παρ- 
θένου ἅγιον καὶ τὸ σῶμα καὶ τὴν ψυχὴν, ἔμψυχον 


ἑαυτῷ "χατεχόσμησε ναὸν, ὃν ἐδουλήθη τρόπον πλά- ᾿ 


σας τὸν ἄνθρωπον ἐν τῇ παρθένῳ, xol ἐνδυσάμενος 
αὐτὸν, σήμερον προῆλθεν, οὖχ αἰδεσθεὶς " τὸ δυσειδὲς 


b Reg. γάρ ἔστι πυρὸς, ὅταν γυνὴ ἀῤῥενιχοῖς ὁμιλήσασα 
θεσμοῖς τέχῃ. 
* Reg. ροθαρτὸν χαὶ θνητὸν σῶμα. 


401 


est : sic in inferiori generatione patrem existimare 
blasphemum est. Pater absque defluxu genuit, et 
Virgo sine corruptione peperit : nam neque 46-- 
fluxum sustinuit Pater; quippe qui, prout con- 
veniebat Deo, genuit : neque Virgo corruptionem 
sustinuit. pariendo ; quippe qua spiritualiter pe- 
perit. Unde neque superna ejus nativitas explicari 
potest, neque progressus ejus in novissimis tem- 
poribus curiose pervestigari se sinit. Nam Virgi- 
nem quidem hodie peperisse scio, et Deum sine 
tempore genuisse credo: modum autem generatio- 
nis silentio didici venerari, non oratione curiose 
illam inquirendam accepi. Siquidem in Deo non 
rerum natura est attendenda, sed ejus, qui opera- 
tur, virtuti fides habenda. Lex enim est nature, 
cum mulier matrimonio juncta parit: cum vero 
virum non experta virgo postquam peperit, vir- 
D go rursus apparet, tum res naturam excedit. Quod 
igitur secundum naturam fit, inquiratur: quod 
vero naturam superat, silentio colatur : non tam- 
quam fugiendum, sed tamquam inenarrabile , di- 
gnumque quod silentio veneremur. Sed date mihi, 
quaeso, hanc veniam, ut in exordio finem faciam 
dicendi. Cum enim rerum sublimiorum investi- 
gationem attingere reformidem , quo pacto., aut 
quam in partem orationis clavum flectam nescio. 
Quid enim dicam, aut quid loquar? Matrem vi- 
deo, qui peperit; filium partu editum cerno : 
modum autem generationis non conspicio : vinci- 
tur enim natura, vincitur ordinis limes, quando 
vult Deus. Non enim secundum naturam res ac- 
cidit, sed supra naturam miraculum evenit : quie- 
vit enim natura, sed Domini voluntas operata est. 
O ineffabilem gratiam ! Unigenitus, qui est ante 
secula, qui tangi non potest, qui simplex est et 
incorporeus, corpus meum subiit corruptioni ob- 
noxium et aspectabile. Quam ob causam? Ut 
395 conspectus doceat, docens autem, ad ea quz non 
cadunt sub oculos, manu ducat. Nam quoniam 
oculos auribus fideliores esse existimant homines, 
de eo vero dubitant, quod non vident, propterea 
dignatus est et per corpus oculis conspectum sui 
prebere, ut dubitationem tolleret. Et nascitur ex 
Virgine, qua. rem ignorabat: nam neque coope- 
rata est ad rem gerendam , neque contulit quip- 
piam ad id quod fiebat : sed nudum fuit arcane 
virtutis ejus instrumentum ; tantum id noverat 


CHRISTI DIEM. 


e 


E 


ἃ Reg. χατεσχεύασς. 
b Reg. τὸ δυσῶδε:. 


Luc. 1. 34. 


Ibid. v. 35. 


462 S. JOANNIS CHRYSOST. ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


quod ex Gabriele sciscitata didicerat: Quomodo 
mihi fiet istud , quia virum non cognosco ? 
Tum inquit ille : Vis hoc scire? Spiritus sanctus 
superveniet in te , et virtus Altissimi obumbra- 
bit tibi. Et quomodo cum ipsa erat , et paulo post 
ex ipsa ? Quemadmodum artifex, inventa materia 
utilissima, vas pulcherrimum fabricatur : ita Chri- 
stus, invento virginis sancto corpore et anima , 
templum sibi construxit animatum, et hominem 
qua ratione voluit, efformavit ex virgine, eumque 
indutus hodie processit, neque nature deformita- 
tem erubuit. Neque enim probrosum illi fuit, ut 
suum opus ipse gestaret ; ipsum quoque opificium 
maxima gloria cumulabatur, quod opificis sui 
fieret indumentum. Nam quemadmodum in prima 
formatione fieri non poterat, ut homo constituere- 
tur, antequam lutum in ejus manus veniret : ita 
fieri nequit ut vas corruptibile transmutetur, nisi 
fiat Opificis indumentum. 

9. Sed quid dicam, aut quid loquar? Miraculum 


Citatur €im in admirationem me traducit. Antiquus die- 
hic locus a rum factus est infans, etqui in solio sublimi przcel- 


S. Cyrillo 


soque considet, in przsepio ponitur; et qui impalpa- 


in lib. ad bilis et simp ex, et incompositus, atque incorporeus 


Reginas. 


Isai. 7. 14. 


est, humanis manibus contrectatur : qui peccatorum 
vincula disrumpit, fascüs, quia vult, stringitur. 
Statuit enim ignominiam vertere in honorem, infa- 
miam induere gloria, et contumeliz fines modum 
virtutis ostendere. Idcirco meum corpus subit, ut 
ejus Verbi ego capax. fiam; et meam carnem sus- 
cipiens, Spiritum mihi suum largiens, ut lar- 
giens et accipiens vitae mihi thesaurum comparet. 
Carnem meam suscipit, ut me sanctificet : Spiri- 
tum mihi suum largitur, ut salvum me faciat. Sed 
quid dicam, aut quid loquar? Ecce virgo conci- 


B 


U 


τῆς φύσεως. Οὐδὲ γὰρ ÜGpt ἔφερεν αὐτῷ, φορέσαι 
τὸ ἴδιον ἔργον" χαὶ τὸ πλάσμα δὲ μεγίστην ἐχαρ- 
ποῦτο δόξαν, ἔνδυμα τοῦ τεχνίτου γινόμενον. Ὥσπερ 
γὰρ “παρὰ τὴν πρώτην πλάσιν ἀδύνατον ἦν συνε- 
στάναι τὸν ἄνθρωπον, πρὶν ἢ τὸν πηλὸν εἰς τὰς 
χεῖρας αὐτοῦ ἐλθεῖν - οὕτω xal τὸ φθαρὲν σχεῦος ἀδύ- 
νατοὸν μεταποιηθῆναι, εἰ μὴ γέγονεν ἔνδυμα τοῦ 
πονήσαντος. 


᾿Αλλὰ τί εἴπω, ἢ τί λαλήσω; ᾿Ελπλήττει γάρ με 
τὸ θαῦμα, Ὁ παλαιὸς ἡμερῶν παιδίον γέγονεν, ὃ ἐπὶ 
θρόνου ὑψηλοῦ καὶ ἐπηρμένου χαθήμενος ἐν φάτνη 
τίθεται, ὃ ἀναφὴς, xal ἁπλοῦς, xa ἀσύνθετος, xal 
ἀσώματος χερσὶν ἀνθρωπίναις ἑλίσσεται, ὃ τὰ τῆς 
ἁμαρτίας ἃ διασπῶν δεσμὰ σπαργάνοις ἐμπλέχεται, 
ἐπειδὴ τοῦτο θέλει. Θέλει γὰρ τὴν ἀτιμίαν ποιῆσαι 


. τιμὴν, τὴν ἀδοξίαν ἐνδῦσαι δόξαν, τὸν τῆς ὕδρεως 


ὅρον, ἀρετῆς δεῖξαι τρόπον. “Ὅθεν ὑπέρχεται τὸ ἐμὸν 
σῶμα, ἵνα ἐγὼ χωρήσω τὸν αὐτοῦ Λόγον * καὶ λαδὼν 
τὴν ἐμὴν σάρχα, δίδωσί μοι τὸ ἑαυτοῦ Πνεῦμα, ἵνα 
διδοὺς καὶ λαμάνων θησαυρόν μοι ζωῆς ἐμπορεύση- 
ται. Λαμθάνει μου τὴν σάρχα, ἵνα με ἁγιάσῃ - δί- 
δωσί μοι τὸ Πνεῦμα αὐτοῦ, ἵνα με διασώσῃ. ᾿Αλλὰ 
τί εἴπω, καὶ τί λαλήσω; ᾿Ιδοὺ ἣ παρθένος ἐν γαστρὶ 
ἕξει. Οὐκέτι λέγεται ὡς γενησόμενον, ἀλλὰ θαυμάζε-- 


piet. Non jam dicitur, ut futurum, sed suspicitur p ται ὡς πεπραγμένον. Παρὰ ᾿Ιουδαίοις ἐπέπραχτο, 


ut jam factum. Atque apud Judzos quidem fa- 
ctum est, apud quos dicebatur :a nobis autem 
creditur, apud quos ne nominabatur quidem. 
Ecce virgo concipiet. Litera quidem synagoga 
est, possessio vero Ecclesia. llla tabellas invenit,' 
hac margaritam inveniet : illa lanam tinxit, haec 
veste purpurea est induta. Siquidem Judza ipsum 
peperit, at orbis terrarum ipsum excepit. Syna- 
goga ipsum aluit et educavit : Ecclesia ipsum te- 
nuit, eoque potita est. Apud illam palmes vitis, 
et apud me racemus veritatis. Illa racemum vin- 
demiavit, et gentes mysticam potionem bibunt. 


Illa granum frumenti in Judaa seminavit; et E 


* Reg. παρὰ τὴν ἀρχὴν ἀδύνατον συστῆναι τὸν ἄνθρωπον 
πρὶν ἣ τὸν Θεὸν τὸν πηλὸν εἰς τὰς χεῖρας τὰς ἑαυτοῦ Ax6iiv. 


παρ᾽ οἷς xai ἐλέγετο" ὕφ᾽ ἡμῶν δὲ πιστεύεται, παρ᾽ 
οἷς οὐδὲ ὠνομάζετο. ᾿Ιδοὺ 4j παρθένος ἐν γαστρὶ ἕξει. 
Τὸ μὲν γράμμα τῆς συναγωγῆς; τὸ δὲ χτῆμα τῆς 
᾿Εχχλησίας. 'Exsivn τὸ δίπτυχον εὗρεν, αὕτη τὸν 
μαργαρίτην ἐφεῦρεν * ἐχείνη τὸ ἔριον ἔδαψεν, αὕτη 
τὴν ἁλουργίδα ἐνεδύσατο. Ἢ Ἰουδαία γὰρ αὐτὸν ἔτε- 
χε, καὶ ἣ οἰκουμένη αὐτὸν ὑπεδέξατο. Ἢ συναγωγὴ 
αὐτὸν ἔθρεψε, καὶ ἐτιθηνήσατο, xal ἢ ᾿Εχχλησία χα- 
τέσχε χαὶ ἐχαρπώσατο. Παρ᾽ ἐχείνη τὸ χλῆμα τῆς 
ἀμπέλου, xa παρ᾽ ἐμοὶ 6 βότρυς τῆς ἀληθείας. 
᾽Εχείνη τὸν βότρυν ἐτρύγησε, καὶ τὰ ἔθνη τὸ μυστι-- 
χὸν πίνει πόμα. ᾽᾿Εχείνη τὸν xóxxov τοῦ σίτου ἐν τῇ 
Ἰουδαίᾳ ἔσπειρε, xal τὰ ἔθνη τῇ δρεπάνῃ τῆς πί- 


οὕτω χαὶ τὸ διαφθαρὲν ἀδύνατον ἦν μεταποιηθῆναι. 
4 Βορ. διαῤῥήξας. Ταΐτα idem τῆς ὕδρεως λόγον. 


IN NATALEM CHRISTI DIEM. 


στεως τὸν ἄσταχυν ἐθέρισε. Tk ἔθνη τὸ ῥόδον εὐσεδῶς 
ἀπέκειρε, “καὶ Ἰουδαίοις ἣ ἄχανθα τῆς ἀπιστίας ἀπέ- 
μεινεν" ὃ νεοττὸς ἀπέπτη , xol παραχάθηνται ot ἄφρο- 
vec τῇ xeu" τὴν φυλλάδα τοῦ γράμματος οἵ "lou- 
δαῖοι ἑρμιηηνεύουσι, ᾿ καὶ τὸν χαρπὸν τοῦ Πνεύματος 
τὰ ἔθνη δρέπονται" ἰδοὺ ἣ παρθένος ἐν γαστρὶ λήψε- 
ται. Εἰπέ μοι, ὦ Ἰουδαῖε, εἶπέ μοι λοιπὸν, τίνα 


465 
gentes fidei falce segetem messuerunt. Gentes ro- 
sam pie decerpserunt, et apud Judzos spina in- 
credulitatis remansit : pullus avolavit, et assident 
nido stulti : folia literze interpretantur Judi, et 
fructum. Spiritus gentes decerpunt. Ecce virgo 
in utero concipiet.Dic mihi Judae, dic mihi 
porro, quem peperit? Fide mihi, saltem ut He- 


ἔτεχε; Θάῤῥησόν μοι, κἂν ὡς τῷ Ἡρώδῃ. δ᾿ Ἀλλ᾽ οὗ 596 rodi. Sed non fidis. Scio quam ob causam : pro- 


θαῤῥεῖς. Οἶδα διὰ τί - διὰ τὴν ἐπιδουλήν. ᾿Εχείνῳ γὰρ ἃ 


εἶπας, ἵνα αὐτὸν ἀνέλῃ ἐμοὶ δὲ οὐ λέγεις, ἵνα μὴ 
αὐτὸν προσχυνήσω. Τίνα δὲ ἔτεχε ; Τίνα ; Τὸν Δεσπό- 
τὴν τῆς φύσεως. Κἂν γὰρ σὺ σιωπᾷς, ἣ φύσις βοᾷ" 
ἔτεχε γὰρ, ὡς 6 τεχθεὶς τεχθῆναι ἠθέλησεν. Οὐ γὰρ 
ὑπὸ τῆς φύσεως ἐπετρέπετο, ἀλλ᾽ ὡς Δεσπότης τῆς 
φύσεως ξένον τῆς γεννήσεως εἰσήγαγε τρόπον, ἵνα 
δείξῃ, ὅτι καὶ ἄνθρωπος γενόμενος οὖχ ὡς ἄνθρωπος 
τίχτεται, ἀλλ᾽ ὡς Θεὸς γεννᾶται. ' Ex παρθένου οὖν 
σήμερον προῆλθε "νικησάσης φύσιν, ὑπερθάσης γά- 


μον. Ἔπρεπε γὰρ τῷ τῆς ἁγιοσύνης πρυτάνει ἐχ χα- B 


θαρῶν χαὶ ἁγίων προελθεῖν τόκων. Αὐτὸς γάρ ἐστιν ὃ 
πάλαι ἐχ παρθένου γῆς τὸν ᾿Αδὰμ πλάσας, ἀπὸ δὲ 
τοῦ ᾿Αδὰμ ἄνευ γυναικὸς γυναῖχα μορφώσας. Ὥσπερ 
γὰρ δ᾽ Ἀδὰμ, ἄνευ γυναικὸς γυναῖκα ἤνεγχεν, οὕτω xai 
σήμερον ἣ παρθένος ἄνευ ἀνδρὸς ἄνδρα ἔτεχεν. "Av- 
θρωπος γάρ ἐστι, φησὶ, καὶ τίς γνώσεται αὐτόν: 
᾿ἘἘπειδὴ γὰρ ἐχρεώστει τὸ γυναικεῖον γένος τοῖς ἀν- 
θρώποις τὴν χάριν, ὡς τοῦ ᾿Αδὰμ. ἄνευ γυναιχὸς γυ- 
ναῖχα βλαστήσαντος, διὰ τοῦτο σήμερον ἔτεχεν f$ 
παρθένος ἄνευ ἀνδρὸς, ὑπὲρ τῆς Εὔας ἐχτιννύουσα 
τοῖς ἀνδράσι τὸ χρέος. Ἵνα γὰρ μὴ μέγα φρονήσῃ ὃ 


᾿ἈΑδὰμ,, ἄνευ γυναιχὺς P γυναῖκα βλαστήσας, διὰ C 


τοῦτο xal ἣ παρθένος ἄνευ ἀνδρὸς ἄνδρα ἔτεχεν, ἵνα 
τῷ χοινῷ τοῦ θαύματος τὸ ὁμότιμον δείξη τῆς φύσεως. 
Ὥσπερ γὰρ ἀπὸ τοῦ ᾿Αδὰμ. τὴν πλευρὰν ἀφεῖλε, xol 
τὸν ᾿Αδὰμ, οὖκ ἐμείωσεν οὐδέν" οὕτω xal ἐν τῇ παρ- 
θένῳ xal τὸν ἔμψυχον * ἔπλασε ναὸν, xal τὴν παρθε-- 
νίαν οὖχ ἔλυσεν. Xoyog ἔμεινεν ὃ ᾿Αδὰμ. xol μετὰ τὴν 
ἀφαίρεσιν τῆς πλευρᾶς * ἄφθορος ἔμεινε xo ἣ παρθέ- 
νος μετὰ τὴν πρόοδον τοῦ βρέφους. Διὰ τοῦτο δὲ οὐχ 
ἀλλαχόθεν ἑαυτῷ ναὸν χατεσχευάσατο, οὐδὲ ἄλλο 


σῶμα πλάσας ἐνεδύσατο, ἵνα μὴ δόξη τὸ τοῦ ᾿Αδὰμ p 


ἐνυθρίζειν φύραμα. ᾿Ἐπειδὴ γὰρ ἀπατηθεὶς 6 ἄνθρω-- 
πὸς ὄργανον γέγονε τοῦ διαῤφόλου, ἃ διὰ τοῦτο αὐτὸν 
τὸν ὑποσχελισθέντα ἔμψυχον ἀνελάμδανε ναὸν, ἵνα 


διὰ τὴν πρὸς τὸν πεποιηκότα συνάφειαν ἐχ τῆς τοῦ ἡ 


* Reg. καὶ παρὰ Ἰουδαίοις. ..ἔμεινε. 

f Heg. χαὶ τὸν ἀχρέμονα τοῦ πνεύματος τὰ ἔθνη βαστά- 
ζουσι. 

s Reg. ἀλλ᾽ οὐ θαῤῥεῖς ἐκείνῳ. Ynfra. μή ante αὐτόν in 
Editione Morel. deest ; sed est in Reg. [et in Savil.], et 
sic legendum. 

^ Weg. νικήσας gusto, ὑπερδὰς γάμον, non. male. Paulo 


pter insidias. Illi enim dixisti, ut eum interfice- 
ret: mihi vero non dicis, ut ne eum adorem. 
Quemnam vero peperit? Quemnam? Nature Do-- 
minum. Licet enim tu sileas, clamat natura : pe- 
perit enim, ut voluit partu edi, qui partu est edi- 
tus. Non enim id a natura permittebatur, sed ut 
nature Dominus inusitatum nativitatis modum 
invexit, ut ostendat se hominem factum, non ut 
hominem partu edi, sed ut Deum nasci. Ex Vir- 
gine igitur hodie prodiit, qu naturam vicit, et 
nuptias superavit. Etenim sanctitatis Dispensa- 
tori conveniebat, ut puro et sancto partu in lu- 
cem ederetur, Ipsenamque est, qui e terra virgine 
quondam formavit Adamum, ex Adamo vero sine 
muliere mulierem efformavit. Sicut enim sine 
muliere protulit mulierem Adamus, sic etiam 
Virgosine viro hominem hodie peperit. Homo 
enim est, inquit, et quis cognoscet eum? Nam 
quoniam hominibus genus muliebre beneficium 
debebat, utpote quod Adam sine muliere mu- 
lierem produxerat : propterea virgo sine viro ho- 
die peperit, ac pro Eva debitum viri persolvit. Ut 
enim non superbiret Adamus, quod sine muliere 
mulierem protulisset, idcirco et mulier sine viro 
peperit virum, ut miraculi communione natura 
aqualitatem ostenderet. Nam quemadmodum ab 
Adamo costam abstulit, et Adamum nihil immi- 
nuit : sicet in Virgine animatum iemplum effin- 
xit, et virginatem minime solvit. Salvus et inco- 
lumis remansit etiam post costze privationem Ada- 
mus: incorrupta etiam virgo permansit, postquam 
infans ex ea prodiit. Idcirco autem non aliunde 
sibi templum exstruxit, neque aliud corpus forma- 
tum induit, ne massam Adami contumelia affi- 
cere videretur. Nam quoniam deceptus homo, dia- 
boli instrumentum factus erat, propterea ipsum 
qui supplantatus fuerat tamquam animatum tem- 


post idem προελθεὶν παστάδων. 

b Reg. γυναῖχα πλάσας. Mox idem θαύματος, δείξῃ τὸ 
καινὸν τῆς ρύσεως. 

* ἔπλασεν ἄνθρωπον Reg. 

4 Reg. τοῦτο αὐτὸ τὸ δοχοῦν ὄργανον; ἐμψυχον ἀνέ- 
λαθε ναὸν, ἕνα διὸ τῆς συναφείας. 


Matth. 2. 
5. 


Isai. 7. τή. 
Matth. 1. 
23. 


Mich. 5. 2. 
Matth.2.6. 


404 


plum assumit, ut propter hanc cum suo Conditore 
conjunctionem ipsum a diaboli consuetudine ac 
familiaritate divelleret. Verumtamen dum fit 
homo, non ut homo partu editur, sed ut Deus 
nascitur. Si enim ex communi conjugio prodiisset 
ut ego, figmentum ἃ vulgo existimatus esset : 
jam vero idcirco ex Virgine nascitur, nascens au- 
tem, et uterum illibatum conservat, et intemera - 
tam virginitatem custodit, ut inusitatus pariendi 
modus magna mihi fidei conciliator existat. Unde 
sive me gentilis sive Judzus interrog t, num 
Christus cum. secundum naturam Deus esset, 
homo przter naturam sit factus, dicam, Sic est: 
et testem inviolatum virginitatis sigillum citabo : 
ita namque Deus est, qui nature ordinem 
vincat : ita ventris est. fictor, et virginitatis in- 
ventor, qui et immaculatum habuerit nativi- 
tatis modum, et ineffabiliter templum sibi, quo 
voluerit modo, construxerit. Dic mihi ergo, Ju- 
de, peperitne virgo, annon? Si enim peperit, 
inusitatum partum confitere : quod si non peperit, 
cur Herodem fefellisti? Tu enim ipsi sciscitanti, 
ubi Christus nasceretur, dixisti, In Bethleem Ju- 
dae. Num igitur ego pagum noveram aut locum ? 
num ego dignitatem ejus qui natus erat perspe- 
ctam habebam? nonne Isaias ipsius tamquam Dei 
mentionem fecit? Pariet enim, inquit, filium, et 
vocabunt nomen ejus Emmanuel. Nonne nos 
improbi inimici veritatem introduxistis? nonne 
vos scribe οἱ Pharisaei diligentes legis observato- 
res omnes res ejus nos docuistis? numquid He- 
braicam linguam nos callemus? nonne vos Scri- 
pturas interpretati estis? Postquam virgo peperit, 
et antequam pareret, ne videretur locus ille in gra- 
tiam Domini exponi; nonne vos interrogati ab 
Herode testem Michzam prophetam protulistis, 
ut sermonem vestrum confirmaret ? Et tu. enim, 
inquit, Bethleem domus Ephrata, nequaquam 
minima es in principibus Juda : ex te enim 
exiet dux, qui reget populum meum. Israel. 
Recte dixit, propheta, Ex te. Ex vobis exiit, et 
in orbem terrarum venit. Qui enim est, progredi- 
tur; qui vero non est, creatur, aut fit. At ipse et 
erat, et ante erat, et semper erat : sed erat quidem 
semper ut Deus, mundum gubernans : hodie vero 
prodiit : ut homo populum regit, ut Deus autem 
orbem terrarum salvum facit. O benignos hostes ! 
o modestos ac mites accusatores, qui natum in 
Bethleem Deum esse imprudentes indicarunt : 


S. JOANNIS CHRYSOST. 


* Reg. παρθενίας ἐρευνήτης, ὅτι χαὶ ἀνύμφευτον ἔσχε, elc. 


397 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


διαόλου αὐτὸν ἀποστήσῃ συνηθείας. Ὅμως καὶ ἄν - 
θρωπος γινόμενος οὖχ ὡς ἄνθρωπος τίχτεται, ἀλλ᾽ ὡς 
Θεὸς γεννᾶται. Εἰ γὰρ ἐχ κοινῶν γάμων προῆλθεν, 
ὥσπερ ἐγὼ, ψεῦδος τοῖς πολλοῖς ἐνομίζετο νῦν δὲ 
διὰ τοῦτο ἐχ παρθένου τίχτεται, τικτόμενος δὲ xo 
E τὴν μήτραν ἀναλλοίωτον τηρεῖ, καὶ τὴν παρθενίαν 
ἀζήμιον διαφυλάττει, ἵνα 6 ξένος τῆς κυήσεως τρόπος 
πίστεώς μοι μεγάλης πρόξενος γένηται. Ὅθεν χἂν 
Ἕλλην με, κἂν Ἰουδαῖος ἐρωτᾷ, ὅτι ὃ Χριστὸς Θεὸς 
ὧν χατὰ φύσιν, ἄνθρωπος γέγονε παρὰ φύσιν, ἐρῶ, 
ναὶ, μάρτυρα τοῦ λόγου τὴν ἄσπιλον τῆς παρθενίας. 
σφραγῖδα χαλῶν - οὕτω γάρ ἐστι Θεὸς νικῶν τὴν τῆς, 
φύσεως τάξιν" οὕτω γαστρός ἐστι χεραμεὺς, καὶ “παρ- 
θενίας εὑρετὴς, ὅτι xol ἀμόλυντον ἔσχε τῆς γεννήσεως 
Α τὸν τρόπον, καὶ ἑαυτῷ ἀφράστως ᾧχοδόμησε ναὸν, ὃν 
ἠδουλήθη τρόπον. Εἰπέ μοι οὖν, ὦ Ἰουδαῖε, ἔτεχεν ἢ 
παρθένος, ἢ oU ; Εἰ μὲν γὰρ ἔτεχεν, ὁμολόγησον τὸν. ξέ: 
vov τόχον * el δὲ οὐχ ἔτεχε, διὰ τί τὸν Ἡρώδην ἠπά- 
τήῆσας ; Σὺ γὰρ αὐτῷ πυνθανομένῳ, ποῦ ὃ Χριστὸς. 
γεννᾶται, εἶπας, ὅτι ἐν Βηθλεὲμ, τῆς Ἰουδαίας. M3; 
οὖν ἐγὼ ἤδειν τὴν χώμην, ἢ τὸν τόπον; μὴ ἐγὼ τοῦ 
γεννωμένου τὴν ἀξίαν ἐγίνωσχον ; οὐχ ὃ Ἡσαΐας ὡς 
Θεοῦ αὐτοῦ ἐμνημόνευσε; Τέξεται γὰρ, φησὶν, υἱὸν, 
χαὶ χαλέσουσι τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἐμμανουήλ. Οὐχ ὑμεῖς 
B ἀγνώμονες ἐχθροὶ τὴν ἀλήθειαν εἰσηγήσασθε ; οὐχ. 
ὑμεῖς οἱ γραμματεῖς καὶ Φαρισαῖοι οἱ ἀχριδεῖς τοῦ 
νόμου φύλαχες πάντα τὰ xav. αὐτὸν ἡμᾶς ἐδιδάξατε ; 
μὴ τὴν τῶν “Ἑδραίων γλῶσσαν εἴδομεν ; οὐχ ὑμεῖς: 
τὰς Γραφὰς ἡρμηνεύσατε ; Μετὰ τὸ cexéty τὴν παρ- 
θένον, καὶ πρὸ τοῦ τεχεῖν, ἵνα μὴ δόξῃ πρὸς χάριν 
τοῦ Θεοῦ ἑρμηνεύεσθαι τὸ λεγόμενον, οὐχ ὑμεῖς ἐρω- 
τώμενοι παρ’ Ἡρώδου, μάρτυρα παρηγάγετε Μι- 
χαίαν τὸν προφήτην, ἵνα ὑμῶν τὸν λόγον χυρώση-. 
ται; Καὶ σὺ γὰρ, φησὶ, Βηθλεὲμ. οἶκος τοῦ ᾿Εφραθᾶ 
οὐδαμῶς ἐλαχίστη εἶ ἐν τοῖς ἡγεμόσιν ᾿Ιούδα- £x σοῦ 
C γὰρ ἐξελεύσεται ἡγούμενος, ὅστις ποιμανεῖ τὸν λαόν 
μου τὸν Ἰσραήλ. Καλῶς εἶπεν 6 προφήτης, "Ex coU, 
Ἔξ ὑμῶν γὰρ ἐξῆλθε, xa εἰς τὴν οἰκουμένην ἦλθεν. 
"O γὰρ ὧν, προέρχεται" ὃ δὲ μὴ ὧν, κτίζεται, ἢ γί-. 
νεται. Αὐτὸς δὲ χαὶ ἦν, χαὶ προῆν, καὶ ἀεὶ ἦν * ἀλλ᾽ 
ἦν μὲν ἀεὶ ὡς Θεὸς, διέπων τὸν χόσμον" σήμερον δὲ 
προῆλθεν, ὡς ἄνθρωπος μὲν τὸν λαὸν ποιμαίνων, ὡς 
Θεὸς δὲ τὴν οἰκουμένην διασώζων. Ἂ πολεμίων χρή: 


bimus. 


Hic perpetue sunt varietates : praecipuas solum nota- 


IN NATALEM 


“στῶν * ὦ χατηγόρων φιλανθρώπων, οἱ τὸν ἐν Βηθλεὲμ. 
τεχθέντα "λανθάνοντες Θεὸν ἔδειξαν, οἱ τὸν ἐν φάτνῃ 
Ἀρυπτόμενον Δεσπότην ἐγνώρισαν, ot τὸν ἐν σπηλαίῳ 
χαθήμενον ἐμήνυσαν ἄχοντες, xoi εὐηργέτησαν μὴ 
θέλοντες, ἀπεχάλυψαν καλύψαι βουλόμενοι. Εἶδες 
ἀμαθεῖς διδασχάλους ; Ἃ διδάσχουσιν, οὐ γινώσχουσι, 
πεινῶντες τρέφουσι, διψῶντες ποτίζουσι, πενόμενοι 
πλουτίζουσι. Δεῦτε οὖν, ἑορτάσωμεν, δεῦτε πανηγυ- 
ρίσωμεν. Ξένος γὰρ ὃ τῆς ἑορτῆς τρόπος, ἐπειδὴ 
χαὶ παράδοξος ὃ τῆς γεννήσεως λόγος. Σήμερον γὰρ 
$ χρόνιος ἐλύθη δεσμὸς, 6 διάδολος ἠσχύνθη, oi 
δαίμονες ἐδραπέτευσαν, * ὃ θάνατος ἐλύθη, παράδει- 
coc ἠνεῴχθη, ἣ κατάρα ἠφανίσθη, ἢ ἁμαρτία ἐχπο- 


δὼν γέγονεν, ἣ πλάνη ἀπηλάθη, ἣ ἀλήθεια ἐπανῆλθε, : 


χαὶ τῆς εὐσεδείας ὃ λόγος πανταχοῦ διεσπάρη xoi 
ἔδραμεν" f τῶν ἄνω πολιτεία ἐν τῇ γῇ ἐφυτεύθη, 
ἄγγελοι μετὰ ἀνθρώπων χοινωνοῦσι, χαὶ ἄνθρωποι 
μετὰ ἀγγέλων ἀδεῶς διαλέγονται. Διὰ τί; ᾽Επειδὴ 
Θεὸς ἐπὶ γῆς ἦλθε, χαὶ ἄνθρωπος ἐν οὐρανῷ " πάντα 
ἀναμὶξ γέγονε. Ἦλθε γὰρ ἐπὶ τῆς γῆς; ὅλος ὧν ἐν 
οὐρανοῖς" ὅλος δὲ ὧν ἐν οὐρανῷ, ὅλος ἐστὶν ἐπὶ 
τῆς γῆς. Θεὸς ὧν, γέγονεν ἄνθρωπος, οὐκ ἀρνησά- 
μενος τὸ εἶναι Θεός - λόγος ὧν ἀπαθὴς, σὰρξ ἐγέ- 
νετο, διὰ τὸ ἐνοιχῆσαι ἡμῖν σὰρξ ἐγένετο. Θεὸς γὰρ 
οὖκ ἐγένετο, ἀλλὰ ἦν. Διὰ τοῦτο σὰρξ ἐγένετο, 
ἵνα ὃν οὐχ ἐχώρει οὐρανὸς, δέξηται φάτνη. Διὰ 
τοῦτο ἐν φάτνῃ ἐτέθη, ἵνα & τρέφων τὰ σύμπαντα 


παιδίου τροφὴν παρὰ μητρὸς “παρθένου λάθῃ. Διὰ 


τοῦτο 6 τῶν μελλόντων αἰώνων Πατὴρ ὡς ὑπομά- 
ζιον βρέφος παρθενικῶν ἀνέχεται ἀγχαλῶν, ἵνα xa 
μάγοις εὐπρόσιτος γένηται. Σήμερον γὰρ xo μά- 
γοι προσῆλθον, ἀρχὴν λαθόντες ἀρνεῖσθαι τὸν τύραν- 
νον, xal 6 οὐρανὸς καυχᾶται ἀστέρι τὸν ἴδιον Δεσπό-- 
τὴν μηνύων, καὶ ὃ Κύριος ἐπὶ νεφέλης χούφης τοῦ 
σώματος καθεζόμενος ἐπὶ τὴν Αἴγυπτον τρέχει, τῷ 
μὲν δοχεῖν φεύγων τὴν Ἡρώδου ἐπιδουλὴν, τῇ δὲ 
ἀληθείᾳ ἀποπληρῶν τὸ παρὰ τοῦ Ἡσαΐου εἰρημένον " 
Ἔσται γὰρ, φησὶν, ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ Ἰσραὴλ τρί- 
τος ἐν τοῖς ᾿Ασσυρίοις, χαὶ ἐν τοῖς Αἰγυπτίοις εὖλο- 
γημένος ἔσται ὃ λαός μου ἐν τῇ γῇ, ἣν εὐλόγησε Κύ- 
ριος Σαδαὼθ, λέγων " εὐλογημένος ἔσται 6 λαός μου ὃ 


ἐν Αἰγύπτῳ xo 6 ἐν τοῖς Ἀσσυρίοις καὶ 6 ἐν Ἰσραήλ. : 


Τί λέγεις, ὦ Ἰουδαῖε; 6 πρῶτος τρίτος γέγονας: Ai- 
γύπτιοι καὶ Ἀσσύριοι προετάχθησαν, xo 6 πρωτότοχος 


* [Sav. conj. λανθάνοντα.] 


CHRISTI DIEM. 


465 


qui latentem in prasepio Dominum notüm fece- 
runt, qui jacentem in spelunca inviti indicarunt, 
et beneficio nolentes sua sponte nos affecerunt, re- 
p Velarunt, cum occultare conarentur ! V ides impe- 
ritos magistros? Quae docent ipsi nesciunt : fame 
confecti nutriunt, sitientes potum prabent, egestate 
pressi ditant. Venite igitur, festum agamus, venite, 
solemnitatem celebremus. Inusitatus enim est fe- 
stivitatis modus, quandoquidem et incredibilis est 
sermo nativitatis. Hodie namque vetus solutum est 
vinculum, diabolus confusus est, daemones aufuge- 
runt, destructa morsest, paradisus reseratus, male- 
dictio deleta est, peccatum e medio sublatum est, 
ablegatus est error, veritas rediit, et pietatis ser- 
mo undequaque disseminatus est, et cucurrit: 
conversatio caelitum jn terris plantata est : angeli 
E cum hominibus communicant, homines cum an- 
gelis intrepide colloquuntur. Quid ita? Quoniam 
Deus in terram venit, et homo in calum, omnia 
passim commixta sunt. Venit enim in terra, cum 
totus in czlo sit : cumque totus in calo Sit, totus 
est in terra. Cum esset Deus, factus est homo, non 
negans se Deum esse : cum esset Verbum impati- 
bile, factus est caro : nt habitaret in nobis caro 
898 factus est. Deus enim factus non est, sed erat. Pro- 
^ pterea caro factus est, ut quem caelum non capie- 
bat, hodie presepium susciperet. Propterea poni- 
tur in prassepio, ut 15 a quo nutriuntur omnia pue- 
ruli alimentum a virgine matre accipiat. Propter- 
ea futurorum seculorum Pater tamquam ab ubere 
pendens infans virgineas minime refugit ulnas, 
ut magis accessu facilis fiat. Siquidem et hodie 
magi advenerunt, et tyrannum abnegandi initium 
fecerunt, et. celum gloriatur, dum per stellam 
Dominum suum indicat, et super nubem levem 
corporis sui sedens Dominus currit in JEgyptum : 
et fugere quidem Herodis videtur insidias, re au- 
Β tem vera quod ab Isaia dictum fuerat adimplet : 
Erit enim, inquit, in die illa Israel tertius in 


"ssyriis, et in JEgyptiis benedictus erit popu- Isai. 19. 
lus meus interra,quam benedixit Dominus Sa-?* ?^- 


baoth, dicens : Benedictus erit populus meus 
qui in. "Egypto et qui in Assyriis et qui in 
Israel. Quid ais, Judee? qui primus eras, tertius 
᾿ factus es? /Egyptii et Assyrii tibi antelati sunt, et 
primogenitus Israél numero posterior est? Tta est ; 
merito Assyrii primi erunt: quandoquidem et 
ipsi primi per magos eum adoraverunt : /Egyptii 
vero post Assyrios, quandoquidem ipsum Hero- 


* Reg. θάνατος, sine articulo, moxque similiter χατάρα. 


Isai. 19. t. 


Luc. 2. 7. 


400 8. 


JOANNIS CHRYSOST. 


ARCHIEP. CONSTANTINOP. 


dis insidias fugientem exceperunt ; postremo vero € Ἰσραὴλ ὑπαριθμεῖται; Ναί" eixócoc *'Accóptot πρῶ- 


loco numeratur Israél, quandoquidem post ascen- 
sum ejus ex Jordane tum demum per apostolos 
eum agnoverunt. Ingressus est autem Egyptum, 
concutiens /Egypti manufacta, non quoquo modo, 
sed postquam /Egypti vestibula conclusit interitu 
primogenitorum. Propterea tamquam primogeni- 
tus hodie ingressus est ut antiquae moestitize lu- 
ctum solveret. Primogenitum vero dici Christum 
testatur hodie Lucas evangelista cum dicit, Et pe- 
perit filium suum primogenitum, et. pannis in- 
volvit eum, et reclinavit eum in praesepio, quia 
non erat eis locus in diversorio. Ingressus est 
igitur /Egyptum ut antiqua moestitiz luctum sol- 
veret : et plagarum loco gaudium invexit, et lo- 
co noctis atque tenebrarum lumen salutis largi- 
tus est. Contaminata tunc fuit aqua fluminis im- 
mature cetatis infantium czede. Ingressus est igitur 
in /Egyptum is qui aquam rubram reddiderat, et 
fluminis fluentis vim gignendi salutem indidit, 
eorumque impuritatem ac sordes Spiritus virtute 
purgavit. Afflicti fuerunt /Egyptii, et furore cor- 
repti Deum abnegarunt. Íngressus est igitur in 
JEgyptum, religiosas animas cognitione Dei com- 
plens, effecit ut' flumen fecundiores spicis marty- 
res aleret. Sed propter angustias temporis hoc loco 
Statui finem facere dicendi, quod reliquum est 
negotii vobis in diem sequentem reservaturus : 
hie autem orationi finem imponam, ubi hoc ex- 
plevero, quo pacto nimirum, cum impatibile Ver- 


τοι ἔσονται, ἐπειδὴ χαὶ αὐτοὶ αὐτὸν πρῶτοι διὰ τῶν 
μάγων προσεχύνησαν - Αἰγύπτιοι δὲ μετὰ τοὺς Ἄσσυ- 
ρίους, ἐπειδὴ καὶ αὐτοὶ φεύγοντα αὐτὸν τὴν Ἡρώδου 
ἐπιδουλὴν ἐδέξαντο" τελευταῖος δὲ Ἰσραὴλ ὑπαριθμεῖ- 
ται, ἐπειδὴ μετὰ τὴν ἄνοδον τὴν ἐχ τοῦ Ιορδάνου 
Ὁ διὰ τῶν ἀποστόλων αὐτὸν ἔγνωσαν. Εἰσῆλθε δὲ εἰς 
Αἴγυπτον, σείων τὰ χειροποίητα τῆς Αἰγύπτου οὐχ 
ἁπλῶς, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἀπέχλεισε τῆς Αἰγύπτου τὰ πρό- 
θυρα τῇ τῶν πρωτοτόκων ἀπωλείᾳ. Διὰ τοῦτο σήμε- 
ρον εἰσῆλθεν ὡς πρωτότοχος, ἵνα τῆς παλαιᾶς στυ- 


ΙΝ γνότητος διαλύσῃ τὸ πένθος. Καὶ ὅτι πρωτότοχος 


λέγεται 6 Χριστὸς, μαρτυρεῖ σήμερον ὃ Λουχᾶς ὃ εὖ- 
αγγελιστὴς; λέγων " Καὶ ἔτεχε τὸν υἱὸν αὐτῆς τὸν πρω- 
τότοχον, xai ἐσπαργάνωσεν αὐτὸν, xal ἀνέχλινεν ἐν τῇ 
φάτνῃ, διότι οὐχ ἦν αὐτοῖς τόπος ἐν τῷ χαταλύματι. 
Εἰσῆλθεν οὖν εἰς τὴν Αἴγυπτον, ἵνα τῆς παλαιᾶς στυ - 
γνότητος διαλύσῃ τὸ πένθος, ἀντὶ μαστίγων χαρὰν 
ἐπιδαλὼν, ἀντὶ νυχτὸς xal σχότους σωτηρίας φέγγος 
χαρισάμενος. Βέδηλον ἦν τότε τοῦ ποταμοῦ τὸ ὕδωρ 
τῇ τῶν ἀώρων νηπίων σφαγῇ. Εἰσῆλθεν οὖν εἰς τὴν 
Αἴγυπτον ὃ πάλαι τὸ ὕδωρ φοινίξας, xa ἐποίησε τὰ 


E ῥεῖθρα τοῦ ποταμοῦ σωτηρίας γεννητικὰ, τὸ ἐναγὲς 


αὐτῶν καὶ βέδηλον δυνάμει “ χαθαρίσας τοῦ Πνεύμα- 
τος. ᾿Εχαχώθησαν οἵ Αἰγύπτιοι, χαὶ μανέντες ἦρ- 
γοῦντο τὸν Θεόν. Εἰσῆλθεν οὖν εἰς τὴν Αἴγυπτον, καὶ 
γνώσεως Θεοῦ ψυχὰς θεοφιλεῖς ἐπλήρωσε" τῷ πο- 
ταμῷ δὲ παρέσχε μάρτυρας τρέφειν σταχύων εὖφο- 
ρωτέρους. ᾿Αλλὰ διὰ τὸ στενὸν τοῦ χαιροῦ ἐνταῦθα 
βούλομαι καταπαῦσαι τὸν λόγον" * ὧδε δὲ χατα- 


bum esset, caro factum sit immutata manente na- 39 παύσω, τὸν λόγον πληρώσας, ὅτι πῶς Λόγος ὧν 
tura. Quid. dicam, aut quid loquar? Fabrum et * ἀπαθὴς, σὰρξ ἐγένετο, ἀμεταδλήτου μενούσης τῆς 


prasepe video et infantem, et cunarum fa- 
Scias, et virginis partum rebus necessariis desti- 
tutum, omnia egestate pressa, omnia plena pau- 
pertatis. V idisti divitias in multa paupertate? quo 
modo cum dives esset, egenus est nostra causa 
factus ? quo modo neque lectum, neque stragulum 
habuit, sed in. nudo presepi erat projectus? Ὁ 
paupertatem, divitiarum fontem! o divitias im- 
mensas, paupertatis speciem prz se ferentes! In 
presepi jacet, et orbem terrarum concutit ; fasciis 


cunarum involvitur, et peccati vincula disrumpit ; P ἔῤῥηξε φωνὴν, xo τοὺς μάγους ἐδίδαξε, χαὶ ἐκίνησε ᾿ 


nondum in vocem articulatam erupit, et magos 
edocuit, et ad. conversionem commovit. Quid di-- 
cam, aut quid loquar? Ecce infans fasciis invol- 


a Reg. ἀσσύριοι προτάσσονται. 

b Ita Reg. διὰ τῶν ἀποστόλων αὐτὸν ἔγνωσαν. In Edito 
Morel. hzc corrupta erant: Ἰορδάνου, οὐδὲ τότε ix τῶν 
ἀποστόλων ἐγνώρισαν [ Savil. i., o. τ. διὰ v. ἀ. αὐτὸν ἐπέ- 
ψνωσαν), nec quadrabant ad. interpretationem Fronto- 


φύσεως. 'T( δὲ εἴπω, ἢ τί λαλήσω; Τέχτονα xoi 
φάτνην δρῶ, χαὶ βρέφος, καὶ σπάργανα, λοχὸν παρ- 
θένου τῶν χρειῶν ἔρημον, ὅλα πτωχείας ἐχόμενα, 
ὅλα πενίας γέμοντα. Εἶδες πλοῦτον ἐν πενίᾳ πολλῇ; 
πῶς πλούσιος ὧν OU ἡμᾶς ἐπτώχευσε ; πῶς οὔτε χλί- 
νὴν, οὔτε στρωμνὴν εἶχεν, ἀλλ᾽ ἐπὶ ξηρᾶς ἔῤῥιπτο 
φάτνης; Ὦ πενία πλούτου πηγή" ὦ πλοῦτε ἄμετρε, 
πενίας πρόσχημα φέρων. "Ev φάτνῃ χεῖται, xoi τὴν 
οἰχουμένην σαλεύει" ἐν σπαργάνοις ἐμπλέχεται, χαὶ 
τὰ τῆς ἁμαρτίας διαῤῥήσσει δεσμά οὔπω ἔναρθρον 


πρὸς ἐπιστροφήν. Τί εἴπω, ἢ τί λαλήσω; Ἰδοὺ βρέ- 
qoc σπαργάνοις ἐμπλέχεται, xal ἐν φάτνῃ χεῖται" 
πάρεστι δὲ χαὶ Μαρία παρθένος οὖσα χαὶ μήτηρ" 


nis. Infra non pauca desunt iu Ms. 
* Reg. χρίσας. : 
4 Reg. ἐνταῦθα καταπαύσω τὸν λόγον, τὸ λοιπὸν τῆς πρα- 


γματείας, τῇ ἑξῆς ὑμῖν ταμιευσάμενος. ὧδε : quee lectio non 
spernenda. 


IN NATALEM CHRISTI DIEM. 


παρὴν δὲ xa Ἰωσὴφ ὀνομαζόμενος πατήρ. Οὗτος 
ἀνὴρ λέγεται, ἐκείνη γυνὴ προσαγορεύεται" ὀνόματα 
ἔννομα συζυγίας ἔρημα. " Μέχρι δημάτων νόησαί μοι, 
ἀλλ᾽ ob μέχρι πραγμάτων. Μόνον οὗτος ἐμνηστεύ- 
σατο, xol Πνεῦμα ἅγιον αὐτῇ ἐπεσχίασεν. Ὅθεν 
ἀπορῶν ὃ Ἰωσὴφ οὖχ ἤδει τί καλέσει τὸ βρέφος. Ἔχ 
μοιχείας αὐτὸς εἰπεῖν οὐχ ἐτόλμα, κατὰ τῆς παρ- 
θένου βλάσφημον καταχέειν λόγον οὖχ ἠδύνατο, 
τέχνον αὐτὸ εἰπεῖν ἴδιον οὖκ ἠνείχετο " ἤδει γὰρ χα- 
λῶς, ὅτι οὐχ ἔγνω πῶς ἢ πόθεν ἐτέχθη τὸ βρέφος " 
ὅθεν ἀποροῦντι αὐτῷ πρὸς τὸ πρᾶγμα χρησμὸς οὐρα- 
νόθεν διὰ τῆς τοῦ ἀγγέλου φωνῆς ἐπεφέρετο; ὅτι M. 

φοδοῦ, Ἰωσήφ * τὸ γὰρ γεννώμενον ἐξ αὐτῆς ex Πνεύ- 
ματός ἐστιν ἁγίου. Πνεῦμα γὰρ ἅγιον ἐπεσχίασεν τῇ 
παρθένῳ. Διὰ τί δὲ ἐχ παρθένου τίχτεται, xol τὴν 
παρθενίαν ἀζήμιον τηρεῖ; Ὅτι πάλαι παρθένον οὖ- 
cay τὴν Εὔαν ἠπάτησεν 6 διάδολος, διὰ τοῦτο παρθέ- 
νον οὖσαν τὴν Μαριὰμ. 6 Γαδριὴλ εὐηγγελίσατο. Ἀλλ᾽ 
ἀπατηθεῖσα uiv ἥ Εὔα ῥῆμα ἔτεχε θανάτου αἴτιον" 
εὐαγγελισθεῖσα δὲ ἣ Μαρία Λόγον ἐν σαρχὶ ἐγέννησε, 
ζωῆς αἰωνίου ἡμῖν πρόξενον. Τὸ ῥῆμα τῆς Εὔας 
ξύλον ἔδειξε, δι’ οὗ τὸν ᾿Αδὰμ. ἐκ τοῦ P παραδείσου 
ἐξέωσεν " 6 Λόγος δὲ 6 ἐχ τῆς παρθένου τὸν σταυρὸν 
ἔδειξε, δι᾿ οὗ τὸν ληστὴν εἰς πρόσωπον τοῦ ᾿Αδὰμ. εἰς 
τὸν παράδεισον εἰσήγαγεν. ᾿Επειδὴ γὰρ οὐκ ἐπί- 
στευον Ἕλληνες, οὐχ ᾿Ιουδαῖοι, οὐχ αἱρετικῶν παῖ- 
δες, ὅτι 6 Θεὸς ἀῤῥεύστως xol ἀπαθῶς ἐγέννησε, διὰ 
τοῦτο σήμερον ἐχ παθητοῦ σώματος προελθὼν, ἀπα- 
θὲς τὸ παθητὸν διετήρησε σῶμα, ἵνα δείξη, ὅτι ὥσ- 
περ x. τῆς παρθένου τεχθεὶς τὴν παρθενίαν οὐχ ἔλυ- 
σεν, οὕτω. xxi 6 Θεὸς ἀῤῥεύστου xoi ἀναλλοιώτου 
μενούσης τῆς ἁγίας οὐσίας, ὡς Θεὸς Θεὸν θεοπρεπῶς 
ἐγέννησεν. Ἐπειδὴ γὰρ καταλιπόντες αὐτὸν οἱ ἄν- 


θρωποι ἀνθρωπόμορφα ἔγλυφον ξόανα, οἷς καὶ ἐλά-- 


467 
vitur, et in prasepi jacet : adest autem ct Maria 
qua virgo et mater est : aderat autem οἱ Joseph, 
qui pater appellatur. Hic vir dicitur, illa uxor vo- 
catur : legitima sunt nomina copulatione desti- 
tuta. Verborum tenus hac mihi intellige, non 
rerum tenus. Hic solum desponsavit, et Spiritus 
sanctus obumbravit ei : unde dubitans Joseph, 

€ quid appellaret infantem nesciebat. Ex adulterio 
natum dicere ipsum non audebat, probrosum in 
virginem jacere sermonem non poterat, filium 
ipsum dicere suum  refugiebat : probe namque 
sciebat sibi ignotum esse, quo pacto, vel unde in- 
fans natus esset : quam ob causam illi de re dubi- 
tanti, de calo oraculum angeli voce delatum 


est : JVoli timére, Joseph: quod enim ex ea ge- araun. 1. 
nitum est, de Spiritu. sancto est. Spiritus enim 329. 


sanctus virgini obumbravit. Quare vero ex vir- 
D gine nascitur, et virginitatem illibatam servat? 
Quia quondam virginem Evam decepit diabo- 
lus, idcirco ad Mariam, que virgo erat, felicem 
nuntium Gabriel detulit. Sed decepta quidem 
Eva peperit verbum, quod mortem intulit : 
at felicem. nuntium : accipiens Maria Verbum 
in carne genuit, quod vitam nobis zeternam con- 
ciliat, Verbum Ev lignum indicavit, per quod li- 
gnum e paradiso Adamum expulit : Verbum autem 
quod ex V irgine prodiit, crucem exhibuit, per quod 
E latronem vice Adami in paradisum introduxit. 
Nam quoniam neqne gentiles, neque Judzi, neque 
heretici credebant Deum sine passione ac defluxu 
genuisse, propterea hodie ex patibili corpore pro- 
gressus, impatibile conservavit corpus patibile , 
ut ostenderet, quemadmodum ex virgine natus 
virginitatem non solvit, ita Deum quoque, non 


- , Ὁ ΄ . 
τρευον ἐφ᾽ ὕδρει τοῦ κτίσαντος, διὰ τοῦτο σήμερον (go defluxa nec mutata manente sacra substantia, 


ὃ τοῦ Θεοῦ Λόγος, Θεὸς ὧν, ἐν μορφῇ ἀνθρώπου 
ὥφθη, ἵνα καὶ τὸ ψεῦδος λύσῃ, καὶ λανθανόντως εἰς 
ἑαυτὸν τὴν λατρείαν ἀπενέγχηται. Τούτῳ οὖν τῷ ἐξ 
ἀπόρων πόρον ἐργασαμένῳ Χριστῷ δόξαν ἀναπέμψω- 
μεν σὺν τῷ Πατρὶ xo τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καὶ 
2 , ^ 20 M , ᾽ Hu 

ἀεὶ, xo εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾿Αμήν. 


4 Reg. μέχρι λόγων οἱ γάμοι" ἀλλ᾽ οὐ μ. π. [Deinde Sa- 
vil. pro οὗτος e var, lect. in marg. ὁ ἄγγελος. 


^ tamquam Deum, prout Deo conveniebat, Deum 
genuisse. Postquam enim homines eo derelicto sta- 
tuas sibi humana przditas formas sculpserant, 
quibus in Creatoris coutumeliam cultum defere- 
bant, propterea Dei Verbum, cum Deus esset, ho- 
die in hominis forma apparuit, ut mendacium dis- 
solveret, et occulte in seipsum cultum omnem 
transferret. Huic igitur, qui res impeditas ita 
reddidit expeditas, Christo Domino gloriam offe- 
ramus et una Patri et Spiritui sancto, nunc et 
semper, et in secula seculorum. Amen. 


b Reg. παραδείσου ἐξέθαλεν. VOX ἐξέωσεν in usu SS. Pa- 
tribus. 


AR. eio act υ 


Léo date: jd 

S me*iu ry 

IE 

E Mica Tita euin [75 

^ * : C kosher p- vn 
" L 


Ἐξ 

e. pr) r 
ἡ ἀκα δι ον ἐν rr 
Lees δέν wr Li 


: 4 τ Li 
Wo 
ET Ὡς 
£s 
τῷ ; 
i as sd 1 
X My COSU oap. By 
EN ae 
ys bun bsp 6I Ue Deren 
« ἢ "o3 LX 
m $ € 
* AG 
Ld -» ἵ 
z de 
* auae ' 
« * ὧς. v 
; E 2 
* Eos » 
4-4 


IOANNOY 


TOY | XPYXOXTOMOY 


TA EYPIZKOMENA ΠΑΝΤΑ. 


JOANNIS CHRYSOSTOMI 


OPERA OMNIA. 


iei sg ama 


TOY EN ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡῸΣ HMQON 


IOANNOY |. 


TOY  XPYXOXTOMOY, 


APXIEHIZKOHOY  KONXTANTINOYIIOAEOZ, 


TA  EYPIXKOMENA  HANTA. 


SANCTI PATRIS NOSTRI 


JOANNIS CHRYSOSTOMI, 


Archiepiscopi Constantinopolitani , 


OPERA OMNIA QU/E EXSTANT, 


VEL QUX EJUS NOMINE CIRCUMFERUNTUR, 


AD MSS. CODICES GALLICANOS, VATICANOS, ANGLICANOS, GERMANICOSQUE; NECNON AD SAVILIANAM ET FRONTO- 
NIANAM EDITIONES CASTIGATA, INNUMERIS AUCTA; NOVA INTERPRETATIONE UBI OPUS ERAT, PRJEFATIONIBUS, MO- 
NITIS, NOTIS, VARIIS LECTIONIBUS ILLUSTRATA; NOVA SANCTI DOCTORIS VITA, APPENDICIBUS, ONOMASTICO ET 
COPIOSISSIMIS INDICIBUS LOCUPLETATA. 


oPERA ET sTUDI0 D. BERNARDI DE MONTFAUCON, 
Monachi Ordinis S. Benedicti e Congregatione S. Mauri, opem ferentibus aliis 
ex eodem Sodalitio Monachis. 


EDITIO PARISINA ALTERA, EMENDATA ET AUCTA. 


TOMUS SEXTUS. 
Qus cAofteca. 


PARISIIS, 


APUD GAUME FRATRES, BIBLIOPOLAS, 


VIA POT DE FEK SAINT-SULPICE, N? 5, 


M. DCCC. XXXVI. 


gré eium e sm s Mau - ; 2 4 | 
ms ud ᾿μῶιχερήνοθ. duet) ut IM 1 


^ 


eso íüri ,eu3T 


9s. (pef f 


, Lobo aed 


D za - ἢ & Ὁ 
Ξ A. HUE E OE iE o. 
^ - - 


ΤΑΣ τ νυν τι. 


ΜΟΝΙΤΌΝ. 409 


MONITUM 
AD HOMILIAM DE LEGISLATORE. 


Ad hanc homiliam hac notat Savilius : « Hanc. orationem damus ex Editione Romana, castigatam 
et aliquot pagellis ex Ms. Caesareo auctam : quee sane, absque Photio esset, inter ἀμφιδαλλόμενα, quam- 
vis ex veteribus alicujus fuisse videatur, locari debuisset. Neque vero tanti est apud me auctoritas Pho- 
tii, qui alia quzdam non optima note recepit, ut. inter γνησίας ἀναμφιδόλως annumerandam censeam. 
Nam primo, stylus est a Chrysostomi charactere alienus. Secundo, tota scatet allegoriis, quas Noster 
fere, nisi veniam przfatus, non solet admiscere. Tertio, quod Ignatius nominatim citetur, quod huie No- 
stro insolens. Postremo, tota intentionis ratio et saltus potius quam transitus ab una re in aliam, nostrum 
χρυσοῤῥήμονα non sapiunt. Et certein decem his homiliis » (loquitur Savilius de decem homiliis, quas cum. 
hac Tomo 6 una serie posuit) « a viris doctis Romze editis, vix duz sunt, summum tres γνήσιαι, Paulo tamen 
illi felicius, quam alii fecerunt, iique viri doctissimi, qui nobis ex decem vel duodecim vix unam dede- 
runt γνησίαν. Hoc idem tamen de unico legislatore argumentum in germanis ejus scriptis spe egregie 
γυμνασθὲν reperitur, hic certe vix, idque frigide attingitur. Scripta videtur hac oratio, ut ex epilogo pa- 
tet, difficillimis reipublice temporibus, et imminentibus exitio Orientalis Imperii barbaris nationibus, 
quod in tempora Chrysostomi vix quadrare videtur. » De hac porro homilia deque aliis, que Chryso- 
stomi nomen przferunt, illiusque γνήσια non sunt, haec habet Fronto Duczus, qua procemii loco promit- 
tuntur Notis ad sextum Tomum, qui Spuria omnia continet. 


IN SERMONES S. JOAN. CHRYSOSTOMI 
de diversis utriusque Testamenti locis Note Frontonis Ducei Soc. Jesu theologi. 


« Quod ab aliis operum. sanctorum Patrum editoribus factitatum est, ut dum eorum libros e Graeco 
verterent, vel Latinos emendarent, quos ut legitimos eorum fcetus agnoscebant, suum quoque judicium 
proferrent de iis quos ob styli dissimilitudinem, vel doctrinz diversitatem, eorum dignitatem ac famam 
non sustinere censerent, quorum nomina prz se ferebant : id mihi S. Joannis Chrysostomi lucubrationes 
in lucem edenti concedendum nullus opinor justus rerum estimator negabit. Nam et antea Justini Martyris 
libros vidimus a Joachimo Perionio etSigismundo Gelenio, et Athanasii a Petro Nannio versos in duas 
classes distinctos : et Hieronymi atque Augustini opera a Mariano Victorio et Lovaniensibus theologis sic 
emendata, ut simul censuram suam. adjungerent, qua lectorem de iis que genuina erant, quzeque falso 
illis inscripta, seorsim monerent. Quinetiam de hoc ipso Chrysostomo non dubitavit idem prestare Pho- 
tius in Bibliotheca sua, cum de ejus Homilia in decollationem S. Joannis Baptiste ita scripsit pag. 832 : 
ἐπιγράφεται μὲν τοῦ Χρυσοστόμου * οὐχ ἐμοὶ δοχεῖ δέ. Τοῖς γὰρ ἐνθυμήμασι xal πείρᾳ τῆς γραφῆς πολὺ τὸ 
ἐνδεὲς τῶν ἄλλων αὐτοῦ λόγων διαφέρεται : Heec. oratio Chrysostomi nomine inscribitur ; non tamen 
mihi ejus esse videtur. 4rgumentis enim modoque scribendi multum a reliquis ejus orationibus 
distinguitur. Idem et de tertia ejusdem argumenti fert judicium. Extat praterea in. Augustana Biblio- 
theca Grzcus Catalogus operum Joannis Chrysostomi in Codice manuscripto exaratus, quem olim no- 
bis communicavit v. c. Marcus Velserus Duumvir, antequam in Anglia typis excuderetur, hoc prafixo 
titulo, οἱ ἀληθῶς τοῦ Χρυσοστόμου γνήσιοι λόγοι" οἵ δὲ τούτων ἔξωθεν ψευδεῖς. Quee vere sunt Chry so- 
stomi genuine orationes; que vero extra istas reperiuntur, false sunt. Sed non de integris tamen 
Commentariis vel de tractatibus amplioribus sententiam tulit auctor hujus Catalogi, quales sunt in Mat- 
thzum, et Joannem, vel de Sacerdotio et contra Judzos libri, verum de Sermonibus sive Homiliis singu- 


laribus, qua nnum aut alteram Scripturze locum exponunt. Horum exemplum sequutus vir doctissimus 
TOM. VI. $1 


401 


470 MONITUM. 


Sixtus Senensis libro 4 Bibliothecae sacr: duos catalogos texuit, quorum unus opera complexus est, quae 
sine ulla controversia Chrysostomi esse creduntur; alter, eorum quae perperam eidem putantur inscripta. 
Ut autem utrumque tueretur, in legitimis solere dixit auctorem tres in partes concionem suam dividere, 
in parasceven, exegeticen, et ethicen. In parasceve seu. praeparatoria parte nunc argumentum quod tra- 
claturus est, commendans, nunc auditorum frequentiam et alacritatem collaudans, et repetens que prius 
dixerat, auditorum animos ad reliquam dictionem jucundis exordiis disponit. In secunda, qu& exposito- 
ria est, in explicatione Scriptura versatur juxta historiam, sive literalem intelligentiam, quam pro'fun- 
damento substernit, eamque dilueidis paraphrasibus illustrat, nec ad remotas quasdam allegorias detor- 
quet, sed in vera literae sententia persistit, exemplo Eusebii Emiseni et Diodori Tarsensis. In tertia parte, 
que moralis cst, digreditur in locos communes de contemptu divitiarum, de vitiis fugiendis, atque ex- 
spatiatur nonnumquam in selectis moralis institutionis paradoxis sibi uni propriis, ut, Neminem ledi nisi 
a seipso, Melius esse injuriam pati, quam inferre. Solet etiam. similibus, dissimilibus, collationibus, et 
metaphoris abundare, admirabili artificio concinnatis. In altero vero catalogo sermones recensentur, qui 
licet eruditi sint ipsi, et digni qui legantur, ex multis tamen conjecturis apparet, eos non esse Chryso- 
stomi, sed auctorum, quibus neque candor, neque illa perpetua facilitas inest, quam in Chrysostomo 
miramur, sed sermo commaticus, et concisus, atque affectione duriusculus, comparationibus destitutus 
et abundans similiter desinentibus sententiis, ac vocum argutiis aut etymologiis, a quibus abhorret Chry- 
sostomus, ac sepe relicto sensu historico, ad allegoricos et anagogicos auctor revolvitur. Assentitur huic 
Sixti censura illustriss. Cardinalis Bellarminus in Catalogo Scriptorum Ecclesiast. ejusque judicium pro- 
bat de xiv in Marcum. sermouibus, quorum auctor monachus fuit sub. episcopi potestate constitutus, et 
ad monachos edidit explanationes suas frequentibus allegoriis intermixtas et interdum violentis. Horum 
itaque doctorum virorum vestigiis insistentes nos quoque, cum in aliis quinque Tomis Lutetie vulgatis 
cos exhibuissemus libros atque sermones qui nobis legitimi fetus auctoris nostri videbantur, paucis ex- 
ceptis in Psalmos, quos in calcem Tomi rejecimus, qui conciones in Psalmos et Isaiam prophetam com- 
plectitur, in hunc demum sextum Tomum conjecimus eos, qui non integros Scripture libros, sed singu- 
laria quzdam loca explicant, et stylo conscripti sunt ab aliis Chrysostomi operibus diverso, cum totà 
dramatica sit oratio, et ex prosopopoeis conflata, saepe commatica et concisa, atque ad allegorias traducta ; 
collationibus carens aliisque leporibus, qui Chrysostomo sunt familiares : auctorum tamen sunt vel Chry- 
sostomo cozvorum, vel ex erudita illa antiquitate, quz ab ejus :etate non multum abfuit. i 
Neque vero mirum quosdam ex illis in antiquis etiam Synodis sub nomine Chrysostomi citari, cum 
jam in usu essent in Ecclesiis, neque soleant Concilia dum testimonia proferunt, in auctores inquirere 
aut alias quzstiones excutere ab ea diversas quam prz manibus habent, sed quz passim offeruntur usur- 
pare, et quacumque ratione receptos scriptores hereticorum commentis opponere, quemadmodum et 
apostoli, ac reliqui patres apocryphos libros, ut Herm: Pastoris, et Evangelium Hebraeorum ac Naza- 
rorum citarunt : lieet jam ab illorum temporibus mos ille inolevisset, ut patribus supposititios fcetus 
attribuerent, quemadmodum et ipsis apostolis περιόδους Pauli et Thecla, et Acta Petri atque Apoca- 
lypsim adscripserunt. 
Hiec prima classis eos sermones continet, qui falso Chrysostomo tribuuntur, a prima pagina usque 
ad 608 : altera vero illos exhibet qui licet ipsius sint, non tamen censendi sunt ab illo habiti, ut scripti 
402 occurrunt, sed ἀπανθίσματα potius et flores ex hortis ejus collecti sunt, in eorum usum qui ex moralibus 
digressionibus eos decerpebant, quales sunt ille LIV conciones, vcl potius centones ex diversis concio- 
num laciniis concinnati, et Homiliis XXT ad populum Antiochenum subjuncti; quorum fontes indicavi- 
mus, et suis eos natalibus restituimus. Non enim parvi refert intelligere lectorem, nequaquam ita dispo- 
sitos ab auctore fuisse sermones illos, ne forte falsam existimet Sixti Senensis doctrinam, illos in tres 
partes dividentis, et allegoricas explanationes ab illis sejungentis : aut idcirco licere putet statim ab ipso 
exordio vel affectus movere, vel cohortationem moralem adhibere, ut. in illis fit centonibus, quos num- 
quam Chrysostomus vir facundissimus ex variis ita fragmentis coagmentasset. Verumtamen hoc nostrum 
judicium ita non proponimus, ut soli de illius operibus arbitri sedere. velimus, sed optimi et eruditi 
lectoris censurz illud subjicimus, ut videat num multo satius sit quae vera. sunt et genuina distinguere 
a supposititiis, eL suo momento scripta quaque ponderare, quam spuria pro germanis venditare, atque 
in disputationibus cum adversariis Ecclesiz,, Patroclum sub armis Achillis latentem in aciem mittere, 
majori cum ignominia cedendum, quam si suis tectus armis prodiisset.» 


: MONITUM. í 471 


llactenus Fronto Duczus de spuriis Chrysostomi operibus, que in sexto Tomo posuit, in quibus 
agmen ducit hzc de legislatore homilia : Tomumque illum absolvunt ἀπανθίσματα seu Florilegia, qua in 
fine hujusce "Tomi edentur*. Ut spuriam arbitremur suadent illa omnia que Savilius supra notavit ; 
styli diversitas tanta, ut sola possit nos ad. calculum contra ferendum deducere ; allegoriarum usus fre- 
quens, contra morem Chrysostomi ; Ignatius Martyr allatus ; quod nusquam apud Chrysostomum videre 
est. Et vero insolens est apud Chrysostomum SS. patres, qui praecesserunt, in medium nominatim allatos 
videre. Series intricata, contra Chrysostomi morem; qui quasi amnis sine salebris semper manat. Hec 
argumenta confutare frustra conatur Pearsonus de Ignatio Edit. Cantabriensis 'T'om. 1, pag. 139 et seqq. 
Felicius refellit illud aliud quod adjicit Savilius, nempe hanc orationem factam esse imminente exitio 
imperii Constantinopolitani, et difficillimis reipublicze temporibus. Nam fateamur necesse est hzc esse 
obscuritatis plena, vixque hinc posse notam vel γνησιότητος, vel νοθείας erui. Sed alia quz promisimus 
satis superque sunt ad homiliam Chrysostomo abjudicandam. Nam quod Photius eam pro genuina habue- 
rit, id non magnum negotium facessit, quandoquidem ille non pauca alia spuria pro veris habuit. Alio 
item non spernendo argumento ejus γνησιότης impugnatur, quod nimirum paulo ante finem dicatur, 
ἔχομεν τὴν δέσποιναν ἡμῶν τὴν θεοτόχον τὴν ἁγίαν ἀειπαρθένον Μαρίαν : Habemus Dominam nostram 
Deiparam sanctam semper virginem Mariam, qu& etiam repetuntur. Licet enim b. virgo Maria 
semper in Ecclesia cum honoris significatione commemorata fuerit , non solebant sancti PP. przsertim- 
que Chrysostomus, hzc sic conglobatim afferre, qnod nemo qui SS. PP. primorum quinque seculorum 
legerit inficias ibit. Aliud adfertur argumentum ex sequentibus verbis desumtum : Dicamus et nos Pau- 
lo, quemadmodum et prisci illi : Cum in Macedoniam pertransieris, nobis auxiliare. Hinc arguitur, 
inquiunt, eum qui hac concionabatur, in Macedonia fuisse. Verum nescio an quidpiam inde erui possit ; 
libenter enim credam hic Macedoniam poni, quia in Scriptura habetur; sed mentem | scriptoris esse, in 
quavis regione sic precandum esse. Certe non Macedoniam solum, sed totum Imperium tunc periclita- 
tum esse hic scriptor innuit. Sub judice lis esto. 

Ex his vero qu: diximus liquet hanc concionem post quintum seculum habitam fuisse. Tempus assi- 
gnare quidam sunt conati. Cotelerius putat hunc scriptorem. Chrysostomo :tate parem, quod. non cre- 
diderim. In decursu forte quidpiam ad «tatem consignandam deprehendemus. Interim Usserio in zetatem 
Justiniani concionem referenti adstipulari malim. 

Interpretationem Jacobi Beureri multis in locis emendavimus. 


* [ At vide Praefat. hujus Tomi, $ 3. fin. 


? EFIE TO, OTI HAAAIAX ΚΑΙ KAINHX ΜῊΝ ΝΟΜ ET EUMDEM ESSE 
Διαθήκης εἷς 6 νομοθέτης " xai εἰς τὸ ἔνδυμα τοῦ — legislatorem et Veteris et Novi Testamenti; item 
ἱερέως * καὶ περὶ μετανοίας. de veste sacerdotali : necnon de ponitentia. 


Τῆς Χριστοῦ βασιλείας τὸ εὐαγγέλιον χηρύττουσι Regni Christi evangelium prophetz predicant, 
προφῆται, ἑρμηνεύουσι δὲ οἱ τῆς νέας χάριτος " ὕπη- — ministri vero nove grati illud ipsum interpre- 
ρέται, δέχονται δὲ οἱ τοῦ θείου λόγου ἀκροαταὶ xoi — tantur, divine autem doctrinz auditores, amato- 
ἐρασταὶ x«l ἐπαινέται. Οὐχ ἔστιν ἐντρυφῆσαι τῷ — res, atque laudatores, id ipsum amplectuntur. Ne- 
λόγῳ τῆς ἀληθείας, μὴ διψῶντα τὸν λόγον τῆς διδα- — que enim fieri potest ut quis sermone veritatis ob- 
σχαλίας, Καὶ ὥσπερ ox ἔστι μὴ διψῶντα καὶ πει- B lectetur, qui doctrine sermonem non avidissime 
νῶντα ἡδέως ἀπολαῦσαι τροφῆς, οὕτως οὖκ ἔστιν expetat. Quemadmodum, enim, si quis neque sitiat 
ἐντρυφῆσαι λόγῳ ἀληθείας, μὴ διψῶντα τοῦ ἁγίου ^ neque esuriat, nullam ex cibo potuque voluptatem 
Πνεύματος τὴν διδασχαλίαν. Διό φησιν 6 Σωτήρ. | capit: sicveritatis verbo nemo delectatur, qui Spi- 
Μαχάριοι ot πεινῶντες καὶ δυψῶντες τὴν δικαιοσύνην,Ἠ ritus sancti doctrinam non sitit. Itaque Servator 
ὅτι αὐτοὶ χορτασθήσονται. Ἢ ἀληθὴς τῶν ψυχῶν — ait: Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam, quo- 
τροφὴ, fj ἀληθὴς τῶν εὐσεδῶν τρυφὴ, 6 ἀληθὴς ^ niam ipsi satiabuntur. Verus animarum cibus, 


* Collata cum Codicibus Regiis 1965, 1974 et 2343. b ὑπηρέται, unus Βδρ ὑπορῆται. 
31. 


Matth.5.6. 


47 2 
ver piorum delicia, vera piorum divitiz, sermo 
Dei est, qui per Davidica oracula loquitur : 
interdum , velut dives, gloriatur , interdum de- 
E ΤΕ 18. fieiatur ; et ait : Quam. dulcia faucibus meis 
eloquia tua super mel et favum ori meo. Hoc 
quidem. ejus, qui deliciis fruitur, vox est. Nam 
Dei verbum ipsi delicie erant. Qua de re alibi 
Psal. 36.4. sepe : Delectare in. Domino, et det tibi petitio- 
nes cordis tui. Aliis vero in locis non ut qui de- 
liciis frueretur tantum, sed ut przdiyes, divitias 
Psal. 118. legis ostentat, dicens, Bonum mihi lex oris tui 
dox super millia auri et argenti. X iden' delicias pie- 
latis, et divitias justitiz ὃ Ergo et nos par est, siti 
et fame rerum divinarum teneri, et. deliciis, e re- 
ia Christi mensa, uberrime exsatiari, evangelium- 
quc salutis amplecti quod non nunc primum coepit : 
:sed in prophetis futidatum atque a SS. apostolis ex- 
:dificatum .est. Neque enim ab eo tempore, quo 
Christus in carne apparuit, evangelium. incepit : 
sed multo ante in. propheticis libris radices egit, 
tandemque apostolorum . przedicatione . effloruit. 
Ideo Paulus, cum propositum haberet demonstrare, 
evangelium. non ab incarnatione incepisse, sed per 
prophetas eluxisse, per incarnationem idipsum lo- 
Rom. 1,1. quitur : Paulus sereus Jesu. Christi, vocatus 
sad apostolus, segregatus in evangelium Dei, quod 
antepromiseratper prophetas suos in Scripturis 
sanctis de Filio suo, qui factus est ex semine 
David secundum carnem. Non ignorabàt Paulus, 
Vetus et Novum. Testamentum individuum esse: 
eamque ob causam illud interdum Testamentum 


€ 


p 


INCERTI 


τῶν εὐσεόῶν πλοῦτος ὃ τοῦ Θεοῦ λόγος, ὅ διὰ 
τοὺ Δαυὶδ λέγων - ποτὲ μὲν γὰρ ὡς πλουτῶν ἐνα- 
ὀρύνεται, ποτὲ δὲ ὡς τῤῥυφῶν * καὶ λέγει - Ὡς 
γλυχέα τῷ λάρυγγί μου τὰ λόγιά σου ὑπὲρ μέλι 
xo χηρίον τῷ στόματί μου. ᾿Ενταῦθα τοῦ τρυφῶντος 
ἀφῆχε φωνήν. Τρυφὴ * γὰρ [ἣν αὐτῷ 6 τοῦ Θεοῦ λό- 
γος" περὶ oU oJ axis ἔλεγε, Κατατρύφησον τοῦ Ku- 
ρίου, xol δῴη σοι τὰ αἰτήματα τῆς καρδίας σου. Ἀλ- 
λαχοῦ δὲ οὐχ ὡς τρυφῶν μόνον, ἀλλὰ καὶ ὡς πλουτῶν 
ἐγκαλλωπίζεται τῷ πλούτῳ τοῦ νόμου, λέγων * "Aya- 
θόν μοι ὃ νόμος τοῦ στόματός σου ὑπὲρ χιλιάδας χρυ- 
σίου καὶ ἀργυρίου. Εἶδες τρυφὴν εὐσεῤείας, καὶ πλοῦ- 
τὸν ἐν δικαιοσύνῃ ; Δεῖ τοίνυν ἡμᾶς διψᾶν τὰ θεῖα, 
χαὶ πεινᾶν τὰ οὐράνια καὶ ἔχειν ἄφθονον τὴν ἀπόλαυ-- 
σιν £x τῆς βασιλιχῇς τοῦ Χριστοῦ τραπέζης, ἀντέ- 
χεσθαι δὲ τοῦ εὐαγγελίου τῆς σωτηρίας, οὐ νῦν 
4 ἀρξαμένου, ἀλλὰ ἐν τοῖς προφήταις θεμελιωθέντος, 
χαὶ ἐν τοῖς ἀποστόλοις οἰχοδομηθέντος. Οὐ γὰρ ἀφ᾽ 
οὗ ἐφάνη Χριστὸς, τὸ εὐαγγέλιον ἤρξατο - ἀλλ᾽ ἐῤῥι- 
ζῴώθη μὲν ἐν ταῖς βίόλοις τῶν προφητῶν, ἐῤλάστησε 
δὲ ἐν τῷ χηρύγματι τῶν ἀποστόλων. Διὰ τοῦτο ὃ 
Παῦλος βουληθεὶς δεῖξαι, ὅτι τὸ εὐαγγέλιον οὐχ ἀπὸ 
τῆς οἰκονομίας ἤρξατο, ἀλλ᾽ ἀπὸ τῶν προφητῶν 
ἔλαμψε, διὰ τῆς “ οἰκονομίας αὐτὸ διαγορεύει: Παῦλος 
δοῦλος Ἰησοῦ Χριστοῦ, χλητὸς ἀπόστολος, ἀφωρι- 
σμιένος εἰς εὐαγγέλιον Θεοῦ, ὃ προεπηγγείλατο διὰ 
τῶν προφητῶν αὐτοῦ ἐν Γραφαῖς ἁγίαις περὶ τοῦ Υἱοῦ 
αὐτοῦ γενομένου ix σπέρματος Δαυὶδ χατὰ σάρχα. 
Οἶδε Παῦλος ἀδιαίρετον τὴν παλαιὰν xol τὴν νέαν 
Διαθήχην: διὰ τοῦτο ποτὲ μὲν αὐτὴν χαλεῖ χαινὴν 
: Διαθήκην, ἵνα δείξῃ πῶς ἀνεκαινίσθη τῆς οἰκουμένης 


Novum appellat, ut demonstret, quomodo fines or- 4, τὰ πέρατα (οἶδα τοῦτον πρῴην γυμνάσας τὸν λόγον" 
bis terrarum sint renovati (non ignoro hzc alibia 4 ἀλλ᾽ ἐπαναλαμθάνω πρὸς ὑπόμνησιν )" χαλεῖ τοίνυν 


nobis fuisse explicata; sed tamen hic, ut memo- 
riam vestram refricem, repeto); vocat etiam Te- 
Novum Te- Stamentam Novum ad distinctionem inveterati in- 
stamentum. dicandam : przstantius scilicet, ad distinctionem 
ife ied 2 inferioris : zeternum, comparatione facta ad lempo- 
vale. Sed et secundum Testamentum ipsum vocat. 
Quid ita secundum ? Ut mutua sententiarüm con- 
nexione unum efficiat. Nam. quod abscissum ab 
aliquo. est, secundum non appellatur. Quoniam 
vero Deus oracula sua edidit et in primo, et in se- 
cundo, idem ille Paulus primum et secundum vo- 
cat, atque numero convenientiam utriusque et con- 
sensum declarat. Idcirco Paulus, qui indivisum 


c Omnes Mss. γὰρ ἦν αὐτῷ. Editi γὰρ οὖν αὐτῷ. Ibi- 
dem omnes Mss. à τοῦ θεοῦ λόγος, Morel. ὁ τοῦ Θεοῦ φό- 
€os xoà λόγος. Mox duo Mss. χατατρύρησον τῷ χυρίῳ, et 
sic in Bibliis legitur, Morel. τοῦ Κυρίου. 

* Sic duo Mss. recte. Morel. [et Savil.] ἀρξόμενοι.... 


B 


χαινὴν Διαθήχην πρὸς ἀντιπαράθεσιν τῆς γεγηρα- 
χυίας * κρείττονα ; πρὸς ἀντιδιαστολὴν τῆς ἐλάττονος, 
αἰώνιον πρὸς ἀντιπαράθεσιν τῆς προσχαίρου. Καλεῖ 
αὐτὴν χαὶ δευτέραν Διαθήχην. Διὰ τί δευτέραν; Ἵνα 
τῇ γνώμῃ συνάψῃ. Τὸ γὰρ ἀπεσχοινισμένον τινὸς δεύ- 
τερον οὗ λέγεται, Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ Θεὸς ἐλάλησε xal ἐν τῇ 
πρώτῃ; xol ἐν τῇ δευτέρᾳ, ὃ αὐτὸς χαλεῖ πρώτην καὶ 
δευτέραν, τῷ ἀριθμῷ τὴν συμφωνίαν ἐργαζόμενος. Διὰ 
τοῦτο ὃ Ἡρσηῤς ἀδιαίρετον κηρύττων βασιλείαν Πα- 
τρὸς, χαὶ Υἱοῦ, καὶ ἁγίου Πνεύματος, ποτὲ μὲν καλεῖ 
τὸ εὐαγγέλιον τοῦ " Θεοῦ τοῦ Πατρὸς, ποτὲ δὲ τοῦ ΥἹοῦ, 
λέγων - Παῦλος δοῦλος Ἰησοῦ Χριστοῦ, χλητὸς ἀπό- 
στολος, ἀφωρισμένος εἰς εὐαγγέλιον Θεοῦ. Ἀλλ᾽ ἵνα 


θεμελιωθέντες.... οἰχοδομηθέντες. 

* Unus οἰκονομίας, οὕτω πὼς διαγορεῦει-. 

f Idem post διαθήκην addit ποτὲ δὲ νέαν. Infra τοίνυν 
post χαλεὶ ex duobus Mss. adjicitur. 

* Unus θεοῦ xad πατρός. 


HOMILIA DE 


pi τις ἀκούσας, Εὐαγγέλιον Θεοῦ, νομίσῃ τὸν Υἱὸν 
μὴ ἔχειν αὐθεντίαν εἰς τὸ κήρυγμα, ἐν τῇ αὐτῇ ἐπι- 
στολῇ μιχρὸν ὑποδὰς λέγει" Μάρτυς γάρ μοί ἐστιν ὃ 
Θεὸς, ᾧ λατρεύω ἐν τῷ πνεύματί μου, ἐν τῷ εὖαγ- 
γελίῳ τοῦ Υἱοῦ αὐτοῦ. Ἐΐδες τὸ θαῦμα τοῦ κήρυχος, 
xol τὴν ἀπηρτισμένην διάνοιαν ; “ἵνα μὴ νομισθῇ ἐν 
μὲν τῷ νόμῳ ἄλλῳ Θεῷ δουλεύειν, ἐν δὲ τῷ εὐαγγε- 
λίῳ πρὸς ἄλλον χωρεῖν, λέγει" Εὐλογητὸς ὃ Θεὸς, ᾧ 
λατρεύω ἀπὸ προγόνων ἐν χαθαρᾷ συνειδήσει. Οὐ γὰρ 
ἀπ᾽ ἄλλου, φησὶ, πρὸς ἄλλον ἔδραμον, ἀλλ᾽ ὃν εἶχον 
ἐν ἀγνοίᾳ, προσέλαθον ἐν γνώσει. Καὶ πάλιν ὃ αὐτὸς 
βουληθεὶς δεῖξαι, ὅτι τὰ δήματα τῆς παλαιᾶς Δια- 
θήχης καὶ τῆς νέας Évóc ἐστι στόματος, καὶ ἑνὸς Δε-- 
σπότου, μίαν μαρτυρίαν ἀπὸ Γραφῆς παρήγαγε, 
συμπλέξας τῷ εὐαγγελικῷ λόγῳ τὴν Παλαιὰν, καὶ 
λέγει" Γέγραπται, Οὐ φιμώσεις βοῦν ἀλοῶντα " xal, 
Ἄξιος 6 ἐργάτης τοῦ μισθοῦ αὐτοῦ. P Τὸ μὲν γὰρ, Οὐ 
φιμώσεις, Μωῦσῆς εἶπε τὸ δὲ, Ἄξιος ὃ ἐργάτης 
τοῦ μισθοῦ αὐτοῦ, ὃ Χριστὸς ἐν τοῖς εὐαγγελίοις. Ἀλλ᾽ 
ἵνα δείξῃ ὅτι ἕν στόμα χἀκεῖνα xal ταῦτα ἐλάλησε, 
τὰ τοῖς χρόνοις διῃρημένα συνῆψε τῇ συμφωνίᾳ τῆς 
ἀληθείας, εἰπών Γέγραπται, Οὐ φιμώσεις βοῦν 


LEGISLATORE. 


ἵν 


475 
Patris, et Filii, et Spiritus sancti regnum przdi- 
cat, modo evangelium Dei Patris, modo Filii ap- 


pellat : Paulus servus Jesu Christi, vocatus Rom. t. 1. 


apostolus, segregatus in Evangelium Dei. Ve- 
rum ne quis, cum audiat illud evangelium De, 
arbitretur Filium nullam ad praedicandum aucto- 
ritatem obtinere, in eadem epistola, paulo post ait : 


Testis enim mihi Deus, qui inservio in spiritu Rom. 1.9. 


meo in evangelio Filü ejus. Viden' preconis 
hujus mirum ingenium, et sententiam perfectam ? 
Ne existimáretur in lege quidem alii Deo servire, 
in evangelio vero ad alium Deum secessionem fa- 


cere, inquit : Benedictus Deus, cui servio a ma- ». t'im. i. 
joribus in conscientia pura, Non enim, inquit, ab ?: 


álio ad alium secessi ; sed quem inscius colebam, 
éjus cognitione imbutus, complexus sum. Et alibi 
«um docere vellet. oracula "Testamenti Veteris et 


Ὁ Novi ab eodem ore eodemque Domino profecta 


esse, unum testimonium petit a Testamento Veteri, 
cui evangelicam sententiam annexuit, cum ait : 


Scriptum est, Won obturabis os boyi trituranti ; y, Tw. 5. 


et, Dignus est operarius mercede sua. Quorum 18. 


ἀλοῶντα * xol, Ἄξιος 6 ἐργάτης τοῦ μισθοῦ αὐτοῦ. illud, /Von obturabis, Mosis est: hoc, Dignus est, Deut. 25. 


7 


V—D—— 9 


Τούτου τοῦ εὐαγγελίου εἰκὼν τὰ δίκτυα Πέτρου, τὰ 
σήμερον ἐπ᾽ ὄψεσιν ἡμετέραις xoi ἀχοαῖς χαλασθέντα. 
Οὐ γὰρ ἅπαξ Πέτρος ἐχάλασε τὰ δίκτυα, ἀλλὰ τῇ 
μὲν ἱστορίᾳ ἅπαξ, τῇ δὲ δυνάμει πολλάχις. Ὅσά- 
χις γὰρ ἐὰν κηρυχθῇ τὸ εὐαγγέλιον, οὐδὲν ἕτερον δρῶ, 
ἢ Πέτρον, καὶ Ανδρέαν, καὶ τὸν χορὸν τῷν ἀποστό- 
λων, τὸ δίκτυον ἁπλοῦντας τὸ εὐαγγελιχόν. 


Καὶ ἦν ξένον θέαμα τὸν Σωτῆρα ἰδεῖν ἐν θαλάττη, 
χαὶ τοὺς διδασχομένους παρὰ τὸν αἰγιαλὸν ἑστῶτας " 
ξένον πρᾶγμα, οἱ ἰχθύες ἐπὶ τὴν γῆν, καὶ ὁ ἁλιεὺς ἐν 
θαλάττῃ." Ἢ χάθεσις ἐχείνου τοῦ δικτύου εἰκὼν ἦν τοῦ 
εὔαγγελιχοῦ λόγου. Ἐῦρε, φησὶ, τοὺς ἁλιεῖς ἀποπλύ- 
νοντας τὰ δίχτυα, ὡς ἀπειπόντας τῆς ἄγρας. Ἁλιεὺς 


γὰρ ἐὰν μὴ ἀπαγορεύσῃ τῆς θήρας, οὐ πλύνει τὸ ᾿ 


δίχτυον. Ebocv οὖν αὐτοὺς ὃ Σωτὴρ ἀπειπόντας τῆς 
ἄγρας, καὶ ἐφίσταται 6 τῆς θήρας Δεσπότης, xal τί 
ποιεῖ; Πρῶτον διδάσχει τὸν λόγον τῆς ἀληθείας " εἶτα 
χελεύει χαλασθῆναι τὸ δίκτυον. Ἐπειδὴ γὰρ τὰ δή- 


ματα ἦν ἀναπόδειχτα ἄνευ τῶν ἔργων, ἐγρῆν dxo- 


b Μὰ idem recte, [Edebatar τὸν οὐ φ.] 


operarius mercede sua, Christus in evangeliis 1" 


effatus est. At ille, ut planum faceret, ab uno et 
eodem ore haec et illa edita esse oracula, ideo, quce 

E distinctis temporibus pronuntiata fuerant, ob ve- 
ritatis consensionem copulavit, cum ait: Scriptum 
est, IVon obturabis os bovi trituranti ; et, Di- 
gnus est operarius mercede sua. Wujus evange- 
lice harmonie imaginem retia illa Petri, quc ho- 
die in conspectu vestro laxata sunt, exhibent. Ne- 
que enim semel Petrus tantum retia laxavit : sed si 
historiam spectes, semel tantum ; sed vi et effi- 
cacia sepe. Quoties enim evangelium praedicatur, 
nihil ego aliud intueor, quam Petrum, et Andream, 
et totum illum chorum apostolicum, evangelicum 
illud rete laxantem. 

2. Et erat sane novum spectaculum Servatorem 
in mari conspicere, et auditores in littore consi- 
stentes : mira res: pisces in terra, piscator in 

: mari versabatur. Immissio illius retis imago erat 
lavantes retia, ut qui omnem capturz spem ab- 
jecissent. Piscator enim nisi desperet se aliquid 
piscium posse capere, rete non lavat. Itaque reperit 
ipsos Servator retia lavantes, ut qui nullos sese 
pisces capere posse confiderent, et dominus pisca- 
tionis astat, et. quid. facit? Primum quidem do- 
cirinam veritatis illis proponit : hine jubet rete 


* Unus ἡ χάθεσις γόρ. 


05 . Ω . . L * ὩΣ 
A doctrine evangelice. Reperit, inquit, piscatores Luc. : 


QE 


. 2 


474 
laxari. Cum enim verba sine operibus demonstra- 


tione carerent, oportebat doctrinam factis confir- 
mare : nam Deo jubente, qua» nuspiam reperiuntur 


Luc.5.4. 5. jnvenies : et que non sunt, capies. Laxate, ait, 


P5al.32.6. 
et fot. 26. 


Hebr. 1,3. 


Rom. 4.17. 


Luc.5.6. 7. 


relia vestra. Cui Petrus : Magister, per totam 
noctem laborantes, nihil cepimus, sed in verbo 
tuo laxabo rete. Admiror Petri fidem : qui prima 
desperata haberet, et nova crederet : 7π verbo 
tuo laxabo rete. Cur, In verbo tuo, ait? Quoniam 
verbo ejus cali firmati sunt, et terra fundata est, 
mare separatum est : homo propriis suis floribus 
coronatus est, et omnia verbo tuo constiterunt : 
ut ait Paulus : Qui portat omnia verbo potentie 
suc. In verbo tuo laxabo rete. Et verbum illud 
quidem rete antecessit: nec pisces adsunt. Nam 
licet adfuissent, ob tumultum eorum qui piscaban- 
tur, fuissent dilapsi. Sed descendit verbum ejus, 
Qui vocat ea qu& non sunt, ac si essent: poten- 
tia ejus qui jubebat, prius quam rete mare subiit : 
et magna vis piscium coacta est. Imago hac fuit 
universalis Ecclesie. Rumpebatur rete : annuerunt 
sociis, qui in alia navicula erant, ut venirent, et 
sibi auxiliarentur. Oportebat enim naves duas con- 


Consensus currere ad illam piscationem. Nisi enim prophe- 


propheta- 
rum etapo 
Stolorum. 


Luc. 5. 10. 


.tarum chorus apostolicae manui adsit, et opitule- 
tur : et nisi oraculis prophetarum apostolorum 
eventus respondeat, non capimus que venamur. 
Ttaque cum Servator demonstrare vellet, hanc pi- 
scationem imaginem esse Ecclesie, ut Petrum eru- 
diret; hoc exemplo acuit et incitavit ad fortitudi- 
nem, ac dicit ipsi, /Ve metuas, ab hoc tempore, 
homines eris capiens. 4b hoc tempore, quo po- 
tenti: me: coram vobis periculum factum : idque 
vobis cognitum et plane perspectum est, etiam bruta 


INCERTI 


λουθῆσαι τῷ λόγῳ τὴν διὰ τῶν ἔργων ἀπόδειξιν " ὅτι 
Θεοῦ χελεύσαντος, xol τὰ μὴ εὑρισχόμενα θηρᾶται., 
xai τὰ μὴ ὄντα λαμβάνεται. Χαλάσατε, φησὶ, τὸ 
δίχτυον ὑμῶν. Ὃ δὲ Πέτρος λέγει - ᾿Επιστάτα, δι᾿ 


Β ὅλης τῆς νυχτὸς χοπιάσαντες οὐδὲν ἐλάθομεν, ἐπὶ δὲ 


τῷ σῷ ῥήματι χαλάσω τὸ δίκτυον. Θαυμάζω Πέτρου 
τὴν πίστιν, τὰ πρῶτα ἀπογινώσχοντος, καὶ τὰ νέα 
πιστεύοντος. "Eri τῷ σῷ ῥήματι χαλάσω τὸ δίκτυον. 
Διὰ τί εἶπεν, ᾿Επὶ τῷ σῷ ῥήματι; ᾿Επειδὴ ἐπὶ τῷ 
δήματι αὐτοῦ xol 6 οὐρανὸς ἐστερεώθη, xo ἣ γῆ 
ἐθεμελιώθη, καὶ θάλασσα ἀφωρίσθη, xal ἄνθρωπος 
οἰχείοις ἄνθεσιν ἐστεφανώθη; καὶ πάντα τῷ σῷ ῥή- 
ματι συνέστηκεν, ὥς φησιν ὃ Παῦλος - Φέρων τε τὰ 
πάντα τῷ ῥήματι τῆς δυνάμεως αὐτοῦ. ᾿Επὶ δὲ τῷ σῷ 
δήματι χαλάσω τὸ δίκτυον. Προχατέδη τοῦ δικτύου 
τὸ ῥῆμα " οὐ πάρεισιν οἵ ἰχθύες. Καὶ γὰρ εἰ παρῆσαν, 
διὰ τὴν ὄχλησιν τῶν ἀγρευόντων διέφευγον. ᾿Αλλὰ 
κατῆλθε τὸ ῥῆμα ἐχείνου τοῦ χαλοῦντος τὰ μὴ ὄντα, 
ὡς ὄντα * προχατῆλθε τοῦ δικτύου ἣ δύναμις τοῦ χε- 
λεύσαντος “ συνήχθη πλῆθος ἰχθύων. Εἰχὼν ἦν τῆς 
οἰχουμενιχῆς ᾿Κχχλησίας. Διεῤῥήγνυτο τὸ δίκτυον - 
ἔνευσαν τῷ πλοίῳ τῷ συμμετόχῳ ἐλθεῖν, * xal συν- 
ἄρασθαι αὐτοῖς. ΓἜδει γὰρ δύο σχάφη συνδραμεῖν εἰς 
τὴν ἄγραν. ᾿Εὰν γὰρ μὴ παρῇ χορὸς προφητῶν βοη- 
θῶν τῇ ἀποστολικῇ χειρὶ, xal τῇ προφητικῷ προῤ- 


D ῥήσει μὴ ἀχολουθήσῃ τῶν ἀποστόλων ἡ ἔχθασις, 00 


θηρᾶται τὰ θηρώμενα. Βουληθεὶς τοίνυν ὃ Σωτὴρ 
δεῖξαι, ὅτι fj τῶν ἰχθύων ἄγρα εἰκών ἐστι τῆς Ἔχ- 
χλησίας, xo βουληθεὶς παιδεῦσαι Πέτρον ἔτι, τῷ 
ὑποδείγματι τούτῳ ἤλειψεν αὐτὸν εἰς ἀνδρείαν xol λέ- 
γει αὐτῷ, Μὴ φοδοῦ, ἀπὸ τοῦ νῦν ἀνθρώπους ἔσῃ 
ζωγρῶν. ᾿Απὸ τοῦ νῦν, ἀφ᾽ οὗ, φησὶν, ἐπειράσθης τῆς 
δυνάμεως, καὶ ἔμαθες ὅτι καὶ τὰ ἄλογα ὑπαχούει λόγῳ, 
καὶ πάντα ἕπεται τῷ ἐμῷ νεύματι. Λαδὼν ἀρκοῦν τὸ 


verbo meo obedire, omniaque nutum meum sequi. E ὑπόδειγμα, χρῆσαι λοιπὸν τῇ θήρᾳ. Καὶ obx εἶπεν, ἀν- 


Hoc idoneo exemplo ob oculos posito; deinceps 
capiendis hominibus operam dato. Neque enim 
dicit, homines piscaberis, sed Zomines vivos ca- 


piens eris. Siquidem pisces viviad mortem solent. 


capi ; homines vero capiuntur, ut a morte ad vitam 
transeant : itaque ait, Zb hoc tempore homines 
eris capiens. Sed cur ait illi, /Ve metuas ? Esto, 
promissum splendidum fuerit; cur ait: /Ve me- 
tuas ? Quia illi inmentem venit priorum peccato- 
rum, Dominus ait : /Ve metuaste ipsum, tamquam 
peccatorem : sed deinceps teipsum consideres ut 
apostolum, qui dominico imperio orbem quasi 
sagena complecti juberis. Hanc vocem, JVe mne- 
tuas, quisque ex Christo audiat; ΛΘ metuas : 


^ Unus xoi συλλαδέσθαι αὐτοῖς. 
b Sic duo Mss., melius quam Editi ἡλιεύοντο. 


θρώπους ἔσῃ ἁλιεύων, ἀλλὰ, ᾿Ανθρώπους ἔσῃ ζωγρῶν. 
Ἐπειδὴ οἱ ἰχθύες ἀπὸ ζωῆς εἰς θάνατον P ἁλιεύονται - 
οἵ δὲ ἄνθρωποι ἀπὸ θανάτου εἰς ζωὴν ἀγρεύονται- Ἀπὸ 
τοῦ νῦν, φησὶν, ἀνθρώπους ἔσῃ ζωγρῶν. “ Διὰ τί οὖν 


λέγει αὐτῷ, Μὴ φοδοῦ ; Ἔστω, ἣ ἐπαγγελία χαλὴν 


εἶχεν ὄψιν - διὰ τί οὖν, Μὴ φοδοῦ ; Ἐπειδὴ προσέπεσε 
τῇ μνήμη τῶν πρώτων ἁμαρτημάτων, Μὴ φοβοῦ, 
φησὶ, σαυτὸν, ὡς ἁμαρτωλὸν, ἀλλὰ λοιπὸν νόει σαυ-- 
τὸν ὡς ἀπόστολον; ῥήματι δεσποτιχῷ χελευόμενος τὴν 
οἰκουμένην σαγηνεῦσαι. Μὴ φοδοῦ, πᾶς ἁμαρτωλὸς 


A παρὰ Χριστοῦ ἀχουέτω * Μὴ φοθοῦ - μόνον ἀπὸ τοῦ 


νῦν μετανοείτω. Τὸ τοίνυν δίχτυον, ἵνα εἰς τὴν προ- 
λαδοῦσαν ἔλθω ἀχολουθίαν, εἰκών ἐστι τῆς εὐαγγελι- 
χῆἧς τοῦ Σωτῆρος διδασχαλίας. Τὸ δὲ εὐαγγέλιον τοῦτο 


* Omnes Mss. διατί οὖν. [Omittebatur οὖν in Editis.] 
Infra προσέπεσς duo, recte. [Edebatur προσέπεσον.] 


HOMILIA DE 


χαλεῖ Παῦλος ποτὲ μὲν εὐαγγέλιον δικαιοσύνης, ποτὲ 
δὲ εὐαγγέλιον εἰρήνης , ποτὲ δὲ εὐαγγέλιον δυνάμεως. 
"Exci? γὰρ δυνατὴ 4 χάρις τοῦ κηρύγματος xal πο- 
λέμους * ἀφανίσαι, καὶ στάσεις ἀνθρώπων μὴ συμφω- 
νούντων πρὸς εὐσέδειαν σχορπίσαι, xoi διὰ uiv τὸ 
πάντας χαλέσαι πρὸς σωτηρίαν λέγεται εὐαγγέλιον δι- 
χαιοσύνης" διὰ δὲ τὸ χαταστέλλειν τὸν πόλεμον τῶν 
δαιμόνων λέγεται εὐαγγέλιον εἰρήνης * διὰ δὲ τὸ εὖ- 
τελέσι ῥήμασι χηρύττειν Θεοῦ γνῶσιν καλεῖται εὖ- 
αγγέλιον δυνάμεως. Ἄκουε Παύλου λέγοντος" Οὐ γὰρ 
ἐπαισχύνομαι τὸ εὐαγγέλιον * δύναμις γὰρ Θεοῦ ἐστιν 
εἰς σωτηρίαν. 'Tà δυνατὸν γὰρ τότε φαίνεται δυνατὸν, 
ὅταν μὴ τοῖς ἀχολούθοις κεχρημένον λογισμοῖς, κρα- 


τήση τῶν περάτων τῆς γῆς " ὡς λέγει 6 Σωτὴρ τῷ 


Παύλῳ - Ἀρχεῖ σοι f; χάρις μου * 4 γὰρ δύναμίς μου 
ἐν ἀσθενείᾳ τελειοῦται. Οὐδὲν ἦν μέγα, εἰ γυμνὴ τῇ 
θεότητι τὴν οἰκουμένην ἐφώτισεν, ἀλλ᾽ ὅτι διὰ σώ- 
ματος τὴν ἀπαθὴ καὶ ἀσώματον ἔδειξε δόξαν. Οὐδὲν 
v θαυμαστὸν, εἰ 6 ζῶν ζωοποιὸν ἀπαστράψας δόξαν, 
τὴν οἰκουμένην ἐζωοποίησεν * ἀλλὰ τὸ δυνατὸν τοῦ 
Λόγου, ὅτι θανάτῳ τὸν θάνατον ἀφανίζει, καὶ διὰ 
τῶν ὕδρεων τὴν ἀθάνατον ἀπαστράπτει δόξαν. ᾿ΑᾺλ- 
λαχοῦ λέγει, εὐαγγέλιον εἰρήνης - Τοὺς γὰρ πόδας 
ὑμῶν, φησὶ, παρασχευάσατε ἐν ἑτοιμασίᾳ τοῦ εὐαγ- 
γελίου τῆς εἰρήνης - ἀλλαχοῦ καλεῖ δικαιοσύνης, ὥς 
φησιν * Οὐ γὰρ ἐπαισχύνομαι τὸ εὐαγγέλιον - δικαιο- 
σύνη γὰρ Θεοῦ ἐν αὐτῷ " ἀποχαλύπτεται. Τί ἐστι; 
Δικαιοσύνη Θεοῦ ; ᾿Επειδὴ ὁ πρῶτος νόμος ᾿Ἰουδαίοις 
ἐδόθη μόνοις, τὸ δὲ εὐαγγέλιον πᾶσι, καλεῖ εὐαγγέ- 
λιον δικαιοσύνης. Δίκαιος γὰρ 6 Θεὸς, δμοίως πάντας 
ποιήσας, ὁμοίως πάντας ἐφώτισε. Καὶ τοῦτο ἦν δί- 
xav, τὸ μὴ τοὺς μὲν σῶσαι, τοὺς δὲ μὴ σῶσαι " τὸ 
μὴ τοὺς μὲν καλέσαι, AR δὲ μὴ καλέσαι. "Ev τῇ 
παλαιᾷ Διαθήχη οὐκ ἦν 4 χλῆσις δικαία, ἀλλ᾽ οἶχο- 
νομικὴ γ προχατασχευάζουσα ὁδὸν τῇ δικαιοσύνῃ. Οὐ 
γὰρ λέγω ταύτην δικαίαν, κἀκείνην ἄδικον, ἀλλ᾽ ἐχεί- 
νὴν δδὸν ταύτης, χαὶ προχατασχευὴν ταύτης. Ἔδωχε 
νόμον τῷ ᾿Ισραήλ. Καὶ λέγει 6 Δαυίδ - Ὁ ἀπαγγέλ: 
λων τὸ λόγιον αὐτοῦ τῷ Ἰαχὸν', δικαιώματα xol xpt 
ματα αὐτοῦ τῷ Ἰσραήλ. Οὐχ ἐποίησεν οὕτω παντὶ 
ἔθνει, καὶ τὰ χρίματα αὐτοῦ οὐχ ἐδήλωσεν αὐτοῖς. 


^ Ita recte Regius unus, Antea edebatur ἡράνισεν et 
ἐσχόρπισεν. Jure suspicatus errorem erat Savyilius. 

b Notat hoc loco Duceus: « ἀποχαλύπτεται. Quae 
sequuntur in excerptis apud Photium paulo ampliora 
sunt, p. 849 : πῶς οὖν διγαιοσύνη Θεοῦ ἐν αὐτῷ ἀποχαλύπτε- 
ται; πῶς; ἐπειδὴ ὃ πρῶτος νόμος ἰουδαίοις ἐδέδοτο, χαὶ τῶν 


LEGISLATORE. 475 


modo ab hoctempore ponnitentiam agat. Ergo rete 
illud, ut ordinem rerum explicandarum prius in- 
stitutum prosequamur, imagofuitevangelicz Serva- 
toris doctrinae. Hoc autem evangelieum modo Pau- 
lus evangelium justitie, modo evangelium pacis, 

, aliquando evangelium potenti: appellat. Quia enim 

p predicationis illa gratia poterat bella auferre, sedi- 
tionesque hominum circa pietatem non consentien- 
tium dissipare, quia omnes ad salutem invitat, 
evangelium justitize dicitur : quia vero demonum 
bella sedat, evangelium pacis appellatur : ac quia ^ i sedi 
Dei cognitionem isis vilibus promulgat, evan- gelium. pa- 
gelium potentiz dicitur. Audi Paulum dicentem : ries 8 
IVon erubesco evangelium : virtus enim Dei Rom.i. 16. 
est ad salutem omni credenti.Potentia siquidem 
tum demum vere elucescit, cum is qui praedicat, 
non humana rationum serie usus, terminos orbis 

C obtinet; ut Servator Paulo dicit : Sufficit. tibi 2. Cor. 12. 
gratia mea : virtus enim mea in infirmitate per- 9 
ficitur. Neque enim magnum quidpiam hoc fuis- 
set, si Christus:nuda sua divinitate orbem illu- 
strasset : sed hoc mirum, quod corpore suo impas- 
sibilem et incorpoream ostenderit gloriam. Neque 
illud admirabile, si vivus δὲ vivifica gloria re- 
splendens, orbi vitam restituisset: sed potentia Verbi 
est quod morte mortem tollat, et per contumelias 
immortali gloria refulgeat. Alibi etiam Paulus evan- 
gelium pacis appellat : Preparate, ait, pedes ve- gj. 6 
stros in preparatione evangelii pacis. Alibi '5- 

D evangelium justitiz: nominat, cum ait: /Von enim moy. 16. 
erubesco evangelium : justitia enim Dei in ipso 17: 
revelatur. Quid est Justitia Dei ? Posteaquam lex 
prima solis Judzeis fuitdata, evangelium vero omni- 
bus, evangelium justitiz appellat. Siquidem Deus 
justus qui omnes perzeque procreavit, omnes pera- 
que illustravit : illudque justitie erat, non hos 
quidem servare, illos vero minime : et hos vocare, 
illos secus. In Veteri quidem Testamento, vocatio 
justa non fuit : sed ceconomica, quee justitie viam 
premunivit. Neque tamen hanc quidem justam, 
illam vero injustam dixero : sed illam auditum 
ad hanc patefecisse, et ad hane apparatum quem- 
dam fuisse. Legem Israeli dedit. Hine David : Qui Psa/. 47. 
annuntiat verbum suum Jacob, justitias et ju- ^" 8. Ὁ» (19: 

. dicia sua Israel. Non fecit taliter omni na- 
tioni, et judicia sua non manifestavit eis. 


Evange- 


ἄλλων ἀνθρώπων τῆς αὐτῆς ὑπαρχόντων δημιουργίας καὶ φύ- 
σεως. τὸ εὐαγγέλιον πᾶσιν ὁμοτίμως τοῖς ὁμοφυέσιν, εἰκότως 
ἐν αὐτῷ διχαιοσύνη Θεοῦ ἀποχαλύπτεται, καὶ χαλεῖται διχαιο- 
σύνης εὐαγγέλιον. ἂν τοίνυν τῇ Παλαιᾷ: Cum prima lex Ju- 
deis solis data sit, licet alii homines ejusdem exi- 
sterent. nature et ori ginis , evangelium vero. omnibus 


Coloss. 3. 
11, 


Justitice 
evange- 
lium. 


Servitutis 
species di- 
verse, 


Gen. 9.25. 


Joan.8.34. 


Psal. 47. 
10. τι. 


ILid. 


476 


9. Quia ergo uni. genti patefecit , hic vero do- £ 


cirina .veritatis tamquam ad stateram appensa, 
omnibus eam ex aquo communicavit. Adverte 


INCERTI 


^p: x m 
Ἐπεὶ οὖν ἐχείνην ἔθνει ἀπεχάλυψεν, ἐνταῦθα δὲ 


ζυγοστατήσας τὸν τῆς ἀληθείας λόγον, πᾶσιν αὐτὸν 
ἐξἴσου ἐκέρασε. Πρόσεχε, παραχαλῶ. Δικαιοσύνη ἐστὶ 


quiso. Justitia est, omnes ex equo salvos velle RM τὸ πάντας ὁμοίως σῶσαι, καὶ μὴ εἶναι διαφορὰν δού- 


nec differentiam facere servi aut liberi, barbari aut 
Graci, mulieris vel viri : sed quod Paulus dicit : 
In Christo Jesu. non barbarus, non Scytha : 
non mas, non. femina : nec .sereus, nec liber. 
Videsne zqualitatem? Quia enim natura qnales 
sumus, licet sententiis dissideamus, naturam no- 
stram pristine illi pulchritudini restituit. Cum 
enim Adamus e terra formatus fuit, non alienigena, 
non Scytha, nec barbarus, nec Grzcus, non servus, 
non liber, non mas, nec femina erat : ex uno siqui- 
dem duo illa procreavit. Servitutem non natura 
genuit, sed liberum arbitrium peperit. Sed et alia 
species servitutis est, ad quam. necessitate famis 
aut captivitatis adigimur. Prater hanc quoque alia 
est, quam sponte subimus : ut ancillis in uxores 
ductis, libertatem vendimus, et nos servitutisjugo 
subjicimus. Ac prima quidem illa animi quadam 
pravitate constituta est. Tu vero, unde hzc servitus 
originem duxerit, attende. Post diluyium Noé cum 
vinum bibisset, nec ut par erat illud temperasset, 
imperitia quadam. inebriatus est : neque volunta- 
tis, sed inscitie morbum admisit ; et quidem 
ebrius seipsum denudavit : atque unus e filiis in- 
gressus, patrem nudum conspectum irrisit. Quid 
igitur pater jam sobrius ad. illum ? Maledictus 
Chanaan, servus erit fratribus suis. Vides pec- 
catum servitutem introduxisse ὃ Hinc Servator : 
Omnis qui peccatum facit, serpus est peccati. 
Postquam ergo Liberator humani generis advenit, 
veniam peccatis concessit, imo vero sustulit ( siqui- 
dem radice excisa, fructus simul excidit), vocat 
evangelium justitize, quod omnes ex zquo homines 
illustret. Judaei enim arbitrabantur, evangelium, 
quod per ipsum promulgabatur, ad se solos perti- 
nere. Verum hzc ipsorum exspectatio inopinatum. 
eventum sortita est. Hinc igitur Davidicum illud : 
Suscepimus, Deus, misericordiam tuam in me- 
dio populi tui : secundum nomen tuum, Deus, 
ita et laus tua in fines terre. Et ut demonstra- 
ret, quod misericordiam suam declarare in fines 
orbis terre, sit illa justitia, subjecit : Justitia 
plena. est dextera tua. Quotiescumque profun- 
dior aliqua et prophetica sese obtulerit quzstio, 
cam amplectere : non quidem applausu, sed intel- 


equaliter gentibus, merito in illo justitia Dei revela- 
lur, et justitie. evangelium. vocatur. In. Veteri igitur 
"Test.» 


Bn 


λου χαὶ ἐλευθέρου, βαρόάρου ἢ “Ἕλληνος, γυναιχὸς. 
ἢ ἀνδρός: ἀλλ᾽ ὃ λέγει Παῦλος, ᾿Εν Χριστῷ Ἰησοῦ οὖ 
βάρξαρος, οὐ Σκύθης, οὐχ ἄρσεν, οὐ θῆλυ, οὐ δοῦ- 
oc, οὐκ ἐλεύθερος. “Ορᾷς ὁμοτιμίαν ; ᾿Κπειδὴ γὰρ 
ἣ φύσις δμότιμος, εἰ καὶ ταῖς γνώμαις ἐμερίσθημεν» 
συνάγει τὴν φύσιν εἰς τὸ ἀρχαῖον χάλλος. “Ὅταν γὰρ 
ἐπλάσθη ὃ ᾿Αδὰμ., οὐχ ἦν τις ἀλλογενὴς, οὗ Σκύθης, 
οὐ βάρδαρος, οὖχ “Ἕλλην, οὐ δοῦλος, οὖχ ἐλεύθερος, 
οὖκ ἄρσεν; οὐ θῆλυ * ἐκ γὰρ τοῦ ἑνὸς τὰ δύο ἐπήγαγε- 
Δουλείαν οὐ φύσις ἐγέννησεν, ἀλλὰ προαίρεσις ἔτεχε- 
Γίνεται δὲ xal δουλεία ἠναγκασμένη ἢ ἐν συμφορᾷ λι- 
μοῦ, ἢ αἰχμαλωσίας ἀνάγκη. "Ἔστι δὲ καὶ ἑτέρα δου.- 
λεία αὐθαίρετος, fj δι᾿ ἐπιγαμίαν θεραπαινίδων τὴν 
ἑαυτῆς ἐλευθερίαν πιπράσχουσα, xal ὑπὸ ζυγὸν δου- 
λείας ἐρχομένη. Ἢ δὲ πρώτη δουλεία ἀπὸ καχῆς συν- 
ἔστη γνώμης. Καὶ πόθεν εὑρίσχεται ἣ ῥίζα τῆς δου-- 
λείας, dxous. Μετὰ τὸν καταχλυσμὸν ὃ Νῶε πιὼν 
οἶνον, καὶ μὴ κεράσας αὐτὸν τῇ πρεπούσῃ χράσει, OU 
ἀπειρίαν ἐμεθύσθη, οὗ γνώμης νόσον ἐνδειξάμενος, 
ἀλλ᾽ ἀγνοίας - καὶ ἐμεθύσθη, καὶ μεθυσθεὶς ἐγυμνώ-- 
θη. Καὶ εἰσελθὼν εἷς τῶν υἱῶν αὐτοῦ, εἶδε τὴν τοῦ 
πατρὸς γύμνωσιν, καὶ ἐγέλασε. 'T( οὖν 6 πατὴρ ἐχνή- 
jag λέγει; ᾿Επικατάρατος * Χαναὰν, παῖς οἰκέτης 
ἔσται τοῖς ἀδελφοῖς αὐτοῦ. “Ορᾷς πῶς τὴν δουλείαν 
ἐγέννησεν ἣ ἁμαρτία ; Διὰ τοῦτο λέγει ὃ Σωτήρ: Πᾶς 
ὃ ποιῶν τὴν ἁμαρτίαν, δοῦλός ἐστι τῆς ἁμαρτίας. 
"Emsi οὖν ἦλθεν 6 ἐλευθερωτὴς τοῦ ἀνθρωπίνου γέ-- 
vouc , xai συνεχώρησε τὴν ἁμαρτίαν, μᾶλλον δὲ ἦρεν 
(ἐκτεμὼν γὰρ τὴν ῥίζαν, συνεξέτεμε καὶ τοὺς χαρ- 
ποὺς), χαλεῖ δικαιοσύνης εὐαγγέλιον, διὰ τὸ πάντας 
δμοίως φωτίζειν. Ὑπελάμανον οὖν ot Ιουδαῖοι, ὅτι 


D τὸ εὐαγγέλιον τὸ κηρυττόμενον δι᾿ αὐτοῦ αὐτοῖς δίδο-- 


ται μόνοις. ᾿Εξέδη δὲ παρ᾽ ἐλπίδας ἣ προσδοχία. Διό 
φησιν ὃ Δαυίδ: Ὑπελάδομεν, ὁ Θεὸς, τὸ ἔλεός σου ἐν 
μέσῳ τοῦ λαοῦ σου" χατὰ τὸ ὄνομά σου, 6 Θεὸς, οὕ-- 
τῷ xal ἣ αἴνεσίς σου ἐπὶ τὰ πέρατα τῆς γῆς. Καὶ ἵνα 


- δείξῃ, ὅτι τὸ ἐλεῆσαι τὰ πέρατα τῆς γῆς. δικαιοσύνη 


ἐστὶν, ἐπήγαγε" Δικαιοσύνης πλήρης ἣ δεξιά σου. 
P"Ocay βαθύ τι xal προφητιχὸν ἀναχύψῃ ζήτημα, 
σύνδραμε τῷ λόγῳ, μὴ χροτῶν, ἀλλὰ νοῶν, μὴ 
ἁπλῶς δεχόμενος τὸν χρότον τῶν ῥημάτων, ἀλλὰ 


E τὴν ἔννοιαν βασανίζων τῶν νοημάτων. "Ek γὰρ ἄδης 


τὰ τοῦ Θεοῦ μετὰ ἀληθείας, χαὶ μάλιστα τὴν φωνὴν 
ταύτην, ἣν ὃ Δαυὶδ εἶπεν: Ὑπελάδομεν, ὃ Θεὸς, 


^ Χαναάν. Sic omnes, atque ita legitur in Bibliis; unus 
codex χάμ. 
b Unus ὅταν μὲν οὖν. Alius ὅταν αὖν. 


HOMILIA DE 


τὸ ἔλεός δου ἐν μέσῳ τοῦ λαοῦ σου" κατὰ τὸ ὄνομά 
σου, ὃ Θεὸς, οὕτω xal fj αἴνεσίς σου ἐπὶ τὰ πέρατα 
. τῆς γῆς δικαιοσύνης πλήρης ἣ δεξιά cou εὑρίσχη 
xo ἄδων τὰ τοῦ Θεοῦ, καὶ πληρούμενος Πνεύμα- 
τος ἁγίου. Ὃ γὰρ γνησίως ψάλλων, ἀνακαινιζόμε- 
γος τὴν ψυχὴν, ἀποτελεῖται ναὸς τοῦ ἁγίου Πνεύ- 
ματος. Μὴ γὰρ μικρὸν νομίσῃς ψαλμῳδίαν εἶναι. 


LEGISLATORE. 477 
ligentia : ne simpliciter verborum sonitum admi- 
rare, sed sententiam et vim explora. Si enim vere 
et ex animo divinas laudes celebraveris, maxime- 
que Davidicum illud oraculum cantaveris : Susce- 
pimus, Deus, misericordiam tuam. in medio 
populi tui : secundum nomen tuum, Deus, ita 
et laus tua in fines terre : Justitia plena est 


Δοχεῖ μὲν γὰρ τὴν ἀκοὴν θέλγειν, τῇ δὲ ἀληθείᾳ τὴν 09 dextera tua : simul et. divinas laude$ celebrans, 
ψυχὴν ἐγείρειν. Οὕτω καὶ ὃ μακάριος ᾿Ἑλισσαῖος 6 A et sancto Spiritu repletus deprehenderis. Qui enim Renovatur 


προφήτης παραχαλούμενος παρά τινων βασιλέων προ- 
φητεῦσαι τὰ μέλλοντα, λέγει" Δότε μοι ἄνδρα εἰδότα 
ψάλλειν: ἦλθεν Ó τῆς μουσικῆς ἔμπειρος, καὶ ἐν τῷ 
ψάλλειν, φησὶν, ἐχεῖνον, ἦλθε τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον 
ἐπὶ Ἑλισσαῖον. Τί οὖν ; ἄρα τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον 
φωναῖς θέλγεται, καὶ ἐπῳδαῖς καθέλχεται, εἰ τῇ ψυχῇ 
ἐπανεπαύετο τῇ προφητικῇ; Ἤρχει fj χαθαρότης τοῦ 
προφήτου προσχαλέσασθαι τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον. Διὰ 
τί οὖν λέγει, Δότε ἄνδρα εἰδότα ψάλλειν; Οὐχ ἵνα τὸ 
Πνεῦμα τερφθῇ διὰ τῆς ψαλμῳδίας, ἀλλ᾽ ἵνα, ἐχείνου 
Ψψάλλοντος, ὃ νοῦς τοῦ προφήτου ἀνακαινισθεὶς, ἄξιος 
γένηται τῆς τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐπιφοιτήσεως. Διὰ 
τοῦτο τὸ Πνεῦμα χαλεῖ, ἵνα δείξῃ, ὅτι οὐ τῇ ψαλ- 
μῳδίᾳ ἐθέλχθη, ἀλλὰ τῇ ψυχῇ τῇ ὑπὸ τῆς ψαλμῳ- 
δίας διεγερθείσῃ. Οὐκ ἦλθεν ἐπὶ τὸν ψάλλοντα, ἀλλ᾽ 
ἐπὶ τὸν ἀχούοντα. Δεῖ μὲν οὖν χαθόλου τὰς δυνάμεις 
τῶν Ψαλμῶν ἐρευνᾶν, ἐξαιρέτως δὲ τοῦ σήμερον ἡμῖν 
δηθέντος ἁγίου “ψαλμοῦ: ὋὉ Κύριος ἐδασίλευσεν, 
ἀγαλλιάσθω ἣ γῆ» εὐφρανθήτωσαν νῆσοι πολλαί. Τὸ, 
Ὁ Κύριος ἐδασίλευσε, πῶς ὑπόλαμθάνεις ; ἄρα ὡς 
πρόσφατον λαθόντα τὸτῆς βασιλείας ἀξίωμα; Εἰ μὲν 
γὰρ εἶπεν, ὃ Κύριος βασιλεύει, τὴν ἀΐδιον αὐτοῦ ἥρ- 
μήνευεν ἀξίαν - νῦν δὲ λέγει, Ὃ Κύριος ἐδασίλευσεν. 
Εἴρηται καὶ πρῴην ἡμῖν, καὶ νῦν λεχθήσεται. Πρὸ τῆς 
τοῦ Χριστοῦ παρουσίας, πρὸ τοῦ εὐαγγελιχοῦ κηρύ- 
ματος, ἐδασιλεύετο ἡμῶν ἣ φύσις ὑπὸ τοῦ διαδόλου, 
ὑπὸ τῆς ἁμαρτίας, ómb τοῦ θανάτου. Πόθεν τοῦτο: 
Λέγει Παῦλος: Ὥσπερ γὰρ ἐδασίλευσεν ἣ ἁμαρτία 
ἐν τῷ θνητῷ ἡμῶν σώματι, οὕτω xol fj χάρις βασι- 
λεύσει διὰ Χριστοῦ. Ἰδοὺ 4 τῆς ἁμαρτίας βασιλεία. 
Ποῦ ἡ τοῦ διαδόλου; Ἄχουε τοῦ Σωτῆρος λέγοντος " 
Ei 6 σατανᾶς τὸν σατανᾶν ἐχδάλλει, καθ᾽ ἑαυτοῦ ἐμε- 
ρίσθη: πῶς οὖν σταθήσεται ἢ βασιλεία αὐτοῦ; ᾿Ιδοὺ 
ἣ τοῦ διαθόλου βασιλεία. Ποῦ ἢ τοῦ θανάτου; Ἄχουε 
Παύλου λέγοντος - ᾿Εδασίλευσεν 6 θάνατος ἀπὸ ᾿Αδὰμ. 
μέχρι Μωῦσέως, καὶ ἐπὶ τοὺς μὴ ἁυιαρτήσαντας. ᾿Επεὶ 
Gv ἐκράτει f διαθολιχὴ τριὰς ἣ κατὰ τῆς ἁγίας χαὶ 
ἀχράντου Τριάδος τυραννήσασα,, τουτέστιν, ὃ διάδο- 


^ Unus post ψαλμοῦ habet ποίου τούτου ; Paulo post 
idem πρόσφατον λαθόντος, et infra ἡρμήνευε βασιλείαν" εἰ 
δὲ λέγει, b χύριος ἐθασίλευσε , νεωτέραν τινὰ κυριότητα καὶ 
δεσποτείαν ὃ προρητιχὸς λόγος αἰνίττεσθαι βούλεται, εἴρηται 


ingenueet ex animo psallit, animo renovatus, tem- 
plum Spiritus sancti efficitur. Neque enim par- 
vum quidpiam psalmorum modulationem existi- 
maveris. Videtur illa quidem aures tantum de- 
mulcere, atqui reipsa animum quoque excitat. Sic 
etiam beatus Eliseus propheta, cum a regibus 
quibusdam, ui futura przdiceret, rogaretur, ait : 


animo, qui 
recle psal- 
lit. 


Date mihi virum, qui sciat psallere : qui cum 4. Reg. 3. 
5 


venisset, et psalleret, inquit, Spiritus sanctus super 
B Eliseum cecidit. Quid igitur? ergone Spiritus san- 
ctus vocibus modulantium oblectatur, et velut in- 
cantationibus allicitur, siquidem in prophetz animo 
acquievit? Sufficiebat certe prophetae puritas, ut 
Spiritum sanctum adyocaret. Cur ergo dicit: Date 
mihi virum, qui psallendi sit sciens ? Non sane 
ut Spiritus sanctus psalmorum modulatione ob- 
lectaretur, sed ut, illo cantante, propheta, mente 
renovata, Spiritus sancti adventu dignus effice- 
retur. Ideoque Spiritum invocat, ut planum face- 
€ ret, non psalmodia allici, sed animo per modula- 
tionem excitato. Neque ille ad. psallentem perve- 
nit, sed ad audientem. Oportet itaque psalmorum 
vim perscrutari : precipue vero ejus, qui nobis 


10. 


hodie est recitatus : Dominus regnavit, exsultet p,,1 96.1. 


terra, letentur insule multe. Quomodo ergo 
illud, Dominus regnavit, accipis ? num. quasi 
recens ad. fastigium illud regie dignitatis perve- 
nerit ? Si enim dixisset, Dominus regnat : sempi- 
ternam illius regiam dignitatem notasset. Jam 
D vero dicit, Dominus regnavit. Dictum estnuper 
et jam iterum dicetur. Ante Christi adventum, 
ante evangelii promulgationem, in. naturam no- 
stram imperium obtinebat diabolus, peccatum, 


mors. Undenam hoc? Paulus explicat: Quemad- non.6. 12. 


modum enim regnavit peccatum in. mortali 
.nostro corpore, sic etiam gratia regnavit per 
Christum. Ecce peccati regnum. Übinam diaboli ? 


Audi Servatorem dicentem : Si satanas satanam Nun. 12. 
20. 


τοίνυν ὑμῖν χαὶ πρῴην») χαὶ νῦν δὲ λεχθήσεται. Haec porro 
retulit Photius, sed. non verbum de verbo , atque ex- 
cerpti more. 


478 
expellit, adversus. seipsum. divisus est : quo- 
modo ergo stabit regnum illius ? Ecce. diaboli 
regnum. Übinam mortis ? Audi Paulum disseren- 
Iom.5.14: tem : Regnait mors ab Adam usque ad Mosen, 
super eos, qui non peccaverant. Cum igitur 
diabolica trias in sanctam et ampollutam Trinita- 
tem tyrannidem suam exercuisset, scilicet, diabo- 
lus, peccatum, mors : οἱ diabolus quidem deci- 
peret, peccatum interficeret, mors vero sepeliret : 
David, hac triplici tyrannide oppressis letum nun- 
tium affert, monetque, ut sese ex servitutis jugo 
subducant, et dominatum Christi, quod przdica- 
batur, amplectantur : Dominus regnavit. Re- 
gnum mortis abolitum est, et peccati potentia de- 
structa est, et diaboli. potestas fracta est. Domi- 
nus regnawiL, exsultet terra. Et merito sane ex- 
sultare debuit, quae quondam in servitutem: reda- 
cta, jam liberata est : quae olim erravit, jam gloria 
resplendet : quae quondam in sepulcris condita 
delitescebat, nunc in solio collocata est : que quon- 
dam ignominia oppressa jacebat, nunc honore af- 
ficitur. Dominus regnavit. Sic etiam alio in loco 
dicitur (oportet enim sententias consentaneas inter 
Psal.92.1. sein medium afferre) : Dominus regnavit, deco- 
rem indutus est. Nos veste induimur, ut quid- 
quid naturz nostra: minus decorum est, occulte- 
tur. Quare igitur Deus naturam suam, quae et cor- 
pore vacat, et plena lucis est, imo qua plus quam 
lux coruscat, contegit? Sed vocatille corpus Chri- 
sti vestem suam : Dominus regnavit, decorem 
indutus est. Decorem vocat, carnem Christi. Erat 
enim illa sane decora, nec ulla peccati turpitudine 
Isai. 53. 9. feda, Neque enim. peccatum fecit umquam, nec 
Psal.g2. 1. inventus estdolus in ore ejus. Zndutus est Domi- 
Zona indi- husceirtutem, et precinxit se. Quoniam zona re- 
cium Regis. sem exornat, zona autem est indicium regis et 
judicis : : inducit ipsum et regem et judicem ; ait 
Isai. vt, 1, enim Isaias: Egredietur virga de radice Jesse, 


2. 5. et : flos ex ipsa ascendet, et requiescet super eum 
Spiritus Dei; et erit justitia cingulum lumbo-- 
rum ejus, et fides cinctorium renum ejus. 

Ves. 4. Hujus ipsius vestis Servatoris, in carne 
tus pontifi- dico, latentem. figuram pra se tulit pontifex in 
cis — figura οὖν 
Chris. lege. Et vero diligenter adverte, quomodo um- 


brz ille veritatem nobis subindicarent, quomodo 
item evangelice figure preluxerint. Leniter lo- 
quor, et pro virili me simplicium et imperitorum 
captui accommodo, ne illi huc vel illuc circumdu- 


ἃ Sic Editi, recte, ut videtur. Tres Mss. μᾶλλον o: 
φῶς ἀπαστράπτουσαν. 
5 Duo Mss. ἐνδύετο; unus addit τοίνυν. Edit. ἐνεδύετο. 


INCERTI 


Joc, ἣ ἁμαρτία, 6 θάνατος xo ὁ μὲν διάδολος ἦπά- 
E τα, ἣ δὲ ἁμαρτία ἔσφαζεν, 6 δὲ θάνατος ἔθαπτεν " 
εὐαγγελίζεται τοὺς τυραννουμένους ὃ Δαυὶδ, καὶ λέ- 
γει, ὥστε ἐξελθεῖν τὸν ζυγὸν τῆς δουλείας, χαὶ δέξα-- 
σθαι τοῦ Χριστοῦ τὴν δεσποτείαν κηρυττομένην- Ὁ 
Κύριος ἐδασίλευσε. Πέπαυται-τοῦ θανάτου ἡ βασιλεία, 
πέπαυται τῆς ἁμαρτίας τὸ κράτος, πέπαυται τοῦ διὰ- 
δόλου ἣ ἐξουσία. Ὃ Κύριος ἐδασίλευσεν, ἀγαλλιάσθω 
ἣ γῆ. ᾿Αγαλλιᾷν γὰρ ὀφείλει ἣ ποτὲ δεδουλωμένη,, xot 
νῦν ἐλευθερωθεῖσα" ἣ ποτὲ πεπλανημένη, καὶ νῦν δεδο- 
ξασμένη " ἣ ποτὲ ἐν τάφοις, καὶ νῦν ἐν θρόνοις" ἣ ποτὲ 


409 ἕν ἀτιμίᾳ, καὶ νῦν ἐν τιμῇ. Ὁ Κύριος ἐδασίλευσεν. 


^ Οὕτω χαὶ ἀλλαχοῦ λέγεται ( δεῖ γὰρ τὰ συγγενὴ τῶν 
νοημάτων παράγειν ): Ὁ Κύριος ἐδασίλευσεν, εὐπρέ-- 
πειαν ἐνεδύσατο. Ἡμεῖς ἐνδυόμεθα ἔξωθεν ἱμάτιον, 
ἵνα τὸ ἀπρεπὲς τῆς φύσεως χαλύψωμεν. Ὁ δὲ Θεὸς, 
ἵνα τί καλύψῃ τὴν ἀσώματον φύσιν, τὴν φωτὸς γέμου- 
cay , ^ μᾶλλον δὲ φωτὸς ἀπαστράπτουσαν; ᾿Αλλὰ χα-- 
λεῖ ἔνδυμα αὐτὸ τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ - Ὃ Κύριος ἐδα- 
σίλευσεν, εὐπρέπειαν ἐνεδύσατο. Εὐπρέπειαν καλεῖ 
τὴν σάρκα τοῦ Χριστοῦ. Εὐπῤέπὴς γὰρ ἦν, οὐχ dteie 
αἶσχος ἁμαρτίας. Ἁμαρτίαν γὰρ 00x ἐποίησε πώποτε; 
οὐδὲ ηδρέθη δόλος ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ. ᾿Ενεδύσατο 
Κύριος δύναμιν - καὶ περιεζώσατο. ᾿Επειδὴ τὸν βασι-- 
Ma ζώνη χοσμεῖ, ἔστι δὲ ἢ ζώνη βασιλέως γνώρισμα, 
καὶ χριτοῦ εἰσάγει αὐτὸν καὶ βασιλεύοντα, καὶ κρί- 
vovza.* λέγει γὰρ Ἡσαΐας - ᾿Ἐξελεύσεται ῥάόδος ἐκ τῆς 
ῥίζης Ἰεσσαὶ, καὶ ἄνθος ἐξ αὐτῆς ἀναδήσεται, καὶ 
ἀναπαύσεται ἐπ᾽ αὐτὸν Πνεῦμα Θεοῦ “ xcd ἔσται δι-- 
χαιοσύνῃ ἐζωσμένος τὴν ὀσφὺν αὐτοῦ, καὶ ἀληθεία 
εἵλημένος τὰς πλευρὰς αὐτοῦ. 


Β 


Ῥοῦτο τὸ ἔνδυμα τοῦ ος τὸ τῆς σαρχὸς λέ- 
1o: χρυφαίως χαὶ ἐν εἰχόνι ταῦ ὃ ἀρχιερεὺς ἐν τῷ 
νόμῳ. Καὶ πρόσεχε ἀχριδῶς, πῶς αἵ σχιαὶ τὴν ἀλή. 
θειαν ἡρμήνευσαν, πῶς οἱ τύποι τοῦ εὐαγγελίου προέ- 
λαμπον. Λέγω δὲ ἠρέμα, καὶ κατὰ τὸ δυνατὸν συγχά- 
ταδαίνων τῇ dxo τῶν ἀχεραίων xoi τῶν ἀπείρων, 
ἵνα μὴ ὧδε κἀκεῖσε περιάγωνται. P ᾿Ενεδύετο ὃ ἀρ- 


C 


Infra Editi κυρθασίαν : omnes Mss. habent χορυθάντιον. 
In hanc vero lectionem haec erudite notat Fronto Du- 
vieus : « Romana Editio, Anglicana et Regius Mediceus 


ἣν HOMILIA 


χιερεὺς εἰσιὼν εἰς τὰ ἅγια τῶν ἁγίων ποδήρη, τουτέ- 
στιν, ἱμάτιον ἀπὸ κεφαλῆς μέχρι ποδῶν ἀπηωρημέ- 
vov , ἐπωμίδα, ζώνην, περισχελῇ, πέταλον χρυσοῦν, 
τιάραν, τουτέστι χορυδάντιον, τὸ λόγιον ἐπὶ τοῦ 
στήθους, καὶ ὅσα διαγορεύει ἣ Γραφὴ; καὶ ἔστιν ἰδεῖν. 
Ἄλλα μὲν τὰ σχήματα, ἄλλα δὲ τὰ νοήματα. Οὐ γὰρ 
πάντως Θεὸς ἀναπαύεται δαχίνθῳ, καὶ πορφύρα, “ καὶ 
xóxxt , καὶ βύσσῳ" Θεὸς γὰρ ψυχῶν ἀπαιτεῖ καθα- 
ρότητα" ἄλλ᾽ ἐν τοῖς σωματικοῖς ἄνθεσι διαγράφει 
τῶν ἀρετῶν τὴν εἰκόνα. Εἰ γὰρ ἀληθῶς ταῖς στο- 


λαῖς ἐχείναις ταῖς ἐνδόξοις ἀνεπαύετο, διὰ τί πρὸ. 


τοῦ ᾿Λαρὼν τὸν Μωῦσῆν οὖχ ἐνέδυσεν; Ἀλλ᾽ ἦν Μωῦ- 
σἧς xal γεγυμνωμένος τῆς ἐσθῆτος ἐχείνης, καὶ ἐν - 
δύων αὐτὴν τοὺς ἱερεῖς. Μωῦσῆς οὐκ ἐλούθη ὕδατι, 
χαὶ ἔλουεν - οὐχ ἐχρίσθη ἐλαίῳ, καὶ ἔχριεν - οὐχ ἐφό- 
ρῆσεν ἱμάτιον ἱερατιχὸν, xal τοὺς ἱερεῖς ἐνέδυσεν" 


DE LEGISLATORE. 


479 


cantur. Pontifex igitur ingrediens in sancta. san- 
ctorum, induebat vestem talarem, scilicet. vestem 
^ capite usque ad pedes demissam, superhume- 
vale, zonam, femoralia, laminam auream, tiaram, 
hoc est corybantium, et rationale in pectore, et 
qui Scriptura ibidem explicat, videreque est. 
D Aliz figure, alii sensus. Neque enim Deus omnino 
hyacintho et purpura, item cocco et bysso recrea- 
tur : Deus enim. animarum puritatem postulat : 
sed in corporeis illis floribus virtutum ille ima- 
gines describit. Si enim Deus revera vestitu illo 
longe ornatissimo delectabatur, cur non Mosen 
ante Aaronem hoc modo iuduit? Sed Moses qui - 
dem ea veste carebat, eadem tamen sacerdotes in- 
duebat. Moses aqua non fuit lotus, et tamen lava- 
bat : non. oleo inunctus fuit, et tamen ungebat : 


ἵνα μάθῃς ὅτι τῷ τελείῳ ἀρκεῖ ἣ ἀρετὴ πρὸς κόσμον. ,0 nullam vestem sacerdotalem gestabat, sed sacerdo- 


Ade δὲ ἄνωθεν τὸν ἱερέα. Ἔστι γὰρ καὶ αὐτὸ τὸ τοῦ ^ tes induebat : ut inde perspicias, viro perfecto vir- v 
ἐνδύματος ὄνομα ἀμφίόολον, καὶ ζητούμενον, τῇ 6b. 


Ἑλληνικῇ γλώσσῃ μεταποιούμενον. Λάδε οὖν ἀρχὴν 
ἀπὸ τῆς κεφαλῆς. Πρῶτον τί ἦν; ἢ τιάρα, ἢ τί ὀνο- 
μάζει; "τί μετὰ τὸ πρόξενον, τιάρα; ᾿Αντὶ τοῦ, τιάρα 
ἐστὶ τὸ σχῆμα τοῦ ἐνδύματος. ᾿Επειδὴ ὃ ἀρχιερεὺς 
χεφαλὴ ἦν τοῦ λαοῦ, ἔδει δὲ τὸν πάντων κεφαλὴν γι- 
γόμενον ἔχειν χατὰ κεφαλῆς τὴν ἐξουσίαν. ᾿Απολελυ- 
μένη γὰρ αὐθεντία ἀφόρητός ἐστιν - ἔχουσα δὲ ἐπι- 
χείμιενον τὸ σύνθεμα τῆς δεσποτείας, ὑπὸ νόμον ἄγεται. 
Κελεύει οὖν τὴν κεφαλὴν μὴ εἶναι γυμνὴν, ἀλλὰ χε- 
χαλυμμένην, ἵνα μάθῃ ἣ κεφαλὴ τοῦ λαοῦ, ὅτι χεφαλὴν 
ἔχει. Διὰ τοῦτο xa ἐν τῇ ἐχχλησίᾳ ἐν ταῖς χειροτο- 
νίαις τῶν ἱερέων τὸ εὐαγγέλιον τοῦ Χριστοῦ ἐπὶ χε- 
φαλῆς τίθεται, ἵνα μάθῃ ὃ χειροτονούμενος, ὅτι τὴν 
ἀληθινὴν τοῦ εὐαγγελίου τιάραν λαμόάνει" xax ἵνα 
μάθη; ὅτι εἰ χαὶ πάντων ἐστὶ χεφαλὴ, ἀλλ᾽ ὑπὸ τού- 


constanter retinent lectionem a nonnullis repudiatam , 
τουτέστι χορυθάντιον, cui ex ingenio substituerant χυρ- 
6zsízy, ek ex Polluce l. 7, c. 13, xai χυρβασία, ἣν κίδαριν 
χαὶ πῖλον χαλοῦσι. At Interpres etiam Latinitate vocem 
illam donarat, scribens, quid est ergo corybantium ? 
Legitur certe in Lexico Stephani , χορυθάντιον" περίθεμα 
χεραλῆς ἐγχόσμιον καλόν. Ytem , χίδαρις, χορυθάντιον ἣ τῆς 
λος, ἐστὶν εἶδος χαμελαυκίου, ὃ xat tti pz νοεῖται. Hierony- 
mus Epist. 128 : Rotundum pileolum, quod Greci et 
nostri τιάραν, nonnulli galerum vocant. Origenes Hom. 
6 in Levit, : Et quia ipse caput est omnium , ideo et 
ornatus iste super omnia capiti superponitur. $i mitra 
übi et lamina aurea , plenitudo scientie Dei caput co- 
ronet, sci/o te , etiamsi apud homines lateas et ignore- 
ris, apud Deum tamen agere pontificatum intra con- 
scientice tue templum. Chrysostomus Persis tiaram tri- 
buit, ut propriam, Homil. 17 in Acta : χαθάπερ οἱ Πέρ- 
σαι τὴν τιάραν περιελόντες, χαὶ τὰς ἀναξυρίδας καὶ τὼ ὑποδή- 
ματα τὰ βαρθαριχὰ, τὴν ἄλλην στολὴν τὴν ἡμῖν ἐπιχώριον 


tutem a. ornamentum sufficere. A. capite igitur 
sacerdotem contemplarc. Namque ipsum vocabu- 
lum vestimenti ambiguum est, et de eo controver- 
titur : Graco vero sermone translatum est. lni- 
tium ergo fac a capite. Quidnam igitur erat pri- 
mum? tiaramne, vel quid primo nominat? quid 
post tiaram illam, quasi. conciliatricem ? Loco 
tiarze igitur est habitus totius illius vestis. Quan- 
doquidem pontifex. caput erat populi, par. erat 
P eum, qui caput esset omnium, in capite ejus rei 
symbolum exhibere. Absoluta siquidem et remissa 
auctoritas ferri nequit: qua vero sui imperii sym- 
bolum impositum gerit, legi subjicitur οἱ pa- 
ret. Itaque jubet caput minime esse nudum , sed 
coopertum, ut discat populi capui, se caput 
habere. Idcirco etiam in ecclesia, cum  ordi- 


ὑπελθόντες, καὶ χειράμενοι χρῷ, κρύπτουσι τῷ σχήματι τὸν 
πόλεμον : Sicut Perse tiara sublata et gladiis peculiari- 
bus et calceamentis barbaricis dimissis, alieno habitu et 
nostre regioni usitato induuntur, et corpore ad cutim 
tonso, habitu bellum occultant. λναξυρίδας interpres 
gladios esse Persicos putavit; sed Danielis 3, 21, ubi 
dicuntur tres pueri in fornacem "missi, scriptum est, 
ἐπεδήθησαν σὺν τοῖς σαραθάροις, Symmachus, ἀναξυρίσι, 
Hieronymus, cum braccis. Pro braccis, quas S$ymma- 
chus ἀναξυρίδας interpretatus est , "4quila et T'heodotio 
Saraballa dixerunt. 'Tertllianus e Greco vertens dixit 
libro de carne Christi, cum braccis suis.» Cum ergo tres 
Codices nostri »25/£4»c:2» habeant, sic restituere visum 
est [quod Savil. edidit]. Ibidem etinfra quadam hinc ex- 
cerpit Photius, sed aliis demtis, aliis mutatis, uti solet. 

* Duo καὶ zoxzivo. 

? Sic omnes , uno excepto, qui habet. zi μετὰ τὸ πρό- 
σχημα. 


irlus per- 
feclo orna- 
mentum, 


t. Cor. τι: 


10. 


Jer.31.21. 


480 


nantur sacerdotes, evangelium Christi capiti im- 
ponitur, ut discat is, qui ordinatur, veram se reci- 


INCERTI 


τοὺς πράττει τοὺς νόμους, πάντων χρατῶν, καὶ τῷ 
νόμῳ κρατούμενος, πάντα " λογοθετῶν, καὶ ὑπὸ τοῦ 


pere evangelii tiaram; atque ut discat, quamvis C λόγου νομοθετούμενος. Διὰ τοῦτο γενναῖός τις τῶν do- 


sit omnium caput, se tamen legibus istis subjici : 
et eum, qui omnibus imperat, legis imperio sub- 
esse; eumque qui omnibus dat mandata, a legi- 
bus mandatum accipere. Propterea nobilis vir 
quidam ex veteribus, cui nomen Ignatius, qui- 
que sacerdotio simul et martyrio decoratus fuit, 
ad sacerdotem quemdam scribens dicebat : Ni- 
hil sine tua voluntate geratur, neque item 
tu quicquam absque Dei facias voluntate. Quod 
igitur impositum haberet evangelium | ponti- 
fex, signum est eum esse sub potestate constitu- 
tum. Propterea dicit Paulus de muliere quz vela- 
men habebat, Mulier debet habere velamen super 
caput, quod erat imago potestatis. Erat igitur 
tiara figura potestatis : erat aurea lamina, in qua 
erat exarata Scriptura, quz Dei nomen exprime- 
bat, ac primum indicat potestatem esse Dei no- 
men Dei. Post tiaram et laminam duo lapides su- 
pra humeros erant smaragdini, quorum alter hinc 
sex tribus, totidem alter ex altera parte contine- 
bat. Signum porro hoc est sacerdotalis aspectus : 
attribuit autem sacerdoti smaragdum, cui duplex 
inest pulchritudo : habet enim et decoram virilita- 
tem et puritatem instar speculi radiantem. Quo- 
níam igitur sacerdotem pia exercitatione sobrium 
esse oportet, et vitam suam vulgo tamquam spe- 
cnlum exhibere, sacerdotem vult in humeris vir- 
tutis imaginem gestare. Quare vero in humeris? 
Quia nomen Dei supra. caput erat, articulus super 


χαίων, Ἰγνάτιος δὲ ἦν ὄνομα αὐτῷ, οὗτος ἱερωσύνῃ 
καὶ μαρτυρίῳ διαπρέψας, ἐπιστέλλων τινὶ ἱερεῖ ἔλε- 
ye: Μηδὲν ἄνευ γνώμης σου γινέσθω, μηδὲ σὺ ἄνευ 
γνώμης Θεοῦ τι πρᾶττε. Τὸ τοίνυν ἔχειν τὸν dpyie- 
ρέα τὸ εὐαγγέλιον, σημεῖόν ἐστι τὸ P ἐπ᾽ ἐξουσίαν 
εἶναι. Διὰ τοῦτο λέγει Παῦλος περὶ γυναιχὸς ἐχούσης 
χάλυμμα, ἣ γυνὴ ὀφείλει ἔχειν ἐπὶ τῆς χεφαλῆς τὸ 
κάλυμμα, ὃ ἦν εἰκὼν ἐξουσίας. Ἣν οὖν ἢ τιάρα τὸ 
σχῆμα τῆς ἐξουσίας: ἦν τὸ πέταλον τὸ χρυσοῦν, ᾧ 


D. ἐπεγέγραπτο τὸ γεγραμμένον, ἐν ᾧ ἐκτετύπωτο τὸ τοῦ 


Θεοῦ ὄνομα, καὶ πρῶτον δείκνυσιν, ὅτι ἐξουσία Θεοῦ 
ὄνομα Θεοῦ. Μετὰ τὴν τιάραν χαὶ τὸ πέταλον δύο 


λίθοι ἐπὶ τῶν ὥμων σμαράγδινοι, ἔχοντες τὰς 8E φυ- 
λὰς ἐντεῦθεν, καὶ τὰς ἐξ ἐντεῦθεν. Σημεῖον τοῦτο τῆς 
ἱερατικῆς ὄψεως ἀπονέμει δὲ τῷ ἱερεῖ τὸν σμάραγδον 
δύο ἔχοντα χάλλη " καὶ γὰρ ὠχρότητα ἔχει εὐπρεπῆ, 
καὶ χαθαρὸς ὧν κατόπτρου δύναμιν ἐπέχει. ᾿Ἐπειδὴ 


οὖν τὸν ἱερέα δεῖ καὶ ἀσκήσει νήφειν, καὶ τὸν βίον 


κάτοπτρον ἔχειν τοῖς πολλοῖς, βούλεται τῆς ἀρετῆς 


V. τὴν εἰχόνα φέρειν τὸν ἱερέα ἐπὶ τῶν ὥμων. Διὰ τί ἐπὶ 


τῶν ὥμων; Ἐπειδὴ τὸ τοῦ Θεοῦ ὄνομα ἐπὶ τῆς χε- 
φαλῆς, τὸ ἄρθρον ἐπὶ τοῦ ἄρθρου. Καὶ διὰ τί ἐπὶ τῶν 
ὥμων; Ἐπειδὴ γὰρ πράξεώς ἐστι σημεῖον. Ἧ γὰρ 
πραχτιχὴ δύναμις ἐν τοῖς ὥμοις ἤρτηται. Βούλεται οὖν 
τὸ κάλλος τῆς ἀληθείας ἐπὶ τῶν πράξεων εἶναι. Διὰ 
τοῦτο λέγει ὃ Θεὸς πρὸς τὴν Ἱερουσαλήμ. ποτε’ Θὲς ἡ 
τὴν καρδίαν σου ἐπὶ τῶν ὥμων σου, θυγάτηρ ἤτιμω- 
μένη, ὅτι Κύριος ἔχτισε σωτηρίαν. Τὰς χεῖρας καὶ τοὺς 
ὥμους εἰς πράξεις λαμθάνει ἣ Γραφὴ, ὡς ὅταν λέγη 


. . 5 . n . τ, νι ὦ 2 26 
articulum.Cur autem in humeris? Quoniam actio- 41 περὶ τοῦ Δαυίδ k Καὶ ἐν ταῖς συνέδεσι "i χειρῶν αὖ 
num est signum. Actionis enim potentia abhumeris ^ τοῦ ὡδήγησεν αὐτούς. Καὶ d σύνεσις ἄρα ἐν ταῖς yep- 


dependet. Vult igitur veritatis pulchritudinem in 
artionibus enitere. Propterea sic alloquitu raliquan- 
do Jerusalem Dominus : Pone cor tuum. super 
humeros tuos, filia despecta, quoniam creavit 
Dominus salutem. Manus et humeros pro actio- 
nibus accipit Scriptura, ut cum de Davide dicit, 


. Et in intellectibus manuum suarum. deduxit 


eos. Numquid in manibus est intellectus? Sed in 
intellectibus dicit ipsarum actionum. Et in pectore 


ctv ἐστιν ; Ἀλλ᾽ ἐν ταῖς συνέσεσι λέγει αὐτῶν τῶν πρά- 


ξεων. Καὶ ἐπὶ τοῦ στήθους ἐλάμθανεν 6 ἱερεὺς τὸ λο- 


γεῖον τοὺς δώδεχα λίθους ἐγχεχολαμμένους, τουτέστι, 


σάρδιον, τοπάζιον ; σμάραγδον, ἄνθρακα, σάπφειρον, 
ἴασπιν, δάχινθον, ἀχάτην, ἀμέθυσον, χρυσόλιθον, 
βηρύλλιον, ὀνύχιον. Ἐν τοῖς δώδεχα λίθοις τούτοις ἐμε- 
ρίζοντο αἱ δώδεκα φυλαί * βαρὺ τὸ ῥῆμα. Ἄνω ἐπὶ τῶν 
ὥμων μία ἦν ἣ τῶν λίθων φύσις ἕν ὄνομα ἔχουσα, τὸν 
σμάραγδον * ἐπὶ δὲ τοῦ στήθους χάτω διάφοροι οἵ λί- 


accipiebat sacerdos oraculum, in quo duodecim P 9et- Εἰ βούλεται τοῦτο ; ᾿Επειδὴ μία φύσις ἡμᾶς ἐγέν- 


erant lapides insculpti, hoc est, sardius, topazius, 
smaragdus, carbunculus, sapphirus, jaspis, hya- 
cinthus, achates, amethystus, chrysolithus, be- 
ryllus, onychinus. In duodecim lapidibus duode- 


* Fronto Duceeus et Savil. legendum putant νομοθε- 
τῶν. Ibid. omnes Mss. xai ὑπὸ τοῦ λόγου. Ed. νόμου. Mox 
ljnauii locus est ex Epistola ad Polycarpum. 


νησε; διάφοροι δὲ γνῶμαι ἡμᾶς ἐμέρισαν, τὸ μὲν 
δίδωσι τῇ γνώμῃ, τὸ δὲ τῇ φύσει. Ἦν τοίνυν Θεοῦ 
ὄνομα ἣ πραχτιχὴ ἀρετὴ, 4j διὰ λόγου xol ἀληθείας 
συνεστῶσα. Καὶ ὑπὸ τὸ χράσπεδον τοῦ ἱερέως τὸ λε- 


b [Legendum videtur τοῦ] Unus ὑπ’ ἐξουσίαν. Alii ἐπ᾽ 
ἐξουσίαν. Ybid. quaedam deerant in Morel. [et Savil.] 
qui ex Mss. prodeunt. 


HOMILIA DE LEGISLATORE. 48: 


γόμενον λῶμα, * ἄνθη, ῥωὰ, χαὶ ῥοΐσχοι χρυσοῖ, xui — eim tribus dividebantur : grave dictum. Supra 
κώδωνες. Τί ἐδούλετο ταῦτα ἐν τῷ ἱερεῖ; ἄρα Θεὸς — quidem in humeris una lapidum erat natura uno 
ἀνεπαύετο τούτοις τοῖς ἄνθεσιν ; ἄρα ἐδούλετο γήϊνα ^ designata nomine, smaragdus; in pectore autem 
ἄνθη εἶναι περὶ τὸν ἱερέα; ᾿Αλλ᾽ ἐν τῷ σχήματι τοῦ infra lapides diversi. Quid hoc sibi vult? Quan- 
ἱερέως ἐξεικονίζει τὰς ἀρετάς. Ἄνω ἐπὶ τῆς χεφαλὴς — doquidem una nos natura procreavit, diversa 
ὄνομα Θεοῦ, ἐπὶ τοῦ " στήθους τὸ λογεῖον, τὰ χάτω C vero nos consilia et opiniones diviserunt, hoc qui- 
ἄνθη χαὶ χαρποὶ, τὰ τῶν ἀρετῶν κατορθώματα, ἅτινά͵.͵ dem opinioni tribuit, illud vero natura. Erat igi- 
ἐστιν ἐλεημοσύνη, δικαιοσύνη, φιλανθρωπία, tur Dei nomen virtus in actione posita, quae per 
: rationem ac veritatem subsistit. Et in fimbria sa- 
cerdotis, quae dicitur ora, flores mali punici, mala 
punica aurea, et tintinnabula. Quid hzc in sa- 
cerdote sibi volebant? numquid Deus his flori- 
bus delectabatur? num terrenis floribus cin- 
ctum esse. sacerdotem volebat? Sed. in vestitu sa- 
cerdotis virtutes effingit. Supra. quidem in capite 
nomen Dei ; in pectore oraculum : infra vero flo-- 
res et fructus, virtutum recte facta, qua sunt elee- 

mosyna, justitia, benignitas. 

Δεῖ οὖν ἡμᾶς ἔχειν xo τὰ ἀνθοῦντα κάλλη xoi τὰ 5. Nos igitur habere oportet et florentes pul- 
πεπληρωμένα. Ἄνθη δέ εἰσιν ἱερέως, συντυχία, ὅμι- — chritudines et completas atque maturas. Flores 
Mia, “ἦθος ἀγαθὸν, λόγος χρηστὸς, πίστις, δόξα, porro sunt sacerdotis, congressus, colloquium, 
ἀλήθεια, δικαιοσύνη * καὶ μεταξὺ τούτων οἱ κώδωνες, — boni mores, mitis sermo, fides, fama, veritas, ju- 
ἢ συμφωνία τῶν καλῶν ἔργων. Πᾶσα γὰρ ἀρετὴ ἦχον — stitia; et his interjecta tintinnabula, consensio ni- 
ἀποτελεῖ. Διὸ λέγει Παῦλος" "Aq! ὑμῶν v yào ἐξήχηται — mirum bonorum operum. Omnis enim virtus so- 
6 λόγος τοῦ Θεοῦ. Πόθεν δὲ ἤρξατο ὁ ἦχος; Καὶ me- — num quemdam edit. Unde Paulus ait : 4 vo- 
euet, φησὶν, & ᾿[ησοῦς διδάσκων πᾶσαν πόλιν, καὶ D bis enim sermo Dei. personuit. At undenam 
πᾶσαν χώμην, καὶ θεραπεύων πᾶσαν νόσον, xoi πᾶ- — incepit sonus? Circuibat Jesus, ait, docens 
σαν μαλακίαν. Καὶ ἐξῆλθεν ἦχος περὶ αὐτοῦ εἰς πᾶσαν — omnem civitatem et omnem vicum, et curans 
τὴν γῆν. Πρόσεχε ἀκριθῶς. Εἶδες τῶν ἀρετῶν τὸν omnem morbum, et omnem. infirmitatem in 
χόσμον; ᾿Εχεῖνος ὃ ἱερεὺς Ἀριστοῦ ἦν τύπος. Οὐχ — populo : et exivit sonus de eo in omnem terram. 
ἀλληγοροῦμεν ἐνταῦθα, el μὴ ἀφορμὰς ἐλάθομεν παρὰ Attende. diligenter. Virtutum ornatum vidisti? 
Παύλου. Ei μὴ Παῦλος ἡρμήνευσε τὴν δύναμιν τῆς llle ipse sacerdos Christi figura erat. Hic quidem 
δικαιοσύνης, ἡμεῖς ταῦτα μαθεῖν οὐκ ἠδυνάμεθα. Διὰ — nihil velut per allegoriam explicaremus, nisi Pau- 
τοῦτο ποιεῖ Παῦλος τὸν ἱερέα ἐκεῖνον τύπον τοῦ Xpt- — lus nobis ansam praeberet : et nisi Paulus vim il- 
στοῦ, καὶ λέγει" Οὐ γὰρ εἰς χειροποίητα ἅγια εἰσὴλ- — lam justitize nobis explicasset, nos sane hacc num- 
θεν ὃ Χριστὸς, ἀντίτυπα τῶν ἀληθινῶν, ἀλλ᾽ εἰς αὖὐ- E quam assequi potuissemus. Hanc ob rem Paulus 
τὸν τὸν οὐρανὸν, ἐμφανισθῆναι τῷ προσώπῳ τοῦ — hunc sacerdotem Christi figuram proponit, et ait : 
Θεοῦ ὑπὲρ ἡμῶν. Στάσις οὖν ἦν ἐν τοῖς τότε ᾿Ιουδαίοις, — Non enim in sancta manufacta introivit Chri- 
χαὶ ζήτημα ξένον. Ἐπειδὴ γὰρ οἱ ἀπόστολοι ἐκήρυτ- stus, exemplaria verorum, sed in ipsum cc- 
τον τὸν Σωτῆρα, xai βασιλέα, καὶ ἱερέα, καὶ προφή- lum, ut appareat nunc vultui Dei pro nobis. 
τὴν, ἐμάχοντο οἵ Ἰουδαῖοι, χαὶ ἔλεγον τὰ κατὰ νόμον. — Atque hac quidem res seditioni inter Judzos 
Ἄλλη; φησὶ, φυλὴ βασιλείας, xoi ἄλλη ἱερωσύνης. ^ occasionem prabebat, ita ut de inusitata inter se 
Ἢ ΔΛευιτικὴ φυλὴ, ἱερωσύνης, fj δὲ ᾿Ιούδα, Baez questione contenderent. Cum enim apostoli ser- 
λείας, φησίν. Εἰ οὖν ὁ Χριστὸς βασιλεύς ἐστιν, οὐκέτι ,. vatorem, et regem, et sacerdotem, et prophetam 
ἱερεύς- εἶ δὲ ἱερεὺς, οὐχέτι βασιλεύς. Παῦλος μαχό- Α pradicarent,. Judzi inter se.contendebant, allatis 
μενος, xol πρὸς τὴν ἐχείνων ὑπόνοιαν ἁρμόζων τὸν in medium iis, quz in lege ipsorum scripta erant. 
λόγον, φησί" μὴ γὰρ κατὰ τὴν τάξιν τῆς ὑμετέρας Alia, dicebant, tribus regni, et alia sacerdotii. 
ἱερωσύνης ἀνέστη Χριστός ; Παρ’ ὑμῖν διήρηται βασι-ὀ — Levitica quidem, sacerdotii : tribus vero Juda, 
λεία xad ἱερωσύνη ἐν δὲ τῷ Χριστῷ συνῆπται. Σὺ regni. Siigitur Christus rex, ergo non sacerdos : 


^ Duo ἄνθη ῥοιᾶς, «zt ῥοίσχοι. tis bene habere videtur. ; 
b Tres Mss. στήθους λόγος. τὰ χάτω. Sed locus in Edi- * Sic omnes ἦθος, sed unus addit ταπεινόν. 


1. Thess. t. 
8. 


Matth. 9. 
35; 


JHlebr.9.24. 


482 


sin vero sacerdos, ergo non rex. Adversus quos 

Paulus agens, omni oratione ad evertendam hanc 
opinionem comparata, ait : Num igitur Christus 
secundum sacerdotii vestri ordinem surrexit? 

Apud vos quidem regnum et sacerdotium distin- 

cta sunt : in Christo utrumque conjunctum est. 

Psal. 1c9. Tu enim, ait, sacerdos es in. ceternum, secun- 
dum ordinem Melchisedec. YVtaque ratiocinatur 

Paulus, et ait : Si enim primum illud sacerdotium 

erat irreprehensibile, quid oportebat dicere, se- 

cundum ordinem Melchisedec sacerdotem surre- 
Hlcbr.7.12. Ctürum : et non. secundum ordinem Aaron? Et- 
enim translato sacerdotio, necesse est ut legis 

Christos translatio fiat. Ergo Servator noster summus est 


M pontifex : non ratione divinitatis sue, sed ob figu- 
»ontilex P 2 » " " 

rm ram carnis : in supernis ad dexteram Dei considens 
Hehs. 5 ,, Propter nos, et summus pontifex, secundum ordi- 


nem Melchisedec. De quo multa dici possent, sed 
non sunt hujus loci. Animum adhibe, quaso. 
Erant in lege veteri holocautomata, erat saerifi- 
cium pro peccato, erat oblatio : Servator autem 
ubi in hunc mundum advenit, sacrificiis illis fi- 
guras referentibus, finem imponit , proprio suo 
corpore pro omni sacrificio substituto. De quo 
IHebr.10.5, Paulus : Et ingressus in mundum, dicit : Sacri- 
P5139 » ficium et oblationem noluisti : corpus autem 
8. aptasti mihi : holocautomata et pro peccato 
non postulasti. Tunc dixi, Ecce venio, in ca- 
pite libri scriptum est de me. Paulus ergo cum 
de prophetico munere dixisset, nec non illud quo- 


que, Cum sacrificium et oblationem et pro peccato 


repudiasses, tunc dixi, Ecce venio : tollit primum, 
ut secundum stabiliat. At ubinam sacrificium et 
oblatio in corpore Christi invenitur? Quemadmo- 
Ephes.5.1. dum apostolus Paulus testatur : Obsecro vos, 
d fratres, per misericordiam Dei ut tamquam fi- 
lii dilecti ambuletis in. caritate : quemadmo- 
dum et Christus dilerit nos, et. semetipsum 
pro nobis dedit sacrificium et oblationem Deo, 
in odorem suavitatis. Propter te Christus sum- 
mus est Pontifex : propter seipsum Deus. Noli 
mutare verba Dei vivi. In Patrem, Filium, et Spi- 
ritum sanctum baptizatus es : cur sublatis nomi- 
nibus viventibus, inducis nomina excogitata di- 
cens, ingenitus et genitus, creatus et incrcatus, 
qui semper est et qui semper non est? Hzccine 
Deus inania verba tolerat? Unicum vocabulum 
cum aliquando propheta immutaret, etiam de vita 
periclitatus est : attende unius voculz accuratio- 


9 "Tres Mss. οὐχ ἐξήτησας. 


418 


INCERTT 


γὰρ ἱερεὺς, φησὶν, sig τὸν αἰῶνα χατὰ τὴν τάξιν. 
Μελχισεδέκ. Διὰ τοῦτο συλλογίζεται, καὶ λέγει" εἰ 
γὰρ ἢ πρώτη ἱερωσύνη ἦν ἄμεμπτος, τίς χρεία Acy07- 
ναι χατὰ τὴν τάξιν Μελχισεδὲχ ἀνίστασθαι ἱερέα, καὶ 
οὗ κατὰ τὴν τάξιν Ἀαρών; Μετατιθεμένης γὰρ τῆς 
ἱερωσύνης, ἐξ ἀνάγχης xol νόμου μετάθεσις γίνεται. 
Ἀρχιερεὺς τοίνυν ὃ Σωτὴρ ἡμῶν, οὐ χατὰ τὸν τῆς 
θεότητος λόγον, ἀλλὰ χατὰ τὸν τῆς σαρχὸς τύπον" 
ἄνω σύνθρονος Θεοῦ δι᾽ ἡμᾶς, καὶ ἀρχιερεὺς κατὰ τὴν 
τάξιν Μελχισεδέκ. Περὶ οὗ πολὺς 6 λόγος, ἀλλ᾽ 00 τοῦ 
παρόντος. Πρόσεχε, παραχαλῷ. Ἦν ἐν τῷ νόμῳ ὅλο- 
χαυτώματα, θυσία περὶ ἁμαρτίας, προσφορά - ἐλθὼν 
6 Σωτὴρ παύει τὰς τυπικὰς προσφορὰς, χαὶ ποιεῖ τὸ 
σῶμα τὸ ἴδιον ἀντὶ πάσης θυσίας. Λέγει Παῦλος περὶ 
τοῦ Σωτῆρος Διὸ εἰσερχόμενος εἰς τὸν κόσμον λέγει" 
Θυσίαν καὶ προσφορὰν οὐχ ἠθέλησας - σῶμα δὲ χα- 
τηρτίσω μοί - ὁλοκαυτώματα xai περὶ ἁμαρτίας " οὐχ 
εὐδόκησας" τότε εἶπον, ἰδοὺ ἥχω - ἐν χεφαλίδι βι- 
ὁλίου γέγραπται περὶ ἐμοῦ. Εἰπὼν τὴν προφητείαν 
Παῦλος, καὶ εἰρηκὼς, ὅτι Θυσίαν xal προσφορὰν xai 
περὶ ἁμαρτίας οὐχ ἠθέλησας, τότε εἶπον , ἰδοὺ ἥχω,, 
ἀναιρεῖ τὸ πρῶτον , ἵνα τὸ δεύτερον στήσῃ. Καὶ ποῦ f$ 
θυσία καὶ ἣ προσφορὰ εὑρίσχεται ἐν τῷ σώματι τοῦ 
Χριστοῦ; Καθὼς λέγει ὃ ἀπόστολος Παῦλος" Παρα- 
χαλῶ ὑμᾶς, ἀδελφοὶ, διὰ τῶν οἰχτιρμῶν τοῦ Θεοῦ, 
ὡς τέχνα ἀγαπητὰ , περιπατεῖτε ἐν ἀγάπῃ, καθὼς 
καὶ 6 Χριστὸς ἠγάπησεν ἡμᾶς, χαὶ παρέδωχεν ἑαυτὸν 
ὑπὲρ ἡμῶν θυσίαν καὶ προσφορὰν τῷ Θεῷ, elc ὀσμὴν 
εὐωδίας. Διὰ σὲ ἀρχιερεὺς, δὲ ἑαυτὸν Θεός. Μὴ 
μετάδαλλε ῥήματα Θεοῦ ζῶντος. Εἰς Πατέρα καὶ 
Υἱὸν, καὶ ἅγιον Πνεῦμα ἐδαπτίσθης - τί ἀναιρεῖς τὰ 
ὀνόματα τὰ ζῶντα, χαὶ εἰσάγεις ὀνόματα, δλογι- 
σμῶν γεννήματα, λέγων, ἀγέννητος καὶ γεννητὸς, 
χτιστὸς xol ἄχτιστος, ὧν ἀεὶ xal. μὴ ὧν ἀεί; Τούτων 
ἀνέχεται Θεὸς τῶν ματαίων ῥημάτων ; Ἕν ῥῆμα ἵνα 
μεταδάλῃ προφήτης ποτὲ, ἐχινδύνευσεν ἀπολέσθαι - 
xc βλέπε ῥήματος μιχροῦ ἀχριδολογίαν. Τὰ ῥήματα 
τῶν προφητῶν τινες ἔχάλουν ὑπὸ ἀπειρίας, λῆμμα 
Κυρίου. Λέγει 6 Θεὸς διὰ Ἱερεμίου - ᾿Εὰν ἐρωτήση 
σε ὃ λαὸς, ἢ 6 ἱερεὺς, 7| ὃ προφήτης, xol εἴπη σοι, 
τί τὸ λῆμμα; εἰπὲ αὐτοῖς, ὅτι τὸ λῆμμα Κυρίου 
ὑμεῖς ἐστε. Λήψομαι γὰρ ὑμᾶς λῆμμα, καὶ ῥάξω 
ὑμᾶς, ἵνα μὴ λέγητε λῆμμα. Ἕν ῥῆμα ἵνα μετα- 
ποιηθῇ, ἀπειλεῖ ὃ Θεός: καὶ σὺ ὁλόκληρον δογμάτων 
ἀχρίδειαν διαστρέφεις, Πατρὸς ὄνομα παραγραφό- 
μενος, Υἱοῦ ἀξίαν ἀρνούμενος, Πνεύματος ἁγίου δόξαν 
ἀθετῶν; ἄρα διαφεύξῃ τὰς τοῦ Θεοῦ χεῖρας; Βαρὺ xol 
φοδερὸν διαστρέψαι λόγον Θεοῦ ζῶντος, Κυρίου τοῦ 
Θεοῦ ἡμῶν. Λόγων διαστρεφομένων ἀγαναχτεῖ Θεός" 


C 


A 


HOMILIA DE LEGISLATORE. 


δογμάτων διαστρεφομένων οὐκ ἀγαναχτεῖ; Μὴ σοφώ- 
τερος εἶ τοῦ Σωτῆρος; μὴ ἀχριδέστερος εἶ τοῦ εὐαγ- 
γελίου ; Φοδήθητι χρίμα Θεοῦ, φοδήθητι ἐχεῖνο τὸ 
φοδερὸν ὄνομα, καὶ ἀπόδυσαι ut. χαχίαν, xoi ἀνά- 


, Abs τὴν μετάνοιαν, xol ἐγγυᾶταί cou ἣ πίστις τὴν 


σωτηρίαν. Μετάνοια γὰρ σωτηρίαν ποιεῖ, καὶ τῶν ἐν Β 


αἱρέσει, καὶ τῶν ἐν κακαῖς πράξεσι τυγχανόντων. 


Μετάνοια ῥίζα θεοσεῤείας. Μετανοήσωμεν οὖν χαὶ 
δυσωπήσωμεν τὸν Θεὸν τῇ μετανοίᾳ, ἵνα xal πολέ- 
μοὺς ἀφανίσῃ, xx βαρβάρους - σξέσῃ, xol τῶν 
ἐχθρῶν τὰς ἐπαναστάσεις θραύσῃ, χαὶ δῴη ἡμῖν 
πάντων τῶν ἀγαθῶν τὴν ἀπόλαυσιν. Πολὺ Θεὸν ἐξι- 
λεοῦται μετάνοια, ὅταν τις γνησίως προσδράμη τῇ 
μετανοίᾳ. Οἷόν τι λέγω * " ἥμαρτέ ποτε ὅ λαὸς, μετε- 
νόησε xal ἐδάχρυσε, λέγει 6 Θεός - Ἀχούων ἤχουσα 
τοῦ στεναγμοῦ ᾿Εφραΐμ, ὀδυρομένου χαὶ λέγοντος * 
ἐπαίδευσάς με, Κύριε, “καὶ οὐκ ἐπαιδεύθην, ἀλλ᾽ 
ἐγενόμην ὡς μόσχος ἀδίδακτος * ἐπίστρεψόν με, καὶ 
ἐπιστραφήσομαι. Καὶ τί πρὸς αὐτὸν ὃ Θεός ; ᾿Ανθ᾽ 
ὧν οἱ λόγοι μού εἰσιν ἐν αὐτῷ, οὐ μὴ ἀναμνησθήσο- 
μαι αὐτοῦ, καὶ ἐλεήσω αὐτόν. Music σε πτοείτω, 
μὴ φήμη, μὴ βαρδάρων γνόφος, μὴ ὁμίχλη πολλή " 
x&v ἀναρίθμητοι ὦσιν οἱ πολέμιοι τῷ πλήθει, 6 ἥμέ- 
τερος ὑπέρμαχος ἰσχυρότερος. ᾿Εὰν δειλιάσῃς τὸ 
πλῆθος ὑφορώμενος, λέγει πρὸς σὲ “Ἑλισσαῖος ὃ προ- 
φήτης - Μὴ φοθοῦ, πλείους εἰσὶν οἱ μεθ᾽ ἡμῶν, ἢ ol 
μετ᾽ αὐτῶν. "Exsi βαρδάρων πλῆθος, ὧδε ἀγγέλων 
φάλαγξ. Τῶν εὐσεδῶν ὑπερμαχεῖ P ἀγγελικὸς στρατὸς, 
προφητῶν χορὸς, ἀποστόλων δύναμις", μαρτύρων 
πρεσύεῖαι. Μὴ νομίσῃς, ὅτι μάρτυρες μόνον πρε- 
σδεύουσιν ὑπὲρ ἡμῶν * ἀλλὰ χαὶ ἄγγελοι ἐν ταῖς θλί- 
ψεσιν ἱχετεύουσι τὸν Θεόν" καὶ οὐ μόνον ἱχετεύουσιν, 
ἀλλὰ καὶ ἀπόχρισιν δέχονται παρὰ τοῦ εὐεργέτου. 
Λέγει Ζαχαρίας ὃ προφήτης" Καὶ ἀπεχρίθη 6 ἄγγελος, 
6 λαλῶν ἐν ἐμοὶ, καὶ εἶπε πρὸς Κύριον. Αὕτη f εὐχὴ 


“ Sic restituimus ex tribus Mss. 


Cc 


485 


nem. Quidam prophetarum verba imperitia qua- 
dam appellabant sumtionem, λῆμμα, Domini. At 
Deus per Jeremiam : Si interrogabit te populus, 
vel sacerdos, aut propheta, et dixerit tibi : Quc- 
nam sumtio, λῆμμα ? dic ipsis : Fos estis sum- 
tio Domini. Rapiam enim vos rapinam , et 
rumpam «os, ne deinceps dicatis sumtionem. 
Si itaque unum verbum immutetur, Deus commi- 
natur: tu vero integerrimorum dogmatum accu- 
rationem pervertis ? Patris nomen circumscribis : 
Filii dignitatem inficiaris, sancti Spiritus gloriam 
abrogas? num manus Dei effugies? Grave est et 
horribile, verbum Dei vivi, Domini Dei nostri , 
pervertere. Si verba aliqua pervertantur, Deus in- 
dignatur : et dogmatibus subversis non irascetur ? 
"Tune Servatore sapientior? tune evangelio accu- 
ratior? Pertimesce judicium Dei : illud tremen- 
dum nomen xeformida, malitiam aversare, poeni- 
tentiam tibi propone, et fides salutem tibi spon- 
det. Peenitentia enim salutem parit, et iis, qui in 
haeresi versantur, quique adeo in aliis peccatis vo- 
lutantur. 

6. Ponitentia 1adix pietatis est. Resipiscamus 
ergo, Deumque per ponitentiam exoremus , ut 
bella auferat, barbaros extinguat, hostium incur- 
siones ad nihilum redigat : et nobis omnibus bo- 
nis libere frui concedat. Cum quis ex animo poeni- 
tens ad Deum sese contulerit , peenitentia Deum 
admodum placat. Exempli gratia : peccavit ali - 
quando populus , pcenituit , flevit , inquit Deus : 
"Audiens audivi gemitum Ephratm lamentan- 
lis et dicentis : Castigasti me, Domine, et non 
emendatus sum, sed factus sum velut vitulus 
petulans : converte me, et convertar. Et quid 
Deus ad ipsum? Eo quod sermones mei in ipso 
sunt, nequaquam recordabor ejus, et ipsius 
miserebor. Ne quis te conterreat, non fama, non 
'cunei barbarorum, et densa nebula : etiamsi ho- 
stes nostri innumerabiles sint multitudine, defen- 
sor noster longe fortior est. Si de multitudine 
suspicans, timeas, Eliszus propheta tibi dicit, /Ve 
metuas, plures nobiscum sunt, quam cum illis. 
Illic quidem barbarorum multitudo, hic angelo- 
rum phalanx est. Nam pro piis hominibus et an- 
gelicus exercitus pugnat, et prophetarum chorus , 
et apostolorum potestas, et martyrum preces. Noli 
enim existimare, martyres tantum pro nobis orare: 
quin et angeli, rebus nostris adversis, pro nobis 
deprecantur; neque solum deprecantur, sed et re- 
sponsum a benefico Domino accipiunt. Zacharias 


b Sic unus recte, et sic legit Interpres. Alii εὐαγγελιχός. 


Jer. 253.33. 


Penitent τὸ 
laudes. 


Jer.31. 18, 


Ibid. v. 20? 


ἡ. Reg. 6. 
16. 


icio: 
angeli 
ἡδεῖ pea 


nobis. 


Zach. 1.9. 
et 123. 


Ibid. v. 13. 


Psal. 732: 
20. 


Psal.31. 6. 


ἡ. Reg.19. 


Jud. 4. 


Psal. 82. 
10. 


494 
propheta ait : £t respondit angelus, qui loquitur 
in me, et dixit ad Dominum. Wc autem angeli 
fuit precatio: Domine exercituum, usquequo tu 
non misereberis Jerusalem, et urbium Juda, 
quas despexisti ? Iste jam sepluagesimus an- 
nus est. Quid igitur? repudiavitne Deus oratio- 
nem angeli? Minime id quidem. Quid igitur 
responsi dedit ? Respondit, inquit, Dominus ad 
angelum. loquentem in me verba consolatoria, 
et sermones consolatorios. Obsecremus ergo et 14 
nos Dominum angelorum, et legabit unum ex an- ^ 
gelis qui totam phalangem hostium dissipabit. Ego 
vero et picturam ex cera factam adamavi, pietate 
refertam. In imagine vidi angelum, barbarorum 
illam nubem profligantem, vidi barbaras gentes 
conculcari, et Davidem vere exclamare: Domine, 
in. civitate tua imaginem ipsorum ad. nihilum 
rediges. Sed et nunc beatus David de nobis dicat : 
Fiat via ipsorum tenebre et lapsus, et angelus 
Domini persequatur ipsos. Deus varias occasio- 
nes, ut hostes pessum eant, procurare novit. Acies 
illa Sennacherib, regis Assyriorum, ingens erat, 
et unus angelus legatus centum octoginta quinque 
millia hostium prostravit. Nos homines humanis 
rationibus omnia eventa metimur, nobiscumque 
dicimus : Quid, si in nostris partibus nullus miles 
inveniatur ? quid, si priusquam exercitus dux ve- 
niat, omnes nos devastent? quid faciemus ? Num 
igitur quia tu praveniris, prevenietur Deus? 
num quia tu non ubique es, Deus non ubique est? 
num igitar Deus hoc quidem potest, illud vero 
non potest? Mare inanimatum ei obtemperavit , et 
demersit : bruti pisces sese capiendos Petro obtu- 
lere, et angelus, si Deus imperet, omnes verita- 
tatis hostes non funditus delebit? Nos tantum so- 
brie et modeste vivamus : tantum Deum rogemus 
eique supplicemus. lmperavit apud veteres dux 
prestantissimus, quem ego communi nomine de- 
signo, ut omnibus innotescat : fuit, inquam, dux 
alienigenarum Sisara : cujus etiam David mentio- 
nem facit : Fac ipsis sicut Madian et Sisare, 
sicut. Jabim in torrente Cisson. Jabim quidem 


E 


B 


D 


e ἐγὼ καὶ τὴν χηρόχυτον. Hic locus habetur in Synodo 
secunda Nicena Act. 4, his verbis : ἐγὼ χαὶ τὴν κηρόχυ- 
c0» ἠγάπησα γραφὴν εὐσεδείας πεπληρωμένην " εἴδον γὰρ ἄγ- 
γελον ἐν εἰχόνι ἐλαύνοντα βαρθάρων νέρη : Ego et ceraperfu- 
sam dilexi picturam pietate plenam : vidi enim ange- 
lum in. imagine pellentem barbarorum cuneos. Pergit 
Fronto Duc:eus : « Altera interpretatio vulgata sic ha- 
buit, Ego et ex cera ,fusilem picturam , quod rectius 
«quam quod apud Joan. Damascenum Orat. 3 de ima- 
Binibus, syaceram Scripturam, aut apud Hadrianum I, 


INCERTI 


τοῦ ἀγγέλου * Κύριε παντοχράτορ, ἕως πότε οὐ μὴ 
ἐλεήσῃς τὴν Ἱερουσαλὴμ, καὶ τὰς πόλεις Ἰούδα, ἃς 
ὑπερεῖδες ; Τοῦτο ἑδδομηχοστὸν ἔτος. Τί οὖν ; ἀπε- 
πέμψατο ὃ Θεὸς τὴν πρεσδείαν τοῦ ἀγγέλου ; Μὴ γέ- 
νοιτο * ἀλλὰ τί; Ἀπεχρίθη, φησὶ, Κύριος πρὸς τὸν 
ἄγγελον τὸν λαλοῦντα ἐν ἐμοὶ ῥήματα παραχλητικὰ, 
xai λόγους παραχλητικούς. Παρακαλέσωμεν τὸν τῶν 
ἀγγέλων Δεσπότην, xai ἕνα ἄγγελον ἀποστελεῖ, καὶ 
πᾶσαν τῶν ἐναντίων τὴν φάλαγγα σχορπίσει. “ Ἐγὼ 
xoa τὴν χηρόχυτον γραφὴν ἠγάπησα εὐσεδείας πε- 
πληρωμένην. Εἶδον ἐν εἰκόνι ἄγγελον ἐλαύνοντα νέφη 
βαρδάρων, εἶδον πατούμενα βαρόάρων φῦλα, xol τὸν 
Δαυὶδ ἀληθεύοντα - Κύριε, ἐν τῇ πόλει σου τὴν εἰ- 
χόνα αὐτῶν ἐξουδενώσεις. Λεγέτω xo νῦν περὶ ἡμῶν 
ὃ μαχάριος Δαυίδ: Γενηθήτω 4 ὁδὸς αὐτῶν σχότος χαὶ 
ὀλίσθημα, χαὶ ἄγγελος Κυρίου χαταδιώχων αὐτούς. 
Οἴἶδεν 6 Θεὸς διαφόρους ἀφορμὰς παρασχεῖν πρὸς τὴν 
τῶν πολεμίων καθαίρεσιν. Πολλὴ ἦν ἢ παράταξις τοῦ 
Σενναχηρὶμ. βασιλέως τῶν Ἀσσυρίων, xat εἷς ἄγγελος 
ἀποσταλεὶς ἑκατὸν ὀγδοήχοντα πέντε χιλιάδας ἔστρω- 
σεν. Ἡμεῖς οἱ ἄνθρωποι ἀνθρωπίνοις λογισμοῖς με- 
τροῦμεν τὰ συμόαίνοντα, καὶ λέγομεν καθ᾽ ἑαυτούς * 
τί γίνεται, ἐὰν μὴ εὑρεθῇ στρατιώτης ἐν τοῖς μέρεσι 
τούτοις ; ἐὰν πρὶν ἢ φθάσῃ 6 στρατηγὸς, πάντας πορ- 
θήσωσι, τί ποιοῦμεν ; Μὴ γὰρ ἐπειδὴ σὺ προλαμθάνῃ, 
χαὶ Θεὸς προλαμθάνεται; μὴ γὰρ ἐπειδὴ σὺ οὖχ εἶ 
πανταχοῦ, Θεὸς οὐχ ἔστι πανταχοῦ; μὴ γὰρ τὸ μὲν 
δύνατα: Θεὸς, τὸ δὲ οὐ δύναται; Ἢ ἄψυχος θάλασσα 
ὑπήχουσε, xo ἐδύθισεν - οἱ ἄλογοι ἰχθύες ὑπήχουσαν 
τῇ ἄγρᾳ Πέτρου" καὶ ἄγγελος, ἐὰν κελευσθῇ, ὅλους 
οὐχ ἀφανίσει τοὺς ἐχθροὺς τῆς ἀληθείας ; Μόνον γή- 


C ψωμεν, μόνον παρακαλέσωμεν, μόνον ἱκετεύσωμεν. 


᾿Ἑνόμισέ τις ἐν τοῖς ἀρχαίοις στρατηλάτης ἄριστος " 
λέγω δὴ κοινῷ ὀνόματι, ἵνα πᾶσι κατάδηλος γένηται 
ἐνόμισέ τις στρατηγὸς τῶν ἀλλοφύλων ὃ Σισάρα" 
μέμνητα! δὲ αὐτοῦ χαὶ Δαυὶδ λέγων * Ποίησον αὐτοῖς 
ὡς τῇ Μαδιὰμ, xol τῷ Σισάρᾳ, ὡς τῷ Ἰαδεὶμ. ἐν τῷ 
χειμάῤῥῳ Κισσῶν. Ὁ Ἰαδεὶμ. βασιλεὺς ἦν τῶν ἀλ- 
λοφύλων, 6 Σισάρα ἀρχιστράτηγος. Ἦν αὐτῷ ἅρματα 
σιδηρᾷ ὀχταχόσια, χαὶ πλῆθος ἄπειρον. ᾿Εφοδήθη 6 
λαὸς τῶν ᾿Ιουδαίων, εἶδε τὸ γέφος » καὶ ἔφριξε. Τί οὖν 
ὃ φιλάνθρωπος Θεὸς λέγει διὰ τῆς προφήτιδος Δεθδώ-- 


Ego et cera infusam dilexiimaginem ; aut hoclocoBeu- 
rerus , Scripturam cerce impressam. Graecis enim χηρο- 
γραφία pictura est , qua fit ex ceris. Solebant enim ex 
ceris pingere, ac scripturam inurere, ut docet Plinius 
L. 35,c.41: Ceris pingere ac scripturam inurere, quis pri 
mus excogitaverit , non constat: quidam Zristidis in- 
ventum putant: et lib. 44, cap. 14, scribit ceram va- 
rios in colores pigmentis trahi ad reddendas similitudi- 
nes, unde χηροχυτεῖν est ceram fündere et liquare.» 


HOMIL. DE LEGISLATORE. 485. 


qas τῷ ὑπερμάχῳ τῆς εὐσεδείας; Μὴ φοδηθῆς : ἰδὺ — rex erat alienigenarum : Sisara vero dux exerci- 
παραδίδωσί σοι αὐτὸν Κύριος εἰς τὰς χεῖράς cou, xul — tus. Erant autem ipsi currus ferrei octingenti , et 
ἔσται τὸ χατόρθωμα οὐ τῆς χειρός σου, ἀλλ᾽ εἰς manus infinita. Populus itaque Judaeorum exti- 
χεῖρας γυναικός. Βλέπε πῶς ὃ Θεὸς τὴν ἀλαζονείαν πηι, conspexit ingentes illas copias, et exhorruit. 
ἐχόλασεν. Ἄνδρες οὐχ ὑπέστησαν; καὶ γυνὴ ἐστρατή- — Quid igitur amantissimus hominum Deus per pro- 


| qnos». Εἰσῆλθεν 6 Σισάρα φεύγων πρὸς τὴν γυναῖκα — phetissam Deboram defensori pietatis indicat? 76 7uaic. 4. 


"od λεγομένην, καὶ καύσωνι "χατειλημμένος, αἰτεῖ — metuas, ait : ecce tradit tibi ipsum Dominus in ^ 
παρ᾽ αὐτῆς ὕδωρ: ἣ δὲ ποτίζει αὐτὸν γάλα. Ὅρα — manus tuas, nec erit facinus illud manus tue, 
σοφίαν γυναικός. Ἐπειδὴ γὰρ ἦν καταψυχτικὸν τὸ — sed manus muliebris. Adverte, quomodo Deus 
γάλα, καὶ εἰς ὕπνον προχαλούμενον, ποτίζει αὐτὸν ^ arrogantiam coercuit. Viri non sustinuerant, et 
γάλα, ἵνα ἀληθεύση ἡ Γραφὴ ἣ λέγουσα, Ὕδωρ E mulier exercitum duxit. Ingressus est Sisara ad 
αὐτὴν ἤτησε, χαὶ γάλα ἔδωχεν, ἵνα xal moron , xoà — mulierem, qua Jael dicebatur, et cum astu labo- 
χοιμίσῃ. Εἶτα κοιμηθέντος τοῦ ἀλλοφύλου, ἔλαθε, ^ raret, aquam ab ipsa petit : illa vero lac ei por- 
φησὶν, fj γυνὴ ἐκείνη πάσσαλον καὶ σφῦραν, καὶ émf- — rexit. Vide sapientiam mulieris. Cum enim lac re- 
ὃραμε τῷ πολεμίῳ. Καὶ ὅρα σοφίαν γυναικός. Διὰ τί frigerandi vim obtineat, et somnum conciliet , 
οὐχ ἔλαδε ξίφος ἢ μάχαιραν, ἀλλὰ πάσσαλον ; "Ego- ,ς 1deo lac ipsi affert , ut Scriptura vere pronuntiat, 
619m , ὡς γυνὴ, μὴ ἔξυπνος γενόμενος χαταλάδῃ «ü- ^ que ait: 4quam ab ipsa petiit, et illa. [ac lUid-v. το. 
τὴν κατέχουσαν ξίφος. Διὰ τοῦτο οὐ λαμόάνει ὅπλον obtulit, ut. simnl οἱ sitim. restingueret, et con- 
ἀνδρὸς, ἀλλ᾽ ἐπιτήδευμα γυναικεῖον. ἔθος γὰρ “ταῖς sopiret. Deinde dormiente alienigena , arripuit 
διεζωσμέναις γυναιξὶ πάσσαλον χαταχρούειν ἐν vp — illa mulier clavum et malleum, et ad. hostem 
τοίχῳ,, xal οὕτω μετιέναι τὴν ἰδίαν ἐργασίαν. ΚΚατα- — accurrit. Vide sapientiam mulieris. Cur illa non 
σχευάζει οὖν ἀπὸ τοῦ ἀνυπόπτου ὁδὸν δευτέραν. potius gladium aut macharam, sed paxillum ar- 
᾿Ἐπειδὴ δὲ ὃ Θεὸς συνήργησε, καὶ Θεοῦ ἦν ἔργον — ripuit ? Metuebat, scilicet, ut mulier, ne ille ex- 
πληρῶσαι τὰ τῆς προφητείας " οὐ γὰρ ἦν ἐκείνης τὸ — perrectus deprehenderet illam, gladium manu 
στρατήγημα, ἀλλὰ Θεοῦ τὸ ἀπόφθεγμα 'Ev yep — tenentem. Hanc ob causam illa nullum virile te- 
γὰρ γυναικὸς ἔσται ὃ θάνατός σου. Συνήργησε Osbc, ^ lum arripuit, sed institutum muliebre assumsit. 
ὕπνῳ δήσας τὸν ἀλάστορα, καὶ λαδοῦσα ἣ γυνὴ τὸν — Solent enim mulieres succincte paxillum in pa- 
πάσσαλον καὶ τὴν σφῦραν, διήλασε χατὰ τοῦ κροτά-  rietem pangere, et sic suum opus suscipere οἱ - 
φου αὐτοῦ οὕτως ἰσχυρῶς, ὡς xol τῆς γῆς ἅψασθαι" D ageredi. Rem igitur alia via instituit, ut extra 
xa οὕτω μεταξὺ τῶν ποδῶν τῆς γυναιχὸς ἀπέθανε. omnem suspicionem esset. Cum vero Deus auxi- 
liaretur, Dei quoque erat, oraculum illud ad exi- 
tum deducere : neque enim mulieris hoc stratagema 
erat, sed Dei oraculum : Jn manu mulieris erit Jua, ;. g 
mors tua. Deus ergo cum administer illius facino- 
ris esset, somno hostem illum devinxit : et mulier, 
paxillo arrepto et malleo, adegit per tempora ictu 
tam forti, ut etiam terram penetraret : et sic qui- 
dem ille intra pedes mulieris mortuus est. 

Μὴ λείπει τῷ Θεῷ πρόφασις, xo ὅτε βούλεται, 7. Non desunt Deo. occasiones, et cum ipse 
οὐχ ἐμποδίζει τὸ μὴ παρεῖναι συμμαχίαν Θεοῦ — vult, nihil refert nos etiam sociorum auxiliis de- 
ὅπλον, Θεοῦ στρατιώτης, Θεοῦ δύναμις, νεῦμα — stitui : Dei arma, Dei miles, Dei virtus, solus 
μόνον Θεοῦ. Τῷ Χριστῷ τοῦτο εἴπωμεν" εἰπὲ λόγῳ, — nutus Dei omnia possunt. Hoc Christo dicamus : 
καὶ σχορπισθήσονται οἱ ἐχθροί cou * εἰπὲ λόγῳ, xc — Dic verbum, et hostes tui dissipabuntur : dic ver- 
ἐλεήσεις τὴν πόλιν σου * εἰπὲ λόγῳ, καὶ οἰχτειρήσεις — bum, et misericordia civitatem tuam afficies : dic 
τὸν κόσμον σου. Εἴπωμεν αὐτῷ - ᾿Ιδοὺ οἱ ἐχθροί cou — verbum, et mundi tui misereberis. Dicamus illi, 
ἤχησαν, xaX οἱ μισοῦντές σε ἦραν χεφαλήν. Θέλεις C Ecce hostes tui sonuerunt, et qui te oderunt, Ps«l.82.3. 
μαθεῖν καὶ ἄλλης γυναικὸς στρατήγημα, ἐπειδὴ τοῦτο — sustulerunt caput. V isne alterius ediscere mulie- 
ἠθέλησεν 6 Θεός; Ἄλλος τις ἦν, Ἀδιμελὲχ ὄνομα, — ris stratagema, quod et ipsum divina voluntate 
ἀνελὼν ἑαυτοῦ ἀδελφοὺς ἑδδομήκοντα, xal χρατήσας — perpetratum est? Erat alius quispiam , nomine Jud. o. 


^ Unus χατειλημ μένος, recte. Alius ἐπειλημμένος, Morel, ^» Duo Mss. διαξομέναις. 
et Savil. ἀπειλημμένος. 
TOM. Vi. 32 


Ihid.v. "4s 


Act, 16. 9. 


Matth. 17. 
20. 


486 


Abimelech , qui interfectis septuaginta fratribus, 
totoque populo per hoc fratricidium in suam po- 
testatem redacto, oppidum, admotis copiis, oppu- 
gnare coepit : et omnibus ad belli faciem attonitis 
et stupefactis, Deus iterum mulieris manum robo- 
ravit, eamque e moenibus conspici curavit , quze 
ubi frustum de lapide molari arripuisset, in 
caput tyranni projecit, caputque contrivit. Sed 
observa ingentem superbi illius nequitiam cum 
ipso commorientem. Dicit satelliti astanti, Stringe 
gladium tuum, et me percute, ne dicant, Mu- 
lier ipsum occidit. Corpus moriebatur, superbia 
manebat : vitam ille quidem cum morte commuta- 
bat, vane glorie studium non commutabat. Et 
quidem hac state non deest Deo Debora, non 
deest Deo Jaél. Habemus et nos sanctam virginem 
ac Dei genitricem Mariam, quz pro nobis interce- 
dit. Si enim quevis e vulgo mulier victoriam 
obtinuit, quanto magis Christi mater hostes veri- 
tatis confundit ? Hostis ille omni armorum genere 
instructus, putavit mulierem esse risu dignam, et 
invenit ducem «certantem. Non putavit se prope 
'sepulcrum esse, et inventum est. illi sepulcrum : 
mortuam illam existimabat, et ab ipsa interfectus 
est. Habemus dominam nostram sanctam Mariam 


p 


E 


INCERTI HOMILIA DE LEGISLATORE. 


ἀπὸ τῆς τοιαύτης ἀδελφοχτονίας, πάντα τὸν λαὸν 
ἔχων ὑποχείριον, συνεπάλαισέ τινι πόλει τειχομαχῶν, 
καὶ πάντων ναρχησάντων πρὸς τὴν θέαν τοῦ πολέμου, 
πάλιν ὃ Θεὸς γυναιχὸς χεῖρα νευρώσας, ποιεῖ τινα 
γυναῖχα φανῆναι ἐχ τοῦ τείχους, ἥτις χλάσμα μύλου 
λαθοῦσα, ἐπέῤῥιψε τῇ χεφαλῇ τοῦ τυράννου, xdi 
συνέτριψεν αὐτοῦ τὸ χρανίον. Καὶ ὅρα τοῦ ὑπερηφάνου 
τὴν ἄμετρον xaxíay συναποθανοῦσαν. Λέγει τῷ παρε- 
στῶτι δορυφόρῳ᾽ Σπάσαι τὴν μάχαιράν σου, χαὶ 
πλῆξόν με, ἵνα μὴ εἴπωσι, γυνὴ αὐτὸν ἀπέχτεινε. Τὸ 
σῶμα αὐτοῦ ἀπέθνησχε, xui ἣ ὑπερηφανία ἔμενεν - 
ἀπετίθετο τὴν ζωὴν, καὶ οὐχ ἀπετίθετο τὴν χενοδο-- 
ξίαν. Καὶ νῦν οὐ λείπει τῷ Θεῷ Δεθώρα, οὐ λείπει 
τῷ Θεῷ Ἰαήλ. "ἔχομεν καὶ ἡμεῖς τὴν ἁγίαν παρθένον 
καὶ θεοτόχον Μαρίαν πρεσδεύουσαν ἢ" ὑπὲρ ἡμῶν. Εἰ 
γὰρ ἢ τυχοῦσα γυνὴ ἐνίκησε, πόσῳ μᾶλλον ἢ τοῦ 
Χριστοῦ μήτηρ χαταισχύνει τοὺς ἐχθροὺς τῆς ἀλη- 
θείας; Πανοπλίαν “ ἐνδυόμενος 6 ἐχθρὸς ἐνόμισε γυ- 
ναῖχα εἶναι χλευαζομένην, καὶ εὗρε στρατηγὸν ἀγω- 
νιζόμενον. Οὐχ ἐνόμισε μνήματι ἅπτεσθαι, καὶ εὑρέθη 
αὐτῷ τάφος " νεχρὰν ἐνόμισε, xol ἐνεχρώθη ὑπ᾽ αὖ- 
τῆς. Ἔχομεν τὴν δέσποιναν ἡμῶν τὴν ἁγίαν Μαρίαν 
τὴν θεοτόχον * ἀλλὰ χρεία χαὶ ἀποστόλων. Εἴπωμεν 
Παύλῳ, καθὼς εἶπον οἱ τότε * Διαδὰς εἰς ΝΙαχεδονίαν 


βοήθησον ἡμῖν. "ἔχομεν ἀποστόλους, μὴ ναρχήσω- 


Deiparam : sed. οἱ apostolorum precibus opus est. 416 ev. [ἔχομεν τὴν δέσποιναν ἡμῶν τὴν θεοτόχον, τὴν 
Dicamus et nos Paulo, quemadmodum et prisci ^ ἁγίαν ἀειπαρθένον Maíav, μὴ ὀχνήσωμεν. Ἔχομεν 


illi: Cum in Macedoniam pertransieris, nobis 
auxiliare. Habemus apostolos, ne torpescamus. 
Habemus, inquam , dominam nostram sanctam 
Deiparam, et semper virginem Mariam, ne pigri- 
temur. Habemus chorum martyrum , ne desides 
sinius. Neque vero tantum precemur, sed, si. vi- 
detur , etiam jejunemus. Satius est jejunare jeju- 
nium desiderii, quam famis : satius , jejunium 
dilectionis, quam necessitatis. Servator de daemo- 
nibusait : Genus hoc non ejicitur nisi in ora- 
tione et jejunio. Oratio et jejunium daemones 
profligat : et barbaros non profligabit? Quod ante 
dixi rursus dico : rogemus sanctam gloriosam 
virginem et Deiparam Mariam : rogemus san- 
ctos et praclaros apostolos : rogemus sanctos 
martyres. Si quis. necessitate quadam adactus, 
subito ad aliquem potentiorem confugiat, is 
non libenter ipsum excipit. Ante necessitatem, 
inquit, nesciebas mihi honorem et cultum pra- 
stare, sed. necessitate compulsus id agis. Extra 


necessitatem honor ille suspectus non est. Si ante € 


b. Unus ὑπὲρ ἡμῶν ἀδιαλείπτως. 
« Unus ἐνδεδυμένος, forte melius. Infra idem μνήμα- 


τὸν χορὸν τῶν μαρτύρων, μὴ ῥαᾳθυμήσωμεν. Μὴ 
μόνον ἱκετεύσωμεν, ἀλλ᾽, εἰ δοχεῖ, xal νηστεύσωμεν. 
βέλτιον νηστεῦσαι νηστείαν πόθου, καὶ μὴ νηστείαν 
λιμοῦ - βέλτιον νηστεῦσαι νηστείαν ἀγάπης, καὶ μὴ 
νηστείαν ἀνάγχης. Λέγει ὃ Σωτὴρ περὶ τῶν δαιμόνων" 
Τὸ γένος τοῦτο οὐχ ἐχπορεύεται, sl μὴ ἐν προσευχῇ 
xa νηστείᾳ. Δαίμονας φυγαδεύει εὐχὴ καὶ νηστεία, 
xai βαρδάρους οὐχ ἐλαύνει; Καὶ ἤδη εἶπον, καὶ πά- 
λιν λέγω" παραχαλέσωμεν τὴν ἁγίαν ἔνδοξον παρθέ- 
voy xo θεοτόχον Μαρίαν * παραχαλέσωμεν τοὺς ἁγίους 
καὶ ἐνδόξους ἀποστόλους * παρακαλέσωμεν τοὺς ἁγίους 
μάρτυρας. "Edw τις ἐν ἀνάγχῃ καταστὰς προσδράμη 
τινὶ τῶν δυνατῶν, οὐ προσέχει αὐτῷ γνησίως. Πρὸ 
ἀνάγχης, φησὶν, ox ἤδεις με τιμῆσαι ἢ θεραπεῦσαι, 
ἀλλ᾽ ἐν τῇ ἀνάγχῃ.- Ἀνύποπτος τιμὴ ἣ ἔξω ἀνάγχης. 
᾿Ἐὰν πρὸ ἀνάγκης θεραπεύσης τὸν δικαστὴν, ἐν τῇ 
ἀνάγχη εὑρήσεις σύμμαχον. Οἴδε γὰρ», ὅτι οὐχ ἣ 
ἀνάγχη; ἀλλ᾽ ὃ πόθος σε ἤγαγε. Γενώμεθα οὖν τῶν 
μαρτύρων μὴ ἐν τῇ ἀνάγχῃ φίλοι, ἀλλ᾽ ἐν τῇ ἀγάπη: 
πρὸ χειμῶνος, ὡς ἐν χειμῶνι, λυπηθῶμεν, ἵνα ἐν 
καιρῷ χειμῶνος τὸ ἔαρ εὕρωμεν. Ταῦτα λέγομεν οὐκ 


τος ἅπτεσθαι. 


MONITUM. 497 


αὐθεντοῦντες, ἀλλὰ παρακαλοῦντες - οὐ νομοθετοῦν- — necessitatem judicem colas, in necessitate adjuto- 
τες, ἀλλὰ δυσωποῦντες " ἱκετεύομεν πάντας νῆἦψαι, — torem reperies. Novit enim te non necessitate, sed 
Ἱκανὸς δὲ ὃ Θεὸς ὑπὲρ πᾶσαν πίστιν, ὑπὲρ πάντα — amore agi. Simus itaque martyrum amici, non ex 
λόγον, xa τοὺς ἐχθροὺς xacaieyUvat, xal τὴν oixou- — necessitate, sed. ex dilectione : ante tempestatem, 
μένην ἐλεῆσαι, καὶ τοὺς βασιλεῖς τιμῆσαι, καὶ τὴν — uttempestatibus afflicti doleamus, ut in tempestate 
βασιλείαν στῆσαι, xol τὴν αὐτοῦ δόξαν φαιδρῦναι, — ver inveniamus. Hzc dicimus, non imperantes, 
ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, ᾧ f δόξα εἰς τοὺς 564 hortantes ; non legem ferentes, sed obsecran- 
αἰῶνας. "Audv. tes : precamur ut omnes sobrie vivant. Potest au- 
tem Deus, prater fidem, prater rationem hostes 
ignominia afficere, orbis misereri, Imperatores 
honore afficere, imperium firmare, suamque glo- 
riam illustrare in Christo Jesu Domino nostro, cui 
gloria in secula. Amen. 


MONITUM 


IN HOMILIAM SEQUENTEM. 


Hanc homiliam ex Cod. Regio 2447 exscriptam prior edidit Cotelerius Tomo ὅ Monument. Eccl. 
p. 121—457, illamque Chrysostomo asserere conatur in notis, p. 558, his verbis : « Orationem hanc, 
genuinum, ut. videtur, summi doctoris opus, prolem magno mon plane inficiendam parenti, habitam 
fuisse Antiochize illud ostendit, quod ad finem, prout solet, de communi patre seu episcopo loquitur, 
nempe Flaviano. Exceptam potius crediderim ex ore perorantis, quam a manu componentis profectam ; 
nisi quis interpolatam malit. » Quia vero non parum momenti conferre posse videtur ad explorandum 
et locum et tempus quo habita concio fuit, id quod numero 6 de duabus posterioribus Joannis Epistolis 
dicitur, hic notam Cotelerii in locum illum adjicere visum est. «'Tóv δὲ ἐχχλησιαζομένων. Nota diligenter 
insigne testimonium ; ut quaratur an et quo modo in variis Joan. Chrysostomi operibus citentur Epistolae 
posteriores Joannis, quas ab antiquis in canone Scripturarum positas non fuisse, nec Joanni apostolo 
tributas, testis est locuples Eusebius l.S, cap. 25, ac post eum Hieronymus in Catalogo, et OEcumenius 
in Commentariis. Quinetiam viguisse eam controversiam circa tempora Joannis nostri significatur per 
Amphilochium in lambis ad Seleucum, perque Topographiam Christianam, quam citat Allatius 
Dissert. 1 de libris ecclesiasticis Graecorum. » 

"Tres Epistole tantum catholice? commemorantur supra in Synopsi Chrysostomi, nempe Jacobi, Petri 
prima, et Joannis item prima, qua erat opinio Syrorum et Ecclesie Antiochenz, id quod ibidem pluri- 


bus commonstravimus. Inde vero asseritur hanc. homiliam , si non Chrysostomi, cujus nomen praefert, : 


alicujus certe ex presbyteris, ipsius. sodalibus, esse ; id etiam inde probatur, quod admirandum patrem, 
id est episcopum Flavianum, quasi presentem concionator commemoret et contra Anomoeos pugnet, qui 
tum frequentes erant Antiochie. Chrysostomi certe non esse arguit omnimoda styli diversitas, tanta 
scilicet quantam vix alibi umquam deprehendas. Innuit Tillemontius, posse Severiani esse, qui coram 
Chrysostomo archiepiscopo Constantinopolitano, tunc episcopus, concionaretur; sed non animadvertit 
Tillemontius hzc in Ecclesia quadam dicta fuisse, ubi Joannis secunda et tertia Epistola inter canonicos 
libros non admittebantur, id quod de Antiochena Ecclesia verum, certum exploratumque est, ut jam vi- 
dimus in Diatriba in Synopsin supra; de Constantinopolitana vero Ecclesia nemo, quod sciam, dixit. 
Hine porro certum videtur hanc homiliam Antiochi Flaviano episcopo prasente pronuntiatam fuisse. 
Sub finem homiliz hic quisquis sit concionator sese purgat a quibusdam sibi objectis. Cum enim aliqua 
concionando dixisset ab auditoribus male excepta, hinc exorto rumore, in sequenti concione objecta sibi 
depulit, et se omnia accurate secundum Catholicam fidem dixisse comprobavit. 


3a. 


,ὔ 


Matth, 21. 


33. 


488 


INCERTI 


SANCTI PATRIS NOSTRI 


JOANNIS 
τ viria I 
IN DICTUM ILEUD, 


4n qua potestate hec facis ? 


Human: salutis principium est, timor Dei, A 


omniumque bonorum nostrorum radix est lex 
Dei : neque vero lex Dei sine timore, neque timor 
sine lege esse possit. Nam lex mandatorum | mi- 
nistrum habet timorem : timor autem praeceptorum 
judicem habet legem. Qui ergo cum timore acce- 
dit ad legem, et ad Deum legis datorem, is inter 
sanctos versatur, et justis adscribitur; contra qui 
timorem Dei audacter aggreditur, et cum arro- 
gantia ad divinam legem accedit, is gratia non 
dignatur, imo et a pietate expellitur. Ideo qui cum 
timore et desiderio ad divinam legem accedunt , 
hi recte omnino docentur et illuminantur, et ab 
ipsa veritate ad. veram religionem instituuntur : 
incidunt enim in ipsum veritatis fontem dicentes, 


Psal. 118. Benedictus es, Domine; doce me justificationes 


12. 


tuas. Verum sancti, qui ita pil, ita religiosi sunt, 
sic veritatem ab ipsa veritate ediscunt ; at veritatis 
inimici, imo potius vite suz hostes, arrogantiam 
et fastum simplicitati praferentes, tyrannico habitu 
veritatis doctorem adeunt, Quod sane fecerunt Ju-: 
dai, ut ex evangelicis dictis modo audistis. Et- 
enim Dominum nostrum Jesum, Regem sancto- 
rum, in templo versantem, in ipso templo adeunt, 


non cum eo, quem decebat, timore, non ut famuli - 


B 


TOY EN ATIOIZ ΠΑΤΡῸΣ HMON 


IOQANNOY 


^ TOY XPYXOXTOMOY 
ΕἸΣ TO PHTON TO AEFON , 
"Ev ποίᾳ ἐξουσίᾳ ταῦτα ποιεῖς ; 


Ἀρχὴ σωτηρίας ἀνθρώπων ὁ" τοῦ Θεοῦ φόδος, 
xa ῥίζα πάντων τῶν ἐν ἣμῖν ἀγαθῶν ὃ τοῦ Θεοῦ νό- 
μος, οὔτε δὲ Θεοῦ νόμος ἄνευ φόδου, οὔτε φόδος ἄνευ νό- 
μου. Ὁ γὰρνόμος τῶν ἐπιταγμάτων ὑπηρέτην ἔχει τὸν 
φόθον' ὃ δὲ φόθος τῶν προστεταγμένων δικαστὴν ἔχει 
τὸν νόμον. Ὃ μὲν οὖν φόδῳ τῷ νόμῳ προσερχόμενος, 
χαὶ τῷ τὸν νόμον δόντι Θεῷ, ἁγίοις ἐμπολιτεύεται, xal 
ὁσίοις ἀναγράφεται " ὃ δὲ χατατολμῶν τοῦ θείου φό- 


όου,, καὶ μετὰ ἀλαζονείας προσέρχεται τῷ θείῳ νόμῳ,. 


οὔτε τῆς χάριτος ἀξιοῦται, ἀλλὰ xol τῆς εὐσεθείας 
ἐχδάλλεται. Διὰ τοῦτο οἵ μὲν φόδῳ xol πόθῳ προσ- 
ιόντες τῷ θείῳ νόμῳ, μετὰ πάσης εὐθύτητος διδά- 
σχονται χαὶ φωτίζονται, καὶ παρ᾽ αὐτῆς τῆς ἀληθείας 
αὐτὴν παιδεύονται τὴν εὐσέῤειαν - ὑποπίπτουσι γὰρ 
αὐτὴ τῇ πηγὴ τῆς ἀληθείας, λέγοντες- Εὐλογητὸς εἶ, 
Κύριε - δίδαξόν με τὰ δικαιώματά σου. Ἀλλ᾽ οἵ μὲν 
ἅγιοι οὕτως εὐλαδεῖς, οὕτω φιλόθεοι, οὕτω παρ᾽ 
αὐτῆς αὐτὴν μανθάνουσι τὴν ἀλήθειαν οἱ δὲ τῆς 
ἀληθείας ἐχθροὶ, μᾶλλον δὲ τῆς ἑαυτῶν ζωῆς πολέ- 
pot, ἀλαζονείαν xx τῦφον τῆς ἁπλότητος προτιμή- 


σαντες, τυραννιχῷ σχήματι προσέρχονται τῷ τῆς" 


εὐσεδείας διδασκάλῳ. Ὃ δὴ πεποιήκασι καὶ Ιουδαίων 
παῖδες, ὡς ἀρτίως ἐχ τῶν εὐαγγελικῶν λόγων ἀχη- 
χόατε. Τῷ γὰρ Κυρίῳ ἡμῶν Ἰησοῦ, τῷ βασιλεῖ τῶν 
ἁγίων, ἐνδιατρίδοντι ἐν τῷ ναῷ, προσέρχονται ἐν 


Ψ' . *, m .- ^ HT 
herum, non ut homines Deum ; sed neque ut di- ,,4 4070 τῷ ναῷ, οὐ μετὰ τοῦ πρέποντος φόδου, οὐχ 
scipuli magistrum. Inimici veritatis, et nequitiae Α ὡς οἰκέται δεσπότῃ, οὖχ ὡς ἄνθρωποι Θεῷ, ἀλλ᾽ 


indagatores , suam ostendentes inalignitatem, hu- 


^ Χρυσοστόμου. Orationem hanc, genuinum, ut vide- 
tur,summi doctoris opus, prolem magno non plane 
inficiandam parenti, habitam fuisse Antiochie illud 
ostendit, quod ad finem, prout solet,de communi patre 
seu episcopo loquitur, nempe Flaviano. Exceptam po- 
iius crediderim ex ore perorantis, quam a manu com- 
ponentis profectam ; nisi quis interpolatam malit, Co- 
teler. 

b Θεοῦ φόθος, Θεοῦ νόμος. Juxta Cyrillum Alexandri- 


οὐδὲ ὡς μαθηταὶ διδασχάλῳ. ᾿Εχθροὶ τῆς ἀληθείας, 


num editum, lib. adversus Anthropomorpbitas cap 11: 
νόμος Κυρίου ἀγνὸς, τουτέστιν, &yvomotós. Rectius Cod. 
Reg. 1026 : φόδος Κυρίου. Ps. 48, 40. Quo in Codice, ut 
et in aliis, liber iste titulo hoc donatur : ἐπιλύσεις ὃο- 
γματιχῶν ξητημάτων Kupi) ou τοῦ ἁγιωτάτου ἀρχιεπισκόπου 
ἀλεξανδρείας, ἐπιξητηθέντων παρὰ Tt δερίου διακόνου xol τῆς 
ἀδελφότητος : aut : τοῦ ἁγίου Κυρίλλου ἐπιλύσεις τῶν προσε- 
νεχθεισῶν πεύσεων παρὰ Τιδερίου διαχόνου χαὶ τῶν ἀδελρῶν: 
aut : Κυρέλλου πρὸς Τιδέριον. Coteler. 


IN ILLUD , IN QUA 


xat θηραταὶ χαχίας, τὴν ἑαυτῶν ἐνδεικνύμενοι πονη- 
ρίαν, λογισμοῖς ἀνθρωπίνοις ἐπειρῶντο περιγράφειν 
τὴν σοφίαν τὴν ὑπερκόσμιον. ΠΤροσῆλθον γὰρ, φησὶν; 
ἐν τῷ ἱερῷ τῷ Ἰησοῦ οἱ ἱερεῖς καὶ οἱ πρεσδύτεροι τοῦ 
λαοῦ λέγοντες" ἐν ποίᾳ ἐξουσίᾳ ταῦτα ποιεῖς ; χαὶ τίς 
σοι ἔδωχε τὴν ἐξουσίαν ταύτην ; Ὦ τῆς ἀφόδου χαρ- 
δίας, ὅσα τολμᾷ, ὅσα φθέγγεται, ὅσα πρὸς ἀλαζονείαν 
αἴρεται. Ὦ τῆς τῶν πονηρῶν ἀνοίας ὦ τῆς τοῦ Σω- 
τῆρος ἀνεξικαχίας. Φθέγγεται τοιαῦτα πηλὸς, χαὶ 
ἀνέχεται 6 πλάστης" ἐπαίρεται χατὰ τοῦ δημιουργοῦ 
τὸ πλάσμα, καὶ ἀνεξικαχεῖ ὃ εὐεργέτης ὃ ἀνεύθυνος" 
ἀπαιτοῦσι λόγον πχρὰ τοῦ Θεοῦ Λόγου, xui τὴν 
ἐξουσίαν πολυπραγμονοῦσι, τὴν χορυφὴν τῆς αὖθεν- 
τίας. Εἴπωμεν εὐχαίρως καὶ ἡμεῖς τὰ τοῦ σοφοῦ" ὦ 
ἄνθρωπε, Τί ἀλαζονεύει γῆ καὶ σποδός ; Θεὸν ἐρωτᾶς; 
xa λόγον ἀπαιτεῖς παρ᾽ αὐτοῦ τῶν ἰδίων ἔργων, καὶ 
τολμᾷς λέγειν πρὸς τὴν ὑπερκόσμιον ἐξουσίαν- "Ev 
ποίᾳ ἐξουσίᾳ ταῦτα ποιεῖς ; Διατί δὲ ὅλως αὐτὸν ἐρὼω- 
τᾶς, xe οὐχ αὐτὴν τὴν πραγμάτων δύναμιν ἐρευνᾷς; 
ἘἘξέτασον αὐτὸς ἀχριδῶς ἐν τῷ κρυπτῷ τῆς ψυχῆς 
βουλευτηρίῳ, τὴν τῶν πραγμάτων φύσιν ἐπισχεψά- 
μενος, el ἀνθρωπίνης ἐστὶν ἐννοίας τὰ γινόμενα, ἢ 
θείας αὐθεντίας τὰ τῷ Κυρίῳ κατορθούμενα. Ἐρό- 
τῆσον καὶ φύσεως νόμους, καὶ ἐξουσίας ὅρους, χαὶ 
λογισμῶν ἀχολουθίαν, ποίᾳ ἐξουσίᾳ δύναται νεχροὺς 
ἐγεῖραι, ἀνθρώπων “ἡ Θεοῦ; "Tí δύναται λεπροὺς 
καθαίρειν, καὶ νόσους ἀπελαύνειν, καὶ πᾶσαν ψυχῶν 
xal σωμάτων ἀῤῥωστίαν λόγῳ μόνῳ διώχείν ; Εἶτα, 
τίς δύναται ἀπὸ πηλοῦ ὀφθαλμοὺς διαπλάσαι, Θεὸς ἢ 
ἄνθρωπος; Διατί μὴ τὴν φύσιν αὐτὴν τῶν πραγμά-- 
τῶν ἐρωτᾶς, ἀλλὰ μετὰ θρασύτητος τὸν ἐργάτην πο- 
λυπραγμονεῖς λέγων, Ἔν ποίᾳ ἐξουσίᾳ ταῦτα ποιεῖς 
᾿Βπαναλαμδάνω γὰρ τὰ ῥήματα πάλιν τῶν τὰ πάντα 
ῥᾳδίως τολμώντων, τῶν ἀπαιτούντων λόγον τὸν τοῦ 
Θεοῦ Λόγον, καὶ περιγράφειν λογισμοῖς ἐπιχε ιρούντων 
τὸν δρασσόμενον τοὺς σοφοὺς ἐν τῇ πανουργίᾳ αὐτῶν. 
Ὦ τῆς ἀνοίας. Θεῷ Λόγῳ προσάγουσι πεῖραν λόγων, 
ᾧ πᾶσα τέχνη λόγων εὐάλωτος, καὶ πᾶσα λογισμῶν 
μεμελετημένη πλοχή. Τί γὰρ ἀνθρώπινος ἰσχύει λό- 
qoc πρὸς (Θεὸν Λόγον ; τί δὲ σεσοφισμένη κακία πρὸς 
ὑπερκόσμιον σοφίαν; ᾿Εν ποίᾳ ἐξουσίᾳ ταῦτα ποιεῖς ; 


POTESTATE, ETC. 


D 


489 


manis ratiociniis supernam sapientiam circumve- 


nire conabantur, Nam ait: ,Zccesserunt in templo Mau. 21. 


ad Jesum sacerdotes et seniores populi dicen-*?- 
tes: In qua potestate hec facis? et quis tibi 
dedit hanc potestatem ? O cor timore destitutum! 
qualia aüdet, qualia loquitur! quantum arrogan- 
tia extollitur ! O improborum insipientiam ! o 
Servatoris clementiam ! Hzc loquitur lutum, et id 
figulus patitur : erigitur contra Opificem.opifi- 
cium, et id tolerat Beneficus nemini cbnoxius : ra- 
tionem et verbum repetunt a Dei Verbo, et potesta - 
tem ejus curiose perquirunt, quz est auctoritatis 
culmen. Opportune dicamus hzec sapientis verba : 


O homo, Quid superbit terra et cinis ? Deum in- zeccte. 1o. 


terrogas, et requirisab illo rationem eorum quie 9’ 
operatur, audesque supernam illam potestatem sic 
affari : In. qua potestate hec facis ? Cur illum 
interrogas, neque ipsam rerum virtutem exploras ? 
Scrutare ipse diligenter in occulto anima senatu, 
explorata rerum natura, num quz fiunt humani 
consilii sint, an divine auctoritatis , preclara 
nempe illa Domini gesta. Interroga nature leges, 
potestatis terininos, seriemque ratiociniorum : qua 
potestate suscitare mortuos potest; hominum, an 
Dei? Quis potest leprosos mundare, morbos pel- 
lere, omnemque animze corporisque morbum solo 
verbo tollere ? Deinde, quis potest ex luto oculos 
formare, Deus an homo? Cur non ipsam rerüm 
naturam interrogas, sed. audacter Opificem explo- 
ras dicens, n qua potestate hec facis ? 'terum 
enim verba repeto eorum, qui onmia facileaudent, 
qui a Verbo Dei rationem repetunt, et. ratiociniis 


circumscribere tentant eum , qui comprehendit i. co. 3. 


sapientes in astutia eorum. O dementiam? Deo'9 
Verbo experientiam verborum offerunt, a quo et 
omne verborum artificium, et omnis preparatus 
ratiociniorum complexus facile percipitur. Quid 
enim potest humanum verbum contra Verbum 
Deum ? quid sophismatibus instructa sapientia, 
contra czlestem sapientiam ? 7n qua potestate 


lec facis ? interroga paralyticum, per quam po- opera. ipsa 
testatem sanus recumbat : interroga miracula, et potestatem 
N 


κ᾿ 4110} H . erbi De 
mirabilium Patratoris potestatem curiose ne per- broliants 


"Egórenoov τὸν παραλυτιχὸν, διὰ ποίας ἐξουσίας εἷς 
δῶσιν ἀναχλίνεται " ἐρώτησον θαύματα, καὶ μὴ πολυ- 


πραγμόνει τοῦ θαυματοποιοῦ τὴν ἐξουσίαν. Οὐχ ἀπο- 
χρίνεται ὑμῖν ἢ θεία χάρις, ἀναξίους ἀποχρίσεως κρί- 
νουσα τοὺς κακῶς ἐρωτῶντας. Τοιοῦτος γὰρ 6 τοῦ 
Θεοῦ Λόγος * ὅταν ἴδῃ ψυχὴν σχολιὰν xal διεστραμ.- 
μένην, ἀποσείεται αὐτὴν ὡς ἀναξίαν τῆς χάριτος, καὶ 
πολλὰ πολλάχις σπουδάζων μανθάνειν, ἀλήθειαν οὐ 
τυγχάνει παρὰ τῆς ἀληθείας. ᾿Ερωτῶσιν Ιουδαῖοι 
πολλάκις, καὶ οὐδὲ ἅπαξ μανθάνουσιν, ἐπειδὴ καχῶς 
ἐρωτῶσιν. Εἰς τοσοῦτον αὐτῶν τὰς ψυχὰς ἐδασάνιζεν 


Ε 


quiras. Non respondet vobis divina gratia, respon- 
sione indignos judicans eos qui perperam interro- 
gant. Tta solet Dei Verbum : cum videt animam 
obliquam et perversam, expellit eam, ut gratia in- 
dignam, et cum multa sape discere conetur, veri- 
tatem non impetrat a veritate. Interrogant Judei 
sepe, ac ne semel quidem discunt, quia male in- 
terrogant. Usque adeo illorum animos cruciabat 
Servatoris silentium, ut tunc diceret malus ille 


Joan, 10. 
24- 
Joan.9.27. 
Joan. 10. 
23. 

Joan. to 
24. 


Matth. 26. 
63. 


Matth. 26. 
6j. 


Sap. τ. 4. 


Joan. 4.25. 


Ibid. v. 26. 


Levit. 26. 
23. 24. 


490 


consessus : Quousque animam nostram. tollis ? 


INCERTI 


εἰς ὀδύνην ἣ τοῦ Σωτῆρος σιωπὴ, ὡς εἰπεῖν τότε τὸ 


Si tu es Christus, dic nobis palam. Sed neque ,,, πονηρὸν ἐχεῖνο συνέδριον * “Ἕως πότε τὴν ψυχὴν ἡμῶν 
post hanc vocem illis respondet, quia responsione A αἴρεις ; Ei σὺ εἶ ὃ Χριστὸς, εἰπὲ fiv παῤῥησίᾳ. Ἀλλ᾽ 


digni non erant, qui male interrogaverunt. Quid 
itaque eis Servator ? Dixi vobis, et non audistis; 
quid iterum vultis audire ? Opera, que ego fa- 
cio, ipsa testimonium perhibent de me. Vides 
velle eum ut opera interrogentur, non ut de po- 


. testate inquiratur ἢ Interrogant Judaei : δὲ tu es 


Christus, dic nobis palam; quousque animam 
nostram tollis ? nec questioni dat solutionem : 
interrogabant enim non discendi, sed accusandi 
causa. Caiphas autem princeps sacerdotum, syna- 
goga illa dignus, in tantam amentiam devene- 
rat, ut diceret: ;4djuro te per Deum vivum, 
dic nobis, si tu es Filius Benedicti. At Serva- 
tor docens nos sermones cum pietate accipere, ad- 
juranti quidem respondet, neque tamen dubium 
solvit. Dic nobis, inquit, situ esFilius Benedicti. 
Aitilli Dominus : Tu dixisti : ac juramentum per 
confessionem honoravit, neque malitiam certiorem 
fecit, astutiam abominatus. Male quasierant Ju- 
dai, nec responsum illis est : idque jure merito; 
nam oblique cogitationes a Deo separant. Non 
emisit sapientiam suam lis qui male illam scruta- 
bantur. Zn maleeolam enim animam non in- 
troibit sapientia. 


9. Atque illi post frequentes quastiones id 
quod quarebant non invenerunt : mulier vero 
quidam, que sine dolo et cum sincera fide acces- 
serat, non ut tentaret illam incomprehensibilem 
virtutem, sed cum simplicitate Dominum adiens , 
dictione tenui sed pura fide dicens : Scimus quod 
cum venerit Messias, qui dicitur Christus, ipse 
nobis annuntiabit omnia : statim. audivit ab 
amatore simplicitatis: £go sum qui loquor tecum. 
Nondum interrogaverat , et statim didicit; nondum 
fidei verbum seminaverat, et statim fructum pieta- 
tis decerpsit. Sanctus quippe Deus in simplicibus 
et sanctis requiescit, cum accedentis simplicitatem 
viderit, explicat etiam ipse sapienti sua benefi- 
centiam, cum viderit autem animam nequitia per- 
versam, beneficium cohibet, nec doctrinam emit- 
tit. Audi quid ipse dicat per Moysem : Si vos 
ambulaverilis erga me recti, et ego erga vos 
rectus; si autem vos obliqui, et ego utar vobis 
furore obliquo; non quod divina natura a recto 


z 


C 


D 


οὐδὲ μετὰ ταύτην αὐτοῖς τὴν φωνὴν dmoxolyevav. ἀνά- 
ξιοι γὰρ ἦσαν ἀποχρίσεως oi χαχῶς ἐρωτῶντες. Τί 


οὖν πρὸς αὐτοὺς δ΄ Σωτήρ; Εἶπον ὑμῖν, καὶ οὐχ ἠχού-.. 


sacs: τί πάλιν θέλετε ἀχούειν; Τὰ ἔργα, ἃ ἐγὼ 
ποιῶ, ταῦτα μαρτυρεῖ περὶ ἐμοῦ. “Ορᾷς ὅτι βούλεται 
τὰ ἔργα ἐρωτᾶσθαι, καὶ μὴ τὴν ἐξουσίαν πολυπρα- 
γμονεῖσθαι; ᾿Ερωτῶσιν οἵ Ἰουδαῖοι, Εἰ σὺ εἶ 6 Χρι- 
στὸς, εἰπὲ tjui παῤῥησίᾳ * ἕως πότε τὴν ψυχὴν ἡμῶν 
αἴρεις ; καὶ οὐ δίδωσι τῇ ἀμφιδολίᾳ λύσιν - ἠρώτων 
γὰρ οὐχ ἵνα μάθωσιν, ἀλλ᾽ ἵνα κατηγορήσωσιν. Ὁ δὲ 
ἀρχιερεὺς Καϊάφας, ὃ τῆς συναγωγῆς ἐχείνης ἄξιος, 
εἰς τοσοῦτον ἦλθε μανίας, ὡς εἰπεῖν: Ορχίζω σε 
κατὰ τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος, εἰπὲ ἡμῖν, εἰ σὺ εἶ 6 ΥἹὸς 
τοῦ Εὐλογητοῦ. Ὃ δὲ Σωτὴρ διδάσχων ἡμᾶς τοὺς λό-- 
qoos μετ᾽ εὐλαδείας δέχεσθαι, πρὸς μὲν τὸν ὅρκον 
ἀποχρίνεται, πρὸς δὲ τὸ ἀμφιδαλλόμενον λύσιν οὐκ 
ἔδωχεν. Εἰπὲ, φησὶν, ἡμῖν, si σὺ εἶ 6 ΥἹὸς τοῦ Εὖλο-- 
γητοῦ. Λέγει πρὸς αὐτὸν ὃ Κύριος - Σὺ εἶπας καὶ τὸν 
ὅρχον ἐτίμησεν ὁμολογήσας, καὶ τὴν χαχίαν οὐχ 
ἐπληροφόρησε, βδελυξάμενος τὴν πανουργίαν. Ἐζή- 
τήσαν oi ᾿Ιουδαῖοι καχῶς, χαὶ ἀποχρίσεως οὐκ ἔτυχον" 
καὶ μάλα γε εἰκότως * σχολιοὶ γὰρ λογισμοὶ χωρίζου- 
σιν ἀπὸ Θεοῦ. Οὐκ ἐπέτρεπεν αὐτοῦ τὴν σοφίαν τοῖς 
χαχῶς τὴν σοφίαν αὐτοῦ πολυπραγμονοῦσιν. Εἰς χα- 
χότεχνον γὰρ ψυχὴν οὐχ εἰσελεύσεται σοφία. 

Καὶ οἱ μὲν πολλάχις ζητήσαντες, οὐχ εὗρον τὸ ζη- 
τούμενον - γυνὴ δέ τις ἀδόλως χαὶ γνησίᾳ πίστει 
προσελθοῦσα, οὗ πειράσασα τὴν ἀκατάληπτον δύνα- 
pay, ἀλλὰ καὶ ἐν ἁπλότητι τῷ Κυρίῳ προσελθοῦσα, 
xai ψιλῇ μὲν τῇ λέξει, γνησίᾳ δὲ τῇ πίστει φήσασα 
πρὸς αὖτόν - Οἴδαμεν ὅτι ὅταν ἔλθῃ Μεσσίας 6 λεγό-- 
μενος Χριστὸς, αὐτὸς ἡμῖν ἅπαντα ἀναγγελεῖ" εὐθέως 
ἤχουσε παρὰ τοῦ ἀγαπῶντος ἁπλότητα - Ἐγώ εἶμι δ 
λαλῶν σοι. Οὐδέπω ἠρώτησε, καὶ εὐθέως ἔμαθεν" 
οὐδέπω τὸν τῆς πίστεως ἔσπειρε λόγον, xol εὐθέως 
τὸν καρπὸν τῆς εὐσεδείας ἐθέρισεν. Ἅγιος γὰρ 6 Θεὸς, 
ἁπλοῖς καὶ ἁγίοις ἐπαναπαυόμενος, ὅταν ἁπλότητα 
ἴδῃ τοῦ προσερχομένου, ἁπλοῖ καὶ αὐτὸς τῆς ἑαυτοῦ 
σοφίας τὴν εὐεργεσίαν - ὅταν ἴδῃ διεστραμμένην χα- 
κίᾳ ψυχὴν, κωλύει τὴν εὐεργεσίαν, xai οὐ προσίεται 
τὴν διδασχαλίαν. "Axous αὐτοῦ λέγοντος διὰ Μωῦσέως" 
^"Ekv ὑμεῖς πορεύησθε πρός με ὀρθοὶ, χἀγὼ πρὸς 
ὑμᾶς ὀρθός: ἐὰν δὲ ὑμεῖς πλάγιοι, χἀγὼ χρήσομαι 
piv θυμῷ πλαγίῳ - οὐχ ὅτι τὴν ἑαυτῆς εὐθύτητα 
πλαγιάζει ἣ θεία φύσις, ἀλλ᾽ ὅτι τοῖς πονηροῖς χατ᾽ 


declinet; sed quod improbis, ea qua ex veritate E; εὐθείαν τὰ παρὰ τῆς ἀληθείας oüx ἔρχεται. Ἔν ποίᾳ 


* Hac non ad verbum ex Scriptura desumta sunt. [Paule ante Cotel. conj. προΐεται. 


IN ILLUD, IN QUA POTESTATE, ETC. 


ἐξουσίᾳ ταῦτα ποιεῖς; ἢ τίς cot ἔδωχε τὴν ἐξουσίαν 
ταύτην; 'O δὲ Σωτὴρ αὐτοῖς. ᾿Ενταῦθα πρόσεχε, πῶς 
ὅρον ἣμῖν xak κανόνα διδασχαλίας ὑποτίθεται ὁ πάν- 
τῶν Κύριος. Τίς δὲ οὗτός ἐστι; Βούλεται ἡμᾶς ὥστε 
τοῖς πονηροῖς αἱρετικοῖς, Ἰουδαίοις ἢ “Ἕλλησιν, ἢ 
ἑτέροις τισὶν ἀπεσχισμένοις τῆς εὐσεδείας, μὴ ἀπο- 


χρίνεσθαι πάντα πρὸς τὰς ἐρωτήσεις. ΓἜστι γὰρ» ἔστι 


491 
proficiscuntur, non recta procedant. /n qua po- 
testate hec facis? aut. quis tibi dedit hanc 
potestatem ἢ 'Tum Servator eis. Hic attende, quam 
nobis doctrinae normam et regulam proponat uni- 
versorum Dominus. Quenam hzc est? Vult nos 
improbis hareticis, Judzeis , gentilibus, vel aliis 
qui a pia religione desciverint, non respondere sem- 


πολλάχις ἐρωτῆσαι ἀποχρίσεως οὐχ ἄξια - καὶ δεῖ 4 per interrogatos. Contingit enim, contingit szpe, 


πάντως πρὸς τὰς φαύλους ταύτας τῶν ἐπερωτήσεων 
ἀντερωτήσει δικαίᾳ λέγειν. Διὰ τοῦτό φησι πρὸς αὖ- 
τοὺς ὃ Κύριος: Ἐρωτήσω ὑμᾶς κἀγὼ λόγον; ὃν ἂν 
εἴπητέ μοι, κἀγὼ ὑμῖν ἀποχρινοῦμαι. Τὸ Ἰωάννου 
βάπτισμα, φησὶ, πόθεν ἦν ; ἐξ οὐρανοῦ, ἢ ἐξ ἀνθρώ-- 
πων ; Ὅρα μοι τὴν πηγὴν τῆς σοφίας, τῇ ἐπερωτή- 
σει τὸ ψεῦδος ἐλέγχουσαν" ὅρα μοι τὸν τοῦ Θεοῦ 
Λόγον, συλλογισμοῖς τὴν χακίαν ἀνατρέποντα" σχό- 
Tcov δὲ xal τὴν χαχίαν, πῶς τοῖς ἰδίοις ἀναλίσχεται 
βέλεσι, καὶ ταῖς οἰχείαις συγκατασπᾶται χαχοτε- 
χνίαις. "To: βάπτισμα Ἰωάννου πόθεν ἦν; ἐξ οὐρανοῦ, 
ἢ ἐξ ἀνθρώπων ; "Exeivot παρ᾽ ἑαυτοῖς ἐδασάνιζον τοῦ 
ῥήματος τὴν δύναμιν, καί φασιν * "Ev εἴπωμεν, ἐξ 
οὐρανοῦ, ἐρεῖ ἡμῖν διατί οὖν μὴ ἐπιστεύσατε ; Οἴδεν 
4 καχία τὸν ἑαυτῆς ὄλισθον - οἶδεν ὅτι οἷς προτείνει, 
τούτοις ἀφανίζεται. ᾿Επειδὴ μὴ ὑπήχουσαν ᾿Ιωάννου, 
ἐφοδοῦντο εἰπεῖν, ὅτι ἐκ Θεοῦ, ἵνα μὴ παραπόδας 
ἀχολουθήση ὃ ἔλεγχος. ' E&v δὲ εἴπωμεν, ἐξ ἀνθρώπων, 
φοβούμεθα τὸν ὄχλον, μὴ λιθασθῶμεν. Καὶ γὰρ ἣ περὶ 
τὸν δίκαιον πρόληψις ἀπαραίτητον καθ᾽ ἡμῶν οἴσει 
τὴν δίκην. Πᾶς γὰρ ὃ λαὸς εἶχε τὸν Ἰωάννην ὡς προφή- 
την. Οὐχ ἠθούλοντο οὖν τὸ ἀληθὲς εἰπεῖν, ὅτι ἐκ Θεοῦ" 
ἀπεσείσαντο γὰρ τοῦ Θεοῦ τὴν ἀλήθειαν, xo τὸ 


ψεῦδος εἰπεῖν οὐκ ἐτόλμων " τῆς γὰρ ἀναισχυντίας C 


δικαστὴν εἶχον τὸν φόθον, καὶ τοῦτον οὐ θεῖον, ἀλλὰ 
ἀνθρώπινον. Καὶ γὰρ οὕτως ἔχει" πολλοὶ πολλάχις 
Θεοῦ φόῤον οὐκ ἔχοντες, ἀνθρωπίνῳ φόδῳ δουλεύου- 
σιν. ᾿Εφοθδοῦντο τὸν λαόν. Εἴθε τὸν Θεὸν, καὶ μὴ τὸν 
λαόν- τὸ μὲν γὰρ εὐσεύεῖν, τὸ δὲ ἀσεδεῖν. Λέγουσιν 
αὐτῷ,, οὖχ οἴδαμεν. Ὅρα πῶς ἣ χαχία τοῖς πονηροῖς 
ἐμφωλεύει" ὅρα πῶς ἑαυτῆς τὴν ἀτοπίαν ἣ ἀσέδεια 
χηρύττει. Ὥσπερ γὰρ ἔχις, ἤ τι τῶν πονηροτάτων 
θηρίων, τοῖς “ὑπονόμων ἐμφωλεῦον, ἠρέμα προχύ- 
πτει τῆς χαταδύσεως, xai τέλεον προσελθεῖν οὐκ 
ἐθέλει - οὕτω καὶ οἱ Ιουδαῖοι, τῷ φωλεῷ τῆς xaxíac 
συζῶντες, εἰς φῶς τὴν ἑαυτῶν οὐ προσφέρουσι γνώμην. 


Διὸ xat ὁ Κύριος πρὸς αὐτούς - Οὐδὲ ἐγὼ λέγω ὑμῖν. 


Ὅρα πῶς ἣ σιωπὴ τὴν ἄτοπον ἐρώτησιν ἐχόλασεν " 
ὅρα πῶς τὴν κακίαν οὖκ ἐπληροφόρησεν, ἀλλ᾽ ἀπέ- 
στησεν αὐτοὺς ἐν μέσῳ τῶν συλλογισμῶν. Καὶ ὅπερ 
ἔπαθέ ποτε ἣ ὄνος τοῦ Βαλαὰμ,, μὴ δυνηθεῖσα ἐχκλῖ- 
ναι δεξιὰ ἢ ἀριστερὰ, διὰ τὸν ἄγγελον τὸν ἀντιστή- 


interrogationem non esse responsione dignam: 
atque par est omnino hujusmodi interrogationibus 
justas interrogationes opponere. Ideo ait illis Do- 


minus : Znterrogabo vos et ego sermonem , Matth. 2*. 


quem si dixeritis mihi, et ego vobis respondebo. MS 
Joannis baptismus, inquit, unde erat? ex celo, 
an ex hominibus ? Vide mihi fontem sapientiz, 
ut interrogatione mendacium arguat; vide mihi 
Verbum Dei, quod syllogismis nequitiam evertit ; 
vide quoque malitiam, quomodo suis telis confo- 
diatur, ac suis pravis artibus avellatur. Baptisma 


B Joannis unde erat? ex celo, an ex hominibus? 


Illi quoque apud se sermonis vim explorabant, et 


aiunt: Si dixerimus, Ex ccelo, dicet nobis, Ibid. v.26. 


Cur ergo non credidistis ? Novit improbitas exi- 
tium suum; novit se per quie protendit, per ea 
destrui. Quia Joanni non obtemperaverant, vere- 
bantur dicere ipsum ex Deo esse, ne e vestigio 


sequeretur reprehensio. Si autem dixerimus, Ex jc. 20. 6. 


hominibus, timemus :urbam, ne lapidemur. 
Nam praoceupata de justo opinio inexorabilem 


adversum nos feret ultionem. Omnis enim popu- yup. αι. 


lus habebat Joannem sicut prophetam. Nolue- 26. 
runt ergo vera dicere, nempe quod ex Deo esset : 
Dei namque veritatem abjecerunt, ac mendacium 
dicere non ausi sunt ; imprudentiz enim judicem 
habebant timorem , huncque non divinum, sed 
humanum. Nam ita se res habet : multi sepe Dei 
timore non przditi, humano serviunt timori. Ti- 
mebant plebem. Utinam Deum, non plebem; illud 


namque pietatis est, hoe impietatis. Dicunt ei, ye, τα. 


Nescimus. Vide quomodo nequitia in improbis 33- 
latitet : vide quomodo absurditatem suam impietas 
praedicat. Nam sieut vipera, aut immanissima 
quaque fera, in latibulis degens, sensim e specu 
prodit, nec omnino vult prodire : sic et Judi in 
antro pravitatis versantes, sententiam suam in 
lucem non proferunt. Quamobrem Dominus ait 


illis : /Vec ego dico vobis. Vide quomodo silen- jr,5. σα. 


tium absurdam interrogationem castigaverit : vide27. 
quomodo nequitia non fecerit satis, sed averterit 
eos in medio ratiociniorum, Et quod olim contigit 


ὑπονόμων, YOox, ut videtur, corrupta. Cotelerius legendum existimat ὑπονόμοις, 


Num. 22. 


26. 


492 
asine Balaami, ut nec δά dexteram, nec ad sini- 
stram posset declinare, propter angelum, qui 


INCERTI 


σαντα ταύτῃ * οὕτως ἔπαθεν f, ᾿Ιουδαϊκὴ καχία,, οὔτε. 


πρὸς τὰ δεξιὰ τῆς ἀχηθείας τολμήσασα ἰδεῖν, διὰ τὴν 


obvius stabat: id accidit Judaice improbitati g τοῦ Σωτῆρος ἄρνησιν, οὔτε πρὸς τὰ ἀριστερὰ τοῦ 


quz nec ad dexteram veritatis ausa est respicere , 
ob Servatorem abnegatum , neque ad sinistram 


Hereticis mendacii, metu plebis. Oportet igitur nos quoque, 
quomodo 


responden - 


dum. 


fratres , hac regula a Domino accepta, non omnia 
hzereticis interrogantibus dicere. Cum male inter- 
rogaverit hzreticus, altera justa interrogatione 
absurdam ejus quzstionem solve. Saepe perconta- 
tur hereticus : Nosti Deum, an non nosti? Si 
dixeris, Novi, statim reponit: Ergo nosti quod 
colis? Sane, inquit pius. Quis enim sustineat 
dicere, se id colere quod non novit? Instat ille : 


^21 


ψεύδους, διὰ τὸν τοῦ λαοῦ φόθον. Δεῖ τοίνυν καὶ ἡμᾶς, 
ἀδελφοὶ, τοῦτον τὸν κανόνα παρὰ τοῦ Κυρίου λαμδά- 
νοντας, μὴ πάντα τοῖς ἐρωτήσεσι τῶν αἱρετικῶν δι- 
δόναι. ὍὍταν κακῶς ἐρωτήσῃ αἱρετικὸς, ἀντερωτήσει 
δικαίᾳ λῦσον αὐτῷ τὴν ἄτοπον πεῦσιν. Πυνθάνεται 
πολλάχις aloevtxóc* οἶδας τὸν Θεὸν, ἢ οὖχ οἶδας ; 
᾿Ἐὰν εἴπης, ὅτι οἶδα, εὐθέως ἐπάγει" οἶδας οὖν ὃ 
εὐσεδεῖς: Ναὶ, φησὶν 6 εὐσεδής. Τίς γὰρ ὅπως ὕπο- 
μένει λέγων, ὅτι ὃ μὴ οἶδα σέδω; Πάλιν ἐπάγει " οἶδας 
οὖν τοῦ Θεοῦ τὴν οὐσίαν ; ᾿Εὰν εἴπῃς, ὅτι οὐκ οἶδα, 
εὐθέως ἀντιτίθησιν - οὐχοῦν οὐχ οἶδας τί σέδεις. Ὅρα 


Nosti ergo Dei substantiam? Si te scire negaveris, A μοι τὰ σχολιὰ ῥήματα" ὅρα μοι τῶν πονηρῶν ὄφεων 


Contra statim objicit : Ergo non nosti id quod colis. Vide 
Anomceos 


agitur. 


Jebr. 


II. 


mihi detorta verba ; vide malignorum serpentium 
versutias. Vides : verum turbari non oportet. Illud 
enim, fratres, sciendum est, multos esse. sciendi 
modos. Potest quis scire Deum esse, nec tamen 
scire quomodo sit. Quandoquidem etiam apud nos 
homines multz sunt cognitionis vie. Novi hunc 
hominem in ista urbe manere, nec tamen noyi 
quam artem exerceat : novi alium talem exercen-, 
tem artem, nec novi unde genus ducat. Partim 
nempe cognosco, partim ignoro. In summa, par- 


τὰς ποικιλίας. ὋὉρᾷς- ἀλλ᾽ οὐ δεῖ ταράττεσθαι. "Exeivo 
γὰρ, ἀδελφοὶ, εἰδέγαι χρὴ, ὅτι τοῦ εἰδέναι πολλοὶ 
τρόποι. Δύναταί τις εἰδέναι ὅτι ἔστι Θεὸς, οὗ τὸ πῶς 
ἐστι. ᾿Επεὶ καὶ ἐφ᾽ ἡμῶν τῶν ἀνθρώπων πολλαὶ τῆς 
ἡνώσεως δδοί. Οἶδα τόνδε τὸν ἄνθρωπον ἐν τῇδε τῇ 
πόλει διάγοντα, οὐ μὴν οἶδα καὶ ποίαν μετέρχεται 
ἐργασίαν - οἶδα ἕτερον. τήνδε μετιόντα τὴν ἐργασίαν, 
οὗ μὴν οἶδα xol πόθεν φέρει τὸ γένος. Καὶ μέρει γὰρ 
γινώσχω, μέρει δὲ ἀγνοῶ. Καὶ πάντως, οὔτε ἣ μερικὴ 
γνῶσις δλόχληρον εἰσάγει γνῶσιν, οὔτε τὸ μὴ κατὰ 
πάντα γινώσχειν, τὴν μερικὴν ἀναιρεῖ γνῶσιν. Τί οὖν ; 


ticularis cognitio non inducit perfectam scientiam, B. Οἶδα τὸν Θεὸν, ὅτι ἐστὶν, ὅτι ἀγαθός ἐστιν, ὅτι ἀθά- 


neque non omnia cognoscere, particularem. tollit 
cognitionem. Quid ergo? Novi esse Deum, illum- 
que bonum, immortalem, incorruptibilem, quem 
cogitatione capere non possimus , incomprehensi- 
bilem, incorporeum, immutabilem. H»c ommia 
novi, et cognoscens adoro. Quomodo antem sit 
non novi, neque edoctus sum exquirere quomodo 
sit, sed quod sit. Apostolo enim majorem nemi- 
nem invenio doctorem, qui possit majorem mihi 
pietatem suppeditare : qui clara voce usus ad hunc 


modum docet : Credere enim oportet acceden- C 


tem ad Deum, quia est : non quomodo est, sed 
Quia est , et inquirentibus se remunerator est. 
Itaque quod novi colo. Non didici Dei substantiam 
explorare. Credere didici, fratres ; credere, non 
scrutari, Lege confessionem tuam, hieretice, in 
arcano et tremendo mysterio prolatam. Quando ad 
baptismum accessisti, quid. dixisti? an quaerens, 
an curiose explorans, vel credens? Alia conditione 


venisti! et cum alio pacto dignatus es illa gratia. D 


*. Forte πολυπραγμονῶν, ἐρευνῶν. Coteler. 

b Συνθηχῶν. Emendandus per occasionem est Lei- 
dradus de Baptismo cap. 6, ut in eo sic legatur : Has 
pactiones fideles in curiam proferunt angelicam : no- 


νατός ἐστιν, ὅτι ἄφθαρτός ἐστιν, ὅτι ἀπερινόητός 
ἐστιν, ὅτι ἀκατάληπτός ἐστιν, ἀσώματός ἐστιν, ἀναλ- 
λοίωτός ἐστι. Ταῦτα πάντα οἶδα , καὶ εἰδὼς προσχυνῷ. 
Τὸ δὲ πῶς ἐστιν οὐχ οἶδα, οὐδὲ ἐδιδάχθην πολυπρα- 
γμονεῖν τὸ πῶς ἐστιν, ἀλλ᾽ ὅτι ἐστίν. "ToU γὰρ ἀπο- 
στόλου οὐδένα εὑρίσχω μείζονα διδάσκαλον, δυνάμενόν 
μοι κρείττονα τὴν εὐσέδειαν ὑποτίθεσθαι - ὃς λαμπρᾷ 
χρησάμενος τῇ φωνὴ ὧδέ πη διδάσκει λέγων - Πι- 
στεῦσαι γὰρ δεῖ τὸν προσερχόμενον Θεῷ, ὅτι ἐστίν - 
o0 τὸ πῶς ἐστιν, ἀλλ᾽ Ὅτι ἐστὶ, καὶ τοῖς ἐχζητοῦσιν 
αὐτὸν μισθαποδότης γίνεται. Ὥστε ὃ οἶδα σέδω. Οὐκ 
ἔμαθον οὐσίαν Θεοῦ πολυπραγμονεῖν * πιστεύειν ἔμα- 
θον, ἀδελφοί: πιστεύειν, οὐ πολυπραγμονεῖν. ᾿Ανά- 
vo σου τὴν ὁμολογίαν, αἱρετιχὲ, τὴν ἐν τῷ κρυπτῷ 
xoi φοδερῷ μυστηρίῳ συμφωνηθεῖσαν. “Ὅτε προσ- 
ἦλθες βαπτισθῆναι, τί εἶπες; ζητῶν, * πολυπραγμο- 
γείαν ἐρευνῶν, ἢ πιστεύων ; Ἄλλως ἦλθες, χαὶ μετὰ 
ἄλλων " συνθηκῶν χατηξιώθης τῆς χάριτος ἐχείνης. 
Εἴ γε κατηξίωσαι τοιαῦτα φρονῶν, χαὶ παρεσπόνδη- 
σας τὰς συνθήχας, xal ἐπὶ μὲν τῶν φοδερῶν xa φρι- 


mina profitentium in libro excipiuntur vite, non a 
quolibet homine, sed a. superiore caelitus potestate. Ve- 
terum Analectorum Tom. 3. Coteler. 


IN ILLUD, IN QUA 


χτῶν μυστηρίων. τὴν πίστιν προσήγαγες, ἔξω δὲ τῶν 
μυστηρίων γενόμενος, πέριγράφεις τὴν πίστιν, χαὶ 
προσφέρεις ζήτησιν. 


Ἀλλ᾽ δρᾷ τί φησιν ὃ ἐχθρὸς τῆς ἀληθείας. Μὴ γὰρ 
ἀργῶς ἣμῖν ὃ Θεὸς δέδωχε λογισμούς ; μὴ γὰρ ἁπλῶς 
εἰλήφαμεν τοῦ νοῦ τὸ χριτήριον ; Δεῖ καὶ λογισμοῖς 
ἐρευνᾶν τὴν πίστιν, xol μὴ ἀνεξέταστον εἶναι τὴν 


εὐσέθειαν. Καλῶς. ᾿Αλλὰ τῆς ἐξετάσεως ὅρον εἶναι 


[δεῖ] τὰ θεῖα λόγια, καὶ τοὺς παρ᾽ αὐτοῦ ἡμῖν δοθέν- 


τας τῆς εὐσεδείας χανόνας. Σὺ. δὲ τοὺς κανόνας ὕπερ- 
θαίνων, οὐ στοιχεῖς ταῖς θεοπνεύστοις Γραφαῖς, ἀλλὰ 
πολυπραγμονεῖς τὰ θεῖα, xal βιάζεις τὴν ἀλήθειαν , 
xa πανταχοῦ σπεύδεις καὶ λογισμῶν ἀνωμαλίᾳ μᾶλ- 
λον ἀχολουθῆσαι, 3j πίστει δουλεῦσαι, ὥσπερ τῶν 
ἄλλων κατειληφὼς τὴν πεῖραν, ἢ τῶν ἄλλων ἐν πείρᾳ 
γενόμενος τῶν δρωμένων. ᾿Απάγγειλόν uot , λογισμῶν 
ἀχολουθία χρησάμενος, πῶς ἕστηχεν ὃ οὐρανὸς, εἰς 
τοσοῦτον ὕψος χοιλαινόμενος ἄπειρον, καὶ μηδὲν ἐν 
τοσαύτῃ περιγραφῇ τὸ ὑπερεῖδον ἔχων; πῶς ἕστηχεν, 
τίνι βαστάζεται, τίνες ad χρηπῖδες ἐφ᾽ ὧν ἐστήρικται; 
πῶς ἐν τοσούτῳ χρόνῳ οὗ λύεται τὸ κάλλος, οὐχ ἀφα- 
νίζεται f ἁρμονία; Δεῖξον τοὺς βαστάζοντας κίονας, 
δεῖξον τὴν ὑποθάθραν τὴν τοσούτοις ὄγχοις ὑποχειμέ- 
vny. Τί δὲ ἐρῶ περὶ οὐρανοῦ, καὶ οὐ περὶ γῆς, ἣν 
πατῶ; Πρῶτον ἑρμήνευσόν μοι τῆς γῆς τὴν κατάστα- 
σιν. Ὅτι μὲν γὰο ἐπὶ ὑδάτων τεθεμελίωται, τοῦτο 
χἀγὼ παρέλαῤον, καὶ αὐτὸς ὁμολογεῖς. Πῶς δὲ ἐπὶ 
τῶν ὑδάτων ἐστήρικται, ἑρμήνευσον. Μὴ ἁπλῶς ἀχο- 
λουθήσης τῷ λόγῳ, ἀλλὰ λογισμὸν ἀπόδος τῶν ζητου- 
μένων πῶς ὄρη τὸσαῦτα καὶ τηλικαῦτα, καὶ βουνοὶ 
xai πεδιάδες ἐπὶ ὑδάτων φέρονται. Εἰπὲ πῶς f θά- 
λασσα ἀφώρισται" εἰπὲ πῶς ἢ τοσούτοις μαινομένη 
χύμασι xul εἰς ὕψος ἄπειρον χορυφουμένη, ἐπειδὰν 
πλησιάσῃ τῇ ψάμμῳ, λύεται, αἰδεῖται τὸν ὅρον τοῦ 


POTESTATE, ETC. 49? 


Ac si hzc sentiens gratia donatus es, fidem δὲ 
pacta violasti, et in tremendis quidem horrendis- 
que mysteriis fidem obtulisti, extra mysteria vero 
constitutus, fidem circumscribis , et quzstionem 
moves. 

3. At vide quid dicat inimicus veritatis. Num 
frustra. Deus ratiocinia. nobis indidit? num fru- 
stra accepimus judicii facultatem? Oportet ratio- 
nibus investigare fidem, nec sine examine religio- 
nem esse. Recte. Verum examinis normam esse 
oportet divina eloquia, regulasque pietatis a Deo 
nobis traditas. Tu vero regulas transgressus, non 
inheres divinis Scripturis, sed. divina scrutaris, 

E et vim infers veritati; et ubique affectas rationum 
magis sequi salebras, quam fidei servire, quasi 
aliorum peritiam habeas, autaliorum, nempe qua: 
cernuntur, experientiam. Renuntia mihi ratioci- 
niorum serie fultus, quomodo czlum stetit , in 
tanta altitudine, in tam immensa concavitate, et 
nullum in tanto ambitu fulcrum habens? quomo- 
do stetit,a quo gestatur, quae fundamenta sunt 
quibus nititur? qua ratione per tantum tempus . 

42 non solvitur pulchritudo, non perit concentus ejus? 

A Ostende columnas quz fulciant, ostende basim 
tante moli subjectam. Ecquid de cxlo loquor, 
non de terra quam calco? Primum explica mihi 


terree constitutionem. Quod enim super aquas fun- 541.23 2. 


data sit, hoc et ego accepi, et tu. confiteris. At 
quomodo super aquas firmata sit, expone. Ne sim- 
pliciter sermonem excipias, sed. qucsitorum ra- 
tionem redde : quomodo tot tantique montes, col- 
les, valles. super aquas ferantur. Dic quomodo 
mare separatum sit; dic quo pacto tot. fluctibus 
agitatum , et in immensam surgens altitudinem, 
B cum arenam: attingit solvatur, et legislatoris ter- 


du AES UE 


minum revereatur. Interpretare, frater, quomodo 
cum wma sit terra, una mater, diversz plantz sint, bii qoid 
unde radices amarz, unde dulces, unde fructuum τὸ minus 
varietates, Una terra. germinans est, unus imber e" 
alit: unde differentia? Explica unde prodierunt fon- 
tes, et ex quibus abyssis : qua ratione hzc possint 
comprehendi. Verum quando de his dubitaveri- 
mus, unam habemus veram et piam quastionum 
solutionem. Atque beatus David cecinit his ver- 
bis : Quia rectum est verbum Domini, et omnia Psal. 32.4. 
opera ejus in fide. Opera sine fide comprehendi 
nequeunt, et Deus sine fide inveniri poterit? Opera 

€ non sine fide, et Filius demonstratione? Quia 
reclum est verbum Domini, et omnia opera 
ejus in fide. V erum nos, relictis veritatis hosti- 
bus, ad. sanam tutamque fidem redeamus, pizque 
religionis regulam ostendamus, ipsa veritate efful- 


Opera Dei 


non capi- 


νομοθέτου. “Ἑρμήνευσον, ἀδελφὲ, πῶς μιᾶς γῆς οὔσης, 
μιᾶς μητρὸς, διάφορα τὰ βλαστήματα πόθεν αἵ πι- 
χραὶ ῥίζαι, πόθεν a γλυχεῖαι, πόθεν τῶν καρπῶν αἵ 
διαφοραί. Μία v7, βλαστάνουσα, εἷς ὄμόρος ὃ τρέφων» 
πόθεν ἣ διαφορά; “Ἑρμήνευσον πόθεν προΐεσαν αἱ 
πηγαὶ, καὶ ἐχ ποίων ἀδύσσων * πῶς ταῦτα δυνατὸν 
χαταλαθεῖν. Ἀλλ’ ὅταν περὶ ταῦτα ἀπορήσωμεν, 
ἔχομεν μίαν ἀληθῆ καὶ εὐσεδῇ τῶν ἀπορουμένων τὴν 
λύσιν. Καὶ 6 μακάριος Δαυὶδ ἐμελῴδησεν ὧδέ πη 
λέγων’ Ὅτι εὐθὺς ὃ λόγος τοῦ Κυρίου , καὶ πάντα τὰ 
ἔργα αὐτοῦ ἐν πίστει. Τὰ ἔργα ἄνευ πίστεως οὐχ 
ἔστι χαταλαδεῖν, καὶ Θεὸν ἄνευ πίστεως εὑρεῖν δυνα- 
16V 5 Τὰ ἔργα ἄνευ πίστεως, καὶ 6 ΥἹὸς ἐν ἀποδείξει ; 
Ὅτι εὐθὺς 6 λόγος τοῦ Κυρίου, καὶ πάντα τὰ ἔργα 
αὐτοῦ ἐν πίστει. ᾿Αλλὰ γὰρ τοὺς ἐχθροὺς τῆς ἀληθείας 


Exod. 33. 
12. 


Act, 9. 15. 


Exod. 33. 
13. 


Joan. 14.8 


Exod. 33. 
20 


Exod. 33. 
22. 23. 


494 | INCERTI 


gentem. Inter veteres Moyse nemo fide dignior : 
in recentioribus nemo Paulo sapientior. Quare 
veterem statum, et neminem Moyse majorem re- 
peries : nam Znveni te, et invenisti gratiam pre 
omnibus. Yn Novo Testamento nemo Paulo perfe- 
ctior : as enim electionis est, Christumque ha- 
bet in seipso loquentem. "Ne prztergrediaris ter- 


ἀφέντες ἡμεῖς, ἐπὶ τὴν ὑγιῆ καὶ " ἀσφαλὴ τῆς πίστεως 
ἐπανέλθωμεν, καὶ δείξωμεν τὸν χανόνα τῆς εὐσεδείας, 
δι’ αὐτῆς τῆς ἀληθείας ἐχλάμποντα. Οὐδεὶς Μωυσέως 
ἐν τοῖς ἀρχαίοις ἀξιοπιστότερος, οὐδεὶς Παύλου ἐν τοῖς 
νέοις σοφώτερος. ᾿Ερεύνησον τὴν παλαιὰν χατάστα- 
σιν, καὶ Μωῦσέως οὐδένα μείζονα εὑρήσεις" P" Ἔγνων 
γάρ σε, καὶ εὗρες χάριν παρὰ πάντας. Οὐδεὶς Παύλου. 


minos Moysis et Pauli. Quid invenit Moyses, Ὁ ἐν τῇ Νέᾳ τελειότερος " Σχεῦος γάρ ἐστιν ἐχλογῆς, 


comprehensionem substantie , an gloriam Dei? 
Moyses, fratres, venit in concupiscentiam Dei, 
ut homo religiosus, et ignoravit se rei impossibi- 
lis desiderio teneri : attamen. per ea, quz petiit a 
Deo, quid desideraret ostendit. Quid enim ait? 
Obsecro, Domine, si inveni gratiam. in con- 
spectu tuo , manifeste videam te, ostende te 
mihi. Frater eratis Philippi dicentis : Ostende 
nobis Patrem, et sufficit nobis. Domine, tu di- 
xisti, Invenisti gratiam in conspectu meo : 


ostende mihi temetipsum, ut manifeste videam Εὶ 


te. Vidit quidem eum in rubo, vidit eum ex monte 
Sina, vidit eum diversis in locis apparentem, et 
variis modis praesentiam suam indicantem, at 
beatus ille Moyses ipsam videre cupiebat natura 
formam. Nam homo cum esset, humana de su- 
perna illa virtute imaginabatur. Deus autem desi- 


xo λαλοῦντα ἔχων ἐν ἑαυτῷ τὸν Χριστόν. Μὴ ὑπερδῇς. 
τοὺς τοῦ Μωύσέως ὅρους καὶ τοῦ Παύλου. Τί εὗρε 
Μωῦσῆς, κατάληψιν οὐσίας, ἢ δόξαν Θεοῦ; Μωῦσῆς, 
ἀδελφοὶ, ἦλθεν εἰς ἐπιθυμίαν Θεοῦ, ὡς ἄνθρωπος 
φιλόθεος, καὶ ἠγνόησε μὲν, ὅτι ἀδύνατον ἐπεθύμει: - 
ὅμως δὲ δι᾽ ὧν ἤτησεν τὸν Θεὸν, ἔδειξεν. ᾿ί γάρ' 
φησι; Δέομαι, Κύριε, εἰ εὕρηκα χάριν ἐνώπιόν σου, 
γνωστῶς ἴδω σε, ἐμφάνισόν μοι σαυτόν. ᾿Αδελφὸς ἦν 
οὗτος τοῦ Φιλίππου τοῦ λέγοντος" Δεῖξον ἣμῖν τὸν, 
Πατέρα, καὶ ἀρχεῖ ἡμῖν. Κύριε, σὺ εἶπας, ὅτι Εὖρες 
χάριν ἐνώπιόν μου, ἐμφάνισόν μοι σεαυτὸν, ὅπως 
γνωστῶς ἴδω σε. Εἶδε μὲν γὰρ αὐτὸν καὶ ἐπὶ τῆς 
βάτου, εἶδεν αὐτὸν καὶ ἐκ τοῦ ὄρους Σινᾶ, εἶδεν αὖ- 
τὸν καὶ ἐχ διαφόρων ἐπιφανέντα τόπων, καὶ διαφόρως 
τὴν ἐπιφάνειαν αὐτοῦ ἐνδειξάμενον" ἀλλ᾽ ὃ μαχάριος 
ἐχεῖνος Μωῦσῆς αὐτὸν ἰδεῖν ἐπόθει τῆς φύσεως τὸν 
χαρακτῆρα: ἄνθρωπος ὧν, ἀνθρώπινα περὶ τῆς ὕπερ-- 


derium fidelis famuli approbavit, flexitque huma- μμϑχοσμίου δυνάμεως ἐφαντάζετο. Ὃ δὲ Θεὸς τὸν piv -— 
. DAE 5 . 5 Hi - Ὁ , L 
num affectum impossibilia cupientem. Quid enim ^ πόθον τοῦ πιστοῦ θεράποντος ἐδέξατο" πείθει τὴν dv- 


ait illi? /Vemo videbit faciem meam, et vivet. 
Desideratum non capit virtus desiderantium : non 
fert mortalis oculus immortalem naturam. Quid 
ergo, Domine, relinquis sine solatio amorem, ac 
ne umbram quidem przbes desiderii, ei qui tan- 
tum amorem animo concepit? Quamobrem ait : 
Pono in petra, et protego manu mea : et cum 
transibit gloria mea, videbis posteriora : ante- 
riora vero non videbis. Non dixit, Cum per- 
transibo, sed , Cum. transibit gloria mea. Non 


^ ἀσραλῇ τῆς πίστεως. Quid prohibet ad deplorata 
hariolari ? Cujusmodi profecto sunt verba Dorothei epi- 
scopi ad Joannem Antiochenum cap. 115 Synodici 
Baluziani : Qui naufragaverunt a pia fide nostra, qua 
unit sarparis proprüi fulcita. Qus porro hariolatio? 
Harpagis proprüs : τὰ ἁρπαγαῖς ἰδίαις ἐρειδόμενα. Co- 
teler. " 

b ἤγνων γάρ cs. Cesari Quest. 476 : πρὸς ἅπαντας 
(an παρὰ πάντας) ἀνθρώπους ἔγνων σε, xal εὗρες χάριν ἐνώ- 
πιόν μου. Coteler. 

a Οὐδεὶς ὄψεται τὸ πρόσωπόν μου, χαὶ ξήσεται. Invenies 
Homilia Paschali 27 S. Cyrilli hoc pacto laudatum : 
οὐδεὶς γὰρ ὄψεται, φησὶν, ἰδεῖν τὸ πρόσωπόν μου, καὶ ξήσεται, 
verbo ἰδεῖν superflue ex margine adscito, quo indicare 
voluerat notator, hoc verbum. jj&» bis eo loci apud 


θρωπίνην ὄρεξιν τῶν ἀδυνάτων ἐπιθυμοῦσαν. "TC γάρ 
φησι πρὸς αὐτόν ; "Οὐδεὶς ὄψεται τὸ πρόσωπόν uou , 
xo ζήσεται. Οὐ χωρεῖ ποθούμενον ἣ τῶν ποθούντων 
δύναμις, οὗ φέρει θνητὰ ὄψις τὴν ἀθάνατον φύσιν. 
Τί οὖν, ὦ Δέσποτα, καταλιμπάνεις τὸν πόθον ἀπαρα- 
μύθητον, καὶ οὐδὲ σχιὰν παρέχεις τῆς ἐπιθυμίας τῷ 
φανταζομένῳ τοσοῦτον πόθον; Ὅθεν φησί Τίθημί σε 
εἰς τὴν πέτραν, καὶ σχεπάζω τῇ χειρί μου " καὶ ἐν τῷ 
παρέρχεσθαι τὴν δόξαν μου ὄψη τὰ ὀπίσθια, τὰ δὲ 
ἐμπρόσθια οὖκ ὄψη. "Ev τῷ παρέρχεσθαι, οὖχ εἶπεν, 


LXX posituim esse, Posset tamen utcumque exponi : 
JVemo spectabit ut videat, IVemo videbit intuitu. Alibi 
absque ἰδεῖν citat, quemadmodum alii. Ib. οὐχ δρεῖ. 
[sic Cod. Cotel.] Leg. οὐ ops, estque forsan ex dicta- 
tione ortus error, quemadmodum Can. Africano 99 : 
xal ἐὰν τὴν αἴσθησιν ἐχ τοῦτων γατεχρήσαντο, μετὰ τὸν βασῖ-- 
λιχὸν νόμον ὀφείλειν ταῦτα ἀποχαθίστασθαι: ubi Canon La- 
tinus : Qui vero aliqua usurpaverunt, post legem usur- 
pata conventi restituant : unde, ut et ex interpretatione 
Zonare , liquet reponendum esse cum Reg. Ms. χαὶ ἐὰν 
τινές τισιν ἐχ τούτων ; patet etiam. Graecos legisse aut in- 
tellexisse convenit pro conventi. Accedat huc, si velis, 
exemplum omnibus cachinnis dignum, p. 178 Thesauri 
ascelici, ἐχθρῶν λαμθάνουσιν ὦτα : ubi dictantis indubia 
mens λαμβάνουσι νῶτα. Coteler. 


| 


| 


IN ILLUD , IN QUA POTESTATE, ETC. 


ἐμὲ, ἀλλὰ, Tiv δόξαν μου " οὐ γὰρ ἔστιν, ὑπερύάντα 
τὴν δόξαν, οὐσίαν εὑρεῖν. Μωύσῆς οὐδὲν εὗρε πλέον 
δόξης, καὶ ταύτην οὐχ εἶδεν εἰς ὁλόχληρον, ἀλλὰ τὰ 
γῶτα " οὐχ ἐπειδὴ νώτοις χαὶ στήθεσι διαγέγραπται ἣ 
«θεία φύσις" ἁπλῇ γάρ ἐστι καὶ ἀσύνθετος. ἀλλ᾽ ἐπειδὴ 
& Θεὸς ἑαυτὸν οὕτω γνωρίζει, οὐ κατὰ τὴν αὐτῷ πρέ- 
πουσαν ἀξίαν, ἀλλὰ κατὰ τὴν δύναμιν τῶν μελλόντων 
ἀπολαύειν τῆς ὄψεως. Μωῦσῆς δόξαν ἔφθασε, καὶ τὴν 
δόξαν οὖχ ὑπερέθη. Καὶ cb, αἱρετικὲ, τὴν δόξαν 
ὑπερδὰς, οὐσίαν Θεοῦ πολυπραγμονεῖς; "Ελθωμεν. 
καὶ ἐπὶ τὸν μαχάριον Παῦλον. Παῦλος ἐν τῇ νέᾳ xa- 
ταστάσει, ἐγχύψας μερικαῖς τισιν οἰχονομίαις τοῦ 
Θεοῦ, xoi ὥσπερ ἰλιγγιάσας τὰ βάθη τῆς ἐννοίας, 
τὴν μεγάλην ἐχείνην xol ἐχπλήξεως γέμουσαν dve- 
θόησε φωνὴν, ὧδέ πη λέγων" Ὦ βάθος πλούτου σο- 
φίας χαὶ γνώσεως Θεοῦ, ὡς ἀνεξερεύνητα τὰ χρίματα 
αὐτοῦ, xo ἀνεξιχνίαστοι αἱ δδοὶ αὐτοῦ. Τίς γὰρ ἔγνω 
γοῦν Κυρίου; ἢ τίς σύμόουλος αὐτοῦ ἐγένετο; ἢ τίς 
προέδωχεν αὐτῷ, xol ἀνταποδοθήσεται αὐτῷ ; Καὶ 
τὸ τέλος τοῦ λόγου - Ὅτι ἐξ αὐτοῦ καὶ δι᾽ αὐτοῦ xol 
εἰς αὐτὸν τὰ πάντα. αὐτῷ fj δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας. 
Ὁρᾷς ὅτι εἰς τὴν δόξαν ἐλθὼν τοῦ Θεοῦ, τὸν ὅρον 
οὖχ ὑπερέδη ; Καὶ τί περὶ ἀνθρώπων λέγω; Ἀνάδηθι 
πρὸς τὰ ὑπερχόσμια τῇ ἐννοίᾳ " ἐρώτησον τοὺς οὐρα- 
νοὺς xol εἶπέ - τί μοι περὶ Θεοῦ ἀναγγέλλειν δύνασθε; 
οὐρανοὶ διηγήσασθέ μοι ποταπὸς ὃ Θεός ; ἀπαγγεί- 
λατέ μοι τί ἐστιν οὐσίᾳ 6 Θεός ; ᾿Αλλ’ οὐχ ἀποχρί- 
νονται οἵ οὐρανοὶ, περὶ τῶν ἀδυνάτων ἐρωτώμενοι. 
᾿Αλλὰ κἂν ταῦτα τολμηῤῶς ἐπερωτήσης, ἀποχριθήσε- 
ται διὰ τοῦ θαυμασίου Ἱερεμίου τὸ θεῖον ἐχεῖνο λό-- 
γον * Ἔφριξεν οὐρανὸς ἐπὶ τοῦτο. Φρίττει γὰρ οὐρα- 
νὸς ἀληθῶς, ὅταν ἴδη τὴν θείαν πολυπραγμονουμένην 
φύσιν. ᾿Αντιχρούσει δὲ xal 6 μαχάριος Δαυὶδ, τὴν 
ἄμετρον πολυπραγμοσύνην χολάζων, καὶ ἐρεῖ, οὐχ 
ἤχουσας, ὅτι Οἱ οὐρανοὶ διηγοῦνται φύσιν Θεοῦ, 
ἀλλὰ, Δόξαν Θεοῦ. Οὐχ αὐτός σοι διὰ τῆς ἁγίας xiüd- 
ρας ἀνεθόησεν, ὅτι Ot οὐρανοὶ διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ, 
οὗ φύσιν Θεοῦ; Οὐχ οὐσίαν ἑρμηνεύουσιν, ἀλλὰ δό- 


χοσμίους δυνάμεις εἰδέναι τι πλέον. ᾿Ερώτησον ἀγ- 
γέλους, ἐρώτησον λέγω, οὖχ ἐπειδὴ ἐπιτέτραπταί 
σοι προσομιλεῖν ταῖς ἄνω δυνάμεσιν, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἐκ 
τῆς Γραφῆς ἔχεις τὰ φάρμαχα, καὶ τὰ ἐπιστομίζοντά 
σου τὴν θρασύτητα. ᾿Ερώτησον τοὺς ἀγγέλους - ἐρώ- 
τῆσον ὅταν ἴδης αὐτοὺς ἐπὶ γῆς χορεύοντας ἢ ἀνυ- 
μνοῦντας. Εἰπὲ αὐτοῖς" τί καινὸν διδάσκετε ; τί ξένόν 
ἀπαγγέλλετε; καὶ εὐθέως 6 θεῖος χορὸς ἀποχριθήσε-- 
ταί σοι διὰ τῶν θείων εὐαγγελίων - Δόξα ἐν ὑψίστοις 
Θεῷ, καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοχία. 
Ἦλθον ἐπὶ γῆς ἄγγελοι, καὶ τῆς δόξης τοὺς ὅρους οὐχ, 
ὑπερέθησαν * καὶ αἱρετιχοὶ τούτους ὑπερδαίνειν οὐχ 


. ὥχνησαν, ᾿Αλλὰ μή τι αἵ ἀνωτάτω δυνάμεις, αἱ ὑπὲρ 


495 
B enim licet , praetergrediendo. gloriam ,. essentiam 
reperire. Moyses nihil plus quam gloriam inve- 
nit, neque illam totam vidit, sed. dorsum : non 
quod dorso et pectore delineata sit divina natura : 
: simplex enim est et incomposita ; sed quia Deus 
510 se cognoscendum praebet, non secundum sibi 
congruentem dignitatem, sed secundum faculta- 
tem eorum, qui ipsum visuri sunt. Moyses ad 
gloriam pertigit, et gloriam non supergressus est : 
| at tu, haretice, gloriam transgressus, substantiam 
Dei curiose scrutaris? Veniamus et ad beatum 
Paulum. Paulus in Novo Testamento, cum con- 
sideraret particulares quasdam Dei dispensatio- 
nes, quasi vertigine captus in profundo cogitatio- 


Cc 


nis, stupore plenam vocem emisit his verbis : O noy. 11. 


altitudo divitiarum. sapientie et scientie Dei, 
quam incomprehensibilia sunt judicia ejus, et 
invesligabiles vie ejus! Quis enim cognovit 
sensum. Domini? aut quis consiliarius. ejus 
fuit? aut quis prior dedit illi, et retribuetur ei ? 
Finisque sermonis : Quoniam ex ipso per ipsum 
et in ipso. sunt omnia : ipsi gloria in secula. 
D Viden' eum cum ad gloriam Dei venisset, termi- 
num non excessisse? Ecquid de hominibus dico? 
Cogitatione ascende ad czlestia ; interroga caelos 
et dic : Quid mihi de Deo narrare potestis? coli 
narrate mihi qualis sit Deus? renuntiate mihi 
quz sit essentia Dei? Verum non respondent czeli, 
de iis quz eorum facultatem superant interrogati. 
Sed si hac audacter quasieris, respondebit per 
admirabilem Jeremiam , divinum illud proferens 
eloquium : /nhorruit celum super hoc. Inhor- 
rescit enim vere clum, ubi viderit naturam di- 
vinam indagari. Ex opposito canet beatus David, 
temerariam curiositatem plectens , et dicet : Non 
audisti illud, Celi enarrant, non naturam Dei, 
sed gloriam Dei. Nonne ipse tibi per sauctam 


E 


Jer. 2. 


33.—36. 


12, 


citharam clamavit, Celi enarrant gloriam Dei? p, 18. 


- ξαν Θεοῦ ἀναγγέλλουσιν. ᾿Αλλὰ μὴ νομίζης τὰς ὕπερ- 4a, δου naturam Dei, non substantiam declarant, sed 


A gloriam Dei annuntiant. Caeterum ne putes czle- 
stes virtutes quid. ultra cognoscere. Interroga an- 
gelos, interroga, inquam, non quod tibi conces- 
sum sit cum supernis virtutibus congredi, sed 
quia ex Scriptura remedia habes, quaque auda- 
ciam tuam reprimant. Interroga angelos : inter- 
rofa eos cum videris in terra choreas agentes, 
aut hymnos canentes. Dic illis, Quid novi docetis? 
quid insoliti annuntiatis ? statimque divinus cho- 


rus per sancta evangelia respondebit tibi : Gloria rc, 2,4. 


in, altissimis Deo, et in terra pax, in homini- 
p bus beneplacitum. Venerunt in terram. angeli, 
et gloriz terminos non pretergressi sunt; haretici 


Psal. 79.2. 


Esech. t0. 
1. et t. 26, 
21. 


Esech. 3. 
12. 


Isai. 6. 2. 


496 
vero hos transgredi non dubitaverunt.'Sed num 
forte supernz virtutes, quz super angelos sunt? 
Archangelos dico : sunt autem ille nature distin- 
cte. Interrogra Cherubim, regium solium : Qui 
sedes super. Cherubim, manifestare. lnterroga 
Cherubim, thronum. sapphirinum, ct in throno 
sedentem , velut similitudinem filii hominis. Et 
vox facta est Cherubinorum, quasi aquarum mul- 
tarum, clamans : Zenedicta gloria Domini de 
loco suo. 

4. Vides Cherubinorum reverentiam ? Perve- 
nerunt ad gloriam, et intra terminum manserunt : 
Benedicta gloria Domini. Quomodo? De loco: 
suo : ut ostenderetur tibi, eam in czlestibus locis 
commorari, et longe altiorem esse dignitate ipsis 
cxlestibus et invisibilibus virtutibus. Non loquun- 
tur quasi prope stantes, sed ut longe a divina di- 
gnitate distantes : Benedicta gloria Domini de 
loco suo. Non quod locum habeat; omnem enim 
circumscribit locum ; sed locum Dei vocat eam 
quz circa eum est dignitatem. Vidisti Cherubino- 
rum vocem? Benedicta gloria Domini. Et nihil 
amplius annuntiaverunt. Oportet enim te circum 
adstantem, nosse ea qua a Deo nuntiantur. Nam 
Seraphim stabant in circuitu ejus. Quid ergo a 
vobis discemus? Nolite prohibere. Verum illa 
quoque dicent : Quamvis dignitate przcellamus, 
novimus tamen nature nostre fines, nec cognitio- 
nis mensuram pretergredimur : non curiose scru- 
tamur Creatorem nostrum, non exploramus eum 
qui nos honore affecit. Novimus incomprehensi- 
bilem naturam non subjici quaestionibus, nec ob- 
noxiam esse ratiociniorum seriei ; superat omnem 
angelicum statum. omnemque vim celestem glo- 
ria ejus qui adoratur. Ideo et nos non transcendi- 


C 


ζ 


D 


* [Cod. ξήτησιν. Cotel. conj. ζητήσεσιν. 

^ Τὰ Χερουθίρμ. 'T'otus ordo orationis postulat τὰ Σερα- 
eiu, quamvis in loco Isaiz , et Cherubinos pro Sera- 
phinis posuerit Philastrius Hzresi ult., ac Paulinus 
Natali 9, p. 605, ipseque Chrysostomus in illud, Pater, 
si possibile est , etc., e Cherubinos Seraphinis jungat 
Epiphanius Ancorati cap. 10, 26, cum Severiano Orat. 
2 de Mundi creation^, ei Philastrio Hzeresi extrema et 
penultima , pariterque hymnus Cherubicus appellari 
soleat, qui Seraphicus est. Sicut vice versa in locum 
Cherubinorum Exodi et. Paralipom. Seraphini substi- 
tuuntur Actione 5 Synodi VII, seu in disputatione illic 
prolata Judaei et Christiani (ubi tamen Cod. Reg. 1026, 
f. 266, χερουθέμ. habet, ut et alter interpretum) et ab 
Andrea Cretensi Oratione 3 in dormitionem Deiparze : 
necnon thronus Seraphicus instar Cherubici in eodem 
Andrea legitur Orat. in ramos palmarum, atque in 
Theopbhane Ceranreo Hom, 53, ac 60. λέγει ὁ Θεὸς τῷ 


INCERTI 


τοὺς ἀγγέλους ; λέγω δὴ αἵ τῶν ἀρχαγγέλων " εἰσὶ δὲ 
ἐχεῖναι φύσεις διαχεχριμέναι. ᾿Ερώτησον τὰ Χερουδὶμ, 
τὸν βασιλικὸν θρόνον * Ὃ χαθήμενος ἐπὶ τῶν Χερου- 
Ou. , ἐμφάνηθι. ᾿Ερώτησον τὰ Χερουδὶμ. ὡς θρόνον 
σαπφείρινον, καὶ ἐν τῷ θρόνῳ καθήμενον ὡς ὁμοίωμα 
υἱοῦ ἀνθρώπου. Καὶ φωνὴ ἐγένετο τῶν Χερουόὶμ, ὡς 
ὑδάτων πολλῶν βοῶσα- Εὐλογημένη ἣ δόξα Κυρίου 


ἐκ τοῦ τόπου αὐτῆς. 


Ὁρᾷς καὶ τῶν Χερουδὶμ. τὴν εὐλάδειαν : ΓἜφθασεν 
εἰς δόξαν, καὶ οὖχ ὑπερέδη τὸν ὅρον. Εὐλογημένη ἣ 
δόξα Κυρίου. Καὶ πῶς; "Ex τοῦ τόπου αὐτῆς - ἵνα 
δείξη σοι, ὅτι χαὶ ἐν τοῖς οὐρανίοις τόποις αὐλίζεται, 
xo πολὺ δψηλοτέραν τῶν οὐρανίων δυνάμεων xc 
ἀοράτων ὑπέρχειται τὴν ἀξίαν. Οὐ φθέγγονται ὡς 
πλησιάζοντες, ἀλλ᾽ ὡς πόῤῥω ἀφεστηχότες τῆς θείας 
ἀξίας - Εὐλογημένη f, δόξα Κυρίου 2x τοῦ τόπου αὖ- 
τῆς. Οὐχ ὅτι τόπον ἔχει - πάντα γὰρ περιγράφει τό- 
πον" ἀλλὰ τόπον Θεοῦ χαλεῖ τὴν περὶ αὐτὸν ἀξίαν. 
Εἶδες τῶν Χερουδὶμ. καὶ φωνήν; Εὐλογημένη ἢ δόξα 
Κυρίου. Καὶ οὐδὲν πλέον ἀνήγγειλε. Δεῖ γάρ σε χύχλῳ 
παρεστῶτα, εἰδέναι τὰ τοῦ Θεοῦ χαταγγέλια. Τὰ γὰρ 
Σεραφὶμ, εἱστήχει χύχλῳ αὐτοῦ. Τί τοίνυν μαθεῖν ἐστι 
παρ᾽ ὑμῶν; Μὴ κωλύσητε. Ἀλλ᾽ ἐρεῖ χἀχεῖνα, ὅτι 
χἂν ὑπερέχωμεν τὴν ἀξίαν, ἀλλ᾽ ἐπιγινώσχομεν ἡμῶν. 
τῆς φύσεως τοὺς ὅρους, xol οὖχ ὑὕπερπηδῶμεν τὰ 
μέτρα τῆς γνώσεως * οὗ πολυπραγμονοῦμεν ἡμῶν τὸν 
χτίσαντα,, οὗ περιεργαζόμεθα τὸν τιμήσαντα. Οἴδα- 
μεν τὴν ἀχατάληπτον φύσιν, ὅτι οὖχ ὑποβάλλεται 
* ζητήσει, o0 δουλεύει λογισμῶν ἀχολουθίαις * ὑπερέχει 
πᾶσαν δμοῦ χαὶ ἀγγελιχὴν κατάστασιν xal ὑπερχό- 
σμιον ἔννοιαν xal πᾶσαν ὑπερουράνιον δύναμιν 1, δόξα 
τοῦ προσχυνουμένου. Διὰ τοῦτο xa ἡμεῖς οὖχ ὕπερ- 


Ὀαίνομεν τοὺς ὅρους." “Οὐχ ὑπερέδη τὰ “Χερουδὶμ., 


Μωῦσῇ᾽ ποίησον Χερουθὶμ. χαὶ Σεραρίμ. Epist, 4 Gregorii LI 
ad Leonem Isaurum. Accedit huc, quod notavi ad Con- 
stit. Apost, Cherubim et Seraphim confundi apud Cy- 
rillum Hierosolymitanum Catechesi mystagogica 5, cui 
nunc addas velim tum cognominem Alexandrinum lib. 
9 et 10. 46 Adoratione in Spiritu et veritate, ubi etiam 
nomini Seraphim dat interpretationem nominis Clieru- 
bim, cum rectius iterpreietur ad Isaiz caput 6, et ad 
Joannis 12, 41, tum narrationes de inventione S. crucis, 
apud Gretserum c. 1697, 1706, 1707, 1714, tum Ana- 
stasium Sinaitam 12 in Hexahemeron; tum: denique 
"Theodorum Prodromum, in eodem Gretsero c. 2369. 
Quod autem: hoc in loco Chrysostomus Seraphinos 
ponat supra Cherubinos, Oratione vero tertia de In- 
comprehensibili contra faciat, quam rationem dabi- 
mus? Scilicet in re arbitraria et incerta, variationi 
opinionis locum esse. Porro ex Oratione Niceta: Paphla- 
gonis in. laudem Bartholomei apostoli , Novissimi Au. 


IN ILLUD , IN QUA POTESTATE, ETC. 


497 


ἀλλὰ μετὰ πάσης εὐλαδείας τὸν οὐράνιον ἐκεῖνον 425 mus terminos. Non priterierunt. Cherubim, sed 


ὕμνον ἀναμέλπει: Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος, Κύριος Σα- 
βαὼθ, πλήρης πᾶσα ἣ γῆ τῆς δόξης αὐτοῦ. Οὐ δυσω- 
πεῖ σε Παῦλος x«i Μωῦσῆς, δόξαν μὴ ὑπερδαίνοντες; 
Δυσωπήσει σε 6 οὐρανὸς, δόξαν ἀπαγγέλλων. Ἀλλ᾽ 
οὗ πείθει σε ὃ οὐρανός ; Δυσωπήσουσιν ἄγγελοι. Ἀλλ᾽ 
ἀγγέλων χαταφρονεῖς ; Φοδήθητι τὰ Χερουδίμ. Ἀλλὰ 
xai ταῦτα ὑπερόαίνεις τῇ τόλμη ; Σωφρονιζέτω σε 
τὰ Σεραφίμ. Ἀλλ᾽ οὔτε ὑπερχοσμίοις, οὔτε ὑποδεί- 
qua ἐπιγείοις πείθῃ; ᾿Εχτὸς γενοῦ τῶν ἱερῶν χο- 


ρῶν, ἐξόρισον σεαυτὸν τῶν θείων αὐλῶν. Οὐ δύνῃ γὰρ. 


Θεὸν πολυπραγμονεῖν, xol ἐν τοῖς πιστοῖς ἀριθμεῖ- 
σθαι. Καὶ τί λέγω περὶ Θεοῦ ; Οὐχ οἶδας, ὅτι φοδερὸν 
τὸ χατατολμᾷν xal ἐρευνᾶν Θεοῦ φύσιν; Οὐδὲ αὐτὰ 
τὰ ἔργα τοῦ Θεοῦ ἂν θέλῃς πολυπραγμονῆσαι, ἄξιόν σε 
ὃ Θεὸς ἡγεῖται τῆς ἑαυτοῦ οἰχειότητος, ἀλλ᾽ ἐχδάλλει 
μαχρὰν, ὡς τῶν ἀδυνάτων χατατολμῶντα. Moos ὃ 
τοιοῦτος χαὶ τηλιχοῦτος ἀνὴρ, ὃ τῶν τοσούτων θαυ- 
μάτων ἐργάτης, ὃ γενόμενος μεσίτης Θεοῦ καὶ ἀνθρώ- 
πων, ᾧ διηρέθη θάλασσα, ὃς τὸ μάννα ἐξ οὐρανῶν 
ἐπήγαγεν" οὗτος, ἵν᾽ ἕν τι τῶν ὑπὸ Θεοῦ κελευσθέν- 
τῶν τολμήσας ἀνθρωπίνῳ λογισμῷ μετρῆσαι, καὶ μὴ 
τῇ θείᾳ δυνάμει παραχωρῆσαι, ἀπαραίτητον ἔσχεν 


τὴν δίκην. Ὡς γὰρ ἔφθασεν ἐπὶ τὴν πέτραν, λέγει 


cum omni reverentia czlestem illum hymnum 


modulantur : Sanctus, sanctus, sanctus , Do- Isai. 6.5. 


minus Sabaoth, plena est omnis terra gloria 
ejus. Non pudore te afficit Paulus et Moyses, qui 
gloriam non pratergressi sunt? Pudore te afficiet 
calum, gloriam enarrans.Sed nec persuadet tibi 
caelum? Pudorem inferent angeli. At angelos de- 
spicis? Reverere Cherubinos. Verum illos etiam 
audacter prztergrederis? Te Seraphim eo reducant 
ut sapias. At. nec coelestibus nec terrenis docu- 

mentis morem geris? Extra sacrum chorum mane, - 
sponteexsulaa divinis atriis. Non potes enim Deum 
curiose scrutari, et inter fideles numerari. Ecquid de 
Deo dico? Nescis formidandum esse Dei naturam 
audacter scrutari ? Imone ipsa quidem opera Dei si 
volueris accuratius rimari, dignum te putabit 
Deus familiaritate sua, sed longe repellet, ut qui 
imposibilia agerediaris. Moyses talis. tantusque 
vir, tot miraculorum patrator, qui. mediator Dei 
et hominum fuit, cui mare divisum est, qui manna 
de czlis deduxit : hic ubi unum ex Dei jussis ausus 
est humana ratione metiri, nec divinz concessit po- 
tentize, inexorabilem poenam incurrit. Ut enim 


B 


C 


πρὸς τὸν λαόν * Ὦ λαὸς σχληρὸς καὶ ἀπειθὴς, μὴ ix — pervenit ad. petram, dixit ad. populum : Popule Num. zo. 


τῆς πέτρας ταύτης δυνήσομαι ὑμῖν δοῦναι ὕδωρ ; Καὶ 
τί πρὸς αὐτὸν 6 Θεός; Ἀνθ᾽ ὧν οὐκ ἐδόξασάς με 
ἐνώπιον τῆς συναγωγῆς, οὖχ εἰσελεύσῃ εἰς τὴν γῆν; 
ἣν ὥμοσα. ᾿Ενταῦθά μοι πρόσεχε τὸν νοῦν ἀχριδῶς " 
Ἀνθ᾽ ὧν οὖχ ἐδόξασάς με. Τί γὰρ ἦν τὸ δοξάσαι; Τὸ 
εἰπεῖν: πάντα δύναται ὃ Θεός. Ἁμαρτία γάρ ἐστιν 
εἰς Θεὸν τὸ λογισμοῖς ἐξετάζειν τὰ παρ᾽ αὐτοῦ γινό- 
μενα, χαὶ μὴ τῇ θείᾳ δυνάμει παραχωρεῖν, ὑπὲρ 
πάντα τὰ ἑαυτῆς ἐργαζομένῃ. ᾿Απολογεῖται Δαυὶδ 
ὑπὲρ Μωῦσέως σφαλέντος, οὗ διανοίᾳ, ἀλλὰ γλώττῃ. 
Τῶν γὰρ δικαίων ἁμαρτήματα. περὶ τὰ χείλη" τῶν 
δὲ ἀσεύῶν τὰ ἀδικήματα περὶ τὴν διάνοιαν. Καὶ 
ὥσπερ ὃ ἀσεδὴς ἀπεσχοίνισται μὲν τῇ διανοία, δοχεῖ 
δέ πως πλησιάζειν τῷ Θεῷ περὶ τὰ χείλη: Ὃ λαὸς 
γὰρ οὗτος τοῖς χείλεσί με τιμᾷ, fj δὲ καρδία αὐτοῦ 
πόῤῥω ἀπέχει ἀπ᾽ ἐμοῦ - οὕτως ὃ εὐσεδὴς ἐῤῥωμένην 
ἔχων τὴν καρδίαν, ὀλισθαίνει πολλάχις περὶ τὴν γλῶσ- 
σαν. Διὰ τοῦτο ὃ Δαυὶδ ἀπολογεῖται ὑπὲρ Μωσέως, 
προφήτης ὑπὲρ προφήτου * Καὶ παρώργισαν αὐτὸν ἐφ᾽ 


ctarii Combefisiani p. 397, 398, ubi ordines angelici 
gradatim enumerantur, excidisse videntur vitio anti- 
quarii δυνάμεις, virtutes; et Oratione in Thomam p. 370, 
throni; quemadmodum liquet per consimilem enumera- 
tionem Kicetz Orat. in Petrum et Paulum p. 334, et 
Orat. in Judam Thaddaum p. 421. Consulere adhuc 
potes Notas ad Apostolicorum Opera c, 312, insuper- 


dure el ineredule, num de petra hac pote-? 


ro vobis dare aquam? Et quid. illi Deus : 


Pro eo quod non glorificasti me coram syna- Ibid. v. 12. 


goga, non ingredieris in terram, quam jurawi. 
Hic mihi mentem diligenter adhibe. Pro eo quod 
non glorificasti me. Quid erat glorificare? Dice- 
re, Omnia potest Deus. Peccatum enim est contra 
Deum rationibus gesta ejus examinare, nec divina 
virtuti permittere, qua super omnia operatur 
qua sua sunt. Defensionem instituit David pro 
D Moyse lapso, non mente, sed lingua. Nam justo- 
rum delicta in lingua sunt, impiorum crimina 
4n mente. Ác sicut impius mente quidem a Deo 
sejungitur, videturqne. tamen ratione labiorum 


aliquantum ad. eum | accedere; nam Populus hic ns 29. 
labiis me honorat, cor autem ejus longe est a. '' 


he : Sic et pius firmo corde praeditus, sepe lin- 
gua labitur. Ideo David Moysis defensionem sus 


cipit, propheta prophetam purgat : Et irritave- 75«!- 105- 
pit, propheta prophetam purg ἐκ 


que S. Irengum lib. I, cap. 4, p. 21, et in Epiphanio 
Har, 51, n. 47, p. 184, C, D. Ac demum ad ista Phi- 
lastrii cap. postremo, Yam Cherubim plenitudo scien- 
tic dicitur, et virtus ignea peragrans appellatur , me 
vide; audacter enim indüco, et Seraphim virtus ignea 
flagrans appellatur. Coteler, 


Joan. 20. 
26. 

Luc. 94. 
39* 


498 


runt eum ad aquam contradictionis, et vexa- 
tus est Moyses propter eos; non propter se. Quid 
autem sibi vult illud, Propter eos ? Non ex pro- E 
prio animo incredulitatem exhibuit, sed contur- 
batus ex contradictione populi, non amplius men- 
tem habuit puram, utpote conturbatam. Hac lo- 
quutus sum ab officina iniquitatis prolata. Ubi 
audisti genitum et ingenitum ? ubi audisti novas 


INCERTI 


ὕδατος ἀντιλογίας, xo ἐχκαχώθη Μωὺῦσῶς δι᾽ αὐτούς" 
οὗ δι’ ἑαυτόν. Τί δέ ἐστι τὸ, Δι’ αὐτούς : Οὐ παρὰ 
τὴν ἰδίαν γνώμην τὴν ἀπιστίαν ἔδειξεν, ἀλλὰ θολω- 
θεὶς ὑπὸ τῆς ἀντιλογίας τοῦ λαοῦ, οὐχέτι εὗρε τὸν 
λογισμὸν καθαρὸν, ὡς ἐν συγχύσει. Ταῦτα ἐλάλησα 
τὰ ὑπὸ τοῦ ἐργαστηρίου τῆς ἀδικίας προσφερόμενα. 
Ποῦ ἤχουσας ἀγέννητον καὶ γεννητόν; ποῦ ἤχουσας 
ἐχείνας " τῆς πολυμανοῦς xal πολυφαντάστους διαλέ- 


illas, insanas fastusque plenas dictiones? Circum- 55s χτους ; Περιεγρόφη τὰ τοῦ Πνεύματος, καὶ ἀντεισή- 


scripta sunt illa, qua Spiritus δαηξ, εὑ indu- ^ 
cta vicissim ea quz sunt diaboli. Si hac qua- 
ris, Paulum quare tibi vindicas doctorem? si 
hac curiose exploras, Petrum te habere quid 
gloriaris? Fidem nega, et profer quaestionem. 
Sed a Seriptura, inquit, non recedo, absit. Inimi- 
cus et *** discipulus et ratiociniorum magister? 
Explica mihi qui ratiocinia sectaris, quomodo 
Christus januis clausis ingressus sit. Quid opus 
est alia tractare? Nam sepe et dicentibus et au- 
dientibus detrimento sunt. Non dico tibi, invisi- B 
bilem naturam expone: quomodo genuit Pater, 
quis divine generationis modus; dispensationis 
modum requiro. 

5. Dic quomodo januis clausis ingressus sit 
Servator, quomodo ingressum fuerit corpus. Ne- 
gat natura corporis *** evangelia. Si fidem se- 
quar, veritas est certissima. Quomodo januis clau- 
sis ingressus est? Non erat enim incorporea na- 
tura, que corpora omnia penetrat; sed erat cum 
incorporea corpus ; idque erat incorporez naturc 
organum. Hoc quippe corpus humanum Servator 
habuit. Certe discipuli ad novum miraculum re- 
spicientes, existimarunt spiritum esse, quia illud 
naturam corporis superabat. *** dubitantibus ait: € 
Palpate me, et videte, quia spiritus carnem, et 
ossa, non. habet, sicut me videtis habere. Quo- 
modo ingressus est? num asseres instar aeris so- 
luti sunt? an forte corpus extenuatum est, sicque 
permeavit ligni crassitudinem? At neque tu dicere 
potes, neque ego explanare valeo : nihil horum 
mihi Scriptura tradidit, rem non curiose per- 
quiro : ea quz przdicavit sequor, etiamsi nollem. 
Ingressum esse credo: quomodo autem non ex- 
ploro. Ne putes *** clausis januis ingressus est. 
Non dixit, Rarefecta aut soluta janua ingressus est, D 
sed Januis clausis. Quod factum est narravit ; 


* Sic Ms. perperam. Legendum forte, τὰς zoAuuzvsis 
χαὶ πολυφαντάστους διαλέχτους. Coteler, 

h^ Hic οὐ tribus in locis sequentibus, qui asteriscis no- 
tantur, testificatur Cotelerius desiderari quinque li- 
neas ad singulos. 


χθη τὰ τοῦ διαδόλου. Ei ταῦτα ζητεῖς, Παῦλον διὰ 
τί ἐπιγράφεις διδάσχαλον ; Εἰ ταῦτα πολυπραγμονεῖς, 
Πέτρον τί σεμνύνει ἔχειν ; Ἄρνησαι τὴν πίστιν, xod 
προσένεγχε ζήτησιν. Ἀλλ᾽ οὐχ ἀναχωρῶ, φησὶ, τῆς 
Γραφῆς, μὴ γένοιτο. ᾿Εχθρὸς " καὶ "** μαθητὴς καὶ 
λογισμῶν εἰσηγητής; ἝἭ. ρμήνευσόν μοι λογισμῷ δου-- 
λεύσας, πῶς ὃ Σωτὴρ χεχλεισμένων τῶν θυρῶν cic- 
ἦλθε; Τίς χρεία περὶ τὰ ἄλλα ἀσχολεῖσθαι; Πολλάκις 
γὰρ ζημίαν καὶ τοῖς λέγουσι χαὶ τοῖς ἀχούουσι φέρει. 
Οὐ λέγω ; περὶ τῆς ἀοράτου φύσεως ἑρμιήνευσον - πῶς 
ἐγέννησεν ὃ πατὴρ, τίς ὃ τῆς θείας γεννήσεως τρόπος" 
τὸ * τῆς οἰκονομίας ἀπαιτῶ. 


Εἰπὲ, πῶς θυρῶν κεχλεισμένων εἰσῆλθεν 6 Σωτὴρ, 
πὼς εἰσῆλθε τὸ σῶμα. Ἡ τοῦ σώματος φύσις ἀρνεῖ- 
ται *** τὰ εὐαγγέλια. "Ekv τῇ πίστει ἀχολουθήσω, 
ἀψευδὴς ἣ ἀλήθεια. Πῶς εἰσῆλθε χεχλεισμένων τῶν 
θυρῶν; Οὐ γὰρ ἦν 4j ἀσώματος φύσις, ἣ πάντων τὰ 
σώματα τέμνουσα" ἀλλ᾽ ἣν μετὰ τῆς ἀσωμάτου τὸ 
σῶμα" καὶ τοῦτο ἦν τῆς ἀσωμάτου φύσεως ὄργανον. 
Τοῦτο γὰρ εἶχε τὸ σῶμα τὸ ἀνθρώπινον ὃ Σωτήρ. 
᾿ἈΑμέλει γοῦν οἵ μὲν μαθηταὶ πρὸς τὸ ξένον τοῦ θαύ- 
ματος ἀπούλέποντες, ἐνόμισαν [ὅτι] πνεῦμά ἐστιν; 
ἐπειδὴ τὴν τοῦ σώματος φύσιν ἐνίκα τὸ προχείμενον. 
ὋὉ *** μει, λέγει πρὸς ἀμφιδάλλοντας * Ψηλαφήσατέ 
με, καὶ βλέπετε, ὅτι πνεῦμα σάρχα καὶ ὀστέα οὐχ 
ἔχει, καθὼς ἐμὲ θεωρεῖτε ἔχοντα. Πῶς εἰσῆλθεν ; 
dpa ak σανίδες δίκην ἀέρος διελύθησαν; ἀλλ᾽ ἄρα τὸ 
σῶμα ἐλεπτύνθη, xal οὕτως διῆλθε τὴν τοῦ ξύλου 
παχύτητα; ᾿Αλλ᾽ οὔτε σὺ δύνῃ εἰπεῖν, οὔτε ἐγὼ 
ἑρμηνεῦσαι ἰσχύω" οὐδέν μοι τούτων παρέδωχεν ἣ 
Γραφή" οὐ πολυπραγμονῶ " οἷς ἐχήρυξεν ἀκολουθῶ, 
χἂν μὴ θέλω. Ὅτι εἰσῆλθε πιστεύω, τὸ δὲ πῶς οὐ 
πολυπραγμονζ). Μὴ νομίσῃς *** τῶν θυρῶν εἰσῆλθεν. 
Οὐχ εἶπεν, ἀραιωθείσης ἢ διαχυθείσης τῆς θύρας 
εἰσῆλθεν, ἀλλὰ, Κεχλεισμένων. Τὸ γεγονὸς ἐχήρυξε " 


* Τῆς οἰχονομίας. Per ceconomiam seu dispensationem 
intelligas incarnationem Christi, seu potius totam se- 
riem natalium, operum, et mortis Christi, quz in re- 
demptionem humani generis cedunt, 


IN ILLUD, IN QUA 


τίς ὃ τρόπος τοῦ γεγονότος οὐχ ἔδειξεν. ᾿Εξῆλθε Πέ- 
τρος ἀπὸ φυλαχῆς " ἀλλ᾽ ἠνοίχθησαν αὐτῷ αἱ πύλαι, 
xa ἣ Γραφὴ ἐπεσημήνατο λέγουσα, ὅτι Ἣ σιδηρᾶ 
πύλη αὐτομάτη ἠνοίγη αὐτοῖς " οὐχ εἶπεν, αὐτομάτη 
ἐδέξατο Πέτρον διερχόμενον" ἀνθρώπινον γὰρ ἦν τὸ 
σῶμα, καὶ ἐξ ἀνθρωπίνου φυράματος. Τὸ δὲ τοῦ 
Χριστοῦ ἀνθρώπινον μὲν, διὰ τὴν πρὸς ἡμᾶς συγγέ- 
γειαν- θεῖον δὲ διά τε τὴν πρὸς τὸν Θεὸν Λόγον 
bfyogw , xol διὰ τὴν ξένην ὠδῖνα τῆς παρθένου. 
Πῶς εἰσῆλθε χεχλεισμένων τῶν θυρῶν ; πῶς ἀνῆλθε 
χεχλεισμένων τῶν οὐρανῶν; Ὦ τῆς ἀτοπίας τῶν 
ταῦτα “ τολμούντων ὦ τῆς εὐσεύείας τῶν πάντα πι- 
στευόντων. ᾿Αλλὰ τί φησιν δ. ἀντιλέγων; Οὐχ εὑρί- 
σχομεν τὴν πίστιν ἀσφαλῆ πανταχοῦ * εὕραμεν καὶ διο- 
λισθαίνουσαν- οὐ δεῖ πιστεύειν ἀνεξετάστως, ἀλλὰ μετὰ 
ἀκριθοῦς ἐξετάσεως. Πολλὰ δὲ συντρέχουσιν αὐτοῖς 
τῶν ἔξω. ᾿Αδελφὰ γὰρ τὰ φρονήματα xol τῶν αἵρετι- 


POTESTATE, ETC. 


499 


quis rei modus fuerit non declaravit. Exiit Petrus 
ecarcere; sed apertz sunt ei januz, idque Scri- 


ptura significavit his verbis : Porta ferrea ultro 4ct.12.10. 


aperta est eis. Non dixit, Ultro suscepit Petrum 
transeuntem : humanum quippe corpus erat, et ex 
humana massa. Corpus vero Christi humanum qui- 
dem erat, ob cognationem quam nobiscum habet ; 
divinum autem ob unionem Verbo, et ob admirabi- 
lem Virginis partum. Quomodo januis clausis in- 
gressus est? quomodo colis clausis ascendit? O 
temeritatem talia audentium? o pietatem. cuncta 
credentium ! Sed quid ait adversarius? Non inve- 
nimus fidem ubique tutam; reperimus eam colla- 
psam : non oportet sine examine credere, sed cum 
diligenti perquisitione. Multa porro externa iis 
concurrunt. Sunt enim affinia hereticorum οἱ gen- 
tilium sensa : illa daemonum inventa, hzc dzemo- 


χῶν xal τῶν Ἑλλήνων xáxciva τῶν δαιμόνων εὑρέ- i57 num doctrina sunt. Dicunt ergo quidam adversario- 
σεις, xal τοῦτα τῶν δαιμόνων διδασχαλίαι. Λέγουσιν ^ rum fidei, noxium in illa esse id quod ratiociniis 


οὖν τινες τῶν ἀντιπιπτόντων τῇ, πίστει, ὅτι τὸ ἀλόγι- 
στον αὐτῆς βλαύερόν * x&v μὴ ἐξητασμένος λογισμὸς 
συνημμένος ἦ τῇ πίστει, οὐδαμοῦ χέρδος φέρει τῷ 
πιστεύοντι. Πόθεν γὰρ, φησὶν, ἐξετάσαι βούλει τῆς 
πίστεως τὴν φύσιν ; θέλεις ἄνωθεν ἐξ αὐτῆς, φησὶ, τῆς 
δημιουργίας; Ζήτησον ὃν λέγετε πρωτόπλαστον. 
Ἐδρίσκω ἀπὸ πίστεως πεσόντα. Βλέπε τοῦ πονηροῦ 
δαίμονος τὰ δήματα, τοῦ πάντα τολμῶντος ῥᾳδίως 
ἐπιχειρεῖν, οἷα τολμᾷ, οἷα φθέγγεται, οἷα προτείνει. 
Ὑμεῖς λέγετε, φησὶν, ὅτι * ὃ ὄφις εἶπεν αὐτῷ" Ἧ ἂν 
ὥμέρᾳ φάγησθε, ἔσεσθε ὡς θεοὶ γινώσχοντες χαλὸν xal 


πονηρόν. ᾿Ἐπίστευσε τῷ ὄφει, πιστεύσας ἀπώλετο. B 


᾿Αρχὴ οὖν τῶν καχῶν πίστις. Ταῦτα πρὸς ἡμᾶς ἐχεῖνοι 
οἵ τῆς ἀληθείας ἐχθροὶ, οἱ τῆς εὐσεδείας πολέμιοι. 
'AXX ἠγνόησαν οἵ ἀσεδεῖς τὸν ἀληθὴ τῆς πίστεως 
ὅρον, οὖχ οἴδασιν ὃ προτείνουσι. Μὴ γὰρ ἡμεῖς λέγο- 
μεν, ὅτι πᾶς ὃ παντὶ πιστεύων, ἐχεῖνος πίστιν ἔχει ; 
xai πιστὸς ἀναγορεύεται - οὖχ ὅτι Ó πιστεύων τῷ 
τυχόντι, πιστὸς, ἀλλ᾽ 6 Θεῷ πιστεύων ἀληθινῶς. Μὴ 
γὰρ ἔδειξας, ὅτι Θεῷ πιστεύσας ἀπώλετο; Διαδόλῳ 
πιστεύσας ἔπεσε, Θεῷ ἀπιστήσας ὠλίσθησε. Τί δια- 
στρέφεις τὰ ῥήματα ; Ἄχουε Ἱερεμίου λέγοντος 
᾿χούσατέ μου, οἱ μισοῦντες χρίσιν, oi πάντα τὰ 
ὀρθὰ διαστρέφοντες. Καὶ μὴν ἔχρην εἰπεῖν, ἀρχὴ τῶν 
χαχῶν ἀπιστία. Εἰ γὰρ ἐπίστευσε Θεῷ λέγοντι, Ἧ 


b. ἕνωσιν. Corrigi velim ex Graecis. Ἀπιοιΐσιιπι, quando 
notat ad Synodum Chalcedonensem : Jelior interpre- 
tatiosi eo quod Deus Verbum incarnatione et inhuma- 
natus sit et conceptione univerit templum ; ita ut scri- 
batur, melior interpretatio sit, eo quod Deus F'erbum 
incarnatus et inhumanatus sit, et ex conceptione uni- 
verit templum. 'Y. 4 recentis preclareque Collectionis 
Baluzianz col, 1080. Coteler. 


e 


non subjiciatur : et nisi fidei adjungatur rationis 
examen, nullum credenti lucrum afferre. Unde 
enim vis, inquit, naturam fidei examinare? visne, 
inquit,a principio, ab ipsa mundi creatione ὃ In- 
quire de eo, quem vocatis protoplastum. In- 
venio illum a fide cecidisse. Considera mali- 
gni d:monis verba, qui omnia facile audet ag- 
gredi, qualia audeat, quaenam loquatur, quie- 
nam obtendat. Vos dicitis, inquit, serpentem 
illi dixisse: Quocumque die comederitis, inquit, 
eritis sicut dii scientes bonum et malum Cre- 
didit serpenti, quod credidisset periit. Principium 
ergo malorum est fides. Hzc ad nos illi veritatis 
inimici, pie religionis hostes. Sed ignorant im- 
pii veram fidei definitionem, nesciunt quid obji- 
ciant. Non enim dicimus, quemlibet qui omnibus 
credat, fidem habere, ac fidelem przdicari; ne- 
que eum qui obvio cuivis credit, esse fidelem T 
sed eum qui vere Deo credit. Num ostendisti Ada- 
mum quod Deo credidisset periisse? Quod dia- 
bolo crediderit, lapsus est ; quod Deo non credide- 


Gen. 3.5, 


rit, cecidit. Cur dicta pervertis? Audi Jeremiam Imo wich. 
dicentem : Audite me, qui odio habetis judi- 5: 9: 


cium, qui omnia recta pervertitis. Atqui dicere 
oportuit, Principium malorum incredulitas. Nam 


* Τολμούντων, Sic fere ubique pro τολμώντων. 

ἃ ὁ ὄρις εἴπεν. De tribus questionibus Lupus, sub ini- 
tium : “1 dJecto eo, scire Deum (nihil muto), quod si 
comedissent unde prohibiti essent , mox  aperirentur 
oculi eorum , similesque diis exsisterent. Scilicet ut nu- 
merositate deorum saltem eorum fidem corrumperet, si 
ad inobedientiam. tentati gula vitio non cessissent, 


Coteler. 


Gen.2. 17. 


Act. 6. 8. 


Matth. 8. 
29. 


Joan.17.3. 


Isai. 44. 6. 
et 45. 21. 
22. 33. 


Isai. 44. 
»4. Hd 


Hebr.6.13. 


Isai. 45. 
2x 


5oo 
si credidisset Deo dicenti, Quocumque. die. co- 
mederilis morte moriemini, non lapsus fuis- 
set, sed habuisset fidem, fidem, inquam, tu- 
tam ad salutem. Noli umquam fidei nomen ca- 
lumniari. Non enim ille qui cuilibet credit, fide- 
lis est; sed qui Deo credit, is fidelis est et dicitur. 
Abstine a quastionibus, et. amplectere fidem. Fi- 
des omnia illuminat, fides omnia sanctificat, fides 
Spiritu sancto dignatur. Nam Stephanus plenus 
gratia et fortitudine. Nisi proluxisset fides, for- 
titudo in sancto viro non: sequuta fuisset. Ubi fi- 
des, illic et virtus seu fortitudo ; ubi incredulitas, 
illic. infirmitas. Principium bonorum, fides; fons 
bonorum, fides. Sumamus arma salutis. Cur di- 
ctionibus. servis, et veritatem fugis? cur. profers 
ca, qu:e ne angelorum quidem natura inyestigare 
audet? Quid dico angelorum natura? Qua ne 
dzemones quidem audent. Non vis sequi Petrum? 
non vis sequi Paulum? non angelos? non Che- 
rubim? non Seraphim? Esto saltem. daemonum 
discipulus. Viderunt demones Servatorem, et 
aiebant illi : Sine, quid nobis et tibi, Fili Dei? 
Daemones Filium confitentur, et tu, heretice, bla- 
sphemas? daunones aequalem faciunt, et tu ina- 
qualitatem adstruis? Ecquid faciam , ait. hoereti- 
cus, cum Dominus dicat : Ut cognoscant te so- 
lum verum Deum ἢ Solum dixit, solum predi- 
cavit verum Deum Patrem. Veritatem sector per 


: 2 : D s 
Deum annuntiatam. Vocem solius sectaris, et li- 


tera servis? Serva terminos in rerum disquisi- 
tione. Dicit Deus per prophetam : Ego sum 
primus, et ego postea, et alius preter me non 
est. Justus et salvator preter me non est. Et 
convertimini ad me, et salvi eritis ab extremis 


terra. Ego sum Deus et non est alius. Per me- 


metipsum juro. Ego primus, et ego post hec ? 
atque intulit, Et non est alius preter me. Vi- 
dete quomodo ostendat solitariam. naturam, quae 


nihil commune habeat cumalia natura separata. . 


Haec porro Deus ait : Ego sum, et non est alius; 
qui per prophetam ait : Extendi ccelum. solus. 
Attende tu. voci, *olus, quandoquidem. profers 
Solum verum Deum. Extendi celum solus. Si- 
militer quoque hic, Ego sum, et non est alius : 
per memetipsum juro. Animum adhibe pariter 
auctoritati et potentie loquentis, quod. dixerit, 
IVon est alius ; et, Solus sum, et hoc, Per memet- 
ipsum juravi ; significatque neminem se loquente 
majorem esse, Unde ait etiam apostolus : Quo- 
niam neminem habuit, per quem juraret, ma- 
jorem, juravit per semetipsum. Non habet ergo 
majorem qui dicit : Per memetipsum juro, si 


INCERTI 


ἂν ἡμέρᾳ φάγησθε, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε, οὐχ ἂν 
ὠλίσθησεν, ἀλλ᾽ εἶχεν ἂν τὴν πίστιν, πίστιν ἀσφαλῆ 
πρὸς σωτηρίαν. Ποτὲ μὴ διάδαλε τὸ ὄνομα τῆς πί- 
στεως. Οὐ γὰρ 6 παντὶ πιστεύων πιστὸς, ἀλλ᾽ ὃ Θεῷ 
πιστεύων, οὗτος μόνος xa ἔστι καὶ λέγεται. Κατά- 
λειπε ζητήσεις, χαὶ ἄσπασαι πίστιν. Πίστις πάντα 
φωτίζει, πίστις πάντα ἁγιάζει, πίστις Πνεύματος 
ἁγίου καταξιοῖ, Στέφανος γὰρ πλήρης πίστεως xo 
δυνάμεως. El μὴ προέλαμπεν ἣ πίστις, δύναμις οὖκ 


Ὁ ἠκολούθει τῷ ἁγίῳ. “Ὅπου πίστις, ἐκεῖ καὶ δύναμις " 


ὅπου ἀπιστία, ἐχεῖ καὶ ἀσθένεια. Ἀρχὴ τῶν ἀγαθῶν 
πίστις" πηγὴ τῶν ἀγαθῶν πίστις. Λάδωμεν τὸ ὅπλον 
τῆς σωτηρίας. Τί λέξεσι δουλεύεις, καὶ τὴν ἀλήθειαν 
φεύγεις ; διατί προσφέρεις ἃ μὴ τολμᾷ μήτε τῶν ἀγ- 
γέλων φύσις ἐρευνῆσαι; "TÉ λέγω ἡ τῶν ἀγγέλων φύ-- 
σις ; Ἃ μήτε δαίμονες τολμῶσιν. Οὐ θέλεις ἀχολου-- 
θῆσαι Πέτρῳ; οὐ θέλεις ἀκολουθῆσαι Παύλῳ; οὐ τοῖς 
ἀγγέλοις ; οὐ τοῖς Χερουδίμ.; οὐ τοῖς Σεραφίμ.; Γενοῦ 
χἂν μαθητὴς τῶν δαιμόνων. Εἶδον οἱ δαίμονες τὸν 


E Σωτῆρα; xal λέγουσιν αὐτῷ Ἔα, τί ἣμῖν xod σοὶ, 


Υἱὲ τοῦ Θεοῦ ; Οἱ δαίμονες ΥἹὸν ὁμολογοῦσι, καὶ σὺ, 
αἱρῥετιχὲ, βλασφημεῖς : δαίμονες ἴσον ποιοῦσι, καὶ σὺ 
τὴν ἀνισότητα χατασχευάζεις; Καὶ τί ποιήσω, φησὶν 
ὃ αἱρετικὸς, τῷ Κυρίῳ λέγοντι" Ἵνα γινώσχωσί σε 
τὸν μόνον ἀληθινὸν Θεόν ; Μόνον εἶπε, μόνον ἐχήρυξε 
τὸν ἀληθινὸν Θεὸν τὸν Πατέρα. Στοιχῶ τῇ ἀληθείᾳ, 


428 τῇ παρὰ Θεοῦ χατηγγελμένῃ. Τῇ φωνῇ τοῦ μόνου 


ἀχολουθεῖς, καὶ τῇ λέξει δουλεύεις ; 'Γήρει μοι τοὺς 
ὅρους ἐπὶ τῶν ἐξεταζομένων. Λέγει ὃ Θεὸς διὰ τοῦ 
προφήτου - ᾿Εγώ εἶμι πρῶτος, καὶ ἐγὼ μετὰ ταῦτα, ὁ 
χαὶ ἕτερος πλὴν ἐμοῦ οὐχ ἔστι. Δίκαιος xol σωτὴρ 
παρὲξ ἐμοῦ οὐχ ἔστι. Καὶ ἐπιστράφητε πρός με, καὶ 
σωθήσεσθε ἀπὸ ἐσχάτων τῆς γῆς. ᾿Εγώ εἶμι ὁ Θεὸς, 
χαὶ oüx ἔστιν ἄλλος. Κατ᾽ ἐμαυτοῦ ὀμνύω. '"Eyó 
πρῶτος, καὶ ἐγὼ μετὰ ταῦτα. Καὶ ἐπήγαγε, Καὶ οὐκ 
ἔστιν ἕτερος πλὴν ἐμοῦ. Βλέπετε πῶς δειχγύει μεμο- 
νωμένην φύσιν, μιηδὲν ἔχουσαν χοινὸν πρὸς ἑτέραν 
ἀπεσχοινισμένην φύσιν. Λέγει δὲ ταῦτα ὃ Θεός- 


8 ᾿Εγώ εἶμι, καὶ οὐχ ἔστιν ἄλλος 6 διὰ τοῦ προφήτου 


λέγων: ᾿Εξέτεινα τὸν οὐρανὸν μόνος. Πρόσεχε σὺ εἰς 
τὸ, Μόνος, ἐπειδὴ προφέρεις Τὸν μόνον ἀληθινὸν 
Θεόν. ᾿Εξέτεινα τὸν οὐρανὸν μόνος - xol ἐνταῦθα 
ὁμοίως τὸ, ᾿Εγώ εἶμι, καὶ οὐχ ἔστιν ἄλλος " xac 
ἐμαυτοῦ ὀμνύω. Πρόσεχε xci τῇ αὐθεντίᾳ,, xal τῇ 
δυνάμει τοῦ λέγοντος " ὅτι εἶπεν, Οὐχ ἔστιν ἄλλος" 
xo τὸ, Μόνος εἰμὶ, xo τοῦτο, Ka0' ἑαυτοῦ ὥμοσα- 
χαὶ μηνύει μὴ εἶναί τινα μείζονα αὐτοῦ λαλοῦντος. 
Ὥστε χαὶ ὃ ἀπόστολός φησιν" ᾿Επεὶ κατ᾽ οὐδένος 
εἶχε μείζονος ὀμόσαι, καθ᾽ ἑαυτοῦ ὥμοσεν. Οὖχ ἔχει 


IN ILLUD, IN QUA POTESTATE, ETC. 


οὖν μείζονα 6 λέγων * ? Κατ᾽ ἐμαυτοῦ ὀμνύω, εἰ μὴν 
ἐξελεύσεται ἐχ τοῦ στόματός μου δικαιοσύνη, οἱ λό- 
γοι μου οὖκ ἀποστραφήσονται. Καὶ τί ὀμνύεις: Ὅτι 
ἐμοὶ χάμψει πᾶν γόνυ, καὶ πᾶσα γλῶσσα ἐξομολογήσε- 
ται τὸν Θεὸν τὸν ἀληθινόν. Τίς ὃ ταῦτα λέγων, αἷρε- 
τιχέ; ὃ Πατὴρ ἢ ὃ Υἱός; Παρ᾽ ἐμοὶ τῷ πιστῷ, xo 
παντὶ εὐσεδεῖ, τοῦ Πατρὸς fj ἀξία, xai ΥἹοῦ ἣ αὖθεν- 
τία. "Exeivo γὰρ ἔχε παρατετηρημένον, ὅτι πολλὰ τῶν 
λεγομένων παρ᾽ ἣμῖν ἀγωνιστικῶς χηρύττεται, οὐ 
δογματικῶς. ᾿Ἔμοὶ ἕστηχεν ἐῤῥωμένον τὸ δόγμα τῆς 
εὐσεξείας, xol παντὶ πιστῷ, ὅτι ὅπου μόνος διαλέγε-- 
ται Πατὴρ, συμπαρείληπται καὶ 6 Υἱὸς καὶ τὸ Πνεῦ- 
μα τὸ ἅγιον. Ὅπου ΥἹὸς διαλέγεται, Πατρὸς αὖθεν- 
τία - ὅπου Πατὴρ αὐθεντεῖ, ΥἹοῦ ἐξουσία - ὅπου τὸ 
Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐνεργεῖ, τοῦ Πατρὸς ἣ ἐνέργεια. Οὐ 
τέμνεται " τῆς ἁγίας Τριάδος ἣ δόξα, ἐπειδὴ οὐ 
τέμνεται τὸ δόγμα τῆς ἀληθείας. Μὴ ὁμολόγει μίαν 
βασιλείαν, «ἡ. Ὁ᾿ 

Ἐπειδὴ τὸν ἐχθρὸν γυμνάζω, ταῦτά μοι εἴρηται, 
ἵνα μηδέ τινες τῶν διαδάλλειν φιλούντων εἴπωσιν " 
ὅρα πῶς εἶπεν, ὅτι πάντα τοῦ ΥἹοῦ ἐστι, xo 'O υἱὸς 


δοι 


quidem egredietur de ore meo justitia, sermo- 


C nes mei non. avertentur. Et quid juras? Quia Isaiz 45. 


mihi curvabitur omne genu, et omnis lingua ?* 
confitebitur Deum erum. Quis hac dicit, hae- 
retice ? Pater an Filius? Apud me fidelem, cun- 
ctosque pios, Patris est dignitas, et Filii auctoritas. 
Hoc enim observes velim, multa eorum quz di- 
cimus, pugnantium, non docentium more przdi- 
cari. Mihi firmum stat dogma pietatis, et cuilibet 
fideli, nempe ubi solus loquitur Pater, ibi com- 
prehendi etiam Filium et Spiritum sanctum. Ubi 
Filius loquitur, ibi Patris adest auctoritas ; ubi 
Pater auctoritatem exercet, ibi Filii est potestas ; 

D ubi Spiritus sanctus operatur, Patris operatio est. 
Non scinditur sanctz Trinitatis gloria, quia non 
scinditur doctrinae veritas. Ne confitearis unum 
regnum, 


6. Hzc a me dicta sunt, quia hostem exerceo, 
ne forte quidam sycophantz dicant : Vide quo- 
modo dixerit, omnia esse Filii, et Filium loqui, et 


φθέγγεται, xal ἀπέδειξεν μὲν ἀλλοτρίαν τὴν προφη- ,,50stendit quidem alienam esse prophetiam Patris, 
τείαν τοῦ Πατρὸς, ἰδίαν δὲ τοῦ Υἱοῦ. "Eovzxé μοι A propriam vero Filii. Stat mihi inconcussa Filii 


ἀσάλευτος 6 ὅρος τῆς πίστεως. Ἀγών ἐστὶ τὸ γυμνα- 
ζόμενον. Δείχνυμι ἐνταῦθα τὸν ΥἹὸν φθεγγόμενον, xal 
ὅταν σε πείσω, τότε ἐμαυτὸν πείθω, Πατέρα λαλοῦντα, 


^ Κατ᾽ ἐμαυτοῦ ὀμνύω. Hoc pacto citatum invenies in 
Operibus Athanasii, Dialogo 3 de Trinitate, T. 2, p.215; 
seu Maximi T. 2, p. 439 : χατ᾽ ἐμαυτοῦ ὀμνύω, ἣ (vel 7) 
μὴν ἐξελεύσεται ἐχ τοῦ στόματός μου δικαιοσύνη" οἱ λόγοι μου 
οὖχ ἀπογραφήσονται, ὅτι ἐμοὶ χάμψει πᾶν γόνυ. Coteler. 

b Τῆς ἁγίας Τριάδος. Non ita pridem edita fuerunt 
cura et studio Stephani Baluzii , hominis ad editionum 
labores nati, lib. 4 Miscellaneorum , duo Theodoriti 
fragmenta ad Trinitatem pertinentia. Ea gestit animus 
cursim hic meliora facere. Unde conjecturas solum- 
modo proponam, conferendas vero et examinandas di- 
ligentibus relinquam. Lego igitur initio prioris fra- 
gmenti : Salus autem est scientia exsistentis ; exsisten- 
tis vero scientia, est Dei; Deus autem est Trinitas. 
Sub initium autem posterioris: Ut autem clare intelli- 
gatur, exemplo quodam tenui (vel tene) istius patefa- 
ciamus sensum. Ait enim Trinitatem personarum sub- 
sistentium esse, IVomen Petrus, in baptismate vero 
ZIndreas, et in militia Thomas. Et p.9,lin 4, in marg. 
Deuter. 6, 4. Post per titulum , Adversus z4rrium im- 
pium , atque a linea : Sed necessarium quidem est , ut 
tres subsistentias confitendo , malam sectam rrii fu- 
giamus. Contrariam enim Sabellio judaizanti pergens 
viam , et fugiens monarchiam , in multorum Deorum 
paganicam inruit opinionem subsistentias sancte Tri- 
nitatis in unam deitatis , substantiam non intendens, 
sed naturas et substantias extraneas subjectas alter- 
utris, Deum magnum definiens et parvum eL minimum ; 
et infra , allegavit; p. vero 5: Ait enim cantiloquus 

TOM, VI. 


meta. Certamen est hec exercitatio. Hic ostendo 
Filium loquentem, et cum tibi persuasero, mihi 
etiam persuasero, Patrem loqui, Filium przdi- 


(Ps. 38, 7,), Etiam in imagine ambulat homo, non ut 
consistat usque in hoc, sed jaculetur mente a sensibili- 
bus ad intelligibilia. P. 6 : Christianismus autem vere 
est scientia. inenarrabilis sancte Trinitatis : per hanc 
sanctam scientiam ab ignorantia liberatur homo, gra- 
tia filius Dei vocatur : et multis interjectis, de homine : 
JVon alienus autem a Dei cognüione est, licet ex non 
exsistentibus, donante Creatore. Intellectus. autem, 
el iste secundum interiorem hominem non extra ratio- 
nem agentibus : 1g rationis. Sed 
neque extra Spiritum : est enim intellectus intelligens, 
et ratio ratiocinatrix, et Spiritus palam faciens, et con- 
templator ; et unum substantia, tria proprietatibus, Mens 
enim seu intellectus, Pater Verbi, habet enim f/ erbum 
etc, Vide Theodoritum Quaest. 20 in Genesim. At p.7: 
Quia vere Pater est Verbum. Ibi enim vere est unitas 
Trinitatis, et Trinitas vere est unitatis.Propterea enim 
Pater Pater. exsistens subsistentia, etc., et post multa, 
selectissimam profunditatem ; p. denique ul- 
tima, Secundum quid unum tria, et secundum quid tria 
unum; secundum quod immutabiliter habet ad semet- 
ipsam Trinitas una natura exsistens, propter hoc unum; 
Trinitas porro secundum quod non una persona , sed 
tres, Trinitas vere est unitas , etc. Invenitur etc. Sap. 
1,2.Atque brevem hanc digressionem amori erga Theo- 
doritum meo postulo condonari; cujus ergo culpam 
deprecari malo, si culpa est, quam culpa vacare. Co- 
teler. 


est. intellect 


33 


2. Cor. 13. 
3. 


502 ΄ 


care, Spiritum sanctum oracula fundere. Ego pri- 
mum, ego et post hec, et preter me Deus non 
est. Per memetipsum juro. Quis est qui dicit, 
Ego sum et non est alius? et, De ore meo egre- 
dietur justitia; et, Sermones mei non aver- 
tentur : quia mihi curvabit se omne genu, et 
omnis lingua confitebitur Deum verum ? Quo- 
modo ponis dictum? in quem assumis nomen ? Sed 
tu ne dicas ea. quae ignoras; neque ego quod non 
novi effero. Sequamur magistrum spiritualem, 
qui nos deducere valeat ad pietatem. Ne igitur ex 
me audias, sed audi mecum. Ego ecclesiasticorum 
dogmatum Paulum novi doctorem. Cum Paulum 
dico, Christum predico; ipse enim erat qui in 
Paulo loquebatur, secundum illud dictum : 47 
experimentum queritis ejus, qui in me loqui- 
tur Christi ? Hanc igitur praemissam Isaie pro- 
phetiam : Ego sum, et non est alius; et, Per 
memetipsum juro, quia mihi curpabit se omne 
genu, et omnis lingua confitebitur Deum ve- 
rum, Paulus de Christo accipit Et ubi hanc in- 
venis demonstrationem? Ad Romanos scribens 


Rom.15.1o aált: Tu autem quid judicas fratrem tuum ? aut 


13, t. 


tu quare spernis fratrem tuum? cur invicem 
judicatis ? Omnes enim stabimus ante tribunal 
Christi.Scriptum est enim: ivo ego, dicit Do- 
minus, quoniam mihi flectetur omne genu, et 
omnis lingua confitebitur Deum verum. Ye est 
qui ait, £go sum, et non est alius ; per memet- 
ipsum juro,quia mihi curvabitur omne genu.Si 


B 


C 


ergo Paulus prophetiam Christo refert : qui autem . 
D ἐν τῷ προφήτῃ φθεγγόμενος Χριστός ἐστι, λέγει δὲ ὃ 


apud prophetam loquitur est Christus ; dicit vero 
Christus, Ego sum solus, et non est alius : ergo 
Patrem ejicit divinitate? Atqui non ejicit ; revera 
namque non ejicit ; individua enim est gloria. Érgo 
clare demonstratum est, quemadmodum Filius cum 
dicit, Ego sum solus, non ejicit Patrem ; ita ne- 
que cum de Patre dicit, Ut cognoscant te solum 
verum Deum, seipsum sejungere a veritate. Ne- 
que hoc solum salubriter docetur ; sed etiam Chri- 
stum esse verum Deum ex ipso testimonio infertur. 
Subjungit enim, Et omnis lingua. confitebitur 
Deum verum. Proinde qui dicit, Ego solus, et 
ego verus, Filius est. Cur ergo contendit de ver- 
bis ubi consentit veritas? Cur itaque dixerit, Te 
solum verum Deum, edisce, et ne concerta. Ser- 
vator preceptor est mundi, corrector orbis, qui 
lapsa erigit, errantia reducitet inveterata renovat. 
Quia noverat sermonem suum processurum,et per 
totum orbem propagandum ad corrigendum gen- 
tilitium errorem, et ad coarguendam Judaicam 
incredulitatem, utrinque acuto ususest sermone; 


INCERTI 


Υἱὸν κηρύττοντα, τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον θεσπίζον. Ἐγὼ 


πρῶτον , ἐγὼ καὶ μετὰ ταῦτα, καὶ πλὴν ἐμοῦ Θεὸς 


οὖχ ἔστιν. Ko? ἐμοῦ ὀμνύω. Τίς ἐστιν 6 λέγων , ὅτι 
"Exó εἶμι, καὶ οὐχ ἔστιν ἄλλος ; καὶ ὅτι Ex στόμα- 


cóc μου ἐξελεύσεται δικαιοσύνη; xoi, Οἱ λόγοι μου 
οὐχ ἀποστραφήσονται" ὅτι ἐμοὶ κάμψει πᾶν γόνυ, καὶ 


πᾶσα γλῶσσα ἐξομολογήσεται Θεὸν τὸν ἀληθινόν: 
Πῶς τίθης τὸ ῥῆμα; εἰς τίνα ἐχλαμθάνεις τὸ ὄνομα: 
Ἀλλὰ μήτε σὺ φράζε ἃ μὴ οἶδας, μήτε ἐγὼ ἐπαγγέλ- 
λομαι ἃ μὴ ἐπίσταμαι. ᾿Αχολουθήσωμεν διδασχάλῳ 


πνευματικῷ, δυναμένῳ pie στοιχῆσαι πρὸς εὐσέ-" 


ὄειαν. Μὴ τοίνυν ἄχουε παρ᾽ ἐμοῦ, ἀλλ᾽ ἄχουε μετ᾽ 


ἐμοῦ. ᾿Εγὼ τῶν ἐχχλησιαστιχῶν δογμάτων τὸν Παῦ-᾿ 


λον οἶδα διδάσχαλον. Ὅταν Παῦλον simo, Χριστὸν 
κηρύττο»." αὐτὸς γὰρ ἦν ὃ ἐν Παύλῳ φθεγγόμενος , 
χατὰ τὸ εἰρημένον - Εἰ δοκιμὴν ζητεῖτε τοῦ ἐν ἐμοὶ 
λαλοῦντος Χριστοῦ; Ταύτην τοίνυν τὴν προφητείαν 
Ἡσαΐου τὴν προειρημένην, τὸ, Ἐγώ εἶμι, καὶ οὐκ 
ἔστιν ἄλλος- x«, Κατ᾽ ἐμαυτοῦ ὀμνύω, ὅτι ἐμοὶ 
χάμψει πᾶν γόνυ, καὶ πᾶσα γλῶσσα ἐξομολογήσεται 
τὸν Θεὸν τὸν ἀληθινὸν, Παῦλος εἰς Χριστὸν ἀναλαμ.- 
θάνει. Ko ποῦ ταύτην εδρίσχεις τὴν ἀπόδειξιν ; Ἔπι- 
στέλλων Ῥωμαίοις φησί - Σὺ δὲ τί κρίνεις τὸν ἀδελ- 
φόν σου; ἢ χαὶ σὺ τί ἐξουθενεῖς τὸν ἀδελφόν σου; τί 
ἀλλήλους χρίνετε; Πάντες γὰρ παραστησόμεθα τῷ 
βήματι τοῦ Χριστοῦ. Γέγραπται γάρ" ζῶ ἐγὼ, λέγει 
Κύριος, ὅτι ἐμοὶ χάμψει πᾶν γόνυ, xod πᾶσα γλῶσσα 
ἐξομολογήσεται τὸν Θεὸν τὸν ἀληθινόν. ᾿Ἐχεῖνος ὃ 
λέγων, ᾿Εγώ εἶμι, καὶ οὐκ ἔστιν ἄλλος " χατ᾽ ἐμαυ- 
τοῦ ὀμνύω, ὅτι ἐμοὶ χάμψει πᾶν γόνυ. Ei τοίνυν ὃ 
Παῦλος εἰς Χριστὸν ἀναφέρει τὴν προφητείαν " 6 δὲ 


Χριστός: Ἐγώ εἶμι μόνος, xoi οὐχ ἔστιν ἄλλος “ 
οὐχοῦν ἐχθάλλει τὸν Πατέρα τῆς θεότητος; Ἀλλ᾽ οὖχ. 
ἐχδάλλει" ὥσπερ οὖν οὐχ ἐχδάλλει " ἀμέριστος γὰρ f 
δόξα. Οὐχοῦν ἀποδέδεικται σαφῶς, ὅτι ὥσπερ ὃ ΥἹὸς 
ὅταν λέγει, ᾿Εγώ εἶμι μόνος, οὐχ ἐχθάλλει τὸν Πα- 
τέρα" οὕτως, οὐδὲ ὅταν περὶ Πατρὸς λέγει, Ἵνα γι- 


' γώσχωσί σε τὸν μόνον ἀληθινὸν Θεὸν, ἑαυτὸν ἀφορί-- 


ζει τῆς ἀληθείας. Καὶ οὐ τοῦτο μόνον ἰᾶται, ἀλλὰ 
γὰρ καὶ τὸ εἶναι ἀληθινὸν Θεὸν τὸν Χριστὸν, ἐξ αὐτῆς 
τῆς μαρτυρίας προφέρεται" ἐπάγει γάρ: Καὶ πᾶσα 
γλῶσσα ἐξομολογήσεται τὸν Θεὸν τὸν ἀληθινόν. 


E Οὐχοῦν 6 λέγων, ᾿Εγὼ μόνος, xol ἐγὼ ἀληθινὸς, 6 


Υίός ἐστι. Τί τοίνυν διαφέρει περὶ τὰ ῥήματα, συμ- 
φωνούσης τῆς ἀληθείας ; Διατί οὖν εἶπε" Σὲ τὸν μό- 
νον ἀληθινὸν Θεὸν, παιδεύου, καὶ μὴ μάχου. Ὁ Σω- 
Tho παιδευτής ἐστι τοῦ χόσμου, διορθωτὴς τῆς 
οἰκουμένης, ὃ τὰ πεπτωχότα ἐγείρων, ὃ τὰ πεπλανη- 
μένα ἐπιστρέφων, καὶ τὰ πεπαλαιωμένα ἀνακαινίζων. 
Ἐπειδὴ ἤδει τὸν ἑαυτοῦ λόγον προϊόντα xal ἰσχύ- 
σαντα εἰς πᾶσαν τὴν ὑπ᾽ οὐρανὸν, εἰς διόρθωσιν τῆς 


D 


: IN ILLUD , IN QUA POTESTATE, ETC. 


Ἑλληνικῆς πλάνης, καὶ εἷς ἔλεγχον τῆς Ἰουδαϊκῆς 
ἀπειθείας, δίστομον προφέρει τὸν λόγον * ἵνα * δι’ ἐμὲ 
"Foy ἀληθινὸν χαὶ μόνον εἰπεῖν τὸν Θεὸν, τοὺς πολ- 
λοὺς καὶ ψευδωνύμους στηλιτεύσῃ " διὰ δὲ τὸ ἐπαγα- 


5o 


5 


ut dum dicit, erum etsolum Deum, plures fal- 
sosque deos traduceret, cumque subdit, Et. quem 
misisti Christum, illos qui incarnationem negave- 
rant confutaret. Proedicatsolum verum Deum ; non 


γεῖν, Καὶ ὃν ἀπέστειλας Χριστὸν, τοὺς ἠρνημένους͵ 0 Ssepárandó se, sed instrumenta erroris destruendo. 


τὴν οἰκονομίαν ἐλέγξῃ. Κηρύττει μόνον ἀληθινὸν 
Θεόν" οὐχ ἑαυτὸν ἀφορίζων, ἀλλὰ χαὶ ὄργανα τῆς 
πλάνης ἀφανίζων. Καὶ ἵνα μάθης, ἀδελφὲ, ὅτι αὐτός 
ἐστι xa ἀληθινὸς Θεὸς, xo ἀληθινοῦ Θεοῦ ΥἹὸς, Ἰωάν- 
γῆς 6 εὐαγγελιστὴς, ἐν ᾧ ταῦτα γέγραπται (ἐν γὰρ τῷ 
Εὐαγγελίῳ τῷ xa Ἰωάννην χεῖται - Ἵνα γινώσκωσί 
σε τὸν μόνον ἀληθινὸν Θεὸν), αὐτὸς ἐχεῖνος ὁ κήρυξ, 
ὃ ταῦτα κηρύξας, αὐτὸς ἐν τῇ ᾿ἘἘπιστολὴ τῇ ἑαυτοῦ 
γράφων" * τῶν δὲ ἐχχλησιαζομένων, οὐ τῶν ἀποχρύ- 
φῶν μὲν fj πρώτη Ἐπιστολή - τὴν γὰρ δευτέραν χαὶ τρί- 
τὴν οἵ πατέρες ἀποχανονίζουσι. Τὴν μέντοι πρώτην 
᾿Ἐπιστολὴν ὅπαντες εἶναι Ἰωάννου συμφώνως ἀπε- 
φήναντο. Τί οὖν ἐχεῖνος 6 ἅγιος διὰ τῆς ᾿Επιστολῆς 
κηρύττει θεολογῶν, προσέχειν ἀναγκαῖον. Οἴδαμεν, 
φησὶν, ὅτι 6 Υἱὸς τοῦ, Θεοῦ ἥχει, καὶ ἔδωχεν fiv 
διάνοιαν, ἵνα γινώσχωμεν τὸν ἀληθινόν * καί ἐσμεν ἐν 
τῷ ἀληθινῷ, ἐν τῷ Υἱῷ αὐτοῦ Ἰησοῦ Χριστῷ. Οὗτός 
ἐστιν 6 ἀληθινὸς Θεὸς, χαὶ ζωὴ αἰώνιος. Οὗτος, ἀδελ- 
qol, κἀχεῖνα εἶπε, καὶ ταῦτα ἐκήρυξεν. ᾿Επιπλεῖον εἰ 
δοκεῖ εἰς τὸ, μόνος, φιλοσοφήσωμεν, καὶ ἀγωνισώ- 
μεθα. Πρὸς τὸν ἄπιστον πολλὰ τὰ βέλη πεμπέσθω - 
βέλη, οὐχ ἵνα τρώσῃ τὰ σώματα; ἀλλ᾽ ἵνα διορθώσῃ 
τὰ φρονήματα. Πεμπέσθω ῥήματα μὲν πρὸς τοὺς 
πιστοὺς, βέλη δὲ πρὸς τοὺς ἀπίστους. Τὰ βέλη γὰρ 
τοῦ δυνατοῦ ἠκονημένα, λαοὶ ὑποχάτω σου πεσοῦνται, 
ἐν καρδίᾳ τῶν ἐχθρῶν. Λέγει τοίνυν ὃ μακάριος Ἵερε- 
μίας, μᾶλλον δὲ Βαροὺχ ὁ μαθητὴς αὐτοῦ, ὡς ὃ 
“Ἑλισσαῖος τοῦ ᾿Ηλίου - Ὃ χατασχευάσας τὴν γῆν εἰς 
τὸν αἰῶνα χρόνον, ἐνέπλησεν αὐτὴν χτηνῶν τε xol 
τετραπόδων * ἀπέστειλε τὸ φῶς, xal πορεύεται" ἐχά- 
λεσεν αὐτὸ, καὶ ὑπήχουσεν αὐτῷ τρόμῳ. Οἱ δὲ ἀστέ- 
ρες ἔλαμψαν ἐν ταῖς φυλαχαῖς αὐτῶν, xol εὐφράνθη- 
σαν. ᾿Εχάλεσεν αὐτοὺς τοὺς ἀστέρας, φησὶ; καὶ εἶπαν, 
πάρεσμεν" xul ἔλαμψαν ἐν εὐφροσύνη τῷ ποιήσαντι 
αὐτούς. Καὶ τοσαῦτα θεολογήσας, φησίν" Οὗτος ὁ 
Θεὸς ἡμῶν, οὐ λογισθήσεται ἕτερος πρὸς αὐτόν. ΠΙρόσ- 
εχε ἀχριδῶς, πῶς ἀποχλείει τῷ ἑτέρῳ. Οὐ λογισθή- 


^ [Coteler. conj. διὰ μὲν τὸ τ. 22.] 

α Τῶν δὲ ἐχχλησιαξομένων. Nota diligenter insigne te- 
stimonium : ut queratur an et quo modo in veris 
Joannis Chrysostomi operibus citentur Epistola poste- 
riores Joannis, quas ab antiquis in canone Scriptura- 
rum positas non fuisse, nec Joanui apostolo tributas , 
testis est locuples Eusebius lib. 3, cap. 25, ac post eum 
Hieronymus in Catalogo , et CEcumenius in Commen- 
tariis. Quinetiam viguisse eam controversiam circa 
tempora Joannis nostri significatur per Amphilochium 


A Atqueut discas, frater, ipsum esse et verum Deum, 
et veri Dei Filium, Joannes evangelista in quo 
hac scripta sunt : nam in evangelio secundum 
Joannem habetur : Ut cognoscant te solum we- 
rum Deum ; idemilleprzco, qui hzc praedicavit, in 
Epistola sua scribit : prima autem Epistola inter ea 
que in Ecclesia recipiuntur, non inter apocrypha 
recensetur : nam secundam et tertiam patres extra 


. " . n 
canonem ponunt. Primam vero Epistolam Joannis 


esse, omnes consentiunt. Quid igitur ille sanctus 
per epistolam de Deo loquens praedicet animadver- 
B tere necesse est. Scimus, inquit, quoniam. filius 
Dei venit, ut dedit nobis sensum, ut cognosca- 
mus illum qui verus est, et simus in vero, in 
Filio ejus Jesu Christo. Hic est verus Deus, et 
vita ceterna. lste, fratres, et illa dixit, et hzc pra- 
dicavit. Adhuc, si placet, de voce Solus philoso- 
phemur et disputemus. Adversus infidelem mult: 
sagittz, mittantur, non ut corpora vulnerent, sed 
ut sententias corrigant. Emittantur verba ad fide- 
les, sagittze vero ad infideles. Nam Sagittee poten- 
tis acute, populi sub te cadent, in. corde. ini- 
C micorum. Ait ergo beatus Jeremias ; sive potius 
Baruch, qui discipulus illius fuit, sicut Eliseus 
Elie : Qui preparavit terram in eternum tem- 
pus, replevit eam jumentis et quadrupedibus : 
emisit lumen, et vadit; vocavit illud, et obe- 
divit illi in tremore. Stelle autem fulserunt in 
custodiis suis, et letate sunt; vocavit ipsas 
stellas, inquit, et dixerunt, 4dsumus : et fulse- 
runt in letitia ei qui fecit illas. Et post tantam 
theologiam ait: Z/ic est Deus noster, non cesti- 
mabitur alius ad eum. Animadverte diligenter, 
quo pacto alterum excludat. /Von estzmabitur 
p alius ad eum. Invenit omnem viam scientie, 
et dedit eam Jacob puero suo, et Israel dilecto 
suo. Post hac in lerra visus est, et cum homi- 


in Iambis ad Seleucum, perque Topographiam Chri- 
stianam , quam citat Allatius Dissert, 4 de libris eccle- 
siasticis Graecorum. Ib. ὑποκάτω σοῦ πεσοῦνται. In men- 
do est locus Cyrilli Alexandrini Comment. ad Zacha- 
riam n. 60, in exquisitione hujus textus : Βέλη αὐτοῦ οἱ 
μυσταγωγοί" τοὺς δέ γε πεπλανημένους , xal τὸν φύσει τε xal 
ἀληθῶς Θεὸν οὐχ ξϊδότας, πλήττουσιν, οὐχ εἰς θάνατον, ἀλλ᾽ 
εἰς ἀγάπην αὐτοὺς ἀπορέροντες τὴν ἐν Χριστῷ, ἕνα xai ὑπον 
χάτω τύπτοιεν αὐτοῦ : Ut et sub ipso feriant. Quinimo 
πίπτοιεν, cadant, sicut et caeco patet. Coteler, 


33. 


Joan.17.3. 


Vide su- 
pra in Mo- 
ito. 


1. Joan, 5. 


Psal. 44.6. 


Baruch. 3. . 
32.— 35. 


Ibid. ν. 36, 
-398. 


504 


nibus conversatus est. Hic Deus noster ad quem 
non cstimabitur alius, in terra visus est et cum 
hominibus conversatus est postea. Vides veritatem 
confirmatam ? Vide ut errori aditum intercludat, 
ne Judeus veritatem calumnietur et dicat, Deus 
visus est a Moyse; apparuit enim Deus in monte. 
Prater eum non est alius : nec ejicit Patrem a di- 
vina dignitate. Pater si solus nominatus fuerit, 
exterminabitne. Filium a communi dignitate ὃ 
Quando dicit Deus, sive Pater, sive Filius, se so- 
lum unum esse, non negat nature suze consortium. 
Pater Filium non ejicit, Filius non negat Patrem; 
sed cum similia dicuntur, contra idolorum erro- 
rem serino habetur. Cur contra Unigenitum bla- 


E 


[s 


sphemiam apparas? dolis Deus non dat gloriam ,., 


suam; an meque ci dat quem genuit? Dat certe A 


non-secundum gratiam, sed secundum natur con- 


Isai. 42.8. 


Marc. 8. 
38. 


Joan. το. , 
3o 


Matth, 26. 
39. 


sortium. Unde vero demonstratur Christum glo- 
riam Patris accipere? Ait enim : Gloriam meam 
alteri non dabo. 


T. Audi quid ipse Servator cum apostolis dis- 
serens dicat: Cum venerit Filius hominis in 5 
gloria Patris sui ; postquam ille prius dixisset, 
Gloriam meam alteri non dabo. Scrutare di- 
ctum, et invenies sensum. Gloriam meam, non 
dixit, Filio meo non dabo, sed, 4ZIteri non dabo. 
Alterum autem est id quod est alienum a consor- 
tio, et a natura separatum; Filius autem non est 
alter: Nam Ego et Pater unum sumus. Clare 
ergo demonstratum est, illud, Ut cognoscant te 
solum verum Deum , nón auferre a Filio, 
ese verum Deum. Ne repudies sermonem 
cum calumnia, quasi sensus suspectus relictus sit : 
id quod passi sunt quidam e fratribus circa cali- 
cem. Ac si enim sententia solutionem non acce- 
pisset, sic accusationem intulerunt. Nam dixe- 
runt : Suspensam et sublimem reliquit disquisi- 
tionem. Quid autem, fratres, amplius dicendum 
suppetebat? quid prius dictis deerat ad demon- 
strationem? Primo quidem, δὲ possibile est, 
transeat a me calix iste : et ad id quod per illam 
dictionem suggeritur (videtur enim dictio sup- 


C 


b ftyarapévo, dilecto. Itaque eZecto apud Augustinum 
lib. 4 contra Faustum Manichaeum, cap. 43, et in Vi- 
gilio Tapsensi lib.4 contra Arrium, Sabellium et Pho- 
tinum n. 45, et lib. 1 contra Varimadum cap. 2, ma- 
nifesta corruptio est, Ib. συνανεστράφη. Pariter intole- 


INCERTI 


σεται ἕτερος πρὸς αὐτόν. ᾿Εξεῦρε πᾶσαν ὁδὸν ἐπιστή- 
μῆς, καὶ ἔδωχεν αὐτὴν ᾿Ιαχὼδ τῷ παιδὶ αὐτοῦ, xat 
Ἰσραὴλ P τῷ ἠγαπημένῳ ὕπ᾽ αὐτοῦ. Μετὰ ταῦτα 
ἐπὶ τῆς γῆς ὥφθη, καὶ τοῖς ἀνθρώποις συνανεστράφη. 
Οὗτος 6 Θεὸς ἡμῶν, πρὸς ὃν Οὐ λογισθήσεται ἕτερος 
πρὸς αὐτὸν, ἐπὶ τῆς γῆς ὥφθη, xol τοῖς ἀνθρώποις 
συνανεστράφη μετὰ ταῦτα. "Optic τὴν ἀλήθειαν ἦσφα- 
λισμένην; Ὅρα πῶς οὐ δίδωσι παρείσδυσιν τῇ πλάνη, 
ἵνα μὴ ᾿Ιουδαῖος συχοφαντήσῃ τὴν ἀλήθειαν, xot εἴπη, 
ὅτι ὃ Θεὸς ὥφθη τῷ Μωῦσῇ - ὥφθη γὰρ Θεὸς ἐν ὄρει. 
Παρ’ αὐτὸν οὐχ ἔστιν ἄλλος" καὶ obx ἐχθάλλει τὸν 
Πατέρα τῆς θεϊκῆς ἀξίας. Πατὴρ ἐὰν χληθῇ μόνος, 
ἐξορίζει τὸν Υἱὸν τῆς ἐν τῷ ἀξιώματι χοινωνίας ; 
Ὅταν λέγη ὃ Θεὸς, αὐτὸν εἶναι xal μόνον ἕνα, ὃ 
Πατὴρ, ἢ 6 Υἱὸς, οὐ τὴν ἰδίαν ἀρνεῖται τῆς φύσεως 
οἰκειότητα. Οὐχ ὃ Πατὴρ τὸν Υἱὸν ἐχβάλλει, οὖχ ὃ 
Υἱὸς ἀθετεῖ τὸν Πατέρα - ἀλλ᾽ ὅταν τὰ τοιαῦτα λέ- 
qnot, πρὸς τὴν πλάνην τὴν τῶν εἰδώλων 6 λόγος. 'Γί 
χατὰ τοῦ Μονογενοῦς βλασφημίαν χατασχευάζεις ; 
Εἰδώλοις οὗ δίδωσιν ὃ Θεὸς τὴν δόξαν αὐτοῦ, ἢ οὐδὲ 
τῷ ἐξ αὐτοῦ γεννηθέντι δίδωσι; * Καὶ δίδωσιν, οὐ 
χατὰ χάριν, ἀλλὰ xa κατὰ τὴν τῆς φύσεως χοινω- 
νίαν. Καὶ πόθεν ἡ ἀπόδειξις ὅτι λαμδάνει δόξαν Πα- 
τρὸς ὃ Χριστός; Εἶπε γάρ’ "Ecípo τὴν δόξαν μου οὗ 
δώσω. 

Ἄχουε πῶς αὐτὸς 6 Σωτὴρ διαλεγόμενος τοῖς ἀπο- 
στόλοις φησί - Ὅταν ἔλθῃ ὃ ΥἹὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῇ 
δόξῃ τοῦ Πατρὸς αὐτοῦ - ἐκείνου πρόειρηχότος, ὅτι 
Τὴν δόξαν (oy. ἑτέρῳ οὐ δώσω. ᾿Ερεύνησον τὸ ῥῆμα, 
χαὶ εὑρήσεις &b νόημα. "Iv δόξαν μου, οὐχ εἶπε, τῷ 
Υἱῷ μου οὐ δώσω, ἀλλ᾽, ἙἙτέρῳ οὐ δώσω. Τὸ δὲ ἕτε- 
ρόν ἐστι τὸ τῆς οἰχειότητος ἀλλότριον, καὶ τῆς φύ- 
σεως ἀπεσχοινισμένον * ὃ δὲ ΥἹὸς οὖχ ἔστιν ἕτερος " 
᾿Εγὼ γὰρ καὶ ὃ Πατὴρ ἕν ἐσμεν. ᾿Αποδέδεικται τοίνυν 
σαφῶς, τὸ, Ἵνα γινώσχωσί σε τὸν μόνον ἀληθινὸν 
Θεὸν, οὖχ ἀναίρειν τὸ εἶναι τὸν ΥἹὸν Θεὸν ἀληθινόν. 
Μὴ συνεχθάλης τὸν λόγον εἷς διαδολὴν, ὡς τοῦ νοή- 
ματος μετεώρου καταλειφθέντος * ὅπερ πεπόνθασί τι- 
veg τῶν ἀδελφῶν περὶ τοῦ ποτηρίου. Ὥς γὰρ λύσιν 
μὴ λαύδόντος τοῦ νοήματος, οὕτως ἐπήγαγον τὰ 
ἐγχλήματα. ᾿Ἐχχρεμῆ γὰρ, φησὶ, xo μετέωρον χατέ- 
λιπε τὴν ἐξέτασιν. Τί δὲ ἦν, ἀδελφοὶ, πλέον εἰπεῖν ; 
τί πρὸς ἀπόδειξιν ἔδει τοῖς προειρημένοις ; Πρῶτον 
μὲν γὰρ, Εἰ δυνατὸν, παρελθάτω ἀπ᾽ ἐμοῦ τὸ ποτή- 
piov * xal πρὸς τὸ ὑπὸ τῆς λέξεως ὑποδαλλόμενον 
( δοκεῖ γάρ πως ἣ λέξις ὃφ᾽ ἑτέραν ἐξουσίαν τάττειν 

randum mendum, συνανατρεφόμενος , in. Catena Marci, 
ad cap. 2, vers. 10. Apud Cyrillum lib. 8 contra Ju- 
lianum p. 286, συνεστράφη pro συνανεστράφη, et Glaphy- 


rorum in Exodum lib. 2, p. 296. Coteler. 
^ [ Legendum videtur Nai, δίδωσιν. ] 


IN ILLUD , IN QUA POTESTATE, ETC. 


τὸν ἱχετεύοντα ) παρεθέμεθα τὴν φωνὴν ἐχείνην τὴν 
τοῦ Κυρίου, πάσης ὡς ἀληθῶς θεϊκῆς αὐθεντίας γέ- 
βουσαν, καὶ τὴν τοῦ λέγοντος ἀξίαν παριστῶσαν ᾿ 
᾿Εξουσίαν ἔχω θεῖναι τὴν ψυχήν μου, χαὶ ἐξουσίαν 
ἔχω λαδεῖν αὐτήν " καὶ ὅτι τὸ μὲν, Ἔχω, τῆς θεότη- 
τος ἴδιον, τὸ δὲ, Ei δυνατὸν, παρελθάτω ἀπ᾽ ἐμοῦ τὸ 
ποτήριον τοῦτο, ἐκ προσώπου τῆς σαρχὸς ἐλέγετο, χαὶ 
οὖχ ix προσώπου τῆς θεότητος" χαὶ ἐπὶ τούτων αὐ-- 
τὴν πάλιν τὴν δεσποτιχὴν ἐστήσαμεν μαρτυρίαν ἐπι- 
σφραγίζουσαν - διὸ ἔλεγε, Τὸ πνεῦμα πρόθυμον, ἣ δὲ 
σὰρξ ἀσθενής" καὶ ἐπεσημηνάμεθα, ὅτι δὴ τῶν ἀτοπω- 
τάτων ἐστὶν, αὐτοῦ τοῦ Κυρίου τῆς σαρχὸς ἐπιγράφον- 
τος, ἡμᾶς τῇ αὐθεντίᾳ τῆς θεότητος ἐπιῤῥίπτειν τοῦ 
δήματος τὴν εὐτέλειαν. Ἀλλ᾽ ὥστε χαὶ τὸν σχοπὸν τοῦ 
Κυρίου παραστήσωμεν, τίνος ἕνεχεν ἔλεγε, Παρελθάτω 
ἀπ᾽ ἐμοῦ τὸ ποτήριον * ὡς οὗ φεύγων τοῦ σταυροῦ τὴν 


οἰχονομίαν παρητεῖτο τὸν θάνατον, ἀλλὰ διὰ τὸ τοὺς E. 


ἀπείρους τῇ οἰκονομίᾳ μέλλειν ἐπὶ τῷ σταυρῷ σχαν- 
δαλίζεσθαι, ταύτῃ κέχρηται τῇ φωνῇ. Καὶ πάλιν ἦχο- 
λούθησε ταύτῃ τῇ ἐννοίᾳ f, μαρτυρία. Προσεύχεσθε, 
ἵνα μὴ εἰσέλθητε εἰς πειρασμόν. “ἕτεροι δὲ ἐσυχο- 
φάντησαν, ὡς ἡμῶν εἰρηχότων εἰ ἐνδέχεται ἑτέρῳ 
τρόπῳ θανάτου τὴν οἰκονομίαν ἐχπληρῶσαι. Τοῦτο 
δὲ οὔτε εἴρηται, οὔτε λεχθήσεται. Οὐχ εἶπον, ἑτέρῳ 
θανάτῳ" ἀλλ᾽ εἶπον, ἑτέρῳ τρόπῳ τὴν οἰκονομίαν πλη- 
ρωθῆναι * τουτέστιν, ἐχτὸς θανάτου. Τὸ γὰρ ποτήριον 
ἡρμήνευσα" τὸ δὲ ἑτέρως, ὡς τὸ ἐχτὸς θανάτου. Καὶ 
τοῦτο ἐγένετο, οὐχ ὡς ἀληθῶς παραιτουμένου τοῦ Κυ- 


505 


plicantem sub aliam potestatem redigere ), attuli- 
mus vocem illam Domini, que omni certe divina 
auctoritate plena est , dicentisque dignitatem ex- 
hibet : 
meam, et potestatem habeo sumendi eam, dixi- ' 
musque illud, Zabeo, divinitatis proprium essc ; 
illud vero : Si possibile est, transeat a me calix 
iste, ratione carnis dictum esse, non ratione divi- 
nitatis ; atque insuper Domini testimonium addu- 
ximus in confirmationem ; quamobrem dixit : 


Spiritus promtus est, caro aulem. infirma : et Mauh. 26. 


annotavimus rem esse absurdissimam , cum ipse 
Dominus carni adscribat, nos in dividi: maje- 
statem. dicti vilitatem conjicere, Sed ut Domini 
scopum declaremus, cur nempe dixerit, Transeat 
a me calix : non quod. refugeret crucis dispensa- 
tionem , mortem recusabat; sed. quia imperiti 
eirca dispensationem illam, in cruce scandalum 
passuri erant, hac usus est voce. Tterumque hanc 


sententiam sequutum est hoc testimonium : Ora- ^id. 


te, ut non intretis in tentationem. Alit vero ca- 
lumniati sunt, ac si dixissemus : Si fieri. posset 
ut alio mortis genere ceconomiam impleret. Hoc 
porro nec dictum fuit, nec dicetur umquam. Non 
dixi, alia morte, sed alio: modo ceconomiam im- 
pleri ; hoc est , citra mortem. Nam calicem inter- 
pretatus sum : illud auteia aliter, tamquam, citra 
mortem. Atque hoc factum est, non quod vere- 


ρίου τὸν θάνατον ὑπὲρ τοῦ χόόμου, ἀλλὰ τὴν τῆς σαρ- 432 Dominus recusaverit mori pro mundo ; sed quod 
* ΄ 3 - t TNT » 4; , 
χὸς ἀσθένειαν πιστουμένου, ὅτι σὰρξ ἦν ἀληθῶς τὸ ^ fidem facere voluerit infirmitati carnis, atque 


δειλιοῦν, τὸ ταραττόμενον. Τὸ γὰρ πνεῦμα πρόθυμον, 
ἣ δὲ σὰρξ ἀσθὲνής. ἢ σαρχὶ τὰ ῥήματα τῆς ἀσθε- 
νείας ἐπέγραψεν, οὐ τῆς θεότητος τὴν αὐθεντίαν 
ἔτρωσε. Τί διαδάλλεις ἃ μὴ λέγω; τί συκοφαντεῖς ἃ 
μὴ κηρύττω ; ἕτερον τρόπον εἶπον * οὐ θανάτου, ἀλλ᾽ 
οἰκονομίας. Οὐ γὰρ εἴρηται, εἰ δυνατὸν, ἀμειφθήτω 
τὸ ποτήριον τοῦτο. Γῆς σαρχὸς ἣ ἀσθένεια., τῆς ἐναν- 
θρωπήσεως τὸ πάθος. Φθέγγεται τὰ τῆς ἀσθενείας 
ῥήματα, ἵνα δείξῃ ὅτι ταύτην ἐνδέδυται τὴν φύσιν, 


τὴν δειλιῶσαν τὸν θάνατον. Ἵνα δὲ μὴ πάλιν τῇ λέξει Β 


δουλεύσης, ἐκ περιουσίας χἀχεῖνο παρήγαγον, ὅτι 
ποῖος λόγος, τοὺς μὲν ἀποστόλους γενναίως τὸν θά- 
νατον χαταπατεῖν, τὸν δὲ τῶν ἀποστόλων Κύριον 
δεδιέναι καὶ τρέμειν τὴν τοῦ θανάτου πεῖραν; "Ego 
δὲ καὶ ταῦτα νῦν, ἀδελφοί. ἸΠαῦλος οὗ μόνον δεθῆναι, 
ἀλλὰ χαὶ ἀποθανεῖν ὑπὲρ τοῦ ὀνόματος τοῦ Χριστοῦ 
νεανιεύεται, καὶ ὃ Παύλου Κύριος παραιτεῖται τὸν θά- 
νατον; Καὶ Παύλου μὲν οὐ συνθρύπτεται à καρδία, ἣ 

δὲ τοῦ Χριστοῦ ψυχὴ ταράττεται ; ; Νῦν γάρ φησιν, *H 


ostendere carnem vere fuisse id quod timebat, et 
turbabatur : nam Spiritus. promtus est, caro 
autem. infirma. Carni verba infirmitatis adscri- 
bit, divinitatis majestatem. non laesit. Cur crimi- 
naris quz non dico? cur calummiaris quz non 
praedico? Alium. modum dixi; non mortis, sed 
cconomiz. Neque enim dictum est, Si possibile 
est, mutetur calix isie. Carnis est infirmitas, in- 
earnationis est passio. Profert. infirmitatis verba, 
ut ostendat se hac indutum esse natura, quz mor- 
tem formidat. Ut ne autem rursum dictioni ser- 
vias, ex abundanti illud quoque adduxi : que 
est ratio, apostolos fortiter mortem. conculcare, 
apostolorum vero Dominum timuisse et horruisse 
mortis accessum? Hac et nunc dicam, fratres. 
Paulus non solum alligari, sed etiam mori propter 
nomen Christi paratum se strenue pronuntiat,, 
Pauli vero Dominus mori recusat? Et Pauli qui- 
dem cor non moeret, anima vero Christi turba- 


Potestatem habeo ponendi animam Jeak: 10. 


tur? Nam ait : unc anima mea turbata. est, joan. 12. 
Hac omnia vobis testibus loquutus sum. Verum 27: 
his non obtemperas? sed illud, Si possibile est, 


Ψυχή μου τετάραχται. Ταῦτα πάντα ὑπὸ μάρτυσιν 

ὑμῖν ἐφθεγξάμην. Ἀλλ᾽ οὐ πείθει σε ταῦτα ; ἀλλὰ τὸ, 

Εἰ δυνατὸν, ἔτι σχανδαλίζει σε; Ναὶ, suni. Συνέλθω- 
. 


506 


adhue offendiculo ést tibi? Sane quidem, ait. 
Congrediamur, fratres, cum. contentioso, simul- 
que nitamur vi veritatis illos erigere qui incredu- 
litatis infirmitate lapsi sunt. Si potestatem habuis- 
set Christus, non dixisset, Si possibile. est, 
transeat. Accusa ergo etiam Deum, qui in lege 
iis verbis usus est, quz» ab ejus potestate longe 
distent. Ait enim Moysi Deus , cum loqueretur in 
monte Sina, per magnum illud terribileque osten- 
tum : cum omnis tremeret populus, audiens vocem 
Dei viventis : qui omnium potestatem habet, et 
omnia omnibus dispensat, ait Moysi Deus omnium 
Decut.5.29. largitor : Quis dabit esse cor eorum in eis; ut 
timeant me, et custodiant omnibus diebus, ut 
bene sit eis, et filiis eorum ? Dicit Deus, Quis 
dabit populo huic cor? Et quis, Domine, te 
validior, ut det? nonne tu es qui cuncta das, 
praesertim quz ad pietatem spectant? Nisi tu es 
qui cor bonum das diligentibus te, nisi tu es qui 
Psal. 5o. largiris, quare David hoca te petit, Cor mun- 
EN dum crea in me Deus ? Cor mundum a te postu- 
lant prophetze, aliaque bona munera, atque cordis 
puritatem : et humana utens voce dicis, Quis da- 
bit populo huic cor? Et quis plus dat quam tu? 
Verumtamen licet tu. pro bonitate sic loquutus 
Sis, at beatus Moyses non adhesit sermoni tuo, 
sed publicavit majestatem tuam, ostendit aucto- 
ritatem , patefecit potentiam. Dicit populo in 
Deut.29.4. Deuteronomio : Dedit vobis Dominus Deus cor 
ad sciendum, et oculos ad videndum, et aures 
ad audiendum usque in diem hanc. 

ὃ. Vides illum dare cor, oculos, aures et 
omnia? Qui ergo is qui omnia dat dicebat, Quis 
dabit populo huic cor tale? quo pàcto rursus, 

Hzech. τα. nlsi ipse cor daret, diceret per Ezechielem : Et 
extraham ex eis cor lapideum, et dabo eis cor 
carneum, ei scribam legem meam in cordibus 
eorum ? Sicut ergo illic ipse Deus, qui dare po- 
test cor bonum, dicit, Quis dabit ? ita et Unige- 
nitus Patris, qui potestate sua replet orbem terra- 
rum,dicitque cum auctoritate : Potestatem habeo 
ponendi animam meam, et potestatem habeo 
sumendi eam. : adhuc responde et ex humana 
forma et ratione carnalis infirmitatis, his verbis : 
Matth, 26, Si possibile est, transeat a me calix. Ne igitur 
39. calumniemini circa ea quz dicta non fuerunt, sed 
inhzrete iis, quze praedicata sunt : ne criminemini 
doctrinam, qui sensum non percipitis. Scio unde 
in calumniam prorumpas : 5010. unde sic affectus 
sis. Humanus est affectus, invidie morbus. Nam 
ut oculus si purus sit, cuncta recte videt ac dis- 
cernit; sin fumus invaserit, et pulchritudinem 


19. 
Jer. 31.33. 


Joan. 10. 


18. 


INCERTI 


μεν, ἀδελφοὶ, τῷ φιλονείχῳ, φιλονεικήσωμεν τῇ δυ- 
νάμει τῆς ἀληθείας ἐγεῖραι τοὺς πεσόντας τῇ ἀσθενείᾳ 
τῆς ἀπιστίας. Εἰ εἶχεν ἐξουσίαν ὃ Χριστὸς, οὐχ ἂν 
εἶπε τὸ, Εἰ δυνατὸν, παρελθάτω. Οὐχοῦν καὶ τὸν 
Θεὸν αἰτίασαι, διὰ τοῦ νόμου χεχρημιένον τινὶ λέξει, 
πολὺ τῆς αὐτοῦ ἐξουσίας χεχωρισμένῃ. Λέγει γὰρ 
πρὸς τὸν Μωῦσέα, ὅτε ἐλάλει ἐκ τοῦ ὄρους Σινᾶ, διὰ 
τῆς μεγάλης ἐχείνης καὶ φοδερᾶς ἐπιφανείας" ὅτε πᾶς 
ὃ λαὸς ἔτρεμεν, ἀκούων φωνὴν Θεοῦ ζῶντος * ὃ πάν-- 
των ἔχων τὴν ἐξουσίαν, καὶ πάντα διέπων τοῖς πᾶσι, 

Ὁ λέγει τῷ Μωῦσῇ, ὃ Θεὸς ὃ τὰ πάντα διδούς - Τίς δώ- 
Get οὕτως εἶναι τὴν καρδίαν αὐτῶν ἐν αὐτοῖς, ὥστε 
φοδεῖσθαί με x«l φυλάξασθαι πάσας τὰς ἡμέρας, ἵνα 
εὖ ἢ αὐτοῖς xol τοῖς τέκνοις αὐτῶν ; Λέγει 6 Θεός - 
Τίς δώσει τῷ λαῷ τούτῳ καρδίαν; Καὶ τίς, ὦ Δέ- 
σποτα, ὑπὲρ σὲ στερεὸς, ἵνα δῷ ; οὗ σὺ εἶ ὃ διδοὺς 
πάντα, χαὶ μάλιστα τὰ εἷς εὐσέδειχν συντείνοντα ; 
Εἰ μὴ σὺ ἦσθα 6 διδοὺς καρδίαν ἀγαθὴν τοῖς ἀγαπῶσί 
σε, εἶ μὴ σὺ el ὃ διδοὺς, πῶς σοι Δαυὶδ προσεύχεται, 
Καρδίαν καθαρὰν χτίσον ἐν ἐμοὶ ὁ Θεός ; Καρδίαν 
καθαρὰν παρὰ σοῦ αἰτοῦσιν οἵ προφῆται, xoi τὰ ἄλλα 

E δῶρα τὰ ἀγαθὰ, xo τῆς καρδίας καθαρότητα " καὶ 
λέγεις ἀνθρωπίνῃ χεχρημένος φωνῇ, Τίς δώσει τῷ 
λαῷ τούτῳ καρδίαν ; Καὶ τίς ὃ πλεῖόν σου διδούς - 
Πλὴν εἰ καὶ σὺ ὡς ἀγαθὸς οὕτως ἐφθέγξω, ἀλλ᾽ ὃ μα- 
χάριος Μωῦσῆς oüx ἠχολούθησέ cou τῇ λέξει, ἀλλ᾽ 
ἐχήρυξέ σου τὴν ἀξίαν, ἔδειξε τὴν αὐθεντίαν, ἐγνώρισέ 
σου τὴν δυναστείαν. Λέγει τῷ λαῷ ἐν τῷ Δευτερονο- 
μίῳ * Ἔδωχεν ὑμῖν Κύριος 6 Θεὸς καρδίαν εἰδέναι, 
xoi ὀφθαλμοὺς βλέπειν, xol ὦτα ἀκούειν, ἕως τῆς 
ἡμέρας ταύτης. 

Ὁρᾷς ὅτι καρδίαν, καὶ ὀφθαλμοὺς, καὶ ὦτα, καὶ 
τὰ πάντα ὃ αὐτὸς δίδωσι ; Πῶς οὖν ὃ τὰ πάντα διδοὺς 
ἔλεγε, Τίς δώσει τῷ λαῷ τούτῳ χαρδίαν τοιαύτην ; 

45 πῶς δὲ πάλιν, εἰ μὴ αὐτὸς ἦν ὃ διδοὺς καρδίαν, ἔλεγε 
A διὰ τοῦ Ἰεζεκιήλ * Καὶ ἐκσπάσω ἐξ αὐτῶν τὴν χαρ- 
δίαν τὴν λιθίνην, καὶ δώσω αὐτοῖς καρδίαν σαρχίνην, 
xo γράψω τὸν νόμον μου ἐν ταῖς χαρδίαις αὐτῶν ; 
Ὥσπερ οὖν ἐχεῖ αὐτὸς 6 Θεὸς, ὃ δυνάμενος δοῦναι 
χαρδίαν ἀγαθὴν, λέγει - Τίς δώσει ; οὕτως καὶ 6 Mo- 
νογενὴς τοῦ Πατρὸς, ἐν ἐξουσίᾳ πληρῶν τὴν olxou- 
μένην, καὶ λέγων μετὰ αὐθεντίας, ᾿Εξουσίαν ἔχω θεῖ- 
ναι τὴν ψυχήν μου, χαὶ ἐξουσίαν ἔχω λαδεῖν αὐτὴν, 
ἀποχρίνεται πάλιν τῷ ἀνθρωπίνῳ σχήματι, ἐχ 
προσώπου τῆς κατὰ σάρχα ἀσθενείας λέγων " Εἰ δυ- 
νατὸν, παρελθάτω ἀπ᾽ ἐμοῦ τὸ ποτήριον. Μὴ τοίνυν 
συχοφαντεῖτε τὰ μὴ λεγόμενα; ἀλλὰ στοιχεῖτε τοῖς 
B κηρυττομένοις " μὴ διαδάλλετε τὴν διδασχαλίαν, μὴ 
χαταλαμόάνοντες τὴν ἔννοιαν. Οἶδα πόθεν εἷς διαδο- 
λὴν ἐξολισθαίνεις * οἶδα ταῦτα πόθεν πάσχεις. Ἀνθρώ- 
πινον τὸ πάθος, βασκανία ἣ νόσος. "omo γὰρ ὃ 
ὀφθαλμὸς, ἐὰν ἢ χαθαρὸς, πάντα ὀρθὰ βλέπει καὶ 


IN ILLUD, IN QUA POTESTATE, ETC. 


διαχρίνει, ἐὰν δὲ χαπνὸς ἐπεισέλθῃ, καὶ λυμήνηται 
τὰ κάλλη τῆς ὄψεως, ἢ κονιορτὸς ἐμπέσῃ, ἀμδλύνει 
τὴν ὄψιν, xoi οὐ βλέπει καλῶς, ὡς πρὸ τούτου ἔδλε - 
πεν ὀρθῶς * οὕτως xo νῦν τῶν ἀχροατῶν ἕκαστος, ἕως 
χαθαρὸν ἔχει πίστεως Opqux, χαθαρὸν ἀγάπης βλέ- 
φαρον, ὀρθῶς xol καθαρῶς δρᾷ - ἐὰν δὲ καπνὸς βλα- 
σφημίας ἐπεισέλθῃ τοῖς λεγομένοις, ἢ χονιορτὸς βα- 
σχανίας τὴν ψυχὴν ὑποδράμη,, θολοῖ τὴν ὄψιν, χαὶ 
ἀφανίζει τὸ καθαρὸν τῆς διανοίας, καὶ ἃ μὴ ἤχουσεν, 
ἤχουσεν, καὶ ἃ ἤχουσεν, οὐ καλῶς ἐνόησεν. Ὅθεν 
προειδυῖα ἣ θεία Γραφὴ τὰ προσχόμματα τῶν μελ- 
λόντων τῇ διανοίᾳ προσκόπτειν τοῖς ἱεροῖς γράμμασι, 
χαί πού τις τῶν προφητῶν ἐδόα, μετὰ τὸ πλη- 
ρῶσαι τὸ θεῖον χήρυγμα - Τίς σοφὸς, xo συνήσει 
ταῦτα; καὶ ἀνὴρ φρόνιμος, καὶ γνώσεται ταῦτα ; Ὅτι 
εὐθεῖαι οἱ ὁδοὶ Κυρίου, δίκαιοι πορεύσονται ἐν αὐταῖς. 
Νὴ τοίνυν, ἀδελφὲ, μεθάρπαζε ῥήματα εἰς προσχόμ.- 
ματα, Γυμνὸς ὃ λόγος, γυμνὴ ἡ ἀλήθεια. Οὐχ εἷς, 
οὗ δεύτερος, οὐ δέκατος, οὐχ ἑκατοστὸς ὃ ἀχούσας ; 
* πλῆθός ἐστιν ἄπειρον, πλῆθος ἀναρίθμητον. Πέλα- 
γός ἐστιν εὐσεδείας ἣ ᾿Εχχλησία, o0 κυμάτων πεπλη- 
ρωμένον, ἀλλὰ πίστεως γέμον. Οὐ ναυαγεῖ παρ᾽ ἡμῖν 
τὸ τῆς διδασκαλίας σχάφος, οὐ τύπτεται, οὐ ταράτ- 
τεται, 00 χειμάζεται * ἀλλ᾽ ὡς εὔδιον λιμένα εἰς τὰς 
ψυχὰς τῶν τὸν Κύριον ἀγαπώντων δρμίζεται. Ἀλλὰ 
ταῦτα μὲν εἰς τοσοῦτον. ᾿Εχεῖνο δὲ δεῖ σχοπεῖν, ὅτι 
οἵ ἅγιοι τοῦ Θεοῦ ὑποπίπτουσι συκοφαντίαις. "TÉ τὸ 
θαυμαστὸν, εἰ ἡμεῖς οἱ εὐτελεῖς, χαὶ ταπεινοὶ ; χαὶ τὸ 


507 


visus labefactarit, aut si pulvis inciderit, obtun- 
dit visum; neque recte videt ut ante : ita nunc 
quoque auditores singuli, donec purum habent 
fidei oculum , puram caritatis palpebram, recte 
pureque vident; at si famus blasphemiz dicta 
invaserit, aut invidie pulvis animum subierit, 
turbat intuitum, mentisque puritatem tollit ; ac 
€ que non audivit , audivisse putat, queque audi- 
vit, non probe intellexit. Quapropter cum prz- 
videret divina Scriptura offendicula eorum. qui in 
sacris literis cogitatione oberraturi erant, quidam 
ex prophetis clamavit post impletam divinam 


predicationem : Quis sapiens, et intelliget hac? Osce. 14.10. 


et vir prudens, et cognoscet hec? Quia recte 
vie Domini, justi ambulabuni in. eis. Ne ita- 
que, frater, verba convertas in offendicula. Nu- 
dus sermo, nuda veritas. Non unus, non duo, non 
decem, non centum audierunt, multitudo. est 
immensa et. innumera, Pelagus pietatis est Eccle- 
p sia, non fluctibus agitatum, sed fide plenum. 
Apud nos non patitur naufragium scapha doctri- 
n, non pellitur, non turbatur, non tempestati- 
bus agitatur; sed ut ad. tranquillum. portum in 
animas diligentium Deum appellit. Atque hzc 
hactenus. Coterum illud. considerare oportet , 
sanctos Deiin calumnias incidere. Quid mirum 
si nos viles, humiles, qui nihil sumus, ut ita di- 
cam, calumniis impetimur? Annon audisti Davi- 


dis verba, Eripe me a calumniis hominum ? Psal. 118. 
Calumniam passi sunt etiam sancti Servatoris t 
apostoli, ut ait et beatus Paulus: Etz:0n sicut Rom. 3.8. 


μηδὲν, ὡς εἰπεῖν, ὄντες, συχοφαντούμεθα ; Ἢ οὐχ 
ἤχουσας πῶς ὃ Δαυίδ φησι" " Ῥῦσαί με ἀπὸ cuxo- 
φαντίας ἀνθρώπων ;-᾿ Ἐσυχοφαντήθησαν xaX οἵ ἅγιοι 


τοῦ Σωτῆρος ἀπόστολοι, ὡς ἔλεγε χαὶ ὃ μαχάριος 
Παῦλος- Καὶ μὴ, καθὼς βλασφημούμεθα, xal χαθώς 
φασί τινες ἡμᾶς λέγειν, ὅτι ποιήσωμεν τὰ χαχὰ, ἵνα 
ἔλθη τὰ ἀγαθά. Οὐ λυποῦμαι μετὰ τῶν ἁγίων συχο-- 

ὕμενος, εἰ xal ἀνάξιός εἶμι τῶν ἁγίων. " Ey 


E blasphemamur, δὲ sicut aiunt quidam nos di- 
cere, faciamus mala , ut veniant bona. Non 
moreo, cum sanctis calumnia affectus ; etsi indi- 
gnus sum sanctorum consortio. Judices vos omnes 
habeo, atque ante vos omnes communem patrem 


πάντας ὑμᾶς χριτὰς, xa πρὸ πάντων ὑμῶν τὸν xot- 5, nostrum, qui non ex prajudicata opinione, sed re 
νὸν ἡμῶν πατέρα, οὐ προλήψει κρίνοντα, ἀλλ᾽ ἐννοίᾳ A cognita judicat. Novit cogitationes nostras, co- 


δικάζοντα. Οἶδεν ἡμῶν τὰ νοήματα, γνωρίζει xol 
τὰ ῥήματα, ὅτι ἐξ αὐτοῦ ἐπαιδεύθημεν ταῦτα. Ἀν- 
τιβάλλομεν πρὸς ὑμᾶς, εἰ “ἐπέλειπτο τῶν εἰρη- 
μένων, διορθῶσαι τὰ εἰρημένα * ἀλλ᾽ οὖχ ὑπελάδετο. 


^ τιλῆθος ἄπειρον. Hunc ad sacras conciones concur- 
sum, auditorum ὠθισμὸν, θλίψιν, στενοχωρίαν, Sepe me- 
morant patres , prcipue noster; eoque de more cum 
Christiano Lupo accipio verba Nestorii : Pareo enim, 
quoniam et ego valde sum fatigatus et vos omnino 
constrícti ; seu ex alia versione , constipatione laboratis, 
grece proculdubio σφιγγόμενοι. In Homilia Pauli Emi- 
Seni: στενοχωρία τῶν ἡμετέρων ἀδελφῶν ἐξῶσεν ἡμᾶς τῶν 
σχαμμότων: cui adsonat, Gregorius Nyssenus Orationi- 
bus in 40 martyres. Consuli quoque velim Sozomenum 


gnoscit et verba, quod ab ipso hzc edocti fueri- 
mus. Postulamus a vobis num reprehenderit dicta, 
eaque correxerit : verum nihil suspicatus est. Certe 
si emendasset, non odio, sed caritate motus id 


lib. 8, cap. 5, et Vitam Chrysostomi per Anonymum 
n. 86. Catterum differentiam Ecclesie et Ecclesiarum 
tradit Philoponus εἰς τὴν Μωύσέως χοσμογονίαν lib, 4, 
cap. 6, modo commode legatur sic, ἐχκλησίαι δὲ, τὸ 
πλῆθος αὐτῶν τὸ πανταχοῦ. Vide locum. Res clara est. 
Coteler. 

» Pücal με ἀπὸ συκοφαντίας ἀνθρώπων. Tta quoque Ni- 
lus De diversis malignis cogitationibus cap. ultimo. 
Coteler. 

^ [ Coteler. conj. ἐπείληπτο. ] 


Prov,3.12. 


Sap. 9. 6. 


Watth, 16. 
6. 


MHebr. 1. 2, 


Hom. 9: 8. 


508 


fecisset. Quem enim diligit pater, arguit; quem 
vero non corrigit, aversatur. Admirandus autem 
hic pater et recte dicta comprobat, et errores 
emendat. Hoc enim patris proprium est, recte 
dicta ac cum fide praedicata laudibus celebrare. 
Sufficit ergo omnium instar ejus suffragium, at- 
que in primis sanctissimi Dei. Caeterum pi: ad- 
hereamas religioni , servemus fidem intemeratam. B 
Credite veritati, ne contradicite veritati. Ne fidem 
adulteres, divinam naturam ne curiose explores, 
ne mortalibus ratiociniis immortalem dignitatem 
subjicias. Periculosa est ratiocinationum via; 
tuta et firma intelligentia confessionis fidei. Vera 
sapientia est fides. Audi quid dicat divinum ora- 
culum : /Vam etsi quis erit perfectus inter filios 
hominum, si ab illo abfuerit ea. que a te est 
sapientia, ad. nihilum reputabitur. Fuge que- 
stiones, neque vérba pravferas fidei. Paulum habe 
magistrum, Petrum tibi adscribe praceptorem : 
illorum fidem sectare. Audi Petrum dicentem : 
Tu es Christus, Filius Dei vivi. Sequere Pau- 
lum aperte Filium Dei celebrantem,ac modo qui- 
dem dicentem : Loquutus est nobis Deus in Fi- 
lio, per quem. fecit et secula: qui cum sit 
splendor glorie, et figura substantie, portans- 
que omnia verbo virtutis suc : modo iterum 
predicantem, ubi de Judzis agit : Quorum pa- 
tres nostri, ex quibus est Christus secundum 
carnem, qui est super omnia Deus benedictus 
in secula. seculorum. Amen. 


INCERTI IN ILLUD, QUA POTESTATE, ETC. 


Ei γὰρ οὖν διορθώσατο, ob μισῶν, ἀλλὰ ἀγαπῶν. 
Ὃν γὰρ ἀγαπᾷ πατὴρ, ἐλέγχει " ὃν δὲ οὐ διορ- 
θοῦται, ἀποστρέφεται. Ὃ δὲ θαυμάσιος οὗτος πατὴρ 
χαὶ τὰ καλῶς λεγόμενα ἀποδέχεται, xal τοῖς ἐσφαλ- 
μένοις ἐπάγει τὴν διόρθωσιν. Τοῦτο γὰρ πατρὸς ἴδιον, 
βραδεύειν τοῖς καλῶς λεγομένοις, καὶ μετὰ πίστεως 
χηρυττομένοις. Ἀρκεῖ τοίνυν ἀντὶ πάντων ἢ ψῆφος 
αὐτοῦ, xol πρὸ αὐτοῦ πάλιν ἣ τοῦ παναγίου Θεοῦ. 
Ἐχώμεθα δὲ τῆς εὐσεδείας, φυλάξωμεν τὴν πίστιν 
ἀσάλευτον. Πιστεύετε τῇ ἀληθείᾳ, καὶ μὴ ἀντιλέγετε 
τῇ ἀληθείᾳ. Μὴ παραγράφου τὴν πίστιν, μὴ πολυπρα- 
γμόνει τὴν θείαν φύσιν, μὴ δποδάλῃς λογισμοῖς θνη- 
τοῖς τὴν ἀθάνατον ἀξίαν. ᾿Επισφαλὴς ἣ τῶν λογισμῶν 
δδός * ἀσφαλὴς χαὶ βεδαία ἣ ἔννοια τῆς κατὰ τὴν πί- 
στιν ὁμολογίας. Ἢ ἀληθὴς σοφία ἢ πίστις ἐστίν. 
Ἄχουε τί φησι τὸ θεῖον λόγιον" Κἂν γὰρ ἦ τις τέλειος 
ἐν υἱοῖς ἀνθρώπων, τῆς παρὰ σοῦ σοφίας ἀπούσης, 
εἰς οὐδὲν λογισθήσεται. Φεῦγε τὰ ζητήματα, καὶ 
μὴ προτίμα τῆς πίστεως τὰ ῥήματα. Ἠαῦλον ἔχε 
διδάσκαλον, Πέτρον ἐπιγράφου καθηγητήν" τῇ πί- 
ατει ἐχείνων ἐξαχολούθησον. Ἄχουε Πέτρου λέγον- 
τος * Σὺ εἶ 6 Χριστὸς, δ᾽ ΥἹὸς τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος. 
Ἀχολούθει τῷ Παύλῳ, σαφῶς τὸν τοῦ Θεοῦ ΥἹὸν 
ἀνυμνοῦντι, καί πη μὲν λέγοντι, ὅτι ᾿Ελάλησεν ἡμῖν 
ὃ Θεὸς ἐν Υἱῷ, δι’ οὗ xal τοὺς αἰῶνας ἐποίησε * ὃς 
ὧν ἀπαύγασμα τῆς δόξης , χαὶ χαραχτὴῤ τῆς ὕπο- 
στάσεως; φέρων τε τὰ πάντα τῷ λόγῳ τῆς δυνάμεως 
αὐτοῦ * πὴ δὲ πάλιν κηρύττοντι, ἐν τῷ περὶ Ἰου- 
δαίων * Ὧν οἵ πατέρες ἡμῶν, ἐξ ὧν ὃ Χριστὸς xarà 
σάρχα, ὃ ὧν ἐπὶ πάντων Θεὸς εὐλογητὸς εἰς τοὺς 


αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν. 


MONITUM. 5o9 


MONITUM 


AD SEX HOMILIAS SEVERIANI DE MUNDI CREATIONE. 


In Vaticano Codice num. 1500, inque aliis Codicibus hae conciones Joannis Chrysostomi nomine 
comparent ; id curantibus librariis, ut quzstus causa quanto plura possent Chrysostomi nomine inscri- 
berent. At esse Severiani episcopi Gabalorum constat : idque luculenter declarat Cosmas /Egyptius in 
Topographia sua Christiana a nobis edita anno 1706, ubi p. $20, postquam Theophili Alexandrini ali- 
quot loca ex Epistolis festalibus attulerat, ad Severianum Gabalorum transit, quem Theophili συμμύ-- 
στὴν VOCat : xol τοῦτον δὲ παραδραμόντες, ἐπὶ τὸν xav ἐχεῖνο χαιροῦ συμμύστην τὸν τῆς Γαδάλων ἐπίσχο- 
πον Σευηριανὸν, τέταρτον, μετέλθωμεν, μάρτυρα σχεδὸν πάσῃ τὴ ἡμετέρᾳ συγγραφῇ : Perum hoc dimisso 
( Theophilo) ad. alium ipsi equalem et symm;ystam, Gabalorum scilicet episcopum Severianum, 
quartum numero , transeamus. Hinc multa longaque fragmenta hujus operis ad verbum refert, que 
nos suis locis contulimus cum textu nostro. Itaque orationes Severiani sine dubio sunt. De his audien- 
dus Savilius in notis p. 871, ubi de quibusdam orationibus ab se cum Chrysostomi operibus editis 
agens sic ait : « « Hasce novem orationes sequentes ideo adjeci, quia in bibliothecis passim reperiantur 
sub nomine Chrysostomi, cum tamen ipsius non sint ; et in aliis correctioribus libris aliis auctoribus, 
idque vere, adscribantur. De his sex. orationibus alia etiam ratio fuit, quod non abs re putarem exstare 
publice monumentum eloquentiz ferrez illius ztatis, quae tamen cum nostro aureo flumine judicio au- 
rium ejus seculi comparanda videretur. Nota enim Joannis nostri et Severiani rivalitas ex historia ec- 
clesiastica, nota Imperatricis Eudoxiz pro Severiano contra Joannem studia. » 

Quam vocat Savilius eloquentiam ferream, ego certe φλυαρίαν dixerim, et loquacitatem ; nam ubi fa- 
cundiam vult exhibere, ibi futilia Joquitur : rerum naturalium perquisitionem plerumque aggreditur, et ad 
nauseam usque explorat, suoque more, nimirum inepte, edisserit : auditores autem ea de causa conque- 
stos objurgat acriter ;-ita de mundo, quem rotundum esse negat, de igne, de aqua, plus quam satis esset 
agit. In. rebus seriis aliquando nugatur,ut cum inde probat Adamum habuisse spiritum prophetia, 
quod dixerit, Zoc nunc os ex ossibus meis, etc. Nam quomodo, inquit, scire poterat se ossa habere, 
qui ossa sua nunquam viderat, nisi spiritum prophetia habuisset? Hac in oratione quinta. Tolerabilius 
fortasse est, etsi parvi pretii, id quod in eadem oratione ait : ideo AAAM nomen impositum esse primo 
homini, quia hoc nomine quatuor climata per primas literas designatur, α, ἀνατολὴ, ὁ, δύσις, α, ἄρχτος, 
u, μεσημύρία, oriens, occidens, septentrio, meridies, non advertens hoc nomen Hebraice vel Chal- 
daice impositum Adamo fuisse, quibus linguis ista climatum significatio per primas literas non in- 
dicatur, atque adeo casu, non consilio, factum ut in Graco nomine quatuor climatum primae liter. de- 
prehenderentur. 

Habitz sunt Πα: orationes in Quadragesima, ut non semelin prima innuit Severianus, Harum inter- 
pretationem Latinam novam paravimus. 


Ct 


SEVERIAN! 


'"SEVERIANI, 


GABALORUM EPISCOPI, 


IN MUNDI CREATIONEM, 


ORATIO PRIMA. 


In primum diem creationis mundi. 

1. Quodvis pietatis argumentum, animarum 
nostrarum emendatio est. Ad hanc enim anima- 
rum salutem omnia pietatis instituta respiciunt. 
Hanc et Dei sermo operatur, hanc et Moysis lex 
insinuat, hanc przdicant spirituales ille prophe- 
tarum linguz : incessabili voce pro hac clamant 
apostoli. Omnia siquidem pro nobis, et propter 
nos : ut dum nostra ad emendationem properant, 

Scripture pletatem. nos assequamur. Omnis itaque sanctus 
—n liber salutis nostrae causa scriptus est, ut modo 
que. dicebam. Hie porro creationis liber, origo, fons 

et virtus est eorum omnium, quz in lege et in 
prophetis scripta sunt. Ac quemadmodum non 
potest domus sine fundamento stare, sic nec varia 
creaturarum pulchritudo splendescere, nisi crea- 
tio ipsa initium habuerit. Scio multos ex sanctis 

Multi pa- patribus de creatione verba fecisse, multaque et 

tresdecres egregia dixisse, ut Spiritus gratiz mensura ipsis 


tione scri- F " "Pu . 
perunt. — COllata tulit. Licet autem multa, eximia et mira- 


bilia dicta fuerint, nihil vetat quominus et nostra - 


dicamus, prout Spiritus gratia subministraverit. 
Quemadmodum enim eos qui ante nos fuere non 
cohibuere veterum scripta, sic nec illi qui nos 
processerunt, nos arcebunt ab instituto. Si qui- 
dem et illis et nobis et antiquioribus una est gra- 
tia que Spiritus sancti virtutem suppeditet. 
τ. Cor. 12. Ümnia, enim, inquit, operatur unus et idem 
ica - Spiritus, dividens singulis prout vult. Non 


^ In Codice Vaticano num. 560 : τοῦ αὐτοῦ (supple 
Χρυσοστόμου: nam Chrysostomi sunt ea que preecedunt) 
els τὴν πρώτην ἡμέραν τῆς χοσμοποιίας. Savilius totum ti- 
tulum sic concinnavit: Σεθηριανοῦ ἐπισχόπου Vado εἰς 
τὴν χοσμοποιίαν λόγοι ἕξ, Χρυσοστόμῳ δὲ ἐν τισὶν ἀντιγρά- 


436 


T Εἰς τὴν πρώτην ἡμέραν τῆς χοσμοποιίας. 


Πᾶσα εὐσεδείας ὑπόθεσις τῶν ψυχῶν ἐστι τῶν ἥμε- 
τέρων διόρθωσις. Πρὺς ταύτην γὰρ τὴν τῶν ψυχῶν 
ἡμῶν σωτηρίαν ὁρᾷ πάντα τὰ τῆς εὐσεδείας παιδεύ- 
ματα. Ταύτην γοῦν xo 6 τοῦ Θεοῦ πραγματεύεται 
λόγος, ταύτην 6 Μωῦσέως ὑποτίθεται νόμος, ταύτην 
χηρύττουσιν αἵ γοεραὶ τῶν προφητῶν γλῶσσαι, ὑπὲρ 
ταύτης ἀσιγήτοις στόμασι βοῶσιν of ἀπόστολοι. Πάντα 
γὰρ ὑπὲρ ἡμῶν καὶ δι’ ἡμᾶς" ἵνα πρὸς διόρθωσιν δρα- 
μόντα τὰ ἡμέτερα τῆς εὐσεδείας καταξιωθῇ. Πᾶσα μὲν 
οὖν βίόλος ἁγία ἀφορμὴν ἔχει τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν, 
ὡς ἔφθην εἰπών. Αὕτη δὲ 1 τῆς δημιουργίας βίδλος,ἀρχὴ 
καὶ πηγὴ καὶ δύναμίς ἐστι πάντων τῶν ἐν νόμῳ xal 
προφήταις. Καὶ ὥσπερ οἶκον οὐχ οἷόν τε στῆναι, θεμε- 
λίου μὴ ὑποχειμένου, οὕτως οὐδὲ τὰ τῆς δημιουργίας 
χάλχη λάμψαι, μὴ τῆς δημιουργίας τὴν ἀρχὴν ἀπο- 
λαδούσης. Οἶδα μὲν οὖν, ὅτι πολλοὶ τῶν ἁγίων πατέ- 
pov χαθῆχαν εἰς τὸν τῆς δημιουργίας λόγον, πολλὰ 
χαὶ μεγάλα καὶ ἔνδοξα εἰρηκότες, ὡς ἣ τοῦ ἁγίου 
Πνεύματος ἐπεμέτρησε χάρις. Καὶ πολλῶν xol μεγά- 
λων xai θαυμαστῶν προειρημένων, οὐδὲν χωλύει xoi 
τὰ παρ᾽ ἡμῶν ῥηθῆναι, ὡς ἂν f τοῦ ἁγίου Πνεύματος 
χορηγήσῃ χάρις. “Ὥσπερ γὰρ ol πρὸ ἡμῶν οὖχ ἐνε- 
ποδίσθησαν ὑπὸ τῶν πρὸ αὐτῶν, οὕτως οὐδὲ ἡμεῖς 
ὑπὸ τῶν πρὸ τῆς ἡμετέρας γενεᾶς. Καὶ γὰρ χἀχείνοις 
καὶ ἡμῖν χαὶ τοῖς πρὸ ἐχείνων μία ἐστὶν ἣ χάρις ἣ 
χορηγοῦσα τοῦ ἁγίου Πνεύματος τὴν δύναμιν. Πάντα 
γὰρ, φησὶν, ἐνεργεῖ ἕν xal τὸ αὐτὸ Πνεῦμα, διαιροῦν 
ἰδία ἑκάστῳ καθὼς βούλεται. Οὐ τοίνυν τὰ παρὰ τῶν 


Β 


C 


gots ἐπιγραφόμενοι. Combefisius, qui uno Savilio est usus, 
[repetens ty pis sermones hos sex in Bibliothece Grce- 
corum patrum Zfuctario novissimo, Tom. 4, p. 211, 
sqq., Paris. 1672, fol.] hec postrema de Chrysostomo 
tacuit. 


DE MUNDI CREATIONE ORATIO 1. 


πατέρων ἐχθάλλεται, ἀλλὰ τὰ παρ᾽ ἡμῶν παρατίθε - 
ται. Κἂν ἢ μεγάλα τὰ παρ᾽ αὐτῶν, μικρὰ δὲ τὰ ἡμέ- 
τερα, ἀλλὰ συνοικοδομεῖται ἐκείνοις. Ὥσπερ γὰρ λί- 
θον μέγαν κύθου τάξιν φέροντα, ἐν οἰκοδομῇ παγέντα, 


δι: 


ergo ea qu:e a patribus dicta sunt eliminantur, sed 
nostra illis apponuntur. Quamvis magna sunt eo- 
rum dicta, nostra autem exigua, haec tamen in 
eamdem structuram aptantur. Ut enim. lapidem 


καὶ ἠρέμα σαλευόμενον, μικρὸς ὑποδληθεὶς λίθος στη- D magnum in cubi formam aptatum, in structaram 


ρίξει: οὕτω καὶ τὰ ὑπὸ τῶν πατέρων εἰρημένα, μικρὰς 
προσθήκας δεχόμενα, μείζονα τὴν οἰκοδομὴν τῆς "Ex 
χλησίας ἀπεργάζεται, Παρακαλῶ δὲ τὴν ὑμετέραν 
ἀγάπην,, ταῖς ἐννοίαις τῶν λεγομένων προσέχειν" μὴ 
εἰ ξέναι εἰσὶν, ἀλλ᾽ εἰ ἀληθεῖς ὑπάρχουσιν. Οὔτε γὰρ 
τὸ ἐν συνηθείᾳ πάντως ἀληθὲς, οὔτε τὸ ξένον ψευδές - 
ἀλλὰ πανταχοῦ ζητεῖται εἰ ἀλήθεια ἢ ψεῦδος τὰ λε- 
γόμενα. Ἀξιῶ δὲ μήτε ὡς φίλον τινὰ χαρίσασθα! ἀνεξ- 


admotum, et paulum nutantem, subjectus firmat 
exiguus lapis : sic ea qua a patribus dicta sunt, 
exiguis accensionibus majus Ecclesie edificium 
constituunt. Precor autem caritatem vestram, ut 
dictorum sententiis attendatis ; non an nove sint, 
sed an vere. Non. enim quod usu tritum est, 
semper verum ; neque quod novum, ideo falsum : 
sed semper exploratur an ea quz dicuntur vera 


ἑτάστως δεχόμενον τοὺς λόγους " μήτε ὡς ἐχθρὸν s, sint, an falsa. Rogo autem ne quis, ut amicus ad 
ξενίζοντα ἐχθάλλειν τὸν λόγον" ἀλλ᾽ δρᾶν πανταχοῦ ^ gratiam sine examine sermonem excipiat, neve ut 


εἰ ἀλήθειά ἐστιν ἣ τοῖς λεγομένοις βραδεύουσα. 


^ ^ ^ 
Ἐν ἀρχῇ , φησὶν, ἐποίησεν ὃ Θεὸς τὸν οὐρανὸν 
- “- , — 
xai τὴν γῆν. Ἢ ἱστορία αὕτη ἐστὶ μὲν Μωῦύσέως τοῦ 


γομοθέτου σύγγραμμα, καὶ Πνεύματος ἁγίου ἀποχά-- 


λυψις. Περιέχει δὲ δημιουργίαν δυνάμει μὲν Θεοῦ 
γεναμένην, προφητικῇ δὲ χάριτι Μωῦσεϊ ἀποχαλυφθεῖ- 


σαν. Οὐ γὰρ εἶπεν ταῦτα Μωῦσῆς ὡς ἱστοριογράφος » 


ἀλλ᾽ ὡς προφήτης. Εἶπε γὰρ ἃ μὴ εἶδε, xod διηγή- 


σατο ὧν θεατὴς οὖχ ἐγένετο. “Ὥσπερ γὰρ τρία εἴδη p 


προφητείας εἰρήχαμεν πάλαι, ὅτι πρῶτον μὲν εἶδος 
προφγηχείας τὸ εἰπεῖν, δεύτερον δὲ τὸ δι᾿ ἔργου, τρί- 


zov τὸ δι᾽ ἔργου καὶ Mou: οὕτω καὶ ἐνταῦθα τρία 


μέρη προφητείας: προφητεία περὶ τῶν ἐνεστώτων, 
προφητεία περὶ τῶν μελλόντων , προφητεία περὶ τῶν 
παρελθόντων. Οἷον, οὐ παρῆν προφήτης, φέρε εἰπεῖν 
Ἡσαΐας, τοῖς ἐπὶ Μωῦσέως γενομένοις - ἀλλ᾽ ἐπειδὴ 
τὸ πνεῦμα Μωυσέως ἦν ἐν αὐτῷ, ἀποχαλύπτον αὐτῷ 
τὰ γενόμενα, προφητεία ἦν. Ἔστι δὲ αὖθις προφητεία 


inimicus illa quasi peregrina respuat, sed. videat 
ubique num veritas dictis palmam tribuat. 

2. In principio, inquit, fecit Deus celum 
et terram. Hac historia Moysis legislatoris opus 
est, et Spiritus sancti. revelatio. Continet autem 
creationem Dei virtute factam, per propheticam 
vero gratiam Moysi revelatam. Non enim hac 
Moyses ut historiographus dixit, sed ut propheta. 
Illa quippe dixit que non viderat, et illa narra- 
vit quorum spectator non fuerat. Ut enim pri- 
dem tria esse prophetiz genera esse diximus, pri- 
mum verbo, secundum opere, tertium opere et 
sermone : sic et tres jam prophetiz partes consti- 
tuimus : prophetiam de presentibus. prophetiam 
de futuris, et prophetiam de przteritis. Exempli 
causa : non aderat Isaias propheta iis que sub 
Moyse gesta sunt : sed quia spiritus Moysis erat 
in illo, qui ea ipsi revelaret, id. prophetia erat. 
Est item prophetia etiam de przsentibus ; ut si 


καὶ ἐπὶ τῶν παρόντων * ὡς ἐάν τις καὶ ἐπὶ τοῦ προφήτου C quis coram propheta aliquid in animo versans, 


ἑστὼς θέλῃ κρύψαι τι ἐν τῇ διανοίᾳ», xai ὃ προφήτης 
ἐλέγχη αὐτὸν, ὡς ὃ “Ελισσαῖος τὸν Γιεζὶ, τὰ μέλλοντα 
προσημαίνων χαὶ τὰ χεχρυμμένα δεικνύων. Μωῦσῆς 
εἶπε τὰ προγεγονότα, ἄλλοι τὰ μέλλοντα. Οὕτως οὖν δεῖ 
προσέχειν τῇ ἱστορίᾳ ταύτῃ; οὖχ ὡς διηγήματι, ἀλλ᾽ 
ὡς προφητείᾳ ἀληθινῇ ἐκ Πνεύματος ἁγίου λελαλη- 
“μένῃ. Τίς δὲ 6 σχοπὸς τῷ προφήτῃ ; Δύο πρόχεινται 
Messi ποιῆσαι, καὶ διδασχαλίαν ἐχθέσθαι, καὶ vo- 


μοθεσίαν ὑποτυπῶσαι. Νομοθέτης γὰρ ὧν, οὐ πρῶτον - 


occultum ei esse velit, et propheta ipsum arguat, 
ut Eliseus erga Giezi fecit, futura pronuntians 
et occulta revelans. Moyses quz preterita erant 
aperuit : alii quz futura. Ita igitur est hnic histo- 
rie attendendum, non ut narrationi, sed ut histo- 
rie vere, que per Spiritum sanctum prolata sit. 
Quis porro est prophet scopus? Duo Moyses in 
proposito habet, et doctrinam edere, et leges san- 
cire. Legislator enim cum sit , non tamen a legi- 


ἤρξατο τῆς νομοθεσίας, ἀλλὰ τῆς δημιουργίας. Διατί D bus incepit, sed a creatione. Cur autem primo 


δὲ πρῶτον ἠθέλησε δεῖξαι τὸν Θεὸν δημιουργὸν τοῦ 
παντὸς χαὶ Δεσπότην; Ἵνα δειχθῇ Θεός - οὐχ ἀλλο- 


τρίοις νομοθετῶν, ἀλλὰ τοῖς ἰδίοις. Εἰ μὴ γὰρ πρῶ- 


τον ἔδειξεν αὐτὸν δημιουργὸν τοῦ χόσμου, οὖχ ἂν ἀξιό- 
πιστὸς ἐδείχθη νομοθέτης τοῦ χόσμου. Τὸ γὰρ ἀλ- 
λοτρίοις νομοθετεῖν, βίας * τὸ δὲ τοὺς ἰδίους παιδεύειν, 
ἀκολουθίας. Ko ὥσπερ Ἰωάννης 6 εὐαγγελιστὴς οὐ 


voluit Deum ostendere Creatorem et Dominum 
universi? Ut Deus esse demonstraretur, qui non 
alienis, sed suis legem poneret. Nisi enim prius 
ostendisset eum mundi Conditorem,non fide dignus 
habitus fuisset mundi Legislator. Nam alienis le- 
gem dare, violentum; suos autem instituere, con- 
sentaneum est. Quemadmodum Joannes evange- 


Gen. T. t. 
Genesis 
auctor Moy- 
ses et Spi- 
ritu sancto 
revelante. 


Tria pro- 
phetiw. ge- 
nera. 


tionem ta-et ea 


512 


lista non prius leges a Christo latas posuit, quam 
ejus dominatum dixisset his verbis : In principio 
erat F'erbum, et Verbum erat apud Deum, et 
Deus erat Ferbum. Omnia per. ipsum facta 
sunt, et sine ipso factum est nihil quod factum 
est. In ipso vita erat, et vita erat lux homi- 
num. In propria venit, et sui eum non recepe- 
runt. Cum dixisset eum Opificem et Creatorem, 
tunc inducit illum Doctorem et Legislatorem uni- 


Cur Moy. versi. Rursum alius Moysis scopus. Cur beatus 


Moyses czlum memoravit, terram, mare, aquas 
que ex illis sunt, angelorum autem, archan- 
gelorum, Seraphim et Cherubim nullam mentio- 
nem fecit? Quia nimirum legislationem ad tem- 
poris illius conditionem aptabat. Noverat enim 
quibuscum loqueretur, cum iis nempe qui ex 
Egypto egressi erant, qui JEgyptiacum errorem, 
solem, lunam, stellas, fluvios, fontes, aquas didi- 458 
cerant. Invisibilium ergo creatione relicta, de vi- A 
sibilibus verba facit, ut persuaderet eis qui ha& 
adorabant, ut ne illa deos esse putarent, sed opera 
Dei. Non necesse namque erat, ut illis angelorum 
et archangelorum notitiam daret, ne rursum illo- 
rum zgritudinem aleret. Nam si, etiamsi non vi- 
derent, angelos tamen esse dixerunt, multo ma- 
gis, si audissent angelos aut archangelos, putas- 
sent illos esse deos. Sed celum memorat, terram, 
montes, aquas, et omnia quz ex illis sunt ; ut vi- 
sibilibus invisibilem interpretetur, et ex operibus 
Opificem prodat. Sic ergo etiam tres pueri Baby- 
lone fecerunt. Quia enim apud gentem illam ver- 
sabantur Deo inimicam : nec erat Dei cognitio, 
sed idola colebantur, in fornace cum essent, dice- 


B 


Dan.3. 57. bant : Benedicite , omnia opera Domini, Do- 


mino. Cur non dicebant, Angeli , cali , terra, 
ignis, aqua frigus, estus, et similia, sed. creatio- 
nem sigillatim enumerant? Ut creaturam omnem 
abluerent, et totum opificium mundarent, nullam- 
que relinquerent impietatis scintillam. Quemad- 
modum etiam hoc loco Moyses ut omnem JEgy- 
ptiacum errorem ἃ Judzis eliminaret, calum et 
terram ut creata memorat, ut hzc facta esse 
ostenderet, et Opificem declararet. Z7 principio 
creavit Deus celum et terram. 

S. Hic mihi animum adhibe. Ego miror quo- 
modo, Joannes et Moyses idem principium ha- 
beant. Nam hic dicit : In principio creavit ; ille 
vero ait : Zn príncipio erat. Verum et ille utili- 


C 


^ Sic Vaticanus. In Savil. ziza» deest, quod hic ta- 
men necessarium, ut ipse subodoratus est. [Infra pro 


SEVERIANI 


πρῶτον ἔταξε τοῦ Χριστοῦ τὴν νομοθεσίαν, ἕως εἷ- 
πεν αὐτοῦ τὴν δεσποτείαν, εἰπών: Ἔν ἀρχῇ ἦν 6 Aó- 
γος, καὶ ὃ Λόγος ἦν πρὸς τὸν Θεὸν, καὶ Θεὸς ἦν 6 
Λόγος. Πάντα δι᾽ αὐτοῦ ἐγένετο, xol χωρὶς αὐτοῦ ἐγέ- 
veto οὐδὲ ἕν, ὃ γέγονεν. "Ev αὐτῷ ζωὴ ἦν, xal ἡ ζωὴ 
ἦν τὸ φῶς τῶν ἀνθρώπων. Elg τὰ ἴδια ἦλθε, χαὶ οἱ 
ἴδιοι αὐτὸν οὐ παρέλαδον. Ὅτε εἶπεν αὐτὸν ποιητὴν 
xo δημιουργὸν, τότε εἰσάγει αὐτὸν διδάσκαλον xo 
νομοθέτην τοῦ παντός. Πάλιν ἄλλος σχοπὸς Μωῦσέως. 
Διατί ὃ μακάριος Μωῦσῆς οὐρανοῦ μὲν ἐμνημόνευσε, 
xo γῆς καὶ θαλάσσης χαὶ ὑδάτων, καὶ τῶν ἐξ αὐτῶν, 
ἀγγέλων δὲ ἢ ἀρχαγγέλων, ἢ Σεραφεὶμ. ἢ Χερουδεὶμ. 
οὖχκ ἐμνημόνευσεν; ᾿Ππειδὴ xo τὴν νομοθεσίαν πρὸς 
τοὺς τότε καιροὺς ἥρμοζεν. "Het γὰρ οἷς διελέγετο, 
τοῖς ἐξελθοῦσιν ἐχ τῆς Αἰγύπτου, τοῖς τὴν Αἰγυπτια- 
χὴν πλάνην μαθοῦσιν, ἥλιον xol σελήνην xo ἄστρα, 
ποταμοὺς xol πηγὰς καὶ ὕδατα. Κατέλιπεν οὖν τὴν 
τῶν ἀοράτων δημιουργίαν, καὶ xevot τὸν λόγον ἐπὶ τὰ 
δρώμενα, ἵνα πείσῃ τοὺς τούτοις προσχυνοῦντας μὴ 
νομίζειν αὐτὰ θεοὺς, ἀλλ᾽ ἔργα Θεοῦ. Καὶ γὰρ οὐκ 
ἣν ἀναγχαῖον τότε δεῖξαι ἐχείνοις περὶ ἀγγέλων καὶ. 
ἀρχαγγέλων, ἵνα μὴ πάλιν θρέψη αὐτῶν τὴν νόσον. 
Εἰ γὰρ μὴ βλέποντες " ἀγγέλους εἶπαν, πολλῷ μᾶλ-- 
λον, εἰ ἤχουσαν ἀγγέλους ἢ ἀρχαγγέλους, ἐνόμισαν 
ἐχείνους θεοὺς εἶναι. Ἀλλὰ μνημονεύει οὐρανοῦ καὶ γῆς, 
ὀρέων χαὶ ὁδάτων, καὶ τῶν ἐξ αὐτῶν πάντων, ἵνα ἀπὸ 
τῶν δρωμένων ἑρμηνεύσῃ τὸν ἀόρατον, xoi ἀπὸ τῶν 
ἔργων δείξη τὸν τεχνίτην. Οὕτως οὖν καὶ οἵ τρεῖς 
παῖδες ἐν Βαδυλῶνι ἐποίησαν. ᾿Επειδὴ γὰρ ἐν, τῷ 
ἔθνει ἦσαν ἐκείνῳ τῷ θεομάχῳ, καὶ οὐχ ἦν Θεοῦ γνῶ- 
σις, ἀλλ᾽ εἴδωλα προσεχυνεῖτο" ἐν τῇ καμίνῳ ὄντες 
λέγουσιν: Ἐὐλογεῖτε, πάντα τὰ ἔργα Κυρίου, τὸν Κύ- 
ριον. Διατί οὐχ εἶπον, ἄγγελοι, οὐρανοὶ, γῆ, πῦρ, ὕδωρ, 
ψῦχος, χαῦμα, καὶ ὅσα τοιαῦτα, ἀλλὰ τὴν δημιουρ- 
γίαν ἀριθμοῦσι χατὰ μέρος; Ἵνα ὅλην πλύνωσι τὴν 
χτίσιν, καὶ ὅλην χαθαρίσωσι τὴν δημιουργίαν, καὶ 
μηδένα καταλείπωσι σπινθῆρα τῆς ἀσεδείας. Ὥσπερ 
xal ἐνταῦθα Μωῦσῆς θελήσας τῶν Ἰουδαίων τὴν Ai- 
γυπτιαχὴν ἀπελάσαι πλάνην, μνημονεύει χαὶ οὐρα- 
νοῦ χαὶ γῆς ὡς γενομένων, ἵνα δείξῃ τὰ πεποιημένα, 
καὶ μνημονεύσῃ τὸν πεποιηκότα. "Ev ἀρχῇ ἐποίησεν 


ὃ Θεὸς τὸν οὐρανὸν xal τὴν γῆν. 


Ὧδέ μοι τὸν νοῦν. ᾿γὼ θαυμάζω πῶς Ἰωάννης 
xoi Νωὺῦσῆς τὸ αὐτὸ προοίμιον ἔσχον. Καὶ γὰρ οὗτος 
λέγει: Ἔν ἀρχῇ ἐποίησε χἀχεῖνος λέγει" Ἔν ἀρχὴ 
3. 3 ὝΝ ^ ! 
ἦν. ᾿Αλλὰ xdxsivog χρησίμως, καὶ οὗτος χυρίως. 


ὀρέων Combefis. legit ἀέρων. Et. C, 1. 1, idem pro 
μνημονεὺσν; habet ἑρμηνεύση. ] 


DE MUNDI CREATIONE ORATIO I. 


“Ὅπου μὲν γὰρ δημιουργία, ἔταξε Μωῦσῆς. τὸ, 
᾿Ἐποίησεν: ὅπου δὲ δημιουργὸς, ἔταξε τὸ Ἦν, ὃ 
εὐαγγελιστής. Πολὺ δὲ τὸ μέσον τοῦ, ᾿Εποίησε, xol 
τοῦ, Ἦν. τὸ μὲν γὰρ ἐγένετο, μὴ ὃν, ὃ δὲ ἦν ἀεὶ ὦν. 
Ἔν ἀρχῇ ἐποίησε, xo, "Ev ἀρχῇ ἦν. Θεοῦ τὸ εἷ- 
ναι, χτισμάτων δὲ τὸ γίνεσθαι, ὥσπερ χαὶ ὃ εὐαγγε- 
λιστὴς μερίζει. Περὶ μὲν γὰρ τοῦ Σωτῆρος λέγει" Ἔν 
ἀρχῇ ἦν 6 Λόγος, xa 6 Λόγος ἦν πρὸς τὸν Θεὸν , 
x«i Θεὸς ἦν 6 Λόγος. Οὗτος ἦν ἐν ἀρχῇ. "Ev αὐτῷ 
ζωὴ ἦν, καὶ ἢ ζωὴ ἦν τὸ φῶς τῶν ἀνθρώπων. P ξά- 
χις λέγει τὸ, Ἦν, ἵνα ἑρμηνεύσῃ τὸ ὄν. Περὶ δὲ τοῦ 
olxézou , ὅτε ἐκήρυξε τὸν ὄντα , χαὶ ἦλθεν εἰς τὸν δοῦ- 
λον τὸν Ἰωάννην» λέγει" ᾿Εγένετο ἄνθρωπος. Θεὸς ἦν, 
ἄνθρωπος δὲ ἐγένετο. Εἰ δὲ καὶ περὶ τοῦ Σωτῆρος 
τολμῶσι λέγειν, ὅτι καὶ ὃ Σωτὴρ γενόμενος ἦν, οὐὖ- 
δὲν διαφέρει τῆς γῆς. Πρόσεχε, παρακαλῶ - ἐὰν εἴπῃ 
ὃ αἱρετικὸς, ὅτι Χριστὸς γενόμενος ἦν, πρὶν γενέσθαι 
οὐχ ἦν, τί πλέον ἔχει τῆς γῆς; Καὶ γὰρ περὶ τῆς γῆς 
εἶπε Μωυσῆς: Ἢ δὲ γῆ ἦν. Εἰ οὖν τὸ, Ἔν ἀρχῇ ἦν; 
εἷς ποίησιν λαμθάνουσι, xai οὐ κατὰ τὴν ἀΐδιον φύ-- 
σιν, οὐδὲν πλέον ἔχει τῆς γῆς. Καὶ ὁ Θεὸς Λόγος ἦν, 
xal f γῆ ἦν ἀλλ᾽ * ἐχεῖ μὲν ἐν ἀρχὴ ἦν, μὴ γενόμε- 
νος, ἀεὶ ὥν- ἣ δὲ γῆ γενομένη ἦν. Οὐ γὰρ εἶπε 
πρῶτον ὃ νομοθέτης, Ἡ δὲ γῆ ἦν, ἕως ὅτε εἶπεν " 
Ἐν ἀρχῇ ἐποίησεν 6 Θεὸς τὸν οὐρανὸν xxi τὴν 
γῆν πρῶτον τὸ, ᾿Εποίησε, xal τότε τὸ, *Hy. Οἵ- 
δαμεν οὖν, ἀδελφοὶ, ὅτι τὰ λεπτὰ ταῦτα ζητήματα 
δυσχερῆ φαίνεται ταῖς τῶν πολλῶν διανοίαις. Ἀλλὰ 
δεῖ ἐν ἡμέρᾳ νηστείας νηφούσαις μᾶλλον ταῖς ψυχαῖς 
περὶ τῶν βαθυτέρων νοημάτων διαλέγεσθαι. "Ev ἀρχῇ 
ἦν, καὶ Ἔν ἀρχῇ ἐποίησε διὰ τοῦτο τὸ προοίμιον 
* [coy εἶπον, Ἔν ἀρχῇ, καὶ Ἐν ἀρχῇ, ἵνα δειχθῇ 
μία ῥίζα τῆς εὐσεδίας, fj χἀκχεῖνον παιδεύσασα τὸν 
νομοθέτην, xax τοῦτον φωτίσασα τὸν θεολόγον. Ἀδελ- 
qai γὰρ aí δύο Διαθῆκαι, ἐξ ἑνὸς Πατρὸς τεθεῖσαι" 
διὰ τοῦτο καὶ συμφώνως τὸν λόγον προφέρουσι" σχε- 
Gy γὰρ y αὐτὴ εἰκὼν καὶ ὁμοιότης ὑπάρχει. Καὶ ὥσ- 
περ ἐν ἀδελφαῖς ἐξ ἑνὸς πατρὸς γεγεννημέναις, πρόσ-- 
ἐστι τῆς ὁμοιότητος τὰ ἰδιώματα " οὕτως ἐπειδὴ αἵ 
δύο Διαθῆχαι ἐξ ἑνὸς Πατρὸς ἐγεννήθησαν, πολλὴν 
ἔχουσι τὴν ἐμφέρειαν. ᾿Αμέλει καὶ ἐν τῇ παλαιᾷ Δια-- 
θήχῃ προηγεῖται νόμος, καὶ ἀχολουθοῦσι προφῆται, 
χαὶ ἐν τῇ νέᾳ χάριτι προηγεῖται τὸ εὐαγγέλιον, xol 
ἀχολουθοῦσιν ἀπόστολοι. Ἐχεῖ δώδεκα προφῆται, P ἕχα- 
στος τῶν δώδεχα᾽ δώδεχα οἵ περὶ ᾿(δσηέ" τέσσαρες; 
Ἡσαΐας, Ἱερεμίας, Ἰεζεχιὴλ, Δανιήλ. "Ev τῇ Νέᾳ 


D 


513 


ter, et hic proprie. Ubi namque creatio erat, dixit 
Moyses, Fecit ; ubi vero Creator, posuit evange- 
lista, Erat. Multum autem est discriminis et in- 
tervalli inter illud, Fecit ; et illud, Erat : illud 
enim, cum ante non esset , factum est; hic vero 
semper erat. /n principio fecit,et, In principio 
erat. Dei est esse, creaturarum vero fieri, ut et 
cvangelista distinguit. Nam de Servatore ait : Zn 
principio erat. Ferbum, et Verbum erat apud 
Deum, et Deus erat Ferbum. Hoc erat in prin- 
cipio. In ipso vita erat, et vita erat lux homi- 
num. Sexies dixit, Erat, ut explicaret ejus exi- 
stentiam. De famulo autem, postquam przdicavit 
eum qui erat, et venit ad servum Joannem, dixit : 
Factus est homo.Deus erat, homoautem factus est. 


Contra 


E Quod si de Servatore dicere audeant : Servator Arianos. οἱ 


439 


etiam factus est, nihil differret a terra. Animum ad- 
hibe, quaeso : si dicat hereticus: Christus factus 
erat, non erat antequam fieret, quid ergo plus habe- 
bit, quam terra? Nam de terra quoque ait Moyses : 
Terra autem erat. Si igitur illud : /n principio 
erat, de creatione intelligunt, non de zterna na- 
tura ; nihil plus habet, quam terra. Et Deus Ver- 


A bum erat, et terra erat : sed ille quidem in prin- 


B 


cipio erat, non factus semper existens : terra vero 
facta erat. Non enim prius dixit legislator, Terra 
erat, donec diceret : In. principio fecit Deus 
celum. et terram ; primum dixit, Fecit, postea 
vero, Erat. Scimus certe, fratres, has subtiles 
questiones multorum animis molestas videri. Ve- 


Anomoos. 


Jejunii 


- | Pet oi Rd ἡ 2 . ies 
rum oportet in die jejunii, cum vigilantiores 


animz sunt, de altioribus verba facere. In prin- 
cipio erat, et, In principio fecit; ideo exordium 
par esse dixi, In principio, et, In principio ; 
ut demonstretur, unam esse pietatis radicem, quoe 
et illum, nempe legislatorem, instituit, et hunc, 


theologum scilicet, illuminavit. Germana. quippe p.o Testa - 
sunt duo Testamenta, uno Patre orta: ideo in menta uno 
sermone consentiunt : fere enim eadem imago, ""'* ?''^ 


eadem similitudo est. Ac quemadmodum in ger- 
manis, uno patre ortis, similes sunt proprietates : 
sic quia duo Testamenta uno Patre orta sunt, 
multam habent similitudinem. Sane et in Veteri 


. Testamento pracedit lex, et sequuntur prophete, 


δώδεχα ἀπόστολοι, xaX τέσσαρες εὐαγγελισταί. ᾿Ἔχεῖ | 


πάλιν πρώτη χλῆσις Θεοῦ ἀπὸ ἀδελφῶν ἤρξατο" ἔλαθε 


b Illud ἑξάκις deest in Savil, et in Combefis, Sed in 
Vaticano legitur recte; nam ἦν sexies in primis qua- 
tuor Joannis versibus legitur. 

* [ Combefis ἐχεῖνος.} 


et in noya gratia praecedit evangelium, et sequun- 
Aur apostoli. Illic duodecim prophetz, et singuli 
sunt ex numero duodeno : ducdecim sunt Osee 
et reliqui : quatuor, Isaias, Jeremias, Ezechiel, 


^ Vatic. ἴσον εἰπεῖν. Savil. ἴσον etzo»,melius ut videtur. 
b ἕχαστος deest in Savil., eoque sublato sententia ma- 
net imperfecta. 


514 SEVERIANI 


Daniel. In Novo Testamento: duodecim apostoli, 
et quatuor evangeliste. Ilic rursus prima voca- 
tio Dei a fatribus cepit: accepit enim. Moysem 
et Aaronem primos precones : in evangelio quo- 
que primam vocationem facit Petri et Andre. 
Et illic quidem simplex gratia, hic autem duplo 
auctior. Ilic enim duo fratres vocati sunt, Moy- 
ses et Aaron; hic autem bis duo fratres, Petrus et 
Andreas, Jacobus et Joannes. Quia voluit Serva- 
tor eam que secundum Spiritum sanctum est ca- 
ritatem nobis insinuare, et fratres affectu simul 
et spiritu. facere, fundamentum sumsit naturam, 
inseruitque natur viscera, et in illa superedifi- 
cavit fundamentum Ecclesie. Primum signum in 
Veteri fuit mutatus in sanguinem fluvius; pri- 
mum signum in Novo fuit mutatio aquz in vi- 
num. Verum non est presentis temporis totam 
similitudinem deinceps persequi : sed ad institu- 
tum revertamur. Zn principio fecit Deus celum 
et terram. Sex dierum spatio fecit Deus omnia. 
Sed prima dies differt a sequentibus. Nam prima 
die fecit Deus ex non exstantibus : a secundo au- 
tem die nihil fecit Deus ex non exstantibus ; sed 
ex iis qua prima die fecerat mutavit ut voluit. 
Tu vero his consideratis et exploratis, si verita- 
tem deprehendis, assensum praebe; sin non. de- 
prehendis, incusa, et accusationem admitto : id 
'enim multam defensionis ansam mihi praebet. 

A. Primo itaque die creaturarum materiam 
fecit Deus; reliquis vero diebus formam et orna- 
tum creaturarum. Exempli causa, fecit celum, 
quod ante non erat; non hoc calun, sed quod 
superius est : hoc quippe czlum secundo die fa- 


C γὰρ τὸν Μωῦσῆν xol τὸν ᾿Ααρὼν πρώτους κήρυχας * 
xxt ἐν τῷ εὐαγγελίῳ πρώτην χλῆσιν ποιεῖται Πέτρου 
xxt Ἀνδρέου, Κἀχεῖ μὲν ἁπλῇ χάρις, ὧδε δὲ διπλά- 
σιον. ᾿ἔχεῖ γὰρ δύο ἀδελφοὶ ἐκλήθησαν Μωῦσῆς χαὶ 
Ἀαρών " ἐνταῦθα δὲ διπλῇ δυὰς ἀδελφῶν, Πέτρος καὶ 
Ἀνδρέας, Ἰάχωδος καὶ Ἰωάννης. Ἐπειδὴ ἠθέλησεν ὃ 
Σωτὴρ τὴν κατὰ τὸ ἅγιον Πνεῦμα ἀγάπην ἐντυπῶσαι 
ἡμῖν, καὶ ἀδελφοὺς ποιῆσαι τῇ διαθέσει καὶ τῷ πνεύ- 
ματι, ἔλαδε θεμέλιον τὴν φύσιν, καὶ προσέπηξε τὰ 
τῆς φύσεως σπλάγχνα, καὶ ἐν ἐχείνῃ ἐποιχοδομεῖ τὸν 

Ὁ θεμέλιον τῆς ᾿Εχχλησίας. Πρῶτον σημεῖον ἐν τῇ Πα- 
λαιᾷ ὃ ποταμὸς εἰς αἷμα μεταδαλλόμενος - πρῶτον 
σημεῖον ἐν τὴ Καινῇ τὸ ὕδωρ εἰς οἶνον. Ἀλλ᾽ οὐχ ἔστι 
τοῦ παρόντος χαιροῦ πᾶσαν εἰπεῖν ἐφεξῆς τὴν ὁμοιό- 
τητα - εἰς δὲ τὸ προχείμενον ἐπανέλθωμεν. "Ev ἀρχῇ 
ἐποίησεν 6 Θεὸς τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν. "Ev ἕξ ἣμέ- 
pate ἐποίησεν ὃ Θεὸς τὰ πάντα. AX ἣ πρώτη ἡμέρα 
διαφέρει τῶν ἄλλων τῶν μετ᾽ αὐτήν. TT, μὲν γὰρ 
πρώτῃ ἡμέρᾳ ἐποίησεν ὃ Θεὸς x μὴ ὄντων " ἀπὸ δὲ 
τῆς δευτέρας ἡμέρας οὐδὲν ἐποίησεν & Θεὸς ix μὴ 
ὄντων, ἀλλ᾽ ὧν ἐποίησε τῇ πρώτῃ ἡμέρᾳ, μετέθαλεν 
ὡς ἠθέλησε. Σὺ δὲ ὁ σχεψάμενος χαὶ ἐρευνήσας, εἰ 

E. μὲν εὑρίσχεις ἀλήθειαν, συμφώνησον " εἰ δὲ οὖχ cb- 
ρίσχεις ἀλήθειαν, κατηγόρει, καὶ δέχομαι τὴν κατη- 
γορίαν " φέρει γάρ μοι πολλὴν ἀπολογίαν. 


“Τῇ μὲν οὖν πρώτῃ ἡμέρᾳ ἐποίησεν ὅ Θεὸς τὰς 
ὕλας τῶν χτισμάτων : ταῖς δὲ ἄλλαις ἡμέραις τὴν 
μόρψωσιν καὶ τὴν διακόσμησιν τῶν κτισμάτων. Οἷόν 
τι λέγω ἐποίησε τὸν οὐῤανὸν μὴ ὄντα, οὐ τοῦτον, 
ἀλλὰ τὸν ὑπεράνω. οὗτος γὰρ τῇ δευτέρᾳ ἐγένετο. 


ctum est. Fecit Deus clum superius, de quo Da- μο Ἐποίησεν 6 Θεὸς τὸν οὐρανὸν τὸν ἄνω, περὶ οὗ xal 


Psal. 113. vid : Ceelum celi Domino. Ylud vero quasi 
16 lora Stipremum tabulatum est. Ac. quemadmodum in 
4eiorum 
formatio. domo duarum contignationum intercedit tabula- 
tum medium : sic et Dominus mundum creans ceu 
domum, medium tabulatum posuit hoc clum, et 
Psal. 103. Supra illum aquas. Ideo ait David : Qui tegis 
» aquis superiora ejus. Fecit igitur celum quod 
ante non erat, terram qua ante non erat, abyssos 
quz ante non erant, ventos, aerem, ignem, aquam. 
Omnium que facta sunt materiam prima die fecit. 
Sed haud dubie dicet aliquis : Scriptum est ipsum 
fecisse caelum et terram, de aqua, igre et aere non 
scriptum est. Primo itaque, fratres, ex quo dixit 
calum et terram facta esse, ex iis quae continent 


Α ὁ Δαυὶδ λέγει" Ὃ οὐρανὸς τοῦ οὐρανοῦ τῷ Κυρίῳ. 
^ Ὑπερῷον δέ ἐστι τοῦτο. Καὶ ὥσπερ ἐν οἴκῳ διωρόφῳ 
μεσολαδεῖ στέγη μέση" οὕτως ὡς ἕνα οἶχον χτίσας 
ὃ Κύριος τὸν χόσμον, μέσην στέγην ἐπέθηκε τὸν οὖ- 
ρανὸν τοῦτον, καὶ ὑπεράνω τὰ ὕδατα. Διὰ τοῦτο λέγει 
Δαυίδ: Ὃ στεγάζων ὕδασι τὰ ὑπερῷα αὐτοῦ" ἐποίη- 
σεν οὖν τὸν οὐρανὸν μὴ ὄντα, τὴν γὴν μὴ οὖσαν, τὰς 
ἀδύσσους μὴ οὔσας, ἀνέμους, ἀέρας, πῦρ, ὕδωρ. 
Πάντων τῶν γενομένων τὴν ὕλην τῇ πρώτη ἡμέρᾳ 
ἐποίησεν. ᾿Αλλὰ πάντως ἐρεῖ τις, γέγραπται μὲν ὅτι, 
ἐποίησε τὸν οὐρανὸν xoi τὴν γῆν, περὶ δὲ ὕδατος καὶ 
πυρὸς χαὶ ἀέρος οὐ γέγραπται. Πρῶτον μὲν οὖν, ἀδελ- 

B qol, ἀφ᾽ οὗ εἶπε τὸν οὐρανὸν xol τὴν γῆν γεγενῆ - 


* Hac affert Cosmas AEgyptius in Collectione nostra * Cosmas xai ὑπεράνω δέ ἐστὶ τούτου, χαὶ ὡς ἐν οἴκῳ διο- 


T.2, p. 820; 


ρόφῳ μεσολαθεῖται τῆς γῆς μέσον. 


515 


ea quie continentur indicavit. Sicut enim cum 
dixit, Fecit Deus hominem pulverem accipiens Gen. 2. 7. 
de terra, opificium dixit, non membra enumera- 
vit : neque dixit : Fecit Deus oculos, et aures, et 
nares, sed hominem dicens, omnia simul membra 
comprehendit : sic cum dicit, Deum fecisse celum 
et terram, cuncta complexus est, et una tenebras 
et abyssos factas induxit: nam Tenebre,inquit, ce». 1.2. 
erant super faciem abyssi. Abyssus vero voca- 


DE MUNDI CREATIONE ORATIO I. 


σθαι, ἐχ τῶν περιεχόντων P ἡρμήνευε τὰ περιεχόμενα. 
Ὡς γὰρ ὅτε εἶπεν, Ἐποίησεν 6 Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, 
χοῦν λαδὼν ἀπὸ τῆς γῆς» εἶπε μὲν τὸ πλάσμα, oix 
ἠρίθυιησε δὲ τὰ μέλη, οὐδὲ εἶπεν" ἐποίησεν ὃ Θεὸς 
ὀφθαλμοὺς, καὶ ὦτα, καὶ ῥῖνα" ἀλλὰ τῷ εἰπεῖν τὸν 
ἄνθρωπον ὅλα συμπεριέλαδε τὰ μέλη οὕτως εἰπὼν, 
τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν ἐποίησεν ὃ Θεὸς., συμπεριέ- 
λαόε πάντα, καὶ συνεισήγαγε καὶ τὸ σχότος καὶ τὰς 
ἀδύσσους γεγενημένας * Σκότος γὰρ ἦν, φησὶν, ἐπάνω 
τῆς ἀδύσσου. Ἄῤυσσος δὲ χαλεῖται τὸ πλῆθος τῶν — tur aquaruzm gurges. Quod autem etiam abyssi 

ὑδάτων. Ὅτι δὲ xoci ἄδυσσοι ἐγένοντο, μαρτυρεῖ ἢ — facte sint, testificatur Scriptura dicens : //nte- AVV 
Ῥραφὴ λέγουσα * Πρὸ τοῦ τὰς ἀδύσσους ποιῆσαι, πρὸ C, quam abyssos constitueret, antequam terram ^^ 

τοῦ τὴν γῆν γενέσθαι. Ὥστε xci ἄδυσσοι ἐγένοντο, ^ crearet. ltaque fact; erant abyssi. Deinde aer 

Εἶτα καὶ 6 ἀὴρ πότε ἐγένετο, ἄχουε- Καὶ πνεῦμα — quoque quandonam factus sit, audi : Et Spiritus Gen. 1.2. 
Θεοῦ ἐπεφέρετο ἐπάνω τῶν ὑδάτων. Πνεῦμα δὲ οὐ — Dei ferebatur super aquas. Hic non Spiritum 

τὸ ἅγιον λέγει ἐνταῦθα οὐ γὰρ τῇ χτίσει συναριθμεῖ- — sanctum dicit; non enim cum creaturis annume- 

ται τὸ ἄχτιστον ἀλλὰ πνεῦμα καλεῖ τὴν τοῦ ἀέρος — raturid quod increatum est : sed spiritum vocat 

χίνησιν. Καὶ ὥσπερ ἐν τῷ Ἠλίᾳ γέγραπται τῷ προ- — aeris motum. Ac quemadmodum in Elia propheta Ὁ 

φήτη" Καὶ ὁ οὐρανὸς συνεσχότασεν ἐν νεφέλῃ καὶ — scriptum est : Et celum contenebravit in nube3. Περ. 18. 
πνεύματι" οὕτω xal ἐνταῦθα πνεῦμα τὴν τοῦ ἀέρος et spiritu : sic 'et hoc loco spiritum vocat aeris 15" 

λέγει φύσιν. Λοιπὸν λείπεται δεῖξαι, ποῦ τὸ πῦρ naturam. Demum superest ut ostendamus, ubinam 

ἐγένετο. Efzev- 6. 8c&c- γενηθήτω φῶς, xal ἐγέ- ignis factus sit. Dixit Deus, Fiat μα οἱ facta est Gen. τ. 2. 
vero 4 τοῦ πυρὸς φύσις" οὐ γὰρ μόνον τοῦτο τὸ ignis natura : non solum enim hic ignis exsistit, 

müp ἐστιν, ἀλλὰ καὶ αἵ ἄνω δυνάμεις πῦρ εἰσι, xoi D sed etiam superne potestates ignis sunt, affinisque 

συγγενές ἐστι τὸ ἄνω πῦρ τούτου τοῦ παρ᾽ fiv. — estsupernus ille, huic nostro igni. Quazritur autem, 

Ζητεῖτε δὲ, ὅτι τὸ μὲν σόέννυται, τὸ δὲ οὐ σόέν- cur hic extinguatur, ille vero secus. Quia angelos 

γυται. Ἐπεὶ xal τοὺς ἀγγέλους ἐποίησεν ὁ Θεὸς — fecit Deus spiritus, animasque nostras item spiri- 
πνεύματα; xo τὰς ψυχὰς ἡμῶν πνεύματα, ἀλλὰ τὰς tus, sed animas nostras in corpore , angelos autem 

μὲν ψυχὰς ἡμῶν ἐν σώμασι, τοὺς δὲ ἀγγέλους ἐκτὸς — extra corpora. Quemadmodum igitur in animabus 
σωμάτων. Ὥσπερ οὖν ἐπὶ τῶν ψυχῶν καὶ τῶν ἀγγέ- — etin angelis, sic et in igne rem se habere cerni- 

λων, οὕτω καὶ ἐπὶ τοῦ πυρός ἐστιν ἰδεῖν. [o πῦρ τὸ tur. Ignis Supernus sine materia, ignis infernus 

ἄνω ἄνευ ὕλης, τὸ πῦρ τὸ κάτω μετὰ ὕλης" τὸ γὰρ cum materia : cxlestis enim ignis his est affinis , 

ἄνω πῦρ συγγενὲς τούτων ἐστὶν, ὥσπερ καὶ fj ψυχὴ — Sicut et anima nostra affinis est angelis : ut illi 

ἡμῶν συγγενὴς ἀγγέλων καθὸ κἀχεῖνοι πνεύματα, F. Spiritus sunt, sic et he sunt spiritus, ut etiam 

xo αὖται πνεύματα, ὡς καὶ ob τρεῖς παῖδες λέγουσι’ — tres pueri dicunt : Benedicite spiritus et anime ραν. 3.86. 
Εὐλογεῖτε πνεύματα xo ψυχαὶ δικαίων " καὶ πάλιν: — justorum 5 ac rursum, Qui facit angelos suos ps1. voa. 
Ὁ ποιῶν τοὺς ἀγγέλους αὐτοῦ πνεύματα. Οὔτε οὖν spiritus. Neque igitur anima sine corpore apparet, 4- 

ψυχὴ ἄνευ σώματος φαίνεται, οὔτε πῦρ ἄνευ στυπ-ὀ — neque ignem sine stuppa,, vel sarmento , vel alia 


πείου, ἢ χληματίδος, ἢ ἑτέρας ὕλης ἔστιν ἰδεῖν. Ἵνα 
δὲ δειχθῇ ὅτι τὸ πῦρ τοῦτο οὐχ ἔστιν ἀλλότριον, f, 
χτίσις διδάσχει. Πολλοὶ γὰρ πολλάκις παρὰ τοῦ ἡλίου 


materia videre est. Ut autem ostendatur hunc 
ignem non esse alienum, id docet ipsa natura. 
Multi namque sape ex sole ignem mutuantur , et 


δανείζονται πῦρ, xa ἅπτουσιν" εἰ δὲ ἦν ἀλλότριον, 1,1 accendunt : si autem alienus esset , quomodo alie- 
πῶς τὸ ἀλλότριον ἐξ αὐτοῦ ἐλαμθάνετο; Ἄλλως δὲ ^ num ex ipso acciperetur ? Alioquin tam ingens in 


οὕτως ἐν τῷ οὐρανῷ πῦρ ἐστιν ἄῦλον μέγα, ὡς καὶ 
ἐν τῷ ὄρει Σινᾷ πῦρ φανῆναι, * ὅπερ οὐ ξύλων ὑπο- 
χειμένων, ἀλλ᾽ ἐξ αὐτοῦ τοῦ ἀύλου πυρὸς ἤγαγεν ὃ 
Θεὺς εἷς θέαν, καὶ ὡς ἂν εἴποι τις εἶναι τοῦτο μικρὸν 
τὸ πῦρ παρ᾽ ἐχεῖνο τὸ μέγα. Οὕτως οὖν λέγει καὶ 
Μωῦσῆς.᾽Ἐξ οὐρανοῦ ἐποίησεν 6 Κύριος ἀχουστὴν 


b Vatic. et Cosmas ἡρμήνευσε, Savil. indeque Com- 
befis. ἐμήνυσε. à 


clo ignis est sine materia, ut in monte Sina ignis 


appareret, quem absque lignis subjectis, sed ex 
ipso materia experte igne ad spectaculum eduxit 
Deus, ut quispiam dixerit parvum esse hunc 
ignem cum illo ingenti comparatum. Sic itaque 


ait Moyses : De celo auditam fecit Dominus y 


* [ὅπερ addidimus e Savil.] 


Deut. ἢ. 


516 


vocem $uam.,, et ostendit Deus ignem suum 
magnum ;Σ αἱ demonstraret hunc esse parvum. 
Lenis ἀπὲ Omnia itaque ignis sunt, et fulgur, et ste!lze, et sol 
lunzacstel- €t luna, illisque noster ignis affinis est. Et vide 
lis. 
gur et stelle, vel ex ipso nomine; ἀστραπὴ et 
ἄστρα, fulgur et stellae. Servator autem , ut osten- 
deret ignem et fulgur similia esse, ait in evangelio : 
Matth. 6: Lucerna corporis est oculus. Si oculus tuus 
Ev fuerit lucidus , totum corpus tuum. lucidum 
Luc.11.36. erit. Haec Servator. Deinde subjungit : Ut cum 
lucerna fulgure illuminat te; lucerme fulgur 
vocans lucernz fulgorem. 

5. Omnia igitur facta sunt: ignis factus est, 
abyssi facte sunt, venti, quatuor elementa, terra, 
ignis, aqua, aer. Nam quz omiserat quasi hic re- 

Exod. 30. sumit Moyses: dicens : Sex diebus fecit Deus 
"Uo eelum et terram, et omnia que in eis sunt. 
Quemadmodum autem corporis non omnia mem- 

bra dixit, sic ea qu: ad creationem spectant non 
enumeravit , etiamsi omnia cum mundo sint con- 

dita. Si porro non esset ignis in terra , non hodie 

Lignum ignem ex petra educerent, non ex ligno; collisum 
colisum — quippe lignum ignem emittit. Animum ergo dili- 


ignem ὦ X ^ 
neci genter adhibe. Tenebre, inquit, erant super fa- 
Gen. 1,2, Ciem abyssi. Ergone, inquies, Deus tenebras fe- 


cit?: Scimus altam esse sententiam : sed. quia. in 
cctu sepe sumus eorum, quorum pars amico 


audiunt animo, pars vero reprehendere satagunt; D 


necesse est verbum non sine examine relinquere , 
ne post magna promissa , exigua prasstemus. Un- 
denam ergo tenebre? Nam Deus, inquiunt, has 
non fecit : Deus enim, aiunt, neque tenebrarum 
neque caliginis opifex est. Quid igitur sunt tene- 
bra? Multi dixerunt esse celi umbram. Nam, 
aiunt, cum celum superius conditum est, cum su- 


perna lumina nondum essent, nudata erat terra, et E 


factae sunt tenebre. At celum supernum lucidum 
est, non tenebrosum ; atque etiamsi non haberet so- 
lem, lunam et stellas, ipsam naturam per se splen- 
dentem haberet. Si ergo celum imminebat, terra- 
que expansa erat, illudque superne lucebat, et haec 
lucem excipiebat, undenam tenebra? Mihi certe vi- 
detur, quoniam aqua terre superficiem tegebat, ne- 


ἃ ὃς ἐν παραδόξῳ, sic Vaticanus : sic etiam legit Sa- 
vilius, qui alio tamen exemplari usus est, Sed in mar- 
gine notavit ex conjectura ἴσως ἐν παρόδῳ, que lectio 
melius quadrare videtur. Attamen illam ἐν παραδόξῳ 
lectionem habet Cosmas, quz hinc asseritur. Et sane 
quadrare potest, Combefisius vero illam ex conjectura 
datam lectionem in textum invexit, alia, que sola in 


quam affinitatem habeant ἀστραπὴ et ἀστέρες, ful- B 


SEVERIANI 


φωνὴν αὐτοῦ, xal ἔδειξεν ὁ Θεὸς τὸ πὺρ αὐτοῦ τὸ 
μέγα - ἵνα δείξη τοῦτο μικρόν. Πάντα οὖν πῦρ ἐστι, 
καὶ ἀστραπὴ, καὶ οἱ ἀστέρες, xo 6 ἥλιος καὶ ἣ σε- 
λήνη, καὶ τὸ παρ᾽ ἡμῖν πῦρ συγγενές ἐστι. Καὶ βλέπε 
πῶς συγγένειαν ἔχει ἣ ἀστραπὴ πρὸς τοὺς ἀστέρας ἐκ 
τοῦ ὀνόματος" ἀστραπὴ χαὶ ἄστρα. Καὶ ὃ Σωτὴρ δὲ, 
ἵνα δείξῃ, ὅτι τὸ πῦρ xal f ἀστραπὴ συγγενές ἐστι, 
λέγει ἐν τῷ εὐαγγελίῳ - Ὃ λύχνος τοῦ σώματός ἐστιν 
ὃ ὀφθαλμός. ᾿Ἑὰν οὖν ὃ ὀφθαλμός σου φωτεινὸς ἢ, 
ὅλον τὸ σῶμά σου φωτεινὸν ἔσται. Ταῦτα ὃ Σωτήρ. 
Εἶτα ἐπάγει Ὡς ὅταν 6 λύχνος τῇ ἀστραπῇ φωτίζῃ 
σε" λύχνου ἀστραπὴν εἰπὼν τὴν αὐγὴν τοῦ λύχνου. 


Πάντα οὖν ἐγένετο: πῦρ ἐγένετο, ἄδυσσοι ἐγένοντο; 
ἄνεμοι, τὰ τέσσαρα στοιχεῖα, γῆ, πῦρ, ὕδωρ, ἀήρ. 


C Καὶ γὰρ ἅπερ παρέλειψεν " ὡς ἐν παραδόξῳ ἀναχε- 


φαλαιοῦται Μωῦσῆς λέγων * "Ev ἐξ ἡμέραις ἐποίησεν 
ὃ Θεὸς τὸν οὐρανὸν χαὶ τὴν γῆν, καὶ πάντα τὰ ἐν 
αὐτοῖς. Ὥσπερ δὲ ἐπὶ τοῦ σώματος οὖχ εἶπε πάντα 
τὰ μέλη, οὕτως οὐδὲ ἐπὶ τῆς δημιουργίας ἐξηριθμή- 
σατο, εἰ χαὶ πάντα συγχατεσχευάσθη τῷ χόσμῳ. Εἰ 
δὲ μὴ ἦν ἐν τῇ γῇ πῦρ, οὖχ ἂν σήμερον ἀπὸ πέτρας 
πῦρ ἐξέδαλον, ἢ ἀπὸ ξύλου * παρατριθόμενον γὰρ τὸ 
ξύλον πῦρ γεννᾷ. Πρόσεχε οὖν ἀχριδῶς. Σχότος ἦν, 
φησὶν, ἐπάνω τῆς ἀδύσσου. Ἄρα οὖν σχότος, φησὶν, 
ὃ Θεὸς ἐποίησεν ; Οἴδαμεν οὖν ὅτι βαθὺ τὸ νόημα᾽ 
ἀλλ᾽ ἐπειδὴ μεταξύ ἐσμεν πολλάκις καὶ τῶν ἀγαπη- 
τῶς ἀκουόντων, xol τῶν ἐπιλαμόάνεσθαι φιλούντων, 
ἀνάγκη μὴ παραλείπειν ἀνεξέταστον τὸν λόγον, ἵνα μὴ 
μεγάλη μὲν ἐπαγγελία ἦ, μικρὸν δὲ τὸ ἀποτέλεσμα. 
Πόθεν οὖν τὸ σχότος; Ὁ γὰρ Θεὸς αὐτὸ, φησὶν, οὐκ 
ἐποίησε" Θεὸς γὰρ, φησὶν, οὔτε σχότους, οὔτε γνό- 
φους ἐστὶν ἐργάτης. Τί ποτε οὖν ἐστι σχότος: Πολλοὶ 
ἠθέλησαν εἰπεῖν, ἀποσχίασμα εἶναι τοῦ οὐρανοῦ. Ὥς ᾿ 
γὰρ ἐγένετο, φησὶν, 6 οὐρανὸς ὃ ἄνω, xaX ἐλείφθη τὰ 
φῶτα τὰ ἄνω, ἐγυμνώθη ἣ γῆ καὶ ἐγένετο σχότος. 
Ἀλλ᾽ ὃ οὐρανὸς ἄνω φωτεινός ἐστιν, οὗ σχοτεινὸς, 
χἂν μὴ εἶχε τὸν ἥλιον, ἢ τὴν σελήνην, ἢ ἄστρα, 
αὐτὴν εἶχε τὴν φύσιν λάμπουσαν. Εἰ οὖν ὃ οὐρανὸς 
ἐπέχειτο, ἣ δὲ γῇ ἥπλωτο, 6 λάμπων. ἄνωθεν, τὸ 
φωτιζόμενον κάτωθεν, πόθεν τὸ σχότος Ἐμοὶ οὖν δο- 
χεῖ, ἐπειδὴ ἐπεπόλαζε τὸ ὕδωρ τῇ γῇ, ἀχλὺς δὲ καὶ 
γνόφος περὶ τὰ ὕδατα συνειστήχει, ὃ χαὶ γίνεται νῦν 
ἐπὶ τοῖς ποταμοῖς, ἣ ἀχλὺς γνόφον ἐγείρουσα ἐποίησε 


Mss. legitur, rejecta , nullo dato vel signo, vel nota mu- 
tationis, Licet autem ἐν παρόδῳ hic longe melius habere 
videatur, ét secundum illam lectionem nos Latine in- 
lerpretemur, noluimus tamen textum mutare. Cum 
alioquin Severianus non raro insolitas verborum ratio- 
nes sectetur, 


DE MUNDI CREATIONE ORATIO I. 


517 


νεφέλας, αἵ νεφέλαι ἐπισχιάζουσαι σχότος ἐποίησαν. ^P bulaque et caligo circa aquas consistebat, quod 


Ὅτι δὲ ἐγείρει νεφέλη σχότος, λέγει 4 Γραφή" Καὶ ὅ 
οὐρανὸς συνεσχότασεν ἐν νεφέλαις. Δεῖ δὲ μὴ ἀγνοεῖν 
xai τῶν αἱρετικῶν τὰς ἀλληγορίας. * Αἰρετικοί τινες 
ἐτόλμησαν εἰπεῖν, ὅτι σχότος ὃ διάδολός ἐστιν, ἣ δὲ 
ἄθυσσος οἱ δαίμονες" ὅτε δὲ εἶπεν ὃ Θεός: Γενηθήτω 
φῶς * "τουτέστιν, ὃ Υἱός" οὐ μόνον αὐτοῦ ἐστιν ἰσότι- 
μος, ἀλλὰ καὶ πρεσδύτερος. ᾿Αλλὰ ταύτης μὲν τῆς 
ἀσεδείας οὐδὲ μνημονεῦσαι δεῖ" ὑπὲρ δὲ τοῦ μὴ ἀγνο- 
'eiv ὑμᾶς τὰ λεγόμενα παρηγάγομεν. Σκότος τοίνυν 


ἣν τότε τὸ ἐχ τῶν νεφελῶν. Οὕτω γὰρ ἦν xai ἐν Ai- αὶ 


Ὑὐπτῳ σκότος, οὗ νυχτὸς οὔσης, ἀλλ᾽ ἀχλύος γενα- 
μένης. Οὕτως ἦν καὶ ἐν τῷ ὄρει Σινᾷ " σκότος ἦν οὗ 
νυχτὸς γεναμένης, ἀλλὰ νεφέλης σχιαζούσης. Οὕτως 
ἐγένετο καὶ ἐπὶ τοῦ σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ σχότος, οὐ 
νυχτὸς ἐπελθούσης, ἀλλὰ σχιάσματος xci ἀντιφρά- 
ξεως γεναμένης. Οὕτως οὐ δεῖ ἁπλῶς ἐπιχειρεῖν τοῖς 
θείοις λογίοις. ΚΚαὶ πνεῦμα Θεοῦ ἐπεφέρετο ἐπάνω 
τοῦ ὕδατος. Πνεῦμα χαλεῖ τὸν ἄνεμον, ὡς λέγει ἀλ- 
λαχοῦ * Ἔν πνεύματι βιαίῳ συντρίψεις πλοῖα Θαρσεῖς" 
πνεῦμα καλῶν τὴν τοῦ ἀέρος κίνησιν. Μὴ γὰρ νομί- 


σῃς ἄλλο εἶναι ἀέρα, καὶ ἄλλο ἄνεμον - αὐτὸς γὰρ 6 Ὁ Et spiritus Dei superferebatur super aquam. Gen. x. a. 
Spiritum vocat ventum, ut alibi dicit : 7n spiritu Psat.47.8. 


ἀὴρ κινούμενος ποιεῖ ἄνεμον, ὡς μαρτυρεῖ τούτοις ἣ 
πεῖρα. Πολλάχις οὖν ἢ ῥιπιδίῳ ἢ σινδόνι ἣσυχάζοντα 
τὸν ἀέρα χινοῦμεν, χαὶ ποιοῦμεν ἀπὸ τῆς κινήσεως 
τοῦ ἀέρος ἄνεμον. Ἵνα οὖν δειχθῇ Ex. τοῦ πνεύματος, 
ὅτι ὃ ἄνεμος ἀέρος ἐστὶ κίνησις, διὰ τοῦτο εἶπεν, 
"Exegépeso. Ἴδιον γὰρ ἀνέμου τὸ ἐπιφέρεσθαι τῇ δη- 
μιουργίᾳ. Εἶπεν 6 Θεὸς, γενηθήτω φῶς. Διατί μὴ εἶπε 
Μωῦσῆς, ὅτι εἶπεν ὃ Θεὸς, γενηθήτω οὐρανὸς; γενη- 
θήτω θάλασσα, ἀλλ᾽ ἐχεῖ μὲν, ᾿Εποίησεν, ὧδε δὲ, 
Εἶπεν, ἐπειδὴ παρ᾽ ἣμῖν προηγεῖται λόγος τοῦ ἔργου" 


πρῶτον γὰρ λέγομεν, εἶτα ἐργαζόμεθα ; Βουλόμενος Ὁ 


δεῖξαι τὸν Θεὸν πρῶτον ἐργαζόμενον, ἵνα παντὸς λό- 
qo» ὀξυτέραν παραστήσῃ τὴν δημιουργίαν * ὅτε μὲν 


τὰς ὕλας ἐργάζεται δυνάμει, λέγει τὸ, "Exolnoev “᾿ 


ὅτε δὲ ἔμελλε κοσμεῖν τὰ πάντα, ἀρχὴ δὲ τοῦ κόσμου 
τὸ φῶς ἦν, εἰσάγει λόγον ἁρμόζοντα. Καὶ ἐπειδὴ πά- 
λιν πρῶτον ἔργον Θεοῦ φῶς, τελευταῖον δὲ ἔργον Θεοῦ 
ἄνθρωπος LUE πρῶτον ἐργάζεται Θεὸς λόγῳ τὸ φῶς, 
ὕστερον δὲ τὸν ἄνθρωπον ἔργῳ, ἀπὸ φωτὸς εἰς φῶς 
συμπληρῶν. : 


^^ Origenem perstringit, qui dicebat tenebras esse 
diabolum. 


etiam nunc evenire solet in fluminibus , obscurita- 
temillam caliginem excitasse; nubesque fecisse, ac 
nubes obumbrantes tenebras induxisse. Quod au- 


tem nubes tenebras excitet, id dicit Scriptura : Et 3. Aeg. 18. 


celum obtenebratum est in nubibus. Haretico- 
rum autem allegoriz non ignorandz sunt. Quidam 
hzretici dicere ausi sunt, tenebras esse diabolum, 
abyssum vero dzmonas : quando autem dixit 
Deus: Fiat lux; id est Filius, aiunt: Non modo 
ergo illi honore par est diabolus, sed etiam illo 
senior. Verum hanc impietatem ne commemorare 
quidem par est : sed ideo protulimus , ne ea quz 
dicta sunt ignoraretis. Tenebre ergo tunc ille ex 


nubibus erant. Sic enim in /Egypto quoque tene- Exo4. to. 


bra erant, non quod nox esset , sed quod caligo 


esset inducta. Sic et in monte Sina factum est ; Deut.4.11. 


tenebrz erant non ex nocte, sed nube obumbrante. 
Sic etiam in cruce Christi tenebrz factze sunt, non 
adveniente nocte, sed umbra et obstructione facta. 
Ita non oportet divina eloquia temere aggredi. 


vehementi conteres naves Tharsis: spiritum 
vocans aeris motum. Ne putes enim aliud esse 
aerem, et aliud ventum : ipse quippe aer concita- 
tus ventum facit, ut experimento comprobatur. 
Sepe igitur flabello aut sindone tranquillum aerem 
commovemus , et ex aeris motu ventum facimus. 
Ut ergo ex ipso spiritu demonstraretur ventum 
esse aeris motum, hac de causa dixit, Superfere- 
batur. Proprium enim vento est ut superferatur 
creationi. Dixit Deus, Fiat lux. Cur non dixit 
Moyses , Dixit Deus, Fiat celum , fiat mare , sed 
ibi quidem, Fecit, hic vero, Dixit, quandoqui- 
dem apud nos sermo praecedit opus : nam primo 
dicimus, deinde facimus? Ostendere volens Deum 
primo facere; ut omni sermone velociorem crea- 
tionem esse demonstret ; quando materiam virtute 
sua creat, dicitillud, Fecit; quando autem omnia 
Deus ornaturus erat, ornatus autem hujusmodi 
principium lux erat, tunc inducit concinnum ser- 


. monem. Et quia rursum primum Dei opus lux, 


postremum vero homo fuit: primo Deus lucem 
operatur verbo, postremo hominem opere, a luce 
in lucem desinens. 


El γὰρ δαίμων ἐστὶν ἄθυσσος, b δὲ διάθδολος σχότος, μετὰ ταῦτα 
δὲ εἶπεν b θεὸς, Γενηθήτω τὸ φῶς, τουτέστιν, ὃ Υἱός, cet. 


b [ Addit Savil. τουτέστιν, ὁ Υἱὸς ἵνα γένηται εἴπε᾽ xi — Paulo post idem οὐδὲ ὅλως p». ἔδει.} 


οὐχ αἰσχύνονται τὸν διάθολον πρεσθύτερον λέγοντες τοῦ Υἱοῦ, 
TOM, VI. 


34 


518 


Homo quo- 
modo lux. 


Matth. 5. 
τά. 


. homo velut in occasum quemdam in sepulcrum. 


Act. 1. 7. 


Psal. ἡ. 5. 


SEVERIANI 


Καὶ πῶς φῶς. καὶ ἄνθρωπος, ᾿ ἄκος. Τὸ φῶς δεί- 


6. Quomodo autem homo ἊΣ sit, audi. Lux E 
χνυσι τὰ ὄντα" τὸ φῶς τοῦ κόσμου 6 ἄνθρωπος εἰσελ- 


res ostendit : lux mundi homo est : ingressus 
ostendit tibi lucem artis, lucem scientie. Lux 
ostendit frumentum, intelligentia panem fecit ; lux 
ostendit vinez uvam ; lux intelligentize exhibuit 
vinum, quod in uva continetur; lux monstravit" 
lanam, lux hominis exhibuit vestem : lux ostendit 


ἔδειξε σῖτον, ἣ σύνεσις ἐποίησεν ἄρτον - τὸ φῶς ἔδειξε 
τὸν βότρυν τῆς ἀμπέλου, τὸ φῶς. τῆς συνέσεως ἔδειξε 
τὸν οἶνον τὸν ἐν τῷ βότρυϊ - τὸ φῶς ἔδειξε τὸ ἔριον» 
τῇ φῶς τοῦ ἀνθρώπου ἔδειξεν ἱμάτιον : τὸ φῶς ἔδειξεν 
ὄρος, τὸ φῶς τῆς συνέσεως ἔδειξε λατομίαν. Διὰ τοῦτο 


θὼν ἔδειξέ σοι φῶς τέχνης., φῶς ἐπιστήμης. Τὸ φῶς 


montem , lux intelligente exhibuit lapicidinam. 
[460 Servator lucem vocat apostolos his verbis : 
Fos estis lux mundi. Cur illos lucem vocat? 


Non at illos afficiat honore tantum , sed etiam ut 
spem resurrectionis ostendat. Quemadmodum enim 9 ἐλπίδα τῆς ἀναστάσεως δείξῃ. Ὥσπερ γὰρ τὸ φῶς 
A ἑσπέρας δῦνον, οὐχ ἀπόλλυται; ἀλλὰ κρύπτεται, xal. 


lux vespere occidens non perit , sed absconditur , 
ct postquam occulta fuit, rursum apparet : sic et 


demissus, resurrectionis rursum 'ortui servatur. 
Fiat lux. Dixit factam esse; quo autem modo , 
non declaravit, neque etiam didicit. Nam quod 
lux facta sit, inquit, bene novi : quomodo autem 
facta sit non capio. Ideo Servator apostolis dicebat : 

IVon vestrum est nosse tempora vel momenta, 

qu& Pater posuit in. sua potestate. Atqui non 
est nostrum nosse-tempora vel momenta, et Domi- 
num temporum Opificemque saeculorum poterunt 


Fiat lux : et facta est lux. O sanctam illam 


.5, magnamque potentiam! o ingentia miracula! Fa- 


cta est lux : et vocat Deus lucem diem, et tene- 
bras noctem. Cur porro diem ἡμέραν vocat ? Quo- 
niam quidquid letum et hilare » ἥμερον sive dulce 
dicitur. Ideo etiam letignitaen ἡμερότητα voca- 
mus, et cicures animantes ἡμέρους dicimus. Et voca- 
vit Deus lucem diem , et tenebras vocavit 
noctem. Noctem quare? Quia noctu dormientem 
hominem in mortis memoriam revocat prepemo- 
dum dicens : Disce, homo, quid sis. Mortalis es , 

somni virtuti addictus : cur ea qui supra te ipt 
imaginaris ? Nox enim compunctio est : quam- 
obrem ait David : Que dicitis in cordibus ve- 
stris, in cubilibus vestris compungimini. Vere 
jacet homo noctu, neque mortuus, neque viyus. 
Interroga hereticum : Quid est? vivusne an mor- 
tuus ? Si dixerit, Vivus, repone illi: Cur ergo 
nec loquentes nec ambulantes sentit? Si dixerit , 
Mortuus, tu dicito : Quomodo ergo respirat? quod 
enim respirat, non est mortuum ; quod non sentit, 
non est vivum : teipsum non vides, sed quz supra 
te sunt imaginaris. Verum hzc satis circa primam 


diem dictà sint. Venit quippe vespera, ut etiam 


illic quz ad primam diem spectant desinunt , et 
pro facultate, etsi profundos sensus, explicavimus 


x«i ὃ Σωτὴρ φῶς χαλεῖ τοὺς ἀποστόλους, λέγων ᾿ 
Ὑμεῖς ἐστε τὸ φῶς τοῦ κόσμου. Διατί χαλεῖ αὐτοὺς 
φῶς: Οὐχ ἵνα αὐτοὺς τιμήσῃ μόνον, ἀλλ᾽ ἵνα καὶ τὴν ᾿ 


χρυδόμενον πάλιν φαίνεται * οὕτως xol ὁ ἄνθρωπος ὡς. 
εἷς δύσιν τινὰ τῷ τάφῳ παραπεμφθεὶς, πάλιν τῇ ἀνα- 
τολῇ τῆς ἀναστάσεως τετήρηται. Γενηθήτω φῶς. Εἶπε 
τὸ γενόμενον, τὸν δὲ τρόπον οὖχ ἐμήνυσεν, ἀλλ᾽ οὐδὲ 
ἔμαθεν. Ὅτι μὲν γὰρ ἐγένετο φῶς, οἶδα, φησίν" τὸ 
δὲ πῶς ἐγένετο, οὐ καταλαμβάνω. Διὰ τοῦτο χαὶ ὃ 
Tene ἔλεγε τοῖς ἀποστόλοις * Οὐχ μῶν ἐστι γνῶναι 

χρόνους ἢ uc , οὖς ὃ. me ἔθετο ἐν τῇ ἰδίᾳ 


ἐξουσίᾳ. Εἶτα χρόνους ἢ καιροὺς οὐχ ἔστιν ἡμῶν γνῶ- 


vat, χαὶ τὸν Δεσπότην τῶν χρόνων καὶ τὸν ποιητὴν 


, humana ratiocinia comprehendere? Dixit Deus, P τῶν αἰώνων ἔστι λογισμοῖς καταλαθεῖν ἀνθρωπίνοις :. 


Εἶπεν ὁ Θεὸς , γενηθήτω φῶς " καὶ ἐγένετο φῶς. Ὦ 
τῆς ἁγίας ἐχείνης xod μεγάλης δυνάμεως - ὦ μεγάλων 
θαυμάτων. ᾿Εγένετο φῶς, καὶ χαλεῖ ὁ Θεὸς τὸ φῶς ἧμέ- 
ρᾶν, χαὶ τὸ σχότος νύχτα. Διατί δὲ ἡμέραν xà)et ; 
Ἐπειδὴ πᾶν φαιδρὸν xod ἱλαρὸν ἥμερον λέγεται. Auk 
τοῦτο χαὶ τὴν φιλανθρωπίαν ἡμερότητα καλοῦμεν, 
καὶ τὰ θηρία τὰ χειροήθη ἥμερα καλοῦμεν. Καὶ Exdi- 
λεσεν ὃ Θεὸς τὸ φῶς ἡμέραν, καὶ τὸ σχότος ἐκάλεσε 

νύχτα. Νύχτα διατί; Ὅτι νυχτὶ τὸν ἄνθρωπον χαθεύ-- 


δοντα εἰς ὑπόμνησιν θανάτου φέρει, μονονουχὶ λέγων " 


C. μάθε, ἄνθρωπε, τίς εἶ, Θνητὸς εἶ, ὕπνῳ δουλεύεις. διατί 


τὰ ὑπὲρ σὲ φαντάζη ; Ἢ γὰρ νὺξ χατανυγή ἐστιν * ὅθεν 
xc Δαυίδ φησιν" Ἃ λέγετε ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν, ἐπὶ 
ταῖς χοίταις ὑμῶν κατανύγητε. Ἀμέλει χεῖται ἄνθρω- 
πὸς ἐν νυχτὶ, οὔτε νεχρὸς, οὔτε ζῶν. ᾿Ερώτησον αἵ- | 
ρετιχόν - τί ἐστι; ζῶν ἢ νεχρός; Καὶ ἐὰν μὲν εἴπῃ, 
ζῶν, εἰπέ * διατί οὖν οὖχ αἰσθάνεται τῶν λαλούντων ἢ 
περιπατούντων ; " Eàv δὲ εἴπῃ; ὅτι νεκρὸς, εἶπέ" πῶς 
οὖν ἀναπνεῖ; τὸ γὰρ ἐμπνέον οὖχ ἔστι νεχρόν * τὸ μὴ 
αἰσθανόμενον οὐχ ἔστι ζῶν" σαυτὸν οὐ βλέπεις, ἀλλὰ 
τὰ ὑπὲρ σὲ φαντάζηῃ. Ἀλλὰ ταῦτα ἀρχούντως εἰς τὴν 


Ὁ πρώτην ἡμέραν εἰρήσθω. Κατέλαδε γὰρ ἣ ἑσπέρα, 
᾿ὥσπερ χἀχεῖ τὰ τῆς πρώτης ἡμέρας, καὶ χατὰ δύνα- 


μιν, εἰ καὶ βαθέα ἦν τὰ νοήματα; ὅμως ἐξεθέμεθα. 


DE MUNDI CREATIONE ORATIO I. 519 


Ὑῶν δὲ πιστῶν ἐστιν ἐρευνῆσαι τὰ λεχθέντα, καὶ ζη- tamen. Porro fidelium est dicta explorare, et histo- 
τῆσαι τὴν ἱστορίαν: : riam disquirere. bp d ^u | 

Ἡμεῖς δὲ νηστείας ὄντες ἁγίας θρέμματα, καὶ ἐν T. Nos autem sacri jejunii alumni, et in absti- 
ἀτροφίᾳ σωμάτων τρυφήσαντες τὰ οὐράνια, σπουδά- ποῖα corporea deliciis fruentes cblestibus, san- 
σωμεν τὴν νηστείαν ἁγίαν φυλάξαι * Ἁγιάσατε γὰρ; ctum jejunium servare conemur: Sanctificate , Jodl, 1.14. 
φησὶ, νηστείαν. Ἡμεῖς αὐτὴν ἁγιάζομεν, ἢ ὑπ᾽ αὖ- inquit, jejunium. Nosne illud sanctificamus, an Jejonien 
τῆς ἁγιαζόμεθα; ᾿Αλλὰ ἀντὶ τοῦ ἁγίαν αὐτὴν φυλάξαι - ab illo sanctificamur ἢ Verum id dicit propheta, at cited 
τοῦτο εἴρηκεν 6 προφήτης. Ὥσπερ γὰρ ὅτε εὐχόμεθα" E. illud sanctum custodiamus. Quemadmodum enim mus. 
Ἁγιασθήτω τὸ ὄνομά σου, οὐχὶ ὅτι ὑπὲρ τοῦ ὀνόμα- — cum precandodicimus,Sanctificetur nomentuum, Matth.6.9. 
τὸς αὐτοῦ εὐχόμεθα (τὸ γὰρ ὄνομα αὐτοῦ ἁγιάζει. non pro nomine ejus precamur (nomen quippe 
πάντα), ἀλλ᾽ ἐπειδὴ τὸ ὄνομα αὐτοῦ ἐπικέχληται | ejus omnia sanctificat), sed quia nomen ejus invo- 
ἡμῖν ( Χριστιανοὶ γὰρ ἀπὸ Χριστοῦ χαλούμεθα), λέ- catum est super nos (Christiani enim a Christo 
ει" τὸ ὄνομά σου ἐφ᾽ ἡμῖν ἁγιασθήτω. Παρὰ γὰρ τῷ — dicimur), ait, Nomen tuum in nobis sanctificetur. 
ἁγίῳ πάντα ἅγια" καὶ γὰρ οὐδὲν newer Θεῷ μὴ — Apud sanctum enim omnia sancta sunt : ad Deum 
ὃν ἅγιον - ἅγιος γὰρ ὃ Θεὸς ἐν ἁγίοις ἀναπαυόμενος. — quippe nihil non sanctum accedit: sanctus. enim 
Καὶ 6 οὐρανὸς δὲ αὐτοῦ ἅγιος" ᾿Επαχούσεται γὰρ αὐτοῦ — Deus est, in sanctis quiescens, Quin etiam czlum 
ἐξ οὐρανοῦ ἁγίου αὐτοῦ. Οἱ ἄγγελοι ἅγιοι - Ὅταν — ejus sanctum est : nam Exaudiet illum de celo pai, το. 
ἔλθῃ 6 Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῇ δόξῃ αὐτοῦ μετὰ τῶν — sancto suo. Angeli quoque sancti: Cum. venerit 5 cd 
ἁγίων ἀγγέλων αὐτοῦ. Ἢ γῆ ἔχουσα τὴν λατρείαν, μα, Filius hominis in gloria sua cum sanctis ange- sg. Ἣν 
ἁγία - Καὶ θελήσει, φησὶ, διαστρέψαι διαθήκην ἐπὶ ^ Lis suis. Terra in qua Dei cultus sancta : Et volet, 
γῆν ἁγίαν αὐτοῦ. Καὶ ὃ Δαυὶδ, ἣ αὔλη ἁγία - Προσ- — inquit, evertere testamentum super terram san- 
χυνήσατε τῷ Κυρίῳ ἐν αὔλη ἁγίᾳ αὐτοῦ. Ὃ Ἡσαΐας, οἴαπει ejus. Et Davidi aula sancta est: A4 dorate Psal.95. 9 
δ ναὸς ἅγιος * Ἅγιος γὰρ ὃ ναός σοὺ, θαυμαστὸς ἐν — Dominum in. aula. sancta; ejus. lsaias quoque 
δικαιοσύνῃ. Τὰ πρόδατα τὰ ἄλογα τὰ τότε θυόμενα — templum sanctum dicit : nam Sanctum est tem- p; 6.5.6. 
ἅγια ἐλέγετο: Ὥς πρόδατα,, φησὶν, ἅγια ἐν Ἵερουσα- — plum tuum, mirabile in equitate. Oves quoque 
χήμ. Ἢ διαθήχη eras Καὶ δυναμώσει μετὰ πολλῶν — rationis expertes, quae tunc immolabantur, sancte 
διαθήχην ἁγίαν αὐτοῦ. Αὐτὴ f, πόλις ἁγία ἐλέγετο᾽ — erant: Ut oves, inquit , sancte in Jerusalem. τορι. 36. 
Καὶ ἐπὶ τὴν πόλιν τὴν ἁγίαν τὴν τῶν πατέρων ἥμῶν — Testamentum quoque sanctum : Et confirmabit E 
Ἱερουσαλήμ... Οὐδὲν γὰρ προσέρχεται - Θεῷ μὴ ὃν — cum multis testamentum sanctum suum. Urbs ^ 9 ^7 
ἅγιον. Διὸ λέγει Παῦλος" Καὶ τὸν ἁγιασμὸν,οὗ χωρὶς — ipsaquoque sancta dicebatur : Et super ciyitatem rji), v s. 
οὐδεὶς ὄψεται Θεόν. ᾿Ἐνηστεύσαμεν ἀπὸ ἄρτου " vn- B sanctam patrum nostrorum. Jerusalem. Nibil 
στεύσωμεν xa ἀπὸ ἀδικίας. Οὐχ ἐσθίεις ἄρτον; M) — quippe non sanctum accedit ad Deum. Ideo ait 
φάγης σάρχας πενήτων, ἵνα μὴ εἴπῃ χαὶ περὶ σοῦ ὃ Paulus : Etsanctimoniam, sine qua nemo vide- jy, νὰ. 
Θεός - Ot κατεσθίοντες τὸν λαόν pou. ἐν βρώσει do- — bit Deum. Jejunavimus a pane; jejunemus et ab τή: 
του. Οὐ πίνεις οἶνον ; Μὴ μεθύσῃ σε θυμὸς, ἵνα μὴ ^ iniquitate. Non comedis panem? Ne comedas car- 
ἀχούσῃ παρὰ τοῦ νομοθέτου * Θυμὸς αὐτοῖς κατὰ τὴν . nes pauperum, ne de te quoque dicat Deus : Qui pa. 3.4. 
ὁμοίωσιν τοῦ ὄφεως - xa πάλιν, Θυμὸς δρακόντων δ΄ devorant plebem meam in cibo panis. Non bibis 
οἶνος αὐτῶν. “Ὅταν γὰρ θλίψης πένητα, καὶ στενάξη, ^ vinum? Ne furor inebriet te, ne audias a legisla- 
ἃ ἐπὶ τοῦ Θεοῦ εὑρέθη ἐσθίων ἄρτον δαχρύων. Διὰ — tore: Furor illis secundum similitudinem ser- Ῥιαὶ,5γ.5. 
τοῦτο λέγει καὶ 6 Θεός ᾿Εχαλύπτετε ἐν δάκρυσι τὸ. ροτιίϊδ; ac rursum, Furor draconum ^inum peu, 35. 
θυσιαστήριόν μου. ᾿Εγχαλεῖ οὖν 6 Θεὸς τοῖς χλαίου- C eorum. Cum enim pauperem afflixeris ita: ut 38. 
σιν ἐπὶ τοῦ θυσιαστηρίου λέγων" Ἱερεῖς, εἰσέλθατε, ^ ingemiscat, is apud Deum inventus est comedens 
χλαύσατε; "AXN ἐγχαλεῖ, οὐχ ὅτι ἔχλαιον αὐτοὶ, ^ panem lacrymarum. Ideoque ait Deus: Operie- natach. 5. 
ἀλλ᾽ ἐπειδὴ οἱ ἀδικούμενοι ἐχεῖ ἐνετύγχανον ἐπὶ τοῦ — batis lacrymis altare meum. Reprehenditne '?: 
θυσιαστηρίου, ὄρφανοί τε καὶ χῆραι. Καὶ ἵνα δείξῃ, — ergo Deus eos qui plorarent ad. altare, qui dicit, 
ὅτι περὶ ἐκείνων λέγει, ἐπήγαγε " Κλαυθμῷ, καὶ xo- — Sacerdotes, intrate, et plorate ? Verum repre- Jodl. 1.13. 
πετῷ, xal χόπῳ. "Ext ἄξιον ἐπιδλέψαι ἐπὶ τὰς θυσίας —— hendit eos, non quod flerent, sed quod ii qui inju- 
ἡμῶν. Πρόκειται οὖν τράπεζα ψυχῆς ὃ τοῦ Θεοῦ.λό- ^ riam passi essent, pupilli et viduz, illic ad altare 
γος. Σῶμα νηστεῦον ἁγιάζεται, ψυχὴ μὴ τρεφομένη supplicareat. Utque ostendat se de illis sermonem ; 
φθείρεται. Γένοιτο δὲ τὸ μὲν σῶμα νηστεύειν ἀπὸ habere, subjunxit: In fletu, et planctu, et dolore γοοὶ. 2, χα, 


ΠΝ Sic Vatic. melius , ni fallor, quam Savil. ἐπὶ τὸν Θεὺν, εὑρέθης. 
/ 34. 


520 


Insuper zquum est ut ad hostias nostras animum 
adhibeamus. Proponitur ergo mensa anim, nempe 
Dei verbum. Corpus jejunio sanctificatur, anima 
cibo expers corrumpitur. Utinam corpus jejunet a 
peccatis, anima vero in divinis documentis convi- 
vetur. Non potes comedere panem Christi, et 


1. Cor. το. panem lacrymarum, ut ait Paulus : /Von potestis 


41, 


participes esse mense Christi, et mense demo- 


Jejunan- 2iorum. Debet ergois qui jejunat abstinere a cibo, 
dum maxi-sed precipue ἃ peccatis. Etenim angeli quotidie 


me à pecca- 


lis, 


notant, quis proposuerit abstinere ab avaritia, aut 
a fornicatione, aut ab iniquitate. Hzc quippe 
jejunia et angeli perscribunt, et Deus in thesauro 
recondit. Quemadmodum enim, fratres, illi viri 
primarii qui a libellis supplicibus sunt Imperatori 
cuncta declarant: sic et angeli ea quz fiunt omnia 
Deo significant, non ignorantem docentes, sed 
ministrandi ordinem creaturz implentes. Ego sex- 
centies beatiorem pradicaverim comedentem, quam 
jejunantem et inique agentem. Hzc dico, non 


SEVERIANI 


ἁμαρτημάτων, τὴν δὲ ψυχὴν ἐντρυφᾷν τοῖς θείοις 


Ὁ δόγμασιν. Οὐ δύνῃ δὲ ἐσθίειν ἄρτον Χριστοῦ καὶ ἄρ- 


τον δαχρύων, ὡς λέγει Παῦλος - Οὐ δύνασθε τραπέ- 
Cac Χριστοῦ μετέχειν καὶ τραπέζης δαιμονίων. Δεῖ 
τοίνυν τὸν νηστεύοντα ἀπέχεσθαι ἀπὸ βρωμάτων, καὶ 
πρῶτόν γε ἀπὸ ἁμαρτημάτων. Καὶ γὰρ καθ᾽ ἑχάστην 
ἡμέραν ἄγγελοι σημειρῦνται, τίς προέθετο ἀπέχεσθαι 
ἀπὸ πλεονεξίας, ἢ πορνείας, ἢ ἀδικίας P. Ταύτας γὰρ 
τὰς νηστείας καὶ ἄγγελοι ἀναγράφονται, καὶ Θεὸς 
ταμιεύεται. “Ὥσπερ γὰρ, ἀδελφοὶ, “ ἀπὸ τῶν dyago- 


y, ρῶν οἵ ἄρχοντες τῷ βασιλεῖ πάντα μηνύουσιν - οὕτως 


xoi oi ἄγγελοι τῷ Θεῷ πάντα τὰ γινόμενα, οὖχ 
ἀγνοοῦντα διδάσχοντες, ἀλλὰ τὴν λειτουργικὴν τάξιν 
τῆς δημιουργίας πληροῦντες. ᾿Εγὼ ἐμακάρισα ἂν μυ- 
ριάχις τὸν ἐσθίοντα, ἢ τὸν νηστεύοντα καὶ ἀδικοῦντα. 
Ταῦτα λέγω, οὐ νηστείαν λύων, ἀλλ᾽ εὐσέδειαν xn- 
ρύττων. Οὐ γὰρ τὸ φαγεῖν χαχὸν, ἀλλὰ τὸ ἁμαρτάνειν 
πονηρὸν, καθὼς λέγει 6 Θεὸς περί τινος δικαίου - Ὃ 
πατήρ σου οὖχ ἔφαγε, καὶ τὸ θέλημά μοὺ ἐποίησεν ; 
Οὕτω δὴ καὶ ἀλλαχοῦ - Νηστεία ἣ τετρὰς, xoà νη- 


jejunium solvens, sed pietatem predicans. Non 445 στεία 4j πέμπτη, xal νηστεία 5j δεχάτη, ἔσται ὅμῖν 
enim comedere malum, sed peccare pravum est, ^ εἰς χαρὰν xoi εἰς εὐφροσύνην xal εἰς ἑορτὰς ἀγαθὰς, 


quemadmodum dicit Deus de justo quodam: 
Pater tuus nonne comedit, et voluntatem meam 


Zach.8.19. fecit? Sic et alibi : Jejunium quartum, et jeju- 


nium quintum, et jejunium decimum, erit vo- 
bisin gaudium et in letitiam et in solemnitates 
bonas, et veritatem. diligite. Sed illuxit lux 
sensilis, ut lucis Opifex przdicaretur. Advenit 
vespera diei cursum obsignans. Bonuni principium, 
finis addatur. Ne male repellas, sed audi Davi- 


Psal. 54. dem : In finem, ne corrumpas. Deus autem lucis 


titulus. 


hujus vos ommes illuminet, verbo, lege, fide, 
justitia, castitate, in Christo Jesu Domino no- 
stro, per quem et quicum Patri gloria, simul 
cum Spiritu sancto, in secula seculorum. Amen. 


Ejusdem in secundum diem creationis, et ad- 
versus eum qui sibi dixerat, non oportere 
nos Christianos in sanctificatione dicere, 
Deus Sabaoth. 


1. Animi desiderium excitat divinus sermo, et 
quasi lucernam quamdam ipsi gaudium circum- 
ponit, ut et ratiocinia illustret, et mentem exhila- 
ret, et. peccata abstergat, et sensa illuminet. Hu- 
jusmodi est Dei sermo. Nam quod. est cos ferro, 
id anim: Dei sermo. Cos non unam solum rem 
ferro confert : nam primo ipsum preeparat, ut ru- 


b [Addit Savil. ἢ χαὶ ἑτέρας ἁμαρτίας. 
* ἀναφορά, relatio ad principem. Vide Cangium in 


καὶ τὴν ἀλήθειαν ἀγαπήσατε. Ἀλλ᾽ ἐπέλαμψε τὸ 
αἰσθητὸν φῶς, ἵνα χηρυχθῇ ὃ τοῦ φώτὸς ἐργάτης. 
Κατέλαδεν ἣ ἑσπέρα σφραγίζουσα τῆς ἡμέρας τὸν 
δρόμον. Καλὴ ἣ ἀρχὴ, προστεθήτω τὸ τέλος. Μὴ 
ἀπώθει χαχῶς, ἀλλ᾽ ἄχουε τοῦ Δαυίδ - Εὶς τὸ τέλος, 
μὴ διαφθείρῃς. Ὃ δὲ Θεὸς τοῦ φωτὸς τούτου πάντας 
ὑμᾶς φωτίσῃ λόγῳ, νόμῳ, πίστει, δικαιοσύνῃ, σω-- 
φροσύνῃ,, ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, δι᾽ οὗ 
καὶ μεθ᾽ οὗ τῷ Πατρὶ δόξα, ἅμα τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, 


εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν. 


Τοῦ αὐτοῦ εἰς τὴν δευτέραν ἡμέραν τῆς χοσμοποιίας, 
xul πρὸς τὸν εἰπόντα αὐτῷ, οὐχ ἔδει ἡμᾶς τοὺς 
Χριστιανοὺς λέγειν ἐπὶ τοῦ ἁγιάσματος, Κύριος 
Σαδαώθ. 


Ψυχῆς πόθον ἐγείρει Θεοῦ λόγος, καὶ ὥσπερ τινὰ 
λαμπάδα περιτίθησιν αὐτῇ τὴν χαρὰν, ἵνα καὶ τοὺς 
λογισμοὺς λαμπρύνηται, καὶ τὴν διάνοιαν φαιδρύνη- 
ται, xal τὰ ἁμαρτήματα καθαίρηται, καὶ τὰ νοήματα 
φωτίζηται. Ῥοιοῦτός ἐστιν 6 τοῦ Θεοῦ λόγος. Ὅπερ 
γάρ ἐστιν ἀχόνη σιδήρῳ, τοῦτο Θεοῦ λόγος τῇ ψυχῇ. 
"H ἀκχόνη οὐχ ἕν τι χαρίζεται τῷ σιδήρῳ, ἀλλὰ πρῶτον 


Glossario Graco. οἱ ἀπὸ τῶν ἀναρορῶν, qui libellos Im- 
peratori offerebant, 


DE MUNDI CREATIONE ORATIO If. 551 


αὐτὸν παρασκευάζει ἀποπτύσαι τὸν ἰόν " εἶτα παχὺν 
ὄντα λεπτύνει, ἀμόλὺν ὄντα ὀξύνει, σκοτεινὸν ὄντα 


λαμπρύνει, σμήχει, φαιδρύνει, ὀξύνει. Οὕτως οὖν € 


ἔστιν ὃ τοῦ Θεοῦ λόγος, ποιῶν τὴν ψυχὴν ἀποπτύσαι 
τὸν ἰὸν τῆς ἁμαρτίας, ἀμόλεῖαν οὖσαν ὀξύνων, πα- 
χεῖαν οὖσαν λεπτύνων, σχοτεινὴν οὖσαν λαμπρύνων. 
Βούλεται δὲ ES ὃ τοῦ Θεοῦ λόγος λαμπροὺς μὲν 
εἶναι κατὰ τὴν ἀποστολικὴν " διάθεσιν τὴν λέγουσαν * 
Ἵνα ἦτε ὡς φωστῆρες ἐν χόσμῳ,, λόγον ζωῆς ἐπέ- 
χοντες. Ἰδοὺ ἣ λαμπρότης. Βούλεται ἡμᾶς εἶναι μὴ 
ἀμθλεῖς, ἀλλ᾽ ὀξεῖς - ZG» γὰρ, φησὶν, ὃ λόγος τοῦ 
Θεοῦ, καὶ ἐνεργὴς, καὶ τομώτερος ὑπὲρ πᾶσαν μά- 
χαιραν δίστομον. Βούλεται ἡμᾶς παχεῖς μὴ εἶναι, 


biginem respuat : deinde crassum extenuat, obtu- 

sum acuit, obscurum reddit lucidum, abstersum, 

nitidum, acutum. Sic se habet Dei sermo : efficit 

ut anima rubiginem peccati respuat, obtusam il- 

lam acuit, crassam subtilem reddit, obscuram 
splendore afficit. Vult autem Dei sermo nos splen- 

didos esse secundum apostoli affectum dicentis : 

Ut sitis sicut luminaria in mundo, verbum vile Philipp. 2. 
continentes. Ecce splendorem ! Vult nos esse non (5. 16. 
obtusos, sed acutos: nam ius, inquit, est HeLr.4.12. 
sermo Dei, et efficax,et penetrabilior omni 

gladio ancipiti. Vult nos non crassos esse, sed 
cogitationibusmentem subtilem reddere. Ubi enim 


ἀλλὰ λεπτύνειν τὴν διάνοιαν τοῖς νοήμασι. “Ὅπου γὰρ D crassities, ibi aliena a Dei verbo mens est; ubi 


παχύτης, ἀλλοτρία Θεοῦ Aóyou* ὅπου δὲ λεπτομε- 
ρὴς διάνοια, οἰκεία Θεοῦ νόμου. Διὰ τοῦτο περὶ τῶν 
παχυτέρων λέγει ἣ Γραφή. Καὶ ἔφαγεν Ἰαχὼδ, xo 
ἐνεπλήσθη, ἐλιπάνθη, ἐπαχύνθη, ἐπλατύνθη " ἐγχα- 
πτέλιπε Θεὸν τὸν ποιήσαντα αὐτόν. Φέρε τοίνυν xai 
ἡμῶν ὃ θεῖος λόγος καταλαμπέτω τὴν διάνοιαν, χαὶ 
μάλιστα τῆς ἁγίας ταύτης προχειμένης νηστείας, ἣ 
λεπτύνει τὰ σώματα καὶ ὀξύνει τὰ φρονήματα. "ἔστι 
γὰρ xal νηστεία παντὸς ἁγιασμοῦ τροφὸς, καὶ μήτηρ 
εὐσεθοὺς διανοίας. Οὐ ζητεῖται πῶς νηστεύσωμεν μό- 
νον, ἀλλὰ πῶς εὐσεδῶς νηστεύσωμεν. Πολλοὶ καὶ διὰ 


δημοσίας χρείας πραγμάτων νηστεύουσιν, ἀλλ᾽ οὐ E 


λογίζεται αὐτοῖς εἰς νηστείαν. Ὃ γὰρ σχοπὸς χρίνε- 
ται, oU dj ἀνάγκη στεφανοῦται. Μετὰ ταύτης τῆς 
ἁγιοπρεποῦς χαταστάσεως ὃ μαχάριος Moss τὸν 
νόμον ἐπαιδεύετο ἐν τῷ ὄρει, χαὶ τὴν δημιουργίαν 
ἐδιδάσχετο. Elgnzat τοίνυν ἡμῖν τῇ χθὲς ἡμέρᾳ, ὅτι 
& Θεὸς μέλλων διδόναι τὸν νόμον διὰ Μωῦσέως, πρό- 


autem subtilis est, apta legi divina efficitur. Ideo 

de crassioribus dicit Scriptura : Et comedit Ja- peut. 35. 
cob, et saturatus est, et impinguatus, incras- 15. 
satus, dilatatus est : dereliquit Deum factorem 

suum. Age ergo nostram quoque Dei sermo illu- 

stret mentem, maxime proposito jejunio, quod ex- 

tenuat corpora, et mentem exacuit. Est enim abs- — Abstinen- 
tinentia jejunii omnis sanctificationis nutrix, οἱ U» — mater 
mater pie. mentis. Non quzritur quomodo jeju- Rd 
nemus tantum, sed quam pie jejunemus. Multi 

ob publica rerum negotia jejunant; sed non repu- 

tatur eis in jejunium. Scopus enim judicatur, non 
necessitas coronatur.In hoc sancto statu beatus 

Moyses in monte et legem docebatur et creationem. 

Diximus ergo hesterna die Deum, cum legem 

per Moysem daturus esset, primo se Creatorem 
ostendisse, ac deinde Legislatorem. Quomodo po- 

terant Judaei credere, Deum fecisse clum οἱ ter- 


τερον ἔδειξεν ἑαυτὸν δημιουργὸν, καὶ τότε νομοθέτην. ς ram et omnia quz in eis sunt, nisi prius miracula 
Πόθεν ἠδύναντο of Ἰουδαῖοι. πιστεῦσαι, ὅτι ὃ Θεὸς A edidisset in. /Egypto, quie ipsum esse orbis Crea- 


ἐποίησε τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γὴν καὶ πάντα τὰ ἐν αὖ- 
τοῖς, εἰ μὴ πρῶτον ἐποίησε τὰ θαύματα ἐν Αἰ- 
γύπτῳ, δεικνύντα αὐτὸν δημιουργὸν τῆς οἰκουμένης: 
Ἡμεῖς διδάσχομεν ἵνα πείσωμεν " ὃ Θεὸς πείθει ἵνα 
διδάξη. Ἐπειδὴ ἔμελλε Μωῦσῆς ἐχτίθεσθαι χαὶ λέ- 
γειν» ὅτι 6 Θεὸς ἐποίησε τὸν οὐρανὸν, καὶ τὴν γῆν, 
xal τὴν θάλασσαν, xci πάντα τὰ ἐν αὐτοῖς, εἰ μὴ 
πρῶτον ἐποίησε τὰ θαύματα ἐν Αἰγύπτῳ, καὶ ἔδει- 
Ecy ὅτι πάντων ἐστὶ τῶν χτισμάτων δημιουργὸς, οὐκ 


ἂν ἐπίστευσεν ὃ λαὸς, ὅτι ὃ Θεὸς ἐποίησε τὸν οὐρανὸν : 
χαὶ τὴν γῆν. Εἰ μὴ ἐξέτεινε πρῶτον Μωῦσῆς τὰς χεῖρας B 


εἰς τὸν οὐρανὸν, καὶ κατήνεγκε χάλαζαν καὶ πῦρ, καὶ 
ἔμαθον οἱ λαοὶ διὰ τοῦ πιστοῦ θεράποντος, ὅτι αὕτη 
ἡ θνητὴ δεξιὰ λόγῳ Θεοῦ κινηθεῖσα τὸν οὐρανὸν ἐτά- 
ραξε χαὶ τὴν δημιουργίαν ἐθόλωσεν " πολλῷ μᾶλλον 


4j τοῦ Θεοῦ κελεύσαντος δεξιὰ ἥδρασε τὸν οὐρανὸν 


^? Διάδεσιν, Combefisius legendum putat διάταξιν, 


torem comprobarent? Docemus nos ut suadea- 
mus: Deus suadet, ut doceat. Quia Moyses 
expositurus dictarusque erat, Deum fecisse cz- 
lum, et terram, et mare,et omnia qua in eis 
sunt,nisi prius mirabilia patrasset in JEgyjto, 
et demonstrasset ipsum esse omnium rerum crea- 
tarum Opificem, non crediturus erat populus 
Deum fecisse.celum et terram. * Extendit prius. «gris. 
Moyses manus suas in calum, et demisit grandi- riani. phra- 
nem et ignem, didicitque populus per fidelem ser- 75;,,. 
vum, illam mortalem dexteram verbo Dei motam, quia se ipse 
cxlum turbavisse, et creaturam commiscuisse:(,. ^. 
multoque potiori ratione Dei jubentis dexteram 
firmavisse caelum et fundasse terram. Nemo enim 
creaturam movet qui non auctor ejus sit. Osten- 
dendum ergo erat. Deum fecisse terram : extendit 


522 


Moyses manum in terram , et exierunt sciniphes. 
Demonstrandum denuo erat Deum fecisse ignem : 
accepit Moyses favillam de fornace , et sparsit ; et 


. JEgyptiorum corpora replevit ulceribus flamme 
' instar ferventibus. Ostendendum erat Deum fe- 


(δἰ. 1. τὶ 


cisse aquam : mutata est aqua in sanguinem. Mon- 
strandum erat fecisse mare : mare ut petra stetit, et 
transivit populus. Primo itaque per opera ostendit 
eum esse Dominum, deindeque verbis edocuit 
esse Opificem. 


2. Sicetiam Servator in evangelio nn antedocuit, 


quam miracula patrasset. Primum signum, muta- : 


vit aquam in vinum, nec ante illud apparet eum 
docuisse : oportebat enim precedere opus, et ver- 
bum sequi. Ideoque et scriptor ille ait : Primum 
quidem sermonem feci de omnibus, o. Theo- 


SEVERIANI 


καὶ ἐθεμελίωσε τὴν γῆν. Οὐδεὶς γὰρ χινεῖ δημιουρε 
iov, ἣν οὐχ ἐποίησεν. Ἔδει τοίνυν δειχθῆναι, ὅτι 6 
Θεὸς ἐποίησε τὴν γῆν “ ἐξέτεινε Μωῦσῆς τὴν χεῖρα 


εἰς τὴν γῆν, καὶ ἐξῆλθον σχνῖπες. Ἔδει πάλιν δει- 


χθῆναι, ὅτι ὃ Θεὸς ἐποίησε τὸ πῦρ᾽ ἔλαδε Μωῦσῆς 
αἰθάλην καμιναίας, καὶ ἔπασε (sic), καὶ ἐπλήρωσε τὰ 
σώματα τῶν Αἰγυπτίων ἑλκῶν φλογὸς δίκην ζεόντων. 
Ἔδει δειχθῆναι, ὅτι 6 Θεὸς τὸ ὕδωρ ἐποίησε " μετε- 
δλήθη τὸ ὕδωρ εἰς αἷμα. Ἔδει δειχθῆναι, ὅτι ἐποίησε 
τὴν θάλασσαν " ἐπετρώθη ἣ θάλασσα, καὶ παρῆλθεν 
ὃ λαός. Πρῶτον οὖν ἔδειξε διὰ τῶν ἔργων, ὅτι Δεσπό- 


της, χαὶ τότε. ἡρμήνευσε διὰ τῶν λόγων, ὅτι ποιητής. 


Οὕτω xoi 6 Σωτὴρ ἐν. τῷ εὐαγγελίῳ οὐ πρότερον 
ἐδίδαξεν, ἕως ἐθαυματούργησε. Πρῶτον σημεῖον, ἱμε- 
τέδαλε τὸ ὕδωρ εἰς οἶνον, καὶ οὐ φαίνεται πῤῪὸ τοῦ 
σημείου τούτου διδάξας - ἔδει γὰρ προλαδεῖν τὸ ἔργον 
xa ἀχολουθῆσαι τὸν λόγον. Διὰ τοῦτο ὁ συγγραφεὺς 
λέγει - Τὸν μὲν πρῶτον λόγον ἐποιησάμην περὶ πάν- 


Christus phile, quc cepit Jesus facere et docere. Quo- Ὁ των, ὦ Θεόφιλε, ὧν ἤρξατο ὃ Ἰησοῦς ποιεῖν τε xol 
itus oy. nodo docuisset Servator se Opificem esse mundi ? 
ficem esse Nisi enim oculos ceci illuminasset, nulla fides ei 


quomodo? 
Joan. 9. 


Joan. tt. 
25. 


Matth. 8. 
27. 


ἡ habita esset dicenti 


"Lazarum suscitasset, non credidissent auditores 
dicenti: Ego sum vita et resurrectio. Nisi spuens 
in terram lutum fecisset, ac czcum linivisset , 
non creditum fuisset ipsum esse, qui accepto de 
"terra pulvere Adamum formaverat. Nisi ambulas- 
set super mare, non -visus esset Dominus maris. 
Nisi increpasset ventum, non demonstratus ésset 
Dominus ventorum. Quamobrem homo quidem 


: Ego sum lux mundi. Nisi 


διδάσχειν. Πῶς ἔμελλε διδάσχειν ὃ Σωτὴρ, ὅτι mova- 
τής ἐστι τοῦ κόσμου ; Εἰ μὴ P γὰρ ἐφώτισε τοὺς ὀφθαλ-- 
μοὺς τοῦ τυφλοῦ, οὐχ ἂν ἐπιστεύθη λέγων - Ἐγώ 
εἶμι τὸ φῶς τοῦ χόσμου. Ei μὴ ἤγειρε Λάζαρον, οὐκ 
ἂν ἐπίστευσαν οἱ ἀχούοντες λέγοντι" ᾿Εγώ εἶμι 4 
ζωὴ xol ἣ ἀνάστασις. Εἰ μὴ πτύσας εἰς τὴν Yi 
ἐποίησε πηλὸν, καὶ ἔχρισε τὸν τυφλὸν, οὖχ ἂν ἐπι- 
στεύθη, ὅτι αὐτός ἐστιν 6 λαδὼν χοῦν ἀπὸ τῆς γῆς. 
καὶ πλάσας τὸν ᾿Αδάμ. El μὴ περιεπάτησεν ἐπὶ τῆς 
θαλάσσης, οὐχ ἂν ἐφάνη Δεσπότης τῆς θαλάσσης. Εἰ 
μὴ ἐπετίμησε τῷ ἀνέμῳ, οὐκ ἂν ἐδείχθη Δεσπότης 


videbatur, per miracula autem ut Deus notus et E. τῶν ἀνέμων. Διὰ τοῦτο ἄνθρωπος μὲν ἦν φαινόμενος, 


inclitus 'erat. Servator itaque discipulos obstupe- 
fecit, et dicebant : Qualis est hic, quia venti et 
mare obediunt ei ? Ostendit primo elementa sibi 
obsequi , et postea verbis docuit , ommia per 
ipsum facta esse. Ostendit primo illa sibi ob— 
sequi. Nisi prius creaturam ipsi obsequi osten- 
sum fuisset , non fides habita esset Joanni 


Joan. τ. 3. evangelistae. dicenti : Omnia per ipsum facta 
sunt. Quomodo creditum fuisset apostolis, rudi A yov: Ηάντα δι’ αὐτοῦ ἐγένετο. Πῶς ἠδύναντο oí 


Met. 5. £3, 
14. et 2. 7. 


lingua loquentibus, cum de Deo Verbo affirma- 
rent, Creatore, Servàtore, sapientissimo, doctore ἢ 
Verum apostolorum lingua erant miracula; os 
apostolorum erat mortuus suscitatus , claudus 
ambulans. Quod autem miracula sequatur fi- 
des, testificatur Scriptura dicens : Per manus 
enim. apostolorum fiebant signa magna et 


à ἐπετρώθη ἡ θάλασσα, Combefisius vertit, divisum 
est mare , quasi ab ἐπιτιτρώσχω, perforo. At puto ἐπε- 
τρώθη ἃ πετρόω deducendum esse, in petrae naturam 


. muto. Nam ait Scriptura, mare quasi murum fuisse; 


AT 


διὰ δὲ τῶν θαυμάτων ὡς Θεὸς γνωριζόμενος καὶ δο-- 
ξαζόμενος. Ὃ Σωτὴρ γοῦν ἐξέπληττε τοὺς μαθητὰς, 
καὶ ἔλεγον" Ποταπός ἐστιν οὗτος, ὅτι οἵ ἄνεμοι xal 
ἣ θάλασσα ὑπαχούουσιν αὐτῷ ; "δειξε πρῶτον ὅπα- 
χούοντα τὰ στοιχεῖα, xci τότε ἡρμήνευσε διὰ τῶν 
ἔργων, ὅτι πάντα δι᾽ αὐτοῦ ἐγένετο. "δειξε πρῶτον 
ὑπαχούοντα. Ei μὴ πρῶτον ἐδείχθη ἢ χτίσις ὑπαχού- 
ουσα; οὖχ ἂν ἐπιστεύθη Ἰωάννης 6 εὐαγγελιστὴς λέ- 


ἀπόστολοι πιστευθῆναι, ἰδιωτικὴν ἔχοντες γλῶσσαν, 
συνιστάμενοι περὶ Θεοῦ Λόγου, δημιουργοῦ, σωτῇ- 
ρος, πανσόφου, διδασχάλου; Ἀλλὰ ἣ γλῶσσα τῶν 
ἀποστόλων τὰ θαύματα ἦν" τὸ στόμα τῶν ἀποστό- 
λων ἦν νεχρὸς ἐγειρόμενος, χωλὸς περιπατῶν. Ὅτι 
δὲ τοῖς θαύμασιν ἀχολουθεῖ ἣ πίστις, μαρτυρεῖ ἣ 
Γραφὴ λέγουσα " Διὰ γὰρ τῶν χειρῶν τῶν ἀποστόλων 
certe si de divisione maris ageretur, aliud querendum 


verbum erat, quam ἐπιτιτρώσχω. 
b [ Addimus.jze e Savil.]. 


525 
prodigia in. plebe. Stupebant autem omnes, 
magisque augebatur quotidie virorum et mu- 
lierum multitudo. Pralucebaht miracula, et se- 
quebantur dogmata. Sic et in lege, praibant 1ni- 


DE MUNDI CREATIONE ORATIO 1I. 


ἐγένετο σημεῖα μεγάλα καὶ τέρατα ἐν τῷ λαῷ. Καὶ 
ἐξίσταντο δὲ πάντες, καὶ μᾶλλον προσετίθεντο χαθ᾽ 
ἡμέραν ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν πλήθη. Προέλαμπε τὰ 
θαύματα, καὶ ἠχολούθουν τὰ δόγματα. Οὕτω καὶ ἐν. 


Miracula 
fides sequi- 
tur. 


τῷ νόμῳ, προηγήσατο τὰ ἐν Αἰγύπτῳ θαύματα, δει- 
χνύοντα τὸν Θεὸν δημιουργόν. ,'O δὲ Θεὸς, ἀγαθὸς 
ὧν, οὖχ ἠθέλησεν ἑαυτὸν μάγον σεμνῦναι, ἀλλὰ μερί- 
ζεται μετὰ Μωύσέως τὴν δόξαν. ᾿Επειδὴ γὰρ 6 Θεὸς 
ἐφάνη ἐξ ὧν ἐποίησε, φαίνεται καὶ Μωῦσῆς ἐξ ὧν 
ἐδοξάσθη. Ὥς γὰρ κατῆλθε κατέχων τὸν νόμον, ἵνα 
μὴ ὡς ψιλῷ ἀνθρώπῳ προσέχωσι, πληροῖ αὐτοῦ ὃ 
Θεὸς δόξης τὸ πρόσωπον, ἵνα τὸ λεῖπον τῇ ἀσθενείᾳ 
τῆς φύσεως πληρώσῃ τὸ περιττὸν τῆς χάριτος. Ἔνε- 
νόουν γὰρ ὅτι ὄψις δεδοξασμένη οὖκ ἔστιν ἀλλοτρία 
Θεοῦ. Οὕτω καὶ 6 Σωτὴρ Στεφάνου τοῦ πρωτομάρ- 


: τυρος ἐποίησε λάμψαι τὸ πρόσωπον. Διατί δὲ ἐποίησε | 
λάμψαι τὸ πρόσωπον Στεφάνου ; "Eme, ἔμελλεν ὥς C. Cur vultum Stephani splendere curavit? Quia ut 


βλάσφημος λιθάζεσθαι, εἰπὼν, Θεωρῶ τοὺς οὖρα- 
νοὺς ἀνεῳγμένους, xai τὸν Υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου ἑστῶτα 


ἐχ δεξιῶν τοῦ Θεοῦ - προλαδὼν 6 Θεὸς ἐστεφάνωσεν. 
' αὐτοῦ τὴν ὄψιν ἀγγελικῇ μορφῇ» ἵνα πείσῃ τοὺς 


᾿ἀγνώμονας, ὅτι εἰ βλάσφημός ἐστι, διατί δοξάζεται. 
Χθὲς μὲν οὖν εἴρηται ἡμῖν, ὅτι 6 Θεὸς ἐχ μὴ ὄντων 
ἐποίησε τὰ ὄντα τῇ πρώτη ἡμέρᾳ. Καὶ τὸ θαυμα- 
στὸν, ὅτι οὗ μόνον τὴν δημιουργίαν τοῦ Θεοῦ δεί--" 
χνυσι τὰ ἔργα, ἀλλὰ καὶ τῶν αἱρετικῶν τὴν ἀσέδειαν 
ἐλέγχουσιν. "Eperz kg , τὰ μὴ ὄντα πῶς ἐγένετο, 
ἐπειδὴ περὶ τοῦ ὄντος ἐρωτῶσι, πῶς ἐγεννήθη ; Εἰ 
μὴ ἦν, εἴπωσι, τὰ μὴ ὄντα πῶς ἐγένετο, " εἰ μὴ ἦν. 
Τὸ μὴ ὃν οὐ γίνεται, ὅσον κατὰ λογισμὸν ἀνθρώπι- 
νον, οὗ χατὰ θείαν δύναμιν. "Eviove λέγει 6 αἷρε- 
τιχός " εἶπεν δ Θεὸς, καὶ ἐγένετο. ᾿Αλλὰ νῦν τὸ 
πρᾶγμα εἶπες, οὗ τὸν τρόπον. Ἐἦπεν δ: Θεός - γενη- 


᾿θήτω φῶς" ἐγένετο τὸ μὴ ὄν. Ὁ λόγος μετεόλήθη 


Sig πρᾶγμα, οἷον αὐτὴ fj φωνὴ ἐξελθοῦσα ἐγένετο 


φῶς. Οὐχοῦν οὖκ ἔστιν Ex μὴ ὄντων, ἀλλ᾽ ἐξ ὄντος. 
Ὑίς γὰρ τολμᾷ εἰπεῖν τὸν Λόγον μὴ ὄντα ; Οὐχοῦν 
οὔδὲν ἐποίησεν Ex μὴ ὄντων, ἀλλ᾽ ἐξ αὐτοῦ " καὶ eb- 
ρίσκεται τὰ χτίσματα ὁμοούσια αὐτῷ, χαὶ ὃ φεύγου- 
σιν ἐπὶ τοῦ Υἱοῦ, ἁρμόζουσιν ἐπὶ τῶν χτισμάτων. 
᾿Αλλὰ πάλιν στενούμενοι λέγουσιν * ἣ βούλησις τοῦ 
Θεοῦ τὰ μὴ ὄντα ἀπετέλεσεν" εἶτα’ ἡ γὰρ βούλησις τὸ 
μὴ ὃν ποιεῖ - ἡ δὲ φύσις τὸ ὃν οὖ γεννᾷ. Καὶ ἔστι θαυ- 
μαστόν. Ὥς ἐν elxóvt λέγω" ὑπόθου μοι πηγὴν καὶ 
πέτραν * τί εὐχολώτερον, τὴν πηγὴν ὕδωρ γεννῆσαι, 
ἢ τὴν πέτραν; 'H πηγὴ ἐὰν γεννήσῃ, ἐξ ὧν ἔχει προ- 
φέρει" fj δὲ πέτρα ἐξ ὧν οὖκ ἔχει. Εἶτα τὸ μὴ ὃν 


racula in /£gypto, qu: probarent Deum esse Crea- 
torem, Deus autem, bonus cum esset, noluit ipse 
solus honorari, sed. cum Moyse gloriam partitus 


est. Quia enim Deus ex operibus suis apparuit, Exod. 34. 


Moyses quoque cum gloria ipsi collata visus est. ??' 


Cum enim descenderet legem tenens, ne ipsum 
tamquam simpliceni hominem respicerent, Deus 
ejus vultum gloria replet, ut quod ex. infirmitate 
nature deficiebat, per gratie plenitudinem im- 
pleretur. Cogitabant enim vultum gloria affectum 
non esse a Deo alienum. Ita quoque Servator vul- 
tum Stephani . primi martyris splendere curavit: 


blasphemus lapidandus erat, cura diceret, ideo 4«t. 7. 5 


' celos. apertos, et. Filium hominis stantem a 


dextris Dei ; antevertens Deus angelica forma fa- 
ciem ejus coronavit; ut ingratis monstraret, non- - 
gloria afficiendum fore si blasphemus esset. Heri 


ergo diximus Deum primo die ex non exstantibus 


D 


E 


fecisse. omnia. Quodque mirum est, opera non 
modo creationem Dei ostendunt, 56 etiam hare- 
ticorum impietatem coarguunt. Quaro namque, 
quomodo facta sunt ea quie non erant, quia ipsi. de 
eo qui erat quzerunt, quomodo genitus sit. Si non 
erant illa non exstantia, dicant, quomodo facta - 
sint. Quod non est, non efficitur secundum huma- 
num ratiocinium, non item secundum divinam vir- 
tutem. Aliquando dicit hereticus : Dixit Deus, 
et facta sunt. Sed. nunc rem dixisti, non modum. 
Dixit Deus, Fiat lux : factum est id quod non 
erat. Sermo in rem mutatus est ; puta, ipsa vox 
egressa facta est lux, Ergo non est ex. non exstan- 
tibus, sed ex exsistente. Quis enim ausit dicere 
Verbum non exstare? Ergo nihil fecit ex non ex- 


stantibus, sed ex illo : sieque reperiuntur creatur:e 


ipsi consubstantiales, et quod de Filio dicere rc- 
fogiunt, id. creaturis adscribunt. Verum rursus 
arctati dicunt: Voluntas Dei ea que non erant ef- 
fecit; atqui. voluntas id quod non erat producit ; 
natura autem id quod erat non gignit. Àc mirabilo 
utique est. Exempli causa loquor: suppone mihi 
fontem et petram : quid facilius aquam gignere . 
potest, an fons, an petra? Fons si genuerit, ex iis, 


"ἐγέννησεν ἥ πέτρα ἐξ ὧν οὐχ εἶχε" καὶ ἡ πηγὴ οὐχ ig quze habet, profert ; petra vero ex 118 quz non ha- 


ἐγέννησεν ἣν εἶχεν ἐν ἑαυτῇ πηγήν. Καὶ πῶς ἐγένετο Α bet, Ergo id quod non erat petra genuit ex iis 
τὰ μὴ ὄντα; μὴ αὐτοματισμὸς ἦν; τὸ μὴ ὃν ὄνομά qua non habebat : et fons quem in se fontem ha- 


* [ Combelis, distinguit εἰ μὴ ἦν, τὸ μὴ ὃν οὐ y., Yertitque : nisi erat , non ens non fi) 


Arianos, 


524 


bebat non genuit. Et quomodo facta sunt quae non 
erant? num id casu et per se accidit? id quod non 
erat, nomen est, nihilque aliud? Quia dico, Ex 
non exstantibus, ne ideo existimes id quod non ex- 
stat aliquid esse. Ergo cum non possis dicere quo- 
modo id quod non erat, ex non exstante seu ex 
nihilo factum sit, audebisne euriosius inquirere 
quomodo is qui erat ex eo qui erat genitus sit? 
Omnes creatur non erant ab initio, et factze sunt : 
unigenitum Verbum et Creator mundi non factus 
est ab initio, sed erat.Hzc non erant et facta sunt : 
hic erat in principio non factus, he vero facta 

sunt in principio, cum non essent. 
quo- ὅ, Terra autem, inquit, erat invisibilis. 
vend "ea Quid est, Invisibilis? Novi multos sanctorum 
in  princi- patrum. dixisse : Invisibilis erat terra, quoniam 
E τ. 3, aqua occultabatur. Mult sunt sententiz pice qui- 
dem, sed non verae. Exempli causa, tres amici 
Jobi, cum illum in zrumnis viderent, sanctum 
virum dammarunt, quasi justa patientem , dice- 
banitque : Nisi viduas afflixisses, nisi pupillos 
oppressisses, numquam tibi Deus hzc inflixisset. 
Et tamen quia Dei propositum ignorabant, ma- 
luerunt hunc damuare quasi justa patientem, quam 
Deum, ut injuste mala inferentem. Dei causam 
Job. 42. 7-agebant, et tamen Deus illos coarguit : Quare non 
loquuti esüs recta adpersus servum. meum? 
Est igitur sententia pia quidem, sed non vera. 
LeciioQuid est igitur, Terra autem erat invisibilis et 
Amie — inoomposita? Interpretes clare exposuerunt. Ait 
enim Aquila: Terra autem erat inanitas et ni- 
hil. Invisibilis autem dicitur, non quod non ap- 
pareret, sed. ut quis dixerit, inornata. Nondum 
erat lzta plantis, nondum fructibus coronata, non- 
dum fluviis et fontibus cincta, nondum aliis va- 
riisque ornamentis decora, eratque invisibilis 
nondum instracta gignendi facultate. Ait Seriptu- 
rade quodam viro forti et formoso : /Vonne hic 
percussit virum. JEgyptium "visibilem? Num 
est ergo vir invisibilis? Sed dignus est, inquit, 
qui suspiciatur. Quemadmodum igitur JEgyptium 
dixit virum visibilem , ceu dignum spectaculo : 
sic terram informem invisibilem dixit. Secundo 
die dixit Deus : iat firmamentum in medio 
aque, et sit dividens inter aquam et aquam. 
Fecit igitur hoc caelum, non vero caelum superius, 
sed illud quod videtur, ex aquis nempe erystalli 
instar concretis. Velim rem tibi in conspectum 
dare: muka enim ex visu nostro melius quam 


"Terra quo- 


2. Reg. 23. 
21. 


Gen. 1. 6. 


? ὁρατόν hoc luco est dignum spectaculo , ut. vertit 
Vulgatus Interpres. i 


SEVERIANI 


ἐστι, οὐχ ἔστι δέ τι: Μὴ ἐπειδὴ λέγω ἐχ μὴ dv 
των, νομίσῃς εἶναί τι μὴ ὄν. Εἶτα τὸ ὃν ἐχ τοῦ μὴ 

ὄντος οὖχ οἶδας εἰπεῖν πῶς ἐγένετο, xol τὸν ὄντα ix. 

τοῦ ὄντος τολμήσεις πολυπραγμονεῖν πῶς ἐγεννήθη; 

Πάντα τὰ χτίσματα oüx. ἦν ἀπ᾽ ἀρχῆς xo γέγονεν " 

ὃ μονογενὴς Λόγος xa χτίστης τοῦ κόσμου οὖχ ἐγένετο 

ἀπ᾽ ἀρχῆς, ἀλλ᾽ ἦν. Ταῦτα οὐχ ἦν, καὶ ἐγένετο - ὃ δὲ 
ἦν ἐν ἀρχῇ μὴ γενόμενος, ταῦτα δὲ ἐγένετο ἐν ἀρχῇ 

μὴ ὄντα. 


Β 


*H δὲ γῇ ἦν ἀόρατος, φησί. Τί ἐστιν, Αόρατος ; 
Οἶδα πολλοὺς τῶν ἁγίων πατέρων εἰρηχότας - ἀόρα-- 
τος ἦν ἣ γῆ, ἐπειδὴ τῷ ὕδατι ἐχαλύπτετο. Πολλὰ 
τῶν νοημάτων ἐστὶ μὲν εὐσεδῇ, οὐχ ἀληθῇ δέ. Οἷον οἱ 
τρεῖς φίλοι τοῦ Ἰὼδ, θεασάμενοι αὐτὸν ἐν πειρασμῷ, 
χατέχριναν τὸν ἅγιον ὡς δικαίως πάσχοντα, καὶ ἔλε- 
γον, εἶ μὴ χήρας ἐλύπησας, εἰ μὴ ὀρφανοὺς ἐπλεονέ- 
χτησας, οὖχ ἄν σοι ὃ Θεὸς ἐπήγαγε ταῦτα. Καὶ ὅμως 
ἐπειδὴ ἠγνόουν τὸν σχοπὸν τοῦ Θεοῦ, εἵλαντο μᾶλλον 
καταχρῖναι τοῦτον ὡς δικαίως πάσχοντα, ἢ χαταψη- 
φίσασθαι τοῦ Θεοῦ ὡς ἀδίχως ἐπαγαγόντος. Ὑπὲρ 
Θεοῦ ἐποίησαν, xaX ἐλέγχει αὐτοὺς ὃ Θεός: Διατί οὐχ 
ἐλαλήσατε ὀρθὰ χατὰ τοῦ θεράποντός μου ; Ἔστιν 
οὖν νόημα εὐσεδὲς μὲν, οὐκ ἀληθὲς δέ. Τί οὖν ἐστιν, 
Ἡ δὲ «5 ἦν ἀόρατος καὶ ἀκατασχεύαστος ; Οἱ ἐρ- 
μηνευταὶ ἡρμήνευσαν σαφῶς. Λέγει γὰρ 6 Ἀχύλας * 
Ἡ δὲ γῆ ἦν κένωμα καὶ οὐδέν. Ἀόρατος δὲ λέγεται, 
οὖχ ὅτι οὐχ ἐφαίνετο, ἀλλ᾽ ὡς ἂν εἴποι τις, ἀχόσμη-- 
τος. Οὐδέπω ἦν φαιδρυνομένη τοῖς φυτοῖς, οὐδέπω 
D καρποῖς ἐστεφανωμένη ; οὐδέπω ποταμοῖς xol πηγαῖς 
διεζωσμένη, οὐδέπω τῇ ἄλλῃ εὐκοσμίᾳ πεποικιλμένη, 
καὶ ἦν ἀόρατος, μηδέπω κατασχευασθεῖσα πρὸς ἐπι- 
τηδειότητα τοῦ γεννᾶν. Λέγει ἣ Γραφὴ περί τινος ἀν- 
δρείου καὶ εὐμόρφου * Οὐχ οὗτος, φησὶν, ἐπάταξε τὸν 
ἄνδρα τὸν Αἰγύπτιον " ὁρατόν ; Ἔστιν οὖν ἀνὴρ ἀόρα- 
τος ; Ἀλλ᾽ ἄξιος, φησὶ, τοῦ ὁρᾶσθαι. Ὥσπερ οὖν τὸν 
Αἰγύπτιον εἶπεν ἄνδρα ὁρατὸν, ὡς ἄξιον τοῦ δρᾶσθαι " 
οὕτως τὴν γὴν τὴν ἄμορφον ἀόρατον ἐχάλεσεν. ^ Τῇ 
δευτέρᾳ ἡμέρᾳ εἶπεν ὁ Θεός - Γενηθήτω στερέωμα ἐν 
E μέσῳ τοῦ ὕδατος, καὶ ἔστω διαχωρίζον ἀναμέσον ὕδατος 
καὶ ὕδατος. ᾿Εποίησεν οὖν τὸν οὐρανὸν τοῦτον, οὗ τὸν 
ἐπάνω, ἀλλὰ τὸν δρώμενον ἐξ ὑδάτων πήξας ὡς κρύ- 
σταλλον. Βούλομαί σοι παραστῆσαι πρᾶγμα" πολλὰ 
γὰρ τῇ ὄψει μᾶλλον ἡμῶν ἢ τῷ λόγῳ παραδίδοται. 
Τοῦτο τὸ ὕδωρ ὑπερεῖχε; φέρε εἰπεῖν, τῆς γῆς “ πήχεις 
τριάχοντα. Εἶτα εἶπεν ὁ Θεός - Γενηθήτω στερέωμα 


C 


b Hac apud Cosmam Agyptium habentur, p.321 et sqq. 


* Cosmas πήχεις πέντε. 


5235 


ἐν μέσῳ τοῦ ὕδατος * χαὶ λοιπὸν ἐν μέσῳ τῶν ὑδάτων — verbo traduntur. Hzc aqna supra terram emine- 

ἐπάγη πῆγμα κρυσταλλῶδες, xoi ἐχούφισε τὸ ἥμισυ bat, verbi causa, cubitis triginta. Tunc dixit 

τοῦ ὕδατος ἄνω, κατέλιπε τὸ ἥμισυ κάτω, καθὼς Yé- ,,9 Deus : Fiat firmamentum in medio aque : de- Firmamen- 
E xd (* t A ea «ὦ eb celi 

γραπται" Γενηθήτω στερέωμα ἐν μέσῳ τοῦ ὕδατος, A mumque in medio aquarum concretio in crystalli 5 60. 

xai ἔσται διαχωρίζον ἀναμέσον ὕδατος καὶ ὕδατος. 


DE MUNDI CREATIONE ORATIO Il. 


morem fuit, levavitque mediam partem aqua cundum Se- 
Διατί δὲ αὐτὸ χαλεῖ στερέωμα ; Ἐπειδὴ ἀπὸ ἀραιῶν 


ὑδάτων xo διαλελυμένων αὐτὸ ἐστερέωσε. Διὰ: τοῦτο 

xoi Δαυίδ φησιν - Αἰνεῖτε αὐτὸν ἐν στερεώματι δυ- 
νάμεως αὐτοῦ. Καὶ ἵνα ἑτέρῳ χρήσωμαι " ὑποδεί- 
quac? ὥσπερ καπνὸς, ἐπειδὰν ἀπὸ ξύλων xal πυρὸς 
ἀναδοθῇ, ἠραιωμένος ἐστὶ xc χεχαυνωμένος " ἐπει- 
δὰν δὲ δράμῃ εἷς ὕψος, εἰς νεφέλης παχύτητα μεταῤ- 
δυθμίζεται * οὕτω τῶν ὑδάτων τῶν ἠραιωμένων 6 
Θεὸς τὴν φύσιν ὑψώσας ἔπηξεν ἄνω. P Καὶ ὅτι ἀληθὲς 
τὸ ὑπόδειγμα, μαρτυρεῖ Ἡσαΐας λέγων - Ὅτι ὃ οὐ- 
ρανὸς ὡς χαπνὸς ἐστερεώθη. Παγεὶς τοίνυν ἐν μέσῳ 
τῶν ὑδάτων 6 οὐρανὸς, ἐχούφισε τὰ ἡμίσεια τῶν δδά- 
τῶν ἄνω. Διατί δὲ ἄνω ὕδατα; πρὸς ποίαν χρῆσιν ; 
ἵνα τις πίῃ; ἵνα τις πλεύσῃ ; Ὅτι μὲν γάρ ἐστιν 
ὕδατα ἄνω, μαρτυρεῖ Δαυὶδ λέγων - Καὶ τὸ ὕδωρ τὸ 
ὑπεράνω τῶν οὐρανῶν. Πρόσεχε λοιπὸν τὴν σοφίαν 
τοῦ δημιουργοῦ. Κρυσταλλώδης ἦν ὃ οὐρανὸς ἀπὸ 
ὑδάτων παγείς - ἐπειδὴ γὰρ ἔμελλε δέχεσθαι ἡλίου 
φλόγα xal σελήνης, καὶ ἄστρων ἄπειρα πλήθη, xal 
εἶναι ὅλος πυρὸς πεπληρωμένος, ἵνα μὴ ὑπὸ τῆς θερ- 
μότητος λυθῇ ἢ φλεχθῇ, ἐπέστρωσε τοῖς νώτοις τοῦ 
οὐρανοῦ τὰ πελάγη ἐχεῖνα τῶν ὑδάτων, ἵνα λιπαίνῃ 
xol ἐπαλείφῃ αὐτοῦ τὰ νῶτα, xal οὕτως ἀντέχῃ πρὸς 
τὴν φλόγα; καὶ μὴ φρύγηται. Ἔχεις δὲ xo ὅπό- 
δειγμα - ὥσπερ σήμερον ἐὰν eme λέθητα ἐπάνω 
πυρὸς, ἐὰν μὲν ὕδωρ. ἐπάνωθεν 7, ἀντέχει πρὸς τὸ 
πῦρ΄ ἐὰν δὲ μὴ ἔχη, διαλέλυται - οὕτως 6 Θεὸς ἀν- 
τέθηκεν ἀντίπαλον τῷ πυρὶ τὸ ὕδωρ, ἵνα ἔχη ἀρχοῦ- 
σαν τὴν διαμονὴν ἐκ τῶν ἄνωθεν ἐπαλειφόντων αὐτὸν 
ὑδάτων. Καὶ βλέπε τὸ θαυμαστόν - τοιοῦτον περισ- 
σεύει τῷ οὐρανίῳ σώματι ὑγρὸν, ὑπὸ τοσούτου πυρὸς 
πολεμούμενον, ὅτι καὶ τῇ γῇ δανείζει. ᾿Επεὶ πόθεν ἣ 
δρόσος ; Νεφέλη οὐδαμοῦ, ὃ ἀὴρ ὕδωρ οὖχ ἔχει - δη- 
λονότι 6 οὐρανὸς ἐκ τῶν περισσευόντων αὐτῷ ἀπο- 
στάζει. Διὰ τοῦτο καὶ ὃ πατριάρχης Ἰσαὰχ εὐλογῶν 
τὸν Ἰαχὼδ ἔλεγε - Δῴη σοι ὃ Θεὸς ἀπὸ τῆς δρόσου 
τοῦ οὐρανοῦ, καὶ ἀπὸ τῆς πιότητος τῆς γῆς. 


Λέγεται δὲ, ἀδελφοὶ, ὅτι ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῆς χρίσεως 
ὑποχωρεῖ τὸ ὕδωρ τὸ ἄνω, καὶ Ó οὐρανὸς λύεται μὴ 
ἔχων τῶν ὅδάτων τὴν σύστασιν, xal ἄστρα πίπτει μὴ 
ἔχοντα δδὸν ἢ βάσιν. Ταῦτα οὖν οὗ λέγομεν ἁπλῶς, 
ἀλλ᾽ ἡ Γραφὴ διδάσχει- Εἰλιγήσεται γὰρ 6 οὐρανὸς ὡς 
βιθλίον, ἀντὶ τοῦ, φρυγόμιενος" τὸ γὰρ φρυγόμενον εἰλεῖ- 


ἃ Cosmas παραδείγματι. 


sursum, mediam vero inferius reliquit, sicut scri- 
ptum est : Ziat. firmamentum in medio aque, 
et erit dividens inter aquam: et aquam. Cur 
autem illud firmamentum vocat? Quia nimirum 
ex rariore et dissoluta aquarum substantia illud 


firmavit. Ideo David quoque ait : Laudate eum psat, 15o. 


in firmamento "virtutis ejus. Et ut alio utar *- 
exemplo : quemadmodum fumus, cum ex lignis et 
igne emerserit,rarior est atque mollior ; cum autem 
in sublime ascenderit, in nubisdensitatem muta- 
tur:sic aquarum illarum rariorum naturam in 
sublime ductam Deus fixit et consolidavit. Rem 


autem esse veram testificatur Isaias dicens : Cee- Isai. 51.6. 


lum. ut fumus firmalus est. Coelum itaque in 
medio aquarum concretum , dimidiam aquarum 
partem in sublime levavit. Cur autem. aqu illie 
supernae, et cui usui? an ut quis bibat, an ut quis 
naviget? Nam aquas superne positas esse testifi- 


catur David dicens: Et aqua que super celos Psal. 148. 


est. Animadverte jam Creatoris sapientiam. Cry- 4 
C stallinum erat celum ex aquis concretum : quia 
enim solis flammam suscepturum erat atque lunze, 
necnon infinitam stellarum multitudinem, futu- 
rumque erat ut totum igne repleretur, ne ex ca- 
lore nimio solveretur aut ureretur, dorso cxli 
constravit illa aquarum maria, ut ejus dorsa emol- 
liret atque liniret, et sic. posset resistere flamm:e, 
nec torreretur. Exemplum in manu habes: si ho- 
die lebetem igni imposueris, si aquam habeat, igni 
resistit; sin non habeat, dissolvitur : sic Deus igni 
adversariam posuit aquam, ut perdurare posset, 
ex aquis sursum illud linientibus. Ac vide rem 
D miram : tantum abundat humida substantia celesti 
corpori imposita, tanto licet adversante igne, ut 
etiam terre commodet. Nam. unde ros? Nubes 
nusquam est, aer aquam non-habet; nempe ccelum 
ex superabundanti aqua distillat. Ideo Isaac pa- 
triarcha cum Jacobo benediceret , dicebat : Det 
tibi Deus de rore celi et de pinguedine terra. 
4. Aiunt vero, fratres, in die judicii, recessu- 
ram aquam illam supernam, czlumque solutum 
iri, cum non ultra habiturum sit illam aquarum 
molem, et fore ut stellae cadant, cum nec viam nec 
stationem ultra habiturz sint. Haec porro non te- 


28. 


E mere dicimus; sed Scriptura docet : Ceelum enim 1sai.34. 4. 


b Cosmas xoi ὅτι ἀληθὲς τὸ δεῖγμα. 


meutem, 


Gen. 27. 


5256 


'convolvetur, ut. liber; nempe adustum ': quod 
enim aduritur convolvitur : et stelle cadent sic- 
ut folia vitis. Attende , queso, et alium usum. 
Aquz ille, que super czlos sunt, non modo cz- 
lum conservant, sed étiam flammam solis et lu- 
ne emittunt. Si enim pellucidum esset clum, 
omnis ejus splendor sursum curreret, ignis quippe 
cum sursum tendat, terram desertam relinque- 
ret. Idcirco igitur totum czlum superius immensis ,;, 
aquis addensavit, ut splendor coactus infra de- A 
scenderet. Vide Artificis sapientiam. Habes au- 
tem in teipso sapienti Artificis imaginem ; fecit 
quippe Deus etiam in te quatuor elementorum effi- 
giem. Animadverte, quaeso : cogita mihi caput hoc 
esse celum superius; qua supra linguam sunt, 
celum alterum, id est firmamentum : indeque 
est quod oópavícxoc, sive parvum calum voce- 
tur. Superius in locis abditis cerebrum ; quod 
non videtur, inferius lingua, qua sub aspectum 
cadit. Quemadmodum igitur celum superius in 
invisibilibus est, mundus vero in locis de quibus 
loquimur : ac quemadmodum in elementis terram 


- comperis esse gravem, aquam vero terra leviorem, 


igne graviorem ; rursumque aerem aquis leviorem, 
igne graviorem :sic et in nobis sensus, gustus, 
odoratus, auditus, visus, nec omnes similes sunt. 
Rem comproba : si velis aliquid gustare, nisi lin- 
gui admoveas, nullo gustus sensu afficeris. Cras- 
sior quippe sensus est, nec potest procul percipe- 
re. Olfactus vero procul percipit ; exempli causa, 
per domum transis, odoris fragrantiam percipis, 
quam non vides. Rursus visus olfactu celerior est : 
videt enim ex monte latam planitiem. Visu rur- » 
sus mens acutior : celum cogitat, terram, mare, et 


' Mens quo- ubique invenitur. Ideo imago Dei: mens est. Mens 


modo 


imago Dei. 


est 


cogitat, moxque in se fora creat, turbam sibi de- 
pingit, et populum. Erubescant hzretici. Mens : 
talia operatur, et mentis Artifex, omni olfactu 
subtilior, non celeriorem habet operationem, nor 
promtam creandi vim, non incomprehensibilem 
naturam? Volo autem, fratres, rem vobis dicere 
insolentem quidem quantum ad impietatem, sed D 
fidei consonam, quantum [ad examen ; ut discatis 
quanta et quam nova moveat diabolus, quanta re- 
periat, quanta suggerat haretieis, vel bi potius 


Historia diabolo. Hodie quispiam hzreticus , przsentibus 


cujusdam , 
qui ex san- 


sanctis viris et patribus, nos conveniens dicebat : 


ctificatione hzc dico autem, ne res aliter audita, aliter feriat : 


* Cosmas χάτω πέμπει. Infra idem διὰ τοῦτο οὖν συνε- 
πίλησε. 


SEVERIANI 


ται xo τὰ davon πεσεῖται ὡς φύλλα ἀμπέλου. Πρόσεχε 
δὲ, παρακαλῶ, καὶ ἑτέραν χρείαν. Τὰ ὕδατα ἐπάνω 
τῶν οὐρανῶν, οὗ μόνον συντηρεῖ τὸν οὐρανὸν, ἀλλὰ xo 
τὴν φλόγα τοῦ ἡλίου καὶ τῆς σελήνης “ καταπέμπει. Εἰ 
γὰρ ἦν διαφανὴς ὃ οὐρανὸς, ὅλη ἣ αὐγὴ ἄνω ἔτρεχε". 
τὸ γὰρ πῦρ ἀνωφερὲς ὃν, ἔρημον τὴν γῆν κατελίμπα-- 
νε. Διὰ τοῦτο γοῦν ἐπίλησε τὸν οὐρανὸν ἄνωθεν ἀπεί- 
ροις ὕδασιν, ἵνα ἣ αὐγὴ στενουμένη χάτω πέμπηται. 
Ὅρα τοῦ τεχνίτου τὴν σοφίαν. "ἔχεις δὲ καὶ ἐν ἑαυτῷ 
τοῦ τεχνίτου τῆς σοφίας τὴν εἰκόνα - ἐποίησεν 6 Θεὸς. 
καὶ ἐν σοὶ τῶν τεσσάρων στοιχείων τὴν εἰχόνα. Καὶ 
πρόσεχε, παρακαλῶ - νόησόν μοι τὴν χεφαλὴν ταύ- 
τὴν τὸν οὐρανὸν τὸν ἄνω, τὰ ἐπάνω τῆς γλώσσης, τὸν 
ἄλλον οὐρανὸν, τουτέστι τὸ στερέωμα " ὅθεν καὶ obpa- 
vloxoc καλεῖται. " Avo ἐν τοῖς ἀοράτοις ἐγχέφαλος μὴ 
φαινόμενος, ἐν τῷ κάτω γλῶσσα φαινομένη. “Ὥσπερ 
οὖν 6 οὐρανὸς ὃ ἄνω ἐν τοῖς ἀοράτοις, ὃ δὲ κόσμος ἐν 
ποῖς λαλουμένοις " xol ὥσπερ ἐν τοῖς στοιχείοις εὕρί-- 
cxstc τὴν μὲν γὴν βαρεῖαν, τὸ δὲ ὕδωρ τῆς μὲν γῆς 
χουφότερον, τοῦ δὲ πυρὸς βαρύτερον * πάλιν τὸν ἀέρα 


B. τῶν ὑδάτων κουφότερον, τοῦ δὲ πυρὸς βαρύτερον" οὕτω 


xal ἐν ἡμῖν αἱ αἰσθήσεις, γεῦσις, ὄσφρησις, ἀκοὴ, ὄψις, 
xoi οὐ πᾶσαι ἴσαι. Λάδε τὴν ἀπόδειξιν " ἐὰν θέλῃς 
τινὸς γεύσασθαι, ἐὰν μὴ πλησιάζης τῇ γλώσσῃ, τοῦ 
γευομένου οὐ λαμθάνεις αἴσθησιν. Παχεῖα γάρ ἐστι, . 
xa ob δύναται πόῤῥωθεν οὖσα ἀντιλαμδάνεσθαι. Ἢ 
ὄσφρησις δὲ μακρόθεν ἀντιλαμθάνεται - οἷον, παρέρ- 
χῃ 9€ οἰκίας, ὀσφραίνηῃ θυμιάματος; ὃ μὴ δρᾷς. Πά-. 
λιν 5$ ὄψις τῆς ὀσφρήσεως ταχυτέρα" βλέπει γὰρ ἀπὸ. 
ὄρους πλάτη μεγάλα. Τῆς ὄψεως πάλιν ὀξύτερος 6 
νοῦς * ἐννοεῖ οὐρανὸν, γῆν, θάλασσαν, καὶ πάντη có- 
ρίσχεται. Διὰ τοῦτο xa εἰκὼν Θεοῦ δινοῦς. ' Evvoct 6 
γοῦς, χαὶ εὐθέως χτίζει παρ᾽ ἑαυτῷ ἀγόρας; ἀναζω- 
γραφεῖ ὄχλον, δῆμον. Αἰδεσθῶσιν αἱρετιχοί. Νοῦς 
τοιαῦτα ἐργάζεται, xal 6 τοῦ νοῦ τεχνίτης, ὃ πάσης 
ὀσφρήσεως ὀξύτερος, οὗ ταχυτέραν ἔχει τὴν ἐνέρ- 
γεῖαν, οὐ σύντομον τὴν δημιουργίαν, οὖχ ἀχατάλη- 
moy τὴν φύσιν ; Βούλομαι δὲ, ἀδελφοὶ, εἰπεῖν εἰς ὑμᾶς 
τὸ ξένον μὲν, ὅσον εἰς ἀσέδειαν, σύντροφον δὲ τῆς πί- 
στεως, ὅσον εἰς ἐξέτασιν, ἵνα μάθητε πόσα χαινοτο-- 
μεῖ ὃ διάδολος, πόσα εὑρίσχει, πόσα ὑποδάλλει τοῖς 
αἱρετικοῖς - μᾶλλον δὲ ἐχείνῳ οἱ αἵρετιχοί. Σήμερόν 
τις ἐπὶ ἁγίων ἀνδρῶν xal πατέρων ἐλθὼν πρὸς ἡμᾶς 
αἱρετιχὸς ἔλεγε" λέγω δὲ ἵνα μήποτε ὃ λόγος ἄλλως 
ἀχοὐσθεὶς, ἄλλως πλήξῃ" Πατὴρ γὰρ, φησὶ, xol 
Υἱὸς xà ἅγιον Πνεῦμα μία θεότης, μία δύναμις, μία 
βασιλεία. Δεῖ δὲ, φησὶν, ἐξαιρεθῆναι " ἀπὸ τὴς ψυχῆς 
αὐτοῦ, οὗ γὰρ λέγω ἀπὸ τοῦ θυσιαστηρίου, τὸ λέγειν. 
ἐν ἁγιασμῷ - Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος Κύριος Σαδαώθ. 


a Savil. legendum putat ἀπὸ τῆς εὐχῆς αὐτοῦ. Sed stare 
potest lectio Codicum ommium. . 


DE MUNDI CREATIONE ORATIO I. 


᾿Βὰν τοῦτο, φησὶ, μὴ περιέλητε, Χριστιανοὶ οὐκ ἐστέ. 
Εἶδες τοσαύτην τόλμαν καὶ μανίαν τοῦ διαδόλου ; εἶδες 
δίζαν θεομαχίας; εἶδες ὁπερδολὴν βλασφημίας; Ἀποχε- 
φαλίσαι ἠθέλησε τὴν εὐσέδειαν, ἐκνευρῶσαι τὸ μυστή- 
ρίον, ἀφανίσαι τὴν πίστιν, ἐκριζῶσαι τὰ θεμελιωθέντα. 
Καὶ ὅρα τὸ δεινὸν τοῦ διαδόλου. Προσέπηξεν αὐτῷ ci- 
πεῖν" Πατὴρ καὶ ΥἹὸς καὶ ἅγιον Πνεῦμα," μία πίστις, 
μία δύναμις, μία βασιλεία. "Ex£pacs τὸ δηλητήριον 
μέλιτι. Ἀεὶ γὰρ τὸ ψεῦδος, ὅταν θέλῃ πιστευθῆναι, ἐὰν 
μὴ πήξη θεμέλιον δοχούσης ἀληθείας, οὐ πιστεύεται" 
χαὶ ὅπως, ἄχουε " οὐδὲν μὲν ὅμοιον, λέγω δέ. "Pa&6 


527 


Pater, aiebat, et Filius et Spiritus sanctus una di- volebat ae- 


.; vini : : . Wruncar 
vinitas , una. virtus, unum regnum. Oportet au fad. Do- 


tem, inquit, auferre ab animo, non enim ab altari j;;; 


iil- 


us Sa- 


E. dico, ne in sanctificatione dicatur, Sanctus, san- ^«ot^. 


ctus, sanctus Dominus Sabaoth. Nisi illud, in- 
quit, abstuleritis, Christiani non estis. Vidistin 
tantam audaciam, tantamque diaboli insaniam? 
vidistin' radicem adversantis Deo impietatis ? vi- 
distin magnitudinem blasphemice ? Pietatis caput 
voluit amputare, enervare mysterium, fidem abo- 
lere, ejus fundamenta eruere. Et vide diaboli astu- 


ἣ πόρνη ὅτε ἐδέξατο τοὺς κατασχόπους, ἠρωτήθη" |. tiam. Persuasit ei ut diceret : Pater et Filius et 
Εἰσῆλθον πρὸς σὲ oí ἄνδρες ; Λέγει, Ναί" τὸ πρῶτον A Spiritus sanctus, una fides, una virtus, unum re- 


ἀληθές - ᾿Αλλ’ ἐξῆλθον, φησί "τὸ δεύτερον ψεῦδος. Et 
. εἶπεν, οὖκ ἐξῆλθον, ἠρευνᾶτο ἣ οἰκία. Εἶπε τὸ ἀλη- 
θὲς, ἵνα ἐντρέψη" ἐπήγαγε τὸ ψεῦδος, ἵνα ἀπατήσῃ. 
Οὕτω xol οὗτος: ἐρωτώντων ἡμῶν, διατί ἐξέλωμεν 
τὸν ἁγιασμόν; “λέγετε, Κύριος Σαδαώθ- ἀλλ᾽ οὐκ 
ἔστι Θεοῦ ὄνομα, οὐχ ἔστιν οὔτε τοῦ Χριστοῦ, οὔτε 
τοῦ Πατρός. Εἶδες τὸ ἐξουθενημένον καὶ μιαρὸν στό- 
μα; Ἠγνόησε δὲ ἀπὸ ἰδιωτείας ὅτι τὸ Σαῤαὼθ οὐχ 
ἔστιν ὄνομα Θεοῦ, ἀλλ᾽ ὄνομα στρατιῶν * τουτέστι, 
Κύριος τῶν δυνάμεων. Λέγω δὲ xd τὴν αἰτίαν " ἀλλὰ 
πρὸ τοῦ τέλους εὐαγγελίζομαι δμᾶς " μετενόησε, προσ- 
ἔπεσεν, ἀνεθεμάτισεν, ηὔξατο, ἐδέχθη. 


Πρόσεχε τοίνυν * ἐπειδὴ παρενέπεσεν 6 λόγος, δεῖ 
ἡμᾶς xol τὴν αἰτίαν εἰπεῖν καθ᾽ ἣν 6 μαχάριος Ἡσαΐας 
τὸν ἁγιασμὸν τοῦτον ἤχουσε τῷ Θεῷ ἀναπεμπόμε- 
νον. Ἡσαΐας ἐγένετο ἀνὴρ θαυμαστὸς, ζήλου πεπλη- 
ρωμένος, ἀνὴρ τολμηρὸς, τολμηρὸς δὲ οὖκ ἀπὸ θρα- 
σύτητος, ἀλλ᾽ ἀπὸ ζήλου. Κατὰ τοὺς χρόνους τούτους 
ἐγένετο βασιλεὺς ᾿Οζίας ὀνόματι" ὃς μετὰ τῆς ἄλλης 
τῆς βασιλικῆς δόξης ἠθέλησε χαὶ ἱερωσύνην ἐνδύσα-- 
σθαι. Of ἱερεῖς μὲν τὴν ἀχολουθίαν ἤδεσαν * βασιλεῖ 


δὲ ἐπὶ πλεῖστον ἀντειπεῖν οὐκ ἠθέλησαν - ἠδέσθησαν ᾿ 


τὸ ἀξίωμα, ἐτίμησαν τὸν θρόνον, ἐδυσωπήθησαν τὰ 
στρατεύματα. Ἡσαΐας καὶ αὐτὸς ἐσιώπησεν, οὐκ ἀν- 
τέστη τῷ βασιλεῖ. Ὥς εἶδεν 6 Θεὸς τοὺς ἱερεῖς qo6- 
θέντας, τὸν προφήτην ὀκλάσαντα, καὶ τὸν βασιλέα 


b Sic Vaticanus, sic quoque Savilius ejusque Codices. 
Combefisius vero, suo Marte, nulliusque Manuscripti 
auctoritate, loco illius μία πίστις posuit μία θεότης. Non 
ideo cur textus hic sit nulla auctoritate mutandus. 


gnum. Venenum melle temperavit. Semper enim 
mendacium, cum vult sibi fidem haberi, nisi fun- 
damentum posuerit apparentis veritatis, ut falsum 
rejicitur:: et qua ratione, audi ; nihil quidem simile, 
dicam tamen. Rahab meretrix cum excepit explo- 


Y 


ratores , interrogata : Zngresssi sunt ad te viri? Jos. 2.4.5. 


respondet, Etiam ; hoc primum verum est : Sed 
exierunt, inquit; hoc secundum falsum. Si dixis- 
set, Non egressi sunt, domum perscrutati essent. 


B Dixit Verum , ut fidem conciliaret : falsum addidit, - 


ut deciperet. Ita et iste : nobis interrogantibus, Cur 
sanctificationem. detruncabimus? dicitis, inquit, 
Dominus Sabaoth : atqui non est nomen Dei, non 
est Christi, neque Patris. Vidistin' os vile et im- 
purum. Ignoravit, nempe ob inscitiam, Sabaoth 
non esse nomen Dei, 504. nomen 'exercituum ; id 
est, Dominus virtutum. Causam autem dico : sed 
ante finem. quid fausti evenerit annuntio : poni 
tuit, procidit, anathema dixit, precatus est, rece- 
ptus est, 

5. Attende igitur : quia sermo incidit, opere 
pretium est nos causam dicere, ob quam beatus 
Isaias hanc sanctificationem Deo emissam audivit. 
Isaias erat vir mirabilis, zelo plenus, vir audax, 
audax non procacitate, sed zelo. His temporibus 
fuit rex, Ozias nomine:is cum regia majestate, 
sacerdotium etiam invadere tentavit. Sacerdotes 
quid inde sequeretur noverant : regi tamen pluri- 

c mum reluctari noluerunt ; dignitatem reveriti, 
solium honore prosequuti sunt, exercitus timue- 
runt. Ipse quoque Isaias tacuit; non obstitit regi. 


Similia di- 


Ut vidit Deus sacerdotes formidolosos, nutantem xit — Chry- 


prophetam , regem audacter aggressum , immisit 


sostomus in 
Isaiam su- 


ei lepram in vultum, utpote qui sancta attingere pr». 


[ Paulo ante Savil. pro προσέπηξεν conj. προσέταξεν. 

^ Sic Vaticanus recte : Savil. et Combefis. ἔλεγεν, 
[δειἄλλου ἐστὶ Θεοῦ ὄνομα" οὐχ ἔστιν οὔτε, etc.]. Vox ἔλεγεν 
totam perturbat sententiam, 


Isai. 6. 1. 


Ibid. v. 9, 


Ῥεαὶ. 79. 
3. eL 98. 1. 


Isai.6.2.3. 


538 


ausus esset: atque expulsus demum ille est non 
modo a.sacerdotio, sed etiam a regno, et leprosus 
mansit. Deus porro quod suum erat prestitit, 
indignatus autem est in sacerdotes, maximeque 
in prophetam, quod. presens cum esset, pietatem 
prodidisset. Deus itaque erga prophetamr silen- 
tium servabat ; nec verba eum eo fecit, donec ini- 
quus ille moreretur. Cum autem obiisset impius 
ille, tum Deus posita indignatione, prophete con- 
ciliatur. Ait itaque Isaias : Et factum est in an- 
no, in quo mortuus est rex Ozias, vidi Domi- 
num sedentem super solium. excelsum et ele- 
vatum. Cur vero Deus apparuit super solium 
excelsum et elevatum ? Quia. invisibilis est Deus, 
rex autem visus metum incussit ; prophete ca- 
lestem. gloriam exhibuit; ut ostenderet ei, quo 


SEVERIANI 


τολμήσαντα, ἐπέθαλεν αὐτῷ λεπρὰν ἐν τῷ προσώπῳ, 

ὡς τολμήσαντι ἅψασθαι τῶν ἁγίων * καὶ ἐξεθλήθη 
λοιπὸν οὐ μόνον τῆς ἱερωσύνης, ἀλλὰ καὶ τῆς βασι- 
λείας, καὶ διέμενε λεπρός. Ὃ δὲ Θεὸς ἐποίησε μὲν τὸ 


D ἴδιον, ἠγανάχτει δὲ τοῖς ἱερεῦσι, xol μάλιστα τῷ 


προφήτη, ὅτι παρὼν προέδωχε τὴν εὐσέθειαν. Ἣν 
οὖν ὃ Θεὸς ἐν παρασιωπήσει πρὸς τὸν προφήτην, 
xai οὐ μετέδωχε. λόγους, ἕως ἐτελεύτησεν 6 παράνο- 
μος. Ὅτε λοιπὸν ἀπέθανεν ὃ ἀσεδὴς, P τότε ὃ Θεὸς 
ἀποθέμενος τὴν ἀγανάχτησιν, διαλλάσσεται τῷ προ- 
φήτῃ. Λέγει τοίνυν Ἡσαΐας " Καὶ ἐγένετο ἐν τῷ ἐνιαυ- 
τῷ, ᾧ ἀπέθανεν ᾿Οζίας 6 βασιλεὺς, εἶδον τὸν Κύριον 
καθήμενον ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ xo ἐπηρμένου. Καὶ 
διατί Θεὸς ἐπεφάνη ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ καὶ ἐπηρμένου; 
᾿Ἐπειδὴ ἀόρατός ἐστιν ὃ Θεὸς, ὃ δὲ βασιλεὺς ὁρώμε- 
νος φόθον ἔσχε, δείκνυσι τῷ προφήτῃ τὴν οὐράνιον 


solio despecto, quod solium honorassent: quod E δόξαν, ἵνα πείσῃ αὐτὸν ποίου θρόνου χαταφρονήσαν- 


satellitium, nempe czleste et angelicum, non ho- 
norantes, neque cogitantes, humanum satellitium 
metuissent. Zt erat, inquit, domus plena gloria 
ejus : et. Seraphim stabant in circuitu ejus. 
Cherubim solium , Seraphim satellitium sunt: 
Cherubim namque nihil aliud significant, quam 
sapientiam plenam. Quemadmodum autem hoc 
solium sive aliud quodvis quietem probet seden- 
ti, estque honori simul et quieti : ita et Dei solium 


sapientia in qua Deus requiescit. Ideo David ait : ,.. 


τες, ποῖον θρόνον ἐτίμησαν * ποίαν δορυφορίαν, οὐρά- 
νιον xo ἀγγελικὴν, μὴ τιμήσαντες, μιηδὲ ἐννοήσαντες, 
δορυφορίαν ἀνθρωπίνην ἐδυσωπήθησαν. Καὶ ἦν, φησὶν, 
πλήρης ὃ οἶχος τῆς δόξης αὐτοῦ, καὶ τὰ Σεραφεὶμ, 
εἰστήχεισαν χύχλῳ αὐτοῦ. Τὰ Χερουδεὶμ θρόνος 
ἐστὶ, τὰ Σεραφεὶμ δορυφορία- τὰ Χερουδεὶμ. γὰρ 
οὐδὲν ἄλλο ἑρμηνεύεται, ἢ σοφία πεπληρωμένη. 
Ὥσπερ δὲ οὗτος 6 θρόνος ἢ ἕτερος ἀναπαύει τὸν χα- 
θήμενον, xal ἐστι τιμὴ καὶ ἀνάπαυσις : οὕτω xol 
Θεοῦ θρόνος σοφία, ἐφ᾽ ἣ ἐπαναπαύεται Θεός. Διὰ 


Qui sedes super Cherubim ; ac si diceret, qui in A τοῦτο 6 Δαυίδ φησιν: Ὃ καθήμενος ἐπὶ τῶν Xspou- 


plena sapientia quiescis. Ideo Cherubim plena sunt 
oculis, in dorso, in capite, in pennis, in pedibus, in 
pectore,et tota oculis plena erant, quoniam sapientia 
undique conspicit, et undique apertis est oculis. 
Sex ale, inquit, uni, et sex ale uni. Et duabus 
quidem tegebant vultum, et. duabus pedes, et 
duabus volabant. Et clamabant alter ad aite- 
rum, Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Sa- 
baoth; hoc est, Dominus exercituum. Sex ale 
uni, et sex ale uni. Octo silentium tenent, et 
quatuor clamant. Quid ergo docet nos Scriptura? 
Ne omne ratiocinium moveamus circa Deum; 
sed alia silentio pradicemus, alia fide glorifice- 
mus et divina dicamus. Cur autem pedes obte- 
gunt et caput? Quia nec principium nec finis re- 
peritur. Duabus tegunt caput et duabus pedes; 
nempe duabus mediis pennis volant, non superio- 
ribus, nec inferioribus. Nos enim de Deo loquen- 
tes, media declarare oportet : quod. nempe sit 
Deus , quod Creator, quod Dominus, quod benc- 
ficus. Hzc omnia media sunt. Si dicas, Quomodo 


b Hisaffinia dicit Chrysostomus supra Commentario 
in Isaiam, 


δεὶμ., ἀντὶ τοῦ, ὁ ἐπὶ τῆς πεπληρωμένης σοφίας 
ἐπαναπαυόμενος. Διὰ τοῦτο τὰ Χερουδεὶμ. πλήρη 
ὀφθαλμῶν, τὰ νῶτα, τὴν χεφαλὴν, τὰς πτέρυγας, 
τοὺς πόδας, τὰ στήθη, καὶ πάντα ὀφθαλμῶν ἐπεπλή- 
ρῶτο, ἐπειδὴ ἣ σοφία πανταχόθεν βλέπει, πανταχό- 
θεν ἠνεῳγμένον ἔχει τὸ ὄμμα. "EE, φησὶ, πτέρυγες 
τῷ ἑνὶ, xa ἕξ πτέρυγες τῷ ἑνί. Καὶ ταῖς μὲν δυσὶ 
χατεχάλυπτον τὸ πρόσωπον, xal ταῖς δυσὶ τοὺς πόδας, 
ταῖς δὲ δυσὶν ἐπέτοντο. Καὶ ἐχέχραγον ἕτερος πρὸς τὸν 


“ἕτερον * Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος Κύριος Σαδαώθ- του- 


τέστι, Κύριος στρατιῶν. “Ἐξ πτέρυγες τῷ ἑνὶ, καὶ ἕξ 
πτέρυγες τῷ ἑνί. ᾿Οχτὼ ἡσυχάζουσι, xo τέσσαρες 
βοῶσι. Τί οὖν διδάσκει ἡμᾶς f Γραφή; Μὴ πάντα 
χινεῖν λογισμὸν περὶ Θεοῦ - ἀλλὰ τὰ μὲν σιωπῇ χη- 
ρύττειν, τὰ δὲ πίστει δοξάζειν χαὶ θεολογεῖν. Διατί δὲ 
σχεπάζουσι τοὺς πόδας xoi τὴν χεφαλήν ; ᾿Κπειδὴ 
οὔτε ἀρχὴ εὑρίσχεται, οὔτε τέλος. " Ταῖς δὲ δυσὶ 
καλύπτουσι τὴν χεφαλὴν, ταῖς δυσὶ τοὺς πόδας “ δη- 
λονότι ταῖς μέσαις πτέρυξι πέτονται, οὐ ταῖς ἄνω, 
οὐ ταῖς κάτω. Δεῖ γὰρ ἡμᾶς περὶ Θεοῦ λαλοῦντας τὰ 
μέσα λαλεῖν" ὅτι Θεὸς, ὅτι δημιουργὸς, ὅτι Δεσπό- 


4 [Savil, χαὶ ταῖς μὲν δυσὶ.....ταῖς δὲ δυσὶ. 


DÉ MUNDI CREATIONE ORATIO If. 


τῆς, ὅτι εὐεργέτης. Ταῦτα πάντα μέσα. "Exv εἴπῃς, 
πῶς ἐγέννησε; τὴν κεφαλὴν ἐγύμνωσας, ἣν σχέπει τὰ 
Χερουθείμ.. "Ekv δὲ εἴπῃς, ποῦ τὸ τέλος. τοῦ Θεοῦ ; 
τοὺς πόδας γυμνοῖς, obs σχέπει τὰ Χερουδείμ.. Σχέπει 
δὲ τὴν κεφαλὴν καὶ τοὺς πόδας, οὐχ ἵνα κρύψῃ, ἀλλ᾽ 
ἵνα διδάξῃ, ὅτι ἀνεξερεύνητα, ὅτι ἀκατάληπτα. Λάδε 
xol τὸν τύπον. Ἦσαν ἕξ xai ἐξ, δώδεκα πτέρυγες " 
ὀχτὼ ἣσυχάζουσι, καὶ τέσσαρες κινοῦνται. 'Tozoc τῶν 
ἀποστόλων. Δώδεκα ἀπόστολοι, ἀλλὰ τέσσαρες βοῶ- 
σιν εὐαγγελισταί, Καὶ τί βοῶσιν ; Ἣν ἐσπούδασεν 6 
σατανᾶς ἀνατρέψαι φωνήν. Πρόσεχε, παραχαλῶ. 
Οὐχ ἁπλῶς ἔλεγον, ὡς ἡμεῖς " Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος" 
ἀλλὰ εἷς τῷ ἑνὶ ἀντέδαλον, ὡς γέγραπται - Καὶ ἐχέ- 
χραγον ἕτερος πρὸς τὸν ἕτερον. Ἅγιος, φησὶν, ἅπαξ 
ὀφείλομεν εἰπεῖν. Ὃ ἄλλος λέγει, Ἅγιος " εἶτα 6 ἕτε- 
ρος, πρόσθες τὸ τρίτον, Ἅγιος. "Exe οὖν τρία ἠριθμή- 
σαμεν; μὴ νομίσῃς εἶναι τρεῖς θεούς. Τί οὖν, Ἅγιος, 
ἅγιος, ἅγιος Κύριος; Εἷς γὰρ Κύριος, μία πίστις, ἕν 
βάπτισμα. Καὶ ὥσπερ ἐν ταῖς ψαλμῳδίαις ἀντιπέμ.- 
πουσιν ἀλλήλοις τὰ μέλη, οὕτως αἵ ἄνω δυνάμεις 
ἀντιχορεύουσιν ἀλλήλαις, καὶ ὥσπερ ἐξ ἀντιφώνου 
μελῳδίας ἀναπέμπουσι τὴν δοξολογίαν. Εἶτα, Πλή- 
ene, φησὶν, 6 οἶχος τῆς δόξης αὐτοῦ. Καὶ ἐπήρθη τὸ 
ὑπέρθυρον ἀπὸ τῆς κραυγῆς ἧς ἐχέχραγον, καὶ ὃ οἶχος 
ἐπληρώθη καπνοῦ. 


Ξένον πρᾶγμα. Ἀπὸ τῆς δοξολογίας, δέον προστε-- 
θῆναι δόξαν, καὶ ἣ οὖσα ἀπώλετο, xa χαπνὸς εἰσὴλ-- 
θε. Καπνὸς δὲ ἐρημίας ἐστὶν εἰχών. Τί οὖν ἐστι 
τοῦτο; Προήδει τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, ὅτι τὸ, Ἅγιος, 
ἅγιος, ἅγιος, ἥρμοσται τῷ χόσμῳ, τῷ χηρύγματι 
τῶν ἀποστόλων, χαὶ οὗ δέχεται αὐτὸ 6 ναὸς τῶν Ἰου- 
δαίων. Λέγει οὖν, ὅτι μετὰ τὸ κήρυγμα τοῦ εὔαγγε- 
Mou ἐρημίας καὶ καπνοῦ πληροῦται ἢ συναγωγή. 
"Exon, δὲ οὖχ 4j θύρα, ἀλλὰ τὸ ὑπέρθυρον. Πρόσεχε. 
Πᾶσα θύρα οὐδὸν ὕποχείμενον ἔχει, xai ὑπέρθυρον 
ἐπιχείμενον ταῖς παραστάσι" xal οὔτε στῆναι δύναν- 
ται παραστάδες μὴ ἔχουσαι οὐδὸν, οὐδὲ στηριχθῆναι 
ἀσάλευτοι δύνανται μὴ λαθοῦσαι τὸ ὑπέρθυρον. Ἐξπήρ- 
θη οὖν τῆς συναγωγῆς τὸ ἄνω σχῆμα" οὖχ ὅλη μὲν 
fj συναγωγὴ, θύρας μὲν ἔχουσα, ὑπέρθυρον δὲ οὐχ 
ἔχουσα. [ὃ ὑπέρθυρόν ἐστιν f, ἄνω χρατοῦσα δύνα- 
pac. ᾿Επήρθη τὸ ὑπέρθυρον, ἐγυμνώθη τῆς χάριτος. 
"Ag' οὗ δὲ τὸ ὑπέρθυρον ἐπήρθη, ἀνάγχη τὰς παρα- 
στάδας xa ὑπὸ τῆς τυχούσης χειρὸς σαλεύεσθαι. Διὰ 
τοῦτο πᾶσα χεὶρ σαλεύει τὰ ᾿Ἰουδαῖχά. Kol διὰ τοῦτο 


προφήτης τις ἔλεγε" Καὶ θήσω τὴν Ἱερουσαλὴμ. ὡς B 


πρόθυρα σαλευόμενα. Καὶ 6 οἶχος, φησὶν, ἐπληρώθη 
καπνοῦ. Καὶ ποῦ ἣ δόξα ἀπῆλθε; Πρόσεχε, παρα- 
καλῶ, Λέγει Ἡσαΐας, Καὶ πλήρης τῆς δόξης 6 οἶχος 
αὐτοῦ * εἶτα λέγει, ὅτι ᾿Επλήσθη καπνοῦ. ElocA0óv- 


τος τοίνυν τοῦ χαπνοῦ,, ἀνάγκῃ ἣ δόξα μετετέθη. Καὶ 


520 


genuit? caput detexisti, quod Cherubim tegunt. 
Si porro dixeris, Ubi est Dei finis? pedes nudasti, 
€ quos tegunt Cherubim. Tegunt autem caput et 
pedes ,non ut abscondant, sed ut doceant haec esse 
inserutabilia, incomprehensibilia. Accipe figuram. 
Erant sex et sex, duodecim penne : octo quie- 
scunt, et quatuor moventur. Hzc figura sunt apo- 
stolorum. Duodecim sunt apostoli, sed quatuor 
evangeliste clamant. Et quid clamant? Eam vo- 
cem quam evertere satanas conatus est. Animad- 
verte, quaeso. Non simpliciter dicebant, ut nos, 
Sanctus, sanctus, sanctus, sed alter ad alte- 
rum vicissim emittebant, ut scriptum est : Et cla- 
P mabant alter ad alterum. Sanctus, inquit, se- 
mel dicendum nobis est. Alius dicet, Sanctus : 
deinde alius, adde tertio, Sanctus. Quia ergo tres 
numeravimus, ne putes tres esse deos. Cur ergo, 
Sanctus, sanctus, sanctus Dominus? Unus enim 
est Dominus, una fides, unum baptisma. Ac quem- 
admodum in psalmodiis alii aliis versus trans- 
mittunt, sic superne potestates mutuos choros 
agunt, ac veluti ex melodia vicissim habita, glo- 


rificationem emittant. Deinde : Plena erat, in- rsai. 3.4. 


quit, domus gloria ejus. Et elevatum est su- 
perliminare a voce qua clamabant, et domus 
repleta est fumo. 

E 6. Rem stupendam ! Cum post glorificationem 
gloria addenda videretur, etiam ea qua erat periit, 
et fumus intravit. Fumus autem desolationis est 
imago. Quid igitur hoc est? Pravidebat Spiri- 
tus sanctus, illud, Sanctus, sanctus, sanctus, 
mundo esse concinnatum, przdicationi apostolo- 
rum, et templum Judzorum non illud accipere. 
Dicit ergo post pradicationem evangelii desola- 
tione et fumo replendam esse synogogam. Eleva- 


45: . AA . 
A tum est non ostium, sed superliminare. Animum 


adhibe. Omnis janua solum substratum habet, et 
superliminare impositum parastatis : neque pos- 
sunt parastatz stare, nisi solum habeant; neque 
firmari immotaque esse possunt, nisi accipiant 
superliminare. Elevata est ergo synagogz supe- 
rior forma : non tota quidem synagoga, quz por- 
tas quidem habet, superliminare autem nul- 
lum. Superliminare porro est virtus superne con- 
tinens. Elevatum est superliminare, nudatum est 
gratia. Ex quo autem superliminare elevatum est, 
necessarium fuit parastatas vel a debili maun 
commoveri. Ideo quavis manus Judaica commo- 


vet : idcirco propheta quidam dicebat : Et po- z,,;.,, 5, 


nam Jerusalem ut vestibula que moventur. 
Et domus repleta est fumo. Et quonam abiit 
eloria? Attende, quaeso. Dicit Isaias, Et plena 


550 


erat domus gloria ejus; deinde dicit : Repleta 
est fumo. Ingresso itaque fumo, necesse fuit ut 
gloria transferretur. Et quonam translata est? 
Non in unam domum, sed implevit Ecclesias per 
totum orbem. Et ut osténdant Cherubim quonam 
abierit gloria que in templo erat, dicunt : Plena 
est omnis terra gloria ejus. Nudata est gens una, 
et illuminati sunt termini terre, Hanc sanctam vo- 
cem. Domini, regiam glorificationem, hanc divi- 
nam mysticam institutionem, dicebat os diaboli- 


— cum, aufer ab altari. Quod autem hac blasphemia 


Isai. 6.8. 


Joan. 12. 
35.—h. 


Isai. 6. 6, 


Ibid.v.7. 


Christum impetat, manifestum testimonium adest. 
Quemnam vidit insolio Isaias? Ait enim, Audivz 
vocem. Domini dicentis : Quem mittam? et 
quis ibit ad populum hunc? Reconciliatus. est 
servo, speciem tamen preferebat indignationis. 


Ὁ τὴν τὴν ἁγίαν φωνὴν Κυρίου, τὴν 


SEVERIANI 


ποῦ μετετέθη; Οὐχ ἐν ἑνὶ οἴχῳ, ἀλλ᾽ ἐπλήρωσε τὰς 
᾿Ἐχχλησίας ἀνὰ πᾶσαν τὴν οἰχουμένην. Καὶ ἵνα 
δείξῃ τὰ Χερουδεὶμ ποῦ ἀπῆλθεν ἣ δόξα ἡ ἐν τῷ ναῷ, 
λέγει - Πλήρης πᾶσα ἡ γῆ τῆς δόξης αὐτοῦ. ᾿Εγυμνώ-, 
θη ἕν ἔθνος, χαὶ ἐφωτίσθη τὰ πέρατα τῆς γῆς. Ταύ- 
βασιλικὴν δοξολο- 
γίαν, ταύτην τὴν ἔνθεον μυσταγωγίαν, ἔλεγε διαθολι-- 
χὸν στόμα, περίελε ἀπὸ τοῦ θυσιαστηρίου. Ὅτι δὲ 
κατ᾽ αὐτοῦ τοῦ Χριστοῦ χωρεῖ ἣ βλασφημία, δήλη 4 
μαρτυρία. Τίνα εἶδεν Ἡσαΐας ἐν τῷ θρόνῳ; Λέγει 
γάρ: Ἤχουσα φωνὴν Κυρίου λέγοντος" τίνα ἀπο- 
στείλω; xol τίς πορεύσεται πρὸς τὸν λαὸν τοῦτον ; 
Κατηλλάγη μὲν τῷ δούλῳ, ἀκμὴν δὲ ἔφερεν ἀγανα- 
χτήσεως. Ὥσπερ ἡμεῖς ἐὰν διαλλαγῶμεν οἰκέτῃ» ex 
εὐθέως αὐτῷ τὸ ὅλον ὄμμα χαριζόμεθα, ἀλλὰ ἠρέμα 
ὑποχλέπτομεν τὴν ὄψιν - οὕτως ὃ Θεὸς μὴ θέλων δεῖξαι 


Ut nos quando servo pepercimus, non statim illi Ὁ ὅλον τὸ πρόσωπον, ἑστῶτος αὐτοῦ, λέγει" Τίνα ἀπο- 


totum vultum gratiosum exhibemus, sed aspectum 
tantisper subducimus : ita Deus cum non vellet 
totum: ostendere vultum, stante illo dicebat : 
Quem mittam? Quemadmodum si servi starent 
coram hero, et vellet ipse eorum ignaviam incu- 
sare, diceret : Quem mittam? Ad hoc negotium 
hominem non habeo; non quod non habeat, sed 
quod strenuum non habeat. Sic Deus : Quem mit- 
tam hujus loco? àn eum qui tacuit, videns eum 
qui sacerdotiüm impugnabat ? Quid ergo Isaias ? 


στείλω; Ὥσπερ ἐὰν ὦσι δοῦλοι ἑστῶτες ἐπὶ δεσπότου, 
xai θέλῃ αὐτῶν μέμψασθαι τὴν ῥᾳθυμίαν, λέγει" 
Τίνα ἀποστείλω; Εἰς τήνδε τὴν χρείαν οὖχ ἔχω ἂν-- 
θρωπον’ οὐχ ὡς μὴ ἔχων, ἀλλ᾽ ὡς σπουδαῖον μὴ ἔχων. 
Οὕτω καὶ 6 Θεός * τίνα ἀποστείλω * ἀντὶ τούτου; τὸν 
σιωπήσαντα,, τὸν πολεμοῦντα τὴν ἱερωσύνην ; Τί οὖν. 
Ἡσαΐας ; Ὡς οἰχέτης ἐν προσχρούσει γενόμενος, xal 
δηχθεὶς, καὶ σπεύδων ὑπὲρ τῶν πρώτων ἀπολογήσα- 
σθαι" Ἰδοὺ ἐγὼ, ἀπόστειλόν με. Πόθεν οὖν δείξωμεν, 
ὅτι Χριστοῦ ἦν ἣ δόξα; Λέγει Ἰωάννης 6 εὐαγγελιστής" 


Quasi famulus in offensa deprehensus, accompun- P Τοιαῦτα δὲ σημεῖα πεποιηκότος τοῦ Ἰησοῦ, οὐχ ἐπί-- 


ctus, quique studeat priora abstergere : Ecce ego, 
mitte me. Unde ergo ostendemus eam fuisse Christi 
gloriam? Ait Joannes evangelista : Cum. tanta 
signa fecisset Jesus, non crediderunt ei Judei, 
ut impleretur quod dictum est per Isaiam: A4u- 
ditu audietis , el non intelligetis. Hec autem di- 


στευσαν αὐτῷ Ἰουδαῖοι, ἵνα πληρωθῇ τὸ ῥηθὲν διὰ 
Ἡσαΐου ᾿Αχοὴ «ἀκούσετε, xol οὐ μὴ συνῆτε. Ταῦτα 
δὲ εἴπεν, ὅτε εἶδεν τὴν δόξαν αὐτοῦ, xal ἐλάλησε περὶ 


αὐτοῦ. Εἶδες τὸ χεφάλαιον ἡμῶν τῆς σωτηρίας τὸν 


ἁγιασμόν; Αγιασμὸς ἐὰν μὴ γένηται, οὐδὲ τὸ μυστή- 
ριον τελεῖται. Ἔχεις τὴν εἰκόνα. Μόνον εἶπε τὰ Χε- 


zit quando vidit gloriam ejus,et Ἰοψιιιείιις estde ουδεὶμ., Ἅγιος, ἅγιος» ἅγιος Κύριος ; ἡγιάσθη ἥ 
60. idistin' caput salutis nostre, sanctificationem? 454 θυσία. Καὶ ἀπεστάλη »φῆσι, πρός με ἕν τῶν Χερου- 
Sanctificatio si non fuerit, neque mysterium con- ^ 6e; καὶ ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ εἶχεν ἄνθρακα, ὃν τῇ — 


summatur. Habes imaginem. Soluin dixere Che- 


rubim : Sanctus, sanctus, sanctus Dominus : 


sanctificata est hostia. Et missus est, inquit, ad 
me unus de Cherubim, et in manu sua habebat 
carbonem, quem forcipe tulerat de altari. Non 
tulit, donec sanctificatus est. Tetigit, inquit, a- 
bia mea. Qur labia? Mysteriorum vestibula. 
Quid dicimus fideles? Hoc mysterium peccata 
dimittit. Dicunt etiam Cherubim : Ecce abstuli 
peccata tua. Vidisti figuram? vidisti splenden- 


λαδίδι ἔλαδεν ἀπὸ τοῦ θυσιαστηρίου. Μὴ ἔλαδεν, ἕως 
οὗ ἡγιάσθη. Ἥψατο, φησὶ, τῶν χειλέων μου. Διατί 
τῶν χειλέων; Τὰ πρόθυρα τῶν μυστηρίων. "TC λέγο-- 
μεν οἱ πιστοί; Τοῦτο τὸ μυστήριον ἀφίησιν ἁμαρτίας. 
Λέγει xoà τὰ Χερουδείμ." Ἰδοὺ ἀφήρηχκα τὰς ἁμαρτίας 
σου. Εἶδες τὸν τύπον; εἶδες τὴν ἀλήθειαν λάμπουσαν; 
Αὐτὸν τοίνυν τὸν ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ καὶ ἐπηρμένου μὴ 
διαλείπωμεν ἁγιάζοντες: εὐχαριστήσωμεν δὲ xol ὑπὲρ ᾿ 
τῆς ψυχῆς τῆς δελεασθείσης, ἣν ἥρπασεν ὃ λύχος, 
καὶ ἀπέσπασεν ὅ ποιμὴν, xal ἥρπασεν 6 διάδολος, 


| tem veritatem? Ipsum igitur, qui sedet super so- B χαὶ ἀφείλατον 6 φιλάνθρωπος: ἵνα πᾶν στόμα αἱρετικὸν, 


^? Sicomnes Mss. Sav. legendum pntat ,2vci τοῦ, [τοῦτον 
τὸν cwwm.] et hauc lectionem sine auctoritate, nihil 
inonens, in textum. invexit Combefisius. Sed puto se- 


riem optime, ut est, stare posse, Cum maxime Seye- 
rianus non tanto scrupulo verba hac velalia adhibuerit. 


DE MUNDI CREATIONE ORATIO ΠΙ, 


χαὶ πᾶσα γλῶσσα μαινομένη βλασφημίαν, "ὑμνήσῃ 
Πατέρα καὶ ΥἹὸν καὶ ἅγιον Πνεῦμα εἰς τοὺς αἰῶνας. 
Ἀμήν. 


"FoU αὐτοῦ εἰς τὴν τρίτην ἡμέραν τῆς χοσμοποιίας, 
χαὶ περὶ ἀναστάσεως. 2 

Ὁ μὲν τοῦ κόσμου τεχνίτης ἡλίῳ xo σελήνη χαὶ 
ἄστροις τὸν οὐρανὸν ἐχαλλώπισε, καὶ τὴν γῆν ἄνθεσι 
καὶ φυτοῖς ἐστεφάνωσε ,"χαὶ πᾶσαν τὴν χτίσιν διαφό- 
ρῶς “ἐποίκιλλεν - ἡμᾶς δὲ δεῖ τὸν τῆς δημιουργίας 
λόγον ἀναλαθδόντας θαυμάζειν μὲν τὰ γεγενημένα,προσ- 
χυνεῖν δὲ τὸν τεχνίτην. Οὐ γὰρ ἐγράφη ταῦτα ἵνα μά-- 
θώμεν ὅτι γέγονε. μόνον, ἀλλὰ καὶ θαυμάσωμεν τὸν 
ποιήσαντα. Ἐἴρηται ὅτι τῇ πρώτῃ τὰς ὕλας τῶν 
χτισμάτων παρήγαγε τῇ δευτέρᾳ πῶς τὸ στερέωμα 
ἐξ ἠραιωμένης φύσεως τῶν ὑδάτων συνεστήσατο, καὶ 
διὰ τοῦτο στέρέωμα ἐχλήθη. Διὰ τοῦτο δὲ χαὶ ὃ 
Χριστὸς τὴν οἰκουμένην πᾶσαν ἐξηραιωμένην, καὶ 
χεχαυνωμένην, διαφόροις πολυθέου πλάνης ὕλαις 
ἐσχορπισμένην, συνήγαγε, καὶ μίαν ἐποίησε πίστιν, 
χαὶ χαλεῖ αὐτὴν 6 ἀπόστολος στερέωμα, λέγων * Κατὰ 


᾿ πὸ στερέωμα τῆς εἷς τὸν Χριστὸν πίστεως. ᾿Εμερίσθη .. 


τοίνυν ἣ ἄδυσσος, καὶ ἦν τὸ μεῖναν κάτω ὕδωρ ἄδυσ-- 
σος, χαὶ τὸ ὑψωθὲν ἄνω ἄδυσσος. Πόθεν τοῦτο; Λέγει 
Δαυίδ * Ἄῤυσσος ἄδυσσον ἐπικαλεῖται εἰς φωνὴν τῶν 
χαταραχτῶν σου. "Euspcün τοίνυν ἣ ἄδυσσος, xol 
ἐγένετο στερέωμα "λοιπὸν ἣ γῆ ἐχεχάλυπτο ὕδατι. Καὶ 
εἶπε, φησὶν, ὃ Θεός: συναχθήτω τὸ ὕδωρ τὸ ὕπο- 
χάτω τοῦ οὐρανοῦ εἰς συναγωγὴν μίαν, καὶ ὀφθήτω, ἣ 
ξηρά. Ἐπειδὴ πάντα P βούλονται οἵ ἄθλιοι τῶν αἷρε-- 
' πικῶν παῖδες, χαὶ τρόπον ἐρευνῶσιν ἀχαταλήπτου 
φύσεως, εἴπωσι πῶς συνήχθη τὸ ὕδωρ, καὶ ποῦ συν - 
ἤχθη, ἢ συναχθὲν ποῦ ἐχώρησεν. Οὐ γὰρ ἀχολουθεῖν 
δεῖ, καθ᾽ ὑμᾶς, ἁπλῶς ταῖς φωναῖς, ἀλλὰ ζητεῖν τὰ 
πράγματα. Εἶπεν 6 Θεὸς, συναχθήτω τὸ ὕδωρ. Ποῦ 
συνήχθη; Εἰς τὴν θάλασσαν. Οὐ γὰρ ἦν τότε πεπλη-- 
ρωμένη ἣ θάλασσα; Ἡ γῆ ἐπεπλήρωτο, πάντως xal 
ἢ θάλασσα. Ποῦ οὖν συνήχθη; Οἱ τὰ ἐν ποσὶ καὶ 
δρώμενα μὴ δυνάμενοι χκαταλαθδεῖν, πολυπραγμονοῦσι 
βυθὸν ἀνεξιχνίαστον, καὶ ἄδυσσον θεότητος ἀκατά-- 
ληπτον, χαὶ οὖχ “ ἐντρέπει αὐτοὺς ἣ θάλασσα ἀκατά- 
ληπτος οὖσα ἐρευνᾶν περὶ τοῦ τεχνίτου. Διὰ τοῦτο 
xa πρὸς αἱρετιχοὺς λεγέτω 6 προφήτης " αἰσχυνθή-- 
* Sic desinit Vaticanus. 
b Hic desiderari videtur νοεῖν aut εἰδέναι. 


r 


551 


lium excelsum et. elevatum, sanctificare ne cesse- 
mus; gratias vero agamus pro anima quz seducta 
fuerat, quam lupus rapuit, quam avulsit pastor, 
quam. rapuit diabolus, sed abstulit ille clemens ac 
benignus ; ut os omne hareticum, et lingua bla- 
sphema furens, laudet Patremet Filium et Spiri- 
tum sanctum in secula. Amen. 


Ejusdem in diem tertium creationis, et de 


resurrectione. 


1.-Mundi Artifex sole, luna, stellis celum or- 
navit, terramque floribus et plantis coronavit, 
atque omnem :creaturam variis decoravit ornati- 
; bus : nos vero par est, resumto de creatione ser- 
mone, opificia quidem mirari, Opificem autem 


- 
Y 


adorare. Neque enim hzc scripta sunt. solum, ut . 


discamus illa facta esse, sed ut Opificem admi- 
remur. Dictum est illum primo die creaturarum 
materiam produxisse : secundo die, quomodo ex 
rariore mollioreque aquarum materia firmamen- 
tum constituerit, ideoque firmamentum vocatum 
fuerit. Idcirco etiam Christus totum orbem terra- 
rum extenuatum et emollitum, diversoque plu- 
rium deorum errore ceu materia dissipatum, 
p collegit, et unam fidem fecit, quam firmamentum 
vocat apostolus his verbis : Secundum firmamen- 
tum. fidei in. Christum. Divisa est. igitur abys- 
sus : eratque aqua illa quz infra manebat abys- 
sus, atque etiam illa quz sursum et sublimis erat 


Col. ἃ, 5. 


abyssus. Unde hoc? Ait David : 44byssus abys- Ῥεαὶ. 41.8. 


sum invocat in voce cataractarum tuarum. Di- 
visa est itaqueabyssus, et factum est firmamentum : 


deinceps terra operta erat aqua. Et dixit Deus, qe, τ. 9. 


inquit, Congregetur aqua quc sub ccelo est in 


E congregationem unam, et appareat arida. Quan- 


Contra 


doquidem omnia intelligere volunt miseri illi Aoomeos. 


hzretici, et incomprehensibilis nature modum 
 Scrutantur, dicant quomodo congregata sit aqua, 
aut congregata quonam recesserit. Non enim, se- 
cundum vos, nullo examine vocibus harendum 
est, sed res sunt. quaerenda, Dixit Deus : Con- 
gregetur aqua. Quonam congregata fuit? In ma- 

: re. Àn mare tunc plenum non erat? Terra plena 
erat, utique sane et mare. Quonam igitur congre- 
gata est? Qui illa qua in pedibus habent, queque 
455 Videntur non possunt capere, inscrutabilem alti- 
B tudinem curiose perquirunt, et incomprehensibi- 
lem divinitatis abyssum, neque mare, quod est in- 


* [Savil. ἐνετράπη. 


552 
comprehensibile, deterret eos ab explorando Arti- 


fice. Ideo haereticis dicat propheta : Erubescant he-. ᾿ 


Isai. 23. 4. vetici, dixit mare; quemadmodum dixit : Erabesce 
Sidon, dixit mare. Quonam igitur loco congre- 
gate sunt aque? Audi. Quando terram fecit 
Deus, nondum erant concava montium; sed si- 


mul atque dixit, Congregetur aqua, terra di-. 


rupta est, ac sinus fecit. Quz res commonstratur, 

nempe quod terra dirüpta fuerit, ex insulis et 

montibus hinc inde positis. Ideoque reliquit Deus 

insulas et montes, ut discas ea a principio con- 

juncta fuisse : Dei autem verbum hoc segregavit. 

Congregetur aqua, nudata est terra. Sciendum 

autem, terram, qua» sic hodie appellatur, a Deo 

nec terram esse factam, neque hoc nomine voca- 

tam : sed a principio creationis nomen ejus fuisse, 

Psal. 4.5. arida, ut ait David : Quoniam ipsius est mare, 

et ipse fecit illud, et aridam formaverunt ma- 

nus ejus. Arida facta est, cognominata autem fuit 

terra : quemadmodum hoc firmamentum condi- 

tum est, et vocatum est celum. Facto igitur aqua- 

rum divortio, prodiit arida, speciem habens ine- 

briatz terre : aque enim nuperrime recesserant. 

Gen. 1. 11, Übi ergo detecta fuit terra, jubet Creator : Ger- 

minet terra herbam foni, seminantem semen 

secundum genus et secundum similitudinem, 

et lignum fructiferum, cujus semen in ipso sit, 

secundum. genus et secundum similitudinem. 

Conte, Neque hoc pudore afficit hereticos. Herba et 

Anomoos. lignaet foenum generant secundum similitudinem, 

et Deus dissimilem sibi genuit? Et cum quadru- 

pedes rursum, reptilia et aves facta sunt, dicit 

Gen. 1.20, Deus : Educant aque reptilia animarum «i- 

gentium, et volatilia volantia super terram 

secundum genus. Fer«e, reptilia, volatilia, nata- 

tilia, herba, fenum, ligna, secundum genus et 

secundum similitudinem generant : solusque Deus 

dissimilem genuit? Cumque nos creavit Deus, 

Gen. 1.26, Dixit : Faciamus hominem ad imaginem et si- 

militudinem nostram : opus est secundum simi- 
litudinem; et artifex. dissimilis? 

2. Sed rem miram vide : sepe namque haeretica 

nequitia latibulum reperit. Si, inquit, ita dixeris 

Filium secundum similitudinem, ut et nos, id 

admittimus. Enimvero aliud est naturae simili- 

tudo, aliud gratize. Nos secundum similitudinem, 

Joan. 14.9. ille similitudo est: nam. Qui vidit me, vidit Pa- 

trem; nos secundum similitudinem. Servos au- 

tem Dei oportet dictionum discrimina quzrere. 

Dixit Deus : Germinet terra herbam foni, et 


a 


E 


SEVERIANI 


τωσαν αἱρετιχοὶ, εἶπεν ἢ θάλασσα " *" ὥσπερ εἶπεν " 


Αἰσχύνθητι Σιδὼν, εἶπεν 4 θάλασσα. Ποῦ οὖν συν- 
ἤχθη τὰ ὕδατα; Ἄχουε. Ὅτε τὴν γῆν ἐποίησεν 6 
Θεὸς, οὐδέπω ἦν τὰ χοιλώματα τῶν ὀρέων * ἀλλ᾽ ἅμα 
εἶπε, Συναχθήτω τὸ ὕδωρ, καὶ ἐῤῥάγη ἣ γῆ; καὶ 
χόλπους ἐποίησε. Μαρτυρεῖ τῷ πράγματι, ὅτι Y 
ἐστιν ἣ σχισθεῖσα, αἵ νῆσοι, τὰ ὄρη μεταξύ. Καὶ διὰ 
τοῦτο χατέλιπεν ὃ Θεὸς τὰς νήσους χαὶ τὰ ὄρη, ἵνα 
μάθης ὅτι ἀπ᾽ ἀρχῆς συνῆπτο" Θεοῦ δὲ λόγος αὐτὰ 
ἔῤῥηξεν. Συναχθήτω τὸ ὕδωρ, ἐγυμνώθη ἣ γῆ. Δεῖ 
δὲ εἰδέναι, ὅτι 6 Θεὸς τὴν γῆν, τὴν σήμερον οὕτω 
χαλουμένην, οὔτε γῆν ἐποίησεν, οὔτε ὄνομα αὐτῇ 
τοιοῦτον ἔδωχεν" ἀλλ᾽ ἦν τὸ ὄνομα τῆς χοσμοποιίας 
ἀπ᾽ ἀρχῆς, ἢ ξηρὰ, ὡς λέγει Δαυίδ - "Oct αὐτοῦ ἐστιν 
fj θάλασσα, χαὶ αὐτὸς ἐποίησεν αὐτὴν, xal τὴν ξηρὰν 
αἵ χεῖρες αὐτοῦ ἔπλασαν. Empk ἐγένετο, ἐπεχλήθη 
δὲ γῆ ὥσπερ τοῦτο τὸ ὀτερέωμα ἐγένετο, ἐπεχλήθη 
δὲ οὐρανός. Χωρισθέντων τοίνυν τῶν ὑδάτων, προῆλ- 
θεν fj ξηρὰ, ὄψιν ἔχουσα γῆς μεμεθυσμένης " νεωστὶ 
γὰρ ὑπεχώρησαν τὰ ὕδατα. Ὡς οὖν ἐγυμνώθη ἣ γῆ» 
χελεύει 6 δημιουργός * Βλαστησάτω f| γῆ βοτάνην 
χόρτου, σπεῖρον σπέρμα χατὰ γένος χαὶ χαθ᾽ δμοιό-- 
τῆτα, xul ξύλον κάρπίμον , οὗ τὸ σπέρμα αὐτοῦ ἐν 
αὐτῷ κατὰ γένος χαὶ χαθ᾽ ὁμοιότητα. Οὐδὲ τοῦτο 
αἰσχύνει τοὺς αἱρετικούς. Βοτάνη xci ξύλα καὶ χόρ- 
τὸς γεννᾷ xaO" ὁμοιότητα, χαὶ ὃ Θεὸς ἀνόμοιον ἐγέν“- 
νησε; Καὶ ὅτε τὰ τετράποδα πάλιν xol τὰ ἑρπετὰ 
xol πετεινὰ ἐγένετο, λέγει 6 Θεός" ᾿Εξαγαγέτω τὰ 
ὕδατα ἑρπετὰ ψυχῶν ζωσῶν, xol πετεινὰ πετόμενα 
ἐπὶ τῆς γῆς κατὰ γένος. "Tà θηρία, τὰ ἑρπετὰ, τὰ 
πετεινὰ, τὰ νηχτὰ, ἣ βοτάνη, ὃ χόρτος, τὰ ξύλα, 
κατὰ γένος xo xaü' ὁμοιότητα γεννᾷ " χαὶ μόνος ὃ 
Θεὸς ἀνόμοιον ἐγέννησεν ; Καὶ sic μὲν δημιουργῶν 
ὃ Θεὸς εἶπε " Ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατ᾽ εἰχόνα 
ἡμετέραν χαὶ ὁμοίωσιν " τὸ ἔργον καθ’ ὁμοίωσιν , xal 
6 τεχνίτης ἀνόμοιος ; 


Ἀλλ᾽ ὅρα τὸ θαυμαστόν * πολλάχις γὰρ ἣ αἱρετικὴ 
καχία εὑρίσχει φωλεόν. ᾿Εὰν οὕτω, φησὶν, εἴπης τὸν 
Υἱὸν xa0' ὁμοίωσιν, ὡς xo ἡμᾶς, δεχόμεθα. Ἄλλο 
γὰρ φύσεως ὁμοιότης, ἄλλο χάριτος. Ἡμεῖς καθ’ 
ὁμοίωσιν, ἐχεῖνος ὁμοίωσις - Ὃ γὰρ ἑωραχὼς ἐμὲ, 
ἑώραχε τὸν Πατέρα" ἡμεῖς δὲ χαθ᾽ ὁμοίωσιν. Δεῖ δὲ 
τοὺς δούλους τοῦ Θεοῦ ἐρωτᾶν τὰς διαφορὰς τῶν 
λέξεων. Λέγει ὃ Θεός: Βλαστησάτω ἣ γῆ βοτάνην 
χόρτου, καὶ ξύλον χάρπιμον ποιοῦν χαρπόν. Εἶτα 


ἅ [ Haec verba , ὥσπερ... θάλασσα, desunt in Savil. et Combefis.] 


DE MUNDI CREATIONE ORAT. 


λέγει - Ἐξαγαγέτω ἢ γῆ τετράποδα xai θηρία. Διατί 
ἐχεῖ, Βλαστησάτω, χαὶ ὧδε, ᾿Εξαγαγέτω; Τὰ βλα- 
στήματα χαὶ τὰ ξύλα χαὶ οἵ χαρποὶ χατ᾽ ἐνιαυτὸν 


- 


555 


I. 2 


lignum fructiferum faciens fructum. Deinde 
dicit: Educat terra quadrupedes et bestias. Cur 
ibi, Germinet, hic, Educat, dicit ? Germina et 


βλαστάνουσιν. Ἐπειδὴ οὖν ἔμελλε P τὰ ὕδατα παρα- 5s ligna fructusque. quotannis germinant. Quia igi- 


μένειν τῇ γῇ» καὶ πάντως ἐξ αὐτῆς προέρχεσθαι, διὰ 
τοῦτο, Βλαστησάτω * τὰ μέντοι ζῶα διὰ τοῦτο, ᾽Εξα- 
γαγέτω, ἐπειδὴ ἅπαξ ἀπὸ γῆς γεννηθέντα, οὐχέτι 
πάλιν ἀπὸ γῆς, ἀλλ᾽ ἀπὸ τῶν διαδοχῶν τίκτονται. 
"Eyévexo οὕτως. ΓΕδραμεν εἰς ἔργον 6 λόγος, ἐκοσμήθη 
5$ γῇ ἔδει λοιπὸν χοσμηθῆναι καὶ τὸν οὐρανόν. Διὰ 
τί δὲ προγενεστέραν ποιεῖ τὴν διαχόσμησιν τῆς γῆς 
τοῦ οὐρανοῦ; Διὰ τὴν μέλλουσαν ἀναχύπτειν πολύ-- 


^ tur semina in terra mansara erant, et ex illa pro- 
ditura, ideo ait, Germinet. Et circa animalia, 
Educat, quia cum semel ex terra orta essent, non 
ultra aterra, sed per successionem gignuntur. Fa- 
clumest ita. Verbum in opus decurrit; ornata fuit 
terra ; oportebat demum ornari celum. Cur prius 
terram exornat, quam czlum ? Propter errorem 
multiplicium deorum, qui exoriturus erat, quo 


θεον πλάνην, περὶ ἥλιον καὶ σελήνην xoi ἄστρα. 
Εἶπεν ὃ Θεός - Γενηθήτωσαν φωστῆρες ἐν τῷ στερεώ- 
ματι τοῦ οὐρανοῦ. Τῇ πρώτῃ ἡμέρᾳ διατί οὖχ ἐποίη- 
σεν ἥλιον xal σελήνην ; Ἐπειδὴ οὐδέπω ἦν τὸ στε- 
ρέωμα γενόμενον, ἐν ᾧ ἔμελλε πεπῆχθαι. Καὶ οὐ διὰ 


2, 


solem, lunam, stellas coluerunt. Dixit Deus, Gees. i. 
Fiant luminaria in firmamento celi. Cur so- Hi 
lem et lunam non primo die fecit ? Quia nondum γι n 
factum fuerat firmamentum, in quo illa ponenda nam non 


. . mo die 
erant. Neque ob hanc tantum causam; sedquial.e; — 


τοῦτο μόνον: ἀλλ᾽ ἐπειδὴ οὐδέπω ἦσαν καρποὶ οἱ 
ὀφείλοντες θάλπεσθαι. " Τῇ γὰρ τρίτῃ ἐδλάστησαν 
οἱ χαρποί. Καὶ ἵνα μὴ νομισθῇ πάλιν, ὅτι τῇ φύσει 
τοῦ ἡλίου ἐδλάστησαν, ὅτε ἀπηρτίσθη ἣ δημιουργία, 
τότε λοιπὸν ποιεῖ ὃ Θεὸς ἥλιον, σελήνην, ἄστρα. Πό- 
θεν τὰ αὐτὰ ἐποίησεν ; Εἴρηται γὰρ, ὅτι τῇ πρώτῃ 
ἡμέρᾳ ἐκ μὴ ὄντων ἐποίησε τὰ πάντα, ταῖς δὲ ἄλλαις 
ἐξ ὄντων. Πόθεν οὖν 6 ἥλιος: Ἔχ τοῦ γενομένου φω- 
τὸς τῇ πρώτῃ ἡμέρᾳ, ὃ μετέθαλεν ὡς ἠθέλησεν ὃ 
τεχνίτης, xol εἰς διαφόρους μετεσχεύασεν ὄψεις, ἐχεῖ 
τὴν ὕλην τοῦ φωτὸς, ὧδε τοὺς ἀστέρας * ὡς εἴ τις 
προθάλοιτο μᾶζαν χρυσοῦ, xoi μετὰ ταῦτα νομί- 
σματα καταχόψας, οὕτω διαθείη τοῦ φωτὸς τὴν δια- 
χόσμησιν. Ὥσπερ γὰρ τὴν ἄδυσσον τότε $v ὕδωρ 
ὑπάρχουσαν ἐμέρισεν εἰς τὰς θαλάσσας, εἰς ποταμοὺς, 
εἰς πηγὰς, εἷς λίμνας, εἰς φρέατα " οὕτω xal τὸ φῶς, 
ἕν ὑπάρχον, μονοειδὲς, κατατεμὼν ὃ τεχνίτης, ἐμέ- 
ρίσεν εἰς ἥλιον xal σελήνην καὶ ἄστρα. Θέλω δὲ ζη- 
τῆσαι, πῶς ἐποίησεν 6 Θεὸς τοὺς φωστῆρας " φαίνεται 
γὰρ ποιήσας αὐτοὺς ἔξω τοῦ οὐρανοῦ, καὶ τότε πήξας 
ἄνω. Ὥσπερ τεχνίτης, ἐπειδὰν ἀπαρτίσῃ εἰχόνα, 
τότε πήγνυσιν αὐτὴν ἐν τοίχῳ" οὕτως 6 Θεὸς πρῶτον 
ἐποίησε τοὺς φωστῆρας ἔξω τοῦ οὐρανοῦ, xo τότε 
ἔπηξεν ἄνω, ὥσπερ τεχνίτης, ὡς μαρτυρεῖ ἣ Γραφή" 
Καὶ ἐποίησεν 6 Θεὸς τοὺς δύο φωστῆρας, καὶ ἔθετο 
αὐτοὺς ἐν τῷ οὐρανῷ. Πῶς οὖν αὐτοὺς ἔπηξεν ; ἄρα 
μὴ ὁμοῦ ἦσαν οἱ δύο πεπηγμένοι; Οὐχ ἔχει λόγον. 
Ἀλλὰ τί; Κατὰ τὴν φωνὴν αὐτοῦ τοῦ Θεοῦ 4 πῆξις. 
ἜἜθετο, φησὶν, 6 Θεὸς τοὺς φωστῆρας, τὸν φωστῆρα 
τὸν μέγαν εἰς ἀρχὰς τῆς ἡμέρας, καὶ τὸν φωστῆρα τὸν 


b TZ ὕδατα. Sic omnes Mss. Estque lectio haud du- 
bie vitiata. Putat Combefisius legendum τὰ σπέρματα, 
vel τὰ ρυτά. Melius fortasse ταῦτα, unde errore librarii 
τὰ ὕδατα factum sit. 

TOM. VI. 


nondum crant fructus, qui ab illis foverentur. 
Tertio namque die fructus germinarunt. Ac ne pu- 
taretur illos ex solis natura germinasse, post abso- 
lutam creationem, tunc Deus fecit solem, lunam 
et stellas. Undenam Deus illa fecit ? Dictum est 
enim ipsum primo die ex non exstantibus cuncta 
fecisse, reliquis autem diebus ex exstantibus. Unde 
ergo sol? Ex luce que primo die facta fuerat, 
quam mutavit ut voluit Artifex, in variasque spe- 
cies convertit: illic lucis materiam, hic stellas : 
quemadmodum si quis praemitteret auri massam, 
indeque postea aureos cuderet ; sic disposuit lucis 
ornatum. Quemadmodum enim abyssum, qua 
tunc una erat aqua, divisit in maria, flumina, 
Ὁ fontes, lacus, puteos: sic et lucem, qua& una 
uniusque speciei erat, dissecans Artifex divisit 
in solem , lunam et stellas. Porro libet inquirere, 
quomodo fecerit Deus luminaria : videtur enim 
ea extra celum condidisse, ac tum superius fi- 
xisse. Quemadmodum artifex, cum perfecit ima- 
ginem, tunc in pariete infigit illam : sic Deus 
primo fecit stellas extra. caelum , tuncque fixit eas 
sursum , sicut artifex, ut testificatur Scriptura : 
Et fecit Deus duo luminaria, et posuit. illa in 
celo. Quomodo autem illa infixit ? num ambo 
simul ante compacta erant? Id rationi est abso- 
num. Sed quid? Secundum Dei vocem ipsa in- 
fixio fuit, Posuit, inquit, Deus luminaria, lu- 
minare majus in principatus diei, et. lumi- 
nare minus in principatus noctis. Cum sol 


B 


D 


^ Hxc apud Cosmam AEgyptium habentur p. 323, 
ubi ad secundum sermonem pertinere male dicuntur 
in titulo. 


35 


Deus. 


Genes. τ. 


16. 17. 


554 SEVERIANI 


fixus est in oriente, luna fixa est in occidente; ἐλάσσω εἰς ἀρχὰς τῆς νυχτός. Ὅτε 6 ἥλιος ἐπάγη 

quoniam huic quidem jussum fuerat praeesse no- εἰς ἀνατολὴν, ἐπάγη ἣ σελήνη εἰς δύσιν" ἐπειδὴ 

cti, illi vero diei. Facta igitur est luna, et primo ἐκχείνη μὲν ἄρχειν τῆς νυχτὸς ἐχελεύσθη, ὃ δὲ τῆς 

die plena gignitur. Non enim par erat statim mu- ἡμέρας, "Exéveco οὖν ἣ σελήνη, καὶ γεννᾶται τῇ 

tilum opus apparere ; sed oportebat luminare πρώτῃ ἡμέρᾳ πανσέληνος. Οὐ γὰρ ἔδει ἠχρωτηριά- 

ostendi quale factum est. Postea vero ex muta- σθαι τὸ ἔργον εὐθέως, ἀλλ᾽ ἔδει δειχθῆναι τὸν φωστῆρα 

tione ostendit tempora et tempestates et dierum οἷος ἐγένετο. Μετὰ δὲ ταῦτα τῇ ἀλλοιώσει ἔδειξε 

vicissitudines. Illam igitur condit Deus quasi de- χρόνους χαὶ καιροὺς καὶ διαφορὰς ἡμερῶν. Ποιεῖ οὖν 

cimam quintam plenam. Sol ortus est mane: E αὐτὴν 6 Θεὸς ὡς πεντεχαιδεκαταίαν πεπληρωμένην. 

quando eniminfixa fuit luna in matutinishoris, ap- ὋὉ ἥλιος ἀνέτελλεν ὄρθρου" ὅτε γὰρ ἐπάγη ἣ σελήνη 

paruit in occidente. Ubi igitursolcursum suum ad ἐν τῷ ὄρθρῳ, ἐφαίνετο πρὸς δύσιν. Ὥς οὖν ἔτρεχεν ὃ 

Ibid. ν.ι8. Occidentem conficiebat, luna statim ad ortum ve- ἥλιος τὸν ἴδιον δρόμον πρὸς δύσιν, ἣ σελήνη ἤρχετο 

niebat, ut impleretur illud : Dominentur diei et εὐθέως τοῦ ἀνατέλλειν, ἵνα πληρωθῇ τὸ, "Apyécocay 

Deus cu; 20cti. Aliud. demum quazritur : cur Deus lunam 45; τῆς ἡμέρας καὶ τῆς νυχτός. ἢ Λοιπὸν ζήτημα " διὰ τί 

lunam ple- plenam fecit? Animum adhibe : alta enim est senten- ^ 6 Θεὸς πεπληρωμένην ἐποίησε τὴν σελήνην ; Πρόσ- 
nam pruno . * ? , ,Fo* - kl Ld 

feeeri. τία, Oportebat illam quartadie factam, quartam lu- χε " τὸ γὰρ νόημα βαθύ. ᾿Εχρῆν αὐτὴν τῇ τετάρτῃ 

cere. At si quarta fuisset, summum occidentis non ἡμέρᾳ γεναμένην, ὡς τεταρταίαν φαίνεσθαι. ᾿Αλλὰ 

occupasset. Inventa igitur est excedens undecim πάλιν ei ἦν τεταρταία, τὸ ἄκρον τῆς δύσεως οὐχ ἀν- 

dies: quarta facta est, et apparebat ut quintade- τεῖχεν. Ἐϑρέθη οὖν πλεονεχτοῦσα ἕνδεκα ἡμέρας᾽ τε- 

cima : undecim ergo diebus luna solem przecede- ταρταία ἐγένετο, xoi ἐφαίνετο ὡς πεντεχαιδεχαταία " 

bat, non secundum creationem , sed secundum ἕνδεχα ἡμέρας ἐπλεονέχτει λοιπὸν ἣ σελήνη τὸν ἥλιον, 

lucis splendorem. Quamobrem quibus tunc luna οὐ τῇ ποιήσει, ἀλλὰ τῇ φαύσει. Διὰ τοῦτο ἃς τότε 

excedebat diebus, cos soli restituit. Lunz enim ἐπλεονέχτησεν ἣ σελήνη; ἀποδίδωσι τῷ ἡλίῳ. Ὃ γὰρ 

ac mensis cujusque numerus, a viginti novem et χατὰ σελήνην xo καθ᾽ ἕχαστον μῆνα ἀπὸ εἴχοσι £y- 

dimidio diebus, in duodecim anni mensibus, dies νέα ἥμισυ ἡμερῶν ἀριθμὸς γιγνόμενος , ποιεῖ ἐν τοῖς 

habet trecentos quinquaginta quatuor. Nam si ita δεχαδύο μησὶ τοῦ ἐνιαυτοῦ ἡμέρας τριαχοσίας πεντή- 

calenlum posueris , ut mensis sit dierum viginti κοντα τέσσαρας. "EXv γὰρ οὕτω ψηφίσῃς τὸν μῆνα 

novem et dimidii, anni dies sunt trecenti quin- Β ἀπὸ εἴχοσι ἐννέα ἥμισυ ἡμερῶν, γίγνονται τοῦ ἐνιαυ- 

quaginta quatuor, ut quos luna tunc rapuit plu- τοῦ ἡμέραι τριαχόσιαι πεντήκοντα τέσσαρες, ἵνα ἃς 

res dies, per annum soli reddat. Supputet qui ἐπλεονέχτησε τότε ἡμέρας ἣ σελήνη xav! ἐνιαυτὸν 


| ejus artis peritus est. ἀποδίδωσι τῷ ἡλίῳ. Ὃ ψηφιστὴς ψηφιζέτω. 
. o Gem. r4. ὅ. Fiant luminaria in firmamento celi, ut Γενηθήτωσαν φωστῆρες ἐν τῷ στερεώματι τοῦ 
15. luceant super terram. Quoniam ignis natura οὐρανοῦ, ὥστε φαίνειν ἐπὶ τῆς γῆς. Ἐπειδὴ ἣ φύσις 


sursum tendebat, frenum nature Deus imposuit, τοῦ πυρὸς ἀνώδρομος ἦν, χαλινὸν ἐπιτίθησιν ὁ Θεὸς 
ut radios non sursum emitteret, sed deorsum. τῇ φύσει, ὥστε μὴ ἄνω πέμπειν τὴν αὐγὴν, ἀλλὰ 
Ignis enim non solet deorsum tendere,sed sursum. χάτω. Πῦρ γὰρ οὐχ ἀνέχεται προσέχειν κάτω, ἀλλ᾽ 
Si facem habes, verte deorsum, et videbis etiamsi ἄνω. Εὰν ἔχης δᾷδα, στρέψον αὐτὴν χάτω, καὶ δρᾶς ὅτι 
instrumentum illud deorsum vertas, ignem tamen χᾶν τὸ ὄργανον στρέψης, τὸ πῦρ ἄνω τρέχει. Επειδὴ οὖν 
sursum tendere. Cum sciret ergo eam esse C ἤδει αὐτοῦ τοιαύτην εἶναι τὴν φύσιν, ἐπέδησεν αὐτὴν, 
illius naturam, cohibuit illam, ne secundum ἵνα μὴ κατὰ τὴν φύσιν λάμπῃ, ἀλλὰ χατὰ τὸ πρόστα-- 
naturam luceret, sed secundum preceptum. Si γμα. Εἴ τις ὑμῶν παρατηρησάτω (sic?) ἔλαιον ἀπὸ 
quis vestrum observavit oleum in lucerna, qua λύχνου, πῶς συγχατασπᾶται τῷ ἐλαίῳ τὸ πῦρ, xal $ 
scilicet ratione cum oleo avellatur, et vis olei in- μὲν βία τοῦ ἐλαίου χάτω ἕλχει, ἢ δὲ φύσις τοῦ πυρὸς 
Íra trabat, natura vero ignis sursum tendat, ac ἄνω τρέχει, καὶ ὥσπερ βίαν ὑφιστάμενον καταδοᾷ - 
quasi vim patiatur, clamat: si quando enim εἴ ποτε γὰρ ἀναγχάζεται πῦρ τρέχειν παρὰ τὴν dxo- 
ignis cogatur currere, contra morem suum, vocem λουθίαν, φωνὴν ἀφίησιν ὡς βίαν πάσχον, ὡς παρὰ φύ- 
emittit, ac si vim pateretur, ac si contra naturam σιν δδεῦον. Ὅταν γάρ τι παρὰ φύσιν ἐν τῷ στοιχείῳ 
tenderet. Si quid enim elemento prater naturam γένηται, βοᾷ, Διατί; Ὅταν ἐπιδληθῇ ἔλαιον τῷ πυρὶ, 
accidat, ipsum clamat. Quare? Oleum cum inje- φωνὴν οὐχ ἀφίησιν, £v δὲ ὕδωρ ἐπιδληθῇ, τρίζει. 


b Hc habes apud Cosmam p. 325. τηρήσατο ἐλ. Fort. leg. παρατηρήσαιτο τὸ ἔλ.] 
a [Savil. conj. παρατηρήση τό. Combefis. dedit παρε- 


DE MUNDI CREATIONE OA2AT. III. 555 


Καὶ τοῦτο ὑγρὸν, κἀκεῖνο ὑγρόν. ᾿Αλλ᾽ ἐπειδὴ κἀχεῖνο 


ἀπὸ ξύλου ὄψον, καὶ ἣ ἐλαία τρέφουσα, φίλον δὲ ἀεὶ Ὁ 


τῷ ξύλῳ τὸ πῦρ, δέχεται ἡδέως τὰ ἀπὸ τοῦ συγγενοῦς. 
᾿Ἐὰν δὲ ὕδωρ πυρὶ ἐπιδληθῇ, τρίζει" τῷ γὰρ ἐναντίῳ 
μάχεται. Τὸ πῦρ ἴδιόν ἐστι τοῦ ἀέρος " συγγενὲς γάρ. 
Φυσᾷς εἰς λύχνον, καὶ καπνίζει 6 ἀὴρ τὸ πῦρ, xoi 
οὐδαμοῦ εὑρίσχεται" τὸ γὰρ συγγενὲς ἔδραμε. Βλέπε 
τοῦ τεχνίτου τὴν σοφίαν, βλέπε τὴν δύναμιν. ΓἜθηχε 
τοὺς φωστῆρας ἐν τῷ οὐρανῷ ὥστε φαίνειν ἐπὶ τῆς 
γῆς" Καὶ ἔστωσαν, φησὶν, εἰς σημεῖα καὶ εἰς ἡμέρας 
xal ele ἐνιαυτούς. Τί ἐστιν, Εἰς σημεῖα; Οἱ μὲν μα- 


ταιολόγοι περὶ ἀστρολογίας ἑαυτῶν ἐχένωσαν τὰς E 


ἐλπίδας, σημειούμενοι πράγματα ἀνυπόστατα. Ὅτι 
γὰρ οὖχ ἔστι τι σημειώσασθαι περὶ ζωῆς ἀνθρώπων 
ἀπὸ ἄστρων, μαρτυρεῖ Ἡσαΐας λέγων " Αναστήτωσαν 
οἱ ἀστρολόγοι τοῦ οὐρανοῦ, καὶ οἱ βλέποντες τὰ ση- 
μεῖα, χαὶ εἰπάτωσάν σοι τί μέλλει γίνεσθαι. Περὶ μὲν 
οὖν ζωῆς ἀνθρώπων οὐδὲν σημεῖον δίδωσιν οὐρανός. 
Oei δὲ μαθεῖν αὐτοῦ τὰ σημεῖα: Σημαίνει ὄμόρους, 
ἀνέμους, χεϊμιῶνα, εὐδίαν. Τὰ ἄστρα ταῦτα σημαίνει, 
xo τοῦτο διὰ Θεοῦ φιλανθρωπίαν, ἵνα ὃ ναυτίλος ἴδῃ 


ctum fuerit in ignem, vocem non einittit ; aqua si 
injecta. fuerit, stridet. Atqui et hoe et illud est 
humidum. Sed quia oleum ex ligno opsonium 
nascitur, et olea nutrit ipsum, ignisque semper 
est ligno amicus, libenter accipit quod ex affini na- 
tura est. Sin autem. aqua In ignem immittatur, 
stridet, quod. cum contrario pugnet. Tgnis aeri 
amicus est ; affinis enim est ei. Insufflas in lucer- 
nam, et aer ignem in fumum vertit, ac nusquam 
comparet : nam quod affine erat abscessit. Vide 
Artüificis sapientiam, vide potestatem. Posuit lu- 
minaria in czlo, ut lucerent super terram : £t 


sint, inquit, in signa , et in dies, et in annos. Astrologia 
Quid est, n signa ? Qui astrologiam vane tra- "*"* παν 


ciant, spem suam evacuarunt, res significantes 
que nusquam exsistunt. Quod. enim | stella nihil 
significent circa vitam hominum testificatur Isaias 


dicens : Surgant astrologi celi, et qui signa ai. 47. 


vident; et dicant tibi quid futurum. sit. De 15: 


vita ergo hominum nullum signum dat celum. 
Vis ejus signa discere? Significat pluvias, ventos, 


τὸ σημεῖον, xol φύγη τὸν κίνδυνον * ἵνα 6 γεωργὸς ἴδη 5, hiemes ac tempestates, tranquillum aerem. Hac 
* ὀσμὴν χειμῶνος, καὶ προλαδὼν ἀροτριάση γῆν. Γίνε- ^ significant stella , idque per Dei benignitatem, ut 


ται σημεῖον καὶ πολέμου xo εἰρήνης. Ταῦτα ὃ Σωτὴρ 
ἐδεδαίωσεν, ἅτινά εἶσιν ἁπλᾶ xo ἀπερίεργα. Λέγει 
γὰρ τοῖς Ιουδαίοις - Ὑποχριταὶ, ἐὰν ἴδητε νεφέλην ἀπὸ 
δυσμῶν ἀνατέλλουσαν, λέγετε" χειμὼν γίνεται" χαὶ γί- 
νεται οὕτως. Κἂν ἴδητε ὀψὲ πυῤῥάζοντα τὸν οὐρανὸν, 
λέγετε, εὐδία, xa γίνεται εὐδία. Κἂν ἴδητε ὀψὲ στυγνά- 
ζοντα τὸν οὐρανὸν, λέγετε" χειμὼν γίνεται. Καὶ ἐπά- 
γει εἶτα- Τὸ πῤόσωπον τοῦ οὐρανοῦ xal τῆς γῆς 
οἴδατε δοκιμάζειν, τὸν δὲ καιρὸν τοῦτον ox οἴδατε ; 


Ταῦτά ἐστι τὰ σημεῖα τὰ ἀχίνδυνα παρατηρήσασθαι, B 


θέρος, χειμῶνα, δετὸν, εὐδίαν. Ταῦτα χαὶ τῆς εὖσε-- 
δείας οὐκ ἀλλότρια, καὶ τοῦ Θεοῦ ἴδια. Ἦν δὲ περὶ 
ἀστρολογίας πολὺν ἀποτεῖναι λόγον " ἀλλὰ χρείαν ἔχει 
xa τετονωμένης φωνῆς, καὶ ὀργάνου μὴ ὀχλάζοντος - 
συμιβαδίζει γὰρ τῷ λόγῳ ἣ διάνοια, καὶ συνασθενεῖ τῇ 
γλώττῃ 6 λογισμός. ᾿Επὶ οὖν τὰ ἁπλούστερα χωρή- 
σωμεν. [Ἔστωσαν εἰς σημεῖα καὶ εἰς καιρούς. Ἄλλο 
γὰρ χρόνος, καὶ ἄλλο καιρός. Χρόνος μῆχός ἐστι, 
καιρὸς εὐχαιρία. Καὶ οὐδεὶς λέγει" χρόνος ἐστὶ τοῦ 


nauclerus signum | videat, et periculum effugiat ; 
ut agricola hiemis sensum habeat, et antevertens 
terram aratro sulcet. Est et belli ct pacis signum. 
Hzc Servator affirmavit, quz utique sunt simpli- 
cia, et exploratu facilia. Ait quippe Judaeis: 


JHypocritg, si videritis nubem. ab. occasu Math. 16. 


orientem, dicitis, Fenit tempestas : et ita. fit. rues 
pde agen , uc. 12. 
Et si videritis vespere rubicundum celum , 5, —56. 


dicitis : Serenum ; et venit serenum. Et si 
videritis sero triste celum, dicitis, Tempe- 
stas venit. Deindeque subjungit : aciem celi 
et terre probare scis, illud autem. tempus 
nescitis ? Hac suntsigna qua sine periculo obser- 
vantur, aestas, hiems, pluvia, serenus acr. Hiec 
non sunt a pietate aliena, sed Dei propria. Mu:ta 
potuissemus de astrologia dicere ; sed opus fuisset 
et contentiore voce, et organo non fatiscente : nam 
cum sermone mens pari gressu procedit, et ratio- 
cinium una cum lingua infirmatur. Ad ea ergo 


τρυγῆσαι" οὐδεὶς λέγει" χρόνος ἐστὶ τὴν παρθένον γἢ- . que sunt simpliciora procedamus. Sint im signa ^— Discri- 
μαι" ἀλλὰ, καιρὸς τὴν παρθένον γῆμαι, καιρὸς cmópos, et tempora. Aliud enim est χρόνος tempus, ct ^^. "o 
καὶ καιρὸς θερισμοῦ. Καὶ Σολομὼν λέγει" Καιρὸς τοῦ c. aliud καιρός opportunitas. Χρόνος diuturnitas est, καιρός. 
τεχεῖν, καὶ χαιρὸς τοῦ ἀποθανεῖν, καὶ χαιρὸς τοῦ olxo2o- οἱ χαιρός opportunitas. Nec est. qui dicat, χρόνος 

μῆσαι, καὶ καιρὸς τοῦ καταλῦσαι. Καιρὸν τὴν εὐχαιρίαν. — cst vindemiz ; nemo dicit, χρόνος cst virginem lo- 

λέγει. Σημαίνει δὲ τὰ ἄστρα τοῦτο᾽ οἷον, ἀνατολὴ — candi : sed, καιρὸς est virginem locandi, καιρὸς 
πλειάδων, ἀρχὴ θερισμοῦ" δύσις πλειάδων, ἀρχὴ ^ sementis et καιρὸς messis. Salomonque ait : καιρὸς p, 5, 
σπόρου. Ταῦτα ἀλλότρια μὲν τῆς ἀσεφείας, ἴδια δὲ pariendi, et καιρὸς moriendi, et καιρὸς cedifican- 2. 


men 


* [Savil. conj. ὁρμήν. 


Deut. 16. 


16. 


Filins non Pater Filium fecit , 


factus est. 


Isai. 42. 
6. 


556 


di, et καιρὸς destruendi. Kaipóv dicit opportunita- 
tem. Hacc vero stelle significant ; puta, pleiadum 
ortum initium esse messis ; pleiadum occasum, 
initium sementis. Hac ab impietate aliena, pieta- 
tique propria sunt. Καιροί sive tempora festa 
quoque vocantur. Ait Deus : Tria anni tempora 
celebrabitis mihi, festum  azymorum, festum 
Pentecostes, δὲ festum. scenopegiorum. "Tria 
tempora. Ecce signa, et tempora. Dies rursus in 
sabbato et menses facit luna. Sol annorum con- 
versiones observat, vernam, czquinoctialem, zesti- 
vam, autumnalem. Stant leges immota. Dixit, et 
fixa sunt; mandavit, et fundata sunt. Hic demum 
animum advertite. Quis horum artifex ? quis hc 
fecit? Pater? Nemo inficiatur. Filius? Etiam 
haeretici fatentur, etsi. non recte: dicunt enim, 
Filius autem omnia. Ad- 
mittamne impietatem? Quia insolubilia vincula 
hareticorum. mentem constringunt, interroge- 
mus prophetas : num is, qui omnia fecit, quem- 
piam habeat majorem, an omnibus sit superior : 
sua enim ipsi propositione cadunt. 

4. Dicunt, Omnia fecit Filius, ipsum vero Pater. 
Propitius nobis sit pro blasphemia : plane enim 
horror est impiorum verba iterare ; attamen me- 
dicos imitemur, immittentes in vulnera manus, ut 
ulcera curemus : coactus etiam fuit apostolus res 
turpissimas commemorare, non ut linguam fceda- 
ret, sed ut peccata ablueret. Dicunt, Omnia fecit 


SEVERIANI 


τῆς εὐσεθδείας. Καιροὶ λέγονται xai ἑορταὶ τοῦ Θεοῦ. 
Λέγειδ Θεός: Τρεῖς καιροὺς τοῦ ἐνιαυτοῦ ἑορτάσετέ »d 
τὴν ἑορτὴν τῶν ἀζύμων, τὴν ἑορτὴν τῆς πεντηχοστῆς, 
τὴν ἑορτὴν τῶν σχηνοπηγίων. Τρεῖς χαιροί. ᾿Ιδοὺ 
σημεῖα, xal καιροί. Ἡμέρας πάλιν ἐπὶ τοῦ σαδθάτου 
xo μῆνας ἣ σελήνη ἐργάζεται. Ὁ ἥλιος ἐνιαυτῶν τὰς 
τροπὰς φυλάττει; ἐαρινὴν, * ἰσημερίαν, θερινὴν, με- 


D τοπωριγήν. "Eeváxacw οἱ νόμοι ἀσάλευτοι. Εἶπε, 


xai ἐπάγησαν * ἐχέλευσε, xal ἐθεμελιώθησαν. Λοιπὸν 
ὧδε τὸν νοῦν. Τίς ὃ τούτων τεχνίτης; τίς ταῦτα 
ἐποίησεν; ὃ Πατήρ; Οὐδεὶς ἀντιλέγει. Ὁ Υἱός; Καὶ 
αἱρετιχοὶ συντίθενται μὲν, οὐ καλῶς δέ" λέγουσι γὰρ, 
ὅτι τὸν Υἱὸν ὃ Πατὴρ ἐποίησεν, 6 δὲ ΥἹὸς τὰ πάντα. 
Δέχομαι τὴν ἀσέθδειαν; ᾿Επειδὴ δεσμοῖς ἀλύτοις. 
σφίγγει τῶν αἱρετικῶν τὸν λογισμὸν, ἐρωτήσωμεν 
τοὺς προφήτας “ἢ ἢ ὃ ποιήσας τὰ πάντα ἔχει τινὰ 
μείζω, ἢ πάντων ἐστὶν ἀνώτερος; τῇ γὰρ προτάσει 


τῇ ἰδία πίπτουσιν. 


Λέγουσιν, ὅτι πάντα ἐποίησεν 6 Υἱὸς, αὐτὸν δὲ 6 
Πατήρ. "Doc ἡμῖν γένηται ἐπὶ τῇ βλασφημίᾳ ἐπ᾽ 
ἀληθείας γὰρ φρίκη ἐστὶ δευτερῶσαι τῶν ἀσεδῶν τὰ 
δήματα " ὅμως δὲ τοὺς ἰατροὺς μιμούμενοι, “ ἐμθάλ- 
λοντες τὰς χεῖρας tig τὰ τραύματα, ἵνα χαθάρωμεν 
τὰ ἕλχη " ἠναγχάσθη χαὶ ἀπόστολος μνημονεῦσαι 
αἰσχρῶν πραγμάτων, οὐχ ἵνα τὴν γλῶτταν μολύνῃ, 


Ε ilius ἢ ipsum vero Pater. Interrogabo prophetas, d ἵνα ᾿τὰ ἁμαρτήματα. χαθάρῃ. Λέγουσιν, ὅτι 
quis et quantus sit is qui caelum fecit. Ait Isaias 4 πάντα ἐποίησεν 6 ΥἹὸς, αὐτὸν δὲ 6 Πατήρ. Ἐρωτήσω 


5. propheta : Zcc dicit Dominus, qui fecit celum, 


et fixit illud : qui fundavit terram, et que in 
illa sunt : qui dat spirationem populo qui in 
illa est , et spiritum. calcantibus eam : Ego 


Tsai-43.1o. Jioindk: nte me Deus non est, et post me 


MT. 


Deus non est. Ego suin, et non est alius. Hac 
dicit qui fecit celum et teram Unigenitus, qui se- 
cundum hereticos factus est, et postea creavit. 


Psal. 9.17? Verum in sermonibus Eiitun suorum Compre- 


Sic 


hensus est. peccator. Ait beatus Jeremias : 


Jer.10, τα. dicite. Quibusnam ? Gentilibus ; Dii qui celum 


et terram. non fecerunt , dispereant de terra. 


Psal. 135. Dominus, Qui fecit celos in intellectu, i ipse 


5. 


Deus vivus et verus. Si verus est Deus ille qui 
fecit celum, ipsi vero hzeretici confitentur Filium 
esse eum qui fecit calum et terram, qu pugna 


Joan.17.3. cum. dicit. Christus, Ut cognoscant te solum 


» Ἰσημερίαν, Sic Vatic,, Savil, et omnes Mss. Combe- 
fi-ius vero ex conjectura ἰσημερίαν In χειμερινήν mutavit: 
nec de facta mutatione lectorem monuit, 


τοὺς προφήτας, τίς 6 ποιήσας τὸν οὐρανὸν χαὶ ποτα- 
πός ἔστι. Λέγει ὃ προφήτης Ἡσαΐας: Τάδε λέγει 
Κύριος, ὃ ποιήσας τὸν οὐρανὸν, χαὶ πήξας αὐτόν" ὃ 
στερεώσας τὴν γῆν, xal τὰ ἐν αὐτῇ 6 διδοὺς πνοὴν 
τῷ λαῷ τῷ ἐπ᾽ αὐτῆς, xol πνεῦμα τοῖς πατοῦσιν 
αὐτήν * ἐγὼ Κύριος. ΓἜμπροσθέν μου Θεὸς οὐχ ἔστι, 
xol μετ᾽ ἐμὲ Θεὸς οὐκ ἔστιν. ᾿Εγώ εἶμι, καὶ οὖκ ἔστιν 
ἄλλος. Ταῦτα λέγει ὃ ποιήσας τὸν οὐρανὸν χαὶ τὴν 
γῆν, ὃ Μονογενὴς, ὃ χατὰ τοὺς αἱρετιχοὺς γενάμενος, 
xal τότε χτίσας. ᾿Αλλ’ ἐν τοῖς λόγοις τῶν χειλέων 
αὐτοῦ Συνελήφθη ὃ ἁμαρτωλός, Λέγει δ μαχάριος 
Ἱερεμίας- Οὕτως εἴπατε. "Tct ; Τοῖς “Ἑλλησι" Θεοὶ, 
οἷ τὸν οὐρανὸν xol τὴν γῆν οὐχ ἐποίησαν, ἀπολέσθω- 


B σὰν ἐχ τῆς γῆς. Κύριος, Ὃς ἐποίησε τὸν οὐρανὸν ἐν 


συνέσει, αὐτὸς Θεὸς ζῶν καὶ ἀληθινός. Εἰ ἀληθινός 
ἐστιν ὃ Θεὸς 6 ποιήσας τὸν οὐρανὸν, ὁμολογοῦσι δὲ 
καὶ οἵ αἱρετικοὶ, ὅτι 6 Υἱός ἐστιν ὁ ποιήσας τὸν οὖρα- 


b [ Savil. εἰ. 
* [Savil. ἐμξαλόντες, et in marg. conj. ἐμθάλωμεν.} 


DE MUNDI CREATIONE ORAT. III. 555 


và) χαὶ τὴν γῆν, ποία μάχη ὅταν λέγῃ ὃ Χριστός ’ 
Ἵνα γινώσχωσί σε τὸν μόνον ἀληθινὸν Θεὸν, καὶ ὃν 
ἔπεμψας Ἰησοῦν Χριστόν; Ὅτε 6 Σωτὴρ 7j διὰ τῶν 
προφητῶν, ἢ δι’ αὐτοῦ ταῦτα ἔλεγεν, o0 πρὸς ἀντιπα- 
ράθεσιν αὐτοῦ ταῦτα ἔλεγεν: Ἵνα γινώσχωσί σε τὸν 
μόνον Θεόν * ἀλλὰ πρὸς ἀντιδιαστολὴν τῶν ψευδωνύ-- 
μων. Ὅθεν xal ὃ Παῦλός φησιν ᾿Επεστρέψατε ἀπὸ 
τῶν εἰδώλων, δουλεύειν Θεῷ ζῶντι χαὶ ἀληθινῷ. 

᾿Αληθινὸν χαλεῖ, ἵνα τοὺς 'ψευδωνύμους ἐλέγξῃ " 

ζῶντα, ἵνα τὰ νεχρὰ εἴδωλα στηλιτεύση. ᾿Εγὼ μὲν 
νομίζω, μᾶλλον δὲ πιστεύω, ὅτι ἀγαναχτοῦσι xo 
ἡμῶν οἵ νεχροὶ, ἐὰν ἀχούσωσιν ὅτι τὰ εἴδωλα νε- 
χρὰ καλοῦμεν. Ὑδρίζετε γὰρ ἡμῶν τὴν τάξιν, φη- 
σίν. Ἡμεῖς νεχροὶ χαλούμεθα oi ποτὲ ζήσαντες oi 
μηδέποτε ζήσαντες διατί νεχροὶ καλοῦνται; Θεοὶ οἵ 
τὸν οὐρανὸν xol τὴν γῆν οὖχ ἐποίησαν, ἀπολέσθωσαν. 
Κύριος, Ὃς ἐποίησεν τοὺς οὐρανοὺς ἐν συνέσει, αὐτὸς 
ζῶν Θεὸς καὶ ἀληθινός. Τίς 6 ζῶν ; Ὃ ποιήσας τὸν 
οὐρανόν. Μὴ ἑστήχασι τῶν αἱρετιχῶν᾽ οἵ ὅροι; οὐ 
πίπτει αὐτῶν ἢ ἀσέδεια ; οὐχ ἐλέγχεται f θεοσέδεια; 
οὗ διαλύεται ἣ σχαιωρία!, Τὰ ἔργα τοῦ ποιητοῦ χατα- 


C 


Deum verum, et quem misisti Jesum Christum? 

Cum Servator aut per prophetas, aut per se hoc 

dicebat, non ad comparationem cum Patre h:ec 

dicebat, Ut cognoscant te solum Deum ; sed ad 
differentiam eorum, qui falso dii appellantur, si- 
gnificandam. Quamobrem Paulus quoque dicit : 
Conversi estis ab idolis, sereire Deo vivo et v.Thess.i. 
vero. Verum vocat, ut falsos confutet ; vivum, ut? 
mortua idola traducat. Ego vero puto, imo potius 

credo, mortuos adversum nos irasci, si audiant 

nos idola appellare mortua. Injuriam , aiunt , ir- 

rogatis nostro ordini. Nos mortui Yocamur, qui 
aliquando viximus : qui numquam vixere, cur 

mortui appellantur ἢ Dii qui celum δὲ terram jer. vo. vi. 
non fecerunt, dispereant. Dominus , Qui fecit Psat. 135. 
celos in intellectu, ipse vivus Deus et verus. ? 

Quis est vivus? Qui fecit celum. Num stant he- 
reticorum definitiones ? annon cadit eorum impie- 

tas? annon redarguitur eorum religio? annon 
dissolvitur pravitas? Conditoris opera comprehen- 

dere non potes, et Artificem curiose inquiris et 


λαθεῖν οὐχ ἰσχύεις, καὶ τὸν τεχνίτην περιεργάζῃ καὶ D exploras? Quid clamat David ? Quam magnifi- Psal. vo3. 


ἐξιχνεύεις; Τί βοᾷ Δαυίδ: Ὥς ἐμεγαλύνθη τὰ ἔργα 
σου, Κύριε. Πάντα ἐν σοφίᾳ ἐποίησας. Προφῆται τὰ 
ἔργα μεγαλύνουσιν, αἱρετικοὶ τὸν τεχνίτην σμιχρύ- 
νουσιν. Ὃ μέγας τῇ βουλῇ καὶ δυνατὸς τοῖς ἔργοις, 6 
τὸν οὐρανὸν πήξας ἐξ ὑδάτων " οὐ γὰρ ἀφίστάμαι τοῦ 
θαύματος. Ἔξ ὑδάτων πέπηχται, καὶ ὕδωρ φέρει" 
ἀπὸ ὑδάτων ἐπάγη, χαὶ ἄδυσσον βαστάζει" ὅλως δὲ 
ἔχεται ὑποδείγματος, τὸ χαχὸν τοῦτο θαῦμα λέγω. 
Εἶδες πλάκας ἀπὸ. ὕδατος βασταζομένας, καὶ ἄνωθεν 
χιόνα φερούσας: Χειμὼν εἰργάσατο, Θεὸς οὐχ ἐργά- 


cata sunt opera tua, Domine! Omnia in sapien- 3ή: 
tia fecisti. Prophetze opera magnificant, haretici 
Opificem minuunt. Magnus ille consilio et potens 
operibus, qui celum formavit et fixit ex aquis ; 
non enim a miraculo abscedo. Ex aquis concretum 
est, et aquam gestat : ex aquis concretum est, et 
abyssum gestat ; omnino autem. exemplo hzret, 
novum, inquam, hoc miraculum. Vidistin' tabu- 
las ab aqua gestatas, et desuper nivem gestare? 
Hiems id fecit, et Deus non faciet ? Fecit celum, 


ζεται; "᾿Εποίησε τὸν οὐρανὸν ob ὡς σφαῖραν, ὥς E non ut spheram , ut philosophantur nugaces illi. 


φιλοσοφοῦσιν οἵ ματαιολόγοι " οὗ γὰρ ἐποίησε σφαῖραν 
κυλιομένην, ἀλλ᾽ ὥς φησιν 6 προφήτης, ὃ ἥλιος πῶς 
τρέχει; Ὃ στεγάσας τὸν οὐρανὸν ὡς καμάραν, καὶ 
διατείνας αὐτὸν ὡς σκηνήν. Οὐδεὶς ἡμῶν οὕτως ἀσε- 
hc ὥστε πεισθῆναι τοῖς ματαιολόγοις. Οἵ προφῆται 
λέγουσιν, ὅτι ἀρχὴν ἔχει καὶ τέλος ὁ οὐρανός. Διὰ 


Non enim spharam fecit que volvatur. Verum, ut 

ait propheta, sol quomodo currit? Qui statuit καὶ. 4o. 
celum sicut fornicem, et extendit illud velut 32" 
tabernaculum. Nemo nostrum ita impius est ut 
nugacibus illis fidem habeat. Prophetz dicunt cae- 

το lum initium et finem habere. Ideo sol non ascen- 


τοῦτο xa 6 ἥλιος οὐχ ἀναδαίνει, ἀλλ᾽ ἔρχεται. Alm ^ dit, sed procedit. Dicit Scriptura : Sol egressus 


ἢ Γραφή: ὋὉ ἥλιος ἐξῆλθεν ἐπὶ τὴν γῆν, xoà Λὼτ 
εἰσῆλθεν εἰς Σηγώρ. Ὥστε δῆλον ὅτι ἐξῆλθεν 6 ἥλιος 
χατὰ τὴν Γραφὴν, x«i oüx ἀνῆλθεν. Καὶ πάλιν, 
Ἀπ’ ἄχρου, φησὶ, τοῦ οὐρανοῦ dj ἔξοδος αὐτοῦ, οὐκ 
ἄνοδος. El σφαῖρά ἐστιν, ἄχρον οὐκ ἔχει. Τὸ γὰρ 
πανταχόθεν περιφερὲς, ποῦ ἔχει τὸ ἄκρον; Ἄρα οὖν 6 
Δαυὶδ μόνος λέγει, ἢ καὶ ὃ Σωτήρ; Ἄχουε αὐτοῦ λέ- 
TOf Ὅταν ἔλθη 5 Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῇ δόξῃ 


est super terram, et Lot ingressus est in Segor. ce,, 19. 
Palam ergo est ex Scriptura solem egressum esse, ?5- 

non ascendisse : ac rursum, 24 summo clo Psat.18.;. 
egressio ejus, inquit, non ascensus. Si spharà est, 

summum non habet. Quod enim undique rotun- 

dum est, ubinam summum habet? Num ergo so- 

lus David dicit , an etiam Servator? Audi ipsum 

dicentem : Cum venerit Filius hominis in ma- Maul, τή. 


αὐτοῦ, ἀποστελεῖ τοὺς ἀγγέλους αὐτοῦ μετὰ σάλπιγ- — jestate sua, mittet angelos suos cum tuba et 51. 


* Vide Cosmam Agyptium p. 323. [Modo Savil. ἃ 
χειμών, Panlo. post. verba à ἥλιος πῶς τρέχει desunt in Sa- 


vil, et omnino glossema marginale esse videntur ad- 
scriptum iis qux infra Severianus argutatur. | 


Futilis 
Scveriani 
spheericam 
oibis | for- 


558 : 
voce magna, et congregabunt electos ejus a 
summo:ccelo usque ad summum ccelum. 


5. Quzrimus autem ubi sol occidat, et ubi no- p 


ciu. currat, Secundum exteros sub terra ; secun- 
v a. . 
dum nos autem, qui czlum tabernaculum esse 


ian ^^8?2- dicimus, quidnam? Animum adhibe quaso, num 


lis opinio, 


Eccl. 1.5. 


sit falsa sententia : sed si habeas signaculum. veri- 
tatis testimonio firmatum, concurrit cum phrasi et 
locus. Cogita superpositam fornicem. Oriens hic 
est, ut figura exprimitur; septentrio vero illic, ex 
opposito meridies, illic occidens. Sol oriens cum 
in occasüm vergit, non sub terra occidit, sed 
cgressus ad coli fines, partes boreales percurrit, 
quasi muro quodam occultatus, aquis non sinenti- 
bus ut ejus cursus appareat, curritque per partes 
boreales, et ad orientem venit. Ündenam hoc pa- 
lam est? Ait beatus Salomon in. Ecclesiaste , quae 
est scriptura certa fidei, non adulterata : Oritur, 
inquit, sol, et occidit sol. Oriens pergit ad au- 
strum, et circuit ad boream : circuit circumeun- 
do, et in loco suo oritur. Curventem ad meridiem, 
ut boream circumeuntem jam disce in hiemis tem- 
pestate :quia non a medio oriente oritur, sed circa 
austri latus oblique pergit, exiguumque interval- 
lam secans, brevem diem facit ; cum occidit autem 
et rursus circulum decurrit, longam noctem facit. 
Scimus, fratres, solem non omnino ab eodem pun- 
cto progredi. Quomodo ergo breves fiunt dies? 
Accedit ejus ortus ad latus meridiei : deinde non 
altam tenens, sed obliquam brevi secans viam, 
breves efficit noctes. Occidens autem in summo 
occidentis, necessario circuit per noctem totum 
occidentem et totum boream, totumque orientem, 
atque ad meridiei summum venit ; ac necesse est 
magnam esse noctem. Quando autem zqualem 
longitudinem et equalem cursum habet, tunc 
iquinoctium facit. Rursus ad boream declinans 
velut hieme ad meridiem, ct ad bore» summa 
ascendens exaltatur, et longum efficit diem : 
brevem autem circulum decurrendum habens, 
brevem efficit noctem. Non hzc Graci nos do- 
cuerunt : neque enim. hoc volunt; sed sub terra 
dieunt astra currere atque solem. Scriptura 
vero nostra , divina magistra Scriptura , nos cru- 
dit, illuminatque. Deinde fecit solem, nón de- 
ficiens luminare; lunam, qua. decorem exuit et 


* [Savil. conj. αὐτοῦ, Combefis. dedit. λέγοντας τὸν οὐρα-- 
v4». Inde Montf. interpretationem suam sumsit.] 

a Sic Vatic. Savil. ἀλλ᾽ ἔχεις. 

b Sic Cosmas recte. Alii ὁ τρόπος. 

* Vatic, τὰ βοῤῥινά hic et infra. Savil. βόρεια, ut 


E 


SEVERIANI 


γος xal φωνῆς μεγάλης, καὶ συνάξουσι τοὺς ἐχλεχτοὺς 
αὐτοῦ ἀπ᾽ ἄκρου τοῦ οὐρανοῦ ἕως ἄχρου τοῦ οὐρανοῦ. 

Ζητοῦμεν δὲ ποῦ δύνει ὃ ἥλιος, xal ποῦ τρέχει 
τὴν νύχτα. Κατὰ τοὺς ἔξω ὑπὸ τὴν γῆν" καθ᾽ ἡμᾶς 
δὲ τοὺς σχηνὴν * αὐτὸν λέγοντας, τί; Πρόσεχε, πα- 
ραχαλῶ, εἰ μὴ διαψεύδεται τὸ ῥῆμα " " ἀλλ᾽ εἰ ἔχεις 
σφραγῖδα μεμαρτυρημένην ὑπὸ τῆς ἀληθείας, συντρέ- 
χει τῇ φράσει καὶ P ὃ τόπος. Νόμισον εἶναι καμάραν 
ἐπιχειμένην. Ἢ ἀνατολὴ ἐχεῖ ἐστι χατὰ τὸν τύπον " 
ἄρχτος ὧδε, μεσημόρία ἐκεῖ, δύσις ἐκεῖ. Ἥλιος ἀνα- 
τέλλων xol μέλλων δύνειν, οὖχ ὑπὸ γῆν δύνει, ἀλλ᾽ 
ἐξελθὼν τὰ πέρατα τοῦ οὐρανοῦ, τρέχει εἰς “ τὰ βοῤ- 
δινὰ μέρη, ὥσπερ ὑπό τινα τοῖχον χρυπτόμενος, μὴ 
συγχωρούντων τῶν ὑδάτων φανῆναι αὐτοῦ τὸν δρό- 


C μον, καὶ τρέχει χατὰ βοῤῥινὰ μέρη, καὶ καταλαμξά- 


vet τὴν ἀνατολήν. Καὶ πόθεν τοῦτο δῆλον ; Λέγει ὃ 
μαχάριος Σολομὼν ἐν τῷ ᾿Εχχλησιαστῇ “ γραφὴ δέ 
ἐστι μεμαρτυρημένη, o παραγραφομένη - Ἀνατέλλει, 
φησὶν, ὃ ἥλιος, xol δύνει 6 ἥλιος. ᾿Ανατέλλων πο- 
ρεύεται εἰς δύσιν, καὶ χυχλοῖ πρὸς βοῤῥᾶν " κυχλοῖ 
χυχλῶν, χαὶ εἰς τὸν τόπον αὐτοῦ ἀνατέλλει. Κατὰ 
μεσημόρίαν τρέχοντα, xol τὸν βοῤῥᾶν χυχλοῦντα 
λοιπὸν μάθε ἐν τῇ τοῦ χειμῶνος καταστάσει - ἐπειδὴ 
οὐχ ἀπὸ μέσης τῆς ἀνατολῆς ἀνατέλλει, ἀλλὰ περὶ 
τὸ χλίμα τῆς μεσημόρίας πλαγιάζει, καὶ ὀλίγον τε- 
μὼν διάστημα, ποιεῖ μικρὰν ἡμέραν * δύσας δὲ xal 
πάλιν χύχλον τρέχων, ποιεῖ μαχρὰν νύχτα. Ἴσμεν, 
ἀδελφοὶ, ὅτι 6 ἥλιος οὐ πάντως ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ χέν- 
τρου προέρχεται. Πῶς οὖν γίνονται μικραὶ αἱ ἡμέ- 
ραι; Πλησιάζει αὐτοῦ ἢ ἀνατολὴ τῷ χλίματι τῆς 
μεσημόρίας - εἶτα οὐ τὴν ὑψηλὴν ἐλθὼν, ἀλλὰ 
τὴν πλαγίαν συντεμὼν, τὰς ἡμέρας ποιεῖ μιχράς. 
Δύσας δὲ εἰς τὸ ἄκρον τῆς δύσεως, ἀνάγχην ἔχει 
χυχλεῦσαι διὰ τῆς νυχτὸς δύσιν ὅλην xol ἄρχτον ὅλην, 
καὶ ἀνατολὴν ὅλην, καὶ φθάσαι ἐπὶ τὸ dxpov τῆς 

εἐσημόρίας - xal ἀνάγκη μεγάλην γενέσθαι τὴν νύ- 
χτα. Ὅταν μέντοι ἐξισοῦται τῷ μήκει, xoi ἴδον 
βῆμα ἔχη, ἰσημερίαν ποιεῖ. Πάλιν χλίνας κατὰ τὸν 
βοῤῥᾶ, ὥσπερ χειμῶνος εἰς μεσημόρίαν, χαὶ εἰς τὰ 
ἄχρα τοῦ βοῤῥᾶ ἀναδαίνων, ὑψοῦται xol μεγάλην 
ποιεῖ τὴν ἡμέραν - ὀλίγον δὲ μιχρὸν ἔχων τὸν χύχλον, 
μικρὰν ποιεῖ τὴν νύχτα. Οὐ παῖδες Ἑλλήνων ἐδί-- 
δαξαν ἡμᾶς. ταῦτα * οὐδὲ γὰρ τοῦτο βούλονται " ἀλλ᾽ 
ὑπὸ τὴν γῆν φασι τρέχειν τὰ ἄστρα xal τὸν ἥλιον. Ἢ 
Γραφὴ δὲ ἡμῶν, ἣ θεία διδάσχαλος, ἡ Γραφὴ ἡμᾶς 
παιδεύει, φωτίζει. Εἶτα ἐποίησε τὸν ἥλιον, ἀδιάλει- 


Cosmas. De opinione autem quorumdam veterum circa 
mundum in fornicis morem structum vide qua dixi- 
mus in Monito ad Cosmam. Sed hac pluribus agitan- 
tur a Cosma AEgyptio in Topographia sua, quam edi- 
dimus anno 1706. 


DE MUNDI CREATIONE ORAT, III. 539 


πτὸν φωστῆρα, τὴν σελήνην; καὶ ἀποδυομένην τὸ 451 rursum induit. Prodit Artificem opus. Numquam 

χάλλος, καὶ ἀμφιεννυμένην πάλιν. Δείχνυσι δὲ τὸ £p- — deficit Artifex ; ternum est opus. Neque luna 

qo» τὸν τεχνίτην. Ἀνεχλιπὴς ὃ τεχνίτης, ἀΐδιον τὸ — lux absumitur, sed occultatur : estque nostrum 

ἔργον. Οὐ γὰρ ἀναλίσχεται τὸ φῶς τῆς σελήνης, ἀλλὰ mortalium hominum imago. Cogita quo saculo- 
χρύπτεται. Γίνεται δὲ xo εἰκὼν ἡμῶν τῶν θνητῶν — rum spatio orta sit. Et si prima sit, dicimus : 
ἀνθρώπων. ᾿Εννόησον πόσους αἰῶνας ἔχει βνατέλ- | Luna hodie nascitur. Quare? Quia. imago est no- 

λουσα, Kol ἐὰν ἦ πρώτη,, λέγομεν " σήμερον. γεν- — strorum corporum. Nascitur , crescit , impletur, 

νᾶται ἣ σελήνη. Διατί; "Eme εἰχών ἐστι τῶν | decrescit, minuitur, occidit : et nos perinde na- 
ἡμετέρων. σωμάτων. Γεννᾶται, αὔξει, πληροῦται, scimur, crescimus, ad plenitudinem venimus, 
ἐλαττοῦται, μειοῦται, δύνει“ ἐπειδὴ καὶ ἡμεῖς γεν- — marcescimus , declinamus , consenescimus , mori- 
γώμεθα, αὐξάνομεν, πληρούμεθα; παραχμάζομεν,Ἠ — mur, occidimus. Verum illa rursus nascitur : et 
λήγομεν, γηρῶμεν, ἀποθνήσχομεν, δύνομεν. ᾿Αλλὰ B nos perinde resurrecturi sumus, nosque manet 

πάλιν γεννᾶται, ἐπειδὴ xol ἡμεῖς μέλλομεν ἀνίστα- — alia generatio. Ideo Servator ut ostendat nos, 

σθαι, xa μένει ἡμᾶς γέννησις ἄλλη. Διὰ τοῦτο ὁ Xo- — quemadmodum hic nati sumus, rursum nascituros 

Tho βουλόμενος δεῖξαι, ὅτι ὡς ἐγεννήθημεν ὧδε, esse, ait: Cum venerit Filius hominis in rege- Math. 19. 
πάλιν γεννώμεθα, λέγει" Ὅταν ἔλθη, 6 ΥἹὸς τοῦ dv- — neratione. Pollicetur luna resurrectionem. Me, " 
θρώπου ἐν τῇ παλιγγενεσίᾳ. ᾿Εγγυᾶται ἣ σελήνη τὴν inquit, videtis occultari, et rursum apparere , et 
ἀνάστασιν. Ἐμὲ, φησὶ, βλέπετε χρυπτομένην, καὶ — spem omnem abjicitis? Nonne sol in nostri gratiam 

πάλιν φαινομένην, xo ἀπαγορεύετε ὑμῶν τὰς ἐλπί-ὀ factus est? nonne luna? nonue creature omnes? 

δας; Ὁ ἥλιος οὗ δι’ ἡμᾶς ἐγένετο; ἣ σελήνη οὐ δι᾿ Quid enim nobis non pollicetur resurrectionem ? 

ἡμᾶς; τὰ γενόμενα πάντα; Τί γὰρ oüx ἐγγυᾶται — Nonne mortis imago nox est? Projecta sub tene- 

ἡμῶν τὴν ἀνάστασιν; Ἢ νὺξ οὐχ ἔστιν εἰκὼν τοῦ θα- — bris corpora, formas non discernis? Sepe manu 

νάτου; [ἔῤῥιπται τὰ σώματα ὑπὸ τῷ σχότει, μορφὰς C contrectas. vültum dormientium , nec nosti qua- 

οὐ διαχρίνεις; Πολλάχις τῇ χειρὶ Ψηλαφᾶς τὰ πρόσ-ὀἠ nam hzc facies sit, quie. illa ; sed interrogas, ut 

ovx τῶν χοιμωμένων, xai oüx οἶδας ποῖον τούτου — VOX przco sit eorum, qui in tenebris occultantur. 
πρόσωπον͵, ποῖον ἐχείνου, ἀλλ᾽ ἐρωτᾷς, ἵνα f, φωνὴ — Quemadmodum igitur nox formas abscondit no- 

κήρυξ γένηται τῶν ἐν σχότει χρυπτομένων. Ὥσπερ stras, etiamsi omnes simul simus, nemoque alte- 

οὖν 4 νὺξ χαλύπτει ἡμῶν τὰς μορφὰς, x&v πάντες — rum cognoscit : sic venit nox, et solvit formas, 

ὦμεν ἐπὶ τὸ αὐτὸ, καὶ οὐδεὶς τὸν ἕτερον γνωρίζει: ut nemo alterum noverit. Monumenta pervadis , 

οὕτως ἔρχεται θάνατος χαὶ λύει τὰς μορφὰς, ὡς οὐδεὶς — si multas videas calvarias in sepulcro, nostine cu- 

οὐδένα γνωρίζῃ. Παρέρχῃ μνημεῖα, ᾿Εὰν ἴδῃς πολλὰ — jusnam hec sit? At novit ille qui struxit : qui 

χρανία ἐν τάφῳ, οἶδας τοῦτο τίνος ; ᾿Αλλ᾽ ὁ σχευάσας — solvit, novit unde form: istae processerunt. Annon — Nemo al- 
οἶδεν ὁ λύσας ἐπίσταται πόθεν προῆλθον αὗται αἱ — miraris Dei opificium, quod. in tot millibus for-'er γαῖα 
μορφαί. Οὐ θαυμάζεις Θεοῦ δημιουργίαν; Τοσούτων — marum nulla intersit similitado ? vel si ad. fines ate 
μορφῶν ἐν τοσαύταις μυριάσι οὐδεμία ὁμοιότης" κἂν D orbis properes, neminem alteri similem reperies ; 

εἰς τὰ πέρατα τῆς οἰκουμένης δράμης, οὐδένα ὅμοιον — sed etiamsi repereris, aliquid. erit vel in naso vel 
εὑρίσχεις * ἀλλὰ xal εἰ εὕρῃς, παρὰ ῥῖνα ἢ παρ᾽ ὀφθαλ- — in oculo discriminis , ut res stupenda appareat. 

μὸν, ἵνα φανῇ τὸ ξένον. Δίδυμοι ἐξέρχονται Ex μιᾶς — Gemelli ex uno exeunt utero, et similitudine dis- 

χοιλίας, xal τέμνεται 4j ὁμοιότης. gregantur. 

Εἶτα ὃς μὴ οὔσας τοσαύτας μορφὰς παρήγαγε, λύ- 6. Ergone qui tot formas, cum non essent, 
σας ἀνανεῶσαι o δύναται; Μὴ ὡς ταλαίπωρος ἄνθρω- — produxit, cum solverit renovare non poter it? Ne 
πος μέτρει τοῖς σοῖς λογισμοῖς Θεοῦ δύναμιν. Μὴ vó- — ut rumnosus homo Dei potentiam tuis ratioci- 
μιζε, ὅτι τοσαῦτα δύναται ὁ Θεὸς, ὅσα σὺ δύνασαι niis metiaris. Ne putes Deum tanta ( solum ) 
λογίσασθαι. Εἰ δὲ τοσαῦτα δύναται, ὅσα ἐγὼ vo, . posse, quanta tu cogitare vales. Quod si tanta so- 
τολμῶ) εἰπεῖν, πολλῷ μιχρὸς ὁ Θεός - ἐμέτρησε γὰρ E ]um pssit, quanta ego cogito, ausim dicere, 
αὐτὸν ἡ ἐμὴ διάνοια. Ed δὲ ὑπερόαίνει διάνοιαν xal νιχᾷ Longe. minor est Deus ; metitur enim illum cogi- 
λογισμὸν, ἀνεξιχνίαστος ὃ ποιήσας, xoi ἀκατάληπτα — tatio mea. Quod si mentem superat, et ratioci- 
τὰ ἔργα. ᾿Ερωτάσθωσαν αἱρετιχοὶ ἀπὸ τῶν φαινομέ- — nium vincit, inscrutabilis est Gonditor, et incom- 
νων» ἵνα μάθωσιν ἑαυτῶν τὴν ἀπορίαν. ᾿Επειδὴ εἶπεν prehensibilia opera. Interrogentur hzretici ex. iis 
ὁ Θεός: Γενηθήτω στερέωμα, καὶ εὐθέως 6 λόγος quae conspieua simt, τί discant ea de quibus quie- 
εἰργάσατο, κατέλιπεν ἡμῖν ἐνέχυρον τοῦτο, ὅτι αὐτὸς stiones movent. Quia dixit Deus, Και firma- 
ἐποίησεν. Σήμερον καταλιμπάνομεν τὸν οὐρανὸν γυ- — mentum, et statim verbum illud effecit, reliquit 


P5al.32.7. 


Amos. 4.7. 


Isai, 5.6. 


Psal, 103. 
2j- 


540 


nobis hoc pignus quod ipse fecerit. Hodie celum 


relinquimus nudum a vespera, ac repente surgen- 
q pera, ac repe 'Ben- 2 


SEVERIANI 


υνὸν ἀπὸ ἑσπέρας; καὶ ἀθρόον ἐγερθέντες, εὑρίσχομεν 
ἄλλο στερέωμα ἀπὸ τῶν νεφελῶν παγέν. * Μεριχὰ 


tes, invenimus aliud firmamentum in nubibus A ἐνέχυρά ἐστι τῶν πρώτων, ὅταν ἴδης τὸν οὐρανὸν 


concretum. Hz alize pignorum partes sunt post pri- 
mas, cum videris calum caliginosum, aliudque 
firmamentum ex nubibus. Qui nunc brevi inter- 
vallo nubes creat, ostendit quomodo tunc uno 
momento celum condiderit. Et quid facit? quo- 
modo nubes pluvias emittunt? Fecit nubes sicnt 
utres, perque illas haurit aquas maris, que 
salse sunt , impletque nubes : mutat aquam , 
et rigat terram. Dicant quomodo efferatur in 


sublime id quod grave est; quomodo hauria- p 


tur; quomodo nubes hauriant. Non statim eva- 
cuantur, sed longe currunt, quo jusserit Domi- 
nus, estque mandatum Dei quasi vinculum im- 
positum nubibus, quod non sinit eas pluere, do- 
nec ipse annuerit. Quod autem utres sint testifi- 
catur David : Congregans, inquit, sicut utrem 
aquas maris. Et vide rem miram. Congregat 
aquas, incumbit manus immortalis, invisibilis , 
non sinens statim evacuari, sed per partes. Ut mu- 
lier subtile stamen nens, lanam dispertit in multa 
diversaque fila : sic immensam maris altitudinem 
in stillas quasi fila dividens, ita in terram emittit. 
Verum quod est admirabile, si soluta est, quo- 
modo non statim evacuatur; si ligata, cur fluit? 
Habes exemplum, debile quidem, sed quod id 
tibi suadere valeat. Vidisti aquarum raptorem? 
vidisti quomodo ab imo perforatus sit? Incum- 
bens continet aquarum copiam, obturatur autem 
inferius per illud quod superius urget. Sic im- 
mortalis Dei digitus imminet nubibus , laxatque 
quantum vult, et quantum vult servat , ut per 
universam terram donum emittat. Idque maxime 
facit in serotinis imbribus, quando totam inebriat 
terram : quando modo illud, modo aliud clima 
rigat. Ideo ait propheta : Et pluet super civita- 
tem unam , et super civitatem unam non pluet. 
Pars una compluetur, et pars, super quam 
non pluet, exarescet. Incumbit autem non Dei 
digitus , sed missio. Sub figura autem sermonem 
usui nostro accommodavi. Jubet , et non pluunt. 
Atque hoc dicit Scriptura : ZVubibus, inquit, 
mandabo ne pluant imbrem. Quam mágnift- 
cata sunt opera tua, Domine! Omnia in sa- 


€ 


* Hoc, μέρικά usque ad νερελῶν, desunt in Savil. 

^ Manuscripti omnes. ὥσπερ σχήματι. Savil. in mar- 
gine notat legendum forte esse. ὥσπερ νῆμά τι. Combe- 
fisius suo Marte, nihilque monendo, de more, ὥσπερ 
χεῦμά τι posuit. Si mutandum sit, malo Savilium se- 
qui. Infra ἁρπαγέο, forte ἅρπαγα. [Savil. in marg. 7o. 


D 


ἐσχοτασμένον, καὶ ἄλλο στερέωμα. Ex τῶν νεφελῶν. 
Ὃ νῦν συντόμως ποιῶν νεφέλας, δείκνυσι πῶς τότε 
συντόμως τὸν οὐρανὸν ἐποίησε. Καὶ τί ποιεῖ; πῶς αἵ 
γεφέλαι βρέχουσιν; ᾿Εποίησε τὰς νεφέλας ὡς ἀσχοὺς, 
xai ἀντλεὶ δι᾿ αὐτῶν τὰ τῆς θαλάσσης ὕδατα, ἁλμυρὰ 
ὄντα, καὶ πληροῖ τὰς νεφέλας, xal μεταθάλλει τὸ 
ὕδωρ, καὶ ποτίζει τὴν γῆν. Εἰπάτωσαν πῶς ἀναφέρε- 
ται τὸ βάρος εἰς ὕψος, πῶς ἀντλεῖται, πῶς αἵ νεφέ- 
λαι ἀντλοῦνται. Οὐχ εὐθέως χενοῦσιν, ἀλλὰ τρέχου-- 
σιν ἐπιπολὺ, ὅπου ἂν χελεύσῃ ὃ Δεσπότης, xoi ἔστι 
τὸ πρόσταγμα τοῦ Θεοῦ ὥσπερ δεσμὸς ἐπιχείμενος 
ταῖς νεφέλαις; καὶ μὴ συγχωρῶν βρέχειν, ἕως ἂν 
νεύσῃ. Ὅτι δὲ ἀσχοί εἶσι μαρτυρεῖ Δαυίδ. Ὃ συνά- 


qov, φησὶν, ὡσεὶ ἀσχὸν ὕδατα θαλάσσης. Καὶ ὅρα 


τὸ θαυμαστόν. Συνάγει τὰ ὕδατα, ἐπίκειται jj χεὶρ 
ἡ ἀθάνατος, ἣ ἀόρατος, μὴ συγχωροῦσα ὁμοῦ χενω- 


θῆναι, ἀλλὰ κατὰ μέρος. “Ὥσπερ στήμονα λεπτὸν 
γυνὴ διανήσασα, τέμνει τὸ ἔριον εἰς πολλὰς καὶ δια- 
φόρους ὄψεις: οὕτω τὸν ἄπειρον βυθὸν τῆς θαλάσσης 
εἰς σταγόνας ὥσπερ " σχήματι χατατέμνων, οὕτω 
πέμπει τῇ γῆ. ᾿Αλλὰ τὸ θαυμαστὸν, εἰ λέλυται, πῶς 
οὗ συντόμως χενοῦται; εἰ δέδεται, διατί ῥέει; ἔχεις 
ὑπόδειγμα ἀσθενὲς μὲν, δυνάμενον δέ σε πεῖσαι. Εἶδες 


ἁρπαγέα ὑδάτων; εἶδες πῶς χατατέτρηται κάτωθεν; 
᾿Ἐπικείμενος ἔχει τὴν φορὰν, καὶ φράττεται χάτω διὰ 
τὸ ἄνωθεν ἐπικείμενον. Οὕτως ὁ ἀθάνατος δάκτυλος 
τοῦ Θεοῦ ἐπίχειται ταῖς νεφέλαις, xal χαλᾷ ὅσον 
βούλεται, καὶ τηρεῖ ὅσον βούλεται, ἵνα χατὰ πάσης 
τῆς γῆς παραπέμπῃ τὴν δωρεάν. Καὶ μάλιστα τοῦτο 
ποιεῖ ἐν τοῖς ὀψίμοις Op pote , ὅτε πᾶσαν μεθύσχει τὴν 
γᾶν ὅτε ποτὲ μὲν τοῦτο, ποτὲ δὲ ἄλλο χλίμα ποτί- 
ζει. Διὰ τοῦτο λέγει ὁ προφήτης" Καὶ βρέξει ἐπὶ πό- 
λιν μίαν, ἐπὶ δὲ πόλιν μίαν οὐ βρέξει. Μερὶς μία 
βραχήσεται, καὶ μερὶς, ἐφ᾽ ἣν οὐ βρέξει, ξηρανθήσε-- 
ται. Ἐπίχειται δὲ οὐ δάχτυλος Θεοῦ, ἀλλὰ " στολή. 
᾿Εσχημάτισα δὲ τὸν λόγον εἰς τύπον ἡμέτερον. "Ev- 
τέλλεται, xol οὐ βρέχουσι. Καὶ τοῦτο λέγει 4 Γραφή " 
Ταῖς νεφέλαις, φησὶν, ἐντελοῦμαι τοῦ μὴ βρέξαι óc- 
τόν. Ὥς ἐμεγαλύνθη γὰρ τὰ ἔργα σου, Κύριε. Πάντα 
ἐν σοφίᾳ ἐποίησας. Εἶδες Θεοῦ δημιουργίαν; εἶδες πῶς 
ἐμφράττει τῶν αἱρετικῶν τὰ στόματα, τῶν τὴν χτίσιν 


E ἀγνοούντων, καὶ τὸν χτίστην πολυπραγμονούντων ; 


Πάντα πείθεται Θεοῦ νόμῳ. 'O οὐρανὸς ἕστηχεν, οὐχ 
ἁρπάγια. 1 

b Omnes Mss. στολῴ, Savil, in marg. posuit ἔσως ἐν- 
τολή, Combefisius nulla auctoritate, nulla apposita nota, 
ἐντολή posuit. Sed στολή stare potest. [Infra post ἐμεγα- 
λύνθη Savil. omittit γάρ. 


DE MUNDI CREATIONE ORAT. ilf. 


ἰδίᾳ δυνάμει βασταζόμενος, ἀλλὰ θείῳ νόμῳ στερεού- 
μενος. Ὅταν γὰρ ἀπορήσω, πῶς ἐξ ὑδάτων ὃ οὐρανὸς 
πέπηκται, λύει μου τὴν ἀπορίαν Ó μακάριος Δαυὶδ 
λέγων: Τῷ λόγῳ Κυρίου οἱ οὐρανοὶ ἐστερεώθησαν. 
Διατί γὰρ ἐστερεώθησαν ; ᾿Επειδὴ ἀπὸ ὑδάτων. Οὐ-- 
δέποτε γὰρ τὸ στερεὸν λέγεται, ὅτι ἐστερεώθη - οὐδέ 


τις δύναται εἰπεῖν, ἥ πέτρα ἐστερεώθη. Ἄλλο στε- 


541 


pientia fecisti. Vidistin" Dei creationem? vidi- 
stin' quomodo obstruat haereticorum ora, qui 
creationem ignorant , et Creatorem curiose explo- 
rant? Omnia Dei legi obsequuntur. Stat celum , 
non sua manu gestatum, sed divina lege firmatum. 
Cum enim dubitavero , quomodo ex aquis clum 
concretum sit , dubitationem meam solvit beatus 


ρεωθῆναι, ἄλλο εἶναι στερεόν. Στερεωθὲν λέγεται͵, iss David dicens : Perbo Domini celi firmati sunt. Psa1.32.6. 
ὅταν τὸ ἠραιωμένον καὶ χεχαυνωμένον παγῇ. Διὰ ^ Cur enim firmati sunt? Quoniam ex aquis erant. 


τοῦτο ὁ Πέτρος; ὅτε τὸν παραλελυμένον ἤγειρε , λέγει" 
Ἔλνδρες Ἰσραηλῖτα!, τί θαυμάζετε ἐπὶ τοῦτο, ἢ ἡμῖν 
τί ἀτενίζετε, ὡς ἡμῶν τῇ ἰδίᾳ δυνάμει xo εὐσεδείᾳ 
πεποιηχότων τοῦ περιπατεῖν αὐτόν; Ὃ Θεὸς τῶν πα- 
τέρων ἡμῶν, 6 Θεὸς Ἀδραὰμ. καὶ Ἰσαὰκ xe Ιαχὼδ 
ἐδόξασε τὸν παῖδα αὐτοῦ Ἰησοῦν χαὶ ἐπὶ τῇ πίστει 
τοῦ ὀνόματος αὐτοῦ τοῦτον, ὃν θεωρεῖτε xoi οἴδατε, 
ἐστερέωσε τὸ ὄνομα αὐτοῦ τὸν παραλελυμένον ἐστε- 
ρέωσεν. Διὰ τοῦτο ᾿Γῷ λόγῳ Κυρίου of οὐρανοὶ ἐστε- 
ρεώθησαν. "Ex τῶν ἀραιῶν καὶ διαλελυμένων ὁδάτων 
τῷ λόγῳ Κυρίου αἵ νεφέλαι εἰς ὕψος αἴρονται. Βλέπε, 
παραχαλῷ. Τὸ ὕδωρ τὸ πιχρὸν μεταδάλλεται" ἀπὸ 
θαλάσσης ἀντλοῦσιν αἵ νεφέλαι, χαὶ τὸ ἐχ βάθους ἀν- 
τληθὲν πικρὸν, γλυχὺ xa πότιμον ποιοῦσιν. Ἀπὸ βυ- 
θῶν ἡμᾷς ἤγειρε Χριστὸς, καὶ τὴν πικρίαν ἡμῶν οὐκ 
ἀποτιθέμεθα. Ῥίς ἐστιν 6 ποιήσας τὸν οὐρανὸν xo 
τὴν γῆν; ᾿Εγὼ λέγω, ὅτι ὃ Χριστός. Καὶ πόθεν τοῦ- 
το; Ὅτι εἶ μὴ ἦν Δεσπότης τῶν ἁπάντων, οὖχ ἂν 
ἐν τῷ εὐαγγελίῳ ἐποίει τὰ θαύματα δι’ ὅλων τῶν 
χτισμάτων. ᾿Εποίησε γὰρ δι᾿ ὅλων στοιχείων " διὰ 
γῆς, διὰ θαλάσσης, δι᾽ ἀέρος, διὰ πυρός ἵνα φανῇ 
πάντων τῶν χτισμάτων. Δεσπότης. ᾿Επεισῆλθε τῷ τῆς 
ἡμέρας φωτὶ τὸ τῆς ἑσπέρας. Ἥλιος λάμπει, xoi 
λύχνος δαδουχεῖ" ἡμέρας τέλος, χαὶ νυχτὸς προοί- 
μιον. ᾿Αλλὰ σὺ, ὅταν ἴδῃς λύχνον xoi ἥλιον, εἰπέ" 
X, ἐστιν dj ἡμέρα, καὶ σή ἐστιν 4j νύξ: σὺ κατηρ- 
τίσω φαῦσιν καὶ ἥλιον. Ἀλλ᾽ οὐ διαχόπτει τὸν λόγον 
fj δαδουχία. Δεῖ γὰρ τὸν ἥλιον δραμεῖν ἐπὶ τὴν αὐ- 
τοῦ χέλευσιν ( Ὃ ἥλιος γὰρ ἔγνω τὴν δύσιν αὐτοῦ), 
ἵνα δειχθῇ, ὅτι Χριστὸς πάντων τῶν δημιουργημάτων 
Δεσπότης ἐστί. Κηρύττει μὲν Ἰωάννης τοῦτο, ὅτι 
Πάντα ἐγένετο δι᾽ αὐτοῦ, χαὶ χωρὶς αὐτοῦ οὐδὲ ἕν 
γέγονεν ὃ γέγονεν. Ἀλλ᾽ ἔδει μὴ μόνον τῷ λόγῳ λάμ.- 
dat, ἀλλὰ xa ἔργῳ. Λέγει τῇ θαλάττῃ " Σιώπα, πε- 


Numquam de solido et firmo dicitur, Firmatum 
est. Neque potest quispiam dicere , petram firma- 
tam esse. Aliud est firmatum esse, aliud esse fir- 
mum. Firmatum dicitur, quod cum rarum et 
molle esset , concretum fuit. Ideo Petrus , quando 


paralyticum sanavit, dixit : iri Israélite, quid 4«ct. 3. 12. 


miramini in hoc, aut nos quid intuemini, quasi 
nostra virtute aut pietate fecerimus hunc am- 
bulare? Deus patrum nostrorum, Deus A4bra- 
ham et Isaac et Jacob, glorificavit filium suum 


B Jesum : et in fide nominis ejus hunc quem vi- 


detis et nostis, confirmavit nomen ejus ; nempe 


13. 16. 


paralyticum confirmavit. Ideo F'erbo Domini Psa.32.6. 


celi firmati sunt; ex raris et dissolutis aquis 
verbo Domini nubes in sublime tolluntur. Vide, 
queso. Aqua quz amara erat , mutatur. Ex mari 
hauriunt nubes , et eam quz ex profundo hauritur 
amara , dulcem et potabilem efficiunt. De profun- 
disnos abyssis excitavit Christus, et amaritudinem 
nostram non deponimus. Quis est is qui fecit cz- 
lum et terram? Ego dico Christum esse. Et unde 


C hoc? Quia si non esset Dominus omnium, in 


evangelio non miracula patrasset in omnibus crea- 
turis. Per omnia enim elementa mirabilia fecit ; 
per terram , per mare , per aerem , per ignem; ut 
conspicuum sit ipsum esse omnium creaturarum 
Dominum. Diei luci supervenit vespera lux. Sol 


lucet, et lucerna facem prafert: diei finis, ac 


pro 


Christus 


in omnibus 
elementis 
miracula 


t, hinc 
batur 


noctis exordium. Sed tu , cum videris lucernam Deus. 


et solem , dicito : Tuus est dies, et tua est nox 5 Psal. 


tu fabricatus es jubar et solem. Verum fax illa, 16: 
que prefertur, sermonem non interpellat. Oportet 


3. 


M 


enim solem currere ad ejus jussum ( nam Sol co- Psal. 103. 


gnovit occasum suum), ut ostendatur Christum '9" 


D " ^ Y Δ . 
φίμωσο" xai ἐφιμώθη, καὶ ἔγνω τὸ ἔργον τὸν τεχνίτην. p omnium creaturarvm dominum esse. Id Joannes 
praedicat , Omnia per ipsum. facta sunt , et sine Joan. 1.3. 


Εἶπε γὰρ τῇ θαλάττῃ, καὶ ἐσιώπησεν" εἶπε τῷ ἀνέμῳ, 
χαὶ ἐφιμώθη. Εἰ μὴ ὑπήχουσε, οὐχ ἂν ἐποίησεν αὖ- 
τόν * εἰ μὴ ἦν ὕδατος Δεσπότης, οὐχ ἂν μετέδαλε τὸ 
ὕδωρ εἷς οἶνον" εἰ μὴ ἦν οὐρανοῦ Δεσπότης, nx ἂν 
αὐτὸν ἀστὴρ ἐξ οὐρανοῦ ἐκήρυττεν εἰ μὴ ἦν ἡλίου 
Δεσπότης, 00x ἂν σχότος ἐνεδύσατο ἐν τῷ σταυρῷ. 
Χριστὸς ἐπὶ σταυροῦ, καὶ 6 ἥλιος ἐσχοτίσθη. Ὦ τοῦ 
θαύματος. Οὐδὲ 5$, κτίσις ἤνεγχε τὴν ὕθριν τοῦ Δε- 


ipso factum est nihil quod factum est. Verum 
oportebat ipsum non sermone tantum lucere , sed 
etiam opere. Dixit mari, Tace , obmutesce; et Ma 
obmutuit , agnovitque opus Opificem. Dixit enim 9- 
mari , et tacuit ; dixit vento , et refrenatus est. Si 
non obtemperasset , ejus Conditor non fuisse pro- 
deretur ; nisi Dominus esset aqu , non illam mu- 


rc. 4 


2. 


Nahum. 1. 


6. 


542 
tasset in vinum ; nisi esset celi Dominus, non eum 
stella de czlo pradicasset; nisi esset solis Domi- 
nus, non tenebris se obvelasset in cruce. Christus 
in cruce , et sol obtenebratus est. O miraculum ! € 
Creatura non tulit contumeliam Domini. Obtene- 
bratus est sol, ut in ipsa cruce solis Dominum no- 
veris. Commota est terra , ut discas de ipso Davi- 


Psal. 103. dem dixisse : Qui. respicit terram et facit eam 


tremere. Scisse sunt petra, ut discas de quonam 
dixerit propheta : Furor ejus tabescere facit prin- 
cipatus , et petra» perforate sunt ab eo. Monu- 
menta aperta sunt, ut appareret resurrectio , et 
qui suscitat Deus per cuncta splenderet. 

T. Opera pretium vero est ut moralem move- 
amus sermonem. Lucerna vocat nos, ut dicamus: 


Psal. 118. Lucerna pedibus meis verbum tuum, et lumen 


105. 
Psal. 140. 
2 


semitis meis, Advenit vespera ut dicamus: Diri- 
gatur oratio mea sicut incensum in. conspectu s, 
tuo, elevatio manuum. mearum sacrificium ve- ^ 
spertinum. Cur non matutinum ? Hic animum 
adhibete : nam qua psallimus, scire debemus. 


Psal. 46.8. Dicit David : Psallite sapienter. Elevatio ma- 


nuum mearum sacrificium «espertinum. Duo 
sacrificia jussit fieri Moyses, imo Deus, unum ma- 
tutinum, et unum vespertinum. Matutina gra- 


Sacriti- liarum. actio. pro nocte erat. Nam qui in. nocte 


cium 
spertinum 
quid. 


Gen. 14. 
21. 22. 


Ve" servatus est, in die gratias agit. Vespertinum sa- 


crificium pro die erat. Quia, inquit, in die meser- 
vasti, pro toto die gratias ago tibi. Matutinum 
sacrificium non eum recipit, qui in nocte peccavit. 
Ideo dicit : Elevatio manuum mearum. sacrifi- 
cium vespertinum. Ingrederis vesperam, ex pan- 
dis manus; si fiduciam habent, expandantur : si 
non scripserunt iniquilatem , si pauperes non 
spoliarunt, si pupillos non oppresserunt, ut quae 
personam habent extollantur. EZevatio manuum. 
mearum; ac si diceret, Vide, Domine, munda 
sunt manus. Quemadmodum enim is qui peccavit 
vultum extollere non potest, sed a conscientia in- 
curvatur : sic manus polluta, ne audet quidem 
coram Deo consistere. Vide : si manus sint mun- c 
di ab iniquitate, expandantur. Ideo patriarcha 
Abraham turpe lucrum recusavit, cum diceret ei 
rex Sodomorum : .4ccip? omnia, mulieres tan- 
tum dimitte. Ui itaque fiduciam haberet, nihil ac- 
cepit ; sed cum puris manibus esse, dicebat : 
Extendam manus meas ad Deum, qui fecit 
calum. et terram : et extendit, quia non erant 
pollutze injusto lucro. Elevatio manuum. mea- 
rum. lud, Elevatio manuum mearum, interpre- 


B 


τ. Tim. 2 tatur Paulus : Polo igitur viros orare in. omni 


8. 


loco levantes sanctas manus sine ira et disce- 


SEVERIANI 


σπότου. "Esxoríaün 6 ἥλιος, ἵνα μάθῃς καὶ ἐν αὐτῷ 
τῷ σταυρῷ ἡλίου Δεσπότην. ᾿Εσείσθη ἢ γῆ, ἵνα μά- 
θῃς » ὅτι περὶ αὐτοῦ 6 Δαυὶδ εἶπεν - Ὁ ἐπιδλέπων ἐπὶ 
τὴν γῆν καὶ ποιῶν αὐτὴν τρέμειν. ᾿Εσχίσθησαν αἱ πέ- 
τραι, ἵνα μάθης περὶ τίνος εἶπεν ὃ προφήτης - Ὁ 
θυμὸς αὐτοῦ τήχει ἀρχὰς, xal od πέτραι ἐθρύδησαν 
ἀπ᾽ αὐτοῦ. Ἠνοίγη τὰ μνήματα, ἵνα φανῇ fj ἀνάστα - 
σις, χαὶ ὃ ἐγείρων Θεὸς διὰ τῶν πάντων Mta. 


Ἀλλὰ δεῖ ἡμᾶς χαὶ ἠθικὸν κινῆσαι λόγον. Ὁ λύ- 
χνος ἡμᾶς χαλεῖ ἐπὶ τὸ εἰπεῖν - Λύχνος τοῖς ποσί μου 
ὃ λόγος σου, xol φῶς ταῖς τρίδοις μου. Κατέλαῤεν 
ἑσπέρα ἵνα λέγωμεν" Κατευθυνθήτω fj προσευχή μου 
ὡς θυμίαμα ἐνώπιόν σου, ἔπαρσις τῶν χειρῶν μου 
θυσία ἑσπερινή. Καὶ διατί μὴ ἑωθινή; Ὧδε τὸν νοῦν᾽ 
ἃ γὰρ ψάλλομεν, ὀφείλομεν εἰδέναι. Λέγει Δαυίδ - 
ψάλατε συνετῶς. "ἔπαρσις τῶν χειρῶν μου θυσία 
ἑσπερινή. Δύο θυσίας ἐχέλευσε Μωῦσῆς γίνεσθαι " 
μᾶλλον δὲ Θεός - μίαν ἑωθινὴν, μίαν ἑσπερινήν. Ἢ ὁρ- 
θρινὴ εὐχαριστία ἦν δπὲρ τῆς νυχτός. Ὁ γὰρ διασω- 

θεὶς τὴν νύχτα, εὖ χαριστεῖ ἐν τῇ ἡμέρᾳ. Ἢ ἑσπερινὴ 
θυσία εὐχαριστία ἦν ὑπὲρ τῆς ἡμέρας. Ἐπειδὴ διε- 
τήρησάς με, φησὶν, ἐν τῇ ἡμέρᾳ, εὐχαριστῶ σοι 
ὑπὲρ ὅλης τῆς ἡμέρας. Ἢ ἑωθινὴ θυσία οὐ δέχεται 
τὸν ἁμαρτήσαντα ἐν νυχτί. Διὰ τοῦτο λέγει - ἜἜπαρ- 
σις τῶν χειρῶν μου θυσία ἑσπερινή. Εἰσέρχη ἑσπέ-- 
ρᾶν, ἁπλοῖς τὰς χεῖρας * εἰ ἔχουσι παῤῥησίαν ἁπλού-- 
σθωσαν" εἰ μὴ ἔγραψαν ἀδικίαν, εἰ μὴ ἥρπασαν ᾿ 
πένητας, εἰ μὴ ἐπλεονέχτησαν ὀρφανοὺς, ὡς πρόσ-- 
wxov ἔχουσαι ὑψούσθωσαν. "Emapcig τῶν χειρῶν 
μου * ἀντὶ τοῦ - βλέπε, Κύριε, καθαραὶ oi χεῖρες. 
Ὥσπερ γὰρ ὃ ἁμαρτήσας πρόσωπον ἐπᾶραι οὐ δύ-- 
ναται, ἀλλ᾽ ὑπὸ συνειδήσεως χάμπτεται" οὕτω χεὶρ 
μεμολυσμένη οὐδὲ τολμᾷ ἀντιπρόσωπος γενέσθαι 
Θεῷ. Βλέπε: εἰ καθαραὶ αἵ χεῖρες ἀπὸ ἀδικίας, 
ἁπλούσθωσαν. Διὰ τοῦτο ὃ πατριάρχης Ἀδραὰμ. πα- 
ρητήσατο λαύδεῖν ἀπὸ αἰσχροκερδίας χέρδη, ὅτε 
ἔλεγεν αὐτῷ ὃ βασιλεὺς Σοδόμων: Λάδε πάντα, μό- 
νον τὰς γυναῖκας ἀπόλυσον. Ἵνα οὖν παῤῥησίαν 
ἔχῃ, οὐδὲν ἔλαδεν - χαθαρὰς δὲ ἔχων τὰς χεῖρας ἔλε- 
γεν: ᾿Εχτενῶ τὰς χεῖράς μου πρὸς τὸν Θεὸν, ὃς 
ἐποίησε τὸν οὐρανὸν xa τὴν γῆν. Καὶ ἐξέτεινεν, 
ἐπειδὴ οὐχ ἦσαν μεμολυσμέναι χέρδει ἀδίκῳ. Ἔπαρ-- 
σις τῶν χειρῶν μου. ἙἝἭ,μηνεύει τὸ, ἽἜπαρσις τῶν 
χειρῶν μου, Παῦλος" Βούλομαι οὖν τοὺς ἄνδρας προο- 
εύχεσθαι ἐν παντὶ τόπῳ , ἐπαίροντας ὁσίους χεῖρας 
χωρὶς ὀργῆς καὶ διαλογισμῶν. Ἢ ἑσπέρα ἀπαιτεῖ ἡμᾶς 
τὰ τῆς ἑσπέρας ἔργα. Ἁπλοῖς τὰς χεῖρας." ἐρευνᾷ ὃ 


DE MUNDI CREATIONE ORATIO 1V. 545 


τεχνίτης. "Egysrat ὃ ἑωθινὸς χαιρὸς, χαὶ ἐὰν μὴ D plationibus. Vespera a nobis exigit vesper 
ἔχης καθαρὰν τὴν χεῖρα ἢ τὴν διάνοιαν, ἑωθινὸν και- — opera. Expandis manus, 'scrutatur. Artifex.j Ad- 
ρὺν οὔτε ἰδεῖν τολμᾷς " ἣ πεῖρα διδάσχαλος. ᾿Εννόησον — venit matutinum tempus, et si puram non habeas 
ὅταν τις χαθαρὸς διαμείνῃ, πῶς εἰσέρχεται διὰ παῤ- — et manum et mentem, matutinum tempus ne re- 
δησίας, ὡς ἰδίαν αὐλὴν πατῶν. Παῤῥησίαν γὰρ αὐτῷ — spicere quidem audes: experientia magistra est. 
δίδωσιν ἐν τῷ ἑωθινῷ καιρῷ fj ἐν νυχτὶ σωφροσύνη. Οορίία cum quanta fiducia ingrediatur is qui 
Διὰ τοῦτο Δαυὶδ λέγει- Εἰ ἐμνημόνευόν σου ἐπὶ τῆς — purus maneat, quasi in propria domo ambulet. 
στρωμνῆς μου, ἐν τοῖς ὄρθροις ἐμελέτων εἰς σέ. Εὔχα- — Fiduciam dat illi matutinis horis nox in conti- 
ριστῷ τῷ Θεῷ μέμνημαι, ὅτι κάμνουσαν ἡμῖν τὴν — nentia exacta. Ideo David. dicit : Si; memor fui Psal. 62.7, 
φωνὴν 6 τοῦ Θεοῦ ἀνώρθωσε λόγος, οὐ πρὸς τὴν fpe- — tui super stratum meum, in matutinis medi- 
τέραν ἀξίαν ὁρῶν, ἀλλὰ πρὸς τὸν ὑμέτερον πόθον. —tabar in te. Gratias ago Deo : recordor fatiscen- 
Ἐῤξώμεθα τοίνυν ἐν ἀληθείᾳ χαρδίας, χαὶ εἰρήνην E tem vocem a Dei verbo reparatam esse, non pro 
ἔχειν, καὶ ἐν ὄρθροις παῤδησιάζεσθαι, xal αἱρετικὴν nostris meritis, sed. pro vestro desiderio. Prece- 
μανίαν φεύγειν, καὶ ὀρθόδοξον πίστιν μεταδιώκειν, mur ergo in veritate cordis, ut pace fruamur, et 
xa δόξαν ἀναπέμπειν τῷ Πατρὶ xol τῷ Υἱῷ xol v — in matutinis fiduciam habeamus, hareticorum fu- 
ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν xoi del, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν — rorem devitemus, fidem orthodoxam sequamur, 
αἰώνων. Ἀμήν. ; gloriamque referamus Patri, Filio et Spiritui san- 
cto nunc et semper, et in secula seculorum. 
Amen. 


5 , 465 p. : : Ago : 
Τοῦ αὐτοῦ εἰς τὴν τετάρτην ἡμέραν τῆς κοσμοποιίας. A Ejusdem in quartam. diem. creationis mundi. 


Κάμνουσαν iiv τὴν φωνὴν τῇ προτεραίᾳ fj τοῦ ὠ 1. Labantem vocem nostram pridie per ora- 
Θεοῦ χάρις διὰ τὰς ὑμετέρας εὐχὰς καὶ τὸν ὑμέτερον tiones vestras perqne vestrum desiderium Dei 
πόθον ἐστερέωσεν. Αὐτῇ τοίνυν χρησάμενος τῇ πείρᾳ — gratia firmavit. Ipsa igitur magistra usus expe- 
διδασχάλῳ, ὅσον ἰσχύει πόθος xoi ζῆλος φ'λοθεΐας, ^ rientia, quantum amor divinzque pietatis studium 
ἐπὶ τὴν αὐτὴν παράχλησιν pn, πάλιν ὑμῶν Bedue- — potest, ad eamdem obsecrationem accedo, rursus 
νος τὴν αὐτὴν ὑπὲρ ὑμῶν αἰτήσασθαι χάριν. Εἰ γὰρ — rogans ut eamdem pro nobis gratiam petatis. Nam 
τὸ σχεῦος τῆς ἐκλογῆς ὁ Ποῦλος, ὁ λαλοῦντα ἔχων — Sivas electionis Paulus, qni Christum in seipso 
ἐν ἑαυτῷ τὸν Χριστὸν, ὃ Πνεύματι ἁγίῳ χυδερνού-- p loquentem habebat, quia a Spiritu sancto regeba- 
μενος, τὴν παρὰ τῶν ἀκροατῶν ἠῤῥαθονίζετο προσ- [ὉΓ, auditorum precationem mutuabatur dicens : 
ευχὴν λέγων: ᾿Αδελφοὶ, προσεύχεσθε περὶ ἐμοῦ, ἵνα F ratres, orate pro me, ut mihi detur verbum Ephes. €. 
μοι δοθῇ λόγος ἐν ἀνοίξει τοῦ στόματός μου" πόσῳ in apertione oris mei : quanto magis nos viles, 19" 
μᾶλλον ἡμεῖς οἱ ταπεινοὶ xol τὸ μηδὲν, ὡς εἰπεῖν, οἱ qui, ut 1ta dicam, nihil sumus, intercessionem 
ὄντες αἰτοῦμεν τὴν παρ᾽ ὑμῶν πρεσδείαν, ἵνα λυθῇ vestram petemus, ut lingue vinculum solvatur, 
μὲν ὃ δεσμὸς τῆς γλώττης, ἀνοιγὴ δὲ τῆς παῤῥησίας aperiatur veritatis sermo; ipsaque divina gratia 
δ λόγος" καὶ αὐτὴ δὲ ἢ θεία χάρις καὶ τὸ ὄργανον — expeditum organum custodiat , sententiarumque 
ἀνεμπόδιστον φυλάξη, καὶ τῶν νοημάτων τὴν yopn-  Copiam suppeditet; non ut solus orator divinalu- ΄' 
γίαν ἀφθονήσῃ᾽" οὐχ ἵνα ὃ λέγων τὰ θεῖα χερδάνῃ uó- — cretur, sed ut vobiscum celestem hauriat thesau- 
νος, ἀλλ᾽ ἵνα μεθ᾽ ὑμῶν τὸν οὐράνιον πλοῦτον ἀντλήσῃ. rum. Age ergo, prius dictorum seriei hareamus. 
Φέρε τοίνυν, τῆς ἀχολουθίας ἁψώμεθα, Πρέπει γὰρ, — Par est enim, arbitror, ut quemadmodum ipse 
οἶμαι, ὥσπερ αὐτὸς ὁ νομοθέτης Μωῦσῆς ἀχολουθίᾳ C legislator Moyses serie atque ordine creationis ser- 
xa τάξει τὸν τῆς δημιουργίας συνεπέρανε λόγον, monem absolvit, sic et nos primis secunda, secun- 
οὕτω xz ἡμᾶς τοῖς πρώτοις τὰ δεύτερα, καὶ τοῖς ^ dis tertia copulemus et distinguamus, vobisque 
δευτέροις τὰ τρίτα συνάπτοντας εὖ κρῖναι, xol non preposteram sermonis enarrationem trada- 
ἀσύγχυτον ἡμῖν παραδοῦναι τοῦ λόγου τὴν εἰσήγησιν. — mus. Compactum erat. calum, solide structum 
Πέπηχτο ὃ οὐρανὸς, ἥδραστο τὸ στερέωμα, ἀφώριστο — firmamentum, segregatum mare, detecta terra, 

ἡ θάλασσα, γεγύμνωτο ἣ γῆ; πεποίκιλτο καρποῖς, φυ- — fructibus, plantis, arboribus, fontibus varie orna- 
τοῖς, δένδροις, πηγαῖς, καὶ πᾶσιν ἁπαξαπλῶς οἷς ἐχρὴν — ta, οἵ ut summatim dicam, omnibus sibi congruen- 
χεχαλλώπιστο. Οὔτε γὰρ ἁπλῇ τις ἦν ἡ ἐχ ταύτης — tibus decorata erat. Neque enim simplex quedam 
ἀνάδοσις γεναμένη, ἀλλὰ διάφορος xa ποικίλη. Τὰ  feracitas fuit, sed distincta et varia. Nam alia 
μὲν γὰρ αὐτὴν ἐχόσμει τὴν γῆν, τὰ δὲ εἰς διατροφὴν — ipsam ornabant terram; alia in escam hominibus 


Joan. 1.3. 


Gen. 1. 20. 


544 


et brutis animantibus producta sunt, cetera ho- D 
minibus usum prebebant. Neque enim presentis 
est temporis, diversa illa qua» ex terra producta 
sunt recensere, ne sermonis longitudo auribus ve- 
stris molesta sit. Acceperat etiam czelum proprium 
sibi ornatum, Procedit jam Deus ad aquas, efficit- 
que utille animam viventem producant, magnus 
sapientissimusque Creator, qui libero suo nutu et 
Verbo sancto suo omnia fecit, ut ex ipsa Verbi 
veritate rerum. veritatem nostis, cum audivistis 
eum dicentem : Congregentur aque ; et statim 
opus sequutum est; ac rursum, Educat terra; οἱ E 
Educant aque; et, Fiant luminaria. Multique 
fuerit temporis, omnia quze Verbo facta sunt nunc 
sermone prosequi. Ut enim antiquam illam crea- 
tionem mittamus, jam veniamus adea qua in Novo 
"Testamento solo Verbo ab eo sunt facta. Hic nam- 
que cst qui vetera creavit, et nova fecit secundum 
Joannem dicentem : Omnia per ipsum facta 
sunt, et sine ipso factum est nihil. Qua igitur 
oratio hac accurate prosequi possit? Sed seriei in- 
sistamus. Hic igitur sapientissimus Creator, ut 
jam diximus, quod primum. fecerat, hoc et orna- 


SEVERIANI 


τοῖς ἀνθρώποις ἢ τοῖς ἀλόγοις ἐγίνετο, τὰ δὲ ἕτερα 
παρεῖχε τὴν χρῆσιν τοῖς προλεχθεῖσιν ἀνθρώποις. Οὐ 
γὰρ τοῦ παρόντος ἐστὶ χαιροῦ, * τῶν διαφόρων τῶν 
ἐχ τῆς γῆς ἀναδοθέντων ὑπεξιέναι, ὑπὲρ τοῦ μὴ τῷ 
μήχει τοῦ λόγου τὰς ὑμετέρας ἀκοὰς ἀποχνεῖν. Ἄπει- 
λήφει xal 6 οὐρανὸς τὸν ἴδιον χόσμον. Χωρεῖ λοιπὸν 
ὃ Θεὸς ἐπὶ τὰ ὕδατα, xol ποιεῖ ταῦτα προσενέγχαι 
ψυχὴν ζῶσαν, δ᾽ μέγας xoi πάνσοφος δημιουργὸς, ὃ 
νεύματι ἀδιάστῳ χαὶ Λόγῳ τῷ ἁγίῳ τὰ πάντα ἐργα- 
σάμενος, ὡς ἐξ αὐτῆς τοῦ Λόγου τῆς ἀληθείας τῶν 
πραγμάτων τὴν ἀλήθειαν ἐπέγνωτε, ὅτε ἠκούετε αὖ- 
τοῦ λέγοντος: Συναχθήτω τὰ ὕδατα" xol εὐθέως ἦχο- 
λούθει τὸ ἔργον τῷ λόγῳ“ xol πάλιν" ᾿Εξαγαγέτω ἣ 17 
xol, ᾿Εξαγαγέτω τὰ ὕδατα" χαὶ, Γενηθήτωσαν φωστῆ- 
ρες. Καὶ πολὺς ἂν εἴη νῦν ὃ τοῦ παρόντος P χαιρὸς, 
πᾶσι τοῖς Λόγῳ γεναμένοις ἐπεξιέναι. Ἵνα γὰρ τὰ 
χατὰ τὴν παλαιὰν δημιουργίαν χαταλείψωμεν, ἔλθω- 
μεν ἐπὶ τὰ ἐν τῇ νέᾳ Διαθήχηῃ παρ᾽ αὐτοῦ Λόγῳ μό- 
νον γενάμενα. Οὗτος γάρ ἐστιν Ó τὰ παλαιὰ δημιουρ- 
γήσας, χαὶ τὰ νέα ποιήσας χατὰ Ἰωάννην τὸν 
λέγοντα - Πάντα δι᾽ αὐτοῦ ἐγένετο, xo χωρὶς αὐτοῦ 
ἐγένετο οὐδὲ ἕν. Ποῖος ἄρα ἐξηγήσασθαι ταῦτα χατ᾽ 
ἀχρίδειαν δυνήσεται λόγος: ᾿Αλλὰ τῆς ἀχολουθίας 


vit; hic etiam id, quod secandum factum fuerat, 465 ἐχώμεθα. Οὗτος τοίνυν ὃ πάνσοφος δημιουργὸς, xa- 
ordine secundum exornavit; itemque tertium , A θὼς φθάσαντες εἴπαμεν, ὃ πρῶτον ἐποίησε, τοῦτο 


quartum et reliqua deinceps omnia secundum or- 
dinem creationis ornatu suo decoravit. Quo autem 
animo id fecit? num fortasse volens docere nos, ut 
elementorum terminos colamus, ordinemque agno- 
scamus? Primo igitur fecit caelum superius ; se- 
cundo terram tertio firmamentum; quarto segre- 
gavit aquas. Quod primum fecit, primum ornavit. 
Quomodo ergo, dicet quispiam ex studiosioribus, 
cum secunda esset terra, primam illam ornavit ? 
ac quasi secum pugnante narratione, coarguere 
volet. Ipsi respondendum, nihil secum pugnans 
a nobis in presenti dictum fuisse, sed orationem 
sibi omnino esse consentientem. Nam ante hoc fir- 
mamentum, quod post caelum superius factum est, 
atque secunda die constitutum, ornata terra fuit. 
Oportebat enim ordinis seriem servari. Cum ter- 
ram plantis et fructibus ornasset, cum calum 
sole, luna, ac reliquo stellarum choro decorasset, 
ad aquas processit. Et quid historie scriptor? Et 
dixit Deus, inquit, Educant aque reptilia ani- 
marum viventium, et aves volantes super ter- 
ram, secundum firmamentum cali. Vide Dei 


» [Savil. conj. τὰς διαροράς» quod recepit Combefis. 
Mox Savil. in textu et Combefis. ἐπεξιέναι, in marg. e 
var. lect. ὑπεξ.] 

b [Savil. conj. καιροῦ λόγος, Combefis. omisso νῦν, 


καὶ ἐκόσμησε" οὗτος χαὶ τῷ δευτέρῳ γενομένῳ, δευ- 
τέρῳ χαὶ τὸν κόσμον ἀπέδωχεν’ ὁμοίως χαὶ τῷ τρίτῳ, 
xol τῷ τετάρτῳ, χαὶ τοῖς λοιποῖς ἐφεξῆς ἅπασι χατὰ 
τὴν τάξιν δημιουργίας καὶ τὴν εὐκοσμίαν παρέσχεν. TE 
δὲ διὰ τούτου πραγματευόμενος ; ἢ τάχα xal αὐτῶν 
τῶν στοιχείων ἡμᾶς διδάξαι βουλόμενος ὅρους τε τιμᾶν, 
xol τάξιν ἐπιγινώσχειν ; Πρῶτον τοίνυν ἐποίησε τὸν 
οὐρανὸν τὸν ἐπάνω, δεύτερον τὴν γῆν, τρίτον τὸ 
στερέωμα, τέταρτον ἀφώρισεν τὰ ὕδατα. Ὃ πρῶτον 
ἐποίησε, τοῦτο πρῶτον ἐχόσμησε. Πῶς οὖν, πάντως 


B ἐρεῖ τις τῶν ἀχριδεστέρων, δευτέραν οὖσαν τὴν γῆν 


πρώτην ἐχόσμησε ; xol ὡς μαχομένου ἑαυτῷ τοῦ 
λόγου μου βουλήσεται ἐπιλαμδάνεσθαι. Πρὸς ὃν λε- 
χτέον, ὡς οὐδὲν ἐναντίον παρ᾽ ἡμῶν ἐπὶ τοῦ παρόντος 
ἐλέχθη, ἀλλὰ καὶ πάνυ ἑαυτῷ ἁρμόζων ὃ λόγος τυγ- 
χάνει. Πρὸ γὰρ τοῦ στερεώματος τούτου, τοῦ μετὰ 
τὸν οὐρανὸν τὸν ἄνω γενομένου, ἐχοσμήθη, τοῦ xol 
ἐν τῇ δευτέρᾳ ἡμέρᾳ τὴν σύστασιν ἐσχηχότος. "Ἔδει 
γὰρ "τὰ πρέσδεια φυλαχθῆναι τῇ ἀχολουθίᾳ. Ὅτε 
τὴν γῆν ἐχόσμησε φυτοῖς χαὶ χαρποῖς, ὅτε τὸν 
οὐρανὸν ἐχαλλώπισεν ἡλίῳ xol σελήνῃ xa τῷ λοιπῷ 


τῶν ἄστρων χορῷ, ἦλθεν ἐπὶ τὰ ὕδατα. Καὶ τί 6 


post γενομένοις addit. ἑλόμενος, vertitque mire: Magnus- 
que is fuerit, qui nunc temporis cuncta verbo facta 
persequi velit.) 

a. Savil. cà παραπρέσδεια. Vatic. τὰ πρέσθεια. 


DE MUNDI CRFATIONE ORATIO IV. 


ἱστοριογράφος: Καὶ εἶπε, φησὶν, ὁ Θεὸς, ἐξαγαγέτω 
τὰ ὕδατα ἑρπετὰ ψυχῶν ζωσῶν, xal πετεινὰ πετόμενα 
ἐπὶ τῆς γηςξκατὰ τὸϊ στερέωμα τοῦ οὐρανοῦ. Βλέπε 
Θεοῦ λόγων ἔργα τοῖς ῥήμασιν " ἐπάγοντος, xod τὰ 
ῥήματα ἀποτελοῦντα πράγματα. Ὅρα Θεοῦ συλλαδὰς 
χαὶ ῥήματα μικρὰ θείας πεπληρωμένα δυνάμεως. 
᾿Εξαγαγέτω τὰ ὕδατα - ὃ λόγος 6 τοῦ Θεοῦ χόπος. 
᾿Εγὼ νομίζω, ὅτι προελάμόανε τὰ ἔργα τὸν λόγον " 
ὀξυτέρα γὰρ ἦν τῶν λέξεων ἡ δύναμις. Οὐδέπω εἴρητο 
ὃ λόγος, xo τὸ ἔργον τὴν ἰδίαν εὐκοσμίαν ἐλάμανε - 
χαὶ τὸ θαυμαστὸν, ἑχάστῳ τῶν στοιχείων τούτων ὃ 
Θεὸς διπλῆν εὐχοσμίαν παρέσχεν. "EOwxe τῷ στε- 
ρεώματι φωστῆρας xax δρόσον. Ἀλλὰ xol τούτων πά- 
λιν τῶν φωστήρων 5$ χρῆσις διάφορος, ὡς καὶ ἐξ αὐτῶν 
δῆλον τῆς Γραφῆς τῶν ῥημάτων χαθέστηχε, περὶ ὧν 
χατὰ δύναμιν, εἰ χαὶ μὴ xav! ἀξίαν, διελάδομεν 
πρῴην, ὅτε ὑμῖν τὸν περὶ τούτων ἐξετιθέμεθα λόγον, 
περὶ ὧν πάλιν “ λαλεῖν ἐπὶ τοῦ παρόντος οὐ χρή- 
σιμον. 

Τῇ ΥἹ σπαρτὰξχαὶ φυτὰ, τοῖς ὕδασι νηχτὰ xoi 
πετεινά. ᾿Εξαγαγέτω τὰ ὕδατα ἑρπετὰ ψυχῶν ζωσῶν, 
xol πετεινὰ πετόμενα. "Epmevà καλεῖ τοὺς ἰχθύας, 
ἐπειδὴ μᾶλλον ἕρπει, ἢ περιπατεῖ. Ὅθεν xod 6 μα- 
χάριος Δαυὶδ ἀκολουθῶν τῷ νομοθέτῃ λέγει" Αὕτη ἣ 
θάλασσα fy μεγάλη χαὶ εὐρύχωρος - ἐχεῖ ἑρπετὰ ὧν 
οὐχ ἔστιν ἀριθμός. Ξένον πρᾶγμα, ξένη διάταξις, ξέ- 
γον τοῦ λόγου τὸ ἐπάγγελμα. Διατί; Ὅτι πάντων 
ποιητής" οὕτως ἔχει πρὸ ὀφθαλμῶν τά τε προλα- 
ῥόντα, xaX τὰ ἐνεστῶτα, χαὶ τὰ μέλλοντα, ὡς οὔτε 
ἡμεῖς τοῖς ὀφθαλμοῖς ἡμῶν. ᾿Επεὶ οὖν ἔμελλε τὴν 
ζωὴν πρώτην διὰ τῶν ὑδάτων χορηγεῖν τῷ χόσμῳ, 
πρώτοις ἐπιτρέπει τοῖς ὕδασι ζωογόνον προενέγχαι 
φύσιν * ἵνα μάθης πόθεν fj ῥίζα τῆς ζωῆς. ᾿Εγὼ ὅταν 
ἴδω τοὺς φωτιζομένους ἐξερχομένους Ex τῶν ἁγίων 
ὑδάτων, εἰσελθόντας μὲν εἰς τὸ βάπτισμα μετὰ πολ- 


λῶν χαχῶν ὡς ἑρπετὰ, ἐξερχομένους δὲ μετὰ ζωῆς 07 quasi reptilia ingressi sunt, et cum vita zterna 


αἰωνίου, δρῶ τὸν νομοθέτην λέγοντα - ἐξαγαγέτω τὰ 
ὕδατα τὰ ποτὲ ἑρπετὰ, νῦν ψυχὴν ζῶσαν. Πόθεν τοῦτο 
δῆλον ἣμῖν γένηται; Ὅτι οἵ προσερχόμενοι τῷ λου- 
τρῷ διὰ τὰς προτέρας ἁμαρτίας, τὴν τῶν ἑρπετῶν 
λαμδάνουσι κλῆσιν. ᾿Εξῆλθον ἐπὶ τὸ βάπτισμα Ἰωάν- 
νου πολλοί" λέγει τοῖς ἐλθοῦσιν - [Ὄφεις, γεννήματα 
ἐχιδνῶν, τίς ὑπέδειξεν ὑμῖν φυγεῖν ἀπὸ τῆς μελλούσης 
ὀργῆς; Ὅταν εἰς τὸ βάπτισμα εἰσέλθῃ ψυχὴ, ἐπὶ 
πολλὰ ἔτη χαχίᾳ συζήσασα, χαὶ ἐξέλθη ταύτην ἀπο- 
θεμένη, ὅρα εἰ μὴ δι’ αὐτῶν λάμπει τῶν ἔργων f 
δεσποτικὴ φωνὴ fj λέγουσα - ᾿Εξαγαγέτω τὰ ὕδατα 
ἑρπετὰ ψυχῶν ζωσῶν, χαὶ πετεινὰ πετόμενα ; Διπλῆν 
γὰρ λαμβάνει τὴν χάριν 6 σωζόμενος, xal ζωοποιεῖται 


b [Combefis. ἐπάγοντα. 
* [Savil in textu. 2465», in marg. conj. διαλαθεῖν, 


545 


C sermonem, opera dictis addentem, et verba in 
opera vertentem. Vide Dei syllabas verbaque bre- 
via, divina virtute plena. Educant aqua : sermo 
labor et opus Dei est. Arbitror ego opera sermo- 
nem antevertisse : velocior enim dictis potentia. 
Nondum prolatus sermo fuerat, et opus proprium 
accipiebat ornatum : quodque mirum est, singulis 
hisceelementis Deus duplicem praebebat ornatum. 
Dedit firmamento luminaria et rorem. Imo etiam 
horum luminarium diversus erat nsus ; ut ex ipsis 
Scriptura dictis constat, de quibus pro virili, etsi 
non pro dignitate, nuper verba fecimus, cum vobis 
horum rationem exponebamus : de quibus iterum 
in presenti sermonem habere inutile foret. 


D 


2. Terre semina dedit et plantas ; aquis, nata- 
tilia et volatilia. Educant aque reptilia anima- 
rum viventium, et volatilia volantia. Reptilia 
pisces vocat, quia potius repunt, quam ambulant. 
Quamobrem beatus David legislatorem sequens 
ait : Hoc mare magnum et spatiosum : illic re- Psal. 03. 
ptilia quorum non est numerus. Rem stupen- 39, 
dam! stupendum ordinem ? stupendi verbi pro- 
missionem! Quare? Quia omnium Opifex est; Deus pra- 
sic pra oculis habet praeterita, praesentia etfutura, 4" "2 
ut neque nos ea ipsa qua prz oculis sunt. Quia tura videt. 
igitur per aquas primo vitam mundo daturus 
erat, primo aquis precipit, ut viviparam naturam 
producant: ut discas unde radix vitz sit. Ego 
cum video eos qui illuminati fuere ex sanctis Papismus 
aquis exire, qui in baptismum cum multis malis em"ndat a 


peccatis 
omnibus. ' 


E 


A sunt egressi, video Legislatorem dicentem : Edu- 
cantaqua ea, quz tunc reptilia erant, nunc anima 
vivens sunt. Undenam hoc nobis palam erit? Quia 
ii qui accedunt ad lavacrum ob priora peccata, 
reptilium nomen accipiunt. Exierunt multi ad ba- 
ptismum Joannis : accedentibus dicit : Serpentes, 14.3.7. 
* genimina viperarum, quis ostendit vobis fugere 
a ventura ira ἢ Cum anima, que multis annis in p,yiüsmi 
nequitia vixit, in baptismum intrat, et improbi-fzura εἰ 
tate deposita: egreditur, vide annon operibus re- ἦν 
splendeat illa: vox dominica, que ait, Educant 
9 aque reptilia animarum viventium, et volati- 
lia volantia? Duplicem namque gratiam accipit 


quod recepit, Combefis, Mox post ὕδασι Savil. e conj. 
supplet ἔδωχε.] 


546 SEVERIANI 


is qui salutem consequitur, nempe et. vivificatur 
anima, et volatilis efficitur, et ad coelorum fornices 
attingit, cum angelis versatur, et cum celesti or- 
dine locum habet. Et:volatilia volantia super 
terram. secundum | firmamentum celi. Super 
terram , corpore, in ccelis, vitz instituto. Hoc 
non per allegoriam inducimus, sed in historia 
conspicimus. Aliud est allegoriam in historiam vi 
inducere ; aliud historia servata allegoriam exco- 
gitare. Atque ut ostendat se reptilia dicere volati- 


Gen. t. 21. lia pennata, que sunt in. mari, subdit; Et fecit € 


Deus cete grandia, et omnem animam wiven- 
tem reptilium, que eduxit aqua; et volatile 
pennatum. Estne ergo volatile non. pennatum? 
quid opus erat dicere, 7"olatile pennatum ? Vo- 
lare hic dicitur id quod ést expandere manus. 
Potest etiam quis manibus πετᾶσθαι, ut ait pro- 
Isai. 65.2. pheta : Tota die ἐξεπέτασα, expandi manus meas 
ad populum non credentem et contradicentem : 
non quod manus pennas habeant, sed quia πετᾶσθαι 
expaudere significat. Quod repit ergo volatile dici 
potest, quod repat, seque expandat : unde et 
Ps.148.10. David ait : Serpentes et volatilia pennata. Fe- 
cit ergo Deus cete grandia; id est, dracones 
Lectio reli. IDagnos in mari. Reliqui enim interpretes dicunt : 
quorum in- Fecit Deus dracones magnos. Non dixerunt, 
'erprem- Cete, sed, Dracones. Nihil in mari factum est 
inter viventia prius quam draco. Ideo ait David : 
Ps. 148.7. Laudate Dominu de terra, dracones et omnes 
5.103,25, QDJ'SSl 5 et alibi : Hoc mare magnum et spatio- 
26. sum, illic reptilia quorum non est numerus : 
animalia pusilla cum. magnis : illic naves per- 
transibunt. Draco iste, quem formasti ad illu- 
dendum ei. Et alibi ut ostendat non unum, sed 
P5. 73. 13. multos ibi dracones esse, ait : Tu contrivisti ca- 
pita draconum in aqua. Fecit igitur cete gran- 
dia. Et vidit Deus, quia omnia bona. Quare. 
dixit, Bona? numquid bona propter multitudi- 
nem? Atqui quando stellas fecit et solem et lunam, 
Gen. 1. ro, IDulta licet essent quz facta fuerant dicit : V'idit 
Deus quod esset bonum. Multe sunt stellz, ea- 
rumque millia innumera : neque tamen dixit : 


Vidit Deus quod. bona essent; sed Quod bonum 46s 


esset. Quare? Quia etsi multa luminaria, ex una 
tamen luce sunt, et ad eumdem omnia usum : nam 
ad illuminandum posita sunt. Hic vero quia ingens 
est reptilium differentia, et volatilium, natatilium- 
que (alia quippe ratio est natatilium, alia volati- 


^ Hec reliquorum interpretum lectio non notatur in 
Hexaplis nostris. [03x εἶπον scripsimus cum Savil: Montf. 


D 


E 


A 


τὴν ψυχὴν, καὶ πετεινὸν γίνεται λοιπὸν, ἁψῖδας οὖρα- 
νῶν χαταλαμβάνων, καὶ μετὰ ἀγγέλων πολιτευόμενος, 
xol μετὰ τῆς ἄνω τάξεως ἔχων τὴν ἑαυτοῦ ἀχολου- 
θίαν. Καὶ πετεινὰ πετόμενα ἐπὶ τῆς γῆς χατὰ τὸ 
στερέωμα τοῦ οὐρανοῦ. "Emi τῆς γῆς, διὰ τὸ σῶμα - 
ἐν οὐρανοῖς, διὰ τὸ πολίτευμα. Ταῦτα ox ἀλληγο- 
ροῦντες εἰσηγάγομεν, ἀλλ᾽ ἐθεωρήσαμεν τῇ ἱστορίᾳ. 
Ἄλλο τὸ ἐχδιάσασθαι εἰς ἀλληγορίαν τὴν ἱστορίαν, 
ἄλλο δὲ καὶ τὴν ἱστορίαν φυλάξαι xo θεωρίαν ἐπι- 
νοῆσαι. Καὶ ἵνα δείξη, ὅτι ἑρπετὰ τὰ πετεινὰ πτε- 
ρωτὰ λέγει τὰ ἐν τῇ θαλάσσῃ, ἐπήγαγε" Καὶ ἐποίη- 
σεν ὃ Θεὸς τὰ κήτη τὰ μεγάλα, καὶ πᾶσαν ψυχὴν ζῶ- 
σαν ἑρπετῶν, ἃ ἐξήγαγε τὰ ὕδατα, καὶ πετεινὸν πτε- 
ρωτόν. "Evt γὰρ πετεινὸν μὴ ὃν πτερωτόν ; τίς χρεία 
ἦν εἰπεῖν, πᾶν Πετεινὸν πτερωτόν; "To πετᾶσθαι παρὰ 
τὸ ἁπλοῦσθαι τὰς χεῖρας λέγεται. "Eozt δὲ πετᾶσθαι 
καὶ χεῖρας, χαθώς φησιν ὃ προφήτης. Ὅλην τὴν 
ἡμέραν ἐξεπέτασα τὰς χεῖράς μου πρὸς λαὸν ἀπει- 
θοῦντα χαὶ ἀντιλέγοντα " οὐχ ὅτι. πτερὰ ἔχουσι χεῖρες, 
ἀλλ᾽ ἐπειδὴ τὸ πετᾶσθαί ἐστι τὸ ἁπλοῦσθαι. Kal τὸ 
ἕρπον τοίνυν πετεινόν ἐστιν ἀπὸ τοῦ ἕρπεσθαι χαὶ 
ἁπλοῦσθαι * ὅθεν xoi Δαυίδ φησιν: "Epmevà xoi πε- 
τεινὰ πτερωτά. ᾿Εποίησε τοίνυν ὃ Θεὸς τὰ χήτη τὰ 
μεγάλα " τουτέστι, τοὺς δράχοντας τοὺς μεγάλους τοὺς 
ἐν τῇ θαλάττῃ. Οἱ γὰρ ἄλλοι ἑρμηνευταὶ λέγουσιν" 

᾿Ἐποίησεν ὃ Θεὸς " τοὺς δράχοντας τοὺς μεγάλους. 
Οὐχ εἶπον, 'Tà κήτη, ἀλλὰ, Τοὺς δράχοντας. Πρῶτον 
οὐδὲν ἐν τὴ θαλάσσῃ ἐν τοῖς ἐμψύχοις ἐγένετο, ἢ δρά- 
χων. Διὰ τοῦτο 6 Δαυὶδ λέγει - Αἰνεῖτε τὸν Κύριον 
ἐχ τῆς γῆς, δράκοντες xal πᾶσαι ἄδυσσοι * χαὶ ἀλλα- 
χοῦ" Αὕτη 14, θάλασσα ἣ μεγάλη xal εὐρύχωρος, ἐχεῖ 
ἑρπετὰ ὧν οὐχ ἔστιν ἀριθμός" ζῶα μικρὰ μετὰ με- 
γάλων, ἐχεῖ πλοῖα διαπορεύονται. Δράχων οὗτος, ὃν 
ἔπλασας ἐμπαίζειν αὐτῷ. Καὶ ἀλλαχοῦ βουλόμενος 
δεῖξαι ὅτι οὐχ εἷς, ἀλλὰ πολλοὶ δράχοντές εἶσι, λέγει" 
Σὺ συνέτριψας τὰς χεφαλὰς τῶν δραχόντων ἐπὶ τοῦ 
ὕδατος. ᾿Εποίησε τοίνυν τὰ κήτη τὰ μεγάλα. Καὶ 
εἶδεν ὁ Θεὸς, ὅτι πάντα χαλά. Διατί εἶπε, Καλά; 
οὐχὶ " χαλὸν διὰ τὸ πλῆθος: Ἀλλ᾽ ὅτε ἐποίησε τοὺς 
ἀστέρας xal ἥλιον xol σελήνην, πολλῶν ὄντων τῶν 
γενομένων λέγει" Εἶδεν ὃ Θεὸς ὅτι χαλόν. Πολλοὶ 
ἀστέρες xal ἀναρίθιλητοι τούτων αἵ μυριάδες" xal οὐκ 
εἶπεν: εἶδεν δ᾽ Θεὸς ὅτι καλά: ἀλλ᾽, Ὅτι χαλόν. 
Διατί; Ὅτι εἰ χαὶ πολλοὶ φωστῆρες, ἀλλ᾽ ἐξ ἑνὸς 
quts , xol τῆς αὐτῆς ἅπαντες χρείας“ φωτίζειν γὰρ 
ἐτάχθησαν. ᾿Ενταῦθα δὲ. ἐπειδὴ πολλὴ τῶν ἕρπε- 
τῶν ἣ διαφορὰ, καὶ τῶν πετεινῶν χαὶ τῶν νηχτῶν 
(ἄλλος γὰρ λόγος νηχτῶν, ἄλλος πετεινῶν, ἄλλος ἕρ- 


Οὐκ εἶπε. 


b [ Combefis. χαλά.] 


DE MUNDI CREATIONE 


πετῶν), xoi ἐν ἑκάστῳ γένει πολλὰ xal διάφορα, 
λέγει" Εἶδεν 6 Θεὸς ὅτι καλά. Πρὸς τὴν ποικιλίαν 
τῶν ἔργων καὶ ὃ ἔπαινος. Καὶ ηὐλόγησεν αὐτὰ 6 Θεὸς 
λέγων * αὐξάνεσθε καὶ πληθύνεσθε, καὶ πληρώσατε τὰ 
ὕδατα, καὶ τὰ πετεινὰ πληθυνέσθωσαν. 


Διατί ὅτε τοὺς ἀστέρας ἐποίησεν, οὐκ ηὐλόγησεν ; 
διατί βοτάνας xoi ξύλα ποιήσας, οὖκ ηὐλόγησεν ; 
Τὰ μὲν εὐλογεῖ, τὰ δὲ οὐχ εὐλογεῖ. Τί τὸ αἴτιον 
τῇ τούτου ἀρετῇ καθέστηχεν ; Πρόσεχε. Οἱ ἀστέρες 
ὅσοι ἐγένοντο ἀπ᾽ ἀρχῆς, τοσοῦτοι xal διαμένουσι, 
xol οὔτε τῷ ἀριθμῷ αὐτῶν, οὔτε τῷ μεγέθει δυ- 
νατὸν προστεθῆναι οἷον ἐν τῇ αὐτότητι τῆς φύ- 
σεως μέλλοντες παραμένειν, τῆς πληθυνούσης αὐτοὺς 
οὐχ ἔχρηζον εὐλογίας. Τὰ δὲ ᾿πληθυνόμενα ταῖς δια- 
δοχαῖς, καὶ οὐχ ἑτέρως λαμῥάνοντα προσθήχην, ἀναγ- 
χαίως καὶ τὴν εὐλογίαν ἐδέχοντο. Πάλιν αὐτὸ λέγω, 
ὑπὲρ τοῦ μᾶλλον αὐτὸ τὸ λεχθὲν ἐμπαγῆναι τῇ δια- 
vola. Οὔτε γὰρ τὸ φυτὸν τὸ ἁπλῶς καὶ ἐξ ἐπιδολῆς 
ταῖς τῆς γῆς λαγόσι παρατιθέμενον, ἀδελφοὶ, βεδαίαν 
ἔχει τὴν στάσιν, ἀλλὰ τῷ βάθει ταύτης μετὰ πάσης 
* παρατεθὲν τῆς ἀσφαλείας. Οἱ ἀστέρες εὐλογίας οὐχ 
ἔχρηζον * οὔτε γὰρ αὐτοῖς αὕτη τὸν πληθυσμὸν ἐχα- 
ρίζετο. Πετεινὰ δὲ xol νηχτὰ καὶ ἄνθρωπος τῆς εὖ- 
λογίας ταύτης ἐφίετο διὰ τὰς διαδοχάς. Καὶ ὅπου ἕτέ- 
ρῶς πληθυνθῆναι οὐ δύναται, ἐχεῖ χώραν ἔχει τὰ τῆς 
εὐλογίας - ὅπου τὰ ὀλίγα πληθύνεται, καὶ τὰ μικρὰ 
αὔξησιν ἐπιδέχεται. ᾿Επειδὴ τοίνυν ἔγνωμεν τὴν αἰτίαν 
δι ἣν ταῦτα τῆς εὐλογίας ἠξίωται, ἀναγκαῖον λοιπὸν 
χαὶ ταῖς ἑτέραις ἑαυτοὺς τῶν Γραφῶν λέξεσιν ἐπιδοῦ- 
ναι. Αὐξάνεσθε, ἐπειδὴ μικρά - Πληθύνεσθε, ἐπειδὴ 
ὀλίγα- Πληρώσατε τὰ ὕδατα, ἐπειδὴ ἐν μέρει. Ἀναγ- 
καῖον δὲ ἐν ἑτέρῳ καιρῷ πάλιν ζητῆσαι, διατί τοὺς 
ἰχθύας καὶ τὰ πετεινὰ χαὶ τὸν ἄνθρωπον μόνον τῆς 
εὐλογίας χατηξίωσε, τοῖς δὲ λοιποῖς οὐ μετέδωχε ταύ- 
τῆς. Τέως δὲ καθὼς ἐπηγγειλάμεθα τῆς ἀχολουθίας 
ἐχώμεθα. Καὶ εἶπεν ὃ Θεός" ἐξαγαγέτω ἣ γῇ ψυχὴν 
ζῶσαν. Τὴν. γῆν ὃ Θεὸς διπλῇ περιδάλλει τιμῇ. Πρῶ- 
τον γὰρ αὕτη γεννᾷ τὰ σπέρματα καὶ φυτὰ, καὶ μετὰ 
ταῦτα τὰ ζῶα, οὐχ ἀλόγως, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ οἰκητήριον 
ἀνθρώπου ἔμελλε γίνεσθαι" οὐ μόνον δὲ τοῦτο, ἀλλ᾽ 
ἐπειδὴ χαὶ ἐξ αὐτῆς ταύτης δ᾽ αὐτὸς ἄνθρωπος ἔμελλε 
τρέφεσθαι, ὡς τροφὸν αὐτὴν xol μητέρα τούτου τοῦ 
μεγάλου ζώου τιμᾷ. Ὅρα δὲ χαὶ ἐνταῦθα, πῶς τῇ 
ἀχολουθίᾳ ἐχρήσατο. Πρῶτον γὰρ παρασχευάζει τὰς 
τροφάς * εἴθ᾽ οὕτως εἰσάγει τὰ τῆς τροφῆς ἀπολαύ- 
σοντα, χαθάπερ xoi ἐπὶ τοῦ ἀνθρώπου ἐποίησεν. 
Πρῶτον τὸν οἶχον ἀπήρτισε, καὶ οὕτω τὸν οἰχοδεσπό- 


τὴν εἰσήγαγεν. ᾿Εξαγαγέτω ἣ γῇ ψυχὴν ζῶσαν. Ἢ 


ἃ [Savil, in textu παραθέντες ἀσρ. In marg. conj. 
que dedimus. Combefis. παρατιθὲν τῆς 272. Montf. πα- 


547 


lium, alia reptilium ), et in singulis generibus 
multa diversaque sunt, dicit : Pidit Deus quod 
essent bona. Pro varietate operum laus sequitur. 
Et benedixit ea Deus dicens : 
tiplicamini, et replete aquas, et volatilia mul- 
tiplicentur. 

'9. Cur cum stellas fecit, non benedixit? cur 
cur cum herbas et ligna fecit, non benedixit? Alia 
benedicit, alia non benedicit. Quae causa virtutis 
hujus creaturz fuit? Attende. Stelle quot factae 


ORATIO ΤΥ. 


B 


Crescite et mul- Gen. 1.22. 


Stellis cur 


non bene- 


sunt ab initio, tot manent, ac —«— numero, ne- aic 
que magnitudine possunt augeri; nempe cum in Deus. 


identitate naturze permansurze essent, benedictione 
quz ipsas multiplicaret non egebant. Quz vero ex 
successione augentur, nec alio possunt augeri 
modo, benedictionem necessario accipiebant. Idem 
rursum dico, ut dictum magis infigatar menti. 
Neque enim, fratres, planta, quc temere et per- 
functorie in terra scissuras inducitur, firmam ha- 
? bet sedem; sed qua in profundum ejus cum. omni 
diligentia immittitur. Stella benedictione opus non 
habebant : neque enim hac illis multiplicandi vim 
tribuebat. Volatilia autem et natatilia atque homo 
hane benedictionem — desiderabant, successionis 
causa. Atque ubi aliter multiplicatio fieri nequit, 
ibi locum habet benedictio : ubi nempe pauca 
multiplicantur, et parva augmentum admittunt. 
Quia igitur causam agnovimus cur hzc benedi- 
ctione dignata fuerint, opera. pretium fuerit ad 
alias demum Scripturarum dictiones nos conferre. 
P Crescite, quia parva ;  Multiplicamini , quia 
pauca; Implete aquas, quia in parte. Necesse 
autem est, ut alio tempore quaramus, cur pisces 
et volatilia et hominem dumtaxat benedictione di- 
gnatus sit; czteris vero non.eam impertierit. In- 
terim autem, ut polliciti sumus, seriei hereamus: 


Et dixit Deus : Educat terra animam «viven- Gen. 1.24. 


tem. Terram Deus duplici afficit honore. Primo 
enim illa semina gignit et plantas, et postea ani- 
malia ; nec sine causa, sed quia hominis .domici- 
lium fatura erat : neque id tantum; sed quia ex 
^ jlla ipsa homo alimentum accepturus erat, illam 
. ut nutricem et matrem magni hujus animalis, ho- 
nore afficit. Hic vide qua ordinis serie sit usus. 
Primo alimenta parat ; secundo inducit ea quz ali- 
mentis fruantur, ut erga hominem fecit. Primo 
domum perfecit, et sic patremfamilias introduxit. 
Educat terra animam viventem. Inanima 
terra quomodo gignit animam viventem ? unde 


ls 


ρατιθὲν dag. ] 


548 


prodiit leo rugiens, aut equus currens, aut bos 
laboriosus, aut sarcinis aptus asinus? unde ani- 
malium differenti: ? unde ex inanima tot anima ? 
Nec pudet hareticos,.quod inanima terra quam 


Arianorummon habet animam proferat; Deum vero si ge- 


objeetio- 
nes. 


P5.103.27. 
Ps.144.16. 


nuisse audiant ex propria substantia, statim ratio- 
ciniorum tricas moveant, et inferant : Ergo divi- 
sus est, ergo dissectus, ergo passus est, et similia 
quz dicere solent. Neque enim presentis est tem- 
poris omnia qua contra Unigenitum, imo contra 
suam salutem dicunt, confutare. Deus enim nec si 
laudetur, aliquid lucri percipit, nec si ma'edictis 
impetatur, aliquid. damni : nisi fortasse dixeris, 
salutem nostram lucrum esse Dei. Ipse namque 
plenus est omni bono, nullaque re eget : qui 
omnes ditet, nulloque opus habeat. Enimvero quis 
dederit quidpiam ei, qui omnium est fons bono- 
rum, ex cujus unius benignitate omnia pendeant ? 
Quemadmodum ait David : Omnia ad te exspe- 
ctant. Aperis tu manum tuam, et imples omne 
animal benedictione. Sed quem aggressi sumus 
sermonem ad finem ducamus. Hoc enim et nobis 
gratum est, et ordo postulat. Id. quod non habet 
terra profert, jubentis imperio obsequens; et id 
quod habet divina et intemerata natura non gignit? 
Verum ne quis rursum vocem habere humano 
accipiat more dicens : Viden' quomodo ipse do- 
clor concesserit Patrem Filio priorem esse? sed 
potius sermoni veniam tribuas, cum homines si- 
mus, luteaque lingua utamur, atque hominibus 
verba faciamus de divina omnemque rationem su- 
perante natura. Homines enim cum simus, ut ho- 
mines loqui didicimus, Non enim sciunt miseri, 
se de Deo disserere, verba profereutes, quz de 
Deo dicere non consentaneum est. Et vide eorum 
vafritiem. Cum quaestiones proponunt, ex huma- 
nis loquuntur ratiociniis; exempli causa : Omne 
quod gignitur, inquiunt, exsistendi principium 
habet. Undenam vero? Statim reponunt: Tu qui 
natus es, annon principium habuisti: num pater 
tuus? num avus tuus? Si proferas illi ex. ipso 
eorum ratiocinio rationem aliam, quz insanum il- 
lius commentum possit obruere, statim captiose 
dicit : De Deo agitur, et humana mihi ratioci- 
nia inducis? et illi quidem radicem malorum ex 
communibus ratiociniis proferunt : malorum 
vero solutionem nolunt ex iisdem ratiociniis ad- 
mittere. 

4. Ait sepe hereticus : Àn potest aliquis essc et 


ἃ [Savil. χινοῦσι, xx ἐπεισάγουσιν.} 


SEVERIANI 


ἄψυχος γῇ πόθεν γεννᾷ ψυχὴν ζῶσαν; πόθεν προῆλθε 
λέων βρυχώμενος, ἢ ἵππος τρέχων, ἢ βοῦς ἐργάτης, 
ἢ ἀχθοφόρος ὄνος; πόθεν αἱ διαφοραὶ τῶν ζώων; πό- 
θεν x τῆς ἀψύχου τοσαῦται ψυχαί; Καὶ οὖχ αἰσχύ- 


469 ovra αἱρετικῶν παῖδες, ὅτι ἣ μὲν ἄψυχος γῇ ἣν οὐχ 
Α ἔχει προφέρει ψυχήν: Θεὸν δὲ ἐὰν ἀχούσωσιν, ὅτι 


ἐγέννησεν ἐχ τῆς ἰδίας οὐσίας, εὐθέως τῶν λογισμῶν 
τὰς πλοχὰς * χινῶσι, καὶ ἐπεισάγωσιν " οὐχοῦν ἐτμή- 
θη, οὐχοῦν διηρέθη, οὐχοῦν ἔπαθε, xol τοιαῦτα ὅσα 
ἔθος αὐτοῖς λέγειν. Οὐ γὰρ τοῦ παρόντος ἐστὶ καιροῦ 
πᾶσι τοῖς παρ᾽ αὐτῶν λεγομένοις χατὰ τοῦ Μονογε- 
νοῦς ἐπεξιέναι, μᾶλλον δὲ χατὰ τῆς ἑαυτῶν σωτηρίας. 
Οὔτε γὰρ εὐφημούμενος χερδαίνει Θεὸς, οὔτε βλασφη- 
μούμενος βλάπτεται πάντως" εἰ μὴ ἄν τις τάχα χέρ- 
δος λέγοι Θεοῦ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν. Αὐτὸς γὰρ 


Β πλήρης ἐστὶ παντὸς ἀγαθοῦ, ἀνενδεὴς ὑπάρχων ἐν 


ἅπασιν" αὐτὸς μὲν πάντας πλουτίζων, μηδενὸς δὲ 
προσδεόμενος. “Ὅμως τί γὰρ ἄν τις xal δοίη " τῷ 
πάντων τῶν ἀγαθῶν πηγῇ καθεστῶτι, οὗ μόνον πάντα 
τῆς φιλανθρωπίας ἐξήρτηται; Καθώς φησιν 6 Δαυίδ: 
Πάντα πρὸς σὲ προσδοχῶσιν. ᾿Ανοίγεις σὺ τὴν χεῖρά 
σου, χαὶ ἐμπιπλᾷς πᾶν ζῶον εὐδοχίας. ᾿Αλλὰ τὸν λό- 
γον τὸν ἐν χερσὶν εἰς πέρας ἀγάγωμεν. 'Τοῦτο γὰρ xoi 
ἡμῖν φίλον xal τῇ τάξει καθέστηχεν. Ὃ οὐχ ἔχει ἣ 
Y" προφέρει, τῷ προστάγματι πειθομένη " ὃ ἔχει ἣ 


C θεία καὶ ἄχραντος οὐκ ἀπογεννᾷ φύσις; ᾿Αλλὰ πάλιν 


μή τις τὸ ἔχειν ἀνθρωπινώτερον λαμθανέτω λέγων - 
δρᾷς πῶς καὶ αὐτὸς ὃ διδάσχαλος ἔδωχε προγενέστερον 
ὑπάρχειν τοῦ Υἱοῦ τὸν Πατέρα; ἀλλὰ μᾶλλον συγ- 
γνώμην ἀπόνειμαι τῷ λόγῳ, ἀνθρώποις οὖσι καὶ πη- 
λίνην κεχτημένοις γλῶσσαν, χαὶ πρὸς ἀνθρώπους 
ποιουμένοις λόγον περὶ θείας καὶ πάντα λόγον ὑπερ- 
δαινούσης φύσεως. Ἄνθρωποι γὰρ ὄντες, ὡς ἄνθρωποι 
λαλεῖν ἐδιδάχθημεν. Μὴ γὰρ ἴσασιν οἱ ἄθλιοι, ὅτι 
περὶ Θεοῦ διαλέγονται, προφέροντες λόγους τοὺς ἐπὶ 


D Θεοῦ μὴ ἁρμόζοντας λέγεσθαι. Καὶ ὅρα καχουργίαν. 


Ὅτε τὰ ζητήματα προτείνουσιν, ἀπὸ τῶν ἀνθρωπί- 
γῶν λογισμῶν λαλοῦσιν * οἷον * πᾶν, φησὶ, τὸ γεννώμε- 
νον ἀρχὴν ἔχει τοῦ εἶναι. Καὶ πόθεν; Τοῦτο εὐθέως 
λέγουσι" σὺ γεννηθεὶς οὐχ ἀρχὴν ἔσχες; ὃ πατήρ σου, 
ὃ πάππος σου; ᾿Εὰν παραστήσῃς αὐτῷ ἐξ αὐτῶν τῶν 
λογισμῶν λογισμὸν ἕτερον διαλῦσαι αὐτοῦ τὴν μανίαν 
δυνάμενον, εὐθὺς σοφίζεται * περὶ Θεοῦ λόγος, xal ἀν- 
θρωπίνους μοι λογισμοὺς παρεισάγεις; xo τὴν μὲν 
δίζαν τῶν χακῶν ἀπὸ χοινῶν προφέρουσι λογισμῶν" 
τὴν δὲ διάλυσιν τῶν χαχῶν οὗ βούλονται ἀπὸ τῶν 
αὐτῶν δέχεσθαι λογισμῶν. 


Λέγει πολλάκις" δύναταί τις εἶναι xo γεννᾶσθαι ; 


b [ Savil. τῇ... πηγῇ» omisso χαθεστῶτι.] 


DE MUNDI CREATIONE ORAT. IV. 


"EXy οὖν δείξω τὴν Vpaghy ὅτι οὐχ ἐπὶ Θεοῦ μόνον, 
ἀλλὰ χαὶ ἐπὶ ἀνθρώπων εἰσήγαγε τὸ τοιοῦτον , τί 
ποιεῖς; Τοὺς τοῦ μαχαρίου Ἀδραὰμ. παῖδας οὖχ ὡς: 
μὴ ὄντας ἣ Γραφὴ λέγει γεννᾶσθαι, ἄλλ᾽ ὡς προόν-- 
τας. Ὃ γὰρ Ἀδραὰμ. ἐγέννησε τὸν Ἰσαάχ" ὃ Ἰσαὰκ 
ἐγέννησε τὸν Ἰαχώδ- Ἰαχὼδ τὸν Λευὶ, ἐξ οὗ 4$ ἴε- 
ρατικὴ φυλή. ᾿Επειδὴ τοίνυν τῷ Μελχισεδὲχ ἀπήντη- 
σεν οὗτος, λέγω δὴ Ἄδραὰμ., Παῦλος 6 ἀπόστολος ἕρ- 
μηνεύων τὴν ποτὲ ἱστορίαν εἰς θεολογίαν λέγει" 


Συνήντησε δὲ 6 Μελχισεδὲκ τῷ Ἀδραὰμ,, καὶ ηὐλό-᾿ 


δι Ἀθραὰμ. καὶ Λευὶ 6 δεκάτας λαμδάνων δεδεχάτω- 
ται" ἔτι γὰρ ἐν τῇ ὀσφύϊ τοῦ πατρὸς ἦν ᾿Αὐραάμ. Καὶ 
ὁ θνητὸς πρὶν γεννηθῆναι ἦν. ᾿Επειδὴ ὅλως ἢ ῥίζα 
ἔζη, τὸν χαρπὸν μετὰ τῆς ζώσης ῥίζης εἰσήγαγεν. 
Ἐνταῦθα δὲ, ὅπου οὗ πάθος, οὗ διαδοχῆς τρόπος, 
οὗ χυοφορία, οὖκ ἀνθρωπίνων παθῶν ἀκολουθία , οὐ 
θέλει εἰπεῖν ὄντα ἐξ ὄντος γεννηθέντα, μένοντα δὲ di- 
Bloc. Ἀλλ᾽ εἰ ἐγεννήθη, φησὶ, πῶς ἀεὶ ἦν; Πᾶς γὰρ 
δ᾽ γεννώμενος ἀρχὴν λαμδάνει. "To ὄνομια τοῦ πατρὸς 
παρ᾽ ἡμῶν διὰ πολλῶν ἔρχεται περιόδων. Οἷον - ὑπό- 
θου νεανίσχον ἐπιθυμοῦντα γάμου. Πρῶτον γίνεται 
μνηστὴρ, εἶτα νυμφίος, εἶτα ἀνήρ" κἂν τέχῃ, τότε 
λέγεται πατήρ" χἂν μὴ τὸ γεννώμενον αὐτῷ τὸ ὄνομα 
χαρίσηται, μυρία ἔτη μετὰ τῆς γυναικὸς ἐὰν ποιήσῃ, 
οὗ χαλεῖται πατήρ. Ὁμοίως ἣ μήτηρ, πρῶτον παρ- 
θένος, εἶτα μνηστὴ; εἶτα νύμφη, εἶτα γυνή - χυοφορεῖ, 
βαστάζει τὸν καρπόν" χἂν μὴ οὕτω προέλθη, μήτηρ 
οὗ λέγεται. Κἂν βαστάσῃ ἣ ῥίζα τὸν καρπὸν, ἐὰν μὴ 
προελθὼν ὃ παῖς χαρίσηται αὐτῇ ἀμοιδὴν τῶν πό- 
νῶν τὴν προσηγορίαν, οὗ λέγεται μήτηρ. Καὶ τοῦτο 
ἐποίησεν ὡς σοφὸς ὃ Θεὸς, ἵνα μὴ οἵ πατέρες χατὰ 
τῶν παίδων καυχῶνται" ἵνα μὴ λέγῃ 6 πατὴρ τῷ 
παιδὶ, ἐγώ σοι τὸ ζῆν ἐχαρισάμην " δύ ἐμὲ ἐγεννήθης" 
δι ἐμοῦ εἰς τὸ εἶναι παρήχθης - ἀλλ᾽ ἵνα x&v εἴπη 
ταῦτα, εὐθέως ἀχούσῃ " ἐγὼ διὰ σὲ ἐγεννήθην, δι’ ἐμὲ 
xo σὺ πατήρ. Ὁμοίως καὶ ἐπὶ τῆς μητρός " ἐχαρίσω 
μοι τὸ εἶναι υἱὺς, ἐχαρισάμην σοι τὸ εἶναι μήτηρ. 
"Eg! ἡμῶν λαμδάνει ταῦτα χάριν τινὰ καὶ ἀντίδοσιν. 
ὍὉμοίως χαὶ 6 υἱὸς, οὖκ εὐθέως υἱὸς, ἀλλὰ πρῶτον 
σπέρμα, εἶτα ἔμδρυον, καὶ ὅτε γεννηθῇ, τότε υἱός. 
Ταῦτα χρόνων ἀνάγκαις δουλεύει" ταῦτα πάθεσιν 
ὑποπίπτει - ταῦτα σωματιχῇς ἐστι χαταστάσεως. 
Ὅπου δὲ ἀσώματος fj φύσις f γεννῶσα, ὅπου ἀσώμα- 
τὸς 6 χαρπὸς ὃ γεννώμενος, ποῖον ἐπιδέχεται λόγον, 
ὅτι ἦν ποτε ὅτε οὖχ ἦν, καὶ ὕστερον ἐγεννήθη ; * Καί 
φαμεν οὕτως “ εἰ ἀεὶ οὕτως ἔχει Θεὸς, εἰ μηδὲν 
προσχτᾶταί ποτε, ἀεί ἐστι καὶ Πατήρ. Εἰ δὲ ἀεί ἐστι 
Πατὴρ, ἀεὶ δέχεται τὸν Υἱόν " συναΐδιος ἄρα 6 Υἱὸς 
τῷ Πατρί. Υἱὸν λέγομεν γεννηθέντα μὲν ἀπαθῶς, τὸν 


549 
nasci? Si igitur monstravero, Scriptüram non de 
Deo tantum, sed etiam de hominibus simile quid- 
piam inducere, quid ages? Beati Abrahe filios, 
non quasi non sint, sed quasi praexsistant, Scri- 
ptura nasci dicit. Nam Abraham genuit Isaac, 
Isaac genuit Jacob, Jacob Levi, ex quo tribus 
sacerdotalis. Quia igitur hic, nempe Abraham, 
Melchisedeco obviam venit, Paulus apostolus id 
quod tunc gestum fuit theologico more interpretans 


ait: Obviam venit autem Melchisedec Abra- ποὺν.7. τ. 
γησεν αὐτόν. Καὶ ἐπάγει εὐθέως" Καὶ ὡς ἔπος εἰπεῖν, 459 hae, et benedixit ei; et statim. subjungit : Et ut 9: 15. 


À ita dictum sit, per Abraham etiam Levi, qui 
decimas accipit, decimatus est: adhuc enim 
in lumbis erat. 4brahe. Atque adeo mortalis 
homo antequam nasceretur erat. Quandoquidem 
radix vivebat, fructum cum vivente radix indu- 
xit. Hic vero, ubi nulla passio, nullus successio- 
nis modus, nulla uteri gestatio, nulla humanarum 
passionum series, non vult dicere eum qui erat ab 
exsistente gigni, et in zeternum manere. At si ge- 
nitus fuit, inquit, quomodo semper erat? Quis- 
quis enim gignitur, principium accipit. Patris 

B nomen apud nos per multos circuitus decurrit. 
Verbi gratia, suppone juvenem. uxorem. ducere 
cupientem. Primum fit procus, deinde sponsus, 
postea maritus; si gignat, dicitur pater ; sin pro- 
les hoc illi nomen non tribuerit, etiamsi sexcentos 
annos cum uxore vixerit, non pater vocabitur. 
Similiterque mater, primo virgo hinc postulata, 
postea desponsata, demum uxor; uterum gestat, 
fructum portat;sed si non prodeat, mater non 
vocatur. Etiamsi radix fructum ferat, nisi pro- 
gressa proles laborum mercedem, hanc scilicet 

€ denominationem, retulerit, mater non appellatur. 
Idipsum Deus, utpote sapiens, fecit, ne adversus 
filios gloriarentur patres, neve diceret pater filio, 
Ego tibi vitam largitus sum, propter me natus es, 
mea opera in rerum naturam productus es : sed 
etiamsi hac diceret, statim audiret : Ego propter 
te natus sum, tu etiam propter me pater es. Idi- 
psum et matri : Tribuisti mihi ut essem filius, οἱ 
ego tribui tibi ut esses mater. Haec apud nos gra- 

tiam quamdam vicemque retributionis prz se fe- 

D runt, Similiterque filius, non statim filius, sed 
primo semen, deinde fetus, et cum natus cst, tunc 
est filius. Hzc temporum necessitatibus. obnoxia 
sunt:hzc passionibus subjecta: hec  corporec 
sunt constitutionis. Übi autem incorporea est na- 
tura que gignit, ubi incorporeus est fructus qui 


Arii bla- 


gignitur, qua ratione dicatur illud : Erat quando *thei 


^ Mic quedam desunt in Vaticano. [Fort, verbo zzi φαμεν,... τῷ πατρὶ, que Savil. uncinis inclusit.] 


TOM. VI, 


36 


Gen. τ. 24. 


Gen. 26. 


Crealarum 
rerum  or- 


do. 


550 


non. erat, οἱ postea genitus est? At nos dicimus : 
Si Deus ita semper se habet, si nihil umquam ac- 
quirat, semper etiam est. Pater. Quod si semper 
est Pater, semper Filium recipit : ergo cozternus 


est Patri Filius. Filium dicimus sine passione E 


natum, generationis vero modum explicare .non 
possumus. Vera hzc est scientia, ut. fateamur nos 
ca non nosse, quae naturam. nostram superant. 
Prolem itaque adoramus, naturam vero. non cu- 
riose scrutaníur. Si homo esset js qui genuit, hu- 
manam certe generationem habuisset. Si. corpus 
habuisset, genuisset ut corpus. Sin vero immunis 


SEVERIANI 


δὲ τῆς γεννήσεως τρόπον ἑρμηνεύειν οὐκ ἐπιστάμεθα. 
Ἧ ἀληθὴς γνῶσις αὕτη ἐστὶν, τὸ τὰ ὑπερθαίνοντα 
τὴν φύσιν ἡμῶν ὁμολογεῖν μὴ εἰδέναι. Τὸ μὲν οὖν 
γέννημα προσχυνοῦμεν, τὴν δὲ φύσιν οὐ πολυπραγμο- 
νοῦμεν. Εἰ μὲν οὖν ἦν ἄνθρωπος ὃ γεννήσας, ἀνθρω- 
πίνην ἐποίησε xal τὴν γέννησιν. Ei σῶμα εἶχεν, ἐγέν- 
νησεν ὡς σῶμα. Ei δὲ σώματος ἀπήλλαχται, μὴ πε- 
ρίαπτε σώματος «τάθη τῷ ἀσωμάτῳ. ᾿Αλλ’ ἐγέννησε, 
φησὶν, ἐκ τῆς ἰδίας, κατὰ πάθος ἐγέννησε; κατὰ το- 
μὴν, κατὰ ῥεῦσιν. Πείσω ἀπὸ τῶν γηΐνων. Γεννᾷ ἣ 
ἄμπελος, γεννᾷ ἣ ἐλαία, γεννᾷ καὶ τὸ ὕδωρ, οὐ χατὰ 
τὴν ἡμετέραν φύσιν, ἀλλὰ χατὰ τὴν ἰδίαν τάξιν. 


sit a corpore, ne corporis affectiones. incorporeo γγι Πᾶσα γυνὴ ἐπειδὰν παρὰ Θεοῦ λάθῃ τὸ γενέσθαι 
Α μήτηρ, κυοφοροῦσα μὲν ὥγχωται" ἀποθεμένη δὲ τὸν 


adscribas. At genuit, inquit, 'ex propria natura, 
cum passione genuit, per sectionem, per effluxum. 
Ex terrenis contrarium. probo.. Gignit vitis, gi- 
gnit olea, gignit etiam aqua, non secundum na- 
turam nostram, sed secundum proprium ordinem. 
Quaevis mulier quando id a Deo consequuta est, 
ut sit mater, uterum gestat, intumescit : emisso 
autem fructu, tumorem ponit. In arboribus secus 
aecidit. Priusquam genuerit arbor non intume- 
Scit: cum genuerit tum crassior efficitur ,. fru- 
ctus augetur , et radix multiplicatur , neque im- 
minutio est. gignenti radici, neque nato fructui. 
Gignit vitis non more nostro : Deumque si audie- 
ris genuisse, humanas passiones adscribis natu- 
ram:omnem humanam superanti ? 

5. Et dixit Deus: Educat terra animam 
viventem:secundum genus , quadrupedes , re- 
ptilia., bestias. Quadrupedes jumenta sunt ; re- 
ptiles, bestia , serpens et draco ; neque enim be- 
stie solum. subjugales, sed. etiam quiz oneribus 
ferendis, jumenta dicuntur. Quidquid feno ve- 
scitur, sive bos, sive ovis , pecus vocatur : χτῆνος 
sive pecus dicitur, quia est χτῆμα sive possessio 
hominis: Quod autem oves et boves pecora vocen- 


tur testificatur Scriptura : Et fuerunt illi pecora: 


oeium et pecora boum. Repleta est terra, ver- 
nabat fructibus, protulit animalia ; desiderabatur 
demum pater familias; clum ornatum fuerat, 
terra vario decore splendebat, repletum erat mare, 
aer avium multitudine ornatus erat. Omnia pa- 
rata erant, et. desiderabatur homo. Non illi con- 
tumelize est, quod sit postremus, sed hoc illi ce- 
dit honori : praeparatur enim domus, et inducitur 
pater familias. Nihil quippe Deus intempestive 
et sine modo facit, sed cuncta ad certum usum. 
Ac vide ordinem. Primo fecit Deus herbam et 
fomnum, δὲ postea animalia qua his nutrirentur, 
Nisi enim essent alimenta, intempestiva fuisset 


καρπὸν συστέλλεται. "Emi δὲ τῶν δένδρων τὰ ἐναντία 
ἐστὶν εὑρεῖν. Πρὶν γεννηθῇ οὐχ ὥγχωται * ὅταν γεν- 
νήσῃ τότε παχύνεται, ὃ χαρπὸς αὔξεται, καὶ ἣ ῥίζα 
πληθύνεται, xol οὔτε μείωσις τῇ γεννώσῃ ῥίζῃ, οὔτε 
ἐλάττωσις τῷ γεννηθέντι προσγίνεται. Ἣ ἄμπελος 
γεννᾷ οὐ xo" ἡμᾶς - Θεὸν ἐὰν ἀκούσῃς ὅτι ἐγέννησεν, 
ἀνθρώπινα πάθη περιάπτεις τῷ πᾶσαν ἀνθρωπίνην 
ὑπερθαίνοντι φύσιν ; 


Καὶ εἶπεν ὁ Θεός - ἐξαγαγέτω ἢ γὴ ψυχὴν ζῶσαν 


χατὰ γένος, τετράποδα, ἑρπετὰ, θηρία. Τὰ τετράποδα 
χτήνη ἐστίν - ἑρπετὰ, θηρία, ὄφις, δράχων - οὗ γὰρ 


μόνον τὰ θηρία τὰ ὑποπίπτοντα χτήνη λέγεται, ἀλλὰ 
xxi τὰ ἀχθοφόρα. Πᾶν χορτοφάγον, εἴτε βοῦς, εἴτε 
πρόθατον, κτῆνος καλεῖται, χτῆνος παρὰ τὸ χτῆμα εἷ- 
ναι τοῦ ἀνθρώπου. Ὅτι δὲ χτήνη χαλεῖται xa πρόδατα 
xal βόες, μαρτυρεῖ ἣ Γραφή Καὶ ἐγένοντο αὐτῷ 
χτήνη προδάτων xol χτήνη βοῶν. ᾿Επληρώθη ἣ γῆ, 
ἐχόμα τοῖς καρποῖς, προήνεγχε τὰ ζῶα * ἔλειπε λοιπὸν 
ὃ οἰκοδεσπότης * ὃ. οὐρανὸς ἐχεχαλλώπιστο, ἢ γῆ ἐπε- 
ποίκιλτο, ἣ θάλασσα ἐπεπλήρωτο, ὃ ἀὴρ. ὀρνίθων 


€ ἐχεχόσμητο πλήθει. Πάντα ἦν ἕτοιμα, xal ἔλειπεν ὃ 


ἄνθρωπος. Οὐχ δόρίζεται δὲ τῷ εἶναι τελευταῖος, 
ἀλλὰ τιμᾶται: παρασχευάζεται γὰρ ὃ οἶχος, xol εἰσά- 
γεται ὃ οἰκοδεσπότης. Οὐδὲν γὰρ 6 Θεὸς οὔτε ἀκαίρως, 
οὔτε ἀμέτρως ποιεῖ, ἀλλὰ πάντα διὰ τὴν χρείαν. Καὶ 
βλέπε τὴν τάξιν. Πρῶτον ἐποίησεν ὃ Θεὸς βοτάνην 
xo χόρτον, xai τότε τὰ θηρία τρεφόμενα. Καὶ εἰ οὐχ 
ἣν τὰ τρέφοντα, ἄκαιρος ἦν ἡ δημιουργία τῶν ζῴων, 
ζημιουμένη τῶν καρπῶν τὴν ἔνδειαν. ᾿Εποίησε τὰ τρέ- 
φοντα, xol τότε τὰ τρεφόμενα προπαρασχευάζει * 
πρῶτον τὰς χρείας, καὶ οὕτως εἰσάγει τὰ τῆς χρείας 


- "m ^ - -— 
animalium creatio, quae penuria fructuum labo- D μεθέξοντα. Οὕτω x«i ἐπὶ τῶν Γραφῶν ἐποίησε. 


DE 


Προέλαδον τὸν Χριστὸν αἱ Γραφαὶ πρῶτον χηρύτ- 
τὸυσαι, xo τότε ἦλθεν ὃ μαρτυρούμενος. Προέλαδον 
αἵ μαρτυρίαι, ἵνα πιστευθῇ 6 μαρτυρούμενος. Προέλα- 
εν ὃ νόμος, ἵνα κηρύξη τὸν νομοθέτην. Προέλαόον 
προφῆται, ἵνα ἑρμιηνεύσωσι τὸν προφητευόμενον. Καὶ 
ὅρα τοῦ Θεοῦ τὴν σοφίαν. Τὰς Γραφὰς τῶν προφητῶν 
οὗ συνεχώρησεν ἐν τῇ Ἐχχλησίᾳ μόνον εἶναι; ἀλλὰ 
x«i πρὸς Ἰουδαίους " ἵνα ἐλέγχωνται, εἴασεν αὐτὰς 
xal. παρὰ Ἰουδαίοις τοῖς ἀναξίοις, τοῖς θεομάχοις, τοῖς 
ἐχθροῖς τοῦ Χριστοῦ. Διατί οὖν τοῦτο πεποίηχε; καὶ μὴ 
ἔλαθεν αὐτὰς παρ᾽ αὐτῶν ; Φανερὰ ἢ αἰτία, xol οὐ 
πολλῆς κατασχευῆς δεομένη. Ἵνα ἀνύποπτον ἦ τὸ ἐμὸν 
κήρυγμα. Εἰ μόνος εἶχον τοὺς προφήτας, ἐνὴν ἀντει- 
πεῖν τῷ ἀπιστοῦντι. ᾿Ετόλμησα εἰπεῖν ἐγὼ, ὅτι εἶπε 
Μωῦσῇς, ἡΞεῖπεν Ἡσαΐας, ἢ εἶπε τὸ λοιπὸν τῶν 
προφητῶν τάγμα, περί τε Χριστοῦ, καὶ τῶν χατὰ τὸν 
καιρὸν τῆς παρουσίας αὐτοῦ γενησομένων: "Evzv ἀν- 
τειπεῖν τῷ βουλομένῳ καὶ φάσκειν * πόθεν τοῦτο, ὅτι 
Μωῦσῆς ἐγένετό τις προφήτης, καὶ εἶπε ταῦτα, ἢ 
ἐχήρυξεν, ὡς ἠθελήσατε ὑμεῖς οἱ Χριστιανοὶ πρὸς 


MUNDI CREATIONE ORATIO 1V. 


551 
raret. Fecit alimenta, et post ea qua iis alerentur 
condidit; primo ad. usum. necessaria, deinde in- 
ducit ea quz illis uterentur. Eodem modo se in 
Scripturis gessit. Antecesserunt Christum Scri- 
pturz ipsum przdicantes, et tunc venit is quem 
prodicabant. Processerunt testimonia, ut crede- 
retur ei, de quo testimonium ferebatur. Precessit 
lex, ut przdicaret legislatorem. Processerunt pro- 
phetz , ut. illum declararent de quo. vaticinaban- 

E tur. Ac vide sapientiam Dei. Scripturas prophe- 
tarum non sivit in Ecclesia selum esse, sed et apud 
Judzos : ut illi coargueréntur, reliquit eas apud 
Judzos indignos, Dei hostes, Christi inimicos. 
Cur ergo id fecit, nec ab illis Scripturas abstulit? 
Evidens causa est, nec multa probatione opus ha- 
bet. Ut przdicatio mea non suspecta csset. Si solus 
prophetas haberem, posset incredulus contradi- 
cere. Aususne essem ego dicere, Dixit Moyses, 
dixit Isaias, aut dixit reliquus prophetarum ordo, 
de Christo, et de iis que tempore adventus ejus 


σύστασιν τῶν οἰχείων δογμάτων καὶ προφήτας πλάσαι, 472 eventura erant? Poterat quivis respondere : Un- 


xa ὀνόματα μυθεῦσαι; ἡμεῖς Ex τούτου πρόχριμα 
ὀφείλομεν ὑπομένειν; Nüv δὲ πᾶσα τῷ ἀντιλέγειν 
βουλομένῳ, κἂν μαχρὰν ἔχοντι δικαιολογίαν, περτήρη- 
ται πρόφασις, διὰ τὸ ταύτας τὰς. μαρτυρίας παρ’ 
αὐτοῖς τυγχάνειν, ἃς ἡμεῖς πρὸς σύστασιν τῶν οἰκείων 
φέρομεν δογμάτων. Πόθεν γὰρ μὴ δυνατὸν ἐλέγξαι 
τὴν τούτων ῥᾳδιουργίαν ; “Ἵνα τοίνυν μὴ ταῦτα λέγη- 
ται, συνεχώρησε παρ᾽ ἐχείνοις τὰ τῶν Γραφῶν τυγχά- 
νειν βιθλία, ἵνα xv. ἐγὼ ἀπιστηθῶ ὡς πρὸς χάριν 


τῶν οἰχείων δογμάτων πλαττόμενος διὰ τὴν οἰχειό-. 


τητα, ἐχεῖνοι πιστευθῶσι διὰ τὴν ἀλλοτριότητα. "Ev 
ἐρωτήσης ᾿Ιουδαῖον, οὐ λέγω τὸν χυδαῖον xal δημώδη 
ὄχλον, ἀλλὰ τὸν ἐντὸς λόγου καὶ νόμου, ἔστι Χριστός: 
καὶ οὐ λέγει ὅτι οὖκ ἔστιν, ἀλλ᾽ ὅτι ἐστὶ μὲν, οὖχ 
οὗτος δὲ ὃν ὑμεῖς λέγετε, ἀλλ᾽ ἄλλος" τέως τὸ πρᾶγμα 
οὖχ ἀνέτρεψε, περὶ δὲ τὸ πρόσωπον ἐδίστασεν. Ἄλλο 
δέ ἐστιν ἀρνήσασθαι πρᾶγμα; ἄλλο δὲ πρόσωπον. Οἷον 
ἐάν τις ἐνάγη μοι περὶ χρέους, ἄλλο ἐστὶν εἰπεῖν, οὐ 
χρεωστῶ, καὶ ἄλλο ἦν εἰπεῖν, οὐ σοὶ χρεωστῶ, ἀλλ᾽ 
ἄλλῳ. Τέως τὸ χρέος ὡμολόγηται. Ὅτι μὲν οὖν ἐστι 
Χριστὸς, ὁμολογοῦσιν, ἀμφιθάλλουσι δὲ εἰ οὗτός ἐστιν 
5 παρ᾽ ἡμῶν κηρυττόμενος, καὶ τὸν μὴ ὄντα ἐχδέχον- 
ται; ἐπειδὴ τὸν ὄντα ἠρνήσαντο. Καὶ πρόσεχε αὐτὸν 
τὸν νομοθέτην Μωῦσέα αὐτῇ τῇ τοῦ ἀνθρώπου χατα- 
σχευῇ εἰσαγαγόντα τὸν Υἱὸν xol τὴν γνῶσιν αὐτοῦ. 
Εἶπε, Γενηθήτω στερέωμα * εἶπε, Βλαστησάτω ἣ v7 
εἶπε, ᾿Εξαγαγέτω τὰ ὕδατα. “Οτερῆἦλθεν εἰς τὸν ἄνθρω- 
mov, λέγει" Καὶ εἶπεν 6 Θεὸς, ποιήσωμεν" ἄνθρωπον. 
᾿Ἐρωτῶ Ἰουδαῖον - εἰ μόνος ἐστὶ, xo οὖχ ἔστι μετ’ 
αὐτοῦ Υἱὸς ὃν χηρύττομεν, εἰ οὐκ ἔστι Πνεῦμα ἅγιον 
ὃ προσχυνοῦμεν, τίνι εἶπε, Ποιήσωμεν ἄνθρωπον; Τὸν 


denam scimus Moysem fuisse prophetam, et hc 
dixisse, aut predicasse, quemadmodum — vobis 
Christianis ad confirmationem doctrinz vestro 
blaterare visum est, prophetas nempe fingere, et 
nomína fabulose comminisci ? nosne debemus hanc 
auctoritatem admittere? Nunc vero contradicenti, 
etiamsi magnis munitus sit ratiociniis, omnis 
sublata occasio est, eo quod illa testimonia apud 
ipsos deposita sint, quae nos ad dogmatum nostro- 
rum defensionem afferimus. Unde enim coargui 
non possit eorum levitas? Ne igitur hac dicantur, 
permisit ut libri Scripturarum apud illos essent, 
ut si mihi fides: negetur, quasi ad propriorum 
dogmatum gratiam illa confinxerim, illis fides 
habeatur, qui ab illis dogmatibus abhorrent. Si 
Judcum interroges, non dico quemdam de plebe 
ac de turba, sed qui et verbo polleat et legem te- 
neat, Estne Christus? et non dicat non esse, sed 
esse quidem, at non esse hunc, quem vos dicitis, 
sed alium : hactenus ille rem non evertit, sed 
personam in dubium vocavit. Aliud porro est rem 
, negare, aliud vero personam. Ut si quis a me de- 

bitum reposcat, aliud est dicere, Non debeo, οἱ 

aliud dicere, Non tibi, sed alii debeo. Interim 

debitum in confesso est. Quod igitur Chri- 

stus. sit, id illi confitentur, dubitant autem an 

hic sit, qui a nobis praedicatur, et eum qui 

non exsistit admittunt, quia eum qui vere est ne- 

garunt. Et advertas velim, ipsum legislatorem 

Moysem ipsa hominis formatione Filium indu - 

Cere, ejusque cognitionem. Det ἔξω firma- 


Scripture 
cur Judeis 
relicto. 


552 
mentum : dixit, Germinet terra; dixit, Edu- 
cant aque. Cum autem venit ad hominem ait : 
Et dixit. Deus, Faciamus hominem. Interrogo 
Judieum : Si solus est, nec est cum eo Filius, 
quem przdicamus, si non est Spiritus sanctus, 
quem adoramus, cuinam dixit, Faciamus homi- 
nem ? Calum jussu solo facit, terram et reliqua 
similiter : cum hominem creat, divinitatem Filii 
demum volens quasi per fenestras conspiciendam 
praebere, dicit, Faciamus hominem ; ut ostendat 
illum in prioribus etiam creandis sibi socium 
fuisse. Aiunt itaque Judzi in angustum redacti, 
nec valentes ita apertam dictionem mutare, ipsum 
id angelis dixisse : quoniam dictionis naturam 
aperte negare non possunt, alio modo negationem 
Angeli ma- llam insinuant. Cuinam igitur dixit, Faciamus ? 
jores nobis. Angelis, inquiunt. Quaero, Utri majores sunt, an- 
geli, an homines? Sane angeli. Nam quando 
etiam admodum in virtute profecimus, ne tunc 
quidem illos superamus, sed pares eis sumus. 
Nunc vero iis natura longe inferiores sumus, in- 
corporeisque angelis sumus minores. 

6. Audi Davidem hac de re testificantem : Quid 
est homo, quod memor es ejus, aut filius ho- 
minis, quoniam -visitas eum? Minuisti eum 
paulo minus ab angelis. Certe minores angelis 
sumus : nos inferiores, angeli majores. Si cum 
hominem illum minorem faceret, opus habuit an- 
gelis consiliariis et adjutoribus, cum majores fa- 
ceret, non unum nempe angelum, sed illa millia 
millium innumerabilium; quemadmodum enim 
luminaria simul omnia. fecit, sic et angelos et ar- 
changelos simul; et tot sunt ut omnem superent 
Dan. 7.xo, numerum, clamatque Daniel : Decies millies 

dena millia ministrabant ei, et millia millium 
adstabant éi. Dena millia denorum millium an- 
gelorum fecit, milliaque millium archangelorum, 
nec opus habuit consiliario aut adjutore, et cum 
unum faceret luteum hominem, consilio utitur, ser- 
monem confert, consilium init? Quis est homo? 
nonne terra et de terra? nonne cinis et favilla ? Cla- 
Gen, 8,  matque Abraham suam praedicans vilitatem : Ego 
37: autem sum terraet cinis. Quid sunt angeli ? nonne 
spiritrs? nonne ignis? Audi Davidem clamantem : 
Dal, 103, Qui facit angelos suos spiritus, et ministros 
4. suos ignem urentem. Cum ignis naturam conde- 
ret, intelligentes et incorporeos spiritus, non opus 
habuit consiliario, non socio, non alio quopiam in 
opere adjutore : et cum eum qui de terra est con- 


Psal.8.5. 
6. 


ἃ [Savil. αὐτόν. Combefis. αὐτοῦ.] 
» [Savil. in marg. e conj. supplet πολλῷ μᾶλλον, vel 


SEVERIANI 


οὐρανὸν ποιεῖ προστάγματι μόνῳ, τὴν γῆν ὁμοίως καὶ 
τὰ λοιπά" ὅτε τὸν ἄνθρωπον δημιουργεῖ, τὴν θεογνω- 


D σίαν λοιπὸν τοῦ Υἱοῦ ὡς διὰ θυρίδων παραχύψαι 


βουλόμενος, λέγει, Ποιήσωμεν ἄνθρωπον, ἵνα δείξῃ 
καὶ τῶν πρώτων * αὐτῷ συνεργόν. Λέγουσι τοίνυν οἱ 
Ἰουδαῖοι στενούμενοι, μιὴ δυνάμενοι τὸ προφανὲς με-- 
τατιθέναι τῆς λέξεως, ὅτι τοῖς ἀγγέλοις εἶπεν - ἐπειδὴ 
φανερῶς ἀρνεῖσθαι οὗ δύνανται τῆς λέξεως τὴν φύσιν, 
ἑτέρῳ τρόπῳ πὼς ταύτης τὴν ἄρνησιν ἐπεισάγουσιν. 
Τίνι τοίνυν εἶπε, Ποιήσωμεν; Ἀγγέλοις, φησίν. ᾿Πρωτῶ, 
τίνες μείζους, οἱ ἄγγελοι, ἢ οἱ ἄνθρωποι; Πάντως οἱ 
ἄγγελοι. Ὅταν γὰρ πάνυ φθάσωμεν εἰς ἀρετῆς μέτρον, 


E τότε ἐχείνους οὐχ ὑπερύαίνομεν, ἀλλ᾽ ἐχείνοις ἰσούμε- 


θα. Νῦν δὲ πολὺ τὴν ἐκείνων ὑποδεθήχαμεν φύσιν, καὶ 
ἐλάττους τῆς ἀσωμάτου τῶν ἀγγέλων τυγχάνομεν xa- 
ταστάσεως. 


Ἄχουε περὶ τούτου Δαυὶδ μαρτυροῦντος " Τί ἐστιν 
ἄνθρωπος, ὅτι μιμνήσχῃ αὐτοῦ, ἢ υἱὸς ἀνθρώπου, ὅτι 
ἐπισχέπτῃ αὐτόν; ᾿Ηλάττωσας αὐτὸν βραχύ τι παρ 
ἀγγέλους. 'Γέως ἠλαττώμένοι ἐσμὲν παρ᾽ ἀγγέλους 
ἡμεῖς ἐλάττους, οἵ ἄγγελοι μείζους. Ei τὸν ἄνθρωπον 
τὸν ἐλάττονα ποιῶν, χρείαν ἔσχε συμθούλων τῶν ἀγγέ- 
λων ἢ συνεργῶν," ὅτε τοὺς μείζους ἐποίει, οὐχ ἕνα 


ἄγγελον, ἀλλ᾽ ὁμοῦ τὰς μυριάδας ἐχείνας τὰς ἀναρι- 


θμήτους- ὥσπερ γὰρ τοὺς φωστῆρας ὁμοῦ πάντας 
ἐποίησεν, οὕτω ἀγγέλους καὶ ἀρχαγγέλους ὁμοῦ" 
καὶ τοσοῦτοί εἶσι ὅτι τὴν τῶν ἀριθμῶν ὑπερθεδήκασι 
φύσιν, καὶ βοᾷ Δανιήλ Μύριαι μυριάδες ἐλειτούργουν 
αὐτῷ, χαὶ χίλιαι χιλιάδες παρειστήχεισαν αὐτῷ. 
Μυρίας μυριάδας ἐποίησεν ἀγγέλων, καὶ χιλίας χιλιά- 
δας ἀρχαγγέλων, καὶ οὐ χρεία συμδούλου ἢ συνεργοῦ, 
καὶ ἕνα ποιῶν πήλινον ἄνθρωπον βουλῇ κέχρηται, 
λόγον εἰσάγει, συμδουλὴν λαμθάνει; 'Εί ἐστιν ἄνθρω- 
πος; οὗ γῆ καὶ ἀπὸ γῆς; οὐ κόνις μόνον xal τέφρα; 
Καὶ βοᾷ ᾿ἈΑὐραὰμ τὴν ἑαυτοῦ χηρύττων εὐτέλειαν - 
᾿Εγὼ δέ εἰμι γῆ καὶ σποδός. Τί εἶσιν ἄγγελοι; οὗ 
πνεῦμα; o0 πῦρ; Καὶ ἄκουε τοῦ Δαυὶδ βοῶντος. Ὃ - 
ποιῶν τοὺς ἀγγέλους αὑτοῦ πνεύματα, xal τοὺς λει- 
τουργοὺς αὑτοῦ πῦρ φλέγον. Τὴν τοῦ πυρὸς φύσιν 
ἐργαζόμενος, τὰ νοερὰ χαὶ ἀσώματα πνεύματα, οὐ 
χρείαν ἔσχε συμῥούλου, οὐ συνεργοῦ, οὖχ ἑτέρου τινὸς 
πρὸς συμμαχίαν τῶν γενομένων" xal τὸν ἀπὸ γῆς 
ποιῶν, τὸν οἰχτρὸν, τὸν εὐτελῆ, τὸν μικρὸν ὕστερον 


πόσῳ μᾶλλον, Sed intercepta series orationis infra con- 
tinuatur.] 


ΒΕ MUNDI CREATIONE ORATIO 1V, 


οὐχ ἐσόμενον, τὸν τάφῳ διαλυόμενον, τὸν καιροῖς δα-- 
πανώμενον, βουλὴν εἰσάγει, σχέψιν ποιεῖται; Ναὶ, 
φησὶν, ἐνδέχεται Δεσπότην διὰ πολλὴν ἀγαθότητα 
εἰπεῖν δούλοις παρεστῶσι * τί δεῖ γενέσθαι; τί ποιῶμεν ; 
Συγχωρῶ xol τοῦτο, xal μετὰ τὸν τοσοῦτον ἀγῶ- 
να, δίδωμι τὸ, Ποιήσωμεν, πρὸς ἀγγέλους εἰρῆσθαι. 
'TÀ, Ποιήσωμεν, ἤχουσας - τὸ, Κατ᾽ εἰχόνα χαὶ δμοί- 
σιν, οὐχ εἶδες; Τούτῳ γὰρ ὀφείλω τῷ λόγῳ xol 


Ἰουδαίων χαὶ αἱρετιχῶν ἀποῤῥάψαι στόματα. Οὔτε: 


γὰρ Ἰουδαῖος, οὔτε πάλιν αἱρετιχὸς ὃ αὐτὸς xac 
ἀλήθειαν Ἰουδαῖος, μᾶλλον δὲ xal χείρων " of μὲν γὰρ 
τὸ σῶμα ἐσταύρωσαν τὸ δρώμενον, οἵ δὲ τὴν θεότητα 
τὴν ἀόρατον πολεμοῦσι. μᾶλλον δὲ τὴν ἑαυτῶν σωτη- 
ρίαν. Ἀλλὰ χἀχεῖνοι ἠλέγχθησαν ἀδυνάτοις ἐπιχειρή- 
σαντες πράγμασιν. Διὸ καὶ δίκην μερικὴν ταύτης τῆς 
τόλμης ἐπὶ τοῦ παρόντος δεδώκασιν, ἀνὰ πᾶσαν τὴν 
οἰκουμένην τὸ ἑαυτῶν διεσπαρμένον θεασάμενοι γένος. 
Ὕστερον γὰρ αὐτοῖς $ τελεία ἐπαχθήσεται δίκη, ὅτε τὸ 
πάνδημον μέλλει συγχροτεῖσθαι χριτήριον. Καὶ αὐτοὶ 
δὲ τῷ δέοντι χαιρῷ τὰς ἀξίας παρὰ τοῦ αὐτοῦ ἀπαι- 
τηθήσονται δίκας. Τοῦτο τί οὖν ἐστι, διὸ πάντας ὑμῖν 
τούτους παρεθέμην λόγους; Βούλομαι γὰρ πάλιν τῆς 
᾿ ἀκολουθίας γενέσθαι. Οὐ τολμᾷ οὔτε αἱρετικὸς, οὔτε 
Ἰουδαῖος εἰπεῖν, ὅτι μία εἰκὼν xol δμοίωσις Θεοῦ χαὶ 
ἀγγέλων. * Μὴ γὰρ ἄγγελοι, οἵ γενόμενοι, συνεργοὶ 
ἦσαν τοῦ Θεοῦ; Λειτουργοὶ μόνον, ὑμνοῦντες, εὖχαρι-- 
στοῦντες, εἴδότες ὅτι ἐγένοντο, P ὅτι πρὸ τούτου οὖκ 
ἦσαν, καὶ πνεύματι ἀγαθότητος ἐγένοντο * xal ἑστή- 
χασι θεωροὶ, βλέποντες τὰ γινόμενα μετ’ αὐτούς. 
ἼΕόλεπον οὐρανὸν ἐκ τοῦ μὴ ὄντος γινόμενον, χαὶ ἐξε- 
πλήττοντο - θάλασσαν ἀφοριζομένην, χαὶ ἐθαύμαζον - 
ἐθεώρουν γὴν χοσμουμένην, καὶ ἔφριττον. Ὅτι δὲ οὐκ 
ἦσαν ἄγγελοι συνεργοὶ, ἀλλὰ θαυμασταὶ, λέγει 6 


Θεὸς πρὸς τὸν "Id: “Ὅτε ἐποίησα ἄστρα, ἤνεσάν με v illud et loquentem significat et audientem, Vide 


πάντες ἄγγελοι xal ὕμνησαν. Ποιήσωμεν ἄνθρωπον. 
Τὸ ῥῆμα δηλοῖ τὸν λέγοντα καὶ τὸν ἀκούοντα. Ὅρα τῆς 
ὀρθοδόξου πίστεως τὴν ἀχτῖνα λάμπουσαν ἀεί xol 
ἥλιος φαίνων τὴν ἑαυτοῦ ἀχτῖνα συνῆψεν. Ποιήσωμεν 
ἄνθρωπον κατ᾽ εἰχόνα ἡμετέραν καὶ ὁμοίωσιν. Ἐφύ- 
λαξε χαὶ τῶν ὑποστάσεων τὴν τάξιν, χαὶ τῆς οὐσίας 
τὸ μονοειδές. Ποιήσωμεν ἄνθρωπον χατ᾽ εἰκόνα. Οὐ 
κατ᾽ εἰκόνας- οὐχ ἄλλη γὰρ εἰχὼν Πατρὸς, καὶ ἄλλη 
Υἱοῦ. Ποιήσωμεν ἵνα τὸ πληθυντιχὸν τῶν ὑποστά.- 


2 Haec apud Cosmam Agy ptium habentur p. 525. 
b [Hac, ὅτι πρὸ c... ἐγένοντο, desunt in Sayil. Montt, 


ζ 


D facinoris in praesenti dederunt, genus suum viden- 


555 


dit, miserum illum, vilem ui brevi postea tem- 
7 Ω j q " 

pore non futurüs est, qui in sépulcro dissolveiur, 

qui tempore consumetur, consilium init, consul- 


C tat? Etiam, inquiet, decet Dominum ob summam 


suam bonitatem, dicere. famulis prasentibus, 
Quid fieri oportet? quid faciemus? Hoc quoque 
concedo, ac post tantum certamen, admitto, illud, 
Faciamus, ad angelos dictum fuisse. Illud, Fa- 
ciamus, audisti; illud vero, Secundum imagi- 
nem et similitudinem. non[vidisti? Hoc enim 
verbo Judzorum et hereticorum ora obstruam. 
Neque enim Jud»us, neque rursum hereticus, 
ipse quoque vere Judaeus ; imo pejor : illi nam- 
que corpus visibile crucifixerunt j hi vero divini- 
tatem. invisibilem impugnant ; imo vero ipsorum 
salutem. Verum et illi impossibilia aggredi de- 
monstrati sunt. Quapropter partim penas hujus 


Sententia 
imperfe - 

cta, 

ies per totam orbem dispersum. Demum autem 

illis extrema ultio est infligenda, quando extre- 

mum omnium judicium reddendum erit. Atque 

ab ipsis suo tempore promeritz repetentur poenz. 

Quid causa igitur est, eur hos omnes Sermones 

vobis proposuerim ? Volo enim rursum seriem re. 

petere. Non. audet hereticus, nee audet. Judius 

dicere, unain esse Dei et angelorum. imaginem.. 

Num angeli, qui facti sunt, adjutores Dei fuerint ? 


E Ministri solum erant, laudantes, gratias agentes, 


gnari se factos esse, et antéa non fuisse, ac nutu 
voluntatis illius creatos fuisse : stabantque con- 
templantes, videntesque ca quz post ipsos facta 
fuerant. Videbant celum ex nihilo factum, et stu- 
pebant; mare segregatum, et mirabantur; con- 
templabantür terram ornatam, et exhorrescebant. 
Quod autem angeli non adjutores fuerint, sed ad- 
miratores, ait Deus Jobum alloquens : Quando νον. 38. ;. 
feci stellas, laudaverunt me omnes angeli et 
celebraverunt. Faciamus hominem.. Dictum 


orthodoxa fidei radium semper splendentem : et 

sol lucens radium suum adjunxit. Faciamus ho- Illud, /a- 
minem. secündum imaginem et similitudinem "warm 
nostram. Persónarum ordinem servavit, et sub- et unitatem 
stantize unitatem. Faciamus hominem Secundum *»bindicat, 
imaginem. Non secundum imagines : neque enim 

alia est imago Patris, alia Filii. Faciamus : ut 
personarum. pluralitatem | ostendat 3 Secundum 
imaginem nostram ; ut consubstantialitatem de- 

claret. Quisnam vero est magni hujus sermonis 


νεύματι ἀγαθότητος legisse videtur. ] 


Isai. 9. 6. 


Psal. 81.6. 


Exod.7.1. 


554 
et admiranda creationis socius. Judzi contradi- 
cunt, ac vel confutati impudenter se gerunt; hz- 
retici insaniunt, veritas. impugnatur, pietatis do- 
ctrina inyictam prz se fert confessionem. 


7. Unde igitur ostendemus cui dixerit, Facia- 
mus hominem? aut quis est. ejus consiliarius ? 
Illud enim; aciamus, przsentiain. consiliarii 
exigit. Ait itaque beatus Isaias de unigenito Filio: 
Dei, qui propter nos humana venit forma : Puer 
natus est nobis, filius et juvenis datus est. Qui 
non erat puer natus est; qui erat Filius, datus est. 
Et vocabitur nomen ejus, magni consilii ange- 
lus, nempe pueri, qui Filius erat propter divini- 
talem, puer autem propter humanitatem. Magni 
consilii angelus, admirabilis. consiliarius. Si 
porro consiliarium cui dixit, Faciamus hominem 
secundum imaginem et similitudinem nostram, 
magni consilii Angelum vocas, nondum, o pro- 
pheta, dignitatem ejus qui a te consiliarius vocatur 
declarasti. Fuit enim οἱ Moyses consiliarius : vi- 
debatur enim consilium dare cum diceret : 176 oc- 
cidas eos, ne forte dicant gentes : Eo quod non 
posset illos prole augere, occidit eos. Verum 
he miraculum ad consiliarium usque statueris : ne: 
commune nomen feceris, etsi multi consiliarii sint, D 
ne contumelia afficiatur is qui solus est. At non- 
dum, inquit, ejus qui praedicatur dignitatem nosti. 
Audi de admirabili consiliario; [saias enim id quod 
sequitur ab eo, quod przcedit, interpretatur : Zd- 
mirabilis, inquit, consiliarius, Deus fortis. 
Recte Deo fortitudinem adjunxit. Quare? Quem- 
admodum enim multi fuere consiliarii, neque 
tamen ideo unius consiliarii dignitas lzdi debuit; 
sic quia multi fuere dii (nam ait : Ego dixi, dii 
estis, οἱ filii .4ltissimi omnes; ac rursum ait 
Deus Moysi, Eece posui te in deum Pharaonis), 
hic qui przdicatur non debuit contumelia affici. 
Ac ne putes eum ita deum esse, ut erat Moyses, ut 
erant apostoli, addidit, Deus fortis. Moyses deus 
erat, non fortis, sed fortitudine donatus, Aliud est 
fortitudine donatus, et aliud fortis. Aliud. gra- 
tiam. commodans, aliud accipiens. P/eus fortis. 
Moyses deus erat fortitudine. donatus, etiamsi 
grandium miraculorum patrator; verum: gratiam 
accipit. Sub potestate erant apostoli, potens est 
Servator, et tribuit. Deus fortis. Neque hoc tan- ἘΞ 
tum satis habuit, sed adjicit, potens, ut et nos et A 
hzreticos doceret, ne sub potestate diceremus eum 
qui ipsi potestati imperat. Aliud est sub potestate 
constitutus , aliad. potens. Vis nosse discrimen 


C 


£ 


cC 


SEVERIANI 


σεων δείξη. Κατ᾽ sixóva ἡβετέραν ἵνα τὸ ὁμοού- 
σιον ἑρμηνεύση. Τίς ἐστι τούτου τοῦ μεγάλου λόγου xat: 
τῆς θαυμαστῆς δημιουργίας χοινωνός ; ᾿Ιουδαῖοι &y- 
τιλέγουσι, καὶ ἐπιστοικιζόμενοι ἐπαισχυντοῦσιν * αἷρε-- 
τικοὶ μαίνονται, ἣ ἀλήθεια πολεμεῖται, ὃ τῆς εὐσεδείας 
λόγος ἀήττητον ἔχει τὴν ὁμολογίαν. 

Πόθεν οὖν παραστήσομεν τίνι εἶπεν, Ποιήσωμεν 
ἄνθρωπον; ἢ τίς ἐστιν αὐτοῦ σύμῥουλος; Τὸ γὰρ» 
Ποιήσωμεν, ὄψιν ἀπαιτεῖ συμδούλου. Λέγει τοίνυν 6 
μαχάριος Ἣ αΐας περὶ τοῦ μονογενοῦς Υἱοῦ τοῦ 


. Θεοῦ, τοῦ δι’ ἡμᾶς σχήματι τῷ καθ᾽ ἡμᾶς ἐπιδημή- 


σαντος, ὅτι Παιδίον ἐγεννήθη ἡμῖν, υἱὸς xaX νεανίσχος. 
ἐδόθη. Τὸ μὴ ὃν παιδίον ἐγεννήθη" ὃ δὲ ὧν Υἱὸς 
ἐδόθη. Καὶ καλεῖται τὸ ὄνομα αὐτοῦ μεγάλης βουλῆς 
ἄγγελος, τοῦ παιδίου, Υἱοῦ μὲν διὰ τὴν θεότητα, 
παιδίου δὲ διὰ τὴν ἀνθρωπότητα. Μεγάλης βουλῆς: 
ἄγγελος, θαυμαστὸς σύμβουλος. Εἰ δὲ τὸν σύμῥουλον, 
ᾧ εἶπεν; Ποιήσωμεν ἄνθρωπον χοτ᾽ εἰχόνα: χαὶ χαθ΄. 
ὁμοίωσιν ἡμετέραν, μεγάλης βουλῆς ἄγγελον xad y 
οὐδέπω, προφῆτα, ἐμήνυσας τὸ ἀξίωμα τοῦ παρὰ 
σοῦ χηρυσσομένου συμθούλου. ᾿Εγένετο γὰρ xoà Νωυ- 
σὴς σύμδουλος - ἐδόκει γὰρ συμδουλεύειν λέγων: Μὴ 
ἀποχτείνῃς αὐτοὺς, μήποτε εἴπωσι τὰ ἔθνη - διὰ τὸ 
μὴ δύνασθαι αὐτοὺς τεχνῶσαι, ἀπέχτεινεν αὐτούς. 
᾿Αλλὰ “μὴ στήσῃς τὸ θαῦμα μέχρι τοῦ συμθούλου * μὴ 
χοινοποιήσῃς τὸ ὄνομα. Ei xol πολλοὶ σύμουλοι, 
μὴ ϑόριζέσθω ὁ μόνος. Ἀλλ᾽ οὐδέπω ἐνόησας, φησὶ, 
τὸ ἀξίωμα τοῦ χηρυττομένου. Ἄκουε περὶ τοῦ θαυ- 
μαστοῦ συμούλου * ἑρμιηνεύει γὰρ ὁ Ἡσαΐας ἀπὸ τοῦ 
προεξελθόντος τὸ ἑπόμενον. Θαυμαστὸς, φησὶ, σύμ.-- 
ὅουλος, Θεὸς ἰσχυρός. Καλῶς προσέθηχε τῷ Θεῷ τὸ 
ἰσχυρόν. Διατί; “Ὥσπερ γὰρ ἐγένοντο πολλοὶ σύμθου- 
λοι, xal οὖ διὰ τοῦτο ἔδει τρωθῆναι τὸ ἀξίωμα τοῦ 
ἑνὸς συμθούλου - οὕτως ἐπειδὴ πολλοὶ ἐγένοντο θεοὶ 
(γὼ γὰρ εἶπα, θεοί ἐστε, καὶ υἱοὶ Ὑψίστου πάντες" 
xol πάλιν εἶπεν ὁ Θεὸς τῷ Μωῦσεϊ, ᾿Ιδοὺ τέθεικά σε 
εἰς θεὸν τῷ Φαραώ), οὗτος ὃ κηρυττόμενος οὐχ ὥφειλεν: 
δόρισθῆναι. Καὶ ἵνα μὴ νομίσῃς, ὅτι θεὸς, ὡς ὅδ. 
Μωὺῦσῆς, ἢ ὡς οἵ ἀπόστολοι, ἐπήγαγε, Θεὸς ἰσχυρός. 
Μωῦσῆς θεὸς, οὐκ ἰσχυρὸς, ἀλλ᾽ ἐνισχυόμενος. Ἄλλο 
ἐστὶν ἐνισχυόμενος, ἄλλο ἰσχυρός. Ἄλλο δανείζων 
χάριν, ἄλλο λαμόάνων. Θεὸς ἰσχυρός. Mois θεὸς 
ἐνισχυόμενος, χἂν μεγάλων ἢ θαυμάτων ἐργάτης; ἀλλὰ 
λαμδάνει τὴν χάριν. Ὑ πεξούσιοι οἵ ἀπόστολοι; ἐξουσια- 
στὴς ὃ Σωτὴρ, καὶ δίδωσι. Θεὸς ἰσχυρός. Θὐχ ἠρχέσθη. 
δὲ οὐδὲ τούτῳ, ἀλλ᾽ ἐπάγει, 'O ἐξουσιαστὴς, ἵνα παι- 
δεύσῃ χαὶ ἡμᾶς xol αἱρετικοὺς, μὴ ὑπεξούσιον λέγειν 
τὸν τῆς ἐξουσίας ἄρχοντα. Ἄλλο ὑπεξούσιος, ἄλλο 
ἐξουσιαστής. Θέλεις μαθεῖν αὐτεξουσίου xal ὕπεξου-- 
σίου διαφοράν; Ol ἀπόστολοι ὑπεξούσιοι, ὁ Σωτὴρ 
ἐξουσιαστής. Παῦλος εἶδεν ἐν τὴ Μαχεδονίᾳ παιδί- 
σχὴν ἔχουσαν πνεῦμα Πύθωνος, xoi λέγουσαν ὀπὶ 


DE MUNDI CREATIONE ORAT. IV. 


πάντων Οὗτοι oi ἄνθρωποι δοῦλοι τοῦ Θεοῦ τοῦ 
διψίστου εἰσίν. Διαπονηθεὶς δὲ 6 Παῦλος xai ἐπιστρέ- 
ac, εἶπε τῷ πνεύματι, οὗ τῇ ἐνεργουμένῃ,, ἀλλὰ 
τῷ ἐνεργοῦντι, Παραγγέλλω σοι ἐν ὀνόματι Κυρίου 
Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐξελθεῖν dw? αὐτῆς. Καλεῖ Κύριον, 
ἵνα δείξη ἑαυτὸν δοῦλον. ᾿Επειδὴ τὸ θαῦμα ἣν ὑπὲρ 
ἄνθρωπον, τὸ δαίμονας ὑπαχούειν ἀνθρώποις, ἵνα μὴ 
ὄψις áprácr, τὴν φωνὴν, καὶ νομισθῶσι θεοὶ οἵ τοῦ 
Θεοῦ δπηρέται, Παραγγέλλω σοι, φησὶν; ἐν τῷ ὀνό- 
ματι τοῦ Κυρίου. Δούλου τὸ παραγγέλλειν, Δεσπότου 
τὸ ἐξουσιάζειν. Εἶδες οἰκέτην παραγγέλλοντα, βλέπε 
Δεσπότην ἐπιτάσσοντα. Προσηνέχθη τις τῷ Δεσπότῃ 
δαιμονιῶν, κωφὸς xs ἄλαλος. Οὐχ εἶπεν ὁ Δεσπότης, 
παραγγέλλω σοι, τὸ ἄλαλον χαὶ χωφὸν δαιμόνιον * 
ἀλλ᾽, ᾿Εγώ σοι ἐπιτάσσω. Τὸ παράγγελμα Παύλου, 
τοῦ ἐξουσιαστοῦ τὸ ἐπιτάσσειν. ᾿Εγώ σοι ἐπιτάσσω,, 
ἔξελθε ἀπ᾽ αὐτοῦ᾽, xa μηκέτι εἰσέλθης. Ὑπήχουσεν ὃ 
δαίμων, ἐπέγνω γὰρ τὴν ἐξουσίαν. Λεγέτω ὁ μαχάριος 
Ἰεζεχιὴλ πρὸς τὴν αἱρετικὴν συναγωγήν - Ζῶ ἐγὼ; 
λέγει Κύριος, ἐδικαιώθη ἢ ἀδελφή σου Σόδομα ὑπὲρ 
σέ. Καὶ τί ἐστιν ὃ λέγει; ᾿Εὰν γὰρ μὴ μάθης ὃ λέγει, 
οὗ δύνῃ, ἐφοδιασθῆναι πρὸς τὴν τῆς θεωρίας κατάλη- 
ψιν. Οἱ Σοδομῖται ἀπειρημένοι "τυγχάνοντες, παρα- 
νομίᾳ γὰρ συνέζων " διὸ καὶ θεηλάτῳ χατηναλώθησαν 
πυρί. Καὶ ἦν Ἱερουσαλὴμ μετὰ τὴν ἐχείνων ἀναίρε-- 
σιν, χαὶ τῆς πόλεως αὐτῶν τὴν πυρπόλησιν, μετὰ 
πολλὰς γενεὰς, ἀνθοῦσα μὲν τῇ ὄψει, τῇ δὲ χαχίᾳ 
μείζονα ποιοῦσα. Ὅτε τοίνυν τὴν τῶν Σοδόμων ὑπερ- 
έβησαν οὗτοι χαχίαν, ὄμνυσιν 6 Θεὸς διὰ τοῦ Ἰεζεχιὴλ 
λέγων οὕτως Ζῷ ἐγὼ ᾿Αδωναΐ, λέγει Κύριος, εἰπὲ 
πρὸς τὴν ἀσύνθετον τὴν θυγατέρα Ἱερουσαλήμ. " οὐχ 
ἥμαρτεν ἣ ἀδελφή σου Σόδομα κατὰ τὰ ἡμίσεια τῶν 
ἁμαρτιῶν σου, xo ἐδικαιώθη Σόδομα £x: σοῦ * ἀντὶ 
τοῦ, πρὸς δύγκρισιν σὴν Σόδομα δικαία ἐστίν - οἷον 
εἴ τις ἔλεγεν αἱρετικοῖς ἐδικαιώθησαν xal Ἰουδαῖοι 
ἀπὸ τῆς ὑπέρθολῆς τῆς κατὰ τοὺς αἱρετιχοὺς μανίας * 
ἐδιχαιώθησαν δαέμονες, ὅτι οἱ μὲν Υἱὸν λέγουσιν, οἵ 
δὲ ποίημα. ᾿Εδικαιώθη Σόδομα ἐκ σοῦ. Ζητῶ δὲ ἐν 
παρόδῳ τὴν αἰτίαν δι᾿ ἣν οἱ τὰ Σοδομιτῶν πράξαντες, 


Β 


Cc 


D 


ox ἀπώλοντο ὡς Σοδομῖται" μᾶλλον δὲ, εἶ ἐδιπλα - & 


σίασαν τὰ ἁμαρτήματα, διατί μὴ ἐρημώθησαν ὡς 
ἐχεῖνοι ; 


555 


inter eum qui ex se potens sit, et eum qui sub 
potestàte sit? Apostoli sub potestate, Servator vero 
potens erat. Paulus vidit in Macedonia puellam 
spiritum Pythonis habentem, omnibusque dicen- 
tem : Zi homines servi Dei altissimi. sunt. 
JEgre autem. ferens Paulus, conversus dixit 
spiritui; nom autem. puclle, sed puellam occu- 
panti, Denuntio tibi in nomine Domini Jesu 
Christi, ut exeas ab illa. Vocat Dominum, ut 
ostendat se servum. Quia supra hominem hoc 
miraculum erat, quod dzemones obedirent homi- 
nibus, ne visus vocem raperet, neve ii, qui Dei 
ministri erant, dii esse putarentur, Denuntio, in- 
quit, tibiin nomine Domini. Serviest denuntiare, 
Dei cum potestate agere. Vidisti famulum denun- 
tiantem, vide Dominum imperantem. Oblatis est 
Domino quidam damoniacus, surdus et mutus. 
Non dixit Dominus, Denuntio tibi surdo et muto 
demonio ; sed, Ego tibi precipio. Denuntiatio 


18. 


est Pauli, potentis autem est imperare. Ego tibi Marc. 9. 


precipio, exi ab eo, nec amplius intraperis, ?^: 
Obedivit dzmon, novit enim potentiam. Dicat 


beatus Ezechiel ad synagogam hareticam : Pio g:ech. 16. 


ego, dicit Dominus, justificata est soror tua 52" 
Sodóma supra te. Quid est illud quod dicit? Nisi 
enim illud: didiceris, non poteris deduci ad spi- 
ritualis sensus intelligentiam. Sodomitz desperati 
erant ; in scelere enim vitam transigebant :- ideo- 
que divinitus immisso consumti sunt igne. Eratque: 
Jerusalem post eorum exitium, urbisque eorum 
incendium, multis generationibus, specie quidem 
florens, majora tamen scelera perpetrans. Cum 
igitur hi Sodomitarum nequitiam superarent, jurat 


Deus per Ezechielem his verbis : ivo ego /dó- r4. 16. 
nai, dicit Dominus, dic incomposite filie J'e- 48. 55. 


rusalem : Non peccavit soror. tua Sodoma vel 
dimidium peccatorum tuorum, et. justificata 
est Sodoma ex te; ac si diceret, Sodoma compa- 
ratione tui justa-est ; ac si quis haereticis diceret : 
Justificati sunt'et Judzi ex ingenti hzreticorum 
furore; justificati sunt daemones, quia hi Filium 
ipsum vocant, illi vero opificium. Justificata 


dct. 6. 17. 


' est Sodoma ex te. Hic autem obiter quero cau- (ων Ja. 
sam cur ii qui Sodomitarum scelera perpetrarunt; ἀωὶ Sodo- 
non perierunt ut Sodómitze ; imo etiam, si duplo ie ed ene: 

majora peccaverunt, eur non devastati sunt utparia passi 

illi? i Sint. 

8. Deus itaque non modo vidébat ingentem 

Judaeorum impietatem, sed etiam. eam, quae post 

futura erat, fidelium. pietatem ; prz videbat pro- 


Ὁ Θεὸς οὖν οὐ μόνον ἔδλεπε τὴν τῶν Ἰουδαίων 
ἀχμάζουσαν ἀσέδειαν, ἀλλὰ καὶ τὴν μετὰ ταῦτα τῶν 
πιστῶν εὐσέδειαν * προήδει ὅτι ἔμελλε προϊέναι ἐκ 


5 [Savil. addit καὶ ἀπηγορευμένοι, conjicitque ἐτύγχανον quod Combefis. recepit. ] 


556 SEVERIANI 


dituram ex Judea esse sanciam Deiparam vir- τῆς Ἰουδαίας ἣ ἁγία θεοτόχος παρθένος " προεώρα 

ginem : prvidebat chorum apostolorum, necnon τὸν χορὸν τῶν ἀποστόλων, προέδλεπε τὰ τάγματα τῶν 

ordines confessorum, et multa millia Judaeorum ὁμολογητῶν, τὰς μυριάδας τῶν Ἰουδαίων τῶν μελ- 

qui credituri erant. Quando enim ascendit Paulus λόντων πιστεύειν. Ὅτε γὰρ᾽ ἀνῆλθεν 6 Παῦλος εἰς 
4.21.20. in Jerusalem, dicunt ei coapostoli : ides, Paule Ἱερουσαλὴμ.» λέγουσιν οἱ συναπόστολοι" Θεωρεῖς , 
frater, quot millia sunt Judceorum,qui credi- ἀδελφὲ Παῦλε, πόσαι μυριάδες εἰσὶ τῶν πιστευσάν- 

derunt. Pravidens igitur eos qui crediturierant, τῶν Ἰουδαίων. ΠΠροϊδὼν οὖν τοὺς πιστεύοντας, ἐφεί- 

pepercit incredulis ; non ipsorum gratia, sed pro- ,γς σατὸ τῶν ἀπιστησάντων᾽ οὐ δι᾽ ἐχείνους, ἀλλὰ διὰ 

pter fructum, qui ex illis nasciturus erat. Id testi- A τὸν ἐξ αὐτῶν μέλλοντα τίχτεσθαι χαρπόν. Καὶ μαρ- 

Isai. 1. 9. ficatur Isaias : Et nisi Dominus Sabaoth re- τυρεῖ Ἡσαΐας " Καὶ εἰ μὴ Κύριος Σαδαὼθ ἐγκατέ- 
liquisset nobis semen, quasi Sodoma ;fuisse- λίπεν ἣμῖν σπέρμα, ὡς Σόδομα ἂν ἐγενήθημεν, καὶ 

mus, et quasi Gomorrha similes facti esse- ὡς Γόμοῤῥα ἂν ὡμοιώθημεν. Ἀλλ᾽ ἣν μὴ ἡμεῖς 

mus. Verum forte nos dicto vim intulimus, et de ἐξιασάμεθα τὸ ῥῆμα, καὶ περὶ ἄλλου εἶπεν Ἡσαΐας 

alia re loquitur Isaias? At Paulum audi, prophe- Ἀλλ᾽ dxous ταῦτα Παύλου τοῦ τῶν προφητῶν ἀδελ- 

Rom 1i.5. tarum fratrem et interpretem dicentem : Fratres, φοῦ xo ἑρμηνέως λέγοντος " Ἀδελφοὶ, νῦν λεῖμμα 
"9.79. nunc reliquie secundum electionem gratie fa- — x«x' ἐχλογὴν χάριτος γέγονεν, ἵνα σωθῇ τὸ χατά- 
cte sunt ; ut reliquiesalye essent, Et sicutdi- λειμμα. Καὶ καθὼς εἶπεν Ἡσαΐας - Ei μὴ Κύριος 

xit Isaias, Nisi Dominus Sabaoth reliquisset no- Σαθαὼθ ἐγκατέλιπεν dpi» σπέρμα, ὡς Σόδομα ἂν 

bis semen, quasi Sodoma. facti essemus: Omnia ἐγενήθημεν. Ἅπαντα γὰρ προεῖδεν ὃ Θεὸς, καὶ ob 
siquidem. previdebat Deus, et non perinde atque Β ὡς ἡμεῖς χρόνῳ διδασχόμεθα τὰ πράγματα, οὕτω xal 

nos, qui tempore docemur, sic Deus per expe- ὃ Θεὸς διὰ τῆς πείρας μανθάνει. Πάλιν, ὡς πολλάκις 

rientiam discit. Rursus dico, ut sepe dixi, s:ecu- εἶπον, τὰ τέλη τῶν αἰώνων ἔδλεπεν- τὸν Ἀδὰμ εἶδεν 

lorum fines videbat : Adamum. vidit peccantem, ἁμαρτάνοντα, προεώρα καὶ " τοὺς ἐξ αὐτοῦ μέλλοντας 
pravidebat etiam eos qui ex illo futuri essent ju- δικαίους, ἔδλεπεν αὐτὸν ἐκδαλλόμενον τοῦ παραδεί- 

sti, videbat eum ejiciendum ex paradiso: verum σοὺ " ἀλλὰ προεώρα, ὅτι ἡτοίμασται αὐτῷ βασίλειον. 
pravidebat regnum ei csse paratum. Quodque Τὸ δὲ θαυμαστὸν, πρὸ τοῦ παραδείσου ἣ βασιλεία 
admirabile est, ante. paradisum regnum paratum ἐγένετο, Θαυμάζεις ὅτι ᾿Αδὰμ. ἐξεδλήθη τοῦ παραδεί- 

fuit. Miraris quod Adam ejectus fuerit ex. para- σου; Θαύμασον ὅτι πρὸ τοῦ παραδείσου ἣ βασιλεία 

diso? Mirare, quod ante paradisum paratum ipsi τῶν οὐρανῶν αὐτῷ ἡτοίμαστο. Λέγει 6 Σωτήρ" 

hona 25. fuerit regnum cxlorum. Ait Servator : F'enite δεῦτε oi εὐλογημένοι τοῦ Πατρός μου, κληρονομή- 
i benedicti Patris mei, possidete paratum vo- € σᾶτε τὴν ἡτοιμασμένην ὑμῖν βασιλείαν ἀπὸ χαταύο- 
RETE cong bis regnum a constitutione mundi. Erubescant λῆς χόσμου. Αἰσχυνθήτωσαν αἱρετιχοὶ, τὰ P ἡτοιμά- 
oO haeretici, cum audiunt ea quz sanctis parata sunt, E aar τοῖς ἁγίοις πρὸ χαταδολῆς χόσμου, xo 6 Υἱὸς 

ante constitutionem mundi, et dicunt, Erat ali. ἦν ποτε ὅτε οὖκ ἦν. Σχήματι ὁμολογοῦσι Μονογενῆ, 

quando cum Filius non esset. Specie tantum Uni- ἐπειδὴ ἀπαλεῖψαι τὸ γράμμα οὐ δύνανται" τὸ ῥῆμα 

genitum confitentur, quia Scripturam delere non χαρίζονται, καὶ τὸ πρᾶγμα χλέπτουσιν. Ἐὰν εἰἴ- 
possunt; voeem largiuntur, et rem subtrahunt. — 795v μογογενῆ ΥἹὸν, εὐθέως λέγουσι" γέγραπται χαὶ, 

Si dixerimus unigenitum Filium statim, dicunt : Πρωτότοχος πάσης τῆς οἰχουμένης. Θὐχοῦν χατὰ 

Col. 1, 15, Scriptum est etiam, Primogenitus | totius orbis τοὺς αἱρετιχοὺς τὰ δύο μάχεται. Εἰ γὰρ πρωτότοκος, 
terrarum. Ergo secundum hareticos hec duo 590 μονογενής" ὅ γὰρ πρωτότοχος, ὅταν ἀδελφοὺς ἔχῃ, 

Primoge. IDter se pugnant. Nam si primogenitus, non uni- πρωτότοχος λέγεται" 6 δὲ μονογενὴς, ἐὰν ἀδελφοὺς ἔχῃ, 
niti et uni- genitus est : primogenitus enim, cum fratres ha- — Yo τὴς οὗ λέγεται * μονογενὴς γάρ ἐστιν 6 μόνος ἔκ . 
οὐαὶ όχι buerit, primogenitus dicitur : unigenitus vero, οἱ Ὁ τίνος γεννηθείς " χαθὼς xai ἡ Γραφὴ μαρτυρεῖ πρὸς 
fratres. habeat, jam unigenitus non dicitur: uni. τὸν Αθραὰμ λέγουσα" Λάδε τὸν υἱόν σου τὸν μονο- 

genitus quippe est is qui unus ex aliquo natus est; γενῆ. Πρωτότοχος λέγεται ὃ ἀδελφοὺς ἔχων" πρω- 
quemadmodum et Scriptura testificatur Abraha. τεύει γὰρ τῷ γενέσθαι πρῶτος. Ὃ δὲ μονογενὴς τῷ 

Gen. ^3, 2, mum alloquens : Tolle filium tuum unigeni- μὴ ἔχειν ἀδελφοὺς λέγεται μονογενής. Καὶ ἑτέρως δὲ 
tum. Primogenitus dicitur is, qui fratres habet; μονογενής ἐστιν, ὃ μονογενὴς ἔχ τινος γεννηθεὶς, ob 


ἃ Τοὺς ἐξ αὐτοῦ δικχιοπραγοῦντας, ἐόλεπεν, [ Sic, ut b Hic locus nom vacat suspicione mendi. [Savil. 
videtur, Codex Vaticanus. Infra Savil. βασίλειον τὸ θαυ- post ἡτοιμασμένα, supplet ἀχούοντες ἀγαθά, S. βασίλεια, 
μαστόν. πρὸτ. m.] post χαὶ, ὅμως λέγοντες.} 


DE MUNDI CREATIONE ORAT. 


ὃ μόνος γενάμενος,, ὡς ῥᾳδιουργοῦσιν αἱρετιχοί, Mo- 
νογενὴς, ὅτι μόνος ἐγένετο τοὶϊοῦτος. Οὐχοῦν xol ὃ 
Ἠλίας μονογενὴς, ὅτι μόνος τοιοῦτος " ὅπερ οὖχ ἔχει 
λόγον. ᾿Αλλὰ μονογενῇ ἔθος λέγειν τῇ Γραφῇ τὸν 
μόνον ἔχ τινος γεννηθέντα, χατὰ τὴν προπαρατεθεῖ-- 
σαν ἀπόδειξιν τῷ ῥήματι. Πρόσεχε. Ὃ πρωτότοχος; 
ἐὰν ἀδελφοὺς μὴ ἔχη, μονογενής ἐστιν. "Ey οὐχ 
ἕνα, οὗ δύο, ob τρεῖς, ἀλλὰ πολλοὺς πρωτοτόχους 
εὑρίσχω. Ξένον πρᾶγμα. Πρωτότοχοι πῶς πολλοί; 
Εἷς γὰρ ὀφείλει εἶναι. ᾿Εξέτεινα τὸν λόγον διὰ τὸν 


Iv. 


. 557 


ideo enim primus est, quod prior natus sit. Uni- 
genitus vero, ideo dicitur unigenitus, quod fra- 
wes non habeat. Alias quoque unigenitus est, 
qui solus ex aliquo natus est, non qui solus fa- 
ctus est, ut nugantur .haretici. Unigenitus, quia 
solus talis factus est. Ergo et Elias unigenitus, 
E quia solus talis; quod sane cum ratione pugnat. 
Atin more Scripture est, ut unigenitum dicat 
eum, qui solus ab aliquo genitus est, secundum 
prius demonstratam vocis significationem. Attende, 
quaso. Primogenitus, si fratres non habeat, uni- 
genitus est. Ego non unum, non duos, non tres, 
sed plurimos reperio primogenitos. Rem novam ! 


477 oportet. Sermonem produxi, ob. illas voces, pri- 


τοῖς ἰδίοις χρόνοις πρῶτον qaévea.* οἷον, ἐν Αἰγύπτῳ A mogenitus et unigenitus : difficultatem vero sol- 


ἦν 6 abs , λέγει 6 Θεὸς διὰ Μωῦσέως - Υἱὸς πρωτό- 
τοχός μου Ἰσραήλ. Εἶπα - ἐξαπόστειλόν μοι τὸν λαόν 
μου. Ἰδοὺ λαὸς πρωτότοχος" ἐπειδὴ ἐν τῷ χαιρῷ 
ἐχείνῳ πρῶτος ἦν λαὸς ἐπεγνωχὼς τὸν Θεόν. "Avé- 
χυψεν μετὰ ταῦτα Δαυὶδ, μετὰ τὸν νόμον, μετὰ πολ- 
λὰς γενεὰς, καὶ ἐπαγγέλλεται λέγων 6 Θεὸς, ἐκ τοῦ 
σπέρματος αὐτοῦ τὸν Χριστὸν ἀναστήσειν, χαὶ λέγει 
οὕτως * Εῦρον Δαυὶδ τὸν δοῦλόν μου, ἐν ἐλαίῳ ἁγίῳ 
ἔχρισα αὐτόν. Αὐτὸς ἐπικαλέσεταί με, Πατήρ μου εἶ 
σύ. Κἀγὼ πρωτότοχον θήσομαι αὐτόν. Εἰ δὲ πρωτότο- 
xoc ὃ Δαυὶδ, πρωτότοχος καὶ 6 λαός. Ὃ ᾿Αδὰμ. πρωτό- 
τοχὸς ἐν τῇ ἰδίᾳ "reveft, Νῶε, Σὴμ πρωτότοχοι, ᾿Αὐραὰμ, 
πρωτότοχος ἐν τῇ ἰδίᾳ γενεᾷ, Μωύσῆς, Ἡσαΐας, 
ἐπειδὴ κατὰ τοὺς ξαυτῶν χρόνους προέχυψαν εἷς εὐσέ- 
ῥειαν. Ἔχ τούτων πολλῶν πρωτοτόχων συνήχθη με- 
τάχη Ἐχλχλησία, καὶ ἔστιν ἐν οὐρανῷ. Μαρτυρεῖ Παῦ- 
λος" ΠΙροσεληλύθατε Σιὼν ὄρει καὶ πόλει Θεοῦ ζῶντος 
Ἱερουσαλὴμ., καὶ μυριάσιν ἀγγέλων πανηγύρει, καὶ 
᾿Εχχλησίᾳ πρωτοτόχων ἀπογεγραμμένων ἐν οὐρανοῖς. 
᾿Ἐχείνων τῶν πρωτοτόχων εἷς ἐστι χατὰ σάρχα Χρι- 
στὸς, xa τὴν θεότητα Μονογενής. ᾿Επειδὴ γὰρ τοὺς 
ἐν ἑκάστῃ γενεᾷ τεροχόπτοντας προσλαμθάνεται, μετὰ 
πάντων χαὶ αὐτὸς πρωτότοχος λέγεται. Διὰ τοῦτο λέ- 
γει Παῦλος" Πρωτότοχος ἐν πολλοῖς ἀδελφοῖς. "AJX 
ἔνι περὶ τοῦ ἀνθρώπου πολλὰ εἰπεῖν * τηρεῖται δὲ τὸ 
διήγημα τῇ ἑξῆς ἐν τῇ ἕκτη ἡμέρᾳ, ἐν T καὶ ἐπλάσθη, 
ἵνα, τῆς τοῦ Θεοῦ χάριτος συνεργούσης, ἐντελέστερον 
σαφηνισθῇ κατὰ δύναμιν τὴν ἡμετέραν 6 λόγος - οὖκ 
ἐξ ὧν λογιζόμεθα, ἀλλ᾽ ἐξ ὧν παιδευόμεθα. Κοινὴ 
γὰρ ἢ πηγὴ » κοινὰ πάντα τὰ προχείμενα δῶρα, ἐὰν 
μόνον θέλωμεν ἡμεῖς μετὰ πάσης προθυμίας σπου- 


vamus. Eum, qui primus credat in sua setate; 
Deus primogenitum vocat, non quod sit primus 
inter alios fideles, sed quod in suis temporibus 
prius apparuerit; verbi gratia, in /Egypto erat 


populus, dicit Deus per Moysem : Filius primo- Ex«d. 1. 


genitus meus Israel. Dixi : dimitte mihi popu- "ἢ" 38. 


lum. meum. Ecce populum primogenitum : quia 
illo tempore prior erat populus, qui Deum no- 
verat. Emersit postea David, post legem, post 
multas aetates, ac pollicetur οἱ Deus, ex semine 
ejus Christum. oriturum esse, οἱ sic ait : Inveni 
B Dayid sereum meum, oleo sancto unzi eum. 
Ipse invocabit me, Pater meus es. Et ego pri- 
mogenitum. ponam. illum. Quod. si primogeni- 
tus sit David, primogenitus quoque populus est. 
Adam. primogenitus in generatione sua, Noé, Sem 
primogeniti, Abraham primogenitus in genera- 
tione sua, Moyses, Isaias, quia suis temporibus 
pietati se dediderunt. Ex. his multis: primogenitis 
congregata est Ecclesia magna, qua est. in coelo. 
Testificatur Paulus : /Zccessistis ad Sion mon- 
tem, et ad civitatem. Dei viventis Jerusalem, 
et ad. multorum millium angelorum frequen- 
tiam, et Ecclesiam primitivorum, qui conscri- 
pti sunt in ccelis. Primogenitorum illorum unus 
est secundum carnem Christus, secundum divi- 
"hitatem Unigenitus. Quia enim eos. qui per sin- 
gulas atates. profecerunt assumit, cum omnibus 
et ipse primogenitus dicitur. Ideo ait Paulus : 


€ 


Primogenitus in multis fratribus. Verum de non. 8.29. 


homine multa dici poterant: servatur autem enar- 
ratio in diem sextam sequentem, in. qua formatus 
est, ut, cooperante divina gratia, clarior, pro vi- 
rili nostra, oratio evadat; non cx iis que cogi- 
tatio nostra suppeditabit, sed ex iis quae. didici- 


Psal. £8. 
21. 27. 28. 


Hebr. 12. 


22. 


Psal, 
2. 


Psal. 132. 
1. 


2. 


140 


558 
mus. Communis quippe fons est; communia omnia 
proposita dona, si modo nos velimus cum omni 


alacritate studium adhibere. Sermonem autem 
vertamus ad morum institutionem. 


9. Heri ostendimus quomodo esse debeat ele- Ὁ 


vatio manuum pietati fidentium. Qui dat paupe- 


.ribus, dicat : Elevatio manuum mearum. Qui 


lapsum erigit, dicat, Elevatio manuum mea- 
rum. Quazramus Psalmi: procmium , quandoqui- 
dem par est ea nos scire quie psallimus. Cur 
dicimus, Dirigatur oratio mea sicut incensum 
in conspectu "Müg? Non enim incensum omne 
dirigitur : Deus quippe unguentorum fragrantia 
non delectatur. Quid. igitur est illud, Dirigatur 


oratio mea? Articulus deest, ita ut sensus dicti E 


sit talis : Dirigatur oratio mea sicut incensum 
in conspectu tuo. Quale incensum? Duo erant 
altaria in tabernaculo ; unum in atrio exteriori 
sub dio; aliud intra sancta sub tecto. Interius al- 
tare ad incensum solum erat, non ad effusionem 


SEVERIANI 
δάζειν. T ρέψωμεν δὲ τὸν i ἐπὶ τὴν τῶν ἡθῶν: 


ἐπιμέλειαν. 


Χρὲς ἐδείχθη πῶς δεῖ εἶναι ἔπαρσιν χειρῶν πεπαῤ- 
δῥησιασμένων ἐν εὐσεδείᾳ. Ὃ διδοὺς πένησι λεγέτω ,. 
ἕπαρσις τῶν χειρῶν μου. Ὃ ἐγείρων τὸν πεσόντα 
λεγέτω, "ἔπαρσις τῶν χειρῶν μου. ζητήσωμεν δὲ τὸ 
προοίμιον τοῦ ψαλμοῦ, ἐπειδὴ ἃ ψάλλομεν πάντως εἶ- 
δέναι χρή. Διατί λέγομεν, ΚΚατευθυνθήτω ἣ προσευχή 
póu ὡς θυμίαμα ἐνώπιόν σου ; " Πᾶν γὰρ θυμίαμα 
χατευθύνεται " οὐ γὰρ Θεὸς εὐωδίᾳ τέρπεται μύρων. 
Τί οὖν ἐστι, Κατευθυνθήτω f, προτευχή μου ; Τὸ ἄρ- 
θρον λείπει, ἵνα ἦ τὸ λεγόμενον τοιοῦτον * Κατευθυν - 
θήτω ἣ προσευχή μου ὡς θυμίαμα ἐνώπιόν σου. Ποῖον 
θυμίαμα; Δύο ἦν θυσιαστήρια ἐν τῇ σχηνῇ * ἕν ἐν τῇ 
αὐλῇ ἔξω ἐν ὑπαίθρῳ * ἕτερον δὲ εἰς τὰ ἅγια ὑπὸ στέ- 
γῆν. Τὸ ἔσω θυσιαστήριον θυμιαμάτων ἦν μόνον, οὐχ 
αἱμάτων χύσεως τὸ δὲ ἔξω θυσιαστήριον τῶν θυομέ- 
νῶν ζῴων xal ἄρτων προσφορᾶς χαί τινων ἄλλων. 


sanguinis. Exterius autem aar dd iila quz ,,, Καὶ τὸν μὲν ἔξω βωμὸν χελεύει ὃ Θεὸς τῷ Μωῦσεϊ ἐκ 
immolabantur, ad panes propositionis, et ad cze- A λίθων ἀπελεχήτων ποιῆσαι" τὸν δὲ ἔνδον ἐν τῇ σχη- 


tera quzdam. Exteriorem aram jussit Dominus 
Moysi ex impolitis lapidibus struere ; interiorem 
vero in tabernaculo, ex auro polito. Quid divina 
gratia per haec subindicet, oper: pretium fuerit 
explorare. Duos nempe populos Dei glori: mini - 
strantes, quorum unus ineruditus, alter probe in- 
slitutus sit. Qui in dictionibus solccissat et barba- 
rus est, sermones profert ut lapides impolitos ; 
attamen ii ad altaris structuram conferunt. Rursus 
aurum expolitum pretiosus dicitur lapis; at ne- 
que hic extollitur, neque ille ejicitur. Nam et illic 


altare Dei , et hic altare Dei. Eratque ex quatuor B 


specicbus unguentum compositum, ex stacte, ex 
onyce, ex galbano et thure. Quia igitur unguen- 
tum variis ex rebus componitur, virtusque item. 
ex variis constat, ideo dicit, Dirigatur oratio 
mea sicut incensum in conspectu tuo : quem- 
admodum illud ex multis compositum , et unam 
fragrantiam emittens. Quia cum oratione ingredi- 
tur quis jejunio ornatus, eleemosyna, fide, Similis 
esto, inquit, quadrupla virtus incenso illi, quod 
in conspectu tuo dirigitur. Sic et beatus David 


alibi ait: Ecce quam bonum et quam jucun- C 


^ Πᾶν yàp θυμίαμα. Savilius putat legendum πῶς 720 
θυμίαμα. Forte melius legatur πᾶν γὰρ θυμίαμα οὐ xz- 
τευθύνεται, sicque hoc dictum ad sequentia quadraret. 
Illud porro, τὸ ἄρθρον λείπει, elc. deest in Savil. et 
Combefisio [ qui habent «az. ἡ mp. μου; ὡς θυμίαμα 
ἐνώπιόν σου ; ποῖον Dup.. 5 δὺο ἦν etc. ] Sensus est, ni fallor, 


Vii, £x χρυσίου τετορνευμένου. Τί αἰνίττεται ἣ τοῦ 
Θεοῦ χάρις διὰ τούτων, ἀναγκαῖον ζητῆσαι. Δύο 
λαοὺς ὑπηρετουμένους τῇ τοῦ Θεοῦ δόξη, xai τὸν μὲν 
ἀπαίδευτον λαὸν, τὸν δὲ πεπαιδευμένον. Ὁ περὶ λέξιν 
σολοιχίζων ἢ βαρύαρίζων, τοὺς λόγους ἔχει λίθους 
ἀπελεκήτους - ἀλλ᾽ ὅμως εἰς θυσιαστήριον προχω- 
ροῦνται. Πάλιν τετορνευμένος χρυσὸς ὃ ἔντιμος λέγε- 
ται λίθος - καὶ οὔτε οὗτος ὑπεραίρεται, οὔτε οὗτος 
ἐχθάλλεται. Καὶ γὰρ ἐχεῖ Θεοῦ θυσιαστήριον, καὶ 
ἐνταῦθα Θεοῦ θυσιαστήριον. Ἦν δὲ ἐκ τεσσάρων ci- 
δῶν συγχείμενον τὸ μύρον, στάχτης, ὄνυχος, χαλ- 
θάνης, λιβάνου. ᾿Επεὶ οὖν καὶ τὸ μύρον ἐκ διαφόρων 
σύγχειται, καὶ ἣ ἀρετὴ δὲ ἐκ διαφόρων, φησὶ, Κα- 


τευθυνθήτω ἣ προσευχή μου ὡς θυμίαμα ἐνώπιόν 
σου" ὡς ἐχεῖνο τὸ £x πολλῶν συγχείμενον, xol εἰς 


μίαν εὐωδίαν ἀποτελούμενον. ᾿Επειδὴ μετὰ τῆς εὐ- 
χῆς εἰσέρχεταί τις νηστείαν ἔχων, ἐλεημοσύνην, πί- 
στιν, ἀπεικασθήτω, φησὶν, ἣ τετραπλῇ ἀρετὴ ἐχείνῳ 
τῷ θυμιάματι τῷ ἐνώπιόν σου κατεύθύνοντι. Οὕτω 
χαὶ ὃ μαχάριος Δαυὶδ ἀλλαχοῦ, Ἰδοὺ, φησὶ, τί xx- 
λὸν, ἢ τί τερπνὸν, ἀλλ᾽ ἢ. τὸ κατοικεῖν ἀδελφοὺς ἐπὶ 
τὸ αὐτό; Ὥς μύρον ἐπὶ κεφαλῆς τὸ χαταύαῖνον ἐπὶ 
πώγωνα τὸν πώγωνα τοῦ Δαρών. Ἀπειχκάζει τὴν ἀγά- 


articulum ante θυμίαμα deesse, ut indicetur incensum 
quoddam peculiare, quod. ipse postea indicat. Verum 
etiam sic sensus claudicat, articulus enim potius pecu. 
liare quidpiam indicaret. Rem non metier perquisi- 
tione dignam mittimus. 


DE MUNDI CREATIONE ORAT. 


πὴν μύρῳ ἱερατικῷ, τὴν εὐχὴν θυμιάματι ἱερατιχῷ. 
Ἔχεις τὴν σωφροσύνην; Ἀδελφὸς εἶ τοῦ ἱερέως. 
Ἱερωσύνην (φέρε εἰπεῖν ) οὐχ ἔχω, σωφροσύνην ἔχω. 
Ἀδελφή ἐστιν ἣ ἐμὴ σωφροσύνη τῆς σῆς ἱερωσύνης." 
Πόθεν τοῦτο ; Καὶ γὰρ ἐκεῖνον ἁγνὸν δεῖ εἶναι τὸν ε- 
ρουργοῦντα, καὶ ἐμὲ ἁγνὸν τὸν λατρεύοντα. "E&v ἔχω 
σωφροσύνην, λαμδάνω ἱερωσύνην. Πόθεν τοῦτο ; 
Δαυὶδ᾽ φεύγων τὸν Σαοὺλ ἦλθε πρὸς ἃ Ἀδιάθαρ τὸν 
ἀρχιερέα, καὶ λέγει αὐτῷ * Δός μοι ἄρτους * ἐπειδὴ 
ἐξαίφνης ἀπεστάλην παρὰ βασιλέως καὶ ἐφόδια οὐχ 
ἔχω. Λέγει 6 ἀρχιερεὺς 6 τῶν νόμων ἔμπειρος * 


559 


ἐν 


IV. 


dum, habitare fratres in unum , sicut unguen- 
tum in capite, quod descendit in barbam, bar- 
bam .4aron! Similem dicit caritatem unguento 
sacerdotali, oràtionem incenso sacerdotali. Con- 
tinentia przditus es? Frater es sacerdotis. Sacer- 
dotium forte non habeo, continentiam habeo. So- 
ror est continentia mea sacerdotii tui, Unde hoc? 
Etenim illum csse castum oportet, qui sacerdotio 
fungitur, et me, qui Deum colam. Si castitatem 
habeam, sacerdotium accipior Undenam hoc? Da- 
vid fugiens a Saule venit ad Abiatharum sum- 


Οὐχ ἔστιν ἡμῖν ἄρτος ἄλλος, ἀλλ᾽ ἢ ἅγιος, ὃν οὐχ D mum sacerdotem , aitque illi: Da mihi panes , 


ἐξὸν ἄλλῳ φαγεῖν, ἀλλ᾽ ἢ τῷ ἱερεῖ. Ἐπεὶ οὖν ἔδλεπε 
τὴν ἀνάγχην, ἐφοθεῖτο δὲ τοὺς τῆς προθέσεως ἄρτους 
προδοῦναι, ζητεῖ παρὰ τῶν μὴ οὐχ ὄντων ἱερέων χα- 
θαρότητα, xoi λέγει" El ἔστι τὰ παιδάρια τὰ μετὰ 
σοῦ χαθαρὰ ἀπὸ γυναικῶν, λάδε. 'T4v γὰρ σωφροσύ- 
νην, ἀδελφὴν τῆς ἱερωσύνης ἡγεῖτο. Καὶ ἵνα μή τις 
εἰς διαδολὴν τοῦ ἱερέως ἐχλάδοι τὸ δοθῆναι τοὺς ἄρ-- 
τοὺς τοῖς μὴ οὖσιν ἱερεῦσιν, ἄχουε πῶς δ Σωτὴρ ὡς 
χαλῶς αὐτοῦ γεγονότος μνημονεύει. "EvexdAouv τοῖς 
ἀποστόλοις ποτὲ Ἰουδαῖοι, ὅτι στάχυας τίλλουσι, καὶ 


ψώχοντες ταῖς χερσὶν ἐσθίουσι " λέγει αὐτοῖς ὃ Σω- E 


τήρ᾽" Οὐχ ἀνέγνωτε τί ἐποίησε Δαυὶδ ὅτε ἐπείνασε, 
χαὶ τοὺς ἄρτους τῆς προθέσεως ἔφαγεν, οὖς οὐχ ἐξὸν 

φαγεῖν, οὔτε αὐτὸν, οὔτε τοὺς μετ᾽ αὐτοῦ, εἰ μὴ 
τοὺς ἱερεῖς μόνον; Εἶδες ἀδελφὴν ἱερωσύνης σωφρο- 
σύνην; εἶδες πῶς 6 Θεὸς o0 πρόσωπα βλέπει, ἀλλ᾽ 
ἀλήθειαν δοχιμάζει ; 


Παρασχευασώμεθα τοίνυν πρὸς εὐποιίαν, πρὸς ὃι- 
χαιοσύνην, ἵνα ἣ νηστεία λάδη πτερά. Ὥσπερ γὰρ 


quia repente missus sum a rege, et viatica non ^ 


habeo. Respondet summus sacerdos legum peri- 
tus: JVon est nobis panis alius, nisi panis 
sanctus, quem non licet alit, quam sacerdoti, 
comedere. Quia igitur necessitatem videbat, ti- 
ibat vero panes propositionis tradere, querit 
ab iis qui sacerdotes non erant, an puri essent, 
dicitque : Si mundi sunt pueri qui tecum sunt 
ab uxoribus , sume. Continentiam enim putabat 
esse sacerdotii sororem. Àc ne quis in calumniarà 
sacerdotis trahat illud, quod panes dederit iis, 
qui sacerdotes non erant, audi quomodo Servator 
id quasi probe factum commemoret. Incusabant 
aliquando apostolos Judzi, quod spicas vellerent, 
et manibus confricantes comederent; quibus ait 
Servator : Von legistis quid fecerit David cum 
esuriret ?. panes propositionis comedit , quos 
non licebat ei comedere, nec iis qui cum illo 
erant, sed solis sacerdotibus. Vidistiu' sororem 
esse sacerdotii castitatem? vidistin' quomodo Deus 
personas non recipiat, sed veritatem exploret? 
10. Przparemus nos ergo ad beneficentiam , et 
ad justitiam, ut jejunium alas accipiat. Quemad- 


πετεινὸν, ἐὰν μὴ ἔχῃ τὴν τῶν πτερύγων συνέργειαν, ^^ modum enim avis nonnisi alarum ope volare po- 


ἵπτασθαι οὗ δύναται" οὕτως καὶ f νηστεία δύο πτερὰ 
ἔχει, προσευχὴν χαὶ ἐλεημοσύνην, ὧν ἄνευ ἄνω τρέ- 
χειν οὗ δύναται. Βλέπε τὸν Κορνήλιον μετὰ τῆς νη- 
στείας χαὶ ταῦτα τὰ πτερὰ χεχτημένον. Διὸ καὶ φωνῆς 
αὐτῷ γενομένης ἤχουσεν οὐρανόθεν - Κορνήλιε, ai 
προσευχαί σου καὶ αἵ ἔλεημοσύναι σου ἀνέθησαν πρὸς 
τὸν Θεόν. Ὑπόθου ζῶον εἶναι τὴν νηστείαν, ἀγα- 
πητέ᾽ πτερὰ δὲ πάλιν ταύτης ἐλεημοσύνην καὶ προσ- 
εὐχὴν καθεστάναι, ὧν ἄνευ ταύτην ἄνω μὴ δύνασθαι 
τρέχειν. Ὃ τοιοῦτος, χἂν μὴ λαλῇ, γλώττῃ μεγάλῃ 


test : sic et jejunium duas habet alas, orationem 
et eleemosynam, quibus destitutum sursum cur- 
rere nequit. Vide Cornelium cum jejunio his 
quoque alis instructam ; quapropter et vocem an- 
divit de celo : Corneli, orationes tuc et elee- 
mosyne tue ascenderunt ad. Deum. Finge 


'animal esse jejunium, carissime, ejusque alas esse 


eleemosynam et orationem ; sine quibus sursum 
ferri non possit. Qui talis est, etsi non loquatur, 
justitiam magna voce clamat. Magna quippe justi- 


τὸ δίκαιον βοᾷ. Μεγάλη γὰρ δικαιοσύνης συνήγορος p tia patrona virtus cst. Ideo dicit: Exaudi, Do- 


ἀρετή. Διὸ λέγει" Elodxoucov, Κύριε, δικαιοσύνης 
μου. ΤΙρῶτον μὲν οὖν χαὶ μέγιστον ἀγαθὸν προσευχὴ 
καὶ ἐλεημοσύνη xo διχαιοπραγία * τὸ δὲ ἀσφαλὲς 


mine, justitiam meam. Primum itaque maxi- 
mumque bonum est oratio, eleemosyna ct justitia ; 
quod autem tutum est et inconcussum omniumque 


! πρὸς ἀθιάθαρ. Est μνημονισὸν ἁμάρτημα. Mic enim non Abiathar, sed Achimelec ejus pater erat, 


1. Reg. 21. 
3. 4. . 


Continentia 
sacerdotii 
soror cst, 


Luc, 6.3.4. 


Act. το. 4. 


560 


radix, Dei cognitio, Unigeniti adoratio, Spiritus 
sancti confessio, una fides indivisa, secura, tuta, 
nullis partibus scissa. Jam dictum est quod dictu- 
rus sum, attamen rursum dicam. Deus sapiens 
cum sit, permisit ut hzreses a suis auctoribus 
dogmatibusque nomen haberent , ut hinc liqueret 
non Dei doctrinam, sed hominum inventum esse 
illorum opiniones ; exempli causa, Macedoniani 
| Macedo- a Macedonio, Ariani ab Ario, Eunomiani ab Eu- 
€— nomio. Similiter et reliquae haereses. Apostolorum 
mia, — vero fidem cum intemeratam servare vellet, non 
permisit ut ab homine nomen haberet : etiamsi 
enim nos vocent Homousiastas, non viri tamen 
nomen proferunt, sed fidem pradicant. Quod enim 
ab hominibus nomen habere, non sit fidelium , 
sed haereticorum , ait Paulus Corinthios redar- 
τ. Cor. 1. guens : Zudio in. vobis schismata esse , nam 
'U'* — alius quidem dicit: Ego sum Pauli, ego autem 
"Apollo; ego vero Cepha. Viden' ab hominibus 
nuncupari schismatum esse proprium? Annon 
fide dignior Petrus Macedonio? Apostolorum no- D 
mina fugiunt qua glorize Christi cedant; tu vero 
scindis fidem, indivisum regnum, inseparabilem 
gloriam? Verum hactenus : habemus enim lu- 
Psal. 118. cernam et lumen : nam. Lucerna pedibus meis 
m verbum tuum, et lumen semitis meis. Cur lu- 
cerna? cur lux? Lucerna quippe Catechumenis , 
lux iis qui initiati mysteriis sunt. Rogo caritatem 
vestram ; ut intemeratum jejunium vestrum ser- 
vetis, impollutum ab injustitia, purum ab ava- 
ritia. Vide stultitiam eorum, qui abstinentiam a 
cibis sectantur, nec curant a peccatis abstinere. E 
Non bibo, inquit, vinum, non comedo oleum, non 
edo carnes. Bene sane hacc propter Deum servan- 
Jejunium tur : haec bona sunt; sed rem quzramus. Panis, 
cum bonis aqua, vinum, carnes, oleum, haec omnia Dei opera 


Cc 


operibus s mONUOE ume 

conjua- — Sunt : avaritia vero, mjustitia et impietas opus 
clum esse 1 ^ 1 1 , 1 

debe, "sunt diaboli. Α Dei operibus abstines propter 


jejunium, et a diaboli operibus non abstines pro- 
pter jejunium? Panis, vinum, oleum, et si qua 
alia, Dei sunt opera, cuncta bona et admodum 


1. "Tin, ἡ. bona. Ait Paulus: Omnis creatura Dei bona, ,.. 


4. 5. el nihil rejiciendum, quod cum gratiarum κα 


aclione percipiamus : sanclificatur enim per 
verbum Dei et orationem. Si ergo benedicitur, 
si ergo sanctificatur, cur abstinemus ? Injustitia 
autem, avaritia, et si qua alia, diaboli sunt opera. 
Ab operibus Dei abstines propter jejunium, et ab 


^ [Savil. et Combefis. distinguunt «226g 22, 9. Θεὸν 
καλὰ v. 7.] 


SEVERIANI 


καὶ ἀσάλευτον xol ῥίζα πάντων ἣ περὶ τὸν Θεὸν γνῶ- 
σις, ἣ τοῦ Μονογενοῦς προσχύνησις, ἣ τοῦ ἁγίου 
Πνεύματος δμολογία, μία πίστις, ἀδιαίρετος, ἀσφα- 
λὴς, ἄσχιστος, ἀμέριστος. Εἴρηται ὃ μέλλω λέγειν, 
ἀλλ᾽ ὅμως πάλιν λέγω. Ὃ Θεὸς σοφὸς ὧν συνεχώρη- 
σεν ἀπὸ τῶν ἰδίων ἐξάρχων τὰς αἱρέσεις ἔχειν τὰς 
ἐπωνυμίας τῶν ἰδίων δογμάτων, ἵνα φανῇ ὅτι οὐ Θεοῦ 
δόγμα, ἀλλ’ ἀνθρώπων ἐστὶν εὕρεμα τὰ παρ᾽ αὐτῶν 
δοξαζόμενα olov, Μαχεδονιανοὶ ἀπὸ Μαχεδονίου, 
"Apeuxvol ἀπὸ Ἀρείου, Εὐνομιανοὶ ἀπὸ Εὐνομίου. 
Ὁμοίως χαὶ αἵ λοιπαὶ αἱρέσεις. ᾿Πἣν μέντοι πίστιν 
τῶν ἀποστόλων ἄτρωτον θέλων φυλάξαι, 0) συνεχώ-- 
ρῆσεν αὐτοῖς ἀπὸ ἀνθρώπου ὀνομάζεσθαι. Κἂν γὰρ 
χαλῶσι ὁμοουσιαστὰς, οὐχ ἄνθρωπον ἑρμηνεύουσιν, 
ἀλλὰ τὴν πίστιν χηρύττουσιν. Ὅτι γὰρ τὸ ἀπὸ ἀν- 
θρώπων χαλεῖσθαι οὐχ ἔστι πιστῶν, ἀλλ᾽ αἱρετιχῶν. 
λέγει Παῦλος Κορινθίοις μεμφόμενος * ἀκούω ἐν ὑμῖν 
σχίσματα εἶναι - 6 μὲν γὰρ λέγει " ἐγὼ μέν εἶμι Παύ- 


ou, ἐγὼ δὲ Ἀπολλὼ, ἐγὼ δὲ Kw. Ὁρᾷς ὅτι τὸ 


ἀπὸ ἀνθρώπων χαλεῖσθαι σχισμάτων ἐστίν ; Οὐχ ἦν 
ἀξιοπιστότερος Μακεδονίου Πέτρος ; Τὰ ὀνόματα τῶν 
ἀποστόλων φεύγει παραχωροῦντα τῇ δόξη τοῦ Χρι- 
στοῦ, xo σὺ χατατέμνεις τὴν πίστιν, τὴν ἀδιαίρετον 
βασιλείαν, τὴν ἀμέριστον δόξαν ; ᾿Αλλὰ μέχρι τούτου * 
ἔχομεν γὰρ τὸν λύχνον χαὶ τὸ φῶς * Λύχνος γὰρ τοῖς 
ποσί μου ὃ νόμος σου, xal φῶς ταῖς τρίόοις μου. Διατί 
λύχνος; διατί φῶς; Λύχνος γὰρ τοῖς χατηχουμένοις,, 
φῶς τοῖς τελειουμένοις. Παρακαλῶ τὴν ὑμετέραν ἀγά- 
πην, ἄχραντον ὑμῶν τὴν νηστείαν φυλάξαι, ἀμόλυν- 
«oy ἀπὸ ἀδικίας, χαθαρὰν ἀπὸ πλεονεξίας. Βλέπε μα- 
ταιότητα τῶν περὶ τὴν ἀποχὴν τῶν βρωμάτων 
σχολαζόντων, καὶ τὴν ἀποχὴν τῶν ἁμαρτημάτων μὴ 
φροντιζόντων. Οὐ πίνω, φησὶν, οἶνον, οὐχ ἐσθίω ἔλαιον, 
οὗ τρώγω χρέα. "Καλῶς ἀληθῶς διὰ Θεόν - χαλὰ καὶ 
ταῦτα * ἀλλὰ ζητήσωμεν τὸ πρᾶγμα. Ἄρτος, ὕδωρ, 
οἶνος, κρέα, ἔλαιον, πάντα ταῦτα Θεοῦ δημιουργήμα-- 
ca πλεονεξία δὲ xol ἀδικία χαὶ ἀσέδεια τοῦ Oto) oU 
ἔργα. Τῶν ἔργων τοῦ Θεοῦ ἀφίστασαι διὰ νηστείαν - 
τῶν ἔργων τοῦ διαόλου οὐχ ἀφίστασαι διὰ νηστείαν ; 
Ἄρτος, χαὶ οἶνος, χαὶ ἔλαιον, καὶ ὅσα ἄλλα, Θεοῦ 
εἶσιν ἔργα, ὅλα χαλὰ xc χαλὰ λίαν. Λέγει Παῦ- 
λος * Πᾶν χτίσμα Θεοῦ καλὸν, καὶ οὐδὲν ἀπόδλητον - 
μετ᾽ εὐχαριστίας ἢ λαμδάνωμεν - ἁγιάζεται γὰρ διὰ 
λόγου Θεοῦ χαὶ ἐντεύξεως. Εἰ οὖν εὐλογεῖται, εἰ οὖν 
ἁγιάζεται, διατί ἀπεχόμεθα ; ᾿Αδικίαι δὲ xal πλεο- 
νεξίαι xai τὰ τοιαῦτα τοῦ διαδόλου ἔργα εἰσί. Τῶν 
ἔργων τοῦ Θεοῦ ἀφίστασαι διὰ νηστείαν, χαὶ τῶν 


ἔργων τοῦ διαδόλου οὐ χωρίζῃ δι᾽ εὐσέδειαν ; Καὶ 


b [Savil. et Bibl. λαμδανόμενον. 


DE MUNDI CREATIONE ORAT. 


μὴν, ἀδελφοὶ, κατὰ τοῦ μὴ νηστεύοντος χρίσις οὖχ, 
ὥρισται" χατὰ δὲ τοῦ ἀδικοῦντος τιμωρίαν ἠπείλη- 
σεν. Τὰ ἀνεύθυνα φεύγομεν, xal τὰ ὑπόδιχα οὗ 
φεύγομεν; ᾿Αγαθὸν ἣ ἐλεημοσύνη " τῇ μὲν γὰρ ὄψει 


561 
operibus diaboli non abstines propter pietatem? 
Atqui, fratres, adversus eum qui non jejunat, non 
prolata sententia est, adversus eum autem, qui 
inique agit, penam interminatur. Ab iis quz in- 


v. 


σχορπιζομένη, τῇ δὲ ἀληθείᾳ συνάγει. Ὥσπερ γὰρ B noxia sunt cavemus, nec cayemus ab iis, quo 


γεωργὸς τῇ γῇ δανείζει, ἀφ᾽ ἧς ἐκδέχεται τὰ σπέρ-- 
ματα * οὕτως ἣ ἐλεημοσύνη δοχεῖ μὲν ἄλλοις δίδο- 
σθαι, τῇ δὲ ἀληθείᾳ τῷ δεδωχότι ταμιεύεται. " Eoxóo- 
πίσε γὰρ, φησὶν 6 Δαυὶδ, ἔδωχε τοῖς πένησιν, ἢ 
δικαιοσύνη αὐτοῦ μένει εἷς τὸν αἰῶνα. Οὕτω νηστεύ- 
σωμεν, οὕτω προσχυνήσωμεν; οὕτω πιστεύσωμεν, τὸν 
Πατέρα δοξάζοντες, τὸν ΥἹὸν ὑμνοῦντες, τὸ Πνεῦμα 
τὸ ἅγιον προσχυνοῦντες, ὅτι αὐτῷ ἣ δόξα εἰς τοὺς 
αἰῶνας. ᾿Αμήν. 


Τοῦ αὐτοῦ εἰς τὴν πέμπτην ἡμέραν τῆς χοσμοποιίας. 


Πολλὰ μὲν καὶ μεγάλα τὰ παρὰ τοῦ φιλανθρώπου 
Θεοῦ τοῖς ἀνθρώποις δεδωρημένα " πρώτη δὲ αὐτοῦ 
χαὶ μεγίστη πασῶν δωρεῶν ἣ τῶν Γραφῶν διδασχα- 
λία. Ἥλιος μὲν γὰρ xol σελήνη, xoi πᾶς ὃ τῶν 
ἄστρων χορὸς, xol ποταμοὶ xal πηγαὶ xoi λίμναι 
πρὸς τὴν τῶν σωμάτων θεραπείαν γεγένηνται " αἵ δὲ 
ἅγιαι Γραφαὶ πρὸς τὴν τῶν ψυχῶν διόρθωσιν ἐδόθη- 
σαν. “Ὅσῳ δὲ σωμάτων ἀνωτέρα ψυχὴ, τοσούτῳ τῶν 
ἄλλων δωρεῶν ἀνωτέρα fj τῶν θείων Γραφῶν. Διὰ 
τοῦτο λέγει 6 Σωτήρ * ᾿Ἐρευνᾶτε τὰς Γραφὰς, ἐν αἷς 
δοχεῖτε ζωὴν αἰώνιον ἔχειν. ᾿Ἐρευνήσωμεν τοίνυν 
τοὺς θησαυροὺς τῶν Γραφῶν, χαὶ τῆς ἐπαγγελίας 
ἁψώμεθα, καὶ τοῦ ἀνθρώπου τὴν δημιουργίαν κατὰ 
δύναμιν ἐξειπεῖν ἐπιχειρήσωμεν. Μηδεὶς δὲ πάλιν 
μεμφέσθω τοῖς μετὰ ἀχριδείας ζητουμένοις " ἴδιον γὰρ 
τῶν φλυαρεῖν ἐπιχειρούντων τὸ μέμφεσθαι ταῖς τοῦ 
Θεοῦ διατάξεσι χαὶ ἐγκαλεῖν τοῖς μετὰ ἀχριδείας λε-- 
γομένοις. Ἤχουσά τινων ἐγχαλούντων, ὅτι τίς χρεία 
ἦν εἰπεῖν περὶ πυρὸς xal ὕδατος, ὅτι τρίζει τὸ πῦρ 
ὕδατος ἐπιδαλλομένου; Ἡμεῖς, φησὶ, φυσιολογίαν o0 
θέλομεν μανθάνειν, ἀλλὰ θεολογίαν. Δεῖ δὲ εἰδέναι, 
ὅτι ταῦτα τὰ ῥήματα ἀργῶν ἐστι xo ῥαθύμων. Μετὰ 
γὰρ τὴν θεολογίαν ἣ φυσιολογία κρηπῖδα παρέχει τῇ 
εὐσεδείᾳ " εἰ δὲ ἐκδάλλουσι φυσιολογίαν, ἐγχαλείσθω-- 
σαν τοῖς προφήταις, μεμφέσθωσαν τοῖς ἀποστόλοις. Ὁ 
ἀπόστολος φυσιολογεῖ' Οὐ πᾶσα σὰρξ fj αὐτὴ σάρξ' ἀλλ᾽ 
ἄλλη μὲν σὰρξ ἀνθρώπων, ἄλλη δὲ σὰρξ χτηνῶν, ἄλλη 
δὲ ἐχθύων, ἄλλη δὲ πετεινῶν * καὶ σώματα ἐπουράνια, 
xa σώματα ἐπίγεια. Διατί φυσιολογεῖ Παῦλος, xol 
ἀπὸ ᾿μρυσικῶν ὀργάνων ἐγκαλεῖ, καὶ λέγει" 'Τοσαῦτα, 
εἶ τύχοι, γένη φωνῶν ἐστιν ἐν χόσμῳ, καὶ οὐδὲν ἄφω- 


Cc 


sunt culpa obnoxia. Bona res est eleemosyna, quae 
specie quidem dispergit, re autem congregat. 
Quemadmodum enim agricola terre feeneratur, 
ex qua semina exspectat: sic eleemosyna dum aliis 
dari videtur, vere danti recondit. Nam ait David: 


Dispersit, dedit pauperibus , justitia ejus ma- Psal. vii. 


net in. seculum. Sic jejunemus, sic adoremus , 9 
sic credamus, Patrem glorificantes, Filium hymnis 
celebrantes , Spiritum. sanctum adorantes, quia 
ipsi gloria in secula. Amen. 


Ejusdem in quintam diem creationis. 


1. Multa quidem magnaque a benignissimo 
Deo hominibus concessa munera sunt; primum 
autem ejus maximumque donum est Scripturarum 
doctrina. Sol enim et luna, omnisque stellarum 
chorus, flumina item, fontes, et lacus, ad corpo- 
rum usum facta sunt; sacre vero Scripture, ad 
animarum emendationem sunt date. Quanto au- 
tem anima corpore superior est, tanto superius 
aliis est divinarum Scripturarum donum. Ideo ait 


Servator : Scrutamini Scripturas, in quibus vi- Joan.5.39. 


D demini vitam eternam habere. Scrutemur ergo 


E 


thesauros Scripturarum, et qua polliciti sumus 
aggrediamur, hominisque creationem pro virili 
nostra ordiamur. Nemo vero rursum reprehendat 
ea quae accuratius exploramus : hoc enim illorum 
proprium est qui nugari student, ca carpere quae 
a Deo statuta sunt, et ea qua accurate dicuntur 
reprehendere. Audivi sic incusantes : Quze neces- 
sitas erat de igne et aqua haec dicere : stridet ignis, 
cum aqua in eum injicitur ? Nos, aiebant, non re- 
rum naturalium disquisitionem quzrimus, sed di- 
vinarum. Scias autem oportet, hac verba ignavo- 
rum et inertium esse hominum. Post theologiam 
enim rerum naturalium enarratio pietati funda- 


mentum praebet : quod si naturalium rerum com- 


memorationem eliminant, accusent prophetas, apo- 
stolos arguant. Apostolus res naturales tractat : 


IVon omnis caro eadem caro; sed alia caro ho- τ. Cor. 15. 
minum, alia jumentorum, alia piscium, alia ?9: 5o. 


avium; et corpora celestia, et corpora terrena. 
Qur naturalia edisserit Paulus, et ex musicis in- 


νόν ἐστι; Καὶ γὰρ ἐὰν ἄδηλον φωνὴν σάλπιγξ δῷ, τίς s strumentis accusationem instituit, et ait : Tam i. δον. ιή. 
παρασχενάζεται εἰς πόλεμον; Εἴτε αὐλὸς, εἴτε κιθάρα, A multa, ut puta, genera linguarum sunt in το. 8. 7. 
ἐὰν διαστολὴν τοῖς φθόγγοις μὴ δῷ, πῶς γνωσθήσε- mundo, et nihil sine voce est? Etenim si incer- 


562 


tam vocem dederit tubas quis parabit se ad pre- 
lium ? sive tibia, sive cithara, nisi distinctio- 
nem sonituum dederint, quomodo cognoscetur 
id quod tibía aut quod cithara canitur ? Quid 
Pauli lingua commune habebat cum tibia et ci- 
thara? Sed philosophatur ex Tis qua sub aspe- 
ctum cadunt, ut ea declaret quz intellectu. per- 
spiciuntur. Quid necesse erat in libro Job, de tot 
Job. (.1o. tantisque. naturalibus rebus tractari? Leonis 
DE fortitudo, leene vox, superbia draconum ex- 
stincta est. Myrmecoleon perüt, eo quod non 
haberet escam. Pulli autem vulturum alte vo- 
Isai. 31.4: lant. Car alius propheta dicebat, Quomodo si su- 
mat leo et rapiat, atque rugiat super predam, 
et repleantur montes voce ejus ἢ Ipseque Serva- 
Matth. 13. tor de naturalibus rebus sermocinatur : Simile est 
363* — regnum celorum grano sinapis, quod minimum 
est omnibus seminibus, cum autem. creverit, 
Marc.4. majus est omnibus oleribus : ac rursum : Simile 
260.—28. est regnum celorum, quemadmodum si homo 
jaciat sementem suam, et germinet, et crescat, 
dum nescit ille : ultro enim terra germinat, 
primo herbam deinde spicam : deinde triticum 
implet in spica. Naturaliter etiam de calo tractat 
Matth, 16, Servator : Si. celum, inquit, vespere rubrum 
2.3. fuerit, dicitis, Serenum erit, rubet enim celum : 
et sub diluculum, Hodie imber erit : rubet 
enim. triste celum. Quid his opus erat? Hac 
dico propter eos qui inscite reprehendere aggre- 
diuntur. De Deo movetur sermo, et accuratum 
doctrine enarrationem audire renuis? Quando 
igitur propositum est per divinam gratiam de ho- 
minis creatione sermonem habere, non pro rei 
dignitate, sed. pro facultate nostra operz pretium 
est ad argumentum procedere. 

9. Ornatum suum acceperat czlum, terra fru- 
ctibus coronata erat, aquze maris segregatz fue- 
rant, stirpes germinaverant, brute animantes 
productz fuerant, repleta erat terra, ornata erat 
domus, desiderabatur omnium qua facta fuerant 

Gen. τ. 26. herus et. paterfamilias. Dixit Deus : Faciamus 
hominem ad. imaginem δὲ similitudinem πο-- 
stram. Demonstratum est pridie, quae sit. illius 
vocis vis, Faciamus, et quis cui loquatur : quis 
consiliarius, et cujus sit communis deliberatio. 
Verum quia ex Scripturis ostendimus, consilia- 
rium antiqui illius consilii Filium esse, ac Spiri- 
tus sancti gloriam tacuimus; ue ex nobis qui sani 
sumus, ii qui zgrotafit occasiones captent, scire 
oportet, unam esse gloriam, unam. sententiam, 
unum operantem sermonem Patris, et Filii et Spi- 
ritus sancti. Appellatus est hic consiliarius Fi- 


SEVERIANI 


ται τὸ αὐλούμενον. ἢ τὸ κιθαριζόμενον; Τί χοινὸν 


. εἶχεν. ἡ Παύλου γλῶσσα πρὸς αὐλὸν xc κιθάραν; 


Β 


Cc 


D 


᾿Αλλὰ φυσιολογεῖ ἀπὸ τῶν φαινομένων, ἵνα παραστήσῃ 
τὰ νοούμενα. Τίς ἦν χρεία ἐν τῇ βίδλῳ τοῦ Ἰὼδ φυ- 
σιολογηθῆναι τοσαῦτα; Xü£voc λέοντος, φωνὴ λεαίνης, 
γαυρίαμα δρακόντων ἐσδέσθη. Μυρμιηκολέων ὥλετο 
παρὰ τὸ μὴ ἔχειν βοράν. Νεοσσοὶ δὲ γυπῶν τὰ ὑψηλὰ 
πέτονται. Διατί ἄλλος προφήτης ἔλεγεν Ὃν τρόπον 
ἐὰν λάδῃ λέων καὶ ἁρπάσῃ, καὶ βοήσῃ ἐπὶ τῇ θήρᾳ, 
xai πλησθῇ τὰ ὄρη τῆς φωνῆς αὐτοῦ; Καὶ αὐτὸς ὅ 
Σωτὴρ φυσιολογεῖ- Ὁμοία ἐστὶν ἡ βασιλεία τῶν 
οὐρανῶν χόκχῳ σινήπεως, ὃ μικρότερον μέν ἐστι τῶν 
ἄλλων σπερμάτων, αὐξηθὲν δὲ, μεῖζον πάντων γίνε- 
ται τῶν λαχάνων * χαὶ πάλιν: Ὁμοία ἐστὶν 4 βασι- 
λεία τῶν οὐρανῶν, ὡς ἐὰν ἄνθρωπος βάλῃ τὸν σπόρον 
αὐτοῦ, καὶ βλαστάνῃ xol μηχύνηται, ὡς οὐχ οἶδεν 
αὐτός αὐτομάτη γὰρ ἣ γῇ βλαστάνει, πρῶτον χόρ- 
τον, εἶτα στάχυν, εἶτα σῖτον πληροῖ ἐν τῷ στάχυϊ. 
Φυσιολογεῖ xai τὸν οὐρανὸν 6 Σωτήρ "Ekv γένηται, 
φησὶν, 6 οὐρανὸς ὀψίας πυῤῥὸς, λέγετε, εὐδία, πυῤῥά- 
ζει γὰρ 6 οὐρανός * καὶ ὑπὸ τὸν ὀρθρὸν, σήμερον χει- 
μὼν, πυῤῥάζει γὰρ στυγνάζων 6 οὐρανός. Τίς οὖν χρεία 
τούτων; Γαῦτα λέγω διὰ τοὺς ἀπαιδεύτως ἐγχαλεῖν ἐπι- 
χειροῦντα;. Περὶ Θεοῦ χινεῖται λόγος, καὶ φεύγεις τὴν 
ἀκριδὴ τῶν δογμάτων ἀκρόασιν; ᾿Επεὶ τοίνυν πρό-- 
χειται Θεοῦ χάριτι εἰς τὴν τοῦ ἀνθρώπου δημιουργίαν 
εἰπεῖν, οὐ χατ᾽ ἀξίαν τοῦ πράγματος, ἀλλὰ χατὰ δύ- 
ναμιν τὴν ἡμετέραν; ἀναγχαίως εἰς τὴν ὑπόθεσιν xa- 
θήξωμεν. 


᾿Εχεχόσμητο ὃ οὐρανὸς, ἐστεφάνωτο τοῖς. χαρποῖς 
ἣ γῆ, διώριστο τὰ τῆς θαλάσσης ὕδατα, ἐδλάστησε 
βλαστήματα, προῆλθε τὰ ἄλογα ζῶα, ἐπεπλήρωτο 4 
οἰκουμένη, ἐκεκόσμητο ὃ οἶχος, ἔλειπεν 6 οἰχοδεσπό-- 
τῆς πάντων τῶν γενομένων. Εἶπεν 6 Θεὸς, ποιήσωμεν 
ἄνθρωπον κατ᾽ εἰκόνα ἡμετέραν xo ὁμοίωσιν. ᾿Εδεί- 
χθη τῇ προτεραίᾳ τίς ἢ δύναμις τοῦ, Ποιήσωμεν, 
τίνος 6 λόγος, καὶ πρὸς τίνα ὃ λόγος * τίς 6 σύμθουλος, 
xod τίνος ἡ χοινὴ σχέψις. Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἀπὸ τῶν Γρα- 
φῶν παρεστήσαμεν σύμδουλον τῆς ἀρχαίας βουλῆς 


"τὸν Υἱὸν, ἐσιωπήσαμεν δὲ τοῦ ἁγίου Πνεύματος τὴν 


E 


δόξαν, ἵνα μὴ ἀφορμὰς δέχωνται παρ᾽ fiiv ὕγιαι- 
νόντων οἵ νοσοῦντες, ἀναγχαῖον εἰδέναι, ὅτι μία δόξα, 
μία γνώμη, εἷς λόγος ἐνεργῶν τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ 
Υἱοῦ χαὶ “τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Εἴρηται ἐνταῦθα 
σύμῥουλος ὃ Υἱός - ἀλλαχοῦ εἴρηται, ὅτι τὴν γνῶσιν 
τοῦ Θεοῦ οὐδεὶς οἶδεν, εἰ μὴ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον. 


DE MUNDI CREATIONE ORATIO V. 


λέγει Παῦλος, ὅτι Οὐδεὶς οἶδε τῶν ἀνθρώπων τὰ τοῦ 
ἀνθρώπου, εἰ μὴ τὸ πνεῦμα τοῦ ἀνθρώπου τὸ ἐν 
αὐτῷ - οὕτω x«l τὰ τοῦ Θεοῦ οὐδεὶς οἶδεν, εἰ μὴ τὸ 
Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ. Εἰ τὸ ἐν σοὶ πνεῦμα ἀλλότριον τῆς 
σὴς οὐσίας, καὶ τὸ ἐν τῷ Θεῷ Πνεῦμα ἀλλότριον τῆς 
τοῦ Θεοῦ οὐσίας. Βούλεταί τι Πατήρ; Ἢ αὐτὴ βουλὴ 
καὶ Υἱοῦ xoi ἁγίου Πνεύματος. Βούλεταί τι Υἱός; Ἢ 


565 
lius : alibi dictum est, Dei scientiam neminem 
habere, nisi Spiritum. sanctum. Ait Paulus : 
Nemo scit que sunt hominis, nisi spiritus ho- 
minis, qui in ipso est: ita et que Dei sunt 
nemo cognovit, nisi Spiritus Dei. Si spiritus, 
qui est in te, ἃ tua substantia alienus est, etiam 
qui in Deo est Spiritus alienus est a Dei sub- 


lI. 


1. Cor. 2. 


Patris , 


αὐτὴ βουλὴ Πατρὸς καὶ Πνεύματος. BoUAecal τι 5» stantia. Vult aliquid. Pater? Eadem voluntas et πῃ; 


et Spi- 
Πνεῦμα; ^H αὐτὴ βουλὴ Πατρὸς xoi Υἱοῦ. ᾿Εγείρει ^ Filii et Spiritus sancti est. Vult aliquid. Filius? 


ritus sancti 
una volun- 


ὃ Πατὴρ τοὺς νεχρούς; ᾿Εγείρει xoi ὁ Yióc. Λέγει ὃ 
Σωτήρ: Ὥσπερ γὰρ 6 Πατὴρ ἐγείρει τοὺς νεκροὺς xad 
ζωοποιεῖ, οὕτω χαὶ ὃ γιὸς οὺς θέλει ζωοποιεῖ. Ἰδοὺ ἣ 
βουλὴ συνηγμένη. Ποῦ οὖν ἢ βουλὴ τοῦ Πνεύματος ; 
"Axous. Ταῦτα δὲ πάντα ἐνεργεῖ τὸ ἕν καὶ τὸ αὐτὸ 
Πνεῦμα, διαιροῦν ἰδίᾳ ἑκάστῳ καθὼς βούλεται. Μία 
βασιλεία Πατρὸς, ΥἹοῦ xai ἁγίου Πνεύματος. Μέμ.- 
φεταῖ δὲ 6 Θεὸς xol τοῖς ἄνευ γνώμης Θεοῦ πειρωμέ- 
νοις τι ποιεῖν. Λέγει διὰ τοῦ προφήτου * Οὐαὶ τέχνα 
ἀποστάται, λέγει Κύριος. ᾿Εποιήσατε βουλὴν, οὐ 
δι’ ἐμοῦ, καὶ συνθήκας, οὐ διὰ τοῦ Πνεύματός μου. 
ἸΤρανῶς παριστῶν τὴν ἁγίαν Τριάδα ἔλεγε " “Ζαχαρίας 
ὃ προφήτης " ᾿Ισχυέτωσαν αἵ χεῖρες Ζοροδαδελ, λέγει 
Κύριος, καὶ ἰσχυέτωσαν αἵ χεῖρες ἸΙωσεδὲχ τοῦ ἱερέως, 
καὶ αἵ χεῖρες τοῦ λαοῦ, διότι ἐγὼ μεθ’ ὑμῶν εἶμι, 
λέγει Κύριος, καὶ 6 Λόγος μου ὁ ἀγαθός - xxi τὸ 
Πνεῦμά μου ἐν μέσῳ ὑμῶν. Ἄλλως δὲ, ἀδελφοὶ, ἣ 
ἀναγέννησις ἡμῶν μαρτυρεῖ τῇ δημιουργίᾳ. Εἰ μὴ 
ἐχοινώνησε Πατρὶ xai ΥἹῷ τὸ Πνεῦμα εἷς τὴν δη- 
“Λιουργίαν, οὐχ ἂν ἐχοινώνησεν εἰς τὴν ἀναγέννησιν. 
Πῶς βαπτιζόμεθα : ᾿Εν ὀνόματι Πατρὸς καὶ ΥἹοῦ καὶ 
ἁγίου Πνεύματος. “Ποία μείζων ἣ P γέννησις, ἢ τῆς 
δημιουργίας, ἢ τῆς μυσταγωγίας; ᾿Εχεῖ ἀρχὴ ζωῆς 
εἰς θάνατον, ὧδε ἀρχὴ θανάτου εἰς ζωήν. Πῶς τοίνυν 
ἐνδέχεται ἐπὶ μὲν τοῦ μείζονος χοινωνὸν εἶναι Πατρὸς 
χαὶ Υἱοῦ τὸ ἅγιον Πνεῦμα, ἐπὶ δὲ τῆς σωματικῆς 
δημιουργίας ἀποσχοινίζεσθαι τῆς χοινῆς ἀξίας, Οὐχ 
ἂν ἐχτίσθημεν, εἰ μὴ ὑπὸ τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐμορ- 
φώθημεν. Καὶ ἐπειδὴ ἐν τῇ πρώτῃ χτίσει χοινωνόν 
ἐστι Πατρὸς καὶ ΥἹοῦ, ὁμοίως χαὶ ἐν τῷ βαπτίσματι 
χοινωνὸν χαὶ συνεργόν. Πάλιν ἐν τῇ ἀναστάσει οὐχ 
οἷόν τε ἡμᾶς ἄλλως ἀναστῆναι, εἰ μὴ Πατρὸς θέλον- 
τος, καὶ Υἱοῦ συνεργοῦντος, xol ἁγίου Πνεύματος ἐν- 
δυναμοῦντος. Ἄχουε τοῦ Κυρίου λέγοντος" χαλῶς 
εἶπον τοῦ Κυρίου- εἰ γὰρ καὶ Παύλου ἐστὶ φωνὴ, 
ἀλλὰ τοῦ Κυρίου ἐστὶ φωνή * αὐτοῦ γάρ ἐστιν ἀχοῦσαι- 
Ei δοχιμὴν ζητεῖτε λαθεῖν τοῦ ἐν ἐμοὶ λαλοῦντος 
Χριστοῦ. Λέγει τοίνυν 6 ἐν Παύλῳ λαλῶν - Ὑμεῖς δὲ 
οὖχ ἐστὲ ἐν σαρχὶ, ἀλλ᾽ ἐν πνεύματι εἴπερ Πνεῦμα 
Θεοῦ οἰχεῖ ἐν ὑμῖν. Εἰ δέ τις Πνεῦμα Θεοῦ οὐχ ἔχει, 
οὗτος 00x. ἔστιν αὐτοῦ. Εἰ δὲ Χριστὸς ἐν ὑμῖν, τὸ μὲν 


^ Ζαχαρίας. Hic locus est Aggoi, ut ἴῃ marg. notatur. 
b Hic omnes Mss. ἡ ἀναγέννησις habent; sed haud 


Eadem voluntas et Patris et Spritus est. Vult 4, 
aliquid Spiritus ? Eadem voluntas et Patris et Fi- 
lii. Suscitat Pater mortuos ? Suscitatet Filius. Àit 


quippe Servator, Sicut enim Pater suscitat mor- /o«"-5.2:. 


tuos et vivificat, sic et Filius quos vult oivifi- 

cat. Ecce conjuncta voluntas. Ubi ergo voluntas: 

Spiritus? Audi, Zec autem. omnia operatur 

unus atque idem Spiritus, dividens singulis 

prout vult, Unum regnum Patris et Filii et Spi- 

ritus sancti. Coarguit autem Deus eos, qui sine 
D voluntate Dei aliquid agere conantur. Ait 


I. Cor. 12. 
Pr, 


prophetam : e filii desertores, dicit Dominus. 156i-30.1. 


Fecistis consilium, non per me, et federa, non 
per Spiritum. meum. Clare sanctam "Trinitatem 


commonstrans dicebat Zacharias propheta : Con- 486. 4. 5, 
». 


fortentur manus | Zorobabel, dicit Dominus, 
et confortentur manus Josedec sacerdotis, et 
manus populi, quia ego vobiscum sum, dicit 
Dominus, et Ferbum meum bonum; et Spiritus 
meus in medio vestrum. Preterea. vero, fratres, 
regeneratio nostra creationis testimonium cst. Nisi 
ὦ Spiritus Patri et Filio consors fuisset in creatione, 
neque fuerit in regeneratione. Quomodo baptiza- 


mur? Zn nomine Patris et Filii et Spiritus san- «qe 28. - 


cli. Quz major generatio, an creationis, an ini- 
tiationis? Illic principium vitz in mortem, hic 
principium mortis in vitam. Qui ergo fieri potest, 
ut Spiritus sanctus in eo quod majus est consors 
sit Patris et Filii; in corporali autem creatione 
a communi dignitate removeatur? Numquam 
conditi fuissemus, nisi a Spiritu sancto formati 
essemus. Et quia in prima creatione socius est 
D Patris et Filii, similiter et in baptismate socius 
estet adjutor. Rursus in resurrectione fieri nequit 
ut nos alio modo resurgamus, quam Patre volente, 
Filio cooperante, et Spiritu sancto virtutem prz- 
stante. Audi Dominum dicentem ; recte dixi Do- 
minum : etiamsi enim Pauli vox sit, Domini 


lamen est : licet enim ex ipso audire c 4n expe- 2 Cor. 13. 


tt . ᾿ εν . 3. 
rimentum. queritis ejus, qui in me loquitur, 


Christi? Ait igitur in Paulo loquens : Pos autem Pom. 8. 9. 
—ll. 


dubie lezendum ἡ γέννησις. 


Ia nomine 
᾿Αδάμ. qua- 
tuor clima- 
ta muadi. 


564 
non estis in. carne, sed in spiritu : si quidem 
Spiritus Dei habitat in wobis. Si quis autem 


Spiritum. Dej non habeat, hic non. est ejus. Si E, 


autem. Christus in. vobis est, corpus quidem 
mortuum est propter peccatum, spiritus vero 
vita propter justitiam. Quod si Spiritus egus qui 
suscitavit Christum habitat in vobis, qui sus- 
citavit Christum a mortuis vivificabit et mor- 
talia corpora vestra, propter inhabitantem 
Spiritum ejus in vobis. Extra Patrem et Fi- 
lium et Spiritum sanctum nec prima creatio est, 
nec secunda generatio, nec postrema resurrectio. 
Faciamus hominem. | 

5. Hic jam eos qui reprehendunt praemonui- 
mus. Hominis appellatio Hebraica lingua ignem 
significat. Hic animum adhibe, queso : qui sin- 
cere audit, utpote veritatis amicus et alumnus, 
salutem consequitur : qui vero iniquis est auribus, 


SEVERIANI 


σῶμα νεχρὸν δι᾽ ἁμαρτίαν, τὸ δὲ πνεῦμα ζωὴ διὰ δι- 
χαιοσύνην. Εἰ δὲ τὸ Πνεῦμα τοῦ ἐγείραντος τὸν Χρι- 
στὸν οἰχεῖ ἐν ὑμῖν, 6 ἐγείρας τὸν Χριστὸν ix. νεχρῶν 
ζωοποιήσει xo τὰ θνητὰ σώματα ὑμῶν, διὰ τὸ ἐνοι- 
χοῦν αὐτοῦ Πνεῦμα ἐν ὑμῖν. ᾿Εχτὸς Πατρὸς xoi Υἱοῦ 
καὶ Πνεύματος ἁγίου οὐχ ἥ πρώτη χτίσις, οὖχ f, 
δευτέρα γέννησις, οὖχ ἣ τελευταία ἀνάστασις. Ποιή- 
σωμεν ἄνθρωπον. 


Ἐνταῦθα λοιπὸν προησφαλισάμην τοὺς μεμφομέ- 
νους. Ἢ τοῦ ἀνθρώπου προσηγορία τῇ Ἕ ὀραΐδι φωνῇ 
“πῦρ ἑρμηνεύεται. Πρόσεχε, παρακαλῶ - ὃ μὲν γνη- 
σίως ἀχούων, ὡς φίλος καὶ σύντροφος ὧν τῆς ἀλη- 
θείας, σώζεται * ὃ δὲ ἐχθρῶς ἔχων τὰς ἀχοὰς, οὐ ζητεῖ 


non quarit in quo utilitatem accipiat, sed in quo ,s, τί ὠφεληθῇ, ἀλλὰ τίνος ἐπιλάδηται" οὐ ζητεῖ τί χερ- 
criminetur. Homo Hebraica dialecto ignis di-  δάνη, ἀλλὰ τί μέμψηται. Ὃ ἄνθρωπος τῇ Ἑραΐδι 


citur. Hoc nomen non sine causa inditum est 
Adamo : sed quatuor sunt elementa in mundo 
(rursum de rebus ago naturalibus, velint nolint): 
terra , aqua , aer , ignis. Cetera elementa ut sunt 
manent ; exempli causa, si terra: glebam sumseris, 
non potes ex ea quam tenes glebam apponere : 
ergo si glebam sumseris, id manet quod est. 
Aquam rursum si mensura quadam sumseris, 
manet eadem aqua, augmentum non accipit. Aere 
si utrem repleveris, alium utrem ex illo implere 
non potes. Ignis vero non manet qualis est. Parva 


διαλέχτῳ πῦρ λέγεται. 'Γοῦτο τὸ ὄνομα οὖκ ἐδόθη τῷ 
᾿Αδὰμ ἀργῶς ἀλλὰ τέσσαρά ἔστι στοιχεῖα ἐν τῷ 
χόσμῳ (πάλιν φυσιολογῶ, χἂν μὴ θέλωσιν)" γῆ; 
ὕδωρ, ἀὴρ, πῦρ. Τῶν ἄλλων στοιχείων ἕκαστον ὡς 
ἔστι μένει" οἷον, ἐὰν λάθῃς βῶλον γῆς, προσθεῖναι 
αὐτῷ ἀπὸ τοῦ κατεχομένου οὐ δύνῃ - ἂν οὖν λάδῃς 
βῶλον γῆς, ὅ ἐστι μένει. Ὕδωρ πάλιν ἐὰν λάδης μέ- 


«Qo τινὶ, μένει τὸ αὐτὸ ὕδωρ, προσθήκην οὗ λαμδά-- 
vet. Ἀέρος ἐὰν πληρώσῃς ἀσχὸν, ἄλλον ἀσχὸν πλη- 


ῥῶσαι οὗ δύνασαι ἀπ᾽ ἐχείνου. 'Τὸ δὲ πῦρ οὐ μένει 
οἷόν ἐστι. Μιχρὸς ἅπτεται λύχνος, καὶ μυρίας ἐξ 


accenditur lucerna, innumerasque ex illa faces B αὐτοῦ ἀνάπτεις λαμπάδας, κάμινον ὅλην, φλόγα πολ- 


accendis, integram fornacem, flammam ingentem, 
nec manet ignis eadem forma, sed quantamlibet 
materiam corripuerit, exsuperantius augetur, Cum 
presciret ergo Deus, ex uno corpore humano 
replendos esse orbis terminos ( lucerna. quippe 
una tot accendit faces, eratque oriens, occidens, 
septentrio et meridies ), nomen indidit rei consen- 
taneum. Idcirco ipsum Adami nomen pignus erat 
orbis terrarum. Quia enim futurum erat ut qua- 
tuor climata ex ipso implerentur, imponit ei no- 
men Adam : ἄλφα ἀνατολή, oriens, δέλτα δύσις, 
occidens, ἄλφα ἄρχτος, septentrio, μῦ μεσημόρία, 


meridies. Et nomen et literz testificantur, homi- € 


nem repleturum esse orbem terrarum.  Vo- 
catur ergo Hebraica lingua ignis. Quia igitur 
ignis appellationem habet, non dubitat Scri- 
ptura etiam angelos homines vocare. Quando 


* Viri appellatio Hebraica accedit ad ignis nomen: 
wv"N vir Hebraice dicitur VN gnis. Sed si ipsum no- 


λὴν, καὶ οὐ μένει ἐν τῇ ἰδίᾳ ὄψει, ἀλλ᾽ ὅσην ἂν λάδη 


τὴν ὕλην, πλεονάζει τὸ πῦρ. ᾿Επεὶ οὖν προήδει Θεὸς, 


ὅτι ἀπὸ ἑνὸς ἀνθρωπείου σώματος πληροῦται τῆς 
οἰχουμένης τὰ πέρατα (εἷς λύχνος τοσαύτας ἐξάπτει 
λαμπάδας, καὶ δύσις, χαὶ ἀνατολὴ, καὶ ἄρχτος, xoi 


μεσημόρία), ἔθηκεν ὄνομα ἄξιον τοῦ πράγματος. 
Διὰ τοῦτο καὶ αὐτὸ τοῦ Ἀδὰμ τὸ ὄνομα ἀῤῥαθὼν ἦν 


τῆς οἰχουμένης. ᾿Ἐπειδὴ γὰρ ἔμελλε τὰ τέσσαρα xM- 


ματα ἐξ’ αὐτοῦ πληροῦσθαι, τίθησι τὸ ὄνομα τοῦ 
Ἀδάμ." ἄλφα ἀνατολὴ, δέλτα δύσις, ἄλφα ἄρχτος, 
U3 μεσημόρία. Καὶ τὸ ὄνομα xol τὰ γράμματα μαρ- 
τυρεῖ τῷ ἀνθρώπῳ μέλλοντι πληροῦν τὴν οἰχουμένην. 
Καλεῖται τοίνυν τῇ “Ἑδραΐδι φωνῇ πῦρ. ᾿Επεὶ τοίνυν 
πὺρ ἔχει τὴν προσηγορίαν, οὖκ ὄχνεῖ ἣ Γραφὴ xoi 
τοὺς ἀγγέλους ἀνθρώπους χαλεῖν. Ὅτε γὰρ ἦλθον αἱ 
περὶ Μαρίαν εἰς τὸ μνῆμα, λέγει" ᾿Ιδοὺ παρέστησαν 
αὐταῖς δύο ἄνδρες. Ἦσαν δὲ ἄγγελοι. Καὶ ἄγγελοι δὲ 


men Q"N fdam vult ad ignis nomen. accedere, longe 
errat Severianus, 


DE MUNDI CREATIONE, ORAT. V. 


χαλοῦνται πῦρ ὋὉ ποιῶν γὰρ τοὺς ἀγγέλους αὐτοῦ 


πνεύματα, καὶ τοὺς λειτουργοὺς αὐτοῦ πῦρ φλέγον. 
Καλεῖ αὐτοὺς ἄνδρας, ἐπειδὴ κοινὴν ἔχουσι τὴν ἔν- 
γοιαν τοῦ ἀνθρώπου. Καὶ τί θαυμάζεις: Αὐτὸς ὃ Θεὺς 
χαλεῖται πῦρ, καλεῖται ἄνθρωπος. Λέγει ὃ Σωτὴρ 
περὶ τοῦ ἰδίου Πατρός - Ἄνθρωπός τις ἦν οἰχοδεσπό- 
τῆς, ὃς ἐφύτευσεν ἄμπελον. Καὶ ἀπέστειλε τοὺς δού- 


505 


enim venerunt Maria et socize mulieres ad monu- 

mentum, dicit : Ecce adstiterunt illis duo viri. Lvc. 24. 4. 
Erant autem angeli. Ipsi vero angeli quoque ignis 
vocantur: nam, Qui facit angelos suos spiritus,et psa. 1o3. 
ministros suos ignem urentem. Viros vocat illos, 4: 

quia communem habent cum homine notionem. 

Ecquid mirum? Ipse Deus vocatur ignis , vocatur 


λους ajzoU, xxi ἀπεχτάνθησαν oi δοῦλοι. Καὶ ἵνα D etlhomo. Ait Servator de Patresuo : Zomo quídam Γαι). γι. 


συντέμω * Kol εἶπεν 6 ἄνθρωπος ἐχεῖνος " ἔτι ἕνα 
υἱὸν ἔχω - ἀποστελῶ αὐτὸν, μήποτε ἐντραπῶσι. Τί 
βούλεται ἄνθρωπος περὶ τὸ ὄνομα τὸ θεῖον; Οὐ γὰρ 
εἶπε παραθολήν - οὐχ εἶπεν; Ὁμοία ἐστίν" ἀλλ᾽, Ἄν- 
θρωπός τις ἦν. Διὰ τοῦτο Μωῦσῆς 'O Θεὸς ἡμῶν. 
πῶρ καταναλίσχον. Καὶ ὁ Σωτὴρ ἐλθὼν λέγει " Πῦρ 
ἦλθον βαλεῖν ἐπὶ τὴν γῆν. Λαμόάνει τοίνυν ὄνομα 
ἄξιον τοῦ πράγματος. ᾿Επειδὴ τὸ πῦρ, ὡς ἔφθην 
εἰπὼν, ἀπὸ μικροῦ μέγα γίνεται, καὶ ἄνθρωπος ἀπὸ 


erat paterfamilias, qui plantavit vineam. Et mi- 33: 544. 
sit servos suos, et occisi sunt serpi.Utquecompen- 

dio dicam : Et dixit homo ille, 4dhuc unum 

filium habeo; mittam illum, si forte reverean- 

tur. Quid sibi vult nomen homo pro nomine di- 

vino? Non enim dixit parabolam ; non dixit, Si- 

mile est; sed, Homo quidam erat. Idcirco Moy- 

ses : Deus noster ignis consumens. Salvator Deui. 4.21. 
quoque postquam venerat dicit : Zgnem. eni Luc. 2.49. 


ὀλίγου τὰ πέρατα τῆς οἰκουμένης ἐπλήρωσεν, ἐκλήθη *. mittere in terram. Adhibet itaque nomen rei con- 


ὃ ἄνθρωπος mUp* τοῦτο διὰ τὸ, Ποιήσωμεν τὸν ἄν-᾿ 
θρωπον" τῇ γὰρ Ἑδραίᾳ: Ποιήσωμεν πῦρ. Ποιήσω- 
μὲν ἄνθρωπον xaz' εἰκόνα ἡμετέραν. Πολλοὶ ἐνόμισαν 
τῶν εὐηθῶν χαὶ τῶν τὰς ψυχὰς ἀπαιδεύτων, ὅτι xoc 
εἰχόνα Θεοῦ 6 ἄνθρωπος, ὡς τοῦ Θεοῦ ῥῖνας ἔχοντος, 
Ἢ ὀφθαλμοὺς τοιούτους, ἢ ὦτα τοιαῦτα, ἢ στόμα 


sentaneum. Quandoquidem ignis, ut jam dixi, ex 
parvo magnus evadit, et homo a parvo. orbem: 
terrarum implevit, vocatus est homo ignis, per 
illud, Faciamus hominem ; nam Hebraice est : 
Faciamus ignem. Faciamus hominem ad ima- 
ginem nostram. Multi stultorum et imperitorum 


τοιοῦτον " ἐσφαλμένη δὲ xaX ἄτοπος αὕτη ἣ διάνοια. is, putarunt, hominem ad imaginem Dei esse, quod 
Καὶ ἔστιν αἵρεσις ἕως σήμερον ἀνθρωπόμορφον λέ- ^ peus nares habeat, aut. oculos, vel aures, vel os, 


qouax τὸ Θεῖον. Ἐπειδὴ γὰρ Tixoucay , Ot ὀφθαλμοὶ 
Κυρίου, καὶ τὰ ὦτα Κυρίου, καὶ, Ὠσφράνθη Κύριος, 
xoi, Τὸ στόμα Κυρίου ἐλάλησεν, καὶ, Ἢ χεὶρ Κυρίου 
ἐποίησεν, χαὶ, Οἱ πόδες τοῦ Θεοῦ ἔστησαν, ἐμελογρά- 
φήσαν τὸ ἀσώματον, ἀγνοοῦντες τὴν ἄτοπον ἔννοιαν. 
Λέγει δ' Θεὸς, ἵνα μάθης ὅτι οὐδεμίαν ἐμφέρειαν ἄν-- 
θρωπος ἔχει πρὸς τὸν Θεὸν, ὅσον πρὸς τὴν σωματικὴν 
ὄψιν. Οὐ γὰρ τὴν φωνὴν ἀναιρῶ τὴν λέγουσαν, Ποι- 
ἤσωμεν ἄνθρωπον χατ᾽ εἰκόνα. Ἀλλὰ * δείκνυται πῶς 
Κατ᾽ εἰκόνα λέγε: ὃ Θεός. "lov οὐρανὸν καὶ τὴν γὴν 
ἐγὼ πληρῶ, λέγει Κύριος. Πάλιν ὁ αὐτός - Οὐρανός 
μοι θρόνος" ἢ δὲ γὴ ὑποπόδιον τῶν ποδῶν μου. "Axo- 
λουθήσωμεν τῇ λέξει; δουλεύσωμεν τῷ βήματι; Ἀλλ᾽ 
ἢ ἀχολουθία με ἐλέγχει. Πῶς νοήσω τὸν οὐρανὸν 
θρόνον ; Ὃ θρόνος περιλαμδάνει τὸν χαθήμενον - Θεὸς 
δὲ οὐ περιγράφεται. Οὐδέν ἐστι περὶ τὸν Θεόν * πάντα 
δὲ χυχλοῖ xo τειχίζει 6 Θεός. Εἰ οὖν οὐρανὸν ἔχει 


b 


θρόνον, πῶς μετρήσει τὸν οὐρανὸν σπιθαμῇ ; πῶς δὲ ᾿ 


καὶ χάθηται εἰς τὸν οὐρανόν; Ὃ οὐρανὸς ἐμοὶ θρόνος, 
ἡ δὲ γὴ ὑποπόδιον τῶν ποδῶν μου. Ποῦ κάθηται; ἐπὶ 
. τὸν φαινόμενον; Ἀστέρες ὑποχάτω τοῦ στερεώματος, 
ὕδωρ ἐπάνω. Εἰ ἐπάνω κάθηται, οὐκ ἐπάνω τῶν οὐρα- 


ut nos habemus : at falsa absurdaque est hzc 

opinio. Estque hactenus heresis quae dicitNumen —— contr; 
divinum hominis formam habere, Quia enim au- Anthropo- 
dierunt, Oculi Domini, aures Domini, et, Odo- sien 
ratus est Dominus, et, Os Domini loquutum est, 16- 

et, Manus Dei fecit, et, Pedes Dei steterunt, eng » ad. & 
incorporeum cum membris depinxerunt, senten- Jo^. 12. 9. 
tie absurditatem non percipientes. Dicit Deus, ut Me 
discas nullam hominis com Deo esse similitudi- 

ném, quantum scilicet ad corporalem speciem. 

Non ením hanc vocem tollo, Z'aciamus hominem 

ad imaginem. Verum demonstratum est, quo- 

modo ad imaginem dicat Deus. Celum et ter- 7». 23.54. 
ram ego impleo, dicit Dominus. Rursus idem : 

Colum mihi solium ; terra autem. scabellum 1,4i.66. x. 
pedum meorum. Y océsne sequemur? serviemusne 

litere? Sed qua hinc consequuntur me redar- 

guent. Quomodo cogitabo calum solium esse? So- 

lium complectitur sedentem ; Deus vero non cir — Deos ron 
cumseribitur. Nihil est circa. Deum; sed ipse ier τος 
ambit omnia. et circumcingit. Si ergo clum 

habeat solium, quomodo czlum palmo metietur ? 


νῶν, ἀλλ᾽ ele τὸν ἀνώτερον οὐράνόν. El χάθηται πάν- C quomodo sedet in cxlo? Celum mihi sedes est, ^^ 4^ *: 


* [Savil, conj. δείχνυμι, Combefis. δείχνυμαι dedit, verbaque οὐ γὰρ... 


TOM. Vl, 


. ὃ θτός parenthesf. inclusit, ] 
37 


566 


terra autem. scabellum. pedum. meorum. Ubi- 
nam sedet? in calo quod cernimus? Stelle sunt 
sub firmamento; aqua super illud positze sunt. 
Si supra sedet, non super clos , sed in superiore 
czele. Si sedet omnino , etiam pedes usque ad ter- 
ram pendent. Talemne figuram adscribis ei, qui 
sine figura est ? Annon impium est illud ita cogi- 
tare? Demum, si ejus pedes terram calcant, quo- 
modo serimus? quomodo metimus? quomodo 
pertransimus, nec in pedes ejus impingimus? 
Quomodo celum palmo mensus est? quam magnos 
habuit digitos proportione divinitatis ὃ οἱ quomodo 
talibus digitis exiguas tabulas scripsit, neque illis 
pluribus? Nos tribus digitis scribimus, reliquis 
operam conferentibus; Deus uno digito tabulas 
scripsit. Vidistin' aliquem uno digito scriben- 
tem? Sunt hzc magis sententie, quam verba. 
4. Faciamus hominem ad imaginem no- 
stram. Vult Deus ut quantum ad virtutem similes 
ipsi simus. Quid est, -4d imaginem ? Deus san- 
ctus est; si sancti fuerimus, ad imaginem Dei su- 
Levit.19.2. mus, Nam, Estote sancti, quia ego sanctus sum. 

Deus justus est ; si justitiam sectemur, imago Dei 
Psal. 10.8. sumus. Nam Justus Dominus, et justitiam di- 

lexit. Si misericordes simus, imago sumus Dei. 
Luc. 6.36. Ait enim Servator : Estote misericordes, sicut 
' Imago Dei Pater vester misericors est. Vides qua in parte 
samu5,quo" sit imaeo? Ostendit et Paulus imaginem ; ait enim: 


modo. 
Col.3.9. Exuite vos veterem hominem et induite no- 


ἘΠ eum, qui secundum Deum creatus est in agni- 
tione veritatis, secundum. imaginem ejus qui 
creayit eum. Vides virtutibus tribui, quod Seri- 

Ἢ ; piura dicit, 4d imaginem nostram ? In quo est 

en. 1, 20. 


ratio imaginis? In potestate item : /mperent pi- 
^ scibus maris, et volatilibus cceli, et bestiis, et 
repülibus,et jumentis , et universe terre. Ὁ 
Dei consequentem ordinem ? o verborum accuratam 
rationem ! Cur dixit prius, Presint piscibus ma- 
ris ? Secundum ordinem creationis est ordo domi- 
nationis. Quia primi ex mari facti sunt pisces et 
volatilia, postea vero ex terra quadrupedes et re- 
liqua. pécora, inducit prius ea quz priora facta 
sunt. Presint piscibus, et volatilibus, et bestiis, 
et reptilibus, et jumentis. Quamobrem tres pueri 
Den 78. benedicentes in fornace ordinem servant : Bene- 
- dicite, maria et flumina, Domino. Benedicite, 

cete et omnia quc moventur in aquis, Domino. 

Benedicite, omnes volucres celi, Domino. Be- 

nedicite, bestie et pecora. Benedicite, filii ho- 

minum. Alia supererant consideranda; sed ad 
7. propositum revertamur. Et formavit Deus ho- 
minem. Non simpliciter dixit, Fecit ; sed, Forma- 


Gen. 2. 


D 


E 


SEVERIANI 


τως, xol οἱ πόδες χρέμανται ἕως τῆς γῆς. Τοιοῦτον 
σχῆμα περιτίθης τῷ ἀσχηματίστῳ ; Οὐχ ἔστιν ἀσεδὲς 
χαὶ τοῦτο οὕτω νοῆσαι; Εἶτα λοιπὸν, εἰ οἱ πόδες 
αὐτοῦ πατοῦσι τὴν γῆν, πῶς σπείρομεν 5 πῶς θερίζο-- 
μεν; πῶς διερχόμεθα μὴ συγχρούοντες αὐτοῦ τοῖς 
ποσίν; Πῶς δὲ ἐμέτρησε τὸν οὐρανὸν σπιθαμῇ. πῶς 
δαχτύλους εἶχε μεγάλους ἀναλόγους τῇ θεότητι; χαὶ 


᾿ πῶς ἐν ἐχείνοις τοῖς δαχτύλοις ἔγραψε πλάχας μικρὰς 


δακτύλοις τοιούτοις, καὶ οὐδὲ πολλοῖς; Ἣ μεῖς τρισὶ 
δαχτύλοις γράφομεν, τῶν ἄλλων συνεργούντων Θεὸς 
ἑνὶ δαχτύλῳ τὰς πλάχας ἔγραψεν. Εἶδές τινα ἑνὶ 


᾿δαχτύλῳ γράφοντα; Νοήματά ἐστι ταῦτα μᾶλλον ἢ 


ῥήματα. 


Ποιήσωμεν ἄνθρωπον xav εἰκόνα ἡμετέραν. Βού-- 
λεται ἡμᾶς ὃ Θεὸς μιμητὰς αὐτοῦ εἶναι κατ᾽ ἀρετήν. 
Τί ἐστι, Κατ’ εἰκόνα; “Θεὸς ἅγιος - ἐὰν γενώμεθα 
ἅγιοι, χατ᾽ εἰκόνα ἐσμὲν Θεοῦ. Γίνεσθε γὰρ ἅγιοι, 
ὅτι ἐγὼ ἅγιός εἶμι. Θεὸς δίκαιος - ἐὰν δικαιοσύνην με- 
τέλθωμεν, εἰχών ἐσμεν Θεοῦ. Δίκαιος γὰρ Κύριος, 
χαὶ δικαιοσύνην ἠγάπησεν. Ἐὰν ὦ ὦμεν φιλάνθρωποι i 
ἐλεήμονες , εἰκών ἐσμεν τοῦ Θεοῦ. Λέγει γὰρ ὃ Σω- 
τήρ᾽ Γίνεσθε οἰχτίρμονες, ὡς ὃ Πατὴρ ὑμῶν οἰχτεί- 
ρει. Elec ποῦ ἢ εἰκών; Δείχνυσι xo Παῦλος τὸν εἰ- 
χόνα: λέγει γάρ" ᾿Ἀποδύσασθε τὸν παλαιὸν ἄνθρω- 
πον, χαὶ ἐνδύσασθε τὸν νέον, τὸν χατὰ Θεὸν χτι-- 
σθέντα εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας, κατ᾽ εἰχόνα τοῦ 
χτίσαντος αὐτόν. Εἶδες ὅτι ταῖς ἀρεταῖς ἐπιγράφεται 
τὸ, Κατ᾽ εἰχόνα ἡμετέραν; "Ev τίνι 4 εἰκών; "Ev τῇ 
ἐξουσίᾳ πάλιν: Ἀρχέτωσαν τῶν ἰχθύων τῆς θαλάσσης, 
xol τῶν πετεινῶν τοῦ οὐρανοῦ, xol τῶν θηρίων, καὶ 
τῶν ἑρπετῶν, χαὶ τῶν χτηνῶν, καὶ πάσης τῆς γῆς. 
"Q τῆς τοῦ Θεοῦ ἀχολουθίας " ὦ τῆς τῶν ῥημάτων 
ἀχριδείας. Διατί πρῶτον ἐμνημόνευσεν, Ἀρχέτωσαν 


. πῶν ἰχθύων τῆς θαλάσσης; Κατὰ τὴν τάξιν τῆς δη- 


A 


B 


μιουργίας ἣ τάξις τῆς δεσποτείας. ᾿Επειδὴ πρῶτοι ἐκ 
τῆς θαλάσσης ἐγένοντο ἰχθύες, xol πετεινὰ, μετὰ 
ταῦτα δὲ ἀπὸ γῆς τὰ τετράποδα xol τὰ λοιπὰ χτήνη, 
εἰσάγει οὖν τὰ πρῶτα γενόμενα. ᾿Αρχέτωσαν τῶν 
ἰχθύων, καὶ τῶν πετεινῶν, καὶ τῶν θηρίων, καὶ τῶν 
ἑρπετῶν, καὶ τῶν κτηνῶν. Ὅθεν xat οἵ τρεῖς παῖδες 
εὐλογοῦντες ἐν τῇ καμίνῳ φυλάττουσι τὴν τάξιν - Εὐ- 
λογεῖτε, θάλασσαι χαὶ ποταμοὶ, τὸν Κύριον. Ἐὐλο- 
γεῖτε, κήτη xol πάντα τὰ χινούμενα ἐν ὕδασι, τὸν 
Κύριον. Ἐὐλογεῖτε, πάντα τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ, 
τὸν Κύριον. Ἐὐλογεῖτε, τὰ θηρία xo τὰ νηχτά (ἐ. 
χτήνη). ἘΕὐλογεῖτε, υἱοὶ τῶν ἀνθρώπων. Ἦν μὲν 
οὖν χαὶ ἕτερα ἐπιθεωρῆσαι - ἀλλ᾽ εἰς τὸ προχείμενον 
ἐπανέλθωμεν. Καὶ ἔπλασεν 6 Θεὸς τὸν ἄνθρωπον 


DE MUNDI CREATIONE, ORAT. V. 


Οὐχ εἶπεν ἁπλῶς, ἐποίησεν, ἀλλ᾽, ΓἜπλασεν. Πλάσις 
λέγεται ἐπὶ τῆς εὐπρεπείας * ὡς ὅταν τις θεασάμενος 
πρόσωπον εὔμορφον, ἐπειδὴ χαλὸν πλάσμα, λέγη» 
οὐδὲν ἐποίησεν ὃ Θεὸς ἐν τῷ σώματι ἀπρεπὲς, ἀλλὰ 
χαὶ πρὸς τὴν εὐπρέπειαν τὰ πρὸς τὴν χρῆσιν. Οἷον, 
$ ὀφθαλμὸς δύο ἔχει, καὶ χρῆσιν xal εὐπρέπειαν " 
χαὶ γὰρ βλέπει, xai φαιδρύνει τὸ πρόσωπον ; xal 
χοσμεῖ τὴν ὄψιν, καὶ δρᾷ πάντα. Ἢ ἀχοὴ ἔχει τὴν 
χρῆσιν, " ἔχει τὴν ὄψιν: τὸ γὰρ περικείμενον χύμ- 
6alow χοσμεῖ τὸ ζῶον. Ὁμοίως ἣ ῥὶς ἔχει τὴν C 
ὄσφρησιν ἀναγκαίαν " ἀλλ᾽ ἔχει, παρὰ τὰ ἄλλα ζῶα, 
ὥσπερ μεσότοιχον, χαὶ πληροῦν τὴν εὐπρέπειαν" 
τοῦτο τῷ ἀνθρώπῳ ὑπάρχει" τὰ γὰρ ἄλλα ζῶα μυ- 
χτῆρας οὐκ ἔχουσιν, ἀλλὰ μίαν καθόλου τὴν θέσιν. 
Τοῦτο δὲ διὰ τοῦτο ἔπλασεν ὁ Θεός. Διὸ καὶ Δαυίδ: 
Ὁ φυτεύσας τὸ οὖς, οὐχὶ ἀκούει; ἢ 6 πλάσας τὸν 
ὀφθαλμὸν, οὐχὶ κατανοεῖ; Οὕτω χαὶ τὴν γῆν ἐποίησε, 
πρὸς εὐπρέπειαν; πρὸς χρῆσιν. Kol ἵνα μὴ δείξω σοι 
πολλὰ εὐπρεπῇ, ἕν εἰπὼν ὑπερδήσομαι. "ESwxev ὃ 
Θεὸς τῷ ἀνθρώπῳ, λέγω δὴ τῷ ἀνδρὶ, μετὰ τῶν ἄλ-- 
λων χαὶ μαστῶν ἁρμονίαν. ᾿Ανδρὶ μαστὸς διατί, Διὰ Ὁ 
τὴν εὐπρέπειαν. "Ecco γὰρ γυναικὶ διὰ τὸ ἀναγκαῖον 
τῆς φύσεως, διὰ τὴν χορηγίαν τοῦ γάλακτος" ἀνδρὶ 
μαστὸς διατί; Διὰ τὴν εὐπρέπειαν, διὰ τὴν εὖχο- 
σμίαν. Ὥσπερ γὰρ ἐν τοῖς οἰκοδομήμασι τινὰ μὲν γί- 
νεται διὰ τὸ ἀναγκαῖον, τινὰ δὲ διὰ τὴν εὐπρέπειαν" 
οὕτως 6 Θεὸς xal ἐχόσμησε τὸν ἄνθρωπον, xol πρὸς 
τὴν χρῆσιν ἀπήρτισεν. Γἔπλασεν αὐτὸν χοῦν λαδὼν 
ἀπὸ τῆς γῆς. Μαχάριαι αἱ Χριστιανῶν ἐλπίδες, ἐὰν 
ἐπιγνῶμεν ἃ ἀχούομεν. Διατί οὐχ sims: Eas βῶ- 
λον ἀπὸ τῆς γῆς; Ἰοσοῦτον σῶμα ἔπλασε xol οὐ 
χρείαν ἔσχεν οὐδὲ βώλου, ἀλλὰ χοῦν λαμδάνει; Ὁ 
- Θεὸς προεῖδε τὰ μέλλοντα ὡς ὄντα. ᾿Επειδὴ προήδει, 
ὅτι μέλλει τελευτᾶν τὸ ζῶον, xal εἰς χοῦν μεταύάλ.-- 
λεσθαι,. προλαδὼν ἐν τῇ δημιουργίᾳ ἔδειξε τὴν ἐλ- 
πίδα τῆς ἀναστάσεως. Λαμβάνει χοῦν ἀπὸ τῆς γῆς 
ἵν’ ὅταν ἴδης ἐν τάφῳ χοῦν, γνῷς ὅτι ὃ ἐχεῖνο πλάσας 
xai τοῦτο ἀνίστησιν. ΓἜπλασε τὸν ἄνθρωπον; χοῦν 
Jai» ἀπὸ τῆς γῆς, καὶ ἐνεφύσησεν εἰς τὸ πρόσωπον 
αὐτοῦ πνοὴν ζωῆς. Βλέπε διαφορὰν ἀνθρώπων xol 
ἀλόγων. Τὰ ἄλλα πάντα ποιῶν ὃ Θεὸς, ὁμοῦ πάντα 
ἐπήγαγε μετὰ τοῦ σώματος καὶ τὴν ψυχήν. Πρόο- 
εχε, παραχαλῶ. Ἐποίησε τὰ νηχτὰ, ὁμοῦ σῶμα 
χαὶ ψυχήν. ᾿Εξαγαγέτω ἣ 7, ζῶα" προῆλθεν ὁμοῦ μετὰ. 
τῶν σωμάτων χαὶ ἢ ψυχή. Τὸν ἄνθρωπον ποιεῖ τῷ 
σώματι πρῶτον, εἶτα τῇ ψυχῇ. Διὰ ποίαν ἐλπίδα; 
Οἵα f, πλάσις, τοιαύτη xai ἣ “λύσις: τὰ ζῶα διὰ 
τοῦτο ἀνάστασιν οὖχ ἔχει, ἐπειδὴ ὡς ἐγένετο, οὕτω 
χαὶ ἀποθνήσχει" ὁμοῦ τὸ σῶμα χαὶ ἣ ψυχὴ ἀφανί- 
ζεται. Τὸ σῶμα τοῦ ἀνθρώπου ἔλαθεν. ἀπὸ τῆς γῆς » 


Ε 


A 


565 


vit. Formatio dicitur de decore et ornatu; ut 
quando aliquis videns formosum vultunr, quia 
pulchre efformatum est, dicit, Nihil fecit Deus in 
corpore preter decorum, sed et decoro οἱ usui 
prospexit. Exempli causa, oculus duo habet, 
usum et decorem : nam et videt, et venustum 
reddit vultum, faciemque ornat, omniaque con- 
spicit. Auris usum habet, aspectuque jucunda est : 
quod enim circumpositum. est cymbalum animal 
exornat. Similiterque nasus olfactu necessario 
praditus est; sed, secus quam in ceteris animali- 
bus, velut medium parietem efficit ad decorem 
complendum : id enim uni homini competit : cz- 
tera quippe animalia nasum non habent, sed unam 
tantum narium positionem. Hoc vero eam ob rem 


formavit Deus. Ideo David, Qui plantavit aurem, Psal.93. 9. 


non audiet ? aut qui finxit oculum, non consi- 
derat? Sic terram fecit ad ornatum et ad usum. Ac 
ne plura tibi decora recenseam, postquam unum di- 
xero prztergrediar. Dedit Deus homini, viro scili- 
cet, cumaliisetiam uberum concinnitatem. V iro cur 
ubera? Decoris causa. Nam esto mulieri conces- 
serit ubera ob natur necessitatem, ad lactis sub- 
ministrationem; viro cur ubera? Ad decorum, 
ad ornatum. Quemadmodum enim in edificiis 
alia fiunt ob necessitatem, alia ob decorum : sic 
Deus et hominem ornavit, et ipsi ad usum neces- 
saria contulit. Formavit eum accepto pulvere de 
terra. Beatae Christianorum spes, si intellexerimus 
ea quz audimus. Cur non dixit, Accepit glebam 
de terra? Tantum corpus efformavit : ac ne gleba 
quidem opus habuit, sed pulverem accepit? Deus 
pravidit futura ac si prosentia essent. Quia pra- 
videbat hoc animal esse moriturum, et in pulve- 
rem transmutandum, jam olim in creatione spem 
resurrectionis ostendit. Accipit pulverem de ter- 
ra, ut cum videris in sepulcro pulverem, noveris 
eum, qui illud efformavit, hoc quoque suscitatu- 


rum esse. Formavyit hominem. sumto de terra Gen. ». 7. 


puleere, et insufflavit in faciem ejus spiracu- 
lum vite. Vide discrimen inter homines et bruta. 
Catera ommia cum faceret Deus, simul omnia 


456 produxit, cum corpore animam. Animadverte , 


quaso. Fecit natatilia, simul animam ct corpus. 
Educat terra animalia ; prodit. simul cum cor- 
pore anima. Hominis primo corpus facit, deinde 
animam. Cujus spei causa? Qualis formatio, talis . 
solutio. Ideo animantes spem resurrectionis non 
habent, quia quo modo facte sunt, eodem modo 
moriuntur. Simul corpus.et anima abolentur. 


? Combefisius legendum putat. ἔχει τὴν τέρψιν, Sed lectio ut est ferri potest. , 


37. 


Ezech. 37. 
9. 


Psal. 103. 
29. 3o, 


Joan. 20. 
22. 


568 


Corpus hominis de terra accepit, animam. ipse 
tribuit creando , non ex sua substantia producen- 
do : ut cum mortuum fuerit corpus, sive homo, ne 
desperemus de anima. Quid enim, quod in sepul- 
cro. depositum sit corpus ? Ne putaveris ibi esse 
animam. Non enim de terra sumta est, nec in ter- 
ram revertetur. Spem ergo statuit. Ideo etiam in B 
Ezechiel resurrectionem | vaticinatur his verbis : 
Mortuis ossibus corpus factum est. Deinde ait : 
Ex quatuor ventis veniat spiritus, et ingredia- 
iur in. mortuos hos, et vivant. Sic et David cla- 
mat : "fuferes spiritum eorum, et deficient, et 
in pulverem. suum revertentur. E mittes Spiri- 
tum tuum, et creabuntur, et renovabis faciem 
terris, Vidisti Spiritum. creatorem? vidisti cum 
Deo operantem ? 

5. Sed ad. propositum. revertamur. /nsuffla- 
vit. Per illud, Znsufflavit, anime simplicitatem 
ostendit : ideo nec multis concinnatur. Attende 
jam. Quia. creatura inveteraverat, illam Christus c 
in dispensatione. instaurat. Formatus est Adam 
de terra: : formavit Christus ceci oculosex luto, 
ut hinc noveris eum, qui accepit: pulverem de 
lerra, et. formavit. lusufflavit Deus in faciem 
Adami spiraculum vite; insufflavit Christus in 
faciem apostolorum, et dixit : Accipite Spiritum 
sanctum. Eam que perierat Adami insufflatio- 
nem, Christus restituit, et factus est rursus homo 
in animam viventem. Hic seriei animum adhibe. 
Etiamsi enim vocis organum deficit, consueta ta- 


- men spe praccurrens, fratrumque vota accelerans, 


Psal. 68.4. 


Gen, 5.81 


Gen. 3. 21. 


credo dandum mihi esse verbum, non meriti mei D 
causa, scd alacritatis auditorum gratia. Etiamsi 
sanctis non simus comparandi ; at illi quoque ta- 
lia sunt passi, corporisque infirmitatibus impe- 
diebantur. Id testificatur David dicens : Zabo- 
ravi clamans, rauce facte sunt. fauces inec. 
Melius porro est rauca voce recta dicere, quam, 
recta. voce, animo perversum esse. Plantavit 
Deus paradisum in Edem ad. orientem. Quid 
est Edem? Edem significat delicias; ac si quis 
diceret, Plantavit paradisum jn deliciis, sive in 
delicioso loco, in pulchro loco. Ideoque in. fine 
dicit : Et ejecit "fdam, et collocavit eum. ex 
adverso paradisi voluptatis. Plantavit. Deus E 
paradisum. in Edem ad orientem. Cur non in 
alio climate, sed. ad orientem paradisus? Unde 
initium cursus luminarium, inde principium vitae 
hominum. Prasignificat Deus futurum : ad orien- 


^ Em οἰχονομία, in dispensatione. Scilicet, in incar- 
nalione sua. Mos est Ecclesiasticis scriptoribus per 


SEVERIANI 


τὴν δὲ ψυχὴν αὐτὸς δίδωσι χτίσας, δημιουργήσας , ^ 
οὐχ ἐκ τῆς ἰδίας οὐσίας ἐκδαλὼν, ἵν᾽ ὅταν ἀποθάνη 


"τὸ σῶμα, ἢ ὃ ἄνθρωπος, μὴ ἀπογνῶμεν τῆς ψυχῆς. 


Τί γὰρ; ὅτι ἐτάφη ἐν τάφῳ τὸ σῶμα; Μὴ προσδο- 
χκήσῃς ἐχεῖ εἶναι τὴν ψυχήν. Οὐ γὰρ ἀπὸ γῆς ἐλήφθη, 
οὐδὲ εἰς γὴν ἀπέρχεται. "ἔστησεν οὖν τὴν ἐλπίδα. 
Διὰ τοῦτο xal ἐν τῷ Ἰεζεχιὴλ προφητεύει τὴν ἀνά-. 
στασιν οὕτω λέγων " Τοῖς νεχροῖς ὀστέοις ἐγένετο σῶ-- 
μα. Εἶτά φησιν, "Ex τεσσάρων ἀνέμων ἐλθάτω τὸ. 


᾿ πνεῦμα, καὶ εἰσελθέτω εἰς τοὺς νεχροὺς τούτους, 


xol ζησάτωσαν. Οὕτω χαὶ Δαυὶδ βοᾷ - Ἀντανελεῖς τὸ. 
πνεῦμα αὐτῶν, xal ἐχλείψουσι,, καὶ εἰς τὸν χοῦν αὖ- 
τῶν ἐπιστρέψουσιν. ᾿Εξαποστελεῖς τὸ Πνεῦμά σου ;" 
χαὶ χτισθήσονται, χαὶ ἀναχαινιεῖς τὸ πρόσωπον τῆς 
γῆς. Εἶδες δημιουργὸν τὸ Πνεῦμα; εἶδες δυνεργὸν 
Θεοῦ ; ( 
Ἀλλ᾽ εἰς τὸ προκείμενον ἐπανέλθωμεν. ᾿Ενεφύση- 
σεν. Διὰ τοῦ, ᾿Κνεφύσησεν, τὸ ἁπλοῦν τῆς ψυχῆς 
ἔδειξε - διὸ οὔτε πολυαρμόνιος. Πρόσεχε λοιπόν. 
᾿Ἀπειδὴ ἐπαλαιώθη ἡ δημιουργία, ἀνακαινίζει αὐτὴν 
$ Χριστὸς " ἐπὶ οἰκονομίᾳ. ᾿Επλάσθη Ἀδὰμ. ἀπὸ γῆς " 
ἔπλασεν ὃ Χριστὸς τοῦ τυφλοῦ τοὺς ὀφθαλμοὺς ἀπὸ" 
πηλοῦ, ἵνα σὺ μάθης τὸν λαθόντα χοῦν ἀπὸ τῆς γῆς 
καὶ πλάσαντα. ᾿Ενεφύσησεν ὃ Θεὸς εἰς τὸ πρόσωπον᾽ 
τοῦ ᾿Αδὰμ. πνοὴν ζωῆς ἐνεφύσησεν ὃ Χριστὸς εἰς τὸ 
πρόσωπον τῶν ἀποστόλων, καὶ λέγει" Λάδετε Πνεῦμα. 
ἅγιον. Ὃ ἀπώλεσεν ἐμφύσημα ᾿Αδὰμ,, ἐνταῦθα 6 
Χριστὸς ἀπέδωχε, xoi ἐγένετο πάλιν ὃ ἄνθρωπος cic 
ψυχὴν ζῶσαν. " Πρόσεχε ἐνταῦθα ἣ ἀκολουθία. Εἰ 
γὰρ xe χάμνει τῆς φωνῆς τὸ ὄργανον, ἀλλὰ τῇ συν- 
ἤθει ἐλπίδι προτρέχων καὶ τὰς τῶν ἀδελφῶν ἱχεσίας 
ὑποτέμνων, πιστεύω δοθῆναί μοι λόγον, οὐ διὰ τὴν 
ἀξίαν ἐμὴν, ἀλλὰ διὰ τὴν τῶν ἀχουόντων προθυμίαν. 
Ei χαὶ ἀνάξιοι τῶν ἁγίων ἐσμὲν, ἀλλ᾽ ἔπαθον χἀχεῖ- 
νοι ταῦτα, καὶ ὑπὸ τῆς τοῦ σώματος ἀσθενείας &ve- - 
ποδίζοντο. Μαρτυρεῖ Δαυὶδ λέγων: ᾿Εχοπίασα χρά- 
Co , ἐδραγχίασεν 6 λάρυγξ μου. βέλτιον δὲ βραγ-- 
χιῶντα λέγειν τὰ ὀρθὰ, ἢ ὀρθὴν ἔχοντα τὴν φωνὴν, 
διεστραμμένην ἔχειν τὴν ψυχήν. ᾿Εφύτευσεν δ΄ Θεὸς 
παράδεισον ἐν ᾿Εδὲμ xax ἀνατολάς. Τί ἐστιν ᾿Εδέμ.: 
Ἐδὲμ, ἑρμηνεύεται τρυφή: ὡς ἂν εἴποι τις" ἐφύτευσε. 
παράδεισον ἐν τρυφῇ" ἀντὶ τοῦ " ἐν τόπῳ τρυφερῷ, ἐν 
τόπῳ χαλῷ. Διὰ τοῦτο ἐπὶ τέλει λέγει" Καὶ ἐξέδαλε᾽ 
τὸν ᾿Αδὰμ, xo χατῴχισεν αὐτὸν ἀπέναντι τοῦ πα-- 
ραδείσου τῆς τρυφῆς. ᾿Εφύτευσεν 6 Θεὸς παράδεισον 
ἐν ᾿Εδὲμ, χατ᾽ ἀνατολάς. Διατί μὴ εἰς ἄλλο χλίμα, 
ἀλλὰ κατ᾽ ἀνατολὰς 6 παράδεϊσος ; “Ὅθεν ἣ ἀρχὴ τοῦ 
δρόμου τῶν φωστήρων, ἐκεῖθεν xal fj ἀρχὴ τῆς δια-- 
γωγῆς τῶν ἀνθρώπων. Προμηνύει ὃ Θεὸς τὸ μέλλον *- 


L] 


οἰχονομίαν incarnationem intelligere. 
b [Savil. et Combefis, πρόσεχε ἐντ. τῇ ὀκολουθία.] 


DE MUNDI CREATIONE, ORAT. V. 


569 


κατ᾽ ἀνατολὰς ἐν τῷ παραδείσῳ τίθησι τὸν ἄνθρωπον, “57 tem in paradiso ponit hominem, ut ostendat, quem- 


ἵνα δείξη, ὅτι ὥσπερ οὗτοι οἵ φωστῆρες ἀνατέλλον- 
τες τρέχουσιν εἰς δύσιν, καὶ δύνουσιν " οὕτω xa coU- 
τον δεῖ ἀπὸ ζωῆς εἰς θάνατον δραμεῖν xa δῦσαι κατὰ 
τὸν τύπον τῶν φωστήρων, καὶ ἄλλην ἀνατολὴν πάλιν 
λαθεῖν ἐξ ἀναστάσεως νεχρῶν. "ἕδραμεν 6 ᾿Αδὰμ. εἰς 
δύσιν; ἔδυσεν εἰς τάφον - ἠχολούθησεν αὐτῷ τὰ πρά- 
quarta τῆς γῆς, καὶ συνετάφη τῷ δύσαντι. Ἦλθεν 6 
“Χριστὸς, καὶ ἐποίησεν ἀνατεῖλαι τὸν δύσαντα. Διὰ 
τοῦτο λέγει ὃ προφήτης περὶ αὐτοῦ" ᾿Ιδοὺ ἀνὴρ, ἀνα- 
τολὴ ὄνομα αὐτῷ, xo ὑποκάτωθεν αὐτοῦ ἀνατέλλει" 
τουτέστιν, 2x τῶν τάφων. "Ev τῷ ᾿Αδὰμ. ἔδυσεν 6 ἄν- 
θρωπος, ἐν Χριστῷ ἀνέτειλεν. Μαρτυρεῖ Παῦλος" 
Ὥσπερ γὰρ ἐν τῷ Ἀδὰμ πάντες ἀποθνήσχουσιν᾽, 
οὕτω καὶ ἐν τῷ Χριστῷ πάντες ζωοποιηθήσονται. Kat 
ἔλαθεν 6 Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, ὃν ἐποίησε, xoi ἔθετο 
αὐτὸν ἐν τῷ παραδείσῳ: Εἰσήνεγχεν αὐτὸν εἰς ἕτοι- 


Β 


μον οἶκον. Ὥσπερ 6 καλῶν τινα εἷς ἑστίασιν, πρῶτον 


παρασχευάζει τὸν obxoy , καὶ τότε εἰσάγει τὸν χεχλη- 
μένον" οὕτω χαὶ ἐνταῦθα" παρεσχεύασεν αὐτῷ ἐν- 
διαίτημα ἀξιοπρεπὲς τὸν παράδεισον; xal οὕτως εἰσ- 
ἤγαγε τὸν χεχλημένον. Ποῦ ἐπλάσθη; Ἔν τῇ γῇ; 
ἔξω τοῦ παραδείσου. Ὥσπερ γὰρ φωστῆρες ἀλλαχοῦ 
ἐγένοντο, xal ἐτέθησαν ἐν τῷ οὐρανῷ, οὕτως ὃ ᾿Αδὰμ. 
ἐπλάσθη ἔξω εἰς ἄλλην γῆν, xa τότε εἰσηνέχθη εἰς 
τὸν παράδεισον. Πόθεν τοῦτο; Λέγει ἢ Γραφὴ ἐπὶ 
τέλει, ὅτε ἐξεδάλλετο ὁ ᾿Αδάμ.- Καὶ ἐξαπέστειλεν ὃ 
Θεὸς τὸν ᾿Αδὰμ Ex τοῦ παραδείσου τῆς τρυφῆς, ἐρ- 
γάζεσθαι τὴν γῆν; ἐξ ἧς ἐλήφθη. "Ἔθετο αὐτὸν ἐν τῷ 
παραδείσῳ τῆς τρυφῆς, ἐργάζεσθαι καὶ φυλάττειν τὸν 
παράδεισον. ᾿Εργάζεσθαι. "TC γὰρ ἔλειπεν ἐν τῷ πα- 
ραδείσῳ ; εἰ δὲ xal χρεία ἦν ἐργάτου, πόθεν ἄροτρον ; 
πόθεν τὰ ἄλλα τῆς γεωργίας ὄργανα ; ᾿Εργάζεσθαι 
xa φυλάττειν τὴν ἐντολὴν τοῦ Θεοῦ, καὶ πιστεύειν 
τῇ ἐντολῇ, τοῦ Θεοῦ ἔργον ἦν. Λέγει ὃ Σωτήρ: 
Τοῦτό ἐστιν ἔργον τοῦ Θεοῦ, ἵνα πιστεύσητε εἰς ὃν 
ἀπέστειλεν ἐχεῖνος. Ὥσπερ οὖν τὸ πιστεῦσαι τῷ 
Χριστῷ ἔργον ἐστὶν, οὕτω τὸ πιστεῦσαι τῇ ἐντολῇ , 
ὅτι ἐὰν ἅψηται, ἀποθνήσχει - ἐὰν δὲ μὴ ἅψηται, ζῇ. 
Ἔργον ἦν τῶν πνευματιχῶν λόγων ἣ τήρησις. Παύ- 
λου ἔργον ποῖον ; μὴ γεωργὸς ἦν ὁ Παῦλος; μὴ &c£- 
ραν ἔσχεν ἐργασίαν; οὐ τὸ πᾶν αὐτῷ ἔργον λόγος ἦν ; 
οὐ κήρυγμα ἦν; Καὶ λέγει τοῖς μαθηταῖς - Τὸ ἔργον 
μου ὑμεῖς ἐστε ἐν Κυρίῳ. ᾿Εργάζεσθαι, φησὶν, αὐτὸν 
xal φυλάττειν. "Amb τίνος; Ληστὴς οὐχ ἦν, 6 παρο- 
δίτης οὐκ ἦν, ὅ ἐπιθουλεύων οὖκ ἦν ἀπὸ τίνος φυ- 
λάττειν; Ἵνα φυλάξη αὐτὸν ἑαυτῷ - ἵνα μὴ παραδὰς 
ἀπολέσῃ αὖτόν - ἀλλ᾽ ἵνα τὴν ἐντολὴν φυλάττων φυ- 
λάξη ἑαυτῷ τὸν παράδεισον. Συγκάμνει τῇ φωνῇ xol 
ἢ διάνοια “ ἀλλὰ τῶν νοημάτων γενώμεθα - ἔθηχεν 


Cc 


b 


admodum luminaria illa orientia currunt ad oc- 
cidentem, et occidunt : ita et hunc oportere à vita 
in mortem currere et occidere, quemadmodum 
luminaria, aliumque rursum orientem sumere ex 
resurrectione mortuorum. .Cucurrit Adam ad oc- 
cidentem, occidit in sepulcrum : sequute sunt 
illum res terre, et cum 110 occidente, sepultoe 
sunt. Venit Christus, et eum qui occiderat oriri 


curavit. Ideo dicit de illo propheta : Ecce vir, Zac^.6. 12. 


Oriens nomen ejus, et sub illo orietur ; nempe 
ex sepulcris. In Adamo occidit homo, in Christo 


ortus est : id testificatur Paulus : /Vam sicut. in. 1. Cor. 05. 


5 . . . 22. 
Adam omnes moriuntur, ita et in C hristo omnes 


vivificabuntur. Et accepit. Deus. hominem, Gen. 2. 15. 


quem fecerat, et posuit illum in paradiso. 1n- 
tulit illum in. paratam domum. Quemadmodum 
is, qui aliquem invitat ad convivium, primo ap- 
parat edes, et. tunc inducit eum quem invitavit : - 


. sicet hic quoque : paravit. illi ees magnificas, 


paradisum, et sic inyitatum induxit. Übinam for- 


matus est? In terra, extra paradisum. Quemad- 


modum enim luminaria, alibi facta sunt, et posita 
sunt in czlo : sic et Adam extra formatus est in 
alia terr: parte, et tunc inductus est in paradi- 
sum. Undenam hoc? AitScriptura in fine, quando 


ejectus est Adam : £t emisit Deus Adam . de Gen. 2. 23. 


paradiso voluptatis, ut operaretur terram, de 
qua sumtus est. Posuit illum. in paradiso vo- 
luptatis, ut operaretur et custodiret illum. Ut 
operaretur. Quid in paradiso desiderabatur? sin 
operario opus erat, undenam aratrum? unde alia 
agriculture instrumenta ? Operari et. custodire 
preceptum Dei, illique credere, Dei opus erat. 


Ait Servator : 2106 est opus Dei, ut credatis in Joan. 6.29. 


eum, quem misit ille. Quemadmodum igitur 
Christo credere opus est, sic etiam. credere prae- 
cepto, moriturum esse, si tetigerit; victurum, si 
non tetigerit. Opus erat spiritualium verborum 
observatio. Pauli opus quodnam ? num agricola 


: Paulus erat? num aliam habuit vacationem? non- 


ne totum ejus opus erat, verbum? nonne pra- 
dicatio ? Dicit tamen discipulis, Opus meum vos 
estis in Domino. Ut operaretur, inquit, et. cu- 
stodiret illum. A quonam ? Fur non erat, viator 
nullus, insidiator nullus : a. quo custodiret? Ut 
custodiret illum sibi; ne pravaricatus amitteret ; 
sed ut mandatum custodiens servaret sibi paradi- 
sum, Una cum voce mens deficit : verum sen- 
tentiis insistamus. Posuit illum in paradiso. De- 


αὐτὸν ἐν τῷ παραδείσῳ. Λοιπὸν σχιογραφεῖ f Γραφὴ g, inceps Scriptura ex iis qua praecesserunt subin- 


τὰ μέλλοντα διὰ τῶν προλαδόντων, Ποταμὸς δὲ ἐχπο- 


dicat futura. Furius autem egrediebatur ex Gen. 2. 10. 


τ. Cor. 9. - 


Paradisi 
flumina 
que. 


Luc.23.43.. 


570 SEVERIANI 


Eden, irrigans paradisum. Hinc disce on hor- 
tulum fuisse paradisum, angustis terminis circum- 
scriptum. Fluvius tantus irrigabat, ut ex ejus 
redundantia quatuor fluvii orirentur. Iuvius au- 


- 


ρεύεται ἐξ Ἐδὲμ, ποτίζειν τὸν παράδεισον. "Amb 
τούτου μάθε, ὅτι οὐ " χηποῦριν (sic) ἦν ὁ παράδει- 
σος, μικρὸν ἔχων μέτρον. Ποταμὸς τοσοῦτος ἀρδεύει, 
ὥστε ἀπὸ τοῦ περιττεύματος αὐτοῦ τέσσαρας εἶναι 


tem egrediebatur ex Edem, ut irrigaret para- ,,, ποταμούς. Ποταμὸς δὲ ἐκπορεύεται ἐξ ᾿Εδὲμ,, ποτί- 
disum. Deinde postquam irrigaverat, dividebatur A ζειν τὸν παράδεισον. "Exeiüev μετὰ τὸ ποτίσαι μερί-- 


in quatuor capita; in Tigrim, in Nilum, in Eu- 
phratem, et in Phisonem, sic in Scriptura dictum, 
quem nunc vocant Danubium. — ' 

6. Vide magnitudinem fluvii divisi in quatuor 
flumina : hicque solus irrigat paradisum. Quor- 
sum talis? solus erat Adam; quie. necessitas tanti 
fluvii? Sed non uni tantum paradisus paratus 
erat, verum finibus terrz. Praeparatus erat patri- 
archis, prophetis, apostolis, evangelistis, marty- 


ζεται εἰς τέσσαρας ἀρχάς " εἰς τὸν Τίγριν, εἰς τὸν 
Νεῖλον, εἰς τὸν Εὐφράτην, εἷς τὸν ἐν τῇ Γραφῇ λε- 
γόμενον Φεισὼν, ὃν νῦν λέγουσι Δανοῦόιν. 

Βλέπε μέγεθος ποταμοῦ, μεριζομένου εἰς τέσσα- 
ρας" χαὶ ὃ τοιοῦτος μόνος ἀρδεύει τὸν παράδεισον. 
Διατί τοιοῦτος ; μόνος ἦν ᾿Αδάμ.- τίς χρεία ἦν τοσού-- 
του; Ἀλλ᾽ οὐχ ἑνὶ μόνῳ ἐγένετο - ἀλλὰ τοῖς πέρασε 
τῆς οἰχουμένης. ἩἩτοιμάζετο πατριάρχαις, προφή-- 
ταις, ἀποστόλοις, εὐαγγελισταῖς, μάρτυσιν, ὅμολο-- 


ribus, confessoribus, sanctis, fidelibus, pie viven- p γηταῖς, ἁγίοις, πιστοῖς, ὀρθοδόξοις, εὐσεδῶς πολι-- 


tibus, omnibus justis. Si enim latroni una hora 
confitenti paradisum Servator promisit dicens : 
Hodie mecum eris in paradiso; qui a juventute 
Jlaborarunt, Abraham, Isaac, Jacob, hujus filii 
patriarchae, [ illum. utique sunt. consequuti. ] At 
ante hos omnes latro paradisum consequitur. Opera 
ergo Deus edit, non ejus causa quod apparet, sed 
ejus quod exspectatur. Cur tantam terra latitudi- 
nem fecit? an propter Adamum, an propter eos 
qui illam nunc inhabitabant ? Inde dividitur in 
qualuor principia. Non dixit, In quatuor ex- 


' pansa flumina, sed. in quatuor principia, id est, : 
fontes. Nomen uni Phison, quem modo diceba- C ρήκαμεν" εἶτα ὃ F'zby* οὗτός ἐστιν ὃ Νεῖλος. Γηὼν 


Jer. 2. 18. 


Fluviorum 
ex paradiso 
manantia m 
explicatio 
singularis. 


mus ; deinde Gehon ; hic est Nilus. Gehon vetus 
nomen ejus est : id testificatur Jeremias dicens : 
Quid tibi et vie Egypti , ut bibas aquam 
Gehon? Hic animum adhibe. Cogita hunc esse 
parádisum, Hzc enim melius aspectu quam verbo 
traduntur. Prodit ingens fluvius, copioso preditus- 
alveo, et rigat paradisum. Inde in subterraneum 
quemdam hiatum fertur, immensamque sub terra 
penetrat viam, ut novit 15 qui viam stravit Domi- 
nus: fluxusque diu latet, atque in diversa loca 


τευομένοις, πᾶσι τοῖς δικαίοις. Ei γὰρ τῷ λῃστῇ ἐν 
μιᾷ ὥρᾳ δμολογήσαντι τὸν παράδεισον᾽ ὃ Σωτὴρ ἐπηγ-- 
γείλατο λέγων " Σήμερον μετ᾽ ἐμοῦ ἔσῃ ἐν τῷ παρα- 
δείσῳ - 6 χοπιάσας ἐχ νέας ἡλικίας Ἀῤραὰμ,, Ἰσαὰχ, 
ἸἸακὼδ, οἵ ἐκ τούτου πατριάρχαι....... * Καὶ πρὸ 
τούτων πάντων᾽ χληρονομεῖ 6 λῃστὴς τὸν παράδεισον.. 
Ποιεῖ οὖν 6 Θεὸς τὰ ἔργα, οὐ πρὸς τὸ φαινόμενον, 
ἀλλὰ πρὸς τὸ προσδοχώμενον. Διατί τοσοῦτον πλάτος 
γῆς ἐποίησεν ; διὰ τὸν ᾿Αδὰμ., ἢ διὰ τοὺς νῦν χατοι- 
χοῦντας; ᾿Εχεῖθεν ἀφορίζεται εἰς τέσσαρας ἀρχάς" οὖχκ 
εἶπεν, εἰς τέσσαρα ἁπλώματα, ἀλλὰ, ᾿Ἀρχὰς, cou- 
τέστι, πηγάς. Γθνομα τῷ ἑνὶ Φεισὼν, ὃν ἀρτίως εἰ- 


τὸ ἀρχαῖον αὐτοῦ ὄνομα. Μαρτυρεῖ Ἱερεμίας λέγων " 
Τί σοι xo τῇ ὁδῷ Αἰγύπτου, τοῦ πιεῖν ὕδωρ Γηών; 
Ἐνταῦθα πρόσεχε. Νόμισον τοῦτον εἶναι τὸν παρά-- 
δεισον, " Ἃ γὰρ ὄψει μᾶλλον ἢ λόγῳ παραδίδοται. 
Προέρχεται ποταμὸς πολὺς, πλούσιον νᾶμα ἔχων, 
καὶ ἀρδεύει τὸν παράδεισον. ᾿Εχεῖθεν φέρεται εἰς ὑπό- 
νομόν τι χάος, καὶ δύνει ὑπὸ γὴν ἄπειρον, ὡς οἶδεν 6 
τὴν 605v στρώσας Δεσπότης" xai λανθάνει ἐπὶ πολὺ τὸ 
ῥεῦμα, xo εἰς διαφόρους τόπους ἀναδίδοται, xul εὖ- 
ρίσχεται 6 μὲν εἰς τὴν Αἰθιοπίαν, 6 δὲ εἰς δύσιν, ὃ 


dividitur, inveniturque alius in Ethiopia, alius D δὲ εἰς ἀνατολὴν, τοῦ Θεοῦ οὕτω δι᾽ ὑπόνομον ἕλχοντος 


inoccidente, alius in oriente, Deo sic per sub- 
terraneum alveum trahente, primoque fluvio ex- 
iraneos fontes curante. Cur ita? Ne fluviorum 
vestigia sequentes, paradisum invenirent, ne posset 
hominibus pervius esse. Nam si eo iter esse posset, 
nemo ante divites: paradisum inveniret : verum 
Deus occlusit tam. pauperibus, quam divitibus, 
ut sola virtute viam invenirent. Quantum laboris 


* [Savil. et Combefis. χηποῦρις» Savil. conj. χῆπος. ' 


Fort. leg. χηπούριον, unde hodiernorum χηπούρι. Infra. 
Savil. περισσεύμοτος. ἢ 


τὸ ῥεῦμα, xol ποιοῦντος ξένας πηγὰς τῷ πρώτῳ πο- 
ταμῷ. Διατί δὲ τοῦτο; Ἵνα μὴ τοῖς ἴχνεσι τῶν πο- 
ταμῶν ἀκολουθοῦντες εὕρωσι τὸν παράδεισον, ἵνα μὴ 
ἢ τοῖς ἀνθρώποις καταληπτός. Ei γὰρ ἣν δδεῦσαι, 
οὐδεὶς ἂν. εὗρε πρὸ τῶν πλουσίων τὸν παράδεισον - 
ἀλλ᾽ ὃ Θεὸς ἀπέχχεισε καὶ πένησι xol πλουσίοις, ἵνα 
ἀρετῇ μόνον εὕρωσι τὴν δδόν.. Πόσα ἔκαμον πατριάρ-- 
χαι, προφῆται, ἅγιοι, ζητοῦντες τὸν παράδεισον , 

a Hic textus deficere videtur. ! 

b [ Savil. in marg. 7p. τοά. ] 


DE MUNDI CREATIONE, ORAT. V. 


xui ey εὗρον; Ὁ ληστὴς τὴν 620v οὐχ δδεύσας, ἀλλὰ 
πιστεύσας, ἀληθῶς εὗρε τὴν δδὸν, τὸν λέγοντα "᾿Εγώ 


εἶμι ἢ δδός. Εῦρε τὸν νει ἀξ ον, ὃν ἀπέχλεισεν͵ ἣ E 


παραχοὴ τῷ πρώτῳ ἀνθρώπῳ. Ζητῶ δὲ τὴν αἰτίαν διὰ 
τί ὃ ἱστοριογράφος μνημονεύσας τοῦ πρώτου ποταμοῦ 


εἶπεν, ὅτι "Exei γίνεται τὸ χρυσίον τὸ καλὸν » xo ὃ. 


ἄνθραξ, καὶ ὃ λίθος 6 πράσινος. Ei ὅλως ἐχωρογρά- 
φει τὴν οἰχουμένην, ἐχρῆν εἰπεῖν τὰ ἐν ἑκάστῃ χώρᾳ 
γυηνόμενα χαλὰ, τοὺς σμαράγδους, τοὺς δαχίνθους , 
ποῦ τοπάζιον, ποῦ αἱ διάφοραι “ τῶν ὑλῶν ὅλαι" 


571 


suscepere pairiarchz, prophetae, sancti, quaeren- 


'tes paradisum, nec invenerunt. Latro, qui in illa 


via non incesserat, sed credidit, vere viam invenit, 


eum nempe qui dixit, Ego sum via; Invenit pa- Joan. 14.6. 


radisum, quem inobsequentia primo homini oc- 
clusit. Causam autem quzro cur historiographus, 


commemorato primo fluvio, dixerit : 1 ὲ est au- Gen.2. 12. 


rum bonum, carbunculus et lapis prasinus. Si 
prorsus terrarum orbem describeret, oporteret, 
sane in qualibet regione dicere qua illic bona ori- 


ἀλλ᾽ ἐπιλέγεται χρυσὸν καὶ δύο λίθους, τὰς ἀπαρχὰς, (9 rentur, smaragdos, hyacinthos, ubi topasium, ubi 
τῆς ἱερωσύνης, ἐπειδὴ 6 ἱερεὺς ἐφόρει πέταλον χρυ- A diverse illa maleriz ; sed aurum tantum ac duos 


σοῦν, ᾧ ἐπεγέγραπτο τὸ τοῦ Θεοῦ ὄνομα. Δώδεκα 
λίθοι ἦσαν ἐπὶ τοῦ στήθους τοῦ ἱερέως " σάρδιον, 
τοπάζιον, σμάραγδος, ἄνθραξ, σάπφειρος, ἰάσπις; 
λιγύριος, ἀχάτης, ἀμέθυστος , χρυσόλιθος, βήρυλ-- 
Aoc, ὀνύχιον. Ἔχ τῶν δώδεχα λίθων τούτων ὃ πρά- 
σινος ἀφώρισται τῇ ἱερατιχῇ φυλῇ; ὃ ἄνθραξ τῇ βα- 
codi. Διατί; Ἐπειδὴ πυρὸς ἴδιον τὸ χαίειν xad qu- 
τίζειν- xo Bardo ἴδιον εὐεργετεῖν χαὶ χολάζειν. 
ὙΤίθησι τὸν Ῥουδὴμ τὴν πρώτην φυλὴν ἐν τῷ σαρ- 
δίῳ, τὸν Συμεὼν. ἐν τῷ τοπαζίῳ,, τὸν Ae ἐν τῷ 


πρασίνῳ λίθῳ - τὸν Ἰούδαν, ἐξ οὗ ὁ Χριστὸς, ἐν τῷ κα 


ἄνθραχι " τῷ πυῤῥῷ, Ἀμέλει Ἢσαΐας μετὰ πολλοὺς 

χρόνους λέγει τῇ Ἱερουσαλήμ. - "Ez τῶν χειρῶν μου 
ἐζωγράφηχά δου τὰ τείχη, καὶ ἐνώπιόν μου εἶ 
διὰ παντός, Ἰδοὺ ἑτοιμάζω ἄνθραχα τὸν λίθον σου, 
τὸν Σωτῆρα λέγων. Ἰδοὺ γὰρ, φησὶ, τίθημι ἐν 
Σιὼν λίθον ἀχρογωνιαῖον, ἐχλεχτὸν, ἔντιμον, xal 
ὃ πιστεύων ἐν αὐτῷ οὐ μὴ χαταισχυνθῇ. 'O τοίνυν 
ἄνθραξ ἀφώρισται τῇ βασιλιχῇ φυλῇ 6 πράδινος 
τῇ ἱερατιχῇ " τὸ γὰρ πράττειν καλῶς τῆς ἱερωσύνης. 
"Amb τοῦ ποταμοῦ ἐχείνου ἀφορίζονται τέσσαρες πηγαὶ 
ποταμῶν. Διατί οὖν τὸ ὕδωρ αὐτῶν οὖχ ἴσον; Ζη- 
τοῦσι γὰρ οἵ φιλομαθεῖς, εἰ ἀπὸ ἑνὸς ποταμοῦ, ἢ 
μιᾶς πηγῆς, διατί μὴ μία ποιότης πάντων; Τί οὖν 
ἔστι; Μεταλαμδάνουσι τῆς γῆς, xal τῆς ποιότητος 
τῶν τόπων, δι᾽ ὧν παρέρχονται. Ὥσπερ καὶ αὐτὸ τὸ 
ὕδωρ μίαν μὲν ἔχει φύσιν καὶ ποιότητα, ἀλλ᾽ ἐὰν 
συμδραχῇ ἀψινθίῳ, ἄλλην ποιότητα ποιεῖ" ἐὰν ἀνή-- 
θῳ, ἄλλην: ἐὰν πηγάνῳ, ἄλλην" χαὶ ἢ μὲν φύσις. 
μία, αἱ δὲ ὕλα: μεταποιοῦσιν" οὕτω χαὶ ἐπὶ τῶν πο- 
ταμῶν, ἐπειδὴ διὰ ξένών δδεύουσι τόπων, 6 μὲν διὰ 
γῆς ἑτέραν ἐχούσης ποιότητα, 68i δι᾽ Iioc, ποι-- 
ὀῦντα: τοῖς τόποις. 


lapides assumit, sacerdotii primitias, quia. sacer- 
dos auream laminam gestabat, in qua. Dei nomen 


erat inscriptum. Erant duodecim lapides supra Exo4. δῇ 


sacerdotis pectus, sardius, topazius, smaragdus, 

carbunculus, sapphirus, jaspis, ligurius, achátej, 
amethystus, chrysolithus, beryllus, onyx. Ex his 
duodecim lapidibus prasinus segregatus est tri- 
bui sacerdotali, et carbunculus regiz. Quid ita? 
Quia ignis proprium est urere et illuminare : re- 
gisque proprium benefacere et punire. Ponit Ru- 
ben primam tribum in sardio, Simeonem in to- 
pazio, Levi in lapide prasino, Judam, ex quo 
Christus, in carbunculo: rubicundo. Cérte- Isaias 


post multa elapsa tempora dicit Jerosolyme : In lai. 49. 
manibus meis depinxi muros tuos, etin con- e et 54. 


spectu meo es semper. Ecce preparo carbun- 
culum lapidem tuum, Servatorem significans. . 


Ecce enim, inquit, ponam in Sion lapidem an- Isai.28.16. 


gularem, electum, pretiosum : et qui credet 
in eum, non confundetur. Carbunculus ergo se- 
gregatus est regie tribui ; prasinus- sacerdotali : 


C nam sacerdotii est recte πράττειν, agere. A fluvio 


illo dirimuntur quatuor fontes fluviorum. Cur 
ergo aqua eorum non equalis est? Quzrunt enim 
studiosi, si ab uno fluvio, aut ab uno fonte, cur 
non una omnium qualitas? Quid ergo rei est ὃ 
Afficiuntur secundum terram, et qualitates loco- 
rum, per quie transeunt. Quemadmodum ipsaaqua 
unam habet naturam et qualitatem; sed'si absin- 
thium, si anethum, si. ruta infundatur, alizm ac- 
quirit qualitatem ; ac natura quidem una, sed ma- 
terie transmutapt. Sic etiam in fluviis, quia per 
extranea loca manant; alius per terram, quz di- 
versam habet qualitatem, alius per aliam, a. lo- 
cis inficiuntur. 


7. Ubi a positione locorum flumina qualita- 
tibus affecerat, demum in paradiso facit Omne li- ,,,. N 


Ἐπεὶ δὲ τῇ θέσει τῶν τόπων ἐποίωσε τοὺς ποτα- ἢ 
μοὺς, λοιπὸν ποιεῖ ἐν τῷ παραδείσῳ Πᾶν δένδρον 


ἃ Vaticanus habet τῷ πυρῷ, scilicet πυῤῥῷ rubicundc. 
Savilius τῷ πυρί. Ὁ 


€ τῶν ὑλῶν ὕλαι. Fortasse legendum αἱ διαφοραὶ τῶν 
ὑλῶν ὅλαι, [Savil, conj. τῶν ξύλων ὕλαι. Εἴ, p.494, D,extr.] 


Gch. 3. 6. 


Gen, 2. 9. 


572 


Bun pulchrum -wisu, et ad escam | suave. 
Prius transgressoris excusationem abstulit. Quia 
enim de muliere dixit, idit mulier lignum, 
quodpulchrum visu esset, et ad vescendum sua- 
ve: ne quis putaret, inter alia ligna hoc solum 
decorum fuisse, hanc prostantiam omnibus inesse 
testificatus est, et visu elegantia, et valde bona, 
ut discas eum non ex penuria transgressum esse, 
sed in affluentia cum esset prostratum fuisse. 
Et lignum vite, inquit, in medio paradisi, et 
lignum scientie boni et mali, 'Tria lignorum 
discrimina : alia illi data: sunt, ut viveret; alia, 
ut bene viveret; alia, ut semper viveret. Erat 
unde viveret, ex quibus edere licebat; erat 
unde bene viveret ex prohibitis. Poterat enim 
bene vivere, si tetigisset non prohibita, et non te- 
tigisset prohibita. Illud erat bene vivere, Deo 
obsequi. Positum erat lignum vite in medio, 
quasi praemium; lignum scientiz, ut palestra, 
ut gymnasium, Si mandatum serves circa lignum 
hoe, accipis premium. Ac vide miraculum. Para- 
disi ligna omnia , ubique in circuitu vernantia, 
ubique fructifera : duo tantum in medio erant, 
ad gymnasium et stadium. Quae in circuitu ali- 


. mentum przbebant. Verum transgressionis et 


Ilabac. 2. 
nx. 
Matth, 5. 
13. 


ligni sermo aliud in tempus reservetur ; proposi- 
tum autem hoc jam est : adducit Deus animalia 
omnia ad Adamum. Audiant heretici : nec mireris 
si ad singula dicta, ad singulas voces contra here- 


490 
A τὰ ξύλα τοῦ παραδείσου χύχλῳ πανταχοῦ χομῶντα, 


SEVERIANI 


καλὸν εἰς ὅρασιν, xal ὡραῖον εἰς βρῶσιν. Προανεῖλε 
τοῦ παραδάτου τὴν ἀπολογίαν. ᾿Ἐπειδὴ γὰρ περὶ τῆς 
γυναιχὸς εἶπεν, ὅτι Εἶδεν ἢ γυνὴ τὸ ξύλον, ὅτι χαλὸν 
εἰς ὅρασιν; καὶ ὡραῖον εἰς βρῶσιν * ἵνα μή τις νομίσῃ, 
ὅτι παρὰ τὰ ἄλλα ξύλα ἐχεῖνο μόνον ἦν εὐπρεπὲς, 
ταύτην τὴν ἀρετὴν ἐμαρτύρησε πᾶσιν, ὅτι ὡραία τῇ 
ὄψει xal χαλὴ σφόδρα, ἵνα μάθης ὅτι οὐ Ov ἔνδειαν 
παρέῤη, ἀλλ᾽ ἀφθονίαν ἔχων ἐξετράπη. Καὶ τὸ ξύλον, 
φησὶ, τῆς ζωῆς ἐν μέσῳ τοῦ παραδείσου, xal τὸ ξύ- 


p, ^ov τοῦ γινώσχειν καλὸν xal πονηρόν. Τρεῖς διαφοραὶ 


ξύλων - τὰ μὲν ἐδόθη αὐτῷ, ἵνα ζῇ" τὰ δὲ, ἵνα εὖ ζῇ: 
τὰ δὲ, ἵνα ἀεὶ ζῇ. Εἶχεν οὖν τὸ ζῆν, ἐξ ὧν ἐπέτρεψεν 
εἶχε τὸ εὖ ζῆν, ἐξ ὧν ἐχώλυσεν. Ἦν γὰρ εὖ ζῆσαι, 
ἁπτόμενον μὲν ὧν οὐχ ἐχώλυσε, μὴ ἁπτόμενον δὲ 
ὧν ἐκώλυσε. Τοῦτο ἦν εὖ ζῆσαι, τῷ Θεῷ πεισθῆναι. 
"Exewro τὸ ξύλον τῆς ζωῆς “ἐν μέσῳ, ὥσπερ βρα- 
θεῖον " τὸ ξύλον τῆς γνώσεως, ὡς πάλαισμα, ὡς 
γυμνάσιον. Φυλάξας τὴν ἐντολὴν ἐπὶ τούτῳ τῷ ξύλῳ, 
λαμβάνεις τὸ βραδεῖον. Καὶ ὅρα τὸ θαυμαστόν. Ὅλα 


πανταχοῦ βρύοντα * τὰ δύο μόνον ἐν μέσῳ γυμνάσιον 
ἦν καὶ στάδιον. Τὰ χύχλῳ τροφὴ ἦν. Ἀλλ᾽ 6 τῆς πα- 
ραθάσεως καὶ τοῦ δένδρου " χαιρὸς ἑτέρῳ ταμιευέσθω 
χαιρῷ * τὸ δὲ προχείμενον * ἄγει ὃ Θεὸς τὰ ζῶα ὅλα 
πρὸς τὸν ᾿Αδάμ. Ἀχουέτωσαν oi αἵρετικοί" xol μὴ 
θαυμάσῃς, εἶ δι᾽ ἑκάστης λέξεως xai [δι᾽ ἑκάστης φωνῆς 
ὃ πρὸς τοὺς αἱρετιχοὺς ἀποτείνεται λόγος" διὰ πάσης 
γὰρ προφάσεως κατηγοροῦνται ol κατὰ τῆς βασιλείας 
τῆς δεδοξασμένης ἐπαιρόμενοι. Λίθος ἐχ τοίχου βοᾷ " 


ticos agatur; per omnem enim occasionem repre- B. οὐ λέγω, λόγος ἀπὸ Γραφῆς, Ἰῶτα ἕν, ἢ μία χεραία 


henduntur ii qui contra gloriosum regnum insur- 
gunt. Lapis ex muro clamat; non dico, ver- 
bum ex Scriptura, Jota unum , aut unus apex 
haereticos inculpatos non sinunt ; ab omnibus accu- 
santur qui negant omnium Dominum. Animadver- 


te igitur. Videre erat rem stupendam, Adamum * 


stantem, et Deum quasi ministrum ad Adamum 
adducentem. 4/dducit enim Deus animalia. Hic 
attende, non dicta, sed sententiam. Cogita Deum 
stantem, et Adamum explorantem. Adduxit Deus 
omnia, Adamo dixit verbi gratia : Quo nomine 


οὐ παραλιμπάνει τοὺς αἱρετικοὺς ἀμέμπτους" διὰ πάν - 
τῶν χατηγοροῦνται οἱ τὸν πάντων Δεσπότην ἀρνού-- 
μενοι. Πρόσεχε. τοίνυν. Ἦν ἰδεῖν ξένον, τὸν ᾿Αδὰμ. 
ἑστῶτα, χαὶ τὸν Θεὸν ὡς ὑπηρέτην προσάγοντα τῷ 
᾿Αδάμ. Ἤγαγε. γὰρ 6 Θεὸς τὰ ζῶα. Ὧδε πρόσεχε, 
μὴ τῇ λέξει, ἀλλὰ τῇ ἐννοίᾳ. ᾿Εννόησον τὸν ἑστῶτα 
Θεὸν, καὶ τὸν Ἀδὰμ. δοχιμάζοντά.. Παρήγαγεν ὃ Θεὸς 
ὅλα, λέγει τῷ ᾿Αδάμ." φέρε εἰπεῖν - τί σοι δοκεῖ χλη-- 
θῆναι τοῦτον ; Καλείσθω λέων. Ὃ Θεὸς, φησὶν, ἐτύ- 
πωσεν. Εἶτα, οὗτος τί; Ταῦρος χαλείσθω. Καλῶς 
ἔταξας. Ὁμοίως τῶν χαλουμένων ἕχαστον ὃ Θεὸς 


hic tibi videtur vocandus esse 9 Isque ait : Vocetur €. ἐσφράγισεν. Λέγει γὰρ ἣ Γραφή * Ἤγαγεν αὐτὰ πρὸς 


leo. Hoc Deus sanxit. Hic vero quo nomine ? Tau- 
rus vocetur. Recte statuisti. Similiterque singulo- 
rum nomina Deus obsignavit. Ait enim Scriptura : 
Adduxit ea ad Adam, ut videret, quid voca- 
ret ea, Et omne quod vocavit Adam, hoc esi 
nomen ejus. Vide.Quia ad imaginem ipsum crea- 
verat, voluit et honorem in conspectum proferre, 


^ Καιρός. Putat Combefisius legendum λόγος, recte 
quidem : sed. χαιρός forte ferri potest in tam inaccu- 


τὸν ᾿Αδὰμ,, ἰδεῖν τί χαλέσει αὐτά. Καὶ πᾶν ὃ ἐχάλεσεν 
᾿Αδὰμὶ, τοῦτο ὄνομα αὐτῷ. Βλέπε, ᾿Επειδὴ ἐποίησεν 
αὐτὸν κατ᾽ εἰχόνα, ἠθέλησεν εἰς ὄψιν προσενέγχαι καὶ 
τὴν τιμὴν, καὶ δεῖξαι ἀληθῶς ὅτι φέρει τὴν εἰχόνα τῆς 
σοφίας. Καὶ βλέπε τὸ θαυμαστόν. Ὁ Θεὸς προετύ- 
πωσεν ἑαυτῷ τὰ ὀνόματα " ἐδούλετο δὲ δειχθῆναι διὰ 
τῆς elxóvoc ; ὅτι συμφωνεῖ τοῦ Ἀδὰμ. τὰ δόγματα τοῖς 


rato scriptore, 


DE MUNDI CREATIONE, ORAT. V. 


τοῦ Θεοῦ βουλήμασιν. Ἀμέλει βουλομένη ἡ Γραφὴ 
δεῖξαι, ὅτι ταῦτα, ἃ ἔθηκε, ὃ Θεὸς προώρισε, φησί" 


Ἔ 
555 
et ostendere vere ipsum imaginem sapientie ferre. 
Ac rem miram vide. Deus sibi nomina ante defi- 


Καὶ πᾶν ὃ ἐχάλεσεν αὐτὰ 6 Ἀδὰμ, τοῦτο ὄνομα αὐτῷ" D nierat, volebatque per imaginem suam ostendere, 


ἀντὶ τοῦ, προώριστο τοῦτο, ὃ Θεὸς ἐδόξασεν. Ἀλλ᾽ 
εἰς τὸ προχείμενον ἐπανέλθωμεν. P Στήχει ὃ "AS. 
xai 6 Θεὸς προήγαγεν αὐτῷ τὰ ζῶα, xo οὐχ ὑθρίζεται 
προσάγων τῷ δούλῳ 6 Δεσπότης. Καὶ ἐὰν ἀχούσωσιν 


αἱρετικοὶ, ὅτι Χριστὸς ἡμᾶς προσάγει τῷ Πατρὶ, 


εὐθέως λέγουσιν * δρᾷς ὅτι δοῦλός ἐστιν ; Ἤγαγεν αὐτὰ 
πρὸς τὸν ᾿Αδάμ. Εἱστήχει 6 δοῦλος χρίνων; xal 6 Δε- 
σπότης προσάγων. Καὶ ὁ Θεὸς μὲν τῷ ᾿Αδὰμ, προσά - 
γῶν οὖχ δόρίζετο- Χριστὸν δὲ ἐὰν ἀχούσωσι προσ- 
ἄγοντα τῷ Πατρὶ, εἰς ὑπηρέτου τάξιν ἕλχουσιν. ᾿Εὰν 
εἴπῃ ὃ Σωτήρ. Οὐδεὶς ἔρχεται πρὸς τὸν Πατέρα, εἰ 
μὴ δι ἐμοῦ " εὐθέως οἵ αἱρετιχοὶ ὀρθὰ τὰ ὦτα, “ μᾶλ- 
λον δὲ στρεθλά. Τῷ ᾿Αδὰμ προσάγων ὃ Θεὸς τὰ ζῶα, 
οὖχ ἔστιν αὐτοῦ ὑπηρέτης ἄνθρωπον Θεὸς Θεῷ ἐὰν 
προσαγάγη, ὑπηρέτου τάξιν ἔχει; Ἵνα δὲ μὴ θρέψη 
σου τὴν νόσον ἣ ἄγνοια τῶν λόγων" ἐγὼ οἶδα xol 
γἱϊὸν προσάγοντα τῷ Πατρὶ, καὶ τὸν Πατέρα τῷ ΥἹῷ. 


Καὶ γὰρ εἰπών - Οὐδεὶς ἔρχεται πρὸς τὸν Πατέρα ;: 
εἰ μὴ δι’ ἐμοῦ " ὃ αὐτὸς πάλιν - Οὐδεὶς ἔρχεται πρός; 


με, εἶ μὴ ὃ Πατήρ μου ὃ οὐράνιος ἑλχύσῃ αὐτόν. 
Ἀλλ᾽, ὅπερ ἔφθην εἰπὼν, οἶδα προειρηχὼς, ἀλλὰ 


Adami decreta cum Dei voluntate consentire. Certe 
cum vellet ostendere Scriptura, haec quz» Adamus 
imposuit noraina, Deum prafinisse, ait: Et omne 
quod vocavit 4dam, hoé est nomen ejus; ac si 
dicat, Prafinitum erat, hoc Deus decreverat. Ve- 
rum ad propositum revertamur. Stat Adam, et 
Deus adducit illi animalia, nec dedecori est Do- 
mino, quod adducat ad servum. Et si audiant 
haretici, Christum nos adducere ad Patrem, sta- 
tim dicunt : Viden' illum esse servum? 4Adduxit 


E illa ad 4dam. Stabat servus judicans, et Domi- 


nus adducens. Àc Deus quidem Adamo adducens 


Contra 


non injuria afficiebatur ; Christum vero si audiant ^'iavos- 


hzretici ad Patrem adducere, statim in ministri 
et famuli ordinem trahunt. Si dicat Servator, 


Nemo venit ad, Patrem, nisi per me : statim Joan. V4.6. 


hzretici arrectis, imo perversis stant auribus. 
"Adducens ad Adamum animalia Deus, non est 
ejus minister ; hominem si Deus Deo offerat, mi- 
nistri habet ordinem? Νὰ autem morbum tuum 
alat verborum ignorantia; ego scio et Filium of- 


συγγενὲς τῇ ὑποθέσει τὸ ῥῆμα συμόαίνει δὲ τότε qs ferre Patri, et Patrem Filio. Cum dixisset : Vemo Joa».6.41. 
μὴ ἀκηχοέναι " x νῦν λέγω. "Evvónaov πόσα ἐστὶ τὰ ^ wenit ad Patrem, nisi per me; idem rursus ait : 


τετράποδα’ ἀλλ᾽ ἐννόησον τὰ ἥμερα, τὰ ἄγρια, τὰ ἐν 
ὄρεσι, τὰ ἐν πεδίοις, τὰ ἐν Γαλλίαις, τὰ ἐν Ἰνδίᾳ, 
τὰ ἐν ὅλοις τοῖς χλίμασι- τῆς οἰκουμένης" πάλιν Ép- 
πετὰ, τὰ γένη, τὰ εἴδη, τὰ πετεινὰ ὅλα, τὰ νηχτά’ ὅλα 
τὰ ἐν θαλάσσῃ, τὰ ἐν λίμναις, τὰ ἐν ποταμοῖς - ὅλα 
ταῦτα παρηγάγετο, καὶ ἑκάστῳ ὄνομα ἐτίθει 6 "A Ode 
xa 6 Θεὸς οὐχ ἀντεῖπεν, ἀλλ᾽ ἐνέμεινεν. Μυριάδες ὀνο- 
μάτων, xol " στοιχεῖ 6 Θεός" ἕν ὄνομα λέγει 6 Θεὸς 
μαρτυρῶν Ex. τοῦ οὐρανοῦ" Οὗτός ἐστιν ὃ Υἱός μου, 


καὶ παραγράφονται οἵ αἱρετιχοὶ τὴν φωνὴν ἑνὶ ὀνόματι B 


μαρτυροῦσαν" ἐχείνην τὴν ἁγίαν φωνὴν, τὴν μυρία 
ὀνόματα δεξαμένην καὶ μὴ παραχαράξασαν. Προσ- 
ἡνέχθη τὰ ζῶα χαὶ ὠνομάσθη. Λοιπὸν εἱστήκει ὡς 
βασιλεύς. 


Ὥσπερ ἐὰν στρατευθῶσι, σφραγῖδι βασιλικῇ ση- 
μειοῦνται οὕτως ἐπειδὴ ἔμελλεν αὐτῷ τὴν δεσποτείαν 
παραδιδόναι, ποιεῖ ὀνόματα θεῖναι ὡς δεσπότην" ὀνό- 


b. [Savil. εἰστήχει.] 
« [Savil. ἴσ. λείπει ἔχουσι.Ἶ 


IVemo venit ad me, nisi Pater meus celestis 
traxerit eum. Sed quod jam ante me dixisse scio; 
verum hoc ad rem jam quadrat : contingit autem 
sepe ut non audiatur, et nunc etiam dico. Cogita 
quot sunt quadrupedes; sed tecum. reputa qua 
sint mansueta, qu: fera, quz in montibus, quz in 
planitie, que in Galliis, quz im India, qua in 
omnibus orbis climatibus : rursum reptilia ; eorum 
genera et species, volatilia omnia, natatilia ; quz- 
cumque sunt in mari, qua in stagnis, quz in flu- 
viis : hec omnia adducebantur, et singulis nomina 
imponebat Adam, Deusque non contradicebat, sed 
acquiescebat. Innumera nomina sunt, hisque ac- 
quiescit Deus: unum nomen dicit Deus ex czlo 


testificans ; Jic est Filius meus: et hanc vocem MauA.3, 


prave detorquent haretici, qu uni tantum nomi- 
ni testimonium praebet : illam sanctam vocem, 
quz innumera suscepit nomina nullumque delevit. 
Adducta sunt animalia, et nomina acceperunt. Jam 
ille stabat ut rex. 

8. Quemadmodum cum milites conscribuntur , 
regio signaculo notantur : sic quia. debebat illi 
dominium tradere, id efficit ut nomina imponat 


^ [ Savil. in textu στοιχεῖα, in marg. στοιχιᾷ, Combe- 
fis; στοιχεῖ. 


17. 


Gen. 1. 26. 


Psal. 146. 
4. 


Gen. ἃ. 23 


574 
ut dominus : nomina quippe nonnisi Dominus 
imponit et Pater. Attende. Nomina alia imposuit 
Deus, alia Adam. Deus vocavit caelum, terram , 
mare, firmamentum, diem, lucem, noctem, 
fructum, herbam, fenum, ligna; pecora autem et 
volatilia Adam vocavit, pavonem, aquilam, vitu- 
lum, ovem : hic species, illic genera, ne falsum 
deprehenderetur- hoc dictum : Faciazus homi- 
nem ad imaginem nostram. Deus nomina im- 
ponit luminaribus, Ursam, Orionem, Pleiadem, 
Vesperum, Luciferum. Hzc omnia Deus nomina- 
vit. Testis est David dicens : Qui numerat mul- 
titudinem stellarum. et. omnibus eis nomina 
vocat. Deus nomina indit supernis, Adam terre- D 
nis. Nominat Deus cxlum, terram, cuncta alia, 
Adam, ignem, hominem. Adamus vero quid 
nominat? Imponit nomen jumentis, reptilibus, 
bestiis. Novum nomen Adamus vocat, os, car- 
nem, de muliere dicens : /Z7oc nunc os ex ossibus 
meis, et caro de carne mea. Deus enim cum 
ipsum formavit, non dixit, formasse illum ex 
ossibus et carne. Rursus dicit Deus, Masculus ; 
hic dicit, Vir: Deus dicit, Femina; hic dicit, 
Mulier. Quodque mirum est , quia Spiritu sancto E 
plenus erat , nondumque miser transgressus füe- 


[o 


Adamrat; sed gratia repletus erat, prophetia, quain 


prophetize 


donum ac- 


ceperat. 


paucis ante diebus apud vestram caritatem distin- 
guebam, tota in ipso erat. Sciebat enim praeterita, 
sciebat presentia et futura. Quomodo praesentia 
sciebat? In corpore os extra non apparet ; sed 
quia Spiritum habebat, dicit: ZZoc nunc os ex 
ossibus meis. Quomodo sciebat, nisi Spiritus 
sanctus ipsi revelasset ? Cur ergo primum os ct 
tum carnem nominat? Quia primo costam ejus; 
accepit. Zcc, inquit, vocabitur mulier, quia ^ 
de viro suo sumta est hec. Vaticinatur prate- 


Cen. 2. 2, rita, dixit prosentia ; dicit jam futura. Quamob- 


Gen. 2. 5t. 
- 


rem relinquet homo patrem δὲ matrem. Non- 
dum erat matrimonium, et unde pater et mater ? 
Rursum audiant heretici. Voluit Deus Adamo 
uxorem efformare : Zmmisit ecstasim in Adam, 
et obdormivit. Omne Dei verbum antiquum re- 
gula naturze fuit. Docuit primi exemplo, quomodo 
suscepta proles ab homine dividi debeat. Zmmisit 
Deus somnum in dam. Rem miram ! Tempus 
dicit, quo: matrimonium initur. Somnus ecstasis 
vocatur, quia homo quasi extra seipsum tunc est. 
Intus anima est, et non est intus. Non sentit, non 
intelligit, audiens non audit. Velut hodie dici- 
mus, Ecstasi usus est, quod extra negotia fuerit : 


B 


b Vatic. oux. 


SEVERIANI 


ματα γὰρ οὐ τίθησιν, ἢ Δεσπότης μόνος καὶ Πατήρ. 
Πρόσεχε. 'Γῶν ὀνομάτων & μὲν ἔθηκεν 6 Θεὸς, ἃ δὲ 
6 Ἀδάμ. Καὶ 6 μὲν Θεὸς ἐκάλεσεν οὐρανὸν, γῆν, θά- 
λασσαν, στερέωμα, ἡμέραν, φῶς, νύχτα, καρπὸν, 
βοτάνην, χόρτον, ξύλα: τὰ χτήνη δὲ καὶ τὰ πετεινὰ δ 
᾿Αδὰμ εἶπεν’ ταῶνα, ἀετὸν, μόσχον, πρόδατον" οὗτος 
τὰ εἴδη, ἐχεῖνος τὰ γένη, ἵνα μὴ ψεύσηται τὸ ῥῆμα 
τοῦ εἰπόντος - Ποιήσωμεν ἄνθρωπον χατ᾽ εἰχόνα ἧμε- — 
τέραν. Ὃ Θεὸς ὀνόματα τίθησι τοῖς φωστῆρσι" τὴν 
ἄρκτον, τὸν ὠρίωνα, τὴν πλειάδα, τὸν ἕσπερον, τὸν 
φωσφόρον. Ταῦτα πάντα ὃ Θεὸς ὠνόμασεν. Μαρτυρεῖ 
Δαυὶδ λέγων - Ὃ ἀριθμῶν πλήθη ἄστρων, καὶ πᾶσιν 
αὐτοῖς ὀνόματα χαλῶν. Θεὸς ὀνοματοποιεῖ τὰ ἄνω, 
Ἀδὰμ. τὰ ἐπὶ γῆς καλεῖ 6 Θεὸς οὐρανὸν, γῆν, πάντα 
τὰ ἄλλα' χαλεῖ τὸν Ἀδὰμ, πῦρ, ἄνθρωπον, Ὁ ᾿Αδὰμ τί 
καλεῖ ; Ὄνομα τοῖς χτήνεσι, τοῖς πετεινοῖς, τοῖς ἕρπε- 
τοῖς, τοῖς θηρίοις. Καλεῖ ὄνομα ξένον ὃ ᾿Αδὰμ,, ὀστοῦν, 
σάρκα, περὶ τῆς γυναικὸς λέγων: Τοῦτο νῦν ὀστοῦν 
ἐχ τῶν ὀστῶν μου, χαὶ σὰρξ ἐκ τῆς σαρχός μου. Ὁ. 
γὰρ Θεὸς ὅτε αὐτὸν ἔπλασεν, οὐχ εἶπεν, ὅτι ἐξ ὀστέων. 
αὐτὸν ἔπλασε καὶ σαρχός. Πάλιν 6 Θεὸς λέγει, ἄῤῥεν’ 
οὗτος λέγει, ἀνήρ 6 Θεὸς λέγει, θῆλυ - οὗτος λέγει, 
γυνή. Καὶ τὸ θαυμαστὸν, ἐπειδὴ Πνεύματος ἁγίου. 
ἐπεπλήρωτο, χαὶ οὐδέπω ἦν παραδὰς ὃ ἄθλιος, ἀλλ᾽ 
ἔγεμε χάριτος, ἣ προφητεία, ἣν P διεῖλον πρὸ ἡμερῶν 
ἐπὶ τῆς ὑμετέρας ἀγάπης, ὅλη ἦν ἐν αὐτῷ. Ἤ δει γὰρ 
τὰ προλαδόντα, ἤδει τὰ ἐνεστῶτα, xal τὰ. μέλλοντα. 
Πῶς τὰ παρόντα ἤδει: Ἔν σώματι ἔξωθεν ὀστέον οὐ 
φαίνεται " ἀλλ᾽ ἐπειδὴ τὸ Πνεῦμα εἶχε, λέγει - Τοῦτο 
νῦν ὀστοῦν éx τῶν ὀστῶν μου. Πόθεν ἤδει, εἰ μὴ 
Πνεῦμα ἅγιον ἀπεκάλυψεν; Διατί οὖν πρῶτον ὀστοῦν, 
καὶ τότε σάρξ; ᾿Επειδὴ πρῶτον πλευρὰν ἔλαόεν ἐξ 
αὐτοῦ. Αὕτη,, φησὶ, χληθήσεται γυνὴ, ὅτι Ex τοῦ 
ἀνδρὸς αὐτῆς ἐλήφθη αὕτη. Προφητεύει τὰ προλα- 
βόντα, εἶπε τὰ παρόντα λέγει τὰ μέλλοντα " Ἀντὶ 
τούτου χαταλείψει ἄνθρωπος τὸν πατέρα αὐτοῦ χαὶ 
τὴν μητέρα. Οὐδέπω duoc, καὶ πόθεν πατὴρ καὶ 
μήτηρ; πάλιν ἀχουέτωσαν αἱρετικοί. θέλησεν 6 
Θεὸς ποιῆσαι τῷ ᾿Αδὰμ. τὴν γυναῖχα. ᾿Ἐπέδαλεν 
ἔχστασιν ἐπὶ τὸν Ἀδὰμ, χαὶ ὕπνωσεν. Πᾶν δῆνμα 
Θεοῦ ἀρχαῖον κανὼν ἐγένετο τῆς φύσεως. ᾿παίδευσεν.. 
ἀπὸ τοῦ πρώτου, πῶς δεῖ ἀπομερίζεσθαι ἀπὸ τοῦ ἀν- 
θρώπου τὸ πλάσμα. ᾿Επέδαλεν 6 Θεὸς τῷ ᾿Αδὰμ 
ὕπνον. Θαυμαστὸν πρᾶγμα. Τὸν χαιρὸν λέγει, καθ᾽ 
ὃν ὃ γάμος. Ὕπνος ἔχστασις λέγεται, ἐπειδὴ ὥσπερ 
ἔξω ἑαυτοῦ στήχει ὃ ἄνθρωπος. "ἔσω ἣ ψυχὴ, καὶ οὐκ 
ἔσω ἐστίν. Οὐχ αἰσθάνεται, o0 νοεῖ, ἀχούουσα οὐχ 
ἀκούει. “Ὥσπερ σήμερον λέγομεν " ἐχστάσει ἐχρήσατο, 
ἔξω τῶν πραγμάτων γενάμενος" οὕτως ἣ ψυχὴ, ὅταν 
ἔξω γένηται τῶν αἰσθήσεων, ἐν ἐχατάσει ἐστί. Καὶ. 


DE MUNDI CREATIONE, ORAT. V. 


ὕπνωσε, φησὶ, xc ἔλαθεν ὁ Θεὸς μίαν τῶν πλευρῶν 
αὐτοῦ. ᾿Ερωτάσθωσαν αἱρετιχοὶ ταῦτα * πῶς ἔλαθεν 6 
Θεός; πῶς οὐκ ἤλγησεν ὃ "ABA; πῶς οὐκ ὠδυνήθη ; 
Μία θρὶξ ἀποσπᾶται ἀπὸ τοῦ σώματος, καὶ ὀδυνώ- 
μεθα: χἂν ὑπνῶν τις ἦ εἰς τὰ βάθη, ὑπὸ τῆς ὀδύνης 
ἐξυπνίζεται ὃ καθεύδων - τοσοῦτον μέλος ἐπαίρεται, 
τοσαύτη πλευρὰ σπαράττεται; xai οὐχ ἐξυπνίζετα! δ 
χαθεύδων ; Οὐχ ἀπέσπασεν αὐτὴν βίᾳ, ἵνα ἐξυπνισθῇ, 
οὖκ ἀπεσπάραξεν ἀλλὰ θέλουσα ἣ Γραφὴ τὸ σύντομον 
δεῖξαι τοῦ τεχνίτου, λέγει, ΓΕλαδεν. ᾿Ελύθησαν οἱ 
ἁρμοὶ, καὶ οὐχ ἤσθετο; 


"EXa6e τὴν πλευρὰν, ὥσπερ ἔλαδε τὸν χοῦν. Εἰ ἦν 
ἄλλος ὃ ἁρμόσας, καὶ ἄλλος ὁ λύσας, μάχη ἦν" εἰ 
δὲ ὃ δήσας ἔλυσεν, ἡδέως πὼς ἔλυσεν. "EXa6s τὴν 
πλευρὰν, χαὶ ἀνεπλήρωσε σἄρχα ἀντ᾽ αὐτῆς. Πόθεν 
ἀνεπλήρωσεν ; ἐκ τοῦ ἄλλου σώματος εἵλχυσεν ; ᾿Αλλὰ 
πᾶν σῶμα ἑλκόμενον, λεπτότερον γίνεται. Πῶς áve- 
πλήρωσεν; Καὶ περὶ σώματος λαλοῦμεν, καὶ οὐ νοοῦ-- 
μεν" περὶ Θεοῦ λαλοῦμεν, καὶ πολυπραγμονοῦμεν ; 
Καὶ χοδόμησεν 6 Κύριος τὴν πλευρὰν, ἣν ἔλαόεν 
ἀπὸ τοῦ ᾿Αδὰμ,, εἰς γυναῖκα. Πόθεν ὀφθαλμοὶ ἀπὸ 


πλευρᾶς ἐπάγησαν ; πόθεν καρδία λογιζομένη ; πόθεν ᾿ 


γλῶττα φθεγγομένη ; πῶς διετάθη ἀπὸ πλευρᾶς ἔντε- 
ρον; πῶς ἐγένετο ἀπὸ πλευρᾶς ἧπαρ; Ταῦτα πῶς 
ἐγένετο οὐχ ἰσχύεις καταλαδεῖν, χαὶ τὸν τεχνίτην πο- 
λυπραγμονεῖς ; ᾿Αλλὰ τὴν εἰκόνα Χριστοῦ βλέπε παν- 
ταχοῦ. Οὐ πρότερον ἔλαόεν ὃ Θεὸς ἀπὸ τοῦ Ἀδὰμ 
τὴν πλευρὰν, ἕως ὅτε ὕπνον αὐτῷ ἐνέδαλεν. Διατί ; 
"Amb πλευρᾶς ἢ ἁμαρτία ἔμελλε γίνεσθαι; ἣ διὰ τῆς 
γυναιχὸς εἰσελθοῦσα. Ἦλθεν 6 Σωτὴρ ἀπὸ πλευρᾶς 
φέρων ὕδωρ καὶ alia, ὕδωρ ἀποπλύνον τὰ ἁμαρτή- 
ματα, αἷμα παρέχον ἡμῖν τὸ μυστήριον. “Ὅρα τὸν 
τύπον. ὙὙ ππνώσαντος τοῦ ᾿Αδὰμ,, πλευρὰ ἐλαμιθάνετο" 
ὕπνου γενομένου τῷ σώματι τοῦ Χριστοῦ, fj πλευρὰ 
ἠνοίγετο, ἵνα λύσῃ τὴν ἀρχαίαν τραγῳδίαν, τῇ νέᾳ 
ἱστορίᾳ. ὕπνῳ δὲ λέγω τῷ ἐν σταυρῷ. ᾿Ωκχοδόμησε 
τὴν πλευρὰν εἰς γυναῖχα, ἤγαγεν αὐτὴν πρὸς τὸν 
Ἀδάμ. Ὦ τῆς φιλανθρωπίας τοῦ Δεσπότου. Πόσα 
ποιεῖ, πλάττει, εὐεργετεῖ; Παράγει τὰ ζῷα, νυμφα- 


555 


sic anima , cum extra sensus fuerit, in ecstasi est. 
Et obdormivit, inquit, et tulit Deus unam de 
costis ejus. De his interrogentur hzretici : Quo- 
modo tulit Deus? quomodo Adam dolorem non 
- sensit ? qnomodo non cruciatus est? Si vel pilus 
a corpore vellatur, dolemus ; quamvis alto quis 
sopore dormiat, doloris vi expergiscitur qui dor- 
mit; tantum tollitur membrum, tánta evellitur 
costa, nec dormiens a sommo excitatur? Non vi 
avulsit, ut expergisceret, non discerpsit ; verum 
Scriptura, ut Artificis celeritatem ostendat, Tulit, 
inquit. Solutz sunt compages, et non sensit? 

9. Tulit costam, ut tulerat pulverem. Si alius 
esset qui compegerat, alius qui solvit, pugna esset; 
sin autem qui ligaverat solvit, is certe placide 
solvit. Tulit costam, et replevit pro ea carnem. 
Unde replevit? num ex reliquo traxit corpore ὃ 
Atqui omne corpus, quod trahitur et distenditur, 
p subtilius efficitur. Quomodo replevit? De corpore 

loquimur, et non intelligimus ; de Deo loquimur, 


et curiosius exploramus ? Et edificavit. Domi- Gen. 2.22. 


nus costam, quam tulerat de Adam, in mu- 
lierem. Quomodo oculi ex costa formati sunt? 
unde cor cogitans ? unde lingua loquens ? 
quomodo distensum est ex costa intestinum ? 
quomodo ex costa jecur factum est? Hac 
quomodo facta sint capere non potes, et Arti- 
ficem curiose scrutaris. Verum vide imaginem 
Christi ubique. Non. prius tulit Deus costam de 
E Adamo, quam ipsi somnum immitteret. Quare? 
Ex costa peccatum oriturum erat ; quod nempe 
per mulierem intravit. Venit Servator e costa 
aquam ferens et sanguinem : aquam quae peccata 
ablueret, sanguinem qui mysterium nobis traderet. 
Vide figuram. Dormiente Adamo, costa tolleba- 
tur : somno corpori Christi superveniente , costa 
aperiebatur, ut veterem tragediam solveret per 
novam historiam : de somno loquor quo in cruce 
correptus est. /Edificavit costam in mulierem, 
adduxit eam ad A dam.O benignitatem Domini ! 


γωγεῖ. Ἐπειδὴ γὰρ xo 6 Ἀδὰμ. ὡς ὀρφανὸς ἦν, καὶ ἢ 455 Quanta facit, format, quot muneribus afficit ? Ad- 
Εὔα παρθένος ὡσαύτως οὖχ ἔχουσα πατέρα ἢ μητέρα A ducit animalia, sponsam tradit. Quia enim Adam 


πληροῦντας τὴν τάξιν" 6 Θεὸς πληροῖ πατρὸς καὶ 
μητρὸς τάξιν. Καὶ ὅρα τὸν νόμον * πᾶσα γὰρ φωνὴ 
Θεοῦ ἀρχαία κανών ἐστι τῆς φύσεως. Ἤγαγεν 6 Θεὸς 
τὴν γυναῖχα πρὸς τὸν ᾿Αδάμ." καὶ ἔμεινε τοῦτο νόμος 
ἕως τῆς σήμερον, τὴν γυναῖκα γενέσθαι τῷ ἀνδρί * οὗ 
τὸν ἄνδρα πρὸς τὴν γυναῖχα νυμφοστολεῖ. Ἦσαν γυ- 
μνοὶ, xad οὐχ ἠσχύνοντο. Κανὼν μένει, 6 νόμος βοᾷ. 
Πάντας αἰσχύνεται ἀνὴρ, ἐχτὸς τῆς ἰδίας γυναιχός * 
πάντας αἰδεῖται ἢ γυνὴ, ἐχτὸς τοῦ ἰδίου ἀνδρός. Καὶ 
τοῦτο μὲν εἶπον χατὰ τὸν νόμον " τὸ δὲ αἴτιον τοῦ μὴ 


quasi pupillus erat, et Eva virgo, sine patre et 
matre, qui officium. przstarent : Deus patris ma- 
trisque functionem obit. Ac vide legem : omnis 
quippe vox Dei primeva naturz norma est. ;Zd- 
duxit Deus mulierem ad dam : «e lex illa 
mansit ad hunc usque diem, ut uxor virum adeat, 
non virum ad. uxorem in sponsum adducit. ' 


Erant nudi, et non erubescebant. Manet Ge« 2.25. 


regula, lex clamat. Omnes vir erubescit ; 
proter propriam uxorem , omnes uxor erubescit 


Joan. 21.5, 


Ibid. v. 6. 


lbid. v. 7: 


556 


SEVERIANI 


preter proprium virum. itaque hoc quidem dixi B αἰσχύνεσθαι τῷ γυμνῷ, ἀθανασίαν ἦσαν ἐνδεδυμένοι, 


secundum legem : causa autem, cur nudi non 
erubescerent, erat quod immortalitate essent in- 
duti, gloria amicti. Non sinebat gloria, ut nuda 
viderentur : ipsa enim nuditatem obtegebat. Ubi 
poteris nudum videre virum non erubescentem ? 
In Christo ipsum invenis. Venit Petrus et Joannes 
et Jacobus in monumentum, quaerentes corpus, et 
non invenerunt, sed invenerunt vestimenta invo- 
luta, ut ostenderetur, post resurrectionem Chri- 
sti, in ipso servari veterem Adami formam, esse- 
quesine vestimentis, non nudum tamen, sed 
vestitum. Surrexit Christus, exuitque vesti- 
menta quz Adamus induerat, eratque nudus, nec 
nudus cernebatur, Post resurrectionem mulieres 
vestimenta projecta vident. Martha et Maria vident 
eum, agnoscunt, procumbunt, et nudum mon 
vident, Unde vestes induit? Amiserat enim eos 
in monumento. Priora vestimenta diviserant mili- 
tes. Undenam induitur? unde qui nudus, non 
nudus? Aliud quero. Cur vestimenta et sindonem 
in una parte viderunt, sudarium vero, quo caput 
Servatoris vinctum fuerat, in alia parte? Ut divina 
gratia ostenderetur, quodque sine tumultu resur- 
rectio fuisset. Et quia rumorem Judzi sparsuri 


erant, discipulos. ipsum furatos esse, relinquit 


vestimenta sua in monumento, Nam qui mortuum 
furatur, ipsum cum vestimentis furatur. Videre- 
que erat Servatorem egredientem ex sepulcro, 
sicut Josephum ex domo JEgyptiz. Et vide mihi 
differentiam : post resurrectionem visus est Chri- 
stus nudus, et Petrus nudus : verum ille quidem 
immortalitate przeditus erat, hic autem mortalis 
adhuc erat. Jesus stabat in litore, gloria indutus, 
dicens : Filii, num quid opsonii habetis ? Non, 
inquiunt, non habemus : non enim noverant eum: 
Deinde dicit : Mittite in dexteram navigii par- 
tem. Miserunt, ac ingentem piscium multitudinem 
ceperunt. Agnoscit Joannes, et dicit Petro, Domi- 
nus est. O miraculum ! Non agnoverunt ex 
voce, sed ex operibus. Et sumsit, inquit, Petrus 
tunicam : erat. enim. nudus. Mortale corpus 
erubescit, immortale non erubescit. Verum ei qui 
nos gloria induit, et qui orbem induit immortali- 
tate, huic procidamus, huic supplicemus, ut. nos 
induat fide, spe salutis, gloria in. Christo : quo- 
niam Patri gloria, cum unigenito Filio et sancto 
Spiritu, nunc et semper, et in secula seculorum. 
Amen. 


* [Savil. conj. παρ᾽ ἄλλο μέρος. 


δόξαν ἐστολισμένοι. Οὐ συνεχώρει ἣ δόξα βλέπεσθαι 
τὰ γυμνὰ, αὕτη γὰρ ἔσχεπε τὴν γυμνότητα. Mou δύνῃ 
πάλιν ἰδεῖν ἄνθρωπον γυμνὸν χαὶ μὴ αἰσχυνόμενον ; 
Ἔν τῷ Χριστῷ αὐτὸν εὑρίσχεις. Ἦλθε Πέτρος xai 
Ἰωάννης καὶ ᾿Ιάχωδος εἰς τὸ μνημεῖον, ζητοῦντες τὸ 
σῶμα, καὶ οὐχ εὗρον ἀλλ᾽ εὗρον ἱμάτια ἐντετυλιγμένα, 
ἵνα δειχθῇ, ὅτι, μετὰ τὴν ἀνάστασιν τοῦ Χριστοῦ, 
ἀποσώζεται ἐν αὐτῷ τὸ ἀρχαῖον σχῆμα τοῦ ᾿Αδὰμ, 
xa γίνεται ἐχτὸς ἱματίων, οὐ γυμνὸς, ἀλλ᾽ ἠμφιεσμέ- 


C νος. Ἠγέρθη, Χριστὸς, καὶ ἀποδύεται τὰ ἱμάτια ἃ 


ἐνεδύσατο 6 ᾿Αδὰμ., καὶ ἦν γυμνὸς, χαὶ γυμνὸς οὐχ 
ἐδλέπετο. Μετὰ τὴν ἀνάστασιν γυναῖχες τὰ ἱμάτια 


βλέπουσιν ἐῤῥιμμένα. Μάρθα x«l Μαρία δρῶσιν 


αὐτὸν, γνωρίζουσι, προσπίπτουσι, καὶ γυμνὸν οὐ βλέ- 
πουσι. Πόθεν ἐνδέδυται τὰ ἱμάτια ; ΓΕῤῥιψε γὰρ ἐν τῷ 
τάφῳ. Τὰ πρῶτα ἱμάτια ἐμερίσαντο στρατιῶται. Πόθεν 
οὕτως ἐνδέδυται ; πόθεν 6 γυμνὸς o0 γυμνός ; Καὶ τὸ 
ἄλλο ζητῶ. Διατί εἶδον τὰ ἱμάτια καὶ τὴν σινδόνα 
εἰς ἕν μέρος, καὶ τὸ σουδάριον " παρὰ μέρος, ᾧ ἣ χε- 
φαλὴ ἐδέδετο ἣ σωτήριος ; Ἵνα δειχθῇ ἣ ἁγία χάρις, 
ὅτι οὐ μετὰ θορύδου ἢ ἀνάστασις. Καὶ ἐπειδὴ ἔμελλον 


D φημίζειν οἱ Ἰουδαῖοι, ὅτι ἐχλάπη ὑπὸ τῶν μαθητῶν, 


χκαταλιμπάνει τὰ ἱμάτια αὐτοῦ ἐν τῷ τάφῳ. Ὁ γὰρ 
χλέπτων νεχρὸν, μετὰ τῶν ἱματίων χλέπτει. Ἦν δὲ 
ἰδεῖν τὸν Σωτῆρα ἐξελθόντα ἐκ τοῦ τάφου, ὡς τὸν 
Ἰωσὴφ ix τοῦ οἴκου τῆς Αἰγυπτίας. Καὶ βλέπε τὴν 
διαφοράν * μετὰ τὴν ἀνάστασιν ὥφθη Χριστὸς γυ- 
μνὸς,, καὶ Πέτρος γυμνός ἀλλ᾽ 6. μὲν εἶχε τὴν ἀθα- 
νασίαν, ὁ δὲ ἦν ἔτι θνητός. Ἰησοῦς εἱστήχει παρὰ τὸν 
αἰγιαλὸν, καὶ δόξαν ἠμφιεσμένος, λέγων - Παιδία, 
μή τι προσφάγιον ἔχετε 5 Οὗ, λέγουσιν, οὐκ ἔχομεν " 
οὗ γὰρ ἐγνώρισαν αὐτόν. Εἶτα λέγει: Βάλετε εἰς τὰ 


E δεξιὰ μέρη τοῦ πλοίου. "Ἑδαλον, καὶ ἐθήρασαν πολὺ 


πλῆθος. Γνωρίζει Ἰωάννης, καὶ λέγει τῷ Πέτρῳ: Ὁ 
Κύριός ἐστιν. Ὦ τοῦ θαύματος. Ἀπὸ τῆς φωνῆς οὖκ 
ἐγνώρισαν, ἀλλ᾽ ἀπὸ τῶν ἔργων. Καὶ ἔλαδε, φησὶν, ὃ - 
Πέτρος τὸν ἐπενδύτην - ἦν γὰρ γυμνός. 'Γὸ θνητὸν 
σῶμα αἰσχύνεται, τὸ ἀθάνατον οὖχ αἰσχύνεται. ᾿Αλλὰ 
τῷ ἐνδύσαντι ἡμᾶς δόξαν, τῷ ἐνδύσαντι τὴν οἰκουμέ- 
γὴν ἀθανασίαν, τούτῳ προσπέσωμεν, τοῦτον καθιχε- 
τεύσωμεν, ἵνα ἐνδύσῃ ἡμᾶς πίστιν, ἐλπίδα σωτηρίας, 
δόξαν τὴν ἐν Χριστῷ - ὅτι τῷ Πατρὶ ἣ δόξα, σὺν τῷ 
μονογενεῖ Υἱῷ xoi τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ, 
χαὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν. 


DE MUNDI CREATIONE, ORAT. VI. ο 


577 


* Eig τὴν ἔχτην ἡμέραν τῆς χοσμοποιίας, xal εἰς 7 In diem sextum creationis, et in primos pa- 


τοὺς πρωτοπλάστους, xal εἷς τὸν ὄφιν, xal εἷς τὸ 
ξύλον τῆς γνώσεως, χαὶ εἰς τὴν ἐν τῷ παραδείσῳ 
διατριδὴν χαὶ προσομιλίαν τοῦ Θεοῦ μετὰ τοῦ 
Ἀδάμ. Λόγος ς΄. 


«Ῥέρε πάλιν τῆς ἐπαγγελίας ἁψώμεθα, xo τὴν 
χατὰ τὸν παράδεισον ὑπόθεσιν εἰς τέλος ἐξανύσωμεν. 
Εἰ γὰρ xal ἀφόρητον ἐγένετο χαχὸν τὸ τὸν Ἀδὰμ. ἐχ- 
Xen va τοῦ παραδείσου, πολλῷ μᾶλλον ἔσται χα- 
χὸν τὸ xol ἡμᾶς ἐχδεδλῆσθαι τῆς μνήμιης τοῦ παρα- 
δείσου. Ἁψψώμεθα δὲ τῆς ὑποθέσεως, μὴ χοινοῖς λόγοις 
τὴν ἐξέτασιν ἐπιτρέψαντες, ἀλλ᾽ ἀπ᾽ αὐτῆς τῆς ἁγίας 
Γραφῆς τῶν ἀπορουμένων τὴν λύσιν λαμδάνοντες. Ὁ 
γὰρ νοῶν xal φρονῶν ὡς βούλεται, ἑαυτὸν ἀπατᾷ " 
ὃ δὲ παρὰ τῆς Γραφῆς μανθάνων τῶν ἀπορουμένων 
τὴν λύσιν, αὐτὴν ἔχει τὴν ἀλήθειαν ἑαυτῆς διδάσχα-- 
λον. "Exe τοίνυν πολλοὶ χαὶ τῶν πιστῶν ἀναγινώ- 
σχοντες ἀποροῦσι, χαὶ τῶν ἀπίστων ἀγνοοῦντες βλα- 
σφημοῦσιν, ἵνα καὶ τοῖς ἁγίοις δῶμεν τὴν πληροφο- 
ρίαν, καὶ τοῖς ἀπίστοις τὸν ἔλεγχον, ἁψώμεθα κατὰ 
δύναμιν τὴν ἡμετέραν, παραχαλέσαντες τὸν Θεὸν 
μεθ᾽ ὑμῶν χορηγῆσαι τῆς ἀληθείας τὴν ἀφθονίαν. 
Ὅπως μὲν οὖν, ὃ ἄνθρωπος χατεσχευάσθη, ὅπως σώ- 
μάτι διεπλάσθη, ὅπως ψυχὴ ὑπὸ Θεοῦ δημιουργη- 
θεῖσα, ἐνεθλήθη αὐτοῦ τῷ σώματι, ὅπως τὸν παρά- 
δεισον ἔσχε κατοικητήριον, εἰ χαὶ μὴ xaT ἀξίαν, 
dX οὖν γε ὅσον χατὰ δύναμιν ἡμετέραν, ἱκανῶς 
προείρηται. Λοιπὸν δὲ ἐπὶ τὸ προκείμενον " τὸν λόγον 
τρέψωμεν. Ἐδόθη μὲν τῷ Αδὰμ πᾶσα 5j γῆ" ἦν δὲ 
ἐξαίρετον αὐτοῦ οἰκητήριον 6 παράδεισος. Ἔξῆν δὲ 
αὐτῷ xoi ἔξω τοῦ παραδείσου βαδίζειν - ἀλλὰ τὰ 
ἔξω τοῦ παραδείσου οὗ τῇ οἰκήσει τοῦ ἀνθρώπου ἀφώ- 
ριστο, ἀλλὰ τοῖς ἀλόγοις, τοῖς χτήνεσι , τοῖς τετρά - 
ποσι, τοῖς θηρίοις, τοῖς ἑρπετοῖς. Ἦν δὲ αὐτῷ βασι- 
λιχὸν xa δεσποτιχὸν ἐνδιαίτημα ὃ παράδεισος. Διὰ 
τοῦτο χαὶ ὃ Θεὸς ἤγαγε. πρὸς τὸν ᾿Αδὰμ. τὰ ζῶα, ὡς 
χεχωρισμένα αὐτοῦ. Οὐ γὰρ πάντοτε παρίστανται τὰ 
δοῦλα τῷ Δεσπότῃ, ἀλλ᾽ ὅταν αὐτῶν 7, χρεία. Ὦνο- 
μάσθη τὰ ζῶα, χαὶ εὐθὺς ἐξεῤλήθη" ἔμεινε δὲ ὃ 
"ABA. ἐν τῷ παραδείσῳ. Λοιπὸν ἐνταῦθα τὴν “ἀχρι- 
67, κατανόησιν μάθωμεν. ᾿Επετρέπετο τοῖς ἀλόγοις 
xa προσιέναι τῷ AO. y καὶ ὑποχλίνεσθαι, xo ὑπο- 
σαίνειν αὐτῷ * οἷόν τι λέγω * ὥσπερ ἦσαν τρεῖς ξύλων 
διαφοραί" ἦν γὰρ ξύλα τὰ τρέφοντα αὐτὸν εἰς τὸ ζῆν, 
ἦν ξύλα τὰ δοκιμάζοντα αὐτὸν εἰς τὸ εὖ ζῆν, καὶ ἦν 
ξύλον τὸ φυλάττον αὐτὸν εἷς τὸ ἀεὶ ζῆν * οὕτω xod τῶν 


^ Hac sexta homilia non habetur in Vaticano Co- 
dice, sed eam Savilius edidit. 
» Hic notat Sayilius in marg. 72. ὃ λόγος χωρείτω, 


B 


C 


D 


E 


rentes, in serpentem, et in lignum scientie, 
de habitatione in paradiso, deque Adami 
cum. Deo colloquio. Oratio sexta. 


1. Age rursus quod polliciti sumus aggredia- 
mur, et argumentum de paradiso ad finem usque 
deducamus. Etsi enim intolerabile malum illud 
fuerit, quod Adamus ejectus sit de paradiso, longe 
majus erit malum; si nos a paradisi memoria eli- 
minemur. Rem autem attingamus, non communi- 
bus rationibus eam tractantes, sed ex ipsa sacra 
Scriptura dubiorum solutionem mutuati. Qui 
enim pro libito sentit et cogitat, seipsum decipit : 
qui vero ex Scriptura quastionum solutionem 
mutuatur, ipsam habet veritatem magistram. Quia 
vero fidelium. multi legentes dubitant, et infide- 
lium plurimi ignorantes blasphemant, ut et san- 
ctis animum certiorem reddamus, et infideles con- 
futemus, pro virili rem aggrediamur, Deum vo- 
biscum obsecrantes, ut veritatis nobis copiam sub- 
ministret. Qua ratione homo conditus fuerit, qua 
corpore formatus, qua item a Deo creata anima, 
illius indita corpori fuerit, quomodo paradisum 
domicilium habuerit, etsi non pro rei dignitate, 
pro facultate certe nostra, satis supra dictum est. 
Jam ad propositum orationem convertamus. Data 
quidem Adamo est universa terra, przcipuum 


vero illius habitaculum paradisus erat. Licebat. 


etiam ei extra paradisum ire; verum qua extra 
paradisum erant hominis habitationi deputata non 
fuerant, sed brutis, pecoribus, quadrupedibus, 
feris, reptilibus. Regia vero et herilis habitatio 
ipsi erat paradisus. Ideo Deus adduxit animalia 
ad Adam, veluti ab eo separata. Non enim sem- 
per mancipia hero adstant, sed cum illis opus ha- 
buerit. Indita animalibus sunt nomina, οἱ statim 
cjecta sunt : mansit autem Adam in paradiso. Hic 
vero scripture diligentiam animadverte. Jussa 
erant animalia Adamum adire, se illi inclinare, 
ipsique abblandiri; exempli causà; quemadmo- 
dum erant tria lignorum genera, nempe ligna 
qua illum alerent, ut viveret, ligna quz illum 
probarent, ut bene viveret, et lignum quod ipsum 
custodiret, ut semper viveret; sic et brutorum 
animantium tria ipsi concessa sunt genera; unum 


* Hic notat Savilius in marg. yp. τὴν ἀχρίδειαν χατα- 
νόησον. Ybid. 7p. ἐπετέτραπτο. Mox yp. ὑποχλιθῆναι, et 
ibidem 7r. αὐτόν, 


- 


Animan- 


tium 
genera. 


tria 


« 578 


ad escam; alterum ad obsequium, tertium. ad 
recreandum animum ; nimirum ad escam ea quae 
nunc mactantur; ad ministerium, equi, cameli, 
asini, boves, aliaque similia, ipsi ministrantia ; 
ad recreandum animum animalia ad imitationem 
idonea, letz voces aeriarum avium, quz etiam 


SEVERIANT 


ζώων τῶν ἀλόγων τρεῖς ἐδόθησαν αὐτῷ διαφοραί" μία 


«εἰς βρῶσιν * οὐχ αὐτῷ δὲ μόνῳ, ἀλλὰ χαὶ τῷ χοινῷ 


ἀφώριστο γένει" μία εἰς βρῶσιν, ἄλλη εἰς ὑπηρεσίαν, 
ἄλλη εἰς ψυχαγωγίαν " οἷον, εἰς βρῶσιν τὰ νῦν θυό- 
μενα * εἰς ὑπηρεσίαν ἵπποι, χάμηλοι, ὄνοι, βόες, τὰ 
ἄλλα τὰ ὑπουργοῦντα " εἰς ψυχαγωγίαν τὰ pape 


aures oblectant. Quemadmodum enim corpus post;o; ζῶα, αἵ φωναὶ τῶν ὀρνίθων -—- ἀερίων αἱ at 
labores, nisi defatigationem expulerit, non potest Α δραὶ, ad καὶ τὰς ἀκοὰς θέλγουσιν. Ὥσπερ γὰρ σῶμα 


alios adire labores , sic et anima virtutis labori- 
bus perfuncta, nisi jucundis aspectibus recreetur, 
ad perseverandum in virtute non sufficit. Cum 
viderit Deus fatiscentem animam, rebus jucundis 
recreat illam : id quod etiam apud nos fieri solet. 
Sape enim ex foro quis revertens, animo infinitis 
mororibus oppresso rerum invisarum aspectu, 
intolerandis . calamitatibus et damnis cruciatus, 
domum ingressus, infantis solatiuin invenit, mo- 
lestiamque laborum tener animus. emollit. Quia 
enim morentem non adit uxor ad solatium, ejus 
enim consolatio tum importuna esset, famulus vero 


consolari non. audet, inducit Deus simplicem in-. 


dolem, inculpata ignorantia przditam, per ipsam- 
que laboribus oppressum animum lenit et solatur. 
Famulus si arrideat, heri. injuriis insultare vide- 
tur ; uxor si rideat, videtur nullo calamitatis sensu 
a(ici : infans ob innocentiam, non suspectis blan- 
dimentis emollit animum : ac sepe quod nec amici 
consiliis, nec sapientes monitis efficere potuerunt, 
id ille ridendo potuit, nempe omnem calamitatis 
sensum sedare. Jamque animus in ipso vi mero- 
ris, videt infantem, initio respuit, depellitque im- 
portunam consolationem, ex assiduitate tamen ce- 
dit, et repetitis aspectibus animus attrahitur ; de- 
mum accepto infante, moestitiam deponit, aitque : 
Hunc mihi solum Deus largitur, nullaque. mihi 
ratio reliquorum. Viden' quomodo ex levissimis 


Animalia Deus animo consolationem indat? Quia igitur so- 
ad recrcan- 
dum homi. 


nem apta. nOn vicinum, non cognatum, ad illum recreandum 


luserat Adam in paradiso, non amicum habens, 


induxit illi Deus animalia ; puta, ut. sunt hodie- 
que animalia ad imitandum apta, quorum alia 
gestus, alia vocem imitantur ; verbi causa, imita- 
tur simia gestus hominum ; et id genus alia : vo- 
cem psittacus alique aves. Habuit ergo solatium 
ex brutis animantibus, aliis cantillantibus, aliis 
blandientibus. Cum multa igitur animalia essent, 
qua ipsum solari possent, serpens callidissimus 
erat inter omnes bestias terra, ut ait Scriptura : 


^ Hic notat Savil. γρ. zzi ἀθυμίαις. 


B 


D 


μετὰ τὸν χάματον, ἐὰν μὴ ἀποδύσηται τοὺς πόνούς, 
οὐχ ἀντέχει πρὸς ἑτέρους πόνους - οὕτω xol ψυχὴ 
τοὺς τῆς ἀρετῆς πόνους ὑπομένουσα, ἐὰν μὴ ταῖς 
ἡδείαις ὄψεσι ψυχαγωγηθῆ!, οὖχ ἀρχεῖ πρὸς τὸν τόνον 
τῆς ἀρετῆς. Ὅταν ἴδῃ 6 Θεὸς χάμνουσαν ψυχὴν, 
ψυχαγωγεῖ αὐτὴν διὰ τῶν ἡδέων * οἷον γίνεται χαὶ ἐφ᾽ 
ἡμῶν. Πολλάχις γὰρ ἐξ ἀγορᾶς ἐπανελθὼν 6 ἄνθρω- 
πος; χαὶ μυρίαις λύπαις περιαντληθεὶς τὴν διάνοιαν, 
xai συντυχὼν ὄψεσι πολλάκις βαρείαις, καὶ ἀφορή-- 
τοις περιπεσὼν συμφοραῖς χαὶ “ζημίαις, ἐλθὼν εἰς 
τὴν οἰκίαν εὑρίσχει παιδίου ψυχαγωγίαν, καὶ τὸ σχλη- 
ρὸν τῶν πόνων ἀλείφει τὸ ἁπαλὸν τῆς διανοίας. 
"Eme! γὰρ αὐτῷ ἀθυμοῦντι οὐ γυνὴ προσέρχεται 
παραμυθουμένη͵, ὡς ἄκαιρον ἔχουσα τὴν παραμυθίαν, 
οὐχ οἰχέτης τολμᾷ παραμυθήσασθαι, εἰσάγει ὃ Θεὸς 
τὴν ἄπλαστον φύσιν τὴν συγγνώμης ἀξιουμένην ἐξ 
ὧν οὐχ οἶδε, xol δι᾽ αὐτῆς ἀλείφει τὴν ἐχ τῶν πόνων 
χεχμηχυῖαν ψυχήν. Οἰκέτης ἐὰν προσγελάσῃ » νομί- 
ζεται ἐπιγελᾷν τῇ ὕόδρει τοῦ δεσπότου " ἣ γυνὴ ἐὰν 
γελάσῃ, νομίζεται ἀναισθητεῖν περὶ τὴν συμφοράν" 
τὸ παιδίον ἀνύποπτον ἔχει τὴν χολαχείαν διὰ τὴν ex 
τῆς φύσεως ἀχεραιότητα * xoi πολλάκις ἃ μὴ ἴσχυσαν 
φίλοι συμῥουλεύοντες, σοφοὶ γουθετοῦντες, ἴσχυσε 
παιδίον γελάσαν μόνον, λῦσαι τὴν πᾶσαν συμφοράν. 
Καὶ λοιπὸν ἣ ψυχὴ ἐν αὐτῇ τῇ ἀχμῇ τῆς λύπης, δρᾷ 
μὲν τὸ παιδίον, χαὶ τὰς ἀρχὰς ἀνανεύει, χαὶ ἀπωθεῖ- 
ται τὴν ἄχαιρον ψυχαγωγίαν - ἕλκεται δὲ τῇ παρα- 
μονῇ, καὶ ὅταν πολλάχις ἐπιχλίνῃ τὸ ὄμμα, ἁρπάζε-- 
ται τὴν διάνοιαν * εἶτα ἀναλαδὼν τὸν παῖδα, ἀπο- 
τίθεται τὴν λύπην, καί φησι" τοῦτόν μοι ἢ χαρίσεται 
ὃ Θεὸς μόνον, καὶ οὐδείς μοι λόγος τῶν ἄλλων. Εἶδες 
πῶς χαὶ ἀπὸ τῶν τυχόντων ἐγείρει ὁ Θεὸς τῇ ψυχὴ 
τὴν παραμυθίαν ; ᾿Επεὶ οὖν μόνος ἦν ὃ ᾿Αδὰμ. ἐν τῷ 
παραδείσῳ, οὐ φίλον ἔχων, οὗ γείτονα, οὐ συγγενῆ» 
εἰσήγαγεν αὐτῷ 6 Θεὸς τὰ ζῶα εἰς ψυχαγωγίαν αὐτοῦ - 
οἷον, ὥσπερ ἐστὶ σήμερον τὰ ζῶα τὰ μιμηλὰ, τὰ μὲν 
μιμούμενα σχήματα, τὰ δὲ φωνήν. olov, μιμεῖται τὰ 
σχήματα τῶν ἀνθρώπων πίθηκος, xal ὅσα τοιαῦτα " 
φωνὴν Ψίτταχος xal ἕτεροι στρουθοί, Εἶχεν οὖν ψυχα- 
γωγίαν τὴν παρὰ τῶν ἀλόγων, τῶν μὲν χελαδούντων, 
τῶν δὲ ἄλλων ὑποσαινόντων. Πολλῶν τοίνυν ὄντων 
τῶν πληρούντων αὐτῷ τὴν παραμυθίαν, ὁ ὄφις φρο- 


b [Savil, iz. χαρίσηται.} 


DE MUNDI CREATIONE, ORAT. VI. 


νιμώτατος. ἣν ὑπὲρ πάντα τὰ θηρία τῆς γῆς, καθὼς 


εἶπεν ἢ Γραφή - Ὁ δὲ ὄρις ἦν φρονιμώτατος πάντων 
Ε 


τῶν θηρίων, ὧν ἐποίησε Κύριος ὁ Θεός. 
Ἦν οὖν καὶ τῶν μιμηλῶν μιμηλότερος, xo τῶν 


ὑποσαινόντων ἐγγύτερος. Μὴ πρόσχης τῇ νῦν ὄψει, 


ὅτι χαὶ φεύγομεν, χαὶ βδελυττόμεθα - οὐχ ἦν οὕτως 
ἀπ᾽ ἀρχῆς. Φίλος ἦν ὃ ὄφις, xal τῶν ὑποσαινόντων 
τὸν ἄνθρωπον ἐγγύτερος. "Tri οὖν αὐτὸν & χϑρὸν ἐποίη- 
σεν; Ἢ τοῦ Θεοῦ ἀπόφασις" 
ἀπὸ πάντων τῶν θηρίων. Γἔχθραν θήσω ἀνὰ μέσον 
σου χαὶ ἀνὰ μέσον τῆς γυναικός. ᾽Εχείνη ἢ ἔχθρα τὴν 


᾿Επικατάρατος γὰρ σὺ. 


ὅ70 


Serpens autem. erat callidior cunctis bestiis, Gen. 3. 1. 


quas fecerat Dominus Deus. 


2. Erat igitur et imitandi et blandiendi arte οῶ- 
teris superior. Ne attendas przsenti aspectui, 
quod nempe ipsam fugiamus et horreamus : ab 
initio sic non erat. Amicus erat serpens et blandi- 
tiis propinquus. Quis ergo- illum inimicum fecit? 


Dei sententia : ZMaledictus enim {τ pre omni- Gen. 3 τή. 


bus bestiis. Inimicitiam ponam inter te et mu- "δ᾽ 


lierem. Inimicitia illa amicitiam solvit. Amici- 


φιλίαν ἔλυσε. Φιλίαν λέγω, οὐ τὴν λογικὴν; ἀλλὰ ,s tiam dico, non qu: ratione ducatur, sed qua 
τὴν ἄλογον ἡγῶσιν": ὥσπερ σήμερον ἐνδείκνυται κύων A bruta animantis cognitione ; ut hodieque osten- 


φιλίας σχῆμα, οὐ λόγῳ, ἀλλὰ φυσικῇ κινήσει * οὕτω 
xa 6 ὄφις ὑπέσαινε τὸν ἄνθρωπον. Ὥς οὖν ἔχων πολ- 
λὴν οἰχειότητα, ; ὥφθη τῷ διαθόλῳ ὡς ἐπιτήδειον ὄρ- 
γανον. Ἰδὼν οὖν Ἀδὰμ χαίροντα. ἐπὶ τῷ ὄφει, χά- 
χεῖνον ὑποσαίνοντα , χαὶ πολλὰ τῶν ἀνθρωπίνων μι- 
μούμενον, PUPA ὃ τῆς xuxlag τεχνίτης ὅπερ οἵ 
δόλους πλέχοντες, διὰ τῶν ἰδίων νοθεύοντες ποιοῦσιν * 
οὐδεὶς γὰρ περιγίνεται διὰ τῶν ἀλλοτρίων, ἐὰν μὴ 
- διὰ τῶν οἰκείων καθὼς εἶπεν ὃ Σωτήρ ᾿Εχθροὶ τῷ 


ἀνθρώπῳ οἵ οἰχιαχοὶ αὐτοῦ. Λαλεῖ τοίνυν διὰ τοῦ B 


ὄφεως ἔμφασιν Καρασχὼν. τῷ ᾿Αδάμ. Παρακαλῶ τὴν 
ὑμετέραν ἀγάπην, μὴ 5 παρέργως προσέχειν τοῖς 
λεγομένοις. Οὐχ ἔστι τὸ τυχὸν ζήτημα πολλοὶ γὰρ 
ζητοῦσι, πῶς ἐλάλησεν ὃ ὄφις" ἄρα ἀνθρωπίνῃ φωνῇ, 
2 συρισμῷ ὄφεως, καὶ ἐνενόησεν ἣ Εὔα. Ὁ Abk 
πρὸ τῆς παραθάσεως t s m σοφίας χαὶ cuví- 
σεως χαὶ προφητείας. ᾿Ενγόησον ὅσην εἶχε σοφίαν, 
ὅτι ἐπήρχεσεν ἄνθρωπος εἷς, διδάσχαλον μὴ λαῤὼν, 
παρὰ μηδενὸς ἀνθρώπου διδαχθεὶς, θεῖναι ὀνόματα 
ὅλοις τοῖς πετεινοῖς, χαὶ τοῖς ζώοις, xol τοῖς Ép- 


πετοῖς, θηρίοις, καὶ “πᾶσιν ἁπλῶς. Ἀναζωγρά- c 


φῆσον ἐν τῇ διανοίᾳ σου τὰ εἴδη, τὰ γένη - ἵνα δὲ 
συγτόμιος εἴπω, τοσαῦτα ἔθηχεν ὀνόματα, ὅσα 
σήμερον ἡμεῖς ye τὴν πεῖραν δευτερῶσαι οὐ δυ- 
νάμεθα. Ὅτε οὖν προσήνεγχεν ὃ Θεὸς τὰ ζῶα à 
bac ὡς σοφὸς xal ἔχων Θεοῦ eis τὴν 
ἑχάστου ἰδιότητα. ἔδλεπε. Προσεῖχεν οὖν τῷ ὄφει ὡς 
φρονιμωτέρῳ, ὡς αἴσθησιν ἔχοντι, ὡς νοοῦντι ἀπὸ 
᾿γευμάτων τὰ χινήματα. Οὕτως ἔχοντος τοῦ "AO. , 
ἐνενόησεν ὃ διάδολος xal τοῦ ὄφεως τὸ φρόνιμον , καὶ 
τοῦ ᾿Αδὰμ, τὴν πρόληψιν " εἶχε γὰρ περὶ τοῦ ὄφεως ὡς 


συνετοῦ. Λαλεῖ οὖν δι’ αὐτοῦ, ἵνα ὑπονοήσῃ ὃ ᾿Αδὰμ, ἢ 


ὅτι φρόνιμος ὧν 6 ὄφις χατώρθωσε χαὶ τὸ μιμήσασθαι 
τὴν τοῦ ἀνθρώπου φωνήν. Προσέρχεται τοίνυν 6 
ὄφις. Οὐδαμοῦ δὲ ἡ Γραφὴ εἶπε τοῦτο, ὅτι 6 διάδο- 
λος ἐν τῷ ὄφει ἐλάλησεν, ἀλλὰ xo Μωῦσῆς ἁπλῶς 


dit canis amicitiz speciem, non ratione, sed natu- 
rali motu : sic et serpens blandiebatur homini. 
Ut ergo qui multam familiaritatem. haberet, visus 
est diabolo esse idoneum instrumentum, Videns 
igitur Adamum serpente delectari, serpentem illi 
abblandiri, multaque ex humanis. imitari, exco- 
gitavit mali artifex, ut illi qui dolos nectunt, 
quique per propria cujusque adrepunt : nemo 
enim per extranea, sed per propria res tales con- 


ficit; ut ait Seryator : Inimici hominis domestici M«tth. το. 


ejus. Loquitur ergo per serpentem: fucum faciens ud 


Adamo. Rogo vestram caritatem, ne perfunctorie 
attendatis. Non levis est quaestio, quomodo ser- 
pens loquutus. sit; an humana voce, an. serpentis 


sibilo, intellexitque Eva. Adam ante transgressio- T"omodo 
Evam allo- 


nem plenus erat sapientia, intelligentia, ac pro- quuius sit 


phetia. Cogita quanta praeditus esset sapientia, qui 
posset unus nullo homine doctore, nomina impo- 
nere vola'ilibus, reptilibus, feris, uno verbo omni- 
bus. In mente tua. depinge species, genera ; utque 
compendio dicam, tot imposuit, quot hodie nos 
post experientiam non possumus recolere. Quando 
igitur Deus obtulit animalia homini, ille ut sapiens 
ac Dei spiritum habens, singulorum proprietatem 
videbat. Animadvertit vero serpentem solertiorem 
esse, sensu. pollere, ex nutibus motus animi per- 
cipere. Cum sic Adam se haberet, perpendit dia- 
bolus et serpentis astutiam, et Adami opinionem : 
putabat enim serpentem solertem esse. Per illum 
ergo loquitur, ut suspicaretur Adam serpentem 
cum sagax esset, hoc prestitisse ut et humanam 
vocem imitaretur. Accedit ergo serpens. Nusquam 
vero hoc Scriptura dixit, diabolum nempe in ser- 
pente loquutum esse, sed et Moyses simpliciter 
rem gestam enarravit. Diligenter, quaeso, animad- 
verte. Paulus qui secundus in paradiso fuit, nec 


2 Sayil, ἴῃ marg. 7p. ἁπλῶς προσέχειν. Paulo post idem 7p. συριγμῷ. 


580 SEVERIANI 


2. Cor. 1t. ipsi dietum explicavit, sed ait : Despondi vos " παρῆλθε τὴν ἱστορίαν. Πρόσεχε, παραχαλῶ, Μετὰ 
nt uni viro virginem castam, exhibere Christo. ἀκριθδείας. Παῦλος δεύτερος ὧν ἐν τῷ παραδείσῳ, οὐδ 
Timeo autem, ne sicut serpens Evam. seduxit αὐτὸς ἔλυσε τὴν λέξιν, ἀλλὰ λέγει" ᾿Ἐμνηστευσάμην 

Paulus jp astutia sua : nec dixit, id diabolumfecisse. Fi- ὕμβς ἑνὶ ἀνδρὶ, παρθένον ἁγνὴν παραστῆσαι τῷ 
Seripiara- | delis Scripturarum custos erat, Scripturarum mi- Χριστῷ, Φοδοῦμαι δὲ, μήπως ὡς ὁ ὄφις Εὔαν ἐξη- 
minister," nister, Scripturarum doctor, Seripturarum ἰπίου- πάτησεν ἐν τῇ πανουργίᾳ αὐτοῦ " xa. οὐκ εἶπεν, ὅτι 
ἔθ δ ἐπ pres. Noluit dietum solvere, ne Scripturarum or- £ ὃ διάδολος. Πιστὸς ἦν τῶν Γραφῶν φύλαξ, ὑπηρέτης 
dinem solveret; sed sententia solvit αυιδοδιίοποπι : Γραφῶν, παιδευτὴς Γραφῶν, ἑρμιηνευτὴς T'gagóiv. 

Timeo, inquit, ne sicut serpens Evam seduxit Οὐχ ἐθέλησε λῦσαι τὴν λέξιν "ἶνα μὴ λύση τῶν Γρα- 

in astutia sua, sic corrumpantur sensus vestri. φῶν τὴν τάξιν, ἀλλὰ τῇ ἐννοίᾳ τὴν ἀπορίαν ἔλυσε. 

Sic ; quomodo? num metuebat Paulus, ne rursum Φοόοῦμαι » φησι, fos ὃς 6 ὄφις Ἐὔαν ἐξηπάτη- 

serpens veniret, ac quosdam seduceret? At novi, a^ ἐν "Hr αὐτοῦ, οὕτω φθαρῇ τὰ νοήματα 

inquit, illum serpentem non apparere, sed appa- — ὑμῶν. Θύτω " πῶς; μὴ γὰρ ἐφοδεῖτο Παῦλος, μὴ 

ret is qui in illo operatus est. Caeterum Paulus, πάλιν ὃ ὄφις ἔλθη , καὶ ἀπατήσῃ τινάς; Ἀλλ᾽ οἶδα, 

ut fidelis minister, et sacrarum Scripturarum cu- φησὶν, ὅτι ὃ μὲν ὄφις οὗ φαίνεται ἐχεῖνος , ὃ δὲ ἐν 

stos, dictum non invertit, sed sententiam indica- ἐκείνῳ ἐνεργήσας φαίνεται. Ἀλλ᾽ ὃ aepo e 

vit : ipse vero veterum, novorum, faturorumque ,; 71672 ὑπηρέτης, e) ἁγίων Γραφῶν φύλαξ, οὗ 
Dominus, quzstionem liquido solvit, ne quis pec-. ^ 745 ρεψε τὴν λέξιν, ἀλλ ἐνέφηνε τὴν ἔννοιαν' αὐτὸς 

catum in serpentem referat, sed in eum qui in δὲ ὃ τῶν ἀρχαίων xal τῶν νέων καὶ τῶν μελλόντων Δε- 

ipso operatus est. Ait itaque Christus Judaeis cum σπότης ἐσαφήνισε τὴν ἀπορίαν, fa μή τις ἐπὶ τὸν ὄφιν 

* Joan.8.41. dicerent ei, /Vos.ex Deo sumus : Si ex Deo es- ἀνενέγχη τὴν ἁμαρτίαν, ἀλλ᾽ ἐπὶ τὸν ἐνεργήσαντα. 
la A4. setis, Dei utique opera ac voluntatem ejus fa- Λέγει οὖν 6 Χριστὸς τοῖς Ἰουδαίοις, ὅτε εἶπον αὐτῷ, 
ceretis. Nunc vero ex patre vestro diaboloestis. Ἡμεῖς ἐκ τοῦ Θεοῦ ἐσμεν" Εἰ ἦτε ἐκ τοῦ Θεοῦ, τὰ 

Dixit diabolum, et statim historiam inducit : 1116, ἔργα καὶ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ ἐποιεῖτε ἄν" ta δὲ ἐκ 

inquit, homicida erat ab initio. Servus ut servus τοῦ πατρὸς ὑμῶν ἐστε τοῦ διαδόλου. Εἶπε eid διάδο- 
interpretatus est; Dominus autem ut Dominus do- λον, xal εὐθέως, εἰσάγει δὴν Ἰστόριαν * Ἐκεῖνος, gn- 

cuit : ostendit eum qui Adamum occiderat. Non. σὶν» ἀνθρωποκτόνος ἦν ἀπ᾽ ἀρχῆς. Καὶ ὃ μὲν οἰκέτης 

dixit tantum interfectorem, sed homicidam. Non P ὡς οἰκέτης ἡρμήνευσεν * ὃ δὲ Δεσπότης ὡς Δεσπότης 

enim unum tantum occidit, sed per illum omnes ἐδίδαξεν * ἔδειξε τὸν φονεύσαντα τὸν ᾿Αδάμ. Οὐχ εἶπεν 

homines. Et in veritate, inquit, non stetit : quia ἁπλῶς, φονεὺς ἦν, ἀλλ᾽, ᾿Ανθρωποχτόνος. Οὐ γὰρ 

mendax est. ἕνα ἀνεῖλεν, ἀλλὰ δι᾽ ἐχείνου πάντα ἄνθρώπον. Καὶ ἐν 

τῇ ἀληθείᾳ, φησὶν, οὖχ ἕστηκεν, ὅτι ψεύστης ἐστί, 

5. Vide quomodo interpretatus est, et quod sit Βλέπε πῶς ἡρμήνευσε, xa ὅτι διάδολός ἐστι, καὶ 

diabolus, et quod sit mendax. Quomodo mentitus ψεύστης ἐστί. Καὶ πῶς ἐψεύσατο; Εἶπεν ὃ ὄφις τῇ 

Gen, 3, 1, C90 Dixit serpens mulieri ; Cur precepit vobis γυναικί" τί ὅτι εἶπεν ὑμῖν ὃ Θεὸς μὴ φαγεῖν ἀπὸ 
Deus,ut non comederitis de omni ligno? Vidisti παντὸς ξύλου; Εἶδες τὸν ψεύστην; Ὃ Θευξἄπεν: 
mendacem? Dixerat Deus : De omni ligno come- ἀπὸ παντὸς ξύλου φάγεσθε, ἀπὸ δ᾽ ἑνὸς μὴ φάγητε * 

dite, de üno autem ne comedatis; mendax ille ait: € ὃ ψεύστης λέγει" διὰ τί εἶπεν ὃ Θεὸς, ἀπὸ παντὸς 

Supe Cur dixit vobis Deus, ut de omni ligno ne come- ξύλου μὴ φαγεῖν ὑμᾶς; Μὴ ψεύδεται ἢ τοῦ X ριστοῦ 
mulierem datis? Non mentitur Christi vox : 1116 mendax φωνή" "Exeivos ψεύστης ἐστίν. ἘΨεύσατο δὲ, χαὶ τοῦτο 
— est. Mentitus est autem, et quidem graviter. Cum δεινῶς. Ὅταν γάρ τις θέλῃ καχοηθεύσασθαι πρᾶγμα, 
est. quis enim dolose aliquid molitur, aut necessitatem Ὁ εἰς χρείαν προσποιεῖται ἄγνοιαν, ἵνα ἀνύποπτον εἶσα- 
simulat, aut ignorantiam, ut non suspectam indu- γάγη τὴν σκαιωρίαν, ἀντὶ τοῦ, οὐχ οἶδα, φησὶν, οὐχ 

cat pravitatem; ac si diceret, Nón novi, nullesunt ἔστι κατασχευή * ἁπλοῦς ἦλθον, οὐδὲν οἶδα. Οὐχ ἐπει- 

insidize; simplici animo veni, nihil scio. Nonne ράθητε τοιούτων πολλῶν; οὐχ οἴδαμεν τῶν δολίων τὰ 
multorum talium fecistis periculum? an ignora- ἔργα; τοιαῦτα οὐ ῥάπτουσι πράγματα, καὶ προσποιοῦν- 

mus dolo utentium opera? nonne talia consüunt, ται ἄγνοιαν ; Οὕτω xai 6 διάδολος. Τί ὅτι εἶπε, φησὶν, 


E 


b Παρῆλθε 5ῖο Savil. in textu, in margine autem iz. προσποιεῖται, ἣ ἄγνοιαν, quam lectionem in textum in- 
ἐπῆλθε, ex conjectura nempe. Hanc vero lectionem suo — vexit Combefisius. Nos in Grecis nihil mutantes, illam 
Marte in textu posuit Combefisius, tamen lectionem in versione Latina sequimur. 

^ Notat in margine Savilius legendum esse, ἣ χρείαν 


^ 


DE MUNDI CREATIONE, ORAT. VI. 


 Opiy 6 Θεός; ἀντὶ τοῦ, παρήχουσα, οὐ καλῶς ἤχουσα, 
“μὴ φαγεῖν ὑμᾶς ἀπὸ παντὸς ξύλου. γυνὴ νομίσασα 
ἄγνοιαν εἶναι, διορθοῦται τὴν λέξιν. Οὐχ οὕτω, φησὶν, 
εἶπεν * οὐχ εἶπεν ὃ Θεὸς, μὴ φαγεῖν ἀπὸ παντὸς ξύλου, 
ἀλλ᾽ ἀπὸ παντὸς μὲν ξύλου ἐπέτρεψεν, ἀπὸ δὲ ἑνὸς 
ἐχώλυσεν - εἶπε γὰρ ἡμῖν" μὴ φάγητε, ἵνα μὴ ἀποθά- 
vise. ἜἜδοξε μανθάνειν ὃ οὐχ ἤδει " λοιπὸν οὐχ ὅπω- 
πτεύετο ὡς ἐγκατάσχενος, xod λέγει αὐτῇ - Οὐ θανάτῳ 
ἀποθανεῖσθε. Ἴδε ἄλλο ψεῦδος. Τοῦ γὰρ Θεοῦ εἰπόντος, 
Ἧ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε, λέγει ὃ 
διάθολος, Οὐχ ἀποθανεῖσθε" τοῦτο δεύτερον ἐψεύσατο. 
"Ha. γὰρ δ Θεὸς, φησὶν, ὅτι ἂν ἡμέρᾳ φάγητε, 
ἔσεσθε ὡς θεοί. Ἴδε τρίτον ψεῦδος. “Ὅρα τὴν ἐγχατά- 
σχενον χαχίαν τοῦ διαδόλου. Ἤδη προμελετὰ κατασπεῖ- 
gat τῷ χόσμῳ τὴν πλάνην. Καὶ ἐπειδὴ ἐμελέτησεν, 
ὡς προεῖπον, πολυθεΐαν ἐγεῖραι τῷ κόσμῳ, προλαδὼν 
ὡς ἐν διηγήματι, κατέσπειρεν εἰς τὰς ἀχοὰς τῆς 
γυναικὸς ἔμφασιν τοῦ civ πολλοὺς θεούς. Ἀλλ᾽ ὅ μὲν 
τῆς χαχίας τεχνίτης οὕτω προχατέσπειρε τὴν ἔννοιαν 
τῶν θεῶν" ὃ δὲ Θεὸς προειδὼς ᾧχονόμησε, τὴν πλά- 


581 


D ct ignorantiam pretexunt? Sic et diabolus. Cur, 
inquit, dixit vobis Deus? Male et perverse audivi, 
utnon comederetis de omni ligno. Exisümans 
mulier id ignorantiam esse, sermonem corrigit. 
Non ita, inquit, loquutus est : nom dixit Deus, ut 
non comederemus de omni ligno ; sed de omni per- 
misit, ab uno interdixit; dixit enim nobis : Ne 
comedatis, ut non moriamini. Visus est dicere 
quod nesciebat : jam suspicio non erat, quod in- 
sidiaretur ; aitque illi : /Vequaquam morte mo- 

E riemini. En aliud mendacium. Deo. namque di- 
cente, 12 quacumque die comederitis, morte 
moriemini, ait diabolus : /Vequaquam  morie- 
mini;ierum mentitus est. Sciebat enim. Deus, 
quia qua die comederitis, er:tis sicut dii. En ter- 
tium mendacium. Vide dolosam diaboli nequitiam. 
Jam premeditatur errorem mundo disseminare. 
Et quia molitur, ut dixi, plures deos in orbe exci- 
tare, antevertens quadam narrationis specie, plu- 
rium deorum opinionem in auribus mulieris inse- 


vay τὴν μέλλουσαν μὴ λαληθῆναι ἀνθρωπίνῳ στόματι, ig ruit. Sic certe mali artifex plurium deorum 
ἵνα μὴ πρώτη λογικὴ φωνὴ περὶ θεῶν φθέγξηται, ἀλλὰ ^ cogitationem prius invexit : Deus vero prascien- 


πρῶτον στόμα ὄφεως, ἵνα πᾶν στόμα λαλοῦν περὶ 
εἰδώλων τῷ στόματι ἐχείνου ἀπειχάζηται. Οἶδα ὅτι 
xad τῇ φωνῇ συγγινώσχετε, καὶ τὰς ἐννοίας τὰς ἁγίας 
τῶν Γραφῶν ἁρπάζετε. Μηδεὶς οὖν περὶ τὸν κόμπον 
τῆς φωνῆς ἀσχολείσθω, ἀλλὰ περὶ τὴν τῶν νοημάτων 
δύναμιν. Ἤδει͵ γὰρ, φησὶν, ὃ Θεὸς, ὅτι fj ἂν ἡμέρᾳ 
φάγητε, ἔσεδθε ὡς θεοὶ, γινώσχοντες καλὸν xai πονη- 
ρόν. Λέγουσι πολλοὶ, καὶ μάλιστα οἵ τῷ θεοστυγεῖ 
Πορφυρίῳ ἀκολουθήσαντες τῷ κατὰ Χριστιανῶν συγ- 
γράψαντι καὶ τοῦ θείου δόγματος πολλοὺς ἀποστήσαντι' 
λέγουσι τοίνυν " διὰ τί ὃ Θεὸς ἀπηγόρευσε τὴν γνῶσιν 
τοῦ καλοῦ xal πονηροῦ; "Ecco, τὸ πονηρὸν ἀπηγό- 
ρευσε" διὰ τί καὶ τὸ καλόν; Εἰπὼν γὰρ, Amb τοῦ 
ξύλου τοῦ εἰδέναι καλὸν καὶ πονηρὸν μὴ φάγητε, χω- 
λύει, φησὶν, αὐτὸν τοῦ εἰδέναι τὸ xaxóv* διὰ τί καὶ 
τὸ ἀγαθόν; ᾿Αεὶ ἢ κακία καθ᾽ ἑαυτῆς τεχνάζεται, καὶ 
τὰς λαδὰς χαθ᾽ ἑαυτῆς δίδωσιν. Οὐ τὴν γνῶσιν ἐχώ- 
λυσεν 6 Θεὸς τοῦ καλοῦ * εἶχε γὰρ αὐτὴν ὁ Ἀδὰμ,, καὶ 
πρὸ τοῦ φαγεῖν. Ei γὰρ μὴ εἶχε γνῶσιν, πῶς γνωρίζει 
τὴν γυναῖχα; πῶς φυσιολογεῖ, ᾿Οστοῦν ἐκ τῶν ὀστῶν 
ψου, καὶ σὰρξ ἐχ τῆς σαρχός μου; πῶς δὲ καὶ προφη- 
τεύει τὰ μέλλοντα, Αὕτη χληθήσεται γυνὴ, ὅτι ἐκ 
τοῦ ἀνδρὸς αὐτῆς ἐλήφθη. ᾿Αντὶ τούτου καταλείψει 
ἄνθρωπος, τὸν πατέρα αὐτοῦ καὶ τὴν μητέρα, καὶ τὰ 
λοιπά; τοσαῦτα οἶδε, καὶ οὖχ ἤδει τὸ καλόν; Τὸν 
Θεὸν ἤδει, τὰ τοῦ Θεοῦ ἐτήρει, γνῶσιν εἶχεν, ὀνόματα 
ἐπέθηκε τοσαῦτα- πῶς oUx εἶχε γνῶσιν καλοῦ; Τί 
οὖν ἐστιν; Οὐ τὴν γνῶσιν χωλύει 6 Θεὸς τοῦ χαλοῦ, 
ἀλλὰ θέλει μὴ εἶναι μετὰ τοῦ ἀγαθοῦ τὴν γνῶσιν τοῦ 
χαχοῦ. Δύω δὲ τὸ σόφισμα τῆς ἀσεῤείας ἀπὸ τῶν 
TOM. VI. 


tia sua id curavit, ut futurus error non humano ore 
proferretur, ne prima loquele humanze vox deos 
commemoraret, sed vox prima serpentis, ut os 
omne de idolis loquens illi simile esset. Scio vos 
huic voci parcere, et sanctam Scripturarum men- 
tem arripere. Nemo igitur vocis pompam atten- 
dat; sed sententiarum virtutem. Sciebat enim 
Deus, inquit, quod. quacumque die comederi- 
retis, eritis sicut dii, scientes bonum et malum. 
Aiunt multi, przcipueque ii; qui Deo inimicum 
Porphyriam sequuntur, qui: adversus Christianos 
scripsit, multosque a divina fide abduxit; aiunt, 
inquam : Cur Deus scientiam boni et mali prohi- 
buit? Esto, malum prohibuerit; cur etiam bo- 
num? Cum ait enim : De ligno scientie boni et 
mali ne comedatis, prohibet, aiunt, ne sciat ma- 
lum : eur etiam bonum? Semper malitia contra 
seipsam machinatur, inque seipsam occasiones 
prebet. Non prohibuit Deus scientiam boni : il- 
lam quippe habuit Adam, etiam ante quam come- 
deret. Nisi enim illam ante habuisset, quomodo 
cognovisset uxorem? quomodo de ejus natura di - 
C xisset, Os ex ossibus meis et caro de carne 

mea ? quomodo futura vaticinatus esset, 7cec vo- 

cabitur mulier, quia de viro sumta est. Pro- 

pter hoc relinquet homo patrem et matrem, 

etc. ? tanta sciebat, etbonum non noverat? Deum 

noverat, quz sunt Dei servabat, scientiam. habe- 

bat, tot nomina imposuit; quomodo seientiam 

boni non habuerit? Quid ergo illud est? Non pro- 


38 


Β 


Gen. 3. 4. 


Porphy- 
rius — Deo 
inimicus 
adversus 
Christianos | 
scripsit, 


Gen. 2.23, 
24. 


Adam ante 
peccatum 
scieati'am. 
boni habe- 
bat. 


582 


hibet Deus scientiam boni, sed vult cum boni 
scientia non esse scientiam mali. Impietatis so- 


1. Cor. 10. phisma solvo ex Scripturis. Ait Paulus : /Von po- 
d teslis calicem Domini bibere, et calicem de- 
moniorum. Non ambos prohibuit, sed eum qui 
sanctus essel sanctificavit, et impurum atque pro- 
Mh 6. fanum abjecit. Ita quoque Servator : /Von. pote- 
21. 


stis Deo servire et mamone ; nempe eodem tem- 
pore Deo et daemoni servire impossibile est. Sic 
Deus mali. cognitionem assumi vetuit, ne cum 
boni scientia mali cognitio admisceretur. 
4. Hic jam animum adhibeamus. Cur tan- 
dem lignum scientiz boni:et mali appellatum est? 
Cae di- Non talem naturam habuit, sed tale argumentum 
lestie tulit, Scripturarum proprietatem dico. Exempli 
mali sic di- Causa : fons quispiam in deserto vocatus est aqua 
our Sg, Contradictionis : Probai te apud. aquam con- 
—. — tradictionis. Ergone hujusmodi natura aque erat, 
ut. populum ad contradictionem excitaret? cur 
ergo Moyses illa. potatus, Deo non contradixit? 
Gerte vocata est aqua. contradictionis, non quod 
talem haberet naturam, sed occasione rei {πῶ in 
illa accidit. Quia-enim illie contradixit populus, 
ideo vocata est aqua contradictionis. Rursus vidit 
Jacob Deum, ut homo poterat videre, et. vocavit 


:"SEVERIANI 


Γραφῶν, Λέγει Παῦλος: Οὐ δύνασθε ποτήριον Κυρίου 
πιεῖν, καὶ ποτήριον δαιμονίων. Οὐ τὰ δύο ἐκώλυσεν, 
ἀλλ᾽ ἡγίασε μὲν τὸ ἅγιον, ἀπέῤῥιψε δὲ τὸ ἐναγὲς καὶ 

D βέῤδηλον. Οὕτω καὶ ὃ Σωτήρ Οὐ δύνασθε Θεῷ δου-- 
λεύειν xol μαμωνᾷ" κατὰ τὸ αὐτὸ καὶ Θεῷ δουλεύειν 
xo δαίμονι ἀδύνατον. Οὕτως 6 Θεὸς ἐκώλυσε λαδεῖν 
γνῶσιν τοῦ πονηροῦ, ἵνα μὴ μιγῆται μετὰ τοῦ ἀγα- 
θοῦ xal ἣ γνῶσις τοῦ xaxoU. 


Λοιπὸν ἐνταῦθα προσέχωμεν. Διὰ τί δὲ ὅλως 
ἐχλήθη ξύλον γνωστὸν χαλοῦ xa πονηροῦ; Οὐ τοιαύ- 
τὴν εἶχε φύσιν, ἀλλὰ τοιαύτην ἤνεγκεν ὑπόθεσιν, τὸ 
ἰδίωμα τῶν Τ᾽ραφῶν λέγω. Οἷόν τι λέγω“ ἐκλήθη ἐν 
τῇ ἐρήμῳ μία πηγὴ ὕδατος ὕδωρ ἀντιλογίας * ᾿Εδοχί- 
μασά σε ἐπὶ ὕδατος ἀντιλογίας. Ἄρα τὸ ὕδωρ τοιαύ - 

E τὴν εἶχε φύσιν, ὡς εἰς ἀντιλογίαν φέρειν τὸν λαόν ; διὰ 
τί οὖν Μωυσῆς πιὼν οὐχ ἀντεῖπε τῷ Θεῷ; Ὥσπερ 
οὖν ἐχλήθη τὸ ὕδωρ ἀντιλογίας ὕδωρ, οὗ φύσιν ἔχον 
τοιαύτην, ἀλλὰ διὰ τὴν ἐπ᾽ αὐτῷ γενομένην ὑπόθεσιν. 
Ἐπειδὴ γὰρ ἐχεῖ ἀντεῖπεν 6 λαὸς, διὰ τοῦτο ἐχλήθη 
ὕδωρ ἀντιλογίας. Πάλιν εἶδεν Ἰαχὼῤ τὸν Θεὸν, ὡς 
ἰδεῖν ἀνθρώπῳ δυνατὸν, καὶ χαλεῖ τὸ ὄνομα τοῦ 
τόπου Εἶδος Θεοῦ. Ὃ τόπος οὖχ εἶχεν εἶδος Θεοῦ, ἢ 
μορφὴν Θεοῦ, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἐχεῖ αὐτῷ ἣ ὀπτασία ἐγέ- 
νετο, ἐχάλεσε τὸν τόπον ἀπὸ τοῦ πράγματος. Ἄλλος 
τόπος ἐχλήθη Εἰρήνη Θεοῦ. Ὅτε τῷ Γεδεὼν ἐφάνη. 


est Pax. Dei. Quando Gedeoni apparuit angelus 499 ἄγγελος, ἐφοδήθη, καὶ λέγει * Οἴμοι, οἴμοι, ἀποθα- 


'Gen. 3». nomen loci Species Dei. Locus speciem aut for- 
pd mam Dei non habebat ; sed quia visio ibi contigit 

ipsi, ex re locum appellavit. Alius locus vocatus 
Judic. 6. Dei, ac metu perculsus ille dixit : Zeu me, mo- 
22,— 24. 


riar : vidi enim angelum Dei. Ait illi angelus : 
Pax tibi, ne timeas. Et edificavit, inquit, Ge- 
deon altare, et vocavit ipsum Pax Dei. Quem- 
admodum ergo ara, sive altare pacem non ha- 
"buit, sed inite et dat» pacis symbolum erat; ac 
quemadmodum aqua contradictionem non habuit, 
sed ex «eo, quod. ibi evenerat, sic appellata est : 
ita et lignum non scientiam habuit, sed quia 
quisquis peccat, in notitiam peccati venit. Id quod 
iterum exemplo confirmo : interdum per loca 
latrociniis infesta transimus; in moreque est di- 
cere : Hac loca tremenda sunt. An locus ipse 
formidinem habet? nonne potius hzc dicuntur la- 
tronum ibi versantium causa? Sic arbor illa non 
mortiferam scientiam habuit, sed oli habitam illic 
circa Adamum tragoediam, hoc consequuta nomen 
est. Rem autem solyo : neque enim divina Scri- 
ptura in dubio versatur. Hodie habemus altare, cu- 


a Hzc habentur apud Cosmam AEgyptium p. 324 : 
habet autem ille, περὶ αὐτὸ γενομένης τῷ ἀδὸμ τραγῳδίας, 
cujus postrema vocis loco Savilius ἁμαρτίας habet in 


À γοῦμαι" εἶδον γὰρ ἄγγελον Θεοῦ. Λέγει αὐτῷ ὃ ἄγγελος " 
εἰρήνη σοι, μὴ φοξοῦ. Καὶ ᾧχοδόμησε, φησὶ, Γεδεὼν 
θυσιαστήριον, xa ἐχάλεσεν αὐτὸ εἰρήνη Θεοῦ. “Ὥσπερ 
οὖν ὃ βωμὸς, ἢ τὸ θυσιαστήριον, οὖχ αὐτὸ εἰρήνην 
εἶχεν, ἀλλὰ τῆς γενομένης καὶ δοθείσης εἰρήνης iv 

:σύμθολον * xal ὥσπερ τὸ ὕδωρ οὐχ εἶχεν ἀντιλογίαν, 
ἀλλὰ διὰ τὴν ἐπ᾽ αὐτῷ γενομένην ὑπόθεσιν οὕτως 
ἐχλήθη * οὕτω xal τὸ ξύλον οὐ γνῶσιν εἶχεν, ἀλλ᾽ 
ἐπειδὴ πᾶς 6 ἁμαρτάνων εἷς γνῶσιν ἔρχεται ὧν ἅμαρ- 
τάνει. Οἷόν τι λέγω, πάλιν ἐν ὑποδείγματι " ἐνίοτε 
παρερχόμεθα ὁδεύοντες διὰ τόπων λῃστευομένων, xo 

B. ἔθος τοῖς ἀνθρώποις λέγειν, οἵ τόποι δὴ οὗτοι φοδεροί 
εἶσιν. Ἄρα 6 τόπος ἔχει φόδον; ἢ διὰ τοὺς λῃστὰς λέ- 
γουσι; τοὺς σχολάζοντας ἐν ἐχείνῳ τῷ τόπῳ; * Οὕὔτο; 
καὶ τὸ δένδρον ἐχεῖνο οὐ φύσιν εἶχε θανατοποιοῦ γνώ- 
σεως ἐργαστικὴν, ἀλλ᾽ ἀπὸ τῆς περὶ αὐτὸ γενομένης 
τῷ Ἀδὰμ τραγῳδίας ἔλαθε τὸ ὄνομα. Λύω δὲ τὸ 
πρᾶγμα συντόμως: o0 γὰρ ἀπορεῖ ἣ θεία V pao. 
Σήμερον ἔχομεν θυσιαστήριον, οὗ μετέχουσιν οἱ 


textu, τραγῳδίας in margine, Mox idem Cosmas σήμε- 
po» ἔσχομεν βρῶμα σωτήριον. Yn. sequentibus etiam ali- 
quid discriminis observatur. Sed res minimi pretii. 


DE MUNDI CREATIONE, ORAT. VI. 


πιστοί. Ἄρα αὐτὸ τὸ δῶρον φυσιχὴν ἔχει σωτηρίαν, ἢ 
διὰ τὴν ἐπικαλουμένην δόξαν ἔχεις ἐνέχυρον ἀπὸ τῶν 
παρόντων, μὴ ἀμφιβάλλῃς περὶ τῶν προλαδόντων: 
"Exsi βρῶμα θανατοποιὸν, ὧδε βρῶμα ζωοποιόν. Εἰ 


τ ΒΕ 
jusparticipes sunt fideles. Num ergo donum ipsum 
naturalem fert salutem,.an propter. majestatem, 


qui invocatur, pignus habes ex. praesentibus, ne 
dubites de iis qua praecesserunt? lllic esca letalis, 


τοῦτο τὸ βρῶμα σώζει φύσει, xol οὗ χάριτι" χἀχεῖνο C hie cibus vivificans. Si hoc natura servat, non 


τῇ φύσει ἀναιρεῖ, xol οὐ παραδάσει. Δείξω σοι ἄλλο 
βρῶμα ἔξω τοῦ παραδείσου θανατοποιὸν, τὴν εἰδωλο- 
λατρείαν λέγω. Διὰ τί γὰρ παρῃτήσαντο οἵ μἄρτυρες 
φαγεῖν χρέα; διὰ τί ἐφοθοῦντο φαγεῖν ; ἄρα, εἰ ἔφαγον; 
ἀπέθνησκον; Οὐδαμῶς ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἐπωνόμαστο τῶν 
εἰδώλων ἣ μνήμη, ἔφυγον, οὗ τὴν βρῶσιν, ἀλλὰ τὴν 
πῶν μιαρῶν ἐπίχλησιν. Οὕτω γνωστὸν ἦν καχοῦ xal 


ἀγαθοῦ τὸ δένδρον, οὗ γνῶσιν παρέχον, ἀλλ᾽ ἀπὸ τῆς 


παραθάσεως διδάσκον " αὐτόν. "Ael γὰρ fj πεῖρα διὸδά- 


gratia : illud etiam natura occidit, non transgres- 
sione. Ostendam tibi extra paradisum cibum alium 
mortiferum, idololatriam nempe. Cur recusarunt 
martyres carnes comedere? cur edere metuebant ? 
an mortui essent, si comedissent? Nequaquam : 
sed quia idolorum mentio erat, non escam fugie- 
bant, sed. exsecrandorum invocationem. Sic nota 
erat arbor scienti& boni et mali, non scientiam 
prabens, sed eam ex transgressione docens. Semper 


σχει τὸν ἀνόητον, ὅτι καχὸν τὸ παραδῆναι. Πάλιν ἑτέρῳ — enim experientia insipientem docet malam rem 
δδῷ λυθήσεται τὸ ζητούμενον, οὖχ ὡς τῶν πρώτων D esse transgressionem. Rursum alia via quzstio 


ἀτονούντων, ἀλλ᾽ ὡς τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ πλουσίας 
οὔσης. Μὴ γάρ τις νομιζέτω τὴν ἐπαγωγὴν τῶν πολ-- 
λῶν νοημάτων δι᾽ ἀσθένειαν γίνεσθαι τῶν προλαθδόντων - 
ἣ τοῦ Θεοῦ γὰρ χάρις πλουσία οὖσα, ἐκ τῶν ἑαυτῆς 
θησαυρῶν παρέχει ἡμῖν, ἐὰν ὦμεν ἄξιοι. Πρόσεχε 
τοίνυν. Οἱ μάρτυρες παρῃτήσαντο βρῶσιν εἰδωλοθύ- 
των, ὄντως φεύγοντες φαγεῖν, ὡς εἰ ἔφυγεν ᾿Αδὰμ. τὸ 
δένδρον, ἐσώθη ἄν. Ὅτι δὲ οὐ τὸ εἰδέναι ἀγαθὸν καὶ 
χαχὸν, τοῦτο μισητὸν, fy ἀλήθεια λάμπει. ᾿Ερωτῶν 
γὰρ ὃ Θεὸς, καὶ μὴ πράττων, οἶδεν αὐτὸ, ἢ οὔ; Τίς 


solvetur, non quod prima non satis sint, sed 
quod Dei gratia dives sit. Ne quis enim putet ra- 
tionum additamenta ob priorum. imbecillitate 
afferri : nam Dei gratia, dives cum sit, ex thesau- 
ris suis nobis bona profert, si tamen digni simus. 
Attende igitur. Martyres recusarunt idolis immo- 
latorum cibum: eo modo cibum hujusmodi fugien- 
tes, quo si effugisset Adam lignum, salutem consc- 
quuturus erat. Quod autem scire bonum et malum, 
non odio dignum sit, vere liquidum est. Deus enim 


τολμᾷ εἰπεῖν ὅτι οὖχ οἶδεν; Οὐ γάρ ἐστιν ἣ γνῶσις, € interrogans, et non faciens, an rem novit, necne? 


πρᾶξις. Ἄρα Παῦλος 6 λέγων, Φεύγετε τὴν πορνείαν, 
οὐκ ἤδει τί ἦν ἢ πορνεία ; 6 φεύγων μοιχείαν, οὐχ 
ἤδει τί ἦν ἢ μοιχεία; Ἀλλ᾽ οὐ κατέκρινεν αὐτὸν 
ἡ γνῶσις. Αὐτὸς δὲ ὃ Θεὸς οἶδεν ἡμῶν ὅλας τὰς πρά- 
ξεις, ἀριθμῶν καὶ λέγων "Ἐκ τῆς καρδίας ἐξέρχονται 
λογισμοὶ πονηροὶ, φόνοι, μοιχεῖαι, ἐπιορχίαι, 


ἀσέλγειαι, φθόνοι, πλεονεξίαι. Ταῦτά ἐστι τὰ κοινοῦντα so enumerans ac dicens : De corde exeunt cogita- sup, τῇ. 
τὸν ἄνθρωπον. Ταῦτα ἀγνοῶν λέγει, ἢ εἰδὼς 6 Θεὸς ^ tiones male, cedes, adulteria, perjuria, im- 19- 2. . 


xa 6 ἀπόστολος; Οὐχ ὑδρίζει οὖν ἣ γνῶσις τὸν Ἀδάμ. 
"Εόλαψεν οὖχ 4 γνῶσις, ἀλλ᾽ ἣ παράδασις. Θέλω δὲ 
ἐρωτῆσαι αὐτὸν, ποῖον ἔμαθε παρὰ τοῦ ξύλου χαλὸν͵ 
ἢ χκαχόν; Μετὰ τὴν βρῶσιν ἔγνω τί ἐστι φόνος; Οὐδεὶς 
οὐδέπω ἦν 6 κολάζων * οὗ μοιχεία ἐγινώσχετο * οὐδέπω 
γὰρ ἦσαν γάμοι- οὐ πορνεῖαι, οὐχ ἁρπαγὴ ἦν * οὐδέπω 
γὰρ ἦν πλούσιος χαὶ πένης " οὐ συχοφαντίαι καὶ ψευ-- 
δομαρτυρίαι. Ποῖον οὖν ἔγνω κακὸν, ἢ τοῦτο μόνον, 
ὅτι χαλὸν ἦν τὸ ὑπακοῦσαι Θεῷ, καχὸν δὲ τὸ παρα- 
χκοῦσαι Θεοῦ; Λέγω δὲ χοινὸν καὶ περιφερόμενον 


- Quis ausit dicere eum non nosse? Non enim cogni- 
tio, ipsa actio est. Num Paulus, qui dicebat, Fu- τ. Cor. 6. 


gite fornicationem, ignorabat quid esset forni- '9* 
catio? cavendo adulterium, nesciebat quid. esset 
adulterium ? Verum non ideo reus , quod nosset. 
Quin ipse Deus novit actus omnes nostros, ipsos 


pudicitie , invidie , rapine. Hec sunt. que 
coinquinant hominem. lMaccine ignorans aut 
sciens dicit Deus, dicit apostolus ? Non ergo scien- 
tia Adamo dedecori est. Nocuit illi, non cognitio, 
sed. transgressio. Velim autem ab illo quzrere, 
quid ex ligno didicerit, bonumne an malum. An 
post esum novit quid esset homicidium? Nemo 
hactenus erat qui puniret; adulterium nescieba- 
tur, cum nondum essent nuptiz : non fornicatio, 
non rapina erat; nondum enim erant dives vel 


. ῥῆμα, καὶ μή τις αὐτοῦ ὡς τολμιηροῦ χαταγνῷ, Εἰώ-- B pauper : non sycophantiz, non falsa testimonia. 


θαμεν λέγειν τοῖς ἁμαρτάνουσιν, ἀπειλοῦντες αὐτοῖς 
ἐπιστροφήν" ποιῶ σε μαθεῖν ἐπιστροφήν. Ἄρα γνῶσιν 
"λέγει τὴν μάθησιν; Τὸ οὖν γνωστὸν ἀπὸ τῆς πείρας 


» [ Savil. conj. αὐτήν, quod recepit Combefis.] 


Quod igitur aliud malum sciebat, nisi hoc solum, 
bonum nempe esse Deo obsequi, malum ipsi non 
obedire? Rem dico que vulgi ore circumfertur, 


38. 


Io perato- 


vum effigies 


ἴῃ. foris, in 


lieatris, 


Gen. 3. 2. 


584 SEVERIANI 


ne quis me audaciae incuset. Solemus dicere pec- 
cantibus, comminantes ut convertantur : Faciam 
ut discas resipiscentiam. Ergone qui. sie loquitur, 
hane. disciplinam dicit esse scientiam? Scientia 
igitur ex calamitatum experientia procedit. Do- 
cuit eum ut disceret, quot malis se per transgres- 
sionem implicuisset. 

5. Animum igitur diligenter adhibe. Quam- 
quam enim prius diximus, argumenti rátio eo 


orationem deducit. Omnium largitor Deus invi- C 


sibilis erat; qui a Deo omnia acceperat, sub 
aspectum cadebat. Qui aeceperat, oculis pate- 
bat ; qui dederat, non apparebat. Solus erat homo : 
bruta animantia circa illum erant. Neminem 
habebat oppositum. Imposuit Deus legem, ar- 
borem in medio, qux commonefaceret, ne sub 
dominatu se positum esse oblivisceretur. Verbi 
gratia, circuibat frucfus decerpens cum uxore. 
Accedebat ad arborem : dicebat, Ne hanc arbo- 
rem tangamus ; de illa namque preceptum dedit 


τῶν συμφορῶν. ᾿Ἐπαίδευσεν αὐτὸν γνῶναι, πόσοις κα- 
xoic συνεζεύχθη παραδάς. 


Πρόσεχε τοίνυν μετὰ ἀχριθείας. Εἰ γὰρ καὶ εἴρηται 
πρῴην, ἀλλ᾽ ἣ ὑπόθεσις ἕλχει τὸν λόγον. Ὃ δεδωχὼς. 
τὰ πάντα Θεὸς ἀόρατος ἦν" ὃ λαθὼν παρὰ τοῦ Θεοῦ 
τὰ πάντα δρώμενος ἦν. Ὃ λαθὼν ἐφαίνετο, ὃ δεδωχὼς 
οὐκ ἐφαίνετο. Μόνος ἦν 6 ἄνθρωπος " τὰ ἄλογα περὶ 
αὐτόν. Κατὰ χεφαλῆς οὐδένα εἶχεν. "Eünxsv αὐτῷ ὃ 
Θεὸς νόμον, τὸ δένδρον εἰς ὑπόμνησιν ἐν μέσῳ, ἵνα 
μὴ λάθῃ λαθὼν τὴν δεσποτείαν. Οἷον; περιήει τρυ- 
γῶν τοὺς καρποὺς μετὰ τῆς. γυναικός. ᾿Ἐπλησίαζε τῷ 
δένδρῳ " ἔλεγε, μὴ ἁψώμεθα τοῦ δένδρου τούτου * περὶ 
γὰρ αὐτοῦ παρήγγειλεν 6 Θεός. Kok ἦν τὸ ὁρώμενον 
ὑπόμνησις τοῦ ἀοράτου * οἷα γίνεται καὶ νῦν. "Evvón- 
σον πόσοι εἰσὶν ἄρχοντες ἀνὰ πᾶσαν τὴν γῆν. Kol. 


Deus, Eratque id quod videbatur, ejus qui invi- D ἐπειδὴ βασιλεὺς πᾶσιν οὐ πάρεστι, δεῖ παραστῆναι 


sibilis erat monimentum ; id quod etiam nunc ac- 
cidit. Cogita quam multi per universum orbem 
praefecti sint. Quia autem Imperator non omnibus 
adest, reeesse est Imperatoris effigiem in.tribuna- 
libus, in foris, in cctibus, in. theatris exhiberi. 
In omni ergo loco, in quo negotia tractat pravfe- 
ctus effigiem esse oportet, ut qua fiunt auctorita- 
tem. habeant. Imperator quidem, utpote homo, 
ubique prassens esse non potest : Deus vero rur- 
sus, ut Deus cst, nullo modo potest ab homini- £ 
bus videri. Dedit arborem imperii characterem, 
qui Adamum commonefaceret, accepisse se omnium 
dominatum. Agnosce eum qui tibi potestatem de- 
dit. Et ut discas quomodo arbor ipsos commone- 
faceret, cum serpens mulierem decipere voluit, 
dixit illi : Cur dixit vobis Deus ne comederetis 
ex omni ligno ? Mulier non oblita erat legis, imo 
etiam ignorantiam corrigit, et ait : Non ita dixit 


τὸν χαραχτῆρα τοῦ βασιλέως ἐν δικαστηρίοις, ἐν ἀγο- 
ραῖς, ἐν συλλόγοις, ἐν θεάτροις. "Ev παντὶ οὖν τόπῳ, 
ἐν ᾧ πράττει ἄρχων, δεῖ παρεῖναι, ἵνα βεθαιῶται τὰ 
γινόμενα. Ὁ βασιλεὺς μὲν οὖν παρεῖναι πανταχοῦ, ὡς 
ἄνθρωπος, οὗ δύναται * Θεὸν δὲ πάλιν φαίνεσθαι, ὡς 
Θεὸν, ἀνθρώποις, ἀδύνατον. Δέδωχε τὸ δένδρον χα- 
ραχτῆρα τῆς βασιλείας, ὑπόμνησιν φέρον τῷ ᾿Αδὰμ,, 
ὅτι πάντων ἔλαθε τὴν δεσποτείαν. Γνῶθι τὸν δεδω- 
χότα τὴν ἐξουσίαν. Καὶ ἵνα μάθης πῶς ὑπεμίμνησχεν 
αὐτοὺς τὸ δένδρον * ὅτε ὃ ὄφις ἠθέλησεν ἀπατῆσαι τὴν 
γυναῖχα, εἶπεν αὐτῇ" Διὰ τί εἶπεν 6 Θεὸς μὴ φαγεῖν 
ὑμᾶς ἀπὸ παντὸς ξύλου; Ἢ γυνὴ οὐχ ἐπελανθάνετο 
τοῦ νόμου, ἀλλὰ καὶ διορθοῦται τὴν ἄγνοιαν, καί φη- 
σιν" οὖχ εἶπεν ὃ Θεὸς οὕτως, ἀλλ᾽ ἀπὸ παντὸς ξύλου 
φαγώμεθα- ἀπὸ δὲ τοῦ ξύλου τούτου, εἶπεν 6 Θεὸς, 
μὴ φάγητε ἀπ᾽ αὐτοῦ, μηδὲ ἅψασθε αὐτοῦ. Βλέπε τὴν 
ἀκρίδειαν. ὋὉ. Θεὸς οὐχ εἶπε - μὴ ἅψησθε. Οὐδὲ γὰρ 
ἔφερε χίνδυνον τὸ ἅψασθαι ἀλλ᾽ ἐκχεῖνοι σύνεσιν 


Deus, sed ex omni ligno comedimus; de hoc: au- 59, ἔχοντες θεϊκὴν, τῶν λοιπῶν ἀπολαύοντες, ὥρισαν παρ᾽ 
tein ligno dixit Deus, ne comederitis ex illo, ne- Α ἑαυτοῖς - εἶπεν ὁ Θεὸς, μὴ γεύσησθε τοῦ δένδρου " 


que tangatis ipsum, Vide accurationem. Deus non 
dixit: Ne tangatis. Nullum quippe erat in tactu 
periculum : sed illi, qui divina praediti prudentia 
erant, reliquis fruentes, id apud se statuerunt : 


^ dixit Deus ne de arbore gustemus; nos ne tanga- 


mus quidem. Tanta mulieri cura erat servandi 
Dei praceptum. Erat igitur arbor in medio posita, 
qua serpens seduxit eos. Rem audi stupendam. 
Usus instrumento est ad fraudem, re nempe ho- 
mini insita. Deus enim hominem formans, cum 
reliqua scientia, etiam desiderium Dei indiderat, 


ἡμεῖς δὲ μηδὲ ἁψόμεθα. Ῥοσοῦτον ἔμελε τῇ γυναιχὶ 
τηρῆσαι τοῦ Θεοῦ τὴν ἐντολήν. Ἦν οὖν τὸ δένδρον 
ἐν μέσῳ χείμενον, εἰς ὃ ἠπάτησεν αὐτούς. ΞΞένον 
ἄχουε πρᾶγμα. ᾿Ἐχρήσατο ὀργάνῳ πρὸς τὴν ἀπάτην, 
πράγματι ἐμιπεφυτευμένῳ τῷ ἀνθρώπῳ. Ὁ γὰρ Θεὸς 
πλάττων τὸν ἄνθρωπον, μετὰ τῆς ἄλλης ὑνώσεως 
ἐνέθηκεν αὐτῷ xol πόθον Θεοῦ. ᾿Επεὶ οὖν εἶδεν ἐν 
αὐτοῖς τὸν πυρσὸν τοῦ πόθου, λέγει - Γενήσεσθε óc 
θεοί. Νῦν, ὡς ἄνθρωποι, οὐ δύνασθε εἶναι πάντοτε 
μετὰ Θεοῦ. ᾿Εὰν γένησθε ὡς θεοὶ, πάντοτε μέλλετε 
εἶναι μετ᾽ αὐτοῦ, Οὐ γὰρ εἶπεν αὐτοῖς " ἐὰν φάγητε, 


DE MUNDI CREATIONE, ORAT. VI. 


γίνεσθε πολέμιοι τοῦ Θεοῦ. ᾿Ἐπιθυμία οὖν τῆς ἰσο- 
θεΐας ἀπατᾷ τὴν γυναῖχα, χἀχείνη τὸν ἄνδρα οὐχ 
ἀπατᾷ, ἀλλὰ πείθει. Καὶ μαρτυρεῖ Παῦλος λέγων " 
Ἀδὰμ οὐκ ἠπατήθη. Καὶ διὰ τί κατεκρίθη ; Ὅρα τὸ 
δεινόν. Ἢ γυνὴ ἀπατηθεῖσα ἔφαγε" πείθει μετὰ τὸ 
φαγεῖν xoi τὸν ἄνδρα, ἵνα μὴ μόνη διατραπῇ " χαὶ 
ἔπεισεν, οὐκ ἠπάτησεν οἷον γίνεται καὶ νῦν πολλά- 
χις. Οἶδεν ἄνθρωπος τὴν πίστιν, ἀγαπᾷ τὸν νόμον, 
ζηλοῖ τὴν ὀρθοδοξίαν, καὶ πείθεται τῇ γυναιχὶ, μὴ 
δεῖξαι τὸν ζῆλον, οὐκ ἀγνοῶν τὴν ἀλήθειαν, ἀλλὰ 
πειθόμενος τῇ συμόίῳ. Πολλοὶ γὰρ ἐνόμισαν, ὅτι 
ἀγνοῶν ὃ Ἀδὰμ ἔλαθε παρὰ τῆς γυναικὸς, οὖχ εἰδὼς 
πόθεν ἤγαγε τὸν χαρπόν. Ἀλλ᾽ οὖχ ἔχει ἀπολογίαν " ὃ 
γὰρ Θεὸς ἐλέγχει, λέγων αὐτῷ: Ὅτι ἤκουσας τῆς φωνῆς 
τῆς γυναιχός σου. Καὶ οὐχ εἶπεν, ἐπειδὴ ἔλαθες παρὰ 
τῆς γυναικός σου * xal μὴν ἠδύνατο εἰπεῖν, ἠγνόουν, 
οὖχ ἤδειν πόθεν ἤνεγχε τὸν χαρπόν. Τὸ ἔγχλημα τοῦ 
ἀνδρὸς, οὐχ ὅτι ἠπατήθη, ἀλλ᾽ ὅτι ἐδελεάσθη. Ἔλθω- 
μεν λοιπὸν ἐπὶ τὸ δικαστήριον" ἴδωμεν τὰ ὑπομνή- 
ματα τὰ πρῶτα τὰ ἐπὶ τῆς ἁγίας ἐκείνης καὶ ἀδεχά-- 
στου δίκης καὶ φιλανθρώπου γινόμενα, τὰ γραφέντα 
γράμμασιν ἀθανάτοις, ὧν τὴν μνήμην καὶ τὴν ὄψιν 
xo τὴν φαιδρότητα οὐδὲ πᾶς ὃ αἰὼν λῦσαι δύναται. 
Πρόσεχε λοιπόν. Ἤχουσε, φησὶν, 6 ᾿Αδὰμ. τῆς φωνῆς 
Κυρίου περιπατοῦντος τὸ δειλινὸν ἐν τῷ παραδείσῳ. 
"Amb τοῦ ψόφου ἤσθετο, καὶ ἀπὸ τῆς συνηθείας. Καὶ 
ἀπὸ τοῦ χτύπου εἶχε Θεὸς φαίνεσθαι; ᾿Εφαίνετο οὐχ 
ὡς ἦν, ἀλλ᾽ ὡς ἠδούλετο. Ἐῤλογητὸς ὃ Θεὸς τῶν 
ἁγίων, ὅτι τὸ δειλινὸν τότε τὸν ᾿Αδὰμ ἐπεσχέψατο, χαὶ 
νῦν ἐπὶ τοῦ σταυροῦ τὸ δειλινόν. Καὶ γὰρ κατ᾽ ἐχεί- 
νας τὰς ὥρας ὑπέμεινεν ὁ Σωτὴρ τὸ πάθος, καθ᾽ ἃς 
διετέλεσεν 6 Ἀδὰμ, ἀπὸ τοῦ φαγεῖν " ἕως τῆς παραδά- 
σεως καὶ τῆς χρίσεως, ἀπὸ ἕχτης ὥρας ἕως ἐννάτης. 


. Ἕχτῃ ὥρᾳ ἔφαγε" κανὼν γὰρ φύσεως" μετὰ τὴν - 


ἕκτην ἀπεχρύθη. 'Tà δειλινὸν ἦλθε πρὸς αὐτὸν ὁ Θεός. 
᾿ἘἘΕπεθύμησεν ᾿Αδὰμ. γενέσθαι θεός: ἀδυνάτων δὲ ἐπε- 
θύμησεν" ἔλυσεν αὐτοῦ 6 Χριστὸς τὴν ἐπιθυμίαν. 
᾿Επεθύμησας σὺ γενέσθαι, ὃ οὐχ ἠδύνω" ἐπιθυμῶ 
ἐγὼ γενέσθαι ἄνθρωπος, ὃ δύναμαι - ἀντεσήχωσε γὰρ 
αὐτοῦ ὃ Θεὸς τῇ ἀπάτῃ. ᾿Επεθύμησας τῶν ὑπὲρ o3, 


ς 


585 
B Cum igitur in illis desiderii flammam videret, 
ait : Eritis sicut dii. Nunc, homines, non potestis 
semper cum Dco esse. Si fueritis sicut dii, semper 
cum illo futuri estis. Neque enim dixit illis : Si 
comederitis, Dei hostes eritis. Desiderium ergo 
aqualitatis cum Deo mulierem decipit : illaque 
virum non decipit, sed illi suadet. Id testificatur 
Paulus dicens : /dam seductus non est. Cur 
autem damnatus est? Vide mali gravitatem. Mu- 
lier seducta comedit; postquam comederat, viro 
suadet, ne sola perverteretur : suasit, non dece- 
pit ; ut jam sepe fieri solet. Novit vir fidem, amat 
legem, studio plenus est orthodoxa religionis, mo- 
€ remque gerit uxori, ne studium ostendat, non igno- 
rans veritatem, sed conjugi obtemperans. Multi 
namque putarunt, ignorantem Adamum accepisse 
ab uxore, cum nesciret unde fructum tulisset. At 
nulla ipsi excusatio superest : Deus enim coar- 
guit, cum ait : Quia audisti vocem uxoris tuc. 
Non dixit, Quia accepisti ab uxore tua : nam po- 
tuisset dicere, Ignorabam, nesciebam unde afler- 
ret, Viri crimen est, non quod deceptus, sed quod 
inescatussit. Jam ad judicium veniamus : videamus 
instrumenta prima, quz ín sancto illo, incorrupto et 
D clementi foro allata sunt, descripta literis immorta- 
libus, quarum memoriam, conspectum, conspicui- 
tatem. nullum evum delere poterit. Jam animad- 
verte. Audivit, inquit, 4 dam vocem Domini de- 
ambulantis ad. vesperam in paradiso. A swepitu 
sensit, et a consuetudine. Ergone a strepitu potuit 
Deus apparere? Apparebat non ut erat, sed. ut vo- 
lebat. Benedictus sanctorum Deus, quod ad. vespe- 
ram tunc Adamum visitaverit, et nunc in cruce 
4d vesperam. Illis quippe horis Christus passio- 
E nem sustinuit, quas egit Adam, ex quo comede- 
rat, donec latebras quzreret, ac judicium subiret, 
asexta usque ad nonam horam. Sexta hora come- 
dit: hec enim nature regula est ; post sextam abs- 
condit se. Ad. vesperam Deus ad ipsum venit. De- 
sideravit Adamus fieri deus; rem impossibilem 


λαμβάνω τὰ ὑπ᾽ ἐμέ. "Iaoüietac ἐπεθύμησας" ἰσάγθρω- so desiderayit : ejus Christus desiderium implevit. 
πος γίνομαι. Διὰ τοῦτο xai Παῦλος λέγει * Καὶ σχή- ^ Desiderasti id. esse, quod. non potuisti : desidero 


ματι εὑρεθεὶς ὥς ἄνθρωπος. ᾿Κπεθύμησας γενέσθαι 
θεὸς, xo oüx ἠγανάχτησα διὰ τοῦτο" θέλω γάρ σε 
ἰσοθεΐαν ποθεῖν " ἀλλ᾽ ἢ ἀγανάχτησις, ὅτι παρὰ γνώ- 
μὴν τοῦ Δεσπότου ἠθέλησας ἁρπάσαι τὸ ἀξίωμα. 
᾿Ἐπεθύμησας γενέσθαι θεὸς, xaX οὐκ ἠδυνήθης“ γίνο- 
μαι ἄνθρωπος, καὶ τὸ ἀδύνατον δυνατὸν ποιῶ. Ὅτι δὲ 
ἐπιθυμῶν ἦλθε πρὸς τοῦτο, μαρτυρεῖ αὐτὸς λέγων * 


^» Sic exemplaria : verum heec lectio ferri nequit. 
Combefisius ex conjectura substituit ἕως τῆς παραχρύ- 


^ 


ego fieri homo, et possum : ejus errori vicem con- 
trariam Deus retulit. Desiderasti quz supra te 
erant, assumo ego quz infra me sunt. /Equalita- 
iém cum Deo concupivisti : equalis homini fio. 


r. Tun. 2 
τή. 


Gen, 3.17. 


Gen. 3. 8. 


Ideo ait Paulus : Et habitu inventus ut homo. phjiyp. ». 
Desiderasti esse- deus, neque ideo indignatus 7. 


sum : volo enim te zqualitatem cum Deo concu- 


dius. Sic sensus quadrabit. At vox παράχρυψις inso- 
lens omnino est, neque placet. 


Luc.22.15, 


Gen. 3. 9. 


Gen. 3. 7. 


2. Cor. 2. 
It, 


Gen. 3. 6. 


586 


piscere; sed ideo indignatus sum, quod preter 
Domini sententiam eam dignitatem rapere volue- 
ris. Voluisti deus fieri, nec potuisti ; homo fio, et 
quod impossibile erat, possibile reddo. Quod au- 
tem ex desiderio ad. hoc aecederet, ipse testificatur 
his verbis : cum ipse pascha ederet, ipse alens 
cum iis qui alebantur, cum mensa apposita illi es- 
set, qui alit universum orbem, inquit apostolis : 
Desiderio desiderapi hoc pascha manducare 
vobiscum. Num illam cum Deo zqualitatem in- 
viditibi? Tu mea usurpare voluisti, cum non pos- 
ses : ego tua assumo, quod sane possum. Animum 
adhibe. Descendit ad vesperam, et dicit : dam, 
ubi es? 

6. Hac affinia sunt: unius enim Dei sunt et hzec 
et illa. Numquid enim alius ad passionem venit, 
alius descendit in paradisum? Abscondit se, sensit, 
postquam comederat. 4perti sunt enim eorum 
oculi, et cognoverunt se nudos esse. Quia diabo- 
lus dixerat, Qua die comederitis, aperientur 
oculi vestri : ecce, inquit, vera dixit satanas. 
Paulo convenit dicere : ον, enim ejus consilia 


B 


SEVERIANI 


ὅτε τὸ πάσχα ἤσθιεν 6 τρέφων μετὰ τῶν τρεφομένων, 
καὶ τράπεζα προέχειτο τῷ τρέφοντι πᾶσαν τὴν ὑπ᾽ 
οὐρανὸν, λέγει τοῖς ἀποστόλοις" ᾽᾿Ἐπιθυμίᾳ ἐπεθύμησα 
φαγεῖν τὸ πάσχα τοῦτο μεθ᾽ ὑμῶν, Μὴ γὰρ ἐθάσχηνά 
σου τῇ ἰσοθεΐᾳ; Σὺ τὰ ἐμὰ ἠθέλησας ἁρπάσαι, μὴ 
δυνάμενος - ἐγὼ τὰ σὰ λαμδάνω, δυνάμενος. Πρόσ- 
εχε. Κατῆλθε τὸ δειλινὸν, καὶ λέγει" ᾿Αδὰμ, ποῦ εἴ; 


᾿Αδελφὰ ἐχεῖνα xal ταῦτα“ ἑνὸς γὰρ Θεοῦ κἀκεῖνα 
xal ταῦτα. Μὴ γὰρ ἄλλος ἦλθεν ἐπὶ τὸ πάθος, ἀλλ᾽ 6 
χατελθὼν ἐν τῷ παραδείσῳ; ᾿Εχρύδη, ἤσθετο μετὰ 
τὸ φαγεῖν. Διηνοίχθησαν γὰρ αὐτῶν οἵ ὀφθαλμοὶ, 
φησὶ, καὶ ἔγνωσαν ὅτι γυμνοὶ to. Ἐπειδὴ 6 διάθο- 
λος εἶπεν, Ἢ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε, διανοιχθήσονται ὑμῶν 
οἱ ὀφθαλμοί * ἴδε, φησὶν, ἠλήθευσεν 6 σατανᾶς. Παύ- 
λῳ πρέπει λέγειν * Οὐ γὰρ αὐτοῦ τὰ νοήματα ἀγνοοῦ- 


ignoramus. Norunt saneti diaboli machinas. Vide C μεν. Οἴδασιν οἵ ἅγιοι τὰς μηχανὰς τοῦ διαδόλου. 


malitiam. Unde norat diabolus, fore ut, postquam 
comedissent, aperirentur. eorum oculi? num ezcei 
erant? Dicit Scriptura, antequam illi comederent 
de arbore : idit mulier arborem. Non ergo 
ceca erat. 7/idit, inquit, mulier arborem , quod 
aspectu pulchra esset. Primo vidit, deinde com- 
edit. Quomodo igitur aperti sunt eorum oculi? 
Attende; quzeso ; hic enim quaestio sita est. Diabolus 
de numero eorum erat, qui lapsi seu transgressi 
fuerant ; noveratque quid passus esset post trans- 
gressionem, quidquealii transgressores paterentur. 
Communis autem omnibus est haee passio. Nam 
hodieque cum peccamus, velut ceci peecamus: post 
peccatum tunc videmus quid feeerimus. Verbi 
causa, si quis accusetur, Cur hoc fecisti ? is necessi- 
tatem pretendit: Vere non videbam quid facerem ; 
non quod caecus esset , sed quod inter peccandum 
ratio obtenebretur, dum totusactui incumberet, in 
ipso autem opere excecatur. Postea vero in con- 
scientia videt quid fecerit. Exempli causa : in- 
greditur quis domum ut furetur, ut cecus in- 
trat ; non cogitat de illo, qui obviam futurus est, 
de eo qui apprehendet, non de judieum metu, de 
impendente pericülo : a morbo namque amimi 
excacatus est. Cum ingressus fuerit, cum abri- 
puerit, eum furatus egressus fuerit, nemine prz- 
sente, metu repletur, sentit quid. fecerit, anxius- 


que cogitat, si perquisitio futura sit, deprehen- |. 


suros esse, quis facinus perpetrarit. Que inter A 


"Opa χαχίαν. Πόθεν ἤδει 6 διάθολος, ὅτι μετὰ τὸ φα- 
γεῖν ἀνοίγονται αὐτῶν οἵ ὀφθαλμοί; μὴ γὰρ τυφλοὶ 
ἦσαν; Λέγει ἡ Γραφὴ, πρὶν φαγεῖν αὐτοὺς ἀπὸ τοῦ 
δένδρου, Εἶδε, φησὶν, fj γυνὴ τὸ δένδρον. Οὐχοῦν οὖκ 
ἦν τυφλή. Εἶδε, φησὶν, ἢ γυνὴ τὸ δένδρον, ὅτι ὡραῖον 
εἰς ὅρασιν. Πρῶτον εἶδε, καὶ τότε ἔφαγε. Πῶς οὖν 
ἠνοίχθησαν αὐτῶν ol ὀφθαλμοί; Πρόσεχε, παρακαλῶ" 
ἐνταῦθά ἐστι τὸ ζητούμενον. Ὃ διάθολος ἀπὸ ἐχπτώ- 
σεως ἦν, τουτέστι, ἀπὸ παραδάσεως" xoi ἤδει τέ 


p ἔπαθεν 6 παραδὰς, καὶ τί πάσχουσιν οἱ παραφαίνον-- 


τες. Κοινὸν δέ ἐστι τὸ πάθος πάντων. Καὶ γὰρ σή- 
μερον, ὅταν ἁμαρτάνωμεν, ὡς τυφλοὶ ἁμαρτάνομεν * 
χαὶ ὅταν ἁμαρτήσωμεν, τότε ὁρῶμεν τί ἐποιήσαμεν. 
Οἷον, ὥσπερ εἴ τις ἐγκαλεῖται, διὰ τί τόδε ἐποίησας E 
προφασίζεται ἀνάγχην- ἀληθῶς οὐχ ἔδλεπον τί 
ἐποίουν * οὐχ ὡς τυφλὸς ὧν, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἐν τῇ ἅμαρ- 
τίᾳ 6 λογισμὸς πηροῦται, ὅλος γινόμενος τοῦ πρᾶξαι, 
xo τυφλοῦται ἐν τῷ πράττειν. Βλέπει μετὰ ταῦτα τῇ 
συνειδήσει τί πεποίηχε. Λέγω δὲ ὡς ἐν ὑποθέσει" 
εἰσέρχεταί τις λῃστεῦσαι ἐπὶ οἰχίας, xo εἰσέρχεται 
ὡς τυφλός" οὐ λογίζεται τὸν ἀπαντῶντα, τὸν χρα- 
τοῦντα, τὸν φόδον τῶν δικαστῶν, τὸν ἐπηρτημένον 
χίνδυνον" τετύφλωται γὰρ ὑπὸ τῆς νόσου. Ὅταν 
εἰσέλθη, ὅταν λάθῃ, ὅταν χλέψας ἐξέλθῃ, μηδενὸς πα- 
ρόντος, φόδου πληροῦται, αἰσθάνεται τί ἐποίησε, καὶ 
λογίζεται ὅτι, ἐὰν ζητηθῇ, νοοῦσι τὸ πρᾶγμα τίνος 
ἐστὶν ἔργον. Καὶ ἃ μὴ ἐλογίσατο πράττων, λογίζεται 
μετὰ τὸ- πρᾶξαι, Οἷον, 6 μοιχεύων, xal ἐπιῤῥίπτων 


DE MUNDI CREATIONE, ORAT. Vf. 


ἕξαυτὸν * ἀλλοτρίω πυρὶ, εἰσέρχεται, καὶ οὐ λογίζεται 
ὅτι νόμοι εἰσὶ, δικαστήρια, χατηγορίαι, ξίφη ἠχονη- 
μένα. ἀλλ᾽ ὅταν πράξῃ, δειλιᾷ, ὑποπτεύει παῖδα, παι- 
δίσχην, γείτονα, συγγενῆ" καὶ ἃ μὴ ἔδλεπεν ἐν τῷ 
πράττειν;. βλέπει μετὰ τὸ πρᾶξαι. Πάλιν παραινεῖ τίς 
τινι ἀπέχεσθαιχαχῶν" χἂν ἀπειθὴς 7, f συνήθεια τούτῳ 
λέγει" πολλάκις αὐτῷ εἶπον, καὶ οὐκ ἤκουσεν " οὐχ 
ὅτι οὐχ ἤχουσεν. Ἔπειτα ἐπαγαγὼν αὐτῷ πληγὰς; 
λέγει διδάσχω σε ἀκούειν * οὐχ ὅτι ἀκοὴν αὐτῷ δίδω- 
σιν, ἀλλ᾽ ὅτι ἢ πληγὴ διορθοῦται τὴν πρόληψιν, καὶ 
εἰς σύνεσιν αὐτὸν φέρει. Οὕτω xal 6 προφήτης - Ἢ 
παιδεία Κυρίου ἀνοίγει μου τὰ ὦτα. ᾿Επεὶ οὖν ἐξέ- 
πέσεν ὃ διάθολος (οὐ γὰρ ἐπιλέλησμαι τῆς ὑποθέσεως), 
ἤδει ποῦ ἦν μετὰ τὸ ἐχπεσεῖν, καὶ τότε εἰς αἴσθησιν 
ἦλθεν ὧν ἐποίησεν. ἜἜμαθεν οὖν ἐξ ὧν ἔπαθε, καὶ λέ- 
γει, ᾿Εὰν φάγητε, ἀνοίγονταν μῶν οἱ ὀφθαλμοί" 
τουτέστιν, ὡς καὶ οἵ ἐμοί: οἶδα, ἀφ᾽ οὗ παρέθην, τί 
᾿ ἔπαθον ἔγνων τί ἔπαθον, ἔγνων τίνος ἀπέτυχον. Εἶτα 
ἔφαγον, καὶ διηνοίχθησαν αὐτῶν οἱ ὀφθαλμοὶ, καὶ εἶδον 
ὅτι γυμνοὶ ἦσαν. Πρὸ γὰρ τούτου ἦσαν γυμνοὶ, καὶ 
οὐκ ἠσχύνοντο.. ᾿Ἀπεδύσαντο τὴν ἀθανασίαν, περι- 
ηρέθη f στολὴ τῆς δόξης, ἐγυμνώθη τὸ σῶμα, καὶ ἦν 
πηλὸς λοιπόν. Εὐθέως βρύει fj ἐπίνοια τῶν τεχνῶν. 
Πρώτη τέχνη τοῦ ᾿Αδὰμ ῥαπτική. Πρὸ πάσης τέχνης 
ἔλαθε τὰ φύλλα τῆς συχῆς, καὶ ἔῤῥαψε. Τίς 6 διδάξας; 
τίς ὃ παιδεύσας; "Ελαδεν ἅπαξ παρὰ Θεοῦ σύνεσιν, 
εἰκὼν ἦν Θεοῦ, καὶ ἀμφιδάλλεις περὶ τὴν γνῶσιν: 


n 
58^ 


agendum non secunur reputabat, post rem. gestam 
cogitat. Verbi gratia, qui mcechatur, in alienum- 
que torum se injicit, intrat, nec cogitat esse leges, 
tribunalia, accusatores, gladios acutos : at re 
peracta, timet, suspectos habet servum, ancil- 


. lam; vicinum, cognatum, quaque inter. agendum 


B 


C 


Ὅταν. ἐννοήσης κατὰ σεαυτὸν, πόθεν ἄνθρωπος ἄρο- - 


«gov πρῶτον ἐποίησε, τίς ὑπέδειξε ποιῆσαι ξύλον, xal 
μεσολαβῆσαι σίδηρον, καὶ σφίγξαι; καὶ ζεύγλην ἐπι- 
θεῖναι τοῖς βουσί: πόθεν γυνὴ εὗρε τέχνην ἱστουργίας, 
λαῤδεῖν πόχον, πλῦναι, P ξᾶναι; νῆσαι, τὸ συνημμένον 
λεπτῦναι, χαὶ πάλιν σχισθὲν συνάψαι" πόθεν τοῦτο; 
Τίς ἐδίδαξε τοὺς ποικιλτὰς τὴν ποικιλτικήν; Ἕστη- 
χεν ἱστὸς, ἕν τὸ παραπεμπόμενον, οὐ χεὶρ ἐργαζο- 
μένη, ἀλλ᾽ 6 λόγος ἐργάζεται, λόγος μορφὰς ἀποτελεῖ. 
Οὐχ ἐπιθάλλει χεῖρας 6 τεχνίτης, χαὶ 6 λόγος τῆς 
τέχνης μορφοῖ τὸ ἱμάτιον, καὶ ἐν ὁρωμένοις σχήμασιν 
ἐγείρεται τὸ βούλημα τοῦ τεχνίτου. Εἶτα 6 ποικιλτὴς 
οὗ χινεῖ χεῖρα, καὶ ἐγείρει μορφάς. Καὶ ἐὰν ἀχούσῃς, 
ὅτι Θεὸς ἐργάζεται, νομίζεις ὅτι χεῖρα κινῶν ἐργάζε-- 
ται; Καὶ ἐὰν ζητήσῃς πᾶσαν τέχνην; καὶ πᾶσαν ἐπί- 


: [Combefis. proprio Marte dedit ἀλλοτρίῳ (sic) κλίνη, 
quod in versione Latina expressit.] 
^ Kc, post οὐχ ὅτι οὐκ ἤχουσεν, desidorstor haud dubie 


D 


non cogitabat, advertit postea, Rursus admonet 
quis alium ut abstineat a màális, si morem non 
gesserit, solet ei dicere : Sepius dixi ei, et'non 
audivit; non quod non audierit, sed. quod non 
obtemperarit. Tum infligendo plagas ait : Doceo 
te ut audias ; non quod auditum illi tribuat, sed 
quod plaga emendet praoceupatum animum, et 
ad meliorem frugem reducat. Sic et. propheta : 


Disciplina Domini aperit mihi aures. Quia Isai. 5o.5. 


ergo diabolus exciderat (non enim argumenti 
oblitus sum), noverat ubi erat, postquam excidit, 
tuncque in: sensam faeinoris sui. venit. Didicerat 
ergo ex iis quorum periculum fecerat; aitque, (δὲ 
comederitis, aperientur oculi vestri ; nempe; 
ut mei aperti sunt : ex quo peccavi, novi quid pas- 
sus sim, novi quid amiserim. Deinde comede- 
ruht, et aperti sunt oculi eorum, elt viderunt 

uod nudi essent. Ante enim nudi erant et non 
erubescebant. Exuerant immortalitatem, sublata 
erat stola glorize, nudatum corpus fuerat, et lutum 
deinceps erat. Statim seaturit inyentum. artium; 
Ars prima Adami sartoria. fuit. Ante- omnem. ar- 
tem sumsit fieulneze folia, etconsuit. Quis docuit ? 
quis monstravit? Semel a Deo solertiam acceperat, 
imago erat Dei, et de scientia dubitas? Cum tecum 
reputaveris, unde primum homo aratrum fecerit, 
quis lignum. aptare; etin medio ferrum inserere 
et adstringere docuerit, jugum bobus imponere ; 
unde mulier.texendz telo artem. invenerit, su- 
mendi vellus, lavandi, pectendi, nendi, copulata 
tenuandi, rursusque nectendi : unde hoc? Quis 
phrygionicam phrygiones docuit? Stat textorium 
instrumentum, unum est quod mittitur : non fna 
nus efficit, sed. ratio operatur, ratio forinas ab- 
solvit. Artifex manus non injicit, artisque ratio 
vestimentum format, et in figuris, quae oculis per- 
cipiuntur, excitatur artificis voluntas. Jam phry- 
gio non moyet manus, et formas excitat. Si au- 
tem audieris, Deum operari, putasne ipsum mo- 
vere manum. ut operetur? et si omnem artem 
omneque inventum exquisieris, dixerisque, Quo- 


ἀλλ᾽ ὅτι οὐχ ὑπήκουσεν, vel quid simile. [ Restitutio est 


Savilii, quam Combefis. in textum recepit.] 
b [Savil. in marg. 6 var. lect. ξύσαι pro ξᾶναι.] 


Contra eos 
qui  dice- 
bant paradi- 
sum in cg- 
loesse. 


Gen. 3. 21. 


588 


SEVERIANI 


modo hoc et illud invenerunt? recordatus primae E νοιαν, xci εἴπῃς, πῶς ἐνόησαν τόδε ἢ τόδε; μνημο- 


vocis qua dietam fuit, Faciamus hominem ad 
imaginem nostram, habes questionis solutionem. 
Dei imago est, et non intelligit? Dei imago est, 
et non imitatur Dominum? Consuit folia ficus. 

1. Erubescant qui allegorice interpretantes di- 
cunt, paradisum in czlo et spiritualem esse. In 
cxlo quid facit ficus? Verum sit in czlo paradisus : 


νεύσας τῆς πρώτης φωνῆς τῆς λεγούσης , Ποιήσωμεν 
ἄνθρωπον κατ᾽ εἰκόνα ἡμετέραν, ἔσχες τῆς ἀπορίας 
τὴν λύσιν. Εἰχὼν Θεοῦ, xoi o0 νοεῖ; εἰκὼν Θεοῦ, καὶ 
οὗ μιμεῖται τὸν Δεσπότην ; Ἔῤῥαψε φύλλα συχῆς. 
Αἰσχυνέσθωσαν οἱ ἀλληγοροῦντες, ὅτι 6 παράδει-- 
σος ἐν οὐρανῷ ἐστι, xal πνευματικός ἐστιν. Ἔν. οὖ- 
ρανῷ συχὴ τί ποιεῖ ; ᾿Αλλ᾽ ἔστω 6 παράδεισος ἐν οὖ- 


flumina. unde exeunt? nonne ex terra? Si para- υ, ρανῷ oi ποταμοὶ πόθεν ἐξέρχονται; οὐκ ἀπὸ γῆς; 
disus sursum est, haud dubie flumina de super- A Εἰ ὃ παράδεισος ἄνω, δῆλον ὅτι καὶ οἵ ποταμοὶ ἄνω- 


nis fluunt. Num dicit Scriptura : Fluvius descen- 
dit ex Edem? At vide sophisma. Irrident nos illi 
allegoriarum auctores. Induit eos, inquit, Deus 
tunicas pelliceas. Num boves et oves mactavit, 
aperuitque coriarii officinam, ac coriarii artem egit? 
Respondemus nos, totum ' animal produxit nullo 
congressu, nulla copula. Quod non erat fecit, annon 


partem ejus facere poterit? Instant : at numquam X 


Deus partem animalis facit, hihil imperfectum facit 
Deus. Audit pellem, et querit unde. Audio et ego 
sanguinem in JEgypto, et quaro, unde mutavit 
Nilum in sanguinem, quz animalia mactavit. Flu- 
vius in sanguinem mutatur, et nullum mactatum 
est animal ; pelles dua faerunt, et querit ex qui- 
bus animalibus detracte pelles fuerint. Verum 
illic sine animali pellis. Attende seriem, quam- 
quam vox laborat, et nos ipsi. At ne mutila sit 
oratio, paucis lenius prolatis, finem dicendi faciam. 


- Consuit folia ficus. Utinam hzretici hanc artem 


Joan. 19. 
23. 


Gen. 3. 8. 


didieissent. Adam prevaricatus consuere didicit : 
haeretici perversi scindere didicerunt. Adam trans- 


θεν ῥέουσι. Μὴ γὰρ εἶπεν ἡ Γραφή: ποταμὸς κατέρ- 


χεται ἐξ "E3£p ; "᾿Αλλὰ τὸ σόφισμα. Γελῶσιν ἡμᾶς οἵ 
ἀλληγορηταί. ᾿Ἐνέδυσε γὰρ αὐτοὺς 6 Θεὸς, φησὶ, 
χιτῶνας δερματίνους. Ἄρα μὴ βόας ἢ πρόδατα ἔθυσε, 
καὶ βυρσεῖον ἤνοιξε, καὶ τέχνην βυρσέως ἀπετέλεσε: 


Λέγομεν ἡμεῖς, ὅλον τὸ ζῶον παρήγαγεν ἄνευ συμ.-- 
πλοχῆς,, ἄνευ συζυγίας. Τὸ μὴ ὃν ἐποίησε, χαὶ μέρος 
τοῦ ὄντος ποιεῖν οὐχ ἠδύνατο; Λοιπὸν φιλοτιμοῦνται" 
ἀλλ᾽ οὐδέποτε Θεὸς ποιεῖ μέρος ζώου, οὐδὲν ἀτελὲς 


B ποιεῖ 6 Θεός. Ἀχούει δέρμα, xol ζητεῖ πόθεν. Οὐ- 


χοῦν ἀκούω κἀγὼ αἷμα ἐν Αἰγύπτῳ, καὶ ζητῶ πόθεν 
μετέθαλε τὸν Νεῖλον εἰς αἷμα, ποῖα ἔθυσε ζῶα. Ὁ 
ποταμὸς γέγονεν αἷμα, καὶ οὐδὲν ἐτύθη ζῶον - δέρ- 
ματα δύο γέγονε; καὶ ζητεῖ ἀπὸ ποίων ζώων ἐγένετο. 
᾿Αλλὰ χἀχεῖ ἐχτὸς ζώου δέρμα. Πρόσεχε τῇ ἀχολου- 
θίᾳ, εἰ καὶ ἡ φωνὴ ἔκαμε, καὶ ἡμεῖς. Ἀλλ᾽ ἵνα μὴ 
ἀχρωτηριασθῇ ὁ λόγος, ὀλίγα ἠρέμα εἰρηκὼς χατα- 
παύσω τὸν λόγον. "Εῤῥαψε φύλλα συχῆς. Εἴθε ταύ-- 
τὴν τὴν τέχνην ἔμαθον ἀΐρετιχοί. ᾿Αδὰμ. παραδὰς 
ῥάπτειν ἔμαθεν - αἱρετικοὶ ἐχτραπέντες σχίζειν ἔμα- 
θον. ᾿Αδὰμ παραδὰς ἔῤῥαψεν, ἵνα σχεπάσῃ τὸ ἄσχη- 


gressus consuit, ut verenda tegeret; heretici ἢ- C μὸν - αἱρετικοὶ πιστεύσαντες (f. ἀπιστήσαντες ) σχί- 


dem.negantes scindunt, ut sancta nudent. Sepe 
audimus que in cruce contigerunt, miramurque 
sumsisse. milites vestimenta Christi, et divisisse, 
statimque. mente dicimus : Magna Dei patientia, 
quod non immiserit fulmen, quod non strinxerit 
gladium. Sed contumeliis afficiebatur Sanctus, et 
profane manus non abscindebantur? . Miraris 
quod milites ausi sint vestimenta dividere? Mirare 
quod hi vestimentum. Ecclesie disciderint. Certe 
milites visa Christi tunica inconsutili, a summo 
contexta per totum, vesti pepercerunt; heretici 
vero Christi vestem, Ecclesie indumentum sci- 
derunt, diviserunt, dissecarunt. Sed ad. proposi- 
tum revertamur. Consuit folia ficus. 4udierunt 
Deum ambulantem, nempe ut audire licet, et 
se absconderunt. Proba est natura : etsi sexcen- 
tis peccatis simus obnoxii, conscientia nostra libe- 
ra est. Interdum frons impudens est, et conscientia 


^ [ Combefis. dedit 2324 ἴδε τὸ σόφισμα. 


ζουσιν, ἵνα γυμνώσωσι τὰ ἅγια. Πολλάχις ἀχούομεν 
τὰ ἐπὶ τοῦ σταυροῦ, καὶ θαυμάζομεν ὅτι στρατιῶται 
ἔλαθον τοῦ Χριστοῦ τὰ ἱμάτια, καὶ ἐμερίσαντο, καὶ 
εὐθέως ἡμῶν ἣ διάνοια λέγει" πολλὴ ἣ τοῦ Θεοῦ μα- 
χροθυμία, μὴ κατελθεῖν χεραυνὸν, μὴ κατελθεῖν ou. 
φαίαν. Ἀλλ᾽ δόρίζετο 6 Ἅγιος, xo αἵ βέδηλοι χεῖρες 
οὐκ ἐκόπησαν; Θαυμάζεις ὅτι ἐτόλμησαν ἐχεῖνοι οἵ 
στρατιῶται μερίσασθαι τὰ ἱμάτια; Θαύμασον ὅτι 
οὗτοι διέῤῥηξαν τὸ ἱμάτιον τῆς ᾿Εχχλησίας. Οἱ στρα- 
τιῶται εἶδον τὸν χιτῶνα τοῦ Χριστοῦ ἄῤῥαφον, ix 


D. τῶν ἄνω ὑφαντὸν δι᾽ ὅλου, καὶ ἐφείσαντο τοῦ ἱματίου" 


αἱρετιχοὶ δὲ τὴν ἐσθῆτα τοῦ Χριστοῦ, τὴν στολὴν τῆς 
ἘἘχχλησίας ἔσχισαν, ἐμερίσαντο, χατέτεμον. Ἀλλ᾽ 
ἐπὶ τὸ προχείμενον ἐπανέλθωμεν. "Εῤῥαψε φύλλα 
συχῇς. Ἤχουσαν τοῦ Θεοῦ περιπατοῦντος, ὡς ἔνι 
ἀκοῦσαι" ἤχουσαν, χαὶ ἐχρύδησαν. Ἐὐγνώμων ἢ φύ- 
σις" κἂν μυριάκις ὦμεν ἁμαρτωλοὶ ; συνείδησις ἡμῶν 
ἐλευθέρα ἐστίν. "Ev(ove τὸ πρόσωπον ἀναισχυντεῖ, 


DE MUNDI CREATIONE, ORAT. VI. 


xai ἣ συνείδησις ἐλέγχει. ᾿Ενίοτε ἣ γλῶττα, τί γὰρ 
ἥμαρτον; καὶ συνείδησις ἐλέγχει ἔσωθεν. λπλούστα- 
τοι ἦσαν καὶ ἀχέραιοι οἵ περὶ τὸν ᾿Αδὰμ., ὡμολόγουν 
μετὰ ἐλευθερίας. Ὃ Θεός φησι, Ποῦ εἶ; Πολλοὶ εὐ- 
σεθῶς ἐθεώρησαν * δεῖ δὲ προσέχειν τῇ ἀχριδείᾳ. Καὶ 
γὰρ καὶ τὰ ἐχείνων δέχομαι, ἐπειδὴ εὐσεθῇ - xal 
καῦτα λέγω, ἐπειδὴ ἀληθῆ. Ἀδὰμ, ποῦ εἰ; Πόθεν; 
ποῦ κατῆλθες; ἀπὸ ποίας δόξης ἐξέπεσες; ᾿Αληθῶς 
δέχομαι τὴν ἔννοιαν ὡς εὐσεδῆ. Ἔχει γὰρ xo τὸ εὖ- 
πρόσωπον, xai τὸ συμπαθές. ᾿Αλλὰ ζητῶ τὴν ἀχολου - 
θίαν. Ἀδὰμ, ποῦ εἶ; Ἔρωτᾷδ Θεός. Ἤδει, ὡς πλάστης, 
τοῦ πλάσματος τὴν φύσιν, ὅτι πᾶς ὃ ἁμαρτήσας, ἀπαῤ- 
δησίαστος, xal ὅτι τοῖς ἁμαρτάνουσι ῥάπτεται τὰ στό- 


ὅ80 
arguit. Interdum lingua ait : Quid enim peccavi? 
et conscientia intus reprehendit. Simplicissimus 
et sincerus erat Adam : libere confitebatur. Deus 
ait: Ubi es? Multi pie locum intellexerunt : 


E oportet tamen accurate inspicere. Illorum sensa 


admitto. utpote pia ;. et hac dico quod vera sint. 
"dam, ubi es? Unde? quo descendisti ? ex qua 
gloria excidisti? Admitto hanc expositionem ut 
piam. Habet enim et veri speciem, et miserantis 
effectum, Atseriem quero. 4Zdam, ubi es? In- 
terrogat Deus. Noverat, ut opifex, opificii naturam 
quod quisquis peccaverit, fiduciam amittat, quod - 
que consuantur peccantium ora. Animadvertebat 


ματα. Προσέσχεν, ὅτι διὰ τὸ μὴ ἔχειν παῤῥησίαν ἔφυγε. ideo fugisse, quod fiducia careret, Servus tum ma- 
Δοῦλος τότε μάλιστα ἀγωνιᾷ, ὅταν αἴσθηται ὅτι ἔμα- — xime anxius est, cum senserit herum peracta rei 
θεν 6 δεσπότης αὐτοῦ τὸ γενόμενον" ἕως δὲ ἀγνοεῖ 6595 gnarum esse : quamdiu ignorat herus, seipsum 
δεσπότης, ἑαυτὸν παραμυθεῖται ὡς δυνάμενος λαθεῖν. ^ consolatur, ut qui latere possit. Adam fugiebat ut 


*Q ᾿Αδὰμ ἔφυγεν ὡς γνωσθείς" 6 Θεὸς προσεποιεῖτο 
ἄγνοιαν, ἵνα τὸν φόδον αὐτοῦ καταλύσῃ " ὡς λέγομεν 
ἡμεῖς περὶ φίλου, ἐποίησα ἐμαυτὸν εἰς τὸν μὴ εἰδότα, 
ἵνα μὴ λυπήσω αὐτόν, Πολλάκις γὰρ γίνεται παρ᾽ 
ἡμῖν ταῦτα. Εἰ δὲ παρ᾽ fiv τοιαῦτα γίνεται»; πολλῷ 
μᾶλλον παρὰ Θεῷ, τῷ φιλανθρώπῳ. Ἀδὰμ, ποῦ εἴ; 
ἀντὶ τοῦ, οὖχ οἶδα. Εἶτα τοῦ Θεοῦ προσποιουμέ- 
νου ἄγνοιαν, fj εὐγνώμων xol ἐλευθέρα ψυχὴ οὐκ 
ἔχρυψε- Τῆς φωνῆς σου ἤκουσα, καὶ y, ὅτι 
γυμνός εἶμι, xol ἐκρύθην. Διὰ τί ἐφοδήθης; διὰ τί 
ἐκρύθης; ᾿Εφοθήθην διὰ τὴν παράδασιν - ἐκρύδην 
διὰ τὴν γύμνωσιν. ᾿Αληθῶς ἐστι χλαῦσαι ἐπὶ τῇ 
φωνῇ τοῦ παραθάντος. Τῆς φωνῆς σου ἤχουσα, 
ἐχείνης τῆς ποθουμένης, ἐχείνης τῆς πάντα μοι χα- 


ρισαμένης, ἐκείνης τῆς ἀγαθά μοι χαρισαμένης καὶ ᾿ 


πραγματευσαμένης. Ἤχουσα τῆς φωνῆς σου. "Eve- 
νόησα ποίας φωνῆς κατέπτυσα, ποίας φωνῆς χατε- 
φρόνησα, καὶ ἐφοδήθην τοιούτου Δεσπότου ἐντολὴν 
παραθὰς, καὶ ἐκρύθην, ὅτι γυμνός εἶμι. Εἶτα 6 Θεὸς 
ἐπιμένει τῇ προτροπῇ Τίς σοι εἶπεν ὅτι γυμνὸς εἶ, 
εἰ μὴ ἀπὸ τοῦ ξύλου, οὗ ἐνετειλάμην σοι τούτου μό- 
vou μὴ φαγεῖν, ἀπ᾽ αὐτοῦ ἔφαγες ; ἀντὶ τοῦ, εἶ μὴ 
πάντως ἐχεῖνο ἐποίησας, ὃ ἐχώλυσα. Ὅρα πῶς 


deprehensus : Deus ignorantiam simulabat, ut 
metum ejus solveret; ut nos dicimus de amico : 
Ignorare me simulayi, ne illi molestiam crearem. 
Hec enim sepe apud nos contingunt. Quod si 
apud nos hac accidunt, multo magis apud Deum 
clementissimum. 4Zdam, ubi es? ac si diceret, 
Nescio. Tum Deo se nescire simulante, probus li- 
berque animus non celavit : F'ocem tuam audivi 
et timui, eo quod nudus essem, et me abscondi. 
Cur timuisti ? cur te abscondisti? Timui ob trans- 
gressionem : me abscondi ob nuditatem. Veretrans- 
gressoris vox lacrymas movet. /'ocem tuam au- 
digi, ilam desiderabilem, illam quz mihi omnia 


Gen. 3. 10. 


largita est, illam quae mihi bona contulitet operata - 


est. Audivi vocem tuam. Cogitavi qualem vocem 
respui , quam vocem, despexi : et timui, talis 
Domini mandatum transgressus, et me abscon- 
di, eo quod nudus sim. Exinde Deus monere 
pergit : Quis indicavit tibi quod nudus esses, 
nisi quod. ex ligno de quo solo preceperam 
tibi ne comederes , comedisti? hoc est, Nisi 
plane hoc fecisses, quod probibueram. Vide quo- 
modo sciscitatur ac si nesciret : Nisi quod. ex illa 


ἐρωτᾷ ὡς ἀγνοῶν - εἰ μὴ ἐξ ἐκείνου τοῦ δένδρου, οὗ C arbore, de qua praxeperam tibi ne comederes, 


ἐνετειλάμην σοι μὴ φαγεῖν, ἔφαγες. Καὶ βλέπε τοῦ 
Θεοῦ τὸ φιλάνθρωπον. 'Τίς σοι εἶπε; Διὰ τοῦτο μα- 
κρύνει τὴν ὁμιλίαν, ἵνα λύσῃ τὸν φόθον, καὶ ἐγείρῃ 
παῤῥησίαν. ᾿Ενενόει γὰρ 6 ᾿Αδὰμ, πῶς οὐδὲν σχληρὸν, 
οὐδὲν ἀπότομον, οὖχ ὕόρις, οὐ πληγαί. "ἔχεις δὲ- 
δάσχαλον τὴν συνήθειαν. Δοῦλος ἁμαρτήσας ἐὰν 
προσέλθῃ τῷ δεσπότῃ, ἀπὸ τῆς πρώτης φωνῆς ἢ 
θάρσος ἢ φόθον λαμθάνει. ᾿Εὰν ἄρξηται ἀγανακτεῖν, 
χαὶ κλέπτην χαὶ δόλιον ὀνομάζειν xo μυρίων θανά- 
τῶν ἄξιον, παραλύεται" ἐὰν ἀκούσῃ αὐτοῦ ὀνειδίζον- 


comedisti. At vide Dei benignitatem. Quis indi- 
cavit tibi? Ideo colloquium producit, ut metum 
solvat, et fiduciam excitet. Cogitabat enim Adam 
nihil ibr durum, nihil asperum esse, non contu- 
meliam, non plagas. Habes magistram consuetu- 
dinem. Servus qui peccavit, si herum adeat, a 
prima voce aut. fiduciam aut metum assumit. Si 
ille indignari ceperit, furemque illum, fraudu- 
lentum, milleque mortibus dignum. appellarit, 
animo deficit; sin illum. exprobrantem audiat, 


τος, ἄθλιε, τί ἐγένετό σοι τοῦτο; διὰ τί ἥμαρτες; D Miser, cur hoc fecisti? cur peccasti? statim. re- 


Gen, 3.11. 


590 


»sumto animo confidit : neque enim ut herus 
punit, sed ut. magister monet. Sic Deus.: Quis 
dixit tibi quod nudus esses, nisi quod de ligno, 
de quo preceperam tib ine comederes, comedi- 
sti? Num multa prohibui ? Unum prohibui, idque 
non tui odio, sed quod tibi prospicerem. Quis 
tibi indicavit, quod nudus esses? Nihil impu- 
denter respondit : non dixit, Nesciebam. Quid 


Gen. 3.12. ergo? Mulier, quam dedisti mihi, hec dedit 


mihi et comedi : ac si diceret, Quo data mihi 
erat, ut adjuvaret. Audivi enim cum formatus p 


Gen. 2. 13. essem, et illa nondum esset, dicentem : Facia- 


mus illi adjutorem | similem ei. Hec quam 
dedisti mihi, dedit mihi. Non dixit, Decepit, 
non, Mentita est : Zcc mihi dedit, et comedi. 

8. Tum Deus : Oportebat te uxori credere, 
non mihi? num fide dignior me mulier? Ego bona 
tribui, ego te rebus ipsis honoravi : illa verbis ine- 
scavit. Et vide : ut judex accepta excusatione rei, 
si non ultra examinaverit illum, sed transierit ad 
alium, statim reus cum fiducia dicit, Interim ego 
examen subii : sic et Deus ab Adamo transit, ut 


Gen. 3, 13, €jus metum solvat, et mulieri dicit, Cur hoc fe- 
cisti ? Que respondit : Serpens seduxit me, et o 


comedi. Quia vera dixit, veram Deus defensionem 
non vituperat, sed sine ulteriori examine relinquit 
eam. Non dixit : Ergone ille, scilicet serpens, me 
fide dignior habitus est? Promisit aqualitatem 
cum Deo, et mortem procuravit. Verum non sta- 
tim judicat, sed ei ut infirmiori vasi magis pe- 
percit; serpentemque adivit, ut et viro et mulieri 
persuaderet, se auctorem aditurum esse; aitque, 
Quia hoc fecisti. Viden' mirum judicem? De- 
ceptos interrogat, deceptorem secus. Non ei dicit, 
Quid fecisti? sed, Quia hoc fecisti. Eodem modo 


Psal. 1. 5. David dicit, /Von resurgent impii in judicio; non Β 


quia non resurgent, sed quia non examinabuntur. 
Quia hoc fecisti. Ynflicta serpenti poena, eorum 
quos seduxerat poenas leviores effecit. Nisi, inquit, 
Deusomnia illi adscripsisset, nonsine examine sen- 


Gen. 3, τῇ. tentiam tulisset. Quia hoc fecisti, maledictus es 


superomnes bestias terra. Super pectus tuum et 
ventrem gradieris. Quia hoc fecisti : quia corde 
cepisti, ac ventri ut cibum gustaret suasisti, Super 
pectus et ventrem gradieris, Non quod ante pedi- 
bus sit usus, decernit Deus ut super ventrem gra- 
diatur, sed quia erectus mulierem alloquutus erat. 
Non enim poterat alio modo cum Eva :colloquium 
miscere. Alloquendi formam , qua Evam sedu- 
xerat, gradiendi super pectus poena. castigat, et a € 
constituto ineedendi modo ejicit. Etsi enim sine 
pedibus a principio formatus erat, at agilibus qui- 


SEVERIANI 


εὐθέως ἐφοδιάζεται, καὶ θαῤῥεῖ τέως" οὐ γὰρ ὡς δε-- 
σπότης χολάζει, ἀλλ᾽ ὡς διδάσχαλος νουθετεῖ. Οὕτω 
x 6 Θεός - Τίς σοι εἶπεν ὅτι γυμνὸς el, εἰ μὴ ἀπὸ 
τοῦ ξύλου οὗ ἐνετειλάμην σοι μὴ φαγεῖν, ἀπ᾽ αὐτοῦ 
ἔφαγες; Μὴ γὰρ πολλὰ ἐκώλυσα; "Ev μόνον ἐχώλυσα, 
xol τοῦτο οὐ μισῶν, ἀλλὰ προνοῶν. "ác σοι εἶπεν ὅτι 
γυμνὸς εἶ; Οὐδὲν ἀναίσχυντον εἶπεν, οὐκ ἤδειν * ἀλλὰ 
τί; Ἢ γυνὴ, ἣν ἔδωκάς μοι, αὕτη μοι ἔδωχε, καὶ 
ἔφαγον - ἀντὶ τοῦ, ἣ δοθεῖσά μοι πρὸς βοήθειαν: 
Ἤκουσα γὰρ ὅτε ἐπλάσθην ἐγὼ, ἐκείνη δὲ οὐδέπω, 
λέγοντος - Ποιήσωμεν αὐτῷ βοηθὸν χατ᾽ αὖτόν. Ἣν 
ἔδωχάς μοι, αὕτη μοι ἔδωχεν. Οὐχ εἶπεν, ἠπάτησεν, 
οὖχ, ἐψεύσατο: Αὕτη μοι ἔδωχε καὶ ἔφαγον. 


Εἶτά φησιν 6 Θεός" xc ἐχρῆν σε γυναικὶ πιστεῦ- 
σαι, καὶ μὴ ἐμοί; καὶ ἀξιοπιστοτέρα d γυνὴ ὑπὲρ 
ἐμέ; ᾿Εγὼ τὰ ἀγαθὰ δέδωχα, πράγμασί σε ἐτίμησα " 
ἐχείνη ῥήμασιν ἐδελέασε. Καὶ βλέπε - ὥσπερ δικα- 
στὴς ἐὰν δέξηται ἀπολογίαν τοῦ δικαζομένου, xal μη- 
χέτι ἐξετάσῃ αὐτὸν, ἀλλὰ μεταθῇ ἐπὶ τὸν ἄλλον, εὖ-- 
θέως θαῤῥεῖ, καὶ λέγει, τέως ἐγὼ ἐξητάσθην * οὕτω xol 
6 Θεὸς μεταδαίνει ἀπὸ τοῦ ᾿Αδὰμ, ἵνα λύσῃ αὐτοῦ τὸν 
φόθον, xaX λέγει τῇ γυναιχὶ, Τὶ τοῦτο ἐποίησας ; Λέ- 
γει ἐχείνη * 6 ὄφις ἠπάτησέ με, καὶ ἔφαγον. ᾿Ἐπειδὴ 
ὅλως Xn, εἶπεν, οὐχ δθρίζει τῆς ἀληθείας τὴν ἀπ- 
λογίαν, ἀλλὰ καταλιμπάνει αὐτὴν ἀνεξέταστον. Οὐχ 
εἶπε" καὶ ἐπιστεύθη ἐκεῖνος, ἤγουν 6 ὄφις, ὑπὲρ ἐμέ; 
᾿Ἐπηγγείλατο ἰσοθεΐαν, καὶ προεξένησε θάνατον. Ἀλλ᾽ 
οὗ χρίνει εὐθέως, ἀλλὰ μᾶλλον ὡς ἀσθενεστέρου σχεύους 
ἐφείσατο, καὶ χωρεῖ ἐπὶ τὸν ὄφιν, ἵνα πείση xáxeivov 
κἀκείνην, ὅτι ἐπὶ τὸν αἴτιον χωρεῖ, καί φησι" Ὅτι 
τοῦτο ἐποίησας. Εἶδες θαυμαστὸν χριτήν ; Τοὺς ἀπα- 
τηθέντας ἐρωτᾷ, τὸν ἀπατήσαντα οὐχ ἐρωτᾷ. Οὐ λέ- 
γει αὐτῷ,, τί ἐποίησας ; ἀλλ᾽, ᾿Επειδὴ τοῦτο ἐποίη- 
σας. Κατὰ ταύτην τὴν εἰχόνα Δαυὶδ λέγει, Οὐχ 
ἀναστήσονται ἀσεδεῖς ἐν χρίσει" οὐχ ὅτε οὖχ ἐγείρον-- 
ται, ἀλλ᾽ ὅτι οὐκ ἐξετάζονται. ᾿Επειδὴ τοῦτο ἐποίη- 
σας. Ἢ πρὸς τὸν ὄφιν ἀπειλὴ ἐχούφισε τὰς πληγὰς 
τῶν ἀπατηθέντων. Εἰ μὴ, φησὶν, ἐκείνῳ ὃ Θεὸς ἐπέ- 
γραψεν ὅλα, οὐκ ἂν ἀνεξετάστως αὐτὸν ἔχρινεν. Ἔπει- 
δὴ τοῦτο ἐποίησας, ἐπικατάρατος σὺ ἀπὸ πάντων τῶν 
θηρίων τῆς γῆς. "Emi τῷ στήθει χαὶ τῇ χοιλίᾳ πο- 
ρεύσῃ. ᾿Κπειδὴ τοῦτο ἐποίησας: ἐπειδὴ καρδίαν 
ἠπάτησας, χαὶ τὴν χοιλίαν ἔπεισας βρώματος ἅψα- 
σθαι, "Ez τῷ στήθει χαὶ τῇ χοιλίᾳ πορεύσῃ. Οὐχ ὡς 
ποσὶ χεχρημένου τὸ πρότερον; νῦν ἀποφαίνεται Θεὸς 
τὸν ἐπὶ τῆς χοιλίας περίπατον, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ὀρθὸς 
ἑστηχὼς τῇ γυναικὶ διελέγετο. Οὐ γὰρ ἦν ἄλλως αὖ- 
τὸν τὴν πρὸς τὴν Εὔαν ποιεῖσθαι διάλεξιν. Αὐτὸ τὸ τῆς 
διαλέξεως σχῆμα, μεθ’ οὗ Ἐὔαν ἠπάτησε, τῷ xarà 
(4. ἐπὶ ἡτῷ στήθει περιπάτῳ χολάζει, xo τῆς ἄνατε- 


DE MUNDI CREATIONE, ORAT. VI. 


ταγμένης ἐχδάλλει βαδίσεως. El γὰρ καὶ ἄπους ἐξ 
ἀργῆς διεπέπλαστο, ἀλλὰ κύκλοις γοργῶν τινων xá- 
τῶθεν ἑλιγμῶν ἀνορθούμενος, τεταμένοις τοῖς στήθε- 
σιν ἵππευε. Διὸ καὶ νῦν ὃ ὄφις πολλάχις θυμούμενος 
ἀνίστησιν ἑαυτὸν, καὶ χυχλικῶς ἑλισσόμενος τρέχει " 
προβὰς δὲ ὅσον δεῖξαι τοῦ παλαιοῦ βαδίσματος τὴν 
μνήμην, πάλιν τῷ τῆς ἀποφάσεως χἀταδάλλεται 
νόμῳ. Καὶ γῆν φαγῇ πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς 
“σου. Ἔχθραν θήσω ἀνὰ μέσον σου καὶ τῆς γυναιχός. 
Τί ἐστι τὸ, Γῆν φαγῇ; ^O προεξένήσας γενέσθαι 


59i 
busdam convolutionibus erectus, extenso pectore 
quasi cquitabat. Unde etiam nunc serpens iratus 
sepe seipsum erigit, et in circulum convolutus 
currit : progressus autem quantum satis est, ut 
antiqui gressus refricet memoriam, rursum ex 


sententiz lege prosternitur. Et terram comedes Gen.3. 15. 


cunctis diebus vite tue. Inimicitias ponam 
inter te et mulierem. Quid sibi vult, Terram 
comedes ὃ Id quod Adamum fore procurasti, hoc 


ipsum comede. Auditurus enim ille est : Terra Gen. 3.19. 


τῷ ᾿Αδὰμ,, τοῦτο ἔσθιε. Μέλλει γὰρ οὗτος dxobetv* D es, et in terram reverteris. Inimicitias ponam 


γῇ εἶ, xoi εἰς γῆν ἀπελεύσῃ. Ἔχθραν θήσω ἀνὰ 
μέσον σου xa τῆς γυναιχός. Ἐπεὶ ὡς φίλον ἠπά- 


inter te et mulierem. Quia simulata amicitia 
seduxisti, tamquam inimicus éjiceris. Serm iste in 


τῆσας, ὡς ἐχθρὸς ἐχδάλλῃ. ᾿Εχεῖνος 6 λόγος vó- * legem transiit. Attende igitur : Terram comedes 


μος ἐγένετο. ἸΤρόσεχε τοίνυν * Γῆν φαγῇ πάσας τὰς 
ἡμέρας τῆς ζωῆς σου. Ὅρα᾽ οὗ τοῦτο περὶ τοῦ ὄφεως 
λέγει, ὅτι ἔσται «σοι σιτίον f$ γῆ οὐδὲ γὰρ ἀεὶ τοῖς 
ὄφεσι τὸ ἐσθιόμενον γῆ, ἀλλὰ xa χρέασι τρέφονται, 
χαὶ χαρποῖς εὐωχοῦνται; καὶ σπερμάτων ἐφάπτονται, 


xo βοτάνας θηρῶσιν. Ἀλλὰ διὰ τοῦ εἰπεῖν, Γῆν φαγῇ, 


cunctis diebus vite tue. Vide : non dicit ser- 
penti, Terra tibi cibus erit : non enim serpentes 
terram semper comedunt, sed carnibus etiam 
aluntur et fructibus, semina mandunt, et herbas 
captant. Hoc autem dicit : Absumes terram, in 
illa reptans. Verum aiunt quidam : Si diabolus de- 


Si diabo- 


lus decepit, 


τοῦτο λέγει" δαπανήσει, φησὶ, “τὴν γῆν, ἐπ’ αὐτὴν 
ἐντριθόμενος. ᾿Αλλὰ λέγουσί τινες" εἰ 6 διάδολος ἦπά- 
τήσε, διὰ τί ὃ ὄφις τὴν χατάραν ἐδέξατο; 'Tv ἀόρα- E instrumentum visibili supplicio subjicit. Quare 


cepit, cur serpens. maledictionem excipit? Invisi- καρ esi 


bilem dzmonem invisibili plaga afficit; visibile iisdiri- 
9 tur? 


«ov δαίμονα ἀοράτῳ μαστίζει πληγῇ τὸ δρώμενον 
ὄργανον δρωμένη ὑποδάλλει τιμωρίᾳ. Διὰ τί; Ὥσπερ 
ἀόρατος ὧν ὃ Θεὸς, ἔδωχεν ὁρώμενον ὑπόμνημα τὸ 
δένδρον * οὕτως ἀόρατος ὧν 6 διάδολος, ἀνθρώποις 
λέγει διὰ τοῦ ὄφεως. Ὑποθάλλει τοίνυν 6 Θεὸς τὸν 
ὄφιν χατάρᾳ, ἵνα x&v * τὸν διάδολόν τίς τι ἔπαθε, τὸν 


Sicut Deus invisibilis cum sit, visibile monumen- 
tum dedit arborem : sic diabolus, invisibilis cum 
sit, homines per serpentem alloquitur. Subjicit 
ergo Deus serpentem maledictioni , ut si cui dia- 
bolus mali quidpiam fecerit, serpentem. quem 
videt repentem, recordetur olim erectum fuisse, 


ὄφιν ἀεὶ βλέπων συρόμενον τόν ποτε διανεστηχότα, A cogitetque, si nequitia minister sic plectitur, ejus 


εἰς ὑπόμνησιν λάδη, ὅτι εἰ ὃ ὑπουργὸς τῆς καχίας 
οὕτω χολάζεται, 6 αὐτουργὸς πόσον ; Πρόσεχε τοίνυν. 
Τούτου ἀδελφὰ εὑρίσχεις ἐν τῷ εὐαγγελίῳ. Ὥσπεῤ 
γὰρ ἐν τῷ δρωμένῳ" ὄφει τὸν λαλοῦντα χατέχρινε 
. μετὰ τοῦ δρωμένου, οὕτω καὶ ἐν τῷ εὐαγγελίῳ, ὅτε 
οἵ δαίμονες ἠξίουν τὸν Χριστὸν μὴ πεμφθῆναι εἰς τὴν 
ἄδυσσον, ἔλεγον, ᾿Επίτῥεψον ἡμῖν εἰσελθεῖν εἰς τοὺς 
χοίρους" ἐπέτρεψεν εἰσελθεῖν, ἵνα τοὺς ἀοράτους σὺν 
τοῖς δρωμένοις σώμασι χκαταποντίσῃ. Γῆν φαγῇ. 
"Ey0pzv θήσω ἀνὰ μέσον σου xe τῆς γυναιχός. Τὴν 


φιλίαν εἰς ἔχθραν μετέστησε, χαὶ νόμος ἐγένετο ὃ p 


λόγος. Καὶ τὰ μὲν ἄλλα θηρία σπεύδουσιν οἵ ἄνθρωποι 
ἡμερῶσαι" ὄφιν δὲ ἐάν τις ἴδῃ, σφαδάζει. Μένει γὰρ 
6 ὅρος: ἔχθραν θήσω ἀνὰ μέσον σου. Κἂν ἐν οἰχίᾳ 
ἴδῃ, φονεῦσαι θέλει" x&v ἐν ὁδῷ ἴδῃ, μαίνεται φο- 
νεῦσαι. Νύσσει γὰρ αὐτὸν 6 ἀρχαῖος λόγος. Μυρίας 
ἐὰν δῷ πληγὰς τῷ ὄφει, ἐὰν ἴδη τὴν χεφαλὴν μὴ 
τρωθεῖσαν, εὐθέως παρεγγυᾶται τῷ ἐφεστῶτι" τὴν 
χεφαλὴν οὖχ ἔπληξας τοῦ ὄφεως, χατὰ τῆς χεφαλῆς 
χροῦσον" ἐπειδὴ ὁ Θεὸς εἶπεν, Αὐτός σου τηρήσει 
"Ἢ 


* | Fort. διὰ τὸν δ. 


auctor quanta patiatur ? Animadverte igitur. Huic 
rei affinia in evangelio deprehendis. Quemadmo- 
dum enim in visibili serpente loquentem una cum 
60 qui videbatur condemnavit, sic et in evangelio 
cum dzmones Christum rogarent, ne mitterentur 


in abyssum, dicerentque, Permitte nobis in por- χες. 9. 5,. 


cos ingredi : permisit ingredi, ut invisibiles illos 32. 
cum visibilibus corporibus submergeret. Terram 
comedes. Inimicitias ponam inter te et mulie- 
rem. Amicitiam in odium mutavit, et sermoin le- 
gem versus est. Alias quippe bestias student homi- 
nes cicures reddere: serpentem vero si quis viderit, 
statim concitatur, Manet quippe decretum : Zni- 
micitias ponam inter te. Etiamsi domi viderit, 
necare cupit. Si in via viderit, furore ad occiden- 
dum fertur. Stimulat eum vetus sententia. Si sex- 
centas plagas serpenti intulerit, videatque caput 
non vulneratum, statim monet : Caput serpentis 
non percussisti, caput feri ; quoniam Deus dicit : 
Ipse observabit caput tuum, et tu obsereabis 


592 


ejus calcaneum. Quid hoc sibi vult? Non dicit, 
Faciam ut homo a czteris tuis membris feriendis 


SEVERIANI 


χεφαλὴν, καὶ σὺ τηρήσεις αὐτοῦ πτέρναν. Τί δὲ τοῦτό 
ἐστιν; Οὐ λέγει, ὅτι ποιήσω τὸν ἄνθρωπον κατὰ τῶν 


abstineat, solumque caput ezdat. Utitur enim C ἄλλων τοῦ σώματός σου μελῶν μὴ χαταχρῆσθαι 


homo plagis in omnia serpentis membra, ut ubi- 
cumque percusserit, totum ulciscatur. Id. porro 
quod a Domino serpenti dictum est, Zu obser- 
vabis calcaneum ejus, non significat, ipsi con- 
cessum esse ut calcaneum adoriatur : invadit enim 
quandoque serpens dormientes, ventrem non raro 
occupat, immittit venenum, manibus ac reliquis 
membris morsus infigit, atque in quodvis mem- 
brum incidat, illad damno afficit ; verum senten- 
tie mens talis est : Non ultra, inquit, serpens 
libere homini insidiabitur ; sed intus manens tan- 
to hominum terrore efficieris, ut in cavernis lati- 
tans, vix ex foraminibus formidolosus respiciens, 
hominum transitus tantum observes, ut citra pe- 
riculum exeas. Homo autem, inquit, libere ambu- 
labit, capüt tuum in foraminibus observans, tam- 
quam inimici latitantis, non amici specie loquen- 


/ ds. 


Gen. 3. 16. 


Gen. 1, 28. 


Rom. t1. 


29. 


2. Cor. 7. 
10. 


Isai, 30.15. 


9. Sed quia tempus urget, orationem complea- 
mus. Interrogavit eam qua decepta fuerat : transit 
ad deceptorem. Sententia a radice orsa est, nempe 
a seductore. Deinde ad. deceptam venit et minas 
intentat. Prima vox ad serpentem dicta fuit, Ma- 
ledictus. Et dixit Deus mulieri : Multiplicans 
mulüplicabo dolores tuos et gemitus iuos. 
Non maledicit, ne pariat, quia jam prius benedi- 
xerat: nam cum formavit eos, ait : Et benedixit 
eos Deus dicens, Crescite et multiplicamini, et 
replete terram. Dicit vero Paulus, Sine peniten- 
tia sunt dona Dei. Non ergo maledicit quos be- 


D 


πληγῇ, μόνην δὲ χολάζειν τὴν χεφαλήν. Κέχρηται 
γὰρ δ᾽ ἄνθρωπος xal ταῖς χατὰ πάντων τῶν μελῶν 
ἐπὶ τὸν ὄφιν πληγαῖς, ὡς ὅθεν ἂν πλήξῃ, τὸ πᾶν 
τιμωρούμενος. Καὶ τὸ πρὸς τὸν ὄφιν δὲ παρὰ τοῦ 
Δεσπότου ῥηθὲν, ὅτι Σὺ αὐτοῦ τηρήσεις πτέρναν, οὐ 
τοῦτο χηρύττει τὸ χατὰ τῆς πτέρνης δεδόσθαι τοῖς . 
ὄφεσιν ἔφοδον" ἐπέρχεται γὰρ ἔσθ᾽ ὅτε xol xaücó- 
δουσιν, ἐπιλαμβάνεται γαστρὸς πολλάκις, ἐνίησιν ἰὸν, 
καὶ χερσὶ προσάγει καὶ τοῖς λοιποῖς μέλεσι δήγματα" 
καὶ ὅλως οὐδὲν αὐτῶν τῶν ἀνθρωπίνων μελῶν ἐμπεσὸν 
ἀχείρωτον μένει" ἀλλ᾽ ἣ τῆς ἀποφάσεως διάνοια τοιαύ- 
τη οὐχ ἔτι, φησὶ, πρὸς ἐπιδουλὴν ἀνθρώπου ὃ ὄφις παῤ- 
δησιάσεται, ἀλλ᾽ εἴσω μένων; τοσοῦτον ἕξεις τῶν ἀνθρώ- 
πὼν τὸν φόδον, ὥστε φωλεοῖς ἐγχαταχρύπτειν σαυτὸν, 
xal μόλις ἐξ ὀπῶν μετὰ φόδου προχύπτειν, τὰς τῶν ἀν- 
θρώπων παρόδους [kóvov τηροῦντα πρὸς ἀκίνδυνον πρό- 
οδον. Ὃ δὲ ἄνθρωπος, φησὶν, ἐν ἀδείᾳ περιπατήσει, τῆς 
σαυτοῦ χεφαλῆς ἐν φωλεοῖς τηρουμένης, ὡς ἐχθροῦ χρυ- 
πτομένου, οὐ φθεγγομένης πρὸς αὐτὸν, ὡς πρὸς φίλον. 
Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ὃ χαιρὸς ἐπείγει, πληρώσωμεν χαὶ 
ἡμεῖς τὸν λόγον. ρώτησε τὴν ἀπατηθεῖσαν, μετα- 
βαίνει ἐπὶ τὸν ἀπατήσαντα. Ἢ ἀπόφασις λοιπὸν ἀπὸ 
τῆς ῥίζης ἤρξατο τοῦ ἀπατήσαντος. Εἶτα ἦλθεν ἐπὶ 
τὴν ἀπατηθεῖσαν, xol ἀπειλεῖ. Ἢ πρώτη φωνὴ πρὸς 
τὸν ὄφιν, Ἐπικατάρατος. Καὶ εἶπεν ὃ Θεὸς τῇ γυ- 
γαικί - πληθύνων πληθυνῶ τὰς λύπας cou xol τοὺς 
στεναγμούς σου. Οὐ χαταρᾶται, ἵνα μὴ τίχτη, ἐπειδὴ 
προφθάσας εὐλόγησεν " ὅτε γὰρ ἔπλασεν αὐτοὺς, λέ-- 
qiu Καὶ εὐλόγησεν αὐτοὺς 6 Θεὸς λέγων, αὐξάνεσθε 
xol πληθύνεσθε, xal πληρώσατε τὴν γῆν. Λέγει δὲ 
Παῦλος, ᾿Αμεταμέλητα τὰ χαρίσματα τοῦ Θεοῦ. Οὐ 


nedixerat : sed quid? Stupendum remedium vul- y, καταρᾶται οὖν oc εὐλόγησεν " ἀλλὰ τί; Ξένον φάρμα- 
neri adhibet, dolores et gemitum. Genus senten- A xov προσάγει τῷ τραύματι, λύπας καὶ στεναγμόν. Σχῇ- 


tim est, que percutiat, sed delicti solutionem 
promittat. Multiplicans, inquit, multiplicabo 
dolores tuos, et gemitum tuum. Pcnitentia re- 
media. Animum adhibe. Quemadmodum medici 
codem remedio mordent et leniunt; itemque fer- 
rum eadem sectione eodemque dolore salutem 
prestat: sic Deus peccanti mulieri duo. dat poe- 
nitentiz viatica, dolorem οἱ gemitum. Quid juvat 
dolor οἱ tristitia? Audi Paulum dicentem : Que 
secundum Deum. est tristitia poenitentiam in 
salutem stabilem operatur. Et quid operatur 


gemitus? Audi Isaiam :. Cum aversus ingemue- P 


ris, tunc saleus eris. Multiplicans multipli- 
cabo tristilias tuas et. gemitum tuum. "Vristi- 
lia exteriorem vultum deformat ac tristem rcd- 


μά ἐστιν ἀποφάσεως πληττούσης, λύσιν δὲ τοῦ πταί- 
σματος ἐπαγγελλόμενον. Πληθύνων, φησὶ, πληθυνῶ 
τὰς λύπας σου καὶ τὸν στεναγμόν σου. Φάρμαχα μετα- 
νοίας. Πρόσεχε. Ὥσπερ οἱ ἰατροὶ ἐν τῷ αὐτῷ φαρμάχῳ 
χαὶ στύφουσι xat θεραπεύουσι ἣ αὐτὴ τομὴ καὶ τὸ αὐτὸ 
σιδήριον xol ἣ αὐτὴ ὀδύνη μετὰ τῆς τομῆς σωτηρίαν 
γεννᾷ οὕτως ὃ Θεὸς δίδωσι δύο ἐφόδια μετανοίας τῇ 
ἁμαρτησάσῃ, λύπην χαὶ στεναγμόν. "TC ὠφελεῖ λύπη ; 


Ἄχουε Παύλου λέγοντος: *H γὰρ κατὰ Θεὸν λύπη μετά 
νοιαν εἰς σωτηρίαν ἀμεταμέλητον χατεργάζεται. Καὶ 
τί ἐργάζεται στεναγμός ; Ἄχουε Ἡσαΐου - Ὅταν ἀπο- 


στραφεὶς στενάξης, τότε σωθήσῃ. Πληθύνων πληθυνῶ 


τὰς λύπας σου xo τὸν στεναγμόν σου. Ἢ λύπη ἀμορ- 


qoi τὸ ἔξω. πρόσωπον xol στυγνὸν ποιεῖ. Καρδίας εὐ- 
φραινομένης θάλλει πρόσωπον, ἐν δὲ λύπαις οὔσης σχυ- 


τ DE MUNDI CREATIONE, ORAT. VI. 595 ' 


ὑρωπάζει. ᾿Ἐπειδὴ εἶδεν 6 ὀφθαλμὸς τὸ δένδρον, καὶ 
ἐλογίσατο τῇ διανοία ἰσοθεΐαν, δίδωσιν 6 Θεὸς στενα- 
γμὸν τῇ καρδίᾳ, καὶ λύπην τῷ προσώπῳ, ἵνα δι᾿ ὧν 
ἥμαρτε κολασθῇ, xal ἵνα πείσῃ αὕτη Tj τιμωρία. 
μᾶλλον δὲ σωτηρία, τὴν γυναῖχα,, ὅτι οὖχ ἐψεύσατο 
* τὴν ἀρχαίαν εὐλογίαν. Εἰπὼν γὰρ αὐτοῖς, Πληρώσατε 


dit. Corde letante floret vultus; cum vero in P»o., v5. 
tristitiis versatur, mosius est. Quia oculus ar- ?'- 
borem viderat, zqualitatemque cum Deo ^mente 
cogitaverat, dat Deus cordi gemitum, vultuique 
tristitiam, ut per ea qua peccaverat puniatur, 

utque supplicium, imo salus ipsa, mulieri suadeat, 


τὴν γῆν, λέγει, "Ev λύπαις τέξη τέχνα, Τὸ μὲν «(- € Deum mon irritam fecisse priorem benedictionem. 


xtety οὖχ dato) * ἅπαξ γὰρ εὐλόγησα * ἀλλὰ ὀδυνήσεις 
ἐν πόνοις, ἐν ταραχαῖς. ᾿Εχείνη 5$ λύπη βαρυτάτη. 
Καὶ μαρτυρεῖ ὃ Σωτήρ * Ἧ γυνὴ, ὅταν τίχτη, λύπην 
ἔχει. Λυπεῖται τίκτουσα, μεριμνᾷ τρέφουσα - ἐὰν ἢ 
ὃ παῖς ἐν ἡλικίᾳ, μεριμνᾷ μὴ ἀνόητος ἦ " ἐὰν ἀπο- 
δημῆ, μὴ ἀποθάνῃ, μὴ νοσήσῃ, μὴ ὀδυνᾶται. Τοῦτο 
ὃ ἀνὴρ οὐχ ἔχει " χἂν γὰρ μεριμνήσῃ 6 πατὴρ; οὖχ 
οὕτως ὡς f μήτηρ, ἀλλὰ παραμυθεῖται ἑαυτὸν, λέγων " 
ἄνθρωπός ἐστιν, οἶδεν ἑαυτοῦ προστῆναι xxi οὗ με- 
ριμνᾷ. Διὰ τί; Ὅτι οὐχ ἤχουσεν αὖτός * "Ev λύπαις 


Nam cum dixisset, Replete terram, ait, In 

dolore paries filios. Partum non tollo : semel 

enim benedixi; sed paries in laboribus, in per- 
turbationibus. Gravissima hzc tristitia. Id. testa- 

tur Servator : Mulier, cum parit, tristitiam ha- Joan. 16. 
bet. "Fristatur cum parit, anxiaest dum nutrit; ubi ?' 
puer grandior est, veretur ne socors sit; si peregri- 

netur, metuit ne moriatur, nein morbo vel in ru- 

mna versetur. His vir non est obnoxius ; etsi enim 

pater sit sollicitus, non perinde tamen atque ma- 


τέξῃ τέκνα. Ξένον εἶδος δίχης * ἣ πεῖρα μάρτυς. Ὅταν y ter; sed seipsum consolatur dicens : Homo est, scit 


ὠδῖνες λάδωσι γυναῖχα, οὐδὲ ἐν αὐτοῖς τοῖς πόνοις 


ἀπαγορεύει τὸν ἄνδρα. Οὐ λέγει, εἴθε μὴ ἦν γάμος, 
εἴθε μὴ ἦν τεχνογονία. Οὐ συγχωρεῖ αὐτῇ 6 


Θεὸς οὔτε μετὰ τὴν πεῖραν μισῆσαν τὸν ἄνδρα “ 


ἀλλ᾽ οἶδε χαὶ τί ἔπαθε, καὶ τί ὑπέστη, χαὶ ἀγαπᾷ 
τὸν ἄνδρα. Διὰ τοῦτο, "Ev λύπαις τέξῃ τέχνα, 
xai πρὸς τὸν ἄνδρα σου ἣ ἀποστροφή σου, καὶ αὐτός 
cou χυριεύσει. ᾿Ἐπειδὴ ἄρτι χαχῶς ἐχυρίευσας, xai 
ἐγένετο δοῦλος τῆς σῆς αἱρέσεως, λύω τὴν ἀχολου- 
θίαν - αὐτὸς δεσποζέτω ὅ μὴ ἀπατηθείς. Διὰ τοῦτο 


sibi prospicere; neque anxius est. Quare? Quia non 
audivit ille: In doloribus paries filios. Insolitum 
poene genus : experientia testis est. Cum dolores par- 
tus mulierem invadunt, ne in ipsis quidem laboribus 
virum respicit. Non dicit, Utinam nuptiz non es- 
sent, utinam non esset liberorum procreatio. Non 
sinit Deus illam post talem experientiam odisse 
virum : at licet novit quid passa, quid experta sit, 
virum tamen diligit. Ideo, n doloribus paries c, 3. 16; 
filios, et ad virum tuum conversio tua, et ipse 


Παῦλος λέγει " Γυναικὶ δὲ διδάσχειν οὖχ ἐπιτρέπω, E, dominabitur tui. Quia jam male imperasti, et 


οὐδὲ αὐθεντεῖν ἀνδρός. ΚΚαχῶς γὰρ πρῶτον ἐδίδαξεν 
. ἐν παραδείσῳ. Οὐδὲ αὐθεντεῖν ἀνδρός. Καχῶς γὰρ 
ηὐθέντησεν. Ἄρα οὖν χατὰ ταύτην τὴν ἔννοιαν παραι- 
νεῖ ὃ Παῦλος μὴ διδάσχειν γυναῖκα, διὰ τὰ ἐν παρα- 
δείσῳ γινόμενα. " Μὴ ἡμεῖς σοφιζώμεθα, ἄχουε αὐτοῦ - 
Γυναιχὶ δὲ διδάσχειν οὖκ ἐπιτρέπω, οὐδὲ αὐθεντεῖν 
ἀνδρός. Καὶ ἵνα δείξη ὅτι διὰ τὰ πρῶτα, ἐπάγει AD. 
γὰρ οὖκ ἠπατήθη, ἢ δὲ γυνὴ ἀπατηθεῖσα ἐν παρα- 
6άσει γέγονε. 


Τί οὖν ; ὑποδέδληται τῇ καταδίκῃ τὸ τῶν γυναι- 
xi) γένος, xax μένει ἐν λύπαις, καὶ οὐ λύεται 6 δε- 


σμός; Ἦλθεν 6 Χριστὸς 6 λύων τὸν δεσμόν * ἀπήντη- 


voluntatis tuz servus affectus est, ordinem solvo : 
ipse dominus sit, qui non est deceptus. Ideo Pau- 
lus ait : Mulieri autem. docere non permitto, x. Tim. ». 
neque dominari in. virum. Nam male primum '* 
docuit in paradiso. /Veque dominari in virum : 
male enim dominata est. Hoc ergo sensu jubet 
Paulus mulierem non docere, ob ea que in para- 
diso evenerant: nec nos sophismate utimur. Audi 
cum : Mulieri autem docere non permitto, ne- 
que dominari in virum. Et ut ostendat se, ideo 
id statuere, subdit : dam enim non est sedu- tuia. v. i4. 
ctus, mulier vero seducta est in prevaricatione. 
10. Quid igitur? damnationi obnoxius est mu- 
lieris sexus, manetque in doloribus, nec vincu- 
lumsolvitur? Venit Christus quivineulum solvit : 


σὲν f χυριοτόχος ὑπὲρ τοῦ γένους ἀπολογουμένη, fA occurrit ea quz Dominum peperit, sexui patroci- 


ἁγία παρθένος ἀντὶ τῆς παρθένου * παρθένος γὰρ ἦν 
χαὶ ἡ Εὔα ὅτε ἥμαρτεν “ ἔλυσε τὴν λύπην xo τὸν 
στεναγμὸν τῆς χαταδεδιχασμένης. Ὥσπερ γὰρ ἐάν 
τις χληθῇ εἰς τὰ βασίλεια, σπουδάζει τοὺς ἰδίους τι- 


« [ Combefis. de suo τὴν πρώτην £23.] em 
b ( Combefis, de suo οὐχ ἡμεῖς σοριξόμεθα : vertens: 


nans, sancta Virgo pro virgine; nam virgo erat ΜΕ - 
* . o pr qIr- 

Eva cum peccavit; damnatz dolorem solvit, atque e Eva in- 

gemitum. Sicut enim si quis in regiam vocetur, tercedit. 


suos honoribus augere studet, ac, si in angustia 


non nos cavillamur.] 


594 

fuerint, liberare : sic sancta; Virgo in regiam vo- 

cata, ut. divinze generationi ministraret, insolito 

donata partu, hanc primam gratiam petit, imo ac- 

cipit. Quia non decebat culpz obnoxiam feminam 
innoxium gignere, venit is qui primo Eyze tristi- 

liam per gaudium solvit. Venit angelus Virgini 

Luc. 1.28. dicens : ve gratia plena. Tum per J4pe seu 
Gaude illud, tristitie vinculum solvit. 44pe ; ve- 

nit is qui solvit tristitiam. /Zve gratia plena, quia 

hactenus maledicto obnoxia. Hic Dei gratiamanim- 

adverte. 4ee gratia plena, Dominus tecum. 

Quia cumilla serpens in tristitia, gaude, quia tecum 

est Deus. Ac vide angeli vocem, quomodo totam 

Christi dispensationem explicat. 4/ve gratia ple- 

na. Quia illa duplicem maledictionem accepit, 
tristitiam et gemitum partus, inducit partum, qui 

ILid.v. 31.s0lvat priorem illum partum. Ecce concipies in 
utero, et paries filium, et vocabis nomen ejus 

Math, τ. Jesum, Ipse enim salvum. faciet populum 
P suum a peccatis eorum. Patrum tuorum peccata 
solvit qui ex te fructus oritur. Jam mutata res est. 
Hactenus qui Evam audiebant, miseram pradi- 
cabant: Vze misere : quantam gloriam amisit ! 
Maria quo- V&€. misere: quanta passa est! Maria quotidie 
ns — omnium. voce audit, Beata : sane plena Spiritu san- 
τος eto. Ac demum vaticinans Virgo audi quid dicat : 

Luc. τ. 68. Benedictus Dominus Deus Israel, quia respe- 
e€48. — cwithumilitatenancillesue:exhocenim beatam 
me dicent omnes generationes. Ut ostendat se 
personam Eve gestare, Me ad hoc usque tempüs, 

inquit, contumelie habitam, ex tum beatam di- 

cent omnes generationes. Et quid, inquies, illi 

prodest, cum non audiat? At revera audit, quod 


, 


b 


C 


D 


sit in splendido loco, in regione vivorum, mater : 


salutis, fons lucis, qua el sensu et mente percipi- 
tur; sensu propter carnem, mente propter divini- 
tatem. Sic itaque prorsus beata predicatur. Imo 
etiam dum viveret in carne, beata przdicabatur : 
audivit enim beatitudinem illam cum adhuc in 
carne esset. Illa primo vidit, ac deinde ex arbore 
gustavit; hzc primo dixit, et tunc beatitudinem 
Luc.11,27. àudiyit. Cum enim Salvator doceret, Extollens 
vocem quedam mulier de turba, cunctis audien- 
tibus, dicit illi : Beatus venter, qui te portavit, 
et ubera qua suxisti. Caterum in Adamo implevit 
Deus sententiam, imo vero penitentie medelam, 
Gil 17, altque : Quia audisti vocem uxoris tue, et com- 
edisti de ligno, ex quo preceperam tibi necom- 
ederes, maledicta terra in operibus tuis. Rur- 
sus qui benedictus fuerat, maledictionem non susci- 


E 


SEVERIANI 


μῆσαι, χἂν ὦσιν ἐν ἀνάγχῃ,, ἀπολῦσαι " οὕτω χλη- 
θεῖσα fj ἁγία παρθένος εἰς τὰ βασίλεια ὑπηρετήσα- 
σθαι τῇ θείᾳ γεννήσει, ἐλθοῦσα εἰς ξένας ὠδῖνας ταύτην 
πρώτην αἰτεῖ χάριν, μᾶλλον δὲ λὰμθάνει. Ἐπειδὴ 
οὖχ ἔπρεπε τὴν χατάδιχον γυναῖχα γεννῆσαι τὸν ἀνεύ- 
θυνον, ἔρχεται 6 λύων πρῶτον τῆς Εὔας τὴν λύπην 
διὰ χαρᾶς. ΓἜρχεται ὁ ἄγγελος λέγων τῇ παρθένῳ, 
Χαῖρε χεχαριτωμένη. Εἶτα διὰ τοῦ Χαῖρε λύει τὸν 
δεσμὸν τῆς λύπης. Χαῖρε - ἦλθεν 6 λύων τὴν λύπην. 
Χαῖρε κεχαριτωμένη" ἐπειδὴ ἕως νῦν χεχατηραμένη. 

δὲ πρόσεχε τῇ τοῦ Θεοῦ χάριτι. Χαῖρε χεχαριτω- 
μένη" ὃ Κύριος μετὰ σοῦ. ᾿Επειδὴ. μετ᾽ ἐχείνης ὅ 
ὄφις ἐν λύπῃ, χαῖρε, ἐπειδὴ μετὰ σοῦ ὃ Θεός. Καὶ 
βλέπε τὴν φωνὴν τοῦ ἀγγέλου, πῶς ὅλην ἑρμηνεύει 
τοῦ Χριστοῦ τὴν οἰκονομίαν. Χαῖρε χεχαριτωμένη. 
᾿Ἐπειδὴ ἐχείνη διπλὴν ἔλαδε χατάραν, τὴν λύπην καὶ 
τὸν στεναγμὸν τὸν ἐπὶ τῶν ὠδίνων, εἰσάγει τὸν τοχε- 
τὸν τὸν λύοντα ἐχεῖνον τὸν τόχον. ᾿Ιδοὺ συλλήψη ἐν 
γαστρὶ, xol τέξῃ υἱὸν, χαὶ χαλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ 
ἸΙησοῦν. Αὐτὸς γὰρ σώσει τὸν λαὸν αὐτοῦ ἀπὸ τῶν 
ἁμαρτιῶν αὐτῶν. Τὰς ἁμαρτίας τῶν σῶν πατέρων 
λύει ὃ ἐκ σοῦ βλαστάνων καρπός. Λοιπὸν μετεδλήθη 
τὸ πρᾶγμα. Τὴν Εὔαν ἕως σήμερον οἱ ἀχούοντες ταλα- 
νίζουσιν * οὐαὶ τῇ ἀθλίᾳ, οἵας δόξης ἐξέπεσεν οὐαὶ 
τῇ ἀθλίᾳ, τί ἔπαθεν. Ἢ Μαρία xa0' ἑκάστην ἡμέραν 
ἀχούει παρὰ πάντων μαχαρία,, ἀμέλει πλησθεῖσα 
Πνεύματος ἁγίου. Καὶ αὕτη fj παρθένος λοιπὸν προ- 
φητεύσασα ἄχουσον τί λέγει - Εὐλογητὸς Κύριος 6 
Θεὸς τοῦ Ἰσραὴλ, ὅτι ἐπεσχέψατο τὴν ταπείνωσιν 
τῆς δούλης αὐτοῦ * ἀπὸ γὰρ τοῦ νῦν μαχαριοῦσί με 
πᾶσαι αἵ γενεαί. Ἵνα δείξῃ ὅτι τὸ πρόσωπον τῆς Εὔας 
φέρει, ἕως νῦν, φησὶν, ὑδριζομένην, ἀπὸ τοῦ νῦν μα-- 
καριοῦσί με πᾶσαι αἱ γενεαί. Καὶ τί, φησὶν, ὠφελεῖ-- 
ται μὴ ἀχούουσα; Μάλιστα μὲν οὖν ἀχούει, ἐχ τοῦ ἐν 
τόπῳ φωτεινῷ, ἐν χώρᾳ ζώντων εἶναι, ἢ μήτηρ τῆς 
σωτηρίας, ἣ πηγὴ τοῦ αἰσθητοῦ φωτός " αἰσθητοῦ διὰ 
τὴν σάρχα, νοητοῦ διὰ τὴν θεότητα. Οὕτως οὖν δι᾽ 
ὅλου μαχαρίζεται. ᾿Αλλὰ χαὶ ὡς ἔτι ἔζη ἐν σαρχὶ, 
ἐμαχαρίζετο " ἤκουσε γὰρ τοῦ μαχαρισμοῦ ἔτι ἐν σαρχὶ 
οὖσα. ᾿Ἐχείνη πρῶτον εἶδε, χαὶ τότε ἐγεύσατο τοῦ δέν- 
δρου * αὕτη πρῶτον εἶπε, χαὶ τότε ἤχουσε τοῦ μαχα- 
ρισμοῦ. “Ὅτε γὰρ ὅ Σωτὴρ ἐδίδασκεν, Ἐπῆρε γυνή 
τις φωνὴν ix τοῦ ὄχλου, καὶ λέγει αὐτῷ, πάντων 
ἀχούοντων * Μαχαρία ἣ χοιλία f, βαστάσασά σε, xal 
μαστοὶ, obc ἐθήλασας. Ἀλλ᾽ ἐπὶ τὸν Ἀδὰμ ἐπλήρωσεν 
ὃ Θεὸς τὴν ἀπόφασιν, μᾶλλον δὲ τὴν ἴασιν τῆς μετα- 
νοίας, xai λέγει - Ὅτι ἤχουσας τῆς φωνῆς τῆς γυναι- 
χκός σου, xal ἔφαγες ἀπὸ τοῦ ξύλου, οὗ ἐνετειλάμην 
σοι μὴ φαγεῖν, ἐπικατάρατος ἣ γῆ ἐν τοῖς ἔργοις σου. 
Πάλιν ὃ εὐλογημένος οὐ λαμδάνει τὴν χατάραν, ἀλλ᾽ 


pit, βοά τουγὰ, Alius peccavit, alia ceditur. Ut Eve to ἦ 17. Ἄλλος ἥμαρτε, xol ἄλλη τύπτεται. Ὥσπερ ἣ 
maledictio : imo potius emendatio; non enim ma- A τῆς Εὔας κατάρα" μᾶλλον δὲ ἢ ἐπιτίμησις (οὗ γὰρ 


«^ DE MUNDI CREATIONE, ORAT. VI. 


ἦν χατάρα, ἀλλὰ διόρθωσις )" ὥσπερ ἣ ἐπιτίμησις 
τῆς Εὔας, "Ev λύπαις τέξῃ (χαὶ γὰρ πᾶσα γυνὴ ἐν 
λύπαις τίκτει), ἔμεινεν ἕως ἄρτι’ οὕτω καὶ τοῦ Ἀδάμ" 
᾿Επικατάρατος ἣ γῆ ἐν τοῖς ἔργοις σου. Ἡμῶν παρά- 
νομα τὰ ἔργα, καὶ ἣ γῆ μαστίζεται. Ἡμεῖς ἅμαρ- 
τάνομεν, xo f v7, δέχεται τὴν κατάραν. Φείδεται ὃ 
Θεὸς τοῦ πλάσματος, ὡς εὐγενοῦς παιδὸς, χαὶ τύ-- 
πτει τὴν γῆν ὡς παιδαγωγόν. ᾿Επικατάρατος ἣ γῆ ἐν 
τοῖς ἔργοις σου. M3 τῇ φύσει πρόσεχε, ἀλλὰ τῇ τοῦ 


Θεοῦ χάριτι. Οὐχ εἶπεν, ᾿Επικατάρατος ἣ γῆ " ἐπεὶ, 


ἔμενε κεχατηραμένη, καὶ καρπὸν οὐκ ἔφερεν * ὥσπερ 
εἶπε τῇ συχῇ, Μηκέτι ἐκ σοῦ χαρπὸς ἐξέλθη, xol 
ἐξηράνθη - οὕτως εἶχε γενέσθαι καὶ "ἡ γῆ * ἀλλὰ λέ- 
γει) "Ev τοῖς ἔργοις σου. Ὅταν ἁμάρτω, τύπτεται ἣ 
Y5 * ὅτε εὐοδοῦμαι, εὐλογεῖ αὐτήν. Καὶ βλέπε τὸ θαυ- 
μαστόν. Ὅτε ἔχτισεν 6 Θεὸς τὴν γῆν, τὴν θάλασσαν, 
τὰ πετεινὰ, τὰ ἑρπετὰ, τὰ θηρία, τὸν ἄνθρωπον, 
πάντα εὐλόγησε. τοὺς χαρποὺς oUx εὐλόγησεν, ἐπειδὴ 
ἤδει ὅτι φυλάττεται τῇ γῇ αὕτη ἣ τιμωρία, ἵνα 
ἁμαρτανόντων τῶν ἀνθρώπων δέξηται ἀφορίαν, καὶ 
διχαιοπραγούντων δέξηται εὐφορίαν. Οὐχ εὐλόγησε 
τοὺς χαρπούς - ἀμεταμέλητον γὰρ ἦν τὸ χάρισμα. 
᾿Αχάνθας χαὶ τριδόλους ἀνατελεῖ σοι. Κατεφρόνησας, 
φησὶ, τῶν μεγάλων" τύπτου ὑπὸ τῶν μικρῶν. Βλέπε 
πῶς xal αἵ παιδεῖαι σύμμετροι. Ἄχανθα ἀναιρεῖν o0 
δύναται * " αἱμάξαι δύναται. Καὶ φάγεται τὴν γῆν ἐν 
λύπαις. ᾿Εχείνη τίκτει ἐν λύπαις " σὺ φάγε ἐν λύπαις. 
Ἧ γὰρ ἀρχαία ἀπόφασις μένει ἕως ἄρτι. Καὶ βλέπε 
μοι πλούσιον, πένητα, ἄρχοντα , μέγαν, εἰ ἔστιν αὖ- 
τοῦ τὸν βίον ἄλυπον εὑρεῖν, ἢ ἀμέριμνον. Διὰ τί; Διὰ 
τὸ, Ἔν ἱδρῶτι τοῦ προσώπου σου φαγῇ τὸν ἄρτον 
σου. Οὐχ ἠθέλησας μετὰ ἀνέσεως " ἐν ἱδρῶτι φάγε. 
Οὐ κολάζει αὐτὸν λιμῷ, ἀλλ᾽ ὑποθάλλει P τιμωρίᾳ 
καὶ πόνῳ. Λοιπὸν σὺ, 6 πιστὸς, ἐχεῖνο λόγισαι. Εἰ ὃ 
᾿Αδὰμ, ἄνευ ἱδρῶτος ἄρτον οὐχ ἐσθίει, ἡμεῖς ἄνευ xa- 
μάτων καὶ ἱδρώτων πῶς βασιλείαν οὐρανῶν λάδοιμεν; 
Ἕως, φησὶ, τοῦ ἀποστρέψαι σε εἰς γῆν, ἐξ ἧς ἐλή- 
φθης. Ὦ ἀποφάσεως, ὦ φόδου γέμοντος φιλανθρω- 
πίας, ὦ ἀπόφασις γέμουσα ἀναχλήσεως. Οὐδέπω 


ἐξώρισε, καὶ ἀνεχαλέσατο * οὐδέπω ἐξέθαλε, xol 


προσελάδετο. "Ew τοῦ ἀποστρέψαι σε εἰς τὴν γῆν, - 


ἐξ ἧς ἐλήφθης. Οὐχ εἶπεν, ἕως ἂν ἀφανισθῇς, ἕως ἂν 
λυθῆς, ἀλλ᾽, "Eee τοῦ ἀποστρέψαι εἰς τὴν γῆν, ἐξ 
ἧς ἔλήφθης " ἵνα ὑποθῇς σεαυτῷ τὴν ἐλπίδα τῆς ἀνα- 
στάσεως. Πέμπω σε ἐχεῖ, ὅθεν σε ἔλαθον * ὡς ἔλαθόν σε 
τότε, δύναμαι καὶ πάλιν σε λαθεῖν. Ὅτι γῆ εἶ, xo εἰς 
γῆν ἀπελεύσῃ. Οὐχ ἀφανισθήσῃ, ἀλλ᾽ ᾿Απελεύσῃ. Τὸ, 
᾿Απελεύσῃ, ᾿Επανελεύσῃ τινὲς ἡρμήνευσαν. Ὅσον 


* [Savil. iz. τῇ γῆν, quod recepit Combefis.] 
^ In Mss. ..£z: legebatur prioribus abrasis literis, 
Seusus autem postulat aut στίξαι, ant αἱμάξαι, vel quid 


595 


ledictio erat, sed emendatio: quemadmodum Eva 
correctio, Zn doloribus paries ( etenim omnis mu- 
lier in doloribus parit ), hactenus mansit : sic et 
Adami : Maledicta terra in operibus tuis. No- 
strum opera iniqua, et terra plectitur. Nos pecca- 
mus, et terra maledictionem accipit. Parcit Deus 
opificio, ut ingenuo filio, terram αἱ peedagogum 
plectit. . -Maledicta terra in operibus tuis. Ne 
consideres naturam, sed Dei gratiam. Non abso- 
lute dixit, Maledicta terra : nam maledicta man- 
sisset, et fructus non tulisset ; quemadmodum di- 
B xit ficui : Von ultra ex te exeat fructus, et exa- 
ruit: sic et in terra futurum erat; sed ait, In 
operibus tuis. Quando pecco, percutitur terra; 
quando recte incedo, illam benedicit. At vide 
rem miram. Quando creavit Deus terram, mare, 
volatilia, reptilia, bestias, hominem, omnia be- 
edixit : fructus vero non. benedixit, quod nem- 
pe sciret hanc terrz servatam esse poenam, ut pec- 
cantibus hominibus sterilitate plecteretur, et probe 
agentibus, fertilitatem acciperet. Non benedixit 
fructibus : donum enim erat sine penitentia. Spi- 
nas et tribulos producet tibi. Magna, inquit, de- 
C spexisti; minoribus plectaris. Vide quam mode- 
rata sint castigationes, Spina occidere nequit ; 
cruentare potest. Et comedet terram in dolori- 
bus. Illa: parit in doloribus; tu comede in dolori- 
bus. Nam vetus illa sententia hactenus manet. Et 
vide mihi divitem, pauperem, principem, ma- 
gnum, num vita ejus possit sine dolore et cura 


inveniri. Quare? Quoniam Zn. sudore vultus tui Gen. 3.19. 


vesceris pane tuo. Noluisti tranquille; in su- 

dore comede. Non punit illum fame, sed miseriae 

atque labori subjicit. Jam tu, fidelis, illud cogita. 
D Si Adam sine sudore panem non comedit, nos quo- 
modo sine laboribus sudoribusque regnum ca- 
lorum consequamur? Donec, inquit, revertaris 
in terram, de qua sumtus es. Ὁ sententiam ! 
o clementiam metu plenam ! o sententiam | con- 
solatione plenam * Nondum expulerat, et revoca- 
vit! nondum ejecerat, et resumsit | Donec rever- 
taris in. terram, de qua sumtus es. Non dixit, 
Donec delearis, donec dissolvaris; sed, Donec 
revertaris in terram, de qua sumtus es : ut tibi 
spem resurrectionis substituas. Illo te mitto, unde 
le accepi ; ut te tunc accepi, te rursus possum ac- 
E cipere, Quia terra es, et in terram ibis. Non de- 

leberis, sed. bis. Mlud, Zbís, quidam interpre- 


- 


simile. 
b Pro τιμωρίᾳ putat Savilius legendum ταλαιπωρίᾳ. 
[Recepit Combefis. ] 


^ 


Matth. 2t. 


19. 


* 


Psal.65.4. 


I 
3i 


» 


* i 
596 SEVERIANI . 


. tati sunt, Reverteris. Quantum igitur per facul- οὖν ἧκεν εἰς δύναμιν ἡμετέραν, τῇ χορηγίᾳ τοῦ ἁγίου 


tatem licuit, per gratiam sancti Spiritus, vobiseum Πνεύματος, διήλθομεν τὸν παράδεισον μεθ’ ὕμῶν, 
paradisum. percurrimus, regia monimenta legi- ἀνέγνωμεν τὰ ὑπομνήματα τὰ Bux, εἴδομεν τῶν 
mus, vidimus reos libertate donatos, Judicis cle- ὑπευθύνων τὴν ἐλευθερίαν; τοῦ δικαστοῦ τὴν φιλαν- 
mentiam ; qua utinam a Christo salutem consequa- s, θρωπίαν * δι ἧς δεξώμεθα xat τὴν παρὰ τοῦ Χριστοῦ 
mur, nt calestibus illis et sempiternis fruamur A σωτηρίαν, ἵνα xal τῶν ἐπουρανίων ἐχείνων xod αἴω- 
bonis, in Christo Jesu Domino nostro : quoniam νίων ἀπολαύσωμεν ἀγαθῶν, ἐν. Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ 
ipsi gloria et imperium, nune etsemper,et in Κυρίῳ ἡμῶν - ὅτι αὐτῷ fj δόξα καὶ τὸ κράτος, νῦν 


secula seculorum. Amen. xci ἀεὶ, καὶ εἷς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾿Αμήν. 


MONITUM 
AD HOMILIAM DE SERPENTE. 


Jacobus Sirmondus ad Ennodium T. 1 postrema Editionis, p. 1842, de hac homilia sic loquitur : 
« Severianus Gabalorum episcopus a serpente illo, quia symbolum erat crucis Christi, salutem, xai ἀπὸ 
τοῦ ἐπικαταράτου εὐλογίαν fluxisse ait in Orat. II e decem quas Chrysostomi nomine in lucem dedit Card. 
Sirletus. Sed Severiano hanc asserunt, quam dixi, Damascenus et Hadrianus papa, cum Synodo Pari- 
siensi.» Nihil itaque dubii relinquitur hanc homiliam esse Severiani, hominis certe non elinguis, sed 
cujus eloquentia, ut loquitur Savilius, ferrea dici possit. Inventione certe non caret ille : sed. persaepe 
accidit, ut. futilia inveniat et expromat. Dictio autem elegans non est; ut uno verbo dicam, stylus hu- 
jusce longissimz  homiliz sex homiliarum praecedentium stylo ita affinis est, ut non sit ovum ovo si- 
milius. 

Interpretationem Latinam novam adornavimus. 


^ 


Oratio de serpente, quem Moyses in cruce sus« ἃ Aóyoc* περὶ τοῦ χατὰ Μωῦσέως ὄφεως, ὃν ἐσταύρωσεν 
pendit in deserto, deque divina Trinitate. ἐν τῇ ἐρήμῳ * xa περὶ τῆς θείας Τριάδος. 


1. Heri sermonem instituimus contra hzreticos, Χθὲς ἡμῖν ὃ λόγος πρός τε τὴν αἱρετικὴν πάλην, 
et pro gloria Unigeniti concertavimus, non ut ar- χαὶ πρὸς τοὺς ὑπὲρ τῆς δόξης τοῦ Μονογενοῦς ἀγῶνας 
cana quadam in lucem proferremus,, sed ut gra- ἑαυτὸν ἐπιδέδωχεν, οὐχ ἵνα τὰ χεχρυμμένα γνωρίση, 
tiam ex animo profiteremur. Non enim ex verbis ἀλλ᾽ ἵνα τὴν χάριν εὐγνωμόνως ὁμολογήσῃ. Οὐ γὰρ 
nostris Christi gloria augetur, sed praclarisab eo ἐξ ὧν φθεγγόμεθα Χριστὸς μεγαλύνεται, ἀλλ᾽ ἐξ ὧν 
ornati muneribus, grato animo beneficium predi- ἐμεγαλύνθημεν, εὐγνωμόνως τὴν εὐεργεσίαν χηρύτ- 


'eamus. Absurdissimum enim esset, nos beneficiis τομεν. Καὶ yàp ἂν εἴη τῶν ἀτοπωτάτων, ἔργοις εὐπα- 


ornatos, silentio munerum vicem persolvere: ma- θοῦντας, ἀφωνίᾳ τὴν εὐεργεσίαν ἀμείψασθαι" καὶ μά- 
xime vero cum David, ut modo audistis, ita ju- λιστα τοῦ προφήτου Δαυὶδ παραχελευομένου, καὶ 
beat : Omnis terra adoret te, et psallat tibi, Β λέγοντος, ὡς ἀρτίως ἀχηχόατε: Πᾶσα ἣ γὴ προσχυ- 
Deum laudamus , non quod ipsi honorem affera- γνησάτωσάν cot, xc ψαλάτωσάν cot. Ὑμνοῦμεν τὸν 
ius, sed nobis ipsis honorem conciliemus. Glo- ^ bw, οὐ τιμὴν αὐτῷ περιτιθέντες, ἀλλὰ τιμὴν ἕξαυ- 
riam Deo referimus, non quam ipsi largiamur, τοῖς περιποιούμενοι. Δοξάζομεν τὸν Θεὸν, οὐχ ἐκείνῳ 
sed quam nobis immortalem conferamus: nam δόξαν χαριζόμενοι, ἀλλ᾽ ἑαυτοὺς τὴν ἀθάνατον δόξαν 


neg.». Éos,qui me glorificant, glorificabo; et qui con- ἐνδύοντες * Τοὺς γὰρ δοξάζοντάς με; φησὶ ; δοξάσω " 


^ Collata cum Codice Regio 1658. 


DE SERPENTE IIOMILIA. 


xa oi ἐξουθενοῦντές με ἐξουδενωθήσονται. ᾿Εδίδαξεν 
ὃ λόγος δι᾽ ὧν ἠγωνίσατο χατὰ δύναμιν, ὅτι τοὺς ὅρους 
τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ ὑπερθαίνειν οὐχ ἔξεστιν, οὖχ ἀν- 
θρώποις τοῖς ἐπὶ γῆς, οὐκ ἀγγέλοις τοῖς ἐν οὐρανοῖς ] 
οὐκ ἀρχαγγέλοις, οὐκ ἀρχαῖς, οὐ τοῖς XspouGt.,. οὐ 
τοῖς Σεραφίμ. “Καὶ μέμνησθε, εὖ οἶδ᾽ ὅτι, οἵ φιλομα- 
θεῖς τῶν ἀκροατῶν, ὅπως ἡμῖν ὃ περὶ τούτων διηνύσθη 
λόγος. Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ σήμερον, ἀδελφοὶ, αὖτός τε 6 βα- 


597 
temnunt me, contemnentur. Pro. vfrili nostra 
docuimus, non licere terminos gloriz Dei transi- 
lire, non hominibus, qui in terra degunt, non 
angelis qui in celis, non archangelis, non princi- 

C patibus, non Cherubinis, non Seraphinis. At me- 
ministis, ut bene novi, quotquot estis discendi 
cupidi auditores, qua ratione his de rebus in- 
stituta oratio ad exitum deducta sit. Sed quia 


σιλεὺς τῆς δόξης τὸν ἑαυτοῦ σταυρὸν προανεφώνησε , ;, hodie, fratres, ipse Rex gloriz crucem suam prz- 


xa 6 ἀπόστολος τῇ βασιλιχῇ φωνῇ τοῦ Σωτῆρος dxo- 
λουθήσας, τὸν περὶ τοῦ σταυροῦ λόγον ἐφιλοσόφησεν 
(6 μὲν γὰρ Κύριος ἔλεγε τοῖς μαθηταῖς * ᾿Ιδοὺ ἀνα- 
θαίνομεν εἰς Ἱεροσόλυμα, καὶ 6 ΥἹὸς τοῦ ἀνθρώπου 
παραδίδοται εἰς χεῖρας ἐχθρῶν " 6 δὲ Παῦλος [αλά- 
ταις ἐπιτιμῶν ἔγραφε - Τίς ὑμᾶς ἐδάσχανεν, οἷς κατ᾽ 
ὀφθαλμοὺς ᾿Ιησοῦς Χριστὸς προεγράφη ἐν ὑμῖν ἐσταυ- 
ρωμένος ; ), ἐπεὶ οὖν xa ἣ βασιλικὴ τοῦ Κυρίου 
φωνὴ, καὶ 4 τοῦ πιστοῦ θεράποντος διδασκαλία τοῖς 
βασιλικοῖς ἴχνεσιν ἠκολούθησεν - ἀναγκαῖον οἶμαι 
? τὴν σωτήριον "" xal ἡμᾶς χατὰ δύναμιν περὶ τοῦ 
χυριαχοῦ σταυροῦ τὰ εἰκότα φθέγξασθαι, οὐχ ἵνα τῆς 
ἀξίας ἐφικώμεθα, ἀλλ᾽ ἵνα τὴν κατὰ δύναμιν ὀφειλὴν 
ἀποτίσωμεν. Τί οὖν φησιν 6 Σωτήρ; ᾿Ιδοὺ ἀναδαίνο- 
μεν εἰς Ἱεροσόλυμα, καὶ 6 ΥἹὸς τοῦ ἀνθρώπου παρα- 
δίδοται. Προαγορεύει τὸ πάθος $ νικητὴς τοῦ θανά- 
που * προαναφωνεῖ τὸν σταυρὸν ὃ σταυρῷ τὸν θάνατον 
διαλύων * προαναφωνεῖ τὴν πάλην, ἵνα χηρύξη τὴν 
νίχην. Ἐνταῦθα πάλιν “σαυτὸν ἔνθες εἰς κατανόησιν 
τῆς δεσποτιχῆς φωνῆς. Ὅρα μεθ᾽ ὅσης αὐθεντίας φη- 
σίν * Ἰδοὺ ἀναθαίνομεν εἰς Ἱεροσόλυμα, καὶ 6 ΥἹὸς 
τοῦ ἀνθρώπου παραδίδοται εἰς τὸ σταυρωθῆναι. Ὃ 
ταῦτα προαναφωνῶν, ἐν αὐτῷ γενόμενος τῷ ἀγῶνι με- 
ταθάλλει τὴν ἀξίαν τῆς αὐθεντίας, καὶ ἀρνεῖται τὸ 
ἀξίωμα τῆς θεότητος αὐτοῦ, λέγων * Πάτερ, εἰ δυνα- 
τὸν, παρελθέτω ἀπ᾽ ἐμοῦ τὸ ποτήριον. Οὐχ δρᾷς τὴν 
διαφωνίαν ; Ἔννόει τὴν οἰκονομίαν. Ἀλλ᾽ εἰς τὸ προ- 
χείμενον ἐπανέλθωμεν. Λέγει τοῖς μαθηταῖς * ᾿Ιδοὺ 
ἀναθαίνομεν εἰς Ἱεροσόλυμα; καὶ ὃ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου 
παραδίδοται. Ὅρα πῶς ἠσφαλισμένῃ κέχρηται τῇ 
φωνῇ. Ὅπου πάθος χηρύττει, τὴν ἀνθρωπίνην ἐνδεί-- 
χνυται φύσιν. Ὁ ΥἹὸς τοῦ ἀνθρώπου παραδίδοται. 
Πάσχει γὰρ τὸ φαινόμενον σῶμα,, ζωοποιεῖ δὲ τὸ νοού- 
μενον τῆς θεότητος ἀξίωμα. Καὶ λύεται μὲν, ἀδελφοὶ, 
θανάτῳ τὸ σχῆμα τοῦ σώματος " ἐγείρει δὲ τὸ λυόμε- 
νον f, τοῦ ἐνοιχοῦντος δύναμις. Αὐτὸς ἦν Ó λυόμενος 
χατὰ τὸ σῶμα, αὐτὸς ἐγείρων τὸ λυόμενον κατὰ τὸ 
Πνεῦμα. Λύσατε qo, φησὶ, τὸν ναὸν τοῦτον, καὶ ἐν 
τρισὶν ἡμέραις ἐγερῶ αὖτόν. Ἰδοὺ ἀναδαίνομεν cis 
Ἱεροσόλυμα. Χριστῷ ἀχολουθοῦντας οὖχ ἔστιν οὐδα- 
μοῦ κατελθεῖν, ἀλλ᾽ ἀνιέναι διὰ παντός. Ἄλλως τε καὶ 


A nuntiavit, et apostolus regiam sequens Servatoris 
vocem, de cruce philosophatas est (nam Dominus 


discipulis dicebat : Ecce ascendimus Jerosoly- Matth. το. 


mam, et Filius hominis tradetur in manus ini- '* 
micorum; Paulus vero Galatas objurgans scri- 


psit : Quis vos fascinavit, quibus ante oculos Gui. 3. τ. 


Christus prascriptus est in vobis crucifixus ?), 
quoniam igitur et regia Domini vox, et fidelis 
servi doctrina, regiis insistunt vestigiis, operc 
pretium existimo, nos etiam pro virili de domi- 
B nica cruce consentanea loqui, non ut dignitatem 
illam attingamus ; sed ut pro virili nostra debi- 
tum persolvamus. Quid igitur ait Servator? Ecce 
ascendimus Jerosolymam, et Filius hominis 
tradetur. Pradicit passionem victor mortis; eru- 
cem prenuntiat, qui cruce mortem dissolvit : 
certamen pronuntiat, ut victoriam praedicet. Hic 
rursus ad intelligendam Domini vocem animum 
converte. Vide quanta cum auctoritate dicat: Ecce 
ascendimus Jerosolymam , et Filius hominis 
tradetur, ut crücifigatur. Qui hec predicit, in 
ipso certamine jam constitutus dignitatem aucto- 
€ ritatis mutat, negatque dignitatem divinitatis suze 


dicens: Pater, si possibile est, transeat a me Atauh. »6. 


calix iste. Annon repugnantiam animadvertis? ?9: 
Incarnationem cogita. Sed. ad propositum redea- 
mus. Discipulis ait: Ecce ascendimus Jerosoly- 
mam, et Filius hominis tradetur. Vide quam 
caute loquatur. Cum passionem predicat , huma- 
nam ostendit naturam, Filius hominis tradetur. 
Etenim corpus visibile patitur, divinitatis vero 
' dignitas, que intelligendo percipitur, vitam af- 
fert. Et figura quidem corporis, fratres, morte 
D solvitur; virtus autem inhabitantis id quod solu- 
tum erat excitat. Ipse erat qui corpore solveba- 
tur,et qui secundum Spiritum quod solutum erat 


excitabat. Nam ait, Solvite templum hoc, et in Joan. 2.19. 


"tribus diebus excitabo illud. Ecce ascendimus 
Jerosoly mam. Christum sequentium non est um- 
quam descendere, sed. ascendere perpetuo. Alio- 
quin vero via Jerichunte Jerosolymam acclivis 


^ Locus imperfectus etiam in Manuscriptis, Forte addendum ἀκούσαντας φωνήν, vel quid simile. 


TOM, VI. 


39 


Gal. 3. 13. Scrip 


598 j 
erat, modo sensibili loquendo, et intelligendi 
modo. passio ad ascensum resurrectionis ducebat. 
Adamum enim in infernum delapsum in clum 
revocabat, et humi jacentem imaginem in sublime E 
: efferebat. /Zscendimus Jerosolymam. Ubi Deus, 
ibi et virtutis ascensus; ubi malitia, ibi iniquitatis 
descensus. Ideo. David de iis qui secundum virtu- 


?s41.83.5. tem vivunt ait : Beati omnes, qui habitant in 


domo tua; in secula seculorum laudabunt te. 
Beatus vir cujus est auxilium abs te : ascen- 
siones tue in corde ejus. 4scensiones tuc, hoc 
est, pize ille et in altum evectz ratiocinationes, 
quz in sublime agunt eos, qui recte de Deo cogi- 


SEVERIANI 


αἰσθητῶς ἣ ὁδὸς ἀπὸ Ἱεριχὼ εἰς Ἱεροσόλυμα ἄνοδον ' 
εἶχε, καὶ νοητῶς τὸ πάθος ἐπὶ τὴν ἄνοδον τῆς ἀνα- 
στάσεως ἔφερεν. ᾿Αδὰμ. γὰρ τὸν εἰς ἅδου πεσόντα εἰς 
οὐρανὸν ἀνεχαλεῖτο, xol τὴν χαμαὶ χειμένην εἰκόνα 
εἰς ὕψος ἀνήγαγεν. ᾿Αναδαίνομεν εἰς “Ἱεροσόλυμα. 
Ὅπου Θεὸς, ἐκεῖ ἀρετῆς ἀνάθασις - ὅπου χαχία ; 
ἐχεῖ παρανομίας κατάδασις. Διὰ τοῦτο περὶ μὲν τῶν 
χατ᾽ ἀρετὴν πολιτευομένων φησὶν 6 Δαυίδ - Μαχάριοι 
πάντες οἱ χατοιχοῦντες ἐν τῷ οἴκῳ σου * εἰς τοὺς αἰῶ- 
νας τῶν αἰώνων αἰνέσουσί σε. Ναχάριος ἀνὴρ, οὗ ἔστιν 
ἀντίληψις αὐτῷ παρὰ σοῦ " αἱ ἀναδάσεις σου ἐν τῇ 
καρδίᾳ αὐτοῦ. Αἱ ἀναδάσεις σου, τουτέστιν, οἱ εὖσε- 
δεῖς καὶ ἀνηγμένοι λογισμοὶ, οἱ εἰς ὕψος ἀνάγοντες 


lant. Est ergo temperantiz via in sublime erigens, sis τοὺς χαλῶς περὶ Θεοῦ διανοουμένους. Ἔστιν οὖν ὁδὸς 


via justitiz in altum ducens : omnisque, ut ita di- ^ 
cam, pietatis via Dei amantem in altum adducit, 


Mich, 4. », de quo dicebant gentiles : Penite, proficiscamur 


ad montem Domini, et ad domum Dei Jacob. 
Ubi pietatis doctrina, ibi ascensus est : ubi vero 
malitia, ibi plane descensus. Id testificatur Da- 


Psal.29.4. Vid propheta dicens : Libera me a descendenti- 
Psal.g. 15. bus in lacum ; οἱ rursus, Qui exaltas me de 


poriis morlis. Itaque illud, /Zscendimus , non 
frustra. dictum est. Ecce ascendimus. Atqui 
solus ad passionem venit. Cur ergo in communi 
ait, J4scendimus ? Quia passio quidem mea, salus 
vero omnium hominum communis est. Ideo divi- 
nus apostolus in generosam illam et miraculi ple- 


B 


Gal. “. το. Dàm erupit vocem, ut modo audistis : Cum Chri- 


sto crucifixus sum. Fivo autem, jam non ego, 
vivit vero in me Christus. Alioquin, cum vellet 
fructum. crucis ostendere, subjecit statim in se- 


Gal, 3. 33. quentibus : Christus nos redemit a maledicto 


legis, factus pro nobis maledictum : scriptum 


Deut, 21, 651 enim, Maledictus omnis qui pendet in li-: 


gno. 
2. Hic mihi diligenter animadverte, ne. abs te € 
veritatis perceptio elabatur. Contradicent enim 


Philip, 3, Statim Judzi, de quibus ait Paulus, Znimici cru- 


cis Christi, quorum. finis interitus, et statim 
simplicibus objicient : Si maledictus qui. pendet, 
quomodo a maledicto tibi benedictionem imper- 
tiri exspectas ? quomodo ab eo, qui in mortem ce- 
cidit, vitam speras? Id quod apparet, ut ipse do- 
ctor noster Paulus confitetur, maledictum est : 
tum est enim, Maledictus omnis qui pen- 
det in ligno. Si itaque scriptum est. et testimonio 
firmatum, quomodo benedictio a maledicto datur D 
crucis cultoribus? Hec semper dicit et objicit 


2 Reg. ὅπου μὲν ἀληθείας λόγος, ἐχεὶ καὶ εὐσεθείας ctvotos. 


σωφροσύνης εἰς ὕψος ἀνάγουσα,, δδὸς δικαιοσύνης εἷς 
ὕψος φέρουσα: xai πᾶσα, ὡς εἰπεῖν, ὁδὸς εὐσεδείας 
εἰς τὸ ὕψος ἐχεῖνο. χειραγωγεῖ τὸν φιλόθεον, περὶ οὗ 
ἔλεγον οἱ ἀπὸ ἐθνῶν * Δεῦτε,, πορευθῶμεν elc τὸ ὅρος 
τοῦ Κυρίου, καὶ εἰς τὸν οἶχον τοῦ Θεοῦ Ἰαχώδ. 
^"Oou μὲν εὐσεφείας λόγος , ἐχεῖ καὶ ἄνοδος - ὅπου 
δὲ χαχία, κατάδασις ὁμολογουμένη. Καὶ μαρτυρεῖ 
Δαυὶδ 6 προφήτης λέγων * Ῥῦσαί με ἀπὸ τῶν χατα- 
ξαινόντων εἰς λάχχον * xol πάλιν, 'O ὑψῶν με ἐκ τῶν 
πυλῶν τοῦ θανάτου. Ὥστε οὐδὲ τὸ, ᾿Αναδαίνομεν., 
περιττόν. ᾿Ιδοὺ ἀναδαίνομεν. Καίτοι μόνος αὐτὸς ἐπὶ 
τὸ πάθος ἔρχεται. Διὰ τί οὖν χοινῶς, ᾿ἈΑναδαίνομεν ; 
Ὅτι τὸ μὲν πάθος ἐμὸν, χοινὴ δὲ πάντων ἀνθρώπων 
ἣ σωτηρία. Διὰ τοῦτο 6 θεῖος ἀπόστολος τὴν γενναίαν 
ἐκείνην xol θαύματος μεστὴν ἔῤῥηξε φωνὴν, ὡς dp- - 
τίως ἀχηκόατε * Τῷ Χριστῷ συνεσταύρωμαι. Ζῶ 
οὐχέτι ἐγὼ, ζῇ δὲ ἐν ἐμοὶ Χριστός. Ἄλλως τε, βου - 
ληθεὶς ἐνδείξασθαι xal τὸν χαρπὸν τοῦ σταυροῦ; ἐπή- 
εγάγεν εὐθέως διὰ τῶν ἐφεξῆς * Χριστὸς ἡμᾶς ἐξηγό- 
ρᾶσεν éx τῆς χατάρας τοῦ νόμου , γενόμενος ὑπὲρ 
ἡμῶν κατάρα" γέγραπται γὰρ, ᾿Επικατάρατος πᾶς ὃ 
χρεμάμενος ἐπὶ ξύλου. 
᾿Ενταῦθά μοι πρόσεχε ἀχριόῶς τὸν νοῦν, μή σε 
διαφύγῃ τῆς ἀληθείας τὸ θήραμα. "Avere tout γὰρ 
εὐθέως Ἰουδαῖοι, περὶ ὧν φησιν ὃ Παῦλος, Of ἐχθροὶ 
τοῦ σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ, ὧν τὸ τέλος ἀπώλεια, καὶ 
ἐροῦσιν ἔσθ᾽ ὅτε πρὸς τοὺς ἀχεραίους" εἰ ἐπικατάρατος 
ὃ χρεμάμενος, πῶς ἀπὸ τοῦ ἐπικαταράτου εὐλογίαν 
cot δοθήσεσθαι προσδοκᾷς ; πῶς δὲ ἀπὸ τοῦ θανάτῳ 
ὑποπεσόντος ζωὴν ἀναμένεις ; Τὸ φαινόμενον, ὡς xol 
αὗτός "φήσιν ὃ διδάσχαλος ἡμῶν Παῦλος, ὡμολόγησε, 
χατάρα ἐστί * Γέγραπται γὰρ, ᾿Επικατάρατος 6 χρε- 
μάμενος ἐπὶ ξύλου. Εἰ τοίνυν γέγραπται xol μεμαρ- 
τύρηται, πῶς ἀπὸ τοῦ ἐπικαταράτου εὐλογία δίδοται 
τοῖς τὸν σταυρὸν περιέπουσι ; Ταῦτα ἀεὶ χαὶ προτεί- 


M 
b [ Aut. ρησίν, aut ὡμολόγησς delendum est.] 


DE SERPENTE HOMILIA. 


vet xot λέγει Ἰουδαῖος, ὃ ἐχθρὸς τοῦ σταυροῦ τοῦ Χρι- 
“στοῦ. Οὐχοῦν ἐὰν εἴπη πρὸς σὲ, πῶς ὃ ἐπικατάρατος 
εὐλογίαν δίδωσιν ; εἰπὲ αὐτῷ, πῶς ἐν τῇ ἐρήμῳ οἱ 
ὄφεις ἔδαχνόν σου τοὺς προγόνους, εἰχόνα δὲ ὄφεως 
χαλκῆν ποιήσας Μωῦσῆῶς ἀνεσταύρωσε., xo εἶπε, 
^ Πᾶς ὃ δηχθεὶς ὑπὸ τοῦ ὄφεως προσεχέτω τῷ ὄφει. 
χαὶ σωθήσεται; Καὶ τί, φησὶ, τοῦτο πρὸς τὸ προχεί- 
ἅμενον ; Ἀλλὰ xol σφόδρα οἰχειότατον. Ἢ οὐχ ἤχου- 
“σας τοῦ Θεοῦ λέγοντος, ᾿Επικατάρατος σὺ ἀπὸ πάντων 
τῶν θηρίων τῆς γῆς ; Πῶς οὖν ἡ εἰκὼν τοῦ ἐπιχατα- 
(ράτου ζωὴν ἤνεγχε τοῖς ὑμετέροις προγόνοις; Ἄνα- 
λαμδάνω τὸ ῥῆμα, ἵνα στήσω τὸ νόημα. Ἐ ἄπορόν 
σοι νομίζεται " τοῦ ἐπικαταράτου εὐλογίαν πηγάσαι 
(Ἐπικατάρατος γὰρ πᾶς ὃ χρεμάμενος ἐπὶ ξύλου), 
πῶς ἡ εἰχὼν τοῦ ὄφεως τοῦ ἐπικαταράτου, ὃς ἤχουσεν, 
Ἐπικατάρατος σὺ ἀπὸ πάντων τῶν θηρίων, ἤνεγχε 
τῷ λαῷ ἐν συμφορᾷ χειμένῳ τὴν σωτηρίαν ; Ἄρα οὐχ 
ἦν ἀξιοπιστότερον εἰπεῖν, ἐάν τις ὑμῶν δηχθῇ, ἀνα- 


599 
Judzus, inimicus crucis Christi. Si. itaque Ju- 
dzeus tibi dixerit, Quomodo maledictus dat bene- 
"dictionem? dic illi, Quomodo in deserto serpentes 
mordebant progenitores tuos ; Moyses autem ima- 
gine serpentis facta, et in cruce suspensa, dicit, 


΄ 


Quicumque a. serpente morsus fuerit, serpen- Num.21.8 


tem respiciat, et salpus erit ? Sed ait, quid: hoc 
ad rem? Sane multum ad rem pertinet. Annon 


audisti Deum dicentem, Maledictus tw pre omni- Gen. 3. 14. 


E bus bestüs terre ? Quomodo igitur maledicti 
imago vitam attulit progenitoribus vestris? Di- 
cium repeto, ut sententiam firmius statuam. Si 
quidem difficile tibi videatur ex: maledicto. bene- 
dictionem emanare ( Maledictus enim omnis 
qui pendet in. ligno), quomodo imago .serpentis 
maledicti, qui audivit, Maledictus tu pre omni- 
bus bestiis, populo in calamitate constituto bene- 
dictionem attulit? Annon fide dignius fuisset di-- 


ὀλέψῃ εἰς τὸν οὐρανὸν ἄνω ἐπὶ τὸν Θεὸν, καὶ cwf- .., cere, Si quis ex. vobis morsus fuerit, respiciat in 
σεται; ἵνα δὲ xol τὸ προσέχειν οὐρανῷ παραλείπῃ., A celum ad Deum, et sanabitur? vel dimisso czli 


οὖκ ἠδύνατο εἰπεῖν, ἐάν τις δηχθῇ, ἀποδλέψη εἰς τὴν 
λυχνίαν τοῦ φωτὸς, καὶ σωθήσεται; ἢ ἀποῤλέψη εἷς 
τὴν τράπεζαν τῆς προθέσεως τῶν ἁγίων ἄρτων, xol 
σωθήσεται ; ἢ εἰς τὸ θυσιαστήριον, ἢ εἰς τὸ χαταπέ- 
τασμα, ἢ εἰς τὴν κιδωτὸν, ἢ εἰς τὴν εἰκόνα τῶν Χε- 
ρουδὶμ., ἢ εἰς τὸ ἱλαστήριον ; Ἀλλ᾽ οὐδὲν τούτων 
εἰσήγαγεν ὃ νομοθέτης 6 μέγας " ἀλλὰ μόνην ἔπηξε 
τοῦ σταυροῦ τὴν. εἰκόνα, καὶ ταύτην διὰ τοῦ ἐπιχα- 
παράτου ὄφεως. Διὰ τί οὖν, ὦ Ἰουδαῖε, ταῦτα ποιεῖ 
Μωῦσῆς ; διὰ τί χωνεύει ὄφιν ὃ λέγων διὰ τοῦ νόμου, 
Οὐ ποιήσεις γλυπτὸν, οὐδὲ χωνευτόν ; ᾿Αλλὰ τί ταῦτα 
πρὸς τὸν ἀγνώμονα φθέγγομαι ; Αὐτὸν ἐρωτῶ τὸν νο- 
μοθέτην * εἶπέ μοι, ὦ πιστότατε τοῦ Θεοῦ θεράπων, 


ὃ ἀπαγορεύεις, ποιεῖς 5 ὃ ἀνατρέπεις, παρασχευάζεις :, 


ὃ λέγων, Οὐ ποιήσεις γλυπτὸν, οὐδὲ χωνευτὸν, σὺ 
. χωνεύεις καὶ γλύφεις ὄφιν ; Ἀλλ᾽ ἐχεῖνα μὲν ἐνομο- 
θέτησα, φησὶν, ἵνα τὰς ὕλας ἐχχόψω τῆς ἀσεθείας, 
καὶ τὸν λαὸν τοῦτον ἀπαγάγω πάσης εἰδωλολατρείας * 
νυνὶ δὲ χωνεύω τὸν ὄφιν, ἵνα προτυπώσω τὴν εἰχόνα 
πῆς τοῦ σταυροῦ οἰχονομίας * προομαλίζω τὸν δρόμον 


τοῖς ἀποστόλοις * προγυμνάζω τὸ μέγα καὶ ξένον ἐχεῖνο ᾿ 


τὸ τοῦ σταυροῦ σύμθολον. “Ὅτι δὲ οὐ βεδιασμένος 
ὃ λόγος, ἄχουε τοῦ Κυρίου τὴν εἰκόνα τὴν ἀρχαίαν 
ἐχείνην βεδαιοῦντος, καὶ εἰς ἑαυτὸν ἀναλαμθάνοντος. 
Νιχοδήμῳ γάρ τινι Ιουδαίων ἄρχοντι διαλεγόμενος, 
ὡς διδασχάλῳ τοῦ λαοῦ χαὶ συνιέναι δυναμένῳ τῆς 
οἰχονομίας τὴν θεωρίαν, φησί - Καὶ χαθὼς Μωῦσῆς 
ὕψωσε τὸν ὄφιν ἐν τῇ ἐρήμῳ, οὕτω δεῖ ὀψωθῆναι τὸν 
Υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου, ἵνα πᾶς 6 πιστεύων εἷς αὐτὸν μὴ 


aspectu, annon poterat dicere, Si quis morsus fuc- 
rit, respiciat in candelabrum luminis, et salvus 
erit? aut. respiciat in mensam propositionis san- 
torum panum, et salvus erit? aut in altare, aut 
in velum, aut in arcam, sive in imaginem Cheru- 
binorum, vel in propitiatorium ? At nihil eorum 
adduxit legislator magnus; verum unam crucis 
imaginem erexit, et hanc per maledictum serpen- 
tem. Cur ergo, Judae, Moyses . hac facit? cur 


serpentem conflat, qui per legem dixerat, JVon fa- ri; 6.1. 


B cies sculptile, neque fusile ? Sed cur hac ingrato 
loquor? Ipsum legislatorem interrogo : Dic mihi, 
fidelissime Dei famule, an id facis quod prohibes ? 
an quod reprobas, id operaris? qui dicis, /Von. 
facies sculptile, neque fusile, fundis ct sculpis 
serpentem ? Verum dicet : Illas. tuli leges, üt 
omnem impietatis materiam exscinderem, et hunc 
populum a quovis idolorum cultu averterem 5 
nunc autem serpentem conflo, ut imaginem dis- 
pensationis crucis prafigurem, viam. per quam 
apostoli decurrant complanans , signum illius 
C crucis magnum inauditumque longe antea adhibeo. 

Quod autem hac explicatio non detorta sit, audi 

Dominum, qui: veterem illam imaginem confir- 

mat ac de seipso interpretatur. Nicodemum enim 

alloquens ut. populi doctorem, viruni apud Ju- 

daos pracipuum, qui posset ceconomiam intelli- 


gere, ait : Et sicut exaltavit Moyses serpen- Joan.3 14. 


tem in. deserto, ita exaltari oportet Filium ho- 15. 


b Legendum putat Fronto cum Savilio 25 τοῦ ἐπικατ- Sed lectio, ut est, ferri posse videtur. 


^ 


39. 


I5ai. 53.9. 


1. Pet, 4. 
“42. 


Num.21.8. 


rucifigitur ; 


600 


minis, ut omnis qui credit in ipsum non pereat, 


sed habent vitam eternam. Dic igitur; o stu- 
pide Judae, an non zs erat illud? Mortua ma- 
tcries mortem vincere possit, figuram crucis ha- 
bens, et ipsa crucis veritas non creditur? οἱ hzc 
post conversionem orbis terre, post constitutam 
in toto orbe pietatem, postquam gentiles credide- 
runt, post excitatas Ecclesias, post tanta certa- 
mina, post tantam virtutum- exereitationem, ' post 
tantam angelici instituti accessionem ? Sane lucu- 
lénter demonstratum est, omnem adversariis cru- 
cis aditum praclusum esse, ad exprobrandam 
nobis figuram maledicti. Et adversus illos quidem 
heec satis sint : nos autem fideles nobiscum ex pen- 
damus, et exploremus verborum accurationem. 
Cur Dominus imaginem illius eeconomize non per 


alium, sed per serpentem presignificat? Ad cer- 


itamina |cum adversariis suscipienda exemplar 
illius maledicti serpentis satis est : verum jam 
persuadendum iis, qui. filii pietatis sunt, quo pa- 
cto figura illius maledicti serpentis imago fuerit 
Christi, qui adoratur. Quocirca id nos accurate 
explicare, et vos studiose audire par est. 

$5. Figura serpentis, fratres, imago erat. ceco- 
nomiz crucis. Quod autem ad modum attinet, sic- 
ut illa serpentis figura imaginem quidem et spe- 
ciem serpentis pro se ferebat, venenum autem 
nequitiamque serpentis non habebat : sic. et Ser- 
valor, secundum divinum apostolum, in simi- 
litudine carnis peccati apparens, extra omne pec- 
catum fuit ; sicut et beatus Isaias, cum beato 
Paulo consonans, ait : Qui peccatum non fecit ; 
nec inventus est dolus in ore ejus. Secundum 
Isaiam imaginem unam habes : ad alteram accede. 
Contuere veritatem per figuras splendentem. Ser- 
pentes mordebant filios Isra&l, quando populus in 
perniciem ruit. Petit Moyses a Deo ut niedicinam 
salutarem - praeberet. Deus famulo medicinam 
beneficam commonstrat, et ait : ac serpen- 
tem eneum., illumque erige ante tabernaculum 
testimonii. Quid sibi vult hoc signum? Alii sunt 
mordentes serpentes, et alius pro illis crucifigitur. 
Quid significat aenigma? quid pra se. fert umbra 
illa mysterii ? Quemadmodum illic. in figura aliis 
mordentbus serpentibus, alius qui non momor- 
derat cruci affixus est : sic aliis peccantibus ho- 
minibus pro omnibus passurus est innocens Jesus. 
Pro serpentibus, qui mordebant, serpens innoxius 
pro nobis, qui morti subjicimur, is, 


* [Savil, iz. ἴσχυσε. 


D 


É 


515 


SEVERIANI 


ἀπόληται, ἀλλ᾽ ἔχῃ ζωὴν αἰώνιον. Εἰπὲ οὖν, ὦ ἀναί- 
σθητε Ἰουδαῖε, οὐ χαλκὸς ἐχεῖνο ἦν; Νεχρὰ ὕλη νι- 
χῆσαι θάνατον * ἰσχύουσα, τύπον ἔχουσα σταυροῦ " 
xoi αὐτὴ ἣ ἀλήθεια τοῦ σταυροῦ οὐ πιστεύεται : xol 
ταῦτα μετὰ τὴν ἐπιστροφὴν τῆς οἰκουμένης; μετὰ 
τὴν λάμψασαν ἐν παντὶ τῷ χόσμῳ τῆς εὐσεδείας xa- 
τάστασιν, ἱκετὰ τὴν πίστιν τῶν ἐθνῶν, μετὰ τὴν ἔγερ- 
σιν τῶν ᾿Εχχλησιῶν, μετὰ τοσοῦτον ἀγωνισμὸν; μετὰ 
τοσαύτην ἄσχησιν, μετὰ τοσαύτην ἀγγελικῆς πολι- 
τείας ἐπίδοσιν ; Ἀλλὰ γὰρ ἀποδέδεικται σαφῶς, ὅπως 


:ἀποχέχλεισται τοῖς ἐχθροῖς τοῦ σταυροῦ τὸ ὀνειδίζειν 


ἡμῖν τὸ σχῆμα τοῦ ἐπικαταράτου. Καὶ πρὸς μὲν ἐχεί- 


'γοὺς ταῦτα " ἡμεῖς δὲ οἱ πιστοὶ παρ᾽ ἑαυτοῖς ἐξετά- 


σωώμεν, καὶ βασανίσωμεν τῶν ῥημάτων τὴν ἀχρίδειαν. 
Τί δήποτε ὃ Κύριος τὴν εἰκόνα τῆς οἰκονομίας ἐχείνης 
οὗ δύ ἑτέρου τινὸς, ἀλλὰ δι᾿ ὄφεως ἐποίησε ; Πρὸς 
μὲν γὰρ τοὺς ἀγῶνας τῶν ἐναντίων ἱκανὸν τὸ ὑπό-- 
δειγμα τοῦ ἐπικαταράτου ὄφεως πρὸς δὲ τὸ πεῖσαι 
τοὺς υἱοὺς τῆς εὐσεδείας, τί δήποτε τὸ σχῆμα τοῦ 
ἐπιχαταράτου ὄφεως εἰχὼν ἐγένετο τοῦ προσχυνουμέ- 
vou Χριστοῦ. Διὸ δεῖ xo ἡμᾶς εἰπεῖν μετὰ σπουδῆς, 
καὶ ὑμᾶς ἀκοῦσαι μετὰ προθυμίας. 


Eixóv ἦν, ἀδελφοὶ, τῆς τοῦ σταυροῦ οἰκονομίας ὃ 
τύπος τοῦ ὄφεως. Κατὰ δὲ τὸν τρόπον, ὥσπερ ἐχεῖνος 
ὃ τύπος τοῦ ὄφεως εἰκόνα μὲν καὶ ὄψιν εἶχεν ὄφεως, 
ἰὸν δὲ καὶ πονηρίαν οὐκ εἶχεν ὄφεως" οὕτω καὶ ó Σω- 


Α τὴρ, κατὰ τὸν θεῖον ἀπόστολον, ἐν ὁμοιώματι σαρχὸς 


n 


Ὁ [ Pro Παύλῳ legendum esse Πέτρῳ conjicit Savil.; 


ἁμαρτίας ἐπιφανεὶς, ἔξω γέγονε πάσης ἁμαρτίας " 

καθὼς καὶ ὃ μαχάριος Ἡσαΐας συνῳδὰ τῷ μαχαρίῳ 
* Παύλῳ φθεγγόμενός φησιν" Ὃς ἁμαρτίαν οὖχ ἐποΐη- 
σεν, οὐδὲ εὑρέθη δόλος ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ. Κατὰ 
τὸν Ἡσαΐαν ἔχεις μίαν εἰκόνα * ἔλθέ μοι καὶ ἐφ᾽ Éc£- 
ραν eixóva. Βλέπε διὰ τῶν τύπων λάμπουσαν τὴν 
ἀλήθειαν. Ot ὄφεις ἔδαχνον τοὺς υἱοὺς Ἰσραὴλ, ὅτε 
λαὸς ὀλέθρῳ περιέπεσε. Φάρμαχον εἰς σωτηρίαν 
Moss; ἱκετεύει δοῦναι τὸν Θεόν. 'O Θεὸς ὑποδεί-- 
xvuct τῷ θεράποντι φάρμαχον εὐεργεσίας, χαί φησι" 
Ποίησον ὄφιν χαλκοῦν, καὶ πῆξον αὐτὸν πρὸ τῆς σχη- 
γῆς τοῦ μαρτυρίου. ΤΊ βούλεται τὸ ὑπόδειγμα; Ἄλλοι 
οἱ δάκνοντες ὄφεις, καὶ ἄλλος ὅπὲρ αὐτῶν σταυρούμε-- 
νος. Τί βούλεται τὸ αἴνιγμα ; τί ἐπαγγέλλεται ἥ $4 σχιὰ 
? τοῦ μυστηρίου ; Ὥσπερ ἐχεῖ, φησὶν, ὃ τύπος, ἄλλων 
δαχνόντων ὄφεων, 6 μὴ δάχνων μηδὲ πλήξας προσ-- 
ἥλωται τῷ ξύλῳ - οὕτω καὶ τῶν ἄλλων ἀνθρώπων 
ἁμαρτανόντων, ὑπὲρ πάντων μέλλει πάσχειν ὃ Ἰησοῦς 
ὃ ἀναμάρτητος. Ὑπὲρ τῶν δακνόντων ὄφεων ὄφις ἀνα- 
μάρτητος σταυροῦται " ὑπὲρ ἡμῶν τῶν ὑποχειμένων 
θανάτῳ ὃ ἁμαρτίᾳ μὴ ὑποχείμενος προσηλοῦται. 


apud hunc enim verba laudata leguntur.] 
b Reg. τοῦ μαρτυρίου. 


DE SERPENTE !IOMILIA. 


Ὅπερ μετὰ τῶν ἄλλων χαλῶς. προανεφώνησεν ὧδέ 
πως Ἡσαΐας λέγων - Ὑπὲρ τῶν ἁμαρτιῶν τοῦ λαοῦ 
ἦλθεν εἰς θάνατον * χαὶ, Ὁ Κύριος παρέδωχεν ἑαυτὸν 
ὑπὲρ τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν. Ἀναμαρτυρῆσαι χρὴ πά- 
λιν τοῦ μυστηρίου τὸν λόγον. Ὥσπερ ἐχεῖ ἄλλοι οἱ 
δάχνοντες, καὶ ἄλλος ὃ πηγνύμενος " οὕτω καὶ ἐν- 
ταῦθα πάντες οἱ ἁμαρτήσαντες, καὶ εἷς 0 ὑπὲρ máv- 
τῶν σταυρούμενος. [ἔχεις δευτέραν εἰκόνα * σχόπησόν 
μοι καὶ ἑτέραν εἰκόνα τρίτην. ᾿Επὶ στόματος δύο καὶ 
τριῶν μαρτύρων σταθήσεται πᾶν ῥῆμα. Διὰ τί σταυ- 
ροῦται χαλχοῦς ὄφις; Ἵνα καταργηθῇ τὰ δήγματα τῶν 
ὄφεων. Ἄλλο οὖν τὸ σταυρούμενον, καὶ ἄλλα τὰ κα- 
ταργούμενα. Οὐχ δρᾷς τὴν ἔμφασιν τῆς ἀληθείάς; οὐ 
βλέπεις ὡς £v χρυπτῷ γράμματι τὴν δύναμιν τῆς οἱ- 
χονομίας; ᾿Εσταυρώθη, φησὶν, ὄφις, ἵνα χαταργηθῇ 
τῶν δρακόντων τὰ δήγματα " ἐσταυρώθη Χριστὸς, ἵνα 
καταργηθῶσι τῶν δαιμόνων at ἐνέργειαι. Ἄλλος ὅ 
ὄφις ὃ πηγνύμενος, xak ἄλλοι οἵ καταργούμενοι δρά- 
χοντες * ἄλλος 6 ἐπὶ σταυροῦ Χριστὸς, καὶ ἄλλοι οἵ 
χκαταργούμενοι δαίμονες. Kol ὥσπερ ἐχεῖ 4j εἰκὼν τοῦ 
ὄφεως τοῦ φαινομένου χατήργησε τὰ δήγματα τῶν 
ὄφεων, οὕτω καὶ ἐνταῦθα ἣ τοῦ Χριστοῦ νέχρωσις τοῦ 
θανάτου γέγονε νέχρωσις, καὶ τῶν δαιμόνων καθαίρε-- 
σις. Ἑϊκότως οὖν 6 Σωτὴρ τὴν εἰκόνα πρὸς ἑαυτὸν 
ἁρμόζων ἔλεγε " Καὶ καθὼς Μωῦσῆς ὕψωσε τὸν ὄφιν 
ἐν τῇ ἐρήμῳ, οὕτω δεῖ ὑψωθῆναι τὸν ΥἹὸν τοῦ ἀνθρώ- 
που, ἵνα πᾶς 6 πιστεύων εἰς αὐτὸν μὴ ἀπόληται, ἀλλ᾽ 
ἔχη ζωὴν αἰώνιον. Ἔχεις, ἀδελφὲ, μαχάριον Μωῦσῆν 
xo ἐν ἑτέρῳ σχήματι τὸν σταυρὸν ὑπογράφοντα "«χαὶ 
ὅπως, dxous. Δεῖ γὰρ περὶ σταυροῦ λέγοντας πολλὰς 
παραστῆσαι τοῦ μυστηρίου τὰς θεωρίας. ᾿Επέθεντό 
ποτε τοῖς Ἰσραηλίταις ἀλλόφυλοι, κατὰ τὴν ἔρημον * 
Ἀμαλὴκ δὲ ὄνομα τοῖς ἀλλοφύλοις. ᾿Αποστέλλει Μωῦ- 


σῆς Ἰϊησοῦν τὸν τοῦ Ναυῆ , στρατηγήσοντα τοῖς ὅμο- 


601 


qui morti non subjectus fuit, crucifigitur. Quod 
C praeclare cum aliis Isaias predixit in hune modum : 


Pro peccatis populi venit in morlem; et, Domi- 1;4;.53.:. 


nus tradidit seipsum pro peccatis nostris. Testi- δ’ 


monio confirmanda iterum est mysterii ratio. Quem- 
admodum illic alii serpentes erant, qui morde- 
bant, alius qui suffigebatur : ita et hic onines pec- 
caverant, et unus pro omnibus crucifigitur. Ha- 
bes secundam ; sed et tertiam imaginem considera. 
In ore duorum vel trium testium, stabit omne 
verbum. Quare crucifigitur serpens zmneus? Ut 
aboleantur morsus serpentium. Aliud ergo est 
D quod in. crucem tollitur, et alia qua abolentur. 
Annon significationem veritatis. animadvertis ? 
annon quasi sub involucro Seripturz vim cecono- 
mix perspicis? Sublatus in crucem est, inquit , 
ieneüs serpens, ut abolerentur morsus draconum ; 
crucifixus est Christus, ut dzernonum operationes 
cessarent. Alius est. serpens ille qui erigitur, alii 
quicomprimuntur dracones ; alius qui cruci affixus 
est Christus, et alii qui abolentar. daemones. Et 
quemadmodum illic imago serpentis, qui appa- 
rebat, morsus serpentium abolevit, ita et hic mors 
. Christi mortem sustulit, et demonas profligávit. 
Merito itaque Servator imaginem sibi adaptans di- 
xit : 
deserto, ita. exaltari oportet Filium hominis, 
ut omnis, qui credit in ipsum, non pereat, sed 
habeat vitam eternam. Habes, mi frater, beatum 
Moysen alia figura crucem subindicantem; quo au- 
tem pacto, audi. Eos enim, qui de cruce loquun- 
tur, multas mysterii contemplationes in medium 
afferre oportet. Israélitis in. deserto bellum intu- 
lere alienigena: quidam, Amalecitze dicti. Moyses 


E 


φύλοις, xal. ὁπλίζει μὲν τὸν διάδοχον ἑαυτοῦ, μένει δὲ A autem Jesum Navis, populi ducem, οἱ successo- 


αὐτὸς ἐν τῷ ὄρει τὰς χεῖρας ἐχτείνων. Μωῦσῆς γὰρ, 
φησὶν, ἀνέθη elc τὸ ὄρος, καὶ ἥπλωσε τὰς χεῖρας αὖ- 
τοῦ" καὶ ἐγένετο ἡνίκα ἂν ἐξέτεινε Μωῦσῆς τὰς χεῖ- 
ρας, ἐνίχα 6 Ἰσραήλ“ καὶ ἡνίχα ἂν χατετίθη τὰς 
χεῖρας ὑπὸ τοῦ σωματικοῦ βάρους νικώμενος, ἐνίχα ὃ 


Ἀμαλήκ. Τί βούλεται τὸ σχῆμα ; Ὃ Ἰουδαῖος εὐθέως ᾿ 


φοβούμενος, μὴ λάμψη διὰ τῆς εἰκόνος ἡ δόξα τοῦ 
σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ, οὐδὲν, φησὶν, 6 τύπος ἔχει τῶν 
παρὰ σοὶ μυθευομένων. ΠΙρόσευχῆς ἦν ἐκεῖνο τὸ σχῆμα 
τύπος, οὖχ εἰκόνος, ὡς σὺ ὑπονοεῖς. Καὶ τί δήποτε, 
εἴπερ " ἀληθῶς, ὅτι καρπὸς ἦν τῆς προσευχῆς ἢ νίκη, 
οὗ τῇ προσευχῇ τὴν γίκην ὑπέγραψεν 6 λόγος ( οὐ γὰρ 
εἶπεν ἢ Γραφή" ἡνίκα ηὔχετο Μωῦσῆς * τοῦτο γὰρ 
ἦν γνωρίζοντος ἀληθῶς, ὅτι καρπὸς οὖχ ἦν τῆς προσ- 
ευχῆς ἣ vcn ) ἀλλ᾽ ἢ τῇ εἰχόνι καὶ τῷ σχήματι τῶν 


rem suum, armatum proficisci jubet, ipso interea 
in monte manibus expansis manente. Nam ait 
Scriptura : 


tenderet. manus, vincebat Israel; et. cum di- 
mitteret a corporea gravitate victus, vincebat 
"malec. Quid sibi vult hec figura? Judzeus sta- 
tim metuens, ne per imaginem gloria crucis Chri- 
sti effulgeat, ait, Nihil hec figura pertinet ad ca, 
quz tu fabularis. Precationis figura erat illa for- 
B τηᾶ, non imaginis, prout tu opinaris. Quod si ita 
est, si vere victoria illa fructus precationis fuit, 
cur Scriptura non precationi victoriam adseripsit 
" non enim ait Scriptura : Cum precaretur Moy- 
:illud enim vere significat, victoriam non 


* [Savil. pro ἀληθῶς legendum esse ἀληθές, et pro ὑπέγραψεν, ἐπέγραψεν conjicit, ut etinfra pio ὑπογράφει, ἐπιγράφει.ἢ 


Deut. 19. 


15. 


Et sicut Moyses exaltapit serpentem. in Joan. 3.4. 


15. 


Moyses ascendit in montem, et Exod, i7. 
expandit manus suas. Et factum est, cum ex- '- 


6o2 SEVER 


fuisse precationis fructum), sed adscribit imagini 
figurzque manuum ? Cum enim. manus demitte- 
ret Moyses, superabatur Israél, cum expanderet, 
profligabatur Amalec. Nam si id precationi ad-. 
scribendum erat, dicere oportuisset : Et cum pre- 
cabatur Moyses, vincebat.- Sed, ut. dixi, preca- 
tione omissa, non quidém ut inutili, sed ut que 
imagini crucis cedere deberet, figura et signo vi- 
ctoriam adscribit. Quando enim Moyses.expande- € 
bat.manus, vincebat Israel. Quid sibi vult ex- 
pansa. manus? Depinge tibi manus expansas, ut 
splendentem adorandz Crucis imaginem videas. 
Verum defatigatus est, inquit Scriptura, Moyses ; 
neque enim manus corporea gravitate victae illam 
imaginem sustinere poterant. Quid. ergo? Ne,. 
soluta imagine, victoria quoque amitteretur, susti- : 
nent Aaron et Or, allevantque manus ejus, ne; eva- 
nescente imagine, victoria quoque elaberetur. Cur 
omnino. Aaron et Or manus suffulciunt?- Aaron, D 
fratres, sacerdotali munere fungebatur; Or vero 
vegiz tribus cognationem habebat. Itaque imagi- 
nem crucis sacerdotium et.regnum instar: satel- 
litum stipant. Ac quemadmodum eum transfigu- 
raretur Dominus in monte, visi sunt Moyses et - 
Elias a. dextris et ἃ sinistris, ut. regiam. Christi 
imaginem quasi satellites stiparent : sic. etiam hic 
Aaron sacerdotii ordinem obtinens cruci adstat, et 
similiter Or primum. regie dignitatis florem ha- 
bens erucem stipat. Haec ἃ medicta sunt, utosten- E 
dam, quomodo priscis illis patribus pietatis ima-. 
go fuerit proposita, necnon quam honorata ab illis 
fuerit ceconomiz figura. Si autem illi qui. pre- 
nuntiabant; tanta cum laude illam pradicarunt, et 
eum tanto honore presignificarunt : quo ore. nos 
Domini crucem - divinamque illam cconomiam. 
conyenit celebrare ὃ. Non ignoro vos magno desi- 
derio teneri talium orationum, quibus saerz theo- 
logie, dogmata explicantur : at quz nunc. dicta 53 
sunt illis sunt affinia. Ejusdem enim animi est et. A 
crucem pradicare, et unigenitum Deum Verbum 
laudibus. extollere. Quamobrem sive divinitatem 
Unigeniti celebres, sive ejus ceconomiam honores, 
una eademque est: pietatis demonstratio. 

4. Caeterum. quando- crucem , quando corporis- 
cconomiam audis , mentem erige ad sublimitatem 
potestatis. Unigeniti. Ne illa figura ; quz hic tui 
causa facta est, sensus tuos deprimat, sed beni- 
gnitas illa Christi , qui te servavit, mentem tuam 
extollat. Crux. quidem propter te, majestas vero 
Dei propter ipsum.-Majestas divina nulla oratione 


΄ 


ΓᾺΝΡ 


χειρῶν; Ἡνίκα γὰρ καθῆχε Μωὺσῆς τὰς χεῖρας, ἧτ- 
τᾶτο ὃ ᾿Ισραήλ ἡνίχα δὲ ἥπλου, ἥττᾶτο ὁ Ἀμαλήκ. 
Εἰ γὰρ τῆς προσευχῆς ἦν τὸ eto a εἰπεῖν * καὶ 
ἡνίκα ηὔχετο Μωυσῆς, ἐνίκα. "AJ; ὡς ἔφθην εἰπὼν, 
τὴν προσευχὴν παρενθέμενος, οὖχ ὦ óc jubar ἀλλ᾽ 
ὡς ὀφείλουσαν παραχωρῆσαι τῇ εἰκόνι τοῦ σταυροῦ, 


᾿ τῷ τύπῳ xal τῷ σημείῳ τὴν νίχην ὁπογράφει. Ἡνίκα. 


γὰρ ἥπλωσε Μωῦσῇῶς τὰς χεῖρας, ἐνίκα δ᾽ Ἰσραήλ.. 
Τί βούλεται ἁπλουμένη χείρ; ᾿Αναζωγράφησον παρ᾽ 
ἑαυτῷ χεῖρας ἡπλωμένας, ἵνα ἴδης τοῦ προσχυνητοῦ. 
αταυροῦ λάμπουσαν τὴν εἰκόνα. "AX". ἔχαμε, φησὶ y 
Μωῦσῆς- ob γὰρ ὑπούργησαν αἵ χεῖρες πρὸς τὴν εἰ- 
κόνα τῷ σωματικῷ βάρει νικῴμεναι.. Τί: οὖν ; Ἵνα: 
μὴ; λυθείσης τῆς εἰκόνος, λυθῇ καὶ 4$; νίκη, ἵσταται 
Ἀαρὼν xol "Do, χαὶ ἐχούφιζον αὐτοῦ τὰς χεῖρας, ἵνα. 
μὴ ἣ εἰχὼν τοῦ σταυροῦ παρελθοῦσα καὶ παυσαμένη. 


σύέσῃ τὴν νίκην. Διὰ τί δὲ ὅλως ᾿Ααρὼν καὶ "Qo τὰς: 


^ χεῖρας ὕὑποστηρίζουσιν ; ᾿Ααρὼν, ἀδελφοὶ, τὴν ἵερα-- 


τικὴν ἐπεῖχεν ἀξίαν. δ᾽ δὲ "Qo τῆς βασιλικῆς φυλῆς. 
εἶχε τὴν συγγένειαν. Δορυφορεῖ τοίνυν τὴν εἰκόνα τοῦ. 
σταυροῦ ἱερωσύνη xa βασιλεία. Καὶ ὥσπερ μεταμορ-. 
φωθέντος τοῦ Κυρίου ἐν τῷ ὄρει, ὥφθη Μωῦσῆς καὶ. 
Ἠλίας ἐχ δεξιῶν καὶ ἐξ εὐωνύμων, ἵνα δορυφορήσωσι 
τοῦ Χριστοῦ τὴν βασιλικὴν sixóva * οὕτω xol &v-. 
ταῦθα Ἀαρὼν τῆς ἱερατείας τάξιν ἐπέχων, δορυφορεῖ ᾿ 
τὸν σταυρὸν, καὶ Ὧρ ὁμοίως τῆς βασιλικῆς ἔχων τὸ. 
πρῶτον. ἄνθος, δορυφορεῖ τὸν σταυρόν. Ταῦτά μοι 
εἴρηται, ἵνα δείξω, ὅπως τοῖς πατράσι τοῖς ἀρχαίοις. 
ἐχείνοις τῆς εὐσεδείας εἰσήγετο ἣ εἰκὼν, xal ἐτιμήθη 
καὶ ὃ τύπος τῆς οἰχονομίας. Εἰ δὲ οἱ προαναφωνοῦν -- 
τες οὕτως ἐκήρυξαν ἐνδόξως, οὕτω προετύπωσαν ἐν- 
τίμως, ποίοις καὶ πόσοις " ἡμεῖς xol πηλίχοις στόμασι, 
τοῦ Κυρίου τὸν σταυρὸν χαὶ τὴν ἔνθεον οἰκονομίαν 
χηρύξωμεν ; Οἶδα ὅτι πολὺς μᾶς ἔχει πόθος τῶν 
δογματικῶν λόγων; xol τῶν τῆς θεολογίας χηρυγμά- 
τῶν " ἀλλ᾽ ἔστιν ἐκείνων ἀδελφὰ χαὶ τὰ νῦν εἰρημένα.. 
"Tic γὰρ αὐτῆς ἐννοίας καὶ σταυρὸν κηρῦξαι, xal τὸν 
μονογενὴ Θεὸν Λόγον ὑψῶσαι. Τοιγαροῦν κἂν τὴν 
θεότητα τοῦ Μονογενοῦς ὑμνήσῃς, x&v τὴν οἶχονο-- 
μίαν τιμήσῃς, μίαν καὶ τὴν αὐτὴν. ἔχει. ὀρίδεῖν, 
τῆς εὐσεῤείας. 


Πλὴν ὅταν ἀκούσης σταυρὸν, ὅταν ἀκούσῃς σώμα-- 
τος οἰχονομίαν, ἀνάγαγέ σου τὴν διάνοιαν πρὸς τὸ 
ὕψος τῆς τοῦ Μονογενοῦς ἐξουσίας. Μὴ τὸ σχῆμα τὸ ᾿ 
διὰ σὲ γενόμενον ταπεινούτω σου τὸ φρόνημα, ἀλλ᾽ 
ἢ φιλανθρωπία τοῦ σώσαντος ἀναγαγέτω σοὺ τὴν διά- 
νοιαν. Σταυρὸς μὲν γὰρ διὰ σὲ; ἀξία δὲ Θεοῦ δι᾽ ἑαυ-- 


τόν. Ἀξία δὲ Θεοῦ οὐχ ὑψοῦται λόγοις, οὐ χἀθαιρεῖταν 


? [ Post πόσοις Savil. in marg. addit. σημείοις et pro χηρύξωμεν affert var. lect. δοξάσωμεν. 


DE SERPENTE HOMILIA. 


λόγοις * ἀλλ᾽ οἵ καθαιροῦντες , ἑαυτῶν ἐργάζονται τὴν 
χαθαίρεσίν * οἱ δὲ ὑψοῦντες,, ἑαυτῶν τὴν εὐτέλειαν 


εἰς ὕψος ἀνάγουσιν. Ὥσπερ οὖν ἔφθημεν εἰπόντες, B 


ὅτι xol 6 τὴν οἰκονομίαν, καὶ ὃ τὴν θεολογίαν dvo- 
μνήσας, τῆς αὐτῆς ἔχεται διανοίας" ἀλλ᾽ ἐπειδὴ τοῖς 
χθὲς ἡμῖν γεγυμνασμένοις ἔλειπέ τι, πρὸς τὸ, Ἵνα 


γινώσχωσί σε τὸν μόνον ἀληθινὸν Θεὸν xo Κύριον᾽ 


Ἰησοῦν Χριστόν - xo πρὸς μὲν Τὸν μόνον ἀληθινὸν 


Θεὸν ἀπεδείχθησαν αἵ προφητεῖαι καὶ αἵ μαρτυρίαι. 
τῷ Υἱῷ, ὅτι καὶ μόνος ἀληθινός " ἀναγκαῖον δὲ οἶμαι. 
χἀχείνην ἐξετάσαι τῆς λέξεως τὴν θεωρίαν. Καίτοι᾽ 


φησὶν 6 αἵρετιχός " τί δὴ πάλιν ἔχεις καὶ πρὸς τὸ. 
ἀπεσταλμένον εἰπεῖν ; Ῥητῶς γὰρ ἀναγέγραπται, 
Καὶ ὃν ἀπέστειλας Ἰησοῦν Χριστόν. Μὴ 6 ἀποστείλας 


τῷ ἀποσταλέντι ὁμότιμον ἔχει τὴν ἀξίαν; Ταῦτα ἐὰν C 


μὲν τῇ λέξει δουλεύων ἀναγινώσχῃς, πολλάχις, ὡς 
προειρήχαμεν, πολλὴν εὑρήσεις ὡς ἀληθῶς πρὸς ἡμᾶς 
ἐναντιότητα, xu οὐ συμφωνοῦντα “τοῖς αὐτοῖς λογι- 
σρμοῖς τὰ καλῶς μὲν γεγραμμένα, χαχῶς δὲ γενοημένα" 


ἐὰν δὲ πρὸς αὐτὴν τὴν ἀλήθειαν. ἀναλάθης τὴν ἔν-΄ 


νοιαν, οὐδαμοῦ σοι πρὸς ἐναντιότητα περιτραπήσεται 


τὸ τῆς διανοίας ὄμμα ὑπ᾽ αὐτοῦ τοῦ ἁγίου Πνεύματος ᾿ 


δδηγούμενον πρὸς ἀχριδῇ κατανόησιν. Τὸ γὰρ, Ἀπε- 
στάλη, καὶ, Ἀπέστειλεν; ἀνθρώπινα μὲν φέρει ῥή- 
ματά, θεῖα δὲ κηρύττει νοήματα. Οὔτε γὰρ 6 ἀπο- 


ἀποσταλεὶς ἀπὸ τόπων εἰς τόπους ἦλθεν. Ἀλλ᾽ ἀπέ- 
στεῖλε, φησὶν; 6 Πατὴρ τὸν Υἱὸν εἰς τὸν κόσμον, ὡς 
μὴ παρόντα τῷ χόσμῳ, πρὸς ὃν ἐπέμπετο. Πῶς ἣ 
Γραφή φησι περὶ αὐτοῦ τοῦ Κυρίου, Ἔν τῷ χόσμῳ 
ἦν, καὶ 6 χόσμος δι᾽ αὐτοῦ ἐγένετο ; Πῶς οὖν ἦλθεν 6 
παρὼν, ἐφάνη 6 λανθάνων ; Εἰ δὲ ἀληθῶς, ὡς ἀχούεις, 
νοεῖς τὸ, Ἀπέστειλε, πᾶσα ἀνάγχη xol τὸν ἀποστα- 
λέντα τούτοις ἐπιστῆναι τοῖς τόποις, οἷς μηδέπω 
παρῆν, καὶ τὸν ἀποστείλαντα ἐχεῖ πέμπειν, ὅπου μὴ 
πάρεστι. Πῶς οὖν 6 εὐαγγελιστὴς ἔλεγε, Πάντα v 
αὐτοῦ ἐγένετο, καὶ χωρὶς αὐτοῦ ἐγένετο οὐδὲ ἕν ; "Ev 


605 


amplificari, nulla etiam dejici potest : sed qui de- 
jicere student, seipsos dejiciunt; qui vero Deum 
laudibus evehunt , se licet indignos in altum ex- 
tollunt. Quamobrem, ut prius dicebamus, qui in- 


.carnationem , qui theologiam laudat, in hae sen- 


tentia versatur: quoniam vero aliquid deerat iis, 


quae heri tractavimus, circa illud quidem, Ut co- Joan.17.3. 


gnoscant te solum verum Deum et Dominum 
Jesum Christum ; ac circa illud quidem, Solum 
verum Deum , prolate sunt prophetie et testi- 
monia quod Filius solus verus Deus sit ; necessa- 
rium existimo illius dicti vim explorare. Atqui, 
ait hereticus, quid potes de missione illa dicere? 
Diserte enim scriptum est, Et quem misisti Je- 
sum Christum. Àn qui misit parem cum: misso 
sortitur honorem? Hzc si ita legas, ut liter: ser- 
vias, ut supra diximus , sepe dissidebis a nobis , 


Anomoos. 


neque rationi congruentia deprehendes ea , quae 
bene quidem scripta , sed male intellecta sunt; si: 


vero sententiam secundum rei veritatem accipias; 
nusquam tibi in contrarium vertetur mentis ocu- 


lus ad acccuratam intelligentiam a Spiritu sancto : 


directus. Verba enim hec, Missus estet, Misit, 
humana quidem sunt, at divinos quosdam sensus 


declarant. Neque enim et qui misit, ex locis in: 
στείλας ἀπὸ τόπων εἰς τόπους ἀπέστειλεν, οὔτε Ó D loca misit, neque is qui missus ost; ex locis in loca - 


venit. Atqui, ait hereticus, Pater Filium. misit.-in 
mundum, quasi qui in mundo presens non esset ; 
ad quem mittebatur. Quomodo Scriptura de ipso 


ipsum factus est ? Quomodo ergo venit qui ade- 
rat, apparüit qui latebat ? Quod si vere illud, Mi- 
sit,ita intelligis ut audis , necesse omnino est, 
eum qui missus fuit, in iis constitui locis, in qui- 
bus nondum jrasens erat, et mittentem eo mittere; 
ubi non aderat. Quomodo igitur evangelista dice- 


bat , Omnia per ipsum-facta sunt, et sine ipso ραν. 1.3. 


τῷ κόσμῳ ἦν, καὶ 6 κόσμος δι᾽ αὐτοῦ ἐγένετο. Ei τοί-- E factum est-nihil? In. mundo erat, et mundus 


vov ἦν ἐν τῷ κόσμῳ, πῶς ἀποστέλλεται ἐν τῷ χόσμῳ ; 
Οὐκ ἤκουσας αὐτοῦ λέγοντος, Τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν 
ἐγὼ πληρῶ, λέγει Κύριος ; “Τί οὖν βούλεται τὸ, Ἀπε- 
στάλη ; Ἀντὶ τοῦ, ὥφθη, ἀντὶ τοῦ, διὰ σαρχὸς ἔλαμ- 
ψεν. Ἢ γὰρ ἀποστολὴ οὗ τὴν ἀπὸ τόπων εἰς τόπους 
μετάθδασιν σημαίνει, ἀλλὰ τὴν ἐκ τῆς ἀοράτου θεότη- 
τος εἰς ἐμφανῆ παρουσίαν. Οὔτε γὰρ ἐπιδημήσας τῇ 


γῇ 


per ipsum factus: est. Si itaque in mundo erat , 
quomodo mittitur in mundum? Non audisti eum 
dicentem;,.Celum οἰ terram ego impleo, dicit 
Dominus? Quid ergo sibi vult illud, Missus est ? 
Id est, visus est; per carnem illuxit. Missio enim 
nullam de loco in locum profectionem indicat ; scd 
ex invisibili divinitate in conspicuam praesentiam. 


, ^ 2 * » x: ες 
χατὰ τὴν ἀνθρωπίνην οἰκονομίαν, τοὺς οὐρανοὺς ss Neque enim cum in terram secundum humanam 


ἐχένωσε τῆς ἑαυτοῦ ἀξίας, οὔτε νῦν ἀναληφθεὶς κατὰ. Δ naturani οἱ per ceconomiam venit, celos sua ma- 


τὴν τῆς σαρχὸς ἀνάληψιν, τὴν’ γῆν ἔρημον κατέλιπε 
τῆς ἰδίας ἐπιστασίας. Πάλιν ἑτέρως τὸν λόγον γυμνά- 
σωμεν. Ei χατὰ τὴν λέξιν, ἀδελφοὶ, 6 Πατὴρ ἀπέ- 
στεῖλε τὸν ΥἹὸν εἰς τὸν χύσμον, δῆλον ὅτι 6 ἀποστεί- 
λας τοῦ ἀπεσταλμένον χωρίζεται. κατὰ τὴν ἰδίχ 


jestate- vàeuos reliquit, neque nunc post carnis 
assumtionem, terram reliquit sua administratione 
vacuam. Iterum rem alio modo excutiamus. Si se- 
cundum literam , fratres , Pater misit Filium in 
mundum, palam est mittentem a misso sccundum 


"Domino ait, 4n mundo erat, et mundus per Joan.1.10. 


Jer. 23.24. 


- 


Joan. Ad. 


11, 608.16. 


Joan, 90. 
17. 
Matth. 28. 
29. 
Joan.1.6. 


604 


- 


propriam stationem separatum esse. Nam si cum 


ipso est, supervacaneum est illud, Misit : sin vero 
misit, necesse est separatum esse, si quidem verbi 
vim respicias. At nequaquam serviliter oportet. ver- 
bis haerere, sed cum fide procedere. Et quis nobis 
testificabitur, eum, qui in terra apparuit, etiam in 
cxlis fuisse? quis sermo testificabitur, eum a Patre 
missum a Patre separatum non fuisse? Si missus 
est in mundum, ut scriptum est, si. qui misit a 
misso separatur, quomodo dicebat, Ego in Patre, 
et Pater in me? ac rursus quomodo dicebat, Et 
qui misit me Pater, mecum est? Vides naturam 
non separari : ceconomia autem sive incarnatio mis- 
sionis speciem ostendit. Quid ergo sibi vult illud, 
"scendo ad Patrem meum ? Si cum ipso Pater 
est, cur ascendit? Ascensio illa humanam Christi 
cconomiam interpretatur, corporis assumtionem, 
non separationem ἃ divinitate, Visne discere, eum 
Sicut cum in terram venit, cclos non reliquit, ne- 
que a Patre separatus est, sic etiam, cum in celos 
assumtus est, terram non reliquisse? Qui dixit 
discipulis suis, Et ecce ego vobiscum. sum, sed, 
ascendo,. unde descendi, ad Patrem meum : 
idem ipse ait illis, Et ecce ego vobiscum sum 
omnibus diebus usque ad consummationem sc- 


B 


c 


culi. Yllud igitur, Ut cognoscant te solum: ve- Ὁ 


rum Deum, et quem misisti Jesum Christum, 
sensum habet duplicem, duplicemque gladium : 
aliud contra idololatriam armatum, aliud. contra 
Judaicam incredulitatem comparatum.Solum enim 
verum Deum dicit, ut mortua idola traducat; 
missum autem Jesum Christum ; ut iis qui incar- 
nationem negant, os obstruat. Verba igitur secun- 
dum sensuüm accipe, ac ne propter literam maje- 
stati contumeliam inferas. 

5. Utautem accurate discas, missionem a Deo 
non mufationem a loco inlocum significare, sed 
incarnationem declarare : de Joanne Baptista, 
qui de terra erat et in terra apparuerat, ait eyan- 
gelium : Fuit homo missus a Deo. Num Joan- g 
nes de cxlo missus est? num de supernis venit? 
Quomodo ergo venit? Atqui homo missus , non 
a loco in locum translatus est, sed illi aliquid ad- 
ministrandum commissum fuit;et Deus Ver- 
bum, qui omnia implet, si dicat se missum esse, 
naturam suam contumelia afficiet, neque ita in- 
carnationem suami Sive ceconomiam indicabit? 
Videillum, frater, et carnis ceconomiam implen- 
tem, et divinz potestatis dignitatem non tollentem 
de telis. Et sacerdotale munus sic declaratur, 


D 


SEVERIANI 


στάσιν. Ei μὲν γὰρ σὺν αὐτῷ ἐστι, περιττὸν τὸ, Ἀπέ-" 
στειλεν " εἰ δὲ ἀπέστειλεν, ἀνάγχη χεχωρίσθαι, χατὰ 
τὴν τῆς λέξεως. ἔμφασιν. Ἀλλ’ οὐ δεῖ τῇ λέξει δου- 
λεύειν, ἀλλὰ τῇ πίστει στοιχεῖν. Καὶ τίς ἡμῖν μαρ- 
τυρήσει λόγος, ὅτι ἐπὶ γῆς φανεὶς ἐν οὐρανοῖς ἦν 5 τίς 
δὲ μαρτυρήσει λόγος, ὅτι παρὰ Πατρὸς ἀπεσταλμένος 
οὖχ ἐχωρίσθη τοῦ Πατρός ; Εἰ ἀπεστάλη εἷς τὸν χό- 
σμον, χατὰ τὴν λέξιν, εἰ ὃ πέμψας τοῦ ἀπεσταλμένου 
χωρίζεται, πῶς ἔλεγεν, ᾿Εγὼ ἐν Πατρὶ, καὶ ὁ Πατὴρ. 
ἐν ἐμοί ; πῶς δὲ πάλιν ἔλεγε, Καὶ 6 πέμψας με Πα- 
τὴρ μετ᾽ ἐμοῦ ἐστιν; Ὁρᾷς ὅτι f φύσις οὐ χωρίζεται *. 
ἡ δὲ οἰκονομία τὸ σχῆμα τῆς ἀποστολῆς ἐνδείχνυται. 
Τί οὖν βούλεται τὸ, Ἀναδαίνω πρὸς τὸν Πατέρα μου; 
Εἰ γὰρ σὺν αὐτῷ ὃ Πατὴρ, διὰ τί ἀναδαίνει; Ἢ. ἀνά- 
ὄασις τὴν οἰκονομίαν ἑρμηνεύει, τοῦ σώματος τὴν. 
ἀνάληψιν, οὐ τῆς θεότητος τὴν διάστασιν. Θέλεις δὲ 
μαθεῖν, ὅτι ὥσπερ ἐπιδημήσας τῇ γῇ, τοὺς οὐρανοὺς 
oà χατέλιπεν, οὔτε τοῦ Πατρὸς ἐχωρίσθη,, οὕτω xal 
εἰς οὐρανοὺς ἀναληφθεὶς., τὴν γῆν οὐ χατέλιπεν ἔρη- 
μὸν ; Ὃ εἰπὼν πρὸς τοὺς ἑαυτοῦ μαθητὰς, Καὶ ἰδοὺ 
ἐγὼ μεθ᾽ ὑμῶν εἰμι, ἀλλὰ ἀνέρχομαι, ὅθεν κατῆϊλθον,, 
πρὸς τὸν Πατέρα μου ὃ αὐτὸς πάλιν πρὸς ἐχείνους. 
λέγεις » Καὶ ἰδοὺ ἐγὼ μεθ᾽ ὑμῶν ὁ εἶμι πάᾳας τὰς ἡμέ- | 
ρας ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος. Τὸ οὖν, Ἵνα Ἧτ 
γώσχωσί σε τὸν μόνον ἀληθινὸν Θεὸν, χαὶ ὃν ἀπέ- 
στειλας Ἰησοῦν Χριστὸν, διπλῆν ἔννοιαν ἔχει, xo 
μάχαιραν διπλῆν * τὴν μὲν κατὰ τῆς εἰδωλολατρείας 
δπλιζομένην, τὴν δὲ κατὰ τῆς Ἰουδαϊκῆς ἀπειθείας 
παραταττομένην. Μόνον μὲν γὰρ ἀληθινὸν Θεὸν λέγει, 
ἵνα τὰ νεχρὰ εἴδωλα στηλιτεύση * ἀπεσταλμένον δὲ 
Ἰησοῦν Χριστὸν, ἵνα τοὺς τὴν οἰκονομίαν ἀρνουμένους 


᾿ἐπιστομίσῃ " ἐχλάμδανε τοίνυν τὰ ῥήματα πρὸς thv 


ἔννοιαν, καὶ μὴ ὕδριζε τὴν ἀξίαν διὰ τὴν λέξιν. 


Ἵνα δὲ μάθῃς ἀχριδῶς,, ὅτι τὸ ἀπεστάλθαι παρὰ 
τοῦ Θεοῦ οὐ τὴν ἀπὸ τόπων εἰς τόπους μετάστασιν 
σημαίνει, ἀλλὰ τῆς οἰχονομίας τὴν φανέρωσιν - περὶ 
Ἰωάννου τοῦ βαπτιστοῦ λέγει τὸ εὐαγγέλιον, τοῦ ἀπὸ 
γῆς ὄντος, χαὶ ἐπὶ γῆς φανερωθέντος " "Eyévero dv- 
θρωπος ἀπεσταλμένος παρὰ Θεοῦ. Ἄρα ἀπ’ οὐρανῶν. 
ἀπεστάλη Ἰωάννης ; ἄρα ἄνωθεν ἐλήλυθε; Πῶς οὖν 
ἐλήλυθεν ; Εἶτα ἄνθρωπος μὲν ἀποστελλόμενος οὐκ 
ἀπὸ τόπων εἰς τόπους μετέστη, ἀλλὰ τὴν οἰκονομίαν 
ἐνεχειρίσθη * 6 δὲ Θεὸς Λόγος, ὃ πάντα πληρῶν, ἐὰν 
εἴπῃ ἑαυτὸν ἀπεσταλμένον, τὴν φύσιν ὕόρισε, καὶ οὐ 
τὴν οἰκονομίαν ἐμήνυσεν ; Ὅρα αὐτὸν, ἀδελφὲ, xai 
πληροῦντα τῆς σαρχὸς τὴν οἰχονομίαν, xo μὴ χα- 
θαιροῦντα τῆς θεϊχῆς δυνάμεως τὴν ἀξίαν. Καὶ τὸ 
ἱερατικὸν σχῆμα, Ἀναδαίνω πρὸς τὸν Πατέρα μου, 


Jean.20. Jscendo ad Patrem meum,et rogabo eum, y, καὶ παραχαλέσω αὐτὸν, xc Παράκλητον πέμψει ὃ δμῖν 


17. 
Ὁ 17. 


οὐ, τή, et Paracle 


tum mittet vobis Spiritum veritatis. A τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας. Ei ἀναβαίνεις ἄνω, καὶ πα- 


DE SERPENTE IIOMILIA, 


ραχαλεῖς, καὶ παραχαλῶν δυσωπεῖς, καὶ μετὰ τὴν πὰ- 
ράχλησιν ἀποστέλλεις τὸ Πνεῦμα (παραχαλῶ γὰρ ἔφης, 
xal πέμπω ), τίνος ἕνεχεν πρὸ τῆς ἀναδάσεως λύεις 
τὴν τοῦ Πατρὸς αὐθεντίαν; Εἰ μὴ αὐθεντεῖς xov τὴν 
θείαν ἀξίαν, ἀλλ᾽ ἀναμένεις ἀνελθεῖν "πρὸς τὸν Πα- 
τέρα εἰς τὸν οὐρανὸν, καὶ παράχλησιν χαὶ ἱκεσίαν 
προσάγειν, καὶ οὕτω λαθεῖν τοῦ Πνεύματος τὴν χάριν, 
xal εἰς πᾶσαν ἐχπέμψαι τὴν οἰχουμένην, τίνος ἕνεχεν 
πρὶν ἀναδῇς, πρὶν παραχαλέσῃς, οἰχείαν ἐνδείκνυσαι 
τὴν αὐθεντίαν ; διὰ τί πρὸ τῆς ἀναλήψεως, ἀναστὰς 
ἐκ νεχρῶν, ἐνεφύσησας εἰς τὰ πρόσωπα τῶν ἀποστό- 
λων, χαὶ λέγεις, Λάδετε Πνεῦμα ἅγιον; Ὃ αἰτεῖς 
παρὰ Πατρὸς, πρὶν ἱκετεύσῃς Πατέρα, δίδως. Οὐχοῦν 
εἰρωνεύῃ τὴν αὔτησιν ; Οὐχ εἰρωνεύομαι , φησίν "οὐκ 
ἔστι γὰρ εἰρωνεία παρὰ τῇ ἀληθείᾳ - ἀλλὰ τὸ μὲν 
ἥρμοσται τῇ ἀξίᾳ, τὸ δὲ πρέπει τῇ οἰκονομίᾳ. Διὰ τί 
οὖν ἐνεφύσησας εἰς τὰ πρόσωπα τῶν ἀποστόλων ; 
Ἔδει με, φησὶν ὃ Σωτὴρ, ἀναστάντα ἐκ τῶν νεχρῶν, 
τὴν ἀπαρχὴν τῆς ζωῆς τῷ κόσμῳ χαρίσασθαι. ᾿Επειδὴ 
γὰρ Ἀδὰμ. πλασθεὶς ἔλαδεν ἐμφύσημα ζωῆς ( ᾿Ενεφύ- 
σησε γὰρ 6 Θεὸς εἰς τὸ πρόσωπον τοῦ ᾿Αδὰμ., καὶ 
ἐγένετο εἰς ψυχὴν ζῶσαν ), ὃ λαδὼν ἐχεῖνος ἀπώλεσε, 
τοῦτο παρὼν ἀναχαλοῦμαι. ᾿Εγείρω τὸν πεσόντα, 
ἀνακαινίζω τὸν φθαρέντα,, ζωοποιῶ τὸν νεχρωθέντα. 
Μαρτυρεῖ μου τῇ οἰκονομίᾳ καὶ 6 προφήτης βοήσας 
poo τὴν ἐμφύσησιν. Καὶ τίς 6 ἀναδοῶν προφήτης 
προαναφωνεῖ τὴν ἁγίαν ταύτην ἐμφύσησιν ; Ἄχουε, 
φησὶ, τοῦ προφήτου λέγοντος ἐν τοῖς δυοχαίδεχα " 
Ναοὺμ. δὲ τούτῳ ὄνομα " Ἑόρταζε, Ἰούδα, τὰς ἑορτάς 
σου, ἀπόδος τῷ Θεῷ τὰς εὐχάς σου. Οὐχέτι μὴ προσ- 
θῶσιν ἐλθεῖν πρὸς παλαίωσιν συντετέλεσται τὰ πρῶ- 
τα, φησίν" οὐχέτι οὐ μὴ προσθῶσιν ἐλθεῖν πρὸς 
παλαίωσιν. Τὴν καινὴν χάριν εὐαγγελίζεται, ὅτι τὰ 
παλαιὰ πέπαυται, τὰ νέα ἀνθοῦσιν. ἭἙόρταζε τὰς 
ἑορτάς σου. Διὰ τί, “Ἑόρτασον, ὀνομάζει ; ᾿Επειδὴ ἐν 
τῇ ἑορτῇ τοῦ πάσχα ἀνάστασις ἤμελλεν . ἀνθῆσαι. 
Ἑόρταζε, φησὶν, Ἰούδα, τὰς ἑορτάς σου, ἀπόδος τῷ 
Θεῷ τὰς εὐχάς σου. Οὐχέτι μὴ προσθῶσιν ἐλθεῖν εἰς 
παλαίωσιν - συντετέλεσται, ἐξῆρται " τουτέστι, τὰ 


πρῶτα τέλος ἔχει. Καὶ διὰ τί τέλος ἔχει τὰ πρῶτα ; 


Ἀνέθη γὰρ ἐκ τῆς γῆς ὁ ἐμφυσῶν εἰς τὸ πρόσωπόν - 


σου, xx ἐξαιρούμενός σε Ex θλίψεως. Ἀλλὰ πάλιν 
ἐπαναλάδωμεν. Ἑόρταζε, Ἰούδα, τὰς ἑορτάς σου, 


ἀπόδος τῷ Θεῷ τὰς εὐχάς σου. Οὐχέτι μὴ προσθῶσιν᾽ 


ἐλθεῖν εἰς παλαίωσιν. "Five; αἱ ἑορταί ; Ἦσαν γὰρ 
ἐχεῖναι αἱ παλαιαὶ τῶν νέων φέρουσαι τὴν εἰχόνα. 
Πρώτη τῶν ἀζύμων ἡμέρα, εἰχὼν οὖσα τοῦ πάθους 
τοῖς ἀκριθῶς ἐξετάζουσι. Μετὰ ταύτην ἡμέρα τῆς 
πεντηκοστῆς, εἰχὼν οὖσα χαὶ αὐτὴ τῆς τοῦ & (lou καὶ 
προσχυνητοῦ Πνεύματος ἐπιφοιτήσεως. Ἢ δὲ τῶν 
σχηνοπηγιῶν εἰχὼν χαὶ αὐτὴ ἦν τῶν σχηνῶν τῶν οὐ- 


θοῦ 


Si ascendis sursum, et rogas, et rogans impetras, 
- ac post rogationem mittis Spiritum ( nam rogo, 
ais, et mitto ), cur ante ascensionem Patris aucto- 
ritatem tollis? Si non cum auctoritate secundum 
divinam dignitatem agis, sed exspectas donec 
ascenderis ad Patrem in clum, ut preces suppli- 
cationesque offeras, et sic acceptam Spiritus gra- 
tiam in totum orbem mittas, cur antequam ascen- 
deres, antequam rogares, propriam ostendisti 
auctoritatem ?. cur ante ascensionem, cum resurre- 
p xisses ex mortuis, insufflasti 1n facies apostolorum, 


et. dixisti, Zccipite Spiritum. sanctum ? Quod Joan. 10 
petis a Patre, id das, antequam ab eo petas. Ergo ?? 


simulas, dum petis: Non simulo, inquit ; nulla 
enim. apud veritatem simulatio ; sed aliud digni- 
'tati convenit, aliud incarnatum decet. Cur ergo 
insufflasti in facies apostolorum? Me oportebat, in- 
quit Servator, postquam ex mortuis resurrexeram, 
primitias. vite mundó largiri. Quia enim Adam 


formatus acceperat spiraculum vite (Jnspirawit Gen. 2. ;. 


enim. Deus in faciem Adami, et factus est in 
animam viventem ), id quod ille acceptum per- 
€ didit, hoc ego przsens revoco. Lapsum erigo, cor- 
ruptum renoyo, mortuum vivifico. Testis est in- 
carnationis propheta il'e qui meam insufflationem 
pradicavit, Et quis propheta exclamando hanc 
sanctam insufflationem pranuntiat? Audi, inquit, 
prophetam: ex illis duodecim cui nomen Naum, 


dicentem : Celebra, Juda, festa tua,redde Deo wj, |. 
vota tua. Non amplius adjicient venire ad. ve- 15- 


tustatem. Prima illa Consummata sunt, inquit ; 
IVon amplius adjicient venire ad vetustatem. 
D Novam ille gratiam annüntiat, quia vetera desie- 
runt : nova florent. Celebra festa tua. Cur dicit, 
Celebra ? Quia in festo Paschae resurrectio futura 
erat. Celebra, inquit, Juda, festa tua, redde 
Deo vota tua. Yon amplius adjicient venire 
ad vetustatem; consummata sunt, sublata sunt, 
id est, prima finem habent. Cur prima finem ha- 


bent? Ascendit enim de terra qui insufflavit wj, ,. i. 


in faciem tuam, et ex omni afflictione libera- 
vit. Sedad rem iterum redeamus, Celebra, Juda, 
festa tua, redde Deo vota tua. I Yon amplius 
adjicient venire ad vetustatem. Quinam festa? 
Illa enim. vetera novorum imaginem ferebant. 
Prima dies Azymorum, qua accurate exploranti- 
bus imago passionis est. Post hanc dies Penteco- 
stes, qua imago et ipsa fuit adventus sancti et ado- 
randi Spiritus. Festum 'Tabernaculorum, quod 
imago tabernaculorum celestium erat. Hinc Do- 
minus demonstrare volens, quandoquidem illa.ta- 
bernacula temporanea sunt,esse illa figuram fu- 


E 


606 


turorum tabernaculorum, dicebat divitibus hujus 


^ SEVERIANT 


ρανίων. * Τούτοις καὶ 6 Κύριος ἐνδεικνύμενος, &met- 


Luc. 16. 9. mundi : Facite vobis amicos ex mammona, δήπερ ἐχεῖναι ἦσαν πρόσχάιροι, βουλόμενος δεῖξαι ;- 


Isai.63.11. 


Rhom.8. 17. 


2. Tim. 3; 


12. 


iniquitatis, ut cum. defeceritis, recipiant vos 
in eterna. tabernacula. 'Temporanea igitur ta- 
bernacula eeternorum figura tabernaculorum erant. 
Quoniam ergo Christi ceconomia sen incarmatio 
veteres figuras implebat, novamque illam gratiam 
florentem. reddebat, probe propheta prwenuntiat 
dicens : Celebra, Juda, festa tua, redde Deo 
vota tua; id significat illud; /Von amplius adji- 
cient ut eveniant ad. vetustatem. Renovata sunt 
enim vetera per gratiam, Consummata sunt, sub- 
lata sunt. .4scendit enim ex terra qui insuf- 
flat in faciem tuam, et qui te ex: erumnis. eri- 
pit. At Nahum propheta Dominum gratiam inspi- 
rantem tibi nude exhibuit ; Isaias autem alio modo 
eum, qui ex mortuis surrexit et Spiritum sanctum 
suis elargitur, pronuntiat his verbis : Recorda- 
tus est dierum cternorum, qui eduxit de terra 
pastorem ovium. Et loco illius, Insufflavit in 
faciem eorum, statim subjunxit : Qui posuit in 
eis Spiritum. sanctum. Divina dignitas, divina 
nuncupatio, regia majestas, intemerata gloria, in- 
comprehensibilis virtus, qui cum Patre conglori- 
ficatur, cum Filio regnat, qui operatur omnia, et 
divina munera singulis dividit, prout vult. Haec 
bene novi Ecclesize domesticos roborare, mordere- 
que ac disrumpere inimicos ejus, maximeque pice 
religionis hostes, qui cum Patre et Filio conglorifi- 
care Spiritum sanctum recusant. O miseriam! Ne 
ea quidem que sortiti sunt ipsi, volunt tribuere 
Spiritui sancto. Apostolus autem de se, deque sui 
similibus dicebat, Si. compatimur, etiam. con- 
glorificabimur. Paulus conglorificatur cum Deo, 
et Spiritus non conglorificatur? Mortalis natura 
in tantam sublimitatem eyehitur, ut cum Christo 
glorificetur, et adorandus Spiritus, nec iisdem no- 
biscum muneribus fruetur? De iisdem hominibus 
ait idem apostolus, Si compatimur, et conregna- 
bimus; etSpiritus sanctus non regnabit cumChri- 
sto? O ingratum. animum ! o insaniam intoleran- 
dam! o sententiam. impiam, οἱ ingentem blasphe- 
miam, plagamque incurabilem ! Nos exspectamus 
conregnaturos nos esse; et Spiritum sanctum in 
servi ordinem redigeinus ? 


6. Hoc porro dicimus, fratres , non quod Spi- 
ritus. sáhctus ita debeat cum Christo. conglorifi- 


à Hac vitiata videntur. 
ἘΞ [Savil. tz. σήμαινς.] 


520 


ὅτι o. σχηναὶ ἐχεῖναι τύπος εἰσὶ τῶν μελλουσῶν σχη-. 
A νῶν, ἔλεγε πρὸς τοὺς ἐν τῷ χόσμῳ πλουτοῦντας " 
Ποιήσατε ὑμῖν φίλους ἐκ τοῦ μαμμωνᾶ τῆς ἀδικίας 7 
ly! ὅταν ἐχλείπητε; δέξωνται ὑμᾶς εἰς τὰς αἰωνίους. 
σκηνάς. Αἴ οὖν πρόσχαιροι σχηναὶ τύπος ἦσαν τῶν. 
αἰωνίων σκηνῶν. Ἐπεὶ οὖν ἡ τοῦ Χριστοῦ οἰκονομία: 
τοὺς μὲν παλαιοὺς τύπους ἐπλήρου, τὴν δὲ νέαν χάριν 
ἐξήνθει, χαλῶς 6 προφήτης προαναφωνεῖ λέγων “- 
Ἑόρταζε, Ἰούδα, τὰς ἑορτάς σου, ἀπόδος τῷ Θεῷ - 
τὰς εὐχάς σου "" σημαίνει τὸ, Οὐχέτι γὰρ μὴ προσ- 
θῶσιν ἐλθεῖν εἰς παλαίωσιν. ᾿Αναχεκαίνισται γὰρ τὰ 
παλαιὰ διὰ τῆς χάριτος, Συντετέλεσται, ἐξῆρται... 
Ἀνέῤθη γὰρ ἐκ τῆς γῆς ὃ ἐμφυσῶν εἰς τὸ πρόσωπόν 
σου, xo ἐξαιρούμενός σε ἐχ θλίψεως. Ἀλλ᾽ 6 μὲν προ- ^ — 
φήτης Naobp. γυμνῶς σοι παρέστησε τὸν τὴν ἁγίαν. 
χάριν ἐμπνεύσαντα Κύριον - Ἡσαΐας δὲ xo αὐτὸς 
P ἑτέρῳ τρόπῳ τὸν ἐχ νεχρῶν ἀναστάντα χαὶ Πνεῦμα 
ἅγιον τοῖς ἑαυτοῦ χαριζόμενον προαναφωνεῖ λέγων * 
"Epifco ἡμερῶν αἰωνίων 6 ἀναδιδάσας Ex γῆς τὸν. 
ποιμένα τῶν προδάτων. Καὶ ἀντὶ τοῦ, ᾿Ενεφύσησεν. 
εἰς τὸ πρόσωπον αὐτοῦ, εὐθέως ἐπήγαγεν * Ὁ θεὶς ἐν 
αὐτοῖς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον. Ἢ θεϊκὴ ἀξία, ἡ θεϊκὴ 
προσηγορία, τὸ βασιλικὸν ἀξίωμα, ἣ ἄχραντος δόξα, 
Ὁ xod 4j ἀχατάληπτος δύναμις, τὸ τῷ Πατρὶ συνδοξαζό-- 
μενον, καὶ Υἱῷ συμθασιλεῦον, καὶ ἐνεργοῦν τὰ πάντα, 
xol διαιροῦν τὰ θεῖα χαρίσματα ἑκάστῳ, καθὼς Boó- 
λεται. Ταῦτα εὖ οἶδα ὅτι στηρίζει μὲν, τοὺς ἰδίους τῆς 
᾿Εχχλησίας, δάχνει δὲ τοὺς ἐχθροὺς xol διαῤῥήγνυσι;." 
μάλιστα τοὺς ἐχθροὺς τῆς εὐσεδείας, τοὺς παραιτου- 
μένους Πατρὶ xol Υἱῷ συνδοξάζειν τὸ Πνεῦμα τὸ- 
ἅγιον. Ὦ τῆς ἀθλιότητος. Οὐδὲ ὧν ἔτυχον, καταξιοῦν. 
ἐθέλουσι τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον. Ὃ δὲ ἀπόστολος περὶ - 
ἑαυτοῦ καὶ τῶν κατ᾽ αὐτὸν ἔλεγεν, Εἰ συμπάσχομεν, 
D xo συνδοξασθησόμεθα. Παῦλος συνδοξάζεται Θεῷ, 
χαὶ τὸ Πνεῦμα οὐ συνδοξάζεται ; Ἢ θνητὴ φύσις το- 
σοῦτον ἀνάγεται, ὡς Χριστῷ συνδοξάζεσθαι, χαὶ τὸ 
προσχυνητὸν Πνεῦμα οὐδὲ τῶν αὐτῶν ἡμῖν κοινωνήσει 
πλεονεχτημάτων ; Καὶ περὶ μὲν ἀνθρώπων φησὶν 6 
αὐτὸς ἀπόστολος, Ei ὑπομένομεν, xoi συμδασιλεύ- 
σομεν * τὸ δὲ Πνεῦμα τὸ ἅγιον οὐ συμδασιλεύει Χρι- 
στῷ ; Ὦ τῆς πολλῆς ἀγνωμοσύνης, ὦ τῆς πολλῆς xal 
ἀφορήτου μανίας, ὦ γνώμης ἀθέου, καὶ βλασφημίας. 
ἀμέτρου, xo πληγῆς ἀνιάτου. Ἡμεῖς προσδοχῶμεν 
συμδασιλεῦσαι, xol τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐν δούλου 
τάξει χατατάττομεν ; 
Ταῦτα δέ φαμεν, ἀδελφοὶ, οὐχ ὡς παραπλησίως 
ἡμῖν ὀφείλοντος τοῦ ἁγίου ΤΙνεύματος τῷ Χριστῷ. 


Β 


Ε 


b Ita Reg. Optime. Edit. vero ἐν ἑτέρῳ τύπῳ. 


,DE SERPENTE IOMILIA. 


συνδοξάζεσθαι, ἀλλὰ τὴν ἀσέδειαν ἐλέγχοντες τῶν μηδὲ, 
τοσοῦτον ἀπονέμειν ἀνεχομένων. Ἵλεως δὲ ἡμῖν, Κύ- 
Qui, ἐπὶ τοῖς λαλουμένοις εἴης. Ὅτι κἂν μέχρι ψιλῆς 
χαὶ ἐπιπολαίου λέξεως δευτεροῦμεν τὰ τῶν ἀσεδῶν 
ῥήματα, ἀλλ᾽ ὅμως μηδεὶς, ἀδελφοὶ, νομισάτω ὕόριν 
- εἶναι τοῦ ἁγίου Πνεύματος τὸ δευτεροῦσθαι τὰς παρ᾽ 
ἐκείνων ὕόρεις. Ἄγομεν γὰρ αὐτὰς εἰς μέσον, xoi λέ- 


607 


cari, ut nos conglorificamur, sed ut impietatem. 
eorum confutemus, qui nec tantum quidem ipsi 
tribuere dignantur. Propitius sis nobis, Domine, 
cirea ea qua. diximus. Licet enim impiorum di- 
cta simpliciter et verborum tenus tantum repeta- 
mus, attamen nemo, fratres, putet hinc contume- 
liam Spiritui sancto inferri , quod eorum contu- 


γομεν, οὗ συνδιατιθέμενοι τῇ ἀσεδείᾳ, ἀλλὰ τὴν πλά- .. melice. repetantur. Illas enim in medium proferi- ^ 
vay στηλιτεύοντες, καὶ τοὺς συντρόφους τῆς εὐσεδείας A mus, non ut impietati assentiamur, sed ut errorem 


τῶν πονηρῶν δογμάτων ἀποτειχίζοντες. Καὶ γὰρ οἵ 
ἀπόστολοι ἀγαπῶντες τὸν Κύριον, καὶ ἰδόντες αὐτοῦ 
τὴν ἀξίαν, οὖκ ὥχνησαν ἐντάξαι τοῖς ἁγίοις εὐαγγε- 
Mois τὰς παρὰ τῶν ᾿Ιουδαίων ὕόρεις. Γέγραπται γοῦν 
ὅσα εἰπεῖν ἐτόλυτησαν περὶ Χριστοῦ, χαὶ ὅτι ἅμαρτω- 
λός ἐστι, καὶ ὅτι τοῦ Θεοῦ οὐχ ἔστι. Καὶ εἰς πρόσ- 
ὠπον αὐτοῦ λέγειν οὖκ ὥχνησαν, Σαμαρείτης εἶ σὺ, 
xoi δαιμόνιον ἔχεις. ᾿Αλλὰ τὸ γράμμα οὐ τῶν γρα- 
ψάντων χατηγορεῖ, ἀλλὰ τῶν βλασφημησάντων. 
Ἄχουε τοῦ Πνεύματος τὴν ἐνέργειαν, ἄχουε τῶν 
ἀποστόλων τὴν δοξολογίαν - στοίχει ταῖς ἐχείνων δὲ- 
δασχαλίαις, ἕπου τοῖς βήμασι τῶν ἁγίων" μὴ πλάνα 
σαυτὸν τοῖς ἴχνεσι τῶν βεθήλων * Τριάδα προσχύνει, 
Τριάδα δόξαζε, 'ΤΤριάδα κήρυττε. Οὕτω φρονοῦσι προ- 
φῆται, οὕτω κηρύττουσιν ἀπόστολοι, οὕτω πιστεύουσι 
μάρτυρες. Ἄχουε Παύλου τὴν Τριάδα χκηρύττοντος " 


Διαιρέσεις χαρισμάτων, τὸ δὲ αὐτὸ Πνεῦμα - διαιρέ--, 


σεις διαχονιῶν,, ὃ δὲ αὐτὸς Κύριος διαιρέσεις ἐνερ - 
γημάτων,, ὃ δὲ αὐτὸς Θεὸς ἐνεργῶν τὰ πάντα ἐν 
πᾶσι. Τίνος ἕνεχεν ox ἀπὸ Πατρὸς ἄρχεται; οὗ 
πρῶτον ἐχεῖνον χηρύττει, xol τότε τὸν ΥἹὸν, καὶ μετ᾽ 
αὐτὸν τὸ ἅγιον Πνεῦμα; Μεταθάλλεις τὴν τάξιν, ὦ 
Παῦλε; μεταῤῥυθμίζεις τὴν ἀχολουθίαν; Τοῦ Σωτῆ- 
ρος παραδεδωχότος, "Ev ὀνόματι Πατρὸς χαὶ ΥἹοῦ xai 


ἁγίου Πνεύματος, σὺ λύεις τὸν θεσμὸν τῆς θεολογίας: 


Ἀλλὰ γὰρ μὴ γένοιτο ἡμᾶς ποτε ταῦτα περὶ Παύλου 
νοῆσαι. Ὃ γὰρ ἅγιος ἐκεῖνος xol θαυμαστὸς χήρυξ 
εἶδεν ἀχριθῶς,, ὅτι κἂν Πνεύματος πρῶτον μνησθῇ, 
ἄτρωτον φυλάττει τὴν θεολογίαν, χαὶ οὐχ ὑδρίζει τὴν 
ἀσύγχυτον φύσιν, οὖκ ἐμμερίζει τὴν ἀμέριστον ἀξίαν. 
Πνεύματος μέμνηται πρῶτον, ἵνα δείξη, ὅτι τὸ τε- 
λευταῖον γράφεσθαι τὸ Πνεῦμα, o0 τελευταῖον αὐτὸ 
ποιεῖ xod ἔσχατον. ᾿Επειδὴ γὰρ ἐχεῖνοι παρερμηνεύ- 
ουσι χαχίώς, οὗ συναριθμοῦντες, ἀλλ᾽ ὑπαριθμοῦντες 
τῷ Πατρὶ τὸν Υἱὸν, χαὶ τῷ Υἱῷ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον 
(πρῶτος γὰρ, φησὶν, 6 Πατὴρ, δεύτερος 6 Υἱὸς, 
τρίτον τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον; οὗ τὴν εὔταχτον τῆς γνώ- 


σεως ἀχολουθίαν νοοῦντες τῆς προσχυνητῆς Τριάδος, ^ 


ἀλλὰ ψυχῇ διαστρόφῳ δόρίζειν ἐπιχειροῦντες τὴν τῆς 
θεολογίας καθαρότητα ), εἰκότως ὃ Παῦλος ἀντιστρέ- 
φει τῶν ὀνομάτων τὴν τάξιν, ἵνα δείξη τῆς ἀληθείας 
τὴν δύναμιν, καὶ λύση τῶν πονηρῶν τὴν ὑπόληψιν, 
Ἀλλ᾽ οἶδα, φησὶν, ὅτι τοῦ μὲν ΥἹοῦ xoi τοῦ Πνεύ- 


. 


traducamus, cet pietatis alumnos a prava illa 
doctrina avertamus. Etenim apostoli, qui Domi 
num amabant, et ejus majestatem viderant, Ju- 
dzorum contumelias in sacris evangeliis referre 
non dubitarunt. Itaque scripta ibi sunt quicuim- 
que ausi sunt illi de Christo dicere, quod peccator 
esset, quod ex Deo non esset, quodque coram eo 


ausi sint dicere, Samaritanus | es tu, et ddemo- Joan.8.48. 


nium habes. Verum Scriptura non scriptores 
accusat, sed blasphemos. Audi Spiritus vim et 
D efficaciam, audi apostolorum laudes, eorum se-. - 
quere doctrinam , sectare patrum vestigia ; ne ex | 
profanorum vestigiis in errorem deducaris : Tri- 
nitatem adora, Trinitatem glorifica, Trinitatem 
predica. Ma sentiunt prophete , ita pracdicant 
apostoli , ita credunt martyres. Audi Paulum 


strationum sunt, idem autem Dominus ; divi- 
'siones operationum sunt, idem vero Deus, qui 
€ operatur omnia in omnibus. Cur non incipit a 
Patre? cur non primo illum. praedicat , deinde 
Filium, demum Spiritum sanctum ? Invertisne 
ordinem, Paule ? mutasne seriem ? Dum Servator 


ita tradiderit, 4n nomine Patris , et Filii , et gauh. 28. 


Spiritus. sancti, tune solvis theologie legem ? 19" 
Verum absit ne quid tale umquam de Paulo co- 
gitemus. Sanctus enim ille et admirabilis praeco, 
hoc probe noverat, se etiamsi Spiritus primo me- 
minisset, nihilominus theologiam illesam servare, 
neque inconfusam naturam contumelia afficere ne- 
P que dividere indivisibilem dignitatem. Spiritum 
primo memorat, ut ostendat, Spiritum, etsi po- 
stremus scribatür, non hinc ultimum et postremum 
effici. Quia enim illi. prave interpretantur non 
connumerantes, sed posteriori ordine numerantes 
póst Patrem Filium, post Filium Spiritum san- 
ctum (primus enim, aiunt, Pater, secundus Fi- 
lius, tertius Spiritus sanctus, accuratam illam 
adorandz Trinitatis seriem ignorantes, scd mente 
perversa theologi; puritatem contumelia afficere 
E conantes), jure Paulus nominum ordinem invertit, 
ut veritatis vim ostendat, ct improborum opinio- 


"Trinitatem przdicantem : Divisiones gratiarum 1. Cor. 12. 
sunt, idem autem. Spiritus ; divisiones mini- Ub 


1. Cor. 12. 
7.—10. 


t. Cor. 12. 


2. Thess.2. 


15. 


608: 


nem confutet. Αἱ scio, ait hareticus, eum Filii 
quidem et Spiritus sancti obiter mentionem fecisse, 
sed cum ad Patrem venisset, sublimiorem theolo- 
giam adhibuisse. De Spiritu enim dixit, Jdem 


vero Spiritus ; de Filio, Idem vero Dominus τ᾿ 


sed cum ad Patrem venisset, adjecit : Qui opera- 
tur omnia in omnibus. Quid ergo? illudne ver- 
bum, operari omnia in omnibus, auctoritatem in- 
dicat? Etiam, inquit. Et supereminentem excel- 
lentiam praedicat? Sane, inquit. Et ego quoque 
tnam confessionem recipio, si in conditionibus 
permaneas. Videamus ergo quid vas illud electio- 


522 


SEVERIANI 


ματος ἐπιπολαίως ἐμνημόνευσεν, ἐπὶ δὲ τὸν Πατέρα 
ἐλθὼν, εἰς ὕψος τὴν θεολογίαν ἤγαγεν. "Eg μὲν γὰρ 
τοῦ Πνεύματος εἶπε, Τὸ δὲ αὐτὸ Πνεῦμα" ἐπὶ δὲ τοῦ 
Υἱοῦ, *O δὲ αὐτὸς Κύριος εἰς δὲ τὸν Πατέρα ἐλθὼν, 
εἶπεν, Ὃ ἐνεργῶν τὰ πάντα ἐν πᾶσι. Τί οὖν; αὐτῷ 
τὸ ῥῆμα cb , ἐνεργεῖν τὰ πάντα ἐν πᾶσιν, αὐθεντίαν 
ϑηνύει» ; Ναὶ, φησί, Καὶ ὑπεροχὴν ὑπερθάλλουσαν. 
κηρύττει; Ναὶ, φησί. Δέχομαί σου τὰς ὁμολογίας, 
ἐὰν ἐμμένης ταῖς συνθήκαις. Ἴδωμεν τοίνυν τί σα- 

φέστερον τὸ σχεῦος τῆς ἐχλογῆς , ὃ Πνεύματι χυόδερ- 
νώμενος ἁγίῳ, περὶ αὐτῆς ὑποτίθεται τῆς ζητήσεως. 
"Exácco δίδοται fj φανέρωσις τοῦ Πνεύματος πρὸς 


nis, ille inquam ἃ Spiritu sancto ductus, circa A τὸ συμφέρον. Τῷ μὲν γὰρ δίδοται λόγος σοφίας χατὰ 


hanc questionem suggerat. Unicuique datur ma- 
nifestatio Spiritus ad utilitatem. Alii quidem 
datur sermo sapientie secundum eumdem Spi- 
ritum ; alii sermo scientie in eodem Spiritu : 


.alü gratia sanitatum in eodem Spiritu ; alii 


prophetia ;. alii interpretatio linguarum ; alii 
fides ; alii dona. H«c porro omnia : attende 
diligenter, vide dictionis et potestatis conscnan- 
tiam. Qui prius dixerat, Jdem autem Deus, qui 
operatur omnia in omnibus, ubi ad Spiritum 
venit, eamdem ipsi vim inesse testificatur : θα 
autem. omnia, inquit, operatur unus et idem. 
Spiritus, dividens singulis, prout vult. Sic non 
labefactatur glorificationis ordo seriesque, quando 
aliquod. nomen ex sancta Trinitate, aut primum, 
aut secundum, aut tertium. ponitur. Illud enim , 
primus, secundus, tertius, non. indicat naturae 
differentiam, sed theologie viam nulli confusioni 
obnoxiam. Rursus idem apostolus, ut ostendat se 
nominum ordine ubique indiscriminatim uti, ut- 
pote qui recto ordine et caute divinam przdicatio- 
nem adiret, 'Thessalonicensibus scribens ait : 7956 
vero Dominus noster Jesus Christus, et Deus 
Pater noster. &n primum, Paule, Filium, post- 
eaque Patrem predicas? Tu primum, inquit, 
quasi ordine et dignitate expromis : ego cum pri- 
mum et secundum dico , naturam indivisibilem 
opinor ; imo vero non opinor, sed constanter pra» 
dico. Ne igitur divinis eloquiis contumeliam in- 
feras, nec cxlestia dogmata calumnieris. Par 


exemplum in Veteri (Testamento reperis. Quem- 


admodum enim hic Paulus a Spiritu orsus, ve- 


nit ad Filium, et ἃ Filio rursus ad. Patrem , δὲ P 


quod nominum ordine tertium erat, primum effe- 
cit, non mutans praedicationis ordinem, sed indif- 
ferentem theologi: cognitionem ostendens : sic 
in Veteri Testamento eamdem figuram invenies, 
quasi in imagine, prelucentem. Quis nostrum 
ignorat, fratres, Scripturam primo Abraham po- 


τὸ αὐτὸ Πνεῦμα * ἑτέρῳ δὲ λόγος γνώσεως ἐν αὐτῷ τῷ 
Ἠνεύματι" ἑτέρῳ δὲ χαρίσματα ἰαμάτων κατὰ τὸ αὐτὸ 
Πνεῦμα ἑτέρῳ προφητεία " ἄλλῳ δὲ ἑρμηνεία γλωσ- 
σῶν" ἄλλῳ πίστις" ἄλλῳ χαρίσματα. Ταῦτα δὲ πάντα * 
πρόσεχε ἀχριθῶς, βλέπε λέξεως συμφωνίαν καὶ δυ-- 
νάμεως. Ὃ διὰ τῶν πρώτων εἰρηχὼς, Ὁ δὲ αὐτὸς 
Θεὸς ὃ ἐνεργῶν τὰ πάντα ἐν πᾶσιν, ἐλθὼν εἰς τὸ 
Ἡνεῦμα, ταύτην ἐπιμαρτυρεῖ τῷ Πνεύματι τὴν δύ- 
ναμιν" Ταῦτα δὲ πάντα, φησὶν, ἐνεργεῖ τὸ ἐν καὶ τὸ 
αὐτὸ Πνεῦμα, διαιροῦν ἰδίᾳ ἑκάστῳ, καθὼς βούλεται. 
Οὕτως οὐ λύεται ἣ ἁρμονία τῆς δοξολογίας,, ὅταν τὶ 
τῶν ὀνομάτων τῆς ἁγίας Τριάδος, ἢ πρῶτον, ἢ δεύ- 
τερον, 7| τρίτον τίθηται. Τὸ γὰρ πρῶτον, xal δεύ- 
τερον, χαὶ τρίτον, οὐ φύσεως ἐμφαίνει διαφορὰν, 
ἀλλὰ θεολογίας ὁδὸν ἀσύγχυτον. Πάλιν 6 αὐτὸς ἀπό- 
στολος, ἵνα δείξη πανταχοῦ ἀδιαφόρως ἑαυτὸν κε- 
χρημένον ταῖς τῶν ὀνομάτων τάξεσιν, εὐτάχτως δὲ 
xai ἀσφαλῶς προσιόντᾶ τῷ θείῳ χηρύγματι, λέγει 

Θεσσαλονιχεῦσι γράφων" Αὐτὸς δὲ 6 Κύριος ἡμῶν 
Ἰησοῦς Χριστὸς, xol Θεὸς 6 Πατὴρ ἡμῶν. Πρῶτον, 
Παῦλε, τὸν Υἱὸν, καὶ τότε τὸν Πατέρα χηρύττεις ; 
Τὸ γὰρ πρῶτον, φησὶν, εἷς τάξιν ἐξέδαλες - ἐγὼ 
πρῶτον xol δεύτερον ἐὰν εἴπω, τὴν φύσιν ἀμέριστον 
ὑπολαμδάνω" μᾶλλον δὲ οὐχ ὑπολαμόάνω, ἀλλ᾽ ἀσφα- 
λῶς κηρύττω. Μὴ τοίνυν ὕόριζε τὰ θεῖα λόγια, μηδὲ 
συχοφάντει τὰ οὐράνια δόγματα. Ἐδρίσχεις εἰχόνα 
τοιαύτην xal ἐν τῇ Παλαιᾷ. Ὥσπερ γὰρ ἐνταῦθα 
Παῦλος ἀρξάμενος ἀπὸ τοῦ Πνεύματος, ἦλθεν εἷς τὸν 
Υἱὸν, xol ἀπὸ τοῦ YioU πάλιν εἰς τὸν Πατέρα, καὶ τὸ 
τρίτον τῇ τάξει τῶν ὀνομάτων ἐποίησε πρῶτον, οὐ 
τὴν τοῦ χηρύγματος τάξιν μεταδαλὼν, ἀλλὰ τὴν 
ἀδιάφορον τῆς θεολογίας γνῶσιν ἐμφαίνων * οὕτω xal 
ἐν τῇ Παλαιᾷ τὸν αὐτὸν τύπον εὑρήσεις, ὥσπερ ἐν 
εἰχόνι, προλάμποντα. "Tís οὐχ οἶδεν ἡμῶν, ἀδελφοὶ, 
ὅτι τὸν ᾿Αδραὰμ πρῶτον τάττει dj Γραφὴ, δεύτερον 
δὲ τὸν Ἰσαὰκ, καὶ τρίτον τὸν Ἰαχῷδ; ᾿Εγὼ γὰρ 6 
Θεὸς A6pal, xal 6 Θεὸς Ἰσαὰχ, xo ὃ Θεὸς Ἰαχώδ. . 
Καὶ εἰκότως f, Γραφὴ χηρύττει πρῶτον τὸν γεννήσαν- 
τα, εἶτα τὸν γεννηθέντα, ἔπειτα τὸν ἐξ ἐχείνου. Ἀλλ᾽ 


L| 


ἐπειδὴ ἡ φύσις ἦν ἀμέριστος, εἰ καὶ τοῖς χρόνοις διετέ- 
μνετο διὰ τὴν ἀκολουθίαν, οὖκ ὥχνησεν ὃ Θεὸς μεταδα-- 
λεῖν τὴν τάξιν, ἵνα τὴν δμολογίαν ἀναδείξῃ. Λέγει γὰρ 
ἐν τῷ Λευιτιχῷ (λέγω γὰρ καὶ τὸν τόπον, ἵνα μὴ συ- 
'χοφαντήσῃς τὰ λεγόμενα )" ᾽Εὰν δὲ ἁμάρτωσιν οἵ υἱοὶ 
Ἰσραὴλ, παραδώσω αὐτοὺς εἰς ἔθνος ἀλλότριον, xo 
πορεύσονται ἐχεῖ, καὶ λατρεύσουσι θεοῖς ἑτέροις. Προ- 
μηνύων τὴν εἰς Βαδυλῶνα αἰχμαλωσίαν φησὶ, Καὶ 
πορεύσονται ἐχεῖ, χαὶ λατρεύσουσι θεοῖς ἑτέροις. Τότε 
αἰσχυνθήσεται ἣ χαρδία αὐτῶν ἢ ἀπερίτμητος, Καὶ 
μετὰ βραχέα, Καὶ μνησθήσομαι τῆς διαθήχης "Ta.- 
χὼδ, xul τῆς διαθήχης Ἰσαὰκ, καὶ τῆς διαθήκης 
᾿Αθραάμ. : 


᾿Επαναλήψομαι τὸ ῥῆμα’ ὃ γὰρ κρότος ἐκάλυψε τὴν 
ὑπόθεσιν. ᾿Ἐχεῖ, φησὶν, αἰσχυνθήσεται ἣ καρδία αὐτῶν 
ἣ ἀπερίτμητος, χαὶ ἐπιστρέψουσι πρός με, καὶ ἰάσομαι 


E 


DE SERPENTE I!IOMILIA. : 609 


nere, secundo Isaac, tertio. Jacob? Nam, Ego r4 3.6. 


Deus Abraham, Deus Isaac, Deus Jacob. Et 
jure Scriptura primo parentem, secundo filium , 
postea nepotem collocat. Verum quia natura in- 
divisibilis erat, licet tempore et serie distingue- 
retur, non dubitavit Deus ordinem mutare ut con- 
fessionem ostenderet. Ait enim in Levitico (locum 


enim indico, ne dicta calumnieris): Si vero pec- rei. 56. 
carint filii Israel, tradam eos in. gentem alie- 40.—4?. 


nam, et illuc proficiscentur, et sereient diis 
alienis. Prenuntians captivitatem Babylonicam 
ait, Et illuc proficiscentur, et servient diis 
alienis. Tunc confundetur cor eorum incir- 
cumcisum. Et paulo post, Et recordabor testa- 
menti Jacob, et testamenti Isaac, et testamenti 
Abraham. ; 1 

T. Dicturn. repetam : plausus enim argumen- 
tum obscuravit. Zllic, inquit, pudore suffunde- 
tur cor eorum. incircumcisum, et revertentur 


αὐτούς. Οὐδέπω ἀπειλὴ, καὶ τὴν καταλλαγὴν Eng ad me, et sanabo eos. Nondum comminatus , 
γέλλεται" Καὶ ἀνάξω αὐτοὺς εἰς τὴν γῆν τῶν πατέρων A reconciliationem promittit : Et. reducam eos in 


αὐτῶν, xa μνησθήσομαι τῆς διαθήχης Ἰαχὼδ, xal 
τῆς διαθήκης Ἰσαὰκ, χαὶ τῆς διαθήχης "A6padp. 
Ὃρᾷς πῶς μεταδάλλει τὴν τάξιν, ἵνα δείξῃ τὴν 
ὁμοτιμίαν ; Οὐ γὰρ πρῶτον ἐποίησε τὸν Ἰαχὼδ τοῖς 
χρόνοις, ἀλλὰ τῇ ἀδιαφορίᾳ χατεχρήσατο,, ἵνα δείξη 
τὴν δμοτιμίαν. Ἀλλ᾽ ἐπὶ μὲν τῶν πατριαρχῶν χρό- 
νος μερίζει τοὺς καρποὺς ἀπὸ τῆς ῥίζης - θνητὴ γὰρ 
ἣ φύσις xal τῶν φύντων χαὶ τῶν γεγεννηχότων " τῆς 
δὲ ἁγίας καὶ ἀθανάτου προσχυνητῆς Τριάδος τὴν φύ- 
σιν οὗ τέμνει λόγος, ob μερίζει χρόνος, οὐ διιστῶ- 
σιν αἰῶνες - οὐδὲν γὰρ μεταξὺ Πατρὸς καὶ YioU καὶ 
ἁγίου. Πνεύματος. Ποιητὴς τῶν αἰώνων δ᾽ Μονο- 
γενής. Ἄχουε τοῦ θείου καὶ γενναίου χήρυχος ὧδέ τι 
περὶ τοῦ Πατρὸς εἰρηχότος * Πολυμερῶς καὶ πολυτρό- 
πως πάλαι 6 Θεὸς λαλήσας τοῖς πατράσιν ἐν τοῖς προ- 
φήταις, ἐπ᾽ ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν τούτων ἐλάλησεν 
ἡμῖν ἐν ΥἹῷ,, ὃν ἔθηκε κληρονόμον πάντων, δι᾽ οὗ καὶ 
τοὺς αἰῶνας ἐποίησεν. Οὐδὲν τοίνυν μεταξὺ Πατρὸς 
καὶ Υἱοῦ καὶ ἁγίου Πνεύματος " οὐδεὶς χρόνος ἢ διά- 
eng χρόνου. Πρὸ τῶν αἰώνων Πατὴρ, πρὸ τῶν αἰώ- 
νων Υἱός - αὐτὸς γὰρ ἐποίησε τοὺς αἰῶνας - πρὸ τῶν 
αἰώνων τὸ ἅγιον Πνεῦμα. Οὐδαμοῦ σχίζεται ἣ φύσις, 
οὐδαμοῦ μερίζεται f, δύναμις. Πρόσεχε ἀκριδῶς. Βα 

σιλεύει ὁ Πατὴρ, βασιλεύει 6 Υἱὸς, βασιλεύει τὸ 
Πνεῦμα τὸ ἅγιον. Οἴδα ταύτῃ χρησάμενος τῇ ἀποδεί- 
ξει΄ ἀλλὰ τὰ αὐτὰ λέγειν "Epio μὲν οὐχ ὀχνηρὸν, 


Β 


terram patrum. suorum, et recordabor testa- 
menli Jacob, et testamenti Isaac, et testamenti 
"braham. Vides quomodo mutet ordinem ; ut 
equalitatem honoris ostendat ἢ Neque enim Jaco- 
bum tempore primum fecit, sed indiscriminatim 
loquutus est, ut paritatem honoris ostenderet. Vc- 
rum apud patriarchas tempus distinguit. fructura 
ἃ radice ; mortalis quippe natura est et parentum 
et natoruu : sancta vero immortalis et adorandze 
Trinitatis naturam sermo non dividit, non distin- 
guit tempus, non szcula separant : nihil enim inter- 
cedit inter Patrem,et Filium, et Spiritum sanctum. 
Conditor szeulorum est Unigenitus. Audi divinum 
illum generosumque praeconem de Patre sic lo- 


quentem : Multifariam multisque modis olim Web.1 1.2. 


Deus. loquutus patribus in. prophetis, novis- 
sime diebus istis loquutus est nobis in. Filio, 
quem. constituit heredem. universorum , per 
quem. fecit et secula. Nihil ergo inter Patrem 
et Filium et Spiritum sanctum; nullum tempus 
aut intervallum temporis. Ante szcula Pater, ante 
secula Filius; ipse enim szcula fecit ; ante saccula 
Spiritus sanctus. Nusquam scinditur natura, nus- 
quam separatur potestas. Animadverte diligenter. 
Regnat Pater, regnat Filius, regnat Spiritus san- 
ctus. Scio 116 jam hac usum esse demonstratione ; 


ὑμῖν δὲ ἀσφαλές. βασιλεύει Πατὴρ, κατὰ τὸ, Ὃ Θεὸς yerum cadem i psa dicere Mihi quidem onerosum pA, 3. 1. 

ἡμῶν βασιλεὺς εἰς τὸν αἰῶνα. Βασιλεύει Υἱός - Δώσει — non. est, vobis autem tutum. Regnat Pater, se- 

γὰρ αὐτῷ Κύριος τὸν θρόνον Δαυὶδ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ, ^ cundum illud, Deus rex noster in seculum. psat. 73. 

xa βασιλεύσει ἐπὶ τὸν οἴκον Ixo6 εἷς τοὺς αἰῶνας. Ba- Regnat Filius : nam, Dabit illi Dominus solium 12. 
, "» 7 e " , pP ἢ Luc. 1. 32. 

σιλεύει τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον * 6 μὲν γὰρ Ἡσαΐας cime: — David patris ejus, et regnabit super domum 


Tsai. 6.1.9. 


610 


Jacob in eternum. Regnat Spiritus sanctus : 


SEVERIANI 


Καὶ τὸν βασιλέα Κύριον Σαδαὼθ εἶδον τοῖς ὀφθαλμοῖς 


Isaias enim dixit, Et regem Dominum Sabaoth V μου καθήμενον ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ xal ἐπηρμένου. Καὶ 


vidi oculis meis sedentem in solio excelso οἱ 
elevato. Et dixit ad me : Fade et dic populo 
huic, Auditu audietis, et non intelligetis, et 


videntes videbiiis, et non perspicietis, etc; apo- 


Act. 28.25. 


Psal. t09. 
Hi 


x Cor 3, 
17. 


Deut. 6. 4. 


1. Cor. 8.6. 


stolus vero de Spiritu sancto prophetze theologiam 
explicat. llo dicente, Fidi regem Dominum 
Sabaoth, et dixit mihi, Fade, et. dic populo 
huic, Paulus per regem Dominum Sabaoth. Spi- 
ritum sanctum accipiens, cum Rom: contra Ju- 
daos disputaret, ait , Bene Spiritus sanctus. di- 
xit ad patres nostros per Isaiam prophetam : 
Fade, dicpopulo huic, 4uditu audietis, et non 
intellizetis, etc. Isaias dixit, Regem Sabaoth 
vidi et dixit mihi, Dic populo huic; Paulusque 
disserens Spiritui sancto hanc auctoritatem adscri- 
psit. Ergo Spiritus sanctus rex est et Dominus 
Sabaoth , qui dixit Isai: : ade, et dic populo 
huic, 4uditu | audietis, et non intelligetis, et 
videntes videbitis, et non perspicietis, etc. Et, 
"udivi vocem Domini dicentis, Fade, dic po- 
pulo huic; Dominus Pater, Dominus Filius ; 
nam Dixit Dominus Domino meo, Sede a dex- 


E 


εἶπε πρός με" πορευθεὶς εἰπὸν τῷ λαῷ τούτῳ, ἀχοὴ 
ἀχούσητε, xal οὗ μὴ συνῆτε, xol βλέποντες βλέψητε, 
καὶ οὗ μὴ ἴδητε, καὶ τὰ ἑξῆς " 6 δὲ ἀπόστολος εἷς τὸ 
Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐχλαμόάνει τὴν τοῦ προφήτου θεο- 
λογίαν. ᾿Εχείνου εἰρηκότος, Εἶδον τὸν βασιλέα Κύριον 
Σαῤδαὼθ, καὶ εἶπέ μοι, πορεύθητι, καὶ εἰπὲ τῷ λαῷ 
τούτῳ, ὃ Παῦλος βασιλέα Κύριον Σαδαὼθ εἰς τὸ 
Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐχλαμδάνων, ἐν τῇ Ρώμῃ τοῖς Ἰου- 
δαίοις διαλεγόμενός φησι" Καλῶς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον 
εἶπε πρὸς τοὺς πατέρας ἡμῶν διὰ τοῦ προφήτου 
Ἡσαΐου λέγον - Πορευθεὶς εἰπὸν τῷ λαῷ τούτῳ, ἀκοῇ 
ἀχούσητε, xoi οὗ μὴ συνῆτε, xol τὰ ἑξῆς. Ἡσαΐας 
ἔλεγε, Τὸν βασιλέα Σαδαὼθ εἶδον, καὶ εἶπε πρός με, 
εἰπὸν τῷ λαῷ τούτῳ xal 6 Παῦλος λέγων τῷ ἁγίῳ 
Πνεύματι ἀνέθηκε τὴν αὐθεντίαν. Οὐχοῦν βασιλεὺς 
καὶ Κύριος Xa6ab τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον τὸ εἰρηχὸς 
τῷ Ἡσαΐᾳ. Πορευθεὶς εἰπὸν τῷ λαῷ τούτῳ, ἀκοῇ 
ἀχούσητε, καὶ οὐ μὴ συνῆτε, χαὶ βλέποντες βλέψητε, 
xoi οὐ μὴ ἴδητε, xa τὰ ἑξῆς. Καὶ, Ἤχουσα γὰρ φω- 
viis Κυρίου λέγοντος, πορευθεὶς εἰπὸν τῷ λαῷ τούτῳ. 
Κύριος ὃ Πατὴρ, Κύριος ὃ Υἱός: Εἶπε γὰρ Κύριος τῷ 
Κυρίῳ μου, κάθου ἐχ δεξιῶν μου. Κύριον τὸ Πνεῦμα τὸ 


tris meis. Dominus Spiritus sanctus: nam Do- j,, &pov δγὰρ Κύριος τὸ Πνεῦμά ἐστιν’ ὅπου δὲ τὸ Πνεῦμα 
minus Spiritus est : ubi vero Spiritus Domini, ^ Κυρίου, ἐχεῖ ἐλευθερία. Μή τις νομίζῃ, ὅτι μεῖζόν ἐστιν 


ibi libertas. Ne quis vero putet majus esse pri- 
mum nomen, Deus, secundum vero, Dominus. 
Nam in natura immortali. et Dominus et Deus; 
licet dictum illuc non eamdem vim habeat, eam- 
dem tamen dignitatem praedicat. Quid enim? Si 
nomen, Deus, primum esset, si secundum, Domi- 
nus, sane Moyses non secundo ut primo usus 
esset dicens,; Dominus Deus tuus, Dominus 
unus est ; oportuisset enim, si de primo mentio- 
nem facere voluisset, primum dicere sic, Deus 
tuus Dominus unus est : sed. ut ostenderet nomi- 
num indifferentiam, Dominus primo dixit, postea 
Deus. Sed ad propositum redeamus. Dominus 
autem est Spiritus. Dominus ergo Pater,Dominus 
Filius, Dominus Spiritus sanctus. Verum Paulus 
dicit, Unus Dominus. Si unus Dominus, quo- 
modo Dominus et Dominus? Videlicet una do- 
minatio. Eadem ratione et unus Deus, ait Paulus : 
Vobis autem unus Deus Pater, ex quo omnia, 
et unus Dominus Jesus Christus, per quem 
omnia. Ergo, ait hereticus, Patrem. Deum dixit, 
Filium vero Dominum. Videamus ergo, videas 
mus, fratres, videamus quaeso, num illud, Domi- 
nus, secundum sit nomen divina dignitatis , et 
annon vere primum ipsique congruens, atque Scri- 


* [Savil. ἴσ πρῶτον. 


n 


[H 


ὄνομα τὸ " πρῶτος, Θεὸς, δεύτερον δὲ ὄνομα τὸ, Kó- 
ριος. "Ez γὰρ τῆς ἀθανάτου φύσεως χαὶ Κύριος καὶ 
Θεὸς, xàv μὴ τὴν αὐτὴν δύναμιν ἔχῃ ἡ λέξις, ἀλλὰ 
τὴν αὐτὴν ἀξίαν χηρύττει. Τί γάρ; 6 Θεὸς ὄνομα 
πρῶτον; εἰ δεύτερον δὲ τὸ, Κύριος, οὐχ ἂν τῷ δευ-- 
τέρῳ ὡς πρώτῳ ὃ Μωῦσῆς ἐχρήσατο, λέγων, Κύριος 
ὃ Θεός σου, Κύριος εἷς ἐστιν - ἐχρῆν γὰρ, εἰ ἄρα, 
τοῦ πρώτου πρῶτον ἐπιμνησθέντα εἰπεῖν, 6 Θεός σου 
Κύριος εἷς ἐστι - ἀλλ᾽ ἵνα δείξη τὸ ἀδιάφορον τῶν àvo-. 
μάτων, Κύριος εἶπε πρῶτον, εἶτα Θεός. Ἀλλ᾽ εἰς τὸ 
προχείμενον ἐπανέλθωμεν. Ὃ δὲ Κύριος τὸ Πνεῦμά 
ἐστι. Κύριος τοίνυν ὃ Πατὴρ, 6 ΥἹὸς Κύριος, Κύ- 
ριος τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον. ᾿Αλλ᾽ ὁ Παῦλος λέγει, Εἷς 
Κύριος. (Ei) εἷς Κύριος, πῶς Κύριος xol Κύριος ;- 
Δηλονότι μία 4 χυριότης. Οὕτω καὶ εἷς Θεὸς, φη- 
σὶν ὃ Παῦλος: Ἡμῖν δὲ εἷς Θεὸς ὁ Πατὴρ, ἐξ οὗ τὰ 
πάντα, χαὶ εἷς Κύριος ᾿[ησοῦς Χριστὸς, δι᾽ οὗ τὰ πάντα. 
Ἄρα οὖν, φησὶ, τὸν μὲν Πατέρα Θεὸν εἶπε, τὸν δὲ 
Υἱὸν Κύριον. Ἴδωμεν οὖν, ἴδωμεν, ἀδελφοὶ, ἴδω- 
μεν, παραχαλῷ, εἶ τὸ, Κύριος, δεύτερον ὄνομά ἐστι 
τῆς θεϊκῆς ἀξίας, καὶ οὐκ ἀληθῶς καὶ πρῶτον καὶ &o- 
μόζον ἐστὶ, xol ὑπὸ τῆς ἁγίας Γραφῆς μεμαρτυρη- 
μένον. ᾿Αναγχαῖον γὰρ ὄντως xo ἡμᾶς εἰπεῖν μετὰ, 
σπουδῆς, xoi ὑμᾶς ἀχοῦσαι μετὰ προθυμίας, xal 


^ “- "pl - » 
ἐχείνους παιδευθῆναι μετὰ ἀληθείας. Τίς οὖν ἡμῖν 


DE SERPENTE HOMILIA. 


μαρτυρήσει λόγος » ὅτι τὸν Κύριος, ὄνομα i πρῶ- 
τόν ἐστι, καὶ τῆς ἀκλιβιμνραννύας δόξης ἴδιον ; Ἄχουε 


τοῦ προφήτου Δαυίδ * Αἰσχυνθήτωσαν, καὶ ia ti- 


τῶσαν εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος - * x«l ἐντραπήτω- 
σαν, χαὶ ἀπολέσθωσαν. Καὶ γνώτωσαν, ὅτι ὄνομά σοι 
Κύριος. ᾿Ενδέχεται τὸν ἐχθρὸν εἰπεῖν περὶ τοῦ Σω- 
τῆρος Λόγου - ὄνομα γὰρ τοῦ Χριστοῦ Κύριος, ὄνομα 
. τοῦ Πατρὸς Θεός. Πάλιν ὅρον ἀπαιτῶ τῶν προχει- 
μένων. Τῶν αἱρετικῶν στοιχεῖς τῷ λόγῳ ; ἐμμένεις 
ταῖς συνθήχαις; Φοθοῦμαι γάρ σου τὸ παλίμόολον. 
Ὅταν ἐλεγχθῇς, καὶ ἐκ ταύτης τῆς ἀληθείας προσ- 
φύγῃς ἑτέρᾳ θεωρίᾳ, χἂν ἐχεῖ συλληφθῇς, φεύγεις 
εἰς ἕτερον ἀγνωμοσύνης στοιχεῖον, δέον μὴ φεύγειν 
ἀλήθειαν λάμπουσαν, φωτίζουσαν * oUx ἐλαύνει γὰρ 
φωτίζουσα- ἀλλὰ γὰρ Φεύγει ὃ ἀσεδὴς μηδενὸς διώ - 


χοντος. t 1 


Ἡμεῖς δὲ εἰς τὸ προχείμενον ἐπανέλθωμεν, Γνώ- 
πτωσαν, ὅτι ὄνομά σοι Κύριος. Εἰ τοῦ Πατρὸς μέμνη- 
ται, οὐχοῦν μάθε ὅτι ὄνομα τοῦ Πατρὸς Κύριος. Καὶ 
εἰ τοῦ Πατρὸς ὄνομα Κύριός ἐστι, φησὶν 6 Παῦλος, εἷς 
Κύριος Ἰησοῦς Χριστός. ᾿Αλλὰ Κύριος ὃ Πατὴρ, Κύ- 
ρίιος 6 Υἱός. Οὐκοῦν ὡς κοινωνὸς τοῦ ὀνόματος; χοινω- 
νὸς χαὶ τῆς ἀξίας. Ἀλλ᾽ δ Ιουδαῖος παραιτεῖται εἰπεῖν, 
ὅτι οὐ περὶ τοῦ Πατρὸς εἶπεν, ἵνα τὸ, Κύριος, τῷ Υἱῷ 
ἁρμόσας, τηρήσῃ τῷ Πατρὶ τὸ, Θεός. Δέχομαι τὸν 
ὅρον χαὶ τὴν συνθήχην. Οὐ μερίζω τὴν ἀξίαν τῶν ὀνο- 
μάτων, ὡς πολλάχις ἔφθην εἰπὼν, τῆς προσχυνητῆς 
TY Γριάδος, ὅτι ἡ Ἔ χχλησία ἀμέριστον ἔχει τὴν δόξαν" 
τῇ δὲ σῇ ταλαιπωρίᾳ συγκαταδαίνω, καὶ λέγω, δεδδι " 
σθω, Γνώτωσαν, ὅτι ὄνομά σοι Κύριος" τί οὖν ποιεῖς 
τῷ ἐπαγομένῳ ῥήματι, Σὺ μόνος Ὕψιστος ἐπὶ πᾶσαν 
τὴν γῆν; Ἄρα χατὰ τὴν σὴν ἀσέδειαν, καὶ χατὰ τὴν 
διδασχαλίαν, οὐκ ἔτι Πατὴρ 6 Ὕψιστος, διότι μόνος 
Ὕψιστος ὁ. Υἱός. ᾿Ενταῦθα, ἀδελφοὶ, οὐ χύματα θα- 
λάσσης ἐστὶν, ἵνα συμπνίξη, ἀλλ᾽ ἀγάπης χύματα, ἵνα 
ἁγιάσῃ. Πλὴν Χριστοῦ φθεγγομένου χαὶ χηρυττομέ- 
νου, ἧσυχία τὸ σχάφος τοῦτο τὸ θεοφιλὲς ἀγέτω. "Aco- 
πὸν γὰρ τὴν μὲν θάλασσαν θεασαμένην τὰ ἴχνη τοῦ 
Δεσπότου, xal ἀχούσασαν, Σιώπα, πεφίμωσο, αἰδὲε- 
σθῆνα: τὴν αὐθεντίαν, τὴν δὲ ᾿Εχχλησίαν μὴ πεισθῆναι 
τῷ ἑαυτῆς νυμφίῳ τὰ ῥήματα τῆς ζωῆς φθεγγομένῳ , 
xa θείαν ὥς ἀληθῶς χάριν ἐπὶ τῶν χειλέων ἔχοντι" 

᾿Ἐξεχύθη γὰρ χάρις ἐν χείλεσί σου. Ἀλλ᾽ ἐπὶ τὸ προ- 
χείμενον ἐπανέλθωμεν. Τνώτωσαν, ὅτι ὄνομά σοι Κύ- 
ρῖος. Ὃ θέλεις, ΤΣ ΒΗ ,; οὖχ ὡς ἐν τῇ σῇ ἐξουσίᾳ 
τῆς ἐκλογῆς χειμόνης" οὐδὲ γὰρ ὅτε Ἰησοῦς 6 τοῦ 


* [ Verba: zzi ἐντραπήτωσαν adjecimus e Bibl, et Sa- 
vil., apud quem 2723420022» in marg. legitur pro var. 


΄ 


611 


ptura sacre testimonio fultum. Necesse enim est 
ut et nos accurate loquamur, et vos studiose au- 
diatis, illique ex veritate instituantur. Quis ergo 
nobis sermo testificabitur, illud, Dominus, nomen 
esse primum οἵ magnificentissimz glorie pro- 


prium. Audi poipletaja Davidem : Confundan- Psat.82. 
tur et conturbentur in. seculum seculi; et re- 18.19. 


vereantur, et pereant. Et cognoscant, quia 
p nomen tibi Dominus. Solet adversarius dicere 
de Servatore. Verbo : Nomen Christi Dominus, 
nomen Patris Deus. Rursus definitionem eorum, 
qua proposita sunt, postulo. Hzereticorum verbis 
inhzres? permanesne in conditionibus proposi- 
tis? Inconstantiam enim tuam metuo. Quando 
confutatus es ex hac demonstrata veritate, ad aliud 
commentum confugis, si illic convincaris, decli- 
nas ad aliud improbitatis elementum , cum opoór- 
teret splendentem et illuminantem veritatem non 
effugere; non fugat enim cum illustrat : 
Fugit impius nemine persequente. 
8. Nos autem ad propositum revertamur. 
E Cognoscant, quia nomen tibi Dóminus. Si Pa- 
tremy memoret, disce nomen Patris esse illud, 
Dominus. Et si Patris nomen est Dominus, ait 
Paulus, Unus. Dominus Jesus Christus. Scd 
Dominus Pater, Dominus Filius. Ergo ut consors 
est nominis, consors est et dignitatis. Verum Ju- 
dieus abnuit confiteri, id de Patre dictuin fuisse, 
ut illud, Dominus, Filio adscribens, illud, Deus, 
Patri servet : definitionem | probo, conditiones 
accipio. Non distinguo nominum adorandz TTrini- 
,'atis. dignitatem, nt sepe dixi, quia Ecclesia ii- 
A - distinctam habet gloriam : sed ad miseriam tuam 
me demitto, ac dico, Detur hoc, Cognoscant, 
quia. nomen tibi. Dominus ; quid igitur fiat de 
illo verbo (uod. sequitur, Tu solus Zltissimus 
super omnem. terram ὃ Exgo secundum impieta- 
tem doctrinamque tuam, non amplius Pater erit 
Altissimus ; quia solus Filius est Altissimus. 
Hic, fratres , non íluetus maris sunt, ut 
quis prafocetur, sed. caritatis. fluctus qui sancuifi- 
cent. Attamen cum Christus loquatur et praedice- 
tur, quietem agàt haec religiosa navicula. Absur- 
dum enim est mare ipsum vestigia Domini 


B 


verum, Prov. 28.1. 


conspicatum, hec audiens, Tace, obmutesce, yr, h. 


auctoritatem reyeritum esse, Ecclesiam vero non 39. 
obtemperare Domino verba vitz loquenti, ac divi- 
nam vere gratiam in labiis habenti : nam Diffusa 
est gratia in labiis tuis. Sed. ad. propositum re- 
deamus. Cognoscant, quia nomen tibi Dominus. 


lect. vocis γνώτωσαν.] 


Psal.44.3. 


Jos. 21. 15. 


]hid. v.22. 


1. Cor. 8.6. 


Joan. Y. 1. 


Psal. 109. 
ἃς 


2. Cor. 3. 
13. 

Contra 
Pnceumato- 


machos, 


Matth. 22, 
42. 


612 


Utrum vis elige, non quasi res in tua potestate 
sit posita : neque enim cum Jesus Nave ad popu- 
làm diceret : Eligite vobis hodie cui serviatis, 
an diis, quos coluerunt patres vestri, an. Do- 
mino Deo nostro, ideo potestatem eligendi homi- 
minibus concedebat, sed ut ostenderet, pietatem 
sequi arbitrium diligentium Deum. Item alibi : 
F'os testesestis contra vos, quod vos Dominum 
elegeritis, ad sevriendum. illi. Quemadmodum 
enim ibi optio Dei dignitatem non contumelia 
affecit, sed liberum arbitrium piorum ostendit : 


Sic etiam nunc, si libero arbitrio optionem 


dedero, non dignitatem contumelia afficio, sed ar- 
bitrium exploro. Illud, Cognoscant quia nomen 
tibi Dominus, de Patrene, an de Filio dictum 
est ? Nam si de Patre, et si nomen Patris sit Do- 
minus, nomen quoque Fili Dominus: Unus 
enim Dominus Jesus Christus, per quem omnia; 
ergo quemadmodum dignitas , ita et nomen 
commune est. Verum Filii nomen Dominus est : 
ergo solus Filius est Dominus: nam 7u solus 
"ltissimus super omnem. terram. Ergo cum 
unus et solus Dominus sit Filius, Pater alienus a 
dominatione est? Absit. Neque enim cum Pater 
solus predicatur Deus, ideo Filius a divinitate 
privatur : nam Zn principio erat P'erbum, et 
Ferbum erat apud Deum, et Deus erat P'er- 
bum. Ergo neque hoc, Deus Pater, Filium ex- 
cludit a, divinitate: nam Deus erat Ferbum ; 
neque cum Filius dicitur, Unus Dominus, alie- 
nus ostenditur Pater a dominatione : nam Dixit 
Dominus Domino meo , Sede a dextris meis. 
Dominus ergo Pater, Dominus Filius, Dominus 
Spiritus sanctus : Dominus enim Spiritus est. 
Sed rursum. hareticus exasperatur excitaturque, 
ac Dominum audiens Spiritum sanctum, disrum- 
pitur. Quomodo, inquit, Spiritus est Dominus, 
qui per prophetam Davidem loquens, Filium ce- 
lebrat his verbis, Dixit Dominus Domino meo? 
Viden', inquit, Spiritum sanctum per prophetam 
loquentem Dominum confiteri suum et Patrem et 
Filium? Quid igitur; fratres? Ne proposita dictio 
apud auditores in dubio versetur, in ipsam vocis 
disquisitionem veniam, totum vobis dictionis sen- 
sum explicabo. 

9. Servator aliquando ," cum in Judeorum 
synagoga disputaret exploraretque quam de se 
epinionem pars major haberet, ait illis, Quem di- 
citis esse Christum? cujus filius est ? Respon- 
dent scribe et Pharisei, David. Hinc Dominus 


SEVERIANI d 


Ναυὴ εἶπε πρὸς τὸν λαὸν, ᾿Εχλέξασθε ὑμῖν πρὸς τὴν 
σήμερον τίνι λατρεύσητε, ἢ τοῖς θεοῖς, οἷς ἐλάτρευσαν 


-οἵ πατέρες ὑμῶν, ἢ Κυρίῳ τῷ Θεῷ ἡμῶν, οὐ πάντως 
ἐν τῇ ἐξουσίᾳ τῶν ἀνθρώπων ἔδωχε τὴν ἐχλογὴν, ἀλλ᾽. 
€. ἵνα δείξη, ὅτι τῇ προαιρέσει τῶν ἀγαπώντων τὸν Θεὸν 

- ἀχολουθεῖ ἣ εὐσέδεια. Καὶ ἀλλαχοῦ 6 αὐτός- Μάρ- 


τυρες ὑμεῖς χαθ᾽ ἑαυτῶν, ὅτι ὑμεῖς ἐξελέξασθε τὸν 
Κύριον, λατρεύειν αὐτῷ. Ὥσπερ ἐχεῖ 4j ἐχλογὴ τοῦ 
Θεοῦ τὴν ἀξίαν οὐχ ὕόρισεν, ἀλλὰ τὴν προαίρεσιν 
τῶν εὐσεῤούντων ἔδειξεν: οὕτω xol νῦν, ἐὰν δῶ τῇ 
προαιρέσει τὴν ἐχλογὴν, οὐ τὴν ἀξίαν δύρίζω, ἀλλὰ 
τὴν προαίρεσιν δοχιμάζω. Τὸ, Γνώτωσαν , ὅτι ὄνομά 
σοι Κύριος, ἄρα περὶ Πατρὸς εἴρηται, ἢ περὶ Υἱοῦ; 
Εἰ μὲν γὰρ περὶ Πατρὸς, καὶ ὄνομα τοῦ Πατρὸς Κύ- 
ριος, ὄνομα χαὶ τοῦ Υἱοῦ Κύριος - Εἷς γὰρ Κύριος 


D Ἰησοῦς Χριστὸς, δι᾽ οὗ τὰ πάντα" ἄρα τὸ " ἀξίωμα 


ὥσπερ χοινὸν, xai τὸ ὄνομα. ᾿Αλλὰ τοῦ Υἱοῦ ὄνομα 
τὸ, Κύριος " αὐτὸς οὖν μόνος Κύριος δ. Υἱός - Σὺ γὰρ 
εἶ μόνος Ὕψιστος ἐπὶ πᾶσαν τὴν γῆν. Ἄρα οὖν ὅτε εἷς 
χαὶ μόνος Κύριος 6 Υἱὸς, ἀλλότριος τῆς χυριότητος ὃ 


“Πατήρ; Μὴ γένοιτο, Οὐδὲ γὰρ 6 Πατὴρ ὅτε χηρύττε- 


ται μόνος εἷς ὁ Θεὸς, ἐχθάλλεται ὃ ΥἹὸς τῆς θεότητος " 
Ἐν ἀρχῇ γὰρ ἦν 6 Λόγος, xa 6 Λόγος ἦν πρὸς τὸν 
Θεὸν, καὶ Θεὸς ἦν 6 Λόγος. Οὔτε οὖν τὸ, Θεὸς 6 Πα- 
cio, ἀφορίζει τὸν ΥἹὸν τῆς θεότητος xo γὰρ Θεὸς 6 


E Λόγος" οὔτε μὴν ὃ Υἱὸς, ὅταν λέγηται, Εἷς Κύριος, 


ἀλλότριον δείκνυσι τὸν Πατέρα τῆς χυριότητος" Εἶπε 
γὰρ ὃ Κύριος τῷ Κυρίῳ μου, κάθου ἐχ δεξιῶν μου. 
Κύριος οὖν ὃ Πατὴρ, Κύριος 6 ΥἹὸς, Κύριος τὸ Πνεῦμα 
τὸ ἅγιον " ὃ γὰρ Κύριος τὸ Πνεῦμά ἐστιν. ᾿Αλλὰ πά- 
λιν 6 αἱρετιχὸς παροξύνεται ἀναχύψας, xci Κύριον 


ἀχούσας τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, διαῤῥήγνυται. Καὶ πῶς," 


φησὶ, τὸ Πνεῦμα Κύριος, ὁπότε διὰ τοῦ προφήτου 
Δαυὶδ φθεγγόμενον ἀνυμνεῖ τὸν ΥἹὸν, λέγον, Εἶπεν ὃ 
Κύριος τῷ Κυρίῳ μου; Ὁρᾷς, φησὶ, τὸ Πνεῦμα τὸ λα- 
λοῦν διὰ τοῦ προφήτου ὁμολογεῖν Κύριον ἑαυτοῦ xal 


gag τὸν Πατέρα xal τὸν Υἱόν: Τί οὖν, ἀδελφοί; Ἵνα μὴ 
A “πλεῖον ἣ λέξις προσενεχθεῖσα ἀμφίόολος γένηται τοῖς 


ἀχροαταῖς, ἐπ᾽ αὐτὴν ἥξω τὴν ἐξέτασιν τοῦ λόγου, 
"πᾶσαν ὑμῖν ἀναπτύξω τῆς λέξεως τὴν θεωρίαν. 


ὋὉ Σωτήρ ποτε τῇ Ἰουδαίων συναγωγῇ προσδια-- 
λεγόμενος, xaX δοχιμιάζων ἣν ἔχουσι περὶ αὐτοῦ δόξαν 
xo ὑπόληψιν οἵ πολλοὶ, λέγει πρὸς αὐτούς" "Tiva λέ- 
γετε εἶναι τὸν Χριστόν; τίνος ἐστὶν 6 υἱός; Λέγουσιν 


οἵ γραμματεῖς χαὶ οἱ Φαρισαῖοι, Τοῦ Δαυίδ. Εἶτα ὁ - 


ἃ [Savil, in textu τὸ ἀξίωμα, ὥσπερ χοινὸν ». v. 2. : ἴῃ marg. conj. ὀξίωμα χοινὺν, ὥσπερ x τ. ὅ.] 


y e ud. 
' 


io, 7 M 


DE SERPENTE HOMILIA. 


Κύριος ἀντιτιθεὶς αὐτῶν τῇ ὑπονοίᾳ, πάλιν ἐπήγαγε: 
Καὶ πῶς Δαυὶδ ἐν Πνεύματι ἁγίῳ χαλεῖ αὐτὸν Κύ- 
pur *; Εἶπε γὰρ 6 Κύριος τῷ Κυρίῳ μου, χάθου ix 
δεξιῶν μου. Τὸ δὲ, Ἔν Πνεύματι ἁγίῳ, προσέθηχεν, 
οὖχ ἵνα τὸ Πνεῦμα δοῦλον ἀποδείξῃ τοῦ χηρυττομένου 
Χριστοῦ, ἀλλ᾽ ἵνα σαφῶς παραστήσῃ; ὅτι ὃ προφήτης 
ἐν Πνεύματι ἁγίῳ τὰ μέλλοντα προορῶν, ὃ ἤμελλεν, 
υἱὸν xvi σάρχα Κύριον ὁμολογεῖ κατὰ ἀλήθειαν. Οὐ 


Β 


γὰρ περὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος προέκειτο * τῷ Κυρίῳ ᾿ 


ἐξεταζομένῳ,, ἀλλὰ περὶ αὐτοῦ - Δαυὶδ υἱὸν ἔχει τὸν 
Κύριον, ἢ δεσπότην; Ἀμέλει γοῦν αὐτὸς 6 Κύριος 
προαναιρῶν τὴν τῶν αἱρετικῶν συχοφαντίαν; καὶ φυ-- 
λάττων ἀχέραιον τοῦ ἁγίου Πνεύματος τὸ ἀξίωμα, τῇ 
ἀπαγωγῇ λύει τὴν ἀμφισδήτησιν. Τί οὖν φησιν; Εἰ 
οὖν Δαυὶδ καλεῖ αὐτὸν Κύριον, πῶς υἱὸς αὐτοῦ ἐστιν: 
Οὐχ εἶπεν, εἰ οὖν τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον χαλεῖ αὐτὸν 
Κύριον, ἀλλ᾽, Εἰ 6 Δαυὶδ χαλεῖ αὐτὸν Κύριον. Διὰ τί 
οὖν προσέθηχε τὸ, Ev Πνεύματι ἁγίῳ χαλεῖ αὐτὸν 
Κύριον ; ᾿Επειδὴ τὸ εἰπεῖν περὶ Χριττοῦ πρὸ τῆς 
Χριστοῦ. παρουσίας οὐχ ἦν σώματος βλέποντος, ἀλλὰ 
ΠΙινεύματος ἁγίου προδεικνύοντος. Οὐδὲ γὰρ ἃ ἔόλεπε 
Δαυὶδ, ἐχήρυττεν : ἀλλ᾽ ἃ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ὑπέ- 
ῥαλλε, ταῦτα διὰ τῆς πνευματικῆς ἐχρούετο λύρας. 
Διὰ τοῦτο τὸ, Κύριος, προσέθηχε, Πῶς οὖν Δαυὶδ ἐν 
Πνεύματι ἁγίῳ χαλεῖ αὐτὸν Κύριον ; Ἵνα δὲ μὴ τὴν 
βλασφημίαν 6 αἱρετιχὸς εἰς τὸ ἅγιον Πνεῦμα ἑλκύσῃ, 
ἐπήγαγε πάλιν, ὡς ἔφθημεν εἰπόντες, Εἰ οὖν Δαυὶδ 
αὐτὸν χαλεῖ Κύριον, πῶς υἱὸς αὐτοῦ ἐστιν; Οὐχοῦν ὃ 
Δαυὶδ αὐτὸν ἐν Πνεύματι ἁγίῳ χαλεῖ τὸν Χριστὸν 
Κύριον. Ἐχεῖνο δὲ προηγουμένως σχοπήσωμεν , ὅτι 
πᾶς προφήτης ἐχ Πνεύματος ἁγίου λαλεῖ τὰ εἰκότα. 
Πάντες γὰρ ὁμολογοῦμεν; ὡς ἐν Πνεύματι ἁγίῳ ἐλάλη- 
σαν οἵ προφῆται, ὡς xa ὃ ἀπόστολος μαρτυρεῖ λέγων᾽ 
Καλῶς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐλάλησε πρὸς τοὺς πατέ- 
ρας ὑμῶν διὰ τοῦ προφήτου. Καὶ πάλιν καθολικῶς ὃ 
Θεός: Ἐβκχεῶ ἀπὸ τοῦ Πνεύματός μου ἐπὶ πᾶσαν 
σάρχα, καὶ προφητεύσουσι. Καὶ Moüc?is * Τίς δώσει 


C 


p 


E 


πάντα τὸν λαὸν Κυρίου προφήτας εἶναι, ἐν τῷ δοῦναι ᾿ 


Κύριον τὸ Πνεῦμα αὐτοῦ ἐπ᾽ αὐτούς: ᾿Ενταῦθα προσ- 
ἔχωμεν ἀχριθῶς, πῶς ἣ θεότης δείκνυται τοῦ Πνεύ- 
μᾶτος τοῦ ἁγίου , οὖχ͵ ὑφ᾽ ἡμῶν ὑψουμένη, ἀλλ᾽ ὑπὸ 
τῆς οἰχείας ἀξίας κηρυττομένη. Καί μοι μικρὸν ἐπι- 
τρέψατε διὰ πεύσεως καὶ ἀποχρίσεως σχηματίσαι 
τὸ προχείμενον - ταῖς γὰρ τοιαύταις ἀντιθέσεσιν 
εὐμαρεστέρα καθίσταται τῶν ἀπορουμένων ἣ λύσις. 


: bunt. Et Moyses, Quis dabit omnem populum Num. v1. 


615 


eorum contradicens opinioni, rursus infert : Quo- ria. v. 43. 


modo David in Spiritu sancto vocat eum Do- &Á- 
minum dicens, Dixit Dominus Domino meo, 
Sede a dextris meis ἢ lllud porro, In. Spiritu 
sancto, adjecit, non ut Spiritum servum declara- 
ret Christi ; qui. pradicabatur, sed ut palam 
ostenderet, prophetam in' Spiritu sancto futura 
pravidentem, filium suum secundum carnem Do- 
minum confiteri secundum rei veritatem. Neque 
enim de Spiritu sancto, qui etiam Dominus est, 
quaestio erat, sed de ipso : an scilicet David filium 
haberet Dominum, an herum? Sane Dominus 
hereticorum sycophantiam diu ante confutans, 
Spiritusque sancti dignitatem illesam conservans, 
objectione controversiam solvit. Quid. ergo ait : 
Si ergo David vocat eum Dominum, quomodo 
filius ejus est? Non dixit, Si ergo Spiritus san- 
ctus vocat eum Dominum, sed, $i David vocat 
eum Dominum. Cur ergo addidit illud, In Spi- 
riti sancto vocat eum Dóminum ὃ Quoniam de 
Christo ante adventum Christi dicere non crat 
corporis intuentis, sed Spiritus sancti prosignifi- 
cantis. Neque enim quae videbat David, pradica- 
bat; sed quz Spiritus sanctus suggerebat, hac 
per spiritualém lyram pulsabat. Ideo illud adjecit, 
Dominus, Quomodo David. in Spiritu sancto 
vocat eum Dominum ὃ Ne vero. hareticus bla- 
sphemiam adversus Spiritum sanctum trahat, ad- 
jecit rursum, ut diximus, Si ergo David vocat 
eum Dominum, quomodo filius ejus est? 
Igitur David Christum in Spiritu sancto vocat 
Dominum. Illud vero potissimum consideremus 
omnem prophetam ex Spiritu sancto, quae conye- 
niant, loqui. Omnes enim confitemur, prophetas 
in Spiritu. sancto loquutos esse, idque apostolus 


testificatur dicens, Bene Spiritus sanctus loquu- 4ct.28.25. 


tus est ad patres vestros per prophetam. Et 


iterum generatim Deus ait : E ffundam de Spi- Jod. 2.58. 


ritu'meo super omnem carnem , et propheta- 


Domini prophetas esse, cum dederit Dominus ?9: 
Spiritum suum super ipsos? Mic attendamus 
diligenter, quomodo Spiritus sancti divinitas de- 
monstrétur, non a nobis exaltata, sed a propria 
dignitate celebrata. Mihique concedite ut interro- 


Ἐρωτήσωμεν τοίνυν" ὁμολογοῦσιν, ὅτι τὸ Πνεῦμα τὸ 527 gatione et responsione rem propositam tractem : 
^ hujusmodi enim quaestionibus facilior evadit du- 


ἅγιον ἐλάλησε διὰ τῶν προφητῶν, ἢ ἀπειθοῦσιν ἔτι 
xa ἀμφιθάλλουσιν; Εἰ μὲν ἀμφιθάλλουσι, τὸ προει- 


ρημένον ὑπομνήσωμεν, πῶς αὐτὸς μαρτυρεῖ λέγων ὁ 


* [ E Bibl. addendum videtur λέγων.] 
» Locus haud dubie corruptus. [ Savil, in notis pro 
TOM. VI. 


biorum solutio. Interrogemus ergo : Fatenturne 
Spiritum sanctum loquutum esse per prophetas, 


ἐξτταζομένῳ proponit ἐξέτασις] 


fo 


Luc.1.68. 
—70. 


2. Reg. 23. 
3. 


1. Cor. 14. 
24. 25. 


614 


an negant, vel dubitant? Si dubitant, quae ante 
dicta sunt in memoriam revocemus, quomodo ipse 
Deus testificatur dicens , Effundam de Spiritu 
meo super omnem carnem, et prophetabunt ? 
Spiritus enim propheticam virtutem excitat. Sic 
et ille admirabilis Moyses, ut ostendat prophetiam 
ex Spiritu sancto proficisci et constitui, in hanc 
magnam mirabilemqué erupit vocem : Et quis 
dabit omnem populum Domini prophetas esse, 
cum dederit Dominus Spiritum sanctum suum 
super eos ? Si autem vere confiteantur id quod 
verissimum est, nempe Spiritum sanctum loquu- 
tum esse in prophetis, audi ut beatus ille admi- 
randusque Zacharias, Precursoris pater, Deum 
dicat Spiritum sanctum, qui per prophetas loquu- 
tus est: Benedictus Dominus Deus Israel, 
quia visitavit, et fecit redemtionem plebis 
suc ; et erexit cornu salutis nobis in domo 
David pueri sui : sicut loquutus est per os san- 
ctorum, qui a seculo sunt prophetarum ejus. 
Si ergo Deus est ille, qui per os prophetarum lo- 
quutus est, et Spiritus sanctus in prophetis loquu- 
tus est, ut ait David in libro Regnorum : Spiri- 
tus enim Domini loquutus est. in me; ergo et 
Deus et Dominus est Spiritus sanctus qui per pro- 
phetas loquutus est. Verum claram hujus rei de- 
monstrationem accipe. Divinus apostolus per pro- 
pheticam vocem volens Spiritum. sanctum osten- 
dere, in epistola ad Corinthios ait : Si autem 
omnes prophetent, intret autem quis infidelis, 
vel idiota, convincitur ab omnibus, dijudica- 
tur ab omnibus ; occulta cordis ejus manifesta 
fiunt : et ita cadens in faciem adorabit, pro- 


nunlians, quod. vere Deus in vobis sit. Vides: 


pietatis doctorem clare indicare, Spiritum in pro- 
phetantibus loquentem Deum esse ? 

10. Cur ergo, heretice, scandalizaris circa 
piam fidem? cur. calumniaris Spiritus sancti di- 
gnitatem? cur fidei confessionem transgrederis ? 
Lege pacta tua in mysteriis emissa, quomodo dixe- 
ris, Credoin Patrem et Filium et Spiritum san- 
cium. Àn quod credidisti, eliminasti? quod confes- 
sus es, avertisti ? quod palam declarasti, hoc impie 
labefactasti ? bellumne cum pace geris? abnegasti- 
nefidem? et quzstiones moves? Credenti, confitenti 
tibitraditum est donum, et post donum fides elimina- 
tur, et inducitur disputatio? Ne contumelia afficias 
dignitatem gratiz : ne violes pacta tremendze illius 
et horrendz initiationis, cum confessus es te crede- 
re, in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti, bapti- 
zatus es similiter in Patrem et Filium et Spiritum 
sanctum; benedictio similiter in nomine Patris et 


SEVERIANI 


Θεὸς, ᾿Εχχεῶ ἀπὸ τοῦ Πνεύματός pou ἐπὶ πᾶσαν 
σάρχα, καὶ προφητεύσουσι; Τὸ Πνεῦμα γάρ ἐστι τὸ 
ἐνεργοῦν τὴν προφητιχὴν δύναμιν. Ὡς xoi 6 Μωῦσῆς 
πάλιν, ὃ θαυμάσιος, βουλόμενος δεῖξαι, ὅτι ἐκ Πνεύ-- 
ματος ἁγίου προφητεία συνίσταται, τὴν μεγάλην ἐχεί- 
vn» χαὶ θαυμασίαν ἔῤῥηξε φωνήν - Καὶ τίς δώσει: 
πάντα τὸν λαὸν Κυρίου προφήτας εἶναι, ἐν τῷ δοῦναι 
Κύριον τὸ Πνεῦμα αὐτοῦ τὸ ἅγιον ἐπ᾽ αὐτούς: Ei δὲ 


B ὁμολογοῦσιν ἀληθῶς, ὥσπερ καὶ ἔστιν ἀληθῶς, ὅτι τὸ 


Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐλάλησεν ἐν τοῖς προφήταις, ἄκουε 
ὡς ὃ μαχάριος xoà θαυμάσιος Ζαχαρίας, 6 τοῦ mpo- 
δρόμου πατὴρ, Θεὸν λέγει τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον τὸ διὰ 
τῶν προφητῶν λαλῆσαν Εὐλογητὸς Κύριος 6 Θεὸς 
τοῦ ᾿Ισραὴλ, ὅτι ἐπεσχέψατο, καὶ ἐποίησε λύτρωσιν τῷ 
λαῷ αὐτοῦ * καὶ ἤγειρε χέρας σωτηρίας ἡμῖν ἐν οἴχῳ 
Δαυὶδ τοῦ παιδὸς αὐτοῦ - καθὼς ἐλάλησε διὰ στόματος 
τῶν ἁγίων, τῶν ἀπ᾽ αἰῶνος προφητῶν αὐτοῦ. Εἰ τοίνυν 
ὃ λαλήσας διὰ στόματος τῶν προφητῶν Θεὸς, ἐλάλησε 
δὲ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐν τοῖς προφήταις, ὥς φησιν ὃ 


Ὁ Δαυὶδ ἐν τῇ βίδλῳ τῶν Βασιλειῶν - Πνεῦμα γὰρ Κυ- 


ρίου ἐλάλησεν ἐν ἐμοί- Θεὸς ἄρα xc Κύριος τὸ 
Πνεῦμα τὸ ἅγιον τὸ διὰ τῶν προφητῶν φθεγξάμενον. 
Ade δέ μοι σαφῇ τῶν λεγομένων ἀπόδειξιν. Ὃ θεῖος 
ἀπόστολος βουλόμενος τῇ προφητικὴ φωνὴ δεῖξαι τὸ 
Πνεῦμα τὸ ἅγιον, φησὶν ἐν τῇ πρὸς Κορινθίους ἐπι-- 
στολῇ - Ἐὰν πάντες προφητεύητε, εἰσέλθῃ δέ τις 
ἰδιώτης, ἢ ἄπιστος, ἐλέγχεται ὑπὸ πάντων, ἀναχρίνε- 
ται ὑπὸ πάντων’ τὰ χρυπτὰ τῆς χαρδίας αὐτοῦ φανερὰ 
γίνεται" καὶ οὕτω πεσὼν ἐπὶ πρόσωπον αὐτοῦ προσχυ- 
νήσει, ἀπαγγέλλων, ὅτι ὄντως 6 Θεὸς ἐν δμῖν ἐστιν. 


D Ὁρᾷς ὅτι τὸ ἐν τοῖς προφητεύουσι Πνεῦμα Θεὸν διαῤ- 


δήδην ἀνηγόρευσεν 6 τῆς εὐσεδείας διδάσκαλος ; 


Τί τοίνυν σχανδαλίζῃ περὶ τὴν εὐσέδειαν, αἵρε- 
τιχέ; τί συχοφαντεῖς τοῦ Πνεύματος τὴν ἀξίαν; τί 
παραθαίνεις τῆς πίστεως τὴν ὁμολογίαν; Ἀνάγνωθί 
σου τὰς συνθήχας ἐπὶ τῶν μυστηρίων, πῶς εἶπας, 
Πιστεύω εἰς Πατέρα καὶ Υἱὸν xol ἅγιον Πνεῦμα. ^O 
ἐπίστευσας, ἀνεσχεύασας ; ὃ ὡμολόγησας, ἀνέτρεψας: 
ὃ χαθαρῶς διεσάφησας, τοῦτο πάλιν ἀσεδῶς ἐθόλωσας; 
πολεμεῖς τῇ εἰρήνη; μάχῃ σου ταῖς συνθήχαις ; ἀπηρ- 
νήσω τὴν πίστιν; xol εἰσάγεις ζητήσεις; Πιστεύοντι, 


E δμολογοῦντί σοι παρεδόθη τὸ δῶρον, χαὶ μετὰ τὸ 


δῶρον ἐξορίζεται πίστις, καὶ εἰσάγεται διάλεξις: Μὴ 
ὕῤριζε τὴν ἀξίαν τῆς χάριτος - μὴ παραχάραττε τὰς 
συνθήχας τῆς φοδερᾶς ἐχείνης καὶ φρικώδους μυστα- 
γωγίας. Ἔν ὀνόματι Πατρὸς xot Υἱοῦ xoi ἁγίου Πνεύ- 
ματος ὡμολόγησας πιστεύειν, ἐδαπτίσθης ὁμοίως εἰς 
Πατέρα καὶ Υἱὸν καὶ ἅγιον Πνεῦμα " ἣ εὐλογία ὁμοίως 


DE SERPENTE HOMILIA. 


ἐν ὀνόματι Ἠατρὸς xoi Υἱοῦ xoi ἁγίου Πνεύματος. 
Ἡμῖν τὰ δῶρα παρὰ τῆς χάριτος" καὶ παρ᾽ ὑμῶν ἣ 
βλασφημία τῇ χάριτι; Παρὰ τοῦ ἁγίου Πνεύματος 
ἡμῖν ἐλευθερία - xal παρ᾽ μῶν δουλεία τῷ Πνεύματι; 
Ὦ τῆς ἀπονοίας, ὦ τῆς ἀγνωμοσύνης. Ἢ τὴν νέαν 
ἀπάρνησαι χάριν, 1 τὴν παλαιὰν αἰδέσθητι Διαθήχην, 
ἢ πανταχοῦ παρίστα τῆς ἁγίας Τριάδος τὴν ὅμοτι- 
μίαν, ὡς πολλάκις διὰ πολλῶν ὑμῖν ἐγγράφων μαρτυ- 
ριῶν ἀπεδείξαμεν * αἷς καὶ ἑτέραν βούλομαι προσθεῖναι 
πάλιν ἀπόδειξιν. Προαναπεφώνηται γὰρ, ὡς πολλάχις 
ἔφθην εἰπὼν, ἐν τῇ Παλαιᾷ τὰ νέα. Τί οὖν; Προστάτ- 
τει ὃ Θεὸς τῷ Μωῦσεϊ, λέγων * Λάλησον τῷ Ἀαρὼν 
χαὶ τοῖς υἱοῖς αὐτοῦ, οὕτως εὐλογήσατε τοὺς υἱοὺς 
Ἰσραήλ. Πρόσεχε ἀκριδῶς. Ἵνα μή τις ἁπλῶς ὑπο- 
λαθὼν vou καλῶς ἔχειν, προσέταξε τὸ, Οὕτως, ἵνα 
μηδεὶς χατὰ τὴν ἰδίαν ἐξουσίαν τὰς εὐλογίας φέρῃ» 
ἀλλὰ χατὰ τὸν χανόνα τῆς Γραφῆς τὰ πάντα ποιῇ. 


? Λέγει, Οὕτω, φησὶν, εὐλογήσατε. Οὕτω, πῶς; 


Εὐλογήσει σε Κύριος, καὶ φυλάξει σε. Καὶ πρόσεχε, 
πῶς πανταχοῦ τὴν 'Γριάδα μυστιχῶς εἰσάγει, δι᾿ ἧς 
χαὶ εὐλογίαι τριπλασιάζονται. "ὐλογήσει σε Κύριος, 
χαὶ φυλάξει σε. Ἐξπιφανεῖ Κύριος τὸ πρόσωπον αὐτοῦ 
ἐπὶ σὲ, xal εὐλογήσει σε. ᾿Επαρεῖ Κύριος τὸ πρόσωπον 
αὐτοῦ ἐπὶ σὲ, καὶ δῴη σοι εἰρήνην. "Opa τὴν ἁγίαν 
Τριάδα διαῤῥήδην ἀνυμνουμένην. Ποία χάρις ox 
ἀπὸ Πνεύματος ἁγίου; ποῖον δῶρον οὐχ ἐξ ἐχείνου ; 
ποῖον ἀγαθὸν ἄνευ ἐχείνου ; τί δύναται καὶ Ümepxó- 
σμιῖον ἐπιφανῆναι τοῖς ἀνθρώποις ἄνευ Πνεύματος 
ἁγίου ; 'ῬἜρευνᾶτε τὰς Γραφὰς, καὶ σχοπήσατε, ὡς, 
ὅταν ἡ Γραφὴ θέλη μηνῦσαί τι ἢ δεῖξαι τῶν ὑπὲρ 
φύσιν ἀποτελουμένων, τῇ τοῦ Πνεύματος αὐθεντίᾳ τὸ 
πᾶν ἐπιγράφει. Οἷον, Σαμψὼν τὸν γενναῖον ἐχεῖνον 
ἀριστέα, ὅτε τὰ μεγάλα ἐχεῖνα χαὶ παράδοξα τῆς 
ἀνδρείας ἐνεδείκνυτο στρατηγήματα, ἣ Γραφὴ παν- 
ταχοῦ δεικνύουσα, τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον τῶν στρατη- 
γημάτων προέταττεν. Ἦλθον, φησὶν, ᾿Αλλόφυλοι ἐπὶ 
τὸν Σαμψὼν πολλοὶ, καὶ ἀναρίθμητοι * καὶ μόνος ἦν 
ἐχεῖνος" xa οὐ τοῦτο μόνον, ἀλλὰ xo δεδεμένος. 'Γίς 
οὖν λύσις τῷ δεδεμένῳ; τίς σωτηρία τῷ ἀπειλημ.- 


μένῳ; πῶς εἷς περιγίνεται τῶν πολλῶν; Πνεῦμα. 


Κυρίου κατῆλθεν ἐπὶ Σαμψὼν, καὶ ἐφήλατο ἐπὶ τοὺς 
᾿Αλλοφύλους, καὶ εὑρὼν ὄνου σιαγόνα, χιλίους ἄνδρας 
διεχειρίσατο. Καὶ ὅρα τῆς θείας ΤΓραφῆς τὸ σοφόν. 
᾿Επειδὴ τοῖς ἀπείροις τοῦ ἀνδρὸς ἄπιστον ἦν τὸ ῥῆμα, 
ὅτι 6 δεδεμένος ἐνίκησεν τοὺς λελυμένους, καὶ ὁ μόνος 
τῶν πολλῶν περιεγένετο, διὸ προέταξε χαλῶς: Καὶ 
Πνεῦμα Κυρίου ἐπῆλθεν ἐπὶ Σαμψὼν, καὶ Dae σια- 
γόνα. ὄνου, καὶ ἀνεῖλε χιλίους * ἵν᾽ ὅταν ἀπιστηθῇ διὰ 
τὴν ἀνθρωπίνην φύσιν, πιστευθῇ διὰ τὴν τοῦ Πνεύ - 
ματος δύναμιν. Οὐχοῦν χαλῶς ἔλεγε Μωῦδῆς Πῶς 


a [Voc. λέγει uncinis inclusit Savilius.] 


Filii et Spiritus sancti. Nobis dona grati: a vo- 
bis blasphemia in gratiam ? Nobis libertas a Spi- 
ritu sancto; a vobis servitus Spiritui sancto ad- 
scribitur? O stultitiam! o ingratum animum! 
55s Áut novam nega gratiam, aut Vetus Testamentum 
A reverere, vel ubique statue Trinitatis zqualitatem 
honoris, quam sepe vobis ex multis Scripture 
testimoniis probavimus : quibus aliam demonstra- 
tionem adjungere placet. Nova, ut sepe dixi, 
sepein Veteri Testamento prenuntiata sunt. Quid 
igitur? Imperat Deus Moysi dicens : 
"Aaron et filiis ejus, Sic benedicite filios Israel. 
Adverte diligenter. Ne quis simplicius accipiens 
putaret rem quomodolibet bene se habere, adjecit 
illud, Sic, ne quis propria auctoritate benedictio- 
nes institueret, sed secundum Scripture regulam 
B omnia facere jubet. Sic, inquit, benedicite. Sic, 


diet te. Attende, quomodo Trinitatem. ubique 
mystice proponat, per quam benedictiones tripli- 
cantur. Benedicet te Dominus, et custodiet te. 


Ostendet Dominus vultum super te, et bene- Ibid. v.»5. 


dicet te. Attollet Dominus vultum suum super 
te, et det tibi pacem. Vide sanctam "Trinitatem 
diserte celebratam. Et quaenam gratia a Spiritu 
sancto non proficiscitur? et quod donum non ab 
illo datar? quod bonum sine ipso? quod. czleste 
bonum sine Spiritus sancti opera hominibus con- 
tingere possit? Scrutamini Scripturas, et videte. 
Itaque Scriptura sacra cum voluerit quidpiam, 
C quod supra naturam factum sit, indicare aut osten- 
dere, Spiritus auctoritati omnia adscribit. Verbi 
gratia, Samsonem, egregium illum bellatorem, 
cum egregia illa ac stupenda fortiter gesta Seri- 
ptura describit, Spiritus sancti ductu id fecisse 
promittit. Venerunt, inquit, Alienigene multi et 
innumeri in Samsonem ; solusque ille erat, neque 
id tantum, sed. etiam legatus. Quae igitur spes li- 
bertatis vincto? quz salutis captivo? quomodo 
unus multis superior erit? Spiritus Domini de- 
scendit in Samsonem, et irruit in Alienigenas, re- 
pertaque asini maxilla, mille viros interfecit. Ac 
D. vide divinz Scripturz sapientiam. Cum inexper- 
tis incredibile videretur, vinctum solutos vicisse, 
et solum multos superasse, ideo apposite praemi- 


615 


26. 


Loquere Num.6.23 


quomodo? Benedicet tibi Dominus, et custo- Itid. v. 4. 


sit : Et Spiritus Domini advenit in Samsonem, Judic. 15. 


et accepta maxilla asini, mille viros occidit : 
ut cum secundum humanam naturam id incredi- 
bile videretur, per Spiritus potentiam crederetur. 


τή 


(15. 


Itaque probe Moyses dixit : Quomodo perseque- Dcut.. 2. 
30. 


£o. 


Jilic, V4. 


6. 

Jud. 16. 9. 
Jud 16.20. 
2. Cor, 3 
12. 
20613. 11. 
Ibid. v. 9. 
fct, ἡ. 8. 
et 19 


: Et jure quidem 


616 


tur unus mille, et duo fugabunt decem millia, 
nisi quia Dominus tradidit eos, et Deus wen- 
didit illos? Lege Scripturas et in singulis facino- 
ribus Spiritus sancti virtutem. antepositam ani- 
madvertes. Venerunt Alienigene, et Spiritus 
Domini advenit in Samsonem. Insilüit leo οἱ dis- 
cerpsit leonem ut- heedum. Vinctus est ferreis ca- 
tenis, et uxor cjus ad eum, Zlienigene in Sam- 
sonem. Sed iterum-Scriptura : Et Spiritus 
Domini venit in. Samsonem, et. soluta sunt 


E 


SEVERIANI . 


διώξεται εἷς χιλίους, καὶ δύο μετακινήσουσι μυριάδας, 
εἰ μὴ ὅτι Κύριος παρέδωχεν αὐτοὺς, καὶ ὁ Θεὸς ἀπέ- 
δοτο αὐτούς ; ᾿Ανάγνωθι τὰς Γραφὰς, καὶ εὑρήσεις ἐφ᾽ 
ἑχάστου στρατηγήματος προτεταγμένην τοῦ Πνεύμα- 
τος τὴν αὐθεντίαν. Ἦλθον οἱ ᾿Αλλόφυλοι, xoi Πνεῦμα 
Κυρίου κατῆλθεν ἐπὶ Σαμψών. ᾿Επήδα λέων, καὶ διε- 
σπάραξε τὸν λέοντα ὡς ἔριφον. ᾿Εδέθη σιδηραῖς ἁλύ- 
σεσι, xxl f γυνὴ πρὸς αὐτόν - ᾿Αλλόφυλοι ἐπὶ Σαμ- 
ψών. ᾿Αλλὰ πάλιν ἢ Γραφή" Καὶ Πνεῦμα Κυρίου 
ἦλθεν ἐπὶ Σαμψὼν, καὶ διελύθη τὰ δεσμὰ, ὡς ὅταν 


vincula, ut. si sluppa sentiat ignem. Nullum ρ}9 στυππίον ὀσφρανθῇ πυρός. Οὐδαμοῦ οὐδεμίαν εἰσῆγεν 
ejus praelarum facinus inducit, non praemissa ἃ ἀριστείαν, μὴ προτάξας τοῦ Πνεύματος τὴν ἐνέργειαν. 


Spiritus efficacia. Deinde cum omni virtute nuda- 
ius csset, attende animo, quid. dicat Scriptura, 
qna ubique dixerat, cum aliquod facinus aggrede- 
retur, et vinceret, Spiritus sanctus venit in Sam- 
sonem. Postquam. caput ejus detonsum est, pro- 
dito grati: pignore, statim scripsit, Et Dominus 
discessit. a Samsone. Cum Alicnigene venerunt, 
Spiritus Domini descendit in ipsum : cum au- 
tem recessit, ait, Et Dominus discessit ab. illo. 
: nam Dominus Spiritus est. 
Nec solum in Veteri Testamento id animadvertes, 
sed ctiam in apostolis. Qnando magnam quamdam 
et precellentem virtutem divinze literz praedicant, 
ubique Spiritus auctoritatem praemittit. Inducit 
rnrsus. Paulum in Cypro exsecrandum illum Ely- 
mam magum verbo punientem, quod contra veri- 
latem. pugnaret; et quia rem. stupendam narra- 
turus erat, oculos nempe verbo: exstinctos, ait : 
Ecce manus Domini in te, et eris cecus, non 
videns solem. Mud. autem et Pauli et omnium 
mortalium naturam superabat, nempe oculos ho- 


B 


minibus verbo exstinguere. Verbum enim homi- - 


nis non mulat naturam, nec oculos exczcat. Ne 
quis ergo humana verba respiciens, de re obstu- 
pesceret,et cominentitium quiddam dici putaret, 
promittit iterum Scriptura Spiritus sancti aucto- 
ditatem, Tunc, inquit, Paulus Spiritu sancto 
repletus ait-illi. Habes et. aliam circa Spiritum 
sanctum demonstrationem .: si quis homo. rudis 
melius, quam facultas. ferat, loquatur : verum 
hanc rursus operationem Scriptura Spiritui ad- 
scribit. Exempli gratia, Petrus et Joannes in Ju- 
deorum. frequentia concionantur : £4 tunc, ait, 
Petrus plenus Spiritu. sancto dixit ad. popu- 
lum : £n justum est. in. conspectu. Dei, vos 
potius audire, quam. Deum, vos judicate. Cur 
ergo dicitur, Plenus Spiritu sancto? Quia indo- 
etum. excedebat hzc: loquendi: fiducia, ne quis 


* [Savil. ὅρα uncinis inclusit. ] 


€ 


D 


Εἶτα ἐπεὶ λοιπὸν ἐγυμνώθη τῆς δυνάμεως, πρόσεχε 
ἀχριύῶς , τί παραδέδωκεν fj θεία Γραφὴ, πανταχοῦ 
λέγουσα, ὅτε ἐστρατήγει, χαὶ ἐνίκα, ὅτι Πνεῦμα 
Κυρίου ἦλθεν ἐπὶ Σαμψών. Ὅτε ἐξυρᾶτο τὴν χεφαλὴν, 
προδιδοὺς τῆς χάριτος τὸ ἐνέχυρον, εὐθέως ἔγραφε, 
Καὶ Κύριος ἀπέστη ἀπὸ Σαμψών. Ὅτε οἱ Ἀλλόφυ- 
λοι, Καὶ Πνεῦμα Κυρίου κατῆλθεν ἐπ᾽ αὐτόν: ὅτε 
ἀνεχώρει; λέγει, Καὶ Κύριος ἀπέστη ἀπ᾽ αὐτοῦ. Καὶ 
εἰκότως" 6 γὰρ Κύριος τὸ Πνεῦμά ἐστιν. Οὐ μόνον δὲ 
ἐν τῇ Παλαιὰ ταύτην εὑρήσεις τὴν θεωρίαν, ἀλλὰ 
χαὶ ἐν τοῖς ἀποστόλοις. Ὅταν τινὰ μεγάλην xal ὕπερ- 
θάλλουσαν δύναμιν χηρύττῃ τὰ θεῖα λόγια, πανταχοῦ 
τοῦ Πνεύματος τὴν αὐθεντίαν προτάττει. Εἰσάγει τὸν 
Παῦλον ἐν τῇ Κύπρῳ λόγῳ τιμωρούμενον τὸν ἐπάρα- 
τον ἐχεῖνον ᾿Ελύμαν τὸν μάγον, τὸν xac τῆς ἀληθείας 
στρατευόμενον, xol ἐπειδὴ ἔμελλε πρᾶγμα διηγεῖσθαι 
ξένον, * ὅρα ὀφθαλμοὺς λόγῳ σδεννυμένους: Ἰδοὺ γὰρ, 
φησὶ, χεὶρ Kuplou ἐπὶ σὲ, καὶ ἔσῃ τυφλὸς, μὴ βλέπων 
τὸν ἥλιον. Ῥοῦτο δὲ ὑπερέδαινε τὴν Παύλου καὶ πάν- 
τῶν ἀνθρώπων φύσιν, λέγω δὴ τὸ ἀφανίσαι ὀφθαλμοὺς 
λόγῳ ἀνθρώπου. Λόγος οὖν ἀνθρώπου οὗ μεταθάλλει 
φύσιν, οὔτε τυφλοῖ τὴν ὄψιν. Ἵνα οὖν μή τις ἀποθλέ- 
ψας εἰς τὰ ἀνθρώπινα ῥήματα, ξενισθῇ περὶ τὰ πρά- 
γματα, xo νομίσας πεπλανημένον εἶναι τὸ ῥῆμα, 
προτάττει πάλιν ἣ Γραφὴ τοῦ Πνεύματος τὴν αὖθεν- 
τίαν. Τότε δὴ, φησὶν, ὃ Παῦλος Πνεύματος ἁγίου 
πλησθεὶς εἶπε πρὸς αὐτόν. Ἔχεις καὶ ἑτέραν ἀπόδειξιν 
Πνεύματος: ἐὰν ὑπὲρ δύναμιν ἰδιώτης λαλήση * ἀλλὰ 
πάλιν ἡ Τραφὴ τῷ Πνεύματι τὴν ἐνέργειαν ἐπιγρά- 
φει. Οἷον, δημηγορεῖ Πέτρος xai ᾿Ιωάννης ἐν τῷ πλή- 
θει τῶν ᾿Ιουδαίων * Καὶ τότε, φησὶν, ὃ Πέτρος πλησθεὶς 
Πνεύματος ἁγίου εἶπε πρὸς τὸν λαόν" ei δίκαιόν ἐστιν 
ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, ὑμῶν ἀκούειν μᾶλλον, ἢ τοῦ Θεοῦ, 
χρίνατε. Διὰ τί οὖν, Πλησθεὶς Πνεύματος ἁγίου; 
᾿Επειδὴ ἰδιώτην ὑπερέθαινεν ἢ παῤῥησία, ἵνα μή τις 
εἰς τὸν ἁλιέα ἀποδλέψας, ἀπιστήσῃ τῇ παῤῥησίᾳ τοῦ 
λόγου τοῦ ἁγίου, προέταξε τοῦ ἁγίου Πνεύματος τὴν 
σοφίαν, ἵνα μὴ θαυμάσῃς τὴν χορηγίαν. Σκοπήσωμεν, 


DE SERPENTE HOMILIA. 615 


εἰ δοχεῖ, xat ἕτερον, ἵνα ἐπὶ πλεῖον ἡ BisGateci ἐπι- 
λάμψη τοῖς εἰρημένοις. Ἀνοίγεται οὐρανὸς ἁγίοις, 
ἀλλὰ ἄνευ Πνεύματος τοῦ ἁγίου οὖχ ἀνοίγεται " οὐ 
γὰρ ὀφθαλμοῖς σαρχὸς δρᾶται οὐρανὸς ἀνοιγόμενος, 
ἀλλ᾽ ὑπὸ τῆς τοῦ ἁγίου Πνεύματος ἐνεργείας. Εἶδε 
Στέφανος τοὺς οὐρανοὺς ἀνεῳγμένους, ἀλλ᾽, ὡς ἣ 
Γραφή φησιν, ὑπάρχων πλήρης Πνεύματος ἁγίου, 
εἶδεν. Οὐδαμοῦ τοίνυν, ἀδελφοὶ, οὐρανὸν ἔστιν ἰδεῖν 
ἄνευ Πνεύματος ἀνοιγόμενον, οὔτε αὐθεντίαν διδασχα- 
λίας ἐνδύσασθαι, οὗ δύναμιν θαυμάτων ἐνδείξασθαι 
ἄνευ τοῦ ἁγίου xal προσχυνητοῦ Πνεύματος. Πάντα 


piscatorem respiciens, orationi illi. sanctae cum li- 
bertate. habite fidem. non haberet, prmisit Spi- 
ritus sancti sapientiam, ne mireris. abundantiam: 
Quodsi videtur, alium consideremus, ut magis ac 
magis dicta confirmentur. Sanctis cielum aperitur, 
sed sine Spiritu sancto non aperitur; neque.enim 
oculis corporis celum apertum videtur, sed Spi- 


ritus sancti operatione. Vidit Stephanus colos 4c. 7. 5. 


apertos; verum ut ait Scriptura, cum esset plenus 
E Spiritu. sancto, vidit. Nusquam | igitur, fratres; 
exlum licet apertum. videre, sine. Spiritu, neque 


docendi. auctoritatem. sumere, nec miraculorum 
virtutem exhibere sine saucto et adorando .Spi- 


γὰρ ἐνεργεῖ ἕν xo τὸ αὐτὸ Πνεῦμα, διαιροῦν ἰδίᾳ 
ἑκάστῳ, καθὼς βούλετα:" ᾧ 4 δόξα εἷς τοὺς αἰῶνας 
τῶν αἰώνων. Ἀμήν. 


in secula seculorum. Amen. 


.MONITUM . ; 


IN EPISTOLAM SEQUENTEM 


AD THEODORUM MOPSUESTENUM, 


CUJUS ANTIQUA VERSIO LATINA HIC PROFERTUR. 


Hujus epistole, quam Grace οἱ Latine dedimus Tomo tertio, p. 655, interpretatio vetus Latina ha- 
betur in Manuscripto quodam Bibliothecz nostra Sangermanensis: et in catalogo Manuscriptorum enun- 
tiabatur; sed Manuscripti numerus perperam positus non parum negotii laborisque attulit; notatur 
enim Codex 727, in quo hujus epistolz ne vestigium quidem occurrit ; demum autem illa post multam 
perquisitionem in Codice 326 reperta fuit. 

Illam autem hic edere visum est, quia circa illam epistolam duz difficultates exorta fuerant, ut mo- 
nuimus in notis ad eamdem, quibus solvendis difficultatibus magnum affert momentum hac vetus. in- 
terpretatio Latina. Prior autem difficultas hinc oritur quod hujus epistole, que CXII numeratur, titu- 
lus in omnibus Mss. atque Elitis sic habeat : Θεοδώρῳ ἐπισκόπῳ, Theodoro episcopo ; cujus autem 
civitatis episcopus esset non enuntiatur. Pene tamen concors eruditorum opinio erat, hunc Theodorum 
esse Mopsuestenum. At in Concilio V, Tomo V Labbei, p. 490, negatur, eum cui haec mittitur epistola essc 
"Theodorum Mopsuestenum. In Manuscripto autem nostro titulus est : Joannis Constantinopolitani 
ad Theodorum Mopsuestenum episcopum. Vinc videas jam priscis illis temporibus "Theodorum ilum 
episcopum pro Mopsuesteno habitum fuisse, id quod ctiam confirmatur ex annotatione sequente. 

Secunda difficultas ex epistole fine exsurgit, ubi sic legitur in Edito nostro : οὐ γὰρ τὴν τυχοῦσαν, 
xai ἐν ἐρημίᾳ καθήμενοι, χαρπούμεθα τὴν παράχλησιν, ὅταν τοσοῦτον ἐν καρδίᾳ θησαυρὸν χαὶ πλοῦτον 
ἀποχείμενον ἔχωμεν τῆς ἐγρηγορυίας xol γενναίας σου Ψυχῆς τὴν ἀγάπην : i. e. IVeque enim, in hac licet 
solitudine positi, vulgarem. consolationem capimus, cum. tantum in corde thesaurum tantasque 
opes reconditas habemus, hoc est, vigilantis ac generosi animi tui caritatem. 

Tunc porro locum ad. Frontonis Duczi et Savilii Editionum fidem edidimus. Ex quatuor autein Ma- 
nuseriptis, queis usi sumus, duobus nempe Vaticanis, uno Regio et uno Coisliniano, Regius et Vaticanus 


rita. Omnia enim operatur unus et idem Spi- i. Cor. i2. 
ritus, dividens singulis, prout vult : cui gloria ' 


618 AD THEODORUM MOPSUESTENUM. 


unus habent, ἐν καρδίᾳ θησαυρὸν, ut supra ; alii autem duo, ἐν Κιλικίᾳ 055200óv^. Quam lectionem con- 
firmat Codex noster Sangermanensis in quo legitur, talem in Cicilia thesaurum. Huic lectioni favet 
etiam Facundus Hermianensis lib. 7, cap. T, p. 633, Edit. Sirmondi, fol.; qui Facundus quoque ἐν 
Κιλικίᾳ legerat. Itaque hanc lectionem ἐν Κιλικίᾳ quam ibidem in nota germanam esse suspicabamur, 
jam veram esse pronuntiamus, sicque prorsus legendum esse censemus. Si porro Theodorus hic in Cilicia 
episcopus fuerit, haud dubie Mopsuestenus erit, quod etiam in titulo fertur in Manuseripto Sangerma- 
nensi, ad Theodorum Mopsuestenum. episcopum, cum alioquin nullum alium in Cilicia episcopum 
Chrysostomi amicum fuisse sciamus, praterquam Theodorum Mopsuestenum. 

Haec itaque lectio pro asserta jam et indubitata haberi debet. Neque tamen omittendum est, id quod 
observat Tillemontius, etiamsi ἐν καρδίᾳ legeretur, hunc tamen Theodorum esse Mopsuestenum omnino 
oportere : nam duos solum Theodoros novimus, ad quos hac epistola missa fuisse potuerit, Mopsueste- 
num nempe in Cilicia, et Tyaneum in Cappadocia. Tyaneo autem nulla fuisse consuetudine junctus vi- 
detur Chrysostomus ; Theodori autem Mopsuesteni a puero amicus fuerat. 


» [ Lectionem Codicis Coisliniani paullo accuratius quam Montf. exhibuimus supra Tom. 3, p. laud. not. 6.] 


54 Ex codice MS. num.9926 Bibliothece sancti Germani a pratis, qui nono seculo descriptus fuit. 
Incipit Johannis Constantinopolitani ad Theodorum Mopsuestenum Episcopum. 


Si esset quidem venire possibile, tuamque reverentiam caritatemque complecti, in ipsa jocundari, cum 
multa hoc velocitate et studio faceremus: quoniam autem hoc nobis non adjacet, nunc literis hoc imple- 
mus. Si enim ad ipsos fines mundi ducamur, tuc dilectionis integritatem et fervorem, et sine dolo since- 
ritatem oblivisci non possumus, quz est antiqua et a principio, quamque nunc monstrasti. Neque enim 
nos latuit quanta pro nobis et dicere et facere festinasti, meus ( sic ) honoratissime atque sanctissime. Sed 
etsi. nihil amplius factum est, Deum tamen habes pro tuo studio et alacritate debitorem , integramque 
mercedem. Nos autem non quiescimus, scientes tuze gratiam sanctitatis, et tuam reverentiam omnibus 
prodicantes, atque poscentes eamdem dilectionem florentem per omnia conservari. Non enim in deserto 
sedentes fortuitze intercessionis fructus habemus, quando talem in Cilicia thesaurum et reconditas divitias 
possidemus : hzc est enim fortis et vigilans anime tue dilectio. Explicit. 


SPU 


RIA. 


- MONITUM - 


IN DUAS HOMILIAS SEQUENTES. 


Hasce homilias ejusdem auctoris esse non est quod dubitemus, ita stylo et dictione similes sunt : ct 
alioquin in secunda argumentum prime ab initio prosequitur. Non esse autem Chrysostomi , quivis 
emunctz naris statim. percipiat. Sed libentius credam «esse cujuspiam ex presbyteris Antioche- 
nis, qui Chrysostomi tempore alternis vicibus coram Flaviano episcopo Antiochi: concionabantur. Hinc 
est quod in finem primz homilize τοῦ χοινοῦ πατρὸς, communis patris, mentio habetur, tamquam prz- 
sentis. Quod forte judicium ferendum est de aliis plurimis orationibus, in queis ille communis pater 
prasens commemoratur. Hanc autem, ut et innumeras alias Chrysostomo adscriptas reperimus, sive li- 
brariis questus causa illas tam celebri nomine insignientibus, id quod sepissime accidit, sive aliis scri- 
ptoribus temerario ausu fetus suos tanto doctori adscribentibus, ut. melioribus auspiciis in publicum 


prodirent. Interpretatio utriusque sermonis est Frontonis Duczi. 


Λόγος εἰς τὸ, Εἶδεν ὃ Θεὸς πάντα ὅσα ἐποίησε xoi 
ἰδοὺ χαλὰ λίαν“ xoi ὅτε τὰ θεῖα λόγια τιμιώτερα 
πάντων ἡδέων. 


? Καλοὶ τῆς εὐσεῤείας οἱ λειμῶνες, οὐ προσχαί- 
pote χροιαῖς χομῶντες, ἀλλ᾽ οὐρανίοις ἄνθεσι βρύον- 
τες. Ἄνθη δέ εἶσι τῆς εὐσεείας, οἵ καρποὶ τῆς ἐνθέου 
πολιτείας. Αἱ γὰρ ἀρεταὶ ἀνάγουσιν ἡμᾶς εἰς τὸ θαυ- 
μαστὸν xal πρωτότυπον ἐχεῖνο κάλλος τὸ χατ᾽ εἰκόνα 
Θεοῦ γεγενημένον xal καθ᾽ ὁμοίωσιν. Αὕτη τοίνυν f 
χατ᾽ ἀρετὴν ὁμοίωσις ἵππον ἀντὶ ἀνθρώπου οὐχ ἐᾷ 
λέγεσθαι. Ταύτην οὖν ὅταν μεταδιώχωμεν, οὐχ ἔτι 
λύχος καὶ δράχων χαὶ ὄφις xa σχορπίος ὀνομαζόμεθα, 


πρὸς τὴν τῶν ἀλόγων - καταφερόμενοι" ἀλλ᾽. 


εἰχὼν Θεοῦ θαυμαστὴ χαὶ τιμία, τὸ πρωτότυπον 
χάλλος τοῦ χαρακτῆρος σώζουσα, xai ἐσμὲν, καὶ λεγό- 
μεθα, καὶ πιστευόμεθα. Δεσπότης ἐγένου τῶν ἀλόγων' 
wh μιμοῦ τῶν οἰκετῶν τὰ ἤθη οὐχ ἐπειδὴ φαῦλα τὰ 
ἄλογα' οὐδὲν γὰρ παρὰ τοῦ ἀγαθοῦ xaxbv ἐχτίσθη. Μὴ 
γάρ τις νομιζέτω ἐν χώρᾳ χαχίας τὰ ἄλογα τάττε- 
σθαι, διὰ τὸ εἰχόνα καχίας παρῆχθαι τῶν μὴ xat 
ἀρετὴν βιούντων. Εἰ γὰρ τοῦτο, πῶς εἶπεν ἣ Γραφὴ, 
Καὶ εἶδεν ὁ Θεὸς πάντα ὅσα ἐποίησε, καὶ ἰδοὺ xa, 
xui οὖχ ἁπλῶς καλὰ, ἀλλὰ καὶ Καλὰ λίαν; Ὃ πότε 
οὖν τὰ γεγονότα εἰς εἰκόνα κακίας παρήχθησαν (ὃ γὰρ 


3? Collata cum Cod. Reg. 2342. 


A Sermo in illud, Vidit Deus cuncta quz fecerat : 
et ecce valde bona ; et de eo, quod divina elo- 
quia jucundis quibusque rebus antecellunt. 


1. Pulchra sane sunt pietatis prata , qua non 
temporariis coloribus. nitent, sed czlestibus flori- 
bus redundant. Flores autem pietatis sunt, divini- 
tus inspirate conversationis fructus. Virtutes enim 
ad admirabilem illam et primigeniam pulchritud' 
nem nos reducunt , qua ad imaginem et similit.,- 
dinem Dei creata erat, Hzc itaque secundum vir- 
tutem similitndo,equum pro homine dici non sinit. 
B Hanc utique si sectemur, non jam lupus, draco vel 
serpens appellamur, ad brutorum naturam dejecti, 
sed imago Dei stupenda Maps veneranda , quae 
primigeniam illam pulchritudinem formze retinet, 
et sumus, etdicimur, atque adeo credimur. Factus 
es dominus bestiarum ; noli servorum mores imi- 
tari : non quod mala sint bruta animalia : nihil 
enim mali a bono creatum est. Neque enim existi- 
met quisquam in vitii loco reponendas esse bestias, 
Lia tamquam imagines quzdam vitiorum in me- 

ium proferantur, quz in iis regnant, qui non ex 
proesscripto virtutis vitam degunt. Nam si ila esset, 
cur dixisset Scriptura, Piditque Deus cuncta 


522 


Gen. 1.31. 


Gen. 1. 31, 


Prov. 6. 6. 


620 . SPURIA. 


que fecerat,et ecce: bona, neque simpliciter λέων εἰχὼν τοῦ τυράννου, χαὶ ὃ - τοῦ σχολιοῦ χαὶ 
bona, sed Palde bona? Quando igitur res-create τοῦ πονηροτάτου τὸν τρόπον, χαὶ ὃ σχορπίος τοῦ 
in similitudinem τη 85 adducuntur ( nam οἱ leo € πλήχτου, xoi ὃ λύχος τοῦ ἁρπαχτικοῦ), ποῦ ἂν εἴη 
tyranni imago est, et serpens versuti hominis, qui- χαλὰ τὰ γενόμενα, φησὶν, oco προφανῶς εἰς εἰκόνα 
que moribus sit nequissimis, et scorpius percus- χαχίας παραλαμδανόμενα; Δεῖ δὲ εἰδέναι τοὺς QUio- 
soris, et lupus rapacis), quomodo res create bonz μαθεῖς, ὅτι ταῦτα τῇ οἰχείᾳ φύσει χαχὰ οὔτ᾽ ἐστὶν, 
dicentur, inquit, quz tam aperte tamquam simili- 5 οὔτε λέγεται, ἀλλὰ τοῖς ἀλόγοις πρέπουσα χατάστα- 
tudines vitiorum proferuntur? Verum operz pre- A σις" ἐπειδὰν δὲ ἔλθη εἰς τὴν λογικὴν φύσιν, δόρίζει 
tium est intelligant discendi cupidi hee, si spe- τὴν θέαν, καὶ ἀμθλύνει τὴν λογικὴν ἐλευθερίαν. ἼἜλα- 
cletur propria eorum natura, mala neque esse, ὅες, ἄνθρωπε, τὴν δεσποτικὴν ἀξίαν" μὴ τὴν ἄτιμον 
neque dici, sed eam potius conditionem et statum, ^ xai δουλοπρεπὴ τῶν ἀλόγων μεταδίωχε τάξιν * o pt- 
qui rationis expertübus convenit animantibus : ζεις γὰρ σαυτὸν, μιμούμενος τῶν ἀλόγων τὴν θηριω- 
postquam autem ratione preditam naturam inva- δίαν οὖχ ὡς τῶν ἀλόγων xaxiv ὄντων, ἢ λεγομένων, 
serint, speciem ejus contumelia afficere, et ratio- ἀλλ᾽ ὡς τῆς ἀτέμου χαὶ δουλοπρεποῦς εἰχόνος οὗ 
nalem ingenuitatem obtusiorem reddere. AccepisU, πρεπούσης τοῖς ἐλευθέροις. Ὥσπερ γάρ τις ἀνὴρ ἐπί- 
o homo, dignitatem heri; noli ignominiosam et σήμος xol ἐπίδοξος, ἐὰν ἐνδύσηται 7| περιθάληται. 
servis congruam bestiarum conditionem sectari: δούλου στολὴν, ὑδρίζεται, καὶ καταισχύνεται, οὐχ ὡς 
ieipsum enim probro afficis, dum bestiarum im- τῆς ἐσθῆτος οὔσης φαύλης xci ῥυπαρᾶς, ἀλλ᾽ ὡς 
manitatem imitaris : non quasi male sint, aut di- δούλῳ μὲν πρεπούσης, ἐλευθέρῳ δὲ μὴ &puorcoans * 
cantur bestiz, sed quod ignominiosa et servilis οὕτως ἐὰν ἦθος σχορπίου καὶ λύχου ἀναλάδῃς, οὖχ ἢ 
imago liberis non conveniat. Quemadmodum φύσις τῶν ἀλόγων διαθάλλεται; ἀλλ᾽ ἣ σὴ κατάστασις. 
enim si vir quispiam illustris et nobilis servili toga B ὑῤρίζεται * ἣ δεσποτείαν λαχοῦσα, xoi τὰ δούλου 
sit indutus aut amictus, probro afficitur et igno- ^ μεταδιώχουσα. Ταῦτα δέ μοι [enl παρῆχται, ἵνα 
minia notatur, non quod vestis illa sit vilis μηδεὶς εἰς ὕδριν τῆς δημιουργίας ἐχλάδη τὰ εἰρημέ- 
aut sordida, sed quod servum quidem deceat, li- γα, ὡς τοῦ Θεοῦ φαῦλόν τι πεποιηχότος " πάντα γὰρ 
bero vero non conveniat:ita si scorpii lupique ἀληθῶς χαλὰ, καὶ καλὰ λίαν, ἐὰν τὴν οἰκείαν φυλάττη 
mores induas, non brutorum accusatur natura, τάξιν, xoi τὸν οἰχεῖον μεταδιώχη νόμον. Ἵνα δὲ μά-- 
sed conditio tua probro afficitur, quae domini θης, ἀγαπητὲ, ὅτι οὐδὲν φαῦλον γεγένηται παρὰ τοῦ 
sortem cum nacta sit, ca qu:e sunt servilia secta- Θεοῦ χατὰ φύσιν, ἐδίδαξεν ἡμᾶς ὃ Θεὸς xoi τῶν ἀλό- 
tur. Hzc ἃ menecessario fuerunt in medium allata, γων τούτων εἰκόνα λαμθάνειν. Ὑπέθηχε γάρ τινα 
ne quis ea forte quz dicta sunt, ad ignominiam μιμεῖσθαι τῶν ἀλόγων πλεονεχτήματα, ἵνα μὴ δια- 
Creatoris traducat, quasi malum aliquod fecerit δάλλωμεν εἰς κακίαν τὰ γεγονότα, οὗ καθόλου τὴν 
Deus : vere enim bona sunt omnia, et valde bona, φύσιν, ἀλλ᾽ ὅσα ἁρμόζει λογικὴ καταστάσει. Ἢ οὐχ 
si propriam conditionem conservent, et suam le- ἄχουσας σήμερον τοῦ Παροιμιαστοῦ λέγοντος, Πορεύ - 
gem sectentur. Atque ut intelligas, carissime, ni- θητι πρὸς τὸν μύρμηκα, ὀχνηρὲ; καὶ ζήλωσον τὰς 
hil a Deo mali creatum esse, st naturam spectes, ὁδοὺς αὐτοῦ. Οὐ συνῆχας πῶς τὴν τοῦ μύρμηχος φιλο- 
docuit nos Deus et belluarum similitudinem usur- ( πονίαν ὑποθέμενος, εἰς doxvov ἡμῶν προθυμίαν ἐπαι- 
pare. Admonuit enim ut quasdam dotes przroga- δαγώγησεν; Οὐχ ἐδιδάξαμέν σε ῥητῶς ἀπὸ μὲν τοῦ 
tivasque brutarum animantium imitaremur, ne μύρμηκος τὸ doxvov, ἀπὸ δὲ τῆς μελίσσης τὸ φιλότε- 
tamquam mala damnemus et calumniemur qua ^ jvov; Ἔστι γὰρ, ἔστιν, ὡς ἔφθην εἰπὼν, ἀπανθήσα- 
creata sunt, non generatim eorum naturam, sed σθαί τινα καὶ τῶν ἀλόγων πλεονεχτήματα ἁρμόζοντα 
quacumque rationalium conditioni potuerint ὁοη- λογικῇ χαταστάσει " πλήν γε ταῦτα πρὸς ἡμετέραν 
venire. Annon hodie Proverbiorum auctorem au- λέγονται αἰσχύνην καὶ ὄνειδος. ᾿'Ἐπειδὴ γὰρ Θεὸν οὐκ 
disti dicentem , ade ad formicam, piger, et ἐμιμήσω, υμίμησαι, φησὶ, τὸν μύρμηχα. Οὐχ εἶδές 
cmulare vias ejus ? Non. animadvertis quo pacto ποτε πατέρα γνήσιον ἐπιτιμῶντα τὰ τέχνα, xol μετὰ 
proposita formicze diligentia nos ad impigrum quod- πολλὴν παιδείαν εἰς μίμησιν αὐτὰ οἰκετῶν ἀνάγοντα, 
dam studium erudierit? Nonne te diserte docui- χαὶ ταῦτα προφανῶς λέγοντα " μίμιησαι x&v τὸν οἰκέτην, 
inus ἃ formica diligentiam, ab ape vero artificii ὑποδεέστερον μὲν τῇ ἀξίᾳ, ὑπερέχοντα δὲ τῇ Emo vut; 
amorem? Licet enim nobis, licet, ut ante dixi, et Ὅθεν 6 φιλάνθρωπος Θεὸς εἰς ἔνδειξιν τῆς ἡμετέρας 
bestiarum prarogativas et commoda qua condi- ἀγνωμοσύνης προσφέρει τὸν μύομηκα ἐλέγχοντα ἡμῶν 
tioni nostre conveniunt, ad imitandum decerpere: τὸν ὄχνον, xoi τὴν μέλιτταν ᾿ἐλέγχουσαν ἡμῶν τὴν 
verumtamen ista ad pudorem nobis incutiendum p ῥᾳθυμίαν. Καὶ δῆλον ἐχ τούτων, ὅτι οὐδὲν χαχὸν 
probrumque dicuntur. Quando enim Deum imi- ἐγένετο παρὰ τοῦ Θεοῦ, ἀλλ᾽ ἔδωχέ σοι αἴσθησιν καὶ 
tari noluisti, imitare formicam. Numquamne pa- νοῦν διαχριτιχὸν, φεύγειν μὲν τῶν ἀλόγων τὰ ἤθη, 
tem vidisti qui dilectum filium. objurgaret, et ἁρπάζειν δὲ αὐτῶν τὰ πλεονεχτήματα. Δύναται γὰρ 
post multam instructionem ad imitationem famu- χαὶ 6 λέων εἰχὼν εἶναι ἀρετῆς, ὅταν μὴ εἰς τυραννίδα 
lorum eum traduceret, atque haec palam diceret: τὴν εἰκόνα, ἀλλ᾽ εἰς ἀνδρείαν ἐκλάθης * ἄλλο γάρ ἐστι 
Imitare saltem famulum, dignitate quidem infe- τυραννὶς, καὶ ἕτερον ἀνδρεία. Διὰ τοῦτο xai ἡ Γραφὴ. 


4 Reg. ἡ δεσπότον λαχοῦτα. 


IN 


τὸν ex τοῦ Ἰούδα μέλλοντα ἀνατέλλειν εὐαγγελιζομένη 
Σωτῆρα, φησί: Σχύμνος λέοντος Ἰούδα - ex βλαστοῦ, 
υἱέ μου, ἀνέδης * ἀναπεσὼν ἐχοιμήθης ὡς λέων, xol 
ὡς σχύμνος. Ὅρα πηλίκην ὃ θεῖος λόγος ὁμοιότητα 
κατασχευάζει ἐχ τῶν τοῖς ἀλόγοις προσόντων πλεονε- 
χτημάτων. ἔστι τοίνυν μιμεῖσθαι λέοντα μετὰ συνέ- 
σεως " ἔστι δὲ μιμεῖσθαι xa ὄφιν, οὐχ ἐν τῷ " ἰοδολεῖν, 
ἀλλ᾽ ἐν τῷ σύνεσιν ἀναλαμθάνειν * χαθὼς xal 6 Σω- 
τὴρ τοῖς ἀποστόλοις φησί: Γίνεσθε φρόνιμοι, ὡς ὃ 
ὄφις. Ὅθεν, εἰ φαῦλον ἦν τὸ χτίσμα, οὐκ ἂν εἰς μίμη- 
σιν τοῦ φαύλου προσεχαλεῖτο τὴν ἑαυτοῦ εἰχόνα, 
Γίνεσθε, λέγων, φρόνιμοι ὡς ὄφις * μίμτησαι τοῦ ὄφεως 
μὴ τὸν ἰὸν, μὴ τὸν θυμὸν, ἀλλὰ τὴν σύνεσιν. ᾿Εὰν 
γὰρ τὸν ἰὸν μιμήσῃ, καταδοᾷ σου Δαυὶδ χατηγορῶν 
xat λέγων - Θυμὸς αὐτοῖς κατὰ τὴν ὁμοίωσιν τοῦ 
ὄφεως * ἐὰν δὲ τὴν σύνεσιν αὐτοῦ μιμήση; μαθητὴς 
γίνη Χριστοῦ τοῦ εἰπόντος, Γίνεσθε ρόνιμοι ὡς 6 
ὄφις. ᾿Επειδὴ γὰρ ὃ ὄφις Wei: ἐστι πάντων 
τῶν θηρίων, ὡς ἀρτίως ὑπανεγνώσθη, ἀντέθηχε τῇ 
φρονήσει φρόνησιν, οὖχ ἵνα μάθης δόλον ποιεῖν, ἀλλ᾽ 
ἵνα μάθης δόλον ἐχχλίνειν. 


Βούλεται γὰρ ἡμᾶς ὃ φιλάνθρωπος Θεὸς οὐχὶ χα- 
κούργους εἶναι, ἀλλὰ πανούργους * ἕτερον δέ ἐστι τὸ 
πανοῦργον, xal ἕτερον τὸ χαχοῦργον. ΠΠανοῦργος τοί-- 
vuv ἐστὶν οὐχ εἰς τὸ μελετᾶν χαχίαν, ἀλλ᾽ εἰς τὸ 
φεύγειν χαχίαν " καὶ κέχρηται τῇ πανουργία οὖχ εἷς 

* - , E , £,.? 
τὸ μηχανοῤῥαφεῖν καθ᾽ ἑτέρων, ἀλλ᾽ εἰς τὸ τὰ 0o 
ἑτέρων πλεχόμενα διαφεύγειν " χαχοῦργος δέ ἐστιν ὃ 
φονεὺς, 6 δόλιος; 6 ἑτέροις καχὰ τεχταινόμενος. 'Γοιοῦ- 
τὸς φρόνιμος 6 ᾿Ιαχὼν, φρόνιμος ὡς 6 ὄφις, οὐχ io6ó- 
λος ὡς δὄφις. Ὅτε γὰρ ἔμελλε συμδάλλειν τῷ ἀδελφῷ 
αὐτοῦ "Hezb χαχίας γέμοντι xa cp sep παρε- 


χάλει τὸν Θεὸν λέγων, Κύριε, ῥῦσαί με ἀπὸ τοῦ ἀδελ- 


φοῦ uou "Hoab, ὅτι φοδοῦμαι αὐτὸν πάνυ * χαὶ ἱκέτευε 
τὸν ()εὸν, ὡς χατὰ πονηροῦ τὴν εὐχὴν τιθέμενος. 
e, £ L4 m ΕῚ |4 

Ὅτε δὲ συνήντησε τῷ ἀδελφῷ, ἠθικότητι χαὶ χολαχείᾳ 
τὸν θυμὸν ἥμέρωσε, xa τὴν πονηρίαν ἔσδεσε. "Tí γάρ 
φησι πρὸς τὸν Ἡσαύ; Εἶδόν σου τὸ πρόσωπον, ὡς 
εἴ τις ἴδοι πρόσωπον Θεοῦ. Καὶ εἰ μὲν ἔλεγεν ὁ Ἰαχὼδ 
ταῦτα, ἵνα διὰ τῆς ἀπάτης νικήση τὸν ἀδελφὸν, χα- 
χῶς ἐλάλει" εἰ δὲ εἶπεν, ἵνα τὸν φόθον ἐχφύγη, καλῶς 
ἐχρήσατο τῇ πανουργίᾳ. Γίνεσθε οὖν φρόνιμοι ὡς 6 
ὄφις" ud, θυνώδεις, μὴ ἰοδόλοι,, ἀλλὰ φρόνιμοι, xoà 


GENESIM SERMO Il. 


621 


riorem, at scientia tamen prastantiorem? Quamob- 
rem benignissimus Deus, ad. coarguendum  stu- 
porem nostrum, formicam profert in medium a 
qua negligentia nostra convincitur, et apem quae 
pigritiam nostram condemnat. Atque hinc satis 
constat; nihil a Deo. malum: conditum esse, qui 
übi sensum ac mentem indidit, cujus vi: possis 
E ista discernere, ut belluarum quidem mores devi- 
tes, potiores autem earum dotes et commoda con- 
secteris. Potest enim et leo virtutis imago esse, 
cum non tamquam tyrannidis, sed quasi fortitu- 
dinis indicem similitudinem illam accipis : aliud 
quippe est tyrannis, et aliud fortitudo. Idcirco 
Scriptura ipsa Salvatorem annuntians exoriturum 
ex Juda, Catulus leonis, inquit, Juda : ex ger- 
mine, fili mi, ascendisti : recumbens dormivisti 
μὲ leo, et quasi catulus leonis. Vide cujusmodi 
'similitudinem ex iis quae belluis insunt potiora, 


duxerit sermo divinus. Licet igitur leonem sa- : 


pienter imitari: licet et serpentem quoque, non 
quidem in veneno fundendo, sed. in solertia com- 
paranda : sicut οἱ apostolis Servator ait, Estote 
prudentes, sicut. serpens. Quamobrem, si. mala 
esset creatura, imaginem suam ad ejus imitatio- 
nem non cohortaretur, dicens, Estote prudentes 
sicut serpens : imitare serpentis non. venenum, 
non iram, sed prudentiam. Nam si venenum imi- 
teris, clamat in te David, accusans et dicens : Z'u- 
ror illis secundum similitudinem serpentis; sin 
aulem prudentiam ejus imiteris, factus es Christi 
ἀἀνόμήνω, qui dixit, Estote prudentes sicut 
serpens. Quia enim serpens omnibus animantibus 
est prudentior, ut paulo ante lectum est, pruden- 
tiam. opposuit Lagen , non ut dolum nectere 
discas, sed ut dolum discas declinare. 

2. Vult enim benignus Deus nos esse non ma- 
lignos, sed callidos : aliud. autem - est calliditas, 
aliud. malignitas.. Callidus itaque est non ad ex- 
cogitandam malitiam, sed δά malitiam evitandam : 
et uti solet calliditate non ut in alios consuat do- 
los, sed ut ea qua a ceteris in ipsius perniciem 
contexta sunt effugiat : malignus autem est sica- 
rius, deceptor, qui aliis mala. machinatur. Talis 
prudens Jacob, prudens ut serpens, non venenum 
spargens ut serpens. Nam cum in occursum con- 
gressumque cum fratre Esaü venturus esset, ho- 
mine sceleribus et parricidiis cooperto, Deum ora- 
bat dicens, Domine, erue. me de manu. fratris 
mei Esaü,quia valde eum: timeo : Deumque 
sic precabatur, ut adversus màlum orationem op- 
poneret. Quando vero fratri occurrit, humanitate, 
cultu et observantia furorem ejus mansuefecit, 
et malitiam restinxit. Quid enim ait ad Esaü? Sic 
vidi faciem Quam, ut si quis videret vultum 
Dei. Ac si hec quidem dixit Jacob, ut ea fraude 
vinceret. fratrem, male loquebatur : sin autem 
dixit, ut terrorem effugeret; calliditate recfe usus 


534 


A 


b 


] γῶν qute 1 ra EAT. ; pbi s 
b Reg. ἱοθολείν, οὐδ᾽ ἐν τῇ πιχρότητι, οὔτε μὲν ἐν τῷ mulus γέμειν" 4}λ d». 


Gen. 49.9. 
Watth, τὸ. 
1675 


Psal.57.5. 


Gen.32.11. 


Gen.33 το. 


Matth. 10. 
16. 
Prudentia 
quomodo 
adhibenda . 


Osee.7.11. 


Gen. 49. 9. 


Prov.28.1. 


Amos. 3.8. 


622 


est. Estote ergo prudentes ut serpens ; non ira- 
cundi, non venenum i: sed prudentes, 
δἰ simplices sicut columbe. Potest autem. co- 
lumba et ad. vitium et ad virtutem significandam 
accipi : qua vero ratione, audi. Si sis inconsidera- 
tus minimeque discretus, et solius malitiz peritus, 
accusat te Scriptura ut imprudentem. Ephraim 
enim, inquit, quasi columba insipiens, que cor 


SPURIA. 


ἀχέραιοι ὡς αἱ περιστεραί. "ἔστι δὲ τὴν περιστερὰν 
χαὶ εἰς χαχίαν s εἰς ἀρετὴν ἐχλαθεῖν " χαὶ ὅπως, 
ἄχουε. "Ekv ἧς ἀλόγιστος xoi ἀδιάκριτος, καὶ καχίας 
ἔμπειρος μόνον, διαβάλλει σε ἣ Vu?) ὡς ἀσύνετον. 
"Egoatyp. γὰρ, φησὶν, ὡς περιστερὰ ἄνους, οὖκ ἔχουσα 
χαρδίαν. " E&v οὖν τὸ ἄνουν φυγὼν, τὸ ἀκέραιον κατορ- 
θώσῃς, ἔχεις τὴν σύνεσιν τελείαν, οὗ συμμιγνὺς 


* αὐτῇ τῇ καχίᾳ- xol ἀκούεις παρὰ τοῦ Κυρίου, Γίνεσθε * αὐτὴν, 


non habet. Si ergo insipientiam fugiens, simpli- C φρόνιμοι ὡς ὃ ὄφις, - Mes ὡς ai περιστεραί. 
ελφὲ, 


citatem cum laude prae te tuleris, habes pruden- 
tiam perfectam, si eam cum malitia non. commi- 
sceas; et audis a Domino, Zstote prudentes 
sicut serpens, et simplicessicut columba. Ne igi- 
tur nullo delectu. utcumque Scripturam lege, mi 
frater, aut similitudines ad vitia malamque in ct 
tem accipias ab ea. prolatas, dum distribuit huic 
quidem illud, illi vero aliud. Visne hoc. intelli- 
gere planius? Attende diligenter iis quz dicuntur. 
Vocat leonem Scriptura : Catulus enim leonis, 
inquit, Juda : ex germine, fili mi, ascendisti : 
recumbens dormivisti ut leo. Hic, Ut leo, fortitu- 
dinem significat ; nam et de justo eamdem propo- 
nit similitudinem : Justus enim, inquit, quasi 


Μὴ τοίνυν ἁπλῶς, & Γραφὰς ἀναγίνωσχε, 
χαὶ τὰς εἰχόνας εἰς χαχίας ἐχλάμδανε παρ᾽ αὐτῆς, 


Ἐμερίζουσα τούτῳ μὲν τοῦτο, τούτῳ δὲ ἕτερον. Θέλεις * μεριξο 
οὖν μαθεῖν; Πρόσεχε ἀχριδῶς τοῖς λεγομένοις. ΚΚαλεῖ σης. 


λέοντα ἣ Γραφή" Σκύμνος γὰρ, φησὶ, λέοντος Ἰούδα" 
ἐχ βλαστοῦ, υἱέ μου, ἀνέθης " ἀναπεσὼν ἐχοιμήθης ὡς 
λέων. Ὧδε τὸ, "Dic λέων, τὸ ἀνδρεῖον σημαίνει " καὶ 
γὰρ καὶ περὶ τοῦ δικαίου τὴν αὐτὴν τίθησιν εἰχόνα - 
Δίκαιος γὰρ, φησὶν, ὡς λέων πέποιθεν. ᾿Ανδρεῖος τοί- 
vuv ὃ δίκαιος, οὐχ ἐν τῷ δρᾷν χαχῶς, ἀλλ᾽ ἐν τῷ 
διαπτύειν τὰ παρὰ τῶν πονηρῶν ἐπαγόμενα. Καλεῖ 
καὶ τὸν Σωτῆρα λέοντα, διὰ τὸ ἐκ βασιλικῆς εἶναι 
φυλῆς. Ὥσπερ γὰρ τῶν τετραπόδων ὑπάρχει βασιλεὺς 


6 λέων, οὕτω καὶ τῶν Ἰουδαίων ἐδασίλευσεν f Ἰούδα 


leo confidit. Fortis itaque est justus, non in male Ὁ φυλὴ, ἐξ ἧς ὁ Σωτὴρ ἀνέτειλε. Καὶ μὴ νομίσῃς, ἀγα- 
. agendo, sed in iis refellendis, quz a sceleratis in- 


ferentur. Appellat et Salvatorem leonem, eo quod 
esset ex eibe regia, Ut enim D: rex. 
estleo, sicinter Judcos tribus Juda regnabat, ex qua 
Salvator progenitus est. Neque vero existimes, 
carissime, Christo indignum leonis imagini com- 
parari : nam et eamdem ipsi tribuit Divinitati 
Seriptura. Audi ergo quid dicat propheta : Leo 
rugiet, quis non timebit? Dominus Deus lo- 
quutus est, quis non prophetabit ? Ergo ratione 
potentiz, et quatenus terribilis est, ac regia ma- 
jestate pollens, comparatur leoni Christus. Ap- 
pellatur et leo diabolus, non ut potens, vel ut 
tremendus, sed ut percussor, ut tyrannus, ut ex- 
terminator. De hac re dicit et beatus Petrus apo- 


-stolus : Ecce inimicus vester diabolus circuit 


tamquam leo, querens ut animam devoret. 
Divide itaque eorum quz leguntur notiones et 
intelligentias, ne forte que in verbis apparent 
contraria tuam mentem perturbent. Gommemora- 
vit Scriptura leonem et leonem ; sed hunc quidem 
secundum regiam dignitatem ac potentiam, illum 
autem ob vim perdendi atque delendi. Itaque ju- 
stum simul et impium una similitudine Scriptura 
exprimit : Justus, inquit, ut palma florebit ; 
sicut cedrus que "in Libano est, multipli- 
cabitur. Priori loco. proposuit imaginem justi, 
deinde pariter impii. 7idi enim, inquit, im- 
pium superexaltatum et elevatum, sicut cedros 


Libani. Vide ergo quo pacto eamdem similitudi- ;;; πρὸς φιλοπονίαν. Πορεύθητι 
nem in medium attulerit, sed dictionibus notiones A μάθε ὡς ἐργάτις ἐστί. Μὴ 


diviserit. Nam de impio dicit, idi impium su- 
perexaltatum. et. elevatum, sicut. cedros ; de 
justo autem. non dixit, Ut cedrus, qua in Libano 
est, efflorescet, sed, Multiplicabitur. Sic igitur 
apem imitare, mi homo, quam et Scriptura, ut 


πητὲ, ἀνάξιον εἶναι τοῦ Χριστοῦ τὸ εἰκόνι λέοντος 
ἀπεικάζεσθαι:" σχηματίζει γὰρ ἣ Γραφὴ τὴν εἰκόνα 
ταύτην xal ἐπ᾽ αὐτῆς τῆς Θεότητος. Ἄχουε γοῦν οἷα 6 
προφήτης φησί: Λέων ἐρεύξεται, xal τίς οὐ φοῤη- 
θήσεται; Κύριος 6 Θεὸς ἐλάλησε, καὶ τίς οὐ προφη- 
τεύσει; Κατὰ τὸ δυνατὸν τοίνυν, xal τὸ φοδερὸν, καὶ τὸ 
βασιλιχὸν, λέοντι ἀπειχάζεται ὃ Χριστός. Καλεῖται δὲ 
χαὶ ὃ διάῤολος λέων, οὐχ ὡς δυνατὸς, οὐδ᾽ ὡς φοδερὸς, 
ἀλλ᾽ ὡς πλήχτης, ὡς τύραννος, ὡς ἀφανιστιχός. Λέγει 
δὲ περὶ τούτου ὃ μαχάριος Πέτρος ὃ ἀπόστολος - ᾿Ιδοὺ 
ὃ ἐχθρὸς ὑμῶν διάδολος περιέρχεται, ὡς λέων, ζητῶν 
καταπιεῖν ψυχήν. Μέριζε τοίνυν τῶν ἀναγνωσμάτων 
τὰς θεωρίας, μήποτε ἐναντία δοχοῦντα τῇ λέξει συγ- 
yfn σου τὴν διάνοιαν. Εἶπεν ἡ Γραφὴ λέοντα xol 


E. λέοντα" ἀλλὰ τὸν μὲν κατὰ τὸ βασιλικὸν xol δυνατὸν, 


τὸν δὲ χατὰ τὸ ἀφανιστιχὸν χαὶ δηλητήριον. Οὕτω xal 
τὸν δίκαιον χαὶ τὸν ἀσεδῇ διὰ μιᾶς εἰκόνος σχηματίζει 
ἡ Γραφή Δίκαιος, φησὶν, ὡς φοίνιξ εν δὰ ὡς ἣ 
χέδρος ἣ ἐν τῷ Λιδάνῳ πληθυνθήσεται. ᾿Εποίησε πρό- 
τερον τὴν εἰχόνα τοῦ δικαίου, εἶθ᾽ οὕτως καὶ τοῦ ἀσε- 
βοῦς. Eidov γὰρ, φησὶ; τὸν ἀσεδῇ PP rur xai 
ἐπαιρόμενον, ὡς τὰς χέδρους τοῦ Λιδάνου. Ὅρα 
τοίνυν πῶς τὴν μὲν αὐτὴν sixóva παρήγαγε, ταῖς δὲ 
λέξεσι τὰς ἐννοίας ἐμέρισεν. "Er μὲν γὰρ τοῦ ἀσεδοῦς 
λέγει, Εἶδον τὸν ἀσεδὴ ὑπερυψούμενον καὶ ἐπαιρόμε-- 
νον, ὡς τὰς χέδρους" ἐπὶ δὲ τοῦ δικαίου οὐχ εἶπεν, 
ὡσεὶ χέδρος ἣ ἐν τῷ Λιβάνῳ ἐπανθήσεται, ἀλλὰ, 
Πληθυνθήσεται. Οὕτως οὖν xol τὴν μέλιτταν μίμη- 
aut, ὦ ἄνθρωπε, ἣν xai ἣ Γραφὴ διδάσχει μιμεῖσθαι 
πρὸς τὴν μέλιτταν, καὶ 
ἄθῃης ὅτι χέντρον ἔχει, 
ἀλλ᾽ ὅτι μέλι ἐργάζεται. Ely γὰρ μιμήσῃ τῆς us- 
λίττης τὸ χέντρον, κατηγορεῖ σου Δαυὶδ, λέγων" 
Πάντα τὰ ἔθνη ἐκύχλωσαν με, ὡσεὶ μέλισσαι χηρίον, 
xo τῷ ὀνόματι Κυρίου ἠμυνάμην αὐτούς. Ὁρᾷς πῶς 
τοὺς πλήττοντας ἀπειχάζει μελίττη πληττούσῃ, τοὺς 


IN GENESIM SERMO II. 625 


δὲ δικαίους ἀπεικάζει τῇ τὸ μέλι oc sf Xs 
civ, ἀνδρῶν δικαίων ἀποστάζουσι σοφίαν. Καὶ, 
kom μέλιτος λόγοι καλοί: γλύχασμα δὲ αὐτῶν 
ἴασις ψυχῆς. Τοῦτο τοίνυν, ἀγαπητοὶ, τὸ γλύχασμα 
τῶν ψυχῶν λέγω, ποθήσωμεν δ᾿ ὅς ψυχῆς, καὶ τὸ 
χηρίον ἐργασώμεθα τὸ νοερὸν ἐν τῷ χρυπτῷ τῆς 
duris κάμε χαὶ τὰ Hed Mon dn ὑπὲρ 
t χαὶ χηρίον. Μέλι γὰρ πολὺ ἐσθιόμενον πολλάκις 
. μεταδάλλει τὸ γλύχασμα εἰς πιχρίαν, καὶ δια- 
στρέφει τοῦ στομάχου τὴν ὄρεξιν, καὶ πᾶσαν ἀνα- 
σχευάζει τοῦ ἀνθρώπου τὴν κατάστασιν " λόγος δὲ 
Θεοῦ λαμβανόμενος πολὺς οὐ θολοῖ τὴν ψυχὴν, ἀλλὰ 
θεραπεύει- Γλύχασμα γὰρ αὐτοῦ ἴασις ψυχῆς. Διὰ 
τοῦτο βουλόμενος 6 σοφὸς ἐχεῖνος ἀντιθεῖναι ope 
μέλιτος καὶ λόγου, φησίν - ᾿Εσθίειν μέλι πολὺ - 
λὸν, Ἡμῖν δὲ χρὴ de ἐνδόξους. "ἔχωμεν οὖν, ἀγα- 
πητοὶ, τὸ κηρίον τὸ ποικίλον, τὰ θεῖα καὶ ἱερὰ λόγια, 
διὰ παντός χαὶ ὥσπερ τὸ χηρίον ἐχεῖνο ἐχ πολλῶν 
μὲν καὶ διαφόρων σχημάτων ἀπαρτίζεται, ἕν δὲ ἔχει 
χαλόν * οὕτω xa ἡμῖν ἔστω κηρίον ἣ θεία Γραφὴ, ex 
πολλῶν μὲν xa διαφόρων συγχειμένη προφητῶν, ἕν δὲ 
μέλι διδασχαλίας ἀποστάζουσα: Τοιοῦτον ἡμῖν καὶ τὸ 
τῶν πατέρων κηρίον, ἐκ διαφόρων μὲν ἡλικιῶν συνηρ- 
μοσμένον, μίαν δὲ χάριν καὶ μίαν πνευματικὴν διδα- 
σχαλίαν ἀποστάζον. ᾿Αλλὰ ταῦτα μὲν εἰς τοσοῦτον. 
Γένοιτο δὲ ἡμᾶς εὐχαῖς xaX πρεσδείαις τοῦ χοινοῦ πα- 
τρὸς, τῇ φιλοπονίᾳ τὸν λόγον αὔξοντας, τὸν θεῖον ἀπερ- 
γάζεσθαι νόμον ἐν τῇ διανοίᾳ πάντοτε, χαὶ ποιεῖν 
ἐχεῖνο τὸ ὑπὸ τοῦ Δαυὶδ εἰρημένον, τὸ ἔχειν τὸν νόμον 
τοῦ Θεοῦ πάντοτε ἐν μέσῳ τῆς κοιλίας ἡμῶν, ἤγουν 
τὰ θεῖα νοήματα, ὥστε νομίζειν φύσεως ὅρους ἐπιγι- 
νώσχειν, τιμᾷν τε τὴν ἀλήθειαν, χαταφρογεῖν χόσμου, 
xa Θεῷ δόξαν ἀναπέμπειν, νῦν xol ἀεὶ, xal εἰς τοὺς 
αἰῶνας τῶν αἰώνων. Adv. 


Ἀπόδειξις, ὅτι τὴν εἰκόνα τὴν καθ᾽ ὁμοίωσιν Θεοῦ 
γενομένην ἔῤῥιψεν ὃ ἄνθρωπος 6 πρῶτος διὰ τῆς 
παραχοῆς, διὰ δὲ τοῦ νέου ᾿Αδὰμ πάλιν αὐτὴν 
ἀπέλαθεν. 


Κατ᾽ εἰκόνα Θεοῦ xa ὁμοίωσιν γεγονέναι τὸν ἄν- 
θρωπον χαὶ f, θεία Γραφὴ παραδέδωχε, καὶ 6 τῆς 
διδασχαλίας λόγος ἠρέμα πως τοῖς φιλομαθέσιν ὑπέ- 
δειξε. Καὶ μέμνησθε πάντως, οἵ γε φιλόπονοι τῶν 
ἀχροατῶν, ὅπως ἡμῖν 6 περὶ τούτων διηνύσθη λόγος, 
ὅτι τὸ, ΚΚατ᾽ eixóva, προηγουμένως εἰς τὴν τοῦ dy- 
θρώπου δεσποτείαν καὶ εἰς τὴν πάντων ἀρχὴν ὕπα- 
γορεύεται" ἢ δὲ ὁμοίωσις ταύτης τῆς εἰκόνος εἰς τὴν 
τῶν ἀρετῶν τελείωσιν ἐχλαμθάνεται. ᾿Αναγκαῖον δὲ 


imiteris in diligentia, te docet. Jade ad. apem, prov. 6. 6. 
et disce quam sit operatrix. Noli discere quo 
pacto stimulum habeat, sed quo pacto mel confi- 
ciat; nam si apis stimulum fueris imitatus, repre- 
hendet te David, dicens : Omnes gentes circum- ῥοαὶ, 117. 
dederunt me, sicut. apes favum, et in nomine 15. 
Domini ultus sum eos. Vides ut percutientes se 
comparet api pungenti, justos autem assimilet ei, 
qua mel stillet? Labra enim, inquit, justorum prov. 10. 
stillant sapientiam. Et, Favus mellis sermones 32. et 16. 
Β honesti : dulcedo vero eorum sanitas anime. 31" 
Hanc itaque dulcedinem, dilectissimi, animarum, 
inquam, desideremus ex tota anima, favumque 
spiritalem in occulta anime officina conficiamus, 
et eloquia divina pluris quam mel et favum fa- 
ciamus. Sepenumero fit ut si multum mellis. co- 
medatur, dulcedinem mutet in amaritudinem, et 
stomachi vitiet appetitum, omnemque hominis 
statum evertat : sermo vero divinus etsi multus 
accipiatur, animam non perturbat, sed potius sa- 
nat : Dulcedo enim ejus sanitas anime. Qua- Pro,. 55. 
propter Sapiens cum vellet mellis et sermonis in- 27. 
ter se discrimen opponere, Mel multum, ait, com- 
edere non est bonum, honorare autem opor- 
tet sermones gloriosos. Semper itaque, dilectis- 
simi, tamquam favum quemdam varium, sacra 
eloquia retineamus : et quemadmoduni favus | ille 
€ diversis quidem conficitur ex generibus, unum au- 
tem bonum habet : sic et nobis esto favus Scri- 
ptura divina, ex multis quidem ac diversis constans 
prophetis, unum vero doctrine mel stillans. Talis 
et nobis patrum fayus ex multis quidem xetatibus 
coacervatus, unam vero gratiam unamque spirita- 
lem doctrinam distillans. Verum hzc quidem hac- 
tenus : nobis vero precibus et patrociniis: com- 
munis patris contingat, ut diligentia mostra Communis 
sermonem augentes, divinam legem adimpleamus rater , forie 
in mente nostra quovis tempore, idque faciamus, I edd 
quod a Davide dictum est, ut Dei legem in medio μθ΄ 
ventris nostri semper habeamus, sive divinas sen- Ps«/.39. 9. 
tentias, ut naturz terminos statuamus agnoscere, 
ac veritatem colere, mundum contemnere, Deoque 
geram offerre, nunc et semper, et in secula szecu- 
orum. Amen. 


Ejusdem demonstratio, primum hominem per 
inobedientiam abjecisse imaginem ad simi- 
litudinem Dei factam, et per novum .4da- 
mum. eam rursus recuperasse. 


D 14, Hominem ad imaginem et similitudinem Dei ce». τ. 27. 
editum in lucem et procreatum esse cum ipsa 
Scriptura divina tradidit, tum doctrine sermo 
sensim quodammodo discendi cupidis subindica- 
vit. Ac meministis omnino qui inter auditores uti- 
que diligentiores estis, quo pacto de hoc argumento 
verba fecerimus, et qua ratione in primis illud, 

Ad imaginem, ad hominis dominatum et in omnes 
res creatas imperium referendum sit : similitudo 


Psal. 49. 
19. 


1. Cor. το. 


624 


vero imaginis hujus de perfectione virtutum in- 
telligatur. Necessarium vero nunc est, fratres, ut 
doceamus, ac dilucide exponamus, quo tandem 
modo is qui czteris omnibus Dei creaturis honore 
fuerat antelatus. homo a propria primigeniaque 
divinz forma pulchritudine in brutarum animan- 
tium naturam et similitudinem fuerit devolutus. 
Nam cum benigni Dei imago esset, vitiis semet- 
ipsum deformavit, et sceleribus labefecit, vereque 
Jumentis insipientibus comparatus est,el similis 


factus est illis. Quo vero pacto jumentis etiam in- 


sipientibus assimilatus fuerit homo, ex ipsis operi- 


bus intelligamus oportet, non ut qua przcesse- , 


SPURIA., 


δεῖξαι, ἀδελφοὶ, καὶ σαφῶς παραστῆσαι, πῶς ὃ παρὰ 
πάντα τὰ ποιήματα τοῦ Θεοῦ μειζόνως τιμηθεὶς ὃ 
ἄνθρωπος ἐκ τοῦ τιμίου χαὶ πρωτοτύπου κάλλους τοῦ 
θείου χαρακτῆρος εἰς τὴν τῶν ἀλόγων φύσιν xal 
δυοιότητα κατηνέχθη. Eixiv γὰρ ὧν Θεοῦ τοῦ φιλαν- 


E θρώπου, ἑαυτὸν ἠἡμαύρωσε ταῖς χαχίαις, καὶ ταῖς 


παρανομίαις ἤμδλυνε, xoi ἀληθῶς Παρασυνεδλήθη 
τοῖς χτήνεσι τοῖς ἀνοήτοις, χαὶ ὡμοιώθη αὐτοῖς. 
“Ὅπως ἀνοήξοις χτήνεσι παρωμοιώθη ὃ ἄνθρωπος 
ἀναγκαῖον ἐξ αὐτῶν ἰδεῖν τῶν ἔργων, οὐχ ἵνα τὰ προ- 
λαθόντα μεμψώμεθα, ἀλλὰ ἵνα τὰ παρόντα διορθω- 
σώμεθα. Καὶ γὰρ τὰ κατὰ τὸν Ἀδὰμ ἀναγινώσχεται, 
x«i πᾶσα fj τῶν προλαδόντων ἱστορία, οὐχ ἵνα τοὺς 


runt vituperemus, sed ut presentia corrigamus. 4 προλαδόντας ἐπαινέσωμεν, ἢ μεμψώμεθα, ἀλλ᾽ ἵνα 


Nam et qua ad- Adamum pertinent, omnisque eo- 
rum qui precesserunt historia, non ut eos qui 
processerunt laudemus, aut vituperemus, lecta 
sunt, sed ut virtutem imitemur, et vitium decline- 
mus. 7/ec autem, inquit admirabilis Paulus, 
scripta sunt ad correptionem nostram, in quos 
fines seculorum. devenerunt. Ymaginem itaque 


ad similitudinem. Dei factam. primus homo per 


Sophon. 3. 
3, 


Jer. 5. 8. 


Matthi,.6, 


Psal. 48. 


I3: 


inobedientiam abjecit, eamque daemonibus prote- 
rendam permisit, et brutarum animantium simili- 
tudine varia deturpavit : atque hunc. quidem ob 
crudelitatem ac tyrannidem morum, leonem po- 
tius quam hominem reddidit ; illum autem lupum 
ob rapacitatem effecit. "Testatur hoc Scriptura, 
quie sic ai : Principes vestri quasi leones ru- 
eientes, et judices vestri quasi lupi rabie : 
leones appellans crudeles et tyrannidem exercen- 
tes, lupos autem rapaces ad avaritiam et praedam 
imininentes. Vides ut ad imaginem Dei factus 
homo in belluarum ordinem sit redactus ? Quando 
ergo tyranni more se gerit homo, leo appellatur : 
quando rapax est, lupi cognomen invenit : cum 
impuris libidinibus se coinquinat, et bestiarum in 
morem ad improba facinora preceps ruit, rursus 
equus invenitur homo : Aqui enim, inquit, 
amatores et emissarii facii sunt : unusquisque 
ad uxorem proximi sui hinniebat. Alios porro 
vitium ex hominibus canes fecit. Canes, curnam? 
Propter allatrandi consuetudinem, quodque tu- 
multibus ac rixis valde delectentur, de quibus et 
beatus David ex persona Salvatoris clamat per 
prophetiam : Circ.umdederunt me canes. Qui- 
nam vero canes? Concilium malignantium ob- 
sedit me. Alios rursus porcos appellat Scriptura, 
qui in fovea pravarum actionum inquinantur, de 
quibus per evangelistam ait Dominus : /Ve mitta- 
tis sancta canibus, neque margartas ante por- 
cos. Vides quomodo varius sit homo, et quo pacto 
imago illa, quz ad. similitudinem Dei facta erat, 
ad belluarum similitudinem devoluta sit, non al- 
tero quopiam. vim afferente, sed homine seipsum 
praecipitem agente? Scriptura enim non necessitati 
transgressionem adscripsit, sed libero arbitrio cjus, 
qui honore affectus fuerat, οἱ honorem nón agno- 
verat : Homo quippe, inquit, cum in honore 
esset, non intellexit. Age vero rursus, si ita. vi- 


τὴν ἀρετὴν μιμησώμεθα, καὶ τὴν καχίαν ἐκχλίνωμεν. 
"Fara δὲ, φησὶν ὃ θαυμάσιος Παῦλος, ἐγράφη πρὸ 
νουθεσίαν ἡμῶν, εἰς οὺς τὰ τέλη τῶν αἰώνων wise 
vncs. Τὴν εἰχόνα τοίνυν τὴν χαθ᾽ ὁμοίωσιν Θεοῦ 
γενομένην ἔῤῥιψεν ὃ ἄνθρωπος ὃ πρῶτος διὰ τῆς πα- 
ραχοῆς, καὶ πάτημα ἐποίησε δαιμόνων, xol ταῖς τῶν 
ἀλόγων δμοιώσεσιν ὕδρισε - καὶ τὸν μὲν διὰ τὸ ὠμὸν 
καὶ τυραννιχὸν τῶν τρόπων λέοντα μᾶλλον ἢ ἄνθρω- 
mov ἐποίησε, τὸν δὲ λύχον διὰ τὸ ἁρπαχτιχὸν εἰργά - 
σατο. Καὶ μαρτυρεῖ ἣ Γραφὴ λέγουσα οὕτως - Οἱ 
ἄρχοντες. ὑμῶν ὡς λέοντες ὠρυόμενοι, xol οἱ κριταὶ 
ὑμῶν ὡς λύχοι τῆς ᾿Αραθίας - λέοντας καλέσασα τοὺς 
ὠμοὺς χαὶ τυραννιχοὺς, λύχους δὲ τοὺς ἁρπαχτιχοὺς 
Y Y £r € e , 
xa πρὸς πλεονεξίαν βλέποντας. Ὁρᾷς πῶς ὃ χατ 
εἰκόνα Θεοῦ γενόμενος ἄνθρωπος εἷς τὴν τῶν ἀλόγων 


B τάξιν κατηνέχθη; Ὅταν οὖν τυραννὴ ὃ ἄνθρωπος, 


προσαγορεύεται λέων ὅταν ἁρπάζη, δέχεται τοῦ 
λύχου τὴν προσηγορίαν * ὅταν ταῖς ἀχολάστοις ἐπιθυ- 
μίαις ἐμφύρηται, χαὶ δίκην ἀλόγων ἐπὶ τὰς παρανό- 
μους πράξεις ἐχφέρηται, εὑρίσχεται πάλιν ἵππος ὃ ἄν- 
θρωπος - Ἵπποι γὰρ, φησὶ, θηλυμανεῖς ἐγενήθησαν " 
ἕχαστος ἐπὶ τὴν γυναῖχα τοῦ πλησίον αὐτοῦ ἐχρεμέτι- 
ζεν. Ἄλλους πάλιν ἣ καχία ἀπὸ ἀνθρώπων χύνας 
ἐποίησε, Κύνας, διὰ τί; Διὰ τὸ ὑλαχτιχὸν, διὰ τὸ πάν - 
τοτε θορύδοις xol ταραχαῖς χαίρειν" περὶ ὧν χαὶ ὃ 
μακάριος Δαυὶδ ἐκ προσώπου τοῦ Σωτῆρος βοᾷ διὰ 
τὴς προφητείας : Περιεκύχλωσάν με χύνες. Καὶ τίνες 
οἵ χύνες; Συναγωγὴ πονηρευομένων περιέσχον με. 
Ἄλλους πάλιν ἣ [Γραφὴ καλεῖ χοίρους, τοὺς ἐν βόθρῳ 


e , 
C τῶν ἀτόπων πράξεων ἐμφυρομένους - περὶ ὧν φησιν 


ὃ Κύριος διὰ τοῦ εὐαγγελιστοῦ - Μὴ ῥίπτετε τὰ ἅγια 
τοῖς χυσὶ, καὶ τοὺς μαργαρίτας ἔμπροσθεν τῶν χοίρων. 
"Ops πῶς ποικίλος ὃ ἄνθρωπος, καὶ πῶς ἣ εἰκὼν 
ἐχείνη 1j χαθ᾽ ὁμοίωσιν Θεοῦ γενομένη χατηνέχθη πρὸς 
τὴν τῶν ἀλόγων ὁμοιότητα, οὐχ ἄλλου τινὸς βιασαμένου, 
ἀλλὰ τοῦ ἀνθρώπου ἑαυτὸν ῥίψαντος; Ἢ γὰρ ΤΓραφὴ 
οὐ τῇ ἀνάγχῃ τὴν παράδασιν ἐπέγραψεν, ἀλλὰ τῇ 
προαιρέσει τοῦ τιμηθέντος, καὶ τὴν τιμὴν ἀγνοήσαν- 
toc" Ἄνθρωπος γὰρ, φησὶν, ἐν τιμῇ ὧν, οὐ συνῆχε. 
Φέρε πάλιν, εἰ δοκεῖ, σχοπήσωμεν ὡς αὖθις ἑτέρους 
τινὰς ἣ gag? διὰ τὸ ποικίλον xal πανουργιχὸν. καὶ 
ὑποχρίσεως γέμον τῆς γνώμης ἐπάγγελμα. ἀλώπεχας 
ὀνομάζει. Διὰ τοῦτο γοῦν τὸν Ἡρώδην ποιχίλον ὄντα 


D ταῖς γνώμαις, xxi πανοῦργον ταῖς ἐνθυμήσεσι, καὶ 


ἀσεβείᾳ συζῶντα, εὐσεδείᾳ συσχηματιζόμενον, 6 Σω- 
, " 
Tho ἀλώπεκα προσαγορεύει. ᾿δλθόντων γάρ, τινων, 


U IN 


χαὶ ἀπαγγελλόντων αὐτῷ, ὅτι βούλεταί σε ἰδεῖν 
Ἡρώδης, ἣ ἁγία xai μεγάλη φωνὴ ἀποχριθεῖσά φησιν’ 

τε τῇ ἀλώπεχι ταύτῃ, σήμερον καὶ αὔριον ποιῶ 
σημεῖα, καὶ τῇ τρίτη τελειοῦμαι. Εἴπατε τῇ ἀλώ- 
πεχι ταύτη, ἀντὶ τοῦ, τῇ πεπανουργευμένη ys τῇ 
γεμούσῃ δόλου, xoi πάσης πονηρίας χαὶ ῥᾳδιουργίας. 
ἔγνως, ἀδελφὲ, πῶς καλεῖ τοὺς πανούργους ἣ ραφὴ 
ἀλώπεχας ; Ὅταν τοίνυν λέγης μετὰ τοῦ ψαλμῳδοῦ, 
Εἰσελεύσονται εἰς τὰ χατώτατα τῆς γῆς, μερίδες ἄλω- 
πέχων ἔσονται, νόησον τὸ αἴνιγμα, καὶ μὴ ὑπολάδῃς 
τὸ αἴνιγμα εἰ μὴ εἰς θεωρίαν ἐχλαμάνεσθαι. Καὶ 


GENESIM SERMO II. 


635 


detur, consideremus quomodo alios etiam quosdam 
bea varietatem et calliditatem, multeque si- 
mulationis plenam animi professionem , vulpes 
Scriptura nominet. Ea propter Herodem utique 
varium in consiliis, et in cogitationibus astutum, 
in impietate viventem, ac pietatis velo personatum, 
Salvator vulpem appellat. Cum enim advenissent 
nonnulli, atque ipsi renuntiassent Herodem ipsum 
videre velle, tum sancta illa et magna vox respon- 


dens ait : Dicite vulpi isti, Hodie et cras signa L»c. i3. 


facio, οἱ tertia die consummor. Dicite vulpi isii, 55. 


πάλιν ἀλλαχοῦ ἔφη, μερίδες ὑποχριτῶν ἔσονται. OE "quasi dicat, animz ad omnem calliditatem factz, 


γὰρ τὴν ἀλήθειαν ἀγνοοῦντες, οὐ μετὰ τῶν πιστῶν, 
ἀλλὰ μετὰ τῶν ὑποχριτῶν τὸ μέρος λαμόάνουσιν. 
Ὅθεν xxi & Σωτὴρ τὴν ἔννοιαν ταύτην ἐπισφραγίζων 
φησὶ περὶ τοῦ χαχῶς οἰκονομήσαντος * Εἰσελεύσεται 
ὃ δεσπότης τοῦ οἰχέτου ἐχείνου, xai διχοτομήσει 
αὐτὸν, καὶ τὸ μέρος αὐτοῦ χατὰ τῶν ὑποχριτῶν θήσει, 
Τοὺς τοίνυν ὑποχριτὰς ἀλώπεχας ἐκάλεσεν f, Γραφή. 
Εἰς τοσαύτας οὖν, ἀδελφοὶ, ἀπρεπεῖς χατηνέχθη μορ- 
φὰς xa ὁμοιώσεις fj εἰχὼν τοῦ Θεοῦ, ὥστε οὐδὲν 
ἕτερον ὀνομάζει ἣ Γραφὴ τὴν οἰκουμένην ἅπασαν, 
πρὶν ἐπιλάμψη αὐτῇ ἣ γνῶσις τῆς εὐσεδείας, ἢ ἄλο- 
Mya, καὶ χτήνη, xoi ἑρπετὰ, xol θῆρας ἀγρίους. 
Ἀμέλει γοῦν χαὶ τὸν χορυφαῖον τῶν ἀποστόλων Πέ- 
τρον βουληθεὶς 6 φιλάνθρωπος Θεὸς δυσωπῆσαι, ὥστε 
πάντας δέχεσθαι τοὺς ἐχ τῶν ἀλλοφύλων προσιόντας, 


τὴν θαυμασίαν ἐχείνην καὶ ξένην ἔδειξε σινδόνα χα-- A 


plenz dolo, et omni malitia et fallacia. Animad- 
vertis, frater, quo pacto callidos Scriptura vulpes 
appellet? Quotiescumque igitur cum psalmista 


dixeris, Introibunt in inferiora terre, partes Psat. €». 
vulpium erunt, intellige znigma, neque existi- !o- 11. 


mes anigma, liaud aliter quam per intelligentiam 
accipi. Et rursus alibi dicit, Partes hypocritarum 
erunt. Qui enim veritatem ignorant, non cum fi- 
delibus , sed cum hypocritis partem accipiunt. 
Unde et Salvator hanc sententiam. obsignans ait 
de co qui male dispensatoris munere functus erat : 


Intrabit dominus servi illius, et dividet eum, Mah. 24. 


partemque ejus ponet cum hypocritis. Ttaque ?'* 
hypocritas appellavit Scriptura vulpes. In. tam 
multas ergo, fratres, dejecta est indecoras figuras 
et similitadines imago Dei, sic ut non aliis nomi- 


θιεμένην ix τοῦ οὐρανοῦ ἐν τετράσιν ἀρχαῖς, ἐν ἦ A nibus omnem terrarum orbem appellet Scriptura, 


ὑπῆρχε πάντα τὰ τετράποδα τῆς γῆς» χα τὰ πετεινὰ 
τοῦ οὐρανοῦ, καὶ τὰ θηρία xe ἑρπετά" xat φησι πρὸς 
αὖτόν * ᾿Αναστὰς, Πέτρε, θῦσον καὶ φάγε. 'O δὲ ἀπό- 
στολος ἔφη - Μηδαμῶς, Κύριε * οὐδέποτε γὰρ ἔφαγον 
πᾶν χοινὸν, χαὶ ἀκάθαρτον. ᾿Αγνοήσας γὰρ τῆς εἰκόνος 
τὸ αἴνιγμα ὁ Πέτρος, χαὶ νομίσας αἰσθητὰ εἶναι τὰ 
ὁρώμενα, ἀπαγορεύει τὴν βρῶσιν, τὴν Ἰουδαϊκὴν 
φυλάττων συνήθειαν, χαί φησι, Μηδαμῶς, Κύ τε " 
οὐδέποτε γὰρ ἔφαγον πᾶν χοινὸν, ἢ ἀκάθαρτον. ἶ δὲ 
Κύριος ἔφη πρὸς αὐτόν - Ἃ ὁ Θεὸς ἐκαθάρισε, σὺ μὴ 
χοίνου. Ταῦτα τοίνυν διελέγετο ὃ Σωτὴρ τῷ ἀπο- 
στόλῳ περὶ τῶν τετραπόδων τῶν φαινομένων, χαὶ τῶν 
θηρίων xal τῶν πετεινῶν ὃ δὲ ἀπόστολος τοῦ Χρι- 
στοῦ Πέτρος ἐνόησε μετὰ ταῦτα, ὅτι οὗ τὰ πετεινὰ 


xa τὰ θηρία ἠνίξατο ὃ Σωτὴρ διὰ τῆς ὀθόνης, ἀλλὰ 


avere ista cognitio pietatis illucesceret, quam 
rutorum, jumentorum, et reptilium atque imma- 
nium bestiarum. Enimvero ipsum coryph:eum 
apostolorum Petrum , cum benignissimus Deus 
admonere vellet, ut ex alienigenis omnes admitte- 
ret, qui se offerrent, admirabilem illam οἱ inusi- 
tatam sindonem. commonstravit illi, quz de caelo 
quatuor initiis submittebatur, jn qua erant omnia 
quadrupedia terre, et volatilia czli, et bestice et 


reptilia : et ait ad eum, Surge, Petre, occide et χει ,.15. 


manduca. Àit autem apostolus : /Zbsit, Domi- τή. 
ne : numquam enim manducavi omne commu- 
ne, et immundum. Ygnorans enim cnigma simi- 
litudinis. Petrus, putansque sensilia esse quae 
videbat, manducaturum se negat, consuetudinem 


τὰ ἔθνη πάντα, καί φησι τῷ Κορνηλίῳ, διαλεγόμενος p. servans Judaicam, et ait, Zbsit, Domine : num- 


αὐτῷ - Ὑμεῖς ἐπίστασθε, ὅτι ἀθέμιτόν ἐστιν cem 


ἸΙουδαίῳ χολλᾶσθαί τινι ἀλλοφύλῳ * 6 δὲ Θεὸς ἔδειξέ 
μοι μηδενὰ χοινὸν ἢ ἀχάθαρτον λέγειν ἄνθρωπον. 
ἼἜμαθες, ἀδελφὲ, ὅπως διαφόρως ταῖς τῶν ἀλόγων 
προσηγορίαις 6 ΝΕ Ὅταν πάλιν ἀναγνῷς ἐν 
τῷ προφήτη Ἡσαΐᾳ, 1ότε συμδοσχηθήσεται λύχος 
μετὰ ἀρνοῦ, καὶ πάρδαλις συναναπαύσεται ἐρίφῳ, καὶ 
λέων χαὶ βοῦς ἅμα βοσχηθήσονται, καὶ ἅμα ἄχυρα 
φάγονται" νόησον τὸ αἴνιγμα, καὶ ἔχλαδε σαφῶς τὴν 
θεωρίαν, ὅτι οὐ τῶν ἀλόγων θηρίων σύνοδον μηνύει, 
ἀλλὰ τὴν τῶν ἀνθρώπων χοινωνίαν, xol ἑρμηνεύει 
σαφῶς τῆς εὐσεύείας τὴν χοινωνίαν, καὶ τὴν διὰ τῆς 
χάριτος "pU y σωτηρίαν πᾶσιν . ἀνθρώποις. 
Ὅταν γὰρ ἴδης ἐν ἐχχλησίᾳ πένητα πλουσίῳ συμπα- 
ρεστῶτα, ἰδιώτην ἄργοντι, εὐτελῇ τῷ ὑπερέχοντι, τὸν 


quam enim manducayi omne commune, et im- 


mundum. Dominus autem ad eum dixit, Que jj; ,. i5. 


Deus purificagit, tu communia ne dixeris. Hec 
itaque Salvator cum. apostolo disserebat de qua- 
drupedibus apparentibus et bestiis ac volatilibus ; 
Christi vero apostolus Petrus intellexit postea , 
Salvatorem non volatilia et belluas significasse per 
linteum, sed gentes omnes, aitque Cornelio, cum 


illo colloquens : 705 scitis quomodo abomina- 4.49.58. 


tum sit viro Judeo conjungi alicui alienigene : 
sed mihi ostendit Deus neminem communem 
aut immundum dicere hominem. Didicist, mi 
frater, quomodo varie belluarum appellationibus 


€ fuerimus ignominiose notati? Rursus cum legeris j,,; γα, 6. 
in propheta Isaia, Tunc lupus simul cum agno 7.65.55. 


Tn ecclesia 
nulla distin- 


626 


pascetur, et pardalis: cum hedo accubabit, et 
leo et bos simul pascentur, et simul comedent 
paleas : intellige enigma, et clare percipe ejus 
intelligentiam , quod non brutorum animalium 
conventum significat, sed. hominum potius con- 
gregationem, planeque pietatis communionem 
interpretatur, et salutem per gratiam omnibus 
mortalibus affulgentem. Cum enim in ecclesia 
pauperem videris cum divite adstantem, cum ma- 


gistratu privatum, tenuem cum illustri, eumque 


qui exterius potestatem veretur, considera quid 
sibi velit illud, Lupus cum agno pascetur. Lu- 
pum nimirum appellat divitem, agnum vero 
pauperem. Unde autem id constat? Quoniam 
communicabitlupus cum agno, quo modo dives 
cum paupere. Atque attende diligenter. Adstitit 
perpe dives et pauper in ecclesia : compre- 
iendit te hora mysteriorum : expellitur dives, ut 


ctio divitis minime initiatus mysteriis, permanet autem intra 
«t pauperis. celestia tabernacula adstatque pauper : neque ta- 


Ga 


. 2. 6. 


/ Joan.8. 34. 


Rom. 8.2. 


B 


Psal. 92.1. 


Ἐν 
16. 


Tim. 6. 


men indignatur dives, quippe qui noverit se a 
divinis mysteriis alienum. Quinetiam, o divinum 
beneficium , non modo :equalitas honoris est in 
ecclesia, qua a Deo est gratia, sed et eum uterque 
substitit, plerumque pauper pietate divitem ante- 
cellit : neque. quidquam | diviti contulerunt ad 
pietatem opes, neque paupertas fideli fraudi fuit, 
sed eum cum fiducia coram sancto statuit altari. 

9. Hzc autem, dilectissimi, de catechumenis a 


me dicuntur, non de quibusvis opulentis. Adverte, 


quaeso, animum, mi frater, ac vide quo paeto szepe 
dominus excedat ex ecclesia, et servus fidelis sa- 
cris assideat Ἢ mus : egrediatur domina, et ma- 
neat ancilla : /Voz. enim accipit hominis faciem 
Deus. Non est ergo in Ecclesia servus et liber, 
sed illum novit Scriptura servum, qui servituti 
peccati addictus est. Qui enim, inquit, facit pec- 
catum, servus est peccati. Illum etiam liberum 
agnoscit, qui a divina gratia in libertatem asser- 
tus est. Nam Lez, inquit, spiritus vite in Jesu 
Christo liberavit me a lege peccati. Cum igitur 
hec imago variis modis, ut ante diximus, labefa- 
ctata οἱ dissoluta esset, venit Salvator, et pro- 
priam imaginem restauravit; et quam | diabolus 
dissiparat, eam ipsam tulit Opifex homo factus 
amator hominum, non ut dignitatem suam dede- 
core afficeret, sed suam erga nos benignitatem de- 
monstraret. Unde hoc divinum et adinirabile in- 
dumentum beatus David pranuntians dixit : Do- 
minus regnavit, decorem. indutus est. Nequc 
vero Divinitati aget carenti et incorporez da- 
tur indumentum. (nihil enim est ornatius Deo 
magisque decorum, quam ut ipse decorem induat), 
quin hoc humane nature convenit. Etenim nos 
homines membrorum deformitatem vestimento- 
rum decore contegimus : verum cum Deus simplex 
sitet sine figura, solus habens immortalitatem, 
lucem habitans inaccessibilem, quo decore eget, 
aut quo indumento ornatur? Unde perspicuum est 
prophetam appellavisse decorem, corporis assum- 


p 


E 


538 νασίαν, φῶς οἰχῶν ἀπρόσιτον, 


Α 


SPURIA. 


ἔξω τρέμοντα τὴν δυναστείαν, νόησον τί ἐστι τὸ, Συμ- 
θοσχηθήσεται λύχος μετὰ ἀρνοῦ. Λύχον τοίνυν χαλεῖ 
τὸν πλούσιον, ἀρνίον δὲ τὸν πτωχόν. Καὶ πόθεν τοῦτο; 
Ὅτι χοινωνήσει λύχος ἀρνίῳ, ὃν τρόπον πλούσιος 
μετὰ πτωχοῦ. Καὶ πρόσεχε ἀχριδῶς. “ἤστηκε πολλάχις 
πλούσιος xoi πένης ἐν ἐχκλησίᾳ " χατέλαδέ σε ὥρα 
τῶν μυστηρίων - ἐξωθεῖται ὃ πλούσιος ὡς ἀμύητος. 
ἵσταται δὲ ὃ πένης ἐντὸς τῶν οὐρανίων σχηνῶν * xal 
οὐκ ἀγαναχτεῖ ὃ πλούσιος * οἶδε γὰρ ἑαυτὸν ἀλλότριον 
τῶν θείων μυστηρίων. ᾿Αλλ᾽, ὦ τῆς θείας χάριτος, οὐ 
μόνον ὁμοτιμία ὑπάρχει ἐν τῇ ἐχχλησίᾳ διὰ τὴν τοῦ 
Θεοῦ χάριν, ἀλλὰ καὶ ἡνίκα ἵστανται, πολλάκις ὃ 
πένης τὸν πλούσιον πρωτεύει ἐν τῇ — * xai οὖ- 
δὲν ὃ πλοῦτος ὥνησε τὸν ἔχοντα Ex τῆς εὐσεθείας, οὐδὲ 
πενία τὸν πιστὸν ἐζημίωσε, παριστῶσα αὐτὸν μετὰ 
θάρσους τῷ ἁγίῳ θυσιαστηρίῳ. 


Ταῦτα δὲ λέγω, ἀγαπητοὶ, περὶ τῶν χατηχουμέ- 
νων, χαὶ οὐ περὶ τῶν ἁπλῶς πλουσίων. ᾿Εννόησον, 
ἀδελφὲ, πῶς ὑποχωρεῖ τῆς ἐχχλησίας πολλάκις δε- 
σπότης, xol προσεδρεύει τοῖς μυστηρίοις πιστὸς οἷ- 
χέτης" ἀναχωρεῖ ἣ δέσποινα, xal μένει ἡ θεράπαινα᾿᾽ 
Πρόσωπον γὰρ ἀνθρώπου Θεὸς οὐ λαμθάνει. Οὐχ ἔστι 
τοίνυν ἐν τῇ Ἐχχλησίᾳ δοῦλος xo ἐλεύθερος, ἀλλ᾽ 
ἐχεῖνον οἶδεν ἣ Γραφὴ δοῦλον, τὸν τὴν ἁμαρτίαν δε- 
δουλωμένον. Ὃ γὰρ ποιῶν, φησὶ , τὴν ἁμαρτίαν, δοῦ- 
λός ἐστι τῆς ἁμαρτίας. Καὶ ἐχεῖνον οἶδεν ἐλεύθερον, 
τὸν ὑπὸ τῆς θείας χάριτος ἠλευθερωμένον. Ὃ γὰρ νό- 

ος, φησὶ. τοῦ πνεύματος τῆς ζωῆς ἐν Χριστῷ 
Ἰησοῦ ἠλευθέρωσέ με ἀπὸ τοῦ νόμου τῆς ἁμαρτίας. 
᾿Επεὶ οὖν ἣ εἰχὼν αὕτη διαφόρως, ὡς μεν εἰ- 
πόντες, ἔφθαρτο xol διαλέλυτο, ἦλθεν ὃ Σωτὴρ, xol 
τὴν ἰδίαν εἰκόνα πάλιν ἀνέστησε, xa ἣν χατέσπασεν 
ὃ διάδολος, ταύτην ἐφόρεσεν ὃ δημιουργὸς ἄνθρωπος 
γενόμενος, ὃ φιλάνθ 2, οὐ τὴν ἀξίαν ὑόρίζων, 
ἀλλὰ τὴν φιλανθρωπίαν δρίζων. “Ὅθεν τοῦτο τὸ θεῖον 
καὶ ξένον ἔνδυμα ὃ μαχάριος Δαυὶδ προαναφωνῶν ἔλε- 
γεν Ὁ Κύριος ἐδασίλευσεν, εὐπρέπειαν ἐνεδύσατο. 
Οὐ τὴ ἀνάρχῳ xe ἀσωμάτῳ Θεότητι ἔνδυμα δίδοται 
(οὐδὲν γὰρ εὐπρεπέστερον Θεοῦ, ἵνα Θεὸς εὐπρέ- 
πειαν ἐνδύσηται), ἀλλὰ τῇ ἀνθρωπίνῃ φύσει. Ἡμεῖς 
γὰρ οἱ ἄνθρωποι τὰ ἀσχήμονα τῶν μελῶν τῇ εὐ- 
πρεπείᾳ τῶν ἐνδυμάτων χαλύπτομεν * ὃ δὲ Θεὸς 
ἁπλοῦς ὧν, xol ἀσχημάτιστος, χαὶ μόνος ἔχων ἀθα- 
ας εὐπρεπείας δέε- 
ται, ἢ ποῖον ἔνδυμα. περιδάλλεται; Ἦ δῆλον ὅτι τοῦ 
σώματος ἀνάληψιν ὃ προφήτης ὠνόμασεν εὐπρέπειαν. 
Καλεῖ δὲ xai τὴν οἰχείαν σάοχα εὐπρέπειαν, οὗ διὰ 
τὴν τοῦ σώματος φύσιν, ἀλλὰ διὰ τὴν τῶν ἀρετῶν 


IN 


κατόρθωσιν. Διὰ τοῦτο εὐπρεπὲς τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου, 
οὐχ ἐπειδὴ σῶμα ἦν μόνον, ἀλλ᾽ Ἐπειδὴ ἁμαρτίαν οὐκ 
ἐποίησεν, οὐδὲ δόλος εὑρέθη ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ. Ὁ 
Κύριος ἐδασίλευσεν, εὐπρέπειαν ἐνεδύσατο. Οὕτω καὶ 
Ἡσαΐας φησὶν, ὅτι πάντας ἀνθρώπους ἐνδύσει, χαὶ 
περιθήσει ὡς χόσμον νύμφης. ᾿Ενεδύσατο Κύριος δύ-- 
vati, xa περιεζώσατο" χαὶ, Περίζωσαιτὴν TAA 
cou ἐπὶ τὸν μηρόν cou, δυνατὲ, xoi τὰ ἑξῆς. Καὶ 
ταῦτα ὥσπερ ὁπλίτην τινὰ δείχνυσι τὸν βασιλέα Χρι- 
στὸν, ὅπλα τινὰ τοῦ γηΐνου σώματος ἐνδυόμενον * 
xal εἰχότως γηΐνου. Οὐ γὰρ ὁμοίως τοῖς ἀνθρώποις 
δπλίζεται " xoi ὅπως, ἄχουε. Ἡμεῖς ἄνθρωποι ὅτε 
πολλάχις ὁπλιζόμεθα, τὸ ἀσθενὲς φυλάττομεν ὑπὸ τοῦ 
ἰσχυροῦ * ὃ Θεὸς ὧν ἰσχυρὸς, καὶ κραταιὸς, χαὶ δυνα- 
τὸς, τὸ γήϊνον xai ἀσθενὲς περιδάλλεται σῶμα, οὐχ 
ὑβρίζων τὴν ἀξίαν, ἀλλὰ διὰ τοῦ ἀσθενοῦς τὸ ὑπερόάλ- 
λον τῆς δυνάμεως ἐνδεικνύμενος * ὡς ἔλεγεν, ἱκετεύον- 
τος αὐτὸν τοῦ Παύλου" Ἀρχεῖ cot ἣ χάρις μου * ἣ 
γὰρ δύναμίς μου ἐν ἀσθενείᾳ τελειοῦται. “Ὅθεν xol 6 
γενναῖος οὗτος ἀπόστολος χαλῶς νοήσας τὰ πρὸς αὖ- 
τὸν εἰρημένα, φησί που Κορινθίοις ἐπιστέλλων, ὅτι 
Τὸ ἀσθενὲς τοῦ Θεοῦ ἰσχυρότερον τῶν ἀνθρώπων 
ἐστίν. ᾿Ενεδύσατο Kíjons ναμῳ * τουτέστι, διὰ τῆς 
σαρχὸς ἀναλάμψασαν οἰχονομίαν. Τί γὰρ ἐχείνης τῆς 
τιμίας καὶ ἁγίας σαρχὸς δυνατώτερον ; τί δὲ ἰσχυρό- 
τερον ; Διὰ γὰρ σώματος τοὺς ἀσωμάτους καὶ πονη- 
μι δαίμονας χατηγωνίσατο, καὶ διὰ σταυροῦ τὰς 
ἀντικειμένας δυνάμεις ἐθριάμδευσε. Πρόσεχε ἀχριδῶς. 
"To περιζωσθῆναι περιγραφῆναι σημαίνει. ᾿Ἰεἐπεὶ οὖν f$ 
ἁγία καὶ ἀπερίγραπτος φύσις ἔδοξεν ἐν τῷ σώματι 
περιγράφεσθαι, οὗ περιγραφεῖσα μὲν χατὰ τὴν ἰδίαν 
φύσιν, περιγεγράφθαι δὲ νομισθεῖσα χατὰ τὴν φαινο- 
μένην ὄψιν, εἰκότως ἔλεγεν * ᾿Ενεδύσατο Κύριος δύνα- 
μιν, καὶ περιεζώσατο. Καὶ τί τὸ ἐπαγόμενον ; Καὶ 
γὰρ ἐστερέωσε τὴν οἰχουμένην, ἥτις οὐ σαλευθήσεται. 
᾿Επεὶ οὖν τὰ πρῶτα ἐσάλευσε τὴν οἰχουμένην f, 
ἁμαρτία, ἔλθὼν ὃ Σωτὴρ ἔπηξε τὸν σταυρὸν, καὶ 
ἐστερέωσε τὴν οἰκουμένην. Σὺ εἶ Πέτρος, καὶ ἐπὶ 
ταύτῃ τῇ πέτρᾳ οἰκοδομήσω μου τὴν ᾿Εχχλησίαν, 
xal πύλαι ἅδου οὐ χατισχύσουσιν αὐτῆς. Καὶ ὁ Παῦ- 
λος’ Ὃ μέντοι στερεὸς ἔρις ἕστηχεν ἔχων τὴν σφρα- 
γῖδα ταύτην. Δύο οὖν ῥήματα ἐξήνεγχεν 6 Δεσπότης * 
"Exi ταύτῃ τῇ πέτρα οἰκοδομήσω μου τὴν ᾿ἘἜχχλη- 
σίαν, καὶ πύλαι ἅδου οὗ χατισχύσουσιν αὐτῆς. Οὐχ 
ἐχρήσατο πολλῇ περιόδῳ λόγων " οὖχ εἶπε: στερεῶ 
τὴν ᾿Εχχλησίαν, χαὶ οὔτε βασιλεῖς, οὔτε ἄρχοντες, 
οὔτε τύ t, οὔτε δήμιοι, οὔτε σοφοὶ, οὔτε ἄγροιχοι, 
οὔτε ῥήτορες περιγενήσονται τῆς "Ex σίας" ἄμαχος 
γὰρ καὶ ἀχαταγώνιστος ἢ βασιλεία Χριστοῦ - ἀλλὰ 
τῷ ῥήματι τὴν δύναμιν ἐσήμανε, xa ψιλῇ λέξει τὴν 
ἐπαγγελίαν ὠχύρωσεν * ᾿Επὶ ταύτῃ τῇ πέτρᾳ οἰχοδο- 
μήσω μου τὴν ᾿Εχχλησίαν, καὶ πύλαι ἅδου οὐ κατι- 
σχύσουσιν αὐτῆς. Δύο ῥήματα, οὐ ψιλὰ ῥήματα, 
ἀλλὰ Θεοῦ ῥήματα. Ὃ γὰρ ῥήματι τὸν οὐρανὸν στε- 

σας, χαὶ τὴν γῆν θεμελιώσας ῥήματι, καὶ τὴν 
Ἐχχλησίαν χοδόμησε,, χαὶ ἐτείχισε, καὶ ἐστερέωσε 
οἰχουμένην, ἥτις o0 σαλευθήσεται. Προσπέσωμεν τοί- 
vuv, ἀγαπητοὶ, τῷ τὴν οἰχουμένην στερεώσαντι, χαὶ 
χλαύσωμεν, xaX ἐχδυσωπήσωμεν, ἵνα διὰ τῆς αὐτοῦ 
φιλανθρωπίας καὶ ἀφάτου δυνάμεως ἑδραῖοι καὶ ἀμε- 


GENESIM SERMO II. 


627 


tionem. Quinetiam vocat decentiam, propriam 
carnem, non ob corporis naturam, sed ob virtutum 
perfectionem. Idcirco decorum corpus Domini, 
non quod. corpus fucrit solum, sed Quod pecca- 
tum non fecerit, neque dolus inventus sit in. 
ore ejus. Dominus regnavit, decorem indutus 
est. Sic etiam ait Isaias, quod. omnes homines in- 
duet, et circumdabit quasi ornamento sponsz. Zn- 
dutus est Dominus fortitudinem, et precinxit 
se; et, A ccingere gladio tuo super femur tuum, 
potens,et qua sequuntur. Atque hac tamquam 
armatum quempiam regem Christum demonstrant, 
B arma quzdam terreni corporis indutum : et me- 
rito terreni. Non enim similiter atque homines ar- 
matur, et audi, quomodo. Nos homines cum ple- 
rumque armamur, quod infirmum est tutamur eo 
uod forte est; sed Deus qui fortis est, et vali- 
us, et potens, terrenum et invalidum corpus in- 
duit, non dedecorans dignitatem suam, verum po- 
testatis suz prestantiam per infirmum ostendens : 
sicut dixit Paulo, qui supplicabat ipsi : Sufficit 
tibi gratia mea : nam «virtus mea in infirmi- 
tate perficitur. Unde cum nobilis hic apostolus 
praclare percepisset ea quz sibi dicta erant, ad 
Corinthios scribens ait, Quod infirmum est 
Dei , fortius est hominibus. Indutus est Do- 
minus fortitudinem : hoc. est, dispensationem 
€ elucentem per carnem. Quid enim illa pretiosa 
et sancta carne potentius? quid porro fortius? 
Etenim per corpus corporis expertes et malignos 
dzemones debellavit; et per crucem de adversa- 
riis potestatibus triumphavit. Attende diligenter. 
Indutum. et circumamictum esse significat cir- 
cumscriptum esse. Cum igitur sancta et incircum- 
scripta natura videretur in corpore circumscribi, 
non circumscripta quidem secundum propriam 
naturam, sed ejusmodi existimata ex visione ap- 
parente; merito dixit : Zndutus est. Dominus 
fortitudinem, et precinxit se. Et quid est quod 
mox inducitur? Etenim firmavit orbem terra, 
qui non commovebitur. Quoniam ergo peccatum 
concusserat primum orbem terrarum, cum venis- 
set Servator fixit crucem, et orbem terre firma- 
D vit. Tu es Petrus, et super hanc petram. adi- 
ficabo Ecclesiam. meam, et porte inferi non 
prevalebunt adversus eam. Et Paulus : Sed fir- 
| mum fundamentum Dei stat, habens signacu- 
lum hoc. Duo itaque verba pronuntiavit Domi- 
nus : Super. hanc petram. edificabo Ecclesiam 
meam, et porte inferi non prevalebunt ad- 
versus eam. Non usus est magno verborum am- 
bitu; non dixit : Firmabo Ecclesiam, et nec 
reges, nec principes, neque tyranni, neque carni- 
fices, neque sapientes, neque rustici, neque orato- 
res superabunt Ecclesiam : nam invictum et inex- 
pugnabile est regnum Christi; verum uno verbo 
vim et potentiam declaravit, ac simplici dictione 
promissionem munivit : Super hanc petram «edi- 
ficabo Ecclesiam. meam, et porte inferi non 
E. prevalebunt adversus. eam. Duo. verba, non 


Isai.53. 9. 


Isai.49.18. 
Psal.92.1. 


et 44.4. 


2. Cor. 12. 
9. 


1. Cor. τ, 
25. 


Psal.92.1. 


Matth. 16. 
18. 


2. Tim. 2. 
19. 


539 


628 SPURIA. 


nuda et tenuia verba, sed Dei verba. Nam qui ταχίνητοι ἐπὶ τὸν ἄσειστον xoi ἀῤῥαγῆ θεμέλιον μεί- 
verbo ezxlum firmavit, et terram fundavit verbo, ναντες, αὐτῷ τὴν δόξαν ἀναπέμπωμεν, xol τὴν εὖ- 
ctiam Ecclesiam zdificavit, et muro cinxit, et fir- γαριστίαν πάντοτε, ὅμα τῷ Πατρὶ xa τῷ ἁγίῳ 
mavit orbem terra, qui non commovebitur. Pro- — Πνεύματι, νῦν xad ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώ- 
cidamus itaque, dilectissimi, illi qui orbem terre νῶν. Ἀμήν. 

stabilivit, et ploremus, et ad misericordiam in-  - 

ducamus, ut per ipsius benignitatem et ineffabi- 

lem potentiam stabiles et incommutabiles in in- 

concusso et infracto fundamento permanentes, ipsi i 

jugiter gloriam offeramus, et gratiarum actionem, — ' 

simul: cum Patre et Spiritu sancto, nunc el sem- " 
per, et in szecula seculorum. Amen. 


—MONITUM 


IN SEQUENTEM HOMILIAM. 


JEternis dignum tenebris opus in lucem edere ne cogitassemus quidem, nisi jam Savilius publicum 
fecisset. Miror autem eum, qui alia multa opuscula infimz note, in situ et pulvere, optimo consilio, reli- 
querat, hane insulsam orationem non paris fecisse conditionis. Cujus hanc ille censuram in notis suis 
edidit : «Oratio plena ineptiarum, plena solcecismis et vulneribus, quae omnia sanasse non est meum, ne 
opere quidem pretium fortasse: conati sumus tamen in non paucis aliquid ; quam dextro successu, 
nescio. Porro hujus orationis tres sunt patres : prima, encomium jejunii ; secunda, interpretatio brevis in 
tria priora capita Geneseos ; tertia, invectiva satis frigida, convitiis e trivio petitis, contra improbas 
mulieres ». Duorum Manuscriptorum ope orationem utcumque sarcire conati sumus. Quorum unus multa 
hine inde additamenta przferebat ; nimirum librarius, his conspectis nugis, alias subinde nugas adjecit. 
Quamvis insulsum opus Latine convertimus. : 


In principium jejunii, in exsilium. Adami, et ^ Λόγος εἰς τὴν ἀρχὴν τῆς ἁγίας τεσσαραχοστῆς, xat 


de improbis mulieribus. Concio. ' εἷς ἐξορίαν τοῦ ᾿Αδάμ καὶ περὶ πονηρῶν γυ- 
ναιχῶν. 
4. Apponitur nobis, dilecti, mensa spiritualis, Πρόχειται ἡμῖν, ἀγαπητοὶ, πνευματικὴ τράπεζα, 


divinis Seripturis referta ; plena bonis, non cibis ἐχ τῶν θείων Γραφῶν πληρουμένη * πλήρης ἀγαθῶν, 
fluxis; sed delicia sunt qua veritatis dogmata οὐχ ἐδεσμάτων ἀπολλυμένων * ἀλλὰ τρυφὴ προχέουσα 
effundunt: mensa qua non temporaneum panem τῆς ἀληθείας διδάγματα - οὐχ ἄρτον μα υσα πρόοσ- 
offert, sed qua lauto insensilium cogitationum — χαῖρον, ἀλλὰ νοημάτων ἀΐλων iiec τὰς ψυχὰς 
apparátu animas nutrit : vinum quod offert non ἐχτρέφουσαν " οὐχ οἶνον μέθην ἐργαζόμενον, ἀλλὰ ζέσει 
ditam procurat, sed Spiritus astu cor incen- Πγεύματος τὴν χαρδίαν ἀναφλέγουσα- οὗ χρέων 
dit : non carnes corruptioni obnoxias affert, sed ἀπολλυμένων, ἀλλὰ χαρᾶς " στάζουσα ἡδονὴν ἐπου- 
gaudium voluptatemque celestem instillat; non ράνιον" οὗ χιθάρας ἢ αὐλοὺς ἀναπέμπουσα, ἀλλὰ 
citharze et tibie sonum emittit, sed psalmos et ψαλμοὺς καὶ ὕμνους θξοτερπεῖς μελῳδοῦσα - οὐ πορ- 
hymnos Deum oblectantes concinit : non meretri- γιχοῖς ὀρχήμασι τοῖς αἰσθητοῖς ὀφθαλμοῖς τὴν ύεω- 
ciis tripudiis oculorum sensilium visum hebetat, P οίαν ἐχλύουσα., ἀλλὰ τοὺς ὀφθαλμοὺς τῆς χαρδίας 
sed oculos cordis ad desiderium. regni calorum |— πρὸς πόθον τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν διεγείρουσα -" 


a Collata eum Codd. Regiis 1828, et 2424, qui mi- — vilii textus est admodum vitiatus. 
rum quantum variant. Insulsi operis eas solum lectio- ^. Sic Savil. et unus Reg. Alius χορτάξουσα. 
nes notavimus qua majoris pretii videbantur esse. Sa- 


IN GENESIM SERMO IIl. 


οὐ μίμων xol καχοηθῶν ἀνδρῶν ἄγει θόρυθον, ἀλλὰ 
προφητιχὰς σάλπιγγας, τὰ ὦτα τῆς διανοίας ἡμῶν 
πρὸς διδασχαλίαν ψυχωφελῇ “ειραγωγοῦσα " οὐ τὸν 
ὦ ἄνθρωπον slc μετεωρισμοὺς καὶ γέλωτας xai εἰς 
βάραθρα ἀχολασίας ἐμδάλλουσα, ἀλλὰ τὸν ἔνδον 
πρ “θεογνωσίας ἀνάπτουσα ἔρωτα, καὶ τῶν βιωτι- 
χῶν ἁπάντων ἀπαρνουμένη τὴν σύνθεσίν τε καὶ σύγ- 
χρασιν, πρὸς μόνην τὴν τῆς βασιλείας ἀείζωον ἀνα-- 
Θιθάζει δδόν. Καὶ ἐπὶ μὲν τῆς αἰσθητῆς τραπέζης κἂν 
βρωμάτων περισσότερον μεταλάδῃ τις, τὴν χοιλίάν 
ἀλγεῖ, καὶ τῶν ἐντοσθίων εἰλισσομένων βλάδην οὐ 
τὴν τυχοῦσαν ἐργάζεται: ἐπὶ δὲ τῆς πνευματικῆς 
τραπέζης τοὐναντίον - ἐὰν αὐτὴν ἀπλήστως ἐντρυφή- 
σῃς; δυνήσῃ καὶ βίον χατορθώσασθαι xol πρᾶξιν θεύ- 
ρέστον ἐπιτηδεῦσαι " xal ὅσον πλείονα τρυφᾶς, το- 
σοῦτον πρὸς πλείονα πόθον διεγείρεις σαυτόν. Πάλιν 
οὖν ἐπὶ τῆς πρώτης τραπέζης ἐὰν οἴνου εἰς χόρον με- 
ταλάθης, xxi τῶν ποδῶν τὸ βάδισμα κωλύεις, xo 
τοῖς ὀφθαλμοῖς τὰ μὴ προσήχοντα θεωρεῖς, καὶ τῇ 
γλώσσῃ, τὰ μὴ βουλόμενα λαλεῖς, καὶ συχνοὺς ἐρευ- 
γμοὺς ἐχ χατωτάτου στήθους ἀναφέρεις, χαὶ τοῖς φί- 
λοις χαταγέλάστος δείχνυσαι, μα τοῖς δούλοις εὖχα- 
ταφρόνητος, ὡς ἐν οἴνῳ τὰς φρένας ἀπολέσας. Ἐπὶ 
δὲ τῆς δευτέρας τραπέζης, ἐὰν ἀπλήστως ἀντλήσης 
αὐτῆς τὰ νοήματα, ὀρθῶς τὰς τρίδους πορεύσῃ 


τὰς ἐντολὰς, ἃς ἔλαδες παρὰ τοῦ Κυρίου καὶ τοῖς "secundum prophete dictum : Eructavit 


hay τῆς διανοίας τὰ ἀἄῦλα χατοπτεύσεις, χαὶ 4 
τοῦ βάθους τῆς χαρδίας σου λόγους ἀγαθοὺς ἐρεύξῃ 
χατὰ τὸν αὐ τες rel re Ende pe 
δία μου λόγον ἀγαθὸν, καὶ τοῖς φίλοις χαταχεχοσμη- 
μένος ὀφθήσῃ, καὶ τοῖς οἰκέταις εὔχρηστος χαὶ προσ- 
ἡνὴς καὶ πραὺς ἀναδειχθήσῃ. Ἴδωμεν οὖν τῆς πνευ- 
ματικῆς τραπέζης τὰ χέρδη ἀναπτύξωμεν αὐτῆς τῶν 
νοημάτων τὴν εὐπρέπειαν" χαρυχεύσωμεν αὐτῆς εἰς 
χόρον τὸ γλεῦχος τὸ ἀθόλωτον, τὸ ἀποστάζον ἐξ αὐτῆς. 
᾿Ἀχούσωμεν αὐτῆς τῶν ὕμνων xw τῶν δῶν, ἧς 6 
ὕμνος δαίμονας τρέπει xal αἱ δαὶ τὸν ἄρχοντα τοῦ 
᾿σχότους ἀποστρέφουσι. Σαλπίσωμεν ἐν νεομηνίᾳ σάλ- 
mtr, ἐν εὐσήμῳ ἡμέρᾳ ἑορτῆς ἡμῶν. Νηστεία πα- 
ρήχθη ἣ τῶν ἀποστόλων φίλη, νηστεία παρήχθη 4 
τῶν μαρτύρων καλλονή" “νηστεία παρήχθη f, τῶν 
μοναζόντων σύντροφος: νηστεία παρήχθη, ἣν xci 
αὐτὸς 6 Κύριος ἐν σαρχὶ περιὼν (sic) ἐφύλαξεν αὐτῆς 
τοὺς ὅρους. Koi εἰ θέλεις, ἀγαπητὲ, ἄχουε αὐτῆς τὰς 
ἀριστείας. Νηστείαν ᾿Αδὰμ. μὴ φυλάξας, ἐξόριστος 


C 


B 


γέγονε τοῦ παραδείσου, καὶ γῆν ἀχανθηφόρον &pyáte- 


σθαι ἐχελεύσθη. Νηστείαν μὴ φυλάξαντες οἱ ἐπὶ τοῦ 
Nó ἄνθρωποι, τῆς θεϊχῇς ἀγαναχτήσεως ἐν πείρᾳ 
γεγόνασι, χαὶ χαταχλυσμοῦ παγκοσμίου δίκην ὑπέ- 
στῆσαν. Νηστείαν Νῶε πρὸς ὀλίγον χαταλελοιπὼς, 
θρίαμδος xo γυμνὸς τοῖς υἱοῖς αὐτοῦ προέχειτο. 
Νηστείαν μὴ φυλάξας Ἡσαῦ τῶν πρωτοτοχίων τὴν 
τιμὴν ἀπώλεσε, xul τῆς πατριχῆς εὐχῆῶς ἀλλότριος 
ἐγένετο. Νηστείαν μὴ φυλάξαντες οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ, 
τῆς ἐπουρανίου τρυφῆς xai τῆς χάριτος τῆς θεϊκῆς 
ἐξέπεσον. ἔμαθες τοὺς μὴ τιμήσαντας αὐτὴν οἷα 


5. Apud Savil. hic quedam inepte adduntur. [ Post 
ἑορτῆς ἡμῶν verba νηστεία παρήχθη ἡ σύντρορος τῶν ἀγγέλων, 
νηστεία παρήχθη ἡ τῶν προφητῶν μήτηρ : post χαλλονή 

TOM. VI. 


629 


incitat : non. mimorum et pravorum hominum 
tumultum exhibet, sed propheticis tubis aures 
1uentis nostra: ad doctrinam utilem deducit ; non 
exteriorem hominem in jactantiam, in risum οἱ in 
adulationis barathra conjicit, sed interiorem ad 
divina cognitionis amorem accendit , ac szcula- 
rium omnium molem commixtionemque abnegat, 
atque ad solam perennis regni viam ducit. Porro 
in sensili mensa, si quis copiosiore cibo sese re- 

leat, ventre dolet, conyolutisque visceribus 
pier ad sibi non leve parit ; contra vero in spiri- 
tuali mensa ; si te affatim. ingurgites, poteris οἱ 
vitam dirigere, et opus Deo placitum perficere : 
et quanto magis deliciaris, ad. tanto majorem te 
amorem incitas. Rursum in priore mensa si vinum 
usque ad crapulam hauseris, et pedibus incedendi 
facultatem tollis, et oculis non congruentia vides, 
et ea quae nolis lingua profers : crebros ructus ex 
imo pectore emitts, amicis risum paras, servis 
despicabilis evadis, utpote qui vino mentem labe- 
factaveris. At in hac secundo dicta mensa, si inex- 
plebili haustu ejus sensa traxeris, recta via perges 
ad mandata, que a Domino accepisti; mentis 
oculis ea, quee materiz sunt expertia, contempla- 
beris ; ex intimo cordis tui bona verba eructabis, 
cor 
meum. verbum bonum ; amicis, ornatu decenti 
aderis, domesticisque utilis, mitis et mansuetus 
évades. Videamus ergo quz spiritualis mense 
lucra ; ejus decora sensa explicemus ; mustum ex 
illa manans ad. satietatem usque hauriamus. Au- 
diamus ejus hymnos et cantica : hujus hymnus 
daemonas profligat, hujus cantica principem tene- 
brarum in fugam vertunt. Buccinemus in neo- 
menia luba, in insigni die solennitatis nostre. 
Jejunium prodiit apostolis amabile, jejunium 
prodiit martyrum decor, jejunium prodiit mona- 
chorum socium, jejunium prodiit, cujus Dominus 
in carne obambulans leges servavit. Si vis, dilecte, 
ejus preclara gesta audi. Quod Fiunium cum non 
servasset Adam, ex paradiso pulsus, terram spinis 
obsitam colere jussus est. Quod jejunium cum non 
servassent ii, qui Noa tempore vixerunt, divinam 
indignationem experti sunt, diluviique universalis 
vindictam subierunt. Quod jejunium cum tantillo 
tempore neglexisset Noé , quasi in triumpho 
ductus filiis suis nudus expositus est. Quod jeju-. 
nium cum violasset Esaii, primogeniture hono- 
rem amisit, atque a paterna oratione benedictio- 
neque alienus fuit. Jounio neglecto Israélitz, a 
colestibus. deliciis et a gratia divina exciderunt. 
Jam didicisti quid passi sint 1i, qui jejunium non 
coluerunt; jam disce quantum honoris, quantum 

atiz consequuti sint 1i, qui jejunium servarunt. 
ice custodito fructu Moyses legem accepit, 
dignusque Israélis dux declaratus est. Jejunio 


verba νηστεία παρήχθη ἡ τῶν ὁσίων χαύχησις. Paulo post 
idem ἣν xat αὖ. ὁ K. (addit in marg. ὀσπασάμενος) ἐν e. 
περιιὼν ἐρύλαξεν: Αὐτῆς.] ' t 


I! 


Psal. 44.2. 


Psal. 80.4. 


3. Reg. 22. 


Psal. 18.4. 


Hebr. 11. 
38. 


650 
custodito Helias curru igneo in cadum est trans- 
latus, per quem ovina pellis in purpura pre- 
tiosior evasit. Cum jejunium in lacu Daniel cole- 
ret, immanium ferarum ora obturayit, et ab iis 
illesus exiit. Jejunium amplexati tres pueri, 
septuplo magis accensam fornacem exstinxerunt, 
et ignem effecerunt quasi spiritum roris sibilan- 
tem. nine amplexus Joannes, major in pro- 
phetis declaratus est, et Dominum glorie in Jor- 
darie baptizare meruit. Ecquid prophetas et justos 
in medium profero ? Jejunium Christus i 

amplexus, hostem dejecit, et nos ejus contempla- 
tores esse dignatus est. Quapropter jejunium 
suscipiamus, donum pretiosum , sanctum cime- 
lium, veritatis simulacrum, pietatis eaput, spiri- 
tualis doctrine advocatum, animi zgritudinum 


C 


SPURIA. 


ἔπαθον * γνώρισον xal τοὺς φυλάξαντας αὐτὴν, οἵας 
τιμῆς καὶ χάριτος ἐγένοντο ἄξιοι. Νηστείαν καρπωσά- 
μενος Μωῦσῆς νόμον ἐδέξατο, xoà δημαγωγὸς τοῦ 
ἸΙσραὴλ ἄξιος ἀνεδείχθη. Νηστείαν xa. άμενος 
» Ἠλιοὺ, 8€ ἅρματος πυρίνου εἷς den wp y9n ; 
δι᾿ οὗ xol ἣ πάντιμος μηλωτὴ ὑπὲρ βασιλικὴν πορ- 
φυρίδα τιμιωτέρα ἀνεδείχθη. Νηστείαν ἐν λάχχῳ 
Δανιὴλ κτησάμενος, τὰ ἄγρια θηρία φιμώσας, ἀλώ-- 
ὄητος τῆς τούτων βορᾶς γέγονε. Νηστείαν οἵ τρεῖς 
παῖδες ἀγκαλισάμενοι, τὴν χάμινον τὴν ἐξαφθεῖσαν 
ἑπταπλασίως χατέσδησαν, καὶ τὸ πῦρ ἐποίησαν ὡς 
πνεῦμα δρόσου διασυρίζον. Νηστείαν ἀσπασάμενος 
Ἰωάννης, μείζων ἐν προφήταις ἀνηγορεύθη, καὶ τὸν 
Κύριον τῆς δόξης χατηξιώθη βαπτίσαι ἐν τῷ Ἰορδάνῃ. 
Καὶ τί προφήτας καὶ δικαίους εἷς μέσον παρεισάγω: 
Νηστείαν χαὶ ὃ Χριστὸς ἀσπασάμενος, τὸν ἐχθρὸν 


exitium, peccati destructionem, nequitie adversa- D χατέδαλε, xal fps θεωρητὰς αὐτοῦ γενέσθαι χατη- 


rium, virginitati gloria zequale, daemonum exci- 
dium, diaboli increpationem, idolorum destructio- 
nem, Ecclesiarum decorem, Imperatorum robur, 
sacerdotum ornamentum, virorum prudentiam, 
mulierum temperantiam, infantium institutionem, 
servorum liberationem, pauperum consolationem. 
Quis jejunium amplexas non gloriam adeptus 
est? quis ipso servato non magnus evasit? quis 
dus legibus addictus non beatus dictus fuit? quis 
illud amplexus tentationes non superavit? quis 
ejus auditis promissionibus non modo apud homi- 
nes honoratus, sed etiam a Dei ira indignationeque 
.ereptus est? Nonne Achab illo armatusa divinitus 
immissa ira ereptus est? Ille, inquam, qui avibus 
et feris in escara datus est, et Zn cujus sanguine, 
meretrices laeabuntur, per jejunium tunc a mor- 
tis periculo ereptus est, qu 
ipso propheta validius apparuit. Nonne hoc servato 

inivite, tam homines quam jumenta, a tridui 
comminatione erepti sunt, ac Jonze prophetze ver- 
bum opere vacuum evasit? Nonne hoc servato 
prophete Dei omnipotentis contemplationibus et 
visionibus digni habiti fuere, atque futura, velut 
presentia, praeviderunt atque vaticinati sunt? 
Nonne apostolis illo armatis, Zn omnem terram 
exivit sonus eorum, et in fines orbisterre verba 
eorum ? Nonne et martyres illo muniti, templa, 


aras, nidorem idolorum dejecerunt, et tyrannorum si παντοχράτορος μέτοχοι γεγόνασι 
farorém nihili fecerunt? Nonne sancti ejus amore A ἐνεστῶτα προεθεώρησαν xol E 


ducti, mundum et mundana omnia reliquerunt, et 
in desertis, montibus, speluncis et cavernis terrae 
secundum apostolum Paulum habitantes, diabolum 
et ejus exercitus coram positos profligarunt? Hane 
et nos servemus animarum tranquillitatem, corpo- 
rum medicinam, cogitationum pacem , concupi- 
scentiarum exstinctionem, que ab alienis divitiis 
rapiendis avertit, quz orphanos lzdi non patitur, 
quie viduis luctum ob damna non affert, que nos 
secularibus curis distineri non sinit, quz mortali- 


' ἀνδρῶν τὴν φρόνησιν, τῶν γυναικῶν τὴν 


ξίωσε. Διὸ ταύτην ὑποδεξώμεθα, τὸ τίμιον δῶρον, τὸ 
ἅγιον κειμήλιον, τὸ τῆς ἀληθείας ἴνδαλμα, τῆς εὖσε- 
θείας τὸ κεφάλαιον, τὸν τῆς πνευματικῆς διδασχαλίας 
συνήγορον, τῶν παθῶν τὴν νέχρωσιν, τῆς ἁμαρτίας 
τὴν ἀναίρεσιν, τῆς χαχίας τὸν ἀντίπαλον, τῆς παρθε- 
νίας τὴν ὁμόδοξον, τῶν δαιμόνων τὴν ἀφανίστριαν, 
τοῦ διαδόλου τὴν ἀποτίμιησιν, τῶν εἰδώλων τὴν χα- 
θαίρεσιν, τῶν ᾿Εχχλησιῶν τὴν εὐπρέπειαν, τῶν βασι- 
λέων τὸ χράτος, τῶν ἱερέων τὸ ἐγχαλλώπισμα, τῶν 
ροσύνην, 
τῶν νηπίων τὴν παιδαγωγίαν,τῶν δούλων τὴν “ ἀνάῤ- 
δυσιν, τῶν πτωχῶν τὴν παραμυθίαν. Τίς νηστείαν 
ἀσπασάμενος οὐχ ἐδοξάσθη : τίς ταύτην φυλάξας οὐχ 
ἐμεγαλύνθη ; τίς τοὺς θεσμοὺς αὐτῆς συντηρήσας οὐχ 
ἐμαχαρίσθη; τίς χτησάμενος ταύτην obx. ἐνίκησε 
πειρασμούς; τίς ἀκούσας ταύτης τὰς ὑποσχέσεις, οὐχὶ 


sane jejunium tum g παρὰ ἀνθρώποις ἐτιμήθη μόνον, ἀλλὰ xo τῆς τοῦ 


Θεοῦ ὀργῆς καὶ ἀγαναχτήσεως ἐξηρπάγη; Οὐχὶ Ἀχαὰδ 
ταύτην ὁπλισάμενος θεηλάτου ὁ ἧς ἐῤρύσθη; χαὶ ὃ 
τοῖς ὀρνέοις εἰς βρῶσιν δοθεὶς χαὶ τοῖς θηρίοις, χαὶ 

ἐν τῷ αἵματι, φησὶν, αἵ πόρναι λούσονται, δι᾽ 
αὐτῆς ἀπηλλάγη τοῦ θανατικοῦ κινδύνου ; xoi ὑπὲρ 
προφήτην δυνατωτέρα ἐδείχθη ; Οὐχὶ ταύτην oi. Νι- 
νευῖται φυλάξαντες, ἄνθρωποι xoi τὰ χτήνη; τῆς 
τριημέρου ἀπειλῆς ἀνηρπάγησαν, χαὶ τοῦ προφήτου 
Ἰωνᾶ τὸ ῥῆμα ἄνεργον ἐγένετο; Οὐχὶ ταύτην τηρή- 
σαντες οἵ προφῆται, θεωριῶν xot A erbrdii Θεοῦ 
χαὶ τὰ μέλλοντα ὡς 
σπισαν ; Οὐχὶ xal οἵ 
ἀπόστολοι ταύτην ὁπλισάμενοι, Πανταχοῦ χύχλῳ 
τῆς γῆς διέδραμεν 6 φθόγγος αὐτῶν, χαὶ εἰς τὰ πέ- 
ρᾶτα τῆς οἰχουμένης τὰ ῥήματα αὐτῶν ; Οὐχὶ xo οἵ 
μάρτυρες ταύτην ἐνστερνισάμενοι, ναοὺς καὶ βωμοὺς 
xoi χνίσσας τῶν εἰδώλων χατέδαλον, xai τὸν θυμὸν 
τῶν τυράννων εἷς οὐδὲν ἐλογίσαντο; Οὐχὶ οἱ ὅσιοι 
ταύτην ποθήσαντες, τὸν χόσμον καὶ τὰ ἐν ms 
χατέλιπον ἅπαντα, xal ἐν ἐρημίαις xal ὄρεσι χα 
σπηλαίοις καὶ ταῖς ὀπαῖς τῆς γῆς κατὰ τὸν ἀπόστολον 
Παῦλον οἰκήσαντες, αὐτοπροσώπως τὸν διάδολον 


b [Savil, χολπωσάμενος Mo. et χολποισάμανος HA.]Sic occurrit, et ab Athanasio frequentatur. 


omnes : hec vero lectio ex Hebraeo deducta alibi etiam 


€ Savil. δέησιν, alius ἄνεσιν. 


IN 


χατέδαλον, καὶ τούτου τὰ Eh ert ; Ταύτην xol 

κεῖς φυλάξι τῶν ψυχῶν τὴν γαλήνην, τῶν σω- 
rie acd τῶν λογισμῶν τὴν εἰρήνην, τῶν 
ἐπιθυμιῶν τὴν νέχρωσιν, τὴν χωλύουσαν ἁρπάζειν 
τὸν ἀλλότριον πλοῦτον, τὴν μὴ καταδεχομένην ὀρφά- 
γοὺς ἀδικῆσαι, τὴν μὴ ἐπάγουσαν χήραις πένθος ζη- 
μίας, τὴν μὴ βιωτιχαῖς μερίμναις ἀσχοληθῆναι 
ἡμᾶς συγχωροῦσαν, τὴν ἀγγέλοις ὁμοδιαίτους τοὺς 
βροτοὺς ἐργαζομένην, τὴν τοῦ Κυρίου τὸν νόμον ἥμέ- 
Que xal νυχτὸς μελετᾷν διαχελευόμένην. Φησὶ γὰρ 6 


ς Ζαχ ρίας περὶ ταύτης, καὶ τρανότερον τὴν 
H "xA nice διαπρυσίως βοᾷ - Τάδε 
λέγει Κύριος π' * γηστεία d τετάρτη, καὶ 
γηστεία ἣ πέμπτη, χαὶ νηστεία ἢ-ἑδδόμη ἔσονται τῷ 
οἴκῳ Ἰούδα εἰς χαρὰν xoi εἷς εὐφροσύνην xol εἷς 
ἑορτὰς ἀγαθάς. ΩΝ πάντες πῶς ἀνοίγει τῶν ἑορτῶν 
τὴν ὑπόθεσιν ἢ νηστεία; ᾿Εμάθετε πῶς τρανότερον 
αὐτῆς καταγγέλλει τὰς ἀριστείὰς καὶ τὰ χλέη ; Γγω- 
ρίζετε πῶς e αὕτη πρὸς τὸν πόθον τὸν πνευματικὸν 
τοὺς εἰσδεχομένους αὐτήν. Βούλεσθε σαφεστέρως αὐτῆς 
τὴν ὑπόθεσιν μαθεῖν ; ᾿Ανοίξατε τὰ ὦτα ὑμῶν τῆς 
διανοίας, χαὶ δέξασθε τοῖς λογισμοῖς ὑμῶν s fea 
ματικὰ τὰ, βρύοντα ἐκ τῆς πηγῆς τῆς ἀθανα- 
σίας ἀείῤῥυτα iu Τί λέγεις, προφῆται; Ποῖον 


GENESIM SERMO iil. 


651 


bus angelorum convictum. procurat, qu legem 
Domini die ae nocte meditari jubet. De illo quippe 
àit Zacharias propheta, et ejus gloriam clarius 


revelans alta yoce clamat : Hcc dicit. Dominus Zach.8.19. 


omnipotens : Jejunium quartum, jejunium 
ite et jejunium septimum erunt domui 

uda in gaudium et in letitiam et in festa 
bona. Vidistis omnes quomodo festorum argu- 
mentum jejunium aperiat? Didicistis quomodo 
clarius ejus virtutem. et gloriam annuntiet? Co- 
gnoscite quo pacto se suscipientes ad. amorem 
spiritualem erigat. Vultisne ejus hypothesin ma- 
nifestius ediscere? Aperite aures mentis vestre, et 
cogitationibus vestris suscipite spiritualia cantica, 
pérennia fluenta, ex immortalitatis fonte manantia. 
Quid dicis, propheta ? Quem Israélem inducis? 
carnalemmie, an mentem Deum videntem ? pollu- 
lumne per illicita sacrificia, an eum qui per 
apostolorum doctrinam induétus est ἢ eumne qui 
per sanguinem hircorum et taurorum sacrificat, 
an eum qui incruente sacrificat, illum, qui tollit 
peccatum mundi? eumme qui sculptilibus ut Deo 
sacrificavit, an eum qui ex aris et simulacris 
ereptus, et in adoptionem spiritualem vocatus est ? 


Ἰσραὴλ παρεισάγεις s τὸν σαρχιχὸν, ἢ τὸν νοῦν δρῶντα €. Palam certe est novum et per baptismum peculia- 


Θεόν ; τὸν ἐδδελυγμένον διὰ τὰς ἀχαθέχτους θυσίας, 
ἢ τὸν ἐπεισαχθέντα διὰ τῆς τῶν ἀποστόλων διδασχα-- 
Macs τὸν αἵμασι κρίῶν καὶ ταύρων θυσιάζοντα,, ἢ τὸν 
᾿ἀναιμάχτως θύοντα, τὸν αἴροντα τὴν ἁμαρτίαν τοῦ 
; τὸν θύσαντα ἀντὶ Θεοῦ τοῖς γλυπτοῖς, ἢ τὸν 

ἀπὸ τῶν βωμῶν καὶ τῶν ξοάνων ἐξαρπαγέντα, χαὶ εἰς 
υἱοθεσίαν πνευματικὴν “ἀναχραθέντα; Δῆλον ὅτι τὸν 
νέον, τὸν περιούσιον διὰ τοῦ βαπτίσματος λαὸν, τὸν ἐν 
ὕδατι καὶ πυρὶ ἀνακαθαιρόμενον. Καὶ γὰρ διὰ Ἡσαΐου 
τοῦ πὶ ἀναφανδὸν βοᾷ "Ékc νεομηνίας Gu 
xa τὰ σάδδατα χαὶ ἡμέραν μεγάλην οὖκ ἀνέχομαι, 
γηστείαν xol ἀργίαν καὶ τὰς ἑορτὰς ὑμῶν μισεῖ ἣ 
ἡ μου. ἸΠροδέχετε, ὅτι τὸν ἀρτιφανῇ λαὸν προσ- 
ἴται διὰ τοῦ προφήτου τῆς νηστείας τὸ δῶρον 
ασθαι" οὗ γὰρ τοῦ Θεοῦ ἀποδαλλομένου 


rem factum populum dici, qui iu aqua et igne 
purgatur. Etenim per Isaiam prophetam manifeste 


clamat : /Veomenias vestras et sabbata et diem Isai. 1. 13. 


magnum. non sustineo, jejunium et otium et τή. 
festa vestra odit anima mea. Considerate, quod 
novum populum per prophetam evocet ad jejunii 
munus exsequendum : non quod Deus eorum 
jejunium, obsecrationem , neomenias et sabbata 
respuat, sed quod illis sit plenus. Illi vero per 
profana opera Deum dereliquerunt, et electum po- 
pulum, qui adventum unigeniti Filii ejus praenun- 
tiabat, mique occiderunt, alium serra lignea, 
alium in luti lacum deductum. Et cur de prophetis 
loquor? Ipsi namque Dominum suum quasi reum 


crucifixerunt et occiderunt dicentes : Mic est he- Matth. 2x. 


αὐτῶν τὴν νηστείαν xol τὴν δέησιν χαὶ τὰς νεομιηνίας D res : venite, occidamus eum, Vides quo pacto 38. 


xai τὰ σάδδατα, ἀλλ᾽ ὅτι" πλήρης αὐτῶν. Διὰ δὲ τῶν 
πράξεων αὐτοὶ τῶν βεδήλων χατέλιπον τὸν Θεὸν,"καὶ 
τὸν ἐχλεχτὸν λαὸν τὸν τὴν παρουσίαν τοῦ ἔγους 
Ὑἱοῦ αὐτοῦ προχαταγγείλαντα αὐτοὶ ἀδίχως ἀνεῖλον, 
5v μἐν dv Δεν πρίονι, ὃν δὲ ἐν λάχκῳ 

κατήγαγον. Καὶ τί προφήτας λέγω; Αὐτοὶ γὰρ τὸν 
ἑαυτῶν md Ar χατάδικον ἐσταύρωσαν xol ἀνεῖ- 
λον λέγοντες * ἐστιν ὃ pO «δεῦτε, ἀπο- 
χτείνωμεν αὐτόν. Βλέπεις τὴν ἀλλοτρίωσιν, ἣν ἦλλο- 
τρίωσαν ἑαυτοὺς διὰ τῶν ἔργων τῶν ἀτόπων; 'O 
Κύριος οὖν αὐτοὺς οὐχ ἀπώσατο, ἀλλ᾽ αὐτοὶ ἑαυτοὺς 
ξένους τῆς προγονικῆς παῤῥησίας ἀπειργάσαντο. 
Ταῦτα οἵ υἱοὶ Ἰσραὴλ ἐμελέτησαν - οὕτως ὃ ἐχλεχτὸς 
λαὺς τοῦ Κυρίου ἐφρυάξατο, χατὰ τὸν θεοπάτορα 
Δαυὶδ λέγοντα * Ἵνα τί ἐφρύαξαν ἔθνη, καὶ λαοὶ ἐμε- 


* Forte ἀναχληθέντα. 
b. [ Savil. πλήρεις αὐτοὶ διὰ τῶν πράξεων αὐτῶν τῶν πονη- 


p pert : 


se per indigna opera alienos fecerint? Non Domi- 
nus itaque illos repulit; sed illi se a majorum 
suorum fiducia extraneos fecerunt. Haec filii Israel 
meditati sunt : sic electus Domimi populus fremuit, 


secundum verba Davidis Christi patris : Quare Psat. ». x. 


fremuerunt 


tes et populi meditati sunt ina- 
nia? etc. Videtis, fideles, jejunii gratiam ? respi- 
citisne praemia quie ipsum firma mente servantibus 
procurat? an consideratis quam dura et aspera 
pariat iis, qui y aen despiciunt? Framea destru- 
cta est, stans in limine regni Dei, ac perterrefaciens 
eos qui illud eum zquitate et mansuetudine non 
recipiunt; rursumque placide terga vertitis, qui 
eum pura conscientia ipsum admittunt, atque ad 


vitam perennem, lztitiam puram, voluptatem do- 


ρῶν κατ.] 


41. 


Gen. Y. t. 


652 


lore carentem deducit, et infinita bona suppeditat. 
Ac si vis ut ex multis pauca colligamus, quis je- E 
junium observans secularibus umquam curis ad- 
dictus fuit? quis ipsum complexus non recte vias 
Domini peregit? quis ipsum custodiens non recte 
navigationem terrenam emensus est? quis illud 
«colens pupillum aut viduam lesit? quis ipsum 
docens voluptatem aeris non tranquille subiit? quis 
ipsum amplexus non visionibus et contemplationi- 


SPURIA. 


λέτησαν κενά; xal τὰ ἑξῆς. “Ορᾶτε, πιστοὶ, τῆς νηστείας 
τὴν χάριν; βλέπετε αὐτῆς τὰ βραδεῖα ἃ προξενεῖ τοῖς 
roba γνώμῃ αὐτὴν xexciu£vote s κατανοεῖτε τοὺς 
περιφρονοῦντας αὐτῆς τὴν - νομοθεσίαν, οἷα σχληρὰ 
xai τραχεῖα δείκνυται; ἹῬομφαία ἐστὶ λυομένη, ἐν 
προθύροις τῆς τοῦ Θεοῦ βασιλείας ἱσταμένη, xoi 
ἐχθαμδοῦσα τοὺς μὴ μετὰ ἐπιειχείας καὶ πραότητος 
αὐτὴν εἰσδεχομένους" πάλιν δὲ νῶτα δίδωσι προσηνῶς 
πᾶσι τοῖς μετὰ χαθαροῦ συνειδότος αὐτὴν προσλαμ.- 


bus Domini dignatus est? quis ejus dulci fructu y; δάνουσι ;" καὶ πρὸς ἄληκτον βίον, καὶ χαρὰν ἄμοχθον, 
gaudens die ac nocte legem Domini meditari.ces- A x«l τρυφὴν ἀνώδυνον χειραγωγοῦσα., χαὶ μυρίων 


savit? Videtisne ejus fiduciam ? videtis honorem 

uo circumdatur? quomodo a mundi exordio piis 
dones? quomodo mensuram ejus a constitu- 
lione mundi servaverint? quomodo sui cultores 
gloria, contemtores vero ignominia afficiat? Quem- 
admodum supra dictum est, primum hominem, 
quod jejunium mon servasset, in erumnis et in 
extrema mendicitate, et procul a paradiso consti- 
tutum ob ejus contemtum fuisse novimus. 


2. Audiamus igitur a principio historiam illam 
quam Dei inspector Moyses futuris generatio- 
nibus enarravit, imo potius Moysis Dominus, ut 
benignus pater, nobis revelavit. At animum, 
quaeso, dictis adhibete : nam paucis volo rem per- 
solvere. Zn principio fecit Deus celum et ter- 
ram : terra autem erat ineisibilis et incompo- 
sita, et tenebre supra abyssum : et. spiritus 
Dei ferebatur super yp Et dixit Deus : 
Fiat lux; et facta est lux : et vidit Deus lu- C 
cem, quod esset. bona. Vidisti, dilecte, quam 
claram nobis explicationem Scriptura probeat ? 
Et vidit Deus, quod esset bona. Antequam 
enim lux veniret in mundum, naturam ejus bo- 
nam esse noverat ; sed hoc dicit ut mentem nostram 


' -eoncitet ad potentiam Conditoris contemplandam. 


Nisi enim bona esset, non illam. condidisset, ne- 
que tenebras ab illa separasset : nisi amabilis esset, 
non illam lucem vocasset, nec tenebras noctem, 
utin lumine ejus semper ambulemus, et studia 
operaque ejus meditemur. Poterat enim Deus uno 
verbo, simplici nutu, et in ictu oculi, quod sex 
diebus fecit producere. At locum non dedit post 
futuris hominibus, Grecis nempe et iis sapienti- 
bus, qui in sapientia sua stulti facti sunt : legem D 
namque ejus non observarunt; quamobrem sa- 


* Hic paulum variat Savil. [πρὸς ἄλυπον βίον, xci χα- 
ρὰν ἄληχτον καὶ ἄμοχθον, x. TQ. ἂν. x., μυρίων ἀγαθῶν 


ἀγαθῶν ἀντίδοσιν χορηγοῦσα. Καὶ εἶ θέλεις, ἐχ τῶν 
πολλῶν ὀλίγα συλλέξαντες εἴπωμεν, τίς νηστείαν 
χτησάμενος, μεριμνῶν βιωτιχῶν ἐσχόλασέ ποτε ; τίς 
αὐτὴν ἀγχαλισάμενος οὐκ ὀρθῶς τὰς ὁδοὺς Κυρίου 
διώδευσε; τίς ταύτην φυλάξας, οὐ πράως τὸν πλοῦν 
τὸν γήϊνον ἐπέρασε ; τίς αὐτὴν ἐσχηχὼς, ὀρφανὸν ἢ 
χήραν ἠδίκησε; τίς αὐτὴν μαθητεύσας, τὰς ἡδονὰς 
τοῦ ἀέρος οὖχ ὑπῆλθε γαληνῶς ; τίς ταύτην ἀσπασά- 


μένος οὖχ ὀπτασιῶν xal θεωριῶν Κυρίου κατηξιώθη ; 


τίς αὐτῇ γλυχανθεὶς διέλιπε μελετῶν ἡμέρας xol νυ- 
χτὸς ἐν τῷ νόμῳ Κυρίου; Ὁρᾶτε αὐτῆς τὴν παῤῥη- 
σίαν; ὁρᾶτε xoi τὴν τιμὴν ἣν περιδέδληται ; πῶς ἐξ 
ἀρχῆς κόσμου δεσπόζει τῶν τὐσεθῶν; πῶς τὰ μέτρα 
αὐτῆς ἀπὸ χαταδολῆς τοῦ χόσμου τετήρηνται ; πῶς 
δοξάζει τοὺς τιμῶντας αὐτὴν, καὶ τοὺς pd φυλάττον - 
τας ἐξουθενεῖ ; Καθὼς ἀνωτέρω τοῦ λόγου εἴρηται, 
τὸν πρῶτον ἄνθρωπον μὴ φυλάξαντα τὴν νηστείαν, ἐν 
ἐπιτιμίοις χαὶ ἐσχάτη πτωχείᾳ καθεστῶτα, xal 
πόῤῥω τοῦ παραδείσου γεγονότα διὰ τὴν ταύτης χατα- 
φρόνησιν ἔγνωμεν. ἃ κα 

Ἀχούσωμεν οὖν ἐξ ἀρχῆς τῆς ἱστορίας ἣν ὁ θεό- 
cwn; Moo; ταῖς μετέπειτα γενεαῖς ἐξηγήσατο, 
μᾶλλον δὲ ὃ Δεσπότης τοῦ Μωύσέως, ὡς πατὴρ φι- 
λόστοργος, fiui» ἀπεχάλυψεν. ᾿Αλλὰ προσέχετε, πα- 
ραχαλῶ,, τοῖς λεγομένοις * xa γὰρ τὴν Sed ταύ-- 
τὴν ἐν ἐπιτόμῳ βούλομαι διεξελθεῖν. Ἔν ἀρχῇ 
ἐποίησεν ὃ Θεὸς τὸν οὐρανὸν xoà τὴν γῆν - ἣ δὲ γῆ 
ἦν poss xal ἀχατασχεύαστος, xal σχότος ἐπάνω 
τῆς ἀδύσσου, χαὶ πνεῦμα Θεοῦ ἐπεφέρετο ἐπάνω τοῦ 
ὕδατος. Καὶ εἶπεν 6 Θεός" γενηθήτω φῶς, xol ἐγένετο 
φῶς - χαὶ εἶδεν 6 Θεὸς τὸ φῶς, ὅτι καλόν. Εἶδες, 
ἀγαπητὲ, τὴν. Γραφὴν, πῶς σαφεστέραν ἡμῖν τὴν 
λύσιν χαρίζεται ; Καὶ εἶδεν 6 Θεὸς, ὅτι EE H 
γὰρ τοῦ ἐλθεῖν τὸ φῶς εἰς τὸν χόσμον, ἐγίνωσχε τὴν 
οὐσίαν αὐτοῦ ὅτι χαλὸν ἦν " ἀλλὰ τὰς ἡμετέρας δια- 
νοίας ἐγείρων πρὸς τὴν τοῦ κατασχευαζομένου δύνα- 
μιν ἐπὶ δυναστείαν. Ei μὴ γὰρ ἦν καλὸν, oüx àv 
αὐτὸ ἐποίησε, xal τὸ σχότος ἀπ᾽ αὐτοῦ διεχώρισεν" 
εἰ μὴ ποθεινὸν ἦν, οὐκ ἂν ἐχάλεσεν αὐτὸ φῶς, χαὶ τὸ 
σχότος νύχτα, ἵνα ἐν τῷ φωτὶ αὐτοῦ πορευώμεθα 
διαπαντὸς ,. xoi ἐν τοῖς ἐπιτηδεύμασιν αὐτοῦ ἀδολε- 
σχῶμεν. Ἠδύνατο γὰρ 6 Θεὸς ἑνὶ λόγῳ xe. μιᾷ ῥοπῇ 
πάντα ἃ ἐποίησεν ἐν ταῖς ἕξ ἡμέραις ὡς ἐν Dun 
ὀφθαλμοῦ παραστῆσαι. ᾿Αλλ’ oüx ἔδωχε χώραν τοῖς 
μετέπειτα γινομένοις - Ἕλλησι λέγω xad τοῖς σοφοῖς, 
ot ἐμωράνθησαν ἐν τῇ σοφίᾳ αὐτῶν * τὸν γὰρ νόμον 


ὀντιχορηγοῦσα.] 


IN GENESIM SERMO iil. 


αὐτοῦ οὐκ ἐφύλαξαν, διὸ καὶ fj σοφία αὐτῶν elc dcuv- 


εσίαν κατεγνώσθη. Τὰ γὰρ ἐν ἕξ ἡμέραις δημιουρ- — 


γηθέντα οὐχ ὥχνησαν οἵ τὴν χτίσιν μυθολογοῦντες 
εἰπεῖν αὐτομάτως γενέσθαι, χαὶ τὸν οὐρανὸν χαὶ τὴν 
γῆν, ἥλιον χαὶ σελήνην χαὶ πάντα τὰ ἔρθη Ei ἐν 
448 ὥρᾳ ταῦτα ἣ σοφία τοῦ Θεοῦ ἐποίησε, τίνα οὐχ 
te vip ἀναισχυντίας προδάλλεσθαι εἶχον ; Ἀλλ᾽ 
αὐτὸς ὥς προνοητὴς ἐχώλυσεν αὐτῶν τὰς ἀδίκους 
γλώσσας xc ἰοδόλους, τὰς χατὰ τοῦ ποιητοῦ ἐπαιρο- 
μένας, xaX παρὰ τὸν χτίσαντα τῇ χτίσει λατρευσάσας. 
AX ἐπὶ τὸ προχείμενον ἐπανέλθωμεν, τὸν εἱρμὸν 
τῆς διηγήσεως ἐπὶ τὰ πρόσω φέροντες. Εἶπεν 6 Θεὸς, 
γενηθήτω φῶς, καὶ ἐγένετο E 
τὸ φῶς ἡμέραν, xol τὸ σχότος ἐχάλεσε νύχτα - xal 
ἐγένετο ἑσπέρα, xol ἐγένετο πρωΐ, ἡμέρα μία. Καὶ 
de» ὃ Θεός- γενηθήτω στερέωμα ἐν μέσῳ τοῦ ὕδα-- 


xal ἐχάλεσεν 6 Θεὸς E 


655 
pientia eorum insipientia deprehensa est. Quz 
enim sex diebus creata fuerant, non dubita- 
runtii qui fabulas de conditu mundi commenti 
sunt, ea dicere ex se et sponte sua facta esse, cae- 
lum nempe, terram, solem, lunam et omnia quae 
sub aspectum cadunt. Si una hora sapientia Dei 
hzc fecisset, quem non impudentie obtentum 
opponere potuissent? Verum ipse, utpote qui haec 
prasciret, iniquas venenatasque eorum linguas 
prohibuit, que contra Opificem erigebantur, et - 
creaturam pro Creatore colebant. Verum ad pro- 
positum revertamur, seriemque narrationis ulte- 


rius producamus. Dixit Deus, Fiat lux, et fa- Ge». 1. 3. 
cta est lux : et vocavit Deus lucem diem, et —7 


tenebras noctem : et facta est. espera, et fa- 
ctum est mane, dies una. Et dixit Deus : Fiat 


toc , καὶ ἔστω διαχωρίζον ἀνὰ μέσον ὕδατος xal ὕδα- — firmamentum in medio aque, et sit dividens 


τος. Καὶ ἐχάλεσεν 6 Θεὸς στερέωμα οὐρανόν. 
Εἶδες ἔργον ἐχπλῆττον διανοίας βροτῶν, ὅτι ἄνευ 
στύλων xc ἄνευ μοχλῶν τὸ δημιούργημα τοῦτο συν-- 
ἔστηχε μέχρι tic qut τοῦ αἰῶνος ; Ὥς θαυμαστὰ 
τὰ ἔργα Κυρίου, χαὶ τίς ἱκανὸς ἐξιχνιάσαι αὖτά ; Καὶ 
εἶδεν 6 Θεὸς, ὅτι χαλόν. Καὶ Hoe ἑσπέρα, xol 
ἐγένετο πρωΐ, ἡμέρα δευτέρα. Καὶ εἶπεν 6 Θεός" συν- 
ἀχθήτω ie 


inter aquam .et aquam. Et vocavit Deus fir- 
mamentum celum. Vidistin' opus quod morta- 
lium mentes pereellit, quod absque columnis, 
absque vectibus hoc opificium constituat usque ad 
consummationem saeculi? Quam mirabilia sunt 


opera Domini, et quis possit investigare illa? Et G^". 1.8. 
vidit Deus, quod esset bonum. Et factum est - 
ὕδωρ τὸ ὑποχάτω τοῦ οὐρανοῦ εἰς συναγωΣ s, vespera,et factum est mane, dies secundus. Et 


γὴν μίαν, xol ὀφθήτω ἣ ξηρά" xol συνήχθη τὸ ὕδωρ A dixit Deus : Congregetur aqua que sub celo 
τὸ 


τοῦ οὐρανοῦ εἷς τὰς συναγωγὰς αὐτῶν, 
καὶ ὥφθη f ξηρά" xol ἐχάλεσεν ὃ Θεὸς τὴν ξηρὰν, 
γῆν, καὶ τὰ συστήματα τῶν ὁδάτων ἐχάλεσε θαλάσ- 
σας. Καὶ εἶπεν 6 Θεός: βλαστήσατω fj γῇ βοτάνην 
χόρτου, σπεῖρον σπέρμα χατὰ γένος χαὶ χαθ᾽ ὅμοιό-- 
τήτα, χαὶ ξύλον κάρπιμον ποιοῦν χαρπόν. Ταῦτα τῷ 
ῥήματι τοῦ προστάσσοντος ἄρδην παρίσταντο " οὐδὲν 
ὑπῆρχε τὸ κωλύον, οὐδὲν τὸ παρεμποδίζον. Καὶ ἐγέ- 
γετο ἑσπέρα, xal ἐγένετο πρωΐ, ἡμέρα τρίτη. Ὃρᾷς 
τὴν Γραφὴν διανοίγουσαν ἡμῶν τὰς διανοίας πρὸς τὰ 
τελειότατα ; Ποῦ εἰσὶν οἱ λέγοντες, οὗτος Ó καρπὸς 
πιχρὸς, αὕτη 4j βοτάνη δηλητήριον ἐπάγεται, τοῦτο τὸ 
ὄρνεον σαρχοδόρον τί ἡμῖν χαλὸν προξένεῖ: Ἄλλο 
χράξαν editos ἀπειλεῖ - ἕτερον φωνῆσαν χειμῶνα 
σημαίνει - ἄλλο πέτᾶσαν συμφορὰν ἡμῖν παρεισάγει. 
Πολλῶν γὰρ ἤκουσα ταῦτα φιλονειχούντων καὶ ληρω- 
δούντων. Οὐχ ἔστι τοῦτο παραγραφὴ Χριστιανῶν ; "A 


est in congregationem unam, et. appareat ari - 
da: et congregata est aqua que sub celis est in 
congregationes suas, et apparuit arida : et voca- 
vit Deus aridam , terram , et congregationes 


. aquarum vocayit maria. Et dixit Deus : Ger- 


minet terra herbam fceni, seminantem semen se- 
cundum genus et secundum similitudinem , et 


P fructiferum faciens fructum. Hzc verbo 
Ju e 


ntis statim exhibita sunt, sine obice, sine im- 


pedimento. Et facta est vespera, et factum est C^": τ. 13. 


mane, dies tertius. Viden' Scripturam nostram 
aperire mentem ad perfectiora? Übinam sunt ii 
qui dicunt, Hic fructus amarus, hzc herba exi- 
tium per hac avis carnivora quid nobis boni 
affert? Alia clamans mortem. comminatur; alia 
vociferans hyemem significat; alia volans cala- 
mitatem inducit. Multos enim audivi talia causan- 


γὰρ ἰδὼν 6 Θεὸς εἶπε χαλὰ λίαν, σὺ αὐτὰ μὴ ἐνύθριζε. p tes et effutientes. Annon illud est apud Christianos 


Καὶ εἶπεν. ὁ Θεός - γενηθήτωσαν φωστῆρες ἐν 2 
στερεώματι τοῦ οὐρανοῦ εἰς φαῦσιν τῆς ἡμέρας καὶ 
εἷς δαᾳδουχίαν τῆς νυχτός. Καὶ ἐποίησεν ὃ Θεὸς τὸν 
φωστῆρα ἣν 7 
ἡμέρας, καὶ τὸν φωστῆρα τὸν ἐλάσσω εἰς ἀρχὰς τῆς 
νυχτὸς, χαὶ τοὺς ἀστέρας. Καὶ ἔστωσαν clc σημεῖα 
xa εἷς χαιροὺς, χαὶ εἰς ἡμέρας καὶ εἰς ἐνιαυτούς. Τί 
πρῶτον θαυμάσομεν οἱ ἄνθρωποι; τοῦ ἡλίου τὸ ὕψος 
τὸ ἀνείχαστον, τὸ μέγεθος, τὴν τὰ vA δόβυϑις τοῦ 
ὠτὸς τὸ ἀμέτρητον; i. θέρμης τὸ ἀχατάσχϑτον ; 
fta: ἐχ μιᾶς θρυαλλίδος, xa ἐκ μιᾶς οὐσίας ταῦτα 
πάντα χατηγλάϊσται, δρόμον ἀνύοντος αὐτοῦ, νοῦν 
καὶ ἔννοιαν χαταπλήττοντα, ὡς ἐν μιᾷ ἡμέρᾳ ἀπὸ 
ἀνατολῆς φαινόμενος χαὶ πρὸς δύσιν ἐρχόμενος, τόπος 
οὐδεὶς δπεμεροβήδεται τῆς θέρμης αὐτοῦ; Ποῦ τῶν 
Περσῶν τὰ τέχνα, oi θρησχεύοντες αὐτὸν ὡς θεὸν; 


μέγαν, ἤγουν τὸν ἥλιον, εἰς ἀρχὰς τῆς͵ 


pravus Scripture usus? Etenim quz Deus cum 
vidit, bona esse dixit, tu ne contumelia àfficias. 


Et dixit Deus : Fiant luminaria in | firmamen- “ἐπ. 1. d 
to celi in illuminationem. diei, et in facem δ᾽ 


noctis. Et fecit Deus luminare magnum; nempe 
solem, ad dominatum diei, et luminare minus 
ad dominatum noctis, et: stellas. Et sint in 
signa et in tempora, et in dies et in annos. 
Quid prius mirabimur mos homines? solisne 
altitudinem immensam, an magnitudinem, an 
vehementiam? lucemne ejus sine termino ex- 
lensam, an estum insuperabilem? Quomodo ex 
una lucerna et ex una sabciitià hic omnia splen- 
dida fiunt; dum ipse cursum conficit, tantum, ut 
mentem omnem obstupefaciat; ut uno die ab ortu 


ad óccasum perveniens, nullum relinquat locum, 


654 


SPURIA. 


qui se abscondat a calore ipsius? Ubinam sunt C καὶ τὸν χτίστην χαταλιπόντες, τῷ χτίσματι αὐτοῦ τὴν. 


Perse qui colunt illum ut deum, et Opifice relicto, 
opificio ejus honorem deferunt? Nonne sol ips 
perennem quotidianumque cursum suum conficit 
cum timore et concinno ordine, et modo nubibus 
obvelatur, modo spirante noto radii ejus minuun- 
tur? Hic est sol ille. vester, cui vos tes cul- 
tum exbibetis. Omnia Dei opera admodum bona, 
terribilia et stupenda; sed ad ministerium nostrum 
sunt constituta, non ad dominatum. Quomodo 
etiam luna in facem noctis jussu Opificis producta 
est, et modo incrementum, modo imminutionem 
patitur, et aliquando splendens radios lucis emit- 
tit, modo senescens mensuram sine ulla mutatione 
servat, cum stellarum innumerarum choris? Ve- 
rum sermonis seriem vepetamus. Et facta est 
vespera, et factum est mane, dies quartus. Et 
dixit Deus : Producant aque reptilia anima- 
rum viventium secundum genus, et volatilia 
volantia in firmamento celi. Et fecit Deus 
cete grandia. Animadverte diligenter. dictum 
Omnipotentis. Quot genera piscium in mari exhi- 
buit, et quantum volatilium, tum exiguorum, tum 
magnorum, populum in aere paravit; ac mirare 
sapientie ejus magnitudinem , quomodo. omnia 
uno verbo producta sint. Et facta est vespera, 
et factum. est mane , dies quintus. Et dixit 
Deus : Educat terra animam viventem secun- 
dum. genus, quadrupedes, reptilia. et feras, et 
omne jumentum secundum genus, et secundum 
similitudinem. O magnam sapientiam! o inenar- 
rabilem bonitatem! Omnia jumenta et feras in 
ictu oculi fecit, leonem, ursum, draconem, bovem, 
equum, et quotquot ad ministerium hominum de- 
siderabilia utiliaque sunt. Viden' Creatoris pru- 
dentiam? Omnia fecit sex diebus, lucem, celum, 
terram, mare, solem, lunam, stellas, montes, col- 
les, planities, feras, jumenta, pisces, cete; quae in 
mari, que in arida. Quare insignius consilium 
Insulsa iniens, cum vellet opus. maximum perficere Pater 
et. inepta j]le luminum, qui est et qui erat, mens sine prin- 


dedamatio. i0, qui ingenitus est ad Unigenitum : qui ge- 


Gen. 1.19. 
—2t. 


Gen τ. 23. 
—25. 


τιμὴν προσάγουσιν ; Οὐχὶ αὐτὸς 6 ἥλιος ἀεννάως xaf" 


ἡμέραν τὸν αὐτοῦ δρόμον διατελεῖ μετὰ φόδου μεγί- 


D 


ΕΠ 


στου xo εὐταξίας, χαὶ ποτὲ μὲν νέφεσι χαλυπτόμενος, 
ποτὲ δὲ γότου πνεύσαντος τὰς ἀχτῖγας σμιχρύνοντος ; 
Οὗτος ὑμῶν ὁ ἥλιος, εἰς ὃν ἡμῆς πεποιθότες τὴν λα- 
τρείαν προσάγετε. Πάντα χαλὰ λίαν τοῦ Κυρίου τὰ 
ἔργα, καὶ φοδερὰ καὶ ἐξαίσια - ἀλλὰ πρὸς ὑπηρεσίαν 
ἡμῶν χαθεστήχασιν, οὐχὶ δεσποτείαν. IN; δὲ xol ἢ 


σελήνη εἰς δαδουχίαν τῆς νυχτὸς τῷ π γματι τοῦ 
ποιητοῦ παρήχθη, χαὶ ποτὲ μὲν 6r, cela εται, 
ποτὲ δὲ μείωσιν ὑπομένει, χαὶ ποτὲ μὲν λάμπουσα 


μαρμαρυγὰς φωτὸς ἐπαφίησι, ποτὲ δὲ λήγουσα αὐτῆς 
τὰ rS hour jo it διαφυλάττει dies ded 
ρων τῶν πολυαριθμήτων χορῶν ; Ἀλλὰ πρὸς τὴν dxo- 
λουθίαν τοῦ λόγου ἥξωμεν. Καὶ jM ἑσπέρα, xal 
ἐγένετο πρωΐ, ἡμέρα τετάρτη. Καὶ εἶπεν ὃ Θεός " 
ἐξαγαγέτω τὰ ὕδατα ἑρπετὰ ψυχῶν ζωσῶν χατὰ γέ- 
Voc, χαὶ πετεινὰ πετόμεγα χατὰ τὸ στερέωμα τοῦ 
οὐρανοῦ. Καὶ ἐποίησεν ὁ Θεὸς τὰ χήτη τὰ μεγάλα. 
Κατάμαθε ἀχριδῶς τὸ ῥῆμα τοῦ Παντοχράτορος. 
Πόσα γένη ἰχθύων τῶν ἐν τῇ θαλάσσῃ παρέστησε, 
xol πόσον δῆμον πετεινῶν ἐν τῷ ἀέρι παρεσχεύασε, 
τὰ μικρὰ, τὰ μείζονα - xol θαύμασον τῆς σοφίας 
αὐτοῦ τὴν ὑπερδολὴν, πῶς ἑνὶ λόγῳ τὰ πάντα παρή-- 
χθη. Καὶ ἐγένετο ἑσπέρα, καὶ ἐγένετο πρωΐ» Aes 
πέμπτη. Καὶ εἶπεν ὃ Θεός - ἐξαγαγέτω d γῆ ψυχὴν 
ζῶσαν κατὰ γένος, τετράποδα , ἑρπετὰ χαὶ θηρία, xal 
πᾶν κτῆνος χατὰ γένος καὶ καθ᾽ ὁμοιότητα. Ὦ τῆς 
μεγίστης σοφίας, ὦ τῆς ἀνεχδιηγήτου ἀγαθότητος. 

ἄντα τὰ χτήνη xol τὰ θηρία ἐν ῥιπῇ μὰ πων 
ἐποίησε, λέοντα, ἄρχον, δράχοντα , [es xai ἵππον, 
xal ὅσα τοῖς ἀνθρώποις πρὸς ὅπηρεσίαν περισπούδα- 
στα χαὶ ἀγώγιμα, op τοῦ δημιουργοῦ τὴν σύνεσιν; 
Πάντα ἐποίησεν ἐν ἕξ ἡμέραις γφῶς,, οὐρανὸν, γῆν; 
θάλασσαν, ἥλιον, σελήνην, ἄστρα, ὄρη, βουνοὺς xal 
qiie, ipis; χτήνη, ἰχθύας, im τὰ ἐν i 
ἡαλάσσῃ , τὰ ἐν τῇ χέρσῳ. Ὅθθεν τιμιωτ ν 
χαὶ ἔργον vir, tV Midi iie eis 
τῶν φώτων, 6 ὧν καὶ ὃ (sic) ἦν, ὃ νοῦς 6 ἄναρχος, 6 
ἀγέννητος πρὸς τὸν ΝΙονογενὴ" ὃ γεννήσας πρὸς τὸν 
γεννηθέντα ἐξ αὐτοῦ ἀῤῥεύστως τὸν Υἱὸν, τὸν Λόγον, 


nuit ad Filium qui ex ipso sine fluxa genitus est, |, τὴν σοφίαν, τὴν ἀκατάληπτον, θεοπρεπῆ καὶ μυστι- 
Verbum nempe, sapientiam incomprehensibilem, 4 χὴν βουλὴν ἐπεισάγει λέγων * Ποιήσωμεν ἄνθρωπον. 


Deo dignum et mystieum consilium inducit his 
Gen. 1, 26. verbis : Faciamus hominem secundum imagi- 
is nem. nostram , et. secundum | similitudinem : 
et imperent piscibus maris, et volatilibus 
cceli, et jumentis , et universe terre , et omni- 
bus reptilibus repentibus super terram. Et 
fecit Deus hominem, pulverem. accipiens de 
terra, Et ut ostenderet Spiritum sanctum. non 
Gen. 2. 7. alienum a creatione , Znspiravit in. faciem. ejus 
spiraculum vite, et factus est homo in. ani- 
mam viventem. Vidistin' eximium opificium 
creationis Dei? vidistin' eum constituentem Ada- 
mum in creaturarum regem? vidistin' honorem 
exsuperantem eum qui ejus manu creatus fuerat ? 
Disce ctiam dona qua ipsi Deus post. creationem 


Gen. 2. 8. largitus est. Et. plantavit Deus paradisum in 
9. 


ΒΕ 


xar εἰκόνα ἡμετέραν, καὶ καθ᾽ ὁμοίωσιν - xat ἀρχέ- 
τωσαν τῶν ἰχθύων τῆς θαλάσσης, xo τῶν πετεινῶν 
τοῦ οὐρανοῦ, xol τῶν χτηνῶν, χαὶ πάσης τῆς γῆς» 
xol πάντων τῶν ἑρπετῶν τῶν ἑρπόντων ἐπὶ τῆς γῆς. 
Καὶ ἐποίησεν ὃ Θεὸς τὸν ἄνθρωπον, χοῦν λαδὼν ἀπὸ 
τῆς γῆς. Καὶ ἵνα μὴ δείξη τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἀλλό- 
«pov. τῆς δημιουργίας, ᾿Ενεφύσησεν εἰς τὸ πρόσωπον 
αὐτοῦ πνοὴν ζωῆς, χαὶ ἐγένετο ὃ ἄνθρωπος εἰς ψυχὴν 
ζῶσαν. Εἶδες ἐξαίρετον πλάσμα τῆς τοῦ Θεοῦ δημιουρ- 
γίας; εἶδες βασιλέα τῆς κτίσεως χαθεστῶτα τὸν Ἀδάμ; 
εἶδες τιμὴν ὑπερθάλλουσαν τὸν ἐν τῇ χειρὶ δημιουρ- 
γηθέντα; Νίάθε αὐτοῦ xa τὰ χαρίσματα, ἃ παρέσχεν 
αὐτῷ ὃ Θεὸς μετὰ τῆς πλάσεως. Καὶ ἐφύτευσεν ὃ 
Θεὸς παράδεισον ἐν ᾿Εδὲμ, κατὰ ἀνατολὰς, xol ἔθετο 
ἐχεῖ τὸν ἄνθρωπον, ὃν ἔπλασε " χαὶ ἐξανέτειλεν ἐχ τῆς 
γῆς ξύλον ὡραῖον εἰς ὅρασιν, χαὶ χαλὸν εἰς βρῶσιν, 


? IN .GENESIM 


χαὶ τὸ ξύλον τῆς ζωῆς ἐν μέσῳ τοῦ παραδείσου, xal 
τὸ ξύλον τοῦ εἰδέναι xal πονηρόν. Ba6ol τῆς 
a τοῦ Θεοῦ τῆς εἰς ἡμᾶς γενομένης" βαδαὶ τῆς 


των 


got 
bxc, ᾿ῬἘπέόδαλε γὰρ, φησὶν, ἐπὶ τὸν ᾿Αδὰμ. ὃ 
Θεὸς ἔχστασιν, xol ὕπνωσε, χαὶ ἔλαθεν μίαν τῶν 
πλευρῶν αὐτοῦ, xol ἀνέπλασε γυναῖκα. Ὄντως θαυ- 
ΣΝ ἔργα Κυρίου - ὄντως ἀνεξιχνίαστοι αἵ δδοὶ 
αὐτοῦ. ὄντως ἀνεχδιήγητος ἣ ἀγαθότης αὐτοῦ. Οὐ 
γὰρ ἠρκέσθη τῷ ᾿Αδὰμ ἀπὸ χοὸς γενέσθαι ἄνθρωπον 
χαὶ ἐν παραδείσῳ τῆς τρυφῆς ἀπολαύειν κελεύσας, 
ἀλλὰ xal βοηθὸν αὐτῷ σε. Πόσην χαρὰν τότε 
ὅτε ἐθεάσατο. ἀπὸ τοῦ ὕπνου 


πα 


ν ἰδίαν xal χαραχτῆῇρα ἄντικρυς παρι- 
pi ni Pt ἐν ἀγαλλώσοι ψυχῆς onis AR 
ἀναφανδὸν τὴν ἀλήθειαν: φησὶ γὰρ, Τοῦτο νῦν 
ὀοτοῦν ἐκ τῶν ὀστῶν μου καὶ σὰρξ ἐχ τῆς σαρχός μου. 
Αὕτη κληθήσεται γυνὴ, ὅτι ἐχ τοῦ ἰδίου ἀνδρὸς ἐλή- 
φθη. Εἶδες προφήτην V ow de προλέγοντα "τὰ 
μετέπειτα γενησόμενα ; εἶδες Πνεύματος ἁγίου χοινω- 
νίας μετέχοντα τὸν ᾿Αδὰμ., χαὶ χάριτος, ἧς ἠξίωται; 
εἶδες ἐξαίρετον λόγον τὸν MU πολλὰς γενεὰς ἕως 
ἐσχάτων βεδαιούμενον ; 


᾿Αλλ᾽ οὐχ ἤνεγχε τὴν μεγίστην παῤῥησίαν χαὶ τοῦ 


Πνεύματος τὴν χορηγίαν ὃ σχολιώτατος δράκων. Οὐχ 
ἔφερε τοῖς Baule αὐτοῦ θεωρεῖν τὴν ἝΝ χαὶ τὴν 
χάριν τοῦ πλάσματος, ἣν εἴληφε παρὰ τοῦ δημιουρ- 
οὔ * ἀλλ᾽ ἅπερ ἐμελέτησε, ταῦτα χαὶ χατειργάσατο. 
ρὼν γὰρ ὄργανον τῆς ἑαυτοῦ σχαιωρίας χαὶ χαχο- 
θουλίας τὸν [AUR συνεργὸν ποιεῖται τῆς χαχίας αὐτοῦ" 
χαὶ ox. ἐτόλμησε πρὸς τὸν ᾿Αδὰμ. εἰσελθεῖν, ἀλλὰ πρὸς 
τὸ σαθρότερον xa ἁπαλώτερον, xol τῷ φρονήματι 
καὶ τῇ πράξει. Καὶ μηδεὶς τοῦ Θεοῦ τὴν δημιουργίαν 
μέμψοιτο. Ὥσπερ γὰρ τὸν ᾿Αδὰμ. ἐποίησεν ὃ Θεὸς, 
οὕτως χαὶ τὴν Εὔαν χοδόμησε, τοῦ αὐτοῦ χράματος, 
τοῦ αὐτοῦ φυράματος, τῆς αὐτῆς τάξεως. Ἀλλ᾽ d$ 
βουλὴ τοῦ ἀντικειμένου ἐποίησε σαθρὸν χαὶ τὸ σῶμα 


655 
Edem ad orientem, et posuit ibi hominem, 
pe formavit : et. produxit ex terra omne 

ignum pulchrum aspectu, et.bonum ad come- 
dendum, et lignum vite in medio paradisi, et 
lignum. scientie boni et mali. Papi, quantum 
Deus nobis honorem tribuit! pape, quantam 
clementiam generi hominum exhibuit! pápe, 
quam ineffabilium. bonorum consors fuit Adam ! 
Non enim satis fuit ineffabili ejus providentiz, 
quod illum ex nihilo produxerit : ex pulvere re- 
gem naturz constituit ; ex terrajllum angelis ho- 
norabiliorem exhibuit ; ex inanimato animatum 
simulacrum induxit. Quam virtutem exhibuerat 
Adam, ut tanto premio ab eo donaretur? quae 
certamina, quos sudores subierat, ut hujusmodi 
coronas sit consequutus? quam gloriam Opifici 
retulit, ut illi in medio paradisi habitaculum 
constitueret? quod gloriosum opus perfecit, ut 
vitam sine labore sibi procuraret? Quam Deo 
placitam servitutem exhibuerat, quod tale sit do- 


SERMO Il. 


num consequutus ? Attamen ille hominum amans. 


opificium suum tot donis exornavit, unde ad ma- 

jus gaudium exsultationemque aliud quoque opus 

exhibuit. Znjecit, inquit, in .damum Deus 
mentis excessum, et dormivit, et accepit unam 
de costis ejus, et formavit mulierem. Vere mi- 
rabilia opera Domini ; vere inpervestigabiles viae 
ejus; vere inenarrabilis bonitas ejus. Non enim satis 
fuit ipsi Adamum de pulvere factum, et paradiso. 
voluptatis frui jussum esse, ipsi quoque adjutorium 
fecit. Quantum. gaudium fuit Adamo, cum post 

p somnum vidit sibi assidentem mulierem? quanta 
letitia ejus animus plenus fuit, cum sibi consortem 
mulierem vidit, et moribus et sententia sibi con- 
sonantem ? quanta consolatione, quanto prophetiae 
munere dignatus est Adam , cum oculis corporis 
videret Evam sua forma et figura przditam. sibi 
adstantem ? Eapropter animo exsultans palam ve- 
reque prophetavit lis verbis : Hoc nunc os ex os- 
sibus meis, et caro ex carne mea. Hec voca- 
bitur mulier, quia ex proprio viro sumta est. 
Vidistin prophetam clarissime predicentem ea 
que post futura erant? vidistin' Adam Spiritus 
sancti participem, qua gratia dignatum ? vidistin' 
eximium dictum, post multas generatiónes et us- 
que in finem confirihatum ? 

5. Verum non tulit tortuosissimus ille draco 
magnam hujusmodi fiduciam et Spiritus donum. 
Non potuit oculis perspicere honorem gratiam- 
que opificii, quam ab Opifice acceperat : sed 
qua meditatus fuerat, hac perfecit. Nam reperto 

E vafritiel nequitieque suc instrumento serpente, 
ipsum maliti. sue adjutorem effecit : nec ausus 
est Adamum aggredi, sed infirmiorem debiliorem- 

ue tum sensu tum opere adortus est. At nemo 
Dei creationem arguat. Quemadmodum enim 
Adamum fecit Deus, ita et Evam ex eadem com- 
mixtione, ex eadem massa, eodemque ordine. 
Sed adversarii consilium et corpus et mentem Eva 
prava effecit. Nam qui.ex terra terrenus factus im- 


Gen. 2. 21. 


Gem 2, 23. 


Gen, 3. 1. 
5. 


Nugacissi- 
mi Graculi 
declamatio. 


656 


SPURIA. 


mortalis, cum gratiam accepisset ut manu Omni- — xai τὴν φρένα τῆς Εὔας. Ὁ γὰρ ix Yi χοϊχὸς yevó- 


potentis, formaretur, et divina MA huma- 
num nomen sortitus esset, ubi au 


nem, qua dignus nom erat, ejus opere assumto, A 


ad divinitatis dignitatem. mente advolavit, et con- 
trà Opificem calcaneum miser sustulit : quomodo 
autem audi. Accedens eallidus serpens quid ait 
mulieri? Cur precepit vobis Deus ne comede- 
retis de fructu scientie boni et mali? Quacum- 
que die coméderitis ex eo , aperientur oculi 
vestri, et 'eritig sicut dii, scientes bonum et 
malum. Vides, auditor, inimici mentem? vides 
seductoris offendicula? vides quam :versipellis 
sit, quibus verbis Evam inescarit? Quacumque 
die comederitis de ligno vetito, aperientur oculi 
vestri,et eritis sicut dii,scientes bonum et ma- 
lum. O malum seductoris consilium! o infa- 
miam, quam dolosis verbis mulieri conciliavit ! 
o insidias, quibus in profundum inferni dejicit 
eum, qii per Dei clementiam in sublime deductus 
fuerat! Non nudus adit Evam dolosus ille, sed 5 
serpentis habitu mulierem alloquitur, ut inescet 
eam, et dictis suis obsequentem paret ; nam si sua 
accessisset forma, Eva statim resiliisset, et ad vi- 
rum suum aufugisset. Verum indutus serpentis 
forma versipellis ille, hujusmodi verbis illam af- 
fatus est: Accedens ad contingendum lignum, 
quod vobis comedere vetuit Deus, illud. inspice; 
speciosum oculis tuis offertur, et ad comeden- 
dum ori tuo gratum erit. Jam formidabilis es fe- 
ris et volatilibus, formidabilior ipsis post degu- 
statum fructum videberis : hactenus te forma hu- 
mana circumdatum conspiciunt, jam vero post 
degustatum fructum divina forma indueris, et 
cognosces bonum et malum. Nihil erit oculis oc- 
cultum vestris, nihil auditui vestro absconditum ; 
sed omnia visibilia et invisibilia vobis erunt ma- 
nifesta et conspicua. Illaqueatur ergo seductoris 
verbis mulier: primoque serpentis promissa in 
pectore describit, et contra Conditorem suum cal- 
caneum extollit. Deinde virum adit, eumque his 
verbis felle amarioribus alloquitur : Cur nobis 
precepit Deus ne comederemus de hoc ligno? 
Quacumque die comedemus, aperientur oculi no- 
stri, et cognoscemus bonum et malum. O pessi- 
mum consilium! o verba felle amariora ! Non vi- 
dit oculis suis Jumen veritatis, non excepit auri- 
bus ipsius vitz sermonem, non gustavit ore dul- 
cedinem clementis Domini, non contigit manibus 
suis lucis januam. Ante copulam virum suum Deo 
alienum fecit; ante cohabitationem. regem effecit 
pauperem; ante susceptam prolem filiis maledi- 
ctionem procuravit ; antequam filios filiasque pa- p 
reret, exsilium nepdfibus adduxit; antequam 
cum viro habitaret, ex paradiso illum deturbavit. 
O nequitiam ! o insipientiam ! o fallaciam! Ver- 
bis suis id viro suadet, illi decerptum fructum 
offert, eumque in profundum inferni dejicit, qui 
feris et volatilibus sublimis videbatur : deji- 
cit mentem omnium quz sub clo sunt sinceris- 


C 


ivit appellatio- ;,, φὼς xe ^00 Παντοχράτορος, xai ὃ τῆς ἀνθρωπίνης 


μενος ἀθάνατος, χαὶ τὴν ἀξίαν τῆς διαπλάσεως εἴλη- 
ἐπωνυμίας διὰ δεσποτιχῆς ἀξίας προσλαδὼν τὸ ὄνομα, 
καὶ ἧς οὐχ ἦν ἄξιος προσηγόρίας ἀχούσας, ταύτης καὶ 
τὴν πρᾶξιν εἰληφὼς, εἰς θεότητος ἀξίαν τὸν νοῦν ἕαυ- 
τοῦ ἀνεπτέρωσε, καὶ χατὰ τοῦ πλάστου αὐτοῦ πτέ 
ναν ὃ ἄθλιος ἐπῆρε" xal ὅπως ἄχουε. Ὃ γὰρ χαχό- 
ὄουλος ὄφις προσελθὼν, τί φησι τῇ γυναικί; Τί ὅτι 
ἐνετείλατο ὁμῖν ὃ Θεὸς ἐχ τοῦ καρποῦ τοῦ γινώσχειν 
καλὸν χαὶ πονηρὸν μὴ φαγεῖν ; Ἧ EV ἡμέρα φάγητε 
ἀπ᾽ αὐτοῦ, διανοιχθήσονται ὑμῶν οἱ ὀφθαλμοὶ, καὶ 
ἔσεσθε ὡς θεοὶ, γινώσχοντες χαλὸν καὶ πονηρόν. Βλέπεις» 
ἀχροατὰ, τοῦ ἐχθροῦ τὴν ἐπίνοιαν; βλέπεις τοῦ πλά- 
vou τὰ σχάνδαλα; δρᾷς οἷος πολύπλοχος ὧν, διὰ ποίων 
ῥημάτων ἐδελέασε τὴν Ἐὔαν; Ἧ δ᾽ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε 
ἀπὸ τοῦ ἀπηγορευμένου ξύλου, διανοιχθήσονται δμῶν 
οἵ ὀφθαλμοὶ, καὶ ἔσεσθε ὡς θεοὶ, γινώσκοντες χαλὸν 
veta s en phi τοῦ πλάνου * ὦ τῆς 
τιμίας ἧς προσήγαγε διὰ δολίων ῥημάτων τῇ Yo- 
ναϊχί ὦ τῆς ἐνέδρας, δι᾽ ἧς Essi oes υ 2] 
θμένα τὸν εἰς ὕψος ἀναχθέντα τῇ τοῦ Θεοῦ φι ανϑρω-- 
πίᾳ. Καὶ οὐ γυμνὸς προσέρχεται τῇ Εὔα 6 δόλιος, ὡς 
ἣν αὐτοῦ ἣ atis, ἀλλ᾽ ἐν ἐνδύματι τοῦ ὄφεως προσο- 
μιλεῖ τῇ γυναικὶ πρὸς τὸ δελεάσαι αὐτὴν, χαὶ dxou- 
τισθῆναι τούτου τοῖς ῥήμασιν εὐπειθῶς. Εἰ γὰρ ἦλθεν 


ὡς ἦν peuoegpéros, εὐθέως f, Εὔα ἀπεπήδα, xoi 
πρὸς τὸν ἴδιον ἄνδρα ἀπέτρεχεν. ᾿Αλλὰ τὴν τοῦ ὄφεως 


μορφὴν ἐνδυσάμενος ὃ πανοῦργος, τοιούτοις λόγοις 
noa αὐτὴν ixpoem: προσελθοῦσα ἅψαι τοῦ ξύλου, 
οὗ ὑμῖν ἐνετείλατο ὃ Θεὸς μὴ φαγεῖν " πρόσχες εἰς 
αὐτὸ, ὡραῖον εἰς ὅρασιν τοῖς ὀφθαλμοῖς σου πρόχειται, 
χαὶ χαλὸν εἰς βρῶσιν τῷ στόματί σου γενήσεται. 
ἸΙδοὺ νῦν φοδερὰ τοῖς dm χαὶ τοῖς πετεινοῖς χαθέ- 
στηκας, φοδερωτέρα μετὰ τὴν γεῦσιν αὐτοῖς ὀφθήσῃ " 
ἀρτίως μορφὴν ἀνθρωπίνην περικειμένην σε θεωροῦσι, 
νυνὶ δὲ γευσαμένη τοῦ ξύλου, θεότητος μόρφωσιν πε--΄ 
(eodem, Xa γινώσχουσα γενήσῃ καλὸν xal πονηρόν. 
ὑδὲν ἀπὸ τῶν ὀφθαλμῶν ὑμῶν ἀποκρυθδήσεται, οὐδὲ 


᾿ἐχ τῆς ἀχοὴς ὑμῶν τι λήθῃ παραδράμη, ἀλλὰ πάντα 


τὰ δρατὰ καὶ τὰ ἀόρατα ἐν ὑμῖν γενήσεται εὔδηλα 
καὶ φανερά. Δελεάζεται τοίνυν τοῦ πλάνου τοῖς λόγοις 
ἢ γυνή" ἄρχεται τὴν ἐπαγγελίαν τοῦ ὄφεως ἐν τοῖς 
es ἐγγράφειν, xoi κατὰ τοῦ πλάστου ἐπαίρει 
πτέρναν. Εἶτα πρόσεισι τῷ ἀνδρὶ τοιαῦτα dm 5- 
λουσα τὰ πικρότερα χολῆς ῥήματα, xat φησι M ὅτι 
ἡμῖν ἐνετείλατο ὃ Θεὸς τοῦ μὴ φαγεῖν τοῦ ξύλου τού-- 
του; Ἧ δ᾽ ἂν ἡμέρᾳ φαγώμεθα, | Lido ἡμῶν 
οἵ ὀφθαλμοὶ, xal ἐσόμεθα γινώσχοντες χαλὸν xol πο- 
νηρόν. Ὦ cuu GovAtac iris * ὦ λόγων πιχροτέρων 
χολῆς. Οὐχ ἑώραχε τοῖς ὀφθαλμοῖς αὐτῆς τὸ φῶς τῆς. 
ἀληθείας, οὐχ ὑπήχουσε τοῖς ὠσὶν αὐτῆς τῆς ζωῆς τὴν 
ἀχρόασιν, οὖχ ἐγεύσατο τῷ στόματι τὴν γλυχύτητα τοῦ 
φιλανθρώπου, οὖκ ἐψηλάφησε ταῖς χερσὶν αὐτῆς τοῦ 
φωτὸς τὴν πύλην. Πρὸ τῆς συναφείας ξένον τὸν ἄνδρα ' 
τοῦ Θεοῦ ἐποίησε " πρὸ τῆς ἐνοικήσεως πένητα τὸν 
βασιλέα καθίστησι" πρὸ τῆς τεχνογονίας τοῖς" τέχνοις 
τὴν χατάραν ἐτεχτήνατο * πρὸ τοῦ τεχεῖν υἱοὺς xat 
θυγατέρας ἐξορίαν τοῖς ἐγγόνοις ἐπεισήγαγε" πρὸ τῆς 
συμδιώσεως τοῦ ἀνδρὸς, ξένον αὐτὸν τοῦ παραδείσου 


IN GENESIM 


ἐποίησεν" ὦ τῆς καχίας" ὦ τῆς ἀφροσύνης" ὦ τῆς ἀπά- 
της. Πείθει τὸν ἄνδρα τοῖς λόγοις αὐτῆς, xo λαδοῦσα 
ἀπὸ τοῦ καρποῦ, φέρει πρὸς τὸν ἀπατηθέντα,; xo χα- 
τάγει εἰς ἄδου πυθμένα τὸν ὑψηλὸν τοῖς θηρίοις καὶ 
πετεινοῖς φαινόμενον" χαταδάλλει τὴν φρένα τὴν παν- 
τὸς τοῦ ὑπὸ τὸν οὐρανὸν ἀχεραιοτέραν" σδεννύει τὸ 
φῶς τῶν ὀφθαλμῶν τῶν καθ᾽ ἑκάστην Θεὸν χαθορών- 
των" ἐμδάλλει δειλίαν ταῖς φρεσὶ τοῦ συνεχῶς Θεῷ 
ἐντυγχάνοντος * παραλύει τὰς χεῖρας τὰς εὐλογησάσας 
τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ xal τὰ θηρία τῆς γῆς, καὶ 
τούτοις τὰς ἐπωνυμίας ἐπιθησάσας. Γίνεται 6 βασι- 
λεὺς πένης, ὃ πλούσιος προσδεὴς, 6 φιλιχῇ συντυχίᾳ 
bue: διαλεγόμενος ὡς κλέπτης ὑπὸ δένδρον χρυ- 

μενος" 6 ἄρχων οἰχέτης, ὃ χαθαρὸς τῇ χαρδίᾳ 
δερυπωμένος ὅλως, ὃ τῇ ψυχῇ δπέρλαμπρος, ὑετοὶ, 
νὸς χαθεστώς. Καὶ ἦν ἰδεῖν τὸν ὡς ἥλιον λάμποντα 
ἐζοφωμένον αἴφνης" τὸν φοδερὸν τοῖς δαίμοσιν, ὡς 
παίγνιον προχείμενον - τὸν ἐλεύθερον πλασθέντα, ὡς 


654 


simam; exstinguit lumen oculorum Deum quo- 
tidie contemplantium : pavorem injicit in eum 
qui frequenter Deum alloquebatur : dissolvit ma- 
nus illas, quz benedixerant avibus cceli et be- 
stis terr; , atque illis nomina indiderant. Rex 
efficitur pauper, dives, egenus; qui amica con- 
suetudine Deum alloquebatur, quasi fur sub ar- 
E bore occultatur; princeps, famulus, purus corde, 
totus sordidus, animo splendidus, tenebrosus con- 
stituitur. Videre erat eum, qui ut sol splende- 
bat, in caligine repente positum ; qui demonibus 
tremendus erat, in ludibrium positum ; qui liber 
formatus erat, ut servum absconditum ; qui glo- 
riosus et honorabilis erat, ut inglorium sordi- 
dumque jacentem. Quapropter, auditores be- 
nevoli, hanc historiam repetentes, videamus 
Scripture abyssum, narrationis seriem exhiben- 


SERMO ΠΙ. 


les. Et vidit mulier quod bonum esset lignum cy. 3.6. 


δοῦλον κρυπτόμενον" τὸν ἔνδοξον xo ἔντιμον, ὡς ,,, d. comedendum, et quod oculis placidum, et 
ἄδοξον ἰὼν δυποειδὴ χαταχείμενον, Διὸ, ϑλαχροάμο- A Speciosum ad intelligendum. Et accipiens mu- 


vec, ἀναχεφαλαιώσαντες τὴν ἱστορίαν ταύτην, ἴδωμεν 
τῆς Γραφῆς τὴν ἄδυσσον, τὸν εἱρμὸν τῆς διηγήσεως 
ἐμφαίνοντες. Καὶ εἶδεν ἢ γυνὴ ὅτι χαλὸν τὸ ξύλον εἰς 
βρῶσιν, καὶ ὅτι ἀρεστὸν τοῖς ὀφθαλμοῖς ἰδεῖν, καὶ 
ὡραῖόν ἐστι τοῦ κατανοῆσαι. Καὶ λαδοῦσα ἣ γυνὴ τοῦ 
χαρποῦ αὐτοῦ, ἔφαγε, καὶ ἔδωχε χαὶ τῷ ἀνδρὶ αὐτῆς. 
Ὁρᾷς τρυφὴν etai προξενοῦσαν ; δρᾷς τρυφὴν slc 
ἤδην ἐχπέμιπουσαν ; δρᾷς γεῦσιν παραδείσου ποιοῦσαν 
ξένον τὸν μεταλαμθάνοντα; Καὶ μηδεὶς τῶν ἐχόντων 
ἀχεραιότερον νοῦν τῷ ξύλῳ τὴν μέμψιν προσαγάγοιτο, 
ἀλλὰ τῷ μεταλαθόντι. Ὥσπερ γάρ τις βασιλεὺς στρα- 
τιώτῃ αὐτοῦ παραγγείλας, μὴ εἰσελθεῖν τινα τῶν 
ἀρχόντων ἔνδοθεν τοῦ βασιλικοῦ κοιτῶνος, εἰ μὴ αὐτὸς 
προστάξει τούτῳ, ἢ μυστήριον αὐτοῦ ἀναγγείλας, μη-- 
δένα τῶν ἔξωθεν χαταμαθεῖν πλὴν αὐτοῦ μόνον - 
ἐχεῖνος δὲ ἐξελθὼν χατάδηλον ποιήση τὸν λόγον οἷς 
ἂν θέλη καὶ βούληται" εἶπέ μοι, οὖχ ὑποστήσεται 
δίχην ὃ τοιοῦτος, ὅτι βασιλικοῦ κατεφρόνησε κράτους: 
᾿Γοιοῦτον καὶ ἐπὶ τὸν ᾿Αδὰμ. ἐχαινουργήθη. Πάντα δέ- 
δὼώχεν αὐτῷ 6 Θεὸς εἷς βρῶσιν καὶ ἀπόλαυσιν, τὰ 
φυτὰ, τοὺς καρποὺς, τὰ ὕδατα, τοῦ παραδείσου τὴν 
τε τα, τὸν ἥλιον, τὴν σελήνην καὶ τοὺς ἀστέρας" 
ἑνὸς δὲ μόνον ξύλου δέδωχεν αὐτῷ φυλάσσειν, ὑπό- 
δειγμα δεσποτιχὸν εἰχονίζων καὶ ἐντολὴν πρὸς ὕπα- 
χοὴν τοῦ πλάστου. Αὐτὸς δὲ μήτε τούτων τῶν χαρι- 
σμάτων ἐντὸς γενόμενος, μιήτε τῆς ἀξίας τὴν ὑπερδολὴν 
τιμήσας, μήτε τοῦ χράτους αὐτοῦ τὴν ἐλευθερίαν qu- 
λάξας, τῷ παρανόμῳ καὶ ἐχθρῷ τῆς ἀληθείας ἐπη-- 
χροάσατο, καὶ ἥψατο τῆς παραχοῆς, καὶ γέγονεν ὃ 
ἀθάνατος θνητὸς, ὃ ἄρχων τοῦ παραδείσου γυμνὸς τῆς 
τούτου οἰκήσεως, 6 τρίδους τῆς ἀληθείας ὁδεύων, τῶν 
δαιμόνων ἐπίχαρμα γενόμενος, ὃ Πνεύματος ἁγίου 
ἐμπεπλησμένος, πνευμάτων ote πεπληρωμένος, 
6 προφητείᾳ ἠγλαϊσμένος, μηδὲ ἑαυτὸν γνωρίζων 
ὁποῖος " ἦν. ᾿Απαρτισθείσης τῆς eto λοιπὸν τῆς 
θανατηφόρου, θεασάμενοι ᾿Αδὰμ. καὶ Εὔα, ὅτι γυμνοὶ 
ὑπῆρχον διὰ τῆς παραδάσεως αὐτῶν " ὅτε γὰρ θεο- 
χόσμτητον στολὴν τῆς ἀθανασίας ἦσαν περιθεθλημένοι, 


lier de (rue comedit, et dedit viro suo, Vi- 
den' voluptatem, quz mortem procurat? viden" 
voluptatem qua in infernum dejicit? viden" gusta- 
tionem, qui gustantem a paradiso alienum fa- 
cit? Nemo cordatus lignum in culpam vocet, 
sed comedentem. Quemadmodum enim si quis 
rex militi praecipiat, ne quem principum intra 
regium cubiculum ingredi sinat, aut arcanum ipsi 
revelans , vetet ne quis alius ediscat : ille vero 
egressus id renuntiet aliis. pro lubito; dic mihi 
an non penas dabit ille, quod regium spreve- 
rit imperium ? Idipsum in Adamo factum, Omnia 
ipsi Deus dederat in. cibum et voluptatem, arbo- 
res, fructus, aquas, paradisi jucunditatem, so- 
lem, lunam et stellas : unius. vero ligni fructum 
servandum tradidit, dominii argumentum et 
imaginem praebens, preceptumque dans ad ob- 
sequentiam opificii sui. Ille vero nondum intra 
hzc'gratie dona consistens, nec dignitatis ma- 
nitudinem in pretio habens, neque imperii sui 
Teen custodiens, iniquum illum et inimi- 
cum veritatis audivit, et inobsequentiz se dedi- 
dit, factusque est ex immortali mortalis ; princeps 
paradisi ejus habitatione privatus ; qui veritatis 
semitas terebat, demonum ludibrium effectus ; 
. qui plenus Spiritu sancto erat, spiritibus mali- 
gnis 9 cr ; qui prophetiz dono fulgebat, ne 
sui quidem ipsius gnarus. Completa denique illa 
mortifera iAMNRN LÁ; cum advertissent Adam 
et Eva se nudos esse ob pravaricationem : quando 
enim diyino immortalitatis vestitu ornatuque ami- 
cti erant, nuditatem suam non videbant ; cum au- 
tem accessit pravaricatio, et inobsequentize opus 
etm est, tunc turpitudinem suam viderunt. 


n 


C 


einde JZudierunt, inquit,vvocem Domini am- cen, 3. 8. 


bulantis in paradiso circa meridiem, et se oc- 
cultarunt. 4dam et uxor ejus a facie Domini 
Dei. Fiducim causa precisa est : venit pravari- 


^ [ Savil. ἦν, ἀπ, τ΄ π. 2. τῆς ψυχορθόρου. 0. 0k... ὑπῆρχον, διὰ τῆς παραθάσεως ξἠνώρισᾷν τὴν γύμνωσιν αὐτῶν. 


Gen. 3. 9. 


Ibid, v. το. 


Ibid. v. X1. 


Gen, 3. 12. 


Gen. 3. 15. 
—19. 


658 


catio, et sese occultant ab Omnipotente. Tales 
suntii, qui peccatis sunt onusti et obruti. Gum 
enim quis scortatus mechatusve fuerit, egressus- 
que ex meretricis janua, invenerit virum mulie- 
remve, qui occursum hujusmodi narrent, is qui 

eccatum admisit exisümat colloquium circa 
ipsum versari, tunc pudore ruboreque afficitur, 
arguente peccati conscientia. Idipsum passi sunt et 
Adam et Eva. Nam sepe Deo in paradiso ambu- 
lante, numquam pudefacti ad. ejus occursum. fue- 
rant : sed. post tum. et inobsequentiam sese 
abscondunt a facie Dei cuncta perspicientis, hinc se 
lueri quidpiam reportaturos sperantes : sed fru- 
stra cessit ipsorum prudentia. Quapropter quasi 
nullam haberent defensionis ansam. aut fiduciam 
erga occultorum cognitorem, ipse cordis et re- 
num scrutator dicit Adamo : 44dam, ubi es? 
defensionis ansam ipsis praebens : Ubi es? Jam 
de ligno comedisti, nec optatum es assequutus : 
jam in przevaricationem lapsus es, et a divinitate 
excidisti. dam, ubi es? Ille vero : 
iuam. audivi ambulantis inparadiso, et timui, 

uia nudus sum, et me occultavi. Viden' pu- 

orem ti? viden' peccati turpitudinem? vi- 
den' tribunal intra Adamum positum, ipsum incu- 
sans, quod a Deo se abalienaverit? Dixitque Deus : 
Quis tibi indicavit, quod. nudus esses, nisi quia 
ex ligno, ex quo solo preceperam tibi ne com- 
ederes, ex illo comedisti? Dimisisti me Con- 
ditorem, et ad inimicum defecisti : reliquisti me 
Creatorem, et cum seductore consensisti. Ego tibi 
preceperam ut ne ex hoc solo comederes, et tu 
cum diabolo consilium iniisti? Respondit Adam : 
Mulier, quam. dedisti mihi, ipsa mihi dedit de 


D παραδεί: 


συντυχίας ἰδίας ἑαυτῶν διηγουμένους, 6 mro 


SPURIA. 


τὴν ἑαυτῶν γύμνωσιν οὐχ ἑώρων * ὅτε δὲ ἦλθεν fj πα- 
ράθασις, καὶ ἀπηρτίσθη τὸ ἔργον τῆς παραχοῆς, τότε 
ἐθεάσαντο τὴν ἀσχημοσύνην αὐτῶν. Εἶτα Ἤχουσαν, 
φησὶ, τῆς φωνῇς τοῦ Κυρίου περιπατοῦντος ἐν τῷ 
ἀφέντα Ἐκ τὴ xai ἐχρύδησαν ὅ τε ᾿Αδὰμ. 
χαὶ ἣ γυνὴ αὐτοῦ ἀπὸ προσώπου Κυρίου τοῦ Θεοῦ. 
Περιεχόπη τῆς παῤῥησίας ἣ πρόφασις" ἦλθεν ἡ πα- 
cts , x«l χρύπτονται ἀπὸ τοῦ Παντοχράτορος. 
'Γοιοῦτοί εἰσιν οἵ ἐν ἁμαρτίαις περιδεθλημένοι. “Ὅταν ᾿ 
γάρ τις πορνεύσῃ ἢ μοιχεύσῃ, xol ἐξέλθῃ ex τῆς θύ-- 
ρας τῆς πόρνης, xol ἀπαντήσῃ xàv ἄνδρα χἂν γυναῖκα, 
ιἦσας τὸν 
ἁμαρτίαν. νομίζει ὅτι ἣ συντυχία δι᾿ αὐτὸν χαθίστα-- 
ται; xa ἐρυθριᾷ καὶ ἐντρέπεται, τῆς ἁμαρτίας αὐτὸν 
ἔνδοθεν διελεγχούσης. Τοῦτο πέπονθεν 6 ᾿Αδὰμ. καὶ ἣ 
Εὔα. Πολλάχις γὰρ τοῦ. Θεοῦ περιπατοῦντος ἐν τῷ 
παραδείσῳ, οὐδέποτε αὐτὸν ἠδέσθησαν ἢ ἐνετράπη- 
σαν * ἀλλ᾽ ὅτε ἀπετελέσθη τὸ ἔργον τῆς ἁμαρτίας xal 
τῆς παραχοῆς, τότε χρύπτονται ἀπὸ προσώπου τοῦ 
Θεοῦ τοῦ πάντα ἐφορῶντος, χερδᾶναί τι προσδοχῶν- 


Focem y, τες" ἀλλὰ μάτην αὐτοῖς χαθέστηχε ἣ φρόνησις αὕτη. 


Διὸ ὡς μὴ ἔχοντες ἀπολογίαν ἢ ΟΝ πρὸς τὸν 
χρυφιογνώστην , αὐτὸς ὃ ἐτάζων vt lac xol νεφρούς 
φησι πρὸς τὸν "Ad. Ἀδὰμ, ποῦ εἶ; πρόφασιν ἀπο- 
λογίας αὐτοῖς χαριζόμενος - Ποῦ εἶ; Ἰδοὺ χαὶ τοῦ ξύ- 
λου ἔφαγες, xa τῆς ἐπιθυμίας ox. ἐπέτυχες * ἰδοὺ xol 
τὴν παράθασιν ἐποίησας, καὶ τῆς θεώσεως ἐξέπεσες. 
᾿Αδὰμ,, ποῦ εἶ; Ὁ δὲ, Τῆς φωνῆς σου ἤχουσα περι- 
πατοῦντος ἐν τῷ παραδείσῳ, καὶ ἐφοδήθην, ὅτι 
γυμνός εἶμι, καὶ ἐχρύθην. Ορᾷς τῆς ἁμαρτίας τὴν ἐν- 
τροπήν; δρᾷς τῆς παραδάσεως τὴν ἀσχημοσύνην ; 
δρᾷς τὸ δικαστήριον τὸ ἔνδοθεν γεγενημένον τῷ "ABA, 
xa χατηγοροῦν τὴν αὐτοῦ £x τοῦ Θεοῦ ἀλλοτρίωσιν ; 
Καὶ εἶπεν ὃ Θεός - Τίς ἀνήγγειλέ σοι, ὅτι γυμνὸς εἶ, 


ligno, εἰ comedi. O obtentum ratione vacuum ! ,.. εἰ μὴ ἀπὸ τοῦ ξύλου, οὗ ἐνετειλάμην σοι; τούτου 
o defensionem loquenti ad nihil utilem ! o dictum 4 vou μὴ φαγεῖν, ἀπ᾽ αὐτοῦ ἔφαγες ; Ἀφῆχας ἐμὲ τὸν 


amarum dicenti non salutare ! Uxorem dedi tibi 
adjutricem, non heram; consortem, non domi- 
nam; ut consentire, non ut doceret; conjugem, 
non imperantem 5 subditam , non sublimiorem ; 
tibi obsequentem, non te subjicientem. Quamob- 
rem utpote qui inimicum audieris, mihique non 
obtemperaveris, accipe correptionem, quam diu- 
turna secula non mutabunt, cujus terminos nemo 
iransgredietur, quod pelagus non trajiciet quisquis 
assumto corpore veniet in mundum. Vide, Adam, 
Quia audisti vocem uxoris tuc, et comedisti de 
ligno de quo solo preceperam tibi ne comede- 
re$, sop pa b terra in operibus tuis : in 
doloribus comedes illam omnibus diebus vite 
tuc. Spinas et tribulos germinabit tibi , et 
comedes foenum. agri. In. sudere vultus tui 
vesceris pane tuo, donec revertaris in terram, 
de qua sumtus es : quia terra es, et in terram 
abibis. O maledictionem, que visibilibus et in- 
visibilibus tremorem incutit | o dictum, quod in- 
finita secula non mutabunt ! o correptionem, quam 
mundi diuturnitas non antiquavit ! o dictum quod 


*[Savil, iz. ἧς οὐδεὶς ὑπερέ. τούτους τοὺς ὅρους" ἧς b σῶμα.] 


Β 


πλάσαντα, καὶ τῷ ἐχθρῷ προσῆλθες " εἴασας ἐμὲ 
τὸν δημιουργήσαντα, χαὶ τῷ πλάνῳ συγχατέθου. 
Ἔγώ σοι ἐνετειλάμην τούτου μόνου μὴ φαγεῖν, xal 
σὺ τῷ διαθόλῳ σύμδουλος γέγονας: Εἶπεν ὃ ᾿Αδάμ.- 
Ἢ γυνὴ, ἣν ἔδωχας μετ᾽ ἐμοῦ, αὕτη μοι ἔδωχεν 
ἀπὸ τοῦ ξύλου, xoi ἔφαγον. Ὦ πρόφασις εὔλογον μὴ 
ἔχουσα: ὦ ἀπολογία μὴ ὠφελοῦσα τὸν λαλοῦντα " 
ὦ λέξις πικρὰ, μὴ διασώζουσα τὸν λέγοντα. Τὴν 
γυναῖχά σοι δέδωχα βοηθὸν, οὖχ αὐθεντοῦσαν - συνή- 
ορον, οὗ δέσποιναν: ὅὁμογνώμονα, οὐ διδάχτριαν " 
σύζυγον, οὐκ ἄρχουσαν: ὑποχείριον, οὐχ ὑψηλοτέ- 
ρᾶν " συγκύπτουσάν σοι, οὗ καταχρατοῦσάν σου. Ὅθεν 
ὡς τῷ ἐχθρῷ ἀχροασάμενος, κἀμοῦ παραχούσας, δέ-- 
χου τελείαν τὴν ἐπιτίμησιν, ἣν οὐ παρασαλεύσουσι 
μαχροὶ αἰῶνες, * ἣν οὐδεὶς ὑπερδήσεται τούτου τοῖς 
ὅροις, ἣν ὃ σῶμα φορῶν xol ἐλθὼν εἰς τὸν κόσμον, οὐ 
περάσει τοῦτο τὸ πέλαγος. Ὅρα, ᾿Αδὰμ, Ὅτι ἤκουσας 
τῆς φωνῆς τῆς γυναικός σου, χαὶ ἔφαγες ἀπὸ τοῦ ξύ- 
λου, οὗ ἐνετειλάμην σοι, τούτου μόνου μὴ φαγεῖν ἀπ᾽ 
αὐτοῦ, ἐπικατάρατος ἣ γῆ ἐν τοῖς ἔργοις σου * ἐν λύ- 
mat φάγῃ πον πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς σου. 
᾿Αχκάνθας xo τριθόλους ἀνατελεῖ σοι, xo φάγῃ τὸν 


IN GENESIM 

χόρτον τοῦ ἀγροῦ. Ἔν ἱδρῶτι τοῦ προσώπου σου 
us τὸν tes ἕως τοῦ ἀποστρέψαι σε εἷς τὴν 
ἣν ἐξ ἧς ἐλήφθης- ὅτι γῆ el xo εἰς γῆν ἀπελεύσῃ. 
s χατάρας ταύτης, ἥτις τὰ δρατὰ xat τὰ ἀόρατα 
sem ἐποίησεν - ὦ τῆς λέξεως, ἣν οἱ ἄπειροι αἰῶνες 
παρεσάλευσαν " ὦ τῆς ἐπιτιμήσεως, δι᾽ ἧς ὃ πολυ-- 
χρόνιος κόσμος αὐτὴν οὖκ ἐπαλαίωσεν " ὦ τοῦ ῥήμα- 
τος, ὃ βασιλεῖς xal ἄρχοντες, πλούσιοι xal πένητες 


δεδοίχασι, ἕῳ οντες τρέμουσι τὸ ῥῆμα τοῦτο, πλού- 
σιοι εἰς τὴν ἐμ Di 


ὁδὶ 
τὴν "ER. τοὺς 


τε χινῶν ἔνθεν 


p 


τὴρ 6 ἀείζωος * γήδυνέ μου τὸ πνεῦμα ἣ τῶν ἀγ- 
γέλων πολιτεία * πῶς περιέλαμπέ μου τοὺς ὀφθ ς 
τὸ φῶς τὸ ὑπέρλαμπρον. Πάντα τὰ ποιήματα ὡς βα- 
σιλεῖ τὴν τιμήν μοι προσέφερον. Πᾶσι τοῖς θηρίοις 
φοβερὸς καθιστάμην " πᾶσι τοῖς πετεινοῖς οἷς ἤθελον 
προσέταττον" πᾶσα dj χτίσις ὡς δεσπότῃ μοι προσ- 
ἐθλεπεν. ᾿Απηλλοτρίωμαι τούτων ὡς παραδάτης᾽ 
ἐξωρίσθην τῆς τρυφῆς ὡς ἀνδράποδον * ἐδιώχθην τῆς 
χαρᾶς σου ὡς παράνομος" ἀπηλάθην τῆς χκατοιχίας 
σου ὡς δραπέτης. Τί χλαύσω ψπρῶτον, τί δεύτερον: 
τὴν στέρησιν τοῦ κάλλους σου; τὴν χαρὰν τὴν ἄλη- 
χτον; τὴν ἀμέριμνον ζωήν; τὴν ἀκήρατον δόξαν; τῶν 
ἀγγέλων τὴν ed inm τὴν τῶν ἀρχαγγέλων στέ- 
ρησιν; τῆς βασιλείας τὸ χλέος ; τῶν δέν ν τερ- 
πνότητα; τοῦ φωτός σου τὴν λαμπαδουχίαν ; τὴν μαρ- 
, ν τὴν ἀχήρατον ; τὴν γύμνωσιν τα περίχειμαι; 
τῆς ἡμοσύνης τὰ λείψανα; τὸν ὀνειδισμὸν τῶν 
ἀγγέλων; τῶν θηρίων τὸ ἀνυπότακτον; τῶν κτηνῶν τὸ 
ἄχαμπτον; τοῦ Θεοῦ τὴν φιλίαν; τοῦ Πνεύματος τὴν 


SERMO Il. 659 
reges et principes, divites ct pauperes horrescunt 
et timent | Et ejecit Dominus E) 
ejus ex paradiso voluptatis, ut operaretur 
terram, de qua sumtus est; et precepit Domi- 
nus Cherubim. et flammeum gladium , ut cu- 
stodirent paradisum Edem, et ejus aditum inac- 
cessum Servarent; ne quis carne indutus, οἱ 
corporis mole circumdatus, per ejus ostium trans- 
iret, Dominicum vero dictum aeternum habuit ef- 
fectum, hacque sententia mortem in mundum in- 
duxit : regesque ipsi hanc vocem formidant, ac 
principes tremunt; divites in hac inclusi sunt 
sententia, pauperes hoc ceu debitum exspectant : 
exspectant utique obitum 1nortales omnes, ut- 
pote nature consortes. Quid enim fecit Adam 

c extra paradisum constitutus? Terram fodiebat , 
cum fletu operabatur, cum gemitu, sudore per- 
fusus, onera bajulans, astu solis intolerabili , 
noctisque pn frigoreque cruciatus, flendi fi- 

nem non faciebat; mente revolvens cujusmodi 

voluptate privatus esset, imo pectore gemitus 

emittebat, oreque verba dolore plena : a 

tis versus. Edem oculis, caput hinc et inde 

movens, miserabiliter ejulabat, luctuque non 

consolabili , haec voce magna clamabat : Heu 
quantis bonis tuis excidi , felicissime paradise? 
heu quanto gaudio meus replebatur animus , cum 
ulchritudinem tuam respicerem ! o quanta frue- 

r exsultatione intra te constitutus! Quam le- 
tabar ex odore florum tuorum! quo pacto mihi 
mensa sine labore parabatur! quo pacto mihi 
crater perenni liquore manabat! quomodo ani- 
mum recreabat angelorum consortium ! quo- 
modo oculos illuminabat lux splendidisiina ! Opi- 
ficia omnia tamquam regem me in honore ae. 
bant. Omnibus feris tremendus eram : cunctis 
volueribus pro lubito imperabam : creatura omnis 
me tamquam dominum respiciebat. His bonis ex- 
cidi per prevaricationem ; e voluptate dejectus 
sum quasi mancipium; a gaudio tuo deturbatus 
gus improbus; e domicilio tuo detrusus quasi 
ugitivus. Quid primum lugeam, quid secundum ? 
num pulchritudinis tue privationem? an gaüdium 
perenne, vitam curis vacuam, gloriam non flu- 

E xam? angelorumne consortium amissum? an 
archangelorum sublatum colloquium? regni de- 
corem, arborum amvenitatem, luminis tur splen- 
dorem, fulgorem nnem? nuditatem meam, 
turpitudinis reliquias , exprobrationem angelo- 
rum? ferarum rebellionem, jumentorum inob- 
sequentiam? Dei amicitiam perditam, Spiritus 
recessum ? beatitudinem perpetuam ? Quo luctu, 
quo fletu hee prosequar? quam humiliationem 
amplexabor? quam tragediam incipiam ? quem 
ejulatum emittam? quem dolorem sedabo, an 
presentem, an sequentem, an eum qui in inferis ? 
an sudorem vultus, spinarum germina, terrae 


D 


b Cod. unus πῶς ἐνηδύνετό μου τὸ πνεῦμα ἐχ τῆς τῶν ἀγγέλων μελῳδίας. 


dam et uxorem Gen. 3. 2f. 


640 ^^ SPURÍA. 


increpationem ? Non fero doloris reliquias, non */* ἀλλοτρίωσιν; τὸν μακαρισμὸν τὸν ἀίδιον; Ποῖον χοπετὸν 


fero gemitum, non fero voluptatis tua X τῷ 
ctum, coram te constitutus. Éxtraneus tibi do- 
micilioque tuo factus sum, alienusque a perenni 
usu tui, propria voluntate me alienum a Deo 
constitui. Alienus dehinc ero a tuo conspectu et 
contemplatione. Non ultra fruar voluptate tua ; 
non ultra beatitudine tua potiar ; non ultra fruar 
aspectu tuo ; non ultra radiis tuis illustrabor; non 
ultra in te habitabo. Omnia mihi frustra cessere; 
omnia utumbra transierunt, omnia velut somnium 
preterierunt , omnia ab oculis meis abscesserunt, 
quasi numquam exstitissent, Num potes etiam tu 
Opificem rogare, ut ne ab habitaculo tuo detru- 
dar? Flecte arbores tuas, et procumbe ante mise- 
ratorem illum, sonitu foliorum tuorum fortiter 
clama. Felicissimus factus. es jussu. Domini; ac 
fiduciam habes, utpote domus Dei nostri. At- 
tolle quasi oculos fructuum. tuorum speciem οἵ 
quasi os eloquens. plantarum tuarum odorem, ut 
apertus maneas amanti te. Ecce jam os meum 
μι κῦδος αν defatigatum est; ecce lingua mea lo- 
quendi finem fecit ; ecce fauces mez silentio col- 
ligantur. Ut pravi consilii damnatus, ut miser 
nudatus, ut impius ejectus sum, ut terrenus terrae 
sum traditus, ex qua exivi ; in eam ex qua forma- 
tus.sum redeo, nec ultra: contemplor decoris tui 
speciem. Deinde conversus ad mulierem, probris 
est usus, et in amaritudine animz dixit : Cur mihi 
immortalitatem decerpsisti, mulier? cur omnium 
dominum effecisti mendicum? cur regem mundi 
seryum exhibuisti? cur oculos meos lumine fruen- 
les excoecasti ? cur me vestitu exuisti , quem non 
texueras ? cur honori meo invidisti? cur archety- 


pum decorem meum obscurasti ? cur vite nomine. 


donata, mors mihi fuisti? cur me angelis alienum 

faciens cum daemonibus habitare coegisti ? cur 

me regno privatum in summam paupertatem re- 

degisti? cur aures meas frequenter Dei vocem au- 

Psal. 57. dientes obturasti, sicut aspis surda, qu: non exau- 
5. diet voces incantantis? Non fero increpationem, 
Putidag πὲς copulam solutionem requiro ; antequam ha- 
orandi ge- bitaculum statuam, secessum meditor ; ante copu- 
nus. lam separationem molior ; ante conjunctionem abs 
te discedere me pudet. Abscede a me , mulier. 
Quandonam terram operabor? quando  tribulos 


Β 


χόψομαι; ποῖον κλαυθμὸν θρηνήσω; ποίαν ταπείνωσιν 
ἀσπάσομαι; ποίαν τραγῳδίαν ἄρξομαι; ποῖον στεναγμὸν 
ἀναπέμψω; ποίαν ὀδύνην χαταπαύσω, τὴν ἀρτίως παρε- 
στῶσαν, τὴν μετὰ ταῦτα, τὴν ἐν τοῖς χαταχθονίοις, τὴν 
ἐν ἱδρῶτι τοῦ προσώπου, τῶν ἀχανθῶν τὴν βλάστησιν, 
τῆς γῆς τὴν ἐπιτίμησιν ; Οὐ φέρω τῆς λύπης τὰ λεί- 
Ψανα, 00 φέρω τὸν στεναγμὸν, οὐ φέρ ἀπέναντι τῆς 
τρυφῆς σου καθήμενος βλέπειν σε. Ξένος γὰρ γέγονα 
τῆς σῆς διατριθῆς, ξένος τῆς σῆς κατοιχίας, ἀλλότριος 
τῆς ἀϊδίου ἀπολαύσεως, ξένον ἐμαυτὸν κατέστησα τοῦ 
Θεοῦ οἰκείᾳ μου βουλῇ. Ξένος ἀπαρτὶ γενήσομαι τῆς 
σῆς θεωρίας καὶ ὁράσεως. Οὐχέτι σου τῆς τρυφῆς 
ἀπολαύσω, οὐχέτι τῆς μαχαριότητός σου ἡδυνθῶ ; 
οὐχέτι σου τῆς θέας ἀπολαύσω, οὐχέτι σόυ τῆς μαὰρ- 
μαρυγῆς ἐλλαμφθῷ, οὐχέτι £v σοὶ κατοικήσω. Πάντα 
χενά μοι γέγονε “ πάντα παρῆλθον ὡς σχίά" πάντα 
διέδη ὡς ὄναρ' πάντα ἠφανίσθησαν ὡς ἀνύπαρχτα 
ἀπὸ τῶν ὀφθαλμῶν μου. Εἰ δύνασαι, x&y σὺ παραχάΞ 
λεσαι τὸν πλάστην, ὅπως μὴ 001000 τῆς συναυλίας 
σου. Κατάχαμψον τὰ δένδρα σου, καὶ πρόσπεσον τῷ 
εὐσπλάγχνῳ,, καὶ τῷ ἤχῳ τῶν φύλλων σου ἀνάχραξον 
ἐν ἰσχύι. Tio: sd χελεύσματι τοῦ Δεσπό- 
του, xol παῤῥησίαν ἔχεις ὥς οἶκος τοῦ Θεοῦ ἡμῶν. 
"Ago ὥσπερ ὀφθαλμοὺς τῶν χαρπῶν σου τὰ εἴδη, xai 
ὥσπερ στόμα εὔλαλον τὴν τῶν φυτῶν εὐωδίαν, ἵνα 
μείνης ἀνεῳγμένος τῷ σε ἀγαπήσαντι. Ἰδοὺ νῦν τὸ 
στόμα pou χράζειν ἐχοπίασε- ἰδοὺ xoi 4| γλῶσσά 
μου λαλεῖν ἀπεπαύσατο" ἰδοὺ καὶ ὃ λάρυγξ μου 
σιγῇ καταδέδεται. Ὥς παράδουλος χαταχέχῤιμαι, ὡς 
ἄθλιος γεγύμνωμαι, ὡς ἄνομος ἐχδέόδλημαι, ὡς γήϊνος 


. πῇ YT παρεδόθην, ὅθεν ἐξῆλθον * ὅθεν ἐπλάσθην, ἀνα- 


[o 


evellam? quandonam frumentum mature deme- : 


tam? quandonam illo in farinam reducto , pa- 
nem coquam? quandonam sine curis sedens il- 
lum comedam? quandonam sine dolore somnum 
capiam? quandonam ex foliis ficus vestiar? quan- 


- donam turpitudinem carnis mez velabo? quando-. 


nam, calceis pedes obtegam, . ut ne pungar spina 
divinitus pullulante ? quandonam velum consuam, 
ut abstergam sudorem; quem mihi, mulier, ex 
insipientia procurasti ? Tu sine labore degens ca- 
lamitatem: non. perspicis : ubi vero infantem pa- 
ries, tunc sententie damnatio tibi exorietur. Cum 
proles ex utero tuo egredietur, tunc. verborum 
meorum recordaberis; cum dolore cruciaberis, 


D 


λύω, xal οὐχέτι cou θεωρῶ τοῦ xdXAouc τὴν ὥραιό- 
τητα, Εἶτα στραφεὶς πρὸς τὴν γυναῖχα, ὀνειδισμοῖς 
ἐχέχρητο, χαὶ ἐν πικρίᾳ ψυχῆς ἔλεγε - τί μου τὴν ἀθα- 
νασίαν ἐθέρισας., γύναι; τί τὸν ὑψηλὸν ἐποίησας τα- 
πεινόν ; τί τὸν παντάρχην κατέστησας προσαίτην; τί 
τὸν βασιλέα τῆς χτίσεως δοῦλον ἀνέδειξας: τί μου τοὺς 
an ἐτύφλωσας ὀφθαλμούς; τί με τὴν στολὴν ἐξέ- 

ucac , ἣν οὖχ ἐξύφανας ; τί τὴν τιμήν μου ἐφθόνηδας 
τί τὸ ἀρχέτυπόν μου χάλλος ἡμαύρωσας ; τί ζωὴ 
προσαγορευθεῖσα, θάνατός μοι γέγονας; τί με τῶν 
ἀγγέλων ἀλλοτριώσασα,, τοῖς δαίμοσι συγχατεσχήνω- 
σας; τί με τῆς βασιλείας στερήσασα εἰς ἄχραν πτώω- 
χείαν κατήγαγες ; τί τὰ ὦτά μου τῆς φωνῆς τοῦ Θεοῦ 
διηνεχῶς ἀχούοντα ἀπέφραξας, ὡς ἀσπὶς βύουσα, ἥτις 
οὐχ εἰσαχούσεται φωνῆς ἐπάδοντος; Οὐ φέρω τὴν 
ἐπιτίμησιν, πρὸ τῆς φυναφείας τὴν λύσιν ἐπιζητῶ " 
πρὸ τῆς κατασχηνώσεως τὴν ἀναχώρησιν μελετῶ 7 
πρὸ τῆς συμπλοχῇς τὸν χωρισμὸν μεριμνῶ * πρὸ τοῦ 
συζευχθῆναι ἀποστῆναι ἀπὸ σοῦ δυσωπῶ. Ἄπιθι ἀπ᾽ 
ἐμοῦ, γύναι. Πότε τὴν γὴν ἐργάσομαι ; πότε τριδόλους 
ἀνασπάσω; πότε σἴτον ὥριμον θερίσω ; πότε ποιήσας 
ἄλευρον, ἄρτον κατασχευάσω ; πότε καθίσας ᾿ἀμέριμινος 
τοῦτον ἑστιάσομαι ; πότε ἀνωδύνως ὑπνώσω ; πότε τὰ 
φύλλα ἐχδύσομαι τῆς συχῆς ; πότε τὴν ἀσχημοσύνην 
τῆς σαρχός μου σχεπάσω; πότε ὑποδύσομαι τοῖς ποσὶ. 
πρὸς τὸ μὴ χαταχεντᾶσθαι ὑπὸ τῆς θεόθεν ἀνατειλά-- 
σης. μοι ἀχάνθης; πότε σχέπασμα ποιήσω πρὸς τὸ 
σπογγίσαι τὸν τοῦ προσώπου μου ἱδρῶτα, ὅν μοι προ- 


IN GENESIM SERMO III. 


t ύναι ἐξ ἀφροσύνη ς; Σὺ ἀέ ᾿ μένουσα 
e ν συμφοράν * ὅτε δὲ Lm we; τότε τῆς 
ἀποφάσεως fj δίκη ἐπὶ σοὶ ἀνατελεῖ. Ὅτε τὸ ἔχγονον 


ἀπὸ τῆς χοιλίας σου μέλλει. ἐξέρχεσθαι, τότε μνη- 
σθήδση τῶν ῥημάτων μου" ὅτε ἐν. ὀδύνῃ. τοὺς 
ὑπομενεῖς, τότε τῆς ἀποφάσεως ὃ χαιρός σοι ἐξανθή-. 


σει" ὅτε σε χαταλαθοῦσιν αἵ ὠδῖνες, x Θεοῦ 
τῆς κατάρας μνημονεύσεις. Ταῦτα χαὶ τούτοις 
ὅμοια ὃ Ἀδὰμ πρὸς τὴν ὁμόζυγον ἐν πιχρίᾳ ψυχῆς 
προσεφώνει" τούτοις τοῖς λόγοις χαταπλήττων. τὴν 
Εὔαν καθ᾽ ἑκάστην ἡμέραν, ἀπαραμύθητον τὴν ᾧδὴν 
ἐτραγῴδει" τούτων τῶν θλίψεων ὃ πρωτόπλαστος τὸ 
«DAS χεχτημένος, τὴν θεήλατον πολυμόχθως ἐξε- 
πλήρου ὀργήν. Ἠχούσατε, ὦ τέκνα, τοῦ ᾿Αδὰμ. τὴν 
διάπλασιν" ἐγνώχατε αὐτοῦ τῆς τιμῆς τὴν ἀξίαν" 


641 


tunc sententie lat tempus orietur ; cum te dolo- 
res partus. apprehendent, tunc Dei. maledictionis 
recordaberis. His: et similibus uxorem in amari- 
tudine anime Adam alloquebatur.: his verbis 
Evam quotidie increpans nulla - mixtam consola- 
tione cantilenam tragice emittebat ; in hujusmodi 
arumnarum pelago primus homo. divinitus im- 
missam iram cum multo labore excipiebat. Au- 
distis, o filii, Adami formationem ; nostis. digni- 
tatem. ipsi collatam; didicistis dona a Deo ipsi 
collata ; vidistis ejus transgressionis exitum ; ejus 
non consolabilem tragoediam deflevistis ; vidistis 
eum e regione paradisi mestum ac demissum. Fi- 
nemne orandi faciemus, an narrabimus odiosissi- 
mam illam hereditatem, quam. Eva futuris. reli- 


E 


ἐμάθετε τὰ ἐκ Θεοῦ δοθέντα αὐτῷ * ἐθεάσασθε αὐτοῦ ς,9 quit generationibus? Necesse est sermone ultra 


xa τῆς. πα 


τὴν ἀπαραμύθητον τραγῳδίαν - ἐδλέψατε αὐτὸν ἀπέ-- 


ναντι τοῦ παραδείσου στυγνὸν καὶ κατηφῆ γεγονότα. 
Στήσομεν μέχρι τούτου τὸν λόγον, ἢ V4 von 
ἅπερ ἡμῖν ἢ Edo κληρονομίαν ἐχθίστην κατέλιπε ταῖς 


ἔπειτα γενεαῖς; Ἀναγχαῖον μηχῦναι τὸν λόγον 
πρὸς τὸ ὑποδεῖξαι πᾶσι τὴν ἐκ τῆς κατάρας θεόθεν 
γενομένην πληγήν" πῶς εὔδηλος ἡμῖν f; δίκη γέγονε, 
χαὶ τοὺς ὅρους αὐτῆς μέχρις αἰῶνος συντηρεῖ, καὶ τὸ 
τοῦ Θεοῦ ἀψευδὲς στόμα τὸ ἀποφηνάμενον αὐτῇ " 
ΤἩληθύνων πληθυνῶ τὰς λύπας σου xal τὸν στεναγμόν 
σου" καὶ βεθδαιοτέραν τὴν λέξιν φανεροῖ ταῖς γενεαῖς 
ταύταις. Ὥσπερ γὰρ ν μητρὸς εἰχονίζει. θυγά- 
Tro, εἴτε δι᾽ ὀφθαλμοῦ, εἴτε διὰ προσώπου, εἴτε διὰ 
ἡλικίας" οὕτω καὶ νῦν μέχρις αἰῶνος εἰσῆλθε χοσμικὴ 
4$ δίχη, χαὶ ἕως τῆς συντελείας τὰ μέτρα αὐτῆς οὗ 
πα ευθήσονται. 
᾿Αλλὰ τὸν νοῦν ὑμῶν ἀναπετάσαντες πρὸς τὴν τῆς 
διηγήσεως ἐξέτασιν ἐμφιλοχωρήσατε, χαὶ τὰ τῆς 
ἀληθείας διηγήματα ἐν ταῖς ὑμῶν διανοίαις περιθέν- 
τες, ἀσμένως ταῦτα ἀχούσατε. Οὐ γὰρ περὶ σωφρό- 
νων xod δικαίων γυναικῶν τὸ θέατρον τοῦ λόγου ἀνε-- 
χαθήραμεν, ἀλλὰ περὶ πονηρῶν xal ἀκολάστων xal 
βεβδήλων ὃ λόγος τῆς διηγήσεως ἀνιστορήσει. Ποίαν 
τάξιν αὐτῶν ὃ λόγος παραστήσει; τῶν παρθένων, τῶν 
ἀνδρῶν χοίτην μὴ " ἀγνοούντων ; τῶν ἐν γάμῳ περι-- 
ελθόντων xa τεχνογονίαις μητέρων γενομένων ; ἢ τῶν 
ἐγκαταλιμπανομένων ἐν χηρείαις, καὶ τὸν τοῦ Θεοῦ 
ὅδον pd χκεχτημένων; ᾿Αλλὰ πάντως τὴν πρώτην 
ἡλικίαν δίκαιον χαὶ ὅσιόν ἐστι πρῶτόν ἐξετάσαι, καὶ 
οὕτως εἰς τὰς μετέπειτα ἀξίας ἐπεισελθεῖν, Φέρε 
τῶν νεανίδων τὸ τάγμα εἷς μέσον παρεισάξωμεν, 
τῶν δοχούντων εἶναι παρθένων, καὶ ἐγκαυχωμένων τῇ 
ἁγνεία αὐτῶν, καὶ περὶ τούτων τὸν λόγον παραστή- 
σωμεν. Τί αὐτῶν εἴπω; Τὰ σχήματα, τὸ ἦθος, τὴν 
σύνεσιν, πῶς ἀγρεύουσι τοὺς νέους τοῖς διχτύοις αὐ- 
τῶν καὶ τοῖς δελεάσμασι * " πολλάκις ἐν τοῖς χουόου -- 
χλείοις αὐτῶν διερχόμεναι, καὶ τόπον ἐκ τόπου δια- 
τρέχουσαι, διὰ τοῦ βαδίσματος τῶν ποδῶν χτύπον 
ἀποτελοῦσι, καὶ μειδιάμασιν ἀσχημοσύνης “ θορύδων 


a [Savil, conj. ἀγνοουσῶν et περιελθουσῶν.ἢ 
b Multa hic adduntur apud Savil.que in MS. nostro 
non exstant, queque consulto mittimus, ne tantam 


τὴν ἐξέωσιν - ἐχλαύσατε αὐτοῦ A progredi , ut omnibus enarremus illam maledi- 


ctionis plagam divinitus immissam. τ. quomodo 
nobis damnatio conspicua evaserit, terminosque 
saos usque in seculum conservet, et quam veraci 


ore Deus protulerit illud : Multiplicans multi- Gen. 3. 16. 


cabo dolores tuos et gemitum tuum : .cujus 
dicti firmitatem his generationibus declarat. 
Quemadmodum enim matris formam filia refert, 
sive per oculos, sive per faciem, sive. per statu- 
ram : ita et nunc usque in seculum universalis 
illa damnatio. procedit, et mensura ejus usque in 
seculum non commoyebitur. 


4. Verum aperta mente ad narrationis examen 
accedite, οἱ animo . perceptis veritatis: eloquiis, 
his placide aures adhibete. Non. enim. de tempe- 
rantibus et frugi mulieribus verbi theatrum pu- 
rum exhibebimus, sed. de improbis, lascivis et 
profanis: agemus. Quem earum ordinem. oratio 
prosequetur? Virginumne, que viros non sunt 
experte? an earum que in nuptiali toro liberis 
operam dantes matres sunt effecta? an earum, 
que in viduitate relictae, Dei timore non sunt 
ornato ? Verum opera pretium est prius de prima 
;tate disserere, et ad. caeteros deinde gradus per - 
transire. Agedum juyencularum ordinem ἴῃ me- 

c dium producamus, que virgines esse videntur, 
et de castitate sua gloriantur, deque iis verba fa- 
ciamus. Quid earum. commemorem? . Habitum , 
mores, solertiam ,' quomodo - juvenes. illecebris 
suis capiant, in eorum sepe cubicula se inge- 
rentes, et ex alio in alium locum discurrentes, 
incessu strepitum, risu tumultum edentes, sicque 
in illorum aures sese insinuant, atque ex fenestra 
in fenestram procedentes manusque expandentes, 
usque ad pectus illas impudenter protendunt; 


φλυαρίαν multiplicemus. 
* [Savil. conj. θορύθοις καὶ κρότοις.] 


642 


satanicis nutibus ceu telis lascivorum oculos impe- 
tunit : auro pectus exornant , annulis manus, aures 
inauribus gemmarum et hyacinthorum ; naturali 
vultus pulchritudini fucum addunt, cerusa et ver- 
miculo genas liniunt, et collo fulgentes velut statua 
inanimata, singulis horis, singulis diebus cincin- 
nos plectunt et crispant, usque ad frontem nitent, 
supercilia nigro colere perungunt; male certe 
consuetudinis . An non improbi istiusmodi 
mores sunt? an non hsec absurda opera sunt, res- 
que inutiles? nonne spes earum insana? Quosque 
palam non possunt inescare, in hos clam arcus et 
tela intendunt : quemadmodum Eva Adamum clam 
inescavit. Audivi quippe earum multas per tabu- 
le foramen dispicere, et eos qui per plateas am- 
bulant explorare, parvos et magnos; et hujus 
quidem viam irridere, illius. staturam parvi fa- 
cere, illius capillitio vcl vestitui illudere, ac sese 
mimos prastare non frugi mulieribus ; dies festos 
dominicasque in otio transigere, neque a torpe- 
dine umquam surgere, vel ad cibum, vel ad po- 


περ 
Ὁ αὐτῶν ἐκ μαργάρων καὶ δαχίνθων 


SPURIA. 


καὶ χρότων τὰς ἀκοὰς τῶν νέων διηχοῦσι, καὶ ἐκ 
θυρίδος εἰς θυρίδα ἀναπετῶσαι τὰς χεῖρας, μέχρι 
στέρνων ἀναισχύντως αὐτὰς ἐπιδιδόασι " νεύμασι σα-- 
τανιχοῖς τοξεύουσαι τῶν ἀχολάστων τὰς ὄψεις, χρυ- 
cíoy ἐπὶ τὸ στῆθος φέρουσαι, χαὶ δαχτυλίους ἐν ταῖς 
ἑαυτῶν χε ἡμέναι, xol ἐν ταῖς ἀχοαῖς 
ἣν ἀλλοιοῦσαι, καὶ τοῦ D v Param 
ν οιουσαι, χαὶ TOU προσώπου 

| soc διὰ Ψιμμιθίου καὶ ἑτέρου ἐρυθροῦ τὰς 
παρειὰς ἐπιχρώσασαι, xol τῷ τραχήλῳ στιλόουσαι, 
καθάπερ ἄψυχος στήλη, ὥραν καθ᾽ ὥραν καὶ ἡμέρας 
ἐξ ἡμέρας τὰς τρίχας περιπλέχουσαι, xol μέχρι τοῦ 
μετώπου διαστίλδουσαι, xol τὰς ὀφρύας ἐν μέλανι 
χρίουσαι, ἴδια καχοήθους πράξεως. Οὐχὶ αὐτῶν πο- 
γηροὶ καθεστήχασιν oi τρόποι; οὐχὶ αὐτῶν τὰ 
ἄτοπα, καὶ πράξεις αἵ ἀνωφελεῖς ; oüx αὐτῶν αἵ 
ἀνόητοι ἐλπίδες ; Kat ὅσους ἐν παῤ οὗ δύνανται 
δελεάσαι, κρυφίως ἐν ἑαυταῖς τὰ τόξα xol τὰ 

ἐπιτείνουσι καθάπερ ἣ Εὔα τὸν ᾿Αδὰμ, ἐν ἀποχρύφοις 
ἐδελέασε. Πολλὰς to αὐτῶν ἀχήχοα διὰ τρυμαλιᾶς 
σανίδος περιδλεπούσας, καὶ θεωρούσας τοὺς ἐπὶ “τὰς 


tum, vel ad somnum sibi conciliandum; sed quo- g πλατείας περιπατοῦντας, μικρούς τε καὶ μεγάλους, 


tidianum laborem et curam unius diei limitibus 
circumseribere : nulla apud patrem et matrem re- 
verentia, nullo apud. fratres pudore, nulla apud 
servos et ancillas verecundia uti ; sed onmibus 
ludos facere, et ad omnia navi fluctibus agitat 
similes esse. Respicite sepulcra, filiz Sion, et'sa- 
cre piscine proles, et contemplamini imaginem 
ilam, quam exornatis, necnon inanem intempe- 
stivumque vestrum cultum et habitum, quomodo 
omnia pulvis sint, quomodo omnia per mortem 
amarissimam marcescant, quomodo omnia cinis, 
quomodo omnia fctore plena. At ne mihi mulie- 
rum ccetus dieam impingat, ac si ipsas vitupe- 


αἰσχύνονται, 


xoi τοῦ μὲν τὴν ὁδὸν χαταγελασάσας, τοῦ δὲ τὴν 
ἡλικίαν σιλιχρυνούσας, τοῦ δὲ τὰς τρίχας χαὶ τὴν 
στολὴν ἐμπαιζούσας, xaX μίμους χαθεστώσας χαχοη- 
θῶν ἄλλων γυναικῶν - ἐν ἀργίᾳ διαγούσας &v ἑορταῖς 
χαὶ χυριαχαῖς, χαὶ οὐδέποτε αὐτὰς ἀνισταμένας, 
οὔτε ἐπὶ βρῶσιν, οὔτε ἐπὶ πόσιν, οὔτε ἐπὶ ὕπνον - 
ἀλλὰ τὸν χαθημερινὸν κάματον xoi τὴν μέριμναν ἐν 
ταύτῃ τῇ ἡμέρᾳ ἀναλίσχουσι" καὶ οὔτε m c ai- 
δοῦνται, οὔτε ἜΣ ἐντρέπονται, οὔτε ἀδελφοὺς 
EX τε δούλους —: 2 δουλίδας, 

πᾶσιν ὁμοῦ γεγένηνται παίγνιον, καὶ πάντα 
εἰσὶν ὥσπερ ναῦς suni μα inven τοῖς 
τάφοις, θυγατέρες Σιὼν, καὶ τῆς 


rem. Jam enim ante monui, me non de prudenti- 559 τέχνα, καὶ θεάσασθε τὴν εἰχόνα, ἣν καλλωπίζετε, xot 
bus et frugi mulieribus verba facere, sed de A τὰς ἀνωφελεῖς καὶ ἀκαίρους φαντασίας μῶν xol τὰ 


pravis, imprudentibus et vesanis. Nam multas 
novi mulieres temperantes et probas, quarum me- 
minit apostolus in libro vit». Sed age aliorum 
ordinum turbam exploremus. Tres quippe ordi- 
nes me vestre magnificentiz exhibiturum polli- 
citus sum, virginum nempe, connubio junctarum, 
et viduarum. Quia vero jam de multis pauca 
circa virgines vestre caritati recensui, jam de 
mulieribus quz de conjugio gloriantur agamus; 
quae sane viris suis instar aspidis sunt. Quot enim 
mulieres vidi quz suis conjugibus repentinam mor- 
tem procurarunt? quot novi, qu eum viris in- 
ferre mortem non possent, eos per nequitiam 
suam in gemitu et tremore degere cogunt, neque 
tantum 2 honoris exhibent, quantum bruta 
animalia? Sane si sit dives, suas nocte dieque ja- 


ἤματα, πῶς πάντα χόνις, πῶς πάντα ὃ πιχρότατος 
θάνατος μαραίνει, πῶς πάντα τέφρα, πῶς δυσωδίας 
πεπλησμένα. Καὶ μή μου τὸ τῶν γυναικῶν σύστη 
χαταδοάτω, ὡς αὐτὰς κατηγοροῦντος. ᾿Εγὼ γὰρ ἔμ- 
πρόσθεν τοῦ λόγου εἶπον, ὅτι οὐ περὶ συνετῶν γυ- 
ναικῶν 6 λόγος οὗτος γέγονεν, ἀλλὰ περὶ πονηρῶν 
χαὶ ἀσυνέτων καὶ ἀφρόνων. Πολλὰς γὰρ ἐγὼ οἶδα 
γυναῖχας σώφρονας καὶ ἀγαθὰς χαὶ p σωφροσύνγ 
περιπατούσας, ἃς καὶ 6 ἀπόστολος ἐμνημόνευσεν ἐν 
βίδλῳ ζωῆς. ᾿Αλλὰ φέρε καὶ τῶν ἄλλων ταγμάτων τὸν — 
δῆμον ἀνιστορήσωμεν. Τριῶν γὰρ ταγμάτων εἰχόνας 
τῇ ὑμῶν μεγαλειότητι ἀπηγγειλάμην φράσαι, παρ- 
θένων, καὶ τῶν ἐν συζυγίαις, καὶ τῶν ἐν χη 
χαταγομένων. "Emeióh περὶ τῶν πα βένων ὅν ἐχ 
τῶν πολλῶν τῇ ἀγάπῃ ὑμῶν ἐξηγησάμην, ἀρξώμεθα 
xo περὶ τῶν ἐν γάμοις ἐγκαυχωμένων γυναιχῶν;, αἵ- 


ctans divitias, conjugem in pace vivere non sinit. B τίνες δίχην ἀσπίδος τοῖς ἑαυτῶν ἀνδράσι χαθεστή- 


Si sit inops, ex loco in locum, ex domo in do- 
mum pervadens, lites excitat et jurgia, turbas- 
que quotidie movet ; non patitur virum suum vel 
cum vicino vel cum noto pacem habere; sed 


omnes contumelia affieit, cum omnibus litigat, in - 


4 [Savil. τῆς ràaceíos.] 


x«ct. Πόσας γὰρ γυναῖκας εἶδον τοῖς ἑαυτῶν συζύγοις 
θάνατον αἰφνίδιον προσενεγχούσας ; πόσας ἐπίσταμαι 
τοῖς ἑαυτῶν συνεύνοις μὴ δυναμένας ἐπαγαγεῖν θά- 
νατον, στένοντας xal τρέμοντας διὰ καχοηθείας πε- 
ποιηχυίας αὐτοὺς, καὶ οὐδὲ ὡς τὰ ζῶα τὴν τιμὴν 


IN GENESIM SERMO III. 


αὐτοῖς αγούσας; ᾿Αλλὰ χἂν πλουσία ὑπάρχῃ, 
"o ἐν τῷ πλούτῳ αὐτῆς ἡμέρας xol νυχτὸς, 

ζῆν ἐν εἰρήνη τὸν δμόζυγον οὐχ ἐᾷ. Κἂν πένης ἡ, 
διερχομένη ἀπὸ τόπου εἷς τόπον, καὶ εἰς οἰκίαν ἐξ 
-οἰχίας, μάχας ἀνεγείρει, θυμοὺς ἀναῤῥιπίζει, ταρα- 
χὰς καθεχάστην προσφέρει, οὐχ ἐῶσα τὸν ἄνδρα αὖ- 
τῆς οὔτε μετὰ γείτόνος, οὔτε μετὰ γνωρίμου εἰρήνην 
ἔχειν, ἀλλὰ πάντας ὑδρίζει, μετὰ πάντων δικάζεται, 
πάντας ἐπιτρέχει, πάντας θορυύδεϊ, ἐν ἀρχαῖς αὖτο- 
μολοῦσα ἀναισχύντως, χαὶ ἐν δικαστηρίοις εὕρισχο- 
μένη ὡς ἀδικηθεῖσα, καὶ ἐν βαλανείοις πολυλογοῦσα, 
χαὶ ἐν ἐχχλησίαις συντυχίας ἀχαίρους o 
xo ταῦτα φλυαροῦσα ἐγὼ τοῦ βίου uou ἣ αὔξησις, 
ἐγὼ τῶν δούλων ἢ παιδαγωγία, ἐγὼ τῶν τροφῶν f 
μεριμνήτρια" μάτην ὃ σύζυγός μου τὰ πρεσδεῖα φέ- 
ρει, οὐδενὸς πράγματος φροντὶς M ὑπάρχει" οὐ 
τινώσχει τί ἐν τῷ οἴκῳ μου ἐχτελῷ, εἰ μὴ τὸν ἄρτον 
ἐσθίει ἀπὸ τῆς τραπέζης, καὶ τὸ πόμα ὅπερ πίνει 
μὴ γινώσχων. Ὦ ἀναισχυντίας προδήλου. Δικαίως f 
vet: Bog: Μὴ πρόσεχε φαύλῃ quvauxi* μέλι γὰρ 
ἀποστάζει ἐχ χειλέων, ὃ πρόσχαιρον λιπαίνει σου 
9d » ὕστερον μέντοι πικρότερον χολῆς εὑρήσεις, 
bx, ἠχονημένον μᾶλλον μαχαίρας διστόμου. Ἂν δὲ 
χαὶ γράμματα ἦ μεμαθηκυῖα., διπλοῦν τὸ εἶδος τῆς 
νόσου xo τῆς καχίας. Πόσαι γὰρ γυναῖχες διὰ γραμ- 
μάτων ἀπέχτειναν τοὺς ἑαυτῶν ἄνδρας, καὶ τὰ 
μυστήρια, ἅπερ μόνη ἐγίνωσχε καὶ αὐτὸς, εἰς ἐμφάνι- 
σιν χαὶ πραγμάτων ἔχθασιν δι’ ἐπιστολῶν ἐγνωρίσθη- 
σαν; Πόσας γὰρ ἔγνωχα ἀποστειλάσας βεδουλλω- 
μένους χάρτας πρὸς χαχοηθεστάτους ἄνδρας xo μοι- 
χοὺς αὐτῶν, καὶ διὰ μακρῶν χειρῶν τοὺς συζύγους 
αὐτῶν ἀπέχτειναν; Τοὺς μὲν διὰ δηλητηρίων, τοὺς 
δὲ ἐν νυχτὶ ἀθρόον περιπατοῦντας, πολλοὺς δὲ χαὶ ἐν 
ἀγρῷ ἀπιόντας, ἢ μετὰ ξίφους, ἢ μετὰ λίθου, ἢ μετὰ 
Eo χρούσας τις χατὰ τοῦ μήνιγγος, ἢ κατὰ χεφα- 
λῆς; ἢ κατὰ τοῦ νώτου, αἰφνίδιον τέλος ἐπήγαγε. 
Προσέρχονται γὰρ ἀναιδῶς ταῖς ἐχχλησίαις, προφά- 
σει προσευχῆς, xol ὀμνύουσι χατὰ τοῦ σώματος τοῦ 
ράντου χαὶ τοῦ αἵ τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, ἢ χατὰ 
τῆς αὐτοῦ μητρὸς, εἴτε κατά τινος ἁγίου * πολλαὶ γὰρ 
xai ἐπὶ τοῦ ζωοποιοῦ ξύλου E Its —— e. 
αὐτῶν πράξεις, ἀλλὰ τὰς συναλλαγ, - 

Tiv d. e ἀδιαλύτους. Ὦ παναθλία, τὸ 
φοδερὸν ὄνομα τοῦ Κυρίου συνε ποιεῖς τῆς σῆς 
μοιχείας ; Ἄφρον xax ἀνόητε, τὴν παρθένον xal θεο- 
τόχον Μαρίαν τὴν ἀμίαντον συνεργάτιν καθιστᾷς τοῦ 
πονηροῦ σου βουλεύματος; Θηρίον ἀνήμερον, xa 
Be. wi na σάρχας, ἀθῴους τῶν ἁγίων τοὺς οἴκους 
ληστήριον xa αἱμάτων ἐνόχους ἀποτελεῖς ; Ἀλλ᾽ 6 ναὸς 
Κυρίου 6 ἡγιασμένος xaX καθαρὸς οὗ μολύνεται, σὺ δὲ 
" πῆς «sts σου τοὺς χαρποὺς τρυγήσεις ἐν χαιρῷ 
ἐπιτηδείῳ, κατὰ τὸν d ον Παῦλον βοῶντα" Εἴτις 
τὸν γαὸν τοῦ Θεοῦ φθείρει; φθερεῖ τοῦτον 6 Θεός * 6 γὰρ 
ναὺς τοῦ Θεοῦ ἅγιός ἐστι. Βούλεσθε xo ἕτερα - 


ταύτας ἐπιτρέχει, χἄν τινας τῶν γνωρίμων xal τῶν 
συγγενῶν θεάσηται Meeprenévio εἰς τὰς οἰχίας αὖ-- 
τῶν, αὐταῖς τὰ ἑαυτῆς κακὰ προαναφωνοῦσα ; μοιχα- 
λίδας καὶ μαινάδας ἀποχαλεῖ, τὰς ἐ ευθέρας xo τῷ 


645 


omnes insilit, omnes conturbat; ad magistratus 
se sponte confert impudenter, ad tribunalia ut 
lesa comparet, in balneis verba profundit, in ec- 
clesiis colloquia miscet importuna, et hec futilia 
fatur : Ego vite fortunisque meis accessionem fa- 
cio, ego famulis pedagogi loco sum, que ad vi- 
ctum spectant curo : frustra conjux meus primas 
tenet, nullum ille negotium curat; nescit quid 
domi agam; unum novit panem, quem e mensa 
comedit ; ne vinum quidem novit, quod ebibit. 
Ὁ manifestam impudentiam ! Jure clamat. sapien- 


Cc 


tia : /Ve attendas improbe mulieri : mel enim Prov. 5. 5. 


profluit ex labiis ejus, quod ad tempus dulce 
erit gutturi tuo, postea vero felle amarius repe- 
ries, et acutius gladio ancipiti. Quod si literis 
imbuta fuerit, jam duplex morbi et improbitatis 
genus est, Nam pem mulieres per literas viros 
suos occiderunt; dum arcana, quz ambo soli no- 
verant, per epistolas ejus in notitiam venerunt, et 
inde rei eventus accidit. Quot novi mulieres, quz 
sigillatas chartas ad nequissimos viros et meechos 
suos miserunt, ac prolongis manibus conjuges 
suos interfecerunt? Hos per pharmaca, àlios noctu 
ambulantes, multos in agrum concedentes , sive 
D gladio, sive lapide sive fuste, cum quis vel tem- 
pora, vel caput, vel dorsum cadens, repentinum 
exitum attulit. Impudenter ille ecclesias adeunt 
quasi orandi causa, et jurant per corpus intemera- 
tum et sanguinem Filii Dei, vel per Matrem ejus, 
vel per aliquem sanctorum ; multze etiam per vivi- 
ficum lignum, se nefaria sua acta non violaturas, 
sed pacta sua firma servaturas esse. O miser- 
rima! tune tremendum Domini nomen in adulte- 
rii tui adjutorium usurpas? Stulta et insana, Vir- 
ginem et Deiparam Mariam intemeratam, adjutri- 
cem pravi consilii tui statuis? O fera immanis, et 
corve carnes comedens, innoxiasne sanctorum do- 
mos, furis latibulum sanguine cruentatum efficis? 
At templum Domini sanctum et purum non fo- 
datur, tu vero in tempore opportuno insaniz tue 
E fructum reportabis, secundum apostolum Paulum 
clamantem : δὲ quis violaverit templum Dei, 
disperdet illum Deus; templum enim Domini 
sanctum est. X ultis et alia dicamus adversus il- 
larum consilia? Hzc si vicinas habeat probas, 
quotidie illas observat, in eas invehitur, et si 
ue ex notis et consanguineis viderit in earum 
omos introire, ipsi sua vitia exprobrat, scorta et 
mzenadas appellans, etsi ille sint liberali et cor- 
pore et animo. Si liberos habeat, quasi feras illos 
respicit; si famulos vel ancillas, nulla ütitur man- 
suetudine, sed servitutis nomine illas interdiu 
verberat, per noctem vero operandi molestiam in- 


t. Cor. 3. 
17. 


fert. /Von est timor Dei ante oculos ejus. Cum Ρραὶ. 35.1. 
μεν πρὸς τὴν αὐτῶν γνώμην; Αὕτη γὰρ χἂν γείτονας gs, autem juxta virum in lecto recumbit, non ipsi 
ἔχῃ ica la Pocta ἐξ ἡμέρας Ds σχοπεύει, Α facultatem dormiendi relinquit, sed incitat ad ver- 


sus domesticos, incendit ad lites vicinis movendas. 
Hic servus me despicit, hzc ancilla mihi illudit, 
hic vicinus mihi perpetuo conviciatur in ecclesiis, 
apud amicos, in foro : me ulciscere; alióquin non 


644 


sedebo ultra tecum ad: mensam, non comedam co- 
ram te panem, non dormiam tecum : quià nullam 
mei rationem babent hic et illa, sed ut lutum 
despiciunt. Quod. si putas id me conjectando di- 
cere, respice mihi JEgyptiam, qua in Josephum 
laqueos tetendit, et. virum. suum furore iraque 
incendit : justumque demum occidere meditaba- 
tur, nisi insomnis ille oculus cam praevertisset, 
ipsumque servasset. Respice Herodiadem , que 
Joannem interfecit. Dicebat enim Prodromus He- 
Marc.68. rodi : IVon. licet tibi habere uxorem fratris tui 
Hac Bw Philippi; illa vero vinctum eum, inter natos mu- 
£o ua. lierum majorem, in conyivio recumbentium amico- 
rum, caput ejus abscidit : et quod non potuit He- 
rodias vivente viro facere, ca inique post ejus obi- 
tum perpetravit. Quid autem Dalidas? nonne spe- 
ciosissimum et fortissimum Samsonem per scorta- 
tionem detondens ac vinciens, alienigenis tradi- 
dit et. occidit? Ecce jam tres fide. dignos testes in 
medium adduxi. Án non illos ex Scriptura tan- 
Matth. 18. tum protuli? Sed. [n ore duorum vel trium te- 
16. stium stabit omne verbum; ne longior sim. Qua- 
propter nos Dominus Deus, ex errore, turpitudine 
etopprobrio hujusmodi reductos, temperanter de- 
gere curabit : vosque pura conscientia erga con- 
juges, liberos, servoset proximos, mites hilaresque 
effecit, ut digni sitis qui regni ezlorum consortes 
efficiamini. Verum quia tertium quoque ordinem, 
nempe viduarum, me reprzsentaturum pollicitus 
sum, illum quoque paucis pro more verbis ex- 
τ. Tim. 5. pediam. Viduam mulierem talem oportet esse 
10. secundum apostolum Paulum : filiorum altri- 
cem, sanctorum usibus communem operam dan- 
tem, hospitum ministerio vacantem, nec studiis 
cogitationum suarum sese ingerentem. Ait enim : 
Induta post mortem viri vestimento viduitatis, 
compuncta, seque apud omnes talibus exhibens 
moribus. Incomposita autem vidua immanis est 
fera, perque domos discurrens, indecora profert 
verba : Inops sum, et domo carens; diviti olim 
multe mihi erant in agris, domibus, quadrupe- 
dibus et vestimentis, conjuxque meus artis sc- 
cularis imperitus, hzc absumsit ; ampla mihi dos 
erat; dictis ille meis: non obsequebatur; ejus 
vero consilia vel invita sequebar ; nihil mihi re- 
liquit. Sic quem viventem ulnis suis complecte- 
batur, mortuum triumphat apud amicos.et co- 
gnatos. Talis vidua circumspicit ut concubinum 
sibi clam asciscat, atque obtentu orandi curan- 
daque familie, multorum fabula evadit : nefa- 
riaque perpetrans, conceptum utero fetum clam 
retinet; nullas non movet machinas, ut abortum 
faciat, seu veneficio seu improbarum mulierum 
ministerio. Timorem omnia speculantis Dei in 
corde non ^habet: non erubescit peccatum, sed 
erubescit fructum ex se prodeuntem. Quot vidi he- 
ros nequissimarum hujusmodi mulierum servos ? 
quotliberos filios cum timore et metu ipsis ad- 


^ Sayil. legendum putat ταῖς χρείαις." 


SPURIA. - 


: ἀλλὰ θυμοῖ αὐτὸν xav τῶν οἰχετῶν, 


D 


C 


D εἶ 


᾽ 


σώματι xo τῷ πνεύματι. Κἂν τέκνα ἔχῃ » ὡς θηρία 
ταῦτα βλέπει" x&v οἰκέτας χέχτηται, χἂν δούλας, 
πραότης ἐν αὐτῇ οὖχ ἔστιν, ἀλλὰ xoi τὴν ἡμέραν 
"pies δουλείας αὐτὰς μαστιγοῖ, xal ἐν νυχτὶ ἐπὶ 
τῇ ἐργασίᾳ αὐτὰς θορυδεῖ. Οὐχ ἔστι ; Θεοῦ 
ἀπέναντι τῶν μῶν αὐτῆς. Εἶτα ὅταν ἐπὶ χλίνης 
τῷ ἀνδρὶ αὐτῆς προσέλθῃ, οὐχ’ ἐᾷ αὐτὸν ὑπνῶσαι, 
ἐγείρει αὐτὸν 
πρὸς μάχας κατὰ τῶν πλησίον. Οὗτος 6 δοῦλος χατα- 
φρονεῖ μου, αὕτη ἣ οἰκέτις ἐμπαίζει μοι, οὗτος ὃ 
πλησίον οὐ παύεται λοιδορῶν με χαὶ ἐν ἐχχλησίαις. 
xal ἐπὶ φίλων, καὶ ἐν ταῖς ἀγοραῖς * ποίησον τὴν ἐχ- 
δίκησίν μου οὐ καθίσω ἔτι μετὰ σοῦ ἐπὶ τραπέζης, 
οὐχ doi» ἄρτον ἐπὶ σοῦ " οὐ καθευδήσω τοῦ λοιποῦ 
μετὰ σοῦ - ὅτι ἐμοὶ τῇ γυναικί σου οὐχ ἐρυθριᾷ ὃ 
δεῖνα χαὶ ἣ δεῖνα, ἀλλ᾽ Pos πηλόν με λογίζονται. Καὶ 
εἰ στοχαζόμενος ταῦτα ὑμῖν λέγω, βλέπε μοι τὴν 
Αἰγυπτίαν, τὴν χαταπλέξασαν τὸν Ἰωσὴφ, χαὶ τὸν 
ἄνδρα αὐτῆς εἰς θυμὸν καὶ μάχην ἐγείρασαν" τελευ- 
ταῖον δὲ καὶ θανατῶσαι inse τὸν δίκαιον, εἰ μὴ ὃ 
ἀκοίμητος ὀφθαλμὸς προέφθασε, καὶ ἐξείλετο αὐτὸν 
ἐχ τοῦ πικροῦ θανάτου. Ἴδε μοι xol τὴν ρωδιάδα 
τὴν τὸν βαπτιστὴν ἀποχτείνασαν. Φησὶ γὰρ ὃ πρό- 
δρομος, Οὐχ ἔξεστί σοι ἔχειν τὴν γυναῖχα Φιλίππου 
τοῦ ἀδελφοῦ σου, πῥὸς τὸν Ἡρώδην᾽ καὶ αὕτη δε- 
σμεύσασα τὸν ἐν γεννητοῖς γυναικῶν μείζονα, ἐν τῷ 
συμποσίῳ μέσον τῶν ἀναχειμένων φίλων, τὴν κεφα- 
λὴν αὐτοῦ ἀπέτεμε - xol ὃ μὴ ἴσχυσεν ἣ Ἡρωδιὰς 
ποιῆσαι ζῶντος τοῦ ἀνδρὸς αὐτῆς; ταύτην τὴν παρα- 
νομίαν ἐτέλεσε μετὰ θάνατον. Τί δὲ καὶ ἢ Δαλιδάς: 
οὐχὶ τὸν ὡραιότατον xal δυνατώτατον Σαμψὼν διὰ 
μοιχείας ξυρίσασα καὶ δήσασα,, τοῖς ἀλλοφύλοις παρ- 
ἔδωχε xoi ἐθανάτωσεν ; ᾿Ιδοὺ τρεῖς μάρτυρας ἀξιοπί- 
στους. παρήγαγον * οὐχὶ τούτους μόνον ἐν τῇ Γραφῇ 
ἐγχειμένους; Ἀλλ᾽ "Exc δύο καὶ τριῶν μαρτύ πᾶν 
δῆμα σταθήσεται ἵνα μὴ μαχρὸν τὸν λόγον τῆς διη- 
γήσεως ἐφαπλώσωμεν. Διὸ ἡμᾶς Κύριος ὃ Θεὸς ἐχ- 
σπάσας ἐκ τῆς πλάνης ταύτης χαὶ τῆς αἰσχύνης χαὶ 
τοῦ ὀνειδισμοῦ, καὶ ἐν σωφροσύνῃ διάγειν οἰκονομή- 
σει" χαὶ ὑμᾶς ἐν καθαρῷ συνειδότι πρὸς τοὺς συζύ-- 
qouc εἶναι, καὶ τὰ τέχνα καὶ τοὺς δούλους, καὶ τοὺς 
πλησίον προσηνεῖς καὶ ἱλχροὺς ἀπεργάσαιτο, ὅπως 
χαὶ τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν ἀξιωθήσησθε συμμέ-- 
τοχοι γενέσθαι. Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ xo τρίτον τάγμα ἐπηγ- 
γειλάμην τὸ τῆς χηρείας εἰπεῖν, τοῦτο ignea 
μαι, μικροῖς xal περὶ αὐτῶν χρησάμενος ῥήμασι. 
Χήραν γυναῖχα κατὰ τὸν ἀπόστολον Παῦλον τοιαύτην 
εἶναι χρή" τεχνοτρόφον, τῶν ἁγίων * ταῖς μνείαις 
χοινωνοῦσαν, ξένοις τὴν διαχονίαν ἐχτελεῖν, χαὶ μὴ 
ματος ἐν ἐπιτηδεύμασι τῶν ἑαυτῆς λογισμῶν. 
Φησὶ γὰρ, περιδεδλημένη, μετὰ θάνατον τοῦ ἀνδρὸς 
αὐτῆς; χιτῶνα χηροσύνης, xa χατανενυγμένη. πᾶσι 
δεικνυομένη τοῖς ἤθεσιν. Ἄταχτος δὲ χήρα ἄγριον 
θηρίον ὑπάρχει, καὶ κατ᾽ οἴχους διερχομένη, δήματα 
ἀπρεπῇ προδάλλεται * πτωχὴ ὑπάρχω; χήρα ἀπερί- 
στᾶτος ; πλοῦτος πολὺς ὑπῆρχέ μοι ἔν τε ἀγροῖς ; ἐν 
οἴκοις, καὶ τετραπόδοις καὶ ἱματισμοῖς, xo ὃ σύζυγός 
μου ἀμύητος ὧν τέχνης χοσμιχῆς, αὐτὰ κατηνάλωσε" 


IN GENESIM 


προὶξ ὑπῆρχέ μοι πολυτελής" ὅσα αὐτῷ ἐλάλουν οὐχ 
ὑπήκουεν * ἀλλὰ τῷ ἰδίῳ φρονήματι αὐτοῦ καὶ μὴ 
θέλουσα συνήγορος ὑπῆρχον * οὐδέν μοι χατέλι- 
πεν. Ὃν δὲ ζῶντα ἠσπάζετο xa ἠγκαλίζετο, τοῦτον 
«μετὰ θάνατον θρίαμθον τοῖς φίλοις xal τοῖς συγγενέ- 
σιν ἐποίησεν. Ἢ τοιαύτη μετὰ θάνατον τοῦ ἀνδρὸς 


αὐτῆς, περιθλέπεται ἔνθεν χἀχεῖθεν, ποῦ παράχοιτον Εὶ 


εὕρῃ χρύφιον, καὶ προφάσει προσευχῆς ἢ ἐπιμελείας 
τοῦ οἴχου αὐτῆς θρίαμόος τοῖς πολλοῖς χαθίσταται * 
χαὶ πράξεις ἀθεμίτους ἐχτελοῦσα, χαὶ χατὰ γαστρὸς 
συλλαμδάνουσα, χρύφιον αὐτὸ χατέχει; υρία τεχνά- 
σματα πρὸς ἑαυτὴν περιποιοῦσα, πρὸς τὸ ἐχτρῶσαι τὸ 
βρέφος ix τῆς χοιλίας αὐτῆς, εἴτε διὰ δηλητηρίου, 
εἴτε δι᾿ ἑτέρων παρανόμων γυναιχῶν. Καὶ τὸν φόδον 


τοῦ Θεοῦ τοῦ ἐ 


645 


stantes, eosque manus ad pectus ligatas habentes 
velint nolint, etiamsi illi cum aureo cingulo et 
serica veste ambularent? Audistis, o Christi aman- 
ies, narrationem? nostis rei quam tractavimus 
hypothesin ? Lascivarum insipientiumque:mulie- 
rum tropza enarravi. Hos Éva mores docuit: 
hinc ejus increpatio, et cibi vetiti degustatio. 
Postquam vero de frugi et honorabilibus mulie. 
ribus paucis egerimus, finem orandi faciemus. 
Vide mihi frugi mulierem. Sarephthanam, quce 
prophetam Heliam tempore famis aluit. Vide 
mihi Sunamitidem, qua y^ iam hospitio rece- 
pit, ubi ille puerum ejus in vitam revocavit. Vide 
mihi Annam, quee sterilitatis vinculum dissolvit, 


SERMO Ill. 


τὰ πάντα οὗ χατέχει ἐν τῇ 555 οἱ Samuelem peperit, perque orationem et obse- 


ἑαυτῆς χαρδίᾳ" ἀλλὰ τὴν ἁμαρτίαν πράττουσα οὖχ A crationem mater est effecta. Vidi mihi Saram et 


ἐρυθριᾷ, καὶ τὸν xa. γινόμενον ἐξ αὐτῆς ai- 
TRUM xal "uid Πόσους γὰρ ἑώρακα δούλους 
δεσπότας διὰ φιληδονίαν χαχοηθῶν τοιούτων γυναι-- 
κῶν; τοὺς ἐλευθέρους παῖδας μετὰ φόδου xal τρόμου 
παρεστῶτας αὐτοῖς, τὰς χεῖρας ἐν τοῖς στέρνοις αὐτῶν 
δεδεμένας οντας, x&v μὴ θέλωσι, καὶ τούτους χρυ- 
σοζώνους χαὶ σηρικοφόρους " περιπατοῦντας ; ἨἮχού- 
σατε, φιλόχριστοι, τοῦ λόγου τὴν ἐξήγησιν; ἐγνωρί- 
σατε τὴν ὑπόθεσιν τῆς ἱστορίας; ᾿Εδιηγησάμην τῶν 
γυναικῶν τῶν ἀκολάστων xa ἀφρόνων τὰ τρόπαια. Τού-- 
τοὺς τοὺς τρόπους ἣ Εὔα ἐδίδαξε, καὶ fj ταύτης ἐπι- 
τίμησις, καὶ τῆς παραχοῆς ἣ γεῦσις. Ἀλλὰ τῶν σω- 


Rebeccam, puramque illam et intemeratam coha- 
bitationem cum: patriarchis. Vide mihi Susan- 
nam quz per castitatem iniquos seniores morte 
damnavit. Has mulieres imitamini, illius scilicet 
puritatem, hujus orationem; hujus hospitalita- 
tem, illius castitatem, illiusque Deo placendi stu- 
dium, ut regnum calorum consequamini : quod 
nos omnes consequi contingat, gratia et benigni - 
tate Domini nostri Jesu Cliristi, quicum Patri ho- 
nor et gloria, cum sancto et vivifico Spiritu, nunc 
et semper, et in s:cula seculorum. Amen. 


φρόνων xa ἐνδόξων γυναικῶν μνημονεύσαντες ὀλίγον, D 


χαταπαύσομεν τὸν . Ἴδε 
τὴν Σα 


μοι σώφρονα γυναῖχα 
Σ lav, τὴν τὸν πὶ 


μὴ τὴν Ἠλίαν θρέ cv ἐν 
χαιρῷ “λιμοῦ. Ἴδε μοιτὴν Σωμανῖτιν, ἥτις ἐφιλοξένισε 
τὸν “ἐλιασαῖον ἐν "o αὐτῆς, Y: wriicw παῖδα 
αὐτῆς ἀνέστησεν. E μοι τὴν Ἄνναν, τὴν τῆς στειρώ- 
σεως δεσμὰ διαλύσασαν, χαὶ τέξασαν τὸν Σαμουὴλ, 
xa διὰ προσευχῆς xal δεήσεως μητέρα ἀναδειχθεῖ- 
σαν. Ἴδε μοι ἫΝ Σάῤῥαν καὶ τὴν ἹῬεῤέχχαν, τὴν 
χαθαρὰν καὶ ἀμίαντον αὐτῶν συνοίχησιν, ἣν ἐπεδεί- 
ἐξαντο τοῖς πατριάρχαις. Ἴδε μοι τὴν Σωσάνναν, τὴν 
διὰ σωφροσύνης καταχρίνασαν θἀνάτῳ πρεσδυτέρους 
ἀδίκους. Ταύτας τὰς γυναῖκας ζηλώσατε, τῆς μὲν τὸ 
ἀμίαντον, τῆς δὲ τὴν προσευχήν * ἄλλης τὸ φιλόξενον, 
ἑτέρας τὴν σωφροσύνην, ἄλλης τὸ θεάρεστον, ἵνα τῆς 
βασιλείὰς τῶν οὐρανῶν ἐπιτύχητε " ἧς γένοιτο πάν- 
τας ἡμᾶς ἐπιτυχεῖν, χάριτι χαὶ φιλανθρωπίᾳ τοῦ 
Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, μεθ᾽ οὗ τῷ Πατρὶ 
τιμὴ xa δόξα, σὺν τῷ ἁγίῳ καὶ ζωοποιῷ Πνεύματι, 
νῦν καὶ ἀεὶ, χαὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν. 


^ Hic multa habet Codex unus, quz» nec in altero 
Codice , nec apud Savilium leguntur. De cetero insa- 


nam perorationem, ut potuimus, vertimus. 


TOM. VI, 


Gen.18. to. 


Luc. τ. 34. 


646 


MONITUM 


AD SERMONEM SEQUENTEM. 


Hoc ótiosi hominis opusculum ut spurium edidit Savilius, inter alia multa qua Chrysostomi nomine 
variis temporibus emissa sunt. Nos Latine interpretati , argumenti ratione habita , suo ordine ponimus. 


In Abraham et Isaac. 


. Justum. Abrahamum Deus transfert a nm 
suis, et ab omnibus qui ad ipsum pertinebant, 
eratque in aliena terra in zrumnmis perseverans 
spem promissionis exspectans. Multe probationes 
patriarche: admoventur, queis ejus secundum 
Deum firmitas ostenderetur. Multum transactum 
est tempus : juventus quasi flosdemum marcesce- 
bat: senectus in janua. Natura, ut ipsi proprium ἡ 
est, declinabat ὦ senium vergens. Ob senectutem 
in illo ut in uxore exstincta erat vis et facultas 
procreandi liberos : amborum corpus nature ce- 
debat, juventute in illis jam ante consumta. At 
spes in Deum in illis vigebat, nec modo non se- 
nescebat, sed etiam invicta erat. Unde etiam prz- 
ter spem Isaacum genuit, qui in omnibus typum 
gerebat Domini. Non nature opus erat, quod 
vulva emortua conciperet, et mammze arida lac 


Εἰς τὸν "A6pakp. καὶ Ἰσαάκ. , 


᾿Ἀποιχίζει 6 Θεὸς τὸν δίκαιον Ἀδραὰμ ix τῶν 
συγγενῶν αὐτοῦ, καὶ πάντων τῶν ἰδίων, xol ἦν ἐπ᾽ 
ἀλλοδαπῆς ἐγχαρτερῶν τοῖς δεινοῖς, τὴν τῆς ὑποσχέ- 
σεως περι ἐλπίδα. Βάσανος προσάγεται πολλὴ 
τῷ πατριάρχῃ; 8v ἧς ἢ βεδαιότης ἣ πρὸς Θεὸν ἐδεί-- 
χθη. Χρόνος διέθη πολύς“ ἣ νεότης ὡς ἄνθος λοιπὸν 
ἐμαραίνετο * 7b γῆρας ἐπὶ θύραις. Ἢ φύσις τὸ ἴδιον 
πάσχουσα ἐνήρατο, πρὸς γῆρας χαμπτομένη. Ἀπεσδέ- 
σθη " τὸ γῆρας ἅμα τῇ δμοζύγῳ ἣ πρὸς παιδοποιίαν 
ἰσχύς τε καὶ δύναμις: τὸ σῶμα τῶν θατέρων ὑπέ- 
χυπτε τῇ φύσει, τῆς νεότητος αὐτοῖς πὶ αλω- 
θείσης. Ἀλλ᾽ f πρὸς Θεὸν ἐλπὶς ἐν αὐτοῖς ἀκμάζουσα 
οὗ μόνον ἀγήρως ἦν, ἀλλὰ xx ἀήττητος. Ὅθεν xal 
παρ᾽ ἐλπίδα ἔτεχε τὸν Ἰσαὰκ, ὃς τύπον ἐν ἅπασιν 
ἔφερε τοῦ Δεσπότου. Οὐ φύσεως ἦν ἔργον ,συλλαδεῖν 
μπήτραν νεχρὰν, xa μαστοὺς ξηροὺς γάλα παρασχεῖν 
τῷ Ἰσαάκ" οὐ φύσεως ἦν ἔργον ἄνευ ἀνδρὸς συλλα- 


praeberent Isaaco : non nature opus erat sine viro ss δεῖν τὴν παρθένον Μαρίαν, xai ἄνευ φθορᾶς τεχεῖν 


concipere virginem Mariam, et sine corruptione A 
parere Servatorem universorum. Saram matrem 
fecit in senectute, et Mariam ostendit post partum 
Virginem. Angelus in tabernaculo dixit patriar- 
che : Hoc tempore erit Sarc filius ; angelus in 
Bethlehem Marie dixit : Ecce pariet filium gra- 
tia plena. Risit Sara sterilitatem respiciens, emor- 
tuam vulvam cernens, verbo non credens : Quo- 
modo, inquit, hoc erit, me et Abrabamo inutili- 
bus effectis ad. prolem emittendam? Dubitabat et 
Maria virginitatem respiciens, cujus signacula in- 
fracta servabat : Quomodo enim mihi hoc erit, 
quce virum non cognovi? Promissio quippe con- 
tra naturam est; sed. qui preter spem. Sara dedit 
Isaacum, ipse ex Virgine secundum carnem natus 
est. Lati erant Sara et Abraham, nato Isaaco, 
quemadmodum dixerat Deus : leti erant Maria et p 
Joseph, nato Jesu, qnemadmodum dixerat Ga- 
briel. Largiter manabant lactis fontes ex vetula 


^ Hic suspicatur legendum Savilius τῷ γήρα. [ Paulo 
ante pro ἐνήρατο Boisius proponit ἐξενευροῦτο, Vel ἐξενευ- 


τὸν Σωτῆρα τῶν ὅλων. Τὴν Aie ἐποίησε μητέρα 
ἐν τῷ γήρει, καὶ Μαρίαν ἀνέδειξε μετὰ τόχον παρθέ- 
νον. Ἄγγελος ἐν τῇ σχηνῇ εἶπε τῷ πατριάρχῃ; Κατὰ 
τὸν χαιρὸν τοῦτον ἔσται τῇ Σάῤῥᾳ víóc- ἥγελος ἐν 
Βηθλεὲμ. ἔφη πρὸς τὴν Μαρίαν, ᾿Ιδοὺ τέξει υἱὸν ἣ 
χεχαριτωμένη. ᾿Εγέλασεν ἣ Σάῤῥα τὴν στείρωσιν 
βλέπουσα, τὴν νέκρωσιν δρῶσα, τῷ λόγῳ ἀπιστοῦσα" 
πῶς, φησὶν, ἔσται τοῦτο, ἐμοῦ καὶ τοῦ Ἀδραὰμ 
ἀνενεργήτων ὄντων πρὸς τὴν χαρπογονίαν ; Ἢπό- 
ρει xol Μαρία παρθενίαν ὁρῶσα, xoi ταύτης τὰς 
σφραγῖδας ἀλύτους χατέχουσα - Πῶς γάρ μοι ἔσται 
τοῦτο, ἄνδρα μὴ γινωσχούσῃ ; Ξξένη γὰρ τῆς φύσεώς 
ἐστιν $9 εσις * ἀλλ᾽ 6 δοὺς παρ᾽ ἐλπίδα τῇ Σάῤῥᾳ 
τὸν Ἰσαὰκ, αὐτὸς éx τῆς παρθένου ἐτ' θη ἀατὰ 
σάρχα. Ἐμπεριχαρεῖς ἦσαν ἣ Σάῤῥα καὶ ὃ Αδραὰμ, 
τεχθέντος τοῦ ᾿Ισαὰκ, καθὼς εἶπεν ὁ Θεός - ἐμπερι- 
χαρεῖς ἦσαν Ναρία xai Ἰωσὴφ, τεχθέντος τοῦ Ἴη- 
σοῦ, χαθὼς εἶπε F'a6ovjA. Δαψιλῶς ἐπέῤῥεον ἀπὸ 
γάλαχτος πηγαὶ ἐκ τῆς παρ᾽ ἡλικίαν ἐν “στόματι 


ρίξετο, « enervabatur. Cic. Cat. maj. 10, 32: Yon me 
plane senectus enervavit.»] 


Ἰσαάχ * δαψιλῶς τῆς παρϑένου οἱ μαστοὶ ᾿ἐπήγαζον 
γάλα τῷ τὰ πέρατα πάντα διατρέφοντι. Tí εἴποι τῷ 
᾿Αδραὰμ,, ὅτι θηλάζει Σάῤῥα υἱὸν ἐν τῷ γήρει; ἐδόη- 
σεν ἣ στεῖρα" τίς εἴποι τοῖς ἀνθρώποις, ὅτι παρθένος 
εἰμὶ, καὶ τεκοῦσα θηλάζω; ἔλεγεν ἣ Μαρία. Οὐ διὰ 
τὸν ᾿Ισαὰχ ἐγέλασεν ἣ Σάῤῥα, ἀλλὰ διὰ τὸν ἐχ τῆς 
Μαρίας τιχτόμενον - xoi ὥσπερ Ἰωάννης διὰ τοῦ 
σχιρτήματος, χαὶ γελάσασα ἣ Σάῤῥα τὴν χαρὰν ἐμή- 
νυσεν. Ἡδρύνθη τὸ παιδίον, xol τὴν τῶν μειρακίων 
ἡλικίαν ἀνθῆσαν. Φαιδρὸς ἦν xai ὡραῖος, τὰς τῆς 
ἧς ἀρετὰς τῷ χάλλει τοῦ σώματος συναύξων ἐφ’ 

; ἡδὺς ἦν τοῖς γονεῦσιν. Ὅσοι παῖδας ἔχετε, 

τοῦτον ἐχμιμήσασθε. Πῶς ἥδεται 6 πατὴρ δρῶν 
παῖδα νεάζοντα; πῶς δὲ χαίρει χαθορῶν προχόπτοντα 
τὸν παῖδα, ἢ σπουδαίως ἔχοντα περὶ τὰ pabieasa; 
᾿Αλλ’ ὅτε ταῦτα βλέπων ἔχαιρεν ὁ ᾿Αὐραὰμ., πειρα- 
σμὸς χαὶ βάσανος αὐτῷ βαρὺς προσήχθη, ἵνα δῆλος 
γένηται, τίνι πλεῖον νέμη, τῇ τῆς φύσεως ῥοπῇ, ἢ 
τῷ πρὸς Θεὸν πόθῳ. Τὸ ἀπότομον ταύτης τῆς πείρας, 
ἀγαπητοὶ, ἐγὼ διηγούμενος, φρίττω xal ἐχπλήττομαι. 
Χρηματίζει γὰρ πάλιν 6 Θεὸς τῷ ᾿Αδραὰμ., καὶ προσ- 
χαλεῖται αὐτὸν ἐξ ὀνόματος, λέγων * Λάδε τὸν μονο- 
γενὴ υἱόν σου Ἰσαὰκ, ὅνπερ σὺ ἠγάπησας, xol ἀνέ- 
γεγχε αὐτὸν θυσίαν διὰ σαυτοῦ ἐφ᾽ ἕν τῶν ὀρέων, ὧν 
ἄν σοι ἐγὼ εἴπω. Ὅτε δὲ εἶπεν αὐτῷ τὸ, ᾿Αδραὰμ.. 
"A6poÀky. , προθύμως ὑπήχουσε, χρηστοτέραν προσ- 
δοχῶν προσθήχην τῆς χάριτος, πάντως ἐχδεχόμενος 
γάμον συναρμόσαι, ἢ πῆξαι θάλαμον, ἵνα εἰς πέρας 
ἡ ἐπὶ τοῦ σπέρματος εὐλογία καὶ πληθὺς, χαθὼς 
ἐπηγγείλατο. ᾿Αλλὰ χαταμάθωμεν τὴν προσθήχην τοῦ 
ὕγου. Λάδε τὸν μονογενῆ τὸν ἀγαπητὸν τὸν σόν. 
Ὁρᾷς κέντρα τοῦ λόγου ; πῶς κεντᾷ τὸν πατέρα, xo 
πῶς ἀναῤῥιπίζει τῆς φύσεως τὴν φλόγα; πῶς ἐγείρει 
τὸ φίλτρον τοῦ 2. πρὸς τὸν παῖδα, μονογενῆ 
προσειπὼν ἅμα xal ἀγαπητὸν, ἵνα διὰ τοιούτων ὀνο- 
μάτων τὸ φίλτρον πρὸς αὐτὸν ἀναζέσαν δοχιμάση τὴν 
γνώμην» Ἱαὶ ἀνένεγχε αὐτὸν εἰς ὁλοχαύτωσίν μοι ἐφ᾽ 
ἕν τῶν ὀρέων, ὧν ἄν σοι ἐγὼ δείξω. Ἄρα τί πεπόν- 
θατε ταῦτα ἀχηχοότες ; πῶς οὐχ ἰλιγγιάσατε ἐν τῷ 
διηγήματι, ὅσοι πατέρες ἐστὲ, xol τὴν. Ex τῆς φύ- 
σεως στοργὴν πρὸς τοὺς υἱοὺς σαφῶς ἐδιδάχθητε; 
Οἴδατε γὰρ, οἴδατε c0, πῶς πατρὸς ἀχοὴ ὑποδέ- 
δεχται σφαγὴν μονογενοῦς υἱοῦ. Τίς οὐχ ἂν ἐξεπλάγη 
πρὸς τὴν τοιαύτην φωνήν; τίς δὲ οὐχ ἂν ἀπέστρεψεν 
εὐθέως τὸ πρόσωπον; τίς οὖχ ἂν εἵλατο εὐθὺς τῷ προσ- 
τάγματι μᾶλλον ἀποθανεῖν, ἢ τὸν λόγον δέξασθαι; 
2 grs αὐτὸν οὐκ ἂν ἐδιχαιολογήθη, τὴν φύσιν 
συνήγορον οὕτω προσητησάμενος" τί ταῦτα προσ- 
ἔταξας γενέσθαι, ὦ Δέσποτα; τί δὲ ἀλλόκοτον ταύ- 
τὴν ἀφῆχας φωνήν; Διὰ τοῦτο πατέρα ἠθέλησας 
ποιῆσαι, ἵνα παιδοχτόνον ἀθρόον ἀπεργάσῃ; διὰ τοῦτο 
ἔγευσας τῆς γλυχείας δωρεᾶς., ἵνα μῦθόν με παντὶ τῷ 
χόσμῳ ἀναδείξης; Ταῖς χερσὶ ταῖς ἐμαυτοῦ χατα- 
: τὸν παῖδα ; xai συγγενείᾳ αἵματος μολύνας 
X δεξιὰν, παιδοχτόνος γένωμαι; Οὕτω ταῦτα χε- 
λεύεις, καὶ οὕτως ἐπιτέρπη ταῖς τοιαύταις θυσίαις: 
προστάττεις ἀποχτεῖναι τὸν φίλτατον υἱὸν, ὅφ᾽ οὗ 


μι 
4 


IN ABRAHAM ET ISAAC SERMO. 


C 


D 


E 


in os Isaaci ; largiter fluebant ubera virginis lac 
emittentia in eum qui terminos omnes air. Quis 
dixisset Abrahamo lactaturam Saram filium in se- 
nectute? clamabat sterilis ; Quis hominibus dixe- 
rit me virginem enixam lac prebere? dicebat 
Maria. Non propter Isaacum risit Sara, sed propter 
eum qui ex Maria natus est : acsicut Joannes exsi- 
liendo, sic Sara ridendo gaudium indicavit, Crevit 
puer,ac secundum adolescentium etatem floruit.Lae- 
tuserat etspeciosus,animi virtutessimulquecorporis 
formam quotidie adaugens, suavis erat parentibus. 
Quotquot filios habetis, hunc: imitamini. Quan- 
tum letatur pater filium videns ludentem? quan- 
tum gaudet pater videns filium juveniliter agen- 
tem? et quantum gaudet videns proficientem, aut 
circa disciplinas studiosum ? Sed quando hac vi- 
dens Abraham lzetatus est, tentatio et cerumna ipsi 
gna offertur, ut manifestum fieret a quo magis 

etineretur, an a naturz affectu, an ab amore Dei. 
Hujus tentationis immanitatem dum recenseo; 
fratres, horreo et tremo. Deus enim rursus oracu- 
lum immittit Abrahamo, atque ipsum ex nomine 
vocat dicens : cipe unigenitum tuum Isaac, 
quem diligis, et offer illum in sacrificium per 


te ipsum, in uno montium, quem ego tibi di- 


cam. Cum autem dixit ei, 4braham, 4bra- 
ham, alacriter audivit, przstantiorem exspectans 
gin accessionem. Omnino sperans aut nuptias 
acturum, aut thalamum se paraturum esse, ut 
benedictio circa futurum. semen multamque pro- 
lem impleretur, quemadmodum promiserat. Sed 
additamentum sermonis ediscamus : "Accipe pri- 
mogenitum. dilectum tuum. V.iden' sermonis sti- 
mulos? quomodo patrem pungit, et flammam na- 


647 


Gen. 22. 2, 


Ibid. v. t. 


ture succendit? quomodo. excitat amorem patris ' 
q pa 


erga filium, unigenitum simul vocans et dilectum, 
ut per huju ivocabula amor erga illum fer- 
vens probaret animum? £t offer illum in holo- 
caustum mihi super unum montium, quem 
monstravero tibi. Quid ergo patimini hzc au- 
dientes? quomodo non caligine replemini dum haec 
narrantur, quotquot patres estis et natura erga 
filios amorem clare edocti estis? Nostis enim, no- 
stis quomodo patris aures excipiant cadem uni- 
geniti filii, Quis non obstupuisset ad talem vocem? 
quis non statim: faciem avertisset? quis non ad 
tale preceptum mori maluisset, quam. sermonem 
excipere? aut quis non disceptavisset adversus 
eum, naturam sibi cause patronam sic evocans : 
Cur hac precepisti, Domine? cur. stupendam il- 
lam emisisti vocem? Ideone me patrem facere vo- 
luisti, ut filii interfectorem statim efficeres? ideo- 
ne tam dulce donum degustare me voluisti, ut 
me toti mundo fabulam ostenderes? propriisne 
manibus filium jugulabo? fedatane proprio san- 
guine dextera filu interfector efficiar? Haxccine 
praecipis, et talibus gaudes sacrificiis? jubes in- 


προσεδόχησα σὺν Σάῤῥᾳ ταφήσεσθαι; τοιοῦτον αὐτῷ y, terficere dilectissimum filium, a quo me sperabam 
πῆξαι τὸν θάλαμον, εἶπέ μοι; τοιαύτην P, oeil A eum Sara sepulture mandandum esse? talemne 


γάμῳ παρασχευάσω; ἀνάψαι τε ἐπ᾽ αὐτῷ οὗ 


μπάδα 


ipsi, die mihi, thalamum parabo? tale nuptiis gau- 
42. 


648 


dium procurabo? accendam ipsi non facem nuptia- 
lem, non lucem gaudii, sed ignem funebrem? 
num coronabo? an lectam nuptialem ponam ? an 
choreas ad eam rem evocabo? an páter ero, ut di- 
xisti, gentium, ἡ ne uno quidem filio sum di- 
gnatus? At. nihil eorum obsistendo dixit vir ju- 
"stus; sed obtemperans, igne ferventiorem accendit 
caritatem, acutiorem gladio exhibuit amorem : illo 
enim. succidit vincula nature, naturalis affectus 
sarcinam relinquens et abjiciens; se ipsum alacri- 
ter obtulit, et filii occidendi mandatum suscepit. 
Neque uxori quidpiam ea de re dixit, neque rem 
ipsi communicavit ; idque admodum prüdenter, 
putans mulierem ad i negotii nec sat firmam, 
nec sat utilem ad consilium dandum fore. Neque 
criim utile fuit, imo nocuit Adz consilium Eva. 
Ne. igitur quidpiam muliebre pateretur Sara, 
neve, utpote mater, ferventem suum sincerumque 
erga Deum amorem frangeret, rem ipsi latere cu- 
ravit. Quibus enim lamentis non usa esset Sara 
tum erga filium, tum erga patrem ? quid non fa- 
ctura erat videns filium suum ad necem vio- 
lenter abduci? quomodo non ipsum. ulnis com- 
plexa ad se illum attraxisset? quibus alloquuta 
esset verbis Abrahamum, et lamentabili voce cla- 
masset? Parce, parce natur, parce filio, Abra- 
ham, parce. Ne sis hominum generi fabula. Uni- 
genitus est.partus, ipse primus est, primus οἱ 
ultimus. quem parturiam Isaác; ne reseces uvam 
illam unam, quam tulimus, quando demum nulla 
in monte vitis amplius est : ne falce decerpas spi- 
cam unam, quam tulimus, qui ex nobis prodiit, 
cum senio pene emortui essemus : ne conteras ba- 
culum, quo fuleimur : ne frangas virgam nostram 
in qua requiescimus : ne excaces oculum quem 
ambo possidemus, ne tollas memoriale nostrum 
ex orbe : ne agnum quem habemus mactes ut 
ovem : ne tollas gaudium nostrum, nec nos luctu 
repleas. Quem in mensa post hunc videbimus? 
quis: nominabit matrem? quis senectuti serviet? 
quis cireumornabit mortuos? quis in sepulero 
corpus deponet? quis orborum monumentum po- 
steà servabit? Vides speciem et formam adolescen- 
tis, florem juventutis, quem si in inimico videres, 
misericordia prorsus-movereris. hiccine mihi diu- 
turn: precationis fructus datur ? Hiccine succes- 
sionis ramus relinquitur? hz reliqui generis ? 
hiccine senectutis baculus? hzaccine sola spes 
quibus non alia spes superest? Si gladium in di- 
lectissimi jugulum. impulsurus es, me priorem 
confodias : maximam mihi tribues gratiam : com- 
munis sit tumulus, commune sepulcrum, com- 
mupis pulvis amborum corpora operiat : communis 
mors sit. sterilis, et prolis illius : communis cip- 
pus amborum calamitatem enarret, Ne videat Sar 


a Putat Savilius legéndura ἀπὸ τῆς ἡμῶν νεχρώσεως. 
Ego certe libentius credam hzc contra grammaticam 
errata ipsius esse scriptoris. [Cum toto hoc sermone 


SPURÍA. 


νυμφῶνος, οὐ φῶτα χαρμοσύνης, ἀλλὰ πῦρ ἐντάφιον; 
ἄρα στεφανώσομαι; ἄρα παστὸν πήξομαι; ἄρα χορο- 
στασίας ἐπὶ τούτοις στήσομαι; ἄρα πατὴρ ἔσομαι, 
ὥσπερ εἶπας, τῶν ἐθνῶν, 6 μὴ ἀξιούμενος μηδὲ τοῦ ἑνὸς 
παιδός; Ἀλλ᾽ οὐδὲν τῶν τοιούτων ἀντεῖπεν ὁ δίκαιος" 
ὑπήχοος δὲ γεγονὼς, σφοδρότερον τοῦ πυρὸς ἀνῆψε τὴν 
ἀγάπην, ὀξύτερον τοῦ ξίφους ἐποίησε τὸν πόθον " ἐν 
αὐτῷ γὰρ ἔτεμε τοὺς δεσμοὺς τῆς φύσεως, καθάπερ 
τι γεῶδες τὸ ἄχθος τῆς συμπαθοῦς διαθέσεως λιπὼν 
xol ἀποδυσάμενος * ὅλον ἑαυτὸν προθύμως ἐχδέδωχε, 
χαὶ τοῦ προστάγματος ἦν; χατασφάξαι τὸν υἱόν. 
Ἀλλ᾽ οὐδὲ τῇ γαμετῇ περὶ τούτου τι εἶπεν, οὖχ ἄνε- 
χοινώσατο, σφόδρα χρησίμως ποιῶν - ἀναξιόπιστον 
γὰρ χαὶ ἀσύμφορον αὐτῷ εἰς συμδουλὴν τὸ θῆλυ δια- 
λογισάμενος. Οὐδὲ γὰρ συνήνεγχεν, ἀλλὰ χαὶ χατέ- 


V ὅλαψε τὸν Ἀδὰμ. δεξάμενον τὴν συμδουλὴν τῆς Εὔας. 


Ἵν᾽ οὖν μή τι πάθῃ γυναικῶδες ἣ Σάῤῥα, μήτε, 
οἷον μητέρα εἰκὸς, ὀδυρομένη, τὸ σφοδρὸν xoi ἀχραε- 
φνὲς τῆς πρὸς Θεὸν ἀγάπης ἐπιχλάσῃ ἐν αὐτῷ, 
ἔσπευσε λαθεῖν αὐτήν. Ποίᾳ γὰρ θρηνῳδίᾳ οὖχ ἐχρή- 
σατο Σάῤῥα, ἢ πρὸς αὐτὸν τὸν παῖδα, ἢ τὸν τούτου 
πατέρα; τί δὲ οὐχ εἶχε δρᾶσαι; τὸν ἑαυτῆς υἱὸν βλέ- 
πουσὰ πρὸς τὴν σφαγὴν βιαίως ἑλχόμενον : πῶς οὖ. 
περιχυθεῖσα,“ταῖς ἑαυτῆς ἀγκάλαις σφοδρῶς περι- 
πλαχεῖσα, ἀνθεῖλχε πρὸς ἑαυτήν ; οἵοις δ᾽ ἂν ἐχρή- 
σατο λόγοις πρὸς τὸν "A6pay. , καὶ ὀλοφυρομένη γοε- 
ὃν ἀνέχραξε; Φεῖσαι, φεῖσαι τῆς φύσεως παιδὸς , ὦ 
A6paXu, φεῖσαι. Μὴ γένῃ τῷ βίῳ πονηρὸν διή- 
γημα. Μονογενής μοι 6 τόκος, οὗτός μοι πρῶτος 
ὑπάρχει, αὐτὸς πρῶτος αὶ ὕστερος ἐν ὠδῖσιν ὃ Ἰσαάκ’ 
μὴ τέμης τὸν ἕνα βότρυν, ὃν ἐκαρποφορήσαμεν, ὅτε 
λοιπὸν ἐκ τοῦ ὄρους ἐξάμπελοι γεγόναμεν " μὴ Ἣν 


C σῆς ἕνα στάχυν, ὃν ἐχαρποφορήσαμεν, ἀποτομίας 


δρεπάνη, τὸν ἐξ ἡμῶν βλαστήσαντα “τῆς ἀφ᾽ ἡμῶν 
γεχρώσεως. Μὴ συντρίψῃ βαχτηρίαν, ἐφ᾽ ἧς στηριζό- 
μεθα- μὴ χλάσης ἡμῶν τὴν ῥάδδον, ἐφ᾽ ἧς ἀναπαυό- 
μεθα" μὴ τυφλώσῃς τὸν ὀφθαλμὸν, ὃν οἵ δύο χεχτή- 
μεθα" μὴ donc τὸ μνημόσυνον ἡμῶν Ex τῆς ὑπ’ οὖρα- 
vóy* ἂν τὸν ἄρνα, ὃν ἔχομεν, κατασφάξης ὡς πρόδα- 
τον" μὴ αἴρης τὴν eh ἡμῶν, xai πληρώσῃς ἡμᾶς 


θρήνου. Τίνα ἐπὶ τῆς τραπέζης μετὰ τοῦτον ὀψό- 


μεθα; τίς ὀνομάσει μητέρα; τίς θεραπεύσει τὸ γῆ- 
ρᾶς; τίς περιστελεῖ θανόντας : τίς τάφῳ χώσει τὸ 
σῶμα; τίς σώσει μνημόσυνον τῶν ἀτέχνων λοιπόν: 
Ὁρᾷς τὸ κάλλος τοῦ νέου, τὸ ἄνθος τῆς νεότητος, 
ὅπερ xol ἐν ἐχθρῷ βλέπων, πάντως ἂν χατηλέησας. 
Οὗτός μου τῆς μακρᾶς εὐχῆς ὃ καρπὸς ἀποδέδοται " 
οὗτος τῆς διαδοχῆς ὃ χλάδος ὑπολέλειπται" οὗτος τοῦ 
γένους λείψανον * οὗτος γήρους βαχτηρία᾽ οὗτος μόνος 
ἐλπίς ἐστι τῆς ἀνελπιστίας ἡμῶν. Εἰ μέλλεις ὠθεῖν 
τὸ ξίφος εἰς τὸν λαιμὸν τοῦ φιλτάτου, ἐμὲ πρῶτον 
ἀπόχτεινον * μεγίστην μοι yd δίδως" xowbv γε- 
νέσθω τὸ χῶμα, καὶ τὸ μνημεῖον ἅμα χοινόν * χοινὴ 
χόνις χαλυψάτω τῶν ἀμφοτέρων τὸ σῶμα " χοινὸς 
θάνατος γενέσθω τῆς στείρας καὶ τοῦ ἐξ αὐτῆς χοινὴ. 


cf. Orationem de beato Abraham supra Tom. 2, p.742, 
E, sqq.] 


IN ABRAHAM ET 


στήλη διηγείσθω τὰ πάθη τῶν ἀμφοτέρων. Μὴ ἴδη 
Σάῤῥας ὀφθαλμὸς τὸν Ἀδραὰμ παιδοχτόνον, μηδὲ 
“παιδοχτονούμενον χερσὶ πατρὸς τὸν Ἰσαάκ. "auro 
χαὶ τὰ τοιαῦτα ἐποίησεν ἂν ἣ Σάῤῥα, εἰ τὸν 
φίλτατον μέλλοντα σφαγιάζεσθαι. Διὰ τοῦτο ὃ Apu. 
οὐδὲν τούτων εἶπεν αὐτῇ, ἵνα μηδὲν ἐμποδίση " τοῦ 
ἐν yspatv. ᾿Επέθηχε τῷ παιδὶ τὰς σχίδαχας τῶν ξύ- 
λων, ἐπειδὴ xal ὃ Σωτὴρ τὸν σταυρὸν ἐδάσταξε. Νέλ- 
λόντος τοῦ ᾿Ισαὰχ ἔρχεσθαι πρὸς τὴν σφαγὴν, ἦχο- 
λούθει 6 ὄνος xa οἱ παῖδες οἵ τούτου" καὶ οντος 
τοῦ Χριστοῦ πρὸς τὸ πάθος ἔρχεσθαι, ἐπέδη ἐπὶ 
πῶλον, δηλῶν τῶν ἐθνῶν τὴν χλῆσιν ἠκολούθουν δὲ 
αὐτῷ xal οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ τὰ βραδεῖα κρατοῦντες, 
χαὶ Ὡσαννὰ x, ζοντες. βαστάζων ΤΕΣ τὰ ξύλα, 
ἀνήρχετο εἰς τὸ ὄρος τυθῆναι ὡς ἀρνίον ἄχαχον " βα- 
Né ix χαὶ ὃ Σωτὴρ τὸν σταυρὸν ἐξήρχετο, ἐν Κρα- 
νίῳ ᾿τυθῆναι ὡς ἀμνὸς ὑπὲρ ἡμῶν. 5v μάχαιραν 
θεωρῶν ἐννόει μοι τὴν λόγχην" τὸν βωμὸν κατανοῶν, 
σχόπει μοι τὸ Κρανίον - xal τὰς σχίδαχας βλέ- 


ISAAC SERMO. 649 
oculus Abrabamum filii interfectorem, neque Isaa- 
cum manu patris maetatum. Hzc et similia fecis- 
set Sara, si dilectissimum mactatum iri scivis- 
set. Ideo nihil horum Abraham ipsi nuntiavit, ne 
|eir egi operis obex foret. Imposuit filio fascicu- 
os lignorum, quia Servator crucem portavit. Per- 
recturum lsaacum ad cedem, sequebantur asinus 
et pueri; et. perrecturus Christus ad passionem, 
puilum asina conscendit, significans gentium voca- 
tiónem : sequebantur autem. eum discipuli, pra»- 
mia certaminis tenentes, et Hosanna clamantes. 
Gestans Isaac ligna ascendebat in montem, ut. ceu 
agnus innocens ibi immolaretur ; gestans. quoque 
Servator crucem exibat, ut in Calvaria quasi agnus 
ro nobis immolaretur. Gladium cernens, cogita 
igni; aram considerans, cogita Calvariam ; caesa 
ligna videns, cogita crucem; ignem videns, amo- 
rem tecum. reputa. Respice arietem. herentem 
duobus cornibus arbusto, quod vocabatur Sabec ; 


E 


πων, χατανόει τὸν σταυρόν καὶ τὸ πῦρ θεωρήσας, Ao-;,, Vide mihi ,& Christum, agnum Dei, duabus in 
γίζου μοι τὸν πόθον. Βλέπε xol τὸ πρόδατον x τῶν A cruce manibus detentum. Lignum illud. Sabec; 


δύο χεράτων κρατούμενον ἐν φυτῷ τῷ λεγομένῳ Σα- 
Géx - βλέπε μοι καὶ τὸν Χριστὸν, τὸν ἀμνὸν τὸν τοῦ 
Θεοῦ, ἀπὸ δύο χειρῶν χρατούμενον ἐν σταυρῷ. Τὸ 
φυτὸν τὸ τοῦ Σαδὲχ ἄφεσιν ἑρμηνεύει" ἀφῆχε γὰρ τῆς 
σφαγῆς τὸν παῖδα τοῦ γέροντος, τὸν σταυρὸν προτη- 
μαῖνον τὸν ἀφέντα τῷ κόσμῳ τὰς ἁμαρτίας αὐτοῦ, 
xal ζωὴν παρασχόντα. Ὃ χριὸς ἐν τῷ φυτῷ xpsud- 
μενὸς τοῦ Σαδὲχ μυστιχῶς τὸν ᾿Ισαὰχ μόνον ἐλυτρώ- 
σατο" 6 δὲ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ κρεμασθεὶς ἐν τῷ σταυρῷ, 
ἐῤῥύσατο τὸν χόσμον Ex θανάτου xaX (Gov. Ἀπεσπά- 
σθη Ἰσαὰκ ἀπὸ τῶν τέχνων αὐτοῦ, μέλλων ἐπὶ τὸ 
ὄρος ἔρχεσθαι εἰς θάνατον - ἀπεσπάσθη καὶ Χριστὸς ἐκ 
τῶν μαθητῶν αὐτοῦ, μέλλων ἐπὶ τὴν eet ἔρχε- 
σθαι ὑπὲρ ἡμῶν. Κατέλειπε τοὺς παῖδας 6 δίχαιος 
Ἀῤραὰμ,, ἵνα μή τις παρ᾽ αὐτῶν * ἔσται ἀνδραποδι- 
σμὸς πρὸς τὴν ἱερουργίαν, καὶ λαδὼν τὸν Ἰσαὰχ, 
μόνος μόνον ἀνάγει, πῦρ, μάχαιραν, καὶ ξύλα συν- 
ἐπιφερόμενος. ᾿Αλλὰ τί ὃ Ἰσαάκ; Τῇ γλυχυτάτη 

ἢ προσχαλεῖται καὶ λέγει“ εἰπὲ, φησὶν, ὦ πάτερ, 
Ἰδοὺ τὸ πῦρ καὶ τὰ ξύλα, ποῦ ἐστι τὸ πρόδατον τὸ 
εἰς ὁλοκάρπωσιν ; Πάλιν φωνὴ τοῦ παιδὸς δριμύσσει 
σπλάγχνα πατρός" πάλιν ἄλλος πειρασμὸς ἔσχεν αὖ- 
τὸν φούερός * πάλιν ἄλλη βάσανος συνέσχε τὸν δίκαιον 


οὖχ ἐλάττων τῆς πρώτης, οὐδὲ φιλανθρωποτέρα. Καὶ. 


πῶς ἂν οὗ χατεπλάγη δάκρυσιν 6 ᾿Αὔραὰμ., μηχέτι 
προσδοχήσας λοιπὸν πατὴρ ἀχοῦσαι ; Οὐ Mri τι 
γοερὸν, οὖ θρηνῶδες φθέγγεται - ἄλλ᾽ ἀτρεμεῖ τῇ 
ψυχῇ καὶ ἀχλινεῖ λογισμῷ ἐδέξατο τὴν φωνὴν τοῦ 
παιδὸς τὴν ἡδίστην, καὶ ἀνταποχρίνεται, xoi λόγους 
μεταδιδοῖ- Ὃ Θεὸς ὄψεται, τέχνον, πρόδατον εἰς 
θυσίαν. Εἴτε —: τὸν παῖδα τοῦτο ἔφη, 
εἴτε xu προφητεύων τὸ μέλλον ὁ ᾿Αθραάμ. "Ev δὲ τῷ 
φθάσαι σπουδῇ τὸν προσταχθέντα τόπον, οἰκοδομεῖ 
τὸν βωμὸν, τὸ θυσιαστήριον ἑτοιμάζει, μάχαιραν 
εὐτρεπίζει, καὶ τὸ πῦρ xoi τὰ ξύλα 6 πατὴρ πα- 


ρατιθεῖ τῷ παιδί, Ἅπτεται μετὰ τούτου τοῦ υἱοῦ ὃ 


b [Savil. iz. τῷ.] 
? [Savil. £2. ἢ ἐμποδισμός, Quod Latine expressit Montf. 


remissionem interpretamur ; senis enim filium re- 
misit et redemit a mactatione, crucem presignifi- 
cans, quae mundo peccata remisit, vitamque pra- 
buit. Àries in ligno Sabec pendens Isaacum so- 
lum mystice liberavit ; Agnus vero Dei suspensus 
in- cruce, servavit mundum ex morte et inferno. 
Avulsus est Isaac a filiis suis, venturus in mon- 
lem ad mortem subeundam ; avulsus est Christus 
à discipulis suis, venturus ad necem pro nobis to- 
lerandam. Reliquit pueros suos justus Abraham, 
ne quis ex ipsis impedimentum sacrificio afferret, 
et secum assumto Isaaco, solus solum adducit; 
ignem, gladium et ligna simul ferens. Sed quid 
Isaac? Duleissima voce compellat et ait : Dic, pa- 
ter, Ecce ignem et ligna, ubi est ovis ad holo- 
caustum.? Rursus vox pueri patris viscera exagi- 
p lat; iterum alia tentatio terribilis invasit eum ; 
iterum alius cruciatus justum occupavit, non mi- 
nor nec levior priore. Et quomodo non in lacry- 
mas prorupit Abraham, qui non ültra sperabat se 
patrem. vocatum iri? Nihil luctuosum, nihil mi- 
serabile dixit; sed imperterrito animo et inflexi- 
bifi mente suavissimam filii vocem excepit, ipsi- 


debit, fili, ovem ad sacrificium. 1d ait Abraham 
sive filio addens fiduciam, sive id quod futarum 
erat przdicens. Ubi autem ad locum sibi manda- 
tum pervenit, aram construit, et altare parat, gla-. 
dium adornat, paterque filio ignem et ligna admo- 
vet. Aggreditur postea filium pater, nihilque obi- 
cis natura affert. Sese Isaac patri obtulit, ut pro 
lubito suo secum ageret. Quem primum mirabor, 
aut de quo stupore percellar? quomodo laudum 
coronam nectam? an eum qui ex amore et affectu 
c erga Deum manus immittit in dilectissimum, an 
eum qui usque ad mortem patri obsequitur, et 


, Paullo ante pro ὁπὸ τῶν τέκνων, quod prorsus est ab- 
surdum, fortasse legendum 27? τῶν maiómv,a servis suis. 


Gen. 22.7. 


que fl ov ac sic eum affatur : Deus provi- ria. v.8. 


Gen. 22. 
12. 


Ihid.v. 17. 
18. 


Rom. 12.1. 


650 


czlestem mactationem ab eo accipit? Ille enim sese 
supra naturamextulit, Dei praeceptum nature an- 
teferens; hicvero usque ad mortem p obedivit, 
morte deterius esse existimans si dolorem inferret 
patri. Hinc Abraham filium vinetum arripiens, 
non obtorpuit manu, non mente excessit. Quoties. 
vidi hujusce pueri imagines, numquam potui tem- 
pe a lacrymis, arte mihi ob oculos ponente 

ujus historiz claram reprasentationem. Prope al- 
tare jacebat Isaac, ante patrem in genua pronus, 
manibus. ἃ tergo reductis, Abrahamo pone genu- 
flexum filium stante. Deinde altera manu coma 
pueri ad se reducta respicit eum, videtque faciem 
Isaaci se miserabiliter 1ntuentis, et ietum exspe- 
ctantis : armatam gladio dexteram habens, ad ne- 
cem se comparat, corpus contingit; jam gladii 
acies juisine petit, contra propria viscera ensem 
impulsurus erat, tunc a Deo vox emittitur, ani- 
mum cohibens, opus impediens : 4 braham, 4bra- 
ham, inquit, ne injicias manum tuam in Isaa- 
cum, neque mali quidpiam facias filio tuo. Nunc 
enim. vere cognovi quod timeas Deum, et non 
pepercisti propter me dilecto tuo. Ecce aries al- 
ligatus est virgulto Sabec : accipe et offer illum 
pro Isaaco, ut certior fias me aeceptum habuisse 
sacrificium tuum, fervensque propositum. Mirati 
sünt angeli, principatus, potestates, throni, domi- 
nationes et omnes exercitus; obstupuere caeli, sol, 
luna, stellarum chorez in tam ποῦ 


sancti Abrahz, aitque illi : Penedicens benedi- 
cam, et multiplicans multiplicabo.semen tuum 


super terram sicut stellas celi, quia obediisti 


alacriter voci mee, et festinasti implere. prze- 
ceptum meum. Deditque. Deus arietem de petra 
pro puero ad perficiendum sacrificium. Non enim 
delectatur Deus in mortua victima per nidorem 
et fümum ipsi oblata; sed hostiam viventem, san- 


ili spectaeulo : E 'A6paku. Y 
Deo autem satis fuit voluntas vere fidelissimi et 


SPÜRIA. yi 


πατὴρ, καὶ οὐδὲν ἀντιπράττει ἣ φύσις πρὸς χώλυμα, 
᾿Εξέδωχεν ἑαυτὸν ὃ ἼΩΝ τῷ Aa "pma 
αὐτῷ xa0' ὃν τρόπον βούληται, Τίνα πρῶτον θαυ- 
μάσω, 3) τίνα χαταπλαγῶ; ποίῳ τρόπῳ στέφανον 
πλέξω τῶν ἐγχωμίων ; τὸν ἐπὶ τὸν φίλτατον χεῖρας 
ἐπιδαλόντα διὰ τὴν πρὸς τὸν Θεὸν ἀγάπην χαὶ εὔ- 
νοιαν, ἢ τὸν μέχρι θανάτου πατρὶ ὑπαχούσαντα, xad 
οὐράνιον σφαγὴν παρ᾽ αὐτοῦ δεχόμενον ; Ὃ μὲν γὰρ 
τῆς φύσεως ὑπερῆρεν ἑαυτὸν, τοῦ Θεοῦ τὴν ἐντολὴν 
τῆς φύσεως προτιμῶν" ὃ δὲ μέχρι θανάτου ὑπήκουσε 
bi πατρὶ, χεῖρον θανάτου εἰδὼς τὸ λυπῆσαι πα- 

ρὰ, ᾿Ἐντεῦθεν 6 ᾿Αδραὰμ λαδὼν δέσμιον παῖδα, 
οὗ ναρχεῖ τὴν χεῖρα, οὐχ ἐξίσταται τὸν νοῦν. "Oad- 
xig ἴδω. τούτου τοῦ παιδὸς τὰς εἰχόνας, οὐδέποτε 


D ἴσχυσα ἀδακρυτὶ παρελθεῖν, P ἐνεργοῦς μοι τῆς τέχνης 
“ὑπ᾽ ὄψιν ἀγαγούσης τῇ ἱστορίᾳ ταύτῃ σαφῆ κατανόη- 


σιν. Πλησίον προέχειτο τοῦ θυσιαστηρίου ὃ Ἰσαὰκ, 
τῷ πατρὶ ἐπὶ γόνυ ὀχλάσας, περιηγμένας τε ἔχων 
εἰς τοὐπίσω τὰς χεῖρας, κατόπιν τοῦ ᾿Αὐραὰμ. τὴν 
ἀγχύλην πατοῦντος. Εἶτα. τῇ μιᾷ ᾿χειρὶ τὴν χόμην 
πρὸς ἑαυτὸν τοῦ παιδὸς ἀναχλάσας. ἐπικύπτει πρὸς 
αὐτὸν, καὶ βλέπει τὸ πρόσωπον τοῦ "aux πρὸς αὐτὸν 
ἐλεεινῶς “ βλέποντα, xal τὴν πληγὴν μένοντα " καθω- 
πλισμένην ἔχων τῷ ξίφει τὴν δεξιὰν χατευθύνει τὴν 
σφαγὴν, ἅπτεται τοῦ σώματος" ἤδη πρὸς φάρυγγι 1) 
ἀχμὴ τοῦ ξίφους - ἦν ὠθῆσαι τὴν μάχαιραν χατὰ τῶν 
σπλάγχνων αὐτοῦ, καὶ τότε δὴ θεόθεν ἣ φωνὴ ἐγί- 
νετο, τὴν ὀργὴν ἐπέχουσα, καὶ τὸ ἔργον χωλύουσα " 

ρ, Ἀδραὰμ, μὴ ἐπιδάλης, φησὶ, τὴν 
χεῖρα τῷ Ἰσαὰκ, μηδέ τι χαχὸν m o εἰς τὸν σὸν 
υἱόν. Νῦν γὰρ ἔγνων ἀληθῶς, ὅτι φοδῇ τὸν Θεὸν, καὶ 
οὐχ ἐφείσω δι᾽ ἐμὲ τοῦ σοῦ ἀγαπητοῦ. Ἰδοὺ χριὸς δέδε- 
ται ἐν τῷ φυτῷ τοῦ Σαδέκ" λάδε xo ἀνένεγχε αὐτὸν 
ἀντὶ τοῦ Ἰσαὰχ, φησὶν, ὅπως πληροφορηθῆς ὅτι προσ- 
εδεξάμην ἐγὼ τὴν θυσίαν, τὴν θερμὴν προαίρεσιν. 
᾿Εθαύμασαν ἄγγελοι, ἀρχαὶ καὶ ἐξουσίαι, θρόνοι, 
χυριότητες, hei ust: αἵ στρατιαί: ἐξέστησαν οὖ- 


΄ 


ραγνοὶ, ἥλιος xal σελήνη, καὶ ἀστέρων χορεῖαι ἐπὶ 


ctam, beneplacentemque, rationabilem cultum ex-55; τῷ παραδόξῳ θεάματι" 6 δὲ Θεὸς ἠρχέσθη μόνῃ τῇ 
petita nobis, quemadmodum apostolus precipit A mpttetn τοῦ πιστοτάτου ὄγτως xal δαίου Αὐραὰμ., 


omnibus, probe sciens. hoc Deo placere. Non enim 
quod vellet Deus Abrahamum filii interfectorem 
reddere, precipit ei ut filium offerret ; sed ut 
ommibus per orbem ostenderet, quam ferventer 
Deum amaret Abraham, cum propter eum non 
pepercerit jsaaco, etiamsi unigenitus puer ejus 
esset. Quamobrem Deus Abrahamo üt amico my- 
sterium exhibuit magnum et mirabile. Per sacri- 
ficium enim sacerdos factus est, in figura autem 
prophetam illum effecit;.docuitque illum Deus 
altissimus daturum se quoqueesse unigenitum Fi- 
lium suum pro mundo, ut Deus incarnatus ab er- 
rore genus hominum servaret. Tllud enim signifi- 
cavit, cum pro Isaaco dedit oyem ex Sabecad sacri- 
ficium.Quia enim futurumeratut increduli homines 
sancte Virginis partui non crederent, quomodo vi- 


καὶ ἔφησε πρὸς αὐτόν * EUAoyGw εὐλογήσω, xal 
πληθύνων πληθυνῶ τὸ. σπέρμα cov ἐπὶ τῆς γῆς 
ὡς τὰ ἄστρα τοῦ οὐρανοῦ, ἐπειδὴ ὅπήχουσας τῆς φω- 
γῆς μου προθύμως, xod ἔσπευσας πληρῶσαι τὸ πρόσ- 
ταγμα τὸ ἐμόν. Καὶ ἔδωχεν ὃ Θεὸς πρόδατον &x τῆς 
πέτρας ἀντὶ τοῦ παιδαρίου τέἔλέσαι τὴν θυσίαν. Οὐ γὰρ 
ἥδεται Θεὸς ἐπὶ νεχρᾷ θυσίᾳ διὰ κνίσσης χαὶ χαπνοῦ 
προσαγομένη αὐτῷ,, ἀλλὰ θυσίαν ζῶσαν, ἁγίαν, εὐά- 
ρέστον, τὴν λογικὴν λατρείαν ἐπιζητεῖ παρ’ ἡμῶν, 
χαθὼς ὃ ἀπόστολος παραινεῖ πᾶσι, σαφῶς ἐπιστάμε-- 
νος τοῦτο εὐάρεστον Θεῷ, Οὐ γὰρ θέλων 6. Θεὸς παι- 
δοχτόνον ποιῆσαι τὸν Αὐδραὰμ., es ἀνενεγχεῖν τὸν 
υἱὸν, ἀλλ᾽ ἵνα δείξη πᾶσι τοῖς τὸν χόαμον οἰχοῦσιν, 
ὅτι σφόδρα ἠγάπα τὸν Θεὸν ὃ Αδραὰμ.,, ὅτι οὐχ ἐφεί-- 
σατο δι᾽ αὐτὸν τοῦ Ἰσαὰχ, χαίτοι μονογενὲς ἔχων τὸ 
παιδάριον. Διὸ χαὶ μυστήριον ὑπέδειξεν ὃ Θεὸς ὡς φίλῳ 


delicet potuisset sine concubitu viri filium parere, Β τῷ Ἀδραὰμ, μέγα xo παράδοξον, Διὰ γὰρ τῆς θυσίας 


b [Boisius proponit ἐναργῶς μοι τ. 7. ὑ. ὃ. drj. τῆς ἱστο- 


pios τούτης a. ».] 


* Congruenter diceretur βλέποντος... μένοντο;. 


IN ABRAHAM ET ISAAC SERMO. | 651 


ἱερεὺς ἐγένετο, ἐν δὲ τῷ τύπῳ αὐτὸν προφήτην ἐποίησε᾽ — quasires fieri non potuisset, ideo de petra produxit 
x abest αὐτῷ ὁ Pun piezas, 1 ὅτι μέλλει xol — arietem, ut per hs rei iucredibil? idem faceret, 
αὐτὸς τὸν μονογενῆ ΥἹὸν διδόναι ὑπὲρ τοῦ κόσμου, ἵνα — nempe voluntate ejus divinitatis omne mandatum 
σώσῃ 8x τῆς πλάνης τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων Θεὸς ἐναν- — statim impleri. Quemadmodum ergo ibi Verbum 
- θρωπήσας. Τοῦτο γὰρ ἐσήμαινεν, ἀντὶ Ἰσαὰχ δεδωκὼς — arietem protulit, sic in Virgine Verbum caro fa- 
Wise &x τοῦ Σαδὲχ γενέσθαι εἰς θυσίαν. Ἐπειδὴ — ctum est. Ac quemadmodum aries in virgulto al- 
o ἔμελλον οἱ δύσπιστοι ἄνθρωποι ἀπιστεῖν τῷ τοχετῷ — ligatus erat, sic Unigenitus in cruce affixus fuit. 
τῆς ἁγίας παρθένου, τὸ πῶς ἂν ἠδύνατο δίχα κοίτης — ldeo clamat Isaias dicens : Sicut ovis ductus est Isai, 53. 7. 
ἀνδρικῆς κυοφορῆσαι υἱὸν, ὡς ἀμιήχανον ὃν, διὰ τοῦτο ad. occisionem sine voce. Rursumque Dominus 
πέτρας παρήγαγε τὸν κριὸν, ἵνα τὸ παράδοξον ἐκ — Judaeis dicebat, Abraham. desiderabat videre Joan.8.56. 
τούτου πιστώσηται, ὅτιπερ βουλήματι τῆς αὐτοῦ — diem meum, et vidit et gavisus est, nempe 
θεότητος πᾶν τὸ προσταττόμενον εὐθέως ὑφίσταται. — diem passionis in figura Isaaci, in monte sancto. 
Ὡς οὖν ἐχεῖ ὁ λόγος πρόδατον ὑπέστησεν, οὕτως ἐν Benedictus Deus, qui prafiguravit nobis omnia 
τῇ παρθένῳ 6 Λόγος ἐγένετο" xa ὥσπερ τὸ δ( salutem in Scripturis sanctis, et cum venisset 
πρόθατον ἐν τῷ φυτῷ ἐδέθη, οὕτως 6 Μονογενὴς ἐν implevit prophetarum sermones, et ascendit in 
σταυρῷ χαθηλώθη. Διὰ τοῦτο ἐδόα 6 Ἡσαΐας λέγων - c gloria ad patrem suum, ut in omni loco adoremus 
Ὡς πρόδατον ἤχθη ἐπὶ ν ἄφωνος. Πάλιν δὲ ὃ αίΐγοπι et Filium et Spiritum, in secula. Amen. 
Κύριος Ἰουδαίοις ἔλεγεν * Ἄδραὰμ. ἐπεθύμει τὴν ἡμέ- 
αν μου ἰδεῖν, xot i. x«i ἐχάρη, τὴν τοῦ πάθους 
us ἐν τῷ τύπῳ Ἰσαὰχ, ἐν ὄρει τῷ ἁγίῳ. Εὐλο- 
γητὸς 6 Θεὸς 6 προτυπώσας ἡμῖν πάντα πρὸς σωτη- 
ρίαν ἐν ταῖς ἁγίαις Γραφαῖς, xal ἐλθὼν ἐπλήρωσε 
τοὺς λόγους τῶν προφητῶν; καὶ ἀνῆλθεν ἐν δόξῃ, πρὸς. 
τὸν αὐτοῦ Πατέρα, ἵνα ἐν παντὶ τόπῳ προσχυνῶμεν 
τῷ Πατρὶ σὺν Υἱῷ καὶ τῷ Πνεύματι, εἰς τοὺς αἰῶ» 
νας. Ἀμήν. 


/ 


ΟΠ MONITUM 
IN HOMILIAM SEQUENTEM. 


Circa hane sive homiliam, sive orationem, hzc notat Savilius : « Orationis hujus prafationem Chry- 
sostomi esse res ipsa dicit. Est enim sumta tota ad verbum ex Oratione tertia in Davidem et Saül, quam 
vide p. 89 ( Tomo 4 hujus Editionis, p. 168 ). Ipsa vero oratio Chrysostomi non est, quamvis per 
omnes pene bibliothecas sub. ejus nomine descripta reperiatur. Nec enim stylus tumidum quiddam et in- 
flatum sonans, nec inventionis ratio, frigida satis et inepta, Chrysostomum omnino refert. Longissimus 
in periodis, audacissimus in metaphoris ( qua debent esse verecunda ) est, quisquis eum habuit : et hu- 
mano capiti cervicem pene equinam junxit, quicumque procemium hoc operi suo pra»posuit. Itaque po- 
terat rectius inter ἀμφιδαλλόμενα rejici, aut etiam ad. γοθευόμενα detrudi. Hic per errorem locum inter 
γνησίας occupavit. » etc. 

Nugacis sane Graculi commentum hoc in tenebris reliquissem, nisi prior edidisset Savilius. Hic enim 
scriptor etiamsi aliquam eloquentiz et inventionis speciem utcumque saltem prz se ferat, puerilia multa 
admiscet: ne quid tamen protermisisse videar, eam Latine translatam inter Spuria ablegavi. 


M^ tth. 5. 
28. 


SPURIA. 


^ 


Quod non sit accedendum ad theatra, quodque "T Εἰς τὸ μὴ πλησιάζειν θεάτροις, χαὶ ὅτι potyobe ἀπηρ- 


id. plane adulteros reddere soleat spectato- 
res, sitque dissensionum ac litium causa; et 
de Abrahamo. 


1. Multos puto eorum, qui nos nuper de- 
seruerunt et ad illa iniquitatis plena theatra acces- 
serunt, hodie adesse. Optaremque illos clare nosse, 
ut a sacris liminibus expellerem, non ut semper 
extra manerent, sed ut emendati rursus intrarent. 
Quandoquidem patres lapsos filios sape e domo 
exigunt, et a mensa arcent, non ut sic Tr: 
his priventur, sed ut hac castigatione ad melio- 
rem frugem redacti, cum pari decore honoreque 
ad paternam hereditatem revertantur. Hoc et 
pastores faciunt : scabie plenas oves a sanis se- 
questrant, ut deposito morbo, rursus ad illas re- 
ducantur, ne morbo laborantes totum gregem 
inficiant. Idcirco nos vellemus illos nosse : sed 
etiamsi illos corporeis oculis discernere non va- 
leamus, sermo illos utique dignoscet, et eorum 
tacta conscientia suadebit illis ut. egrediantur , 
docens illum solum intus esse, qui poupa. hoc 
loco gerit animum ; illum vero qui corruptis mo- 
ribus in hoc cotu versatur, etiamsi corpus in- 
troduxerit, tamen expellitur et magis eliminatur, 
quam ii qui exclusi sunt, ac nondum potuerunt 
sacra mense consortes esse. Illi enim qui secun- 
dum divinas leges expulsi sunt et extra manent, 
interim tamen bona spe sunt : si enim velint pec- 
cata corrigere, per Ecclesiam, a qua exciderunt, 
potuerunt cum pura conscientia rursum redire. 
Qui autem semetipsos deturparunt, jussique sunt 
non prius accedere, quam sordes ex peccatis con- 
tractas deposuerint : deinde impudenter agentes, 
gravius vulnus, majusque ulcus efficiunt. Non 
enim ita peccare grave est, ut post peccatum im- 
pudenter agere, nec obtemperare sacerdotibus 
hujusmodi pracepta dantibus. Et quod. tantum 
peccatum. admiserunt , inquies , ut a sacris hisce 
septis ejiciantur? Ecquod quaras aliud pecca- 
ium gravius, quam, cum se plane adulteros 
fecerint, impudenter tamquam rabidos canes 
ad sacram mensam insilire? Ac si vis discere 
adulterii modum , non meum . proferam. sermo- 
nem, sed ejus qui nos de tota vita judicaturus est. 
Qui respexerit, inquit, mulierem ad concupi- 
scendum eam, jam machatus est eam in corde 
suo. Quod si mulier qua forte in foro. occurrit, 
quoquovis modo sit vestita, se curiosius intuen- 
tem szpe solo conspectu cepit: qui non simplici- 
ter, nec fortuito casu, sed tànto studio, ut ipsam 
Ecclesiam despiciant, ideo illuc" ascendunt, ibi- 
demque diu. manent, et infamibus illis imulieri- 


C 


τισμένους ποιεῖ, καὶ ὅτι ἀθυμίας αἴτιον χαὶ πολέμου 
τοῦτο᾽ χαὶ elc τὸν Ἀδραάμ. 


Πολλοὺς οἶμαι τῶν πρῴην καταλιπόντων ἡμᾶς καὶ 
πρὸς τὰ θέατρα. τῆς παρανομίας αὐτομόλησάντων 
παρεῖναι τήμερον. Καὶ ἐδουλόμην εἰδέναι τούτους σα- 
ἴδ ὥστε αὐτοὺς τῶν ἱερῶν ἐχδαλεῖν προθύρων, οὖχ 
να μένωσιν ἔξω διηνεχῶς, ἀλλ᾽ ἵνα διορθωθέντες 
ἐπανέλθωσι πάλιν. ᾿Επεὶ καὶ πατέρες παῖδας σφαλ-- 
λομένους τῆς οἰχίας ἐχθάλλουσι πολλάχις, xo τῆς 
τραπέζης ἀπείργουσι, οὐχ ἵνα διὰ παντὸς τούτων 
n ἀλλ᾽ ἵνα βελτίους ἜΡΩΣ ταύτῃ 

vot, μετὰ τῆς π οὐύσης c xal τιμῆς ἐπὶ τὸν 
ssa ietDdii dade Τοῦτο χὰ ποιμένες 
ποιοῦσι" τὰ ψώρας ἐμπεπλησμένα πρόθατα τῶν ὑγιαι- 
νόντων ἀπείργουσιν, ἵνα ἀποθέμενα τὴν ἀῤῥωστίαν, 
μετ᾽ dépaDalis πρὸς τὰ ὑγιαίνοντα ἐπανέλθῃ πάλιν, 
xoi μὴ νοσοῦντα τὴν ἀγέλην ἅπασαν ἐμπλήσῃ τῆς 
ἀῤῥωστίας ἐχείνης. Διά τοι τοῦτο χαὶ ἡμεῖς ἐθουλό-- 
μεθα τούτους εἰδέναι" ἀλλ᾽ εἰ χαὶ μὴ τοῖς αἰσθητοῖς 
ὀφθαλμοῖς αὐτοὺς διαχρῖναι δυνάμεθα, ὃ λόγος αὐτοὺς 
ἐπιγνώσεται πάντως, καὶ τοῦ συνειδότος αὐτῶν ἐπιλα- 
θόμενος, πείσει ῥαδίως ἑκόντας αὐτοὺς ὑπεξελθεῖν, 
διδάσχων ὅτι ἐχεῖνος ἔνδον ἐστὶ μόνος, ὃ τῆς ἐνταῦθα 
διατριδῆς ἀξίαν παρέχων τὴν γνώμην" ὡς ὃ μετὰ 
πολιτείας διεφθαρμένης τοῦ ἱεροῦ τούτου μετέχων 
συλλόγου, x&v τὸ σῶμα ἐνταῦθα εἰσάγη, ἐχδέδληται, 
χαὶ τῶν ἀποχεχλεισμένων ἔξω χαὶ μηδέπω δυναμένων 
τῆς ἱερᾶς μετασχεῖν τραπέζης μᾶλλον ἀπελήλαται. 
"Exeivot sw γὰρ oi κατὰ τοὺς τοῦ Θεοῦ νόμους ἐχ- 
ὁληθέντες, καὶ μένοντες ἔξω, τέως χρηστὰς ἔχουσι 
τὰς ἐλπίδας " χἂν γὰρ θέλωσι διορθώσάσθαι τὰ παρα- 
πτώματα, Duk τῆς σίας, k ἐξέπεσον, δυνήσον- 


' παι μετὰ χαθαροῦ τοῦ συνειδότος πάλιν ἐπανελθεῖν. 


D 


Ot δὲ μολύναντες ἑαυτοὺς, xol χελευσθέντες μὴ πρό- 
τερον ἐπιδῆναι, ἕως ἂν ἀποχαθάρωνται τὴν χηλῖδα 
τὴν ix τῶν ἁμαρτημάτων, εἶτα ἀναισχυντοῦντες, 
χαλεπώτερον τὸ τραῦμα ἐργάζονται χαὶ μεῖζον τὸ 
ἕλκος. Οὐ γὰρ οὕτω τὸ ἁμαρτάνειν ἐστὶ χαλεπὸν, ὡς 
ἣ μετὰ τὴν ἁμαρτίαν ἀναισχυντία, xal τὸ μὴ πείθε- 
σθαι τοῖς ἱερεῦσι τὰ τοιαῦτα χελεύουσι. Καὶ τί τοσοῦ- 
τον ἡμάρτηται τούτοις, φησὶν, ὥστε αὐτοὺς ἐχῥαλεῖν 
τῶν ἱερῶν τούτων περιθόλων ; Καὶ ποίαν ἑτέραν ταύ- 
τῆς ζητεῖς μείζονα ἁμαρτίαν, ὅταν μοιχοὺς ἑαυτοὺς 
ἀπηρτισμένους ποιήσαντες, ἀναιδῶς, καθάπερ κύνες 
λυττῶντες, ἐπιπηδῶσι τῇ ἱερᾷ τραπέζῃ; Καὶ εἰ βούλει 
μαθεῖν xa τὸν τρόπον τῆς μοιχείας, οὐχ ἐμὸν ἐρῶ σοι 
λόγον, ἀλλ᾽ αὐτοῦ τοῦ μέλλοντος ἡμῶν δικάζειν τὴν 
ζωὴν ἅπασαν" Ὁ γὰρ ἐμόλέψας, φησὶ, γυναῖκα πρὸς 
τὸ ἐπιθυμῆσαι αὐτῆς, ἤδη ἐμοίχευσεν αὐτὴν ἐν τῇ 
χαρδίᾳ αὐτοῦ. Εἰ δὲ ἢ ἀπὸ ταὐτομάτου χατὰ τὴν 
ἀγορὰν ἐντυχοῦσα γυνὴ, χαὶ ὡς ἔτυχεν ἐσταλμένη; 
τὸν περιέργως ἰδόντα εἷλε πολλάχις τῇ τῆς ὄψεως 
θεωρίᾳ, οἱ μὴ ἁπλῶς, μηδὲ ἀπὸ ταὐτομάτου, ἀλλ᾽ 


CONTRA THEATRA, ETC. SERMO. 


, ἀπὸ σπουδῆς τοσαύτης, ὡς xat τῆς ᾿Εχχλησίας ὕπερ- 
ιδεῖν, καὶ διὰ τοῦτο ἀναθάντες ἐχεῖ, χαὶ διημερεύσαν- 
τες, χαὶ ταῖς ὄψεσι ἠτιμωμένων γυναικῶν ἐχείνων 
προσηλωμένοι, πῶς δυνήσονται λέγειν, ὅτι οὐ πρὸς 
ἐπιθυμίαν εἶδον, ὅπου καὶ ῥήματα διακεχλασμένα, xo 
ἄσματα πορνιχὰ, καὶ φωνὴ πολλὴν ἡδονὴν ἔχουσα, 
ὑκᾷ ὀφθαλμῶν ὑπογραφαὶ, καὶ ἐπιτρίμματα παρειᾶς, 
χαὶ στολὴ περιέργως συγχειμένη, χαὶ σχῆμα γοητείας 
γέμον, καὶ ἕτεραι πολλαὶ μαγγανεῖαι πρὸς ἀπάτην 
χαὶ δέλεαρ τῶν δρώντων κατεσχευασμέναι, καὶ ῥᾳθυ- 
μία ψυχῆς τῶν θεωμένων, καὶ πολλὴ ἣ διάχυσις, χαὶ 
ἢ παρὰ τοῦ τόπου πρὸς ἀσέλγειαν παράχλησις, καὶ ἣ 
τῶν φθασάντων, καὶ fj τῶν μετὰ ταῦτα ἀχουσμάτων, 
ἢ διὰ τῶν συρίγγων; ἣ διὰ τῶν αὐλῶν χαὶ τῶν ἄλλων 
τῶν τοιούτων μελῳδία καταγοητεύουσα, καὶ τὸ στεῤ- 


Ε 


655 


bus defixi sunt. oculis, quomodo poterunt dicere 
se non ad concupiscentiam vidisse, ubi verba la- 
sciva et cantica meretricia, et vox multe plena ve- 
luptatis, et oculorum pigmenta, et miniatz genz, 
vestis. accurate composita, habitusque- lenocinio 
plenus, alieque multe illecebre ad fallendum 
demulcendumque spectatores composite : igna- 
viaque animi intuentibus, multaque effusio, atque 
vel ipsius loci, nec non eorum quz prius, quae post- 
ea recitantur ad lasciviam suasio, cantus demul- 
cens fistularum, tibiarum et similium, qui animi 
robur frangit, sedentiumque corda meretricum 
insidiis. invadenda apparat, captuque facilia 
reddit, earumque opera a Christo separat? Si 
enim hie, ubi psalmi, ct orationes, divinorum- 


δὸν τῆς διανοίας χκαταμαλάττουσα, καὶ ταῖς τῶν πορ- 558 que eloquiorum conciones, Dei timor et pie- 


γῶν ἐπιδουλαῖς προευτρεπίζουσα τὰς τῶν καθημένων A tas multa, sz 


ψυχὰς, καὶ εὐαλώτους ποιοῦσα; δι’ αὐτῶν διαστήσασα 
τοῦ Χριστοῦ; Εἰ γὰρ ἐνταῦθα, ὅπου ψαλμοὶ, καὶ εὐ- 
χαὶ, καὶ θείων λογίων ἀχρόασις, καὶ Θεοῦ φόδος, xal 
εὐλάδεια πολλὴ, πολλάχις, ὥσπερ τις ληστὴς χα- 
χοῦργος; λαθοῦσα ἐπεισῆλθεν ἐπιθυμία: πῶς οἱ ἐν 
θεάτρῳ καθήμενοι, καὶ μηδὲν μήτε ὁρῶντες, μήτε 
ἀχούοντες ὑγιὲς, ἀλλὰ πολλῆς gn αἰσχρότητος, 
πολλῆς τῆς βλαχείας, καὶ διὰ πάντων πολιορχούμενοι, 
xa δι᾽ ὥτων, καὶ δι’ ὀφθαλμῶν, δύναιντ᾽ ἂν ἀνώτεροι 
γενέσθαι τῆς πονηρᾶς ἐχείνης ἐπιθυμίας ; μὴ δυνάμε- 
νοι δὲ, πῶς δυνήσονται τῶν τῆς μοιχείας ἐγκλημάτων 
ἀπηλλάχθαι; οἵ δὲ τῶν τῆς μοιχείας ἐγχλημάτων οὖκ 
ἀπηλλαγμένοι, πῶς δυνήσονται “χωρὶς μετανοίας τῶν 
ἁγίων τούτων ἐπιβῆναι προθύρων, καὶ τοῦ καλοῦ 
τούτου μετασχεῖν συλλόγου; Διὸ δὴ μον igi χαὶ 
δέομαι, πρότερον ἐξομολογήσει καὶ μετανοίᾳ χαὶ τοῖς 
ἄλλοις ἅπασιν ἀποσμηξαμένους τὴν Ex. τῆς ἐχεῖ θεω- 
ρίας ἁμαρτίαν, οὕτω τῶν θείων ἀχροᾶσθαι λογίων. Οὐ 
γὰρ τὸ τυχὸν ἡμῖν πεπλημμέληται" χαὶ τοῦτο χαὶ ix 
παραδειγμάτων ἴδοι τις ἂν σαφῶς. El γάρ τις οἰκέτης 
Sig χιθώτιον, ἔνθα τὰ δεσποτιχὰ ἱμάτια ἐναπέχειτο 
πολυτελῇ χαὶ διάχρυσα, ἱμάτιον δουλιχὸν ῥύπου γέ- 
μον xa πολλῶν τῶν φθειρῶν ἐναπέθετο, ἄρα ἂν πράως 


Β 


ἤνεγχας τὴν ὕόριν, εἰπέ μοι; Τί δὲ, εἴ τις εἷς Spon ; 


χρυσοῦν μύρα διηνεχῶς ἔχειν εἰωθὸς, χόπρον xat βόρ- 
nt τ φῶσι οὖχ. ἂν xal πληγὰς ἐπέθηκας τῷ πλημ.- 
μελήσαντι τοῦτο; Εἶτα χιδωτίων μὲν, καὶ σχευῶν, 
xa ἱματίων, καὶ μύρων τοσαύτην ποιησόμεθα πρό- 
νοιαν, τὴν δὲ pow τὴν ἡμετέραν πάντων τούτων 
εὐτελεστέραν εἶναι νομιοῦμεν ; καὶ ἔνθα τὸ μύρον τὸ 
πνευματικὸν εἰσεχύθη, διαδολιχὰς πομπὰς ἐπεμόα- 
λοῦμεν, καὶ ἀκούσματα σατανιχὰ, xol ἄσματα πορ- 
νείας γέμοντα; Καὶ πῶς ταῦτα ὃ Θεὸς οἴσει, εἶπέ μοι: 
Καίτοι οὐ τοσοῦτον τὸ μέσον μύρου xal βορόόρου, 
χαὶ ἱματίων δεσποτιχῶν xal δουλικῶν, ὅσον τὸ μέσον 
τῆς πνευματικῆς χάριτος χαὶ ταύτης τῆς πονηρᾶς 
ἐνεργείας. Οὐ δέδοικας, ἄνθρωπε, τοῖς αὐτοῖς ὀφθαλ-- 
μοῖς xa τὴν χλίνην τὴν ἐπὶ τῆς ὀρχήστρας βλέπων, 
ἔνθα τὰ μυσαρὰ τελεῖται τῆς μοιχείας δράματα, xa 
τὴν τράπεζαν ταύτην τὴν ἱερὰν, ἔνθα τὰ φριχτὰ τελεῖ- 
ται ρια; ταῖς αὐταῖς ἀχοαῖς πόρνης ἀχούων 
αἰσχρολογούσης, καὶ προφήτου χαὶ ἀποστόλου σε μυ- 
σταγωγοῦντος; τῇ αὐτῇ χαρδίᾳ τὰ δηλητήρια δεχό- 


C 


.quasi quispiam fur callidus, con- 
cupiscentia clam ingreditur : quomodo ii, qui in 
theatro sedent, qui nihil sani vident vel audiunt, 
sed multa turpitudine, multa lascivia pleni, ac 
per omnia obsessi, per aures, per oculos, possint 
malam illam concupiscentiam superare? cum non 
possint autem, quomodo poterunt ab adulterii 
crimine innoxii esse? qui veroab adulterii crimine 
liberi non sunt, quomodo poterunt sine peniten- 
tia hac sancta limina ingredi, et hujus proclari 
cetus consortes esse? Ideoque admonco et precor, 
ut postquam confessione et penitentia aliisque 
omnibus peccatum hujusmodi spectaculo contra- 
ctum abluerint, sic divina eloquia audiant. Non 
enim leve peccatum admisistis : id quod exemplis 
clare ostenditur. Si quis enim servus in arcam, 
ubi heri vestimenta pretiosa et aurea jacebant, 
servilem vestem sorde pediculisque plenam depo- 
neret, an, quaeso, contumeliam hanc aequo animo 
ferres? Quid. vero, si quis in vas aureum, quod 
unguenta perpetuo habere soleret, stercus et lu- 
tum infunderet, nonne eum qui id perpetrasset 
plagis onerares? Ergone arcularum , vasorum, 
vestium, unguentorum tantam curam habebimus, 
animam vero nostram illis ommibus viliorem 
esse censebimus? et ubi spirituale unguentum in- 
fusum est, diabolicas pompas immittemus, satanica 
colloquia, et. cantica er referta? Εἰ 
quomodo Deus hac ferat, dic mihi? Quamquam 
non tantum sit intervallum unguentum inter ct 
lutum, vestimentaque herilia et servilia, quantum ^ 
inter spiritualem gratiam et hanc malam operatio- 
nem. Non times, o homo, dum iisdem oculis le- 
ctum in orchestra vides, uhi exsecranda adulterii 
spectacula. repressentantur, et hanc sacram men- 
sam, ubi horrenda mysteria consummantur? dum 
iisdem auribus meretricem audis turpia loquen- 
tem, et prophetam apostolumque te mysteria 
docentem : dum | eodem corde letifera pharmaca 
et tremendum sacrificium excipis? Annon hinc 
familiarum eversiones, connubiorum corruptiones, 
bella , lites in domibus? Cum enim ex illo spe-. 
ctaculo emollitus fueris, atque remissior factus, 
lascivior omnisque continentie inimicus, rever- 


654 


susque videris uxorem tuam, ingratius plane il- 
lam videbis, quecumque tandem fuerit. Incensus 
enim concupiscentia ejus, quam in theatris vidi- 
sti, et externi illius spectaculi illecebris captus, 
pudicam, ornatam, totiusque vitz» consortem de- 
spicis, contumelia afficis, mille eet oneras, 
cum nihil prorsus coarguendum habeas, sed pu- 


deat te et morbum fateri, et vulnus ostendere, ' 


quod inde reversus attulisti, alias nectis causas, 
occasiones odii quaerens dbsurdas, et omnia qua 
domi sunt contemnens : ad illam hanc unam im- 
puram concupiscentiam, qua vulneratus es, ani- 
mum adjicis, menteque circumfers sonitum vocis, 
habitum, aspectum, motus, omniaque meretricia 
simulacra, nihil domi cum voluptate vides. Et 
cur dicam uxorem et zdes? Ipsam quoque eccle- 
siam injucundius respicies, invitoque animo au- 
dies verba de castitate. Neque enim hzc tibi do- 
ctrina, sed accusatio erunt, atque in desperatio- 
nem paulatim detractus, te demum totum ab hac 
doctrina abscindes. Idcirco rogo vos omnes, ut 
fugiatis prava illa theatrorum spectacula, et eos 
qui his vacant abstrahatis. Neque enim recreatio 
sunt illa, sed exitium, supplicium, pernicies. 
Quid. prodest illa temporanea voluptas, quando 
perpetuus hinc dolor paritur : ac. die noctuque 
stimulatus, a concupiscentia omnibus molestus 
et durus evadis? Teipsum ergo examina, qua- 
lis nempe sis, cum ab ecclesia recedis, qualis 
cum a theatris : atque utriusque dies mutuo con- 
fer, nihilque opus habebis sermone nostro. Satis 
enim erit utriusque comparatio; ut. ostendatur 
quid magni, quid utilitatis hinc accedat, et quan- 
tum inde detrimenti. Hxc jam vestra caritati 
dixi, et numquam finem dicendi faciam. Sic enim 
zgrotantium morbo imedebimur, eos autem qui 
sanitate gaudent confirmabimus. Utrisque enim 
hujusmodi sermo utilis est; illius, ut abscedant, 
his,ne labantur. Verum quia oportet eos qui incre- 
pant, id moderate facere ; hic admonitionem finie- 
mus, et qua supererant ex precedenti argamento 
reddemus, atque ad. patriarcham nostrum Abra-. 
ham: redibimus. Etenim pictoribus mos, cum ac- 
curatam volunt depingere imaginem ; uno, duobus 
tribusve diebus, eos quos depingere volunt coram se 
sedentes constituere, ut ex frequenti aspectu accura- 
tius formam exprimant. Quia igitur nobis jam pro- 
positum est, non corporez formz modum depin- 
gere, sed anima pulchritudinem, intelligibilem 
ormam, florentem justi virtutem, ejus mansue- 
tudinem, animi magnitudinem , ejusque ceteras 
omnes virtutes ; his diutius par est immorari, ut 
per frequentem sermonis conspectum ab archetypi 
similitudine non aberremus. Si enim corporez ima- 
gines aliquid solatii videntibus afferunt, multo ma- 
gis animze imagines. illas porro non ubique con- 
spicere possumus; necesse quippe cst ut umo in 
loco constituantur ; hanc vero quecumque volueris 
circumferre potes. Nam si illam in mentis penua- 
rio recondas, ubicumque fueris, frequenter respi- 


59 0p0c, xoi τι 


SPURIA. 


μενος φάρμαχα, xo τὴν θυσίαν τὴν φριχτήν; Οὐχ 
Ὁ ἐντεῦθεν ἀνατροπαὶ βίων, καὶ διαφθοραὶ γάμων, καὶ 
πόλεμοι, xol μάχαι ἐν ταῖς οἰχίαις ; ὍὍταν γὰρ ὑπὸ 
τῆς ἐχεῖ θεωρίας διαχυθῇς, καὶ χαυνότερος ων: 
xol ἀσελγέστερος xai σωφροσύνης ἁπάσης ἐχθρὸς, 
ἐπανελθὼν ἴδης τὴν γυναῖχα τὴν ἰδίαν, ἀηδέστερον 
ὄψει πάντως, οἵα ἂν ἧ. Ὑπὸ γὰρ τῆς ἐν τοῖς θεάτροις 
ἐμπρησθεὶς ἐπιθυμίας, καὶ ὑπὸ τῆς ξένης ἐχείνης θεω- 
ρίας ἁλοὺς τῆς γεγοητευμένης, τὴν σώφρονα xal xo- 
σμίαν καὶ τοῦ βίου παντὸς χοινωνὸν ἀτιμάζεις, δόρί- 
ζεις, μυρίοις περιδάλλεις ὀνείδεσιν, οὐδὲν ἔχων ὅλως 
ἐγκαλέσαι, ἀλλ᾽ αἰσχυνόμενος τὸ πάθος εἰπεῖν χαὶ τὸ 
τραῦμα δεῖξαι, ὅπερ ἐκεῖθεν λαθὼν ἐπανῆλθες, ἑτέρας 
πλέκεις προφάσεις, ἀφορμὰς ζητῶν. ἀπεχθείας ἀλό-- 
γους, καὶ τῶν μὲν οἴκοι πάντων ὑπερορῶν, πρὸς δὲ 
τὴν μιαρὰν χαὶ ἀκάθαρτον χεχηνὼς ἐχείνην ἐπιθυμίαν, 
παρ᾽ ἧς τὸ τραῦμα ἐδέξω" καὶ τὴν ἠχὴν τῆς φωνῆς 
ἔχων ἐγκαθημένην τῇ ψυχῇ ἔναυλον, καὶ τὸ σχῆμα, 
xoi τὸ βλέωαμα, καὶ τὰ χινήματα, xol πάντα τῆς 
πορνείας τὰ εἴδωλα, οὐδὲν μεθ᾽ ἡδονῆς δρᾷς τῶν ἐπὶ 
τῆς οἰχίας. Καὶ τί λέγω τὴν γυναῖχα xol τὴν οἰχίαν ; 
Καὶ τὴν ἐχχλησίαν do αὐτὴν ἀηδέστερον ὄψει, καὶ 
ῥημάτων ἀπεχθῶς ἀχούσῃ τῶν περὶ σωφροσύνης, τῶν 
περὶ σεμνότητος. Οὐχέτι γὰρ ἔσται σοι διδασχαλία, 
ἀλλὰ κατηγορία τὰ λεγόμενα, καὶ εἰς ἀπόγνωσιν xac 
μικρὸν ὑποσυρεὶς, τέλεον ἑαυτὸν ἀποῤῥήξεις τῆς χοι- 
γωφελοῦς ταύτης διδασχαλίας. Διὰ τοῦτο παρακαλῶ 
πάντας ὑμᾶς, αὐτούς τε φεύγειν τὰς πονηρὰς ἐν τοῖς 
θεάτροις διατριδὰς, χαὶ τοὺς ἐσχολαχότας τούτοις 
ἐχεῖθεν ἀφέλκειν. Οὐ γάρ ἐστι ψυχαγωγία, ἀλλ᾽ ὄλε-- 
pin, xí γυνδλῤ ρα ὁ ἐχεῖ γινόμενα 

A ἅπαντα. "'É γὰρ ὄφελος τῆς προσχαίρου ταύτης ἡδονῆς, 
ὅταν διηνεχὴς ἐντεῦθεν ὀδύνη τίχτηται, καὶ ἐν ἡμέρᾳ, 
χαὶ ἐν νυχτὶ χεντούμενος ὑπὸ τῆς ἐπιθυμίας πᾶσιν 
ἧς δυσχερὴς καὶ δυσάρεστος ; ᾿Εξέτασον γοῦν σαυτὸν, 
τίς μὲν γίνη ἀπὸ ἐχχλησίας ἀναχωρῶν, τίς δὲ ἀπὸ 
θεάτρων" χαὶ ἑχατέρας δὲ παράδαλε τὰς ἡμέρας, xal 
οὐδὲν δεήσῃ τῶν ἡμετέρων λόγων. Ἀρχέσει γὰρ ἕχα- 
τέρας ἣ σύγχρισις τῆς ἡμέρας δεῖξαι τὸ μέγεθος xol 
τῆς ἐντεῦθεν ὠφελείας, καὶ τῆς ἐκεῖθεν βλάδης. Ταῦτα 
χαὶ ἤδη πρὸς τὴν ὑμετέραν ἀγάπην εἶπον, καὶ οὐδέ- 
ποτε παύσομαι λέγων. Τούς τε γὰρ νοσοῦντας τὰ 
τοιαῦτα νοσήματα παραμυθησόμεθα, τούς τε ὑγιαί- 
νοντας ἀσφαλεστέρους ποιήσομεν. ᾿Ἑχατέροις γὰρ 6 
περὶ τούτων χρήσιμος ὃ λόγος" τοῖς μὲν, ἵνα ἀποστῶσι, 
τοῖς δὲ, ἵνα μὴ ἐμπέσωσιν. Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ χρὴ xo τοὺς 
ἐπιτιμῶντας τοῦτο συμμέτρως ποιεῖν, μέχρι τούτου 
ταύτην στήσαντες τὴν παραίνεσιν, τὰ ὑπολειφθέντα 
ἐκ τῆς προτέρας ὑποθέσεως ὑμῖν ἀποδώσομεν, ἐπὶ τὸν 
πατέρα ἡμῶν ᾿Αδραὰμ. ἐπανελθόντες πάλιν. Καὶ γὰρ 
τοῖς ζωγράφοις ἔθος, ἐπειδὰν po ἐμφερῆ τινα 
ἐργάζεσθαι εἰκόνα, καὶ μίαν xat δύο καὶ τρεῖς ἡμέρας 
τοὺς γράφεσθαι μέλλοντας παραχαθίζουσιν αὐτοῖς, ἵγα 
τὴ συνεχείᾳ τῆς θεωρίας ἀδιάπτωτον τῆς μορφῆς δια-- 
σώσωνται τὴν ἀκρίδειαν. ᾿Επεὶ οὖν καὶ ἡμῖν ζωγρα- 
ἦσαι πρόχειται νῦν, οὐχὶ τύπον μορφῆς σωματικῆς, 
ἀλλὰ ψυχῆς χάλλος, καὶ νοητὴν εὐμορφίαν, xol πολι- 
τείαν ἀκμάζουσαν τοῦ δικαίου, καὶ τὸ πρᾶον, καὶ ἥμε- 
ρον, χαὶ μεγαλόψυχον, καὶ τὴν ἄλλην ἅπασαν αὐτοῦ 
ἀρετὴν, δέον. πλείονα τὴν διατριδὴν πρὸς τοῦτον ποιή- 


Ε 


Β 


CONTRA THEATRA,;, ETC. SERMO. 


σασθαι, ἵνα τῇ συνεχείᾳ τῆς τοῦ λόγου διοπτρίτεως τῆς 
τοῦ ἀρχετύπου ὁμοιότητος μὴ διαμάρτω; ^ μεν. Ei γὰρ 
σώματος εἰχόνες φέρουσί τινα παραμυθίαν τοῖς δρῶσι, 
πολλῷ μᾶλλον à ek ψυχῆς εἰχόνες. Κἀχείνας μὲν 
οὗ δυνατὸν πανταχοῦ ὁρᾶν, ἀλλ᾽ ἀνάγκη διηνεχῶς 
ἐφ᾽ ἑνὸς ἱδρύσθαι τόπου " ταύτην δὲ ὅπουπερ ἂν θέλῃς 
περιαγαγεῖν, οὐδὲν τὸ χωλύον. ᾿Εναποθέμενος y 
αὐτὴν τοῖς τῆς διανοίας ταμιείοις, ὅπουπερ ἂν ἧς, συν- 
εχῶς εἰς αὐτὴν δρᾶν δυνήση, καὶ πολλὴν map. αὐτῆς 
καρποῦσθα! τὴν ὠφέλειαν. Καὶ χαθάπερ οἵ τοὺς ὀφθαλ- 
pee νοσοῦντες, σπογγιὰς, χαὶ ἱματίων δάχη χυανι- 
ζόντων κατέχοντες, καὶ συνεχῶς εἰς αὐτὰ βλέποντες, 
καρποῦνταί τινα τοῦ γοσήματος παραμυθίαν ἀπὸ τοῦ 
᾿χρώματος ἐκείνου " οὕτω xal σὺ, ἂν: τὴν εἰχόνα τοῦ 
πατριάρχου "'AGpzXu. πρὸ ὀφθαλμῶν ἔχῃς τῶν ἑαυτοῦ, 
χαὶ συνεχῶς εἰς αὐτὸν ἀτενίζης, χἂν μυριάχις θυμὸς, 
ἢ ἕτερόν τι τῶν ἀτόπων ἐνοχλῇ καὶ συγχέη τὸν ὀφθαλ-- 
μὸν τῆς διανοίας, δρῶν εἰς ἐχεῖνον χαραχτῆ 
τῆς ἀρετῆς, δλόχληρον δέξῃ τὴν ὑγίειαν, καὶ χαθαρὰν 
τὴν φιλοσοφίαν. Λοιπὸν, εἰ δοχεῖ, ἐπὶ τὸ προχείμενον 
τὸν λόγον χειραγωγήσωμεν. 

'O μαχάριος Μωῦσῆς, ἀγαπητὲ, 6 τοῖς χατ᾽ εὐσέ- 
ῥειαν ἔργοις οἰχειωθεὶς τῷ Θεῷ, ὃ παρὰ πάντας τοὺς 
μετ᾽ αὐτὸν προφήτας ἰδικωτέρας ἀξιωθεὶς τῆς τοῦ 

κτίσαντος ὁμιλίας, ὡς χαὶ στόμα κατὰ στόμα λαλή 
σαντος αὐτῷ τοῦ Θεοῦ ἐν εἴδει, καὶ οὐ δι᾿ αἰνιγμάτων, 
6 θείῳ πυρὶ, φιυτίζειν μόνον, οὐ χαίειν εἰδότι, πρὸς 
τὴν τοῦ Θεοῦ μυσταγωγηθεὶς θεωρίαν, “ὃ θείᾳ βουλῇ 
θεὸς εἶναι Φαραὼ χρηματίσας, καὶ μετοχῇ σεδασμίου 
προσηγορίας παρὰ πάντας ἐξαιρέτως τοὺς τότε xü- 
σμούμενος, ὃ τῶν ἐν Αἰγύπτῳ γεγενημένων θεηλάτων 
πληγῶν διάκονος προχειρισθεὶς φοδερώτατος, χαὶ τῆς 
τοῦ Θεοῦ δραστηρίου δυνάμεως φανεὶς ὑπηρέτης ὀξύ- 
τατος, ὃ δαδουχίᾳ Πνεύματος ἀγ νοητὸν τῆς 
ducis φωτισθεὶς ὀφθαλμὸν, xoà τῶν ἀρχαίων τοῦ 
αντοχράτορος ἔργων ἐξηγητὴς γενόμενος ὄψιμος, 
οὗτος ὃ μαχάριος μετὰ τὴν εὔταχτον χαὶ χαλὴν τῆς 
χοσμοποιίας διήγησιν, ἐπὶ τὴν τῶν παλαιῶν ἀνδρῶν 
ἱστορίαν ἐχώρησεν, ἰδίᾳ μὲν τῶν ἀγαθῶν, ἰδίᾳ δὲ τῶν 
πονηρῶν, xal τῶν μὲν ἀγαθῶν τρισμαχάριον ὄντως τὸ 
πέλος, τῶν δὲ ἐναντίων τούτοις ἐπάρατον ἀνεγράψατο, 
ἵνα feriis ἐχ μὲν τῆς χοσμοποιίας τὰ περὶ τῆς θεο- 
σεῤείας παιδεύεσθαι δόγματα, ἐκ δὲ τῶν προλαθόν- 
᾿πὼν τοῦ βίου καὶ μισεῖν πονηρίαν, καὶ τιμᾷν ἀρετὴν, 


ῥαδίως τὸν θεοφιλῆ xxi μαχάριον διανύωμεν βίον... 


ολλὰ μὲν οὖν ἀρετῆς καὶ χαλοχαγαθίας παλαιῶν 


ἀνδρῶν ἀνεγράψατο κατορθώματα, προθεὶς ὥσπερ 
ὑπογραμμὸν τηλαυγῇ ταῦτα τοῖς ὀψιγόνοις πρὸς μί- 
μησιν, Παιδεύει τοιγαροῦν ἡμᾶς Ἄδελ τῶν ἀφθόνων 
παρὰ Θεοῦ δωρεῶν πρὸ τῆς χρήσεως ἀπάρχεσθαι τῷ 
Θεῷ, xe μὴ προχρίνειν Θεοῦ τιμῆς ἄλογον πάθος 
γαστρός. Τῷ γὰρ πρεσδυτάτῳ τῶν ὄντων ὃ μακάριος 
οὗτος Ἄδελ τῶν προδάτων ἔθυε τὰ πρωτότοκα, οὐδὲν 
μὲν τῶν ὑστάτων εἰς τὴν τοῦ πρώτου προσφέρων 
λατρείαν, ταῖς δὲ τῶν γενομένων ἀπαρχαῖς τὸν πρῶ-- 
coy δοξάζων γεννήτορα. Μετ’ ἐχεῖνον παιδεύει πρὸς 
διχαιοσύνην 6 θαυμάσιος Νῶε, παντὶ παρανομοῦντι 
χόσμῳ μόνος αὐτὸς ἀκλινὴ φυλάξας ἐν πράξεσιν ἀγα- 
θαῖς τῆς δικαιοσύνης τὴν πλάστιγγα. Μέγα σωφρο- 
σύνης τοῖς νέοις πρόχειται παίδευμα Ἰωσὴφ. δ μαχά- 


655 


cere poteris, et magnam hinc referre utilitatem, 
Ac quemadmodum 11, qui oculis laborant, si spon- 
gias et cerulei coloris pannos teneant, et frequen. 
ter in illa réspiciant, aliquid solatii ex hujusmodi 
colore perciprunt : ita et tu si patriarchae Abralie 
imaginem 0 oculos habueris, ac frequenter in 
m eam respexeris, etiamsi scxcenties ira, sive ' 
alius quivis pravus affectus mentis oculum agita- 
verit aut. turbaverit, illud intuens virtutis ex- 
emplar, perfectam accipies sanitatem, puramque 
philosophiam. Demum, si. placet, ad. propositum 
sermonem redncamus. : 


C 


2. Beatus Moyses, dilecte, qui per pia opera 
Deo familiaris fuit, qui pre omnibus apad qui 
post illum fuerunt, peculiaribus dignatus est Crea- 
toris colloquiis, utpote cum Deus ipsum os ad os 
alloquutus sit in specie, non per znigmata, qui 
divino igne, illumtnapdi 50] πὶ; non urendi vim 
habente, ad Dei contemplationem institutus est, qui 
divino consilio deus Pharaonis appellatus est, et 
venerande appellationis consortio, pra iis omnibus 
qui tunc erant, ornatus est, qui divinitus immis- 
sarum /Egyptiis plagarum minister terribilissimus 
constitutus est et operatricis Dei virtutis velocis- 
simus famulus visus est, v Spiritus sancti lucer- 
na illustratus est, secundum spiritualem mentis 

g oculum, et antiquorum omnipotentis artificis ope- 
rum enarrator sero licet fuit, hie vir beatus post 
enarratam pulchram illam et bene. ordinatam 
mundi creationem, ad priscorum illorum honi- 
num historiam venit , partim proborum, partim 
improborum , et bonorum qujdem felicissimum 
exitum, malorum vero exsecrandum finem de- 
sai ut ex mundi creatione circa Dei cultum 
erudiamur, ex priscorum vero vila, nequitiam 
aversari, virtatemque colere doceamur, sicque fa- 
cile religiosam et beatam vitam ducamus. Multa 
certe i]le priscorum gesta, virtute probitateque 
plena scripto tradidit: ipsaque ut exemplar conspi- 
cuum posteris ad imitandum proposuit. Docet nos 

A utique Abel, copiosorum Dei munerum, antequam 
eis utamur, primitias esse eo offerendas, neque 
brutam ventris ' voracitatem esse Dei honori antc- 
ferendam. Nam ei, qui antiquissimus omnium erat, 
beatus hic Abel ovium primogenita immolabat, 
nihil postremorum ad cultum primi proferens, sed 
fructuum primitiis primum genitoreri glorificans. 
Post illum ad justitiam instituit admirandus Noé, 
qui toto inique agente mundo, solus justitiz lan- 
cem in bonis justitiz& operibus non declinantem 
servavit. Magnum castitatis exemplar juvenibus 


Gen. 15.5, 


Gen. 12. 1. 


Gen. 18.1. 


656 


proponitur beatus Joseph, qui in juvenili corpore 
casutatis canitie floruit, etin servili. habitu stre- 


nuus carnis voluptatum dominus t ios Verum B 


hi beati viri peculiares forte quedam sunt. bono- 
rum imagines; sed unius viri mentionem facit 
Abrahz progenitoris, in una persona toti orbi 
cippum erigens, omnis virtutis specimen, ad imi- 
tationem. Sane justi omnes, sancti omnes, fidelem 
Abrahamum patrem se habere gloriantur, et hanc 
cognationem honori sibi ducunt. Per hunc enim 
fidelibus zelus fidei inest; hospitalibus ipse hospi- 
talitatis doctor est, idque operibus, non verbis; 
religionis athlete coronantur, ejus fortitudinem 
imitantes; hujus acia ἢ imagines sunt omnes 
magnanimi ; ejus imitandi studium tantam justo- 
rum multitudinem peperit; ex hac Dei amante 
radice, omnes paliclirant Dei amantes. Et cur 
singula persequor ? Omnes enim, üt ita dicam, 


quorum lux fulget coram hominibus, ex fideli C 


progenitoris lucerna accensi fuerunt, tantosque 
ei probos filios pii mores pepererunt. Mentiri 
enim non potest is qui dicit, Patrem multarum 
gentium. posui te. O. beata anima, qua tantam 
praclarorum. operum copiam in unum collegit: 
Tu feracissimgs vere ager, tu planities fructuosis- 
sima piorum operum, tu. pratum floridum omni- 
genis Justitiz floribus vernans ; tu corona speciosa, 
mediam continens eamque fulgentem fidei marga- 
ritam, Precepit Deus : Egredere de terra tua : 
tu vero non neglexisti, sed iter capessivisti, ante- 
quam mandatum compleretur. Addidit dicto, 
Egredere de terra tua, illud, Et de cognatione 
iua :tu vero non emollitus es ex amore generis 
tui, generi ejus auctorem anteferens. Dixit Deus, 
Egredere de. terra tua et. de cognatione tua, 
quodque his gravius est, Et de domo patris tui: 
sed ex iis, que Deus precepit, hihil durum 
existimasti. Non cohibuit animi tui alacritatem 
honor patris, non amor matris, non affectus erga 
cognatos. Non cogitasti quot lacrymas vetula mater 
ob te fundet, non quot te fletibus senex pater pro- 
sequuturus sit. Non enim putasti te humaniorem 
illo esse debere, qui te vocavit. Erat tibi pater 
venerandus, sed non quantum omnium Pater : 
amabas. matrem, sed magis Dei cultum. Paternam 
domum, et divitias progenitoris sprevisti. Sciebas 
enim solas fidei divitias anim: competere, immor- 
talem possessionem, thesaurum numquam expi- 
landum. Ὁ. qualis stella, Lucifero splendidior, ex 
oriente in Palestinam effulsisti ἢ In tenebroso 
multorum deorum szculo, lotos emisisti piz reli- 
gionis radios. Te Deus bonum pietatis ferculum in 
acerbam Chananaorum gentem immisit. Tu tam- 
quam sal benignitatis, improbe vite condimentum 
fuisti. Tu tranquillus apparuisti hospitalitatis por- 
tus in medio tempestatis, in media alienigenarum 
immanitate. 

5. Quomodo, o vir beate; benignum tuum de- 
scribam tabernaculum? quomodo non mirabor 
quercum Mambre, quam tu bonis moribus tuis 


D 


E 


SPURIA. 


ptos , ἐν νέῳ σώματι λευχὴν ἁγνείας ἀνθήσας πολιὰν, 
xal σχήματι, δουλίῳ σαρχὸς ἡδονῶν δεσπότης γενναίως 
φανείς. Ἀλλ᾽ οὗτοι μὲν οἱ μαχάριοι μερικαί τινες ἴσως 
ἀγαθῶν ἔργων εἰχόνες εἰσίν" ἑνὸς δὲ πεποίηται μνή- 
μὴν ἀνδρὸς, Ἀδραὰμ τοῦ προπάτορος; ἐν ἑνὶ μόνῳ 
προσώπῳ παντὶ τῷ κόσμῳ στήλην genes πανάρε- 
cov πρὸς μίμησιν. 'Γοιγαροῦν πάντες δίχαιοι, πάντες 
ὅσιοι τὸν πιστὸν ᾿Αὐραὰμ' αὐχοῦσι πατέρα, καὶ κλέος 
περίσεμνον τίθενται τὴν πρὸς αὐτὸν οἰχειότητα. Πι- 
στοῖς μὲν γὰρ διὰ τοῦτον 6 ζῆλος ὑπάρχει τῆς πί- 
στεως᾿ φιλοξένοις οὗτος φιλοξενίας καθηγητὴς; ἔργοις, 
οὐ λόγοις τὸ πραχτέον δεικνύς" ot θεοσεξείας ἀθληταὶ 
στεφανηφοροῦσι,; τὴν ἀνδρείαν τὴν τούτου ζηλώσαν- 
τες τοῦ ἀρχετύπου τούτου ἐμφερεῖς εἰχόνες πάντες οἱ 
μεγαλόψυχοι" ἣ πρὸς τοῦτον ἅμιλλα τῶν τοσούτων 
δικαίων πλῆθος ἤνεγχεν Ex ταύτης τῆς φιλοθέου ῥίζης 
πάντες ἐδλάστησαν oi φιλόχριστοι. Καὶ τί τὸ κατὰ 
εἶδος pa pri Πάντες γὰρ, ὡς ἔπος εἰπεῖν, ὧν 
λάμπει τὸ φῶς ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ἐκ τῆς 
πιστῆς τοῦ προπάτορος λαμπάδος τι aet τοσού- 
τοὺς αὐτῷ παῖδας ἀγαθοὺς ὃ κατ᾽ εὐσέδειαν τρόπος 
ἐφόρησεν. Ἀψευδὴς γὰρ 6 εἰπὼν, ὅτι Πατέρα πολλῶν 
ἐθνῶν τέθεικά σε. Ὦ μαχαρία ψυχὴ, τοσοῦτον πλῆ- 
θος κατορθωμάτων 6o" ἕν χωρήσασα. Σὺ πάμφορος 
ἀληθῶς χώρα, σὺ πεδίον πάγχαρπον τῶν κατ᾽ εὐσέ- 
όειαν ἔργων, σὺ λειμὼν εὐανθὴς παντοίοις δικαιοσύ- 
γῆς ἄνθεσι frin σὺ xal στέφανος εὐπρεπὴς, μέσον 
ἔχων τῆς πίστεως μαργαρίτην προλάμποντα. Προσέ-- 
ταττεν ὃ Θεός: Ἔξελθε ἐχ τῆς γῆς σου" σὺ δὲ οὐκ 
ἠμέλησας, ἀλλ᾽ εἴχου τῆς ὁδοῦ, πρὶν τελεσθῆναι τὸ 
πρόσταγμα. Προσετίθει τῷ, Ἔξελθε ἐχ τῆς γῆς σου, 
τὸ, Καὶ ἐχ συγγενείας s σὺ δὲ οὐχ ἐθηλύνου τῇ πρὸς 
τὸ γένος στοργῇ, τοῦ γένους γενεσιουργὸν προτιμῶν. 
Εἶπεν 6 Θεὸς, Ἔξελθε ἐχ τῆς γῆς ia x ἐν τῆς 
συγγενείας σου, χαὶ τὸ τούτων βαρύτερον, Καὶ ἐχ τοῦ 
οἴκου τοῦ πατρός σου" ἀλλ᾽ οὐδὲν ἡγήσω βαρὺ, ὧν 
προστάσσει Θεός. Οὐχ ἐπέσχε σου τῆς ψυχῆς τὴν προ- 
θυμίαν οὐ τιμὴ πατρὸς, οὐ πόθος μητρὸς, οὗ στοργὴ 
συγγενῶν. Οὐχ ἐνενόησας οἷα ἐπὶ σοὶ θρηνήσει μήτηρ 
γηραλέα, οἷα ἐπὶ σοὶ χλαύσεται πρεσδύτης πατήρ. Οὐ 
γὰρ ᾧήθης δεῖν εἶναι φιλανθρωπότερος τοῦ τὴν χλῆσιν 
ἐπάγοντος. Ἦν σοι πατὴρ αἰδέσιμος, ἀλλ᾽ οὖχ ὡς 
πάντων Πατήρ’ ἐπόθεις μητέρα, ἀλλὰ θεοσέδειαν 
μᾶλλον. Οἴχου χατεφρόνησας πατρικοῦ, xol πλούτου 
mpoyovixoU. Μόνον γὰρ ἤδεις τῇ ψυχὴ πρέποντα τὸν 
διὰ πίστεως πλοῦτον, τὸ ἀθάνατον χτῆμα, τὸν ἄσυλον 
θησαυρόν. Ὦ οἷος ἀστὴρ, ἑωσφόρου φαιδρότερος, ἐξ 
ἀνατολῶν εἰς Παλαιστίνην ἐξέλαμψας., ἐν ἀφεγγεῖ 
πολυθεΐας βίῳ φαιδρὰς ἐκλάμψας θεοσεδείας ἀχτῖνας ; 
Σὲ Θεὸς ἀγαθὸν θεοσεῤείας γλύχασμα τῇ πιχρᾷ xoi 
Χαναναίων ἐνέδαλε πολιτείᾳ. Σὺ, χαθάπερ ἅλας φι- 
λανθρωπίας, γέγονας πονηροῦ βίου παράρτυμα. Σὺ 
γαληνὸς πέφηνας φιλοξενίας λιμὴν ἐν μέσῳ χλυδωνίου 
τῇ τῶν ἀλλοφύλων μισανθρωπίᾳ. 


Πῶς σου, μαχάριε, τὴν φιλάνθρωπον διαγράψω 

, m ἣν Ὁ 
σχηνήν; πῶς οὐ θαυμάσω τὴν δρῦν τὴν χαλουμένην 
Mayo, ἣν σὺ τοῖς ἀγαθοῖς τρόποις ἡμέρωσας; Kov- 


Ax 


νὸν ἦν fj σχηνὴ τοῖς ὁδεύουσιν οἰκητήριον, μίᾳ πάν- 
τῶν ξένων ἄφθονος ἑστία, πάσης τῆς οἰκουμένης παν- 

εῖον ἄμισθον, οὐκ ἐν παραδύστῳ χειμένη, ἵνα λάθη 
τὸ χέ τῆς ἀναπαύσεως, ἀλλ᾽ ἐν ἐρήμῳ μὲν, ἐν 
δδῷ δὲ μέση, καὶ κοινῷ σχεδὸν πάσης τῆς Παλαιστί- 
γης ἀφετηρίῳ. Ηὐλίζου δὲ σὺ πανημέριος ὑπὸ τῇ 
put, ἀγαθὸς τοῖς δδεύουσι προφαινόμενος ύ- 
σεῶς ἄγγελος. Ὥφθη σοι Χριστὸς, ὦ θαυμάσιε, ὑπ᾽ 
ἀγγέλων ρούμενος δύο, xal γέγονας διὰ φιλο- 
ξενίας καὶ Θεῷ xat ἀγγέλοις ὃ νος. Ὦ μαχαρία 
σχηνὴ, ἣ Θεὸν μετ᾽ ἀγγέλων δι᾿ οἰκονομίαν χωρή- 
σασα. "Dr, σοι Χριστὸς ἐν ἀνθρώπου σχήματι, τῆς 
θείας αὐτοῦ καὶ σωτηρίου ἐπιδημίας παραφαίνων σοι 
τὰ μυστήρια' ὅμως οὐχ ἔλαθέ σε τοῦ παρόντος fj δόξα 
διὰ τὸ δουλικὸν σχῆμα. Εἶχες γὰρ ὀφθαλμοὺς ἄλλους, 
οἷς Δεσπότης γνωρίζεται. ᾿Επέγνως τοιγαροῦν uect- 
τὴν Θεοῦ, τὸν ἐν μέσῳ δύο ζώων γνωρίζεσθαι ἱκέλ- 
λοντα Υἱόν. Θαυμάζω μέν σου, μακάριε, τὴν περὶ τῶν 
φανέντων σπουδήν * ἐξὸν γὰρ ἐπιτάξαι θεράποντι xat 
πληρῶσαι τὴν χρείαν προστάγματι, ἔδραμες σὺ εἰς τὰς 
βόας πρεσδύτης, ἀχμάζοντι πόθῳ παλαιὸν σῶμα στη- 
ρίζων. ᾿Εχοινώνει δέ σοι προθύμως τῶν (oni 5 
σύζυγος, xoi πλήθει ἀζύμων ἄρτων ἐστεφάνου τὴν 
τράπεζαν" οὐ ὕὰρ ἀνέμεινε τὴν ζύμωσιν fj τῆς 
φιλοξενίας σπουδή. Πάντα δὲ ἦν φόδου x«t σεθάσμα- 
τὸς τὰ πραττόμενα, obj, ὡς ἄνδρας ξενίζοντος, ἀλλ᾽ 
ὡς Θεῷ θυσίαν προσφέροντος. Καλός σου, μαχάριε, 
διὰ ταῦτα τῆς φιλοξενίας ὁ χαρπὸς, καλὴ xol τῆς 
φιλοθεΐας 1, ἀμοιδή. Λύεται γὰρ παρὰ πάσας ἐλπίδας 
μήτρας ἐστειρωμένης δεσμὰ, xol νεχρὰ πρεσδύτου 

ἢ πρὸς τέκνου γνησίου σπόρον ἀνθεῖ, καὶ δέχῃ 
παρὰ μονογενοῦς Θεοῦ περὶ μονογενοῦς υἱοῦ εὐαγγέ- 
λια. Κατὰ τὸν καιρὸν γὰρ, φησὶ, τοῦτον ἐλεύσομαι, 
καὶ ἔσται τῇ Σάῤῥᾳ υἱός. Πῶς σοῦ κατ᾽ ἀξίαν ἐπαι- 
νέσω τὴν πίστιν, πανόλόιε; Οὐ γὰρ διεχρίθης πρὸς 
τὴν ὑπόσχεσιν, οὐδὲ περὶ ἐπαγγελίαν ἐχώλανας, οὐδὲ 
χατενόησας τὸ ἑαυτοῦ σῶμα νενεχρωμένον, ἕχατον- 
ταετής που ὑπάρχων, οὐδὲ ἀπέδλεψας εἰς τὴν στείρω- 
σιν τῆς μήτρας e ajac, ἀλλ᾽ ἐνεδυναμμώθης τῇ πίστει, 
εἰδὼς ὅτι ὃ ἐπήγγελται ὃ Θεὸς, δυνατός ἐστι χαὶ 
πληρῶσαι. Οὐ γὰρ δουλεύει φύσεως πάθεσιν ὃ φύσεως 
δημιουργὸς, ὅτι οὐχ ὑπόκειται φύσεως ἀνάγκῃ Θεὸς 
ἐν οἷς ἐργάζεται, πάσης φύσεως ὑπάρχων δημιουργός" 
ἀχολουθεῖ δὲ πρὸς πᾶν εἶδος μεταδολῆς ἣ φύσις τῷ 
^ ἐλευθέρῳ τοῦ πεποιηχότος θελήματι. Τοιγαροῦν οὐχ 


ἐψεύσθης τῶν ἐλπίδων, μακάριε, ἀλλ᾽ ὀνομάζη macho: 


ἐν προθεσμίᾳ ῥητῇ, ἐν ἡλικίᾳ νεχρᾷ. Καὶ πρῶτον 
βλέπεις ἐκ Σάῤῥας χαρπὸν, χαὶ θαυμάζεις πῶς ἐπιῤ- 
δέουσι παρ’ ἐλπίδας τῇ γεγηρακυίᾳ τοῦ γάλαχτος αἱ 
πηγαὶ, καὶ μετ᾽ ὀλίγον προσψελλίζεις τῷ τόχῳ, καλεῖν 
πατέρα διδάσχων τὸ γένημα, ταύτην αἰτῶν παρὰ τοῦ 
τέχνου τὴν χλῆσιν, ἣν προλαθοῦσα δι᾽ ἐπαγγελίας ἣ 
χάρις ἐχύρωσε. Πῶς τὰ μετὰ ταῦτά σου διηγήσομαι 
κατορθώματα, θαυμάσιε; πῶς ὑψηλήν σου καὶ περι- 
θόητον ἀπαγγελῶ πίστιν ; Ὑπὲρ πίστιν 4j πίστις σου, 
ὑπὲρ ἀχοὴν πᾶσαν ἣ πρὸς Θεόν σου χαθοσίωσις. Τίς 
γὰρ πιστεύσει ποτὲ, ὅτι πατὴρ οἰχεῖον τέχνον θυσίαν 
προσήνεγχε γνησίως τῷ Θεῷ; Τάχα μόνοι πιστεύο-. 
μὲν οἵ μὴ γεγονότες πατέρες, οἱ τέχνων στοργὴν μὴ 
δεδιδαγμένοι παρὰ τῆς φύσεως. ἫἩχέτω δὲ τῶν εἰρη- 


CONTRA THEATRA, ETC. SERMO.' 


655 


mitem effecisti? Hoc tabernaculum commune erat 
viatoribus domicilium, unum hospitibus omnibus 
lautum convivium : totius orbis pandoclheum 
sine mercede : non in remoto loco situm , ut re- 
quiei lucrum lateret, sed in deserto quidem , sed 
561 media in via, et prope communi totius Palestinze 
^ diversorio. Tu sub quercu totam diem transigebas 


bonus viatoribus requiei capiendze nuntius. Visus | 


est tibi Christus, o vir admirande, a duobus an- 
gelis stipatus, et propter hospitalitatem factus es 
et Dei et angelorum contubernalis. O beatum ta- 
bernaculum, quod Deum cum angelis per econo- 
miam excepit! Visus est tibi Christus hominis 
forma divini sui et salutaris adventus mysteria 
enuntians : attamen przsentis gloriam nequaquam 
te ob servilem formam latuit. Habebas enim alios 
oculos quibus Dominus cognoscitur. Noveras igi- 
tur mediatorem Dei Filium; quiin medio duorum 
animalium appariturus erat. Miror certe tuam, o 
vir beate, erga eos qui tibi adstiterunt diligentiam: 
poteras enim jubere famulo, et jussu officium prze- 
stare; cucurristi tu senex ad boves, ardenti desi- 
derio senile corpus fulciens. Operum consors ala- 
cris erat uxor, et panum azymorum copia mensam 
coronabat : neque enim fermentationem exspe- 
ctavit hospitalitatis studium. Omnuia:porro ageban- 
turcum timore ct veneratione, non : quasi viros 
excepisset hospitio, sed quasi Deo sacrificium 
obtulisset. Ideo preclarus est, o vir beate, tuc 
hospitalitatis fructus, preclara amoris erga Deum 
merces. Solvuntür etim prater omnem spem ste- 
rilis vulvz vincula, emortuaque senis membra ad 
germani filii semen florent , et ab unigenito Deo 
unigeniti filii nuntium accipis. Czrca hoc tempus 
inquit, veniam, et erit Sare filius. Quomodo 
tuam pro merito laudabo fidem, o beatissime ? Ne- 
c que enim circa promissionem disseruisti, neque 
circa pollicitationem claudicasti, neque cogitasti 
corpus tuum emortuum, cum centenarius prope 
esses : neque respexisti in sterilitatem vulva Sara; 
sed corroboratus es fide, sciens Deum quz promi- 
sit implere posse. Neque enim. naturze affectioni- 
bus servit nature Creator, quia nature necessi- 
tati non subjacet Deus in operibus suis, cum omnis 
nature. sit Opifex : sequitur. autem natura ad 
omnem mutationis speciem liberam Opificis vo- 
luntatem. Itaque non aspe lapsus es, o vir beate, 
sed pater in constituto tempore; et in emortua se- 
nectute vocaris, Ac primus vides ex Sara fructum, 
ac miraris quomodo vetule prater spem lactis 
fontes emanent : pauloque postea cum prole bal- 
p butis, filiumque doces te vocare patrem , hanc 
postulans a filio appellationem, quam prius gratia 
per promissionem firmaverat. Quomodo ea quz 
subsequuta sunt gesta narrabo, vir admirande? 
quomodo excelsam tuam et celebratam fidem an- 
nuntiabo? Supra fidem est fides tua, supra aüdi- 
"tum .omnem sancta illa tua erga Deum obsequen- 
tia. Quis enim credet umquam , quod pater filium 
suum in hostiam sinceré Deo obtulerit? Forte nos 


n 


Gen. 18.10. 


Gen. 22. 1. 


Ibid. v. 2. 


658 


soli credimus, qui patres non. fuimus, qui prolis 
amorem a natura non didicimus. Accedat hujus 
dicti testis divina Scriptura, quasi praeco excelsus, 
religiosum. beati animum exclamans. Post hec, 
inquit, tentavit Deus Abraham. Tentavit autem 
non ut per tentationem edisceret id. quod ignora- 
ret, teste usus obsequentia ad. animum viri explo- E 
randum : nihil enim umquam ignoravit Deus, sed 
ipse sibi sufficit ut per sui contemplationem omnia 
cognoscat : sed ut eum quem clare prznoscebat 
p tentationem ediscerent homines, preclarumque 
berent ad. imitationem pietatis exemplar. Quz- 
nam porro sint tentationis verba, age consideremus. 
Abraham , inquit, Abraham. lle inquit, Ecce 
ego. dit illi: accipe filium tuum dilectum, 
quem diligis, Isaac, et vade in. terram ex- 
celsam, et offer mihi illum in holocaustum. 
O quantum Deus per hzc verba fidei progenito- 
ris fecit experimentum? Satis erat dixisse, Áccipe 
Isaat, et offer mihi illum in holocaustum, non 
memorato filio , nec per dilecti memoriam com- 


motis paternis visceribus. Verum quia iis, quio) χαχῶν αἰφνίδιος φορὰ βαρυτέραν im 
bonis affluunt, repentinus malorum incursus gra- A 2óva, διὰ τοῦτό φησι, Ndós bv vió 


viorem parit dolorem , ideo ait , Accipe filium 
luum, et addit, Dilectum , ac rursum , Quem 
diligis , ut hisce bonis appellationibus , in bona- 
rum. promissionum spem senem prolis amantem 
erigeret , inductoque confertim filii interficiendi 
precepto , jussis illis inexspectatis viscera paren- 
lis gravius confoderet, non quod justum odio ha- 
beret, sed quod ejus fidem clarius mundo notam 
effici optaret. Ttaque priusquam diceret, Offer il- 
lum in holocaustum, ex primis verbis illis bona 
prenuntiantibus, multa fausta curat a justo viro 
cogitari. Ut audivit enim Deum se vocantem, ac 
dicentem, Abraham, Abraham, statim vir reli- 
giosus de appellatione illa gavisus est, in lztitiam 
effusus est ad illam vocem , hacc secum reputans, 
ut parerat : An me rursum Deus mirabili illo 
colloquio dignum censet? an me vult iterum divi- B 
nis verbis sanctificare? an. rursum transferre in 
meliorem regionem? an malos Chananzos vult 
perdere, ut Sodomitas, et servum suum, ut circa 
Sodomam: contigit, non vult ignorare decretum 
quee sui? an mihi secundi post Isaacum filii 
Jotum nuntium optat afferre, duorum oculis filio- 
rum senectutem meam luce conspicua donare vo- 
Jens? Ut autem audivit, Accipe , priusquam au- 
diret , Filium , cogitabat Deum se alloquuturum 
esse de sacrificiis , petiturum ab se pro dato filio 
benedictionum honorem. Ut audivit autem, £i- 
lium tuum, interim de Ismaéle cogitabat, putans 
solutam esse Sare zelotypiam, ideoque illum a 
benigno Deo in paternam domum reducendum 
esse. Cum autem clare audisset, Dilectum, quem 
diligis, Isaac, statim efferbuit corde, laetatus est 
animo, existimans se de filii sponsalitio prace- αὶ 
pium ἃ Deo accepturum esse, curante, ut ad pro- 
pagationem generis fecunda uxor juveni daretur. 
Ipsum autem Deus evocat ad terram excelsam. 


SPURIA. 


μένων μάρτυς χαὶ θεία T »χαθάπερ χήρυξ ὑψη- 
λὸς, ἐμθοῦσα τοῦ cie τὴν ddliov ps 
Μετὰ ταῦτα, φησὶν, ἐπείραζεν 6 Θεὸς τὸν ᾿Αὐραάμ. 
᾿Επείραζε δὲ, οὐχ ἵνα μάθῃ διὰ πείρας τὸ ἀγνοούμε- 
γον, μάρτυσι τῆς γνώμης τοῦ ἀνδρὸς τοῖς ἀποτελέ- 
σμασι χρώμενος" ἠγνόησε γὰρ οὐδὲν οὐδέπω ὃ Θεὸς, 
αὐτὸς τῇ ἑαυτοῦ θεωρίᾳ πάντοτε πρὸς τὴν πάντων 
γνῶσιν ἀρχούμενος" ἀλλ᾽ ὅπως ὃν σαφῶς προεγίνωσχε, 
τοῦτον διὰ πείρας μαθόντες οἱ ἄνθρωποι, χαλὸν ἔχωσι 
πρὸς μίμησιν θεοσεδείας ὅπογραμμόν. Τίνα δὲ καὶ τὰ 
τοῦ πειρασμοῦ ῥήματα, φέρε σχοπήσωμεν. ᾿Αδραὰμ, 
φησὶν, ᾿Λόραάμ. Ὁ δὲ εἶπεν, Ἰδοὺ ἐγώ. Ἔφη αὐτῷ" 
λάδε τὸν υἱόν σου τὸν ἀγαπητὸν, ὃν ἠγάπησας, τὸν 
"loxàx, καὶ πορεύθητι εἰς τὴν γὴν τὴν ὑψηλὴν, καὶ 
ἀνένεγχέ μοι αὐτὸν εἰς ὁλοκάρπωσιν. Ὦ πόσην ὃ Θεὸς 
διὰ τῶν οὕτως εἰρημένων ῥημάτων τῆς πίστεως τοῦ 
προπάτορος εἰργάσατο βάσανον ; Ἤρχει μὲν γὰρ μό- 
νον εἰπεῖν, λάδε τὸν Ἰσαὰκ, καὶ ἀνένεγχε αὐτὸν εἰς 
δλοχάρπωσιν, μήτε υἱὸν εἰπόντα, μήτε τῇ τοῦ ἀγαπη- 
τοῦ μνήμῃ τὰ πατρῷα σπλάγχνα χινήσαντα. Ἀλλ᾽ 
ἐπειδὴ τοῖς ἔνδον τῶν ἀγαθῶν διαχεχυμένοις: ἢ τῶν 
εἰ τὴν ἀλγη- 
τὸν υἱόν σου, xai προστί- 
θησι, Τὸν ἀγαπητὸν, χαὶ πάλιν, Ὃν ἠγάπησας, ἵνα 
ταῖς ἀγαθαῖς ταύταις ἐπωνυμίαις εἰς χρηστῶν ὕπο- 
σχέσεων ἐλπίδας μετεωρίσας τὸν φιλόπαιδα γέροντα, 
ἀθρόαν αὖθις ἐπα αγὼν τοῦ ἠγαπημένου τὴν ἀναίρε- 
σιν, τοῖς παρ᾽ ἐλπίδι προστάγμασι πλήξη τὰ σπλάγ- 
χνα τοῦ γεγεννηχότος βαρύτερον, οὗ μισῶν τὸν δίκαιον, 
φανῆναι δὲ λαμπρότερον τῷ χόσμῳ τὴν τούτου πίστιν 
βουλόμενος. Τοιγαροῦν πρὶν εἴπῃ, Avéveyxs αὐτὸν 
εἰς ὁλοκάρπωσιν, ἐκ τῶν πρώτων ῥημάτων τῶν εὐφή-- 

V πολλὰ ποιεῖ χρηστὰ τῷ δικαίῳ φαντάζεσθαι. 
Αχούσας γὰρ χαλοῦντος τοῦ Θεοῦ χαὶ λέγοντος, 
"A6padts, ᾿Αδραὰμ, εὐθὺς ἐγήθησεν 6 φιλόθεος πρὸς 
τὴν χλῆσιν, διεχύθη πρὸς τὴν φωνὴν, ἐνθυμούμενος, 
ὡς εἶχός- ἄρά με ὃ Θεὸς ἄξιον πάλιν ἡγεῖται τῆς 
θαυμαστῆς πρὸς αὐτὸν ὁμιλίας ; ἀρά με τοῖς θείοις 
αὐτοῦ χαθαγιάσαι θέλει ῥ μασιν; ἣ μεταστῆσαι πάλιν 
εἰς χώραν βούλεται χρείσσονα; ἢ τοὺς πονηροὺς ἀπο- 
λέσαι θέλει Χαναναίους, ὡς Σοδομίτας, καὶ τὸν οἰχεῖον 


᾿δοῦλον, ὡς ἐπὶ grad ἀγνοεῖν οὐ θέλει τὸ τῆς 


χρίσεως βούλημα; » μοι δευτέρου τέχνου μετὰ 
τὸν ᾿Ισαὰχ χρηστὰ φιλοτιμεῖται παρασχεῖν εὐαγγέ- 
λια, ὀφθαλμοῖς δύο τέκνων τὸ ἐμὸν θέλων ὀμματῶσαι 
γῆρας; Ὥς δὲ ἤκουσε, Λάδε, πρὶν ἀκούση, Lov υἱὸν, 
qon περὶ θυσιῶν αὐτῷ τὸν Θεὸν διαλέξεσθαι, ai- 
τοῦντα παρ᾽ αὐτοῦ. τιμὴν εὐλογιῶν ἀντὶ τῆς δόσεως 
τοῦ παιδός. ᾿Αχούσας δὲ, Τὸν υἱόν σου, τέως τὸν 
Ἰσμαὴλ ἐνενόει, οἰόμενος λελύσθαι τὴν ζηλοτυπίαν 
τῆς Σάῤῥας, καὶ διὰ τοῦτο πρὸς τοῦ vwd wen 
ἀποκαθίστασθαι πάλιν εἰς τὴν πατρῴαν ἑστίαν. ᾿Κπειδὴ 
δὲ σαφῶς ἤκουσε, Τὸν ἀγαπητὸν, ὃν ἠγάπησας; τὸν 
Ἰσαὰκ, ἔζεσεν εὐθὺς τὴ καρδίᾳ, ἠγαλλιάσατο τῇ ψυ- 
Xs νομίσας ὅτι περὶ μνηστείας αὐτῷ διατάξεται, 
ἁρμόζων ὡς Θεὸς εἰς ἐπίδοσιν τοῦ γένους γυναῖχα τῷ 
νέῳ εὔφορον εἰς τέχνου φυήν. Εἷς δὲ τὴν γῆν αὐτὸν ὃ 
Θεὸς καλεῖ τὴν δψηλήν. Διὰ τί; Ἢ πάντως ἵνα ἐξ 
ἀπόπτου χαὶ μετεώρου τόπου πᾶσαν ὡς χληρονόμῳ 
τῆς ἐπαγγελίας ἀποδείξη τὴν γῆν, ἢ πάντως αὐτὸν εἰς 


CONTRA THEATRA, ETC. SERMO. 


πατριάρχην θέλει χρῖσαι, ζῶντος ἐμοῦ, ἢ ἐνώπιος ἐνω- 
πίῳ διαλεχθῆναι. xo φωνῇ ζώσῃ παραδοῦναι νόμους 
θεοφιλοῦς βίου, οἷς δδεύων εὐαρεστήσει τῷ χτίσαντι. 


Ταῦτα μὲν οὖν καὶ τοιαῦτα ἀχούσεσθαι παρὰ Θεοῦ. 


προσεδόχησεν 6 μαχάριος" 6 δὲ Θεὸς τί; ᾿Ανένεγχε, 
μαννα αὐτὸν εἰς ὁλοκάρπωσιν. Φορτιχὸν τὸ ἐπίταγμα 
χαὶ τῷ τυχόντι ἀνδρὶ, μήτιγε πατρὶ, καὶ ταῦτα φιλό- 
παιδι. Ἀλλ᾽ ὦ τῆς ἀνυπερόλήτου πίστεως, ὦ τῆς φι- 
λοθέου ψυχῆς. Οὐδέπω Θεὸς ἐπαύσατο χαλῶν, xol 


πρὸς τὴν ὑπαχοὴν ᾿Αὔραὰμ. ὅπῆρχεν εὐτρεπὴς, τὸ τέ- 


τοῦ προστάγματος ἀρχὴν ἤδη τῆς ὁδοιπορίας ποιού-- 
μενος. Τίς οὖν τῶν ἄλλων πατέρων ἤνεγκεν ἂν τὴν 


τοιαύτην φωνὴν , χαὶ οὗ ρῆμα χατέπεσεν εἰς 
γῆν» ἀθυμίᾳ τὰ μέλη λυθείς; ἢ τάχα παρ᾽ αὐτῷ διε- 
φθάρη τῷ πὶ ὑπὸ πατρικῆς διαθέσεως πυρ- 
πολούμενος; "Ib γὰρ τοῦ προστάγματος ἀπαραμύθη- 
τον ἄχουε. Οὐχ εἰς σφαγὴν ἁπλῶς ἤτησε τὸν νέον ὃ 
Θεὸς, ἵνα ἔχοι τὸ λείψανον ὃ γέρων παραμυθίαν. τοῦ 

1 τῷ τάφῳ παραχαθήμενος-- ἀλλ᾽ εἰς ὁλοχάρ- 
πωσιν, εἰς ἐμπρησμὸν, εἰς ἀφανισμὸν παντελῆ, ὅπως 
μηδὲ προχέειν ἔχη τῆς καρδίας τὴν ἀλγηδόνα ἐπιδα- 
χρύων τῷ σώματι. Ἀλλ᾽ ὅμως εἰ καὶ ἀφόρητον ἦν τὸ 
πρόσταγμα, καὶ τῷ ῥηθῆναι πλῆξαι δυνάμενον, 
ἀλλ᾽ οὐχ ἐξέστησε τὸν ἄνδρα τοῦ θείου φρονήματος " 
πᾶν γὰρ ἠπίστατο συμφέρον εἶναι χαὶ ἀγαθὸν, ὃ προσ- 
τάσσει Θεός. Τοιγαροῦν προθύμως ὑπομένει τὸ πρόσ- 
ταγμα, χαὶ μεθ᾽ ἡδονῆς ἀφράστου τὴν θυσίαν ἐργά- 
ζεται, ταῦτα λογισάμενος, ὡς εἰχός " ἄτεχνος ἀπὸ τοῦ 


659 


Quare? Plane ut ex edito sublimique loco totam , 
ut promissionis heredi, terram ipsi ostenderet, 
vel sane vult illum, inquit, me superstite in pa- 
triarcham inungere , aut presens presentem allo- 
qui, et viva voce leges ipsi tradere religiosae vitae, 
in qua incedens Creatori placiturus est. 

4. Hac itaque et similia se auditurum a Deo 
esse sperabat. beatus ille : Deus autem quid? Of: 
fer, mquit, illum. in holocaustum. Onerosum 
mandatum vel cuivis homini, nedum patri, ipsi- 
que prolis amanti. Verum, o fidem incomparabi- 
lem! o religiosam. animam! Nondum Deus finem 
dicendi et vocandi fecerat, et ad obsequentiam 
Abraham paratus erat, mandati finem itineris ca - 

D pessendi initium reddens. Quis ex aliis patribus 
talem vocem tulisset, nec derepente in terram de- 
cidissct, membris moerore solutis? aut forte non 
ad tale precéptum interiisset , paterno incensus 
affectu ? Audi enim. quam consolatione omni va- 
cuum sit mandatum. Non ad cedem tantum juve- 
nem. petivit Deus; ut seni cadaver superesset, 
quod ad solatium doloris in: sepulcro deponeret ; - 
sed in holocaustum, in incendium, in consumtio- 
nem omnimodam, ne effundere animi dolorem 
posset laerymis ad corpus fusis. Attamen etsi 
mandatum 1intolerabile esset, quod. vel sono verbi 
percellere posset, virum utique a divino sensu non 
removit : existimabat enim quodcumque Deus 
precipit utile bonumque esse. Itaque mandatum 
alacriter tulit, et ineffabili voluptate sacrificium 
offert, hzc, ut credere est, secum reputans : Jam 


νῦν, ἀλλ᾽ ἐγὼ τέκνον Θεοῦ Ov ὑπαχοῆς γίνομαι" ἀπολ- E. liberis orbatus, filius Dei per obedientiam evado : 


λύω τὸν χληρονόμον, ἀλλὰ χληρονομῶ τὰ μέλλοντα * 
οὐκ τὸν υἱὸν, ἀλλ᾽ ὄψομαι τὸν Θεόν" οὐ γη- 
mart με παῖς, ἀλλὰ meorpoprons Θεός μεμ-- 
φθήσομαι παρὰ τῶν ἀνοήτων, ἀλλ᾽ & » τυ μὰ 
παρὰ τοῦ πανσόφου * λυπήσω τὴν Σάῤῥαν, ἀλλ᾽ εὐα- 
ρεστήσω τῷ χτίσαντι * ἔχω πολλὴν παραμυθίαν " λυ- 
πεῖ με θανῶν, ἀλλ᾽ ἱερέα τοῦ “Ὑψίστου ποιεῖ" ἄπαιδα 
καθίστησιν, ἀλλὰ πατέρα πρωτομάρτυρος. Μὴ γὰρ 
ἀπόλλυται. ᾿Ισαάκ; Καθαίρεται τῷ 
λύεται τῶν τῆς σαρχὸς ἡδονῶν, ἐχδημήσει τοῦ βίου, 
ἀλλ᾽ ἐνδημήσει πρὸς Κύριον. 'Γοιούτοις λογισμοῖς τὰ 
τῆς φύσεως νευρώσας συμπτώματα, ἐπὶ τὴν θυσίαν 
ἐπείγεται, ἐπισάξας τὴν ὄνον, θήξας τὴν μάχαιραν, 
τὰ ξύλα, τὸ πῦρ εὐτρεπίσας, τὸν υἱὸν ὡς ἀμνὸν 
ἐπαγόμενος, καὶ οὐδενὶ τὴν θείαν ἐξεῖπε φωνὴν, οὐκ 
,ἀνεχοινώσατο , οὐδὲ αὐτῇ χοινωνῷ τῆς γονῆς , 
οὗ μισῶν τὴν σύζυγον, ἀλλὰ τὸν ὄφιν φοδούμενος, μὴ 
προφάσει φιλοτεχνίας ἀμόλύνῃ θεοσεθείας σπουδήν. 
EU ἄχρας, ὦ σοφίας ἀνυπερέλήτου. 'Evs- 
νόησεν 6 πατριάρχης πόσα συμδήσεται χαχὰ, ἐχπύ- 
στου γινομένου τοῦ θείου προστάγματος, πόσος ἔσται 
θρῆνος, πόσος χλαυθμὸς, πόσα δάκρυα. Διὰ τοῦτ᾽ 
ἐχεμυθεῖ,, σιωπῇ σδεννύων μεγάλην ὀδυρμῶν φλόγα. 
T γὰρ οἴει δρᾶσαι τὴν Σάῤῥαν ἀχούσασαν περὶ τῆς 
μρέσευς τοῦ τέχνου ; οὐ περιεπλάχη ἂν εὐθὺς τῷ 


Ἰσαὰκ, ἔνδον αὐτὸν πάλιν, εἰ οἷόν τε ἦν, τῇ γαστρὶ 


heredem amitto, sed futura in hereditatem accipio ; 
non videbo filium, sed videbo Deum ; non senem 
me nutriet filius, sed senem alet Deus; a stultis 
reprehendar, sed Sapientissimo illi probatus ero; 
moerore afficiam Saram, sed placebo Creatori; 
multa fruor consolatione ; dolore me afficit mors 
ejus, sed Altissimi sácerdotem efficit; liberis or- 
bum constituit, sed patrem primis martyris. Num. 


τ der τὸ σῶμα, 565 perit Isaac? Purgatur igne corpus, liberatur a 


A carnis voluptatibus, migrabit a vita, sed commi- 
grabit ad Dominum, Talibus ratiociniis naturz 
affectus confirmans, ad sacrificium properat, asi- 
num stravit, gladium acuit, ligna et ignem paravit, 
filium ut agnum abducens, neminique divinam 
annuntiavit vocem : non communicavit cum ami- 
cis, neque ho conjugi simul parenti : nón quod 
conjugem odio haberet, sed quod serpentem time- 
ret, ne amoris erga prolem obtentu, pietatis stu- 
dium remitteret. Ὁ. summam fidem! o sapientiam 
incomparabilem! Secum  reputavit | patriarcha 
quanta eventura essent mala, si divinum manda- 
tum notum fieret ; quantus luctus foret, quantus 
fletus, quantz. lacryme. Ideo tacet, magnam la- 
mentorum flammam silentio exstinguens. Quid 
enim putas facturam Saram fuisse, 51 de nece filii 
audüsset? annon complexa statim Isaacum esset, 


χαταχρύψαι μηχανωμένη, τέκνον φίλτατον ἀπόλλυ-- D rursum in utero, si potuisset, inclusura, Peris, 


σαι, λέγουσα, ἐν θυσίαις πολιορχούμεθα; Θᾶττον ἂν 


fili carissime, inquiens; sacrificiis obsidemur? Ci- 


Ercle. 7. 
13. 


Gen.18.25. 


660 


tius, puto, amisisset propriam animam quam filium 
tradidisset; et alterutrum. necesse fuisset, ut aut 
sacrificium non fieret, aut mater cum filio immo- 
laretur. Atque cum Abrahamo hosce fortasse ser- 
mones contulisset. Ad mentem redi, o vir, ad 
mentem redi, interpres clementis Dei. Nihil contra 
hominem vox divina precipit; felici proli tuae 
invidet malignus dzmon, divinamque gratiam 
vult evertere, pietatis specie czdis filiorum male- 
dictum inducens. Annon nosti mirabilem illum 
Melchisedecum sacerdotem Dei altissimi? Leges 
sacrificiorum ab illo disce. Disce quibusnam Deus 
victimis delectetur : etiamsi jam olim te ad sacer- 
dotium instituit, cum redires a cede quinque re- 
gum: Ánnon panis et vinum, sancte oblationes et 
incruenta puraque sacrificia ipsi erant? an vitu- 
lus? an ovis? an filius? Non enim putabat omnino C 
Deum sanguine delectari. /Vumquid  mandu- 
cabit Deus carnes taurorum, aut sanguinem 
hircorum potabit ? Immola Deo sacrificium 
laudis, et redde Altissimo vota tua. Si autem 
vere Deus-est is qui tibi apparuit, intellige, mi 
vir, ejus consilium. Probare vult Deus tuum 
erga filium affectum, nosse te vult, quo àáffectu sis 
erga filium : an filium ames, si paterno sis affectu, 
an a nature visceribus vincaris, si mori pro filio 
malis. Vult te circa prolis amorem bonum exem- 
plar esse Chananzis, nec ut obsequaris optat, 
imo potius ut obsistas filii neci, vult te videre 
canos avellentem, acerbas fundentem lacrymas, et 
his amorem erga filium comprobari. Vereor ne 
cedis filii reprehensionem incurras apud clemen- 
tem Deum, vel ob solum consensum. Mi vir, mihi p 


.obtempera, Ve sis nimium justus. Hanc tuam 


inobsequentiam laudabit Deus. Quod si vere vult 
Deus immolari Isaacum, acerbe ingemisce, sup- 
plica, procumbe, lacrymas misce precationi. Bo- 
nus est is, qui sacrificium petit, patre longe cle- 
mentior; mutabit sententiam, mutabit judicium. 
Numquam diluvio periisset genus hominum, si 
iniqui illi scelera lacrymis abluissent. Adhuc sta- 
ret Sodoma, si gemitu cordis judicem placassent. 
Si ergo iniquos miseratur, multo magis te justum. 
Servasti pridem Lotum ab igne divinitus immis- 
so, judicem precatus; serva nunc filium ab igne 
propitiationis, precibus oblatis Deo. ProSodomutis r, 
supplicasti, hominibus iniquis, qui szpe extre- 
mam perniciem meruerunt, ct pro filio inculpato 
non precaberis? Utere rursum fiducia tua: die, . 
lYequaquam : qui judicas omnem terram, non 
facies judicium ? Non perdes justum cum impio. 
Recordare quanto prolis amore tenereris, cum non 
haberes filium. Priusquam enim Isaacum suscipe- 
res, he tibi facte a Domino erant splendide pro- 


* 


SPURIA. 


ἀφῆκεν, οἶμαι, τὴν ἰδίαν ψυχὴν, ἢ τὸν παῖδα προέ- 
δωχε" xal ἦν ἀνάγχη δυοῖν θάτερον, ἢ μὴ γενέσθαι 
τὴν θυσίαν, ἢ τὴν μητέρα συγκαρπωθῆναι τῷ τέχνῳ. 
Εἶπε δ᾽ ἂν im πρὸς Mois τοιούτους τινὰς λό- 
qovc* σωφρόνησον, ὦ ἄνερ, ὄνησον., Di 
φιλανθρώπου Θεοῦ. Οὐδὲν κα pet cio Ac sm 
θεία φωνή ^ βασχαίνει σοι τῆς εὐπαιδίας πονηρὸς δαί- 
μων, καὶ τὴν τοῦ Θεοῦ χάριν ἀνατρέψαι βούλεται, 
ἐν εὐσεῤείας προσχήματι παιδοχτονίας προσάγων 
ἀράν. Οὐχ οἶσθα τὸν θαυμάσιον Μελχισεδὲκ τὸν ἱερέα 
τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου: Μάθε παρ᾽ αὐτοῦ θυσιῶν νό- 
μους, μάθε ποίαις Θεὸς ἐπαγάλλεται θυσίαις, χαίτοι 
πάλαι σε πρὸς ἱερωσύνην ἐμυσταγώγησεν ἀπὸ τῆς χο- 
πῆς τῶν πέντε — ἐπανιόντα. Οὐκ ἄρτος οὖν 
ἦσαν αὐτῷ χαὶ οἶνος, εὐαγεῖς προσφοραὶ, ἀναίμακτοι 
xol καθαραὶ θυσίαι; μὴ μόσχος; μὴ πρόδατον; μὴ 
τέκνον; Αἵματι γὰρ Θεὸν Boc aix ᾧετο τέρπεσθαι. Μὴ 
φάγετα: Θεὸς χρέα ταύρων, ἢ αἷμα τράγων πίεται; 
Θῦσον τῷ Θεῷ θυσίαν αἰνέσεως, καὶ ἀπόδος τῷ ὙΨί- 
στῳ τὰς εὐχάς σου. Εἰ δὲ 6 Θεός ἐστιν ἀληθῶς 6 φανεὶς, 
σύνες, ἄνερ, τοῦ φανέντος τὸ βούλημα. Ἀποπειρᾶταί 
σου ὃ Θεὸς τῆς περὶ τὸν παῖδα διαθέσεως , γνωσθῆναί σε 
θέλει, πῶς ἔχεις περὶ γέννημα" εἶ φιλεῖς τὸν υἱὸν, εἰ 
διάχεισαι πατρικῶς, εἰ τοῖς σπλάγχνοις τῆς φύσεως 
ἥττησαι, εἰ θανεῖν ἀντὶ τοῦ τέχνου προήρησαι. Θέλει 
σε xoi φιλοτεχνίας καλὸν γενέσθαι τοῖς Χαναναίοις 
παράδειγμα, τοιγαροῦν οὐχ ὑπαχοῦσαι, ἀντειπεῖν σε 
μᾶλλον περὶ τῆς σφαγῆς τοῦ τέχνου, ἰδεῖν πολιὰς τιλ- 
λομένας, πιχρὰ ῥέοντα δάχρυα, φανῆναι διὰ τούτων 
φιλόπαιδα. Δέδοικα μὴ τεχνοχτονίας μέμψεις ὑποσχῆῇς 
παρὰ τῷ φιλανθρώπῳ διὰ μόνην τὴν συγχατάθεσιν. 
Ἄνερ, πείσθητί μοι, Μὴ γίνου δίκαιος πολύ. Ταύτην 
σου τὴν παραχοὴν Θεὸς ἐπαινέσεται. Εἰ δὲ χαὶ Θεὸς 
ἀληθῶς θέλει καρπωθῆναι τὸν Ἰσαὰχ, στέναξον πι- 
χρῶς, ἱχέτευσον, πρόσπεσον, ἐπιδάχρυσον τῆς ἵχετη- 
ρίας τοῖς ῥήμασιν. ᾿Αγαθός ἐστιν ὃ τὴν θυσίαν αἰτῶν, 
πολὺ Πατρὸς φιλανθρωπότερος - ἀλλάξει τὴν ψῆφον, 
ἀλλάξει τὴν κρίσιν. Οὐχ ἂν ἀπώλετο χαταχλυσμῷ τὸ 
γένος τῶν ἀνθρώπων ποτὲ, εἰ δάχρυσιν ἱχετηρίοις οἵ 
παρανομοῦντες ἐλούσαντο. Ἦν ἂν ἔτι τὰ 9 εἰ 
στεναγμῷ καρδίας τὸν χριτὴν ἐξιλάσαντο. Εἰ οὖν ἐλεεῖ 
παρανόμους, πολλῷ πλέον τὸν δίχαιόν σε. "Εσωσάς 
ποτε τὸν Λὼτ τοῦ θεηλάτου πυρὸς, εὐξάμενος τῷ 
χριτῇ " σῶσον xol νῦν τὸν παῖδα τοῦ Datei πυρὸς, 
δεηθεὶς τοῦ Θεοῦ. Ὑπὲρ Σοδομιτῶν ἱχέτευσας, ἀν- 
δρῶν ἀδίκων, xo πολλάχις ἀπολωλέναι μελλόντων δι- 
χαίως, καὶ ὑπὲρ παιδὸς οὐχ ἱκετεύσεις ἀμώμου 5 Χρῆ- 
σαι πάλιν τῇ παῤῥησίᾳ εἰπὲ, Μηδαμῶς" 6 χρίνων 
πᾶσαν τὴν γῆν, οὐ ποιήσεις χρίσιν; Οὐχ ἀπολέσεις 


δίκαιον μετὰ ἀσεθοῦς. Ὑπομνήσθητι τῆς παλαιᾶς v 


λοτεχνίας, is 6 pee Πρὶν γ 
αὗταϊ σου τοῦ ord 


χες, ὅτε οὐχ ε 
Ἀλάδῃς τὸν "Ios ὑποσχέσεις 
του λαμπραί" γῆς κατάσχεσις γλυχείας, χρημάτων 
xol χτημάτων περιουσία πολλὴ, αὔξησις τοῦ γένους 


missiones : terre. opima possessio, pecuniarum et ,. 4, τοσαύτη; ὡς xol ταῖς ἀναριθμήτοις αὐτὸ συναριθμεῖ- 


facultatum copia multa, augmentumque generis A σθαι 


tantum, ut iis naturalibus rebus qua sunt innu- 
merabiles comparetur arene maris, et stellis 


s [Savil: ts. λαθεῖν. 


P viden , ἄμμῳ παραλίᾳ, καὶ ἄστροις οὐρανοῦ * 
ἀλλ᾽ ὅμως τοσούτων ὄντων τῶν ἐν ἐπαγγελίαις χρη- 
στῶν, χλεύην ἡγοῦ τὰ λεγόμενα», καὶ μετὰ παῤῥη- 


CONTRA THEATRA, ETC. SERMO. 


σίας ἐδόας, τὴν ἀπαιδίαν ὀλοφυρόμενος xoi λέγων - 
"Tí μοι δώσεις, Κύριε; ἐγὼ δὲ ἀπόλλυμαι ἄτεχνος. 
Ταύτην ἀφεὶς τὴν φωνὴν, date τέκνον. Γενοῦ πατὴρ, 
ταύτην ἄφες νῦν, neis τὸ τέχνον. Εἰπὲ πάλιν, 
τί μοι δώσεις, Δέσποτα, ἀναιρῶν μου τὸν χκληρονό- 
μον; Οἴμοι, τάχα τότε φιλότεχνος ἧς, ὅτε οὐχ ἧς 


πατήρ. 


Ταῦτα λεγούσης τῆς Σάῤῥας, τί ποιεῖν ἔδει τὸν 
"A6padu.; Δηλονότι ἀφέμενον τοῦ θείου προστάγματος, 
τοὺς περὶ θεοσεδείας ποιεῖσθαι λόγους, καὶ πείθειν 
τὴν Σάῤῥαν, ὅτι, τοῦτον ἂν λάθῃ Θεὸς, δίδωσί σοι 
κρείσσονα. Καὶ πῶς ἂν ἔπεισε γυναῖχα τῷ πάθει με- 
θύουσαν ; Ἀλλὰ δὴ πέπεικε. Θεοσεδὴς γὰρ ἣ γυνὴ, 
χαὶ ἀνδρὸς πιστοτάτου σύνοικος: πάντως γοῦν ἀχό- 
λουθον πεισθεῖσαν αὐτὴν προπέμψαι τὸν υἱὸν ἐπὶ τὴν 
θυσίαν δδεύοντα, στέγειν μὲν ἴσως τὸν πόνον βιαζο- 
μένην διὰ τὸ δοκοῦν τῷ Θεῷ, ὑπὸ δὲ τῆς φύσεως αὖ- 
τῆς πρὸς θρήνους ἀθουλήτως ἐξαγομένην. Πόσοι θερά- 
- πόντες ἐχεῖ τῷ πόθῳ τοῦ νέου δαχνόμενοι ; πόσαι 
θεράπαιναι τῇ δεσποίνῃ συμπάσχουσαι; Χαναναῖοι 
no συνήθεις xal γείτονες, οἱ ἐπὶ τοῖς τούτῳ συμ.- 
ὀεθηκόσι θαυμάζοντες; Θόρυδος ἐχ τούτων πολὺς, 
καὶ οἰμωγὴ, xa θρῆνος, καὶ δάκρυα, ὡς ἐπὶ προπεμ- 
'πομένῳ νεχρῷ. Εἶπε δ᾽ ἂν ἢ μήτηρ ἀνακωχύσασα 
μέγα" δός μοι, τέκνον, τελευταίας περιπλοχάς. ᾿Εγὼ 
piv ἤλπιζον ὑπὸ σοῦ προπεμφθῆναι, τέκνον, καὶ τὸν 
ἐμὸν θάνατον τοῖς σοῖς χοσμηθῆναι δαχρύοις" ἐπεὶ δὲ 
ψῆφος τοῦ χτίσαντος τὰς ἐμὰς ἐλπίδας νενίχηχε, xal 
θρηνῶ τοῦτον, ὑφ᾽ οὗ θρηνηθῆναι προσεδόχησα,, τοῦτό 
σε μόνον αἰτῶ, ἐπιδαίνων τῷ τῆς θυσίας πυρὶ, πρέ- 
σύευσον πρὸς τὸ Θεῖον ὑπὲρ ἐμοῦ, ἀπελθεῖν με τοῦ 
βίου πρὶν ἐπανελθεῖν τῆς θυσίας τὸν ἱερέα. Δεξιὰν γὰρ 
πατρὸς αἵματι παιδὸς ἰδεῖν ἡμαγμένην οὗ δύναμαι. Ἢ 
μὲν οὖν μήτηρ τοσαῦτα. "Pic δ᾽ ἂν ἤνεγκε τὰ παρὰ 
τῶν Χαναναίων ὀνείδη, τῶν ἐπὶ τῇ θέᾳ τότε συνδεδρα- 
μηκότων ; Ὁ μὲν γὰρ εἶπεν ἄν: ὦ, ἐφ᾽ οἷον θάλαμον 
τὸν υἱὸν ὃ καλὸς ἄγει πατήρ; 'O δὲ, ἐκ ποίας ἄρα 
ποίμνης αὐτῷ τὸ ἱερεῖον; Ὃ δὲ, καλῶς αὐτῷ ὁ Θεὸς 
πληθῦναι θέλει τὸ γένος, ὡς τὰ ἄστρα τοῦ οὐρανοῦ. 
Ἄλλος, ὦ πόσοι γέροντες ὡς υἱὸν θρηνοῦσι τὸν ἄθλιον, 
οὗτος δὲ ἠλίθιος γέρων οὐδὲ δακρύει τὸ ἴδιον τέχνον; 
Ταῦτα μὲν οἱ Χαναναῖοι“ τῶν δὲ θεραπόντων 6 μὲν 
ἀνοιμώξας εἶπεν ὦ παιδίον ἄθλιον, καὶ γενόμενον 
ὄψιμον, xal ἀπολλύμενον ἄωρον. Σοῦ x«i παράδοξος 
γέννησις, καὶ παράδοξος ἣ τελευτή. Μόνος ἐχ πάν- 
τῶν ἐξ ἀγόνου μήτρας, μόνος ἐκ πάντων ἀχούων τὸν 
ἐπὶ τῇ ταφῇ σου θρῆνον. Ὦ,, οἵαν 6 δεσπότης αὖ- 
τοῦ εἰχόνα ἐξαλείφει τοῦ βίου; Ταῦτα μὲν οὖν οἱ 
καθ᾽ ἕχαστον - ὁμοῦ δὲ πάντες ὑποστρέψαντες οἴχα- 
δε, ὡς ἀφ᾽ ἑνὸς στόματος εἶπον ἄν- ὅδευε λοιπὸν, 
ὦ πρεσθῦτα, τοῦτο μόνον ἐνθυμούμενος, ὅτι τοῦτον 
ἂν θύσῃς, ἄλλον υἱὸν ἀπὸ Σάῤῥας οὖχ ἕξεις. Ταῦτα 
λογισμῷ σώφρονι προειδόμενος Αδραὰμ., ταῦτα σχο- 

σας ὃ μαχάριος, ἐμβύθιον ἔχρυψε τὸ πρόσταγμα, 
οὕτω διατεθεὶς, ὡς ἀχούσας ἄῤῥητα ῥήματα, ἃ οὐχ 
ἐξὸν ἀνθρώπῳ λαλῆσαι. Ὦ θησαυρὲ κρύφιε δεσπο- 
τικῶν ἐντολῶν" ὦ ταμιεῖον ἀποῤῥήτων, ταμιεῖον ἴε- 
ρῶν Θεοῦ λόγων. Ταῦτά σε τὰ μυστήρια χαθ’ ὅλης 

TOM. VI. 


Cc 


D 


661 


cxli; attamen tanta cum sint promissa bona, lu- 
düm putasti illa esse, et cum fiducia clamasti, fi- 


liorum orbitatem lugens ac dicens : Quid 1nihi Gen. 6. 2. 


dabis, Domine? ego autem sine filiis morior. 
Hac emissa voce, accepisti filium. Esto pater, 
hanc nunc emitte, ut serves filium. Dic iterum : 
Quid mihi dabis, Domine, si oceidas heredem 
meum? Vz mihi. Tunc forte prolis amans eras, 
cum nondum pater esses. 

5. Hec dicente Sara, quid facturus erat Abra- 
ham? Scilicet intermisso Dei mandato, circa pie- 
tatem erga Deum sermonem habere, et dare 
suadere, si hunc tollet Deus, eum meliorem ipso 
daturum esse. Et quomodo suasisset mulieri alio- 
ctu inebriatz? Sed estó, suasisset. Religiosa enim 
mulier erat, et fidelissimi viri conjux : consequens 
omnino erat ut illa morem gerens filium przmitte- 
ret ad sacrificium procedentem, 'amoremque vi 
obrueret, quod ita placeret, sed' vi naturalis 
affectus vel invita in fletus prorumiperet. Quot fa- 
muli istic juvenis amore cruciáti fuissent? quot 
ancille in partem mororis cum hera venissent? 
quot Chananzi, familiares et vicini, circa hzc imi- 
rati fuissent? Hinc tumultus ingens, gemitus, 
fletus, lacrymz, ac si mortuus efferretur. Dixisset 
mater alto clamore lugens : Da mihi, fili, extre- 
mum amplexum. Ego sperabam, fili, me ἃ te ef- 
ferendam esse, et mortem meam tuis ornandam 
esse lacrymis : quia vero Creatoris decretum 
spem meam vicit, eumque lugeo, a quo me lugen- 

m sperabam esse, hoc solum abs te postulo, ut 
cum in ignem sacrificii ascendes, Deum pro me 

receris, ut ex hac vità discedam antequam sacer- 

0s revertatur a sacrificio. Dextram enim patris, 
fihi sanguine cruentatam, videre nequeo. Hzc 
quidem mater. Quis vero tulisset Chananzorum ad. 
hoc spectaculum accurrentium opprobria? Alius 
enim forte dixisset : O, in quem dalunid filium 
bonus pater ducit? Alius, Ex quo ovili hanc vi- 
ctimam profert? Alius, Pulchre Deus vult multi- 
plicare genus ejus sicut stellas czli. Alius, O quot 
senes hunc miserum ut filium plorant, hic vero 
senex amens ne suum quidem filium plorat! Hzc 
Chananzi; ex servis autem alius ingemiscende 
dixisset : O puerum miserum, qui ando venit, et 


"immature discessit! Tuus vero inexspectatus nata- 


lis dies est, inexspectata etiam mors. Unus inter 
omnes ex sterili vulva, solus inter omnes luctum 


' ad sepulturam tuam audisti. O qualem: dominus 


ejus delet imaginem vite! Hac itaque singuli : 
simul autem omnes domum revertentes, quasi uno 
ore dixissent : Vade de reliquo, o senex, hoé so- 
lum tecum reputans ; si hunc immolaveris, alium 
filium a Sara non suscipies. Hzc sapienti ratioci- 
nio previdens Abraham, his consideratis beatus 
ille, intra se praeceptum occultavit, sic affectus, 
ac si audivisset arcana verba qua non liceret ho- 
mini loqui. O thesaure scvicis divinorum pra- 
ceptorum! o receptaculum arcanorum!' recepta- 
culum sacrorum Dei verborum ? Hacc M mysteria 
43 


662 


per totum orbem predicayit. Ideo tacitus incedit 
pater cum Isaaco, duos: solum secum ducens fa- 
mulos, qui sacrificii hujusce modum ignorabant , 
progreditur autem trium dierum itinere. Tu vero 
disce probatum progenitoris animum, idque in 
tanto itineris intervallo. Neque enim Deus ipsi al- 
lare prope ostendit, ne fidei ardore naturalis affe- 
ctus averteretur; sed ut in longo itinere, filium 
diu conspiciens ibi pro. more ludicra agentem, in 
ulnas suas accurrentem, rei perficiendze cogitatio- 
ne, velut aurum in igne; in amore szpe exercita- 
tus atque probatus, splendidius obedientiae propo- 
situm ostenderet. O quoties in triduano illo viae 
intervallo pater in seipso caedem filii mente ver- 
savit? quoties intra se filii cadaver rogo imposuit, 
toties in corde vulneratus, quoties sacrificium in 
mentem revocabat? Malum. enim quod jam con- 
tigit statim fere in oblivionem venit, quod autem 
exspectatur, toties mcerore afficit, quoties succur- 
rit in mentem. Videt demum procul beatus ille 
sacrificii locum, ineffabili quadam voce indicante, 
solumque filium pater secum assumit, relictis cum 
asino servis : solus demum cum solo Isaac progre- 
. ditur, non ut pater cum filio, sed ut sacerdos cum 
hostia. Isaacum sacrificii lignis onerat, gladium et 
ignem ipse gestat. Sarcina onerat juvenem, ut ex 
labore puer sudorem emittat : ut illo naturali bal- 
neo ablutus, sanctior fiat Deo hostia. Postquam 
huc sermo pervenit, ut vidi figuram, veritatem in 
mentem revocavi. Videns enim quo pacto Isaac 
sibi sacrificii ligna gestat, Christum glorifico, qui 
propter hominum salutem crucem suam gestare 
voluit. Totius enim Christi ceconomie umbram 


I5ai. 53. 7. hic preoccupantem video. Sicut ovis ad occisio- 


nem. ductus est Christus : hujus typus Isaac ad 
mactationem ductus est. Pre oculis est cedes, ne- 
que obsequium negat Isaac parenti : typus enim 


Philipp. 2. erat Christi, Qui obedivit Patri usque ad mor- 
8. 


tem, inortem. autem. crucis. Isaac simul filius 
erat et victima. Similiter etiam Christus Filius 
Dei et agnus qui tollit peccatum mundi. Non 
parcit Isaaco pater, sed neque Deus Christo ; nam 


Rom.8.32, Filio suo non. pepercit, sed pro nobis omnibus 


tradidit illum. Triduo post sacrificium mater vi- 
det viventem  Isaacum; post triduum Ecclesia 
incorruptum videt Seryatorem. Hac de figuris car- 
ptim dicta sunto. Abraham vero jam. pervenit δά 
locum sacrificii, in certamine demum constitutus, 
in quo natura et voluntas pugnant, coronatur au- 
ilem animus nature.victor, atque jure Dei amor 
de amore filii triumphat. Venit. pater cum filio, 
solus sacerdos cum sola hostia. Omnia autem 

- erant filius patri, sacrificus ministerio, hostia sa- 
cerdotio. 


. 6. Ego vero adolescentis miror prudentiam, 


Gen. 22, 7, quam reverenter patri dicat : Pater, ecce ignis et 


ligna; ubinam ovis? Non irridet immemorem 
patrem : sciebat enim: Chananaeos ob risum Cha- 


E ἐχ τοῦ διαστήματος τῆς 6000. Οὐ 


SPURIA. 


τῆς οἰκουμένης ἀνεχήρυξεν. ᾿Οδεύει διὰ ταῦτα σιγὴ 
μετὰ τοῦ ᾿Ισαὰχ ὃ πατὴρ, δύο μόνους θεράποντας ἐπα- 
γόμενος, καὶ τούτους οὐχ εἰδότας τῆς θυσίας τὸν τρό- 
mov * δδεύει δὲ τριῶν ἡμερῶν δδόν. Σὺ δὲ μάνθανε τὴν 
δοχιμασίαν τῆς γνώμης τοῦ προπάτο,  - τοῦτ᾽ 
αὐτῷ 

Θεὸς δείκνυσι τὸ θυσιαστήριον, ἵνα e θερμότητι 
τῆς πίστεως χλαπῇ φύσεως τὴν στοργήν ἀλλ᾽ ὅπως 
μαχρὰν βαδίζων δδὸν, xo τὸν υἱὸν ἐπὶ πλεῖστον θεώ- 
μενος χρόνον συνήθως γμανεί νοι ταῖς ἀγχάλαις 
προστρέχοντα, τῇ ἐννοίᾳ τοῦ πραχτέου, χαθάπερ 
χρυσὸς ἐν πυρὶ, τῷ πόθῳ πολλῷ δοχιμασθεὶς, 
λαμπροτέραν τῆς ὑπαχοῆς ἐπιδείξηται τὴν προαίρε- 
σιν. "o, ποσάκις ἐν τῷ τριημέρῳ τούτῳ διαστήματι 
'χαθ᾽ ἑαυτὸν 6 πατὴρ ἀνετυπώσατο τοῦ υἱοῦ τὴν σφα- 
dde 


που γἦν; ποσάχις ἐπέθηχε τῇ πυρᾷ τοῦ τέχνου 
Α νον, τοσαυτάχις τὴν χαρδίαν πκηγεὶς, ὁσάκις ἂν τὴν 


θυσίαν ἀνελογίζετο; Τὸ μὲν γὰρ πεπραγμένον χαχὸν 
εὐθὺς πρὸς λήθην δρᾷ, τὸ δὲ ἐν ἐλπίσι λυπεῖ τοσαυ-- 
τάκις, ὁσάκις ἂν ἐλπισθῇ.. Ὁρᾷ λοιπὸν ὃ μακάριος 
πόῤῥωθεν τῆς λειτουργίας τὸν τόπον, ἀῤῥήτου φω- 
Vie προσδειξάσης αὐτῷ, χαὶ μόνον παραλαμθάνει 
τὸν υἱὸν ὃ πατὴρ. ἀπολιπὼν μετὰ τῆς ὄνου τοὺς δού- 
λους" μόνος δδεύει λοιπὸν μετὰ μόνου τοῦ Ἰσαὰχ , 
οὖχ ὡς πατὴρ μετὰ τέκνου. ἀλλ᾽ ὡς ἱερεὺς μετὰ θύ-- 


ματος. ᾿Επιτίθησι δὲ xo τῷ Ἰσαὰχ τῆς θυσίας τὰ ξύ- 5 


λα, αὐτὸς φέρων τὴν μάχαιραν xav τὸ πῦρ. βαρύνει 
τῷ φορτίῳ τὸν νέον, ἵνα ἐφιδρώσας ὃ παῖς τῷ χαμά- 
τῳ, χαὶ τοῖς τῆς φύσεως λουτροῖς καθηράμενος, εὐα- 
γεστέρα γένηται τῷ Θεῷ m i. ᾿Ενταῦθα δὲ γε- 
γομένου τοῦ λόγου, τὸν τύπον ἰδὼν , ἀνεμνήσθην τῆς 
ἀληθείας. ᾿Ιδὼν "e πῶς ᾿Ισαὰχκ ἑαυτῷ βαστάζει τῆς 


B θυσίας τὰ ξύλα, δοξάζω τὸν Χριστὸν τὸν διὰ τὴν τῶν 


ἀνθρώπων σωτηρίαν ἑαυτοῦ τὸν σταυρὸν βαστάσαι θε- 
λήσαντα. “Ὅλης γὰρ τῆς κατὰ Χριστὸν οἰκονομίας 
τὴν σχιὰν ἐνταῦθα προλαδοῦσαν δρῶ. Ὡς πρόδατον. 
ἐπὶ σφαγὴν ἤχθη ὃ Χριστός: τούτου τύπος Ἰσαὰχ εἷς 
θυσίαν ἀγόμενος. ᾿Εν ὀφθαλμοῖς ἣ σφαγὴ, xoi οὐκ 
ἀπειθεῖ τῷ γεννήσαντι Ἰσαάχ- τύπος γὰρ ἦν Χριστοῦ, 
Ὃς ὑπήχουσε Πατρὶ μέχρι θανάτου, θανάτου Bi σταυ- 
ροῦ.᾿Ισαὰκχ xat τέκνον Σ ἐν ταὐτῷ χαὶ θῦμα. Ὁμοίως 
xai ὃ Χριστὸς Υἱὸς Θεοῦ, xal ἀμνὸς ὃ αἴρων τὴν 
ἁμαρτίαν τοῦ χόσμου. Οὐ φείδεται τοῦ ᾿Ισαὰχ ὃ πα- 
τὴρ, ἀλλ᾽ οὐδὲ Θεὸς τοῦ Χριστοῦ - Ὃς (sic) γὰρ τοῦ 
ἰδίου Υἱοῦ οὐκ ἐφείσατο, ἀλλ᾽ ὑπὲρ ἡμῶν πάντων 
παρέδωχεν αὐτόν. Τριήμερον μετὰ ^ θυσίαν ἣ μή- 
τὴρ δρδὶ ζῶντα τὸν "Ioadx* τριήμερον καὶ ἡ ᾿ἔχχλη- 
σία ἄφθαρτον δρᾷ τὸν Σωτῆρα. Καὶ ταῦτα μὲν περὶ 


C τύπων, ὡς ἐν παρόδῳ. "A6oa&u. δὲ ἐφέστηκεν ἤδη τῷ 


τόπῳ τῆς λειτουργίας, εἴσω λοιπὸν τοῦ ἀγῶνος γενόμε - 


γος, ἐν ᾧ φύσις μὲν xoi προαίρεσις μάχεται; στεφανοῦ- 
ται δὲ γνώμη χατὰ τῆς φύσεως, xal φέρει φ εἴα 
δικαίως χατὰ φιλοτεχνίας τὰ νικητήρια. Ἦλθεν ὃ πα- 


τὴρ μετὰ τοῦ τέχνου , μόνος ὃ ἱερεὺς μετὰ μόνου τοῦ 
θύματος. Πάντα δὲ ἦν ὃ παῖς τῷ πατρὶ, καὶ λειτουρ- 
γὸς πρὸς ὅπηρεσίαν, καὶ θῦμα πρὸς ἱερουργίαν. 
Ἐγὼ δὲ χαὶ τοῦ νέου θαυμάζω τὴν σύνεσιν, ὅπως 
αἰδεσίμως προσέρχεται τῷ πατρὶ, καί φησι * Πάτερ, 
ἰδοὺ τὸ πῦρ, καὶ τὰ ξύλα cb πρόδατον ποῦ ; Οὐ χα- 
ταγελᾷ τῆς λήθης τοῦ πατρός * εἶδε Ὑὰρ Χαναναίους 


Y 


CONTRA THEATRA, ETC. SERMO. 
δουλεύόντᾶς διὰ γέλωτα Χάμ." ἀλλ᾽ ἐρωτᾷ, Ποῦ; cyá- 


πεύσεως λήθης διορθούμενος σφάλμα. Πάτερ, 
ἐνησῖν, ἰδοὺ τὰ ξύλα καὶ τὸ πῦρ τὸ πρόδατον ποῦ : 
Ποῖος ἀρχέσει λόγος πρὸς παράστασιν τῆς τοῦ ἀνδρὸς 
μεγαλοψυχίας ; Οὐχ ἐχάλασεν αὐτὸν πρὸς δάκρυα τοῦ 
παιδὸς ἣ φωνὴ , οὖχ ὠλοφύρατο τὴν ἡλικίαν τοῦ νέου 
ἀναισθητοῦσαν τῆς οἰχείας σφαγῆς, ἀλλ᾽ ἔμεινε δια- 
παντὸς ἄτρωτος xol ἀδαμάντινος, τῆς πατρικῆς δια- 
θέσεως ἐχλαθόμενος. Φησὶν οὖν πρὸς αὐτὸν εὐσταθῶς" 
Ὃ Θεὸς ὄψεται ἑαυτῷ πρόδατον, τέχνον. Οὐ προα- 
παγγέλλει τῷ νέῳ τὸ ἐπ᾽ αὐτῷ τοῦ Θεοῦ βούλημα, 
- ἵνα μὴ ἁπαλῇ διανοίᾳ ἑαυτῷ ἐπιθρηνήσας 6 νέος, 
δάχρυσι σπιλώσῃ τὸ θῦμα. Πῶς ὑμῖν, ἀδελφοὶ, 
ἀδαχρυτὶ τὰ μετὰ ταῦτα διηγήσομαι; Πέπονθά τι 
«πρὸς τὴν τῶν i 
ἦν τῆς τοῦ Ἀδραὰμ γλώττης, ὡς οἶμαι, ἀδαχρυτὶ 
τὰ γινόμενα διηγήσασθαι, xal τοιαύτην δεῖξαι ἐπὶ 
τῶν ν lav, οἵαν ἐχεῖνος ἐπὶ τῶν 
ἔ iie τὴν στε . Τὸ γὰρ δὴ θαυμα- 
ΑΝ xoi τίμιον τοῦ ἀνδρὸς , t ἐχεῖνος εὐσταθῶς 
εἰργάσατο, τοῦτο ἡμεῖς οὐδὲ τοῖς λόγοις εἰπεῖν ἀπαθῶς 
lr Ἀλλ᾽ pem πειρατέον, xày μὴ λίαν ἔτι 
που τῆς τοῦ προπάτορος ἀρετῆς ἐφιχώμεθα, φιλοθεΐας 
νόμῳ τὰ πάθη νικήσαντας Χχοινωνῆσαι αὐτῷ τῆς θυ- 
σίας, τῷ μέρει τῆς διηγήσεως. ᾿Αναχαύσας τοίνυν 
λαμπρὸν ἐπὶ τῷ βωμῷ τὸ πῦρ, σχηματίζει πρὸς τὴν 
θυσίαν, ἱερείου νόμῳ,, τὸν υἱὸν 6 πατὴρ, τὸν ἀγαπη- 
τὸν, τὸν μονογενῆ; καὶ θεὶς ὡς εἰς προσχύνησιν ἐπὶ τὰ 
γόνατα, ὄπισθε κατὰ τὸν νῶτον περιειλεῖ, τὸ “ἐναντίον 
σχῆμα περιτιθεὶς «τῷ παιδί" εἶτα “τοῖς οἰχείοις ἀντι- 
στηρίξας γόνασιν ὄπισθεν, καὶ τὴν κόμην πρὸς ἑαυτὸν 
ἀνταναχλάσας, ἀνατείνας τὴν δεξιὰν, τολμᾷ φέρειν 
ἀφ᾽ ὑψηλοῦ κατὰ τοῦ λαιμοῦ τὴν σφαγήν. Ὦ τόνος 
φιλοθεΐας - ὦ ψυχῆς ἀνίκητος ἀνδρεία. "ἔδησε πρὸς 
αγὴν τὸν υἱὸν, καὶ οὐχ ἐλύθησαν τῆς φύσεως οἵ 
ἁρμοί. 'Γὸ ξίφος ἐν χερσὶ, xal οὐκ ἐνάρχησεν ἣ δεξιά. 
Τίς ἂν ἤνεγκε παρεστὼς τοῖς γινομένοις: τίς οὖχκ 
ἀνεστράφη ; τίς οὖκ ἔφυγε τοῦ πατρὸς γενόμενος συμ.- 
παθέστερος ; Διὰ τοῦτο τοὺς δούλους ὃ σοφὸς γέρων 
οὗ παραλαμθάνει μεθ᾽ ἑαυτοῦ, ἀλλὰ μαχρὰν περιμέ- 
vety χελεύει, ἵνα μὴ συμπαθήσαντες τῇ σφαγῇ τοῦ 
δεσπότου, φιλοθέου γνώμης πρᾶξιν κωλύσωσι. Τίνα 
γὰρ οἴει παρόντας τοὺς παῖδας λαθεῖν ἔννοιαν περὶ 
τοῦ δεσπότου, βλέποντας αὐτὸν ἁπλῶς οὕτως κυρ 
πρὸς τὴν τοῦ ἠγαπημένου παιδὸς σφαγήν; τ 


ἀπευχταίας συμφορᾶς. Ὁ δεσπότης ἡμῶν τάχα μαί- 
γεται, καὶ οὗ γνωρίζει τὸν περιπόθητον viov, ἀλλ᾽ ἕν 
τι τῶν εἰς θυσίαν χατέχειν φαντάζεται, μόσχον ἢ 
πρόδατον. Ἰροσέλθωμεν τοίνυν τὸ τάχος αὐτῷ - οὐ 
γὰρ ἀναμένει τὸ m βραδυτῆτα χρατήσωμεν 
τέως τὸ ξίφος, ἐπισχῶμεν τὴν δεξιὰν, μὴ φθάσῃ τὴν 
παραίνεσιν dj πληγή. Μὴ γὰρ ἀχίνδυνον τὸ προσελ- 
θεῖν; πῶς φείσεται δούλων, ὃ υἱοῦ μὴ φειδόμενος φιλ- 
τάτου; Παρακινδυνεύσωμεν δὲ ὅμως. Εὐχλεὴς ἡμῶν 
6 θάνατος, ἂν τύχη ὑπὲρ γὰρ νέου ἔσται δεσπότου. 
Φθεγξώμεθά τι παρὰ τὸ προσῆκον, ἐπιτιμήσωμεν ὡς 
τω, εἰ ἄρα χαὶ αἴσθοιτο. Τιμῆς ἄξιος 6 δε- 
σπότης, ἀλλ᾽ ἐν σωφροσύνη αἰδοῦς, ἀλλ᾽ οὖχ εἰς θάνα- 
τον. Ὑδρισθεὶς ἐν μανία, χάριν εἴσεται σωφρονήσας, 


διήγησιν, ὡς πατήρ. Μόνης γὰρ 


γας ἂν΄ 
πρὸς ἑαυτοὺς λόγους εἰπεῖν ; Ὦ τῆς δεινῆς ταύτης χαὶ ᾿ 


665 


mi servituti esse addictos ; sed. interrogat, Ubi- 
nam? interrogantis specie — memorie cor- 
rigens. Pater, inquit, ecce ligna et ignis; ovis 
ubi ? Quis sermo sufficiat ad viri magnanimitatem 
p declarandam? Non lacrymas illi excussit filii vox : 
non deflevit adolescentem proximam sibi cedem 
non sentientem, sed mansit semper invulneratus 
et adamantinus, paterni affectus oblitus. Illi ergo 
firmiter respondet : Deus providebit sibi ovem, 
fili. Non prenuntiat juveni Dei circa illum vo- 
luntatem, ne tenero animo seipsum deplorans ju- 
venis, lacrymis hostiam *macularet. Quomodo 
vobis, fratres, ea qua sequuntur sine lacrymis 
enarrabo? Ac si pater essem, aliquid patior in rei 
gestae recensione. Ad solius enim, ut puto, Abra- 
hz linguam pertinebat, sine lacrymis hzc enar- 
rare, tantamque in verbis praeferre magnanimita- 
tem, quantam ille in opere ostendit firmitatem. 
Quod enim in hoc viro mirabile et existimatione 
dignum est, id. quod ille fortiter fecit, nos enar- 
y rare sine miserationis sensu non possumus. Atta- 
men id tentandum est, etiamsi ad illius progenitoris 
virtutem non prope accedamus , ut ex divini 
amoris lege affectum ita. vincamus, ut. possimus 
sacrificii ejus esse participes, illud seilicet enar- 
rando. Accenso igitur splendido in ara. igne, vi- 
ctimz more ad sacrificium. adaptat filium pater, 
, dilectum unigenitum; deinde genibus nixum quasi 
ad adorationem retro et a tergo allizat, aversum 
constituens puerum ; deinde propriis impositum 
genibus a tergo, coma versum se reducta, dexte- 
ram extendit, audetque superne gladium ad jugu- 
lum admovere. Ὁ vint divini amoris ! o immotam 
animi fortitudinem. Filium alligavit ad mactatio- 
nem, nec solutz sunt natarc compages. Gladius 


"PU. manibus est, nec obtorpuit dextera. Quis rem 


A presens tulisset? quis non aversus fuisset ? quis 
non fugisset miseratus magis quam ipse pater? Ideo 
sapiens senex servos non secum assumsit; sed pro- 
cul exspectare jussit, ne commiseratione affecti 
erga heri filium jugulandum, divini amoris opus 
impedirent. Quo erga herum animo futuros putas 
servos, videntes ipsum ita simpliciter ad codem 
dilecti filii dé ceca ? quos putas sermones ha- 
bituros fuisse? O gravem proculque abigendam 
calamitatem ! Herus noster drwiteuiit, nec agno- 
scit dilectum filium, sed aliquam se victimam te- 
nere putat, vitulum aut ovem: Accedamus ergo 
diligenter ad eum ; res enim moram non patitur ; 
arripiamüs interim gladium, retincamus dexteram, 
ne hunc hortatum plaga prooccupet. An sine peri- 
p culo accedamus ? quomodo servis. parcet, qui di- 
lectissimo filio non parcit? Attamen periclitemur. 
Gloriosa'mors nobis erit, si accidat ; nam pro hero 
juvene moriemur. Aliquid etiam preter decorum 
proferamus, increpemus. furentem, num forte in 
sensum veniat. Honore dignus est herus, sed cum 
sapit; reverentia item, sed nonsi necem moliatur. Si 
furens contumeliam patiatur, gratiam habebit cum 
sapiet, et nos ut beneficós remunerabit, ut serva- 


43. 


Ibid. v. 8. 


664 


tores pueri. Hzec dicentes statim accurrissent, atque 


primo gladium ἃ dextera, Isaacum ἃ morte abri- 
puissent ; deinde sermonibus usi fuissent, tum qui 
ipsum ad resipiscentiam reducerent, tum qui heri 
impetum in seipsos potius transferrent, dicentes : 
Τὸ ad mentem revoca, here; filium tenes manibus, 
dilectum, sterilis partum, tardum Dei donum, ho- 
spitalitaüs fructum, vitulum pro vitulo datum, 
propter quem solum natale festum celebrasti, et 
salutares Altissimo hostias obtulisti, quem in spe 
aluisti ut baculum | senectutis, propter quem sua- 
viter videbas, cujus obnixe precabaris non videre 


C 


mortem, sed illum relinquere optabas heredem et . 


herum nostrum : hunc manu tenes. Vide pueri 
formam, here, tuam agnosce imaginem. Talis enim 
tu quoque eras, cum juvenis esses. Isaac , tu 
quoque alloquere patrem, ut per vocem prolem 
suam agnoscat. Hic est, here, non hostia, sed pro 
quo plurimze hostiz, plurimze precationesad Deum, 
ut ad. viri ztatem. perveniat, et talem ducat vitae 


consortem, qualis secundum virtutem est hujus. 


maler, prater sterilitatem tamen. Optabas enim 
ejus maturos videre fructus, et de iis laetari rur- 
sum, ut de lactente Isaaco delectabaris. Sed o in- 
gentes calamitates, in quos ipsum dies deduxisti ! 
pro coronis vincula, pro uxore gladius. Apparet 
ignis, non quo quis uxorem ducat, sed quo sepe- 
liatur.. Adest juvenis, non nuptialibus coronatus, 
sed ad aram vinctus, gestansque non vestem nu- 
piialem, sed. habitum funebrem. Non adest pro- 
nubus, qui conjungat eos qui genere disjuncti sunt, 
sed adest pater, qui per necem illa separat, quoe 
natura conjunxerat. Hoc circa filios ne Chananei 
quidem patres cogitaverint. Talesne hactenus Al- 
üssimo offerebas hostias? talesne gratiarum actio- 
nes pro ejus incolumitate? Annon arietes et hircos 
mactabas, bruta animantia, cum rationalium et 
irrationalium Dominum placares? nunc vero vi- 
ctima qualis? O intoleranda mala! Similis est 
sacerdoti victima, cognatum est ei, qui Deum pla- 
cat, id quod ad placandum adhibetur; non ex 
ovili, sed ex ipsa sacerdotis natura hostia pro- 
ficiscitur. Tales non accipit Deus hostias : clemens 
enim cum sit erga homines, in hostiam non sus- 
cipit hominem. Quo te nomine nunc appella- 
bimus, here? an sacerdotem ob hostiam, an filii 
interfectorem ob filium? Stupendus vere est sa- 
crificii modus, qui nec Mo explicari possit. 
Omnia quippe sacrificia, pro salute persolvuntur, 
filius vero tuus per saerificium perit. Quid. vero 
dicemus id quod jam agitur? cadem, an sacrifi- 


cium? exsecrationem, an oblationem ? incendium, 07 σίαν ; ἀρὰν, ἢ προσφοράν; ἐμπρησμὸν, 


E 


SPURIA. 


xol ὡς εὐεργέτας ἀμείψεται, ὥς σωτῆρας τοῦ τέχνου. 
'ῬῬαῦτα λέγοντες προσέδοαμον ἂν εὐθὺς, xo πρῶτον 
μὲν τῆς δεξιᾶς χειρὸς ἐξείλοντο τὸ ξίφος, xo τοῦ θα-- 
γάτου τὸν Ἰσαάχ' ἔπειτα xoi λόγοις ἂν ἐχρήσαντο, 
τοῖς μὲν πρὸς νῆψιν ἄγουσι, τοῖς δὲ πρὸς ἑαυτοὺς 
μᾶλλον τὴν δρμὴν τοῦ δεσπότου μετάγουσι, λέ- 
γοντες" ἐπίστησον, δέσποτα, τῇ διανοίᾳ τὸν υἱὸν 
ἐν χερσὶν ἔχεις, τὸν ἀγαπητὸν, τὸν τῆς στείρας 
τόχον, τὸ παρὰ Θεοῦ ὄψιμον δῶρον, τὸν τῆς φι- 


λοξενίας καρπὸν, τὸν ἀντὶ μόσχου μόσχον, δι᾿ ὃν 
μόνον evel oue ἐτέλεσας Seca á Cade ίους 
τῷ Ὑψίστῳ θυσίας προσήνεγχας, ὃν ἐλπίσιν ἀνέθρε-- 
Ψψας ὡς βαχτηρίαν τοῦ γήρως, δι’ ὃν ἔζης ἡδέως, οὗ 
ὑπερηύχου μὴ ἰδεῖν θάνατον, ἀλλὰ κληρονόμον ἀπολι-- 
πεῖν καὶ δεσπότην ἡμέτερον * τοῦτον ἐν χερσὶν ἔχεις. 
Ἰδὲ τοῦ παιδὸς τὴν μορφὴν, δέσποτα, Ὦ σὴν γνώ- 
ἰσον εἰχόνα. 'Γοιοῦτος γὰρ ἧς xai σύ ποτε, ὅτε ἧς 
γέος. Ἰσαὰκ, φθέγξαι τι χαὶ σὺ πρὸς τὸν πατέρα, 
ὅπως διὰ τῆς φωνῆς γνωρίσῃ τὸ γέννημα. 
ἐστι, δέσποτα, οὖχ dj θυσία, ἀλλ᾽ ὑπὲρ οὗ πολλαὶ 
θυσίαι, ὑπὲρ οὗ πολλαὶ δεήσεις πρὸς τὸν Θεὸν, εἰς 
ἀνδρῶν ἡλικίαν ἐλθεῖν, xot τοιαύτην ἀγαγέσθαι χοι- 
γωνὸν τοῦ βίου, οἵα κατὰ ἀρετὴν fj τούτου τυγχάνες 
μήτηρ, δίγα μέντοι τῆς στειρώσεως. ᾿Επόθεις vào 
αὐτοῦ χαὶ πρωΐμους ἰδέσθαι καρποὺς, καὶ τούτοις 
τέρπεσθαι πάλιν, ὡς ἐπὶ θηλάζοντι τῷ Ἰσαάκ. Ἀλλ᾽ 
ὦ τῶν ἀπευχταίων συμφορῶν, εἰς οἵας αὐτὸν ἤγαγες 
ἡμέρας. "Avi στεφάνων δεσμὰ, ἀντὶ γυναιχὸς μά- 
χαιρα. Φαίνεις δὲ xol πῦρ, ob ᾧ γήμη τις, ἀλλ᾽ ᾧ 
θάπτεται. Παρίσταται δὲ xa δ' νέος, οὐ παστοῖς 
ἐστεφανωμένος, ἀλλὰ βωμῷ δεδεμένος, καὶ φορῶν 
οὖχ ἐσθῆτα γαμήλιον, ἀλλὰ σχῆμα θανάσιμον. Οὐ 
παρέστη δὲ κηδεστὴς γάμου, συνάπτων τὰ διωρι- 
σμένα τῷ γένει, ἀλλὰ παρέστη πατὴρ, σφαγῇ χωρί-- 
ζων τὰ ἡνωμένα τῇ φύσει. Οὕτω περὶ τέχνων μηδὲ 
Χαναναίων πατέρες βουλεύσαιντο. Τοιαῦτα μέχρι νῦν 
τῷ Ὑψίστῳ προσέφερες θύματα; τοιαῦτα προσῆγες 
ὑπὲρ τῆς σωτηρίας τοῦ τέκνου χαριστήρια; Οὐχὶ 
χριοὺς χαὶ τράγους ἐδιχοτόμεις, ἄλογα ζῶα, τὸν τῶν 
λογικῶν καὶ ἀλόγων Δεσπότην ἱλασχόμενος : τὸ δὲ 
νῦν σφάγιον ὁποῖον: Ὦ τῶν ἀνυποίστων χαχῶν. 
Ὅμοιον τῷ ἱερεῖ τὸ ἱερεῖον, συγγενὲς τῷ ἱλασχομένῳ 
τὸ ἵλασμα" οὐχ Ex ποίμνης, ἀλλ᾽ ἐκ φύσεως αὐτῆς 
τοῦ ἱερέως τὸ θῦμα. Τοιαύτας 6 Θεὸς οὐ λαμθάνει 
θυσίας - φιλάνθρωπος γὰρ ὧν, ἄνθρωπον εἰς θυσίαν οὗ 
δέχεται. Τί σε καλέσομεν ἀπὸ τοῦ νῦν, ὦ δέσποτα; 
ἱερέα διὰ τὴν θυσίαν, ἢ τεχνοχτόνον διὰ τὸ céxvov; 
Ξένος τις οὗτος ἀληθῶς ὃ τῆς θυσίας τρόπος, xci 
οὐδὲ λόγῳ ῥητός. Πᾶσαι γὰρ αἱ θυσίαι ὑπὲρ σωτη- 
ρίας τελοῦνται, ὃ δὲ σὸς υἱὸς διὰ θυσίας ἀπόλλυται. 
Τί δὲ καὶ χαλέσομεν τὸ πραττόμενον; φόνον, ἢ θυ- 
ὅλοχάρπω- 


an holocaustum? Ita enim contra jus fasque, ita A σιν; Οὕτω γὰρ ἔκθεσμον, οὕτως ἔχνομόν ἐστιν, ὅτι 


cohtra legem est id quod agitur, ut ne nomen 
quidem oblationis habeat. O qualia nos visuros 
sperabamus, et qualia nunc videmus ! Sperabamus 
certe nos ipsum visuros tibi subministrantem ad 
sacrificia, operam dantem ad sacerdotii munia : 
nunc autem, o intoleranda mala ! non adest sacer- 


doti victimam tenens, sed ipse jacet vinctus ad 


οὐδὲ προσηγορίαν ἔχει προσφορᾶς τὸ γινόμενον. Ὦ, 
οἷα ἰδεῖν ἠλπίσαμεν, καὶ οἷα νῦν θεώμεθα; Ἠλπί- 
σαμεν αὐτὸν ὑπουργοῦντά σοι πρὸς τὰς θυσίας, 
λειτουργοῦντα πρὸς τὰς ἱερουργίας * νῦν δὲ, ὦ τῶν 
ἀνυποίστων χαχῶν, οὗ παρέστηκε τῷ ἱερεῖ θῦμα 
κρατῶν, ἀλλ᾽ αὐτὸς χεῖται δεδεμένος ἀντὶ θύματος * 
οὐδὲ φωνὴν ἀφίησιν, ὡς ἀμνὸς, ἀλλ᾽ ἄφωνος χεῖται 
A 


CONTRA THEATRA, ETC. SERMO. 


καὶ ἄλαλος, καὶ ἀφελέστερος καὶ mpobdcou πρὸς μό- 
νὴν βλέπει τὴν δεξιὰν, ἣν πολλάκις ὡς φιλοστόργου 
πατρὸς χατεφίλησε, τάχα δὲ xol νῦν, μετὰ τοῦ ξί- 
qouc ἐχομένην αὐτὴν δρῶν, χαταφιλῆσαι θέλει. Πολ- 
λαί σοι ποιμναὶ προδάτων, δέσποτα, βοῶν ἀγέλαι 
πολλαί" Ex τούτων πλήρωσον τὴν θυσίαν τῶν θυσί- 
μων, τῶν νενομισμένων, οὗ τῶν ἀθύτων xal ἀδρώ- 


των. Πάσας εἷς ἕν ὁλοκάρπωσον, εἶ βούλει, τὰς ἀγέ- B 


λας * οὖκ ἀντιλέγομεν * ἔννομος γὰρ τῆς θυσίας ταύτης 
fj φιλοτιμία - τὸ δὲ νῦν πραττόμενον πόλεμος μᾶλλον 
ἢ θυσία, πολιορκία τις, οὐ προσφορά. Ταῦτα γὰρ 
εὐχόμενοι ὑπομένομεν, ἅπερ εὐχόμεθα μὴ ἰδεῖν mo- 
λεμούμενοι" xal τοιαῦτα πάσχομεν ἐν θυσίαις, οἷα 
ἵνα ds πάθωμεν εὐχόμεθα. Τὸ νῦν ἔργον ὀλεθριώτε-- 
ρον xal πολέμου. Τάχα γὰρ ἂν ἐφείσατο καὶ πολέ- 
μιος, τοῦ νέου τὴν ν, τὴν ἡλικίαν αὐτοῦ χατε- 
λεήσας. Πῶς οἰχήσεις ἔτι τῶν Χαναναίων τὴν χώραν, 
νικήσας οὕτω χαὶ θηρίων ὠμότητα; Τάχα πάντες 
ἐπιστήσονταί σοι τῶν Χαναναίων οἱ παῖδες, ἀνέλω- 
μεν, λέγοντες, τὸν τεχνοχτόνον, μὴ πονηρὸν γένηται 
παιδοχτονίας παράδειγμα τοῖς ἡμετέροις πατράσιν. 
ἜἜχχοψον δὲ καὶ σὺ τὴν φιλόξενον δρῦν, τὴν φιλάν-- 


θρωπὸν σχηνὴν, ἔμπρησον αὐτὴν, ὡς τὸν παῖδα. C 


Οὐδεὶς γὰρ ἔτι πλησιάσαι σοι τῶν δδευόντων τολμή- 
σει, ὕποπτος αὐτοῖς ὑπάρχων, ὃ υἱοῦ μὴ φεισάμενος. 
Πῶς οὖν 4, ἀθλία σε Σάῤῥα, fj ἡμετέρα δέσποινα, ἣ 
σὴ μὲν σύνοικος, ἣ τούτου δὲ μήτηρ, ὄψεται, ἁγιώ- 
τερον ἐχ τῆς θυσίας τὸν παῖδα προσδεχομένη ; Τί 
γὰρ νομίζέις παθεῖν αὐτὴν ἔρημον τοῦ τέκνου 

πατέρα θεασαμένην ; Οὐχὶ πεσεῖται εἰς γὴν ἀθυμίᾳ 
λυθεῖσα; οὐ παραχρῆμα χινδυνεύσει πεσοῦσα; οὐκ 
ἀπολέσεις μετὰ τοῦ υἱοῦ χαὶ τὴν σύνοιχον; Πῶς οὖν 
ἄλλον ἴσος γεωργήσεις, δέσποτα, πετρωθείσης τῷ 
θανάτῳ τῆς χώρας; Ὥς εἴθε μηδὲ τὴν ἀρχὴν ἐλύθη 
τῆς Σάῤῥας ἣ στείρωσις, ἵνα σὺ μήτε πατὴρ, μήτε 
παιδοχ' ἐχλήθης. Ποῖος αἰὼν οὕτω μακρὸς λήθῃ 
καλύψαι δυνήσεται τὸ πραττόμενον ; Οὐχ ἴσχυσεν 6 
παρελθὼν χρόνος τὸ τῆς ἀδελφοχτονίας ἀπαλεῖψαι 


* μῖσος, ἀλλ᾽ ἔτι καὶ νῦν ψέγεται Κάϊν, ὡς μὴ γνωρί- D 


σας τὴν φύσιν, καὶ πρόῤῥιζον μὲν ἅπαν αὐτοῦ διὰ 
χαταχλυσμοῦ τὸ γένος ἀπόλωλεν, f δὲ μνήμη τῆς 
, ἀδελφοχτονίας οὐδὲ πλήθει τοσούτων ὑδάτων ἐχπέ- 
πλυται. Παρὰ πολὺ δὲ τεχνοχτόνος ἀδελφοχτόνου 
βαρύτερον, xa τοσοῦτον ὅσον ἀδελφοῦ πατὴρ οἰκειό- 
τερος. Τί τοίνυν, δέσποτα, deocsó 

βίῳ αἰσχύνην ἐπάγεις ἀθάνατον, οὐ χρόνῳ δυναμέ- 
γὴν ἐξαλειφθῆναι, οὐχ ὕδασι. Δεῦρο δὴ, λοιπὸν ἄχου- 
σον ἡμῶν, xal τῶν δεσμῶν τὸν υἱὸν ἄφες ἐλεύθερον, 
ῥῖψον τὸ ξίφος, σδέσωμεν τὸ πῦρ, αὐτὸν τὸν βωμὸν 
χατασχάψωμεν " μηδὲν ὅλως ἴχνος ἐάσης ἀπίστου 
τολμήματος ἐπὶ γῆς. Εἰ δὲ ἀπειθεῖς μετὰ τοσαύτην 
παραίνεσιν, καὶ πονηρῷ φιλονειχεῖς διαχονήσασθαι 
δαίμονι, τοῦτο μόνον δεόμεθα, πρώτους ἀπόχτεινον 


ἡμᾶς, χαὶ ἡδέως δεχόμεθα τὴν σφαγήν. Ἄμεινον γὰρ F, 


ἡμῖν ἐνταῦθα πεσεῖν, ἢ δούλους χληθῆναι παιδοχτό-͵ 
vou δεσπότου. Πῶς οὖν, τοιαῦτα xal λεγόντων χαὶ 
πραττόντων ἐξ ἀνοίας τῶν δούλων, 6 προπάτωρ χα- 
θωσιώθη τῷ τοῦ Δεσπότου προστάγματι ; πῶς ἂν 


* [Savil, conj. μύσος. 


* 


εἴ xol ner 


665 


victimam ; neque vocem emittit ut agnus, sed sine* 
voce et mutus jacet, oveque simplicior solam videt 
dexteram, quam sepe ut amantissimi patris oscu- 
latus est, forteque nunc etiam, cum videt eam 
gladio munitam vult osculari. Multi tibi sunt 
greges ovium, here, multa boum armenta ; iis sa- 
crificium imple, quz sunt in victimas deputata, 
non iis, qua nec immolari, nec comedi possunt. 
Omnes, si libet, greges immola ; non contradici- 
mus : legitima quippe esset ἐδ βιός in sacrifi- 
ciis offerendis liberalitas; quod autem nunc agi- 
tur, bellum magis est, quam sacrificium; obsidio, 
non oblatio. Illa enim precantes patimur, quz in 
bello ne videamus, precamur; et hec in sacrifi- 
ciis sustinemus, qua ne sustineamus, preces of- 
ferre solemus. Quod nunc agitur, bello pernicio- 
sius est. Fortassis enim hostis, juvenis formam 
itatemque miseratus, pepercisset ei. Quomodo 
jam in terra Chananzorum habitaturus es, quando . 
ferarum crudelitatem | superasti ? Forte omnes - 
Chananaorum filii in te irruent : Occidamus, in- 
quient, filii interfectorem, ne in caedis hujusmodi 
exemplum sit patribus nostris. Exscinde tu quo- 
que hospitalem illam quercum, benignum illud 
tabernaculum, incende illud ut. filium incendisti. 
Nullus enim viator te adire audebit, utpote suspe- 
ctum,qui ne filio quidem tuo peperceris. Quo- 
modo ergo misera Sara, hera nostra, conjux tua, 
hujus mater, te respiciet, quz filium ex sacrificio 
sanctiorem venturum exspectabat? Quid putas. 
passuram illam esse, cum orbum filio patrem 
conspiciet? Annon in terram decidet moerore so- 
luta? annon statim delapsa periclitabitur?" annon 
perdes cum filio uxorem? Quomodo. alium Isaa- 
cum. seres, here noster, cum superveniente obitu 
terra in petram versa erit? Utinam Sarze sterilitas 
numquam soluta esset, ut tu. neque pater, neque 
filii interfector vocareris. Quod vum ita longum 
erit, ut possit tale facinus oblivione delere? Non 
potuit preteritum tempus fratricidii odium delere; 
sed etiam nunc vituperatur Cain, ut qui naturam 
non agnoverit, sipeque genus per diluvium fun- 
ditus periit, fratricidii vero memoria ne tantarum 
uidem aquarum copia deleta fuit. Longe autem 
eterior Fatricida est filii interfector, et. tantum 
quantum pater fratre conjunctior. Cur ergo, here, 
religiose et mirabili vite infamiam affers im- 
mortalem, qua nec tempore, nec aquarum exun- 
dantia deleri possit? Age demum, audi nos, οἱ 
filii vincula solve, abjice gladium, exstinguamus 
ignem, ipsam aram subvertamus ; ne vestigium 
quidem in terra relinquas incredibilis facinoris. 
Quod si post tantam monitionem non obtemperas, 
et maligno dzmoni ministrare contendis, hoc so- 
lum precamur, nos. primum interfice, libenter ne- 
cem patimur. Melius quippe nobis est hic cadere, 
quam interfectoris proprii filii servos vocari. Quo- 
modo igitur servis talia insano more loquentibus 


Gen. 22. 
12. 


. 666 


et agentibus, progenitor Domini preceptum ex- 


. Patri 


sequutus fuisset? quomodo in toto mundo prz- 
clarum divini amoris opus effulsissct? quomodo 
sublimis fidel columma erecta fuisset? quomodo 
ipsis operibus didicisset mundus, timorem Dei 
vel filii amore pretiosiorem esse? Ideo solus ad 
sacrificium accedit, unus unigenitum per Uni- 
genitum uni Deo offerens. Didicistis, carissimi, 
per ea quae dicta sunt progenitoris amorem erga 
Deum; discite per ea quz sequuntur Dei ineffa- 


bilem clementiam : discite quomodo ii qui pra-56879v προσχαίρων οὖχ ἁμαρτά 


sentia despiciunt et in virtute proficiunt, a tem- ἃ 
poraneis non excidant. Jacebat itaque Isaac com- 
peditus, nudum przbens patri jugulum ad necem, 
manus aütem sacerdotis erecta properabat ad 
plagam inferendam, statimque de czlo defertur 
vox misericordie, quemadmodum manus, qua 
manum cohiberet, et velocissimo jussu sacerdotis 
alacritatem. retineret. JVe injicias, inquit, ma- 
num tuam in puerum. Sufficit mihi promta vo- 
luntas, etsi opus absit. Nolebam jugulari filium 
tuum, sed volebam fidem tuam in toto mundo de- 
clarari. Quia enim JVon. pepercisti filio tuo di- 
lecto propter me, sed quantum ἴῃ te fuit, periit 
Isaac, Sara filio orbata est, tuque pater non ultra 
vocaris : ex hoc tempore ob tuum erga me amo- B 
rem, salvum accipe filium tuum, qui grandzevus 
erit, et multo tempore vivet. Opus enim erga me 
jam peractum est, qui affectum animi respicio. 
Mercedem tibi horum tribuam, o famule, con- 
gruenti scilicet munere fructuosaque, appellatione 


: te ornabo, quivis sanctus te patrem vocabit, Hoc 


opus multos tibi justos filios gignet, tu omnium 
in me credentium pater vocaberis; ego tibi per 
praerogativam ex lapidibus filios excitabo. Unum 
filium despexisti, innumeros ex hoc tempore ha- 
bebis filios : patrem enim multarum gentium te 
posui. Et hec quidem Deus : nos autem omnes, C 
carissimi, exemplari divini amoris progenitore 
Abrahamo usi, nullum ex temporaneis bonis fide 
in Deum pretiosius esse existimemus$, non genus, 
non patriam, non divitias, non gloriam, non dile- 
ctum filium, etsi sit unigenitus : ut: similitudine 
fidei filii progenitoris Abrahe effecti, in. splen- 
dido ejus sinu eum lsaaco requiescamus, gratia 
et Mee ee Domini nostri Jesu Christi, quicum 

gloria, eum sancto Spiritu, nunc et semper, 
et in secula seculorum. Amen. 


SPURIA. 


οὕτως ἐν ὅλῳ τῷ xócpup ἀγαθὴ φιλοθεΐας ἔλαμψε 
πρᾶξις; πῶς ἂν ὑψηλὴ πίστεως d ) adn 
πῶς ἂν ἔργοις ἔμαθε κόσμος, ὅτι «Θεοῦ πόθου 
παιδὸς τιμιώτερος ; Διὰ τοῦτο μόνος ἐπὶ τὴν θυσίαν 
παραγίνεται, μόνος τὸν μονογενὴ διὰ Μονογενοῦς 
τῷ μόνῳ προσφέρων Θεῷ. ᾿Ἐμάθετε, ἀγαπητοὶ, 
διὰ τῶν εἰρημένων τοῦ προπάτορος τὴν φιλοθεΐαν - 
μάθετε διὰ τῶν ἑξῆς καὶ τοῦ Θεοῦ τὴν φιλαν- 
θρωπίαν μάθετε πῶς οἱ διὰ τὸν Θεὸν τῶν παρόντων 
χαταφρονήσαντες χαὶ προχόπτουσιν εἷς ἀρετὴν, xol 
γουσιν. ΓἜχειτο τοίνυν 
συμπεποδισμένος ὃ ᾿Ισχὰχ, xal γυμνὸν τῷ πατρὶ 
παρέχων τὸν λαιμὸν εἰς σφαγὴν, ἢ. δὲ χεὶρ τοῦ ἱερέως 
ὑψηλὴ τὴν πληγὴν ἐπισπεύδουσα, χα παραχρῆμα 
φέρεται οὐρανόθεν ἐλέου φωνὴ, καθάπερ χεὶρ τὴν 
χεῖρα κωλύουσα, xdi ταχυτάτῳ προστάγματι τὴν 
προθυμίαν τοῦ ἱερέως ἐπέχουσα. Μὴ γὰρ» φησὶν, 
ἐπιδάλης τὴν χεῖρά σου ἐπὶ τὸ παιδάριον. Ἀρχοῦμαι 
τὴ προθυμίᾳ, κἂν ἢ πρᾶξις ἀπείη. Οὐχ ἤθελον σφα- 
γῆναι τὸν παῖδά σου, ἀλλ᾽ ἤθελον φανῆναι τὴν πίστιν 
σου ἐν ὅλῳ τῷ χόσμῳ. ᾿Ἐπειδὴ γὰρ οὖχ ἐφείσω τοῦ 
υἱοῦ σου τοῦ ἀγαπητοῦ δι᾽ ἐμὲ, ἀλλὰ, τὸ σὸν μέρος, 
ἀπόλωλεν "sud, ὅσον ἐπὶ σοὶ, ἠτέχνωται Σάῤῥα, καὶ 
οὔτε σὺ ὀνομάζῃ πατὴρ, ἀπὸ τοῦ νῦν διὰ τὴν ἀγάπην 
τὴν εἰς ἐμὲ σῶον ἀπολάμθανέ σου τὸν υἱὸν, μακρόδιόν 
τε xol πολυχρύνιόν. Τὸ γὰρ ἔργον ἐμοὶ πέπραχται 
τῷ τὰς διαθέσεις τῶν ἐννοιῶν βλέποντι. "Aus t 
δέ σε MN Paar θέραπον, beri, e δω- 

£X, xol π » T007y0| τιμήσω σε; πᾶς 
κως σε Pen atio, "M unsba αὕτη πολλούς σοι 
δικαίους ἀπογεννήσει παῖδας, σὺ πάντων τῶν εἰς ἐμὲ 
πιστευόντων χληθήση πατήρ" ἐγώ σοι κατ᾽ ἐξαίρετον 
ἐχ λίθων ἐγερῶ τέκνα. “Ἑνὸς υἱοῦ χατεφρόνησας, ἕξεις 
ἀπείρους ἀπὸ τοῦ νῦν" πατέρα γὰρ πολλῶν ἐθνῶν 
τέθεικά σε. Καὶ τὰ μὲν παρὰ Θεοῦ τοιαῦτα - ἡμεῖς δὲ 
ἅπαντες, ἀγαπητοὶ, ὑπογραμμῷ φιλοθεΐας τῷ προ- 
πάτορι Ἀδραὰμ. χρώμενοι, μηδέν τι τῶν προσκαίρων 
ἀγαθῶν τῆς εἰς Θεὸν πίστεως ἡγώμεθα τιμιώτερον, 
μὴ πατρίδα, μὴ γένος, μὴ πλοῦτον, μὴ δόξαν, μὴ 
τέχνον ἀγαπητὸν, χἂν μόνον τυγχάνῃ γενόμενον " 
ὅπως ὁμοιότητι πίστεως τέχνα γενόμενοι τοῦ προ- 
πάτορος ᾿Αὐραὰμ,, εἰς τοὺς φωτεινοὺς αὐτοῦ χόλπους 
μετὰ Ἰσαὰκ ἀναπαυσώμεθα, χάριτι xot s pe οὐρα 
τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, μεθ᾽ οὗ τῷ api 
δόξα, ἅμα τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν xol ἀεὶ, xad εἷς 
τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν. 


ι IN ILLUD : PONE MANUM TUAM, SERMO. 


667 


- MONITUM- 


AD HOMILIAM SEQUENTEM. 


.. Circa hanc homiliam hoc judicium affert Savilius : « Stylus concisus, spinosa disputatio liberum illud 
Chrysostomianz eloquutionis flumen non sapiunt. Utcumque certe eruditum est opus, et antiquitatem 
sapit. » Bupinius opinatur esse Severiani Gabalorum episcopi : si quid. vero id suadere posset, frequen- 
tes sunt ille contra Anomoeos et Arianos velitationes. Sed cum sive Antiochiz, sive Constantinopoli, 

 disceptationes illze tum ferverent, tam potuit alius, quam Severianus, hasce disputationes aggredi. Supra 
vidimus Antiochenum presbyterum, alium a Chrysostomo, contra Anomoeos in homilia sua. concertan- 
tem. Alioquin vero Severianus, qui fusiore stylo res prosequitur, futilia admiscere solet, id. quod hic 
non observo. Ut ut res est, antiquum est opus, et Chrysostomi tempora sapit. 

Interpretationem Joannis Jacobi Beureri, utpote non satis accuratam et salebrosam, rejecimus, novam- 


que paravimus. 


D Εἰς τὸ ῥητὸν τοῦ ᾿Αδραὰμ. τὸ λέγον ; Θὲς τὴν χεῖρά ὅ69 In illud.Abrahe ἀἰοίιην, Pone manum tuam sub ce. 24. 2. 


σου ὑπὸ τὸν μηρόν μου * xal εἰς διαφόρους μάρ- 
τυρας. x i; 


᾿Εθαύμασα μεθ᾽ ὑμῶν, ὦ φιλόχριστοι, τὰ νέα εὖ- 
zie “χάριτος διὰ τῆς ph e Διαθήχης χηρυτ- 
Mare - ἐφωτίσθην μεθ᾽ ὑμῶν τὴν διάνοιαν, θεασά- 
μενος τὸν ἀποστολικὸν χαραχτῆρα ἐν ταῖς προφητιχαῖς 
qvac ἐχλάμποντα. Ομολογῶ τὸ κέρδος, ἵνα δέξωμαι 
τὸν μισθόν. Εἶδον ξένα μυστήρια τῆς Παλαιᾶς χηρυτ- 
τόμενα " τὸν ᾿Αδραὰμ. δρχοῦντα κατὰ τοῦ μηροῦ, xal 


femur meum ; et ἐπὶ diversos martyres. 


1. Miratus sum vobiscum, o viri Christi aman- 
tes, nova evangelice gratie mysteria per Vetus 
"Testamentum przdicari : mente vobiscum illustra- 
tus sum, in propheticis vocibus apostolicas notas 
contemplatus effulgentes. Lucrum fateor, ut mer- 
cedem accipiam. Vidi stupenda Veteris "Testa- 
menti mysteria prodicari: Abraham jurantem per 


μηρὸν μὲν προθαλλόμενον, τὸν δὲ ποιητὴν οὐρανοῦ καὶ B femur, femur, inquam, proponentem, ac celi terrze- 


γῆς ἐπιμαρτυρούμενον τῷ λόγῳ. Θὲς γὰρ, φησὶ, τὴν 
εἴρά σου ὑπὸ τὸν μηρόν pou, xo ὄμοσόν μοι τὸν 
: δὲν τὸν ποιήσαντα τὸν οὐρανὸν xol τὴν γῆν. P Ἄνα- 
χύπτει γὰρ ζήτημα. Εἰ γὰρ διὰ τὸ σπέρμα εἴρηται τὸ 
μέλλον £x τῶν μηρῶν ᾿Ιαχὼδ ἀνθεῖν, κατὰ τὸ, Οὖχκ 
ἐχλείψει ἄρχων ἐξ ᾿Ιούδα, οὐδὲ ἡγούμενος ἐκ τῶν μη- 
ρῶν αὐτοῦ, πῶς οὖν χατὰ τοῦ Σωτῆρος εὑρεθήσεται 6 


ὅρκος; ᾿Επειδὴ δ᾿ Ἰσαὰκ τεχθεὶς ἦν ἤδη, καὶ τὸ σπέρ-. 


προεληλύθει, καὶ ὅτε 6 ὅρχος ἐγένετο, oüx ἦν ἐλ- 
tic Sedan: £y τῷ μηρῷ Ἀδραάμ. "A6paXu. γὰρ 
εἶχεν ἐν ἑαυτῷ τὸ σπέρμα τὸ σωτήριον, περὶ οὗ φη- 
σιν ὃ Παῦλος - Εἴρηται τῷ ᾿Αὐραὰμ. καὶ τῷ σπέρματι 
αὐτοῦ * χαὶ ἀναλογιζόμενος τὸ γράμμα χαὶ ἑρμηνεύων 
φησὶν ἐν τῇ πρὸς Γαλάτας" Οὐχ εἴρηται, τοῖς σπέρ- 
μασί σου, ὡς ἐπὶ πολλῶν, ἀλλὰ ὡς ἐφ᾽ ἑνὸς, xo τῷ 
σπέρματί aou , ὅς ἐστι Χριστός. ᾿Αποδέδειχται τοίνυν 
ὅτι σπέρμα ᾿Αδραὰμ. ὃ Χριστὸς κατὰ σάρχα " xal εἰ- 


ρχος ἐγένετο xa 


.que Conditorem dictum illud testimonio suo com- 


probantem, Nam ait: Pone manum tuam sub Gen. 24. 2. 


Jferur meum, et jura inihi per Deum, qui fecit 
celum. et terram; Hinc exsurgit questio. Si enim 
dicitur, per semen exoriturum ex femoribus Ja- 


cobi, secundum illud, /Von deficiet princeps ex Cen-49.10. 


Juda, neque dux ex femoribus ejus, quomodo 
de Servatore hoc jusjurandum intelligetur? Nam 
Isaac jam natus erat, et semen exierat, et cum 
juramentum factum est, nulla spes seminis erat 
in femore Abrahz, Abraham enim in seipso se- 
men salutare habebat, de quo Paulus, Dictum est 
"brahe, et semini ejus : et hunc locum expen- 
dens interpretansque ait in epistola ad Galatas : 


lYon dictum. est : Seminibus tuis, quasi in Gal. 3. 16. 


multis; sed quasi in uno, Et semini. tuo, qui 
est. Christus. Demonstratum est ergo Christum 


τοῦ σπέρματος. ᾿Αλλὰ τὸ C secundum carnem semen Abrahee esse : ac merito 


ζητούμενον, πῶς ὥμνυε κατὰ τοῦ μηροῦ, ὡς ἤδη τοῦ — juramentum factum est per semen. Sed quaritur 


* Collata cum Codicibus Regg. 1974, 2343. 


b Duo Mss, ἀναχύπτει yop ξήτημα [sic]. 


Matth. 23. 
16. 17. 
Zach.&4. 2. 
Ibid. v.5. 
“ει. 8. 30. 
31. 

Zach 4.13. 
14. 


668 


quomodo juravit per femur, ae si jam flos saluta- 
ris prodiisset. Verum quia membrum illud instru- 
mentum erat, ibique aliquando habitavit divinum 
semen, quasi per templum jurat. Qui vero per 
templum jurat, per inhabitantem in templo jurat. 
Quis hoc testificatur ? Ipse Servator noster Phari- 
scis dicit: Pe vobis, Pharisei stulti et ceci, 
quia dicitis, Si. quis juraverit per templum, 
nihil est ; si quis vero juraeerit per aurum tem- 
pli, debitor est. Et quid statim? Stulti ac ceci ; 
quid enim. majus est, aurum , an templum 
quod sanctificat aurum ? Propterea dico vobis, 


SPURIA. 


σωτηρίου ἄνθους προελθόντος. Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἅπαξ αὐτὸ᾽ 
τὸ ioc ὄργανον ἐγένετο, xol ᾧχησέ ποτε ἐχεῖ τὸ 

εἴον σπέρμα, ὡς ἐν ναῷ ὀμνύει. Ὃ δὲ κατὰ τοῦ ναοῦ 
ὀμνύων, κατὰ τοῦ ἐνοικήσαντος ὀμνύει, "T'íc ó τούτῳ 
μαρτυρῶν τῷ λόγῳ ; Αὐτὸς ὃ Σωτὴρ ἡμῶν Mes τοῖς 
Φαρισαίοις * Οὐαὶ ὑμῖν, Φαρισαῖοι μωροὶ καὶ τυφλοὶ, 
ὅτι λέγετε, ἐάν τις ὀμόσῃ ἐν τῷ ναῷ, οὐδέν ἐστιν " 
ἐὰν δέ τις ὀμόσῃ εἰς τὸν χρυσὸν τοῦ ναοῦ, ὀφείλει. Καὶ 
τί εὐθέως; Μωροὶ xal τυφλοί" τίς γὰρ μείζων, 6 χρυ- 
σὸς, ἢ 6 ναὸς ὃ ἁγιάζων τὸν χρυσόν; Διὸ λέγω ὑμῖν * 
ὃ ὀμόσας ἐν τῷ ναῷ, ὀμινύεν ἐν τῷ οἰκήσαντι ἐν αὐτῷ. 
Ὥσπερ γὰρ οἶκος βασιλικὸς, ἐπειδὰν ἅπαξ δέξηται 


quicumque juraverit per templum, jurat per D βασιλέα, χἂν δεύτερον, xàv τρίτον, xàw ἀποστῇ ὃ 


eum qui habitat in eo. Quemadmodum ὌΝ do- 
mus. regia postquam regem excepit semel, se- 
cundo - weis si rex denis ab edibus, locus 
tamen sanctificatur eo quod. regem exceperit : sic 
et patriarche membra, quod semel instrumenta 
fuissent futurz incarnationis, templum erant pro- 
missi beneficii. Neque iniquum fuit juramentum, 
sed testimonium verum erat. Jurat igitur per se- 
men, et interpretatur quid sit semen : Pone ma- 
num tuam sub femur meum, et jura per Domi- 
num. Deum: cceli et terre. Ergo Servator noster 
est Deus cali et terra. Ideo et in Zacharia pro- 
pheta, cum diverse sancto viro immisse sunt 
visiones, fuit 'etiam hec pars quzdam visionis : 
Et respexi, inquit, oculis neis, et vidi ; et ecce 
candelabrum,aureum totum, et septem lucerna 
supra candelabrum, et septem infusoria lucer- 
narum, et septem lampades, et a. dextris can- 
delabri et sinistris duo rami olivarum. Et dixi 
angelo qui loquebatur mihi : Domine; quid 
hec sunt? Quia visio erat, quz alia exhiberet, 
alia ad interpretandum proponeret, nec ea quz 
apparebant, seipsa significabant, sed alia subindi- 
cabant, interrogat pore : Domine, quid hec 
sunt? Si de eo quod apparet interrogat, male 


interrogat. An ignoras quid sit candelabrum, 570 


quid oliva? Sed quzrit jvbes non ea quz appa- 
rent, sed ea quz» speculatione attinguntur. Quid 
hec sunt? Cui angelus, /Von nosti que sint 
hec ? Non , domine. Probe fatetur ignorantiam , 
et a veritate eruditur. Frater hic est eunuchi, qui 
a Philippo audivit : /Vum. intelligis que. le- 
gis ? Ille grato animo, Quomodo , nisi quis me 
ducat? IVon nosti quid hec sint? lVequaquam, 
domine. Quinam sunt duo rami olivarum, qui 
sunt a dextris et a sinistris lucerne? Hi sunt, 
inquit , olivas interpretans : simulque cum olivis 
lucernam quoque interpretatur. Attende diligen- 
ter. Lucerna stabat, rami lucernz adstabant : an- 
gelus vero interpretans non. ostendit lucernz ad- 
stantes olivas, sed Deo, ita ut lucerna figura Dei 
esset; imo potius Servatoris, et ejus in carne dis- 
pensationis. Non nosti quid hec sint? JVon, 
domine. Ait : Hi duo rami sunt duo filii pin- 
guedinis, qui adstant Domino universe terre : 
non autem candelabro, ut apparebat; sed Domino 


universe terre. Septem luminum candelabrum 


E 


A 


n 


βασιλεὺς τῶν οἰχουμένων, ὃ τόπος ἅπαξ ἄφιέρωται 
τῷ δέξασθαί ποτε βασιλέα" οὕτω χαὶ τὰ μέλη τοῦ πα- 
τριάρχου, τῷ ἅπαξ ὄργανα γενέσθαι τῆς μελλούσης. 
οἰχονομίας, ναὸς ἦν τῆς ἐπηγγελμένης εὐεργεσίας. 
Καὶ οὐχ ἄδικος ὃ ὅρχος, ἀλλὰ ἀληθινὴ ἢ μαρτυρία. 
Ἴθμνυσι τοίνυν κατὰ τοῦ σπέρματος, xo ἑρμηνεύει τέ 
τὸ σπέρμα Θὲς γὰρ τὴν χεῖρά σου ὑπὸ τὸν μηρόν μου, 
χαὶ ὅρχωσαι Κύριον τὸν Θεὸν τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς. 
Οὐχοῦν ὃ ρ ἡμῶν Θεὸς οὐρανοῦ xal γῆς. Διὼ 
τοῦτο χαὶ ἐν τῷ Ζαχαρίᾳ τῷ προφήτῃ, ὅτε διάφοροι 
ἀπεστάλησαν ὀπτασίαι καὶ ὥφθησαν τῷ ἁγίῳ, ἐγένετο. 
ἕν τι τοῦτο εἰς ὀπτασίας μέρος * Καὶ ἀνέδλεψα, φησὶ, 
τοῖς ὀφθαλμοῖς μου, καὶ εἶδον * καὶ ἰδοὺ λυχνία χρυ- 
σὴ ὅλη, xo ἑπτὰ λύχνοι ἐπάνω τῆς λυχνίας, xol 
ἑπτὰ ἐπαρυστρίδες τῶν λύχνων, χαὶ Eck aumdbes $ 
xa ἐχ δεξιῶν τῆς λυχνίας, xo ἐξ εὐωνύμων δύο xAd- 
δοι ἐλαιῶν. Καὶ εἶπον τῷ ἀγγέλῳ τῷ λαλοῦντί μοι - 
χύριε, τί ἐστι ταῦτα ; Ἐπειδὴ ἄψις ἦν, ἄλλα δει- 
χνύουσα, καὶ ἄλλα εἰς ἑρμηνείαν παράγουσα, καὶ σὺχ 
αὐτὰ ἣν τὰ φαινόμενα ἑαυτῶν σημαντιχὰ, ἀλλ᾽ ἑτέρων 
ὑποδειχτιχὰ, ἐρωτᾷ ὃ προφήτης, Κύριε, τί ἔστι ταῦτα: 
Εἰ τὸ φαινόμενον ἠρώτα, χαχῶς ἠρώτα. Οὐχ οἶδας τί 
λυχνία, καὶ τί ἐλαία 5 ᾿Αλλὰ ζητεῖ ὃ προφήτης οὐ τὰ 
φαινόμενα, ἀλλὰ τὰ θεωρούμενα. Τί ἐστι ταῦτα ; Καὶ 6 
ἄγγελος, Οὐχ ἐπιγινώσχεις τί ἐστι ταῦτα; Οὐχὶ, χύ- 
ps Εὐγνωμόνως ὅμολογεῖ τὴν ἀμάθειαν, xoi παι- 

εύεται παρὰ τῆς ἀληθείας. ᾿Αδελφὸς xol οὗτος τοῦ 
εὐνούχου τοῦ ἀκούοντος παρὰ Φιλίππου - Ἄρα γινώ- 
σχεις ἃ ἀγαγινώσχεις; Ὁ δὲ εὐγνωμόνως, Πῶς γὰρ, 
ἐὰν μή τις δδηγήσῃ με 5 Οὐ γινώσχεις τί ἐστι ταῦτα ; 
Ὁ δέ φησιν, Οὐχὶ, χύριε. Τίνες εἰσὶν οἵ δύο χλάδοι 
τῶν ἐλαιῶν, οἵ £x. δεξιῶν χαὶ ἐξ εὐωνύμων τοῦ λαμ- 
παδίου; Οὗτοί εἰσι, λέγει, τὰς ἐλαίας ἑρμηνεύων * 
ἑρμηνεύει σὺν ταῖς ἐλαίαις xol τὴν λυχνίαν τί ἐστι. 
ἸΙρόσεχε ἀχριδῶς. Ἡ λυχνία Soviet, οἵ χλάδοι παρε- 
στήχεισαν τῇ λυχνίᾳ * ὃ δὲ ἄγγελος ἑρμηνεύων οὐ δεί- 
χνυσι τὰς ἐλαίας λυχνίᾳ παρεστώσας, ἀλλὰ Θεῷ, ὡς εἷ- 
ναι τὴν λυχνίαν τύπον Θεοῦ, μᾶλλον δὲ τοῦ Σωτῆρος 
ἡμῶν , καὶ τῆς ἐνσάρχου αὐτοῦ οἰχονομίας. Οὐ γινώ- 
σχεις τί ἐστι ταῦτα ; Οὐχὶ, xópis. Λέγει - οὗτοι οἵ 
χλάδοι οἵ δύο εἰσὶν oi δύο υἱοὶ τῆς πιότητος, οἵ πα-- 
ρεστήχασι τῷ Κυρίῳ πάσης τῆς γῆς οὐ τῇ λυχνίᾳ, 
χατὰ τὸ φαινόμενον, ἀλλὰ Τῷ Κυρίῳ πάσης τῆς γῆς. 
ἱἙπτάφωτον εἰσάγει λυχνίαν διὰ τὴν τοῦ Κυρίου ἔν- 
σαρχον οἰκονομίαν. Λυχνία γὰρ ἦν ἀληθὴς ἡ σὰρξ ἣ 
δεσποτικὴ, ἣ τοῦ ἁγίου Πνεύματος τὰς ἐλλάμψεις 
ἑπταπλασίονι. χάριτι δείξασα. ᾿Εξελεύσεται γὰρ ῥά- 


IN ILLUD : PONE MANUM. TUAM, SERMO. 


68oc, φησὶν Ἡσαΐας, ἐκ τῆς ῥίζης ᾿Ιεσσαὶ, xol ἄνθος 
ἐξ αὐτῆς ἀναθδήσεται, xol ἐπαναπαύσεται ἐπ᾽ αὐτὸν 
Πνεῦμα Θεοῦ. Ποῖον ; Τὸ πολυμερὲς ταῖς ἐνεργείαις, 
xai πολὺ τῇ φύσει. ᾿Επαναπαύσεται Πνεῦμα Θεοῦ. 
᾿Ἐνταῦθα τὴν οὐσίαν ἑρμηνεύει, αὐτὸ τὸ Πνεῦμα τὸ 
ἅγιον" τὸ δὲ ἐπαγόμενον τὰς ἐνεργείας τοῦ Πνεύματος 
λέγει- Πνεῦμα Θεοῦ, Πνεῦμα σοφίας καὶ συνέσεως, 
Πνεῦμα βουλῆς xo ἰσχύος, Πνεῦμα γνώσεως xad εὐ- 
σεδείας, Πνεῦμα φόδου Θεοῦ - τὰς ἑπτὰ χάριτας τοῦ 
ἁγίου Πνεύματος, τὰς ἑπτὰ ἀναπαυσαμένας τῷ σώ- 
ματι τῷ δεσποτιχῷ,, ἐχεῖνα σχηματίζει ἐν τύπῳ ἑπτὰ 
λύχνων. 


Διὰ τί δὲ ἑπτὰ λύχνοι; Διὰ τὸ φωτεινὸν τῆς ἐνερ- 
γείας τοῦ ἁγίου Πνεύματος. ᾿Εντεῦθεν 6mo6dc φησιν" 
Οὗτοί εἰσιν οἱ ἑπτὰ ὀφθαλμοὶ Κυρίου, " οἱ ἐκδλέπον-- 
τες ἐπὶ πᾶσαν τὴν γῆν. Optic αὐτὴν xaO" ἑαυτὴν σα- 
φηνίζουσαν τὴν ἀλήθειαν, χαὶ οὐ δεομένην λογισμῶν 
ἀνθρωπίνων; Ἀλλ᾽ αὐτοὶ Παρεστήχασι τῷ Κυρίῳ πάσης 
τῆς γῆς. Ὃ Ζαχαρίας Κύριον καλεῖ τὸν Σωτῆρα πάσης 
τῆς γῆς κατὰ D ἔνσαρχον οἰκονομίαν. Πέτρος διαλε-- 
γόμενος Κορνηλίῳ ; ἢ χορυφὴ τῶν ἀποστόλων, λέγει - 
Ἡμεῖς οἴδαμεν τὸ ῥῆμα τὸ γενέμενον ἐπὶ τῆς Ἰουδαίας, 
Ἰησοῦν τὸν ἀπὸ Ναζαρὲτ, à ἔχρισεν ὃ Θεὸς Πνεύματι 
ἁγίῳ. Καὶ πάλιν 6 αὐτός: Τὸ ῥῆμα τὸ γενόμενον ἐν 
ὅλῃ τῇ Ἰουδαίᾳ, καὶ, Τὸν λόγον, ὃν ἀπέστειλεν 6 
Θεὸς, εὐαγγελιζόμενος εἰρήνην τοῖς υἱοῖς Ἰσραήλ" 

ἐστι πάντων Κύριος. Ὃ προφήτης Κύριον τῆς 
γῆς, ὃ εὐαγγελιστὴς Πέτρος Κύριον λέγει τῶν πάντων' 
Οὗτός ἐστι πάντων Κύριος, πάντων, χαὶ τῶν ἐν οὐ- 
ρανῷ, xal τῶν ἐπὶ τῆς γῆς, xol τῶν ὑπὸ τὴν γῆν, 
xai τῶν δρωμένων, χαὶ τῶν ἀοράτων" Οὗτός ἐστι 
πάντων Κύριος. Ὅθεν καὶ συνῳδὰ φθέγγεται ᾿Ιωάννης 
λέγων: "O ἄνωθεν ἐρχόμενος, ἐπάνω πάντων ἐστίν. 
᾿Αναγχαῖον δὲ ζητῆσαι ἀχριδῶς καὶ λῦσαι τὴν αἵρε- 
τικὴν ζυγομαχίαν: ἐπειδὴ τῇ λέξει τῇ ἀποστολιχῇ 
χαχῶς ἀχολουθήσαντες re γοήσαντες ira ; ἀλλ. 
πα ἄμενοι δυσσεδῶς αἱρετικῶν παῖδες οἴονται, 
Phi σταυροῦ᾽ Dabs τὸ γενέσθαι ὑπεράνω 
πάντων, χαὶ διὰ τὸ παθεῖν, καὶ διὰ τὸ ὑπομεῖναι 
σταυρὸν, 6 Θεὸς αὐτὸν ὑπερύψωσεν. ᾿Αχολουθοῦσι τῇ 
φωνῇ τοῦ ἀποστόλου, μὴ νοήσαντες τὴν δύναμιν " καὶ 
ἠκολούθησαν μὲν τῇ λέξει, τὴν θεωρίαν μὴ βασανί- 
σαντες. [ἔχει δὲ οὕτως - ᾿Εταπείνωσεν ἑαυτὸν μέχρι 
θανάτου, θανάτου δὲ σταυροῦ " διὸ καὶ ὁ Θεὸς αὐτὸν 
ὑπερύψωσε διὰ τὸ πάθος, ὡς μισθὸν τοῦ πάθους δε- 
δωχὼς αὐτῷ τὴν ὕψωσιν. Πάντως λέγεις, αἱρετιχέ " 
Καὶ ἔδωχεν αὐτῷ ὄνομα ὑπὲρ πᾶν ὄνομα; ἵνα ἐν τῷ 
ὀνόματι Ἰησοῦ πᾶν γόνυ χάμψη,, ἐπουρανίων, χαὶ 
ἐπιγείων, καὶ καταχθονίων. “Ὁρᾷς, φησὶ, μετὰ τὸν 
σταυρὸν ὑψώθη; δρᾷς; φησὶ, μετὰ τὸ πάθος μισθὸν 
ἔλαθε τὴν ὕψωσιν ; Εἰ τοίνυν μετὰ τὸν σταυρὸν ὑψώ- 
θη, ὡς ὑμεῖς φατε, διὰ τί ὁ βαπτιστὴς ᾿Ιωάννης πρὸ 
τοῦ πάθους, πρὸ τοῦ σταυροῦ ἔλεγεν" Ὃ ἄνωθεν ἐρ- 
χόμενος ἐπάνω πάντων ἐστὶν, οὐχὶ γίνεται; Διὸ xal 


669 
inducit piper cárnalem Domini dispensationem. 
Candelabrum enim vere erat caro dominica, quae 
Spiritus. sancti illuminationes septemplici gratia 


ostendebat. Nam ait Isaias : Egredietur virga de Isai. 11. v. 


radice Jesse, et flos de radice ejus ascendet, 2. 
et requiescet super eum Spiritus Da. Quisnam? 

Ille multiplex operationibus , et natura magnus. 
Requiescet Spiritus Dei. Hic substantiam intelli- 
git, ipsum Spiritum sanctum ; quod. autem sub- 
jungitur, operationes Spiritus declarat : Spiritus 
Dei, Spiritus sapientie et intellectus, Spiritus 


consilii et fortitudinis, Spiritus scientie et pie- rua. v.3. 


tatis, Spiritus timoris Dei : septem gratias Spiri- 
tus sancti, septem illas que in dominico corpore 
requieverunt; illa per figuram septem lucerna- 
rum exprimit. ἊΣ 
2. Cur septem lucernae? Propter splendorem 

€ operationis sancti Spiritus. Unde sub hzc dicit : 


Hi sunt septem oculi Domini , qui universam Zach.f.10. 


terram. respiciunt. Videsne ipsam veritatem se- 
ipsam declarare, nec egere humanis ratiociniis ? 

ed ipsi Zdstant Domino universe terre. Za- 
charias Dominum vocatServatorem universze terrze 
secundum carnalem. dispensationem. Petrus apo- 


stolorum caput cum Cornelio disserens ait : /Vos Ac. το. 


scimus verbum quod factum est in. Judca, 38. 
Jesum de Nazaret, quem unxit. Deus Spiritu 


sancto. Et rursus idem : Ferbum, quod in tota Iit. v.37. 


Judea factum est; et; Verbum, quod. misit 36. 
Deus, annuntians pacem. filiis Israel : hic est 
omnium Dominus. Propheta Dominum terrz, 
evangelista Petrus Dominum omnium dicit: 
Hic est omnium. Dominus, omnium que in 
D calo, et in terra, et sub terra, visibilium et in- 
visibilium ; Aic est omnium Dominus. Unde his 


consona loquitur Joannes dicens : Qui de coelo 7545. 3.31. 


venit, super omnes est. Opere prctium autem 
est diligenter expendere, solvereque haereticorum 
objectionem : quoniam apostolicum dictum perpe- 
ram sequentes, neque pie intelligentes et perpe- 
ram explicantes , hzretici, inquam , illi , putant 
eum crucis praemium accepisse, quod supra omnes 
fuerit, et quod passus sit, et quod crucem susti- 
nuerit, idcirco a Deo superexaltatum fuisse. Ver- 
bum apostoli 'consectantur, dictum sequuti. sunt, 
mentem non explorantes. Res autem ita habet : 


Humiliaeit semetipsum usque ad mortem, philiy. a. 


mortem autem crucis : propterea Deus exalta- 8. 
vit illum; ob cruciatum nempe , mercedem ipsi 
supplicii tribuens exaltationem. Ita plane dicis, 


p heretice : Et dedit illi nomen super omne ria, v. 9. 


nomen, ut in nomine Jesu omne genu flectatur, το. 
celestium, terrestrium et infernorum. Viden', 
inquit, post crucem exaltatus est? viden', inquit, 
post passionem mercedem accepit, nempe exalta- 
tionem? Si ergo post crucem exaltatus est, ut vos 
dicitis, cur Joannes Baptista ante passionem, 


ante crucem dixit: Qui de celo venit, super Joan.1.31. 


^ Unus Ms. οἱ ἐπιθλέποντες » forte melius. [ Et Bibl, ἐπιθ). habent.] 


Joan.8.58. 


τ. Thess. 5. 
23. 


2. Cor. 13. 


670 


SPURIA. 


omnes est, non fit? Idcirco Judzos alloquens Je- 57 ᾿Ιουδαίοις διαλεγόμενος 6 Ἰησοῦς ἔλεγεν ^. Ἀμὴν, 


sus dicebat : men , amen. dico vobis , ante- ^ ἀμὴν λέγω ὑμῖν, πρὶν ᾿Αὐραὰμ. γενέσθαι, ἐγώ εἶμι. 


quam. 4 braham fieret, ego sum. Est enim ille 
semper, οἱ erat, et erit; et finem non habebit. 
Oportet autem, fratres, debitum reddere, nec occa- 
sione digressionum promissa negare. Prodicetur 
Christi gloria, Patrisque celsitudo : proedicetur 
Spiritus sanctus, exaltetur Unigenitus, glorificetur 
Pater. Nemo putet dignitatem everti, si primo 
Spiritum commemoremus , deinde Filium , postea 
Patrem : vel primo Filium, deinde Patrem. Hacc 
quippe dignitas ordinem non habet, non ut in- 
ordinata, sed ut ordinem superans. Ut enim Deus 
figuram non habet, non quod sit informis, sed 
quod per- figuram exprimi non possit; et sicut 
Deus Frais non habet, non ut informis, sed ut 
incorpereus : sic. divina natura ordinem non ha- 
bet, non. quod sit inordinata, sed quod ordinem 
superet. Patrem dico primum, non ordine pri- 
mum, sed intelligendi modo, quia genitor est 
Unigeniti, quia radix sancti fructus, quia ceter- 
num lumen cterni luminis soboles est. Ergo, mi 
frater, si quis etate nostra auderet hodie in Eccle- 
sia, in populo orthodoxo, in populo vera scientia 
imbuto, Filium ante Patrem ponere, non male 
áudiret apud orthodoxos? Ergo si quis auderet 
in Ecclesia dicere, Christus vobis benedicet οἱ 
Pater ejus, non ordinem pervertere putaretur, 
quod radicem non prius quam fructum poneret ? 
Ergo si quis diceret, Filius nos servabit et Pater, 
non confusionem inducere existimaretur, neque 


ordinem pretergredi? Verum hac apud iniquos € υἱοῦ πρῶτον μνησθῆναι καὶ 


rerum zstimatores ita videntur: sed veritate ju- 
dice, et apostolica. sententia superante, nihil in- 
terest, si Filius ante Patrem et Spiritum.comme- 
moretur. Audi Paulum magnum praeconem 
"Thessalonicensibus scribentem his verbis : /pse 
vero Dominus noster Jesus Christus, et Deus 
Pater noster sanctificabit os. Primo Filius, 
et sancta luce impleta anima. Neque enim in di- 
vina illa natura est ordo : sed quod primum po- 
sueris, vqualis esse honoris intelligitur; quod 
secàndum, non inde minus; quod tertium, non 
contumelia afficitur : Paulus indiscriminatim no- 
mina profert, quia novit. naturam indivisibilem, 
etregnum inseparabile. [nterrogemus vero Pau- 
lum, undenam occasiones acceperit sic de Deo 


Ἔστι γὰρ dei, καὶ ἦν , καὶ ἔσται, καὶ πέρας οὐχ ἕξει. 
Δεῖ δὲ ἡμᾶς, ἀδελφοὶ, τὴν ὀφειλὴν ἀποδοῦναι, xo μὴ 
προφάσει τῶν παρεχθάσεων ἀρνεῖσθαι τὰς ὑποσχέσεις. 
Κηρυττέσθω Χριστοῦ δόξα, χαὶ Πατρὸς ὕψος * κηρυτ- 
τέσθω Πνεῦμα ἅγιον" -ὑψούσθω Μονογενὴς, δοξα- 
ζέσθω ὃ Πατήρ. Μηδεὶς ἀνατετράφθαι τὴν ἀξίαν νομι- 
ζέτω, εἰ Πνεύματος πρώτου μνημονεύομεν, εἶτα ΥἹοῦ, 
εἶτα Πατρός: ἢ Υἱοῦ πρῶτον, εἶτα Πατρός. Οὐ γὰρ 
ἔχει τάξιν, οὐχ ὡς ἄτακτος, ἀλλ᾽ ὡς τάξιν ὑπερδαίνου- 
σα. Ὥσπερ γὰρ οὐχ ἔστι σχῆμα ὃ Θεὸς, οὐχ ὥς ἀσχή- 
μων, ἀλλ᾽ ὡς ἀδχημάτιστος * xoà ὥσπερ οὐχ ἔχει uop- 
φὴν Θεὸς, oby ὡς ἄμορφος, ἄλλ᾽ ὡς ἀσώματος" οὕτως 
οὐχ ἔχει τάξιν ἣ θεία φύσις, οὐχ ὡς ἄταχτος, ἀλλ᾽ ὡς 
τάξιν ὑπερύαίνουσα. Λέγω Πατέρα πρῶτον, οὐ τῇ 


B τάξει πρῶτον, ἀλλὰ τῇ ἐννοίᾳ, ἐπειδὴ γεννήτωρ τοῦ 


Μονογενοῦς, ἐπειδὴ ἣ ῥίζα τοῦ ἁγίου χαρποῦ, ἐπειδὴ 
φῶς ἀΐδιον φωτὸς γέννημα. Ἄρα, ἀδελφέ μου, εἴ τις 
τῶγ xa0' ἡμᾶς ἐπεχείρησε σήμερον ἐν ᾿Εχχλησίᾳ,, ἐν 
λαῷ ὀρθοδόξῳ , ἐν λαῷ Mem τὲ πάσης d 
γνώσεως προτάξαι τὸν Υἱὸν τοῦ Πατ , οὐχ ἐδλα- 
σφημεῖτο παρ᾽ αὐτῶν τῶν ὀρθοδόξων ; Ἄρα εἴ τις ἐτόλ- 
μησεν εἰπεῖν ἐν ᾿Εχχλησία, 6 Χριστὸς ὑμᾶς εὐλογήσει 
χαὶ ὃ Πατὴρ αὐτοῦ, οὐχ ὡς ἄταχτος ἐνομίζετο, ὅτι 
μὴ προέταξε τὴν ῥίζαν, xoi τότε ἐπήγαγε τὸν χαρ- 
πόν; Ἄρα εἴ τις εἶπεν, 6 Υἱὸς ἡμᾶς σώσει καὶ 6 Πα- 
τὴρ, οὐ σύγχυσιν ἐνομίζετο ἐργάζεσθαι χαὶ παρα- 
βαίνειν τὴν τάξιν; ᾿Αλλὰ ταῦτα οὕτως ἐνομίσθη παρὰ 
ἀγνώμοσι κριταῖς - παρὰ δὲ ἀληθείᾳ δικαζούσῃ,, xal 
ἀποστολικὴ ψήφῳ τὴν νίχην φερούσῃ , ἀδ τιάφορον χαὶ 

Tecos. xa Πνεύματος. 
"Axoue Παύλου τοῦ μεγάλου κήρυκος Θεσσαλονιχεῦσι 
δγράφοντος, ὃς λέγει - Αὐτὸς δὲ ὃ Κύριος ἡμῶν Ἰη- 
σοὺς ὃ Χριστὸς, καὶ ὃ Θεὸς ὃ Πατὴρ ἡμῶν ἁγιάσει 
ὑμᾶς. Πρῶτον Υἱὸς, καὶ λαμπάδος ἁγίας πεπληρω- 
μένη Ψυχή. Ὅτι οὐχ ἔνι τάξις ἐν τῇ ἁγίᾳ φύσει - ἀλλ᾽ 
ὅπερ ἂν P πρῶτον θῇς, ὁμότιμον νοεῖται" καὶ τὸ δεύ - 
τερον οὖχ ἐλαττοῦται - χαὶ τὸ τρίτον οὐχ ὑόρίζεται" 
ἀδιαφόρως προφέρει τὰ ὀνόματα, ἐπειδὴ οἶδε τὴν φύσιν 
ἀμέριστον, καὶ Ἦν βασιλείαν ἄτμητον. ᾿Ερωτήσωμεν 
δὲ τὸν ἅγιον Παῦλον, πόθεν εἴληφε τὰς ἀφορμὰς τοῦ 
οὕτω θεολογεῖν, ἢ οὕτω δοξολογεῖν, ἢ προτάσσειν τὸν 
Υἱὸν τοῦ Πατρὸς; οὐ τάξει, οὐ δυνάμει, ἀλλὰ τῇ λέ- 
ξει. Διὰ τί πρῶτον Υἱοῦ ἐμνήσθη, καὶ οὕτω Πατρός ; 


-Λεγέτω Παῦλος ἑαυτῷ συνηγορῶν, χαὶ τὴν ᾿Εχχλη- 


σίαν παιδεύων; οὐδὲν ἐξ ἐμαυτοῦ φθέγγομαι, Χριστὸς 


loquendi, aut sic glorificandi, aut ponendi Filium p 8v ἐμοῦ τὰ δόγματα ὑπαγορεύει, λέγων - Εἰ δοχιμὴν 


ante Patrem, non ordine vel potestate, sed verbo 
tantum. Cur Filium primo commemoravit, deinde 
Patrem? Ipse Pau!'us loquatur in sui defensio- 
nem, et in Ecclesi institutionem : Nihil ex me- 
ipso loquor, Christus per me hzc dogmata dictat : 
n experimentum quaeritis ejus qui in me lo- 
quitur Christi ? Christus per me loquitur, ne 
accuses dominicam vocem, ne reprehendas. At 
non potes forte intelligere Christum per me lo- 


^ Duo Mss. γράφοντος; πῶς λέγει. 
b Omnes Mss. πρῶτον θῇ, sed 5; Editionum quadrat 


ζητεῖτε τοῦ ἐν ἐμοὶ λαλοῦντος Χριστοῦ ; Ὃ Χριστὸς 
λαλεῖ 8v ἐμοῦ, μὴ κατηγόρει τῆς φωνῆς τῆς δεσποτι- 
xij, μὴ ἐπιλαμθάνου. Ἀλλ᾽ οὗ δύνῃ νοῆσαι Χριστὸν δι᾽ 
ἐμοῦ λαλοῦντα ; Ἄχουε αὐτοῦ γυμνῶς δι᾽ ἑαυτοῦ φθεγ- 
γομένου. Εἰ γὰρ τάξει ὑπέκειτο τὰ ὀνόματα τῆς ἁγίας 
Ὑριάδος, xat τὸ μὲν πρῶτον λεγόμενον πρῶτον ἦν τῇ 
δυνάμει, τὸ δὲ δεύτερον δεύτερον τῇ bran xal τὸ 
τρίτον τρίτον τῇ ἐλαττώσει, oüx ἂν 6 Σωτὴρ αὐτὸς 


, 


ἀλήθεια ὧν συνέχεε τὸν τῆς ἀληθείας λόγον. Καὶ ποῦ 


ad seriem. 


IN ILLUD, PONE MANUM TUAM, SERMO. 


“ὃ Σωτὴρ ἑαυτὸν πρῶτον ἐμνημόνευσε, καὶ εἶτα Πα- 
τρός (516); Ἐάν τις, φησὶ, τὰς ἐντολάς pou τηρῇ» 
: ἐγὼ χαὶ 6 Πατὴρ ἐλευσόμεθα, καὶ μονὴν παρ᾽ αὐτῷ 
ποιήσομεν. ᾿Ἐπειδὴ τάξει ὑπερέδη, λέγουσιν αἵρετι- 
χῶν παῖδες, χαὶ ὥσπερ ἔπαρχόν τινα βασιλέως βού- 
λονται εἶναι τὸν Υἱὸν τῷ ἤκτρὶ, ἐρωτάσθωσαν, “εἰ 
ἐτόλμησεν εἰπεῖν ἔπαρχος περὶ βασιλέως, ὅτι ἐγὼ 
καὶ διβασιλεὺς διατάσσομαι. ᾿ , 


Ἔχ τῶν xa0' ἡμᾶς νόει τὰ nio ἡμᾶς. Ἄρα χτιστὴ 
φύσις ἑαυτὴν τασσε τῆς ἀχτίστου; Κτιστὴ φύσις, 
ὡς ὑμεῖς λέγετε, ἐτόλμησεν εἰπεῖν, συναριθμοῦσα 
ἑαυτὴν τῇ ἀσυγχρίτῳ ὑπεροχῇ, ᾿Ελευσόμεθα, καὶ μο- 
νὴν παρ᾽ αὐτῷ ποιησόμεθα; Διὰ μὲν dm τοῦ, ᾿Εγὼ 
. καὶ ὃ Πατὴρ, τὸ διάφορον τῶν ὀνομάτων ἔδειξε - διὰ 

«δὲ τοῦ, ᾿Ελευσόμεθα, καὶ μονὴν ποιησόμεθα, τὸ ὁμό- 
τιμον τῆς ἐνεργείας ἔδειξεν. Οὕτω καὶ ἐν ἑτέρῳ χωρίῳ 


671 


quentem? Audi illum simpliciter de seipso lo- 
quentem. Si enim nomina sanctae Trinitatis ordini 
subjecta essent, et si quod primum profertur, 
primum esset virlute, secundum vero secundum 
ordine, tertium inferiori loco, Servator qui ipsa 
veritas est, veritatis ordinem non miscuisset. Et 
ubinam Servator seipsum primum commemoravit, 


deindeque Patrem? Si quis, inquit, mandata Joan.^14. : 


mea servaverit, ego et Pater veniemus , et 33. 
mansionem apud eum faciemus. Quandoquidem 
Pater ordine anteceliit, ut aiunt heretici, Filium- 
que quasi praefectum quemdam regium apud Pa- 


trem esse volunt, hoc quaramus ab ipsis, num *»omeos. 


prafectus aliquis de rege dicere audeat : Ego οἱ 


rex decerno. 


5. Ex iis quz apud nos geruntur ea, que su- 
pra nos sunt, intellige. Àn creata natura increa- 
te seipsam pretulerit? Creata natura, ut vos dici- 
tis, ausa est dicere, incomparabili excellentize 
sese annumerans : J'eniemus , et mansionem 
apud eum faciemus ? Per illud enim , Ego et 
Pater, nominum differentiam ostendit ; per illud 
autem , J'eniemus, et mansionem. faciemus , 


Φιλίππου τοῦ ἀποστόλου λέγοντος, Κύριε, δεῖξον ἡμῖν 5. equalitatem operationis demonstravit. Sic et. alio 


τὸν Πατέρα, χαὶ ἀρκεῖ ἡμῖν, ἀποχρίνεται 6 
Τοσοῦτον χρόνον μεθ’ ὑμῶν clt, xo οὖχ ἔγνωχάς 
με, Φίλιππε; ᾿Εναντία ἣ ἀπόκρισις τῇ ἐρωτήσει. Μὴ 
γὰρ περὶ σοῦ ἠρώτησα; Εἶπον, Δεῖξον ἡμῖν τὸν Πα- 
foa ὃ δὲ λέγει, Τοσοῦτον χρόνον μεθ᾽ ὑμῶν εἶμι, 
xoi οὖχ ἔγνωχάς με; " Εἰ ἀνόμοιος, QU ἀνομοίου πῶς 
δείκνυται: πῶς διὰ τοῦ μικροῦ ὃ μέγας δρᾶται; πῶς 
διὰ τοῦ ἠλαττωμένου 6 τῇ ἀξία ὑπερέχων ; πῶς διὰ 
τοῦ" ὑπουργοῦ ὃ δημιουργός; Τοσοῦτον χρόνον μεθ᾽ 
ὑμῶν εἶμι, Καὶ οὐχ εἶπε, μεθ᾽ ὁμῶν ἐστιν ὃ Πατήρ’ 
ἀλλ᾽, Εἰμί. ᾿Εμοῦ γὰρ ὄντος, 6 Πατήρ ἐστι. Τοσοῦτον 
χρόνον μεθ’ ὑμῶν εἶμι, καὶ οὐκ ἔγνωχάς με: Καλὸν 
3 one λό δεῖξαι, ὅτι Θεὸ 
» Οὐχ ἔγνωχάς με; μενος δεῖξαι, ὅτι Θεὸν 
μω ὄψις, ἀλλὰ γνῶσις apre ah Οὐ πιστεύεις ὅτι 
y ἐν τῷ Πατρί; Πάλιν τὸ, ᾿Εγὼ, καὶ τότε 6 Πατήρ" 
ἐν τῷ Πατρὶ, καὶ 6 Πατὴρ ἐν ἐμοί. Πῶς οὖν σὺ 
λέγεις, Beitoy ἡμῖν τὸν Πατέρα ; ἀντὶ τοῦ, πῶς ὡς 
ἕτερον ἰδεῖν προσεδόχησας ; ᾿Εγὼ ἐν τῷ Πατρὶ, καὶ 6 
Πατὴρ ἐν ἐμοί. Καὶ γνωρίζεται ΥἹὸς διὰ Πατρὸς, xai 
Πατὴρ διὰ 


χαὶ 6 Πατὴρ ἐν ἐμοί: οὐχ ὡς τῆς φύσεως συγχεχυμέ- 
νης, οὐδὲ ὡς dtr m ἐν φιάλῃ ἀποχειμένης. "Ero ἐν 
τῷ Πατρὶ, xax 6 Πατὴρ ἐν ἐμοί. Οὐ σωμάτων λέγει 

», ἀλλὰ νοημάτων θεωρίαν. ᾿Εγὼ ἐν τῷ Πα- 


τρί" Πατὴρ pt o Υἱοῦ οὐ γνωρίζεται. Καὶ 6 Πα- αὶ 


9 ἐν ἐμοί: Υἱὸς γὰρ ἄνευ Πατρὸς οὐ φαίνεται" 
ὥσπερ ὃ νοῦς ἐν τῷ λόγῳ, καὶ 6 λόγος ἐν τῷ νῷ θεωρεῖ- 
ται. Πόθεν δύναμαι τὴν ἔννοιάν σου εἰδέναι, ἢ δι’ ὧν 
φθέγγη ; Παριστᾷ σου 6 λόγος τὸν νοῦν " 6 νοῦς 6 σὸς 
πάλιν ἑρμηνεύει σου τὸν λόγον. "ἔστιν ἰδεῖν λόγον, 
μὴ τὴν ἔννοιαν, καταμαθόντα, οὔτε τὴν ἔννοιαν κατα- 
λαθεῖν, μὴ τοῦ λόγου ἑρμιηνευθέντος. Διὰ τοῦτο 6 


“ Tres Mss, εἰ ἀνόμοιος, τὸ ὀνόμοιον πῶς, 


με; ᾿Εχεῖνος λέγει, Δεῖξον * 6 δὲ Σω- B 


. Πῶς σὺ λέγεις, δεῖξον ἡμῖν, ὡς ἄλλον. 
παρ᾽ ἐμὲ ζητῶν ἰδεῖν τὸν Πατέρα ; ᾿Εγὼ ἐν τῷ Πατρὶ, ᾿ 


Ο᾽Α in loco, cum Philippus apostolus diceret, Do- Joan.14.8. 


mine, ostende nobis Patrem, et sufficit nobis, 


respondet Servator : Tanto tempore vobiscum lbid. v. 9. 


sum, et non cognovisti me, Philippe ? Contraria "Ὁ" 
est responsio interrogationi. An de te interrogavi? 
Dixi , Ostende nobis Patrem ; ile vero ait , 


. Tanto tempore vobiscum sum, et non cognovisti 


me ? Si dissimilis est, quomodo per dissimilem 
dignoscitur? quomodo per paryum major conspi- 
citur? quomodo per minorem is qui dignitáte super- 
eminet? quomodo per ministrum Creator? Tanto 
tempore vobiscum sum, Non dixit, Vobiscum 
est Pater, sed , Sum. Me enim existente, Paterest. 
Tanto tempore vobiscum sum , et non cogno- 
visti me ? Pulchre illud, /Von cognovisti me ἢ 
Ille dicit , Ostende ; Servator autem , JVon co- 
gnovisti me ἢ ut doceret Deum non visu , sed 
cognitione apprehendi. /Von credis quia ego in 
Patre ? Rursus, Ego, et postea Pater : Ego in 
Patre, et Pater in me. Quomodo ergo tu dicis, 
Ostende nobis Patrem ? ac si diceret, Cur quasi 
alium te visurum sperasti? Ego £n. Patre, et Pa- 
ter in me. Cognosciturque Filius per Patrem, ct 
Pater per Filium. Quomodo tu dicis , Ostende : 
nobis, quasi alium a me Patrem videre quaras? 
Ego in Patre, et Pater in me ; non quasi natura 
sit confusa, neque quasi phiala in phiala reposita. 
Ego in Patre , et Pater in me. Non corporum 
conjunctionem dicit, sed sensorum animi contem- 
plationem, Ego in Patre ; Pater enim sine Filio 
non cognoscitur. Et Pater in me ; Filius enim 
sine Patre. non apparet : quemadmodum mens in 
sermone , et sermo ià mente consideratur, Unde- 
nam mentem tuam scire possunt , nisi per sermo- 


Joan. Y. Y. 


Joan.5.39. 


672 


nem tuum ? Sermo tuus mentem. tuam declarat ; 
mensque tua vicissim sermonis tui interpres est. 
Fieri potest ut quis sermonem percipiat, neque 
sententiam intelligat, neque sensum percipiat, nisi 
sermo explicet. Ideo evangelista ait, Im princi- 
pio erat F'erbum , ut generationis impassibilita- 
tem ostenderet. Quod est verbum erga mentem , 
illud est unigenitus Deus Verbum erga Patrein : 
quodque mirum est ( quedam enim jam praemissa 
repetam), nuper dicebamus , ex iis que ad nos 
spectant, ea quz supra nos sunt ediscere et loqui 
possumus. Sermo noster itus est cum mente, qua 
ipsum generavit. Num visibilis est cum visibili ? 
Invisibilis est cum invisibili, intelligibilis cum in- 
telligibili, incorporeus cum incorporeo. Cum pro- 
diturus est sermo, in os venit, ibique voce induitur; 
non alia natura vocem ipsi suppeditante, sed ipse 
sermo sibi dictionem texit. Et invisibilis natura 
cum patre , cum mente dico , indutus voce exit , 
et omnibus fit notus qui ante ignotus erat. Deinde 
cum. prodiit , et omnia implet , et a mente quae 
ipsum genuit non separatur. Quis enim hominum, 
cum. loquutus fuerit verbum, aliosque docuerit , 
seipsum sermone vacuum reddit ? An si quid lo- 
quar quod in aliorum aures perveniat , mentem 
meam desertam reliqui? annon sermo exiit et in- 
tus mansit ? annon sexcentas aures implevit , et a 
generante mente non abscessit? Jam vero huma- 
nus sermo a generante mente emissus, οἱ foras 
prodit, et generantem non relinquit? Deus au- 
tem Verbum, quia propter nos in mundo. appa- 
ruit, paternos sinus vacuos reliquerit? Nequa- 
quam : sed quod admirabile est, innumeri unum 
ipsum Deum Verbum audiunt , et cum ipium ad 
tot tantosque pervadat, non tamen dividitur, sed 
est totum in singulis nostrum audientium , totum 
cum omnibus, et si Pater fluxu quodam et sectio- 
ne genuit, ac divisus sectusque est , ut aiunt, dicat 
illis Servator : Scrutamini Scripturas. Scruta- 


ter legentes, sed profundum sententiarum investi - 
gantes. Deus Scripturas dedit , sed altam earum 
mentem non patefecit, verum  meditationis tua 
cursui reliquit, ut probitàtem tuam exploraret , 
et diligentiam perspiceret, videretque an Scriptu- 
ris inservias, an vim ipsis inferas. Quemadmo- 
dum etiam naturas rerum proposuit Deus, artes 
vero occultavit : et omnia a Deo in medio posita 
sunt, ars vero ab humana mente originem duxit : 
sic etin Scripturis evenit. Rem planius declaro. 
Dedit Deus lapides, dedit Deus lapidum naturam, 
non zdificia parata : dedit frumentum, non. pa- 
nem; dedit uvam, non vinum; dedit lane na- 
turam , non vestimentum ; dedit terram auro 
fecundam , non aurum. Quare? Quia ad imagi- 
nem Dei fecit hominem, creationis opus parti- 


tur : ipse creat , et illius arte creaturam concin- 


* [Savil. iz. «bcà.] 
b Duo χατέλιπεν. 


D 


E 


SPURIA. 


εὐαγγελιστὴς, "Ev ἀρχῇ ἦν 6 Λόγος, ἵνα τὸ ἀπάθὲς τῆς 
γεννήσεως δείξῃ. Ὅπερ ἐστὶν 6 λόγος πρὸς νοῦν, τοῦτο 
ὃ μονογενὴς Θεὸς Λόγος πρὸς τὸν Πατέρα" καὶ τὸ θαυ-- 
μαστὸν (ἐπαναλήψομαι γάρ τινα τῶν προειρημένων), 
πρῴην ἡμῖν ἦν 6 λόγος, ὅτι ἐκ τῶν καθ᾽ ἡμᾶς τὰ ὑπὲρ 
ἡμᾶς μαθήσεις εἰπεῖν. Ὃ λόγος 6 ἡμέτερος ἔσω μετὰ τοῦ 
γεννήσαντος αὐτόν ἐστι νοῦ. Μὴ ὁρατός ἐστι μετὰ δρα- 
τοῦ ; Ἀόρατός ἐστι μετὰ ἀοράτου, νοητὸς μετὰ νοητοῦ, 
ἀσώματος μετὰ ἀσώμάτου. Ὅταν δὲ μέλλῃ προέρχεσθαι 
ὃ λόγος, χωρεῖ ἐπὶ τὸ στόμα, κἀχεῖθεν * αὐτῷ ἐνδύεται 
inde οὐχ ἑτέρας αὐτῷ φύσεως τὴν φωνὴν παρεχούσης, 
ἀλλ᾽ αὐτοῦ τοῦ λόγου ἑαυτῷ τὴν λέξιν ὑφαίνοντος.- Καὶ 
ἀόρατος τὴν φύσιν μετὰ τοῦ πατρὸς ὧν, τοῦ νοῦ λέγω, 
τὴν φωνὴν ἐνδυσάμενος προέρχεται; καὶ γίνεται πᾶσι 
δῆλος 6 πρὸ τούτου ἄδηλος. ros προελθὼν xad πάντα 
πληροῖ, καὶ τοῦ γεννήσαντος αὐτὸν νοῦ οὐχ ἀφίσταται. 
Τίς γὰρ ἀνθρώπων, ἐπειδὰν λαλήσῃ λόγον καὶ ἄλλους 
διδάξη, ἑαυτὸν χενοῖ τοῦ λόγου ; Ἄρα ἐάν τι θέγξω- 
μαι, καὶ προέλθῃ εἰς ἄλλων ἀχοὰς, τὸν ἐμὸν νοῦν 
ἔρημον " κατέλιπον; ἄρα οὐ προῆλθεν ἔξω ὃ λόγος, 
χαὶ ἔμεινεν ἔσω ; οὐ μυρίας dolis ἐπλήρωσε, καὶ τοῦ 
γεννήσαντος νοῦ οὖκ ἀνεχώρησεν ; Εἶτα ὁ μὲν ἀνθρώ- 
πινος λόγος παρὰ τοῦ γεννήσαντος νοῦ ἀποστελλόμε-- 
voc, xol ἔξω προέρχεται, καὶ τὸν γεννήσαντα οὗ χα- 
ταλιμπάνει" ὃ δὲ Θεὸς Λόγος, ἐπειδὴ δι᾽ ἡμᾶς ἐφάνη 
εἰς τὸν χόσμον, τοὺς πατρῴους κόλπους ἐρήμους χα- 
τέλιπεν ; Οὐδαμῶς * ἀλλὰ καὶ τὸ θαυμαστὸν, μυριάδες 
ἀχούουσιν ἑνὸς αὐτοῦ τοῦ Θεοῦ Λόγου χαὶ εἰς τοσού-- 
τοὺς χωρῶν οὗ μερίζεται, ἀλλ᾽ ὅλος ἐστὶ μεθ᾽ ἑχάστου 
ἡμῶν τῶν ἀχουόντων, ὅλος μετὰ πάντων. Καὶ εἰ δ 
Πατὴρ ἐγέννησε κατὰ ῥεῦσιν καὶ τμῆσιν, καὶ ἐμερίσθη 
xoi διηρήθη, ὡς λέγουσι; λεγέτω πρὸς αὐτοὺς 6 Σω- 
τήρ᾽ Ἐρευνᾶτε τὰς Γραφάς. ᾿Ερευνᾶτε, μὴ παραφθεί- 
ρετε. ᾿Ἐρευνᾶτε, μὴ ἁπλῶς ἀναγινώσχοντες, ἀλ᾽ ἃ “ τὰ 
βάθη τῶν νοημάτων ἐξιχνιάζοντες. Ὃ Θεὸς τὰς Γρα- 
φὰς ἔδωχε, τὰς δὲ θεωρίας οὐχ ἐγύμνωσεν, ἀλλὰ κατέ- 
λιπε τῷ δρόμῳ τῷ σῷ, ἵνα σοῦ τὴν εὐγνωμοσύνην 
πειράσῃ, Md» σπουδὴν ἴδη, ἵνα ἴδῃ σε, εἰ δουλεύεις 


I 1 ipt Scruta- 59 Γραφαῖς, ἢ βιάζῃ Γραφάς. Ὥσπερ γὰρ τὴν φύσιν τῶν 
mini, ne corrumpats. Scrutamini, non simplici- A πραγμάτων προέθηχεν ὃ Θεὸς, τὰς δὲ τέχνας : 


n 


xal πάντα μὲν προεδλήθη ὑπὸ τοῦ Θεοῦ, τέχνη δὲ ἐξ 
ἀνθρωπίνης ἐννοίας ἀπετέχθη * οὕτω xol ἐπὶ τῶν Γρα- 
φῶν. Ἀλλ᾽ ἵνα σαφηνίσω, ἔδωχεν 6 Θεὸς λίθους, ἔδωχεν 
6 Θεὸς λίθων φύσιν, οὐκ cm os ἕτοιμον’ ἔδωχε σῖτον, 
οὖχ ἄρτον" ἔδωχε βότρυν, οὖχ οἶνον’ ἔδωχε τὴν τῶν ἐρίων 
φύσιν, οὐχ ἱμάτιον -ἔδωχε γῆν γεωργοῦσαν χρυσὸν, ἀλλ᾽ 
οὖ. χρυσόν. Διὰ τί; ᾿Επειδὴ ἐν εἰχόνι Θεοῦ ποιεῖ τὸν 
ἄνθρωπον, μερίζεται τὴν δημιουργίαν * αὐτὸς χτίζει, 
χἀχείνου τῇ τέχνη ῥυθμίζει τὴν δημιουργίαν. Ἐπειδὴ 
κατ᾽ εἰχόνα ἑαυτοῦ ποιεῖ τὸν ἄνθρωπον, μερίζεται 
πρὸς αὐτὸν τῶν γενομένων " τὴν εὐγένειαν. Αὐτὸς 
ἐργάζεται ὡς δημιουργὸς καὶ ὡς Θεὸς, ἐκ μὴ ὄντων 
εἷς τὸ εἶναι τὰ πάντα παραγαγών" αὐτὸς ἐπάγει τὴν 
φύσιν τὴν μὴ οὖσαν * παραχωρεῖ δὲ τῇ εἰχόνι κοσμεῖν 
τὰ γεγενημένα. ᾿Εννόησον τίς ἦν ὃ ἄνθρωπος ὃ πρῶ- 
τον ἄροτρον πηξάμενος, πῶς ἐνενόησε x πιὰ ξύλον, 
παρεμθαλεῖν μέσον σίδηρον, τῇ ἁρμονίᾳ σφίγξαι. 


* Sic duo recte. In Editis τῷ βάθει. 
a Τὴν εὐγένειαν. Sic unus recte. Editi εὐμένειαν. 


IN ILLUD, PONE MANUM TUAM, SERMO. 


ζυγὸν ἐπινοῆσαι, δυμὸν εὐθῦναι, βόας συναγαγεῖν. 
Ξύλον ἦν, σίδηρον ἦν, ἀλλ᾽ ἣ τέχνη οὐ παρῆν. Tí 
σοι εἶπεν, ἄνθρωπε, ὅτι ἄροτρον οὕτω πήγνυται; τίς 
ὑπέδαλέ σοι τὴν ἀδάμαστον φύσιν τοῦ σιδήρου πυρὶ 
μαλάττειν ; τίς ὑπέδειξέ σοι ix τοσαύτης παχύτητος 


ῥαφίδα μικρὰν ἐργάσασθαι; τίς ἐπενόησεν ἐν “τῇ Buc 


vola x λίθων χατασχευάσαι θυρῶν κατασχευήν ; 
ὀρόφων ἐπίνοιαν πόθεν ἔμαθες, εἶπέ μοι. ἄνθρωπε ; 

ολὺ, φησὶν, ὡς ἄπειρος, ξενίζη. Εἰχόνα Θεοῦ δρᾷς 5 
χαὶ ἐρωτᾷς μανθάνειν; Διὰ τοῦτο, ἀδελφὲ, πανταχοῦ 
1j ἀνθρωπίνη φύσις τὸν ἑαυτῆς Δεσπότην μιμουμένη, 
τῇ τέχνη τὴν φύσιν χοσμεῖ. Ἀλλ᾽ ἕως μὲν τῷ μέτρῳ 
μετρεῖται, χαλή - ἐχδαίνουσα δὲ τὰ μέτρα, ἐχ τῆς 
ἀμετρίας δόρίζεται. Οἷον, ἐπενόησε πῶς ὑποτάξει 
βοῦν καὶ ἵππον καὶ κάμηλον, xa ὅσα τῶν ἀλόγων εἰς 
ὑπηρεσίαν ἐδόθη ἀπὸ δὲ πλεονεξίας ἐπενόησε μίξαι 
τὰ παρὰ φύσιν. Ἔμιξεν ὄνον ἵππῳ, τοῦ Θεοῦ τοῦτο 
μὴ θελήσαντος, ἀλλ᾽ ἀπ’ ἀρχῆς εἰρηκότος " Ἔξαγα- 
γέτω ἢ γῆ τετράποδα καὶ ἑρπετὰ χατὰ γένος. Ἢ 
πλεονεξία ἔμιξε τὰ παρὰ φύσιν. Ὃ Θεὸς χολάζων τὴν 
ἀμετρίαν, ἄγονον ἐποίησε τὴν ἐπίνοιαν. “Ὅθεν ἡμίο- 
vog οὗ τίχτει,᾽ διότι οὐχ ἔστιν ἐξ ἐχείνων τῶν τότε 
γενομένων, τῶν ἀχουσάντων, Αὐξάνεσθε, καὶ πληρώ- 
σατε τὴν γῆν. Ὅμως xol πρὶν ποιήσῃ, (et τῇ 
εἰχόνι ἃ βούλεται, ἵνα τὴν δύναμιν αὐτῆς δείξη, καὶ 
τὴν ἀμετρίαν αὐτῆς χολάσῃ. 


Πάλιν ἢ ἀμετρία τῆς ἐπιθυμίας ἐπεδάλετο ποιῆσαι 
ἀνθρώπου μορφὴν; μιμουμένη, φησὶ, Θεὸν ἐργαζό- 
μενον" χαὶ ποιεῖ σώματος εἰχόνα, καὶ βιάζεται τῇ 
τέχνη τὴν φύσιν, καὶ ἐπειδὴ ἤχουσεν, ὅτι 6 Θεὸς ἀπὸ 
γῆς ἐποίησε τὸν ἄνθρωπον, καὶ ἔπλασεν, ἀποροῦσα ἣ 
τέχνη μιμήσασθαι τὸν ἑαυτῆς Δεσπότην χατὰ τὴν 
ἀλήθειαν, ταῖς ἐπινοίαις πορίζεται τὸ ἀμήχανον, χαὶ 
συνάγει ῥίζας, καὶ κιρνᾷ τὰ χρώματα, xx μιμεῖται 
ὀφθαλμὸν βλέποντα, καὶ μὴ βλέποντα, ἀνεῳγμένον, 
ἀκοὴν ἀναπεπταμένην, ἀλλ᾽ οὐχ ἀχούουσαν, ῥῖνας 
᾿ ἐπ᾽ εὐθείας ἐπιτεταμένας, ἀλλὰ πνοὴν ἕλχειν μὴ δυ-- 
ναμένας, στόμα διατετυπωμένον, ἀλλὰ τῆς φωνῆς 
ἐστερημένον, πόδας χαλῶς ἐῤῥυθμισμένους, ἀλλὰ 
πρὸς δρόμον οὖκ ἔχοντας ἐπιτηδειότητα * ἵνα δείξη, 
ὅ, τι συνεχώρησε τῇ εἰκόνι, ἵνα δειχθῇ ἣ τοῦ Θεοῦ 
ἐνέργεια. Πάντων δὲ ἅψασθαι οὐ συνεχώρησεν, ἵνα 
μὴ εἰσελθοῦσα εἰς ἀλαζονείαν, ἑαυτῆς ἀπογνῷ χαὶ 
τῆς ἑαυτῆς σωτηρίας. “Ὅμως συνεχώρησεν ἀπὸ τῆς 
γῆς ζωγράφοις ποιεῖν, ἵνα ἐντρέψη τοὺς ἀρνουμένους, 
ὅτι ἀπὸ γῆς ἔπλασεν 6 Θεὸς ἄνθρωπον. Ἀλλ᾽ ἣ τέχνη 
ἐμιμήσάτο τὸν δημιουργόν. Εἶδε σῶμα κατατμηθὲν 
σιδήρῳ " οἷον, ἀπεχόπη τῷ σιδήρῳ μέρος τι τῆς 


655 


nat et ornat. Quoniam ad imaginem suam fecit 
hominem, opificiorum nobilitatem cum ipso com- 
iunicat. Ipse operatur ut Creator et Deus , ex 
non exstantibus omnia producens; ille naturam 
educit, qui? non asistió : imagini vero suz 14 
concedit , ut opificia exornet. Cogita quis primus 
homo aratrum compegit, quomodo excogitaverit 
lignum secare, ferrum medium immittere, con- 
cinne constringere , jugum adinvenire , temonem 
dirigere , boves: jungere. Lignum jam erat, fer- 
rum erat, sed ars non. aderat. Quis tibi dixit, 
Ὁ homo, aratrum hoc modo confici ? quis sugges- 
sit tibi indomitam ferri naturam igne emollri ? 
quis monstravit tibi ex tanta crassitudine exiguam 
acum fabricari ? quis excogitavit ex lapidibus ja- . 
nuarum apparatum construere? dic mihi , homo , 
tectorum inventum unde edidicisti ? Multum stu- 
pes , inquiet , utpote imperitus. Imaginem Dei 
vides , et sciscitaris? Ideo, frater, natura humana 
Dominum imitatur suum , et arte naturam exor- 
nat. Verum quamdiu modum servat, pulchra est, 
ubi autem modum excedit, immoderati usus causa 
contumelie est obnoxia. Exempli causa, excogi- 
tavit quomodo subjiceret bovem; equum, came- 
lum, et quecumque alia animantia ad ministerium 
data sunt : ex aváritia autem. excogitavit illa mi- 
Scere quz natura diversa erant. Miscuit asinum 
equo preter Dei voluntatem, qui ab initio dixerat : 


C 


Educat terra quadrupedes et reptilia: secun- Gen. τ. 24. 


dum genus. Àvaritia miscuit ea qua natura di- 
versa erant. Deusautem immoderatam illam concu- 
piscentiam castigans, commentum ' infecundum 
reddidit. Ideo mula non parit, quia non est ex 
numero eorum qu:e tunc facta sunt, et audierunt, 


Crescite et replete terram. Attamen prius quai Gen. τὶ 28. 


faciat , imagini concedit ut ea faciat quz velit, ut 
ejus potentiam ostendat, et immoderatum. usum 
castiget. 

4. Rursus immoderata. cupiditas suggessit ho- 
mini ut formam effingeret hominis, Deum, ut ait, 
operantem imitans imaginem corporis efficit, et 
arte sua vim naturz infert. Et quia audivit Deum 
e'terra fecisse formasseque hominem , cum non 
possit ars illa secundum rei veritatem Dominum 
suum imitari, solertia sua rem, quz fieri nequeat, 
quodammodo exprimit : radices colligit , colores 
miscet, imitaturque oculum videntem, et. non vi- 
dentem, licet apertum, aures apertas, et non au- 
dientes : nares rectas, sed quae respirare non pos- 
sint, os efformatum; sed voce privatum, pedes 
recte concinnatos, sed ad cursum inhabiles : ut 
demonstret quid ille imagini concesserit, et hinc 
divina vis ostendatur. Non permisit. autem, ut 
omnia aggrederetur, ne in arrogantiam-elata de 
se suaque salute postea desperaret. Attamén per- 
misit ut pictores de terra. id exprimerent, ut pu- 
E. dore afficeret eos qui negarent Deum de terra ho- 

1ninem efformasse. Attamen ars imitata est Crea- 

torem. Vidit corpus ferro sectum ; exempli causa, 
amputata ferro fuit carmis aliqua pars : oportet 


D 


674 Weste 
impleri excavatum illud, oportet zdificari con- 
sumtam carnem : Creator non adest, qui carnes 
cfformet. Quid igitur? Imaginis ars Domini natu- 
ram imitata, ad terram cucurrit, ex qua corpus, 
medicamenta pàárat, emplastra conficit : et illa 
quidem expurgat, hzc autem zedificat. Et vide 
rem mirabilem. Deus sedet quasi pater et ma- 


SPURIA.. 


ier * δεῖ Ups rie τὸ χοιλανθὲν, δεῖ 
οἰκοδομηθῆναι τὴν βρωθεῖσαν σάρχα" ιουργὸς 
οὖχ ἔστιν, ἵνα M cin TÉ ὧν d τέχνη 
τῆς εἰκόνος τὴν φύσιν τοῦ Δεσπότου μιμουμένη, 
ἔδραμεν ἐπὶ τὴν γῆν, ἐξ ἧς τὸ σῶμα, κατασχευάζει 
φάρμαχα, ποιεῖ τὰς ἐμπλάστρους, καὶ ἣ μὲν καθαί-- 
ρει ἣ δὲ οἰκοδομεῖ. Καὶ ὅρα τὸ θαυμαστόν. Ὃ Θεὸς 


ister, imaginis suz opera videns. c quemadmo- 57, χάθηται ὥσπερ πατὴρ καὶ παιδευτὴς, ὁρῶν τῆς ἕαυ- 
de pater interrogat filium, Quid sibi vult haec A τοῦ εἰκόνος τὰ ἔργα. Καὶ ὥσπερ πατὴρ ἐρωτᾷ τὸν 


cogitatio? nom ut discat, sed ut exploret : ita 
quoque semper fons ille bonorum, imaginem suam 
instituens,'quastiones ipsi proponit. Adduxit ad 
Adamum bruta animantia et volatilia, ut. videret 
quid vocaret ea, non ut edisceret 15. qui omnia 
prospicit, sed ut probaret imaginem num apta 
esset ad excogitandtm. Ingressa est ars edificandi 
domos, ingressa est architectonica, nautica, zra- 
ria, scientia astrorum, non illa curiosa, sed qua 
eorum positionem . explorat, quz navigantibus 
utilis est, quae observat stellarum ortus, et tempus 
navigationis indicat, non. que genesim fingit, et 
fatum. fabulatur, sed quz sequitur vocem. Do- 
4. mini : Faciamus luminaria in. celo, et sint in 
signa et in. dies et in tempóra. Prodiit imago 
illa, et naturam investigat : querit herbas, inve- 
nit : quarit radices, deprehendit, omnium arti- 
fex atque inventor deprehenditur. Verum ne pu- 
tet se ex seipsa invenisse, non autem virtute ejus 
qui naturz virtutem indiderat, uno verbo demon- 
strat naturze nostre unum doctorem fuisse Deum. 
Prodiit beatus Salomon dicens : 1056 enim dedit 
mihi rerum cognitionem certam, ad sciendam 
constitutionem mundi, et elementorum effi- 
caciam, fines, principia et media. temporum, 
anni circulos, et stellarum positiones, naturas 
animalium, et furores ferarum, differentias 
plantarum. et. virtutes radicum , que - sunt 
aperta et occulta , novi ego homo. lnago quo- 
modo cognovit? Omnium enim Opifex docuit 
me sapientiam. Docuit te quz? secundum mensu- 
ram erant, non quz secus. Attende enim in quanta 
modum excedentia effudit se ars humana, quee 
crat imago Dei. Excogitavit quomodo vocis orga- 
num datum sit, et intellecta natura arte naturam 
imitatur. Excogitat organi naturam, organi, in- 
quam, multis übiis, multis fistulis. instructi. Et 
vide mihi quid faciat, quomodo ars ad. naturam 
exprimendam sese comparet. Invenit utres, qui 
non ex seipsis spiritum et sonum ederent, sed qui 
explicati externum accipiant flatum. Deinde ex 
duobus utribus in flatus canalem, inque omnes 
calamos flatum emittens, excogitavit ut flatu etiam 
prodeunte nulla vox esset, donec digitus sonum 
efformaret. Et unde hoc, 1ni homo? unde con- 
cinnasti organum et receptaculum.spiritus? cur 
effluens flatus sonum non vemittit apertis tibiis ? 
Multum, inquit, obstupescis, quia imperitus es. 
Paulo ante dicebam : Imago sum, naturam meam 


^ Post χαλχευτιχή duo addunt ῥαπτινή. 


τανόησιν. Εἰσῆλθεν οἰχοδομικὴ, 


υἱὸν, τόδε τὸ νόημα τί βούλεται; οὐχ ἵνα μάθη, ἀλλ᾽ 
ἵνα δοχιμάσῃ" οὕτώς ἀεὶ ἣ τῶν ὧν τὴν 
ἑαυτῆς εἰχόνα παιδεύουσα, T; 1 αὐτῇ ζητήματα. 
Προσήγαγε τῷ ᾿Αδὰμ τὰ ζῶα τὰ ἄλογα, τὰ πετεινὰ, 
ἰδεῖν τί χαλεῖ αὐτὰ, οὐχ ἵνα μάθη ὃ πάντα προϊδὼν, 
ἀλλ᾽ ἵνα δοκιμάσῃ τὴν εἰχόνα, εἰ ἐπιτηδεία πρὸς xa- 
ἦλθε τεχτονιχὴ, 
γαυτιχὴ, "χαλχευτιχὴ, χατανόησις ἄστρων, οὐχ 1j 
περίεργος, ἀλλ᾽ ἣ τὴν θέσιν ὁρῶσα, ἣ τοῖς πλέουσιν 
ἐπιτηδεία, ἣ παρατηρουμένη ἀκομὴ ἀνατολὰς, καὶ 
τὸν χαιρὸν τῆς εὐπλοίας γνωρίζουσα, οὐχὶ γένεσιν 
πλάττουσα, xol εἱμαρμένην μυθολογοῦσα, ἀλλ᾽ ἣ 
ἀχολουθοῦσα τῇ φωνῇ τοῦ Ai *o Ποιήσωμεν 
ἦρας ἐν τῷ οὐρανῷ, καὶ ἔστωσαν εἷς σημεῖα xot 

cic ἡμέρας καὶ εἰς καιρούς. Προῆλθεν ἣ εἰχὼν, xol 
ἐξιχνιάζει τὴν φύσιν" ζητεῖ βοτάνας, εὑρίσχει ζητεῖ 
δίζας, καταλαμβάνει, πάντων εὑρίσχεται τεχνί- 
τῆς; xo πάντων ἐπινοητής. Ἀλλ᾽ ἵνα μὴ νομίσῃ, ὅτι 
αὕτη εὗρεν ἐξ ἑαυτῆς, x«l οὗ παρὰ τὴν δύναμιν τοῦ 
ἐνθέντος τῇ φύσει τὴν δύναμιν, δι᾿ ἑνὸς λόγου δείχνυ-- 
σιν, ὅτι πάντων τούτων διδάσχαλος τῆς ἡμετέρας φύ- 
σεως 6 Θεός. Προῆλθεν ὃ μαχάριος Σολομὼν λέγων - 
Αὐτὸς γάρ μοι δέδωκε τῶν ὄντων τὴν γνῶσιν ἀψευδῇ, 
εἰδέναι σύστασιν χόσμου, χαὶ ἐνέργειαν στοιχείων, 
ἀρχὰς xai τέλη καὶ μεσότητα χρόνων, ἐνιαυτοῦ χύ-- 
χλους, χαὶ ἀστέρων θέσεις, φύσεις ζῴων, καὶ θυμοὺς 
θηρίων, διαφορὰς φυτῶν καὶ δυνάμεις ῥιζῶν, ὅσα τέ 

ἐστιν ἀφανὴ xol ἐμφανῆ, ἔγνων ἐγὼ 6 ἄνθρωπος. Ἣ 
εἰχὼν πῶς ἔγνω; Ὃ γὰρ πάντων τεχνίτης ἐδίδαξέ με 
σοφίαν. ᾿Ἐδίδαξέ δε τὰ μέτρα, o0 τὰ ἄμετρα. Ὅρα 
γὰρ πῶς εἷς πολλὰς ἀμετρίας ἐξεχύθη ἣ τέχνη ἣ ἀν- 
θρωπίνη, xol ἦν εἰκὼν τοῦ Θεοῦ. Ἐβνενόησε πῶς τὸ 
τῆς φωνῆς ὄργανον ἀποδίδοται, καὶ χατανοοῦσα τὴν 
pes μιμεῖται τῇ τέχνῃ τὴν φύσιν. ᾿Επινοεῖ τὴν τοῦ 
ργάνου φύσιν, τούτου τοῦ πολυδόναχος ὀργάνου, τοῦ 
ἐχ πολλῶν χαλάμων ὑφασμένου. Καὶ afi ποιεῖ, 
πῶς ἣ τέχνη πρὸς τὴν φύσιν ἑαυτὴν ἠχρίδωσεν. Ἔπε- 
νόησεν ἀσχοὺς, οὐχ ἐξ ἑαυτῶν προφέροντας τὸ πνεῦμα, 
ἀλλὰ ἀναπτυσσομένους χαὶ δανειζομένους πνεῦμα 
ἀλλότριον. Εἶτα ἀπὸ τῶν δύο ἀσχῶν εἰς σωληνοδογ εἴον 
τοῦ πνεύματος, εἰς πάντας τοὺς χαλάμους παραπέμ.-- 
πὼν τὸ πνεῦμα, xoi ἐπενόησε xol τὸ πνεῦμα ῥεῖν, 
καὶ φωνὴν μὴ εἶναι, ἕως ἂν 6 δάχτυλος σχηματίσῃ 
τὸν φθόγγον. Καὶ πόθεν τοῦτο, ἄνθρωπε; πόθεν χα- 
τεσχεύασας ὄργανον, xul δοχεῖον πνεύματος: διὰ τί 
δέον τὸ πνεῦμα ἦχον οὐκ ἀποτελεῖ τῶν αὐλῶν ἤνεῳ- 
Ὑμένων; Πολὺ, φησὶ, ξενίζη, ὡς ἄπειρος. Εἶπον 
προλέγων - εἰχών εἶμι, τὴν ἐμαυτοῦ φύσιν εἶδον, xci 
ἐμιμησάμην ἐμαυτόν. Πῶς ἐμιμήσω ἑαυτόν: Εἶδον 


IN ILLUD, PONE MANUM TUAM, SERMO. ὃ 655 


χαὶ ἐν ἐμαυτῷ τὸ πνεῦμα τοῦτο δεδανεισμένον " συνε-ὀ perspexi, οἱ imitatus sum meipsum. Quomodo te- 
χῶς γὰρ ὃ ξ ἀναπτυσσόμενος χαὶ συμπτυσσόμε-- ἥν imitatus es? Vidi etiam in meipso flatum 
νος δέχεται τὴν εἰσροὴν τοῦ πνεύματος. Βλέπω δύο — illum, quem mutuo accepi : saspe namque thorax 
ἀρτηρίας πεμπούσας τὸ πνεῦμα παραχωρεῖν " ὡς iX —expansus et compressus aeris flatum accepit. Vi- 
σωλῆνι τῷ στόματι. “Ορῷ ὅτι τὸ πνεῦμα προχωρεῖ, ^ deo arterias duas flatum emittentes, per os quasi 
χαὶ ὃ λόγος οὐ γίνεται, ἐὰν μὴ ἣ γλῶσσα φθόγ- — per canalem. Video flatum prodire, neque verbum 
γον σχηματίσῃ. Εἶδον ἐμαυτὸν, καὶ ἐζήλωσα ἐμαυτὸν, proferri, nisi lingua sonum conformaverit. Me- 
ἐξ ἐμοῦ χατέλαθον τὴν τέχνην τοῦ Δεσπότου, ὡς psum, inquam, vidi, et zemulatus sum, ex meipso 
λέγει Δαυίδ - ᾿Εθαυμαστώθη ἣ γνῶσίς σου ἐξ ἐμοῦ. artem Domini deprehendi, ut ait David : 3Mira- 


Psal. (38. 


᾿Ἐμαυτὸν εἶδον, καὶ τὸν τεχνίτην ἐπήνεσα " ἐμιμησά- — bilis facta. est scientia tua ex me. Meipsum vi- 6. 


μὴν τὸν ἐμαυτοῦ Δεσπότην τῇ τέχνῃ τὴν φύσιν — di, et Artificem laudavi : imitatus sum Dominum 
παρέστησα. Οὐδὲ γὰρ φαῦλον τὸ ὄργανον, ἀλλ᾽ émev- — menm : arte naturam expressi. Neque cnim orga- 
δὰν αἰσχρῶν ἀσμάτων γένηται ὄργανον" ὡσεὶ θεῖα p num turpe est, nisi cum turpium cantilenarum in- 
ἐλέγετο ἀπ᾽ ἀρχῆς" οὐκ L βέδηλα, εἰ xoi τῇ ἀμε- — strumentum efficitur : quemadmodum divina olim 
τρίᾳ ἐπενοήθη εἰς τρυφήν " ἀλλ᾽ ὅμως εἰ χαθιέρωτο, ^ emittebantur; non erant profana, nisi cum postea 
ὥσπερ ἀπ᾽ ἀρχῆς, οὐκ ἦν βέδηλα. Διὸ καὶ ὃ Δαυὶδ, talia adinventa sunt ad voluptatem; attamen si sacra 
Αἰνεῖτε αὐτὸν ἐν ψαλτηρίῳ, xal χιθάρᾳ, ἐν χορδαῖς, fuissent, ut ab initio, profana non essent. Quam- 
- καὶ ὀργάνῳ, ἐν xu Ag εὐήχοις, ἐν Ser ry obrem David, Laudate eum in psalterio et ci- 
ἀλαλαγμοῦ, ἐν τυμπάνῳ χαὶ χορῷ. Εἴθε οὖν ἣ ἐπίνοια — thara, in chordis et organo, in cymbalis bene 
μὴ πρὸς τρυφὴν ἀχολασίας ἐτράπη, μὴ εἰς mposxó- — sonantibus, in cymbalis jubilationis, in tym- 
γησιν εἰδώλων. Ἀλλ᾽ ὧν ἂν ἐπενόησε, τούτων τὸς — pano et choro. Utinam ergo inventum illud non 
χαρποὺς εἰ ἀπεδίδου τῷ Θεῷ, οὖχ ἂν ἐμέμφθη ἢ ἐπί- — In voluptatem et lasciviam versum esset, neque in 
νοια τῆς τέχνης, εἰ τὸν Δεσπότην ἐγνώρισεν. Οὐχ ἂν — idolorum cultum. Sed si eorum, qua excogita- 
ἐμέμφθη ἣ κιθάρα, εἰ Θεὸς διὰ τῆς κιθάρας ἐχηρύτ: ς7: verat bomo, fructum Deo obtulisset, non repre- 
τετο. Διὰ τοῦτο ὃ μακάριος Δαυὶδ, ἐπειδὴ χιθάραν A hensa fuisset artis solertia, si ad Domini notitiam 
ἐπήξατο, διὰ δὲ τῆς κιθάρας οὐχ αἰσχροὺς ὕμνους ^ usurpata fuisset. Non reprehensa fuisset cithara, 
ἦσεν, ἀλλ᾽ ἱεροὺς ἔμελψε λόγους, ἐγένετο ἢ κιθάρα 51 Deus per citharam predicatus fuisset. Ideo 
καὶ Θεῷ καθωσιωμένη, xa δαιμόνων φυγαδευτήριον. beatus David, cum citharam compegisset, nec per 
Ὅτε γὰρ τὸν Σαοὺλ τὸν βασιλέα δαίμων κατέκχρουε, ^ citharam turpes hymnos caneret, sed sacros cantus 
καὶ ἐῤῥάπιζε xai κατεστρώννυεν, ἡνίκα, φησὶν, ó modularetur, id consequutus est ut ejus cithara 
μακάριος Δαυὶδ ἀνέκρουε τὴν κιθάραν, χαλῶς ἐγίνετο Deo. consecrata, daemonas fugaret. Cum enim 
τῷ Σαοὺλ, καὶ ἐχουφίζετο. Ορᾷς ὅτι πᾶσα τέχνη, εἰ — Saülem regem demon ,exagitaret, ezderet, pro- 
πρὸς do£axsiuxw ἥρμοσται Θεοῦ, οὐδὲν ἂν ἦν φαῦλον,  Sterneret, quando, inquit, beatus David citharam 
ἀλλὰ πάντα χατὰ γνώμην ἂν fuv. ἀπήντησεν; pulsabat, bene se habebat Saül, et allevabatur. 
Viden' artem. omnem, si ad Dei placitum. con- 
cinnetur, nihil habere mali, imo sic omnia nobis 

E secundum lubitum processura fuisse ? 
Ἀλλὰ τί βουλόμενος ἦλθον ἀπὸ θεολογίας εἰς ví-  Εδ. Sed quo consilio ex theologia in artem et 
χνὴν χαὶ μίμησιν εἰκόνος; "Iva τὴν δεσποτικὴν φωνὴν — imaginis imitationem progressus sum? Ut domi- 
κατὰ τῶν αἱρετικῶν ἀποδώσωμεν. Ποίαν; Ὑποχριταὶ, — nicam vocem contra hereticos usurpemus. Quam- 


Psal. 150. 


3.4. 


1. Beg. 16. 
43. à 


τὸ πρόσωπον τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῆς γῆς οἴδατε δοκιμά- B nam? Zypocrite, faciem celi et terre nostis Luc. 12. 


ζειν * τέχνας εὕρατε, ἐπινοίας πολλὰς ἐπενοήσατε, x«l — judicare : artes invenistis, inventa multa protu- 56 


τὸν πάντων Δεσπάτην xa τεχνίτην ὑδρίζετε; Σὺ τῇ listis, et omnium Dominum Opificemque contu- 
τ 
γέλθης κατ᾽ εἰκόνα καὶ ὁμοίωσιν, κἀμὲ τὸν δημιουργὸν — Dominum, et. similis ipsi renuntiatus es. secun- 
ταγμένους τῇ ἁμαρτίᾳ ἠλευθέρωσα, χἀμὲ τὸν ἁπάν-- dissimilem Genitori pradicas? Ego vos peccato 


των Δεσπότην εἰς ὑποταγὴν καλεῖτε; Ναὶ, φησὶ, yé- — subjectos liberavi, et me omnium Dominum in: 


γραπται, ὅτι Καὶ 6 ΥἹὸς ὑποταγήσεται. Εἴρηται μὲν, — subjectionem vocatis ? Etiam, inquit, scriptum 
χατὰ δύναμιν Θεοῦ. Οὐδὲ γὰρ ἡμέτερα τὰ λεγόμενα, «51, quod ilius subjicietur. Dictum. quidem 
ἀλλὰ Θεοῦ τὰ κηρυττόμενα. Εἶτα ἵνα τῇ λέξει ἀκο- — cst, sed secundum Dei potestatem. Neque nostra 
λουθήσω,, συγχωρῶ τοῖς ἀκούσασιν εἰδέναι τὰ λεγό- — ila dicta, sed a Deo praedicata sunt. Jam vero, 
μένα. Ἵν᾽ οὖν τῇ λέξει ἀκολουθήσω, ἐν τῇ μελλούσῃ — ut dictum illud sequar, concedo iis qui audie- 
δημιουργία, ἐν τῇ ἀναστάσει ὑποταγήσεται τότε; runt, ut illud ipsum ripae Ut itaque dictum 

δὲ γίνῃ τότε ἰσάγγελος. "Ev γὰρ τῇ ἀναστάσει — Mlud sequar, num in futufa illa creatione, in re- 
τῶν νεκρῶν, λέγει 6 Σωτὴρ,. οὔτε γαμοῦσιν, οὔτε — Surrectione subjicietur? At tunc tu angelis eris 
γαμίσχονται, ἀλλ᾽ εἰσὶν ὡς ἄγγελοι Θεοῦ, Σὺ ἀπὸ C equalis. Nam ait Servator, Zn. resurrectione ne- 
τῆς σεαυτοῦ τάξεως ἀνάγη, xui ὃ Υἱὸς ἀπὸ δεσπο- — quenubunt, neque nubuntur, sed sunt ut an- 


b Unus ὡς ἐν σωλῆνι. 


ἀνόμοιον τῷ γεννήσαντι χηρύττεις; Ἐγὼ ὑμᾶς ὗποτε- - dum imaginem et similitudinem, et me Creatorem: 


Contra 


iem ἐμιμήσω τὸν Δεσπότην, xol ὅμοιος ἀπη -  melia afficitis? Τα per artem tuam imitatus. es Anomevs. j 


1. Cor. 15. 
28. 


H 


Marc. 12. 
25. 


Eccle. 152. 
Psal. 38.6. 


Rom.8.21. 


Joan.5.39. 


626 


geli Dei. Tu ex ordine tuo in altiorem es erigen- 
dus, et Filius ex dominatu in subjectionem veniet ? 
Non. audisti. Paulum dicentem : 'anitati enim 
creatura subjecta est, quia et ipsa. creatura 
simul ingemiscit et parturit usque nunc. Crea- 
tura, colum, terra et czetera omnia. 'anitati enim 
creatura subjecta est, non. volens. Cui vani- 
tati? Humanz. Gur ipsum vocat vanitatem ? Quia 
ex illa imagine in similitudinem brutorum dege- 
neravit. Nam J'anitas vanitatum, oninia vani- 
tas. Et David : Verumtamen universa vanitas, 
omnis homo vivens. Huic ergo vanitati, homini 
corrupto creatura subjecta est. Quomodo subjecta ? 
Oritur sol indignis, scaturiunt fontes ingratis, 
terra fructus suos profert improbis. Subjecta ergo 
est creatura. vanitati, non volens. Si enim ex ejus 
arbitrio, non lubens subjiceretur indignis; sed 
propter eum qui se subjecit subjicitur. Quo scopo ? 
Spe. Qua spe? Quia, teste Paulo, liberabitur 
a. servitute corruptionis. in libertatem glorie 
filiorum Dei. Creaturane tunc liberatur, et Fi- 
lius in servitutem redigitur? Scrutamini Scri- 
pturas, ne calumniemini; scrutamini ne curio- 


Contra Sius perquiratis ; scrutamini credentes, non con- 


Arianos, 


tradicentes. Unde hzc dicere didicisti, Qui eratge- 
nitus est, an qui non erat? unde dicere didicisti, 
Gignere et creare apet Deum idipsum est ? num 
Petrus hzecte docuit? num Paulussuggessit? AtSer- 
vator, inquies, hacc nobis tradidit. Lege Scriptu- 
ram, et legem reverere. Caeterum neque in dictis 
suis sibi constat. Cum enim interrogat, Cum esset, 
genitus est, an cum non esset? mentitur. Nam id 
quod. non confitetur, examinat. Primo confitere, 
quod gentius sit, et tunc interroga, Qui erat, an 
qui non erat? Rem negas, et verba exploras ? 
Quem mon confiteris genitum esse, cur de illo 
quistionem . móves, Qui erat, genitus, an qui 


D 


E 


non erat? Primum pone genitum esse, et tunc. 


quare. Naturam . negas , et verba exploras? 
Creare et gignere idipsum est? Undenam Fi- 
lius? dicat aliquis eorum. Nisi prius duorum 
ordo constitutus palam sit, mensque consonet, non 
possum dicere, quod cernere et videre unum sit : 


SPURIA. 


τείας εἷς ὑποταγὴν ἔρχεται; Οὐκ ἤχουσας Παύλου 
λέγοντος: Τῇ γὰρ ματαιότητι ἣ χτίσις ὑπετάγη; 
ὅτι χαὶ αὐτὴ ἣ χτίσις συστενάζει χαὶ συνωδίνει 
ἄχρι τοῦ νῦν. Ἢ χτίσις, οὐρανὸς, γῇ, καὶ τὰ ἄλλα 
πάντα. "Iz, γὰρ ματαιότητι fj χτίσις ὑπετάγη, ob 

ἑχοῦσα. Ποία ματαιότητι; Τῇ ἀνθρωπίνη. ind 
τήτα αὐτὸν διὰ τί καλεῖ; Εχτραπέντα τῆς εἰχόνος eic 
ὁμοιότητα ἀλόγων. Ματαιότης γὰρ ματαιοτήτων, τὰ 
πάντα ματαιότης. Καὶ ὃ Δαυίδ - Πλὴν τὰ σύμπαντα 
ματαιότης, πᾶς ἄνθρωπος ζῶν. Τῇ οὖν ματαιότητι 
ταύτῃ, τῷ ἀνθρώπῳ τῷ παραφθαρέντι ὑπετάγη ἣ 
χτίσις. Πῶς ὑπετάγη ; ᾿Ἀνατέλλει ὃ ἥλιος τοῖς ἀνάξῶις, 
βρύουσιν αἱ πηγαὶ τοῖς ἀχα ίστοις, φέρει ἣ γῆ τοὺς 
χαρποὺς τοῖς ἀγνώμοσιν. Ὑπετάγη οὖν d) κτίσις τῇ 
ματαιότητι, οὖχ ἑχοῦσα. Εἰ γὰρ χατὰ γνώμην, οὐκ 
ἂν ὑπετάγη τοῖς ἀναξίοις ἑχοῦσα" ἀλλὰ διὰ τὸν ὅπο- 
τάξαντα χαὶ ὑποτάσσεται. Ποίῳ σχοπῷ; ᾿Ελπίδι. 
Ποίᾳ ἐλπίδι; Ὅτι καὶ αὐτὴ ἡ χτίσις, ταῦτά φησι Παῦ- 
λος, ἐλευθερωθήσεται ἀπὸ τῆς δουλείας τῆς φθορᾶς 
εἰς τὴν ἐλευθερίαν τῆς δόξης τῶν τέχνων τοῦ Θεοῦ. 
Ἡ χτίσις τότε ἐλευθεροῦται, xol 6 Υἱὸς καταδουλοῦ-- 
ται; ᾿Ερευνᾶτε τὰς Γραφὰς, μὴ συχοφαντεῖτε - ἐρευ- 
νᾶτε, μὴ πολυπραγμονεῖτε- ἐρευνᾶτε πιστεύοντες, 
μὴ ἀντιλέγοντες. Πόθεν ἔμαθες Mons ὧν ἐγεννήθη, 
ἢ οὐχ ὦν; πόθεν ἔμαθες λέγειν, τὸ γεννῆσαι xol τὸ 
χτίσαι παρὰ Θεῷ ταὐτόν ἐστι; Πέτρος σε ταῦτα ἐδί- 
δαξε; Παῦλος ὑπέθετο; ᾿Αλλ’ 6 Σωτὴρ ταῦτα ἡμῖν 
παρέδωχεν. Ἀνάγνωθι τὴν Γραφὴν, xai δυσωποῦ τὸν 
νόμον. Πλὴν οὐδὲ οἷς λέγει ἐμμένει. “Ὅταν γὰρ ἐρω- 
τήσῃ, ὧν ἐγεννήθη, ἢ οὐχ ὧν, ψεύδεται. Ὃ γὰρ 
μὴ δμολογεῖ, ἐξετάζει. Πρῶτον δμολόγησον, ὅτι 
ἐγεννήθη, καὶ τότε ἐρώτα, Ow, ἢ μὴ ὦν." Τὸ 
πρᾶγμα ἀρνῇ, τὸ ῥῆμα βασανίζεις: Ὃν μὴ δίδως 
γεγεννῆσθαι, τούτου τὴν ἔρευναν τί ζητεῖς, ὧν 
ἐγεννήθη, ἢ μὴ dw; Δὸς ὅτι ἐγεννήθη" πρῶτον 
στῆσον ὅτι ἐγεννήθη, χαὶ τότε ζήτει. "Apvi τὴν 
φύσιν, καὶ τὴν λέξιν ἐξετάζεις; Τὸ χτίσαι χαὶ τὸ 
γεννῆσαι ταὐτόν; Πόθεν 6 Υἱός: λεγέτω τις αὐτῶν. 
Ἐὰν μὴ à πρῶτον φανερὰ 4j τάξις τῶν δύο, xal τότε 
ἢ διάνοια συμφωνῇ, οὗ δύναμαι εἰπεῖν τὸ ἰδεῖν xod τὸ 
βλέπειν ταὐτόν * ἕν γὰρ εἶπον. ᾿Εὰν δὲ εἴπω, τὸ ἀχοῦ- 
σαι xal ἰδεῖν ταὐτόν ἐστι, τότε δοχῶ τὰ διαφέροντα, 
οὗ μὴν καὶ τῇ ὄψει, συμφωνοῦντα δὲ τῇ ἀκοῇ λέγειν," 


. unum namque dixi. Si autem dixero, audire €Ls;s ὅτι ταὐτόν ἐστι παρὰ Θεῷ. Πόθεν οἶδας ὅτι τὸ χτίσαι 
videre unum esse, tunc videor disparata dicere, A xe) τὸ γεννῆσαι ταὐτόν; Εἰ μὲν γὰρ ἐγέννησε xo 


quantum ad visum, consentanea vero, quantum ad 
auditum : quoniam apud Deum idipsum est. 
Unde nosti creare et gignere idipsum esse? Si 
enim genuit et creavit, probe dicis idipsum esse. 
Si vero secundum te nunquam genuit, sed creavit, 
quomodo gignere et creare esa sit? Verba 
futilia, verba vana, rerum veritas constat. Cur 
circa illud. gignere et creare argnutantur? Deus, 
inquiunt, simplex est, et non sicut nos, qui per 
pere aliam gienimus, per aliam condimus ; ver- 

i gratia, genitalibus 1nembris gignimus, manu 
condimus. Sed non ita Deus: simplex enim est et 
figura expers : at quo modo gignit, eodem condit. 
Cum de invisibilibus edisseras, importuna illa et 
vana philosophia inflatus, vel una ex rebus quie 


ἔκτισε, χαλῶς λέγεις ταὐτόν. Ei δὲ μηδέποτε ἐγέννη- 
σε, χατὰ σὲ, ἀλλ᾽ ἔχτισε, ποῦ τὸ γεννῆσαι χαὶ χτίσαι 
ταὐτόν; ἹῬημάτων χενοδοξία, ῥήματα κενὰ, πραγμά- 
τῶν ἀλήθεια. Διὰ τί δὲ τὸ γεννῆσαι, καὶ τὸ χτίσαι 
σοφίζονται; Ὃ Θεὸς, φησὶν, ἁπλοῦς ἐστι, xoi οὐχ 
ὥσπερ ἡμεῖς μέρει μὲν γεννῶμεν, μέρει δὲ χτίζομεν - 
οἷον, τοῖς μὲν γεννητιχοῖς γεννῶμεν, τῇ δὲ χειρὶ χτί- 
ζομεν. Οὐχ οὕτω δὲ ὁ Θεὸς, φησίν - ἁπλοῦς γὰρ xol 
ἀσχημάτιστος " ἀλλ᾽ ᾧ τρόπῳ γεννᾷ, τούτῳ xal xcí- 
ζει. ᾿Επειδὴ περὶ ἀοράτων ἐπαγγέλλῃ, πεφυσιωμένος 
ὑπὸ τῆς ἀχαίρου ταύτης χαὶ ματαίας φιλοσοφίας, ἕν 
τῶν δρωμένων σε πεισάτω, ὅτι τῷ αὐτῷ τρόπῳ τὰ 
γενόμενα μὴ χαλὸν τὴν αὐτὴν ἔχειν δύναμιν. Αάδε 
χεῖρα τὴν ἐμὴν τὴν φαινομένην, ta ἀπὸ τῶν φαινο- 
μένων ὃ ἔλεγχος δράμῃ τῶν ἀοράτων. 'H χεὶρ αὕτη 


* 


IN ILLUD, PONE MANUM TUAM, SERMO. 


μία οὖσα καθ᾽ ἑαυτὴν; χαὶ ἐργαζομένη διάφορα, οὐ 
δύναται τὰ ἀποτελούμενα εἷς μίαν θεωρίαν εἴξαι. 
, τῇ αὐτῇ χειρὶ χτίζω xai χαταστρέφω * οὐχοῦν 
ἐπειδὴ τῇ αὐτῇ ἐστι τὸ χτίσαι καὶ τὸ χαταστρέψαι, 
ταὐτὸν ἄρα; Ἂλλ᾽ οὐ ταὐτόν. ᾿Επειδὴ λέγουσιν, ὅτι 
ἡμεῖς ἄλλως γεννῶμεν, καὶ ἄλλως χτίζομεν - λέγω 
κἀγὼ, τῷ αὐτῷ τρόπῳ χτίζω, τῇ, αὐτῇ χειρὶ, καὶ χα-- 
θαιρῶ τῇ αὐτῇ χειρὶ, χαὶ τύπτω xa θεραπεύω. " Eazat 
οὖν τὸ τύψαι χαὶ τὸ θεραπεῦσαι ταὐτόν; Τῇ αὐτῇ 
χειρὶ xo ὠθῶ τὸν στήχοντα, καὶ ἐγείρω τὸν πεσόντα. 
τῇ αὐτῇ χειρὶ καὶ ψηφίζω, χαὶ λύω τὴν ψῆφον. " Eaon 
οὖν xal τὸ Ψηφίσαι xoi τὸ λῦσαι τὴν ψῆφον ταὐτόν: 
Ταῦτα οὖν οὐχ ἔστι ίας ἐπέχεινα ; ταῦτα οὐ 
μῦθοι, xaX dxatolat; "Apa οὐ στένει ἣ ψυχὴ Παύλου; 
οὐχ. ἀγαναχτεῖ tie » τοιούτων ῥημάτων χωμαζόν-- 
τῶν χατὰ τῆς θείας διδασχαλίας; ^ Ἀπέγνως τὸν 
Χριστὸν, χαὶ ἔμαθες τὰ ἑτέρων. Οὐχ ἤχουσας τοῦ 
Κυρίου λέγοντος, Ὃς ἂν αἰσχυνθῇ με, καὶ τοὺς ἐμοὺς 
λόγους; Πολλοὶ πολλάχις να ὁμολογοῦσι, τοὺς 
δὲ αὐτοῦ αἰσχύνονται. Ὃ μολογεῖ Χριστὸν αἵ- 
ρετιχὸς, ἔρχεται δὲ εἰς τὸν λόγον Πατρὸς xoi YioU, 
xal αἰσχύνεται τὸ δῆμα,, χαὶ λέγει " ἐγέννησε γὰρ ὃ 
ἀπαθής; Οὐχοῦν κατὰ ῥεῦσιν, οὐχοῦν κατὰ ποίησιν. 


ὋὉρᾶς ὅτι αἰσχύνη τὸ ῥῆμα; Ὦ τῆς ἀνοίας. 
"Evioreo λέξεων inge; χαὶ οὗ τῆς δυνάμεως ἀχρι- 
δεῖς ἐξετασταί- πάντα γὰρ ἔφθειρεν ἣ ματαιότης. Ὃ 
δὲ πολλάκις εἶπον, τῶν αἱρετικῶν αἱ ἀρχαὶ αὗται, 
καὶ αἵ πηγαὶ δῆλαι. Ἢ ᾿Εχχλησία αἱρετιχὴν ἔχει δι- 
δασχαλίαν. " Εἰπὲ τὸν ἡγησάμενον γεγεννῆσθαι τοῦ 
προειρημένου. Τίς ἐστιν 6 ταύτην καθ᾽ ἡμᾶς, ἣν σὺ 
χαλεῖς αἵρεσιν, γεννήσας; "Am" ἀρχῆς oi ἀπόστολοι 
ἐχήρυξαν- μετὰ τοὺς ἀποστόλους ἣ ἐν Νιχαίᾳ σύνοδος 
ἐδεθαίωσε. Καὶ ἵνα δειχθῇ, ὅτι οἰκουμένης ἦν ἡ πίστις, 
τοσούτων συναχθέντων, ἑπτὰ μόνοι διεφώνησαν, ot καὶ 
ἀπεχηρύχθησαν. Πᾶσα ἣ οἰχουμένη συνεφώνησεν, 
ἐπειδὴ τοῦ φυράματος ἦν τοῦ ἀποστολιχοῦ. Καὶ ὅρα τὸ 
θαυμαστόν. Καὶ ἐμιμήσατο ἣ Νέα δι᾽ οἰκονομίας τὴν 
Παλαιάν. Ὅτε oí βασιλεῖς ᾿Ασσυρίων ἐπῆλθον ἐπὶ τὴν 


γῆν τῆς Παλαιστίνης, ἐξῆλθεν "AGpay. χατὰ τῶν. 


ἀλλοφύλων, κατὰ πέντε βασιλέων ἐξῆλθε μόνος ὃ 
dub Καὶ πόσους στρατεύει χατ᾽ αὐτῶν ; Δούλους 
τριαχοσίους οἰχογενεῖς, χαὶ δεχαοχτώ. Ὅσους ἐστρά-- 
τευσεν Αδραὰμ. χατὰ jew, ἐστράτευσε Χριστὸς 
κατὰ τῶν αἱρέσεων * ὅσους ἐστράτευσεν ᾿Αὐραὰμ κατὰ 
ύλων, μᾶλλον δὲ ὅσους yi συνεστράτευσε, 


τοσούτους ὃ Χριστὸς μεθ᾽ ἑαυτοῦ ὥπλισε κατὰ TOW p 


c 


αἱρέσεων. 'T'owaxóatot δεχαοχτὼ ἐπίσχοποι ἐν Νικαίᾳ * 
κἀκεῖ τριαχόσιοι δεχκαοχτὼ οἰκέται τοῦ ᾿Αδραὰμ. οἶχο- 
γενεῖς. Διὰ τί οἰκογενεῖς εἶπεν; Εἶχε γὰρ καὶ ἀργυ- 


^ Duo Mss. ἀπέγνως τὰ τοῦ χριστοῦ. 
b Hec omnino corrupta esse videntur : et tamen 
TOM, Vi. 


677 
p sub aspectum cadunt, rem tibi. persuadeat : nem- 
pe eodem plane modo, non ie. AM. fore, si que 
faeta sunt eamdem haberent virtutem. Accipe ma- 
num meam quz sub aspectum cadit, ut ex visibi- 
libus ad invisibilia argumentum ducatur. Manus 
hc cum per seipsam una sit, οἱ diversa operetur, 
non potest ea quz perficiuntur sub uno cogitandi 
genere exhibere. Exempli causa, eadem manu effi- 
€io et destruo; ergone quia ejusdem manus est 
efficere et destruere, utrumque idipsum est? At- 
qui non. idipsum est. t visis ai dicunt illi, 
nos alio modo gignere, alio operari: dicam et 
ego, eodem modo, eadem manu condo, eadem de- 
struo, et verbero et curo. Eritne igitur verberare 
et curare idipsum? Eadem manu stantem im- 
pello, et lapsum erigo, eadem. manu calculum 
c pono, eadem resolvo. Eritne ergo caleulum po- 
nere et resolvere idem? Annon hzc omnem insa- 
niam superant? annon hac fabule et inepti ? 
Annon Pauli animus ingemiscit? annon Petrus 
indignatur, cum tot verbis contra divinam doctri- 
nam debacchentur? Christum repudiasti, et alio- 
rum doctrinam amplexus es. Annon audisti Chri - 


stum dicentem, Qui me erubuerit et sermones Marc. 8. 
meos ἢ Multi sepe Christum confitentur, quos ta- 38. 


men pudet doctrina ejus. Confitetur Christum 
hareticus, sermonem autem moyet de Patre et 
Filio, et pudet illum dicti, aitque : Num genuit, 
qui passionis est expers? Ergo per effluxum, ergo 
per operationem. 

6. Viden' quam ipsum verbi pudeat? O stal- 
titiam ! Verba aucupantur, et virtutem non accu- 
rate examinant : omnia quippe labefactavit va- 
nitas. Quod vero .sepe dixi, hereticorum haec 
principia, hi fontes manifesti sunt. Hanc hereti- 
cam doctrinam Ecclesia habet, inquiunt. Dic, 

p quis existimaverit genitum esse. Quis hujusce, 
quam tu putas heeresin esse, auetor est? A prin- 
cipio apostoli prdicarunt ; post apostolos Niczena 
synodus confirmavit. Ut autem palam esset hanc 
totius orbis esse fidem, ex tot congregatis septem 
tantum dissenserunt, qui etiam abdicati sunt. 
"Totus orbis consensit, quia ex massa apostolica 
erat. Ac vide rem mirabilem. Divina dispensa- 
tione factum est, ut Novum Testamentum Vetus 
imitaretur. Cum reges Assyriorum in Palaestinam 
irruperunt, exiit Abraham contra alienigenas, con- 
tra quinque reges ; exivit solus fidelis. Quot ad- 
versus eos educit? Servos trecentos et octodecim, 


—— vernas, Quot Abraham educit contra 


ienigenas, tot eduxit Christus contra hereses : Ce-14 τή. 


quot contra allophylos produxit, imo secum edu- 
xit Abraham, tot Christus secum armavit contra 
haereses. Trecenti decem οἱ octo episcopi Nicase 
erant, et illic trecenti decem et octo famuli verna- 
culi Abrahzs, Cur vernas vocavit? Habuerit enim 


omnes Mss. sic habent. 


áá 


678 


eliam emtitios : sed fidém famili: ostendere vo- 
luit. Nunc quoque Christus in bellum eduxit non 
omnes, sed vernas, qui pradicabant eum qui est 
ex co qui est, viventem ex vivente, lumen de lu- 
mine. Quid ais , lumen de lumine? quae differen- 
tia vitam inter et vitam? quod discrimen? Quod- 
que mirum est, Pater lumen dictus est, Filius 
vero cum addito. Ait Joannes, Deus lux est : 


SPURIA. 


ρωνήτους" ἀλλὰ τὸ γνήσιον ἔδειξε τῆς οἰχίας. Καὶ 
νῦν Χριστὸς ἐστράτευσεν οὐχ ἁπλῶς πάντας, GO 
τοὺς οἰχογενεῖς, τοὺς χηρύττοντας τὸν ὄντα τὸν ἐξ 
ὄντος, τὸν ζῶντα τὸν ἐχ ζῶντος, τὸ φῶς τὸ ἐκ φωτός. 
Τί λέγεις φῶς χαὶ φῶς; ποία διαφορὰ ζωὴ xot ζωή; 
ποῖον τὸ διάφορον; Καὶ τὸ θαυμαστὸν, 6 Πατὴρ φῶς 
ἐλέχθη, ὃ δὲ Υἱὸς μετὰ προσθήκης. Λέγει Ἰωάννης, 
Ὁ Θεὸς φῶς ἐστι" περὶ δὲ τοῦ Υἱοῦ, Ἦν τὸ φῶς τὸ 


de Filio autem, Zrat lux vera. Pater absolutes; ἀληθινόν. Ὃ Πατὴρ ἀπολελυμένως ἐχλήθη φῶς. 
lumen vocatur. Quia enim haretici contra Patris ἃ "Ezzi?; γὰρ κατὰτῆς τοῦ Πατρὸς θεότητος οὗ ταχέως; 


divinitatem non facile pugnant, etsi ea quae contra 
Christum 1noliuntur, in Patris maxime contume- 
liam vergant, tamen Scriptura quod in confesso 
est simplici oratione construit, quod autem contro- 
vertitur, veritate communit. Lumen est Pater, sine 
ullo additamento : nam si cognoscatur, sufficit ut 
pradicetur. Lumen. est Filius. Ne quis dicat lu- 


^ men illud intelligibile esse, hoc autem adulteri- 


1. Joan, t. 
5 

Joan. 1. 9. 
Isai.9. 1.2. 
1. Joan, T, 
5. 

Isai. 56.4. 
Tit. 2.19. 
Psal. 146. 
5 

*. Cor. 1 
24. 
Luc.24.49. 
Ephes. t. 


13, τή. 


num : Lux vera. Rursum ne quis dicat, quem- 
admodum sol lux est, et luna quoque lux, sed 
alia magna, alia exigua : ita et Pater lumen, sed 
magnum ; ita et Filius lumen, sed parvum ; ne id 
dicatur, przeoccupat Isaias : Terra. Zabulon, et 
terra INephthalim, via maris trans Jordanem, 
Galilea gentium, populus, qui sedebat in te- 


στρατεύονται αἱρετιχαὶ τόλμαι, εἰ xol τὰ μάλιστα 
χατὰ Χριστοῦ τολμώμενα εἷς Πατέρα ἀναφέρει τὴν 
ὕδριν, ἀλλ᾽ ὅμως τὸ ὡμολογημένον ἁπλῷ χατασχευά- — 
ζει λόγῳ ἢ Γραφὴ, τὸ ἀμφιδαλλόμενον ὀχυροῖ ᾿ τῇ 
ἀληθείᾳ. Φῶς ὃ Πατὴρ, x«i οὐ μετὰ πὶ ήχης * 
ἀρχεῖ γὰρ χηρυχθεὶς γνωρισθῆναι. Φῶς ὃ Yióc. Ἵνα 
μή τις εἴπη, ὅτι φῶς μὲν νοερὸν ἐκεῖνο, τὸ δὲ ἕτερον 
νόθον, Φῶς ἀληθινόν. Πάλιν ἵνα μή τις εἴπη, ὥσπερ 
φῶς 6 ἥλιος, καὶ φῶς ἣ σελήνη, ἀλλὰ τὸ μὲν μέγα 
φῶς, τὸ δὲ μικρὸν φῶς * οὕτω καὶ $ Πατὴρ φῶς, ἀλλὰ 
μέγα - οὕτω xol Tic φῶς, ἀλλὰ μιχρόν: ἵνα μὴ 
ταῦτα λέγη, Ἡσαΐας προλαμθάνει" V7, “Ζαδουλὼν, 
xal γῇ Νεφθαλεὶμ, ὁδὸς θαλάσσης, πέραν τοῦ Ἰορδά-- 
νου, Γαλιλαία τῶν ἐθνῶν, 6 λαὸς, 6 καθήμενος ἐν σχό- 


τει, φῶς εἶδε μέγα. Εἰ δ Θεὸς φῶς ἐστι, xal φῶς 


nebris, vidit lucem magnam. Si Deus lux est, B μέγα, ὃ Θεὸς μέγας. Εἰ 6 Θεὸς φῶς ἐστιν, ὡς γέγρα- 


et lux magna, Deus magnus est. Si Deus lux est, 
ut scriptum esta Joanne : Deus lux est; si Deus 
lux est magna, Deus magnus est. Magnus quippe 
est genitor, magnus et genitus : magna radix, ma- 
gnus fructus : magna lux, magnus splendor. Non 
novi parvum et magnum, sed magnum novi unum 
Deum, Trinitatem. Magnus Deus : Deus magnus 
cternus, ait Isaias ; Paulus vero : Exspectantes 
beatam spem et adventum glorie magni Dei, 
et Salvatoris nostri Jesu Christi. Magnus Deus, 
magnus Dominus, ut ait David : Magnus Do- 
minus noster,et magna «virtus ejus. Verum 
quoniam fortitudo et virtus idem est ( Christus 
enim Dei virtus), Magnus Dominus noster ; ac 


'si diceret, Magnus Pater, et magna virtus ejus. 
Magnus Dominus noster, et magna virtus ejus. C, δύναμις xol τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, ὥς φησιν ὃ 


Magna fortitudo Filius, quoniam magna virtus 
Spiritus sanctus, ut ait Servator apostolis : Sedete 
Jerosolymis, donec induamini virtute ex alto. 
Sed vide quomodo de illa virtute arguteritur. Est, 
inquiunt, virtus utpote quz divitiarum promissio- 
nem obtineat. Spiritus enim, aiunt, non est appel- 
latus Deus, sed pignus Dei : idque quomodo, ac- 
cipe. Pignus pars est doni, neque totum donum, 
sed pars totius. Scriptum est enim de apostolis : 
Obsignati in Spiritu promissionis sancto, qui 
est pignus hereditatis nostre. Vide, inquit he- 
reticus, donum esse Dei, non Deum. Itaque do- 
num et pignus pars est totius. Quid ergo si videris 
Deum quoque partem vocari, et non totum, ac 
donum, et non totum ? Quid enim ait? Et pi- 
gnus hereditatis. Quod pignus? que hereditas ? 
quod pignus hereditatis? Hereditas donum est 
ejus qui hereditatem dedit, non ille ipse in heredi- 


πται παρὰ Ἰωάννου, Ὅτι ὃ Θεὸς φῶς ἐστιν" εἰ ὃ 
Θεὸς τὸ φῶς μέγα, Θεὸς μέγας. Μέγας γὰρ ὃ γεννή- 
σας" xo μέγας ὃ γεννηθείς " μεγάλη ἣ ῥίζα, μέγας ὃ 
καρπός" μέγα τὸ φῶς, μέγα τὸ ἀπαύγασμα. Οὐχ οἶδα 
μικρὸν καὶ μέγα, ἀλλὰ μέγα οἶδα ἕνα Θεὸν, 'Γριάδα. 
Μέγας ὃ Θεος: Ὃ Θεός μέγας, 6 αἰώνιος, φησὶν 
Ἡσαΐας. ὃ δὲ Παῦλος, ᾿Απεχδεχόμενοι τὴν μαχαρίαν 
ἐλπίδα χαὶ ἐπιφάνειαν τῆς δόξης τοῦ μεγάλου Θεοῦ, 
xxi Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. Μέγας ὃ Θεὸς, 
μέγας Κύριος, ὥς φησι Δαυίδ Μέγας 6 Κύριος ἡμῶν, 
xal μεγάλη ἡ ἰσχὺς αὐτοῦ. Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἰσχὺς καὶ δύνα- 
pac ταὐτὸν (Χριστὸς γὰρ Θεοῦ δύναμις), Μέγας 6 Κύ-- 
ρῖος ἡμῶν * ὡσεὶ ἔλεγε, μέγας ὃ Πατὴρ, μεγάλη χαὶ 
ἣ δύναμις αὐτοῦ. Μέγας ὃ Κύριος ἡμῶν, καὶ μεγάλη 
ἣ ἰσχὺς αὐτοῦ. Μεγάλη ἰσχὺς ὃ Υἱὸς, ἐπειδὴ μεγάλη 
e 
τοῖς ἀποστόλοις" Καθίσατε εἰς Ἱερουσαλὴμ, ἕως 
ἐνδύσησθε δύναμιν ἐξ ὕψους. Ἀλλ᾽ ὅρα τί σοφίζονται 
τὴν δύναμιν. Ἔστι, φησὶν, ἣ δύναμις, ὡς πλού- 
του ἔχουδα ἐπαγγελίαν. "To γὰρ Πνεῦμα οὖχ εἴρηται, 
φησὶ, Θεὸς, ἀλλὰ i re Θεοῦ - xal πῶς dxouc, Ὁ 
ἀῤῥαδὼν μέρος ἐστὶ δώρου, οὐδὲ ὁλόκληρον δῶρον, 
ἀλλὰ μέρος τοῦ ὅλου. Γέγραπται γὰρ; φησὶ, περὶ τῶν 
ἀποστόλων " y pese ἐν Πνεύματι τῆς ἐπαγγε- 
Mac τῷ ἁγίῳ, ὃ ἐστιν ἀῤῥαδὼν τῆς χληρονομίας ἡμῶν. 
Ὅρα, φησὶν, ὅτι xh ἐστι Θεοῦ, xol οὐ Θεός. Ὥστε 
οὖν δῶρον xat ἀῤῥαδὼν μέρος ἐχ τοῦ ὅλου. "Ev οὖν 
ἴδης καὶ τὸν Θεὸν μέρος λεγόμενον, καὶ οὐχ ὅλον * καὶ 
δῶρον, καὶ οὖχ ὅλον * τί λέγει γάρ; Ὃ δὲ ἀῤῥαδὼν 
τῆς χληρονομίας. Τίς ὃ ἀῤῥαδών; τίς ἣ χληρονομία; 


D τίς ὃ ἀῤῥαδὼν τῆς κληρονομίας: Ἧ κληρονομία δῶ-- 


ρόν ἐστι τοῦ τὴν κληρονομίαν δεδωχότος, οὐχ αὐτὸς 
ὃ χληρονομούμενος. Λέγει τοίνυν, Ὃ ἀῤδαδὼν τῆς 
κληρονομίας ἡμῶν τὸ Πνεῦμα, Εἰ τὸ χληθῆναι τὸ 


IN ILLUD, PONE MANUM TUAM, SERMO, 


Πνεῦμα ἀῤῥαθῶνα σχανδαλίζει σου τὴν ψυχὴν, ἐὰν 
ἴδῃς xol τὸν Θεὸν χληρονομίαν λεγόμενον, τί ποιεῖς; 
Πρόσεχε ἀκριδῶς, πῶς οὐ μόνον χληρονομούμενον, 
ἀλλὰ xol αὐτὸν χληρονομίαν λεγόμενον. Ἄχους τοῦ 
Δαυὶδ λέγοντος, Κύριος μερὶς τῆς κληρονομίας μου. 
6 Θεὸς μερὶς χληρονομίας * τὸ Πνεῦμα ἀῤῥαδὼν χλη- 

νομίας. Εἰ ποιεὶ ἐλάττονα τὸν Υἱὸν ἢ τὸν Πατέρα 
τὸ λέγεσθαι μερίδα χληρονομίας, ἐλαττοῖ χαὶ τοῦ 
Πνεύματος τὴν ἀξίαν τὸ καλεῖσθαι ἀῤῥαδὼν χληρονο- 
μίας. Λέγει Δαυὶδ ἀλλαχοῦ " Κύριος io μου ἐν γῇ 
ζώντων. Μερίς μου, τίνος μερίσαντος: E. γὰρ εἷς, οὐχ 
ὅλος. Ei λέξεων εἶ θηρατὴς, καὶ o0 νοημάτων ἐξετα- 


679 
tatem accipitur. Ait igitur, Pignus hereditatis 
nostre Spiritus. Si. quod. Spiritus. vocetur pi- 
gnus,id anime tuc. offendiculo est, si videris: 
Deum hereditatem appellatum, | quid facies ? At- 
tende diligenter, quomodo non tantum hereditate 
acceptus,sed etiam ipsa hereditas appelletur. Audi 
Davidem dicentem, Dominus pars hereditatis Ps41.15.5. 
mec. Deus pars hereditatis : Spiritus pignus he- 
reditatis. Si 1d Filium aut Patrem minorem facit, 
quod dicatur pars hereditatis, id Spiritus digni- 
tatem. minuit, quod vocetur pignus hereditatis. 
Ait David alibi : Dominus portio mea in terra 


στὴς, οὐδὲν χωλύει σε xai τὸν Πατέρα Θεὸν βλασφη- καὶ viventium. Portio mea, quo partiente ? Si enim 


μνῆσαι, ὃν δοχεῖς σέδεσθαι. Kipus μερὶς τῆς χληρο- 
νομίας μου " xol, Μερίς μου εἰ ἐν γῇ ζώντων. Διὰ τί 
δὲ λέγεται ἣ αὐτογενὴς δύναμις μερὶς καὶ χληρονομία; 
᾿Ἐπειδὴ τὸν Θεὸν αἱρέσει οἰκεία δεχόμεθα, xol ἕχα-- 
στος, ὃ μὲν τὴν πλάνην αἱρεῖται, 6 δὲ τὸν Θεὸν δέχε- 
ται, χαὶ γίνεται μερὶς τοῦ πιστοῦ Ó αἱρεθεὶς Θεός. 
Οἷόν τι λέγω - γέγραπται τοῖς Λευίταις, Οὐχ ἔσται 
σοι μερὶς ἐπὶ τῆς γῆς Κύριος γὰρ μερὶς αὐτῶν. Εἰ 
ὃ Θεὸς λεγόμενος μερὶς οὐ σχανδαλίζει σε, τὸ 
Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἀῤῥαδὼν λεγόμενον διὰ τί σχανδα- 
λίζει σε: 


eA »» 
Περιέλωμεν πᾶσαν σύγχυσιν ἀπιστίας, Xa δεξώ- 


Á / L4 H T 
μεθα τὴν ἀσύγχυτον πίστιν. "Exc πότε βαρυνεῖς σου. 


unus , non totus. Si voces aucuparis, nec sensum 
exploras, nihil obstat, quominus etiam in Deum 
Patrem blasphemia utaris, quem colere videris. 
Dominus pars hereditatis mec ; et, Portio mea Psal. 141. 
es interra vigentium. Cur vero illa ex se genita 9: 
virtus portio ct hereditas vocatur? Quia Deum ar- 
bitrio nostro accipimus, et ex singulis alius erro- 
rem deligit, alius Deum accipit, efficiturque Deus 
sic electus fidelis hominis portio. Exempli causa : 
praescriptum fuit Levitis, /Von. erit tibi. portio Num. 18. 
super terram : Dominus enim portio illorum erat. 29 
Si absque offensione audis Deum vocari portio- 
nem, cur offenderis audiendo Spiritum sanctum 
vocari pignus ? 

T. Auferamus itaque omnem incredulitatis con- 
fusionem , et sinceram fidem amplectamur. Quo- 


τὴν χαρδίαν, αἱρετιχὲ, ὡς Φαραώ; ἕως πότε οὐ ζυγο- A usque cor tuum aggravas, hiretice, ut Pharao? 


στατεῖς τὰ θεῖα ῥήματα; ἔχεις λογισμὸν ζυγὸν ἐν 
ξαυτῷ - Qj ἅτει τὰ ῥήματα τοῦ Σωτῆρος - νόει 
ποῖά ἐστι "i περὶ σαρχὸς, ποῖα τὰ περὶ θεότητος * νόει 
τὰ περὶ τῆς ἀξίας, νόει τὰ περὶ τῆς οἰκονομίας, ἵνα 
μὴ λεχθῇ xal περὶ σοῦ τὰ ἐν τῷ προφήτῃ περὶ τοῦ 
Χαναὰν λεγόμενα - Χαναὰν, ἐν χειρὶ αὐτοῦ ζυγὸς ἀδι- 
xíac , ἠγάπησε χαταδυναστεύειν. Καὶ Δαυὶδ, Πλὴν 
μάταιοι οἵ υἱοὶ τῶν ἀνθρώπων. 'Γῶν αἱρετικῶν ἐν ζυγῷ 
τοῦ ἀδικῆσαι. Κατέχεις ζυγὸν, καὶ φθείρεις τὸ δίκαιον: 
Βλέπε τὸν ζυγὸν τοῦ Σωτῆρος - ᾿Εγὼ καὶ 6 Πατὴρ ἕν 
ἔσμιεν. Ποῦ τὸ ἄνισον; Βλέπε τὰς πλάστιγγας τοῦ θείου 
λόγου -Ὃ ἑωραχὼς ἐμὲ, ἑώραχε τὸν Πατέρα μου. Ποῦ τὸ 
κατάγον, ποῦ τὸ ἀνάγον; Βλέπε τὸν Πατέρα ἐλευθε- 

vcra , xoi τὸν ΥἹὸν ἐλευθεροῦντα, ὡς αὐτὸς λέγει" 
Ev μὴ 6 Υἱὸς ὑμᾶς ἐλευθερώση , δοῦλοί ἐστε * xoi 
Παύλου λέγοντος: Ὃ νόμος τοῦ 
ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ ἠλευθέρωσέ με. Εἰ Πατὴρ ἐλευύε- 
Qoi, εἰ ΥἹὸς ἐλευθεροῖ, εἰ τὸ Πνεῦμα ἐλευθεροῖ, ποῦ 
τὸ δοῦλον ; ᾿Αλλὰ γένοιτο ἡμᾶς πάντας ζυγὸν ἅμαρ- 
τίας χαὶ ζυγὸν αἱρέσεως ἀποφυγόντας, ἔχειν τὴν πίστιν 
ἀχλινῇ. Μὴ ίτωσαν δὲ αἱρετικοὶ τὰ λεγόμενα. 
Πολλῶν γὰρ ἤχουσα λεγόντων, ὅτι διὰ τί μὴ τὰ 
ἠθικὰ ἡμῖν διαλέγεται; διὰ τί μὴ περὶ τρόπων xxl 
χοσμιότητος: Οὐ τοῦτο δὲ ποθοῦντες λέγουσιν, ἀλλὰ 
τὸν ἔλεγχον φεύγοντες. ᾿Αληθῆ διόρθωσιν θέλεις - 
Ἤχουσας πολλάχις τῆς μεγάλης διδασχαλίας * ἤχου-- 
σας περὶ ἠθῶν * διώρθωσά σου τὸ ἤθος - ἤχουσας περὶ 
τρόπων" ἐῤῥύθμισά σου τὸν τρόπον * ἀλλὰ τὸ εἰρη- 
μένον ὑπὸ τοῦ Κυρίου - Ἦλθεν Ἰωάννης, μήτε ἐσθίων, 
μήτε πίνων " λέγουσι, δαιμόνιον ἔχει " ἦλθεν 6 Υἱὸς 


νεύματος τῆς ζωῆς͵ 


quousque. divina dicta non ponderas? Rationem 

in te habes ut libram; expende verba Servatoris ; 
intellige que de carne dicantur, que de divini- 
tate, quae de dignitate, que de dispensatione, ne 

de te dicatur i quod in propheta de Chanaan 
dicitur : Jn manu Chanaan statera iniquitatis, o... 
dilexit dominatum ad opprimendum. Et David, 
Ferumtamen vani filii hominum. Hareticorum p, δι. 
est in statera fraudare. Tenes stateram, et justitiam 1o. 
opprimis? Vide libram Servatoris : Ego et Pater Joan. 10. 
unum sumus. Ubinam inzqualitas? Vide lances 30. 
divini verbi : Qui vidit me, vidit et Patrem j,,5. 14.9. 


p meum. Übinam hic. descendens, ubi ascendens? 


Vide Patrem liberantem, et Filium liberantem, ut 

ipse ait : isi Filius vos liberaverit , servi Joan. 8 36. 
estis ; et Paulum dicentem, Lex Spiritus vite in non. 8. ». 
Christo Jesu liberavit me. Si Pater liberat, si 
Filius liberat, si Spiritus liberat, ubi servus in 
illis? Verum utinam omnes jugum peccati, jugum 
heresis effugientes , fidem habeamus firmam. Ne 
ignorent porro heretici ca quie dicta sunt. Multos 
audivi dicentes , Cur non de morum institutione 
nos alloquitur? cur non. de decoro οἱ honestate? 
Illud porro dicunt non ex harum rerum studio, 
sed quod. se redargui formident. Veram emenda- 
tionem expetis? Audisti sepe magnam doctrinam, 
de moribus audisti; emendavi mores tuos ; audisti 
de moribus; vitam tuam concinnavi; sed ut ait 
Dominus : enit Joannes non manducans, ne- Matth. vi. 
que libens ; dicunt, -«Demonium habet ; venit 18. 19. 


(4. 


680 


SPURIA. 


Filius hominis manducans et bibens; dicunt, C τοῦ ἀνθρώπου ἐσθίων xo πίνων" λέγουσιν, ἄνθρωπος 


Homo vorax et vinipotor. Nequitiz nihil placet. 
Si de moribus loquaris, ait : Ego de fide te in- 
terrogo; si de fide dicas, ait : Volebam de mori- 
bus audire. Ideo hac puerilia nequitize dicta exa- 
gitans Servator dicebat : Tibia vobis cecinimus , 
et non saltastis : lamentati sumus, et non luxi- 
stis. Tibia cecinimus : concione sancta, concioné 
conspicua morum institutionem audistis ; Lamen- 
tali sumus laboriosa oratione, dolore plena, lu- 
gente vestram incredulitatem; et non audistis , 
neque éa, quz ad vos spectabant, audientes salta- 
stis, neque ea, qua adversus hzreses dicta sunt 
audientes , luxistis. Venit Baptista; dicunt, Dc- 
monium habet; neque indignatur Baptista, sed 
in suscepto munere pergit. Vides enim eadem illi 
accidisse, quce Servatori. De Servatore dicebant 
Judei, Demonium habet, et insanus est; cur 
illum auditis ? Annon beatus est ille Christianus, 
qui iisdem atque Dominus contumeliis afficitur? 
Paulus veritatem przdicat, et ait illi Festus : Zn- 
sanis, Paule , multe te litere ad insaniam re- 
ducunt; insania quippe videntur esse iis, qui in- 
considerate agunt, illa qua sunt sagacitatis plena. 
Ille vero, /Von insanio , inquit, optime Feste , 
sed temperantie justitieque verba profero. 
Vides divinam loquendi libertatem, qua insania 
reputabatur, sapientia splendidiorem esse? Audit 
Joannes Baptista, quod daemonium habeat, quem- 
admodum prisci illi prophete daemoniaci sunt 
appellati. Misit aliquando Eliseus propheta di- 
scipulum suum prophetam, his verbis : ade, et 
invenies Jehu principem : abduc eum seorsim, 
et dic illi: Hec dicit Dominus Deus Israél : 
Ecce unxi te in regem ; et effunde super illum 
cornu olei, et unge eum in regem. Mittit pro- 
me discipulum prophetam; principem adit. 

unc enim rex non erat Jehu, sed sub rege prin- 
ceps. Ait illi: Veni seorsum , et abductum his 
alloquutus est, et ex cornu unxit : postquam un- 
xerat, aufugit, secessit. Dicunt ad Jehu citeri 
principes : Qua de causa lymphatus ille te 
adiit ἢ ac si dixissent, Cur venit hic dzemoniacus ὃ 
Cur te lymphatus ille adiit? Sic ab initio pro- 
phete contumeliis afficiebantur, sic et apostoli. 


Matth, τα. 
17. 


Joan. 
20. 


TO. 


4d ct.26.24. 


Ibid. v. 25. 


4. Reg. 9. 
2,3. 


Ibid. v. Vt. 


D 


E 


φάγος xal οἰνοπότης. Οὐδὲν ἀρέσχει τῇ xoxía. "Ey 
εἴπης περὶ ἤθους, λέγει, ἐγὼ περὶ πίστεως ἐρωτῶ ae * 
ἐὰν εἴπῃς περὶ τῆς πίστεως, λέγει, ἐγὼ ἤθελον περὶ 
τρόπων ἀχοῦσαι. Διὰ τοῦτο τὸ παιδιῶδες τῆς καχίας 
ῥαπίζων 6 Σωτὴρ ἔλεγεν " Ηὐλήσαμεν ὑμῖν, καὶ οὐχ 
ὠρχήσασθε " ἐθρηνήσαμεν, καὶ οὐχ ἐκόψασθε. Ηὐλή- 
σαμεν" λόγῳ ἁγίῳ, λόγῳ φωτεινῷ τὴν τῶν ἠθῶν χα- 
τάστασιν ἠχούσατε: ᾿᾿θρηνήσαμεν λόγῳ ἐπιπόνῳ, 
ὀδυνωμένῳ, θρηνοῦντι ὑμῶν τὴν ἀπιστίαν * xoi οὐκ 
ἠκούσατε, οὔτε τὰ περὶ ὑμῶν ἀχούσαντες, ὡρχήσα- 
σθε, οὔτε τὰ χατὰ αἱρέσεων ἀχούσαντες, ἐπενθήσατε. 
Ἦλθεν ὁ βαπτιστής" λέγουσι, Δαιμόνιον ἔχει xol 
οὖχ ἀγαναχτεῖ ὃ βαπτιστὴς, ἀλλὰ τοῦ ἔργου ἔχεται. 
Ὁρᾷς γὰρ αὐτὸν xal τὰ αὐτὰ πάσχοντα τῷ Σωτῆρι. 
Περὶ τοῦ Σωτῆρος ἔλεγον οἱ Ἰουδαῖοι, Δαιμόνιον 
ἔχει, καὶ μαίνεται τί αὐτοῦ ἀχούετε; Οὐχὶ μαχάριός 
ἐστιν ὃ Χριστιανὸς ἐχεῖνος, 6 τῇ ἴση ὕόδρει ὑποπίπτων 
τὴ δεσποτιχῇ ; Παῦλος χηρύττει ἀλήθειαν, xal λέγει 
αὐτῷ Φῇῆστος " Μαίνῃ, Παῦλε, τὰ πολλά σε γράμματα 
εἰς μανίαν περιτρέπει. Μανία γὰρ φαίνεται τοῖς μὴ 
χαθεστηχόσι τὰ σώφρονα. Ὁ δὲ, Οὐ μαίνομαι, φησὶ, 
χράτιστε Φῆστε, ἀλλὰ ῥήματα σωφροσύνης καὶ δι- 
χαιοσύνης φθέγγομαι. Ὃρᾷς τὴν ἔνθεον παῤῥησίαν, 
v μανίαν μὲν νομισθεῖσαν; σωφροσύνης δὲ λαμ- 
προτέραν; Ἀχούει Ἰωάννης ὃ βαπτιστὴς, ὅτι δαιμό- 
νιον ἔχει, ὡς ἤχουσαν οἱ ἀρχαῖοι προφῆται δαιμο- 
νιῶντες. Ἀπέστειλέ ποτε “Ἑλισσαῖος ὃ προφήτης ἴδιον 
μαθητὴν προφήτην, καὶ λέγει αὐτῷ - Ἄπελθε χαὶ 
εὑρήσεις Ἰηοὺ τὸν ἄρχοντα - λάδε αὐτὸν ἰδίᾳ, xal 
εἰπὲ αὐτῷ. τάδε λέγει Κύριος 6 Θεὸς Ἰσραήλ - ἰδοὺ 
χέχρικά σε eic βασιλέα - xal ἐπίχεε ἐπ᾽ αὐτὸν τὸ κέ-- 
ρᾶς τοῦ ἐλαίου, καὶ χρῖσον αὐτὸν εἰς βασιλέα. Ἀπο- 
στέλλει προφήτης μαθητὴν προφήτην * λαμδάνει τὸν 
ἄρχοντα. Τότε γὰρ οὐκ ἦν βασιλεὺς Ἰηοὺ, ἀλλ᾽ 
ἄρχων τοῦ βασιλεύοντος. Λέγει αὐτῷ - ἐλθὲ ἰδίᾳ " 
χαὶ λαδὼν αὐτὸν ἰδίᾳ, καὶ τὰ ῥήματα λέγει, xol 
τῷ χέρατι χρίει, καὶ ὡς ἔχρισεν, ἔφυγεν, ἀνεχώ-- 
σε. Λέγουόιν οἱ συνάρχοντες τῷ Ἰηοὺ πρὸς αὐτόν" 
'T( ἦλθεν οὗτος πρὸς σὲ ὃ ἐπίληπτος ; ἀντὶ τοῦ, 
ὃ δαιμονιζόμενος οὗτος τί ἦλθε; τί ἦλθε πρὸς σὲ ὃ 
ἐπίληπτος οὗτος; Οὕτω ἀπ’ ἀρχῆς δόρίζοντο οἱ 
προφῆται, οὕτως οἱ ἀπόστολοι. Τί ἦλθεν 6 ἐπίληπτος 
ἐχεῖνος πρὸς σέ; Φοδούμενος μὴ ἐξάχουστον ποιήσῃ 
τὸ ὄνομα τῆς βασιλείας, καὶ χινδυνεύσῃη (βασιλέως 


Cur ad te venit ille Lymphatus? llle metuens s; γὰρ βασιλεύοντος ἐπικίνδυνον τὸ εἷς ἕτερον μετενε- 


ne de regno verba facienti sibi periculum esset A χθῆναι τὴν ἀρχήν ), 


(rege enim. solium occupante, non sine periculo 
regnum in alium transfertur), respondit: os 
scitis ejus garrulitatem et nugacitatem. Assen- 
tiebatur ille non sententie, sed. voci. Nostis ejus 
garrulitatem. Deinde illi intelligentes, veritatem 
numquam irrideri, qui irriserant, veritatem edi- 
Scere satagunt : Λίογι cequum est, aiebant, id no- 
biscum non communicari. Injuria afficis amicos, 
arcanum illud perperam celas. Si lymphatus est, 
cur queris lymphati dicta? Inique agis, Jehu, 
nisi nobis id renunties. Malitia virtatem despicit, 
et anxie persequitur illam. Ut dzemoniacum da- 
mnaverant, ita dicta ejus ut vera explorabant. Quid 


lbid. 


λέγει: Ὑμεῖς οἴδατε τὴν ἀδολε.- 
σχίαν αὐτοῦ καὶ τὴν φλυαρίαν αὐτοῦ. Συνέθετο οὐ τῇ 
γνώμῃ, ἀλλὰ τῇ φωνῇ. Οἴδατε αὐτοῦ τὴν ἀδολε- 
σχίαν. Εἶτα ἐχεῖνοι συνιέντες, ὅτι οὐδέποτε ἣ ἀλήθεια 
γελᾶται, αὐτοὶ οἱ χαταγελάσαντες σπουδάζουσι μαθεῖν 
τὴν ἀλήθειαν Ἄδικόν ἐστιν, Ἰηοὺ, ἐὰν μὴ ἀπαγγεί-- 
λης fipiv. ᾿Αδικεῖς τὰ τῶν φίλων * καχῶς ποιεῖς χρύ-- 
moy τὸ μυστήριον. Et ἐπίληπτός ἐστι, τί ζητεῖς τὰ 
τοῦ ἐπιλήπτου; Ἀδιχεῖς, Ἰηοὺ, ἐὰν μὴ ἀπαγγείλῃς 
ἡμῖν. *H καχία καταφρονεῖ τῆς ἀρετῆς, καὶ ἀγωνιᾷ 
αὐτήν. Καὶ ὡς δαιμονιῶντος κατεψηφίσαντο; χαὶ ὡς 
ἀληθεύοντος τὰς λέξεις ἐδασάνισαν. Τί ἀπήγγειλέ σοι, 
λέγε. Ἔλαθέ με ἰδίᾳ. Βλέπε ἰσχὺν τῆς ἀληθείας, πῶς" 
ἣ γελασθεῖσα προσεχυνήθη δόξα, πῶς ὃ προφήτης ὃ 


IN JOB SERMO I. 


xal ἐπῆραν φωνὴν of ἄρχοντες, λέγοντες, ζήτω ὃ βα- 


ητείαν, xal ἐθαύμασαν, xol χατε | 
Bb". Δαιμονιῶντα ἔλεγες, xoi τὸν ὑπὸ τοῦ 


681 


super me cornu olei : altaque voce principes dixe- 
runt , Vivat rex. Viden' quomodo illi simul pro- 
phetiam irriserint, et admirati sint ; damnaverint 
et crediderint? Dzemoniacum vocabas, et a daemo- 
niaco unctum regem appellas? Sic neque nos, ne- 
que patres nostros, neque posteros obstupescere 
par est, si quid contumeliosum ab hzreticis audire 
contingat. Utinam nos pro Christo glorificemur, 
ut cum Christo glorificemur , cui gloria et impe- 
rium in secula. Amen, 


MONITUM 
AD QUATUOR HOMILIAS IN JOBUM. 


' « Hisce quatuor in Jobum orationibus perineptis, inquit Savilius , qua tamen per omnes fere biblio- 
thecas reperiuntur, Laclius Tifernas interpres quintam addit, quz nihil aliud est quam ἀπάνθισμα περὶ 
ὑπομονῆς, suo demum loco representandum. » Ineptas jure dicit Savilius, nec est quod pluribus demon- 
stremus esse illas spurias, et Joanne nostro indignas. Interpretationem tamen Latinam Lrlii "T'ifernatis, 


quod ea intricata esset, rejecimus, novamque paravimus. 


Εἰς τὸν δίκαιον xo μακάριον Ἰὼδ, Λόγος α΄. 


^? Ἧχεν ἡμῖν ἐνιαύσιος σήμερον ὃ τῆς οἰκουμένης A 


ἀθλητὴς, ἧκεν ἥμῖν ὃ ξένος xol τῶν ἀγγέλων ὁμότι- 
μος ἀγωνιστὴς, ὃ πολλὰ παρὰ τοῦ διαδόλου τυπτό- 
μενος, xol πολλὰ παρὰ τοῦ Θεοῦ μαρτυρούμενος, 6 
πολλὰ παρὰ τοῦ διαδόλου πληττόμενος, καὶ πολλὰ 
βραδεῖα παρὰ τῶν θεατῶν ἀγγέλων ὑποδεχόμενος, 


ὃ πολλὰ ὑπὸ τοῦ ἐχθροῦ μαστιζόμενος, καὶ μέγας στε-. 


φανίτης ὑπὸ τοῦ Θεοῦ εἷς τὴν οἰκουμένην ἀναδειχθείς. 
Οὕτω γὰρ αὐτὸς αὑτῷ διαλεγόμενος ἔλεγεν - Οἴει δέ 
με ἄλλως σοι χεχρηματικέναι, ἀλλ᾽ ἢ ἵνα ἀναφανῇς 
δίχαιος ; Τίς οὖν D τοιοῦτον ἀριστέα χατ᾽ ἀξίαν εὐὖ-- 
φημῆσαι δύναται; τίς ἀντάξια τῶν ἀνδραγαθημάτων 
αὐτοῦ βραδεῖα πλέξαι χατατολμήσει : τίς dp S 
πρὸς ἄπειρον πέλαγος ἐγκωμίων ἀναδῆναι ; 

οὔχ ἄν τις τῶν νοῦν ἐχόντων χατατολμήσειέ ποτε τῆς 
θαλάσσης τὸ πέλαγος βήμασιν ἀνθρωπίνοις διαπερά- 
σαι, οὕτως οὖδέ τις τῶν σοφῶν χαὶ λίαν διδασχάλων 


In justum et beatum Job, Sermo primus. 


1. Annuus nobis hodie venit orbis athleta, ve- 
nit nobis stupendus ille angelisque par. certator , 
qui multas ἃ diabolo plagas , multa a Deo testi- 
monia accepit , multisque przemiis a spectatoribus 
angelis donatus est, qui multis vulneribus affectus 
ab inimico, magnifice coronatus a Deo in orbe 


ostensus est. Ita enim ipsum alloquitur : Putas 5). 4o. 8. 


me aliter tibi responsum dedisse, quam ut ju- 
stus appareres. Quis ergo bellatorem hujusmodi 
p merito laudare possit? quis paria gestis ejus 

ravia nectere audeat? quis tentabit immensum 
laudum pelagus ingredi? Quemadmodum enim 
nemo sane mentis tentaverit pelagus gressibus hu-* 


ς γὰρ Β manis trajicere, sic nemo sapiens etiam inter docto- 


res ausit umquam tentare promeritas - ei cun 
beatissimzque illius anime laudes auditoribus 
efferre. Illius enim gesta humanam oinnem ex- 


ἐπιχειρήσει ποτὲ τοὺς κατ᾽ ἀξίαν ἐπαίνους τῆς γεν- psy superant sapientiam : illius certamina omnes co- 
ναίας ἐχείνης xa τρισολδίου ψυχῆς τοῖς TEN A ronas superant. Angelica ergo egemus lingua, quo 


διηγήσασθαι. Πᾶσαν γὰρ ἀνθρωπίνην ὑπερδάλλει σο- 


summis, ut ita dicam, digitis. vas. unguentarium 


» Collate cum Codicibus Regiis 1819, 1963, 1964, Colbertino 974. 


Job. 1.22. 


682 


illud tangentes, totam simul ecelesiam repleamus. 
Nam si vas illud. Jobi vel tangere aggrediamur, 
vel pun moveamus, statim ex unguento odo- 


ris fragrantia impletur ecclesia. Audiamus igitur. 


historiam de illo dicentem : 7n omnibus his que 
ipsi acciderunt nihil peccavit Job. labiis con- 
tra Dominum. Vidistim" testimonium angelorum 
laudes excitans? vidistin' testimonium diabolum 
cum conatibus ejus confundens? In omnibus his 
que ipsi contigerunt. nihil peccavit. Hoc Dei 
testimonium per omnem ecclesiam, quasi unguen- 
tum pretiosum, auditores letificat. O vas pre- 
tiosum in uno Arabie loco reconditum, ac per 
totum orbem botum unguenti odorem emittens! 
o vas sexcentis lapidibus, et plagis et telis a dia- 
bolo impetitum, non effuso unguento? Plurimus 
fuit diabolo labor, ut vas illud. contereret, un- 
guentumque pietatis perderet : curavit nempe 
per tetrum ulcerum odorem unguenti fragrantiam 
obscurare. Nam et illius corpus ex sanie vulnerum 


" tetrum emittebat odorem ; sed. mansit vas vulne- 


Cant, 1. 9. 


Job. 1. t. 


G«. 3. τ. 


ratum, nec amisit unguentum, ut et nos opportune - 


illi dicamus : Unguentum sffusum nomen tuum. 
Operz pretium ergo est nudum athletam, ut certa- 
vit, ostendere, ut in admirabilem illam imaginem 
respicientes, ex ipsa rerum natura intelligamus, 
Deum, ut ostenderet se in terra homines justos ha- 
bere, qui non jam per adulationem sicut Adam 
seducerentur, sed per mille cruciatus et verbera 
coronarentur, hoc spectaculum ermisisse. Apo- 
stata, inquit, altum sapis, quia Adamum deceptum, 
et mulierem blanditiis seductam ex paradiso eje- 
cisti : ecce hominem, qui sine Scripturz mandatis 
vixit, et non scriptam naturz legem ex animi vi 
servavit. Adhibe mille blandimenta, adulationes 
mille, tormenta totidem, non poteris optimam banc 
animam dimovere. Ecce primum hominem ejeci- 
sti ex paradiso. Vide nunc, tenta si potes, vel a 
sterquilinio athletam supplantare. Sed paulo altius, 
si placet, repetamus historiam. ir quidam erat 
in regione Ausitide, nomine Job. Et erat vir 
ille irreprehensibilis, justus, pius, veraz, abs- 
tinens ab omni re mala. 'Talis erat Adam ante- 
quam mulieri obtemperaret. ldeo hic uxori non 
morem gerit, ne in parem incidat casum. Ille in- 
dutus erat incorruptione, ut noverat is qui forma- 
"vit illum, et quia uxori morem gessit, nudus, et 
damnatus fuit. Hic nudus erat, et non credidit 
uxori, et quiá uxori non credidit, angelicis co- 
ronis vestibusque indutus est. Ille qui uxori morem 
gessit, ex paradisi deliciis excidit, terram spinas 
parientem effecit, mortemque in hereditatem ac- 
cepit; hic quia uxori non obtemperavit, et a ster- 
quilinio et a plagis liberatus est, regnumque cze- 
lorum in hereditatem consequutus est. Ille apud. 
Deum sese purgans dicebat, Mulier quam dedisti 
mihi, hec mihi dedit; et comedi. Ὁ defensionem 
veniam non habentem! llla dixit : Comede; 
ego dixi, Ne comedas. Cur mulierem audisti, 
Denmque despexisti? Sed non talis fuit beatus 


Β 


C 


D 


SPURIA. 


φίαν τὰ τούτου χατορθώματα * πᾶσαν ὑπερθάλλει στε 
φανηφορίαν τὰ τούτου παλαίσματα. Οὐχοῦν ἀγγελι- 
χἧς ἐπιδεόμεθα γλώσσης, ἵνα ἄχροις, ὡς εἰπεῖν, τοῖς 
δαχτύλοις ἐφαψάμενοι τῆς μυροθήχκης ἐχείνης, πᾶσαν 
δμοῦ τὴν ἐχχλησίαν πληρώσωμεν. Μόνον γὰρ ἐὰν 
ἐπιχειρήσωμεν ἅψασθαι τοῦ ἀγγείου τοῦ Ἰὼδ, xci 
μικρὸν αὐτὸ διασαλεύσωμεν, εὐθὺς τῆς εὐωδίας τοῦ 
μύρου ἣ ἐχκλησία πληροῦται. ᾿Ἀχούσωμεν τοίνυν τῆς 
ἱστορίας περὶ αὐτοῦ λεγόύσης * "Ev πᾶσι τούτοις τοῖς 
συμβεδηκόσιν αὐτῷ οὐδὲν ἥμαρτεν Ἰὼδ τοῖς χείλεσιν 
ἐναντίον Κυρίου. Εἶδες μαρτυρίαν τὴν eiie: τῶν 
ἀγγέλων διεγείρουσαν ; εἶδες μαρτυρίαν τὸν διάξο- 
λον μετὰ τῶν ἐπιχειρημάτων αὐτοῦ χαταισχύνου- 
σαν; Ἔν πᾶσι τούτοις τοῖς συμδεθδηκόσιν αὐτῷ οὐδὲν 
ἥμαρτεν. Αὕτη ἢ τοῦ Θεοῦ μαρτυρία χατὰ πᾶσαν 
ἐχχλησίαν, ὡς μύρον πολυτίμητον, τοὺς ἀκούοντας εὖ- 
αίνει, Ὦ ἀγγείου πολυτίμου εἰς ἕνα τόπον χατὰ 
ἐῶ ᾿Ἀραδίαν ἀποχειμένου, xal χατὰ πᾶσαν τὴν οἷ- 
χουμένην τὴν εὐωδίαν τοῦ μύρου διαπεμπομένου “ ὦ 
ἀγγείου μυρίοις λίθοις καὶ πληγαῖς χαὶ βέλεσι παρὰ 
τοῦ διαδόλου τυφθέντος, καὶ τὸ μύρον μὴ ἐχχέαντος. 
Πολὺς ἐγένετο τῷ διαδόλῳ χάματος, ἵνα τὸ ἀγγεῖον 
συντρίψη, καὶ τὸ μύρον τῆς εὐσεδείας ἀφανίσῃ * χαὶ 
ἐσπούδαζε διὰ τῆς δυσωδίας τῶν τραυμάτων ἀμαυρῶ- 
σαι τοῦ μύρου τὴν εὐωδίαν. Καὶ γὰρ xo τὸ σῶμα 
αὐτοῦ ἀπώζεσεν ἀπὸ τῆς ἑλκχώσεως τῶν τραυμάτων “. 
ἀλλ᾽ ἔμεινε xol τὸ ἀγγεῖον τραυματιζόμενον, xo τὸ 
μύρον μὴ ἀπολλύμενον, ἵνα καὶ ἡμεῖς προσφόρως t- 
πωμεν αὐτῷ - Νύρον ἐχχενωθὲν ὄνομά σοι. Δέον οὖν 
αὐτὸν γυμνὸν, ὡς ἐπάλαιεν, ἀναστῆσαι τὸν ἀθλητὴν, 
ἵνα εἰς ἐχείνην τὴν sixóva τὴν θαυμασίαν ὁρῶντες, . 
πληροφορηθῶμεν διὰ τῆς φύσεως τῶν πραγμάτων, ὅτι 
ὃ Θεὸς δεῖξαι βουλόμενος τῷ διαδόλῳ, ὅτι ἐπὶ τῆς γῆς 
ἀνθρώπους δικαίους ἔχει, οὐχέτι διὰ χολαχείας χατὰ 
τὸν ᾿Αδὰμ, ἀπατωμένους, ἀλλὰ διὰ μυρίων βασάνων 
καὶ μαστίγων στεφανουμένους , ταύτην συνεχώρησε 
γενέσθαι τὴν δραματουργίαν. Ἀποστάτα, φησὶ, με- 
γαλοφρονεῖς , ὅτι τὸν ᾿Αδὰμ ἀπατήσας, xol τὴν γυ- 
ναῖχα χολαχεύσας, ἐξέδαλες τοῦ παραδείσοῦ * ἰδοὺ 
ἄνθρωπος δίχα προσταγμάτων Γραφῆς βιώσας, xal 
τὸν ἄγραφον τῆς φύσεως νόμον διανοία χατορθώσας. 
Προσάγαγε μυρίας θωπείας, μυρίας χολαχείας, μυ- 
ρίας βασάνους, εἰ δύνασαι τὴν ἀρίστην ταύτην παρα- 
σαλεῦσαι ψυχήν. Ἰδοὺ, τὸν πρῶτον ἄνθ᾽ ἐξέδαλες 
τοῦ παραδείσου. Βλέπε νῦν, ἐπιχείρησον, εἰ δύνασαι, 
χἂν ἀπὸ χοπρίας τὸν ἀθλητὴν ὑποσχελίσαι. ᾿Αλλ᾽, εἰ 
δοχεῖ, ἄνωθεν ὀλίγον εἰς αὐτὴν τὴν ἱστορίαν ἀναδρά- 
μωμεν. "Avüponós τις ἦν ἐν χώρᾳ τῇ ΔΑὐσίτιδι, ᾧ 
ὄνομα Ἰώδ. Καὶ ἦν 6 ἄνθρωπος ἐχεῖνος ἄμεμπτος, 
δίκαιος, θεοσεδὴς, ἀληθινὸς, ἀπεχόμενος ἀπὸ παντὸς 
πονηροῦ πράγματος. Τοιοῦτος ἦν xol 6 ᾿Αδὰμ πρὸ 
τοῦ πεισθῆναι τῇ γυναιχί. Διὰ τοῦτο οὗτος οὗ πείθε-- 
ται τῇ γυναιχὶ, ἵνα μὴ γένηται xac" ἐχεῖνον. ᾿Εχεῖνος 
ἐνδεδυμένος ἦν ἀφθαρσίαν, ὡς οἶδεν ὃ πλάσας αὐτὸν, 
xo ἵνα πεισθῇ τῇ γυναικὶ, γυμνὸς ἐγένετο, καὶ χατε- 
κρίθη. Οὗτος γυμνὸς ἦν, καὶ οὐκ ἐπείσθη τῇ γυναιχὶ, 
xa ἵνα uj πεισθῇ τῇ γυναιχὶ, τὴν τῶν ἀγγέλων στε- 
φανηφορίαν ἐνεδύσατο. ' Exetvoc ἵνα πεισθῇ τῇ γυναιχὶ, 
χαὶ τῆς τοῦ παραδείσου τρυφῆς ἐξέπεσε, χαὶ τὴν γὴν 
μητέρα ἀχαγθῶν ἐποίησε, καὶ θάνατον ἐχληρονόμη - 


IN JOB 


σεν" οὗτος ἵνα μὴ πεισθῇ τῇ γυναιχὶ, χαὶ τῆς κοπρίας 
xal τῶν πληγῶν τὴν ἐλευθερίαν ἔλαδε, xol τὴν τῶν 
οὐρανῶν ἐκληρονόμησε βασιλείαν. ᾿Εχεῖνος ἀπολογού- 
μενος τῷ Θεῷ ἔλεγεν Ἢ γυνὴ, ἣν ἔδωκάς μοι, αὕτη 
μοι ἔδωχε, καὶ ἔφαγον. Ὦ ἀπολογίας συγγνώμην οὐκ 
ἐχούσης. "Exsivn i φάγε * ἐγὼ εἶπον, μὴ φάγε. 
Διὰ τί οὖν τῆς γυναιχὸς ἤκουσας, xal τοῦ Θεοῦ πα- 
ρήχουσας: Ἀλλ᾽ οὖχ οὕτως ἦν ὃ μαχάριος Ἰώδ. Ἀλλὰ 
πῶς; Μετ᾿ ἐπιπλή ἔλεγεν - Ὥσπερ μία τῶν ἀφρό- 
νων γυναιχῶν ἐλάλησας. Ἄνθρωπος ἦν ἐν χώρᾳ τῇ 
Αὐσίτιδι » ᾧ ὄνομα Ἰώδ. Διὰ τί δὲ τὴν χώραν ὠνό-- 
pace 5 Διὰ σὲ, ἵνα μάθης, in οὐχ ἣ συνουσία τῶν 
ἁμαρτωλῶν τὸν δίκαιον δύναται ποιῆσαι ἁμαρτῆσαι, 
ἀλλ᾽ ἣ προαίρεσις τῶν εὐσεθούντων ὀφείλει στάσιμον 
χαὶ βεδαίαν 
Ἀραδίας ἐστὶ (o; 
οἰχητήριον. Πάντες ἦσαν παράνομοι, πάντες θεοστυ- 
εἴς, πάντες βέῤδηλοι, πάντες ὅπερήφανοι, xoi τοῦ 
Ἡσαῦ ἀπόγονοι, χαὶ ταῖς ἁμαρτίαις χομῶντες - ἀλλὰ 
τοσοῦτον πέλαγος τῆς ἀσεθείας οὖκ ἠδυνήθη κατασδέ- 
σαι τὸν λαμπτῆρα τῆς εὐσεδείας" ἣ τοσαύτη χώρα 
τῶν χαχῶν οὐκ ἠδυνήθη ^ τὸ ὡραῖον ἀποπνῖξαι τῆς 
xa peti Ὅθεν τούτῳ προσπελάσαι ὃ διάβολος ἐπε- 
είρησε. Διὰ τί; Ἐπειδήπερ viaa Ae ταῖς 
μοσύναις μᾶλλον ἢ τοῖς χρήμασι πλουτοῦντα. 
Ἄχουσον γὰρ αὐτοῦ λέ οὐ ψευδῶς - ᾿Οφθαλμὸς 
ἤμην τῶν τυφλῶν, ποῦς ωλῶν * xal αὖθις * Ἐγὼ 
δ ᾿ἀδυνάτῳ ἔχλαυσα, ἐστέναξα δὲ Met ἄνδρα " 
νάγχαις. Καὶ οὗ μόνον διὰ τῶν λόγων, ἀ χαὶ δι 
τῶν ἔργων “να κοῖς θησαυρὸς ὅλος εὐποιίας τοῖς 
δεομένοις εὑρισχόμενος. "TE γάρ φησιν ἀλλαχοῦ ; Οὐκ 
ἐξῆλθεν ἐχ τοῦ οἴκου μου ἐπιδεόμενος χόλπῳ χενῷ * 
στόμα χήρας εὐλόγησέ με- ἀπὸ δὲ κουρᾶς τῶν προ- 
θάτων μου ἐθερμάνθησαν ὦμοι πενήτων. Ὥστε δῆλον, 
ὅτι διὰ πάντων ἐπλούτει θησαυρὸς ὅλος, χαὶ διὰ τῶν 
λόγων, καὶ διὰ τῶν ἔργων, καὶ διὰ τῆς ἐλεημοσύνης, xol 
διὰ τῆς προστασίας τῶν πενήτων, xol διὰ τῆς ἐπιχου- 
ρίας τῶν δεομένων. Ἀλλ᾽ ὅρα τί ποιεῖ διάθολος. Ἀφαρ- 
πάζει πάντα τὰ ὑπάρχοντα αὐτοῦ ἀπ᾽ αὐτοῦ m. Ἐρον, 
χαὶ τελευταῖον τὰ Ts λαμβάνει. "Ελαδε πρῶτον 
τὰς ἀγέλας τῶν χαμήλων, ἔλαθε τὰ ποίμνια τῶν προ- 
ὕάτων, τὸν πολὺν ἀριθμὸν τῶν ὄνων, τὴν μεγίστην 
ΣΝ τῶν βοῶν" πάντα ἀφείλετο, καὶ τὸ τελευταῖον 
τὰ τέχνα. Διὰ τί ; Πρόσεχε λοιπὸν μετὰ πάσης ἀχρι- 
δείας. Πρῶτον ἔλαθεν αὐτοῦ πάντα τὰ ὑπάρχοντα, 
᾿ ἔπειτα τὰ τέχνα - ἔλαθε τὰ χληρονομιαῖα πράγματα, 
ἔπειτα τοὺς χληρονόμους ἠφάνισεν, ἵνα παντοίως αὖ- 
τὸν χαὶ διὰ τῶν τέχνων πλήξη. Πρῶτον ἤρξατο τὴν 
ὕπαρξιν ἀφανίζειν, πρῶτον ἤρξατο τὰ χληρονομιαῖα 
Ὑματα ζώντων τῶν χληρονόμων ἁρπάζειν, ἵνα τῶν 
υἱῶν χαὶ τῶν θυγατέρων ἑστηκότων, διὰ τὴν ἀπώ- 
λειαν τῶν χτημάτων καιρίαν λάθῃ ὃ δίκαιος τῆς ἀθυ- 
μίας πληγήν. "Evevóst γὰρ ὃ πονηρὸς δαίμων, μή- 
ποτε, τῶν τέχνων RE μηδὲ eic αἴσθησιν 
ἔλθη τῆς ἀπωλείας τῶν χτημάτων. Ἀλλ᾽ 6 ὄντως ἀδά- 
μας xa γενναῖος ἀθλητὴς, 6 πολλὰ τυπτόμενος, xal 
διὰ πάντων στεφανούμενος, 6 πολλὰ βέλη Go o 


» “ὦ 


καὶ δι’ αὐτῶν τῶν βελῶν τὸν διάδολον χαταχοντίζων, 


^ Unus τὸ ὡραῖον ἄνθος Gro. 


685 


SERMO I. 


Job. Qualis ergo? Cum increpatione dixit : Quasz σοῦ. 2. το. 


una ex insipientibus mulieribus loquuta es. 
Fir erat in terra 4Ausitide, nomine Job. Cur 
E etiam regionem nominavit? Propter te, ut discas, 
ne peccatorum quidem contubernium justum posse 
ad peccatum deducere, sed piorum propositum 
firmum stabilemque animum postulare. Est enim 
h»c Arabie regio plena incolis improbis et cor- 
ruptis. Omnes iniqui erant, omnes Dei hostes , 
omnes profani, omnes superbi, ab Esaü orti, pec- 
calis scatentes; sed tantum impietatis pelagus 
pietatis facem non potuit exstinguere : regio im- 
proborum non potuit perseveranti& decorem suf- 
focare. Ideo ad hunc accedere diabolus tentavit. 


χειν τὴν γνώμην. Αὕτη γὰρ ἣ χώρα τῆς ,,, Quare? Quia videbat eum eleemosynis magis Lem 
ὧν xoi διεφθαρμένων ἀνθρώπων A divitiis abundare. Audi enim eum sine mendacio 


dicentem : Oculus fui cecorum, et pes claudo- Job. 29.15. 
rum; et iterum : Ego super impotente flevi, inge- Job. 3o. 25. 


mui autem virum «videns in necessitatibus. 
Nec modo verbis, sed etiam operibus ditescebat, 
thesaurus beneficentize deprehensus erga | egenos. 


Quid enim alibi ait? /Voz exivit de domo mea iia. 3i. 
egenus sinu vacuo : os vidue benedixit mihi : 34. et 29. 


vellere autem ovium mearum calefacti sunt ej 


humeri pauperum. Manifestum itaque est ipsum 
omnino divitem fuisse, thesaurum totum, verbis, 
operibus, eleemosyna, patrocinio pauperum, au- 
xilio egenorum. Sed vide quid faciat diabolus. 
Primo omnes illius facultates abripit, ac demum 
liberos aufert. Camelorum greges primo sustulit, 
P secundo greges ovium, asinos magno numero, boum 
maximum armentum; omnia abstulit, demumque 
liberos. Quare? Diligenter attende. Primo abstulit 
ei omnes facultates, postmodum liberos; hereditaria 
bóna, et postea heredes ipsos sustulit, ut omni 
ratione ipsum etiamque per filios affligeret. Primo 
facultates abstulit, primo hereditaria bona here- 
dibus viventibus abripuit; ut (iliis filiabusque 
superstitibus , per possessionum jacturam , letale 
acciperet justus moestiti:e vulnus. Cogitabat enim 
malignus daemon , ne, si liberi periissent. antea, 
de jactura facultatum nullum sensum haberet. 
Sed. ille vere adamas et generosus athleta , qui 
c multum casus, in omnibus coronatus est, qui multa 
accepit in se tela; et per eadem ipsa tela diabolum 
confodit, qui armis justitize a dextris et ἃ sinistris 
instruetus, non doluit, non lacrymas fudit, non 
commotus est; sed neque de bonorum pernicie 
fractus est, neque in liberorum morte pietatis ja- 
cturam fecit, sed mansit quasi turris firma, altis 
nixa fundamentis, atque ad ipsos firmiter attin- 
gens celestes fornices. Venit prior nuntius et dixit 


et 3t. 


Jobo : Juga boum. arabant, et venerunt pra- joy, , ii. 
dones, et tulerunt ea, et. pueros interfecerunt —16. 


gladio. 4dhuc eo loquente venit alius. nun-- 


Job, t. 17. 


Psal. 24.4. 


Psal. 9. 6. 
dct. 9. 5. 


Job. 1. 18. 
19. 


684 


tius, et dicit ei : Ignis cecidit de celo, et oves 
tuas pastoresque consumsit. 


SPURIA. 


ὃ διὰ τῶν ὅπλων τῆς δικαιοσύνης τῶν δεξιῶν καὶ dpt- 
στερῶν sape ge , 00x. ἐπόνησεν, οὐχ ἐδάχρυσεν, 
οὖκ ἐσαλεύθη, ἀλλ᾽ οὔτε πρὸς τὴν ἀπώλειαν τῶν xvn 


D μάτων ἐχάμπτετο, οὐδὲ kie τὸν θάνατον τῶν τέκνων 
᾽ 
ἔ 


9. Vide quid taeiat diabolus. Ut enim vidit 
eum ad primam et secundam plagam fortiter stàn- 
tem, neque omnino cruciatibus dimotum; oppu- 
gnatum, nec vulneratum : tale quid machinatur. 
lgnem ex acre jacit, ut opinetar is ignem de colo E 
mitti, et putans Deum se de celo impugnare, in 
ipsum blasphemaret, qui se sine ullo peccato suo 
sic injuste oppugnaret. Zgnis, inquit, de celo ce- 
cidit, et oves tuas pastoresque  consumsit. 
"Adhuc eo loquente venit alius nuntius et dixit 
Jobo : Equites fecerunt tres turmas, et circum- 
dederunt camelos, ἀν φράφαςς ὑσὶ illos, et pueros 
occiderunt gladiis. Sed in his etiam omnibus 
perstitit beatus Job quasi columma immobilis, 

uasi turris firma, quasi athleta invictus, immotus, 
Fuels magis manicas quam percussus. Cum 
quis enim inutüliter laborat, sepe pugnans nullo 


τὴν εὐσέδειαν ἐσυλᾶτο, μενεν ὥσπερ πύργος ἀτί- 
ναχτος, χάτωθεν ἐπὶ τῆς γῆς ἐῤῥιζωμένος καὶ τεθεμε- 
λιωμένος, xa μέχρι αὐτῶν τῶν οὐρανίων ἁψίδων ἦσφα-. 
λισμένος. Ἦλθε πρῶτος ἄγγελος, xc λέγει τῷ Ἰώδ - 
"T ζεύγη τῶν βοῶν ἠροτρία, καὶ ἐλθόντες οἱ αἰχμα-᾿ 
λωτεύοντες, ἠχμαλώτευσαν αὐτὰ, xai τοὺς παῖδας 
ἀπέχτειναν ἐν μαχαίραις. “Ἔτι τούτου λαλοῦντος, ἦλ- 
θεν ἕτερος ἄγγελος; καὶ λέγει τῷ Ἰώδ * πῦρ ἔπεσεν ἐκ 
τοῦ οὐρανοῦ καὶ κατέχαυσε τὰ πρόδατά σου, χαὶ τοὺς 
ποιμένας κατέφαγεν ὁμοίως. c 

Βλέπε τί ποιεῖ 6 διάδολος. Ἐπειδὴ γὰρ εἶδεν. αὐτὸν 
εἰς τὴν πρώτην χαὶ δευτέραν πληγὴν γενναίως ἕστη- 
χότα, χαὶ μηδ᾽ ὅλως ἐχ τῶν βασάνων αὐτοῦ διασαλευ- 
θέντα, πολεμούμενον, καὶ μὴ τιτρωσχόμενον, μηχα- 
νᾶταί τι τοιοῦτον ποιῆσαι. Ἐπιθάλλει πῦρ ἐξ ἀέρος, 
ἵνα δόξῃ τὸ πῦρ ἐξ οὐρανοῦ χκαταπέμπεσθαι, xol ἵνα 
νομίσας, ὅτι ὃ Θεὸς ἐξ οὐρανῶν αὐτὸν πολεμοῖ, βλα- 
σφημήσῃ τὸν Θεὸν, τὸν cu δίχα τινὸς ἁμαρτήματος 
ἀδίκως αὐτὸν πολεμοῦντα. Πῦρ, φησὶν, ἐκ τοῦ οὖρα- 
νοῦ ἔπεσε, xol χατέφαγε τὰ πρόθατά σου xol τοὺς 
ποιμένας. Ἔτι τούτου λαλοῦντος, ἦλθεν ἕτερος dy- 
γελος, καὶ εἶπε τῷ Ἰώδ΄ οἱ ἱππεῖς ἐποίησαν ἡμῖν. 
χεφαλὰς τρεῖς, χαὶ ἐχύχλωσαν τὰς χαμήλους., :χαὶ 
ἠχμαλώτευσαν αὐτὰς, καὶ τοὺς παῖδας ἀπέχτειναν 
μαχαίραις. ᾿Αλλὰ χαὶ ἐν πᾶσι τούτοις ἔμενεν ὃ μαχά- 
ptos Ἰὼδ, ὥσπερ στῦλος ἀσάλευτος, ὥσπερ πύργος 
ἄσειστος, ὥσπερ ἀγωνιστὴς ἀήττητος , ἀράμενος, 


fructu, sepe dimicans, numquam superans, ipse ss, ἀνένδοτος, βάλλων μᾶλλον, ἢ βαλλόμενος. Ὅταν γάρ 
est qui flagella magis contra irritos conatus suos A τις ἀνόνητα χάμνῃ, πολλὰ πολεμῶν, καὶ μηδὲν ὦφε- 


excipit. ZZdhuc eo loquente venit alius nuntius. 
Assiduum bellum, sed vanum inferenti ; frequen- 
tiora tela, sed splendidiora praemia. Non sinit eum 
vel usque ad horam respirare, ne quid pro insita 
pietate luctator sapienter excogitet. Immisit omnia 
tela, neque athletam vicit : evacuavit pharetram 
suam, nec ipse dolore evacuatus est. Confundan- 
tur iniqua agentes supervacue. Quandoquidem 
ille aversus est, humiliatus, pudefactus, qui mul- 
tum dimicavit, et in omnibus victus est. Misit 
enim adversus pastores, adversis bucolia, adver- 
sus oves, adversus camelos, adversus filios, adver- 
sus filias, adversus domum, adversus corpus ; per 
amicos, per famulos, per vermes, per ulcera, E 
saniem. Omnia evacuavit, nec tamen pietatem lz- 
sit. Murum perfodit, nec thesaurum abstulit.Quot- p 
quot habuit mundi tyrannus jacula emisit, per 
ignem, per gladios, per ruinam, per captivitatem, 
per sanguinem. Omnia tetendit, et pugilem for- 
tiorem reddidit. Quamobrem propheta exclamat 
dicens : Jnimici defecerunt [eos in finem. 
Fortassis et ad ipsum dicitur : Durum tibi contra 
stimulum calcitrare. Diripuit omnes pecunias et 
facultates, substantiamque. Er quid ulümus nun- 


λῶν, πολλάχις μαχόμενος , xol wrS' ὅλως περίγενό- 
μενος, αὐτὸς μᾶλλόν ἐστιν ὃ τὰς μάστιγας χατὰ τῶν 
ματαίων αὐτοῦ πόνων ὑποδεχόμενος. "Ext τούτου λα- 
λοῦντος, ἦλθεν ἕτερος ἄγγελος. Συνεχὴς ὃ πόλεμος, 
ἀλλὰ μάταιος τῷ κάμνοντι * πυχνότερα τὰ βέλη, ἀλλὰ 
p. τὰ βραδεῖα. Οὐχ ἀφίησιν αὐτὸν οὐδὲ πρὸς 

ραν ἀναπνεῦσαι, ἵνα μή τι χατὰ τὴν ἔμφυτον εὐσέ- 
ὄειαν τοῦ παλαιστοῦ σοφόν τι λογίσηται. Γπεμψεν 
ὅλα τὰ βέλη, καὶ οὐχ ἐνίκησε τὸν ἀθλητήν * ἐχένωσεν 
αὐτοῦ τὴν φαρέτραν, καὶ οὐχ ἐχενώθη τῆς ἀλγηδόνος. 
Αἰσχυνθήτωσαν οἱ ἀνομοῦντες διὰ χενῆς. * Ἐπεὶ οὖν 
χἀχεῖνος ἀπεστράφη τεταπεινωμένος, κατησχυμμένος, 
ὃ πολλὰ πὰλαίσας “καὶ διὰ πάντων ἡττηθείς. ἕπεμψε 
γὰρ χατὰ ποιμένων, χατὰ βουχολίων, χατὰ τῶν προ- 
θάτων, κατὰ τῶν χαμήλων, κατὰ τῶν υἱῶν, κατὰ τῶν 
θυγατέρων, κατὰ τῆς οἰκίας, χατὰ τοῦ σώματος, διὰ 
τῶν φίλων, διὰ τῶν οἰχετῶν, διὰ τῶν σχωλήχων, διὰ 
τῶν τραυμάτων, διὰ τῶν ἰχώρων. Πάντα ἐξεχένωσε, 
xti τὴν εὐσέδειαν οὐχ ἔλυσε. “Τὸν τοῖχον διώρυξε, καὶ 
τὸν θησαυρὸν οὖχ ἐξεχένωσεν. “Ὅσας εἶχεν ὃ τῆς 
οἰκουμένης τύραννος ῥομφαίας ἐχίνησε, & Πυρὸς, 
διὰ ξιφῶν, διὰ χώματος, δι᾿ αἰχμαλωσίας, δι’ αἵμα- 
τος. Πάντα διέτεινε, καὶ τὸν ἀθλητὴν μᾶλλον ἀνδρειό- 
τερον ἐποίησε. Διὸ δὴ καὶ 6 προφήτης ἀνεδόα λέγων " 


Ὁ Ἐπεὶ οὖν κἀκεῖνος, sic tres Mss, recte. Morel. ἐπεὶ γὰρ κἀκεῖνος. [Savil. is. καὶ γὰρ οὖν. 


: IN JOB 
Τοῦ ἐχθροῦ ἐξέλιπον αἱ ἴαι εἰς τέλος. Τάχα δὲ 
xo iic αὐτὸν λέγει - Σχληρόν σοι πρὸς κέντρα λα- 


κτίζειν. "Exa6s πάντα τὰ χρήματα, τὰ χτήματα, 
τὴν ὕπαρξιν. Καὶ τί 6 τελευταῖος ἄγγελος ; Τῶν υἱῶν 
σου χαὶ τῶν θυγατέρων σου ἐσθιόντων χαὶ πινόντων 
slg τὸν οἶχον τοῦ ἀδελφοῦ αὐτῶν τοῦ nM 
ἐξαίφνης ἦλθε πνεῦμα ἐν εἧς ἐρήμου, χα τό τῶν 
τεσσάρων γωνιῶν τῆς obxtatc, xol κατέπεσεν ἣ οἰκία ἐπὶ 
τὰ παιδία σου, καὶ ἀπέθανον. Καὶ ἵνα μάθης, ἀγαπητὲ, 
ὅτι οὐχ ἦν ἄνθρωπος ὃ ταῦτα διαγορεύων τῷ Ἰὼδ, 
ἀλλαῦιὸς ἦν δδιάθολος ἐσχηματίσμένος ὃν ἀνθρώρεου 
ἢ, μάθε μετὰ πάσης ἀχριδείας. Τῶν υἱῶν cou 
χαὶ τῶν θυγατέρων σου ἐσθιόντων χαὶ πινόντων παρὰ 
τῷ ἀδελφῷ αὐτῶν τῷ πρεσδυτέρῳ,, ἐξαίφνης ἦλθε 
πνεῦμα £x. τῆς ἐρήμου, xe ἥψατο τῶν τεσσάρων 
νιῶν τῆς οἰχίας, καὶ ἔπεσεν fj οἰχία ἐπὶ τὰ παιδία 
σου, xai ἀπέθανον. Πόθεν οἶδας, εἶπέ μοι, ὅτι ἦλθεν 
ἐχ τῆς ἐρήμου, καὶ ἥψατο τῶν τεσσάρων γωνιῶν τῆς 
οἰκίας; Ἄνθρωπος εἶ, xa πῶς εἶδες τὸ πνεῦμα ; 
ποίοις ὀφθαλμοῖς ἐθεάσω αὖτό; πῶς δὲ καὶ ἥψατο τῶν 
τεσσάρων γωνιῶν τὸ πνεῦμα ; Εἰ ἄνθ ς εἰ, xol 
ἔνδον ἧς ἐν τῇ οἰκία, πάντως ὅτι καὶ σὲ περιελάμθα- 
νεν 4 οἶχία - εἰ δὲ ἔξω €, πῶς ἔῤλεπες τὰ ἔσω γιγνό- 
μενα ; Ἐΐ δὲ πνεῦμα εἶ, δεῖξον ὅστις sl, μὴ σχημα- 
τίζου εἰς ἀνθρώπου μορφήν. "TOv υἱῶν σου, φησὶ, xai 
τῶν θυγατέρων σου ἐσθιόντων xal πινόντων παρὰ τῷ 
ἀδελφῷ αὐτῶν τῷ πρεσδυτέρῳ. Βλέπε πῶς πάσης 
συνέσεως xal σοφίας πεπληρωμένος ἦν 6 μαχάριος 
ἸἸὼδ, καὶ πῶς ἠσφαλίζετο τὴν φιλίαν τῶν τέκνων. 
᾿Ελογίσατο γὰρ, ὅτι Κάϊν καὶ Ἄδελ δύο ἦσαν ἀδελφοὶ, 
μόνοι χατὰ μεν οἰκουμένην τυγχάνοντες, οὐδεμίαν 
ἔχοντες ἀφορμὴν πολέμου " πᾶσα γὰρ f| γῆ κοινῶς 
ἀμφοτέροις ἐπ᾽ ἐξουσίας προέχειτο" xal οὕτω διὰ τὴν 
τιμὴν τοῦ Ἄδελ σας ὃ Κάϊν, ἀναστὰς ἐφόνευσε 
τὸν ἀδελφόν. Διὰ τοῦτο ὃ μαχάριος Ἰὼδ περὶ μὲν τῶν 
ἀδήλων θυσίαν καθ᾽ ἑχάστην ἡμέραν προσέφερε - 
Θεῷ, ἀνιστάμενος τὸ πρωΐ, xa λέγων, Μήποτε xax 
ἐνενόησαν οἵ υἱοί μου ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτῶν πρὸς τὸν 
Θεόν - περὶ δὲ τῶν συμβαινόντων αὐτοῖς, ἢ εἰς λό 


γόν, ἢ εἰς φιλονεικίαν, ἐποίει αὐτοὺς καθ᾽ ἑχάστην E 


ἡμέραν μετ᾽ ἀλλήλων ἐσθίειν, ἐνθυμούμενος, ὅτι κἄν 
τινα πρὸς ἀλλήλους ἔχωσι μιχροψυχίαν, ἣ τράπεζα 
χαὶ 4 διάθεσις τῶν ἄρτων ποιεῖ αὐτοὺς εἰς φιλίαν 
μεταποιηθῆναι, χαὶ τὴν χαχίαν τὴν προσπεσοῦ- 
cay ἐξορίσαι, εἰδὼς ὅτι διὰ τῆς τραπέζης τῆς 
συνεχοῦς πάντα λύεται αὐτοῖς τὰ πὶ σόντα 
μοχθηρά. Ἀλλ᾽ 6 μισόκαλος διάδολος ἐν τοιούτῳ 
᾿χαιρῷ παρετήρει ἀπολέσαι τὰ μηδὲν ἡμαρτηχότα 
ium. τα * ἐν χαιρῷ τῆς μεσημθρίας, ὅτε πάντες ἦσαν 
συγχεχροτημένοι, Gre πρὸς εἰρήνην ἐχεῖνοι συνή- 


685 


SERMO I. 


tius? Filiis et filiabus tuis comedentibus et bi- Job. x. 18. 
bentibus in domo fratris sui senioris, repente 19. 


ventus enit ex deserto, et concussit quatuor 

angulos domus, que corruens oppressit liberos 

tuos, et mortui sunt. Et ut discas, dilecte, ho- 

minem non fuisse eum, qui hac Jobo narrabat, 

sed ipsum diabolum in hominis speciem transfor- 

matum, diligenter adverte quod dieitur. Filiis 

tuis et filiabus tuis comedentibus et bibentibus 
C apud fratrem suum. seniorem, derepente venit 
ventus ex deserto, et concussit quatuor. angu- 
los domus, que corruens oppressit liberos tuos, 
etinortui sunt. Unde nosti, dic mihi, ventum 
venisse ex deserto, et concussisse quatuor angulos 
domus? Homo es, et quomodo- vidisti ventum? 
quibus oculis percepisti? quomodo quatuor-angu- 
los concussit ventus? Si homo es, et intra domum 
eras, omnino te domus cum aliis oppressisset : 
quod si foris eras, quomodo ea qui intus sunt, 
gesta vidisti? Si autem spiritus es, quisnam sis 
indica, neque hominis formam pre teferás. Filiis, 
inquit, et filiabus tuis comedentibus et bibenti- 
bus apud. fratrem suum seniorem. Vide quo- 
modo omni sapientia intelligentiaque repletus erat 
beatus Job, et quo pacto filiorum amicitiam stabi- 
liebat. Cogitabat enim. Cainum et Abelem duos 
fuisse fratres, solos in orbe exsistentes, nullas ha- 
bentes belli causas : omnis enim terra communiter 
in utriusque potestate erat; et tamen honori Abe- 
lis Cain invidens, interfecit fratrem. Idcirco bea- 
tus Job pro occultis filiorum Deo sacrificiim quo- 


D 


tidie offerebat, mane surgens ac dicens : 776 forte Job. τ. 5. 


cogitaverint mala filii mei adversus Deum in 
cordibus suis; pro iis vero, quae vel contentione 
verborum vel rixa contingerent, quotidie simul 
epulari curabat, existimans, si quid simultatis 
enatum esset, fore ut mense ciborumque consor- 
tium inter illos amicitiam conciliaret, dissidiaque 
eliminaret, gnarus frequenti mens: consortio si- 
multates deponi. Verum boni osor diabolus in 
hujusmodi tempore pueros nulli peccato obnoxios 
perdere moliebatur : tempore scilicet meridiano, 
cum omnes simnl congregati erant, quando pace 
mutua fruebantur, tunc implacabile contra eos 
.bellum excitat. Illi amicitiam, hic gladium acue- 
bat : illi caritatem. zdificabant, hic domum sub- 
vertebat. Factaque est eadem hora domus sepul- 
crum, mensa calamitatis cymba, et pastoralis. 
caula naufragium, ovesque cuncta a feris captoe- 
sunt. Quid ergo strenuus ille? Non confusus est, 


πτοντο, τότε τὸν ἄσπονδον πόλεμον xa αὐτῶν ἠφίει. ges On. concidit, Quod. ejus facinus laudabo? qualis 
᾿Εκεῖνοι φιλίαν, οὗτος μάχαιραν ἠχόνει * ἐκεῖνοι ἀγά- A Sermo sufficiet? qualis sufficiet ad hec recensenda 


πὴν φχοδόμουν, καὶ οὗτος τὸν οἶκον κατέστρεφε. Καὶ 
ἐγένετο κατ᾽ αὐτὴν τὴν ὥραν ὅ οἶχος τάφος, καὶ 4 
τράπεζα συμφορᾶς σχάφος, καὶ ναυάγιον μάνδρα ποι- 
μενικὴ, χαὶ πάντα θηριάλωτα. ΤΊ οὖν ὃ γενναῖος 
ἐχεῖνος, Οὐ συνεχύθη, οὐ κατέπεσε. Τί αὐτοῦ ἐπαι- 
νέσω; ποῖος ἐπαρχέσει λόγος ; " ποῖος ἐξαρχέσει πόνος 
πρὸς τὴν τοιαύτην διήγησιν ; Ὦ γενναΐας xaX μαχα- 


conatus? O generosam et beatam animam ! o pa- 
tientiam ingentem! Vere, dilecti, confundor spi- 
ritu, conscientia turbor, coronatum videns Jobum. 
Sed magis confundor eum videns coronatum, 
quam tunc ille cum filiorum casum respiceret : 
confundor anima; puto autem et vos itidem affe- 
ctos 6556, Quomodo ergo talem tantamque tragoe- 


^ Unus Codex ποῖος ἐξαρχέστι πόνος, Alius motos ἐξαρκέσει λόγος, Editi mole 5265; 


Job. 1, 21. 


686 
diam explicem non novi, etiamsi laudum culmen 
in ore feram. Parentes secundum carnem, cum 
filium habent extremum halitum emittentem, ipsi 
assident, ultima verba excipiunt, manus comple- 
ctuntur, constitutiones de rebus inexspectatis con- 
cinnant, os deosculantur ultimo parentum osculo. 
Exinde cum filius animam efllaverit, jussu. ejus 
qui dederat, parentes illum. componunt, manus 
extendunt , oculos claudunt, caput concinnant, 
pedes extendunt, layant, dignis funeralibus ami- 
ciunt, atque propriam calamitatem solantur. Sed 
quid simile generoso huic athleue? Abiit ad do- 
mum qua ipsis una eademque hora domus et se- 
pulerum, conyivium et. tumulus, festum et fletus 
facta est. Circumfodit et quzsivit liberorum mem- 
bra, et invenit vinum et sanguinem, panem et 
manum, oculum et pulverem. Et excepit, modo 
manum, modo pedem, mox caput cum ruderibus, 
lapidibus et lignis : modo ventris, mox intestino- 
rum partem, viscera cum macerie confusa. Sede- 
bat autem athleta, virtute ad caelum usque assur- 
ge»s, dispersa liberorum membra videns. Sedebat 
coaptans membra membris, manum brachio, caput 
pectori, genu femori. Neque enim vulgaris erat 
calamitas , sed. diabolica operatione et tyrannide 
omnem sermonem excedens vicissitudo. Sedebat 
ergo beatus Job, vere fortis adamas, discernens 
liberorum suorum membra, cavens ne masculinis 
membris feminea conjungeret, ne formam virilem 
femineis membris coaptaret. O generosam animam, 
angelorum laudes superantem ! Quare? Quia in 
omnibus sibi accidentibus nihil peccavit Job in 
conspectu Domini. Sed pro his omnibus perfectam 
gratiarum actionem sacrificii loco obtulit Deo di- 
cens : Sit nomen Domini benedictum, nunc et 
semper, et in saecula seculorum. Amen. 


1n justum et beatum Job, Sermo secundus. 


1. Res magne magnis opus babent narrationi- 
bus, splendidaque justorum historiz splendidam 
linguam mentemque postulant; mentem divinas 
Scripturas sincere. contemplantem , linguam di- 
vina interpretantem, idque potissimum in pro- 
senti sermone de beati. Jobi laboribus, quorum 
fama universum orbem peragravit, et. exemplum 
patientize splendidum effert. Caeterum. tametsi ar- 
gumentum nostram vincit infirmitatem, bene novi 


b 


C 


A 


SPURIA. 


ρίας ψυχῆς, ὦ μεγάλης ὑπομονῆς ὑπερδολὴν oUx 
laecdpe Jue , ἀγαπητοὶ, her sitas Ψυχὴν, 
διαταράττομαι τὸ συνειδὸς, χαίγε στεφανούμενον 
βλέπων τὸν ᾿Ιώδ. Ἀλλὰ συγχέχυμαι τῇ ψυχῇ νῦν μᾶλ- 
λον ἐγὼ, τὸν στεφανίτην ὁρῶν, ἥπερ ἐχεῖνος τότε τὴν 
συμφορὰν τῶν τέχνων ἐπ᾽ ὄψεσι βλέπων" συγχέχυμαι 
τῇ ψυχῆ: νομίζω δὲ καὶ ὑμᾶς οὕτω. διαχεῖσθαι. 
Πῶς οὖν ἐξείπω τὴν τοσαύτην τραγῳδίαν οὐχ ἐπίστα- 
μαι, καίγε τὴν χορωνίδα τῶν ἐγχωμίων ἐπὶ γλώσσης 
φέρων. Οἱ κατὰ σάρχα γονεῖς, ὅταν ἔχωσιν υἱὸν ταῖς 
ἐσχάταις ἀναπνοαῖς συνεχόμενον, περιχαθέζονται,, 
λόγων τελευταίων ἀκροῶνται, χεῖρας αὐτοῦ περιπτύσ- 
σονται, συνταγὰς περὶ τῶν ἀδοχήτων συνάπτουσι, 
στόμα φιλοῦσι, τὰ τελευταῖα τῶν πατέρων φιλήματα. 
Kica ἀποδέδωχε τὴν ψυχὴν 6 παῖς, ὡς ὃ δεδωχὼς 
ἐχέλευσεν, οἱ γονεῖς σχηματίζουσι, χεῖρας ἀποτείνου-- 
σιν, ὀφθαλμοὺς ἀποχλείουσι, τὴν χεφαλὴν διορθοῦσι, 
τοὺς πόδας ἀποτείνουσιν, ἀπολούουσι, τοῖς ἀξίοις 
ἀμφιάζουσιν ἐνταφίοις, xol τὴν ἰδίαν συμφορὰν πα- 
ραμυθοῦνται. ᾿Αλλὰ τί πρὸς τὸν γενναῖον τοῦτον 
ἀθλητήν s ᾿Ἀπῆλθεν εἰς τὸν οἶκον τὸν κατὰ ταὐτὸ καὶ 
μίαν καὶ τὴν αὐτὴν ὥραν οἶχον xal τάφον, συμπόσιον 
xa χῶμα, ἑορτὴν καὶ πένθος γενόμενον. Περιέσχαπτε 
χαὶ eet τῶν τέχνων τὰ μέλη, xol ub qus οἶνον 


xal αἷμα, ἄρτον καὶ χεῖρα, ὀφθαλμὸν xat κόνιν. Καὶ 


ἐλάμβανε ποτὲ μὲν χεῖρα, ποτὲ δὲ πόδα, ἄλλοτε 
χεφαλὴν ἀνέσπα μετὰ τοῦ χώματος, καὶ τῶν λίθων, 


xol τῶν ξύλων " καὶ ποτὲ μὲν μέρος χοιλίας, ἄλλοτε 


τῶν ἐντέρων τὰ σπλάγχνα μετὰ τῶν χωμάτων ἀνα-- 
φυρόμενα. ᾿Εχαθέζετο δὲ 6 οὐρανομήχης ἐχεῖνος dye 
νιστὴς, διεσπαραγμένα βλέπων τὰ μέλη τῶν τέχνων. 
᾿Εχαθέζετο συντιθεὶς μέλη πρὸς μέλη; χεῖρα πρὸς 
βραχίονα: ἀναπλάττων κεφαλὴν πρὸς στῆθος, γόνατα 
πρὸς τοὺς μηρούς. Οὐ γὰρ ἦν μία τῶν συμθάντων ἡ 
συμφορὰ, ἀλλ᾽ ἐχ διαδολιχῆς ἐνεργείας χαὶ τυραννί- 
δος ἣ πάντα λόγον ὑπερδαίνουσα καταστροφή. "Exa- 
θέζετο Ἰὼδ τοίνυν, ὃ ἀληθῶς χαρτεριχὸς ἀδάμας, ὃ 
μαχάριος, διαχρίνων τῶν τέχνων αὐτοῦ τὰ μέλη, 
μήπου τῶν θηλειῶν τὰ μέλη κατὰ τῶν ἀρσενικῶν δια- 
πλάσῃ μελῶν, μήπου τὸ ἀρσενικὸν σχῆμα εἰς τὰ τῆς 
θηλείας μέλη συναρμοσθῇ. Ὦ γενναίας ψυχῆς, τὴν 
τῶν ἀγγέλων εὐφημίαν ὑπερδαινούσης. Διὰ τί; Ὅτι 
ἐν πᾶσι τούτοις τοῖς συμδεθηχόσιν αὐτῷ οὐδὲν ἥμαρτεν 
"Io6 ἐναντίον Κυρίου, ἀλλ᾽ ἀντὶ τούτων ἁπάντων 
ὁλόκληρον εὐχαριστίαν ἀντὶ θυσίας ἤνεγχε τῷ Θεῷ, 
λέγων - Εἴη τὸ ὄνομα Κυρίου εὐλογημένον, νῦν xai 
ἀεὶ, xol εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν. 


Εἰς τὸν δίκαιον καὶ μακάριον Ἰὼῤδ, Λόγος β΄. 


Τὰ μεγάλα τῶν πραγμάτων μεγάλων δεῖται διηγη- 


᾿μάτων, xa αἵ λαμπραὶ τῶν διχαίων ἱστορίαι. λαμ- 


πρᾶς δέονται xol γλώττης xa διανοίας - διανοίας ᾿μὲν 
εἰλικρινῶς τὰς θείας Τραφὰς θεωρούσης, γλώττης δὲ 
τρανῶς τὰ θεῖα ἑρμιηνευούσης, καὶ μάλιστα ἐπὶ τῆς 
προχειμένης ὑποθέσεως, λέγω δὲ τῶν τῷ μαχαρίῳ 
Ἰὼδ πεπονημένων, ἃ διὰ πάσης φοιτῶντα τῆς ὑπ᾽ 
οὐρανὸν, τὸν τῆς ὑπομονῆς ἀπαστράπτει λόγον. Πλὴν 
εἰ xal νικᾷ τὴν ἡμετέραν ἀσθένειαν 6 τῆς ὑποθέσεως 


IN JOB 


λόγος, ἀλλ᾽ εὖ οἶδα, ὅτι παρέχει ἣ τοῦ Θεοῦ χάρις M- 
τον, οὗ διὰ τὴν τοῦ λέγοντος ἀξίαν, ἀλλὰ διὰ τὴν τῶν 
πατέρων πρεσόείαν. Ἀλλ᾽ ἐπ᾽ αὐτὴν — τὴν διή- 
γησιν. Ἄνθρωπός τις ἦν ἐν χώρᾳ τῇ Αὐσίτιδι. Ἀναγ- 
χαῖόν ἐστι πρῶτον σχοπῆσαι ci 


SERMO Il. 


προοίμιον ποίαν ἔχει 58η primo. explorare qua sit vis 


687 


Dei gratiam verbum nobis prabituram esse, non 
ob dicentis dignitatem, sed ob patrum intercessio- 


nem. Verum ad rei narrationem veniamus, Jr Jo/. 1. 1. 


erat in regione 4dusitide. Wow pretium est 
ujus exordii , et 


δύναμιν, καὶ τίνος Évexev ἀπὸ ταύτης τῆς λέξεως τὸ A cur historie scriptor ab hoc dicto sit orsus, Fir 


T τον πεποίηται ὃ ἱστοριογράφος, Ἄνθρωπός τις 
εἴας νεῖν ἔμελλε βίον ἐνάρετον διηγήσασθαι, καὶ 
πολὺ τὴν ἡμετέραν κατάστασιν νικῶντα, ἵνα μή τις 
εἰς τὴν ὑπερδολὴν τῶν ἀγώνων ἀπούλέψας, νομίσῃ 
ξένην εἶναι φύσιν, καὶ οὐκ ἀνθρωπίνην, προλαδὼν 
ἔδειξε τὴν φύσιν, ἵνα θαυμάσῃς τὴν πρόθεσιν, ὅτι 
ἄνθρωπος ὧν ὑπὲρ ἄνθρωπον ἐπολιτεύσατο, καὶ μὲν 
χοινῆς φύσεως ἅπασι κοινωνήσας, ἀνωτέραν δὲ τοῦ 
χόσμου τὴν ψυχὴν ἀναγαγών. Ἄνθρωπός τις ἦν ἐν 
χώρᾳ τῇ Αὐσίτιδι. Κηρύττει αὐτὸν καὶ ἀπὸ τῆς φύ- 
σεως», χηρύττει αὐτὸν καὶ ἀπὸ τῆς χώρας, ἵν᾽, ὥσπερ 
ἀχούσας αὐτὸν ἄνθρωπον, θαυμάζεις ὅτι ὑπὲρ ἄνθρω- 
moy ἐπολιτεύσατο, οὕτως ἐὰν μάθης xol τὴν χώραν, 
ἐξ ἧς 6 τοσοῦτος καρπὸς ἤνθησε, θαυμάσῃς ἀληθῶς 
ὅποῖον ῥόδον ἐν μέσῳ τῶν ἀκανθῶν ἐύλάστησεν. Πρόσ- 
εχε ἀχριθῶς. Ἢ χώρα τοίνυν 4 τῆς Αὐσίτιδος χώρα 
τὺ τοῦ Ἡσαῦ " ἀπὸ γὰρ τοῦ Ἢ σαῦ ἡ Αὐσῖτις. Ὅνο- 
μάζει δὲ τοῦ βεδήλου καὶ πονηροῦ Ἡ σαῦ τὴν γώραν, 
ὥς φησιν δ ἀπόστολος" Μή τις πόρνος ἢ βέδηλος, ὡς 
Ἡσαῦ ἵνα θαυμάσῃς Ex ποίων παιδευτηρίων χαχίας 
οἷος καρπὸς ἀληθείας ἤνθησεν. ᾿Αλλὰ οὐ μόνον αὐτὸν 
4$ χώρα τοῦ Ἡσαῦ ἤνεγχεν, ἀλλὰ xal αὐτὴ f ῥίζα τοῦ 
Ἡσαῦ. ἀπόγονος γὰρ ἦν τοῦ διαδαλλομένου. Λέγει 
γὰρ τὸν Ἰὼδ ἡ Γραφὴ πέμπτον εἶναι ἀπὸ τοῦ Ἀδραάμ. 
Καὶ ὅπως πέμπτος, ἄχουε. ᾿Αὐραὰμ ἐγέννησε τὸν 
ἸΙσαὰχ, Ἰσαὰχ τὸν Ἡσαῦ, Ἡ σαῦ τὸν Ραγουὴλ, Ῥα- 
γουὴλ τὸν Ζαρὰ, [vm δὲ τὸν Ἰώδ. Εἶχεν οὖν τὴν 
διαδοχὴν ἀπὸ τοῦ ᾿Αὔραὰμ διὰ τοῦ Ἡσαῦ εἰς αὐτὸν 
χατερχομένην. Δείχνυσιν οὖν τὴν ἂν ; ἵνα τὸν χαρ- 
πὸν θαυμάσῃς. Τίς δὲ ἦν Ἡσαῦ; Πόρνος καὶ βέδηλος. 
Τίς δὲ ἦν xoi Ἰώδ; Ὃ ἀπὸ τοῦ πόρνου, οὗτος 
ὃ σεμνὸς καὶ θαυμάσιος ἀνὴρ, 6 νῦν προχείμενος ἡμῖν 
εἰς διήγησιν - ὃ λέγων Εἰ ἐπηκολούθησεν 6 ὀφθαλ- 
μός μου γυναικὶ ἀλλοτρίᾳ; ἀρέσει χαὶ ἣ γυνή, ou ἀλ- 
λοτρίῳ ἀνδρί. Ἡσαῦ περὶ πολλὰς ἔσχε " μίξιν γυ- 
ναῖχας, ἄπληστος ὧν εἰς ἀσέλγειαν" ὃ δὲ Ἰὼδ τὸν 
τρόπον γόμον εἶχε τοῦ. βίου, xxi τοσοῦτον ἀπέσχε, 
ὥστε ἀλλότρια χάλλη μὴ περιεργάζεσθαι" καὶ πορ- 
νείας χαὶ μοιχείας τοσοῦτον ἀπεῖχεν, ὡς μηδὲ ταῖς 
μηδέπω χατεγγυωμέναις γυναιξὶ προσέχειν, τουτέστι, 
ταῖς ἀμνηστεύτοις παρθένοις * δεῖ γὰρ τῇ τρανοτέρᾳ 
λέξει χρήσασθαι. Τοσοῦτον ἀπεῖχεν ἀλλοτρίοις γάμοις 
ἐπιβουλεύειν, ὅτι οὐδὲ τῇ ἀμνηστεύτῳ παρθένῳ, ἐφ᾽ 
ἢ οὐδεὶς ἦν κίνδυνος, ἀπέτεινε τὸ ὄμμα πρὸς ἀκολα-- 
σίαν. Καὶ τίς 6 ταῦτα μαρτυρῶν; Αὐτὸς ὃ Ἰὼδ, Δια- 
θήχην, φησὶ, διεθέμην τοῖς ὀφθαλμοῖς μου, καὶ οὐ 
συνῆκα ἐπὶ παρθένῳ. Βλέπε μέχρι τίνος παιδαγωγίας 
ἤχμασεν αὐτῷ τὰ τῆς εὐσεθείας. HA τὸν 
ὀφθαλμὸν εἰς εὐσέδειαν, παιδαγωγεῖ καὶ τὰ μέλη εἰς 
δικαιοσύνην, χαὶ ἀπὸ τοῦ πόρνου τὴν διαδοχὴν φέρων, 
μεγίστη σωφροσύνη διάλαμψεν. Ἡσαῦ xat ἀδελφο- 
χτόνος ὑπῆρχεν, ὅσον εἰς πρόθεσιν - εἶ γὰρ καὶ μὴ 
ἐξέθη ἢ πρᾶξις, ἀλλὰ κατηγορεῖται fj πρόθεσις, Εἶπε 


^ Μίξω deest; in uno Cod. 


B 


αὐτὸς C 


quidam erat. Quia vitam virtute insignitam nar- 
raturus erat, quae nostrum vitz institutum longe 
antecelleret, ne quis ad certaminum sublimitatem 
respiciens, putaret insolitam quamdam esse na- 
turam, non humanam, primo naturam declarat, 
ut admireris vtm quod nempe homo cum 
esset, institutum homines excedens susceperit, ac 
communi omnium natura instructus, universo 
mundo superiorem animam effecerit. Fir erat in 
regione Ausitide. Praedicat eum ἃ natura, pra- 
dicat et a regione, ut, quemadmodum hommem 
ipsum audiens, miraris quod supra hominem vixe- 
rit, sic et si discas regionem unde talis fructus 
exortus est, reipsa admireris qualis rosa in medio 
spinarum pullulaverit. Animum diligenter adhibe. 
Ausitis regio Esaü erat: nam ab Esaü Ausitis. 
Nominat autem profani et improbi Esaü regionem, 


ut ait apostolus, Ie quis fornicator aut profa- ποῦν. το. 


nus ut Esaii, ut mireris ex quibus nequitiz lu- το. 
dis qualis veritatis fructus effloruerit. Sed non 
modo ipsum tulit Esaü regio, verum etiam ejus 
radix erat Esaü : abnepos enim erat illius infa- 
mati hominis. Narrat enim Scriptura Jobum esse 
quintum ab Abrahamo. Quo autem pacto, audi. 


Abraham genuit Isaacum, Isaac Esau, Esaü Ra- ce». 26. 


guelem, Raguel Zaram, Zara Jobtüm. Successio- 33. 
nem ergo ab Abrahamo habuit per Esaü, ex quo 
originem duxit. Ostendit itaque radicem, ut fru- 
ctam mireris. Quis autem erat Esaü? Fornicator 
et profanus. Quis erat Job? Ex fornicatore, hic 
ipse tamen vir temperans et admirandus, cujus 


gesta suscepimus enarranda; qui ait : Si. sequu- Joh. 31. 9 


tus est oculus meus alienam mulierem, place- το. 
bit alieno viro uxor mea. Esaü cum multis 
commixtus est mulieribus, insatiabili cstuans 
luxuria : Job mores pro lege vite habuit, tan- 
tumque abfuit ut alienam formam curiose inqui- 
reret, atque a fornicatione et adulterio tantum 


-abhorruit, ut neque feminas nondum despon- 


D 


satas inspiceret, nempe innuptas virgines , ut 
clariore utar dictione. Tantum abfuit ut alienis 
toris insidias pararet, ut ne innuptam quidem vir- 
ginem, in qua nihil erat periculi, oculis ad libidi- 
nem intueretur. Ecquis haec testificatur? Ipse Job, 


Pepigi , inquit, foedus cum oculis meis, ut ne Job. 31. 1: 


cogitarem quidem de virgine. Vide ad. quam 
usque disciplinae severitatem pietatis studium 
duxerit. Oculum ad pietatem instituit, membra 
ad justitiam componit, et cum a fornicatore ducat 
originem, maxima pudicitia claruit. Esaü fratri- 
cida, quantum ad propositum fuit : etiamsi enim 
actus non prodierit, at propositum accusatur. 


Nam ait : Dixit Esaü in corde suo : Appropin- co; 4. 


Job. 29.12. 
16. 


Job. 1.5. 


Job. 1. 4. 


Job. t. Y. 


Psal. 48. 
13. 


688 


quent dies luctus patris mei, et occidam Ja- 
cob fratrem meum. Radix itaque fratricida fuit : 
qui vero ex radice floruit, justitie victor pugil. 
Ille bellum gessit adversus naturam, et fratrem 
suum alienum ducebat : hic alienos etiam fratres 
suos existimabat, qui dixit : Eram orphanis 
quasi pater, et loco viri matri eorum. Judi- 
cium, quod non noperam, exquisivi, et iniquos 
compescui. Omniaque aliena ut sibi propria re- € 
putat bic qui originem ducit ab Esaü, qui aliena 
sua faciebat. Esau Jocobum occidere animo cogi- 
tabat; Job autem sacrificia offerebat pro filiis, co- 
gitans num quid mente peccassent. Quia enim ille 
necem animo machinabatur, metuens hic magnus 
strenuusque athleta, ne hi quoque peccati virus 
animo perciperent, sacrificium offerebat et vitulum 
unum pro peccatis. Dicebat enim Job : JVe forte fi- 
lii mei mala cogitaverint adversusDeum. Cogita 
in quantum ille studium venerit instituendorum 
morun. Ecquid agit? Quia majores sui mutuo 


rixati sunt, nempe Esaü et Jacob, non. quod Ja- jj 


cob nequitie causa fuerit, sed quod Esaü mali- A 
tiam primus adierit, majorem discordiam mensa 
consortio solvi, curatque ut filii sui quotidie una 
conviventur, ut. assueta mensa resolvat malitize 
virus. Sese mutuo adibant filii Jobi, ad concor- 
diam a primzva tate instituti, pacem curantes, 
ad consensum mutuum comparati, unaque omnes 
edebant et bibebant. JZccersebant autem , ait, 
tres sorores suas in. partem convivii et compo- 
tationis. Ecquid hinc utilitatis auditori? et cur 
adjecit sororum convivium? Ut ostenderetur cum 
quanta pudicitia convivarentur ; neque ibi locum 
habuisse risum effusum vel cachinnos, vel immo- 
destiam qu:e mense dedecori esset. Ideo virgines 
inducit convivantes, ut mense modum ostendat, 
non ebrietate dehonestate , sed. concordia coro- 
nat». Pir quidam erat in regione. Jusitide ; 
columba in medio accip&rum, ovis in medio lu- 
porum, stella in medio nubium, lilium in. medio 
spinarum, germen justitia in vico iniquitatis. Et 
erat vir ille irreprehensibilis. 


B 


9. Attend- diligenter. Externi sic hominem 
definire consueverunt : Quid est homo? Homo 
est, inquit, animal rationale, mortale Sic placet 
philosophis definire : Scriptura autem non tales 
dat definitiones; sed quid ἢ Zomo irreprehensibi- 
lis, justus, verax. euis te interroget, definitio- 
nemque postulet : Quid est homo? dic illi, /rrepre- 
hensibilis, justus, verax, abstinens ab omni re 
mala: ita ut qui de hujusmodi officiis testimo- 
nium non habeat, vere homo non sit. Etsi enim 


natur: formam praeferat, si illam propositi nequi- C 


tia dehonestet, a propheta audit: Zomo cum in 
honore esset, non intellexit, comparatus est 
jumentis insipientibus, et similis factus estillis. 
Et erat wir. ille irreprehensibilis. Non parva 
laus hujusmodi. Dictum explora, et propositum 
miraberis. Aliud est accusatio, aliud reprehensio : 


"mocíou οὗ μέθη ὑδριζόμενον, ἀλλὰ συ 


SPURIA. 


γὰρ, φησὶν, "Hao ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ ἐγγισάτω- 
σαν a ἡμέραι τοῦ πένθους τοῦ πατρός μου, xo ἀνελῶ 
᾿Ιακὼῤ τὸν ἀδελφόν μου. Ἢ τοίνυν ῥίζα, ἀδελφοχτόνος * 
ὃ δὲ ἐχ τῆς ῥίζης ἀνθήσας, δικαιοσύνης βραδευτής. 
᾿Κκεῖνος τῇ φύσει ἐπολέμησε, καὶ τὸν ἀδε ἀλλότριον 
ἡγεῖτο * οὗτος καὶ τοὺς ἀλλοτρίους ἀδελφοὺς ἐνόμιζεν, 6 
λέγων" ᾿Εγενόμην ὀρφανοῖς ὡς πατὴρ, καὶ ἀντὶ ἀν- 
δρὸς τῇ μητρὶ αὐτῶν. Δίχην ἣν οὐκ div » ἐξιχνίασα, 
καὶ χατέπαυσα ἀδίχους. Καὶ πάντα τὰ ἀλλότρια ἴδιο- 
ποεῖται ὃ ἀπὸ τοῦ Ἡσαῦ φέρων τὴν διαδοχὴν, τοῦ τὰ 
ἀλλότρια ἴδια τιθεμένου. Ἡσαῦ ἐν τῇ διανοίᾳ ἐλογίζετο 
ἀνελεῖν τὸν Ἰαχώδ - Ἰὼδ δὲ προσέφερε θυσίας ὑπὲρ 
τῶν υἱῶν, ἐννοῶν, μή τι χατὰ διάνοιαν ἥμαρτον. 
᾿Επειδὴ γὰρ ἐκεῖνος κατὰ διάνοιαν ἐμελέτησε τὸν φό-- 
νον, φοβηθεὶς οὗτος ὃ μέγας χαὶ γενναῖος ἀθλητὴς, μὴ 
2 οὗτο! ἐν τῇ διανοίᾳ — τὸν ^^ Phe ἅμαρ- 
τίας, προσέφερε θυσίαν xo μόσχον ἕνα περὶ ἁμαρτιῶν. 
"Ἔλεγε v i Ἰώδ' Maure οἱ υἷοί μου tm. ἐνε- 
jer πρὸς τὸν Θεόν. " Evvóaov εἰς ὅσην — 
αὐτῷ ἔφθασεν ἣ παιδ' ία τοῦ τρόπου. Καὶ τί ποιεῖ; 
Ἐπειδὴ Ἡσαῦ xc Ἰακὰδ οἵ πρόγονοι ἐξεπολεμώθη- 
σαν πρὸς ἀλλήλους, οὗ τοῦ ᾿Ιαχὼδ εἰς χαχίαν συμφω- 
νήσαντος, ἀλλὰ τοῦ Ἡσαῦ εἰς χαχίαν ἄρξαντος, τὴν 
διαφωνίαν τῶν προγόνων διαλύει τῇ ἑστιάσει, xol ποιεῖ 
τοὺς υἱοὺς αὐτοῦ καθ᾽ ἡμέραν μετ᾽. ἀλλήλων ἑστιᾶσθαι, 
ἵνα ἣ συνήθης τράπεζα διαλύσῃ τῆς xaxlac τὸν ἰόν. 
Παρ’ ἀλλήλους ἐφοίτων οἱ υἱοὶ τοῦ Ἰὼδ, ὁμόνοιαν παι- 
δευόμενοι ἐχ νέας ἡλικίας, εἰρήνην ἀσχούμενοι, συμ.- 
φωνίαν παιδευόμενοι, καὶ μετ᾽ ἀλλήλων ἤσθιον xat 
ἔπινον. Παρελάμανον δὲ, φησὶ, καὶ τὰς τρεῖς ἀδελ- 
ἃς ἐσθίειν xol πίνειν μετ᾽ αὐτῶν. Καὶ τί τοῦτο cic 
ὠφέλειαν τῷ ἀχροατῇ; χαὶ διὰ τί προσέθηκε τῶν ἀδελ- 
φῶν τὴν συνεστίασιν ; Ἵνα δειχθῇ, εἰς ὅσον σωφρο- 
σύνης ἠνέχθη αὐτῶν τὸ συμπόσιον, χαὶ ὅτι οὐχ ἦν 
γέλως ἄταχτος xol ἐχχεχυμένος, xod ἀχολασία τὴν τρά-᾿ 
πεζαν ὑδρίζουσα , διὰ τοῦτο παρεισάγει xal τὰς παρ- 
θένους εὐωχουμένας, ἵνα δείξη τὸ m μα τοῦ συμ- 
νίᾳ στεφα- 
νούμενον. Ἄνθ τις ἦν ἐν χώρᾳ τῇ Αὐσίτιδι" 
περιστερὰ ἐν μέσῳ ἱεράχων, πρόθατον ἐν μέσῳ λύχων, 
ἀστὴρ ἐν μέσῳ τῶν νεφελῶν, χρίνον ἐν μέσῳ τῶν 
ἀχανθῶν, τὸ βλάστημα τῆς δικαιοσύνης ἐν τῇ χώμη 
τῆς ἀδικίας. Καὶ ἦν 6 ἄνθ ἐχεῖνος ἄμεμπτος. 
Ἠρόσεχε ἀκριδῶς. Οἱ ἔξωθεν ὅρον ἔθεντο ἀνθρώ- 
που" τί ἐστιν ἄνθρωπος; Ἄνθρωπός ἐστι, φησὶ, 
ζῶον λογικὸν, θνητόν. Ταῦτα βούλονται τῶν φιλοσό- 
qty οἵ ὅροι - ἣ δὲ Γραφὴ οὐ τοιούτους ὅρους δίδωσιν " 
ἀλλὰ τί; Ἄνθρωπος ἄμεμπτος, δίκαιος, ἀληθινός. 
"Ev τίς σε ἐρωτήσῃ, καὶ ὅρον ἀπαιτήση , τί ἄνθ᾽ 
πος; εἰπὲ πρὸς αὐτὸν, Ἄμεμπτος, δίκαιος, ἀληθινὸς, 
ἀπεχόμενος ἀπὸ παντὸς πονηροῦ πράγματος " ὡς 
ὅ γε τοῖς τοιούτοις κατορθώμασι μὴ μεμαρτυρημένος, 
οὐδὲ ἄνθρωπος ὑπάρχει. "Ev 1 ἔχῃ μὲν τὸν χα- 
ραχτῆρα τῆς φύσεως, ὑδρίζῃ δὲ αὐτὸν τῇ χαχίᾳ τῆς 
προαιρέσεως, ἀχούει » τοῦ προφήτου: Ἄνθρωπος 
ἐν τιμῇ ὧν o0 συνῆχε, παρασυνεδλήθη τοῖς χτήνεσι 
τοῖς ἀνοήτοις, χαὶ ὡμοιώθη αὐτοῖς. Καὶ ἣν 6 ἄνθρω- ΄ 
πος ἐχεῖνος ἄμεμπτος. Οὐ μιχρὸν τὸ ἐγκώμιον. Βασά- 
νισὸν τὴν λέξιν, ἵνα θαυμάσης τὴν πρόθεσιν. Ἄλλο 
ἐστὶν ἔγχλημα, καὶ ἄλλο μέμψις ^. ἔγχλημα μὲν γὰρ 


IN JOB SERMO il. 


ταῖς βαρυτάταις ἐπάγεται τῶν ἁμαρτιῶν" ἣ δὲ μέμ.- 
Ψις ἐπὶ τῶν χουφοτάτων γίνεται πταισμάτων. Ἠθέ- 
λησεν οὖν δεῖξαι Ó συγγραφεὺς, ὅτι οὐ μόνον ἐγκλη- 

μαχρὰν ἦν ὁ δίκαιος, ἀλλὰ χαὶ μέμψεων. 


Οὐδεὶς αὐτῷ ἐνεχάλεσεν ὡς μεγάλα δράσαντι, ὅπουγε, 


D 


οὐδὲ ἐμέμψατο ὡς μικρὰ πράξαντι. Τοῦτο δὲ μέγα 
τεχμήριον, οὗ μέσος 6 βίος, ἀνέγχλητος. Ὧ γὰρ μὴ 
ἔχης περὶ € ἐγκαλεῖν, ἢ περὶ φόνων, ὃ τοιοῦτος 
ἀνέγχλητος " ᾧ δὲ μέμψεις προσάγεις ὕδρεως, διαόο-- 
λῆς, ἢ λοιδορίας, ἢ μέθης, 6 τοιοῦτος μάτων 
μὲν ἐκτὸς, ὑπὸ μέμψιν δὲ τρέχει. ᾿Ἠθέλησεν οὖν 
δεῖξαι, ὅτι χαὶ τῶν μικρῶν χαὶ ἐλαχίστων πταισμά- 
τῶν v ἦν, xal φησιν: Ἦν ἄμεμπτος, δίκαιος, 
ἀληθινὸς, θεοσεδὴς, ἀπεχόμενος ἀπὸ παντὸς πονηροῦ 
πράγματος. Ὅθεν xa 6 Θεὸς τῷ Αὐραὰμ. βουλόμενος 
δεῖξαι, ὅτι τὸ πρῶτον κατ᾽ ἀρετὴν τὸ ἄμεμπτόν ἐστι, 
λέγει αὐτῷ * Σὺ δὲ εὐαρέστει ἐνώπιόν μου, χαὶ γίνου 
ἄμεμπτος. Τὸ, Ἄμεμπτος, εἰς ἀχρότητα τρόπων 
£x) dye co. Ὃ δὲ ἀπόστολος Παῦλος, ἐπειδὴ πρὸς 
τὰ ἔθνη εἶχε τοὺς ἀπὸ πολυθεΐας ἀπεσπασμένους, 
τοὺς ἀπὸ χαχίας συνειλεγμένους, τοὺς ἀπὸ πορνείας 
χαὶ μοιχείας συνηθροισμένους, οὐ προσέθηχε τὸ ἄχρον 
τῆς ἀρετῆς, ἀλλ᾽ ὡς ἦλθεν εἰς τὴν οἰκουμένην πεπλη- 
ρωμένην πορνείας xal μοιχείας, ἠθέλησε καὶ ποιμέ-- 
νας χαταστῆσαι τῆς οἰχουμένης, ἐπειδὴ τότε ἐσπάνιζε 
τὰ καλὰ τῆς ἀρετῆς, καθιστῶν ἐπισχόπους, Τίτῳ λέγει" 
Κατάστησον ἐπισχόπους , ὡς ἐγώ σοι διεταξάμην, εἴ 
τίς ἐστιν ἀνέγχλητος. Τὸ, Ἄμεμπτος, οὖχ εἶχε τότε 
χώραν, ἐπειδὴ, ὡς προεῖπον, ἐσπάνιζεν ἀχμὴν τὰ 
τῆς εὐσεδείας. Μέγα τὸ ἄμεμπτον, μέσον δὲ τὸ ἀνέγ- 
χλήτον * 
Διὰ τοῦτο 


; Νιᾶς γυναικὸς ἄνδρα. Οὐχ ἐπειδὴ 


D 


E 


μέγα δὲ ἐν καχδῖς χαὶ τὸ μικρὸν ἀγαθόν... 
ἦτε 


689 


accusatjo enim de gravissimis peccatis intentatur ; 
reprehensio autem. de levissimis delictis. Voluit 
ergo scriptor ostendere, non modo procul ab. ac- 
cusationibus justum fuisse, sed etiam a repreben- 
sionibus. Nemo illum accusavit quod magna fla- 
gitia admisisset, quandoquidem ne de minimis 
quidem delictis reprehendebat. Hoc autem ma- 
gnum est probitatis ejus argumentum , cujus vita 
sine crimine est. Quem enim nec de adulterio, nec 
de czdibus accusare potes, hic sine crimine est ; 
is vero. quem reprehendis de contumelia, de ca- 
lumnia, de convicio. vel de ebrietate , si crimine 
quidem vacuus est, sed in zeprehensionem incur- 
rit. Voluit ergo ostendere ipsum a minimis etiam. 


delictis procul fuisse, aitque : Erat irreprehen- Ge. 17. 


sibilis, justus, verax, 
ab omni re mala. Unde etiam Deus. Abrahamo 
volens ostendere, id in virtute primum esse, si quis 
sit irreprehensibilis, ait illi : Tu vero acceptus 
sis in conspectu meo, et esto irreprehensibilis , 
Illud Zrreprehensibilis, pro summa morum per- - 
fectione. accipitur. Apostolus vero Paulus, quia 
cum gentilibus. versabatur, quorum alii a multi- 
plicium deorum errore abstracti fuerant, alii ex 
malitia collecti, alii ex fornicatione et adulterio 
coacti erant, non adjecit virtutis culmen, sed ut 
venitin mundum plenum fornicatione et adulte- 
rio, cum vellet pastores orbis terrz constituere, 
quia tunc egregia illa virtus perrara erat, circa 


eum. colens, abstinens τ. 


episcoporum ordinationem hac Tito dicit : Con- Tit. 1.5.6. 


stitue episcopos, sicut ego tibi disposui, si quis 
est sine crimine. lud, Irreprehensibilis, tunc 


τοῦτο νῦν φυλάττεται ἐν τῇ ᾿Εχχλησίᾳ * δεῖ γὰρ παν- 586 locum non habebat, quia, ut ante dixi, pietas illa 
τελεῖ ἁγνείᾳ χαὶ ἁγιωσύνῃ ἐστέφθαι τὸν ἱερέα - ἀλλ᾽ ^ admodum rara erat. Magnum est, irreprehensibi- 


ἐπειδὴ τότε πρὸς τοὺς ἐν πορνείᾳ μέγα ἦν, λέγει" 
Κατάστησον ἐπισχόπους, ὡς ἐγώ σοι διεταξάμην, εἴ 
τίς ἐστιν ἀνέγκλητος, μιᾶς γυναιχὸς ἀνήρ οὖχ ἐπειδὴ 
νόμον ἔθηκε τοῦτο, ἀλλ᾽ ἐπειδὴ τῇ πλάνῃ συνέγνω. 
Ἤδει γὰρ ὅτι ἀνθοῦντος τοῦ λόγου τῆς εὐσεδείας, 
αὐθαίρετον αὐτὴ ἣ φύσις ἕξει τὸ ἀγαθὸν, καὶ ἢ ἐχλογὴ 
γενήσεται τῶν χρειττόνων. Ἄμεμπτος, δίκαιος. Οὐ 
πρότερον οὖν ἔστι γενέσθαι δίκαιον, ἄμεμπτον μὴ γε- 
νόμενον. Ἀληθινός. Ὃ ἀληθινὸς τί βούλεται; Ὃ μὴ 
ἐσχηματισμένος τὴν ὄψιν, χαὶ ἄλλην ἔχων τὴν κατά- 
στασιν" ὃ μὴ σωφροσύνην σχηματιζόμενος, ἀκολασίαν 
δὲ ἐνδεδυμένος - ὃ μὴ τὴν δικαιοσύνην ἐν τῷ“ σχήματι 
δεικνύων, τὴν δὲ ἀδικίαν ἐν τῇ χαρδίᾳ φέρων. Οὗτος 
ἀληθινὸς, xai εὐθέως θεοσεόής. “Ὅταν γὰρ ἢ τὸ 
ἄμεμπτον, ὅταν τὸ δίχαιον, ὅταν τὸ ἀληθινὸν, τότε ἢ 


ἀληθὴς ἀπαρτίζεται θεοσέδεια. Ἀπεχόμενος ἀπὸ παν- - 
τὸς πονηροῦ πράγματος. ᾿Ἐπειδὴ πολλοὶ ἀπέχονται 


ἀπὸ πολλῶν ἁμαρτημάτων, πάντων δὲ οὐχ ἀπέχον- 
ται, τὸ ἄχρον πάλιν τῆς ἀρετῆς βουλόμενος ὑποθέ- 
σθαι, φησίν" ᾿Απεχόμενος ἀπὸ παντὸς πονηροῦ πρά- 
Ἵματος, Ὅθεν xai 6 Δαυίδ φησιν * Οἱ ἀγαπῶντες 
Κύριον, μισεῖτε πονηρά. Οὐ γὰρ οἷόν τε καὶ θεοσεθεῖν 
καὶ πονηρεύεσθαι. ᾿Εχτίθεται δὲ αὐτοῦ xol τὴν 
ὕπαρξιν, ὅτι εἶχε πρόθατα ἑπταχισχίλια, καμήλους 


lem esse ; medium. autem sine crimine esse : ma- 
gnum quidpiam in malis est parvum bonum. Ideo 
ait, Unius uxoris virum. Non quod jam in Eccle- 


Sacerdos 


sia observetur; oportet enim sacerdotem omni ca- **lebs esse 


stitate et sanctimonia coronari; sed quia tunc id 
magnum erat iis qui in fornicatione vixerant, ait : 
Conslitue episcopos, ut ego tibi disposui, si quis 
est sine crimine, unius uxoris vir : non quod 
eam legem poneret, sed quod errori parceret. 
Sciebat enim fore ut florente pietatis lege, natura. 
sua sponte suoque arbitrio bonum aditura esset, 
et meliorem electionem faceret. /rreprehensibilis 
justus. Non potest ergo fieri ut sit justus, qui non 
ante sit irreprehensibilis. 'erax. Quid - vult 
B illud, J/erax ? Qui non specie tantum, sed re ta- 
lis sit ; qui non castitatem simulet, dum inconti- 
nentiz dat operam ; qui non justitiam prz se ferat, 
et iniquitatem in corde foveat. Hic verax atque 
adeo Deum colens. Cum enim irreprehensibilis 
quispiam est, cum justus, cum verax, tunc verus 
Dei cultus perficitur. Z4 bstinens ab omni re mala. 
Quia multi a plurimis peccatis abstinent, sed non 
ab omnibus abstinent; virtutis culmen volens 
ostendere ait: //bstinens ab omni re malq.Quam- 


debet. 


obrem et David ait : Qui diligitis Dominum, p;. 96. to. 


odite malum. Non enim possumus Deum dili- 


Job.31.32. 
20. 


Job. 29:13. 


Job. 31.32. 


Rom. 8.17. 


690 ; 
gere, et malum operari. Ejus porro substantiam 
recenset, septem millia ovium, tres mille camelos, 
juga boum quingenta, asinas pascuales quingen- 
tas. Cur haec recenset? Non ut Jobi divitias mi- 
rabiles praedicet, sed. ut tibi auditori facultatum 
copiam ostendat, ut, cum ipsum postea facultati- 
bus nudatum videris, nec ingementem, admireris, 
quod tantis privatus bonis beneficum non co- 
arguat, Creatorem non contumelia: afficiat. Hzc 
itaque scripta sunt, non ut divitias mireris, sed ut 
justi patientiam perseverantiamque laudes, timo- 
remque Dei pra» ocnlis semper. habeas. Ordinis 
porro series rem alio tempore considerandam 
amandat. Etenim diabolus, fratres, quia illum 
temporalibus divitiis opulentem vidit, ex hisce 
temporalibus divitiis zternas divitias recondere 
putavit, quemadmodum ditescenti illi, justitia st- 
mul diviti; inerant, sic et eo ad paupertatem re- 
dacto, inopiam pariter virtutis ipsum comitatu- 
ram esse. Tentavit ergo. ipsum divitiis nudare, 
ut nudaret meritis. Hic attendant diligenter ii qui 
diennt : Annon Job dives erat? annon. Abraham p 
diveserat? cur ergo paupertatem nobis proponis ? 
Reponam et ego tibi : sto dives ut Job fuit, et 
ego plures etiam divitias apprecabor ; esto. dives 
ut Abraham, et totus orbis tibi divitias appre- 
cabitur. Dic tu quemadmodum Job, Janua mea 
aperta fuit omni — ; dic : Humeros pau- 
perum calefeci ; dic: Ex vellere ovium. mea- 
rum calefacti sunt humeri pauperum ; dic : Et 
os vidue benedixit mihi; et divitias posside 
quantum volueris : deprehenderis enim non tibi 
ipsi dives, sed pauperibus erogans. Janua mea, 
inquit, aperta fuit omni oppresso. Imitare hunc 
summum. pauperum amorem : induete patientize 
studio, viriliter age contra adversarios : pari 
animo esto. Verum de his hactenus. Contingat g 
autem nobis ut zelo patientiaque instructi, ca quae 
restant persequamur, et ut vos ea quie supersunt 
explananda postuletis, nosque vobis explicationum 
seriem persolvamus. Contingat etiam nos festum 
digne celebrare, ut postquam | passionibus sancto- 
rum communicavimus, passiones etiam Christi 
participemus. Vere enim, fratres, ante Christi pas- 
sionem jure merito fulserunt sanctorum passiones. 
Prafulserunt enim. quasi fulgura passiones justo- 
rum, ut post hac appareret Christus, ut ait Paulus, 
qui omnibus 'compatitur, et omnibus conglorifica- 
tür. Orationibus igitur et intercessionibus sancto- 
rum patrum, et jam dicta sequentes, et dicenda 
exspectantes , gloriam referamus Patri , et Filio, 
et Spiritui sancto, in szcula seculorum. Amen. 


C 


587 


De justo et beato Job, Sermo 11]. A 


1. Age, et nos argumento hzreamus , et vos 
audire pergite : nosque ommes vespertinz seriei 
gestorum Jobi hareamus, fideque instructi ser- 
ioni de patientia nos sistamus. Absurdum enim 


SPURIA. 


τρισχιλίας, ζεύγη βοῶν πεντακόσια, ὄνους νομάδας 
πενταχοσίας. Διὰ τί ταῦτα ἐχτίθεται ; Οὐ τὸν πλοῦ- 
«ov θαυμάζων τοῦ Ἰὼδ,, ἀλλὰ σοὶ τῷ ἀχροχτῇ χατα- 
λιμπάνων τὸ πλῆθος τῆς οὐσίας, ἵν᾽, ὅταν αὐτὸν ἴδῃς 
μετὰ ταῦτα γεγυμνωμένον τῶν ὑπαρχόντων, xo. μὴ 
στένοντα, θαυμάσῃς, ὅτι τόσων στερούμενος ἀγαθῶν 
οὖχ ἀθετεῖ τὸν εὐεργέτην, οὐχ δόρίζει τὸν δημιουργόν. 
Ταῦτα τοίνυν ἐγράφη, οὐχ ἵνα τὸν πλοῦτον θαυ, ς; 
ἀλλὰ ἵνα τὴν μὰ ματος χαὶ τὴν ὑπομονὴν ἐπαινέσῃς 
τοῦ δικαίου, αλμῶν ἔχης πάντοτε 
φόθον τοῦ Θεοῦ. Ἢ δὲ ἀχολουθία τὴν αν εἷς ἕτε- 
ρον χαιρὸν ταμιεύσεται. Ὃ γὰρ διάθολος, ἀδελφοὶ, 
ἐπειδὴ εἶδεν αὐτὸν πλουτοῦντα τούτῳ τῷ πλούτῳ τῷ 
προσχαίρῳ,, xol £x τούτου τοῦ πλούτου τοῦ T. 
ρου τὸν αἰώνιον πλοῦτον ταμιευόμενον, ἐνενόησεν, ὅτι 
ὥσπερ πλουτοῦντι αὐτῷ συνεπλούτησεν ἣ δικαιοσύνη, 
οὕτω χαὶ πτωχεύοντι συμπτωχεύσει χαὶ ἀρετή, Πει- 
ρᾶται οὖν αὐτὸν γυμνῶσαι τῶν χρημάτων, ἵνα γυ- 
μνώσῃ καὶ τῶν πλεονεκτημάτων, ἜΕνταῦθα δὲ προσ- 
ἐχέτωσαν ἀχριδῶς οἱ λέγοντες" μὴ ὃ ᾿Ιὼδ οὐχ ἦν 
πλούσιος ; μὴ ὃ Ἄδραὰμ, οὐχ ἦν πλούσιος: διὰ τί οὖν 
ὑποτίθης ἡμῖν ἀχτημοσύνην; "Ep χἀγὼ πρὸς cí- 
γενοῦ χατὰ τὸν ᾿Ιὼδ πλούσιος, xxi ἐπεύχομαί σοι 
πλείονα χτήσασθαι " γενοῦ χατὰ τὸν Ἀθραὰμ., καὶ 
πᾶσα ἣ γῆ συνεύξεταί σοι τοῦ πλούτου. Εἰπὲ xol. 
σὺ, ὡς Ιὼ6, Ἧ θύρα μου ἀνέῳχται παντὶ θλιδομένῳ" 
εἰπὲ, "Ὥμους πενήτων ἐθέρμανα. εἰπὲ, Ἔχ τῆς χου- 
plc τῶν προδάτων μου ἐθερμάνθησαν ὦμοι πενήτων * 
εἰπὲ, Καὶ στόμα χήρας εὐλόγησέ με" καὶ πλούτει 
πλοῦτον ὃν θέλεις * εὑρεθήσῃ γὰρ οὐ σαυτῷ πλουτῶν, 
ἀλλὰ τοῖς πένησιν οἰκονομῶν. Ἢ θύρα μου γὰρ, φησὶν, 
ἀνέῳχται παντὶ θλιδομένῳ. Μίμησαι τὴν ἀχρότητα 
ταύτης τῆς φιλοπτωχίας, ἔνδυσαι τὸν ζῆλον τῆς ὕπο- 
μονῆς » ἄνδρισαι κατὰ τῶν ἐναντίων, τὰ ἴσα φρόνησον. 
᾿Αλλὰ ταῦτα μὲν εἰς τοσοῦτον. Γένοιτο δὲ ἡμᾶς τὸν 
ζῆλον χαὶ τὴν ὑπομονὴν ἔχοντας ἔναυλον, ἔχειν καὶ 
τὴν ἀκολουθίαν τῶν λειπομένων, xoi ὑμᾶς παρ᾽ ἡμῶν 
ἀπαιτεῖν τὰ λειπόμενα, καὶ ἡμᾶς ὑμῖν τιννύειν τῶν θεω- 
ρημάτων τὴν ἀκολουθίαν. Καὶ γένοιτο ἡμᾶς γνησίως 
χαὶ τὴν ἑορτὴν ἐπιτελέσαι, is τοῖς παθήμασι τῶν 
ἁγίων χοινωνήσαντας χοινωνῆσαι xol τῷ πάθει Χρι- 
στοῦ. ᾿Αληθῶς γὰρ, ἀδελφοὶ, δικαίως προέλαμψε τοῦ 
πάθους τοῦ Χριστοῦ τὰ πάθη τῶν ἁγίων. Προέλαμψαν 
γὰρ, ὥσπερ ἀστραπαὶ, τὰ πάθη τῶν δικαίων, ἵνα 
μετὰ ταῦτα φανὴ ὃ Χριστὸς, ὥς φησιν 6 Παῦλος, ὃ 
πᾶσι συμπάσ; ων, xot πᾶσι συνδοξαζόμενος. Εὐχαῖς 
οὖν χαὶ πρεσδείαις τῶν ἁγίων πατέρων, καὶ τοῖς εἰρη- 
μένοις στοιχήσαντες,; καὶ τὰ λειπόμενα προσδοχήσαν- 
τες; δόξαν ἀναπέμψωμεν τῷ Πατρὶ, xol τῷ Υἱῷ, 
χαὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. 
Ἀμήν. 


Εἰς τὸν δίκαιον καὶ μακάριον * 106, Λόγος γ΄. 


Φέρε, καὶ ἡμεῖς ἁψώμεθα τῆς ὑποθέσεως, xol 
ὑμεῖς τῆς ἀχροάσεως " xol πάντες γινώμεθα τῆς 
ἑσπερινὴς ἀκολουθίας τοῦ Ἰὼ, καὶ μετὰ πίστεως τῷ 
λόγῳ τῆς ὑπομονῆς ἑαυτοὺς παραστήσωμεν. Ἄτοπον 


IN JOB SERMO IIl. 


γὰρ τὸν μὲν Ἰὼδ ἐπὶ χοπρίας καθήμενον μὴ vapxT- 
σαι πρὸς τὴν εὐσέξειαν, ἡμᾶς δὲ ἐν ἐκχλησίᾳ χορεύον- 
τας, ὀκνεῖν πρὸς τὴν ἀλήθειαν" xal τὸν μὲν μυρίοις 
ὀδυρμοῖς περιηχούμενον τῆς ἑαυτοῦ συμφορᾶς, μὴ 
χαταχλασθῆναι τὴν ψυχήν" ἡμᾶς δὲ ὕμνοις καὶ ᾧδαῖς 


πνευματιχαῖς χαὶ θείαις Γραφαῖς περιαδομένους προ- p 


διδόναι δαθυμίᾳ τὴν προθυμίαν. Ἰὼδ ὑπὸ σχωλήχων 
revu i τὸ σῶμα, emat διεφύλαττε τὴν ψυχὴν 
πρὸς εὐσέδειαν- ἐχεῖνον σχώληχες οὐχ ἐνίκησαν, xol 
ἡμᾶς ἱδρῶτες καταπαλαίσουσι; Γενώμεθα xal ἡμεῖς 
ἄνθρωποι, ἄνθρωποι xavk τὸν ὅρον τὸν προαποδεδο- 
μένον. Τὸν γὰρ ἄνθρωπον χαραχτηρίζει τὸ ἄμεμπτον, 
τὸ δίκαιον, τὸ ἀληθινὸν, ries: Καὶ ὥσπερ ἐπὶ 
τῆς χοινῆς συνηθείας ἐπειδάν τις τὸν ἑαυτοῦ οἰχέτην 
ἢ τὸν υἱὸν ἐπὶ πρᾶξίν τινα ἀποστέλλῃ, παραχελεύε- 
ται, λέγων" ὡς ἄνθρωπος ἅψαι τῆςδε τῆς πράξεως, 
χαὶ τὸ xotby ὄνομα ἴδιον ποιεῖται θαῦμα’ οὕτω χἂν 
πάντες λέγωνται ἄνθρωποι, μόνος ἐχεῖνος ἀληθὴς 
ἄνθ , ὃ τὴν εἰκόνα σώζων, xal τὸ πρωτότυπον 
xdi A ἀφανίζων. Εἶπεν αὐτὸν ἄνθρωπον, ἵνα ἀπὸ 
τῆς κοινῆς φύσεως τὴν πρόθεσιν ἐπαινέσῃς. Εἶπεν 
αὐτὸν 
τῆς χκομώσης τὴν ἀσέδειαν, τὸν χαρπὸν ἀνυμνή- 
Hes Εἶπεν αὐτοῦ τὰ χτήματα, ἵνα frugis τὰ 
πλεονεχτήματα. Εἶπεν αὐτοῦ τὸν πλοῦτον, οὐχ ἵνα 
τὴν περιουσίαν ἐπαινέσῃς, ἀλλ᾽ ἵνα γεγυμνωμένον 
αὐτὸν θαυμάσης. Πάντων γὰρ ἀπεδύθη, καὶ τὴν εὖ- 
σέξφειαν οὐκ ἀπεδύετο, ἀλλ᾽ ἦν ὌΝ τις πόλις πο-- 
λιορχουμένη, πάντων μὲν τῶν ἔξωθεν γεγυμνωμένη, 
μόνῳ δὲ τῷ τείχει φυλαττομένη " ᾿Εγυμνώθη Pri, 

- χαὶ τοὺς καρποὺς τῆς εὐσεδείας οὐκ ἀπώλεσεν. Εἶχε 
γὰρ τέχνα τς τρόπους τῆς εὐσεῤείας" εἶχε θυγατέρας 
"τὰς ἀρετάς. Τρεῖς αὐτῷ θυγατέρες χατὰ σάρχα, καὶ 
τρεῖς αὐτῷ — χατὰ πνεῦμα, χαθώς φησιν 6 Παῦ-- 
Joc * Μένει δὲ τὰ τρία ταῦτα, πίστις, ἐλπὶς, ἀγάπη " 
μείζων δὲ τούτων ἣ ἀγάπη. ᾿Εγυμνώθη πάντων, " xoi 
τὸν δημιουργὸν τῆς φύσεως οὐχ ἠρνήσατο" ἤδει γὰρ 
ὅτι τέχνα παραμυθία διαδοχῆς, 6 δὲ Θεὸς γεωργὸς τῆς 


Mae Οὐχ ἐδυσχέραινε, τοὺς καρποὺς δρῶν ἀπούαλ-- v 


ομένους" ἤδει γὰρ ὅτι μένει εἰς τὸν αἰῶνα ὃ γεωργὸς 
τῆς ῥίζης. ᾿Εγυμνώθη τῶν προέξάτων, καὶ αὐτὸς ἦν 
πρόθατον ὑπὸ Θεοῦ φυλαττόμενον ἐγυμνώθη τῶν 
βοῶν, xo τὰ μὲν ζεύγη τῶν βοῶν περιηρεῖτο, τὸ δὲ 
ζεῦγος τῆς ψυχῆς xaX τοῦ σώματος οὐ διετέμνετο, 
ἀλλ᾽ ὁμοῦ συμφωνήσασα ἣ σὰρξ καὶ ἣ ψυχὴ πρὸς εὐ-- 
σέθειαν εἷλκε τὸ ἄροτρον. Ἵρόπον δὲ τῆς ὑπομονῆς 
ἐδέχετο τοὺς xaprouc τῆς ἀρετῆς, ἵνα πλεονάση τοὺς 
χαρποὺς τῆς ὑπομονῆς. Ἦσαν οὖν αὐτῷ χάμηλοι τρισ- 
quat, ὄνοι νομάδες πενταχόσιαι. ᾿Εγὼ νομίζω, ὅτι 
μικρὰ ἐκέκτητο, ἅπερ ἐχέχτητο. Εἰ γὰρ ἑκάστῳ πτω- 
χῷ ἐχορήγει, καθὼς αὐτὸς λέγει, ᾿οφθαλμὸς ἤμην 
τ λῶν, mule δὲ χωλῶν, μικρὰ ἂν ἦν d ὐκορες πρὸς 
τὴν πρόθεσιν - πλείων ἦν ἢ χορηγία τῆς φιλοξενίας 
παρὰ τὴν περιουσίαν τῆς εἰσόδου. Πτωχὸς ἦν 106, 
οὐχ ἐπαρχῶν τῇ προθυμίᾳ" χαὶ πλούσιος μὲν ὑπῆρχε 
τῇ χτήσει, πτωχὸς δὲ πρὸς τὴν δύναμιν τῆς προαι- 
ρέσεως. Ἦν δὲ αὐτῷ, φησὶ, καὶ ἔργα μεγάλα ἐπὶ τῆς 
γἧς. Ποῖα δὲ ταῦτα; Φιλοπτωχία καὶ φιλοξενία, 


4 Unus χαὶ τὸν γεωργὸν τῆς φύσεως. 


ἀπὸ τῆς χώρας τῆς Αὐσίτιδος, ἵνα ἀπὸ τῆς χώ- C 


691 


esset Jobum in sterquilinio sedentem non segnem 
esse ad pietatis exercitium, nosque in ecclesia cho- 
ros agentés, segnes esse ad veritatem audiendam : 
illumque mille calamitatis suz lamentis circum- 
septum non frangi animo ; nos vero, hymnis, canti- 
cis spiritualibus, divinisque Scripturis circumso- 
nantibus,ignaviz alacritatem prodere. Job dum cor- 
pus a vermibus corroditur, illesam circa pietatem 
servat animam. Illum vermes non vicerunt, nosque 
sudores prosternent? Simus et nos homines ; homi- 
nes nempe secundum datam pauloante definitio- 
nem. Hominem quippe designat, quod sit irrepre- 
hensibilis, quod justus, quod verax, quod Deum 
colens. At quemadmodum usu frequenti si quis aut 
famulum aut filium ad quodpiam opus miserit, ju- 
bet his verbis : Ut hominem decet, hoc opus aggre- 
dere, communeque nomen ut mirabile quodpiam 
profert : sic etiamsi omnes homines dicantur, 
solus ille vere liomo, qui imaginem servat, et pri- 
migeniam pulchritudiem non delet. Eum dixit 
hominem, ut a communi. natura propositum lau- 
des. Dixit eum ex regione Ausitide esse, ut ex re- 
e impietate referta, talem fructum celebrares. 

jus possessiones enarravit, ut mireris virtütis 
excellentiam. Divitias exposuit, non ut opulen- 
tiam laudares, sed ut eum denudatum obstu pesce- 
res, Omnibus enim nudatus est , et pietatem. non 
abjecit, sed erat 4uasi urbs obsessa, externis 
omnibus rebus privata, soloque muro cincta. Nu- 
datus liberis, pietatis fructus non amisit. Pro filiis 
enim habuit pios mores : filia? habuit virtutes. 
Tres ipsi filie erant. secundum carnem, tresque 
virtutes secundum spiritum, ut ait Paulus : 7Ma- 
nent autem tria lec, fides, spes, caritas : major 
autem horum est caritas. Nudatus est omnibus, 
et natura Creatorem non negavit : sciebat: enim 
liberos solatium esse successionis, Deum vero ra- 
dicis esse agricolam. Non zgre ferebat fructus 
videns dejectos : sciebat enim radicis Agricolam 
in zternum. manere. Nudatus est ovibus, et ipse 
ovis erat sub Dei tutela; nudatus est bobus, et 
juga boum auferebantur, jugum. autem animze et 
corporis non discindebatur, sed caro cum anima 
consentiens aratrum trahebat ad pietatem, Patien- 
tie autem. mores accipiebat ut fructum virtutis, 
üt fructus patientize longe majores proferret. Erant 
igitur illi camelorum tria millia, asinz pascuales 
quingenta. Ego autem existimo eum, quzcumque 
possederit, pauca tamen possedisse. Si enim sin- 
gulis pauperibus dabat, quemadmodum ipse ait , 


τ, Cor. 13. 
13, 


Oculus eram cecorum, pes cláudorum, modica Job.29.15. 


faleutates erant ad tantum propositum : major 
erat hospitalitatis sumtus, quam proventuum uber- 
las. Pauper erat Job, neque tantze alacritati suffi- 
cere poterat: divesque erat possessione , pauper 


autem quantum ad vim propositi. Erant autem. Job. 1. 3- 


ei, inquit, et opera magna super terram. Quao- 
nam hac ? Amor pauperum, hospitalitas, summa 


Matth. 8. 
δες 
Marc. 5. 
12. 


Job. 1. 6. 


3. Reg. 17. 
ἴ- 


692 
humilitas, incomparabilis eleemosyna , et quz- 
cumque ad virtutem conducunt. Sed ille quidem 
sic florebat, non divitiis temporaneis tantum, quan- 
tum pietate. Verum aliquis forte sapiens, com- 
muni more dictum amplexus, opera magna existi- 
mat esse, vineas, oliveta, sata Jugera, et similia. 
Vere opera magna ips erant super terram, dum 
floreret coelestibus divitiis. Diabolus autem, ut 
hesterna die dixi, scelestus ille, suspicatus ipsum, 
sicut cum opibus floreret, dives erat virtute, ita 
cum ad 


vt nudaret virtutum. prastantia, petitque a Deo, 
ut ipsam tentare liceret, ut hinc tu fiduciam ha- 
beas, sciasque diabolum nullam habere potestatem 
contra Christianum, neque contra hominem Deum 
timentem, nisi id ipsi de calo permittatur, vel ad 
castigationem, vel propter concessionem venie. 
Deus enim cum correctionem infert , aut peccato- 
rum poenas exigit, aut virtutem exercet ad divina 
exsequenda. opera. Non potuit ergo diabolus im- 
pugnare Jobum, donec id ipsi a Deo. perinissum 
est. Nec mireris, dilecte, si contra Jobum non 
habuerit potestatem donec licentiam accepisset. 
Neque enim contra porcos potestatem habet. Audi 
quomodo Legio rogabat eum, dicens : Si ejicis 
nos , permitte. nos abire in porcos. Si contra 

rcos nihil potuit sine permissu, quomodo non 


jussus potestatem. habeat contra eos qui ad imagi- p χελευόμενος: "Exyévexo, φησὶν, ὡς 4 ἣμέ 


nem Dei facti sunt? Factum est, inquit, ut eo- 
dem. die angeli Dei venirent , ut adstarent 
Domino : et diabolus stetit in. medio eorum, 
Ergone cum se. deg ministerio adstat etiam. dia- 
bolus, et in medio sanctorum spirituum immun- 
dus spiritus adest? Verum neque sancti angeli 
Deo corporaliter adstiterunt, neque item satanas 
corporaliter : sed omne ministerium pro statione 
dicitur. Quemadmodum enim Elias in terra ver- 
sans Deo adstare dicebatur, ut ille ait : ἔνε 
Dominus, in cujus conspectu hodie adsto, non 
quod in czlum ascendens adstiterit ; sed quod Dei 
precepto ministraret : sic diabolus stetit, non in 
coelesti loco, neque cum supernis virtutibus, sed ut 
creatura Dei jubetur congruentia sibi facere :quo 
autem pacto, audi. Neque enim meum dictumexci- 
piens dicas : An Deus ministro usus est diabolo ? 
Sicut in militaribus copiis sunt manifesti milites 


-qui ad honores ministrant, suntque etiam vere 


Ζονν.τ 14. 


milites, qui ad supplicia segregati sunt : sic etiam 
ad ministeria bona, et ad hominum dispensatio- 
nem, angeli sancti mittuntur; ad supplicia vero 
de iniquis hominibus sumenda demones mittun- 
tur : quomodo autem, audi. Cum sanctos angelos 
memorat Paulus, ait: /Vonne omnes sunt admi- 
nistratorii spiritus, ad ministerium missi pro- 
pter eos qui hereditatem capiunt salutis ? Quam- 
obrem palam est sanctos angelos ad hominum sa- 
lutem ministrare; acerbos autem dzemonas ad 


upertatem redactus foret, virtute pau-gss καὶ 7j ἀρετὴ, οὕτω xol 
perem futurum esse, ipsum nudat facultatibus , A xoi τὰ τῆς ἀρετῆς, γυμνοῖ αὐτὸν τῶν xv 


C χέχρηται 060 


SPURIA. 


ἄχρα ταπείνωσις, ἐλεημοσύνη ἀνυπέρόλητος, xal 
ὅσα εἰς ἀρετὴν συντελεῖ. ᾿Αλλ᾽ 6 μὲν οὕτως ἐχόμα... 
οὗ τῷ πλούτῳ τῷ προσχαίρῳ μᾶλλον, ἀλλὰ τῷ τῆς 
εὐσεδείας. Ἄλλος δέ τις σοφὸς χοινῶς ἐχλαμόάνων τὸν 
λόγον, νομίζει ἔργα μεγάλα εἶναι ἀμπελῶνας καὶ 
ἐλαιῶνας χαὶ σπόριμα πλέθρα, χαὶ ὅσα τοιαῦτα. 
Ἀληθῶς δὲ ἦν αὐτῷ ἔργα μεγάλα ἐπὶ τῆς γῆς,» κο- 
μῶντι τῷ πλούτῳ τῷ ἐπουρανίῳ. Ὃ δὲ διάδολος, 
ὥσπερ ἔφθην εἰπὼν τῇ προτέρᾳ, ὑποτοπήσας ὃ παμ- 
μίαρος, ὅτι ὥσπερ αὐτῷ 3 acid συνεπλούτησε 
εύσαντι συμπτωχεύσει 
»y, ἵνα 
γυμνώσῃ καὶ τῶν τῆς ἀρετῆς πλεονεχτημάτων, καὶ 
αἰτεῖται παρὰ τοῦ Θεοῦ τὸν χατὰ τοῦ δικαίου πει- 
ρασμὸν, ἵνα σὺ θάρσος λάδης, ὅτι οὐκ ἔχει δαίμων 
ἐξουσίαν κατὰ. Χριστιανοῦ, οὐδὲ κατ᾽ ἀνδρὸς φοδουμέ- 
vou. τὸν Θεὸν, ἐὰν μὴ ἐπιτροπὴ ἄνωθεν γένηται, ἢ 
διὰ παιδείαν, ἢ διὰ συγχώρησιν. Θεὸς γὰρ he ἐπάγη 
παιδευτήρια, ἢ δίκην ἀπαιτεῖ τῶν ἁμαρτημάτων, ἢ 
τὴν ἀρετὴν γυμνάζει τῶν θείων κατορθωμάτων. Οὐχ 
ἠδυνήθη οὖν ὃ διάδολος πολεμῆσαι τῷ Ἰὼό, ἕως ἐπε- 
τράπη παρὰ τοῦ Θεοῦ. Καὶ μὴ θαυμάσῃς, ἀγαπητὲ, 
εἰ χατὰ τοῦ Ἰὼδ οὐχ εἶχε τὴν ἐξουσίαν, μὴ λαδὼν τὴν 
ἐπιτροπήν. Οὐδὲ γὰρ xavà χοίρων ἔχει ἐξουσίαν. 
Ἄχουε πῶς 6 Λεγεὼν παρεχάλει, λέγων" Εἰ ἐχδάλλεις 
ἡμᾶς, ἐπίτρεψον ἡμᾶς ἀπελθεῖν εἰς τοὺς χοίρους. Εἰ 
δὲ χοίρων οὐχ ἔχει ἐξουσίαν μὴ ἐπιτρεπόμενος, τῶν 
x&v εἰχόγα Θεοῦ γενομένων πῶς ἔχει ἐξουσίαν μὴ 
χαὶ 
ἦλθον οἵ ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ παραστῆναι τῷ Κυ ; xai 
ὃ διάθολος ἔστη ἐν μέσι alus. Ἄρα τα Me 
γελιχκῇ λειτουργίᾳ παρίσταται xa ὃ διάδολος, xa ἐν 
μέσῳ τῶν ἁγίων πνευμάτων τὸ ἀκάθαρτον πνεῦμα 
παρίσταται ; Ἀλλ᾽ οὔτε οἵ ἅγιοι ria n τῷ Θεῷ 
παρέστησαν σωματικῶς, οὐδὲ ὃ σατανᾶς σωματιχῶς" 
ἀλλὰ πᾶσα ὑπουργία παράστασις λέγετατ: “Ὥδσπερ γὰρ 
ὃ Ἠλίας ἐπὶ τῆς γῆς πολιτευόμενος, τῷ Θεῷ παρε-- 
στάναι ἐλέγετο, ὥς φησι" Ζῇ Κύριος, ᾧ παρέστην 
ἐνώπιον αὐτοῦ σήμερον, οὐχ ὅτ: ἐν οὐρανοῖς ἀνελθὼν. 
παρέστη, ἀλλ᾽ ὅτι τῷ θείῳ χελεύσματι διηκχονεῖτο" 
οὕτω καὶ διάδολος ἔστη, οὐχ ἐν τῷ οὐ ανίῳ χωρίῳ, 
οὐδὲ ἐν ταῖς "ὑπερχοσμίαις δυνάμεσιν, d ὡς χτίσμα 
Θεοῦ χελεύεται ποιεῖν τὰ χαθήχοντα" xal ὅπως, ἄχουε. 
Μὴ γάρ μου ἁρπάσῃς τὸ ῥῆμα, χαὶ εἴπης᾽ ὑπηρέτη 
6 Θεός; “Ὥσπερ ἐπὶ τῶν ἀνθρωπί- 
γων ἐξουσιῶν εἶσι φανεροὶ στρατιῶται; οἵ ταῖς τιμαῖς 
διακονούμενοι, xal εἰσὶ ὕμενοι στρατιῶται, οἵ 
πρὸς τὰς eiie ἀφωρισμένοι - οὕτω xal ἐνταῦθα 
πρὸς μὲν τὰς ιτουργίας τὰς ἀγαθὰς, καὶ τὰς ὑπὲρ 
τῶν ἀνθρώπων οἰχονομίας, ἄγγελοι ἅγιοι ἀποστέλλον- 
ται" πρὸς δὲ τὰς χατὰ τῶν ἀνόμων ἀνθρώπων τιμω- 
ρίας δαίμονες ἀποστέλλονται" xol ὅπως; ἄκουε, Ὅτε 
τῶν ἁγίων ἀγγέλων μέμνηται Παῦλος, φησίν- Οὐχὶ 
πάντες λειτουργικὰ πνεύματά εἶσιν, εἰς διαχονίαν 
ἀποστελλόμενα διὰ τοὺς μέλλοντας χληρονομεῖν σω- 
τηρίαν ; Ὅθεν δῆλον ὅτι οἱ μὲν ἅγιοι ἄγγελοι ὕπηρε- 
τοῦσι ταῖς τῶν ἀνθρώπων σωτηρίαις" oi δὲ πιχροὶ 
δαίμονες ταῖς χατὰ τῶν ἁμαρτωλῶν τιμωρίαις. Ἔξα- 


a Sic Mss. omnes [et Savil.] recte. Editio [Morel.] ὑποχοσμέαις. 


IN JOB SERMO Il. 
πέστειλε σὶν 6 Δαυὶδ, εἰς τὴν Αἴγυπτον θυμὸν 
χαὶ PASA dije, ἀποστολὴν διὰ ἀγγέλων e 
vapAv. c 


695 


supplicia de péccatoribus sumenda. Misit enim, 2541. 77. 
inquit David, in Egyptum indignationem et 49- 
iram et tribulationem , immissionem per ange- 
los malos. 

2. Maligni ergo et impuri d:emones, etsi pro- 
posito defecerunt, jugo tamen servitutis subja- 
cent, jubenturque ut carnifices jussa complere. 
Neque mireris, si Deus demonibus pracipiat. 
Apostoli diabolo utuntur ut carnifice. Ait Pauls ; 
Quoniam quidam circa fidem exciderunt, hos 1. Tim. 1. 
tradidi satance, ut discant non blasphemare. 19.20. 
Ac rursum de quodam qui fornicatus, poencque 
obnoxius erat, quid ait ipse Paulus? Congregatis 1. Cor. 5. 
vobis el spiritu meo, cum virtute Domini Jesu 4-5. 


Οἱ τοίνυν πονηροὶ καὶ ἀχάθαρτοι δαίμονες, εἰ xoi D 
ἀφηνίασαν τῇ προθέσει, ἀλλ᾽ ὑπὸ τὸν ζυγὸν χεῖνται 
τῆς δουλείας, xat χελεύονται ὡς δήμιοι πρᾶξαι τὰ 
προσταττόμενα. Καὶ μὴ θαυμάσης, εἰ Θεὸς χελεύει 
δαίμοσιν. Οἱ ἀπόστολοι ὡς δημίῳ χέχρηνται τῷ δια- 

. Λέγει Παῦλος: ᾿Επειδή τινες περὶ τὴν πίστιν 

σαν, τούτους παρέδωχα τῷ σατανᾷ,, ἵνα παι- 
δευθῶσι μὴ βλασφημεῖν. Καὶ πάλιν περί τινος ἐχπὸ 
νεύσαντος; eon a ὀφείλοντος, τί φησιν 6 αὐτὸς 
Παῦλος; Συναχθέντων ὑμῶν καὶ τοῦ ἐμοῦ πνεύματος, 


σὺν τῇ δυνάμει τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ ἔχρινα τὸν οὕτω 
τοῦτο χατεργασάμενον, τοῦτον παραδοῦναι τῷ σατανᾷ 
εἰς ὄλεθρον τῆς σαρχὸς, ἵνα τὸ πνεῦμα σωθῇ ἐν τῇ 
ἡμέρᾳ τοῦ Κυρίου. Ἵνα γὰρ μὴ νομίσωσιν οἵ δαιμο- 
νες, ὅτι πάντη xac τῆς θείας αὐθεντίας ἐτυράννησαν, 
χελεύονται xa ἄχοντες ποιεῖν τὰ προσταττόμενα, οὐ 
D: α εἷς εὐθηνίαν συντείνοντα, ἀλλὰ πράγματα 


judicavi eum, qui hoc sic operatus est, tradere 
satane in interitum. carnis, ut spiritus saleus 
sit in die Domini. Ne putent enim daemones, se 
contra divinam auctoritatem tyrannidem exercere, 
jubentur vel inviti mandata sibi exsequi, non res 
quidem faustas et lzetas, sed. res quie ad supplicia 
spectant. Nonne principes apud nos vidisti, quando 


εἰς τιμωρίαν φέροντα. Οὐχ εἶδες καὶ τοὺς παρ’ ἡμῖν E quosdam cum honore accersi jubent, quomodo 


ἄρχοντας, ὅταν μετὰ τιμῆς τινα χαλῶσι, πῶς 
ἀποστέλλουσι τοὺς δρομεῖς, χούρσωρας χαλουμένους 
Ῥωμαῖστί: ὅταν δὲ μετ᾽ ἀτιμίας τινὰς ἕλχωσιν, Éc£- 
ῥους ἐχπέμπουσιν ἀπηνεῖς xal σχληροὺς στρατιώτας ; 
Οὕτω x«l 6 Θεὸς τοῖς μὲν ἁγίοις ἀποστέλλει διακόνους 
ἀγγέλους εἰς σωτηρίαν" ὅταν δὲ τιμωρήσασθαι βούλη- 
ται, τοῖς δαίμοσιν ἐπιτρέπει. Διὰ τοῦτο ὅτε ἀπεφαί-- 
vero χατὰ τοῦ Ἀχαὰδ 6 Θεὸς, λέγει - Τίς πορεύσεται 


mittant cursores, ita Latine vocant; cum autem 
alios cum infamia accersunt, alios emittunt acer- 
bos durosque milites? Sic quoque Deus sanctis 
ministros angelos mittit ad salutem ; cum autem 
vult supplicium sumere , -dzemonibus imperat. 
Ideo Deus cum sententiam proferret. adversus 


Achaab, dicebat: Quis ibit, et decipiet 4chaab, 3, neg. 22 . 


et cadet ? Et respondit spiritus malus : Ecce ego. 20. 


xol ἀπατήσει τὸν me xc πεσεῖται; Καὶ ἀπεχρίθη ;sg Sciebat enim diabolus, se ad id deputatum esse. 
: Ἶδ 


πνεῦμα πονηρόν' 
τέταχται 6 διάθδολος. ΟἹ τοίνυν δαίμονες (σύγγνωτε δέ 
μοι, παραχαλῶ - περὶ πραγμάτων γὰρ ἀοράτων xal 
oüx αἰσθητῶν διαλέγομαι" ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ἂν ἀπ᾽ ἀρχῆς 
ἐπεχείρησά τι περὶ τῶν τοιούτων εἰπεῖν, εἰ μὴ τὰς 
ἀφορμὰς ἐχ τῆς ἁγίας Γραφῆς ἐδανειζόμην - οὐ γὰρ 
ἀνθρωπίνης ἐστὶν ἐννοίας μερίζειν τὰ ἀόρατα ἀπὸ τῶν 
αἰσθητῶν" ἀλλ᾽ ἐπειδὴ οἷς toe ὃ Θεὸς ἀντειπεῖν οὐχ 
ἔστι, τοῖς γεγραμμένοις οὖν στοιχοῦμεν, χἂν θέλω- 
μεν, χἂν μή)" oi τοίνυν πονηρότατοι δαίμονες dmo- 
στέλλονται μὲν ἰδικῶς εἰσπράξασθαι παρὰ τῶν πονη- 
ρῶν τιμωρίαν: ἀποστέλλονται δὲ xa πρὸς δικαίους, 
9i, ἵνα is mien ἀλλ᾽ ἵνα πειράσωσιν. " Eneió? 
ὰρ ἄγγελος ἅγιος ὑπουργῆσαι τῇ πείρᾳ o0 χελεύεται 

e ko 6 Θεὸς eh τι dili: ἀγγέλῳ); διὰ 
τοῦτο δαίμονες ταύτην ἐπιτρέπονται τὴν πεῖραν. Καὶ 
"μὴ θαυμάσῃς, εἰ πρὸς δικαίους δαίμονες ἀποστέλλον- 
ται" ἀνήχθη γάρ ποτε 6 Δεσπότης τῶν ἁπάντων ἀπὸ 
τοῦ Ιορδάνου εἰς τὴν ἔρημον πειρασθῆναι ὑπὸ τοῦ 
διαθόλου. Εἰ τοίνυν τὸν Κύριον καὶ τὸν Σωτῆρα τῶν 

ἁπάντων διάδολος ἐπείρασε, τί θαυμάσεις, εἰ κατὰ 

δικαίου εἷς γυμνάσιον ὑπομονῆς δαίμων ἀποστέλλε- 

ται; Ἀνποστέλλεται — e Θεοῦ χελεύοντος, ἀλλὰ 
ντος. Σχηματίζει δὲ ἢ Γραφὴ ὡς ἐν προσω- 

heir ti Bis Οὐ γὰρ φωνὴ arae. Θεοῦ ed 

πρὸς πονηρὸν δαίμονα, οὐδὲ χαταξιοῦται. ταύτης f 

παραθάτις ἐκείνη πρόθεσις, Φύσις γὰρ ἀγαθὴ, πρό- 

θεσις δὲ χαχή" οὐ χαταξιοῦται τῆς Versus. φωνῆς. 

᾽Εὰν δὲ εἴπης, Εἶπεν ὁ Κύριος τῷ διαθόλῳ - ἐρῷ σοι 


TOM. VI, 


oy ἐγώ. Ἤδει γὰρ ὅτι εἰς τοῦτο A. Doemones ergo (ignoscite mihi, queso; nam de re- 


bus invisibilibus, non sensilibus loquor : sed ne ab 
initio quidem de hujusmodi rebus dicere aggressus 
essem, nisi ex sacra Scriptura occasionem accepis- 
sem : neque enim huinanz mentis est invisibilia a 
sensibilibus separare : sed quia iis quz Deus dixit 
refragari non licet, ea quae scripta sunt sectemur, 
velimus; nolimus) ; pessimi itaque dzemones mit- 
tuntur proprie ad exigendas ab improbis pcenas : 
mittuntur etiam ad justos, non ut puniant, sed ut 
tentent. Quia enim sanctus angelus tentationi mi- 
nistrare non jubetur (neque enim Deus angelo 
mandat quid 1110 indignum ), idcirco demonibus 


. hzec tentatio permittitur. Nec mireris si ad justos 


mittantur daemones : nam ductus est aliquando 
universorum Dominus a Jordane. in desertum, ut 


p tentaretur a diabolo. Si igitur Dominum et Serva- 


torem omnium diabolus tentavit, quid miraris, si 
contra justum ad patienti: exercitium dzmon 
mittitur? ,Mittitur porro, non jubente, sed per- 
mittente Deo. Concinnat autem Scriptura sermonem 
quasi in enopopers. Neque enim. vox a Deo ad 
malum. dzmonem procedit, neque ca dignatur 
prevaricatrix illa presumtio. Natura quippe bona 
est, ciet vero malum : nec est diabolus 
impolluta illa voce dignis. Quod si reponas illud, 


Dixit Dominus diabolo : dicam tibi illud Davi- σον. 1. 7. 
dis, Peccatori autem dixit Deus, Quare tu enar- Psal. 49. 


ras justitias meas ? Num in vocem erupit pecca- '9- 
45 


Jon. 2. t, 


Jon. 4. 7. 


Gen. 3. 5. 


Job. T. 9. 


Jub. 1, 7: 


Ihidem, 


Levit. 26. 
12. 


Job. 1. 8. 


694 | 
tori emissám? Nequaquam : sed dum loquitur, 
per res ipsas. indignis loquitur. Precepit Domi- 
nus ceto. An vocem emisit, an praeceptum quod- 
dam extulit ? Mandavit Deus vermi matutino. C 
Ita si per figuram quamdam dicatur, Deum allo- 
quutum esse diabolum, ne hoc inhonoratum pro- 
positum diaboli quasi honore paris adducas in 
conspectum. Domini. Sed stant angeli secundum 
deputatum sibi ordinem; venit autem. diabolus, 
et stetit in medio angelorum, ut discas eum an- 
zeli naturam accepisse, proditoris autem proposi- 
tum ostendisse. Diabolus enim, fratres, non na- 
lurze nomen est, sed propositi. Quare diabolus? 
Neque enim diabolus des est ab initio, sed an- 
gelus creatus est; diabolus porro sive calumnia- 
tor vocatus est, quia calummiatar Deum apud 
homines, et hominem apud Deum ; et utpote qui 
committat Dominum adversus servum, et seryum 
adversus Dominum. Cum enim suggerit nobis D 
diabolus et ait : Quot mala in Si in ubinam 
Deus? cur non res moderatur? calumniatur apud 
nos Creatorem : nam hoc negotium ejus fuit ab 
initio. Calumniatur Deum apud Adamum, dicens : 
Sciebat Deus, quod quacumque die comederitis 
ex ligno, eritis sicut dii. Invidens, inquit, vetuit 
Deus ne manducaretis. Ibi Deum calumniatur 
apud Adamum; hic Jobum apud Deum : /Vum 
gratis colit Job Deum ἢ Yd est, Spe mercedis hoc 
facit, non ex virtute; mercedem tibi beneficii re- 
pendit : aufer ei pecuniam, ejusque propositum 
denudatur. Quia igitur vidit Deus justum hac ii- 
lius suspicione yer affectum, auleet facultates, 
ut suspicionem illam tolleret, nudamque pietatem 
ostenderet. Et vide maligni dzemonis propositum. 
Dixit, inquit, Dominus diabolo, Unde venis? E 
Deinde superbus ille et arrogans, qui ne ordinem 
quidem suum noverat, neque interrogantis digni- 
tatem, dicit : Postquam circuivi terram, et per- 
ambulavi orbem, adsum; quasi clamaret ac vel- 
let ostendere, se omnibus qua sub calo sunt im- 
perare, omnia terrena ab se calcari, seque omnes 
liomines sub pedibus habere. Postquam circuivi, 
inquit, terram, et perambulavi orbem, adsum. 
Rescinditur diaboli superbia.Quia enim putavit se 
imagini Dei imperare, ejicitur ex terra, ut non 
jam illam perambulet; eliminatque illum omnium 
Dominus. Ipse enim est qui promisit : Zn&abi- 
tabo in illis et inambulabo, et ero illorum 
Deus. 

5. Antea perambulabat diabolus. Quando enim A 
idololatria diffusa erat , cum impietas obtinebat , 
quando omnia ad nequitiam spectantia florebant , 
diabolus perambulabat; cum autem sanctimonia 
est et justitia et veritas apud eos qui custodiunt 
veritatem, tunc Deus inhabitat et ambulat. t- 
tendistine , inquit, mente tud , serrum meum 
Job, quod non ei similis sit super terram, ir- 
repreh eis justus, verax, abstinens ab 
omni re mala? Quia dicebat, Totum circuiyi 
orbem , et arroganter agebat , quasi omnibus im- 


SPURIA, 


ἀπὸ τοῦ Δαυίδ, Τῷ δὲ ἁμαρτωλῷ εἶπεν ὁ Θεὸς, ἵνα 
τί σὺ ἐχδιηγῇ τὰ δικαιώματά μου: Ἄρα φωνὴν ἔῤῥηξε 
πρὸς τὸν ἁμαρτωλόν; Οὐχί" ἀλλὰ δι ὧν φθέγγεται,. 
δι’ αὐτῶν τῶν πραγμάτων λαλεῖ πρὸς τοὺς ἀναξίους, 
᾿ῬἘπέταξεν ὃ Θεὸς τῷ χήτει. Ἄρα φωνὴν ἐχπέμψας, 
ἢ πρόσταγμά τι νευρώσας; ᾿Εχέλευσεν ὃ Θεὸς σχώ- 
ληχι ἑωθινῇ. Οὕτως ἐὰν σχηματίσῃ ὃ λόγος, ὅτι 6 
Θεὸς ἐφθέγξατο πρὸς τὸν διάθολον, μὴ ἐξ ἰσοτιμίας 
παραγάγης τὴν ἄτιμον ταύτην xol παραδεθηχυῖαν 
πρόθεσιν εἰσαγομένην εἰς πρόσωπον τοῦ Δεσπότου. 
Ἀλλ᾽ ἑστήχασιν οἱ ἄγγελοι κατὰ τὴν δίιατι ἔγην 
ἀχολουθίαν - ἦλθε δὲ 6 διάδολος, καὶ παρέστη ἐν μέσῳ 
τῶν ἀγγέλων,ἵνα μάθης ὅτι ἀγγέλου μὲν φύσιν ἔλαδε, 
προδότου δὲ πρόθεσιν ἐπεδείξατο. Διάδολος γὰρ, ἀδελ- 
qol, οὐ φύσεως ὄνομα, ἀλλὰ προαιρέσεως. Διὰ τί 
διάδολος ; Οὐ γὰρ διάδολος ἐγένετο ἀπ᾽ ἀρχῆς, ἀλλὰ 
ἄγγελος ἐχτίσθη" διάδολος δὲ ὠνομάσθη, ὡς διαδάλ- 
λων xal Θεὸν ἀνθρώποις, xoi ἄνθρωπον Θεῷ - καὶ ὡς 
συγχρούων Δεσπότην πρὸς οἰχέτην, καὶ οἰχέτην πρὸς 
Δεσπότην. Ὅταν γὰρ ὑποδάλλῃ ἣμῖν ὃ διάθολος, καὶ 
εἴπη, πόσα xax ἐν τῷ χόσμῳ; ποῦ 6 Θεός; διὰ τί μὴ 
προΐσταται; διαδάλλει τὸν δημιουργὸν πρὸς ἡμᾶς" 
ἔργον γὰρ τοῦτο ἐξ ἀρχῇς τῷ διαβόλῳ. Διαδάλλει 
Θεὸν πρὸς τὸν ᾿Ἀδὰμ,, λέγων" Ἤδει 6 Θεὸς, ὅτι 3j ἂν 
ἡμέρᾳ φάγησθε ἀπὸ τοῦ ξύλου, ἔσεσθε ὡς θεοί. Da-- 
σχαίνων, φησὶν, ἐκώλυσεν ὑμᾶς ὃ Θεὸς τῆς βρώσεως. 
"Exei τὸν Θεὸν διαδάλλει πρὸς τὸν Ade τὰ τὸν 
Ἰὼδ πρὸς τὸν Θεόν" Μὴ γὰρ δωρεὰν σέδεται Ἰὼδ 
τὸν Θεόν; Τουτέστιν, ὑπομίσθιός ἐστιν, οὖκ ἐνάρετος" 
μισθόν σοι τελεῖ τῆς εὐπραγίας" περίελε τὰ acm 
xo γυμνοῦται αὐτοῦ“ἣ πρόθεσις. "Eme ἂν εἶδεν ὃ 
Θεὸς τὸν δίκαιον τῇ ὑπονοίᾳ ἐχείνου δόριζόμενον, πε- 
ριαιρεῖ τὰ χτήματα, ἵνα περιέλῃ τὴν ὑποψίαν, καὶ γυ- 
μνὴν δείξῃ τὴν εὐσέδειαν. Kod βλέπε τοῦ πονηροῦ δαί- 
μονος τὴν πρόθεσιν. Εἶπε, φησὶ, 6 Κύριος τῷ διαδόλῳ" 
πόθεν παραγέγονας; Εἶτα ὃ ὑπερήφανος xoi ἀλαζὼν, 
xo μήτε τὴν ἑαυτοῦ τάξιν εἰδὼς, μήτε τοῦ ἐρωτῶντος 
τὴν ἀξίαν, λέγει" Περιελθὼν τὴν γῆν, καὶ ἐμπεριπα- 
τήσας τὴν ὑπ᾽ οὐρανὸν, πάρειμι" μονονουχὶ βοῶν καὶ 
βουλόμενος δεῖξαι, ὅτι χρατεῖ τῆς ὑπ᾽ οὐρανὸν, ὅτι 
πάντα αὐτῷ πεπάτηται γήϊνα, ὅτι πάντας ὑπὸ πό; 
ἔχει τοὺς ἀνθρώπους. Περιελθὼν, ἔφη, τὴν γῆν, καὶ 
ἐμπεριπατήσας τὴν ὑπ᾽ οὐρανὸν, πάρειμι. ᾿Εχχόπτε-- 
ται τοῦ διαδόλου ἣ ἀλαζονεία. ᾿Επειδὴ γὰρ ἐνόμισε 
χρατεῖν τῆς τοῦ Θεοῦ εἰκόνος, ἐχδάλλεται τῆς γῆς, 
ὥστε μηχέτι ἐμπεριπατεῖν" xal ἐξορίζει αὐτὸν ὃ πάν- 
των Δεσπότης. Αὐτὸς γάρ ἐστιν ὃ ἐπαγγειλάμενός, 
ὅτι ᾿Ενοικήσω ἐν αὐτοῖς, καὶ ἐμπεριπατήσω, καὶ ἔσο-- * 


ud ; 
599 μαι αὐτῶν Θεός. 


Ῥὰ πρῶτα ἐμπεριεπάτει ὃ διάβολος. Ὅτε μὲν γὰρ 
ἢ εἰδωλολατρεία ἐχέχυτο, ὅτε ἣ ἀσέῤδεια ἐχράτει, 
ὅτε πάντα τὰ τῆς χαχίας ἤχμαζεν, ὃ διάδολος ἐμ-- 
περιεπάτει" ὅτε δὲ ἁγιωσύνη xoi δικαιοσύνη xol ἀλή- 
θεια παρὰ τοῖς φυλάττουσι τὴν ἀλήθειαν, 6. Θεὸς 
ἐνοικεῖ καὶ ἐμπεριπατεῖ. Προσέσχες οὖν τῇ διανοίᾳ 
σου, φησὶ, κατὰ τοῦ θεράποντός μου Ἰὼδ, ὅτι οὐκ 
ἔστι xav! αὐτὸν τῶν ἐπὶ τῆς γῆς, ἄμεμπτος, δίχαιος, 


" ἀληθινὸς, ἀπεχόμενος ἀπὸ παντὸς πονηροῦ ; ᾿Επειδὴ 


εἶπε, Πᾶσαν περιῆλθον τὴν ὕπ᾽ οὐρανὸν, καὶ ἤλαζο- 
, x — Ὁ 
γεύετο ὡς πάντων χρατῶν;, παραλύων αὐτοῦ τὴν ἀλα-- 


IN JOB SERMO ΠΙ. 


ζονείαν 6 λόγος τῆς ἀληθείας, φησὶ πρὸς αὐτόν᾽ εἶδες 
τὸν ἄνθρωπον τὸν ὑπὸ σοῦ μὴ πεπατημένον, ἐπειδὴ 
πάντων, ὡς ἔφης, κρατεῖς: εἶδες τὸν πάσης σοῦ τῆς 
χαχίας χρατήσαντα: εἶδες τὸν πατήσαντά σε τὸν 
πατοῦντα πάντας; εἶδες τὸν ἐχλύσαντά σου τὴν τυ- 
ραννίδα, καὶ τὴν ἀδικίαν ἐχλύσαντα τῇ δικαιοσύνῃ; 
xo τὴν ἀσέδειαν τῇ εὐσεδεία; Ὃ δὲ ἀνθίσταται 4 
Θεῷ, καὶ λέγει " Οὐ δωρεὰν σέδεται. Προσέθηχε c 

χτήματα, ἵνα δόρίσῃ αὐτοῦ τὸν τρόπον, ἵνα ὑθρίση 
αὐτοῦ xal τὸ ἦθος, ἵνα ταῖς ὑπονοίαις νόθον δείξῃ τὴν 
ἀρετήν. Σὺ δέδωχας αὐτῷ, φησὶ, τὴν ἀφθονίαν" 
περίελε τὴν ἀφθονίαν, xal γυμνοῦται 3; ὑπόχρισις. 
Λέγει αὐτῷ δ᾽ Θεός: ἍψΨαι πάντων ὧν ἔχει. Ἤδει 
γὰρ ὃ Θεὸς, ὅτι ἀχόρεστον ἔχει τὴν πρόθεσιν εἷς 
πλεονεξίαν " χαὶ Ps «ἰδοὺ, δίδωμί σοι τὴν 
ἐξουσίαν, αὐτοῦ δὲ μόνον μὴ ἅψη. Ὅροις περιορίζει 
τὴν χαχίαν τοῦ διαδόλου. [fat Moody οἷον aaí- 
vet τόξον κατὰ τοῦ δικαίου, οἵα πέμπει βέλη. ᾿Εξῆλθε, 
xal πρῶτον σχηματίζεται αὐτὸς ὃ τῶν χαχῶν ἐργά- 
της. αὐτὸς ἄγγελον τῶν χαχῶν xat doo ; 
αὐτὸς ἔπληξε và χτήνη, xal αὐτὸς ἀπαγγέλλει τὴν 


πληγήν. Εἶπε γὰρ; φησὶν, δ᾽ διάδολος τῷ Ἰώδ' 
Τὰ ζεύγη τῶν σου ἠροτρία, καὶ αἵ θήλειαι 


ὄνοι ἐνέμοντο, καὶ ἦλθον οἵ αἰχμαλωτεύοντες, καὶ 
κατέσφαξαν τοὺς παῖδάς σου, 9g ὑπελείφθην ἐγὼ 
μόνος, καὶ ἦλθον τοῦ ἀπαγγεῖλαί σοι. Πρώτη ie 
τοῦ διαῤόλου, πρῶτον βέλος χατὰ τοῦ γενναίου 
ἀγωνιστοῦ. Ἀλλ᾽ ἀντέστησεν ᾿Ἰὼδ τὸν θυρεὸν τῆς 
πίστεως, τὸν δυνάμενον πάντα τὰ βέλη τοῦ πονη- 
Ὁ τὰ πεπυρωμένα σδέσαι. Τὰ ζεύγη τῶν βοῶν 
ἀπώλετο, xai fj ψυχὴ οὖχ ἐμερίζετο. Αἱ ὄνοι ἀπώ- 
- λοντό, χαὶ 6 εὐγονὴς πῶλος τὸν χαλινὸν τῆς εὐσεδείας 
οὖχ ἠρνήσατο. Εἶδεν ἀγγελίαν πικρὰν τῆς ἀπωλείας 
τῶν χτημάτων, xoi ἔμεινεν ὡς ἀσφαλὴς πύργος καὶ 
ἀχαταγώνιστος. Ὃ διάδολος πιχρὸς ὧν τῇ χαχίᾳ, 
χαὶ πιχρὸς ὧν τὴν προαίρεσιν, μετεμελήθη οὕτως 
ἀπαγγείλας. Καὶ πρόσεχε ἀχριδῶς, παραχαλῶ, μή 
σε διαφύγῃ ἣ τοῦ πονηροῦ ἔννοια, ἣν καὶ ἀπόστολος 
ἀχριῤῶς κατοπτεύσας, bue * Οὐ γὰρ αὐτοῦ τὰ νοή- 
ματα ἀγνοοῦμεν. Ὥς οὖν ἀπήγγειλεν αὐτῷ, ὅτι Τὰ 
ζεύγη τῶν βοῶν ἠροτρία, καὶ αἵ θήλειαι ὄνοι ἐνέ-- 
, καὶ ἦλθον οἵ αἰχμαλωτεύοντες, εἶδε δὲ τὸν 

Ἰὼδ ψυχῇ γενναίᾳ φέροντα τὴν ἀγγελίαν, μετεμε- 
λήθη ὅτι χκαχῶς ἀπήγγειλε, καὶ μονονουχὶ εἶπε πρὸς 
ἑαυτὸν 6 διάδολος - χαχῶς ἀπήγγειλα, εἰπὼν αὐτῷ ὅτι 
ἄνθ αὐτῷ ἐπολέμησαν δύναται λογίσασθαι, 
ὅτι εἰ ἄνθρωποι ἐπολέμησαν καί με ἠδίκησαν, τί πρὸς 
τὸν Θεόν ; Καχῶς, φησὶν, ἐτόξευσα, οὐ χατὰ σχοποῦ 
ἔῤαλον, ἀπέτυχον τῆς τοξείας, ἀπεπλανήθη τὰ βέλη. 
Εἶπον ὅτι ἄνθρωποι ἠχμαλῴτευσαν δύναται οὗτος 
εἰπεῖν, τί οὖν τὴν τῶν ἀνθρώπων ἀδικίαν Θεῷ ἐπι- 
γράψω; Ἄλλοι οἵ ἠδικηκότες, χαὶ ἄλλος ἔσται ὃ 
Wiesen; "Iva οὖν μεταγάγη αὐτοῦ τὴν διά- 
νοιαν ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων εἷς Θεὸν, χαὶ δείξη αὐτῷ 
οὖκ ἀνθρώπους χαταδλάπτοντας, ἀλλὰ Θεὸν πολε- 
μοῦντα, λέγει αὐτῷ Πῦρ ἔπεσεν ἐχ τοῦ οὐρανοῦ. Μὴ 
δύνῃ εἰπεῖν, ὅτι ἐχθροὶ ἔῤῥυψαν ἄνωθεν ; “Ὑρισον 
τὸν ἀδικήσαντα, βλασφήμησον τὸν πολεμήσαντα. 
Πῦρ ἔπεσεν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ. Διὰ τί λατρεύεις τῷ ἀδι- 
χήσαντι; διὰ τί προσχυνεῖς τὸν ἀναλίσχοντά σου τὰ 


695 


peraret, arrogantiam ejus solvens veritatis verbum, 

ait ad illum : Vidistin' hominem a te minime cal- 
B catum , quia omnibus , ut ait, imperas? vidistin' 
hominem qui totam malitiam tuam vicerit? vi- 
distin' qui te calearit, qui caleas omnes? vidi- 
stin' qui tuam solvat tyrannidem, et injustitiam 
justitia, impietatem pietate eliminet? Hic autem 

eo contradicit, et ait: Von. gratis colit te. Pro- 
ponit possessiones, ut et ejus mores et virtutem 
vituperet, ut suspicionibus spuriam ostendat vir- 
tutem. Tu dedisti, inquit, illi abundantiam ; au- 
fer abundantiam , et nudatur hypocrisis. Dicit 
ei Deus: Tange universa quc& habet. Sciebat 
enim Deus ipsum MS propositum circa 
avaritiam habere, aitque : Ecce omnium do tibi 
potestatem , tantum eum ne tangas. Termiriis cir- 
cumscribit malitiam diaboli. Vide deinceps qua- 
lem tendat arcum adversus justum, que vibret 
tela. Exivit, et primo ipse malorum artifex in va- 
rias se figuras transformat, ipse sese malorum 
nuntium przbet, ipse percussit jumenta, ipse pla- 
gam nuntiat. Dixit, inquit, diabolus Jobo : Pos 
boum tuorum. arabant, et asine pascebantur , 
et venerunt qui ea abducerent , et occiderunt 
pueros tuos, et relictus sum ego solus, et veni 
tibi nuntiaturus. Prima diaboli tentatio , prinum 
telum contra strenuum athletam. Sed opposuit 
Job ex adverso fidei clypeum, qui. posset ignita 
omnia maligni tela restinguere. Juga boum pe- 
riere , et anima dissecta non est. Asina perierunt, 

ullusque ille nobilis frenum pietatis non negavit. 
Vidit nuntium acerbum perditarum possessionum, 
mansitque ut turris firma et inexpugnabilis. Dia- 
bolum nequitia acerbum amarumque animo pa- 
nituit sic nuntiasse. Animadverte, quzeso, diligen- 
ter, ne te fugiat maligni consilium , quod cum 
p recte prospiceret apostolus ait: /Von. enim ejus 
consilia ignoramus. Ubi ergo nuntiavit illi : Ju- 
ga boum arabant , et asine pascebantur, et ve- 
nerunt qui abducerent, viditque Jobum strenuo 
animo nuntium ferentem, petes eum quod male 
nuntiasset, et in seipso hac propemodum disit 
diabolus : Male nuntiavi, quando dixi homines 
ipsum impugnare : potest ille cogitare : Si homi- 
nes impugnarunt et injuste leserunt, quid hoc ad 
Deum? Male, inquit, jaculatus sum, non sco- 
pum attigi, sagittas frustra emisi, aberrarunt tela. 
Dixi homines abduxisse : potest hic dicere : Cur 
hominum iniquitatem Deo adscribam? Alii sunt 
qui leserunt, et alius erit qui blasphemabitur? 
Ut itaque ejus animum et iram ab hominibus ad 
Deum transferret, et ostenderet illi non homines, 
sed Deum ipsi damna intulisse, ait illi : gnis de- 
cidit de celo. Num poteris dicere inimicos illum 
superne immisisse? Contumeliam infer ei qui te 
lesit, blasphema in eum qui te oppugnat. Zgnis 
decidit de celo. Cur te ledentem colis? cur ado- 
ras eum qui tibi facultates abstulit? Zgnis decidit 
de celo. Audivit Job, et rursum fortiter tulit, 
Patientia enim illius vere patientia erat , ad finem 

ων 


C 


E 


Job. t. tt. 
Ihid. v. 14. 
15. 

2. Cor. 2. 


τι, 


Job. 1. 16, 


696 


Matth. 10. usque perdurans , de qua Servator ait : Qui au- 


22. 


tem perseveraverit usque in finem , hic saleus 
erit. Ignis decidit de celo. Quotidie. laborabat 
offerens sacrificia pro filiis : quze quotidie labo- 
rans offerebat, ea Deus confertim in sacrificium 


accepit. /gnis decidit de ccelo.Si ego solus indu- . 


tus essem , jure dolerem ; si autem. pauperes in- 
duebantur, an poterit Dominus pauperes negli- 
gere? Novi eum, illorum que in sacrificium 
accepit, centuplum redditurum. Num ex iniqui- 
tate part:e sunt opes? num per avaritiam oves ac- 


Job.31.20. quisivi? Ex velleribus ovium mearum calefacti 
et 29. 18. sut humeri pauperum , et os vidue benedixit 


mihi. Scit quid faciat Deus. Nunc accepit meam 
substantiam, ut sacrificium : eamdem mihi mul- 
tiplicabit per virtutis augmentum. Non me moyent 
éxteriora tela, interius munitum; imo vero me.ma- 


Psal. 119. gis interius confirmant Dei sagitte : nam Sagittce 


Psal. 35.3. 


potentis acute; de quibus ait David : Sagittee 
tue infixe sunt mihi. Sagitte qua? Sagitta 
pietatis, sagitta justitize, sagitta. amoris Dei, sa- 
gita studii erga virtutem : his divinis sagittis 
anima vulneratur. Cum ergo diabolus experi- 
mentum omne sumsisset, et facultatibus nuda- 
».tum , virtute non nudasset , naturam demum 
aggreditur, in natur culturam violentiam infert, 
ramos avellit a radice, optimi athlete filios oppri- 
mit : aufert fructum, ut genitorem dolore afficeret. 
Et quid facit? Vide dicar nuntiationem, quam 
sit plena ironia et przstigiis proxima, qua possit 
strenui viri animum frangere. Ait igitur illi : 


Job. 1. 18. Filiis tuis et filiabus tuis comedentibus et bi- 


19. 


bentibus in domo primogeniti tui, venit ven- 
tus vehemens ex deserto, et concussit domum, 
que corruens oppressit pueros tuos, et mortui 
sunt. Verbum diminutivum , quod possit luctum 
excitare. Non dixit, Super filios tuos , sed, Super 
pueros, ut pueros audiens, misericordia commotus 
esset. enit ventus vehemens ex deserto. Ite- 
rum judicem calumniatur ; ventus enim non ho- 
minibus, sed Deo obsequitur. Cecidit super pue- 


Job. 1. 20. TOS tuos, et mortui sunt. Tunc Job surrexit : sic 


enim scriptum est. Bonum verbum, Surrexit, non 
enim ex plaga concidit; sed surrexit vi pietatis : 
Surrexit, et adoravit. Merces calamitatum, ado- 
- ratio. Percussus benedixit ; calamitatibus impetitus 
irtias egit. Et comam. totondit. Nunc internos 
ugentes multi comam nutriunt, ille autem abstu- 
lit. Quare? Id nimirum curat is, quem luctus op- 
primit, ut in contrariam formam cultum mutet. 
Nam ubi coma colitur, signum luctus tonsio est. 
Semper enim lugentes contrarium quzrunt habi- 
tum. Et scidit vestimenta : figura quidem ad do- 


591 
A 


B 


€ 


lorem tractus, re autem ad virtutem expeditus. - 


Exuit vestimentum, ut nudus luctator adversa- 
rium circumplectatur, et ex conspicua lucta justi- 
-tiam in pramium accipiat. Exuit vestimentum 
qui induerat justitiam : aitque magna illa pietatis 


Ibid. v. 21. lucerna : Dominus dedit, Dominus abstulit : sic- 


ut Domino placuit, ita factum est ; sit nomen 


D 


SPURIA. 


χτήματα; Πῦρ ἔπεσεν éx τοῦ σὐρανοῦ. "Hxoucew 6 
"166, καὶ πάλιν ἤνεγχε γενναίως. Ἢ γὰρ ὑπομονὴ ἐχεί-᾿ 
νου ἀληθῶς ὑπομονὴ ἦν, μέχρι τέλους παρατεταμένη, 
περὶ ἧς φησιν ὃ Σωτήρ - Ὃ δὲ ὑπομείνας εἰς τέλος, 
οὗτος σωθήσεται. Πῦρ ἔπεσεν ἐχ τοῦ οὐρανοῦ. Καθ᾿ 
ἡμέραν ἔκαμνε προσφέρων θυσίας ὑπὲρ τῶν τέκνων - 
ἃ xa0' ἡμέραν χάμνων προσέφερεν, ἀθρόως ὃ Θεὸς 
εἰς θυσίαν ἔλαδε. Πῦρ ἔπεσεν ᾿ τοῦ οὐρανοῦ, Ei 
ἐγὼ μόνος ἐνεδυόμην, δικαίως ἤλγουν εἰ δὲ πένητες 
ἐνεδύοντο, μὴ δύναται ὃ Δεσπότης ἀμελῆσαι τῶν 
πτωχῶν ; οἷδα ὅτι ἃ ἔλαδεν εἰς θυσίαν, ἀποδίδωσιν 
εἷς τὸ πενταπλάσιον. Μὴ γὰρ ἐξ ἀδικίας συνήχθη τὰ 
χτήματα; μὴ γὰρ ἀπὸ πλεονεξίας ἐχτησάμην τὰ 
πρόθατα; Ex τῆς κουρᾶς τῶν προδάτων μου ἐθερ- 
μάνθησαν ὦμοι πενήτων, χαὶ στόμα χήρας εὐλόγησέ 
. Οἷδε τί ποιεῖ ὃ Θεός. Νῦν ἔλαδέ μου τὴν ὕπαρ- 
ἕν, ὡς θυσίαν * πολλαπλασιάζει δέ μου τὴν οὐσίαν elc 
πλεονασμὸν ἀρετῆς. Οὐ σαλεύει με τὰ ἔξωθεν βέλη 
τοῖς ἔσωθεν ὀχυρούμενον' στηρίζει δέ με μᾶλλον ἔνδο- 
θεν τὰ τοῦ Θεοῦ βέλη. Τὰ γὰρ βέλη τοῦ δυνατοῦ ἦχο-- 
νημένα- περὶ ὧν ἔλεγε Δαυὶδ, ὅτι 'Γὰ βέλη σου ἐνεπά- 
γησάν μοι. Τὰ βέλη, ποῖα; Βέλος εὐσεδείας, βέλος 
δικαιοσύνης, βέλος πόθου πρὸς Θεὸν, βέλος ζήλου ἀρε- 
τῆς τούτοις τοῖς θείοις βέλεσιν f$ ψυχὴ τιτρώσχεται. 
Ὥς οὖν πᾶσαν πεῖραν προσαγαγὼν ὃ P ees, xol τῶν 
χτημάτων γυμνώσας, τῆς ἀρετῆς οὐχ ἐγύμνωσε γχω- 
ρεῖ λοιπὸν ἐπὶ τὴν φύσιν, καὶ τὴν γεωργίαν τῆς φύσεως 
βιάζεται, καὶ ἀποσπᾷ τοὺς χλάδους ἀπὸ τῆς ῥίζης, 
x«i συντρίδει τοὺς παῖδας τοῦ χαλοῦ ἀγωνιστοῦ * πε- 
ριαιρεῖ τὸν καρπὸν, ἵνα λυπήσῃ. τὸν γεννήσαντα. Καὶ 
τί ποιεῖ; Βλέπε xol τὴν ἀγγελίαν τοῦ πονηροῦ, πῶς 
μεστὴ μέν ἐστιν εἰρωνείας, καὶ εἰς γοητείαν ῥέπουσα, 
xod χαταχλάσαι τὴν ψυχὴν τοῦ γενναίου δυναμένη. 
Λέγει οὖν αὐτῷ - Τῶν υἱῶν cou xal τῶν θυγατέρων 
σου ἐσθιόντων xol πινόντων ἐν τῇ οἰχίᾳ τοῦ πρεσόυ- 
τέρου σοὺ υἱοῦ, ἦλθε πνεῦμα μέγα ἐχ τῆς ἐρήμου, καὶ 
συνέσεισε τὸν οἶχον, xol ἔπεσεν ἐπὶ τὰ παιδία σου, xol 
ἐτελεύτησαν. Καὶ τὸ ῥῆμα ὑποχοριστιχὸν, δυνάμενον 
Eget πένθος. Οὐχ εἶπεν, ἐπὶ τὰ τέκνα σου, ἀλλὰ, 
"Ez. τὰ παιδία, ἵνα τῶν παίδων ἀκούσας, εὶς οἶκτον ἔλ- 
07, ἵνα χαμφθῇ πρὸς συμπάθειαν. Ἦλθε πνεῦμα μέγα 
ἐχ τῆς ἐρήμου. Πάλιν τὸν χριτὴν διαδάλλει " πνεῦμα 
γὰρ οὐχ ἀνθρώποις ὑπαχούει, ἀλλὰ τῷ Θεῷ. "Ensocv 
ἐπὶ τὰ παιδία σου, καὶ ἐτελεύτησαν. Τότε Ἰὼδ ἀνέστη" 
οὕτω γὰρ γέγραπται. Καλὸν τὸ, ᾿Ανέστη " οὐ γὰρ κατέ- 
πεσε τῇ πληγῇ, ἀλλ᾽ ἀνέστη τῇ δυνάμει τῆς εὐσεδείας" 
᾿ἈΑνέστη, xol προσεχύνησε. Μισθὸς συμφορῶν fj προσ-- 
χύνησις. Τυπτόμενος εὐλόγει" συμφοραῖς βαλλόμενος 
εὐχαρίστει. Kol περιεχείρατο τὴν κόμην. Nüv ἐφ᾽ ἡμῶν 
τῶν πενθούντων πολλοὶ τρέφουσι χόμην, ἐχεῖνος δὲ 
περιήρει. Διὰ τί; Τῷ πενθοῦντι τὸ σπουδαζόμενον, εἰς 
τὸ ἐναντίον σχῆμα περιστῆσαι τὴν κατάστασιν. “Ὅπου 
οὖν τιμᾶται χόμη,, σημεῖον πένθους τὸ μὴ κείρεσθαι. 
Πανταχοῦ γὰρ τὸ ἐναντίον ζητεῖται σχῆμα ἀπὸ τῶν 
πενθούντων. Καὶ διέῤῥηξε τὰ ἱμάτια" τῷ μὲν σχή- 
ματι πρὸς τὸ πάθος ἀποσυρόμενος, τῷ δὲ πράγματι 
πρὸς τὴν ἀρετὴν ἀποδυόμενος. ᾿Ἀποδύεται τὸ ἱμάτιον, 
ἵνα ὡς γυμνὸς ἀθλητὴς περιπλαχῇ τῷ ἀντιπάλῳ, xa 
ἐξ ἀναντιῤῥήτου πάλης βραδεύσῃ τὴν δικαιοσύνην. 
᾿Ἀπεδύσατο τὸ ἱμάτιον ὃ ἐνδεδυμένος τὴν δικαιοσύ- 


IN JOB SERMO Iit. 697 


γὴν * xal φησιν ὃ μέγας λαμπτὴρ τῆς süas6elac - Ὃ 
Κύριος ἔδωχεν, ὃ Κύριος ἀφείλετο: ὡς τῷ Κυρίῳ 
ἔδοξεν, οὕτω χαὶ ἐγένετο εἴη τὸ ὄνομα Κυρίου εὖλο-- 
γημένον εἷς τοὺς αἰῶνας. Ὦ γενναίας ψυχῆς. Αὕτη 4 
φωνὴ βέλος ἐγένετο κατὰ τοῦ διαδόλου, αὕτη ἣ φωνὴ 
ἵνα: χατὰ τῶν δαιμόνων ἀπέστειλεν, ἔῤῥηξε τὴν φά- 
αγγα τῶν ἐναντίων. Γυμνὸς ἐξῆλθον ex χοιλίας μη- 
πρός μου, γυμνὸς χαὶ ἀπελεύσομαι. ᾿Αποστολικὴ ἣ 
πρὸ τῶν ἀποστολικῶν χρόνων ἀνδριζομένη" 
Τυμνὸς ἐξῆλθον ἐχ χοιλίας μητρὸς, γυμνὸς χαὶ ἀπε- 
λεύσομαι" ὡς ὃ ἀπόστολος" Οὐδὲν ἐπηνέγχαμεν εἷς 


τὸν χόσμον * δῆλον, ὅτι οὐδὲ ἐξενεγκεῖν τι δυνάμεθα. Ὁ Εὶ 


Κύριος ἔδωχεν, 6 Κύριος ἀφείλετο. 

Πάντων περιηρέθη, ἵνα συντέμω, xoi ἣ γυνὴ μόνη 
ὑπελέλειπτο, τὸ ἀρχαῖον ὄργανον τοῦ διαδόλου. 'H 
quy) ὑπελέλειπτο, οὗ φεισαμένου τοῦ διαδόλου, 
ἀλλ᾽ ἑαυτῷ τὸ ὅπλον iplis ᾿ῬἘπειδὴ γὰρ ἤδει, 
“ὅτι διὰ γυναιχὸς τὸν πρῶτον ἄνθρωπον χατηγωνίσατο, 
φυλάττει τὴν γυναῖχα, ἵνα τῷ δμοίῳ ὅπλῳ χρήσητα! 
πρὸς τὴν ἐπιδουλήν. Ἀλλ᾽ ἐχεῖ μὲν εὖρε τὸν ᾿Αδὰμ, ὧδε 
δὲ τὸν Αδὰμ, οὐχ εὑρίσχει. "Exet τὸν ᾿Αδὰμ. εὗρε καὶ τὴν 
Εὔαν. ὧδε δὲ τὴν «s Εὔαν εὗρε,τὸν δὲ ᾿Αδὰμ. οὐχ εὗρε. 
Λέγει αὐτῷ ἢ γυνὴ, " Ecc τίνος χαρτερήσεις; Τὰ ρῥή- 
ματα ἀληθῶς τοῦ διαδόλου. Τὸ γὰρ, "Ecc τίνος, Ba- 
σανιζομένου ἦν fj φωνή. Ἐγὼ βασανίζομαι, καὶ σὺ 
λέγεις, Ἕως τίνος; ᾿Εγὼ τύπτομαι, καὶ σὺ ναρχᾷς 
πρὸς τὰς πληγὰς τοῦ βασανιζομένου ; Ἕως τίνος κάθη- A 
σαι περιμένων ἡμέραν ἐξ ἡμέρας τὴν σωτηρίαν; Ἄχων 
ὁ διάδολος τὴν ἀρετὴν τοῦ διχαίου ἀνυμνεῖ, κηρύττει 
αὐτοῦ τὴν ὑπομονὴν, ὅτι ἐλπίδι ἠγωνίζετο. Ἕως τίνος; 
Εἶτα βλέπε τὸ σοφὸν τοῦ συγγραφέως. Καὶ ἐμόλέψας 
αὐτῇ, φησὶν, Ἰὼδ εἶπεν. Οὐχ εἶπε, προσχὼν αὐτῇ, 
ἀλλ᾽, ἦπμδχέψας. "EuGMéyas, διὰ τί; ἠγνόει γὰ 
τὴν ἑαυτοῦ γυναῖχα; oüx αὐτῇ συνέζησεν; οὐχ ἐ 
αὐτῆς ἐτεχνώσατο; διὰ τί οὖν ἐνέδλεψε; Τὸ Ἐμόλέ- 
Vac δείκνυσιν, ὅτι οὐχ αὐτὴν βλέπει, ἀλλὰ τὸν ἐν 
αὐτῇ. ᾿Ενέόλεψε τῷ διαδόλῳ 6 ᾿Ιώθ- εἶδε τὸν ἐν τῷ 
ὄφει λαλήσαντα, xal νῦν ἐν τῇ γυναιχὶ λαλοῦντα. Καὶ 
λέγει: Ὦς μία τῶν ἀφρόνων ἐλάλησας. Διὰ τί οὐχ 
εἶπεν, ὡς μία τῶν ἀσεδῶν; ὡς μία τῶν ἀθέων : 
Ἤδει αὐτὴν οὐχ ἄθεον οὖσαν; ἀλλ᾽ ὑπ᾽ ἀφροσύνης 
συναρπασθεῖσαν. Ἄλλως δὲ, ἀδελφοὶ, χυρίως τῷ τὸν 
Θεὸν ἀρνουμένῳ f τοῦ ἄφρονος δίδοται φωνή. Εἶπε γὰρ, p 
φησὶν, ἄφρων ἐν τῇ καρδίᾳ, οὐχ ἔστι Θεός. Ὥς μία τῶν 
— ὡς εἴ τις ἔλεγεν, ὡς ἢ Εὔα ἐλάλησας. Ei 
τὰ ἀγαθὰ ἐδεξάμεθα ἐκ χειρὸς Κυρίου, τὰ καχὰ οὐ 
ὑποίσομεν; Ὦ γενναίας ψυχῆς. ᾿Βνταῦθά μοι δοχί- 
μάᾶσον αὐτοῦ τὴν ψυχήν. Οὐχ ἤδει Ἰὼδ, ὅτι ὑπὲ 
ἀρετῆς ἠγωνίζετο" οὖχ ἤδει ὅτι ὑπὲρ ὑπομονῆς στέ- 
φεται" ἀλλ᾽ ἐνόμιζεν ἁπλῶς συμφορὰν εἶναι θεήλατον" 
χαχὰ εἶναι ἐνόμισε, καὶ καχὰ νομίσας, οὖχ ὡς ὑπὲρ 
χαχῶν ἐδλασφήμησεν. Ei δὲ χαχὰ νομίσας οὕτως 
ἠγωνίσατο, εἰ iie τὸν στέφανον, οὐ πολλῷ “μᾶλλον 
ἠγωνίζετο; ᾿Αλλὰ διὰ τί οὐ προλαδὼν εἶπεν αὐτῷ 6 
Θεὺς, ὅρα τί ποιεῖς; Ὃ δίάδολος μέλλει παρατάττε- 
σθαί σοι, μέλλει χατὰ σοῦ δηλίζεσθαι. ἀγωνίζου, 
ἴσχυε, ἵνα yf, σου παρατρέψη τὴν διάνοιαν, ἵνα μή 
σου συλήσῃ τοὺς λογισμοὺς, ἵνα μιή σου Bite 
τὴν ψυχήν’ ἴσχυε, xoi μὴ νομίσῃς, ὅτι ἀνοίκειον 
Θεῷ τὸ παραγγεῖλαι τῷ ἀθλητῇ τὴν πάλην. Τῷ γὰρ 


Domini benedictum in secula. O swenuam ani- 

mam ! Hzc vox telum fuit contra diabolum : hzc 

vox tela emisit in dzemones, fregit hostium phalan- 

gas. JVudus egressus sum ex utero matris mec, Ibid. 

et nudus revertar. Apostolica vox ante apostolica 

tempora, eaque virilis : Nudus egressus sum ex 

utero matris, et nudus revertar : quemadmo- 

dum apostolus : Nihil intulimus in hunc mun- 1. Tim. 6. 
dum, manifestum quod nihil possumus efferre. 7." 
Dominus dedit, Dominus abstulit. : 


4. Omnibus, ut paucis dicam, privatus est, so- 
laque uxor relicta est , antiquum illud diaboli 


instrumentum. Uxor relicta est, non parcente 


diabolo , sed telum sibi reservante. Quia enim 

sciebat, se per mulierem primum hominem expu - 
gnavisse, mulierem reservat, ut iisdem utatur armis 

ad insidias. Sed illic invenit Adamum , hic Ada- 

mum non reperit. Illic Adamum et Evam inve- 

nit; hic Evam invenit, sed non Adamum. Ait 

ili uxor : Quousque sustinebis ? Verba. vere Jo». a. 9. 
diabolica. Illud enim , Quousque, vox erat ejus., 

qui torqueretur. Ego torqueor, οἱ tu dicis , 
Quousque? Ego verberor, οἱ tu ad plagas verbc- 

rati obtorpescis. Quousque sedes exspectans de die 

in diem salutem ? Invitas diabolus virtutem justi 

celebrat : praedicat ejus patientiam , quoniam cum 

spe decertabat. Quousque ? Hinc vide scripto- 

ris sapientiam. Et prospiciens in eam , inquit, ry, v. 10. 
Job dixit. Non dixit, Attendens ipsam, sed, Pro- 
spiciens. Prospiciens , quare ? ignovabatne. uxo- 

rem ? nonne cum ea vixerat? nonne ex ea liberos 
susceperat? quare ergo prospexit? Illud , Pro- 

spexit , declarat eum non illam vidisse , sed eum 

qui in illa erat. Respiciebat diabolum Job; noverat 

eum qui in serpente loquutus fuerat, et qui nunc 

in muliere loquebatur, et ait : Ut una ex insipien- 

tibus loquuta es. Cur non dixit , Ut una ex im- 

plis, ut una ex atheis? Sciebat illam non.im- 

piam esse, sed insipientia abreptam. Alioquin 

vero, fratres, ei, qui Deum abnegaverit, insipien- 

tis nomen datur. Nam, Dixit insipiens in cor- psa. 13.1. 


. de, Non est Deus. Quasi una ex insipientibus : 


ac si quis diceret, Sicut Eva loquuta es. Si bona 
suscepimus de manu Domini, mala non susti- 
nebimus ἢ Ὁ strenuam. animam ! Hic- mihi. ejus 
animum explora. Nesciebat Job se pro virtute 
certare : nesciebat se pro patientia coronari ; sed 
solum existimabat calamitatem esse a Dco immis- 
sam : mala esse putabat , neque ideo quasi de im- 
missis malis blasphemabat. Si autem. cum | mala 
existimaret esse ita certavit , si novisset coronam, 
annon multo magis certasset? Sed cur. Deus non 
ante monuit illum dicens, Vide quid facturus sis? 
Futurum est ut diabolus aciem contra te instruat, 
adversumque te arma sumat : decerta , strenue 
age,ne mentem tuam ewertat, ne tuos diripiat 
cogitatus , ne animam tuam obsideat : confortare , 


Luc.22.391. 


BRom.9. A4. 


Gen. 27. 


4t. 


698 


-SPURIA. ; 


neque alienum Deo putes certamen athlete nun- € Πέτρῳ λέγει ὁ Κύριος: Πέτρε, ἰδοὺ ὁ σατανᾶς ἐξη- 


tiare. Petro namque dicit Dominus : Petre, ecce 
satanas expelivit vos , ut cribraret tamquam. 
triticum. Apostolis tentationes prenuntiat ; Jobo 
autem non praedicit tentationes et certamina. ZVumn 
injustitia apud Deum est? Absit. Nam his ani- 
mum addit, hos vero relinquit. Cur non ei predi- 
cit, ut apostolis ? Sciebat Deus diaboli vafritiem, 
sciebat invidiam , sciebat calliditatem qua posset 
virtutem obtundere. Si dixisset ei Deus, Attende 
tibi, et decerta ; si usque in finem sustinueris, du- 

licatas tibi facultates restituam, regnum caelorum 
Lereditate consequeris, coronas immortalitatis acci- 
pics, orbis totus plenus erit laudibus tuis : si baec 
dixisset, concertasset utique justus; sed diabolus 
hinc occásionem arripuisset: ac, si ita decertans vi- 
cisset, dixisset Deo, Num gratis decertavit? Promi- 
sisti οἱ immortalitatem, promisisti regnum, promi- 
sisti coronas. Si itaque cum temporalium fructum 
accepisset, in suspicionem vocatus est quasi non 
justus, sed quasi mercenarius : si aeternorum bo- 
norum promissionem accepisset, annon multo ma- 
gis hinc diabolus occasionem arripuisset? Sed occul- 
tat coronas, ut certamina patefaciat : occultat bra- 
vium, ut athletam ostendat. Cur ego, dices , etiam 
apostolis non occultavit ? si enim ea de causa Jobo 
non przedixit, cur non eodem modo apostolis pra- 
mium tacuit ? Job solus decertabat, pro semetipso 
laborabat, pro semetipso pugnabat : apostoli vero 
proecones terre erant et doctores orbis. Ipsis certe 
occultare poterat , sed mundo res detrimento fuis- 
set. Poterat Paulus sine coronarum promissione 
certare; poterat Petrus sine promissione viriliter 
agere; poterant apostoli non aecepta bonorum 
promissione pro virtute pugnare : sed non ubi- 
que Paulus, non ubique Petrus; multorum ani- 
me imbecille sunt, multorum mentes vacil- 
lant. Si enim hodie, postquam regnum promis- 
sum est, futurorumque bonorum possessio , atque 
angelorum consortium , et paradisi voluptas, 
multi promissa contemnunt, presentibus inhian- 
tes : si ommino silentium de iis fuisset, quis ad 
pietatem accurreret? Jure ergo , fratres, Jobo 
non ostendit futura, ut firmius illius propositum 
exhibeat ; apostolis vero futura promittit , ut au- 
ditorum animos excitet, ut orbis terrarum men- 
tem confirmet. Multi nunc. regnum audiunt , et 
contemnunt; multi Christum exspectant, et ma- 
litiam induunt; multi a nequitia non recedunt ; 
multi hodie jejunia honorant , et dicunt : Hodie 
adversario meo nihil dico : transeat passionis 
Christi dies, et litem agam, ulciscar injurias, mul- 
ia faciam. Ergo fratet es illius Esau qui talia 
cogites : hac profers que dixit Esaü. Etenim 
Esaü fratrem. occidere voluit, sed patrem revere- 
batur. Et quid dixit? Zppropinquent dies lu- 
ctus patris mei, et tunc occidam fratrem meum: 
pretereat mors patris mei, et tunc occidam. Et tu 
quid dicis ? Transeat Christi passio , et tunc con- 
tra hostem meum litigabo. Vide ne frater Esaü 


D ge 


τήσατο ὑμᾶς, τοῦ σινιάσαι ὡς τὸν σῖτον. Τοῖς ἀπο- 
στόλοις προλέγει τοὺς πειρασμούς: τῷ δὲ Ἰὼδ οὐ 
προλέγει τοὺς πειρασμοὺς, οὐδὲ τὴν ἄθλησιν. Μὴ 
ἀδικία παρὰ τῷ Θεῷ; Μὴ γένοιτο. Τοὺς μὲν παρα- 
θαρσύνει, τοὺς δὲ χαταλιμπάνει. Διὰ τί μὴ λέγει 
αὐτῷ, ὡς τοῖς ἀποστόλοις; Ἤδει ὁ Θεὸς τοῦ διαδόλου 
τὴν καχουργίαν, ἤδει τὸν φθόνον, ἤδει τὴν Ümóvotav 
δυναμένην ἀμδλῦναι τὴν ἀρετήν. ΕἾ εἶπεν αὐτῷ ὁ 
Θεὺς, πρόσεχε σεαυτῷ, xal ἀγώνισαι " ἐὰν aig ua 
εἷς τέλος, τὰ ὑπάρχοντά cot εἷς τὸ διπλάσιον ἀπο- 
δίδωμ:, βασιλείαν οὐρανῶν xw σεις, στεφά-. 
νους ἀθανασίας δέξη, μεστὴ τῶν ἐγχωμίων τῶν σῶν 
xoi τῶν ἐπαίνων ἢ οἰχουμένη πᾶσα γενήσεται" εἰ 
ταῦτα εἶπεν, ἠγωνίζετο μὲν ἂν ὃ δίκαιος - ὃ δὲ διά- 
ὄολος πάλιν ἀφορμὴν ἐλάμδανε * καὶ εἰ μὲν ἀγωνι- 
σάμενος οὕτως ἐνίχησεν, Pa τῷ Θεῷ, μὴ γὰρ δω- 
ἠγωνίσατο; ᾿Επηγγείλω αὐτῷ ἀθανασίαν, ἐπηγ- 
γεΐλω βασιλείαν, ἐπηγγείλω στεφάνους. Ei τοίνυν 
τῶν προσχαίρων λαθὼν τὴν ἀπόλαυσιν, ὑπενοήθη οὐχ 
ὡς δίκαιος, ἀλλ᾽ ὡς ὑπομίσθιος " εἰ ἔλαύε τῶν αἰω-- 
νίων τὴν ὑπόσχεσιν, οὗ πολλῷ μᾶλλον δ᾽ διάδολος 
ἀφορμὴν ἐλάμόανεν; ᾿Αλλὰ x t τοὺς στεφάνους, 
να γυμνώση τοὺς ἄθλους" χρύπτει τὸ βραβεῖον, ἵνα 
δείξη τὸν ἀθλητήν. Διὰ τί οὖν, φησὶ, χαὶ τοῖς ἀπο- 
στόλοις οὐχ ἔκρυψεν: εἰ γὰρ διὰ τοῦτο οὐχ εἶπε τῷ 
"166, διὰ τί μὴ τῷ αὐτῷ τρόπῳ καὶ ἐπὶ τῶν ἀποστό- 
λων ἐσιώπησε τὸν ἄθλον ; Ἰὼδ μόνος ἠγωνίζετο, ὑπὲρ 
ἑαυτοῦ ἔχαμινεν, ὑπὲρ ἑαυτοῦ ἠγωνίζετο" ol δὲ ἀπό- 
στολοι χήρυχες ἦσαν τῆς γῆς xal διδάσχαλοι τῆς 
οἰχουμένης. Αὐτοῖς μὲν οὖν χρύψαι ἠδύνατο, ἀλλὰ 


E τῷ χόσμῳ ζημία τὸ πρᾶγμα ἐγίνετο. δύνατο Παῦ- 


Υ 


λος ἄνευ στεφάνων ἐπαγγελίας ἀγωνίσασθαι ἠδύ- 
νατο Πέτρος deo ἐπαγγελίας ἀνδρίσασθαι * ἠδύναντο 
οἱ ἀπόστολοι μὴ δεξάμενοι ἐπαγγελίαν ἀγαθῶν ὑπὲρ 
ἀρετῆς ἀγωνίσασθαι" ἀλλ᾽ οὐ πανταχοῦ Παῦλος, οὐ παν- 
ταχοῦ Πέτρος" πολλῶν ἀσθενοῦσιν αἵ ψυχαὶ, πολλῶν 
ὀχλάζουσιν αἵ διάνοιαι. Εἰ γὰρ σήμερον βασιλείας 
χηρυττομένης, μελλόντων ἀγαθῶν ἀπολαύσεως, συν- 
διαιτήσεως ἀγγελικῆς, τῆς ἐν παραδείσῳ τρυφῆς, χα- 
ταφρονοῦσι τῶν ἐπηγγελμένων πολλοὶ, προστετηχότες 
πρὸς τὰ παρόντα" εἰ πάντως ἐσιωπήθη, τίς ἂν προσέ- 


595 ὄραμε τῇ εὐσεδείᾳ; Εἰχότως οὖν, ἀδελφοὶ τῷ μὲν "196 
A 00 δείκνυσι τὰ μέλλοντα, ἵνα στερεωτέραν δείξῃ τὴν 


Β 


πρόθεσιν * τοῖς δὲ ἀποστόλοις ἐπαγγέλλεται τὰ μέλ- 
λοντα, ἵνα τῶν ἀκροατῶν διεγείρη τὰς dep, tva 
τῆς οἰχουμένης νευρώσῃ τὴν διάνοιαν. Πολλοὶ νῦν 
ἀχούουσι περὶ βασιλείας, καὶ «καταφρονοῦσι - πολλοὶ 
Χριστὸν ἐχδέχονται, καὶ πονηρίαν ἐνδύονται " πολλοὶ 
χκαχίας oüx ἀναχωροῦσι * τιμῶσι πολλοὶ σήμερον τὰς 
νηστείας , χαὶ λέγουσι" σήμερον οὐδὲν λέγω τῷ ἀντι- 
δίκῳ μου "παρέλθοι ἣ ἡμέρα τοῦ πάθους τοῦ Χριστοῦ, 
xoi γυμνάζω τὴν δίχην, ἐχδικῶ τὴν ὕόριν, ποιῶ 
πολλά. Οὐχοῦν ἀδελφὸς εἰ τοῦ Ἡσαῦ, ταῦτα ἐνθυμού- 
μενος" ταὐτὰ λέγεις, ἃ εἶπεν Ἡσαῦ. Καὶ γὰρ Ἡσαῦ 
ἠθέλησε φονεῦσαι τὸν ἀδελφὸν, ἀλλὰ τὸν πατέρα ἠδεῖτο. 
Καὶ τί εἶπεν; Ἔγγισάτωσαν αἵ ἡμέραι τοῦ πένθους 
τοῦ πατρός μου, καὶ τότε φονεύσω τὸν ἀδελφόν μου" 
παρέλθῃ ὃ θάνατος τοῦ πατρός μου, καὶ τότε ἀναιρῶ. 
Καὶ σὺ τί λέγεις; Παρέλθη τὸ πάθος τοῦ Χριστοῦ, καὶ 


τότε στρατεύσομαι κατὰ τοῦ ἐχθροῦ μου. Βλέπε μὴ 
ἀδελφὸς εἶ τοῦ Ἡσαῦ. Ἄχουσον τί λέγει ὃ Παῦλος " 
Μήτις πόρνος, μκὴ βέθδηλος, ὡς "Hoa: ἵνα μὴ δι 
αὐτοῦ μιανθῶσιν οἵ πολλοί. Ταῦτα εἴρηταί μοι; οὐχ 
εἰς παροξυσμὸν, ἀλλ᾽ εἰς ἀντίληψιν τῶν ἀδελφῶν xal 
σωτηρίαν. P'évorzo δὲ ἡμᾶς καὶ λόγῳ παιδευομένους, 
καὶ ἱστορίαις παιδαγωγουμένους, ταῖς τῶν ἁγίων πα- 


τέρων xai προφητῶν ἀθλήσεσι κατορθοῦντας, δόξαν 
πάντοτε τῷ Θεῷ ἀναπέμπειν, νῦν καὶ ἀεὶ, xoi εἰς 


τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾿Αμήν. 


Εἰς τὸν δίκαιον καὶ μακάριον Ἰὼδ, Λόγος δ΄. 


᾿ Πανταχοῦ μὲν xoà ἐπὶ πάντων, ὡς εἰπεῖν, τῶν 
θείων διηγημάτων χατώτεροι τῶν πραγμάτων οἱ 
λόγοι, ss Ryan αἵ λέξεις τῶν ὑποθέσεων - 
ἐξαιρέτως δὲ ἐπὶ τῶν τῷ μαχαρίῳ Ἰὼδ χατωρθωμέ-- 
νων. Οὐδεὶς οὐδεπώποτε δύναται τῷ λόγῳ τῆς ὑποθέ- 
σεως ἰσῶσαι τὸν λόγον τῆς ἑαυτοῦ εὐτελείας. Κἂν 
γὰρ μυρία περὶ αὐτοῦ λέγηται, τῆς xov ἀξίαν δυνά- 
μεως ὃ λόγος ἀπολιμπάνεται. ᾿Επεὶ οὖν εἴρηται fpi 
τὰ χατὰ δύναμιν μετρίως, οὐδὲν κωλύει χαὶ σήμερον 
τῶν αὐτῶν ἅψασθαι διηγημάτων. Καὶ μηδεὶς νομι- 
ζέτω ὑδρίζεσθαι τὴν ὑπόθεσιν, εἰ χατατέμνωμεν τὸ 
διήγημα. Οὐ γὰρ ἀλγεῖ Ἰὼδ τεμνόμενος" εἶ γὰρ τὸ 
σῶμα — V τῷ sn earl umm 
ἀλγήσει; y ἀπὸ τῶν 7 νων διηγημά- 
sul Gc dmdlatoy faves tiat d cipe ας 


Πάντα γὰρ τὰ θὰ ἀπολέσας, τὴν ῥίζαν τῆς φαιδρό- 


τητος οὖχ ἀπώλεσεν. ᾿Απώλεσε τὴν λύραν, ἀλλ᾽ ἔμενεν ͵ 


6 τεχνίτης" ἀπώλεσε τοὺς καρποὺς τῆς εὐθηνίας, ἀλλ᾽ 
ἔμενεν 6 γεωργὺς τῆς εὐπραγίας " ἐγυμνώθη πάντων 
τῶν κτημάτων, xod. οὐκ ἐγυμνώθη τῆς ἀρετῆς. Προέῤ- 
διψε τῷ διαδόλῳ τὰ χτήματα, ἀποῤ "bs τὸν 
'βίον, ὥσπερ ὃ Ἰωσὴφ τὸ hodie τῇ ἀτίμῳ. "Ey τῷ 
πάσχειν οὖχ ἔπασχε. Δεῖ γὰρ xn τῆς φύσεως ὅμολο- 
γεῖν τὸ πάθος, x τῆς ψυχῆς ἀνυμνεῖν τὴν ἀνδρείαν. 
᾿Εδείχθη τῆς φύσεως τὰ γνωρίσματα γ ἐδείχθη καὶ τῆς 
ἀρετῆς τὰ πλεονεχτήματα. " Hxouce τῶν παίδων τὴν 
συμφορὰν, καὶ διέῤῥηξε τὰ — ἵνα τῆς φύσεως 
δείξη. τὴν συμπάθειαν. Εἰ μὴ γὰρ ἔπαθεν, οὐκ ἂν ἐθαυ- 
μάζετο ὡς φιλάρετος, ἀλλὰ κατεγινώσχετο᾽ ὡς ἀναί- 


' IN JOB SERMO IV. 


699 


sis. Audi quid dicat Paulus : JVe quis fornica- Hebr. 12 
tor, nec profanus, ut Esaü : ne per eum multi !9- 15. 


contaminentur. Hac a me dicta sunt, non ad 
iram concitandam , sed ad opem et salutem fra- 
tribus ferendam. Contingat autem nobis et verbo 
instructis, et historiarum exemplo institutis, san- 
ctorum patrum et prophetarum certamine robora- 
tis , gloriam semper Deo referre , nunc et semper, 
et in secula seculorum. Amen. 


Li 


In justum et beatum Job, Sermo IF. 


1. Ubique et in omnibus fere divinis narratio- 
nibus inferiora rebus sunt verba, et materia: infe- 
riores dictiones ; przcipue vero in praeclaris beati 
Jobi géstis. Nemo umquam potest huic argu- 
imento tenuitatis suze sermonem quare. Etiamsi 
enim sexcenta de illo quis dicat , a dignitate rei 
longe retro. relinquitur. Quoniam igitur pro. vi- 
rili, etsi mediocriter, diximus, nihil vetat quo- 
minüs hodie eidem argumento hzereamus. Nemo- 
que arbitretur rem tractatam injuria affici, si 
narrationem prascindamus. Neque enim Job inci- 
sus dolet : nam si inciso corpore non dolebat, an 
incisa narratione dolebit? Novimus ex premissis 
narrationibus,ipsum omnia arnisisse, imo potius 


y ἅπαντα. D omnia invenisse. Cum enim lta omnia amisisset , 


letitia. radicem non amisit. Perdidit lyram, sed 
mansit artifex; perdidit ubertatis fructus, sed 
mansit agricola abundanti: auctor : nudatus est 
omnibus facultatibus, sed non nudatus est vir- 
tute. Abjecit diabolo opes, abjectis vite commo- 
dis, quemadmodum Joseph pallium | impudice 
mulieri. Patiendo non patiebatur. Oportet enim et 
naturz passionem fateri, et animi virtutem cele- 
brare. Exhibita sunt nature indicia, et virtutis 
magnitudo apparuit. Audivit filiorum calamita- 
tem, et scidit. vestimenta, ut natur: ostenderet 
commiserationem. Nisi enim passus esset, non 
ut virtutis cultor admirationi habitus fuisset, 
sed velut insensilis damnatus fuisset. Sed pas- 


σθητος. "AJ" ἔπαθε μὲν ὡς ἄνθρωπος, ὑπέμεινε δὲ ὡς E sus est ut homo, et ut. Dei amans sustinuit, na- 


φιλόθεος" xai τῆς φύσεως τὴν ἀσθένειαν ἤλεγξε, χαὶ. 


τῆς εὐσεδείας τὸν τρόπον οὗ προέδωχε. Διέῤῥηξε τὰ 
ἱμάτια, ἀλλὰ προσεκύνησεν. Οὐ τοσοῦτον οὖν ἔπληξεν 
6 διάθδολος, ὅσον ἐπλάγη οὗ τοσοῦτον ἔτρωσεν, ὅσον 
ἐτρώθη. ᾿Αλλὰ τὸν πρῶτον ἀγῶνα καλῶς διαθλήσαντα 
τὸν "I6 πάλιν εἰς ἕτερον ἀγῶνα δίδωσιν ὁ Θεὸς, ἵνα 
λαμπρότερον αὐτῷ πλέξῃ τῆς ὑπομονῆς τὸν στέφα- 
νον. Πάλιν γὰρ ἐκ δευτέρου παρίστανται οἵ ἄγγελοι, 
καὶ 6 διάβολος εἰς τὸ μέσον ἐρωτᾶται παρὰ τοῦ πάντα 
εἰδότος, Πόθεν σὺ ἔρχῃ; Βλέπε τοῦ Θεοῦ τὴν σοφίαν" 
βλέπε τοῦ διαῤθόλου τὴν πανουργίαν. Ὃ μὲν Θεὸς 
ἤδει πόθεν ἦλθεν, ὅτι ἡττηθεὶς παρὰ τοῦ δικαίου 
ἦλθε: βούλεται δὲ 6 Θεὸς ἰδεῖν, εἰ εὐγνωμόνως ὅμο- 
λογεῖ τὴν ἧτταν. Πόθεν σὺ παραγέγονας; Ὁ διάδολος 
χρύψας τὴν ἧτταν, ἠσχύνετο γὰρ, τῇ αὐτῇ χέχρηται 
φωνῇ τῇ πρώτῃ" Περιελθὼν τὴν γῆν, καὶ ἐμπεριπα- 


tureque infirmitatem vicit , ΜΝ mores non 
prodidit. Discidit vestimenta, adoravit. Igi- 
tur diabolus nón tam percussit, quam percussus 
est; non tam vulneravit, quam. vulneratus est. 
Sed postquam in primo agone bene certavit Job, 
rursus illi alium agonem offert Deus, ut. splendi- 
diorem ipsi nectat patienti: coronam. Rursum 
enim adstant angeli, et diabolus in medio interro- 


gatur ab eo qui omnia noverat, Unde venis ? Job. ». a. 


Vide sapientiam Dei, vide vafritient diaboli. Deus 


. quidem sciebat unde veniret, quodque superatus a 


justo veniret : vult autem Deus videre, num in- 
genue se victum fateatur. Unde venis ? Diabolus 
vero.se victum esse non confitens, pudore enim 
arcebatur, eádem usus est, qua prius, voce : Post- 
quam. eircuivi terram et perambulavi orbem, 


lbid. v. 3. 


Gen. 4. 9- 


Ibid. v.10. 


Job. 1. 8. 


Jo^. a. το. 


Ibid. v.3. 


Ibid. v. 4. 


700 


SPURIA. 


adsum. Num ca de causa exivisti ? an hoc postu- 5o, τήσας τὴν ὑπ᾽ οὐρανὸν, πάρειμι. Εἷς τοῦτο γὰρ ED- 
lasti? nonne tu dixisti : Da mihi ea quae Job pos- A θες; τοῦτο 777,26; οὐ σὺ εἶπας, ἔχδος μοι τὰ ὑπάρ- 


sidet? cur certamen taces, ut victoris coronam 
auferas? Dic certamen, maledicte, narra luctam, 
ut prodices victoriam. Sed quod per invidiam 
diabolus occultavit, id in honorem'eximiz philo- 
sophia celebrat omnium Dominus. Z4nimo inten- 
tus fuisti contra famulum meum ἢ Quod tu ce- 
las, ego palam facio. Sepe namque Deus interro- 
gat, nor ut discat, sed ut eorum qui interrogantur 
propositum exploret, num ingenue fateantur. Sic 
Cainum interrogavit, Ubi est 4bel frater tuus? 
Volebát eum qui scelus perpetraverat sui accusa- 
torem constituere, ut sui accusatione criminis ma- 
guitudinem minueret. Quisquis enim semetipsum 
accusat, judicis iram mitigat. Quemadmodum igi- 
tur tunc interrogabat Cainum, Ubi est νοὶ fra- 
ter tuus? ille vero putans interrogationem ex 1gno- 
rantia proficisci, respondit, Nescio : num custos 
fratris mei sum. ego? et cum animi. propositum 
exploravit, tunc facinus redarguit dicens : Fox 
sanguinis fratris tui clamat ad me de terra : 
ita si, postquam interrogavit,videat non fatentem, 
tunc facinorosum redarguit. Nunc quoque übi Jia- 
bolum sciscitatus, non discit ab eo ipsum esse 
victum,cladem ejus ipse traducit celebratque justi 
victoriam. Zfttendisti mente tua super servum 
meum Job, quod non sit ei similis super ter- 
ram, innocensque ut ipse? Hic , queso, animum 
diligenter adhibe, neque pratercurras verba di- 
vinarum Scripturarum. In. primo testimonio non 
dicitur Znnocens: sed in secundo dicitur. In 
primo dicebat Deus : /Vumquid considerasti 
mente tua serpum meum Job, quod non sit ei 
similis super terram , vir irreprehensibilis, 
justus, verax, abstinens ab omni re mala. 1}- 
lud, /nnocens, ibi non addidit, post victoriam 
autem atque certamen adjicit ei quasi coronam, 
laudem scilicet ejus certaminibus consonam. Quia 
enim sexcenta passus mala, innocenter calamita- 
tem. tulit, nec blasphemum quid contra Domi- 
num dixit, sed bono animo omnia dijudicavit et 
dixit : $i bona. suscepimus de manu Domini, 
mala non sustinebimus? quia id innocentiae 
verbum: erat, innocentiz ipsi coronam nectit, quod 
nempe non esset vir innocens ut ipse. Tu autem 
cur dixisti ut. perderem. facultates ejus fru- 
stra? Àc si diceret, Frustra ejus substantie invi- 
disti? Dixisti, virum pecuniarum causa pie vi- 
vere; nudatus est facultatibus, nec nudatus est 


veritate, Tu vero, diabole, frustra dixisti ut per- " 


derem facultates ejus. Non destituitur malitia sua 

ravitate. Invenit rursus alium modum, quo ar- 
Lg cone se posse viri virtutem exstinguere : di- 
cit itaque Deo : Pellem pro pelle, et cuncta , 
quc habet homo, dabit pro anima sua. Nihil, 
inquit, magnum, si. possessiones perdidit : liben- 
ter omnia sprevit, ut seipsum servaret. Sed si vis 
ipsum probare, Carnes ejus tange : certe in fa- 
ciem benedicet tibi. Yud, Benedicet, hic si- 


χοντα τοῦ ' 106 ; διὰ τί χρύπτεις τὸν ἀγῶνα, ἵνα ἀφα- 
γίσῃς τὸν στέφανον τῆς νίχης; Εἰπὲ τὸν ἀγῶνα, χα- 
τηραμένε, εἰπὲ χαὶ τὴν πάλην, ἵνα χηρύξης τὴν νίχην. 
'AXX ὃ ἔχρυψε φθονῶν ὃ διάδολος, ἀνυμνεῖ τῇ ἐνα- 
ρέτῳ φιλοσοφίᾳ 6 πάντων Δεσπύτης. Προσέσχες τῇ 
διανοίᾳ σου χατὰ τοῦ θεράποντός μου; Ὃ χρύπτεις, 


. ἐγὼ γνωρίζω. ᾿ρωτᾷ γὰρ ὃ Θεὸς πολλάχις, οὐχ ἵνα 


Β 


C 


p 


μάθη, ἀλλ᾽ ἵνα τῶν ἐρωτωμένων γυμνάσῃ τὴν mpó- 
θεσιν, εἰ εὐγνωμόνως δμολογοῦσιν. Οὕτως ἠρώτησε 
τὸν Κάϊν, Ποῦ "A62 6 ἀδελφός σου; ἬἨδουλήθη αὐτὸν 
τὸν τὸ χαχὸν δράσαντα χἂν χατήγορον ἑαυτοῦ στῆναι, 
ἵνα 4j αὐτοῦ κατηγορία ἀμδλύνῃ τὸ μέγεθος τοῦ ἐγ- 
χλήματος. Πᾶς γὰρ ἑαυτοῦ κατηγορῶν πραὔνει τοῦ 
δικαστοῦ τὴν ἀγανάχτησιν. Ὥσπερ οὖν τότε α 
τὸν Κάϊν, Ποῦ Ἂδελ 6 ἀδελφός σου; ὃ δὲ νομίσας τὴν 
ἐρώτησιν ἀπὸ ἀγνοίας εἶναι, λέγει, Οὐχ οἶδα - μὴ φύ-- 
λαξ τοῦ ἀδελφοῦ μού εἶμι; xc ὅτε ἐδοχίμασε τὴν 
πρόθεσιν, τότε ἤλεγξε τὴν ἀνοσιουργίαν λέγων. Φωνὴ 
αἵματος τοῦ ἀδελφοῦ σου βοᾷ πρός με ἐχ τῆς γῆς" 
οὕτως ἐὰν ἐρωτήσας lor, ἀγνωμονοῦντα, ἐλέγχει xa- 
χουργοῦντα. Καὶ νῦν ἐπειδὴ ἐρωτῶν τὸν διάδολον o) 
μανθάνει παρ᾽ αὐτοῦ τὴν ἧτταν, ἣν ὑπέστη, αὐτὸς 
στηλιτεύει αὐτοῦ τὴν ἧτταν, καὶ ἀνυμνεῖ τοῦ δικαίου 
τὴν νίκην. Προσέσχες τῇ διανοίᾳ σου κατὰ τοῦ θερά-- 
ποντός μου Ἰὼ, ὅτι οὐχ ἔστι xar. αὐτὸν ἄχαχος ἐπὶ 
τῆς γῆς; ᾿Ενταῦθα πρόσεχε ἀχριδῶς, παραχαλῶ, καὶ 
μὴ παρέρχου τὰ ῥήματα τῶν θείων Ἐραφῶν. "Ev τῇ 
πρώτῃ μαρτυρίᾳ οὐδαμοῦ ἐλέχθη τὸ, Ἄχκαχος, ἀλλ᾽ ἐν 
τῇ δευτέρᾳ. Ἔν τῇ πρώτῃ ἔλεγεν ὃ Θεός: Προσέσχες 
τῇ διανοίᾳ σου χατὰ τοῦ θεράποντός μου Ἰὼδ, ὅτι 
οὖχ ἔστι κατ᾽ αὐτὸν ἐπὶ τῆς γῆς, ἄνθρωπος ἄμεμπτος, 
δίκαιος, ἀληθινὸς, ἀπεχόμενος ἀπὸ παντὸς πονηροῦ 
πράγματος. Τὸ, Ἄχαχος, ἐχεῖ οὐ προσέθηχε" μετὰ δὲ 
τὴν νίχην χαὶ τὸν ἀγῶνα προστίθησιν αὐτῷ ὥσπερ 
στέφανον τὴν εὐφημίαν συνάδουσαν αὐτοῦ τοῖς ἀγω- 
γίσμασιν. ᾿Ἔπειδὴ γὰρ μυρία πάσχων ἀκάκως ἤνεγχε 
τὴν συμφορὰν, μὴ βλασφημήσας χατὰ τοῦ Δεσπότου, 
ἀλλ᾽ ἀγαθότητι χρίνας τὰ πάντα, xo εἰρηκώς" Εἰ τὰ 
ἀγαθὰ ἐδεξάμεθα ἐχ χειρὸς Κυρίου, τὰ κακὰ οὐχ ὑποί- 
σομεν; ἐπειδὴ ἀχαχίας ἦν τὸ: ῥῆμα, ἀκακίας αὐτοῦ 
πλέχεν τὸν στέφανον, ὅτι Οὐχ ἔστι τῶν xav αὐτὸν 
ἄνθρωπος ἄχαχος. Σὺ δὲ διὰ τί εἶπας ἀπολέσαι τὰ 
ὑπάρχοντα αὐτοῦ διὰ χενῆς; ἀντὶ τοῦ, μάτην αὐτοῦ 
τῇ περιουσίᾳ ἐφθόνησας: Εἶπες προφάσει τῶν χρη- 
μάτων εὐσεδεῖν τὸν ἄνδρα - ἐγυμνώθη τῶν χτημάτων, 
xui οὐκ ἐγυμνώθη τῆς ἀληθείας. Σὺ οὖν, διάδολε, 
εἶπες ἀπολέσαι τὰ ὑπάρχοντα αὐτοῦ διὰ χενῆς. Οὐκ 
ἀπορεῖ ἣ χαχία τῆς ἑαυτῆς πονηρίας. Ebolaxet πάλιν 
ὑπόνοιαν ἄλλην δυναμένην σδέσαι τοῦ ἐναρέτου τὴν 
ἀνδρείαν. Λέγει οὖν τῷ Θεῷ - Δέρμα ὑπὲρ δέρματος, 
xat πάντα, ὅσα ἔχει ἄνθρωπος, δώσει ὑπὲρ τῆς ψυχῆς 
αὐτοῦ. Οὐδὲν, φησὶ, μέγα, εἰ ἀπώλεσε χτήματα" 
ἡδέως πάντων κατεφρόνησεν, ἵνα ἑαυτὸν σώσῃ. ᾿Αλλ᾽ 
εἰ βούλει δοκιμάσαι αὐτὸν, Τῶν σαρχῶν αὐτοῦ ἅψαι" 
ἃ μὴν εἰς πρόσωπόν σε εὐλογήσει. "To, Εὐλογήσει, 


IN JOB SERMO IV. 


ἀντὶ τοῦ, καταράσεται. Ἢ γὰρ Γραφὴ τῇ εὐφημία 
τὴν δυσφημίαν ἐχάλυψε. 

Καὶ διὰ τί ταῦτα γέγραπται; Ἵνα σὺ ὃ πιστὸς μά- 
θης, ὅτε τῶν ἀλλοτρίων χαχῶν διηγῇ τὰ αἰσχρὰ, 
χαλύπτειν αὐτὰ τῇ σεμνότητι τῶν λέξεων. Μὴ σεμνύ- 
vou αἰσχρὰ πράττων, ἀλλὰ σεμνύνου, ὅταν τῶν ai- 
σχρῶν διαφύγῃς τὴν ὁμιλίαν. Διὰ τοῦτό ἜΝ 6 
ἀπόστολος: Πᾶν ῥῆμα αἰσχρὸν μὴ ἐχπορευέσθω ἐκ 
τοῦ στόματος ὑμῶν. Εἶτα ὃ Θεὸς παραδίδωσιν εἰς 
δευτέραν πεῖραν τὸν ἀγωνιστὴν; οὐκ αὐτὸς ἐχ τῆς 
πείρας μανθάνων οἷος ἦν 6 ἀγωνιστὴς, ἀλλὰ τὸν διά-- 
oXov καταισχύνων ἐχ τῆς πείρας. Θεὸς γὰρ πρὸ τῶν 
ἁπάντων οἶδε τὰ hte —— E. ἣν ἊΝ oc ἀπὸ 
προσώπου Κυρίου, καὶ ἔπαισε τὸν "Ic t πονηρῷ 
ἀπὸ ποδῶν ἕως x» λῆς. “Ὅλον αὐτοῦ » i R 
τραῦμα ἐποίησεν, ἕνα μώλωπα. "ἔδει γὰρ ὅλον δι᾽ 
ὅλου ereavnivi αὐτὸν ἀγωνιστήν. ᾿Απὸ ποδῶν ἕως 
χεφαλῆς τὸ τραῦμα τὸ σωτήριον, τὸ ἕλχος τὸ ἐπινί-- 
xt0v, ἕλχος ins aw μὲν τὸ φαινόμενον ἰχῶρας δέον, 
χατὰ δὲ τὸ νοούμενον εὐφημίας γέμον. Ot ἰχῶρες τοῦ 
ἕλκους ἐν ὀλίγοις χρόνοις ἐγένοντο, αἵ δὲ εὐφημίαι, 
ἃς ἀπέτεχεν ἢ ἄθλησις, εἰς πάντα τὸν αἰῶνα οὐχ ἀνα- 
λίσχονται. Γἔπαισεν αὐτὸν ἕλχει πονηρῷ ἀπὸ ποδῶν 
ἕως κεφαλῆς, ἵνα ὅλος δι’ ὅλου τῶν μελῶν στεφανίτης 
ἀναδειχθῇ. Εἶτα ἐπειδὴ τὸν οὕτω δυσπραγήσαντα 
τῷ σώματι τόπος ἐντείχιος οὖχ ἐδέχετο, ἀλλὰ πᾶσα 
4 οἰκία ἐξωθεῖτο τοῦτον, ὡς λελωδημένον (οὖ γὰρ ἦν 
τι ἕτερον τὸ τραῦμα τοῦ Ἰὼό, εἰ μὴ λώδησις), ἐξῆλ- 
θεν ἔξω τῆς πόλεως ὃ τοῦ ἀλλότριος * ἐξῆλθεν 
ἔξω τῆς πόλεως, καὶ ἐχάθητο ἐπὶ χοπρίας" ἐξῆλθεν 
ἔξω τῆς πόλεως, οὐ κοσμικὸν ἔχων τὸν ἀγῶνα, ἀλλ᾽ 
ὑπερθαίνοντα τὴν παροῦσαν χατάστασιν. To γὰρ ἔξω 
τῆς πόλεως εἶναι, χαὶ τοῦ τείχους, εἰχὼν ἦν τοῦ σταυ- 
ροῦ τοῦ Χριστοῦ. Διὰ τοῦτο ὁ Παῦλος λέγει" Ὧν δὲ 
εἰσφέρεται ζώων τὸ αἷμα εἰς τὰ ἅγια, τούτων τὰ σώ- 
μάτα χαταχαίεται ἔξω τῆς παρεμῥολῆς. Διὰ τοῦτο 
xa δ ᾿Τησοῦς, ἵνα ἁγιάζη τὸν λαὸν, ἔξω τῆς πύλης 
ἔπαθε. Χριστὸς ἔξω τῆς πύλης" Ἰὼδ ἔξω τῆς πόλεως 
ἐχάθισεν ἐπὶ χοπρίας * ὃ τῆς εὐσεδείας σπόρος, ὃ σπό- 
ρος τῆς ὑπομονῆς; ἐπὶ τῶν θλίψεων χοπριζόμενος, 
ἐχάθισεν ἐπὶ χοπρίας, ἀναμένων τὸν ie n ἀπὸ 

ἧς πτωγὸν, χαὶ ἀπὸ χοπροίας ἀνιστάντα τὸν πένητα. 

Εόλεπεν, ἀδελφοὶ, τὸ σῶμα διαῤῥέον, τὴν δὲ ψυχὴν 
ἐστηριγμένην - ἔδλεπε τὸ σῶμα σχώληχας φέρον, τὴν 
δὲ ψυχὴν εὐσέδειαν ἀποτίκτουσαν - ἔόλεπε τὸ γήϊνον 
σχεῦος φθειρόμενον, xui ἐμέμνητο πρὸ τοῦ Παύλου 
τῶν τοῦ Παύλου ῥημάτων’ ἔπρεπε γὰρ αὐτῷ λέγειν * 
Ὅσον 6 ἔξωθεν ἡμῶν ἄνθρωπος διαφθείρεται, τοσοῦ - 
τὸν 6 ἔσωθεν ἀναχαινίζεται ἡμέραν χαθ᾽, ἡμέραν. 
Ελαθεν ὄστραχον, ἵνα τὸν ἰχῶρα me » τῷ ὀστράχῳ 
τὸν ἰχῶρα ἀποξέων, τῇ ὑπομονῇ τὸν ἀνταγωνιστὴν 
ἐχλύων. ΓἜπρεπε xod αὐτῷ λέγειν κατέχοντι τὸ - 
xow "Eyousw δὲ τὸν θησαυρὸν τοῦτον ἐν ὀστραχίνῳ 
σχεύει. Ἐχάθητο ἐπὶ κοπρίας 6 πολλοὺς ἀπὸ χοπρίας 
ἐγείρας" ἔλαθεν ὄστραχον, ἵνα τὸν ἰχῶρα ξέσῃ" τῷ 
γεχρῷ πηλῷ τὸν ζῶντα πηλὸν ἔξεεν. Ἦλθον οἵ τρεῖς 
φίλοι" καλοῦσι γὰρ αἵ συμφοραὶ τοὺς φίλους εἰς πα- 
ραμυθίαν * ἦλθεν ᾿Ελιφὰζ, Σοφὰρ, καὶ Βαλδὰδ, τρεῖς 
βασιλεῖς v ἕνα βασιλέα. Βασιλεὺς γὰρ ἦν πρὸ 

Y 


τούτου 6 λέγων" μην δὲ ἐν αὐτοῖς ὡς βασιλεὺς ἐν 


οι 


gnificat, maledicet. Nam Scriptura benedictione 
maledictionem adumbravit. 


2. Et cur hec scripta sunt? Ut tu fidelis di- 


scas, cum alieni mali turpia narrayeris, eadem 
verborum honestate velare. Ne glorieris dum tur- 
pia perpetras, sed dum turpium colloquia fugis. 
Ideo ait apostolus : Omne verbum. turpe ne ex- 
eat ex ore vestro. Hinc Deus athletam secundae 
tentationi tradidit, non ut ipse experientia discerét 
qualis certator esset, sed ut diabolum experientia 
pudefaceret. Deus enim ante omnes omnia novit, 
Egressus est porro diabolus a facie Domini, 
et percussit Job ulcere pessimo a pedibus us- 
que ad. caput. 'Totum ejus corpus unum. ulcus 
effecit, unum livorem. Oportebat enim totum 
omnino coronari luctatorem. A pedibus usque 
adcaput ulcus salutare, ulcus. triumphale, ulcus, 
ut quidem videbatur, saniem emittens, ut intellige- 
batur autem, benedictione plenum. Sanies ulceris 
parvo tempore fluebat, laudes, quas certamen pe- 
595 perit, per omne szculum non deficient. Percussit 
^ eum ulcere pessimo a pedibus usque ad caput, 

ut totus per omnia membra coronatus ostendere- 


E 


Ephes. 4. 
29. 


Job. 2. 7. 


tur. Deinde quia hominem corpore tam male ha- . 


bentem nullus locus muro cinctus capiebat, sed 
quavis domus eum depellebat, ut tabe affectum 
(nihil enim. aliud erat uleus Jobi quam tabes), 
egressus est extra civitatem, qui a mundo alienus 
erat; egressus est extra civitatem, et sedebat in 
sterquilinio; egressus est extra civitatem is qui 
non mundanum suscipiebat certamen, sed quod 
presentem statum excederet. Nam quod extra ci- 
vitatem et muros esset, imago erat crucis Christi. 


Ideo Paulus dicit : Quorum autem «animalium χοῦν. 13. 
sanguis infertur in sancta, horum corpora cre- 11. 


p mantur extra castra. Ideo Jesus, ut sanctificaret 
populum, extra portam passus est. Christus extra 
rtam ; Job extra urbem sedebat in sterquilinio. 
ietati semen, patienti semen in zrumnis fimo 
conditum sedebat in sterquilinio, manens eum qui 


suscitat de terra pauperem, et de stercore erigit Psal. 112. 
inopem. Videbat, fratres, corpus defluens, ani- 7- 


mam vero stabilitam ; videbat corpus vermibus 
scatens, animam vero pietatis. parentem ; videbat 
. vas figlinum corruptum, et ante Paulum recorda- 
tus est. verborum Pauli: par erat enim ut ille 


diceret : Quantum externus noster homo cor- 5. Cor. f. 
rumpitur, tantum internus renovatur de die in 16- 


diem. Accepit testam, ut saniem abraderet : testa 
saniem abradebat, patientia vero hostem profliga- 


bat. Par erat ut ipsetestam tenens diceret : Zabe- Ibid. v. 7. 


mus autem thesaurum hunc in vase fictili.Sede- 
C bat instercore qui multos de stercore erexerat: ac- 
cepit testam, qua saniem abraderet : mortuo luto vi- 
vens lutum abradebat. Venerunt tres amici ; cala- 
mitates enim amicos ad consolationem trahunt : 
venerunt Eliphaz, Sophar, et Baldad, tres reges ad 


unum regem. Rex enim anteaerat qui dicit: Eram Jor. 29.25. 
autem in eis sicut rex in.accinctis. Et sederunt, γον. 9. 13 


inquit, in conspectu Job septem diebus et septem 


Job. 3,3. 


Jer. 15.10. 
et 20. 14. 


Exod. 33. 
12. 


Exod.7.4. 
Num. 113. 
12. τή. 


702 


noctibus, et nemo loquebatur, Mediocres enim 
calamitates consolationem accipiunt : ingentes vero 
calamitates silentio honorantur. Accidit enim, fra- 
tres, ut erumna consolationem vincat : ac quemad- 
modum morbi in suo vigore omnem medicinam 
respuunt, sic etiam dolores in vi calamitatum , 
omnem admonitionem ejiciunt. Siluerunt, silentio D 
suo doloris participes. Ecquid facit? Quia illos 
vicit calamitas, nemoque ausus estin vocem conso- 
lationis erumpere ; primus Job sermonem orditur; 
januam aperit patiens non patientibus. Scimus 
enim, fratres, in calamitatibus, aut in luctibus, 
aut in alio quopiam tristi négotio, singulos vereri 
sermonem primos emittere, ne videantur virtutis 
aut consilii importuni esse magistri ; si quis vero 
viderit alium exorsum esse, sine gs a seque- 
tur. Hoc, fratres, et experientia docet, et res ipse 
suggerunt. Ut ergo vidit zerumnz magnitudinem 
amicorum consolationem excludere, qui patiebatur 
fores aperit, et statim incipit calamitatem tragice 
describere, ubique blasphemiz suspicionem fu- 
giens. Prima vox Jobi : Maledicta dies, in qua 
natus sum, et nox illa sit tenebre. Hc non 
impie dicit, sed pro dolore. Et vide quid faciat. 
Quemadmodum si quis diro apostemate detentus, 
ferro scindatur a medico, non valens scindentem 
abigere , circumstantes aggreditur , mordetque 
prasentes, non habens causam illos incusandi, sed 
non valens in medicum extendere manum : ita et 
Job magnitudinem blasphemiz metuens, inani- 
mata afficit contumelia, atque ita dolorem explet, 
non contra Deum audens, sed se et diem natalem 
accusans : maledicit enim non creaturz, sed diei 
suz. Dies, inquit, mea, in potestate mea sita est : 
non maledico creaturz, diei mez maledico. Male- 
dicta diss in qua natus sum, et nox illa sit te- 
nebra. Howe dicitetiam Jeremias : e mihi, o ma- 
ter, ut quid me talem. genuisti virum judica- 
tum et damnatum ? Maledicta dies in qua na- 
tus sum. Hac porro omnia tragico more efferunt 
sancti, ut tu postea discas, eos non in deliciis vitam 
duxisse , sexcenta mala passos certamina 
persolvisse. Luxit ergo etiam Jeremias dicens: 
Fe mihi, o mater, ut quid me genuisti? et 
passus quidem est ut homo, ut autem Dei amator 
sustinuit. Moyses similiter, magnus ille et divinus 
Dei legislator, qui tabulas sacras accepit, qui pri- 
mus magister fuit in iis que ad vitam institue 
spectant, calamitatum multitudine oppressus dicit 
Deo: Domine, tu dixisti : Invenisti- gratiam 
apud me, et novi te super omnes. Et si inveni 
gratiam in conspectu tuo, aufer animam meam 
a me : non enim possum ferre onus populi hu- 
jus. Brevi lapidabunt me. Num ego illos par- 
turivi? num ego illos peperi, quia dicis mihi, 
Gesta eos, quemadmodum nutrix gestat. pue- 
rum? Non possum ferre populi «defectus. 
Tamen ingemiscens et flens ut homo, non bla- 
sphemavit ut impius, sed natur affectus ostende- 
bat, ab ipsis affectibus permotus. Similiter ex 


E 


A 


n 


SPURIA. . 


μονοζώνοις. Καὶ ἐχάθισαν, φησὶν, ἐναντίον τοῦ Ἰὼδ 
ἑπτὰ ἡμέρας χαὶ ἑπτὰ νύχτας, καὶ οὐδεὶς ἐλάλησεν. 
Αἱ μὲν γὰρ μέτριαι συμφοραὶ δέχονται παραμυθίαν" 
τὰ δὲ μεγέθη τῶν συμφορῶν τῇ σιωπῇ τιμᾶται. ΓἜστι 
γὰρ, ἀδελφοὶ, ὅτε wuxX παραμυθίαν τὸ πάθος" xci 
ὥσπερ τὰ νοσήματα ἐν ἀκμῇ πᾶσαν θεραπείαν ἀπο- 
πέμπεται, οὕτω xol τὰ πάθη ἐν τῇ ἀχμῇ τῶν συμφορῶν 
πᾶσαν νουθεσίαν ἐχῥάλλει. ᾿ἘΕσιώπησαν, τῇ σιωπῇ χοι- 
νωνοῦντες τῷ Sad -- τί Y ᾿ῬἘπειδὴ ἐχείνους ἐνί-- 
κησεν ἣ συμφορὰ, καὶ οὐδεὶς ἐτόλμησε ῥῆξαι φωνὴν 
παραμυθίας, πρῶτος ἄρχεται τῶν λόγων [o t Paus 
y» τοῖς μὴ πάσχουσιν 6 πάσχων. Ἴσμεν γὰρ, ἀδελ- 
φοὶ, ὅτι ἐν ταῖς συμφοραῖς, ἢ ἐν τοῖς πένθεσιν, ἢ ἐν 
ἄλλῳ τινὶ χατηφείας πράγματι, ἕχαστος αἰδεῖται πρῶ- 
τος ῥῆξαι φωνὴν, ἵνα μὴ δόξῃ ἄκαιρός τις εἶναι ἀρετῆς 
ἢ γνώμης εἰσηγητής ἐὰν δὲ ἴδη ἄλλον ἀρξάμενον, 
ἀχολουθεῖ ἀχινδύνως. Τοῦτο, ἀδελφοὶ, καὶ à πεῖρα 
διδάσχει, καὶ τὰ πράγματα ὑποτίθεται. Ὥς οὖν εἶδεν 
ἀποχλεῖσαν τὸ πάθος τὴν παραμυθίαν τῶν φίλων, 
ἀνοίγει θύραν ὃ πάσχων, καὶ Lu εὐθέως ber 

δεῖν τὴν συμφορὰν, πανταχοῦ βλασφημίας φεύγων 

v ὑπόνοιαν. Πρώτη φωνὴ τοῦ ᾿Ιώδ' ᾿Επικατάρατος 
ἢ ἡμέρα, ἐν 3 ἐγεννήθην, καὶ ἡ νὺξ ἐκείνη εἴη σχότος. 
Οὐχ ἀσεῤῶν ταῦτα λέγει, ἀλλὰ πάσχων. Καὶ βλέπε 
τί ποιεῖ. Ὥσπερ ἐπειδάν τις δεινῷ ἀποστήματι περιε- 
χόμενος τέμνηται σιδήρῳ παρὰ τοῦ ἰατροῦ, οὐχ ἔχων 
πῶς ἀντιστὴ τῷ τέμνοντι, τῶν περιεστώτων ἅπτεται, 
χαὶ δάχνει τοὺς παρεστῶτας, ἐχείνοις μὲν ἐγκαλεῖν 
οὐδὲν ἔχων, πρὸς δὲ ἰατρὸν ἐχτεῖναι τὴν χεῖρα οὐχ 
ἰσχύων * οὕτω xat 6 ᾿Ιὼδ φοδούμενος τῆς βλασφημίας 
τὸ μέγεθος, δόρίζει τὰ ἄψυχα, καὶ πληροῖ τοῦ πάθους 
τὴν πληροφορίαν, οὐ τοῦ Θεοῦ χατατολμῶν, ἀλλ᾽ 
ἑαυτοῦ xal τῆς ἡμέρας κατηγορῶν " χαταρᾶται γὰρ οὐ 
τὴν χτίσιν, ἀλλὰ τὴν ἑαυτοῦ ἡμέραν. ᾿Κξουσίαν γὰρ 
ἔχω, φησὶ, τῆς ἐμῆς ἡμέρας" οὐ χαταρῶμαι τὴν δη- 
μιουργίαν, τὴν ἐμαυτοῦ ἡμέραν χαταρῶμαι. ᾿Ἐπικατά- 
ρατος ἣ ἡμέρα, ἐν ἧ Mode xal ἣ νὺξ ἐκείνη εἴη 


595 σχότος. Γαῦτα λέγει καὶ 6 Ἱερεμίας - Οἴμοι, ὦ μῆτερ, 


ὡς τίνα με ἔτεχες ἄνδρα χρινόμενον xal δικαζόμενον ; 
Ἐπικατάρατος ἣ ἥμέρα ἐν ἣ ἐγεννήθην. Ταῦτα δὲ 
πάντα ἐχτραγῳδοῦσιν οἵ ἅγιοι, ἵνα σὺ μετὰ ταῦτα μά- 
θῃς, ὅτι οὐ τρυφῶντες διῆλθον τὸν βίον, ἀλλὰ μυρία 
χαχὰ ὑπομείναντες, τοὺς ἀγῶνας διεξῆλθον. Ἀπε- 
χλαύσατο οὖν καὶ Ἱερεμίας λέγων’ Οἴμοι, ὦ μῆτε 

ὡς τίνα με ἔτεχες ; καὶ ἔπασχε μὲν ὡς ἄνθρωπος, ὑπέ- 
μεινε δὲ ὡς φιλόθεος. Μωῦσῆς ὁμοίως, ὃ μέγας καὶ 
θεῖος τοῦ Θεοῦ νομοθέτης, 6 τὰς πλάκας τὰς ἱερὰς 
δεξάμενος, ὃ πρῶτος εἰσηγητὴς τῶν συμφερόντων τῷ 
βίῳ, καὶ αὐτός φησι τῷ Θεῷ βαρούμενος τῷ πλήθει 
τῶν συμφορῶν: Κύριε, σὺ εἶπας, ὅτι εὕρηκας χάριν 
παρ᾽ ἐμοὶ, καὶ οἶδά σε παρὰ πάντας" καὶ εἰ E a 
χάριν ἐνώπιόν σου, ἄφελε τὴν ψυχήν μου ἀπ᾽ duos 
οὐ δύναμαι γὰρ φέρειν τὸ βάρος τοῦ λαοῦ τούτου. 
Μιχρὸν, καὶ λιθοδολήσουσί με. Μὴ ἐγὼ αὐτοὺς ὠδί- 
νησα; μὴ ἐγὼ αὐτοὺς ἔτεχον, ὅτι λέγεις μοι, βάστα- 
σον ἀὐτοὺς ὃν τρόπον βαστάζει ἣ τιθηνοῦσα τὸν παῖδα: 
Οὐ δύναμαι φέρειν τοῦ λαοῦ τὰ ἐλαττώματα, “Ὅμως 
xo ἀποδυρόμενος xal πενθῶν ὡς ἄνθρωπος, οὖχ ἐόλα- 
σφήμησε ὡς ἄθεος. ἀλλ᾽ ἐδείχνυε τὰ πάθη τῆς φύ- 
'σεως, ὑπ᾽ αὐτῶν τῶν παθῶν ἐλεγχόμενος. Οὕτω δὲ 


IN JOB SERMO IV. 


ὁμοίως τῶν προφητῶν ἕχαστος ἡνοδέρευν xxi ὃ 
: ὕμ. φησιν * Ἵνα τί μοι ἔδειξας κόπους xo mó- 
vouc, ἐπιδλέπειν ἐπὶ ταλαιπωρίας deae e 
τὴν ἀδικίαν ὃ τικὸς χορὸς, καὶ οὐχ ἔφερεν, 
Dt 866a. ᾿Αμόαχοὺμ. δὲ y dua τί μοι ἔδειξας xó- 
πους xal πόνους; ᾿Ενώπιόν μου γέγονε χρίσις, καὶ ὃ 
χριτὴς λαμβάνει, xoi διὰ τοῦτο ἐξέρχεται τὸ κρίμα 
διεστραμμένον. Ὁ ἄρχων αἰτεῖ, xoi 6 χριτὴς λαμδά- 
γει, Fay Tics ὃ νόμος. 
Οὕτω πάντες ἔπασχον οἱ δίκαιοι, χαὶ ἀπεδυσπέ- 
τοὺν πρὸς τὴν δυσχολίαν τοῦ κόσμου. Ἀλλὰ μὴ ταῦτα 
ΜΝ τράβα d M pum et σἧς προαιρέσεως 
μὴ εἴπῃς, μ' τίων ἐγώ εἶμι τοῦ τοῦ 
χαταδοήσαντος τοῦ χόσμου; μὴ τὰ fem τῆς ἰά- 
σεως γένηταί σοι τραύματα. Ταῦτα ὃ γέγραπται, ἵνα 
μάθης ὅσον ἀγῶνα διήθλησαν, ὅσων χινδύνων μεστὸν 
' τὸν βίον διεξῆλθον. Θέλεις μαθεῖν οἷος ὀφείλεις εἶναι; 
μετὰ τὴν χάριν. " Exafov προφῆται, ἔπαθον 
δὲ xal οἱ ἀπόστολοι" ἀλλ᾽ οἱ μὲν πάσχοντες ἤλγουν, οἱ 
δὲ πάσχοντες ἐκαυχῶντο. Ἦλθε Παῦλος εἰς μέσον, 
πάσχων μὲν, οὐ χλαίων δέ τυπτόμενος, ἀλλ᾽ οὐκ 
Γ᾿ ὄμενος" βασανιζόμενος, ἀλλὰ χαυχώμενος. Καὶ 
' σέ φησιν; Οὐ μόνον δὲ, ἀλλὰ καὶ χαυχώμεθα ἐν ταῖς 
θλίψεσιν, εἰδότες ὅτι ἡ θλίψις ὑπομονὴν κατεργάζεται, 
$ δὲ ὑπομονὴ δοχιμὴν, ἢ δὲ δοκιμὴ ἐλπίδα, 3j δὲ 
ἐλπὶς o0 καταισχύνεται. Καὶ πάλιν, τυπτηθέντες οἱ 
ἀπόστολοι ᾿Επορεύοντο χαίροντες ἀπὸ προσώπου τοῦ 
συνεδρίου, ὅτι χατηξιώθησαν ὑπὲρ τοῦ ὀνόματος τοῦ 
Χριστοῦ ἀτιμασθῆναι: Μὴ τοίνυν τὰ πρὸ τῆς χάριτος 
᾿ἐχλάδῃς εἰς ἀχολουθίαν τῆς χάριτος. Εἴρηται γὰρ 
ἡμῖν ταῦτα, ἵνα μάθης Ex τῶν πόνων τὴν ἐλπίδα. 
Οὕτω xai 6 "I6 χαταρᾶται τὴν ἡμέραν, xal rn 
τὴν ψυχὴν, χαὶ οὐ βασανίζει τὴν ψυχὴν τῇ ἀσεφείᾳ, 
ἀλλ᾽ ἀνέχεται τῶν τ' , καὶ οὐ τραυματίζει 
τὴν Ψυχὴν τῇ BA n. Εἶτα, ἐπειδὴ δεῖ συντεμεῖν, 
συν ὑμῖν ἀναχκεφαλαιώσομεν τὴν ὑπόθεσιν. Ἔν 
τῷ ἀγῶνι τῷ κατὰ τὸν "106 , πλὴν τοῦ Θεοῦ, πάντες 
ἠγνόουν τὸν σχοπὸν τοῦ ἀγῶνος. Ἰὼδ οὐχ ἤδει ἐπὶ 
τίνι ἠγωνίζετο, οὐχ ἤδει ὅτι εἰς γυμνασίαν αὐτῷ προ- 
βδέδληται τὰ παλαίσματα. Οἱ φίλοι ἠγνόουν τὸν σχο- 
πὸν τοῦ Θεοῦ, 6 διάθολος ἠγνόει τὸ μέλλον. El γὰρ 
ἤδει ὅτι ἐνικᾶτο, οὖχ ἂν ἐπεχείρησεν. Ὃ Ἰὼδ οὖκ 
ἤδει τὸ ἀποδησόμενον ἐχ τοῦ ἀγῶνος. Ὅτι μὲν 6 
Θεὸς κατὰ συγχώρησιν ἐχδέδωχεν, ἤδει 6 Ἰὼδ, οὐ 
προγινώσχων, μαθὼν παρὰ Θεοῦ. Ὁ δὲ διάδολος 
οὐχ ἤδει εἰς ποῖον τέλος ἀπαντήσει τὰ παλαίσματα. 
Εἰ γὰρ ἤδει, οὐχ ἂν ἐπεχείρησεν, ἵνα μὴ χείρονα 
τὴν αἰσχύνην ἐφελχύσηται᾽ ἀλλ᾽ ὃ ἔπαθεν ἐπὶ τῶν 
μαρτύρων, τοῦτο ἔπαθε καὶ ἐπὶ τοῦ Ἰώδ. Ἀνεῖλε μέρα 
τυρᾶς, ἵνα σδέσῃ τὴν ᾿Εχχλησίαν, οὐχ εἰδὼς, ὅτι 
μετὰ τοὺς μά ἀνθήσει 4 ᾿Εχχλησία. Πάντες 
οὖν ἠγνόουν, i» τοῦ Θεοῦ. Οἱ φίλοι ἀγνοοῦντες τὸν 
σχοπὸν τοῦ Θεοῦ, ἀγνοοῦντες xoi τοῦ ᾿Ιὼ6 τὴν δοχι- 
μασίαν, εἵλοντο ὡς ἐν συγχρίσει ἀγνοίας μᾶλλον χα- 
ταδικάσαι τὸν Ιὼδ ὡς ἄξια πάσχοντα, ἢ χαταγνῶναι 


τοῦ Θεοῦ ὡς ἀναξίως διχάσαντος. Πρόσεχε ἀχριθῶς. sor 


Ἑϑλοντο καταχρῖναι ἄνθρωπον ὡς ἄξια πάσχοντα τῆς 
ἑαυτοῦ ἁμαρτίας, ἢ εἰπεῖν χατὰ τοῦ Θεοῦ, ὅτι ἀνα- 
ξίως ἐδίχασε. Καὶ ἑνὶ μὲν μέρει χατὰ σχοποῦ ἐφέ- 
ροντο, τὸν Θεὸν ἀδικίας ἐχτὸς λέγοντες ἑνὶ δὲ μέρει 


705 


prophetis quisque ingemiscit, aitque Habacuc : 
Ut quid mihi labores ostendisti et dolores, ut 
inspicerem- miserias hominum ? Videbat enim 
propheticus chorus iniquitatem , nec ferebat , sed 
clamabat Habacuc diceus : Ut quid ostendisti 
mihi labores et dolores? In conspectu meo 
factum est judicium, et judex accipit , et ideo 
egreditur judicium perversum. Princeps postu- 
lat, et judex accipit, et contemnitur lex. 
S. Sic patiebantur omnes justi, et indigne fere- 
C bant mundi difficultates. Verum hzc ne ad arbi- 
trii tui commodum trahas; neque dicas, Num ego 
melior sum Jeremia contra mundum clamante ὃ 
ne medele. verba vulnera tibi fiant. Haec. autem 
scripta sunt, ut ediscas quantum certamen certa- 
verint, quantis periculis plenam vitam duxerint. 
Vis discere qualis esse debeas? Disce ea quz post 
gratiam fuere. Passi sunt propheta, pun sunt 
apostoli : sed illi dum paterentur dolebant, hi 
contra gloriabantur. Venit Paulus in medium ; 
petis, sed non ingemiscens, verberatus, sed non 
olens, tortus, glorians. Quid vero dicit? 
JYon. solum autem, sed gloriamur in tribula- 


lationibus, scientes quoniam tribulatio patien- πο 


tiam operatur, patientia autem probationem, 
probatio vero spem, spes autem non confundit. 

D Àc rursum verberati apostoli /bant gaudentes a 
conspectu concilii, quoniam digni habiti sunt 
pro nomine Christi contumeliam pati. Neitaque 
illa qu ante gratiam fuere, in serie gratize accipias. 
Hac quippe nobis dicta sunt.ut ex Dhoribus spem 
ediscas. Ita et Job maledicit diei, et animo pa- 
titur, neque animam torquet impietate, sed. vul- 
nera tolerat, nec animam blasphemia vulnerat. 
Deinde, quia compendio dicendum est, breviter 
argumentum repetemus. In certamine Jobi omnes, 
prater Deum, certaminis scopum ignorabant. Job 
ignorabat qua de causa cerlaret : ignorabat cer- 
tamina sibi ad exercitationem esse proposita. 
Amici scopum Dei nesciebant, diabolus futurum 
ignorabat. Si enim scivisset fore ut vinceretur, 
g non rem tentasset. Job nesciebat quid ex certa- 
mine eventurum esset. Quod enim id ex Dei per- 
missione accideret, sciebat Job, non prasciens, 
Sed a Deo edoctus. Diabolus autem ignorabat 
qui futurus esset certaminis finis. Si enim scivisset, 
utique non tentayisset, ne majorem inde sibi tur- 
poten pertraheret : sed 14 quod in martyri- 
us, idipsum in Jobo passus est. Occidit martyres, 
ut exstingueret Ecclesiam , nesciens futurum, ut 
st martyres floreret Ecclesia. Omnes itaque rem 
ignorabant preter Deum. Amici scopum Dei 
ignorantes, ignorantes et Jobi probationem, ma- 
lebant comparatione per ignorantiam facta da- 
mnare Jobum ut digna patientem, quam damnare 
Deum, ut injuste judicantem. Diligenter attende. 
A. Malebant damnare hominem, ut qui peccato pro- 
merita pateretur, quam dicere Deum injuste ju- 
dicasse. Et secundum unam partem recte agebant 
Deum injustitia vacuum dicentes ; secundum alte- 


L 
Hab. 1. 


3. 


Ibid. v. 4. 


Mich, 7.3 


3. 


5, 


Act. 5. 4. 


Job. 7. 19.mans, sed deprecans, aitque illi : 


794 


ram autem aberrabant, innocentem damnantes. 
Tgnorantia porro ignorantes excusat, quia ignoran- 
ter d neque contra Dei justitiam 
calculum ferunt. Jobi justitiam reprobant, Dei 
justitiam deprzdicant. Hinc Job ab amicis repre- 


Job. ἡ. 7. henditur, qui dicunt ei : Quandonam «veraces 


radicitus perierunt? quandonam vidisti justos 
funditus pereuntes? Nisi peccasses, inquiunt, et 
digna supplicio fecisses, non te injuste lzesisset qui 
justus est. Multa sunt peccata tua. Si vero non 
peccasti, unde hoc, nisi filii tui peccaverint? Sae- 

e viduam lzsisti, pupillos oppressisti. Si autem 

vc facta sint, juste Deas hanc in te sententiam 
tulit. Job sibi conscius erat se nihil hujusmodi 
umquam fecisse, sciebat Deum non injuste judicare. 
Quia igitur vidit Job se ab hominibus damnari, a 
sua vero conscientia se minime damnari, Deumque 
etiam se non damnare, quia non poterat id persua- 
dere hominibus, sermonem transfert ad Judicem, 
anim:eque oculum ad superna dirigit, non blasphe- 
Qui nosti 
mentem hominum, cur me posuisti ut loquerer 
adversum te? Τα me fecisti contra justitiam tuam 
loqui; nosti cor meum. Hic magnum quid lo- 
quitur, non ex malitia, sed ex innocentia, et ut 
paucis multa complectar ( multa enim materia est 


B 


C 


- Job, το. 2) sermonis de justitia ), ait : Quis dabit mihi judi- ᾿ 


cem inter me et te, ut cognoscat quanta sunt pec- 
cata mea, quia sic me judicasti. Horrendum di- 
ctum, sed ex innocentia. Prius enim dixerat Deus : 


Job. 2.3. lVullus est sicut ille sine malitia : ei autem 


qui sine malitia est, nemo verbum in malitiam 
reputabit. Semper enim nos homines, fratres, 
quanto magis Deus, non de rebus, sed de ope 

rantium proposito judicamus. Injuria afficit filius 
patrem? Res intoleranda est et patienti, et au- 
dienti : ipseque parricida vocatur, et matricida, 
scelestus et iniquus, quod patri contrariam in vo- 
cem eruperit, quód ausus sit radicem suam vitupe- 
rare. Hoc autem patitur et damnatur, qui jam per 
ztatem sapere potest. Infans vero sine malitia, licet 
patrem vel matrem percusserit, vel in eos contu- 
meliam dixerit, omni letitia desiderabilior est. 
Sape matres filios provocant ad injuriam, non 
de injuria, sed de innocentia et simplicitate co- 
rum delectate. Sic et Deus sciens eum non ex 
malitia, sed ex innocentia loqui (id enim testi- 


D 


Job. 2. 3. ficatar de illo dicens, Adhuc h«eret innocen- 


tie ), ea que ἃ Jobo dicuntur, accipit, ad ju- 
dicium ab illo vocatus. Horrendum verbum, 
Dominum a servo in judicium vocari, Deum ab 
homine , Opificem ab opificio, figulum a luto : 
attamen, ut dixi, innocentie. dictum illud est , 
non malitis. Ceterum, fratres, innocentia illa 
non sine intelligentia erat, sed cum omni sa- 
pientia. Visne illud accuratius scire? Nihil pe- 
tiit Job quod non fecerit. Sciebat se Dei famulum 


* [ Savil. τὸ uncinis inclusit. Parum accurate scri- 
ptor iste Bibliorum affert locos. Sententia heec τίς δώσει 


SPURIA. 


διημάρτανον, καταχρίνοντες τὸν ἀθῷον. Ἢ δὲ ἄγνοια 
ἀπολογεῖται ὑπὲρ τῶν ἀγνοούντων, καὶ ἀπόδεχτοι, 
ὅτι ἐν ἀγνοία φιλοσοφοῦσι, x«l οὐ χαταψηφίζονταί, 
βλέποντες τὴν Θεοῦ δικαιοσύνην. Τὴν μὲν τοῦ Ἰὼδ 
δικαιοσύνην παραγράφονται, τὴν δὲ τοῦ Θεοῦ ἀνυ- 
μνοῦσιν. Εἶτα loo ἄρχεται παρὰ τῶν φίλων ἐλέγχε- 
σθαι" xal φασι πρὸς αὐτὸν ἐχεῖνοι " Πότε ἀληθινοὶ 
ti» tnr ἀπώλοντο; πότε elec δικαίους δλοῤῥίζους 
ἀπολλυμένους ; Εἰ μὴ ἥμαρτες, φησὶ, xol ἄξια ἅμαρ- 
τίας ἐποίησας, οὐχ ἂν ἀδίχως ἠδίκησέ σε ὃ δίχαιος. 
Πολλαί σού εἰσιν ἁμαρτίαι. Εἰ δὲ σὺ οὐχ ἥμαρτες, πό- 
θεν τοῦτο, εἰ μὴ οἵ υἱοί cou ἥμαρτον; Πολλάχις δὲ χή- 
ραν ἠδίκησας, ὀρφανοὺς ἔθλιψας. Εἰ δὲ ταῦτα γέγονε, 
χαὶ ὃ Θεὸς δικαίως ταύτην τὴν ψῆφον ἐπήγαγεν. Ὃ 
'Io6 συνήδει μὲν ἑαυτῷ μηδὲν τοιοῦτον πεποιηχότι, 
συνήδει δὲ xd τῷ Θεῷ μὴ ἀδίχως χρίνοντι. ᾿Επεὶ 
οὖν εἶδεν ὃ Ἰὼδ, ὅτι παρὰ τοῖς ἀνθρώποις μὲν κατα- 
χέχριται, ἣ δὲ συνείδησις αὐτὸν οὐ χαταχρίνει, χαὶ 6 
Θεὸς αὐτοῦ οὐ χαταγινώσχει, ἐπειδὴ οὖχ εἶχε πείθειν 
ἀνθρώπους, μεταφέρει τὸν λόγον ἐπὶ τὸν χριτὴν, xo 
στρέφει τὸ ὄμμα τῆς ψυχῆς en τὰ ἄνω, ki βλασφη- 
μῶν, ἀλλὰ δυσωπῶν, καί φησι πρὸς. αὐτόν: Ὃ ἐπιστά- 
μένος τὸν νοῦν τῶν ἀνθρώπων, ἵνα τί με ἔθου χατεν-. 
τευχτήν σου; Σὺ ἐποίησάς με χατεντυγχάνειν τῆς σῆς 
δικαιοσύνης" οἶδάς μου τὴν χαρδίαν. Εἶτα μέγα τι 
φθέγγεται Ἰὼδ, οὐχ ἀπὸ χαχίας, ἀλλ᾽ ἀπ᾽ ἀχαχίας - 
xoi, ἵνα τὰ πολλὰ εἷς ὀλίγα συντέμω (πολλὴ γὰρ ἢ 
ὕλη τῆς δικαιολογίας), λέγει - τίς δώσει χριτὴν ἀνὰ 
μέσον ἐμοῦ xal σοῦ, ἵνα "γνῷ τὸ πόσαι εἰσὶν αἵ 
ἁμαρτίαι μου, ὅτι οὕτω με ἔχρινας ; Φοδερὸν τὸ ῥῆμα, 
ἀλλ᾽ ἀπ᾽ ἀχαχίας. Προλαδὼν γὰρ εἶπεν ὃ Θεὸς, ὅτι 
Οὐχ ἔστι xax! αὐτὸν ἄκαχος " τῷ δὲ dxdxtp οὐδεὶς τὸ 
ῥῆμα εἰς πονηρίαν λογίζεται. ᾿Αεὶ γὰρ, ἀδελφοὶ, 
πάντες ἡμεῖς οἵ ἄνθρωποι, μήτι γε Θεὸς, οὗ τοῖς πρά- 
γμασι δικάζομεν, ἀλλὰ τῇ προθέσει τῶν ποιούντων. 
γόρίζει υἱὸς πατέρα * χαὶ τὸ πρᾶγμα ἀφόρητον, καὶ 
τῷ πάσχοντι, xol τῷ ἀκούοντι - xol — ac 6 
τοιοῦτος καλεῖται, καὶ μητραλοίας, χαὶ ἀνόσιος xol 
παράνομος, ὅτι φωνὴν ἐναντίαν ἔῤῥηξε πατρὶ, ὅτι 
ἐτόλμησε δυσφημῆσαι τὴν ἑαυτοῦ ῥίζαν. Ταῦτα δὲ πά- 
σχει καὶ καταχρίνεται 6 ἐπὶ τῶν τελείων ὧν λογισμῶν" 
παιδίον δὲ ἄκαχον, κἂν τύπτῃ τὸν πατέρα, ἢ τὴν 
μητέρα, ἢ καὶ Gola , πάσης εὐφροσύνης ποθεινότε- 
ρον. Πολλάχις μητέρες ἐρεθίζουσι τὰ τέκνα εἷς ὕδριν 
φέρουσαι, οὐ τῇ ὕόρει, ἀλλὰ τῇ ἀκαχίᾳ xal τῷ ἀχε- 
ραίῳ xci ἀφελεῖ τοῦ ἤθους ἐπαγαλλόμεναι. Οὕτω 
xa ὃ Θεὸς εἰδὼς, ὅτι οὖκ ἐχ χαχίας, ἀλλ᾽ ἐξ Mas 
φθέγγεται (μαρτυρεῖ γὰρ αὐτῷ λέγων, " Ext δὲ ἔχεται 
etie κε λα dA τοῦ dy εἰς tee" xa- 
λούμένος παρ᾽ αὐτοῦ. Φοδερὸν τὸ ῥῆμα, οἰχέτην Δε- 
σπότην χαλεῖν εἷς χρίσιν " du paro", Θεόν * τὸ πλά- 
συ τὸν πλάσαντα. τὸν πηλὸν, τὸν χατασχευάσαντα" 
ἄλλ᾽ ὅμως, ὡς ἔφθην εἰπὼν, ἀχαχίας τὸ ῥῆμα, οὐ 
πονηρίας. Πλὴν ὅμως, ἀδελφοὶ, fj ἀχαχία οὖχ ἣν 
ἐχτὸς συνέσεως, ἀλλ᾽ ἐντὸς πάσης σοφίας. Θέλεις 
γὰρ τὸ ἀχριθέστερον μαθεῖν ; Οὐδὲν ἤτησεν 6 Ἰὼδ 
ὧν μὴ ἐποίησεν. Ἤδει ἑαυτὸν οἰκέτην τοῦ Θεοῦ, ἤδει 


χριτὴν ἀνὰ μέσον ἐμοῦ καὶ σοῦ in. Jobi libro non legitur.] 


IN JOB SERMO IV. - ' 


τὸν Θεὸν ἑαυτοῦ Δεσπότην. Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ καὶ αὐτὸς 
πολλάχις χρινόμενος πρὸς τοὺς ἑαυτοῦ δούλους, ἔδω- 
χεν αὐτοῖς ἰσηγορίας ἀξίαν, χαὶ εἴ ποτε ἐδοχιμάζετο 
πρὸς αὐτῷ δοῦλος, οὐχ ὃς δοῦλον ἐπεστόμιζεν, ἀλλὰ 
ν δικαιολογίαν as 
θόμενος τῷ λόγῳ, ὅτι Ὧ μέτρῳ μετρεῖτε, ἀντιμε- 
τρηθήσεται ὑμῖν. Καί φησι, τίς δώσει χριτήν; Καὶ 
πότε δούλῳ ἐφύλαξας ἰσηγορίαν; Ἄχουε αὐτοῦ ὅτε 
τὰς ἀρετὰς ἀπαριθμεῖται, xoi τοῦτο οὖκ ἀπὸ φιλοτι- 
μίας, ἀλλ᾽ ἀπ᾽ ἀκαχίας, λέγοντος - Οὐχ ἀπεποιησά-- 
μὴν χρίμα θεράποντός μου, καὶ θεραπαινίδος μου, 
χρινομένων αὐτῶν πρός με. Δώσω ἀπόκρισιν τῷ Θεῷ. 
Μὴ οὐχὶ ὡς ἐγὼ ἐπλάσθη; Ταῦτα ἐννοῶν, τῷ χοινῷ 
τῆς φύσεως παρεῖχε τὸ χοινὸν τῆς ἰσηγορίας. 


Ἡμεῖς δὲ, ἀδελφοὶ, οὐ τοιοῦτοι. Θαυμάζεις τὸν 


ανεν * ὃ ἐποίησεν, ἤτησε, πει- F. 


705 


esse, sciebat Deum esse Dominum suum. Sed quia 
ipse sepe cum servis suis litigans, parem illis sui 
juris defendendi licentiam dederat, atque si quando 
cum ipso servus disceptaret, non illi ut. servo 
os obstruebat, sed defensionem ejus admittebat : 
id quod ipse fecerat postulabat, huic dicto obtem- 
perans : ὁ 

tur vobis. Et ait: Quis dabit judicem? Et quan- 
donam servo parijure tecum ducenti potesta- 
tem fecisti ? Audi eum quando virtutes dinumerat, 
idque mon gloriandi causa, sed ex innocentia : 


Non respui judicium cum servo meo δὲ cum Job.3x.13. 
ancilla mea, cum disceptarent adversum me. —15. 


Dabo responsionem Deo. Jnnon sicut ego for- 
matus est? Hcc cogitans, communi natura pa- 
rem tribuit litigandi potestatem. 

4. Nos autem, fratres, non tales sumus. Mira- 


δίκαιον; Σαυτοῦ καταγίνωσχε. Ὅτι πολλάχις ἐάν τις sos ris justum? Te ipsum damna. Quóniam sepe 
ἐγχαλῇ, οὗ λέγω δούλῳ,, ἀλλ᾽ ὀλίγον ὑποδεθηχότι, A cum quis accusat, non dico servum, sed se paulo 


ἐὰν ἀποχρίνηται τὰ δίχαια, ὡς ἀναισχυντοῦντα xol 
τολμῶντα ἐξ ἰσοτιμίας φθέγξασθαι ἐπιστομίζει. 
Ὅλως, φησὶ, καὶ τολμᾶς ἐξ ἰσοτιμίας φθέγξασθαι; 
ἀπαιτεῖς τὸ δίκαιον; Δέχου τὴν δικαίαν ἰσηγορίαν. 
Ἔγχαλεῖ 6 ὑπερήφανος, χαὶ οὔτε δικαιολογίαν δέχε-- 
ται, οὔτε σιωπὴν δυσωπεῖται. ᾿Εὰν σιωπήση 6 
ἐγκαλούμενος, χατεγνώσθη, φησὶν, οὐχ οἶδε διᾶραι 
gm ἐὰν λαλήση; ἐτόλμησε, φησὶ, πρὸς τὸν 
δεσπότην ῥῆξαι φωνήν. Εἶτα ἄλλος ὑπερηφανίας με- 
Gib, ἐὰν ὑπὲρ τοῦ δικαίου, ὑπὲρ εὐγενοῦς ἀνδρὸς 
πείθηται, παραχαλούμενος θεῖναι λόγον πρὸς τὸν 
ἕτερον, χαὶ συμδῆναι εἰς εἰρήνην, χαὶ τὴν χαχίαν 
χαταπαῦσαι τῇ ἀγάπη, εὐθέως τῇ ὑπερηφανίᾳ φερό- 
μενος λέγει" ἐγὼ εἰς τοῦτον χατέρχομαι; * τῆς 
᾿ὅπερηφανίας. Ποῦ γὰρ ἕστηκας, ἵνα κατέλθῃς; ᾿Εγὼ 
εἰς τοῦτον χατέρχομαι ; Ὥς τὸν οὐρανὸν πατῶν χαὶ 
τὰς νεφέλας, οὕτω φθέγγεται. Τὴν αὐτὴν γῆν πατεῖς, 
ἀπὸ τῆς αὐτῆς τρέφῃ, εἰς αὐτὴν ὑποστρέφεις, ἐν 
αὐτῇ θάπτη xai ποῦ κατέρχῃ; οὐχ αἰδεῖσαι, οὐ δυσ- 
ωπεῖσαι τὸ πάθος τοῦ Κυρίου ; οὐχ αἰδεῖσαι λέγων 
πρὸς τὸν ὁμότιμον, ἐγὼ εἰς τοῦτο χατέρχομαι; ox 
αἰδεῖσαι ταῦτα λέγειν, ἐννοῶν ὅτι Ἰησοῦς διὰ σὲ χα- 
τῆλθε; Πρὸς τὰς τοιαύτας γνώμας χαὶ τὰς τοιαύτας 
Qugsbevias πρέπει σὺν τῷ Ἡσαΐᾳ πάντοτε βοᾶν" 
Τί ἀλαζονεύεται γῆ. χαὶ σποδός; Ὅμως δὲ εἰς τὸ 
προχείμενον ἐπανέλθωμεν. Τίς δώσει χριτὴν ἀνὰ 
μέσον ἐμοῦ xol coU; ᾿Επιφαίνεται ἐπὶ τέλει ὃ δί- 
χαιος χριτὴς, χαὶ φαίνεται αὐτῷ ἀπὸ λαίλαπος καὶ 
γεφῶν. Φαίνεται Ἰὼ ἀπὸ νεφῶν, 6 τὸν ὄμόρον τῆς 
εὐλογίας μέλλων χέειν. Φαίνεται αὐτῷ ἐχ. νεφῶν, 
6 μέλλων τὸν σπόρον τὸν χοπριζόμενον ἀρδεύειν, xol 
διεγείρει τὸν Ἰὼδ, καὶ νεύει μόνον, xal διασχορπίζει 
τὰ πάθη" νεύει μόνον, xo ἐγείρει τὸν. πεπτωχότα * 
xaX λέγει αὐτῷ " Ἀνάστηθι, xoi ζῶσαι iri ἀνὴρ 
- τὴν ὀσφύν σου. ᾿Ερωτήσω δέ σε, σὺ δέ μοι ἀποχρί- 
θητι. ᾿Επειδὴ εἰς κρίσιν με ἐκάλεσας, καὶ εἶπας, τίς 
δώσει κριτὴν ἀνὰ μέσον ἐμοῦ xa σοῦ; ἀνάστηθι, ὃ 
γενναῖος ἀγωνιστὴς, ὃ μὴ πεσὼν τῇ πληγῇ τῆς συμ- 

ἃς, ἀνάστηθι, ᾿Εὰν γάρ τις παιδευθεὶς γενναίως 
Is) τὴν συμφορὰν χαὶ τὴν παιδείαν, ἀχούει παρὰ 
τοῦ Θεοῦ τὸ, ᾿Ανάστηθι" ὡς ὅταν λέγη τῇ Ἱερουσα- 


inferiorem, si respondeat justa, quasi impudentem 
et audacem, quod pari jure loqui audeat, silere 
jubet. Itane, inquit, pari jme loqui audes? justum 
repetis? Accipe pe jus litigandi. Accusat super- 
bus, neque jus defensionis admittit, neque silen- 
tium reveretur. Si taceat is. qui accusatur, Da- 
mnatus est, inquit, labra nescit aperire ; si loqua- 
tur, Ausus est, inquit, contra dominum vocem 
emittere. Deinde ie superbia plenus, si pro 
justo, pro nobili viro suadetur rogatus ratio- 
nem 2 ia ad alium, pacem conciliare, mali- 
lamque per caritatem sedare, statim superbia 
elatus dicit: Egone ad hunc descendam? O su- 

erbiam ! Quo loco stas, ut descendas? Egone ad 

unc descendam? Ita loquitur acsi caelum et nubes 
calcaret. Eamdem terram calcas, ex eadem ipsa nu- 
triris, in eamdem reverteris , in ipsa tumularis ; et 
quo descendis ? non revereris, non erubescis pas- 
sionem Domini? non te pudet aquali tuo dicere, 
Egone in hoc descendam? non te pudet hac di- 
cere, cum scias Jesum pro te descendisse? Contra 
hujusmodi animum, talemque superbiam, decet 


ua mensura mensi fueritis, remetie- Matth.7.2. 


cum Isaia semper clamare : Quid superbit terra Eccii. xo. 


et cinis? Verum ad propositum revertamur. Quis 9- 
dabit judicem inter me οἱ te? Apparet in fine ju- 
stus Judex, apparetque illi de turbine et nubibus. 


Apparet Jobo de nubibus, imbrem benedictionis 


C 


infusurus. Apparet ipsi ex nubibus,qui semen 
fimo opertum irrigaturus est, excitatque Jobum, 
nutuque solo cruciatus dissipat, nutu solo lapsum 


excitat, aitque illi :.Surge, accinge quasi vir Job. (jo. 5. 


lumbos tuos. Interrogabo autem te : tu vero 
mihi responde. i odeiden me ad judicium 
vocasti, οἱ dixisti, Quis dabit judicem inter me 
et te? surge, strenue athleta, qui ex calamitatis 
plaga non lapsus es, surge. Si quis enim casti- 
gatus strenue ferat calamitatem et euin 
nem, a Deo audit illud , Surge; ut quando ad 


Jerusalem dicit : Exsurge, Jerusalem, qua bi- 1sai.51.17. 


bisti calicem ire mec. J4ccinge sicut vir lum- 
bos tuos. Interrogabo autem te, tu vero re- 


Job. 40. 3. 


Job. 38. 4. 


Job. 42. 5. 
6. 


Job. 4o. 5. 


706 
sponde mihi. Non dixit, Judicabo té, tu vero 
— mihi. Non enim vocasti me, inquit, ad 
judicium, sed vocasti me, ut tecum judicarer. Ju- 
dicem petiisti inter me et te : tu esto judex. Pu- 
tas me aliter tibi responsum dedisse, quam ut 
appareas justus? Existimas me hanc tibi immi- 
sisse calamitatem, nisi ut justum te ostendam? Et 
satape ut horum verborum accurationi diligenter 
attendas. Non. dixit, Putasne me aliter tibi re- 
sponsum dedisse, quam ut justus fieres? Neque 


SPURÍA. 


Xy. * Ἀνάστηθι, Ἱερουσαλὴμ,, f; πιοῦσα τὸ ποτήριον 
τοῦ θυμοῦ μου. Περίζωσαι ὡς ἀνὴρ τὴν ὀσφύν σου. 
᾿ἘἘρωτήσω δέ σε, σὺ δέ μοι ἀποχρίθητι. Οὐχ εἶπε, 
χρινῶ σε, σὺ δέ μοι ἀποχρίθητι. * Οὐ γὰρ ἐχάλεσάς 
με, φησὶν, εἰς χρίσιν, ἀλλ᾽ ἐχάλεσάς με εἰς τὸ συγ- 
χριθῆναί σοι. Δικαστὴν ἤτησας μεταξὺ ἐμοῦ χαὶ σοῦ * 
σὺ γενοῦ διχαστής. Οἴει ἄλλως σοι χεχρηματικέναι 
με, ἢ ἵνα ἀναφανῇς δίχαιος; Νομίζεις, φησὶ, " Oc 
ἄλλο τι τὴν συμφορὰν ἐπήγαγον ταύτην, ἢ ἵνα δίκαιόν 


σε ἀναφαίνω; Καὶ βλέπε τῇ ἀχριδείᾳ τῶν τοιούτων 


enim calamitas ipsum justum effecit, sed justum D ῥημάτων προσέχων. Οὐχ εἶπεν, οἴει με ἄλλως σοι 


demonstravit. Putasne me aliter tibi responsum 
divisse, quam ut justus appareres ἢ Mihi enim, 
inquit, etiam ante certamina notus eras : mundo 
autem per calamitatem notus evadis, in mundo 
ob luctam przdicaberis. Propterea te visitavi, non 
ut nocerem, sed ut coronarem; non ut deturpa- 
rem, sed ut illustrarem. Verum quia ex innocen- 
tia nature, mensuram egressus es, tuze sinceritati 
peperci. Nam etsi quis ex simplicitate peccaverit, 
Deus corrigit ea qua per sinceritatem admissa 
sunt. Quia vero Deum in judicium vocasti, dic 
mihi qualem apud me habens honoris paritatem 
vocasti me? Ub: eras cum ponebam fundamenta 


terre? am cowtaneus eras Opifici, ut illum vo- E Ποῦ ἧς ἐν τῷ θεμελιοῦν με τὴν γῆν; 


cares ad judicium? Ille ante szecula, tu post mul- 
ta secula. Cum. formarem terram, non aderas; 
cum mare, non aderas ; cum alia hujusmodi, non 
aderas. Omnis creatura facta est, et tu nusquam 
eras. Antiquiorem ergo seculis, Creatorem uni- 
versi ad. judicium vocasti? Cum extenderem funi- 
culum super terram, cum columnas ejus fundarem, 
cum eduxi de ventre matris ejus, cum pariebatur 
mare, ubi eras? cum ipsum nube óperirem, et 


χεχρηματιχέναι, ἢ ἵνα γένη δίκαιος ; O0 γὰρ fj συμ- 
φορὰ αὐτὸν δίκαιον ἐποίησεν, ἀλλὰ δίκαιον ἐγνώρισεν. 
Οἴει με ἄλλως σοι χεχρηματικέναι, ἢ ἵνα ἀναφανῇς 
δίκαιος ; ᾿Εμοὶ μὲν γὰρ, φησὶ, xol πρὸ τῶν ἀγώνων 
ἦσθα γνώριμος * τῷ δὲ s ἢ διὰ τῆς συμφορᾶς γνω- 
gn , τῷ κόσμῳ διὰ τῆς πάλης κηρύττῃ. Διὰ τοῦτό 
σοι ἐχρημάτισα, οὖχ ἵνα βλάψω, ἀλλ᾽ ἵνα στέψω" 
οὖὗχ ἵνα he v , ἀλλ᾽ ἵνα λαμπρύνω. Πλὴν ἐπειδὴ 
διὰ τὴν ἀχαχίαν ἐξῆλθες τῶν μέτρων τῆς, φύσεως, 
συνέγνων σου τῇ ἄχε τι. Κἂν γάρ τις ἀπὸ ἀχα- 
χίας ἁμάρτῃ; ὃ Θεὸς διορθοῦται τὰ ἀπὸ ἀχαχίας γι- 
νόμενα. ᾿Επειδὴ ὅλως ἐχάλεσας Θεὸν εἰς χρίσιν, εἶπέ 
μοι, ποίαν ἔχων πρὸς ἐμὲ ὁμοτιμίαν ἐκάλεσάς με; 

jJ povoc ἐγένου 
τοῦ ποιητοῦ, ἵνα χαλέσῃς αὐτὸν A uds Ὁ, μὲν 
πρὸ τῶν αἰώνων, σὺ δὲ μετὰ πολλοὺς αἰῶνας. Ὅτε 
ἔπλαττον τὴν γῆν, οὐ παρῆς" ὅτε τὴν θάλατταν, οὐ 
παρῆς" ἢ ὅσα τοιαῦτα, οὐ παρῆς. Πᾶσα fj χτίσις 
ἐγένετο, καὶ ab οὐδαμοῦ ἦσθα. "Tóv οὖν ἀρχαιότερον 
τῶν αἰώνων , τὸν χτιστὴν τῆς δημιουργίας εἷς χρίσιν 
ἐχάλεσας ; Ὅτε ἔτεινα σπαρτίον ἐπὶ τῆς γῆς, ὅτε τοὺς 
στύλους αὐτῆς ἥδρασα, ὅτε μετήγαγον Ex χοιλίας 
μητρὸς αὐτῆς, ὅτε ἐτίκτετο ἡ θάλασσα, ποῦ ἧς; ὅτε 


caligine cireumdarem, ubi eras? Reprehendit jj, αὐτὴν ἐσχέπασα νεφέλῃ, δμίχλῃ δὲ αὐτὴν eism 


quasi indigne loquutus sit, ex simplicitate qui- 
dem, verum ex ignorantia. Et quid facit? Non co- 
ram omnibus illum increpat, sed ut amicum pri- 
vatim corrigit. Postquam igitur hzc et his similia 
dixit (non enim vacat omnia dicta minutatim in- 
terpretari) et Job in sui cognitionem veniens, 
(nam justus post primam redargutionem lapsum 
corrigit), ait : Domine, auditu auris audivi te 
prius, nunc autem oculus meus vidit te, et 
exinanivi meipsum ; puto me terram et cine- 
rem. Semel loquutus sum, et secundo non ad- 
dam. Vide quomodo peccatum revocat,. qui re- 
prehensionem recte suscepit. Semel loquutus 
sum, idque ex simplicitate, non ex malitia ; se- 
cundo non addam. Quis enim sum ego in judi- 
cium veniens in conspectu Domini? Quz prius 
non noverat Job ob simplicitatem, post correptio- 
nem discit. Hinc quid Deus? Non concedit ei re- 
cusare judicium, sed ait : Von ; sed. accinge si- 
cut vir lumbos tuos. Sta, inquit, ut vir. Ne pu- 
tes me ideo te perterruisse potentia mea, ut justi- 


^ Sic Mss. recte. Editio Morel. o) γὰρ ἐχάλεσάς με, 
φησὶν, εἰς τὸ συγχριθῆναὶ cot, intermediis omissis à? ὁμοιο- 
τέλξυτον. [Savil. in textu οὐ γὰρ ἐκάλεσά σε εἰς χρίσιν, ἀλλ᾽ 


Β τήσασθαι τὴν χρίσιν, ἀλλά φησιν. 


A ποῦ ἧς; Καθάπτεται αὐτοῦ ὡς ἀναξίως φθεγξαμένου, 


ἀπὸ ἀκαχίας μὲν, πλὴν ἀπ᾽ ἀγνοίας. Καὶ τί ποιεῖ: 
Οὐχ ἐπὶ πάντων αὐτὸν ἐλέγχει, ἀλλ᾽ ὡς φίλον ἰδίᾳ 
διορθοῦται. Ὥς οὖν εἶπε ταῦτα, χαὶ τὰ τούτοις παρα- 
πλήσια (οὐ γὰρ χαιρός ἐστι χατὰ μέρος πᾶσαν λέξιν 
ἑρμιηνεῦσαι), καὶ 6 Ἰὼδ ἐπιγνώμων ἑαυτοῦ γενόμενος 
(δ᾽ γὰρ δίκαιος ἐχ πρώτου ἐλέγχου διορθοῦται τὸ 
σφάλμα), λέγει Κύριε, ἀκοῇ μὲν ὠτὸς ἤχουόν σου τὸ 
πρότερον, νυνὶ δὲ ὃ ὀφθαλμός μου εἶδέ σε, καὶ ἐξου-- 
δένησα ἐμαυτόν - ἥγημαι δὲ ἐμαυτὸν γῆν καὶ σποδόν. 
Καὶ, Ἅπαξ ἐλάλησα, ἐπὶ δὲ τῷ δευτέρῳ οὐ προσθή- 


“σω. Βλέπε πῶς ἀναχαλεῖται τὸ σφάλμα 6 χαλῶς τὴν 


μέμψιν δεξάμενος. Ἅπαξ ἐλάλησα, χαὶ τοῦτο ἀπὸ 
dxaxiae, οὐχ ἀπὸ πονηρίας" ἐπὶ δὲ τῷ δευτέρῳ o0 
προσθήσω. Ῥίς γάρ εἰμι ἐγὼ χρινόμενος ἐναντίον Κυ- 
ρίου; "A μὴ προέγνω ὁ Ἰὼδ δι’ ἀκαχίαν, μανθάνει μετὰ 
τὸν ἔλεγχον. Εἶτα τί 6 Θεός; Οὐ συγχωρεῖ αὐτῷ παραι- 
χὶ, ἀλλὰ ζῶσαι 
ὥσπερ ἀνὴρ τὴν ὀσφύν σου. Στῆθι, φησὶν, ὡς ἀνήρ. Μὴ 
νομίσῃς, ὅτι διὰ τοῦτό σε χατέπληξα τῇ δυναστείᾳ, 
φεύγων τὸ δίκαιον, ἀλλὰ διωρθωσάμην σου τὴν ἀχα- 


ἐχάλεσά σε εἷς τὸ c. c. ln marg. nostram lectionem e 
Cod. affert.] 
* [ Savil. e conj. addit ὅτι.] 


4 


IN JOB SERMO IV. 


χίαν. Τὴν μέντοι χρίσιν οὐ παραιτοῦμαι * χρῖνόν με 
δικαίως, καὶ ἀπαίτει λόγον τῶν γινομένων. ᾿Εχρίθης 
ἵνα στεφθῇς, ἐχρίθης ἵνα ἀγασθῆς ἐν πάσῃ τῇ ὑπ᾽ 
οὐρανόν. Πρὸ τοῦ πάθους μία σε γωνία ἐγνώριζε, 
μετὰ τὸ πάθος πᾶσα γνωρίσει f; ὕπ᾽ οὐρανόν. Ἢ χο- 
πρία σου παντὸς βασιλιχοῦ διαδήματος λαμπροτέρα 
γίνεται. Οἱ τὸ διάδημα φέροντες ἐπιθυμοῦσιν ἰδεῖν 
σου χαὶ τὸν ἀγῶνα χαὶ τὸν πόνον τῶν ἀθλημάτων. 
Παράδεισόν σου ἐποίησα τὴν iip i ἐγεώργησα 
πρὸς εὐσέδειαν, φυτὸν ἐπουράνιον ἀνέδειξα. " EXa6ec 
Ἢ ὡς ἰρδνυ θαι δέχου xai τὰ ἐπίγεια, λάμόανε τὰ 
πάντα εἰς τὸ διπλάσιον. ᾿Ενταῦθα μάθε, πᾶς Χρι- 
στιανὸς, τὴν σὴν ἐλπίδα, τὴν ὑπεροχὴν τῆς σῆς ἐπαγ- 
γελίας. Τῷ Ἰὼδ μὲν γὰρ διπλασίονα ἐπ᾿ ται, 
καὶ διπλάσια δίδωσιν " 6 δὲ Σωτὴρ τοῖς ἑαυτοῦ μαθη- 
ταῖς φησιν" Ὃς ἀφῆχε πατέρα, ἢ μητέρα, ἢ ἀδελ- 
φὰς ἕνεχεν ἐμοῦ, ἑχατονταπλασίονα m , xoi 
ζωὴν αἰώνιον χληρονομήσει. Ἀλλ᾽ ἐχεῖνο πρόσεχε 
ἀχριθῶς, ὅπως τὸν μὲν φίλον ἰδίᾳ διορθοῦται, τοὺς δὲ 
φίλους τοῦ Ἰὼ ἐλέγχει παῤῥησίᾳ. Καὶ λέγει αὐτοῖς 
ὃ Θεός- Ἵνα τί οὐκ ἐλαλήσατε ὀρθὰ κατὰ τοῦ θερά- 
ποντός μου Ἰῴώδ; Ἀλλ᾽, ὦ δικαιοχρίτα, ὑπὲρ σοῦ τὸν 
λόγον ἐθέμεθα, τὴν σὴν δικαιοσύνην ἐχηρύξαμεν, xa- 
τεψηφισάμεθα ἀνθρώπου, τὴν δὲ σὴν δικαιοσύνην 
ἀθῴαν ἐδείξαμεν. ᾿Ενταῦθα οὖν πρόσεχε τῇ δικαιο- 
χρισίᾳ τοῦ Θεοῦ. Ei γὰρ τὸν ὑπὲρ αὐτοῦ λέγοντα χατὰ 
τοῦ δικαίου οὐ δέχεται, τοὺς χατὰ τοῦ δικαίου λέ- 
γοντας παρὰ τὸ dirty δέξεται; ᾿Ελέγχει οὖν τοὺς 
φίλους αὐτοῦ, xax λέγει" Καὶ viv, εἰ μὴ διὰ τὸν δοῦ- 
λόν μου Ἰὼβ, ἀπώλεσα ἂν μᾶς. Ὁμοῦ οὖν χαὶ ἐλέγ- 
χει, χαὶ διασώζει. Σώζει μὲν διὰ τὸ μηδὲν πονηρὸν 
κατὰ τοῦ Θεοῦ λέγειν * ἐλέγχει iw τὸν ὀρῶν ja 
ἀχεραιότητα ἐπανορθούμενος- xo τιμᾷ μὲν τοὺς φί- 
Aout br ἐχεῖνον * τιμᾷ δὲ τὸν δίχαιον διὰ τὴν ἄθλησιν, 
καὶ δίδωσιν αὐτῷ διπλάσιον, καὶ ἀπὸ σχότους αὐτοῦ 
τὸ φῶς ἔλαμψε xo τότε χαὶ νῦν. "Ev δὲ ἔτι εἰρη- 
χότες, δείξωμεν τὴν ὑπεροχήν. "Ελαόε τὰ πρόδατα 
εἰς τὸ διπλάσιον, βόας, καμήλους, ὄνους εἰς τὸ δι-- 
πλάσιον- τὰ δὲ τέκνα ἀπολέσας δέχα, εἴχοσι οὐχ 
ἔλαδεν. ᾿Ενταῦθα ζητητέον, πῶς τὰ χτήνη μὲν elc τὸ 
διπλάσιον, τὰ δὲ τέχνα εἰς τὸ ἁπλοῦν. ᾿Επειδὴ τὰ 
χτήνη μὲν χαὶ τὰ χτήματα ἀπολλύμενα τέλειον ἀπώ-- 
λοντο, ἄνθρωπος δὲ ἀποθανὼν εἰς ζωὴν διαφυλάττεται, 
καὶ eic ἀνάστασιν ἐγείρεται. Οὐ δίδωσιν αὐτῷ εἰς τὸ 
διπλάσιον τὰ τέχνα, ῥα ἡ ἐχχόψη τὴν ἐλπίδα τῶν 
ἀπελθόντων, ἀλλὰ ἵνα δείξῃ αὐτῷ, ὅτι χἀχεῖνοι, εἶ 
καὶ προηρπάγησαν, ἀλλὰ ζῶσι. Κἀχεῖνοι μὲν πάντες 
χορηγοῦνται αὐτῷ οὐ δίδωσι δὲ αὐτῷ πλὴν δέχα, 
ἵνα εὑρεθῇ "106 οὐκ ἀπὸ ζωῆς εἰς θάνατον, ἀλλ᾽ ἀπ᾽ 
οἴχου εἰς οἶχον μεταβαίνων. Δέχα γὰρ αὐτὸν τελέσαντα 
τὸν βίον μέχρι τάφου προέπεμψαν" δέχα πάλιν αὐτὸν 
ἐν τῇ τῆς ἀναστάσεως ἡμέρᾳ ἀπὸ τοῦ τάφου εἰς βασι- 
λείαν παραδέξονται, xui τῶν ἀποῤῥήτων ἐχείνων xo 
αἰωνίων ἀγαθῶν ἀπολαύσουσιν ὁμοθυμαδόν * ὧν γέ- 
νοιτο πάντας ἡμᾶς χαταξιωθῆναι, χάριτι xa φιλαν-- 
θρωπίᾳ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, d ἣ δόξα 
καὶ τὸ χράτος, νῦν χαὶ ἀεὶ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας. 
᾿Αμήν, 


r adu 
tiam fugerem , sed simplicitatem tuam correxi. 
Judicium non recuso : judica me juste, rationem- 
que gestorum expostula. Judicatus es ut corone- 
ris, judicatus es ut sis admirationi per totum or- 
bem. Ante calamitatem unus te angulus noverat, 
post calamitatem te totus orbis cognoscet. Ster- 
quilinium tuum omni regio diademate illustrius 
erit. Qui diademata gestant, cupiunt videre ago- 
nem tuum , et laborem certaminum. Sterquilinium 
tuum paradisum effeci, ad pietatem Rae ry plan- 
tam calestem exhibui. Accepisti celestia, accipe 
terrena, accipe omnia duplicata. His disce, quis- 

C quis Christianus es, spem tuam, excellentiam 


promissionis tuz. Jobo dupla promittit, et du-- Jo». 42.10. 


pla tribuit; Servator autem discipulis suis ait : 


Qui reliquerit patrem, aut matrem , aut fra- Math. 19. 
tres , aut. sorores propter me, centuplum. ac- 39: 


cipiet, et vitam eternam. possidebit. Sed tllud 
diligenter attende, quomodo amicum privatim 
corrigat, amicos vero Jobi publice arguat. Dixit- 


que illis Deus : Ut quid non estis recta lo- Job. ἡ. 8. 


uuti adversus servum meum Job ἢ Sed, o juste 
judex, pro te sermonem fecimus, justitiam tuam 
predicavimus, hominem condemnavimus, tuam 
vero justitiam innoxiam ostendimus. Hic ergo ju- 
stum Dei judicium attende. Nam si pro se contra 

p justum loquentem non recipit, num eos qui con- 
tra justum. przeter justitiam loquuntur, recipiet? 


Redarguit igitur ejus amicos, et ait : Et nunc ^id. 


nisi propter servum meum. Job, «os forte per- 
didissem. Simul ergo redarguit et servat. Servat 
quidem, quod nihil mali contra Deum dixissent ; 
redarguit vero justum, simplicitatem ejus corri- 
gens : honoratque propter illum amicos gu. ju- 
stum quoque honorat propter certamen, duplum- 
que dat ei, atque ex tenebris ei lux Pei δ, cn et 
tunc et nunc. Uno autem superaddito, rei excel- 


lentiam ostendemus. Accepit oves in duplum, bo- J^id. v. 12 


ves, camelos et asinos in duplum ; sed cum filios d 
decem amisisset, non accepit vicenos. Hic quae- 
rendum, cur jumenta in duplum, filios non item. 
Quia jumenta et facultates quidem funditus perie- 
runt, homo antem etiam mortuus in vitam serva- 
E tur, et ad resurrectionem suscitatur. Non dat illi 
filios in duplum, ne corum qui decesserant spem 
tolleret, sed ut ostenderet ei, etiam illos, etsi prae- 
repti fuissent, vivere tamen. Et illi quidem omnes 
ipsi dantur : non dat autem illi plus quam decem, 
ut inveniretur Job non a vita ad mortem, sed a 
domo in domum transiens. Decem namque cum 
vitam finivit, ad usque sepulcrum illum extule- 
runt; decem iterum in die resurrectionis, a se- 
pulcro in regnum excipient, atque simul omnes 
ineffabilibus illis et aeternis bonis fruentur : qui- 
bus nos omnes dignos fieri contingat, gratia et hu- 
manitate Domini nostri Jesu Christi, cui gloria et 
imperium, nunc et semper,'et in. secula, Amen. 


600 


3. Reg. 17. 
1. 


708 


SPURIA. 


MONITUM 


IN SEQUENTEM HOMILIAM. 


Severiani esse hanc homiliam putat Dupinius. Verum etsi nugacem quandoque Severianum deprehen- 
derimus, nescio an technas illas, queis usum Deum erga Eliam pluribus demonstrare conatur hic quis- 
quis sit orator, Severiano adscribere liceat. Ineptum esse quempiam Graculum libentius credam. 


Interpretationem Latinam novam adornavi. 


In Eliam prophetam Sermo. 


1. Judzorum olim pópulus prophetarum pos- A Πρότερον μὲν τῶν Ἰουδαίων ὁ δῆμος 


sessione ornábatur, eratque ille prophetica agri- 
cultura ; nunc autem per Ecclesiam hac ipsa gloria 
privatus est. Ecce namque apud nos po 
corpora sunt. Infructuoso enim populo non com- 
petebant ip ctun agricole, eis nempe non com- 
petebat prophetas possidere, qui eum, qui per eos 
prophetaverat, crucifixerunt, in gratiam scilicet 
mortuorum , quos apud illos suscitavit , czeco- 
rum quos apud illos visu donavit , famelicorum 
quos apud illos aluit ; in gratiam item violentize, 
qua propter eos universorum Dominus Deus usus 
est in beatum Eliam prophetam, ut solveret sen- 
tentiam contra illos latam. Ad beatum Eliam me 
ducit is qui prius vos instituit. Beatus Elias videns 
Judaicum populum contra clementem Deum sese 
efferentem, Deumque illorum contra se pervica- 
ciam perpetuo tolerantem, dum illi ejus patientia 
ad ignaviam semper uterentur, hujusmodi quid- 
piam excogitat adversus Dei erga 1!los benignita- 
tem; sententiam fert in eos. Deinde, cum sciret 
Deum justorum zelum revereri, cum vellet J udizeos 
castigare, metuensque Dei benignitatem, quá mo- 
dicis lacrymis statim medelam admovet, suppli- 
cium contra illos decernit, quod et juramento con- 
firmat, ut juramentum reveritus Deus, illam con- 
tra ipsos sententiam non solveret. Benignus, aiebat, 
erga illos est Deus, et modicis lacrymis placatur 
ab ipsis, id quod illos ad idololatriam deducit. 
Vivit Dominus, inquit, non erunt per annos 
istos ros et pluvia. Deinde, quasi Deus ipsi con- 
tra responderet : Quid ergo, si illi mihi per poe- 
nitentiam adblandiantur, ο Elia, si illos videam 
lacrymantes, si de peccatis peenitentes, annon sta- 
tim pluviam dabo? Non, vivit Dominus, nist 
per os meum. Non, vivit Dominus. llli, inquit, 
idolis se addixerunt; ego vero per tuam juro 
deitatem. Ostende mihi juramentum per te factum 
pravalidum esse, ut etiam. per hoc discant idolo- 


B 


^ 


Εἷς τὸν προφήτην ᾿Ηλίαν Λόγος. 


τῇ τῶν προ- 
φητῶν ἐχαλλωπίζετο χτήσει, καὶ προφητιχὸν ὑπῆρχε 
γεώργιον " νῦν δὲ xal ταύτην αὐτὴν παρὰ τῆς Ἔχχλη- 
σίας ἀφήρηται τὴν χαύχησιν. ᾿Ιδοὺ γὰρ τῶν προφητῶν 
παρ᾽ ἡμῖν xal τὰ σώματα. Οὐ γὰρ ἔπρεπον ἀκά 

λαῷ προφητιχοὶ γεωργοὶ, οὖχ ἥρμοσε bapti ἐὸν 
προφήτας τοῖς τὸν δι᾿ αὐτῶν προφητευθέντα σταυρώ- 
σασιν, ἀντὶ νεχρῶν οὺς παρ᾽ ἐχείνοις ἀνέστησεν, ἀντὶ 
τυφλῶν οὖς παρ᾽ αὐτοῖς ὠμμάτωσεν, ἀντὶ πεινώντων 
οὺς παρ᾽ ἐχείνοις διέθρεψεν, ἀντὶ τῆς βίας, ἣν δι᾽ 
αὐτοὺς ὃ τῶν ὅλων Δεσπότης Θεὸς τῷ μαχαρίῳ προσ- 
ἤγαγεν Ἠλίᾳ, λῦσαι τὴν xaT αὐτῶν ἀπόφασιν τὸν 
προφήτην βιαζόμενος. Ἄγει γάρ με πρὸς Ἤλίαν 6 
προλαδὼν παιδευτής. Ὃ μαχάριος ᾿Ηλίας ἰδὼν τὸν 
τῶν Ἰουδαίων λαὸν τῆς τοῦ Θεοῦ χαταστρηνιῶντα. 
φιλανθρωπίας, xo τὸν μὲν Θεὸν τῆς ἐχείνων θεομα- 
χίας ἀνεχόμενον διηνεχῶς, ἐχείνους δὲ τῇ μαχροθυμίᾳ 
πρὸς ῥᾳθυμίαν παιδοτριδουμένους ἀεὶ, * ἐπινοεῖ τι 
τοιοῦτον χατὰ τῆς τοῦ Θεοῦ περὶ αὐτοὺς ἀγαθότητος $ 
ἀποφαίνεται xav! αὐτῶν. Εἶτα εἰδὼς ὅτι τὸν τῶν δὲ- 
χαίων ζῆλον δυσωπεῖται Θεὸς, βουλόμενος τοὺς Ἰου- 
δαίους χολάσαι, καὶ φοδούμενος τὴν θείαν χρηστότητα 
μικροῖς δάχρυσιν εὐθὺς θεραπευομένην, ἀποφαίνεται 
xac αὐτῶν τιμωρίαν, καὶ ὅρκῳ τὴν τιμωρίον δεσμεῖ, 
ἵνα τὸν ὅρχον Θεὸς δυσωπούμενος, μὴ λύσῃ τὴν κατ᾽ 
ἐχείνων ἀπόφασιν. Ἀγαθὸς, φησὶ, περὶ αὐτοὺς ὃ Θεὸς, 
xol μιχροῖς παρ᾽ αὐτῶν θεραπεύεται δάχρυσι, ταῦτα 
δὲ τούτους εἰς εἰδωλολατρείαν παιδοτριδεῖ. Ζῇ Κύριος, 
φησὶν, οὖχ ἔσται τὰ ἔτη ταῦτα δρόσος καὶ δετός. Εἴτα, 
ὡς τοῦ Θεοῦ πρὸς αὐτὸν ἀντιφθεγγομένου - τί οὖν, 
ἂν χολαχευθῶ παρ᾽ ἐχείνων διὰ μετανοίας, ᾿Ηλία, ἂν 
δάχρυα προσφέροντας ἐχείνους θεάσωμαι, ἂν ἐπὶ τὰς 
πλημμελείας μετανοοῦντας, εὐθὺς μὴ δώσω δετόν; Οὗ, 
ζῇ Κύριος, εἰ μὴ διὰ στόματός μου. Οὐ, ζῇ Κύριος. 
᾿Κχεῖνοι, φησὶν, εἰδώλοις προσήλωνται, ἐγὼ δὲ χατὰ 
τῆς σῆς ὀμνύω θεότητος. Δεῖξόν μου τὸν ὅρχον τὸν 
χατὰ σοῦ δυνατὸν, ἵνα καὶ διὰ τούτου μάθωσι τὴν τῶν 
εἰδώλων ἀσθένειαν. Οὗ, ζῇ Κύριος, οὐχ ἔσται, φησὶ, 
τὰ ἔτη ταῦτα δρόσος xat ὑετὸς, el μὴ διὰ λόγου στό- 


* 


IN ELIAM PROPH, SERMO. 


τὸς μου. Οὐχ, ὅταν, φησὶ, σοὶ δόξῃ, λύσεις τὴν 
ον ν ἀεὶ lox τὸ φιλανθρωπεύεσθαι), 
ἀλλ᾽ ὅταν περὶ αὐτῶν ἱκετεύσω, ὅταν ἐμοῦ κρίναντος, 
ὅταν ἀρχοῦσαν ἐπιδείξωνται τὴν τῆς Ψυχῆς μεταμέ- 
λειαν. Ἠδέσθη τὴν πρϑρητικὴν ἀπόφασιν 6. Θεὸς, 
ἐτίμνησεν ὅρχον τὸν εἰς αὐτόν. Συνείχετο τοίνυν ὃ τῶν 
ὅλων Δεσπότης, καὶ τὸν προφήτην Αἰ τρλερ να χαὶ τὸν 
λαὸν τῷ λιμῷ κολαζόμενον ἐλεῶν. Τί οὖν ποιεῖ; 
Συγχολάζει τῷ λαῷ τὸν προφήτην, ἵνα τῇ τοῦ λιμοῦ 
καὶ αὐτὸς συνεχόμενος τιμωρίᾳ βουλεύσηταί τι περὶ 
τῆς ἀποφάσεως τῆς ἐνόρχου φιλάνθ, 
Miet dv nip Maij. τὸν 
προφήτῃ τὴν τιμωρίαν, οὐδὲ αὐτὴν τὴν τῆς φιλανθρω- 
πίας υ τῆς ποιούμενος. Τρέφει γὰρ 
τὸν προφήτην διὰ πετεινῶν μισοτέχνων - μισότεχνος 
γὰρ ὃ κόραξ γονεὺς, καὶ ἃ τίκτει μὴ τρέφων. Τοῦτο 
γοῦν 6 προφήτης Δαυὶδ αἰνιττόμενος ἔλεγε" Καὶ τοῖς 
νεοσσοῖς τῶν χορά: τοῖς ἐπικαλουμένοις αὐτόν. 
᾿Επειδὴ γὰρ οἵ νεοσσοὶ τῶν χοράχων, μᾶλλον δὲ πάν-- 
τες νεοσσοὶ, πρὸς τὴν τῆς τροφῆς τῆς οἰκείας συλλο-- 


γὴν ἀσθενοῦσιν, ἔχουσι δὲ τοὺς γονέας παιδοτροφοῦν-- 


τὰς" ἀπεστέρηνται δὲ τούτου of νεοσσοὶ τῶν χοράχων, 
ὅμως δὲ διαμένει τῶν χοράχων τὸ γένος παρὰ τῶν 
γονέων μὴ διατρεφόμενον᾽ δεικνὺς τὴν τοῦ Θεοῦ φι- 
λανθρωπίαν 6 Δαυὶδ, ἀνατίθησι τὴν ἐχείνων διατρο- 
φὴν τῷ - Κεχηνότες γὰρ εἰς ἀέρα τῶν χοράχων οἵ 
γεοσσοὶ, καὶ παρὰ τῶν γονέων μὴ τρεφόμενοι, ἔχουσιν 
αὐτοὶ ζῶα μικρά τινα τὴν θείαν ἐπιπέμπουσαν πρό- 


νοιαν διαχονούμενα, xaX. οὕτως ἐκ τοῦ ἀέρος ἐχεῖνα.. 


δεχόμενοι, πρὸς αὔξησιν τρέφονται. Διὰ τοῦτό φησι, 
οῖς νεοσσοῖς τῶν τοῖς ἐπικαλουμένοις αὐτόν. 
᾿Επειδὴ τοίνυν μισοτεχνίαν 6 ᾿Ηλίας χατὰ Ἰουδαίων 
ὡς τέχνων ἀχρήστων ἀνέλαδε, διὰ μισοτέκνων. πατέ- 
ρῶν πρεσδεύεται πρὸς αὐτὸν 6 Θεὸς juo ὶ τοῦτο 
πρὸς τὸν Ἠλίαν σεσιγημένως βοῶν * μὴ τοσαύτη παρὰ 
σοὶ xav ᾿Ιουδαίων μισοτεχνία, ὅση τοῖς χόραξι κατὰ 
τῶν νεοσσῶν τῶν οἰχείων ; Ἀλλ᾽ ὅρα νῦν μεταδεδλη- 
μένους τοὺς κόρακας " ὅρα τὴν ἐχείνων, ὦ Ἠλία, φι- 
λανθρωπίαν * οἵ περὶ τοὺς οἰκείους ἀπάνθρωποι νεοσ-- 
σοὺς, σοῦ γίνονται ξενοδόχοι φιλότιμοι. Ἄτοπόν ἐστιν, 
ὦ Ἠλία, τοὺς μὲν xápaxas μεσίτας γίνεσθαι πρὸς σὲ 
τῆς παρ᾽ ἐμοῦ φιλανθρωπίας, σὲ δὲ μεσίτην τοῖς 


᾿ Ἰουδαίοις μὴ γίνεσθαι τῆς παρ᾽ ἐμοῦ xaT αὐτῶν τι- 


plac, Αἰδέσθητι τὴν τῶν κοράχων μεταθολὴν, xa 
γενοῦ περὶ τοὺς ᾿Ιουδαίους χρηστός" ἐγὼ γὰρ τιμῶ 
σου μὲν τὴν ἀπόφασιν, κἀχείνους δὲ χολαζομένους 


' οἰχτείρω. Ὡς οὖν εἶδεν 6 Θεὸς τὸν ᾿Ηλίαν οὐχ ἐνδι- 


δόντα, συστέλλει πάλιν τὴν διὰ τῶν χοράχων τροφὴν, 
πρὸς καταλλαγὰς αὐτὸν βιαζόμενος, ἵνα τῷ λιμῷ 
βιασθεὶς τὴν ἀπόφασιν χἂν δι᾽ ἑαυτοῦ λύσῃ. Ὁ δὲ καὶ 
τῶν χοράχων συσταλέντων ἠνείχετο" λιμῴξω, φησὶ, 
μόνον τοὺς δυσσεθοῦντας ἴδω χολαζομένους - ἀπόλοιτό 
μου τὸ σῶμα μετὰ τούτων λιμῷ χολαζόμενον. ᾽ἔχλει- 
πούσης τοίνυν τῆς διὰ τῶν χοράχων τροφῆς, καὶ χ 

νου διελθόντος πολλοῦ, πάλιν συσχεθεὶς 6 Ἠλίας ἐφ᾽ 
ἕτερον μεθίσταται τόπον, καὶ τῷ λιμῷ συνθλεθόμενος 
ἄπεισι, καὶ γίνεται ἱχέτης ἐθνιχῇς ταύτης χήρας 
xa πενομένης, Καὶ βουλόμενος δὲ αὐτὸν ὃ Θεὸς γε- 
νέσθαι φιλανθρωπότερον, ἐπειδὴ τότε τοῖς Ἰουδαίοις 
ἀπείρητο ἥ μετὰ ἐθνῶν συνουσία, προλαμβάνων προ- 


TOM, VI. 


E ac 
rum vanitatem. Jon, vivit Dominus, non erit, 
p inquit, per istos annos ros et pluvia, nisi per 
verbum oris mei. Neque etiam cum id tibi visum 
fuerit, tolletur supplicium ( tibi enim semper placet 
clementer eve quando pro ipsis sptlindba 
cum me ;judicante, cum sufficientem ostenderint 
animi ponitentiam. Propheticam sententiam reve- 
ritus est Deus, juramentum per se factum in ho- 
nore habuit. Detinebatur ergo Deus et prophete 
reverentia, et populi fame afflicti miseratione. Quid 


ρωπον" xà συγχο- «s ergo facit? Una ^ dern et populum et prophetam, 
προφήτην, ἐπιχουφίζει δὲ τῷ A nut ipse quoque 


mis supplicio affectus quid hu- 
manius circa juramento firmatam sententiam co- 
gitaret; et una punit quidem prophetam cum 
populo, sed prophetze m lenit, illam clemen- 
tie viam non sine sapientia emensus. Prophetam 
enim alit per aves, quibus invisa proles : corvus 
enim: prolem odit, et quae parit non nutrit. Illud 
ergo subindicans propheta David dicebat : Et Ῥεαὶ. i46. 
pullis corvorum invocantibus euni. Quia enim 9- 
pulli corvorum, imo quilibet pulli, infirmiores 
sunt, quam ut cibum sibi parent, sed alii a paren- 
tibus énutriuntur, hoc autem | subsidio privantur 
ulli corvorum, qui a parentibus non Y aibi et 
icet parentes non nutriant, manet tamen genus 
1; corvorum. : Dei benignitatem ostendens David, 
eorum alimenta Deo adscribit. Hiantes enim in 
aerem. pulli corvorum, parentibus nihil aliinenti 
prabentibus, habent quadam animaleula, quz mit- 
tenti providefíti divinz ministrant, et sic ab acre 
accipientes, aluntur et crescunt. Ideo dicit, Pullis 
corgorum invocantibus eum. Quia igitur prolis 
odium Elias susceperat contra Judaos, ut filios 
inutiles, per patres prolis osores Deus rem cum 
illo tractat, tantum non clamans ad Eliam, etsi 
silenter : Ne tanto prolis odio erga Judzos teneare, “" 
quanto coryi erga pullos suos. Sed vide nunc mu- 
tatos corvos : vide, o Elia, eorum benignitatem: 
qui nulla utuntur erga proprios pullos, tibi sunt 
hospites officiosi. Absurdum est, o Elia, corvos 
c conciliatores esse inter te et meam benignitatem, 
te veronon conciliatorem Judzis esse, ut non pee- 
na a me ipsis irrogetur. Corvorum mutationis ra- 

' tionem ; €t esto erga Judaeos elementior : ego . 
enim et sententize tue rationem habeo, et miseror 
afflictos. Ut autem vidit Deus £liam non ceden- 
tem, rursus revocat alimentum per corvos allatum, 
ut illum ad reconciliationem vi deduceret, utque 
fame coactus, sententiam contra ipsos latam sol- 
veret vel in sui gratiam. Verum ille corvorum 
ministerio destitutus, id toleravit, et ait : Famem 
patiar, dummodo impios castigatos videam : pereat 
corpus meum cum his fame castigatum. Deficiente 
igitur corvorum commeatu, multoque elapso tem- 

re, iterum correptus Elias in alium transfertur 
ocum, et fame pressus gentilem et famelicam pau- 
ue viduam supplex adit. Deus autem vo- 
D car nd esse indulgentiorem, cum tunc Judais 
interdictum essetomne cum gentibus commercium, 
id quod futurum erat praedicit ei : m inquit, ᾿ Reg. 7. 
j : 


Ibid. v. 12. 


Ibid. 


Ibid, v, τή. 


710 


et vade in Sarephtha Sidonie, et precipiam 
ibi mulieri vidue gentili, ut te alat ; ut illo au- 
dito, Gentili , alimentum exosum haberet, et a 
Deo pluviam peteret. Ille antem. neque ad. hanc 
vocem mitior factus est, sed cucurrit ad gentilis 
mulieris alimoniam : et quod. majus est, excitat 
Deus viduam, ut esurienti verba dura loquatur, 
undique illum ad. benignitatem compellens. Quid 
ergo gentilis ad ipsum : ivit Dominus Deus 
tuus. Undenam mulierem subiit dicere, Jivit 
Dominus Deus tuus? Praoccupaverat Deus per 
visionem vidua: prophetam ostendere : hoc enim 
est quod. Deus prophete dicebat : Preecipiam illi 
mulieri vidue, ut te alat. Ostenderat Deus mu- 
lieri habitum, formam et staturam prophetz, fu- 
taramque petitionem. Unde postquam titit pro- 
pheta, visionis recordata est mulier : vidit ipsum 
talem, qualis ipsi visus fuerat. Hinc igitur cogno- 
scens divinam esserevelationem, statim adstante et 
cibum petente propheta, clamabat : irit Domi- 
nus Deus tuus : non est mihi subcineritius pa- 
nis, sed pugillus farine in hydria et parum 
olei in lecytho ; et ingressa faciam hanc mihi 
et filiis mei, et comedemus, el moriemur. Statim 
desperationis potius quam largitionis verba. Von 
est mihi subcineritius panis, sed pugillus fa- 
ring : hanc ingressa faciam mihi et filiis meis, 
et comedemus, et moriemur. Nihil, inquit, nobis 602 
relictum est aliud, pugillo farina absumto, quam ^ 
ut moriamur. Hac voce affici ccepit Elias. Majore, 
inquit, quam ego, hzc fame premitur : ego solus 
esurio, illa cum filiis. Ne sim hospitze mortis au- 
ctor. Quid igitur? Ad hanc vocem, ut dixi, leni- 
tur, cepit tandem indulgentiam cogitare : Von: 
deficiet, inquit, lecythus olei, neque hydria 
farine, donec det Dominus pluviam super ter- 


"ram. Jam tandem pauculam pluviam dandam 


subindicat. Antequam fame domaretur, non per- 


mittebat Deum in pluvia concedenda clementiam 


suam ostendere ; sed dicebat : Von erit hisce an- 
nis pluvia aut ros super terram, nisi per ver- 
bum oris mei. Nunc autem permittit, et Jam libe- 
rationis initium subindicat; sed subindicabat P 
tantum, petitionemque tamen nondum adhibebat. 
Quid ergo fons ille clementiz? Tertiam miseri- 
cordi: machinam rursus adhibet : jubet enim 
animam filii viduz e corpore migrare. Cuni enim 
prophetam in honore haberet, benedictionem non 
abrogavit, neque lecythum deficere jussit ; ita ut 
ropheta in misericordiz necessitatem reduceretur. 
Illud enim. dedecori fuisset prophetze, si benedi- 
ctio, quam ipse dederat, secus cessisset : illudque 
gentilis vidue fidem lesisset, utpote qua. parum 
ex.ejus contubernio benedictionis accepisset. Ideo 
Deus benedictionem non abrogat, sed tertiam ma- 
chinam prophet: admovet : curat enim ut viduz 
filius moriatur, atque in sui precandi necessitatem 
prophetam deducit. Nam vidua, filio mortuo, pro- 


. phete circum adstabat cum lacrymis. Utinam, in- 


quit, fame pridem mortua essem, et ante tuam C 


᾿προλαδὼν 


' παρ᾽ αὐτοῦ" χαὶ τῆς ἐθνικῆς δὲ 


SPURIÁ. Y 


χαταγγέλλει τὸ γενησόμενον: ᾿Ανάστηθι, φησὶν, ἐν- 
τεῦθεν, καὶ ἄπελθε εἰς Σαρεφθὰ τῆς Σιδωνίας, καὶ 
ἐντελοῦμαι ἐχεῖ χήρᾳ γυναικὶ ἐθνιυκῇ τοῦ διατρέφειν 
σε" ἵνα ἀκούσας τὸ, ᾿Εθνικῇ μυσάζηται τὴν τροφὴν, 
xa παραχαλέσῃ τὸν Θεὸν εἰς χορηγίαν τῶν ὄμόρων. 
Ὁ δὲ οὐδὲ πρὸς ταύτην τὴν φωνὴν ἐχαυνοῦτο, ἀλλ᾽ 
ἔτρεχε πρὸς τὴν τῆς ἐθνικῆς διατροφήν." xol τὸ δὴ 
μεῖζον, παρασχευάζει τὴν χήραν ὃ Θεὸς εὐθὺς αὐτῷ 


πεινῶντι λαλῆσαι ῥήματα σχληρὰ, πανταχόθεν αὐτὸν 
εἰς χρηστότητα συνελαύνων. "Tt aia ἢ ἐθνικὴ πρὸς 


αὐτόν; Μὴ Κύριος ὁ Θεός σου. Καὶ πόθεν τῇ ἐθνικῇ 
τὸ εἰπεῖν, Ζῇ Κύριος 6 Θεός σου; Hi λαδὼν 6 Θεὸς 
δείκνυσι τὸν προφήτην τῇ χήρᾳ xav. ὀπτασίαν * τοῦτο 
γάρ ἐστιν ὃ τῷ προφήτῃ ὃ Θεὸς ἐπεθόα - ᾿Πντελοῦμαι. 
ἐχεῖ χήρᾳ γυναικὶ τοῦ διαθρέψαι σε. ΓἜδειξεν 6 Θεὸς 
τῇ γυναιχὶ τοῦ προφήτου τὸ σχῆμα, τὴν 

μορφὴν» τὴν ἡλικίαν, τὴν μέλλουσαν αἴτησιν. Ἵ 
μετὰ τὸ παραστῆναι τὸν Tr οφήτην, ὑπεμνήσθη τῆς 
ὀπτασίας ἣ χήρα" εἶδεν αὐτὸν τοιοῦτον, οἷος αὐτῷ 
xav ὀπτασίαν ἐφάνη. ᾿Εντεῦθεν οὖν γνοῦσα θείαν 
εἶναι τὴν ἀποκάλυψιν, εὐθὺς ἐπιστάντι τῷ προφήτῃ 
* ἐξόα, καὶ αἰτήσαντι τροφὴν " ἐδόα - Ζῇ Κύριος ὃ 
Θεός σου obx ἔστι μοι φίας, ἀλλ᾽ ἢ δρὰξ ἀλεύ- 
ρου ἐν τῇ ὑδρίᾳ, καὶ ὀλίγον ἔλαιον ἐν τῷ χαμψάχηῃ * 
χαὶ εἰσελθοῦσα ποιήσω ταύτην ἐμαυτῇ καὶ τοῖς τέχνοις 
μου, καὶ φαγούμεθα, καὶ ἀποθανούμεθα. Εὐθὺς ἀπο- 
γνώσεως ἢ δόσεως ῥήματα. Οὐχ ἔστι μοι ἐγχρυφίας, 
ἀλλ᾽ ἢ δρὰξ ἀλεύρου: ταύτην εἰσελθοῦσα ποιήσω 
ἐμαυτῇ καὶ τοῖς τέκνοις μου, xal φαγούμεθα καὶ ἀπο- 
θανούμεθα. Οὐδὲν ἥμῖν, φησὶ, τὸ περιλειπόμενον 
ἕτερον, τῆς δραχὸς δαπανηθείσης, ἢ θάνατος. Ἤρξατό 
τι πάσχειν πρὸς τὴν φωνὴν 6 Ἠλίας. ᾿Εμοῦ, φησὶ, 
πλείονι αὕτη παγχρατιάζει λιμῷ - ἐγὼ χἂν μόνος 
πεινῶ, αὕτη δὲ μετὰ τῶν τέχνων λιμώττει. Μὴ γέ- 
νωμαι πρόξενος τῇ ξενοδόχῳ θανάτου. Τί οὖν; Ὥσπερ 
εἶπον, χαυνοῦται πρὸς τὴν. φωνὴν; ἄρχεται λοιπὸν 
φιλανθρωπίας ἐν ἑαυτῷ περιφέρειν μελέτην - Οὐχ 
ἐχλείψει, φησὶν, ὃ χαμψάχης τοῦ ἐλαίου, οὐδὲ ἣ δδρία 
τοῦ ἀλεύρου, ἕως τοῦ δοῦναι Κύριον ὑετὸν ἐπὶ τῆς 
γῆς. Ἤδη μικρὸν τὴν τῶν ὄμόρων ὑποφθέγγεται δό-- 
σιν. Πρὶν τῷ λιμῷ δαμασθῆναι, οὐκ ἐπέτρεπε Θεῷ 
τὴν περὶ τοὺς ὄμόρους φιλανθρωπίαν, ἀλλ᾽ ἔλεγεν * 
Οὐχ ἔσται τὰ ἔτη ταῦτα δρόσος ἢ δετὸς ἐπὶ τῆς γῆς» 
εἰ μὴ διὰ λόγου στόματός μου. Νῦν δὲ ἐπιτρέπει; καὶ 
ἤδη τὸ τῆς λύσεως ὑπαγορεύει προοίμιον, ἀλλ᾽ ὕπη- 
γόρευε μὲν, οὕπω δὲ προσῆγε τὴν αἴτησιν. Τί οὖν 5$ 
τῆς φιλανθρωπίας πηγή; Πάλιν αὐτῷ τρίτην μηχα- 
γὴν φιλανθρωπίας προσάγε!: " χελεύει γὰρ τὴν ψυχὴν 
τοῦ τῆς χήρας παιδίου μεταστῆναι τοῦ σώματος. Ti- 
μῶν μὲν γὰρ τὸν προφήτην, τὴν εὐλογίαν οὐχ ἔλυεν, 
οὐδὲ ἐπιλεῖψαι τὸν καμψάχην ἐποίει, πρὸς 
ἀνάγχην αὐτὸν συνελαθῆναι φιλανθρωπίας. [Ἣν γὰρ 
ὕθρις τῷ προφήτῃ , εἰ τὰ τῆς εὐλογίας ἀνετράπη τῆς 
χήρας τοῦτο τὴν 
πίστιν χατέδλαπτεν, ὡς ἀπὸ συντυχίας τῆς εὔλογίας 
ἐπιτυχούσης μικρόν. Διὰ τοῦτο ὃ Θεὸς τὴν μὲν εὖλο- 
γίαν οὐκ ἀνατρέπει, τρίτην δὲ προσάγει μηχανὴν τῷ 
προφήτῃ " ποιεῖ γὰρ τὸ τῆς χήρας ἀποθανεῖν παιδίον, 
τὸν προφήτην εἰς ἀνάγκην ὠθῶν τῆς πρὸς αὐτὸν ἀξιώ- 
σεως. Ἢ γὰρ χήρα; τεθνηχότος τοῦ τέχνου, περιέστη 


» : ΙΝ 
τὸν προφήτην σὺν δάχρυσιν. Εἴθε, φησὶ, λιμῷ προα- 
erem pna καὶ πρὸ τῆς σῆς εὐλογίας ἀποτεθγνήχειν, ἣ 
τοῦ υἱοῦ ἐγεγόνειν θεατὶς τεθνεῶτος. “Ησχύνετο τὸ 
συμδὰν 6 προφήτης" Σ 

, ξενοδοχίας οἱ μισθοί; Πρὸ τῆς ἐμῆς δεξιώσεως, εὔτε-- 
xvog* μετὰ δεξίωσιν. τὴν ἐμὴν περὶ τέχνον τὸ 
φιλούμενον παρ᾽ αὐτῇ θρηνῳδία. Αἰσχυνόμενος τὸ 
συμδὰν ὃ Ἠλίας, xat xaO" ἑαυτὸν περιστρέφων τὸ 
πρᾶγμα, ἤσθετο τέχνην οὖσαν τοῦ πάντων Δεσπότου 

. πὸ γεγενημένον, ἤσθετο τὴν τέχνην τὴν θείαν. Καὶ τί 

φησιν; Οἴμοι, Κύριε, ὁ μάρτυς τῆς χήρας, μεθ᾽ ἧς 
ἐγὼ κατοικῶ μετ᾽ αὐτῆς. Τί δέ ἐστιν ὃ βούλεται λέ- 
γειν; Παρὰ σοῦ, φησὶν, ἣ περὶ τῆς γυναιχὸς πρός με 

μαρτυρία" 1 τε f 
χήρᾳ τοῦ διαθρέψαι σε, πάντως τῇ τῆς γυναιχὸς μαρ- 

τυρῶν ὡς εὐσεῤεῖ προαιρέσει. vs ταύτην ἐξ ἐχείνων 
με τῶν τόπων μετέστησας, καὶ ἣν τετίμηκας τῇ παρά 
σου μαρτυρίᾳ, ταύτην νῦν τῷ τοῦ τέχνου τιμωρῇ θα- 
vivo ; Οἴμοι, Κύριε, 6 μάρτυς τῆς χήρας, μεθ᾽ ἧς 
ἐγὼ χατοικῶ μετ᾽ αὐτῆς, σὺ ἐθανάτωσας τὸν υἱὸν 
αὐτῆς. Οὐχ ἔστι, φησὶ, τὸ συμδὰν τῆς φύσεως θάνα- 
τος" τῆς τέχνης τῆς σῆς τὸ γεγενημένον, μηχανᾶσαι 
xav. ἐμοῦ φιλανθρωπίας ἀνάγχην; ἵν᾿ ὅταν εἴπω πρός 
σε, Κύριε, τὸν υἱὸν τῆς χήρας τὸν γενεχρωμένον ἐλέη- 
σον, ἀντιφθέγξη xal σὺ πρός με, τὸν υἱόν μου τὸν 
Ἰσραὴλ ἐλέησον. Πρὸς φιλανθρωπίαν ὠθεῖς με’ αἰσθά- 
νομαί σου τῶν τεχνασμάτων, ὦ Δέσποτα, ἵνα ὅταν 
εἴπω σοι, τὸν υἱὸν τῆς χήρας τὸν τεθνεῶτα διάσωσον, 
ἀντιφθέγξῃ καὶ αὐτὸς πρός με, τὸν Ἰσραὴλ σὺ τῷ 
λιμῷ νενεχρωμένον χατοίχτειρον. Αἰτεῖς με χάριν, 


ELIAM. PROPH. 


^ φησὶ, τῇ χήρᾳ τῆς εἰς ἐμὲ 


711 
benedictionem mortua essem, ne mortui filii spe- 
ctatrix essem. Pudefactus propheta dicebat : Haec- 
cine vidua merces pro hospitalitate quam epa me 
exhibuit? Antequam me exciperet, prole gaudebat, 
me excepto, luctus adest de amisso dilecto filio. 
Pudore affectus Elias, et rem secum reputans, 
sensit id. arte universorum Domini factum esse, 


SERMO. : 


sensit divinam artem. Et quid ait? Jeu mihi, Itid. v.20. 


Domine, testis vidue, apud quam ego habito ? 
Quid sibi vult illud? A te, inquit, testimonium 
ad me prodiit circa hanc viduam; Tu, inquit, 
dixisti, Precipiam mulieri vidué ut te nutriat, 
lestificans mulieris piam. voluntatem. Ad hanc 


» φησὶν, εἶπας, ᾿Εντελοῦμαι γυναικὶ D. ex illis me locis transtulisti, et quam testimonio tuo 


coronasti, hanc nunc filii morte punis? Zeu mihi, 
Domine, testis mulieris, apud quam ego habi- 
to, tu occidisti filium ejus. Non est, inquit, id 

uod accidit mors naturalis; id ex techna tua pro- 
usur. me in clementi necessitatem arte dedu- 
cis; ut cum dixero tibi, Domine, filii vidue 
mortui miserere, tu contra mihi reponas, Israélem 
filium meum miserare. Ad clementiam me impellis : 
artes tuas sentio, Domine, ut cum dixero tibi filium 
vidue mortuum suscita, tu vicissim respondeas, 
Israélem tu fame enecatum miserare. Gratiam po- 
stulas, gratiam vicissim abs te peto : solvefamis sen- 
tentiam, etsolvo mortisdecretum. Ut viditergo Deus 
Eliam tandem domitum, et benigniorem effectum, 
tunc demum ipse cum eo benigniores confert sermo- 
nes, utpote qui demum supplicii solutionem non esse 


ἀνταιτήθητι χάριν" λῦσον τοῦ λιμοῦ τὴν ἀπόφασιν, 15 contumeliam existimet. ade, inquit : verba sunt 3. 


eser : eg 18. 
xal λύω τοῦ θανάτου τὴν ψῆφον. Ὥς οὖν εἶδεν ὁ Θεὸς — legationis Dei ad servum facta: ipseDeuspersedei. 


Ἠλίαν πολλοῖς ἐχδαμασθέντα, καὶ γεγενημένον φι- 
λανθ &pov, τότε λοιπὸν προσάγει φανερώτερον 
πρὸς αὐτὸν τῆς φιλανθρωπίας τοὺς λόγους, ὡς οὐκέτι 
λοιπὸν τὴν τῆς τιμωρίας λύσιν λογιζόμενον, ὕδριν. 
Πορεύθητι, φησί, ΠΙρεσδείας τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸν δοῦ-- 
λον ῥήματα. αὐτὸς δι’ ἑαυτοῦ 6 Θεὸς περὶ φιλανθρω- 
πίας πρὸς τὸν δοῦλον πρεσφεύει. Πορεύθητι, φησίν. 
Ἐπειδὴ ἐγένου, φησὶ, φιλανθρωπότερος, δέξαι μου 
καὶ τῆς φιλανθρωπίας τοὺς λόγους ἐπειδή με ταῖς 
τῆς φιλανθρωπίας ὠδῖσι συνεχόμενον ἔγνως, ἄχουέ 


ἱπὸν φανερώτερον. Ὠδίνω τῆς τιμωρίας τὴν. 


μὸν . 

λύσιν, ἐπείγομα: πρὸς χορηγίαν χαταλλαγῶν, αἰσχύνο- 
μαι τῶν χολαζομένων τὰ δάχρυα. Πάντες ἅμαρτω- 
λοὶ, ὦ προφῆτα, χρατοῦσί μου φιλανθρωπίας χειρό- 
Ὑρόφον: 


clementia apud servum intercedit. Fade, inquit. 
Quia factus es benignior, a me verba misericordia: 
excipe : quia me novisti misericordiam parturire , 
audi me demum clarius. Parturio vindictze solu- 
tionem, urgeor ad reconciliationem perficiendam, 
revereor lacrymas eorum qui puniuntur. Omnes 
peccatores, o propheta, misericordie me: chiro- 
graphum habent : ne me facias apud illos menda- 
cem videri, Audi ipsas rescripti voces, quas et ipse 


nosti : /Volo mortem peccatoris; sed ut conyer- V:ech. 33. 


tatur, et vivat. Subjecit aures Elias, dictis Dei ' 
animum subdidit. 
conspectum chab. Weconciliari eis volo, sed τ- 
non sine te; tu gratiam confer iis qui castigantur. 


ἡἤ με ποιήσῃς παρ᾽ αὐτοῖς ψευδολόγον ,,, Ego clam apud te pro illis intercedo : tu esto re- 


φανῆναι. Ἄχουε δὲ xol τῶν τοῦ γραμματείου φωνῶν,.Α conciMationis auctor manifestus. 7/ade, et siste 


ἅσπερ οἴδας χαὶ αὖτός - Οὐ βούλομαι τὸν θάνατον τοῦ 
ἁμαρτωλοῦ, ὡς τὸ ἐπιστρέψαι xol ζῆν αὐτόν. Ὑπέ- 
ταΐεν 6 Ἦλίας τὰ ὦτα, ὑπέθηχε τὴν uw ν τοῖς παρὰ 
τοῦ Θεοῦ λαλουμένοις. d σὶ, xe ὄφθητι 
τῷ Ἀχαάδ, Οὐ καταλλασσόμενος χωρὶς σοῦ χαταλλάσ- 
σομαι" σὺ παράσχου τοῖς χολαζομένοις τὴν χάριν. 
᾿Εγὼ λάθρᾳ πρὸς σὲ ὑπὲρ ἐχείνων πρεσδεύομαι " σὺ 
δὲ γενοῦ τῶν καταλλαγῶν χορηγὸς φανερός. ἸΠορεύ- 
θητι, xa ὄφθητι τῷ "Ag ab, χαὶ δώσω ὑετὸν ἐπὶ τῆς 
γῆς. Σὺ τὰς καταλλαγὰς χαταμήνυσον, σὺ τὴν τῶν 
ὄμδρων χορηγίαν ἀπόφηναι" ἐγὼν δὲ ταῖς σαῖς ἀπο- 
φάσεσιν ὑπογράφω. "ἔτρεχεν οὖν καὶ ἄχων xai ἑἐχὼν 


te in conspectum Achab, et dabo pluviam su- 
per terram. 'Yu reconciliationem significa, tu plu- 
vie subministrationem declara : ego sententiis tuis 
subscribam. Cucurrit ergo volens nolens Elias, et 
pluviam annuntiavit ; sed rursus eorum impietate 
conspecta, tristem quamdam vindictze meditabatur 
sententiam. Quid ergo Deus? Videns eum non 
cedere ad misericordiam eorum qui lapsi fuerant, 
ipsum segregat a contübernio peccatorum, Ego, 
inquit, o Elia, novi zelum tuum, revercor institu 
tum tuum : sed peccatores miseror, cum supra 
3nodum puniuntur; tu vero pan 05. plelatis 
0, 


ade, inquit, et siste te in 3. Reg. 18. 


712 


. 

ultor, hominum vero genus frequenter delinquit. 
Vos ergo a mutüo contubernio sejungo. Ascende 
quasi in celum, quando peccatores ferre non va- 
les : ego vero peregrinabor in terra. Si diu cum 
hominibus maneas, hominum illad genus, quod 
a te sepe punitur, penitus atteretur. Quid ergo ? 
'Transmigra quasi in celos, o Elia : non potest 
enim ignis cum calamo habitare. Dotibi contuber- 
nales impeccabiles, eum angelorum choris te con- 
stituo habitatorem. Transmigra tu in czlum : ego 


iH 


SPURIA. | 


6 Ἠλίας, καὶ τοὺς ὄμδρους εὐηγγελίζετο - ἀλλὰ πάλιν 
τὴν αὐτῶν ἀσέῤειαν θεασάμενος, ἐμελέτα τινὰ τιμω- 
(ac κατ᾽ αὐτῶν ἀπόφασιν λυπηράν. Τί οὖν 6 Θεός; 
Ὁρῶν αὐτὸν μὴ χωροῦντα πρὸς φιλανθρωπίαν τὴν 
τῶν πταιόντων, χωρίζει τὸν ᾿Ἢλίαν τῆς τῶν 
ἁμαρτωλῶν χκατοιχήσεως. ᾿Εγὼ, φησὶν, ὦ Ἠλία, 
οἶδά σου τὸν ζῆλον, δυσωποῦμαί σου τὴν πολιτείαν " 
ἐλεῶ δὲ καὶ τοὺς ἁμαρτωλοὺς, ἡνίκα ἂν ὑπὲρ τὸ μέ- 
τρον χολάζωνται" σὺ δὲ δεινὸς εἶ ἔκδιχος τῆς εὖσε- 
βείας, τὸ δὲ τῶν ἀνθρώπων γένος συνεχῶς πλημμελοῦν. 


Matth. 1i. 
28. 


604 


Χωρίζω τοίνυν ὑμᾶς τῆς μετ᾽ ἀλλήλων κατοικήσεως. 
᾿Ανάδηθι ὡς εἰς οὐρανὸν, φέρειν ἁμαρτωλοὺς μὴ 
δονάμενος " ἐγὼ δὲ ἐπιδημνήσω τῇ γῆ. Ἂν ἐπὶ πολὺ, 
φησὶ, συμμένης ἁμαρτωλοῖς, ἐχτριθήσεται ἐχεῖνο τῶν 
ἀνθρώπων τὸ γένος, παρὰ σοῦ συνεχῶς κολαζόμενον. 
"(Té οὖν; Μετάστηθι ὡς εἰς οὐρανοὺς, ὦ Ἠλία. οὐ 
δύναται γὰρ πῦρ συνοιχεῖν καλάμη. Δίδωμιί cot 
συγοικοῦντας ἀναμαρτήτους" τοῖς τῶν ἀγγέλων σε 
συγχατοικίζω χοροῖς. Μετάστηθι σὺ πρὸς τὸν οὐρα- 
γόν - ἐγὼ δὲ ἁμαρτωλοῖς ἐνδημήσω, 6 φέρειν ἐπὶ τῶν 
ὦμων τὸ πεπλανημένον δυνάμενος Sé aen 6 λέγων 
πρὸς πάντας τοὺς ἁμαρτωλούς" Δεῦτε πρός με πάντες 
οἵ χοπιῶντες, ἐγὼ οὐ χολάσω ὑμᾶς, ἀλλ᾽ ἀναπαύσω 
ue Αὐτῷ 4j δόξα sig τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. 
Ἀμήν. : 


vero apud peccatores peregrinabor, qui possim 
ovem errantem : humeris ferre, qui peccatoribus 
omnibus dico : Fenite ad me omnes qui labo- 
ratis, ego non puniam vos, sed ftequiescere vos 


curabo. Ypsi gloria in sacula seculorum. Amen. 
i C 


MONITUM 
IN SERMONEM DE BEATO JOSEPH. 


In hunc sermonem hec loquitur Fronto Duceus in Notis : « Chrysostomo tribuit hunc sermonem non 
Codex solum Mediceus, sed et catalogus quidam manuscriptus ejus concionum, Mediolano ad nos missus, 
et ita inscriptus, πίναξ ὁμιλιῶν τῆς βίόλου τῶν μαργαριτῶν, inter quas quinquagesimze titulum addit, εἰς 
τὸν Ἰωσήφ. Nacti sumus et veterem interpretationem Latinam in membranis collectis ex ruderibus Abba- 
εἶα: cujusdam in Tarbellis dirutze. Huc accedit similitudo et quasi germanitas initii, multarumque partium 
ejus et Orationis septime Basilii Seleuciensis nuper edita, Εἰς τὸν Ἰωσήφ p. TO, τοῖς uiv τὰ μαχρὰ 
πελάγη διαπερῶσιν. Cum merito scripserit Photius in Bibliotheca, idcirco hunc potius Seleuciensem vi- 
deri Chrysostomi fuisse contubernalem, quam illum Casariensem episcopum : πολλὰ γὰρ ἴχνη τῶν 
ἐκείνου λόγων xai νοημάτων, xal μάλιστα τοῦ χατὰ τὴν θείαν Γραφὴν, ἐν τοῖς τοῦ Βασιλείου λόγοις 
ἐπιφαίνεται : Multa enim in Basilii orationibus vestigia illius orationum, et sententiarum illius ap- 
parebant : eorum presertim que sunt ex sacra Scriptura depromta. Sed aliter tamen censet de cón- 
tubernali Chrysostomi illustrissimus Annalium Ecclesiasticorum auctor, Tom. 4, diversum nimirum a 
Seleuciensi fuisse. Quod ex Socrate lib. 6, c. 5, constet Maximum Seleucia Isauriz fuisse episcopum , 
et Joannis Chrysostomi in vite monasticae exercitatione collegam. Caeterum quam libenter iu laudes 
sancti hujus Patriarcha digredi soleat auctor noster, cum ex multis ejus sermonibus, tum ex Homil. 4 
de Lazaro, Homil. 70 in Joannem, Homil. 4 in Epistolam ad Titum, et Epistola 7 ad Olympiadem 
lector intelliget. » 

Ejusdem porro scriptoris est sequens in Susannam, cujus hzc de patriarcha Josepho : ut ex fine prio- 
ris et ex initio posterioris homiliz arguitur. Quae vero hic Σουσάννα scribitur, in Biblicis libris et alibi 
solet Σωσάννα vocari. Utramque orationem Severiano adscribendam censet Dupinius : at nullam hic vi- 
deo styli affinitatem. Stylus quippe Severiani totus ferreus. est, ut cum Savilio loquar: hic antem scri- 


IN JOSEPH SERMO. 715 


ptor non ita strigosus est. Ad heec solet Severianus argumenta sua fusius persequi, ut ex illis qua supra 
dedimus Severiani operibus deprehendere est. Insuperque sine ulla vel scriptoris vel Manuscripti cujus- 


piam auctoritate non licet hzec Severiano adscribere, multoque minus Chrysostomo. 
Utriusque orationis interpretatio Latina est Frontonis Duczi. 


Εἰς τὸν Ἰωσὴφ καὶ περὶ σωφροσύνης. 


De Joseph et de castitate Oratio. 


Οἱ ix πελάγους μεγάλα σαλεύοντες χυδερνῆται, A — Qui mari in magno fluctuant. gubernatores, 


οἷς οὐχ ἤπειρος, οὐκ ὄρος, οὐ βουνὸς, οὗ σχόπελοί 
τινες τὴν χερσὸν σημαίνουσι, πρός τινας ἀστέρας ἄπο- 
θλέποντες, χαὶ πρὸς ἐκείνους τὸ σχάφος ῥυθιμίζοντες 
ἀναυάγητοι διαμένουσιν " οἵ δέ γε τῆς ᾿Εχχλησίας μα- 
θηταὶ οἵ ἐν τῷ πελάγει τοῦ βίου τούτου τυγχάνοντες , 
οὗ πρὸς ἀστέρας τινὰς ἀποδλέποντες, ἀλλὰ πρὸς τοὺς 
πατέρας τὸ ὄμμα τῆς διανοίας τείνοντες, xol τοῖς 
ἐχείνων ἴχνεσι πόθῳ ἧς ἀχολουθοῦντες, εἰς τὸν 
αὐτὸν Tal τῆς βασιλείας ἐλαύνουσι. Διὰ τοῦτο γάρ 
τοι xol ὃ Κύριος ἡμῶν ἐν ταῖς ἱεραῖς βίδλοις τὸν βίον 
αὐτῶν ἀνεχήρυξεν, ἵνα μὴ μόνον ἀχούοντες ἐπαινῶ- 
μεν, ἀλλ᾽ ἵνα xal R5 poor τὴν αὐτῶν πολιτείαν 
ζηλώσωμεν. Φύσει γὰρ φιλόκαλον οὖσαν τὴν φύσιν 
τῶν ἀνθρώπων εἰδὼς ὁ Κύριος, xal ἀεὶ τῶν χρειττόνων 
διὰ φιλοτιμίαν ἐφιεμένην, ὥσπερ χόσμιά τινα προ- 
τέθειχε τοὺς τῶν πατέρων ἄθλους, ἵνα ἕχαστος ἥμῶν 
πρὸς ἣν ἂν βούληται ἄθλησιν ἑαυτὸν μεταῤῥυθμίζη.. 
Ὑπομονῆς οὖν διδάσκαλος ἄριστος 6 τοῦ μαχαρίου 
Ἰὼδ βίος, ἀνεξιχαχίας ὃ τοῦ Μωῦσέως, πραότητος 6 
τοῦ Δαυὶδ, νηστεΐας xal προσευχῆς 6 τοῦ Δανιὴλ, 
σωφροσύνης ὃ τοῦ ᾿Ιωσὴφ καὶ τῆς μαχαρίας Σουσάν-- 
νης. Πρέπων δὲ χαὶ ἐπέραστος τοῖς νέοις ὅ τοῦ Ἰωσὴφ 
βίος, καὶ ταῖς νέαις, μάλιστα ταῖς ἐν fgo βιούσαις, ἣ 
τῆς μαχαρίας Σουσάννης ἐνάρετος ἄθλησις " ἰσοστά- 
σιος γὰρ ἀμφοτέροις ὃ ἀγών. Ὁ μὲν γὰρ δεσποίνης 
φόθον διὰ σωφροσύνην ἐπάτησεν " ἣ δὲ ἀρχόντων ἀπει- 
λὰς eitis. a διὰ σωφροσύνην παρελογίσατο. 
᾿Αλλὰ πρότερον ἡμῖν 6 τοῦ μαχαρίου Ἰωσὴφ βίος δια- 
γεγράφθω" ἐπε χαὶ ἀρχαιότερος ὃ πατήρ᾽ εἴθ᾽ οὔ- 
τως ὃ τῆς μαχαρίας Σουσάννης. Ὃ μαχάριος τοίνυν 
ἸΙωσὴφ ἐξ εὐγενῶν γονέων ὁρμώμενος, νέος ἔτι ὑπάρ- 
χων un τῶν ἰούλων τῶν τριχῶν ἐν ταῖς παρειαῖς 
a 


ὄντων, ῥόδου δίχην ἀνθηροῦ ἀνὰ μέσον τῆς 


ξανθῆς γενειάδος τὸ τῆς μορφῆς ἄνθος πυχάζων, loo 


ἐαρινοῦ πορφυρίζοντος ἐν ταῖς χόραις τῶν ὀφθαλμῶν 


Β 


C 


quibus non continens, non mons, non collis, non 
ulli scopuli terram indicant, conversis ad stelías 
quasdam oculis, ad eas cymbam dirigentes a nau- 
Íragio sese vindicant ; qui vero in hujus vitae pe- 
lago versantur Ecclesiz discipuli, non ad stellas 
aliquas oculos convertentes, sed ad. patres mentis 
oculos intendentes, eorumque vestigiis animae stu- 
dio insistentes, in ejusdem regni portum feruntur. 
Propterea namque Dominus etiam noster in sacris 
literis vitam illorum promulgavit, ut non modo 
audientes laudemus, sed etiam eorum conversatio- 
nem adamantes imitemur. Cum enim sua sponte 
naturam hominum studiosam honestatis esse sciret 
Dominus, semperque propter honoris cupiditatem 
optima quaque appetere, tamquam ornamenta 
quadam proposuit ote certamina, ut unus- 
quisque nostrum ad quam voluerit certationem 
seipsum conformet. Itaque patientiz magister cst 
optimus beati Jobi vita; tolerantiz, Mosis ; man- 
suetudinis, Davidis; jejunii et orationis, Danielis ; 
pudicitiz, Joseph fA deem Susannz vita. Conve- 
niens autem et expetenda juvenibus vita Joseph, 
et juvenculis, praecipue quae in matrimonio vivunt, 
beatze Susanne susceptum pro virtute certamen : 
par enim utrisque certaminis laus est. Nam hic 
quidem domin timorem pudicitiz causa calcavit : 
illa vero letiferas magistratuum. minas pudicitiae 
causa contemsit. Verumtamen prius beati Josephi 
yitam describamus ; quandoquidem hic etiam an- 
tiquior est pater; ac deinde beatze Susannae vitam 
explicabimus. Beatus igitur Joseph ex nobilibus 
ortus parentibus, cum juvenis adhuc esset, tum 
primum pilorum lanugine in genis ejus. cfílore- 
scente floridze rose in morem, flavze barbze in me- 
dio pulchritudinis densum florem effundens, in 


ἀποσώζων τὴν ὄψιν, λευχοὺς ἔχων ὀδόντας ὡς γάλα,  Oculorum pupillis purpurascentis viole verna 
πυρίζων τοῖς ἢ we ὀφρύας ἔχων ἡπλωμένας ómb — speciem pre se ferens, candidis instar lactis denti- 


€ 
xpt τώπῳ δασύτητι τῶν τριχῶν ἀλλήλαις 
pair cin Mo Καὶ τί πειρῶμαι i ἣν τῷ χάλλει 
διαγράφειν, ὃν fj Γραφὴ ὑπεράγαν ἐπήνεσεν εἰρηχυῖα, 
Καλὸς τῷ εἴδει, xa ὡραῖος τῇ ὄψει σφόδρα; Οὗτος 
πιπράσχεται διὰ βασχανίαν ἀδελφῶν, ὡς μὲν αὐτοῖς 
ἐδόχει, πρὸς δουλείαν" ὡς δὲ τῷ Θεῷ προώριατο, 
πρὸς βασιλείαν, καὶ ἤγετο εἰς Αἴγυπτον τὸ παιδάριον 
ὡς μειράχιον εὐτελές" οὔπω γὰρ ἑώρων αὐτοῦ οἱ πριά- 
μενοι τὸν πλοῦτον τῶν ἀρετῶν, χαὶ ἠγνόουν αὐτὸν 
μέλλειν διὰ σωφροσύνης κοσμιότητα ὅχης Αἰγύπτου 
δεσπόζειν, χαὶ ὅλην αὐτὴν ὀλλυμένην λιμῷ δια- 
σώζειν. Ἄγεται οὖν εἰς Αἴγυπτον, xo πιπράσχεται 


D 


bus, labiis igneo colore rubentibus, tum expansis 
lactea sub fronte superciliis pilorum inter se den- 
sitate connexis. Sed quid ego juvenis pulchritudi- 
nem conor describere, quem supra modum Scri- 


ptura laudavit, cum dixit, Pulcher facie, et deco- €*": 39:0. 


rus aspectu valde ? Hic ob fratrum invidiam ven- 
ditur, ut ipsis quidem videbatur, ad. servitutem ; 
ut autem Deus przdestinarat, ad regnum, et abdu- 
cebatur rs in in /Egyptum, ut. vilis pusio : 
nondum enim virtutum ejus opes. viderant emto- 
res, eumque propter castitatis decus /Egypto uni- 
verse dominaturum nesciebant, et eam totam fame 


714 
pereuntem servaturum, Ducitur ergo in JEgyptum, 


rursusque venditur, neque semel tamen fit servus. 
Qui enim animo liber est, licet millies venditus fue- 


SPURIA. 


δεύτερον, καὶ οὐδ᾽ ἅπαξ δουλοῦται. “Ὁ γὰρ τῇ γνώμῃ 
ἐλεύθερος, κἂν μυριάκις πραθῇ, οὐδ᾽ ἅπαξ δουλοῦται " 
ὥσπερ πάλιν δοῦλος τοῖς τρόποις, χἂν μυριάχις ἔλευ- 


rit, nec semel fit servus : ut rursus qui moribus ser- qo; θερωθῇ, οὐδ᾽ ἅπαξ ἐλευθεροῦται- ὃν γὰρ 6 ἴδιος τρόπος 
vus est, etsi millies libertate donetur, nesemel qui- A οὐχ ἐλευθεροῖ, τοῦτον μυρίοι χάρται καὶ μέλανα γράμ.- 


dem fit liber; quem enim peel mores liberum 
non efficiunt, hunc sexcente charte nigroque li- 
tere nequeunt liberum reddere. Ducitur ergo in 
JEgyptum, in JEgyptia domo venditur, amatur,a 
domino, amatur a domina : sed domini quidem 
bonus amor, dominz autem pravus amor erat. 
Nam ille quidem eum propter modestiam amabat ; 
hzc autem, quod cestro libidinis esset percita : tum 
vero quantum progressu temporis formz quoque 
pulchritudo efflorescebat, tantum illius in eum im- 
potens amor augebatur, et intimus ignis cupidinis 
corejus depascebat. Enimvero juvenem perdere cum 
studeret, omnia quibus oculi juvenum falli possunt, 
tentabat, dum vultum quasi pratum quoddam mul- 
tiplici varietate decorabat, fuco ruborem genis, 
cerussa fronti candorem oblinebat, oculos süibio 
pingebat, monilibus aureis collum et manus exor- 
nabat, molles vestes suas variis suffumigabat un- 
guentis : letifer denique laqueus erat, ad juvenem 
per omnes sensus, ut existimabat, fallendum, cum 
oculos quidem apparentis ornatus, aures autem 
adulationum przstigiis irretiret, olfactum unguen- 
tis fascinaret. Sed vide, queso, generosi athletze 
fortitudinem : sic enim arbitror permisisse Deum 
ut tentatio puero inferretur, ut simul et latentem 
in juvene virtutem patefaceret, et ejus vitam Ec- 
clesiz: tamquam. maximam quamdam scholam re- 
linqueret. Nihil enim boni est a patribus gestum 
uod non in Ecclesia Deus velut columnam quam- 
im vite monumentum ferentem erexerit. Gonsi- 
dera ergo generosi athletz fortitudinem, quam 
multa essent quz eum oppugnarent. Juvenilis ztas 
ei sua bellum inferebat, interius libido titillabat, et 
mulier exterius oppugnabat. premissis blandiens, 
et blanditiis assentans : immisse mulierculz com- 
movebant, et adulatio aures ejus sensusque solli- 
citabat : sed nihil. horum. eum potuit süperare. 
Nam neque adulationibus emollitus habenas remit- 
tebat, neque promissis inflatus castitatem neglige- 
bat, neque minis perterrefactus virtutum divitias 
prodebat : sed omnes corporis partes pudica cogi- 
tatiohe frenabat. Cum vero juvenem tot machinis, 
quas apud se habebat, minime fallere potuisset, 
in domicilio quopiam furtim atque violente ad ne- 
farium concubitum pertrahens, eum tenuit. Itaque 
videre erat eximium spectaculum, non terrenum, 
sed caleste. Siquidem erat Joseph in scammate 
tentationis decertans; patefactum fucrat stadium, 
certamina conficiebaptur, clangebat tuba, agono- 
theta de calo luctam intuebatur, et angelorum 
turba cernua prospectabat; inferius daemones 
JEgyptiz praemia proponebant, angeli sursum co- 
. ronas Josepho nectebant : nam Egyptiee favebant 
demones, et cum Joseph angeli conspirabant. 
Uter victoriam obtineret, multa contentione certaba- 


Β 


C 


ματα ἐλευθερῶσαι οὐ δύνανται. Ἄγεται οὖν εἰς Αἴ- 
qumov, πιπράσχεται εἷς οἶκον Αἰγύπτιον, φιλεῖται ὑπὸ 
δεσπότου, φιλεῖται ὑπὸ δεσποίνης * ἀλλ᾽ ὃ μὲν τοῦ 
δεσπότου πόθος ἀγαθὸς, ὃ δὲ τῆς δεσποίνης ἔρως πο- 
γηρός. Ὃ μὲν γὰρ αὐτὸν ἐφίλει δι᾽ εὐλάδειαν, ἣ δὲ δι᾽ 
οἶστρον dxoAaciuc* xa ὅσὸν ἐμτηκύνετο ὃ χρόνος, xol 
τὸ τῆς μορφῆς χάλλος ἐπήνθει, τοσοῦτον ἐχείνης 6 
περὶ αὐτὸν δεινὸς ἔρως ἐπηύξανε, xol ἔμφυτον τὸ mU 
τοῦ φίλτρου τὴν χαρδίαν αὐτῆς διενέμετο. Καὶ ὃ 
ἀπατῆσαι τὸν νέον σκεπτομένη διὰ πάντων τῶν ἀπα- 
τώντων τὰς ὄψεις τῶν νέων ἐχώρει, τὴν μὲν ὄψιν ὥσ- 
περ λειμῶνα διανθίζουσα, φύχει τὰς παρειὰς ἐρυθραί-- 
νουσα, Ψιμμυθίῳ δὲ τὸ μέτωπον λευχαίνουσα, xol 
μέλανι τοὺς ὀφθαλμοὺς ὑπογράφουσα, χρυσέοις δὲ xó- 
σμοις τὸν τράχηλον αὐτῆς d e χεῖρας καλλωπίζου- 
σα; χαὶ τὴν μαλαχὴν αὐτῆς ἐσθῆτα μυρίσμασι δια- 
όροις καπνίζουσα - καὶ ἦν ἁπλῶς παγὶς θανατηφόρος, 
διὰ πασῶν τῶν αἰσθήσεων, ὡς ἐνόμιζεν, ἀπατῆσαι τὸν 
νέον, τὴν μὲν ὄψιν ἐχ τοῦ φαινομένου χαλλωπισμοῦ, 


“τὴν δὲ ἀχοὴν ταῖς χολαχείαις μαγεύουσα, τὴν δὲ 


ὄσφρησιν τοῖς μυρίσμασι γοητεύουσα. ᾿Αλλ᾽ μοι 
γενναίου ἀθλητοῦ τὴν ἀνδρείαν * οἶμαι γὰρ ὅτι ὃ Θεὸς 
συνεχώρει χατὰ τοῦ παιδὸς φέρεσθαι τὸν πειρασμὸν; 
ἵνα ὁμοῦ τε κρυπτομένην ἀρετὴν ἐν νέῳ φανερώσῃ » 
xal τὴ ᾿Εχχλησίᾳ παιδευτήριον μέγιστον τὸν ἐχείνου 
βίον καταλείψη. Οὐδὲν γάρ ἔστιν ὑπὸ τῶν πατέρων 
γεγονὸς ἀγαθὸν, ὃ μὴ ἐν τῇ ᾿Εχχλησίᾳ ὥσπερ στήλην 
ὑπόμνημα φέρουσαν τοῦ βίου καθίδρυσεν ὃ Θεός. “Ὅρα 
οὖν μοι γενναίου ἀθλητοῦ τὴν ἀνδρείαν, ὅσα ἦν αὐτῷ 
τὰ μαχόμενα. Ἢ ἰδία νεότης αὐτῷ ἐπολέμει, ἣ ἡδονὴ 
ἔσωθεν ἐγαργάριζε, χαὶ ἣ γυνὴ ἔξωθεν προσεπάλαιεν 
τῇ ἐπαγγελίᾳ θωπεύουσα, xat τῇ θωπείᾳ χολαχεύουσα" 


E ἐπιπεμπόμενα γύναια ἐμόχλευε, καὶ f, κολαχεία τὴν 


b 


ἀχοὴν αὐτῷ xax τὴν αἴσθησιν ἔχνιζεν" ἀλλ᾽ οὐδὲν τού-᾿ 
τῶν κατισχῦσαι αὐτοῦ ἠδυνήθη. Οὔτε γὰρ ταῖς χολα- 
χείαις χαυνούμενος τὰς ἡνίας ἐνεδίδου, οὔτε ταῖς 
ἐπαγγελίαις φυσώμενος χατεφρόνει τῆς σωφροσύνης , 
οὔτε ταῖς ἀπειλαΐς ταπεινούμενος προεδίδου τὸν πλοῦ- 
τον τῶν ἀρετῶν ἀλλὰ πάντα τὰ τοῦ σώματος αὐτοῦ 
μόρια τῷ σώφρονι λογισμῷ ἐχαλίνου, Καὶ ἐπεὶ οὐκ 
ἠδυνήθη τὸν νέον διὰ τοσούτων ὀργάνων ἀπατῆσαι τῶν 
ἐν αὐτῇ, δι᾽ ἑαυτῆς ἐν οἰκίσκῳ τινὶ λαθραίως χαὶ βιαίως 
χατεῖχεν αὐτὸν πρὸς ἄταχτον εὐνήν. Ἣν οὖν ἰδεῖν θέα- 
τρον μέγιστον, οὖχ ἐπίγειον, ἀλλ᾽ οὐράνιον. Ἦν γὰρ ὃ 
Ἰωσὴφ ἐν τῷ σχάμματι τοῦ πειρασμοῦ μαχόμενος" 
τὸ στάδιον ἥπλωτο, οἱ ἀγῶνες ἐπετελοῦντο, ἣ σάλ- 
πὶγξ ἐθόα, ὃ ἀγωνοθέτης ἄνωθεν ἐπεῖδε τῇ πάλῃ, καὶ 
ὃ δῆμος τῶν ἀγγέλων ἐπικεχυφὼς ἐθεώρει " oi δαίμο-- 
νες χάτω τὰ βραδεῖα προετίθουν τῇ Αἰγυπτίᾳ, καὶ οἱ 
ἄγγελοι ἄνω ἔπλεχον τῷ Ἰωσὴφ τοὺς στεφάνους" τῇ 
γὰρ Αἰγυπτίᾳ συνέτρεχον δαίμονες, xoà τῷ ᾿Ιωσὴφ 
συνέπνεον ἄγγελοι. Πολὺς ἦν 6 ἀγὼν, τίς τίνα νιχή- 
ct" φροντὶς ἦν τοῖς ἀγγέλοις πολλὴ περὶ τοῦ Ἰωσὴφ T 
μή ποτε ἄρα τὰ μυρίσματα τοῦ γυναίου χαυνώσῃ τὸν 
γέον, μὴ τὰ ΤΣ ἱμάτια, μὴ τὸ βλέμμα, μὴ τὸ 


IN JOSEPH SERMO. 


σχῆμα, μὴ τὸ βῆμα, μὴ f ἀκοὴ, μὴ ἢ θωπεία, μὴ ἢ 
κολαχεία ἐχνευρώσῃ τὸν νέον " πολλὴ Z φροντὶς τοῖς 
ἀγγέλοις, πολλὴ ἣ ἐλπὶς τῶν δαιμόνων. Ὃ Ἰωσὴφ 
περὶ στεφάνου ἠγωνίζετο, ἣ Αἰγυπτία περὶ αἰσχύνης 
I το" 6 μὲν περὶ Gui, fj δὲ περὶ θανάτου. Καὶ 


τὰ ὑπὸ Αἰγυπτίας λεγόμενα : "à μὲν ἐν ἀπει- E 


λαῖς, τὰ δὲ ἐν χολαχείαις " ταῖς μὲν ἀπειλαῖς πτοοῦσα 
τὸν νέον, ταῖς δὲ χολαχείαις μαγεύουσα " καὶ ταῖς μὲν 
ἀπειλαῖς λέγουσα " δέσποινά σού εἶμι, ἀργυρώνητός 
βου γέγονας" ταύτης ἕνεχα τῆς χρείας μοι πέπρασαι" 
χἂν ἀντείπῃς, δεσμὰ xol φυλαχαί σε μενοῦσι, xol 
μετὰ ταῦτα ἀπαραίτητος θάνατος" ἐὰν δὲ πεισθῆς, 
τιμαὶ, καὶ δορυφορίαι, καὶ παντὸς τοῦ olxou μου ἣ ἐξου- 
σία ἐν τῇ χειρί σου δοθήσεται. ᾿Αλλὰ φοδῇ τὸν ἔλεγ- 
χον; Δυνατὸν λαθεῖν τόν τε ἄνδρα τὸν ἐμὸν, καὶ τοὺς 
ἐν τῷ οἴκῳ - μόνον πείσθητι, μόνον σύνθου τῇ πράξει, 
καὶ πάντων ἔσῃ δεσπότης. Ταῦτα ἀχούσας 6 ᾿Ιωσὴφ 


719 


tur: multumde Joseph solliciti erant angeli, ne forte 
muliercule unguenta juvenem emollirent, ne ve- 
stimenta mollia, ne adspectus, ne habitus, ne in- 
cessus, ne auditus, ne Dlanditia, ne adulatio ju- 
venem enervarent : multum solliciti erant angeli, 
multum d:mones sperabant. Joseph pro corona 
certabat, /Egyptia pro ignominia pugnabat : ille 
quidem pro vita, hiec autem pro morte. Quonam 
porro erant quae ab /Egyptia dicebantur? Partim 
ut minaretur, partim ut blandiretur, dum minis 
juvenem terreret, et blanditiis deliniret. Ac mini- 
tans quidem aiebat : Domina tua sum, pecunia 
mea coemtus 65.: in hos mihi usus venumdatus es : 
quod. si contradixeris, vincula et carceres te ma- 
nebunt, et post hzc mors inevitabilis : sin autem 
morem gesseris, honores ét stipatorum obsequia, 
totiusque domus mez dominatus in manu tua tradc- 


τῇ Αἰγυπτίᾳ εἶπεν: ὦ γύναι, δοῦλος μὲν γέγονα oü- gos tur. At enim ne deprehendaris, times? Atqui 


* εὐγενῶν γὰρ γονέων 
γὰρ καὶ Ἰσαὰκ οἵ τῷ Θεῷ ὁμιλήσαντες ἐμοῦ πάπποι 

σιν, Ἰαχὼδ δὲ ὃ μετὰ ἀγγέλου παλαίσας ἐμὸς 
πατήρ" διὸ xoi sce Got. malo * πέπραμαι δέ 
«οι διὰ βασχανίαν ἀδελφῶν ἀλλ᾽ οὐδὲν βλάψει τὴν 
τῆς ψυχῆς μου εὐγένειαν τὸ ὄνομα τῆς δουλείας. 
Καὶ γὰρ ἀχλὺς πολλάκις βάσχανος ἐπελθοῦσα τὰς 
τοῦ es φαιδρὰς ἀχτῖνας πρὸς ὀλίγον ἀμαύροϊ, ἀλλ᾽ 
οὖχ εἷς τέλος σχοτίζει - τῇ γὰρ ῥύμη τοῦ ἡλιαχοῦ 
φωτὸς εὐθὺς ἐξελαύνεται - ὡσαύτως καὶ τὸ ὄνομα 
τῆς δουλείας οὐ σθέσει τὴν τῆς εὐγενείας μου αἴγλην" 
μετ᾽ οὗ πολὺ γὰρ ὑπὸ τῆς ἀχτῖνος τῶν τρόπων μου 
διαχυθήσεται, xal ἀνὰ πᾶσαν τὴν Αἴγυπτον ἐχλάμ.- 
ψει τὸ τῆς εὐγενείας μου κάλλος. Πέπραμαί σοι, 
σύμφημι χἀγὼ, οὐχ d 
πουσάν σοι ὑπηρεσίαν ἐξεπλήρωσα - ἀψευδής σοι γέ- 
γονα, ἀδλαῤξὴς, S Pai , ἄδολος, ἀπρόσχοπος, 
ἀχατήγορος " οὐδεμία σοι χατ᾽ ἐμοῦ ἀταξίας χατηγο- 
ρία γεγένηται" χαὶ νῦν συμόουλεύεις μοι ποιῆσαι 
πρᾶγμα ἀνόσιον, xo λαθραίως μοι, ὡς ὄφις, ὕπο- 
Ψψιθυρίζεις, οἰομένη με δελεάζειν, καὶ ἀπειλαῖς θανα-- 
τηφόροις χαταχάμπτειν πρὸς τὸ ποθούμενόν σοι τῆς 
ἀχολασίας δρᾶμα; Μὴ ἀπατῶ, γύναι, μὴ πρόσεχέ 
poo τῇ νεότητι" δύναται xal νέος ἀσχὸς οἶνον φέρειν 
παλαιὸν, καὶ βαλάντιον καινὸν μαργαρίτας Ἔν 
βαστάζειν. Νεα δρᾷς μου τὴν eR , ἀλλὰ πολιὸν 
περιβλέπου τὸ ἦθος" νεωτέραν μου τὴν ὄψιν f φύσις 
παρέσχετο" πολιὰν δέ μου τὴν καρδίαν 6 νόμος εἶρ-- 
γάσατο. Μὴ ἀπατῶ, γύναι, οὐ νικήσεις τὴν ἀρε- 
τήν" οὗ νικήσεις Ἰωσὴφ τὸν τοῦ Ἰαχὼδ υἱὸν, ' Inxo6 
ἐχείνου τοῦ ἔτι ἐν κοιλία ὄντος xal πτερνίσαντος, xoi 
μετὰ ταῦτα μετὰ ἀγγέλου ἰσχύσαντος παλαῖσαι" μὴ 


ἀπατῶ, τὰ αὐτὰ τῷ πατρί μου παλαίω. Ἀλλὰ xc C 


ἐπαγγελίαις θωπεύειν με νομίζεις. Τί τοιοῦτον, εἰπέ μοι, 
δύνασαί μοι ἐπαγγείλασθαι, οἷόν ἐστιν ἥ σωφροσύνη ; 
Ποία βασιλεία ἰσόῤῥοπος αὐτῇ ἐστι; ποῖος θησαυρὸς ἶσο- 
στάσιος αὐτῇ ἐστιν; ἀγνοεῖς, ὅτι ἣ σωφροσύνη dioénós 
ἐστι χτῆμα, ἀγγελιχὸν πρᾶγμα, Θεοῦ χάρισμα; " ys 
σου τὰς ἐπαγγελίας" αἵ σαὶ τιμαὶ ἀτιμίας εἰσὶ uie 
vov αἵ σαὶ τιμαὶ, ἃς ἐπαγγέλλῃ, αἰσχύνης εἰσὶν 
ἀπαρχαί" 6 σὸς χρυσὸς γῆς ἐστι γέννημα, χαὶ ἰοῦ δα- 
πάνη" ὃ ἐμὸς δὲ χρυσὸς Θεοῦ ἐστι γέννημα, ἀΐδιον 


μαι" δουλείας τὴν πρέ- B 


' perantize actum inflectere? Ne 


εἰμὶ ἀπόγονος * ᾿Αδραὰμ. A potes et virum meum et domesticos omnes latere : 


lantum obsequere, tantum in actum assentire ; 
tum tu dominus omnium eris. His auditis /Egy - 
ptis dixit Joseph : Servus quidem, o mulier, 
numquam fui; nobilibus enim sum parentibus 
procreatus ; Abraham nimirum et Isaac, quos Deus 
colloquio dignatus est, avi mei fuerunt, Jacob au- 
iem, qui cum angelo luctatus est, meus pater: 
quapropter et tecum luctor audacter : caeterum 
tibi ob fratrum invidiam venditus fui; verumta- 
men nihil auimz mez nobilitatem servitutis no- 
men lzdet. Nam et invida sepe nebula splendidos 


. solis radios tantisper obscurat, sed in e te 


non obtenebrat ; siquidem impetu solaris luminis 
confestim discutitur : pari ratione servitutis quo- 
que nomen nobilitatis mez: splendorem non ex- 
stinguet ; paulo post enim radiis morum-meorum 
dissipabitur, et i JEgyptum universam mee 
paleheitido nobilitatis effulgebit. Venditus sum 
tibi, fateor equidem, neque nego ; conveniens tibi 
servitutis obsequium explevi; mendax non fui, 
noxius non fui; inculpatus, expers doli, sine of- 
fendiculo, sine crimine fui; nulla adversum me 
insolentiz accusatio delata est : et nunc consulis 
ut nefarium facinus admititam, ac furtim. mihi 
quasi serpens insusurras, inescare me posse exi- 
stimans, ac letalibus minis ad expetitum tibi intem- 

fllaris, mulier, ne 
adolescentiam meam attendas : potest et novus utcr 
vinum vetus ferre, novaque crumena uniones an- 
tiquos gestare. Juvenilem meam vides «etatis. vi - 
riditatem, at canos eircumspice mores moos : ju- 
niorem vultum natura prebuit, at canum cor 
meum lex reddidit. Ne fallaris, mulier, virtutem 
meam non vinces : Joseph filium Jacob non vin- 
ces, illius Jacob, qui adhuc in ventre cum esset 
supplantavit, ac deinde cum angelo potuit collu- 
ctari : ne fallaris, non minus valide quam pater 
luctor. At enim promissis etiam demulceri posse 
me putas : quid, ee tantum potes polliceri, 
quanta res est pudicitia? Quod regnum 2equalis 
est illi dignitatis? quis thesaurus paris est pretii? 


716 SPURIA. 


an nescis celestem esse possessionem pudicitiam, 
rem angelicam, Dei donum? Tibi habe tuos ho- 
nores : tibi habe tua promissa : honores tui pa- 
riunt ignominiam : honores tui, quos promittis, 
opprobrii sunt primitize : tuum aurum terree fetus 
est, et rubiginis esca : meum vero aurnm Dei fe- 
tus est, germen eternum. Sed. arbitraris facinus 
latere posse. Àn insomnem Dei oculum ignoras, 
qui cuncta quae in tenebris patrantur facta con- 
tuetur? quam multos autem hic adstare nunc an- 
gelos censes? quam multis testibus consciis fieri, 
qu: geruntur? Obversetur animo tuo maritus tuus, 
fratres tui, amici, vicini, cognati, qui pudicitia 
tua. gloriantur : obversentur praesentes angeli, et 
vel ipsos erubesce, vel absentes homines reve- 
rere. Quibus autem oculis virum tuum intuebere, 
cui wr insidias statuisti? quas illi ulnas ex- 
pa es, quem interfieere voluisti? quibus ei ver- 

is blandieris, cujus torum, quantum in te fuit, 
polluisti? Recordare quam multa sis illi pollicita, 
quomodo te castitatis fidem illi servaturam, quo- 
modo te illum plus quam te ipsam dilecturam in- 
terposito jurjerudo confirmaris. Imitare turtu- 
rem, mulier : illa enim uni viro commixta, non 
amplius alteri commiscetur : quod si acciderit 
hujus marem a venatore intercipi, vel ab aquila 
devorari, nequaquam alteri mari commiscetur, 
sed perseverat dilectum suum exspectans, ac re- 
or ct ejus immoritur. Erudiat te, o mulier, 
vel Dei timor, vel lex Hebreorum, vel casta ve- 
ierum conversatio. Hzc cum dixisset Joseph, et 


b 


E 


βλάστημα. ᾿Αλλὰ λανθάνειν οἴει τὸ πρᾶγμα. Ἀγνοεῖς 
τὸν τοῦ Θεοῦ ἀχοίμητον ὀφθαλμὸν; τὸν πάντα τὰ ἐν 
DA σχότει γινόμενα ἐφορῶντα πράγματα; πόσους δὲ 
οἴει νῦν ἐνθάδε ἑστάναι ἀγγέλους; ὑπὸ πόσοις δὲ μάρ- 
τυσι γίνεσθαι τὰ π' ττόμενα ; Ἐννόησον, γύναι, τὸν 
ἄνδρα σου, τοὺς ἀἰκλφοὺς σου, τοὺς φίλους, τοὺς γεί- 
τονας, τοὺς συγγενεῖς, τοὺς ἐπὶ τῇ σεμνότητί σου 
χαυχωμένους " ἐννόησον τοὺς ς ἀγγέλους, xoà 
ἢ αὐτοὺς six iis ἢ τοὺς ἀπόντας ἀνθρώπους ai- 


Μνήσθητι, ὅσα αὐτῷ ὑπέσχου " πῶς τῆς σωφροσύνης 
τὴν πίστιν φυλάττειν αὐτῷ, πῶς πλεῖον ἑαυτῆς ἐχεῖνον 
μεθ᾽ ὅρχων ἀγαπᾶν διεδεθαιοῦ. Μίμησαι, γύναι, τὴν 
τρυγόνα" ἐχείνη γὰρ ἑνὶ ἀνδρὶ μιγεῖσα, ἑτέρῳ oUx 
ἔτι μίγνυται * κἂν cop τὸν ταύτης ἄῤῥενα ὑπὸ ἰξευ- 
toU θηραθῆναι, ἢ δπὸ ἀετοῦ ἀναλωθῆναι, ἑτέρῳ ἄῤ- 
δενι οὐχ ἐπιμίγνυται, ἀλλὰ μένει ἐχδεχομένη ἀεὶ τὸν 
ποθούμενον, καὶ τῇ ἐχείνου μνήμη ἐναποθνήσχει, 
Παιδευσάτω σε, γύναι, ἢ ὃ τοῦ Θεοῦ φόθος, ἢ ὃ τῶν 
"EGoatov νόμος, ἢ f, τῶν ἀρχαίων σεμνὴ πολιτεία. 
Ῥαῦτα εἰρηκὼς 6 Ἰωσὴφ, ἰδὼν αὐτὴν ἔτι ἀναι- 
δῶς χατέχουσαν αὐτοῦ τῶν ἱματίων, καὶ χαιομένην 
πλεῖον πρὸς τὸν οἶστρον (οἱ γὰρ ἔρωτες τότε πλεῖον 
πρὸς τὸ ποθούμενον ἐξάπτονται, ὅταν αὐτοῦ ἐφιχέ- 
σθαι μὴ δυνηθῶσιν), ὥσπερ γενναῖος ἀθλητὴς, ἀπο- 
δυσάμενος τὰ ἱμάτια, xoi ὅλην αὐτὴν σὺν τοῖς ἔμα- 
τίοις εἰς τὸ χαμαὶ χενώσας, γυμνὸς τοῦ μύσους ἐκ 
τοῦ σχάμματος ἐξήλατο, τῆς σωφροσύνης τὴν νίχην 


illam videret adhuc ipsius vestes impudenter te- 55; βαστάζων. Καὶ f μὲν Αἰγυπτία κατεῖχε τὰ φύλλα 
nentem, majorisque libidinis facibus inflamma- A τῆς ἀταξίας, 6 82 Ἰωτὴφ τὸν καρπὸν τὸν δικαιοσύνης 


tam ( tum enim acrius cupiditates exardescunt, et 
in rem cupitam feruntur, cum eam non potuerint 
obtinere), tamquam athleta generosus, vestes 
exuens, illamque cum vestibus totam abjiciens in 
terram, ἃ scelere nudus ἃ scammate castitatis vi- 
ctoriam reportans exsiliit. Atque /Egyptia quidem 
petulantio folia tenebat, voe autem justitiae 
fructum gestabat. In caelo gaudium erat ob victo- 
riam Joseph : gaudebant angeli, lugebant daemo- 
nes, coronabatur Joseph, pudefiebat /Egyptia : 
urebat illam victoria : ad calumniandum se con- 
vertit, et apud maritum suum Joseph accusat, tur- 
pitudinem illi improperans. Quid tandem, in- 
quiens, introduxisti hunc puerum. Hebraeum, ut 
illuderet nobis? Excandescit maritus, et. in car- 
cerem eum conjicit. Quippe necessaria fuit iis, 
«φαΐ in tenebris versabantur, lucerna, ad esurientes 
frumenti largitor, portus ad eos qui tempestate ja- 
ctabantur, medicus ad zeros venit. Conjiciuntur 
et eunuchi duo Pharaonis in carcerem : vident so- 
mnia: nulluserat qui conjectaret : referunt Jose- 
pho : declarat quod occultum erat : eunuchi e 
carcere educuntur: quemadmodum Joseph con- 
jectarat, illis evenit. Somnium videt rex Pharao : 
nullus erat qui declararet : renuntiat eunuchus 
de Joseph : educitur de carcere propter somnium. 
Ac vide, quaeso, mysterium. Propter somnium 


Β 


ἐθάσταζε. Χαρὰ ἦν ἐν τῷ οὐρανῷ ἐπὶ τῇ νίκη τοῦ 
Ἰωσήφ- ἔχαιρον ἄγγελοι, ἔχλαιον δαίμονες, ἐστεφα-- 
νοῦτο Ἰωσὴφ, ἠσχύνετο $ Αἰγυπτία" ἥψατο αὐτῆς 4 
νίκη" τρέπεται πρὸς συχοφαντίαν, xol διαδάλλει τὸν 
Ἰωσὴφ πρὸς τὸν ἄνδρα τὸν ἴδιον, αἶσχος αὐτῷ ἐπι- 
pee » τί, λέγουσα, εἰσήγαγες ὧδε παῖδα Ἑδραῖον 
μπαίζειν ἡμῖν; ᾿Αγαναχτεῖ ὃ ἀνὴρ», καὶ ἐμδάλλει αὖ- 
τὸν εἰς φυλακήν. Ἀναγχαῖος γὰρ ἦν 6 λύχνος τοῖς ἐν 
σχότει, Ó σιτοδότης πρὸς in πεινῶντας, 6 λιμὴν 
πρὸς τοὺς χειμαζομένους, ὃ ἰατρὸς πρὸς τοὺς ἀσθε- 
νοῦντας. ᾿ἘἜΠμδάλλονται καὶ δύο εὐνοῦχοι τοῦ Φαραὼ 
εἰς φυλακήν * δρῶσιν ἐνύπνια " οὐδεὶς ἦν 6 συγχρίνων * 
ἀναφέρουσι τῷ Ἰωσήφ " σαφηνίζει τὸ ἐγχεχαλυμμένον, 
ἐχδάλλονται οἱ εὐνοῦχοι τῆς φυλαχῆῇς - ἀποδαίνει αὖ- 
τοῖς χαθ᾽ ἃ συνέχρινεν 6 Ἰωσήφ. ὋὉρᾷ 6 βασιλεὺς, 
Φαραὼ ἐνύπνιον" οὐδεὶς ἦν ὃ σαφηνίζων * ἀναγγέλλει 
ὃ εὐνοῦχος περὶ τοῦ Ἰωσήφ - ἐκδάλλεται ἐκ τῆς φυλα- 
χῆς διὰ τὸ ἐνύπνιον. Καὶ ὅρα μοι μυστήριον. Δι’ 
ἐνύπνιον ἐπράθη" δι᾽ ἐνύπνιον ἠλευθερώθη. Τί γάρ; 
Συγκρίνει τοῦ Φαραὼ τὸ ἐνύπνιον, δρᾷ αὐτοῦ ἀγχί- 
νοιαν ᾧ βασιλεὺς, xol ἐλευθέρωσεν αὐτὸν βασιλεύειν, 
πᾶσαν ἐξουσίαν αὐτῷ τῆς Αἰγύπτου ἐμπιστεύσας. Aa- 
ῥὼν τὴν ἐξουσίαν 6 Ἰωσὴφ , ἐν τῷ καιρῷ τοῦ λιμοῦ 
πάντας εὐεργέτει, ἀποδήμους, ἐνδήμους, φίλους, 
ἐχθροὺς, ξένους" ἔρχεται ὃ πατὴρ αὐτοῦ εἰς Αἴγυπτον * 
προσχυνεῖ αὐτῷ χαὶ ἢ μήτηρ σὺν τῷ πατρί. Ei γὰρ 
χαὶ χατὰ τὴν ὁδὸν ἐτελεύτησεν ἐρχομένη, ἀλλ᾽ οὖν 


DE SUSANNA SERMO. 


προσεχύνησεν * ἀνὴ γὼ χαὶ γυνὴ σὰρξ 
ἔρχονται καὶ οἱ ἀδελ. € οἵ wo 
προσχυνοῦσιν αὐτῷ - xai ἐπληρώθη τὸ ὅραμα, ὃ 

αν ἢ "usw To φησὶν, ὅτι 6 ἥλιος, xol σελήνη, 
xal ἕνδεχα acc 


ρες προσεχύνουν μοι. Διὰ τί ἕνδεχα: 
Ἐπεὶ 6 Ἰούδας ἀπήγξατο" σύμβολον γὰρ ἦν 6 πραθεὶς 
Ἰωσὴξ τοῦ ὑπὸ Ἰούδα Χριστοῦ. Ὁρᾷς πῶς 


διὰ σωφροσύνην ἐδικαιώθη, διὰ σωφροσύνην ἐν οὐρα-- 


νοῖς βασιλεύει ; Ταῦτα δὲ ἡμῖν εἴρηται, ἵνα καὶ ὑμεῖς 
τὴν αὐτὴν πολιτείαν ζηλώσαντες, τὴν αὐτὴν δόξαν 
παρὰ Θεοῦ χομίσησθε. ᾿Αλλ᾽ ἔδει ἡμᾶς χαὶ " τῆς 
μαχαρίας Σουσάννης εἰπεῖν, μάλιστα ἐπαγγειλαμέ- 
vouc * ἀλλ᾽ ἐπειδὴ βέλτιόν ἐστι μᾶλλον δυψῶντας ἀνα- 
χωρῆσαι, xo μὴ τοὺς χορεσθέντας xal ἃ ἐδέξαντο 
ἐχπτύσαι, ἐν ἄλλῃ τηρήσαντες ἡμέρᾳ τὴν διήγησιν, 
Θεοῦ βουλήσει, νῦν ἐπὶ τὸν χρατῆρχ τῆς μυσταγω- 

ίας ἐκδράμωμεν, ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, 


ἘΝ το ἐν ple ule μῶν diis τῶν sidvur 
Ἀμήν. C 


77 


C venditus est, propter somnium est libertate dona- 
tus. interpretatur somnium Pharaonis ; sa- 
gacitatem illius rex videt, et libertate donato 
potestatem illi in totam /Egyptum dominandi com- 
mittit. Hac accepta potestate Joseph famis in 
tempore bene de onmibus merebatur, de inquili- 
"nis, de indigenis, de amicis, de inimicis, de pere- 
grinis : venit ejus pater in /Egyptum, adorat eum 
et cum patre mater. Licet enim in itinere mortem 
obierit, cum veniret, at in viro tamen adoravit : 
vir enim et uxor unasunt caro. Veniuntet undecim 
ejus fratres, ipsum adorant ; et visio est impleta, 
quam Joséph viderat : Putabam enim, inquit, Ge».3-.9. 

p solem et lunam et undecim stellas adorare me. 
Cur tandem undecim? Quoniam Judas suspensus 
fuit : siquidem figura venditus Joseph venditi a 
Juda Christi fuit. Vides ut propter castitatem 
justificatus sit, propter castitatem in ccelis regnet ἢ 
nem autem a nobis dicta sunt, ut vos eamdem 
conversationem imitantes, eamdem a Deo gloriam 
reportetis. At enim oportebat, ut de beata etiam 
Susanna verba faceremus, presertim cum id esse- 
mus polliciti : vernm quoniam satius est ut sitien- 
tes discedant auditores,quam ut exsatiati quae ac- 
ceperunt etiam despuant, narrationem in alium 
diem reservantes, Deo bene volente, nunc ad. sa- 
crorum mysteriorum craterem accurramus, in 
Christo Jesu Domino nostro, cui gloria ct potestas 
in saecula seculorum. Amen. 


Εἰς τὴν Σουσάνναν. 


Ἥνχομεν ὑμῖν ἤμονες ὀφειλέται τοῦ λόγου, oy. 
ὅσον ἔρδειν d nre dXX ὅσον ἔχομεν ἀποδι-- 
δόντες. Ἢ μὲν γὰρ προθυμία δαψιλὴς xat πλείω τοῦ 
ὀφειλομένου ἥπλωται διδόναι “ ἢ δὲ τοῦ λόγου πενία 
ἐστένωται- δι ὃ ὀλίγα ὑμῖν ἀντὶ πολλῶν παραχα- 
λοῦντες διδόαμεν. Εἰ δέ τις ὑμῶν βουληθείη τὰ ὄλι- 
γοστὰ τῶν λόγων ἡμῶν τῇ προθυμίᾳ τῆς χαρδίας 
συμπαρεχτεῖναι, οὐδὲν ἐχλείψομεν πρὸς τὸ ὀφειλό- 
μενον, τῆς προθυμίας ἡμῶν τὸ ἐλλεῖπον μέρος τῶν 
λόγων ἀναπληρούσης. Καὶ γὰρ ὃ Θεὸς ὅταν oi Fa 
ἴδῃ είας προσφορὰς χαὶ πλουσίου δαψιλεῖς, οἶδεν 
ἐξ ἴσου δέχεσθαι τὰς τινάς " πολλάκις δὲ μειζόνως 
τὰς τοῦ τὶ ei ὑποδέχεται " οὗ γὰρ τῷ ὄγχῳ τῶν 
χρημάτων, ἀλλὰ τῇ προθυμίᾳ τῇ χαρδίας ἐμδλέ- 
met. Ἀπόδειξις δὲ τῶν λεγομ. 
νιχρὰν χήραν τὴν τὰ δύο λεπτὰ εἰς τὸ ΝΣ 
χιον βαλοῦσαν * ὑπερεταλάντευσε γὰρ em ρίῳ 
4 ταύτης βραχεῖα προσφορὰ τῶν τὸν χρυσὸν βεδλη- 
χότων πλουσίων" ἐπειδὴ οὗ χρημάτων χρήζει ὃ Θεὸς, 
ἀλλ᾽ εἴλικρινοῦς καὶ εὐπροαιρέτου καρδίας. Φέρε τοί- 
νυν χαὶ ἡμεῖς ἁπλώσαντες ἡμῶν ἐν εἴλικρινείᾳ τὰς 
καρδίας, οἷον παρὰ Θεοῦ χεχτήμεθα λόγον, ὥσπερ ἔν 
τισι γαζοφυλαχίοις Θεοῦ ἐμψύχοις καταβαλλόμενοι, 
τὸ χρέος τοῦ λόγου ὑμῖν ἀποτίσωμεν. Μέμνημαι γὰρ 
τῇ προτεραίᾳ ἐπαγγειλάμενος ὑμῖν τὴν τῆς μαχαρίας 


fj περὶ τὴν πε- 608 numero etiam dona pau 


De Susanna Sermo. 


A  Advenimus vobis spontanei debitores scr- 
monis, non ut quantum debemus impleamus, sed. . 
ut quantum in nostra situm est. potestate, redda- 
mus, Nam munifica quidem est animi promtitudo, 
ac plura quam debeantur parata est dare, sed pe- 
nuria sermonis in angustias est redacta : quocirca 
pauca pro multis cohortantes largimur. Sin autem 
voluerit quis vestrum exiguum sermonem nostrum 
ex animi nostri promtitudine ac studio metiri, 
B nihil penitus eorum qui debentur. omittemus : 
quandoquidem animi studium defectum omnem 
nostrae orationis supplebit. Nam οἱ Deus cum 
exiguas pauperis oblationes, et divitis viderit co- 
piosas, honores ex aquo solet suscipere, ac sape- 
I ! is. propensius admitut :: 
quippe qui non pecuniarum vim, sed promtitu- 
inem cordis ac studium respicit. Fidem autem iis. 
que diximus adstruit, quod de paupere vidua. 
memoratur, qua minuta duo in gazophylacium. 
misit : nam hujus oblatio perexigua, i ivitum, 
qui aurum miserant, praponderavit : quoniam 
pecuniis non indiget Deus, sed sincero et spontaneo 
cordis affectu. Age ergo nos quoque in sinceritate 
corda nostra reserantes, qualis a Deo nobis obti- 
git, sermonem tamquam in animata quzdam ga- 


A 


Psal.68.3. 


Cantic. 4. 


718 


zophylacia mittentes, debitum vobis sermonis ex- 
suu Memini enim pridie me vobis beate 
Susanne castitatis certamen ad multorum utilita- 
tem pradicaturum esse pollicitum ; quo tempore 
Joseph quoque cum /Egyptia decertabat, et vobis n 
omnibus castitatis luctas exhibebat. In hoc igitur 
publico ac celebri theatro etiam Susanna decertet, 
ubi et Deus, et angeli, et viri, et mulieres. spe- 
ctant : decertet, et doceat, quo pacto juvenculas 
ad mortem usque pro castitate oporteat decertare. 
Haec itaque beata Susanna cum genere nobilis es- 
set, et a teneris unguiculis in conclavi domi re- 
condita, cumque eleganti forma esset , et castis 
moribus predita, juvenili florens zetate, legitimis 
matrimenii vinculis copulata est. Et vero cum il- 
lesum nuptiarum sacramentum marito suo con- 
servaret, non oculos incompositos ad novam pere- 
grinamque formam spectandam circumferebat : 
non patentibus auribus concinnos meretriciorum 
cantuum sonos excipiebat : non ad odoratum si- 
nebat novorum vestimentorum süffitus obrepere : C 
nec ullum alium sensum temere ferri permittebat, 
ne pudicitia, quie in ejus corde conservabatur, 
fallacibus illecebris labefactata in voluptates de- 
volveretur. Siquidem pleraque peccata sensuum 
opera nostram animam vincunt. Est enim anima, 
tamquam virgo in thalamo quodam, in medio 
corde conquiescens, et a sensibus quinque velut 
ab ancillis quibusdam stipata. Quibus tandem 
sensibus? Visu nimirum, gustu, odoratu, auditu, 
et tactu. Si nullus igitur sensus labefactatus sedu- 
catur, anima integra et illiesa conservatur : sin 
autem contigerit natus absque regimine de- 
relictum'ad juvenilem formam spectandam vagari, 
ac vehementes libidinis fluctus per oculos in in- 
timis partibus cordis exceperit, confestim turbine 
voluptatum raptata in peccati vortices delata sub- 
mergitur, et pudicitiz facto naufragio patitur id, 
quod et David passus dicebat : P'eni in altitudi- 
nem maris, et tempestas demersit me. Pari ra- 
tione si auditus adapertus illecebras elegantis vocis 
admiserit, ubi ad eas mentem intenderit, totam 
seipsam meretricis cantibus delinitam pervertit. 
Gustus autem voracitate vinoque multo saturatus 
ad compotationes et stupra corruptam animam 
trahit. Olfactus demum exquisitis juvenum un- 
guentis illectus et devinctus animam etiam secum 
solet irretire. Sic igitur anima tamquam virgo 
quedam ab insipientibus ancillis, a sensibus in- 
tercipitur, atque intemperantize peccato proditur. 
Peccatum enim sensibus omnibus consopitis furis 
in morem clam conclave cordis ingreditur ; tum 
ingressum totam pudicitia arcam deprzdatur, et 
Ἐκ κασι Itaque beata illa custodiebat oculos, ha- 
bitum, incessum, auditum, visum, olfactum, gu- 
stum et tactum, eratque veré secundum sapientize 
dictum, Zortus conclusus, fons signatus. Quasi 
"hortus enim erat beata, quem nemo poterat deprz- 
dari, pudicitie suaves effundens odores; quasi 
fons erat fide signatus, ex quo nemo petulans pu- 


E 


D.9 


SPURIA. 


Σουσάννης σωφροσύνης ἄθλησιν εἰς πολλῶν ὠφέλειαν' 
κηρύττειν " ὅτε καὶ 6 Ἰωσὴφ χατὰ τῆς Αἰγυπτίας. 
ἠγωνίζετο, καὶ πᾶσιν ἡμῖν παλαίσματα σωφροσύνης 
ὑπεδείχνυεν. ᾿Αγωνιζέσθω οὖν καὶ Σουσάννα ἐν τῷδε 
τῷ πανδήμῳ θεάτρῳ, ὅπου καὶ Θεὸς, καὶ ἄγγελοι... 
xal ἄνδρες, καὶ γυναῖχες δρῶσιν * ἀγωνιζέσθω, χαὶ 
διδασκέτω, πῶς δεῖ νεωτέρας ἕως θανάτου ὑπὲρ σω- 
φροσύνης ἀγωνίζεσθαι. Αὕτη τοίνυν ἣ μακαρία 'Σου- 
σάννα εὐγενὴς τῷ γένει τυγχάνουσα, ἐξ ἁπαλῶν ὀνύ- 
χων ἐν οἰκίσχῳ θαλαμευομένη͵, εὐπρεπὴς τῷ χάλλει 
ὑπάρχουσα, καὶ σεμνοῦ βίου τρόπον ἀσχηθεῖσα,, ὅτε 
τὸ τῆς νεότητος αὐτῆς κάλλος ἐπήνθει, πρὸς νομίμου. 
γάμου συζυγίαν ἡρμόσθη. Καὶ δὴ τὸ τοῦ γάμου μυ- 
στήριον ἀδλαδὲς τῷ ἰδίῳ ἀνδρὶ φυλάττουσα, οὐκ 
ὄμμα ἄταχτον πρὸς νεωτερικοῦ καὶ ξένου χάλλους 
θέαν περιέφερεν " οὐχ ἀχοὴν ἀνοίγουσα τὴν τῶν πορ- 
νικῶν ἀσμάτων χαλλιφωνίαν ὑπεδέχετο - οὗ ἣν. 
ὄσφρησιν ἐπηφίει ἀνέρπειν τὰ τῶν νεωτερικῶν ἵμια-- 
τίων χαπνίσματα " οὐδ᾽ ἄλλην τινὰ αἴσθησιν ἁπλῶς 
φέρεσθαι συνεχώρει, ἵνα μὴ ἣ ἐν τὴ καρδίᾳ αὐτῆς 
υλαττομένη σωφροσύνη ὑποφθαρεῖσα τοῖς ἁπαλοῖς 
τλεάσμασι πρὸς ἡδονὰς ἀστῶν, Τὰ γὰρ πλεῖστα 
τῶν ἁμαρτημάτων ἐχ τῶν αἰσθήσεων τῆς ψυχῆς 
ἡμῶν περιγίνεται. " Eovt γὰρ ἥ ψυχὴ, καθάπερ παρ-. 
θένος ἐν θαλάμῳ τινὶ, ἐν μέσῃ τῇ καρδίᾳ ἡσυχάζουσα, 
χαὶ ὑπὸ τῶν πέντε αἰσθήσεων ὥσπερ ὑπό τινων θερα- 
παινίδων δορυφορουμένη. Ποίων αἰσθήσεων ; 'Opá- 
σεως, γεύσεως, ὀσφρήσεως, ἀχοῆς, καὶ ἁφῆς. ᾿Βὰν 
οὖν μηδεμία αἴσθησις ὑποφθαρεῖσα πλανηθείη, φυ- 
λάττεται ἀχεραία καὶ afa e ἢ ψυχή ἐὰν δὲ cop 
τὴν ὅρασιν ἀχυδέρνητον μείνασαν πρὸς νεωτεριχοῦ, 
κάλλους θέαν δεμφθῆναι, x«i λαδρὸν τὸ χῦμα τῆς 
ἐπιθυμίας διὰ τῶν ὀφθαλμῶν εἰς τὸ βάθος τῆς χαρ- 
δίας εἰσδέξασθαι, εὐθὺς λαίλαπι ἡδονῶν ῥιπισθεῖσα 
πρὸς τὴν ἁμαρτίαν ὑπούδρύχιος φέρεται περὶ τὴν σω- 
ροσύνην ναυαγήσασα " xxi πάσχει λοιπὸν ἐχεῖνο , 
ὅπερ xat ὃ Δαυὶδ παθὼν ἔλεγεν * Ἦλθον εἰς τὰ βάθη; 
τῆς θαλάσσης, xo καταιγὶς κατεπόντισέ με. Ὁμοίως. 
δὲ χαὶ ἣ dxod ἐὰν ἀναπετασθεῖσα δέξηται τὰ τῆς καλ- 
λιφωνίας θέλγητρα, πρὸς ἐχεῖνα τὴν διάνοιαν τείνασα, 
ὅλην ἑαυτὴν τοῖς πορνιχοῖς ἄσμασι συνελχύσασα. 
καταστρέφει. Ἢ δὲ γεῦσις ἀδηφαγίᾳ xol οἴνῳ πολλῷ 
ἐμφορηθεῖσα πρὸς μέθην xol χοίτας τὴν nia χατα- 
φθείρει. Ἣ δὲ ὄσφρησις τοῖς περιέργοις μυρίσμασι. 
τῶν νέων ἀποδεθεῖσα., xol τὴν ψυχὴν μεθ᾽ ἑαυτῆς 
συναπέδησεν. Οὕτως οὖν ὡς παρθένος τις ἢ ψυχὴ 
ὑπὸ ἀφρόνων θεραπαινίδων τῶν αἰσθήσεων ἁλίσχεται 
πρὸς ae τῆς ἀχολασίας ἁμαρτίαν προδιδομένη. 'H . 
A ἁμαρτία πάσας τὰς αἰσθήσεις χαρώσασα, δίκην 
χλέπτου λαθραίως εἰς τὸ ταμιεῖον τῆς χαρδίας ἐπεισ-- 
ἔρχεται" εἶτα εἰσελθοῦσα ὅλην αὐτὴν γυμνοῖ τὴν ἐν- 
ὍΝ τῆς σωφροσύνης ἀποσυλήσασα. ᾿Ησφαλίζετο 
γοῦν ἣ μακαρία ἐχείνη τὸ βλέμμα, τὸ σχῆμα, τὸ 
βῆμα, τὴν ἀχοὴν, τὴν ὅρασιν, τὴν ὄσφρησιν, τὴν γεῦ- 
σιν, τὴν ἁφήν. καὶ ἦν ἀληθῶς κατὰ τὴν σοφίαν τὴν 
λέγουσαν, Κῆπος χεχλεισμένος, πηγὴ ἐσφραγισμένη. 
Ὥσπερ γὰρ χἧπος., μηδενὸς αὐτὸν συλαγωγῆσαι δυ- 
ναμένου, ἐτύγχανεν dj μαχαρία, πηγάζουσα τὰ τῆς 
σωφροσύνης ἀρώματα, χαὶ ὥσπερ πηγὴ ἦν τῇ πίστει 
ἐσφραγισμένη, ἐξ ἧς οὐδεὶς τῶν ἀτάκτων τὸ τῆς σω- 


DE SUSANNA SERMO. 


φροσύνης χάλλος ἀντλῆσαι ἠδύνατο. laden ἐν ἐπι- 
θυμίᾳ γεγόνασι δύο πρεσδύτεροι τοῦ λαοῦ, οἱ δοχοῦντες 
ρνδν τὸ ποίμνιον, καὶ ἔἕχαστος αὐτῶν φλογὶ τῆς 
ἐπιθυμίας καιόμενος, θάτερος θατέρῳ τὸ ἔγκρυφον 
τῆς καρδίας πῦρ φανερῶσαι ἠσχύνετο. Καὶ ἐν μιᾷ 
τῶν ἡμερῶν ἑκάτερος αὐτῶν "ras 
vv 


εἰ χατασχοπεῦσαι τὴν Σουσάνναν * xol εὑρηκότες 


τοῦ ἑταίρου αὐτοῦ 


᾿ 710 
dicitis pulchritudinem poterat haurire. Hujus in 
concupiscentiam exarserant duo populi seniores, 
qui d regere videbantur, et eorum quisque 
libidmis ardens flamma alter alteri occultum cor- 
dis ignem erubescebat aperire. Ac die quodam eo- 
rum uterque clam socio suo Susannam observatum 
abibat : cumque se invicem offendissent, ac sci- 


ἀλλήλους, καὶ ἀνετάσαντες ὡμολόγησαν ἀλλήλοις , gy 5614} essent, confessi sunt mutuo causam, ob 


δι’ ἣν παρῆσαν αἰτίαν * τότε χοινωνίαν θέμενοι ἐν τῇ 
τῆς ἁμαρτίας πράξει, τῆς κακίας ἐποιοῦντο ἔρευναν 
ἐχμελῇ, καὶ παρετήρουν καιρὸν, ὅπως αὐτῆς κατατύ-- 
χωσι μόνης. Συνέθη οὖν ἐν μιᾷ τῶν ἡμερῶν κατὰ τὸ 
εἰωθὸς τὴν Σουσάνναν εἰσελθεῖν εἰς τὸν παράδεισον 
τοῦ ἀνδρὸς, λούσασθαι κατὰ τὸ καῦμα - xol ἐξαπο- 
στειλάσης αὐτῆς τὰς παιδίσχας ἐπὶ τὸ χομίσαι 
cuum, ἐπιδραμόντες αὐτῇ ἄφνω οἱ πρεσέύτεροι 
ὥσπερ λύχοι ἀμνάδα κατεῖχον, τῷ οἴστρῳ τῆς ἀχο- 
λασίας σπαράξαι βουλόμενοι * καὶ ἦν μόνη Σουσάννα 
ἀνὰ μέσον τῶν δύο λεόντων, xal οὐδεὶς 6 βοηθῶν, οὐ 
παιδίσχη,, οὗ δοῦλος, οὗ συγγενὴς, οὐ φίλος, οὐ γεί- 
των, εἰ μὴ μόνος οὐρανόθεν προσεῖχε Θεὸς 6 κωλύειν 
δυνάμενος, συγχωρῶν δὲ γίνεσθαι τὴν πάλην, 
ἵνα χρυπτομένας γνώμας ἔλέγξη, καὶ τῆς μὲν Σου- 
σάννης τὴν σωφροσύνην, τῶν δὲ πρεσδυτέρων τὴν 
ἀχολασίαν δημοσιεύση, ὁμοῦ δὲ ταῖς γυναιξὶ παιδευ-- 
."Táptow μέγιστον τὴν Σουσάννης ἐνάρετον ἄθλησιν 
ἐπιδείξη. Μεγάλη ἦν μάχη, σφοδρὸς ἀγὼν τῇ Σου- 
σάννη ἀπέχειτο, μείζων τοῦ Ἰωσήφ. ᾿Εχεῖνος μὲν y 
ἀνὴρ ὧν μετὰ μιᾶς ἐμάχετο γυναιχός * αὕτη δὲ qu 
οὖσα ach Do ἀνδρῶν ἐπάλαιεν. Θέατρον ἦν μέγιστον 
xal τερπνὸν, γυνὴ μετὰ δύο ἀνδρῶν ἐπύχτευεν * χαὶ τὸ 
θαυμαστὸν, ἐὰν ἀχούσητε ποῦ τὸ σχάμμα ἠνέῳχτο * 
ἐν παραδείσῳ, ὅπου 6 ὄφις τὴν Εὔαν ἠπάτησεν. Ὥς 
οὖν ἕτοιμος γέγονεν ἢ πάλη, ἠνοίχθησαν οἵ οὐρανοὶ, 
4 σάλπιγξ P ὃ ἀγὼν ἕτοιμος, 6 ἀγωνοθέτης οὖρα- 
νόθεν προσεῖχε τῇ πάλῃ, καὶ ὃ δῆμος τῶν ἀγγέλων 
ἐπικεχυφὼς ἐθεώρει" 6 ὄφις ἐν τοῖς παρανόμοις, ἣ δὲ 
πίστις ἐν τῇ σώφρονι. Πολλὴ ἦν φροντὶς ἀμφοτέροις 
περὶ τῆς νίχης " τοῖς μὲν πρεσόθυτέροις τὸ μὴ ὑπὸ 
γυναιχὸς ἡττηθῆναι, τῇ δὲ Σουσάννη τὸ μὴ ἀπολέ- 
σαι τὴν σωφροσύνην * ἐχείνοις τὰ ὀψώνια τῆς νίχης οἵ 
δαίμονες ἡτοίμαζον, τῇ δὲ Σουσάννη τὰ ἔπαθλα τῆς 
σωφροσύνης ἡτοίμαζον ἄγγελοι. Κατέχουσι τὴν Σου- 
σάνναν οἵ παράνομοι - xal πρῶτον μὲν διὰ λόγων 
ἐπάλαιον αὐτῇ * τί λέγοντες ; Πρεσθύτεροί ἐσμεν τοῦ 
λαοῦ, ἡμῖν νόμος πεπίστευται, τοῦ λύειν καὶ δεσμεῖν 
ἐξουσίαν εἰλήφαμεν. Οὐδείς ἐστιν ἐνθάδε κατάσχοπος " 
Γενοῦ μεθ᾽ ἡμῶν - ἐν ἐπιθυμίᾳ σου γάρ ἐσμεν. "Exv 
δὲ μὴ βουληθῇς, καταμαρτυρήσομέν σου, ὅτι ἦν μετὰ 
σοῦ νεανίσχος, χαὶ Rp τοῦτο ἀπέστειλας τὰ xopdaux 
ἀπὸ σοῦ. Καὶ ὅρα πόσα ἦν τὰ συνέχοντα τὴν Σουσάν-- 
vay * συχοφαντία ἀχολασίας, φόδος θανάτου, χατά- 
quais ἐπὶ τοσούτου λαοῦ, μῖσος ἀνδρὸς, μῖσος συγ- 
γενῶν, πένθος οἰκετῶν, καὶ ἁπαξαπλῶς παντὸς τοῦ 
οἴχου χατάχλυσις. Ἀλλ᾽ οὐδὲν τούτων τὸν λογισμὸν 
νιχῆσαι ἴσχυσε τῆς σώφρονος t γὰρ ἐλπὶς τῆς χαρ- 
δίας αὐτῆς ἦν εἰς Θεόν. Στενάζουσα γοῦν ἔλεγε" Στενά 
μοι πάντοθεν * ἐάν τε γὰρ πράξω, θάνατός μοί ἐστιν - 
ἐάν τε μὴ πράξω, οὖκ ἐχφεύξομαι τὰς χεῖρας ὑμῶν. 


2 


Αἰρετόν μοί ἐστι μὴ πράξασαν ἐμπεσεῖν εἰς τὰς χεῖ- 


A quam aderant : tum inita societate ad peccatum 
patrandum, commoditatem sceleris indagabant, ac 
tempus observabant, quo solam possent offendere. 
Accidit autem die quodam, ut Susanna de more in 
pomarium ingrederetur mariti, ut lavaretur, cum 
aestus esset : et cum ancillas emisisset illa, ut sme- 
gma deferrent, ad eam repente seniores accur- 
rentes tamquam lupi agnam tenuerunt, cestro li- 
bidinis dilaniare cupientes : eratque sola Susanna 
duorum leonum in medio, nec ullus aderat qui suc- 
curreret, non ancilla, non servus, non propinquus, 
non amicus, non vicinus, nisi solus qui de czlis 

b attendebat Deus, qui prohibere quidem poterat, 
sed fieri luctam sinebat, ut occultos animorum 
sensus patefaceret, et tum Susanne castitàtem, 
tum seniorum impudicitiam divulgaret, simulque 
ut mulieribus maximam scholam Susannz susce- 
ptum pro virtute certamen exhiberet. Magna erat 
pugna, certamen vehemens Susanna ingruebat, ac 
majus illo Josephi. Nam ille quidem, vir cum 
esset, cum muliere una pugnabat : haee vero, mu- 
lier cum esset, cum dudas viris luctabatur. Ma- 
ximum erat s culum ac jucundum , mulier 
cum viris duobus decertabat : atque hoc mirum 
videbitur, cum audieritis, ubi esset scamma rese- 
ratum : in pomario, ubi Evam serpens seduxerat. 

"Ut igitur parata fuit lucta, aperti sunt celi, so- 

C nabat tuba, paratum erat certamen, agonotheta de 
celo luctam attendebat, et angelorum turba prona 
spectabat : in iniquis serpens, in pudica fides vi- 
gebat. Multum utrique de victoria solliciti erant ; 
seniores quidem ne a muliere vincerentur, Susanna 
ne pudieitiam perderet : illis victorize stipendium 
damones | preparabant, Susannae. angeli castitatis 
premia preparabant. Corripiunt Susannam nefa- 
rii : ac primum quidem cum ca verbis luctaban- 
tur : quibus tandem verbis usi? Seniores populi 
sumus, credite sunt nobis leges, solvendi ac li- 
gandi accepimus potestatem. Nullus hic adest 


spectator : Commiscere nobiscum; tui enim ar- Dan. 15. 
emus cupiditate. Quod si nolueris, dicemus 20. 21. 


contra te testimonium, quod, fuerit tecum ju- 
venis, et ob hanc causam emiseris puellas a te. 
Ac vide quam multa essent quz Susannam obsi- 
debant : intemperantiz:/ calumnia, metus mortis, 
p coram tanto populo condemnatio, mariti et cogna- 
torum odium, luctus famulorum, et in universum 
totius domus eversio. At nihil horum pudicze fe- 
minz propositum potuit superare : quippe cujus 
spes cordis in Deo erat collocata. Ingemiscens igitur 
dicebat : Zngustie mihi-sunt. undique : 
enim hoc egero, mors mihi est : si autem non 35: 


sive Ihid.v. 23. 


Deut.5.21. 


Dan. 13. 
27. 


Ihid. v. 29. 
3o. 


I^id. v. 36. 


—Ít. 


720 


egero , nequaquam. effugiam. manus vestras. 
Melius mihi est absque opere incidere in manus 
vestras, quam peccare in conspectu. Domini. 
Hei mihi quos pastores arbitrabar, lupos video : 
quos arbitrabar eorum qui tempestate jactanturesse 
portus, hi naufragium excitarunt. Non inquinabi- 
tis pudicitiam meam : parentes meos ro non 
afficiam : generi meo labem infamize non m: 
marito meo dolorem non inuram : copulam cum 
illo meam inhonesto congressu non dirimam : mor- 
tem potius injustam quam thalamum eligam inho- 
nestum. Mihi vero maritus etiamadest,non prsen- E 
tia corporis, sed animi affectu, parentumque ima- 
ginem ipsa mecum circumfero. 'Timete Deum qui 
hac videt : praesentes angelos reveremini : cogi- 
tate quid sitis : cognoscite legem quam legitis, 
cujus hiec verba sunt, Von. concupisces uxorem 
proximi tui. Hac cum dixisset, exclamavit, ut 
illorum petulantie testes advocaret : exclamave- 
runt autem et duo seniores ; accurrerunt Susanna 
servi et ancille ; duos cum ea seniores cernunt. 


SPURIA. 


pzs ὑμῶν, ἢ ἁμαρτεῖν ἐνώπιον Κυρίου. Οἴμοι, οὺς 
ἐδόκουν εἶναι ποιμένας, λύχους δρῶ * οὺς ἐδόχουν ci- 
ναι τῶν χειμαζομένων λιμένας , οὗτοι ναυάγιον γεγό- 
νασιν. Οὐ μιανεῖτέ μου τὴν σωφροσύνην * οὐ χαται- 
σχύνω μου τοὺς γονεῖς * οὐχ ἀτιμάζω μου τὴν συγ- 
γένειαν * οὗ λυπῶ μου τὸν ἄνδρα - οὗ λύω nd 
πρὸς αὐτὸν συζυγίαν ἐκ τῆς πρὸς ὑμᾶς ἀτάχτου ὅὃμι- 
λίας - αἱροῦμαι θάνατον ἄνομον ἤπερ θάλαμον ἄτα- 
χτον. ᾿Ἀμοὶ δὲ xa πάρεστιν ὁ ἀνὴρ, οὐ τῇ τοῦ 
σώματος παρουσίᾳ, ἀλλὰ τῇ τῆς ψυχῆς διαθέσει, καὶ 
τοὺς τῶν γονέων μου χαραχτῆρας μεθ᾽ ἑαυτῆς περι- 
φέρω. Φοδήθητε τὸν δρῶντα (θεόν - αἰσχύνθητε τοὺς 
παρόντας ἀγγέλους * νοήσατε ὅ ἐστε * γνῶτε ὃν ἀναγι- 
γώσχετε νόμον τὸν λέγοντα, Οὐχ ἐπιθυμήση τὴν 
γυναῖκα τοῦ πλησίον σου. Ταῦτα εἰρηκυῖα ἀνεδόησε, 
μάρτυρας τῆς ἀταξίας αὐτῶν συγχαλοῦσα " ἀνεὶ ν 
δὲ xoi οἵ δύο πρεσδύτεροι " εἰσέδραμον οἱ τῆς Xou- 
σάννης δοῦλοι, χαὶ παιδίσχαι - δρῶσι μετ᾽ αὐτῆς 
τοὺς δύο πρεσδυτέρους. Ἡνίκα δὲ εἶπον οἱ πρεσδύ- 
τεροι τοὺς λόγους χατὰ Σουσάννης, χατῃσχύνθησαν 
οἵ δοῦλοι σφόδρα, ὅτι οὐχ ἐῤῥήθη λόγος τοιοῦτος 


Cum autem verba illa seniores in Susannam ςγρ περὶ Σουσάννης ποτέ. ᾿Ε γένετο δὲ τῇ ἐπαύριον συνέ- 
protulissent , erubuerunt servi vehementer , A ὄριον μέγιστον." ἔτι γὰρ ἣ κρίσιμος πάλη, ἣ περὶ 


quianumquam dictus fuerat sermo hujusmodi 
de Susanna.Convocatum estautem postero die con- 
cilium maximum : adhuc enim erat sub judice 
lucta, et ad coronam obtinendam victoria. Conve- 
nit populus omnis virorum, mulierum, infantium; 
rursus congregatum est theatrum ; qui inferius 
erant homines, quid cernerent nesciebant : angeli 
vero in czlis rem noverant. Venerunt sceleribus 
cooperti seniores : vocant Susannam, ut illi qui- 
dem arbitrabantur, ad ignominiam et mortem : 
ut autem justus Judex prodestinarat, ad. vitam et 
gloriam immortalem. 'T'am populo inquiunt : 
Mittite ad Susannam filiam Chelcic; illi vero 
miserunt. P'enit ipsa, et parentes ejus, et ma- p 
ritus ejus, et filii ejus. Et venit Susanna, ut mor- 
tem castitatis causa obitura, multa cum verecun- 
dia gemens, et afflicta, non quod obitura mortem 
essel, verum quod parentibus famam sinistram 
relinqueret, quod. infamiz notam generi suo esset 
inustura : nullum. enim. rei in pomario geste te- 
stem habebat. Multi erant qui ejus causa lacry- 
mabantur, amici, cognali, parentes, vicini : ma- 
ritus lugebat, domus ejus lamentabatur : tum 
illa ipsa moerens, tristis, collacrymans, et afflicta 
in multa cordis humilitate in medio sistitur. Pu- 
blicum erat spectaculum, Dei, angelorum, homi- 
num. Exsurguntduo seniores, in habitu pastorum 
lupi : manus illi suas imponunt, et in illis calumnia- 
tor serpens loquebatur. Quid loquebatur? Cum 
deambularemus in pomario soli, ingressa est (. 
hec, et dimisit filias suas, venitque ad eam ado- 
lescens, qui erat absconditus, et concubuit cum 
ea. Porro nos cum essemus in angulo pomarii, 
et videremus iniquitatem. que fiebat, cucur- 
rimus ad eos : et illum quidem | nequivimus 
comprehendere, quia viribus nos vincebat, et 
apertis ostiis exsilivit; hanc autem cum appre- 


στεφάνου νίχη. Συνήχθη πᾶς 6 λαὸς ἀνδρῶν, γυναι- 
χῶν, νηπίων’ πάλιν d σθη τὸ Mane : aoa 
ἄνθρωποι οὐχ ἤδεισαν τί ἐθεώρουν - oi δὲ ἐν οὐρανῷ 
ἄγγελοι ἐπεγίνωσχον τὸ πρᾶγμα. Ἦλθον οἱ πρεσδύ- 
τεροι γέμοντες τῆς ἀνομίας * χαλοῦσι τὴν Σουσάνναν, 
ὡς μὲν ἐχεῖνοι ἐνόμιζον, πρὸς αἰσχύνην καὶ θάνατον * 
ὡς δὲ τῷ δικαίῳ xpi προώριστο, πρὸς ζωὴν xal 
δόξαν αἰώνιον. Καί φασι πρὸς τὸν λαόν * ᾿Αποστείλατε 
πρὸς Σουσάνναν θυγατέρα Χελχίου * οἱ δὲ ἀπέστει- 
λαν. Ἦλθεν αὐτὴ, καὶ οἱ γονεῖς αὐτῆς, xoi ó ἀνὴρ 
αὐτῆς, xol -Á τέχνα wipes Καὶ ἦλθεν fj Σουσάννα 
ὡς θανεῖν ὀφείλουσα διὰ co ύγην, μετὰ πολλῆς 
εὐλαῤφείας —— " ὀλιδομένης οὐχὶ ὅτι "scc 
ἀποθνήσχειν, ἀλλ᾽ ὅτι ὄνομα χαχὸν κατελίυπανε τοῖς 
γονεῦσιν, ὅτι ἤμελλεν ὀνειδισμὸν τῷ γένει χαταλιπεῖν" 
οὐδένα γὰρ εἶχε μάρτυρα τοῦ γεγονότος πράγματος ἐν 
τῷ παραδείσῳ. Πολλοὶ ἦσαν οἱ δακρύοντες ὑπὲρ αὖ- 
τῆς, οἵ φίλοι, οἱ cuv evel , οἵ γονεῖς, οἱ γείτονες " ὃ 
ἀνὴρ ἐπένθει, ὃ οἶχος αὐτῆς ἐθρήνει - χἀχείνη αὐτὴ 
χατώδυνος, σχυθρωπὴ, δαχρύουσα, θλιβομένη, ἐν 
πολλὴ ταπεινότητι καρδίας ἵσταται ἐν τῷ μέσῳ. Πάν- 
δημος ἦν fj θέα, Θεοῦ, ἀγγέλων, ἀνθρώπων. ᾿Ανίσταν- 
ται οἵ δύο πρεσδύτεροι, οἱ ἐν σχήματι ποιμένων 
λύχοι " ἐπιτιθέασιν αὐτῇ τὰς χεῖρας, καὶ ἐν αὐτοῖς ὃ 
συχοφάντης ὄφις ἐλάλει. Τί ἐλάλει; Περιπατούντων 
ἡμῶν χθὲς ἐν τῷ παραδείσῳ μόνων, εἰσῆλθεν αὕτη, 
x«l ἀπέλυσε τὰς παιδίσχας αὐτῆς, xol ἦλθε πρὸς 
αὐτὴν δι νεανίσχος, ὃς ἦν χεχρυμμένος, καὶ ἀνέπεσέ 
μετ᾽ αὐτῆς. Ἡμεῖς δὲ ὄντες ἐν τῇ γωνίᾳ τοῦ παρα- 
δείσου, καὶ ἰδόντες τὴν ἀνομίαν γινομένην, ἐδράμομεν 
ἐπ᾽ αὐτούς * χἀχείνου μὲν ἐγχρατεῖς οὐχ ἠδυνήθημεν 
γενέσθαι, διὰ τὸ ἰσχύειν αὐτὸν ὑπὲρ ἥμᾶς, καὶ 
ἀνοίξαντα τὰς θύρας ἐχπεπηδηχέναι " ταύτης δὲ ἐπι- 
λαδόμενοι ἠρωτῶμεν, τίς ἦν 6 νεανίσχος, xal οὐχ 
ἠθέλησεν ἀπαγγεῖλαι ἡμῖν. Ἑ᾿αῦτα μαρτυροῦμεν. Καὶ 
ἐπίστευσεν αὐτοῖς ἣ συναγωγὴ ὡς πρεσθυτέροις τοῦ 
λαοῦ, καὶ χριταῖς " χαὶ χατέχριναν αὐτὴν ἀποθανεῖν. 


DE SUSANNA SERMO. 


Καὶ ἀπήγετο ἣ Σουσάννα πρὸς θάνατον, xoà οὐδεὶς. ἦν 
6 ἐχδικητὴς τῆς ἀληθείας, χαὶ μάρτυς, εἰ μὴ μόνος 
6 Θεός: χαὶ συνεχώρει γενέσθαι τὸ γινόμενον, ἵν᾽ 


ἀμφοτέρων τελεία Oety07 fj πρᾶξις, τῶν μὲν παρα-᾿ 


νόμων 4j τῆς, ἀχολασίας χαχία xa συχοφαντία, τῆς 
δὲ μαχαρίας Σουσάννης ἣ ἕως θανάτου ἔνστασις τῆς 
σωφροσύγης. "Optic ἕως πότε ὃ Θεὸς ἐγχαταλιμπάνει ; 
᾿Εγχαταλιμπάνει δὲ, ὡς χρυσὸν ἐν χωνευτηρίῳ δοχι- 
μάζων ἐν τοῖς πειρασμοῖς τοὺς δικαίους " ὥσπερ xol 
ἐπὶ τοῦ ᾿Αὐραὰμ πεποίηκεν. Ἀπήγετο ὃ ἸΙσαὰχ εἰς 
δλοχάρπωσιν, τὸ θυσιαστήριον ᾧχοδόμητο, τὰ ξύλα 
ἐπετέθη, xol οὐδαμοῦ τὸ πρόδατον. Λαμῥάνει τὴν 
μάχαιραν πατὴρ, καὶ οὐδαμοῦ πρόδατον * ὥρμησε 
τοῦ σφάξαι, xal τότε 6 Θεὸς τῇ φωνῇ τὴν χεῖρα αὐ- 
τοῦ ἐχαλίνωσε. Ταῦτα δὲ εἶπον, ἵνα ἕκαστος ὑμῶν 
ὅταν πειράζηται, κἂν ἐγγὺς τοῦ θανάτου γένηται, μὴ 
ἀπελπίσῃ τὴν ἀπὸ τοῦ Θεοῦ ἀντίληψιν, ἀλλ᾽ ἐὸς 
τέλους ἀπεχδέξηται. Ἀπήγετο γοῦν ἣ Σουσάννα θα- 
νεῖν" οὐδεὶς ἦν 6 βοηθῶν. Ὅτε λοιπὸν εἶδε τὴν ἀνθρώ- 
πὼν ἀντίληψιν μὴ ὑπάρχουσαν, ἀνατρέχει τῇ διανοίᾳ 
πρὸς τὸν ἐν οὐρανῷ πιστὸν μάρτυρα, πρὸς τὸν ἀχοί- 
μήτον ὀφθαλμὸν, χαὶ λέγει μετὰ φωνῆς * * 'O Θεὸς 6 
αἰώνιος, ὃ τῶν χρυπτῶν γνώστης, ὃ εἰδὼς τὰ πάντα 


πρὶν γενέσεως αὐτῶν, σὺ ἐπίστασαι, ὅτι ψευδὴ μου͵ 


χαταμαρτυροῦσιν * καὶ ἰδοὺ ἐγὼ ἀποθνήσχω μηδὲν 
πράξασα, ὧν οὗτοι. κατ’ ἐμοῦ a. vendas Καὶ 
εἰσήκουσεν αὐτῆς 6 εἰρηχὼς, " Ext σοῦ λαλοῦντος ἐγὼ 
πάρειμι. Καὶ ἀπαγομένης. αὐτῆς ἀπολέσθαι, ἐξήγει- 
ρεν ὃ Θεὸς τὸ πνεῦμα παιδαρίου νεωτέρου, ᾧ ὄνομα 
Δανιήλ. Καὶ ἐδόησε φωνῇ μεγάλῃ" καθαρὸς ἐγὼ ἀπὸ 
τοῦ αἵματος ταύτης. Ἐπέστρεψε δὲ πᾶς ὃ λαὸς, χαὶ 
εἶπε" τίς 6 λόγος οὗτος, ὃν λελάληκας ; Ὃ δὲ στὰς ἐν 
μέσῳ αὐτῶν ἔφη - οὕτως μωροὶ υἱοὶ Ἰσραὴλ, οὐκ 


D 


E 


721 


hendissemus , interrogavimus quisnam esset 
adolescens, et noluit indicare nobis. H«c te- 
stificamur. Et credidit eis multitudo quasi se- 
nioribus populi, et judicibus : et condemnave- 
runt eam. ad mortem. Et abducebatur Susanna 
ad mortem, nec ullus erat veritatis defensor ac 
testis, nisi solus Deus, qui fieri sinebat quod fie- 
bat, ut utrorumique perfecta innotesceret actio, 
tum improborum intemperantie scelus et calu- 
mnia, tum beatz: Susanna in tuenda ad mortem 
usque castitate constantia. Vides quousque Deus 
derelinquat? Derelinquit autem, dum ut aurum in 
fornace justos in tentationibus probat, sicut erga 
Abrahamum se gessit. Abducebatur in holocau- 
stum Isaac, jam constructum erat altare, imposita 
ligna erant, nec uspiam pecns apparebat : arripit 
gladium pater, nec uspiam pecus apparet : jam 
caedem aggrediebatur, tum Deus manum ejus voce 
refrenavit. Haec. autem eo dixi, ut unusquisque 
vestrum, cum tentatus fuerit, licet ad mortem ap- 
peotiquss, de divino auxilio non desperet, sed 
ad finem usque prastoletur. Abducebatur igitur 
ad mortem Susanna, nec ullus erat qui opem fer- 
ret. Cum nusquam humanum occurrere vidit au- 
xilium, tam mente ad. fidelem in celo testem re- 
currit, ad insomnem illum oculum, et clata voce 


dixit : Deus eterne, qui absconditorum es Ibia. v. ia. 
cognitor, qui nosti omnia antequam fiant, tu —92. 


scis quoniam falsum contra me tulerunt testz- 
monium : et. ecce ego morior, cum. nihil ho- 
rum. fecerim, quc isti malitiose. composuérunt 


adversum me. Et exaudivit eam, qui dixit, Et Isai. 58. 9. 


adhuc loquente te, ecce adsum. Cumque du- 


ἀναχρίναντες, οὐδὲ τὸ “σαφὲς ἐπιγνόντες κατεχρίνατε 61:1 Cérelur. ad. mortem, suscitavit Deus spiritum 
θυγατέρα ᾿Ισραήλ; ᾿Αναστρέψατε εἰς τὸ χριτήριον * A pueri Junioris, cui nomen Daniel. Yt excla- 


suÓT, γὰρ οὗτοι χατε; ὕρησαν αὐτῆς. Καὶ ἀνέ- 
ὩΣ Tic ὃ λαὸς μετ μάλ τα Καὶ εἶπε Δανιήλ" 
διαχωρίσατε αὐτοὺς ἀπ᾿ ἀλλήλων. Καὶ ἐπερώτησε 
τὸν ἕνα, λέγων" πεπαλαιωμένε ἡμερῶν χαχῶν, νῦν 
ἥχασιν αἵ ἁμαρτίαι σου, ἃς ἐποίεις. Εἰπὲ οὖν μοι, 
ὑπὸ ποῖον δένδρον εἶδες αὐτοὺς δμιλοῦντας ἀλλήλοις. 
ὋὉ δὲ εἶπεν, ὑπὸ σχῖνον. Καὶ εἶπε Δανιήλ - ὀρθῶς 
ἐψεύσω εἰς τὴν ἑαυτοῦ κεφαλήν “ μέλλει γὰρ 6 ἄγγε- 
, Àog τοῦ Θεοῦ τὴν μάχαιραν ἔχων σχίσαι σε μέσον. 
Καὶ μεταστήσας τοῦτον, χαλεῖ τὸν ἕτερον, xol λέγει " 
σπέρμα Χαναὰν, xal οὐχὶ Ἰούδα, τὸ χάλλος ἐξηπά- 
τησέ σε, χαὶ ἐπιθυμία τῶν ὀφθαλμῶν διέστρεψε τὴν 
καρδίαν σου. Εἰπὲ τοίνυν, ὑπὸ ποῖον δένδρον εἶδες 
αὐτοὺς ὁμιλοῦντας, ὋὉ δὲ εἶπεν, ὑπὸ πρῖνον. Ὁ δὲ 
Δανιὴλ πρὸς αὐτόν ὀρθῶς xci σὺ ἐψεύσω εἰς τὴν 
σεαυτοῦ χεφαλήν - μέλλει γὰρ ὅ ἄγγελος τοῦ Θεοῦ 
ἔχων τὴν ῥομφαίαν πρῖσαι σε μέσον. Kol ἀνεθόησεν 
πᾶς 6 λαὺς φωνῇ μεγάλη λέγων " εὐλογητὸς Κύριος 6 
σώζων πάντας τοὺς ἐλπίζοντας ἐπ’ αὐτόν Καὶ ἐσῴθη 
ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνη ux δίκαιον. Καὶ ἐπληρώθη τὸ 
ὑπὸ τοῦ Δαυὶδ εἰρημένον ἐκ προσώπου Σουσάννης " 
Ἐμοῦ δὲ ἀντελάῤετο ἣ δεξιά σου - αὐτοὶ δὲ εἰς μάτην 
ἐζήτησαν τὴν νυχήν uoo, οἱ παράνομοι πρεσδύτεροι" 


4 [ E Bibl. adde μεγάλης. 


b 


mavit voce magna : Mundus ego sum a san- 
uine hujus. Conversus est autem omnis popu- 
us, et dixit : Quis est iste sermo quem rapi 
tus es? Qui cum staret in medio eorum, ait : 
Sie fatui filii Israél, non judicantes, neque, 
quod. manifestum | est cognoscentes , conde- 
mnastis filiam Israel? Hevertimini ad judi- 
cium, quia falsum testimonium. loquui. sunt 
isti adversus eam. Et reversus est omnis popu- 
lus cum festinatione. Et dixit Daniel : Sepa- 
rate illos αὖ invicem. Et interrogavit unum 
dicens : Inveterate dierum malorum, nunc 
venerünt peccata iua: quae operabaris. Dic 
igitur mihi, sub qua arbore videris eos congre- 
dientes inter se. Qui ait, Sub schino. Dixitque 
Daniel : Recte mentitus es in. caput. tuum : 
angelus enim Dei gladium. habens scissurus 
est te medium. Et amoto eo vocat alterum, 
et ait : Semen Chanaan, et non. Juda, species 
decepit te, et concupiscentia oculorum perver- 
tit cor tuum. Dic ergo sub qua arbore videris 
605 cocuntes. Qui ait, Sub. prino. Dixitque ad 
eum Daniel : Recte mentitus es et tu in caput 


' 


Psal. 62. 


9.—12. 


722 


tuum : angelus enim Domini gladium habens 
jam. secabit te medium. Et exclamavit omnis 
populus voce magna dicens : Benedictus Do- 
minus qui salvat. omnes sperantes in se. Et 
salvatus est sanguis innoxius in. die illa. Et 
adimpletum est quod a Davide dictum erat ex 
persona Susanne : /Me suscepit dextera tua; ipsi 
vero in vanum. quaesierunt. animam. meam, 
nefarii seniores : introibunt in inferiora terre : 
tradentur in manum. gladii : angelus enim Dei 
gladium habens dissecturus est eos : partes vul- 
pium. erunt. Rex ero letabitur in Deo, Su- 
sanne maritus. Laudabitur omnis qui jurat in 
eo, hoc est, qui credit ipsi : quia. obstructum 
est 0s loquentium iniqua; nefariorum seniorum 
iniqua scilicet ora. Tum conversus est parentum 
ejus luctus in gaudium : maritus Deum collaudans 
exsultabat, consanguinei gaudebant, vicini lzta- 
bantur, domus ejus omnis hilaris erat, communis 
denique festivitas Dei, angelorum et hominum. 
Vidisti in corpore muliebri virilem animum? vi- 
disti mulieris castitatem, cujus memoria cum vi- 
ctoria vivet immortalis? Hzc ab hominibus col- 
laudata est, ab angelis celebrata est, a Deo coro- 
nata est : hanc imitamini, mul/eres, ut eodem vos 
etiam Deus honore dignetur in Christo Jesu Do- 
mino nostro, cui gloria et imperium in szecula sze- 
culorum. Amen. 


€ 


| SPURIA. 


εἰσελεύσονται εἰς τὰ κατώτατα τῆς γῆς ᾿ tg te - 
σονται εἰς χεῖρα ῥομφαίας * μέλλει γὰρ 6 ἄγγε τοῦ 
Θεοῦ. ἔχων τὴν ῥομφαίαν σπαράττειν αὐτούς: Μερί- 
δες ἀλωπέχων ἔσονται. Ὃ δὲ βασιλεὺς εὐφρανθήσεται 
ἐπὶ τῷ Θεῷ - ὃ ἀνὴρ τῆς Σουσάννης. ᾿Επαινεθήσεται 
πᾶς 6 ὀμνύων ἐν αὐτῷ, τουτέστιν, ὃ πιστεύων αὐτῷ * 
ὅτι ἐνεφράγη στόμα λαλούντων ἄδικα * τὰ τῶν παρα- 
γόμων πρεσθυτέρων ἄδικα στόματα. "Tóse μετεστρέ- 
eto τὸ πένθος τῶν γονέων αὐτῆς εἰς χαράν * ὃ 
ἠγαλλιᾶτο δοξάζων τὸν Θεόν * οἱ συγγενεῖς ἔχαιρον" 
οἱ γείτονες εὐθύμουν - πᾶς ὃ olxoc αὐτῆς εὐφραίνετο, 
χαὶ ἁπαξαπλῶς πάνδημος ἦν ἑορτὴ Θεοῦ, ἀγγέλων, 
ἀνθρώπων. Εἶδες ἐν γυναικείῳ σώ ἀνδρείαν ψυ- 
χήν ; εἶδες γυναικὸς σωφροσύνην, ἧς $ μνήμη νει 
ἀθάνατος μετὰ νίχης ; Αὕτη παρὰ ἀνθρώπων ἐδοξά- 
601, , παρὰ ἀγγέλων ἐμεγαλύνθη, παρὰ Θεῷ ἐστεφα- 
νώθη ταύτην ζηλώσατε, γυναῖκες, ἵνα τῆς αὐτῆς xal 
ὑμεῖς τιμῆς ἀξιώθητε παρὰ Θεοῦ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ 
τῷ Κυρίω ἡμῶν, ᾧ ἡ δόξα χαὶ τὸ κράτος εἰς τοὺς αἰῶ- 
vac τῶν αἰώνων. Ἀμήν. 


611 


MONITUM 


; AD HOMILIAM DE TRIBUS PUERIS. 


Jure hanc homiliam Savilium in ἀμφιδαλλομένοις, sive dubiis, posuit : inter spuria vero Fronto Du- 


czus, cujus heec sunt. verba : « Quam frequenter b. Joannes Chrysostomus et quam libenter in laudes 
trium puerorum Babylone in ignem missorum digrediatur, ex Homil. 18 in Epistolam 1 ad Corinthios, 
8 in Epist. ad Ephesios, 4 ad populum Antiochenum, et in dictum illud, Quod nemo leditur nisi a 
seipso, aliisque pluribus cognosci potest. Quo minus lectori mirum videri debet hunc etiamnum tracta- 
tum ab antiquariis profixo cjus nomine inter ipsius opera descriptum reperiri, qui uberem Cantici trium 
puerorum continet explicationem ab aliis ejus homiliis nonnihil discedentem, sed veteris tamen alicujus 
auctoris el Chrysostomo cozvi titulo dignam. Exscriptus fuit ex Codicibus mss. Monasterii: Grecorum 
Crypte Ferrata: in agro Romano, atque ad nos ab illustrissimo Card. Baronio missus ; ex cujus in Marty- 
rologium Romanum XVII Decembris doctissimis annotationibus discimus, ab Athanasio tres pueros illos 
martyres Babylonios appellari ; ne mirentur hic eos dici martyrium esse passos. » 

Hanc etiam Dupinius Severiano adscripsit : at licet cujusdam sit veteris scriptoris Chrysostomo vel 
zequalis vel supparis atate, stylum hic Severiani non deprehendo. : 

Interpretatio Latina est Frontonis Duczii. 


Er Gr 


DE TRIBUS PUERIS. 


7 25 


* Εἰς τοὺς τρεῖς παῖδας, xo εἰς τὴν Βαδυλωνίαν xá- 
vov, Λόγος. 


Kew, ὡς ἀληθῶς, xol rali εὐσεδείας pus A 


ἣ τῶν τριῶν παίδων συνεστήσατο χορεία, ἐν Βαδυ-- 
λῶνι μὲν τὸν ἀγῶνα τὸν χαλὸν ἠγωνισμένη,, κατὰ 
πᾶσαν δὲ τὴν οἰκουμένην συγχροτοῦσα τὸ θαῦμα τοῦ 


“μαρτυρίου. Οὐ γὰρ περιγράφεται τόπῳ ἣ τῶν ἁγίων 
ux 


οὐδὲ περιορίζεται χρόνοις ἣ τῶν δικαίων μνήμη" 
Eig μνημόσυνον γὰρ αἰώνιον ἔσται δίκαιος. Ὅθεν εἰ 
καὶ ἐν τοῖς παλαιοτάτοις χρόνοις ἐτελειώθη τὸ μαρτύ- 
ριον, ἀλλ᾽ εἰς πάντα τὸν αἰῶνα τῆς ὑπομονῆς " ἄδεται 
τὸ στρατήγημα. Οἴδαμεν διὰ τῶν ἀναγνωσμάτων 
τὰ πράγματα, οἴδαμεν διὰ τῆς μνήμης τὴν ἱστορίαν, 


οἴδαμεν ὡς ἐν εἰχόνι τῷ λόγῳ καὶ τοῦ τυράννου τὴν. 


De tribus pueris, et de fornace Babylonica, 
Oratio. 


1. Novum plane ac permagnum pietatis specta- 
culum trium puerorum nobis chorus exhibul , 
qui Babylone quidem praeclaro certamine decerta- 
vit, sed in universo terrarum orbe martyrii mira- 
culum excitavit. Non enim loco circumscribitur 
sanctorum gloria, nec temporibus justorum memo- 


ria terminatur : Zn memoria quidem ceterna erit psal. vii. 


justus. Quamobrem licet antiquissimis temporibus 7. 
martyrium fuerit consummatum, przclarum tamen 
illud patientize facinus szculorum omnium laude 
celebratur. Cognovimus ex lectione rem gestam, 
cognovimus ex commemoratione historiam, cogno- 


παρανομίαν, xal τῶν op τὴν ὁμολογίαν, καὶ φλε-- B vimus tamquam in imagine, in oratione tyranni 


γομένην μὲν τῷ πυρὶ τὴν vine ἀντιλάμπουσαν δὲ 
τῷ θυμῷ τοῦ τυράννου, χαὶ τῇ ἀπειλῇ τοῦ πυρὸς 
P ἄσθεστον τὴν τῶν μαρτύρων ὁμολογίαν ἐπιδειχνυμέ- 
vnw* μᾶλλον δὲ τί τὸ χωλύον ἄνωθεν ἀναλαδόντας 
τῶν θεοφιλῶν ὡς ἀληθῶς xal τρισμαχαρίων τοὺς ἀγῶ- 
νας εἰπεῖν ; Ναδουχοδονόσορ ὃ βασιλεὺς, μᾶλλον δὲ 6 
τύραννος (τοῦτο τὶ οἰχεῖον ὄν. τῷ παρανόμῳ), 
ἐχράτει μὲν τῆς Βαῤδυλωνίας. ἦν δὲ χαὶ “ τῇ pi 
βόβδαροι, xai τὸν T ἀνήμερος. Οὗτος ἀδιχ ᾳ 
πολλῇ xaX πλούτῳ καὶ ἀσεδείᾳ μεθύων ἠγνόησε μὲν 
τὴν ἑαυτοῦ φύσιν, xal οὐδὲ ἄνθρωπον ἑαυτὸν ὑπονοή- 
σας, ὡς θεὸς προσχυνεῖσθαι προσεδόχησεν. "Εθρεψαν 
δὲ αὐτῷ τὴν LEE RAUM ἀλαζονείαν ἥ τε σύντροφος 
αὐτοῦ μανία, x«i ἣ τοῦ Θεοῦ μακροθυμία, φέρουσα 
μὲν ἀνεξιχάχως τοὺς ἀσεδοῦντας, συγχωροῦσα δὲ 
πάντα γενέσθαι πρὸς γυμνασίαν τῶν εὐδεδούντων. 
Ἐποίησε δὲ ὃ παράνομος εἰκόνα χρυσῆν, τουτέστιν 
ἀνδριάντα χρυσοῦν, xal τοὺς κατ᾽ εἰχόνα Θεοῦ γενο- 
μένους προσχυνεῖν ἠνάγκαζεν ἣν ἐποίησεν εἰχόνα. 
Πολλῇ δὲ τῇ φιλοτιμίᾳ χρησάμενος, ὕψος μὲν αὐτῇ 
δίδωσι πηχῶν ἑξήχοντα, εὖρος δὲ πηχῶν ἕξ’ εὐάρ- 
μοστον δὲ χαὶ "εὔρυθμον τὸ ἄγαλμα χκατασχευάζει, 
ἵνα ἢ τῷ μεγέθει, ἢ τῷ χάλλει τῆς συνθέδεως ἔχνι- 
κήσῃ τὸ ψεῦδος, βιασάμενον τὴν ἀλήθειαν. Εστιλόε 


μὲν οὖν ἡ τέχνη, ἔλαμπεν ὁ χρυσὸς, ὃ κήρυξ ἐβόα, ὃ αὶ 


τύραννος ἢ t, ἥ χάμινος ἐφλέγετο, xal πρὸς τού- 
τοις πᾶσι τὰ λεγόμενα τῆς μουσιχῇς ὄργανα τοὺς 
ἄφρονας δεινῶς εἰς ἀθεΐαν ἐξεδάκγευε, καὶ ὅλως πάν- 
τῶν ἔχλεπτε τῶν ὁρώντων τὴν ἔννοιαν 1j φαντασία τῶν 
ὁρωμένων. Ἀλλ᾽ οὐχ ἔμελλε xal τῶν ἁγίων ἐπιχρατέ- 
στερον εἶναι τὸ τῆς ἀσεδείας πρόσταγμα " πάντων δὲ, 
ὡς εἰπεῖν, ὥσπερ ὑπό τινος χειμάῤῥου τοῦ σφοδροῦ τῆς 
ἀπάτης ῥεύματος εἰς τὸν τῆς εἰδωλολατρείας χρη- 


* Cotelerius in Notis ad Homilias Chrysostomi anno 
1661 cusas, hanc orationem cum Codice quopiam Sco- 
rialensi contulit. Varias hic lectiones damus. 

^ ἄδεται. Codex noster ὄδεται, pro. ὀδέεται, vel ὀδεῖται. 
* Putaverim errorem in Manuscripto esse. 

b ἄσβεστον: Cod. τοῦ ὀσθέστον, Mox in codem ἐπιῶει- 


iniquitatem, sanctorumque confessionem, et'accen- 
sam quidem igne fornacem, oppositam autem ira- 
cundiz tyranni minisque flammarum inexstinctam 
martyrum confessionem zmulo fulgore rutilan- 
tem : imo vero quid obstat, quominus altius repe- 
tito sermone Dei amantium vere, beatissimorum- 
que agones enarremus? Nabuchodonosor rex, vel 


&15 potius tyrannus (hoc enim iniquo illi nomen est 
A proprium), Babylonie quidem imperabat ; porro 


et animo barbarus erat, et moribus inhumanus. 
Hic nimia improbitate, divitiis, et impietate te- 
mulentus, cum naturam suam ignoraret, neque se 
hominem esse arbitraretur, tamquam Deus voluit 
adorari. Hanc autem ejus tumidam arrogantiam 
cum innata illi fovit insania, tum Dei longanimi- 
tas, qe patienter impios tolerat, et ad exercendos 
pios fieri cuncta permittit. Auream porro imaginem 
1niquus ille conflavit, hoc est statuam auream, et 
eos qui ad imaginem Dei formati erant, effictam a 
se imaginem adorare cogebat. Multam vero ma- 
gnificentiam ut ostentaret, altitudinem ei tribuit 
sexaginta cubitorum, latitudinem sex cubitorum : 
et concinnam elegantemque imaginem conficit, ut 
vel figure magnitudine, vel compositionis pul- 
chritudine mendacium superaret, ac veritati vim 
afferret. Splendebat igitur artificium, fulgebat 
aurum, clamabat przco, tyrannus minabatur, in- 
cendebatur fornax, tum przter hec omnia, mu- 
sica quz vocantur instrumenta, vi magna insipien- 
tibus impietatis furorem immittebant, omnium 
denique spectatorum inentes, eorum quae oculis 
observabantur , pompa rapiebat. At impietatis 
mandato nequaquam erant sancti quoque cessuri : 


χγυμένην deest, Paulo post ante ἀναλαθόντας Codex pre- 
ponit τὸν λόγον, 

* τῇ ψυχῇ. Cod. τὴν vy». Infra Cod. ἔθραψαν [sic] δὲ 
αὐτοῦ τὴν ὑπ. . 

^ εὔρυθμον. Cod. εὐάριθμον. * Male. 


724 
sed cum omnes propemodum velut a torrente quo- 
dam vehementique imposturz fluctu, in idololatrize 
precipitium devolverentur, tres isti praclari ju- 
venes cum, tamquam petra quadam, pietate fide- 
liter inniterentur, ab iniquitatis fluctu minime 
sunt abrepti. Conveniebat enim illis ut dicerent : 
t 12). Visi quia. Dominus erat in nobis, forte vivos 
in nos, forsitan aqua absorbuisset nos. Torren- 
tem pertransieit anima nostra : forsitan p 
transisset anima nosira aquam intolerabilem 
At neque fluctu sunt absorpti, neque laqueis capti, 
sed cum ad pietatem optime cucurrissent, altisque 
fidei pennis subyecti essent, incolumes evaserunt : 
Prov. 6. 5. secundum illud Proverbiorum auctoris, Quasi 
caprea de cassibus, et quasi avis de laqueo. 
Cumque diaboli retia adversus humanum genus 
universum expansa propemodum cernerent, piam 
illam vocem cum auctore Psalmorum iterabant , 
Psal. 140. Cadent in retiaculo suo peccatores. Nequesuam 
P. paucitatem tres respexere captivi, quamquam a 
tam multis vexati, sed probe noverant vel mini- 
mam pietatis scintillam ad omnem impietatem 
exurendam ac delendam sufficere. Quapropter 


deglutissent nos. Cum irasceretur furor eorum 


C 


SPURIA. 


μνὸν χατασυρομένων, " οἱ τρεῖς οὗτοι xot καλοὶ νεανίαι 
ὥσπερ ἐπί τινα πέτραν τὴν εὐσέῤειαν πιστῶς ἑαυτοὺς 
ἐπερείσαντες, οὐχ * ὑπεσύρησαν τῷ ῥεύματι τῆς ἀδι- * rs. ὑτ 
xíac. "ἔπρεπε γὰρ λέγειν αὐτοῖς" Ei μὴ ὅτι Κύριος ρήσαντ 
ἦν ἐν ἡμῖν, ἄρα ζῶντας ἂν χατέπιον fic. "Ev τῷ 
ὀργισθῆναι τὸν θυμὸν αὐτῶν ἐφ᾽ ἡμᾶς, ἄρα τὸ UO 
ἂν χατεπόντισεν ἡμᾶς. Χείμαῤῥον διῆλθεν ἣ uy 
ἡμῶν" ἄρα διῆλθεν ἣ ψυχὴ ἡμῶν τὸ ὕδωρ τὸ ἀνυπό-- 
στατον. Ἀλλ᾽ οὔτε τῷ ῥεύματι χατεποντίσθησαν 
οὔτε τοῖς βρόχοις ἑάλωσαν, ἀλλὰ χαλῶς δραβόντεβ 
εἰς εὐσέδειαν, xal ὑψηλῷ τῷ πτερῷ τῆς πίστεως 
χεχρημένοι διεσώζοντο, κατὰ τὸν παροιμιαστὴν, 
Ὥσπερ δορχὰς ἐκ βρόχων, xoi ὥσπερ ὄρνεον ἐχ. 
παγίδος. Καὶ μονονουχὶ τὰ τοῦ διαδόλου δίκτυα 
χατὰ πάσης ἡπλωμένα τῆς ἀνθρωπότητος δρῶντες, 
τὴν εὐσεδῇ φωνὴν ἐδευτέρουν χατὰ τοῦ ὕμνο- 
γράφου λέγοντες, Πεσοῦνται ἐν ἀμφιθλήστρῳ αὖ- 
τῶν οἵ ἁμαρτωλοί. Καὶ oüx ἀπέδλεψαν εἰς τὴν 
ἑαυτῶν βραχύτητα “ οἵ τρεῖς αἰχμάλωτοι, xol ὑπὸ το- 
σούτων ἐλαυνόμενοι, ἂλν ἤδεισαν ἀχριδῶς, ὅτι καὶ 
6 βραχύτατός τῆς εὐσεδείας σπινθὴρ ἵχανός ἐστιν 
ἅπασαν τὴν ἀσέδειαν χαταφλέξαι χαὶ ἀφανίσαι. Διὰ 
τοῦτο χαίτοι τρεῖς ὄντες, ἀλλήλοις ἐστερεοῦντο χαὶ 
συνεσφίγγοντο. Ἤδεισαν γὰρ ὅτι Στενὴ καὶ τεθλιμ- 


licet tres tantum essent, sese mutuo corroborabant p μένη ἢ δδὸς ἢ ἀπάγουσα εἰς τὴν ζωὴν, x«i ὀλίγοι 


Matth. 7. acfirmabant. Sciebant enim angustam et arctam 
τι viam quz ducit ad vitam, et paucos esse qui inve- 
niunt eam. Recordabantur Abraha patriarche, 
qui cum solus in toto terrarum orbe Dei cultor 
esset, impiorum turbam sequutus non est, sed sibi 
ipsi lex pietatis ac justitiz praemium fuit : unde 
merito ex ipso tamquam ex optima radice hi pie- 


tatis fructus pullularunt. Ex ipso namque patriar- 


che, legislator Moyses, et prophet, omnesque 


theologi prognati sunt, precipue vero ex ipso sa- 
lutaris ille immortalisque flos justitiz, Salvatoris 


nostri humanitas : ex ipso etiam orti tres isti pueri 
nobilitatem. non abnegarunt : recordabantur et 
Lot, qui apud. Sodomitas habitabat, sed moribus 


εἰσὶν οἱ εὑρίσχοντες αὐτήν. ᾿Εμέμνηντο τοῦ πατριάρ- 
χου "Mpahu, ὅτι μόνος ὧν £v πάσῃ τῇ 7j προσχυνη- 
τὴς τοῦ Θεοῦ, οὐχ ἠκολούθησε τῷ πλήθει τῶν ἀσε- 
δούντων, ἀλλὰ νόμος ἦν αὐτῷ εὐσεδείας xal 
δικαιοσύνης ἔπαθλον" ὅθεν εἰκότως ἐξ αὐτοῦ τε οἷον 
ἔχ τινος δίζης ἀγαθῆς ἐδλάστησαν οὗτοι οἱ τῆς εὖσε- 
δείας καρποί. EE αὐτοῦ γὰρ xoi πατριάρχαι, χαὶ ὃ 
νομοθέτης * Μωυσῆς, καὶ οἱ προφῆται, xol πάντες οἱ 
θεολόγοι" ἐξ αὐτοῦ δὲ προηγουμένως xa τὸ σωτήριον 
ἐχεῖνο xal ἀθάνατον τῆς δικαιοσύνης ἄνθος, fj τοῦ 
2 ἐξ Ὁ ἐνανθρώπησις " ἐξ ἐχείνης xal οἵ τρεῖς παῖ-- 
δὲς οὗτοι οὐχ ἠρνήσαντο τὴν εὐγένειαν " ἐμέμνηντο 
xol τοῦ Λὼτ παροιχοῦντος μὲν ἐν Σοδόμοις, μαχρὰν 
δὲ τοῖς τρόποις ἀπῳχισμένου " ἐλάμδανον ἐν νῷ xal 


, 


ab eis longe dissidebat : obversabatur eorum ani- E τὸν Ἰωσὴφ μόνον ἐν Αἰγύπτῳ σωφροσύνης ἀντιποιού- 
mis Joseph, qui solus in Egypto continentiam μενον, xa “ εὐσεδείας ὄντα Kenia Ὅθεν xai 


amplectebatur, ac pietatis exemplar erat. Quapro- 
pter hi quoque tot millibus circumsessi cum mul- 
los cernerent, cogitabant latam esse atque spatio - 
sam viam s qut ad perditionem, et multos 
esse qui inveniunt eam : cum autem rursus in 
'seipsos converterent oculos, et in fornacem, sa- 


Matth. 7. 
13. 


Prov.15.3. 


Deus. Idcirco neque bellicum sonans carmen eos 
tuba terruit, neque demulcens aures lyra pietatis 


pientiz recordabantur sic uspiam dicentis : Sicut g, cat ἐν χαμίνῳ χρυσὸς, οὕτως ἐχλέγεται καρδίας ὃ 
probatur aurum in fornace, sic corda seligit A4 Θεός. Διὰ τοῦτο οὔτε σάλπιγξ αὐτοὺς τὸ πολεμιχὸν 


τοι ἐν τοσαύταις μυριάσιν ἀπειλημμένοι τοὺς πολ- 
λοὺς μὲν δρῶντες ἐλογίζοντο, ὅτι Π]λατεῖα καὶ εὐρύ- 
χορὸς ἣ δδὸς ἣ ἀπάγουσα εἰς τὴν ἀπώλειαν, καὶ πολ- 
ol εἶσιν οἵ εὑρίσκοντες αὐτήν πρὸς ἑαυτοὺς δὲ 
πάλιν βλέποντες xoà τὴν χάμινον, Í ἐμέμνηντο xol 
τῆς σοφίας ὧδέ που λεγούσης, ὅτι Ὥσπερ δοχιμάζε- 


ἠχοῦσα μέλος ἐφόδησεν, οὔτε jin τὰς dxokc θέλ- 


γουσα τοὺς τόνους τῆς εὐσεδείας διέλυσεν, οὔτε μὴν 


robur infregit, neque adeo reliqua omnis musice ἣ λοιπὴ πᾶσα συμφωνία τῆς μουσικῆς τὴν χαλὴν xot 


symphonia preclarum et concinnum pietatis con- 
centum dissolvit, sed preclara symphonie prz- 
claram confessionem opposuerunt. At malignus et 


b Cod. οἱ τρεῖς οὗτοι μόνοι. 

* Cod. ὡς τρεῖς. ᾿ 

ἃ μωῦσῆς deest in Cod, illo Scorialensi. 

€. Εὐσεθείας φροντίζοντι. Sic Scorial. et Savil. 


ἐναρμόνιον τῆς εὐσεδείας συμφωνίαν διέλυσεν, ἀλλ᾽ 
ἀντέστησαν τῇ * xa συμφωνίᾳ τὴν καλὴν ὁμολογίαν. 
Ὁ δὲ καχόφρων ἐχεῖνος xal ᾿δυσσεδὴς τύραννος, ὡς 


f. ἐ μυοῦντο Scorial. 
^ Scorial. χαχῇ copia. Forte χαχῇ συμφωνίᾳ [quod Sa- 
vil. habet in textu]. 


DE TRIBUS PUERIS SERMO. 


προηγγέλθησαν oi περὶ τὸν Ἀνανίαν ἀπειθοῦντες τῷ 
προστάγματι τῆς ἀνομίας, διαδολικῷ τύφῳ τὴν ψυχὴν 
πεπιεσμένος, xoi αὐτὴν, ὡς εἰπεῖν, τοῦ ἄρχοντος τῆς 
χαχίας τὴν ὄψιν ἀναλαδὼν, προσχαλεσάμενος αὐτούς 
φησιν" Εἰ ἀληθῶς, Σιδρὰχ, Μισὰχ, xo ᾿Αδδεναγὼ, 
τοῖς θεοῖς μου οὐ λατρεύετε, xa τῇ εἰχόνι τῇ χρυσῇ 
$ ἔστησα οὗ ἴτε; ᾿Ενόμισε σχῆμα εἶναι τὴν 
εὐσεόειαν, xol ἐρωτᾷ εἰ ἀληθῶς βασιλικοῖς προστά-- 
γβασιν ἀντιπίπτειν τολμῶσιν ot τὴν εὐσέδειαν ἐπαγ- 
γελλόμενοι" ἔμελλε δὲ παρ᾽ αὐτῆς τῆς πείρας διδά- 
σχεσῦαι, ὅτι οἱ τοῦ Θεοῦ ἄνθρωποι οὐ μόνον. τοῦ 

τὰς ἀπειλὰς διαπτύουσιν, ἀλλὰ καὶ αὐτοῦ 
τοῦ πυρὸς τὴν ἀχμὴν τῇ δυνάμει τῆς εὐσεδείας κατα- 
aesti o nri hrininviein e φωνῆς τῆς 
σάλπιγγος, σύριγγός τε χαὶ κιθάρας, σαμδύχης τε καὶ 
ψαλτηρίου, d συμφωνίας, xal παντὸς γένους P μου- 
σικῶν, πίπτοντες προσχυνεῖτε τῇ εἰχόνι χρυσῇ, jj 


φευρψικεαν νι dv y xa ἀνέχεται Θεός" 
ἴ ὃ πηλὸς, xat μαχροθυμεῖ 6 ᾿πλαστουργός" φθέγ- 


5 ὦ Ὁ 


αὐτου “πυ 


bh Scorial. μουσικοῦ. 
* Φέρε... τὸς ἀλαξονείας Scorial, 
TOM. VI. 


B 


E 


725 


impius ille tyrannus, ut. Ananiz socios renuntia- 
ium estiniquitatis mandato non parere, urgente 
diaboli fastu mentem ejus, ipsumque prope dixe- 
rim vultum nequitiz principis induens, accersitis 
illis ait, Ferene, Sidrach, Misach, et 4 bdenago, 
deos meos non. colitis, et imaginem auream, 
quam erexi, non adoratis ? Arbitrabatur simula- 
tionem quamdam et larvam esse pietatem, ac sci- 
scitatur, verene vegiis mandatis resistere audeant, 
qui pietatem. profitentur : porro ab ipsa expe- 
rienua docendus erat, Dei homines non tyranni 
tantum minas contemnere, sed ipsum etiam vaporem 


ignis pietatis virtate superare. Nunc igitur cum Ibid. v. 15 


audieritis sonitum tubz, fistuleque et cithare, 
sambuceque et psalterii , ac symphonie, et 
omnis generis musicorum, cadentes adorate 
statuam auream. quam. erexi. 


2. Praeclare daemonum adorationem descripsit, 
Cadentes adorate. Fieri nequit, ut qui demones 
adorant, in interitum. non cadant, et excidant a 


affectum esse contumelia objiciens, penas facino- 
ris repetit perpetrati, atque inevitabili mortis sup- 
plicio contumeliae auctorem punit : affectus est 
rursus contumelia quispiam a vilis-ac privatz con- 
ditionis homine, eum ipse unus ex eorum sit nu- 
inero, qui in reipublicz administratione versantur : 
tum repente contumelia irritatus ad vindictam 
praceps fertur, neque communem naturam, aut 
parem omnium conditionem spectat, sed eam, qua 


. praeditus est, respicit dignitatem, qua sublata unam 


et eamdem esse generis conditionem videre possu- 
mus : quoniam omnes ex terra formati sumus, ci 


4 Scorial. πλάστης pro πλαστουργός- 
ε Scorial. πῦρ φλέγον. 


47 


Dan. 3.14. 


Dan.3. 18. 


Psal. 11.7. 


726 


in terram dissolvemur : una vero est ad vitam via, 
et egressus zqualis, Ex luto, inquit, corapactus 
es, ut et ego. Verumtamen lutum quidem tantam 


SPÜRÍA. 


ὁμοτίμων τὴν ὑπεροχήν᾽ ὁ δὲ Θεὸς πάντων 


ὑπερέ- 
: yen xoi φύσει, xat νόμῳ, xol τοσοῦτον ἀνώτερος ὧν 


ότερον δεῖ νοεῖν τὸν ποιητὴν τῶν ποιημά- 


coy ὕψη 


ab iis qui aequali conditione sunt, exigit preroga- o; των, βλασφημούμενος χαὶ ἐξουθενούμενος παρὰ τῶν 


tivam honoris : Deus autem qui omnibus an 
lit, et natura, et lege, quique tanto superior est, 
quanto creaturis Greatorem sublimiorem censeri 
par est, blasphemiis offensus ac despectus ab in- 
gratis, non excandescit ille quidem : quippe in 
quem perturbationon cadat : sed paulo post tamen 
eos qui in insipientia perseverant, castigat, e 
pterea quod disceptator veritatisest et inexor. ilis 
judex.Ne confestim omnes, qui peccant, deleantur, 
supplicium differt, et patientiam offert, ut alliciat 
ad penitentiam. Sed ad propositum redeamus. 
Ausus est dicere carne circumdatus homo, Quis 
est deus , qui eripiet vos de manibus meis ? 
At beatissimi pueri his auditis ob. blasphemiam 
non exarserunt : familiares quippe erant et ipsi 
longanimitatis divinze : sed adversus verba perfi- 
diz usurpata fidei voce tyranno responderunt, 
iniquitatem lege dissolverunt, et justitie libertate 
injustitize minas superarunt : Notum sit tibi, rex, 
inquiunt, quia deos tuos non colimus, et sta- 
tuam auream, quam eréxisii, non adoramus. 
Desine ab hac insipientia, o homo : pudeat te 
ignominiosz adorationis imaginis istius. Si enim 
τὰ imaginem erexisti, quomodo ea, quz fecisti, 
adoras? quinam aliorum opifices esse debent, ho- 
minesne Dei, an hominum Deus? Si enim vere 
dii sunt, illis opificis ac creationis dignitas conve- 
nit : sed, ut sepenumero diximus antea, nisi ar- 
tem homines adinvenissent, deos gentiles non ha- 
buissent : imo vero illud etiam attendamus : si 
quis idolis sensus inesset , ipsa homines, qui ea 
fabricati sunt, adorare conveniret. Hoc enim leges 
naturz jubent, ut opificem suum opus adoret, non 
utartifex rem a se confectam veneretur. Idcirco 
nos alumni pietatis, divina legi obsequentes, Deos 
tuos non colimus, et statuam auream, quam 
erexisti, non adoramus : sed est Deus in calo, 
qui eripiet nos de manibus tuis. Deinde ne Deum 
tentare viderentur, aut quod se liberatum iri spe- 
rarent, audacter ignem subire, continuo adjun- 
gunt : Zt si non, hoc est, Etsi non liberaverit, 
sed corpora nostra permiserit igne comburi, ne 
-hoc quidem pacto a pietate discedemus : non enim 
mercede conducti Deum colimus, sed zquitatis 
-studio veritatem confitemur. Ut autem hanc fidei 
professionem audivit, inflammatur acrius tyran- 
:müs, et fornacem septuplo succendi jubet : opor- 
iebat enim. probatissimum argentum purgari se- 
ptuplum : Elequia nempe Domini eloquia ca- 
sta, argentum. igne examinatum , probatum 
terra, et purgatum septuplum : idcirco septuplo 
succensa est fornax, ut septu lo sancti purgaren- 
tur. Cieterum argentum appellatos esse Dei homi- 
nes ut intelligas, sapientie. recordare dicentis , 


* [Savil. χαὶ να μή.} 


- A ἀγνωμόνων, οὐ παροξύνεται 


ν᾽ ἀπαθὴς γάρ τιμω-- 
ρεῖται δὲ μικρὸν ὕστερον τοὺς ἐπιμένοντας τῇ ἀφρο- 
σύνῃ, διότι δικαστής ἐστιν ἀληθείας xod χριτὴς ἄδυσ- 
ὦπητος. "Ἵνα μὴ ἀθ ἅπαντες οἵ ἁμαρτάνοντες 
ἐξολοθρεύωνται, ὑπερτίθεται τὴν τιμωρίαν, καὶ προσ- 
φέρει τὴν ἀνεξικακίαν, ἵνα ἐφελκύσηται πρὸς μετά- 
νοιαν. Ἀλλ᾽ ἐπὶ τὸ προχείμενον ἐπανέλθωμεν. ᾿Ετόλ- 
μῆσεν εἰπεῖν ἄνθρωπος σάρχα περικείμενος, "Tis ἐστι 
θεὸς, ὃς ἐξελεῖται ὑμᾶς ἐχ τῶν χειρῶν μου ; Οἱ δὲ 
τρισμαχάριοι παῖδες τούτων ἀχούσαντες οὖχ ἐξανέ-- 
στῆσαν ἐν τῇ βλασφημίᾳ σύντροφοι γὰρ ἦσαν χαὶ 
αὐτοὶ τῆς Θεοῦ μαχροθυμίας" Ad np τὰ τῆς ἀπι- 
στίας ῥήματα πίστεως φωνὴν ἀναλαδόντες ἀντεφθέγ- 
γοντο τῷ τυράννῳ, νόμῳ τὴν ἀνομίαν ἐχλύοντες, καὶ 
ἐλευθερ' ondómt ie ἀπειλὴν τῆς ἀδικίας ἐχνι- 
χῶντες, Γνωστόν σοι ἔστω, βασιλεῦ, λέγοντες, ὅτι τοῖς 
θεοῖς σου οὐ λατρεύομεν, καὶ τῇ εἰκόνι τῇ χρυσῇ, ἣ 
ἔστησας, οὐ προσχυνοῦμεν. Παῦσαι τῆς ἀνοίας, ἄν- 
θρωπε- αἰδέσθητι τὴν ἐφύδριστον τῆς εἰκόνος προσχύ- 
γησιν. Εἰ γὰρ σὺ τὴν εἰκόνα ἔστησας, πῶς προσχυνεῖς 
οἷς ἐποίησας ; τίνες τίνων ὀφείλουσιν εἶναι δημιουργοὶ, 
ἄνθρωποι Θεοῦ, ἢ Θεὸς ἀνθρώπων; Εἰ γὰρ ἀληθῶς 
θεοὶ, αὐτοῖς ἁρμόττει τὸ τῆς δημιουργίας. ἀξίωμα " 
ἀλλ᾽ ὅπερ πολλάκις ἔφθημεν εἰπόντες, εἰ τέχνη μὴ 
προσὴν τοῖς ἀνθρώποις, “Ἕλληνες θεοὺς οὐκ ἂν εἶχον" 
μᾶλλον δὲ κἀχείνῳ προσχῶμεν, ὅτι εἴ τις αἴσθησις ἦν 
τοῖς εἰδώλοις, αὐτοῖς ἔπρεπε προσκυνεῖν τοὺς ἀνθρώ- 
πους τοὺς ἐργαζομένους αὐτά. * Νόμοι γὰρ φύσεως, τὸ 
ποίημα προσχυνεῖν τὸν πεποιηκότα, οὗ τὸν δημιουρ- 
γὸν ὑποχύπτειν τῇ ἑαυτοῦ δημιουργίᾳ. Διὰ τοῦτο 
ἡμεῖς οἱ σύντροφοι τῆς εὐσεδείας θείῳ νόμῳ ἑπόμενοι 
Ἰοῖς θεοῖς σου οὐ λατρεύομεν, καὶ τῇ εἰκόνι τῇ χρυσῇ, 
3 ἔστησας, οὐ προσχυνοῦμεν" ἀλλ᾽ ἔστιν ὃ Θεὸς ἐν 
οὐρανῷ, ὃς ἐξελεῖται ἡμᾶς ἐχ τῶν χειρῶν σου. Eizo 
ἵνα μὴ δόξωσιν ἢ τὸν Θεὸν πειράζειν, ἢ ἐλπίδι τοῦ 
ῥυσθήσεσθαι χαταθαῤῥεῖν τοῦ πυρὸς, εὐθέως ἐπάγουσι" 
Καὶ ἐὰν μὴ, τουτέστι, κἂν μὴ ῥύσηται, ἀλλὰ συγ- 
χωρήσῃ κατακαῦσαι τὰ σώματα ἡμῶν τῷ πυρὶ, οὐδὲ 
οὕτως ἀφιστάμεθα τῆς εὐσεδείας" οὐ γὰρ ἐπὶ μισθῷ 
Pew τὰν ἀλλ᾽ εὐγνωμόνως τὴν ἀλήθειαν 6 
γοῦμεν. Ὥς δὲ ταύτης ἤκουσε τῆς πίστεως τὴν - 
γελίαν, πυροῦται μᾶλλον ὃ τύραννος, καὶ anuo s 
χάμινον ἑπταπλασίως ἐξαφθῆναι" ἔδει γὰρ τὸ ἀργύριον 
τὸ δοχιμώτατον ἑπταπλασίως χαθαρθῆναι" Τὰ và 
λόγια Κυρίου λόγια ἁγνὰ, ἀργύριον πεπυρωμένον 
δοχίμιον τῇ γῇ, καὶ χεχαθαρισμένον ἑπταπλασίως" διὸ 
ἑπταπλασίως ἣ κάμινος ἐξεχαύθη, ἵνα ἑπταπλασίως 
οἵ ἅγιοι καθαρθῶσιν. Ὅτι δὲ ἀργύριον χέχληνται οἵ 
τοῦ Θεοῦ ἄνθρωποι, μνημόνευε τῆς σοφίας λεγούσης, 
"Apyugos πεπυρωμένος γλῶσσα δικαίου * καὶ τοῦ T; 
φήτου Ἱερεμίου ἄκουσον, λέγοντος περὶ τῶν ἀποδο- 
χιμαζομένων ἀπὸ τῆς εὐσεδείας, Ἂ ὕριον ἀποδεδο-- 
χιμασμένον καλέσατε αὐτοὺς, ὅτι ἀπεδοχίμασεν αὐτοὺς 
& Θεός. Εἰ δὲ οἵ ἀτελεῖς ἀργύριον ἀδόχιμον, οἱ δὲ 


a Scorial. νόμος. 


DE TRIBUS PUERIS SERMQ. 


τετελειωμένοι δηλονότι ἀργύριόν εἰσι δοχιμώτατον * 
ὅσον γὰρ ἣ χάμινος ἐξήπτετο, τοσοῦτον Ó τοῦ μαρ- 
τυρίου πόθος ἐλαμπρύνετο. Εἰσελθόντες γὰρ οἱ ἅγιοι 
τρεῖς οὗτοι παῖδες μετὰ πίστεως κατεπάτουν τὴν φλό- 
γα, λεπτὸν ἀέρα xal ἔνδροσον ἐν αὐταῖς μέσαις ταῖς 
ἀκμαῖς τοῦ πυρὸς ἀναπνέοντες. 'O γὰρ πάντα ποιῶν 
xai μετασχευάζων ἤμόλυνε τοῦ πυρὸς τὴν θερμότητα, 
xai τὴν καυστιχὴν αὐτοῦ ἐνέργειαν περιέκοψεν, ἐπα- 
ληθευούσης τῷ θαύματι τῆς ὑμνῳδίας ἐχείνης - Φωνὴ 
Κυρίου διαχόπτοντος φλόγα πυρός. Κεχοίμιστο μὲν 
τὸ πῦρ ἔνδον ἠρεμοῦν, οἱ δὲ ἅγιοι παῖδες ἐχόρευον, 
μονονουχὶ τῆς ἐπαγγελίας ἐχείνης ἀπολαύοντες, ἣν 
διὰ τοῦ προφήτου ὃ Θεὸς Ἡσαΐου ἐπαγγέλλεται πάσῃ 
ἢ εὐσεδείας γεμούσῃ καὶ πίστεως, ὅτι Κἂν δια- 
αίνης; φησὶ, διὰ πυρὸς, μετὰ σοῦ εἶμι, καὶ φλὸξ οὐ 
χαταχαύσει σε. Καὶ ἦν nd ἐπαγγελίαν δι᾽ ἔρ- 
προχωροῦσαν. Οὐ γὰρ ἥψατο τῶν μελῶν τῶν 
UR. τὰ πῦρ. οὖχ ἔφλεξεν Apt τοὺς ὀρθῶς 
βλέποντας πρὸς εὐσέδειαν, καὶ διὰ τῆς εὐχοσμίας 
τῶν δρωμένων τὸν χοσμοποιὸν ἐπιγνόντας " οὐχ ἠδί- 
χησεν ἀχοὰς τὰς θείου νόμου πεπληρωμένας" οὐ 
προσῆλθε τῷ στόματι, οὐδὲ τῶν χειλέων ἥψατο, τὰς 
* δμνῳδοὺς αὐτῶν xai ὑμνογράφους γλώσσας δύσω-- 
πούμενον. Ἕχαστον τῶν ἁγίων μέλος εἶχε τὸ ἑαυτοῦ 
φυλαχτήριον" αἵ χεῖρες τὴν τῶν εὐχῶν ἔχστασιν, xal 
τὴν τῆς ον μετάδοσιν" τὰ στήθη τὴν ἐνοι- 
χοῦσαν αὐτοῖς δύναμιν τῆς εὐσεδείας" Mais xdi a 
ὑπογάστρια μέλη τὴν τῆς c ύνης ἄσχησιν" o 
πόδες ba Py ετῆς δρόμον. καὶ τί δεῖ τὰ καθ᾽ 
ἕχαστον λέγοντα διατρίδειν; Οὐδὲ γὰρ τριχῶν κατε- 
τόλμησε τὸ πῦρ, διὰ τὸ μᾶλλον αὐτὰς εὐσεῤείᾳ χε- 
χαλύφθαι τιάρας. ἐφείσατο δὲ ἄρα καὶ τῆς ἐσθῆτος 
διὰ τὴν τῶν ἁγίων εὐσχημοσύνην. Τί οὖν; Em τού- 
τοις παραχελεύεται 6 Θεὸς τῶν Χαλδαίων ἐπιλαδέ- 
σθαι τὸ πῦρ, καὶ ἵνα μὴ μαγείαν νομίσαντες ἀμαυ- 
ροῦσθαι τοῦ πυρὸς τὴν ἐνέργειαν, ἀμόλύνωσι τὴν 
δόξαν τῶν μαρτύρων, xal συχοφαντήσωσι τὸ θαῦμα 
τῆς ἀληθείας, διὰ τοῦτο οἵ μὲν ἔνδον ἠρέμουν, τὸ δὲ 
πῦρ ἔξω τοὺς Χαλδαίους προσενέμετο, ἵνα ἀσφα- 
λῶς πείση τοὺς ὁρῶντας, ὅτι ἐπὶ τῶν ἁγίων οὐ τὴν 
ἑαυτοῦ φύσιν ἠγνόησεν, ἀλλὰ τὴν εὐσέδειαν ἐτίμησεν" 
ὥσπερ οἷ λέοντες ἐπὶ τοῦ λάχχου τὸν Δανιήλ. Οὕτως 
ἐντεῦθεν ἀγγελικὴν χορείαν ἀληθῶς συνεστήσαντο, καὶ 
τὸν Θεὸν ὕμνουν ol die Dp ip παῖδες, καὶ πᾶσαν 
τὴν χτίσιν, τήν τε ὑπερκόσμιον, xal τὴν ἐν ὀφθαλμοῖς 
θεωρουμένην, εἰς ἕνα χορὸν ὑμνῳδίας συνήγαγον. 


᾿Ἀναγχαῖον δὲ μηδ᾽ ἐχεῖνο παραλιπεῖν ἀνεξέταστον, 
τίνος ἕνεχεν μὴ πᾶσαν ὁμοίως ἐμήνυσαν τὴν χτίσιν, 
ἀλλὰ χατὰ μέρος ἐξέθεντο τὴν δημιουργίαν. Ἤρχει 
γοῦν εἰπεῖν ὅσον εἰς ἀλήθειαν, Ἰὐὐλογεῖτε, πάντα τὰ 
ἔργα Κυρίου, τὸν Θεόν * ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ἐν χώρᾳ τῶν 
diae yy τὸ μέγα τοῦτο θέατρον τῆς εὐσεθείας cuvex. 
τεῖτο, ἔδει παιδευθῆναι τοὺς Ββαδυλωνίους, τίνα μέν 


"299 


"trgentum igne examinatum lingua justi ; et Prov. to. 
Jeremiam dicentem audi, de iis qui a pietate 29- 
reprobati sunt, JZrgentum reprobum vocate eos, Jer. 6. 3o. 


quia reprobavit eos Deus. Quod si imperfecti 
argentum sunt reprobum, haud dubium quin per- 
fecti argentum sint probatissimum : quantum enim 
fornax succendebatur, tantum martyrii deside- 
rium exardescebat. Ingressi enim tres hi pueri 
cum fide flammam calcabant, ac tenuem rosci- 
dumque aerem in mediis ipsis vaporibus ignis 
respirabant. Etenim is, qui cuncta condit et immu- 
E tat, calorem ignis retundebat, ejusque vim urendi 
frangebat, ut veram illam esse psalmi vocem mira- 
culum declararet: Vox Domini intercidentis 
flammam ignis. Atque ignis quidem intus sopitus 
erat et quietus, sancti vero pueri choreas agebant, 
illam. propemodum promissionem adepti , quam 
per Isaiam prophetam omni animze pietate fideque 
gasPlene promitut : Etsi transieris per ignem, 
A tecum sun, et flamma non exuret te. Àc videre 
^ erat ad effectum perductam promissionem. Non 
' enim sanctorum membra tingenet ignis; non ocu- 
los, qui pietatem recta videbant, incendebat, 
quique ex eorum quz cernebant ornatu mundi 
Opificem agnoscebant : non aures divina lege com- 
pletas violavit; non ad os accessit, neque labra 
contigit, quod eorum linguas hymnos concinentes 
hymnosque componentes revereretur. Singula 
membra sanctorum suo presidio munita erant : 
manus inter orandum, extensione et eleemosyna- 
rum distributione ; pectora, insidente illis pietatis 
virtute ; venter, et ea qui sub ventre sunt mem- 
bra, exercitatione continentize; pedes, cursu virtu- 
Β tis. Et quid singulis commemorandis opus est 
immorari? Ne capillos quidem. ausus est. ignis 
contingere, quod illi Pile magis quam tiara 
tecti essent : vestibus demum ob sanctorum ho- 
nestatem pepercit. Itaque post hac igni jubet Deus 
ut Chaldeos invadat: et ne magicas. prastigias 
arbitrantes efficacitatem ignis debilitasse, marty- 
rum gloriam obscurarent et veritatis miraculum 
calumniando traducerent, idcirco illi quidem intus 
quiescebant, ignis autem foris Chaldzos absume- 
bat, ut cernentibus certo persuaderet se in sanctis 
' non suam ignorasse naturam, sed religionem esse 
veneratum : quemadmodum in lacu Danielem 
leones. Sic angelicam inde choream instituerunt, 
Deumque beatissimi pueri collaudarunt, et omnem 
creaturam, tum eam quz supra mundüm sita est, 
tum eam qua oculis cernitur, ad unius hymni 
chorique consortium invitarunt. 
$5. Sed ne illud quidem indiscussum prater- 
mitti par est, qua de causa non universam simul 
creaturam expresserint, sed per partes res creatas 
indicarint, Sufficiebat sane, quantum ad rei veri- 
tatem attinet, dixisse, Benedicite, omnia opera 
Domini, Domino ; sed quoniam in regione impic- 
rum-magnum hoc pietatis theatrum crat congrega- 


c 


* Seorial. ὑμνωδίας. [Paulo post Savil. in textu τὴν πρὸς τὰς εὐχὸς ἔκτασ ν. 1n marg. nostram affert lectionem.] 


17. 


Psal. 28.5. 


Isai. 43.2. 


Dan.3. 52. 


Ibid.v. 58. 


Ibid. v. 62. 
63. 


lbid. v, 76. 


Ibid. v.75. 


B 


728 


tum, edoceri Babylonios oportebat quznam erea- 
ture sint, et quis universorum Creator. Atque ab 
angelis quidem incipiunt, in homines autem desi- 
nunt. JEstimati sunt dii angeli : et fabulis prodi- 
itum est apud Grecos, hos quos adoramus, in- 
bed deos, angelos esse magni Dei. Ut enim 

ocerentur insipientes, non inter eos qui adoran- 
tur, sed inter eos qui adorant, angelos esse nume- 
randos, propterea datant: Benedicite, angeli Do- 
mini, Domino. Adoratus est sol et luna, et omnis 
turba stellarum, propterea illas quoque ad hy- 
mnorum adorationem assumunt. Benedicite, in- 
quit, sol et luna, benedicite, stelle celi, Domino. 
Deinde post hec, Omnis imber et ros Domino. 
Quid ergo sibi velit illud, Omnis imber et ros, 
et omnis spiritus, operz pretium fuerit expen- 
disse. Saepenumero accidunt siccitates, ac. vento- 
rum impetus intempestivi : solent autem auctores 
mendacii, et qui vanitate delectantur, materi cui- 
piam, et M ste vitio cuncta adscribere, ne- 
scientes nihil absque certa causa vel temere fieri, sed. 
hzcomnia Deum moderari,tum ut homines erudian- 
tur, tam ut impietatem evitent. Nam creaturarum 
quidem aptus ordo Creatorem solet praedicare, con- 


SPURIA. 


D 


* 


εἶσι τὰ ποιήματα, τίς δὲ ὃ ποιητὴς τῶν ἁπάντων. 
Καὶ ἄρχονται μὲν ἀπὸ ἀγγέλων, καταλήγουσι δὲ εἷς 
ἀνθρώπους. ᾿Ενομίσθησαν ἄγγελοι θεοί: χαὶ παρ᾽ 
Ἕλλησι μυθεύεται, ὅτι τούτους, φησὶν, οὺς προσχυ - 
νοῦμεν θεοὺς, ἄγγελοί εἶσι τοῦ μεγάλου Θεοῦ. Ἵνα 
"γὰρ παιδευθῶσιν οἱ ἄφρονες, ὅτι οὐ τῶν προσχυνου- 
μένων, ἀλλὰ τῶν προσχυνούντων εἰσὶν οἱ ἄγγελοι, 
διὰ τοῦτο βοῶσιν, Ἐὐλογεῖτε, ἄγγελοι Κυρίου, τὸν 
Κύριον. Προσεχυνήθη ἥλιος καὶ σελήνη χαὶ πᾶς 6 τῶν 
ἀστέρων χορός. Διὰ τοῦτο χαὶ τούτους παραλαμδά- 
νουσιν εἰς τὴν τῶν ὕμνων προσχύνησιν. Εὐλογεῖτε, 
φησὶν, ἥλιος, xo σελήνη" εὐλογεῖτε, ἄστρα τοῦ οὖ- 
ρανοῦ, τὸν Κύριον. Εἶτα μετὰ ταῦτα, Πᾶς ὄὅμόρος 
xe δρόσος * τὸν Κύριον. Τί οὖν βούλεται τὸ, Πᾶς 
ὄμδρος χαὶ δρόσος, xol πάντα τὰ πνεύματα, καλὸν 
ἂν εἴη σχοπῆσαι. Γίνονται πολλάχις you plat χαὶ 
" πνευμάτων βίαι ἄχαιροι" φιλοῦσι δὲ ἀεὶ oi τοῦ 
Ψεύδους εὑρεταὶ, xal τὴ ματαιότητι χαίροντες, ὕλῃ 
τινὶ xod κακίᾳ ἀταξίας πάντα ἐπιγράφειν, οὐχ εἰδότες 
ὅτι οὐδὲν ἀδέσποτον, οὐδὲ ματαίως γεγενημένον, ἀλλ᾽ 
ὅτι ταῦτα πάντα οἰχονομεῖ ὃ Θεὸς, Τὰ πρὸς παιδείαν 
ἀνθρώπων xxi πρὸς ἀποφυγὴν ἀσεδείας. Ἢ μὲν γὰρ. 
εὐταξία τῶν ποιημάτων τὸν δημιουργὸν εἴωθε χηρύτ- 
τειν, ἡ δὲ ἀταξία τὴν προσχύνησιν τῶν χτισμάτων 


fusio vero adorationem creaturarum secum trahit. E ἀπαιτεῖ. Εἰ γὰρ ἦν θεῖόν τι καὶ σεθάσμιον 6 ὄμδρος, 


Si enim imber aut spiritus divinum quid aut vene- 
ratione dignum: essent, inordinata non essent : nu- 
men quippe ordinis perturbationem non admittit. 
Propterea dicunt, Omnis imber et ros, et omnes 
spiritus Domino. Adorati sunt etiam imbres et 
venti, illi quidem ut alumni, hi vero ut terra 
fructuum cultores : adorata est terra, ipsiusque 
fructus diversis daemonibus sunt attributi : ac 
vitem quidem Bacchi donum, oleam autem Mi- 


ἢ τὰ πνεύματα, οὐχ ἂν ἠτάχτουν * τὸ TAE α- 
ξίαν οὐχ ἐπιδέχεται. Διὰ τοῦτο λέγουσι, Πᾶς ὄμιδρος, 
χαὶ δρόσος, χαὶ πάντα τὰ πνεύματα τὸν Κύριον. 
Προσεχυνήθησαν καὶ ὄμόροι, καὶ ἄνεμοι, οἵ μὲν ὡς 
τροφεῖς, oi δὲ ὡς γεωργοὶ τῆς γῆς τῶν χαρπῶν " 
προσεχυνήθη δὲ ἣ γῆ, καὶ οἵ ταύτης χαρποὶ διαφόροις 
δαίμοσι προσεχληρώθησαν * τὴν μὲν ἄμπελον εἰπόν-- 
τες δῶρον Διονύσου, τὴν δὲ ἐλαίαν τῆς ᾿Αθήνας" “χαὶ 
ἄλλῳ ἄλλοι καρποί. Καὶ τοῦτο ὃ αὐτὸς λόγος τῆς ἄλη- 


nervé, et alios fructus alterius esse dicebant. Etc; 0s(ag ἀσφαλιζόμενός φησιν, Εὐλογεῖτε, πάντα τὰ 
hoc ipsum idenr sermo veritatis confirmans ait, A φυόμενα ἐν τῇ γῇ; τὸν Κύριον. Αὐτὸς γάρ ἐστι πάν- 


Benedicite, omnia germinantia in terra, Do- 
mino. lpse enim omnium quz producta sunt, 
quique germinant, Creator est et Dominus. 
Deinde post istud, montes et colles. Num igitur 
extra terram sunt montes et colles? Minime vero ; 
sed quoniam in montibus collibusque demonum 
abominationes perpetrabantur, ibique simulacra 
colebantur, propterea dicit, Benedicite, montes 
el colles, Domino. Verumtamen facta collium 
mentione, fontium quoque ac fluviorum et maris 
meminit : nam et ipsi deorum in numerum sunt 
relati, et nymphas appellarunt fontes, Neptunum 
mare, Sirenas quasdam et Nereidas ; fluvios autem 
adoratos esse, res /Egyptiorum in hunc usque 
diem testantur : ascensui Nili sacrificabant, non 
quod Deum ipsum propter rem creatam laudarent, 
sed quod aquam ipsam tamquam Deum venera- 
rentur. Idcirco et fluvios, et fontes, et mare ad 


* [Savil. is. γοῦν.] 

à [Scorial. addit ai πάντα τὰ πνεύματα. « Optime.» 
Coteler.] 

b Scorial, πνεύματα βιαία ἄκαιρα. 


Β 


τῶν τῶν φυέντων χαὶ τῶν φυομένων δημιουργὸς χαὶ 
Δεσπότης. Εἶτα μετὰ τοῦτο, ὄρη χαὶ has "Ao" 
οὖν ἐκτός εἰσι τὰ ὄρη xoi οἱ βουνοί; Οὐδαμῶς - ἀλλ᾽ 
ἐπειδὴ ἐν τοῖς βουνοῖς τὰ τῶν δαιμόνων μιαρὰ χα- 
τεσχεύαστο, χἀχεῖ τὰ ἀγάλματα προσεχυνεῖτο, διὰ 
τοῦτό φησιν, Εὐλογεῖτε, ὄρη καὶ βουνοὶ, τὸν Κύριον. 
Ἀλλ᾽ ὅμως μνημονεύσας τῶν βουνῶν, μέμνηται χαὶ 
τῶν πηγῶν καὶ ποταμῶν xol θαλάσσης " χαὶ γὰρ xol 
αὐταὶ ἐθεοποιήθησαν" xaX νύμφας ἐκάλεσαν τὰς πηγὰς, 
Ποσειδῶνα τὴν θάλασσαν, Σειρῆνας τινὰς καὶ Νη- 
ρηΐδας" ὅτι δὲ χαὶ ποταμοὶ προσεχυνήθησαν, μαρτυρεῖ 
τὰ ἐν Αἰγύπτῳ μέχρι τῆς δεῦρο" ἔθυον τῇ ἀναδάσει 
τοῦ Νείλου, οὐ θεὸν αὐτὸν ἐπὶ τῇ φύσει θαυμάζοντες, 
ἀλλ᾽ αὐτὸ τὸ ὕδωρ ὡς θεὸν θεραπεύοντες. Διὰ τοῦτο 
xol ποταμοὺς xol πηγὰς καὶ θάλασσαν εἷς τὴν ὑμνῳ- 
δίαν καλοῦσιν. Εἶτα τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ xol c 

χτήνη " οὐδὲ γὰρ ταῦτα θεοποιίας ἐχτός * xa γὰρ ἀετὸς 
προσεχυνεῖτο, xal ἱέραξ - xol τὰ θηρία xal τὰ χτήνη 


e Scorial. x ἄλλῳ ἄλλον χαρπόν. Legendum putat 
Coteler. χαὶ ἄλλου ἄλλον καρπόν. [Savil. ts. χαὶ ἄλλῳ 22- 
λους καρποὺς. } Infra Scorial. δημιουργὸς καὶ δοτήρ. εἶτα. 
* Quee lectio non spernenda. 


DEF TRIBUS PUERIS SERMO. 


καὶ τὴ τῶν θεῶν προσηγορίᾳ τετιμήκασιν Αἰγύπτιοι * 
χαὶ τοσοῦτον ἴσχυσεν ἣ πλάνη, ὅτι χαὶ ἀπὸ τῶν 
π ουμένων ζώων xat τὰς πόλεις ὠνόμασαν * xal 
λέγεται παρ᾽ αὐτοῖς Κυνῶν xo Προδάτων χαὶ Λύ- 
χὼν xal Λεόντων. ᾿Αλλὰ μετὰ ταῦτα πάντα παράγε- 
ται λοιπὸν τὸ ἀνθρώπινον γένος. Ἐὐλογεῖτε, φησὶν, 
υἱοὶ τῶν ἀνθρώπων, τὸν Κύριον. Τελευταῖον τάσσεται 
τὸ ἀνθρώπινον γένος, οὐ κατὰ τὴν ἀξίαν, ἀλλὰ διὰ 
τὴν δημιουργίαν. Ἐὐλογεῖτε, Ἰσραὴλ, τὸν Κύριον. 
Ὅπερ ἦν τῶν ἐπὶ τῆς γῆς ἀνθρώπων ἐξαίρετον γένος, 
τοῦτο τοίνυν παράγει, xol τὸ τηνικαῦτα ἐν τῷ ἔθνει 
πολλὰς ἐχτίθεται διαφορὰς, καὶ παράγει τοὺς ἱερέας 
τοῦ Κυρίου εἷς ἔλεγχον τῶν ἱερέων τῶν ψευδωνύμων 
θεῶν. Εἶτά φησι, Δοῦλοι Κυρίου. Εἶτα ἵνα μὴ δόξω- 
σιν οἵ προελθόντες ταύτης τῆς χορείας ἀλλότριοι εἶναι, 
μετὰ τῶν ζώντων αὐτοὺς ἀριθμοῦσι παρὰ τῷ Θεῷ, 
λέγοντες. Ἐὐλογεῖτε, πνεύματα xai ψυχαὶ τῶν δι- 
καίων, τὸν Κύριον" εἶτα, Ὅσιοι καὶ ταπεινοὶ τῇ καρδίᾳ, 
τὸν Κύριον. Διὰ τί ὁσίων χαὶ ταπεινῶν μέμνηται; 
Ἵνα δείξη, ὅτι Ὃ Θεὸς ὑπερηφάνοις ἀντιτάττεται, 
τοῖς δὲ ταπεινοῖς χάριν δίδωσι,. "τοὺς ἀλαζόνας ἔξω 


τῆς καμίνου χατέφλεγε, τοὺς ὁσίους xol ταπεινοὺς ev - 
Ί , 


μέσῳ τοῦ πυρὸς διεφύλαξεν. Διὸ xe συνεχόρευσε τοῖς 
ἁγίοις τὸ πῦρ’ “μετὰ γὰρ πάντων xal αὐτὸ ὑμνεῖν 
προσετάχθη τὸν δημιουργόν: Εὐλογεῖτε, πῦρ xoi 
χαῦμα, τὸν Κύριον" ἵνα παιδεύωνται οἵ Βαδυλώνιοι 
μάγοι, παρ᾽ οἷς τιμᾶται τὸ πῦρ, ὅτι τοῦτο οὐχ ἔστι 
τῶν προσχυνουμένων, ἀλλὰ τῶν προσχυνούντων. ᾿Αλλ’ 
ὅμως ἐπὶ τὸ τελευταῖον ἐλθόντες καταπαύσωμεν τὸν 
λόγον. Εὐλογεῖτε , φησὶν, Avav(a, Ἀζαρία, Μισαὴλ, 
τὸν Κύριον. Τίς ἦν χρεία τοσούτων ταγμάτων ἦρι- 
θμημένων τῷ τελευταίῳ αὐτοὺς ὀνόματι προστεθῆναι; 
αὐτοὶ γὰρ οὖχ ἦσαν ἐν τοῖς υἱοῖς Ἰσραὴλ εὐλογήσαν- 
τες; αὐτοὶ οὐχ ἦσαν τοῖς δούλοις τοῦ Κυρίου συνηρι- 
θμημένοι,, ὅτε ἔλεγον, Εὐλογεῖτε, δοῦλοι Κυρίου, τὸν 
Κύριον ; ἢ ὅτε, Ὅσιοι καὶ ταπεινοὶ τῇ xaplía , οὐχ 
ἦσαν ἐν τοῖς ὁσίοις ἠριθμημένοι; τί οὖν βούλεται τὸ 
ἐχ προσθήχης, Ἐὐλογεῖτε, Ἀνανία, ᾿Αζαρία, Μισαὴλ, 
τὸν Κύριον; Ἀλλ᾽ ἐπειδὴ ὑπερφυὲς ἦν θαῦμα, ἐπειδὴ 
παρὰ φύσιν ἀνθρωπίνην (ἐν σώματι γὰρ τὴν κάμινον 
εἰσελθόντες κατεπάτησαν), ἵνα μή τις τῶν πεπλανη- 
μένων διὰ τὸ ξένον τοῦ θαύματος θεόὺς αὐτοὺς προσ- 
εἰπεῖν τολμήσειε, χαὶ προσχυνεῖν οὕτω μᾶλλον δι- 
χαίως, ἢ τὸ πῦρ, τοὺς τοῦ πυρὸς περιγεγονότας, ἵνα 
μηδὲν τοιοῦτο πάθωσιν οἱ βλέποντες, διὰ τοῦτο μη- 
νύουσι τὴν ἑαυτῶν δουλείαν, καὶ harga τὴν 
προσχύνησιν, λέγοντες, Ἐῤλογεῖτε, ᾿Ανανία, Ἀζαρία, 
Μισαὴλ γ τὸν Κύριον, Λέγεται δὲ, ὅτι τὸν Δανιὴλ ὃ 
Θεὸς διὰ τοῦτο οὐ συνεχώρησεν εἰς τὸ μαρτύριον 
τοῦτο παραληφθῆναι. ᾿Ἔπειδὴ γὰρ τὸ ὄναρ τοῦ βασι- 
λέως ἡρμήνευσε, καὶ ὡς θεὸς ὑπ’ αὐτοῦ τοῦ βασιλέως 


729 


canendum invitant. Deinde volucres ezli et feras, 
et jumenta; nam ne hec quidem extra numerum 
fuerunt eorum quae in deos relata sunt : siquidem 
aquila colebatur et accipiter ; et feras ac jumenta 
j jut. deorum etiam appellatione decorarunt : 
tantumque invaluit error ac superstitio, ut ab ani- 
malibus etiam, qua colebantur, civitatibus nomen 
imponerent : et nominatur apud ipsos Cynon, 
Probaton, Lycon et Leonton. Verüm post hac 
omnia profertur in medium deinceps genus huma- 
num, 
C mino. Postremo loco ponitur humanum genus, 


non dignitatis ordine, sed creationis. Benedicite, I^id. v.83. 


Israel, Domino. Quod erat hominum genus pe- 
culiare, qui in terris versabantur, hoc igitur pro- 
fert in medium, tumque multas in hac natione sub- 
jicit hominum varietates; et Domini sacerdotes 
profert, ad eorum qui falso dii appellantur, ar- 
guendos sacerdotes. Deinde ait, 
Tum ne illi qui ante discesserant, ab hoc alieni 
esse choro viderentur, cum vivis eos enumerant 


et anime justorum, Domino : deinde, Sancti 87: 
et humiles corde, Domino. Quid ita sanctorum 


et humilium meminit? Ut superbis resistere Deum p,,. 3.34. 


ostendat, humilibus autem gratiam dare, atque ar- 
rogantes extra fornacem exussisse, sanctos et hu- 
p miles ignis in medio conservasse. Quapropter cum 
sanctis ignis exsultavit : nam ipse quoque cum 


" omnibus Creatorem jussus est A. mE χρὴ : Bene- Dan. 3.67. 


dicite, ignis et estus, Domino : ut doceantur 
Babylonii magi, apud quos colitur ignis, non eum 
ex numero eorum esse qua adorantur, sed quie 
adorant. Verumenimvero ad extremum gradu fa- 


cto finem dicendi faciamus. Benedicite, inquit, rji, ,. gg. 


"nania, Azaria, Misaél, Domino. Quid igitur 
prodest, quod tot ordinibus enumeratis in postre- 
mum ipsi nomine proprio sint relati? num enim 
inter fllio Israél erant, qui benedicerent? num 
inter Domini seryos numerati erant, cum dicerent, 
Benedicite, servi Domini, Domino? vel cum, 
E Sancti et humiles corde, nonne inter sanctos re- 
censiti? quid ergo sibi vult illud. additamenti, 
.Benedicite, 4nania, Jzaria, Misaél, Do- 
mino? ΑἹ enim quia supra naturam erat res illa, 
quia naturam humanam excedebat ( siquidem in 
corpore fornacem ingressi calcaverant), ne quis 
eorum qui seducti erant, propter miraculi novita- 
tem appellare deos ipsos auderet, et adorare 
multo justius, utpote a quibus superatus ignis fuis- 
set, ut ne quid tale spectatoribus eveniret, idcirco 


προσεχυνήθη, xal ἐκλήθη, Βαλτασὰρ τῷ ὀνόματι τοῦ gs Suam indicant servitutem, seque adorare confiten- 
θεοῦ τοῦ παρὰ Πέρσαις, ἵνα μὴ νομισθῇ διὰ τὸ A turdicentes, Benedicite, 4 nania, A zaria,Misael, 


ἃ ἐνεγχάμενον αὐτῷ ὄνομα τοῦ Βαλτασὰρ πεπαῦσθαι 
τοῦ πυρὸς τὴν ἐνέργειαν, οἰκονομεῖ Θεὸς μὴ προαχθῆ- 
ναι τὸν Δανιὴλ εἷς μέσον, ἵνα ἀχέραιον 5 τῆς εὖσε- 


^ Scorial, τοῦτο πρῶτον παρ. 
b Scorial, τοὺς ἀλαξόνας τὸ πῦρ ἔξω. 
* Scorial. μετὰ γὸρ ταῦτα καί. Ynfra idem οἱ Βαβυλώνιοι 


Domino. Fertur etiam Danielem propterea minime 
sivisse Deum ad hoc martyrium assumi. Nam quia 
somnium regis exposuerat, et ab ipso rege divinis 


xa οἱ μάγοι. 
8 ἐνεγχάμενον. ϑοοεῖα!, [et Savil.] ἐπικείμενον. 


enedicite, inquit, filii hominum, Do- Ibi. v. 82. 


ervi Domini, Ibid. v. 85. 


apud Deum, dum inquiunt, Benedicite, spiritus Ibid. v. 86. 


750 


honoribus affectus erat, ac Baltasar dei nomine ap- 
pellatus, qui tam Persas colebatur, ne propter im- 
positum illi Baltasaris nomen repressa vis ignis 
censeretur, providit Deus, ut ne Daniel in me- 
dium produceretur, ut sincerum esset miraculum 
pietatis. Atque haec quidem hactenus ; nobis autem 
contingat, precibus ac patrociniis eorum qui mar- 
tyrium sunt passi, ut eodem zelo succensi, iisdem 
laudibus affici mereamur, idemque regnum con- 
sequamur, gratia et benignitate Domini nostri Jesu 
Christi, cui gloria et imperium in szcula szculo- 
rum. Amen. 


SPURIA. 


θείας τὸ θαῦμα. Καὶ ταῦτα μὲν εἰς τοσοῦτον εἴη δ᾽ 
ἡμᾶς, εὐχαῖς καὶ πρεσδείαις τῶν μαρτυρησάντων, 
τὸν αὐτὸν ζῆλον ἀναλαδόντας, τῶν αὐτῶν ἐπαίνων 
ἀξιωθῆναι, καὶ τῆς αὐτῆς βασιλείας τυχεῖν, χάριτι 
xol φιλανθρωπίᾳ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, 
ᾧ ἡ δόξα xo τὸ χράτος εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. 
Ἂ μήν. 


DIATRIBA 
AD OPUS IMPERFECTUM 


IN MATTHJEUM, 


QUOD CHRYSOSTOMI NOMINE CIRCUMFERTUR. 


Hunc librum in fine hujusce Tomi sexti publicare compellimur, quia sequens , nempe septimus 
Tomus, verum Chrysostomi in Mattheum Commentarium complectitur, qui verus Commentarius ita 
amplus est, vix ut possit uno in volumine comprehendi totus. Quamobrem ne, quod Morellus fecit, in 
octavum Tomum, ante Commentarium in Joannem, hoc imperfectum Opus amandare cogamur, e re 
putavimus fore, si illum in fine hujus sexti Tomi locaremus. Nacti sumus Codicem Carthusianorum 
Vallis Dei, quem sponte sua obtulerat mihi D. Innocentius Le Tellier ejusdem Carthusiz Prior, quo non 
ita pridem defuncto ejus successor D. Joannes Baptista Soucanye perhumaniter cjus mihi copiam fecit. 
Etsi porro Codex non tantze sit vetustatis , est tamen accurate descriptus", nobisque admodum utilis fuit. 

Ingentem controversiarum ansam dedit hic Commentarius , quem idcirco vocant Opus imperfectum 
in Matthzum, quia non est plenus perfectusque commentarius ; sed multa desiderantur in medio et fine. 
Disputatum autem est precipue, an vere Chrysostomi esset , necne : et an hic quisquis sit Interpres , 
catholicus, an hareticus, Arianusye esset. Ea autem de re hoc nobis agendum incumbit ; referendum 
nempe, quid Erasmus de hoc Opere senserit, quid Joannes Mahusius ex ordine Fratrum Minorum, quid 
Sixtus Senensis, Baronius, Tillemontius. Deinde disquiretur an hic quisquis sit scriptor possit ab heresi 
purgari : an sit Cbrysostomus, necne : de tempore quoque agetur, de stylo, et de apocryphis libris ab 
ipso laudatis, etc. Primo autem Erasmi hac de re judicium afferimus, quale habetur in Editione Chry- 
sostomi Basileensi anni 1550, Tomo tertio, p. 475, ubi quorumdam etiam, qui pracesserant, sententiam 
refert. 


$. I. 


Erasmi opinio circa Opus imperfectum in Mattheum. | 


« Primum nulla dubitatio est, hoc opus non esse Chrysostomi, quod quoniam hactenus illius titulo 
» frequenter excusum est, noluimus pretermittere, presertim eum sit hominis eruditi et facundi et in 
» divinis literis sic exercitati, ut mea quidem sententia hac in parte non cedat Chrysostomo. Suspicor 
» illum Latine scripsisse, licet et Graece noverit. Sermo, quod ad voces attinet, impurus est. Is tum erat 
stylus ecclesiasticus, et populo ut communis, ita gratus. Cetera sunt hominis diserti. Itaque piaculum 
fuisset, si hoc opus intercidisset, quod tamen in vetustis exemplaribus et varium hactenus habebatur, 
nec uno modo mutilum. Nos proximam Editionem, quae fuit optima, sequuti sumus, sed cum vetustis 
exemplaribus collatam. Quis fuerit auctor, quibusve temporibus vixerit, divinare nihil refert. 
Ipse testatur se scripsisse , posteaquam Ecclesia, sub Christianis Coesaribus,, innumeris heresibus 
concuteretur. Caeterum preterquam quod interdum in enarrandis Scripturis habet non nihil Ori- 
genica libertatis, insperse sunt aliquot sententiz, que non multum abhorrent a dogmatibus im- 
probatis. Quarum aliquot indicabo lectori, quo sit in legendo cautior. Non sunt homiliz, sed nescio 
quis ita dissecuit opus. Homilia 1, quod legimus, Spiritus sanctus. superveniet in te, vult 
intelligi de Christo, non de Paracleto : quamquam locus mihi videtur corruptus. Eadem, /Von 
cognovit eam, id est, non cognovit illius dignitatem ante partum, post partum cognovit illius emi- 


v $$ $ 97 4» 9u97»u 


4 


» 


7352 DIATRIBA AD OPUS IMPERFECTUM 


nentiam, coacte interpretatur. Homilia 5 circa finem dicit, incredulos non esse per naturam 
paleas, sed propria voluntate, quasi fides esset in nostra voluntate ac non potius donum Dei, aut quasi 
non sine gratia nascamur omnes filii ire, Hoc tamen excusari potest. Homilia 4 circa finem 
( Sic : sed non habetur in. hac homilia) aperte negat. qualitatem Filii et Spiritns sancti , quem 
Filii ministrum appellat. Hoc, opinor, Origenicum est. In quibusdam Codicibus hunc locum nescio 
quis tentarat emendare ; sed frustra, cum in aliis locis idem pronuntiet aperte, velut Homilia 20, ut 
fatetur distinctionem personarum, ita palam negat illarum zqualitatem : idque paulopost repetit. 

Ttem Homilia 48 Homoousianos recenset inter hzreticos. Et Homilia 45 ita loquitur de hare- 
ticis : Quando vides hereticos, tres per omnia equales dicentes ejusdem esse substantie, ejus- 
dem esse auctoritatis, sine principio omnes hos, aliqua parte distantes a se, ne mireris ; im- 
plentenim mensuram patrum suorum, etc. Quidam conatus fuerat hunc locum emendare, adjecta bis 
syllaba non, non ejusdem esse substantie, non ejusdem esse auctoritatis. Atqui hzc lectio secum 
ipsa pugnat. Qui possunt enim per omnia esse zquales , si non sint ejusdem auctoritatis? Codex, ad 
quem contuli, non habebat negationem. Homilia 22 videtur Filium facere minorem Patre, 
cum Christo loquitur centurio : Sic et tu quamvis sub potestate Patris sis, habes tamen potesta- 
tem jubendi angelis tuis. Et hunc locum aliquis tentavit emendare in hunc modum : Quamvis sub 
potestate Patris sis, secundum quod homo es ; verum hac adjectio non habebatur in vetustissima 
Editione. Homilia 11 negare videtur in Eucharistia esse verum corpus Christi, sed tantum 
mysterium corporis. Eadem de re suspecte loquitur Homil. 19, Eucharistiam appellans sacri- 
ficium panis et vini. Homil. 12 damnare videtur omne jusjurandum, minitans etiam diacono 
qui Codicem Evangelicum porrigit juraturo. Homil. 18 suggillare videtur matrimonium , 
loquens de via lata quz ducit ad mortem, in qua ambulant viri cum uxoribus, atque etiam adulteri, 
et tamen Hom. 19 matrimonium appellat secundum castitatis gradum. Unde latam viam sensisse 
videtur viam indulgentiz. Item Homil. 42 ambigue loquitur de coitu conjugum. Homil. 


» 19 ambigue loquitur de baptismo hereticorum, quasi ab illis docti perverse, nihilo plus accipiant 


per baptismum illorum, quam ex doctrina : hoc tamen excusabile est. Eadem manifeste damnat 
digamiam, cum Tertulliano sentiens. Homil. 21 damnat negotiationem, et mercatores ejicien- 
dos censet ex Ecclesia. At hi nunc extrudunt canonicos. Locus qui putabatur esse depravatus 
ἃ Lutheranis, est Hom. 19. In Codice vetusto, quo sum usus in collatione, aberant hec verba, Licet 
imposibile sit alterum absque altero reperiri. Nam sicut ignem absque calore ardere inauditum 
est, sic et fidem absque bonis operibus esse. An in alia quapiam Editione reperta sint nescio. Jam 
fieri potest, ut sint alia quoque nonnulla : nos quod forte occurrit indicavimus. Dixerit aliquis, cur 
quod sciebas non esse Chrysostomi, illius operibus miscuisti? Utinam hoc tantum esset νόθον : sed 
quemadmodum in Hieronymo et Augustino nihil pratermisimus, non ignari quanta sit judiciorum 
varietas, ita hic visum est facere. Sententias improbatas aut suspectas annotavimus, non ut rejiciatur 
liber, sed ut tutius legatur, si legatur cum judicio; quemadmodum legimus Tertullianum et Orige- Ὁ 
nem. Quod si rejicimus omnes in quibus est aliquid quod dissideat ab horum temporum dogmatibus, 
nec Cyprianus legetur, nec Ambrosius, nec Chrysostomus, nec Augustinus, nec Hieronymus. Bene 
yale. » 


Hzc liberius dicta sunt, qualia non pauca apud Erasmum : qui expertus docet non paucos huic Operi 


medicam manum admovere voluisse, ut loca fidei contraria, qualia multa hic esse deprehenduntur, ad 
sanam mentem reducerent. Verum frustra cessit conatus et illis et aliis, qui post Erasmum fuerunt, ex 
quorum numero exstitit frater Joannes Mahusius Aldernardensis ex ordine Fratum Minorum regularis 
observantiz, sacrarum literarum Antuerpiz prelector, qui ad. Editionem in urbe ista publicandam prae- 
fationem emisit anno 1537, ubi de emendato ab se Joannis Chrysostomi, sic ille putabat, Opere, sibi 
plaudere videtur : ex qua praefatione. quie ad nostrum pertinent institutum hic proferimus, 


v uz v ov v 


€»w 9 97v» 0 $55 


B 


IN. MATTILEUM. 7335 


7$ 11. ^ ur 


Ex prefatione Joannis Mahusii Franciscani in Opus imperfectum in Mattheum. 


« Aureum illud Divi Chrysostomi inscriptum hactenus Opus imperfectum, quamquam nuper sub incerti 
auctoris titulo (quod etiam sequens superscriptio testatur) in lucem exiit. Haud aliam ob rem, opinor, 
nisi quod in ignoti Arianz haereseos viri manus olim inciderit, qui suis fzecibus tantum opus tam misere 
ac turpiter inquinavit, ut plerosque Christianz pietatis amatores, qui hoc opus legerint, non Chryso- 
stomi, sed suum esse, id. est Ariani, censere coegerit, Quod equidem duplici colligo argumento. Priori 
nactus duo exemplaria vetustissima, id quod videbatur antiquius, ne iota quidem errorum ipsum con- 
tinebat , sed alia manu omnia adscripta in marginibus. Alterum , quod nobis Anglia przstitit, erro- 
rum quzdam habebat , quaedam vero minime; posteriori , quidquid Arianum est, si attendas , per 
illationis notam assuitur ; ita ut si reseces, ne pili quidem mutetur sententia, quod meo quidem judi- 
cio nentiquam fieri possit , si ab ipso genuino auctore ingenue fuisset intextum, Quemadmodum nec 
ex humano corpore aliquid auferri absque corporis mutilatione, quod superfluum non fuerit atque mon- 
struosum ( sic ). Hoc igitur Opus, candidissime lector, nunc ab illius pestilentissimi viri vomicis mundum 
ac tersum diligentiorique cura purgatum habes, ut vel infans possit per illa florentissima optima- 
rum sententiarum prata spatiari , omni periculo et angue procul semoto. Nam si adeo dubii aliquid ali- 
cui fortassis reliquum videbitur, id nos ex margine velut indice cavendum monstramus, ubique affi- 
gentes aut verbuni illud, cave, aut aliud quidpiam zquivalens. Ad hac ratio fuit, cur minori formula 
sit excusum quale dubio procul hoc cum primis Opus est Chrysostomi imperfectum etc. » 

Sic Joannes Mahusius Opus illud imperfectum emendare conatus est, sed perinde cessit illi conatus, 


atque aliis de quibus supra Erasmus. Nam virus Arianz haereseos etiam in sua sic. emendata Editione, 
cum aliis non paucis erroribus , superest, ut infra videbitur. Jam ad Sixtum Senensem veniamus , cujus 
locus in prius Editis Parisinis affertur. 


w. ww. ww » w ww-ww-ww.wu 


2» Y *» 


$. ΠΙ. 
Ex libro quarto Bibliothece sancte Sixti Senensis. 


« In Matthzeum exstat incerti auctoris imperfectum Opus, in homilias quinquaginta quatuor divisum : 
tametsi nullas habeat homilias, sed perpetuus sit commentarius, continens continuatam expositio- 
nem Evangelist ab initio videlicet usque ad dimidium decimi tertii capitis : et rursus a principio 
capitis 19 usque ad finem capitis vigesimi quinti. Cujus exordium est , Sicut referunt. Mattheum , 
etc. De quo quidem opere diversa feruntur judicia : sunt qui ipsum negent esse Chrysostomi, cum ob. ὺ 
Vulgatam Latine Ecclesiz translationem, quae in eo disseritur, tum ob frequentes allegorias et alle- 
gationes apocryphorum scriptorum, quibus auctor utitur, citans Scripturam Seth, Apocryphum 
Ezechiz, Itinerarium Clementis, et alia his similia, a Chrysostomi usu remotissima, Ad hzc addunt 
commentariorum phrasin, expositiones et dogmata, Chrysostomianze lingua et menti magis contraria, 
quam ignem et aquam. Nam et dictionis character, et schemata quzdam, ad Graecam orationem mi- 
nime respondentia, indicant scriptorem fuisse Latinum ; haeretica vero dogmata, toto passim Operi 
inspersa, palam arguunt eumdem fuisse haereticum, non uni tantum sect: addictum, sed variis Mon- 
tani, Manichaei, Arii, Donati, ac Pelagii hzresibus implicitum, et propter eas hzreses merito ab Eccle- 
sia damnatum, et a Paulo Papa IV in catalogo scriptorum suspecta fidei annumeratum. 

» Sunt ex opposito qui hoc ipsum opus contendunt esse Chrysostomi, adducti non solum auctoritate. 
Apostolicz Ecclesia, quz publice inter divinas laudes legit Homilias ex his commentariis sub nominc 
Joannis Chrysostomi : sed etiam permoti pondere et gravitate sententiarum et propositionum hujus Ope- 
ris: qua ad confirmationem Christianorum dogmatum sub titulo, testimonio et auctoritate Chrysostomi 
inducuntur in. Glossis authenticis, quas vocant Ordinarias, in Catenis evangelicarum explanationum, 


754 DIATRIBA AD OPUS IMPERFECTUM 


1v » in Decretis summorum Pontificum, et in Summis theologicis magni nominis theologorum : in quibus 

» multe ex his sententiis, diligentissime expense, ab omni erroris suspicione vindicantur. 
» Neque his quiequam obest recens edictum Pauli Papa quarti, quippe quod non simpliciter et 
omnino rejecit universum hoc opus, tot jam seculis communi Ecclesiz assensu. comprobatum ; sed ea 
dumtaxat hujus operis exemplaria interdicit, qua prater auctoris mentem ab hereticis vitiata inve- 
niuntur, et his, quibus nunc scatent, fecibus inquinata. Has autem feces et sordes non auctoris culpa, 
sed hzreticorum fraude in hos commentarios irrepsisse, triplici indicio persuadent, primo, quod 
exemplaria quadam vetustissima nihil contineant hujusmodi errorum, sed alia manu omnia habent 
adscripta in marginibus. Secundo, quod quidquid hereticum est, ita per illationem sit germanze lectioni 
assutum, ut, si resecetur, ne latum quidem unguem mutetur sententia : quod sane fieri non posset, si ab 
» ipso auctore ingenue fuisset intextum : quemadmodum nec humano corpori membrum aliquod auferri 
» potest absque deformi totius structure mutilatione. Tertio, quod credibile non sit, auctorem, qui nec 
» amens, nec obliviosus fuerit, iisdem de rebus, et iisdem pene locis scribentem sibiipsi contraria sensisse 
» et dixisse, prasertim vero in his, de quibus ut Arianus accusatur. Quomodo enim verisimile fuerit 
» eum cum Arianis de inzqualite et diversa Patris et Filii substantia convenisse, qui adversus Arianos 
» unitatem et zqualitatem utriusque multis locis defendit? precipue vero Hom. 44, super illis ver- 
» bis, vJ€ VOBIS, SCRIBJE ET PHARISEI, QUI CLAUDITIS REGNUM CELORUM. Ubi hac scribit : 
» Sic et modo heretici sacerdotes claudunt januam veritatis. Ideo, quando legunt in populo 
» suo aliquid tale, qux wt wisrr MAIOR ΜῈ EsT, perversa interpretatione claudunt januam 
» veritatis, dicentes Filium minorem Patre : cum tamen secundum dispensationem carnis dicatur- 
» minor. Et Hom. 98, in expositione illius sententia, OMNIA MIHI TRADITA SUNT A PATRE MEO, 
» proponens ac dissolvens argumentum eorum, qui ex his verbis astruebant Filium Patre mino- 
» rem, sic inquit : / quo illi tradita sunt omnia, si unus est Pater et Filius : aut quare habere 
non poterat, nisi tradita illi fuissent, si per omnia Patri suo erat equalis? Nam significatio 
traditionis tam unitatis rationem, quam «qualitatis excludit. Respondeo, tradita sunt ei se- 
» cundum quod minoratus est paulo minus ab angelis : nam secundum illud, quod non rapinam 
arbitratus est esse se equalem Deo, Deus unus et equalis est ei , qui tradidit omnia. Et Ho- 
» milia 45, exponens illud Matthai 95, er vos rwPLETE MENSURAM PATRUM VESTRORUM, ait : Quaz- 
» do vides hereticos, tres per omnia equales dicentes, non ejusdem. esse substantie, non. ejus- 
» dem esse auctoritatis, sine principio omnes hos, aliqua parte distantes a se, ne mireris : implent 
» enim mensuram patrum suorum gentilium, quoniam illi similiter multos deos colebant. Quibus 
» quidem verbis quid apertius dici potuit adversus Arianam sententiam, quae huic auctori adscribitur ? 
» Hac igitur est super his commentariis controversia : de qua judicent me doctiores : ego, quid addam, 
» nihil habeo, nisi hoc ipsum Opus disertum et doctum esse, ac dignum quod assidue legatur, si tamen 
» prius diligentissime expurgatum fuerit ab iis erroribus, quos in sexto libro in censuris super Matthzi 
» expositoribus annotavimus. Floruit auctor hic, ut ex 33 et 39 ejus Homiliis colligitur, post tempora 
» "Theodosii Augusti : scripsitque etiam in alios evangelistas consimilis industriz commentarios.» 

Hic aliqua habes ex iis que Joannes Mahusius supra dixerat; sed stylo paulum elegantiore. Mahusii 
porro sententiam nihili fecisse videntur Baronius et alii non pauci, qui hunc scriptorem pro Ariano ex 
hzretico habuerunt. : 


v7 7$ 2 Z7 zr 


z 
z 


z 
z 


z 


$. IV. 


" Baronii sententia de Opere imperfecto in Mattheum, Hist. Eccl. T. P, ad annum 401. Tille- 
: montii eadem de re opinio. 


« Haud. zequo animo pati possumus adscriptas fuisse sanctissimo viro ejus titulo hactenus consignatas 

» quinquaginta quatuor Homilias, quas Opus imperfectum nominant, ut distinguant a consummato in 
v» eumdem evangelistam Commentario, nonaginta et unam homilias complectente.Quis enim non jurecom- - 
» moyeatur, cum videat adscribi sanctissimo viro ab incerto auctore, sed certo heretico, hareticorumque 
» deterrimo, compositàs homilias illas purulentas, hresum scatentes verminibus, qua ne pilum quidem 


IN MATTHEUM. 755 


» Chrysostomi vel in dictione, vel in sententiis, vel in dogmatibus, habent : sed sparsas horeses Mani- 
» cheorum, Montanistarum, Arianorum, ac Donatistarum continent : atque plane in omnibus se prodat 
» auctor longe longius ab Ecclesia Catholica alienum : qui Catholice Ecclesie toto orbe diffuse sape 
» detrahat, et vix in paucis veritatem reperiri contendat? » Hactenus Baronius. 

Tillemontius porro de Opere imperfecto hzc. habet, que nos Latine convertimus. «Non diu disseren- 
dum puto de Opere illo imperfecto. Putatur certe potius Latine scriptum fuisse, quam ex Greco La- 
tine translatum. At certum omnino est, quamtumvis contra" disceptetur, fuisse Arianum, Arianicz he- 
resi addictissimum. Diuturna ac forte non ita utili perquisitione opus esset ad explorandum quo 
tempore ille vixerit. Certum utique est scripsisse post Theodosium Magnum, qui Arianismum ever- 
terat, ut hic scriptor conqueritur. Quod autem ille de decimis fructuum habet ad postrema Arianismi 
tempora, ad septimum circiter seculum, ablegandum ipsum esse suadet, quandoquidem hac hzresis 
ad usque finem sexti seculi in Hispania substitit regnavitque : hic vero scriptor sa»pe conqueritur 
Ecclesiam suam opprimi atque vexari. Et sane ex cogitandi modo, ex imaginandi vi, et insolita disse- 
rendi ratione, Hispanus esse facile crederetur. Ex aliis tamen locis antiquior fuisse credatur. Videtur 
porro episcopus fuisse; sed ex Ecclesia sua pulsus, commentariosque etiam in Marcum et Lucam 
fecisse deprehenditur. » 

« Putavere quidam hzreses illas omnes, quz. passim in hoc opere occurrunt, ab hzreticis insertas 
fuisse, demtisque illis additamentis, perfectam adhuc et planam manere sententiam, manuscriptosque 
adhuc haberi Codices, ubi illa additamenta in margine et altera manu descripta sunt. Si res ita se 
habeat, miror nullam ad istorum Codicum fidem factam fuisse editionem. In ecclesiastice rei commo- 
dum auctor hujusmodi ad. Catholicas partes accederet; auctor, inquam, qui in aliqua existimatione 
habetur, et forte majore, quam mereatur. Nisi enim hujusmodi editio a viris fide dignis emissa pro- 
deat, vix lectoribus suadeatur posse hujuscemodi scriptorem: ad Catholicas partes reduci. Facilius 
certe credatur pauca illa loca, ubi videtur Arianismum impetere, de industria vel inserta vel mutata 
fuisse : quz etiam rudi incautoque modo addita sunt. Narratur Editionem esse Antuerpiz anno 1545 
emissam, quz denuo Lutetie cusa fuerit, ex qua Franciscanus quispiam loca Arianismo faventia 
sustulerit; sed. dicunt ipsum multa etiam Catholica abstulisse. Verum h«c Editio eruditis non pla- 
cuerit oportet, quando omnes que post ea emisse sunt Editiones, cum erroribus solitis prodierunt. 
Explorandum esset num diversa simul opera juncta fuerint, ut ex locis aliquot subindicari fortasse 
videatur. » 

Putat autem P. Vastelius hoc opus esse Joannis episcopi Jerosolymitani in fine quarti seculi 
scriptum; sed preter alias bene multas difficultates qua contra hanc opinionem sese statim offerunt, 
vel hoc uno argumento repudiatur, quod credi nequeat, episcopum Jerosolymitanum Jerosolymam po- 
suisse ad occidentem Galilzz. 


V ow» o» v9 $ d UV Y d v 


wv o 4U$ $ v DoYS5 do d 3 UV Y$ ᾧ 


$. V. 
Hoc Opus non potest Chrysostomi esse : cujus sit scriptoris, et quo tempore scriptum, disquiritur. 


Imperfectum illud Opus nec esse, nec esse posse Chrysostomi, certum est ; omnia hic νοθείας signa ad- 
sunt, stylus perplexus, rudis atque strigosus, mirum quantum a Chrysostomi stylo differat, dictionis 
forma, tropi, ordiendi et claudendi ratio : ita ut ne cogitaverit quidem hoc sancto doctori adscribere 
quisquis ejus scripta vel mediocriter frequentaverit ; ut taceam hzresim Arianam passim in his Homiliis 
occurentem, aliosque errores, de quibus omnibus mox dicetur. Ad hzc autem hic scriptor haud. dubie 
Latine scripsit , ut patet tum ex styli ratione ipsa, tum ex Scripture sacrz locis, quorum pars maxima 
ex Bibliis Latinis excepta fuit; sed quod nullam dubitandi ansam reliquit, hic quisquis sit auctor, 
Greci Biblici textum, ut a suo diversum, aliquando adhibet. 

Jure quaratur an ille" ipse scriptor, ut haeresi su auctoritatem conciliaret, nomen Chrysostomi 
operi suo prasposuerit, an vero anonymum opus ediderit, cui postea nomen C hrysostomi ἃ quopiam prz- 
míssum fuerit. Certum quidem est jam a priscis temporibus Chrysostomi nomine insignitum opus fuisse, 
nt arguitur ex loco Nicolai I Pap in responsis ad consulta Bulgarorum, Tom. 8 Concil. Labbai p. 518, 


756 ; DIATRIBA AD OPUS IMPERFECTUM 


num. 51, ubi dicitur : Qui consensus si solus in nuptiis forte defuerit, cetera omnia etiam. cum 
ipso coitu celebrata frustrantur; Joanne Chrysostomo magno doctore testante, qui ait : Matri- 
monium. non facit. coitus, sed voluntas. Quem locum habes in homilia 52 circa medium. Quam- 
obrem forte credatur ipsum auctorem operi suo nomen Joannis Constantinopolitani przemisisse, ut erro- 
res suos tanti doctoris auctoritate firmaret. Verum illud non sua vacat difficultate. : 

Si porro Chrysostomi nomen ementitus sit hic scriptor, non ideo inferendum erit ipsum episcopum 
fuisse, quod dicat Homil. 8 paulo post initium : /Vos autem qui sumus uniuscujusque regionis pasto- 
res; sed si ementitus sit Chrysostomum, ementitus etiam fuerit episcopum, Cum autem dixit initio 
Homilie 39 se corpore absentem esse, sese fingere potuit Chrysostomum exsulem, quod fecit et ille qui 
Epistolam ad Casarium Monachum Chrysostomo adscripsit, ut Eutychianam haresim tanti doctoris ^ 
testimonio confirmaret. Hinc liquet non posse ex allatis verbis argui hunc auctorem. episcopum fuisse ; 
si tamen ille nomen Joannis operi suo prefixerit, id quod certe verisimile non est. 

Atenim quomodo potuit se Chrysostomum esse fingere ille, qui ait Homil. 52 circa medium : /Vam si 
consideremus ex quo Christus in celum ascendit, et quantum vivebant homines ante diluvium, 
et prope tantum spatium est, quanto tempore erat vita uniuscujusque eorum. ld. est, tot fere anni 
erant a Christi ascensione, quot annis vivere solebant viri antediluviani; atqui ante diluvium vita ho- 
minum erat nongentorum, imo plurium annorum ; unde sequi videtur eum, qui hanc temporis notam po- 
suit, non potuisse se Chrysostomuun esse fingere, vel nomen suum huic operi premittere. Neque tamen po- 
test hacc nota ut verba sonant, accipi; nam preterquam quod id significat vox prope hic adhibita, cer- 
tum est hunc librum nono seculo, quasi Chrysostomi esset, jam diu in usu fuisse. Ad hac autem illa 
qua de Theodosio Magno et de tempore subsequenti, de gentilium religione quasi adhuc vigente, deque 
Arianismo Ecclesias, episcopos, atque presbyteros passim habente; hec inquam omnia, non ad nonum 
vel octavum, imo vix ad septimum szculum referri posse videntur : quare illa annorum. computatio 
oscitanter haud dubie facta fuerit. : 

Nota vero in qua de Theodosio agitur hac habet Homil. 49 paulo post initium : Et nos quidem 
exposuimus hic auditiones preliorum, et fames, et terre motus, et pestilentias, auditiones he- 
resum, et inopias verbi, et concussiones Christianorum, et corruptiones morum, que ante pre- 
cesserunt a tempore Constantini usque ad tempus Theodosii. 4bominationem autem desolationis 
divimus esse hanc ipsam heresim, que occupavit sancte Ecclesie loca, et multos desolavit a 
fide, et ipsum exercitum Antichristi, et ceteras hereses, que ceperunt publice habere Ecclesias, 
locum obtinentes Ecclesie sanctum. Si quis autem auditiones quidem. preliorum, fames et tu- 
multus, et pestilentias intelligat esse omnia . hec mala spiritualia, que facta. sunt tempore 
Constantini simul et Theodosii usque nunc : abominationem autem desolationis intelligat esse 
ipsum Antichristum, qui postmodum. venire speratur, et obtinere loca Ecclesiarum sancta sub . 
specie Christi, ea multos fidelium desolare, non irrationabiliter dicit. 

Sic ille afílictas res Arianorum deplorat, quz sub Constantino per Nicenam fidem depulse, sub Theo- 
dosio autem Magno prostratz sunt, ita ut ab illo tempore usque nunc, sive usque ad auctoris tempus 
ille pessum semper ierint. Hoc autem decantat ille fere per totum librum : nam vere Arianus erat, ut 
mox probabitur. Idipsum etiam ait in Homil. 49 paulo ante medium, nempe tempore "Theodosii expu- 
gnatam fuisse Ecclesiam, scilicet Arianismum, quem ipse unam veram Ecclesiam esse pugnabat 5 quod: 
in eadem Homilia indicat infra : Z/cresis Homoousianorum, inquit, non solum Christi Ecclesie 
adversatur, sed et omnibus heresim. non. similiter sapientibus. Hoc plurimis in locis repetit. His 
perpensis opinor vel circa finem sexti, vel septimo seculo scriptum hoc opus fuisse. Tillemontius au- 
tem, qui illam priorem temporis notam non animadverterat, hac circa tempus scripsit : « Certum uti- 

que est illum scripsisse post Theodosium Magnum, qui Arianismum everterat, ut hic scriptor conqueri- 

tur. Quod autem ille de decimis fructuum habet, ad postrema Arianismi tempora, ad septimum circiter 

seculum. ablegandum ipsum esse suadet ; quandoquidem hic beeresis ad usque finem sexti seculi in 
vn Hispania substitit regnavitque : hic vero scriptor sepe conqueritur Ecclesiam. suam opprimi atque ve- 

xari. Et sane ex cogitandi modo, ex imaginandi vi et insolita disserendi ratione, Hispanus esse facile 
putaretur. Ex aliis tamen locis antiquior esse credatur. ἘΣΘ ε cei Wen 

Jam non quaeram quo tempore decima in Ecclesia solvi ceeperint, neque eum id puto ad msutatum 
pertinere nostrum, Nam hic scriptor cum decimas commemorat, non de decimis fructuum agit, quales 


IN MATTHEUM. 232 


in Ecclesia institute fuerunt; sed de portionibus ecclesiasticorum, qu: a priscis Christianis dabantur, 
quas decimas appellat, quia de decimis Veteris Testamenti hie agitur, ubi illud evangelicum explicatur : 
Fw vobis qui decimatis mentam et anethum et cyminum. Hujus occasione dicti ait scriptor iste : 
Sacerdotes ergo avaritia pleni, si quis de populo decimas non obtulisset, ita eum corripiebant, 
quasi magnum crimen fecisset, quia decimam alicujus rei vel saltem minimie non obtulisset. Si 
quis autem de populo in' Deum peccabat ..... nemo curabat corripere eum..... Sic et modo fit. 
£cce enim episcopus, si debitum honoris non acceperit a presbytero, aut presbyter, si non acce- 


- perit a diacono, aut diaconus a lectore, irascitur ac turbatur. Si autem aderit aut episcopus pre- 


sbyterum..... Et portiones quisque suas secundum dignitatem suam vigilanter aspiciunt et de- 
fendunt, et secundum dignitatem suam curam impendere, circa obsequium. Ecclesie non atten- 
dunt. Si populus decimas non obtulerit, murmurant omnes : et si peccantem populum viderint, 
non murmurant contra eum. Quam compendiose in tribus his ( nempe judicio et misericordia et fide ) 
complexus est et conditiones hominum, et que necessaria sunt hominibus ad salutem. Hxc po- 
strema verba, sí populus decimas non obtulerit etc. perspicue referuntur ad locum evangelii ubi de de- 
cimis agitur, quz sub Veteri Testamento solvebantur ; neque hine puto colligi posse decimas tunc tem- 
poris a Christianis solutas fuisse. Quod autem adjicit Tillemontias, hzc alb; Hispano dici posse, quia here- 
sis Ariana in Hispania ad usque finem sexti seculi viguit, illud, inquam, potest hoc argumento refelli. 
Si Hispanus erat ille, et si septimo seculo scripsit, non debuit Arianz hzreseos exstinctionem ad Theo- 
dosium referre. Ariana quippe haresis ibi sub regibus Arianis viguerat, et a Reccaredo subsequentibusque 
regibus oppressa fuit. Contra vero hic scriptor se sub Romano imperio degere non semel subindicat, ut 


in locis supra memoratis, necnon in alia Homilia 58 circa medium, ubi ait : Quia sicut nummus habet 


charagma Cesaris, sic homo habet charagma Dei : et quemadmodum solidus, qui non habet cha- 
ragma (Cesaris, reprobus est, ita et homo, qui non ostendit in se imaginem Dei, reprobus 
estimatur. . 

Quod autem ea que supra dicta sunt confirmare videtur, cum hzc scriberentur, adhuc gentilium reli- 
gio vigebat, ut arguitur ex iis quee leguntur Homilia 10 circa medium : Ut puta, si bene doceant 
sacerdotes, et melius wivant, videntes gentiles dicunt : Benedictus Deus, qui tales habet servos. 
Fere enim. eorum Deus, verus Deus est..... IWam disciplina Domini ex moribus familie demon- 
stratur. Non sicut nostri philosophi qui magna loquuntur, et nec modica faciunt. Et Homilia 15 
circa medium : Quos orant gentiles videamus, ut sciamus quare sic orant. Orant demones, qui etsi 
audiunt, exaudire non possunt : orant reges mortuos, Jovem, Mercurium ceterosque. Et Homilia 
20 ante finem : Si autem de fundamento fidei aliquid, fuerit passus : id est, si preevaricatus fuerit et 
ad gentiles aut hereticos transierit, tunc est ruina ejus magna. Hujusmodi non pauca deprehendun- 
tur, maximeque in fine Homiliz 26, ubi hortatur ut a gentilium consortio caveatur. 


$. VI. 


Hunc scriptorem were Zrianum et 4nomeum fuisse probatur. 


Hic scriptor quisquis sit sese manifeste prodit Arianum et Anomceum, Cumque jam a multis retro szcu- 
lis, atque, ut credere est, ab ipso auctoris tempore ipsiusque manu, Chrysostomi, sive Joannis Constanti - 
nopolitani nomen prafixum habuerit, multi in tot loca Arianismum pre se ferentia incidentes, ea vel 
quibusdam mutatis in Catholicam sententiam reducere conati sunt, ve] penitus sustulerunt ; alii postea qui 
in hzc truncata ac mutata exemplaria inciderunt, ea qua sublata fuerant in margine scripserunt. Hujus- 
modi exemplaria quaedam se vidisse testatur supra Erasmus. Quidam autem hujusmodi errores et alios ,,,, 
quoque diversi generis conspicati, nomen Joannis Chrysostomi sustulerunt. Mahusius vero Franciscanus, 
qui hunc Commentarium Joannni Chrysostomo asserere in animo habebat, secundum aliquod exemplar 
castigatum, ut ille putabat, hunc Commentarium edidit. Sed frustra cessit conatus ejus : nam in exemplari 
adhuc ipsius Arianismus deprehenditur, ut infra dicemus. Etenim illi, qui opus emaculare conati sunt, 
id non ita feliciter sunt exsequuti, ut paulopost commonstrabitur. 

Scripsit autem hic auctor, cum post Theodosii tempora Arianorum Anomcorumque reliqniz paula- 


758 ; DIATRIBA AD OPUS IMPERFECTUM 


tim exstinguerentur, id curantibus scilicet episcopis aliisque Catholicis, quos ille. ut haereticos et haereti - 
corum deterrimos passim insectatur, dum secte sua jam ad exiguum numerum redact sortem. de- 
plorat. Porro virus haeresis sue passim depromit. Sic Homilia 19 post medium : Fructus. eorum 
nulli procedunt ad. usum : umbra refrigerii non. est in eis. Et verum est quidem, quia spinas et 
tribulos omnes iniquos hereticos appellavit : tamen forsitan sciens Dominus hanc heresim esse 
prevalituram pre omnibus, tribulos eos. appellavit , quasi Trinitatis professores , et triangulam 
impietatem. in. sua perfidia bajulantes. Hic autem loquitur de Trinitate personarum zqualium, quam 
damnabant Ariani, et quam hic scriptor sape repudiat. Hoc impium dictum reliquit in Editione sua 
Mahusius, etsi manifeste Ecclesiam Catholicam impetat, quam hic et alibi pravaluisse, et supra ceteras 
haereses principatum obtinuisse dicit, et quidem a tempore Theodosii, quando certissime fides Catholica 
supra omnes sectas przvaluit. Et Homil. 92 paulo ante finem : Sed forte dicit hereticus, volens osten- 
dere Patrem et Filium unum vel equalem : Non est ita intelligendus hic locus, sed sic : Si ego sub 
potestate constitutus, possum jubere eis, qui sub mea sunt potestate : quanto magis tu etc. Hic porro 
omniaque heresim Arianam sapiebant sustulit Mahusius. Et Homilia 98 paulo" ante mediüm, in haec 
verba, Omnia mihi tradita sunt a Patre meo, sic habet : 44 quo illi tradita sunt, si unus est Pater 
et Filius? Aut quare habere non poterat, nisi tradita. illi fuissent, si per omnia Patri suo erat 
equalis? Hune porro locum intactum reliquit Mahusius, quia paulo infra quzdam adjiciuntur, qua 
videntur ad Catholicam doctrinam accedere. 

Sed clare Homilia 54 paulo post medium, in hoc verba, Dicit Dominus vinec procuratori suo. Cui 
procuratori? Sine dubio Filius dicit Spiritui sancto. Et si volueris, concedo tibi ut Pater Filio 
dicat, Non quero utrum Filius sit Patris procurator, aut Spiritus sanctus Filii: sed hoc dico, quia 
procurator domus et paterfamilias, nec ejusdem substantie possunt esse, nec una persona esse, nec 
equalis dignitas. Si ergo alter paterfamilias, alter procurator patris familias, quomodo locum ha- 
bebit ternitas tua ? Si autem ejusdem substantie iste est, et est minor, injuriam facit substantie. 
Si vero non equalis dignitas, quomodo una substantia? Hzc porro omnia sustulit Mahusius, licet 
primi auctoris et stylum, et seriem, et doctrinam exhibeant. 

Homilia vero trigesima quinta circa medium in hzc verba, JVon est meum dare vobis;ita loquitur : 
Quid ergo? mentitus est. Christus dicens, Non est meum? Non. Omnis enim. qui habet pote- 
statem, si acceptam habet ab alio, illius est vere qui dedit. INam quid habebat Filius proprium, 
cum ipse non esset suus, sed Patris? Ergo inter eum. cujus non est, et inter eum cujus est, nec 
una persona est, nec qualis potestas. Si enim unus Deus et Pater et Filius, aut certe potest, 
aut certe non potest. Quis vidit talem unum Deum celestem colere, qui in dimidio potens est, 
etin. dimidio impotens ?.4ut quis illos putet equales, quorum: non est equalis potestas ? Hac 
postrema ab his verbis, Ergo inter eum etc., abstulit Mahusius. 

Homilia vero quadragesima quinta ante finem in haec verba, Zmplete mensuram patrum. vestrorum, 
liec ait : Consequénter et hereticis dicitur hoc. Quando enim vides hereticos, tres per omnia 
equales dicentes ejusdem esse substantie, ejusdem auctoritatis, sine principio omnes, hos aliqua 
parte distantes a se, non mireris : implent enim mensuram. patrum suorum gentilium, quoniam 
et illi similiter multos deos colebant. Quando vides eos, tres unam personam dicentes, et ipsam 
esse, Deum Patrem, Deum Filium, Deum Spiritum sanctum, non mireris : Judeorum enim pa- 
trum suorum implent mensuram. Sic enim et illi semper unum De um. Patrem colebant, Filium 
non confitentes Deum post Patrem. Quando vides eos confitentes ac dicentes, quia Filius de ipsa 
Patris substantia processit, sicut et omnis filius corporalis de corpore patris, et actum carnalem 
applicant spiritui impassibili et invisibili : cognosce quia mensuram implent patrum suórum gen- 
tilium. Et illi enim tales deos colebant, qui secundum carnem et. generabantur et generabant. 

xx Quando vides eos dicentes, purum hominem crucifixum et anima et. corpore, non Deum in cor- 
pore solum, in quo nulla esset divinitas : scito quoniam implent mensuram Judeorum patrum 
suorum : nam et illi purum hominem se crucifixisse credentes, dicebant ad apostolos : Ecce enim 
implevistis Jerusalem doctrina vestra, et vultis inducere super nos sanguinem istius hominis. Si enim 
homo purus est passus, dimitto : quia nos mors hominis, non Dei, salvarit. Sed dico, Judei tale 
peccatum fecerunt, quale facit qui hominem occidit, non. Deum. Quando vides eos persequentes 


* 


IN MATTHEUM. 759 


et facientes omnia que diximus, non. mireris : implent enim mensuram Judeorum et gentilium 
patrum suorum. Et hunc quoque locum Mabusius totum sustulit. Invectum autem fuisse in textum 
scriptoris, quis crediderit umquam? Hic enim Catholicis non solum maledicitur, sed etiam ipsis hzere- 
lica dogmata falso adscribuntur. Ubi animadvertendum est in reliqua. homilia contra hereticos, scilicet 
Homoousianos et Catholicos multa dici, quasi Ecclesiam veram persequentes, qui, inquit ille, rumpentes 
viscera matris, processerunt ad principatum. Quinam autem erant illi qui tempore Theodosii perve- 
nerant ad principatum, nisi Catholici? Nam queritur ille a tempore Theodosii ad suum tempus, usque 
nunc,ilam sectam prevaluisse. Ac per totam ferme Homiliam sequentem in hzreticos illos invehitur 
qui suo patrumque suorum tempore grassati sunt. Quanta passi sunt inquit, ab uereticis patres nostri? 

In Homilia autem 48 tota fraus eorum, qui seriem auctoris sepe vel detruncarunt vel interpolarunt, 
detegitur. Sic vero circa medium legitur : Nam omnis lueresis impia adversus eas hereses videtur 
insurgere , que non. sapiunt similiter; ut puta heresis Fotini ( sic ) non. solum Christi Ecclesie 
adversatur, omnibus heresibus aliter sapientibus. H«resis Homoousianorum non solum Christi 
Ecclesie adversatur, sed et omnibus heresibus non similiter sapientibus. Manifestum est, in hunc 
locum, mutato tantum hereseos sive hereticorum nomine, repetitionem invectam fuisse: nam idem 
ipsum pene iisdem verbis dicitur de hzresi Photini et de heresi Homoousianorum, alterutrum autem in 
seriem inyecium fuisse certissimum est. Omnis autem suspicio, ne dicam certitudo, cadit in heresim Pho- 
tini, qua szpe quarto saculo in Ecclesia proscripta, ac pene oppressa, numquam ita viguit, ut posset Ec- 
clesiz Dei, omnibusque aliis hzresibus tantum negotii facessere ; sed exploratum habeo eos qui hunc scripto- 
rem, qui se Arianum toties professus est, ad Catholicam sententiam, demtis mutatisque compluribus locis, re- 
ducere sunt conati, illa de Photino iis quz de Homoousianis dicuntur substituere voluisse, ut auctorem 
Commentarii vel invitum Catholicum redderent : ac postea casu nescio quo factum esse ut utraque clau- 
sula in textu maneret in omnibus exemplaribus quie vidi, uno excepto Mahusii Edito, ubi ea, quz de 
Homoousianis dicuntur, pro more sublata sunt. Quod autem Homoousianos hic sive Catholicos scriptor 
impetere velit, liquidum est ex iis qua initio Homiliz séquentis 49 leguntur : ubi hic scriptor de abo- 
minatione desolationis agens deque Antichristo, hzc habet : Exercitus autem Antichristi sunt omnes 
hereses, precipue ista, que obtinuit Ecclesie locum, et. stetit in loco sancto, ita ut videatur 
quasi verbum. veritatis stetisse, cum non. sit verbum weritatis , sed abominatio  desolationis, id 
est, exercitus /ntichristi, qui multorum animas reddidit desolatas Deo. Et hoc est forte , quod 
apostolus dicit : Qui adversatur et extollitur supra omne quod dicitur Deus, aut quod colitur, ita ut 
in templo Dei quasi Deus sedeat, ostendens se quasi sit Deus. Et sic omnia mala heresum diversa- 
rum, que antea audiebantur tantum, postea steterunt in loco sancto desolantia Ecclesiam Chri- 
sti. Qua est autem iila haeresis, quz obtinuit Ecclesie locum et stetit in loco sancto, idque a tempore 
"Theodosii , ut alibi dicit ipse , nisi Catholica Ecclesia, quam ipse Homoousianorum hzresin vocat? Et 
quis hec de Photinianis haereticorum obscurissimis dicta esse credat ? 


MI ia 
Errores alii qui in hoc opere deprehenduntur. 


Cum quis ab Ecclesiz unitate secessit, nihil mirum si in varios errores delabatur : amissa quippe an- 
cora, navis quoquoversum fertur, Hic itaque scriptor quem Arianum fuisse demonstravimus, diversos 
errores ubique spargit, quorum quosdam ipsosque precipuos hic tangere non gravabimur. x 

Perinde atque Donatistze dicit Anonymus, baptismum hareticorum nullum esse, denuoque baptizan- 
dos illos esse qui ab hareticis baptizati fuere, sic Homilia quinta paulo anté finem: Ex tunc cepit 
Jesus predicare, ex quo in aqua quidem baptizatus est a Joanne : in Spiritu autem a Patre, ut 
possit de seipso alios baptizare, secundum hominem dico : quia sí non fuisset baptizatus, alios 
baptizare non poterat. Quomodo autem nudus vestiat nudum , aut quomodo mendicus faciat 
alterum divitem? sic et ipse qui baptizatus non. est, quomodo alteri potest baptismum dare? Se- 
cundum. hoc et de hereticis dicimus : quia ubi est fides, illic est. Ecclesia : ubi Ecclesia, ibi sa- 


XI 


740 DIATRIBA AD OPUS IMPERFECTUM 


cerdos : ubi sacerdos, ibi baptismum : ubi baptismum, ibi Christianus. Ubi autem fides non est, 
ibi nec Ecclesia est : ubi Ecclesia non est, nec sacerdos est : ubi sacerdos non. est, nec bapti- 
.smum : ubi baptismum non est, nec Christianus fit aliquis. Quid ergo reprehendit quasi secun- 
dum baptismum, qui non intelligit quod est primum ? Hunc. quoque locum. praetermisit Mahusius, 
quia in quodam exemplari deerat; nimirum. quidam ex iis qui. Chrysostomi opus esse censebant, haec 
quasi Chrysostomo indigna sustulerant. Similiterque in medio Homilie tertie. supra, duo loca, quae 
eadem ipsa de baptismo repetendo efferebant, abstulit, qua: tamen loca et ad. seriem pertinent, et a pri- 
mo auctore, uti quidem existimo, posita fuerant. 

Primis Ecclesiz szeculis cum gentiles furerent in Christianos, cautum erat ne Christiani sese idolola- 
tris offerrent, neve infensos Christiano nomini adorirentur et palam coram illis Christum confiterentur 
et preedicarent, ne graves hoc. pacto contra Christianos persequutiones excitarentur. Hic autem scriptor 
Homilia 23 circa medium dicit eos qui veritatem quoquo modo tacent esse proditores veritatis : H«c 
autem diximus, inquit, quoniam multi Christianorum. palam quidem. transgredi veritatem putant 
peccatum, tacere autem «veritatem coram infidelibus non. putant esse peccatum : et propterea 
multi inveniuntur in isto reatu... ide quoniam non solum ille transgressor est veritatis, qui pa- 
lam denegat veritatem, sed etiam ille, qui propter timorem eorum, qui possunt occidere corpus, 
tacet veritatem. 

Homilia vero undecima circa mediz;m de Eucharistia hzc prave dicuntur : Si ergo hac vasa san- 
ctificata ad privatos usus transferre sic periculosum est, in quibus non est verum corpus Christi, 
sed mysterium corporis ejus continetur : quanto magis vasa corporis nostri, que sibi Deus ad habi- 
taculum praeparavit, non debemus locum dare diabolo agendi in eis. Hic porro locus in quibusdam 
exemplaribus deest; vereque alibi ad Catholicam de Eucharistia. doctrinam magis accedit hic Anonymus. 

Homilia porro trigesima secunda circa medium de secundis nuptiis ita temere loquitur : Et. apostoli 
preceperunt secundas adire nuptias propter incontinentiam hominum. Nam secundam quidem 
accipere, secundum preceptum. apostoli est. Secundum autem. veritatis rationem , vere fornica- 
tio est ; sed. dum permittente Deo publice et licenter committitur, fit honesta fornicatio. 

Hujusmodi forte non pauca observabit studiosus lector : nam, ut notat supra Erasmus, multas habet 


hic scriptor sententias suspectas et improbatas ; et alioquin qui semel a fide descivit, quid mirum si pas- - 


sim erret vel temere loquatur ? 


΄ 


δ. VII. 
De stylo Anonymi hujusce. Multa decerpsit ex libris apocryphis. 


Etsi non ineruditus sit iste quisquis sit auctor, stylo utitur admodum rudi et strigoso, verbis dictio- 
nibusque inusitatis sepe redundante. Quoniam vero apocryphos multos Jibros nobis ignotos legerat, 
multa futilia sepe admiscet. Nam ut taceam ridiculas interpretationes nominum Hebraicorum, quas per- 
sepe refert Homilia prima, cum genealogiam Christi explicat, nescio unde expiscatus sit illa quae de 
filiabus Adami eadem homilia dicit : is autem scire quomodo aliquando licuit et sorores habere 
uxores, quomodo habuerunt Cain et 44bel? Hc nomina filiarum .4dam, quas in initio habuit 
post Cain et Abel, Rifam et Edoclam; et non peccaverunt , quia peccatum illud. raritas homi- 
num et necessitas excusabat. 

Commemorat autem Anonymus librum nomine Seth, unde mutuatus illa esse. videtur apocrypha et 
insulsa, quz de magis deque monte Victoriali narrat. Homilia vero decima quarta circa finem orationi 
Dominicali hzc verba adjicit : Quoniam tuum est regnum et virtus et gloria. Qua alibi etiam com- 
memorari puto. Nihil mirum ergo, si talis homo, apocryphis gaudens, librum etiam Pastoris et Clemen- 
tinas adhibeat, Quae etiam apocrypha opuscula nonnulli sanctorum patrum adhibuerunt. 

Anonymus hic im secretioribus libris seriptum esse dicit Homil. 4 paulo ante medium, Joannem 
Baptistam a Christo baptizatum fuisse. 


[ Quibus adde que monuit Thilo, Prolegom. ad Cod. ay ocryph. Novi Testamenti, p. XCIV, not. 85. Totum 
hoc Opus imperfectum accurate contulimus cim Editione Commeliniana , anui 1603, qua fons est Editionis 
Morelli, monente ipso Kev. patre Montfaucon., Praefat. ad Tom. 7, $ IV.] 


loan, 3. 5. 
. 


'ERUDITI COMMENTARH - 


IN EVANGELIUM MATTILEI, 


INCERTO AUCTORE, 


PROLOGUS. 


"Sicut refernmt, Mattheum conscribere Evan- A hoc stadio mundi. Et quoniam omnis vita nostra 


gelium causa compulit talis. Cum facta fuisset in 
Palestina persequutio gravis, ut periclitarentur 
» dispergi ommes, ut carentes forte doctoribus 
fidei, non carerent doctrina, petierunt Matthaeum, 
ut omnium verborum et operum Christi conscri- 
beret eis historiam, ut ubicumque essent. futuri, 
totius secum haberent fidei statum. Quod autem 
ab humana ejus cepit nativitate, et humanam ejus 
generationem exposuit, compulit impia impuden- 
tia Judzorum, denegantium Jesum Christum de 
David semine ducere genus. Corpus autem narra- 
tionis suz ordinavit hoc modo : primum nativita- 
tem, deinde baptismum, tertio tentationem, in 
quarto doctrinam, in quinto miracula, in sexto 
passionem, in septimo resurrectionem, et ascen- 
sionem ejus ; non solum historiam de Christo ex- 
ponere volens per hac, verum etiam evangelicae 
vitz statum docere : quoniam nihil est quod ex 
parentibus nascimur, nisi iterum per aquam et 
Spiritum sanctum renati fuerimus ex Deo, quo- 
niam quod ex carne nascitur, caro est; quod au- 
tem de spiritu, spiritus est. Post baptismum autem 
necesse est contra diabolum stare, quoniam ad hoc 
quisque ungitur. Et rezdificatur in baptismo, ut 
contrà tyrannum suscipiat bellum. Post hzc, quasi 
omni superata tentatione, factus idoneus ad docen- 
dum, si quidem sacerdos est, doceat : et quia mi- 
racnlorum faciendorum non est semper necessitas," 
doctrinam suam bonz vitz, quasi miraculis, fa- 


B 


ctis commendet. Si aotem laicus est, operibus do- c dicit Esaias propheta, Et generationem ejus quis Esai.53.8. 


ceat fidem : operibus se et hominibus commendet, 
et Deo. Deinde quia non possumus aliter exire de 
mundo, nisi solutum fuerit corpus, per quod in- 
gressi sumus in mundum, necesse est exire nos de 


» Titulus in Codice Vallis Dei Carthusianorum 
Incipit originale $. Joannis Chrysostomi super Mat- 
theeum, Aer titulus ibidem : /ncipit Commentarius 

TOM, VI. 


tentatio fuit, restat ut tentationis victoriam resur- 
rectionis merces sequatur et gloria. Matthzeus 
sanctorum quidem, precipue tamen peccatorum 
evangelista, qui non solum sermóne, d etiam ipsa 
vitz suz correctione peccatoribus evangelium prz- 
dicavit. Numquam enim telonearius constitutus, 
ui consueverat pecunias colligere perituras, factus 
uisset evangelista, ut sermones conscriberet in 
iternum mansuros, nisi ut suo exemplo peccato- 
res ad misericordiam peenitentiz& invitaret : qui 
aliquando fuit cautus logotheta rationum terrena- 
rum, nunc autem diligentissimus est dispensator 
spiritualium | vosctathae: Tunc multos paupe- 
res fecit fraudando pecuniam, nunc autem innu- 
merabiles divites facit praedicando justitiam , ut 
magnificemus Dominum propter eum voce pro- 


phetica , dicentes : Hec commutatio dextera psai. 76. 


Excelsi. 
Homilia prima ex capite primo. 


Liber generationis Jesu Christi, filii David, 
filii Abraham. Liber est quasi apotheca gratia- 
rum. Sicut enim in apotheca divitis alicujus 
omnis homo quod desiderat invenit : sic et in isto 
libro omnis anima quod necessarium habet inve- 
nit. Quid est quod ait, Liber generationis Jesu 
Christi, filii David, filii Abrahae? Et quomodo 


enarrabit ? ille divinam generationem ejus 
inenarrabilem esse pronuntiat, iste autem carna- 
lem exponit. Propterea non dixit, Jesu Christi 
filii Dei : sed. Filii David, filii 4braham. Et 


: sancti Joannis episcopi in ὃ. Mattheo Evangelista. 


b Cod. V. D. dispersi omnes , que lectio non :sper- 
nenda. Alii, dispergi omnes. 


48 


742 


quare Joannes statim in principio Evangelii sui ^ 


Joan. 1. 1. divinitatis ejus monstravit naturam, dicens : In 
principio erat Verbum, et Verbum. erat apud 
Matheus | [Deum ὃ Quoniam Joannes, inter gentes in exsilio 


ron constitutus, Graco sermone Evangelium causa 
he. gentium scripsit, que non cognoscebant si Deus 
gentibus — 577, , : id 
scripsi, — Filium habet, aut quomodo genitum habet : id- 


circo superfluum erat primum incarnationis ejus 
mysterium gentibus demonstrare, cum illum ipsi 

quis esset nescirent : ideo necessarium fuit pri- 

mum illis ostendere, quia est Filius Dei Deus : 

xi; deinde in sequentibus, quia carnem suscepit, di- 
Ibidem. 1. cens : Quia erbum caro factum estet habita- 
τή. vit in nobis. Matthaeus autem Evangelium Judzis 
Hebraico sermone conscripsit, sicut jam diximus 
supra, ut Judzi legentes zdificarentur in fide. 
Judzei enim semper. cognoscebant, quia est Filius 
Dei, et quomodo est Filius Dei. Superfluum ergo 
erat exponere eis divinitatis ejus naturam, quam 
ipsi optime cognoscebant, necessarium autem fuit 
mysterium incarnationis ejusipsis ostendere. Qua- 
re autem non illi suffecit dicere illum filium Abra- 
ha solius, aut David solius? Quia ad ambos de 
Christo nascituro ex eis, promissio fuerat facta. 
Ad Abraham quidem sic : Et in semine tuo be- 
nedicentur omnes tribus terre : quod intelligi 
non potest nisi in Christo, quoniam inter coteros 
Judzoset gentesnumquam amicitia stabilis fuit. Ad 
Psal. 131, David autem ita dicit: J'uravit autem Dominus 
n. David. veritatem, et non frustrabitur eum 
de fructu ventris tài ponam super sedem tuam. 

Ideo ergo utriusque filium dicit, ut utriusque pro- 
missiones in Christo impletas ostenderet. Deinde 

quia Christus tres dignitates fuerat habiturus, rex, 
propheta, sacerdos. Abraham autem habuit duos 

filios, et duas dignitates : propheta enim fuit, et 
sacerdos, sicut Deus ad illum dicit in Genesi : 

Gen. 15. 9. ccipe vaccam triennem ctc., propheta autem, 
Ibid. 0. 7. sicut ait Dominus ad Abimelech de illo: Quoniam 
propheta est et orabit pro te, et salvus eris tu, et 

domus tua. Ideo ergo dictus est filius Abrahz et 

David, ut propheta quidem intelligatur et sacer- 

dos ex Abraham, rex autem ex David. Item ideo 

non dictus est tantummodo David filius, quia Da- 

vid rex fuit et propheta, sacerdos autem non fuit. 

Ideo ergo amborum filius nominatus est, ut utrius- 

que patris triplex dignitas originali jure. cogno- 

sceretur in Christo. Sed quare prius David nomi- 

nàvit, cum Abraham pvecedat in tempore? Prima 

ratio, et simplex hac est : cum propositum esset 
evangelist: ex Abraham generationes Domini nu- 

merare, si prius dixisseteum filium Abrahae, post- 

ea autem David : necesse habebat iterum reverti 

ad Abraham, et in ipso loco bis * eum .numera- 

re. Altera autem ratio est , quia regni digni- 

tas major est quam nature. Nam etsi. Abraham 


Gen. 22. 
18. 


à Fum nominare. Sic V. D., quam lectionem etiam 
i margine habent Editi. i 


OPUS IMPERFECTUM 


recedebat in tempore , David tamen procede- 
ba in dignitate, Et quomodo major fuit David, 
quam Abraham, cum quandoque David reprehen- 
sus est in peccato? Sed audi , quoniam David de 
nimia justitia sua confidens dicebat : .:Domine Psal. 7. | 
Deus meus, si feci istud, si est iniquitas in ma- 
nibus meis. ltem ,. Iniquitatem. st conspexi in Psal.65. 
corde meo, non exaudiet Deus. Ergo dimissus 18. 
est, ut circumveniretur a carne : non ut injusti- 
tia ostenderetur ejus, sed. ut ejus jactantia com- 
pesceretur. Abraham pater fidelium, quem Deus 
voluit exemplum esse sanctorum, dicens ad eum : 
Exui de terra tua , et de cognatione tua : et Gen. 12. 
veni in terram , quam tibi demonstrabo; ut 
sciant omnes homines, quicumque voluerint esse 
filii Abrahz, et terram illam vivam promissionis 
accipere, de qua scriptum est : Credo «videre Psat. 26 
bona Domini in terra viventium : quoniam bona 19" 
sua debent contemnere, sicut Abraham terram 
suam contemsit, et parentes suos carnales dimit- 
tere, sicut ille cognationem snam dimisit. Qui 
autem Abraham imitari noluerint, non possunt esse 
filit Abrahae. 4braham autem. genuit Isaac, qui 
interpretatur risus. Risus autem sanctorum est, 
non stulta cachinnatio- labiorum, sed. rationabile. 
gaudium cordis, qui fuit per omnia mysterium Chri- 
sti, Sicut enim ille Isaac, desperantibus jam. pa- 
rentibus, in ultima senectute donatus est letitia 
suis, ut cognoscatur, quia non erat filius naturae, 
sed gratiz : sic et noster Isaac in novissimo fine 
C productus est a matre Judaea gaudium cunctis, 
sicut dicit angelus ad pastores : Ecce evangelizo Luc. 2. 1 
vobis gaudium magnum, quod erit omni plebi. 
Unde ait apostolus : Postquam venit plenitudo Gal. 4. 4 
temporis, misit Deus Filium suum " natum ex 
muliere, natum sub lege. Sed iste per virginem, 
ille de anu, ambo extra spem nature, Ille postquam 
mater ejus parere posse cessaverat, iste priusquam 
mater ejus parere posse inciperet. Sed ille de ani- 
cula ideo jam deficiente, iste autem de virgine in- 
corrupta : quia ille Isaac filios fuerat generatu- 
rus in lege corrumpenda, iste autem in gratia per- 
mansura. Sicut illum mater nescivit , quando 
ducebatur ad immolandum, sed postquam rever- 
sus est cognovit quia erat oblatus : sic istum syn- 
D agoga non cognovit esse Filium Dei, cum duce- 
retur ad mortem; sed postquam resurrexit a mor- 
tuis, tunc cognoverunt eum Judzei. Sicut illeligna 
portavit, ubi fuerat incendendus : sic et iste lignum 
portavit, ubi fuerat crucifigendus. Sicut ille non 
restitit Abrahae, cum vellet eum occidere, sed dixit, 
Pater mi, liga mihi manus et pedes, nequando 
insurgam in impugnationem : 516. et ille non con- 
tradixit Patri, sed paratus respondit, Si possibile Matth. at 
esL, transeat a me calix iste : sed non sicut ego ?9" 
volo, sed sicut tu, Pater. Isaac autem genuit 


B 


4 


b Codex V. D. habet factum ex muliere, ἢ 
sub lege, et sic notatur in margine prius Editorum. 


Esaü et Jacob,in 

a capite usque ad totus pilosus, seculum pri- 

mum hoc significat, quod ab initio usque ad finem 

totum quasi asperrimis pilis iniquitatum repletum 

est. Jacob autem totus speciosus et nitidus, fu- 

turum seculum significat, quod totum pietatis 

decore fulgebit, et /non invenietur in illo aliqua 

asperitas aut. nigredo peccati. Et quemadmodum 

cum de utero mairis suze exiret Esau, tenuit plan- 

tam ejus Jacob : unde Hebraice Jacob appellatus 

est, id est, supplantator : mox enim ut illius pe- 

des egressi sunt, istius caput apparuit : sic et in 

fine seculi istius statim illius seculi principium 

apparebit. Et quemadmodum Esaü uebatur 

Jacob, sic filii seculi hujus persequuntur filios szc- 

culi illius : et sicut ipse, ita et filii ejus, non resi- 

] stendo sed fugiendo superant malos. Nam quemad- 

AE X!! modum tunc mater adivit Jacob, dicens ei : Fi- 

247: li, audi me et fuge in. Mesopotamiam , donec 
13. 44 : : dette io ni td 

quiescat ira fratris tui : sic et Ecclesia filios suos 

uotidie docet, cum persequutionem patiuntur, 

Matth. το, dum: Si vos persequuti fuerint in. civitate 

j ista, fugite in alteram ; et, Date locum ire. 

Jacob autem. genuit Judam. et fratres ejus. 

Et noster Jacob genuit duodecim apostolos iu 

spiritu, non in carne : verbo, non sanguine. Nam 

sicut ille cum suis duodecim descendit in JEgy- 

p ut multiplicaretur : sic et Christus cum suis 

uodecim apostolis descendit in mundum, et mul- 

tiplicatus est per totam mundum , sicut res ipsa 

testatur. Item sicut ille descendit, ut medullam 

JEgypti manducaret : sic et Christus cum suis 

apostolis intravit in istum mundum, ut medullam 

hujus mundi manducaret, id est, acquireret sibi. 

Medulla enim hujus mundi sunt homines sancti. 

Sicut enim medulla quamdiu in arbore fuerit sana, 

semper floret; cum autem percomesta fuerit, tota 

paulatim marcescendo siccatur : et sic quamdiu 

sunt fideles, stat iste mundus. Nam sicut egre- 

dientibus Israélitis. de /Egypto , exterminata est 

JEgyptus: sic et sancti cum de isto mundo defece- 

rint, casurus est iste mundus. Judas autem inter- 

pretatur confessor, quoniam Christi erat imago, 

4uc.10.21. qui confessor Patris erat futurus, dicens : Confi- 

teor tibi, Pater , Domine celi et terre. Quia 


Rom. 12. 
19. 


IN MATTHJEUM. HOMIL. I. 


B 


C 


sicut Judas meretrici conjunctus est, et dedit illi D 


virgam et annulum : sic et Christus ecclesie me- 

| retrici ex gentibus se conjunxit, et dedit illi pro 
verbum. mercede conjunctionis t virgam crucis, et annulum 
Spiritus sancti per baptismum, quasi signaculum 

ei p ts, quem etiam alibi lascivo filio 

revertenti dari precepit pater benignus. Et ideo 
forsitan Thamar uxor ejus,interpretatur immutata, 

vel exacerbatio : quia et in ipsa habet intellectum 
convenientem et in Ecclesia. In ipsa quidem, 

quia cum. esset casta, in meretricem se immutavit, 

et facta est exacerbatio Jude in ira, sicut Genesis 


* Ita V. Ὁ, et prius Editi in margine, atque hac vi- 
detur esse vera lectio. Editi in textu populorum. 


i 


745 


raduorum * seculorum.Esaü A liber testatur. In Ecclesia autem, quia fuerat eccle- 


sia meretrix, et exacerbatio Dei, postmodum au- 
tem immutata per fidem Christi facta est casta. 
Judas autem. genuit Phares et Zaram de 
Thamar. In mysterio Judaici populi et gentilis. 
Zara enim primus ex utero egressus apparuit, 
obstetrix autem ligavit illi coccum. ad manum, 
signans populum Judaicum rubricatum sanguine 
circumcisionis. Retracto autem Zara: processit 
Phares : intérclusa est enim caro in qua Zara 
erat inclusus ; hcc auiem in qua Phares erat 
inclusus, adaperta cst, ideo et processit primum. 
Sic Judaicus populus primus apparuit in luce 
fidei, quasi de vulva tenebrosa mundi proce- 
dens, et ideo signatus est cocco circumcisionis, 
putantibus omnibus, quia ipse populus Dei erat 
futurus primus. Sed quid? Posita est ante faciem 
ejus lex, quasi sepes, ut impediret justitiam ejus. 
Nam lex impedit fidem, non. adjuvat, sicut. scri- 
ptumest: Priusquam veniret mandatum, pec- Rom. 7. 9. 
catum quidem mortuum erat, ego autem vive- 1o. 

bam : postquam. venit mandatum, peccatum 

revixit, ego autem mortuus sum. Sic ergo impe- 

ditus est populus Judaicus per legem, ut non ad 

justitie lucem veniret : subito temporibus 

Christi rupta est sepes legis, quz erat inter Judzos 

et gentiles, sicut ait apostolus, Medium parietem Ephes, 2. 
macerie solvens: sic factum est, ut ethnicus τή. 
populus, qui primum, Judaico populo apparente, 

quasi in vulva tenebrosi mundi tenebatur inclu- 

sus : postquam rupta est lex per Christi mandata, 

excluso Judaico populo, iste primus processit ad 

fidem, et postea sequitur Judaicus populus, sicut 

ait apostolus : Ecce mysterium vobis dico. 1. Cor. 15. 
Ex parie cecitas in. Israel conligit, donec 51. 
plenitudo gentium intraret, et sic omnis Israél 43 p s 


Gen. 38. 
27.—29. 


.salpus fieret. Sive autem Zaram quis dicat in figu- 


ram populi fuisse gentilis, qui primum per pro- 
phetas demonstratus apparuit, et ab. eisdem pro- 
phetis dominici sanguinis cocco signatus est. Dum 
enim per Christi sanguinem regencrandus pro- 
hetizabatur, eoeco dominici sanguinis signabatur: 
hares autem in figura Judaici populi, qui sae 


' legis excluso populo gentili, primus processit, illo 


postea sequuturo : T maceria legis sublata, non 4 jacerie. 
incongrue dicitur : propter quod et nominatus est 
ille Zaram , quod est oriens , vel nobilis. Iste au- 
tem Phares, quod est precisio, quoniam populus 
Christianus semper oriens erat futurus, semper : 
illustris; Judaicus autem interjectu legis praecisus 
ab eo. Et videtur quidem Judas ex incesto nurus 
sua Thamar conjugio filios suscepisse, revera 
autem neque ex meretrice. Meretrix enim. non 
fuit, quia propter amorem seminis Israel finxit se 
meretricem , cum non esset. Nurus autem non 
fuit, quia nullus filiorum Jude habuit eam: 
* nam primus filius Judae, cum Judas , suo ipsius 


^ In margine prius Editorum : JVam prius Judas 


cum $uo ipsius etc, V, D, autem : Yam prius Judas etc. 


48. 


744 


OPUS IMPERFECTUM 


experimento exterritus, noluisset ei accipere con- A ipse quz debet configere, et qua pertransire. 


jugem ex filiabus Chananzorum, sed. dedisset ei 
"Thamar ex filiabus Aram, mater autem ejus, cum 
esset Chananzea, hortaretur eam accipere ex ge- 
nere suo : ille consilio matris usus, non contigit 
eam, propter quod et percussit eum. Dominus 
malignantem. Alter autem filius, audito quod 
fratri suo semen fuerat suscitatura, non sibi, semen 
suum effudit in terram, propter quod et ipse per- 
cussus est. Et sic. factum est, ut Thamar virgo 
maneret. Haec autem ita de filiis suis gesta cum 
nesciens Judas diu lamentaretur, et plangeret, 
poenitens quia nefandum opprobrium cum nuru 
sua, ut putavit, fecisset in Israel, et diu precare- 
tur Deum, nec luctus sui terminum faceret, adsti- 
tit ei angelus Domini, et. hec omnia exposuit ei, 
sicut fuerant gesta, et consolatus est eum. Judas 
autem tante fuit religionis, ut et postquam cogno- 
vit non eam fuisse uxorem filiorum suorum, non 
acquieverit ei appropinquare : quoniam etsi quan- 
tum ad Deum ipsa non erat nurus,tamen quantum 
ad scientiam hominum nurus videbatur. Provide- 
bat enim. bonum, non tantum coram Deo, sed 


xiv eliam coram hominibus. Phares autem genuit 


Ephes. 6. 
16. 


Esai. 49.2. 


Esrom. Quoniam quidem causa et ratione provi- 
dentiaque Dei posita sunt hzc nomina, credimus, 
maxime cum essent hi principes generis electorum: 
qua autem causa et ratione posita sunt, vere ipsi 
scierunt, qui posuerunt, et Deus, cujus providen- 
tia ponebantur. Nos vero quod intelligere possumus 
in nominibus ipsis, hoc loquimur, maxime cum 
nullam scripturam canonicam de istis personis 
habeamus. Ésrom enim, sicut Hebrzorum sermo- 
num nominum interpretes dicunt, interpretatur, 
jaculum videns. Jacula autem sunt inimici, omnes 
passiones carnales, quas intrinsecus diabolus 
Jaculatur in animam, et omnes tentationes adver- 
sitatum, que provenerint fidelibus extrinsecus 
jaculante dise o. Omnes deinde homines iniqui, 
quos vel contra veritatem, id est Dei voluntatem, 
vel contra servos ejus excitat inimicus, jacula ejus 
sunt, de quibus omnibus dicit apostolus : nte 
omnia accipientes scutum fidei, in quo possitis 
omnia jacula maligni ignea exstinguere. Qui 
ergo videi est jaculum, vigilans est contra ver- 
sutias inimici, et de longe prospieit jacula ejus, 
et cavet, aut scuto fidei suscepto retorquet ad 
Dominum. Vult ergo Dominus omnes servos suos 
videntes esse jacula super se venientia. Qui autem 
non videt ea super se venientia, quomodo ea de- 
clinet? Potest et aliter homo justus jaculum videns 
intelligi, ut sit ipse jaculum videns Christi, cum 
et ipse Christus dicatur jaculum Patris, Esaia di- 
cente : Qui. posuit me sicut. sagittam. electam 
in pharetra sua. Iste. ergo vir fidelis, et jaculum 
Christi, et missus a Christo : et jaculum est, non 
irrationabile, sed rationabile : et videns, ut sciat 


B 


C 


D 


Esrom autem genuit Aram. Aram interpretatur 
visio eorum, vel irritatio eorum, vel elatus, aut 
lux eorum. Sicut nominum istorum significatio 
dat intelligere : zestimo quod in tempore istius 
Aram , filii Israel in /Egypto valde erant multi- 
plicati et elati, et. refulgentes. Et multiplicatio 
eorum zelabilis facta erat in oculis /Egyptiorum, 
et irritatio erat facta ipsorum, secundum quod in 


Exodo scriptum est : Ecce genus filiorum Israel Exod.1. 9 


multüplicatum. est super nos ; venite ergo, cir- 
cumveniamus eos. Et in tempore ejus forsitan 
gementes eos sub depressione /Egyptiorum Domi- 
nus vidit, sicut scriptum est : 'idens vidi affli- 
ctionem populi mei, qui est in Egypto, et ge- 
mitum ejus audivi. Idcirco secundum providen- 


tiam Dei tale nomen ei ^v emen est, vel quia 


irritaverant /Egyptios valde crescentes, atque 
elati ; vel quia vidit eos Dominus ingemiscentes 
et laborantes, Et ex consideratione temporis ipsius 
credibilis res est. Nam tribus modis circumvene- 
runt filios Israél : primum in opere luti, deinde 
per obstetrices, tertia vice-ut expositos facerent 
infantes suos, in.quo tempore natus est Moses. 
Denique ipse Áram remus filiam accepit uxo- 


. rem, sororem Naason; Inter circumyentionem ergo 


unam, et inter circumventionem alteram ^ non 
nisi ut aliquot transacti sint anni. Et ita fit, ut 
recte multiplicatio filiorum Tsraél in tempore 
Aram zelabilis facta fuisse intelligatur, et afflictio 
ei supervenisse, et Dei visitatio eum perspexisse. 
Convenienter autem Aram, qui erat irritatio 
JEgyptiorum, vel visitatio ipsorum, vel lux eorum, 
genuit filium. Aminadab, qui interpretatur, vel 
gens desiderata, vel populi mei voluntarii. Nec 
enim facta fuisset super eos visitatio Dei, nisi gens 
desiderata fuisset, et populus voluntarius. Ν 
fuisset irritatio JEgyptiorum, nisi desiderabiles et 
voluntarii Deo fuissent : et usque nunc qui desi- 
derabiles sunt, et voluntarii Deo, illi sunt zelabi- 
les, et irritant ad invidiam sui tenebrarum viros. 
Idipsum autem est voluntarium esse populum, et 
gentem esse desiderabilem. Qvi enim voluntarius 
est Deo, et dicit, Poluntarie sacrificabo tibi, 
ipe est et desiderabilis apud Deum *:. et qui desi- 
erabilis est Deo, sine dubio voluntarius est : 
quia non omnino subjectionem hominum diligit 
Deus, aut famulatum, sed voluntariam subjectio- 
nem, et voluntarium famulatum. Natura enim 
omnes sub Deo sunt, quoniam :et a Deo creati 
sunt. Voluntate autem non omnes sunt Dei, quia 
secundum opera diabolo se substernunt- 4mina- 
dab autem, qui erat voluntarius populus, vel 
gens desiderata, genuit IVaason, qui interpretatur 
refectio, id est requies. Vere enim quicumque est 
voluntarius Deo, et praebet se desiderabilem apud 


Deum, generat sibi refectionem et. requiem. Con- Ὁ 


Locus hene habet in Edito nostro. Paulo post iidem scitaturus, Utrzque lectiones quadrant, 


in marg. hortaretur eum, et infra iidem in marg. su- 


^ Tidem in marg. non vis ut aliquot transacti sint anni. 


10. 


Exod. 3.7 


P5a1.53.8 


IN MATTHJEUM. 


HOMIL. I. 


745 


ὅτις autem Naason, in cujus tempore filii Israel A qua ex quatuor elementorum generationibus consi- 


exierunt, qui et princeps factus est 
super tribum Judze, refectio et requies est nomi- 
natus, quoniam in tempore illius de servitute 


: fopenn violentorum et de laboriosis operi- 
us 


uteis liberati requieverunt, et refectionem 
consequuti sunt in deserto et corporis et anime : 
corporis quidem, quia ad libertatem venerunt cor- 
poralem ; anim autem, quia post immundas 
culturas /Egyptiorum ad. notitiam perducti sunt 
Dei viventis. Sed et columbinus, et serpentinus 
interpretatur Naason, forsitan quia prudens erat 
in bono, sicut serpens ; simplex autem in malo, 
sicut. columba. Hic autem Naason, ut diximus, 
exivit de terra /Egypti, qui fuit princeps tribus 
Juda : sicut res ipsa ostendit. Nec enim poterat 


ε Àste fieri princeps, si pater ejus vixisset, nisi forte 


aliquis dicat sic Aminadab semen extitisse, ut non 
posset gerere principatum : quod non zstimo ve- 
rum. Quod ergo dicitur in Exodo, quoniam quinta 
generatione filii Israel de JEgypto exierunt, 
secundum . generationes invenitur tribus Levi. 
Jacob autem genuit Levi, Levi autem. genuit 
PGad, Gad autem genuit Amram, Amra autem 
genuit Mosen et Aaron. Quatuor itaque generatio- 
nibus defunctis in Egypto, usque Amram, exivit 


1.Paral.6. generatio quinta, id est Moses et Aaron. Secun- 


dum generationes antem tribus Juda septima 
generatig de /Egypto videtur exisse, sex gene- 
rationibus. defunctis in- /Egypto : id est, Jacob , 
Juda , Phares, Esrom , Aram , et Aiminadab : 


xvSeptimus autem egressus est Naason. Puto au- 


*. 


Col. 3. 5. 


tem hoc, quod tribus Juda magis multiplica- 
batur prz omnibus tribubus. Tribus autem. Levi 
non sic multiplicabatur, quia Levite circa tem- 
pli obsequium , ubi pauci suffecerunt,, necessa- 
rii tantum erant, sicut et Numerorum liber testa- 
tur. Tamen si rationis est, quod Enoch, qui trans- 
latus est, in septima generatione sit natus: si 
rationis est quod. Noé in generatione decima ab 
Adam, qui mysterium fuit Christi : si rationis 
est, quod scilicet in decima generatione natus est 
Abraham a Noé : si rationis est, quod de Abra- 
ham usque ad legem, id. est usque ad Mosem, 


septem generationes habentur : sine dubio et hoc. 


rationis est, quoniam secundum quidem. tribum 
Levi in quinta generatione egressi sunt de /Egy- 
pto, secundum autem tribum Juda in septima. In 
tribu ergo Levi, quia generatio quinta exivit, de- 
functis in pto quatuor, hoc puto mysterium, 
quoniam omnis homo ex quatuor elerhentis creatur 
secundum corpus, id est, ex terra, ex aere, ex 
igne, ex aqua : pn hzc autem per baptismum 
regeneratus fit filius Dei. In quo ergo quatuor 
elementorum generationes moriuntur in mundo, 
ille vero per baptismum in quinta generatione 
spiritus exit de mundo : hoc est, qui mo:üficavit 
membra sua super terram, sicut ait apostolus, 


b In Biblis CaatA. 


Β 


C 


D 


stunt, ut non jam in carne sit, sed in. spiritu, ille 
exivit ad esieutum de mundo. Et nemo egredie- 
tur vere de mundo, nisi qui, mortificatis illis qua- 
tuor generationibus, ceperit esse in quinta : ut 


etiam ad eum dicat apostolus, Tu autem in carne Rom. 8. 9. 


non. es, sed, in spiritu. Et hic ergo in tribu Juda. 
Alia quidem is vina esse species rationis, tamen 
pene eadem ratio est. Sextus enim numerus my- 
sterium habet operis et laboris, propter quod et 
Deus omnia visibilia in sex diebus operatus est, 
et requievit in septima : septimus autem nume- 
rus mysterium indulgentiz, et otii, et requiei : 
sicut in multis diximus locis. Qui ergo transit 
omnia visibilia, et relinquit post se quaecumque 
intra sex dies creata sunt, hoc est, universum 
mundum hunc corruptibilem , et implet quod 
mandat Joannes in Epistola sua canonica; dicens : 


Filioli mei, nolite diligere mundum , neque 1. Joan. 2. 


ea que in. mundo sunt : ille in septima die est, 15: 
hoc est, in Christo, et requie est ; Christus enim 
est requies nostra, sicut dicit de Judais minime 


intraturis in eam propheta David : Juravi in ira Psal. 94. 


mea, si introibunt in requiem. meam. llle otia- !'* 
tur ab universo opere mundi, qui et sabbatizat a 
malis sabbatum sanctum, ille et meretur indulgen- 
tiam : si aliquod gessit humanum, ille exivit de 
mundo. Qui autem in mundo est, numquam in 
septima requie est, nec otiatur a malis umquam, 
nec sabbatizat. Et qui in septima requie est, ille 
non est de mundo : qui autem in. mundo est, in- 
dulgentia dignus non est. Vide quam prudenter 
secundum rationes, quas diximus, Levitze quidem 
in quinta generatione exeunt de /Egypto: re- 
gales autem in. Septima, quoniam regales modi- 
cum aut multum plerumque delinquunt, ipsa po- 
testate cogente, et difficile est eos esse sine delicto 
perfectos : propterea si moderate deliquerint, in- 
dulgentia digni efficiuntur. Levit autem, οἱ viri 
religiosi sacerdotales, perfecti et spirituales, et 
sine macula esse debent. Ideo quaeritur in illis, ut 
quatuor generationibus illis omnino mortificatis in 
corpore, in quinta generatione mundi consistant : 
nihil, si possibile est, carnis habentes in se, nisi 
quod vitam sustentet, sicut dicit apostolus : Za- 
bentes autem alimenta, et quibus tegamur, his 
contenti simus. lVaasum. autem genuit Salmon. 
Salmon autem interpretatur, accipe vas. Iste Sal- 
mon accepit uxorem nomine Raab. Hac. autem 
Raab ipsa dicitur fuisse meretrix de Jericho, quae 
suscepit exploratores, et legatos filiorum Israel : 
et cum quarerentur a rege Jericho, ut occideren- 
tur, abscondit eos in superiori parte domus suz, 
et servavit incolumes ; audiens autem facta filio- 
rum lsraél, dilexit Isradl amplius quam pro- 

riam gentem. Et dupliciter mihi res ista credi- 
fiis esse videtur. Primum, cum esset Salmon 
nobilis inter filios Israel, et quia de tribu Juda 


1. Tim.6.8. 


746 


OPUS IMPERFECTUM 


erat, et. quia filius principis, vidit Raab illam A Moabitidem nomine Ruth. Quomodo a 


fidelem sic conversam δ bonum, et a Deo dile- 
ctam, et deductam de Jericho secundum Dei prz- 
ceptum, et Pug timi inter filias Israel, quasi 
magnam illam aliquam constitutam, meruit acci- 
pere Salmon in uxorem. Deinde credo, et propter 
rationem spiritualis mysterii : quoniam Raab illa 
meretrix figura fuit Ecclesi, Vien cum fuisset ex 
gentibus meretrix et culturis idolorum commacu- 
lata suscipiens speculatores Jesu Christi, id est 
apostolos, in domum pectoris sui per verba ipso- 
rum, abscondit eos sursum in memoria capitis 
sui, ut hon inveniret eos princeps mundi diabo- 
lus, nec perderet eos, qui signo * rubri sparti, et 
per fenestram demissi, cg id indicium domi- 
nice passionis salvata, et educta 

castificata, facta est sponsa Christi. Salmon iste 
decimus est ab Abraham. Semper antem deci- 
inus numerus, quia numerus est perfectionis, 
mysterium habet Christi perfecti : bep quod 
et prima litera nominis Jesu iota habet, decem 
denotans: ergo et quia Salmon in numero fuit 
mystico Christi, et illa in mysterio fuit Ecclc- 
sic, non sine ratione credimus 1psam fuisse Raab, 
et accepisse eam Salmonem. Forsitan autem ideo 
et interpretatur Salmon, accipe vas, quasi per 
ipsum nomen invitabatur a providentia Dei, ut 


Act. 9. 15. acciperet vas:electionis Raab. Nam sicut Paulus, 


Auth, 4. 


cum fuisset persequutor, dignus probatus in apo- 
stolatu, vas electionis factus est Deo : sic et Raab 
cum fuisset merctrix, et gentilis, digna cstima- 
batur a populo Israel, ut esset conjuncta Salmoni. 
Vel spiritualiter, conjugio Christi, quia vas ele- 
ctionis facta est Christo : huic mysterio utrumque 
meretricis illius convenit nomen. Prius enim di- 
cebatur Raab, quod interpretatur latitudo, vel dila- 
lata : aut quia ex omnibus finibus terrze vocata Ec- 
clesia, gentium latitudo appellabatur: aut dilatata, 
quia credens ex toto orbem terrarum fundata est 


xvi mundo. Hzc autem Raab, postquam nupsit Salmon, 


nominata est Rachab, quod interpretatur ascensio. 
Vere enim sicut coporaliter Rachab illa ascendit, 
facta una. ex filiabus Israél, et dignificata conju- 
gio talis viri, sic et spiritualiter ista ascendit : quia 
cum fuisset Ecclesia cultrix antea idolorum, facta 
est socia angelorum, et sponsa Christi, et filia Dei. 
Salmon ille, qui interpretatur accipe vas, qualem 
filium genuit ex Rachab? Booz qui. interpretatur 
in virtute, vel virtus in ipso, sive provalens, 
qui secundum imperium Dei accepit uxorem Ruth 
a Deo provisam : in virtute generat filios, et in 
seipsis virtutem habentes, et proevalentes. Qui au- 
tem recipiunt uxores ex provisione diaboli, id 
est, non religionis intuitu, nec fideles in infirmi- 
tate generant filios, nec pravalentes umquam nec 
fortes nisi in malo, et ad pcenam irreligionis su; 
non ad gaudium, nec ad consolationem videntur 
filios genuisse. Hic itaque Booz accepit uxorem 


de mundo, et B 


pec eam, 
exponere existimavi superfluum , cum de his scri- 
ptura sit omnibus manifesta. Hoc autem. dicimus 
solum, quoniam et Ruth pro merito fidei suze nu- 
psit Booz, quia propriam gentem contemsit, et 
terram, et genus, et elegit Israél, et non despexit 
socrum viduam simul et peregrinam, desiderio du- 
cta generis n magis quam sui. Deos patrum 
suorum repulit, et Deum viventem clegit, talibus 


verbis dicens ad socrum suam : /Voli obpiare Ruth.1.16, 


mihi , ut relinquam te, quoniam ubicumque t7- 
ieris, ibo : et ubicumque manseris, manebo. 
Populus tuus, populus meus est : et Deus tuus, 
Deus meus est : ut ubicumque mortua fueris, 
moriar, et ibi sepeliar. Hoc faciat mihi Deus, 
et hoc augeat, si non sola mors separaverit in 
ter te et me. Ergo Booz pro merito suz fidei 
illam accepit uxorem, ut ex conjugio tali sancti- 
ficato genus nasceretur regale. Nam Booz senior 
constitutus, non sibi uxorem accepit, sed Deo : 
non propter passionem corporis sui, sed propter 
justitiam legis, ut suscitaret semen proximo suo : 
non magis amore quam religione ferventior : zetate 
senex, juvenis autem fide, et ideo forsitan nomi- 
natus est in virtute, vel virtus in ipso przvalens. 
Quoniam qui secundum ztatem ad meundum con- 
jugium est in virtute, non est nominabilis ct lau- 
dandus, quia est in virtute : sed qui extra ztatem 
conjugalem jam factus, accepit ex religione virtu- 
tem ad conjugium ineundum, sicut iste Booz, ille 


c laudabilis οἱ nominabilis est, quia exsistit in vir- 


tute, et illius talis viri virtus in ipso est. Juveriis 
enim virtus non est in ipso, sed in juventute cor- 
poris ejus, ideo et postmodum exhausta marcescit. 
Qui autem in anima sua fidei habet virtutem, sicut 
et habebat Booz, illius virtus in ipso est, et ideo . 
insenescibilis est. Consequenter et Ruth inspiratio 
est appellata. Nam nisi inspiratio Dei fuisset in 
ea, non dixisset quz dixit, nec fecisset qua fecit. 
Quid primum laudatur in ca? dilectio generis 
Israél, aut simplicitas, aut obedientia, aut. fides ὃ 
Dilectio quidem gencris Israel, quia sic deside- 
rabat filios suscipere ex semine Israél, et una fieri. 
ex populo Dci. 81 enim communicationem viri de- 
sidcrasset quasi puella lasciva, aliquem juvenem 


p potius appetisset. Quoniam antem non lasciviz 


suz, sed religioni satisfacere cupiens fuit, familiam 
potius sanctam elegit, quam juvenilem zetatem, 
Sinplicitas autem, quia ultronea sub pallium ejus 
ingressa est, nec cogitavit ne forte- sperneret eam 
Pee vir justus lascivam pucllam, aut ne delu- 

eret eam : et quod gravius erat, contemneret de- 
lusam, sicut faciunt multi : sed obaudiens facta 
socrus suz.consiliis, confidenter credidit quia pro- 
speraturus fuerat Deus actum ipsius, sciens con- 
scientiam suam, quia non libido ad hoc eam 
compulerat, sed religio erat hortata. Quid autem 
et in Booz praedicatur? Humilitas, casutas, et re- 


? [Morel, vitiose rubi sparsi. Commelin, et Montf. rubri sparsi, Scripsimus sparti sec, Jos. 2, 18.] 


IN MATTILEUM. 


HOMIL. I. 747 


ligio. Humilitas quidem et castitas, quia non con- ^ quutionibus suis injustis? In ipso etiam peccato 


tigit eam quasi lascivus puellam, nec abhorruit 
eam quasi castus lascivam : sed mox ut verbum 
ejus de lege proximitatis audivit, nihil horum 
omnium lasciviz imputavit, sed universa religioni 
adscripsit. Nec despexit quasi dives pauperem, ncc 
veritus est quasi«maturus adolescentulam : sed pa- 
ratior fide quam corpore, mane processit ad por- 
tam, et provocavit quemdam ex genere, quem Jure 
. proximitatis zestimabat propinquiorem : obtinuit, 
revaluitnon tantum jure proximitatis, quantum 
bei eligentis favore, idcirco forte prvalens dictus 
est. Talis ergo Booz ex tali conjuge Ruth qualem 
filium genuit? Obeth, qui interpretatur subditus. 
Nunc autem qui divitias eligunt, et non mores, 
pulchritndinem, et non fidem, et quod in mere- 
tricibus solet queri, hoc in conjugibus optant, 
propterea non generant filios subditos vel sibi, 
vel Deo, sed contumaces et contra se, et contra 
Deum, ut filii eorum non sint fructus just: con- 
junctionis eorum, sed. pcena condigna irreligiosi- 


b 


tatis ipsorum. Iste autem Obeth, qui subditus di- 


cebatur, quid genuit ? Jesse, id. est refrigerium. 
Jesse enim Latino sermone refrigerium appellatur. 
Nam vere quicumque subditus est Deo, et paren- 
tibus suis, tales filios generat, Deo prastante, a 


Eccli.3.6. quibus refrigeretur : quoniam qui honorat pa- 


trem, honorabitur a filiis suis : qui autem contu- 
maces exsistunt, aut in Deum , aut in parentes, 
enerantes non refrigeria sibi generant, sed do- 

ores, ut a filiis suis recipiant quod fecerunt in pa- 
rentibus. Adhuc cstimo propter Obeth , qui subdi- 
tus est nominatus, et propter Jesse, qui refrigerium 
est dictus, ne forte in diebus Obeth filii Israel 
propter delicta sua traditi erant sub potestate 
gentis cujusdam, sicut in libro Judicum frequen- 
ς ἴον legimus factum. Et quoniam subditi facti fue- 
rant cuidam genti, convenienter in tempore illo 
natus Obeth subditus est appellatus. Jesse autem, 
sicut ex parte colligere de scriptura Regnorum 
potuimus, quot annorum David appropinquare coe- 
pit Saüli, jam tot annisregnante, pene secundum 
tempus exstitit Samuel, sub quo judice etprophe- 
ta placentes per ommia Deo filii Israel et cor- 
pm refrigerati sunt, et ab. Allophylis li 
ti, et spiritualiter bene agentes, et ideo for- 

xvn te Jesse refrigerium est appellatus. Jesse autem 


David. genuit David regem. Quia Deus in generatione 
“ δ᾽ δ 


neue est , et generatio rectorum benedicetur. 
David autem numquid tantum dicere possu- 
, mus, quantum scriptura Regnorum? ldcirco pra- 
termittentes omnia , hoc dicimus solum , quia et 
Jesu Christi imago fuit David. David autem in- 
terpretatur sufficiens manu, vel dilectus , sicut et 
Christus fuit, et in bello fortis, et potens, et patri 
dilectus, et in actibus suis, et in misericordia, et 
in mansuetudine sua prophetatio fuit. Christi. Et 
quid dicam in actibus suis justis, aut in perse- 


^ V. D. conjugio alicujus Ethei. 


suo pessimo , Christi et Ecclesi; mysterium fuit. 
Sicut enim David cum esset in solario suo ex- 
celso lztus, vidit speciosam Bersabee, cum lava- 
retur, et concupivit eam, et habuit, cum adhuc 
esset in * conjugio viri alterius: Ethei : sic et 
Christus cum esset in calo suo alüssimo, adhuc 
letus in sua divinitate, vidit Ecclesiam gentium 
speciosam sécundum cor, displicentem sibi in 
sordibus errorum suorum, et bonis operibus se 
diluentem, cum adhuc diaboli esset conjunx, vi 

dit eam, et concupivit , et habuit prius. Post haec 
autem descendens in mundum, sicut David post- 
ea, interfecto Uria, uxorem ejus sibi in conjugem 
sumsit : sic et Christus destructo diabolo, subditas 
ei gentes traxit in conjugium suum. Nam sicut 
David primum Bersabee habuit cum adhuc esset 


sub proprio viro, postea eam legitimam uxorem 2. Reg. t1. 


accepit : sic et Christus et tunc fecit. Ecclesiz, et 
modo facit omni animz rect. Nisi enim Deus 
prius habuerit aut Judium, aut gentilem, impos- 
sibile est, ut adducat eum ad fidem suam, ut 


puta Cornelium adduxit ad fidem suam per mi- Act. το, 


nisterium Petri : sed antea habuit animam ejus, 
operans in ea orationes assiduas et eleemosynas 
multas, sicut Actus Apostolorum testantur. Cen- 


turionem vocavit ad fidem svam, sed prius cum sri. 8. 


adhuc esset sub. diabolo, habuit animam ejus, 
operans in ea dilectionem gentis Dei, et zdificans 
synagogas : sic quod diabolum facere videmus. 


€ Impossibile est; ut aliquem. Christianorum. ad 


perfidiam trahat, nisi prius cum adhue sub 
Christo esset, habuerit animam ejus, et operatus 
fuerit in ea proprium opus, et probaverit consen- 
sum ipsius. Ecce Judam, priusquam disjungeret 
eum a Christo, et sibi conjungeret, prius habuit 
eum; operans in eo cupiditatem pecuniarum, et 
furta. Postquam vero delectatus est in conscien- 
tia sua. sibi convenienti, tunc compulit eum 
tradere Christum , et transire ad sua. Bersabee 
autem interpretatur filia potentis, quod nomen 
secundum mysterium Ecclesize habet idoneam ra- 
tionem. Ecclesia enim nupta nostro David, filia 
facta est Dei omnipotentis, qua prius filia diaboli 
videbatur fuisse. Adhuc interpretatur Bersabee, e 


p litera duplicata in fine, puteus septimus, quod. cor- 


poraliter et spiritualiter habet interpretationem 
convenientem. Quoniam sicut dat nobis intelligere 
scriptura Paralipomenon, uxores septem habuit 


David, ex quibus filios generavit : sex quidem, 5, ne. 3. 


quas accepit in Ebron, septimam autem in Jeroso- 1. Par. 3. 


lymis Bersabee. Putei autem in Proverbiis Salomo- 
nis, quamvis et alterum interiorem habeant intel- 
lectum, tamen in prima facie uxores significantur : 
ubi docet cum uxoribus propriis virum debere 


permanere, dicens : Bibe aquam de tuis vasis, Prov.5. 


et de puteorum. tuorum. fontibus. Si ergo patei 
uxores intelliguntur convenienter Bersabee septi- 


5 


748 


OPUS. IMPERFECTUM 


mus, puteus interpretatur, quia et septima exstitit 4 coztaneorum suorum, ad plenum scissum est re- 


uxor. Sed et Christus septem Ecclesiarum sponsus 
habetur. Nam quamvis innumerabiles sint Ec- 
clesi; , secundum diversitatem locorum, tamen 
omnes septem dicuntur propter Spiritus septem, 
quibus sustentatur omnis Ecclesia. Unde et Joan- 
neset Paulus apostolusad septem Ecclesias scribunt, 
quasi ad omnes. De regibus autem residuis dicere 
aliquid visum est mihi superfluum, cum deside- 
rantibus dicere vel audire lie eis sufficiat scriptura 
Regnorum. Sed tamen secundum quod. Hebraico- 
rum sermonum interpretes tradiderunt, nomina 
eorum actibus coaptare tentavimus, ut Dei provi- 
dentiam et in ipsis hominum nominibus ostenda- 
mus, et spiritalem delectationem audienti populo 


Salomon. acquiramus. Ζαρα autem. genuit Salomonem. 


Salomon autem interpretatur pacificus. Pacificus 
est autem appellatus, quoniam, omnibus in circuitu 
gentibus et pacificatis, et tributa reddentibus, paci- 
ficum habuit regnum, ita ut et templum Deo zedi- 
ficaret, utens eam ministerio gentium : quoniam 
in figura fuit nostri pacifici Christi, qui, confu- 
gienübus ad se per fidem gentibus: universis, et 
bonorum operum spiritalia tributa solventibus, 
pacificum habüit regnum : ita ut ex vivislapidibus 
non solum Judzis, sed etiam gentibus vivum tem- 


RoLoam. plum Deo zdifiearet viventi. Salomon | autem 


genuit Roboam. Roboam autem interpretatur, in 
multitudine populi. JEstimo quod pater quidem 
ejus, sicut omnium regum patres, ex bono propo- 
sito ei nomen imposuit Roboam : Dei autem pro- 
videntia, sicut et omnium regum nomina secun- 
dum actus eorum proprio dispensavit nomine, sive 
in bono, sive in malo : Salomon ergo cum haberet 
regnum. valde multiplicatum, meritis patris sui 
David, et suis, quia dilexerat eum Deus in pri- 
mis, natum sibi 1n tempore illo filium, appellavit 


gnum, ita ut decem tribubus | secedentibus, et 
proprium sibi facientibus regem, dua tribus tan- 
tummodo manebant sub Roboam. Sic: populus 
Christianus in primis quasi bene agens prosperatus 
est, sicut Salomon : procedente autem tempore, 
cum coepisset delinquere populus. Christianus , et 
amare qua carnis sunt et mundi, quasi filiam 
Pharaonis, quam diabolus subministrat princeps 
carnis et mundi, ad tentationem Christianorum, 
excitavit Deus super populum Christianorum spi- 


. ritum schismatis.,In primis quidem debilitatus est 


Β 


€ 


Christianus populus in quibusdam schismatibus. 
In novissimo autem poghdi Christiani quasi in tem- 
pore Roboam abundante iniquitate, et caritate 
refrigescente, plenius conscissus est populus Chri- 
stianus, ita ut maxima pars Christianorum divide- 
retur in haereses, et faceret sibi proprios episcopos, 
quasi proprios reges, et vix paucissimi Christiani 
remanerent in Ecclesia Christi sub. Christo. Et 
sicut tunc Roboam abjiciens consilium seniorum, 
et coztaneorum suorum sequens, occasionem prz- 
buit dissidio illi : sic et circa finem episcopi relin- 
quentes consilia seniorum apostolorum, et prophe- 
tarum, secundum quod consiliati fuerant episcopos 
conversari debere, vel episcopatum suum tractare, 
et sequuti sunt consilia cozetaneorum suorum, et 
juvenum consiliantium episcopum oportere divi- 
tem fieri et inhospitalem, et timorem Dei non ha- 
bere, et talia quaedam alloqui quae moveant plau- 
sum : et dederunt occasionem diabolo przcisionum 
faciendarum, non attendentes quz» Dominus dicit : 


Si autem ccperit dispensator dicere, Quia Deus rc. 12. 
meus moram facil ; et coeperit castigare pueros 45. 46. 


et ancillas, et manducare et bibere cum ebrio- 
sis, veniet dominus ejus in. die qua nescit, et 
hora qua ignorat, et dividet eum. lterum quod 


Roboam, id. est, in multitudine populi, quasi fa- 
ctum in multitudine populi, ut secundum statum 
regni sui multiplicati nominaretur filius ejus : 
providentia autem Dei, quia fuerat peccator futu- 
rus, et dissidium regni sui passurus, dispensavit, 
ut diceretur, in multitudine populi : quoniam 
quod fit in multitudine populi, statim facile sedi- 


Multitudo tionem multitudinis patitur. Multitudo enim ma- 
mater est 


seditionis. 


| precepit Petrus : Von ut dominantes, sed quasi 1. Petr. 5 
episcopatum tenentes. Item Paulus : JVovitates3- Ὁ 
vocum deyita; generant enim. lites, et sermo ?; Pw 
eorum sicut cancer serpit. Item : Formam habe r5, c. x x: 

. sanorum verborum, que a me audisti. De qua 
prosperatione prima populi Christiani, et de ad- 
versitate novissima prophetatur. in Psalmo. De 
prosperatione prima sic: Tunc loquutus es in Psal. 88 

ter est. seditionis et contumaciz : quia quicquid a.p aspectu filiis tuis, et. dixisti, et caetera quae se- 20- 

multis peccatur, plerumque manet invindicabile: — quuntur. De adversitate autem novissima sic : 'u jjid. v. 5: 


3. Reg. 12. gnum ejus : in tempore autem Ro 


et 


10 


paucitas autem magistra est disciplinze. /Estimo 
quod Salomon et Roboam in mysterio Christi 
fuerunt; quod si in mysterio Christi fuerunt, 
consequenter et in mysterio populi Christiani. 


xvm Namque cum sint omnes Christiani corpus Chri- 


sti, recte universus populus Christianus accipien- 
dus est Christus : sic et Salomon in mysterio populi 
fuit Christiani bene incipientis : Roboam autem 
in mysterio populi male aree Nam sicut circa 
senectutem Salomone peccante, excitavit Dominus 
satan super eum, detruncavit ex pu modica re- 

oam, abjicientis 


?. Par. consi]ium seniorum, et sequentis consilia juyenum 


vero repulisti, et pro. nihilo deduxisti et distu- 
listi Christum tuum, et cetera que sequuntur. 
Vide quia quomodo tunc in regno Jude quidam 
reges exstiterunt peccatores, quidam autem me- 
diocriter peccatores, in regno autem lsraél nemo. 
regum inventus est justus : sic et in Ecclesia 
Christi inveniuntur quidem episcopi boni et pec- 
catores, in haeresibus autem nemo invenitur 
omnino rectus, sed omnes perversi : quia in auro 
quidem invenitur scoria et sordes, in sordibus au- 


tem non invenitur aurum. Atoboam. autem ge- 4bias. 


nuit biam. Abias autem interpretatur pater ve- 
niens, vel patris met hic. Forsitan hic Abias simi- 


* 


Josaphat. 454. autem 


-Feg. 15. gnorum, quasi in 1pso nomine 


IN 


MATTHEUM. 


HOMIL. I. 


749 


: ] 
lis natus fuerat patri suo in corpore, ideo appella- Δ Jerusalem , misit Deus ad eum Jehu prophetam 


verunt eum pater veniens,quasi alter pater nascens: 
vel patris mei hic, quasi patris sui hic esset imago. 
Providentia autem Dei sic ordinavit eum vocari, 
quia sicut Roboam ccepit recte, postea autem exsti- 
tit peccator in Deum, sic et Abias. bias autem 
t Asa. Asa autem interpretatur unguentum. 


Asa 
ἕω enim Asa valde perfectus fuit corde, et placens 


Deo, sicut Regnorum liber ostendit. Propter hoc 
forte a Deo est ordinatum, ut appellaretur un- 
guentum : quia sicut unguentum et in hyeme flo- 
ridum est et boni odoris, et homines suo odore 
delectat, atque impinguat, cum ex eo uncti fue- 
rint : sic et justus et in hyeme tentationis immar- 
cescibilis est, et fidelis manet. Sicut fuit in Asa, 
1 et bonz opinionis est, et historia scripta de eo 
electat legentem, et zedificat, et impinguat, et ad 
desiderium suz sanctitatis excitat viros Cann 
nuit Josaphat. Josaphat autem 

interpretatur Dominus judex : puto quod Asa pa- 
ter ejus, cum propter justitiam ejus eum Dominus 
prosperasset in omnibus, et inimicos ejus confre- 
gisset ante faciem ejus, sicut scriptura testatur Re- 
lii sui confessio- 
nem offerens Deo judici justo, vocavit eum Dominus 
judex. Nam vere justi judicis est, bene agentem 
remunerare, et negligentem corripere, sicut fecit 
Deus Asa. Nam postquam /Ethiopum et Libyum 
virtutem innumerabilem Deus deposuisset ante fa- 
ciem ejus, postea adversante sibi rege Israel Basa, 
Syrorum auxilium petiit adversus eum : propter 
quod et misit ad eum Ananiam prophetam dicen- 


Paral. tem hec : In-quo confidis te. regem, et non 
"7. 9’ confidis in Dominum Deum tuum, propterea 


labefactata est virtus Syrie de manu tua. 
INonne ZEthiopes et Libyes erant in virtute 
magna, et in currus, et equites, et multitudi- 
nem copiosam? Et cum confideres in. Domi- 
num, tradidit illos in. manus tuas : quoniam 
oculi Domini respiciunt in omnem terram, ad 
conservandum illum, qui est perfecto corde ad 
eum. Et evanuisti de isto. Propter quam diffi- 
dentiam puto quod et in senectute doluit pedes, 
quia Dominus justus judex per omnia fuit in eo. 
Nam nec modicam justitiam servorum suorum 
sine remuneratione relinquit, nec modicam cul- 
pam sine correctione dissimulat. Sed et in filium 
ejus Josaphat, qui hoc nomine vocabatur, justus 
exstitit judex, quoniam et ipse consummatus 
fuit, sicut pater ejus Asa, et adhuc amplius. 
Propter hoc et Dominus justus judex amplius 
adhuc exaltavit et glorificavit Josaphat, quam 
patrem ejus Asa, ita ut omnes reges in circuitu 
munera ei offerrent, quemadmodum Salomoni. 
Sed tamen cum fecisset amicitias cum Achab, 
et dedisset ei auxilium ascendenti ad bellum, 


xix circumdederunt eum currus : et cum jam pericli- 


taretur occidi, exclamavit ad Dominum, et eripuit 
eum, Cum autem interfecto Achab reverteretur in 


8 


[^ 


| nuit Amaziam. 


filium Ananiz, dicentem : Si. peccatorem. illum 2. Pay. 19. 
adjuvisti, et illis qui oderunt Deum amicus es, 2-5 


et in hoc super te ira a facie Domini descen- 
disset, nisi sermones boni inventi fuissent te- 
cum, quoniam abstulisti lucos de terra Juda, 
et parasti cor tuum ad requirendum Dominum. 
Vides quia nec dare oportuit auxilium inimicis 
Dei, nec ab eis accipere ? Quoniam autem nec ac- 
cipere oportet ab inimicis Dei, docet nos supra- 
dicta historia de Asa. Quoniam vero nec dare, in- 
struit nos hzc scriptura de Josaphat. Qui enim 
petit auxilium ab inimicis Dei, de auxilio Dei 
desperat, * utiliores sibi existimans inimicos Dei, 
quam Deum. Qui autem dat auxilium inimicis 
Dei, adversatur Deo. Deo enim volente conterere 
inimicum suum, ipse eum deféndere tentat. Josa- 
phat autem genuit Joram. Joram autem inter- 


pretatur Dominus altitudo. Hic Joram similiter Joram. 


Sicut pater suus Josaphat, prosperatus est nimis, 
et exaltatus in regno : quasi confidens in Domino 
vocavit filium suum natum, Dominus altitudo : 
tamquam sj dicat , Dominus est altitudo mea qui 
me non merito meo, sed misericordia sua fecit in 
altitudine. Forsan et providentia Dei, quia impius 
erat futurus et superbus, sic eum nominari dispo- 
suit. Nam iste Joram in magnitudine divitiarum 
elatus est, et valde impie gessit in Deum, sicut li- 
ber Regnorum et Paralipomenon testantur. Habens- 
uxorem nomine Godoliam filiam Jezabelis, et 
Achab ejus consilio utens, valde exstitit iniquus in 
Deum et elatus, ipsam altitudinem sibi quasi Deum 
vel Dominum fecit, confidens in altitudine. Omnis 
enim homo malum ipsum, cui servit, dominum 
sibi facit. Nam ita Yen est, ut et fratres suos 
omnes occideret, quos ei quasi adjutores et consi- 
liarios reliquerat pater. Propter quz omnia percus- 
sit eum Dominus passione gravissima et diutina, 
ita ut ante biduum mortis suz intestina sua putre- 
facta jactaret. Joram autem genuit Ochoziam. 
Ochozias autem genuit Joam. Joas autem ge- 
mazias autem genuit Oziam. 


. Sed juste usque ad tres generationes ex eo san- 


D 


ctus Spiritus per Matthieum precepit de nu- 
mero regum tollere de immundo et maledicto se- 
mine nátos, in generationibus Christi spernens 
connumerare. Joram autem ex semine Achab et 
Jezabel, accipiens sibi uxorem Godoliam nomine, 
genuit ex ea Ochoziam. Ochozias autem genuit 
Joam. Joas autem Amasiam, in quo completur 
generatio quarta seminis iniqui et maledicti. Achab 
enim rex Israél, accipiens uxorem Jezabel filiam 
Sidonii regis, contra Dei preceptum impiam nimis, 
multas impietates commisit in Dominum, illa se 
instigante. Propter quod Spiritus sanctus per pro- 
phetam contestatus est dicens : Ut πεν 
omnem masculum de domo Achab. Quam prophe- 
tiam implevit Jehu filius Nanzi, unctus a puero 


* Utiliores.Editi in marg. ct V. D. validiores, Quee lectio posset quadrare. 


Exod. 20. 


- Ozias. 


750 ὯΙ OPUS IMPERFECTUM 


qui missus erat ab Helisao, et accepit promissio- A ipsius Joiadz, et dixisset ei : πο dicit Domi- 2. Par. 


nem, ut usque ad quartam generationem sedeant 
filii ejus in sede regni super Israel. Quanta ergo 
bip facta est super Jehu, qui vindictam fe- 
cerat super domum Achab : tanta fuit maledictio 
super domum Joram propter filiam iniqui Achab 
et Jezabel, ut usque ad quartam generationem prze- 
cidantur filii ejüs de numero regum, et sic pecca- 
tum ejus descendit in filios ejus, sicut fuerat scri- 
ptum : Peccata patrum reddam in filios DI 
in tertiam et quartam. generationem. Videte 
ergo per istam scripturam, quam periculosum est 
inire conjugia ex genere impiorum, sicut Joram : 
et quam gloriosum est vindictam in impios facere, 
sicut fecit Jehu. Quantum ergo ad historiam Re- 
gnorum pertinet, Amazias genuit Oziam : quantum 
ad Mattheum, Joram genuit Oziam. Unde Ozias 
interpretatur filius nobilis. Qua autem causa voca- 
verit eum pater filium nobilem, non potuit zstima- 
re, nisi forte si quis estimet eum speciosum fuisse 
natum, aut forte primitivum fuisse : quoniam tunc 
primitivi apud illos clari et honorabiles habeban- 
tur : tum et secundum Deum, quantum ad alios qui 


ex maledicto semine descenderant reges. Etiam 


4. Paral. 
26. 


Ochozias. 


Jas. 


secundum Deum nobilis fuit, quia fecit Ozias quod 
placitum erat Deo, et in omnibus a Deo. adjutus 
est, propter quod cum fuisset a Deo prosperatus, 
elatum est cor ejus, et dignum se cstimavit etiam 
sacerdotali officio fungi. Nam cum usurpasset sibi 
thuribulum inferre in templum, et resisterent. ei 
filii Aaron et Levite , quasi illicita ἬΝ, 
comminatus est eis, quasi rex potestate subnixus. 
Confestim. autem Deus percussit eum lepra, et 
visa est lepra bis in fronte ejus, et exsilivit foras, 
et sedit domi usque ad mortem suam leprosus. Vi- 
dete quam illicitum est usurpare opus quod a Deo 
non est commissum. Quale facit peccatum laicus 
usurpans sibi opus clericale, tale facit peccatum et 
lector, si usurpaverit opus diaconi : et diaconus, 
si usurpaverit sibi presbyteri opus : et. presby- 
ter, si episcopalem appetierit potestatem. Vide 
quomodo secundum quod. prolongabatür generatio 
orta de illa maledicta familia, sic paulatim per ge- 
nerationes muniebatur in eis iniquitas. Ecce enim 
Ochozias pejor fuit omnibus post Joram patrem 
suum. Interpretatur autem Ochozias possessio in- 
visibilis. Patrem autem ejus , cum fuisset impius, 
non possumus suspicari secundum Deum posuisse 
filio suo vocabulum, possessio invisibilis : nisi forte 
secundum diabolum, a quo seductus variis fluctua- 
batur erroribus. Hujus autem filius Joas jam melior 
fuiteo, sed non ad plenum.Nam quamdiu vixit Joia- 


. da sacerdos, qui unxerat eum in régem , valde pue- 


'rum dilexit, et eripuit eum de manu, Athaliz avice 


sua, qu: occiderat omnes nepotes suos, et ipse fecit 
quod placitum erat Deo. Postquam autem mortuus 


xx est Joiada, quem forte erubescebat quasi sanctum 


sacerdotem, et quasi auctorem vitz sue et regni, 
mutatus est et fecit malum ante Deum. Denique 
cum induisset Spiritus sangtus Zachariam filium 


nus : Quare preteristi mandatum. Domini ἢ 24. 20. 

IVon erit vobis in prosperum; quoniam dereli- 

quisi Dominum, et ille derelinquet vos : in- 

surrexerunt in eum, οἱ lapidaverunt eum ex pre- 

cepto regis : propter quod et convenienter no- 

men ejus interpretatur temporis prolongatio, quia 

prolongatio temporis mutavit eum in pejus. ltem 4mazi« 

Amazias paulo melior exstitit, quam Joas : nam 

Amazias filins ejus in primis placuit Deo, sicut 

Joas, sed postea malignatus est sicut Joas : secun- 

dum hoc fuit melior quam Joas pater suus, quia 

Joas corripientem se prophetam lapidibus inter- 

fecit, et hoc ob filium Joiadz sacerdotis regifica- 

toris sui. Àmazias auiem, cum misisset eum 

Deus Balaam prophetam dicentem : Quare qua- 2. Par 

sisti deos, qui non liberaverunt populum. suum ?5- 15: 

de manu tua? non interfecit, sed comminatus 

respondit ei : Yumquid consiliarium regis dedi 

te? Cave tibi ne |flagelleris. tem. Ozias filius 

Amazie melior fuit omnibus illis pracedentibus 

ante se : et si non fuit irreprehensibilis, quia opus 

sacerdotii affectavit. Vide nunc secundum hoc et 

Dei judicium justum. Sicut enim Ozias, prolonga- 

to numero generationum , minus malus. exstitit 

czleris ex generatione maledicta progenitis, non 

tamen perfectus fuit; quia adhuc aliquid. hábuit 

quent illius : sic et Deus non eum prascidit 
e numero regum, quia fecit quod. placitum est 


' Deo. Percussit autem eum lepra propter jactan- 


C 


D 


tiam ejus, ut domi sederet :-ut videretur non de 
numero generationis Christi praecisus, sed fruitio- 

nis regni ex parte fraudatus. Ozias autem genuit Joatha, 
Joathan. Joathan. interpretatur. perfectus, vel 
dominus immaculatus. Et vere perfectus fuit hic 
Joathan et quantum ad reges se precedentes domi- 

nus immaculatus, quia fecit quod. placitum erat 

Deo, et nulla reprehensio s nnda in scriptura 
Regnorum. Joathan autem genuit Achaz. Achaz Achaz. 
autem interpretatur firmamentum Domini, aut 
virtus. Joathan autem cum esset rectus et fidelis 

Deo, firmamentum suum et virtutem credens Do- 
minum esse, a quo ct fuerat prosperatus in regno, 

quasi confidens, firmamentum suum et virtutem 
credens Dominum esse, vocavit filium suum Achaz, 

et firmamentum Domini, vel virtutem. Ille autem 

non fuit firmamentum Domini, neque virtus. Neque 

enim firmavit eum Deus in bono, sed diabolus in 
malo, qui fuit dominus ejus. Nam valde impie ges- 

sit in Deum, sicut testatur scriptura Regnorum et 
Paralipomenon. Quod autem appellatus est Achaz 
firmamentum Domini, vel virtus, regionem quidem 

patris ejus ostendit, ipsius autem T duritiam, quia t diffe 
Sicut a conversatione patris factus est longe, sic et a tia. 
proprietate nominis sui seipsum przcidit, nisi for- 

te quod apud Esaiam prophetam positum est hoc 


modo: Et factum est in diebus Achaz filii Esai. 7 


Joathan regis Juda, ascendit Rasim rex Syrie —7- 
et Phacee filius Romelie rex Israel ad Jeru- 
salem, expugnare eam, et non potuerunt eam 


rundo. 


echias. 


ai.37. 


ΙΝ 


MATTHJEUM. 


HOMIL. 1. 


751 


debellare. Et annnntiatum est in domo Davjd A sationem patris sui sanctam , et omnia beneficia 


a dicentibus : Consensit Syria cum Ephraim, 
δὲ expavit anima ejus, et anima plebis ejus, 
sicut in sylva t arbor, cum a vento commove- 
tur. Et dixit Dominus ad Esaiam : Exi inob- 
viam Achaz, tu, et qui relictus est Jasub » 
lius tuus, ad piscinam superioris vie οἱ 
fullonis; et dices ei : Fide ut quiescas, et noli 
timere, neque anima tua languescat a duobus 
titionibus fumigantibus istis. Cum enim ira 
furoris mei facta fuerit, iterum sanabo : quo- 
niam filius Aram et filius Romelie , qui cogi- 
taverunt cogitationem pessimam , dicentes : 
Ascendamus in. Judeam, et colloquentes eis, 
convertamus eos ad nos, et regem statuemus eis 
filium Thabeel. Hec dicit 4donai Dominus 
Sabaoth.: Non manebit cogitatio ista, neque 
sic fiet. Forsitansic confortatus Achaz cum genuis- 
set filium, vocavit nomen ejus Ezechias. Ezechias 
autem in tur confortavit Dominus. Vere 
completa est in Ezechia confortatio Domini, cui 
animus exsülit sanctas super omnes reges, qui 
fuerunt ante eum. Nam inter cztera bona, qua 
merito itit ei Deus, cum misisset ad eum Sen- 


' totn- gacherib, rex Assyriorum, Rapsacem principem 


militi: suze, et libellum plenum improperiis et 
blasphemiis contra Deum , sicut exponit Esaias 
propheta : Ezechias accepit libellum illum, et in- 
gressus in templum apparuit ante Dominum, et 
oravit, et confestim missus est ad eum Esaias pro- 
pheta, annuntians ei protectionem Dei, et confor- 
tans eum, et exiit ad preces Ezechiz angelus a fa- 
cie Domini, et percussit in castris Assyriorum cen- 
tum octoginta quinque millia virorum. Qnalia 
autem fuerint verba Rapsacis, vel qualis oratio 
Ezechize, vel qualis confortatio Esaiz, lege in Esaia, 
et profer causam *excitationis in populo. E zechias 
autem genuit Manassen. Manasses autem inter- 
pretatur ab insurgente, vel ex oblivione : quam in- 
terpretationem commendat et liber Geneseos , ubi 
cum natus fuisset in /Egypto filius Joseph, vocavit 


n/1.51. nomen ejus Manasses, dicens : Oblivisci me fecit 


Dominus laborum meorum, éi laborum omnium 
domus pairis mei. Si ab insuvgente intellizatur , 
sic possumus dicere : quia forte ab insurgente Sen- 
nacherib contra eum liberavit eum Dominus: ideo 
quasi gratias agens Deo postea in nomine filii sui, 
vocavit eum Manassen. Si. autem intelligatur ex 
oblivione, rationem alio modo possibile est existi- 
mare : quoniam non faciebat filium propter quod 
cum genuisset filium, vocavit nomen ejus ex 
oblivione, quasi ex desperato filium sibi natum. 
Haec secundum propositum bonum zstimabimus 


patris : alioqui secundum actum pessimum Ma-. ἡ 


nasses aliter est zstimandum : quoniam quidem 
ter ejus in illo predicto proposito vocavit eum 
anassen. Providentia autem Dci sic eum dispen- 
savit vocari, quia obliturus fuerat omnem conver- 


* [ Rectum videtur, licet Commel. et Morel, exer- 
citationis] 


Dei promerito ejus collata inipsum et stimulatus ab 
insurgente diabolo, qui solet insurgere super genus 
humanum ad evertendum , gesturus omnia que 


Deum ad iracundiam provocarent. Denique cum xxi 


— Ezechias in tempore quodam, et venisset 
eum Esaias propheta visitandum, vocavit Eze- 
chias filium suum Manassen, et ccepit ei mandare, 
quod debeat Deum timere, quomodo regere regnum, 
et alia multa. Et dixit ad eum Esaias : Vere quia 


non descendunt verba tua in cor ejus, sed et me- erypho li- 


ipsum pus per manum ejus interfici. Quod Pr 
audiens hias, volebat filium suum interficere, 

dicens : Quia melius est me sine filio mori, quam 
talem filium relinquere, qui et Deum exasperet 


B et sanctos ejus persequatur. Tenuit autem euin vix 


Esaias propheta, dicens : lrritum faciat Deus 
consilium tuum hoc; videns Ezcchiz religionem, 
quia plus amabat Deum, quam filium suum. Ta- 
men cum multa gessisset impie hic Manasses, ad- 
duxit super eum Deus principes virtutis ὁ 


eum in Babyloniam, et erat ligatus et. catenatus 
in domo carceris, et dabatur ei panis hordeaceus 
ad mensuram modicus, et aqua cum aceto modica 
ad mensuram, ut viveret tantum, et erat constri- 
ctus in doloribus valde. Et ideo cum vehementer 
affligeretur , quzssivit faciem. Domini Dei sui , et 
oravit Deum qui omnibus adstat, et exaudivit 


Ὁ Dominus vocem ejus, et misertus est ei. Et facta 


est circa eum flamma ignis, et liquefacta sunt 
omnia vincula ejus. Liberavitque Dominus Manas- 
sen ex omni tribulatione ejus, et reversus est in 
Jerusalem in regnum suum, ct cognovit Dominum 
Manasses , dicens : Ipse" est solus Deus. Et ser- 
vivit soli Domino Deo in toto corde suo, et in 
tota anima sua ommibus diebus vite δα, et 
reputatus est justus : et ideo forte vocatus est ab 
insurzente , vel ex oblivione, quia liberavit eum 
Dominus ab insurgente, et ex oblivione Dei factus 
est memor Dei. Manasses autem genuit * Amos, 
qui interpretatur fortitudo. Et si quidem ante poeni- 
tentiam genuit Amos, cum malignaretur in idolis, 
non possumus aestimare quasi religionis causa vo- 


D caverit eum fortitudinem, sed causa audacic corpo- 


ralis : sicut solent et barbare gentes nomina filiis 
imponere ad devastationem respicientia bestiarum, 
ferarum , vel rapacium volucrum , gloriosum pu- 
tantes filios tales habere, ad. bellum idoneos, et 
insanientes in sanguinem. Si autem post peeniten- 
tiam genuit eum, credibile est quod causa religio- 
nis vocaverit eum fortitudinem. Adhuc interpre- 
tatur Amos et aliter, onerantis, vel pópibirh 
'abrumpentis. Quod si ante poenitentiam. genuit 
filium, non animadverto qua causa sic nominave- 
rit eum ; si autem post poenitentiam , idonea ratio 
est. Memor enim gestorum suorum malorum , 


» V, D. Amon, et sic deinceps in Codice et in mar- 
gine prius Editorum, 


is 4. Reg. 21. 
Assur, et comprehenderunt Manassen in vinculis, οἱ 2. Par. 
et ligayerunt eum in compedibus, et perduxerunt ??* ** **t- 


4. Reg. 23. 
21. sqq. 


Rom. 12.1. 


752 .OPUS IMPERFECTUM 


humilitatis causa, ad sui ipsius arguitionem vo- 4 Deum ? quasi vere impius in condemnationem 


cavit eum onerantis, vel populum abrumpentis : 
ac si dicat, filius peccatoris : quoniam rex, qui 
peccat, et seipsum onerat, et abrumpit a Deo , 
etiam populum suo exemplo onerat peccatis, et 
abrumpit a Deo : sicut fecit Manasses, onerans et 
abrumpens populum a Deo, exemplo suc impie- 
tatis. Nam ipse Amos non fuit forütudo se- 
cundum Deum, sed fortitudo secundum diabo- 
lum. Fuit enim valde iniquus, ut exstant opera 
sua maligna, quibus imitatus fuerat Manassen, 
utetiam.Deum posse se fallere zestimaret, di- 
cens : Pater. meus multa ex juventute sua iniqua 
fecit, et in: senectute sua poenituit, et ego nunc 
ambulabo secundum quod. desiderat anima mea, 
et postmodum convertar ad Dominum. Sicque fa- 
ctus est fortitudo maligna, et oneravit seipsum 
perniciosioribus oneribus, et sua malignitatis 
exemplo abrupit peniim suum magis a Deo 
quam pater ejus. T todos forsitan sic est nomi- 
natus secundum providentiam Dei, et extermina- 
vit eum Dominus Deus velociter. Attendite ergo, 
laici, ne quis ex vobis cogitationem Amos in cor- 
de suo ponat : quoniam qui talia v peccat, 
non ex infirmitate carnis devictus delinquit, sed 
ex proposito malo, qui amicus est mali ipsius. 
Amos autem genuit Josiam, quod interpretatur, 
ubi est hostia Domino, aut salus Domini. Forsitan 
Amos secundum cor suum aversum a Domino, 
vocavit filium suum, ubi hostia Domino, - aut 
salus Domini est:hoc est,quia quod. nusquam 
est, neque prodest. Providentia autem Dei, secun- 
dum quod. futurus fuerat Josias, dispensavit ei 
nomen imponi, ubi est. hostia Domino, aut salus 
Domini : quoniam vere in illo fuit hostia Domini. 
Tale enim sacrificium obtulit Domino Deo, quale 
nec ante eum aliquis regum, nec post eum. Et 
ipse fuit hostia Deo, secundum quod mandat apo- 
stolus : Ut exhibeatis corpora vestra hostiam 
vivam, sanctam , Deo placentem. Et ipse fuit 

opuli sui in tempore suo a Domino salus. De cu- 
jus laudabilibus factis nihil tale dicere possumus, 
qualia testatur scriptura Regnorum et (goes cd 
menon. Vide qualis fuerit, ut. etiam ante multas 
generationes nascituri ejus nomen prophetaretur, 
quia Josias est nomen ejus. Tertius enim Josias 
est, cujus nomen prophetatum est priusquam na- 
sceretur.li tres sunt, Sampson, Josias, Joannes. 
Josias autem genuit Jechoniam.Sed non sic po- 
sitam est in libro Regnorum, sed post mortem 
Josie rex factus est Joathas filius ejus : quem 
veniens Pharao propter peccata ejus adduxit in 
JEgyptum, et in loco ejus posuit Eliachim regem 
fratrem ipsius, alterum filium Josiz, qui interpre- 
tatur Dei adjudicatus : et vocavit eum alio nomine 
Joachin, quod interpretatur Domini praparatio. 
Cum autem et ipse Joachin malignatus fuisset in 


adjudicatus a Deo, et postea praeparatus ad ever- 
sionem Juda, secundum iracundiam Dei veniens 
rex Assyriorum adduxit eum in. Babyloniam, et 
factus est in loco ejus rex Jechonias filius ejus, 
quod interpretatur preparans * Domino, Cum * Deo. 
autem et ipse malignatus fuisset in Deum, przpa- 
rans seipsum Deo ad iram, adductus est et ipse a 
rege Assyriorum in Babyloniam cum omnibus suis: xxr. 
etfactus est rex in loco ejus a rege Assyriorum 
frater ejus Sedechias, sub quo et totus transmigra- 
tus est Juda. Ergo talis est ordo : Josias genuit 
Eliachin, postea vocatum Joachin, Joachin autem 
jets Jechoniam, Jechonias autem genuit Sa- 
thiel, post transmigrationem. Secundum ergo 

Β Regnorum scripturam Joachim est quartus deci- 
mus a Salomone, et ipse est filius Josiz : Jecho- 
nias autem primus usque ad Christum , qui vere 
non fuit filius Josiz, sed nepos, T filius Joachin: — & F 
aut secundum evangelium quidem, in quo Jecho- auem. 
nias filius dicitur esse Josie :'si inter praecedentes ^"^ 56 
generationes computetur. Jechonias quasi quartus- ^^^» * 
decimus, reliqua generationes usque ad Christum 
a Salathiel computatz, inveniuntur tredecim esse: 
si autem inter reliquas quasi uw. ponatur, 
ipse precedentes generationes a David computatze 
usque ad Josiam, inveniuntur tredecim esse. Quid 
ergo? Joachin sublatus est de numero regum, et 
juste: quia non populus Dei constituerat eum 
1n regnum, sicut erat consuetudo in regibus 

C constituendis, sed Pharao per potentatum ; ideo 
quantum ad. eum non. fuit rex Joachin. Si enim 
justum fuerit, ut propter solam commixtionem 
generis Achab et Jezabel tollerentur de numero re- 
gum supradicti tres reges, quamvis a populo le- 
gibus fuerant constituti in regno : quare non erat 
justum ut similiter tolleretur et Joachin, quem 
* Pharao in regno hostili fecerat regem, et non 
populus Dei previo jure? Et sic Jechonias iste, 
qui est filius quidem Joachin, nepos autem Josize, 
sublato patre suo Joachin de numero regum, 
ipse positus est. pro eo quasi. filius Josiz. Et bis 
nominatur in evangelio; semel quidem ante trans- 
migrationem , videlicet pro numero quartodeci- 
mo : iterum autem nominatur post transmigratio- 

D nem, quasi pro numero primo, hoc modo : Josias 
autem. genuit. Jechoniam, videlicet quartumdeci- 
mum. Jechonias autem post transmigrationem 
genuit Salathiel, videlicet quasi primus. Et inye- 
nitur Jechonias hic duorum numerum tenere, pa- 
tris sui, et suum. Hic enim Jechonias cum esset 
unus, duas habuit conditiones : fuit enim et rex 
ante transmigrationem , quasi regificatus a populo 
Dei : factus est et privatus post transmigrationem, 
quasi ductus captivus. Ideo ante transmigrationem 
quidem computatur inter reges quasi rex, post 
transmigrationem autem computatur inter privatos 


b V. D. et Editi in marg. quasi vere et prius in — * V. D. et Editi in marg. Pharao vi hostili, non 


condemnationem. 


male, 


IN MATTHEUM. 


HOMIL. I. 


755 


i privatus. Quomodo autem vis ut posuisset ἃ ad eum Darius rex cum juramento, Pete a me 


evangelista ? Si dixisset, Josias genuit Joachin in 
nartadecima generatione, Joachin autem. genuit 
echoniam : Jechonias autem post transmigratio-. 
nem genuit Salathiel, extra quam a Pharaone regi- 
ficatus computabatur Joachin inter reges Juda " : 
juste adhuc inveniebantur ante transmigratio- 
nem quidem quatuordecim reges, post transmi- 
: ment unus rex, et tredecim privati. Et si 


quod vis, usque ad dimidium regni mei, respon- 
dit Zorobabel : Ego non peto regnum tuum, sed 
ipse utere eo in zfernum : sed hoc peto, quod 
cepit pater vester Cyrus rex ante vos, ut dimit- 
tatis captivitatem filiorum Israel redire in sua. 
Darius concessit. Exiens autem Zorobabel gratias 
egit Deo, dicens : Benedictus es, Deus et pater 


3. Esdr. 4. 


veritatis, quod sapientiam hanc in os meum 60. 


echoniam posuisset inter reges priores, inveni- — misisti. Et ideo inventus est recte secundum — Veritas 
rentur quidem quindecim generationes regales pmo Dei nominatus Zorobabel, id est, ΕΙΣ 
ante transmigrationem, tredecim autem private — hic doctor Βαρυ]οηΐα. Qua autem major do-4,,5;,.- 


st transmigrationem. Et siveillo, sive hocmodo, 
irrationabile aliquid dicere videbatur evangelista, 
et mysterium quod proposuerat, non ostenderet. 
Vides quia sapienter voluit evangelista Jechoniam 
dupliciter esse, primum quidem inter reges quasi 
quartumdecimum et ipsum. deinde post transmi- 
grationem inter privatas generationes primum, 
quasi privatum et -— Nam cum constet, 
computato etiam Joachin, a David usque ad Chri- 
stum viginti et octo esse generationes : quid impe- 
dit, ut Joachin sublato, rationabiliter filius ejus 
᾿ Jechonias duplieiter nominetur, ut mysterium, 
quod evangelista proposuit, explicet, et de nu- 
mero generationum non .mentiatur? Nec obest, 
quod dlius Josiz dictus est, cum sit nepos : quo- 
niam et nepotes recte. filii —— Jechonias 
antem genuit Salathiel, quod interpretatur petitio 
Dei. De Salathiel quidem nihil legimus, vel boni , 
vel mali : tamen putamus eum sanctum fuisse, et 
in captivitate assidue Denm petiisse pro ipsa ca- 
lamitate qua contigerat lsrael, et ideo petitionem 
Dei eum apellatum fuisse. Salathiel autem ge- 
nuit Zorobabel. Interpretatur autem Zorobabel, 
fluitio postposita, vel ex commixtione, vel hic 
doctor μον ἰόρίαι Legi; si verum est, nescio, 
uja sacerdotale et regale genus mixtum est in 
robabel, sieut inferius exponemus. Et forte 
ergo propter hoc dictus est ex commixtione. Per 
istum autem Zorobabel dimissi sunt omnes filii 
Israél, et reversi sunt in propriam terram cum 
gaudio magno, sicut Esdras propheta exponit. 


ctrina est, quam ostendere veritatem | domi- uix. 


natricem esse omnium rerum? Et impletum 
est in eo quod fuerat scriptum : Super inimicos 
meos prudentem me fecisti mandato tuo, quia 
in ceterum mihi est. Supér omnes docentes me 
intellexi , quia testimonia tua meditatio mea 


B 


xxim 
Psal. τιϑ8. 
98.—100. 


est. Super seniores intellexi, quia mandata tua  - 


exquisivi. Vel, fluitio postposita : id est, quia 
defluitionem regni ad se decurrentem postposuit, 
et elegit redemtionem populi sui. De residuis au- 
tem generationibus, nec scripturam aliquam me 
' recordor legisse, nec fabulam aliquam aliquando 
audisse. Hoc autem in fine notandum est, quod 
quicumque regum placuerunt Deo, diutius regna- 
verunt, et inimicos eorum humiliavit Deus sub 
manibus eorum : quotquot autem maligne gesse- 
runt, velociter et a regno et a vita cum amara 
morte precisi sunt, et humiliavit eos Deus sub 
inimicis eorum. Omnes ergo generationes ab 
"Abraham usque ad David. generationes qua- 
tuordecim. Cum potuisset evangelista breviter 
numerum generationum explicare, dicens : Ab 
Abraham usque ad Christum generationes sunt 
quadraginta dus : qua ratione ter generationes 
precidit, et in tres partes divisit per generationes 
quatuordecim? Quia ter completis quatuordecim 
generationibus mutatus est in Judaeis hominum 
status. Ab Abraham enim usque ad David fuerunt 
sub judicibus : a David usque ad transmigratio- 
nem, sub regibus : a transmügratione usque ad 
Christum, m pontificibus. Hoc ergo vult demon- 


C 


Esq». ἡ. Cum enim esset Zorobabel in ministerio Darii re- 
Josephus gis, controversia facta est inter eum et duos alios 
wig. lib. regis. ministros, quid esset fortius in mundo : et 
**4- 5- ung dicente, quia nihil est fortius quam. vinum, 


strare, quoniam sicut semper ter completis qua- 
tuordecim generationibus, mutatus est hominum 
D status : sic completis quatuordecim generationibus 
a transmigratione usque ad Christum, necesse est 


altero autem, quia nihil fortius est quam rex : 
Zorobabel dixit, Nihil fortius est quam mulier et 
veritas. Quibus de hoc sine fine certantibus, ven- 
tum est usque ad sententiam Darii regis, quo resi- 
dente cum principibus suis ad judicandum, con- 
tenderunt tres, singuli .pro sua sententia. Verba 
contentiohis eorum, qui vult scire, legat Esdram 

ophetam. Tamen vicit Zorobabel, et judicio 
Dari et omnium principum pronuntiatum est, 
Omnibus fortior veritas est, Cum autem diceret 


b V. D. et Editi in marg, injuste adhuc. 


à Christo mutari similiter hominum statum : quod 
et factum est. Post Christum enim jam non sub 
judicibus multis, nec sub regibus multis, nec sub 
pontificibus multis fuerunt : sed omnes generatio- 
nes sub uno Christo, et judice, et rege, et pontifice 
facte sunt : quia trium illorum statuum solus ha- 
buit. dignitatem. Unde quoniam et judices, et 
reges, et pontifices, tres Christi dignitates prafi- 
gurabant, semper principia eorum in figura fue- 
runt Christi." Primus judicum Josue : primus 


IYave, 


* Editi in marg. et V. D. primus judicum Jesus 


754 


regum, David : primus pontifieum, Jesus filius A Sic erat mirabilis, ut qui patres 


Josedech. Hos in figura Christi fuisse dubitat 
nemo. Forte ideo quataordecim generationes E 
nuntur, id est, quater decem, hoc est quater Chri- 


Iota myste- stus. Iota enim litera Christi mysterium habet. 
riam habet. [deo ergo quataordecim, quoniam ter quidem fi- 


18. 


Ibidem. 


guratus Christus ostensus cst, quarto autem verus 
Christus apparuit, Qua ratione apud Lucam se- 
ptuagintaseptem | generationes ponuntur Christi 
renascentis ex baptismo, in proprio exponemus 
loco. Hic autem dicamus, qua ratione quadra- 

intadus generationes ponuntur Christi secun- 
due carnem nascentis in mundum. Quadraginta 
duo enim, sex septimanarum numerus est. Sex 
autem numerus, operis et laboris numerus est, 
quoniam in sex diebus factus est mundus, qui po- 
situs est in opere, οἱ labore, et dolore. Convenien- 
ter ergo Christi nascentis in mundum ad laborem et 
dolorem quadragintaduz generationes ponuntur, 


Matth. τ. mysterium continentes operis et laboris.18. Gene- 


rátio autem Christi sic erat. Quoniam superius 
dixerat, Jacob autem genuit Joseph, cui despon- 
sata Maria genuit Jesum : ne aliquis audientium 
zstimaret, sic esse Christi nativitatem, quomodo 
procedentium patrum, ipse ordinem suze narratio- 
nis pr:cidens addidit, et dicit : Generatio autem 
Christi sic erat : ac si dicat, Generatio quidem 
eorum, quos exposuimus, patrum, sic fuit quem- 
admodum retuli : Christi autem generatio non ita, 
sed sic. Quomodo? Maria cum esset desponsata 
Joseph, priusquam convenirent, inventa est in 
utero habens :id est, ex virgine sine patre, ut 
ejus generationem enumerans, de semine David 
eum descendisse ostendat secundum Dei promissa, 
et extra naturam humanam nativitatem ejus expo- 
nens factam, mysterium deitatis ejus aperiat. Nec 
enim dignum erat, ut Unigenitus Dei, non propter 
se, sed propter homines nascens, more nasceretur 
humano. Homo enim in carne nascitur, ut corru- 
ptioni subjaceat : Christus autem natus est, ut sa- 
net corruptionem. Sicut ergo non est consequens, 
ut corruptibilis homo nascens ex incorruptibilitate 
virginitatis nascatur : sic non erat consequens, ut 
Unigenitus Dei, qui ideo nascebatur, ut corru- 
ptionem sanaret, nasceretur ex corruptione conju- 
gii. Homo ex necessitate nascitur, ut sit : Christus 
autem non ex necessitale nature, ut esset, sed ex 
voluntate misericordiz ut salvaret. Quomodo ergo 
justum est, ut unum eumdemque habeant. nativi- 
tatis honorem necessitas et voluntas? Merito ergo 
contra nature humane regulam matus est, quia 


Mirandus erat super naturam. Vide autem novam et admi- 
Christi or- yandam Christi nativitatem, id est, per homines 


tus, scilicet 
per pecc 


tores. 


4. peccatores, per mulieres meretrices, et adulteras, 
et gentiles. Sed talis generatio non sordidat digni- 
tatem Christi,sed commendatmisericordiam ipsius. 


b In Codice Vallis Dei hic incipit homilia secunda. 


OPUS IMPERFECTUM 


; adoptionem 
fccit et genuit, a filiis nasceretur. Facti sunt patres 
ejus, quorum non erat filius. Tste illis beneficium 

restitit, ut esset filius eorum. Illi autem nihil 


isti preestiterunt, ut essent patres ipsius. In * ho- * omuibu 


minibus patres filios sibi adoptant, quos ipsi de- 
siderant : hic autem. filius sibi adoptavit patres, 
quos ipse elegit. Ilic filii a patribus suscipiunt ἡ 
generositatis dignitaiem, hic autem patres a filio 


sisceperunt.? Cum esset desponsata mater ejus Homil. 1 


Maria Joseph, priusquam convenirent, inventa in aliis. 


est in utero habens de Spiritu sancto. Quoniam 
faturum erat, ut omnes sancti de virgine nasce- 
rentur Ecclesia, despousata Christo, ideo Christus 
nascitur de virgime desponsata, ne dignius nasce- 
rentar servi quam Dominus. Sed ut per omnia 
filii paternze nativitatis. perfecium | imitarentur 
exemplum, ideo et Maria desponsata erat fabro li- 
gnario : quoniam et Christus sponsus Ecclesia ἡ 
omnem salutem hominum et omne opus suum per 
lignum crucis fuerat operaturus. Ideo autem et 


desponsata et domi habita, ut desponsatio ipsa fi- xxiv 


delis esset, et fornicationis opprobrium a matre 
repelleret,* et virginitatis gloriam nascituro Do- 
mino reservaret. Si enim, quia in. domo sponsi 


* peperit, infideles Judzi dixerunt, /Vonne hic est 


[^ 


D 


Jesus filius Joseph ? quanto magis si extra do- 
mum sponsi peperisset, dicturi fuerant : Nonne 
hic est Jesus filius meretricis? Nam quemadmo- 
dum in ea, quz in domo viri concipit, intelligitur 
conceptio maritalis : sic in ea, quae extra domum 
concipit, est suspecta conceptio. Magis ergo vo- 
luit Dominus, ut haberet mater ejus maritalem 
suspicionem, quam fornicationis opprobrium pa- 
leretur. Antequam convenirent, inyenta est in 
utero habens. Non dixit, Priusquam acciperet : 
sed, Priusquam convenirent, inventa est in utero 
habens : quia jam accepta erat in domo. Virgini- 
tas enim est incorruptibilitas : ^ incorruptibilitas 
autem virginitas ipsa sincera, Ideo ergo, antequam 
convenirent, conceptus est Christus, ut nec de 
corruptione incorruptibilitas nasceretur, nec ex 
Lernens corporis utriusque «e sibi Dominus 

bricaret. Dico autem non ad desperationem et 
confusionem nuptorum, sed ad consolationem et 
gloriam continentium, quoniam hzc ipsa conjun- 
ctio maritalis malum est ante Deum : non dico 
peccatum, sed malum. Nam quantum ad naturam 
rei ipsius, peccatum est; concessione autem Dei 
factum est, ut non sit peccatum. Quomodo? Opor- 
tebat enim, ut homo corruptibilis nasceretur in: 
mundo, ut posset tentari, ut tentatus coronetur. 
Si autem incorruptibilis factus fuisset, tentari non 
poterat. Si vero non tentabatur, nec coronabatur : 
quia incorruptibilitas tentationem non sentit. Ideo 
ergo factum est, ut ex passione carnis et sanguinis, 


b Editi in marg. et V. D. incorruptibilitas autem 


* Editi in marg. et Codex V. D. ut virginitatis gra- veritas ipsa : et mox iidem antequam convenirent na- 


tiam, 


tus est Christus. 


—"——————ÉÓÉ— 


—— T REERP 


cipit. 


11.50. 7. 


M ance 


isl. cum 
ndaret. 
* ante- 
im. 

b. 8. 9. 


IN MATTHEUM. 


HOMIL. I. 


et igne fervido in visceribus, succedente humore, 4 centiam maritalem. Si ergo una est libido in ma- 


homo corruptibilis nasceretur, ut ne de bono ma- 
lum nascatur, aut ex impassibilitate corruptio : 


sed ut de malo malum procedat, et ex passione cor-. 


ruptio generetur. Ideo ergo ista conjunctio marita- 
lis cum esset peccatum , quantum ad naturam rei 
ipsius, concessione Dei facta est licentia. Licentia, 

ico, facta est, non justitia. Nam etsi propter ne- 
cessitatem rel peccatum esse desiit, tamen justitia 
esse non meruit. * Ideo utentibüs se, etsi poenam 
non infert, mercedem tamen non praestat : et si non 
occidit, tamen non salvat. Unde et propheta non 
ad indulgentiam Dei respiciens, sed ad spurcitiam 
ipsius operis, dicebat: Écce enim in iniquitati- 
bus conceptus sum , et in peccatis concepit me 
mater mea : id est, Quid mirum si peccavi, qui de 
peccato sum natus? Sequuta est enim generatio- 
nem suam natura peccati. Nam si matrimonium 
ipsum placitum esset Deo, numquam abstinentibus 
se ab illo gloriosa promitteretur corona, nec sic 
amarentur a Deo, qui odiunt illud. Non enim ille 
remuneratur qui bonum fugit, sed qui malum. Vis 
autem scire quomodo licitum est matrimonium ? 
quomodo aliquando licuit et sorores habere uxo- 
res ? quomodo habuerunt Cain et Abel? Haec nomi- 
na filiarum Adam, quas in initio habuit post Cain 
et Abel, Rifan et Edoclam, et non peccaverunt : 
quia peccatum illud raritas hominum et necessitas 
excusabat. Postea crescente numero hominum, 
ipsum malum reversum est in naturam suam, 
et coepit esse tum. Remansit autem in usu, 
ut uni viro liceat habere plures uxores. Am- 
plificato postea mundo, etiam hoc malum recepit 
naturam suam, et coepit esse peccatum. Remansit 
autem in usu, ut unus unam haberet uxorem. 
Nunc autem postquam venit gegen temporis, 
et senuit mundus, scimus quale est consilium Dei, 
et quid vult, et quid est placitum coram illo. Sed 
ausinon sumus dicere propter homines inconti- 
nentes, in quorum corpore anima nihil agit, sed 
in toto illos possidet sanguis et sordidissimus ille 
vapor, de illo insano Le procedens. Denique 
commendavit angelus Tobi in nuptiis ejus, ut * 
cum veniret ad illam consuetudinem humanam, 
surgeret prius et oraret, et sic diceret : Domine, 
tu. scis, quia non propter libidinem accepi uxo- 
rem, sed propter liberos procreandos : quia si 
aliter orasset, oratio ejus Deo non fuerat placitu- 
ra. Vides ergo quia turpissimum opus illud carnis 
filiorum causa excusat. Nunc autem multiplicato 
siculo, creandorum hominum occasio est exstin- 
ctà. Jam Deum non multitudo hominum , sed 
caritas sanctorum delectat. Ecce una est libido, 
quie fornicationem generat, et quae maritalem usum 
ministrat. Sed sicut posuit mari terminos littora, 


. dicens : Usque huc venies, et hic te constrin- 


ges : sic libidini carnali termirium posuit couju- 
gium, ut usque illuc veniens, illic se constringat. 
Sicut ergo mare, si littora sua vupeit rn T. 
rit, peccat : ita et homo, si transgressus fuerit li- 


B 


[^ 


D 


ritis, etin adulteris : quomodo potest fieri, ut una 
cademque res pro dimidia quidem parte sit justi- 
tia, pro dimidia autem sit peccatum? Aut enim 
tota est peccatum, aut tota justitia : quia una est 
res. Verum cst autem, quia libido justitia non est, 
ergo tota peccatum est. Sed peccati illius poena 
non imputatur, donec iste odibilis et corruptibilis 
transeat mundus. Ideo ergo. Dominus conceptus 
est priusquam convenirent, ut non ex passione 
carnis et sanguinis nasceretur : qui ideo venit, ut 
carnis et sanguinis solveret passionem, et mutaret 
in spiritum. Cui inventa est in utero habens de 
Spiritu. sancto? Sine dubio a sponso suo Joseph, 
qui zeloso amore semper se admonente, vitam 
circumspiciebat Mariz. Nam sicut Historia quae- 
dam mon incredibilis neque irrationabilis docet, 
quando gesta sunt quz refert Lucas, Joseph 
absens erat. Nec enim conveniens est putare prz:- 
sente Joseph introisse angelum ad Mariam, et di- 
xisse quae dixit, et Mariam respondisse quecum- 
que respondit. Si coneedamus, angelum potuisse 
intrare ad eam, et loqui, plane confestim Mariam 
abisse in montana cum festinatione, et introisse do- 
mum Zacharicz,et salutasse Elizabeth, et mansisse 
cum ea mensibus tribus, possibile non fuit prz- 
sente Joseph : quia necesse erat, ut absentationis 
ejus et mansionis diutinae requireret causas. Post- 
quam autem rediit peregre post tot menses, et in- 
venit eam gravidam manifeste, forsitan ei commi- 
natus est, quasi sponsus, et de judicio Dei terruit 
eam, quasi vir timoratus. Illa autem cum videret 
se innocenter in suspicionem criminis decidisse, 
nec posse se jam excusare, testimonio ventris con- 
victam, cum lacrymis et suspirio clamans juravit 
dicens : Vivit Dominus, nescio unde sit hoc. Quo 
audito, timuit valde Joseph et ex parte credidit in 
eaaliquid esse divinum. Nec enim timuisset, nisi ex 
parte aliquatenus credidisset. Ad hzc autem fidem 
verborum ejus commendabat conversatio ejus san- 
cta. Forsitan autem, cum esset justus, ccepit sibi co- 
gitare de illa : Comessatrix aut vinolenta nutmquam 
fuit:quoniam omnis mulier quz vinolenta est et 
comessatrix, etiam meretrix est. Nam sive in cibis, 
sive in libidinibus delectatio carnis est, quz pre- 
cipitat hominem. Mulier quoque, qu:e suavitatibus 
[e suc non contradicit, multo magis neque li- 

idini suze resistere acquiescit, sicut etiam aposto- 
lus dicit : Quoniam vidua, que in deliciis est, 
vivens mortua est. Non levis, non jocosa, non 
cantatrix, non turpium verborum amatrix, sicut 
solent plerumque P quz libenter talia aut 
loquuntur, aut audiunt. Si quidem impudentiores. 
sunt, libenter loquuntur : si autem verecundiores, 
etsi loqui talia erubescunt, tamen delectantur au- 
dire. Non super virum oculos suos extulit, nec in- 
fixit aspectum. Haec enim. sunt documenta mulie- 
ris meretricis, sicut ait Salomon : 


755 


xxv 


τ, Tím.5.6. 


Fornicatio Eccli. 26. 


mulieris in. extollentia oculorum ejus. Hzc '?- 


et alia similia tractans, nihil horum *nveniebat 


756 OPUS IMPERFECTUM 


in ea:sed ex diverso omnia laudabilia, oinnia A necessaria fuit ei revelatio illa divina. Si enim 


admiranda, que. sine Spiritu sancto possibile 
non erat esse in natura humana. Omnibus igitur 
documentis, quibus fornicatio mulieris intelligi 
et argui solet, deficientibus, sola apud eam rema- 
nebat suspicio gratie Dei. Propter haec omnia 
astimavit eam habere in utero de Spiritu sancto. 
Nam nulla res sic castitatem mulieris viro com- 
mendat, sicut vita ejus disciplinata. Ubi enim ti- 
mor Dei est, ibi et castitas est : ubi autem non est 
timor Dei, ibi neque castitas est. Caro enim urget, 
securitas mulieris adjuvat carnem :si timor Dei 
non fuerit qui resistat, quis eam teneat indagatam ? 
O inzstimabilis laus Mariz! Magis credebat casti- 
tati ejus, quam utero ejus : et plus gratize, quam 
naturz. Gonceptionem. manifeste videbat, et forni- 
cationem suspicari non poterat. Possibilius esse 
credebat niulierem sine viro posse concipere, quam 
Mariam posse peccare. Et quod majus est videre, 
ut sponsus de sponsa sua haberet, sic habuit Joseph 
apud se. Frequenter enim viri, etiam si leviter vi- 
derint mulieres suas aspicientes in alterum, mox 
excitantur in zelum : et quod. non est illud suspi- 
cantur, quia ex magno amore nascitur zelus. Hic 
autem et maritalem zelum et uteri clamantis accu- 
sationem, sola przteritze conversationis documenta 
vincebant, 19. Joseph autem vir ejus, cum esset 
justus, et nollet eam. traducere, voluit occulte 
. dimittere eam. Cogitabat enim forsitan apud se : 
Si peccatum ejus celavero, facio contra legem Dei : 
et si propalavero filis Israél, lapidabunt eam. 
"Timeo enim, ne hoc, quod est in utero ejus, divi- 
nitus sit. Numquid non Sara nonaginta annorum 
concepit, et peperit? Si illam quasi lignum jam 
siccum fecit florere : quid si Divinitas partum isti 
voluit sine viro donare? Numquid ad. virum per- 
tinet ipsa conceptio mulieris? Nam si conceptio 
mulieris pertinet semper ad virum, sine dubio 
quando vult vir, tunc conciperet et mulier: nunc 
autem non quando vult vir, tunc concipit mulier, 
sed quando vult Deus. Si ergo conceptio mulieris 
non in viro posita est, sed in Deo : quid magnum, 
si voluit isti fructum sine viro prestare? Quid ergo 
faciam? Dimittam eam occulte : quia in re incerta 
melius est, ut meretrix constituta evadat, quam 
ut innocens moriatur. Justius enim est, injustum 
juste evadere, quam justum injuste perire : quia 
etsi reus semel evaserit, iterum potest perire : in- 
nocens autem si semel perierit, jam non potest 
revocari. Expedit ergo ut dimissa Spprobrtum 
patiatur, quam tradita morti moriatur. Hec autem 
talia cogitare et agere velle, non est hominis valde 
justi. 20. Hec eo cogitante, apparuit ei ange- 
lus in somnis, dicens. Quoniam ergo auditio 
verborum Maris, et consideratio vite. ejus, mala 
suspicari de ea non sinebat Joseph : consideratio 
autem conceptionis ejus non permittebat eum ad 
lenum bona zstimare de ea, et sic animus ejus 
inter utrasque partes fluctuabat, et tenere eam ti- 
mebat, et. tradere eam non audebat : propter hóc 


b 


C 


D 


- Dasciturus, sicut astimans metuebat Joseph, sed 


ipsa Maria, quz angelum viderat, et audierat sibi 
loquentem tam de sua conceptione, quam de Eli- 
zabeth, ascendit in montana, ut videret Elisa- 
beth , et ipso confirmaretur aspectu : quanto ma- 
gis Joseph post verba conceptionis Mariz , post 
considerationem vite ejus, adhuc nutabundus 
necessariam habuit- revelationem. divinam? Pro- 
pter tres ergo. causas apparuit ei. Primum ne ju- 
stus homo ignorans faceret rem injustam ex pro- 
osito justo; deinde pepe honorem matris 
ipsius. Nam si dimissa fuisset, etsi non apud fide- 
les, tamen apud infideles turpi suspicione carere 
non poterat. Tertio, ut intelligens Joseph sanctam 
conceptionem diligentius se in futurum custodiret 
ab illa, quam prius. Prius enim servavit se pro- 
pter disciplinam justitizs, postea autem et propter 
timorem partus hujusmodi. Quare non ante con- 
ceptionem virginis venit ad Joseph ? Ut ne cogitaret 
que. cogitavit, ne pateretur quz& passus est Za- re. x. 
charias, qui culpam infidelitatis incurrit de con- 
ceptione conjugis jam longzvze. Incredibilior enim , 
erat res virginem posse concipere, quam. anum. 
Si ille sacerdos constitutus rem faciliorem fore non 
credidit, quanto magis iste popularis rem diffici- 
liorem fieri non credidisset? Si ipsa Maria, angelo: * 
sibi dicente de conceptione sua, pene non credebat xxvi 
propter virginitatem suam, dicens : Quomodo r,.., x. 
fiet hoc, quoniam virum non cognosco ? quo- 
modo Joseph fuerat crediturus referenti de altera 
quod sine viro conciperet? Joseph fili David, ne 
timeas accipere Mariam conjugem tuam : quo- 
niam quod nascetur «ex ea, de Spiritu sancto 
est. Filium David eum nominans, voluit eum ad- 
ducere in memoriam promissionis Dei ad David, ut 
de semine ejus Christus nasceretur. Dicens autem, 
Ie timeas ,cognitorem se cordis ejus ostendere vo- 
luit, ut per hzc futurorum bonorum, quz de Chri- 
sto erat. dicturus, faceret fidem : quia Quod na- 
scetur de ea, de Spiritu sancto est. Spiritum 
sanctum, ipsum dicit unigenitum Deum, sicut ipse | 
dese testatur in evangelio : Quia Spiritus est, Joan.6. 
inquit, qui vivificat : caro autem nihil prodest. ᾿ 
Et Joannes ait : Dominus Spiritus est. Non enim 7,45, 4 
Spiritus advocatus ingressus est in Mariam, ut 
suscipiens corpus nascatur in mundum, sed ut 
sanctificaret virginis vas. Dicens autem, Quod 
nascetur ex ea, de Spiritu sancto est, hoc di- 
cere vult, quia de semine viri alicujus non fuerat 


de Spiritu sancto. Sicut enim secundum prace- Τοῦ. 6. 
ptum Raphailis angeli ad Tobiam, viro et uxore 
more solito venturis ad coitum, oratio precedere 
debet, ut quod. concipitur, in sanctificatione con- 
cipiatur: sic unigenito Deo virginem ingressuro, 
Spiritus sanctus pracessit, ut, precedente Spiritu 
sancto, in sanctificatione nascatur Christus secun- 
dum corpus, Divinitate ingrediente pro semine. 
21. Et pariet filium, vocabisque nomen ejus 
Jesum. Non dixit, Pariet tibi filium, sicüt ad Za- 


— —ENERIPRRU - PR ERR 


ΙΝ MATTHEUM. 


HOMIL. 1. 


757 


ue. τ. 13. chariam : Ecce. Elizabeth uxor tua concipiet ^ sentior essentialiter ex ünitate personz factus est. 
Verbum enim: caro factum est, et habitavit in Joan.v.X4. 


uc. 1. 48. 


͵ 


et pariet tibi filium : quia mulier, que ex viro 
concipit, marito suo filium parit : quia magis ex 
illo est, quam de ipsa. Hec autem, quz non de 
viro ena non filium illi peperit, sed sibi 
tantummodo. Vide quo modo similitadinem ipsius 
rei per omnia sequitur, quze facta est in Mii. 
Sicut enim tunc mulier gustans de ligno, sola 
seducta est, et peperit mortem ; Adam autem non 
fuit particeps in seductione illius; non enim a 
diabolo seductus peccavit, sed quia consensit mu- 
lieri : sic etmodo accipiens Maria de Spiritu sancto, 
sola credidit, dicens : Ecce jam nunc beatam 
me dicent omnes generationes. Joseph autem 
tunc in fide conceptionis illius nihil babuit com- 
mune, sed postea tacendo et consentiendo tantum 
salvatus est. Ideo et in somniis adstitit ei, non 
palam : ut quemadmodum dormiente Adam crea- 
vit mulierem, sic et isti dormienti divinitus con- 
signaret uxorem. Ipse autem evangelista interpre- 
tatur quid intelligitur Jesus Hebraica voce, dicens : 
Ipse salvabit populum suum a peccatis eorum. 
Si ergo medicus, qui nullam potestatem habet sa- 
lutis humanz, propter solam confectionem herba- 


B 


rum non erubescit medici sibi nomen imponere : - 


quanto dignius iste vocatus est Salvator, per quem 
totus salvatus est mundus? 99. oc autem totum 


factum est. Quid totum? Ut virgo propinquo 


sai, 7.14. 


suo desponsaretür, ut casia servaretur, ut ange- 
lus per somnium Joseph loqueretur, ut sponsam 
eam accipere juberetur, ut pueri nomen Jesus vo- 
caretur, ut virgo mundi Ai wobei generaret. 
Ut impleretur quod dictum est a Domino per 
prophetam, dicentem : 25. Ecce virgo in utero 
habebit, et pariet filium. Gratia a prophetis 
testimonium habet, vel ideo ut Vetus et Novum 
consonet Testamentum, vel ut infirmitati erudito- 
rum satisfaciat, vel ut non mox temere videretur 
erumpere, quod tanto. ante tempore predictum 


Prophetia.St. Prophetia autem alia est ex priescientia, et 


aplex, 


ma. 3. ἡ. 


hec immutabilis : ut hzc, Ecce virgo concipiet. 
Alia ex judicio operum, et hec solet mutari se- 
cundum quod verba sonant, non secundum intel- 
lectum : ut, Z4dhuc quadraginta dies, et Νὶ- 
nive subvertetur : vibitdbeliin: nisi poeniteat. 


ltem quz est ex prascientia, illa impletur Dei 


sai. 7.14. 


solummodo operatione, ut quod virgo pareret. 
Alia impletur hominum inistratione, ut de 
aliquo, ut sit justus. Admiratus itaque tanti 
mysterii dignitatem propheta, quasi omnes de 
somno suscitans, ait : Ecce virgo in utero habe- 
bit, et pariet filium, et vocabunt nomen ejus 
Emmanuel, quod est interpretatum, nobiscum 
Deus. Multis praetermissis uno utitur nomine, 
quod przsenti utile est negotio. Quamvis enim 
nobis sit presens semper gubernando, tamen prae- 


C 


D 


nobis. 24. Exsurgens autem Joseph a somno, 
accepit Mariam conjugem. suam. Non in domo 
accepit eam ; nec enim adhuc dimiserat eam de 
domo, sed de animo suo deposuerat eam, et iterum 
in animum suum eam recepit. 25. Et non co- 
gnovit. eam, donec peperit. Vere enim non co- 
gnovit eam ante, cujus fuerat dignitatis, que uni - 
geniti Dei facta fuerat mater : sed. postquam. pe- 

rit, tunc cognovit eam : quia speciosior et dignior 
acta fuerat, quam totus mundus. Nam quem totus 


mundus mon capere poterat, nec merebatur ac- - 


cipere, quasi in angustum cubiculum uteri sui sola 
suscepit. Vidit Joseph enim virginem permanere 
post partum. Vidit* mysterium stella quo modo 
stans super caput pueri, venientibus magis pue- 
rum demonstrabat. Stans testimonium dabat, 
quia loqui non poterat. Ipsos denifhe magos 
vidit udicantor, et divina dona eorum pre- 
sentantes. Audivit sermones ipsorum, quo modo 
ab oriente usque Jerosolymam stella przce- 
dente venerant, quz. non dedignata est homini- 
bus ministrare, ut Dei gloriam revelaret. Ergo in- 
comparabilis nativitas, totius humane nativitatis 
mensuram excedens, et divinitatem nascentis 
pueri ostendebat, et pos Mariz parientis 
Joseph demonstrabat. Ide 

vit eam, donec peperit filium suum primogeni- 
tum. Cognovit autem eam quz esset, post partum 
ipsius. Quidam ex hoc verbo, secundum Euno- 


o dicit, Et non cogno- . 


Eunomii 


mium, putant, quod Joseph donec peperit quidem heresis. 


non ^illam habuit in conscientia, postea autem 
cognovit eam, et filios peperit. Unde et Christum 


XXxvn 


primogenitum dicit : quia ille dicitur primogeni- Poe 
tus, quem alii fratres sequuntur. Insanus neminem nitus quis. 


intelligit esse sanum : quia illi ausi sunt hoc 


dicere de illa, putant quia et Joseph hoc ausus 
fuit facere. Hoc enim quod fieri potuit, dicit evan- 
ΕΝ quia factym non est : illud autem quod nec 

eri potuit, quid necessarium habuit dicere, Fa- 
ctum non est? Nam sunt quzdam, qu:e naturali- 
ter possunt fieri : sunt autem. quz impossibilia 


'sunt per ipsam naturam. Volo tibi referre. Ille, 


nescio quis, cum illo litem commisit : et donec 
vixit, non est ei loquutus. Numquid ex hoc quod 
dixi, Doriec vixit, non est ei loquutus, ex eo si- 

avi, quia post mortem illi loquutus est, quod 
fier non potest? Tllud enim quod fieri potest, dixi, 
quia factum non est : quid autem opus habui ex- 
ponere, quia nec post mortem illi loquutus est, 
quod fieri non poterat? Sic et Joseph ante partum 
credibile fuit ut cognosceret eam, quia nondum 
cognoscebat mysterii dignitatem : postquam vero 
cognovit, quia facta est unigeniti Dei templum, 
quo modo poterat hoc usurpare? Quod. antea fa- 


^ Editi in marg. et Codex V. D. ministerium, Utra- concupiscentia. Codex V. D. in conscientia, sed altera 


que lectio quadrat. 


manu ibidem scribitur vel concupiscentia ; et hec vi- 


^ Illam habuit in conscientia, Editi in margine in detur esse vera lectio. 


TOM. VI. 


ή9 


758 


cere noluit vir religiosus, exspectans nuptias suas A 


ostea facturus fuerat, ut habitationem Dei carna- 

Tis concupiscentiis sordidaret? Hae secundum 

rationem. Veniamus autem ad auctoritatem Scri- 

pturz. Dicit enim apostolus secundum exemplum 

1. Cor. 15. prophetae de Christo : Oportet eum regnare, do- 

39: nec ponat omnes inimicos suos sub pedibus 

ejus. Ergo Paulus hoc significavit, ut tamdiu 

regnet Christus, quamdiu fiant omnia sub pedi- 

bus ejus, postea autem cesset regnare? Stulte! 

Qui regnat, antequam omnia illi subjecta sint, 

multo magis regnat et postquam fuerint ei omnia 

1. Tín. f. subjecta. ltem alibi dicit: Donec venio, attende 

A lectioni. Numquid significavit, Donec venio qui- 

dem, attende; cum venero autem, neglige? De pri- 

mogenito autem quod dico, usus est Scripturis, 

non solum illum primogenitum dicere, qui primus 

nascitür, sed. etiam illum qui solus est natus. 

Exod. 4. Quando dicebat Dominus ad Pharaonem : Primo- 

s genitus meus Israel : numquid jam alium popu- 

lum habebat? Si autem dicis, quia secundum prz. 

scientiam dicebat primogenitum populum Judai- 

cum, sciens quia ex gentibus alium populum erat 

facturus : dico. tibi, quantum ad prescientiam 

suam, semper. duos populos habuit : sed tam de 

Judais, quam de vir an unum populum fuerat 
habiturus, sicut et habet. 


Homilia secunda ex Cap. secundo. 


Homil. III. 


b4.Cum natus esset Jesus inBethlehem Jude, 
in aliis. 


in diebus Herodis regis. Cum fugeret Jacob an- 
te fratrem suum Esaü, et venisset ad vesperum, 
48, vidit somnium tale. Scala posita erat, cujus caput 
pertingebat usque ad caelum, et angeli ascendebant 
et -descendebant per eam , Dominus autem re- 
cumbebat super eam. Surgens autem Jacob, 
Ibid; v. 17. suggerente Spiritu, prophetavit, dicens : Quar 

formidolosus locus est hic ! Non est aliud hic 

nisi domus Dei, et porta cceli. Et ideo vocatum 

est nomen loci illius L'ethel, quod est interpre- 

tatum, domus Dei. Nato iteque in Bethlehem Do- 

mino, visionis illius prophetia completa est. Domus 
Joan.2.19. enim Dei est corpus Christi, ipso dicente : δοῖ- 
Prov. g. 1. pite templum hoc. Item, Sapientia. edificapit 

;sibi domum. Porta autem czli ipse est. Christus, 

per quem introitur in regna caelorum, dicente pro- 
Psal. τι. pheta : Zec porta Domini, justi intrabunt per 
20. eam. Adhuc autem videamus quod ad utilitatem 
respicit, etquod evangelista tempus designat, quan- 
do nascitur Christus, id est, /n diebus Herodis 
regis, ut prophetiam Danielis completam demon- 
Straret, quz post septuaginta seplimanarum annos 
Christum esse nasciturum demonstrat. Nam ex 
illo tempore usque ad regnum Herodis septuagin- 
ta septimanarum anni sunt consummati. Sciens 
aultem Deus perfidiam Judaeorum, quia crucifixo 


Gen. 
12. 5344. 


b Cum natus esset Jesus, etc. Hic incipit Homilia tertia in Codice V. D. 


B 


a 


D 


OPUS ÍMPERFECTUM 


vero Christo, alium exspectaturi fuerant Christum, 
id est Antichristum, idéo occasionem incredulitatis 
eorum tollens, tempus ostendit, quando nasciturus 
erat Christus, ut in illum Christum credamus, qui 
ex tempore Danielis post septuaginta septimana- 
rum annos nascitur, non in illum qui in &ine seculi 
sub nomine Christi venturus est. 4n diebus He- 
rodis regis. Quamdiu gens Judaica, quamvis sub 
peccatoribus, tamen Judaicis regibus tenebatur, 
prophete mittebantur ad. remedium ejus. Qualis. Qualis n 
necessitas, tale et auxilium. Nunc autem, quando cessit: 
lex Dei sub potestate regis iniqui. tenebatur, .— Oum 
vest, justitia Dei sub dominatione Romana preme- 

batur, nascitur Christus, quia magna et despera- 

bilis infirmitas medicum artificiosiorem quarebat. 

Ecce magi venerunt ab oriente Jerosolymam, 

2. dicentes : Ubi est qui natus est rex Judeo- 

rum? Ecce, hoc est, confestim ut natus est, magnuim 

Deum ostenderunt in homine parvulo, et verbis, et 
actibus, et muneribus ipsis. Verbis quidem, quia 
dixerunt, Ubi est qui natus est rex Judeorum ? 
Fidimus enim stellam ejus in oriente, et ve- 

nimus adorare eum ; acübus autem, quia cum 
vidissent eum, adoraverunt eum. Inventa est in 

eis fides acutior quam aspectus, videntibus humi- 

lia, et intelligentibus alta. Muneribus autem, 

quia obtulerunt ei aurum, thus, et myrrham , 

sicut inferius ostendemus. Venerunt autem ad ju- 

dicium gentium, et ad prejudicium. Judaeorum, 

illorum fidem prophetantes futuram, et istorum 
incredulitatem Litt. gd n presentem, Ὁ. beati 

magi, qui ex omnibus gentibus primitice fidelium 

fieri meruerunt ! [lli enim magi future. Ecclesize 
formam portabant. Sicut enim illi regem, quem 

non viderant, credentes quzrebant, et confiteban- 

tur: sic et nos qui sumus ex gentibus, Dominum, 

quem numquam vidimus, credentes quotidie que- xxvi 
rimus, et confitemur potestatem ipsius. Quam 

bene de istis prophetavit Esaias, dicens : Prius- Esai. 8. 
quam. cognoscat puer patrem et matrem, ac- 

cipiet virtutem Damasci, in. conspectu regis 
"Assyriorum. Qui sunt magi? Vir! orientales, 

qui venerunt a Perside. Magi enim apud illos non 
malefici, sed. sapientes intelliguntur. Ideo. autem 
dicti sunt virtus Damasci, quia virtus uniuscu- | 
jusque provinciz sunt sapientes ipsius. Rex autem | 
Assyriorum est diabolus, princeps daemonum. 
Ergo Christus, priusquam secundum corpus in- 
Ciperet cognoscere patrem aut matrem, virtutem 
diaboli subjugavit. Qualis futurus erat in poste- 
rum, cum ad perfectum venisset, demonstrabat : 
in puero, qui adhuc in cunabulo constitutus dia- 

bolum exspoliavit a suis, scilicet ab istis magis. | 
Quomodo cum venisset ad bellum, evacuaturus | 
fuerat omnem potestatem ipsius, considera. Quo- 
niam ab oriente venerunt, unde dies nascitur, 
inde initium fidei processit : quia fides lumen est 
animarum. Quasdis enim ab occidente nascitur 


O— —  ve— 


IN MATTHEUM. HOMIL. II. 759 


aliquid. contra orientem, ἢ divinatio mali osten- A 
ditur contra bonos : quando ab. oriente nascitur 
: aliquid contra occidentem, divinatio boni osten- 
ditur contra malos. Quoniam ergo in temporibus 
Christi justitia subjugatura fuerat injustitiam, et 
fides infidelitatem, ideo ab oriente venerunt pri- 
mitiz fidei. Fidimus enim stellam ejus in orien- 
te, et venimus. adorare eum. Numquid. nescie- 
bant quia in Jerusalem regnabat Herodes? num- 
quid non intelligebant justitiam legis, quia qui- 
cumque rege vivente alterum regem pronuntiat, 
etadorat, quasi minister tyranni punitur in san- 
guine? Sed. dum considerabant pon futurum, 
non timebant regem przsentem. Numquid non 
habebant pre oculis suis pericnlum mortis, qui 
talem rem illicitam. usurpabant? Sed non cura- B 
bant de morte. Si autem curassent de morte, num- 
quam ad hoc ausi faissent. Adhuc mon viderant 
Christum, et jam parati erant mori E eo. O 
beati magi, qui anté conspectum crudelissimi re- 
gis, antequam Christum cognoscerent, Christi facti 
sunt confessores ! Legi apud aliquem, magos istos 
ex libris Balaam divinatoris appariturz hujus 
stellae scientiam accepisse, cujus divinatio posita 
Num. 24. estetin Veteri Testamento : Orietur stella ex 
y Jacob, et exsurget homo ex Israel, et domina- 
bitur omnium gentium. Audivi aliquos referen- 
tes de quadam scriptura, etsi non certa, tamen 
non destruente fidenr, sed potius delectante, quo- 
niam'erat quzdam.gens sita in ipso see 
-Liberapo- orientis. juxta Oceanum , apud quos ferebatur C 
phe quaedam scriptura, inscripta nomine Seth, de ap- 
eo o paritura hac stella, et muneribus ei hujusmodi of- 
cerendis, qua per generationes studiosorum homi- 
num, patribus referentibus filiissuis, habebatur de- 
ducta. Itaque elegerunt seipsos * duodecim quidam 
ex ipsis studiosiores, et amatores mysteriorum 
calestium, et posuerunt seipsos ad exspectationem 
stelle illius. Et si quis moriebatur ex eis, filius 
ejus, autaliquis propinquorum, qni ejusdem volun- 
tatis inveniebatur, 1n loco constituebatur defuncti. 
Dicebantur autem. magi lingua eorum, quia in si- 
lentio et voce tacita Deum glorificabant. Hi ergo 
per singulos annos, post messem trituratoriam, : 
ascendebant in montem aliquem positumi ibi, qui 
Mons Vi- Yocabatur lingua eorum Mons Victorialis, habens ἢ 
eteriais. jn se quamdam speluncam in saxo, fontibus, et 
electis ayboribus ameenissimus : in quem ascen- 
dentes, et lavantes se, "orabant et laudabant in 
silentio Deum tribus diebus, et sic faciebant per 
singulas generationes, exspectantes semper, ne 
forte in generatione sua stella illa beatitudinis orire- 
tur, donec apparuit eis descendens super Montem 


^ In marg. Éditi habent. dominatio mali, et infra 
dominatio boni , et sic Cod. V. D. bis in textu, 

* [ De numero magorum cfr. J. C. Thilo in Pro- 
grammate ad sacra Christi Natalitia celebranda scri- 
pto,cui inest Eusebii Alexandrini oratio περὶ ἀστρονό- 
μῶν, pramissa de magis eL stella questione, edito 


illum Victorialem, habens in se formam quasi 
pueri parvuli, et super se similitudinem cruéis : 
et loquuta est eis, et docuit eos, et precepit eis, 
ut proficiscerentur in Judam. Prbtciiceotihüs au- 
tem eis per biennium precedebat stella, et neque 
esca, neque potus defecit in peris eorum. Gzetera 
autem quz gesta referuntur ab eis in evangelio 
compendiose posita sunt. Tamen cum reversi fuis- 
sent, manserunt colentes et glorificantes Deum 
studiosius magis, quam. primum, et predicarunt 
omnibus in genere suo, et multos erudierunt. 
Denique cum post resurrectionem Domini Tho- 
mas apostolus isset in provinciam illam, adjuncti 
sunt ei, et baptizati ab eo, facti sunt adjutores 
pradicationis illius. Ex eo autem quod dicit 
Scriptura, P'idimus stellam ejus in oriente, vide- 
tur occasionem dare infidelibus de astrologia, ut 
unumquemque putent sua stelle motu et nasci 
et vivere : ideo bonum est breviter de his inferre 
sermonem. Si enim stelle est, quod aut. boni su- 


mus, aut mali : ergo nec bonum nostrum laudan- astrologis. 


dum est, nec malum vituperandum, quia nec -est 
in nobis voluntarius actus. Ut quid enim boni 
mei laudem merear, quod non meo arbitrio, sed 
motu'stellz facio : aut mali mei peenam suscipiam, 
quod non voluntate, sed necessitate commisi ? 
Nam nec possum fugere malum, etiam si volo, si 
me nativitatis mez stella compellit ad malum. 
Si adulter et homicida fiunt per stellam, et in 
crimine stella facit eos interfici, magna est illa- 
rum iniquitas stellarum , magis autem illius qui 
stellas ad hoc creavit. Interrogamus 'ergo , Ex 
se facta est creatura, an ab alio? Si quidem 
dixerint, Ex se, audiant a nobis : quoniam. im- 
possibile End ey a se exstitit, eL eventu agitur, 
ut aliquem ordinem habent certum. Si autem di- 
cunt, Ab alio, ergo iniquus est qui fecit. Nam cum 
sit prasscius futurorum Deus, quod tanta iniquitas 
futura erat: per" stellas, si noluit emendare, non 
est bonus: 81 autem. voluit ct non-potuit, impo- 
tens est. Sed eliam injustus est, quia ex necessi- 
tate stellarum peccantes ita punit, quasi ex volun- 
tate peccantes. Ipsa denique mandata Dei, ne pec- 
cent, aut hortamenta, ut faciant bonum, per hanc 
insipientiam nonne destruunt? Quis enim hor- 
tetur aliquem, ne faciat malum, quod non po- 


test declinare : aut ut faciat bonum, ad quod xxix 


non potest pervenire ? Deinde interrogamus : 
Si idem semper est cursus stellarum, quare non 
semper idem est et hominum status? Si. dicunt, 
Per certos annos fit stellarum restauratio : necesse 
est ergo qui sciunt ástrologicam disciplinam, quia 
per certos annos restituuntur stelle, sciant et per 


Hale, 1834, p. 10, not. 45, eumdemque virum do- 
ctissimum ad Cod. apocryph. N. T. Tom.1 , p. XCV, 
et p. 389,et de simili orientalium traditione ibid. 
p. XXXII sq.] 
b Orabant ; sic Editi in marg. et V. D. in téxtu, et 
hzc videtur esse vera lectio. Editi ad - in textu. 
9. 


T cacumen. 


T movetur. 


Luc. 2. 14. 


760 


quot annos restituuntur stella. Quibus post re- 
sponsum dicimus, quee fuit illa, quae fecit omnes 
homines in diluvio mori? numquid in ea exstiüt, 
ut iterum diluvium faceret, aut illi homines se- 
cundum unam stellam fuerant nati ? Nam oporte- 
bat per unumquemque gyratum eamdem ipsam 
indeficientem rem consummari. Nam si s mien 
motio et gyratus stellarum ejusdem malitiae et 
ejusdem bonitatis causam przsstat, oportebat non 


A 


semel fieri Abraham , aut patriarchas, aut pro- , 


phetas, aut apostolos, sed quotienscumque fit ipse 
gyratus stellarum. Denique ipsa *conversatio ho- 
minum testis est veritatis. Ante adventum Chri- 
sti quee stella omnes homines idola colere compel- 
lebat, ceterasque iniquitates facere? aut post Chri- 
stum qualis gyratus ab idolis recedere homines 
fecit, et per totum orbem mores mutavit antiquos ? 
Ecce Pers: matribus et filiabus junguntur, Judzi 
autem octavo die circumciduntur, et unaquaque 
gens aliam atque aliam habet consuetudinem. Si 
idem est cursus stellarum, quomodo Persa ab illa 
consuetudine numquam recedunt, neque Judzi a 
sua ? Si autem dicatur, Secundum diversas regio- 
nes diversa est stellarum operatio : quomodo ergo 
qui in Perside crediderunt, ab illa turpitudine re- 
cedere potüerunt, in eadem regione manentes? 
aut qui non crediderunt, etiam peregrinantes in 
aliena provincia mores patrios tenuerunt? Et Ju- 
dai transiigrati in Babyloniam, et illic filios pro- 
creantes, quomodo numquam per stellas regionis 
illius compulsi sunt a cireumcisione sua recedere, 
et illorum insániam sequi? Ne quis ergo stella- 
rum culpet discursum, sed suum propositum. 
5. Audiens autem. Herodes rex turbatus est, et 
omnis. Jerosolyma cum eo. Existimans illum 
regem fore terrenum, quasi de successore regni 
turbatus est. Semper enim grandis potestas majori 
timori subjecta est. Sicut t ramum arborum in 
excelso positarum, etiamsi lenis aura flaverit, 1 mo- 
vet : sic et sublimes homines in culmine digni- 
tatum. exsistentes etiam levis nuntii fama contur- 


bat. Humiles autem, sicut in convalle, plerumque : 


in tranquillitate consistunt. Aut ideo turbabatur, 
audiens regem natum Judzis' ex genere Judzo- 
rum, cum esset ipse genere ldumzeus, ne, regno 
revoluto iterum ad Judzos, et ipse a Judais 
expelleretur, et semen ejus post ipsum przcide- 
retur a regno. Puto quod non tantum Herodes a 
semetipso turbabatur, quantum diabolus in. He- 
rode. Herodes enim timebat, quod suspicabatur : 
diabolus autem timebat, quod vere sciebat. Hero- 
des hominem zstimabat, diabolus Deum cogno- 
scebat. Audierat enim jam angelos in aere cla- 
mantes, Gloria in excelsis Deo, et in terra pax 
hominibus bonc eoluntatis. Ideo quanto magis 
testes addebantur pro Christo, tanto magis destru- 


ἃ Conversatio, Sic Editi in textu, in margine vero 


conversio, quam lectionem habet et Codex V. D. 


* Investgabat, Sic Editi-in textu, in marg. autem 


n 


C 


» 


OPUS IMPERFECTUM * 


ctionem potestatis. sue diabolus timebat. Unus- 
quisque ergo eorum zelo proprio turbabatur, et 
secundum suam maturam sui regni successorem 
timebat : Herodes terrenum, diabolus autem cz- 
lestem.. Nam nec Herodes terreretur, si^ cale- 
stem regem nasci suspicatus fuisset, nec diabo- 
lus, si terrenum. Vis scire, quia non tantum ipse 
turbabatur, quantum diabolus in eo? Ecce et Ju- 
daicus populus turbabatur, qui: magis de auditu 
isto gaudere debuerat, quia rex Judaeus surgere 
dicebatur, designatus a Deo. Sed turbabantur, 
quia de adventu justi non poterant iniqui gaudere. 
Aut certe turbabantur timentes ne forte iratus 
Herodes Judaico regi, genus ejus vexaret. Nam 
quemadmodum, certantibus ventis, mare concu- 
tur, sic regibus adversantibus sibi, populus regni 
vexatur. 4. Convocavit autem principes sacer- 
dotum, et scribas, et interrogavit ab eis, ubi 
Christus nasceretur. Ex hoc apparet. maxime, 
pes diabolus turbabatur in Herode, quoniam tra- 
itores legis interrogat. Ut quid enim interrogaret 
Herodes, qui non credebat Scripturis? Sed ^ in- 
vestigabat diabolus, qui credebat quod Scriptu- 
re non mentiuntur. Nas diabolus alios in erro- 
rem inducit, ipse autem veritatem bene ὁ it. 
Quid enim vis? credebat Herodes Scripturis, aut 
non credebat? Si non credebat, ut quid interroga- 
bat Scripturas, quas putabat esse vaniloquas? aut 
si credebat; quia inde vere nasciturus est rex, un- 
de Scripturz dicebant : quomodo sperabat posse se 
interficere illum regem, quem futurum Scripturze 
esse dicebant? numquid poterat homo corrigere, 
ut ne fiat quod Deus ordinavit ut fieret? Sed 
quidem ni gn Herodes in malo, in bono autem 
non credebat : quoniam quidem quod inde nasci- 
turus fuerat rex, unde Septum dictbont, crede- 
bat: quoniam autem adversus illum agere non 
poterat, quem Deus mittebat, non credebat, quia 
non suo consilio gubernabatur, sed vinculo diaboli 
trahebatur ligatus. Sic sunt omnes homines pec- 
catores, in quibus diabolas operatur : credunt 
Scripturis, et non credunt : quia hoc ipsum , * quod 
Pssae d acit credere non permittuntur. Quod 
enim credunt, veritatis est virtus : quia nulli po- 
test esse occulta; quod autem non credunt, excz- 
tio est inimici : quia subjecti sunt operibus ejus, 
et mens eorum libera non est : ut, puta, omnes 
qui Christiani sumus, et legimus, scimus quia 
mundus consummandus est, et quia morituri su- 
mus, et hoc ipsum tamen perfecte non credimus. 
Si enim perfecte crederemus, sic viveremus, quasi 
st modicum transituri de hoc mundo, non quasi 
in zternum mansuri. 5. Zt illi dixerunt : In 
Bethlehem Jude. Sic enim dictum est per pro- 
phetam. Dant responsum regi interroganti ex 
corde non bono, cum deberent celare mysterium 


instigabat , quam lectionem habet V. D. 


* Editi in marg. et V. D. quod credant perficere non 


permittuntur. 


Mich. 5.2« E, t. Bethlehem terra Juda, non. es minima. 


| 


2. Tim. 2. 
2. 


5 


IN MATTHEUM. HOMIL. ii. 


maxime in conspectu regis alienigena, qui non so- 
lum zelo regni, sed etiam generis alieni odio ad- 
versaturus regi postmodum futuro non ignoraba- 
tur, si ipsi sapienter voluissent considerare. Et non 
solum manifestant mysterium, sed etiam ad finem 
sermonum suorum propheticum protulerunt ex- 
emplum, tamquam qui thesauros Domini sui abs- 
conditos hostibus ejus prodant : et facti sunt non 
predicatores operum Der, sed proditores mysterio- 


rum ejus : et non doctores Herodis, sed irritatores - 


malitiz ejus. Ex quibus docemur, Scripturarum 
occulta non manifestari iniquis, sed fidelibus, Sicut 
precepit Paulus : Que a me audisti per mul- 
tos testes, hec commenda fidelibus, qui pos- 
sunt etiam alios docere. Et non solum prophetize 
mysterium unc spine regi iniquo, sed. adhuc 
ipsam prophetiam przcidentes ex uno consensu 
suo omnes, et non exponentes omnem Scripturam 
divinitus inspiratam, interficiendorum parvulorum 
facti sunt. causa. Quomodo enim scriptum erat? 


inter principes Juda : ex te enim exiet dux, 
qui regat. populum meum. Israel, diesque ejus 
a diebus seculi. Si ergo integram prophetiam 
protulissent, sicut fuerat dus considerans Hero- 
des quia dies nascituri regis illius a diebus seculi 
erant, et intelligens antiquitatem honoris ejus, 
ban non erat ille talis rex. terrenus, cujus dies a 

iebus szeculi erant, in tantum furorem non exar- 


sisset adversus eum : nuncautem przcisa hac parte. 


prophetie qua» compescere poterat zelum ipsius, 
primam partem solum protulerunt, quz eum po- 
terat irritare. Unde ita exponentibus 1llis, putans 
Herodes similem ceteris regibus ex ea nasci re- 

em, parvulos interfecit, cum illis eestimans occi- 

ere etiam Christum. O infelices Judzi ! Herodem 
docuerunt quia de Bethlehem nascitur ipse qui 
est gubernaturus populum Israél : et se non docue- 
runt, postquam natusest, ut crederent ei. Herodes 
illis credidit quasi vera dicentibus, ut persequere- 
tur Christum, et ipsi sibi non crediderunt, ut sus- 


ciperent eum. 7. Tunc vocavit occulte magos, . 


et diligenter exquisivit tempus quando appa- 
ruit eis stella. 8. Et ait illis : Ite-et videte de 
puero, et cum inveneritis, renuntiate mihi, ut 
et ego. veniens adorem eum. Postquam audivit 
Herodes responsum, duplici modo credibile, pri- 
mum, quia a sacerdotibus fuerat dictum, deinde, 
quia exemplo prophetico fuerat comprobatum, non 
ad devotionem flectitur nascituri regis, sed ad ma- 
litiam interfectionis ejus per dolum : quia malus 
homo que Dei sunt quidem inteliigere. potest, 
qua Dei suntautem agere non potest : quoniam in- 
tellectus hominis ex Deo creatus est, actus autem 
ex proposito voluntátis ipsius. Vidit enim Hero- 
des magnam devotionem magorum circa Christum, 
et quia non poterat eos nec blandimentis flectere, 
nec minis terrere, nec auro corrumpere, ut con- 
sentirent ei in interfectione regis futuri, ideo et 


n 


C 


D 


761 


*XX regis a Deo predefiniti ad salutem gentis Judzz, A illos ipsos decipere cogitavit. Nec enum poterat 


fieri, ut blandimentis seducti proderent illum, 
propter quem tanti itineris susceperunt laborem. 
Nec expavescere poterant aliquem, ut traderent 
eum, qui non aspexerant Donde nec Caesarem, 
sed in medio reguo illorum ingressi sunt, alium 
regem annuntiantes : necaliquid amplius deside- 
rare poterant, quam Christum, qui illi de tam 
longa provincia munera pretiosa portabant. Cum 
vidit quod aliud facere non poterat, ergo devotio- 
nem promittebat, qui gladium acuebat, et mali- 
tiam cordis sui humilitatis colore depingebat. 
Talis enim. est consuetudo omnium malignorum, 
quando aliquem in occulto gravius ledere volunt, 
humilitatem illi et amicitias fingunt. Occulte vo- 
cavit eos, ut non. viderent. Judei ( habebat eninr 
suspectos Judzos ), ne forte quasi regem su ge- 
nerationis amantes, et intelligentes astutiam He- 
rodis, proderent consilium ejus magis, nesciens 
quia inimici majores erant Christi Judzi quam 
ipse. Herodes enim velut hominem suspicans 
persequebatur : Judaei autem post multa miracula, 
post signa czlestia, postquam manifeste cognove- 
runt eum esse Filium Dei, tunc crucifixerunt eum. 
Quanto ergo manifestior divinitas ejus illis, quam 
isti, tanto sceleratior est Judzorum iniquitas, quam 
Herodis. 9. Et ecce stella, quam viderant in 
oriente, precedebat eos, usque dum «venit et 
stetit super caput pueri. Ex hoc ostenditur loco, 
quia cum aliquantulum stella adduxisset magos 
prope Jerusalem, abscondita est ab eis, ut relicti 
a stella cogerentur in Jerusalem interrogare de - 
Christo, simulet manifestare de illo propter duas 
causas. Primum , ad confusionem Judeorum : 
quoniam quidem gentiles stelle tantummodo vi- 
sione confirmati Christum etiam per alienas pro- 
vincias requirebant : et Judzei ab infantia prophe- 
tias legentes de Christo, et in suis finibus natum, 
non susceperunt. Deinde, ut interrogati sacerdo- 
tes, unde nasceretur Christus, ad prejudicium 
suum responderent de Bethlehem : quia qui He- 
rodem docuerant de Christo, ipsi ignorabant de 
illo. Si enim jugiter apparuisset, in Bethlehem 
eos fuerat deductura, et ideo non fuissent coacti 
interrogando nuntiare de illo. Et ecce stella, 
quam. viderant in. oriente, antecedebat eos: 
ut considerantes obsequium stelle, regis intellige- | 
rent dignitatem, et dicerent apud. se : quomodo sit 
rex isteterrenus, cui stella ministrat ? Quid autem 
mirum, si Sole justitiz orituro, stella ministrabat 
divina? τάσις κτὸ autem eos, τι ostendat, quo- 
niam hominibus quarentibus Deum sic omnia 
elementa ministrant. Si ergo magnum putas, quia 
Christo stella obsequebatur, vide quoniam majora 
sunt, quz tibi homini constituto ministrant. Ecce 
enim tibi sol currit, et luna fulgere non cessat. Si 
tibi homini constituto elementa ministrant, quid 
mirum si Christo stella obsequebatur? si tibi pec- 
canti elementa ministrant, quid miruin si ante illos 
quarentes Christum stella currebat ? οἱ si angeli mi- 


762 


OPUS IMPERFECTUM 


nistrant hominibus, quos Deus non ad obsequium A reversi sunt : ut istum haberent regem celestem 


hominum, sed ad suum creavit, quid magnuni si 
hominibus elementa ministrant; quz propter homi- 
nes suntcreata? Hac audientes, gaudere nos opor- 


xxxi tet pariter et timere, quia quanto majora beneficia 


hominibus sunt constituta, tanto graviora peccan- 
tibus judicia sunt preparata. Et stetit super ca- 
put pueri, quasi dicens, Hie est, ut quia loquendo 
monstrare ion poterat, stando monstraret. 10, £t 
videntes stellam, gavisi sunt gaudio magno 
valde : quia videlicet spes illorum non erat. de- 
ceptá, ad amplius confirmata, quod tanti itineris 
non sine causa susceperunt laborem. Indicio enim 
stelle sic occurrentis sibi secundum tempus in- 
telligebant, quia. divinitus eis nativitas illa regis 
est ostensa. *Et per mysterium stelle intellige- 
bant, quoniam dignitas tunc nati regis. excedebat 
mensuram omnium mundialium regum : necesse 
enim erat, ut gloriosiorem putarent regem illum, 
quam stellam, cui stella sic devote obsequebatur. 
Aut quomodo non crederent ei subdendos homi- 
nes, cui etiam cxli ornamenta subdita esse vide- 
bant? aut quomodo poterat ei terra esse rebellis, 
cui famulabatur et celum? 11. £t intrantes do- 
mum, viderunt pucrum et matrem ejus, Vi- 
deamus quid tale gloriosum videntes in puero 
gavisi sunt, qui regem querentes tanti itineris 
susceperunt laborem? Numquid viderunt palatium 
marmoribus splendidum? numquid matrem ejus 
diádemate coronatam, aut in lecto aureo recum- 
bentem? numquid puerüm auro et purpura inyo- 
lutum? numquid aulam regiam diversis populis 
personantem ? Sed quid ? Pandochium tenebrosum 
et sordidum, et magis animalibus quam homi- 
nibus aptum: in quo nemo contentus erat sece- 


b 


et 
, Con 


animarum suarum, illum autem terrenum corpo- 
rum suorum. Et adoraverunt eum. Putas ado- 
rassent infantem non intelligentem | adorationis 
honorem, nisi aliquid divinum credidissent in eo? 
Ergo non pueritiz detulerunt honorem -nibil in- 
telligenti, sed divinitati ejus omnia cognoscenti. Sed 
et qualitas ipsa munerum oblatorum testificabatur 
eo quamdam. divinitatis swstimationem habere 
de puero. Zpertis enim thesauris suis, obtule- 
runt ei. munera, aurum, thus, et myrrham : 
adimplentes: gentium in Christo. confessionem, et 
prophetiam impletam significantes Esai: dicen- 


tis : Omnes, qui sunt in Saba , venient, aurum Esai.6 0.6 
offerentes, et lapidem pretiosum, salutare Do- 7: 


mini evangelizantes, et omnes oves Cedar con- 
gregabuntur, et arietes IVabaioth venient, qui 
afferent acceptabilia super altare tuum. 
estim autem cognoscentes, et aperientes the- 
sauros suos, congrua gentibus in Christo per ipsa 
dona ostenderunt oblationem. Regem enim cogno- 
scentes eum, primitiam mundaín, ct pretiosam 
sanctorum, sibi aurum. repositum | obtulerunt. 
Divinum autem et czleste intelligentes princi- 
pium ejus, libani obtulerunt. odorem ,. formam 
mund orationis in odorem suavem Spiritus san- 
cti oblat». Humanam &utem et temporalem sepul- 
turam ejus intelligentes, obtulerunt myrrham. 
autem etsi tunc non intelligebant magi, secundum 


C quale mysterium ista gerebantur; vel quid signi- 


dére, nisi itineris necessitate coactus. Matrem - 


ejus vix tunicam unam habentem, non ad orna- 
mentum corporis, sed ad tegumentum nuditatis 
proficientem,-quam habere poterat uxor carpenta- 
rii, et haec in peregre constituta. Puerum pannis 
sordidissimis involutum, et in sordidiore quoque 
prosepio positum : quia locus ille sic erat angu- 
stus, ut nec ponendi infantem spatium invenirent. 
Si ergo regem terrenum quzrentes, sic invenis- 
sent, magis-confundendi fuerant quam gavisuri, 
quia tant itineris laborem sine causa suscepissent : 
nunc autem quia celestem regem quzrebant, etsi 
nihil regale videbant in eo, tamen solius stellze 
testimonio contenti gaudebant. Oculi eorum con- 
temtibilem puerum aspicere non poterant, quia 
spiritus in*corde eorum terribilem eum monstra- 
bat. Adhuc autem si quasi terrenum regem eum 
quasissent, invenientes eum apud ipsum re- 
mansissent, sicut sepe fieri solet in seculo, ut 
proprio rege relicto, conferant se ad alterum. 
Nunc autem et hunc adoraverunt, et ad suum 


» Editi in marg. et V. D. Et per ministerium stellce. 


D 


caret unumquodque munus. eorum, mhil tamen 
contrarium est. Gratia enim, qua illos hoc omnia 
facere hortabatur, et ipsa ordinaverat universa 
postmodum cognoscenda. Aurum sunt ergo perfe- 
cti fideles et sapientes, dicenti. apostolo : SZ. quis 
cdificat aurum, argentum, lapides pretiosos. 


τ. Cor. 3. 
12. 


Siquis ergo prebet se Christo fidei sapientia ple- : 


num, obtulit ei aurum. Thus autem est oratio, 


sicut scriptum est : Dirigatur oratio mea. sicut Psal. 1o 


incensum in conspectu tuo. Si quis ergo Chri- 
sto mundam offert orationem, obtulit ei thus. Myr- 
rham aestimo esse opera bona: i 
myrrha corpus. defunctorum insolubile servat , 
sic bona opera Christum crucifixum in memoria 
hominis perpetuum servant, et. hominem servant 
in Christo *. Primum ergo oportet Christo offerre 
fidem rationabilem, deinde orationem mundam, 
et tertio opera sancta. Tu ergo quando venis ad 
ecclesiam ad orandum Deum, munera tecum. in 
manibus tuis porta : da non habentibus, et pete 
ab illo qui habet, ut oratio tua bonis operibus 


Magorun 


: munera qua 
Lene SICUL signilicent. 


commendetur. Sic et in lege scriptum est : /Ve in- Exod. 23. 


tres in. conspectu. Domini Dei tui vacuus : in- 
firma enim oratio est, qu? eleemosynarum vir- 
tute non est munita. 12. Et admoniti in somnis 


b V, D. eleemosynarum largitate, et sic Editi in 


* [ Cfr. Programma illud viri doctissimi J. C. Thilo, marg. 


laudatum supra p. 759, not. *] 


15. 


IN MATTHEUM. HOMIL. il. 


765 


ne redirent ad Herodem, per. aliam viam re- À necessitas persequutionis advenerit, fugere non 


versi sunt.in regionem suam. Ὁ fides magorum! 
Non contradixerunt angelo admonenti, dicentes : 
, Tantam viam venimus, venientes ante multitudi- 
nem civitatum non timuimus, regem terribilem 
apud illas omnino non expavimus : sed stetimus, 
et fiducialiter qui natus fuerat regem. predicavi- 
mus, et quasi Deo munera digna obtulimus; et 
quasi servos latenter jubes nunc fugere, ut alia via 
venientes, alia redeamus? Sed fideles constituti, 
nec tunc timuerunt cognosci, nec mod» erubue- 
runt occulte recedere : quia nec erat possibile, ut 

ui ab Herode ad Christum venissent, ad Hero- 
pon redirent. Qui enim relicto Christo vadunt ad 
Herodem, frequenter revertuntur ad: Christum : 


* xxxi qui autem relicto Herode ad Christum veniunt toto 


corde, numquam revertuntur ad Herodem. Id est : 
qui de Christo ad diabolum transeunt per pecca- 
tum, frequenter per poenitentiam revertuntur ad 
Christum : qui autem relicto diabolo venit ad 
Christum, difficile revertitur ad diabolum : 
qui numquam fuit in malis, sed in innocentia, 
nescit quid sit malum, facile decipitur, et transit 
ad diabolum : sed cum expertus fuerit malum 
quod invenit, et recordatus fuerit: bonum. quod 
perdidit, compunctus redit ad Deum unde recessit ; 
qui autem in malis fuerit, et conversus est ad bo- 
num, dum gaudet de bonis qua invenit, et recor- 
datur mala quz evasit; difficile redit; ad malum. 
Sed quid? quia multi cum Christo 1elicto pecca- 
verunt, non agunt tepcome Illi tales numquam 
fuerunt Christi; ideo superius dixi, qui toto corde 
de diabolo venit ad Christum. Qui enim post -— 


B 


Eua ? 
um 


C 


catum non pcnitet, non quasi homo carne dece- - 
aee 


ptus vit, sed arbitrio suo cum esset malus, 
inalum egit. Nau malus, quod malutàa est non 
putat malum ; ideo nec poenitet cum fecerit malum. 
Aut ita: qui enim a diabolo venit ad Deum, num- 
quam debet per illam viam ambulare, per quam 
venit ad diabolum. Venisti per viam fornicationis, 
ambula de cztero per viam eleemosynarum. Si 
autem E ipsam viam redieris, iterum sub re- 
gnum ds vadis, et fis proditor Christi. 
13. Qui cum recessissent, ecce angelus Domini 
apparuit in. somnis Joseph dicens: Tolle pue- 
rum, et matrem. ejus, et fuge in. Egyptum. 
O angele Dei, nonne tu mihi. retulisti, quia quod 
nascetur ex ea, de Spiritu sancto est? et quomodo 
"jubes nos fugere? quomodo Fiiius Dei ante ho- 
minem fugit? aut quis liberet de inimicis, si et 
^w: inimicos suos timet? Jam primum quidem 
ugit, ut regulam human nature, quam suscepit, 
conservet in omnibus, et in hac parte, quia et 
humane naturz et puerili tati convenit. fugere 
potestatem minantem. Alioqui si illud agat in 
corpore constitutus, quod est proprium Dei, non 
dispensat in se humanam naturam, sed mutat. 
Deinde ut et. ceteri Christiani, id est sancti, cum 


^"Commelin. et Morel, ipsis.] 


erubescant. Et quare vadit in /Egyptum? num- 
quid alia terra defecit? Semper enim adversus po- 
pulum ejus JEgyptus exstitit inimica. Sed etiam 


recordatus. Dominus, qui non in finem irascitur, Psal. 102. 


neque in aeternum indignatur, quanta mala fecerit 9" 
super /Egyptum, ideo mittit Filium suum in eam, 
et dat illi magna reconciliationis signum, et per- 
petue amicitie pignus, ut decem plagas JEgypu . 


una medicina sanaret. O commutatio dextera Ps«t. 76. 


Excelsi ! Ut populus qui ante fuerat persequutor 11. 
populi primogeniti, postea fieret custos unigeniti 
Filii. Ut qui illi populo violenter dominati sunt, 
isti cum devotione servirent. Ut jam non irent ad 
mare Rubrum demergendi, sed vocarentur ad 
aquas baptismatis vivificandi. Ut impleatur quod 


dictum est : Ecce Dominus descendit in /Egy- Esai. 19.1. 


ptum, sedens super nubem legem. Nubes est cor- 
pus? ipsius : leve autem, sine pondere peccatorum. 
16. Tunc Herodes videns quoniam delusus ἢ 
esset a magis, iratus est vehementer. Post- 
quam parvulus Jesus magos subjugavit sub impe- 
rio suo, non potestate corporis, sed gratia Spiri- 
tus, non exercitum Christus misit post illos, sed 
stellam modicam ante illos. Religione illos subdi- 
dit, non timore. Non enim persequutus est 1105, 
sed ipse requisitus est ab eis. Ideo merito irasce- 
batur. Herodes, quia quibus ille sedens in throno 
regni et vestitus purpura snadere non poterat, his 
Jesus parvulus, et jacens in prassepio, et pannis 
involutus placuit. Herodes autem, qui dum vellet 
deludere, delusus est, devotionem promittebat 
puero dicens : Exquirite de puero, ut et ego ve- 
niam, et adorem eum. Insensatus, qui unigeni- 
tam Dei sapientiam humana fraude circumvenire 
tentabat. Jam enim quasi successorem regni sui ti- 
mens fremebat. Nam reges si quidem ex aliis cau- 
sis irascuntur, cito placantur: illa autem irà eorum 
inexstinguibilis est, quam regni zelus accendit. 
Deinde contemnentes eum magi addiderunt causas 
doloris. Quemadmodum si quis. infundat. oleum 


super ignem ardentem, magis crescit incendium : 


sic ardentem zelum Herodis delusionis opprobrium 


"amplius excitavit. Quid fecit? Misit et occidit 


D 


omnes pueros in Bethlehem, et in omnibus fi- 
nibus ejus, a bimatu et infra, secundum tem- 


pus. quod exquisierat a. magis. Ut quid? Quia 


delusus erat a magis. Sicut fera bestia habens na- : 
turalem asperitatem, si ab aliquo fuerit vulnerata, 
naturalem crudelitatem. ejus ien ira doloris, 
et quasi caca furore, jam non aspicit vulnerantem, 
sed quicumque ante oculos ei occurrerit, sive 
homo, sive alterum animal, quasi auctorem vul- 
neris sui dilaniat : sic οἱ ille delusus a magis, 
iram suam super parvulos effundebat. Dicebat 
enim cogitans in furore : Certe magi invenerunt 
puerum illum, quem regnaturum dicebant, et aut 
aurum acceperunt a parentibus ejus, aut largis 


XXXI 


Bhama. 


Eccli. 35. 


21. 


764 


OPUS IMPERFECTUM 


promissionibus sunt placati; ideo ad me reversi 4 rum ostendit : quod áuteni dixit, Ululatus, ma- 


non sunt. Nam rex quidquid adversus regnum 
suum putaverit, totum verum zstimat. Animus 
ejus semper suspectus est, regni zelo δ τρόπῳ 
dum omnia timet, omnia suspicatur. Facile cre- 
dit quidquid fuerit suspicatus. Sicut vir si zelet 
uxorem, aut uxor virum, omnem auditionem tur- 
pem credit de illo : etsi non sit auditio ἘΜ di- 
gna, et idonea ut credatur, tamen fidem auditionis 
zelus commendat. Ideo ergo forsitan talia dicebat 
apud se : Quis est puer ille, qui antequam nasca- 
tur in terra, jam apparet in calo? Necdum se- 
ipsum ostendit, et jam. omnes illum querunt. Et 
necdum terrenum populum habet, et jam militize 
caelestes stellarum illi ministrant. Quis est ille, qui 
antequam mecum pugnet, jam me vincit : ante- 
quam vincat, regnat : antequam regnet, jam do- 
minatur? Quid putas facturus est ille homo 
.in regno meo, si creverit? Ego et dona ho- 
minibus spargo, et gladium porto : ut qui non 
timet, vel diligat; qui non diligit, vel timeat. 
llle nec populum habet, nec divitias congre- 
gavit : et quomodo sine. auro diligitur, et sine 
ferro timetur? Sic misit et interfecit omnes parvu- 
los, ut unum inveniret in omnibus. Sed nec unum 
invenit in omnibus, et omnibus vitam zternam 
prestitit propter unum. Tpse se fallere voluit, qui 
inter homines Deum quzrebat tenere. Quid agit 
insensata ira tua, Herodes? Si non credis verbis 
que magi dixerunt de rege futuro, quare sine 
causa insanis in pueros? si autem credis verumi 
esse quod dictum est de puero et de stella, iterum 
dico, quare sine causa insanis in pueros? num- 
quid potes tu mutare sententiam Dei, aut perdere 
illum, quem: Deus defendit? Sed quid mirum, si 
Herodes homo iniquus putabat se posse mutare 
consilium Dei? Ipse denique sapienussimus Salo- 
mon, cum propter peccatum suum audisset a pro- 
phetis Hieroboam regem futurum, posuit persequi 
eum, putans posse illum perdere, quem Deus pro- 
ducit : quia zelus sapere nescit, et ira non potest 
habere consilium. 18. ox in Rhama audita est. 
Rhama civitas erat Saül, Saül autem erat de tribu 
Benjamin, Benjamin vero filius erat Rachel, cujus 
monumentum erat juxta Bethlehem, ubi hzc age- 
bantur mala. Quoniam ergo in Bethlehem interfi- 
ciebantur parvuli; ubi erat monumentum Rachel, 
ideo Rachel introducitur plorans. Quamvis autem 
Rhama non esset prope Bethlehem, tamen dicitur, 
Fox in Rhama audita est : quoniam Rhama He- 
braice interpretatur excelsum. Ideo dixit, Vox in 
excelso audita est : quoniam de morte innocentium 
mittebatur ad calum, ideo audiebatur in excelso. 
Sic enim ait Salomon : ox pauperis penetrat 
nubes, et non discedit, donec. audiatur. Sic et 
pauper, quando. violentiam patitur a potente , 
eliamsi non est ausus vociferare, sed latenter la- 
crymatur, tacitus clamor ejus in excelso auditur : 
quia non inagnus clamor velociter a Deo auditur, 
sed justus. Quod ait, Ploratus, fletum parvulo- 


trum significat lamentum. Plorabant enim 
vuli, quia separabantur a matribus : ululabant 
matres, quia desolabantur a filiis, et quási viscera 
earum separabantur ab eis. Et erat videre majorem 
dolorem in matribus remanentibus, quam in par- 
vulis morientibus. Parvuli enim unum patiebantur 
dolorem, quia separabantur a matribus, et non 
quia ducebantur ad mortem. Nec enim sciebant 
adhuc mortis timorem. Matres autem duplicem ; 
unum quidem, quod videbant parvulos suos in- 
terfici : alterum, quod ipse desolabantur a filiis. 
In parvulis mors eorum beata finem faciebat do- 
loris : in matribus autem. parvulorum. memoria 
semper reparatio erat doloris. Post hac autem di- 
B gnam poenam Herodes suscepit. Nam filios suos 
tres interfecit, et non interfectos ab alio vidit occi- 
di, ut ne vel paternam super illos pietatem. de- 
monstraret in luctu; sed ipse occidit, ut et filios 
-perderet, et de morte eorum crimen acquireret. 
δον sua laniabat in filiis, et dolorem. eorum 
non sensit. Ut quemadmodum parvuli mortem 
suam non senserunt propter infantiam, sic et ille 
dolorem viscerum suorum non sensit propter in- 
saniam. Deinde ipse multis doloribus apprehensus 
est, sicut refert historia, quam longum est narrare, 
Quot enim membra corporis habebat, tot dolori- 
bus torquebatur. Et quia multotiens mori non po- 
terat, qui multos occiderat infantes , propterea 
vindicta morientium plurimorum in plurimis ei 
€ doloribus reddebatur. Item quando vidi se prope 
mortem, sciens quia odibilis erat apud omnes Ju- 
dcos, et quia mors illius multis gaudium erat fa- 
ctura, congregavit omnes principes Judzorum, ct 
jussit, ut cum ipse mortuus fuisset, omnes occide- 
rentur, utin morte ejus omnes civitates lugerent : 
etsi non propter amorem illius, vel saltém propter 
suum dolorem. Et hoc consilio Dei factum est; 
Quando enim màgi annuntiaverunt de stella regis 
futuri, omnes primcipes consenserunt Herodi, ut 
requireret puerum et occideret. Hoc unde scimus? 
Primum quia dicit Scriptura : Turbatus est He: 
rodes, et omnis civitas cum. illo. Deinde ipsa 
verba angeli hoc demonstrant, dicentis : 20. 4c- 
cipe puerum et matrem ejus, eL revertere in 
p terram. Juda : defuncti sunt enim qui quere- 
bant animam pueri. Non dixit, Mortuus est, qui 
requirebat animam pueri : sed, Mortui sunt omnes, 
qui requirebant animam pueri. 19. Defuncto He- 
rode, ecce angelus Domini apparuit in somnis 
Joseph in. Egypto, 90. dicens : 4ccipe. pue- 
rum, et matrem ejus. Vides quia Joseph non ad 
conjugium Mariz erat electus, sed ad ministe- 
rium ejus? Eunte autem illa in /Egyptum et re- 
deunte, nisi desponsata illi fuisset, quis minuste- 
rium ei tantze necessitatis impleret? Nam in prima 
quidem facie Maria puerum nutriebat, Joseph 
conservabat. Revera autem puer matrem nutriebat, 
et Joseph tutabatur. Ideo non dicit, Accipe ma- 
trem, et puerum. ejus : sed, JZccipe puerum, et 


IN MATTHEUM. HOMiIL. Ill. 


mátrem ejus : quia non pro 
| filius natus est, sed propter illum filium illa prae- 
| rata est mater. Nec pueri erat gloria habere 
| d matrem, sed illius erat beatitudo , istum 
uc. 1. 48. habere filium. Sicut ipsadicebat : Ecce nunc bea- 
tam me dicent omnes generationes. 90. F'ade 
- interram Isragl. Quasi enim medicus descendit 
in JEgyptum, ut visitaret eam languentem errori- 
bus, non ut remaneret in ea. Nam in prima facie 
quasi Herodem fugiens, descendit in Egyptum : 
revera autem, ut /Egyptii erroris daemones effuga- 
sai.19.1. ret ex ea, sicut testatur Esaias dicens : Ecce Do- 
minus descendit in Egyptum, sedens super nu- 
bem levem, et cadent idola 4gypti. Vides ergo 
quia ideo descendit in tum, non mortem 
. fugiens, sed ut mortifera 1dola dissiparet? Nam 
numquam invenitur Dominus descendisse , nisi 
tunc. Notandum autem, quia nocte fugit in /Egy- 
ptum, revertitur autem per diem : quoniam fu- 
giens, persequutionem fugiebat Herodis : rever- 
tens autem , mortuo revertebatur persequutore. 
Omnis enim persequutionis angustia nox est, re- 
frigerium autem dies. 22. /dmonitus autem in 
somnis, secessit in partes Galilgcw, 25. et ve- 
niens habitavit in civitate que vocatur INaza- 
reth, ut adimpleretur quod dictum. est per pro- 
phetas : Quoniam INazareus vocabitur. Dum 
dicit, Per prophetas, non, Per prophetam, ma- 
nifestat quod non certam auctoritatem prophetioe 
protulit, sed sensum prophetarum colligens dixit. 
Nam per omnes prophetas Jesus Nazarenus voca- 
xxxiy Lür, quod est sanctus. Aut forte legerunt et alios 
prophetas ita dicentes, qui non sunt nobis cano- 
nizati. Alii etenim prophetaverunt, et conscripse- 
runt, sicut Nathan, et Esdras. Et quoniam pro- 
phetatum erat, hoc ipsum manifestat Philippus 
an.1./5, dicens ad Nathanaél, Quem scripsit. Moyses in 
2 lege, et prophete, invenimus Jesum filium Jo- 
seph. a Nazareth. Unde et Nathanaél sciens pro- 
phetatum esse, hoc ipsum confirmans respondit : 

Ex Nazareth potest aliquid boni esse? 


* Homilia tertia ex cap. tertio. 


omil.IV. 4. In diebus illis venit Joannes Baptista 
"ls.  pmedicans in deserto Jude , 9. et dicens : 
Penitentiam agite, appropinquabit enim re- 
gnum celorum. 9. Hic est enim de quo dictum 
ai.5.3. est per Esaiam prophetam. dicentem: Fox cla- 
mantis in deserto, parate viam. Domini, rectas 
facite semitas ejus. &. Ipse autem Joannes ha- 
bebat vestimentum de pilis camelorum, et zo- 
nam pelliceam circa lumbos suos. Esca autem 
ejus locuste, et mel. sylvestre. 5. Tunc exibat 
«ad eum. Jerosolyma , et omnis Judea, et 
omnis regio circa Jordanem, 6. et baptizabun- 


» Hzc Homilia est quarta in Codice V. D. 
b Codex V. D. et Editi in marg. quem matería de- 


765 


illam matrem iste A tur ab eo in Jordane, confitentes peccata sua. 


T. Fidens autem multos Phariseorum et Sad- 
duceorum «venientes ad baptismum suum, di- 
xil eis : Progenies viperarum, quis demonstra- 
vit vobis fugere a ventura ira? 8. Facite ergo 


fructum dignum penitentie. Sol appropians ad 


processum, antequam appareat, mittit radios suos, 
et. facit albescere orientem, ut procedens aurora 
adventum diei demonstret. Sic Dominus natus in 
mundo, antequam appareat, Spiritus sui fulgore 
transmisso illuminavit Joannem, ut przcedens ille 
adventum Salvatoris annuntiet : ne forte. subito 
veniens, et dicens se esse Filium Dei, propter 
ipsam magnam atque terribilem indicationem rei 
ipsius, magis se incredibiliorem ostenderet. Si 


B enim Joannes przdicavit persona cognitus, genere 


C 


D 


dignitosus ( erat enim filius Zachariz sacerdotis ), 

et conversatione mirabilis, tamen infideles Judaei : 

non acquieverunt credere Christo per illum: quanto 

magis non erant credituri, si nulla ante eum de- 

nuntiato: przcessisset? Nam quantumvis fuerit Nemo in 
persona laudabilis, in sua causa non potest essesua — causa 
testis idoneus. Venit Joannes quasi magni regis P^" ido- 
preparator fidelis. Qualis rex, talis et nuntiusqeu, — 
regis : natus ex gratia, nor ex natura. Sicut Chri- 

Sti conceptionem ante angelus nuntiavit, sic et 

istius. Sicut illius nomen, antequam conciperetur, 

auditum est, sic et istius. Sicut illius potestas, an- 

tequam nasceretur, ostensa est : sic et istius virtus, 

antequam nasceretur ,manifestata est. Hzec fuit inter 

illos differentia : quia Christo concepto , fidelis 

mater confessa est gratiam. Deo, dicens : Ecce Luc. 1.38. 
ancilla Domini , fiat mihi secundum verbum 
tuum ; Joanne autem concepto, incredulus pater 
obmutuit : quia Joanne nato, lex de caetero fuerat 
tacitura; Christo autem nascente postmodum , 
gratia fuerat loquutura. Joannes quidem parenti- 
bus suis donatus est pro munere pietatis ipsorum, 
bquem natura desperabilis in aetate produxit : quo- 
niam et mundus per tot millia annorum sterilis 
constitutus, illo nascente fructus justitize erat fa- 
cturus : quem parentes non ex amore carnis semi- 
naverunt, sed ex unanimitate et concordia disci- 


'plinz meruerunt : erant enim justi ante Deum 


ambo. Nec enim decebat, ut ex carne et sanguine 
nasceretur, qui ideo nascebatur, ut Filium Vir- 
ginis praedicaret. Vere enim deserta erat Judza, 
vacua a justitia, plena peccatis, quam Deus plan- 
taverat, lex irrigaverat, omnes propheta colue- 
rant. Jlla autem. nullum fructum produxit, nisi 
spinas asperrimas, quibus suum Dominum corona- 
bat. Dicens : Penitentiam. agite. Quomodo in 
ipso principio manifestat, quia benigni regis est 
nuntius : non enim peccatoribus minas intende- 
bat, sed peccatorum indulgentiam promittebat. 
Solent enim reges nato sibi filio indulgentiam in 
regno suo donare, sed ante transmittunt acerbissi- 


sperabilis. [Commelin. et Morel. despirabilis]. 


Fox. 


Verbum. 


766 


"OPUS IMPERFECTUM 


mos exactores,.qui omne quod invenerint exigant A rent. Nam sicut omne artificium ^ corporea usita- 


ita, ut indulgentia ipsa crudelior esse videatur, 
quam ipsa exactio, ut nihil indulgentie habeat 
prater: nomen, ut lugentes illam homines et nudi 
suscipiant. Deus autem et nato sibi Filio volens 
donare in szculo indulgentiam peccatorum, pre- 
misit quasi exactorem Joannem exigentem et di- 
centem : Facite fructus dignos penitentie. O 
exactio, quz» non pauperes fecit exactos, sed πιᾶ- 
gis divites reddit. Nam cum quis debitum justitize 
suz reddiderit, Deo nihil przstat, sed sibi lucrum 
salutis acquirit. Quid autem agit poenitentia? Cor 
emundat, sensus illuminat, animas sanctificat, et 
ad.susceptionem Christi przparat humana praecor- 
dia, quemadmodum magno judici aut regi aliquo 
in expeditionem venturo, praparatores praecedunt, 
sordida abluunt, diruta componunt, ne forte inde- 
corum aliquid videns rex delicatus abhorreat : sic 
et Domino nostro ad peregrina loca hujus saeculi 
venturo, przcessit Joannes, qui ab humanis cordi- 
bus peenitentize scopis peccatorum sordes ejiceret, 
ct quz per longam diaboli indisciplinationem dis- 
sipata fuerant, spiritualium praeceptorum ordina- 
tione componeret : insuper aqua baptismatis ador- 
naret, ut veniens rex czlestis, dignum transitum 
inveniret per corda credentium, propter quod di- 
xit : Fox clamantis in descrio, Parate viam 
Domini, rectas facite semitas ejus. Vox est so- 
nus confusus, nullum secretum cordis ostendens , 
sed hoc tantummodo significans, quia vult aliquid 
dicere ille qui clamat. Verbum autem est sermo 
rationabilis, mysterium cordis aperiens. Adhuc 
vox inter animalia et homines communis est, ver- 
bum autem hominum tantum. Ideo ergo Joannes 
dictus est vox, non verbum : quia per Joannem 
neque misericordias suas Deus, neque justitias, ne- 
que ante constitutionem mundi preparata consilia 
demonstravit, sed hoc tantummodo, quia liquid 
magni facere Deus in hominibus meditabatur. 
Postea autem per Filium suum plenissimum my- 
sterium su: voluntatis aperuit; ideo et dictus est 
Verbum. Parate viam. Domini. Pcnitentiam 
agere peccatorum, et facere fructus dignos poeni- 
tentiz , hoc est parare viam Domini, et rectas 


xxxv facere semitas ejus. Quo modo signat omnes vias 


Domini naturaliter in. hominibus esse plantatas, 
sed postea per contumaciam nostram bres esse 
desertas, et flexuosas. Numquam enim illas homi- 
nibus reparare committeret, nisi sciret eas in ho- 
minibus esse, et hominum negligentia esse sub- 
versas. Ecce humilitatis gratia in hominibus fait : 
sed dum invicem homines se ad indignationem pro- 
vocant, humilitatis gratiam corrumpunt ; quando 
se alter humiliat, alter eum. accipere recusat. 
Ttem si alter se contra alterum humiliaret, adinvi- 
cem alterutrum se ad humilitatis gratiam excita- 


C 


D 


tione servatur, et additur : sic et gratia omnis per 
exercitationem additur, et per desidiam minoratur. 
Nunc si minor se humiliaverit ante majorem, aut 
pauper ante divitem, non accepit illum quasi hu- 
militatis honorem, sed. quasi debitum potestatis. 
Vis autem scire quia ante humilitatis gratia fuit 
in nobis? Unde didicimus subjecti esse nti- 
bus? Item sapientiam. habuerunt homines, sed 
dum sapientiam suam non ad adjuvandos se per 
suam sapientiam exercebant, sed ad circumvenien- 
dos, sapientia illorum inventa est esse malitia. 
Unde enim poterat homo habere intellectum , 
quomodo alteri faceret fraudem, nisi a Deo gratiam 
intelligentia accepisset? Ita. bono Dei male uten- 
tes, fecerunt esse diaboli malum. Secundum. hac 
tria tracta in omnibus rébus bonis. Postquam 
ostendit, quia ipse est ox. clamantis in deserto, 
dicens, Parate viam Domini, prudenter subjun- 
xit. confestim et quie esset vita ejus ostendens, 
quia merito omnes homines eum venerabantur. 
Nam ipse quidem testificabatir de Christo, vita 
autem ejus de ipso. Nam testimonium verborum 
ejus nequaquam fuisset idoneum, nisi eum mira- 
bilis vitz institutio. commendasset. Nam. nemo 
potest alterius esse testis idoneus, nisi prior fuerit 
suus. Jpse autem Joannes habuit. westimenta 
de pilis cameli : δὲ zonam pelliceam. super 
lumbos ejus : et locustas et mel sylvestre ede- 
bat. Non de lana cameli habuit vestimentum, ne 
ipsa mollities vestimenti delicata faceret membra, 
et ipsa deliciositas virtutem. patientiz emolliret : 
sed de asperioribus setis cameli, ut ipsa asperitas 
ad virtutem. patiente. animum exerceret : ideo 
non dixit, De lana cameli : sed, De pilis cameli. 
Nam omne vestimentum ad tres pertinet causas, 
aut ad speciem visionis seu ad. vanam gloriam, 
aut ad delectationem corporis, aut ad tegumentum 
nuditatis. Ad speciem visionis habere vestimentum 
servis Dei non convenit : similiter ad delectationem 
— Deo servientibus non est aptum. Sed 
quid? Tantum ad tegumentum nuditatis. Quo- 
niam autem non de lana camelina, sed de pilis 
cameli habebat vestimentum, ipse Dominus mani- : 


festat dicens de Joanne : Quid existis in deserto Matth. 


videre? hominem mollibus vestitum ? Non : 7: 
nam hi, qui mollibus. vestiuntur, in domibus 
regum. sunt. Vides ergo quia tale habebat vesti- 
mentum, ut de virtute animz ejus ipse habitus cor- 
poris loqueretur. Et zona pellicea super lumbos 
ejus. Ex eo quod quasi pro novo aliquid significet 
in Joanne, dicens : Et zona pellicea circa os 
ejus : ostendit quia consuetudo erat apud Judzos, 
ut zonis laneis uterentur. Ideo iste, quasi aliquid 
durius facere. volens, zona pellicea cingebat se. 
Puto quod Joannes in conversatione populi Judai- 


ἃ. Corporea usitatione, Sic Editio Antuerpiensis re- Nec moveat insolentia vocis, usitatione : nam scriptor 
cle; sic quoque legitur in Codice Vallis Dei, secunda hic similes multas voces adhibet. 


manu. Editi Parisini corporale visitatione, perperam. 


IN MATTH/EUM. HOMIL. III. 


767 


ci, pene secundum justitias gentium conversantis, A iratus fuerit. fratri suo sine causa, reus-erit 


indicabat in habitu vestem religiosiorem , non 
mollem, neque delicatam, sed cilicinam, gravem 
: et asperam, et conterentem corpus potius quam 
foventem. Nam extra alias legis justitias, ^ gra- 
viores se habere justitias : /Yon occides, non ad- 
ulterabis, non perjurabis, oculum pro oculo, 
dentem pro dente, diliges amicum, et odies 

, inimicum, gentium tortuosarum justitie sunt. 

. e. 5. Unde οἱ evangelista dicit inferius : Si. diligitis 
diligentes vos, quam mercedem habebitis ? 
NVonne et gentes hoc faciunt ἢ Et zona pellicea 

ambi. circa lumbos ejus. Lumbi sunt voluptates omnium 
peccatorum, quia omne peccatum cum voluptate 
committitur. Zona autem pellicea est continentia 

. corporalis. Zonam ergo pelliceam habebat circa 
lumbos suos, quoniam etsi qui se continere vide- 
bantur ex populo Judaico a peccatis, corporali 

- continentia se constringebant, non spirituali, ab 
opere malo se continentes propter legem, non a 
voluntate mala propter Deum : utputa non quidem 
occidebant, tamen irascebantur sine causa. Non 
quidem adulterabantur, tamen concupiscebant in 

—. €orde. Fortisan non perjurabant, jursbaat tamen. 
Hac continentia corporalis est, quia legi et homi- 
nibus satisfacit, et non "Deo. Continentia autem 
male. voluntatis placat Deum, quia: homo videt 
in facie, Deus autera in corde. Reddebant malum 
pro malo, et bonum pro bono : amicos amabant, 
et inimicos odiebant. Hzec justitia corporalis est, 
non spiritualis : hominibus placens, non Deo. 
Vides quia omnis coütinentia eorum corporalis 
erat, peccata tantum actuum deprimens, non vyo- 
luntatum ? Ttem locust sunt volatilia quidem 
munda, tamen parva, et non satis in altum vo- 
lantia, que manducabat Joannes constitutus in 
deserto. * Quos docebat Joannes, idem manduca- 
bat. Volatilia quidem crant, non autem magna 
volatilia, nec satis in altum volantia : quia secun- 
dum justitiam legis metu poena corporalis vive- 
bant, non secundum spiritualia et altissima Christi 
precepta. Denique quomodo magne volucres 
erant Judzi, aut ad alta volantes, quibus a Joanne 
pomnitentia sola injungebatur ? Qui enim abstinet 
se ab opere malo, et non insuper facit opera bona, 
volat quidem, non autem in altum volat. Parva 
ergo volatilia, et non in altam volantia manduca- 
bat Joannes : majora autem volatilia, et in altum 
volantia, quae altissima celi poterant penetrare, 
xxxv Christo post venienti, quasi regi magno servabat. 


v Lp 


judicii. Antiquis dictum est, Nori adulterabis : 
ego autem dico, Nec usque ad oculum concu- 


. piscas. Antiquis dictum est, ron perjurare : ^ 


ego autem dico, omnino non jurare. 4nti- 
quis dictum est, Oculum pro oculo, dentem pro 


dente: ego autem dico, Non malum reddere 


pro malo. Antiquis dictum est, Diliges ami- 


cum, et odies inimicum : ego autem dico, Dili- 
gite inimicos vestros. Vides quia quibus Joan- 
nes praedicabat penitentiam peccatorum, parva 
volatilia erant, et non in altum volantia : quibus 
autem spiritualia Christus mandavit, magna vola- 


B tilia erant, et ipsos penetrantia celos : ut dicere 


ossint, /Vostra autem. conversatio in ccelis est. Philip. 3. 
Ties forsitan eis dicebat : /Volite timere, multis 20. 
enim passeribus meliores estis vos. Item, Mel- ru 297: 
lea sunt eloquia Dei. Ideo ergo Joannes mel;,?- 
agreste edebat: quoniam adhuc ante Christum, 
ante Spiritum sanctum constitutus sub lege, legis 
utebatur eloquiis insipidis, et insuavibus, et agre- 
stibus. Nam si Filius Dei sub lege est factus, 
quanto magis Joannes, qui vere erat Judwus? 
Sed Filius Dei sub lege factus est, ut eos qui sub 
lege erant redimeret, οἱ * educeret : Joannes autem 
sub lege natus est, non ut eos qui sub lege erant 
educeret, sed ut essent sub lege, ut secundum le- 
em et viverent, et docerent. Propterea nihil extra 


Gal. 4. 4. 


€ legem aut fecit, aut docuit, sed tantum peeniten- 


D 


tiam predicavit : Christus autem. multa extra 
legem et fecit, et docuit. In sabbato operatus est, 
leprosum tetigit, et alia multa: quia non insipidis — - 
et agrestibus Tits utebatur: przceptis, sed suavi- 

bus et domesticis, quae a Patre susceperat. Propter- 

ea Joannes agreste mel manducavit, Christus au- 

tem domesticum. Ac sic Joannes legis et prophe- 
tarum omnem formam adimplens, speciem gen- 
tium divina virtute circa seipsum consummans, 
capillatiam et peregrinam tunicam induebat, quasi 
Ecclesiam suam lex et prophetze suis prophetatio- 
nibus imputrescibilem et incarpibilem texuerunt. 
Zona autem erat przcinctus, praeparationem osten- 
dens accedentibus et mai wd i praedicationibus 
suis. Edebat autem locustas, et mel sylvestre : 
ostendens eos, qui longe volabant, prope futuros, 
sicut et apostolus ait ad gentes : E »os qui ali- Eppes. ^. 
quando eratis a longe, prope facti estis in san- 13. 


pi Christi. Et qui agrestium gentium dulce- 
i 


nem future fidei docens, quc ad. sublationem. 


curationis processerat, mel sylvestre edebat. Tunc 


exibat ad eum Jerosolyma, et omnis Judea. 
Id est, quando vox facta est in. deserto, Parate. 
viam Domini, rectas facite semitas ejus. Et 
amplius resonabat conversatio vitz ejus in eremo, 
quam vox clamoris ipsius. Et magis expavescere 
faciebat homines Bec suis, quam verbis, Etfor- 


Ille enim postea veniens magna volatilia, et in 
altum volantia manducavit : id est, docuit beatos 
δῶν duodecim, et sub apostolis septuaginta 

iscipulos, et ceteros Christianos, quibus et al- 
|, 5, tissima mandavit praecepta. /ntiquis dictum est, 

(- — Von occides : ego autem. dico vobis, Si quis: 


b Editi iu marg. graviores he ipse justitie : IVon. id est manducabat. 
occides, ^ V, D, Editi in margine bis edoceret. 


* V, D, Editi in margine quod docebat Joannes, 


Qualis de- 
beat — esse 
princeps in 
populo. 


768 : '-OPUS IMPERFECTUM 


sitan nisi sermones suos conversatione hujusmodi A sit eos justificare sola aqua baptismatis, etiamsi 


commendasset, numquam ominis Judaea ad vocem 
ejus exisset ad eum, Ex quibus verbis apparet, 
quia Dominus constitutus in mundo, non tantum 
visibiliter sermonibus suis docuerat populum 
suum, sed. invisibiliter in cordibus hominum ope- 
rans, adducebat ad fidem. Nec enim hoc admone- 
bat Joannes, ut viam Domini super terram, sed 
in sensibus et cordibus hominum pararent. Ergo 
in prima quidem facie videbatur in corpore am- 
[i aem. revera autem per corda liominum et per 
sensus incedens, singulorum conscientias scru- 
tabatur. Zgrediebatur ad eum. omnis Judea. 
Ad. comparationem enim illius sanctitatis. quis 
poterat arbitrari se justum? Inimitabilis erat con- 
versatio ejus, omnium vitam apparere faciebat cul- 
pabilem, ut jam nemo in operibus suis confideret, 
sed omnes in misericordiam Dei spem suam col- 
locarent. Quemadmodum enim si videris albam 
vestem, dicis, Satis candida vestis est: si vero 
posueris eam juxta nivem, incipit tibi sordida 
apparere : etsi vere sordida non est, tamen quan- 
tum ad similitudinem nivis sordida invenitur : sic 
quantum ad comparationem Joannis, omnis homo 
videbatur immundus. Et vere talis debet esse 
princeps in populo, ut totus populus semper ἢ ali- 
quid novi inveniat, quod imitetur in eo. Nam ad 
cujus similitudinem extendat se populus, et emen- 
det, si videat ipsos principes esse sordidiores quam 
se? Et baptizabantur ab eo confitentes peccata 
sud. Confessio peccatorum est testimonium con- 
scientiz timentis Deum. Qui enim timet judicium 
Dei, peccata sua non erubescit confiteri : qui autem 
erubescit, non timet. Perfectus enim. timor solvit 
omnem pudorem. Illic enim turpitudo confessionis 
aspicitur, ubi futuri judicii poena non. creditur. 
Numquid nescimus, quia confessio peccatorum 
habet pudorem, et quia hoc ipsum erubescere 
poena est gravis? Sed ideo magis nos jubet Deus 
confiteri peccata nostra, ut verecundiam patiamur 
pro pena. Nam et hoc ipsum pars est judicii. 
O misericordia Dei, quem totiens ad iracundiam 
excitavimus ! Sufficit ei solus pudor pro poena. 
Fidens autem multos Phariseorum, et Sad- 
duceorum venientes ad baptismum, dixit eis : 
Genimina viperarum, quis vos docuit fugere a 
ventura ira? Facite fructos dignos poniten- 
tig. Sicut artifex medicus, si viderit aegrotantis 
colorem , intelligit speciem passionis ipsius : sic 
et Joannes mox ut vidit Phariszos venientes ad se, 
intellexit cogitationes eorum pravas. Forsitan enim 
cogitaverunt apud se, Iinus, et confitemur peccata 
nostra. Quantum est in una hora erubescere? Ju- 
stitias a nobis non querit, nullum laborem nobis 
imponit. Baptizamur, et consequimur Mp 
gentiam peccatorum. Sic cogitabant, quomodo et 
modo omnes qui facienda justitize propositum non 
habent, et ad baptismum veniunt, putantes quia pos- 


B 


C 


p 


non precesserit bona voluntas. Insipiens, pone xxxvi 
Joannem medicum esse, verbum autem ipsius 
quasi ferrum medicinale, quo replete peccatis 
conscientiz praciduntur : confessionem puta esse 
digestionem impuritatis et spurcitiz quz intus erat 
inclusa, baptismum esse lotionem sordium egres- 
sarum : numquid facta digestione impuritatis, jam 
statim sanus factus es? numquid jam non habes vul- 
nus? numquid non est tibi necessaria superpositio 
medicinz ? Sic multa diligentia necessaria est ho- 
mini post. confessionem et baptismum, ut vulnus 
peccatorum ejus et confessionis apertura sanetur. 
Genimina viperarum. Natura enim viperarum 
talis est, cum momorderit hominem, statim currit 

ad aquam; si autem aquam non invenerit, mori- 

tur. Ideo et istos vocabat genimina viperarum, qui 
peccata mortifera committentes, currebant ad ba- 
ptismum, ut quemadmodum vipera, per aquam 
periculum mortis evaderent. Item. viperarum na- 
tura est, rumpere viscera matrum suarumi, et sic 
nasci. Quoniam ergo Judzi assidue persequentes 
prophetas, corruperunt matrem suam synagogam, 
sicut ipsa lugens dicit in Canticis : Filii mei. di- Cant. 
micarunt in me : ideo viperarum genimina nun- 
cupantar. Item vipera a foris speciose sunt, et 
quasi pictze : ab intus autem veneno plene sunt. 
Ideo et hypocritas et Phariseos viperarum geni- 
mina appellat,quia hypocritz pulchritudinem san- 
cüitatis ostendebant in vultu, et venenum malitiae 
queer in corde. Quis vobis ostendit? Nonne 

saias propheta ostendit vobis, dicens : Laeami- Esai. 

ni et mundi estote ? Absit. Ille enim sicut dicit , 
Lavamini et mundi estote : ita etiam, Aaferi Ibide 
nequitiam ab animabus vestris, discite bene- 
facere. Si vos Esaias docuisset, numquam spem 
vestram in aqua tantummodo poneretis, sed etiam 

in operibus bonis. Numquid David propheta vo- 

bis ostendit dicens, 4Zsperges me, Domine, hys- psat. 
sopo et mundabor, lavabis me, et super nivem 
dealbabor? Absit. llle enim sic dicit postea : 
Sacrificium .Deo spiritus contribulatus ; cor χρία. 
contritum et humiliatum Deus non spernit. Si 
ergo discipuli essetis David, cum spiritu tribulato 

et cum gemitu cordis ad baptismum veniretis. 

9. Nolite dicere, quia patrem habemus 4bra- 
ham. Quid enim prodest ei, quem sordidant mo- 

res, generatio clara? aut quid nocet illi generatio 
vilis, quem mores adornant? Ipse se vacuum 

ab omnibus bonis actibus ostendit, qui gloria- 

tur in patribus. Quid profuit Cham, quod. filius 

fuit Noé? nonne separatus de medio filiorum? 
Qui secundum carnem frater natus fuerat, secun- 
dum animum factus est servus. Nec familia ejus 
sancta potuit defendere impios mores. Aut quid 
nocuit Abrahze, q'iod patrem habuit Thare luteo- 
rum deorum cultorem? nonne separatus a genere 

suo positus est in caput fidelium, ut jam non di- 


b V. D. aliquid novum, Editi aliquid novi, et in margine aliquid boni, 


IN MATTHEUM. 


HOMIL. III. 769 


ceretur filius. peccatorum, sed pater sanctorum? Α quoniam et ipse mundus iniquus est. Deinde, 


Nec potaerunt gloriam ejus sordidare paterni 
errores. Nam et aurum de terra nascitur, sed 
non est terra. Et aurum quidem eligitur, terra 
autem contemnitur. Et stannum de argento egre- 
ditur, sed non est argentum. Itaque argentum 
collatum servatur, stannum autem foras expel- 
litur. Melius est de contemtibili genere cla- 
rum fieri, quam de claro genere contemtibilem 
nasci. Qui enim de claro genere clarus nascitur, 


quia mundo manente exspectatio erat, si forte 
aliqui nascerentur justi ex generationibus inju- 


' storum. Nunc autem hoc quidem modo jam fi- 


niente, illo autem sancto jam appropinquante, non 
castigantur jam peccatores, sed evertuntur, pro- 
pter duas causas. Primum quidem, quia jam nec 
exspectatio potest esse, si forte ex generationi- 
bus injustorum aliqui aliquando justi nascantur. 
Deinde, quia nec convenit ut in illo sancto mundo 


gloria claritudinis ejus non est ejus solius, sed 
communis videtur cum genere. Qui autem de con- 
temtibili genere clarus egreditur, tota gloria cla- 
ritudinis ejus, ejus solius est. Item, qui de con- 
temtibili genere contemtibilis nascitur, turpitudo 


homines sint non sancti, sicut scriptum est : Quo- Psal. 36. 
niam sancti inhabitabunt terram, iniqui vero ex- !!- 
pellentur ex ea. Et iterum orat Esaias : Tollatur 7559. 
impius, ut non videat honorem Domini Dei. 9, 
11. Ego quidem baptizo vos in aqua ad pani- x.Joan. 26. 


contemtibilitatis illius non ejus solius, sed etiam 
generis ejus. Qui autem de claro genere contem- 
tibilis nascitur, omnis turpitudo illius, ejus solius 
est. Ideo melius est, ut in te glorientur parentes, 
qui talem filium habent, quam tu glorieris in pa- 
rentibus. Sic et vos nolite gloriari dicentes, quia 
patrem habemus Abraham : sed magis erubescite, 
quia filii ejus estis, et sanctitatis ejus non estis he- 
redes. Ipse enim suo testimonio se convincit, quia 
de adulterio natus est, qui non similatur patri. 
Sermonem dictum ad Judzos convertamus ad 
Christianos : quia sicut Judzi putabant se propter 
hoc solum esse salvandos, quia erant filii Abrahze : 
sic et multi insipientes Christiani per hoc. solum 
putant se esse salvandos, quia sunt Christiani ; ad 
quos convenienter dicit Joannes : Nolite dicere, 

uia sumus Christiani, sed facite dignos peniten- 
tie. fructus. Potens est Deus de lapidibus istis 
suscitare filios 4brahe. Lapis quidem durus est 
ad opus: sed cum factum fuerit opus ex eo, deficere 
nescit. Sic et gentes cum difficoltate quidem cre- 
diderunt, tamen credentes permanent in zeternum 
infide. 10. Jam securis ad radicem arboris po- 
sita est. Securis autem est acutissima ira consum- 
mationis, que totum przcisura est mundum. Et si 
posita est, quare non precidit? aut si interim prz- 
cisura non fuerat, quare posita est? Quia rationa- 
biles sunt arbores, et in potestate habent facere 
bonum, aut non facere : ut videntes ad radices 
suas positam esse securim, timeant przcisionem 
suam, et faciant fructum. Nam quamvis malus 
nec timore corrigitur, tamen bonus nisi timuerit 
peribit. Ergo denuntiatio ire etsi in malis nihil 
agat, tamen a malis segregat bonos. Vide autem 
quod non ad ramos posita dicitur esse securis, ut 
cum precise fuerint, iterum reparentur : sed ad 
radices, ut irreparabiliter exstirpentur. Quare? 


, Quoniam quamdiu mundus iste iniquus, et totus 


itus in maligno, non erat circa finem, castiga- 
ἔχων peccatores, non exterminabantur, propter 
duas causas. Primum quidem, quoniam oportebat 
homines esse in mundo, quamvis essent. iniqui, 


* [ Commelin, et Morel, gratia.) 
^ V. D, JVec facit alterum, quod ipse non est, Editi 


B 


C 


tentiam : qui autem post me venit, fortior me 
est, cujus non sum dignus calceamenta sol- 
vere. Ipse baptizabit vos in spiritu et igne.Quo- 
niam missus erat Joannes ad baptizandum, non 
tamen propter necessitatem dandi baptismatis , 
sed ut per occasionem ad baptismum venientibus? 

resentiam Filii Dei in corpore praedicaret, sicut 


ipse testificatur alibi dicens : Sed ut manifeste- Joan. x.31. 


tur in Israél, ideo ego veni in aqua baptizare: 
ideo nunc ad baptismum venientibus et ipsum 
pradicabat appariturum confestim, et eminentiam 
potestatis ejus annuntiat. Pedes autem Christi in- 
telligere possumus Christianos, in quibus ambu- 
lat, praecipue apostolos, ceterosque. przedicatores, 

r quos discurrit: inter quos fuerat et Joannes 

ptista. Calceamenta autem, quibus operit pedes, 
possumus intelligere firmitates quibus omnes ope- 
rit praedicatores. Vis scire quam fortia sint cal- 
.ceamenta ipsius? Audi ipsum dicentem ad Jere- 


miam : Ecce posui te in hodierna die sicut ci- Jer. 1. 18. 


vitatem firmam, et sicut murum cereum. Hac 
ergo calceamenta Christi omnes przdicatores por- 
tant, et Joannes ipse preportabat : sed dignum se 
non esse pronuntiabat portare, ut majorem osten- 


deret* gratiam Christi meritis suis. Joannes t gloriam. 


corporalis est, et aqua corpus est: ideo corpus 
cum corpore corpus baptizat. Christus autem 
spiritus est, et Spiritus sanctus spiritus est, 
anima qveoque spiritus est: ideo spiritus cum 
spiritu spiritum. nostrum baptizat. Et quoniam 


D judex est qui baptizat in igne, id est in tentatio- 


nibus, Joannes cum sit corporalis, spirituale 
baptismui non potest dare, quia omnis benefi- 
cus major est quam beneficium ejus. Nemo po- 
test dignius beneficium dare, quam ipse est: 
* nec facit aliud quam ipse non est. In igne non 
potest baptizare homo, quia homo hominis non. 
potest esse judex. Ille enim tentandi habet licen- 
tiam, qui habet remunerandi potestatem. Ergo 
Christi baptismus non solvit Joannis baptismum, 
sed in se inclusit. Qui enim baptizatur in nomine 
Christi, utrumque baptismum habet, et aque et 


in marg. nec facit alias alterum quod ipse non est. 


779 


- OPUS IMPERFECTUM 


spiritus : quia Christus spiritus erat, et corpus A pere Spiritum sanctum, in corpore quidem bapti- 


suscepit, ut et spirituale et corporale baptisma 

daret. Joannis autem baptismus non inclusit in se 
baptismum Christi: quia. quod. majus est, minus 

in se includit : quod autem minus est, majus in se 

includere non potest. Ideo apostolus cum inve- 

«t. 19. 3. nisset quosdam. Ephesios Joannis baptismate ba- 
m ptizatos, iterum baptizavit eos in nomine Christi, 
Hav in quia in spiritu non erant baptizati. T [Si. ergo 
quibusi«" super Joannis baptisma, quod plenum quidem non 
bus disant, Cat, tamen rectum erat, iterum baptismum 
Christi dare licuit apostolo, quomodo tu. dicis, 

quia super baptismum meum melius non debes 
baptizare, quod nihil habet in se proter. baptismi 

nomen? Deinde baptizantes, secundum mortem 

illius baptizamus, qui crucifixus est. Si ergo non 

Deus est crucifixus in. carne. secundum te, sed 

homo purus, jam secundum mortem puri hominis 
baptizas.] Homo autem purus spirituale bapti- 

smum non potest dare, sicut supra diximus : et 

ideo baptismum tuum Petsi non esset rectum, 

tamen baptismum erat, id est, simile baptismo 

Joannis erat, id est, in aqua, non in spiritu. 

Ergo Paulus, Christi sequutus exemplum, | ba- 

ptizabat eos. qui baptismate Joannis fuerant ba- 

ptizati : quoniam et Christus iterum baptizavit eos 

qui a Joanne erant baptizati : sicut sermo demon- 

strat dicens: Ego quidem vos baptizo in aqua, 

ille autein vos baptizabit in spiritu. Nec vide- 

batur iterum baptizare, sed. semel : in quo. enim 

amplius erat Christi baptismum quam Joannis, 

t Hec rur- in mw novum baptismum videbatur, et non ite- 
sus desunt. patum, ὁ [Si ergo post baptismum Joannis, quod 
etsi perfectum non erat, tamen legitimum erat, 

Wie pu- baptizabat Christus, ut aliquid amplius daret ho- 
tat bapti- grinibus, quomodo post impium baptismum non 
yd * ]icet dare sanctum ? | Videamus nunc et uniuscu- 
jusque baptismatis qualis sit utilitas. Et quamvis 

verbi baptismum non sit positum in hoc loco: 

tal. quia tamen quia est, et Dominus dixit de eo, Et 
s Domi- jos. mundi estis propler sermonem. quem: lo- 
|. Joan. 15.3. qUUutus sum vobis, et apostolus ait, Mundans 
Ephes.5. eam lavacro aqua in verbo: dicimus et de illo, 
26. quoniam verbum a sordibus ignorantiz: mundat, 
scienti lumen infundens : sed peccata non diluit, 

animam non adjuvat, nec concupiscentias malas 

precidit ab ea, nec carnem a *mala voluptate 
compescit. Hoc facit verbum fidei mundum, quod 

faciebat antea lex : justitiam quidem ostendebat, 

animam autem non adjuvabat: quoniam omne 

verbum lucerna est, et non virtus. Item aqua 

proficit, quia peccata quidem, quz jam processe- 

runt in opus, abluit, et hoc, si ponituit : animam 

autem non sanctificat, nec concupiscentias cordis 

aut cogitationes malas przcidit, nec repellit eas, 

sed nec carnales concupiscentias reprimit. Qui 

ergo non fuerit sic baptizatus, ut mereatur acci- 


B 


C 


V.D. et Editi in marg. etsi esset rectum. 
c V, D. et Editi in marg. a mala voluntate, et mox 


zatus est, et peccata ejus indulta sunt, sed in ani- 
mo catechumenus est. Sic enim scriptum est : 
Quia qui Spiritum Christi non habet, hic non 
est ejus : propter quod caro ejus postea pejora ei 
germinabit peccata, quia non habet in se Spiri- 
tum sanctum conservantem se, sed vacua est do- 
mus corporis ejus. Propterea spiritus ille inve- 
niens vacuam domum, et mundatam doctrinis 


Rom. 


Luc. 
25. 2i 


fidei, quasi scopis, intrans septempliciter habitat 


in ea, quoniam verba fidei, qua appellantur sco- 
pa, ab ignorantia mundant, non a peccatis, vel 
concupiscentiis. Baptismum autem spiritus pro- 
ficit, quia. ingrediens spiritus. cireumplectitur 
animam, et quasi muro. quodam inexpugnabili 
circuit eam : et non permittit ut carnales con- 
cupiscentiz et cogitationes pravaleant contra eam. 
Non quidem facit, ut caro nom concupiscat: 


sed tenet animam, ut non ei consentiat, neque xxxix 
vincatur ab ea. Ergo. qui Spiritum sanctum ᾧ ha- 4 ai. 
bet , concupiscit quidem | secundum. carnem , sed sanct: 


secundum animam adjuvatur a spiritu, ut concu- 
piscenti; ejus non veniant ad perfectum. Ten- 
tationis autem et tribulationis baptismum igni 
hic comparatur : comburit enim carnem et coquit, 
utnec concupiscat cito, sed ut nec germinet con- 
cupiscentias, Nam anima spiritus est, et spiri- 
tuales poenas timet, carnales autem non timet. 
Unde etsancti ponas. hujus scculi contemnunt, 
et futurum judicium timent, ubi spiritus cru- 
ciantur. Caro autem. spirituales quidem poenas 
non timet, carnales autem timet. Ideo mali non 
cessant peccare, nisi-eos judicia carnalia et terrena 
compescant. Ideo ergo sciens Dominus, quia caro 
carnales tantummodo pcenas timet, spirituales au- 
tem non timet, super servos suos concupiscen- 
tias carnales mittit, tentationes et tribulationes, ut 
combusta caro Ὁ timeat disciplinam, et timens an-- 

ustias suas. non concupiscat malum. Quia caro 
importuna, et concupiscens, si secura fuerit, etsi 
non vincit servos Dei, tamen sordidat sanctitatem 
eorum, et inquietat, et requiescere non permittit. 
Unde justitia in tentationibus floret, in prosperi- 
tate autem marcida est. Quemadmodum si focum 


pem super terram, comburitipsas radices her- 
D 


rum, etut in loco illo jam non facile naseatur 
herba : sic et tentationis ignis positus super car- 
nem, comburit. radices concupiscentiarum in ea, 
ut non facile.concupiscat. Vides ergo, quia aqua 
praterita. lavat peccata: spiritus autem. repellit 
concupiscentias, et praevalere non sinit : ignis au- 
tem ipsas concupiscentiarum radices comburit? 
Et aqua praeterita tollit, spiritus przsentia impe- 
dit, ignis adversus futura praemunit. Quid est au- 
tem baptizare in igne, etiam sequens sermo de- 
monstrat, dicens : 12... abens ventilabrum in 
manu sua. Ventilabrum est. judicium, per quod 


verbum fidei nudum, V. D. verbum Dei. 
^ V. D. et Editi in marg. caro teneat, 


Justi 
tentat 


bus fl 


IN MATTILEUM. HOMIL. Ilt. 771 


Dominus singulos homines tentat, et cunctorum A stucas de agro, et comportat eas in aream, ut 
corda dijudicat. Ergo non mox ut qu inaqua illic trituret et ventilet, et. discernat triticum a 
vel spiritu fuerit baptizatus, statim ad perfectum ^ paleis : sic et Dominus mittens apostolos, cate- 
est baptizatus, nisi Dominus eum invisibiliter ba- .. rosque doctores, quasi messores, procidit omnes 
tizaverit in igne tentationis : quoniam si non gentes de mundo, et in aream Ecclesi congregat. 
| x quis tentatus, non potest esse. probatus. Hic ergo triturandi sumus, hic ventilandi. Sicut 
áesten-Species autem tentationum sunt multe. Tentan- — enim granum tritici, inclusum in palea, foras non 
"7. turetenim homines aut in infirmitatibus, aut in — egreditur, nisi fuerit trituratum : sic et homo 
damnis rerum. suarum, aut in mortibus carorum — de impedimentis mundialibus et de rebus carna- 
,suorum, sicut Job et Tobias. Alii in' cogita- libus, quasi in palea involutus, difficile egre- 
tionibus perversis, aut in diffidentiis, sicut dicit. ditur, nisi fuerit aliqua tribulatione vexatus. 
1.25.2. propheta : Proba me, Domine, et tenta me : — Nam sicut quidem plenum granum mox ut levi- 
ure renes meos, et cor meum: quoniam. mise- ter percussum fuerit, de palea sua exsilit foras : 
ricordia tua ante oculos meos est, et complacui 51 autem subtile fuerit, tardius egreditur : quod 
in veritate tua.ltem Salomon dicit de Christo : — si vacuum | fuerit ; numquam | egreditur, sed illic 
lü.4. Quoniam cum. tentatione. ambulat cum eo, et B conteritur in palea sua, et ita cum paleis foras ja- 
'9: in primis eligit eum : timorem. et metum ad- — ctatur : sic omnes quidem homines in rebus car- 
ducet super eum, et cruciabit eum in tribula- — nalibus delectantur, sicut grana in palea. Sed qui 
tione doctrine sue, donec tentet eum in tribu- — fidelis est, et boni cordis habet medullam, mox 
lationibus ejus, et credat anime ejus. Alii in ut leviter tribulatus fuerit, negligens quz sunt 
persequutionibus, dicente propheta ex persona carnalia, currit ad Deum. Si autem modice infi- 
1. 65. martyrum: Quoniam probasti nos Deus, igne — delior fuerit, cum grandi tribulatione vix recedit et 
nos examinasti , sicut igne examinatur argen- — vadit ad Deum. Qui autem infidelis est et vacuus, 
tum, etc. Unde sciens Salomon , quoniam servos — quantumvis contritus fuerit, sicut granum vacuum 
li. 2. 1. Dei oportet tentari, admonet dicens: Fili, acce- — de palea non egreditur : sic nec ille de carnalibus 
dens ad servitutem Dei, sta in justitia et témore, . rebus, et de impedimentis mundialibus numquam 
et prepara animam tuam ad tentationem. Etut — egreditur,nec transitadD eum, sed illic in malis con- xr 
breviter dicamus, omnis adversitas, que nos sine — sututus conteritur, ut cum infidelibusquasi cum pa- 
nostra occasione tribulatin hoc mundo, baptismum — leis foras projiciatur. Et sicut triticum primum qui- 
| ignis est : quam si. magnanimiter sustinueris, ni- — demtrituratur, et cum trituratum fuerit, in uno loco 
hil murmnurans contra Deum, imputatur tibi illa € jacet cum paleis confusum ; postea autem ventilatur, 
| carnalis afflictio pro peccato quod commisisti. Si τ quz fuerant jam disjuncta corporibus, separen- 
' autem non peccasti, quod Mficile, et ignis ille — tur et locis : sic et populus in Ecclesia aut motibus 
tentationis circa animam tüam non invenit sordes — conteritur carnalium. passionum animam semper 
» peccatorum quas comedat, ipsam animam tuam ^ ürgehtium ; aut castigationibus corporalibus, quasi 
facit splendidiorem : et quanto gravior fuerit virgis quibusdam ; aut * conculcationibus iniquo- 
4 tentatio, tanto magis facit clarescere animam. Et rum etsuperborum, quasi calcibus irrationabilium 
in aqua quidam semel baptizamur,^inigne autem jumentorum : ut disjungantur fideles ab infideli- 
pene dum vivimus. Sicut enim vita nostra in — bus per diversas * contritionum species. Cum au- - «cu. 
mundo hoc numquam munda est a peccato (aut — tem disiuncti fuerint ab invicem actibus, adhuc sionum. 
enim videndo, aut audiendo, aut loquendo, aut — in una Ecclesia habentur commixti. Ideo orietur 
cogitando, quze non expediunt, semper animus  persequutio quasi ventus, ut ventilabro Christi 
sordidatur), sic numquam a nobisignistribulatio- — jactau, qui jam disjuncti fuerant actibus, sepa- 
nis recedere potest. Et vere optabilis res est sa- — rentur et locis : ut sicut triticum mundum in gra- 
L 93. pientibus, quoniam scriptum est : Beatus homo, — nariis, sic sancti probati in régnis celestibus repo- 
quem Dominus arguerit super terram. Quam- D nantur; Vides ergo quia tentatio non perdit, sed 
] vis autem, secundum exitum rei, ignis et ventila- — manifestat eos, qui in. pace non apparebant? Sed 
bri unus est sensus : tamen sequens proprietates — forte dicis, Nonne melius erat ut ab initio Deus 
sermonum, puto differentiam ignis esse et venti- — omnes electos homines ad Christianitatem vocas- 
labri : ut omnis tribulatio, qua contingit Chri- — set, ut non semper ventilaretur Ecclesia, sed 
stianis secundum. carnem, sit baptismus ignis: ^ magis in pace consisteret? Audi. Numquid tu po- 
persequutio autem gentilium.vel hareticorum sit — tes, cum sit messis tua in agro, triticum a paleis 
ventilatio . ventilabri: caelestis. £t. permundabit — separare? Etsi tentaveris, nec paleas a tritico se- 
aream. suam. eic. Area est Ecclesia, horreum au- — paras, et triticum similiter cum paleis perdis. 
"tem regnum celeste, ager vero hic mundus. Sicut — Sie non poterat fieri, ut Deus de Judzis aut 
ergo paterfamilias, mittens messores, metit fe- ^ gentibus jam electos sine tentatione discerneret et 


b Codex, V. D. in igne autem pene duin. vivimus. « Codex V. D, et Editi in. marg. conculcationibus 
Editi in marg. ín igne autem sepe dum vivimus. Τὰ inimicorum. lidem infra ideo movetur persequutio.' 
textu vero in igne autem penc. : 


LI 


772 "OPUS IMPERFECTUM 


vocaret : quoniam qui non cognoscit Christum A fit non secundum fidem, sed secundum genus. Ne- 


nec veritatem ejus, si erret aut peccet, non appa- 
ret utrum propter malum propositum suum pec- 
cet, aut propter ignorantiam. Qui autem cognove- 
rit Christum et justitiam ejus, et erraverit aut 


, peccaverit, tunc manifestum est, quia non ideo 


Rom.2.15. 
16. 


Psal. 49. 
21. 


errat aut. peccat, quia nescit quis sit Deus, aut 
qui voluntas ipsius ; sed quia non diligit volun- 
tatem Dei. Hzc sine tentatione quomodo fieri pos- 
sunt? Ecce enim si palma proposita non sit in sta- 
dio, athletam nolentem luctari culpare non potes 
quasi infirmum. Incertum est enim utrum ideo 
luctari non velit, quia infirmus est, aut quia non 
videt propositam palmam. Quod si palmam vide- 
rit, et luctari noluerit ; tunc est manifestum quia 
propter desidiam suam non vult luctari. Sic et 
gentilis, qui resurrectionis praemia nescit, nec fu- 
iurum esse judicium credit, non potest cognosci 
utrum ideo non faciat justitiam, quia non amat 
justitiam, aut. quia nullam mercedem speret de 
ea. Si vero factus fuerit Christianus, et cognove- 
rit futurum esse judicium ; tunc peccans, manife- 
stum est ideo peccare, quia non amat quod est 
bonum. Ad hzc forte dicis : Hzc secundum ho- 
minem dicis ; Deus autem, qui cordium et futu- 
rorum cognitor est, poterat scire quis et qualis 
erat futurus. Sed audi. In judicio Christi justo 
non solum quzritur, ut Christus cognoscat se ju- 
ste hominem judicare, sed etiam ut homo ipse 
cognoscat se juste judicari a Christo, testimonio 
cogitationum suarum et operum comprobatus : 
sicut scriptum est, Cogitationibus invicem. ac- 
cusantibus, aut etiam defendentibus, in die 
cum judicaverit Deus occulta hominum. ltem : , 
Ecce homo et opera ejus. Ytem : Arguam te, et 
statuam. contra faciem tuam peccata tua. Si 
ergo homo non cognoscens Christum neque justi- 


, tiam ejus, secundum scientiam Dei condemnetur a 


Deo, quomodo cognoscet se juste condemnatum? 
Nam Deus quidem cognitor cordis scit, quia juste 
eum condemnat: ipse autem peccator juste se con- 


"demnatum non intelligit, et dicere potest: Quoniam 


et ego, si cognovissem Christum, et mandata 
ipsius, servassem fidem ejus, et non declinassem 
a mandatis ipsius. Ideo ergo omnes ad agnitio- 
nem veritatis adduxit, ut manifesti sint peccatores 
quia non ignorantia justitiz, sed malo proposito 
peccaverunt : et non ignorantes Christum recesse- 
runt a Christo, sed. magis partes diaboli diligen- 
tes. Si ergo quando ex Judaeis et gentibus voca- 
bantur, electi vocari non poterant : quanto magis 
modo non possunt fieri electi Christiani, cum 
omnes de Christianis parentibus generentur? Et 
non tantum ideo fiunt Christiani, quia credunt in 
Christum aut diligunt eum : sed quia de Chri- 
stianis parentibus procreantur : et vocatio eorum 


C 


D 


cessarium ergo est, ut omnes boni'et mali fiant 
Christiani, et omnes agnitionem veritatis accipiant, 
ut et P su immissis tentationibus pauci eligan- 
tur de multis, ut. impleatur quod dictum est : - 
Multi sunt vocati, pauci vero. electi. Numquid Mat. 
tu ^reprehenderis, quare a tritico paleas separas, !9- 
et ita recondis? Nec enim ratio est, ut cum tritico 
reponas et paleas, quia nec sunt necessariz tibi ad 
usum. Et quomodo Deum culpemus, qui a fideli- 
bus separat infideles, qui non proficiunt ad glo- 
riam ejus? Et ill quidem palez per naturam ha- 
bent, ut sint palez, et triticum esse non possunt : 
infideles autem non per naturam habent, ut sint 
infideles, sed fiunt paleze propria voluntate, expel- 
lentes a se medullam justitie. Si ergo ille pa- 
lez, quz non possunt esse triticum, comburuntur 
in igne : quanto magis infideles dignius combu- 
runtur, qui potuerunt esse triticum, nisi a se me- 
dullam justiti:: projecissent? Et vide quoniam 
non dixit, Mundabit aream suam, sed, * Permun- 
dabit. Propterea enim usque ad consummatio- 
nem semper necesse est ut diversis modis ten- 
tetur. Ecclesia, donec. permundetur. Et ideo Ec- 
clesia Christi numquam sine tentatione dimissa 
est. Et primum quidem ventilaverunt Judzi eam, 
deinde gentiles , modo haeretici : postmodum au- 
tem perventilabit Antichristus. Sicut enim quan- 
do permodica aura est, non permundatur tota 
tritici massa, sed leviores quidem palec modica 
aura jactantur, graviores autem remanent : si- 
militer remanent et vacua grana. Necesse est 
ergo, ut major exsfietetur ventus, ut et gravio- xz; 
res palez, et vacua grana jactentur : sic et quando 
modica est tentatio, illi projiciuntur de Ecclesia, 
qui multum sunt infideles. Ideo necessaria est 
tentatio major, ut omnes infideles plenius às ao 
lantur, ut perpurgetur Ecclesia. Et modo quidem 
modico flatu tentationis sufflante pessimi homines 
recedunt : si autem surrexerit major, sicut erit 
sub Antichristo, tempestas, etiam illi qui viden- 
tur stabiles, sunt. exituri. 


ἃ Homilia quarta ex Cap. tertio. 


13. Tunc venit Jesus a Galilea in Jordanem Womil 
ad Joannem. Quando? Quando Joannes pradica- in 
bat dicens : Poenitentiam. agite, appropinqua- exempl 
bit enim regnum celorum : tunc vent Jesus, Matdl 
ut testimonium acciperet a Joanne, Ecce agnus». — 
Dei, qui tollit peccata mundi, et ut confirma- Joan! 
ret praedicationem ipsius, ut videntes homines 
Christum , cum esset sine peccato, quasi pec- 
catorem baptizari, dicant apud se:$Si ille de 
cujus innocentia ipse Baptista testimonium dedit, 


b Cod. V. D. et Editi in marg. reprehenderis quando Per tempora enim, quee etiam lectio quadrat. 


a tritico. 
* Vallis Dei Cod. et Editi in marg Permundabit. 


^ Hzc homilia quinta est Cod. V. D. 


IN MATTH/EUM. HOMIL. IV. 


775 


baptismum se necessarium habere putavit : quo- A plere omnem justitiam. Non denegat eminentiam 


modo nos contemnimus pcenitentiam, qui sumus 
cooperti peccatis? Ttem testificatus erat Joannes, 
quoniam £go baptizo vos in aqua, post me aau- 
tem veniet fortior me, ipse vos baptizabit in 
spiritu et igne. Ideo tunc venit, ut etiam hoc 
testimonium ejus ostenderet verum, ut in bapti- 
smo ejus aperiantur czli, descendat Spiritus, Pater 
clamet de czlo, et per hoc manifestum efficiatur, 


. quia vere dignior erat Joanne qui baptizatus est 


oan.3.26. 


a Joanne, Sicut enim cum processerit lucifer, lux 
non exspectat occasum luciferi, ut ita procedat, sed 
adhuc eo ascendente egreditur et suo lumine ob- 
scurat illius candorem : sic et Joanne predicante 
ante Christum, Christus non exspectavit ut cur- 
sum suum Joannes impleret, et sic ipse veniret 
ad medium : sed eo adhuc docente apparuit, ut 
per comparationem doctrinz suz vel operis, prz- 
dicationem Joannis faceret non videri justitiam. 
Unde postquam ccepit Jesus predicare, ad se cur- 
rentibus universis, viluit doctrina Joannis. Unde 
discipuli ejus ^ videntes dicebant ad eum : Aab- 
bi, ecce cui tu testimonium perhibebas, ecce 
hic baptizat, et omnes veniunt ad eum. Deinde 
venit ad baptismum, non ut ipse remissionem 
peccatorum acciperet per baptismum: , sed ut san- 
ctificatas aquas relinqueret postmodum baptizan- 
dis. Adhuc autem, ut qui humanam suscepit 
naturam, totum humane nature, inveniatur im- 
plesse mysterium. Nam quamvis ipse mon erat 
peccator, tamen naturam susceperat peccatricem : 
propterea etsi ipse baptismate non egebat, tamen 
carnalis natura opus habebat. 14. Joannes autem 
prohibebat eum, dicens : Ego a te debeo ba- 
ptizari, et tu. venis ad me? Quo ego desidero 
ascendere, tu inde descendis. Ergo ut tu me ba- 
ptizes, est idonea ratio, ut justus efficiar, et dignus 
czlo. Ut autem. ego te baptizem, quz est ratio? 
Ut justus efficiaris? Sed ipse es Justitize radix. 
Utin celum ascendas? ipse natura in czlo 
es, etsi voluntate de calo descenderis. Tu es spi- 
ritus, ego caro. Numquid caro spiritum sanctifi- 
care potest? Magis autem spiritus sanctificat car- 
nem. Cujus enim creandi est virtus, ipsius est et 
sanctificandi potestas. Quis dives a paupere divitias 
querit? Magis autem pauper a divite divitias 


. quarit. Omne bonuin de clo descendit in terram, 


non de terra ascendit in calum. Ille antiquus 
Lucifer, qui mane oriebatur, cogitavit apud. se 
dicens : pm celum ascendam, etc. Si ergo 
ille angelus constitutus, pro sola cognitione su- 
perbie ΩΣ est de angelica gloria ad ignomi- 
niam tenebrarum : ego quid merear pati, si hómo 
carnalis et eorruptibilis constitutus, tantze super- 
bie opus implevero, et dignum me existimavero 
totius creature dominum baptizare? 15. Et ait 
ei Jesus, Sine modo : síc enim nos oportet im- 


^ Yidem invidentes ; forte melius. 


TOM, VI. € 


potestatis suae, sed mysterium dispensationis osten- 
dit, dicens : Sine odo. Id est, Scio quia hoc 
est justum, ut tu a me baptizeris : sed Sine modo; 
ut justitiam baptismatis non verbis, sed factis ad- 
impleam. Prius suscipiam , οἱ postea predicabo. 
Quod ergo dicit, Sic oportet nos implere omnem 
justitiam, non hoc signat, ut si fuerit baptizatus : 
sed Síc, id est, quemadmodum baptismatis justi - 
titiam prius factis implevit, postea praedicavit : 
sic omnem justitiam non prius verbis quam factis 
implevit. Unde etiam Lucas testatur de illo, dicens: 
Primum quidem sermonem feci de omnibus, 0 4c, 1. 1. 
Theophile, que cepit Jesus facere et docere. 
Aut ita : Sic oportet^nos omnem justitiam im- 
plere : id est, Quomodo et baptismi implevimus 
justitiam, Quomodo implevit baptismi justitiam 
Christus? Sine dubio secundum dispensationem 
humanz nature : hominum enim est opus habere 
baptismatis, qui secundum naturam ^ carnalem 


᾿ omnes sunt peccatores. Sicut ergo implevit justi- 


C 


D 


tiam baptismi, sic implevit et justitiam -nascendi 

et crescendi, manducandi et bibendi, dormiendi 

et lassandi : sic et suscipiendz tentationis, sic et 

timoris, et fagze, et. tristitiz : sic et passionis, et 

mortis, et resurrectionis implevit justitiam : id 

est, secundum dispensationem quam suscepit hu- 

mane nature, omnes justitias istas implevit. 

Ergo sic et natus est, non ut homo purus, sed 

ut Deus et homo. Quasi homo, sic crevit, sic esu- 

rivit, sic tentatus est, sic lassatus est : non homo 

purus, sed Deus in homine; quasi homo, sic alli- 

gatus est, sic flagellatus, sic crucifixus et mortuus 

est : non ut homo, sed per dispensationem, Deus 

quasi homo. Si aütem hac omnia purus homo 
implevit, jam non secundum dispensationem hu- 

manam implevit omnia, sed secundum naturam. 

Quid autem dispensationis est, aut contra naturam, 

si ea, qua. passionis sunt, sicut homo. passibilis 
patiatur? Dum autem dicenti Joanni, /go a te 

debeo baptizari, respondit, Modo interim sine : 

ostendit, quia postea Christus baptizavit Joannem, xci 
quamvis in secretioribus libris manifeste lioc seri- — Christus 
ptum sit. Et Joannes quidem baptizavit illum in. »2Pizirit 
aqua, ille autem. Joannem in spiritu. 16. Jesus, dicite 
autem baptizatus confestim ascendit de aqua. in secretio- 
Non invenio, qua causa positum est; quia Confe-ribws — li- 
stim. ascendit de aqua. Quid enim interesset, si "* 
tardius ascendisset? Ergo potuit sic dicere: Jesus 

autem baptizatus ascendit de aqua. Puto autem 

factum Christi ad mysterium. pertinere omnium 

qui post modum fuerant baptizandi : ideo dixit, 


'* Confestim, et non dixit, Egressus est, sed Jscen- 


dit : quia omnes, qui digne secundum omnia 
membra justitize formati et consummati baptizan- 
tur in Christo , confestim de —- ascendunt : id 
est, proficiunt ad virtutes; et ad dignitatem suble- . 


e Iidem carnalem omnino sunt, 


50 


Act. 7. 55. 


774 


OPUS IMPERFECTUM 


vantur czlestem. Qui enim ingressi fuerant in A posita promittuntur in czlis, ante oculos cordis 


aquam carnales et filii Adam peccatoris, confestim 
de aqua ascendunt spirituales filii Dei facti. Et ne 
mihi dicas, quia mol quales fuerant ante bapti- 
smum, tales. permanent | post baptismum, etiam 
qui non in penitentia baptizantur, nec toto corde 
ponitent se illos fuisse quod. fuerunt , sed retento 
peccandi proposito baptizantur, ideo nop proficiunt 
confestim de aqua. Si ergo. quidam ex sua eulpa 
non proficiunt baptizati, quid. ad baptismum? 
Scriptura enim de potestate baptismatis loquitur. 
Quid. potest eis yes baptismum, qui indigne 
fuerint baptizati ? Aut certe confestim ascendit de 
rn , festinans ad tentationem contra diabolum, 
ad liberandum genus humanum. Misericordia 
ejus urgebat eum. Sicut enim dux contra tyran- 
num deputatus ad bellum, mox ut signum ex 

ditionis et profectionis acceperit, festinat exire, 
sciens quia tarditas ejus perditio est provincia 
( nam tyrannus sciens adversus se principem de- 
putatum, etsi lenius acturus fuerat, crudelius 
agit.), sic et Christus, ex quo baptismatis signum 
accepit, festinabat accipere Spiritum sanctum, 
quasi arma celestia, et exire, sciens quia tarditas 
ejus interitus erat mundi. Nam diabolus, audito 
quod Filius Dei descenderat in hunc mundum, 
adversus ipsum vehementius festinabat omnium 
hominum corda in peccatis et infidelitate conclu- 
dere, putans se tantum posse. perdere, quantum 
non posset Christus salvare. Et aperti sunt ei 
celi. Non rupta est ei ipsa creatura czelorum, sed 
per baptismum oculi : sensus. ejus aperti sunt, ut 
videant quae sunt super celos. Si enim ipsa crea- 
tura rupta fuisset, non dixisset, Ei aperti sunt, 
non tantum ei aperti fuissent : quia quod corpo- 
raliter aperitur, omnibus est apertum : quod 
autem spiritualiter, illis solis qui 1luminantur in 
Spiritu sancto : sicut Stephanus repletus Spiritu 
sancto dicebat : ideo celos apertos, et Filium 
hominis stantem.a dextris virtutis Dei. Sed di- 
cit aliquis, Qaid enim ante oculos Filii Dei elausi 
fuerant cxli, qui etiam in terra constitutus, erat 
in cxlo? Si ea qua. superius dixit, ic oportet, 
nos implere omnem justitiam, bene intellexisti, 
non dubitas quod secundum. mysterium aperti 
sunt ei czli. Nam sicut secundum dispensationem 
humanam baptizatus est, secundum naturam au- 
tem divinam baptismo non egebat : sic secundum 
humanam dispensationem. aperti sunt ei celi, se- 
cundum naturam autem suam erat in celis. Ergo 
non Deo aperti sunt posito. extra carnem, nec puto 
homini extra Deum : sed Deo quasi homini, ut 
exemplo ejus intelligamus quia ommes homines 
recti, qui baptizati Spiritum. meruerunt accipere 
sanctum, similiter aperiuntur eis czli, et. vident 
ea qua sunt in cxlo : non carnalibus oculis vi- 
dendo, sed spiritualibus fidei credendo. Qui enim 
non credit ea que gloriosa et terribilia a Deo re- 


^ Iidem et ad illud, omisso quasi. 


B 


D 


ejus obturati sunt celi : qui autem firmiter credit, 

^et quasi ad illud. quod videt tendit , illi aperti 

sunt czli : et. cum corpore sit in terra, animo est 

in cxlo. Si autem oportet credere, quia vere 

aperti sunt ei. czli, quia. forte. erant. invisibilia 

quadam obstacula. prius, quibus obsistentibus 

anima defunctorum introire non poterant celos : 

qui homines nec clausa possunt aspicere, nec 

aperta : tamen sive hoc modo, sive alio intel- 

ligantur czli aperti, omnino sic est intelligen- 

dum, perii sunt ei celi, id est, propter 

eum, gratia ejus. Aperti sunt autem czli, non 

solum ei, sed omnibus propter eum. Etsi in 

singulis quibusque generationibus erant justi, 

quibus aperirentur, tamen iterum ceteris peccato- 

ribus clandebantur : et nullus poterat esse tam 

justus, ut dignus esset aperire portas celorum ad 

introitum omnium hominum. Postquam vero 

natus est Christus, izatus est, sanctifica- 

tus est, gratia illius solius aperti sunt cali. Ut- 

pon si ab Imperatore quaerat homo aliqugd ^ . 

neficium dignitatis. et ipse non habet tantum- 

modo fiduciam petendi, neque amicitiam impe- 

trandi, vadit ad fratrem Imperatoris, aut ad ami- 

cum carissimum, ut intercedat ad illum : sic dicit 

illi v ce) Ecce ego hoc. beneficium non illi 

do, sed. tibi, id est, propter te illi do ( nam non 

illi donatur, cui datur, sed illi propter quem 

datur) : sic et hic. dicit : Ei aperti sunt coli, id i 

est, propter eum nobis aperti sunt. Vis autem ] 

manifeste scire, quoniam ante Christum czeli si | 

aperiebantur, iterum claudebantur. Nam justi 

quidem forsitan ascendebant in eclum, pec- : 

catores autem. nequaquam, ldeo autem dixi, | 

forsitan, ne quibusdam placeat etiam ante Chri- 

süi adventum justorum animas ascendere po- 

tuisse in clum. Alioqui nullam animam ante 

Christum arbitror ascendisse in celum, ex. quo 

peccavit Adam, et clausi sunt ei cali : sed omnes 

in inferno detentas, propter quas etiam descendit 

ad inferos, sicut ipse testatur in Sapientia dicens : 

Descendam. ad inferiores partes ierra, et wi- Eccli. 

sitabo omnes. dormientes , et illuminabo | spe- 45. 

rantes in. Deum. Aperti sunt ei cali. Sic aperti 

sunt, ut numquam claudantur. Ecce baptizato qui- 

dem Christo, aperti sunt ei tantum ; postquam vero 

rannum vicit per crucem, et resurgens ab ange- 

lis portabatur in czelum, videntes angeli portitores 

quia celi jam. numquam erant claudendi, sed 

omnes justi et peccatores pariter ascensuri erant in xuur 

ccelum, et. staturi ante. tribunal Christi, quia non 

erant necessariz portze czeli, czelo postea numquam 

claudendo : ideo non dicunt, Aperite portas et in- 

troibit rex glorie; jam enim. erant aperti : sed, ] 

Tollite portas, principes, vestras. Aut ita, Czeli Pura 
j 
] 
| 


sunt Scripture. divine prophetarum et apostolo - 
rum, in quibus habitat Deus, de quibus scriptum 


e 


Psal. 8. ἡ. 


Luc.25.25. 


Marc. 1. 
10. 


IN MATTHAEUM. HOMIL. V. 


est : niam videbo celos tuos, o 

rum Du" lunam et stellas, ye f'nda- 
sti. Ergo quando baptizatur, et ineretur. accipere 
Spiritum. sanctum, adaperiuntur ei omnes Scri- 
pturz, ut intelligat quee ibi posita sunt mysteria 
veritatis. Propterea autem: omnibas. non aperiun- 
tur, quoniam quidam falsum baptismum habentes, 
non accipere spiritum veritatis. Quosdam 
autem non baptismum impedit, ne accipiant spi- 
ritum veritatis, et aperiantur eis Scriptura, sed 
propositum malum, quamvis bene fuerint. bapti- 
zati. Sicut enim in czlo celatur Deus, sic in Scri- 
pturis absconditur. Et sicut hoc czlum corporale 
omnes quidem "homines vident, non autem aspi- 
ciunt Deum inhabiianiem in eo : sic et Scripturas 
divinas omnes quidem homines legunt, non tamen 
omnes intelligunt Deum veritatis positum in Scri- 
pturis, nisi qui fnerit sic. baptizatus, ut. accipiat 
Spiritum sanctum. Unde et apostoli priusquam 
baptizarentur. in Spiritu sancto, clausa eis erant 
Scripture prophetarum exponentes de Christo, 
sicut scriptum est : O tardi corde ad credendum 
in omnibus que prophete dixerunt. Postquam 
vero aperuit eis sensum, insufflato Spiritu sancto, 
tunc reserate sunt ommes Scripture ante oculos 
cordis eorum, ut intelligerent quae scripta erant de 
Christo. Et ideo forte hic dieitur, Aperti sunt ei 
cceli. Apud Marcum antem vidit scindi caelos : quo- 
niam secundum hunc evangelistam Scripture ma- 


4275 


digito- ^ Solam autem caritatem sancti Spiritus non potest 


immundus spiritus imitari. Omnis ergo species 
justitias in impostoribus invenitur, sola: autem 
gralia verz caritatis non invenitur nisi in solis 
servis Dei. Ideo ergo hane privatam speciem ca- 
ritatis sibi soli servavit Spiritus sanctus, ut per 
nullius justitiam et- testimonium sie cognoscatur 


' ubi est Spiritus sanctus, quemadmodum per gra- 


tiam caritàtis. 17. Hic est. Filins meus. dile- 
cíus; in quo complacui. Et vide quoniam in 


monte sic dicit : Z/ic est Filius meus dilectus, Matth. v7. 


in quo complacui, ipsum. audite. Hic autem 5 
tantummodo dixit, [2 quo complacui : quia illic 
jam cognoscebant ex patre Filium Dei. Sed quia pu- 
taverunt errantes, Christum Moysi et Helize simi- 
lem esse : ideo addit, Zpsum audite : non ut le- 
gem et prophetas non audiant, sed. ut evangelium 
amplius audiant, quam legem et prophetas, ut 
scirent quia ipse esset Dominus legis et. prophe- 
larum. His autem, cum non adhuc cognosceretur 
Christi persona, non conveniebat dicere, Zpsum 
audite ; quoniam pent piae firmiter cogno- 
Scitur, tunc et doctrina fideliter suscipitur, quo- 
niam persona dignitas commendat persone do- 
etrinam. 


* Homilia quinta ex capite quarto. 


nifestze sunt, non conscisse : nam quotidie ad con- 
firmationem fidei ex eis accipiuntur exempla. C 
Secundum Marcum autem etiam scissw sunt, et 


1. Tunc Jesus ductus est a "tip in. deser- Womil. VI, 
tum, ut tentaretur a diabolo. Ex eo quod sub- in aliis 
junxit dicens, Ut tentaretur a diabolo, ostendit "esp acad 


inutiles faetze qnia post Christum jam lege et pro- 
phetis non utimur, sed. evangelio Christi, quasi 
ezlo sublimiore et. nobiliori. Et vidit Spiritum 
descendentem. sicut columbam, et. venientem 
super se. In quo mysterio natus est Christus, in 
hoc mysterio et Spiritum sanctum accepit. Etenim 
Filio . Dei baptismum recipiente, et. Spiritu de- 
scendente, unus in forma stabat humana, alter in 


-specie descendebat columbze, tertius autem nec in 


forma stabat humana, nec in specie descendebat 
columbz, sed. in voce tantum audiebatur de sur- 
sum descendente. Sicut columbam. Ideo Spiritus 
sanctus speciem columbe suscepit, quoniam prz 
omnibus animalibus hzc cultrix est caritatis. D 
Omnes enim species justitie, quas habent servi 
Dei in veritate, unt habere et. servi diaboli in 
simulatione. Habet enim diabolus et mansuetos et 
humiles, habet castos οἱ eleemosynarios et jejunos : 
et omnem. speciem boni quam creavit Deus ad 
salutem homimün, ipsam speciem et diabolus in- 
troduxit ad seductionem, ut. inter. bonum verum 
et bonum simulatum confusio fiat : ut simplices 
homines, qui boni veri et boni simulati differen- 
tiam intelligere caute non. possunt, dum querunt 
bonos Dei viros, incurrant in seductores diaboli. 


* Hzc Homilia sexta est in Cod. V. D. 


*. 


quia a Spiritu sancto est. ductus, sed. non. quasi 
minor majoris precepto, sed nec quasi major mi- 
noris hortatu, Nam non solum ductus aut adductus 
dicitur, qui alicujus potestate ducitur : sed etiam 
ille, qui alicujus rationabili exhortatione placa- 


tur : sicut scriptum est de Andrea : “710 invenit ραν, v.c. 


Simonem fratrem suum, et dicit ei, Invenimus 4a. 
Messiam qui dicitur Christus, et adduxit eum 
ad Jesum. Ecce non potestate eum adduxit, sed 
ratione D ww Quemadmodum si magister mili- 


. tum. videat dominantem tyrannum, οἱ det consi- 


lium regi, dicens: Exi obviam illi, quia tota perit 
provincia : nam fortior est tua fama, quam mea 
virtus. Et eece rex a magistro militum ducitur, 
et tamen non est minor eo qui ducit. Ad diabo- 
lum Jesus ductus est, ut tentaretur : ad homines 
quidem diabolus vadit, ut tentet eos : non homi- 
nes ad diabolum, ut tententur ab. eo." Quoniam 
autem adversus Christum diabolus ire non pote- 
rat, ideo contra diabolum Christus processit. Con- 
stat in nobis quinque baptismata esse. Unum in 
verbo, sicut. et Christus dicit : Et vos mundi 
estis propter verbum quod loquutus sum vobis. 3. 
Secundum in aqua, sicut cunctis est manifestum. 

Tertium autem in spiritu, sicut scriptum est : 


5o. 


Baptismata 
quinque. 
Joan. 15. 


776 


OPUS IMPERFECTUM 


4ct. 1.5. Joannes quidem baptizavit in aqua, vos autem ^ aqua lavare, numquid aliquando mundatur? Non, 


in Spiritu sancto baptizabimini. Quartum. vero 

xuv in igne, quod est tentatio. praesens. Quoniam au- 

tem baptizantur homines et in igne, testis est Domi- 

Esai. 4. 4. nus per Esaiam : Et auferam, inquit, sordes fi- 
liorum Israel de medio eorum, et sanguinem 
eorum mundabo in spiritu judicii, et. spiritu 
combustionis et ardoris. Consequenter enim. ait 
propheta : Quoniam probasti nos Deus, igne 
nos examinasti, sicut igne examinatur argen- 
Ibid. v. 12. tum. Et. postmodum : frantivinaá per ignem 
et aquam, et induxisti nos in refrigerium. Sicut 
foa. com- enim aurum vel argentum T combustis in fornace 
bustum. sordibus colatur, sic homo in fornacem tentatio- 
nis missus, depositis peccatis sanctificatur. Quin- 
Luc.12.50. tum in. morte, sicut ipse dicebat : Baptismo ha- 
- beo baptizari, et quomodo turbor usque dum 
perficiatur ?.* Quoniam autem peccatum et in 

Rom.6.7. morte remitüur, docet apostolus, dicens : Qu 
t vivifica- enim mortuus est,  justificatus est a peccato. 
tus. Quale autem peccatum in morte remittitur, scit 
qui intelligit pro quali peccato introducta est mors. 

Nam si propter peccatum moritur homo, sine du- 

bio solvitur propter quod moritur. Ideo Dominus 
postquam. bapuzatus est in verbo, factus est sub 

lege. A Joanne autem in aqua, a Patre vero in 

Spiritu : nunc ἃ Spiritu ducitur in desertum, ut 
baptizetur in igne tentationis, postmodum bapti- 

zandus in morte. Age, nunc videamus qui sunt, 

qui baptizantur in igne, et quando baptizantur in 

igne. Ut autem sciamus, videndum nobis est, quid 


Psal. 65. 
10. 


est quod dicit, Tunc ductus est. Quando? Quando ' 


Pater clamavit de celo : Hic est Filius meus di- 

lectus, in quo complacui. Vides ergo quia nemo 
baptizatur in igne tentationis, nisi qui factus fuerit 

filius Dei? Quamdiu enim catechumenus est homo, 

nondum abrenuntiat diabolo, et omnibus operibus 

ejus plenius. Baptizatus autem Christo se tradit, 

dicens : Abrenuntio satanz, et omnibus operibus 

ejus. Ideo catechumeno ei constituto, quasi suo, 

parcit adhuc : post baptismum autem, quasi alie- 

num factum, tota virtute satanas persequitur. Da- 

Paptismus ptismum. autem signaculum fidei est. Numquid 
signaculum imiles post militiam signatur ut jam sedeat, et re- 
futi: quiescat? Sed magis ante militiam, ut postmodum 
militet, et laboret. Nam et athleta ante certamen 
ungitur ut luctetur : sic οἱ homo spiritualiter 
ideo oleo chrismatis ungitur, ut contra diabolum, 
quasi spiritualis athleta luctetur. Sed quid, quia 
multi cum tentati fuerint, superantur, et pereunt ? 
Illi tales non a Spiritu ducuntur ad tentationem 
suscipiendam, nec sunt filii Dei : Quoniam. qui 
Spiritu Dei aguntur, hi sunt. filii Dei : seda 
peccatis expelluntur propriis. Qui autem a Spiritu 
Dei ducuntur ad tentationem , non superantur. 
Servi autem diaboli in igne non baptizantur. 
Quare? Quia non potest fieri ut depositis sordibus 
emundetur, qui totus est sordidus. Incipe laterem 


Rom.8.14. 


sed. magis commoto luto, amplius sordidatur. 
Ille enim mundatur, in quo est aliquid boni, quo 
emundetur. Ut puta bonus homo, si. carnalibus 
vitiis fuerit. sordidatus, tentatur, ut illud bonum 
ejus mundetur. In. illo autem. quid mundandum 
est in quo nihil est boni? Secundum hoc , cum 
videris aliquem. perversum : Christianum num- 
quam tristari, aut periclitari : cum. videris hae- 
reticum numquam persequutionem tentationum 
pati, noli scandalum pati : nec dicas, Quomodo 
arelici. persequutiones numquam patiuntur, sed 
semper fideles? quomodo mali hommes numquam 
periclitantur , sed semper boni? Scito quoniam — Filii D 
qui filii Dei sunt, hi tantummodo in tentationis baptizantu 
B baptizantur igne. Veniat tibi in mentem quod te j;, 5^ 
docuit apostolus Paulus dicens : Et omnes, wo- 3. Tim. 3 
lentes pie vivere in. Christo, persequutionem 11. 
patiuntur. Mali autem homines et seductores pro- 
ficient in pejus, errantes, et in errorem mittentes. 
Nunc videamus quando baptizantur in igne. Post- 
quam fuerit homo baptizatus in verbo, instructus 
in fide, et postquam fuerit baptizatus in. aqua, et 
p erit baptizatus in spiritu : in quarto 
oco baptizatur in igne. Multi autem et cum in 
aqua baptizati fuerint, non baptizantur in spiritu. 
Nisi enim quis ante baptismum aqu sic depo- 
suerit a se totum peccandi propositum, ut dignus 
sit Spiritum sanctum in templum sui cordis sus- 
cipere, non — in spiritu : quia Spiritus Sap. t. 4. 
sanctus fugit hominem fictum, et non habitat in 5- 
corpore subdito peccatis : et ideo non fit filius 
Dei. Et hi sunt qui, cum tertati fuerint, superan- 
tur et pereunt : videntur quidem filii Dei facti, 
propter aquam baptismatis; re vera autem. non 
sunt filii Dei, quia non sunt in spiritu baptizati. 
Nam corpore quidem baptizati sunt, animo autem 
catechumeni sunt : quia aqua corpus baptizat, 
— autem animam. Ergo non solum Christus 
uctus est in desertum ἃ Spiritu, sed et omnes 
filii Dei habentes Spiritum. sanctum ducuntür a 
Spiritu in desertum, ut et ipsi tententur a diabolo. 
Qui enim habent spiritum Dei, hi non sunt con- 
tenti sedere otiosi : sed ipse spiritus, qui est in 
eis, urget eos ad aliquod opus apprehendendum 
D magnum, cui diabolus adversatur, qui est in de- 
serto. Ut autem intelligas, quia omne bonum, 
quod. secundum Deum bonum est, in deserto est : 
videamus quid est desertum. Est autem desertum 
secundum Deum, et est desertum secundum dia- 
bolum. Natura. carnalis domus diaboli est, et 
omnis injustitia epulatio ipsius est. Quantum. ad 
Deum autem desertum est, quoniam non est in eo 
justitia Dei. Spiritus autem domus est Dei, et 
omnis justitia ejus epulatio est ipsius. Quantum 
ad diabolum autem desertum est, quia injustitia 
non est in eo, qua diabolus delectatur. Et quare 
natura carnis domus diaboli est? Quia omne ma- 


C 


ἃ Codex V. D. Quoniam autem peccator justificatusest a peccato. Quale autem etc., omissis interpos tis. 


IN MATTHJEUM. 


- 


HOMIL. 777 


V. 


lum intus in carne est, quia secundum voluntatem A tur. Scire autem debemus, quod filii Dei non pos- 


carnis est : et intus in mundo est, quia secundum 
voluutatem mundi est. Omne autem bonum foris 
est extra carnem, quia non est secundum volun- 
tatem carnis : et est foris extra mundum, quia 
non est secundum voluntatem mundi. Vides ergo 
quia omnis res spiritualis extra fines carnis est fo- 
ris, et quasi in deserto est, et extra fines mun- 


xwvdi est foris ? Unde qui vivunt secundum Dei 


'5a1.62.2. 


mandatum, exisse de mundo dicuntur : non cor- 
pore, sed conversatione exisse dicuntur de carne, 
et in spiritu esse. Domus autem Dei spiritus est, 
bes omne.bonum intus in spiritu est, quia secun- 

um voluntatem spiritus est. Omne autem malum 
foris extra spiritum est, quia non est secundum 
voluntatem spiritus. Vides ergo quia omnis res 
carnális foris, extra fines spiritus est, et in de- 
serto est? Ergo quantum ad Deum, desertum est 
natura carnalis, ubi non est via justitize, in qua non 
invenitur aqua Spiritus sancti, et est vituperabile 
desertum, de quo et propheta dicebat : Suvit in 
te anima mea in terra deserta, et invia et ina- 
quosa. Quantum autem. ad diabolum, desertum 
est omnis res spiritualis, etest laudabile desertum. 


. De tali deserto dicebat Deus ad Pharaonem : Di- 


mitte populum meum, ut serviat mihi in deser- 
to. In tali enim deserto vult Deus omnes suos sibi 
servire. At tale desertum omnes filii Dei, qui 
habent Spiritum sanctum , exeunt ut tententur. 
Uiputa proposuisti non ducere uxorem, duxit te 
Spiritus sanctüs in desertum : id est, ejecit te ex- 
tra fines carnis et mundi, ut tenteris a concupi- 
scentia carnis : quia non habet castitas in se ut 
delecteris in ea secundum carnem. Si autem intus 
eras in carne et in mundo, id est, secundum natu- 
ram carnis et mundi habebas uxorem, non tenta- 
baris. Quomodo enim tentetur libidine, qui quo- 
tidie est cum uxore? Proposuisti jejunare, extra 
fines carnis existi, et mundi, ut tenteris in fainea 
spiritu gule. Si autem in finibus carnis et mundi 
positus manducabas et bibebas, non tentabaris aspi- 
ritu gule in fame. Quomodo enim tentetur in fame 
a spiritu gule, qui numquam esuriit? Sic et Do- 
minus numquam tentatus fuisset in fame, nisi qua- 
draginta diebus jejunasset et tunc. esurisset. Item 
eleemosynas facere proponis, foras existi : quia 
natura carnis et mundi non delectatur dare, sed 
semper accipere. Si autem non dabas, non tenta- 
baris a spiritu. avaritize. Item. proponis humilita- 
tem servare, existi in desertum, ut tenteris a spi- 
ritu superbia : quia caro et mundus in humilitate 
non delectatur. Exsurget aliquis diaboli angelus, 

uite. conculcet, et irritet humilitatem servasse, 
in vides quod in hoc seculo humilitas conte- 
mnitur, ct superbia honoratur. Et cum hos omnes 
spiritus viceris, novissime tenteris a spirilu vanae 
glorie. Incipis enim gloriari, quia. vicisti : quia 
spiritus vanze glorie praecipue a sanctitate nutri- 


€ 


sunt tentari a diabolo, nisi in desertum exierint, 
secundum ea que diximus : hoc est, nisi proposue- 
rint circa. aliquas studere virtutes. Filii autem 
diaboli, et intus in carne, etin mundo constituti, 
confringuntur et pereunt. Quomodo? Utputa bonus 
homo, si uxorem habuerit, hoc est enim, esse 
intus in carne, non tentatur in libidine : id est, 
non fornicatur, sed sufficit οἱ uxor sua. Malus 
autem et intus in carne constitutus, id est, habens 
uxorem, fornicatur, et non est contentus una.ltem 
filius Dei, id est, bonus homo, si intus in carne 
fuerit manducans et bibens, non tentatur in esca : 
id est, non inebriatur, non deliciatur, sed mensu- 
rate manducat et bibit. Filius autem diaboli, et 
intus manducans et bibens, non est contentus me- 
diocribus cibis et potibus : sed inebriatur, et ad 
lasciviores cibos extenditur. Item servus Dei, etsi 
intus sit in carne, nemini aliquid dans, non ten- 
tatur, quia alteri non tollit : malus autem intus 
nemini dat, et tamen alienum tollit : et sic in 
omnibus rebus tractans invenies. V ides ergo quia 
est et ista differentia inter filios Dei, et inter filios 
diaboli ἢ Quia filii diaboli non exeunt ad diabolum 
ut tententur, sed diabolus venit ad eos ut tentet : id 
est, non exeunt extra carnem ad illum, sed intus 
in carne dominantur ab illo. Quid enim opus ha- 
bet foras ad certamen exire, qui non desiderat vin- 
cere? Sed diabolus venit ad illos, quasi ad fami- 
liam snam. Filii autem Dei. foras exeunt, ut ten- 
tentur ab illo, id. est, extra fines carnis : quia si 
intus fuerint in finibus carnis, non potest ad illos 
venire diabolus, quia filii Dei sunt : nec potest 
illos tentare, sicut supra diximus. Ergo quia dia- 
bolus non potest intrare ad illos, ideo qui sunt glo- 
riosiores filii Dei, extra fines carnis exeunt eontra 
illam, quia victoriz gloriam concupiscunt : pro- 
pterea in hoc loco non diabolus venit ad Christum 
ut tentaret eum, sed Christus exiit ad diabolum, 
ut tentaretur ab eo, dans dilectis suis exemplum. 
Hec omnia diximus propter illud quod ait : Tunc 
Jesus ductus est a Spiritu in desertum, ut ten- 


taretur a. diabolo. 2. Et cum jejunasset qua- 


draginta diebus et quadraginta. noctibus, post- 


'ea esurüit. Non solum ideo tentabatur , quia je- 


p junabat, sed ideo * jejunabat, ut tentaretur. Jeju- 


nium autem non est tantum irritatio passionis, 
sed repugnatio. Si ergo jejunaveris, ut non intres 
in tentationem, placuerit autem Deo inducere te : 
non dicas, quia perdidi fructum jejunii mei. Nam 
etsi non tibi proficit jejunium. tuum, ut non tente- 
ris : tamen ad illud sine dubio tibi proficiet, ut a 
tentationibus non vincaris, sicut Christo profuit. 
Multis modis diabolus audierat, quia Christus na- 
tus est in hoc mundo, aut angelis predicantibus 
ad pastores, vel pastoribus referentibus ad Mariam, 
vel magis quaerentibus in Jerusalem eum adorare , 
cujus viderant stellam, vel Joanne ostendente : 


? V, D. et Editi in margine Jejunabat quía tentabatur. 


778 


Sed faciebat. eum incertum matura ejus carnalis: 
Dicebat enim apud se : Hic non potest esse filius 
Dei, qui de muliere et de viro natus est, Nam et 
ideo de desponsata et in domo habita natus est, ut 
partus virginis diabolo celaretar. Si autem de 
simplice virgine natus fuisset, facile poterat co- 
gnoscere diabolus, quia filius est Dei. Cogitaret 
enim apud se : Maria fornicata non est : si autem 
fornicata fuisset, ego sine dubio scirem, quia omnis 
fornicatio me ministrante committitur. Sine dubio 
iste Filius Dei est. Nec enim potest fieri, ut de 


x,vi muliere homo sine viro nascatur. Ideo desponsata 


intravit domum Joseph, ut dum maritalis conce- 
ptio estimatur, unigeniti Dei nativitas non cogno- 
scatur? Hic est rex glorie, qui pannis involutus, 
nec locum in diversorio potuit invenire, sed in 
presepio positus est? Hic est creator rerum, * qui 
crevit, et per singulos zettis gradus ascendit? Hie 
est ille sanctus, qui cnm peccatoribus, ut peccator, 
est baptizatus? Quid ergo? Ipse eum tentabo, et 
si quidem inyenero eum hominem, sicut puto, do- 
minabor illius, sicut omnium hominum : si autem 
invenero eum, sicut audio, Filium Dei, postmodum 
recedam ab eo, nec congrediar contra eum : quo- 
niam qui vadit contra fortiorem, occasionem illi 
victorie providet : si autem. subduxerit se, eva- 
cuet virtutem ipsius. Sciens ergo Dominus cogita- 
tiones diaboli, quia volebat eum tentare, processit 
contra eum : non quasi Deus, scd magis quasi homo, 
nec in toto quasi Deus, nec in toto quasi homo. 


Nam quemadmodum quadraginta diebus non esu- ' 


rire non erat hominis : sic aliquando esurire non 
erat Dei. Jejunavit ergo quadraginta diebus pro- 
pter duas causas : primum, ut nobis adversus ten- 
tationes jejunandi daret exemplum : deindé, ut qua- 
dragesimi jejunii nostri poneret mensuram. Esu- 
rivit autem, ut ne nimis supra mensuram jejanans 
manifeste intelligeretur Deus, et sic diabolo qui- 
dem spem tentandi exstingueret, suamque victo- 
riam impediret. Itaque diabolus, quia videns per 
quadraginta dies jejunantem desperaverat, post- 
quam sensit esurientem, iterum. ccepit sperare, et 
sic accessit ad extra esurientem, et invenit intus 
numquam esurientem. Et dum tentat esurientem, 


B 


C 


OPUS IMPERFECTUM 
Joan.1.29- Ecce agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi. ^ qui fortiora sunt ascendere non potest. Sic ergo 


magis ex eo, quod per tot dies non esurierat, 
intelligere debuerat, quia Deus est, quam ex co, 
quod post tot dies esurit, quia homo est. Nam 
Deus qua hominis sunt agere potest : homo autem 
que sunt Dei agere non potest. Sed. forsitan. tu 
dicis : Moses et Helias quadraginta dies jejuna- 
runt, et homines erant. Sed illi jejunantes esu- 
riebant, et sustinebant : iste autem quadraginta 
diebus non esuriit. Hoc est enim quod dicit : 
Et cum jejunasset quadraginta diebus, post- 
ea esuriit, Esurire enim et non. manducare pa- 
tientiz est humana : non esurire autem divinze 
nature. Qui ergo quadraginta diebus non esuriit, 
postea esuriens, demonstravit quia esuritio ejus 
voluntaria fuit, non necessaria. Quid ergo est? Sic- 
ut semper diabolus omnes homines excecabat, 
ut non intelligerent quod est bonum : sic modo 
invisibiliter ipse a Christo est exczcatus, ut non 
cognosceret verum. Cogitavit enim apud se : Si 
poterit de lapidibus facere panes, vere Filius Dei 
est : 81 autem non poterit, homo est. Sed quae fuit 
cogitatio isa? Per hoc enim numquam poterat co- 
gnoscere, si Filius Dei erat, an non. Primum si 
Filius Dei erat, nec esuriebat. Quomodo enim non 
vincat necessitatem nature carnalis, qui ipsam 
necessitatem in natura creavit? Et ut quid faceret 
de lapidibus panes, qui panem cum omnibus aliis 
ex nihilo, cum voluit, fecit? Deinde etsi esurie- 
bat propter — et volebat facere, faciebat 
quando ipse volebat, non quando diabolus pro- 
vocabat. Si ergo non faceret, quod et fecit : unde 
sciebat, utrum ideo non fecit, quia non potuit 
quasi homo, aut quia noluit quasi Deus, quod et 
fecit? Nam nec fecit, nec dixit, Possum, et nolo, 
ut nese ostenderet Filium Dei. Nec dixit, Non 
possum, ut non se ostenderet mendacem, con- 
fitens se hominem, cum: esset Deus. Sed quid? 


4. Non in solo pane vivit homo, sed in omni peui.8.3 


verbo Dei. Non dixit, Non in pane solo vivo, 
sed:in omni verbo Dei, ut non videatur de se di- 
xisse : sed medie, /Von in solo pane vivit homo. 
Quid aliud poterat respondere et Filius Dei abs- 
condens se, ne ostendatur quod potest, et homo 
astutus excusans se, ut non ostendatur quod non 


vincitur a non esuriente. 3. Et accedens ten- D potest. Sie ergo cum ex hoc responso nihil certum 


tator dixit ei : Si Filius Dei es, dic ut lapides 
isti panes fiant. O caecitas diaboli manifesta ! Quo- 
modo suspicatus est eum non esse Filium Dei, 
quem posi quadraginta dies esurientem sensit, et 
per quadraginta dies non esurientem non ;ntelle- 
xit? Nam sicut esurire hominis est, ita per qua- 
draginta dies non esurire hominis non est. Non 
cogitavit, quoniam qui vere non esurit, voluntarie 
esurire potest ; qui autem vere esurit, per tot dies 
non esurire non potest. Fortis ad ea quz. infirma 
sunt descendere non potest, infirmus autem ad ea 


^ Qui crevit, et per singulos, Sic V, D. et Editi in 
marg. recte. Editi in textu qui éreavit omnia et ; scd 


addiscere potuisset, utruin Deusesset, an lomo, as- 
sumsit eum ad aliam tentationem, dicens apud se: 
Istequi in fame non vincitur, etsinon est Filius Dei, 
tamen sanctus est. Valent enim homines sancti et 
spirituales fame non vinci. Sed postquam omnem 
necessitatem carnis vicerint, per vanam gloriam ca- 
dunt. Ideo ccepit eum tentare in vana gloria. 5. Et 
assumsit Jesum in sanctam civitatem. Quando 
audis dicentem, Ductus a diabolo, nihil cogites 
de potentia diaboli, quia potuit ducere Christum : 
sed de patientia Christi mirare, quia sustinuit ut 


est repetitio. 


IN MATTILEUM. HOMIL, V. 779 


a diabolo duceretur. Ergo in sequente Domino A vit: sed tantum dixit : Mitte te deorsum, si es Fi- 


. non infirmitas, sed patientia est ; in ducente autem 


diabolo non virtus, sed superbia est : quia volen- - 


tem Christum non intelligens, quasi invitum du- 
cebat.Ille ductus est, ut nos voluntatem diaboli non 
sequamur. Et statuit eum supra pinnaculum 
templi. Sed forte cogitamus, quo modo in corpo- 
re constitutum, omnibus videnübus statuit illum 
super templum? .Si potentiam Christi. considera- 
mus, intelligibilia inveniuntur omnia. Forsitan 
enim diabolus, quantum ad se, sic eum assumebat, 
ut ab omnibus videretur : ipse autem nesciente dia- 
bolo invisibiliter sic agebat, ut a nemine videre- 


c. 4. 30. tur : sicut scriptum est de eo: /pse auiem transüt 


. 


M inedium eorum, et abiit sic. Si enim Habacuc 


lius Dei : ut sciamus, quia omnis, qui obaudit 
diabolo, ipse se deponit deorsum. Nam diabolus 

ad malum hortari potest, cogere autem non potest. 
Scriptum est enim : Quoniam angelis suis man- Psal. 9o. 
dayit de ie,ut ín manibus tollant te. O diabole, 11: 
quomodo Filius Dei angelorum manibus portatur 

legisti, et quia super aspidem et basiliscum calcat /^id. v. 13. 
non legisti ? Sed exemplum illud quidem profert, 

quasi superbus : hoc autem tacet, quasi astutus. 

Nam et vere Filius Dei angelorum manibus non 
portatur, sed ipse magis angelos portat. Nec enim 

creatura portat Creatorem, sed Creator creaturam. 

Si autem creatura bajulat Creatorem : ergo Creator 
antequam faceret creaturam, a quo portabatur ? 


omo constitutus a nullo est visus, quando ab angelo B. Nam vere, etsi portatur manibus angelorum, non 


per comam capitis portabatur de Judzea in Babylo- 
niam : ao ppt A est credibilius de Christo non 


χύσιν fuisse visum, cum volens a diabolo assumeretur ? 


Et statuit eum supra pinnaculum iempli. Co- 
gitavit enim apud se : Si niserit se per aerem, scio 
quoniam est Filius Dei : sine dubio enim mittet se, ut 
cognoscatur quod est; si autem non potuerit se mit- 
lere, scio quoniam homo est. Sicut ergo concupi- 
scentia vanz. glorie ipse ruit de celo : nam cum 
esset angelus, volens se ostendere Deum, perdidit 
et illud quod erat, dum voluit apparere quod non 
erat : sic putavit et Christum concupiscentia vanae 
glorie ferri. Nam sicut difficile aliquem suspica- 
tur malum, qui ipse est bonus : sic difficile ali- 


icit ei : 6. Si Filius Dei es, miite te deorsum. 
Per hanc itionem, quomodo poterat cogno- 
scere si F ins Dei est, an non? Primum volare per 
aerem non est proprium opus Dei, quia nec hoc 
est utile alicui, vel ad animam, vcl ad corpus. Si 
ergo nulli necessarium. est, neque proficit ad sa- 
lutatem : yolaverit autem aliquis provocatus, 
propter ostentationem solam hoc facit : et est hoc 
ex diabolo magis quam ex Deo. Si ergo homini 
dignitoso et sapienti sufficit esse quod est, et non 
est necessarium ei apparere quod non est, quia hoc 
non homini prodest, quod. videtur ab aliis, sed 

uod est apud se : quanto magis Filius Dei osten- 
ue se necessarium non habet sine causa alicujus 
utilitatis, cui nihil necessarium est, sed totum pos- 
sidet in natura, de quo nemo potest tantum. co- 
gnoscere, quantum est apud se? Si ergo non vola- 
verit, quomodo poterat per hoc cognoscere, utrum 
non potuit propter infirmitatem quasi homo, aut 
noluit propter vanitatem quasi Deus? Quia non 
creditus fuerat, sed tentatus, Si filius Dei es, 
mitte te deorsum. V ide superbiam inimici, quo- 
modo ipsa invitatio ejus. injuriosa est. Numquid 
non poterat dicere, Descende per aerem ambulans? 
Sed quid? Mitte te deorsum. Nec timuit. cogi- 
tans, Ne forte si inventus fuerit Filius Dei, inve- 
niar illi fecisse injuriam. Sed nihil dubitat dicere, 
nec facere, qui nihil sibi reliquit quod speret. Et 
vide, non impulit, non tetigit, non appropinqua- 


b 


ideo portatur; ut. non offendat ad lapidem pedem 

suum quasi infirmus , sed propter honorem pote- 

statis , quasi Dominus. Scriptum est : Qui sedes Psal.79. 2. 
super Cherubim, appare. Et illud quidem, quod 

diabolus refert, quia in. persona Christi dicitur, 

veruin cst. Sieut cnim dicitur: Quoniam tu es , Psal.go.9. 
Domine, spes. mea, 4lüssimum. posuisti refu- 

gium uum, etc, Sed non de Christo dictum est 

tantum, sed de omni homine justo, quorum per- 

sonam Christus suscepit. T. Respondit ad eum, 
Scripium est : INon ientabis Dominum Deum — 
tuum. Non dixit, Non tentabis me Dominum Deum 

tuum, ne se manifestaret Deum : sed. ita, /Voz 

tentabis Dominum Deum tuum : quod poterat 


aaron" bonum, qui ipse est. malus. Et C dicere et omnis homo Dei, tentatus a diabolo : 


queam el qui hominem Dei tentat, membrum 

laboli est. Sic ergo. ex hoc responso incertus 

transit ad tertiam. Dixit enim apud se : Tria  Tria-tetia 
haec retia. habeo extensa super omnem mundum , 2'2bolisqui- 
ut quisquis evaserit de retibus gulz, incurrat. in πῶ ed 
retia vanz glorie: qui evaserit de retibus yan mas. 
glorie, incidat in retia avariti;. De his autem 

tribus retibus nullus hominum ad perfectum eva- 

Sit : et sl evasit, non integer, sed contritus eva- 

sit. Hic autem. jam retia. ventris dirupit , retia 

vanz glorie transivit. Ponam ei nunc retia ava- 

ritie , el ostendam illi omnia .regna mundi. Si 
concupierit ea, scio quia homo est. Nam omnes 

homines propter gulam, et propter pecuniarum 
avaritiam, et propter vanos honores serviunt mihi : 

si autem contemserit ea, scio quia Filius Dei est. 

Nec enim potest. desiderare quie ipse creavit, nec 
delectatur terrenis, qui fruitur czlestibus. Nam et- 

si aliis mentiebatur dobdu sua esse omnia, apud 

se tamen sciebat quia non erant ejus, sed Dei. 

8. Fit sic assumsit eum super montem excelsum 

valde, quem ipse. diabolus, circumiens omnem 

terram, excelsiorem caeteris cognoscebat, et osten- 

dit illi omnia regna mundi, et honores eorum, 

Forte tractas apud te, qualis potuit esse ille mons, 

de quo omnis terra. videbatur : aut si erat super 

omnem terram, quomodo tamen poterat inde , 

quantum ad carnem, totam terram illi ostendere? 

Nam etsi, quantum ad divinitatem suam, videbat : 


780 


OPUS IMPERFECTUM 


tamen, quantum ad. diabolum, ostendere illi non A gnum de manu David? Nam vere non est mundus 


oterat, quem hominem astimabat. Sed ita intel- 
igendum est, /Zssumsit eum super montem ex- 
celsum valde : quia quanto magis excelsior fue - 
rit mons, tanto magis aspicienti ex eo spatiosior 
terra videtur. Ostendit autem ita, non ut ipsa re- 


gna, vel civitates eorum, vel populos, vel argen- 


tum, vel avrum videret : sed partes terrze, in qui- 
bus unumquodque regnum, vel uniuscujusque re- 
gni civitas posita erat : ut puta si ascendas super 
excelsum locum, digito extenso dicam tibi, Ecce 
ibi est Roma, aut ibi est. Alexandria , non sic 
ostendo tibi, ut ipsas videas civitates, sed partes 
terre in quibus posite sunt. Si enim nautz unam 
stellam aspicientes, non dicam ad unamquamque 
provinciam, vel insulam , sed ad unamquamque 
civitatem, οἱ ad singula loca, que petunt, sine ali- 
quo errore aut devagatione dirigunt cursum : 
quanto magis diabolus, qui princeps aeris consti- 
tutus, totam terram non solum sciebat, sed etiam 
et videbat, poterat Christo ergo et singula loca cer- 
tissime digito deinonstrare, et uniuscujusque regni 
honores et statum verbis exponere? Nam non so- 
lum ostensum dicitur, quod ostenditur ad viden- 


xvii dum, sed etiam quod exponitur ad intelligendum, 
Esai.2,3. sicut scriptum est : Zscendamus in domum Dei 


Jacob, et ostendet nobis viam suam, et ambu- 
labimus in ea. 9. Hec omnia iibi dabo, si 
procidens adoraveris me. Considera quomodo 
omnis promissio ejus irrationabilis est, et mendax. 
Certe uni dare non poterat omnia, nisi ab omni- 
bus omnia tolleret ; sj autem ab omnibus omnia 
tolleret, a nemine adoraretur, cum diabolus neque 
ex amore, neque ex timore adoretur ab a'iquo, sed 
quia promitüt divitias, aut dat. Quomodo autem 
expediebat diabolo ab omnibus ommia tollere, et 
uni dare, ut ab omnibus contemnatur, et ab uno 
colatur? Sed neque illud dicere possumus, ut 
unusquisque quidem sua teneret, iste autem su- 
per omnia esset. Unus enim super omnem mun- 
dum neque est, neque fuit aliquando, neque fieri 
potest, ut non sit illi aliquis non subditus. Pri- 
, mum, propter Deum, quia non concedit diabolo et 
hoc facere posse. Secundo, propter ipsum diabo- 
lum. Gaudium enim, et gloria, et potestas diaboli, 
in quo est, nisi in superbia, et in invidia, in ira, 
in-vana gloria, et his similibus? Ubi hzc exer- 
centur, unum regnum stare non potest, sed ne- 
cesse est, ut dividatur in plura. Übi autem. haec 
non exercentur, diabolus non colitur, neque re- 
gnat. Quomodo ergo regnum sibi tolleret, et illi 
daret? Deinde, quid si sancti erant in mundo ali- 
quod. regnum tenentes ? Nam si peccatori dare et 
tollere potest. divitias, sanctis neque dare, neque 
tollere potest. Putasne, semper voluit tollere di- 
vitias Job? Sed non potuit, nisi quando permissus 
est. Numquid non voluit, si potuisset tollere re- 


* Editi in marg, et V, D. sed promissio carum. Forte 
melius, ν 


diaboli, neque regna illius. Scriptum est enim : Per Prov.8.: 


me reges regnant, et per me tyranni scribunt 
justitiam. Sed ca, qui per iniquitatem aguntur 
in mundo : ut. puta per furtum, aut per vim ac- 
quisisti divitias, aut aliqua perditione anima tuae 
suscepisti honores : illas tibi divitias diabolus de- 
dit, sed non ipse divitiz diaboli sunt, * sed. pro- 
visio earum. Res autem ipse illius sunt, qui crea- 
vit eas ad. probationes sanctorum et torum. 
Et inter duas conditiones posuit illas in medio, ut 
et diabolus possit illas dare, et Deus, Nam dans po- 
testatem. diabolo, non a se dimisit, ut si quidem 
cum peccato acquirantur, per diabolum dentur : 
sin autem sine peccato, per Deum. Ecce enim ocu- 
9 los nostros, et aures, et os, et cctera membra, in- 

ter duas conditiones sic creavit in medio,ut et dia- 

bolus aperiat oculos hominis, et Deus. Si enim ad 

turpem rem aperuit homo oculos, diabolus aperuit 

oculos ejus : si autem ad. justitiam, Deus. Num- 

quid ex bos, quia membra nostra interduma diabo- 


/ lo aguntur, volentibus nobis , jam membra nostra - 


diaboli sunt? Sic et divitis: quamvis interdum a 
diabolo dentur, tamen diaboli non sunt. Si enim 
vere consideres, magis divitie ipse in potestate 
sunt hominis, quam im potestate diaboli. Nam dia- 
bolus non quibus ipse vult, divitias dare potest, 


sed qui volunt ab illo accipere. Homo autem in 


testate habet, a quo vult eas accipere, sivea dia- 
lo, sivea Deo. 10. Tunc dicit ei Jesus : Fade 


€ retro, satana; scriptum est enim : Dominum Deut.6.1 


Deum tuum | adorabis, et illi soli servies. Fi- 
nem tentandi diabolo imponit dicens, Fade retro, 
satana, ut ne progrediatur ulterius tentans. Dia- 
bolus autem, sicut rationis est intelligere, id est, 
sicut rationabiliter intelligi potest,non quasi obau- 
diens ad praceptum, recessit : sed aut ipsius 
Cbristi divinitas, aut Spiritus sanctus, qui erat 
in eo excussit inde diabolum : quod. ad nostram 
. consolationem proficit maxime, quia non tamdiu 
homines Dei diabolus tentat, quamdiu vult, sed 
quamdiu Christus eum permittit, vel Spiritus san- 
etus, qni est in eis. Diabolus enim, quantum ad 
se, numquam cessaret tentans : nec enim babet 
alium actum. Non mariducat, non bibit, non dor- 
D mit, non opus aliquod aliud operatur, nisi ut ten- 
tet, ut fallat, ut subvertat. Hic est cibus illius, hie 
honor, hoc et gaudium. Propterea infatigabilis 
estin malo; ^ sed potentia Dei repellit eum, etsi 
permittit eum paulisper tentare, propter fidem pro- 
bandam, tamen repellit eur propter infirmam na- 
turam. Adhuc uy cum Christus in prima ten- 
tatione passus fuisset tentationis injuriam, dicente 
sibi diabolo : Si Filius Dei es, dic lapidi huic ut 
fiat panis : non est exasperatus, nec in increpatio- 
nem vel abjeciionem e jus est excitatus : sed susti- 
nuit, et mitis permansit; tamen contra verba ten- 


b Iidem sed misericordia Dei. 


IN 


MATTHJEUM. 


HOMIL. V. 


781 


lationis. congrua. dedit. exempla. Similiter et-in A non in usu rei illius solo vivit homo perfecte : 


secunda, quamvis esset injuriatus, dicente sibi dia- 


bolo : Si filius Dei es, mitte te deorsum : tur-: 


batus non est; nec increpans ei dixit : Vade retro, 
satana. Nunc autem quando diabolus Dei sibi prz- 
sumsit honorem, dicens : Hec omnia tibi da- 
bo, si procidens adoraveris me , et hoc qu si- 
vit fieri sibi a Christo, quod soli Deo (teri de- 
bebat : exasperatus est, et iratus est, et incre- 
pàávit eum, et repulit dicens : ade retro, sa- 
tana; scriplum est, Dominum Deum iuum 
adorabis, et illi soli servies : ut nos illius disca- 


mus exemplo, nostras quidem injurias illatas ab | 


impiis, sive in dicto, sive in facto, magnanimi- 
ter sustinere, Dei autem injurias et contemtum 
nec usque ad auditum sufferre : quoniam in pro- 
priis injuriis esse quempiam patientem, laudabile 
est: injurias autem Dei dissimulare, nimis est im- 
pium. Hactenus simpliciter diximus de tentatio- 
nibus, quibus tentatus est Dominus : * nunc bre- 
viter perstringamus quid ad nostram aedificationem 
lind cor- significent Christi tentationes. Frequenterdiximus, 
ris, aliud corporis quidem jejunium esse, abstinere a cibis, 
mum, animz autem jejunium,abstinere ab omni re mala : 
quia sicut caro delectatur cibo,sic spiritus abstine- 

rea carnis peccato. Secundum hoc jejunium Christi 
in' nobis intelligimus esse abstinentiam peccato- 
rum. Si enim manducatio Adz de ligno scientiae 
boni et mali, prudenter ab omnibus est recepta, 
appetitio est. peccati pon» : consequenter et je- 
junium Christi intelligendum est in nobis absti- 
i nentia a peccato. Qnod si jejunium est abstinentia 
xixrei male, sine dubio et desiderium ejus esuritio 
est ipsius, et usus rei ipsius intelligitur panis. 
Proponens ergo jejunium sibi Christus, et non su- 
ratus Eas pi panis a diabolo sibi propositi, 
oc nos docet, ut si aliquis , utpote filius Dei , 
opus eligens magnum, exierit in desertum, sicut 
diximus supra, et proposuerit se abstinere ab ali- 
quo usu corporali et delectabili, quod est jejunare, 
propter vivificatorium Dei mandatum, ne inter- 
rumpat.Si antem loquente in cogitationibus suis 
diabolo, et ad usum rei illius provocante interru- 
perit, utens peccavit potius quam usus est, et pec- 
catum sibi convertit ;n usum, hoc est, lapidem in 
panem. Et quamvis ab illa re se abstinere decre- 
verit, qua uti potuit sine peccato, si non decrevis- 
set, tamen quia decrevit abstinere ab illa, usum 
rei illius μὰ UA esse pecatum, id est, lapidem. 
Propterea si usus faerit eo, peccatum sibi sumsit 
in usum, id est, lapidem sibi mutavit in panem, 
dirumpentem magis quam nutrientem. Sicut et 
apostolus de mulieribus viduitatem promittentibus 

. dicit: Que cum, deluserint Christum, nubere 
volunt, habentes damnationem, quia primam 
fidem. irritam fecerunt. Sed deprimens. deside- 
rium suum quasi esuritionem, respondeat im co- 
gitationibus suis diabolo sibi persuadenti, quia 


s 


* lidem eadem aliter. 


b 


€ 


p 


et si vivit, secundum corpus vivit, et non secun- 
dum animam. Plenissime autem vivit in obser- 
vantia mandatorum Dei ; et ideo forte non sim- 
pliciter dicit, Dic lapidi ut fiat panis, ne de 
qualicumque lapide dixisse intelligatur : sed. ita , 
Dic huic lapidi, id est, quem ego tibi ostendo. 
Item ascensio super templum moraliter intelligitur 
exaltatio cordis sanctorum ad. sanctitatem. Statio 
autem super pinnam templi, exaltationis ipsius : 
mora. Quando enim quis, inflatus mente carnis, 
sue, exaltatus fuerit quasi sanctus, et. gloria- 
tus fuerit quasi consummatus , ductus est ἃ dia- 
bolo quasi super templum : et quando. existi- 
maverit se consistere in sanctimoniz summitate, et 
in ipsa estimatione jactantie fuerit demoratus, 
positus est super pinnam. templi, et stat ibi. Con- 
venienter ergo et ordinate exposuerunt evangeli- 
ste. Postquam. enim exposuerunt, Christum in 
tentatione jejunii superasse diabolum, in sequenti 
loco exposuerunt ductum esse a diabolo super 
templum : quoniam victoria tentationis, et exple- 
tio alicujus. operis magni, gloriationem operatur, ; 
et fit causa jactantiz. Sed vide quoniam Christus 
jejunium. quidem ultro suscepit, super templum 
autem diabolus eum duxit : ut et tu, qui filius Dei 
es, ad jejunium quidem morale, id est, ad absti- 
nentiam laudabilem rei cujusdam sponte proce- 
das, et alacriter : extolli autem ad fastigium san- 
etitatis non acquiescas, quia nemo extollit se ad 
sanctitatis altitudinem, nisi. ducente diabolo. Nec 
enim ideo acquievit Christus duci et constitui su- 
per templum, ut tu. moraliter imitator ejus exsi- 
slens, ascendas per jactantizm. cordis tui ad alti- 
tudinem sanctitatis. Nec enim volens ascendit, 
quantum: ad corpus, sed. ideo acquievit. duci et 
constitui super pinnam templi, et andire precipi- 
tii verba : δὲ Filius Dei es, mitte te deorsum « 
ut tibi ostendat cxaltationis exitum metuendum : 
id est, ut demonstret tibi ruinz periculum, quod 
omnes gloriantes subsequi solet, sicui testatur Sa- 
pn dicens : Znte ruinam -exaltatur cor Prov. 18. 
ominis, et anie gloriam humiliatur. Conse- 12" 
quenter et Dominus dicit : Ognis qui se exaltat Luc. 14. 
humiliabitur, et qui se humiliat exaltabitur. 11- 
Si ergo times ruinam de fastigio sanctitatis, fuge 
exaltationem cordis ad sanctitatem,et non patieris 
ruinam de fastigio sanctitatis. Cur antem omnem 
jactantiam subsequatur ruina, causa est manifesta. 
Quoniam omnis qui confidens est in operibus suis, 
et gloriatur, securus est; qui autem securus est, 
non timet : et qui non timet, nec cavet; qui autem 
non cavet, quando, nón sperat, supplantatur a dia- 
bolo, et dejicitur. Qui autem nihil se existimat esse, 
in inferiori parte templi consistens, quantum ad se, 
causa humilitatis, sollicitus est de se; qui autem 
sollicitus est, et timet; qui autem timet, circum- 
spicit semetipsum, et non sinit duci se a diabolo 


12. 


1. Cor. 4. 4. 


L 


τ. T'hess.4. 
YI. 


1. Tim. 6. 
8—410. 


782 


quod jam perfectus sim, aut jam jusüificatus 
sim, etc. Si ergo Paulus timuit se dicere esse per- 
fectum, qnis audeat. se existimare perfectum? Si 
ergo iens filius Dei es, et aliquan laudabi- 
lem abstinentiam suscepisti, quasi exiens in de- 
sertum, his duabus tentationibus Dominus ten- 
tatus est propter te, ut non interrumapas opus tuum, 
sed ad. peifectum deducas : cun. autem. perduxe- 
ris ad perfectam, non glorieris. Si autem medio- 
cris es filius, et nullum ausus es affectare pro 
virtute certamen, tentatione tertia tentatus es : 
propter te. ductus est super montem excelsum, et 
audivit verba perniciosa, cc omuia tibi dabo, 
si procidens adoraveris me : ut ti non deside- 
res magnus et altus fieri in hoc mundo. Ascensio p 
enim montis illius est processio ad magnitudi- 
nem vel altitudinem divitiarum et glori hujus 
mundi: quoniam jpsa processio eorum de super- 
bia cordis descendit. Et vide quomodo per or- 
dinem dicit, prius ductus est saper montem; 
deinde gloriosa mundi ei ostensa sunt; in tertio 
loco posita est ei conditio, ut si adorasset diabo- 
lum, omnia fierent ejus. Sic et tibi contigit, qui 
altus et magnus fieri festinas in mundo, et ascen- 
dis in montem, quem diabolus sibi elegit ad.se- 
ducenduin. Cnm enim volueris fieri altus et ma- 
nus, quod est ascendere in montem, diabolo te 
den ineipis die ac. nocte cogitare de divitiis 
aequirendis, de suscipiendis honoribus, et ante 
oculos mentis taz semper illa universa proponere : C 
scito quia princeps mundi gloriosa regni sui tibi 
ostendit. Cum autem senserit te diutinis hujus- 
modi cogitationibus in concupiscentias eorumdem 
bonorum accensum, in tertio loco tales tibi pro- 
videt causas, ut necesse sit tibi, si. volueris illa 
consequi, diabolum adores, relinquens fidem Dei, 
et servias ei, negligens justitiam Dei: si autem 
elegeris adorare Deum in fide ejus, *et servire ei 
secundum mandatum ipsius, illa omnia non conse- 
quaris.Ideo docet Paulus apostolus : Obsecro au- 
tem vos, fratres, studium habere quieüis, et ne- 
gotii proprii et operandi manibus vestris et nul- 
lius desiderium sit vobis ad ea que foris sunt.Et 
iterum : Zabentes alimenta, et quibus tegamur, 
his contenti simus. Nam qui volunt divites fie- Ὁ 
ri, incidunt in tentationem et laqueum dia- 
boli, et desideria multa inutilia et nociva, quee 
mergunt homines in interitum et perditionem. 
Radix enim omnium malorum est cupiditas di- 
vitiarum : quam quidam appetentes, circa fi- 
dem naufragaverunt. Ergo omnia Christo pro- 
missa sunt, et omnia Christus contemsit, ut ne 
gloriam Dei diabolo daret : ut et tibi etiam si 
totus mundus fuerit datus, tantum ut dimittas 
Deum, non facias amplius divitias, quam glo- 


a Editi sic habent : et servire εἰ secundum manda- 
tum. ipsius observare : at illud, observare, quasi ex- 
pungendum notatur in margine Editorum, et a Codice 


OPUS IMPERFECTUM 


Phiip.3. super templum. Talis fuit et ille qui dicit: "Von. A riam Dei: nec enim justum est, propter crea- 


turam contemnere Creatorem, sed propter Crea- 
torem creaturam : quoniam divitias tibi Deus 
dare potest, divitiae autem tibi Deum dare non 
possunt. Non enim propter se tentaius est, sed 
propter nos, et non, sibi vendicat, sed nobis. 
11. Tunc reliquit eum diabolus, et accedentes 
angeli Dei-minisirabani ei. Non dixit : Et de- 
scendentes angeli Dei ministrabant ei, ut ostendat, 
qaia semper ad ministerium cjus angeli erant in 
terris : sed tunc, przcipiente Domino, recesserunt 


ab eo, ut locus diabolo adversus Christum dare- - 


tur, ne forte angelos videns circa eum, non ap- 
propinquaret ad eum. Sic enim invisibiliter fit 
omni homini Christiano. Duo enim sunt angeli 
permanentes cum hominibus, scilicet bonus et 
malus. Quamdiu circa nos est angelus bonus; 
numquam nos in tentationem potest iinpellere an- 
gelus malus. Secundum dispensationem autem 
Dei recedit aliquantulum angelus bonus; magis 
autem non recedit, sed abscondit se, invisibilem 
se reddens ante diabolum : quoniam nisi voluerit 
augelus bonus, a diabolo non videtur. Subtrahit 
ergo se, ut det diabolo licentiam tentandi, et 
stans exspectat tentationis eventum. Quando ergo 


aliqua concupiscentia male rei ascenderit super - 


cor tuum, et pulsat aliquod genus peccati, non 
est circa te angelus bonus, diabolus loquens 
in corde tuo tentat te pariter et compellit. Si tu 
ergo permanseris confringens cor tuum, magis au- 
tem. diabolum in corde tuo confringens, cum non 


'te potuerit superare, discedet a te. Quando rece- 


dente concupiscentia -—€ cor tuum exsultare, 
quia evasisti impetum illum malum, et quasi 
quidam spiritus in te tacente letatur, et. gra- 
tias agit : cognosce quia recessit a te diabo- 
lus, οἱ post tentationis victoriam accedens angelus 
ministrat tibi, et ille loquitur in te, et gaudium 
operatur. Quoniam autem ministrabant ei angeli, 
scimus : in quibus autem rebus illi ministrabant, 
scire non possumus. Utrum ad sanitates infirmi- 
tatum, quemadmodum et per angelum Raphélem 
sanavit Tobiam : an ad correctionem animarum , 
ab ad effugationem d:emonum, quoniam quidem 
multa opera sua per angelos facit, verum est. An- 
gelis autem facientibus, ipse facere videtur, qui 
dat illis faciendi praeceptum et. potestatem. Τὰ- 


. men manifestissimum est, quia etsi ad opus ipsius 


ministrant ei, non propter necessitatem impotentize 
ejus ministrant ei, sed propter bonorem potesta- 
Us ipsius. Nam ministrant ei et non adjuvant 
eum. 


δ᾿ Homilia sexta ex cap. quarto. 


Tob. 3. 


12. Cum autem audisset Jesus, quod Joannes Womil 


V. D. abest. 


b. Est Homilia septima in Codice V. D. 


IN 


MATTHEUM. 


HOMIL, VI. 


785 


üs ex- traditus esset, secessit in Galileam. A quo? A fuerat, sed ad puniendam duritiam cordis eorum : 
ribus Sine dubio a Deo: quia in virum sanctum nemo 


potest aliquid, nisi tradiderit eum Deus. Nam pec- 
cator in torem aliquid forsitan potest, quia 
nec est valde sub eura Dei tor : in hominem 


1.17. autem Dei sine dubio nihil potest, quia Protector 


est Deus omnium sperantium in eum. Sic enim 


. το, icitet alibi : Vonne duo passeres veneunt t du- 


3o. 


Tasse. 


pondio,et unus ex eis non cadit super terram 
sine precepto Patris vestri? Quanto magis vos 
modice fidei? Fesiri autem capilli capitis nu- 
merali sunt omnes. Omnis homo , quantumvis 
fuerit malus, priusquam aliquam faciat iniquita- 
lem, quasi tardior est ad opus iniquitatis : quod si 
semel cceperit facere iniquitatem, jam paratior fit ad 
omne opus iniquum. Sicut enim bestia, quamvis 
sit naturaliter sva, tamen si excitata non fuerit, 
non se facile super hominem jactat : si autem ho- 
míne occiso, vel aliqua bestia, sanguinis M eus 
gustum , jam si viderit hominem, sine aliqua 
mora irruit snper eum : sic et Herodes etsi pro- 
posito erat iniquus, tamen postquam propter cor- 
reptionem adulterii sui est exasperatus, opus pes- 
-simum ausus est facere, et Joannem recludere in car- 
cerem, seipso iniquior : et audacior quidem fuerat 
sibimetipsi factus cum omnibus consentientibus 
sibi Judzis in mortem Joannis. Quod sciens Do- 
minus, secessit inde, nón ipse timens mortem, sed 
propter duas causas. Primum, ut passionem suam 
opportuno tempore reservaret : deinde, ut. nobis 
fugiendi periculum tentationis daret exemplum : 
non qaia ille timebat periculum tentationis, sed 
quia nos aliter non omnem toleraremus tentatio- 
nem. Si enim ideo per omnem viam justitiz prz- 
cessit quasi magister, ut nos eum sequamur quasi 
discipuli manifestum est quia non consideravitquid 
ipse posset, sed quid nos poteramus implere. Si au- 
tem ea fecisset Christus, quz ipse poterat facere, et 
non nos : discipuli ejus esse non poteramus, sequi 
eum non prevalentes. 15. Et relicta civitate 
lVazareth , weniens habitavit in. Capernaum 
in finibus Zabulon et Nepthalim, 14. ut adim- 
pleretur quod dictum est per Esaiam prophe- 


9. t. tam : Terra Zabulon et terra Ncpthalim, via 


maris trans Jordanem, Galilece geniium. Sic- 
ut docet historia, hae tribus ante omnes trans- 
migratz sunt in Babyloniam. Convenienter ergo 
quos ante omnes 1ra Dei percussit, 1psos primum 
Dei misericordia visitavit : et qui primi ducti sunt 
in captivitatem corporalem, ipsi prius de spirituali 
11 captivitate reducti sunt. 16. Populus qui sedebat 


v« in tenebris, vidit lucem magnam : et qui sede- 


bant in regione et umbra mortis, lux orta est 
els. Sedebant in tenebris Judaei, qui fuerunt sub 
lege, jn qua Dei justitia non fuerat manifesta : etsi 
erat ibi justitia, tamen in figuris quibusdam et 
niysteriis rerum carnalium fuerat cooperta. Quale 
enim est lumen justitie in circumcisione prepu- 
tii ? Tenebrez enim erant maxime secundum legem, 
que non ad manifestandam Dei justitiam data 


B 


C 


D 


sicut ait Dominus, Propter duritiam cordis ves- Marc. xo. 
trí Moses isia mandavit : et non ad salvandos 5- 


605, sed ad.exceecandos, ut inebriati per legem non 
cognoscerent lumen, quod non merebantur videre 
in tenebris, id est, in peccatis. Lumeu magnum, 
id est, Christum. Nam multa lumina fuerant inter 
Judzeos. Lumen fuerunt Moses, et Aaron, et Josu&, 
et czeteri judices et prophete. Omnis doctor lumen 
illorum est, quos illuminat docens : sicut scriptum 


est, Jos estis lux mundi. Magnum autem lumen Aat. 5. 
est Christus. Tn regione autem et umbra mortis 14- 


sedebant gentiles, aut quia iniquitates mortiferas 
faciebant, avt quia colebant idola et demones, 
quorum cultura ducebat eos ad mortem :eternam. 
Judzi autem, qui secundum legem opera facie- 
bant, ideo in tenebris erant, et non in regione et 
umbra mortis, quia eisi non erat quidem justitia 
quam faciebant, tamen facientibus eam etsi gloria 
non dabatur, tamen mors zeterna non contingebat, 
quia Dei tenebant mandata. Umbram autem mortis 
zstimo esse peccatam idololatriz. Sicut enim qui 
vivunt in agnitione Dei et Christi, quamvis agni- 
tio ipsa sit vita, tamen doncc sunt in szculo isto, 


non sunt in vera vita, scd in umbra vitze, quoniam 2. Cor.5.7. 


per fidem. ambulant, et non per speciem, et per 


speculum in ΩΣ vident, non facie ad faciem : x. Cor. 13. 
. sic qui in erroribus idolorum vivunt, licet ipse 12- 


error sit mors, tamen nondum sunt in vera morte, 
sed in umbra mortis, donec in isto sxculo sunt. 
Quoniam autem ignorantia Dei umbra est mortis, 


testatur propheta dicens : £t declinasii semitas Psat. 43. 
nostras a via tua , et cooperuit nos umbra 19" 320. 


mortis. Sine dubio enim operiet eum ignorantia 
Dei, cujus vita de via Dei fucrit declinata. Regio 
aulein mortis mundus est iste. Sicut enim illa 


terra terra vivorum est, de qua dicitur : Credo Psat. 26. 
videre bona Domini in terra viventium ς sic 13- 


lerra haec regio mortis est. Propterea ad plenum 
Deo placere non possumus, degentes in ea, quia 
ipsi etsi vivi sumus propter opera viva et fidem 
Christi; tamen quia in mundo vivimus, cui dia- 
bolus principatur, coinquinati sumus. Ideo et Pau- 


lus dicebat : Quis me liberabit de corpore mor- nom.7. 24. 


tis hujus ? Corpus enim hoe, corpus cst mortis, 
quia non vitalibus, sed mortiferis volaptatibus est 
subjectum. Et vide quam proprie quidem di- 
xit propheta, Judzos quidem vidisse lumen ma- 
gnum, gentibus autem ortum esse : quoniam apud 
Judaeos erat agnitio Filii Dei, non autem videbant 
eum, quia sedebant in tenebris legis, aut pecca- 
torrm : apad. gentes autem. numquam fuit agni- 
tio Filii Dei. Ideo a Judzis quidem dicitur visus, 
gentibus autem ortus. Dicitur autem Capernaum 
inter fines Judzorum et gentium posita esse.17 . E τ 
tunc cepit Jesus predicare et dicere : Poni- 
tentiam agite , v 1 ai oer enim regnum 
celorum. Ex tunc, id est, ex quo testificatus est 
a Joanne. Nec enim przdicare credibilitez poterat, 
nec testis Patris exsistere, nisl testificatus fuisset 


Joan.1.29. 


1. Tim. 3. 


T hec in 
quodam 
exem lari 
desunt. 


Matik.3 2. 


LW 


784 : 


OPUS IMPERFECTUM 


ab eo : quia nemo potest alterius essetestis idoneus, A necessarium habet humana natura. Sciens etenim 


nisi qui ipse fuerit testificatus ab altero. Testifi- 
catus autem est ab eo sic : Ecce agnus Dei, ecce 


qui tollit peccata mundi, Ut omnis qui ordinatur? 


ad praedicandum, bonum. testimonium. habeat a 

opulo, et ab his qui sunt. foris, sicut.ait aposto - 
τῇ Qui enim bene vivit, se solum salvat : qui 
autem bonam habet opinionem, multos zdificat. 
Quid autem prodest, si bonam vitam agendo te 
unum sàlves, et malam famam habendo plurimos 
scandalizes?..Ex tunc copit Jesus predicare, 
ex quo in aqua quidem baptizatus est a Joanne : 
in spiritu autem a Patre, nt possit de seipso alios 
baptizare, secundum hominem dico : t quia si non 
fuisset baptizatus, alios baptizare non poterat. 
Quomodo autem nudus vestiat nudum, aut quo- 
modo mendicus faciat alterum divitem? Sic et 
ipse, qui baptizatus non est, quomodo alteri po- 
test baptismum dare? Secundum hoc et de hzre- 
ticis dicimus : quia ubi est fides, illic est Eccle- 
sia : ubi Ecclesia, ibi sacerdos : ubi sacerdos, ibi 
baptismum : ubi baptismum, ibi Christianus. Ubi 
autem fides non est, ibi nec Ecclesia est : ubi Ec- 
clesia non est, nec sacerdos est : ubi sacerdos non 
est, nec baptismum : ubi baptismum non est, 
nec Christianus fit aliquis. Quid ergo reprehendit 
quasi secundum baptismum , qui non intelligit 
quod est primum ὃ Ex iunc coepit Jesus predi- 
care, ex quo tentatus est. Famem autem vicit in 
deserto, avaritiam sprevit in monte, vanam glo- 
riam repercussit super templum : ut nobis osten- 


dat, quia. qui ventri suo contradicere potest, qui 


seculi hujus bona contemnit, qui vanam gloriam 
non desiderat, ille debet, Christi vicarius factus, 
justitiam. Christi predicare : quoniam ex istis 
tribus caminis omnis ?diabolice fraudis flamma 
succenditur. Item ex quo traditus est Joannes, ex 
tunc predicare ccpit, Nam si vivo Joanne przdi- 


Dominus, quia nullus hominum per ignorantiam 
justitiae peccat, sed dum sequitur delectationem 
carnalem , contemnit gloriam spiritualem , ideo 
statim non justitiam przdicavit, quam. omnes co- 
gnoscebant, sed poenitentiam, qua omnes indige- 
bant. Quis ergo veniens contra judicium Dei ausus 
est dicere, quia ego volo bonus esse, et non 

sum? Dominus enim, qui in primis non justitiam, 
sed. penitentiam predicavit, non naturz ignoran- 
tis, sed voluntatis culpam in peccatoribus esse 
demonstrat. Peenitentia enim correctio est volun- 
tatis, non emendatio male nature. Nam si emen- 
datio nature esset poenitentia, Creator Dominus 
noster venisset in mundum, ut sui operis culpam 


B emendaret, non nostros errores. Z/ppropinquabit 


C 


care coepisset, sine dubio vileni fecisset Joannem, ᾿ 


et inventa fuisset praedicatio ejus superflua quan- 
tum ad istius doctrinam : quemadmodum si in 
uno tempore lux cum lucifero oriatur, gratiam lu- 
ciferi celat. Quam sapienter inde przdicationis 
51188 sumsit initium, quod przdicare consuetus erat 
Joannes : Penitentiam agite , appropinquabit 
enim regnum celorum : non ut conculcet Joan- 
nis doctrinam, sed ut magis confirmet. Nam si illo 
adhuc docente hac eadem predicasset, forsitan 
conculcare videretur : nunc autem quia eo incluso 
repetit, non conculcatio, sed confirmatio inyeni- 
tur. Confirmayit autem Joannis doctrinam, ut te- 
stem eum verum fuisse demonstret. Quoniam si 
Joaunes verus est testis, et testimonium ejus ve- 
rum est, quod. dixit de Christo : si autem falsus 
est testis, et omnia illa gloriosa falsa fuerunt, 
quz dixitde Christo. Ergo dum Joannis doctrinam 
confirmat Dominus, seipsum commendat. Peni- 
tentiam agite. Creator πον naturz scit quid 


^ V. D.et Editi in marg, diabolicee conflationis. 


p 


enim regnum celorum, id est, beatitudo regni 
colestis : quam. preeparavit fidelibus Deus, ac si 
dicat, Parate vos per poenitentiam et per patien- 
tiam ad percipiendam beatitudinem regni ccelestis : 
quia appropinquabit tempus mercedis reddenda. 
Qui mala timetis, aut concupiscitis bona, attendite, 
quia appropinquabit regnum czlorum. Si vos 
mala non terrent, vel bona delectent : aut si regna 
non concupiscitis, vel tormenta timete. Gaudeant 
js , quia jam finiuntur mala eorum, et incipiunt 

na. Lugeant peccatores, quia jam transeunt 
bona eorum, et incipiunt mala. Quid nocuit homi- 
nibus justis, quia mala passi sunt, cum ceperint 
esse in bonis? Nam et recordatio transactorum 
malorum non solum non nocet, sed adhuc magis 
delectat. Nam mala quamdiu presentia sunt, gra- 
via videniur : cum vero transacta fuerint, recor 
datio eorum gloriatio est. Aut quid prodest pec- 
catoribus, quia bona sunt consequuti, cum ccepe- 
rint esse in malis? Nam recordatio transactorum 
bonorum non solum non adjuvat, sed adhuc am- 
me gravat. Nam quamdiu przsentia sunt, de- 
ectabilia videntur : cum vero transacta fuerint, 
recordatio eorum magis affligit. Et ista praedicatio 
ponnitentiz qualem fructum contulit Christo ? Se- 
minavit verbum poenitentize, et immaculatos prz- 
dicatores justitiz messuit. 


? Homilia septima ex capite quarto. 


18. .4mbulans autem Jesus secus mare, vi- 
dit duos fratres, Simonem et Andream. Prius- 
quam sinet dicat aut faciat, vocat apostolos, ut 
nihil eos lateat nec verborum Christi nec operum, 


ut postmodum fiducialiter dicere possint : Von Act. 4 


possumus enim nos que vidimus et audivimus 
non loqui. Vidit eos, non corporaliter, sed spi- 
ritualiter : non ad facies eorum, sed ad corda re- 
spiciens. Et elegit eos, non quasi apostolos, sed 
quia apostoli poterant fieri. Sicut artifex si viderit 
gemmas pretiosas, et non dolatas, eligit illas, non 


^ Est Homil. octava in Cod. V. D. 


"reg 


wy, 


9-7" Jesum filium Jose 


IN MATTHEUM. 


HOMIL. VII. 785 


quod sint, sed quod fieri possunt ; habens enim A nora repromittit ὃ Num non si bene conversatus 


scientiam artis, bonum incompositum non conte- 
mnit : sic et Dominus videns illos, non opera eo- 
rum elegit, sed corda. Mittentes retia, et future 
dignitatis gratiam artificii sui opere prophetantes. 
Ut intelligamus, quia non solum ista secunda pi- 
scatio spiritualis a Deo eis erat donata, sed etiam 
secnm corporalis Dei providentia in eis fuerat 
ordinata. Nam sicut qui retia jactat in aquam, ne- 
5011 quos pisces comprehensurus est, sed quos Deus 
ei transmiserit, illi intrant, in retia : sic et doctor 
quando divini sermonis retia super populum ja- 
ctat, nescit qui sunt accessuri ad Deum, sed quos- 
cumque Deus excitaverit, illi adherent doctrine. 
Ergo sicut in piscatore labor solus requiritur pi- 
scandi, Deus autem transmittit capturam : sic et 
in doctore nihil requiritur nisi instantia doctrinze : 
populum autem non corrigit homo , sed Deus. Sic 
enim dicit Dominus per prophetam : Dic hec ad 
ech sacerdotem magnum : 
Si bene custodieris aulam meam, dabo tibi qui 
habitent in ea.19. Et ait illis : Fenite post me, 
et faciam vos fieri piscatores hominum. ld est, 
Faciam vos doctores, ut cum reti verbi Dei com- 
prehendatis homines de mundo hoc falso, et flu- 
ctuabundo, et. tempestuoso, et instabili, et perfi- 
do, et semper periculoso, et nemini umquam tuto, 


ubi homines non ambulant, sed. feruntur inviti,- 


quasi nolentes. Violentia enim diaboli concupi- 
scentias multas inoperans eis, mentitur sefacturum 
eorum voluntatem : quia cum delectatione com- 
pellit in mala opera, ut homines alterutrum se 
comedant, sicut pisces fortiores semper devorantes 
infirmiores : ne translati vivant in terra fructifera 
corporis Christi, facti membra corporis ejus, in 
terra fructifera, in terra dulci et semper tranquilla : 
übi non est tempestas ad eversionem, nisi forte ad 
tentationem fidei, et patienti fructificationem. 
Ut homines ambulent, non ferantur : ut se alter- 
utrum non comedant habitantes, sed foveant. Ecce 
do vobis evangelium in manibus novum, et alte- 
rum rete diversarum sententiarum, et obligatarum 
rabolarum, virtutum admirandarum, et multi- 
ormium doctrinarum narrationibus crebris quasi 
fluctibus huc et illuc discurrentibus textum, mi- 
nis judiciorum, et promissionibus beatitudinum, 
quasi quibusdam nodis indissolubilibus colliga- 
tum, prascientiis et occultarum Wc nmm co- 
gnitionibus, demonum confessionibus, et resur- 
rectionibus mortuorum nimis confirmatum : ità ut 
in sinu suo tutissimo diligenter possit rationabi- 
lium hominum continere capturam, ut non det 
eis "ex aliqua potestate exeundi occasionem , 
quasi per aperturam aliquam neglectam a Spi- 
ritu sancto , qui texuit eam. Et hoc dicit ali- 
pe intra se : Non sine causa sequuti sunt 
esum talía promittentem. Quid enim? Tibi mi- 


fuerit, regnum czlestetibi promittit? num non vitam 3 


. &eternam? num non angelicam naturam ? num non 


B 


C 


hereditatem secum ? Et quare non sequeris eum ὃ 
Sed illi sequuti sunt eum, quia celestium bono- 
rum amatores erant, non terrenorum. Tu autem 
eum non sequeris, quia non czlestium, sed terre- 
norum amator es. Homo enim carnalis nulium 
bonum credit esse bonum, nisi carnale : et nus- 
quam credit esse jucunditatem, nisi quze est super 
terram. Non ergo illi doctorium cupterunt hono- 
rem, sed ductorii operis lucrum, sicut exitus con- 
testatus est. Si enim apostoli facti, honoribus apo- 
stolatus sui fruiti sunt, sine dubio apostolicum 
cupierunt honorem. Si autem non solum aposto- 
latussui honoribus fruiti non sunt humilitatis causa, 
sed etiam propter hominum salutem et gloriam 
Christi passi sunt diversa supplicia manifestum 
est quod tunc non apostolicum cüpierunt honorem, 
sed quastum apostolici operis et laboris. Sciebant 
enim quam pretiosa est anima hominis , quam 
grata est apud Deum salus ipsius, quanta merces 
est hominem zdificare secundum Deum. Concu- 
pierunt et sequuti sunt : tu autem non concupi- 
scis talia h«c. Quomodo enim desideres alium pos- 
se salvari, qui ieipsum salvare non curas?-90. Et 
relictis retibus sequuti sunt eum. Ne aliquis 
Christianus dicat, Numquid non possum divitias 
diligere, et Christo placere? ideo relinquentes retia 
sua apostoli nos docuerunt, - neino potest terre- 
na possidere, et perfecte ad. czlestia pervenire. 
Considera ipicnedi inter celum et terram aer me- 
dius constitutus separat creaturam utramque, ut 
ostendat quia inter celestia et terrena nulla potest 
esse commixtio. Calestia enim spiritualia sunt et 
levia, et naturaliter semper sursum petentia. Ter- 
rena autem ponderosa sunt, et semper deorsum 
deponentia. Si igitur spiritualia tenueris, sursum 
te ducunt : si terrena, deorsum te deponunt. Igitur 
reliquerunt retia, ne magis facerenteis impedimen- 
tum laboris, quam additamentum utilitatis.94 . Et 
procedens inde, vidit alios duos fratres, Ja- 


.cobum Zebedei, et. Joannem fratrem ejus, 


D 


componentes reiia , et similiter vocavit eos. 
Erant enim habitatione cives, dilectione concordes, 
arte officii pares, fraternitatis pietate conjuncti : 
ideo sic vocavit et istos, ne tot bonis rebus con- 
junctos dissimilis vocatio separaret. Gratiose ali- 
quis de hac duplici fratrum utilitate loquutüs est, 
quoniam omnis Ecclesia precipue in caritate fue- 


rat construenda, sicut ipse dicit : Z/oc est autem 2^ 


nes, quod mei estis discipuli, si caritatem ha- 
bueritis inter os. Sicut enim in corporali edi- 
ficio lapis ad lapidem camento mediante con- 
stringitur, sic in edificio Ecclesi» Christianus ad 


b V. D. et Editi in marg. ut non det eis ex aliqua qui habent ex. aliqua potestate exeundi. 


parte exeundi occasionem ; melius quam Editi in textu, 


n 


ἐὰν ec Pane ^ * an. 15. 
mandatum, ut diligatis: invicem, sicut ego di- 35, « 13, 


lexi vos. Et iterum : Zn hoc cognoscent horni- 35. 


786 


OPUS. IMPERFECTUM 


Christianum caritate mediante connectitur. Ideo A tantum nocet aliquid habere in mundo, quantum 


super fraternitatem caritatis. Ecclesia composuit 
fundamenta, ut radicibus caritatis exuberans quasi 
humor ascendat in ramos. Et hoc super naturalem 
caritatem, ui non solum per gratiam, sed etiam 
per naturam ipsa caritas firmior habeatur. Sic enim 
fecit Deus in Veteri Testamento : zdificaturus 
enim populum illum per legem, supra Mosem et 
Aaron fratres posuit zedificationis initium, Quo- 
niam autem abundantior gratia futura evat. Novi 
"Testamenti quam. Veteris, ideo p illum 
quidem zdificavit secundum unam fraternitatem, 
hunc autem secundum duas. Componentes retia. 
Quod est maxima paupertatis indicium, Vetera 
componebant, quia nova unde emerent non habe- 
bant. Et quod ad majorem pietatem eorum perti- 
net, in tania paupertate sic patri suo occurrebant, 
ut secum eum bajularent in navi, non ut ille istos 
adjuvaret in opere, sed. ut isti illum consolaren- 
tur sua presentia. Quoniam autem illi quidem 
referuntur mittenies retia sua, per omnes evange- 
listas, isti autem componentes : sine ratione. esse 
non credo, maxime cum. poterant dicere sine da- 
mno aliquo intellectus : Et ibi vidit illum et 
illum, et non dicere, Componentes retia sua. 
Item zstimare illos quidem. quasi velociores ad 

redicandum, quia jam mittentes erant retia sua, 
istos autem quasi pigriores, quia adhuc compo- 
nentes erant retia, non sumus ausi : quia differen- 
tiam illorum talium cognoscere est solius Dei. Ne 
forte ergo propter Petrum iili dicti sunt mittentes 
retia sua, isti aulem propter Joannem componen- 
tes : quia. Petrus praedicavit tantum. evangelium, 
et non composuit, sed Marcus ab eo. predicata 
composuit; Joannes auiem et praedicavit evan- 
gelium, et ipse composuit. Et non solum compo- 


suit, sed etiam omnium evangelistarum retia ipse. 


composuit. Nam cum omnes humana Christi 

pene sola composuissent, iste commiscuit eis etiam 

divina ipsius, ut nullam relinqueret Spiritus san- 

ctus scandali aperturam in eis, unde pisces egre- 

derentur. Et ut nunc dicamus, quod supra in 

lextura retis omisimus : quia 'tircumposuit ei 

que plumbea gravia, id est, inexstinguibilium 

ammarum et immortalium. vermium. supplicia 

ponderosa, ut possit facile humanorum cordium 

penetrare profundum. 22. .41 illi, relicto patre, 

et navi, sequuti sunt eum. Vide quia Petrus 

quidem et Andreas dicuntur reliquisse retia : Ja- 

Neniens ad Cobus autem et Joannes, patrem et navim. Tria 

Christum , sunt enim generaliter omnia, quz relinquere debet 

tria relin- omnis, qui venit ad Christum : actus carnales, 
quere tene- : . 

jas substantiam mundialem, parentes carnales. Per 

retia enim piscationis actus carnales relinquendi 

significantur : per navim autem substantia : per 

patrem vero ommes parentes. Et vide, quia prius 

retia relicta significantur, postea navis, in tertio 

loco pater : quia prius convenit actus mundiales 

relinquere : ipsi sunt enim, qui pracipue nocent 

ad spiritualia. Secundo, substantiam, quia non 


C 


p 


agere aliquem actum; tamen et hoc ipsum habere 
nocet. ]n novissimo, parentes, qui et ipsi quidem 
nocent, tamen minus nocent quam divitiz ct actus 
bajus seculi. Reliquerunt ergo navem, ut fierent 
ecclesiasticee navis gubernatores; reliquerunt re- 
lia, ut jam non pisces apportarent ad civitatem 
terrenam, sed homines ad civitatem celestem ; 
reliquerunt unum patrem, ut fierent omnium spi- 
ritualium genitores. 


Homilia octapa ex capite quarto. uv ἢ 


25. Et circumibat Jesus totam. Galileam. m 
Qnis rex pugnaturus contra advetsarium regem, n àd 
prius congregat exercitum, οἱ sic vadit ad pugnam : κοι scri] 
sic et Dominus contra diabolum pugnaturus, prius nulla qui 
congregavit aposiolos, et sic coepit per totam Ga- Pe in h 
lileam evangelium pradicare. Expugnatio enim — 
diaboli przdicatio est. veritatis: sagitta mortifera ptima hal 
est in visceribus ejus sermo justitia. Dejectio ejus tu. — C 
est opus signorum, spoliatio potestatis ejus est"? "4 
conversio fidelium. Et rex quidem terrenus . con- ATE 
gregat exercitum, ut illorum laboribus ipse glo- 
riam consequatur : iste autem congregavit aposto- : 
los, non ut illorum laboribus ipse gloriam 
consequatur, sed ut suo labore illis. victoriam 
prastet. Circumibat totam Galileam, sicut stu- 
diosus medicus circumibat. graviter agrotantes, 
singulis quibusque passionibus adhibens congruas 
medicinas : quia debiles illi. ad. medicum venire 
non poterant. Et Dominus quidem circumibat 
singulas regiones. Nos autem qui sumus unius- Isquis 
cujusque regionis pastores, etsi regiones Circume Psi, se | 
ire necessarium -non habemus, tamen singulas 5 ^" - 
species passionum populi circumire et considerare Ὁ 
debemus: id est, diligenter attendere, qui sunt in 
populo qui avaritia morbo laborant, ut aliquem 
sermonem de avaritie malo faciamus ad. medi- 
camentum sanitatis illius. qui avaritie stimulis 
agitatur, secundum Pauli sententiam - dicentis : 
Habentes alimenta, et quibus tegamur , his τ. Tim. 
contenti simus. Nam. qui «volunt divites fieri, 8- 9-. 
incidunt in tentationes, eic. Item debemus illis 

rovidere, qui in populo ardentibus libidinis fe- 

ribus valde laborant : et ut ad. remedium 
sionis eorum aliquod. medicamentum in sar : 
proferamus de apotheca medicinali apostoli, di- 
centis: Omne peccatum, quodcumque fecerit x. Cor.' 
homo, extra corpus est : qui autem fornicatur, '8- —— à 
in corpus suum peccat, etc. Et quemadmodum E 
paterfamilias studiosus scit in domo sua quid 
unusquisque. necessarium habet: ita et sacerdos 
singulorum mores et actus et conversationem de- 
bet indiscere, ut quale quibusque medicamentum 
necessarium fuerit sübministret :cui consolatio- 
nem, consolationem : cui increpationem, increpa- 
tionem. Cui autem asperior increpationis medicina 
fuerit posita secundum qualitatem passionis illius, 


omma ... 


1-4 


1. τοῦ. 


RRom.2.14. 


IN MATTH/EUM. HOMIL. VIII. 


787 


non debet indignari: quia nec infirmus irascitur À ctio, et immortalitas vitz, hereditas regni czle- 


contra medicum, si posuerit aliquam medicinam 
mordentem. Non enim considerat asperitatem me- 
dicinz, et irascitur, sed considerat benevolentiam 
medici, et sustinet: quia prodesse illi desiderat, 
non nocere, Sicut autem infirmus, qui ipse venit 
ad medicum, ex jam sanus est : sic et ipse 
peccator, qui mien pcdes οἱ doctririe aut 
penitentie medicinam quaerit, ex. parte jam. ju- 
stus est. Illum autem gravis tenet. infirmitas, 
quem sacerdos sequitur verbis, et ille spiritualium 
verborum medicamentum non sentit, nec meliora- 
tur, sed quasi qui stomachum patitur, quidquid 
mandnucaverit et biberit, iterum vomit. Sic et 
illa anima patiens quicquid. audierit, statim de 
sensibus suis. projicit foras : sic illi infideles Ju- 
dzi quibus dictum est : Omnem escam. abomi- 
nata est anima eorum: id est, omnem escam 
doctrinz animam nutrientem. Docens et predi- 
cans evangelium regni. Aliud est docere, aliud 
est evangelium predicare. Docebat enim eos, di- 
cens eis justitias naturales, quas etsi ille non di- 
ceret, ipsa ratio naturalis illos doceret : utputa 
castitatem, humilitatem, patientiam, et cetera his 
similia: qua homines eisi non audiunt, tamen a 
semetipsis bona esse intelligunt, sicut ait aposto- 
lus ad Romanos : Cum enim gentes, que legem 
non habent, naturaliter que legis sunt. fa- 
ciunt, etc. Sed forte. dicis : Si ca eos docebat, 
qua omnes intelligunt, quid opus habebat eos 
dicere? Audi. Doctrina non tantum propter ma- 
nifestationem rerum obscurarum inventa est, 
uantum propter excitationem cordis et spiritus. 
alis est enim. humana natura : utputa przvalen- 
tibus delectationibus carnalibus in homine, scien- 
tia quz est in eo justitiae naturalis excluditur, et 
quasi in oblivionem deducta, de memoria foris ex- 
llitur et obdormit. Cum ergo ceperit doctor 
in illis reprehendere et repercutere mala carnalia, 
et terrere de futuro judicio : quasi przcisis dele- 
ctationibus carnalibus, iterum scientiam in me- 
moriam eorum reducit, et in sensibus reparat. 
Unde et gladius dicitar sermo divinus : quia sicut 


. gladius carnes precidit, sic et sermo divinus con- 


cupiscentias carnales. Et quemadmodum si tollis 
herbas de agro, triticum convalescit in illo : sic et 
concupiscentia si precidatur ab homine, justitia 
convalescit: quia sicut herba suffocant triticum, 
sic et eoncupiscentie carnales offocant discipli- 
nam. Vides ergo quia doctrina non novas scien- 
tias introducit, sed oblitas commonefacit? Si ergo 
sermo humanus tantam habet virtutem, auribus 
souum prestans, putas quid agebat sermo domi- 
nicus, cum esset.spiritus vivus, non tantum in 
auribus sonans, sed et in cordibus operans ? 
Evangelium autem praedicans, mysterium justitize 
promittebat. Evangelium enim est nuntium bo- 
num. Bona autem hominibus nuntiantur, quando 
promittitur eis beatitudo calestis, peccatorum 
remissio, adoptio filiorum, mortuorum . resurre- 


α 


D 


gloriz, languorem anima 


stis, et possessio glori sempiternae, societas an- 
gelorum, et communicatio Spiritus, et fraternitas 
Christi, et paternitas Dei, Haec omnia antiqui ho- 
mines manifeste nec audierant, nec sperabant. 
Et ideo premium boni operis non. sperantes, ju- 
stitie contemserunt laborem, et transtulerunt se 
ad delectationes carnales. Quia omnis justitia 
molesta est omnibus in carne viventibus, propter- 
ea labor justitie non sustinetur, nisi merces corum. 
exspectetur. Ideo ergo illis beatitudinem evange- 
s δῇ czlestem, ut corda eorum ad patientiam 
boni operis excitaret et desiderium  czlestium 
premiorum, aut docens, aut interpretans eis 
prophetias de suo ipsius adventu : ut ipsa inter- 
preiationis doctrina esset propter increpationem, 
et evangelizatio propter denuntiaüonem futu- 
rorum bonorum in ipso. E sanans omnem 
languorem, ei omnem infirmitatem. in. plebe. 
Quod dixit, Languorem , ad passiones pertinere 
voluit corporales : quod autem dicit, Et omnem 
infirmitatem , ad passiones anim spirituales. 
Non enim pauciores morbi animam vexant quam 
corpus. Etsi quidem dixisset, Sanans languores et 
infirmitates , poteramus utrumque- ad | passiones 
intelligere corporales, ut langores quidem intelli- 
gerentur graviores passiones, infirmitates autem 
taedia leviora. Nunc. antem. cum dicens , Omnem 
languorem, omne genus sive gravium, sive levium 
passionum. concludit, alterius. clausule. videtur 
adjectio esse superflua, nisi unam quidem ad pas- 
siones corporales intelligamus, alteram antem ad 
Spirituales. Possumus tainen οἱ utramque clausu- 
lam, ad. * utrasque intelligere. passiones. ita : id 
est, Omnem languorem , sive corporalem , sive 
spiritualem : et, Omnern infirmitatem, sive cor- 
poralem, sive spiritualem : ut languorem quidem 
intelligamus. animz. morbum passionis. alicujus, 
inürmitatem autem infidelitatem : utputa qui ava- 
rite morbo subditus est, aut libidinis, aut vanze 
patitur: qui autem my- 
Sterium vocationis Dei ignorat, ille infirmus ha- 
betur in fide. Multi enim. sunt qui pessunt bona 
opera facere, et Deo placere, sed non faciunt : 
quia mysterium. vocationis Dei ignorant, et ipsi 


:sunt infirmi. Quidam auiem sic passionibus car- 


nalibus sunt mancipati, ut etiam si sciant myste- 
rium vocationis Dei, tamen bene agere non per- 
mittuntur, et ipsi sunt languorem habentes. Sed 
passiones corporales divinitatis virtute. sanavit, 
spirituales autem verbo pietatis. Sicut enim medi- 
cina languenti corpori, sic verbum prodest animae 
vgrotanti. Deinde vide, quod non prius posuit, 
Sanans omnem languorem, et omnem infirmita- 
tem, sed primum, Praedicans et docens evange- 
lium regni, et postea,Sanans, propter duas causas. 
Primum , quia miracula virtutum zdificant ani- 
mas secundum verba pietatis. Ideo autem praemit- 
titur, quod- magis necessarium aestimatur. Deinde 


* alias, etc. 


788 


^ quia non verba pietatisvirtutes miraculorum com- 
mendant , sed virtutes miraculorum: veritatis ser- 
mones. Nec ideo credebatur Christus posse facere 
virtutes, quia veritatem praicabat : sed ideo cre- 
debatur veritatem przdicare, quia poterat facere 
virtutes. 24. Et obiulerunt ei omnes male haben- 
Marca, 34. 165, €t curavit eos. In quibusdam locis ponit, Et 
Luc. 7. 21. Thultos curavit, sicut et ibi : £t quotquot tetige- 
Matth. τά. Tunt. eum, sanati sunt. Hic autem. simpliciter 
dicit, Et curavit eos : significans quia omnes 
curavit. Sicut novitius medicus intrans in civita- 
tem, et volens ostentationes dare artificii sui, 
omnes venientes ad se curat, et non tantum cogitat 
de mercede accipienda, quantum de opinione sua 
commendanda; cum autem manifesta fuerit fama 
ejus bona, tunc. secundum laborem suum incipit 
exigere et mercedem : sic et Dominus incipiens 
predicare, non secundum judicium quosdam, sed 
omnes indifferenter sanabat ; postquam vero illum 
omnis Judza cognovit, besoici sanitatum digno 
Matth. 9. pretio fidei venumdabat, dicens unicuique, Fiat 
29. libi secundum fidem tuam. Non tamen omnes, 
sed illos, quos secundum przscientiam suam ante 
preparaverat, quam venirent. 


Zomilia nona ex capite quinto. 


1. F'idens autem Jesus turbas multas, ascen- 
dit in montem. Omnis artifex secundum profes- 
sionem suam, opportunitatem operis videns, gau- 
det. Carpentarius si viderit arborem bonam, con- 

cupiscit eam przscindere ad opus artifici! sui ; 
agricola si viderit terram pinguem, desiderat eam 
arare. Et quid. dico de rationalibus hominibus ὃ 
Ipse irraüonalis equus. de stabulo exsiliens,. si 
viderit campos patentes, rapit frenum, et excitatur 
ad cursum : sic et Dominus videns magnam con- 
gregationem populi, excitatus est àd docendum. 
Sic et omnis sacerdos cum viderit ecclesiam ple- 
nam, gàndet animus ejus, et delectatur ut doceat : 


si autem-viderit ecclesiam vacuam, confunditur, ' 


1 et nihil dicere potest. 4scendit in montem. 
ὃ ,. Numquid non poterat ibi docere, ubi jam populus 
ur Chri- 9 Ἷ . » 

stus ut do. €rat? Sed propter duas rationes ascendit in mon- 
ceret , intem. Primum, ut impleret prophetiam Esaice 
montem — dicentis : Super montem excelsum ascende tu, 
ES qui bene annuntias Sion. Deinde, ut mysterium 
T pietatis ostenderet. Ascensio enim ejus est altitudo 
virtutum. Ascendit ergo in montem, ut ostendat 
nobis quoniam in altitudine spiritualium virtutum 
consistere debet qui docet justitiam Dei, pariter et 
qui audit. Qui docet, verborum suorum sit ipse 
exemplum, ut magis opere doceat quam sermone, 
,Sicut ait apostolus ad Timotheum : Exemplum 
esto omnium fidelium. Qui autem. ambulat per 
convallia vitz terrenz, obscuras semitas calcat, et 
loquitur altos sermones : non alterum instruit, sed 


1. T'ím. ἡ 
12, 


OPUS IMPERFECTUM 


À seipsum castigat. Nemo enim potest in valle sta- 
re, et de monte loqui : sed aut. ubi stas, inde 
loquere; aut unde loqueris, ibi sta. Si in terra 
est animus tuus, ut quid de celo loqueris? Si 
ergo in terra tu stas, de terra. loquere : si autem 
de celo loqueris, in cxlo consiste, ut dicas cum 
apostolo : /Vostra autem conversatio in ccelis est. pjjj.3, 2 
Ille autem populus, qui audit justitiam Dei, ideo 
debet in altitudine bonorum operum consistere, 
quia discipulus imitator debet esse magistri. Si 
autem in peccatis vivas , et audias justitiae verba 
docentem , judicium tbi, non salutem acquiris. 
Audis enim , ut ne ignoranti vel excusationem 
habeas ante. Deum. Ecce, homo si quamcumque 
artem ex toto corde voluerit discere, puta pingere 
aut zdificare, cum. frequenter magistrum suum 
audierit aut viderit, tollit se in secreto, et accipit 
ferramentum , et ipse se tentat, si potest jam fa- 
cere quod frequenter audivit vel vidit. Sic et tu, si 
facere justitiam non vis, ut quid predicatorem 
justiti;s audis? ut quid doctorem illum  appel- 
ls cujus non vis esse discipulus? Intellige er- 
0 : dico enim tibi rem naturalem, secundum loci 

istius scripturam. Si tu es super montem, et pra- 

dicator in valle, tu sursum constitutus audis vocem 

illius, quia vox melius sursum ascendit : si autem ,,, 

tu steteris in valle, et doctor tuus super montem . 

loquatur, non multum tibi proficit loquela ipsius. 

Ergo in primo loco populus se debet cotidie 

ualis sit, in. secundo loco qualem habeat sacer- 

€ dotem : quia doctor malus-bono populo non mul- 
tum nocet, bonus autem doctor malo populo non 
multum prodest. Nune auiem e seipsum 
non videt, quem primum videre debet : sed semper 
sedens judicat de moribus sacerdotum. Ideo ergo 
presens scriptura nos docet, ut tam doctor quam 
populus super montem. sanctitatis ascendat, qui 
vult audire pietatis doctrinam. Aut certe ita. 
Mons ecclesia appellatur, de quo dicit propheta : 
Mons Dei, mons uber. Ascendit ergo Christus p,,;. 67 
in montem, ut illic discipulis suis mysteria trade- 16. 
ret veritatis, ostendens quoniam omnis qui vult 
discere mysteria veritatis, in montem ecclesi de- 
bet ascendere : sed * non in omnem montem, sed 
in montem uberem Sunt enim et hereticorum 
montes, non autem uberes, sed coagulati : in 
quibus non veritatis mysteria traduntur, sed 
mendacia expugnantia veritatem. Ideo et eos qui 
in tales montes ascendunt , reprehendit Spiritus 
sanctus per prophetam dicens : Ut quid suspici- bod 
tis montes coagulatos? Coagulati enim dieun- ,7^ 
tur hzresium ecclesiz, quia Coagulatum est sicut ᾿ς αὶ. τὰ 
lac cor eorum. 3. Beati pauperes spiritu. Quam- 7o. 
vis ipsas beatitndines exponat ex parte et evange- 
lista Lucas, tamen istt beatitudines perfectiores 
illis intelligendz sunt : quoniam ille in loco cam- 
pestri dict: sunt, istae autem perfectis super mon- 
tem. llla mediocribus, iste autem perfectis, et 


* al. quii 


D 


* V. D. et Editi in marg. quia non miracula virtutum cdificant animas, sed verba pietatis, Tdeo autem. 


ἽΝ 


MATTHEUM. 


HOMIL. ΙΧ. 


789 


rectoribus populorum , sieut fuerunt apostoli, ad À cum videant quotidie Christianorum animas usque 


uos dicta sunt hac : cujus differentie rationem 
Hic NU πα, exposuimus ibi. Ideo illic simpliciter 


Z € pauperes dixit : hic autem pauperes spiritu. Pau- 
Pit per spiritu est humilis corde : id. est, pauperem 


ritus quis, Spiritum. habens, qui non magna sapit de se. 
Sicut ex diverso dives spiritu intelligitur magna 
de se sapiens, et superbus, qui non implet man- 
Matth. 18. datum Christi dicentis: /Visi conversi facti fue- 


3. ritis sicut puer iste, non intrabitis in regnum ᾿ 


celorum. Qui enim jam conversus factus est sic- 

ut puer, ille est et pauper spiritu. Et qui pauper 

est spiritu, ille conversus factus est sicut puer. 

Et secundum testimonium quidem Christi, et 

Bom. 13. apostoli, Plenitudo legis dilectio est; tamen 
10. 
odii mater superbia. Ergo totius boni initium 
humilitas est, et totius mali superbia. Denique 

et perditionis initium a trem cepit per diabo- 

lum, initiumque salutis ab humilitate per Chri- 

stum : propterea convenienter et omnium beatitu- 

dinum iiitstei fecit initium. Et quare non 
manifeste dixit, Beati humiles spiritu? Ego hunc 

potui tantummodo rationis invenire colorem, ut 

non solum humiles ostendat, sed etiam indigentes 

humiles, qui sic sunt humiles, ut semper adjuto- 

Hine se. rium Dei sint mendicantes. Unde in Graco non 
quitur hune dicit, Beati pauperes : sed, Beati egeni, vel, 
Grece non Beati; mendici. Nam pauper est, qui angustiam 
SUP". quidem habet, non autem tantam, ut mendicare 


cogatur. Secundum quam differentiam et propheta € 


Psal. fo.2. dicit : Beatus qui intelligit super mendicum et 
pauperem. Ero ideo dicit, Beati mendici spi- " 
ritu, ut in ultima necessitate humiles osten-- 
dat. Si ergo dixisset, Beati humiles spiritu, ni- 
hil amplius signifieasset, quam humiles : nunc 
autem et humiles, et secundum fidem humi- 
les,et intelligentes unde sit adjutorium  homi- 
nis. Sunt enim multi naturaliter humiles. spiri- 
tu, et non ex fide. Hi tales non pulsant adjutorium 
Dei. Qui autem secundum fidem humiles sunt, et 
intelligentes, dum nimis timent de se, adjutorium 
Dei pulsare non cessant. Quoniam ipsorum est 
regnum celorum. Quid enim? aliorum virtutes 
alias studentium non est regnum czlorum? Etiam. 


. Nam sicut eztera vitia deponunt ad inferos, ina- D 


xime tamen superbia, quia radix omnium malo- 
rum superbia est : sic et omnes virtutes inducunt 
in regnum czlorum, maxime tamen humilitas, 
La radix omnium malorum ^ ini est : sine 

ubio et radix omnium bonorum humilitas est : et 
quia proprium est, ut qui se exaltat, humilietur : sic 
et qui se humiliat, exaltetur. 5. Beati qui lugent. 
Et qui sua quidem peccata lugent, beati sunt, id est, 
mediocres beati : beatiores autem sunt, qui aliena lu- 
gent peccata, quoniam qui aliena lugent peccata, cer- 
tam est quia non habent sna quz lugeant. Tales 
convenit esse doctores omnes, et qui sunt super 
montem. Nam cum sint ommes doctores populi 
Christiani patres, quomodo possunt esse sine luctu, 

TOM. VI. 


Luc.14.11. 


ad infernum cadentes? Nam de angelis , qui exi- 

turi sunt in fine szculi, ut signent servos Dej, qui 

lugent de alienis peccatis, sic scriptum est per 
Ezechielem : /te per Jerusalem, et signate Ezech. 9.4. 
omnes qui lugent super iniquitates quie fiunt 

in medio Jerusalem. Jerusalem enimvero est ec- 

clesia Christi, cujus fundamenta sunt in montibus 

sanctis. Quoniam ipsi consolabuntur. Si copso- 

latio lugentium est cessatio luctus reenz, quoniam 

qui sua Íugent peccata , consequuti indulgentiam 
consolabuntur in seculo illo : qui aliena lugent 

peccata, quomodo in seculo i]lo consolabuntur ὃ 

numquid desinent de *peccatoribus lugere? Etiam. * al. pecca- 
Quoniam quamdiu sunt in mundo, nescientes !i*- 


nutrix dilectionis humilitas est, et totius mali B providentiam Dei, nec intelligentes ad plenum 


qui diabolo compellente delinquunt, et qui non ex 
es malo diligunt mala, omnes peccantes 
ugent, omnes a diabolo circumveniri et cogi pu- 
tantes. Cum vero in seculo illo providentiam Dei 
cognoverint, et intellexerint manifeste , quoniam 
qui Dei fuerunt, perire non potuerunt, qui autem 
perierunt, non fuerunt Bei, quia de manu Dei 
nemo rapere potest : deposito de eis luctu, conso- 
labuntur, et sine mixtura alicujus doloris, in sua 
sola beatitudine letabuntur. Nam quamdiu cari- 
tas est sanctorum ad peccatores, et luctus est. Ibi 
autem nec caritas est sanctorum ad peccatores, nec 
luctus, etiam si propinqui fuerint, sicut. docet 
parabola, in qua dives dicit ad Abraham : Pater Lvc. 6. 
Abraham , miserere mei, et mitte Lazarum 24. 
ut intingat extremum digiti sui in aquam, 
et refrigeret linguam meam, quia graviter cru- 
cior in hac flamma. Numquid misertus est ibi 
Abraham super filium suum ardentem? Nam qui ,,., 
fuerat epulator, in qua parte corporis sui plus 
ohne id est, in gula, in ea amplius torque- 
atur. 4. Beati mansueti. Mansuetus enim ne- 
que irritat malum, neque irritatur a malo, neque 
adversus eum praevalet causa emn neque ad- 


Mansuetus 
quis, 


versus alterum aliquando ex illo nascitur causa 
peccandi : sed magis contentus est injuriam pati, 
quam facere. Nam nisi contentus fuerit homo ut 
noceatur, nuriquam potest esse sine peccato : quia 
sicut et zizanie numquam sunt minus in agro, sic 
non sunt minus irritatores in mundo. Ille est ergo 
vere mansuetus, qui cum nocitus fuerit , nec cogi- 
tat malum facere, nec facit, Quoniam ipsi here- 
ditabunt terram. Sine dubio terram vivorum, 
de qua scriptum est, Credo videre bona Domini Psal. 26. 
in-terra vipentium. 'Yerra autem hzc, sicüt qui- 13. 
dam dicunt, quamdiu est in hoc statu, terra est 
mortuorum, quia vanitati subjecta est ; cum autem 
liberata fuerit de corruptionis servitute in liberta- 
tem glorize filiorum Dei, terra fit vivorum, ut im- 
mortales hereditent immortalitatem. Alterum ex- 
ponentem legi, quasi czelum, in quo habitaturi sunt 
sancti, dicatur terra vivorum, qua, quantum ad 
nostram regionem inferiorem, celum est, quantum 
autem ad illud superius — dicitur. Alij 
1 


700 OPUS IMPERFECTUM 


dicunt, quia corpus nostrum in terra est, et quam- A interdum, aut semper; aut secundum  possibilita- 


diu quidem subjaceat morti, terra est mortuorum ; 
cum autem fuerit transformatum, et conforme fa- 
ctum corpori glorie Christi, erit terra vivorum, 


tem humanam. Hoc ipso modo et qui male agit et 
cogitat, diabolum videt, quia omne malum diaboli 
est figura. In szculo autem illo hoc modo mundi 


et hereditabunt eam zeternam  zeterni, et spiritua- 
lem et sanctam spirituales et sancti, 6. Beati qui 
esuriunt et sitiunt justitiam. Esurire et sitire Ju- 
stitiam est desiderare justitiam Dei. Ut sive faciant 
homines justitiam Dei, sive audiant, non quasi in- 
viti audiant vel faciant justitiam Dei, sed ex desi- 
derio cordis : quoniam omne bonum, quod non ex 
amore ipsius boni faciunt homines, ingratum est 


corde Deum videbunt facie ad. faciem , jam non 

per speculum in znigmate sicut hic. 9, Beati pa- x. Cor. 13. 
cifici, quoniam filii Dei vocabuntur. Pax est 15: 
unigenitus Deus, de quo dicit apostolus : Zpse Ephes. 2. 
enim est pax nostra. Qui ergo pacem diligunt, t4. 

filii sunt pacis. Pacifici autem non solum dicuntur, Pacifici qui: 
qui inimicos in pace reconciliant : sed etiam illi, 

qui immemores sunt. malorum, ipsi diligunt pa- 


Joan.7.33. 


ante Deum. Unde Dominus per Joannem , non 
omnes simpliciter vocabat ad potum, sed tantum- 
modo sitientes, dicens : Qui sitit, veniat ad me, 


cem. Multi enim sunt, qui aliorum quidem inimi- 
cos libenter in pace reconciliant, et ipsi inimicis 
suis numquam ex corde reconciliantur. Isti tales 


el bibat. /Estimo quod non sine ratione esurire di- 
xit justitiam et sitire. Nunc ergo esurit justitiam, 
qui secundum justitiam Dei desiderat conversari, 
quod est recti cordis : sitit autem justitiam, qui 
scientiam Dei acquirere cupit, quam potest consequi 


E illusores sunt pacis, non amatores. Pax enim illa 
* beata est, que in corde posita est, non in verbis. * bona. 
Vis cognoscere qui est vere pacificus? Audi pro- 
phetam dicentem : Cohibe linguam tuam a ma- Psal. 33. 
lo, et labia tua ne loquantur. dolum. ld. est, 14: 


Euc. 6. 27. 


Luc. 6. 36. 


ex studioScripturarum, quod est docilis viri. Quo- 
niam. ipsi saturabuntur. Videlicet largitate re- 
munerationis Dei. Quoniam majora erunt przmia 
Dei, quam desideria avara sanctorum. 7. Beati 
misericordes, quoniam ipsis miserebitur Deus. 
Non tantum ille misericors est, qui miseretur aut 
pauperi, aut pupillo, aut vidua : hac enim mi- 
sericordia et apud illos invenitur frequenter, qui 
non cognoscunt Deum ; ille autem verus misericors 
est, qui inimico proprio miseretur et benefacit οἱ, 
secundum quod scriptum est : Diligite inimicos 
vestros, et benefacite eis qui vos oderunt. Nam 
ct Deus non solum super gratos pluviam dat, aut 
solem suum jubet oriri, sed etiam super ingratos. 
Unde οἱ ita dicit : Estote misericordes, sicut et 
Pater vester misericors est, etc. Et vere beatus 
est ille talis, quoniam misericordia ejus, si quidem 
non habet peccatum, quod difficile est in homini- 
bus, proficit illi ad additamentum justitiz : si au- 
tem habet, ad remissionem peccati, quoniam potest 
fiducialiter dicere, Dimitte mihi debita mea, sicut 


lingua tua malum sermonem non dicat. Sicut 
enim ignis de modica scintilla magnum conflat 
incendium : ita et sermo malus de levi occasione 
magnam succendit inimicitiam, Illius labia dolum 
loquuntur, qui pacem portat in labiis, et malitiam 
servat in corde. Si Christianus es, aut quod lo- 
queris, hoc cogita : aut quod cogitas, hoc loque- 


re. Diverte a malo, et fac bonum. Non dixit, I/id. v. 15. 


Noli accedere ad. malum, sed, Recede a malo. Ille 
autem jubetur recedere, qui accessit. Sciens ergo 
c misericors Deus incontinentiam nostram, quoniam 
si dixisset, Noli accedere ad malum, aut pauci, 
aut nullus hoc poterat adimplere ; nam pene 
omnes homines parati. sunt ad malum:: ideo sic 
dicit : Bonum quidem fuerat, si nec accederes ad 
malum; si autem. quasi homo nature carnalibus 
motibus excitatus accessisti ad malum, saltem vel 
propter considerationem divini timoris recede a 
malo. Quoniam accedere ad malum forsitan se- 


cundum carnem humane infirmitatis est : perma- rvur 


nere autem in malo, et exsequi malum, malignita- 


Math.6. et ego dimitto debitoribus meis. 8. Beati mundo tis est, et non infirmitatis. Inquire pacem, et lbid. 
ju corde, quoniam ipsi Deum videbunt. Dupliciter — sequere eam. Non dixit, Si te pax sequatur, sus- 
est videre Deum, etin hoc szculo, etinillo. In hoc — cipe eam : sed, Et si te fugerit, sequere cam. 
quidem szculo , secundum quod scriptum est : p Utputa si ( quod humanum est) cum aliquo feceris 
Joan. 4.9. Qui videt me, videt et Patrem meum. Mundo — litem, si quidem ille te 


enim corde sunt, qui non solum non faciuat ma- 
lum, nec cogitant, sed adhuc etiam qui omne bo- 
num et faciunt semper, et cogitant. Quia est inter- 
dum facere bonum, et non cogitare, qui non propter 
Deum faciunt bonum, et tale bonum non remune- 
rat Deus : quia non remuneratur a Deo bonum quod 
fit, sed id quod bene fit. Qui autem propter Deum 
facit bonum, sine dubio et cogitat bonum. Qui 


. ergo omnem justitiam facit, et cogitat mente sua, 


Deum videt, quoniam justitia figura Dei est. Deus 
enim justitia est. Secundum ergo quod eripuerit 
se quis a malis, et fecerit bona, secundum illud et 
Deum videt, aut turbulente, aut munde, aut mo- 
dice, aut amplius, aut ex parte, aut perfecte, aut 


enn invitat ad pacem, 
pax tesequitur, cum gaudio suscipe eam. Quod 
si ille quasi malus permanet in malo, pax abscon- 
ditur ab oculis tuis : tu quasi filius pacis pulsa 
januam pacis, et hoc est inquirere pacem. Nec 
divas, Ille mihi prior injuriam fecit, et prius me 
debet rogare. Gloriosior es tu, si nocitus pacem 
petieris, quam si vindictam desiderares. Quare 
ergo pacem, ut invenias praemium pacis. Zeati 
enim. pacifici, quoniam. filii Dei eocabuntur. 
10. Beati qui persequutionem. patiuntur. pro- 
pier justitiam. Non dixit, Beati qui a gentibus 
persequutionem patiuntur, ne pules illum solum 
beatum, qui persequutionem patitur propter idola 
non colenda. Ideo et qui ab hzretieis persequu- 


ΨΥ oi." 2d 


νυν νὸν 


UM 


Το v. 39. 
ow 


IN 


MATTHEUM. 


HOMIL. X. 


79! 


tionem patitur, propter veritatem non relinquen- A me. Sicut enim verum est, quoniam qui calicem jratt/. το. f 


dam, beatus est : quia propter justitiam patitur. 
Gentiles enim Christum denegant, haeretici autem 
veritatem Christi. Qui autem veritatem Christi 
denegat, ipsum denegat Christum. Christus-enim 
SM est. Et ideo haretici, qui non propter 
Christum persequutionem faciunt, sed. propter 
veritatem. Chris, in prima facie Christiani vi- 
dentur, revera autem gentiles sunt. Non solum 
hareticus, sed etsi aliquis ex potentibus, qui 
videntur esse Christiani, forsitah propter peccata 
sua correptus, factus fuerit tibi inimicus, et per- 
sequutus te fuerit, beatus es cum Joanne. Nam 
et Joannes Baptista neque propter gentilitatem , 
neque propter hzresim interfectus est, sed quia 
corripiebat Herodem propter adulterium ejus. Sed 5 
et omnes prophetz nequea gentilibus regibus, sed 
a suis occisi sunt : non. propter gentilitatem, sed 
quia corripiebant eorum peccata. Si autem qui a 
suis ipsis propter causam Dei aliquid patitur, non 
habet mercedem, nec prophete habuerunt. Si au- 
tem verum est, quod prophete martyres sunt, sine 
dubio et qui propter causamDei aliquid. patitur, 
etsi a suis patitur, mercedem habet. Ideo non 
pos Scriptura personas persequentium, sed so- 
m causam persequutionis, ut tu non aspicias 
quis te persequitur, sed ut quid te persequatur. 
Quid ergo, si quis te persequutus fuerit, non pro- 
pter causam Dei, sed propter privatam rem? Ut- 
puta, ut auferat aliquam rem tuam : ille quidem qui 
te sine causa est persequutus, reus est : tu autem (; 
beatus non es, quia non propter justitiam perse- 
quutioném passus es, sed Lee privatam cau- 
sam. Plane si volueris illud implere, quod dictum 
est : Qui te percusserit ad. maxillam unam , 
prebe illi et alteram ; et qui vult at nei que 
tua sunt, noli vetare : tunc vere beatus es, 
quoniam etsi ab initio non propter . causam Dei 
persequutionem patiebaris, postea tamen aut da- 
mpum aut injuriam passus es propter Deum. $i 
autem restiteris etiam cum peccato, et non po- 
tueris pati, beatitudinis perdidisti mercedem. 
11. Beati eritis, cum vos exprobraverint ho- 
mines. Postquam loquutus est de persequutioni- 
bus sustinendis, tamquam si respondeat quis ad 
Deum : Domine, quid si persequutionem quidem 
passi non fuerimus propter te, vel propter justi- " 
tam tuam, in opprobrium autem venerimus, et 
in blasphemiam hominum iniquorum ἢ Zeati, in- 
quit, eritis, non solum cum persequutionem passi 
fueritis, sed etiam cum «os exprobraverint ho- 
mines. Ecce multi homines propter causam qui- 
dem Dei fiunt nobis inimiei, sed non aperte nos 
persequuntur, forsitan. quia nec possunt : tamen 
cirenmeuntes omnia, blasphemant nos et dicunt 
de nobis qu sunt probrosa. Beati eritis cum vos 
exprobraverint homines, et dixerint omne ver- 
bum malum adeersum vos, mentientes propter 


D 


aque nobis porrexit, merces ejus non perit : sic 
qui vel unius levissimi verbi nobis injuriam fece- 
rit, anima nostra vacua non erit a mercede. Ut 
eie blasphematus sit beatus, duo hacc convenire 
debent : ut mendaciter blasphemetur, et propter 
Deam blasphemetur : alioqui si unum defuerit, 
jam non est beatitudinis merces. Utputa si quis 
dixerit de te quod est turpe mendacium, sed non 
propter causam Dei, sed propter privatam aliquam 
inimicitiam dolens, ille quidem peccavit, tu autem 
mercedem justitie non habes : nisi forte cum pos- 
sis reblasphemare, non reblasphemasti propter 
justitiam Dei : aut cum possis te revindicare, non 
revindicasti : et tunc. beatus es, et causa privata 
facta est tibi causa Dei. Quod si propter causam 
quidem Dei blasphematus es, tamen quod dictum 
est de te malum, verum est : iterum non es beatus, 
quia verum dictum est de te : et illa blasphemia 
pertinet tibi non ad mercedem justitie , sed. ad 
vindictam peccati. Ideo utrumque posuit, et men- 
Lentes, et propter me. 19. Gaudete et exsultate. 
Quare? Quia merces vestra inulta est in celo. 
Ponderate confusionem terrenam cum gloria czle- 
sti, eL videte si non multo levius est, quod pati- 
iini super terram, quam quod exspeclaus in 


. cxlo. Sed forte dicis, Quis potest blasphematus 


mendaciter, non dicam gaudere, sed vel magna- 
nimiter ferre? Quisquis vana gloria non delecta- 
tur. Qui enim concupiscit quz in celo sunt, op- 
pose non timet in terris: nec cogitat quid 
oquantur homines propter ipsum, sed pue judi- 
cet Deus de ipso. Qui enim latatur de laude ho- 
minum, et quantum letatur, tantum contristatur : 
ille et de vituperatione hominum contristatur, et 
tantum contristatur, quantum lztatur. Qni autem 
de laude hominum non extollitur, nec de vitupe- 
ratione humiliatur. Unusquisque ubi gloriam 
quaerit, ilic timet confusionem. Qui gloriam 
querit in terris, confusionem timet in terris. Qui 
autem gloriam non quzrit nisi tantummodo apud 
Deum, ille non timet confusionem, nisi tantum- 
modo Dei. Si miles periculum belli sustinet, dum 
*sperat victorie predam : quanto magis vos op- 

robria mundi non debetis timere, qui regni cz- 

lis premium exspectatis ? 


Homilia decima ex capite quinto. . 


13. F'os estis sal terre. Quod si sal evanue- 
rit, in quo salietur ? etc. Quasi interrogantibus 
apostolis, ad quos sit omnia ista loquutus, utrum 
generaliter ad populum, aut ad ipsos : volens 
ostendere quoniam ad ipsos praecipue hzc loque- 
batur, addit, /'os estis sal terre. Hoc quod di- 
cit, Pos estis sal terre , ad. illud respicit, quod 


42. 


LIX 


Doctoe 


superius dixit : Quia doctor omnibus virtutibus omuibus 


». V. D. sperat inde capere predam, on male. Editi in marg. sperat in corpore predam , perperam. 


793 


spirans et lugens, sive sua, sive aliena delicta, ut 
confundat eos,qui nec peccare dubitant, priusquam 
peccent, nec postquam peccaverunt, tristantur, 
quia peccaverunt. Ideo suspiret et plangat, ut 
per hoc ostendat, quia gravis et periculosus est 
mundus iste fidelibus. Debet esuriens et sitiens. 
esse justitiam , ut pigros circa opera bona, * vel 
lectionem fiducialiter verbo Dei aut increpationis 
flagello valeat excitare, magis exemplo suo, quam 
voce. Debet esse mansuetus, ut magis indulgendo 
quam vindicando regat Ecclesiam : ut magis ame- 
tur quam timeatur. Debet esse misericors aliis, 
sibi autem austerus, ut sibi quidem grave pondus 
justitiae ponat, aliis autem leve. Debet esse mundo B 
corde, ut non solum non se immisceat circa ne- 
gotia.secuJaria, sed nec cogitet de mundo. Sic- 
ut enim oculus quanto mundior fuerit, tanto 
longius videt: sic et anima quanto longius fue- 
rit a sollieitudine mundiali, tanto amplius Deo 
proximior est. Cujus autem cordis oculus mun- 
dum aspicit, illius mens non potest Deum videre. 
Sit autem pacificus, ut tota. Ecclesia ejus quasi 
una sit anima. Ubi autem concordia non est, nec 
oratio illic exauditur, nec oblatio suscipitur : 
quia nec ibi est Deus, ubi discordia dominatur. 
Debet autem et paratus ad passionem esse, non 
vana desideria martyrii habens, sed constantiam 
fidei martyribus inm Nam quantum ad sapien- 
tes, et miles non i 

qui concupiscit exire, sed. qui potens est exire. 
Si ergo omnibus his virtutibus fuerit ornatus, 
tunc est quasi optimum sal, et totus populus de 
illo conditur magis videndo eum, quam audiendo. 
Nam prima doctrina est videre bonum, secunda 
autem audire. 14. Pos estis lur mundi. Dum 
consideramus quod opus est salis, quod lucis : 
admonet nos, ut queramus ob quam causam apo- 
stoli sali sunt comparati, ob quam autem causam 
luci. Salis opus est rem in eo statu tenere, in quo 
invenerit eam, ut ad deterius eam mutari non si- 
nat; ad melius autem perducere non opes Ut- 
puta tenet carnem, ne putrescat ; putridam autem 
non potest tenere incorruptam. Lucis autem opus 


le paratus dicitur ad bellum, € 


OPUS IMPERFECTUM 


debet. "esse debet esse ornatus. Debet. esse pauper, ut avari- A adducere autem ignorantem ad scientiam veritatis 
vintetibus tiam ]ibera voce castiget. Debet esse semper su- 


non potest. Item verbum quidem ignorantem ad- 
ducere ad scientiam veritatis et sine conversa- 
tione bona potest : tenere autem in fide, vel san- 
ctitate, absque bona conversatione non potest, 
magis autem et scandalizat : sicut in sequentibus 
ostendemus. Ergo propter bonam conversationem 
suam sacerdotes sunt sal, quoniam bona con- 
versatio- sacerdotum conditura populi est. Pro- 

ter verbum autem doctrine lux , quoniam ver- 
bun: ignorantiz lumen est. Prius autem vocavit 
eos sal, postea autem lux (sic), aut quia prio- 
ris loci est servare quos habes, secundi autem 
vocare quos non habes. Aut quia prius est bene 
vivere, secundum autem bene docere. Nam per 
bonam conversationem. ascenditur sine dubio ad 
scientiam : a scientia autem nescio si ad bonam 
conversationem omnimodo veniatur. Propterea 
scientes quidem sine timore Dei multos videmus : 
timentes autem Deum sine scientia nullum vide- 
mus. Áut quia propter Judaos priores dicti sunt 
sal, non adducentes eum ad scientiam Dei, sed 
condientes ipsos in ipsa scientia. Lux autem, pro- 
pter gentes in secundo loco vocatas. Ideo et per 
comparationem congruam introducens addidit, di- 
cens : JVon potest civitas abscondi supra mon- 
tem posita. Quamvis enim ipsa voluerit ^ esse ve- 
lata, mons ipse, qui portat eam, facit eam omnibus 
manifestam : sic et apostoli , et sacerdotes, qui fun- 
dati sunt in Christo, monte excelso, non possunt 
esse absconditi : et si voluerint se abscondere, Chri- 
stus ipse manifestat eos, qui bajulat eos. Quae est 
hzc civitas? Ecclesia est sanctorum, de qua dicit 
propheta: Gloriosa dicta sunt de te, civitas Dei. Psal. 86.3 
Cives autem ejus sunt omnes fideles; de quibus 
dicit apostolus : 7705 estis. cives sanctorum, et Ephes. 2. 
domestici Dei: Turres illius sunt. prophet, de 19: ἡ 
quibus dictum est : Fiat pax in. virtute tua, et Psal, 121 
abundantia-in turribus tuis. Sicut enim de tur- 7- 
ribus jacula contra omnes hostes jactantur, sic 
de propheticis libris contra vanas gentilium fabu- 
las et. contra insanas hzreticorum disputationes 
salutaria veritatis proponuntur exempla. Porto 
autem ejus sunt apostoli, de quibus dictum est : 
Diligit Dominus portas Sion, super omnia ta- Psal.86.2 


est ipsas solvere tenebras, et ea, quz fuerunt in D bernacula Jacob :quia per illas totus populus 


tenebris, illustrare. Sic et apostoli ceterique do- 
ctores sal quidem sunt populi Christiani jam co- 
gnoscentis Deum, servantes eum in ipsa agnitione 
Dei , et sanctitate, id est, terre culte, quee jam 
verbo crucis quasi vomeri aratroque subjecta est. 
Lux autem sunt gentium, producentes eas ad 
scienti: lumen , vel czterorum qui forte in Ec- 
clesia ceciderunt in tenebris peccatorum. Ttem 
bona conversatio sacerdotis, sine verbo, tenet 
quidem sanctos in sanctitate per suum exemplum, 


2 Fel lectione fidei, vel increpationis flagello. Sic 
habent V. D. et Editi in margine. 


intrat ad fidem. Muri autem illius sunt sacerdotes, 
cieterique doctores, de quibus dicit propheta ad 
hanc Jerusalem spiritualem : Et alienigence cedi- Fsai. 60. 


ficabunt muros tuos : quoniam ex gentibus vo- !?* 


cati, facti sunt. sacerdotes, et gubernatores Eccle- 
siz. Sicut enim muri omnem gentilium et hzreti- 
corum impetum ipsi suscipiunt, qui tamquam 
arietibus quibusdam, sic assiduis persequutionibus 
feriunt clerum, id est murum Ecclesie. Et sicut 
mortiferas sagittas, sic insana verba * pervers zx 


b. V. D. et Editi in marg. esse celata. 
^ Iidem perverse confessionis eorum , vel confes- 


IN MATTHJEUM. HOMIL. X. 


795 


cogitationis eorum, de impia cordis pharetra pro- ἃ vestra bona videant, ut quos illuminaveritis 


cedentia, doctores quasi lapides vivi suscipiunt, et 
fidei virtute constringunt. Hzc ergo civitas po- 
'sita est super montem : id est, apostoli, prophetze 
czxterique doctores , zdificati in. Christo. Mons 


Jan. 2.34. cnim Christus est, de quo ait Daniel : Ecce lapis 


4, 


1] 


Isai. 118. 


excisus est sine manibus, et factus est mons 


- magnus, et occupavit totam terram. Nunc per 


alteram comparationem vult ostendere, quare san- 
ctos suos ipse Christus manifestat, et non sinit eos 
esse absconsos. Id est quia 15. JVec qui accen- 
dunt lucernam, ideo eam accendunt, ut ponant 
sub modio, sed super candelabrum, ut luceat 
omnibus qui in domo sunt. Qui sunt accensores 
lucerna? Pater et Filius. Que est illa lucerna? 
Verbum divinum, de quo dictum : Lucerna pe- 
dibus meis verbum tuum. Ut luceat : id est, 
appareat, et illuminet qui sunt vel in domo Ec- 
clesie, vel in domo omnium mundorum. Quod 
est candelabrum? Ecclesia, quee bajulat verbum 


"hilipp. 2. vite. Coasequenter dicit et Paulus : 4nter quos 


5. 16. 


lucetis sicut luminaria in seculo, verbum vite 
continentes. Consequenter et omnis ecclesiasti- 
cus vir, habens verbum Dei, dicitur candela- 
brum. Modii autem sunt homines mundiales, va- 
cui a Deo, et ab omnibus que sunt Dei. Dicun- 
tur autem. modii, quoniam sicut modii desuper 
quidem vacui sunt, desubtus autem pleni : sic 
omnes mundi amatores et'tarnis, in spiritualibus 
quidem et divinis, quae superiora recte esse dicun- 
tur, vacui sunt δὲ insensati : in inferioribus au- 
tem, id est in mundialibus et terrenis, aliquatenus 
pleni videntur et sapientes. Propterea sicut in 
modio si volueris.aliquid reponere, necesse est ut 
cadat deorsum ad inferiora cjus* et tenebrosa : sic 
homini carnali, et mundiali , et vacio, si ' dixeris 
aliquid quod est Dei , non illud tenet in superiore 
pàrte mentis suz aut cordis, nec portat illud in 
ore; sed confestim cadit de mente ejus et corde 
deorsum in terrena et tenebrosa, ut nec illi prosit, 
nec aliis. Si autem et aliqua tentatio facta fuerit 
propter verbum veritatis, statim reversatur in 
terram , et aspiciens terram , quasi modius, ver- 
bum Dei sub se tenet absconditum. Reversatus est 
enim et aspiciens terram , et abscondens verbum 
sub se, quando propter aliquam causam terrenam 
non est ausus palam proloqui fidei veritatem , 
^aut injurias carnales timens , aut. mortem , aut 
damna, aut czetera, que obstruunt carnales homi- 
nes, ut verbum, quod. crediderunt, libere non 
audeant profiteri. Nunc autem sciens, quoniam 
ille est laudabilis doctor, qui facit quod docet, ad- 
didit et dicit : 16. Sic luceat lux vestra coram . 
hominibus, ut videant opera vestra bona, et 

magnificent Patrem vestrum qui in celis est. 

Id est, Sic illuminate, docete, non ut. verba ve- 

stra tantummodo audiant homines, sed ut opera 


B 


c 


D 


per verbum quasi lux, condiatis per exempla 
operum vestrorum qnasi sales : quoniam qui 
docet, et facit quod docet , vere ille docet : qui 
autem non facit quod docet, non alium docet, 
sed seipsum si iren Et melius est facere, 
et.non docere, quam docere, et non facere. Quo- 
niam qui facit, etsi tacuerit, aliquos corrigit suo 
exemplo : qui autem docet, et non facit, non 
solum neminem corrigit, sed adhuc multos scan- 
dalizat. Quis enim non moveatur ad peccandum, 
cum viderit ipsos doctores pietatis peccantes? 
Ergo per illos quidem doctores qui docent et fa- 
ciunt, magnificatur Deus : per eos autem qui do- 
cent, et non faciunt, blasphematur. Utputa, si 
bene doceant sacerdotes, et melius vivant, viden- 
tes gentiles dicunt : Benedictus Deus, qui tales 
habet servos. Vere enim eorum Deus verus est 
Deus. Nisi enim ipse esset justus, numquam po- 
pulum suum circa justitiam sic teneret. Nam di- 
Sciplma domini ex moribus familie demonstra- 
tur. Non sicut nostri philosophi, qui inagna lo- 
quuntur, et nec modica Lot. Si autem bene do-. 
ceant, et male conversentur, videntes dicunt : 
Qualis est Deus eorum, qui talia agunt? numquid 
sustineret eos talia facientes, nisi consentiret ope- 
ribus eorum? Patres nostri; sicut illi existimant, 
idola colentes, omnem justitiam servaverunt : isti 
autem' gloriosos loquuntur sermones, et ignomi- 
niosa opera faciunt. Vides quomodo Deus ovd 
malos Christianos blasphematur? Nec potest do- 
minus bonam opinionem habere, qui malam 
familiam habet. Unde dictum est ad populum 
Dei : /Vomen enim | Dei 
tur inter gentes. 1T. IVolite putare quia veni 
solvere legem , aut prophetas. Propter. duas 
causas dicit non se venisse ut solveret legem, 
sed ut adimpleret. Primum, ut discipulos suos, 
quos omnibus bonis operibus adornatos esse de- 
bere supra docuerat, his verbis ad suum provo- 
caret exemplum : ut quemadmodum ipse omnem 


legem implebat, sic et illi omnia etiam minima 
eg P y 


legis festinarent implere. Deinde, quia futurum 
erát, ut Judei calumniarentur evm in sabbatis 
operantem, et lepram tangentem, quasi solventem 
legem, ideo .priusquam incurrat in calumniam, 
calumniatoribus satisfacit, dicens : /Volite putare 
quia veni solvere legem, aut. prophetas: non 
veni solvere, sed. adimplere. Lex et prophetz- 
duo hzc agunt. Et de Christo * prophetizant. et 


er vos blasphema- Esai. 52.5. 


* al. ba- 


legem vivendi constituunt : qu: utraque Christus prizant. 


implevit. De se quidem sic , quando natus est, et 
vocatus est Emmanu&l ; quando 'circumcisus est ; 
quando praesentatus est in templum, et oblatum 
est pro. illo sacrificium, scilicet duo turtures, aut 
duo pulli columbini ; quando in /Egyptum fugit, 
legem adimplevit ; quando in Nazareth conversa- 


sionis : nam dubie legitur. [Imo expresse Commelin. gunt. Heec. 


et. Morel. in marg. confessionis.] Mos iidem confrin- 


b. V. D. et Editi in marg. aut invidias carnales. 


LXI 

Judicium 

in valle Jo - 
sapbat. 


Joan. 8.34. 


Esai. 53.9. 


794 


OPUS IMPERFECTUM 


tus est; quando cum asino in templum 4ngressus ^ minimis istis. 19. Si quis solverit unum de 


est; quando a pueris laudatus est ; quando crucifi- 
xus est inter iniquos ; quando felle et aceto potatus 
est; quando in manibus Patris sui spiritum com- 
mendavit ; quando vestimenta sua dividenda reli- 
quit; quando descendit ad inferos, et visitavit omnes 
dormientes ; quando ascendit in strepitu ; quando 
sedit ad. dexteram Patris; quando adhue ventu- 
rus est, vocans terram a solis ortu usque ad. occa- 
sum ; quando sederit in valle Josaphat, et judica- 
caverit omnes gentes, adimplet prophetias : quia 
nisi haec facta fuissent, mendaces erant prophete : 
nunc autem omnes impleti sunt, et adhuc imple- 
buntur, cum stelle ceciderint, cum sol tenebra- 
tus fuerit, cum luna sanguineo colore mutata fue- 
rit, cum clum plicatum fuerit sicut liber. Secun- 
dum autein modum videndi, legem implevit duo- 
bus modis. Primum exteriores quidem legis figuras 
solvens, interiores autem veritates ejus adimplens. 
Utputa, in lege precepit omne opus servile in 
sabbato quemquam facere non debere, preterquam 
quod fit omni animse, scilicet quod est necessarium 
vitz» humane : hoc figurale est, ^ quia sic Deus 
in sabbato cessat ab opere. Spiritualiter secun- 
dum evangelii veritatem, opus servile peccatum 
est : Quoniam omnis qui facit peccatum, ser- 
vus est peccati. Omne autem opus bonum non est 
servile, sed liberale, et pro animz fit libertate, 
licet videatur ipsum opus in prima facie corpo- 
rale. Vides ergo quia Christus sabbatis operans 
adimplevit legem , non solvit : manifestavit, non 
occultavit? Item in lege fuerat scriptum, lepram 
tangere non oportere. Hoc figuratum est. Lepra 
enim intelligitur peccatum. Christus ergo tangens 
lepram, non solvit legem, sed adimplevit. Mun- 
dans enim leprosum, justitiam operatus est, non 
peccatum. Et per hoc justitiam tetigit, non pecca- 
tum, quod est vere lepra. Nam ille qui peccaturà 
non fecit, nec dolus inventus est in ore ejus, cer- 
tum est quia nunquam tetigit lepram : id est, pec- 
catum. Merito ergo dicit, Donec omnia fiant. 
18. Amen. dico vobis, donec transeat celum 
et terra, iota unum aut unus apex non preter- 
ibit a lege, donec omnia fiant. Quoniam quae 
ab initio mundi usque ad. finem erant futura, eo - 
rum mysteria sunt prophetata in lege, ut ne vi- 
deatur aliquid eorum que fiunt Deus antea non 
cognovisse, propterea dieit, Non potest fieri ut 
transeat celum vel terra, donec omnia, que in 
lege prophetata sunt, rebus ipsis fuerint adim- 
pleta. Ingenuus homo, si vel in vili mendacio in- 
ventus fuerit, erubescit : et quomodo Deus quod 
promisit in lege, non faciat, aut aliter faciat? Vir 
sapiens quod dixerit, verbum suum non relinquit 
vacuum : et quomodo verba divina sine exitu va- 
cua ae remanere? Deus hominem punit, si 
quod docet alium, ipse non fecerit : quomodo 
Christus, quod loquutus est in prophetis, non 
adimplevit in opere? Deinde implevit legem in 


^ Idem in marg. quía nec Deus in Sabbato. 


b 


C 


D 


mandqgtis istis minimis, et docuerit sic homi- 
nes, minimus vocabitur in regno celorum. Sed 
primum videamus, quz sunt ista minima mandata. 
Et alii quidem aliter interpretati sunt; alii autem 
aliter. Puto autem, ipse Dominus manifeste osten- 
dit que sunt, dicens demonstratorie : Si quis sol- 
verit unum. de mandatis istis minimis : id est, 
que modo dicturus sum. Nam talis est mos lo- 
quendi in Scripturis : qua post modicum di- 
cturi sunt, quasi jam dicta demonstrantur, sicut 


est ibi, Audite hec, omnes gentes. Que Hec, p; 48. 


nisi qua in sequentibus versiculis erat dicturus? 
Mandata igitur Moysi in actu facilia sunt, (Voz: 
occides, non adulterabis : et ideo in remunera- 
tione modica, in peccato autem magna. Mandata 
autem Christi, id est, Neque irascaris, neque con- 


'cupiscas, ipso actu difficilia sunt, et ideo in re- 


munerationé magna sunt, in peccato antem mi- 
nima. Quomodo autem abstinere ab homicidio 
aut adulterio facile est, patet. Ipsa enim criminis 
magnitudo voluntatem faciendi repercutit, et ideo 
non habet laudem qui abstinet se ab illis, quia 
non est labor abstinere se ab illis. Nam omne 
malum, quanto gravius crimen est, tanto levius 
videtur ad non faciendum, et gravius facit 
tum; si fuerit factum. Non irasci autem difficile 
est in actu, quia dum levis culpa putatur, non fa- 
cile servatur a multis. Et multum laboriosum est 
sse non irasci, quia naturaliter in hominibus 
iracundia est plantata, et ideo in remuneratione 
magna sunt, quia difficile est et laboriosum absti- 
nere ab eis. Propterea et si iratus fuerit homo, 
aut concupierit, est quidem peccatum, quia ma- 
lum est : non tamen est grave peccatum; quia dif- 
ficile est abstinere ab eis. Ergo minima mandata 
ista dicit Christi mandata, Non irascaris, non con- 
cupiscas. Qua in observando quidem magna sunt, 
in peccando autem minima videntur, quantum ad 
homines negligentes. Ergo illi, qui levia ta 
commiltunt, minimi sunt in regno Dei : id est, 
qui iratus fuerit, et iratus grande peccatum non 
fecerit in actu, a pcena quidem securus est, non ta- 
men est in gloria : quia etsi nihil tale committit, 
tamen quia sequutus est iram suam, et non illam 


repressit in corde suo, peccavit. Unde jubet p,,;. 4 


nos propheta, si irati. fuerimus, ut compuncti in 
cordibus nostris iracundiam reprimamus, sciens 
quoniam si per iracundiam vel leviter. pecca- 
verimus , peccatores sumus. Item qui concu- 
piscit, etsi non fecerit, peccavit. Quare? Quia 
vel omnino voluit. Qui ergo. doctor est, si ab 
ommibus abstinuerit, magnus est: si autem vel 
levia hec peccaverit, nihil illi prodest sacerdotalis 
dignitas ejus : sed projectus a primo ecclesiastico 
choro, fit inter eos qui nec in. pena sunt , quia 
non fecerunt grave peccatum : non tamen sunt in 
gloria, quia peccati rugam aut maculam suscepe- 
runt, 


IN MATTH.EU 


Homilia undecima ex cap. quinto. 


20. Nisi abundaverit justitia. vestra plus 
quam scribarum et Phariseorum, non intra- 
bitis in regnum colorum. Scribarum et Phari- 
scorum justitiz sunt mandata Moysi : impletiones 
autem mandatorum illorum sunt mandata Christi. 
Hoc est ergo quod dicit.: Nisi quis supra legis 
mandata, et hzec mea praecepta, quz apud illos mi- 
nima existimabantur, impleverit, non intrabit in 
regum czlorum : quoniam illa, sicut diximus, de 

na quidem liberant, quz scilicettransgressoribus 
egis ur, non autem introducunt in regnum : 
hzc autem et de poena liberant, et in regnum in- 
troducunt. Cum autem sit "idipsum, solvere mi- 
nima hzc mandata, et non custodire, quare supra 


1xu quidem de solvente dicit : Qui. solverit unum 


Matth. 25. 


.21, 


de minimis istis, minimus vocabitur in regno 
Dei, ostendens eum etsi minimum, esse tamen in 
regno : hic autem de non conservante dicit, Nisi 
abundaverit justitia hominis Christiani plus quam 
scribarum et Phariszorum, non intrabit in regnum 
celorum? Qui enim non intrabit in regnum .cie- 
lorum, extra regnum erit. Sed vide quia mini- 
mum esse in regno idipsum est et non intrare in 
regnum. Esse enim aliquem in regno non est et 
regnare cum Christo, sed esse tantum in populo 
Christi. Tamquam si dicat : Qui solverit et docue- 
rit sicinter Christianos quidem erit,tamen minimus 
Christianus,vel cam minimis Christianis.Qui autem 
intrat in regnum, fit particeps regni cum Christo, 
sicut et alibi dicitur bono servo : Zntra in gau- 
dium Domini tui : hoc est, ut simul gaudeas cam 
Domino tuo. Consequenter et iste qui non intrat 
in nar celorum, gloriam quidem regni celorum 
non habebit cum Christo, erit tamen in regno cz- 
lorum : id est, in numero eorum super quos Chri- 
stus czlorum Rex regnat. Nunc jam incipit osten- 
dere et docerequa sunt minima ista, quorum solu- 


tionem predixerat esse periculosam. 21. Scitis, - 


inquit, quia dictum est antiquis, Non occides : 
22.ego autem dico,si quis iratus fuerit fratri suo 
sine causa, reus erit judicio. Hzc impletio legis 
secundum modum vivendi secunda facta est. Fa- 
ciens enim hzc Christus et ducens, implevit legem, 
non solvit. Non enim estChristi mandatum contra- 


Lex per rium legi, sed latius quam lex. Mandatum Christi 


gratiam non 


aufertur. 


legem in se tenet inclusam, lex autem non tenet Chri- 
sti mandatum. Qui ergo implet Christi mandata, 
lacite in eis implet et legis. Nam qui non irascitur, 
multo magis nec occidit : qui autem. implet legis 
mandatum, non omnino implet et Christi. Frequen- 
ter enim et homo non quidem occidit propter timo- 
rem vindictze, tamen irascitur. V ides ergo, quia lex 
impleta est per gratiam, non sublata ? Deinde sine 


b [ Commelin. et Morel. ipsum. Iidem infra etsi mi- 
nimum esse tamen in regno esse.] 


C 


»n 


M. HOMIL. XI. 


795 
A mandatis his Christi nec possunt stare legis man- 
data. Nam si concedatur licentia irascendi , datur 
et causa homicidii faciendi. Ex ira enim homici- 
dium generatur. Tolle autem iram, et homicidium 
non fit. Omnis enim, qui irascitur sine causa, 


quantum ad voluntatem suam homicidium facit,. 


etiamsi non facit propter metum. Ideo dolor qui- 
dem non est talis, quemadmodum si factum fuis- 
set, peccatum autem tale est irascentis. Ideo Joan- 
nes in canonica sua Epistola dicit : 
fratrem suum sine causa, homicida est. Vide 
sapientiam Christi. Volens ostendere, quia ipse est 
Deus, qui aliquando loquutus est in lege, et qui 
nunc mandat in gratia, illud mandatum quod ante 
omnia mandata posuit in lege, illud ipsum man- 


B datum posuit et nunc in principio mandatorum 
p scriptum est in lege, Jon. 0c- Exod. 20. 
ic statim ab homicidio coepit, ut per 13: 


suorum. In 
cides. Ideo 
concordiam mandatorum ipse inveniatur dictator 
fuisse legis et gratis. Qui irascitur fratri suo sine 
causa, reus erit judicio. Ergo qui cum causa 
irascitur, non erit reus. Nam si ira non fuerit, nec 
doctrina proficit, nec judicia stant, nec crimina 
compescuntur. Justa ergo ira mater est disciplinz. 
Itaque non solum non peccant, qui cum causa 
irascuntur : sed e contra, nisi irati fuerint, pec- 
cant : quia. patientia irrationabilis vitia seminat, 
negligeni:am nutrit, et non solum malos, sed etiam 
bonosinvitat ad malum : quia malus quidem;?quam- 
vis incorreptus fuerit, non emendatur : bonus 


re magis praevalet malum quam bonum. lra- 
cundia qua cum causa est, non iracundia est, 
sed judicium. Iracundia enim proprie intelligi- 
tur commotio passionis. Qui autem cum causa 
irascitur, ira illius jam non ex passione est, sed 
ex causa : ideo judicare dicitur, non irasci. Puto 
autem quod non de iracundia carnis loquitur Chri- 
stus, sed de spiritu. Nec ad carnem loquitur, sed 
ad animam, sicut et in sequentibus ostendemus. 
Scit enim. Dominus, quia etsi mandaverit carni, 
caro ei non obaudiet. Nec enim est possibile, ut 


' caro non conturbetur : Quia sapientia carnis Rom. 8. 7. 


inimica est in. Deum : legi enim Dei non est 


subjecta. Nec enim potest, dicente Job, Z/omo o^. 14. τ. 


natus de muliere, plenus iracundia, non irasci. 

Quando ergo homo irascitur, et non vult facere 
quod ira compellit, caro ejus irata est, animus au- 
tem ejus non est iratus, Ergo multi sunt, quorum 
caro jrascitur, anima autem mon irascitur. Item 
multi sunt, quorum caro non irascitur, anima au- 
tem eorum irascitur, id est, qui videntur patientes 
et taciti, et occulte cogitant malum, et semper 
quaerunt opportunitatem nocendi. Si quis dixerit 


ratri suo, Racha, sine causa, reus erit con- 


cilio. Id est, ut sit unus ex: concilio eorum, qui 
adversus Cliristum fuerunt, sicut apostoli in cano- 


^ lidem in marg. quamvis correptus fuerit. 


Qui Odit Joa2.3.15. 


autem nisi — fuerit, perit quia * in corpo- * in corde. 


796 


OPUS IMPERFECTUM 


nicis suis interpretantur. Si. quis autem. dixerit, A sciens Salomon, dicebat ad Dominüm : Duo po: Prov. 3o. 


Fatue, reus erit gehenne. Racha quidem dicitur 
Hebraice vacuus, quamvis quantum ad sensum ver- 
bi, unum est dicere Fatue, et, Racha. Nam qui 
vacuus est, ille fatuus est : et qui fatuus est, sine 
dubio vacuus est, et utriusque verbi una videtur 
esse injuria. Nam sicut indigna res est illi dicere, 
Fatue, qui habet in se sapientiam spiritualem in 
agnitione Dei Patris οἱ Christi : sic indigna res 
est, dicere hominem vacuum, qui habet in se 
Spiritum sanctum. Nam nemo dicitur vacuus, 
qui habet in se Spiritum sanctum, et nemo fatuus, 
qui Christum cognoscit. Et quare illud quidem 
verbum, id est Racha, habet pomam concilii : 
hoc autem. verbum, Fatue, gehennze? Nam si 
unum peccatum est, una debet esse et poena 
amborum. Sed quantum ad. dicentis propositum, 
differentiam jam habent haec verba , etsi quantum 
ad sensum similia sunt. Racha enim vulgare ver- 
bum erat apud Judzos, quod non ex ira, neque ex 
odio, sed. ex aliquo motu vano dicebant, magis 


fiducie causa, quam iracundiz. Nam unaqueque 


LXul 


Matth. 12. 
36. 


Ephes.4. 
29. 


qal. usum. 


provincia habet in consuetudine aliquod exprobra- 
torium verbum, quod non rix: causa, sed fami- 
liaritatis gratia dicere solcnt ad eos, quorum fidu- 
ciam habent. Utputa, patrcnus suscepto liberto suo, 
aut dives pauperi, aut urbanus rustico, conte- 
mnens personam ejus, inagis quam inimicans. Sed 
forte dicis, si Racha iracundi: causa non dicitur, 
quare peccatum est? Quia eontemtionis causa di- 
citur, non zdificationis. Nam etsi persona illius 
tibi contemtibilis videbatur, tamen dicht Chri- 
stianitatis illius contemtibilis non erat. Etsi illum 
aspicere non volebas, tamen Christum, qui in eo 
est, aspicere debuisti. Deinde et alia ratione pec- 
catum est dicere Racha, quia etsi ille aliquid va- 
num audire merebatur, te tamen dicere vanum ali- 
quid non oportebat, cum sic scriptum est : men 
dico vobis, pro omni verbo otioso, quodcum- 
que loquuti fueritis, dabitis rationem. Quic- 
quid non. est lumen, tenebra est : sic et quicquid 
bonum non est, malum est. Dicit apostolus : 
Omnis sermo malus ex ore vestro non procedat. 
Et non dicit, Si quis bonus, tantummodo, sed, 
Si quis bonus ad edificationem fidei. Siergo nec 
bonum verbum sine causa dicere debemus, nisi 
fuerit pro. occasione zdificationis, ne ipsum ver- 
bum bonum, dum sine causa dicitur; inveniatur 
esse otiosum, et fiat malum : quanto magis illud 
verbum dicere non debemus, quod a semetipso na- 
turaliter malum est, et ad injuriam. pertinet au- 
dientis? Deinde, numquid menibrum oris nostri, 
quod ad a«dificationem aliorum creatum est, aut ad 
usum corporis, aut ad gloriam Dei, trahimus illud 
ad T ministerium vanitatis? Omnis enim sermo 
vanus qui dicitur, immundo spiritu dictante pro- 
fertur. Vanum ergo sermonem dicentes, non tan- 
tum ideo peccamus quia per illum sermonem ali- 
quem ledimus, sed quia damus locum in. nobis 
immundis spiritibus agendi quod volunt. Hoc 


B 


6 


b 


stulo a te, ne auferas gratiam tuam a me, 
priusquam moriar, et vanum verbum non ex- 
eat de ore meo. Si enim vasa sanctificata ad pri- 
vatos usus transferre peccatum est et. periculum, 
sicut docet nos Dalthasar, qui bibens in calicibus 
sacratis de regno depositus est, et de vita : si ergo 
hzc vasa sanctificatà ad. privatos usus transferre 
sic periculosum est, T [in quibus non est verum 
corpus Christi, sed mysterium corporis ejus con- 
tinetur]: quanto magis vasa corporis nostri, 
qua sibi Deus ad habitaculum preeparavit, non 
debemus locum dare diabolo agendi m. eis quod. 
vult? Si quis autem dixerit, Fatue. In communi 
intelligendum est ubique, Sine causa. Id est, qui 


Aratus fuerit sine causa : qui Racha sine causa di- 


xerit, qui Fatue sine causa dixerit. Si autem cz- 
dere cum causa peccatum non est, quanto magis 
cum causa Fatue dicere, non est peccatum? Nam 
et verbum malum species est aliqua castigationis, 
et apud sapientem durius est quam flagellum. 
Quid enim si talis fuerit causa, ut non verbis, ve- 
rum verberibus proferatur vindicta? Ecce enim 
et apostolus dicit, Fatue : O insensati Galate, 
quis vos fascinavit? Sed non peccavit, quia ju- 
sta causa fuit dicendi. Ita ad discipulos in via 
Christus : O stulti et tardi corde. 95. Si ergo 
offers munus tuum ad altare. Quoniam supe- 
rius dixerat, Qui irascitur fratri suo sine causa, 
hoc: Qui autem dixerit , Racha, illud : Qui 
autem. dixerit, Fatue, istud : consequenter sub- 
jungit : S offers munus tuum ad altare, et illic 
recordatus fueris, quod habet aliquid adversus 
te frater tuus. Habet scilicet, si iratus ei fueris 
sinecausa, si dixisti ei Racha, vel Fatuesine causa. 
Si ergo ex his levibus causis offenso fratre, et non 
placato, impossibile est munus Deo offerri, et sus- 


7.8. 


Dan. 5. 


T hec in 
quibusdam 
cxemplari- 
bus desunt. 


Gal. 3. 1. 


Luc.24.25. 


cipi: quomodo ante conspectum Dci ingredien-. 


tur, qui fratres. suos. conculcant, pradantur, et 
alia multa in viduis et orphanis nefanda commit- 
tunt? In primis scire debemus, quod quamdiu fi- 
deles homines aliquam | dissensionem | habuerint 
inter se, Deus illis non potest esse amicus, munus 
eorum non suscipitur, oratio eorum non exaudi- 
tur, vel si quid aliod bonuni fecerint, quia nemo 
inter duos inimicos potest esse fidelis amicus am- 
borum. Utputa, si de illo bene loqueris apud istum, 
displices isti, et jn. suspicionem venis quasi plus 
dihgas illum : et si "a illum bene loqueris de 
isto, displices illi, et in suspicionem venis, quasi 
plus diligas istum. Ideo et Deus non vult esse 
amicus fidelium, quamdiu ipsi inter se fuerint 


inimici, quia si illi misericordiam fecerit, iste con- ^ 


tristatur : etsi non contristatur, quia nihil potest 
agere contra Deum, tamen non- congaudet in be- 
neficiis ejus. Si autem aliquid poterat contta Deum, 
ivasceretur ad Deum, quia miseratus est inimicum 
cjus. Similiter et si isti misericordiam fecerit, ille 
contristatur. Considera qualem habet Deus con- 
scientiam circa nos, et quomodo. fidem servat ho- 


IN MATTH.EUM. 


HOMIL. XI. 


797 


3 r P . *. . . 
minibus, quia nos perfecte diligit, ideo inimicis A cogitasti male facere alicui Christiano ; non potes 


nostris. non. vult esse. amicus. Utputa, duo ini- 
mici estis fideles; ideo tibi non vult esse amicus, 
quia illi amicus est : et ideo illi non. vult. esse 
amicus, quia tibi amicus est. Ergo te diligens, illi 


est inimicus, et illum diligens, tibi est inimicus.. 


Numquid. propter se Deus non suscipit munera 
nostra, sed propter nosipsos? Alteri adversatur 
Deus, dum alteri conscientiam servat : οἱ dum. 
ambos diligit, nulli vult esse amicus propter ini- 
micitias amborum. Ergo Deus fidem nobis ser- 
vans, inimicorum nostrorum amicus fieri non vult, 
et nos fidem non servamus, si inimicos ejus dili- 
gimus, et. amicos odimus. Qui enim amicus est 
infidelium, et inimicus fidelium, amicos Dei odit, 
et inimicos Dei amat. Si autem. fidem. Domino 
servaremus, sicut ille nobis, numquam infidelium 
amicitias coleremus, numquam nos infidelium ma- 
trimonio jungeremus. 24. Dimitte illic munus 
tuum, et vade reconciliari prius fratri tuo. 
Vide misericordiam Dei, quomodo hominum uti- 
litates amplius aspicit, quam suos honores. Si 
enim suos honores magis aspiceret, sic dixisset : 
Interim offer munus tnum et postea vade, et re- 
conciliare. Nunc autem dicit : Vade primum, et 
reconciliare, et sic veniens offeres. Tamquam si 
dicat. ad illum : Vade. Ego libenter contemnor, 
libenter honoris mei patior damnum, libenter ex - 
specto Dominus servos tantummodo ut vos in 
amicitiam veniatis. Vade ergo, ut scias quia plus 
diligo concordiam fidelium meorum, quam mu- 
nera : quia munera hominum nullum Deo faciunt 
lucrum : caritas enim illorum. Dei gloriam "us 
ratur. Ne dicas, Ille mihi nocuit, non ego illi : 


^ oxxiwille mihi satisfacere debet, non ego illi. Si pro 


gloria salutis tuz jubet te Dominus amicitiam fa- 
cere, magis nocitus debes rogare, ut duplicem 
gloriam consequaris :: unam, quia nocitus es, alte- 
ram, quia prior rogasti. Si enim in illum nocuisti, 
ct idco rogasti, parcet tibi Deus quod nocuisti, 
quia prior rogasti : tamen nullam- habes merce- 
dem, quia reus constitutus rogasti. Si autem ille 
te leserit, et prior rogaveris, magnam habebis 
mercedem. Festina ergo inimicum. tuum prave- 
nire ad amicitias, ne forte, te tardante, ille pra- 
veniat te ad rogandum, et rapiat de manibus tuis 
pietatis mercedem. Nam si ille te. nocuit, οἱ ille 
te rogat, infructuosa est amicitia tua. Quam enim 
justitiam fecisti ante Deum, si rogatus te placave- 
ris? Non enim volens te Deus substernere sub 
pedibus ejus, jubet te prius rogare, sed. volens 
tibi humilitatis * gloriam przetendere. Sed forte 
dicis : Ecce ego volo reconciliari : sed dic mihi, 
quomodo reconciliabor ? Qualis praecessit offensio, 
talis debet sequi. reconciliatio. Si cogitatu offen- 
disti, cogitatu reconciliare. Si verbis offendisti, 
verbis reconciliare. Omne enim peccatum, quo- 
modo committitur, eo modo et poenitetur. Utputa, 


* lidem in marg. gloriam providere, Sed. 


b 


€ 


D 


munus tuum offerre ante Deum, quia. habes in 
corde tuo nocendi propositum. Recogita bene, 
quod cogitaveras Ἀπ κῃ et ponituisti. Nam. cogi- 
tationis peccatum contraria cogitatione dissolvitur. 


Quis testis? Propheta. Que dicitis, inquit, in Psal. 4. 5. 


cordibus vestris, et in cubilibus. vestris com- 
pungimini. Vides quia irasci naturc est, exse- 
qui autem iracundiam voluntatis? Si autem verbis 
lesisti fratrem tnum, vade, et verbis satisfac ei ex 
toto corde, et pomituisti. Quoniam. autem ver- 
borum peccatum verborum. satisfactione dissol- 
vitur, testis est Aaron. Cum enim. detraxisset de 
Moyse, vadens verbis rogavit eum, dicens : Rogo, 
Domine, ne inferas in nos peccatum hoc, quia 11. 
ignoravimus quod quos in te. $i autem 

operibus aliquem. offendisti, puta, alicujus pecu- : 
niam fraude abstulisti, aut rem aliquam per vio- 

lentiam abstulisti, redde ei que abstnlisti, et poe- - 
nituisti. Quoniam autem abstract: rei peccatum 

rerum recompensatione dissolvitur, testis est Za- 


cheus, dicens : Domine, quecumque fraude Luc. 19. 8. 


abstuli, reddo in quadruplum. Si autem. rem 
quidem alicujus non tuleris, sed forte castigaveris 
hominem impotentem injuste, dona ei aliquid pro 


injuria dignum : sicut. scriptum estin lege : $7 Exod. 21. 
percusseris serrum tuum, et fregeris illi den- "i 


tem , dimitte eum liberum. Secundum hoc intelli- 
gendum est, et si castigaveris aliquem, injurize 
peccatum beneficio est dissolvendum. Alioqui nisi 
quem factis lzsisti, factis placaveris, sine causa 
oras ad Dominum, sine causa eleemosynas facis de 
rebus, quibus alios exspoliasti. Quid prodest tibi, 
si alter pro te oret ad Deum, οἱ alter adversus te 
interpellet Deum? Etsi ad. istius orationem | vult 
tibi Deus misericordiam facere, illius interpellatio 
non permittit. Melius est, ut etsi. nemini prodes, 
nemini noccas, quam ut alios spolies, et alios ve- 
stias. 25. Esto consentiens A aste tuo cito, 
dum es cum illo in via, ne forte tradat te ad- 
versarius judici, et judex tradat te ministro, 
et in carcerem mittaris. Festinat. Dominus, ut 
ad amicitiam festinemus inimicorum nostrorum, 
quamdiu vivimus in hac vita ( vita enim omnium 
hominum communis est ista vita carnalis, per 
quam omnes homines transeunt, boni et mali ), 
sciens quam periculosum est, si unus ex inimicis, 
pace non facta, fuerit mortuus : nam. postea etsi 
voluerint pacem facere, non possunt, cum fuerint 
separati. 5 autem quamdiu m via hujus vitae es; 
non. feceris pacem cum adversario, quem lzsisti, 
sed sic inimicantes per mortem ieritis ante judicem 


. Christum, tradet te. Christo, convincens te reum 


in judicio ejus, et judex tradet te ministro, id est, 
angelo penarum | crudeli, et ille mittet te in car- 
cerem gehennae. Et qui in hoc szculo si pacem fe- 
cisses, etiam gravissimi operis poteras àccipere 


indulgentiam, sicut scriptum est : Caritas operit 1. Petr. ἡ 
8. 


Exod. 20. 
τή. 


708 


OPUS IMPERFECTUM 


multitudinem peccatorum : si semel condemna- A natura carnalis subdita est passionibus istis, et 


tus fueris missus in carcerem, jam non solum de 
gravibus peccatis, sed etiam pro verbo otioso, 
quod loquutus es, id est, si Racha alicui dixisti, 
pro eo sunt exigenda a te supplicia. Tradet autem 
te judici adversarius tuus, etsi te prius rogaverit 
ille. Dicit enim Salomon : S esurierit inimicus 
tuus, ciba illum : hoc enim faciens, carbones 
ignis congeres super caput ipsius. Congerere au- 
tem carbones ignis quid est aliud, nisi magis reum 
facere ante Deum? Si ergo qui benefacit inimico, 
magis illum reum facit ante Deum : consequenter 
et qui prius rogat inimicum suum, reum illum 
facit ante Deum. Frequenter homines in hoc sa- 
culo mittuntur in carcerem pro peccato : id est, 
in angustias et tribulationes diversas. Nam | ple- 
rumque peccantes in hominibus mittuntur in tri- 
bulationes diversas : sed non intelligimus. Angu- 
sti: autem hujus mundi, carceres appellantur. 


? Homilia duodecima ex cap. quinto. 


QT. 4udisti quia dictum est antiquis, Non 
moxchaberis : 99. ego autem. dico vobis, quo- 
niam omnis qui viderit mulierem ad concu- 
piscendum eam, jam mochatus est eam in 
corde suo. Ecce alterum mandatum, minimum 
quidem apud Judaos tunc, et. nunc apud omnes 
qui * non multum curant de anima sua , nec judi- 
cant cor suum, qui irasci proximis suis sine caiisa 
aliquod non putant esse peccatum : nec concupi- 
scere tantum mulierem alienam putant esse pecca- 
tum, opere coscupiscentie non subsequuto. Ma- 
gnum autem est apud timentes Deum et cor suum 
dijudicantes. Magnum est etiam apud Deum, qui 
non tantum opus hominis aspicit, quantum cor. 
Quo mandato lex non solvitur, sed impletur : 
quia sine hoc mandato stare non potest legis 
mandatum. Omne enim adulterium ex concupi- 
scentia nascitur. Quomodo ergo tolletur adulte- 
rium secundum legis mandatum, misi pracisa 
fuerit concupiscentia secundum Christi manda- 


ταν tum? Quoniam ergo sicut ira mater est homicidii, 


Sic concupiscentia mater est adulterii : consequen- 
ter sicut qui irascitur fratri suo sine causa, occidit 
eum in corde suo, etsi non occiderit eum ἃ propter 
metum vindictae, aut propter impotentiam suam, 
etiam homicida est apud. Deum, qui non magis 
opus considerat, quam affectum : sic. qui concu- 

iscit mulierem. alienam, jam moechatus est eam 
1n corde suo : etsi non habuerit eam, causa aliqua 
obsistente, etiam adulter est apud Deum, qui ma- 
gis aspicit voluntatem quam opus, quoniam opus 
ei adulterii committendi defuit, non voluntas. Sed 
ne forte homines humanz naturz mysterium igno- 
rantes, Xlum | considerant, quia generaliter omnis 


b In Codice V. D. hzec Homilia precedenti jungitur. 


ὁ [ Commelin. et Morel. omittunt noz.] 


nemo est hominum, etiam sanctorum, qui se 
omnino ab ira vel concupiscentia valeat separare, 
estiment Christum, quasi impossibilia ista man- 
dantem, occasionem sibi quarere, per quam 
homines faciat reos, quoniam omnis, qui impossi- 
bilia mandat, occasiones offensionis seminat, et 
causas puniendi requirit : ideo pauca de divisione 
voluntatum anime corporisque tractemus. Sicut 
duas in nobis habemas naturas, animze scilicet et 
carnis : sic duas habemus voluntates, unam ani- 
mz, alteram carnis : duas iras, unam animze, et 
alteram carnis : duas concupiscentias, unam anim, 
et alteram carnis. Et natura quidem carnis ab his 
omnibus non potest se separare. Nam necesse 


B habet et irasci, et concupiscere, etsi non vult, 


quoniam non est in arbitrio suo creata : id est, 
non est nunc in arbitrio suo, sicut creata fuit, 
sed sub lege peccati. Venumdata est enim sub 


peccato; propterea de illa dicit, apostolus : Sa- om. 8 


pientia carnis inimica est in Deum : legi enim 
Dei subjecta non est, nec enim potest. ànima 
autem in arbitrio suo creata est, securtlum legem 
justitie Dei : propterea potest et non irasci, si 
vult: et non concupiscere, si vult. Quando ergo 
irascimur et concupiscimus, si displiceamus nobis, 
et festinemus reprimere vel iram vel concupiscen- 
tiam nostram, manifestum est, quia caro nostra 
irascitur aut concupiscit sola, non anima nostra. 
Quando autem complacemus nobis in his, et de- - 
cernimus si poterimus nostram implere iracun- 
diam, vel concupiscentiam nostram : tunc et anima 
irascitur et concupiscit simul cum carne. Propter- 
ea sciens Deus, quia carnis natura subdita ei 
non est, nec potest non irasci, non mandat carni 
que mandat. Quis enim sapiens illi ponit przece- 
ptum, qui etsi vult, non potest obaudire ? n ad 
animam loquitur, et animz mandat, quz potest 
Deo in omnibus obaudire : qu: potest, etiam 
carne irascente et concupiscente, ipsa nec irasci, 
nec concupiscere. Si ergo ad animam loquitur, et 
de concupiscentia animz loquitur, dicens : S; 
quis viderit mulierem ad concupiscendam eam, 
jam machatus est eam in corde suo: id est, 
non si quis concupiverit secundum desiderium 
inevitabile carnis, sed, si quis concupierit secun- 


p dum voluntatem animz, et consensum, decernens 


et statuens implere quod cupit : ille talis etsi nihil 
gesserit, jam tamen corde adulter est ante Deum, 
quia forsitan impeditus est ab opere, non com- 
punctus in voluntate. 29. Si dexter oculus tuus 
scandalizaverit te, erue eum. Puto quod omnis 
merces justitiae nostrae in hoc posita sit, quia omni 


tempore contra carnem nostram luctamur : quia Gal. 5. 


Caro concupiscit adpersus spiritum, et spiritus 


adversus carnem. Sic enim ait propheta : Tota P541.3 


die contristatus ingrediebar, quoniam renes 8. 


a V, D. et Editiin margine propter metum videntium . 


Ephes.2.1. 


Matth. 6. 
22. 


Rom. 7.25. 


Col. 2. 18. 
19. 


IN 


MATTHEUM. 


HOMIL. XII. 


799 


mei impleti sunt illusionibus, et non est sani- A dalizat nos : id est, mens carnis, non mens animz. 


ias in carne mea. Si ergo secundum prophetam 
non est sanitas in carné nostra, quot oculos quis 
habet, aut quot dextras in corpore suo, ut secun- 
dum malitiam carnis sufficiat poena membrorum ? 
Sed videamus, ne forte vel sic possibile est intel- 
ligere de oculo corporali, vel de manu. Sicut enim 
totus homo quamdiu peccat, vivit peccato, mor- 
tuus est autem justitiz, sicut scriptum est: Et 
vos, cum esselis mortui peccatis; cum autem 
homo conversus fuerit ad justitiam, vivit justitiz, 
mortuus est autem peccato ; sic et unumquodque 
membrum, utputa oculus, quamdiu quidem male 
aspicit, integer quidem est cato, ejectus est 
autem justitiz : cum autem desierit male aspi- 
cere, ejectus est a peccato, integer est autem justi- 
tiz. Sed neque sie convenit. Nec enim habet ra- 
tionem hac interpretatio plenam, propter quod 
dicit, Sí dexter oculus tuus scandalizaverit te. 
Quid enim? quando dexter scandalizat, sinister 
quid facit? numquid contradicit dextro, ut dexter 
quidem quasi reus ejiciatur, sinister autem quasi 
innocens reservetur? Sed puto ad animam hzc 
cuncta referri, sicut diximus supra. Oculum igi- 
tur dicit animze, id est, mentem per quam anima 
videt. De quo et alibi dicit : Si oculus tuus fue- 
rit simplex, etc. Oculus autem iste carnalis non 
est oculus, sed est speculum oculi illius interioris, 
id est mentis. Habet enim et corpus suam men- 
tem, sicut et animam suani : sicut testatur aposto- 
lus, de mente quidem animz dicens hoe modo : 
Igitur ego ipse mente quidem servio legi Dei, 
carne auiem legi peccati. De corporis. autem 
mente sic : /nflatus mente carnis suc, et non 
tenens caput. Similiter et de manu, vel de pede. 
Dextra manus hominis est voluntas anime : sini- 
stra autem nianus voluntas corporis est. Hzc au- 
tem corporea manus non est manus, sed organum 
manus illius. Nisi enim voluntas, aut bona, aut 
mala, moverit eam, ad nihil movetur. Dextra ita- 
que manus hominis est voluntas animz : sinistra 
autem manus est voluntas corporis. Ideo enim 
partes anime dextre vocantur, corporis autem 
sinistrae : quoniam anima in arbitrio suo creata 
est, ad quod voluerit declinare, sive ad bonum, 
sive ad malum : et sub lege justitize creata est, 
ut recta videat, recta audiat, et agat, et ambulet. 
Partes autem corporis sinistre dicuntur, quia non 
est in arbitrio suo creata caro, ut, sive ad bonum, 
sive ad malum declinare voluerit, possit : sed in 
malo creata est sub lege peccati, nec potest aut 
videre, aut audire, aut agere rectum. Sic et omnes- 
sancti dextri dicuntur, peccatores autem sinistri. 


Unusquisque ergo nostrum habet dextrum oculum 


et sinistrum : dextrum quidem, mentem anim, 
sinistrum autem, mentem carnis; dextram autem 
manum, voluntatem anime, sinistram autem, vo- 
luntatem carnis. Quando ergo ex passione carnis 
concupiscimus sicut homines, animo autem resisti- 
mus concupiscentie nostve, sinister oculus scan- 


B 


C 


b 


Sinistra manus scandalizat, et non dextra : id est, 
voluntas carnis, non voluntas anima. Vide nunc 
quia non jubet carnis mentem ejicere, vel carnis 
pracidere voluntatem. Nec enim fieri potest, ut 
caro aliquando cesset a desiderio malo. Desideria 
autem carnis retinere quidem possumus, ut non 
faciamus quod desiderat caro : precidere autem 
non possumus, ut non desideret. Quando autem 
ex proposito anime volumus malum, tunc dextra 
manus, id est, oculus dexter nos scandalizat, et 
dextra voluntas. Hunc oculum et istam manum 
precidere jubet, quam et possumms pracidere s 
quoniam anima in arbitrio suo est, ut ad quod 
voluerit, valeat declinare. Caro autem non im ar- 
bitrio suo est, sed in malo : vendita est sub pec- 
cato, et non potest bonum velle. Ideo autem caro 
sinistra dicitur, anima autem dextra, quoniam 
caro ad tentationem nobis creata est, anima autem 
ad salutem. Hzc est, sicut arbitror, loci istius 
interpretatio vera. Possumus tamen et alium in- 
venire colorem. Respectus vel consideratio mentis 
oculus est animx, videlicet voluntas alicujus ope- 
ris faciendi, et movens manum ad aliquod opus. 
Manus anim: est secundum ea quz diximus. Ut- 
puta erat mulier quedam religiosa, vel virgo, vel 
vidua :.respexi et consideravi, et dixi :- Debeo 
visitare illam mulierem assidue, ut si quid reli- 
gionis ignoret quasi mulier, instruam' cam, εἴ 
confirmem ipsam in ipso bono proposito ejus. 
Bonus respectus est iste, et dexter oculus : sed 
dum assidue visito eam, decidi in laqueum desi- 
derii ejus : et ille bonus respectus meus, et dex- 
ter, factus est mihi in sétoda lind. Quid ergo opor- 
tet fieri ? Ejicere talem illum respectum bonum , 
qui generaturus est mihi malum. Aut sic. Vidi 
orphanam quamdam, et dixi, Debeo illam in domo. 
mea accipere, et educare, donec veniat tempus. 
nubendi : et vadens cepi ei subministrare quae 
necessaria erant. Bonum opus hoc, et dextra ma- 
nus hac est: sed dum causa subministrationis. 
video eam, decidi in laqueum desiderii ejus : et 
illud bonum opus meum, et dextra manus facta 
est mihi in scandalum. Vel ita. Videntes me qui- 
dam agere fiducialiter cum ea, scandalizati sunt, 
dicentes : Quid sibi vult hoc esse, quod iste sic 
familiariter loquitur cum puella? Oportet ergo 
pracidere tale opus bonum, quod vel mihi vel 
alteri generat malum. Nam et quod alteri generat 
malum, mihi generat: quia per me factum est, 
ut alter mort owl in me. Et hac proposi- 
tionis gratia diximus : verumtamen generaliter 
omne bonum, quod vel nos vel alios scandalizat, 
recidere debemus a nobis. Nam quale est illud. 
num, ex quo nascitur malum? Melius est enim, 
ut sine uno respectu aut uno opere bono salve- 
mur, quam ut, dum omnia opera bona voluerimus. 
facere, cum omnibus pereamus. Sed et alii aliter 
interpretantur hunc locum. Vult, inquiunt, Chri- 
stus, ut non solum dé periculo nostri peccat: 


8oo 


OPUS IMPERFECTUM 


curemus, abstinentes nos ab omni concupiscentia 4 gium publicatur, peccatum autem solutionis magis 


mala, sed etiam ne. vel propinqui nostri, vel ali- 
qui ad nos pertinentes , turpe aliquid agant. 
Utputa, habes aliquem vel filium, vel fratrem, 
vel amicum, qui sic bene aspicit res tuas, quasi 
proprius ocnlus tuus, et habes eum pro oculo 
dextro. Aut habes aliquem, qui sic' procurat res 
tuas, quasi propria manus tua, et est tibi quasi 
dextra manus. Et illum talem si cognoveris ali- 
quid turpiter agere, pracide eum ab anima tua, 
et projice longe abs te, quia scandalizat te : quia 
non solum pro peccato nostro, sed etiam pro 
peccato proximorum nostrorum , quod tamen 
possumus cohibere, nisi aut cohibuerimus, 
aut repulerimus a nobis , dabimus rationem. Et 
quoniam ommes Christiani unum corpus sumus, 
et alter alterius membra : melius est, ut sine 
uno aut altero membro tali salvemur, quam ut, 
volentes illos tales habere, et ipsi pereamus cum 
eis. 91. Dictum est antiquis, δὲ quis vult dimit- 
tere uxorem, det illi libellum repudii. 52. Ego 
autem dico, Si quis dimiserit uxorem suam, 
excepta fornicationis causa, facit eam mocha- 
ri, Et siquis dimissam duxerit, mochatur. Nunc 
tertium mandat mandatum, minimum apud indi- 
sciplinatos et lascivos, qui nullum zstimant esse 
peccatum, uxorem dimittere dato libello repudii, 
sine quo neque stare potest legis mandatum. Quo- 
modo? Quando primum Moyses filios Israel edu- 
xit de Egypto, genere quidem erant Israélitz, 
moribus autem /Egyptii. Propter quod more gen- 
tilium contingebat, ut vir odiret uxorem. Et quia 
dimittere illam non permittebatur, paratus erat 
interficere eam. Aut si non interficiebat propter 
timorem legis, tamen assiduis cruciatibus afflige- 
bat. Ideo jussit dari repudium, non quia bonum 
erat, sed quia remedium erat mali pejoris : ne 
dum facere malum vetantur, facerent pejus. Ergo 
propositum fuit legis repudium dare mandantis, 


B 


C 


ut ne homicidium fiat. Numquid in facto. solo fit ; 


homicidium? nonne et in voluntate? Et coram 
hominibus quidem in facto fit homicidium, coram 
Deo autem in voluntate. Sicut enim qui irascitur 
fratri suo sine causa, etsi non potuerit occidere 
eum, occidit eum tamen in yd. suo : sic et qui 
concupiscit mulierem, etsi non habuerit eam, 
adulteratus est eam in corde suo, quia voluntas 
ejus impedita est, non correcta. Sic qui odit uxo- 
rem suam, excepta fornicationis causa, et sic eam 
odit, ut dimittat eam, ut et nisi haberet licentiam 
dimittendi eam, occideret eam : in corde suo occi- 
dit eam, quantum ad Deum, quia opus homicidii 
defuit ei, non occidendi voluntas. Vides ergo quia 
lex precipiens dari repudium, opus homicidii 
compescuit , non peccatum? Et non solum homici- 
dii crimen. non sustulit, quantum ad Deum, sed 
eiiam alterum dimissionis introduxit peccatum. 
Quoniam libellus repudii testimonium est soluti 


zxvüconjugii, numquid justitia solvendi conjugii ? 


Propterea, dato repudio, solutum quidem conju- 


exageenetar. Tamen cum de irascente sine causa, 
et de concupiscente faceret verbum, competenter 
intulit see ian de uxoribus non dimittendis. Si 
enim qui irascitur fratri suo sine causa, reus erit 
judicio : quomodo non erit reus, qui sine culpa 
fornicationis sic odit uxorem, ut etiam dimittat 
eam? Sed dicis, Multas habet culpas uxor mea. 
Quid enim?tu autem sine culpa es? Si enim ex- 
traneorum vitia supportare debemus , dicente 
apostolo : Znvicem. onera vestra portate, et sic 
adimplebitis legem Christi : quanto magis de- 
bemus uxorum ? Si quis viderit mulierem ad con- 
cupiscendum cam , adulteratur cam in corde suo : 
quomodo non pro adulteriis condemnetur, qui di- 
mittens uxorem, occasionem dederit adulteriorum 
committendorum, ut et illa adulteretur in alterum, 
et alter in illam? Nam vir Christianus non solum 
se coinquinare non debet , sed. nec aliis coinqui- 
nandi se occasionem prebere. "Alioquin. illorum 
crimen ad istius redundat peccatum, qui aliis 
committendi criminis factus est causa. Vide etiam, 
quia qui secundum legem repudium dat, quatuor 
committit iniquitates. Primam, quia quantum ad 
Deum exsistit homicida ; secundam, quia dimisit 
non fornicantem ; tertiam , quia fecit eam adul- 
terari ; quartam, quia et accipiens eam, fecit adul- 
terium. Nihil autem horum committitur, ubi 
servatum fuerit Christi mandatum. 53. Item di- 
ctum est, Non. perjurabis : reddes autem Do- 
mino juramenta tua. 54. Ego autem dico, 
non jurare omnino, etc. Ecce quartum manda- 
tum, quod minimum putant avari, qui bene jurare 
non putant esse peccatum, sine quo non potest 
stare legis mandatum. Nam nisi juramentum in- 
terdicatur, non possunt amputari perjuria. Ex ju- 
ramento enim perjurium generatur. Nemo est enim, 
qui frequenter jurat, et non aliquando perjuret. 


Gal. 6. 2. 


/ 


Propter hoc admonet. Salomon : JVom assuescas Eccli.23.9 


juramento os tuum ; multus enim caásus in illo. 
Sicut enim qui facit consuetudinem multa loqui, 
necesse est ut aliquando et importuna loquatur, 
et qui facit consuetudinem frequenter manu sua 
percutere, necesse est ut aliquando et injuste per- 


.cutiat : sic qui facit consuetudinem jurare in re- 


D bus idoneis, frequenter et in rebus superfluis 


etiam nolens consuetudine trahente perjurat. Nam 
omnium rerum consuetudinem, quando volue- 
rimus quidem, tunc facimus, non quando 
volumus, tunc repéllimus eam. Et qualis est con- 
tra jurantes. Dei sententia, docet Salomon : 7'ir, 
inquit, multum jurans , non exiet plaga de 
domo ejus. Si ergo a jurantibus plaga non rece- 
dit, quomodo a perjurantibus aliquando recedet ? 
Dic mihi, amice, jurando quid proficis? Nam si 
adversarius tuus crederet bene te juraturum, num- 
quam te jurare compelleret : sed quia perjuratu- 
rum te zstimat, ideo 16 jurare compellit. Et cum 
juraveris, non quasi in veritate juramenti tui pla- 
catus tacet , sed. quasi in damnatione perjurii tui 


Ibidem. v. 
12. 


IN 


MATTH/EUM. 


HOMIL. Xil. 8ot 


vindicatus. recedit. Juramentum enim numquam 4 quomodo potestis esse liberi, qui occasionem datis 


bonum exitum habet. Quidam enim zstimabunt 
te avaritiz causa jurasse, quidam autem et perju- 
rasse. Qui autem de te bene voluerint suspicari, 
etsi pejerasse te non credunt, tamen in veritate 
te jurasse affirmare non possunt. Nemo autem po- 
test defendere te et religiose egisse. Ideoque jurans, 
inimicis tuis in opprobrium venis, amicis autem 
tuis in suspicionem. Sed forte dicis, Quid faciam? 
Non mihi credit, nec vult credere nisi juravero. 
Acquiesce magis pecuniam perdere, quam salutem. 
Pretiosior tibi videatur anima tua, quam res tua. 
Si rem aliquam perdideris, vivere potes : si Deum 
perdideris, quomodo vives? An nescis quia quod 
invitus. amittis. propter Dei timorem , majorem 
mercedem habes pro illo, quam si. eleemosynam 
dedisses? Quia quod cum majore colluctatione 
facimus, pro illo dignius coronamur. Ecce, amice, 
1 admoneo te, ne aliquando hominem jurare com- 
pellas. Sive existimas eum bene juraturum, recede 
ab eo:sive existimas eum male juraturum, magis 
recede ab eo : quia etsi illebene Juraverit, tu quan- 
tum ad conscientiam tuam perjurii illius factus 
es causa,quia hoc proposito eum jurare compellis, 
non ut juret, sed ut perjuret. Si autem bene eum 
juraturum putares, nec jurare compelleres. O in- 
sipiens, qui alterum jurare compellis, nescis quid 
agis.Ille etsi perjuraverit , vel cum lucro per- 
jurat, tu autem sine lucro perjurii illius. par- 
Y ticeps inveneris. Qui mentiri non dubitat, nec 
jurare timet : qui enim mentitur, veritatem 

1n corde suo tránsgreditur ; qui autem perjurat , 

: in verbis suis transit Deum. Quid ergo interest 
inter Deum transire, et veritatem transgredi, cum 

et ipsa veritas sit Deus? Hzc sola est differen- 

tia, quia veritatem mentientes in corde transi- 

mus, perjurantes autem Deum in verbis : nam 

verbo hominibus satisfacimus , conscientia au- 

tem Deo. Ipse Deus , qui perjurare vetuit , ipse 

et postea non jurare mandavit. Qui ergo in juran- 

do non timet Dei praeceptum negligere, nec in per- 

ontra οἷο- Jurando timebit. Quid autem vis? Timet Deum, 
cs  quiaut non timet Deum? Si timet, etiam sine. jura- 
[angelia mento non mentitur : si autem non timet, Me 
E cum juramento potest dicere veritatem. Audite 
' vos, clerici, qui jurantibus evangelia * sancta por- 
rigitis : quomodo potestis ab illo juramento esse 
securi, qui semen perjurii datis? Numquid. qui 
ignem portat, unde confletur. incendium, alienus 
est ab illo incendio? Aut qui gladium porrigit 
unde homicidium committatur, nonne est socius 
homicidii illius? Sic ét qui occasionem perjurii 
prastat , collega fit perjurii ejus. [ Si " erat bene ju- 
rare justum, juste dicebatis, quia dedimus illis 
evangelium ut jurent, non ut perjurent : nunc au- 
tem cum sciatis, quia et bene jurare peccatum est, 


B 


C 


Ὀ 


unde peccetur in Deum? ] Cesset ignis, et incen- 
dium. non fit; subtrahe gladium, et homicidium 
non committitur : sic tolle juramentum, et perju- 
rium non fit. Hzc de illis dicta sunt, qui jurant per 
Deum: eorum autem, qui jurant per elementa; ex- 
secrabilior iniquitas est. Coelum enim, et terram, et 
cetera Deus ad ministerium sibi creavit, non ho- 
minibus ad juramentum. Ecce enim in lege przci- 


| pitur, ut per nullum juretur, nisi per Deam : qui 


ergo jurat per c;elum aut per terram, aut quidquid 
illud est, per quod jurat, deificat illud. Propterea 
idololatram se facit omnis, qui per aliquid aliud a 
Deo jurat, etiamsi jurare liceret : quia non reddit 
Domino Deo suo juramenta sua, sed elementis, et 
sic — peccat. Primum, quia jurat ; deinde, 
quia deificat per quem jurat. Et vide quia. per 
singula hanc rationem dat, cur quis non debeat 


LXVI 


jurare per elementa. /Veque per celum, inquit, . 


quia thronus est Dei : id est, non Deüs. 55. JVe- 
que per terram, quia scabellum est pedum ejus, 
non dea. JVeque per Jerosolymam, quia ciyitas 
est magni regis, non magnus rex. 96. Neque 
per caput tuum, quia non potes unum capil- 
lum album facere, aut nigrum. Ac si dicat : 
Cujus momenti es, ut per te jures? numquid 
potestatem habes vel unum capillum album fa- 
cere, aut. nigrum? Sive ergo per filios suos ju- 
ret quis, sive per se, sive per aliquem, meliorem 
facit illum, quantum ad se, quam Deum. $8. Zu- 
distis quia dictum est antiquis, Oculum pro 
oculo, dentem. pro dente: ego autem dico vo- 
bis, non resistere malo. Quintum mandatum 
minimum, quantum ad homines crudeles, qui 
peccare se non arbitrantur, si reddiderint mala 
pro malis, non considerantes, quze dicuntur in 
Psalmo : Si reddidi retribuentibus mihi mala, 
decidam merito ab inimicis meis inanis, etc. 
Quicumque enim ille dinumerat. merito se pàti 
debere, si reddiderit retribuentibus sibi mala, 
sciant Christiani omnia illa merito se esse pas- 
suros, si reddiderint retribuentibus sibi mala. 
Nam et casuri sunt ab inimicis suis inanes, et 
persequuturus est inimicus animas eorum, et com- 
prehensurus et conculeaturus in terra vitam eo- 
rum, et gloriam eorum in pulverem deducturus. 
Tamen sine hoc minimo mandato legis mandatum 
non potest stare. Quomodo? Lex praecipiens ocu - 
lum pro oculo, dentem pro dente, tale abe pro- 
psum. ut unusquisque, dum timet de suo mem- 

ro, parcat alterius, et nemo malus inveniatur. 
Sed quia vae mundo a scandalis : quamdiu enim 
vivimus in hoc mundo, cui diabolus principatur, 
necesse est. abundare maledicentes, percutientes, et 
persequentes. Si ergo incipimus secundum legis 
mandatum omnibus reddere mala pro malis, omnes 


^ V. D. et Editi in marg. sancta portatis.... qui san- netur in margine Editorum hac abesse a quibusdam 


Psal.5. 


οι 


ctum perjuris datis. , 
b. V, D. ϑὲ erat bene jurare, juste dicebatis, etc. Mo- 


exemplaribus. 


802 


OPUS IMPERFECTUM 


efficimur mali, et solutum est propositum legis, et A quia teipsum vindicasti : et liberasti eum de ma- 


dum voluit malos facere bonos, etiam Lonos fecit 
malos. Si autem secundum Christi mandatum non 
resistatur malo, etsi mali non leduntur, tamen 
boni permanebunt boni : et sic per mandatum 
Christ impletur et legis mandatum. Nam qui 
mandatum legis implet, non simul implet et 
Christi : qui autem. Christi implet, simul im- 
plet et legis. Utputa, qui percutit, contra le- 
gem agit : qui autem repercutit , secunduin legem 
facit, non autem et secundum Christi manda- 
tum. Qüi autem secundum Christi mandatum , 
neque percussus repercutit, tacite et legis volun- 
tatem implevit. Nam qui percussus non reper- 
cussit, multo magis nec ab initio percussisset : 
quia non venit Christus solvere legem, sed adim- 
plere. Sed. dicis, quia dignus est ille repercuti , 
qui contra legem percussit. Etiam. Sed tu non es 
dignus repercutere, quia illius discipulus es, qui 
maledictus non remaledixit , percussus non re- 
percussit, crucifixus pro crucifigentibus se oravit. 
Si repercusseris, ergo primum denegasti, te Chri- 
sti esse discipulum, non verbis, sed factis. Deinde 
cum ejeceris oculum pro oculo tuo, et fregeris 
dentem pro dente tuo , numquid. per hoc restitui- 
tur membrum tuum in loco proprio? Si ergo non 
reddideris malum pro malo, et si membrum cor- 
poris perdidisti, vel lucrum patientiz acquisisti. 
Si autem reddideris : et corporisdamnum passus es, 
et salutis. 59..Sed si quis te percusserit in mazxil- 
lam, prebe ei alteram. Non enim diabolus tan- 
tum de vulnere humani corporis gaudet, sed et ma- 
gis in vulnere animz delectatur : ideo enim ex- 
citat aliquem qui te percutiat, ut dum tu excita- 
tus repercutis eum, pecces, et uno ictu vulneret 
ambos. Scit enim, quia vulnus corporis cito sana- 
tur :vulnus autem. anima in quibusdam vix cum 
labore, in quibusdam autem numquam sanatur. 
Tdeoque si repercusseris eum, in prima quidem 
facie illum vicisse videris, re vera autem a dia- 
bolo victus es. Et putas quia te satiasti. de illo, 
vere autem diabolum satiasti de te. Si autem non 
repercusseris eum, ab homine quidem victus vi- 
deris, diabolum autem vicisti. Hzc secundum 
justitiam Dei. Videamus autem secundum utili- 
tatem carnalem. Numquid si repercusseris eum, 
compescuisti eum, ut jam non te percutiat? Sed 
magis excitasti eum, nt adhuc te percutiat. Nam 
iracundia per iracundiam non compescitur, sed 
amplius irritatur. Quemadmodum 51 ignem cum 
igne conjungas, major flamma succenditur : si 
autem non repercusseris eum , ille jam stabit : si 
quidem sapit, confusus : si autem non sapit, sa- 
tiatus : et non solum iterum te non percutit, sed 
forsitan compunctus corde poenitet, quia te vel 
semel percussit. Attamen etsi sic insanus est, 
ut nec patientiam tuam intelligat, nec confunda- 
tur in facto suo - numquid potes tu te amplius 
vindicare, quam Deus erat te vindicaturus ? Ideo- 
que si repercusseris eum , perdidisti vindictam, 


B 


C 


b 


nibus Dei, quia reddidisti illi quod fecit. Si 

fortiter irasceris, patientius age, ut melius vindi- 
ceris, scilicet per Deum. 40. Et ei qui vult te- 
cum in judicio contendere, et tunicam. tuam 
tollere, dimitte ei et pallium. Primum indigna 
res est, ut homo fidelis stet in judicio ante con- 
spectum judicis infidelis. Nam etsi infidelis non 
est, cerle secularis est. Et qui te venerari de- 
buerat propter dignitatem fidei , judicat te pro- 
pter necessitatem cause, et pe dignitatem 
Christi propter negotium mundi. Nonne me- 
lius est , ut perdas res mundiales, quam gloriam 
sempiternam? Si enim rem perdideris propter 
Christum , Christus tibi rem restituere potest : 
si autem propter rem perdideris Christum, res 
tibi non potest restituere Christum. Deinde ne- 
cesse est, ut humilies te coram judice, et subditus 
fias illi propter necessitatem causz. Et forsitan: 
qui propter Deum non fueras te humiliaturus, 
humilias te propter lucrum, et facis rem pretio- 
siorem quam Deum. "Tertio, quia omne judicium 
irritatio cordis est, et cogitationum malarum. Si 
semel in judicium ingressus fueris, jam non desi- 
deras ut veritas causz appareat, sed ut quocum- 
que modo victor exsistas. Si autem videris quod 
causa tua, sicut frequenter solet fieri in judiciis, 
aut verbis, aut fraudibus, aut pecuniis expugne- 
tur : necesse est similiter ut et tu aut verbis, aut 
fraudibus, aut pecuniis, cause tuze adesse festines. 
Et si ab initio consilium non habuisti, ut sic age- 
res, postea sic agere ipsius controversie necessi- 
tas te compellit. Nam primum pro lucro tantum- 
modo festinabas, postea jam et pro pudore con- 
tendis. Et magis contentus es etiam peccare tantum, 
ut vincas, quam vinci tantum, ut ne pecces. Hoc 
Deus illis mandat, qui magis diligunt Deum, quam 
mundum. Nam qui lucrum animz magnum esse 
existimat, damnum rei modicum putat : nam qui 
damnum rei magnum existimat, lucrum anim 
minimum putat. Qui ergo difficilius putat rem 
dimittere, quam in judicio introire, hoc cogitet, 
quia difficilius est de judicio sine peccato exire. 
Facilius est enim ante judicium rem dimittere, 
quam judicio evitare peccatum. Nam ante judi- 
cium, sicut diximus, una causa avaritize te com- 
pellit, post ingressum etiam causa pudoris. Et qui 
unam causam vincere non potuisti propter timo- 
rem Dei, duas quomodo vincas? Ergo sicut Jo- 
seph dimisit pallinm in manu meretricis, et fugit 
cum meliore pallio castitatis : sic et tu projice 
senem in manus calumniatoris, et fuge cum me- 
iore velamento justitiz;, ne forte dum vis vindi- 
care vestem corporis, pretiosissimum animz ve- 
stimentum perdas. Deinde si viderint infideles te 
Christianum pro injuriis injurias rependere gra- 
viores, pro terrenis facultatibus, et usque ad per- 
niciem anime secularia pulsare judicia contra 
direptorem injustum : quomodo credant s 

regni czlestis esse veram, quam predicant Chri- 


IN MATTHEUM. 


stiani? Facile enim spernunt terrena qui czlestia 
sperant. Qui autem terrena magnopere comple- 
cluntur nescio si firmiter czlestia credunt pro- 
missa. Non solum ergo propter lzsionem anima- 

rum nostrarum percutientem sustinere debemus, 
auferenti quae Dostra sunt repugnare, sed etiam 
propter demonstrationem indubitabilium | Christi 
promissionum : ut ille qui viderit te injurias pro- 

prias negligentem, terrenas ctiam res quasi. nihil 
spernentem, intelligat, quia vere est certissima 

spes Christianorum in clis, pretiosior omnibus 
rebus terrenis, et vita jucundior omni fruitione 

vitz istius carnalis. 44. Si quis te angariaverit 
mille passus, vade cum illo et alia duo. Ut pa- 
tientia tua vincat illius crudelitatem, et ostendas 

quia major est benignitas Dei in sanctis, quam 
malitia diaboli in iniquis hominibus. Si autem 
tantum vadis quantum ille te cogit, quomodo co- 

^.  gnosceris servus Dei? Nam in necessitate bonitas 
non apparet. Quod ergo cogit te, vade propter 
juibus. necessiMatem hominis violenti : t quod non te 
it, vade propter gloriam Dei benigni. Si unum 

is, putat te hominem qualemcumque 7 fecisse, 

et non peenitet, quia te angariavit: si autem am- 
lius vadis, intelligit, quia servus es Dei, et ideo 
incipit illum ponitere, quia vel unum te anga- 
riavit; et hoc tnum additamentum non fit illi 
majus auxilium, sed poa prioris audaciz. De- 
inde si illum quidem diabolus excitavit ad te an- 
i gariandum, et tu videns tibi injuriam fieri, et aut 
- . vwerbis illicitis contradicas, aut factis non bonis 
resistas : et lucrum sanctitatis, quod multis forsi- 

— tan bonis operibus acquisisti, propter dolorem 
modicum perdis. Quid ergo? Unum vade, ut sa- 
tisfacias homini ; alterum vade, ut te ostendas, et 
illum castiges ; tertium, ut diabolum superabun- 
danter confundas. Deinde haec omnia mandata in 
pauperis persona conveniunt: dentem autem ho- 
minis divitis et potentis quis excutit? Utinam ille 
alterius non excyteret. 'Tunicam divitis et. poten- 

tis per calumniam quis tentat auferre? Utinam 
ille per calumniam alterius non auferret. Divitem 

et potentem quis angariat? Utinam ille alterum 
non angariaret. Ergo dives infructuosus est.-Et 
uomodo adimpleat justitiam legis, et gratize, ut 

t servus Dei perfectus? Quomodo ? 81 quis mu- 

tuam pecuniam petieritab eo, det illi. Lex enim est, 

ut alterius non tollas, etsi tuum non des. Gratia 
autem, ut alterius non tollas, et tuum des. Qui 
ergo mutuam pecuniam dat, et legem implet et 
gratiam. Nam qui de suis libenter dat, et multo 
inagis alterius bona non tollit. Dives ergo per pa- 
lientiam non potest tentari, neque probari, quia 
nento illi cito violentiam facit : in largitate autem 
tentatur, atque probatur. Item pauper per largi- 
tatem non potest tentari et probari, quia non 
habet unde digitus, et ideo per patientiam ten- 
tatur, atque probatur, si benignitas ejus per inju- 
riam non mutatur. Denique si veritate; conside- 

* rare volumus, et intelligere rationem : quia divi- 


fuisse. 


805 


A tie nostre non sunt nostre, sed Dei. Deus enim 

dispensatores nos divitiarum voluit esse suarum, 

non dominos : et ideo cui voluerit, dat eas; οἱ ἃ 

quo voluerit, tollit: illud proprie nostrum. est, 

quod in nostra est potestate habere, si volumus. 

Quomodo autem. nostrum dicatur, quod etsi vo- 

lumus, habere non possumus, nisi nobis fuerit 

datum ? Deinde considera, ut quid tibi magis di- 

vitias credidit, quam illi? numquid ex alia massa 

luti te fecit, ex alia illum? et prote Christum tra- 
didit, pro illo autem aliquem angelorum? Si per 
omnia sic illum diligit, quomodo te, non ideo de- 
dit tibi divitias, ut habeas eas, sed ut tenteris in 
eis. Ideo admonet apostolus : Divitibus. hujus 
mundi precipe non superbe sapere, nec sperare 
in incerto divitiarum, sed. largos esse commu- 
nicatores bonorum. Nam pauper in sanctitate 
melior est, quam tu in rebus secularibus. "Tuo 
res proficiant ad illius sustentationem in hoe sz- 
culo, ut et illius sanctitas proficiat ad tuam sus- 
tentationem in illo : sicut ulmus infructuosa. dat 
humorem viti, et vitis pro se et pro ulmo profert xx 
fructum. Ergo jubet nos Christus mutuum dare 
pecuniam, non tamen sub usuris: quia qui sub 
usuris mutuum dat, in prima quidem facie sua 
videtur dare, revera autem non sua dal, sed alie- 
rius tollit. Nam videtur quidem necessitati suc- 
currere, revera autem in majorem anittit necessi- 
tatem. De uno vinculo solvit, et multis vinculis 
alligat : et non propter justitiam Dei dat, sed pro- 

Ὁ pter proprium lucrum. Similis enim est pecunia 
usuraria aspidis morsui. Sicut enim qui ab aspide 
percutitur, quasi delectatus vadit in. somnum, et 
Sic per suavitatem soporis moritur : sic et qui ac- 
cipit sub usuris, pro tempore delectatur, quasi 
qui beneficium accipit : et sic per suavitatem be- 
neficii non sentit quomodo captivus efficitur. Nam 
sicut venenum aspidis latenter per omnia membra 
discurrit, et corrumpit : sic usura per totas facul- 
tates ejus discurrit, et convertit eas in debitum. 
Sicut enim fermentum modicum, quod. mittitur 
in multam farinam, totam conspersionem corrum- 
pit, et trahit illam, et facit illam totam fermen- 
tum: sic quum usura in. domum alicujus intra- 
verit, totam substantiam ejus ad se trahit, et con- - 

D vertit in debitum. 


HOMIL. XII. 


H 


17. 
B 


Homilia decima tertia ex cap. quinto. 


45. Audistis quia dietum est antiquis, Di- 
liges proximum. tuum, et odio habebis inimi- 
cum tuum : 44. ego autem dico vobis, Diligite 
inimicos vestros. Ecce sextum mandatum legem 
adimplens, minimum apud homines odibiles et 
invicem odientes, qui inimicum odire debere im- 
proba voce pronuntiare non erubescunt. Quod si 
justum fuisset inimicos odire, Deus te inimicum 
ex gentibus numquam in suam suscepisset dile- 
ctionem. Ille pro te οἱ Filiam suum per omnia 


18. 


1. Tim. 6. 


Levit. t9. 


: dilectio amicorum. Si autem ad tempus sustines B 


804 f 


OPUS IMPERFECTUM 


humana compassionis opprobria traducit e A test, quia dilectio vel odium carnis in sensu est 
pp usqu q " 


ad mortem, ille te inimicum suum adoptavit, co- 
heredem Unigenito suo fecit, et tu vel nudam 
dilectionem inimico tuo reddere non vis? Quid 
tamen mirum, si grave illis videatur inimicos 
amare, qui nec amicis suis sinceram conscientiam 
servant? Nam cum sit mundus iste scandalis 
plenus, si amicos voluerint diligere tantum, non 

oterunt invenire quos diligant. Hodie enim iste 
illum offendit in re tali, cras ille istum offendet 
in altera re, et ita fit, ut si decreverit homo ini- 
micos suos odire, necesse est ut odiat omnes, οἱ 
odiatur ab omnibus. Vides quia sicut ex ira ho- 
micidium nascitur, et ex concupiscentia adulte- 
rium :sic ex odio inimicorum praciditur etiam 


eum quasi inimicum, postmodum victum benevo- 
lentia tua amabis eum quasi amicum. Puto quod 
non tantum pro inimicis nostris Christus illa man- 
davit, quantum pro nobis : non quia illi digni 
sunt, ut diligantur ab aliquo, sed quia nos non 
sumus digni, ut aliquem odiamus. Odium enim 
spiritus est. tenebrarum, et ubicumque insederit, 
sordidat "pulchritudinem sanitatis: Ergo non 
tantum ideo jubet diligere inimicos, ut illos dili- 


-gamus, quantum ut a nobisipsis quod malum est 


ἡ αἱ. ra- 
tione. 


repellamus. Et ideo non dicam, si loseris inimi- 
cum, sed si oderis eum tantum, amplius tibi no- 
cuisti secundum animam, quam illi secundum 
corpus. Et illi forsitan nihil noces odiens eum, te 


animz autem in intellectu. Propterea anima qui- 
dem secundum rationem vertitur, caro autem in- 
vertibilis in passione tenetur : quoniam anima 
libera est, et sub principatu Dei est; caro autem 
captiva est, et sub p diaboli est, sicut et 
mundus qui in maligno positus est, quoniam et 
ipsa caro de mundo est. Quando ergo nocemur 
ab aliquo, etsi odimus eum, non tamen exsequi- 
mur odium nostrum, considerantes Dei justitiam, 
sed magis confringentes motus doloris nostri, et 
benedicimus ei, et benefacimus. Cognosce quia 
caro quidem nostra odit inimicum suum, qui 
nocita diligere non potest, anima autem diligit 
inimicum. Alioqui si unusquisque motus su 
carnis consideret, nullum bonum facere invenitur : 
quia omne bonum, adversante carnis natura, con- 
tradicentibus nobisipsis explemus. Deinde qui te 
innocentem — si incipias considerare quo- 
modo a diabolo possidetur et agitar, quomodo vo- 
luntatem suam adimplet per ministerium ejus, non 
solum non irasceris ei, sed adhuc misereberis ejus : 
miseratio autem *excitat affectum. Vis ergo dili- 
gere inimicum tuum? Si injuriam pateris, noli in- 
juriam presentem aspicere, sed considera gloriam, 
quam pro mercede in judicio consequuturus es. Si 
aiquanimiter supportare volueris, si damnum passus 
fueris, noli hoc damnum aspicere, sed illud patien- 
tie lucrum. Illis enim totum videtur difficile, qui 
retributionem non sperant futuri judicii. Et bene- 


autem ipsum sine dubio ledis. Si ergo peperceris C facite iis, qui oderunt vos. Sciens Dominus , 


inimico, tibi amplius pepercisti, quam illi. Et si 
benefeceris ei, tibi amplius praestitisti, quam illi. 
Iterum commemoro quod superius dixi. Quoniam 
ignorantibus mysterium naturz humanz impossi- 
bile videtur diligere inimicum. Et vere impossi- 
bile est, quantum ad carnis naturam, quia passio- 
nibus subjacet : quantum autem ad animam, 
possibile est, quia proprii judicii est ideo : et re- 
gere et retinere potest carnem a passionibus. Num- 
quam enim anima passibilem regeret carnem, si 
ipsa passionibus esset subjecta. Puto autem, sicut 
illud quod dictum est: Ego autem dico, Non con- 
cupisces : non loquitur Deus ad carnis naturam, 
quie non potest fieri ut non concupiscat quod suum 


est : sed ad animam, quz non concupiscere potest. P 


Nam quando quis corporalibus quidem motibus 
excitatur, voluntas autem illius non inclinatur, 
ut faciat opus quod facere instigatur, sed stabili 
proposito, continentia et operatione T justitize, ir- 
rationabiles motus corporis frangit, et si corpore 
concupiscit, animus ejus non concupiscit, si autem 
consenserit explere quod cogitat, tunc vere dici- 
tur animo concupiscere : sic et in hoc loco : caro qui- 
dem inimicum suum diligere non potest, quemad- 
inodum nec est possibile, ut injuriam non sentiat 
sibi illatam ; anima autem inimicum diligere po- 


^ V, D. et Editi in marg. opprobrüis tradidit. 
b Iidem in marg. pulchritudinem sanctitatis , quae 


quia carnis dilectio ex beneficiis carnalibus nasci- 
tur, ubi non fuit prius, et nutritur etiam, ubi fuit 
prius : ideo jubet nos benefacere inimicis, ut eo- 
rum odia nostris beneficiis compescantur. Si enim 
dando et accipiendo amicitia nascitur, quz non 
erat prius : consequenter et odium, et omnis 
inimicitia beneficiorum: assiduitate compescitur. 
Ergo benefacite odientibus, ut ex vestra benevo- 
lentia ipsi se judicent, quia injuste vos odiunt. 
Orate pro calumniantibus vos. Orantes pro ini- 
micis, non tantum illos, quantum nos conimenda- 
mus Deo : et magis sd e pro inimicis oran- 
tes, quam pro nobis. Qui enim pro se orat, non 
gratie opus exsequitur,sed naturze.Quis enim pro 
se non orat? Qui autem pro inimico suo orat, 
digne exauditur, quia gratie opus exsequitur. 
45. Ut sitis filii Patris vestri. In quo enim alio 
cognoscetur quia filii sumus Dei, nisi fuerimus 
similes Deo? Filii enim carnales frequenter simi- 
lantur carnalibus patribus, in facie, aut in loque- 
la, aut in risu, aut in aliquo corporis signo : filii 
autem spirituales in sanctitate. Et illi quidem etsi 
similes fuerint, laudem nullam merentur, δὲ si 
dissimiles, nullam vituperationem : quia non est 
in potestate hominis qualem accipiat corporis qua- 
litatem. Filii autem Dei, siquidem similes fuerint, 


]ectio quadrát. 


* Iidem in marg. creat affectum. 


LXXI 


[lestie 


IN. MATTHEUM. HOMIL. XIII. 805 


laudandi sunt : si autem dissimiles, nimis vitu- A bonum vestrum non ad ministerium vanitatis pro- 
perandi, quia in potestate uniuscujusque est men- — ficiat, sed ad usuin salutis. Quod autem pr omni- 

sura faciendz justitiz. - 46. Si diligitis eos, qui — bus vitiis carnalibus periculosius esse in homini- 

. vos diligunt, quam mercedem habebitis? Qui — bus intellexit, hoc cautius cavendum mandat, di- 
amicos diligit, propter se diligit, non propter cens: /ttendite ne eleemosynam vestram corám 
Deum, et ideo nullam habet mercedem : delectat ^ hominibus faciatis : quoniam omnia pene mala 

enim eum ipsa dilectio. Qui autem inimicum suum — servos diaboli vexant. Concupiscentia autem vanze 
diligit, non propter se diligit, sed propter Deum: — gloriz non solum servos diaboli, sed etiam servos 

ideo magnam habet mercedem, quia contradicit — Dei, et viros fideles impugnat : magis autem ser- 
motibus suis. Ubi enim labor seminatur,illieme- ^ vos Dei, quam servos diaboli. Übi enim res agitur 

titur fructus. 48. Estote ergo ecti, sicutet — gloriosa, ibi facilius locum invenit gloriationis 
Pater vester perfeetüs est. Qui diligit amicum, ^ occasio. Jttendite. Quid autem attendamus ? 
peccatum quidem non facit, justitiam autem non — locum secretum ubi homines non sunt? Sed quid 
operatur. Dimidium enim bonum est, hominem prodest, si in loco quidem homines non fuerint, 
discedere a malo, et non sequi bonum : perfectum — 1n corde autem fuerit cogitatio vana? Melius est 

.^  estautem, ut non solum fugiat malum, sed etiam B. ergo, ut in corde non sit cogitatio vana, quam ut 
faciat bonum. Ideo dicit, Perfecti estote, ut et — bomines non sint in loco. Si ergo cor nostrum at- 

1 amicos diligatis propter peccatum vitandum, et — tendere debemus, non oculis carnalibus aspicere, 
inimicos propter justitiam habendam : quoniam sed sensu vigilare necesse est circa cor : invisibi- 
illud de pena liberat, hoc autem ducitin gloriam: [15 enim est serpens et lubricus, quem observare 
nec enim est perfecta Dei imago, que mon per —jubemur, et latenter in sensus ingreditur, et sedu- 
opera similat Deum. Ut sitis filii Patris vestri, cit. Ideo enim non potest eum caro sordida aspi- 


* Ls si 


ὌΠ" 


qui sclem suum jubet oriri super bonos et ma-.— cere, sed anima munda. Sicutenim in loco mundo 
los, et pluit super justos et injustos. Caute po- οἱ specioso, si modica sordes fuerit, de longe ap- 
suit dicens, Super justos et injustos,non super paret: si autem ipse locus sordidus fuerit, quan- 
injustos, ut justos, quia omnia bona Deus non  tumvis stercoris jaceat ibi, non apparet : nec enim 
propter omnes homines dat super terram, sed potest requiri, 51 est ibi aliquid stercoris , ubi 
propter paucos sanctos. Contentus estenim magis, ^ totumeest stercus : sic et in corde mundo si sur- 
ut peccatores contra meritum suum bonis Dei  reptio inimici successerit, mox cor suum homo 
ἕ fruantur, quam ut justi contra meritum suum ἃ rectusdiscernit, quia ἃ spiritu alieno pulsatur : δὶ 
] bonis ejus fraudentur. Similiter et quando Domi- C autem cor fuerit iniquitatibus plenum, suggestio- 
M nus a peccatoribus irritatur, castigationem suam nem diaboli in se facilenon intelligit. Quomodo 
|| non propter homines bonos mittit, sed propterso- ^ enim introitum ejus intelligat , qui semper in eo 
᾿ los peccatores : tamen aequaliter et justos tangit, — est? Ideo et ante praemisit, dicens : Ne irascaris, 
] 


quemadmodum et peccatores.Nam quemadmodum | ne concupiscas, ne jures, ne malum pro malo 

in bonis non separat peccatores a justis :sic nec — reddas, ne odias proximum tuum : quoniam qui 

in malis separat justos a peccatoribus. In bonis ^ malis omnibus istis subjectus, cor suum non po- uxxi: 
peccatores a justis non separat, ne separati co- — test attendere, nec intelligere diaboli seductionem 

gnoscant se abjectos esse, et desperent: in malis — in-eo, quia in veste candida macula cito apparet, 

justos a peccatoribus non separat, ne separati co- — nigra autem vestis et si tota sordidata fuerit, non 

gnoscant se electos, et glorientur : maxime cum. cito apparet. Et. quomodo non potest fieri, ut co- 

nec malis bona prosint, sed noceant magis, nec — ram hominibus eleemosynam faciamus, aut facien- 

bonis mala noceant, sed prosint magis. Nam male ^ tes non sentiamus? si praesente aliquo occurrerit 

viventes dum bona percipiunt, ad prejudicium ^ pauper, quomodo detur ei absconse? Nam etsi non 

suum percipiunt : et boni am mála patiuntur,ad. videtur quod. datur, tamen videtur quia datur, 

lip. v1. lucrum justitiz eis procedit. *4 . Attendite autem D ducendo eum secreto. Sed considera, quia non 

ne eleemosynam vestram faciatis coramhomi-.— dixit tantummodo, Ae coran hominibus facia- κι ΕΞ 
nibus, uL videamini:ab eis. In superioribus — tis: sed addidit, Ut wideamini ab eis. Qui ergo hibetur co- 
Christus mandavit diligere inimicos, neris non ideo facit, ut ab hominibus videatur, etsi co- am honi- 
cis. Videns autem quia in ipso beneficio laqueus ^ ram hominibus fecerit, tamen non videtur coram ^!*. 9» 
diaboli latebat inclusus, qui bonorum operum so- — hominibus fecisse. Ergo si sic facere eleemosynam ,,, .«.4 Ἴς 
let perdere. fructum : nam vana carnis natura, non est possibile, ut nullus videat, aut sentiat; μα glorie 
quemadmodum primum difücilis est ad benefa- — tamen eo proposito facere, ut non ab hominibus veneti ἴα - 
ciendum, ita etsi benefecerit, facilis est ad jactan- ^ videamur, possibile est. Dicit enim Dominus : μέθας 
tiam boni operis : propterea οἱ in hác parte πὸ Sic luceat lumen. vestrum. coram. hominibus, Δ] τε]. 5. 
instruit, dicens : Zttendite vobis ne eleemosy- τι videant homines opera vestra bona, etc. 16. 
,nam vestram coram hominibus faciatis : ut — Sicut ergo accensa lampas abscondi non potest : 


^ Zfttendite autem etc. Hic*incipit Homil, ΧΙ im — b J4liquid stercoris, bene. Edit in marg. et Codex 
Codice RR. PP. Carthusianorum Vallis Dei, V. D. aliquid mundum, ; 
TOM. YI. : 5a 


806 


OPUS IMPERFECTUM 


sic nec opus justitiae potest celari. Ergo non elee- A nibus contradixit, et repulit consilium carnis, ille 


mosyna ingrata est ante Deum, quae bominibus 
visa fuerit, sed qua ideo facta fuerit, ut ab homi- 
nibus videatur. Utputa, omnis homo qui aliquod 
opus facit, cujus causa facit id quod facit, in corde 
suoillius aspicit et personam. Ecce facis epistolam, 
ut aliquem salutes amicum ; quamdiu. scribis, 
semper in corde tuo amici illius vides personam, 
propter quem scribis epistolam. Item artifex te- 
nens opus in manu, semper eum pra oculis suis 
habet, qui ei opus. commisit faciendum, dum co- 
gitat quomodo illud facere mandavit : sic et yw 
propter Deum eleemosynam facit, neminem videt 
in corde suo, nisi personam Dei tantummodo, 
propter quem facit. ldeo etsi evenerit ut quibus- 
dam praesentibus faciat, tamen animus ejus homi- 
nes illos non videt, etsi ipse videatur ab eis. 
Numquam transisti per viam aliquid cogitans, et 
à multis quidem hominibus visus es, ipse autem 
nullum vidisti, intendens in id quod cogitabas? 
Quia animus sine corpore apud seipsum potest 
videre quod cogitat, corpus autem sine animo ni- 
hil potest videre. Ergo similiter et e contrario 
fieri potest, ut quis, nullis presentibus, eleemosy- 
nam faciat, et tamen, presentibus hominibus, vi- 
deatur fecisse ; τὸν qui propter homines elee- 
mosynam facit : id est, qui desiderat ut ab homi- 
nibus videatur, semper in corde suo personas ho- 
minum videt : ideo etsi evenerit ut faciente eo nul- 
lus sit praesens, tamen coram hominibus fecisse 
videtur, quia cor ejus semper hominum personas 
videbat. 4 lioqui non habebitis mercedem apud 
Patrem vestrum. Et mandatum dat, et penam 
proponit, ut vanitatem humanam etsi non amor 
justitize tenet, vel timor damni refrenet. Scit enim 
Dominus vanitatibus subditam esse carnis natu- 
ram : quia omnis bomo quantum ad carnem de- 
lectatur hominibus apparere. Non enim fieri po- 
test, ut caro natà de vanitate non sit vanitatis. ama- 
trix : nec Dominus admoneret nos, ut ne coram 
hominibus faciamus, nisi sciret omnes homines 
velle coram hominibus facere. Quis mandat ali- 
cui, Ne forniceris, nisi quem intelligit esse lasci- 
vum? quis mandat alicui, Nolite inebriari, nisi 
quem ebriosum esse cognoscit? Sic et admonitio 
Christi de fugienda vanitate demonstratio est vani- 
tatis humane. Attamen mandat, quia etsi caro 
vana vanitatem desiderat, et terrena conditio glo- 
riam suam quaerit in terra, quia non potest terre- 
stris natura gloriam desiderare czlestem : tamen 
anima qua de veritate nata est, potest fugere va- 
nitatem terrenam. Caro anime subjecta est, non 
anima carni. Caro enim adversus animam certare 
potest, vincere non potest, nisi ipsa anima con- 
senserit ut vincatur. Anima autem adversus car- 
nem et certat, et vincit. Ergo et qui plena quidem 
voluntate propter homines facit, ille propter homi- 
nes fecisse vidas : Super ΚΣ autem cor cogita- 
tio quidem vana ascendit, desiderans hominibus 
apparere, anima autem intelligens vanis cogitatio- 


B 


propterhomines non videtur fecisse : quiasecundum 
carnem quidem voluit, secundum animam autem 
noluit. Et quod cogitavit, passio carnis est : quod 
elegit, judicium anima. Nam si propter vanam 
carnis concupiscentiam dicimus eleemosynam fa- 
ctam esse ingratam, nullum bonum hominis acce- 
pev potest esse ante Deum, cum nullum bonum 
ibere homo facere potest, sed semper contra ma- 
las concupiscentias carnis certando faciamus: bo- 
num. Quis autem est homo castus ? numquid qui 
non concupiscit? Absit : sed. qui concupiscentiam 
suam vincit. Quis est mansuetus? numquid qui 
non irascitur? Absit : sed qui refrenat iracundiam 
suam. Sic non ille propter Deum videtur facere 
eleemosynam, pa humanam gloriam non concu- 
piscit, sed qui humanam gloriam anima contra- 
dictione confringit. Alioquin in omni opere bono 
nec habemus mercedem, misi malis contrariis 
urgeamur per carnem. In omni enim opere bono 
scandalum diaboli positum est, sicut scriptum est 
de dzmonibus : Juxta semitam sc posue- 
runt mihi : ut ipsum bonum mon sit securum, 
si solum : sed juxta malum positum, semper ten- 
tatum sit, et probatum. Sicut enim. ubicumque 
fuerit triticum, necesse est ut. inveniantur illic et 
zizania : sic ubicumque fuerit bonum Dei, illic 
erit et scandalum inimici. Quid ergo ? Ecce pro- 
posuisti facere eleemosynam, sed ascendit super 
cor tuum velle hominibus apparere, numquid 
c debes subtrahere manum tuam, ut ne des locum 
van? cogitationi, dicens apud te : Melius est nec 
facere bonum, ne tantum inveniar propter homi- 
nes facere? Absit : sed perfice opus tuum, ne dum 
vis cogitationi vanze resistere, perdas opus bonum. 
Veniat tibi in mentem, quod Dominus ait de tri- 
tico et zizaniis : Sinite utraque crescere usque 
ad. messem, ne eradicantes zizania, simul era- 
dicetis et. triticum. Triticum est enim voluntas 
bona, quam seminat Deus in homine : zizanium 
autem est cogitatio mala, quam diabolus semina- 
vit per carnem. Cum ergo omni voluntati bon: 
adhereat et desiderium malum, si volueris malam 
cogitationem - tuam ad plenum tollere, simul 
tollis et opus bonum. Nam et ipse diabolus eo 


D consilio seminavit zizanium suum in tritico Dei, 


ut attrita zizania ejus suffocent triticum Dei : aut 
si quis voluerit diaboli zizanium tollere, simul 
eradicet et triticum Dei. Numquid et continens, 
aut virgo, mox ut concupierit, jam cecidit? Tan- 
tum plena voluntate non concupiscat, ut velit 
implere concupiscentiam suam : si autem ex neces- 
sitate carnis concupivit, et contradixit concupiscen- 
tie suc, non peccavit, sed magis gloriosior est 
effectus, quia vicit tamquam si non fuisset pulsa- 
tus. Quid ergo dicit Scriptura? Sine ut mature- 
scant utraque : id est, Adimple opus tuum, et duc 
ad perfectum : et sic illa quidem vana cogitatio 
quasi zizanium exsiccatur , id est, solvitur, eva- 
cuatur, et perit : bonum autem opus quasi triticum 


Psal, 1 
6. 


Matth. 
3o. 


Lxxim 
) 


"PROPER PTT 


IN 


MATTHEUM 


HOMIL. XIII. 


807 


manet. Nam sic intelliges, si ex voluntate tua fuerit 4 rem personam, qua potest referre, dat ei : obscuro 


illa vana concupiscentia, aut ex necessitate carnis. 
Si ex voluntate tua fuit, doles si te facientem elee- 
mosynam tuam nullus aspexit : si autem. gaüdes 
postea, quia eleemosyna tua in silentio facta est, 
scito quia concupiscentia tua non fuit ex animo 
tuo, sed ex necessitate carnis : et ideo quasi ziza- 
nium aruit. Sic et continens concupiscentiam suam 
probare potest. Si ex animo ejus est quod concu- 
piscit, 51. etiam postquam transierit concupiscen- 
tia, voluntatem habet peccandi: tune ex voluntate 
ejus est concupiscentia. Si autem. gaudet, quia 
non praevaluit adversus eum: concupiscentia , sed 
confusa recessit, intelligat, quia zizanium fuit ex 
necessitate carnis natum, et non fuit animz ejus 
voluntas. /Von habebitis mercedem apad Patrem 
vestrum. Quid enim a Deo accipies, qui Deo 
nihil dedisti? Nam quod propter Deum fit, Deo 
datur, et ab eo recipitur : quod autem propter 
homines fit, in ventos effunditur, et a nullo spera- 
tur. Quid est enim aliud hominum laus, quam 

ventorum transeuntium sonus? Cessaverunt ho- 

mines loqui, et perdidit fructum suum, qnia pro- 

pter homines fecit, ut àb eis laudaretur. Quae est 
autem sapientia , res dare, et verba vacua compa- 

rare : aut certe mercedem Dei contemnere in per- 

petuum manentem in czlis, et fugientes hominum 

sermones eligere? Melius est enim non facere quam 

propter homines facere. Qui enim non facit, et si in 

czelo non invenit, vel super terram nihil perdit : qui 

autem p homines facit, et in terra perdit, et 


B 


in clo non invenit. Vel illum — a quo lau- € 


dem exspectas; quid sentit de te? Ideo te laudat , 
quia propter Deum te facere putat. Si autem intel- 
ligeret quia propter eum facis; non te laudaret, 
sed vituperaret magis. Quid ergo illi placere festi- 
nas, qui si te aliquando intellexerit, deridebit? 
Sic est homo, qui propter homines facit bonum : 
sicut mercenarius malus, qui intra tempus locatio- 
nis suz: comedit omnes mercedes suas : cum au- 
tem tempore completo recesserit, nudus egreditur. 
Sic ergo vacuus vadit ad Deum, qui mercedem 
omnium bonorum suorum accipere desideravit in 
seculo. 2. Tu ergo cum facis eleemosynam , 
noli tuba canere ante te, sicut hypocrite. Vere 
enim subresponsor est, qui propter homines facit. 
Aliud enim habet in corde, et aliud monstrat in 
opere. Tn facie quidem propter necessitatem homi- 
num facit, et videtur misericors : in corde autem 
propter vanam gloriam suam agit, etest vans 
glorie mercator. Tuba enim est omnis actus vel 
sermo, per quem operis wá demonstratur. 
Puta , qui quando videt aliquem presentem, facit 
eleemosynam , extra autem non facit : hoc tuba 
est, quia per hoc ejus jactantia praedicatur. Item 
qui intercedente aliquo facit eleemosynam , ubi 
autem non est intercessor, non facit : hec consue- 
tudo mala tuba est. Ttem qui si viderit honestio- 


? V. D. et Editi in marg. fugitivos hominum, Utraque lectio quadrat. 


D 


autem, et alligato pauperi passionibus nihil dat : 
et hoc tuba. est, etiam si n loco secreto fecerit, 
eo tamen proposito , ut laudabilis videatur : pri- 
mum, quia fecit, secundo, quia absconse : ipsa 
ahsconsio tuba est eleemosynee ejus, et quicquid 
illud fecerit homo, per quod apparet, aut vult 
apparere, quia fecit, tuba est : quia per illud ipsa 
eleemosyna dum fit, clamat de se. Ideo non tan- 
tum locus, nec actus secretus servandus est, sed 
magis voluntas secreta. Nam in omni actu carnali 
diábolus fraudem facere potest, in sola conscientia 
non potest fieri dolus : quia hominibus suademus, 
Deo autem manifesti sumus. Numquid non intel- 
ligit homo hoc esse vanum , quod ab hominibus 
vult videri? Sed cogitur amare quod intelligit 
vanum. Quid miserius quam natura humana? 
Omne animal potest amare quod sibi intelligit bo- 
num, et odire quod intelligit malum : solus homo, 
quod intelligit malum , amare cogitur, et odire 
quod intelligit bonum : quia dun lubet in se ad- 
versantes naturas. Quod carni placet, anima dis- 
plicet; et quod anime placet, carni displicet : 
ut, sicut ait Job, omnis vita nostra tentatio sit. 
Quod si omnis vita nostra tentatio est, omnis vita 
nostra et lucrum est. 9. Te autem faciente elee- 
mosynam, nesciat sinistra tua quid faciat 
dextera tua. Jámdudum  significavimus hiec 
omnia ad animam dici , non ad carnem, quod hic 
sermo mianifeste declarat. Alioqui quantum ad 
corpus, quomodo potest fieri ut nesciat sinistra 
quid dextera faciat, cum amba: manus in adjuto- 
rium sibi invicem sint creata, ut altera alteri ad- 
ministret, nec cito inveniatur opus quod una 
manus sine altera possit implere? Sed. secundum 
quod diximus supra, dextera manus est voluntas 
anima, semper ad bonum contendens ; sinistra 
autem voluntas carnis, semper Deo contraria. 
Nesciat ergo carnis voluntas, quod. faeit voluntas 
anima. Quando ergo voluntas est. nobis faciendi 
eleemosynas propter Deum, voluntas est animz, 
et dextera manus nostra. Si subeuntem nobis vo- 
luntatem. vanam, ut ab hominibus videamur, id 
est voluntatem carnis, et manum sinistram repres- 
serimus, nescit sinistra voluntas quid facit dextera. 
Si autem. subeunti t hujusmodi vane. voluntati 


t hujus 


consenserimtus , conjunximus sinistram voluntatem mundi. 
dextre, et dextram sinistre : et notum fecimus si- xxiv 


nistre quod dextera operabatur. Aliter certe, sic- 
ut apostoli interpretantür in libro Canonum , qui 
est de episcopis. Dextera est populus Christianus, 
qui est ad dexteram Christi : sinistra autem omnis 
populus, qui est ad sinistram. Hoc ergo dicit , ne 
Clitristianum facientem eleemosynam, qui est dex- 
tera, infidelis aspiciat, qui est sinistra. Christianus 
autem si Christianum viderit eleemosynas facien- 
tem , non est contra Christi preceptum, quoniani 
ambo dextra sunt. 4. Sed sit eleemosyna tua in 


52. 


Matth. 5. 
16. 


P 
808 
absconso. Non tantum in abscondito loco, quan- A 
tum in abscondito con:cientiz. Nam si anima citra 
claustra bonz voluntatis inclusa sit, corporales 
actus nostros abscondere possumus : si autem 
anima per vanas cogitationes fuerit evagata, nihil 
prodest actus corporales abscondere : quia 510 
abscondimus, ut amplius publicemus. Zt pater 
tuus qui videt in. abscondito, reddet iibi in 
manifesto. Vide quia absconsum cordis, non loci 
significat. Deus enim in absconso cordis est, non in 
absconso loco. Considera quia non ideo voluit 
Deus nos in absconso facere, ut non appareat opus 
nostrum. Alioqui quomodo dicit : Sic luceat lu- 
men vestruin, ut videant homines opera vestra 
bona , et magnificent Patrem vestrum , qui in 
celis est ? Sed ut ipse id. ostendat. Nam gratius 
est omne bonuni, quod a nobis absconditur, a Deo 
autem ostenditur. Nam si tu teipsum ostendas, 
pauci sunt qui te laudent : id est, qui non intelli- 
gant, quod tu latere potueris : qui autem intelle- 
xerit, vituperat magis, non laudat. Si autem te 
Deus ostendat, nemo vituperat, nisi forte malus, 
cui displicet bonus. hnpossibile. est enim, ut bo- 
num opus hominis in abscondito dimittat Deus : 
sed in hoc szculo manifestat eum, et in illo glori- 
ficat, quia gloria Dei est. Sicut autem. opus ma- 
lum hominis ad. gloriam. diaboli est; in eo enim 
malitie ejus virtus ostenditur : sic et opus bo- 
num gloria Dei est ; in eo enim * gloria ejus osten- 
ditur. Sicut ergo diabolus, qui suggerit ma- 
lum fieri, ipse manifestat malum : utputa ipse 
suggerit aider. facere, et ipse manifestat adul- 
terium : ipse suggerit homicidium, et ipse pu- 
blicat homicidium : sic Deus, qui dat bonum 
fieri, ipse publicat omne bonum in manifesto, id 
est, in szculo illo futuro, quia hic merces justitiae 
manifesta non potest esse : puta pro bono opere 
tuo, si te fecerit divitem : quoniam hic non solum 
boni, sed etiam mali .divites sunt, magis autem 
mali quam boni , ideo merces justitiz in divitibus 
non apparet. Si tibi dederit habere filios, et filios 
filiorum, qui etiam in bonis et malis indifferenter 
et boni et mali inveniuntur : et ideo justitia» mér- * 
ces manifesta non potest esse, cum omne bonum, 
quod est in hoc szculo desiderabile, inter bonos 
et malos commune est : ideo si bonis datum fuerit, 
non apparet. Illius autem. szculi bona non sunt 
communia inter bonos et malos, sed tantum bono- 
rum: Ideo cuicumque illic benefecerit-Deus, ma- 
nifestum est quia pro mercede justitiz: suze meruit 
illud bonum : nisi foite sic in hoc mundo reddit 
in manifesto, faciens eum omnibus manifestum, et 
glorificans eum, ut omnes, cognoscentes eum Dei 
hominem esse, venerentur eum. Aut si secundum 
opera aestimetur, et status bonorum mundi istius: 
utputa, multi incurrunt mala, et boni et mali in 
seculo isto : unde intelligimus quis tentatur in eis 
quasi bonus, et quis punitur quasi malus , secun- 


n 


D 


3. Iidem in marg. gratia ejus ostenditur. 


C 


OPUS IMPERFECTUM 


dum opera. Si cujus enim opera videamus bona, 
scimus quia tentatur quasi justus : cujus autem 
mala, dicimus quia punitur in eis, quasi peccator. 
Sic et. bona mundi videmus et peccatores habere, 
et interdum justos : propterea. secundum opera 
est manifestum. Quoniam. malus quidem, si bona 
in hoc mundo fuerit consequutus, dicimus quia 
nutritur hic inde iniquitas ejus, ut.illic intereat 
gravius. Si autem bonus, dicimus quia reddidit 
ei Deus mercedem justitie suz. 5. Et cum oratis, 
non eritis sicut hypocrite , qui amant stare in 
synagogis. De oratione sermo est nobis, quam 
solam quasi spirituale talentum anima offert Deo 


de visceribus suis. Omnem enim justitiam , quam . 


facit homo, secundum potentiam suam facit, et 
de potentia sua profert : solam autem oratio- 
nem secundum in suam facit, et ex fide sua 
profer Vis autem scire quam pretiosa sit oratio? 

ulla justitia thymiamati assimilatur, nisi oratio 
sola : 
quomodo magnus angelus ante conspectum al- 
taris processit, habens in manu — in- 
censi odoramentorum, et dictum est ei : Zstee sunt 
orationes sanctorum. Sicut enim thymiama bene 
confectum delectat hominem odorantem : sic ora- 
tio justi suavis est ante Deum. Vis autem scire 
dignitatem ejus? Mox ut de ore processerit, sus- 
cipiunt eam angeli manibus suis, et offerunt ante 
Deum, sicut dicit archangelus ad Tobiam : Ego 
sum, qui orationem tuam obtuli ante. Deum. 
Vis scire virtutem ipsius? Oratio trium puerorum 
fecit, ut ignis ardens non. adureret eos, sed dele- 
ctaret : ut flamma quidem videretur in specie, 
umbraculum autem esset in opere suo. Quanto 
ergo gloriosa est, tanto caute servanda. est, ne 
propter homines facia vilescat, Qui amant. in 
$ynagogis orare.Putas quia in synagoga vetat 
orare, in conventu hominum? Sed eo proposito in 
conventu hominum vetat orare, ut videatur a con- 
ventu : alioquin in conventu fidelium orare lau- 
dabile est, sicut dictum est : In ecclesiis benedi- 
cite Dominum. Et iterum : Zdorate Dominum 
in i regia sancta ejus. Puto autem et hoc ad 
locum.non refert Dominus, sed ad propositum 
orantis : quoniam qui sic orat, ut videatur ab 
hominibus, mens illius non Deum aspicit , sed 
homines, qui sunt ibi, et videtur sibi in medio 
multorum orare. Ille talis quantum ad. proposi- 
tum suum in synagoga orat. Ejus autem orantis 
mens solum aspicit Deum, si in illa hora est mens 
ejus, quasi nullum habeat circa se; quia mens illius 
nullum videt, qui propter neminem orat. Et ideo 
quamvis in synagoga orat, tamen in secreto apud 
se videtur orare. Deinde üt orans nihil novum 
faciat, quod aspiciant homines: nec quis voce 
clamet, ut audiatur ab aliis, nec expandat manus 
suas, ut Phariszus in templo, ut videatur a mul- 


tis : neque pectus suum aperte percutiat, sed abs- 


sicut in revelatione Joannis ostenditur, - 


Tob.12 


Psal. ( 
27. et 2í 


T αἱ. ai 


, 
LXXV 


IN MATTHEUM. HOMIL. XIII. 809 


conse sicut publicanus in templo, neque impuden- ^ per cor ejus inducens : et ille qui suscipit eas, 
- ter oculos tollat ad celum, ut notabilis fiat :etita — aperit Christo : qui autem expellit, claudit. Jubet 
quem nemo audit clamantem, nemo aspicit taleali- ergo ut anima interiorem ingrediatur intellectum, 
quid facientem, et inter multos stans, in secreto quando orat ; ut nihil cogitet, nisi de quo orat, et 
est. Et in angulis platearum. Non dixit, In — quem orat ; ut claudat ostiuni sensus sui carnalis, 
plateis : sed, In angulis platearum : ut nesi in — ut omnes cogitationes carnales et sollicitudines fo- 
plateis. oraverint, quasi simulatores religionis vi- —ras excludat.Si autem orans de carnalibus rebus 
tuperarentur, sed in angulis, ut videanturabsconse ᾿ cogitaveris,non introisti in interiorem intellectum, 
orare. Astuta vanitas! Sciunt enim quia hoc ipsum — nec clausisti ostium sensus : et ideo tacite cum co- 
absconse orare laudabilius est: ideo fingunt se —gitationibus superfluis anima loquens, orationis 
abscondere ut dupliciter laudentur. Primum, quia — perdit * tempus. Secundum hoc et illud superius ' /ructus. 
orant; secundo, quia absconse orant : et am-  1ntelligi potest. In media enim synagoga orat, qui 
plius se manifestant per hoc ipsum quod se abs- — in medio multitudinis malarum cogitationum orat, 
condunt. Dic, hypocrita, ut quid vis ut videaris ^ undique mundialibus sollicitudinibus circumda- 
orans? Nonne quia laudabilis res est orare? Ut — tus. Quando enimorans cogitat de uxore, de filiis, 
ers ergo non vis esse laudabilis, qui vis ut lau- B demancipiis, de domo, de possessionibus, de pe- 
ris? O insania vanitatis! esse nolunt, quod de- —coribus, de militia, de lucro, de capsis, et aliis 
; siderant apparere. ./men dico vobis, percepe- qus sunt innumerabilia, quae super cor incaute 
Tunt iercedem suam. Unusquisque ubi se- orantis" ascendunt : nonne tibi videtur haec syna- 
minat, ibi metet: et quod. seminat, hoc et metet. — goga malorum? Omnes enimistze variz species cogi- 
ie zm homines orant, non propter Deum : sicet — tationum diversi sunt immundi spiritus. Quomodo 
: ab hominibus, non a Deo laudantur. Mendaciter ergo non in media synagoga orat anima tua, 
orant, cum non orent: et mendaciter laudantur, quando tot secum immundos spiritus babuerit spe- 
cum non sint laudabiles: speciem vacuam religio- ^ ctatores et colloquentes? Possumus intelligere et 
nis vendunt, et verbum vacuum laudis emunt. Sic- — ostiumdomus os corporis, ut non clamosa voce ore- 
ut oratio eorum Deum non delectat, sic nec laus mus Deum, sed desiderio tacito. Nam ex clamosa 
hominum eos adornat. Quod enim in verbo posi-« oratione multa mala nascuntur, maxime h:ec tria. 
tum est, tamdiu est, quamdiu dicitur verbum :- Primum, qui clamose orat, non credit Deum ubi- 
cum autem finitum fuerit verbum, finitur et bo- — que esse, et absconsa audire. Ideo dupliciter 
num, quod positum erat in verbo. 6. Tu. autem — Deum honorat, qui absconse orat : primum, quia 
cum oras. 'Tu qui vis, ut exaudiaris, non ut vi- C orat : secundo, quia credit eum absconsa audire, 
deáris: qui esse vis laudabilis, non apparere : sicut et audit. Nam Deus non voce clamosa pul- 
qui in auribus Dei, non in oculis hominum loque- —sandus est, sed conscientia recta placandus : quia 
Σ ris. Intra in cubiculum tuum, et claude ostium ΤῸΝ est vocis auditor, sed cordis. Secundum au- 
tuum. Ut nemo sit ibi, nisi tu, qui oras, et ille, — tem malum, quod mysteria secretarum petitionum: — - 
; quem oras : et nequis tecum sitalter, pretereum, — tuarum, quas forte non otc alterum | scire 
quem necessarium habes. Testis enim orantem- preter te et Deum, in auribus bonorum hominum 
gravat, non adjuvat : quia Deus orationibus non. et malorum audienda committis, et non solum non 
exigitur, sed placatur. Alterum dico alterius — audirisa Deo, quia indisciplinate orasti, sed adhuc 
cordis. Qui autem ejusdem sunt cordis, etsi multi — ab hominibus derideris, quibus abscotisa tua ma- 
fuerint oratores, unum sunt, quia unus spiritus —nifestati. Tertium vero malum, quia clamose 
t, ἡ. 32. orat in omnibus, sicut dictum est : Omnium au-.— orans, juxtate alterum non permittis orare. Voci- 
tem credentium erat cor unum , et anima — bus enim tuis rapis sensum illius ad. tuos sermo- 
una. Melius hec enim spiritualiter intelligun-. nes, et ideo. non solum non exaudiris, quia male 
tur ad animam dicta. Cubicilum enim est cor oras: sed adhuc peccatum colligis, dum. orare 
vel intellectus interior, id est, spiritualis : sic- D alios non permittis. Sic ergo ora, sicut audisti in 
αἱ, ἡ. 5. uL scriptum est: Que dicitis in. cordibus ve- — libro Regnorum Annam orantem, que figuram 
stris, et in. cubilibus vestris compungimini. portabat Ecclesie, de qua dictum est: Labia τ. Meg. x. 
.^ Ostium autem est sensus carnalis exterior, per — quidem ejus movebantur, vox. autem ejus non 13. 
quem omnia bona vel mala super animam in-. audiebatur. Etpater tuus qui videt in abscon- 
trant. Sicut in Canticis ex persona Ecclesie 50, reddet tibi palam. Ut tunc cognoscant homi- 
mt. 5.2.sapientia dicit :* Ecce dilectus meus pulsat — nes *quid orasti, cum viderint te accepisse quod 
ostium, Aperi mihi, soror mea, proxima med. — orasti. T. Orantes autem nolite multum loqui, 
Pulsat autem Christus hominem Christianum aut — sicut ethnici faciunt. Quos orant genüles videa- 
per Scripturas divinas, aut bonas cogitationessu- ^ mus, ut sciamus quare sic orant. Orant demones, 


^ V. D. Ecce frater meus. Editi in marg. Ecce fra- et Editi in marg. 
truus , quae fortassis est vera lectio, efformata ex voce ὁ Quid orasti, sic iidem in. marg., quae lectio seriei 


ἀδελριῆός. accommodatior videtur illa, quam Editi in textu prae- 
b Zscendunt : putas modica tibi videtur. Sic V, Ὁ, ferunt, quem orasti. 


4 


810 


OPUS IMPERFECTUM 


qui etsi audiunt, exaudire non possunt. Nam ne- A per malos blasphematur. Sanctificetur nomen 


ixxvique mala prestare:possunt , nisi permiserit Deus. 


Orant reges mortuos, Jovem, Mercurium, cete- 
rosque, quorum crimina sunt manifestiora quam 
nomina, qui nec cum viverent, poterant adjuvare. 
Orant idola insensata, qua nec audire possunt, 
nec dare responsum. Juste ergo diu clamant, ubi 
qui exaudiat non est. Propterea cum sacerdotes 
Baal deos suos clamarent propter sacrificia com- 


3. teg. 18. burenda, deridens eos Helias dicebat : Clamate; 


ὅς 


clamate fortiter ; forsitan dormiunt dii vestri. 
Sic et modo quasi dormientem Deum accusat, qui 
orationem suam longo sermone prosequitur.9. Scit 
enim Pater vester quid. vobis necessarium sit 
antequam | petatis eum. Si ergo precognoscit 
quid volumus, non ideo oramus ut exponamus 
Deo quod volumus, sed ut placeat ei prasstare quod 
desideramus. Et si Deus placandus est, non do- 
cendus : non est ei necessaria longa narratio, sed 
bona voluntas. 9. Sic ergo orabitis vos. 


Homilia xiv. ex cap. 4j. 


9. Pater noster, qui es in celis, santificetur 
nomen tuum, etc. * Patrem se magis, quam Do- 
minum voluit dici, ut nobis magnam fiduciam da- 
ret ad petendum, et spem largam ad impetran- 
dum : quia servi non Semper impetrant quod pe- 
tunt; nec enim semper ex bona conscientia quie 
justa sunt petunt. Nam frequenter servi non con- 
siderant quid ad utilitatem. domini pertinet, sed 
ad suam ; ideo non merentur semper audiri. Filii 
autem semper impetrant, quia ex bono conscientia 
quo justa sunt petunt: nec considerant magis 
quid ad utilitatem suam pertinet, quam ad patris ; 
ideo semper merentur audiri, Et tu si filium Dei 
te credis, illa pete quz et tibi expediunt accipere, 
et illum decet prastare : si. autem semper ab co 
petas carnalia et terrena, aut difficile impetras, aut 
forte nec impetras. Quomodo tibi illa prestat li- 
benter non habenti, quz etsi. habeas, ubique ad- 
monet te ut. contemnas? Pater noster. Noster, 


t habet. dixit, non, Meus: libenter 1 audit Deus, quando 


Christianus non solum pro se, sed pro altero orat. 
Pro se enim orare natura est, pro. altero autein 
gratiz : pro se orare necessitas rei cogit, pro altero 
autem caritas fraternitatis hortatur. Dulcior est au- 
tem ante Deum oratio, non quam necessitas rei 
transmittit, sed. quam caritas fraternitatis com- 
mendat. Qui es in celis. Vult ut sciamus nos 
Patrem habere czlestem, ut erubescamus nos ter- 
renis rebus substernere, scientes nos Patrem czele- 
stem habere. Sicut«enim degener filius ad oppro- 
brium pertinet generosi patris, sic et Christianus 
injustus ad blasphemiam pertinet Dei justi. Nam 
sicut per bonos Christianos Deus glorificatur, sic 


^ Patrem se magis quam Dominum voluit dici V. D. 
et Editi in marg. recte. Editi in textu quam Deum. 


B 


€ 


D 


tuum. Quomodo sanctificatur ab homine, qui san- 
cüificat. homines? aut quod. sanctum est, ut quid 
sanctificatur? Sed in se quidem sanctum est; hoc 
autem quzritur, ut sanctificetur in nobis : id est, 
ut nos illum sanctificemus, in nobis, ut cum nos 
illum sanctificaverimus in nobis, tunc ille nos san- 
ctificet in se. Nam qui non sanctificat Deum, non 
sanctificatur a Deo. Sanctificamus autem Deum 
in nobis, quando scientes eum sanctum, timemus, 
et sollicite vigilamus, ne forte? violemus sancti- 


tatem nominis ejus in nobis per opera nostra mala. 


Sicut qui preclara veste vestitus est, fugit omnem 
rem nens adt ne forte coinquinet cam, et perdat 
gratiam candoris ejus : sic qui. suscipit Deum in 
corde suo. et spiritu suo, sollicitus esse debet , ne 
forte contaminet eum, sciens quiasi contaminatus 
fuerit in nobis, ipse quidem in sua natura incon- 
taminabilis manet : tamen contaminationis sue in- 
juriam graviter nostro vindicabit interitu. 4d- 
veniat regnum tuum. Regnum Dei dicitur re- 


Regi 


tributio vel tribulatio, quam accipiunt aut justi Dei qui 


pro mercede justitie, aut peccatores pro. culpa 
peccati. Regnum Dei dicuntur et sancti, sicut 


Scriptum est : Et colligent zizania de regno wu. 
ejus, hoc est, de populo Christiano. Regnum Dei 4:- 
icitur et justitia, sicut dicitur : JZuferetur à v0- Γαι. 


bis regnum. Dei, et dabitur genti facienti fru- 3. 


ctus ejus. De omnibus unus est intellectus, Aliud: 


est regem esse, et aliud regnare. Ecce enim Deus: 


naturaliter rex est, sed non in omnibus regnat : 
nec omnes homines sunt regnum ejus, quia nec 
faciunt omnes voluntatem ipsius. Nam in iniquis 
hominibus non Deus, sed diabolus regnat, cujus 
faciunt voluntatem. Unde sapienter ait apostolus, 


dicens : Adversus rectores hujus mundi tene- Πρῆος. 


brarum harum. Non dixit, Adversus rectores 12. 


hujus mundi, tantummodo : sed addidit, Mundi 
tenebrarum, quia non totius mundi sunt domini 
daemones, sed tantummodo tenebrarum, quz sunt 
in mundo. Tenebrz autem mundi dicuntur ho- 
mines iniqui : sicut et sancti, mundi lux appellan- 


tur. Sicutait apostolus : Fuistis aliquando tene- tbid. 5 


bre, nunc autem. lux in Domino. Quia sicnt 
per sanctos Deus ostenditur in hoc mundo, sic per 
iniquos homines obseuratur. Et potestatemquidem 


habet Deus in hominibus et perdere omnes si , 


vult, sicut et ipsum principem peccatorum diabo- 
lum. Nam sicut diabolus, cum sit in potestate 
Dei, tamen quoniam quantum ad propositum suum 
non vult esse Dei, non est de regno Dei : sic et 


omnes peccatores quamvis sint in potestate Dei, . 


tamen quia nolunt esse sub Deo, non sunt regnum 
Dei. Nam vere justum regnum est, quando et rex 
vult homines habere sub se, et cupiunt homines 
esse sub eo. Quando autem rex per violentiam co- 
git esse sub se, illud quantum ad veritatem non 


b Jugulemus sanctitatem iidem in marg. 
* [Gommelin, et Morel. im honoribus.] 


ἫΝ 


ν 


j 


Sal. 134. 


IN 


MATTIEEUM. 


HOMIL. XIV. 811 


est regnum, sed tyrannis. Ideo et Deus, quamvis 4 in homine, nisi homo voluerit. Sicut nec ter- 


habeat homines in potestate, tamen volentes reci » 
tantum, ut non sit tyrannus, sed rex. Diabolus p 

ne tyrannus est, quia et nolentes compellit facere 
voluntatem suam. Quid est ergo quod dicit? Quia 
interim duo sunt regna in mundo, Dei et diaboli, 
id est, justi et iniqui : et hoc quaritur, ut tollatur 
de medio regnum diaboli; id est, iniqui: et veniat 
tantammodo regnum Dei, id est, justi : et ideo dicit, 


1xxvi Tuum unum regnum adveniat, quia interim * non 


omnes sunt Dei. Quod tunc fiet, quando omnes ini- - 


ui cum principe suo diabolo mittentur in stagnum 
mmeum inferorum. Omnes autem sancti resur- 
gent, eteuntes in obviam Domino venient in aere, et 
semper in hoc mundo erunt cum ipso; ut omne quod 
est in hoc mundo, totum sit Dei. Sic intelligendum 
est et de justitia, quoniam modo et justitia et ini- 
quitas regnant : cum autem exstincla fuerit 1ni- 
quitas, sublato diabolo, tunc justitia sola regnabit. 
Fiat voluntas tua sicut in celo, et in terra. 
Numquid non facit. Deus quod vult ubique? Di- 
ctum est enim, quia, inquit, Omnia quecumque 
voluit Dominus fecit in celo et in terra, in 
mari, et in omnibus abyssis. Sed hoc quaritur, 
ut in nobis fiat voluntas Dei, id est, ut eam nos 
faciamus. Quamdiu ergo regnum mixtum est in 
terra, fit quidem voluntas Dei in hominibus, sed 
hon sicut in celo. In. celo enim omnes angeli 
nullius faciunt voluntatem, nisi Dei tantummodo : 
in terris autem non omnes faciunt Dei voluntatem : 
iniqui enim diaboli faciunt voluntatem. Cum ergo 
regnum diaboli, hoc est, iniqui sublati fuerint de 
hoc mundo, tune omnes, qui sunt super terram, 
solius Dei facient voluntatem, sicut angeli omnes 
in czlo. Communiter autem accipi debet quod ait, 
Sicut in celo, et in terra : id est, —— 
nomen tuum , sicut in czlo, et in terra. ;/dveniat 
regnum iuum, sicut in czlo, et in terra, Fiat 
voluntas tua, sicut in celo, et in terra. Et vide 
quam caute loquutus est. Non dixit, Pater, san- 
ctifica nomen tuum in nobis, adduc regnum tuum 
super nos, fac voluntatem tuam in nobis : ne se- 
ipsum videatur Deus in hominibus sanctificare, aut 
regnum suum super quos vult adducere, aut vo- 
luntatem suam in quibus vult facere, et per hoc 
inveniatur Deus personarum acceptor. Nec iterum 
dixit, Sanctificemus nomen tuum, suscipiamus re- 
gnum tuum, faciamus voluntatem tuam, sicut in 
cxlo, et in terra : ne hominum tantummodo vi- 
deatur esse quod sanctificant Deum, aut quod 
suscipiunt regnum ejus, aut. quod faciunt volun- 
tatem ipsius : sed medie dixit, et impersonali- 
ter : id est, Sanctificetur, adveniat, fíat : ut 
utriusque personz opus necessarium demonstra- 
ret, quia et homo Deum necessarium habet, et 
Deus hominem ad justitiam faciendam. Nam sic- 
ut homo non potest facere bonum, nisi habuerit 
adjutorium Dei : sic nec Deus bonum operatur 


4 Iidem in marg. non sunt omnes justi. 


B 


C 


D 


ra sine semine, nec semen sine terra fructificat : sic 
nec homo sine Deo, nec Deus sine homine ju- 
stitiam operatur in homine. Ac si dicat, Si haec 
agitis, hzc oratis, digni filii estis hujusmodi patris. 
11. Panem nostrum quotidianum da nobis ho- 
die. In prima quidem facie sic videntur verba so- 
nare, ut qui dicunt, Panem nostrum quotidia- 
num. da nobis hodie, non habeant in crastinum, 
aut in procrastinum praeparatum, ut possint dice- 
re, Panem nostrum quotidianum da nobis 
hodie. Qui autem in crastinum paratum habet, 
aut in quinque, aut in decem dies, quomodo po- 
test dicere, Panem meum quotidianum dá mihi 
hodie? Illud enim petitur, quod interim non ha- 
betur : quod autem possidetur, ut quid adhuc re- 
quiritur ? Quod si est, oratio ista aut paucis potest 
convenire, aut forsitan nulli. Quis enim ita fidelis, 
ut cum possit amplius habere, tamen amplius sibi 
non reservat, nisi quotidianum victum? Forsitan 
solis conveniebat apostolis, qui docendi gratia per 
singulas civitates omni tempore vagabantur, et ipsa 
vagatio amplius qnotidiano victu possidere non po- 
terat, Sed ita debemus aptare Christi doctrinam, ut 
omnes in ea proficiant, ne forte communis medicina 
justitie, quae ad salutem omnium est praeparata, 
dum aut paucis, aut nulli prodest, inveniatur esse 
superflua. Ita ergo intelligendum est, quia non so- 
lum ideo oramus, Panem nostrum da nobis, ut ha- 
beamus quod manducemus, sed ut quod manduca- 
mus de manu Dei accipiamus. Nam habere ad man- 
ducandum commune est inter justos et peccatores, 
frequenter autem et abundantius peccatores ha- 
bent quam justi. De manu autem Dei accipere 
panem non est commune, sed tantum sanctorum. 
Praparare ergo non vetant hzc verba, tamen cum 
peccato praeparare vetant. Nam qui cum eme 
preparat, illi Deus dat panem quem manducat : 
qui autem cum peccato, illi non dat Deus, sed dia- 
.bolus. Nam omnia quidem a Deo creantur, non 
tamen a Deo omnia subministrantur. Vel intelli- 
gendum est ita, ut duma Deo datur, sanctificatus 
accipiatur : et ideo non dixit, Panem quotidianum 
da nobis hodie : sed addidit, JVostrum, id est, 
.quem habemus jam przparatum apud nos : illum 
i nobis ut dum a te datur, sanctificetur. Ut puta 
si laicus offerat sacerdoti panem, ut sacerdos ac- 
cipiens sanctificet, et porrigat ei : quod enim panis 
est, offerentis est : quod autem sanctificatus est, 
beneficium est sacerdotis. Numquid non suffece- 
rat sic dicere, Panem nostrum da nobis hodie? 
Ut quid ergo addidit, Quotidianum ? Ut luxu- 
riosos cibos compescat. Ut tantum quis manducet 
quantum ratio naturalis exigit, non quantum lasci- 
vià carnis impellit. Si enim tu in uno convivio 
tantum expendas quantum in pluribus sufficere 
poterat, verbi gratia, hominibus centum moderate 
viventibus, aut tibi ipsi centum diebus disciplina- 


b lidem in marg. sed tantum justorum. 


LXXVI 


812 


te viventi, jamnon quotidianum cibum manducas, ^ 
sed multorum dierum. Aut certe sicut supra dixit 
de eleemosynis, aut de oratione, ut non coram ho- 
minibus faciamus : non quia hoc possibile erat 
omnino, sed ut doceat nos omnino spectationem 
hominum fugere velle, ut si possibile est, nec vi- 
deatur : quod. possibile non est : sic et hic docere 
nos volens, ut de nullo simus in hoc mundo sol- 
liciti, nisi de solo simplici victu, sic mandavit 
orare, Panem: nostrum quotidianum da nobis 
hodie : non quia illicitum judicavit plus habere 
hominem Christianum, quam panem quotidianum : 
sed πος docere voluit, ut si possibile est, neque 
pane quotidiano plus habeat : quod. possibile non 
est, quantum ad possibilitatem humanam. ltem 
quare non solum dixit, Panem quotidianum da no- 
bis, sed addidit, Nostrum panem? Propter duas ra- 
tiones. Primum, quoniam omnia quz datnobis Deus, 
siveorantibus, sive militantibus, non nobis solis dat, 
sed etiam aliis per nos, ut de eo, quod accepimus a 
Deo, partem impotentibus faciamus. Qui ergo de 
laboribus suis indigentibus non. praestat, non po- 
test dicere, Panem meum da inihi : nec enim pa- 
nem suum tantummodo manducat, sed etiam alie- 
num. Deinde qui de justitia acquisitum panem 
manducat, suum panem manducat: qui autem cum 
peccato, alienum. 12. Et dimitte nobis debita 
nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus no- 
stris. Cum qua spe orat qui inimicitiam servat 
adversus alterum, a quo forsitan lzsus est? Sicut 
enim ipse orans mentitur, dicit enim, Remitto, et C 
non remittit : sic a Deo petit indulgentiam, et non 
illi indulgetur. Si ergo qui lesus est, * sine speorat 
Deum, nisi indulserit ej, a. quo. lzsus est : quo- 
modo, putas, orat qui non solum ab altero lzsus 
non est, sed ipse per injustitiam alios lzdit et gra- 
vat? Sed multi nolentes dare veniam peccantibus 
in se, fugiunt istam orationem orare. Stulti.: pri- 
mum, quoniam qui non sic orat Efitioge if i 
docuit Christus, nec est Christi discipulus. Se- 
cundo, quia nec Pater libenter exaudit orationem, 
quam Filius non dictavit. Cognoscit enim Pater 
Filii sui sensus et verba, nec suscipit qu usurpa- 
tio humana excogitavit, sed que sapientia Christi 
exposuit. Ergo orationem quidem dicere potes : 
circumvenire autem. et fallere Deum non potes, 
nec accipis indulgentiam, nisi prius indulseris 
ipse. 15. Et ne nos inducas in tentationem, 
sed libera nos a malo. Quoniam multa et ma- 
gnifica supra mandavit hominibus, ut Deum Patrem 
suum dicant, ut genus suum de czlo cognoscant, 
ut regnum Dei petant venire, ut non sint solliciti 
unde pascantur, quz omnia magn:e spei et justitize 
signasunt : ideo nunc additür humilitatis doctrina, 
ut dum dicunt, JVe nos inducas in tentationem, 
cognoscant se esse infirmos, et consideratio infir- 
mitatis causam. gloriationis exstinguat. Duo ergo 
petimus, primum, ut non inducat nos in tentatio- 


^ lidem in marg. síne causa orat 


b 


OPUS IMPERFECTUM 


nem : secundo, ut si induxerit, liberet de periculo 
tentationis. Nam vere, si secundum veritatem ju- 
stitiz suc examinaret homines Deus, nullus posset 
fieri salvus. Ideo autem difficile tenta, sciens'infir- 
mitatem nostram. Aut si tentat, non tamdiu tentat, 
quamdiu nos vincamus tentationem, sed quamdiu 
vincere nos velle ostendimus : id est, non virtu- 
tem nostram tentat, sed voluntatem : apostolo nos 


confirmante, et dicente : Tentatio vos non ap-,. c, « 


prehendat; nisi humana. Fidelis autem. Deus, 13. 
qui non patietur vos tentari supra id quod po- 
teslis sustinere, etc. Volens enim glorificare ho- 
minem, tentat eum, non ut cum magno judicio 
glorificet, sed ut ne sine causa glorificet. Quo- 
niam tuum est regnum, et virtus, et gloria. 


Β Tria autem hzc ad tria que superius dixit perti- 


nentia introduxit. Quoniam dixerat supra, San- 
ctificetur nomen tuum, adveniat regnum tuum: Ὁ 
ac si dicat aliquis, Ergo non habet Deus regnum 
interra, quia oratis ut veniat? is respondet ad illud, 
Quoniam tuum est regnum. ltem quoniam di- 
xerat, Fiat voluntas tua, sicut in. celo et in 
terra : ac si dicat aliquis, Ergo non potest Deus 
facere quod vult in terris, quia oratis ut fiat vo- 
luntas ejus? ad hoc respondet, Quia tua virtus est : 
tamquam si dicant, Non ideo optamus regnum 
tium in nobis, aut fieri voluntatem tuam in terris : 
quia non est regnum tuum in terris : quia non est 
regnum tuum in mundo, nec potes facere quod vis 
in terris; sed quoniam regnum tuum vita zeterna 
est, et voluntas tua justitia est. Propterea nec 
redigis aliquem sub regno tuo nisi ipse voluerit : 
nec operaris in aliquo voluntates tuas, nisi ipse 
censenserit. Propterea oramus, ut illuminati a te, 
velimus suscipere regnum tuum in nobis, et opte- 
mus facere voluntatem tuam. Item. quoniam di- 
xerat, Panem nostrum quotidianum da nobis 
hodie : et dimitte nobis debita nostra, sicut et 
nos dimittimus debitoribus nostris : et ne nos 
inducas in tentationem, sed libera nos a malo : 
ad illa respondet, Quia tua est gloria. Vere enim, 
quia, si nihil deest timentibus Deum, Dei gloria 
est : si illis dimittentibus debitoribus suis, Deus 
dimittat eis peccata eorum, Dei gloria est : si autem 
non dimittentibus eis, dimittat, non est gloria Dei, 
quia nec est justum judicium ejus. Si non inducat 
in tentationem, aut inductos si propter justam ali- 
quam causam liberet, gloria Dei est. Et generaliter. - 
quicquid supra orare precepit, cum fuerit a Deo 
praestitum, Dei gloria est. 15. Si enim. non di- 
miseritis hominibus peccata eorum, nec Pater 
vester dimittet vobis. Nam et superius cum di- ^ 
xisset, Dimitte nobis debita nostra, sicut et ' 
nos dimittimus debitoribus nostris : non dixit, 
Sicut et nos demittemus, ut prius nobis Deus di- 
mittat, postea nos debitoribus nostris. Scit enim 
Dominus omnes homines esse mendaces : quoniam 
etsi acceperint remissionem peccati sui; ipsi debi- 


IN MATTHEUM. HOMIL., Xv. 


815 


toribus suis non dimittunt. Ideo sic dicit, Dimit- ^ cordis, et dant confidentiam animz apud Deum 


te nobis, sicut nos dimittimus : ut prius dimit- 
tamus, postea petamus dimissionem, et a Deo re- 
missionem peccatorum accipiamus. 


Homilia xv. ex cap. aj. 
16. Cum autem jejunatis, nolite fieri sicut hy- 
pocrite tristes ; exterminant enim facies suas , 
Tria pri- ufzappareant hominibus jejunantes. Omnium 
» ma. malorum prima et fortiora sunt tria mala : id est, 
^ Poena gula; avaritia, et vana gloria. Adversus qua Do- 
oria. Tria minus tentationis suscipiens béllum, .pugnavit pro 
ima bona, nobis, Contra gulam in eremo, contra avaritiam 
"eme. Super montem, contra vanam gloriam super tem- 

oralio, . . 

junium. plum. Item omnium bonorum prima et fortiora sunt 
xxix tria bona, eleemosyna, oratio, et jejunium. Et vide 
quomodo adversus tria mala inventa sunt tria bo- 
na, id est, eleemosyna contra avaritiam, jejunium 
contra &ulam oratio contra vanam gloriam. Dic 
nobis, Écce jejunium contra gulam venit, quia con- 
trarium. est jejunium gula : et eleemosyna contra 
avaritiam convenit, quia avaritia congregat, elee- 
mosyna autem dispergit : oratio quomodo conve- 
nit contra gloriam vanam? Audi. Omnia mala, 
quz sunt in mundo, babent contraria bona, per 
que superentur : utputa, fornicatio castitatem, 
superbia humilitatem, iracundia mansuetudinem. 
Et nullum est malum; quod non habeat contrarium 
bonum, per quod superetur, demta vana gloria. 
Ideo quantavis bona feceris, volens compescere 
vanam gloriam, tanto magis excitas eam : et'causa 
est ista, quia omne malum ex malo nascitur, sola 
autem vana gloria de bono procedit : ideo non 
exstinguitur per bonum, sed magis nutritur. De- 
nique inter homines peccatores tentatio vanae glo- 
rie non habet locum. Fornicarius enim, aut 
raptor, quomodo tentetur in vana gloria, qui non 
habet unde glorietur? Illi autem tentationem vanze 
glorie patiuntur, qui tale aliquid facinnt, unde 
glorientur. Ergo nullum remedium potest esse 
contra vanam gloriam, nisi oratio sola : et. hzc 
ipsa vanitatem generat, nisi caute prospexeris, si 
forte bene oraveris. Altera de eleemosyna, et jeju- 
nio, et oratione divisio in lege scripta est : /Von 
intres ante conspectum Dei tui vacuus. V acuus 
autem intrat anté Deum, qui veniens ad orationem, 
nullam eleemosynam facit. Non solum in Veteri 
Testamento, sed ctiam in Novo praecipitur, ut per 
singulas septimanas unusquisque Christianus ali- 
quid in gazophylacium mittat, ad orationem ven- 
tarus, sicut ait apostolus: Unusquisque vestrum 
per singula sabbata. quod illi placuerit apud 
se reponat, ut non, cum venero, tunc collecte 
i18. fiant. hem dicit Salomon : 7/nte orationem 
prepára animam tuam.llle preparat animam 
suam ante orationem, qui faciens eleemosynam 
venit ad orationem. Sicut enim oleum accendit 
lumen lacerna, ita et bona opera. excitant. fidem 


.23. 


or. 16. 


orandi. Ergo eleemosyna pra»paratio est orationis. . 
Itemjejunium est adjutorium orationis, quia oratio 
sine jejunio gracilis est, et infirma. Nam oratio 
illa est fortis, qua: fit in spiritu. humili et corde 


tribulato, sicut. et propheta: dicit : Sacrificium Psal. 5o. 


Deo spiritus contribulatus, cor contritum. et 19. 
humiliatum. Deus non despicit. Spiritum autem 
humilem et cor-contribulatum habere non potest, 


qui manducat et bibit, et. deliciis fruitur : quia Psal. 1 


panis cor confirmat, vinum autem lotificat. Spiri- 15. 
tum autem carnis humilem esse non permittit 
virtus, quz fit ex pane, et cor contribulatum esse 
non permittit jucunditas, quae venit ex vino. Ideo 
quandocumque sancti- pro aliqua necessitate volue- 

p rant exorare Deum, jejunium cum oratione jun- 
xerunt : sicut Daniel, et cacteri, Unde quia virtus 
orationis jejunium est, numquam separantur ab 
invicem, sed ubique simul ponuntur. Oratio etjeju- 
nium de orte liberant. ltem : Zoc genus non eji- Math. 
citur, nisi in jéjunio.et oratione.Sicut nec ida gor 
sine armis est aliquid, nec arma sinemilite : sic nec 
orato sine jejunio, nec jejunium sine oratione. 
Sed ex his tribus bonis prima est oratio, quia elee- 
mosyna quidem de rebus exit, jejunium autem de 
corpore : oratio vero nec de rebus nec de corpore, 
sed de anima procedit et de corde : ideo quasi 
prima dignitosior e duobus , media ponitur inter 
duas. Prima eleemosyna, secunda oratio, tertia je- 
junium. Et quare eleemosyna ante orationem pre- 

c, «dit? Quia mediatrix est, et raparatrix viz ante 
faciem oraüonis, ut post Kis coit sequens 
oratio praparatum locum misericordie inveniat 
apud Deum. Ideo autem jejunium sequitur oratio- 
nem, quia non oratio jejunii est adjutorium , sed 
Jejumum orationis. Et non oratio ht propter je- 
Junium , sed Jejunium propter. orationem : ideo 
Jejunium non ante orationem przcedit , sed oratio 
ante jejunium. Tertia divisio. Item eleemosynam 
facere, aut orationem, aut jejunare, non est omnium 
hominum, sed tantum justorum. Qui autem pec- 
cat , et eleemosynam facit, perdit quod facit. Pro 
cessato enim peccato peccatoris datur eleemosyna; 
non pro occurrentez: id est, quando peenitet nos 
quod fecerimus, non ut per pecuniam peccandi 

p licentiam comparemus. Item ille orat, qui jam non 
peccat : qui autem orat et peccat, non rogat Deum, 
sed deludit Deum, Item ille jejunat, qui non pec- 
cat; qui autem peccat et jejunat, non ad gloriam 
Dei jejunat, nec se humiliat, sed substantie sux 
parcit. Denique considera in superioribus, ex quo 
cepit Christus apostolis suis salutaria dare prae- 
cepta , non statim in primis mandavit de eleemo— 
syna, aut jejunio, aut oratione : sed prius expellit 
mala, postea introducit bona. Scriptum est, Ion Maus, 
occides : ego autem dico, INec irascaris. Scri- 21. sqq. 
ptum est, Non perjurabis : ego autem dico, IVec 
jurabis. Scriptum. est , οι adulterabis : ego 
autem. dico , Ion concupisces. Scriptum est , 
Oculum. pro oculo : ego autem dico, Non 


03 


1η. 


Matth.6.1. 


LXXX 


Psal. 26.8. 


Gen. 32, 
3o. 


814 


omnino resistere malo. Scriptum est, Diliges ^ 
amicum tuum, et odies inimicum : ego autem 
dico , Diligite inimicos. Postquam ergo ab his 
omnibus malis hominem spoliavit, tunc dicit, 
J'idete ne eleemosynam vestram faciatis co- 
ram hominibus, etc., ostendens quoniam nisi 
homo ab illis omnibus recesserit prius, sine causa 
facit hzc bona. Prius oportet mala dimittere, et 
sic bona suscipere, quia non potest fieri homo no- 
vus , nisi desierit esse vetus. Qui autem mala non 
dimittit, et bona suscipit, bonorum suorum gra- 
tiam perdit : c legitor si quis; homo in os 
suum aliquid dulce mittat cum amaro permixtum, 
dulcedo illa non dat suum saporem. JVolite fieri 
tristes, sicut hypocrite. Sive de eleemosynis 
dicens, sic dicit, Ne coram hominibus fiant : sive B 
de oratione sic, Nolite esse sicut hypocritae in an- 
gulis platearum orantes : sive de jejunio, hoc ipse 
dicit. Vides quia sciebat Dominus vanam gloriam 
ex omni bono procedere. Ideo illam spinam, quae 
assidue nascitur in terra bona, jubet przcidere, 
ne spina vana glorie effocet jejunii fructum. 
Numquid potest fieri, ut non sentiatur qui jeju- 
nat? Sed melius est ut jejunium tuum te ostendat, 
quam tu jejunium tuum. Sciens autem Dominus, 
quia non potest fieri, ut sit hilaris qui jejunat : 
ideo non dixit, Nolite esse tristes : sed, /Volite 
fieri tristes. Aliud enim est esse tristem, et aliud 
tristem fieri. Qui enim naturaliter propter assi- 
duum jejunium tristis est, ille est tristis, non au- 
tem fit : qui autem per imposturas aliquas pallen- c 
tes apparent, illi non sunt tristes, sed fiunt. Si 
ergo qui jejunat et tristem se facit, hypocrita est : 
quanto magis iniquior est, qui non jejanat, sed 
argumentis quibusdam in facie sua pingit venalem 
pallorem, quasi jejunii signum? Displicet ei na- 
tura sua, quia non potest mentiri quod non facit, 
et misera facies carnis x erus quibusdam in- 
nocens castigatur, quia fraudibus non consentit. 
Puto quod omnis sensatus intelligit, quia hzc 
verba carnaliter non intelliguntur. Nec enim po- 
test fieri, quod qui jejunat non appareat tristis, 
nec mandat Dominus quod adimplere non possu- 
mus. Si enim ideo jubet nos non fieri tristes, ut 
ne per ipsam tristitiam appareamus hominibus 
jejunare : quare mandat caput ungere, et faciem D 
lavare? Sic enim cun unctio capitis, et lavatio- 
faciei, si a jejunantibus semper serventur, nihilo- 
minus sunt signa jejunii. Sed hec spiritualiter 
ad animam referuntur, ut ne tristitia spiritualis 
faciem spiritualem exterminet. Facies autem spi- 
ritualis anim: est conscientia ejus, vel cor, sicut 
ostendit propheta, dicens: Tibi dixit cor meum, 
Dominum requiram, et exquisivit te facies 
mea, Non enim facies carnea Deum quarit, sed 
conscientia. Item quoniam facies conscientia ap- 
ellatur ostendit Jacob, cum fuisset luctatus cum 
Domiie : Fidi Dominum facie. ad. faciem, et 
salva facta est anima mea. Vere enim tunc 
facie ad faciem Deum non vidit, quia in schemate 


OPUS IMPERFECTUM 


hominis luctatus est contra eum Deus. Nam 
schema corporale velamentum est Dei, non pro- 
pM Dei. Sed mente vidit Deum. Unde et 
sraél vocatus est, id est, mens videns Deum. Si 
autem facies ejus Deum vidisset, utique sic vocan- 
dus fuerat, facies Deum videns. Quid ergo? Fa- 
cies anim: conscientia appellatur. Sicut enim in 
conspectu hominum gratiosa facta est facies pul- 
chra: sic in oculis Dei speciosa est conscientia 
munda. ltem aliud. est gaudium corporale, aliud 
spirituale. Gaudium corporale est risus, jocus, et 
caterz delectationes carnales. Gaudium spirituale 


est spes, sicut ait apostolus : Spe gaudentes, in Rom. x: 
tribulatione patientes. Vides quia potest fieri ut '?- 


tristantes carnaliter, spiritualiter gaudeamus in 
spe? Hoc enim dicit de Spiritu sancto propheta : 


Fluminis impetus letificat civitatem Det. ltem Psal.45 


est tristitia corporalis, et est tristitia spiritualis. 
Tristitia corporalis est afflictio carnis : tristitia 
autem spiritualis, desperatio et infidelitas anima. 
Ergo dicens : IVolite fieri tristes, hoc dicit, No- 
lite propter homines Jejunare. Qui enim propter 
homines jejunat, tristem facit conscientiam suam, 
id est, desperantem. Quomodo enim conscientia 
ejus hilaris sit, et sperans in Deum jejunio suo, 
qui non propter Deum, sed propter homines jeju- 
nat? Sic et omnes hypocritz, qui propter homines 
jejunant, exterminant facies suas, id est, con- 
scientias suas, Quomodo enim exterminatas con- 
scientias non habeant ante Deum, qui fingentes se 
propter Deum jejunare, non propter Deum jeju- 
nant, sed propter homines, volentes fallere et 
Deum, et homines? Aut. ita. JVolite fieri tristes, 
sicut hypocritae: id. est, Nolite sine spe et sine 
fide jejunare. Sine spe autem jejunat, qui non se 
abstinet a peccato, nec facit justitiam. Nam sicut 
bona opera spem generant, id est, gaudium spiri- 
tuale : sic mala opera desperationem, id est, tri- 
stitiam spiritualem. Qui enim peccans jejunat, sine 
spe jejunat: id est, non habet, unde speret, et 

audeat, sed est animus ejus desperans, et tristis. 
bes autem quomodo peccatum et desperatio ex- 
terminent faciem conscientize, nullus ignorat. Nam 
semper vulnerata est conscientia ejus qui peccat. 
Sic ergo omnes hypocrite jejunant, non bonis 
actibus exhilarantes conscientiam suam in spe, 
sed malis operihus contristantes in desperationem. 
Hypocrita est ergo omnis, qui peccans jejunat. 
Quid est ergo, cum gaudio jejunare, nisi prius 
spiritualiter Jejunare, deinde carnaliter? Nam sic- 
ut omne bonum est spirituale, sic est et carnale : 
et omne malum est spirituale et carnale. Utputa, 
fornicatio carnis est meretricatio, fornicatio autem 
spiritualis est pravaricatio. Castitas carnis est 
nescire mulierem : castitas spiritualis, fidelem 
esse Deo. Humilitas corporalis assurgere homini, 
verbum dicere molle : humilitas spiritualis, qui 
in corde suo alterum existimat meliorem quam se. 
Sis corporalis, asper sermo : superbia spiri- 
tualis, qui se meliorem putat esse, quam alterum. 


seh aci uA «Ὁ 


, 


IN MATTHEUM. 


HOMIL. XV. 


815 


Sic et jejunium corporale est, et spirituale. Cor- ^ scientiam suam lacrymis penitentia lavit, postea 


e jejunium est abstinere a cibis, spirituale 
jejunium est abstinere a peccatis. Nam sicut caro 
delectatur manducando, sic spiritus carnis dele- 
ctatur peccando. Unde sapientes omne peccatum 
libidinem vocant, quia omne peccatum cum dele- 
ctatione committimus. Ideo et circumcidebatur 
libidinis membrum, ut in mysterio generaliter 
omnium malorum delectatio tolleretur, que mala 
faciunt animum tristem, id est, desperantem. Qui 
enim a cibis jejunat, non ab operibus malis, ille 
apparet jejunare, non autem jejunat: quia quan- 


tum ad homines jejunat, quantum ad Deum au- 


tem pessime epulatur malis. /men dico vobis, 
receperunt mercedem suam. Delectatio illa lau- 
dis tamdiu sentitur, quamdiu auditur : mox au- 
tem utaures transierit, transit et delectatio laudis. 
1T.Tu autem cum jejunas, unge caput tuum, et 
faciem tuam laea.'Tu qui misericors es,qui magis 
jejunas corde quam corpore, qui magis abstines a 
wy quam a cibo : et ideo non hominibus, sed 
jejunas. Qui enim peccantes jejunant, homi- 
nibus jejunant, non Deo,et ideo hypocritz sunt : 
qui autem vere Deo jejunant, non tantum a ci- 
bis se abstinent, quantum ab. omni actu iniquo : 
quoniam sicut cibus carnem delectat, sic omne 
rxxx: malum delectat spiritum carnis. Quid ergo? Quan- 
do jejunamus, si infundamus oleum capiti nostro, 
vere vanum est : et si laveinus facies nostras aqua. 
Et quis facie non lavata procedit? Magis enim, si 
hoc facimus, quasi per signa haec lavationis et. un- 
ctionis publicamus nos jejunare. Quid ergo? Sim- 
plex interpretatio hujus loci hee est, quoniam per 
aggerationem intelligenda sunt ista, sicut et ca- 
tera anie dicta, tamquam si dicat: Sic longe te 
facere debes ab ostentatione jejunii tui, ut si po- 
test fieri, quod non decet, etiam ea facias, quae ex 
diverso luxurie et epulationis videntur esse in- 
dicia, Spivitualiter autem sic, sicut ex superiori- 
bus patet, quia facies animae conscientia intelligi- 
tur : Projice ergo abs te avaritiae sordes, perjurii 
stercora, malitizeque putredinem ; et lavasti faciem, 
id est, conscientiam tuam aqua prophetica, de qua 
1.1.16. dicit Esaias: Lavamini, et mundi estote, auferte 
nequitiam ab animabus vestris. Si enim abstu- 
leris nequitiam ab anima tua, lavasti conscientiam 
tuam, et bene jejunas. Item caput tuum Christus 
est. Sitientem pota, esurientem ciba, algentem 
vesti, et sic pretiosissima myrrha, id est, oleo 
misericordiz unxisti caput tuum, id est, Christum, 
qui clamat in evangelio, dicens, quia Quod uni 
ex istis fecistis, mihi fecistis. Quoniam autem 
omnis justitia in his duobus consistit : primum, 
ut ne facias malum ; secundum, ut facias bonum : 
ad id, quod. pertinet ad fugienda peccata, dixit, 
Lava faciem. tuam : ad illud autem, quod. per- 
tinet ad facienda bona opera, Unge caput tuum, 
et es amabilis sicut Maria, que postquam con- 


* lidem in marg. opus omni Christiano. 


C 


x 


infudit oleum super caput Christi, et impleta est 
domus odore : ita et tuorum operum fama, si fue- 
ris talis, totam implebit Ecclesiam. Et quam 


proprie dixit, faciem quidem lavare : caput autem 


non lavare, sed ungere. Quamdiu enim sumus in 
torpore, conscientia nostra semper sordida est 
in peccatis. Caput autem nostrum Christus lava- 
tionem necessariam non habet, sed solam unctio- 
nem: quia Peccatum non fecit, nec. dolus in- 
ventus est in ore ejus. 19. JVolite thesaurizare 
vobis thesauros super terram. Presens capitu- 
lum ad pracedens non. habet consequentia ratio- 
nem, quia illud de jejunio dictum est, hoc autem de 
eleemosynis. Quid ergo est? Si memores sumus, 
nihil de eleemosyna, vel de oratione, vel de jejunio 
Dominus docuit supra : sed simulationem eorum 
compescuit tantum, ut nec coram hominibus faciant 
ca, ut videantur ab eis : non quia possibile est sic 
ea agere, ut non ea videant homines, sicut diximus 
ΒΡ νὰ ; sed sollicitum fecit hominem, ut quantum 
ad se sic festinet agere ea, ut non videatur: ut 
ipsum bonum? opus homini Christiano magis in 
affectu sit, quam in actu. Et convenienter, quo- 
niam et supra legis quidem mandata magis ad 
opus respiciebant, quam ad affectum : id'est, /Von 
occides, non adulterabis, etc. : Christus ad sup- 
plementum eorum spiritualiora introduxit man- 
data, ad affectum magis respicientia, quam ad 
actum : Ego autem dico, lVe irascaris, ne con- 
cupiscas, ctc. Sic et hic, ^ ut boni simulatione 
pracisa, opera eorum bona ad cor magis respi- 
ciant, quam ad aspectum. Quoniam ergo , sicu* 
exposuimus, nihil docuerat Cliristus de illis, nun« 
secundum tres supradictas justitias, eleemosynae, 
orationis et jejunii, tres consequentias introduxit 
doctrina : unam ad eleemosynam, alteram ad ora- 
tionem, tertiam ad jejunium. De quibus singulis 
demonstrabimus in proprio loco. Et ad eleemo- 
synam doctrina subsequens hzc est : /Volite the- 
saurizare vobis thesauros super terram, ut talis 
ordo sit narrationis : Cum facis eleemosynam , 
noli tuba canere ante te, sicut hypocrite fa- 
ciunt in. synagogis, et in vicis, ut glorificentur- 
ab hominibus. Amen dico vobis, perceperunt 
mercedem suam. Te autem faciente eleemosy-. 
nam. nesciat sinistra tua quid faciat dextera. 
iua: ut. sit eleemosyna tua. in. abscondito ,. 
et Pater tuus, qui videt in absccndito, red- 
det tibi in small festo. Nolite thesaurizare vo-. 
bis thesauros super terram. Et hic dat consi- 
lium, ut eleemosyna fiat : in secundo loco osten 

dit, que utilitas est in eleemosyna facienda :: 
in tertio loco, ut neque timor inopie acciden- 
tis impediat voluntatem eleemosyna facienda. 
JNolite thesaurizare vobis thesauros in terra, 
quia non estis de terra, nec de terra venistis, sed 
pro tempore de terra suscepistis terram, ut per 


b fidem in inarg. ut omni simulatione, 


Esai.53.9. 


Psal. 118. 
19. 


816 


terram vincatis terram; sed de calo estis, et 
de cxlo venistis, et iterum redituri estis in οῶ- 
lum, nisi ultro remanere volueritis in terra. 
Illic ergo substantiam tuam colloca, ubi patriam 
habes. Vis autem scire, quia peregrinus es in hoc 
mundo? Audi prophetam dicentem : Zncola ego 
sum in terra, non abscondas a me mandata 
tua. Qua est ergo d ut contentus sis 
super terram? id est; In alienis vis servire diabolo, 
cum possis in czlis , id est , in propriis, regnare 
cum Christo? Ubi tinea et comestura extermi- 
nant, et ubi fures effodiunt et furantur. Omnia 
bona mundi triplex interitus tollit. Aut enim a se- 
metipsis veterascunt, et tineant, sicut vestimenta : 
aut ipsis dominis luxuriose viventibus comedun- 
tur, sicut cater facultates : aut ab extraneis vel 
dolo , vel vi , vel calumniis, vel quolibet alio ini- 
quo modo diripiuntur. Qui omnes fures dicun- 
tur, qui per iniquitatem festinant aliena facere 
sua. Sed dices, Numquid omnes qui hzc habent, 
perdunt ea ? Ventilo vestimentum mieum, et non 
tineat : parcius ago, et facultates me: non com- 
eduntur : sollicite ago res meas, et non diripiun- 
tur a furibus. Interim quidem sic dicam, quia 
si non omnes perdunt, tamen multi perdunt. Quid 
ergo? melius est super terram reponere , ubi in- 
certus est conservationis eventus, an in calo, ubi 
est certa custodia? Hic si non custodieris, perdes: 
si custodieris, timore et sollicitudine cruciaris. 
lllic autem, etsi dormis, a Deo servantur : et cum 
recordatus fueris , spe gratularis. Quz est autem 
stultitia illic relinquere, unde exiturus es, et illuc 


rxxxu non premittere, quo iturus es? Vere autem male 


servatas divitias, etsi corporaliter non perdidisti , 
spiritualiter perdidisti, quia nec proficiunt tibi ad 
usum salutis. Quicquid enim pro anima tua feceris, 
hoc est tuum : quod autem reliqueris, perdidisti. 
Nam quod. corporaliter male congregatur, spiri- 
tualiter dispersum videtur ,. et. perditum : quod 
autem corporaliter bene dispergitur, spiritualiter 
illud congregatum et repositum videtur in czlo. 
Nunc autem ponit quz sit utilitas in eleemosyna 
facienda, dicens : 91, Ubi enim fuerit thesaurus 
tuus, ibi erit et cor tuum. Qui collocat thesauros 
in terra, non habet quod me in czlo. Ut quid 
cnim aspiciat in caelum, ubi nihil repositum ha- 
bet? Propterea sive letatur, in carnalibus et ter - 
renis ltatur : sive tristatur , de carnalibus et ter- 
renis tristatur. Qui autem divitias suas reponit in 
colo, non habetspem in terra. Ut quid enim de- 
lectetur in terra, qui nihil habet in terra? Ideo 
sive lztatur, in spiritualibus letatur : sive trista- 
tur, de ἐξ νη οὐ tristatur. Ergo peccatorum 
et letitia mala, et tristitia pejor, quia aut de lucro 
terreno laetantur, aut de damno tristantur : justo- 
rum autem et letitia bona, et tristitia melior, 
quoniam aut de justitia lzetantur, aut de peccato 


a Tidem in marg. ut dicam ad tormenta. 
b Lucerna corporis tui. Hic incipit Homil. XV in 


'OPUS IMPERFECTUM 


4 tristantur. Si enim aliqua causa mortis advenerit, 
si quidem spes illius in terra sit, tristatur, quasi 
de domo sua ad peregre vadens, ? ut non dicam 
ad tormenta : si autem spes ejus in colo sit, gau- 
det quasi de peregre ad domum propriam rever- 
surus, ut non * dicam ad regnum czeleste. Secundo, 
qui thesaurizat in terris , dupliciter facit pec- 
catum. Primum , quia male congregat : secundo, 
quia cor habens in terra, numquam quz Dei sunt 
recordatur, sed semper quae terra. Et qui thesau- 
rizat in celo , dupliciter justitiam facit. Primum ; 
quia bene fcenerat : secundo, quia spem habens 
in Deo, semper quz Dei sunt cogitat et meditatur, 
et non qua terre. Et quemadmodum qui semel 
congregare coeperit in terra, ipsa concupiscentia 

B terrena facit eum magis sollicitum esse, nec solum 

ne minuat inde, sed ut magis augeat : sic et qui 

thesaurizat in czlo, ipsa coucupiscentia spiritualis 
facit eum sollicitum ,' non solum ut non perdat 
hn habet, sed adhuc ut augeat super id quod 

abet. 22. Lucerna corporis tui est oculus tuus. 

Prius commemorare debemus , quia non de cor- 

porali oculo loquitur sermo , nec de hoc corpore, 

quod videtur a foris. Alioqui dixisset , Si oculus 
tuus sanus fuerit, aut infirmus : nunc autem dixit, 

Simplex et Iequam. Non enim omnis qui be- 

nignum habet oculum , omnino et corpus ejus 

lucidum est : nec enim omnis qui malignum ocu- 
lum habet, corpus ejus in tenebris est. Quid enim, 
si benignum oculum habet et infirmum? numquid 
corpus ejus in lumine est? Aut si malignum et 
sanum, numquid corpus ejus in tenebris est? 

Ergo Corporis, non a foris, sed ab intus, id est, 

corporalis naturz. Lucerna autem ejus est mens, 


C 


* deest πὶ 


per quam anima videt Deum. Unde Jacob est paa q 
appellatus Israel. Israél autem Hebraice interpre- sibi vult, 


tatur mens videns Deum. Postquam ergo dixit, 
Thesaurizate vobis in celo, quoniam ubi the- 
saurus tuus fuerit, ibi erit et cor tuum : conve- 
nienter subjunxit, ἢ Lucerna corporis tui oculus 
tuus est. δὲ oculus tuus fuerit simplex, totum 
corpus tuum lucidum erit : ut ostendat, quia qui 
eleemosynas faciunt, cor ad Deum habere debent : 
qui autem cor habet ad Deum, illius oculus luci- 
dus est : id. est, illius mens spiritnalis et munda 
est, nec terrenis concupiscentiis sordidata , sicut 
scriptum est: Beati mundo corde, quoniam ipsi 
Deum videbunt. Sicut enim qui graves oculos 
habet, si ponas eum in aliquo obscuro tenebroso- 
que loco, melius videt: si autem ponas eum in 
sole, nihil videt, quia oculus ejus non suffert so- 
lis candorem : 810 homo mundialis , qui oculum , 
id est, mentem terrenis desideriis sordidam habet, 
et turbulentam, si ponas eum in rebus mundiali- 
bus, sapit et astutus est : si autem trahas eum ad 
res spirituales , tenebrescit , ac nihil sapit, quia 
mens illius .desideriis corrupta terrenis justitize 


D 


Cod. V. D. 


Matth.5 


LXXXIII 


IN MATTHEUM. 


HOMIL. 


XVI. 817 


bonum non sentit. Non sentit, dico, non nescit : Α nec quod vult anima , caro facit, sed quod caro 


scit autem , sed non sentit bonum justitiz , quia 
nec delectatur in eo : praeoccupatum enim habet 
cor circa delectationem terrenam. 25. δὲ autem 
oculus tuus nequam fuerit, totum corpus tuum 
tenebrosum erit. Qua sunt in nobis tenebra? 
Sensus carnales, malevoli et iniqui , qui semper 
desiderant quz& sunt tenebrarum, et non lucis. In 
quo enim alio delectatur carnis natura, nisi in 


avaritia, in libidine, in superbia, in deliciis , ce-- 


terisque malis, quz ad tenebrosam mortem dedu- 
cunt? Et qui intelligit quid est, quod Caro con- 
cupiscit adversus spiritum , 1116 intelligit quia 
tenebre sunt carnis natura.Qui ergo oculum habet 
mundum , id. est, mentem spiritualem , czlestia 
semper aspicientem, corpus suum servat lucidum, 
id est, sine peccato. Si enim caro desiderat ea quae 
diximus mala, secundum saam naturam homo 
habens mentem lucidam, et spem ad Deum, justi- 
ti: consideratione dijudicat eam, et divini timoris 
virtute repercutit eam : et sic quamvis nolentem , 
tamen servat eam lucidam , id est , sine peccato. 
Intellexisti ergo, quomodo qui oculum habet 
simplicem, corpus suum lucidum habet : qui 
autem oculum, id est mentem habet aut maligni- 
tate aliqua. tenebrosam , aut divitiarum concu- 
piscentia turbulentam , tenebrosum possidet cor- 
pus? Nam quz res faciunt mentem hominis 
spiritualem. esse mundam, ipse res ex diverso 
faciunt carnalem et sordidam. Quomodo fit mun- 
da mens illius, qui, facit: eleemosynas , et spem 
habet in calo ; spes autem in Deum facit men- 
tem spiritualem et mundam : sic qui divitias 
congregat cum peccato , spem suam ponit in ter- 
ra : qui autem spem habet in terra , illius mens 
carnalis est et immunda. Illius ergo tota caro 
in tenebris est, id est, in peccatis. Quomodo? 
Quando enin caro secundum suam naturam, 
sicut. diximus , concupiscit perversa , homo spem 
habens in terra ; et mentem concupiscentiis tur- 
bulentam, non ei contradicit, nec justitiae consi- 
deratione dijudicat, nec judicii futuri virtute re- 

cuti: quia nec videt cum sit cecus, nec 
intelligit esse malum quod malum est, et si vult , 
non potest, quia spem non habet nisi in szculo. 
Scimus autem quia spes nobis prestat virtutem , 
ut carnalibus concupiscentiis resisamus.: qui 
autem spem non habet in czlo, virtutem non 
habet resistere. concupiscentiis suis, et ideo fit 
caro illius tota tenebrosa. Et ut brevius et mani- 
festius exponamus : anima. priusquam : peccet , di- 
vino auxilio confortata, regina et domina est cor- 
poris sui, et quasi libera et regina sedet in.throno 
cordis sui , ct gubernat corpus suum quasi. pala- 
tium suum, nec potest illam vincere caro. Si au- 
tem gravibus se peccatis obligaverit, tunc divino 
auxilio destituta, et in potestate spirituum im- 
mundorum redacta, fit debilis et infirma, ut non 
jam sit domina corporis sui, sed ancilla magis : et 
jam non caro animz subjecta est, sed anima carni, 


C 


coegerit , hoc anima facit. Intellexisti ergo , quo- 
modo qui oculum mentis sordidum habet , to- 
tum corpus illius tenebrosum est? Si autem lu- 
men, quod in te est, tenebre sunt, ipse tene- 
bre quante sunt? Sicut supra diximus, te- 
nebrosa est semper carnalis natura , quia semper 
peccatrix est : etsi non : peccet, - contradicente 
Sibi anima, tamen recte peccatrix et tenebrosa 
vocatur, quia semper habet caro peccandi pro- 
positum , ut frequenter etiam just: anime sur- 
repat, ut quod suum est agat. Quis enim est 
ita fidelis, qui numquam vel ex parte est a 
carne victus? Et si-est , rarus est. Lumen autem 
est in corde, sicut jam frequenter audistis, anima 
Deum videns ,' id est, spiritualis. 81. ergo ipsa 
anima, divina cum sit, et data est ad illuminan- 
dum illam carnem, fiat quasi carnalis, et terrenis 
concupiscentiis contenebrescat, terrena semper 
aspiciens , illius talis hominis caro jam vide quo- 
modo involuta sitin tenebris peccatorum. Si enim, 
sicut diximus, in viro justo contradicente sibi 
rationali anima , semper caro surripit animz , et 
quod suum est agit : quantis putas in homine malo 
iniquitatibus se involvet caro, quando anima que 
contradicere illi debuerat, consentit ei, consimilia 
concupiscens? Per alteram quidem speciem, tamen 
eumdem sensum ex ponit Lucas, primum mandans: 


IVolite timere, pusillus grex , quia complacuit Luc.12.32. 
Patri vestro dare vobis regnum. Fendite quod 33- 


possidetis, et date eleemosynam : facite vobis 
sacculos, qui non weterascunt, thesaurum non 


deficientem in celo , et cetera. Deinde àit , Sint Inid. v. 35. 
lumbi vestri precincti, et lucerne ardentes, et 35. 


vos similes hominibus exspectantibus dominum 
suum, quando revertatur a nuptiis : ostendens 
quia nemo potest habere lumbos pracinctos ad 
exeundum de hoc mundo, nec lucernas ardentes , 
nec exspectare dominum suum , nisi qui vendunt 
quod habent, et dant eleemosynas, δὲ faciunt sibi 
sacculos qui-non veterascunt, et thesaurum. non 
deficientem in celo. : : 


Homilia xvj. ex capite vj. 


24. Nemo potest duobus dominis servire aut Luc.16.13. 


enim unum odio habebit, et alterum diliget : 
aut unum suslinebit , et alterum contemnet. 
Videamus in primis ,. quomodo dicta praccedentia 
subsequantur verba presentia. Superius praecepit 
eleemosynas. facere, dicens : Thesaurizate vobis 
thesauros in celo , quoniam.qui thesaurizaverit 
thesauros sibi in czlo ; ille cor habet in celo, et 
spem ad. Deum : ille habet oculum animze sim- 
plicem, id est, mentem mundam et spiritualem, et 
semper non terrena, sed czlestia meditantem. Qui 
autem habet mentem mundam et spiritualem, ille 
potest corpus suum servare lucidum , id est, sine 
peccato. Qui autem non facit eleemosynas, nec cor 


818 i 


OPUS IMPERFECTUM 


habet in czlo, nec spem in Deum : nec mentem ἃ dinibus s iritualibus , sed laboribus corporalibus 


mundam et ge neque potest corpus suum 
servare lucidum, id est , sine peccato : quia nemo 
testduobus dominis servire, Deo et mammonce, 


Mammo- 1d. est , divitiis. Mammone enim Syriaca lingua 


ne. 


LXXXIV 


Psal.36.3. 


diviti: appellantur. Sicut ergo qui duos dominos 
habet, necesse est, utunum amet, et alterum odiat, 
unum contemnat, et alteri obediat : sic et qui vult 
Deum amare, necesse est , ut odiat divitias : qui 
autem voluerit amare divitias, necesse est, ut odiat 
Deum : et qui vult mandata Dei facere, necesse 
est, ut odiat divitias : et qui vult mandatis Dei 
obedire, necesse est , ut contemnat avaritiae man- 
data facere : et qui. voluerit avariti& mandata fa- 
cere, necesse est, ut contemnat Dei mandata. Con- 
sidera autem, non dixit, Nemo potest habere Deum 
et divitias : sed , Nemo potest Del esse servus et 
divitiarum. Aliud est enim habere divitias, aliud 
autem servire divitiis. Si habes divitias, et diviti 
ille non te faciunt superbum aut. violentum , sed 
secundum quod potes, das impotentibus, dominus 
es divitiarum tuarum , non servus : quia non te 
diviti: tuz tenent ,'sed tu divitias tuas. Si autem 
divitiz tuae superbum te faciunt, aut violentum, et 
constrictus avaritia nemini aliquid prastas , tunc 
servus es divitiarum tuarum, non dominus : quia 
divitiz tuz te tenent, non tu divitias tuas. Nunc 
jam docet, ut ne timor inopi: impediat ab elec- 
mosynis voluntatem , dicens : 25. /deo dico vo- 
bis, ne solliciti sitis in cordibus vestris , quid 
manducetis. Nam sollicitudo desperationis cst 
filia, quia desperatio sollicitudinem generat. Quid 
est quod dicit, Ideo dico vobis? et quid? Ut 
eleemosynas faciatis, ut thesaurizantes in czlo, cor 
mundum habeatis, sperantes in Deum. Qui autem 
sperat in Deum, ille non est sollicitus quid man- 
ducet, aut quo vestiatur : quoniam nulla res est 
que facit homines desperare in aliqua necessitate, 
nisi ista res, quia non habet spem iu Deum. Ne 
ergo mihi dicas, Numquid volo esse sollicitus? Sed 
ipsares me cogit. Numquid nolo sperare in Deum? 
Sed non possum. Cor enim meum non me audit. 
Nescis quid pateris ; langues, et tamen causam tui 
lahgoris ignoras. Vis ostendam tibi causam, ut in 
omni necessitate numquam desperes ? Fac bene, 
et operare justitiam, ut spem habeas apud Deum, 
et non desperabis in terra. Bona enim opera sunt 
quae sperare faciunt, et mala opera desperare com- 
pellunt. Propterea non dixit propheta : Spera in 
Deo, et inhabita terram, et pasceris in divitiis 
ejus : sed, Spera in Deo, et fac bonitatem , et 
inhabita terram. IVe solliciti sitis quid mandu- 
cetis. Non dixit, Nolite laborare : sed, Nolite sol- 
liciti esse. Ergo solliciti esse vetamur, laborare au- 
tem jubemur.Sic enimetDominus loquens ad Adam, 
non dixit, Cum sollicitudine facies tibi panem ; sed, 
Cum labore et sudore faciei taz. Ergo non sollicitu- 


à Ut iantummodo vivant, Sic recte V. D. et Editi in 
marg. In textu vero videantur, minus commode. 


B 


C 


D 


acquirendus est panis. Sicut laborantibus enim 
pro przmio diligentize, Deo praestante, panis abun- 
dat : sic dormientibus et negligentibus pro poena 
negligentie , Deo faciente, subducitur. /Vonne 
anima plus est quam esca, et corpus plus quam 
vestimentum? Confirmat spem nostram, primum 
de majore ad minus descendens, deinde a minore 
ad majus ascendens. Quomodo si animam dedit, 
escam non dabit? Si corpus plasmavit , vestiinen- 
tum non providebit? Nisi voluisset esse quod est, 
non crearet. Quod autem sic creavit, ut per escam 
servetur, necesse est, ut det ei escam , quamdiu 
vult esse quod fecit. Quid est a minore ad majus? 
26. F'idete volatilia celi, neque seminant ne- 
que metunt , etc. Si avibus prostat alimentum , 

ominibus non prestabit alituram? si illi non 
laborantes , inveniunt escas, homo non inveniet , 
cui Deus dedit et operandi * sapientiam, et fructi- 


* scie 


ficandi spem? Omnia enim animalia Deus propter tam. 


hominem fecit, hominem autem propter se. Si 
ergo animalibus ministrat propter hominem , ho- 
minibus non ministrabit propter seipsum? Omnia 
Deus in sapientia fecit, hominem autem non solum 
in sapientia, sed etiam secundum sapientiam suam. 
Quanto ergo pretiosior hominis creatio, quam ani- 
malium , tanto major sollicitudo. Dei de homini- 
bus , quani de animalibus. Omnia Deus animalia 
fecit, ut tamdiu sint, quamdiu sunt, cum vero 
mortua fuerint , fiant tamquam quz non fuerunt : 
hominem autem, ut non solum ante mortem , sed 
etiam post mortem vivat : magis autem post mor- 
tem, quam ante mortem : quoniam ante mortem 
in tentatione vivit , post mortem autem in gloria. 


Si ergo illis occurrit, quos sic creavit, ἃ ut tah-- 


tummodo vivant : hoiinibus non occurret , quos 
fecit, ut in perpetuo vivant? 27. Quis vestrum 
cogitando potest adjicere ad staturam. suarn 
cubitum unum ? 28. Et de vestimento quid 
solliciti estis? Si ergo cogitando modicam partem 
corpori vestro "ἢ addere non potestis, quomodo 
cogitando salvandi estis in. toto? Deus , qui te ex 
nihilo formavit in utero, et de periculo cum pe- 
riculo nascentem de utero matris eripuit, te non 
solum non cogitante, sed neque sciente. Deus, 
qui per singulos dies incrementa corporis tui dat, 
et sapientia facit, te non intelligente. Si ergo in te- 
ipso quotidie providentiam operatur, quomodo in 
necessariis tuis cessabit? Considerate lilia agri, 
quomodo in tempore opportuno crescunt , tem- 
pore statuto formantur. In frondibus vestiuntur 
candore, implentur odoribus : et quod terra radici 
non dederat, neque radix illi, invisibili operatione 
Deus largitur; neque plus istis, et minus aliis : 
sed in omnibus eadem providentiz plenitudo ser- 
vatur, ut non' a seipsis nata, neque eventu facta 
putentur, sed Dei providentia intelligantur esse 


b Addere non potestis idem in marg. In textu lege 


batur adhibere non potestis. 


IN MATTHJ/EUM. HOMIL. XVII. 


819 


* disposita. Von. laborant, neque nent. Dicendo, A tia Dei, et quid odit, quidve amat, ipsa justitia 


IVon. laborant , intelligi vult homines : dicendo 
autem, JVeque nent, mulieres : quoniam virorum 
vita seminationibus, mulierum autem lanificio 
substentatur. 39. /Veque Salomon in omni glo- 
ria sua sic vestiebatur. Quia Salomon etsi non 
laborabat, neque sollicitus erat quid. vestiret , ta- 
men vel jubebat, vel disponebat, vel sciebat. Ubi 
autem jussio et dispositio, illic et ministrantium 
offensa frequenter invenitur, et jubentis iracundia 


-vestiun-. €Xeitatur : haec autem nesciunt quomodo sic T * co- 


ur. 


ronantur. Illi homines ministrabant , istis Deus. 


ornantur. 50. Si enim. fenum agri, quod hodie est , et 


cras in. clibanum mittitur, Deus sic westit , 
quanto magis vos modice fidei ? Si ergo flori- 
bus sic occurrit, qui sic nati sunt, ut tantummodo 
videantur et pereant : homines negliget, quos sic 
creavit , ut non pro tempore videantur, sed ut in 
Does sint? Qui intelligit quid est homo , non 

perat de Deo : qui autem. desperat de Deo, 
nescit quid est : quoniam homo in Deo, et Deus 
in homine est. 51. JVolite ergo solliciti esse, di- 
centes, Quid manducabimus, aut quid bibe. 
mus? Deus enim hec in natura creavit , quasi 


Zen. 1. 11. regulam terre mandans : Producat terra herbam 


4“ 


pabuli : ideo vult aut. non vult, bonis et malis 
germinat: quia terra ministrare jussa est, non 
, judicare. Bonum autem et malum non in natura 
creavit, sed in arbitrio nostro posuit, ut quod 
volumus , simus. Ideo bonis palma proponitur , 


ostendet tibi vias suds. Nam justitia sicut odien- 
tes se fugit, sic amantes: se sequitur. Nec enim da- 
turi sumus rationem utrum pauperes fuerimus, 
aut divites, quia nec fuit hoc in nostra potestate : 
sed si bene egimus aut male, quod in nostro jacet 
arbitrio. Dictum est ad hominem : Maledicta 
terra in operibus tuis. Vides quia propter pec- 
cata hominum maledicitur terra, ut non germi- 
net; benedicitur autem, cum bona opera leceri- 
mus? Tu ergo quare justitiam, et non tibi deerit 
panis : quoniam sicut propter mala opera fructus 
terra. subducitur, sic propter bona abundat. Pro- 
pterea dicit, Querite regnum Dei. et justitiam 
ejus, et hec omnia apponentur vobis. 54. IVo- 


p lite ergo solliciti esse in crastinum. Jam dixi- 


mus, quoniam quod dicit, hodie, hoc. soluin si- 
gnificat, quo. opus habemus in vita nostra prz- 
senti. Quod autem dicit, cras, quod superfluum 
est supra necessitatem ostendit. Nihil ergo cure- 
tis superfluum habere, quam necessarium est vo- 
bis in vita prasenti ad vitam. quotidianam. Quod 
autem superfluum fuerit, quod est. cras, curabit 
se : aC Si dicat, Superflua quantacumque congre- 
gaveris, illa seipsa. curabunt. Te an non eis 
Íruente, ipsa autem invenient dominos multos, 
qui ea procurent, sicut placuerit ipsis. Quid ergo 
curas de illis, quorum potestatem aliis es dimis- 
surus? e enim diei malitia sua : ac si 
dicat : Sufficit tibi labor et miseria quam. pateris 


malis autem poena. Quae est er sapientia , de eo c in vita propter usus quotidianos, quos necessarios 


esse sollicitum , quod, etsi. sollicitus. non fueris , 
habebis : et de illo non esse sollicitum, de quo si 
sollicitus non fueris, perdes? Nam escam, etsi so]- 
licitus non fueris de ea, invenies : justitiam autem, 
nisi sollicitus fueris , non apprehendes. 52. ως 
enim omnia gentes querunt. Quia in rebus hu- 
manis fortunam esse credunt , non providentiam, 
- judicio Dei vitas suas gubernari cstimant , 

incerto duci eventu : ideo merito timent, me- 
rito solliciti sunt , et desperant , quasi qui nemi- 
nem habeant gubernantem. Qui autem credit , se 
judicio Dei gubernari , non incerto duci eventu, 
escam quidem suam in manu Dei committit , 
sciens quia neminem sine voluntate et judicio Dei 
fames aut nuditas occidit. Cogitat autem de bono 
et malo, sciens quia nisi sollicitus fuerit, nec ma- 
lum fugiet, nec bonum apprehendet : ideo dicit , 
δῦ. Querite primum regnum Dei, et justitiam 
ejus. Regnum Dei est retributio bonorum operum 
et malorum: justitia autem est via pietatis, per quam 


xxxv itur ad regnum. Si ergo die ac nocte cogitas, qua- 


lis erit gloria sanctorum, vel qualis erit interitus 
impiorum et peccatorum, necesse est nt aut pro- 
pter timorem poena territus recedas a malo, aut 
t desiderium glorie excitatus festines. ad 

um. Et si quotidie cogitaveris, quz sit justi- 


habes. Noli superflue pro superfluis laborare, ne 
labor quidem fiat tuus, fruitio. autem alterius. 
Malitiam autem diei ipsam afflictionem. appellat 
sollicitudinum prasentium οἱ laborum : non sicut 
Manichzei dicunt, malam esse ipsam creaturam 


Dei. 
Homilia xyij. ex capite vij. 


1. IVolite judicare, ut ne judicemini : nolite 
condemnare et non condemnabimini. Quidam 
hunc locum secundum hujusmodi sensum expo- 

nunt, dicentes, quia Dominus hoc mandato- non 
p prohibet Christianos ex benevolentia corripere 
alios Christianos dignos correptione : sed ne aut 
per jactantiam Justitize suze Christianos despiciant 
peccatores, derogantes frequenter de multis; et ex 
solis plerumque suspicionibus odientes czeteros et 
condemnantes, et sub specie pietatis proprium 
odium exsequentes. Et ut ne sic quidem Christiani 
corripiant Christianos, convenit sermo, qui dicit : 
IVolite judicare. Si autem non. T corripuerint, 
utrum conveniat illud quod dicit : Ut non judi- 
cemini , nescio. Numquid. propter illud solum, 
Si sic non corripuerint peccatores, consequentur 


* Sic locum restituimus ex codice V. D. Ante lege- Dicendo, non seminant [in marg. laborant], viros con- 
batur, Disposita. IYumquid laborant? numquid nem? fortat, —— 


Gen. 3. 17. 


Manichei, 


T αἱ, deest 
non. 


Luc. 6. 37. 


820 


indulgentiam peccatorum suorum, secundum quod. A dicare, ut. non judicemini. Quoniam si doctor 


dictum est, Et non. judicabimini? Si enim ju- 
dicantes, sicut judicare non. decet, male faciunt : 
sine dubio non judicantes, veniam peccatorum 
priorum ex hoc non consequentur, quia non judi- 
caverunt male. Quis enim consequitur indulgen- 
tiam mali sui prioris, quia uen abii et alterum 
malum? Certe si in se peccantes non judicaverint, 
nec ipsi judicabuntur a Deo pro suo peccato. Hzc 
diximus, volentes ostendere, quia hie. sermo non 
est positus de proximis non judicandis, qui pec- 
cant in Deum, sed qui in nos peccant. Quid ergo 
est? Usque nunc exposuit consequentiam ad justi- 
tiam eleemosyne pertinentem, nunc autem incipit 
exponere consequentiam ad justitiam orationis re- 
spicientem. Et est doctrina hzc quodammodo 
pars ipsius orationis, ut sit talis ordo narrationis : 
Et dimitte nobis debita nostra, sicut et nos 
dimittimus debitoribus nostris. Et ne nos in- 
ducas in tentationem, sed libera nos a malo. 
IVolite judicare, ut non judicemini. Qui enim 
non judicat proximum suum propter peccatum, 
quod fecit in ipsum, illum nec Deus judicat pro- 
pter peceatum, quod fecit in ipsum : sed dimit- 
tet Deus debitum. ejus, sicnt et ipse dimittit de- 
bitoribus suis. Sicut autem cztera universa man- 
data generaliter cunctis mandavit, tam sacerdoti- 
bus, quam laicis, precipue tamen doctoribus, qui 
quanto majores sunt in ordine, tanto perfectiores 
esse debent in disciplina : sic et hoc mandatum 
de proximis non judicandis ad omnes quidem per- 
tinet, precipue tamen ad doctores. Unde quadam 
sunt mandatorum istorum, quz si diligenter aspi- 
cias, pene nec conveniunt laicis, nisi forte parum ; 
doctoribus autem omnino conveniunt : quale est 
hoc ipsum quod sequitur : 5. Quid autem vides 
festucam in oculo aevo tui, trabem autem in 
oculo tuo non vides? 5. Hypocrita, ejice pri- 
mum trabem de oculo tuo, et tunc videbis eji- 
cere festucam de oculo fratris tui. Videre enim 
festucam in oculo fratris omnium est : ejicere il- 
lam posse non est omnium, sed tantum docto- 
rum, qui per doctrinam, vel increpationem secun- 
dum Deum possunt ejicere de mente fratris sui 

eccatum, vel magnum, vel inodicum. Sicut et 
illud quod dicit : 6. /Volite sanctum dare cani- 
bus,neque margaritas vestras miseritis ante 
porcos. Habere enim vel sancta, vel margaritas, 
et posse dispensare vel bona vel mala, et discer- 
nere qui hominum sunt canes, qui porci, non est 


omnium hominum, sed sanctorum. Vult ergo Do-: 


minus doctores Christianorum sicut in omni ju- 
stitia, sic et hoc primum facere, deinde docere : 
ut doctrinam suam bonam meliori cum vita com- 
mendent, ut bene docendo scientiam inserant, mé- 
lius autem vivendo timorem : quia tales sales sunt 
terre, condientes omnes su: vite exemplo, et 
lucescunt doctrinis illuminantes. Quis autem au- 
diat illum docentem, qui seipsum non audit? Ideo 
dicit ad omnes, precipue ad doctores : JVolite ju- 


B 


C 


b 


OPUS IMPERFECTUM 


memor sit injuriz et doloris, et memoriam malitiae 
servet in anima sua, solvitur totus Ecclesie sta- 
tus, sive ad tempus respicias apostolorum, sive 
ad nostrum. Tunc enim, sicut legimus, difficile 


aliquos convertebant ad fidem Christi, nisi multa LXXXV! 


s paterentur ab ipsis. Nam quasi lassato dia- 
olo, et devicto per sufferentiam eorum nimiam 
usque ad mortem, et relinquente corda iiidelium. 
et jam non habente virtutem amplius eos armare, 
accedente. gratia Dei convertebantur ad Chri- 
stum. Si ergo memores fuissent injuriarum, quas 
fuerant me ab eis, numquam postmodum eos in 
caritate 

Christi postmodum pm ers Sed et nunc cum. 


frequenter doctores offendantur a laicis, sive juste, - 


siveinjuste,diabolo seminante occasiones, si memo- 
res sint injuriz et doloris, totam solvunt Ecclesiam. 
Nam ubi recordatio injuriw aut doloris in medio 
est, nec doctor benevolenter docet laicum, nec li- 
benter eum laicus auscultát : et doctor forsitan vel 
invitus-aperit os suum ad. docendum : laicus au- 
tem cum sit omnino sine timore Dei, nec usque 
ad faciem contentus est eum audire, sed converso 
egreditur . dorso, et se et illum spernens, et am- 
plius se quam illum, et non sentit animz suz dis- 
pendium efferatus, sicut nec bestia irritata vul- 
nus in se fixum. Hoc caput Lucas evangelista late 


prosequitur, dicens : JVolite judicare, et non ju- Luc. 6. 3 
dicabimini : nolite condemnare, et non con- 38. 


demnabimini : dimittite, et dimittemini : date 
et dabitur vobis. Mensuram bonam, et con- 
fertam, et commotam, et superfluentem dabunt 
in sinum vestrum. Eadem mensura, qua mensi 
fueritis, remetietur wobis. Et quis sit ille, qui 
nec judicat : quis autem, qui judicat quidem, et 
non condemnat : et quis est, qui condemnat qui- 
dem, et tamen dimittit : et quis. est, qui dat, ex-: 
posuimus tibi : et quoniam superflua quidem 
mensura datür ei, qui nec judicat : commota au- 
tem ei, qui. judicat quidem, non autem conde- 
mnat : bona autem ei, qui condemnat, sed dimit- 
tit. Quoniam sicut major est superflua mensura, 
quam commota, et commota major est, quam 
bona et justa : sie perfectior est ille, qui nec ju- 
dicat, quam ille, qui judicat, et non condemnat, 
et ille, qui judicat, et non condemnat, melior est 
illo, qui condemnat, et dimittit. Hic autem Mat- 
thzeus omnia illa brevi sermone conclusit, dicens : 
Nolite judicare, ut non judicemini, 2. In quo- 
cumque enim judicio judicaveritis, judicabi- 
tur de vobis : intelligens quoniam judicii sermo 
ad omnia pertinet illa. Nam qui. judicat tantum: 
peccantem in se, et non condemnat, judicat : et 
ἣν non solum judicat, sed etiam condemnat, ju- 
icat : hoc ipsum enim condemnare judicare est. 
Ergo pro illo, quod Lucas dixit, JVolite judi- 
care, aut judicantes; nolite condemnare , iste 
dixit : In quocumque judicio judicaveritis, ju- 
dicabitur de vobis : τὰ est, [ἢ judicaveritis et 


ocuissent, numquam 605 libenter ad fidem 


΄ 


"A veo te É τ 


)7- 


use 


. exsistens? 


ΙΝ MATTHEUM. HOMIL. XVII. 


821 


non condemnaveritis, simili judicio et vos quidem A et dicit : 5. Z/ypocrita, ejice primum trabem de 


judicabimini ἃ Deo, sed non condemnabimini : si 
autem et judicantes condemnaveritis, simili judi- 
cio et vos judicabimini , et condemnabimini. Et 
quod ille dixit : Dimittite, et dimittemini » date. 
et dabitur vobis : iste dixit, In qua. mensura 
mensi fueritis, remelietur vobis: hoc est, $i non 
rogati dimiseritis peccatum proximis vestris, sed 
solo respectu Dei, et Deus ex se, prius quam. ro- 
getur a vobis dimittet vobis; si autem rogati ve- 
niam dederitis, et Deus tunc dabit vobis veniam, 
cum dignis precibus et congrua lamentatione eum 
rogaveritis. Quoniam ergo dixerat pue, sic- 
ut diximus, doctoribus, JVolite judicare, ut non 


judicemini : convenienter addit, et dicit, 5. Quid b 


autem vides festucam in oculo fratris tui, tra- 
bem vero in oculo tuo non vides? ld est : Qui tra- 
bem in oculo tuo non vides, ut quid vides festu- 
cam in oculo fratris tui? Ac si dicat: Melius est nec 
docere, nec reprehendere laicum, quam docere et 
reprehendere, et teipsum in reprehensione con- 
sistere : quoniam talis doctrina doctoris non est 
audibilis, sed  derisibilis. Propter quod omnis 
sacerdos si vult docere populum, prius seipsum 
doceat : si autem seipsum non vult docere de 
omni quod. docet, nec se ipsum arguere de omni 
quod arguit, nec alios doceat, nec arguat quem- 
quam, ut si judicium Dei non evadit, vel homi- 
num opprobrium non patiatur. 4. 4/ut quomodo 
dicis fratri tuoy Frater, sine ejiciam festu- 
cam Y oculo tuo, et ecce trabs est in oculo 
tuc ? Id est : Cum qua facie arguis peccatum laici 
fratris tui, ipse in eodem, aut in majore peceato 
on times, ne audias ex diverso, 776- 
dice, cura teipsum ? Si medico opprobrium est, 
qui nec alterius sanitatem habet in potestate, ncc 
suam, si alios velit curare, et ipse debilis sit, 
quasi testimonium imperitis suz portat in cor- 
pore suo propriam passionem : quomodo do- 
ctori non sit opprobrium alios velle eruere a ima 
cato, et ipsum in majoribus esse peccatis, dum 

it amplius seipsum eruere a peccato, quam 
alios? Aut ita : Quomodo fratri tuo. dicis ? id 
est, Quo proposito putas? ex caritate cordis 


oculo tuo, et tunc videbis eJicere festucam de 


oculo fratris tui.Hypocrita est enim omnis doctor, Hypocriia 


qui non prius facit bona, et postea. docet. Dum quis. 


enim bonà docet, profitetur se justum coram homi- 
nibus: dum autem male agit,peccatorem se consti- 
tuit intra se. Hoc ergo dicit : Vis libere et fidu- 
cialiter reprehendere laicum, et ejicere de oculo 
mentis ejus peccatum ? Prius tuam ipsius mentem 
purga ab omni malo, ut cum tu argueris lai- 
cum pro peccatis ejus, ex diverso laicus non-ha- 
beat, unde redarguat te pro peccato tuo. Nam 
incipiet te timere in se, cum non invenerit 
quod * contemnat in te. Omne autem pecca- 


* 


conde- 


tum non secundum actum. suum dijudicatur, an »e't. 


modicum sit, aut magnum, sed secundum peccan- xxxvn 


tis personam. Laicus enim etsi magnum fecerit 
peccatum, modicum est, et festuca est, quantum 
ad sacerdotis dico peccatum, quia laicus est : do- 
Οἷον autem, etsi modicum fecerit peccatum, ma- 
gnum est, et trabs est, quantum ad laici dico 
peccatum, quia doctor est. *6. Nolite sanctum 
dare canibus, neque miseriis margaritas ve- 
stras ante porcos, ne forte conculcent eas pe- 
dibus suis, et coneersi disrumpant vos. Cum 
supra dedisset Dominus mandatum omnibus, 
praecipue autem doctoribus, ut diligerent inimicos 
suos, et benefacerent eis : iterum paulo ante, ut 
ne judicarent eos, qui peccant in ipsis : conside- 


3 


C rans, quoniam qui persequuntur sacerdotes Dei, 


autinjuriant eos, aut lzdunt, plerumque aut in- 
fideles sunt, quales sunt gentiles vel hzretici : aut 
si sunt Christiani, sordidi sunt et insensati, quia 
nec considerant, nec intelligunt, sacerdotes Chri- 
sti vicarios csse Christi, et Christum : et quoniam 
qui honorat sacerdotem Christi, honorat Chri- 
stum : et qui injuriat sacerdotem Christi, injuriat 
Christum, ne forte consequenter cogitantes intra 
se sacerdotes dicant, Si jubemur diligere inimicos 
nostros, et benefacere eis : si jubemur nec judi- 
care eos peccatores, qui peccant in nos: sine 
dubio sicut debemus diligere eos, et benefacere 
eis, sic non debemus eos judicare peccatores, qui 
peccant in nos: ut non solum nostra, sed etiam 


dicis, ut salves proximum tuum? Non; sed ut n qux propria Dei sunt, eis communicemus, ut sit 


te simules justum. Si autem vere ex caritate cor- 
dis argueres proximum tuum, ut salvares, teipsum 
ante salvares. Numquid possibile est ut. benevo- 
lentior sis alteri, quam tibi? ut quid cum te- 
ipsum nolis salvare, alterum velis? Omnis ergo 

tor, qui alterum in qualicumque reprehendit 
delicto, et ipse in eodem constitutus, non se prius 
expurgat, certum est quia alloquens in ecclesia 
non alios vult salvare, sed per bonam doctrinam 
malos actus suos celare, et scienti: laudem ab 
hominibus quarit, non zdificationis mercedem 
a Deo, et est hypocrita. Ideo competenter addit 


^ ]Volíte sanctum dare canibus, Jn V. D. est initium 
IIomilize, i 
TOM. VI. 


lena musericordia nostra, sicut et Dei - ideo ta- 
jaa astimationem: eorum provido sermone com- 
pescuit, dicens : /Volite sanctum dare caníbus, 
et margaritas vestras nolite mittere ante por- 
cos. Àc si dicat, Mandavi vobis diligere inimicos 
vestros, et non judicare eos, ut vos exhibeam mi- 
sericordes δά illos; ut benefaciatis eis de corpora- 
libus vestris, non de meis "spiritualibus bonis, 
quoniam in natura vobis eommunes sunt, et non 
in fide. Mandavi autem vobis, ut non judicetis 
. eos, qui in vobis peccaverint. Id vero non ideo 
| precepi, ut mysteriorum meorum secreta non 


b V. D. et Editi in marg. spiritualibus passim, quo- 
niam. 


55 


822 


OPUS IMPERFECTUM 


pandatis eis, qui nolentes me scire, blasphemant, A tuntur autem. ad vomitum suum, sicut canes, 


et spernunt. Videte Patrem vestrum Deum, ad 
cajus exemplum volui vos esse misericordes : car- 
ἐῶν beneficia dignis, et non dignis similiter pra- 
stat, numquid gratias spirituales? Neé enim dixi 
vobis de illo, qui Spiritum sanctum seien descen- 
dere super gratos et ingratos, et dat benedictiones 
suas super justos et injustos.: "T quod in ve- 
stris quidem estote simplices et benigni, in ineis 
'autem prudentes et cauti. Si tu vestiarium tuum 
studiosum, et clavicularium cellarii tui fidelem 
tibi requiris : quanto magis Deus talem requirit 
dispensatorem gratiarum suarunr; qui bene tra- 
.ciando gratias ejus, faciat gratiores, non, male 
dispensando, reddat ingratas? Sicut enim si cani- 
bus dederis sanctum, aut porcis margaritas, nec 
sánctum canes sanctificat, nec márgaritze nutriunt 
porcos, sed e contra canes coinquinant sanctum, et 
porci margaritas sordidant, vel confringunt : ita 
si hominibus caninos vel porcinos mores habenti- 


bus sanctum dederis, aut mysteria secreta credi- . 


deris, nec sanctum illos sanctificat, nec. mysteria 
veritatis eos illuminant, sed e:contra ipsi sanctum 
coinquinant, et mysteria veritatis blasphemant. 
Canis et porcus ambo quidem immunda animalia 
sunt: sed canis ex omni parté immundus est: 
nam nec ruminat, nec ungulam habet fissam. 
Porcus autem ex parte immundus est: nam quo- 
niam ungulam habet fissam, mundus est : quoniam 
autem non ruminat, immundus habetur. Propter 
quod canes puto intelligendos gentiles, vel hzre- 
ticos omnino immundos : nam etsi propter actus 
suos malos immundi sunt, et propter perfidiam 
suam vel idololatriam amplius sent immundi; 
porcos autem, Christianos carnalibus et immundis 
voluptatibus deditos, quoniam propter fidem qui- 
dem suam mundi sunt, propter actus autem suos 
sordidos habentur immundi. Aut canes quidem 
gentiles : porcos autem haereticos, propter aliquid 
eorum modicum mundum : quia vel nomen Do- 
mini invocare videntur, sed ex moribus intelligis, 
"qui sunt canes, vel porci. Canis naturale est im- 
probum esse, numquam vocem mittere propter ali- 
quam alteram causam, sicut czetera alia animalia, 
nisi ad abigendos supervenientes ; interdum autem 
et de superfluo in aerem latrat. Tales sunt omnes 
- gentiles, vel haretici inapprobabiles, latrantes 
penam adversus servos Dei, latrentes aliquan- 
o οἱ adyersus Deum blasphemiis : ululantes 
aperte,. et tumquam os suum aperientes ad. bo- 
num, sed semper ad malum. Item porci proprium 
est in ceno se volutare, et numquam in celum 
aspicere, nec quzrere dominum suum, nisi cum 
esurierit, Tales sunt etiam Cliristiani, qui in car- 
nalibus immunditiis delectantur, nec aspiciunt ali- 
quando czlos, nec quierunt Deum, nisi cum: ne- 
cessitas eis advenerit : et illi, qui quidem evomunt 


malum, quando bene judicantur de malo : rever- ^ 


* Iidem in marg. in libris inclusa. 


quando nihilominus agunt malum ; et isti. proji- 
ciunt stercora peccatorum suorum, quando poni- 
tent: revertuntur autem ad stercora sua; sicut 
wai quando omissam repetunt vitam, Nunc.vi- 
eamus, quz sunt sancta, et qua sunt margaritze, 
Non enim distinxit, quid sit, sanctum dare, quid, 
. non dare, cum sit inter sanctum.et sanctum diffe- 
rentia sanctitatis : sed generaliter omne quod san- 
ctum est, vetuit dare, Ergo sanctum est bapti- 
smum ; propterea non est dandum, nisi jam 
habentibus. Sancta est gratia corporis Christi ; 
propterea illis solis danda est, qui Jam per bapti- 
smum facti sunt filii Dei, et per impositionem ' 
manus. Benedictus panis sancta sunt; propterea 


Β illis porrigenda sunt, qui capaces facti sunt bene- 


dictionum per fidem. Item mysteria veritatis mar- 
garitze sunt, quia sicut margarite incluse cochleis 
posite sunt m profundum maris: sic et divina 
mysteria, *in verbis inclusa, posita sunt intus in 
altitudinem sensus Scripturarum sanctarum. Et 


sicut non omnis homo potest se mergere, et de uxxxv 


profundo tollere margaritas, nisi artifex, qui habet 
usum rei illius : sic non omnis homo potest de- 
scendere in altitudinem sensuum, et illic invenire . 
mysteriorum absconditas margaritas, nisi yir spi- 
ritualis, qui habet exercitationem spiritualium 
narrationum Dei. Propterea margarite non sunt 
dandz, nisi desiderantibus veritatem, et cum ra- 
tione humana viventibus. Si ergo talibus porcis 


C secretorum mysteriorum miseris margaritas, cce- 


nosc vitz: delectatione mente gravati, non intelli- 
gunt pretiositatem earum : sed estimantes eas si- 
miles esse caeteris fabulis mundialibus, similiter: 
eas carnalibus actibus conculcant: et post modi- 
cum conversi per inobedientiam, rumpunt prebi- 
tores earum : frequenter autem et. scandalizati in 
eis, calumniantur expositores earum, quasi dogma- 
tum novorum seminatores. Et si talibus canibus, 
qualibus diximus, dederis.sancta, suscipiunt, 
quasi canes, sine discretione, et sordidis actibus 
suis coneulcant ea, et pro nihilo zstimantes quae 

acceperunt, conversi disputationibus suis, quasi - 
latratibus irrationabilibus, rumpunt veritatis prze- ᾿ 

dicatorem. Et puto, non sine rationabili differen- 


p tiá sanctum quidem canibus dare vetuit Dominus, .. .. 


margaritas autem non dare porcis. Et de marga- - 
ritis quidem possumus dicere, quia si porcis 
mitti vetantur minus immundis, quanto magis ca- 
nibus plus immundis? De sancto autem dando 
idem «stimare non possumus. Quid est enim, si 
plus immundis dare non convenit, ininus autem 
immundis oportet? Idcirco neque vetitum intelli- 
gimus, neque mandatur : forte quia frequenter et 
manum'imponiius, et benedictionem damus etiam 
rcorum more viventibus: Christianis, non quia 
illi merentur accipere, sed nos ex mobis contra 
justitiam, dare usurpamus, ne forte plenius scan- 


IN MATTHEUM. HOMIL. . XVIII, 


'. justum est: vetitum autem non est, quia infirmi- 
tati fuerat ignoscendum. Sed quia de sanctis cce- 
pimus dicere, non est tacendum, quoniam aliud 
est sanctificatio, aliud. sanctificatum. Sanctificatio: 
enim est, quod alterum sanctificat : sanctificatum 
autem alterum sanctificare non potest, quamvis 
ipsum sit sanctum. Utputa, signas tuum, 

Tim. ἡ. em manducas, iecit Paulus : ectiosor j 

enim, per verbum Dei et orationem : sanctifica- 

sti eum, non fecisti sanctificationem. Quod autem 
sacerdos de manu sua dat, non solum sanctifica- 

e tum est, sed etiam sanctificatio est : quoniam hoc 

: non solum datur, quod videtur, sed etiam illud, 

quod intelligitur. De sanctificato ergo pane licet 
eta 
non sanctificat accipientem. Si autem tale esset, 

: quod de manu sacerdotis accipitur, quale est, 

E. quod in mensa manducatur: omnes de mensa 

" manducarent, et nemo de manu sacerdotis acci 

i. 24. ret. Unde et Dominus in via non solum benedixit 

; panem, sed de manu sua dedit Cleophze, et socio 

et. 27. 


i 


ejus. Et Paulus navigans non solum benedixit 
panem, sed de manu sua porrexit Luca, et cx- 
*teris discipulis suis. Quod autem de manu porri- 
gitur, nec animalibus dandum est, nec infidelibus 
porrigendum : quia non solum sanctificatum, sed 
etiam sanctificatio est, et sanctificat accipientem, 


Homilia xviij. ex cap. vij. 


T. Petite, et dabitur vobis : querite et inve- 
nietis : pulsate et aperietur vobis, "Transitum 
consequentem de capitulo ad capitulum invenire 
difficile est. Ideo diversa proponimus secundum 
diversas aestimationes interpretum. Sciens Domi- 
nus, quoniam quzcumque mandaverat supra, ho- 
minibus impossibilia erant: et quantum ad na- 
turam humanam, supra naturam. Nam qui se non 
abstinet a czdibus, quomodo potest abstinere se 
ab ira? Qui non se abstinet a fornicatione, *juo- 
modo se abstinet a concupiscentia? Qui mon se 

. abstinet a perjurio, quomodo se abstineat a jura- 
*mento? Qui alios ferire non cessat, quomodo se 


Ao com Romo 


cere diligit, quomodo diligat inimicum? Quid 
autem sic impossibile est, quomodo eleemosynas 
facere, vel orare; vel jejunare, et nolle homini- 
bus appsent Quid autem difficilius est, quam 
non judicare peccantem in se, aut nihil sanctum 
vel secretum dicere aut dare indignis? Necesse 
est enim ut et multos sibi faciat inimicos, Quo- 
niam ergo majora erant mandata, quam virtus 
humana est, transmittit eos ad Deum, cujus grà- 
tiz impossibile nihil est, dicens : Petite, et da- 
bitur vobis: ut quod ex vobis hominibus consum-. 
mari non potest, per gratiam Dei adimpleatur. 
Quoniam creaturain sensibilem Deus armatam οἱ 
munitam creavit. Alios enim munivit veloci pe- 


€ 


zt t 
855 


dalizati depereant. Ideo jussum non est, quia in- ^ dum cursu, alios armavit unguibus, alios veloci- 


bus pennis, alios dentibus, alios cornibus : homi- 
nem autem solum sic disposuit, ut virtus illius 
sit Ipse. Et in eo quod infirmiorem eum fecit 
omnibus, in ipso fortiorem eum voluit esse in se. 
Nam sciens Deus, quia cognoscere et colere Deum 
vita ἴον πα est, ignorare autem, et contemnere, 
perditio sempiterna, nec ita infirmum eum crea- 
vit, ut omnino nihil boni facere posset, ne quem 
super omnia, et propter quem omnia fecerat, 
omnibus inveniretur esse deterior : nec ita poten- 
tem eum creavit, ut etiam sine Dei auxilio ex se- 
ipso facere posset quod vult, ut infirmitatis suae 
necessitate coactus, semper necessarium habeat 
Dominum suum. Et vere justissima res est, ut 


nimalibus jactare, et infidelibus dare: quia B factura necessarium habeat suum factorem. Si. 


enim omnis virtus hominis in Deo est, et tamen 
contemnit omnium- bonorum suorum auctorem: 
quanto magis negligeret Deum, si Qoae ejus 
esset in ipso? Aut ita : quoniam ad sanctifican- 
dam orationem quzdam dederat eis observandze 
bonitatis. mandata, - dicens : JVolite judicare, ut 
non judicemini : competenter addidit, Petite, et 
dabitur wobis : tamquam si dicat: $1 hanc cle- 
mentiam seryaveritis ad inimicos, quam mandavi 
vobis : quicquid vultis, petite, et dabitur vobis : 
et quicquid desideratis invenire, quarite, et inve- 
nietis : et quicquid clausum vobis videtur, pulsa- : 
te, et aperietur vobis. Gratia vos persequente, pe- —' 
tite precibus die ac nocte orantes. Quod si miseri- vxxxix 
cordiam suam protraxerit Deus ad tempus, volens 
tentare constantiam fidei tuz, tu a petitionibus 
tuis non recedas. Sicut enim qui vere esurit, tam- - 
diu petit cibum, donec impleat necessitatem cor- 
poris sui, nec potest cessare, necessitas enim urget, 
uia sine cibó vivere non:potest : ita et qui vere 
esiderat gratiam Dei, cessare non potest ἃ pe- 
tendo, sciens quia salvus fieri non potest sine gra- 
tia Dei, Adhuc quaerite, interrogantes sacerdotes 
ceterosque habentes scientiam. spiritualium Scri- 
pturarum, sicut pracepit lex : /nterroga patrem Deut.32.7., 
tuum, et dicet tibi : seniores tuos, et annuntia- — ' 
bunt tibi. Querite studio et labore, legentes Scri- 
turas legis et prophetarum. Nam Deus ita nos 
isposuit.esse, uf nec studentes et laborantes circa 


prabeat feriendum? Qui nec amicum suum sin- D Scripturas acquiramus salutem scientiz sine gra- 


tia Dei, ut ne nobis imputemus quod scimus : nec 

iamen gratiam acquiramus, nisi studuerimus et 
laboraverimus circa Scriptaras, ne donum Dei 

detur negligentibus. Gratia enim adjutorium est 
infirmitatis humanz : adjutorium autem non dor- 
mientibus datur, sed festinantibus, et 4 pravalen- — 4l, 2o: 
tibus, Sicut enim im bello non omnis, qui pugriat, prevalenti- 
vincit, nemo tamen vincere potest, nisi pugnave- ^'5- 

rit : sic non omnes, qui student et legunt, acqui- 

runt scientiam spiritualem, nemo tamen acquirere 

potest, nisi qui aut studiosus fuerit ad legendum, 

aut assiduus ad audiendum. Et infideles quidem, 

et non timentes Deum inveniunt scientiam legendo 

et studendo, sed non illam quie ex Ποὺ est, qua 


u 


Eccli. 1. 
33. 


Eccli. 6. 
37. 


Eccli. 19. 
19. 


824 OPUS JMPERFECTUM 


per Spiritum sanctum datur, sed hanc quo est ἃ atque magis clarescit mens ipsius, et ad notitiam 


ex natura carnali, quz per exercitationem carnis 
acquiritur, quam. habuerunt etiam et gentilium 
studiosi. Multa enim differentia est inter scientias 
istas. Qui enim orationibus non instat, nec operi- 
bus bonis, sed per solum studium lectionum fa- 
ctus est. sciens, quando aliis praedicat, ipse sibi 
non sentit quod przdicat. Si de ira Dei loquitur, 
alios forsitan terret, ipse autem non tiinet : si de 
misericordia, alios quidem forsitan consolatur, 
ipse autem non gaudet : alios admonet credere, et 
pe non credit eis qu: dicit. Sed quando alios 


:docet, ab intus conscientia ejus ridet sibi de ver- 


bis suis : quia scientia, que ex solis lectionibus 
est, ex ore procedit : quz autem de Spiritu san- 


-cto est, de corde profertur, et ideo spiritualis 


scientia non solum dicitur, sed et sentitur : non 
tantum in Scripturis legitur, sed ex corde sugge- 
ritur : et ideo si alios terret, ipse amplius timet : 
si consolatur, ipse melius gaudet : et omne quod 
loquitur, non tantum legit, sed experimento pro- 
bavit. Ideo ergo petamus Deum, et operemur bona, 
ut non carnalem, sed spiritualem scientiam me- 
reamur. Et hoc est quod dicit, Pulsate, et ape- 
rietur vobis. Pulsat enim Deum, qui facit bona 
opera ante Deum oratione, jejuniis, et eleemosy- 
nis. Sicut enim qui pulsat ostium , non tantum 
voce clamat, sed et manu : sic qui bona opera fa- 
cit, quasi manu pulsat Deum operibus bonis. 
Scriptum est enim, Concupisce sapientiam, ser- 


B 


.sanctum dare canibus. Nunc autein dat eis con- 


sapientiz majoris ascendit, et ipsa se justitia 
quasi speculum offert ante oculos cordis ipsius. 
Deinde si opera justitize non facis, id est, si non 
pulsas, nec orare ex fide potes. Nam virtus ora- 
tionis est opus justitis. Oratio autem quasi odor 
suavitatis est operis boni. Sicut ergo rés aliqua 
sine odore potest esse, odor autem sine re aliqua 
esse non potest : sic opus sine oratione aliquid est, 
oratio autem sine opere bono nihil ést : et si oras, 
non ex fide oras. Nam sicut lucerna non quidem 
ex oleo accenditur, sed per oleum nutritur : sic 
fides non quidem ex opere nascitur, sed per opera 
enutritur. Aut ita : cum supra mandasset omni- 
bus, precipue autem doctoribus, ut diligerent 
inimicos suos, et non judicarent quasi tores 
offendentes se : consequens erat, sicut Jam dixi- 
mus, ne forte sub obtentu dilectionis et bonitatis 
etiam sancta Dei et secreta communicarent eis. 
Ideo constituit ne faciant hoc, dicens : JVolite 


silium bonum, ut si diligant inimicos suos, quasi 
Dei benigni imitatores, et velint eos etiam secun- 
dum Deum salvare, petant Deum pro illis, et da- 
bitur eis : quaerant eos, qui perierunt in peccatis, 
et invenient eos, Dei gratia demonstrante : pul- 
sent eos, qui sunt in erroribus conclusi, et ape- 
riet eos Deus, ut habeat sermo eorum ad animas 
eorum ingressum : ac si dicat de Christianis, qui 
porcorum more viventes perdiderunt per se ima- 


va justitiam, et Deus prebebit eam. tibi. Scd c ginem Dei, et cadentes ab homine porci facti sunt, 


quid dicis? Hoc ipsum peto, ut sciam et faciam : 
et quomodo possum facere priusquam accipiam? 
Etiam quod potes fac, ut amplius possis : et quod 
scis serva, ut amplius scias. Justitia enim ipsa se 
operatur, et ipsa se manifestat. Quomodo? Dum 
tu justitiam operaris in te, justitia te operatur in 
se. Nam omnme artificium seipsum operatur : ut 
puta, operaris vineam , colligis fructus ejus, et 
delectatus in eis, melius operaris. Vides quia ipsa 
se colit fructificando tibi, dum colitur? Sic ex di- 
verso, qui opus peccati exsequitur, ipsum. cum 

eccatum sit spiritus immundus, operatur in eo 
destiné peccandi : ut dum delectatur circa 
peccatum, amplius peccet. Sic et qui justitiam 
operatur, cum sit et 1psà justitia Spiritus sanctus, 
operatur in eo delectationem justitiz faciendze, ut 
delectatus circa justitiam, amplius faciat. Tale est 
quod dicit sapientia : Cogitatum habe in. pre- 
ceptis Dei, et in mandatis ejus meditare sem- 
per, et ipse confirmabit cor tuum : et concu- 
piscentiam. sapientie tibi dabit. Vides quia 
1psa justitia se operatur, tetantummodo inchoante 
et laborante? Sed et ipsa se adaperit, dum colitur. 
Sicut enim qui peccat, dum peccat, magis atque 
magis tenebrescit mens ejus, et a luce veritatis 
recedit, ita ut nulla scientia salutaris remaneat in 
eo, nisi sola malignitas, de qua. dicit Salomon : 
Sapientia impiorum. nequitia scientie est : sic 
et qui justitiam operatur, dum operatur, magis 


D 


et perierunt : Quzrite eos admonendo benevole , 
promittendo eis misericordiam Dei, et in spem | 
eos adducendo. Sic enim et Paulus eum, qui quasi 1. Cor. ἢ 
porcus et non homo indifferenter conjugium ma- xc, — — 
culaverat patris, quaesivit, et per gratiam Dei in- 

venit. Gentiles autem vel hereticos, qui verisi- 
milibus persuasionibus mendaciorum circumsepti 
sunt, et conclusi intra claustra perfidize, pulsate . 
eos doctrinis assiduis, et aperiet eos Deus, solvens 
claustra perfidiz, et habebitis in eos ingressum : 

sicut Christus dicit in Revelatione Joannis : Ecce 4poc.3.1 
ego sto ad ostium, et pulso : et qui aperuerit 

mihi, introibo ad illum, et cenabo cum illo , 

et ille mecum. Ergo non temerando sancta Dei 

vel peccatores, vel gentiles, vel hzreticos debe- 

mus velle salvare sub obtentu misericordie : hoc 

enim temeritatis est, non bonitatis : sed Deum qui- | 
dem petendo pro eis, ipsos autem vel quaerendo, 3 
si perierunt, vel pulsando, si clausi sunt. Et 

tunc, si et nos digne petimus, et illi sanabiles facti 

sunt, et ex canibus et porcis immundis reformati 
efficientur homines sancti, et sic juste et digne 

sancta participabunt, et audient secreta mysteria. 

8. Omnis enim qui petit, accipit; et qui que- 

rit invenit; et pulsanti aperietur. Quoniam 
dixerat, Petite, qucrite, pulsate : ne forte ali- 

qui peccatorum audientes dicant, Etiam, ista fa- 

cere dignos hortatur; nos autem indigni, etsi pe- 
tierimus, non accipiemus : etsi qnesiverimus, non 


IN MATTHEUM. HOMIL. XVIII. 


855 


inyeniemus : etsi pulsaverimus, non nobis ape- A quasi lapis aut serpens, non tibi prostat, etiamsi 
P pe- ^ 4 p rpe 


rietur: vide quomodo eamdem clausulam repe- 
tendo, tam jest; qum peccatoribus misericor- 
diam Dei commendat, dicens : Omnis qui petit, 


sive justus sit, sive peccator, tantum petere non 


dubitet, quarere non negligat, pulsare non ces- 

set. : cum constet neminem sperni, nisi qui petere 
dubitaverit a Deo, querere neglexerit, pulsare 
cessaverit. Ut autem cognoscamus bonitatem Dei, 
dicamus de Deo, sicut Christus dixit de nobis. 

lah, 5. Dixit enim supra : Diligite inimicos "vestros, 
3 ». ἢ et czetera hujusmodi : et addidit, Si autem dili- 
jy. | gitis diligentes vos, quam mercedem habebi- 
tis ? nonne gentiles hoc faciunt? Nos ergo. di- 

camus de Deo : Si Deus tantummodo justos suos 

et amicos exaudit et adjuvat, quam laudem boni- 

latis meretur? nonne et. homines, cum sint mali, 

amicos suos rogantes se audiunt, et. beneficia eis 
prastant? Vides ergo, quoniam Dominus dicens, 

uc. 6. 36- Estote misericordes, sicut et Pater vester mi- 
at. 5. sericors est, qui solem suum. oriri jubet super 
; justos et injustos, et dat pluviam super gratos 
et ingratos, bonitatem Dei voluit demonstrare, 

quia tam justis quam peccatoribus parata est bo- 

nitas ejus. Nec enim credibile est, ut opus boni- 

tatis hominibus quidem injungat in malis consti- 

tutis, ipse autem non faciat cum sit bonus. Bn 

omnis qui non habet justitiam, aut ut credat de 

regno celesti, ut facere valeat justitiam, aut certe 

non petivit fideliter, aut non qu:esivit studio et 

bore, aut non pulsavit operibus bonis : ideo 

^non est duritia Dei non prestantis, sed culpa 
hominis negligentis. 9. Quis vestrum habens fi- 

| lium, et si petat ab eo panem, numquid lapi- 
dem porriget ei? 10. ut si piscem. petierit, 
numquid serpentem porriget ei? Vide quomodo 

nos ad spem divine bonitatis inclinat, ne forte 
aliquis considerans, quanta est differentia inter 
Deum et hominem, et ponderans ata sua, 

dum non sperat impetrare, nec incipiat petere : 

ideo patrum et filiorum similitudinem introduxit, 
utetsi propter peccata nostra desperemus, pro- 

pter paternam veritatem, bonitatem Dei spere- 

mus. Panis est verbum de notitia Dei Patris. 
Lapis est omne mendacium, et quicquid illud ha- 

bet in se scandalum offensionis ad animum. Unde 

.99. dicit propheta ad justum : Jn manibus porta- 
bunt te, ne forte offendas ad lapidem pedem 
tuum. Omnis enim justus custoditur ab angelis, 

ne forte in occasionem offensionis incurrat pes 
conversationis ipsius. Piscem autem intelligere 
ossumus verbum de Christo : serpentem autem 

eam diabolum. Ut ergo impetremus quod desi- 
eramus, duo hac convenire debent. Unum qui- 

dem, ut petas oratione, et quaeras studio, et pul- 

ses operibus : alterum autem, ut panis aut piscis 

sit, "νὰ petis. Si autem αι non expediunt pe- 

tis, hoc est, carnalia, quie nocent anima tua, 


^ V, D. et Edit. in marg. non est justitia Dei. 


B 


C 


b 


petas, quia pater benignus est. Alioqui si prestat 

nociva petenti, non est pater, sed. inimicus. 11. Si 

"vos, cum sitis mali, scitis bona data dare filiis 

vestris : quanto magis Pater vester, qui in 

ccelis est, dabit m bonum petentibus se ? 

Non quia apostoli erant mali, sed. quantum δά 
comparationem Dei, qui solus singulariter est 

bonus, omnes mali videntur. Sicut ad compara- 

tionem nivis aut solis omne mundum sordidum 

videtur, et omne lucidum obscurum. Et vere, cum 

omnes patres mali sint praeter Deum, ecce si ho- 

die pater injuriam patiatur a filio, statim affectus 

illius mutatur in odium, et irascitur illi forsitan 

et castigat. Non quia ille faciens omm patri 

peccavit ante Deum, ideo pater suus illi irascitur, 

sed quia illi fecit injuriam. Alioqui si pater, inju- 

riam passus, non propter injuriam suam irasce- 

retur filio, sed propter illius peccatum, in omni 

peccato filiorum similiter irasceretur. Nunc au- 

tem , quando ipsi injuriam patiuntur, dolent et 

fremunt : quando autem aliter filii eorum pecca- 

verint in Deum, nec curant. Deus autem offensus 

ab homine, non ideo irascitur, quia ipse cum es- 

set Deus constitutus, ab homine est. contemtus, 

sed quia homo offendens Deum | perdit animam 

suam. Vere ergo non irascitur de injuria sua, sed 

dolet de perditione humana. Et si castigat, non ut 

suam injuriam vindicet, sed ut illum corrigat ad 

salutem. Audi eum per prophetam dicentem : Si sa:. 88. 
dereliquerint filii ejus legem meam , visitabo in 31. 33. 34. 
virga injustitias eorum, misericordiam autem. 
meam non Pim cam ab eis, etc. Quoniam vero 
non omnia petentibus prestat, sed bona tantum- 
modo, ideo non dixit, Quanto magis Pater vester 
dabit petentibus se : sed addidit, Bona petentibus 
se. 12. Omnia ergo, quecumque vultis ut fa- 
ciant vobis homines, et vos facite eis. Supra 
propter sanctificandam orationem mandavit , ut 
non judicent qui peccant in ipsos :ita ex ne- 
cessitate ab ordine suc narrationis excedens, in- 
troduxit alia quzdam : quale est, Quid tu vides 
festucam. in oculo fratris tui ? et illud , JVolite 
sanctum dare cánibus , etc. quae sequuntur. 
Nunc ad mandatum quod ceperat rediens ait : 
Omnia, quecumque vultis ut faciant vobis ho- 
mines, facite et vos eis : id est, Non solum 
mando, JVolite judicare, ut non judicemini, 
quod omnes homines sibi fieri volunt, ut cum no- 
cuerint aliquibus, non judicentur ab eis : sed etiam 
Omnia, quecumque vultis ut faciant vobis 
homines , vos facite eis, et tunc impetrabiliter 
potestis orare. Nam quaecumque lex et prophete 
sparsim in omnibus praceperunt Scripturis, in hoc 
compendioso comprehenduntur mandato, quasi in- 
numerabiles arboris rami in una radice. 15. Zn- 
trate per angustam. portam. "Tertia hac conse- 
quent ad tertiam justitiam jejunii pertinet, et 


ΧΟΙ, 


826 As : OPUS ÍMPERFECTUM 


t 


est pars doctrine de jejunio factee : ut sit talis  effrenatie supérbize licentia dilatatus. Tale aliquid 


ordo narrationis : Tu autem curn jejunas, unge 
caput tuum, et faciem tuam lava, ne appareas 
hominibus jejunans, sed. Patri tuo qui est in 
abscondito : et Pater. tuus, qui videt in. abs- 


condito, reddet tibi. Intrate per angustam por- ᾿ 


tam : quoniam omnis quidem justitize introitus ad 


: vitam eternam angustus est homini viventi in 


carne, propter adversitatem naturze carnalis : nul- 
lus autem sic est angustus et laboriosus, quomodo 


^ jejunii sinceriter consummati : et ut scias attende. 


2. Cor. 6. 
16. 

Luc. 16. 
25. 

Psal. 117. 


20. 


Omnes quidem passiones carnales dicuntur, et 
sunt, quia spiritu carnis moventur; sive ira, sive 
superbia, sive invidia, sive avaritia, sive vana glo- 
ria : precipue tamen tres sunt quasi naturales, et 
intimze, et propriz carnis passiones : esca et. po- 
tus, deinde amor viri ad mulierem, et mulieris 
amor ad virum. [n tertio loco somnus, quoniam 
sine illis quidem passionibus ipsa matura carnis 
consistere non potest. Ergo quasi partes quodam- 
modo et supplementa sunt nature carnalis ξ. nam 
ad omnes ls passiones non necessitas natur 
carnalis urget, sed praesumtio spiritus carnis : ad 
istas autem ipsa necessitas naturze carnalis. Ideo 
et gravius est eas a natura carnali praecidere, quam 


celeres pe Nam omnes illas passiones pre-. 
. €cidere 


abor est per colluctationem cordis : 15tas 
autemi passiones przcidere non solum Jabor est per 
colluctationem cordis, sed consumere et conterere 
acinterficere ipsam naturam carnalem, et quasi 
truncare substantianf ipsam : quemadmodum si 
quis precideret a corpore aliquod membrorum 
ipsius. Si ergo hz tres passiones naturales sunt, et 
intime, et propric naturze carnalis : nullius pás- 
sionis abstinentiam sic sanctificat corpus, quomo- 
do abstinentia harum, ut sit homo castus, ut sit 
jejunus, ut sitin vigiliis perseverans. Et nulla 
illarum passionum sic eoinquinat corpus, quomodo 
passiones istze, ut sit homo aut fornicarius, aut 
epulator, aut deditus somno, ideo et apostolus 
dicit: Omne peccatum, quodcumque fecerit 
homo, extra corpus est : qui autem fornicatur, 
in corpus suum peccat, quia proprie ^de ipsa na- 
tura carnis passio fornicationis egreditur. Et Do- 
minus in evangelio epulatorem proponit divitem, 
cui pauper Lazarus adjacebat : et Abraham non 
dicit ei, Fili, recordare, quia tu hoc et hoc fecisti 
in vita tua, et nunc cruciaris : sed, Quia bona 
recepisti in vita tua. Et ubique Dominus in evan- 
gelio precipit assidue vigilare. Ergo propter omnes 
quidem .justitias, poe aütem propter labo- 
riosissimum. jejunium dicit : Zntrate per angu- 
stam portam, etc. Porta perditionis est diabolus, 
per quam introitur in gehennam; porta autem vitze 
est Christus, per quam introitur in celestia regna: 
dequa dictum est : Zcc porta Domini, justi in- 
trabunt per eam. Lata autem porta dicitur esse 
diabo'us, non magnitudirie potestatis extensus, sed 


* De ipsa natura corporalis passio Editi in margine, 


Dominus dicit, Beati pauperes spiritu. Pauper Matth. 5. 
spiritu est, qui eum sit magnus, modicum 86 8. ὁ 
ostendit. Dives autem spiritu est, qui cum sit mo- ji," ruis. 
dicus, ostendit se magnum : sicut diabolus super- A 
bia animi elatus, qui cum esset minister Dei in 
clo, quasi, Deus super czelos extendere se usurpa- 
vit contra Deum. Porta autem angusta dicitur 
Christus, non parvitate potestatis exiguus, sed hu- 
militatis ratione collectus, sicut ipse de se testi- 
nionium dat: Jidete quia mitis sum, et hu- Matth. 1 
milis corde. An non tibi videtur potestate latissi- ?9- 
mus, humilitate autem angustus, qui cum esset 
Dominus majestatis, quasi homo in hoc szculo 
voluit apparere, et quem totus non capit mundus, 
B seipsum intra angustias uteri virginalis inclusit? 
Et alias intelligitur diabolus porta lata, et Chri- 
stus angusta, quoniam diabolus omnibus peccatis . 
involutos et universam mundi sarcinam bajulantes 
recipit, et ducit in mortem : Christus autem non - 
recipit in se, nisi qui se omnibus peccatis exuerint, Ὁ 
et deposucrint omnem sarcinam mundi, et facti 
fuerint subtiles et spirituales, ut quales intrant in 
mundum, tales exeant demundo. Adhuc latus di- 
citur diabolus, quoniam apud illum sine lege sunt 
omnia : Christus autem angustus, quoniam sub 
ratione legis apud eum universa consistunt. Quic- — — 
- quid enim sine lege solutum est, latum est: quod — . 
autem sub lege est, semper angustum est. Via 
autem perditionis est omnis iniquitas. Dicitur 
€ autem spatiosa, quia non est intra regulam veri- 
tatis et discipline inclusa, sed per diversa carna- e 
lium. voluptatum diffusa. Ambulantes in ea non 
quod debent agere, hoc agunt, sed quicquid eos 
delectaverit, hoc sequuntur. Voluntas eorum lex 
est ipsorum :-et non ipsi sub lege sunt, sed lex est 
sub illis. Via autem vitz est omnis justitia. Dici- 
tur autem esse arcta, quia intra regulam veritatis 
et discipline est inclusa, et ambulantes in ea non 
quod delectat eos, hoc faciunt, sed quod debent : ἡ 
quia lex non voluntas eorum est, nec lex est sub 
illis, sed ipsi sub lege. Considerandum est autem, 
quia via ducit ad portam, et nisi quis ambulaverit 
per viam, non potest pervenire ad portam : sic et 
, qui jusutiam faciunt, ipsi soli possunt cognoscere 
D Christum, et intrant per ipsum. Qüi autem non 
ambulant per viam justitize, impossibile est, ut vere 
cognoscant Christum, quamvis multi etiam non 
ambulantes per justitiam. videantur cognoscere 
Christum. Si autem nec fuisti nec es in via justi- 
tize, et putas te cognoscere Christum, mentiris. Sic- xcu . 
ut enim qui audit quia mel dulce est, nec gustat 
de illo, nomen quidam mellis cognoscit, gratiam 
autem ejus natura ignorat : sié et qui audit quia. 
Christus Filius Dei est, justitia autem ejus non fue- 
rit usus, tantummodo nomen Christi cognoscit, 
gratiam autem naturze ejus ignorat. Ideo non dixit 
propheta, Audite et videte quoniam suavis est 


V. D. autem corporis passio. " 


IN. MATTHEUM. HOMIL. XiX. 


al. 33.9. Dominus : sed, Gustate et videte. Quando ergo A versi egrediuntur de ea. Adhuc autem spátiosa di- 


» 


; 


41.73.5. audi 


E. 


' 


aliquid audimus de Christo,nomen Christi cogno- 
. Scimus tantummodo, ut. diximus : quando autein 
justitiam. facimus ejus, ipsum Christum gusta- 


mus. Similiter nec incurrit in manus diaboli, nisi 


qui in via ámbulat peccatorum. Vis non incurrere 
in diabolum? Declina a via, quz ducit ad illum, 
. et nullam habet in te diabolus potestatem : si au- 
tem ambulaveris in via, quz dücit ad illum, jam 
non diabolo imputes perditionem tuam, quasi 1116 
te traxerit ad se, sed tibi, quia tu ivisti ad illum. 
. Numquid porta ducit ad viam? Sed. via ducit ad 
portam : sic non prius diabolus homines ducit ad 
peccata, sed peccata ad. diabolum ducunt. Vides 
érgo, hzc via perditionis quam nociva est, quam 


spatiosa est? Et ideo non solum volentes, sed et p 


nolentes incurrünt in eam : et difficile est, ut na- 
tus in hoc mundo aliquantulum non incidat in 
eam. Quasi lata enim de longe videtur, et ideo 
etiam infantes, antequam viam vitae videant, vel 
intelligant, istam vident : et cum intraverit quis in 
eam, próut vult, se agit, nec coangustatur in ali-, 
qua parte ita ut delectet eum antbulare per eam. 
Ambulant enim in ea gáudentes, ridentes, non so- 
lum manducantes et bibentes, sed etiam devorantes 
et inebriantes. kmbulant in ea divites, mentientes, 
perjurantes, aliena tollentes, et se divites facientes. 
Ambulant in ea cum uxoribus; non solum cum 
uxoribus, sed etiam fornicantes et adulterantes. 
Quid sit tribulatio, nesciunt. Et quis non delecte- 


citur illa via etiam hac de causa, quia omnia qua 
sunt, uxores, filii, parentes, amici, aurvm, argen- 
tum, vestimenta, domus, possessiones, omnes spe- 
cies bonorum ciborum et potuum, omnia artificia, 
omnes  negotiationes, vi ἐμᾷ honores, et quic- 
quid in hoc seculo est, quod aut visum delectat, 
aut auditum, aut odoratum, aut gustum, aut ta- 
ctum, viz perditionis sunt : non:quja omnes, qui 


ambulant in illis rebus, peccant, sed. quia omnes 


ist: res ad peccatum compellunt. Via autem vite 
angusta est, quia una est species : id est, abstinen- 
tia omnium rerum. Qui enim separat se ab omni- 
bus rebus illis, salvatur. Non dicimus quia omnes, 
qui sunt in illis, pereunt : sed quoniam qui se se- 
parant ab illis omnes salvantur. Separant autern 
se non corpore, sed animo :non loco, sed actu. 
Nam quamvis sit in mundo, non: videtur esse in 
mundo, qui non utitur mundo, 


Homilia xix. ex cap. viJ. 


15. Attendite a falsis prophetis, qui ve- 


'niunt ad. vos in: vestimentis opium, intrinse- 


cus autem sunt. lupi rapaces : 16: a. fructibus 
eorum cognoscetis eos, ect. Supra mandavit apo- 
stolis suis Dominus, ne eleemosynas faciant coram 
hominibus, ut videantur ab eis, sicut hypocritee : 
et ut ne orent, ut ab hominibus videantur, sicut 


tur quantum ad. carnem ambulare per eam? Hzc c; hypocritae : et ut ne jejunent coram hominibus se 


autem justitie via angusta primum nec facile vi- 
detur : et ideo qui vult intrare in eam, necesse est 


: utaliquantulum evagetur in via illa spatiosa, do- 


néc ante considerans aliquando inveniat istam : 
. etcum intraverit in eam, non prout vult, agit. Ex 


ostendéntes, sicut. faciunt hypocrite : et docuit 
illos, ut.ne faciant sic, et instruxit eos, quia pos- 
Sibile est in hypocrisi et eleemosynas facere, et 
orare, et jejunare : propter quod quasi jam ad 
' cognoscentes, quia hacc omnia in τ φρήν fieri 


827 


* cogno- 


omni enim partecoangustatur,itaut peniteat eum — possunt, loquitur dicens : Jitendite a falsis scendum. 


intrasse in eam. Ambulant enim tristes, lugentes, 
jejunantes, etsi inanducantes et bibentes, tamen 
non sine lege timoris manducantes et biberites. 
Ambulant pauperes, etsi divites, non sibi, sed aliis : 
aliena non tangentes, sua dispergentes. Ambulant 
casti, etsi cum. uxoribus, tamen non. sine legis ti- 
more amorem suum dispergentes, : blasphemati, 
injuriam passi, et spoliati; Et quem non peniteat, 


prophetis, qui veniunt ad vos in. vestimentis 
ovium, ab intus autem sunt lupi rapaces. Quae 
sunt. vestimenta : ovilia ? Species videlicet si- 
mulate religionis. Eleemosyna simulata vesti- 
mentum B est, non opus ovile. Oratio simu- 
lata vestimentum ovile est, non opus ovile. Je- 
junium simulatum vestimentum ovileest, non opus 
ovile : et cztere species pietatis, quibus se ve- 


quantum ad carnem, intrasse in eam? Et ne-mire- p stiunt lupi rapaces. Nulla autem res sic exterminat 
bonum, quemadmodum simulatum bonum. Nam bonum pel- 


ris quia dixi, quem non peniteat intrasse per eam, 

ce epa dicentem : Mei autem pene moti 
sunt pedes, pene effusi sunt gressus mei, quia 
zelavi in peccatoribus, pacem peccatorum. vi- 
dens. Xdeo videntes homines hanc tribulatam et 
angustam viam, multi recedunt. ab ea, et quidam 
ab initio, nec accedunt.ad eam, nec volunt eam 
videre. Quidam antem concupiscentes volunt eam 
videre, et accedunt ad eam ; sed dum considerant 
angustias et labores ejus, recedunt ab ea. Alii au- 


tem audaciores, et intrant in eam ; sed postea, dum : 


manifestum malum quasi malum fugitur et cave- 


lit 
mulatum 


Nihil sic 


ut | si- 


tur : malum autem sub specie boni celatum, dum jo, 


non cognoscitur, nec cavetur, sed quasi bonum 
suscipitur, et ideo conjunctum bono exterminat 
bonum. Sic servi diaboli tunc. pessime Christia- 
nitatem corrumpunt, quando se simulant Christia- 
nos : de quibus admonet discipulos suos Christus, 


agis autem nos omnes per illos dicens : Zfiten- ᾿ 


dite a. falsis prophetis : quia magna * virtus est 
hominum cognoscere malum, et firma tutela salu- 


non sustinent labores et angustias ejus, terum re- — tis est.scire quem fugias. Hresis quidem pericu- xcii 


^ V. D, et Editi in marg. virtus est boni cognoscere malum. 


828 : OPUS IMPERFECTUM 


losa res ést, sed utilis valde. Periculosa quidem, A ipsum lumen justitiz ante oculos nostros adaperit 


quia multi seducuntur per cam, et pereunt : utilis 
aütem est, quia tentantur fideles per eam, et ab 
infidelibus segregantur. Qui murmurat de peri- 
culo tentationis, murmuret necesse est de praemio 
probationis. In nullo enim negotio potest requies 
inveniri, nisi precesserit labor : quanto magis in 
spiritualibus rebus, nisi precesserit teptatio, non 
potest esse probatio? .4ttendite a falsis prophe- 
tis. Primum scire oportet, quia sunt omnino falsi 
Christiani. Nam nulla res perdit viros Christianos 
magis quam hzc : quia quoscumque viderint dici 
Christianos, quasi Cliristianos eos aestimant. Si enim 
constat quia sunt falsi Christiani, aut ille est falsus 
Christianus, aut tu : si non tu, ille : si tu, non ille : 
si ille, ut quid illum Christianum zstimas, de quo 
tibi Christus mandavit? Quia Christianus non est, 
quem Deus suum non confitetur filium : tu quo- 
modo tibi existimas fratrem? Sed forte dicis, 
Quomodo dicere illum possum non esse Christia- 
num, quem video Christum. confitentem, altare 
T al. sacri- habentem , 4 sacrificium panis et vini offerentem, 
ies Co baptizantem , Scripturas sanctorum legentem, 
sanguinis. omnem ordinem sacerdotii habentem? Vir sapiens, 
Christi off. si non confitetur Christum, et manifesta esset gen- 
ülitas illius, et si seducebaris per eam, insania 
erat, qua seducebaris : nunc autem qui confitetur 
Christum, sed non sic, quemadmodum mandavit 
Christus, negligentiz tu: est, si ab eo seduceris. 
Qui enim in occultam foveam cadit negligens esse 
dicitur, quia non. caute prospexit : qui autem in 
manifestam foveam cadit, non negligens dicitur, 
sed insanus. Qu:e autem de similitudine ecclesia- 
sticorum mysteriorum dixisti, hoc audi respon- 
sum. Quoniam et simia hominis habet membra, 
et per omnia hominem imitatur, numquid pro- 
terea dicenda est homo? Sic et heresis omnia 
cclesize habet et imitatur mysteria, sed non suut 
Ecclesie. Deinde sciens Dominus, quia non erant 
manifesti gentiles, sed absconditi sub nomine 
Christiano : ideo non dixit, Aspicite : sed , Jt- 
tendite. Aspicere enim est simpliciter videre : 
attendere au'em, est caute considerare. Ubi enim 
certa res est et indubitabilis , aspicitur : ubi au- 
tem incerta et dubitabilis , attenditur. Sciens ergo 
Christus, quia est in illis aliquid, quod aliis pro 
alio videbatur, aliud desuper positum, aliud intus 
inclusum : ideo dixit, Zitendite, ut scias, quia 
non corporali aspectu attendendum est, sed vigi- 
lantia spirituali. Si enim corporaliter illos aspi- 
cias, cognoscere non potes, quia schemata Chri- 
stianitatis habent. Nam, homines passibiles, 
quomodo potestis videre mendacia veritatis vela- 
mine cooperta? Primum ergo attendendum est 
per opera bona. Si enim opera justitiz facimus, 
et a nullo errore decipimur, et ipsi omnem senti- 
mus errorem. Nam ipsa res facit errare, quz facit 
alterius errorem non cognoscere. Nam qui non 
cognoscit mendacium alterius, suam non intelligit 
veritatem. Ergo quamdiu bona opera facimus, 


n 


€ 


D 


veritatem. Sic et peccata peccantium sensus tene- 
brescere faciunt, ut non videntes mendacium, ca- 
dant in illud. Vide enim ab initio, ex quo inter 
homines seminatus est error fidei, non error dia- 
bolicus fecit homines malos, sed homines mali 
diabolicam sibi fecerunt errorem. Si error fe- 
cisset homines malos, culpa erat Dei, qui tales 
homines fecit, ut ab erroribus seducantur: 
nunc autem culpa est hominis, qui voluntarie ele- 
git errorem : quia non possunt errores prévalere 
in homines, nisi peccata precesserint. Prius enim 
peccatis plurimis exezcatur homo, et sic diaboli 
seductione seducitur , et cadit in mortem. Quem- 
admodum enim sole manente non przvalet nox, 
cum autem accesserit ad occasum, tunc occupat 
mundum : sic quamdiu lumen justitiz in homine 
fuerit, tenebra erroris eum non apprehendit. Ergo 
bonis operibus vigilandum est, quia non error gene- 
rat peccata, sed peccata errorem. Sicut dicitsapien- 
tia, Impietastrahit hominem ad errorem.Attendite, 
sicut admonet, attendite, quasi Deo invito diabo- 
lus. bzreses introducat : non Deo invito, sed per- 
mittente. Si enim gentes non credidissent in Chri- 
stum, intelligebamus virtutem fuisse diaboli, qui 
gentes credere non permisit. Nam si diabolus 
aliquid potuisset , ab initio credere non permisis- 


set : nunc autem ex eo quod omnes gentes credi- 


derunt, sed postea ex credentibus factae sunt hae- 
reses, manifestum est quia non fuit virtus diaboli, 
sed permissio Dei. Et quare sic admonet , quasi 
qui noluerit fieri? Quia non sine judicio vult 
servos suos habere, ideo misit tentationem. Quo- 
niam autem non vult per ignorantiam eos perire, 
ideo admonet. Ideo tentationem mittit ne mali 
cum bonis coronentur : ideo autem admonet, ne 
boni cum malis pereant. Attendite vobis a falsis 


Prov.13. 


prophetis. Scriptum est, Omnis lex et prophete vau. | 


usque ad Joannem : non quia futuri non erant 13. 


post Joannem : fuerunt enim et Agabus et Silas 
et multi; sed quia prophetia de Christo non erat 
ventura post eum. Ergo post Joannem prophetia 
quidem de Christo futuro cessavit, prophetz autem 
et fuerunt et sunt : sed non qui prophetarent de 
Christo, sed qui interpretarentur ea, quz de Chri- 
sto ab antiquis fuerant prophetata : id est, docto- 
res Ecclesiarum. Sed et omnes Christiani pro- 
phetz dicuntür, qui in regnum et in sacerdotium 
et in prophetiam unguntur. Nec enim potest quis 
propheticos interpretari sensus, nisi habeat spiritum 
prophetie. Hac autem diximus, ut ostendamus, 
quia prophetze, de quibus loquitur Christus, do- 
ctores dicuntur. Sciens ergo Dominus futuros 
esse falsos doctores heresum diversarum, contra 
veros doctores, qui Scripturas propheticas et -— 
stolicas perversa interpretatione confunderent,ideo 
per apostolos suos omnium. Ecclesiarum doctores 
admonet dicens : Zfttendite vobis a falsis pro- 
phetis. Et ne forte dicat aliquis hereticus doctor, 
quia non dixit nos falsos prophetas, sed gentilium 


IN 


MATTHEUM. 


HOMIL. XIX. ^ 


829 


et Judzorum doctores : ideo addidit dicens : Qui Α ejus conveniat cum Scripturis, verus est Christia- 


veniunt ad vos in vestimentis ovium. Quamvis 


xov et de Judaicis quidem falsis apostolis et prophetis 


ista przdicit, tamen de illis Judaicis, qui in Chri- 


stum quidem fuerant credituri ex eis, perversa . 


autem loquentes secundum suggestionem maligni 
spiritus, ad corruptionem Christianorum fuerant 
loquuturi, de quibus cavendis in omni epistola sua 
sollicite monet apostolus : quorum filii sunt et 
hzretiei modo. Oves enim proprie Cbristiani di- 
cuntur : vestimentum autem ovile est species 
Christianitatis. Vides quia de hzreticis Christia- 
nis loquatur Christus fugiendis, qui a foris in 
schemate Christiani videntur, ab intus autem con- 
fessionis efficacitate gentiles. Et isti multo pericu- 
losiores sunt quam illi Judaici : quia illi quidem 


vocati, rejecti ab apostolis, 4- et notati, extra conventum 


Christianoram erratici vagabantur, haeretici et 
furtim quosdam corrumpebant incautos; isti au- 
tem quasi fundati Christiani, et Ecclesias suas 
habentes. Et quid dico? Ecclesias etiam regentes, 
palam cum libertate subvertunt, et sic multipli- 
cati sunt. ex diverso, ut Christiani vagi potius vi- 
deantur quam illi. Et quomodo non sint periculosi, 
aut quomodo suadeant multis? Et ne adhuc dicat 
hazreticus, quia de veris Christianis doctoribus lo- 
quitur, qui Christiani quidem sunt, tamen peccato- 
res sunt. Omnis enim Christianus, qui facit pecca- 
tum, falsus dicitur Christianus : et vere quidem 
est: quia Christianus qui facit peccatum, nec 
poenitet de to, falsus est Christianus. Tamen 
ut scias, quia non de Christianis peccatoribus, sed 
de hareticis doctoribus loquatur : non tantum di- 
xit, Qui veniunt ad vos in vestimentis ovium : 
sed addidit, 4b intus autem sunt lupi rapaces. 
Christiani enim doctores, etsi fuerint. peccatores, 
servi quidem carnis. dicuntur, quia vincuntur a 
carne, tamen propositum non habent perdere Chri- 
stianos, et ideo non dicuntur lupi rapaces. Vides 
ergo, quia manifeste de hereticis doctoribus dicat, 
qui eo proposito schemata Christianorum susce- 
perunt, providente diabolo, ut Christianos iniquo 
seductionis morsu dilanient. De qualibus lupis ad 


1.20.29. Ephesios dicebat apostolus : Scio quia post dis- 


* 


r 


ἢ 


cessum meum introibunt lupi graves in vos, 
non parcentes gregi et ex vobisipsis exient per- 
versa loquentes, ut abducant. discipulos post 
se. Audi ergo, qui doctus ab hzreticis, putas te: 
eruditum : et baptizatus ab eis, putas te Christia- 
num factum. Vide, doctores heretici quid dicun- 
tur a Christo? Devoratores. Si ergo eruditus es ab 
hereticis, raptus es, non eruditus, non pastus. Si 
baptizatus ab eis es, devoratus es, non salvatus. 


f al. pa. Nam luporum devorare est, non 4 salvare. Quid 


ergo est? 40. Ex fructibus eorum cognoscetis 
eos. Fructus enim hominis est confessio fidei ejus, 
et opera conversationis ipsius. Si ergo videris ho- 
minem Christianum, statim considera, si confessio. 


B 


C 


nus : si autem non est quemadmodum Christus 
mandavit, falsus est. Sic enim et Joannes, cum 
de hzreticis scripsisset epistolam, non dixit, Si 
quis venerit ad vos non habens nomen Christi, nec 
ave ei dixeritis : sed, Si quis non attulerit istam:2.Joan.1o. 
doctrinam. Indicium Christianitatis non ad no- 
men Christi retulit, sed ad confessionem : quia 
non nomen solum Christi Christianum facit, sed 
etiam veritas Christi : quia in nomine Christi multi 
ambulant, in veritate autem ejus pauci. Deinde 
vide. Numquid. ovis lupum persequitur aliquan- 
do? Non, sed lupus ovem. Sic enim et Cain per- 
sequutus est Abel, non Abel Cain. Sic Ismzél per- 
sequutus est Isaac, non Isaac Ismael. Sic et Esaü 
Jacob, non Jacob Esaü. Judaei Christum, non 
Christus Judzos : hzretici Christianos, non Chri- 
stiani haereticos. Ergo Ex. fructibus eorum co- 
gnoscetis eos. Si quis lupum cooperiat pelle 
ovina, quomodo cognoscas illum, nisi aut per vo- 
cem, aut per actum? Ovis inclinata deorsnm ba- 
lat, lupus in aera convertit caput suum contra cze- 
lum, et sic ululat.. Qui ergo secundum Deum vo- 
cem humilitatis et confessionis emittit, ovis est : 
qui vero adversus veritatem turpiter blasphemiis 
ululat contra Deum, lupus est : sicut dicit. pro- 
pheta de illis: Zniquitatem in. excelso loquuti Psal.72.8. 
sunt, posuerunt ircelum os suum. Ovis herbas 9- 
manducat, lupus carnibus delectatur. Quem vi- 
deris ergo de pratis Scripturarum herbas floridas 
justitie colligentem, ovis est : quem videris au- 
tem in sanguine persequutionis gaudentem, lupus 
est. Adhuc autem considera *an virtutes, quas 
facit, utiles sint an inutiles. Utiles sunt, quz mi- 


«rabiliter fiunt, et ad salutem proficiunt : utputa 


b 


infirmos sanare, et alia hujusmodi, quz fecit Chri- 
stus. Vacua autem sunt, quz admirationem qui- 
dem faciunt videntibus, utilitatem autem afferunt 
nullam : utputa volare per aerem, sicut et Domi- 
num diabolus hortabatur : T statuasfacere ambu- αἱ. sta- 
lare: aut commisceri flammz, et non comburi : tuens super 
et alia qualia Simon fecit. Nam. plena opera ex Ed «n- 
Deo sunt, quia et ipse est plenus : vacua autem ex 5,/,;e, etc. 
diabolo, sicut et ipse est vacuus et vanus. Nam 
quia quedam mirabilia fiunt ex Deo, quzdam 
ex diabolo, demonstrat Nicodemus. Non enim di- 
xit, Nemo facit signa, nisi sit Deus cum illo : sed, 
lVemo facit hec signa, que tu facis, nisi sit Joan. 3. a. 
Deus cum illo. Et tunc quidem ex hoc solo co- 
gnoscebantur falsi prophet et veri, si utilia aut 
inutilia facerent signa. Nunc autem, quia futurum 
est, ut etiam ex parte bona faciendorum signorum 
diabolo detur potestas, etiam aliud quzrere debe- 
mus :si necessarium est secundum tempus, aut 
non est necessarium. Si enim mirabilia Christus 
propter confirmationem infidelium faciebat, non 
propter ipsos quos sanabat ; ipsos enim in fide sa- 
nare poterat, non in signo : manifestum est, quia 


^ Sic V, D. Editi vitium prz se ferebant [omittentes an]. 


85o 


OPUS IMPERFECTUM 


modo cum nullus sit infidelis, faciendorum mira- A est : et qui bonus est, a Deó esset, quod bonus est; 


culorum necessitas non est. Ergo si inutile fecerit 
signum, falsus propheta est: quia non facit, ut. 

alium zdificet in fide, sed ut se ostendat in opere. 
Numquid. colligunt de spinis uvds, aut de tri- 

bulis ficus? Uva mysterium habet in se Christi. 

Sicut enim botrus multa in se grana, ligno median- 

te, suspendit: sic et. Cliristus multos sibi fideles 

per lignum crucis tenet adjunctos. Similiter etsic- 

ut ficus multa grana uno tegmine tenet inclusa, sic 

xcv multos fideles quodam dulcr caritatis amplexu una 

tenet Ecclesia. Et sunt in ficu signa hac : caritatis 

quidem in dulcedine, unitatis autem in conjun- 
Psal.67.7. ctione granorum, sicut scriptum 'est: Deus: qui 
inhabitare facit unanimes in. domo. |n uva 

. quidem est patientize signum, quia in torcular mit- 

Psal. 103. titur; gaudii autem in spe, quia inum letificat 
e cor hominis; sinceritatis, quia non est aqua per- 
mixtum, et delectatio suavitatis. De his scriptum 

Gal. 5:22. est : Fructus autem spiritus est. caritas, gau- 
39. dium, ρας, patientia, longanimitas, bonitas, 
benignitas, mansuetudo, fides, modestia, con- 

- tinentia, castitas; adversus hujusmodi non est 

lex. Spine autem sunt haretici,sicut sermo ipse 
demonstrat superius dicens : J4ttendite a falsis 

| prophetis. Ergo non possunt spinz et tribuli ec- 
clesiasticos fructus proferre. Sed quid proferunt? 

Vulnera, tribulationes, et cetera mala. Quemad- 

modum spina, vel tribulus, ex quacumque parte 

Fructus illam conspexeris, habet aculeos : sic et servos 
heretico-. diaboli ex quacumque parte consideraveris, ini- 
Ses quitatibus pleni sunt. Si loquitur, in dolo loqui- 
tur; si tacet, male cogitat; si irascitur, insanit; si 
patienter agit, tempus exspectat nocendi, et op- 
portunitatem considerat, quando noceat. Si male 
agit, non erubescit; si benefacit, ad vanam gloriam 
propter homines. facit. Quomodo proferat bonum 
Íructuin, cujus radix diabolus est? Sub arbore bona 
- etbestizet animalia requiescunt : sub spinisautem 
nullum animal requiescere potest, nisi tantummo- 

do serpentes. Sic juxta fideles homines et boni et 

mali homines P pacem habere ac accipere possunt : 

juxta autem infideles homines nemo potest pacem 

habere, neque requiescere in eis, nisi tantummodo 

, serpentes, id est, demones, qui habent cubilia in 

Heretici, pectoribus eorum. Fructus eorum nulli procedunt 
spin, etad usum : unibra refrigerii non, est in eis. Et ve- 
viui ^ vum est duidem, quia spinas et tribulos omnes 
iniquos hareticos appellavit : tamen forsitan sciens 


b 


Nunc autem sic dicit, Malus non potest facere fru- 
ctus bonos : id est, quamdiu malus est. Si vero 


. factus fuerit bonus, potest : ut unusquisque, quod 


malus est, aut bonus, voluntatis ejus sit, non na- 
tuve, Nam si volebat, et-non poterat fructus bonos 
proferre, nature erat : si autem potest, et non vult, 
arbitrii est, non natura. Ergo servus Dei 


non 
' test facere malum : et si videtur tibi Kei νῷ 


B 


C 


d 


bp 


Dominus hanc hzresim esse prevalituram prz. 


Contra Tri- omnibus 
nitatem lo- z 


quitur. 


tribulos eos appellavit , quasi Trinitatis 
professores, et triangulam impietatem in sua per- 


cius malos facere : et non potest arbor mala 
facere bonum fructum. Non dixit, Arbor mala 
non potest fieri bona neque arbor bona, mala. 
Alioqui qui malus est, a Deo esset, quod malus 


b V.D. pacem capere possunt, Editi in marg. pacem 
habere, ac se capere possunt. ' AW 


: In Ecclesiis autem 


fidia bajulantes. 18. Jon potest arbor bona γι 


V.D. * 


quod male fecit, considera caute ipsum malum ejus, 
et invenies eum ab intus esse bonum. Nam ex pro- 
posito bono, etiam quod videtur malum , bonum 
est, quia propositum bonum malum opus e&cusat : 
malum autem opus bonum propositum non .con- 
demnat. Vidisti Mósem homicidium. facientem , 
sed non propter suam injuriam, sed propterser- .  .- 
vorum Dei vindictam. Vidisti Jacob. aliud 10-.- — - 
quentem in lingua, aliudque habentem in. corde; 

cum diceret ad Esaü, quia J'idi faciem tuam, qen.33.x 
sicut qui videat faciem. Dei, sed non ut eum 
deciperet, sed ut compesceret. Similiter malus non 

potest facere bonum : et si videtur tibi facere bo- 

num, considera caute ipsum bonum, et invenies 

illud ab intus esse malum. Nam quod ex propo- 

sito malo fit, etiam bonum, malum est : nam bonum 

opus malum propositum non excusat : malum au- - 

tem ὑῶν ἀφοραῳ bonum opus condemnat. Si vi- 

deris infidelem humilem ;. aut mansuetum, sci-:- 

to quia subdolus est in corde. De talibus enim ^' 

dicit propheta : Molliti sunt sermones ejus super psat, δή. 
oleum, et ipsi sunt jacula. Si videris eum bona 22. 
opera facientem , intellige quia propter'homines . - 
facit. De illis enim dicit Dominus : Omnia fa- 
ciunt, ut ab hominibus videantur. Sicut. ergo 
bonorum hominum omnia opera, etiam mala bona 

sunt : sic malorum hominum omnia opera, etiain 

bona, mala sunt. Si ergo videris aliquem, Deum 

in. veritate non colentem, quasi bonum, ne credas 

oculis tuis, ut et dicas bone vitz illum : sed crede 

magis Deo, quam tibi qui dixit : /Von potest ar- 

bor mala facere fructum bonum. Si aütem dicis 

illum bonum, mendacem fecisti Christum. Tu enim 

vides quz sunt in facie, Deus-autem qua sunt in 

corde. Sicut enim in horto sunt multe arbores 
fructum inutilem facientes, in silvis autem nón 
invenitur bonum faciens : si autem faciunt, aut 
insipidum faciunt, aut acerbum : sic in Ecclesia, 

quz hortus est Christi, Salomone dicente, Zor- Cant.4. 
tus conclusus, fons signatus; soror mea, para- 13. 
disus cum :fructu pomorum , xnulti sunt mali, — 
resum; que sunt silve de- ς΄. 
serte, nemo est bonus : quia etsi aliquis est bonus, 
* propter homines est bonus, et non propter Deum. | 
Hzc secundum fidem dixi : quz sunt. autem se- 
cundum rationem audi : Quicumque facit aliquid, 
est propter quod facit : et nemo facit aliquid propter , 
nihil. Qui pugnat, propter predam, aut propter 


» 


^ Propter homines est, et. non. propter Deum , sic 


—————————————— 


D 


XCVI 


IN MATTHEUM. HOMIL. XIX. 


851 


gloriàm victore pugnat : qui. navigat, propter A Christum, conversantes autem et praedicantes contra 


necessitatem, aut propter lucrum navigat. Sicut ni- 
hil potest sine radice nasci, sic nihil potest fiert 
sine causa. Sic qui bonum facit, aut propter re- 
tributionem regni celestis facit, aut propter judi- - 
cium paenz.Tnterrogo ergo te, infidelis propter 
ἊΣ faciat bonum? Propter judicium pone, dicis. 
non timet Deum. Quomodo autem timeat 
Deum, ne peccet in opere, ^ qui non timet Deum, 
ne in fide, cam sit pejus male credere, quam 
male agere? Propter retributionem , dicis. Sed 
non sperat in Deum, qui non curat utrum menda- 
citer credat, an vere, cum sit melius bene credere 
quam bene agere : quoniam fides sime operibus 
aliquid est, etsi mortua est : opus sire fide nihil 
est. Ut quid facit bonum? Ut. videatur ab 
hominibus, et laudetur : et ideo bonum illius 
malum est. Si enim sine labore poterat homo bo- 
num facere in hoc mundo, ibile erat ut in- 
fidelis bonum faceret propter hoc ipsum bonum : 
quia bonum facere bonum ést. Nunc autem, cum 
hominibus in carne viventibus sic contrarium sit 
bonum facere, sic difficile, et qrope impossibile, 
ut neque magni illi sancti perfecte potuerint ex- 
lere quod bonum est : quomodo infidelis faciat 
παρόν. cum tanto luctamine, nullam spem habens 
retributionis prz oculis suis? Quis agonem susci- 
pitsic periculosum, unde palmam mom sperat? 
Quid ergo? Sine dubio sperat aliquid, ideo facit 
borum:Quid illud? Ut mercetur ab hominibusglo- 
riain vanam. Nam multam dat virtotem homini ad c 
laborandum concupiscentia vanze gloriz, et si cum 
indulgentia-possum dicere, majorem dat virtutem 
homini hypocrite concupiscentia vana gloric, 
quam fidelibus spes regni celestis. Et hzec est ra- 
tio : contra spem régni czlestis adversatur natura 
carnis ; conétipiscentia autem vanze gloriz ex carne 
est, et ideo ? consentit ei carnis natura. Ideo ergo 
dicit ::Omnis arbor, que non. facit fructum bo- 
num: quia et mala arbor videtur facere justitiam, 
sed non bonam, nec ad usum proficientem. Nam 
qui propter Deum facit justitiam, ^ Deus illam fa- 


B 


' cit: qui autem propter vanam gloriam facit bonum, 


diabolus illud facit bonum, diabolus: delectatae 
in eo. Falsos ergo Christianos, quos Deus in ignem 
mittendos mr quomodo tn — 5 
glorie tue? 21. [Von omnis qui dicit mihi, Do- 
mine, Domine, intrabit in regnum celorum, sed 
qui voluntatem Patris mei. Falsos n de 

uibus cavendum erat loquutus, non alios.esse, nisi 

505 Christianos,et fa]sos Christianorum przedicato- 
res, his verbis manifeste demonstrat. Gentiles enim, 
aüt Judaei, priusquam credant, non dicunt Christo, 
Domine, Domine: sed illi soli, qui tam ex Judzis 
quam ex gentilibus visi sunt quidem credidisse in 


b [dem qui non timet ne peccet in fide. 

^ Consentit ei carnis-natura. Sic V. D. et Editi in 
marg.; in textu vero consistit ex carnis natura, minus 
recte, 


b 5 


voluntatem Dei etChristi preceptum, facti σης falsi 
pradicatores. Item. quoniam falsos prophetas et 
veros ex fructibus eorum docuit esse discernendos, 
hic jam manifestius docet, qui sunt fructus, quibus 
discernuntur probi doctores et reprobi. Qui enim 
dicunt tantummodo Christo, Domine, Domine, et 
non faciunt Dei voluntatem, reprobi sunt : qui au- 
tem et dicunt Christo, Domine, Domine, et faciunt 
voluntatem Dei, illi soli probabiles sunt.-Qua au- 


em est voluntas Dei, ipse Dominus docet.-//cec dean. 6.40. 


est autem voluntas ejus, qui misit me, ut omnis 
qui videt Filium hominis, et credit in eum, ha- 
beat vitam eternam. Ergo voluntatem Dei fa- 
cere, hoc est éredere in. Christum. Sicut et alibi 


Judas interrogantibus, Quid faciemus ut ope- ILid.v. 28. 
remur opera Dei ? respondit, Hoc est opus Dei, ?9- 


ut credatis in eum, quem ille misit. Credulitatis 


sit 


Quid 


autem sermo et ad confessionem respicit, et ad credere, vel 


actum. Qui ergo sic confitetur Christum, sicut ipse Ὁ 
docuit, ille credit Christó : qui autem non sic 
confitetur, quomodo docuit, ille non credit. Et si 


. conversatur, quomodo mandavit ille, ctedit Chri- 


sto : et qui non sic conversatur, quomodo il!e man- 
davit, non credit Christo. Credere enim Christo ob. 
edire est Christo : qui autem aut non confitetur, aut 
nonconyersatur secundum verbum ejus, ille obaudit 
Christo, nec credit : propterea tam. ille quam iste 
non intrabuntin regnum czlorum. *99. Multi di- 
cent milii in illa die, Domine, Domine, nonne in 
nomine tuo propheétapimus ? In qua die? Quan- 
do.venerit in majestate sua, et separaverit eos ab 
invicem, sicut pastor gregem suum : quando jam 
nemo ausus est garrula contentione sermonum aut 
mendacium defendere, aut contradicere veritati : 
quia tunc jam non mundialis et vana gloria desi-. 
deratur, sed flamma judicii et pcena timetur; in illo 
die, quando os non loquitur, opus non abscon- 
ditur, sicut in hoc tempore; Pd e contra opera 
singulorum loquentur, etora tacebunt : non quando 
persona interrogatur, et conscientia non videtur, sed 
é contra conscientia discutitur, et. persona confun- 


on credere 
Christo. 


ditur, dicente apostolo : Cogitationibus invicem Rom..15. 


se accusantibus, aut etiam defendentibus; in 
illadie, quando nemo excusat peccatores, sed omnes 
accusant, nec alter pro altero intervenit, sed singuli 
ibi timebunt, quia in illo judicio non erunt testes 
adulatores homines, sed angeli veraces non erunt ju- 
dicantespersonarum acceptores homines, sed Deus 


justus, Qui reddet unicuique secundum opera Ibid.v..6.. 


sua. Quam proprie timentium hominum et angu- 
stias patientium vocem expressit, dicens : Domine, 
Domine. Non enim semel sufficit illi dicere, Do- 
inine, quem necessitas timoris adstringit. Vonne 
in nomine tuo prophetavimus ? Considera quia, 


b Sic V. D. et Editi in marg. Editi in textu Deus 


illam mandavit. 


* Multi dicent mihi, est Homilize initium in Cod. 


LES 


Christianus 
quomodo 
cognoscen - 
dus. 


1 proficere. 


xcviu 


2. Tim. 2. 
19. 


852 


OPUS IMPERFECTUM. 


1n nomine, dicunt, non, In spiritu : quia in no- A non immutat. Vis scire ? Considera eos etiam post 


mine Christi multi ambulant, qui non habent spiri- 
tum Christi, seducendi causa. Ideo non ex nomine 
Christi cognoscendi sunt Christiani, sed de spiritu 
Christi. Ergo Lean in nomine Christi, in 
spiritu autem diaboli : quales sunt divinatores. 
Sed sic dicernuntur, quoniam diabolus interdum 
verum dicit, sanctus autem Spiritus numquaminter- 
dum mentitur. Concessum est autem diabolo et in- 
terdum veritatem dicere, ut mendacium suum rara 
veritate commendet. Si autem numquam dice- 
ret verum, nec ad tentationem poterat T suffi- 
cere seductio ejus. Et ip nomine tuo demonia 
ejecimus, Dxmonia enim ejiciunt in nomine Chri- 
sti, habentes spiritum inimici : magis autem non 
ejiciunt, sed ejicere videntur, colludentibus sibi 
daemonibus ipsis; et ideo semper ejiciunt, et num- 
quam sanant. Semper ante illos daemones quasi 
castigati clamant, et numquam quasi timentes re- 
cedunt. Et in nomine tuo virtutes multas fe- 
cimus. Faciunt et virtutes, secundum ea quz di- 
ximus, non utilia et necessaria, sed inutilia et va- 
cua. In omnibus ergosecundum Christi praeceptum 
discutiendi sunt fructus eorum. Si bona conversa- 
lio est eorum, et confessio vera. Si autem aut 
confessio conversationi non convenerit, aut con- 
versatio confessioni, falsus est. 25. Tunc jurabo 
illis, quia nescio qui estis. Tunc ; usque tunc 
autem sustinebo ; quia grandem iram grandis di- 
latio praecedere debet, et grandis dilatio justius 
facit esse judicium Dei, et digniorem interitum 
peccatorum, Sciendum quia peccatores nescit 
Deus, quia nec digni sunt, ut cognoscantur a Deo. 
Sicut enim et apostolus ait : Cognovit Dominus, 
qui sunt ipsius. Non quia non cognoscit ipsos, 
sed suos illos esse non cognoscit : ideo qui pereunt, 
non fuerunt illius. Aut quomodo te Deus cogno- 
scat, cum tu Deum cognoscere nolis ? Sicut enim 
omnes homines naturaliter cognoscunt Deum, 
non autem videntur vere cognoscere, quia non 
digne colunt, sicut servi dominum, sicut factura 
factorem, et hoc est secundum naturam quidem 
cognoscere, non autem secundum voluntatem : sic 
et Deus naturaliter omnes cognoscit, sed non eos 
videtur vere cognoscere, quia non eos diligit quasi 
factor facturam, quasi dominus proprios servos. 
Et hoc est secundum naturam cognoscere, non 
autem ex voluntate : quia omne malum extraneum 
est a Deo. Jurat autem Christus, non ut suam ve- 
ritatem commendet, sed ut illorum incredulitatem 
condemnet. Non enim, si non juraverit Christus, 
mentitur, sed ut illi amplius confundantur firmiori 
responso : quoniam qui mendax est, neminem 
putat dicere veritatem , neque ipsum Deum. Qui 
enim non seductioni diaboli deceptus mentitur, 
sed proposito 1nendax est, numquam desinit esse 


mendax, neque post mortem. Nam mors quidem 


animam a carne separat, anime autem propositum 


5. Hec homilia in Cod. V. D. praecedenti jungitur, 


C 


D 


mortem mentientes : Domine, in nomine tuo 
hoc et hoc fecimus. Numquid nesciebant ipsi 
apud se, quia numquam nec dilexerant Christum, 
nec fecerant voluntatem ejus? Sed putant se, sicut 
in hoc seculo homines deceperunt, sic et ibi etiam 
Deum fallere posse. Ideo etiam non dicit illis, 
Discedite a me qui operati estis iniquitatem : sed, 
Qui operamini : quia iniqui nec post mortem de- 
sinunt esse iniqui : quia etsi peccare non possunt, 
tamen peccandi propositum tenent. 


ἃ Homilia xx. ex cap. vij. 


94. Omnis qui audit verba mea hec, et fa- 
cit ea, assimilabitur viro sapienti, qui edifica- 
vit domum suam supra petram. Frequenter mi- 
ramur, quod homines aut promissionibus flexi, 
aut terroribus fracti, aut persuasionibus falsorum 
doctorum circumventi, Pi. S πυαροὶ fidei veritatem, 
et ad mendacium infidelitatis transmigrant. Quod 
si vel hanc unam sententiam Christi caute intelli- 
geremus, et recordaremur, numquam de perditione 
talium hominum stuperemus. Quomodo enim per- 
maneat apud Christum, qui numquam stetit in 
Christo? aut quomodo teneat eum veritas, qui 
numquam tenuit veritatem ? aut quomodo servet 
eum justitia, qui justitiam non servavit? Omnis 
qui audit verba mea hec, et facit ea, Que 
verba? Qu superius dixit : ut qui vult esse Chri- 
stianus verus, non solum non occidat, sed nec 
irascatur sine causa : non solum non perjuret, sed 
nec juret: non solum-non fornicetar, sed nec 
usque ad oculum .concupiscat : non solum non 
pe sed nec percussus repercutiat : non so- 
um aliena non tollat, sed etiam cogenti dimittat : 
non solum amicos sincere diligat, sed etiam inimi- 
cos. Eleemosynas faciat non coram hominibus : 
orationibus instet intrans in cubiculum suum: 
jejunia celebret non cum tristitia : non judicet 
fratrem. suum peccantem, sed sua infirmitatis 
consideratione ignoscat : non det sanctum canibus, 
neque margaritas suas mittat ante porcos. Petat, 
quaerat, pun et accipiet. Attendat autem a fal- 
sis prophetis. Qui ergo se talibus zdificaverit 
mandatis, quomodo potest fieri, ut aliquando fra- 
ctus tentationibus eadat? Aut e contra quomodo 
percussus tentationibus stabit, qui se nullius ju- 
stitis fundamento ligavit? Quis ista custodivit, et 
cecidit? Culpamus Deum, quia non custodivit. 
Si autem illis praevalet fortitudo diaboli, in quibus 
justitia Christi non invenitur, magis in illorum 
perditione laudandus est Deus, quam culpandus : 
quia ii soli pereunt, qui mandata Christ conte- 
mnunt. Similabo eum viro sapienti. Non dixit, 
JEstimabo eum virum sapientem : sed, Similabo 
eum viro sapienti. Ergo alter est, qui similatur, 


Vero C 
stiano ὁ 
faciendi 


sit. 


IN MATTHEUM. 


alter est vir, cui similatur. Ergo qui similatur, A 
est homo : cui autem assimilatur, Christus. Chri- 
stus enim. sapiens est vir, qui zdificavit domum 
suam, id est, Ecclesiam, supra petram : id est, 


ortitudo supra fortitudinem fidei. Nam et fortitudo fidei . 


i petra 


tur. 
tth. 


16. 


"Quis est vir stultus 


petra dicitur, propter quam Simon Petrus dictus 
est, ad quem dicit Deus : Tu es Petrus, et super 
nc petram cdificabo Ecclesiam meam, et 
porte inferi non * ubt adversus eam. 
? Diabolus, de quo dicit Jere- 


17. tt. mias : Clamavit perdix : congregavit filios quos 


non genuit: fecit divitias suas noncum judicio; 

in medio dierum derelinquet eas : et in finem 

erit stultus. Iste ergo diabolus insipiens vir zdi- 

ficavit domum suam super arenam. Domus enim 

ejus ante Christum fuerunt omnes gentes. Sicut B 
enim sancti domus facti sunt Christi, ita et impii 
domus sunt inimici. Edificati autem füerunt su- 
per arenam, id est, super inconstantiam infidelita- 
tis. Si enim constantia fidei dicitur petra, recte et 
inconstantia infidelitatis arena vocatur : id est, 
idololatria, quz per varias idolorum culturas sem- 
per dispersa est. Aut certe super arenam : id est, 
super carnales homines ac infideles. Ideo tales ho- 
mines arena dicuntur, non terra : quoniam terra 
quidem fructum facit, arena autem sterilis manet. 
Deinde quia terra quidem unita est, et in seipsam 
constricta, arenze autem grana non conveniunt 
sibi, nec adhzrent ad invicem : sic sunt et omnes 
infideles, qui sub diabolo sunt; non sunt uniti, 
nec unum sapiunt, sed sunt per diversas opiniones 
dispersi : et alius quidem sic dicit, alius autem 
sic. Sic et dogmata philosophorum nos docent, 


ο 


xcvm que sunt contraria sibi semper. Eo modo perfidia 
Leretici haereticorum, qui numquam sapiunt unum, sed 


iquam 


i. 5.6. 


l. 17. 


quot sunt, tot sententias habent. Propter quod 
arenc assimilatur omnis diaboli populus. Populus 
autem Dei non solum unitus est, quasi terra, quz 
quamvis compacta sit, tamen solubilis est : sed 
est sicut lapis constrictus et indissolubilis. Tertio, 
quia diaboli populus non. numerabilis est, sieut 
arena : Dei autem, ex multis vocatis pauci electi. 
Pluvia autem est doctrina : quia sicut pluvia irri- 
gat terram, ut proferat fructum, sic doctrina ho- 
minem irrigat, ut justitiam: operetur. Sicut dicit 
Deus per Esaiam ὦ; tollenda a Judzis doctrina : 
Et mandabo, inquit, nubibus, ne pluant super 
eam. pluviam. Nubes enim dicuntur prophetze 
et bres : quia sicut nubes bajulant pluviam, 
et effundunt eam super terram, sic et prophete 
et apostoli accipiunt verba a Deo, et effundunt 
ken rationabilem terram. Sunt autem nubes qua 
a Spiritu sancto exéitantur, et sunt nubes, quz a 
spirita potestatis aeris, sicut dicit propheta : Te- 
nebrosa aqua in nubibus aeris. Nubes enim, 
qui a Spiritu sancto excitantur, candidam baju- 
lant aquam, id est, veram et sanctam doctrinam. 


D 


* V, D. et Editi in marg. Ceterique secularis sa- 
pientiee professores... exeunt flumina mendacis do- 


855 


Quz autem a spiritu potestatis aeris, tenebrosam 
bajulant aquam, id est, falsam et impiam doctri - 
nam, qui non illuminat, sed tenebrescere facit 
mentes eorum, qui suscipiunt eam. Venti autem, 
ex parte quidem mala, sunt immundi spiritus, 
qui intra przcordia hominum flant : ex parte au- 
tem bona, spiritus diversarum virtutum, vel ange- 
li, qui invisibiliter in sensibus hominum operan- 
tur, et adducunt ad bona. Et vide proprietatem 
rerum. Pluvie proprium est mollire et solvere : 
ventorum autem cum virtute urgere. Sic ergo im- 
piorum nubes falsa sua doctrina et promissionibus 
molliunt homines, et blandimentis et persuasioni- 
bus solvunt : diabolus autem intrat in corda 
eorum, quasi ventus, et invisibiliter urget consen- 
tire mendaciis eorum, vel in cxtera peccata com- 
pellit. Sic et in parte bona sancto nubes doctrinam 
justitiae: persuadent hominibus, et rationabiliter 
placant : Spiritus autem sanctus vel angeli, quasi 
eee venti, prosperantes in cordibus, faciunt 

omines acquiescere veritati. Sicut enim non est 
possibile, ut ex sola pluvia fructificet terra, nisi 
flaverit super eam ventus:sic non est possibile, 
ut sola doctrina corrigat hominem, nisi cooperatus 
fuerit Spiritus sanctus in corde ipsius. Flumina 
autem sunt, ex parte quidem mala, hominis im- 
mundo spiritu pleni, et in verbositate structi : 
quales sunt philosophi dogmatum diversorum, 
oratores, grammatici , *'ceeterique non secundum 
Deum sapientes: de quorum ventre exeunt flu- 
mina aqua mortuz: Ex parte autem bona, evan- 
geliste, doctores populi, ceterique sapientes se- 
cundum Deum : de quorum ventre exeunt flumina 
aque vive. Ecclesiam ergo, quam Christus vir 
sapiens ἣν tram zdificavit, neque pluvia 
mendacis doctrine corrumpit, neque diabolicus 
ventus impellit, neque violentorum fluminum 
impetus movet. Nam etsi humiliatur Ecclesia pro- 
pter tentationem, tamen perire non potest propter 
fidem Christi. Nec est contrarium, quod quidem 
de Ecclesia cadunt: illi enim numquam Christiani 
fuerunt. Sicut non omnes qui sunt ex Israel, hi 
sunt Israélite : sie non omnes qui Christiani di- 
cuntur, sunt et Christi. Christianorum enim opera 
sunt aspieienda, non nomina. Dicit enim aposto- 


BOMIL. XX. 


lus : Cognovit Dominus qui sunt ipsius ; et dis- 2, Tim. o. 
ui invocat nomen 19. 


cedat αὖ iniquitate omnis 
Domini. Ergo qui discedit Fi iniquitate, ille est 
Christi, non qui vacue: nominat nomen Christi. 
Illi enim tales nec super petram fidei erant. «difi- 
cati, sicut inferius ostendemus. Adversus domum 
autem, quam adificaverat stultus sibi super are- 
nam, id est, adversus gentiles et omnes impios, 
qui sunt diaboli domus, descendit pluvia, id. est, 
veritatis doctrina per propheticas et apostolicas 
nubes : flaverunt venti, id est, gratie spirituales, 
aut angeli, qui invisibiliter operantes, homines ad 


cirinc. 


| 854 


OPUS IMPERFECTUM 


fidem. veritatis inclinant : venerunt flümina, id A audiuntur, et non convertuntar in unam justitia: 


est, quatuor. evangelistae, aut. czeteri sapientes, et 
impegerunt in domum illam, et sic cecidit domus 
diaboli, et spiritualibus instrumentis erecla est 
domus Christi. Et ne mireris quia gentes venientes 
ad fidem cecidisse dicuntur. Ceciderunt enim dia- 


bolo, ut surgerent Christo. Ecce enim omnis . 


homo quamdiu 1mbulat in peccatis, diabolo stat, 
Christo autem jacet : cum autem conversus fuerit 
ad justitiam, diabolo quidem cadit, Christo autem 
surgit. Dicit enim propheta de hominibus liberatis 
a Christo : 4scendit in. altum, captivam duxit 
captivitatem. Ytem Dominus : Quamdiu fortis 
armatus custodit domum suam, in tuto sunt 
omnia ejus : cuni autem. venerit fortior, diripiet 
vasa ejus : videlicet homines. ifnpios, ex quibus 
zedificata fuerat diabolo domus. Si ergo secundum 
prophetiam captividicuntur, quantum ad diabolum, 
quantum ad Christum, ad libertatem fidei sunt con- 
vérsi. Si direptidicuntur secundum Christum, con- 
sequenteret cecidisse dicuntur, quantum ad statum 
suum priorem, qui surrexerunt in fide. 2T. Et 
facta. est. ruina ejus magna : videlicet idolis 
'in toto mundo destructis, mendaciis in tota terra 
convictis, erroribus solutis: quia' totus mundus 
diabolo cecidit, Christo autem surrexit. Sic ergo 
domum, quam stultus zdificaverat super arenam, 
sapiens Rex spiritualibus armis sanctorum suorum 
destruxit; domum autem, quam sapiens Christus 
zdificavit super petram, stultus diabolus fallaci- 
bus argumentis ministrorum suorum numquam 
poterit dissipare. Huie ergo viro sapienti Christo 
similis est Christianus omnis, qui zdificat se su- 
per petram, id est; Christum. Qui enim audit 
verba Christi, et facit ea, ipse est, qui zdificat 
se super petram Christum. Christus enim caritas 
est, et qui se zdificat in caritate, super petram 
Christum se zdificat. Qui zdificat se in mansue- 
tudine, edificat se super petram, id est, Christum: 


Christus est enim mansuetudo. Qui edificat se in - 
xcu castitate, edificat se super petram Christum : 


Christus est enim. castitas. Qui zdifieat se in mi- 
sericordia, dificat se super firmam petram Chri- 
stum : Christus enim misericordia est, et in qua- 
cumque specie boni zdificaverit se homo, super 

ram Christum se zdificasse videtur ; quia omne 
ων est Christus. Similis autem est Christo, 
quoniam sicut Christi Ecclesiam edificatam super 
-petram nulla eam adversitás diruere potest : sic 
talem Christianum, qui se zdificaverit super Chri- 
stum, nulla eum adversitas dirüere potest, ut di- 
cat cum Paulo : Quis nos separabit a caritate 
Christi? tribulatio, an angustia, etc. Stulto 
autem diabolo similis est omnis Christianus, qui 
se wdificat super arenam. — arenam autem 
zdificat se, qui audit verba Christi, et non facit 
ea. Verba enim, qua non convertuntur ad opus, 
arena sunt spargibilis. Sicut enim grana arena 
non conveniunt in unum, neque adharent ad in- 
vicem, sed semper sunt separata : sic verba, quae 


massam per opus, separatà sunt et dispersa. Et 
ideo assimilantur arenz,, quie numquam in semet- 
ipsa conjungitur. Ergo super arenam se zdificat 
omnis Christianus, qui ex auditu solo verborum 
credit in Christum, et non per opera bona se con- 
firmat in Christo. Sed et qui facit opera mala, su- 
per arenam aedificat. Arena enim est omnis malitia, 
Sicut diximus supra : et qui in bonis mundialibus 
instruit, se super arenam zdificat. Similis autem 
stulto diabolo est, quia sieut diaboli domus, id est, 
idololatria, a Christo destructa est per opera mini- 
strorum ejus et gratiarum : sic δὲ ille hodie aut 
cras destruendus est a diabolo per opera ministro- 
rum ejus, vel demonum, vel hominum impiorum : 
et tales hi sunt, quos cadere de Ecclesia significa- 
vimus supra, eo quod non se zdificaverint super 
petram, sed magis super arenam. £t erit ruina 
ejus magna. Quomodo magna? Sicutenim domus, 
qua habet validum fundamentum, si. pars. aliqua 
parietis vel tecti-ceciderit, ruina ejus magna non 
erit, quia potest fieri ut iterum reparetur; si autem 
fundamentum ejus casum fuerit passum, tunc est 
ruina ejus magna, quia tota venit deorsum : sic 
et Christianus, si aut fornicatus fuerit, aut adulte- 
ratus, aut homicidium fecerit, cecidit quidem, 
lamen ruina ejus magna non est, quia iterum. po- 
nitentia surgere potest sicut David. Si autem de 
fundamento fidei aliquid. fuerit passus, id est, si 
prevaricatus fuerit, et ad gentiles, aut hareticos 
transierit, tunc. est ruina ejus magna, quia totus 
funditus ruit. 28. Et factum est, cum consum- 
masset Jesus verba hec, admirabantur turbee 
super doctrina ejus. Placatus rationabiliter intel- 
lectus hominis baden generat : victus autem, 


admirationem. Quicquid autem digne laudare non ἢ 


possumus , hoc admiramur. Admiratio tamen eo- 
rum magis ad Christi gloriam pertinebat, quam 
ad fidem. ipsorum. Non enim ideo mirabantur, 
quasi credentes in Christum, sed quia irreprehen- 
sibiles audierant sermones. Si autem credentes in 
Christum essent, non mirarentur, sed potius cre- 
derent. Nam omne dictum aut factum illud movet 
admirationem, quod superat facientis aut dicentis 
personam. Utputa, si homo tale aliquid dicat aut 
faciat, quod excedit mensuram hature ejus. Quam- 
vis autem-magnum sit, quod Deus dicit aut facit, 
tamen minus est quam Dei potentia. Ideo quicquid 
a Deo factum aut dictum audimus, non admiremur, : 
bora omnia minorà quam Dei potentia. Tamen au- 
iebat populus cum silentio et gravitate, et admi- 
rans proficiebat in verbis ipsius : quia admiratio, 
etsi ipsa non est ex fide, tamen invitatio est ad fi- 
dem. Nam qui admiratur de verbis doctrina, 
quamvis adhuc non credat, tamen jam in ipso li-. 
mine credulitatis consistit, ut credat. urb erant 
qui mirabantur, id est, populus vulgaris. Non 
erant illic Phariszi, aut principes populi, aut sa- 
cerdotes, qui solent non discendi studio audire, sed 
contradicendi, non ut aliquid salutis acquirant, 


IN MATTHJ.EUM, 


sed ut aliquid calumniz inveniant. Et ideo sim- A 
pliciter audiebat populus simplex. Si autem. ali- 
qui eorum affuissent, sine dubio silentium et gra- 
vitatem populi, sicut. consueti fuerant, contradi- 
ctionjbus suis conturbassent : quia ubi major. 
scientia, illic malitia fortior. Qui enim festinaverat 
esse prior, difficile contentus erat esse secundus. 
99. Erat enim docens eos sicat potestatem ha- - 
bens. Omnis doctor servus est legis, quia neque 
supra legem addere potest aliquid de suo sensu, 
neque.subtrahere aliquid secundum proprium in- 
tellectum, sed. hoc. tantummodo. predicat, quod 
.habetur in lege. Nec enim potest mens humana 
directare, id est, extra rectum facere, scilicet per- - 
versum vel malum ostendere, quod. sapientia di- 
vina dictavit. Sic enim ait Moses ac Salomon : 5 
"ut, 4; 2. [Yon addas werbis. Dei, neque detrahas inde. 
72. 32. Quiautem hoc ausus fuerit facere, se sapientiorem 
Ῥγον 80. putat esse quam Deum; ét incipit esse falsus testis, 
quia illud dieit quod nec auris audivit, nec oculus 
vidit. Christus autem dominus legis est, et subtra- 
here potest de lege, quod propter necessitatem 
temporis jussit. Utputa, propter duritiam cordis 
jussum fuerat dare libellum repudii. Dominus il- 
ud quasi potestatem habens subduxit, dicens :* 
ath. 19. Quod Deus conjunxit, homo non separet. Item 
etiam addidit,quod propter infirmitatem hominum 
au. 6. minus fuerat jussum : utputa, /Zntiquis dictum, 
-22.  ]Von occides : ego autem. dico, Von irascaris. 
Ideo ergo mirabantur, Quià non quasi servus legis 


sub potestate constitutus illud docebat qnod fuerat ἃ 


jussum, sed quasi dominus legis, et habens pue 
statem, sua auctoritate addebat super quam fuerat 
dictum, dicens : Antiquis dictum est hoc : ego au- 
tem dico hoc. os ὦ . 


^ 


/ Homilia χα]. ex capite viij. 


1. Et descendente eo de monte, sequute sunt 

eum turbe multe, etc. Vide quia super montem 

. discipuli tantum dicuntur ascendisse ad Jesum : de- 
scendenteautem eo de monte, sequut sunt eum tur- 
bz, et merito multe turbz : quia mons est virtutis fa- 
stigium, cacumen Ecclesiz, in quo appropinquare 
c Christo non possunt turbae, vel peccatis gravata, 
vel curis mundialibus oneratz. Nec possunt imi- 
tari Christum, nec sublimes audire sermones, qui 
dicuntur in monte : sed. soli discipuli, qui.a pas- 
sionibus vitiorumliberi sunt, qui curis mundialibus 
onerati non sunt, Propterea, quasi leves et expe- 
diti, ad Christum accedere possunt, facti imitato- 
res ejus in omnibus, ut sublimiores sermones ipsius 
possint audire. Et tamen. cum descenderet ad hu- 
milia de altitndine. pietatis propter infirmitatem 
hominum sequi eum non potentium super montem, 
"tunc sequuntur eum turbe multe. 2. £cce lepro- 
sus. Sciendum est, quod Lucas quidem et Marcus 


D 


HOMIL. XXI. 


855. 


statim in primis ponunt damoniacum. curatum, 
in secundo autem loco mulierem cárnali infirmi- 
tate febrium liberatam, ea videlicet ratione; quia 
major cura Dei est de salute anima, quam. de sa- 
lute carnis. Primum quidem, quia dignitosior est 
anima quam caro. Ànima enim sine carne vivere 
potest, caro autem sine anima yivere non. potest. 
Secundo autem, quia in omni peccato prius anima 
peccat, postea caro. Nam nisi anima prius fuerit 
victa, numquam caro potest peccare. Caro quidem 
prius concupiscere malum potest, peccare autem 
non potest, nisi anima illi consenserit, quia caro 
in potestate anima est, non anima in potestate 
carnis. Ideo ergo necessarium fuit, ut anima quze 
prius ceciderat, ante resurgeret. Deinde anima li- 
berata a potestate diaboli *carnem suam liberare 
potest a peccato : caro autem sanata ab infirmitate 
animam liberare non potest a peccato, sed magis 
eam evertit, quia incolumitas carnis semper impu- 
gnat jüstitize disciplinam. Hic autem Matthaeus sta- 
tim leprosum ponit mundatum in mysterio carnis. 
Quid ergo? prateriit rationem, quam alii evange- 
list teugerunt? Non, sed abundanter eam expo- 
suit. Pro eo enim, quod illi posuerunt dzemonia- * 


,cum curatum in mysterio anim, iste propter 


salutem animz. posuit Christum docentem . in 
monte : quod alii non dixerunt. Nam sicut effuga- 
tio immundi spiritus liberat animam de potestate 
peccati, quod fit per suggestionem deba: ita et 
verbum doctrina» solvit operationem diaboli, et 
animam liberat ab errore, liberat a peccato, caete- 
risque:malis, quz. diabolo suggerente nascuntur : 
quia non solum ille diabolum patitur, cujus cor- 
UM vexatur ab eo, sed etiam omnis, qui facit 

'aboli voluntatem, pejus vexabitur ab eo. Lepro- 
sum autem ponit in mysterio carnis sanatze, Lepra 


: enim passio est carnalis 564 ne forte diceret po- 


pulus apud:se, Verba quidem magna, et terribilia 
sunt,sed opera nulla; dicere granditer non est 
multum : facere multam est: ideo excitavit le- 
prosum, ut mundationis illius miraculo praceden- 
tibus verbis auctoritatem . prasstaret : ut in verbis 
mirabilis, mirabilior esset in opere. Ecce leprosus, - 
quasi jam praeparatus, descendenti illi occurrit. Et 
forte et ideo descendit,.ut leprosum. mundaret. 
Lepra enim est peccatum animarum nostrarum. 
Ideo ergo Dominus de altitudine czli, quasi. de 
excelso monte, descendit, ut lepram peccatorum 
nostrorum mundaret. Quare, putas, iste inter cae- 
teros non ascendit in montem, ut audiret sermones 
divinos? Quia lepra erat gravatus, et peccatorum 
bajulans pondus, sursum ascendere non. valebat. 
Aut non audisti prophetam dicentem, quomodo le- 
ves esse debeant, qui ad ecclesiasticum. montem 
ascendunt? Quis, inquit, ascendet ἐπ᾿ montem psal.23.3, 
Domini, aut. quis 'stabit in loco sancto ejus? ἡ. 
Innocens manibus , et mundo corde, ctc, Sic 
quicumque in malis ambulat, non potest in eccle- 


^ Sic V. D, et Editi in marg., recte. Editi in textu carnem suam salvare non potest a peccato. 


856 : OPUS IMPERFECTUM 


siam ascendere, quz mons Domini appellatur, nec 
audire spiritualem doctrinam. Et si venit, corpore 
quidem venit, animo autem non ascendit. Qui au- 
tem cum puro corde non venit, nihil illi prodest, 
quia corpore venit. Et si audit spiritualem doctri- 
nam, non intelligit, quia sensus ejus carnalium 
vitiorum lepra corruptus est. Nemo enim bonarum 
rerum potest sentire saporem, quamdiu delectatur 
in malis. Quamdiu enim delectat eum malum, non 
potest eum delectare bonum. Tunc autem incipit 
ei placere bonum, cum coeperit ei displicere ma- 
lum. Zeniens adorabat eum. Oratio perfecta est 


Rom. το. fides et confessio, sicut ait apostolus : Corde cre- 


10. 


ditur ad. justitiam, ore autem confessio fit ad 
salutem. Sic et leprosus fidei opus adorans im- 
plevit, confessionis autem, in verbis : Domine, 
si vis, potes me mundare. Non illum petebat 
quasi hominem artificem, sed adorabat quasi Deum, 
Spirituali medico ^spiritualem afferebat merce- 
dem. Nam omnes medici pecuniis, iste autem sola 
oratione placatur. Vere enim nihil est dignius 
quod offeramus Deo, quam oratio fidelis : quic- 
quid enim obtulerimus, de nostris est, oratio au- 
tem de nobis. Domine, si vis, potes me mun- 
dare. Non de voluntate Christ: ad omne bonum 


* f. dubi- pee dubitabat dicens, Si vis : hoc enim * du- 
tantis. 


letatis esset de judicio voluntatis ejus. Christus 
enim cum sit bonus, nociva non. vult prestare, 
etiam si rogetur. Nec enim expedit omnibus cor- 
poralis integritas. Quoniam ergo nesciebat, utrum 
expediret ei curatio illa, ^ ideo ambigebat de vo- 
luntate ipsius, quamvis sciebat eàm ad omne bo- 
num paratam. Nam credere quidem bonum mise- 
ricordi Dei, hominis est fidelis, scire autem 
judicia misericordie ejus non est hominis, neque 
fidelis, cum constet nec ipsum apostolum potuisse 
cognoscere, cum Dominum ter rogaret ut discede- 
ret ab eo ille stimulus carnis, angelus satanz, qui 
datus ei fuerat, ut non extolleretur, propter quod 


1. Cor. 12. et dictum | est ei : Sufficit tibi gratia mea; nam 


9- 


virtus in infirmitate perficitur; ac si dicat : 
Credo quia omne, quod bonum est, vis : ignoro 
autem 51 bonum est mihi, quod desidero. Hoc au- 
tem plane non dubito, sed potius credo : quoniam 
si bonum est mihi, et tu vis. Hic ergo sermo 
non dubitantem eum ostendit de misericordia 
ejus, sed ignorantem judicia misericordiz ejus. 
9. Et extendens manum suam, tetigit eum. 
Quia in lege dictum erat, ut qui tangeret lepram, 
cimmundus esset usque ad vesperam : tetigit le- 
pram, non quasi servus legis, sed quasi dominus. 
Nam lex legislatori subjecta est, non legislator 
legi. Quid ergo, solvit legem? Non : literam quidem 
legis solvit, propositum autem ejus non solvit, 
sed magis illi addidit dignitatem. Si enim lex 
facere potuisset, ut lepra non sordidaret tangen- 
iem, numquam jussisset homines, ut non tan- 


b V. D. et Editi in marg. spiritualem offerebat. 
* Sic V. D. et Editi in marg. recte, Editi in textu 


A gerent lepram. Ideo ergo jussit non tangere le- 
veni quia non potuit facere, ut lepra non sordi- 
aret tangentem. Iste ergo, qui tangens lepram, 
sordidatus non est a lepra, non egit contra legem, 
sed amplius fecit quam lex iubeat : quia non 
solum sordidatus non est a lepra, sed adhuc ipse 
lepram mundavit. Nec est credibile, ut. dicatur 
sordidatus esse a lepra, qui ipsam lepram munda- 
vit. Lex enim non ideo vetuit tangere lepram, ut 
ne leprosi sanarentur : sed ut ne tangentes lepram, 
coinquinarentur. Iste ergo, qui tangens coinqui- 
natus non est, sed adhuc mundavit, amplius fecit 
quam voluit lex. Tetigit ergo lepram, et legis 
iMeram solvit, ut jam non lepra corporis , sed 
lepra animz fagiatur. Nam infirmitas corporis 
p miseranda est, non odienda : infirmitas autem ani- 
m: non est miseranda, sed odienda : quia infir- 
mitas corporis non est in nostra potestate, ut aut 
non veniat super nos, ant recedat a nobis ; infir- 
milas autem anima 1n nostra est potestate, ut aut 
non veniat super nos, aut recedat a nobis. Infir- 
mitas enim corporis tenet nos, nec tenetur a no- 
bis : infirmitas autem anime non tenet nos, sed 
tenetur a nobis. Ideo illa infirmitas miseranda est, 
hac odienda. Ergo rescindit legem, non justitiam 
legis : non illam, quam. in corde hominibus 
creando conscripsit, sed quam dictavit in libro, 
cum populus vitulum adorasset : non illam de | 
qua dictum est, Lex Domini irreprehensibilis Psal. 1 
est, convertens animas; sed illan de qua di-" — 
C ctum est, Lex iram operatur : ubi autem. non Rom. 
est lex, non est prevaricatio. Quomodo enim | 
digna erat servari, quam meruerant peccáta? me- 
rito ergo placatus rescidit, quod iratus dictavit. 
Nam si lex sublata non fuisset, numquam spiri- : 
tualis leprosus sanaretur : quia. omnis qui sub 
lege vivit, leprosus est. olo mundare : et con- 
festim mundata. est lepra. ejus. Non ex quo ta- 
cta est lepra recessit, sed ex quo jussa est ; ut 
ostendatur, quia non propter effugationem leprae 
tetigit eum, sed ut solveret legem. Alioqui quan- 
tum ad lepram sufficiebat sermo tantummodo : sed 
neque sermo necessarius erat, sed sola voluntas : 
ergo voluntas facta est propter leprosum, verbum 
autem propter spectantes. Nam si tacite eum cu- 
D rassettot adstantibus circa Christum : quis scire 
poterat, cujus virtute sanatus est? Ideo ergo 
dixit, "olo mundare : ut omnes sciant, quia 
illius virtute sanatus est, qui praeceptum sanitatis E 
emisit. Hoc, quod dicit, /'olo, voluntatis ejus est 
indicium, respiciens ad illud quod ille dixit, .S 
vis : quod. autem dixit JMundare, potestatis est 
praeceptum, pertinens ad; hoc quod. dixerat ille, 
Potes. 4. Et ait ei Jesus : Fide, nemini dixe- 
ris , sed vade, ostende te sacerdoti , et offer Levit. 
munus, quod precepit Moses, in testimonium 
illis. Non sic intellige, quia hoe Moses praxcepit 


c fms 


» 


nec ideo, 


. cundum quód 


IN MATTHEUM, 


in testimonium illis, sed vade et offer in testi- A 
monium illis. Non dixit, Vade, ostende te sa- 
cerdotibus , et nemini dixeris : sed, Primo ne- 
mini dixeris, et vade, ostende te. Non enim sem- 
per jubet illum tacere, sed. quamdiu ostendat se 
sacerdotibus , ne forte si ante alicui nuntiaret, de 
verbo in verbum audirent sacerdotes, et occasio- 
nem habentes leprz, propter odium et inimicitias 
Christi expellerent eum. de populo quasi lepro- 
sum, non recipientes mundatum. Ideo eum jubet 
offerre munera, ut si postmodum vellent eum ex- 
pellere, diceret eis : Munera ia mundato 
suscepistis, et quomodo me quasi leprosum expel- 
litis? Si 1 s adhuc fui, munera accipere 
non debuistis, quasi a mundato : si autem mundus 
factus sum, repellere non debetis quasi leprosum. B 
Eadem aliter. Omnia opera curationum. Christi 
habent in se ia dispositionum Dei abscon- 
ditarum. Ideo corporalia quidem curationum ejus 
commoda, et illorum fuerunt tunc, et modo sunt 
nostra : spiritualia autem, forsitan nostra tantum- 
modo. Igitur hic leprosus, qui post verba doctri- 
ne confestim, quasi jam eg oce accessit ad 
curam, in figura fuit populi Judaici, deorsum qui- 
dem consistentis, quia populus erat : audientis 
autem verbum tunc quod. dictum fuerat sursum, 
et credentis, et adorantis, et complectentis. Omnis 
enim qui verbum Dei adorat, zstimans et ipsum 
esse divinum, et complectitur illud cordis affectu, 
sine dubio et verbum Dei attingit animam ejus. 
Necenim possibile est, ut anima, quz complectitur 
verbum, non - a verbo : cum antem teti- 
ex eam verbum, a lepra infidelitatis eam mun- 
t, secundum quod scriptum est: Et vos mundi 
estis propter verbum, quod loquutus sum vo- 
bis. Et Petrusin Actibus apostolorum, Mundans, 
inquit, corda eorum per fidem. Propter quod et 
populus, qui in lege degerat austera, et gratiam 
nondum erat expertus, de potentia quidem ejus 
firmiter credidit secundum traditionem patrum 
suorum, de misericordia-autem dubitavit dicens : 
Si vis, potes me mundare. Nam lex potentiam 
quidem Dei sufficienter tradebat, misericordiam 
autem ejus non satis aperte. Propter quod et Do- 
minus cognoscenti potentiam Christi, secundum 
en. fg quam dederat, adimplevit, ut et miseri- 
iam gratiz ejus cognosceret, dicens : 7^olo, 
mundare : et praecepit ei, ut offerret munera, se- 
"eser wi Moses. Qua illa? Par 
turturum, aut duos pullos columbarum. Omnis 
enim justitia in his est duobus : in abstinentia re- 
rum malarum, et in opere rerum bonarum. Per tur- 
turem ergo jubet LP mem abinfidelitate munda- 
tum, sanctitatem offerre Deo in abstinentia rerum 
malarum : quoniam castitas spiritualis animze absti- 
nentia est malorum, ut non coeat cum spiritu alie- 
n0;nec inspirationis ejus suscipiat semen, ne generet 


D 


^ Alii legem quod deerat adimplevit. 


TOM. VI. 


HOMIL. XXII. 


: 857 
opera similia spiritui malo. Per columbam autem cu 
omne opus significat bonum, nascens ex caritate : 
quoniam caritas omne opus generát bonum. Qui 
ergo proximum suum diligit sicut se, nullum bo- 
num subducit proximo suo, sicut nec. sibi. Cum 
ergo has duas justitias impleverit quis, ab omni 
malo se abstinens, quod est castitatis, et omne bo- 
num faciens, quod est caritatis, manifestus effici- 
tur ille talis, quia ab infidelitatis lepra mundatus 
est. Sic enim populus emundatus, et talia sacrifi- 
οἷα offerens Deo, factus est in testimonium contra 
incredulos sacerdotes, qui gloriantesin litera legis, 
repuleruntauctorem legis, purificantem populum ἃ 
peccatis, quem lex purificare non potuit. Et si tu 
complexus fueris verbum Dei cordis affectu, et 
tuam nihilominus animam attingit verbum, quo- 


-niam diligentes se diligit, sicut dicit in Proverbiis Pro». 8. 


Salomon, et ab omni te infidelitatis lepra mun- 7: 
dat. Cum autem te emundaverit, precipit tibi, 
ut sacerdotibus te-ostendas mundatum , castigans 
teipsum ab omni coinquinatione operis mali, et 
expandens caritatem tuam ad omnes per opera 
bona, ut per hac sacrificia a sacerdotibus cogno- 
scaris, quia mundatus es, cum viderint te non fa- 
cientem alteri quod pati non vis, sed adhuc et 
facientem omnibus quae tibi vis fieri. Si autem ha- 
rum justitiarum sacrificia non obtuleris Deo, ma- 
nifestus es omnibus, quia nor es mundatus, sed 
adhuc in priore infidelitate manes leprosus. 


* Homilia xxij. ex cap. vij. 


5. Post hec autem cum venisset in Caper- 
naum, accessit ad eum centurio, rogans eum, 
6. et dicens: Domine, puer meus jacet in domo 
paralyticus, et male torquetur. Postquam Do- 
minus populum docuit super montem, et lepro- 
sum mundavit sub monte : post hac venit Caper- 
naum in mysterio : post Judaeorum mundationem 
venit ad gentes. Et ecce centurio quidam accessit 
ad eum rogans. Centurio, primus fructus ex genti- 
bus, ad cujus fidei comparationem omnium Judao- 
rum fides mfidelitas est inventa. Hic neque Chri- 
stum audivit docentem, neque leprosum, cum 
cree is sed audita tantummiodo sa- 
nitate leprosi, plus credidit quam audivit. Ille enim 
seipsum obtulit, dicens : Si vis, potes me mun- 
dare. Fidei quidem sunt hec verba, non tamen 
magnz, quoniam talia verba dici poterant etiam 


hominibus sanctis :- qualis fuit Heliseeus, qui le- 4. πον. 5. 


rosum mundavit, non manibus, sed precepto. 
le autem centurio non solum potestatis ejus vir- 
tutem confessus est, sed ipsam divinitatis ejus na- 
"turam cognovit. Non enim quasi corporalem san- 
ctum rogavit, sed quasi Deum ubique przsentem, 
dicens : Dic werbo, et, sanabitur puer meus. 


* 1Lec homilia in Codice V. D, jungitur precedenti, 
54 


1. Tim. t. 


Luc. 7. 


858 ; OPUS IMPERFECTUM 


Quasi qui poterat etiam absentium infirmitatibus 4 
imperare. Erat enim iste centurio in mysterio 
gentium futurarum, quie neque legem aut. pro- 
phetas legerant. de Christo, neque ipsum Chri- 
stum mirabilia facientem viderant, sed justitiam 
legis, quam in libris non legerant, in corde sen- 
serunt : et Christum, quem oculis non viderant, 
mente viderunt, ostendentes in se, quoniam Scri- 
pturz. ad prajudicium peccatorum facte sunt, 
non ad necessitatem sanctorum : quia rectis et fi- 
delibus Scripture necessarie non sunt, dicente 
apostolo: Lex non est posita justo, sed injustis. 
Magistra-enim omnis justitiae ipsa natura est ho- 
minum, et scriptura Pinfalsabilis de Deo crea- 
tur: sunt omnium rerum : quia nihil est creatum 
in mundo, per quod non manifestissime Deus B 
ostendatur. Ideo elementa omnium rerum in hoc 
quidem tempore admonent homines de potentia 
Dei, in illa autem die judicio suo condemnabun- 
tur. Sciendum est autem quoniam Lucas per sa- 
cerdotes ponit Christum a centurione rogatum, 
Matthaeus autem ab ipso centurione. Diverse 
quidem species expositionum, unus autem expo- 
sitionis est sensus. Ille enim per sacerdotes expo- 
nens, mysterium. demonstravit : quoniam omnis 
petitio populi per sacerdotes debet transmitti ad 
Christum. Iste autem rem ipsam exposuit, quo- 
niam et qui per sacerdotes rogat Christum, recte 
ipse rogare videtur. Ex eo autem, quod et illic 
sacerdotibus intercedentibus acquievit, et hic ipso 
rogante promisit, manifestum est, quoniam et illic € 
non propter personam sacerdotum acquievit, sed 
propter fidem ipsius centurionis : ut sciamus quo- 


miam in omni causa non intercedentium merita, 


sed humiliter petentium aspicitur fides. Puer 
meus in domo jacet paralyticus, et. male tor- 
quetur. Quid primum miremur in centurione? 
Humilitatem, aut fidem, aut sapientiam, aut bo- 


nitatem? Humilitatem, quia nec in domo sua Chri- 


stum suscipere dignum se esse existimavit, Fidem 
autem, quia credidit eum posse quod petiit. Sa- 
pientiam, quia divinum thesaurum absconditum 
in agro terreno, non acumine oculorum, sed 
mentis puritate, nullo demonstrante prospexit. 
Bonitatem autem, quia pro salute servi sic solli- 
cite festinabat, quasi non damnum pecuniz, sed D 
salutis passurus in morte illius. Puto quod iste 
centurio inter servum et dominum nullam diffe- 
rentiam zstimabat : sciens quoniam etsi dignitas 
in hoc seculo diversa est inter illos, una est tamen 
nàtura illis. Ideo magis Dei imaginem honorabat 
in homine, quam opus captivitatis contemnebat 
in servo : quod Deus non secundum suam justi- 
tiam creando disposuit, sed propter peccata ho- 
minum permittendo. suscepit. Si tu enim domi- 
nus pretium dedisti pro servo, Deus Spiritum 
suum plantavit in eo. Quanto ergo major est Spi- 


b Infalsabilis : hec est. vera lectio : nam hic scri- ineffabilis, aut infallibilis. 


ptor verba multa efformat, quz non sunt in usu. Alii 


ritus Dei, quam pretium hominis : tanto majus 
est quod ametur, quam quod contemnatur in ser- 
vo. Vide ergo nc forte si tu propter pretium tuum 
abusus fueris illo sine timore Dei, ἕω "propter 


Spiritum suum rationem a te exigat sine miseri- 


cordia. Audiant etiam et intelligant servi. Sicut 
enim habent domini quod imitentur in centurione, : 
propter misericordiam : sic habent et. servi quod 
imitentur in puero, propter sinceritatem. Putas 
autem qualis erat ille puer, ut sic amaretur a do- 
mino? Secundum dilectionem. domini mensurate cui 
fidem servi. Nec enim possibile erat, ut sine pre- 
tio bonorum morum tantam sibi dilectionem do- 
mini comparasset. Domini ergo servis debent 
amorem, propter communem naturam ; servi au- 
tem debent dominis suis timorem , propter ordi- 
nationem divinam. Et in servis Christus amatur 
a dominis, et in dominis Christus timetur ἃ ser- . 
vis. Et male torquetur. Etsi non. satis male tor- 
quebatur, tamen asstimabat illum. dominus male 


"torqueri, quia sic diligebat eum. Narfeunusquisque 


quem diligit, etsi modice fuerit teediatus, gravius 

eum putat habere, quam habet. Vide autem sa- 
pientiam centurionis et fidem. Fidem quidem, 

quia non dixit, Veni, et salva eum : sciens quia 

et illic constitutus, in omni loco fuerat przwsens. 

Nam quamvis Christus videbatur esse in mundo, 
propter dispensationem carnis, tamen mundus erat 

in Christo, secundum substantiam deitatis. Sa- 
pientiam autem, quia non dixit, Vel hic consti- 

tutus sana eum : sciebat enim quia potens est ad 
faciendum, sapiens ad intelligendum, misericors 

ad exaudiendum : ideo infirmitatem tantummodo 
exposuit, remedium autem sanitatis in potestate 
misericordie ejus dimisit. Nam et medico corpo- 

rali necessarium est tantummodo passionem expo- 

nere, quid autem, aut quomodo faciat, ipse co- 
gnoscit. T. Respondit ei Jesus : Ego veniam et 
curabo eum. Propter multas causas, cum non pe- 
teretur, ut iret, promittit se ire. Primum quidem, 

ut excitaret fidem ejus, hoc ipsum respondere vo- 

luit quod respondit. Nisi. enim ille dixisset, /e- 
niam et sanabo eum : numquam iste responde- 

ret, 8. /Von. sum dignus, ut intres: sub. tectum 
meum, sed, dic verbo, et sanabitur puer meus. 

Hoc enim consilio et Chananea clamante, Filia Matth. 
mea male a demonio torquetur respondit quod 32. 
non erat facturus, /Von. est bonum. tollere pa- ria. v.| 
nem filiorum, et dare canibus : ut illa provo- 
cata responderet, Etiam, Domine; nam. et ca- Itid. v. 
telli de micis filiorum manducant. Sic et huic 
respondit, quod nolebat, ut quod volebat audiret. 
Deinde quoniam petitio centurionis erat pro servo, 
ideo ire proposuit: ut. nos doceret, non magnos 
colere, et modicos contemnere, sed pauperes et 
divites similiter honorare. Si enim divitem hono- 
ras, propter personam ipsius honoras eum : si 


ÉL 


— ——— ——— 


IN MATTIUEUM. 


autem pauperem honoras, propter personam Chri- A sed ita, Nam et ego homo sum sub potestate. Non que ern 
comparationis inter se et Christum differentiam *!'*- 


sti. honoras. Propterea et in quodam loco, regulo 
ulante pro filio suo, non dixit, Ego veniam, 
oan. 50. et sanabo eum : sed quid? Κααθ, filius tuus vi- 
vit. llic cum rogaretur, noluit ire, ne forte per-. 
sonam reguli videatur accipere : hic autem. non 
rogatus, promisit ire, ne videatur humilitatem 
i contemnere. lllum ergo contemsit, quem 
dignitas sublevabat regalis : istum. autem honora- 
vit, quem conditio humiliabat servilis. 8. Re— 
spondit autem centurio : Domine, non sum di- 
us, ut intres sub tectum meum. Honorem tibi 
beo beneficio misericordie tuc, non inju- 
riam. Sufficit mihi, quod puerum meum sanabis. 
Ut quid. injuriam etiam patiaris intrando sub te- 
ctum domus indigna? Quod autem in hunc mun- 5 
dum venisti, injuriam passus es : sed. tolerabilis 
est injuria tua, quoniam pateris illam κὰν κα 
omnium hominum communem salutem. Ut quid 
et alteram injuriam patiaris, introeundo in do- 
mum meam propter servi unius salutem? Dic 
verbo,et sanabitur puer meus. Sciebat quoniam 
adstant illi angeli invisibiliter ministrantes, qui 
: omne verbum ejus faciunt. Quod etsi angeli ces- 
sent, tamen ipse infirmitates et spiritus passio- 
num preceptis ejus vivacibus expelluntur ; quo- 
niam omnis sermo ejus virtus est viva. 9. /Vam 
et ego homo sum sub potestate constitutus, 
Vide quomodo mysterium Patris et Filii in se- 
ipso, Spiritu suggerente, depinxit? Numquid non 
sufficiebat ad confessionem potestatis Christi hoc αὶ 
solum dicere, Et ego homo sum, habens. sub 
7e milites, et dico huic, Vade, et vadit : et al- 
teri, eni, et venit? Quoniam et Christus habet 
sub se angelos, quibus eundi et redeundi ponit 
praeceptum. Quid ergo necessarium fuit addere, 
Et ego homo sum sub potestate : nisi ut plenis- 
sime Christi dignitatem ostenderet in seipso? Id 
est, Ego sum homo sub potestate alterius, tamen 
habeo potestatem jubendi eis, qui sub me sunt. 
Nec enim impedior jubere minores, propter quod 
ipse sum sub majoribus; sed. ab illis quidem ju- 
beor, sub quibus sum : illis autem jubeo, qui sub 
me sunt : sic et tu quamvis sub potestate Patris 
Sis, secundum quod homo es, habes tamen pote- 
» statem jubendi angelis tuis, nec impediris jubere p 
inferioribus, propter quod ipse habes superiorem. 
| Nam ut homo et juberis a Patre quasi minor; ta- 
f hec io men angelis jubes quasi major. T [ Sed forte di- 
E. cit hereticus, volens ostendere Patrem et Filium: 
ew. — unum vel zqualem : Non?est ita intelligendus hic 
4l. intor. 10CU5, Sed. sic : ] Si ego, sub potestate constitutus, 
relatio. possum jubere eis, qui sub mea sunt potestate ; 
em — ele- quanto magis tu, qui in nullius es potestate, po- 
anrissimt tes jubere eis, quos habes in potestate? Sed hanc 
P^ *** « interpretationem perversam non recipit textus. 
liec quo- * [ Non enim dixit, Si ego homo in. potestate : 


HOMIL. XXII. , 859 


fecit, sed rationem similitudinis introduxit. ] Vide 
ergo quomodo gentilis et rusticus miles mysterium 


veritatis cognovit, et * homines Christiani, qui * al. Aere- 
Scripturas portant in ore, denegant veritatem. Non 'ic:- 


quia obscura sunt aut profunda mysteria veritatis, 
non omnes ea cognoscunt : sed quia perversa sunt 
corda eorum, ct non requiescit in eis spiritus ve- 
ritatis : propterea veritas fugit ab eis. Qui autem 
rectus est corde, ita ut requiescat in eo spiritus 
veritatis, non potest longe esse a veritate. Scri- 


ptum est enim : n malevolam animam nonin- Sap. 1. ἡ. 


troibit sapientia, etc. Sed dicit aliquis : Vos 
ergo omnes justi estis et recti, qui putatis vos esse 
in veritate? Non omnes, quod pejus est, sed multi 
sunt perversi in veritate fidei ; tamen in erroribus 
nullus est rectus. Aliud est enim, multos esse 
malos, aliud est, neminem esse bonum. Übi enim 

uidam sunt mali, quidam boni, hominum est 
differentia : ubi autem omnes mali, rei perversi- 
tas est. Nam et in medio tritici voluntariz nascun- 
tur spinz. Inter spinas autem. voluntarium triti- civ 
cum. non generatur. 10. Zudiens autem. Jesus, 
miratus est, et sequentibus se dixit : In nullo 
inveni tantam fidem in Israel. Credidit Andreas, 


sed prasignante sibi Joanne ac dicente: Ecce agnus Joan. t. 29. 


Dei, ecce qui tollit peccatum mundi. Credidit 
autem et Petrus, sed evangelizante sibi de illo 


Andrea et dicente : Zngenimus Messiam. Qre- Ibid. v.41. 


didit et Philippus, sed legendo Scripturas, sicut 


ipse ad Nathanael dixit, Quem scripsit Moses in Ibid. v.45. 


ege, et prophete, invenimus Jesum a INaza- 
reth. Ipse quoque Nathanael, nisi audisset a Chri- 


sto, Cum esses sub arbore fici, vidi te : num- Iria. v.48. 
quam respondisset, Rabbi, tu es Filius Dei, tu τρία. v. 49. 


es rex Israél. Prius signum divinitatis accepit, et 
sic confessionem fidei obtulit. Aut si non sumus 
ausi fideliorem illum. putare quam apostolos, ita 
testimonium Christi intelligendum est , quod 
unumquodque bonum hominis secundum quali- 
tatem persone illius laudatur. Puta, 51 rusticus 
aliquod verbum sapienter loquatur, philosophus 
multo amplius sapienter : in. modico sermone sa- 
pientie rusticus plus laudatur, quam in magno 
philosophus : quoniam rusticum dicere aliquid 
sapienter, magnum est : philosophum autem di- 
cere sapienter, non est mirum. Aut si puer ali- 
quid astute loquatur, dicimus, Satis sapiens puer : 
si autem vir perfectus sapienter loquatur, non lau- 
datur quasi sapiens : non quia puer plus sapuit 
quam perfectus, sed quantum ad comparationem 
ztatis suce sapientior videtur esse, quam ille per- 
fectus, Sic et in centurione dictum est, /n nullo 
tantam. ingeni fidem. in. Israel, non quia nec 
apostoli tantam fidem habuerunt. 


ior] 
-— 


Psal. 


Psal. 43. 
23. 26. 


Psal. 56. 
17. 18. 


Marc, 15. 
39. 


Psal. 88. 
10. 
Psal, 106. 


120. 


840 


^ Homilia xaüj. ex cap. viij. 


95. Inillo tempore, ascendente Jesu in napi- 
culam, sequuti sunt eum discipuli ejus, et re- 
liqua. Navigante Domino cum discipulis, orta 
magna tempestas est, ita ut navem conciti maris 
insurgentes fluctus obruerent. 24. /pse uero, in- 
quit, dormiebat. Mira ratio. Ascendit parvam 
naviculam, ut navigaret, ille qui totum mundum 
divina virtute gubernat. Dormit in somnum, qui 
populum suum vigilia zterna custodit. Dormit 
autem Dominus, non necessitate infirmitatis hu- 
manz, sed spontanea voluntate. Nam cum in Dei 
illa zeterna natura somnus non cadat, secundum 
quod de eo legimus dictum, Ecce non dormita- 
bit, neque dormiet, qui custodit Israel : tamen 
Dominus ac Salvator noster ad. probandam in se 
suscepti corporis veritatem, etiam usque ad so- 
mnum human naturz omnia implere dignatur, ut 
evidenter veritatem in se assumti corporis demon- 
straret. Sed cum, dormiente Domino, seviente 
procella, usque ad periculum navis violenti fluctus 
insurgerent, discipuli timore perculsi, Dominum 
suscitant, dicentes : 25. Domine, libera nos, peri- 
mus. Quod idipsum olim David ex persona mer 
lorum suscitantium Dominum significasse videtur, 
cum dicit: Exsurge, quare obdormis, Domine? 
Exsurge, adjuva nos, et libera nos propter no- 
men tuum. 96. Surgens ergo Dominus ait illis : 
Quid timidi estis, modice fidei ? Et imperavit 
vento et mari, et facta est tranquillitas magna. 
In quo manifeste divinitatis suzv potentiam Domi- 
nus declaravit, dum violentos maris fluctus divinae 
potestatis verbo compescuit. Neque venti vel mare 
obedire poterant, nisi Domino et Creatori suo. 
Quod futurum ante prenuntiaverat David, dicen- 
do: Fiderunt te aque, Deus, viderunt te aque, 
et timuerunt, et turbate sunt abyssi. Multi- 
tudo sonitus aquarum, vocem dederunt nubes. 
Et qua iste nubes sunt, que timentibus aquis 
vocem dederunt, nisi discipuli, qui viso sigho di- 
vinz virtutis exclamaverunt, dicentes : ere hic 
Filius Dei erat? Nubes autem idcirco apostoli 
intelliguntur, quia modo nubium de terra surgen- 
tes, ad czlos, sine aliquo pondere peccati, spiri- 
tualis natur levitate feruntur, et ad riganda corda 
credentium pluviam divine praedicationis infun- 
dunt. Alio quoque loco idem David, quod Do- 
mino imperante verbo, maris violentia mitiganda 
esset, ita testatus est dicens : Tu. dominaris po- 
testati maris ; motum autem fluctuum ejus tu 
mitigas. Et iterum : Dixit, et stetit spiritus pro- 


celle, et siluerunt fluctus ejus. Et iterum : Qui 


conturbas fundum maris : sonum autem flu- 
ctuum ejus tu mitigas. Et iterum : Ecce dabit 


L] 


A 


B 


C 


D 


; OPUS IMPERFECTUM 


vocem. virtutis : hanc utique vocem, qua divina 
potestatis virtute ventis imperante maris tranquil-- 
litas restituta est. Beatus quoque Job hoc ipsum 
futurum per Spiritum sanctum non ignorans, cum 
de Domino loqueretur, ita ait : Firtute sedayit 
mare. Cum igitur sedata te maris, jus- 
sione verbi esset tranquillitas instituta : 97. Zi, 
inquit, qui erant in navi, mirati sunt dicentes: 
Qualis est hic, quod venti et mare obediunt ei? 
Hanc autem. dominici verbi virtutem, et eorum 
qui in navi erant admirationem , olim sanctus 
David prenuntiaverat in. Psalmo, dicendo ; Qui Psal. τ΄ 
descendunt mare in navibus, facientes opera- 23.— 25 
tionem in. aquis mulis. Ipst viderunt. opera 
Domini, et mirabilia ejus in profundo. Dixit, 
et stetit. spiritus. procellee. Et iterum : Statuit Ibid. v. : 
procellam ejus in auram, et. siluerunt fluctus 3o- 
ejus, et letati sunt quia. siluerunt. Hzc itaque 

rimum, secundum simplicitatem historie per 

mini virtutem ista gesta. cognoscimus : secun- 

dum allegoricam vero rationem, qua in his omni- 
bus figura monstrata sit, sollicite debemus intel- 
ligere. Quzrendum enim est, quid hzc navis juxta 
spiritualem rationem intelligi debeat, vel quod 
hoc mare, vel qui insurgentes fluctus , qui venti, 
qui hos fluctus concitant; qui etiam somnus Do- 
mini, vel quae hzc increpatio Domini in ventos, 
et quz ista restituta tranquillitas, vel quz digna 
admiratio navigantium. Et non dubium est navem | 
istam Ecclesiam figurasse,secundum quod per Salo- | 
monem de ea Spiritus sanctus loquitur, dicens : Fa- | 
cta est tamquam navis mercatura longinqua: Prov. 3. 
id est Ecclesia, quz navigantibus apostolis, guber- 4- 
nante Domino, flante Spiritu sancto, przdicationis 
verbo ubique discurrit, portans secum magnum et 
inzstimabile pretium, quo omne genus hominum, cv 
vel potius totum mundum sanguine Christi. mer- 
cata est. De quo alio quoqueloco idem Salomon re- 54. 5. | 
tulit, dicendo inter catera, vestigium. navis pela- - | 
gizantibus inveniri non posse : ostendens conversa- 
tionem Ecclesiz non terrenam esse, vel seculi, sed 
czlestem, secundum quod sanctus apostolus refert, | 
dicens : Vostra autem conversatoo in ccelis est. Philipp. 
Mare seculum intelligitur, quod a diversis pecca- 20. — 
tis, et variistentationibus, velut quibusdam flucti- 
bus zestuat. De quo scriptum legimus: A0care psa. 1 
magnum et spatiosum , illic reptilia, quorum 25. 26. 
non est numerus. Animalia pusilla cum ma- 
gnis, et draco iste, quem formasu ad illu- 
dendum ei. Et iterum : Feni in. altitudinem p, δ᾽ 
maris, et tempestas demersit me. V enti antem ne- 3 | 
quitiz spirituales et immundi spiritus intelligun- 
tur, qui ad naufragium Ecclesi per diversas 888- 
culi tentationes velut per fluctus maris; deszviunt. 
Dormire vero Dominus in hac navi tunc intelligi- 
tur, cum ad probationem fidei Ecclesiam. suam | 
pressuris et persequutionibus mundi istius tentari | 


^ Qu sequuntur desunt in V. D. usque ad haec verba. zumcumque. gratuitum. et utile. 


Homilie XXXII , in principio  homiliz istius : Quan- 


IN MATTHEUM. HOMIL. XXIV. 
permittit. Oratio vero discipulorum, et excitan- A 


tium Dominum, et auxilium implorantium, ut li- 
berarentur, preces sanctorum omnium ostendun- 
tur, qui orta tempestate uutionis, szviente ' 
diabolo et angelis ejus, devota fide, ac jugi ora 
tione, patientiam Domini velut de somno excitant, 
ut misericordiz suz auxilio per timorem humanze 
infirmitatis periclitantibus subvenire dignetur : quo 
inerepatis ventis, immundis scilicet spiritibus, 
qui auctores sunt uutionis, et mitigata omni 
s:culi tempestate, Ecclesiam suam in pace et tran- 
quillitate restituat. In admiratione vero eorum 
qui in navi erant, qui post factam tranquillitatem 
Dei filium confitentur, omnium credentium per- 
sona et fides ostensa est, qui in Ecclesia constituti, 
prius orationibus Dominum excitantes , reddita p 
sibi , vere Dominum ac defensorem Ecclesize 
su Dei Filium confitentur. Quod factum statim in 
Actis apostolorum, post Herodis persequutionem 
et ro sew a dM pro Ecclesia recognosci- 
mus. Unde et quamvis infestatione inimici Eccle- 
sia, vel szculi tempestate laboret, quibusvis ten- 
tationum fluctibus. pulsetur, naufragium facere 
non potest, quia Filium Dei habet g torem. 
Inter ipsos enim turbines mundi, inter ipsas sze- 
culi persequutiones plus gloriz ac virtutis acquirit, . 
dum in fide firma et indissolubili net. Na- 
vigat enim instructa fidei g ubernaculo, felici cursu, 
per hujus seculi iare, ns Deum guberna- 
torem, angelos remiges, portans choros omnium 
sanctorum , erecta in io ipsa salutari arbo- € 
re crucis, in qua evangeliez fidei vela suspen- 
dens, flante Spiritu sancto, ad. portum paradisi et 
securitatem quietis zeternze deducitur. Et hiec qui- 
dem navis, quamvis per hoc tempus vitz, per 
tentationes seculi naviget : non est tamen seculi 
navis, sed. Dei. Est enim et alia seculi navis; non 
Dei : id est, collectio hereticorum, quz sibi hujus 
nomen Eeclesiz vindicat. Adversum quam diem 
judicii futurum Esaias manifeste declarat dicens : 


j.2.12. Dies, inquit, Domini Sabaoth adversus omnem 


contumeliosum et superbum. FA post aliquantu- 


; v. 16. lum ait : Et adversus omnem navem maris, id 


est, omnem Ecclesiam hereticorum. De qua alibi 


^33. idem Esaias retulit : Dirupti sunt, inquit, funes 
tui, que non valuit arbor tua, inclinaverunt Ὁ Manifestum quidem est, quia oves appellat propter ἐνὶ 


vela tua, et non laxabunt vela tua. Navem 
vero hanc maris esse dixit, τος hujusmodi Ec- 
clesia non Dei est, sed scculi, quz licet habere 
in se predicationem dominice crucis videatur, 
invalidam tamen hanc arborem ejus ostendit : quia 
ubi non est veritas fidei, infirma crucis assertio 
est. Unde inclinata et laxata vela ejus sunt osten- 
sa, quae nullo flatu sancti Spiritus diriguntur. Et 
ideo hujnsmodi navis, hoc est Ecclesia hzretico- 
rum, amisso verz fidei gubernaculo, dominanti- 
bus adversis spiritibus, in naufragium mortis zter- 
nz demergitur, quz gubernari ἃ Christo Domino 
non meretur, qui est benedictus in. saecula seeca- 
lorum. Amen. 


Homilia xxiv. ex cap. x. 


16. In illo tempore dixit Jesus discipulis — Deest ca- 
suis : Ecce ego mitto os sicut oves in medio P"*. 9. οἱ 


luporum, et reliqua. Omne malum , quod acci- 
dit ex insperato, nimis est grave : quod autem ex- 
spectatur antequam accidat, postquam acciderit, 
levius invenitur. Ideo. przescius Dominus futura- 
rum persequutionum, przemonet apostolos, dicens : 
Ecce ego mitto vos sicut oves in medio lupo- 
rum : ut cum periculum illud evenerit, non quasi 
noyum perhorrescant, sed tamquam cognitum for- 
tiores excipiant. Ecce ego, qui. mensurata spatia 
coustitui diei et nocti, et numquam altera in alte- 
rius tempus contemta definitione. transgreditur. 
Ecce ego, qui turbidum mare, quasi feram cavea, 
sic in sua littora clausi, et quasi indissolubili ca- 
tena praecepto ligavi. Ideo dit, Ecce ego mitto 
vos : ut dum mittentis potestas consideratur, pe- 
riculi magnitudo non timeatur. Sicut oves. Non 
humanz nature beneficium tollo, sed. ovilis pa- 
tientize opus injungo. Non indignentur servi voca- 
bulum ovis accipere, cum sciant Dominum suum 


initium de- 
cimi, 


nomen agni portasse, Ecce agnus Dei, ecce. qui Joan. 1.29. 


tollit peccata mundi. Et quomodo, inquit, pro- 
ficiemus, oves contra lupos? Ovium mansuetudo 
non potest resistere luporum crudelitati. Lupo- 
rum crudelitas mitescere nescit, nisi gratia Christi 
faceret quod. ipsa natura fieri negat. Non vestra 
virtus, aut solertia estimatur, aut laudatur in vo- 
bis : sed nominis mei potestas intelligatur, ut glo- 
rificetur per vos, quia fortior est gloria Dei, quam 
rerum natura. Sicut oves. Cum coeperint vos lupi 
vellicare, nolite resistere, aut vociferare, scientes, 
quia nisi vos spoliati fueritis, alii non vestientur : 
id est, nisi vos mortui fueritis, alii non vivent. 
Nec timeatis hanc vellicationem przsentem, Cum 
enim zetas resurrectionis advenerit, alia super vos 
lana immortalitatis nascetur. Quamdiu autem pro- 
pter instigationem diaboli gentes permanserint lu- 
pi, dorsum illis prastate ad. vellicandum : cum 
autem per patientiam vestram lupi illi facti fuerint 
agni, przbete illis, tamquam oves, lac doctrinz. 


mansuetudinem : non timentes autem Deum, lu- 
pos propter crudelitatem. Sed hoc videamus, 
quare istos quidem dixit quasi oves : illos autem 
non quasi lupos, sed lupos. Si enim istos propter so- 
lam causam mansuetudinis oves dixisset, quoniam 
natura quidem homines erant, mansuetudine au- 
tem oyes, utique et illos quasi lupos dixisset : 
quoniam et illi etsi crudelitate quasi lupi erant, 
tamen natura similiter homines erant. Puto ergo 
ista ratione istos quidem quasi oves dictos, illos 
autem non quasi lupos, sed ad plenum lupos: 
quoniam homo Dei, quamvis fuerit bonus, tamen 
semper habet in se aliquid. mali secundum car- 
nem, quasi homo : et ovis quidem dicitu:, propter 


Ephes. 2.3. 


Rom. 14. 


23. 


Esa1.53.5. 


T Num. 


842 


- OPUS IMPERFECTUM 


quod. bonus : quasi ovis autem, qua non ad. ple- A 1T. Attendite vobis ab hominibus , tradent 


num bonus. Qui autem Deum non cognoscit, nihil 
in se boni potest habere, propterea lupus dicitur, 
non quasi lupus, quia nihil boni habet in se, quia 
in se non cognoscit Deum. Causa est ista, quia 
omnes homines secundum carnis naturam mali su- 
mus : et sicut dicit apostolus , /Vatura sumus 
filü ire : sed per timorem Dei efficimur boni. 
Quamvis autem per timorem Dei efficimur boni, 
tamen semper aliquid. naturalis mali remanet in 
natura hominum. Ergo si natura carnalis compel- 
lit fieri malum, timor Dei ex parte retinet eum a 
malo. Hominem non cognoscentem Deum, aut co- 
gnoscentem quidem , sed non timentem, natura 
compellit facere malum, et timor Dei non retinet 
a malo, et ideo non potest esse in illis aliquid 
boni, nisi forte propter homines, quando ipsum 
non est bonum, sed malum, quod est propter 
Deum. Quicquid autem non est ex fide, pecca- 
tum. est. Ideo sancti quidem quasi oves, mali au- 
tem non quasi lupi, sed ad plenum vocantur lupi. 
Nec moveat te, quod etiam Christus quasi ovis est 
dictus, non ovis, cum sit totus bonus. Ibi enim 
non persona Christi comparata est ad personam 
ovis, sed occisio Christi sicut. occisio ovis. Deni- 
que ita subjungit : Sic non aperuit os in humi- 
litate. Nam nec ovis, cum ducitur ad occisio- 
nem, aliquam vocem emittit. Hic autem persona 
apostolorüm comparata est ad ovium mores : non 
missio eorum ad missionem ovium, id est, apo- 
stoli ipsi dicti sunt sicut oves, non missio eorum 
sicut missio ovium. t Non enim mittuntur ali- 
quando oves ad. lupos, nec comparat aliquis pos- 
sibilem etiam impossibiliter. Unde alibi dictus 
agnus est, non quasi agnus. Zstote ergo pruden- 
tes sicut serpentes, ad intelligendas fraudes. 
Estote simplices sicut columbe, ad ignoscendas 
injurias. Nolo vos esse semper quasi columbas, 
ne propter simplicitatem nimiam per seductionem 
laqueum incurratis. Nolo vos esse semper sicut 
serpentes, ne ex corde contra aliquem venena fan- 
datis, sed secundum tempus et personas mutetis 
et mores. Estote serpentes, ne comprehendamini. 
Si enim comprehensi faeritis, estote columbz, ut 
ne mordeatis. Quamdiu enim homo gentilis est, 
serpens in illo est : quoniam indignatio illius se- 
cundum similitudinem est illius serpentis, qui in 
paradiso hominem a 60 separavit : cum vero 
convertitur ad fidem, recedente serpente, ingredi- 
tur in illum Spiritus, qui. in specie columba de- 
scendit de celo et fit columba. Ergo contra infi- 
deles estote serpentes, quia serpens serpenti non 
nocet: cum fidelibus autem estote columbz, ut 
quasi columbz columbis caritatis oscula porriga- 
tis. Et' ut breviter dicam, estote prudentes sicut 
serpentes, ut malum intelligatis et caveatis. Et 
estote simplices sicut co'umbz, ut non faciatis ul- 
lum malum. Quia intelligere malum, laudabile 
est : facere autem, vituperabile. Nec qui intelligit 
malum, ipse facit, malum, sed qui facit malum. 


B 


Cc 


D 


enim vos in conciliis. Quoniam superius dixit, 
Estote prudentes sicut. serpentes, et. simplices 
sicut columbae : nunc ad utrumque causam osten- 
dit, et ΜῊΝ vult esse prudentes sicut serpentes, 


et simplices sicut. columba. Prudentes quidem ^ 


sicut serpentes, ut attendant sibi ab hominibus, 
qui tradent eos in conciliis. Proprium enim est 
serpentis , ab hominibus sibi caute prospicere. 


Unde apostolus admonet, dicens : Zn. sapientia Cor. ἡ. 


ambulate , quoniam tempus mali 


versus proditores suos malitiae memores sint, sed 
diligant inimicos suos, et benefaciant persequen- 


m. est. Ephes. 
Quare autem vult eos esse simplices? Ut non ad-- ' 


tibus se, secundum Dei Christi preceptum : quia Mac. 


non tantum ledimur ab iniquis inimicis, quando 44. 


nocemur ab ipsis, sed etiam proficimus, cum per 
malitiam eorum constantia bonitatis nostre a suo 
proposito victa non recesserit : quoniam proprium 
est columb: usque ad mortem in simplicitate ma- 


nere, Unde et de tolerantia Job dictum est, Et J»^. 2. 


adhuc perseverat in simplicitate. Attendite vo- 
bis ab hominibus : tradent enim vos in conci- 
liis, etinsynagogis suis flagellabunt vos,18. et 
ante reges et praesides stabitis in. testimonium 
illis, et. gentibus. Ita dixit, Attendite vobis ab 
hominibus, quasi a quibusdam pessimis malis, et 
super omnia mala malis. Nam si non quasi homi- 
nes accusans dixisset, sufficeret illi dicere, Atten- 
dite vobis, tradent enim vos. Nunc autem addidit, 
"Attendite vobis. αὖ hominibus : ostendere vo- 
lens, quia pre omnibus malis homo est pessimum 
malum. Nam si bestiis comparare volueris eum, 
pejorem invenies eum. Bestia enim, quamvis sit 
crudelis, tamen quia est irrationabilis, declinabi- 
tur ab homine crudelitas ejus. Homo autem cru- 
delis cum sit, et rationabilis, non facile evadetur 
crudelitas ejus. Si comparaveris hominem ser- 
penti, pejorem invenies hominem : quoniam ser- 
pens, etsi. malitiam habet, tamen hominis timo- 
rem habet. Ideo, si quem absconse potuerit , 
mordet : si autem non potuerit; fugit. Homo au- 
tem et malitiam habet serpentis, et timorem non 
habet sicut serpens. Ideo quamdiu non habet tem- 
pus, latet. sicut serpens : si autem. invenerit, ir- 
ruit sicut bestia. Adhuc autem anguis, siquidem 
irritata fuerit, szvit, si autem irritata non. fue- 
rit, in silentio transit. Homo autem et non irri- 
tatus insanit, et magis super illos insanita quibus 
non fuerit irritatus. Et ut breviter dicam, una- 
quaque bestia unum habet et proprium malum ; 
homo autem omnia habet in se. Desc homo ma- 


lus pejor est quam ipse diabolus. Diabolus enim cyn 


si videat justum; non est ausus ad eum accedere : 
homo autem malus, quamvis hominem sanctum 
viderit, non solum illum non timet, sed adhuc 
magis contemnit. Non enim diabolus homini prae- 
stat virtutem, sed homo diabolo. Arma enim dia- 
boli est malus homo. Sicut enim homo sine armis 
non potest aliquid facere contra hostem, sic diabo- 


UM MM MERERI RRREPRPTURPTTRPEPREERREE 


Matth. 4. 
19. 


1. Cor. 2. 
DO 


IN MATTH/EUM. HOMIL. 


XXIV. 845 


lus etiam sine homine non valet aliquid contra ^ stem. Qui ergo sollicitus est quid loquatur, in sua 


sanctos. Tradent enim vos in conciliis, et in 
synagogis suis flagellabunt vos. Quasi ad ma- 
jorem laudem Dei in synagogis suis flagellabunt : 
ubi orationes et laudes, ubi lectiones vel sacrifi- 
cia, apostolos ibi penis afficiebant, quasi sacrifi- 
cium Deo offerentes; re autem. vera sacrificium 
erat Dei cruciatio apostolorum, non ad Judzorum 
mercedem, sed ad suam coronam : Judzorum au- 
tem erat interitus. Quoniam autem dicit, ante re- 

et przsides stare, et non cogitare quid n- 
de debeant, hoc est quod in Joanne dicit : Cum 
autem. venerit ille Paracletus, ille testificabi- 
tur de me. Et vos testimonium. reddetis, quia 
ab initio mecum fuistis. 4nte reges et praesides 


sapientia sperat : quz est prima causa ruinze. Nam 
in persequutionibus virtus Dei non eceioond 
nisi przcesserit fides. Ad majorem. consolationem 
apostolorum non dixit, Spiritus Patris vestri, qui 
loquitur in vobis: sed, 20. Qui loquitur-: ut 
ostendat quia non solum tunc, sed nec modo ali- 
quid sine Spiritu Dei faciunt, aut loquuntur ; tam- 
quam si ita dicat ad illos : Maxime quia creditis 
in me, aut confitemini me esse verum. Esurien- 
lem me videtis, et creditis quia sum panis czle- 


stis. Sitientem me videtis, et creditis quia ego sum Joan. 4. 14. 


' fons aque salientis in. yitam zternam. Quomodo 
est iste sensus humanus, qui aliud videt, et aliud 
credit, et confitetur? Si ergo modo, quando τὴς 


stabitis in. testimonium. illis et gentibus : ut p. culum non est, gratia mea operatur in vobis : 


dum apostoli accusantur, dum respondent, in sin- 
gulis quibusque pretoriis Christi veritas przdice- 
tur, et Judzorum perfidia demonstretur, et gen- 
tibus, vel ad salutem credentibus, pietatis myste- 
rium reveletur. Audientes autem apostoli, quia 
coram regibus et judieibus stare jubebantur, ne 
forte dicant ad Christum : Tu ipse scis, quia in 
illorum judicibus scholastici praesunt; quomodo 
ergo possumus nos homines piscatores, et sine li- 
teris, coram illis testimonium dare? tu. enim ab 
initio non nos docuisti loqui, sed credere : deni- 
que cum nos discipulos congregares, non inveni- 
sti nos in Capitolio philosophicos libros legentes : 
sed retia in mare mittentes; neque dixisti, Ve- 
nite, faciam vos advocatos meos : sed, "enite, fa- 
ciam vos piscatores hominum ; conscientias, non 
eloquentias nostras elegisti : ideo ipse inquit: 
19. Cum autem tradent vos, nolite solliciti esse, 
quomodo, aut quid loquamini. Mea est enim 
causa. Deus humano auxilio non indiget. Ideo 
vos tantummodo mihi nam prastate, et ego 
vobis sensum. Nam sollicitum esse ante judicium 
non est preparatio rei, sed desperatio de Deo : in 
illis enim rebus potest. esse desperatio de Deo, in 
quibus potest esse consideratio. Puta, si propter 
aliquem actum iter facturus es, consideras qualita- 
tem actuum, et quantitatem itineris : et secundum 
eas praparas tibi expensas. Aut si domum adifi- 


care proponas, consideras qualia zdificia, et talia : 


preeparas instrumenta. In judicio autem quomodo 
gen praparari responsum? Numquid scis, qua- 
is sit interrogatio futura? Minime, cum in judi- 
cio tali non judices a semetipsis loquuntur, sed 
diabolus in judicibus. Si ergo amet hominis cogi- 
tationem non solum futuram, sed nec. presentem 
cognoscit : quomodo potest cognoscere consilium 
inimici? quia nemo hominum scit quz sunt ho- 
minis, nisi spiritus qui est. in eo. Si ergo ex vo- 
bis loquamini, secundum verbum respondebitis : 
si autem Dei Spiritus, secundum cogitatum eorum. 
Sinite ergo, ut in causa sua loquatur Deus in vo- 
bis, qui conscientiam interrogantis agnoscit. Non 
enim possibile est, ut rex, qui milites suos mittit 
ad bellum, non illis praestet arma adversus ho- 


quanto magis erit vobiscum, cum persequutio ve- 
nerit? Nam qui vos in pace sustentat, multo am- 
plius adjuvat in bello. 21. Frater fratrem tra- 
det in mortem. Audientes apostoli, ne forte cogi- 
tent zstimantes, cum traditi fuerint in conciliis, 
et in synagogis ad flagellandum : Illo tempore, 
putas, nemo erit patronus, qui adjuvet: nemo 
amicus, qui indulgeat : nemo amicus, qui mise- 
reatur? ideo dicit Dominus : Nemo speret in pa- 
tronis, nemo in amicis, aut parentibus : cum etiam 
frater fratrem tradet in mortem, pater filium, et 
filius patrem. Vide quale-tunc incendium perse- 
quutionis ardebit, ut nec sibi ipsi parcat natura. 
Quomodo autem tunc patronorum aut amicorum 
fidem integram quzres, cum videris ipsius frater- 
nitatis et paternitatis vim esse extractam? Si enim 
amicitia in ipsa natura deficiet, quomodo invenie- 
tur extra naturam?" Ergo quia non est satis stu- 
pendum, si frater fratrem tradat in mortem ? Caín 


enim propter invidiam sacrificii interfecit Abel Ge». 4. 


fratrem. suum : et propter benedictionem surre- 


ptam Esaü persequebatur Jacob : hoc autem quis rpiq, a7. 


audivit, ut nulla injuria exsistente, propter so- 
lam €hristi fidem pater filium tradat in mortem ὃ 
Quia fortior est conílictio inimici, quam virtus 
nature. Corruptibilis enim est dilectio carnis. 
Mendax est omnis secularis amicitia, qua divini 
timoris vinculo non est ligata. Non est fides in 
servis diaboli. Diabolus nec generat, nec genera- 


D tur : si non generatur, nescit servare jura propin- 


quitatis, qui nullum habet propinquum. Non quia 
odibile est genus Christianorum, sed quia divinum 
"est, carnales odiunt. Alii adjunguntur multo plu- 
res et cariores proximitate conjuncti, beatior com- 
mutatio bonum odium est. 92, Et eritis odio omni- 
bus hominibus, propter. nomen meum. Yd. est, 
omnibus infidelibus :non solum inimicis, sed etiam 
amicis :non solum extraneis, sed etiam parentibus : 
non solum parentibus aut fratribus, sed etiam ipsis 
patribus vestris. O inzstimabile diabolici furoris 
incendium, quod nec ipsa t paternitatis caritas ex- 


stinguere potest! yrs naturam et contra natu- nitatis. 
ens, sapientibus evidenter cvi. 


ram persequutio ar ἢ 
ostendit, quoniam illa odia non facit more hu- 


T rater - 


814 


Psal. 18:7. 


OPUS IMPERFECTUM 


mano accidentium ira causarum, sed invidia dia- A nmifestata sanctitas ejus, numquam est coronata 


boli propter Christum. Qui perseveraverit usque 
ín Mus hic salvus erit. Quia incipere multo- 
rum est, finire vero paucorum. Semper in princi- 
pio dilectio est, in fine probatio. Nemo enim circa 
Deum usque ad finem potest perseverare, nisi qui 
propter Deum tantummodo factus est Dei. Omne 
enim quod propter carnem fit, corporale est, quem- 
admodum et caro ipsa temporalis est : quod.autem 
propter Deum fit, eternum est, sicut οἱ Deus 
:ternus est. Cor bonz fidei est exitus bonus: quia 
non incipere aliquod bonum gloriosum est, sed fi- 
nire. Nam quod incipit, corporis voluptas est fre- 
quenter : quod autem finit, virtus est animae. Nam 
frequenter concupiscentia carnalis incipit bonum, 
sed non finit, nisi gratia Dei. Cum ergo conversus 
fueris ad Deum et coeperis Deo servire, et opera 


justitiz facere, ne aliquando acta tua recorderis, 


sed finem tuum cogita : quia prateritorum bono- 
rum consideratio jactantiam operatur, considera- 
tio autem finis timorem : quoniam Qui perseve- 
raverit usque in finem, hic salvus erit. 


Homilia xxv. ex cap. x. 


96.1n illo tempore dixit Jesus discipulis suis : 
Nihil opertum, quod non reveletur : et occul- 
tum, quod non sciatur, et veliqua. Nunc profectum 
preedicationis eorum futurum eis annuntiat, quo- 
niam predicatio eorum habitura fuerat exitum 
gloriosum. Ecce ego ipse, qui sum lumen abscon- 
ditum in tenebris, Deus celatus in homine, subli- 
mitas in humilitate. Tunc sicut hoc mysterium 
absconditum fuit a seculis, nunc autem per vos 
manifestabitur cunctis, ut impleatur sermo pro- 
pheticus, qui dictus est de me : 4 summo ccelo 
egressio ejus, et occursus ejus usque ad sum- 
mum ejus: et non ést qui se abscondat a calore 
ejus. Sicut enim. nullus est locus, ubi non appa- 
reat sol,aut non sentiatur calor ejus:sic nullus 
erit locus, ubi non cognoscatur Christus, aut non 
intelligatur divinitas ejus, ut omnis conditio ho- 
minum in duas dividatur partes, ita ut credentes 
merito coronentur, ac non credentes sine excusa- 
tione puniantur. Et vos cum interim quasi ini- 
micos suos odiant homines, postea vos cognitos 
complectentur quasi su. salutis auctores. Interim 
quasi maleficos homines vos abominabuntur, post- 
ea quasi sanctos venerabuntur. Interim vos quasi 
»ersequutores persequentur, postea vos omnes 

omines in Ecclesiis suis quasi deos adorabunt. 
Mementote praeterita, et consolamini de futuris, 
quando jusutie Domini dominata est iniquitas, 
quando veritatem longo tempore celaverunt tene- 
brosa mendacia, quando innocentia sub existima- 
tione criminis diu velata est. Moses fuit celatus in 


Exod.2. ** [Eoypto, dictus est filius JEgyptize. Quasi homi- 


seq. 


cida fugatus est, quasi mercenarius contemtibi- 
lis, ovium facetus est pastor. Numquam est ma- 


Β 


C 


p 


innocentia ejus? Ecce qui pastor ovium fuerat ir- 
rationabilium, factus est dux populi gloriosi. Qui 
quasi homicida ex JEgypto egressus, postea in- 
gressus est judex sanctorum, jam non filius JEgy- 
ptie, sed. quasi filius Dei. Perdidit beneficium 
suum JEgyptus, non potuit bene nutriendo facere 
suum, qui melius nascendo fuerat alienus. Qui 
Pharaonem regem quasi captivus ante timuerat, 
postea illum decem plagis, quasi servum obno- 
xium castigavit, quia ZVihil est opertum, quod 
non reveletur. Joseph celatus est in JEgypto, 
quasi adulter accusatus est, castitatis custos fidelis. 


Numquid non est manifestata innocentia ejus? Ge». 39. 
numquid non multipliciter coronata est castitas 564. 


ejus? Qui quasi maleficus in carcere faerat, quasi 
propheta eductus est. In unius pueri vindicta to- 


tus mundus fame flagellatus est. Et quem sacerdos //id.. 41. 


Putiphar primum quasi adulterum uxoris suze con- 
demnaverat, postea gloriosum generum in cubi- 


culum suum locat. Absconditi fuerant et tres pueri Dax. 3. 


in Babylonia, et quasi contemtores regis sunt ac- 
cusati pro crimine; ad quorum interitum jussum 
est, ut caminus accenderetur septies amplius quam 
solebat : non quia ad comburendam carnis natu- 
ram tantum incendium necessarium erat, sed quia 
he dn insanientis regis — su; . Et 

uid ignis in suo camino, furoris spiritu percus- 
es lesen Et perdito sue ΩΝ calore, spe- 
cie sola ardebat, ut incorruptibilem integritatem 
eorum corruptus ignis ostenderet, et ardentiorem 
fidem eorum ardens flamma ostentaret, ipsa na— 
tura sua clamans, non in voce, quia Nihil occul. 
tum, quod non sciatur. Sed vos sustinete introi- 
tum injuriosum, ut habeatis exitum gloriosum. 
Et tamquam promissionum consolationem haben- 
tes, 97. Quod. dico vobis in. tenebris, dicite in 
lumine : et que in aure auditis, predicate su- 
per tecta. Quid est, Quod dico vobis in tenebris 
dicite in lumine? Ytem tenebras Judaicum popu- 


lum dicit, sicut. scriptum est: Lux in tenebris j,,,. τ. : 


lucet, et tenebre eam non comprehenderunt. 
Et ideo tenebra intelliguntur, quia lumen verum 
cognoscere non potuerunt. Quaecumque igitur Do- 
minus in Judas loquutus est, in Ecclesia mani- 
festanda esse annuntiabat. Lux enim populus Chri- 
stianus intelligitur, sicut et apostolus ait : Era- 
tis enim aliquando tenebre, nunc autem lux 
in Domino : ut filü lucis ambulate. Aut ita : 
Quod. dico vobis in tenebris, dicite in lumine, 
id est, Quod nunc dico vobis in mysterio parabola- 
rum, vos postea dicite manifeste. Quod enim in 
mysterio est absconditum, sic est quasi in tenebris 
positum. Unde et Moses quando legem accepturus 


ascendit in montem, sicut dicit Scriptura, Ingres- p.,4, οἡ. 


sus est Moses in nubem, ostendens quia lex, que 18. 
dabatur in mysterio posita, obscura erat futura, 
quasi sub nube nigerrima. Quod autem mani- 
feste dicitur, in lumine dicitur. Quid est, Quod 
aure auditis, predicate super tecta ? Id est, Quod 


IN MATTHJEUM. 


HOMIL. XXV. 845 


auditis in secreto soli, predicate coram omnibus, A infidelibus non putant esse peccatum : et propter- 


nulli abscondentes verbum, quasi qui stet supra 
tecta et clamet. Quid est quod apostoli audierunt in 
c. 8. 5. mysterio? quid? Exivit seminator seminare se- 


1o. , men suum. Et quedam ceciderunt secus viam, 


"quedam super petram, quedam inter spinas, 
aix quedam super terram. bonam. Et. loquebatur 
d. v-34- eis in parabolis, et sine parabolis loquebatur 
eis nihil. Et accesserunt discipuli ejus ad eum 
secreto, dicentes : Enarra nobis parabolam. 
Quibus respondit: Vobis datum est nosse my- 
sterium regni Dei, ceteris autem in parabolis, 
ut audientes non rari et videntes eg 

nt. Quid ergo? Quod tunc in mysterio solis 
pem videat: nunc pendet referenti- 


bus,et apostolis pradicantibus, quotidie in medio 8 


Ecclesi; ommibus populis enarratur. Ergo hoc 
est: Quod dico eti in tenebris, dicite in lu- 
mine : id est, Quod dico vobis in secreto, praedi- 
cate coram ommibus; sicut est, ubi vocavit Do- 

ith. 16. minus discipulos suos seorsum, dicens eis : ^os 

-'6-  qutem quem me esse dicitis? Responderunt : 

c. 9: 21. Tu es Christus, Filius Dei vivi, qui in hunc 

| mundüm venisti. Et mandavit eis, INemini 
dixeritis : quia oportet Filium hominis cruci- 
figi, et tertia die resurgere: quia si manifeste 
cognitus fuisset Filius Dei, nemo ausus fuisset 
manus injicere in eum. Et ideo crucifixus non 
esset, neque resurrexisset a mortuis. Propterea 
adhuc infernorum esset in terra, et do- 


ea multi inveniuntur in isto reatu. Ideo nos con- 
venit apertius dicere, quoniam nihil de veritate 
neganda presens loquitur sermo, sed de veritate 
non libere pradicanda, dicens : Quod dico vobis 
in tenebris, dicite in lumine : et nolite timere 
605, qui occidunt corpus, quo minus dicatis in 
lumine, quod audistis in tenebris, Vide quoniam 
non solum ille transgressor est veritatis, qui pa- 
lam denegat veritatem, sed etiam ille, qui propter 
timorem eorum, qui possunt occidere corpus, ta- 
cet veritatem. Et quid dicam ? Quia propter. ti- 
morem mortis tacent homines veritatem, et pro- 
ier miserum ventrem, et propter spem vani 
honoris, in conspectu infidelium tacent homines 
veritatem. Utputa, eunt homines ad convivium 
impiorum sacerdotum, et confugiunt ad. patroci- 
nium malorum hereticorum ; fit sermo tie fide: 
ille sacerdos impius, vel patronus, blasphemat 
veritatem tuam, quasi mendacium : fidem tuam, 
quasi perfidiam, ut aut seducat, aut vulneret con- 
scientiam tuam, et faciat eam infirmam, etsi ad 
plenum capere non potuerit; tu autem etsi non 
denegaveris palam veritatem, tamen non conten- 
dis cum persona ejus, cujus panem inanem man- 
ducas, ut non i em spem patrocinii, aut rapaci- 
tatis : veritatem, quam oportebat te libere defen-- 
dere, tacens, confundis eam in conspectu inimi- 
corum ejus, ut videatur a te tacenie falsa qua 
vera est. Et quomodonon es tu proditor veritatis? 


minatio diaboli mundum totum teneret. Quid € Sed forte dicis : Si. taceo veritatem ante adversa- 


. ergo? Postquam Dominus surrexit a. mortuis, 
quod audierat Petrus in secreto, ccepit coram 
;3. 13. omnibus icare dicens: Deus patrum no- 
r strorum suscitavit filium suum Jesum, quem 
vos crucifixistis, et denegastis ante faciem 
Pilati, judicante illo dimitti. Pos vero justum 
negastis, et virum homicidam petistis donari 
vobis, principem autem vite interemistis. Ergo 
hoc est, Quod in aure audistis, predicate super 
tecta. 98. Et nolite timere eos, qui occidunt 
corpus. Ne forte d qe timorem mortis non li- 
bere dicatis quod audistis : nec fiducialiter pra- 
dicetis in omnibus, quod in aure soli audistis. 
Sic ergo ex his verbis ostenditur, quod non solum 
ille proditor est veritatis, qui transgrediens veri- 
tatem, palara mendacium pro veritate loquitur, 
sed etiam ille, qui non libere pronuntiat verita- 
tem, quam libere untiare oportet, aut non 
libere veritatem delendit, quam libere defendere 
oportet, proditor est veritatis. Nam sicut sacerdos 
debitor est, ut veritatem quam audivit a Deo li- 
bere icet : sic laicus debitor est, ut verita- 
tem, quam audivit LI a sacerdotibus proba- 
tam jn Scripturis, defendat fiducialiter. Quod si 
rro. non fecerit, proditor est veritatis. Corde enim 
creditur ad. justitiam, ore autem confessio fit 
ad salutem. liac autem diximus, quoniam multi 
Christianorum palam quidem transgredi veritatem 
putant peccatum, tacere autem veritatem coram 


rios, numquid consentio mendacio eorum? Dic 
mihi, si princeps aliquis imperatoris, videns ci- 
vitatem Romanam ab hostibus expugnari, cum 

it liberare eam, et neglexit defendere : num 
ipse videbitur tradidisse, quam potuit liberare, si 
voluisset? Sie et tu videns veritatem ab impiis 
m ur ei cum eam potuisses defendere, si loqui 
voluisses, tacens expugnasti, per hoc ipsum quod 
compassus es expugnari. Et si propter timorem 
eorum, qui occidunt corpus, tacere veritatem, sic- 
ut presens scriptura testatur, impietas est : quo- 
modo non sit impietas major, tacere veritatem 
propter miserum ventrem, et spem vani honoris, 
et meliorem facere gratiam panis et honoris quam 


p gloriam veritatis Dei? Et nolite timere eos, qui 


occidunt corpus: quoniam corpus, etsi ab impiis 
occisum non fuerit propter Deum, a semetipso post 
modicum morietur propter naturam. Ergo occisi 
secundum corpus ab impiis, nihil perditis, nisi 
mortis dilationem, ut corpus, quod post modicum 
fuerat moriturum, ante modicum moriatur, magis 
autem nec ante ipsam mortis dilationem. Si ergo 
verum est, quia nec folium cadit de arbore sine 
precepto Dei: et quia numerati dati nobis. sunt 
dies ad. vitam, credere debemus, quia nec mori- 
mur ante diem, nec transire .:possumts diem : ta- 
men ponamus, quod ante diem moritur, qui 
moritur propter Deum. Si ergo ct gratis, id est, 
sine molestia percussoris, post modieum morituri 


2. Cor.5.4. 


Cx 


Gal.5. 17. 


846 


OPUS IMPERFECTUM 


sumus, nulla Dei causa proposita : quare non ante A sed desperatio vit» post mortem. llle timet mor- 


modicum in causa Dei cum gloria morimur, ut 
fiat voluntarium, quod. futurum est. necessarium, 
ut offeramus Deo pro munere, quod redditur a te 
pro debito? Ideo /Volite timere eos, qui occi- 
dunt corpus. Substantia enim hominis non est 
corpus, sed anima. Hanc enim solam Deus ad 
imaginem suam fecit, et hanc diligit : propter 
hanc fecit et mundum. Hanc zelat, et persequitur 
inimicus : propter hanc et ipse Filius Dei venit 
in mundum. Corpus autem vestimentum est ani- 
mze, sicut ait apostolus : De corpore nostro, in 
quo ingemiscimus onerati, in quo nolumus 
spoliari, sed supervestiri, ut mortale hoc ab- 
sorbeatur a vita. Sicut ergo vesuimentum super 
homines positüm si quis furibundus scindat, il- 
latorem quidem injurie sentit homo, damnum 
autem non patitur in natura : sic. corpus super 
animam positum si occidatur ab impius, anima 
quidem occisionis ejus sentit dolorem, damnum 
autem su nature non patitur. Habemus antem 
hujus rei unde loquimur argumentum in membris. 
Sicut enim ungues cum summitatem vestiunt di- 
gitorum, quamdiu przcidantur, dolorem faciunt 
corpori : cum vero precisi fuerint, nullus sensus 
corporis invenitur in eis, sed ex ipsa natura alteri 
novi procedunt, ut nullum videatur natura susti- 
nuisse dispendium : sic. corpus donec ceditur, 
sentit anima : cum autem occisum fuerit, nullus 
sensus aut dolor anime invenitur in corpore illo, 
sed iterum super animam in tempore opportuno 
gloriosius illud retexet corpus, ut nullum detri- 
mentum anima videatur perpessa, sed argumen- 
tata (sic). Dicam autem. quod sentio verius : non 
solum ad vestimentum animze caro creata est, sed 
magis ad tentationem ejus, quasi domestica et na- 
turalis inimica copulata est : et dum expugnatur 
a carne, nec vincit, nec coronatur a Deo. Hujus- 
modi mysterii Paulus lestis est, dicens : Caro 
enim concupiscit adversus spiritum, et. spiritus 
adversus carnem. Si ergo caro, anima inimica, 
tentatio est : quis i aped non intelligit, quia oc- 
cisio corporis optanda est magis, quam timenda? 
Ideo tibi corruptibilis natura creata est, inde de- 
ponendi corporis tenipus est numeratum, ut homo 
morituro corpori tuo non parcas, sed commerito 
perituro compares tibi vitam mansuram. Ecce si 
mutuo accipis, utputa bovem, vel equum. nonne 
assidue operaris opus tuum in eum? Dicis enim 
apud te, Hodie aut cras tollendus est a me, quia 
non est meus. Etiam tu, in corpore corruptibili 
natus, quare non ad utilitatem animze tuz uteris 
temporali corpore tuo, sciens quia post modi- 
cum tollendum est a te; quia non est tuum? 
Quz ergo estista insipientia vestra, odire quod 
nostrum est, et amare quod nostrum non est? 
studere servare, quod servare non possumus, 
et negligere, quod 1n eternum habebimus? /Vo- 
lite timere eos, qui occidunt corpus. Quid 
est timor mortis? Non dolor exeundi a corpore, 


lem, qui non putatse vivere post mortem. Vis 
scire? Ecce frequenter homines gravem dolorem 
patiuntur in infirmitate, et non moriuntur ; fre- 
quenter modicum tzdium habent, et moriuntur : 
et tamen magis contenti. sunt gravem dolorem 
pati, et non mori. Vides ergo quia non dolor 
mortis, sed ipsa mors timetur? Sicut autem omnia 


: m : Qui v 
mala operatur timor mortis, sic omnia bona ope- tem tini 
ratur contemtio mortis. Qui timet mori, id est, P»r«m ! 

operatui 


qui non sperat vivere post mortem, neque eleemo- 
synas dat, neque orationibus instat, neque jeju- 
nium celebrat, neque paupertatem sustinet, neque 
opprobrium suffert, neque damnum: substantize 
suc contentus est pati, neque corporalem injuriam 
sustinet propter Deum : sed hoc sue lucrum vi- 
te existimat, si bonis istius mundi feliciter fruitus 
fuerit : et hoc damnum vitz suc putat, si fuerit 
alienatus ab istis bonis. Quare? Quia laborum 
suorum premium in resurrectione non sperat. 
Qui autem non timet mori, id est, qui vitam spe- 
rat post mortem, omnia quz diximus libenter su- 
stinet propter Deum : quia laborum suorum mer- 
cedem multiplicem indubitanter exspectat. llle 
est ergo. perfectus discipulus Christi, qui hac 
omnia patitur, aut pati paratus est. Non ergo ideo 
Dominus mandat, /olite timere eos, qui occi- 


. dunt corpus, quia necesse est, omnem Christi 


[^ 


p 


discipulum occidi : sed ne omnes illas res, quas 
supra diximus, per singulas mandet, quasi per 
compendium dixit : /Volite timere eos, qui occi- 
dunt corpus: quoniam qui occidi non timet, 
multo magis contemnit cztera adversa carnalia, 
quz sunt ante mortem : quia omnia carnalia, quae 
sunt ante mortem, leviora sunt morte. Qui ergo 


quod gravius est non timet, multo magis conte- 


mnit quod levius est. Qui autem caeteras molestias, 
qui sunt ante mortem, non est contentus pat 
propter Deum, quomodo. sustinet mortem? Con- 
sidera autem, ut quid nobis in natura creavit ti- 
mere mala carpaha, aut diligere bona: non ut 
mala carnalia timeamus, quie timemus, sed ut per 
timorem malorum carnalium intelligamus magis 
timenda esse spiritualia mala. Utputa, scis quia 
malum est pati dolorem carnis: per hoc intellige, 
quia pejus est dolorem animze pati. Scis quia ma- 
lum est confundi coram hominibus: per hoc in- 
tellige, quia pejus est confundi coram angelis. 
Quantum enim angeli meliores sunt hominibus, 
tantum confusio illa pejor quam ista. Nam dolor 
et pudor corporalis cum corpore finitur, aut sol- 
vitur : dolor et pudor anim semper cum anima 
irruit ad penam. Tta non ut diligas bona carnalia, 
quz diligis, sed ut per bona carnalia intelligas 
magis diligenda esse spiritualia bona. Utputa, 
scis quia bonum est gaudere carnaliter: per hoc 
intellige, quia melius est gaudium anima. Gau- 
dium quippe carnis cum carne finitur, gaudium 
autem anime cum anima perseverat. Scis quod 
bonum est gloriari in terris: per hoc intellige, 


IN MATTHJEUM. 


quia melius est gloriari in celo. Quanto enim cla- A cognoscat, qui ab initio, ut dixit Sapientia, omnia 5ap.11.21. 


rius est celum quam terra, tanto gloriosior est 
illa gloria quam ista. De magnis autem thesauris 
bonorum vel malorum quasi modicum gustum 


. dedit in mundo, ut ex modico gustu malorum, 


vel bonorum, plenitudinem cognoscamus. JVolite 
timere eos, qui occidunt corpus, sed eum ti- 
mete, qui potest corpus et animam perdere in 
gehennam. Quid dicis, anima perit? Nonne im- 
mortalis creata est? Morte enim non solum exstin- 
ctio corporalis signatur, sed etiam pcena mors 


ν Cor. 15,dicitur. Unde et Paulus ait: Quotidie morior 


pro vestra gloria, quam habeo in Christo Jesu. 


ἦρος. 20. Et Joannes in Apocalypsi sua sic dicit: Beatus, 


^» 


qui habet partem. in. prima resurrectione ; ei 
secunda mors non dominabitur. Secunda enim 
mors est ignis, et sulphur. Vides ergo, quia per 
damnationem animz non dicit ipsam solutionem 
anima, sed cruciationem gehennae ,. qua est 
mors secunda. Et tamquam si aliquis dicat : Ut 
quid tanta licentia data est malis, ut etiam con- 
tra voluntatem Dei habeant in-sanctis potesta- 


cxitem nocendi? Absit, nihil possunt Deo nolen- 


), 11, 


te. 29. JVonne duo passeres asse weneunt, et 


unus ex eis non cadet sine voluntate Patris 


vestri ? Si ergo passeres in. voluntate Dei positi 
sunt, non in potestate hominum, quos Deus ad 
usum hominum fecit, quanto magis vos : non cum 
estis in potestate hominum, sed in voluntate Dei , 
quos Deus ad suam gloriam fecit? Si passer eventu 
non moritur, nec cadit , propter hoc ipsum , quia 
opus Dei est : quanto magis justus homo non est 
in eventu positus , quia imago Dei est? Sed aut a 
Deo traditus moritur, auta Deo liberatus evadit. 
Si in passeribus nihil sine ratione agitur , quorum 
duorum pretium unius estassis : quanto magis in 
vobis sine me nihil agitur, quorum pretium est 
sanguis meus? Si sic habentur passeres , quomodo 
habendi sunt filii? Ideo ergo non debetis timere 
homines , quia non est in vobis illorum potestas , 
sed Dei. Non enim quando volunt impii, tunc pos- 
sunt nocere sanctis , sed quando Deus illis nocendi 
tempus concesserit, ut provideat sanctis suis coro- 


- nam. Dicit Pilatus ad Jesum : /Vescis quia pote- 


statem. habeo. dimittere te , et crucifigere te? 
Respondit ad eum : Yon haberes ullam potesta- 


. tem ia me, nisi tibi datum fuisset desursum. 


Quae ergo est μον 4^2 illum non timere qui dat 
potestatem , illum timere qui accipit? Qui 
enim dat potestatem , qnando vult dat : qui autem 
accipit, non quando vult accipit. Ergo si non es 
traditus , sine causa times , et si traditus es , sine 
causa times. Deo enim liberante, homo tibi nocere 
non potest, et si vult. Nescis quomodo Pilatus vole- 
bat dimittere Christum, sed non poterat, quia Deus 
eum tradebat? 30. 'estri autem et capilli capi- 
lis omnes numerati sunt. Quid nobis psi 
capillos numeratos habere, si morimur? Ideo nu- 
merati sunt, ut in zternum vivamus. Numquid 
ideo numerat aliquid. Deus, ut numerum cjus 


B 


C 


»n 


HOMIL, .XXV. 847 


in pondere, numero, et mensura creavit? Sed ideo 
numeravit, ne aliquid. perdat ex ipsis; sicut dicit 


propheta : Mihi autem | nimis honorati sunt Psai, 138, 
amici tui, Deus. Dinumerabo eos , et super 17. 18. 


arenam multiplicabuntur. Non minuuntur, qui 
numerati sunt, sed etiam multiplicabuntur. Vis 


scire dignitatem numeratorum? Considera ovem AMratn. 18, 
illam quomodo pastor non requievit per desertum 12.13. 


discurrere, donec inveniret eam , et ad pristinum 
numerum revocaret. Nullam ex omnibus se habere 
putabat, si de numero suo una periret. Qui autem 
perituri sunt, non numerantur. Ideo Dominus di- 
cit: /"estri etiam capilli capitis numerati sunt. 
Peccatores autem ut. quid. numerantur, qui esse 
non zsstimantur? illud enim numerat Deus , quod 
vult possidere : quod autem non vult habere, ut 
quid numerat? Ideo non numerantur peccatores , 
ut quicumque ex ipsis periret non sentiat, neque 
curet Deus, quasi de non numeratis : sicut. scri- 


tum est, Pro nihilo habentur omnes gentes. Esai. 
rgo passeres sunt meliores, quam peccatores? 17. 


^ 


Non, sed similes. Sicut enim Deus non dixit, quia 
non cadunt : sed , sine voluntate Dei non cadunt ; 
Dei enim voluntas est, ut comprehendantur, et 
ad usum procedant hominum, quia ad hoc creati 
sunt : sic voluntas Dei est, ut homo , qui sine lege 
Dei vixit, sine. lege et pereat : et qui Deum non 
aspexit, non aspiciat illum Deus. Vere in hoc 
pejor est homo peccator quam animal , quoniam 
animal etsi. non glorificat , non exacerbat : ho mo 
autem malus non solum non glorificat, sed adhuc 
exacerbat. Quanta autem sit dignitas numerato- 


rum, etiam in libro Numeri. ostenditur , quoniam y, 3. οἱ 
electi et colati numerantur a Mose, per préceptio- 26. 


nem Dei. Non numeratur inter eos femina. Fe- 
mina autem intelligitur mollities, quz est corruptio 
corporalis. Omnis autem vir mollis animo, remis- 
sibilis in fide, et corraptus in actibus, corpore vir 
est, et femina intelligitur : ideo non. numeratur 
cum sanctis. Femina autem si virilitatem sanctam 
habuerit , etsi corpore femina est , animo est vir, 
et numeratur cum. sanctis. Illic quia figura erat 


. caro, femina repellebatur : hic autem quia veritas 


est, femineus animus non numeratur. Illic servilis 
conditio excludebatur, hic autem conversatio servi- 
lis expellitur apud Deum. Non ille servus est qui 
seryus est hominum, sed qui peccati sui. Ergo liber, 
si opera mala fecerit, diaboli servus est: servus, si 
bona opera fecerit, filius Dei est: ideo servilis 
anima non numeratur. [tem neque /Egyptius 
mundialis. Qui ergo diligit mundum, in szculari- 
bus negotiis gaudet. Propter negotia mundi trans- 
itoria tristatur, propter Deum vero non gaudet. 
Ille non. numeratur, qui anima /Egyptius est. 
JEgyptius autem si cilestia amaverit, Hebrzus 
est. ltem nec puer numeratur. Ille qui puer est 
sensibus, malitia autem perfectus est : qui autem 
malitia puer est, sensibus perfectus est. Qui autem 
mensurat plenitudinem statis Christi, ille etsi 


Judic, 16. 


848 


OPUS IMPERFECTUM 


puer fuerit , sicut Daniel numeratur. Et qui pro- A ideo non dicit, Qui me confessus fuerit in corde Nibil p 


cedit ad bellum contra alienigenas : id est , qui 
potest pugnare contra immundos spiritus, et de- 
sideriorum carnalium destruere castra, ille tan- 


tummodo numeratur.Sed nec omnes qui habettt vir- 


tutem spiritualem , habent Israéliticam virtutem. 
Nam et gentiles habent virtutem anime, gramma- 
ticam, rhetoricam et — :sed non 
Israélitica virtus est , quz non fit propter Deum , 
sed propter bonam gloriam ; Israéliticum autem. 
bonum est, cujus mens Deum videt, sicut aposto- 
lorum, quibus dixit : Pesirí autem et capilli ca- 
pitis numerati sunt omnes. Spiritualiter autem 
capilli sunt subtiles animz, et innumerabiles 
sensus sanctorum , qui de spiritu Christi quasi de 
capite ipsorum pródeunt. Si autem justus tradidit 
se in potestate dilectionis , dilectio illa pracidit 
capillos ipsius, et tollit virtutem quam habet in 
capite, sicut Dalida Samsonis. Nam omnis virtus 
eorum non in corpore, nec in divitiis, sed in vir- 
tutibus spiritualibus est posita. Et nulla res sic 
procidit virtatem capillorum suorum , sicut. cor- 
lins voluptas. Si ergo perdidit virtutem capil- 
orum suorum, apprehendunt eum alienigenz, id 
est, immundi spiritus, et alligabunt eum vinculis 
diversorum desideriorum , et exceecabunt oculos 
cordis ejus, ut non videat lumen, id est, viam ve- 


cxu ritatis, ut egressus suos extendat, ut impleatur in 


Psal. 68. 
29. 32. 


illo quod. scriptum est: Deleantur de libro vi- 
gentium,et cumjustis non scribantur.52.0 mnis 
ergo qui me confessus fuerit coram hominibus, 
et ego confitebor eum coram P atre meo. $5. Qui 
autem negaverii me coram hominibus, et ego 


negabo eum coram Patre meo. Et quoniam rem: 


impossibilem , quantum ad naturam carnalem, 
mandaverat : nunc et pcenam proponit et ud 
mium, ut modo timore pena, modo desiderio 
praemii virtus anime adjuvetur. Ecce praemium : 
Qui me confessus fuerit coram hominibus, et 
ego confitebor eum coram Patre meo. Sed 
prius dicit praemium, postea poenam , quia mise- 
ricors Deus paratior est ad remunerandum bonos, 
quam ad puniendum indignos. Vide ergo quan- 
tum majus est premium Dei, quam justitia nostra: 
et quanto gravior est vindicta, quam nostrum 
peccatum. Si tu confessus fueris Christum coram 
hominibus, confiteris quia nihil potes praestare 
Deo : si autem ille te confessus fuerit coram Deo, 
confitetur quia potest facere te immortalem. Si tu 
negaveris Christum coram hominibus , denegans 
Christum illi nocere non potes : si autem te nega- 
verit Christus coram Deo, denegat qui perdere 
potest in igne zterno. Quis est tam lapideus, qui 
non desideret justitize suze testem habere Christum? 
Si ergo magnum est testem esse Christi, quantum 
magis est testem. habere Christum? Considera 
etiam denique, ne forte dicant etiam fidelés Chri- 
stiani : Si necessitas persequutionis advenerit , 
interim coram hominibus de negatione patiar poe- 
nas, in corde autem meo veritatem teneo Christi : 


suo, sed, Coram hominibus : quoniam qui coram dest 


non οἱ aliquid , dere eor: 
uod in corde credit in For depu qui oré ^ re 
negat, non potest fieri ut in corde credat. Radix sio oris. 


hominibus non confitetur, 


enim confessionis fides est cordis : confessio autem 
fructus est fidei. Sicut ergo quamdiu radix est 
viva, necesse est ut aut ramos producat, aut folia; 
si autem. non produxerit, sine dubio intelligis , 
quod radix ejus in terra siccata est : sic quamdiu 
fides cordis integra est, — germinat confes- 
sionem in ore; si autem confessio non fuerit oris , 


intellige sine dubio, quia fides cordis ejus jam 


E 


ante siccata est. Sic enim dicit apostolus : Corde nom. το. 
enim creditur ad justitiam, ore autem confes- 1o. 


B sio fit ad. salutem. Ergo nec valet confessio oris 
sine fide cordis, nec fides cordis sine confessione 
oris. Si autem tibi prodest corde credere , et non 


coram hominibus confiteri : ergo et infideli in- 


hypocrisi confiteri. Christum , eliam si 
corde non credat? Si autem ille nihil proficit con- 
fiteiis sine fide, nec ta proficis ered: sine con- 
fessione. Si sufficit Christo , qui it, etsi 
confessus eum non fueris coram hommibus : ergo 
et. tibi sufficiat, quia cognoscit te Christus , etsi 
non fuerit te confessus coram hominibus. Si autem 
tibi non sufficit cognitio ejus, nec illi sufficit fides 


tua. Si. enim sufficeret tibi fides cordis , cor tan-- 


tummodo tibi Deus creasset : nunc autem et os 
tibi ereavit Deus , ut corde credas, et ore confi- 
tearis. Nec tantum ore, sed. quinque sensibus car- 
nalibus. Si enim sufficeret cor aut os, sic diceret 
et propheta : Confitemini Domino in cithara, 
unius aut duarum chordarum, psalmum dicite ei : 
nunc autem dicit, £n. psalterio 
quia homo, qui est psalterium, decem sonos habet, 
quinque carnales , et qninque spirituales. Cum 
liis omnibus oportet confiteri Christum. Si autem 
vel unus sensus minus fuerit, non est perfecta 
confessio. Ergo si quis tibi dicat, Non manduces 
idolothytum , sed aspice tantum ad idola, quo- 
modo speciosa sunt : si aspexeris 
lis tuis negasti Christum : non quia aspicere idola 


C 


[" 


aliquid sit, sed quia invitatus aspicis, peccas. Si 
autem non aspexeris oculis tuis, confessus es 


provocatus, ocu- 


Psal. 32. 


em chordarum: | 


p Christum. Ideo scriptum est, verte oculos reos Psal. τὶ 
ne videant vanitatem. Si vero dixerit tibi, Nolo 37. 


ut aspicias idola, sed tantum ausculta quomodo 
ille gentilis blasphemat Christum, αἱ glorificet 
deos : si auscultaveris, auribus tuis Christum ne- 
gasti. Si dixerit tibi, Nolo ut audias blasphemiam 
Christi, sed ecce quomodo incensum diis offertur, 
odorem incensi illius : st 
odoratus fueris, odoratu tuo Christum offensus es. 
Item si dixerit tibi, Non manduca carnem denti- 
bus tuis, tantum finge te de immolato manducare: 
si simulaveris, sic gustu tuo Christum negasti. Si 
autem nolueris fingere, Christum confessus es , 
sicut Eleazarus in libro Macchabzeorum, qui car- 
nes vervecinas sub specie porcinz noluit mandu- 


tantum sta, et accipe 


2. Mach 


cre 


sal. 7. ἡ. 


auh. 12. 


cxnt 
iu. 5. 15. 


4.12. 


IN MATTHEUM. 
care. Si dixerit, Nolo fingas te de immolato man- 4 


ducare , sed tantum tange idolum manu tua , aut 

tene thuribulum : si tetigeris , aut tenueris , tactu 

tuo Christum negasti. Si autem nolueris , tactu 

tuo Christum. confessus es, sicut scriptum est : 

Si est iniquitas in manibus meis. Omnia enim 
anima vel γον tui non solum tibi ad 

usum Deus creavit, sed sibi ad gloriam. 

Homilia xxvj. ex capite v. 


34. In illo tempore dixit Jesus. discipulis 
um Nolite arbitrari, quod !enerim pacem 
mittere in terram. οι veni mittere pacem, 
sed gladium, et reliqua. Cum dixisset Dominus, 
Qui me confessus fuerit coram hominibus, etc. , 
quasi cogitantibus apostolis, et dicentibus apud se, 
Usque nunc sub tyrannis et Gentium dominatione 
deguimus , et nunc speravimus pacem nobis esse 
venturam : et quomodo hic nobis uutiones 
et judicia futura promittit ? vésténdit ini : IVolite 

itrari, venerim pacem mitiere in ter- 
ram. Et est pax bona, et est pax mala. Pax bonaà 
est inter bonos fideles et justos , ut in quibus est 
unius fidei munus , una sit vitz concordia, Nam 
fides per verbum quidem Dei nascitur, per pacem 
autem servatur , et per caritatem nutritur, di- 
cente apostolo : Fides est, que per caritatem 
operatur. Vides autem, quz non habet cari- 
tatem, nullum potest boni operis fructum. per- 
ficere. Si ergo aliqua dissensione fideles fuerint 
separati, hoc est mala discordia , sicut ait. Domi- 
nus : Omnis domus in se divisa nom sta- 
bit. Si et fraternitas, a semetipsa consu- 
mitur , sicut ait apostolus : δὲ autem. invicem 
mordetis et criminamini, videte ne ab inpicem 
consumamini. Pax autem mala est inter infide- 
les et iniquos, ut quibus est una malitia, sit unus 
ad malefaciendum consensus. Nam infidelitas et 
iniquitas ex suggestione quadam diaboli nascitur, 
per pacem autem servatur. Si ergo aliqua occa- 
sione infideles et iniqui ab invicem fuerint separa- 
ti, hoc est bona discordia: quia sicut in pace 
bonorum fides et justitia stant, infidelitas autem 
et injustitia jacent; cum vero discordia venerit, 
fides et justitia cadunt, infidelitas autem et inju- 
stitia resurgunt: sic in pace iniquorum et injusti- 
tia et infidelitas stant, fides autem et justitia jacent. 
Cum vero concordia venerit, infidelitas et injusti- 
tia cadunt, fides autem δὲ justitia surgunt. Ideo 
ergo Dominus bonam misit separationem in ter- 
ram, ut rumperet malam: conjunctionem. Omnes 
enim tam boni quam mali, id. est, qui diligentes 
malum, erant in malo, et qui per ignorantiam 
boni stabant in malo: omnes insimul, quasi sub 
una domo infidelitatis tenebantur inclusi, ideo 
misit Dominus separationis gladium inter illos, 
id est verbum veritatis, de quo ait apostolus: 
Fivum est verbum Dei, et efficax, et acumen 


HOMIL. XXVI. 849 


habens super omnem gladium acutissimum, 
penetrans usque ad interiora anime et spiritus, 
artuumque et medullarum, scrutans corda, et 
cogitationes. Tste est ergo gladius bis acutus, ex 
una quidem parte bonos ab errore przcidens, ex 
altera autem. parte malos ab excusatione, ut nec 
bonos ignorantia perdat, nec malos excuset : ut 
et boni, cognita veritate, cum sequuti fuerint ve- 
ritatem, cum judicio et justitia salventur, et 
mali, cum veritate. cognita , secesserint ἃ veri- 
tate, cum judicio et justitia puniantur. Hoc 
ergo gladio Dominus separavit bonum a miaa- 
lo, ut et bonum separatum a malo surgat, et 

malum separatum a bono cadat. Nam Dinti 

quamdiu fuerit mixtum, cum malo jacet, et mor- 
p tuum est, quia non potest bonum esse conjunctum 
cum malo : cum autem a malo fuerit separatum, 
tunc surgit et vivit, quia incipit esse bonum sepa- 
ratum a malo. Sie et malum quamdiu faerit mix- 
tum cum bono; stat et vivit, quia sub se opprimit 
bonum : eum vero fnerit separatum ἃ bono, tunc 
cadit et moritur, quia manifestatum jam non po- 
test sub se opprimere bonum. Sic et fideles, quam- 
diu eum infidelibus fuerint juncti, jacent, et mor- 
tui sunt, quia non possunt esse fideles cum infide- 
libus mixti. Cum autem fuerint ab infidelibus 
separati, tunc resurgunt οἱ vivunt, quia tunc inci- 
piunt esse fideles cum fidelibus mixti. Item infi- 
deles, quamdiu fuerint cum fidelibus mixti, stant, 
et vivunt, quia sub sua infidelitate tenent fideles. 


€ Si vero a fidelibus fuerint separati, cadunt, et 


mortui sunt, quia manifesti infideles jam non pos- 
sunt perdere fideles. Omnis enim res mala tam- 
diu stare videtur et vivere, quamdiu bona rei 
potest nocere : cum vero manifestata fuerit , 
jam non potest nocere, jacet, et mortua est. 
Omnis autem res mortua; etsi est mala, tamen si- 
milis est rei, quae non est. Quid ergo infideles a 
fidelibus separati alios quidem timore frangunt, 
alios autem promissione corrumpunt? Hac res 
non dicit perdere bonos, sed magis glorificare 
permanentes in bono, cum ille, qui aut timore 
frangitur, aut promissione corrumpitur, numquam 
fuerit vere bonus. Tunc enim vere infideles dicun- 
tur perdere fideles, quando fideles per ignoran- 
p tiam veritatis cum infidelibus sunt. Seductionibus 
aut persequutionibus fides non corrumpitur, sed 
purgatur. O mira virtus gladii separantis, cui non 
solum conjunctio extraneorura resistere non po- 
lest, quos amicitia voluntaria jungit, sed nec ipsa 
dilectio violenta natura carnalis ! Et ideo non so- 
lum ilos separat, qui dilectione conjuncti sunt, 
et natura disjuncti, sed etiam illos, quos carnalis ne- 
cessitasduleibus vinculis alligavit.Ideo * non dicit, 
ὅδ. F'eni enim separare filium adversus patrem, 
etc. INotanda res est, quoniam quos separat Chri- 
stus, fideles sunt: a quibus separat, infideles. 
Unde ostendit? Ex eo quod. dicit : 97. Qui dili- 
git patrem plus quam me, non est me dignus. 
Qui enim plus diligit patrem. quam Deum per- 


* al. deest 
non, 


Esai.52. 
tt. 


850 


OPUS IMPERFECTUM 


manet juxta patrem. Qui autem diligit Deum plus A non est anime, sed carnis. Solus autem Deus 


quam patrem, recedit a patre fide, non corpore. 
Ideo-autem diximus, quia quos separat Christus, 
fideles sunt : ut sciamus quia semper fideles ab 
infidelibus recedunt, non infideles a fidelibus : 
quia semper diabolus desiderat infideles suos cum 
fidelibus esse, ut infideles, cum fidelibus mixti, 
corrumpant fideles : et Christus semper fideles 
festinat ab infidelibus separare, ut ne fideles, 
convenientes cum infidelibus, corrumpantur ab 
eis. Et ubicumque separatio inter bonos et malos 
facta legitur in Scripturis, semper boni secesserunt 
a malis, et non ΩΝ ἃ bonis. Cum essent Judei 
in captivitate, Deus per prophetam non ad Assy- 
rios dicit : Exite, exite de medio populi mei : sed 
ad populum suum, Exite; exite de medio eorum, 
et inmundum ne tetigeritis : quia malum coin- 
quinat bonum, bonum autem non coinquiaat ma- 
lum. Utputa, junge lutum farinz : non farina sor- 
didat lutum, sed lutum. farinam. Item junge 
acetum vino :. non vinum corrumpit acetum, sed 
acetum vinum. Nec enim corrumpi potest ab alio, 
quod naturaliter a seipso corruptum est. Ideo cum 
dixerint infideles, A nobis vos recessistis, non nos 
a vobis : crede ; verum enim est. Semper bonum 
ante malum fugit, malum autem ante bonum non 
fugit. Item cum dicit, Ecce ille sacerdos hzreti- 
cus desiderat orare cum fidelibus, et dare benedi- 
ctionem fidelibus : crede; verum est enim. Scit 
enim dato suo coinquinare, non sanctificare acci- 
pientem. Si enim sciret sanctificare qui dat, utique 
rogandus fuerat, non rogaret. Nunc autem quia 
coinquinat datum ejus, non exspectat ut quaera- 
tur, sed ipse querit quem perdat. Ecce ille laicus 
infidelis benedictionem desiderat accipere a fideli, 
non ut ipse sanctificetur accipiens, sed ut tu et 
quod dedisti, perdas, et quia dedisti sanctum ca- 
nibus, pereas. Non de Beparue filium a patre: 
sed, Δ dversus patrem : quia non corporalem se- 
parationem jubet, sed spiritualem. Qui enim cor- 
poraliter séparatur, a patre separatur, non contra 


cxty patrem : qui autem spiritualiter separatur, corpore 


Exod. 20. 
12. 


quidem cum patre est, fide autem adversus pa- 
trem. Nam qui longe est a patre, non potest stare 
contra patrem : qui autem ante patrem est, ille 
jen esse contra patrem, Miki ox blandien- 

o, disputando, Non enim credibile est, ut corpo- 
raliter jubeat relinquere patrem, qui. dixit : 
Honora patrem tuum et matrem tuam. Si ergo 
habes patrem infidelem, obsequere ei, et tu inve- 
nies mercedem pietatis, et ipse infidelitatis suae 
habebit damnationem suam. Et ideo non dixit, 
Qui diligit patrem, non est me dignus : sed. ait : 
Qui diligit patrem aut matrem plus quam me, 
non est me dignus. Sicut enim post Deum dili- 
gere parentes pietas est : sic plus quam Deum di- 
ligere impietas est. Si ergo habes patrem infide- 
lem, obsequere ei. Si autem voluerit te in eamdem 
foveam infidelitatis immergere, in qua ipse est, 
tunc plus dilige Deum, quam patrem : quia pater 


omnium animarum sanctarum pater est. Reddite 
ergo unicuique quod suum. est. foratlina μὰ 
tribus prabete carnis obsequium, spiritualibus 
autem patribus animz sanctitatem. E vere nihil 
est, quod amplius diligere debemus quam Deum. 
Amici enim recedunt, ntes deficiunt, solus 
autem Christus nec MA ἀν ith s nec deficit, 
donec voluerimus et nos esse cum ipso. Cum de 
hoc mundo exierimus, unaquzque anima ad locum 
suum recedit : et nemo recordatur amplius carna- 
lem affectum, cum de carne recesserit, non pater 


filium, non filius patrem. Omne enim quod. de . 


terra Mueepunp, in terra dimittetur, et neminem 
nobiscum habebimus, nisi opera nostra, si bona 


p sunt, ad gloriam ; si mala sunt, ad penam. 


. $8. Qui. non. tulerit crucem $uam, et sequutus 
fuerit me,non est medignus.Crucems uam tollit, 
qui paratus est ad omne periculum propter Deum, 
s| necessarium. fuerit, usque ad mortem, magis 
quam relinquere Christum. Ille talis etsi de mise- 
ricordia Dei evadit, tamen quantum ad propositum 
suum quotidie cruciatur. Ideo etsi nihil tale fue- 
rit passus, mercedem tamen accipiet, Voluntas 
enim remuneratur, non opus: quia voluntas ex 
nostro arbitrio procedit, opus autem per gratiam 
Dei consummatur. 59. Qui invenit animam 
suam,perdet eam.Melius est propter Deum mori, 
et in perpetuum viyere, quam propter vos vivere, 
et in perpetuum mori. Si ille pro nobis mortuus 


C est, qui mori non poterat, nisi voluisset : quanto 


magis nos pro eo mori debemus, qui etsi nolumus, 
mortales sumus ? Si Dominus pro seryis mortuus 
est, et hoc sine przmio : justius est ut servus mo- 
riatur pro Domino, et hoc cum premio. 40. Qui 
vos recipit, me recipit. Quoniam apostoli et cze- 
teri Christiani, in persequutionibus Judzorum et 
entilium constituti, necesse habebant interdum 
des et pericula fugere de civitate in civi- 
" tatem, secundum Christi mandatum : ideo hono- 
rem suum dedit eis, magis autem seipsum posuit 
in eis, ut ad. susceptionem eorum omnem Chri- 
stianum populum provocaret, sibi imputans acce- 
ptum, quod illis fuerat datum, ut recipientibus 


eos dicat in die judicii : enite, benedicti Patris yat 
D mei, accipite regnum. quod vobis paratum est 34. 


ante constitutionem mundi. Esurivi enim, et 


dedistis mihi manducare, etc. Quod, uni. enim τρια. 


ex minimis meis fecistis, mihi fecistis. Si enim 
qui minimis de Ecclesia facit, Christo facit : 

uanto magis qui apostolos recipit, czterasque pas- 
siones Christi circumferens in corpore suo, ipsum 
recipit Christum? 41. Qui recipit prophetam 
in nomine prophete, mercedem prophete ac- 
cipiet. Et qui recipit justum in. nomine justi, 
mercedem justi accipiet. Prophet doctores in- 
telliguntur, sicut supra docuimus; justi autem 
omnes Christiani. Prophetz ergo nomine voluit 
ostendere omnes przedicatores Christi ; justi autem 
nomine, omnem hominem Christianum : quia non 


«ubt odi 


IN MATTILEUM. 


BOMIL. XXVI. 851 


solum doctorum est, persequutionum causa vagari À operis sui, non in anima sua. Item si Christianus 


de civitate in civitatem, sed omnium Christiano- 
rum perfectorum in Christo credentium. In no- 
mine prophete, id est, quasi prophetam Christi. 
-In nomine justi, id est, justum Christi servum. 
Ut ergo habeat bonum opus mercedem , duo hac 
occurrere debent, ut et Christianum recipiant, et 
quasi Christianum, sive sacerdotem, sive laicum. 
81 autem aliquis aut non Christianum recipit, aut 
Christianum quidem recipit, non autem quasi 
Christianum : mercedem | Christiani non recipit. 
Quid. vero est, Qui accipit prophetam in no- 
mine prophete, mercedem prophete accipit ? 
et qui recipit justum in nomine justi, mercedem 
justi accipiet? Hoc est, qualem mercedem habet 
qui peregrinatur, talem mercedem habet et ille, 
qui suscipit o τῷ Deum peregrinantem. Et 
fiunt ambo aequales, et ille qui propter Deum la- 
borat, et iste qui propter Deum laborantem refri- 
gerat. Utputa, suscepisti sacerdotem, sacerdotis 
habes mercedem : suscepisti laicum justum, justi 
laici habes mercedem. Qui recipit Christianum 
ille qui Christianus non est, non habet mercedem 
Christiani illius : quia et Christianum si suscipit, 
tamen non cum nomine Christiani, aut propter 
honorem Christi, sed. quasi quemcumque homi- 
nem. Qui enim Christum non cognoscit, quomodo 
Christianum suscepisse intelligatur propter Chri- 
stum? et qui non credit veritati, quomodo confes- 
sorem veritatis intelligatur suscepisse propter 
veritatem ? Non ergo recipit eum in nomine Chri- 
sti, quasi Christianum, sed quemadmodum catteri 
gentiles humanitatis causa recipiunt peregrinos, 
non propter Christum. Quod autem diximus, sive 
Christianum receperit, sive sacerdotem, sive lai- 
cum, non habet mercedem, quia non quasi sacer- 
dotem suscepit, nec quasi Christianum : ita est 
intelligendum, ut suscipiens sacerdotem, merce- 
dem sacerdotis non habeat : et suscipiens Christia- 
num, mercedem Christiani non habeat. Alioqui 
habet mercedem propter hoc solum, quia bonum 
opus fecit, quamvis non fecerit propter Christum. 
Quoniam qui prophetam suscipit non quasi pro- 
phetam, prophetz quidem mercedem non habet, 
aliquam autem habet. Hujus rei testis est Daniel, 
4.25. dicens : Et nunc, Domine rex, consilium meum 
Ι audi, et peccata tua eleemosynis redime. Si ergo 
.- exville rex idolorum cultor poterat eleemosynis pec- 
cata redimere, cui non prosunt eleemosynz? Sed 
audi mysterium, quod Petrus apud τι γιρανβερρα 
exposuit. Si fidelis fecerit opus bonum, et hic οἱ 
prodest, liberans eum a malis et in illo seculo ad 
percipiendum regnum czleste; magis autem ibi 
quam hic. Si autem infidelis fecerit opus bonum, 
lic ei prodest opus ipsius, et hic ei reddit Deus 
bona. pro opere suo. In illo autem seculo nihil ei 
prodest opus ipsius. Nec enim collocatur inter cze- 
teros fideles propter opus suum; et juste, quia 
naturali bono motus fecit bonum, non propter 
Deum, [deo in corpus suum recipit dies 


H 


B 


C 


dederit ei, qui non est Christi, non magnam habet 
mercedem, quia nec Christiano dedit, nec quasi 


Christiano, dicente Tobia : Effunde vinum tuum Tor. 4. 18 . 


super sepulcra justorum, et non dederis pec- 


catori. ltem sapientia, Recipe, inquit, justum, Eccli. 12. 


et ne dederis impio. 'Tamen quia scriptum est, 


Operemini bonum ad omnes, magis autem ad Gal.6. 10. 


domesticos fidei ; qui dat infideli, modicam qui- 
dem, tamen habet mercedem : qui autem fideli dat. 
duplicem habet mercedem. Primum quidem, quia 
creatura Dei est : secundum, quia servus Dei est. 
Qui autem infideli dat, unam habet mercedem, 
quia creatura quidem est Dei, voluntate autem ad- 
versus Deum. Quod si Christianus non Christia- 
num, sed infidelem in nomine Christi suscipit, 
nihilominus habet statutam mercedem : quia quan- 
tum ad se non Christianum suscipit, sed quasi 
Christianum. 42. Et quicumque uni ex minimis 
istis calicem aque frigide dederit tantum in 
nomine discipul, amen dico vobis, non perdet 
mercedem suam. Non peribit merces ejus. Quo- 
niam supra:dixerat, Qui recipit prophetam. in 
nomine prophete , mercedem. prophete acci- 
piet : et qui recipit justum in nomine justi, 
mercedem justi accipiet : hic exaggerans merce- 
dem suscipientium, supra modum amplius dicit. 
Hoc est quod dico, quia qui etiam uni ex minimis 
istis, qui neque prophete sunt, neque justi, sed 
tantum credentes in me, aquam frigidam porre- 
xerit : hoc est, Non dicam qui eos magnifice sus- 
ceperit, sed qui vel aquam frigidam porrexerit 
eis, merces cjus non peribit. Minimi autem sunt in 
Ecclesia, qui modica justitie sunt, aut modicae 
fidei. Et vide quam proprie de minimis dicat. 
Non dicit, Qui unum ex minimis receperit, sicut 
cum loqueretur de prophetis et justis : quia mi- 
rimi in populo Christiano non opus habent susce- 
ptione. Nec enim peregrinantur cáusa persequu- 
tionis, nec contenti sunt persequutionis aliquam 
subire molestiam, sed statim scandalizantur. Unde 


et alibi dicit propter eos : 7 pregnantibus et yu). "ἡ. 


nutrientibus in. illis diebus. Proprium autem t9. 


, prophetarum et justorum virorum est causa perse- 


D 


quutionis peregrinari de civitate in civitatem. Il- 
los ideo. suscipi mandat, his autem aliquid. dari, 
ne forte propter ipsam levem indigentiam scanda- 
lizentur. Unde non dixit, Qui unum ex magnis 
istis scandalizaverit : sed, Unum de pusillis istis : 
quia magnus non scandalizatur, sed pusillus. 


Vere justus Judex. Qui enim et pro verbo otioso χγ,ε:}. ia. 


constituit poenam, justum erat ut pro aqua frigida 36. 
daret mercedem. Tantum in numine discipuli, 
supra caute addidit, dicens : Sciens quoniam si 
quis non propter nomen Christi dederit, non habet 
mercedem. Frigidam aquam dicit, ut ne calefa- 
ciendi impendat laborem. Non quia aliquid est, 
quod dat, idco habet mercedem : sed ob id, quia 
magnus est, propter quem dat. Quid enim, si ali- 
quis voluit dare, et non potuit? numquid justum 


855 


. OPUS IMPERFECTUM 


cst, ut secandum modicum angustetur larga vo- A sicut pater filios suos commendabat Christo quasi 


luntas? Melius est ergo, ut opus ostendatur secun- 
dum voluntatem, quam larga voluntas angustetur 
secundum opus. Quomodo ergo omnes pauperes 
volentes benefacere confortat, nolentes autem be- 
nefacere inexcusabiles reddit? Qui enim aque 
frigide mercedem constituit, puto quod et sine 
opere nudae voluntati reddet mercedem. 


Homilia xrvij. ex cap. zj. 


9. In illo tempore cum audisset Joannes in 
vinculis cpera Christi, mittens duos de disci- 
pulis suis, 9. ait illi : Tu es, qui venturis es, 
an. alium exspectamus ? et reliqua. Joannes, spe- 
cie homo, gratia angelus : quia nihil carnis erat 
in ea, nisi visio sola : corpore tenebatur in carcere, 
anima autem in calo. E 
ciebat pro pena, ille suscipiebat pro beneficio. 
Et ita illius quasi Dei misericordia fruebatur, 
quia verum gaudium est sanctorum, exire de 
mundo. Quemadmodum festinantem hominem ad 
rem aliquam, quam desiderat, si quis nesciens con- 
silium ejus, pro malo compellat eum ire volentem : 
Sic puto esse, cum impias hominem justum vult 
océidere, mori cupientem. Sicut servus, postquam 
commissi operis impleverit pensum, gaudet ante 
faciem domini sui apparere : sie et Joannes, com- 
misse predieationis mysterio consummato, l:eta- 
batur ad eum transire. Et non solum de morte sua 
non contristabatur, sed. ipsam quoque dilationem 
vitz suze poenam putabat. Vis scire quod est super 
humanam naturam? Missus in carcerem non de 
suo periculo sollicitus erat, sed de aliarum salute 
cogitabat, id est, discipulorum suorum. Ideo mit- 
tens ad Christum, interrogabat : Tw es qui ven- 
turus es, an alium exspectamus? In prima qui- 
dem facie extraneum aliquid videtur facere Joannes. 
Cui enim ad baptismum suum venienti dixerat : 


Mauh.3. Égoate debeo baptizari, et tu venis ad me? 


τή. 


quem inter innumerabiles populos venientem, di- 


Joan. 1.29. gito loquens monstraverat : Ecce agnus Dei, ecce 


qui tollit peccata. mundi : et quod amplius est, 
quem in utero constitutus, priusquam nasceretur, 
non solum cognovit, sed etiam exsultatione spiri- 
tuali matrem suam fecit ipse prophetam : ipse nune 
quasi nesciens interrogat, Tu es qui ventu- 
rus es, an alium exspectamus? Sed Joannes in 
carcere, sciens. se jam in exitu constitutum, vo- 
lebat discipulos suos Christo adjungere, tamquam 
si providus pater moriens filios suos consignet 
fideli tutori. Desiderabat enim vivens plenam 
fidem videre discipulorum, et sine dubitatione 


cxvwraliqua credentes in Christo. Sicut pater mo- 


riens, si yiderit filios suos bonis moribus orna- 
tos, et omni sapientia perfectos, quasi securus mo- 
ritur, nihil de cztero timens de illis : sic et Joannes 
volebat discipulos suos perfectos videre in Chri- 
sto, ut jucundius moreretur. Magis autem non 


t quod Herodes illi fa- ὁ 


€ 


D 


tutori, sed. quasi paedagogus alienos filios, 
ad tempus accepit ut erudiret, eruditos volebat 


Christo reddere, quasi- rio i ipsorum. 
Ideo interrogabat per di. do Mii s iul ipse 
reaccipiens um, ἃ Christo audiret, et disce- 


ret, sed ut missi discipuli oculis suis viderent 
opera ejus, et crederent : Tu es, qui venturus es, 
an alium exspectamus? Dum dicit, Tu es, qui 
venturus es, an alium exspectamus? ostendit 
quia duo erant qui essent venturi, Christus ét An- 
tichristus, de quo et Dominus alibi significat, di- 
cens : Ego veni in nomine Patris mei, et non Joan.5 
ΤῊΝ me; alius E: in -€— suo, et | 
illum recipietis : significans , qu icumque 
non receperit Ghibtum, exspeciat Aside 
venire. Intellexit cogitationem Joanuis Christus, 
animadvertit consilium princi is sui rex, sentit 
sermoneni servi sui Dommus. Quod enim Spiritus 
in Joanne dictàverat, Deus intellexit, dicente a 
stolo : Qui scrutatur corda scit quid. desiderat Rom.8 
Spiritus. Propterea spiritualem hominem spiritua- 
lis facile intelligit. Carnalis autem non intelligit spi- 
ritualem, ipse tamen intelligitur ab eo : quia Spi- 1. Cor 
ritualis dijudicat omnia, ipse autem a nemine '5* 
dijudicatur : quia carnalis homo secundum car- 
nem loquitur, et semper secundum carnem intel- 
ligit : spiritualis autem'secundum cor loquitur, et 
cogitationes intelligit. Considera denique, quo- 
modo se similant sensus eorum et verba. Sicut 
enim Joannes in prima quidem facie per discipu- 
los suos interrogabat Christum, Tu es, qui ven- 
turus es, an alium exspectamus ? revera ad disci- 
pulos suos ait : Tte, videte, et credite : quia non 
est alius, qui venturus fuerat, nisi ipse : sic et 
Christus in prima quidem facie Joanni renuntia- 
bat, dicens : 4. Jte, dicite Joanni : 5. Ceci wi- 
dent, surdi audiunt, 6. et beatus qui non fue- 
rit scandalizatus in me: revera autem ad disei- 
pulos ejus dicebat : Ecce videte, et cognoscite, 
quia czci vident , surdi audiunt, et beati eritis, si 
non fueritis scandalizati in me. Quid. est, Quod 
videtis et auditis? Sciens Dominus quia venturi 
erant discipuli ab Joanne, sicut Lucas dicit, in illa zac. 
hora multis et bonis hospitibus digna convivia ?'- 
proparabat, ut etiam. Christo. tacente, ipsa. opera 
ejus loquerentur de éo. Nam et qui curati fuerant, 
gratias agebant : et quidam vero dicebant : /Vum- Ya 
uam sic factum vidimus in Israél ; alii autem L«c- 
ἀρρένων : Fisitavit Deus in bono plebem suam ; Ἐ 


μα dió MERE m 


" 


Abt tv 


alii dicebant : Gloria Deo, quia talem potesta- Matth. 
tem dedit hominibus. Sic ergo discipuli et ocu- 
lis et auribus pascebantur, mirabilia sanitatum 1 
videntes, gratias agentium voces audientes, aut 
certe mirabilia ejus videntes, et doctrinam ejus 
audientes, aut certe sanitates infirmorum viden- 

tes, et. confessiones ejectorum dzemonum audien- 

tes. Ὁ misericordia Christi! Omnia faciebat, ut 
paucorum animas lucraretur: quia melior est apud £ccZ 
Deum unus justus, quam totus mundus de pecca- ?- 


t 


hilipp. 4. 
“9. 


ΙΝ MATTHEUM. HOMIL. XXVII. 


855 


toribus plenus. 7. 4beuntibus autem illis, c- 4 cjussuspicionemlevitatistollatab eo, rationem au- 


pit dicere ad turbas de Joanne. Quam bene re- 
cedentibus discipulis ecepit laudare Joannem ! non 
sicut quidam blanditores homines, qui libenter 
hominem in facie laudant, aut quando vident ami- 
cos ejus fideles, aut domesticos ejus, quos credunt 
quia nuntiaturi sunt illi quicquid audierint. Nam 
insipiens est, qui gaudet laudatus in facie. Vir 
autem sapiens quando laudatur in facie, flagella- 
tur in corde. Propter duas ergo causas hominem 
in facie laudare non debes. Primum si sapientem 
ilum putas, graviter suscepturus est. Et quare 
illi laulibus tuis molestiam facis? Si insipientem 
illum existimas, extollendus non est. Quare insi- 
pientiam ejus laudibus tuis nutris? Numquid di- 
cimus, Insipiens est qui in facie vult laudari? 
Omnes enim homines volumus laudari. Et ideo 
bonum faciamus, ut laudem consequamur ex eo, 
dicente apostolo : Quecumque sunt laudis, quc- 
umque bone operationis, hec. sectamini, et 
Deus pacis erit vobiscum. Nam .qui vult lau- 
dari propter homines malos, vanus est: qui au- 
iem coram domesticis ejus hominem laudat, non 
est culpa laudati, sed laudantis. Ideo enim coram 
illis laudat eum, non ut opinionem ejus bonam 
commendet hominibus, sed ut audiat ille, quia 
laudavit eum. Quid existis in desertum videre? 
Non enim exierantin desertum ad hoc, ut viderent 
Joannem : nec enim erat tunc in deserto, sed in 
carcere. Sed. preteritum refert, quia frequenter 
exibat populus in desertum videre Joannem, cum 
esset » in deserto. Calamum a vento mo- 
veri? Calamus est vacuus, et nullam habet virtu- 
tem : et ideo qualisvis ventus super eum, huc et 


- illic flectit illum. Sic et homo carnalis et szecula- 
.ris, in quo fidei nulla est medulla, et virtus ve- 


ritatis non invenitur in eo, qualiscumque tentatio 
venerit super eum, curvat eum. Nam Deus volens 
ostendere Job, in quibus hominibus diabolus re- 
qüiescit , introducit draconem in figura diaboli, et 


, cum multa dixisset de eo, inter cetera ait : Secus 


calamum et papyrum requiescit. Calamus enim 
est vacuus, papyrus autem nimium levis, et mol- 
lis. Sic omnis homo carnalis, vacuus in fide, et 
levis in sensu, et mollis in passionibus, calamus 
est et papyrus. Quoniam usque tunc Joannes mul- 
tis modis plura testimonia in populo dederat de 
Christo, sicut legimus in vw en Joannis evan- 

eliste : postea autem 1nissis ad eum discipulis, 
interrogabat enm, dicens : Tu es , qui venturus 
es, an alium exspectamus ? forsitan apud homi- 
nes tunc ibi consttatos mirabile videbatur, et le- 
vissimi hominis signum, ut prius quasi sciens 
omnibus predicaret, modo quasi nesciens interroga- 
ret, si ipse esset, an alius. Propterea Dominus hoc 
introducit, et dicit, ut non putent hoc ipsum levita- 
tis ejus fuisse, et non rationis alicujus occultioris. 
Propterea rationem quidem ejus non exponit, sed 
dignitatem, et gratiam ejus annuntiat : quia talis et 
"o est Joannes, ut praedicatio quidem dignitati 

TOM. VI. 


[- 


lem transmissorum discipulorum postea digni et cxvi: 


fideles iutelligant, qui Spiritum Dei habere me- 
ruerunt, scrutantes etiam altitudinem Dei. 8. Qu:d 
existis in desertum, videre hominem mollibus 
vestitum? Id est, amicum seculi, qui fruitur bo- 
nis ejus. Non vidistis quia vestimentum ejus erat 


' de pilis cameli, et zona pellicea circa lumbos 


b 


C 


ejus? Esca autem ejus locust, et mel silvestre, 
ut ipso conversationis suz testimonio contemneret 
mundum cum bonis ejus : stetit enim in mundo. 
Quod autem intravit in inundum, ideo intravit, 
non ut ipse remaneret in mundo, sed ut spoliaret 
mundum : id est, natus quidem est in mundo, sed 
non est ingressus ad aliqua hujus mundi bona. 
Quod. autem. natus in mundo, non ipse peccans 
remansit in mundo, sed peccatores convertens àd 
justitiam, liberavit de mundo. Mülta enim delc- 
ctamenta mundus iste ad seductionem ostendit 
hominibus. Sicut homo malignus, si. viderit ali- 
gue orphanum habere substantiam. paternam, 
ucit eum frequenter ad prandium, donat illi in- 
terdum aliquod speciosum vestimentum, loquitur 
illi dulces sermones, donec tollat facultates ejus : 
sic et diabolus videns hominem habentem in se 
thesaurum celestem, id est, animam immortalem 
a Deo creatam, sapientiam celestem in arca ter- - 
rena positam, ideo ostendit illi aurum et argentum, 
et eoncupiscibilia ornamenta, ostendit illi vestes 
pretiosas, et deliciosos cibos, et gloriosos honores ; 
ut per hoc subjugans eum voluptatibus 'suis, au- 
ferat salutem animz ejus, et corrumpat. gratiam 
cordis ipsius. 9. Quid existis in desertum wi- 
dere? prophetam? men dico vobis, et. plus 
quam prophetam. Prophetze enim est de Christo 
predicare. Numquid. prophetz fuit, ut in utero 
constitutus, Deum in utero cognosceret? Proplie- 
tz est, pro merito conversationis et fidei prophe- 
tiam accipere. Numquid. propheta fuit, ut prius 
fieret propheta, quam homo, et ante gratiam ac- 
ciperet? Prophetze est, beneficium a Deo accipere. 
Numquid propheta est, beneficium baptismatis 
Deo donare ? Prophet est, verbum ante tempus 
significare de Christo. Numquid prophets est, 
facie ad faciem digito Christum oicdeio Pro- 


D phete est, ut ipse de Deo prophetet. Numquid 


prophete est, ut Deus de illo prophetet, dicens: 


Ecce ego mitto angelum meum ante faciem Luc. 7. 27. 


tuam? 10. Hic est, de quo dictum est per pro- 


phetam: Ecce ego mitto angelum meum ante Malach. 3. 
faciem tuam.:Jam.nunc incipit dicere causas '- 


propter quas amplius erat quam propheta beatus 
Joannes; qui talem meruit habere laudatorem. Et 


Joannes quidem testificatus erat de Christo, Ecce Joan. 1.29. 


agnus Dei: sed amplius recepit a Christo quam 

prasstitit. Joannes enim Christum glorificans, hu- 

manam illi contulit laudem : Christus autem Joan- 

ni divinam contulit gloriam. Nam iste illum 

agnum ostendit, ille autem istum angelum pradi- 

cavit. Iste minus laudavit in NER 3g erat, 
2 


Act. 2.53. 


Malach. ἡ. 
6. et Luc. 1. 


17. 


Luc. 3. 4. 


854 | 


Nam non solum peccatum mundi abstulit, sed A 
etiam vitam zternam mundo donavit. Ille autem 
istum supra quam videbatur erexit, ut qui homo 
erat, angelus diceretur. Ecce mitto angelum 
meum ante faciem tuam. Audi nunc, et intel- 
lige dignitatem. Puto, si non est audacie dicere, 
quod gloriosior est Joannes, quia homo fuit, et 
propter virtutis meritum angelus est vocatus, 
quam si nomine angelus et natura fuisset. Angelus 
enim, hoc ipsum quod angelus est, non tantum 
est virtutis premium, quantura nature proprie- 
tas, Iste autem mirabilis est, qui humana natura 
angelicam sanctitatem transgressus est, ct obtinuit 
quod non habuit natura per gratiam Dei. Ecce 
omnes prophete ante faciem Christi transmissi 
sunt, et angeli sunt vocati : sicut scriptum est, 
Qui accepistis legem in preceptis angelorum, 
et non custodistis. Et quomodo de solo Joanne 
quasi gratize singularis est indicium, Ecce mitto 
angelum meum ante faciem tuam? Omnes qui- 
dem prophet: ante faciem Christi transmissi sunt : 
solus autem Joannes sic missus est ante faciem 
Christi, ut pene cum ipso Christo veniret. Quan- 
tum, pre ceteris prophetis Joannes in tempore 
juxta Christum, tantum justitia prae illis proxi- 
mior erat Christo. Multze quidem stellze ante lu- 
cem przcedunt, nuntiantes lucis adventum, nulla 
tamen earum Luciferi nomen habere meruit, nisi 
una qua cum ipsa luce procedit : sic omnes pro- 
phete ante faciem Christi pracedunt, nuntiantes 
adventum ejus, solus autem Joannes Pracursor € 
est appellatus, quia non solum adventum es 
annuntiat, sed ipsum illum digito suo ostendit, 
Ecce agnus Dei. Omnes propheta venturum te- 
stati sunt, ille solus jam venisse monstravit. De- 
inde alii prophetae missi sunt, ut adventum ejns 
annuntiarent : iste autem ut prepararet viam 
ipsius. Aliud autem est adventum ejus annuntiare, 
aliud est viam preparare. Nuntianübus adventum 
ejus, praedicationis sermo commissus est : praepa- 
ranti autem. vias, humana correctionis opus in- 
junctum est: sicut angelus de eo: £t multos fi- 
liorum Israel coneertet ad Dominum suum. 
Ille ergo correxit , ut iste susciperet: ille munda- 
vit, ut iste sanctificaret : ille praeparavit, ut iste 
inhabitaret. Altera causa propter quam melior 
est prophetis: 11. Amen dico vobis, non surre- 
vit inter natos mulierum major Joanne Ba- 
ptista. De quo propheta aliquando prophetatum 
est? Omnes prophetz prophetaverunt de Christo, 
de illis autem non prophetatum est. Tpse autem 
non solum prophetavit de Christo, sed etiam alii 
prophete prophetaverunt de ipso. Quis aliquando 
dictus est. Pox clamantis in deserto? Nam 
omnes portitores verbi fuerunt: iste autem ipsa 
vox, qua. desertum facere poterat quasi agrum 
cultum. Quanto vox proximior verbo, non tamen 
verbum : tanto Joannes propinquior Christo, non 
tamen Christus. Quis prophetarum cum esset 
propheta, prophetam facere potuit? Helias qui- 


D 


OPUS IMPERFECTUM . 


dem unxit Heliseum in 
prophetandi gratiam illi Learn Iste autem in 
utero matris exsistens, divini introitus scientiam 
matri donavit, et os illius in verbo confessionis 
aperuit, ut cujus non videbat personam, cognosce- 


rophetam, non tamen 3, neg.1r. 


ret dignitatem, dicens : Unde hoc mihi, ut mater Luc. τῇ 


Domini mei veniret ad me? Nam quoniam Chri- 
stus in utero constitutus Joannem in utero con- 


stitutum ordinare non poterat precursorem : etsi xvi 


poterat, tamen non sic poterat, ut omnes audirent : 
ideo fecit Mariam salutare Elizabeth, ut sermo 
procedens ex utero matris, ubi habitabat Dominus, 
et per aures. Elizabeth ingressus, descenderet ad 


- Joannem, et illic eum ungeret in prophetam. Nam 


sicut mater ipsa testatur, statim ut vox salutatio- 
nis convenit ad aures Elizabeth, statim exsultans 
puer prophetavit, non voce, sed motu* Considera, 
non dixit, Inter natos de mulieribus : sed, Inter 
natos mulierum. Aliud est, esse natum mulieris, 
et aliud est, esse natum de muliere. Qui mulieris 
natus est, in muliere quidem natus est, et initium 


de muliere habet, et ante mulierem non fuit, Qui . 
autem de muliere natus est, neque in muliere. 


natus est. Ecce enim Christus de muliere quidem 
natus est ; quantum autem ad sermonem, mulieris 
natus hic : et in muliere natus, qui ante mulierem 
erat. Ergo qui mulieris natus est, de muliere na- 
scitur : non tamen omnis, qui de muliere nasci- 
tur, mulieris natus est. Ideo ergo non dixit, Inter 
natos de mulieribus, ne et se cum illis misceret. 
Scriptura quidem non dicit Joannem majorem 


Joa; 


esse caeteris sanctis, sed czeteros sanctos non esse ceteris 


majores Joanne. Cozquavit eum ceteris, non pre- ti 
E lis. 


suit. Sed cum tanta sit justitiz altitudo, ut in 
illa nemo possit esse perfectus, nisi solus Deus : 
puto quod omnes sancti, quantum ad subtilitatem 
divini judicii, invicem sibi aut inferiores sunt, 
aut priores. Ex quo intelligimus, quoniam qui 
majorem ^on se liabet, omnibus major est. Hoc 
denique sequens sermo demonstrat, dicens : Qui 
autem minor est in regno celorum, major est 
60. Quis autem est minor et major? Christus vi- 
delicet, minor in corpore, major in spiritu. Vide 
ergo quia omnibus sanctis est major, cui solus 
Christus est prior, qui cum Patre et Spiritu san- 
cto vivit et regnat im. secula seculorum. Amen. 


Homilia xxviij. ex cap. xj. 


25. Inillo tempore respondens Jesus dixit : 
Confiteor tibi, Domine, Pater celi et terre, 
quia abscondisti hec a sapientibus et pruden- 
tibus, et revelasti ea pareulis, et reliqua. Post- 
quam improperavit civitatibus, magis autem ci- 
vibus, quod totiens seminati sunt in doctrina, et 
numquam germinaverunt in fide, qui virtutes et 
miracula Christi non quasi zdificamenta spiritua- 
lia, sed quasi delectamenta carnalia susceperunt : 
respondens ait, quasi ad sensum discipulorum se- 


IN MATTILEUM. 


r 


HOMIL. XXVIII. 855 


cundum Lucam exponentimm : Comfiteor tibi , À est, ut per eamdem viam revertatur, unde ingressus 


Domine, Pater celi et terre. Considerandum 

est, quoniam Lucas sie introducit hune sensum : 
Luc.10,21. In illa hora exsultavit in spiritu Jesus, et dixit : 
Confiteor tibi, Pater ; iste autem sic dicit : Re- 
spondens Jesus ait. Sicut-ex diversis itineribus 
venientes ad unam. mansionem contendunt : sic et 
evangeliste ex. diversis: occasionibus loquentes in 

unum sensum ingrediuntur. Ille ergo sic introdu- 

cit : Postquam reversi sunt discipuli, gratias agen- 
luc.10.17. tes, et dicentes : Domine, in nomine tuo etiam 
daemonia nobis obediunt : videns. gratias disci- 

pnlorum Christus, quomodo in consummatione 
commissi mysterii fuerint fideles, quomodo in gra- 

tiarum actionibus erant devoti, quasi congaudens 

discipulis suis , Exsultavit, et dixit : Confiteor 

tibi, Pater. Iste autem, postquam implacabiles 

animos Judzorum et duras mentes ostendit, quos 

iot miracula ad fidem flectere non potuerunt : 

it excitatus discipulorum suorum suasu, 

illorum bonas imprecationes. suscipiens, ad quo- 

rum nuntium bonum respondit. Alterum, duritia 
compulsus Judzorum. Ergo ille gratias agit, quia 
illuminati sunt. rustici et simplices homines, qui 

totum quicquid fecerint boni imputant auctori. 

Iste autem gratias agit, non solum quia illuminati 

sunt parguli, sed quia exczcati sunt litterati et 

sapientes Judaeorum, et qui omnem gratiam Dei 
imputant. sibi. Confiteor. tibi, Domine, Pater 

celi et terre, quia abscondisti hec a sapienti- 

bus et prudentibus, et. revelasti ea. parvulis. 
Quantum ad. p itum quidem Christi in hoc 

loco loquentis, "on est intellectus verborum isto- 

rum. Postquam improperavit incredulis civi- 

tatibus, occasionem accipiens ab incredulitate ea- 
rum, justam dispositionem Dei introducit in me- 
dium, gratias agens dicit. Quia placuit enim Deo 
Judaeos quidem repellere, qui prius sapientibus 
dabantur in eloquiis Dei, cum essent insipientes 
(sapientia quidem est, non eloquia Dei scire, sed 
secundum eloquia Dei vivere), et recipere gentes, 
quia parvuli erant in scientia Dei, et parvuli per 
ignorantiam, non per contumaciam. ΤῊ autem ad 
quascumque volueris nas, potes dilatare tra- 
ctatum, quoniam et ab omnibus sapientibus, qui 
Secundum sensum carnis sunt sapientes, et non 
secundum spiritum cordis, abscondit Deus semper 
mysterium veritatis, et parvulis illud revelat, 
qui parvuli malitia sumt. Qui sunt sapientes ? 
Antiqui philosophi, et oratores, qui naturali sa- 
pientia literarum exercitatione exacuminati, de Dei 
| natura quzrere contendebant, non Deuin invenire 
c desiderantes , sed altissima disserere cupientes , 
᾿ victi sunt ingenio, defecerunt sermone : in ultimo 
| nihil se amplius invenire iren confessi sunt, 
nisi quia Deus i oscibilis est. Et ut quid ergo 
tantum laborasti, si ignorans es, postquam requi- 
sisti, quemadmodum fueras, antequam quzereres ? 
Sicut enim qui innavigabilem oceanum navigare 
se usurpat, dum non potest eum transire, necesse 


΄ 


Β 


c 


D 


est : sic et illi ab ignorantia cceperunt, et in igno- 
rantia finierunt. O homo sapiens, magis autem 
insipiens ! Deus invisibilis est, et quis eum potest 
videre, nisi ipse se videat? Serva ergo mandata 
Dei, sanctifica cor tuum, ita ut inhabitet Deus. in 
te, et videas Deum. Magis autem non tu vides, sed 
Deus, qui est in te, ipse vidette. Deus incompre- 
hensibilisest. Quisenim potestcomprehendere eum, 
nisi ipse se comprehendat? Serva ergo mandata 
Dei, sanctifica cor tuum, ita ut Deus habitet in te, et 
quotidie magis ac magis invenies Deum. Non ergo 
tu Deum, sed Deus invenit te. Qui sunt parvuli? 
Christiani, qui nihil possunt amplius aestimare de 
Christo, nisi quod vident in eo, ct nihil amplius 
credere possunt, nisi quod audiunt in libris de cxix 
ipso. Talis est enim natura infantium : cum vidc- 
rint rem aliquam, animus eorum simplex nihil 
potest amplius considerare de ea, quam quod oculi 
eorum vident : et quod audierint ab aliquo, nihil 
amplius in sermonibus exponentis intelligunt, 
neque possunt discutere rem auditam , sed quid- 
quid audierint, credunt. Si. bonum, toto corde 
loetantur : si malum, sine consolatione tristantur. 
t [ Sic et infideles, si audierint Christum dicen- 4 πω τὰ 
tem, Non sum solus, sed qui misit me Pater, quodam 
mecum est : non possunt intelligere , putantes ?x*mplari 
quia non unus est 5, Pater et Filius. Si enim ^ ^"^" 
esset unus, numquam diceret, Non sum solus. Qui 
enim unus est, et solus est : qui autem solus non 
est : nec unus est.] Si videmus Christum in cruce 
pendentem, non possumus intelligere ex nobis, 
quia homo purus est ille qui pendet. Nam reces- 
sisse majestatem Dei de corpore nec vidimus, nec 
audivimus. Sed forte dicis, Quomodo ergoclainabat 2]αίεῖι. 27. 
in cruce, Deus meus , Deus meus, quare me 46. 
dereliquisti, si non esset corpus derelictum ? Et P*«^ 21:8. 
non audisti quomodo ad latronem dicebat, /Zmen rz... »3. 
dico tibi, hodie mecum eris in paradiso ? Homo 43. 
purus, qui se derelictum dolebat , sicut tu dicis, 
quomodo ad paradisum ducatum prastabat? Cla- 
mabat ergo Filius ad Patrem, ut se ex infirmitate 
corporis pati probaret hominibus; non ut corpus à 
a divisit derelictum ostenderet. Item qui sunt 
sapientes, a quibus mysterium Christi abscondi- 
tum est? Sacerdotes, scribe et Phariszi, qui con- 
gregati in templo dicebant : Quousque animam Joan. to. 
nostram tollis ? Dic nobis palam, si tu es Chri- 24.25. 
stus. Quibus respondit : Et dixi vobis, et non 
creditis. Opera que ego facio in nomine Patris 
mei, ipsa testificantur de me. Et tulerunt la- pia. v. 3i. 
pides, ut lapidarent. eum , dicentes : Propter 33. 
bonum opus non lapidamus te, sed propter 
blasphemiam : quia tu cum sis homo, facis 
teipsum Deum. ui sunt parvuli , quibus est re- 
welatus? Quos Dominus interrogat dicens : os Matth. 
autem quem me esse dicitis ? Respondentes dixe- !5- 16. 
runt : Zu es Christus, Filius Dei vivi. Si ergo 
quod Judzi quotidie meditantes legem Dei inve- 
nire non potuerunt , piscatores et Ὧν Ἢ invenc- 

2. 


16, 


856 


OPUS iMPERFECTUM 


runt, quotidie tractantes retia in manibus suis : A Deum, et quem misisti Jesum Christum. Mihi 


(36. Ita, Pater, quoniam sic fuit. placitum 

ante te. Non dicit, qua ratione sic ei punt 

sed tantum gratias agit Patri, quia sic ei placuit. ) 

Tta et tu numquam discutias consilia Dei, in ope- 

ribus ejus quid fecit, aut qua ratione sic fecit : 

sed quomodocumque sic voluit rem suam ordinare, 

gratias agens sufficiat tibi ad testimoninm ipsa 

Dei natura : quia Deus sine ratione et sine justia 

nihil facit. Non enim ad discussionem suam, sed 

ad honorem suum creavit te. Nec judicem te 

esse voluit actuum suorum, sed servum prace- 

ptorum suorum. Boni enim domini est omnia pro- 

videre, qua ad utilitatem. pertinent , servi. Boni 

autem servi est, fideliter operari, et non discutere 

domini sui actus. 97. Omnia mihi tradita sunt 

Ut Ano- 4 Patre meo. A quo illi tradita sunt , si unus est 
meus lo- Pater et Filius? aut quare habere non poterat, 
Tutu. — pjsitradita illi fuissent, si per omnia Patri suo erat 
aequalis? Nam significatio traditionis tam unitatis 
rationem, quam zequalitatis excludit. Nam nec qui 

accipit, unus est cum dante: nec qui traditum ac- 

ceperit, equalis est ei qui tradidit. Tradita sunt 

Hebr. 2. 9. €i secundum quod. Minoratus est paulo minus 


Phil. 2. 6. ab angelis. Nam secundum illud, quod /Yon ra-: 


pinam. arbitratus est, esse se equalem Deo, 

cum eo Deus unus et equalis est, qui tradidit 

omnia. Omnia mihi tradita sunt, celestia, ter- 

restria, et infernalia. Cowlestia quidem , ut jam 

. mumquam sint rebellantia : mec dicat aliquis 
Esai,14. €orum, Ponam sedem meam in nube, et ero 
τή. similis altissimo. "Terrestria, ut relinquentes 
idola et peccata credant in me, et obaudiant meis 

Philip. ». mandatis. Infernalia, ut vocentur ad vitam, Ut in 
10. nomine meo omne genu flectatur, celestium, 
terrestrium, δὲ infernorum. Goelestia, ut. sint 

in adjutorio terrestribus; terrestria autem, ut 

fiant imitatores celestium ; infernalia, ut jm non 
expugnatione hominum proficiant, sed ad proba- 

tionem sanctorum. Et vide, non dixit, Omnes 

homines mihi traditi sunt : ut. tantummodo de 
hominibus credituris, sed etiam et de rebus omni- 

bus, que ad gloriam ejus fuerant convertendz, 

cum essent adversa , diabolo subvertente : utputa, 

omnia ei tradita sunt, calum et terra, sol, luna, 

stelle, aer et ignis, aque, flumina, infernus et 

mors, ut jam nemo hec omnia deos esse, aut 

ingenita esse, suggerente diabolo, arbitretur, sed 

omnes Christi esse opera, sancto Spiritu docente, 
cognoscant et fateantur. Non ergo tradita sunt, 

ut modo Christi secundum naturam fiant que 

semper ejus fuerant, sed ut modo ejus esse cre- 

dantur, et modo ad ejus gloriam convertantur: 

sicut et homini semper exstitit Deus, sed usque 

tunc cognitus non erat. Nunc autem traditi sunt 

ei absolute, ut'cognoscant eum suum Factorem 

Joan. 17.2. Deum, sicut scriptum. est : Sicut dedisti mihi 
potestatem omnis carnis, ut omne, quod dedisti 

mihi, dem eis vitam eternam. Z/cc est autem 

vita clerna, ut cognoscant te unum et verum 


b 


€ 


D 


tradita est vita et mors, ut nec vita ad peccatum 

sit hominum, nec mors ad penam : sed ut, qui 

vivunt, luerum justitie bene viventes faciant, et 

qui mortui fuerint, melius vivant, mecum regnan- 

tes in czlo. Mihi traditze sunt diviti: et pauper- / 

tas. Usque nunc enim paupertas blasphemare co- 
ebat, furtum committere suadebat : divitize autem 

inflabant, nocendi virtutem. prasstabant.. Nunc 

autem mihi tradite sunt, ut paupertas dum ma- 
gnanimiter sustinetur, ad gloriam Dei proficiat : 
et divitis. dum misericorditer dispensantur, ad 
gloriam Dei proficiant. Mihi traditi sunt servi et 
reges, ut nec servi in suo servitio erubescant, sed 
in me Domino glorientur.: et reges non in sua 
potentia extollantur, sed inihi genua curvent. Et 
nemo nopit Filium, nisi Pater : neque Patrem 
quis novit, nisi Filius, et cui voluerit Filius 
revelare. lta intelligendum est : Nemo ex se po- 
test cognoscere quemquam illorum, nisi Patrem 
Filius revelaverit et Filium Pater. Nam de Patris 
quidem persona Christus ἣν dixit, quia nemo | 
scit Patrem, nisi Filius revelaverit: deFiliiautem — — — 
persona ideo non dixit, Nisi Pater revelaverit, cxx 
quia jam superius dixerat : Confiteor tibi, Pater, 

quia abscondisti luec a sapientibus et pruden- 

tibus, et revelasti ea parvulis , scilicet hzc ea- 

dem que dispensata sunt in adventu meo de me. 

Nam et ad Petrum confitentem se dixit : /Von Matth. 
caro et sanguis revelavit tibi, sed Pater meus. 7- 

Et Esaias dixit : £go Dominus sanctus vester, Esai.4 
qui ostendi Israel regem vestrum. Aut certe ita, 15. 
secundum plenitudinem Patris : Patrem nemo co- 
gnoscit, nisi. Filius. Et secundum plenitudinem 

Filii : Filium nemo cognoscit, nisi Pater : quia 
incomprehensibilem naturam comprehendere non 

potest comprehensibilis creatura. Quoniam etsi de 

Patre Filius revelet, aut de Filio Pater, tamen re- 

velat non quantum sunt,sed quantum ille, cui 
revelatur , pow capere. Aut certe sic datur in- 
telligi ex his qua pracedunt, quoniam dicit : 

"Omnia mihi tradita. sunt a Patre meo. Et ex 

his qua sequuntur, quoniam dicit : 28. F'enite 

ad me omnes, qui laboratis, et onerati estis. 

Puto quod secundum hoc nemo cognoscit Filium, 
secundum quod ei omnia tradita sunt , Ut omne Philip. 
genu in nomine ejus flectatur , celestium, ter- 19. tt 
restrium , et. infernorum : et omnis lingua 
confiteatur , quia Dominus Jesus Christus 
est in gloria Dei Patris. Que omnia futura 
erant, tunc. adhuc nemo sciebat. Et. secundum 
hoc nemo cognoscit Patrem, eo quod statuit in 
Filio suo omnibus dare salutem. Unde aposto- 

lus dicebat : Mysterii temporibus ceternis taciti, Rom. x 

manifestati autem. nunc, etc. Penite ad me 55. 26. 

omnes, qui laboratis, et onerati estis. Qui sunt 

qui laborant? Qui legis justitiam. operantur. Et 

qui sunt qui onerati sunt? Ipsi Judzi, quibus 

post idololatriam vituli talia legis mandata impo- 

suit Moses, in quibus numquam se explicarent; 


n—-—— —" —— τὴν AM CUT 


IN MATTHEUM. 


et vultis imponere jugum super cervices disci- 
pulorum, quod neque nos, neque patres nostri 
potuimus portare? Sed per gratiam. Domini 
nostri Jesu Christi credimus nos salvos fieri. 
Ideo sic dicit : Qui laboratis, id est, Qui conten- 
ditis justi esse, et non potéstis : quia praceptum 
legis dum expleri non potest, semper conscientiam 
facit obnoxiam. Et apud Judzos quidem erat lex 
levis et justa, id est, decalogus, quem ante idolo- 
latriam acceperunt; sed sine gratia inveniebatur 
gravis. Sinegratiz enim auxilio omnis justitia ho- 
minibus gravis est : quia lex praeceptum est nu- 
dum, gratia autem. virtus est Dei. Lex in libro 
conscribitur, gratia antem in corde plantatur. Ideo 
lex insufferribile pondus est, gratia autem delecta- 
[A tio cordis est, dicente Domino per Salomonem : 
^i. 24. Transite ad me omnes, qui concupiscitis me ; 
6.7. — spiritus meus super mel. dulcis. Ergo lex non 
solum ideo gravis est, quia gravia precipit obser- 

vationis mandata : sed et quia precipit fieri, et 

faciendi non prestat auxilium. Nec ideo solum 

gratia levis est, quia levia ponit mandata : sed 

quod fieri praecepit, et ipsa in nobis faciendi ope- 

(vit, g. ratur virtutem. Ecce enim lex precipit, Diliges 
8 amicum. tuum , et odio habebis inimicum 
“αι. 5. tuum ; gratia autem jubet, Diligite inimi- 
ἡ. cos vestros. Nonne gravius est gratie manda- 
tum, quam legis? Et tamen facilius est nobis per 

gratiam hzc impossibilia adimplere, quam Judzis 

per legem illa possibilia : quia in gratia Dei 

lotum possumus, sine gratia autem nihil, di- 

^hilip. 4. cente apostolo : Omnia possum in eo, qui 
3. me confortat. Adhuc autem dico: et si im- 
rae quis omnem justitiam legis, vivit qui- 

em in ea, non tamen justificatus est. Unde 

10.28. adolescenti Dominus sic respondit, dicens : Hec 
.fac, et vives. Non dixit, Et justus eris, quoniam 

lex abstinentiam mandat malorum, utputa, /Von 

occides, et cetera. Non justitize opus injungit, sic- 

ut gratia, ut non irascaris sine causa, nec concu- 

piscas. Qui autem abstinet se a malis , innocens 

quidem est : justus autem non est, nisi et justitice 

M n. impleverit. Non quidem morietur, tamen nec 

1 gloriam habebit. Propterea dicebat apostolus, 
Ail. 3. 6. qui erat. filius Abrahe, qui conversatus fuerat in 
al.2. i5. lege sine reprehensione : /Vos, inquit, Judei, et 
i non de gentibus peccatores, scientes quia in 
lege nemo justificatur, credimus. Jesum Ghri- 

stum, ut ex fide Christi justificemur. Omnis au- 

tem qui contendit justitiam facere,et non justifica- 

tur, laborat in opere , quia fructu laboris sui non 

fruitur : qui autem et contendit et justificatür, non 

laborat, sed delectatur in opere suo, quia operis 

sui fruitur fructu. Deinde quis nescit, quia minor 

est justitia legis, quam gratize? Utputa, non occi- 

des, non adulterabis : hoc facilius est, quam non 

irasci, aut non concupiscere. Ab hoc enim multi 

$e abstinent, etiam qui non timent Deum. Ab ira 

autem -vel concupiscentia vix etiam spirituales 


HOMIL. XXVIIT. 


C 


b 


- 


857 


(ct.15.10. De quibus et Petrus ait : Quid tentatis Deum, A viri : tamen difficilior et onerosior invenitur lex, 


quia opera quaerit, non voluntatem. Justitia autem 
gratie licet major sit, tamen facilior invenitur , 
quia voluntatem, non opera quzrit. Utputa , st 
quis non iratus, sed propter disciplinam palmam 
alicui dederit, et eventu occiderit, sicut fieri solet, 
quantum ad. gratiam innocens est, quia volunta- 
tem, non opus requirit : quantum autem ad le- 
gem reus est, quia opera querit. Item si in perse- 
quutione prostituta fuerit virgo, in lege quasi non 
virgo jam repellitur, quia opus aspicit, non. vo- 
luntatem : in gratia autem quasi virgo suscipitur, 
quia non opera quzrit, sed. voluntatem. Vides 
quia injusta est lex et onerosa? Ideo homines de- 
sub pondere Judaice legis hortatur Christus 
exire, et ad. deléctabilem. gratiam pervenire, di- 
cens : enite ad me omnes , qui laboratis , et 
onerati estis, et. ego refíciam vos, id. est, re- 
pausabo. Et vide quomodo dicit, Quia laboratis ? 
Quis est qui laborat? Qui festinat adimplere ju- 
stitiam, et non pravalet. Qui autem non vult 
facere justitiam, ille non laborat sub pondere legis. 
Utputa, si ante te videris aliquem ponderis fascem : 
siquidem contendisti eum tollere super te , et non 
potes, laboras : si autem mec tentas, nullum 
sentis laborem de pondere. Ergo non illos vocabat 
Christus ad se, qui omnino non concupiscebant 
facere justitiam, sed qui festmabant, et qui 
laborabant, et pravalere non poterant. Adhuc 
etiam sermonibus istis etiam Christianos peccato- 
rum pondere pregravatos ad requiem poenitentize 
vocat. Putas quod peccatores istius mundi non 
laborant? Vere enim majores labores et sollicitu- cxx 
dines babent, quam servi Dei, dicente propheta : 
Contritio et. infelicitas in ois eorum, et viam psa. 13.3. 
pacis non cognoverunt. Item ex persona pecca- 
torum penitentiam agentium dicit Salomon : Ergo sap. 5, 6. 
erravimus a via veritatis, et lumen justitie —9- 
non luxit nobis, et sol non ortus est nobis : 
lassati sumus in iniquitatis via et perditionis, 
ambulaeimus solitudines desertas, difficiles 
autem vias Domini ignoravimus. Quid nobis 
profuit superbia nostra, aut quid. divitiarum 
jactatio contulit hobis ? Transierunt omnia illa 
tamquam. umbra. Ergo laborant multum, et con- 
teruntur in seculo, sed' laborem non sentiunt : 
spiritus enim qui seducit eos, ipse delectat in malo. 
Sicut enim qui suscipiunt jugum Christi, Christus 

eos delectat in spiritu, ne fatigentur in bonis ope- 
ribus : sic et qui jugum suscipiunt diaboli , dia- 
bolus eos delectat et decipit, ne discedant a malo 
impii usque ad mortem suam. Ideo dicit Christus : 

$0. Jugum enim meum suave est eL onus meum. 
leve. Nam etsi corpore non gravantur peccatores, 

nec laborant, animx tamen eorum gravate sunt 

et laborant, dicente propheta de onere peccatorum : 
Quoniam iniquitates mee superposuerunt Ca- psai.37.5. 
put meum, sicut onus gráve gravate sunt super 
me. Et iterumZacharias iniquitatem: super talen- Zacz. 5. 7. 
tum plumbi sedere conseribit. 29. Tollite jugum 


858 


OPUS IMPERFECTUM 


meum super -vos: eL discite a me, quia mitis ^ tem suam non derelinquet. Hanc quzstionem 


sum, et humilis corde. O gratissimum pondus, 
quod magis confortat portantes! Nam pondus ter- 
resirium dominorum atterit paulatim ministran- 
tium vires : pondus autem Christi magis adjuvat 
bajulantem, quia non nos portamus gratiam, 
gratia nos. Nec nos ad auxilium gratie dati su- 
inus, sed gratia magis ad nostrum. 90. Jugum 
enim meum suave est, et onus meum leve. Sus- 
cipite jugum. meum : et a me discite; id est, Ex 
ipso jugo meo, quia suave est, et ex ipso onere 
meo, quia leve est, experimentum accipite , quia 
mitis sum, et humilis corde. Consequenter et pro- 
P541. 33.9. pheta dicit de Christo : Gustate et videte, quo- 
niam suavis est Dominus. Inexpertis enim gra- 
vis est justitia Christi, expertis autem suavis est. 
Ergo lex immitis fuit, quia quicquid mandavit, 
in rra sua mandavit post idolum fabricatum, non 
ut salvet, sed ut puniat eos secundum duritiam 
cordis eorum. Christus autem mitis est, quoniam 
quicquid mandat, propter misericordiam suam 
mandat, non ut puniat, sed ut salvet. Item lex 
Lev. 16. οἱ superba est. Vetat enim omnem hominem accedere 
12. et sqq. ad sancta, preter pontificem. Item mulieres men- 
91$ struatas, vel virum in fluxu seminis, vetat intrare 
in templum. Luscum , vel leprosum , vel aliquo 
membro debilem, vetat sacerdotio fungi. Vides 
quomodo superba est lex? Christus autem humi- 
lis, qui nihil aliud. quaerit, nisi fidem integram, et 
conscientiam mundam. £t invenietis, inquit, re- 
quiem animabus vestris. Non dixit, Invenietis 
requiem, et tacuit : sed addidit, 4nimabus ve- 
stris: quoniam mandata Christi in hoc sieculo ani- 
marum requies sunt, non corporum : quoniam, et- 
si laborant et tristantur in corpore, animze eorum 
requiescunt, et gaudent in spiritu et in spe. Ideo 
Joan. 16. alibi dicit: Hec autem loquutus sum vobis, 


33. ut in me pacem habeatis, in. hoc autem mundo 
tribulationes. 
Homilia xxix. ex cap. αἰ]. 
Deest in. 22. Tunc oblatus est Jesu. demonium ha- 


tinm duo- bens, cecus et mutus, etc. Tunc, quid est? 
decimi ca- Quando egressus est de synagoga (in mysterio 
ἐπῆρε contemsit synagogam Judaeorum), tunc oblatus est 
ei in uno homine totus mundus, c:cus et. mutüs, 
qui neque videbat, neque loquebatur : id est, qui 
neque coghoscebat Factorem suum, neque gratias 
illi agebat; ut quod visibiliter in uno homine age- 
batur, hoc invisibiliter fieri intelligeretur in omni- 
bus. Nam vere, nisi Judam Dominus reliquisset , 
adhuc omnes gentes im potestate diaboli czci et 
muti manerent. Legimus in Scripturis et dere- 
lictam Judzeam , et non derelictam. Derelictam 
Esaii.8. quidem, sicut Esaias dicit : Et derelinquetur 
filia Sion, sicut umbraculum in vinea. Non 
Psal. o3. derelictam autem, sicat David dicit : Quia non 
(4. —. repellet Dominus plebem suam, et heredita- 


B 


C 


D 


solvit nobis apostolus, dicens: Vom excidit Rom. 9. 6. 
verbum Dei. Non omnes qui sunt ex Israel, 

hi sunt Israélite : neque qui sunt semen 
"brahe, omnes filii : sed in Isaac vocabitur 1 
tibi semen. Ergo non qui filii carnis ,hi filii Dei : 

sed. qui filii promissionis, zestimantur semen. Vi- 

des ergo quia illa Judza derelicta est, quae se- 

cundum carnem erat Judzea : quie autem secundum 

spiritum fuit Judza, non solum derelicta non est, 
sed magis electa est. Nam sicut in homine duplex 


est homo : est enim homo exterior carnalis et 


corrummpendus, et est homo spiritualis incorru- 

ptibilis; et sicut in lege duplex est circumcisio, | 
a foris quidem carnalis, et rescindenda, ab intus 

autem et spiritualis, et adimplenda : utputa, hoc 
recisum est in lege, quod erat a foris membrum, 

illud autem, quod fuit ab intus, ut circumcidere- 
tur cor, non est recisum : sic et in Juda duplex | 
est Juda. Et a foris quidem Judza videtur, qui 
ex carne Abrahe nati sunt. Ergo populus in po- 

pulo erat clausus.Ideo et Dominus ingressus syna- 
gogam, id est, quasi in populum, salvavit virum 
spiritualis populi Judaici figuram habentem. Et 
ingressus in populum, ut de medio populi popu- 

lum liberaret, id est, de synagoga. Populus enim 

ille spiritualis manum habebat aridam , id est, 

boni homines, qui erant inter Judaeos, aridas ma- 

nus habebant sub lege contractas, quía opera ju- 

stitiz facere non poterant : Quia ex operibus legis Rom.3. 
nemo justificatur. Utputa, amicum diligere se- 
cundum legem, et ei benefacere, non est hoc bene- 
facere, sed male non facere. Non enim omnino male 

non facere, justitiam facere est. Itaque sanavit 
manus justorum Christus per gratiam, ut non so- 

lum amicos, sed etiam inimicos ament, bene - 
omnibus facientes. Vides quia laxata est manus eo- 

rum, quasi accipiens gratiz nervos? Ideo autem 

prius arida manus sanata est, postea illuminatus - 
cwcus, quia per opera justitie. venitur ad perfe- 

ctam cognitionem Dei. Nisi enim quis secundum 

Deum coeperit ambulare, vel conversari, numquam 

potest Deum perfecte cognoscere : bona enim con- cxx" 
versatio ad cognoscendum Deum aperit oculos 
mentis, Per verbum enim quasi εἶδα vri gustus 

Dei datur hominibus ; per conversationem autem 

bonam venitur ad perfectam fidem. Unde scriptum 

est : Beati mundo corde,quoniam ipsi Deum vi- Matth.5. 
debunt. Et ne aliquis putet , quia sufficiat homini 

fideli cognoscere Deuin, sed necessarium est et con- 

fiteri Deum ; idco cecunm et mutum sanavit : ocu- 

los ad cognoscendum Deum, os ad confitendum 

Deum. Qui ergo cognoscit, et non confitetur, ille 

etsi oculos mentis habeat curatos, tamen adhuc 

mutus est. Qui ergo videns non videt Deum, id 

est, cognoscens non cognoscit Deum , czcus est, 

quia non facit praecepta Dei. Et qui loquens non 
loquitur Deum, mutus est, quia loquens non loqui- 

tur Dei landem, aut gratiam : sed si quidem ea, 


IN. MATTHEUM. 


qua diabolus jussit, ille etsi loquatur et videat, 
quantum tamen ad Deum mutus et caecus est. Non 
enim ille videt Deum qui scit Deum, sed qui ti- 
met et diligit Deum. Qui autem timet et non dili- 
git, nomen Dei cognoscit, non potestatem. Et qui 
-orat et psallit, et non facit qua laudat, ille cor- 
pore loquitur, animo autem tacet. 25. Stupebant 
autem turbe, dicentes : Numquid hic est filius 
David ? Quam. proprie dixit, Stupebant : quia 
ipsum nondum sciebant. Nemo enim potest vere 
judicare de opere aliquo, nisi personam operantis 
cognoverit quis est. Utputa, si magnum opus facit 
discipulus alicujus artificis, miramur, quia disci- 
pulus alicujus constitutus tale opus potuit con- 
summare. Si autem fecerit illud ipse magister, 
non satis miramur. Quod enim magnum est , ut 
exercitatissimus magister faciatopus magnum ? Ita 
et Deus qualecumque opus fecerit, minus est quam 


potestas ipsius.Ideo faciens Filius Dei miraculum, . 


non stuporem debuit excitare, sed fidem. Vis scire 
quia eum non cognoverunt, ideo stupebant? Audi 
quid dicunt: Yumquid hic est filius David? δὶ 
enim cognovissent eum, numquam dicerent, Zic 
est filius David : sed dicerent, Hic est Filius Dei. 
94. Pharisei autem audientes, dixerunt : Hic 
non ejicit demonia, nisi in Beelzebub princi- 
pe demoniorum. Videamus. Dixerunt hoc Pha- 
risei, aut cogitaverunt? Causa autem questionis 
ex eo est, quoniam hie quidem dicit : Pharisci 
autem. audientes, dixerunt. In sequenti autem 


HOMIL. XXIX. 859 


A aperte dixissent, et iste e contra respondisset : di- 
ceremus forsitan quia ideo contra verba illoruni 
respondit, ut confunderet malitiam eorum. Nunc 
autem manifestum est quia ideo respondit, non 
ut confunderet malitiam eorum, sed ut sanaret vul- 
neratam conscientiam ipsorum, ut videntes cogi- 
tationes suas in verbis ejus, vel sic intelligant 
quia non est homo, qui corda cognoscit. Tamquam 
si ita dicat ad eos : Puta quia deemonia cum potuit 
sanare Beelzebub, numquid. potest Beelzebub oc- 
culta cordisaspicere? Omne regnum adversum se 
divisum, desolabitur. Aliud est impossibile, aliud 
falsum. Impossibile est, quod fieri non potest; fal- 
sumautem, quod fieri quidem potest, factum autem 
non est. Quod ergo Judzi adversus Christum di- 
cebant, possibile quidem erat, verum autem non 
erat. Quomodo non, erat verum? Quia Christus 
quidem in Beelzebub non ejecerat daemonia : fieri 
autem poterat, ut in spiritu diaboli daemones ex- 
llerentur. Numquid Phariszi, homines docti 
in malo, hoc adversus Dominum blasphemassent, 
nisi cognovissent fieri posse? Nam falsum quidem 
dicere hominum est malignorum : quia falsa res, 
si bene continuata fuerit, vera et credibilis asti- 
matur. Rem autem impossibilem dicere insensa- 
torum hominum est, non malorum : quia quod im- 
ibile est, defensione non indiget, quia impossi- 
Lilitas rei seipsam defendit. Quod. daemones dixi- 
mus a Beelzebub posse expelli, quantum ad primam 
faciem diximus posse, secundum quod multi se- 


dicitur ita, Sciens Jesus cogitationes eorum : et € ductores videntur expellere: re vera autem im- 


non dixit, Audiens dicta eorum. Quid ergo est? 
Forsitan quidam dixerunt, sed ex mala cogitatione 
dixerunt. Frequenter enim dicunt homines de ali- 
quo, quod non est verum, non autem dicunt ex 
mala cogitatione, ut. derogent ei, sed dicunt ne- 
scientes rei veritatem. Hi autem Pharisaei ex mala 
cogitatione dixerunt falsum de Christo, non igno- 
rantes rei veritatem, sed ut derogatoriis sermoni- 
bus istis populum a fide Christi averterent. V ide- 
bant enim turbam stupentem, ac dicentem : /Yon- 
ne hic est filius David ? Que verba appropin- 
quantium erant ad fidem. Ideo Phariszi excitati 
in zelo, ne viso miraculo ejus crederent in eum, 
dixerunt : Quid stupore nimio movemini, o viri, 
quid superflua dicitis verba, putantes ne filius sit 
David? Nos manifeste cognoscimus, quoniam hic 
non ejicit daemonia, nisi in Beelzebub principe dz- 
moniorum. Quoniam ergo ita dixerunt, non igno- 
rantes rei veritatem : sciebant enim quod spiritus 
satanz non hujusmodi miraculum operatur : sed 
ex mala cogitatione, et ex invido proposito, ut 
averterent populum a fide Christi : ideo dicitur, 
25. Sciens autem Jesus cogitationes eorum, di- 
zit eis. Aut certe, sicut simpliciter sermo demon- 
strat, hec Pharisei non dixerunt, sed cogitave- 
runt. Mala autem eorum cum essent abscondita, 
quid nocere poterant glori: Christi ? Nihil. Qui 
enim malum cogitat, se perdit, alterum non gra- 
vat. Sed vide misericordiam Christi; Si illi hoc 


possibile est, ut in Beelzebub daemones éxpellantu r: 
uia expellens dzemonem, non propter odium ipsius 
monis, neque propter salutem hominis ipsius 
ejicit eum, sed. ut videntes perdat deceptos, quicum- 
quecrediderintei vel ministris ejus, quod possit eji- 
cere daemones. Nam ejiciens eum, non ejicit eum, 
sed concludit cum eo, ut inter pracipientem dze- 
monem et alterum obedientem τξ opas videntes. 
ldeo et Dominus sciens quia in schemate eji- 
ciuntur, non in veritate : non ad schema, sed 
ad ipsam veritatem respondit, dicens : Omne re- 
gnum in seipsum. divisum, desolabitur. Yd est, 
Sicut non potest fieri, ut quis se persequatur : sic 
non est possibile, ut diabolus diabolum ejiciat. Re- 
p gnum diaboli est omne malum, regnum autem Dei 
omne bonum. Ergo diabolus rex mali : si bonum 


faciat, ipse destruet regnum suum, quia adversus se cxxin 


agit. Sicutenim malum adversus bonum contrarium 
est et nocivum, sic bonum adversus malum contra- 
rium est et nocivum. Ejiciens itaque diabolus dia- 
bolum, delusorie non bonum facit, sed malum ; 
id est, non adversus se agit, sed pro se : quia non 
ejiciendorum daemonum gratia ejicit daemones, sed 
seducendorum hominum causa. Nam expedit et 
ipsis daemonibus obaudire sibi invicem in sche- 
mate, et exire de corpore. Melius est enim ei exire 
de corpore, οἱ animam ecupare : unum dimit- 
tere, et plurimos possidere. Quia si non exierit 
de corpore, corpus hominis tantummodo possidet, 


* 


δύο 


anima autem vexati hominis innocens vadit ad ^ non in Beelzebub ejicit dzemonia. 97. S; 


Deum. Si autem de corpore exierit, quantos ho- 
mines seducere potuerit, tantorum animas perdit. 
Deinde dic mihi, si soli servi Dei possunt dzemo- 
nia ejicere, an etiam ministri diaboli? Et si dixe- 


. ris, Soli servi Dei, quantum ad rem quidem verum 


Matth. 7. 

15. 

Ibid. v. 22. 
723. 


dicis ; quantum autem ad speciem et illi ejiciunt, 
sicut testatur Dominus in evangelio. Nam. cum 
dixisset, Attendite vobis a falsis prophetis : 
postmodum addidit, Multi dicent mihi in illa 
die, Domine, nos in nomine tuo demonia eje- 
cimus, et virtutes multas fecimus. Tunc jura- 
bo illis, quia nescio qui estis. Si ergo servi Dei 
tantummodo  ejecerunt daemonia, juste seduceba- 
ris, ut quemcumque videris daemonia expellentem, 
existimes eum sanctum : nunc autem cum legas et 
ministros diaboli eadem facientes, qua ratione sedu- 
ceris, ut quemcumque videris dzmonia mone 
tem, existimes eum sanctum? Nam ejicere demo- 
nes commune est opus inter ministros Dei, et 
ministros diaboli: veritatem. autem confiteri, et 
justitiam facere, privatum opus est tantummodo 
sanctorum. Ideo quem videris dzemonia ejicien- 
tem, si non est confessio veritatis in ore ejus, nec 
justitia in manibus ejus, non est homo Dei. Si au- 
tem videris veritatem confitentem, et justitiam fa- 
cientem, etsi dzemonia non ejicit, homo Dei est. 
Ecce si tu et vicinus tuus habeatis simile signum 
unusquisque in equo suo, et perierunt ambo, et 
inventus fuerit unus ex eis, numquid curris, et 
dicis : Meus est equus, quia hoc signum habet? 
Dicit enim tibi vicinus :.Et meus equus hoc si- 
gnum habuit. Quid ergo? Necesse habes aliud 
signum privatum ostendere, quod vicinus tuus 
non habet in suo. Si ergo in cognoscendis anima- 
libus sic sapis, st iyd à in cognoscendis servis 
Dei sic non intelligis? Sed. per illud signum vis 
cognoscere servos Dei, quod habent et servi dia- 
boli : cum magis deberes aspicere, quod habent 
soli servi Dei. Sed dices : Ut quid talem potesta- 
tem Deus diabolo dedit ad seductionem humanam? 
Si enim ille seductionis potestatem non accepis- 
set, tu probationis mercedem habere non poterás. 
Nisi enim infideles relicti fuerint, non eliguntur 
fideles. Nisi aliquorum facta fuerit refutatio, alio- 
rum non potest fieri electio. Omnis enim seductio 
non potest esse. seductio, nisi habuerit boni colo- 
rem, per quod videatur bonum esse quod malum 
est : et tunc non tantum speciem primam rerum 
bonarum aspicias, sed causam rerum consideres. 
Omne enim malum voluit Deus posse latere sub 
colore boni, et omne bonum voluit esse sub cali- 
gine obscuritatis, ut tu nec bonum sine labore in- 
venias, nec malum sine labore evites: negligens 
autem nec bonum inveniat, nec malum evadat. 
Omnia Deus posuit in labore, ut in omni re mer- 
cedem praparet, sicut ait Salomon : Quoniam 
Deus distensionem magnam dedit hominibus, 


- ut distendantur in ea. Et Job : Omnis vita no- 


stra tentatio est. Aliud. testimonium dat, quia 


OPUS IM PERFECTUM 


b 


C 


D 


ergo, 
inquit, ego in. Beelzebub trek demonia, fili 
vestri in. quo ejiciunt? Filios eorum apostolos 
dicit, qui erant ex illis, quos superius misit ad 
pradicandum , dans illis potestatem spirituum Matth. 10 
immundorum, ut ejicerent eos : qui credentes, 8: 
dixerunt : Domine, in nomine iuo etiam demo- Luc.to.1 
nia nobis subjecta sunt. ld est, Interrogate filios 
vestros, in quo ejiciunt daemonia. Si illi in nomine 
meo ejiciunt dzmonia, dicentes, In nomine Jesu 
Christi przcipio tibi exire ab illo: verum est, quia 
non ego in Beelzebub ejicio daemonia. Nam quia 
qui talis est homo, ut in Beelzebub ejiciat dzemo- 
nia, nomen ejus non potest sic honorificatum esse, 
sic terribile, ut in nomine ejus etiam ab aliis de- 
monia expellantur. 160 ipsi judices vestri erunt. 
Quando? Cum sederint super duodecim thro- Matth. 1 
nos, judicantes duodecim tribus I5raél. 'Tunc ?8- 
sine dubio dicetis in judicio meo: Idco tibi non 
credidimus demonia expellenti, quia putavimus 
te in Beelzebub. ejicere demonia. Respondebunt 
contra vos filii vestri, et dicent : Si considerassetis 
nos, quia in illius nomine daemonia expelleba- 
mus.: et intelligere poteratis, quia ille non habuit 
spiritum Beelzebub, in cujus nomine tanta erat 
virtutis potestas. 28. Sí autem in spiritu Dei 
ejicio demonia, appropinquabit in vos regnum 
Dei. Regnum Dei, seipsum dicit. Sed ideo quasi 
de altera re dicebat, quia infidelibus loquebatur, 
ne forte et alteram occasionem jactantize invenien- 
tes in. Christo, quem non cognoscebant, addita- 
mentum facerent blasphemiz. Hoc ergo videtur 
dicere: Si ego in spiritu Dei ejicio daemonia, re- 
gnum Dei appropinquat in.vobis : si autem in. 
spiritu Beelzebub ejicio daemonia, regnum Beelze- 
bub ἡ unnapsrs in vobis. Corrige sermonem, et 
manifestius declarabitur mysterium verbi Dei. Id 
est, si regnum Dei appropinquat, in Spiritu san- 
cto ejiciuntur dzemonia, et. virtutes multze fiunt : 
quando autem appropinquat regnum Antichristi, 
in spiritu diabeli ejiciuntur dcmonia, et virtutes |, | 
multe fiunt. lllud ergo quod dixit Christus : Si | 
ego in spiritu Dei ejicio deemonia, appropin- — — - 
quat in vos regnum Dei, ad. consolationem illo- | 
rum hominum pertinet, qui tunc fuerunt. Hoc au- 
tem quid significat, pad jactando regnum Anti- 
christi appropinquat? In spiritu Anuchristi. eji- 
ciuntur daemonia. Ad nostram admonitionem per- | 
tinet, ut sciamus quia sicut in adventu Christi Ξ 
ante illum prophetz, ct cum illo apostoli in Spi- 
ritu sancto faciebant virtutes : sic et in adventu . 
Antichristi pseudochristiani , et ante illum, et 
cum illo in spiritu maligno facient virtutes. Qua- 
lis enim res mota fuerit, talis odor procedit. Ac- 
censo enim thymiamate, suavis fragrantia exit : cxxiy 
commoto autem stercore, putredo gravis prodit. 
Ante lucem aurora exit, ante noctem obscuritas. 
Quidam autem hoc sub alio intellectu interpretan- 
tur. Id. est, Si ego, inquit, in spiritu Dei ejicio 
demonia, sicut et est verum, vos autem dicitis me 


; 


IN MATTILEUM. HOMIL. XXIX. 


861 


in spiritu P'eelzebub ejicere daemonia, rei estis ju- A quia ligatus est adversarius tuus? Considera na- 


dicii. Propter quod. appropinquat in vos regnum 
Dei justum, ut secundum blasphemias vestras ju - 
dicemini. 99. Quomodo potest quis intrare in 
domum ejus, qui παν: est, et vasa ejus diri- 
pere, nisi prius alli, aperit fortem ? Hucusque 
ostendit quomodo intelligeretur, si vellent : quia 
non in spiritu Beelzebub, sed in spiritu Dei dasmo- 
nia expellebat. Primum, quia satanas satanam non 
expellit, ne.ipse sibi adversarius sit, destruens 
proprium regnum : sed Dei spiritus.est, qui dze- 
mones expellit. Deinde , δὲ ego in. Beelzebub 
ejicio demonia , filii vestri in. quo. ejiciunt? 
14 est, Numquid non in me, aut in meo nomine ? 
Si enim. filii ve.tri in nomine meo expellunt : 
multo magis possum ego in nomine meo expellere. 
Et quod habet opus an. spiritu Beelzebub, nunc 
dat rationem quare. daemones expellantur, ut. ex- 
pulsis eis, omnes credant in Christum, id est, quia 
alligatus esta memalitize princeps. Necenim potest 
quis fortis vasa diripere, nisi prius alligaverit for- 
tem. Quomodo enim poterant homines ad liberta- 
tem intellectus sui. venire, et ad. Deum converti, 
nisi prius alligatus fuisset, qui mentes hominum 
erroribus occupatas tenebat? Et hoc ergo intelli- 
gimus, quia quos ejiciebat daemones visibiliter, 
invisibiliter alligabat. Quomodo, aut ubi, nec ho- 
minis est posse exponere, nec intelligere. Sed non 
tantos visibiliter ejiciebat, quantos invisibiliter al- 
ligabat, Ejiciebat enim. paucos, alligabat autem 
omnes, ut per paucos ejectos visibiliter ostenderet, 
quia sic omnes spiritus invisibiliter de sensibus 
hominum credentium .expellebat, et quasi de 
magna multitudine ejectorum daemonum | modi- 
cam probationem ostendebat in paucis. Et cum 
multos ejiciebat daemones, quomodo unum alli- 
fare se promittit? Sed. dicit principem omnium, 

e cujus virtute omnes demones valent, id. est, 
potestatem habent. Nam sicnt satana dominante, 
omnes demones erant fortes: sic eo alligato , 
omnes sunt impediti. Nam omnes de illius veneno 
maliti; virtutem accipiunt, et sunt unum in eo. 
Fortem autem dicit waa m nostrum, quan- 
tum-ad nostram infirmitatem, non quantum ad 
suam virtatem. Deinde fortem dicit, non ut nos 
terreat, sed ut magis nos faciat esse sollicitos 
(nec enim hostem debent timere fortem, qui ha- 
bent principem fortiorem ), sed ut Moe o et la- 
boremus, ut ne in fiducia principis for:ioris con- 
temnamus adversarium fortem. Nam 51 contendi- 
mus contra eum, manifestum | est, quia fortiores 
illo sumus : si autem negligimus, ille fortior in- 
venitur. Nam quamvis sit infirmus, tamen fortior 
est homine negligenti. Fortem enim diabolum no- 
stra negligentia facit, non illius potentia. Vide 
deinde quomodo sapienter, postquam dixit fortem, 
postea ostendit ligatum, ut si te audita fortitudo 
terruerit, ligatio ejus nuntiata confortet. Jam quali 
opprobrio dignus est, magis autem tormento, qui 
adversarium suum ligatum non vincit? Vis scire 


turam carnis et spiritus, et intelliges. Quomodo 
poteras, homo carnalis, spiritum vincere, nisi eum 
Dominus alligasset? Alligavit eum, ut nos eum 


' conculcemus : illum humiliavit propter malitiam. 


B 


D 


ejus, nos autem exaltavit super eum propter mi- 
sericordiam suam : ut. et ille victus amplius con- 
fundatur, quia spiritus constitutus, a carnalibus 
conculcatus est: et nos vincentes eum. amplius 
glorificemur, quam victores: quia carnales consti- 
tuti, spiritum vincimus. Ergo labor ejus et for- 
titudo ligatus ( sic) est, nostra autem tantummodo 
sine labore victoria. Qui enim solutum ligare po- 
tuit, numquid non poterat, soluto eo, vasa ejus 
diripere? Poterat quidem, sed non per justitiam, 
sed per potestateni. Si enim per vocationem solam 
vellet vasa ejus diripere, solutus diabolus iterum 
reduceret ad se. Item si per potentiam diriperet, 
diceret adversus Christum diabolus : Si quidem 
ad virtutem, tu-fortior es quam ego : si autem ad 
amorem, ego amabilior quam tu. Si ergo vis illos 
tollere, potes : si autem dimittis eos in suo arbi- 
trio, potius me sequuntur quam te. Nam diabolus 
quidem facere justitiam non acquiescit, objicere 
autem scit. du a sunt omnes, in quibus diabo- 
lus est. In servis enim Dei etiam leves arguunt 
culpas, in se autem nec crimina recognoscunt. 
Propterea ipsum quidem ligavit, vasa autem ejus 
et diripuit, et dimisit ea in domo cjus. Diripuit 
quidem, ex eo. quod traxit ea ad notitiam veri- 
tatis : dimisit autem ea in mundo, quia sub se- 
ductione mundi istius esse nos voluit. Tamquam 
si ita dicat ad diabolum : Ecce alligo te, ut appa- 
reant homines, qui sequuti fuerint te sua volun- 
tate, et qui coacte. Qui. enim te diligunt, etiam 
ligatum te non dimittent : qui autem te derelique- 
rint ligatum, manifestum est quia non sua volun- 
late fuerunt apud. te, sed coacte. Ergo non interfi- 
cio te, neque expello de mundo, ne forte in volun- 
tate non habeant quem. sequantur, sed. alligo te, 
ne nolentibus violentiam facias. Ergo manifestum 
est, quod qui modo diabolum sequitur, non cogi- 
tur a diabolo : ligatus est enim ; sed ipse diligit 
diabolum. Si enim solutus esset diabolus, nullus 
homo ei resistere poterat, aut pauci ; sicut nec an- 
tea restiterunt, nisi pauci electi. Nunc autem cum 
videas quosdam quidem homines sequentes eum, 
quosdam autem recedentes ab eo, intelligere de- 
bes, quia non est virtus -cogentis diaboli, sed vo- 
luntas sequentium hominum. Si autem dicis, quia 
Fortis est diabolus, et non pravaleo contra eum : 
stat adversum te scriptura hzc, dicit quia men- 
tiris, quoniam ligatus est. adversarius tuus. Ligatus 
estenim. Malum quidem consilium suadere potest, 
cogere autem non potest. Qua est domus illius? 
Mundusiste. Et vasaillius? Peccatores et infideles, 
habitantes in eo. Audiens ergo, mundum domum 


esse diaboli, fuge mundum, ne diutius habitans cxxv 


in domo diaboli, iterum fias servus ipsius. Sicut 
enim in domo Dei malum non est, ita in domo 


862 


diaboli non invenitur bonum. Nam sicut Deus A 
in domo sua non vult videre malum, sustinere 
autem videtur pro tempore malum, non quia de- 
lectatur in malo, sed ut convertat eum ad bonum : 
sicet diabolus in domo sua non vult videre bonum, 
sustinere vero videtur bonum, non quia delecta- 
tur in bono, sed ut suadeat eum in malum. Et 
Deusquidem per suam benevolentiam vocat malum 
ad bonum, ut non necessitate, sed voluntate cor- 
rigatur ad bonum. Diabolus autem per suam 
violentiam persequitur bonum, ut etsi non volun- 
tate, vel ex necessitate cogatur ad malum. Fuge 
autem mundum, conversatione, non corpore. Nam 
et ipse mundus non natura diaboli est, sed corru- 
ptione. Nec ab initio fecit hunc mundum diabolus, 
sed Deus:postea corruptione factus est diaboli. B 


Mundus Ergo mundus quidem ipse Dei est : corruptio au- 


Dei, 
mundus 


diaboli, 


*t tem mundi, diaboli est. Si ergo de mala conversa- 


tione recesseris, etsi corpore sis in mundo, reces- 
sisse videris de mundo diaboli, et esse in mundo. 
Nune quod vivimus, in Dei mundo vivimus : 
quod autem peccamus , in diaboli mundo pec- 
camus. Fuge ergo de mundo, id est, de volu- 
ptatibus mundi, ne forte diutius vivens in pos- 
sessione operum ejus, fias proprius servus ipsius. 
Sicut ingenuus homo si diutius in possessione 
vel domo potentis alicujus et violenti fuerit com- 
moratus, per possessionem longi temporis usu ca- 
pit eum in servitute : sic et homo si diutius fuerit 
in possessione diaboli, usu longi temporis vendi- 
cat sibi dominium super eum, ita ut nemo se possit € 
a dominatione diaboli liberare, nisi sola potentia 
Dei. 50. Qui non est mecum, adversum me est. 
Diaboli voluntas quz est? Rerum malarum. Mea 
autem quz est? Rerum bonarum. Vide ergo, quia 
cum non sim cum diabolo, adversus diabolum sum. 
Sicut enim bonum non est cum malo, sed semper 
adversus malum : sic non sunt secum, sed adver- 
sus se, quibus et voluntas contraria est, et opus. 
llle praedicat fornicationem, ego castitatem. Et 
ideo repellit ille castos, et congregat lascivos : ego 
autem repello lascivos, et congrego castos; ille 
docet discordiam, ego pacem; ille seditionarios 
congregat et turbatos, ego autem unanimes et man- 
suetos. Vide ergo quia non congrego cum illo, 
sed dispergo. Minus dicit, ut amplius significet. D 
Si enim qui mecum non est, adversum me est : 
quanto-magis qui adversum me est, mecum non 
est? Mecum non est, quia non facit ea qua ego. 
Adversum me est, quia contraria facit. Utputa, 


' iedifico; si quis non rend etiamsi non destruat, 


mecum non est, sed adversus me : quia cum pos- 
sit adjuvare, non adjuvat. Si hzc specialiter de- 
struit, quanto magis adversum me est? Sic et dia- 
bolo mala volente, vel faciente, etsi bona non pra- 
dicarem, non eram cum illo, quia non praedico 
mala, que vult ille. Cum autem e contrario bona 
pradicem, quanto magis non sum cum illo, sed 
adversus illum? Audiant regulam Christiani, qui 
putant hareticos Christianos esse, quia sic credunt, 


.OPUS IMPERFECTUM t 


quomodo nos : tamen quia non sunt nobiscum, ad- 
versus nos sunt. Et quia non congregant nobiscum, 
spargunt. Si ergo quia non sunt nobiscum, adver- 
sum nos sunt, et quia non congregant nobiscum, 
spargere videntur : quanto magis qui et voluntate, 
et verbis, et actibus contra nos sunt, non sunt no- 
biscum? Et qui manifeste spargunt, non videntur 
congregare nobiscum. 


Homilia xxx. ex cap. xij. 


98. In illo tempore accesserunt ad Jesum. 
scribe et Pharisci, dicentes : Magister, volu- 
mus a te signum videre, et reliqua. Curato dze- 
moniaco, quidam adstantium Judaeorum blasphe- 
maverunt eum, dicentes : /7ic non ejicit demonia, 
nisi in. Beelzebub principe demoniorum. Alii 
autem tentantes eum, dixerunt : Magister, volu- 
mus a te signum videre de celo. Diverse quidem 
species, perversitas autem omnium una. Nam sicut 
opera Filii Dei diabolo applicare blasphemare est 

ilium. Dei, vel Spiritum sanctum : sic signum 
divinitatis ejus petere a Filio Dei, injuriam est fa- 
cere Filio Dei : quoniam nihil est aliud signum 
divinitatis ejus petere ab eo, nisi non credere ver- 
bis ejus, quasi falsa dicentis de se, nisi signorum 
ostenderit probamenta. Quoniam autem curato dze- 
moniaco, Judzi Dei virtutem ad diaboli potentiam 
non porrexerunt, et non zdificati miraculo, sed 
destructi invidia, pro gloria blasphemiam obtule- 
runt Domino, dicentes : Zic non ejicit demo- 
nia, nisi in Beelzebub : dixit eis Dominus : 
91. Omne peccatum remittitur, spiritus autem 
blasphemie non remittitur. Quod audientes qui-- 
dam Judzi, non quidem timentes, sed timere se 
fingentes, neque veritatem de Christo quzrentes, 
sed malitiam suam sub colore ignoranti abscon- 
dere cupientes, interrogaverunt eum : Magister, 
volumus a te signum. videre, id est, Quia bla- 
sphemia irremediabile peccatum est : sed etsi bla- 
sphemamus, ideo blasphemamus, quia te Filium 
Dei ignoramus. Ideo opera tua diabolo applica- 
mus, quia Spiritum sanctum in te esse nescimus. 
Si ergo tu es Filius Dei, ostende nobis signum, 
et adorabimus te, et jam non blasphemabimus. Ut 
scias, quod volumus a te discere veritatem , ecce 
etiam magistrum te appellamus. O malitia! quo- 
modo sapere nescit? Dum volunt malitiam suam 
abscondere, magis eam manifestant. Nam cum 
multa signa vidissent, tamquam si nullum vidis- 
sent, ita signum petebant. Vere enim nullum vi- 
derunt, quia corporali aspectu viderunt, non spiri- 
tuali affectu. Nam mens sine oculis videt aliquan- 


- do, oculi autem sine mente numquam viderant. 


Similis est natura infidelitatis terre arenosze, quee 
quamvis pluviam susceperit, tamen quia nullos in 
se tenet humores, semper adhuc aret. Talis est 
conditio febrium. Quantumvis biberint febricitan- 
tes, calore totum. consummante quod biberint, 


Cxxvi 


UH. 21. 


2.20. 


IN MATTHJEUM. 


semper adhuc sitiunt. Sic et maligni homines, A si 


quicquid boni viderint, aut audierint, infidelitate 
totum consummante quod vident, aut audiunt, 
semper vacui sunt, tamquam qui nihil viderint, 
aut audierint. Ecce si quis exponat tibi res, quas 
non libenter audis, si tota die audieris, nihil eorum 
retines , que audisti. Aut ambulans in via, si 
mens tua aliquo cogitatu fuerit occupata, quamvis 
omnes videas transeuntes, tamen neminem vides. 
Sic et Judzi frequenter signa videntes, adhuc si- 
gnum petebant, quia hoc videbant, quod videre 
nolebant. Nam sicut semper discere, signum est 
nihil posse proficere : sic signum semper petere, 
testimonium est numquam velle credere. 59. Je- 
sus autem respondens ait illis : Generatio mala 
et adultera signum qucrit. Esaias dicit : O 
quomodo facta est meretrix civitas fidelis Sion! 
Anima autem hominis fidelis, sponsa est Christi : 

autem infidelis est, meretrix est. In Osee dicit : 
Sponsabo te in fide, et cognosces Deum. Item, 
Filii, in quibus non est fides in. illis, ipsi in 
zelum compulerunt me innon Deum, et ego in 
zelum expellam eos in non gentem. Sicut. me- 
retrix uxor virum suum se fingit amare, vere au- 
tem amat adulterum, et in facie istius quidem est, 
in corde autem alterius : sic et Judzi videbantur 
esse Dei cultores, erant autem diaboli amatores. 
Ideo malam et adulteram generationem eos appel- 
lat. Mala quidem erat, propter opera eorum mala : 
adultera autem, quia relicto viro, qui est verus 
Deus, idolis subdebantur. Signum vultis videre? 
Ubi eratis quando daemones castigati a me, non 
flagello, sed verbo, clamabant: Quid nobis et ti- 
bi, Jesu lNazarene? F'enisti ante tempus tor- 
quere nos? Scimus te quia es Filius Dei. De- 
mones virtutem meam senserunt, et vos quomodo 
signum operum meorum non aspexistis? Ubi eratis 
quando czeci secus viam sedentes clamabant, Jesu, 
fili David, miserere nobis, ut videamus? Tu es 
virga florens de radice Jesse, et flos de radice ejus 
ascendens, et super te requiescent septem spiritus 
Dei. Septem spiritus Beelzebub adorant, et fugiunt 
a te. Ceci me non videntes, viderunt, et vos vi- 
dentes me, non vidistis? Percurre, si vis, et czetera 
mirabilia ejus. Et signum. non dabitur ei, nisi 
signum Jonc prophete. Quod est signum Jona ? 
Scandalum crucis. Ut non discussores rationis sal- 
ventur, sed creditores doctrinz.. Quia crux Chri- 
sti discutientibus quidem rationem, scandalum est, 
credentibus autem salus : cujus expositionis testis 


- est Paulus : Vos autem predicamus Christum 


crucifixum, Judeis quidem scandalum, genti- 
bus autem stultitiam, ipsis vero vocatis Judeis, 
atque Grecis, Christum Dei virtutem, et Dei 
sapientiam. Quare Judei signa petunt, Graci 
sapientiam quaerunt? Placuit enim Deo signum 
scandali crucis tam Judzis, quam Grecis gentibus 
praedicari, ut qui non per fidem, sed per sapien- 
tiam Christam invenire volunt, incidentes in scan- 
dalum stultitize pereant, et qui per demonstrationem 


HOMIL. XXX. 865 
rum Filium Dei cognoscere volunt, non per 
fidem, incidentes in scandalum mortis ejus, in sua 
incredulitate permaneant. Nihil mirum, si Judzi 


. considerantes mortem Christi, hominem illum pu- 


taverunt, quando et Christiani, ut sibi videntur, et 
non sunt, propter ejus mortem, unigenitam ma- 
jestatem crucifixam timent confiteri. Quos interro- 
gamus, ubi est scandalum crucis in Christo ? quis 
nos scandalizat, si purus homo mortuus przdice- 


' tur? Sicergo infideles intelligendo pereunt, si Deus 


B 


fuit, non potuit mori : si autem potuit mori, non 
fuit Deus. Fideles autem sic intelligendo salvan- 
tur, quia Christus non incidit in mortem propter 
infirmitatem naturz, qua homo, sed ipse traxit in 
se mortem propter potentiam, quasi Deus : ut non 
absorbeatur a miorté, sed ut ipse absorberet mor- 
tem. Ergo non Christum mortuum in cruce credi- 
mus, mortem mortuam in Christo, sicut scri- 


ptum est, quia Destruxit quidem mortem, illu- ». Tim. 1. 


minavit autem vitam. Nam sicut propter mor- 19. 
tem homo visus est, sic propter ! n Fan 

mortis Deus apparuit. Ergo infideles mortem Chri- 
sti considerantes, scandalizantur, immortalitatis 
beneficium perdunt : fideles autem resurrectionem 
ejus intelligentes damnationem mortis effugiunt. 


40. Sicut fuit Jonas triduo in ventre ceti, sic Jon. 2. 


erit Filius hominis in corde terre.Ut per myste- 
rium similitudinis hujus, et per Christum Jonas 
propheta fuisse consideraretur, et per Jonam Chri- 
stus Dei Filius esse demonstraretur.Quid est, quod 


C dico? Nisi Christus venisset in mundum , et ea, 


D 


qui dicta a prophetis fuerant, adimplesset, non 
erat certum de illis, quia vere prophete sunt. Nam 
et illi qui futura dicere zestimantur, non statim di- 
vinatores putantur, sed tunc quando ea, quz di- 
cta sunt, fuerint consummata, Itaque Christus post 
— quidem natus est, sed ante ille prophe- 
tis beneficium praestitit, et postea ille ab illis ac- 
cepit. Ideo autem Christus illos factis prophetas 
ostendit, quoniam illi istum in verbis Filium Dei 
ostendunt. Nam in Sirach libro adventum Christi 


sic deprecatur : Domine, in nomine tuo prophe- Eccli. 36. 
te prophetaverunt. Da mercedem servis tuis, 17" 18. 


ut prophete tui fideles inveniantur. Nisi enim 
iste illos prophetas demonstrasset, Christum cre- 
dere non poterant. Quomodo enim potest de alio 
testimonium dare, priusquam ipse idoneus demon- 
straretur? 41. Piri Ninivite surgent in judicio. 
Quia illi prophetam receperunt, isti Christum 


: Dominum illorum prophetarum repulerant. Illi 


neque lege instructi, neque a prophetis, neque ab 
apostolis admoniti, ad Dominum conversi sunt, 
cognoscentes peccatum suum : isti tot praceptis: 
eruditi legis et prophetarum, a Domino recesserunt. 
Illi, qui semper fuerunt populus diaboli, intra dies. 
tres facti sunt populus s : isti, qui semper vi- 
debantur popeet Dei, intra dies tres, cruci- 
fixo Christo, facti sunt populus satanz. Et illi 
quidem personam ignorantes, et rem incredibilem 
audientes, et conversionis suc signa er virtutes 


864 


querere debuerunt ab eo, quibus et persoi 1 
przdicantis et praedicationis indubitabilis veritas 
monstraretur : sed nihil horum audientes, nihil 
videntes, sola fide salvati sunt : isti autem tot si- 
gna facientem testificantia caelestem naturam vide- 
runt, et non solum a praedicatione ejus recesserünt, 
sed in mortem illius conversi sunt. Illi cum luctu 
οἱ lamentatione nimia penitentiam agentes, pecca- 
torum suorum indulgentiam acceperunt : isti au- 
tem nec sine poenitentia oblatam sibi remissionem 


cxxvi1 peccatorum accipere voluerunt quia sine poeniten- 


Joan. 9. 


Matth. ἡ. 


7. 


tja sunt donationes, et vocatio Christi. 42. Regina 
"Austri surget in judicio, et condemnabit gene- 
rationem hanc. Qui cum esset gentilis et mulier, 
tantam longitudinem itineris conficere propter in- 
firmitatem. sexus non est impedita. Concupiscen- 
lia enim sapientie, infirmitati dabat virtntem. 
Isti autem. viri et sacerdotes, quorum proprium 
esse debuerat amare sapientiam, ante oculos suos 
οἱ in medio gremio sapientiam positam contemse- 
runt. ΠΙᾺ ad hominem cucurrit, isti a Deo reces- 
serunt. Illa ut semel nuda verba audiret, isti 
quotidie divinitatis opera ipsa videntes, blasphe- 
mabant. llla famam. tantummodo de. Salomone 
audiens concupivit, isti autem veritatem de Chri- 
sto videntes, abierunt. Illa munera multa obtulit, 
ut audiret eum : isti autem nec praemia regni cz- 
lorum accipere volunt, ut credant. Quid esset 
illa factura, si audisset mortuos resurgere, cz»cos 
videre? quomodo cucurrisset, si etiam clandos cur- 
rere vidisset? Non dixit illa, Cui commendo gu- 
bernationem regalium necessitatum, ne forte, dum 
vado, et redeo tanto spatio, aliqua contra impe- 
rium meum adversa nascantur? Nam paupertas 
semper. secura est, summa autem potestas sine ti- 
more periculi numquam est. Isti nec hoc cogita- 
verunt, quia dixerunt : Nescimus quidem unde sit 
ille Jesus; tamen facta illius bona sunt, et verba 
ilius justa. Etsi natura ejus ex hominibus, ta- 
men. predicatio ejus ex Deo est. Etsi non illum 
timemus quasi Filium Dei,saltem diligamus illum 
ut hominem bonum. Etsi non est dignus ut ado- 
retur, tamen non est meritus ut interficiatur. Sive 
Ninivitz, sive regina Austri, exsurgentes in judi- 
cio, quomodo condemnabunt generationem Judaeo- 
ram incredulorum? Non 'ipsi judicantes eos, sed 
ex comprobatione sua vincunt eos : et talia dicen- 
tes adversus eos, qualia diximus supra : Quis fide- 
lior est quam Jonas, sapientior quam Salomon? 
Non solum tunc inter homines docebat, sed etiam 
nunc in ecclesia quotidie docet per sanctos evan- 
gelistas et. apostolos suos. Hzc verba non solum 
tunc ad Judzos dixit, sed etiam nunc ad. omiies 
Christianos inobedientes similiter dicit. Quomodo 
viri Ninivitz exsurgent in judicio cum inobedien- 
tibus Christianis, et condemnabunt eos? Quoniam 
illi penitentiam. egerunt, pradicante Jona, isti a 
peccátis propriis non recedunt, Domino illis quo- 
tidie prodicante : 4/2ite penitentiam, appropin- 
quabit regnum celorum. Regina Austri surget 


B 


OPUS IMPERFECTUM 


rsona idonea Α in judicio, cum Christianis istis, et condemnabit. 


cos, quia ab ultimis partibus terre venit audire - 
sa pietas Salomonis: et isti de domibus suis 
vel plateis, in quibus sedent nihil agentes, nolunt 
venire, et audire sapientiam Christi in Scripturis. 
Et quid dico, de domibus suis nolunt venire? 
Multi enim et de ecclesia ipsa, in qua loquitur 
Christus, exeunt, et solum relinquunt docentem. 
45. Cum autem immundus spiritus exierit ab 
homine, perambulat loca arida, querens re- 
quiem, et non invenit. Exit autem spiritus im- 
mundus ab homine, cum per fidem baptizatus in 
nomine Christi, desierit esse diaboli, et factus 
fuerit Dei. Ejectus autem spiritus ille perambu- 
labat homines aridos, qui nondum pluviam evan- 
gelice doctrine susceperunt in se, aut aquam ba- 
ptismatis accipere meruerunt, et propterea aut 
sunt gentiles, aut. catechumeni, secundum ratio- 
nem, quam diximus, aridi. Per eos enim im- 
mundi spiritus vagantur, et plurimam dominatio- 
nem habent in eis. Quamvis enim gentilis susce- 
pto fidei verbo, liberari tamen ab immundo spi- 
ritu non potest, nisi. fuerit baptizatus in nomine 
Christi. Ünde exorcizamus catechumenos, qui 
sunt baptizandi. Non autem invenit requiem sibi, 
quoniam necesse est, ut gentili veniente ad fidem, 
et catechumeno ad baptismum, cum aridi esse de- 
sierint, jam ab ipsis immundus ipse spiritus ex- 


pellatur. Nec mihi dicas, quia nec omnis catechu-. ' 


menus ad baptismum, alioquin. nec ad omnem 


C baptizatum et liberatum a spiritu immundo rever-* 


pn 


titur spiritus immundus, nisi qui vacuus fuerit a 
Spiritu sancto. Nec apud gentilem catechumenum 
invenit requiem sibi, quia ad fidem vel bapti- 
smum*Senit. Cogitans ergo spiritus ille, et dicens : . 
44. Revertar in domum meam priorem. Et si 
invenerit gentilem catechumenum vacuum a Spi- 
ritu sancto, sine dubio przvalebit reverti in eum, 
Revertens autem, quoniam invenit scopis, id est, 
verbis fidei et veritatis, ab infidelitate et ignoran- 
tia mundatum : cum videt eum preceptis evange- 
licis adornatum, quasi animosior factus, 45. ,4s- 
sumit secum alios septem spiritus nequiores:se. 
Dicens, Septem, aut plures dicit, aut omnes spi- 
ritus vitiorum. Sicut enim ex parte Dei, quam- 
vis plures sint spiritus virtutum , tamen septem 
dicuntur, quia ex illis septem omnes spiritus vir- 


tutum procedunt : quos spiritus enumerat Esaias, ga; 


et Salomon signat, dicens : Sapientia edificavit 3. 


sibi domum , et subdidit columnas septem : Prov. 9 


sic ex parte diaboli, quamvis multi sint spiritus 
vitiorum, tamen septem dicuntar, quoniam ex il- 
lis principalibus vitiis vitia universa nascuntur. 
Et erunt novissima hominis illius pejora prio- 
ribus. De hoc enim ipso vel ipsarum rerum expe- . 
rimenta nos docent: quomodo Christianus, si 
malus evaserit, pejor sit, quam si fuisset gentilis. 
Hac parabola melius intelligitur de Judaeis et gen- 
tilibus : ex eo enim. quod, finita parabola, vel 
exemplo, sequitur, dicens, Sic erit. generationi 


^ 


“ΞΟ ΣΎΝ de re 


IN MATTHJEUM. HOMIL. XXXI. 


huic pessime : co 
rum referre parabolam, ut intellectus loci non 
vagus , aut instabilis, in diverso flexu, atque con- 


tradictionibus aliquorum turbetur, sed firmus et. 


stabilis, vel ad. priora, vel ad. posteriora respon- 
deat. Vere enim immundus spiritus a Judzeis exi- 


1.32.9. vit, quoniam "facta est Portio Domini populus 


ipsius Jacob, funiculus hereditatis ejus Israel : 
.vel quoniam acceperunt legem. Expulsus autem a 
Judaeis, ambulavit per aridas gentes, sed requiem 
sibi non potuit invenire in eis : quoniam. secun- 
dum propositum vocationis Dei erat, ut omnes 
gentes venirent ad fidem. Non inveniens autem 
requiem in gentibus, dixit : Revertar in domum 
meam unde exivi. Habeo Judzos, quos ante di- 


miseram. £t veniens invenit vacuam, quoniam £ 


cxxvni jam Dominus non erat in eis, sed nec spiritus, se- 
c.13.35. cundum quod dictum fuerat de eis : Ecce relin- 


tur vobis domus vestra deserta.V idens au- 

eos diabolus mundatos verbis scienti; Dei ab 
ignorantia, quasi quibusdam spiritualibus scopis, 
ornatos autem observationibus legis : propterea 
assumens secum septem spiritus nequiores se, se- 
cundum quod supra tradidimus, habitavit in eis. 
Et facta sunt posteriora populi illius pejora prio- 
ribus. Nam si prius, etsi cultores Dei non erant, 
tamen nec interfectores erant: et prius quamvis 
peccabant in eum,'tamen populus dicebatur Dei : 


oc. 2.9. postea autem, siéut testatur Joannes, synagoga 


“ IT. 


31. 


facti sunt satanze. Accedentes autem possumus 


zdificationis gratia etiam ad hzereticos transferre € 


sermonem. Immundus enün spiritus, qui in eis 
ante habitaverat, quando gentiles erant, ejectus 
est, quando facti sunt Christiani : qui perambu- 
lans gentiles czteros, ct non inveniens apud eos 
requiem, credentibus videlicet seeundum tempora 
etiam ex ipsis in Christo, reversus est in eos, quos 
possederat ante. Inveniens autem eos vacuas a 
Spiritu sancto, vacuos a timore Dei, et operibus 
bonis (quoniam spiritus quidem immundus exie- 
rat ab eis propter nomen Christi, Spiritus autem 
sanctus non supervenerat eis, propter malum pro- 
positum cordis eorum, et opera mala ), inveniens 
eos mundatos scopis, qualibus diximus supra, et 
ornatos institutionibus apostolicis : assumsit se- 


cum alios septem spiritus nequiores, et inhabita- p 


vit in eis, et facta sunt novissima hzreticorum 
fejora prioribus. ffzereticos gentibus esse pejores 

nbitat nemo. Primum, quia gentiles per igno- 
rantiam Christum blasphemant, heretici autem 
scientes Christi laniant veritatem. Deinde quia in 
illis vel spes fidei est, in istis autem incessabilis 
pugna et discordia. 46. 4dhuc eo loquente, ecce 
mater et frater ejus, etc. Videns diabolus, quia 
persuadebat epulis Christus, esse se Filium Dei, 


dicens : Et ecce plus quam Jonas hic, et plus . 


uam. Solomon hic : Wmuit enim, ne si Dei Fi- 
ius cognoscatur ille, qui putabatur homo, ipse 
derelinquatur ab omnibus. Ad. convincendos ser- 
mones ejus subintroduxit parentes ejus carnales,ut 


865 


litur ad populum Judao- A per illorum contemplationem, divinitatis ejus ob- 


scuraret naturam. Ideoque venit aliquis quasi dia- 
boli advocatus,qui humano ore verba diabolica lo- 
queretur, dicens? AT. Ecce mater tua, et fratres 
tui foris stant, volentes loqui tecum. Ac si di- 
cat : Quid gloriaris, Jesu, de cxlo dicens descen- 
disse, qui radices habes in terra? Ecce. mater 
tua, et fratres tui. Non potest esse Filius Dei, 
quem homines genuerunt. Non potes illum abs- 
condere, quem natura convincit. 'T'unc Jesus quasi 
hominem quidem aspiciebat, tamen vere diabolus 
loquebatur. 48. Et quis est. mater mea, et fra- 
ires mei ? Nescio parentes in mundo, qui ante 
mundi constitutionem mundum creavi. Nescio 
principium ex carne (sicut Fotinus existimabat), 


Photini 


qui jam in principio eram apud Deum. Nam quod haresis. 


hominem me videtis, vestimentum meum est , 
non natura. 49. Et extendit caute manus suas 
super apostolos, dixit : Ecce mater mea, et 
fratres mei. Non spernens generationem carna- 
lem, neque erubescens humanam susceptionem, 
tale dedit responsum : sed volens ostendere, quia 
praponenda est cognatio oherens carnali. Nam 
carnalis cognatio, non volentibus nobis, neque 
scientibus, contingit. Non enim unusquisque ve- 
strum consuetus est cogitare quorum erit filius, 
aut quorum cognatus : spiritualem autem cogna- 
tionem ex proposito unusquisque per fidem sibi 
acquirit. Voluntaria enim est obauditio, per 
quam quicümque voluerit voluntatem Patris fa- 
cere, efficitur filius Dei, et frater Christi. Unde 
sapienter superinduxit : 50. Quicumque fecerit 
voluntatem Patris mei, ille mater mea et fra- 
ter est. In qua cognatione spirituali. nihilomi- 
nus est hec Maria, qu: non per coitum carnis, 
sed per gratiam fidei credendo facta est mater 
Christi. Deinde matrem et fratres Christi, facien- 
tes voluntatem Dei, intelligimus non synagogam, 
que secundum corpus peperit Christum, cateros- 
que Judzos : sed illam. synagogam intelligimus 
matrem, quae salvata est credens in Christum, non 
crucifigens eum. Similiter est intelligendum et 
de fratribus, qui secundum spiritum erant Judaei, 
ron secundum corpus, qui Christi erant facientes 
voluntatem. 


Homilia xxxj. ex cap. xüj. 


9. Ecce exiit qui seminat , seminare : et. Deest ini- 


dum seminat, quedam ceciderunt secus viam, 
et venerunt olucres, et comederunt ea, etc. 
Sicut gaudet medicus, quando ad eum zgrotan- 
tium multitudo prosequitur; sicut letatur rex, 
quando eum: magni exercitus manus armata cir- 
cumdat : sic exsultat sacerdos, quando euin au- 
dientium populus magnus auscultat.Et ideo ascen- 
dit in nayem, ut audiret eum populus, et videret, 
et visus delectaret auditum, et auditus visum. 
Et docebat in parabolis, dicens, Exiit seminator 


tium. deci- 
mi terlii ca- 
pitis. 


CXXX 


Psal. 38. 
13. 


866 


: OPUS IMPERFECTUM 


seminare, non de loco ad locum transmutans, A sentiatur dulcedo sermonum. Sicut qui in magno 


sed voluntate. Nec enim venit, ubi non erat, nec 
relinquit, unde egressus est : quia Deus ubique 
est, preter ubi esse noluerit. Aut certe ideo exivit, 
quia ibi est Deus, ubi justitia ejus colitur : ubi 
autem justitia ejus non est, nec ipse est ibi. Et 
qui intra justitam suam sunt, intus sunt: qui 
autem extra justitiam ejus sunt, foris habentur. 
Propterea quamdiu fuit in celis, ubi omnes sunt 
justi, intus erat : veniens autem in mundum, qui 
tetus extra justitiam erat Dei, foras exivit, ut 
ipsum faceret intus. Quoniam ergo omnes gen- 
tes, Dei justitiam contemnentes, degebant sub po- 
testate diaboli : ideo exivit, ut plantaret justitiam 
in mundo, ubi non erat prius propter peccata 
ipsorum. Ext qui seminat, seminare. Non 
sufficit ei dicere, Seminare exivit : sed. addidit, 
Exiitqui seminat, seminare : ut ostenderet, quia 
non erát novus seminator, nec modo ad hoc opus 
primum accesserat : sed hoc semper habuit in 
natura, ut. semper seminaret, Ipse enim a prin- 
cipio generis humani totius scienti: semina ipsa 
seminavit in natura. Ipse est, qui per Mosem 
semina praeceptorum legis seminavit in populo. 
Ipsé est, qui loquens in prophetis, non solum 
presentium seminayit correctiones , sed etiam 
notitiam futurorum. Ipse exivit, ut in corpo- 
re constitutus , et per seipsum diviniora semina- 
ret precepta. 4. Et quude ceciderunt secus 
viam. Que est via? Mundus iste, per quem 
omnes transeunt, qui nascuntur : via enim, et pe- 
regrinatio, et transitus est omnibus, qui et a Deo 
exierunt, et ad Deum festinant. Unde et propheta 
dicebat: Quoniam incola sum apud te in terra, 
et peregrinus, sicut patres mei. Sicut ergo via- 
tor in via nihil sollicitus est, nisi quod necessarium 
habet ad usum : ita et homo in hoc transitu 
mundi nihil debet esse sollicitus, nisi quod opus 
habet ad usum. Qui autem suam spem ponit in 
mundo, et delectatur in eo, est similis homini 
desperato, qui non habet neque patriam, neque 
domum, neque familiam, ad quam festinet : sed 
in quocumque loco inventus fuerit, ipse locus 
domus ejus est. Quae est ergo terra secus viam ? 
Homo secundum istum mundum vivens, qui omnia 
ea sapit quze mundi sunt, et nihil quod Dei est : 
sed hoc solum diebus ac noctibus cogitat, hoc 
concupiscit, quod pertinet ad bene bis cati iid 
et bibendum, et spurcitiam corporis exercendam. 
Ex his enim omnia mala nascuntur. Propter cibum 
enim et potum avaritiae fiunt, furta, violentiz, 
perjuria : ex avaritia autem invidia et contentio- 
nes : ex invidia autem maliloquia et detractiones, 
inimicitiz et imposturz : ex. inimicitiis manifesta 
ira, rixze, czdes, homicidia, judicia : ex libidine 
autem fornicationes, adulteria, masculorum con- 
cubitus, feminarum invasiones. Talibus si loqui 
volueris de spiritualibus rebus, non intelligunt 
verbum, nec sentiunt verbi dulcedinem. Nec enim 
est possibile, ut inter tantas amaritudines vitiorum 


vase aceti modicam guttam mellis immisceat , 
etiam mel perdit, et acerbitas aceti non mutatur : 
sic homini in hac malorum multitudine constituto 
si colloquutus fueris justitie: verbum, et verbum 
perdis, et ille non temperatur in concupiscentia 
mundialium rerum.Nec enim habet bonum in se. 
Nam homo illud concupiscit, quod jam habet ex- 
ceptum in se, et scit esse bonum. Ecce si ostendis 
leoni viridem herbam, aut cam bene floren- 
tem, non excitat eum in concupiscentia, quia non 
habet hoc in natura, ut herbas manducet: et 
e contra si ostendas bovi carnes, non concupiscit, 
quia non est bovis natura, ut manducet carnem : 
sic et homini mundiali, si de bono caelesti loqua- 


p ris, non excitatur in concupiscentia boni. Sed 


uemadmodum si.pluvia super lapidem cadat , 
desuper quidem sudat, ab intus autem siccus est, 
quia non descendit humor in eum : sic et tali ho- 
mini quando loqueris verbum Dei, tantummodo 
sonus verbi desuper percutit aures ejus carnales, 
in cor autem ejus nihil. descendit. Et merito : ja- 


centia super lapidem semina verbi rapiunt volati- - 


les dzmones. Dic mihi, cujus culpa est, rapien- 
tium daemonum semina, aut hominum durorum 
non abscondentium ea in sulcis pectoris sui? Puto 
non esse culpam rapientium dzemonum. Ille enim 
latro, qui hing perforat , in secreta domus 
parte ingreditur : qui autem invenit foris impo- 
situm et br scum quomodo quasi latro culpe- 
tur? Sic et diabolus, si poterat introire in secreta 


c pectoris tui , ut a te nolente raperet verbum, bene 


culparetur : nunc autem quod a te neglectum est, 
et contemtum, hoc ille ipit Denique sciens 
Ὁ hominum abscondentium esse culpam, 

icebat : In. corde meo abscondi eloquia tua, 
ut non peccem tibi. Si ergo absconderis verbum 
in sulco pectoris tui, germinat tibi timorem ; timor 
liberat te a peccato. Si autem foris eum in super- 
ficie carnalium aurium dimiseris, quomodo timor 
tibi germinatur ? Si autem timor in te natus non 
fuerit, quomodo salvus fies, cum sit scriptum : 


— 


gcv—————— ————. 


Timor Domini expellit peccatum ? Qui autem Eccli, 


sine timore est, non potest justificari. 5. Quedam 
autem. ceciderunt super petrosam. Petra autem 
in se duas habet proprietates nature, fortitudinis 


p et duritize. Ideo bomines aut propter constantiam 


fidei petra dicuntur, aut propter duritiam cordis. 


Ideo propheta dicit : Et auferam ab illis cor Ezech. 


lapideum. Quid ergo terra? Intellectus carnalis, 
et non rationabilis super animam duram et fide- 
lem. Nam intellectum bonum multi habent secun- 
dum naturam, animam autem fidelem non multi : 
quia intellectus hominis est ex Deo, anima autem 
fidelis ex voluntate. Sunt ergo homines, quibus 
si loquutus fueris de gloria sanctorum, et de bea- 
titudine glori; regni celestis, statim gaudent, et 
audientes delectantur, quoniam sapientes secun- 
dum naturam etiam facile suscipiunt yerbum ; 
sed ne credas gaudio eorum : carnaliter enim gau- 


26. 


"wc. 10, 
et Luc. 
(22. 


IN 


MATTHEUM. 


HOMIL. XXXI. 


867 


dent, et carnaliter delectantur. Sciunt enim natu- A catores et abundantes in seculo obtinuerunt 


raliter, quia bonum est regnum, vel lumen. Ideo 
cum audierint lumen sanctorum, quasi de lumine 


gaudent. Sciunt etiam naturaliter, quia bonum est 


um czleste, quasi de audito regno latantur : 
py ideo credunt,quia sic est quomodo laetantur, 
anima autem eorum non crédit, Sed dicis, Quo- 
modo gaudere poterant, nisi crederent ? Hoc ipso 


enim quod gaudent, credunt; ideo credunt. Non 


est ita : omnis enim, qui credit, veruni est, quod 
gaudet; non tamen omnis, qui gaudet, credit. 
Nam quod gaudet in. nobis, sensus est rationabi- 
lis : quod autem credit, spiritus anime, qui non 
in gaudio, sed in sollicitudine et compunctione 
bus ce cognoscitur. Quoniam non omnis, qui gau- 
det, et credit, tuo te docebo exemplo. Ecce cum 
tibi exposuero de gloria sanctorum, de jucunditate 
paradisi, gaudes et exsultas, si tamen non habes 
etiam carnalem intellectum jam captum et indura- 
tum in malis, et quasi terra secus viam. Sed si 
dixero tibi : Vide qualis est jucunditas sancto- 
rum: ergo vende ommia tua qua habes, et da 
pauperibus, et haec omnia possidebis. Ecce non 
facis, sed tristis recedis, sicut adolescens ille a 
Christo : non ergo credidisti firmiter de quibus 
gaudebas. Ecce cuncti homines quanta pondera 
auri dant, ut comparent dignitatem, et cum gaudio 
magno dant, et sine dubitatione dant, ut compa- 
rent, et multum sibi questum putant, si invene- 
rint cui dant, et putant se jam invenisse cui dede- 
runt. Et amplius dico, si suam pecuniam non ha- 
buerint, aliunde mutuum tollunt, et cum gaudio 


cxxx dant. Quare? Quia credunt omnino dupliciter se 


inventuros esse quod dederunt. Et si vere credis 
futura qua audis, quare non dabas simplum in 
terra, ut centuplum invenires-in calo? quomodo 
non dabas temporalia, ut invenires zterna? Si di- 
xero tibi, Abstine te a deliciis, et jejuna : non fa- 
cis, quia non credis. Si tzdianti, id est, aegrotanti 
tibi medicus dixerit, Abstine te ab boc, subaudis : 
quia credis te sanandum, si servaveris : et fre- 
quenter illud amplius amas, quod amarum, man- 
ducansque uteris, et vincis desiderium ventris ob 
desiderium sanitatis ; multo magis Pise pote- 
ris, si credideris jucunditatem illam futuram. Tu 
ergo, qui propter Deum quomodocumque vivere 
contentus non es, si evenerit res, de qua jucunde 
vivere non poteris : quomodo propter Deum po- 
teris corporales sustinere dolores ? qui nec eleemo- 
synas de rebus tuis dare contentus es, quomodo 
amissionem substantie tuz propter fidem poteris 


' sustinere? Ideo facta tribulatione aut persequu- 


al. 72. 
13. 


tione propter verbum Dei, scandalizaris. Nam 
non solum in persequutionis tribulatione prorsus 
tu scandalizatus es in Christo, sed etiam in tribu- 
latione omnium adversitatum. Utputa, si tibi 
amissio carorum, aut damnum rerum, aut corpo- 
ralis infirmitas contigit, statim scandalizaris, et 
dicis, quod propheta ad tuam consolationem dixit, 
ut et nec tu scandalizatus sic dicas: Ecce ipsi pec- 


C 


D 


sibi divitias : et dixi : Ergo sine causa justifi- 
cayi cor meum, et lavi inter innocentes manus 
meas, quoniam cum meliora suscipere debui, tunc 
contigerunt pejora. Ille et ille in omnibus iniqui- 
tatibus volvitur, et floret in filiis, et abundat in 
rebus, et lzetatur in sanitate. Et qualis est justitia 
Dei? Et non consideras, quod qui ad bellum 
transmittitur, ad gloriam paratur : et cui tentatio 
imponitur, correctio ostenditur ei. Si videris aut 
mortalitatem frequenter fieri super terram, aut 
famem, aut gladium, statim scandalizaris, et di- 
cis : Patres nostri idola coluerunt, et semper in 
bonis fuerunt, et nos ex quo Christum colere cce- 
pimus, numquam nos bona sequuntur. Et non 
consideras, quia illorum prosperitas non fuit re- 
muneratio Dei, sed contemtio.' At nostra adversi- 
tas non est ira Dei, sed admonitio. De illis enim 
dictum est : ir insipiens non cognoscit, et 
stultus non intelligit, cum exurentur peccato- 
res sicut foenum. Et quid addidit? Ut intereant 
in seculum seculi. De suis autem. quid. dicit? 
Fisitabo in virga iniquitates eorum, misericor- 
diam vero meam non. dispergam ab eis. Si vi- 
deris aliquem tumultum Ecclesie tue, statim 
scandalizatus dicis : Ne forte non sit hac vera 
Ecclesia apud. hereticos, sed illic sit veritas, ubi 
floret potestas. Et non intelligis, quod a Deo dili- 
gitur, hoc a diabolo expugnatur : quod autem a 
Deo contemnitur, hoc a diabolo quasi proprium 
in pace custoditur. Jud:a quamdiu fait Dei here- 
ditas, nec diabolus cessabat eam expugnare sua- 
dendo ad idola, nec Deus cessabat eam castigando 
et revocando ab idolis custodire : postquam con- 
temta est, quasi pars diaboli facta manet in re- 
quie. Quoniam ergo multi non solum propter per- 
sequutiones, sed etiam extra persequutiones scan- 
dalizantur de verbo : ideo* supra non solum 
dixit, Facta autem persequutione : sed etiam, 
In tribulatione. T. Alia ceciderunt in spinas. 
Primum dicam, quomodo colitur, ut bene intelli- 
gatur, quomodo a vicinis suffocatur seminatum 
in te verbum. Colis, assidue audiendo Scripturas, 
et traditiones doctorum. Per hoc enim confirma- 
tur in te verbum Dei, et crescit, et satisfacit tibi, 
quiaita est per omnia, quemadmodum credis.Fru- 
ctus autem verbi Dei est duplex, in operibus bc- 
nis, et in confessione fidei. Sed fructus boni operis 
gratiosior est apud Deum in pace, quam in perse- 
quutione : fructus autem ciLasisubs in persequu- 
tione gratiosior est, EM in pace : quia in perse- 
quutione nemo te discutit, quomodo vivis, sed 
quomodo credis. Item in. pace non est labor bene 
credere, sed bene vivere: quia pax ipsa corru- 
ptrix est pietatis. Vide jam, quod sollicitudo divi- 
tiarum frequentare te ecclesiam non permittit, ut 
audias Scripturas et traditiones. doctorum, ut 


mmutriatur verbum quod secepisti. Etsi. venis in 


corpore, non venis in mente. Etsi audis auribus, 
non audis in corde. Totus autem animus tuus in 


Psal 9t.7. 


Psal, 88. 
33. 34. 


* [imo infra 
v. 21.] 


Verbi Dei 
duplex fru- 
ctus. 


CXXXI 


Luc.12,33. 


Luc. 6. 30. 


868 


. OPUS IMPERFECTUM 


illis est, de quibus sollicitus es. Opera bona cupi- A stinere? Quot enim confessores post multas inju- 


ditas divitiarum te facere non sinit. Quomodo au- 
tem sinat te tua feenerare, quz compellit te aliena 
colligere? Item si verbum Dei venerit in pericu- 
lum, tu propter voluptatem divitiarum, aut quia 
times perdere qua habes, aut quie non habes con- 
cupiscis acquirere, veritatem fidei tuz palam non 
confiteris. Vides quomodo sollicitudo et voluptas 
divitiarum suffocant verbum, et fructificare non 
sinunt? 8. Quedam super terram bonam. Terra 
autem bona sunt qui abstinent sea divitiis malis, 
et secundum vires suas faciunt bona, et est fructus 
eorum trigesimus. Si autem omnia bona sua con- 
temnant, et accedant ad serviendum Deo, habent 
sexagesimum. Si autem et infirmitas corporis eis 
contigerit, et fideliter sustinuerint, habent centesi- 
mum, et terra bona est. Nam et Job ante tentatio- 
nem trigesimum habuit in facultatibus suis juste 
vivendo : post damna substantie et filiorum, 
sexagesimum : post plagam autem corporis, cente- 
simum fecit. Qui centesimum habet, in se sexa- 
gesimum et trigesimum habet. Et qui trigesimum 
habet, sexagesimum non habet. Et qui sexagesi- 
mum habet, non etiam centesimum habet. Semper 
enim majus quod minus est in se habet inclusum, 
illud autem, quod minus est, majus in se non 
habet : utputa, prefectoria potestas habet in se 
vicariam et consulariam potestatem : consularia 
autem potestas, neque vicariam, neque prefecto - 
riam habet in se potestatem. Utputa, qui talem 
fidem habet, ut possit mori pro Christo, ille sine 
dubio et omnia ur mundi contemnere potest. 
Nam quomodo sua non contemnat, qui seipsum 
contemnit? Nam et ille centesimum habet. Nam 
qui se et sua contemnit, multo magis aliena non 
tollit, multoque facilius de facultatibus suis par- 
tem dat, qui totas facultates suas nihil existimat. 
Item qui sexagesimum habet, id est, qui divi- 
tias potest contemnere, in jejunio permane- 
re, caste vivere, corporales injurias sustinere, 
sine dubio et trigesimum habet. Et qui sciunt sol- 
licitudines szculi, et voluptates divitiarum, clarius 
cas contemnere possunt. Qui autem trigesimum 
habet, id est, qui malum non facit, sed quantum 
potest benefacit, hoc est enim trigesimum : ille 
non omniinodo et sexagesimum habet, id est, non 
omnino potest omnia bona sua contemnere, et 
omnibus diebus vitz “δι jejunare, aut. in casti- 
tate vivere, aut corporales injurias pati. Hoc enim 
est sexagesimum. Ideo Dominus apostolis qui- 
dem, qui sexagesimum poterant, sic dicit : /en- 
dite que habetis, et date eleemosynam. Istis 
autem, qui non poterant sexagesimum, injungit 
eis trigesimum, dicens : Omni petenti te, da : et 
qui mutuum petit, non avertas ab eo. Item qui 
sexagesimum potest, non omnino et centesimum 
potest. Quanti sunt, qui et bona sua dimittere 
possunt, et amissionem rerum suarum patiuntur, 
et caste vivere possunt, et corpórales injurias suf- 
ferre : et illud, quod est centesimum, timent su- 


B 


α 


D 


rias mori timentes lapsi sunt? Sic et homo, qui 
secus viam est, omnia mala in se habet, et uias 
sus est, et spinosus. Ille autem, qui spinosus est, 
non omnino lapidosus est. Et ille, qui lapidosus 
est, non omnino secus viam est. Utputa, qui for- 
nicarius est, qui avarus est, qui perjurus est, qui 
fur est, omnino si illi persequutio aut. tribulatio 
venerit propter verbum, sine dubio quantum ad 
hominem scandalizatur, et pravaricatur. Qui enim 
ante tentationem fidem Deo non servat, quomodo 
in ipsa tentatione erit fidelis? [tem qui lapidosus 
est et spinosus, id est, qui ex corde non credit, et 
est infidelis et vacuus, ita ut nee persequutione 
aut tribulatione scandalum patiatur : multo ma- 
gis nec sollicitudines seculares poterit evitare, aut 
voluptates carnales. Qui enim illic. scandalizatur 
et prevaricatur, ubi intelligit se perire, si fuerit 
scandalizatus : quanto magis sollicitudines divi- 
tiarum et voluptates non est contentus repellere, 
in quibus se gravari intelligit, non perire? Nam 
sollicitudines divitiarum et voluptates profectum 
impediunt, non faciunt peccatorem. Qui autem 
scandalizatur in Christo, cadit a Christo. Qui ergo 
et cadere potest, multo magis impedimentum pati 
contentus est. Qui autem spinosus est, non omnino 
et lapidosus est. Sunt enim, qui tantam quidem 
fidem non habent, ut divitias suas. et voluptates 
pro nihilo. putent, et sollicitudinem earum con- 
temnant, et magis diligant celestia quam terrena : 
lamen si tentatio venerit, non recedunt a Christo 
propter timorem perditionis. Nam etsi mundum 
contemnere non fuerint contenti, vel quia non qui 
( sic ) ante desiderabant magnificari apud Deum, 
iamen a Christo recedere non sunt ausi, quia 
timent perire. Ideo, si necessitas venerit , íre- 
quenter et bona sua dimittunt, quorum solli- 
citudine ante fuerant obligati. Nam multo mà- 
gis laboriosum est in securitate concupiscentias 
vincere, quam in periculo divitias con- 
temnere, Ipse enim timor periculi adjuvat ani- 
mam, et facile vincitur delectatio corporalis. Quot 
sunt enim, qui in securitate non fuerunt con- 
tenti pauperes esse, ct cum viderunt persequutio- 
nem, mágis contenti fuerunt bona sua dimittere, 
quam perire propter illa? Przsciens Deus frequen- 
ter precidit divitias eorum, ut a sollicitudinibus 
relevati, securius et melius permaneant cum Deo. 
Item qui lapidosus est, non omnino et secus viam 
est. Multo enim fideliores sunt, qui in persequu- 
tionibus forsitan possunt scandalizari, tamen in 
iniquitatibus non se omnino obligant : quia cum 
gaudio accipiunt verbum, et diligunt bonum, sed 
vincuntur in tribulatione. Et eos forsitan propter 
misericordiam suam Deus frequenter salvans, non 
adducit super eos tentationem, unde vincantur : 
quoniam nemo nostrum idoneus est, * si nos ju- 
bet Deus orare : Et ne nos inducas in tentatio- 
nem. Qui autem secus viam est, in omnibus ma- 
lis obratus est. 10. Et. accedentes ad eum. di- 


€O— ——SÁ 


* forte. 


Matth. 
13. 


hilip. 2. 


IN MATTHEUM 


scipuli 
. queris illis? Vide benevolentiam. virorum, vide 
misericordes discipulos benigni magistri. Dcle- 
bant, quia populus non intellexit, et quia talium 
verborum zedificatione fraudati sunt, quia perdi- 
derunt audiendi laborem et tempus. Nam qui non 
intelligit quod audit, perdit quod audit. Et consi- 
dera quod est benevolentius, quod non primum 
- interrogaverunt de intellectu. parabole, sed mox 
dixerunt: Quare in parabolis loqueris illis? 
uia. magis de aliorum salute solliciti erant quam 
e sua, sicut. ait apostolus : /Von que sua sunt 
singuli cogitantes, sed qua aliorum. Hac est 
enim perfecta caritatis gratia, qui amplius festinat 
aliis utilis et lucrosus esse quam sibi, 11. 41 ille 
respondens ait illis : Quia vobis datum est 
nosse mysterium regni celorum Quoniam multi 
€x his verbis culpam negligentie suc imputant 
Deo, dicentes : Quia non est mea culpa, si nescio 
quod mihi Deus scire non prestitit. Et ista di- 
cunt, non vere dolentes, quia non intelligunt ali- 
quid. circa Deum, sed peccatorum suorum excu- 
sationem quzrentes. De talibus dicit propheta : 


HOMIL, XXXI. ^ 869 


u5, dixerunt : Quare in parabolis lo- & tiam. Si autem illam generalem abscondisti in ter- 


ram, quz datur pro necessitate naturze : quomodo 
mereberis hanc specialem, quae pro remuneratione , 
bonz voluntatis aut epa atur? Et hoc est 


quod alius evangelista dicit de servo malo, qui ta- Matt. 18. 


lentum saum abscondit in terram, et nullum fecit 
fructum de illo; Dominus ejus non solum talen- 
tum tulit de eo, sed adhuc jussit eum puniri : id 


᾿ est, quasi non fructificantem jussit puniri reum, 


Vide quia paratus fuit et alteram gratiam ei.do- 
nare, si fructum fecisset de prima. 12. Qui enim 
habet, dabitur ei, et abundabit. Ut habenti qui- 
dem addatur, possibile est : impossibile autem, 
ut auferatur ab eo qui non habet. Quomodo pro- 


cedit? Si enim tollitur ab eo quod t non habuit : ; 4vomodo. 


51 autem non habuit, quid tollitur ab eo? Sed ita 
procedit : Qui habet aliquem intellectum, et non 
facit cum illo justitiam pertinentem ad gloriam 
Dei, sed econtra circa res terrenas occupat eum, 
habens non videtur habere: quia quantum ad eum, 
videns, czcus dicitur esse. Non habet, qui Deo nihil 
fert. Sicut homo, cujus oculi iniquitatem vident, 
non aquitatem, quantum ad Deum videns, czcus 


Psal. τήο. I Von. declines cor meum in verba malitice, ad 
excusandas excusationes in peccatis, cum ho- 
minibus operantibus iniquitatem. ldeo de isto 
loco modico manifestius loquamur. Omnis quidem 
intellectus de Spiritu sancto est, et gratia Dei est: 
tamen alia est gratia, quam Deus omnibus homi- 


dicitur esse, sicut scriptum est : Sinite 605; ceci Mah, to. 
sunt, et duces cecorum : quia diabolo vident, τή. 

non Deo, Sicut qui peccatis vivens mortuus dici- 

tur, sicut scriptum est : Zt vos cum essetis mor- Ephes. 5.1. 
tui in peccalis vestris: quia illetalis non Deo, sed οἱ Coloss. 
diabolo vivit : sicut qui habet intellectum, et bo- ^ '* 


nibus creando donavit.: alia est, quam non omni- 
bus hominibus, sed dignioribus et excellentiori- 
bus et electioribus donat. Sicut paterfamilias 
—multa mancipia habens, omnibus quidem medio- 
crem vestem dat, mediocrem annonam dat pro 
debito dominii sui : quia nec potest esse servus 
ejns, nisi ab illo vestitus fuerit, et nutritus ; qui- 
busdam autem fidelioribus circa se dat meliorem 
vestem, et delicatiorem annonam, non propter de- 
bitum dominii sui, sed propter bonos mores eo- 
rum : sic et Dominus generalem gratiam, id est, 
intellectum boni et mali omnibus dat pro necessi- 
t:te nature : quia nec videmur esse ned ad 
imaginem Dei creati, nisi habuerimus divinum 
intellectum ; dignioribus autem dat specialem gra- 


C 


tiam, utputa cognoscendi mysteria, non pro ne- . 


cessitate naturz,, sed pro remuneratione bonz vo- 


cxxxtt ]untatis, aut bonorum operum. Vide ergo quomodo 


dicit : Pobis datum est nosse mysterium regni 
celorum. Non dixit : Vobis datum est, alicui qui 
habeat scientiam boni et mali. Si ergo est aliquis, 
qui non habet gratiam scientie boni et mali, non 
culpa hominis est non habentis, sed Dei non 
dantis. Si autem. omnes homines intelligunt bo- 
num et malum, non tamen omnes habent gratiam 
cognoscendi mysterium regni, non est culpa Dei 
non dantis, sed hominis non quzrentis, nec festi - 
nantis, nec laborantis. ut mereatur accipere. Si 
enim illam generalem scientiam boni et Pc trans- 
egisses, id est, si bene usus fuisses, juste mere- 
baris hanc specialem cognoscendi mysterii scien- 
TOM. VI. 


D 


num non operatur cum eo, quantum ad Deum, 
nec habet:et ideo tollitur ab eo et ipsum. quod 
habet, ut nec intelligat quod est bonum, et jam 
ut cecus ducatur a dzemonibus per omnia mala 
opera. Quando ergo videris hominem, qui etsi 
non facit opera bona, tamen vel delectatur in au- 
diendo bono : infructuosus est quidem, tamen ad- 
huc non tulit Deus ab illo hoc ipsum quod habe- 
bat, sed exspectat illum, ut convertatur ad poeni- 
tentiam, et faciat bonum. Cum autem videris 
hominem, qui non sohim bonum non facit, sed 
nec delectatur in ipso audito bono : intellige quia 
jam tulit abillo Deus hoc ipsum quod habebat, ut 
intelligeret bonum, et quantum ad. Deum nior- 
tuus est. Nam non potest reviviscere, nisi forte 
quantum ad Deum, qui qoos eliam mortuos 
suscitare. Ille ergo, qui habendo non vult, sicut 
diximus, quod habet quidem natura est : quod 
autem non habet, voluntatis : qui habet quidem, 
sed non vult habere. Judzi vero, qui habuerunt 
legem, et vixerunt secundum legem, addita est eis 
notitia Christi. Qui enim legem habentes quasi 
non habuerunt, quia non vixerunt secundum le- 

em, ablata est ab eis etiam ipsa lex, quam habe- 
[éd et nihil apud eos de lege remansit, nisi sola 
Scriptura librorum, omni legis observantia per- 
eunte. Sic enim et Christianis eveniet. Qui enim 
vere habent Christum, viventes secundum Christi 

racepta, dabitur illis regnum, ut jam non cre- 

ant absentem Christum, sed videant przsentem. 
Qui autem habentes Christum quasi non habent, 


* 


870 


quia non vivunt secundum Christi precepta, tolli- A 
tur ab illis etiam hoc ipsum, quod videntur agno- 
scere Christum, ut croi Antichristo : aut certe 
ut condemnati in die judicii, separati de parte 
Christianorum, etiam hoc ipsum perdant , quod 
videntur esse Christiani, cum infidelibus deputati. 
Sic et. hieresibus factum est, quod. habentes fidei 
veritatem, illam non habuerunt, non viventes se- 
cundum eam, ablata est ab eis, ut crederent pro 
veritate mendaciis. Tales sunt et qui quoüdie 
transeunt ad perfidiam, quoniam habentes fidem, 
male ea utuntur. Tollet eam Deus ab eis, et ad per- 
fidiam transibunt, et projiciet eos, et impletur in . 
eis quod apostolus dicit : Eo quod caritatem ve- 
ritatis non receperunt, dabit eis Deus opera 
erroris, ut credant mendacio, et judicentur. 8 
18. Ideo in parabolis loquor illis, quia vi- 
dentes non vident. Si dixisset, Ideo in parabolis 
loquor illis, ut. videntes. non videant : forsitan 
non esset culpa non intelligentium Judaeorum, sed 
Christi, qui sic loquebatur, üt non intelligeretur 
ab eis. Nunc autem dicit : /deo in parabolis lo- 
quor illis, quia videntes non vident. Tntelli- 
gitis ergo, quia non est culpa Christi nolentis di- 
cere manifeste, sed eorum qui audientes nolebant 
audire. Non enim quia Christus in. parabolis lo- 
quebatur, ideo illi videntes non videbant : sed 
quia videntes non videbant, ideo illis Christus in 
parabolis loquebatur. Ecce viderunt mirabilia 
Mosi : numquid vere viderunt? Si enim vere vi- 
dissent, utique et. timuissent Deum miraculorum € 
factorem. Ecce audierunt doctorem legis : num- 
quid vere audierunt? Si enim vere audissent eum, 
utique et vixissent secundum legem, et credidissent 
in eum, quem prophetabat lex. Viderunt et ea 
mirabilia, sed videntes non viderunt. Si autem 
vidissent ea, et profecissent in eis. Cum sit ergo 
facilius videntes cognoscere quod vident, quam : 
intelligentes intelligere quod audierunt: quomodo 
poterant illi audientes mysteria intelligere, qui 
videntes mirabilia non cognoverunt? Quia con- 
sueti erant Jud:ei videntes non videre, et audien- 
les non audire: ideo non dedit eis Deus oculos 
fidei, ut videant divina miracula Christi, nec au- 
diant viva verba ejus, nec similiter. contemnant 
Christum, cognoscentes eum, quemadmodum con- D 
temserunt et legem, habentes eam : ideo et pro- 
pheta illis. dicebat : JZuditu auditis, et non in- 
telligitis. Videamus cujus rei intellectum denegat 
illis propheta. Non illum generalem qui datus est 
ad usum nature, sine quo vivere nemo potest, 
sed hunc spiritualem ad cognoscendum mysterium 
cxxxni Christi, quod datur ad remunerationem justitiz. 


2. Thess. 2. 
IO. It. 


Esai. 6. 9. 


JHomilia xxxij. ex capite xix. 


Reliquum 1. Et factum est cum consummasset Jesus 

a Hic resumit Codex Carthusianorum Vallis Dei : c: 
paulo post idem Codex et Editi ad marg. solicito ani- 
mo. In textu autem sollicito amore. 


OPUS IMPERFECTUM 


sermones istos, migravit a Galilea, et venit in hujus αἱ 
fines Jude trans Jordanem, 2. et sequuta deest. : 
sunt eum turbe multe, et curavit eos ibi. Et icem ᾿ 
reliqua. * Quantumcumque gratuitam et utile sit «t 18 cap 
bonum ecclesiasticae pacis, quam flagranti et sol- desideran 
licito animo quaerendum sit exponam, ut quilibet 'e*- — 
inventor exponere possit. Legite, inquam, fidelis- ^ Epi; 
simi, hortor, fratres, legite vobiscum, crescite in pus — fuis 
fide, ut vobiscum corpore absens, efficiar in Chri- *e ΩΝ 
sto vobiscum praesens in fide. Incipimus ergo ex- 5, eo, 
ponere bona de bono. Prosequar quod dicit evan- tiatar.— 
gelista: Et factum est cum consummasset Jesus 
sermones istos. Quos istos? Quos superius est 
roloquutus. ^ Quomodo de camino ignis morti- 
lei carnalium passionum super pectus em 
rum zeli scintilla ceciderat, et modica quidem jam 
lantum. conflabatur : sed Dominus, qui de longe 
sentit malorum vaporem, cito per humilitatis do- 
ctrinam, quasi cum aliquo fonte aquz largissimo 
titionem, priusquam accenderetur, restinxit, di- | 
cens : Z4 men dico vobis, nisi conversi fueritis, Mauh. 1$ 
et efficiamini sicut pueri, non. intrabilis in re- 3. 
gnum celorum, etc., et illos tunc sollicitos red- 
didit, et totum mundum de periculo hujus incen- 
dii liberavit. Et illi quidem leviter tacti sunt, nos 
autem fortiter sumus muniti. Et momentanez in- 
vidie& eorum occasio zternum mundo humilitatis 
refrigerium introduxit. Hos ergo sermones cum 
consummasset Jesus, transtulit se de Galilea in 
Judaam, quasi justus Dominus omnium, qui sic 
diligit alios servos, ut alios non contemnat. Nam 
sicut omnes illi debent gloriam, quasi Domino : 
sic ille debet omnibus misericordiam, quasi servis. 
Nam si semper eum unus teneat locus, jam non 
est possessor omnium hominum, sed aliquorum. 
Reliquit Galileam, et venit in fines Jude. 
Galileam patriam suam, de qua matus fuerat, 
quasi sol altius ascendens , reliquit orientem, οἱ 
venit in Judam, quasi ad occasum, ubi fuerat obi- 
turus, in pace passionis occumbens, ut iterum no- 
bis aliunde novum ortum sua resurrectione osten- 
deret, ut dicamus cum apostolo : Petera trans- 
ierunt; ecce facta sunt omnia nova. Et sequu- 
te sunt eum turbe multe. Quasi testimonia 
salutaris doctrinz ejus, quasi oves pastorem, in 
manu ipsius genitze et nutritze, sequebantur" eum, 
quasi parvuli filii patrem peregre longe profici- 
scentem : et quasi pater proficiscens, bona pignora 
caritatis illis relinquens, peregit debilibus reme- - 
dia sanitatum. Et sanavit eos. Ibi apparet, quia 
parati erant populi sequi eum etiam in fines Ju- . 
dez : sed. ne quis existimet Judzorum , sicut 
erant detractores, quod ad commendationem opi- 
nionis suz, et ad testimonium virtutum suarum, 
jactantiz causa, trahat secum multitudinem infir- 
morum, ideo sanavit eos ibi, et dimisit eos : ma- 
Xime cum sufficerent et ipsi ad gloriam, et ho- 


pu———————————— M 


2. Cor. 6. 
17. * 


b V. D. et Editi in margine : Quomodo dicam in 


hujusmodi mortiferis carnalium passionum super, 


IN MATTHEUM. 


minibus ad salutem , testimonia in suo loco 
nascentia. 9. Et accesserunt ad eum Pharisci, 
teniantes eum, et dicentes ei : Si licet. homini 
quacumque ex causa uxorem suam dimütere ἢ 
Viro casto qualiscumque uxor bona videtur, quia 
perfecta caritas vitia non sentit. Qui diligit uxo- 
rem, de solvendo matrimonio legem necessariam 
non habet. Ubi autem de solvendo matrimonio 
lex requiritur, illic jam odium demonstratur: ubi 
odium invenitur, illic fornicatio esse cognoscitur. 
Quemadmodum si videas hominem assidue ami- 
citias medicorum colentem, ex ipsa re statim in- 
telligis, quia infirmus est : sic et cum videas sive 
virum, sive mulierem de dimittendis uxoribus ^ 
viris legem interrogantes, cognosce quia vir ille 
lascivus est, etmulier illa iesu est. Sic et Ju- 
dai erant homines fornicarii et contaminati, qui 
habentes uxores, habere non videbantur: quia 
uxor illis non erat quasi jucunda possessio castita- 
tis, sed quasi desertum aestus libidinis illic reli- 
. Nam in matrimonio mox castitas delectatur, 
ido autem quasi vinculo conjugii colligata tor- 
quetur. Et non sit noyum, quod dicimus, quia 
castitas in matrimonio delectatur. Nam primus est 
gradus castitatis sincera virginitas : secundus au- 
tem, fidele conjugium. Ergo species secunda vir- 
ginitatis est matrimonii casta dilectio. Adierunt 
ergo Jesum tentantes, ut viderent, si voluntatis 
i eorum amicus esset, án castitatis patronus: ut 
si quidem diceret, quia licet dimittere, laudarent 
eum : si autem non, contradicerent ei : et hoc est 
par gm tentare. Qui autem vere interrogat, quic- 
quid audierit, conquiescit. Si licet homini uxo- 
rem suam. dimittere quacumque ex causa ? 
O effrzenata lascivia! Sciebant quia nullam causam 
idoneam habebant circa dimittendas uxores, prz- 
ter solam turpitudinem, alias atque alias sibi jun- 
gebant: ideo timuerunt interrogare, Ex. quibus 
causis? Ne seipsos intra angustias ceriarum cau- 
sarum constringerent. Sed interrogaverunt, si ex 
omnibus causis licet, scientes quia modum nescit 
libido : sed quanto exercetur, tanto magis accendi- 
tur, non leviter, nec intra terninos unius conjugii 
capit libido. 4. Ille respondens ait eis : Won legi- 
siis, quia qui fecit homines ab initio, masculum 
et feminam. fecit eos ? 1d est, Legistis quidem, 
noluistis facere quod legistis. Conscientiam illo- 
rum ad testimonium provocat, ut ostendat eis, quia 
ideo interrogant, non ut firmiter discant quod du- 
bitant, sed ut excusabiliter faciant quod inexcusa- 
biliter peccent. Masculum et feminam. Non ma- 
sculum et multas feminas,ut uni masculo liceat plu- 
res feminas possidere : neque masculos et feminam, 
ut uni feminz liceat plures viros accipere : sed ma- 
sculum et feminam, ut una femina nullum mascu- 
lum putet. factam esse in seculo, preter unum : 
ut unus masculus nullam putet. feminam esse fa- 


HOMIL. 


À 


C 


XXXII. 871 


ctam in seculo, nisi unam. Non enim duas aut 
tres costas detulit de latere viri, οἱ duas aut tres 


fecit mulieres. Cum ergo secunda aut tertia uxor Gen. 2. 21. 
' steterit ante faciem tuam, sicut tunc. Eva ante cxxxtv 
Adam, quomodo illis dicas, 2706 nunc os de ossi- Gen. ». 23. 


bus meis? Nam etsi vere costa est illa mulier, non 
tamen tua. Si ergo non illi dixeris, non illam con- 
firmes esse conjugem tuam: si autem dixeris, 
mentiris. Si ergo Deus ad hoc masculum ct femi- 
nam ex uno creavit, ut sint unum : quare ergo 
et de catero vir et mulier non ex uno utero na- 
scantur, sicut volatilia quadam? Quia Deus, 
quamvis masculum et feminam quidem creavit 
propter necessitatem filiorum generandorum, ta- 
men semper castitatis fuit amator, et continentize 
auctor. Ideo illum typum non servavit in homini - 
bus, ut si. quidem vult homo nubere sccundum 
ἘΝ dispositionem creationis humanz, intel- 
igat quid est vir et uxor. Si autem noluerit nu- 
bere, non habet necessitatem nubendi propter 
conjunctionem nativitatis, ne forte videatur per 
suam continentiam alterum * perdere, quem nole- 
bat esse in continentia : quomodo dicemus post 
conjunctum matrimonium, ne alter altero nolente 
se separaret, 5. Propter quod relinquet homo 
patrem suum et matrem suam, et adherebit 
uxori suc. Propter quid? Quia ex viro est uxor, 
et ex una carne sunt ambo. Ergo nunc major 


Σύξυγοι 


caritas debet esse inter fratres et sorores, qnia ctiam fra- 


isti quidem conjuges ex eisdem parentibus exeunt, ἮΝ Fons 
ΠΟ 


illi autem ex diversis. Sed hoc magnum est 
nimis, quia fortior est Dei constitutio, quam vir- 
tus natura, Non enim. praecepta Dei naturz sub- 
jecta sunt, sed natura preceptis obtemperat. De- 
inde fratreslicet ex uno.nascantur, tamen ideo 
nascuntur, ut diversas vias petant. Vir autem et 
uxor licet ex diversis nascantur, tamen idco na- 
scuntur, ut in unum conveniant. Ergo hi, quam- 
vis sunt ex uno, tamen non ita sunt quasi ex uno : 
quia ad hoc creati sunt, ut. non sint unum. Illi 
autem quamvis non sunt ex uno, tamen ita sunt 
quasi ex uno: quia ad hoc creati sunt, ut sint 
unum. Vides ergo, quia non seipsum loquitur 
ordo natura? Sed ordinationem-Dei ex teipso con- 
sidera. Quod. enim est in herbis aut in. arboribus 


D humor, hoc est in hominibus amor. Sicut herba 


ex humore nascuntur et crescunt, sic homines per 
amorem incipiunt et augentur. Humor quidem 
de radicibus ascendit in herbam, de herba autem 
non revertitur ad radices, sed sursum transmittitur 
in semen : sic et caritas de parentibus ascendit in 
filios; de filiis autem non revertitur ad parentes. 
Ideo parentes quidem filios diligunt, non sic 
diliguntur a filiis : quia sicut herba non deorsum, 
sed sursum ad semen transmittit humorem : sic et 
homo non ad parentes, sed ad procreandos filios 


transmittit affectum. Eterunt duo in carne una. 4c. ἡ. 32. 


^ Perdere , quem nolebat esse in continentia. Sic lebat. Quovis modo legas, vix divinare possis quid 
Editi, qui in margifie habent: αἱ, volebat. V. D. quí πος bac sibi velint. 


56. 


Eod. 34: gua. invisibi 


Psal. 49.9. 


872 


Sicut qui spiritualiter se diligunt, multorum ani- ἃ 
m quasi una anima esse dicuntur, dicente Scri- 
ptura : Omnium credentium erat. cor unum et 
anima una : sic et vir et uxor qui carnaliter se 
diligunt, una caro dicuntur. T. Dicunt illi : 
Quid. ergo Moses mandavit dare libellum re- 
pudii, et dimitti ? Displicet peccatoribus doctrina 
justitiee, gravis est fornicantibus interpretatio ca- 
stitatis. $1 contra rationem quidem respondere non 
possunt , veritati tamen credere non acquiescunt. 
Quid ergo? Conferunt se ad patrocinium virisan- 
ctissimi Mosi, cujus personam verebantur omnes 
et timebant, ut doctrinam Christi, quam ratione 
vincere non poterant, per. auctoritatem validioris 
ersonz destruerent : ut dum Moses irreprehensi- 
bilis reprehendi timetur, veritatis [interpretatio B 
taceatur : sieut solent homines facere, malam cau- 
sam habentes ; confugiunt ad. potentes viros, ut si 
per justitiam non possunt, vincant per personam. 
amquam si ita invidiose respondeant: Quid ergo ἢ 
Moses precepit in lege, qui fuit quasi visibilis lin- 
- Dei, qui incorruptibilem gloriam 
corruptibilibus oculis vidit, et testimonium divi- 
nitatis in vultum suscipiens portavit ad populum : 
tu autem, homo vilissimus, fabri lignarii filius, 
quomodo destruis quod ille. constituit? Si. Filius 
Dei es, sicut. dicis, quare confundis tuum mini- 
strum? si homo es similis nostri, quomodo repre- 
hendis tuum auctorem? Si malum est, quare pre- 
cepit? si bonum est, quare destruis? 8. Tunc ait 
Jesus : Moses, inquit, propter duritiam cordis 
vestri permisit oobis dimittere uxores vestras. 
Frequenter vobis Moses propter duritiam vestram 
injustitiam quasi justitiam. precepit, ut in eremo 
hostias offerre Deo. Et quomodo dicit propheta? 
lYon accipiam de domo tua «vitulos, neque 
de gregibus tuis hircos. Sed quia patres vestri 
egressi. erant de /Egypto, corpore, tamen non 
animo : nam totam : /*gyptum secum in moribus 
bajulabant : videns itaque Moses propter dilectio- 
nem carnalem circa studia sacrificiorum eos esse 
inclinatos , si mandasset eos recedere a sacrificiis, 
non fuerat audiendus : quia annosa passio medi- 
camento momentaneo non curatur. Jussit eos sa- 
crificare. quidem, sed jam non dzmonibus, sicut 
in Egypto, sed Deo vivo. Dimidium mali per- 
misit, ne totum perderet bonum. Hac ratione per- 
misit, vos dare libellum repudii, quia melius ju- 
dicavit permittente lege matrimonia solvi, quam 
odio compellente homicidium fieri. Permisit vo- 
bis mala facerc, ne faceretis pejora. Ergo hec vo- 
bis permittendo, non vobis justitiam Dei demon- 
stravit, sed ἃ peccato abstulit culpam peccandi, 
ut quasi secundum legem agentibus vobis pecca- 
tum, vestrum non videatur esse peccatum. Utputa, 
si quis habeat servum, qui furatur et inebriat se, 
considerans dominus, quia. si utrumque sibi in- 
simul mandaverit observare, nihil proficit : mandat 


C 


OPUS IMPERFECTUM 


illi quidem, ut bibat quantum vult, sed publice 

bibat, ut hoc quidem, quod. bibit, sit secum no- 

vum bonum, ut paulatim discat obedire praceptis. 

Sic permissum est dari repudium, malum quidem, 

tamen licitum ἃ creatione. Et apostoli praecepe- 

runt, secundas adire nuptias, propter incontinen- 

tiam hominum. Namsecundam quidem acciperese- 
cundum praeceptum apostoli est : secundum autem 1. Tim. 
veritatis rationem vere fornicatio est ; sed dum per- 9- 
mittente Deo publice et licenter committitur, fit ho- 

nesta fornicatio. Propterea bene dixit, quia Moses cxxxv 
hoc permisit, non przcepit. Aliud est pracipere, 

aliud est permittere. Quod enim precipimus, sem- 

per placet : quod autem permittimus, nolentes 
precipimus : quia malam voluntatem hominum ^ 
ad plenum prohibere non possumus. 9. Zmen 
dico vobis, quicumque dimiserit uxorem suam, 
nisi fornicationis causa, mechatur. Owmis res, 
per quas causas nascitur, per ipsas absolvitur. 
Matrimonium enim. non facit coitus, sed volun- Matri 
tas : et ideo illud non solvit separatio corporis, sed ^!" 

' - rg :7 facit coi 
separatio voluntatis. Ideo qui dimittit conjugem ;,4 vo 
suam, et aliam non accipit, adhuc maritus est. tas. 
Nam etsi corpore jam separatus est, tamen adhuc 
voluntate conjunctus est. Cum ergo aliam accepe- - 
rit, tunc plene dimittit. Non ergo qui dimittit 
mochatur, sed qui alteram ducit. Sicut autem ᾿ 
crudelis est. et iniquus, qui castam. dimittit : sic 
fatuus est et injustus, qui retinet meretricem. Nam 
patronus turpitudinis ejus est, qui crimen celat 
uxoris. Imitatores ergo debemus esse Dei, ut sicut ! 
ille agit cum Ecclesia, sic nos agamus cum con- 
juge. Ille enim numquam derelinquet populum, 
nisi ad. gentilitatem vel ad. haeresim. voluntarie 
transierit : alias autem peccantem castigat quidem, 
tamen misereri non cessat, dicente propheta : Si Psal. 

! 


ὶ 


dereliquerint filii ejus legem. meam, visitabo 51" 3 
in virga injustitias eorum ; misericordiam au- 
tem meam non. dispergam ab eis. Sic et vir me- 
retricem quidem dimittat, alias autem male mori- 
geratam castiget et teneat. Quomodo? Tribus 
modis. Primum docendo secundum Deum. *Si 
autem contemserit timorem Dei, improperando, 
ut vel homines erubescant. Si nec pudorem sentit 
frequenter confusa, faciat illi qot precepit Sa- 


D lomon : Cor. durum. baculo percute. Ergo pri- Proe 


mum admone, quia multum proficit doctrina. ju- 39* - 
stitie. Deinde confunde, quia frequenter et pudor 
frenum est vitiorum. Tertio justum est, ut casti- 
pe quasi ancilla, quae FS snis nescit ut li- 
ra. Aliter. De Galilea turbz in mysterium 
gentium sequutz sunt Dominum in fines Juda, 
ibique curat sunt. Juste in fines transierunt. Ju- 
dae; nec enim potuissent curari, nisi relictis fi- 
nibus suis, in fines transissent Judae, sicut scri- 
ptum est in Esaia : Et venient omnes gentes, et Esai. 
dicent : Fenite, ascendamus in montem Domi- 
ni, et in domum Dei Jacob, et annuntiabit 


LJ 


à V. D.et Editi in marg. $i autem Dei timorem non sentit. 


IN MATTHJEUM. HOMIL. XXXIl. 855 

nobis viam. suam, et ambulabimus in ea. Et ^ mone : In mille virum bonum invenies ; in Eccle. 7. 
curate sunt gentes in finibus Judzorum ad con- — omnibus autem his mulierem non invenies. ?9- 
fusionem ipsorum, quia gentes quidem et in aliena — Quid autem est aliud mulier, nisi amicitiz inimi- 
sequute sunt Christum, Juda autem in finibus 
suis constitutum tentaverunt et repulerunt, et in 


- i Ἧς Mulieris 
ca, ineffugabilis poena, necessarium malum, natu- male — de. 
ralis tentatio, desiderabilis calamitas, domesti- 5^" ?''^- 


fornicationibus suis corporalibus fornicationem 
suam confessi sunt spiritualem, dicentes : Si. /i- 
cet viro dimittere uxorem suam quacumque ex 
causa? Quia non potest animo esse castus, qui 
corpore est lascivus : hoc est, non potest Deo esse 


"fidelis, qui uxori suz perfidus est : sicut nec ex 


diverso conscientiam servat, qui Deo fidem non 
servat, sed altera alterius fornicationis est accu- 
satrix. Nam etsi interim non przvaricatur lasci- 
vus, tamen jam in eo statutus est ut prevaricetur, 
Si corruptio persuásionis accesserit. Et 1] 
secundum carnem interrogabant, quz pati mereban- 
tur secundum spiritum : δὲ licet dimittere uxorem 
quacumque ex causa? Christus autem respondit 
eis, quod facere eos non decebat, dicens : Quicum-- 
que dimiserit uxorem, nisi ob causam fornica- 
tionis, et aliam duxerit, mechatur. Sicut enim 
uxorem quocumque modo contra voluntatem viri 
agentem dignum est repellere, non est autem ju- 
stum quantum ad gravitatem viri, nisi ob causam 
fornicationis : sic et. Ecclesia, quocumque modo 
contra voluntatem egerit Christi, digna est abjici : 
non autem abjicitur propter longanimitatem Chri- 
sti, nisi sola causa transgressionis. Sicut enim si 


Christus prius dimisisset Ecclesiam Judzorum, . I 1 
C sed illud ostendit, quia nisi auxilium grati:e acce- 


non cis subministrans per Scripturas notitiam sua 
divinitatis, ipse faciebat eam adulteram cum diis 
extraneis, quoniam matura, rationabilis et sub- 
dita Deo creata, sine Deo non potest esse : sic 


Christo semper eis scientiam su divinitatis sub- : 


ministrante, quoniam synagoga spernens transibat 
ad idola, inexcusabilis adultera reperta est. Pro- 
pter quod repulit Christum, non repulit eam Chri- 
stus : non quacumque ex causa, sed propter cau- 
sam fornicationis ipsius : quia non solum, relicto 
Christo, diabolo se conjunxit, sed etiam interfecit, 
pro quo mori debuerat. Ab initio enim Deus ge- 
nuit Christum : deinde creavit hominem, rationa- 
bilem naturam angelorum et animarum, quasi 
conjugem, et potentem suscipere verbum )psius. 


cum periculum, delectabile detrimentum ; mali 
natura, boni colore depicta? Ergo si dimittere 
illam peccatum est, necesse est ut, aut dimitten- 
tes, adulterium . alterum faciamus, aut tenen- 
les, quotidianas pugnas et amaritudines habea- 
mus. Ideo vesponderunt : Si ita est viri causa 
cum uxore, non expedit nubere. 'Tunc Dominus 
non dixit, quia expedit, sed magis consensit, quia 
non expedit : sed infirmitatem carnis aspiciens di- 
xit :41. /Von omnes capiunt verbum istud, sed 


illi quidem Β quibus datum. est. Non dixit, Non omnes pos- 


, Sunt: sed, /Von omnes capiunt : id est, Omnes 
quidem capere possunt, sed non tamen omnes ca- 
pere volunt. Palma proposita est. Qui concupiscit 
gloriam, non cogitat de labore. Nemo vinceret, si 


omnes periculum pugne timerent. Ex eo quod cxxxv: 


quam non possunt, et a proposito continentiz ca- 
unt, non debemus circa virtutem castitatis fieri 
pigriores. Si enim quidam in pugna cadentes non 
exanimant czeteros, sed dicunt illis sic datum fuis- 
se, rem non applicant pugne, sed homini : quanto 
magis nos' cadentium negligentize imputare debc- 
mus,.non difficultati. virginitatis? Quod. autem 
dicit, Quibus datum est, non hoc significat, quo- 
niam quibusdam datur, quibusdam non datur : 


perimus, nihil ex nobis valemus. Quoniam autem 
volentibus gratia non denegatur, in evangelio 


Dominus dicit : Petite et dabitur vobis : queeri- yauh, 7. 
te, et invenietis : pulsate, et aperietur vobis. 7. 8. 


Omnis enim qui petit, accipit : et qui querit, in- 
venit ; et pulsanti aperietur. Debet autem vo- 
luntas. precedere, et sic sequitur gratia. Nam nec 
gratia sine voluntate aliquid operatur, nec volun- 
tas sine gratia potest. Nam et terra non germinat, 
nisi pluviam susceperit, nec pluvia fructificat sine 
terra. 12. Sunt. eunuchi , qui sic nati sunt ex 
utero matris sue : et sunt eunuchi, qui ab 
hominibus fiunt : et sunt eunuchi, qui. seipsos 
eunuchos fecerunt propter regnum. celorum. 


Ideo clamat :.6. Quod Deus Pak Ns homo Ὁ Tamquam si. dicat aliquis : Quid dicis, Domine? 


non separet. Et multis quidem modis homo sepa- 
rat, quod conjunxit Deus. Quando enim "quis 
audet dicere aut facere aliquid. per quod scanda- 
lizati- homines recedant a Christo, homo separat, 
quod Deus conjunxit. Sed et si nullus alter hoc 
faciat, ipse autem homo peccans a Deo recedat, 
repellens Spiritum. ejus a se, homo videtur sepa- 
rasse quod Deus conjunxit. 10. Dicunt ei disci-. 
puli : Si ita. est causa viri cum uxore; non ex- 
pedit. nubere. Audientes. cogitabant apud se : 
Mulier bona difficile invenitur, protestante Salo- 


b Fidem in marg. Quis dicere aut facere aliquid 
praesumit, 


si ex quacumque causa contigerit homini uxorem 
non habere, an continenti; habebit mercedem? 
Non semper. Sicut enim peccatum sine voluntate 
opus non facit, ita justitia ex opere non consum- 
matur, nisi et voluntas affuerit. Multi enim cor- 
pore quidem castitati student, adulterium autem 
voluntate committunt. Nisi enim ex voluntate sola 
fornicatio consummaretur, numquam Dominus di- 


ceret : Qui viderit mulierem ad. concupiscen- Mauh. 5. 


dum eam, machatus est eam in corde suo. 38: 
Ergo voluntas *sine opere frequenter peccat. Illa 


^ Sic iidem in marg. habent, Editi autem in textu. 
sine corpore, male. 


874 


OPUS IMPERFECTUM 


cst gloriosa continentia, non quam transgredi non A ipsi fuerant invitati. Nam quis mereatur appro- 


potest necessitas debilitatis corporis, sed quam 
complectitur voluntas sancti propositi. Ideo dicit : 
Sunt eunuchi, qui sic nascuntur ex utero ma- 
tris sue : sunt eunuchi, qui ab hominibus 
fiunt : sed. illos tenet necessitas, hune autem ter- 
tium coronat voluntas. Quod autem sic nascuntur, 
a creatione fit : quomodo nascuntur et sex digitos 
habentes, aut. quatuor, et similia. Si enim Deus, 
sicut ab initio constituit, unamquamque naturam 
sic dimitteret, illam immutabiliter semper in suo 
ordine permanere, in oblivionem deduceretur co- 
ram hominibus operatio Dei : nam estimaretur 
natura rerum ipsa se regere. Utputa, constituit 
Deus naturaliter, ut in hieme frigora: sint, calor 
autem in aestate ; ut terra fructum proferat, ut plu- 
via descendat de calo. Si hec sicut ab initio consti- 
luta sunt, ita in suo statu immutabiliter perseve- 
rarent, inveniretur Deus ab initio quidem consti- 
Qua de tuisse ; et de cetero omnem naturam in sua potestate 
causa cOn- reliquisset, et on hoc fieret ut jam creatura ne- 
ira cursum . » 
waturwe al;. CeSsarium non haberet Factórem. Ideo ergo natura 
qua inter- erum convertitur contra naturam suam interdum, 
dum  eve- ut semper Deusnaturarum Opifex in memoriam re- 
SA ducatur, et semper necessarius sit Factor suze na- 
turz, et non solum semel, sed quotidie opera sua 
facere videatur. Propterea in evangelio tie caeco, 
Joan. 9.3. qui sic natus fuerat, Dominus dicit: JVeque hic 
peccavit, neque parentes ejus, sed ut manife: 
stentur opera Dei. Non solum simpliciter intelli- 
genduni est, sicut multi putant, ut, cxco sanato, 
Dei potentia cognoscatur, id est, operans Deus. 
Alioqui, omnibus infirmitatibus sanatis, Dei pi 
tentia cognoscitur : sed ideo in illius persona ἴω 
dicit, quia contra regulam nature sine oculis erat 
creatus, ut in transversione naturz opus Dei intel- 
ligatur, dum emendatur natura. 15. Tunc oblati 
sunt ei pueri, ut manus eis imponeret, et ora- 
ret. Tunc, scilicet quando Dominus de castitate 
sermonem faciebat, et beatos pronuntiabat eunu- 
chos. De gloria enim continentia Domino referente 
atque'dicente, Sunt qui se eunuchisant propter 
regnum. celorum : audientes quidem obtulerunt 
ci infantes, pueros castitate mundissimos. Putabant 
enim; quia Dominus corpore mundos tantum lau- 
daret, non et voluntate : nescientes, quia Dominus 
non illos beatificavit eunuchos, quos pueritia ne- 
cessitas facit castos, sed continentiz virtus. Disci- 
puli autem vetabant eos. O caro, amica rerum 
malarum, et non amica rerum bonarum! Quia 
non delectatur. in. bono, ideo facile. obliviscitur 
bonum : malum autem quicquid audierit, quasi 
naturaliter in corde suo plantatum, sic retinet sem- 
per. Nam numquam potest aliquis oblivisci quod 
diligit, nec retinere quod odit. Ante enim modi- 
Matth. 18. cum Christus accipiens puerum dixerat : JVisi fa- 
3. cti fueriis sicut puer. iste, non. intrabitis in 
regnum celorum. Et ecce statim obliti discipuli 
puerilis innocentiz, vetabant ad Christum pueros 
quasi indignos accedere, ad quorum similitudinem 


pinquare Christo, si repellitur ab eo infantia sim- 

plex? Putabant enim se honorem facere Christo, 

damnum facientes glorie ejus. Nam 0- 

dum damnum est medico, si subtrahantur infirmi : 

sic damnum est Christo, non habere quos salvet. 

Si enim exspecians Samaritanos peccatores, de 

quibus ipse mandavit quasi de indignis, 7m ciez- δαί, 1 

tates Samaritanorum ne intraveriis, tamen sic 5. 

de adventa eorum gaudebat, ut diceret : Escam Joan.4.3 

habeo manducare, quam. vos nescilis : putas, 

quanto magis esuriebat salutem innocentium pue- 

rorum? Ideo dixit : 14. /Volite vetare pueros. 

Nam si sancti futuri sunt, quid vetatis filios ad Pa- 

irem venire? Si autem peccatores futuri sunt, ut 
B quid sententiam condemnationis profertis, ante- 
quam culpam videatis? Talium est enim regnum 
celorum. Talium,non omnium. Nam quales modo ἡ 
sunt, meum est : quales autem postea futuri sunt, 
ipsorum. Quod ergo meum est; honorate : quod au- 
tem ipsorum fuerit, miseremini. Talium est enim 
regnum celorum, qui casti sunt ex virtute, sicut 
m ex aate. Talium est, qui simplices oculos 

abent sicut pueri, et cognoscunt differentias per- 
sonarum. Ecce enim puer, si viderit hominem, ni- 
hil aliud videt in eo, nisi lioc solum quia homo est: 
non dignitatem ejus intelligit, non considerat ve- cxxxvit 
stem ipsius. Vir antem perfectus, cum hominem | 
viderit, non aspicit quia homo cst, sed statim co- 
gitat de dignitate illius, et. estimat. vestimenta 
ipsius. Vides ergo, quia sapientior est imperfectus 
puer, quam perfectus vir? Vir enim non hominem 
aspicit, quem Deus fecit Dominus, sed ornatum, 
quem diabolus ad invenit. Puer autemi non ornatum 
aspicit, quem diabolus adinvenit, sed hominem, 
quem Deus creavit. Priusquam puer veneno dia- 
bolico mundialis malitize repletus fuerit, coguoscit 
opus Factoris : cum vero inebriatus fuerit mundi 
spiritu, jam non aspicit opus Factoris, sed illece- 
bras corruptoris. Przsens locus instruit omnes pa- 
rentes, ut filios suos indesinenter sacerdotibus of- 
ferant : quia si sacerdotibus offerunt, offerunt Chri- 
sto. Non enim sacerdos manüs imponit, sed Chri- 
stus, in cujus nomine manus imponitur. Si enim 
qui escas suas per orationem non offert Deo, coin- 
D quinatas eas manducat, secundum quod de illis | 

ait apostolus : Quoniam omnis creatura Dei ,| pj, 

bona, et nihil rejiciendum, quod cum graiia- ἡ. 5. 

rum actione percipitur : sanctificatur enim per 

verbum Dei, et orationem ; dicens enim, San- 

ctificatur per verbum Dei et orationem, osten- 

dit, quia maculata est, nisi per orationem fuerit 

omnis esca mundata et sanctificata : quanto ma- 

gis pueros offerri Deo et sanctificari necesse est? 

Causa autem sanctificandarum escarum hzc est, 

quoniam Mundus totus in maligno positus est. 1. Joan. 

Ergo et omnis res corporalis, quomam mundi '9- 

est pars, in maligno est posita, et ipsam pro- 

pierea oportet sanctificari. Consequenter et in- 

fantes, quando nascuntur, et ipsi quantum ad car- 


admit 


C 


——— 


IN MATTILEUM. HOMIL. XXXIII. 


855 


nem in maligno sunt positi : quoniam et omnis ἃ cüs ergo populus erat adolescens, non atate , sed 


caro, quasi pars mundi, in maligno posita est. Pro-. 


pterea necesse est offerri pueros, ut assidue super 
eos oratio fiat: quoniatn escam semel sanctificari 
necesse est. Manducamus enim eam, et transit : 
hominem autem, quem indesinenter adversarius 
persequitur et sordidat, semper sanctificari necesse 
est. Aliter. Gonvenienter confutatis Judzis tenta- 
toribus et lascivis, offeruntur pueri Christo in 
pr sace gentium, in fide parvulorum, et lactis 
uc solius capientium escam, qnos obtulerunt 
Christo patres eoram : sicat ordinis est intelligere, 
posita sunt evangelia gentium singularum, quod 
discipuli in figura principum Judaici populi pro- 
nt: quoniam semper Judzi omnia faciebant, 

ne gentes salvarentur introducte ad fidem. 


Homilia xxxiij. ex cap. vix. 


16. Et ecce vir unus accessit ad eum, et ait: 


Magister bone, quid boni faciam, ut habeam - 


vitam eternam»? et reliqua. Non sine ratione quc- 
rendum est in hoc loco,cur hic de isto adolescente 
Christum interrogante, Magister bone, quid boni 
faciam , ut. vitam «eternam. possideain ? cum 
Dominus implevisset narrationem, in fine sic addi- 
dit : 50. Multi enim erunt, inquit, primi novis- 
simi , δὲ novissimi , primi. Quod de Judeis et 
ntibus dictum esse dubitat nemo. Ne forte ergo 
ic adolescens in mysterio introducitur Judaici 
-— semper adolescentuli , semper gloriantis et 
is. Sic enim facere solet Christus plerumque , 
qnando de mysterio alicujus rei est loquuturus : 
ante introducit corporaliter facientem idipsum, ut 
ex 60 occasionem inveniens, corporalem narratio- 
nem mysterii quam rei propositum exsequatur : ut- 


, puta, cum de compescenda jactantia Phariscorum 


apud Lucam loquuturus fuisset, introducit. pri- 
mo hydropicum, et sanavit, ut in corporali tumore 
hydropici, jactantie Phariseorum ^ pungeretur 
inflatio. Sic et hic, cum de refutatione Judeorum 
et electione gentium mysterium exponere voluisset, 
ex eo verbo quod dicit ad Petrum, 99. Et omnis 
qui reliquerit patrem et matrem, etc., usque 
ad parabolam 'subsequentem de mercenariis con- 
ductis in vineam , hora prima, tertia , sexta , et 
nona, et undecima, quomodo gentes przponendze 
erant Judzis : introduxit istum adolescentem glo- 
riantem, et levem, et amantem amplius bona sua 
carnalia, quam czlestia Christi promi:sa : ut pas- 
sione corporali adolescentis istius Judaici populi 
spiritualis passio demonstraretur, propter quam 
Christo non credidit : id. est, propter placentia 
sibi, propter jactantiam vanam, propter quzstus, 
quos capiebat ex lége, remansit in lege. Propterea 
quicumque dicuntur de adolescentulo isto sic sunt 
ipiiadés quasi de populo Judaico dicta. Judai- 


? V. D. et Editi in marg. prepingeretur inflatio. 


levitate : moribus immaturus, non annis. Nam 
omnia quidem vitia carnalia juvenilia sunt, sicut 
dixit apostolus : J'uvenilia enim desideria fuge, 
sectare jusiitiam, misericordiam, pietatem, etc. 
Praácipuum autem vitium juvenile est gloriatio, 
qua amplius vult videri, quam est : aut in toto 
* vult videri non esse qualis est. Nam sic populum 


. Judaicum fuisse cognovimus in Scripturis, sicut 


et Dominus dicit de illis : Faciunt omnia, ut ab 
hominibus videantur. Item : Pe vobis scribe 
et Pharisei hypocrite , qui diligitis primas ca- 
thedras in sy nagogis, etc. Item : e vobis,qui 
justificatis vosipsos, Deus autem cognoscit cor- 
da vestra. Propter quod et ficus dicti sunt, ha- 


B bentes folia sine fructu, id est speciem sanctitatis, 


non ipsam sanctitatem, quam zestimatione quidem 
justitie sectabantur, opera autem abhorrebant. Et 
vide quomodo in exordio ipso narrationis populi 
Judaici mores significat. Dicit enim : Magister 
bone, quid boni faciam,ut vitam ceternam pos- 
sideam ? Quia semper Jud:ei interrogatores Dei 
fuerunt, et non obauditores : laudatores sanctorum, 
et non imitatores : auditores legis, et non factores : 
semper discentes, et numquam ad scientiam veri- 
tatis pervenientes : gloriantes in lege, et per pra- 
varicationem legis Dominum Deum inhonorantes. 
Adhuc et illud considera, quia nihil de actione 
Dei interrogat quid credat, aut quomodo credat : 
sed hoc, Quid faciendo vitam zternam possideat : 


€ quia omnis spes salutis apud Judzos in operibus 


2. Tim. 2. 
22. 


* al. vult 
videri , δὲ 
non esse : 
Sicut popu- 
lum, ctc. 
Matth. 23. 

uc. tY.43. 


et 16. 15. 


erat, non in fide, sicut dicit apostolus de illis et xxxvii: 
gentibus : Quoniam gentes, que non sectaban- nom. 9.30. 
tur justitiam , in legis justitiam pervenerunt : —32. 


quia non ex operibus, sed ex fide: Israel autem 
sectando legis jusutiam, in legem jusütie non 
pervenit : quia non ex fide, sed ex operibus. 
Prima antem justitia est cognoscere Deum patrem, 
et Christum ejus: novissima autem justitia est 
facere opera boma : sicut cum Dominus dixisset 


quibusdam Judzis, Operamini cibum, qui non Joan.6.27. 
perit, sed qui permanet : interrogantibus eis, —29. 


Quid faciemus, ut operemur opus Dei ? respon- 
dit, Hoc est opus Dei, ut credatis in eum, quem. 
ille misit. lli autem. opus agnitionis Dei negli- 


D gentes, quod est praecipuum Christiani opus, sem- 


per ad diabolum transibant, et de operibus justi- 
ti requirebant. Propterea Dei agnitionem perdi- 
derunt, et opera justitie numquam impleverunt : 
quia virtus faciendz justiüze agnitio Dei est. 
1T. Dicitei Jesus: Quid me dicis bonum? Nemo 
bonus nisi unus Deus. Numquid non erat ipse 
bonus, cum esset Filius Dei Deus? Nam quemad- 
modum cum ipse sit Filius Dei, et ipse. Deus est, 
quasi Filius : sic cum sit. bonus Deus, et ipse Fi- 


lius Dei sine dubio bonus est, quasi filius boni. - 


Sicque Judaicus populus unius Dei habens agni- 
tionem, Christum nec Filium Dei nec Deum co- 


4ct.17.23. 


Matth. 5. 
22. 23. 


856 


OPUS IMPERFECTUM 


gnoscere volebat. Hac ratione laudem sibi obla- A ptore. JVe fist, facias. Sed. fecerunt, furantes ' 
e 


tam ab co repulit, quia non quasi Deum bonum, 
sed quasi hominem bonum eum dicebat. Quod non 
fecisset, si ille, quasi Deum bonum, bonum eum 
dixisset. Et vere quantum ad. Judzos, qui unum 
Deum colebant,et Ghristum Dei Filium non cogno- 
scebant, nemo erat bonus, nisi unus Deus: apud 
fideles vero, sicut unus Deus pater est. bonus, sic 
et unigenitus Deus nihilominus bonus est. Puto 
autem, si dixisset ei, Magister sancte, aut etiam, 
Juste, similiter respondisset : Quid me dicis san- 
ctum, aut justum ? Nemo sanctus, nisi unus Deus: 
nemo justus, nisi unus Deus. Ex quibus omnibus 
discimus, quoniam sicut tunc Christus laudem 
ejus repulit, quia non cognoscebat eum, sic semper 
repellit laudes omnium ignorantium : consequen- 
ter nec Pater suscipit laudes eorum, qui non co- 
gnoscunt eum secundum quod est.? Numquid ge 
tes non colebant Deum et ignorabant, secundum 
quod Atheniensibus dicebat apostolus : Peram- 
bulans enim simulacra vestra, inveni aram 
ignoti Dei : quem ergo vos ignorantes colitis, 
hunc ego annuntio vobis ? Sed non suscipiebat 
culturam eorum, quia non cognoscebant eum se- 
cundum quod ipse cognosci volebat. Si autem nec 
Christus suscipiebat laudes Judzorum, nec Deus 
Pater, gentium, quia ncn cognoscebant eum secun- 
dum quod decebat cognoscere eos : sine dubio nec 
hereticorum. suscipiunt laudem, vel Pater, vel 
Filius, quoniam nec 5 cognoscunt quis Pater, 
quis Filius, Perrantes de ambobus, et confundentes 
utrumque : quoniam qui Filium cognoscit, ille et 
Patrem cognoscit. Quod si laudes eorum non susci- 
piunt, consequenter nec opera, quamvis videantur 
justa. Propterea cum dixerint, Yos in. nomine 
tuo prophetavimus, et in nomine tuo demonia 
ejecimus, et virtutes multas fecimus : dixit eis 
Jesus, Discedite a me, nescio qui estis. Si wis 
venire in vitam, serva mandata. Quam sapien- 
ter ait, Serpa. Ille enim interrogaverat , Quid 
boni faciam? iste contra illi: respondit, Serva. 
Non dixit, Disce mandata, quia Deus docuerat 
eum, Factor naturz rationabilis : sed, Serva, quia 
non servabat. Nam in hoc, quod admonetur ser- 
vare, ostenditur non servasse. Nam non est ille 
bonus, qui interrogat de bono, sed qui facit quod 
bonum est. 18. /Von occides. Iu persona quidem 
loquens unius illius, quicumque fuerit; convenien- 
ter loquitur personz populi Judzorum. Quzcum- 
que enim scicbat, quasi Deus, populum Judaicum 
esse facturum, vel in se, vel in discipulos, vel jam 
facere, anticipans eadem ipsa, promonet eos, et 
dicit : Si vis intrare in vitam, non occidas. Sed 
occiderunt et ipsum, et discipulos ejus. /Ve adul- 
tereris, Sed adulterati sunt recedentes a Deo suo, 
et viro animarum suarum, cum diabolo corru- 


ἃ Sic V. D. et Editi in marg. Editi autem in textu 
JYumquid gentes .non cognoscebant eum, et ignora- 
bant : minus recte. 


quidem fidem divinitatis ejus ex opere, et dicen- 
tes : Hic non ejicit demonia, nisi in Beelzebub mauh. 
principe demoniorum : ne per opus illud crede- ?i- 
rent Christo. Item furati sunt veritatem resurre- 
ctionis ejus de toto inundo, quantum ad. se, dantes 
pecuniam multam militibus, ut dicerent, Quia Math. 
nobis dormientibus, nocte venerunt discipuli 13. 
ejus, et furati sunt corpus ejus. Non falsum 
testimonium dices. Sed dixerunt contra Scriptu- 
ras, Hunc scimus, unde est. Deinde falsum testi- Joa».7. 
monium protulerunt, dicentes : δος audivimus Matt. | 
eum. dicentem , quoniam ego dissoleam tem- 61. 
plum hoc manu factum, et in triduo recdifi- 
cabo illud. Similia et in Stephanum dixerunt. 
19. Honora patrem tuum et matrem. tuam. Sed | 
non honoraverunt neque patrem suum Deum, qui 
seminaverat eos, neque matrem suam Ecclesiam 
patriarcharum et prophetarum caelestem : sed tam- 
quam genimina viperarum, ruperunt eos, et exie- | 
runt ab eis. Et diliges proximum tuum sicut | 
teipsum. Sed non εἤηᾶαφον Christum : factum 
sibi proximum, secundum carnis cognationem. 
Quoniam ergo et olim per Mosem hac eis servare 
pracepit, et postea per seipsum, illi autem non 
servaverunt : ideo non intraverunt in vitam, |» est, 
in agnitionem Dei Patris et Christi. 90. £t re- 
spondit: Hec omnia servayi a juventute mea. 
Nativitas Judaici populi fuit ex tempore Abrahz, 
usque ad exitum ejus de JEgypto. Tunc enim quasi 
infans fuit populus ille; sicut Deus apud Ezechie- 
lem prophetam testatur, dicens ad Jerusalem : Zn Esech. 
' qua die nata es, non est precisus tuus umbili- ^- 
cus, et non alligaverunt mamillas tuas : et 
etiam in aqua non es lota in salutem, neque 
oleo uncta es, neque sale salita, neque pannis 
involuta es : neque pepercit oculus meus in te, 
ut facerem tibi unum ex istis omnibus, ut para- 
retur aliquid super te; et projecta es in fa- 
ciem campi, et in. pravitate anime tue , in qua 
die nata es.Et transivi ad te,et vidi te consper- 
sam in sanguine tuo,et dixi tibi: De sanguine 
tuo bibes. Et multiplicavi te : sicut. hortum cxxxs 
agri dedi te, et multiplicata es, et magnificata 
65, et. intrasti in. cipttates civitatum. Juventus 
autem ejus fuit ex tempore Mosi, usque ad reges. 
Virilitas autem ejus ex tempore regum ejus , us- 
que ad transmigrationem Babylonis. Senectus au- 
tem ejus a transmigratione. Babylonis, usque ad 
Christum, quando est mortuus populus ille, pro- 
priam interficiens vitam. De istis autem zetatibus 
suis etiam per prophetam testatur populas ille, et 
dicit: Domine, memorabor justitie tue solius, Psat. 
Domine, quam docuisti me ex juventute mea, 19.— 
id est, ex tempore Mosi, quando men ad erudi- 
tionem suam accepit. Et usgue nunc pronun- 


C 


D 


b Iidem in marg. errantes de substantia amborum. 
Utraque lectio quadrat. 


IN MATTH. EUM. 


Et usque ad senectam et senium, Deus, ne de- 


: generationi omni que ventura est : quod factum 
: est in tempore Christi , quando qui digni fuerunt 
ex eis credere in. Christum, brachium. Domini 
annuntiaverunt omni generationi gentium, post- 

modum credenti in Christo. Quam congruum au- 

tem populus ille Judaicus dedit responsum, qui 

tamen corde numquam credebat, semper ore com- 
mendabat se dicens : cc | omnia servasi a ju- 

ventute mea. Quod non. erat verum. Nam et 
prophetas occidit, cumque idolis semper adulte- 

P ratus est, et furtum veritatis Scripturarum semper 
commisit, sicut etian Dominus dicit de illis : 
utth. 15. Quia irritum fecistis mandatum Dei αν. 
3 traditionem. vestram. Et falsa testimonia dixit 
in interfectoribus prophetarum , maxime in Esai- 

ai. 1.10. am, apud regem Manassen, dicens : Quia princi- 
vestros Sodomitas appellat, et populum Israé- 

iticum Gomorrhaeos; Dominum Sabaoth * se 

od.33. vidisse blasphemat, cum dicat Deus : /Vemo vi-- 
, debit faciem meam , et vivet. Peer quod et 
serratus est lignea serra. Sed omnia illa specieliter 
convincere Christus omittens, quasi ex aliis ar- 
umentis vult populum Judaicum ostendere nihil 

deca umquari servasse, dicens : 21. Respondit 

Jesus : Adhuc tibi restat unum. ade et vende 

omnia tua, et da pauperibus, et habebis the- 
saurum in c&lo, el veni, sequere me. Ac si di- 

cat: Scio quidem quia mentitus es, et interim 
accipio hzc quasi vera. Si ergo omnia ista serva- 

sti.a juventute tua, ut fias perfectus, Jade et 

vende omnia que habes, et da pauperibus, et 
habebis thesaurum. in. celo, et veni, sequere 

me. Quz sunt quz possidebat Judaicus populus? 
7.14.17. Puto quod illa que dicit Lucas hoc modo : Zd 
E" horam autem cene misit invitatos vocare : 
illi autem recusaverunt, et unus dixit : Fillam 

emi , et vado videre illam ; et alius : Juga 

boum. emi quinque, et vado. probare ea ; alius 

autem : Uxorem. duxi, et ideo non possum 

In Lucam venire. Quorum omnium interpretatio spiritualis 
psit au^ facta est in. proprio loco. Hic autem hoc dicimus 
Me. — tantum, quia ex quibus causis illic ponuntur Ju- 
diei non venisse ad Christum, ex ipsis causis carna- 
libus et terrenis intelligitur ΕΝ recessisse ἃ 
Christo.* Tantum differentia m hoc est, quod Jllic 
Judai ponuntur non venisse ad Christum :quia 
amore carnalium rerum et terrenarum occupati,nec 
permanserunt in Christo, nec consideraverunt opera 
cjus, nec audierunt sapientiam ejus : propterea non 
cognoverunt eum Filium Dei, nec venerunt ad 
eum; hic autem illum populum Judzorum demon- 
strat, qui vel ex prophetis, vel ex operibus, vel 
doctrinis ejus cognoverunt Filium Dei : et concu- 
piscentia lucrorum carnalium, vel bonorum quz 
consequebantur ex lege carnali, propter avaritiam 


al.tamen. 


* Tidem in marg. se vídisse confirmat. 


HOMIL. 


relinquas me,donec annuntiem brachium tuum 


B 


C 


XXXIII. 


877 


tiabo mirabilia tua : quod est in tempore regum. A recesserunt a Christo , non ignorantes divinitatem 


ejus, sed non sustinentes veram justitiam ejus. 
Quz sunt ergo bona Judaici populi, quz vendere, 
et pauperibus dare mandantur ? Primum quidem 
agnitio Dei unius, lex, templum, sacerdotium, 
levitica et diversa genera sacrificiorum, quibus 
omnibus carnaliter utens populus ille, quasi pos- 
sessiones fructiferas ae gud Quie quantum ad 
astimationem quidem Judzorum magna videban- 
tur, et multa : quantum autem ad Christi promis- 
sa, pauca, et nimis exigua. Quae omnia mandan- 
tur dari gentibus, specialiter pauperibus, et nihil 
horum habentibus, in quibus populus ille Judaeo- 
rum fuerat dives. De hoc enim populo Judeorum 
divite et contemnendo, et de populo gentium pau- 
pere et ditando dicit Maria in evangelio : Paupe- Luc. 1.53. 
res implevit bonis , et divites dimisit inanes. 
Hoc ergo dicit Dominus ad populum Judzorum, 
suadens eis, quod melius est unius Dei agnitionem 
vendere : Vade, et trade eam gentibus pauperi- 
bus, et non habentibus Dei unius et veri agnitio- 
nem ; tu autem ascende ad majus, veni et sequere 
etiam me, ut cognoscas quoniam hac est vita 
zterna, cognoscere non solum verum Deum, sed 
etiam Christum Jesum, quem. misit ipse. Possides 
templum : trade id gentibus. pauperibus, et non 
habentibus templum Dei, et in primis venientibus 
ad agnitionem Dei, et veni, sequere me, ut et ipse 
efficiaris templum Dei. Nam imperfectorum et 
incipientium est, habere templum Dei : perfecto- 
rum est, templum Dei esse. Possides legem : trade 
eam pauperibus gentibus, et non habentibus le- 
gem : tu autem veni, sequere me, et eris in gra- 
tia, sciens quia lex non est posita justis, sed 
impiis peccatoribus : gratia autem perfectionis est 
remium. Possides legis diversa mandata : ut- 
puta, habes hoc mandatum : udi, Israél, Do- Deut. 6. 4. 
minus Deus tuus, Deus unus est : trade ea pau- 
peribus gentibus, non habentibus unum Deum. 
Habes, /Von facies idolum : trade hoc pauperi- zevit.26.1. 


' bus gentibus, et per ignorantiam idola multa 
: colentibus ; tu autem sequere me, ut habeas vitam 


D 


:ternam. Hzc est autem vita zterna, ut cognoscas Joan.17.3. 
unum Deum verum, et Jesum Christum , quem 

misit. Habes, /Von occides : trade hoc gentibus Exod. 2o. 
homicidia multa facientibus : tu. autem sequere !3- 

me, ut non irascaris. Habes, /Ve adultereris : trade Exod. 2o. 
hoc gentibus lascivis, ut discant non adulterari : 15.0 Due : 
tu autem sequere me, ut ne concupiscas. Habes, " ^ 
IVon perjurabis : trade hoc gentibus, ut discant Zevit. rg. 
non perjurare : tu autem sequere me, ut non jures. !?^: 
Habes, Oculum pro oculo , dentem pro dente : Fxod. 21. 
trade hoc gentibus, ut nihil mali patientes in- (x^ 
ferant mala : tu autem sequere me, ut qui te 
percusserit in maxillam. unam, prabeas illi et al- 

teram. Habes, Ut odias inimicos , et ut diligas Levit. 19. 
amicos : da hoc pauperibus gentibus absque 17. 18. 
omni justitia, qui nec amicis suis bonam conscien- 


Joan.3.18. 
/—20. 


858 


OPUS IMPERFECTUM ἧς 


tiam servabant : tu autem. sequere me, ut etiam Α illo Dominus dicit : 98. Quam difficile dives 


inimicos diligas, quoniam. haec ommia pauperes 
debent habere, ut consoletur vita eorum im ipsis. 
Incipientium ;sunt omnia illa , non perfectorum. 
Si ergo hiec omnia tradideris pauperibus gentibus, 
et sequutus me fueris, per haec majora, qua dixi, 
manifestum est, quia omnia illa a juventute serva- 
sti, et proficiens in senectute tua quz juvenum 
erant evacuasti. Si autem. per hec majora me 
sequi nolueris, manifestum est, quoniam omnia 
illa non solum a juventute tua non custodisti , 
sed nec modo ctiam in senectute tua conservas. 
Quomodo autem potest fieri, ut sterilis ejus sit 
senectus, cujus fecunda fuit juventus? Nec est 
possibile, ut non crescat in illo bono, qui coepit 
ab ipso bono. * Nam non stat eum in suo statu 
pejorem fieri, sed necesse est, ut exercitatus sem- 
pen crescat ad melius. 22. 1116 autem, his audi- 
tis, tristis abiit : erat enim habens multas pos- 
sessiones. Nam vere propter duas causas Jüdaicus 
populus recessit a Christo: Aut propter peccata 
sua, quia numquam servaverat Dei mandata, sicut 
Dominus ad Nicodemum loquens testatur, dicens : 
Qui autem non credit in Filium Dei, jam ju- 
dicatus est. Hoc auiem judicium est, quoniam 
lux venit in hunc mundum, et homines ma- 
gis amaverunt ienebras, quam lumen: erant 
enim opera eorum mala. Omnis enim qui ma- 
lum agit, non venit ad lumen, ne manife- 
stentur opera ejus. Aut propter lucra carna- 


intrabit in regnum celorum. 94. Facilius est 
camelum per foramen acus transire, quam di- 
vitem intrare. in regnum celorum. Quoniam 
facilius gentes, quze fuerant tortuoso animo, intra- 
turz fuerant per angustum ostium i ccelestis; 
quam Judzei qui divites videbantur. Divites autem 
erant Judzei in lege, in prophetis; cilerisque pa- 
wiarchis, in Scripturis divites, in templo, in 
sacerdotibus, in Levitis, in. sacrificiis , cceteris- 
que dispositionibus ad religionem pertinentibus : 
qu: omnia non illos zdificaverunt in sancutate; 
sed inflaverunt superbia. Apud se quidem delecta- 
bantur servire diabolo, coram aliis autem. vole- 
bant apparere Dei cultores. Gentium autem animae 


B assimilate sunt tortuosis camelis, in quibus gib- 


bus idololatrie ipsorum erat: quoniam cogni- 
tio Dei erectio est animarum, Unde et homi- 
nes, quia acceperant a Deo scientiam. Dei, erecti 
creati sunt : animalia autem, quoniam non ha- 
bent scientiam Dei, ^in natura prona sunt facta, 
id est, incurvata. Sic et idololatria, quee videtur 
esse erectio eorum, id est, religio, potius depres- 
sio est animarum. Nam sicut prz ommi justitia 
operum major est justitia , cognoscere Deum : sic 
pra omni peccato majus peccatum est, idola ado- 
rare. Sicut ergo gibbus cameli, qui videtur esse 
erectio sublimitatis corporis ejus, ipse est magis 
depressio ejus, οἱ deformitas : ideo nec collum 
ejus sursum erigere potest gibbo depressus : sic 


- lia que conferebant οἱ consuetudines legis : sicut C idololatria gentium, qua videtur illis esse maxima 


Psal. 5o. 
18. 19. 


ostendit parabola, in qua se invitati excusaverunt 

ropter villam , propter boves, id est propter 
lon carnalia. Nam sacerdotes quidem non ve- 
nerunt ad Christum, ne sacrificiorum lucra amit- 
terent : populus autem, quia per sacrificia (ut 
putabat ) delebantur peccata eorum. Qualis au 
tem emundatio fit in eo, qui in sanguine anima- 
lium veniam consequitur peccatorum ? Quantum 
enim dolet de occisione animalium, tantum et 
emundatur populus. Propterea dicit propheta : 
Si voluisses, sacrificium dedissem, utique ho- 
locaustis non deleciaberis. Sacrificium Deo 
spiritus contribulatus, etc. Quomodo autem po- 
pulus Judaicus tristis secundum animam abiit 
a Christo, intelligit qui considerat quae est letitia 
spiritualis. Laetitia enim cordis est bonam con- 
scientiam habere ad Deum, et spiritualiter esse 
gaudentem, ac propter hoc non desperantem. Quo- 


modo autem poterat populus ille habere bonam : 


conscientiam ad Deum, et spiritualiter esse gau- 
dens, qui intelligens Christum per opera ejus esse 
Filium Dei, propter peccata sua, aut propter 
lucra carnalia legis contemnens Christum, ma- 
luit esse in corporalibus possessionibus legis, 
quam in gratia Christi? Ideo autem et abeunte 


priori. 


res, spiritualis justitiae religiositas, et erectio ani- 
marum illorum, ipsa est magis iniquitas, et incur- 
vatio, et depressio animarum ipsorum. Ideo enim 
nec cdput animarum ipsorum sursum erigere 
possunt ad Deum, nec ad Dei notitiam pervenire, 
depressi idololatria sua. Et quemadmodum supra 
dorsum omnium jumeniorum nom slat sarcina, 
nisi fortiter fuerit colligata ad ipsum : supra ca- 
melum autem etiam sine recolligatione repausat : 
nam ipse gibbus sarcinam tenei in se, aptus est 
enim ad. pondera bajulanda : ita in ezteris qui- 
dem * peccatoribus tamen Deum  cognoscentibus. 
Omnes enim peccatores jumenta dicuntur, sicut 


dictum est : Z/omines et jumenta salvabis, Do- psa1.35 
D mine. Non stat sarcina peccatorum in corde ipso- 


rum, nisi cum magna violentia et virtute diabo- 
lus tenuerit in corde ipsorum, alligans eam 
delectationibus. Ipsa enim cognitio Dei excutit a 
se pondera peccatorum, nisi hoc modo, quo dixi- 
mus , fuerint colligata. In gentibus aütem sine la- 
bore diabolus tenet peccata : quia non est illis 
cognitio Dei, quz excutiat pondera peccatorum, 
sed idololatria ipsa, quasi gibbus, retinet in se 
universa peccata : apta est enim ad bajulanda pon- 
dera peccatorum. Dum enim sciunt gentes idola 


à Iidem in marg. zam non stat sibi in suo statu. in textu in natura sunt facta. 


ὁ Sic iidem in marg. recte. Editi in textu peccatori- 


b lidem in marg. in natura prona sunt facta, vecte:. bus non cognoscentibus Deum. 


cli. 3. 


IN *MATTH.EUM. 


HOMIL. 


XXXIII. 


879 


sua neque videre, neque audire, neque intelligere A et complectitur eam : sic et conversatio Gentium, 


qu aguntur, neque irasci, neque vindicare posse : 
non solum non se abstinent ab idololatria , et. non 
se convertunt ad verum Deum, sed quotidie ma- 
gis addunt peccata, sicut ait Salomon : Peccaior 
adjiciat ad peccandum. Deinde omnia animalia 


9*4 quamvis libenter terram aspiciant, semper tamen, 


quando volunt, possunt tollere .collam suum ad 
czelurh : solus camelus autem numquam potest sur- 
sum tollere collum suum, gibbo depressus : sic 
omnes 


«adeunt, * aspiciunt, tamen quandocumque volunt, possunt 


υ 


convertere se ad celestem justitiam : gentes autem 
nullo modo possunt explicare se, et ad divina con- 
vertere, idololatria sua curvati, et exczcati. Ideo 
sicut camelus neque deorsum recto collo aspicere 
potest, sicut cztera animalia, neque sursum recto 
collo aspicere potest, sicut homo, sed inter sursum 
et deorsum caputejus pendet in medio : ita et gen- 
tiles neque ainsi, assimilantur ad. plenum, 
neque hominibus similes sunt. Propter humanam 
et rationalem intellectum suum hominibus non sunt 
similes, quia numquam celestia, sed terrena sem- 
m" attendunt. Deiude sicut omnia animalia cequa- 
ia habent crura corporis sui ( quantum enim ha- 
bet alütudinis corpus uniuscujusque animalis, 
tantum pene altitudinis habent et éorum, aut 
modice amplius : prae omnibus autem animalibus 
multo amplius camelus altiores habet pedes quam 
corpus , homo autem zquales habet corpori suo 
):sic omnes viri justi, secundum quod sunt, 

talia proposita habent, cogitationes et actus. Pedes 
autem sunt proposita, quibus de re transeunt ad 


aL. 130. rem : unde et propheta dicebat : Domine, non est 


exaltatum cor meum, neque elati, sunt oculi 
mei, neque ambulavi in magnis, neque in mi- 


Cor. 12. rabilibus super me. Vtem apostolus : Parco au- 


lem, ne quis me existimel supra id quod. vi- 
det in me, aut audit aliquid ex me. Peccato- 
res autem majora proponunt, quam sunt : propo- 
Sita sua, et cogitationes, el actus majores faciunt, 
quam habent virtutes, ut semper majores videan- 
tur esse, quam sunt : maxime autem gentiles 
qui super istam jaciantiam, quam habent omnes 
homines peccatores et mundiales, etiam ad secreta 
czlestia extenderunt proposita sua, et cogitationes, 
et actüs, volentes se ostendere supra quam erat na- 
türa fpsorum humana. Adhuc et alia ratione gentes 
assimilantur camelo, quoniam nec camelus ad ple- 
numimmundus est,necad plenum mundus. Mun- 
dus quidem est, quia revocatet ruminat : immundus 
autem, quia non habet duas ungulas fissas : sic et 
£entes, quoniam vacua sunt, bec mundze ad ple: 
num. Munda quidem fuerünt, quia et tractabant 
quz Dei erant : id est, ruminabant, et conversa- 
bantur rationabiliter pene secundum Deum : sed 
conversationem, qua pes est, non habent divisam 
in duo, id est, et in fid 

opera tantum. Kt sicut cameli pes ambulantis non 
dissipat terram, sed cum sit mollis, concordat ei, 


tores libenter quidem semper terrena . 


Cc 


quamvis non esset bona, non erat dissipans terram, 
hoc est, carna'em naturam, sed conveniens erat 
nature carnali, et. secundum voluntatem ipsius 
erat. Ut autem manifestum fiat quod dicimus, ac- 
cipiamus exemplum quod dicitur apud Job deintel- 
ligibili equo et bellatore; hoc i d 
cundia, inquit, demolitur terram. Qui ergo in- 
telligibiliset bellator equus Christi est, ipsum in se 
porians sessorem, omne opus bonum et spirituale, 
quod agit, in iracundia agit, nature su irascens 
carnali, in eo quod displicet ei malevolentia car- 
nis : et adversans ei in destructionem carnis suae agit 
quod agit, ei dissipat carnem suarn. Nam si quis 
spirituales virtutes exsequitur, propria mortificat 
membra : quanto magis et dissipat, id est, demo- 
litur terram? Gentiles autem etsi bona opera fa- 
ciebant, tamen quia non propter Deum faciebant, 
sed aut propter estimationem humanam , aut 
pus futaram nominis memoriam, aut propter 
oc solum, quia bonum facere, bonum est : ipsa 
conversatio ipsorum non- dissipabat naturam cár- 
nalem, quia hoc ipsum bonum, quod propter 
vanum aliquid fit, et non propter Deum, secundum 
carnem est, et secundum voluntatem naturz carna- 
lis, et non est contrarium nature carnali, propter 
quod nec dissipat eam. Acus antem est verbum 
Dei, quod est Filius Dei ipse : cujus prima pars 
subulis est, atque acuta. Subtilis secundum cau- 
sam divinitatis ipsius, acuta autem secundum cau- 
sarüi incarnationis ejus. Tota recta, et nullam habens 
deflexionem , aut serupulum , per cujus vulnus 
passionis Gentes jam ingressz sunt vitam cternam, 
qui vulnera consuere solus potest, a quo consuta 
est immortalitatis tunica, qua olim conscissa erat 
super Adam. Tpsa est acus, que spiritui consuit 
carnem, ulterius separare se non potentem. Hec 
acus Judaicum populum junxit simul et Gentium, 


de quo dicit apostolus : 7056 enim est pax no- Ephes. 2. 


stra, qui fecit utraque unum. Heec est acus, qua τή. 
diruptam amicitiam angelorum et bominüm co- 


- pulavit. Hac est acus, quz configit et pertransit, 


D 


eta, et in opera, sed habent 


et vulnusnon facit. Et ut quid difficile populus Ju- 
daicus intrat jin. regnum czlorum ? Primum, sicut 
diximus, propter carnales usus : quoniam lex cor 

ralia habet lucra, et presentia : Christus autem spi- 
ritualia promittit et futura. Apud carnales autem 
homines semper presentia pra ponuntur futuris, et 
spiritualibus corporalia. Et non solum sacrificio- 
rum usus erat carnalis, sed et omnis promissio le- 


'gis corporalis erat et terrena. Si enim Christianis. 


suadere non possumus, divitias contemnere opor- 
tere : dicunt enim nobis, Si noluisset Deus homines 
habere divitias, non creasset eas in mundo : quanto 
magis difficile erat populo Judaicodiviti secundum 
homines persuaderi, ut derelinqueret divitias legis 
et totius Judaici cultus, quas a Deo susceperat ? Di- 
cebant enim : Si Deus voluisset legem contemni et 
templum, illa omnia cum tanta ratione et "D 


non tradidisset. Populum autem gentium, id est, 


0 : Qui in ira- Job. 39.21. 


Luc.13.54. 


880 


OPUS IMPERFECTUM . 


camelum, facile erat per foramen acus transire, id. A bra intraverunt? Ergo in injuriam tuam non nos 


est, per angustum ostium, de quo scriptum est : 
Contendite intrare per angustum ostium. Qua- 
te? Quia omnis cultura gentium vana et irrationa- 
bilis erat. À culturaautem irrationabili homines ra- 
tionabiles non erat magni laboris ad cültum Dei 
vivi convertere. Et si gentes cum tanto labore ab 
irrationabilibus deorum suorum divelluntur cultu- 


cxrn ris : quanto magis Judzi difficilius evelluntur a 


rationabilibus Dei culturis? Ideo dixit : Facilius 
est camelum per foramen acus transire, quam 
divitem intrare in regnum celorum. 25. Tur- 
bati autem. sunt discipuli ejus, dicentes : Et 
quis potest salvus fieri? 96. Quibus respondit : 
"pud homines hoc impossibile est : apud Deum 
autem omnia possibilia sunt. Et vere, quantum 
ad homines, et incredibile et impossibile fuit po- 
pulum Judzorum posse salvari, qui post tot pec- 
cata actuum iniquorum, post tantas idololatrias, 
post tot prophetarum occisiones, novissime etiam 
ipsum Dominum cli et terre quantum ad.se oc- 


B 


ciderunt ; sed apud Deum possibile factum est. . 


Quoniam autem possibile fuit Deo salvare Judai- 
cum populum, multas in lege divitias possidentem, 
credentium. Judeorum multitudo testatur ,' sive 
per ipsum Christum, sive per apostolos ejus : ut 
bonitatis illius investigabile pelagus humana zesti- 
matio non apprehendat, sed victa miretur. Tamen 
quia dixit Dominus, 4Zpud homines hoc impossi- 
bile est, quantum ad humanam naturam, apud 
Deum autem possibile : ecce subito excitatur Pe- 
trus, unus de populo divite, et ex persona difficile 


. credentium Judaeorum, et clamat quasi testis poten- 


Matth, 16. 
17. 


tie Dei factus, et confirmat Christi promissionem, 
et dicit: 9T. * Ecce nos reliquimus omnia, et se- 
quuti sumus te : quid ergo erit nobis ? Quoniam 
autem et ipse Petrus et omnes apostoli etczteri cre- 
dentium Judaeorum contra possibilitatem huma- 
nam per Dei ΡΟΝ crediderunt in Christum, 
ipse testatur dicens ad Petrum : Beatus es, Simon 
Bar Jona, quia caro et sanguis non revelavit 
tibi, sed Pater meus qui in celis est. Sermo iste 
convenit ad omnes, ut singulis quibuscumque di- 
catur : Quoniam beatus es tu, quia non revelavit ca- 
ro et sanguis tibi, sed Pater meus qui in celis est. 
98. Jesus autem dixit eis : 4men dico vobis, 
quod vos,qui sequuti estis me, in d an ncreus 
cum sederit Filius hominis in sede majestatis 
suc, sedebitis etvos super sedes duodecim, judi- 
cantes duodecim tribus Israel. Futurum autem 
erat, ut indie judicii responderent Judzi : Domine, 
non te cognovimus Filium Dei in corpore constitu- 
tum. Quis enim hominum videre poterat thesaurum 
interraabsconditum? solemin nube celatum? quis 
suspicabatur stellam matutinam nasci super terram? 
quis putabat mulierem, quae clausit paradisum, ut 
nemo intraret in eum, ut ipsa fieret prima porta 
paradisi, ut per illam lux prodiret per quam tene- 


C 


D 


impulit contumacia cordis, sed decepit considera- 
tio carnis. Vos respondebitis eis : Et nos homines 
fuimus sicut et vos, similem habentes animam, 
eamdemque carnis naturam, et in uno viximus 
mundo, eisdem factionibus mundialium spirituum 
periclitantes, ipsis protectionibus Dei adjuti : in hoc 
etiam vos meliores fuistis nobis, quoniam nos fui- 
mus homines peccatores et rustici, et obscuri in 
plebe, vos autem sacerdotes et scribe, et principes 
populi. Nos illum cognoscere potuimus homines 


peccatores et rustici : et vos eum cognoscere non . 


potuistis sacerdotes et scribze, qui habebatis Scri- 
pturas prz oculis vestris quasi lampades et semi- 
tas? Nos antequam mirabilia ejus videremus, in- 
tellexinus eum : vos autem. vcl post testimonia 
cunctarum virtutum intelligere non poteratis ? Quo- 
modo poterat fieri, ut penetota gensignoraret, quem 
duodecim cognoverunt? Esto, quia non ei credi- 
distis, nescientes eum Filium Dei : qua causa inter- 
fecistis eum , nullam culpam invenientes in eum ? 
Sed in nobis bona voluntas faeta est quasi lucerna 
rusticitatis nostra : in vobis autem malitia facta est 
quasi caligo scientize vestrae. Adhuc autem audeo 
et subtiliorem introducere sensum, et sententiam 
alterius sapientis cujusdam viri referre. Exponit 
enimsic : Quoniam sicut Judzorum populus in duo- 
decim tribus fuit divisus, sic et universus populus 
Christianus divisus est in duodecim tribus secun- 
dum quasdam proprietates animorum et diversi- 
tates cordium, quas solus Deus discernere et co- 
gnoscere potest : ut quedam anime sint quasi de 
tribu ^W dg ueedam autem de tribu Simeon, vel 
Levi, vel J a: Puto enim, quia' omnes sancti 
quinque virgines prudentes esse dicuntur, quamvis 
sint innumerabiles, propter quinque sensus spiri- 
tuales : et omnes peccatores, quinque virgines fa- 
tug, quamvis innumerabiles sint, propter quinque 
sensus carnales. Et sicut omnes icai Christi 
septem Ecclesiz dicuntur propter septem spiritus, 
quamvis sint multe. Omnes enim, in quibus pra 
ceteris virtutibus abundantior est sapientie virtus, 
una habetur Ecclesia; item in quibus pre caeteris 
virtutibus abundantior est iütellectus, altera dici- 
tur Ecclesia : et sic per singulos spiritus tractans 
invenies septem Ecclesias. Similiter et. propter 
gratias duodecim, quas in persona duodecim vir- 
ginum exponit angelus in Pastore, si tamen placet 
ila scriptura omnibns Christianis, inveniuntur 
duodecim esse tribus : utputa, omnes animz, in 
quibus prz ceteris yiriutibis pracellit virtus ve- 
ritatis, una est tribus. Nec enim omnes gratiz 
zqualiter in omnibus sunt, sed unus quidem 
amplius przcellit in ista, alter vero in illa. Omnes 
autem Christiani in quibus habitat Christus, sedes 
sunt Christi. Quod ergo ait : /n regeneratione 
cum. sederit Filius hominis in sede majestatis 
suc, et vos sedebitis super duodecim thronos : 


^ Ecce nos reliquimus omnia. Hic incipit Homilia in Cod. V. D. 


rum. 


IN MATTH/EUM. 


HOMIL. ' XXXIlÍ. 881 


promittit eis tempus Christianitatis futurum post A tem in innocentia simplicior quam caeteri, et. sic 


ascensionem suam, quando omnes suscipient ver- 
bum apostolorum in se, sicut verbum Christi. Illud 
est enim tempus regenerationis, quando homines 
regenerati per baptismum, facti sunt ex filus ho- 
minum filii Dei. Illud est tempus, quando Chri- 
stus sedet in sede majestatis sus, sicut testatur 


- propheta de gentium fide futura : Regnabit Do- 


minus super omnes gentes Deus sed et super se- 
dem. sanctam suam. Nos putabamus, quia de die 
judicii hoc dicit. Quicumque enim Christum cre- 
dendo in se suscipiunt, sedes sunt majestatis ejus. 
Et vide quia non de tempore futuri judicii dicit, sed 
de vocatione gentium universarum. Non enim dixit, 
Cum venerit Filius hominis, sedens super sedem 
majestatis suce ; sed ita, Cum sederit in sede maje- 
statis suc. In sede autem majestatis suz ex eo ccpit 


cxum Sedere, ex quo gentes credere cceperunt in eum. Ex 


quo ergo Christus sedit super sedem majestatis 
sue, ex eo et apostoli sederunt super duodecim 
thronos, id est, in omnibus Christianis secundum 
diversitates animorum, quas supra tetigimus. 
Omnis enim Christianus, qui suscipit verbum 
Petri, thronus fit Petri, et Petrus sedet in eo: 
sic et omnium apostolorum throni sunt, qui 
ommium apostolorum doctrinam susceperunt et 
tenent in se. Hanc interpretationem de diversis 


* aposto- tribubus La Christiani, et de sessuris * apo - 


stolis in sedibus commendat propheta, dicens: 


- Jerusalem, que «cdificatur ut civitas, cujus 


participatio ejus in idipsum. Illuc enim ascen- 
derunt tribus, tribus Domini , testimonium 
Israel, quia illic sederunt sedes in judicio. 
Si ergo Jerusalem, quz zdificatur, Ecclesia est: 
ag coi et qui ascenderunt illic tribus, Chri- 
stianorum sunt tribus: et sedes, quae sederunt 
illic, apostoli sunt: apostoli enim sedes Dei sunt. 
Nec modica gloria est apostolorum, ut sermones 
eorum sedeant in hominibus fidelibus, sicut Chri- 
sti sermones : et in sermonibus eorum vita omnium 
constat, sicut in sermonibus Christi. Sic ergo se- 
dentes apostoli in thronis Christianis, in .duode- 
cim partes distincti secundum differentias anima- 
rum, judicant duodecim tribus Israél, id est, 
omnes Judasos. Quando enim per verbum aposto- 
lorum, quod est in nos; judicare videtur Judaeos : 
quando autem verba apostolorum judicant Judzos, 
et ipsi apostoli judicare eos videntur. Sed viden- 
dum est, si omnes Christiani et apostolorum sunt 
sedes et Christi, quare omnes Christiani in perso- 
na quidem yis m una sedes dicuntur. Nec 
enim dixit, Cum 
des suas : sed, Super sedem suam. Yn persona 
autem apostolorum, duodecim throni esse dicun- 
tur omnis populus Christianus. Vide si habet ra- 
tionem ista solutio, quoniam omnes apostoli omnia 
quidem bona habuerunt, non autem omnia ad 
perfectum, sed unusquisque eorum in aliquo bono 
μεν magis perfectior fuit quam alter: utputa 
etrus in fide perfectior quam ceteri, Joannes au- 


erit Filius hominis super se-' 


B 


C 


D 


solus potest discernere Christus, qui animarum 
differentias novit. Ideo Petrus requiescit in fide, 
Joannes requiescit in innocentia : et uniuscujusque 
apostoli virtus illa est thronus, in qua perfectior 
ceteris fuit. Ghristi autem omnes virtutes quasi 
una est sedes, quia in omni virtute ille zqualiter 
solus perfectus est. Nam quoniam de retributione 
in hoc mundo apostolis danda loquitur Christus, 
illud est testimonium quod sequitur, hoc modo 
dicens : 29. Et omnis qui reliquerit hoc et hoc, 
centuplum accipiet, et vitam eternam posside- 
bit. Yd est, Non solum vos, sed et omnes, qui se- 
quuti fuerint me, sicut vos. Si ergo omnes in hoc 
saeculo centuplum accipient, recipiunt sine dubio 
et apostoli etiam in hoc seculo, quibus merces 
futura promittebatur. Et omnis qui reliquerit 
domum vel fratres, etc. Quoniam Petro interro- 
p ex duran apostolorum ceterorumque fide- 
lium Judzorum, quasi priori omnium Christus 
ita promisit, non soli Petro, sed apostolis omnibus, 
ne forte postmodum legentes homines hzc Christi 
promissa, estiment tantum apostolis vel Judais 
promissa, utiliter superaddit dicens : Et. omnis 
qui ἀρ προ id est, sive Judzus, sive gentilis. ' 
Et in aliis quidem evangelistis secundum alium 

exposuimus intellectum. Hic autem secundum 
quod adolescentem illum proposuimus in mysterio 
Judaici populi esse, et ipsum Petrum interrogan- 
tem in mysterio credentium populorum, interpre- 
tatio hujus loci convenit talis, ut de gentibus re- 
linquentibus omnia, quz gentilium sunt, et ad 
fidem Christi confugientibus omnia ista tradamus : 
id est, et omnis non solum Judzus, sed etiam 
gentilis, qui reliquerit patrem suum diabolum, et 
matrem suam ignorantiam, per quam assidue dia- 
bolus ex semine interdicti erroris generat. filios, 
aut fratres, aut sorores, videlicet ejusdem erroris 
socios sociasque. Aut si reliquerit ille, qui fuit 
sacerdos, idololatriam ipsam conjugem suam, per 
quam quotidie generabat filios et filias, et ipsos 
pariter cum matre eorum relinquens. Aut si ali- 
cujus professionis. magister, relinquens ipsam 
professionem, quasi agrum fructiferum, credat in 
Christum : aut dignitatem szcularem, quasi do- 
mum optime se adumbrantem despiciat propter 
fidem. Sed et secundum traditionem simplicem 
convenit intellectus : nt cum quis intellexerit quo- 
cumque modo Filium Dei esse Christum, non 


. propter affectus parentum suorum, aut fratrum, 


aut filiorum, aut possessionum relinquat Christum, 
manens in perfidia sua priori, sed propter fidem 
Christi displiceant omnia illa, et sequatur Chri- 
stum, centuplum accipiet. Sed hoc videamus, qui 
reliquerit omnia, centuplum in hoc seculo quo- 
modo recipere potest? Hzc autem difficultas con- 
tingit, quia in hoc szculo recepturos dicit alter 
evangelista; alioquin in illo seculo non est diffi- 
cile. Ergo. secundum sanam doctrinam ita nos 


convenit intelligere quod dicit, Centuplum acci- τὶ ἢ το. 
0. 


882 


OPUS IMPERFECTUM 


piet: non ut ipsam rem, quam dimittit, eentu- 4 bus diligitur, ab omnibus honoratur, a quibusdam 


plum accipiat. Nec enim possibile est, quod. pa- 
irem aut matrem relinquens, centum patres aut 
matres recipiat: sed ita, tantam gloriam, tan- 
tam gratiam, tanlam mirificam beatitudinem 
consequetur, ut centuplum valeat illi; quam res 
fuit, quam dimisit. Ecce qui reliquerit patrem, 
et elegerit sibi patrem Deui, imo ei plus quam 
centuplum constat recepisse quai. pater carnalis, 
ut illi obsequatur diebus ac noctibus, illius faciat 
voluntatem, illius exspectet hereditatem, qui 
postquam substantiam suam tradiderit suis, num- 
quam moritur; sed nec relinquet filios suos or- 
phanos : sed. et. filii quasi. perfecti viri possident 
divitias ejus, et pater semper illos sic tatatur, sic 
prosit, quasi semper infantes. Qui matrem re- 
inquit, ut diligat magis matrem Ecclesiam, nonne 


autem et timetur. Nam ipse Deus, cui se tradidit, 
dat ei gratiam coram omnibus. Nonne melius est 
ei loc, quam universa terra? aut. quae substantia 
prestat homini tantam gloriam super terram, 


: quanta est opinio sanctitatis? Adhuc pro sub- 


B 


ei plus est centuplum quam mater carnalis? Illa ᾿ 


enim carnem ejus peperit corporalem, hac autem 


animam ejus regeneravit zternam. Qualis caro,' 


talis et mater carnalis. Cum enim mortua fuerit 
caro, perit generatio carnis ejus, et solvitur Pw 
rationis affectus. Ex illo enim nec ille illi filius, 


cxiay Dec illa illi mater: quia anima nec generat, nec 


s. Cor. 4. 


15. 


generatur, et nullum cognoscit patrem, nisi eum, 
cujus voluntate éreata est : nullam cognoscit ma- 
trem, nisi Ecclesiam, que illam regeneravit in fide, 
quz dedit ei mandata divina ex duobus Testamen- 
ts, quasi escam salutarem dulcissimi lactis, ex 
duabus mamillis, quae illi de aqua et spiritu 
texuit tunicam immortalem, . quze illum ad perfe- 
ctum sactitatis. adduxit, ut dignus fieret Patris 
sui substantiam possidere. Qui reliquerit fratrem, 
ut habeat Christum fratrem, nonne melior est ei, 
quam centum fratres, qui fratribus suis non invi- 
det, qui super hereditate non certat, qui propter 
lucrum non rumpit fraternitatis affectus, qui non 
solum omnia sua, sed etiam seipsum dare paratus 
est: qui cum omnia dederit, nihil ei minuitur? 
Nam humana subsiantia n n pauper est, et 
quantumvis homo habuerit, nihil se putat habere. 
Illa autem substantia sola vera est, 4188 omne 
desiderium satiat, et adhuc superabundat. Qui 
relinquit sorores, statim eum suscipiunt gratiae 
Dei, quasi carissime sorores. Non enim ulla soror 
sic dulciter complectitur fratrem suum, quomodo 
grati: Dei complectuntur animam sanctam: nam 

uotiens gratic Dei in sensibus nostris haerent, et 
dies nos, quotiens animas nostras comple- 
ctuntur, quasi osculari videntur. Si filios dimi- 
serit, providet illi Deus filios spirituales, quos 
doceat, quos erudiat, et quibus dicat apostolica 
voce : /Vam in Christo Jesu per evangelium ego 
vos genui: qui patris mortem non exspectant. 
Nam filii carnales, si modicum pater eorum fuerit 
senex, tediantur de vita ipsius; desiderant eum 
mori: etsi cito mortuus non fuerit, contemnunt 
eum quasi delirum. Filii autem spirituales quanto 
perfectiores fuerint in fide, tanto amplius diligunt 
doctorem suum. Si dimittit substantiam, ab omni- 


D 


stantia terrena datur ei substantia spiritualis, 
quam junior filius et lascivus accepit a patre suo, 
et consumsit vivendo luxuriose, id est, sapien- 
tiam, scientiam, ceterasque virtutes innumerabi- 
les, quas consequuntur qui relictis facultatibus 
mundialibus se iradiderunt Deo. 30. Multi enim 
erunt novissimi primi, et primi novissimi. Prima 
enim synagoga vocata fuerat ad. salutem, sed illa 
infidelitatis vitio zegrotante; in domo patris sui, 
id est legis, Ecclesia surgens de infirmitate pec- 
catorum suorum cucurrit ad Christum, vincens 
fide languorem, et sic transmissam gratiam syna- 
goge preripuit. Synagoga autem videns Eccle- - 
siam non solum ab infirmitate sua sanatam; sed 
etiam accepto Spiritu sancto filiam Dei factam, 
accessit et ipsa ad Christum, magis zelo urgente 


quam fide : sicut dicit Apostolus, Sed eorum de- Rom. : 
licia salus gentibus, ut illos cemulentur. Sic τι. 


synagoga, qua' primo loco vocata est, secundo 
credidit : Ecclesia, qua secundo vocabatur, salu- 
tis primitias obtinui$ apud Deum. 


Homilia xxxiv. ex cap. χα. 


1. Simile est regnum celorum homini pa- 
trifamilias, qui exiit primo mane conducere 
operarios in vineam suam. 9. Conventione 
autem facta cum operario ex denario diurno, 
misit eos in vineam suam. 9. Et egressus 
circa horam teriiam vidit alios stantes in foro 
otiosos, 4. et dixit illis: Ite et vos in vineam 
meam, et quod justum fuerit, dabo vobis. 
5. Illi autem abierunt. Iterum autem exiit circa 
horam sextam et nonam, et fecit similiter. 
6. Circa undecimam vero exiit, et invenit 
alios stantes, et dicit illis : Quid hic statis tota 
die otiosi? 1. Dicunt ei, Quia nemo nos con- 
duxit. Dicit illis: Ite et vos in vineam meam. 
8. Cum sero autem factum esset, dicit domi- 
nus vine procuratori suo : Foca operarios, et 
redde illis mercedem, incipiens a novissimis 
usque ad primos. 9. Cum. venissent ergo qui 
circa undecimam horam venerant, acceperunt 
singulos denarios. 10. enienies autem et pri- 
mi, arbitrati sunt quod plus essent accepturi : 
acceperunt autem. et ipsi singulos denarios. 
11. Et accipientes murmurabant adversus 
patremfamilias, 19. dicentes: Hi novissimi 
una hora fecerunt, et pares illos nobis fe- 
cisti, qui portavimus pondus diei et cstus? 
15. 4t ille respondens uni eorum, dixit: 4mi- 
ce, non facio tibi injuriam : nonne ex dena- 
rio convenisti mecum? 44. Tolle quod tuum 


IN MATTHEUM. 


est, et vade. Folo autem et huic novissimo 
dare sicut et tibi. 45. “μὲ non licet mihi, quod 
volo facere.? 4n oculus tuus nequam est, quia 
ego bonus sum? 16. Sic erunt nogissimi primi, 
et primi novissimi. Multi enim sunt vocali, 
pauci vero electi. Homo paterfamilias Christus 
est, cui czli et terra quasi una est domus : familia 
autem quasi cxlestium et terrestrium multitudo 
creaturarum, qui quasi tristegam domum adifi- 
cavit, id est, inferos, celum et terram, ut super 
terram habitarent certantes, in inferno autem 
victi, in czlo victores : ut et. nos, in inedio con- 
stituti, non contendamus ad.eos descendere, qui 
sunt in inferno, sed ad eos ascendere, qui sunt in 
cxlo. Et ne forte nescias quid debeas fugere, aut 
bes debeas sequi, utriusque dedit tibi quasi mo- 
dicum gustunr inter lumen et tenebras habitanti : 
noctem de inferno, lumen de cxlo. Nox tibi re- 
ferat de tenebris inferorum, et lux tibi referat de 
splendore czlesti. Conducere operarios in vi- 
neam suam. Que est vinea Dei hic? Non homi- 
nes, sicut alibi : homines enim vine: cultores di- 
euntur. Vinea enim justitia est, in qua divers 
species justitiarum posilze sunt, quasi vites : ut- 
puta, mansuetudo, castitas, patientia, longanimi- 
tas, ceteraque innumerabilia bona, que omnia 
generaliter justitize appellantur. Attendamus ergo, 
cum quali studio celestem vineam colamus. Adam 
enim positus est in paradiso, colere et operari 
eam : sed. quia neglexit eam, projectus est de ea. 
Et nos positi sumus super colendam justitiam ; 
si neglexerimus, projiciemur de ca, sicut et 
— . Judaei projecti sunt: de quibus scriptum est : 
- "ppone iniquitatem super iniquilatlem  eo- 
rum, ut non inirent in iuam justitiam. Ruina 
praecedentium admonitio debet esse sequentium. 

- . Si autem et nos sequentes ceciderimus 1n ipsam, 
i magis veniam merentur illi, qui primi ceci- 
'excy derunt, quam nos qui secundi. Sicut autem mer- 
cenarius positus in vinea, si neglexerit eam, non 
solam mercedem suam perdet, sed. etiam desertze 
vinee e&igetur ab eo damnum : sic et nos, si ne- 
glexerimus justitiam nobis commissam, non solum 
nullam mercedem habebimus, sed etiam dissipatze 
Loo justitie dabimus rationem. Vinea enim Dei non 
. extra nos, sed in nobis ipsis plantata est. Ideo qui 
peccatum. facit, dissipat in se justitiam Dei : qui 
autem bona opera facit, colit eam in se. Bene au- 
tem culta justitia Dei in sensibus tuis generat bo- 
tryonem, id est, Christum. Nam qui operantur ju- 
sutiam, Christum formant in se, sicut scriptum 

i 19. est : Filioli mei, quos iterum parturio, donec 
|o formetur Christus in vobis. Et qui vineam con- 
| signat alicui operandam, non tantum propter il- 
lius utilitatem consignat, quantum propter suam : 
Deus autem justitiam suam dans in sensibus no- 
stris, non propter suam utilitatem dedit eam, sed 
propter nostram. Nec enim Deus opera hominum 
necesse habet, sed ut nos operantes justitiam, vi- 
vamus propter eam. Si ergo ille, qui propter suam 


Eom 1s 


"y 


n 


IHOMIL., 


A 


B 


C 


D 


885 


utilitatem vineam commisit alicui, talem. illam 
querit recipere, qualem illam commisit, quomodo 
non a nobis sic immaculata justitia requirenda est, 
quomodo eam creavit in nobis, quibus non pro- 
ps se dedit eam, sed propter nostram salutem? 
^itote quia mercenarii sumus conducti. $i ergo 
mercenarii sumus, cognoscere debemus que sunt 
opera nostra. Mercenarius enim sine opere non 
potest esse. Opera autem nostra sunt opera ju 
stili: : non ut agros nostros colamus, et vineas : 
non ut divitias acquiramus, et congregemus ho- 
nores : sed ut proximis prosimus. Et quamvis 
hzc sine peccato facere possumus, tamen non sunt 
opera nostra; sed diaria nostra. Sicut ergo nemo 
ideo sic conducit mercenarium, ut hoc solum fa- 
ciat, quod manducet : sic et nos non ideo vocati 
sumus a Christo, ut hzc sola operemur, quae ad 
nostrum pertinent usum, sed ad. gloriam Dei. Et 
sicut mercenarius, qui hoc solum facit quod. man- 
ducat, sine causa ambulat in domo : sic et nos, si 
sola hac facimus, qu ad nostram pertinent utili- 
tatem, sine causa vivimus super terram. Et sicut 


XXXIV. 


mercenarius prius aspicit opus suum, deinde dia- . 


ria sua : sic et nos si mercenarii Christi sumus, 
primmm debemus aspicere quz ad gloriam Dei 
perünent proximique profectum (quia caritas et 
verus amor erga Deum non quarunt qua sua, sed 
ad libitum amati cuncta desiderant perficere ), 
deinde qua ad nostram utilitatem. Et sicut mer- 
cenarius totum diem circa domini opus impendit, 
unam autem horam circa suum cibum : sic et nos 
omne tempus vite nostra debemus impendere 
circa opus gloriz Dei, modicam autem partem circa 
usus nostros terrenos. Et sicut si mercenarius 
qua die opus non fecerit, erubescit intrare do- 
mum, et petere sibi panem : quomodo tu non con- 
funderis intrare in ecclesiam, et stare ante conspe- 
ctum Dei, quando nil boni in conspectu Dei ges- 
sisti? Exiit primo mane, et vocavit Adam, et qui 
cum eo fuerunt. Hora tertia Noé, et qui cum eo 
fuerunt. Hora sexta Abraham, et qui cum eo fue- 
runt. Hora nona Mosen, οἱ qui cum eo fuerunt : 
aut David, et qui cum eo fuerunt. Nam ad istos 
posuit testamenta. Hora undecima Gentes intellige, 
quia jam nos in novissima mundi margine stamus, 
sicut et Joannes in. Epistola sua testatur, dicens : 
Filioli,jam novissima hora est: apostolus autem 
dicit jam aliquam partem duodecim; horz tran- 
sisse, sic: ZVuric enim. propior est nostra salus, 
quam cum credidimus.Puta erat undecima hora. 
Nostro tempore, jam si non est duodecima hora 
integra, sed sine dubio modicum restat. In duode- 
cima hora sumus. Uade putas, quia candor justi- 
ti jam recessit de mundo, et sol radios gratiarum. 
suarum in se colligens revocavit, et totam terram 
nigredo iniquitatum vel mendaciorum quasi nox 
fusca cooperuit , nisi quia jam et ipsa duodecima 
hora finiatur? Ubique tenebras vides, et dubitas 
diem transisse? Prius etenim in vallibus fit ob- 
scuritas, die declinante ad occasum. Quando ergo 


t. Joan. 2. 


18. 


Rom. 13. 
A 


Otiosus 


884 


OPUS IMPFRFECTUM 


colles videris obscarari, quis dubitat quin jam nox A ut nec patiaris fraudem, nec facias. Si autem pas- 


est? Sic primum in secularibus et laicis Chri- 
stianis incipit praevalere obscuritas |o cnc 
Nunc autem. quando jam vides, quod. sacerdotes 
positos in summo vertice spiritualium dignitatum, 
qui montes et colles dicuntur, apprehenderit ini- 
quitas tenebrosa : quomodo dubitetur quia finis est 
mundi? Jtem exit circa tertiam, et vidit alios 
stantes in foro otiosos. Videamus qui sunt otiosi. 
Non peccatores: illi enim mortui dicuntur, non 
otiosi. Sicut enim surdus apud Deum dicitur, qui 
non audit qui Dei sunt, sed que diaboli : sicat 
cecus dicitur, qui non corporaliter czcus est, sed 
per cujus oculos diabolus videt, et non Deus : 
sic qui diabolo vivit, mortuus est apud Deum. 
Quis est ergo otiosus? Qui opus Dei non opera- 
tur. Puta, si alienas res tollis, non es otiosus, sed 
mortuus. Si autem aliena quidem non tollis, ta- 
men nec de tuis rebus inipotentibus das, tunc otio- 
sus es. Nam quia aliena non tollis, non quidem 
peccas, tamen nec justitiam nec misericordiam 
operaris. Vis non esse otiosus? Nec aliena tollas, 
et de tuis des, et operatus es in vinea Domini, et 
coluisti misericordiz vitem. Inebriaris, in deliciis 
es, non es otiosus : sed, sicut ait apostolus, vi- 
vens mortuus es. Si autem. mensurate manducas 
et bibis, non quidem peccas, quia non male man- 
ducas; tamen otiosus es, quia nullam jejunii ope- 
raris vitem. Vis ergo non esse otiosus? Jejuna, 
et quod manducaturus fueras diurno, da impotenti, 
et coluisti jejunii vitem. Item fornicaris, mortuus 
es, non otiosus. Si autem tuam habes uxorem, non 
quidem peccas, nec tamen castitatis operaris vi- 
tem. Visque esse non otiosus? Sine uxore es, ne 
quasieris uxorem. Si vidua es, noli transire ad 
secundas et tertias nuptias, et operata es castitatis 
vitem. Sed forte dicis, Sine uxore esse non pos- 
sum. Ostendo tibi, ut uxorem habeas, et castitatis 
vitem colas, Abstine te a menstruata, abstine te a 
pragnante, erubesce facere quod animalia non fa- 
ciunt. Omne animal conceptionis suz servat ho- 
norem et tempus : homo autem solus contemnit. 


cxuvi Quando dies festus est, aut. dies jejunii, serva ut 


qui. 
1. Tim. 5. 
1. Cor. 7.5. 


impleas apostolicum preceptum : JVolite frau- 
dare invicem, nisi forte ex consensu, ut vace- 
tis jejunio: et orationi. Ytem si invides meliori, 
mortuus es, non otiosus : si autem. nec invides, 
nec congaudes, otiosus es. Non solum ergo non 
invideas, sed etiam congaudeas meliori, et bene- 
volentie vitem colis. /n foro. Forum est iste 
mundus, ubi omnia venalia sunt. Sicut enim pro- 
prium estfori, ut omnia illic venumdentur, et 
emantur, et i1yicem se circumveniant ementes et 
vendentes : sic in hoc mundo omnes vendendo et 
emendo vivunt, et invicem sibi fraudem facientes, 
vitam suam sustentant. Inter emtores autem et 
venditores accipe tibi omnes divitias et honores 
seculi hujus, quz et ipse nihilominus et vendun- 
tur et emuntur, et omnis quistus eorum in ven- 
ditione seu mercatione consistit. Fuge ergo forum, 


sus fueris, ipsa res te compellit et facerc. Nam si 
injuriam passus fueris, si nocitus fueris, difficile 
est, ut et tu adinvicem non noceas. Prima ergo 
laus est Christiano, alienum esse a foro, nullam 
causam habere cum illo, sicut ait apostolus 


, Rogo autem vos, studium habere quietis et si- 


B 


C 


lentii, ac negotii proprii operando manibus ve- 
stris : et nullius vestrum desiderium sit ad eos 
qui foris sunt. Si enim in foro permanseris, et 
quod habes, perdes : si autem in. vinea assiduus 
fueris, et quod non habes, acquires. Jtem exiens 
circa sextam et nonam. ldeo junxit sextam et 
nonam, quia in sexta et nona generatione vocavit 
Judzos, et frequentavit cum hominibüs disponere 
testamenta, quasi definito salutis omnium tempore 
im propinquante. Nam post Noé ad neminem 
egimus Deum loquutum fuisse, nisi primum ad 
Abraham, post eum confestim ad Isaac et Jacob. 
Deinde non post multum temporis ad Mosen, cui et 
legem dedit. Post eum ad Jesum Nave. 'Pransacto 
autem non multo post tempore, ad Samuélem et 
David, et in singulis quibusque generationibus ad 
multos prophetas, cum singulis testamenta dispo- 
nens. Sicut enim quis in itinere constitutus, aut in 
opere quodam, ante sextam quidem non operatur, 
aut ambulat, sciens quia longus ei adhuc superest 
dies : transacta autem sexta, cum caeperit esse 
octava, aut nona, incipit pro rantius agere, ut 
opus suum vel iter tempore definito concludat : 
sic et Deus usque ad Abraham, qui fuit in sexta 
hora, venit ad homines disponere testamentum : 
post Abraham autem usque ad transmigrationem 
frequenter properans, ut adventum suum in hunc 
mundum, et vocationem gentium definito tem- 
pore consummaret, quasi vespere jam propin- 
quante. Jtem exiit circa horam undecimam, et 


' dixit : Quid hic statis tota die: otiosi ? Vide 


D 


quia ubique otiosos vocat, non peccatores. Deni- 


U—- 


que considera, servus ille qui acceperat a domino Zuc. 


suo unam mnam, ut quid audivit, Serve ne- 
quam? ut quid missus est in tenebras? Quia 
perdidit mnam suam? aut.quia nihil est lucratus 
de ea? Sine dubio quia nihil lucratus est de ea. Qui 
autem peccat, perdit gratiam. quam accepit. Si 
ergo ille non est impuuis in die judicii, qui otio- 
sus stetit in foro, et nullam injustitiam operatus 
est : quid faciet in die judicii qui peccavit οἱ 
mnam suam perdidit? Quid hic statis tota die 
otiosi ? An nescitis, quia qui non operatur in hoc 
seculo, non manducat in illo? Et qui aliis man- 
ducantibus et bibentibus in hoc szculo operatur, 
in illo seculo aliis jejunantibus ipse non jejunabit, 
sed recumbet cum Abraham, et manducabit de 


prandio vitze. Qui autem hic-aliis operantibus stat 


otiosus, aliis recumbentibus in illo szculo ipse 
expelletur foras. Dies enim iste, dies operationis 
est : dies autem ille, qui sequitur, dies est feria- 
rum. 4t illi dixerunt : JVemo nos conduxit. 
Quz est conductio nostra, et que conductionis 


* 


nos conduxit? Id: est, Nemo nos docuit, quia 
n.17.3. Hec est vita eterna, ut cognoscant te solum 
| verum. Deum, et quem misisti Jesum Christum. 
- 19- /Vemo nos conduxit, dicens : Quicumque reli- 
querit domum, aut villam, aut patrem, aut ma- 
trem, aut uxorem, aut filios, centuplum accipiet 
inhoc mundo, et infuturo vitam eternam posside- 
.» 16. bit. Nemo nos conduxit, dicens : 'endite que pos- 
sidetis, et date eleemosynam, et habebitis the- 
saurum in celo. Et nota, quoniam illi, qui aut 
in prima hora vocati sunt, aut in tertia, vel in 
sexta, vel in nona, non responderunt, quia /Vemo 
nos conduxit. Omnes enim illi conducti fuerunt, 
et habuerunt notitiam Dei, et sciverunt Dei pro- 
missa. Gentes autem sole neque Deum sciebant, 
neque Dei promissa, ideo excusabiliter responde- 
runt, IVemo nos conduxit. Et dixit eis : Ite et 
vos in vineam meam, et quod. justum fuerit, 
dabo vobis. Nota quia cum ? primis solis conve- 
nit specialiter dare denarium, istos autem omnes 
sub incerto pacto conduxit, id est, Quod justum 
fuerit. Sciens enim Dominus quia przvaricaturus 
erat Adam, et omnes postmodum in diluvio fue- 
rant perituri, certum pactum fecit ad eum, ne 
quando dicant. ideo se neglexisse justitiam, quia 
nesciebant qua premia fuerant recepturi. lstis 
autem non fecit pactum. Benignus enim paterfa- 
milias sciebat largitatem suam, quia tantum para- 
tus estretribuere, quantum mercenarii recipere non 
sperabant. De dato enim ejus nemo juste murmu- 
rat, quia amplius dat, quam omnis homo deside- 
rat. Cum autem sero factum fuisset, dicit domi- 
nus vinee procuratori suo : Poca operarios, 
et redde illis mercedem, incipiens a novissimis 
usque ad primos. Considera quia sero, non autem 
mane reddit mercedem. Ergo adhuc stante szeculo 
isto judicinm est futurum, et unicuique merces sua 
reddenda. Propter duas rationes judicium in hoc 
seculo fit. Primum, quia illic ipsa beatitudo ven- 
tura ipsa est merces justitize. Ideo non in illo se- 
culo La judicium, κα ante illud. Deinde ante ad- 
ventum diei illius praemittitur judicium, ne vi- 
deant peccatores beatitudinem diei illius, dicente 
26. propheta: Tollatur impius , ne videat gloriam 
Dei. Dicit procuratori suo. Cui procuratori ? 
- Sine dubio Filius dicit Spiritui sancto. Et si 
pu volueris, concedo tibi ut Pater Filio dicat. Ὁ [ Non 


Irc. τὸ. 


meno 


Jai. 
^ 


bec in quaro utrum Filius sit Patris procurator, aut Spi- 
x Un procurator 
E domus, et paterfamilias, nec ejusdem substantize 

at- possunt esse, nec una persona esse, nec zqualis 
»telege. dignitas. Si ergo alter paterfamilias, alter procu- 
; rator patrisfamilias, quomodo locum habeat^ Ter- 
nitas tua? si autem ejusdem substantiz iste est, et 
est minor, injuriam facit substantiz : si vero non 
zqualis dignitas, ubi est una substantia? ] Inci- 


ritus sanctus Filii : sed hoc dico, 


* V. D, primis solum. 
TOM. VI. 


IN MATTHEUM. liOMIL. XXXIV. 


n 


C 


885 


merces? Promissio vitz eterno. Quid est, Nemo 4 piens a novissimis usque ad primos. Quare non 


à primis usque ad novissimos, sed primum a no- 
vissimis? Attende, naturalis est ratio.Ommes nam- 
que, qui ante adventum Christi fuerunt, quasi ex 
operibus suis facti sunt sancti, gentes autem ex 
gratia Christi. Semper libentius aliquid damus his, 
quibus pro solo honore nostro donamus. Ergo 
omnibus sanctis Deus reddens mercedem, justus 
ostenditur, gentibus autem dat misericordiam, 
dicente apostolo : Gentes autem. super miseri Rom. 15.9. 
cordia honorare Deum. Aut certe propter de- 
monstrandam immensam misericordiam suam , 
sicut est ibi, ubi ait apostolus : Et nos qui w.Tkess.(. 
vivimus, qui remansimus , non preveniemus 14. 
eos qui dormierunt. Magis enim secundum rem 
erat, ut prius viventes immutarentur, pos'ea mor- 
tui resurgerent incorrupti. Sed quia in converten- 
dis viventibus una est virtus, hoc solum, quod ad 
immortaliíatem mutantur : quod. autem. mortui 
incorrupti resurgant, duo sunt opera . primo, quia 
resurgunt; secundo , quia en resurgunt : 
ergo ut ostendat Deus inzstimabilem. potentiam 
suam , quando , quod difficillimum est , mortuos 
suscitat incorruptos, postea viventes immutat. Sic 
et in hoc loco secundum rem quidem erat, ut 
primi priores acciperent suam mercedem : sed ut 
ostendat Deus ineffabilem misericordiam. suam, 
primum novissimis et indignioribus reddit mer- 
cedem, postea. primis : sicut illic potentia immu- 
tandorum hominum exclusit ordinem, ita et hic 
nimia misericordia ordinem non aspexit. Cum. 
venissent autem qui circa undecimam horam 
venerant, acceperunt singulos denarios. Fe- 
nientes autem, et primi, arbitrati sunt quod 
plus essent accepturi : acceperunt autem et ipsi 
singulos denarios. Non injuste. Nam et qui in 
prima parte seculi natus est, non amplius vixit 
quam statutum tempus vitze suz. Et que illi no- 
cuit, si post illius exitum stetit mundus? Et qui 
circa finem nascuntur, non minus vivunt, nisi 
quanti dies numerati sunt eis. Et quid illis pro- 
dest ad compendium laboris, si cito mundus fini- 
tur, cum ipsum pensum vitz su: compleant ante 
mundum? Deinde si in hominis esset potentia, 
quando nasceretur, prius aut postea : justa ratione 
primam habebit mercedem qui prius nasci voluit, 
secundam autem qui postea venit ad. vitam ; nune 
autem cum in Dei sit potestate, quando hominem 
producat in mundum, nec ille sibi priorem hono- 
rem defendere debet, qui prius natus est, nec ille 


'contemtibilior debet esse, qui postea. Dicit enim : 


Etsi re prius creasset, prior eram.;4 ccipientes au-' 
tem murmuraverunt adversus patremfamilias, 
dicentes : Quoniam hi novissimi una tantum 
hora fecerunt, et equales illos nobis fecisti, 
qui portavimus pondus diei, et estus? Si verum 
est quod diximus, quia et illi suum tempus vixe- 


b V, D. Trinitas. 
5r 


7 


886 


OPUS IMPERFECTUM 


runt, et non amplius : et isti suum tempus, et non A respondens uni eorum,dixit : 4mice, non facio 


minus : et unicuique mors sua consummatio est 


ipsius : quid est quod dieunt, Totius diei pondus . 


portaeimus, et estus? Quia magna nobis est vir- 

tus ad faciendam justitiam, cognoscere nos oportet 

prope esse finem mundi. Unde armans nos Chri- 

Matth. ἡ. stus dicebat: /ppropinquabit regnum celorum. 
uU Ttem apostolus : Preterit enim figura hujus 
31.32.1 mundi; volo vos sine sollicitudine esse. Si 
ergo nobis virtus est scire propinquum esse finem; 

nam quamvis usque ad finem illius vita nostra 

« forsitan non extendatur, tamen quasi accendimur, 
et praparamur ad suscipiendum finem: conse- 

* infrigi- quenter et illis * infirmatio erat cognoscere mundi 
dati». ^ spatia esse longinqua. Et quamvis ante finem 
mundi in manu Dei essent ituri, tamen quodam- 

modo negligentes eos faciebat circa justitiam, et 
refrigescere faciebat animas eorum exspectatio 
Pew. | longioris.Ideo ergo quamvis non per omne 
seculum vixerint, tamen totius saeculi gravamina 
et impedimenta pertulisse videntur. ltem: tunc 
mundus in juventute constitutus omnibus bonis 
prosperabatur, et felix erat : nunc autem mundus 
senescens omnibus adversitatibus premitur, et ideo 
concupiscibilis non est. Qui ergo tunc fuerunt 
homines, cum majori difficultate et labore justi- 
tiam servaverunt : quia ipsa felicitas mundialium 
rerum satis impedimentum est anime ad justitiam 
faciendam. Nunc autem facilius homines justitiam 
facere possunt, quia ipsa adversitas, et. angustia 
sili dium. rerum, Ν πνεῖν animam ad justitiam 
faciendam. Sicut facilius est. homini pauperi, et 
in angustiis constitutó disciplinam tenere, diviti 
autem et abundanti difficile : sic illis inter gau- 
dia mundi difficile fuit tenere justitiam, nobis au- 
tem inter tribulationes mundi facile. Multum ergo 
tunc bonus erat, et fortis in fide, qui poterat eva- 
dere vanitatem, nunc autem multum injustus. Et 
modo multum malus est, et miser in fide, qui se 
non stringit ad Deum. Ergo pondus, quod dicit, 
opus justitie significat : quia grave est homini 
carnali amare justitiam. /Estum autem dicit con- 
cupiseentias seculi, quas tunc patiebantur mundo 
juventute florente. Ergo etsi non peromnem mun- 
dum vixerunt, tamen totius mundi impugnationem 


B 


C 


passi sunt: quia totius vite virtus in. juventute p 


ostenditur. Aut pondus diei dicit onerosa legis 
mandata, propter quz et alibi Dominus hortatur 

Matth, 11. Judos, et dicit: enite ad me omnes, qui la- 
28. boratis, et onerati estis, et ego vobis requiem 
dabo. /Estum autem dicit vel urentem tentatio- 

nem errorum, quam conflabant spiritus maligni 

in eos, ad zemulationem gentium eos irritantes : a 

quibus omnibus gentes Mera exstiterunt Christo 
credentes, et per compendium gratie ad plenam 

salutem revertentes. Nam neque legis onera porta- 

cxrym Verupt, sicut Judaei, nec seductiones passe sunt 
diversorum errorum, quemadmodum illi. Zt ille 


à Esaias. Sic V. D. et Editi in marg. Iidem in textu Esdras, male. 


tibi injuriam. Ergo illi non dolebant, quasi frau- 
dati de mercede sua, sed quia illi amplius quam 
merebantur acceperant. Hoc est enim proprium 
invidie : quando alteri aliquid additur, sic do- 
lentinvidi, quasi illis sit aliquid subductum, quod 
illi est additum : utputa, si viderit fieri aliquem 
ditiorem, putat invidus se pauperem factum ; si al- 
ter sapientior fuerit factus, ita dolet quasi ipse sit 
insipiens factus. Intelligis quia ex vana gloria na- 
scitur invidia? Nam ideo dolet esse secundus,quia 
desiderat esse prior. Sic. erunt novissimi primi, 
et primi novissimi. Multi sunt vocati, pauci 
vero electi. Postquam superius de Judzis et gen- 
tibus hanc ipsam dixisset sententiam, Et qui erunt Matth. 
primi nopissimi, et. novissimi primi : videlicet 3o. 
quia Judzi et in primo loco vocati sunt ante gen- 

tes, in secundo autem salvati sunt post gentes, 
introduxit parabolam istam. Et ut cognoscamus, 

quia ad manifestationem przcedentium verborum 

hanc parabolam introduxit, ideo in fine ejus eam 

ipsam sententiam repetiit, quam supra dixerat. 

Aut ideo primos dicit novissimos futuros, et no- 
vissimos primos, non ut novissimi digniores sint 

quam primi, sed ut cozquentur. Dicit enim pro- 

pheta ἃ Esaias, volens omnium santorum unam Esai. 2 
ostendere vocationem, et nullam inter eos esse dif- et 62. : 
ferentiam temporis causa, dicit omnium sanctorum. 
"numerum esse quasi coronam. Sicut enim in* merit 
corona, cum sit rotunda, nihil invenies quod vi- 
deatur esse initium aut finis : sic inter sanctos, 
quantum ad tempus in illo seculo, nemo novissi- 

mus dicitur, nemo primus. Ideo ergo quibus da- 

tum est primum nasci, novissime remunerantur. 

Et quia sancti quasi corona erunt zquales : qui 
novissime nati sunt, primi remunerantur, ut illi 

illam t gloriam habentes, isti per hanc cozequen- t gratie 
tur. Quod autem dicit, Multi sunt vocati, pauci 

vero electi, non ad. superiores sanctos pertinet, 

sed ad gentes : quoniam ex ipsis gentibus, qui 

multi vocati sunt, pauci sunt tees le 


Homilia xxx. ex cap. xx. 


1T. Et ascendens Jesus Jerosolymam, as- 
sumsit duodecim discipulos secreto, et ait illis : 
18. Ecce ascendimus Jerosolymam, et Filius 
hominis tradetur principibus sacerdotum et scri- 
bis, et condemnabunt eum. morte, 19. et tra- 
dent eum gentibus ad illudendum et flagellan- 
dum, et crucifigendum, et tertia die resurget. 
20. Tunc accessit ad eum mater filiorum Ze- 
bedai, cum filiis suis, adorans et petens aliquid | 
ab eo. 91. Qui dixit ei, Quid vis? dit illi, Dic 
ut sedeant hi duo filii mei, unus ad dexteram 
tuam, et unus ad sinistram in regno tuo. 92. Re- 
spondens autem. Jesus, dixit : Nescitis quid 


IN MATTHJEUM. 


HOMIL. 


XXXV. 885 


petatis. Potestis bibere calicem, quem ego bi- ^ omnes, et relinquerunt eum : quanto magis scan- 


biturus sum ἢ Dicunt ei: Possumus. 25. Ait 
illis : Calicem quidem meum bibetis , sedere 
autem ad dexteram meam, vel sinistram, non 
est meum dare vobis, sed quibus paratum est 
4 Patre meo.94. Et audientes decem indignati 
sunt de duobus fratribus. 25. Jesus autem vo- 
capit eos ad. se, et ait : Scitis quia principes 
gentium dominantur eorum : et qui majores 


dalizandi fuerant, si pramoniti non fuissent ? 
Numquid non se. preparaverunt, num statuerunt 
1n animo suo ut non expavescerent ? Si enim se 
non preparassent, non promisissent una cum Pe- 


tro dicentes, Parati sumus tecum ire — ad Marc. τή. 


mortem. Sed in illa hora fides eorum. defecit, ?'- 
et preparationem. animze absorbuit timor carna- 
lis. Vel ideo praedicit eis faturum, ut ab exitu 


sunt, potestatem exercent in eos ? 96. IVon ita 


cognoscatur j prescientia ejus : ex prascien- f presen- 
erit inter. vos. Sed quicumque voluerit inter i 


tia autem ejus intelligatur divinitas ejus : consi- 'a- 
deratio autem divinitatis ejus confortet fidem ipso- C** 


l 


» 16. 


vos major fieri, sil vester minister. 91. Et qui 
voluerit inter vos primus esse, erit vester ser- 
vus. 98. Sicut Filius hominis non venit mini- 
strari, sed ministrare, et. dare animam suam 
inredemptionem pro multis, et reliqua. ἢ Omnis 
gloria Dei et omnis salus hominum in Christi 
morte posita est. Nulla enim est res, quz amplius 
ad salutem hominum pertineat, quam mors ipsius, 
Nec estaliquid aliud, propter quod magis Deo gra- 
tias agere mus, quam propter mortem ipsius. 
Ideo cum turba plurima fidelium eum sequeretur 
in via, duodecim apostolos solos tulit in secreto, 
et illis tantummodo mortis suz annuntiavit my- 
sterium : quia semper pretiosior thesaurusin melio- 
ribus vasis includitur. Multi quidem viri erant 
cum eo , sed propter modicitatem fidei sua in- 
firmi; multe mulieres, etsi in fide fortes, infirmz 
tamen in sexu. Si audissent quia ideo Christus 
ascendebat Jerosolymam, ut interficeretur, et viri 
forsitan turbarentur propter infirmitatem fidei, et 
mulieres propter mollitiem su naturze. Nam pro- 
prie animus mulieris mollis est, et in tali negotio 
citiusexcitatur in lacrymas. Non recordamur, quod 
superius cum de morte Christi Petrus audisset, 
dolore commotus non timuit ipsum Dominum in- 
crepare, dicens : Propitius esto tibi, et hoc tibi 
non erit. Si ergo Petrus in morte Christi turba- 
tus est , cujus ἄν fides posset. sustinere tanti 
mali dolorem ? si petra immobilis pene com- 
mota est, quomodo terra sufferret impetum tem- 
pestatis? Ecce ascendimus Jerosolymam.Ecce, 
contestantis est sermo, ut memoriam preescientiae 
hujus in eordibus suis recondant. Tamquamsi di- 
cat, Ecce nunc jam tertia vice pradico vobis my- 
sterium passionis mez futurz, ut altius insideat 
mentibus vestris, frequentius repetitum. Et quare 


;Quareillis praedicit passionis sue mysterium ? Quia 
s di- 
ulis pas- 
pra. COgDoscimus, et praeparamus nos contra eam, cum 
liavit. supervenerit exs 


ommis adversitas, que subito evenit hominibus 
extra spem,"nimium gravis est : quam vero ante 


tantibus nobis, levior inveni- 
tur, quam esset futura, si repentina venisset, Ideo 
ergo nuntiat illis de sua morte futura, ut cum dies 
ille passionis advenerit, non illos turbet cogno- 
scentes, quia omnino erant ventura. Si enim to- 
tiens premoniti apostoli de morte ejus futura, ta- 
men quando comprehensus est, scandalizati sunt 


b Yn V. D. omnis gloria Dei abest. 


B 


C 


D 


rum in tempore passionis ejus : ut totum illud 
quod patiebatur dispensationi voluntatis ejus ap- 
plicarent, non necessitati nature. Écce ascen- 
dimus. Ac si dicat, Videte quia voluntarie vado 
ad mortem. Nemo me vocat Jerosolymam, nemo 
me admonet, nullius potestatis praeceptum timeo, 
nullius violentiz necessitate compellor. Cum ergo 
venerit tenebrarum potestas, cum videritis me in 
cruce pendentem, ne zstimetis me hominem esse 
tantum. Nam etsi posse mori, hominis est ; tamen 
velle mori, hominis non est. Ut quid putas, ab 
itinere declinavit seorsum ? Numquid non po- 
terat in itinere constitutus hzc eadem eis loqui, 
cum sint paucissima verba? Sed declinavit seor- 
sum ab itinere, forsitan sciens quod ventura erat 
mater filiorum. Zebedzi cum filiis suis, ut pete- 
rent ea qua petierunt, et audirent ea ἀῶ au- 
dierunt, ut prepararet eis. locum ad eundum, 
ad petendum, et ad audiendum. Forsitan enim 
et applicuerunt ibi, donec mulieres retro ve- 
nientes occurrerent. Nec enim credibile est, mix- 
tas cum ipso ambulasse mulieres, sed. longo in- 
tervallo de longe mulieres sequentes, et longo 
intervallo separati inter se ambulabant : Christus 
enim et discipuli sui primi, sequentes autem de 
longe mulieres. Sine dabin ergo nulla alia causa 
Jesus seorsum secessit, nisi ut illa adeundi licen- 
tiam inveniret. Sciebat enim cogitationes eorum, 
et consilia eorum, qu facere cupiebant : et non 
solum pradicens discipulis suis de sua passione 
futura, sed. etiam aptans petiturz mulieri locum, 
praescientia sua divinitatem ostendit; Aliter : Ecce 
ascendimus Jerosolymam, et Filius. hominis 
tradetur principibus sacerdotum et scribis, et 
condemnabunt eum. morte, et tradent eum 
gentibus ad. deludendum. et crucifigendum, et 
tertia die resurget. Ne putes quod tunc tantum- 
modo Christus traditus est sacerdotibus et scribis, 
et condemnaverunt eum morte, et tradiderunt 
eum gentibus ad deludendum et crucifigendum : 
sed et nunc traditur, et morte damnatur. Et tra- 
ditur gentibus ad deludendum et crucifigendum. 
Christus enim verbum «est veritatis. Sicut enim 
tunc tradidit Deus Christum sacerdotibus et scri- 
bis, ad manifestandam fidem sanctorum, et per- 
fidiam. iniquorum : fidem quidem sanctorum, si 


57. 


888 OPUS IMPERFECTUM 


forte fideles, videntes eum quasi hominem pati, A tradunt eum, sicut coskowd s curs et gentibus 


non recedant, neque scandalizentur a fide divini- 
tatis ipsius ; ad manifestandam autem perfidiam 
iniquorum, si intelligentes eum esse Dei Filium se- 
cundum testimonia Scripturarum , non timeant , 
sed ausi sint eum interficere quasi hominem : sic et 
modo tradit Deus verbum veritatis sacerdotibus 
et scribis, id est, sapientibus Scripturarum, ad 
manifestandam fidem sanctorum, et perfidiam ini- 
quorum : fidem quidem sanctorum, si forte vi- 
dentes verbum veritatis a mendacio opprimi, quasi 
mendacium, non cadant neque scandalizentur a 
fide veritatis ipsius : ad manifestandam autem 
perfidiam iniquorum, si forte intelligentes verbum 
veritatis, quia vere verbum est veritatis secundum 
testimonia Scripturarum, ausi sint interficere eum 
cruce , verbis mendacibus. Quando enim vides 
Scripturas prophetarum, et evangelii, et apostolo- 
rum traditas esse in manus falsorum sacerdotum 
et scribarum, num intelligis quia verbum veritatis 
traditum est principibus iniquis et scribis? Et 
sicut tunc sacerdotes, vel propter vanam gloriam, 
vel propter avaritiam, condemnaverunt Christum 
morte, cogitantes quoniam si tenuerint Christum, 
ipsi sacerdotes esse non poterunt secundum legem, 
nec solemnia illa lucra percipere : ita nunc. impii 
sacerdotes et scribe verbum veritatis dignum ju- 
dicant interire, cogitantes quia si verbum veritatis 
tenuerint, ipsi sacerdotes esse non possunt, nec 
sacerdotalia lucra percipere. Propterea tradunt 
eum gentibus, id est, populis ineruditis, et indi- 
sciplinatis, et barbaris, qui nec quarunt, nec au- 
diunt eum cum judicio, qui nomen habent Chri- 
.stianorum , mores autem gentilium. Tradunt 
autem veritatis verbum perversis expositionibus 
suis ad. deludendum et crucifigendum. Deludunt 
enim verbum veritatis, quando simulant se sequi 
Christum, et disputant de eo sine Dei timore : non 
proposito inveniendz veritatis, sed studio subver- 


tende. Hoc autem modo deludunt verbum verita- 


tis, non colunt. Crucifigunt autem eum, et inter- 
ficiunt, quando falsa confessione mendacii, verbum 
veritatis suffocant, et occidunt in se. Et sicut 
tune sacerdotes illi nullam culpam idoneam inve- 
nientes in Christo, falsam accusationem detulerunt 
adversus eum : sic modo nullam rationem idoneam 
habentes dicere contra verbum veritatis, falsa 
interpretantur de illo, et falsa proferunt testimo- 
nia prophetarum adversum verbum veritatis. 
Sicut enim tunc falsos testes subornaverunt ad- 
versus Christum, et sicut tunc sacerdotes quidem 
et scriba» cognoscentes eum, quia vere Christus 
est, quasi hominem illum maleficum | gentibus 
tradiderunt, gentes autem. non cognoscentes eum 
esse Christum, deluserunt, et crucifixerunt eum, 

quasi hominem maleficum : sic et modo sacerdotes 
et scribe hereticorum, cognoscentes quia verbum 

est veritatis secundum Scripturas, quas legunt : 


? Tunc accessit ad eum mater filiorum Zebedei. 


ad deludendum et crucifigendum. Populi autem 
per ignorantiam verbum veritatis deludunt, et cru- 1 
cifigunt, quasi mendacium. Sed ignorantia eorum 
non eos excusat, quoniam si vellent cum judicio 
quizrere, invenire poterant veritatem : sicut nec 
illos excusavit gentiles, quoniam et ipsi si quzere- 
re voluissent, poterant invenire : quoniam non 
erat homo tantum, sed et Deus Christus : quoniam 
Sicut tunc. per signa virtutum suarum manifesta- 
batur Christus, sic modo per signa operationum 
suarum verbum veritatis ostenditur. Christus le- 
prosos mundabat, czecos illuminabat, surdos audi- 
re faciebat, mortuos suscitabat : ita modo qui vult 
cognoscere, ubi sit verbum veritatis, operum ejus 
B signa consideret. Übi enim verbum veritatis est 
vivum, unitum, atque divinum, ibi mundantur as- 
sidue homines a lepra peccati, et fit salutis eorum 
testimonium. conversatio ipsorum , atque mens 
eorum. Qui audiunt verbum veritatis, illuminan- 
tur ad intelligenda divina mysteria : aures eorum cc 
interiores aperiuntur, ut libenter suscipiant divi- 
na precepta. Quos hodie vides mortuos in pecca- 
üs, cras resurgunt in poenitentia, vivificati per 
verbum Dei. Übi autem non vivum v2rbum ve- 
ritatis, sed mortuum mendacium predicatur inter 
eos ; nihil horum fieri vides, sicut dat de illis te- 
stimonium vita ipsorum. Sed et post tres dies 
— in animabus credentium sibi, cum tres 
dies fuerint consummati in eis. Prima dies, Pa- 
C ter; secunda dies Filius, secundum quod dictum 
est 1n. propheta : ZZnnuntiate de die in. diem Psat. 
salutare ejus. Quis est autem dies alius de die, 
nisi genitus Deus de ingenito Deo? Consequen- 
ter et Spiritus sanctus tertia dies est , quoniam his 
tribus illuminantur corda credentium. In qui- 
bus ergo trium istorum scientia fuerint consum- : 
mata, in eis veritatis verbum resurgit, et vi- 
vit, et operatur. Sed nec resurgent, nisi qui 
Jejunantes a malo et flentes sunt propter eum, 
et desiderant resurrectionem ejus videre in ani- 
ma sua : sicut et apostoli jejunantes et flentes 
fuerunt Domino crucifixo usque ad diem resur- 
rectionis ipsius. ^ Tunc accessit ad eum mater 
filiorum. Zebedei, cum filiis suis, adorans et 
D petens aliquid ab eo. Hc est Salome, cujus apud Marc. 
alterum evangelistam ponitur nomen, vere paci- 4?" *'! 
fica , seeundum interpretationem: quae filios genuit Marc. 
pacis. Non solum autem ex Marco evangelista, qui 
manifeste ipsos fratres exponit accessisse ad Jesum, 
et haec eadem postulasse intelligere possumus, quo- 
niama filiis suis erat summissa, M senos ex prae- 
sentibus Christi sermonibus, quibus non quasi 
ad mulierem ;psam se petentem, sed quasi ad 
filios summittentes respondit : JVescitis quid pe- 
tatis. /Estimo enim, quod fratres cum audissent 
Dominum de passione et resurrectione sua pro- 
phetantem, cceperunt dicere intra se, cum essent 


—— Ὁ σ“-τ οι νων 


Mem 


Est initium Homiliz apud V. D. 


[TC.1.20. 


δι 


- 


IN MATTHAEUM. HOMIL., XXXV. 


880 


fideles : Ecce Rex ccelestis descendit ad regna tar- A atate defecta, Christi vestigia sequebatur : quia 


tarea, ut regem quidem mortis destruat, ipsam 
autem mortem divinitatis su: potentia calcet , et 
sic vinculo tenebrarum soluto, captivas animas ad 
sua regna perducat. Nec innumerabilis militia dae- 
monum resistere poterit contra eum. Quem enim 


. in corporé constitetum timuerunt dicentes : Quid 


nobis et tibi, Jesu Fili Dei excelsi? venisti ante 
tempus torquere nos ? quomodo nudam ipsam 
divinitatem contra se descendentem poterunt sus- 
tinere? Ecce post tres dies mortis suc revertetur 
ab inferis, quasi victor de bello. Nam cum victo- 
ria fuerit consummata, quid aliud restat, nisi ut 
regni gloria subsequatur? Ergo faciamus, fratres, 
quomodo umus regni illius fieri participes. 
Scimus quia invidus non est. Qui enim seipsum 
donavit hominibus, quomodo regni sui societatem 
non donabit? Petentis negligentia reprehenditur 
ubi de dantis misericordia non dubitatur. Si nos 
rogamus magistrum, forsitan czeterorum fratrum 
corda concutiemus: et dum nobis duobus volumus 
providere, inter omnes scandalum excitabimus. 
Nam etsi sancti sint,tamen homines sunt. Etsi vinci 
a carne non possunt, quasi jam spirituales, tamen 
percuti possunt, quas: adhuc carnales. Ut quid 
ergo vel leves occasiones demus, quibus improba 
carnis natura tranquillas eorum animas inquietet? 
Submittamus ergo matrem nostram,ut suo nomine 
deprecetur pro nobis, et fiunt duo bona. Si enim 
res ipsa reprehensibilis inventa fuerit, facile me- 
retur veniam, quasi mulier. Ipse enim sexus excu 
sat errorem. Si autem non fuerit importuna, faci- 
lius impetrabit mater pro filiis suis rogans. Ipse 
enim Dominus, qui maternos animos filiorum mi- 
seratione implevit, facilius exaudiet. maternum 
affectum. Magna laus mulieris hujus ex hoc loco 
colligitur. Primum, quia non solum illi reliquerant 
patrem, sed etiam ipsa reliquerat virum suum, et 
sequuta fuerat Christum. Et illi ostenderunt quia 
filii erant hujusmodi matris, et ipsa ostendit quia 
mater erat talium filiorum. Quoniam autem vivum 
reliquerat virum, sermo demonstrat, qui de voca- 
tione eorum scriptus est, dicens : Zlli autem reli- 
querunt patrem. suum Zebedeum in navi cum 
mercenariis, et sequuti sunt Jesum. Nisi forte 
quis dicat, quia Christus plusquam. triennio do- 
cuit, et intrà tempus vocationis. apostolorum et 
passionis Christi mortuus.est Zebedzeus, et sic illa 
sequuta est : Jesum tamen sequuta est. Qualis ra- 
dix, talia et germina : et qualis terra, talis et fru- 
ctus. Non eam vicit, sicut ceteras mulieres, ma- 
ritalis affectus : quia ille temporalis erat maritus, 
iste autem perfectus sponsus. Illius amor deceptio 
erat carnalis, istius autem, dilectio incorruptibi- 
lis vite. Non illam tenuit miseratio senectutis ejus, 
quia ille sine ista vivere poterat, ista autem sine 
Christo salva esse non peterat. Cogitavit enim, 
quoniam amplius proderit viro suo, si propter 
Deum reliquerit virum, quam si propter virum 
reliquerit Deum. Propterca sexu fragili, οἱ jam 


C 


D 


fides numquam senescit, et religio fatigationem non 
sentit. Deinde quia non sentit illa, sicut caeterce 
matres, qua^ corpus natorum suorum amant, ani- 
mam autem contemnunt. Desiderant enim illos 
valere in seculo isto, et non curant quid passuri 
sint in alio. Alii militias filiis suis provident, alii 


-honores, et nemo filiis suis providet Deum. Perdi- 


tionem illorum cum magno pretio comparant, et 
salutem illorum nec dono accipere volunt. Si vi- 
derint illos pauperes , tristantur et suspirant : si 
autem viderint illos peccantes, nemo tristatur : ut 
ostendant quia corporum sunt parentes, non ani- 
marum. 4ccessit ergo ad Jesum, rogans et pe- 
tens aliquid ab eo. Audacem enim fecerat eam 
natorum affectus, et reverentiam forsitan spiri- 
tualem vicerat amor carnalis. Dicit ei Jesus: 
Quid wis? Non interrogat quasi nesciens, ut 
audiret quid vellet: sed ut illa exponente, ma- 
nifestam faceret irrationabilem petitionem ipso- 
rum : quoniam petebant quidem quasi religiosi, 
et ccelestis glorie amatores, non quasi scientiam 
habentes inutilium postulationum et nocivarum. 
Nam frequenter Dominus patitur discipulos suos 
aliquid non recte aut. dicere , aut agere, aut co- 
gitare, ut ex illorum culpa occasiones inve- 
niat docendi, et exponendi regulam pietatis, sciens cr 
quia etipse error eorum non nocet presente ma- 

istro, et omnes non solum in prasenti, sed etiam 
in futuro doctrina ejus zdificat. 4t illa. dixit, 
Dic ut sedeant hi duo filii mei, unus ad dexte- 
ram tuam, et alius ad. sinistram tuam in regno 
tuo. Non dicimus, quia recte petiit : sed hoc di- 
cimus, quia nón terrena, sed caelestia filiis. suis 
optabat. Tunc Dominus occultorum cognitor, non 
ad verba intercedentis mulieris: respondit, sed ad 
consilia suggerentium filiorum respondit, dicens : 
lVescitis quid petatis. Concupiscentia enim car- 
nalis omnem in vobis spiritualem considerationem 
exclusit. Non audistis me referentem, cum vene- 
rit Filius hominis in majestate sua, ponet oves 
ad dexteram, heedos autem ad sinistram : et dicet 


eis, qui ad sinistram sunt : Discedite a me male- wat. a5. 


dicti in. ignem eternum ? Quomodo vos vultis, 41. 
ut unus sedeat ad. dexteram, et alius ad sinistram ? 
Ego vos vocavi ad partem dexteram .de sinistra, 
et vos vestro consilio curritis ad sinistram. Ideo 
forsitan et per mulierem res agebatur. Vidit enim 
diabolus, quia per illos ipsos adversus eos agere 
non valebat; contulit se ad consueta arma mulie- 
rum, ut sicut Adam per mulierem spoliavit, ita 
et istos Separaret per matrem. Nam etsi mater 
erat, tamen mulier erat. Propter quod etsi affe- 
ctus ejus dulcis erat erga filios quasi matris, intel- 
lectus tamen ejus nocivus erat quasi mulieris. Sed 
jam mon poterat per mulierem perditio introire 
1n sanctos, ex quo de muliere salus cunctorum 
processit. Intelligere ergo debemus et nos, ut non 
illud a Deo petamus; quod nos bonum esse judi- 
camus, sed. orantes in ejus potestate ponamus, ut 


tquasi. mii potest exitum habere certamen : t quia quale — sequi numquam cessat. Si enim principem potue- 
remium detur, in potestate est munerantis: qua- p ris vincere in. peccato, non est magnum -— 
iss autem exitum habeat unumquodquecertamen, ministros ejus in corpore tuo. Ecce ostendo tibi 
non est in potestate certantis. /Vescitis ergo quid — magnam et insuperabilem persequutionem in cor- 
petatis. Desideratis quidem bonum, sed non in- — pore tuo. Incipe resistere desideriis tuis, et tunc 
telligitis quid. est bonum. Si autem intelligeretis, intelliges quam fortes sunt spiritus desiderio- 
illud petere debebatis, dicentes quoniam: in hoc — rum malorum, qui te persequuntur. Hzc est enim 
mundo periculosissimo vivimus, quasi in pelago, — pugna periculosa, et hzc est gloriosa victoria qui 
ubi numquam est minor tempestas. Etsi tempe- — potuerit odire quod amat, et amare quod odit. 
stas interdum non fuerit, tamen semper timor est — Aut ideo dixit eis: Potestis bibere calicem, 
tempestatis. Sic et in hoc mundo viventibus num- — quem ego bibiturus sum ? Dominus enim cogno- 
quam est minor tentátio : etsi tentatio interdum — verat propositum istud petentium fratrum, quia 
facta non fuerit, tamen timor tentationis semper non primatum sibi petebant secundum mundiales 
est. Ideo da nobis auxilium gratie tuc, ut non — honores, quem si ex duobus vel tribus unus acce- 
vincamur a malo, sed ipsi omne malum vinca- perit, necesse est czteros fieri eo inferiores : sed 
mus. Sicut enim in saculari bello videmus, quia — perfectionem pietatis petebant in regno coelesti, 
ui vadens ad pugnam de prada victoriz cogitat, c quam et multi consequi possunt : et cum fuerint 
difücile vincit, qui autem vadens sic vadit quasi — consequuti, alterius perfectio alterius perfectione 
ad mortem, ille facile superat:sicet nos in hoc — non minuitur. Utputa, sedere ad dextram  Chri- 
certamine spirituali viventes non debemus cogi- sti, vel ad sinistram, numquid duorum est tan- 
tare qualem gloriam consequamur, sed quomodo — tum? Innumerabiles enim possunt sedere ad dex- cr. 
evadamus ruinam peccati. Qui autem de gloria tram Christi, vel ad sinistram : tamen alter alte- 
cogitat, et non. magis timet de casu, ille nec in- — rum a perfectionis ordine non excludit : quoniam 
firmitatem carnis suz cognoscit, nec versutias — hanc perfectionem pietatis nemo potest consequi, 
considerat diaboli, nec intelligit, quod ait apo- — nisi qui legitime certaverit usque ad mortem. Ideo 
Ephes.6, Stolus : /Von est nobis colluctatio cum carne interrogat eos, Potestis bibere calicem, quem 
12. et sanguine, sed adversus principatus et pu- — ego bibiturus sum? ut illis respondentibus quia 
testales, adversus rectores hujus mundi téne- possumus, audiant ceteri condiscipuli, et con- 
brarum. Propterea sumite omnia arma Dei.Sicut — quiescant, intelligentes quoniam et ipsi, si parati 
enim miles, si toto corpore fuerit armis vestitus, — sunt mori cum Christo, nihilominus possunt juxta 
et unam partem habuerit nudam, nihil ei prodest, ^ Christum sedere, per illorum sessionem nequa- 
quod totus fuerit ferro vestitus, si per illam unam D quam exclusi, sicut ipse dicit per prophetam in 
partem eum sagitta percusserit, sed sic cadit, ^ Psalmo : Oculi mei semper ad fideles terre, ut Psat. | 
quemadmodum si totus fuisset nudus:sic et Chri- — sedeant hi mecum. Non enim locus sedendi ma- 6- 
stianus, quamvis omnem justitiam fecerit, si in jor et minor est juxta Christum, sed fides pa- 
uno peccaverit, similiter peccatorstatuitur, quem- — tiendi cum Christo. Non est calix et bapti- 
admodum si semper peccasset. Sicut ait Jacobus: — smum unum. Calix enim passio est, baptismum 
Jacob, a. Si omnem. legem adimpleas, et in uno trans- — autem ipsa mors. Dictum est autem baptismum 
10. grediaris, similiter prevaricator es legis. Ideo — secundum similitudinem lanz intincta. Sicut enim 
Mere το. €t Dominus illis respondit : Potestis bibere cali- lana intingitur, naturalem habens colorem, ut co- 


890 


OPUS IMPERFECTUM 


nos illud petentes exaudiat, quod ipse nobis expe- A Christi fuerit imitatus, sicut ait apostolus : iSi 2. Tim 


dire cognoscit. ZVescitis quid petatis. Bonum 
quidem desiderium, sed inconsiderata petitio. 
Ideo etsi impetrare non debebat simplicitas petitio- 
nis eorum, tamen confundi non merebatur, quia 
de amore Domini nascebatur. Propterea non vo- 
luntatem neque propositum eorum calpat, sed so- 
lam ignorantiam reprehendit, dicens : JNescitis 
quid petatis. Quis autem athleta idoneus ante 
certamen de praemio pactum facit? Si enim certa- 
men bene processerit, judex postea potest seeun- 
dum meritum certaminis premium mensurare et 
estimare. Si autem pramium ante fuerit consti- 
tutum, non omni modo secundum qualitatem prz- 


cem, quem ego bibiturus sum, aut baptismate, 
quo ego baptizor, baptizari? Numquid nescie- 
bat Dominus, quia passionem ipsius poterant imi- 
tari? Sed ideo cis li 


commortui sumus,et convivemus:si sustine- 
mus, et conregnabimus. Res enim pretiosa vili 
pretio non comparatur. Magnum laborem necesse 
est nobis impendere, si volumus ad regna czle- 
stia pervenire. Passionem autem Domini dicimus 
suscipere nos debere, non omui modo persequu- 
tionem gentilium, sed omnem laborem et mole- 
stiam, quam patimur in corpore contra peccata 
certantes. Nam si iym defecerint, qui perse- 
quebantur : numquid. ideo promta voluntas fide- 
lium debet sine fructu sterilis permanere ὃ Ideo et 
si gentes non habes, quae te — habes 
principem gentium diabolum, qui hominem per- 


loretur purpurea, aut alicujus coloris accipiat di- 
gnitatem : sic et nos in mortem descendimus cor- 
porales, et resurgimus spirituales, sicut ait Apo- 


1 icit, ut Domino interrogante, 
et eis respondentibus, omnes. nos audiamus : quia 
nemo potest cum Christo regnare, nisi passionem 


stolus : Seminamur in infirmitate, surgimus in 1. Cor. 
virtute : seminamur in. ignobilitate, resurgi- 43- 44 
mus in gloria : seminatur corpus animale, sur- 


IN MATTHEUM. HOMIL. XXXV. 89t 
get corpus spirituale. Omnis quidem mors habet A certe potest, aut certe non potest. Quis vidit ta- aam exem- 
1n se passionem, non habet in se omnis passio et — lem unum Deum .celestem colere qui in dimidio plar dee- 


mortem, Multi enim fuerunt, qui passi sunt, et — potens est, et in dimidio impotens? Aut quis illos ΤΑΝ 


. IO 


À. 26. 


3.35. 


non sunt occisi, quales sunt confessores. Illi omnes 
calicem quidem Domini biberunt, baptismo au- 


' tem ejus baptizati non sunt. Dicunt ei, Possu- 


mus. Non tantum, confidentia cordis sui, quantum 
ignorantia tentationis haec responderunt. Nescien- 
us enim desiderabile est bellum, sicut et inex- 
pertis levis videtur esse tentatio passionis et mor- - 
tis. Si enim Dominus cum in tentationem passio- 
nis venisset, dicebat : Pater, si potest fieri, trans- 
eat a. me calix iste : quanto magis discipuli non 
fuerant dicturi quia Possumus, si scissent. qualis 
est tentatio mortis? Magnum quidem dolorem ha- 
bet passio, tamen mors habet majorem timorem. p 
Et dicit eis : Calicem quidem meum bibetis, et 
baptismo, quo ego baptizor, baptizabimini : 
sedere autem. ad dexteram meam, aut ad sini- 
stram, non est meum. dare vobis, sed quibus 
πω» est a Patre meo. Numquid non habe- 
t potestatem prestare cui volebat, cum sit scri- 
ptum, Pater diligit filium, et omnia dedit in 


' manu ejus ? Sed ideo non refutavit petitionem eo- 


rum, ne exanimaret eos, et pusillanimes faceret. 
Nam non facile de cetero resumit sperandi virtu- 
tem qui semel de eo, quod speraverat, cadit. No- 
luit autem suscipere petitionem eorum, ne czete- 
ros omnes tristaret. Nam necesse erat, quod vel 
talia cogitarent, adhuc sine auxilio Spiritus sancti 
constituti : Si semel istis duobus totius regni il- 
lius societas dividenda est, si unus sessurus est ad 
dexteram, alter ad sinistram ejus : ergo nos quid 
sumus facturi, aut quid fieri jam speramus? Ideo 
eum sequuti sumus, ut illis electis de medio no- 
strum, nos inveniamur relicti. In omni labore si- 
miles eis fuimus, et nunc inventi simus in honore 
dissimiles. Nam necesse erat, ut carnalia cogita- 
rent, qui necdum facti fuerant spirituales. Si enim 
pm eorum suscepta non est, et omnes contur- 
ti sunt, quare vel hoc ipsum petere ausi sunt : 
quanto magis fuerant conturbandi, si petitio eo- 
rum suscepta fuisset ? Ideo neque dixit, Non sede- 
bitis, ne duos confunderet : neque dixit, Sedebitis, 
ne ceteros irritaret: sed quid ? Hoc non est meum 
dare vobis, sed Patris. 'Tamquam benignus et D 
vidus pater sic omnia disponit et ordinat, ut 
inter fratres unanimes fraternitatis caritas non 
rumpatur. Videte quomodo et nullum ex eis tur- | 
bavit, et omnes fecit sperare, dicens, /Von est 
meum dare vobis, sed Patris. Nam quod uni 
aut duobus specialiter non promittitur, a cunctis 
speratur. Quid. ergo, mentitus est Christus, di- 
cens : ZVon. est meum ἢ Non. Omnis enim qui 
habet potestatem, si acceptam habet ab alio, illius 
est vere qui dedit. Nam quid habebat Filius pro- 
prium, cum ipse non esset suus, sed Patris? 


C 


t Caute t [ Ergo inter cum, cujus non. est, et inter eum, 


hzc lege, cujus est, nec persona una est, nec cqualis pote- 
que in quo- stas, Si enim unus Deus et Pater et Filius, aut 


putet aequales, quorum non est aequalis potestas? ] 
Audiamus hac et intelligamus, nos Christiani, ut 
quando aliquid petimus a Deo, et non impetra- 
mus, non frangatur fiducia nostra, neque cadat 
spes nostraa Deo, ut de cztero desperamus de 
misericordia ejus : quia nec fratrum istorum fra- 
cta est fiducia , aut cecidit spes , cum non impe- 
irassent. Quid enim, si non expedit nobis acci- 
pere quod petimus, sicut nec illis expediebat? 
Quamvis autem putas te spiritualem rem petere 
secundum Deum, et dignam impetratione : tamen 
si non impetraveris, graviter ferre non debes. 
Nam Jacobus et Joannes rem spiritualem et di- 
gnam Deo se petere zstimabant : tamen reprobata 
est petitio eorum, et inutilis judicata. Non enim 
omne, quod apud homines justum videtur, jam 
etiam apud Deum similiter justum est : quanto 
major est Deus homine, tanto profundiora sunt 
Dei judicia quam hominis. Numquid digniores 
esse possumus Jacobo et Joanne, ut non impetran- 
tes quod petimus, doleamus, cum nec illi de non 
impetrato beneficio sunt contristati ? Et audientes 
decem , contristati sunt de duobus fratribus. 
Quemadmodum isti carnaliter petierunt , sic et. 
illi carnaliter contristati sunt. Nam sicut isti, si 
spiritualiter sapuissent, non fuerant petituri, ut 
essent super omnes : sic et illi, si spiritualiter in- 
tellexissent, non fuerant contristaturi, esse aliquos 
ante se. Nam velle quidem esse super omnes, vi- 
tuperabile est : sustinere autem alterum supra se, 
nimis est gloriosum. O error salutaris, qui totius 
mundi solvit errorem! Si enim apostoli non sic 
errassent, unde nos cognoscere poteramus, quia 
non omne, quod videtur bonum, desiderare bo- 
num estquia malum? Putabamus quia malum desi- 
derare, malum est, ut avaritiam aut furtum : nunc 
autem scimus, quia aliud est opus bonum, aliud est 
primatus honoris. Et opus quidem bonum deside- 


rare bonum est : primatum autem honoris concupi- cun 


scere, vanitas est : quoniam bonum opus Ep 
nostra: voluntatis, et nostri operis est , et laboris, 
propter quod et nostra est merces : primatum autem 
consequi, judicii Dei est, propter quod ex primatu 
honoris nescio si aliquam mercedem justitia adi- 
pisci meremur, Nam desiderium primatus ex ja- 
ctantia nascitur cordis : qui autem humilis est 
corde, et indigniorem se aliis arbitratur, secun- 


dum illud praeceptum apostolicum , quod. ait : ,,icit 


"Alter alterum estimans superiorem se, num- Rom. E 
3. et Phi- 
lip. 2. 3. 


quam desiderat superior apparere. Primatus 
enim fugientem se desiderat, desiderantem se odit. 
Videns antem Dominus alienum spiritum in cor- 
dibus discipulorum , quasi hostem in suis ca- 
stris vagantem, non eos increpavit, non projecit a 
facie sua, et istos male petentes, ilios non bene 
iristantes, Si enim rex terrenus videret, uod 
civitatem illius occupatam teneat hostis, quid fa- 


2. Cor. 12, 
15. 


892 


1 


OPUS IMPERFECTUM 


cere potest ? Nihil, nisi ut ponat arietes, circumdu- 4 ctos denegare non possumus, tamen ut cognoscat 


cat exercitum , et destruat muros, quos forte ipse 
zdificavit, ut tantummodo hostem expellat. Sed 
videamus sapientiam nostri Regis. Postquam vi- 
dit sua castra occupata a spiritu alieno, sic hostem 
expulit, üt castra sua *non lederet, dicens: 
Scitis, quod. principes gentium | dominantur 
eorum : et qui majores sunt, potestatem. exer- 
cent in eos? Non ita erit inter vos, sed. qui- 
cumque voluerit inter vos major fieri, erit 
omnium minister: et qui voluerit inter vos 
primus esse, erit. vester servus. Fructum hu- 
militatis terrestris posuit primatum czelestem, et 
primatus terrestris fructum . posuit. confusionem 
celestem. Quicumque ergo desiderat primatum 
cxlestem, sequatur. humilitatem terrestrem : qui- 
cumque autem. desiderat primatum in terra, in- 
veniet confusionem in calo : ut jam inter servos 
Christi non sit de primatu certamen, nec festinet 
unusquisque eorum, quomodo aliis major appa- 
reat, sed quomodo omnibus inferior videatur : 
quoniam non qui major fuerit in honore, ille est 
justior, sed qui justior fuerit, ille est major. Con- 
versatio ergo melior est desideranda, non dignior 
gradus. Volens certe Dominus et duorum fra- 
trum ambitionem exstinguere, et decem discipu- 
lorum invidiam, cdm differentiam | inter 
principes mundiales et ecclesiasticos, ostendens, 
quia primatus in Christo nec ab aliquo appeten- 
dus est noa habente, nec alteri. est invidendus 
habenti , quoniam principes mundi ideo fiunt, ut 
dominentur minoribus suis, ut servificent eos, et 
spolient eos, et comedant, et usque ad mortem 
abutantur vita eorum ad suas utilitates et glorias : 
principes aütem Ecclesia fiunt, ut serviant mino- 
ribus suis, et ministrent eis quecumque accepe- 
runt a Christo, ut suas utilitates negligant, et il- 
lorum procurent : ut, si opus fuerit, neque mori 
reeusent pro salute inferiorum suorum, sicut 


apostolus dicit: Ego autem impendar, et super-. 


impendar ess pro animabus vestris. Si haec 
ergo ita habent, secularem quidem primatum 
desiderare, etsi ratio non est, vel causa est : quia 
etsi justum non est, vel utile est ; primatum au- 
tem ecclesiasticum concupiscere, neque ratio est, 
neque causa : quia neque justum est, neque utile. 
Quis enim sapiens ultro se subjicere festinat ser- 
vituti, labori, dolori, et quod majus est, peri- 
culo tali, ut det rationem pro omni Ecclesia apud 
justum Judicem, nisi forte qui nec credit judicium 
Dei, nec timet uti abutens primatu suo ecclesia- 
stico szculariter, convertat. eum in sxcularem? 
Sed ne forte qui talis est in appetendo primatum, 
profectum pietatis pie pretendat, dico : Num- 
quid qui in ordine prior est, jam et meritis est me- 
lior? Quamvis ri yn differentiam esse inter san- 


* V. D. et Editi in marg: non deleret, 


b lidem in marg. quc honorabiliora sunt superbi-  ctioso. 


rent, et quae. 


B 


€ 


D 


unusquisque, si melior, aut deterior sit, nemini 


est concessum. Ideo prudenter apostolus membris Rom. 12 


corporis assimilavit sanctos Ecclesiz. Sicut enim 5 
homo quidem intelligit, quod membrum hono- 

rabile habet in corpore suo, quod inhonestum : 

unumquodque autem membrum anon se cognoscit 

d— si honorabilius sit, aut contemtibilius ; 

alioquin et "qua honorabiliora sunt, gratularen- 

tur, et quz contemtibiliora sunt, tristarentur,et per 

hoc fieret inter ea scissura : sic differentiam inter 

sanctum et sanctum Christus solus cognoscit, cu- - 
jus membra nos omnes sumus. Ipsis autem san- 
ctis non est concessum , ut cognoscant differen- 
tiam suam adinvicem, ut non meliores superbiant 
contra deteriores, οἱ deteriores tristentur contra 
meliores, et per hoc soluta caritate, inter eos dis- 
cordia nascatur, maxime in hoc *seculo facino- 
roso, in quo occasiones jugiter quarit diabolus 
odiorum seminandorum. Quod autem in hoe s&- 
culo differentia dignitatis facta est. inter sanetos, 
dignitatis dico, non sanctitatis, ut alter quidem sit 
apostolus, alter autem episcopus, vel minister, vel 
laicus: contumacia carnis coegit, ut perversitas 
mundi, et occulta operatio inimici coerceatur : 
quoniam diabolus imperans carniet mundo, in 
multam indisciplinationem excitat homines, quam- 
diu sunt in carne, et in mundo subdito ei, alios in 
lasciviam, alios in delicias, alios in invidiam, alios 
in avaritiam, alios in iram et superbiam : nisi 
ergo sint quos timeant, solvitur disciplina. Deni- 
que ipsi honores in Christo in prima quidem fa- 
cie videntur honores, re vera autem non sunt ho- 
nores diversi, sed sunt diversa ministeria, Ut- 
puta, honor oculi videtur, quia illuminat corpus z 
sed ipsehonor illuminandi non est ei honor, sed mi- 
nisterium ejus. Et pedum humilitas esse videtur, 
quia bajulant corpus : sed ipsa humilitas bajula- 
lationis non est eorum contemtio, sed ministerium 
eorum. Propterea dominus corporis, scilicet. ho- 
mo, nec oculum suum amplius honorat quam pe- 
dem, nec pedem magis contemnit, quam oculum : 
quia nec oculus pro aliquo suo merito honoratus 
est, ut oculus sit, sed ad hoc ministerium creatus 
est; nec pes pro sua culpa contemtus est , ut sit 
pes, sed ad hoc ministerium est creatus, Propterea 
unumquodque membrorum nil minus se habere 
intelligens, secundum ministerium, ad quod est 


lus scit 
ferentia: 
inter 
ctos. 


Deus 


| 
: 


———" 


creatum, nec amplius, nec invidet alteri membro, cuv 


quasi plus habenti, nec spernit alterum membrum, 
quasi minus habens. Sic est et inter sanctos. 
Uniuscujusque sancti homer non est honor ejus, 
sed actus ipsius. Utputa, apostoli apostolatus pu- 
tatur a nobis honor esse ipsius apostoli : vere au- 


tem non est honor ejus, sed ministerium ejus. ,, Cor. 9 
Unde Paulus de apostolatu suo dicebat : /Vam si 16. 


* Iidem in marg. seculo fastidioso, alia lectio fa- 


f hoc in 
hodam 
emplari 
Pest. 


IN. MATTHEUM. 


HOMIL. 


XXXVI. 


895 


eeangelizem, non est mihi gloria : necessitas est cum turba multa, etc. Testimonium studiosi 


enim. mihi incumbit : ve enim mihi, si non 
evangelizavero. Si enim volens hoc ago, merce- 
dem habeo :si autem invitus, dispensatio mihi 
credita est. Similiter et diaconatus diaconi con- 
temtibilitas videtur a nobis, vere autem non est 
contemtibilitas ejus, sed. actus ipsius. Propter 
quod Deus nec apostolum. amplius diligit, quam 


diaconum, quia apostolus est, nec diacenum mi- . 


nus, quam apostolum, quia diaconus est : quia 
nec apostolus pro merito suo antecedenti honora- 
tus est, ut esset apostolus, sed ad hoc ministerium 
aptus est judicatus secundum motum anim: suz. 
T [ Nec diaconus pro merito suo antecedenti con- 
temtus est ut esset diaconus, sed ad hoc ministe- 
rium aptus est judicatus secundum motum anime 
suz. ] Propter quod. neque apostolus laudem ha- 
bebit dd. Deum, quia apostolus fuit, sed si opus 
apostolatus sui bene implevit : neque diaconus 
exprobrandus est, quia diaconus fuit, sed si opus 
suum neglexit. In nullo ergo hominis est honor, 
nisi in quo bene implevit opus suum : et nulla 
contemtio ejus est, nisi in quo neglexit proprium 
opus. Unde sicut. pes libenter servit oculo, quasi 
kr servienti, sciens quia nisi oculus suo ministe- 
rio fuerit usus, nec ipse suo poterit uti : et oculus 
libenter servit pedi, quasi sibi servienti, sciens 
quia nisi pes suo officio fuerit usus, nec ipse suo 
poterit uti : sc et sancti invicem sibi debent esse 
subjecti, ut minor majori non invideat, quasi ma- 
jori, sed libenter ei obsequatur, quasi sibi ser- 
vienti, in eo ipso quod major est, et major non 
contemnat minorem, quia major est, sed libenter 
ei obsequatur, quasi sibi servienti. Hzc omnia 
tractavimus propter duos fratres, qui petierunt 
Sibi primatum, cum non debuissent : et decem 
apostoli indignati sunt contra eos, cum non de- 
buissent. Sicut. Filius: hominis non venit mi- 
nistrari, sed ministrare, et dare animam suam 
in redemtionem. pro multis. Ad hoc enim ad 
imaginem Christi facti sumus, ut imitatores effi- 
ciamur voluntatis ejus et conversationis. Num- 
quid ad similitudinem majestatis ejus sumus 
creati? Nam ille quidem nostram carnem imitari 
potuit, nos autem illius divinitatem imitari non 


B 


Pl 


C 


agricole et messis fecunda : assidui autem docto- 

ris documentum ecclesia plena : negotiatoris pro- 

sperata felicitas, apotheca multiplex. Neminem 

labor itineris impedivit, quia amor spiritualis 

fatigationem non sentit. Neminem sexus. mulie- 

bris retinuit, quia inter virum et mulierem cor- 

poris quidem differentia est, gratia autem una est, 

et una conditio in omnibus. Illic ergo differentia 

sexus requiritur, ubi causa carnalis est, et ubi 

caro, non spiritus operatur. Neminem ^ posses- 

sSionum suarum sollicitudo retraxit, quia. ingre- 

diebantur in possessionem regni celestis. Vere 

enim non habet super terram quod amet, qui bo- 

num czleste in veritate gustaverit. Sicut enim 

qui pretiosum gustaverit cibum, postmodum ei 

hac esca communis ingrata videtur : sic et qui 

semel de dulcedine Christi bene gustaverit, terre- 

norum bonorum de cetero non multum sentit sa- 

porem. Quis non desideret illum, aut quis non 

sequatur eum, quem etiam duo caci, antequam 

corporaliter viderent, spiritualiter aspexerunt, et | 
antequam audirent, crediderunt? Nimirum hac 

est illa rosa in campis Jericho, de qua Sapientia 

loquitur per. Salomonem : Sicut 

sum in dades, 

cho. Ergo hec est illa speciosissima rosa, sancti- 
tate justitiae candida, et. passionis sanguine rubi- 
cunda. Sicut enim rosa antequam videatur, sen- 
titur, et antequam inveniatur, tenetur in odoribus 
suis : sic et Dominum transeuntem de longe, duo 
czci antequam viderent, divinitatis ejus fragran- 
tiam senserunt. 30. Et ecce duo ceci. Écce, 
dicendo, opportunitatem ostendit : hoc est, op- 
portune oblati sunt ante faciem Christi, ut aper- 
tis oculis, quasi testes virtutis ejus, ascenderent 
cum eo in. Jerusalem : quia futurum erat, ut 
sacerdotes. repleti invidia, dicerent contra eum, 
In qua potestate facis hzc? ut videlicet czci re- 
spondeant, etsi non voce, tamen ipsa re : Ecce 
nos ceci fuimus, et videmus. Quid ergo de po- 
lestate requiritis; qui videtis virtutem? Erube- 
scite, carnales oculi, qui ante vos Christum stan- 
tem non aspicitis, quem etiam crediderunt duo 
cci sedentes secus viam, non in via. Duo caeci 


possumus : sed in hoc sumus imago ejus, ut quod D duo populi sunt, Judaicus, et gentilis. Aut. sic- 


οἱ bonum videtur, et apud nos sit bonum, et quod 
ei malum videtur, et apud nos sit malum. Qui- 
cumque autem, Domino humilitati studente, ja- 
ctantie studet, non est imago Christi. Et qui, 
Domino paupertatem amante, divitiarum amator 
est in hoc szculo, repellit a se Christi similitudi- 
nem. Non est verus discipulus, qui non imitatur 
magistrum : nec est vera imago, quee similis non est 
auctori. 


Homilia xxxv]. ex cap. xx. 


29. Et egredientibus eis ab Jericho, sequuta 


ut quidam interpretantur, ambo gentium , unus 
ex Cham, alius ex. Japhet. Ideo autem caeci , 


quia nondum eis apparuerat unigenita lux. Secus 


viam : id est, juxta veritatem conversabantur, sed 
veritatem invenire non poterant, quia via veritatis 
certior adhuc demonstrata non fuerat : vel secun- 
dum rationem verbi degentes , non autem in ipsa 
ratione verbi consistentes : quia notitiam verbi non- 
dum acceperant. Sicut enim qui in tenebris ambu- 
lat, si semel viam perdiderit, interdum tota nocte 
ambulat juxta viam errans, et non invenit viam, do- 
nec superveniat dies : sic et homines ambulantes in 


erroribus vel peccatis, postquam Dei cognitionem ccv 


^ lidem in marg. possessionum suarum recordatio retraxit, 


palma exaltata gi, 2. 
et sicut plantatio rose in Jeri- 18. 


Rom. 2.14. 


Rom. 10,2 


894 


OPUS IMPERFECTUM 


semel perdiderunt, ad perfectam notitiam veritatis 4 enim aliud sic vigorem fidei in hominibus laxat, 


redire non poterant, nisi dies, scilicet Christus ve- 
nisset, quamvis circa veritatem vivebant. Quo- 
modo juxta veritatem vel rationem verbi gentes 
conversabantur ὃ Leges rationabiles proponebant, 
sincera judicia judicabant, dicente apostolo: Cur 
enim gentes, que legem non habent, natura- 
liter ea que legis sunt, faciunt. Ergo quasi ju- 
stitiam quidem faciebant, sed justitiam tenere 
non poterant, non 4 m quomodo oporteat 
scire : quia qui Deum deligit, hic cognitus est a 
Deo. Judei autem quomodo erant czei? Quia le- 
gem sectantes, legis justitiam non invenerunt : 
quia ex operibus, et non ex fide justi erant. Dicit 
enim Paulai : Testimonium illis perhibeo, quia 
cmulationem Dei habent, sed non secundum 
scientiam. Nam volentes justitiam suam statuere, 
justiti Dei non sunt subjecti. fudierunt quod 
Jesus transiret, et clamaverunt dicentes : 
Miserere nobis, Domine fili David. Curren- 
tium strepitum audiebant, et personas non vide- 
bant. Udine festinantibus cunctis, soli sedebant 
indissolubili tenebrarum catena ligati, nihil solu- 
tum habentes de toto corpore, preter vocem. Et 
ideo quia pedibus eum sequi non poterant, * voce 
tenebant dicentes : Miserere nobis, Domine fili 
David. O tenebra omni lumine clariores! ὁ acu- 
tissimus czecitatis aspectus! Puta quanti homines 
sani, et juxta Jesum, qui via est, ambulantes, ho- 
minem illum putabant : et duo ceci, et longe 
sedentes, Deum . prospexerunt. Audierunt. enim 
gentes de transitu Jesu, secundum testimonium 
prophetarum annuntiantibus sibi v saspe 
runt enim adventum ejus in mundum, et passio- 
nem ejus, et P resurrectionem, et ascensionem ejus 
in celum : audierunt de transitu ejus, cum jam 
egressus fuisset ab Jericho , id est de hoc mundo. 
$1. Turba autem increpabat eos, ut tacerent. 
Videbant sordidas vestes, et non considerabant 
conscientiz claritatem. Ideo vetabant eos, non in- 
videntes eis, sed honorantes Christum. Indignum 
enim eis videbatur, ut tales homines vociferarent 
ad eum. Ecce fatua sapientia hominüm. Existi- 
mabant injuriam pati magnos viros,si a pauperi- 
bus honorarentur. Quis enim pauper ausus est 
divitem publice salutare? Mox indignatur, quasi 
injuriam passus. Aut hi, qui vetabant, in myste- 
rio Judaeorum vetabant, quia omnia faciebant, ne 
gentes in Christum credentes salvarentur. 41 illi 
magis clamabant dicentes : Miserere nobis, 
Domine fili David. lnvitabantur vetiti, magis 
quam compescebantur. Talis est enim natura fi- 
dei : quanto magis vetatur, eo magis accenditur. 
propter quod et servi Dei in persequutionibus non 
vincuntur, sed quanto magis afflicti fuerint, tanto 
amplius accenduntur. Virtus ergo fidei in pericu- 
lis secura est, et in securitate periclitatur. Quid 


^? Tidem in marg. voce sequebantur, 


b Iidem in marg. resurrectionem et reditionem ejus 


B 


C 


Ὁ 


ὃν longa tranquillitas? Ergo vetantes eos, ad- 

ebant eis et alteram causam doloris. Primum, ne 
clamarent, quia czci erant : secundo, quia veta- 

bantur ad lumen venire. 52. Et stans Jesus wo- 

cavit eos, et ait : Quid vultis ut faciam vobis ἢ 

$3. Dicunt ei : Domine, ut aperiantur oculi : 
nostri. O Domine, quid interrogas quod ipse ocu- | 
lis vides? infirmitas clamat, et ut quid vocem per- 
quiris? Non quaro propter passionem, sed propter ! 
fidem. Non cupio audire quid dolent, sed volo 
cognoscere quid de me sentiunt. Tu, Domine, oc- 
cultorum es cognitor, et nescis quid de te sentiunt? 
Etiam scio, sed volo ut procedant ad medium po- 
puli, et cunctis audientibus dicant quod volunt : et 
dum czci me Dei Filium confitentur, confundan- 
tur videntes, qui me hominem tantum putant. Do- 
minum me vocant, et verum dicunt : sed dum fi- 
lium David. dicunt, dissipant quod bene confessi 
sunt. Nam abusive et homines domini dicuntur, 
vere autem nemo dominus est, nisi Deus. Si ergo 
dicunt, Domine fili David, abusive secundum 1.Cor.8. 
hominem me honorant : si autem solummodo 
Dominum, secundum deitatis divinitatem me con- 
fitentur : quia Unus Deus, ex quo omnia, et 
unus Dominus, per quem omnia. Filius enim 
David czcos illuminare non potest, Filius autem 
Dei potest : ideo interrogat, Quid vultis? Tunc 
illi jam non dixerunt, Domine fili David : sed tan- 
tam, Domine, ut aperiantur oculi nostri. 55.Mi- 
sertus est aulem eis Jesus, et tetigit oculos il- 
lorum, et confestim viderunt. Quamdiu ergo 
dixerunt, aet David, suspensa est sani- 

tas, mox autem ut dixerunt tantummodo, Domine, 
infusa est sanitas. super eos. Tetigit ergo oculos 
eorum.T etigit homo carnaliter ; nam verbo sanavit, 

ut Deus : tetigit, quia David filium eum dixerunt : 
sanavit eos, quia crediderunt potentiz ejus, ut una 
eademque ee sanitatis et fidem eorum remu- 
neret, et infidelitatem castiget. Bonum munus ob- 
tulerunt Christo sananti. Quale? Sequuti sunt 
eum. Nam quid homo in vicem reddat Deo digne 

pro beneficiis ejus, nisi id quod ipse admonet per 
prophetam? O homo, quid querit. Deus a te, Mich. 
nisi ut facias judicium et misericordiam, et 
paratus sis ire cum Domino Deo tuo ἢ Conse- 
quenter et gentium oculos mentis tetigit Domi- 

nus Jesus, dans eis gratiam Spiritus sancti. Tan- 

gere enim Christi, est. dare gratiam Spiritus 
sancti. Quz. gentes, cum fuissent. illuminate, se- 
quute sunt eum operibus bonis, numquam post- 
modum relinquentes eum, sicut aliquando. Judzi 
fecerunt. 


Homilia xxxvij. ex cap. χα]. 


1. Et cum appropinquasset Jesus J'erosol.ymis, 


in ccelum. 
* Iidem in marg. in hominibus fexat. 


IN MATTHEUM. 


HOMIL. 


XXXVII. 


895 


etc. Puto, res ipsa exigit, ut queramus. Frequen- A ptismum, facti sunt de immundis animalibus ho- 


ter quidem Jesus venit in Jerusalem, sicut Joannes 
testatur, numquam tamen sibi adhibuit ministeria 
jumentorum, nec ramorum circa se virentia con- 
stituit ornamenta, nec ad terribilem laudem sua 
divinitatis animos populi excitavit, nisi modo 
quando ut pateretur ascendit. Ideo ergo cum 
tanta gloria est ingressus, ut amplius eorum ad- 
versus se excitaret invidiam, quia jam tempus pas- 


cui sionis ejus instabat, et non mors eum urgebat, sed 


'sai.1. 26. 


: Cor. τ. 


$.—28. 


ipse magis adversus se compellat mortem. Quo- 
tiens enim de manibus sacerdotum elapsus evasit, 
cum esset invisibilis factus? Quando Judzi Chri- 
stum voluerunt occidere, tangere eum non potue- 
runt. Quando autem ipse sequutus est mortem, 
parcere ei Judaei non potuerunt. Ergo si Christus 
eos provocavit, fortene de morte sua fecit eos 
innoxios? Absit. Excitavit eos, non ut facerent 
quod ante noluerant, sed ut possint facere quod 
prius volebant : facultas eis data est, non mutata 
voluntas. Tunc Jesus misit duos discipulos, 
2. dicens eis : Ite in castellum quod contra 
vos est, et confestim invenietis asinam alliga- 
tam, et. pullum. cum. ea. Solvite et adducite 
mihi. Asina et pullus ejus Judzi sunt et gentes. 
Judza enim secundum Deum mater est gentium. 
Sic enim dicit ad eam Deus per Esaiam prophe- 
tam : Et constituam principes tuos sicut antea, 
et consiliarios tuos sicut ab inilio : et tunc 
vocaberis civitas justitie, et mater civitatum, 


id est, Ecclesiarum, fidelis Sion. Propter quas- C 


dam tales similitudines animalibus his assimilati 
sunt homines, Deum vel Dei Filium non cogno- 
scentes. Est enim animal hoc immundum, et pr 
ceteris pene jumentis magis irrationabile et stul- 
tum, et infirmum, et ignobile, et oneriferum ma- 
gis: sic fuerunt et homines ante Christi adven- 
tum idololatrz, passionibus diversis immundi et ir- 
rationabiles, verbi ratione carentes, quantum ad 
Deum stulti. Quid autem stultius quam Factorem 
contemnere, quam facturam et opus manuum sua- 
rum adorare, quasi Factorem? Erant enim in- 
firmi secundum animam et ignobiles, non valen- 
tes resistere passionibus suis, et obliti generatio 
nem suam czlestem, facti fuerant servi passionum 
suarum et demonum, quibus resistere non. vale- 
bant. Et quicumque dmonum vel philosopho- 
rum cujusque erroris vel dogmatis alicujus sarci- 
nam eis voluisset imponere, sufferebant : et omnia 
non bona patientia supportabant, nec resistebant. 
Propter qua omnia et apostolus ad Corinthios 
dicit : Fidete vocationem vestram, fratres , quia 
non multi sapientes secundum carnem , non 
multi fortes , non,multi nobiles; sed que stul- 
ta sunt mundi elegit Deus, ut confundat sa- 
pientes : et infirma mundi legit Deus ut con- 
fundat fortia : et ignobilia, et. contemtibilia 
mundi elegit Deus, et ea qua non sunt ,ut ea 
que sunt destrueret. At ubi Christus super eos 
ascendit, et induxit in templum , lavati per ba- 


B 


mines sancti. Percepta enim verbi ratione, sapien- 
tia Dei facti sunt rationabiles , et prudentes : et 
inventa est irrationabilitas eorum esse simplici- 
tas, et stultitia eorum mansuetudo. Nam simplici- 
tas, sine ratione verbi, hominis irrationabilitas 
est : et mansuetudo si non sit propter Deum, 
stultitia est. Adhuc autem accepta gratia, et re- 
cognita regeneratione sua czlesti , facti sunt de 
infirmis et de ignobilibus fortes et nobiles : et 
que videbatur infirmitas, innocentia est inventa 
in eis, ignobilitas autem humilitas. Nam innocen- 
tia sine Deo infirmitas zstimatur, et humilitas 
non propter Deum ignobilitas judicatur. Item re- 
jicientes a se onera dzemonum, suscipientes super 
se jugum Christi suave, et onus ejus leve, et 
ipsum sessorem in cordibus suis suscipientes, facti 
sunt patientes. Nam patientia irrationabilis oneri- 
fera cstimatur et ligata, id est, diabolici erroris 
vinculo impedita, ut non haberet libertatem ire 
quo vellet. Nam omnes homines antequam pecce- 
mus, liberum quidem habemus arbitrium, si vo- 
lumus sequi voluntatem diaboli, an non. Quod si 
semel peccantes obligaverimus nos operibus ejus, 
jam nostra virtute evadere.non possumus ; sed 
Sicut navis, fracto gubernaculo, illuc ducitur, ubi 
tempestas voluerit : sic et homo, divine gratiz 
auxilio perdito per peccatum, agit non quod vult, 
PA yt, iratum vult. Et nisi Deus valida manu 
misericordie sua solverit eum, usque ad mortem 
in peccatorum suorum vinculis permanebit. Ergo 
nostra quidem voluntate et negligentia alligamur, 
sed per Dei misericordiam absolvimur. Sicut enim 
videmus in istis mundialibus regnis, quomodo in 
primis quidem nemo potest facere seipsum regem, 
sed populus creat sibi regem quem elegerit; cum 
rex ille fuerit factus et confirmatus in regno, jam 
habet statem in hominibus, et non potest po- 
pulus jugum ejus de cervice sua seplne : nam 
primum quidem in potestate populi est, facere sibi 
regem quem vult, factum autem de regno repel- 
lere jam non est in potestate ejus, et sic voluntas 
pest postea in. necessitatem convertitur : sic et 

omo, priusquam peccet, liberum habet arbitrium, 
utrum velit sub regno esse diaboli; eum au- 


D tem peccando se tradiderit sub regno ipsius, jam 


non potest de potestate ejus exire : et sic prima 
voluntas ejus in necessitatem convertitur. Ét hoc 


est, quod homines szculares et peccatores dicere 


solent : Numquid nolumus esse sancti? et quis. 
non vult esse justus? Sed non possumus. Verum 
quidem est, quod dicunt, sed non habent excusa- 
uonem : quia primum potuerunt non esse sub 
potestate diaboli » si voluissent ; Vcn vero 
posuerint thronum diaboli in cordibus suis, jam 
nemo potest eos de potestate diaboli eripere, nisi 
solus Deus. Solvite, inquit. Quomodo? Per do- 
ctrinam vestram, per miracula vestra : quia omnes 
Judai et. gentes per apostolos sunt liberati. 4d- 
ducite mihi. Per ministerium, id est, ad gloriam 


Deut. 6. 5. 
Levit. 19. 
18. 


Tob. 4. 16. 
Matth. 5. 
12. 


CLYI 


Psal. 23. 
ts 


Psal. 35. 


Zach. 9. 9. 


896 


- OPUS IMPERFECTUM 


corrigite illos. Duos autem misit apostolos, quia 4 sic gentes Judzis conjunxit. Sciens autem pro: 


per duo generalia mandata omne genus hominum 
de peccato absolvitur: Qualia? Diliges Dominum 
Deum tuum ex toto corde tuo, et proximum 
tuum sicut teipsum. In his duobus mandatis omne 
peccatum expellitur, et omnis justitia consumma- 
tur. Aut certe alia duo, Quod tibi non vis fieri, 
alii ne feceris .Item Quod vultis wor vobis 
homines, facite et vos similiter. Quidam autem 
istos duos Petrum et Philippum apostolos exponit 
intelligi oportere : quoniam hi primum transgre- 
dientes J aitos fines, gentes adduxerunt ad Chri- 
stum: Philippus quidem Samariam, quam ipsam 
Samariam asinam esse interpretatur : Petrus au- 
tem gentes, accipiens Cornelium ex gentibus, quasi 
Samarie pullum. 3. Et si quis vobis aliquid 
dixerit, dicite : Dominus operam eorum. desi- 
derat. Ne dicatis, Dominus tuus; neque, Domi- 
nus noster ; neque, Dominus jumentorum : ut in- 
telligant omnes, quia ego solus Dominus, non 
solum animalium, neque solum eorum qui mihi 
subditi sunt, sed omnium hominum etiam qui 
mihi contrarii sunt. Nam et peccatores condi- 
tione quidem mei sant, voluntate autem sua dia- 
boli. Meus est enim orbis terre et plenitudo 
ejus. Dominus operam eorum desiderat. Ju- 
stum est ut aliquando creatura serviat suo crea- 
tori. Gentes enim. Deus in. potestate diaboli pro 
lempore reliquit, ut tentet, non in zeternum con- 
temsit , ut perdat. Necesse est autem ut fiat quod 
scriptum est : Zomines et jumenta salvabis, 
Domine. Confestim autem remittet eos. Ani- 
mal quidem postquam ingressum est in Jerusa- 
lem Jude, ad dominum suum remissum est, 
animalis autem prophetia in Judza remansit. 
Nam de animali illo non hoc, quod videbatur, 
necessarium erat Christo, sed illud, quod intelli- 
gebatur, id est, non caro, sed ratio: ideoque caro 
remissa est, ratio autem retenta est. Aut ita. Non 
dixit, Et iterum remittet eos ad te: sed tantum, 
Remittet eos, ut ne mysterium precederet ratio- 
nem. Nam puto in primis homines non sermone 
nudo vocavit apostolorum, sed ev virtutem Spi- 
ritus sancti solvit pariter et adduxit. Postquam 
autem adduxit, iterum dimisit eos in arbitrio, ut 
labore suo comitante gratia justificentur. Nam 
quod vocati sumus, Dei est, quod autem digne 
post vocationem vivimus, nostrum pariter est et 
Dei. Hoc est quod ait, Iterum remittet eos, non 
ad diabolum, qui prius tenebat eos, sed in arbi- 
trio suo, adjuvante gratiz scilicet dono. 4." oc 
autem. totum factum. est ut impleretur quod 
dictum. est per prophetam. dicentem : 5. Di- 
cite filie Sion, Ecce rex tuus venit tibi man- 
suetus, sedens super asinam, et pullum filium 
jumenti.. Dominus noster ascendens ad mortem 
Jerosolymam, magnam gratiam pacis et concordie 
mundo universo quasi 1n testamento reliquit. In 
mysterium enim gentium futurarum, sedens super 
asinam et. pulfum ejus, intravit in templum, et 


Bn 


C phetam gaudens: Quoniam Deus excelsus, ter- psa, 46.3 
ribilis, et rex magnus super omnem terram : —5. 


D 


heta malitiam. Judzorum, quia contradicturi 
lain Christo ascendenti in templum, ideo prz- 
monuit, ut per hoc signum cognoscerent regem 
suum Judzi, dicens : Ecce rex tuus venit tibi 
mansuetus, sedens super asinam et pullum 
ejus. Ecce, ostendentis verbum est : id est, Non 
corporali aspectu, sed spirituali intellectu opera 
virtutum ejus aspicite, non schema visionum ejus. 
Si enim schema.ejus aspexeritis, dejiciendi estis 
in natura humana: si autem opus ejus considera- 
veritis, salvandi estis in virtute divina. Ante tem- 
pora autem multa constitutus propheta, videns 
eum spirituali aspectu, qui nondum natus fuerat, 
ideo dicebat, Ecce, ut ostenderet quia ille, de 
quo loquebatur, antequam nasceretur, jam erat. 
Cum ergo videritis eum in templo, o Judzi, no- 


lite superbe agere contra eum dicentes : 7τ qua Luc. 


potestate hac facis ? Quia Ecce rex tuus venit 
tibi mansuetus, sedens super asinam. Nolite 
considerare, in qua potestate facit, sed conside- 
rate tantum, si facere potest: quoniam hoc cre- 
dere est, illud autem tentare. Ecce rer tuus 
venit tibi mansuetus , sedens super asinam. 


Nolite dicere, Nos non habemus regem, nisi Joan. i9. 
tantummodo Cesarem. Ecce rex tuus venit 15. : 


tibi mansuetus, sedens super asinam. Si intel- 
lexeris, venit tibi ; si non intellexeris, veniet con- 
tra te: id est, si intellexeris, veniet ut salvet te, et 
sub pedibus tuis subjiciat gentes, et dicas per pro- 


subjecit populos nobis, et gentes sub pedibus 
nostris. Elegit nos in hereditatem sibi, speciem 
Jacob quem dilexit. Si autem non intellexeris, 
veniet ut perdat te, et de templo sanctitatis expel- 
lat, et aliam sponsam de gentibus castiorem indu- 
cat in cubiculum sanctitatis, ut tu projecta et in 


tenebris constituta dicas per Salomonem : JVe Cant. τ. 


aspexeritis me, quoniam ego sum denigrata, 
quoniam despexit me sol. Vis cognoscere man- 
suetudinem venientis? Considera speciem ad- 
ventus ejus. Non sedet in curru aureo, pretiosa 
purpura fulgens; nec ascendit super fervidum 
equum discordiz amatorem et litis, qui gloriz ja- 
ctantia pectus habet repletum, qui de longe odorat 
bellum, et gaudet ad vocem tuba, et cum viderit 
sanguineam pugnam, dicit in corde suo, Bene est 
factam : sed sedet super asinam tranquillitatis et 
pacis amicam. Non autem vides in circuitu ejus 
splendentes gladios, aut c:tera ornamenta terri- 
bilium armorum : sed quid? Ramos frondentes, 
testimonia pietatis. Venit ergo mansuetus, non 
ut propter potentiam timeretur, sed ut propter 
mansuetudinem amaretur. Sedens super asinam. 
et pullum ejus. Super matrem sedebat. Numquid 
et super pullum sedebat? Tamen etsi corporaliter 
fieri non poterat, ut super animal utrumque sede- 
ret, spiritualiter poterat, cum esset Deus, ut et in 
Judaeis sederet, et in gentibus simul. Sedere au- 


/ 


IN MATTH/EUM. HOMIL. 


tem super jumenta est in praecordiis eorum habi- ^ ablaturum de 


atth. τα. tare, ut dicat illis Christus: Tollite onus meum 


)- 


7. 


super vos, et videte, quia mitis sum et humilis 


corde. Mansueti enim mansuetum debent portare ; 


qui vocavit eos, sessor est, non ut illos puniat 
propter peccata eorum, sed ut ipse requiescat in 
eis propter mansuetudinem eorum. Nam sicut hoc 
genus Jumenti, si quid errat, in simplicitate errat, 
et non in asperitate : ita et homines, qui credide- 


runt. in Jesum Christum, sive ex Judzis, sive ex 


entibus, ante Christum non in malitia, sed in 
ignorantia peccaverunt. Ideo se deridebant non 
puniri sub gravi sessore. Nam sic:t peccatores 
eqni sunt diaboli, ita et sancti equi dicuntur Chri- 
sti : quia diabolus in peccatoribus sedens, insti- 


. gat eos per deserta facinorum : id est, per fornica- 


en. 9. 26. 


es, 2.3. 


tiones, per ayaritias, et. czetera ; Christus sedens 
in sanctis, dirigit eos per plana justitiz, id est, 
in castitate, in humilitate. Ergo equitatus diaboli, 
tem est: equitatus autem Christi, salus, sicut 

abacuc dicit in canticis suis ad ipsum Christum : 


. Qui ascendis super equos tuos, et equitatus 


tuus sanitas est. Evgo induxit pullum in tem- 
plum, ut gentes Judzis conjungat, ut adimpleat 
quod. Jacob benedicens filium, suum Judam pro- 


en.49 τι. phetavit: 4/Iligans, inquit, ad vitem pullum 
CLVIII b 


suum. Quaest illa vitis? Judza, quz de /Egypto 
translata est, et in Oriente plantata. Et sicut pro- 
phetavit. Noé de filiis suis, dicens : Benedictus 
filius meus Sem, dilatet Deus Japhet, et inha- 
bitabit in tabernaculo Sem. Sem enim pater fuit 
Judaeorum, Japhet autem pater gentium, 488 
per Christum ingresse sunt in tabernacula Ju- 
deorum. 6. Euntes autem discipuli, fecerunt 
sicut preceperat eis Jesus, T. et adduxerunt 
asinam. et pullum. Quoniam euntes apostoli sol- 
verunt asinam alienam, ministerium quidem fuit 
eorum, virtus autem et auctoritas Christi. Nec 
enim potuissent tollere jumentum alienum ab illo 
domino, qui eos non cognoscebat, unde essent, 
nisi przveniens spiritus Christi cor domini ejus 
preparasset ad dandum. Sic quod. apostoli solve- 


B 


C 


runt Judaos vel gentes de vinculo inimici, in | 


prima quidem facie eorum . videbatur opus: re 
vera autem fuit virtus etgratia Christi. Nec enim 
a Christo duodecim constituti totum mundum li- 
gatum sub potestate diaboli solvere potuissent, 
nisi gratia Christi confregisset virtutem inimici. 
Et imposuerunt super eum vestimenta sua, et 


D 


eum. desuper sedere fecerunt. Ὗ estimenta sunt. 


precepta divina, et gratia spiritualis. Sicut enim 
turpitudo nuditatis. vestimento tegitur, sic natu- 
ralia mala carnis nostre preceptis et gratia di- 
vina teguntur. Omnis enim homo naturaliter non 
solum peccator est, sed etiam totum peccatum, 
dicente apostolo : Eramus natura filii ire, sic- 
ut et ceteri, Unde et Adam ideo se vidit nudum, 
id est, peccatorem : et ideo foliis fici, id est, man- 
datis asperz legis cooperuit nuditatem. suam. Et 
alibi promittens Deus justitias suas, et. gratias 


XXXVII. 897 
εν Judza, sicut dicit Dominus 
per Osee prop 
mea, et linteamina, ostendam gentibus turpi- 
tudinem tuam. Ergo imposuerunt vestimenta 
sua super eos, id est, mandata et gratias quas 
ipsi acceperunt a Christo: super Judaeos et gen- 
tiles imposuerunt, id est, trédidceink ; nec enim 
requiescere in eis potuisset Christus, nisi mandata 
ejus fuissent in eis. 8. Plurima autem turba 
vestimenta sua sternebat : alii autem cedebant 
ramos de arboribus, et sternebant in υἷα. 
Videlicet ut eo veniente calcarentur a jumento. 
Vestimenta sunt mandata, sicut diximus : frondes 
autem speciem tenent pietatis. Quoniam ergo et 
1nandata legis et species Judaicze religionis ἃ Chri- 
stianis fuerant conculcanda in via, id est, in Chri- 
sto : ideo tunc illa sub pedibus jumenti sternebant. 
in via, Et vide quoniam super jumentum quidem 
aposto:i posuerunt vestimenta sua, sub pedibus 
autem jumenti cotera turba Judaica: quoniam 
mandatis apostolorum sternuntur quidem Chri- 
stiani et odorantur, legis autem mandata concul- 
cant. Quotiescumque enim circumcisionem sper- 
nimus, sacrificia Judzorum pro nihilo zstimamus, 
et ceteras consuetudines Judaicas reprobamus. 
Vestimenta Judaeorum, quibus ipsi induebantur, 
nos, qui sumus ex gentibus, sub pedibus nostris 
conculcamus. Alius autem sic : Qui. vestimenta, 
inquit, lt super asinam, apostoli sunt, 
czterique doctores : vestimenta autem sunt decus 
et schema gloriz. Gloriam ergo, quam Christus 
accepit ἃ Patre, dedit discipulis suis : discipuli 
autem. accipientes eam a Christo, dederunt eam 
gentibus, ut delectabiliter Christus sederet in eis, 


sicut ipse dicit: Et ego gloriam, quam mihi Joa5. 17. 
dedisti, dedi eis, μὲ sint unum, sicut et nos 22. 


unum sumus. 'Turbe autem, que vestimenta 
sternebant in via, credentes erant ex circumci- 
sione, qui gloriam, quam habebant ex lege, vi- 
dentes Christum, dejecerunt in terram, semet- 
ipsos humiliantes, et cum apostolo Paulo dicentes : 


ecindum justitiam, que ex lege est, conver- philip.3.6. 
satus sum sine querela, sed que fuerunt mihi —8 


lucra, hec estimavi propter Christum. detri- 
menta, et. arbitror stercora esse, ut Christum 
lucrifaciam. Quid est autem aliud, quam justi- 
tiam legis terrae cozquare, ante sublimem gloriam 
Christi? Qui autem. ramos de arboribus przcide- 
bant frondentes, ipsi erant credentes et eruditi 
doctores, qui ex prophetis: accipientes exempla 
viva de Christo, quasi de arboribus semper viren- 
tibus; et numquam folia. verborum suorum deji- 
cientibus, ramos frondentes ante pedes subjugalis 
populi sternebant, et per ea exempla quasi per 
ramos frondentes, virentes sine offendiculo ambu- 
larent per. viam vitz istius,.donec introirent in 
sanctuarium Dei. 9. Turba autem que prece- 
debat, et que sequebatur, clamabat, dicens : 
Hosianna filio David, etc. Memores populi mi- 
rabilium ejus, quae ostendit eis, et sanitatum, quas 


etlam: Et auferam vestimenta Osce. 3.0. 


Hosianna. 


898 


prestitit eis, exsultantibus cordibus suis, ante et 
retro. clamabant, Zosianna filio David. Qui 
pracedebant, seniores erant, id est, patriarcha. 
prophete, caterique sancti, qui ante adventum 
Christi de adventu ejus et przdixerunt, et cogno- 
verunt: sequentes autem juniores, id. est, apo- 
stoli, martyres, caterique doctores, qui post 
ascensum Christi de resurrectione ejus et ascen- 
sione vel operibus praedicaverunt et pradicant; 
et licet diversis quidem temporibus fuerunt, tamen 
in omnibus unus exsultationis spiritus fuit. Et 
illi quidem prophetantes de Christo venturo cla- 
maverunt: Benedictus qui venit in nomine 
Domini : hi autem laudantes clamant de adventu 
Christi jam impleto, Zosianna filio David. 
Hosianna autem quidem interpretantur gloriam, 
alii redemtionem, alii Salvifica, sive Salvum fac. 
Nam et gloria illi debetur, et. redemtio illi con- 
venit, qui omnes redemit, et pretiosi sanguinis 
effusione salvavit. 


Homilia xxxpiüj. ex cap. χα]. 


10. Et cum intrasset Jesus Jerosolymam, 
commota est universa civitas, dicens : Quis 
est hic, etc. Merito commovebantur videntes rem 
mirabilem :.homo enim laudabatur quasi Deus, 
sed Deus laudabatur in homine. Dicebant enim, 
Hosianna filio David. Puto autem. quod nec 
ipsi qui laudabant, sciebant quid laudabant, sed 
spiritus subito ingressus in eos, nesciente animo, 
veritatis verba fundebat. 19, Et intravit Jesus 
in templum Dei. Hoc erat proprium boni filii, 
ut et veniens ad. domum curreret patris, et illi 
honorem redderet, qui genuit eum, ut tu imitator 
Christi factus, cum in aliquam ingressus fueris 


cux civitatem, primum ante omnem actum ad eccle- 


Esai. 1. 5. 


siam curras. Hoc erat boni medici, ut ingressus 
ad infirmam civitatem salvandam primum ad ori- 
ginem passionis intenderet. Nam sicut de templo 
omne bonum egreditur, sic et de templo omne 
malum procedit. Quemadmoduin medicus, quan- 
do- primo ingreditur ad infirmum, statim de sto- 
macho ejus interrogat, et eum componere primum 
festinat, quia si stomachus sanus fuerit, totum 
corpus validum est, si autem dissipatus fuerit, 
totum corpus infirmum est: ita si sacerdotium 
integrum fuerit, tota Ecclesia floret: si autem 
corruptum fuerit, omnium fides marcida est. Cor 
autem et stomachus sacerdotes intelliguntur, quia 
in rebus spiritualibus per eos totus populus gu- 
bernatur. Et sicut cor sapientie locus est, ita sa- 
cerdotes sunt receptacula sapienti spiritualis, 
Esaia dicente, de regibus quidem, Omne caput 
in dolore; de sacerdotio autem, Omne cor in 
tristitia. Sicut enim stomachus accipiens cibum, 
coquit eum in seipso, et per totum corpus disper- 
git: sic et sacerdotes accipiunt scientiam sermonis 
per Scripturas ex Deo, et excoquentes eam in se, 


OPUS IMPERFECTUM 


^ id est, tractantes et meditantes apud se, universo 
populo subministrant. Et sicut stomacho submi- 
nistrante, unumquodque membrum suscipit nutri- 
mentum, et convertit ipsumin se, secundum suam 
naturam; utputa qud suscipit jecur, totum fit 
sanguis; quod autem suscipit fel, bilis efficitur 
totum ; quod vero ascendit in pulmonem, phle- 
gmata fiunt ; quod autem in mamillas, totum effi- 
citur lac : sic sacerdotibus in Ecclesia loquentibus, 
verbum omnes suscipiunt, unusquisque autem 
convertit illud secundum proprium cor, ita ut 
unum idipsum verbum in cordibus quidem rectis 
procedat ad vitam, in cordibus autem perversis 
suscitet iracundiam, quasi bilis; in aliis autem 
operatur dilectionem dulcissimam, quasi lae; in 
aliis autem odia, quasi phlegma nocivum et ex- 
spuendum. Videte ergo, sacerdotes, quomodo 
vos componatis in verbo et opere. Quoniam sicut 
in corpore, si aliquod infirmatum fuerit membrum, 
non omnino languet et stomachus; si autem sto- 
machus languerit, omnia membra inveniuntur 
infirma : sic si aliquis Christianorum peccaverit, 
non omnino peccant et sacerdotes; si autem et 
sacerdotes fuerint in peccatis, totus populus con- 
vertitur ad peccandum. Ideo unusquisque Chri- 
stianorum pro suo peccato reddet rationem : sa- 


B 


cerdotes autem non solum pro suis, sed et pro Hebr. 13. 
omnium peccatis reddituri sunt rationem. Vidit '7 


arborem pallentibus foliis marcidam, et intellexit 
studiosus agricola, quia lzsuram in radicibus ha- 
€ beret. Nam vere quemadmodum cum videris ar- 
borem pallentibus foliis, marcidam intelligis, 
quia aliquam culpam habet circa radicem : ita 
cum videris populum indisplicinatum et irreli- 
giosum, sine dubio cognosce, quia sacerdotium 
ejus non est sanum. Zt ejiciebat vendentes et 
ementes de templo : significaus quia homo mer- 
cator vix aut numquam potest Deo placere. Et 
ideo nullus Christianus debet esse mercator; aut 
si voluerit esse, projiciatur de Ecclesia Dei, di- 


cente propheta : Quia non cognovi negotiatio- Psal. 7o. 


nes, introibo in potentias Domini. Quema 

dum enim qui ambulat inter duos inimicos, am- 
bobus placere volens, et se commendare, sine 
maliloquio non potest esse : necesse est enim ut et 
isti male loquatur de illo, et illi male loquatur de 
isto : sic qui emit et vendit, sine mendacio et per- 
jurio esse non potest: necesse est enim ut nego- 
tiatoribus hic Juret, quia non tantum valet res, 
quantum comparat eam, et ille juret quia plus 
valet res, quam vendit. Sed est nec stabilis sub- 
stantia eorum. Talium enim substantia aut ipsis 
viventibus peritura est, aut a malis heredibus 
dissipanda est, aut ad extraneos et inimicos here- 
ditas ipsorum ventura est. Non potest ad bonum 
proficere quod congregatur de malo. Quemad- 
modum si triticum, aut aliquam bladi speciem 
cernas in cribro, dum huc illucque jactas eum, 
grana omnia paulatim deorsum cadunt, et in fine 
1n cribro nihil remanet, nisi stercus solum : sie et 


D 


IN MATTH/EUM. 


substantia negotiatoram, dum vadunt, et veniunt 4 
inter emtionem et venditionem, minuitur, et in 
novissimo nihil illis remanet, nisi solum pecca- 
tum. Ὁ ostende nobis quis est negotiator? 
omnes enim homines videntur negotiatores. Ecce 
qui arat, —— boves, ^ut spicas vendat ; et 
qui operatur lignum, comparat lignum, ut uten- 
silia vendat ; et linteonarius comparat linteamina, 
ut vendat et ostendat : et foenerator mutuat pecu- 
niam, ut tollat usuras. Et quomodo antiqui Ju- 
dai et apostoli artificia laudaverunt? Quia magis 
sunt sine peccato. Sicut et Paulus fuit sutor ta- 


- 3. 14- bernaculorum, et ipse mandat, dicens: Curent 


et nostri bonis operibus preesse. Et apostoli 
quidam, sicut legimus, piscatores fuerunt. Ego 
ostendam qui non est negotiator, ut qui secundum 
regulam istam non fuerint intelligas omnes nego- 
tiatores esse:id est, quicumque rem comparat, 


immacu- pon ut ipsam rem integram et t immutatam ven- 


dat, sed ut opus faciat ex ea, ille non est negotia- 
tor: quia qui materiam operandi sibi comparat, 
unde faciat opus, ille non rem ipsam vendit, sed 
magis artificium suum, id est, qui rem vendit, 
cujus asstimatio non est in ea ipsa re, sed in arti- 
ficio operis, illa non est mercatio : utputa, faber 
comparat ferrum, et facit ferramentum ; sed ferra- 
mentum illud non tantum habet ferri quantum 
valet, sed secundum opus ferramenti appretiatur, 
Qui autem comparat rem, ut illam que inte- 
gram el immutatam dando lucretur, ille est mer- 
cator, qui de templo Dei ejicitur. Unde super 
omnes mercatores plus maledictus est usurarius. 
Si enim qui rem comparatam vendit, mercator est 
et maledictus : quanto magis maledictus erit, qui 
non comparatami pecuniam, sed a Deo donatam 
sibi dat ad. usuram ? Secundo, quia mercator dat 
rem, ut jam illam non repetat : iste autem post- 
quam fceneraverit, et sua iterum repetit, et aliena 
tollit cum suis. Adhuc dicit aliquis : qui agrum 
locat, ut agrariam recipiat, aut domum, ut pen- 
siones recipiat, num est similis ei qui pecuniam 


cux dat ad usuram? Absit. Primum quidem, quoniam 


pecunia non ad aliquem usum disposita est, sicut 
ager, vel domus, sed ad pretium emendi vel ven- 
dendi. Secundo, quoniam qui agrum habet, arat 
eum, et fructum accipit ex eo: similiter et. qui 
domum habet, usum mansionis capit ex ea. Ideo 
qui locat agrum, vel domum, usum dare videtur, 
et pecuniam ic ἀραῦ et quodammodo quasi com- 
mutare videtur lucrum cum lucro : pecuniam 
autem si repositam in sacculo teneas apud te, 
nullum usum capis ex ea. Tertio, ager vel domus 
utendo veterascit: pecunia autem cum fuerit mu- 
tuata, nec minuitur, nec veterascit. Et mensas 
numulariorum subvertit. Pecunia spiritualiter 


^ Editi in marg. ut segetes vendat. V. D. ut species 
vendat. 


HOMIL. XXXVII. 


899 
homines intelliguntur : quia sicut numus habet 
charagma Caesaris, sic homo habet charagma Dei. 
Et quemadmodum solidus, qui non habet cha- 
ragma Cesaris, reprobus est: ita et homo, qui 
non ostendit in se imaginem Dei, reprobus zesti- 


matur. Unde Esaias dicebat ad Jerusalem : Pe- E;ai.1. 22. 


cunia tua reproba est, caupones. tui. miscent 
vinum aqua, et cztera. Ideo ergo. mensas numu- 
lariorum evertit, significans quia in templo Dei 
non debent esse numi, nisi spirituales, id est, qui 
Dei imaginem habent: et non illi numi, id est, 
non illi homines, qui terreni regis imaginem por- 
tant, id est, diaboli. Nam sicut homo bonus in se 
imaginem Dei ostendit, sic et homo malus ima- 


qnm diaboli habet. Aut certe mensas spiritualiter 
B 


icit scripturas numulariorum, id est, sacerdotum. 
Vere enim. sacerdotum illorum scriptura eversae 
sunt, ut jam nemo eorum pascatur in eis, succe- 
dente Novo Testamento priori. Et cathedras 
vendentium columbas evertit : loquens etsi non 
sermone, tamen ipso facto: Quid faciunt in tem- 
plo multe columbe venales, ex quo una columba 
gratuita descendit in templüm corporis mei? id 
est, Spiritus sanctus replevit Ecclesiam meam. 
Non enim in sacrificio columbarum postmodum 
placiturum est Deo templum, id est Ecclesia, sed 
in Spiritu sancto. Dixi enim vobis per prophetam : 


ον accipiam de domo tua vitulos, neque de Psal. 49.9. 
gregibus tuis hircos, quoniam mec sunt omnes —11. 


Jere $ylearum, jumenta in montibus et boves; 


€ cognovi omnia «volatilia celi. Immola [260 ria. v. ιή. 


sacrificium. laudis, quia non hostias volo, sed 
corda : non sacrificia, sed fidem. Item dixi vobis 


per eumdem prophetam : Z/fferte. Domino glo- Psal. 38.2. 


riam et honorem. Et si vere vultis in templo Dei 
consistere, tollite hostias, et sic introite in atria 
ejus sancta. Tollite tauros de templo, quia unus 
taurus est offerendus pro grege universo : de quo 
Jacob dicebat accusans Levitas, id est, sacerdotes : 


Quia in ira sua occiderunt hominem, et in Gen. (9. 6. 


furore suo subnervaverunt taurum. ΤΟΙ 
oves de templo, quoniam unus agnus occidetur. 
Quoniam ergo per prophetas admonuerat eos, ubi 
hostias de templo tollerent animalium, et corda 
sua contribulata et humiliata offerrent, illi autem 


D non obaudierunt : juste nunc tamquam iratus su- 


per inobedientia eorum, * propria virtute expellit 
608, ostendens per hac, quoniam ipse est qui tunc 
per prophetas admonuerat eos de hostiis expellen- 


is. 16. Scriptum est enim : Domus mea, do- Esai.56.7. 


mus orationis vocabitur, vos autem fecistis 
illam. speluncam. latronum. " Templum autem 
Dei speluncam facit latronum, qui lucra terrena 
et illicita, non etiam spiritualia in animarum $a- 
lutem sectatur. Cultusque religionis eo modo non 


b Hec, Templum autem Dei, et cetera qua sequun- 


tur, queque paginam efficiunt , desunt in Cod. V. D. 


^ Propria manu expellit ea, sic Editi in marg. Pro- usque ad hec verba, Et accesserunt ad eum. c«eí et 


pria eos virtute compellit, sic V. D. 


claudi , etc. 


Matth. 1o. 


1. Cor.3. 
16. 


Prov. 20. 
9: 


000 


tam cultus Dei est, quam inique negotiationis oc- 
casio. Nani quotidie ingreditur Jesus in templum 
suum, id est in sanctam Ecclesiam, et ejicit omnes 
vendentes gratiam : Dei ;de Ecclesia; episcopos, 
presbyteros, diaconos, ommesque ecclesiasticos, 
necnon et laicos: quia unius criminis habentur, 
pariter Dei dona vendentes et ementes : quia scri- 

tum est, Gratis accepistis, gratis date. Co- 
acp quoque vendentium cathedras evertit, ut 
quod honor sacerdotalis debet auferri ab eis, do- 
ceret, qui pro terrena mercede opus Dei facien- 
dum existimant. Quod igitur de ecclesiasticis di- 
ximus, hoc unusquisque de se intelligat. Dicit 
enim apostolus : ^os estis templum Dei vivi, et 
Spiritus sanctus habitat in vobis. Non sit igitur 
in domo pectoris tui negotiatio illicita. Nihil boni, 
quod facimus, vel facere possumus adjuvante 
Domino, appetitu jactantiz faciamus, non terreni 
lucri concupiscentia, non malarum cupiditate re- 
rum, ne ingrediatur Jesus iratus et rigidus, et non 
aliter emundet templum suum, nisi flagello adhi- 
bito, id est, correctione gravissima, et de spelunca 
latronum, id est, de habitaculo daemonum per 
usum iniquz cupiditatis, et de domo negotiationis, 
id est, de corde terreni lucri inhiante, suze faciat 
domum habitationis. Unde quia paucorum est tam 
solida fortitudo, crnciantur delicia sanandis vul- 
neribus, quibus humana fragilitas sauciatur. Di- 
ligens est adhibenda curatio. Unde dicit Scriptura: 
Quis enim gloriabitur castum se habere cor, 
mundum a peccato? Omnes igitur intelligant 
delictorum indulgentiam, et reparationis suz ne- 
cessariam sibi esse medicinam. Nemo enim est 
tanta firmitate suffultus, ut de justificatione sua 
debeat esse securus. Utamur igitur, dilectissimi, 
saluberrimi temporis venerabilibus institutis, et 
solertiori cura nostras maculas tergamus. Quan- 
tumlibet enim caste et sobrie mortalis hec vita 
dueatur, quodam tamen pulvere terrenz conver- 
sationis aspergitur, et nitor mentium ad Dei ima- 
ginem conditarum non ita a fumo totius vanitatis 
est alienus, ut nulla possit sorde fuscari, et non 
semper indigeat eigo Quod si etiam. castissi- 


mis animis necessarium est, quanto magis est ex- 


petendum, qui tota forte anni spatia aut sacularius 
aut negligentius transierunt? Quos caritate debita 
commonemus, ut confugiant omnes ad presentem 
ubique Dei misericordiam, et digna se confessione 
cum observantia mandatorum Dei cunctorum corda 
sanctificent. Mitescat sevitia, iracundia mansue- 
scat. Remittant sibi omnes culpas invicem suas. Nec 
exactor sit vindictae, qui petitor est veniz, Dicen- 


cur tesenim, Dimitte nobis debita, sicut et. nos di- 


Matth. 6. 
12. 


mittimus debitoribus nostris, durissimis nos vin- 
culit colligamus, nisi quod profitemur impleamus. 
Clementes autem et mites animos largitas deorum. 
Nihil enim est dignius, quai ut homo sit auctoris 
sui imitator, et secundum modum propriz facul- 
1atis divini operis sit exsequutor. Nam cum alun- 
tur esurientes, vestiuntur nudi, nonne auxilium 


OPUS IMPERFECTUM 


A Dei manus explet ministri? Et benignitas servi, 


munus est domini. Et merito Deo gratize referun- 


tur de pietatis officiis, cujus opera videntur in fa- 
mulis. Propterea ipse Dominus discipulis suis ait : 


Sic luceat. lux vestra coram hominibus, ut vi- Matth. ἢ 
deant opera vestra bona, et glorificent Patrem 16. 


vestrum, qui in ccelis est. 44. Et accesserunt 
ad eum ceci et claudi in templo, et sanavit eos 
omnes : ut quod illi verbis clamabant, iste factis 
ostenderet. Quasi testis vocis eorum sanavit caecos, 


ut ceci videntes, caecos aspicientes, viderent et. 


ipsi : ut istorum illuminatio corporalis fieret illis 
retis lucerna cordis. Curavit et claudos, ut 
claudicantes Judzi in fide currerent ad. Christum, 
ut meliores pedes illi acciperent videntes quam isti. 
p 15. Fidentes autem. principes sacerdotum, et 
scribe mirabilia que fecit, et pueros claman- 
tes in templo, et dicentes : Hosianna filio Da- 
vid : indignati sunt,A6. et dixerunt ei : 4udis 
quid isti dicunt ? Quibus ipse poterat dicere : Et 
vos videtis quid ego facio? Tito: loquentes atten- 


ditis, et me facientem non consideratis, Ego enim. 


factis interpretor. voces illorum. Quemadmodum 
columna in templo, si steterit recta, accepto pon- 
dere amplius confirmatur ; si autem modice obli- 
IT fuerit, suscepto pondere, non solum non con- 
irmatur, sed amplius vadit ad latus : sic et cor 
hominis si rectum fuerit, videns opera alicujus 
viri justi, aut audiens, per doctrinam sapientize 
ejus amplius confirmatur; si autem fuerit perver- 

C sum cor, videns opera alicujus viri justi, aut au- 
diens, non solum non confirmatur, sed magis ad 
invidiam excitatur, et magispervertitur. Hoc modo 
et sacerdotes videntes sanitates :wgrotantiam, et 
audientes laudem paerorum, non solum non credi- 
derunt in Christum, sed magis excitati sunt contra 
eum, dicentes : "udis quid isti dicunt ? Utinam 
vos audieritis quid dicunt. Hz enim. sanitates 
agrotantium de vocibus clamantium testimonium 
dant, quia vera sunt qua dicuntur. Item voces cla- 
mantium de sanitatibus zegrotantium testimonium 
reddunt, quia magna sunt quz fiunt. Si sanitates 
&grotantium mentiuntur de Christo , interrogate 
voces clamantium. Si voces clamantium mentiun- 
tur, interrogate zgrotantium sanitates. Et ut quid 
D quasi reum arguits, quem tanti testes defendunt ? 
Si juste clamant, consentite clamantibus, et. cre- 
dite in Christum; si autem injuste dicunt, repre- 
hendite illos magis injuste, dicentes : Et ut quid 
Christum culpatis? Quid enim culpant Christum, 


δ 


- 


si T intelligunt illi quid dicunt? Jesus autem di- Ὁ a1. nos 
zit eis : Utique numquam legistis, Ex ore in-tell.— 
fantium et lactentium perfecisti laudem? 'Tam- P54^- 8 


quam si dicat, Esto : istud mea culpa est, quia 
isti. clamant : numquid mea culpa est, quia ante 
tot millia annorum hoc futurum propheta pradi- 
xit?. Si recordamur quomodo superius dixit, 


Turba autem que precedebat, et que seque- 


batur, clamabat : intelligimus quia infantes di- 
cebantur, non state, sed. simplicitate cordis. I- 


ΙΝ MATTHEUM. 


laudare possunt. Lactentes autem dicebantur, quo- 
niam quasi lactis suavitate, ita mirabilium dele- 
ctatione excitati clamabant , sicut scriptum est : 
sal. 130. Sic exaltavi animam meam, sicut ablactatus 

super matrem. suam. Lac enim dicitur opus mi- 

raculorum, panis autem doctrina perfecte justitiz, 

1. Cor. 2.4. Sicut ait apostolus : Et verbum meum, et pra- 
dicatio mea , non in persuasione sapientice 
verbi, sed in ostensione spiritus et virtutis. Item 

Ibidem post modicum sic dicit : Et ego non potui loqui 

31-2 oobis quasi spiritualibus, sed quasi carnalibus : 
quasi parvulis in Christo lac vobis potum dedi, 
non escam. Omnis prima inductio fidei, id. est, 
simplex doctrina, lac. dicitur, quoniam sicut lac 
sine labore et sine opere dentium manducatur, et B 
manducantem suavitate sua delectat : sic et mira- 
bilia nullum laborem videntibus ponunt, sed vi- 
dentes admiratione delectant, et ad fidem molliter 
invitant, Panis autem perfectioris doctrinam justi- 
tie significat, quam accipere non-possunt, nisi ex- 
ercitati sensus circa res spirituales : quoniam qui 
audit, necesse habet intra se tractatibus quibusdam 
discutere et. meditari : quasi quibusdam dentibus 

ἐς τῇ. spiritualibus molere. Unde et lex ruminantia ani- 

malia voluit esse munda. Illa enim esca doctrinze 
non tantum carnalibus suavis est, quantum spiri- 
tualibus utilis est ad. salutem. Sicut. enim infanti 
si dederis fragmentum panis, quoniam angustas 
habet fauces, offocatur magis quam nutritur : sic 
et homini imperfecto in fide, et puero sensibus, C 
si altiora mysteria sapientize volueris dicere, angu- 
stam habens fidem etsensum, magis scandalizatur, 
quam zedificatur. Et quemadmodum viro perfecto 
si dederis lac, fauces quidem ejus delectat, membra 
1. 103. autem ejus non confortat. De pane enim scriptum 
st, non de lacte, quia confortat cor. Si autem pa- 
nem manducet, non tantum fauces ejus delectat, 
quantum prestat ei virtutem : sic et viro perfecto 
in fide, et maturo sensibus, si miracula ostende- 
ris, delectatur quidem aspectu, nihil autem pro- 
ficit ei ad xdificationem sensus, aut notitiam veri- 
tatis; si autem verbum sapientiz exposueris ei, et 
ratione delectatur, et zdificatur in fide. 17. Et 
relictis eis abiit foras extra civitatem in Be- 
thaniam, et mansit ibi : ut recedendo compe- D 
sceret, quos respondendo non potuit : quia malitia 
non compescitur sermonibus, sed excitatur. Ma- 
lum enim hominem melius locum dando potes 
vincere, quam respondendo. Nam si contendis 
irrationabilem ratione. placare, et illum non pla- 
cas, et teipsum subvertis. £t mansit. ibi. Noluit 
manere in Jerusalem, de qua jam voluntate reces- 
serat, que in mortem Domini sui jam manus ar- 
matas tenebat, seipsam magis occisura quam Do- 
minum; sed mansit apud Lazarumet sorores ejus, 
ut illic requiescere corporaliter, ubi et spiritua- 


? In Cod. V. D. hzc Homilia precedenti jungitur. 
TOM. VI. 


HOMIL, XXXIX. 901 


fantes autem lactentes, nec intelligere aliquid, nec A liter repausabat. Nam sanctorum virorum est, non 
ibi querere mansionem, ubi clariores sunt viri, cxi 


sed ubi fideliores : nec gaudent ubi epulie large 
sunt, sed. ubi sanctitas floret. 


^ Homilia xxxiz. ex cap. χα]. 


18. Mane autem revertens in civitatem, esu- 
riit, 19. et videns fici arborem unam secus 
viam, venit ad eam, et nihil invenit in ea nisi 
folia tantum, et ait illi : Numquam ex te fru- 
ctus nascatur- in sempiternum, etc. Non quasi 
homo cibum, sed quasi Deus salutem humanam, 
non quasi indigens querit nostram justitiam, sed 
quasi misericors desiderat nostram salutem. Si au- 
tem quasi homo esuriisset cibum, numquam mane 
esurisset : sed ideo ad hoc mane esuriit, quia 
semper esuriit , qui justitiam illorum esuriit, aut 
aliorum salutem. Merito ergo veniens ad gentem 
Judzeam Christus, mane esuriebat, cum per tot 
millia annorum nullum justitiz suze desiderat ci- 
bum. Mane autem. ld. est, initium duodecime 
hore, de qua supra loquuti sumus. Vides ergo 


.quia mutationes iste seculi hujus et hore dicun- 


tur, et dies : et si consideres per singula szcula, 


quasi et mane, invenies fieri et vespere. Ecce 


factum est mane super Adam, quando creavit eum 
Dominus, et dedit οἱ mandatum justitize quasi lu- 
cem. Deinde magis atque magis hominum iniqui- 
late crescente, et quasi nocte veniente, justitia qua- 
si lux recessit ab eis. Iterum factum est alterum 
mane, quando Dominus veniens ad Noé propterre- 
parationem saeculi, ad eum et ad filios ejus posuit 
justitia testamentum , quasi lumen. Iterum cre- 
scente hominum iniquitate, quasi nocte przvalente, 
recessit ab. eis sol, id est, Dominus cum luce ju- 
stitio» suc. Iterum revertens reduxit tertium mane, 
eligens Abraham, et ostendens ei quasi lumen ani- 
mz notitiam veritatis, ponens testamentum in eo 
circumcisionis et fidei. Item pravalente iniquitate 
quasi nocte veniente, recessit ab eis, quando filii Is- 
rael secundum idola /Egyptiorum vivebant. Num- 
quam enim afflixissent eos /Egyptii, si quantum 
ad primam faciem lux fuisset in eis. Item rediens 
quarto mane apparuit Mosi, et educens Israel de 
JEgypto, lucem legis ostendit eis. Item crescente 
iniquitate quasi. nocte. novissima, deducti sunt in 


' captivitatem filii Israel. Revertens iterum Domi- 


nus reduxit quintum mane, revocans filios Israel 
de captivitate, restaurans plebem per Zorobabel, 
et per Jesum filium Josedech, de caetero reparans 
legem per Esdram prophetam. Iterum. crescente 
iniquitate quasi nocte veniente, subtraxit ab eis 
Dominus misericordiam suam quasi lucem, et fa- 
cti sunt iterum sub Romanorum potestate. Sexto 
autem mane reversus est Christus ad Judaos et 


58 


Luc. 18. 8. 


Psal.29.6. 


Matth, 20. 
8. 


1. Thess.f. 
I 


Psal.67.5. 


2. Tim. 3. 
1.-5. 


902 


OPUS IMPERFECTUM 


gentes, et dedit eis seipsum manifestissimum lu- A sicut exposuimus in parabola seminantis. Quicum- 


men. Etiam modo, sicut. videtis, Christianorum 
iniquitate crescente, quasi nocte veniente, recedet 
a nobis, et auferet gratic suze lumen a nobis, sicut 
ipse testatur, dicens : Putas, cum venerit Filius 
hominis, inveniet. fidem super terram ἢ Septi- 
mum autem lumen daturus est nobis, cum vene- 
rit reddere singulis secundum opera eorum. Et 
quotiescumque peccata hominum przvalentia ex- 
cludunt a se misericordiam Dei, illud tempus 
nox dicitur : quotiescumque autem misericordia 
Dei prevalens non aspicit peccata nostra, sed visi- 
tat homines in bono, dies dicitur visitatio ejus. 
Ut scias autem de nocte, quz fit ante Christi ad- 
ventum priorem, dicit propheta : 44d vesperum 
demorabitur fletus, et ad matutinum letitia. 
De nocte autem consummationis future ipse Do- 
minus dicit : Cum sero facium esset, vocavit 
operarios, et reddidit eis mercedem. Ergo per 
istos sex dies et noctes laboravit Dominus, vadens 
a nobis, et revertens ad nos : vadens propter pec- 
cata nostra, et rediens propter misericordiam suam; 
cum autem factum fuerit septimum mane, tunc 
requiescet in septimo die, quia postmodum homi- 
nibus viventibus sine successione peccatorum lux 
justitize est permansura, et semper 80] Christus erit 
nobiscum dicente apostolo : Rapiemur in. nubi- 
bus obviam Domino in aera, et sic semper cum 
Domino erimus. deo ergo mane revertens esu- 
riit : quod mysterium iptlligitur ex tempore re- 
surrectionis ejus, quando relicta est synagoga, et 
suscepta est Eoitlón. Et videns fici arborem 
unam secus viam, venil ad eam, et nihil inve- 
nit in ea, nisi folia tantum. Arbor fici est syna- 
goga. Nam synagoga propter multitudinem mul- 
torum granorum sub uno cortice habitantium dicta 
est ficus quasi multorum hominum fidelium habi- 
tantium in una domo, sicut scriptum est : Deus 
qui inhabitare facit unanimes in una. domo. 
Denique vide ipsa folia fici, quomodo secundum 
similitudinem manus formata sunt. Folia autem 
viriditatis sunt species tantummodo sanctitatis in 
homine, aut sine. fructu operum verba religiosa. 
Quieumque ergo homo religiosus, id. est, arbor 
rationabilis, profitetur se esse Dei, et justitiam 
non operatur, arbor est tantummodo, folia sine 
fructu portans, quales sumus nos, de quibus pro- 
phetavit apostolus : Erunt, inquit, in novissimis 
diebus homines seipsos amantes, cupidi pecunia- 
rum, elati, superbi, parentibus non obedientes, 
voluntatis sue amatores magis quam Dei, spe- 
ciem quidem pietatis habentes, virtutem autera 
ejus abnegantes, quos in finem maledicturus 
est Dominus, ut numquam ex illis fructus na- 
scatur , sicut maledixit Judeis, et. aruerunt, 
Secus autem viam est juxta mundum. Ideo ergo 
nullum in Judzis fructum Christus potuit inve- 
nire, quia juxta mundüm viventes erant, id est, 
secundum mundum. Mundus enim via est com- 
munis, per quam omnes transeunt qui nascuntur, 


* 


que ergo homo fidelis, id. est, arbor rationabilis, 
juxta mundum vivens, numquam potest in se fru- 
clum justitie tenere. Unde Paulus dicebat ad 


"Timotheum : Vemo militans Deo implicat se ne- 2. Tím. 


gotiis secularibus, ut ei placeat, cui se proba- 4 


vit. Ut quid non potest fructus suos tenere? Trans- 
euntes enim et retranseuntes dzemones, vel ministri 
ipsius, per viam, id est, vagantes per mundum 
suum, exeutiunt eos.Sicut enim irrationabilis terra, 


qua secus viam posita est, semper conculcatur, cuxm 


et dura est, et semina doctrine in sulcos sensus 
sui non recipit, sed volatiles spiritus rapiunt ea : 
sic et omnis arbor rationabilis juxta viam posita 
numquam potest esse fructifera, id. est, homo se- 


B cundum mundum vivens numquam potest evadere 


ἃ peccato, ut sit justus. Frequenter enim transeun- 
tes spiritus ipsas gemmas justitie excutiunt de 
ramis ejus, antequam aperiantur in florés. Inter- 
dum autem ipsos flores jam apertos excutiunt, 
interdum vero etiam poma ipsa formata depo- 
nunt. Rami enim sunt anima sensus ipsius , de 
quibus omnia bona procedunt. Gemm: autem 
sunt bonz cogitationes coh:wrentes in sensibus. 
Aperti autem flores sunt. bonz voluntates. Sicut 
enim de gemmis flores procedunt, ita de bonis 
cogitationibus nascuntur bone voluntates. Sicut 
autem flores non possunt procedere, nisi fuerit 
gemma : sic bona voluntas nasci non. potest, 
nisi precesserit in homine cogitatio bona. Bona 


C enim cogitantes incipimus desiderare quc bona 


sunt apud. Deum. Nam voluntates bonz sic sua- 
ves sunt apud Deum, quemadmodum  odoriferi 


flores. Unde Salomon dicebat : Fili, serva te 4 Sap. t. 


cogitationibus que sunt sine intellectu. Poma 
autem sunt opera justitize perfecte. Sicut enim ex 
floribus poma formantur , ita ex bonis voluntati- 
bus opera perfecta nascuntur. Sicut autem ante 
pomum flos pracedit, ita ante opus bonum bona 
voluntas. Omnis itaque homo, qui jam nec cogitat 
aliquando qua bona sunt, ipsas gemmas justitiae 
de ramis, id est, de sensibus ejus, transeuntes 
dzmones excusserunt. Qui autem cogitat quidem 
bona, et proponit in corde suo facere quod bo- 
num est : puta, aut eleemosynas facere, aut 


p jejunare, aut continens esse, et tamen concu- 


piscentia seculi victus, aut. ex quacumque oc- 
casione mutaverit voluntatem suam : de illius 
sensu jam apertos flores demones excusserunt. 
Qui autem cogitavit bona, et proposuit, et per- 
fecit quod. proposuit, ille poma produxit. Quod 
si iterum peccaverit, et — peccata sequentia 
justiti& opera priora perdiderit , de illis sensibus 
daemones Jam perfecta poma excusserunt. Sicut ergo 
difficile est arborem juxta viam positam fructus 
suos usque ad maturitatem servare: sic difficile est 
virum fidelem juxta istum mundum viventem, id 
est, in actibus ejus, justitiam immaculatam usque 
in finem servare. Si vis ergo fructus justitize usque 
in finem tenere, recede de via, οἱ plantare in 


————PPÓ»— 


— —— "P 


Joan. ταὶ 


IN MATTHEUM. 


loco secreto , ut nec mundus tecum aliquid. ha- 
beat commune , nec tu cum mundo. £t ait illi : 
Iumquam ex te fructus nascatur in sempiter- 
num. Non quia maledixit arborem , ideo fructus 
non dedit, sed quia non dabat, ideo maledixit ei, ut 
nec folia ipsa proferret; id est, non. ideo Judzi 
perdiderunt justitiam, quia Deus eos dereliquit, 
sed ideo eos Deus dereliquit, quia justitiam non 
afferebant, ut nec ipsa species pietatis esset in eis, 
aut sermo. Et vere sicut melius est, ut non sit 
arbor, quam ut sit quidem, et secundum genus 
suum fructum non faciat : sic melius est, ut nec 
sit homo Dei, quam ut sit quidem, et conversatio- 
nem non habeat secundum Deum. Qui enim tuns 
non est, si tibi non obaudit, non doles : de illo 
autem graviter doles, qui tuus est, et te contemnit, 
et aliis servit : sic Deus non tantum de alieno et 

diabolo servienti irascitur, quantum de 
suo diaboli faciente voluntatem. Ideo in fine sz- 
culi ipse Deus mittet operationem erroris in tales, 
sicut et quotidie fieri videmus, ut credant menda- 
cio, qui non crediderunt veritati, sed consenserunt 
iniquitati, ut. judicentur omnes. Non vult enim 
ut videantur esse ipsius, qui vere non sunt ejus. 
Uxor meretrix melius est ut nec sit viri sui, 
quam ut ipsa illius, male ambulando excitet cum 
in zelo. Et arefacta est continuo ficulnea. 
90. Et videntes discipuli, mirati sunt dicentes : 
Quomodo continuo aruit ficulnea? Mirati sunt, 
quia sermo ejus quasi flamma descendit ad radices 


HOMIL, 


XXXIX. ' 9035 


A sed magis illorum salsitas corrumpit in se dulce- 


p 


dinem venientium fluminum in mare hujus mun- 
di, ubi semper dominantur potestates, et diverso- 
rum spirituum. periculosa certamina. Sieut enim 
assidua est in mari tempestas, sic in isto mundo 
persequutio satanz, ubi numquam tranquillitas 


est, sed. ascendentibus undis, id est, tentationibus ' 


impellentibus et impulsis, invicem se percutiunt 
aque, et invicem se frangunt οἱ confringuntur, et 
invicem se confringentes quemdam irrationabilem 
sonum dant. Sic seipsos homines, occasionibus 
hujus mundi ex ipso mundo nascentibus, quasi 
undis, se invicem comedunt et impugnant, et ex 
se quasi insanas voces pelagi dimittunt. Unde di- 


cebat apostolus : Omnis clamor et ira tollatur a Ephes. 4. 
vobis. Mitte te in mare. Ubi sonus confusus, ?1. 
ubi inconstantia eeterna, ubi infatigabilis conten- cuxiv 


tio undarum, ubi timor est, et semper mortis fluit 
imago. 29. Et omne quodcumque petieritis in 
cratione, credentes accipietis. Gratiam quidem 
fidei Deus donat; tamen homines eam nutriunt, 
et faciunt fortem : fides autem facit abstinentiam 
rerum malarum, et opus bonarum. Quanto magis 
te abstinueris a malo, et sequutus fueris bonum, 
tanto amplius fidem tuam fortem facis. Quanto 
autem minus abstinueris a malo, et negligentius 
feceris bonum, tanto magis fidem infirmam habes. 
25. Et cum venisset in templum , accesserunt 
ad eum docentem principes sacerdotum, et se- 
niores populi , dicentes : In qua potestate hec 


ipsius. O apostoli, qui vidistis Lazarum sepultum et C facis? et quis tibi dedit hanc potestatem ? Quo- 


putridum iterum venientem ad vitam solo sermone: 
quid miramini, si videtis arborem solo sermone sic- 
' catam ? Qui enim potest vitam donare,ille potest et 
vitam auferre : qui autem vitam auferre non potest, 
nec vitam dare potest. 21 . Respondens autem Je- 
sus, ait illis : 44men dico vobis, si habueritis 
fidem, et non hesitaveritis, non solum de ficul- 
nea facietis : sed δὲ si monti huic dixeritis, 
Tolle te, et jacta te in mare, fiet. Mons ille invi- 
sibilis, qui arbores infructuosas producit, ubi loca 
petrosa et aspera, ubi pracipitia pendentia, et ca- 
vernz, non hominibus ad bieminss apte, sed 
bestiis, ubi nulla est planities ad requiescendum in 
pace , sed ascensionibus et descensionibus plenus 
est. Quicumque enim diabolo stant, alias ascen- 
dunt, alias rudem Qui mons est dictus, non 


propter altitudinem dignitatis, sicut angeli sancti, - 


sed propter inflationem superbiz ; non propter fir- 
mitatem virtutis, sed propter immobilem et incor- 
vigibilem malitiam suam. Istum montem tollite de 
medio sanctorum, ubi fides, ubi spes, ubi caritas, 
ubi planities pacis, ubi speciosi fontes doctorum, 
ubi prata florentia rore gratiarum, ubi volucres san- 
cti, assidue vernantes cantibus delectant. Et mitte 
te in mare : id est, in istum mundum, ubi aquae 
sunt salse, et non procedentes ad usum, id est, 
populi iniqui, non proficientes ad gloriam Dei, in 
quos omnia dulcia flumina spiritualium gratiarum 
currunt, et salsitatem eorum mutare rion possunt; 


p 


niam autem unum diem viderant sacerdotes Chri- 
stum cum magna — introeuntem in templum, 
ita ut populus undique voce angelica clamaret : 
Hosianna filio David. Qui ingrediebatur. ut 
homo, laudabatur ut Deus. Qui celabatur in car- 
ne, demonstrabatur in voce. Quem malitia sacer- 


dotum quasi hominem blasphemabat , hunc inno- 


centia parvulorum quasi Deum exaltabat. Quantum 
autem ille glorificabatur, tantum sacerdotes invi- 
dia torquebantur, et illius honor illis fiebat in 
tormentum. Sic enim est res, ut quando boni in 
sua virtute laudantur, mali autem in sua invidia 
cruciantur. Itaque non sufferentes in pectore suo 
invidiz stimulantis ardorem , prorumpunt in. vo- 
cem : Jn qua potestate hec facis? O invidia, 
que sibi semper est inimica! Nam qui invidet, 
sibi quidem ignominiam- facit, illi autem, cui 
invidet, gloriam parat. Ipse vituperabilis inveni- 
tur de sua. invidia, ille autem: laudabilis demon- 
stratur de sua virtute. Ergo invidia sibi soli nociva 
est: alterum autem non solum non gravat, sed 
adhuc magis commendat. Venerunt ergo ad eum 
quasi ad peccantem in templo, et dum non inve- 
niunt culpam, criminantur beneficium , dicentes : 
In qua potestate facis hec? Gorpus sanum 
aliquotiens. percutitur, et non facile vulneratur : 
corpus autem debile ab intus tacitam habet lzesu- 
ram, etiamsi modice tactum fuerit, citius dissipa- 
tur. Sic animal liberum et — non facile 
8. 


904 


OPUS JMPERFECTUM 


offenditur : animal vero invidia vulneratum non A celo, an ex hominibus? Sciens Dominus in- 


solum causa idonea, sed etiam levis occasio excitat 

in dolorem. Sic et sacerdotes Judzeorum inviden- 

tes Christo; dum justas causas accusandi nón inve- 

niunt circa eum, etiam de bono ejus turbantur, 

dicentes : /n qua potestate facis luec? Cogita- 

bant in dolore apud se: Nos fuimus columna 

templi, et ecce super illum recumbit tota Ecclesia, 

et nos inventi sumus sine causa erecti, quia mini- 

sterium perdidimus, et nomen vacuum posside- 

mus. Nos fuimus tacentium Scripturarum quasi 

lingua visibilis, et ecce ille resonat in medio tem- 

pli, et nos contemti tacuimus quasi cithara dissi- 

pata. Nos fuimus patres populi, et ille quotidie 

generat filios, nos autem steriles sumus inventi. 

Ideo non ferentes dicebant : [πὶ qua potestate fa- 

cis hec? Dicendo, Quis tibi dedit hanc potesta- 

tem ? ostendunt illi quasdam esse personas, quae 

dant hominibus potestatem, sive corporalem, sive 
spiritualem. Tamquam si ita dicant: De sacerdotali 

familia genitus non es, senatus tibi hoc non conces- 
sit, Caesar non donavit. Si autem credidissent,quod 
omnis potestas ex Deo est,numquam interrogassent, 

Quis tibi dedit hanc potestatem ? scientes quia 

Jacob, τ. Omne datum perfectum desursum est, descen- 
17. dens a Patre luminum; et, quia /Vemo potest 
Joan.3.27. accipere aliquid, nisi datum fuerit ei de celo. 
Omnis homo. secundum se aestimat. alterum ; nec 

potest ipse melius sentire de alio, quam ipse sen- 

serit de se. Ecce fornicarius neminem zstimat ca- 

stum. Item castus non facile de fornicario suspica- 

tur. Superbus neminem putat humilem ; humilis 
neminem credit esse superbum. Sic qui non est 

ex Deo sacerdos, nullius sacerdotium putat ex 

Deo. Unde autem pautas fieri, ut invicem se sacer- 

dotes contemnant et persequantur, nisi quia per 
ambitionem facti sacerdotes, omnes tales zestimant , 

quales sunt et ipsi? Sacerdos autem, qui est se- 

cundum Deum, omnem sacerdotem timet offende- 

re, quia omnes ex Deo fieri arbitratur, quamvis 

ex hominibus sit factus. Ecce enim David quamvis 
manifestum sciret Saül non esse regem secundum 

Deum, tamen frequenter sibi traditum nolebat oc- 

V. Beg. 24. Cidere , dicens : IVon injiciam manum meam in 
7. unctum Domini. Item cum. Paulus maledixisset 
sacerdotem Ananiam, et audisset quoniam erat 

Act, 23. 5. Sacerdos , peenitentia ductus respondit : JVescie- 
bam, fratres, quia princeps erat sacerdotum. 

Aut certe scientes sacerdotes, quoniam multi qui- 

dem faciunt signa, non ex potestate Dei, d ex 

potestate contraria, sicut in multis exposuimus 

locis, ideo blasphemantes interrogabant, Zn qua 
potestate facis hec? in spiritu. Dei, an in spi- 

ritu Beelzebub? Sicut alibi blasphemantes di- 

Matth, τὰ. cebant de eo, Quia hic non. ejicit daemonia, nisi 
24. in Beelzebub principe demoniorum. 24. Re- 
spondens autem Jesus, dixit : Interrogabo 

vos unum verbum , quod si dixeritis mihi, 

et ego vobis dico in qua potestate hec fa- 

cio. 25. Baptisma Joannis unde erat? de 


convertibilem eorum malitiam, proposuit eis qua- 
suonem undique catenatam, non ut respondentes 
audiant, sed ut impediti non interrogent : quia 
preceperat : ZVolite sanctum dare canibus; et Matth.7.6. 
non decebat, ut transgrederetur praeceptum, quod. 
ipse przposuit. Deinde etiam si dixisset, nihil — - 
profecisset : quia non potest sentire quze lucis sunt 
tenebrosa voluntas. Quid prodest, si czeco aliquam 
ulchritudinem monstras? Caecitas autem spiritua- 
fis est malitia cordis. Sicut enim cecus non potest 
aspicere in splendorem luminis, sic non potest 
intelligere homo malignus mysteria pietatis. Sicut 
enim cautus venator, bestiam comprehendere vo- 
lens, cum viderit ex una parte illius przcipitem 
p locum, ex altera parte erigit retia, ut ex quacum- 
que parte exsilierit, aut 1n retia incidat, aut in 
recipitium cadat : sic et Dominus illis simplici 
interrogatione laqueum posuit, ut si quidem de 
czlo dicerent, in laqueum reprehensionis incide- 
rent : diceret enim eis : 26. Quare ergo non 
creditis eis? si autem. de terra dicerent, quasi 
in pracipitium , sic in periculum mortis in- 
eurrerent apud populum, ut lapidarentur. In- 
lerrogantem enim oportet docere, tentantem au- 
lem quocumque modo retundere, et objectionis ctxv 
illius astutiam rationabili percussione confun- 
dere, et non. veritatem ejus mysterii publicare. 
Sic enim alibi Dominus diabolo fecit, cum protu- 
lisset adversus eum exemplum Scripturae, quam | 
c non intellexerat, dicens : Scriptum est enim. : Matth.4.5. 
"Ingelis suis mandavit de te , et in manibus 6; d 
tollent te, ne forte offendas ad lapidem pe-i,. 9 
dem tuum. Non ei dixit, Non sic mtelligitur 
scriptura illa, sed sic dimisit eum in ignorantia : 
et altero eum manifestiori confudit exemplo, ut 
et audaciam ejus: confanderet, et prophetica my- 
steria non revelaret. 27. Et respondentes dixe- 
runt Jesu : INescimus. Et ipse ait eis : IVec ego 
vobis dico in qua potestate hec facio. Non 
dixit, Nec ego scio. Ó vos scitis, ut homines, et 
denegatis, ut mali : ego autem scio ut Deus, et non 
dico quasi justus iidiquis. Nam mendacia, si non | 
habent quem decipiant, ipsa sibi mentiuntur. Sic 
et veritas, si non invenit quem salvet, ipsa se sibi 
Dp conservat immaculatam. 28. Quid autem. vobis 
videtur? Quos reos proponit in causa, ipsos et 
judices petit, ut a nullo mereantur absolvi , qui 
seipsos condemnant. Magna est fiducia justitie, 
ubi causa adversario ipsi committitur, reddi veri- 
tatis exitum non timet. In parabolis figurat perso- 
nas eorum, ut quia non intelligunt, ipsi adversus 
se sententiam dicant. Sic et aliquando cum David 
in peccatum incidisset, quasi stupore alicujus so- 
mnii vigilabat: nam quamvis peccaverat;tamen ad- 
huc David erat sanctissimus. Itaquea Nathan pa- 2. eg. 12. 
1 


-Ξ 


rabolarum retibus comprehensus, coegit ut ipse 
adversus se judicium mortis proferret. Et circum- 
ventio quidem tunc talis, sed circumventionis exi- 
tus modo non talis : ille enim. comprehensus ad 


IN MATTHEUM. 


HOMIL. XL. 


. 905 


itentiam flexus est, isti autem magis ad ma- A ligebat hastellas, ut sibi quidem et filiis suis, non 


itiam sunt excitati : hec est enim proprietas bo- 
norum hominum et malorum. Bonus enim com- 
prehensus in peccato ingemiscit, quia peccavit; 
malus autem comprehensus , fremit, non quia 
peccavit, sed quia comprehensus est in peccato. 
Utputa, domesticum animal , si aliquanto tempo- 
re extra domum errando fuerit evagatum , cum 
venerit in manibus domini sui, quasi in recordatio- 
nem natura su: redactum, cito iterum . mansuc- 
Scit: animal autem silvestre, cum fuerit com- 
prehensum , aut morsibus appetit, aut calcibus 
repugnat. Sic et malus homo correptus, non solum 
poenitentiam non agit, sed adhuc adversus corri- 
pientem magis irascitur. 


^ Homilia xl. ex cap. χα]. 


98. Homo quidam habebat duos filios, et 
accedens ad primum, dixit : Fili; vade hodie 
operari in vineam meam. 29. Ille autem re- 
spondens ait : Volo. Postea autem penitentia 
motus, abiit. 90. 44ccedens autem ad alterum, 
dixit similiter. 4t ille respondens ait: Eo, do- 
mine : et non ivit. 51. Quis ex eee τρίς vo- 
luntatem patris ? Dicunt ei : Primus. Dicit illis 
Jesus : 4 men dico vobis, quia publicani et me- 
retrices precedunt vos in regno Dei. 32. F'e- 
nit enim ad vos Joannes in via justitiee,et non 
credidistis ei : publicani autem. et meretrices 
crediderunt ei : vos autem. videntes, nec poeni- 
tentiam habuistis postea, ut crederetis ei. Quis 
est ille, nisi. Deus, qui omnes homines creavit, 
paterno affectu diligit : qui cum sit natura Domi- 
nus, tamen magis vult diligi quasi pater, quam 
timeri ut dominus? Propterea in principio man- 


| Deut. 6. 5. datorum legis non dixit, Timebis Dominum Deum 


tuum ex toto corde tuo, sed, Diliges. Dilectionem 
enim ab hominibus exigere non est dominii , sed 
paternitatis. Qui duos filios habuit. Unum qui- 
dem gentium populum, alterum Judaeorum : quo- 
rum major filius erat gentium populus, minor 
autem populus Judaorum , quoniam: gentes qui- 
dem erant ex patre Noé, Judaei autem ex Abraham. 
Et accedens ad primum, dixit : Fili, vade ho- 
die operari in vinea mea. Hodie, id est, in tem- 
pore seculi hujus. Quomodo loquutus. est. filiis 
suis? Non in facie ut homo, sed in corde ut Deus. 
Homo in auribus verbum sonans, sed Deus in men- 
tibus suggerit intellectum. Quoniam. autem sic 


3. Reg. 17. loquitur Deus, ipse signat dicens Heliz : Descen- 


9. 


de in Sarreptam Sidonie, et illic mandabo υἱ- 
due, ut pascat te. Quomodo putas, mandavit vi- 
dua? Non sermone , sed in spiritu ; nec enim le- 
gitur specialiter ei Deus mandasse. Quis autem 
non intelligat, Deum invisibiliter in corde ei locu- 
tum? Quando enim venit ad eam Helias, illa col- 


^? Hzc Homilia in Codice V. D. przcedenti jungitur. 


autem ut Heliz cibum pararet ; sed repente ma- 
gnaniniter obtulit admonenti, quod ante cum ex- 
trema desperatione paraverat. Quando enim mo- 
dicam habebat farinam in capsa, sed. magnam fi- 
dem habebat in corde, quam esuriebat Helias : 
reges quidem esuriebant, vidua autem pascebat : 
quia in illa tentatione horrea quidem defecerunt, 
capsa autem exuberabat, ut impleretur quod. fue- 
rat scriptum : Divites eguerunt et. esurierunt : 
inquirentes. autem. Dominum | non. deficient 
omni bono. Quid est operari in vinea? Justitiam 
facere. Vineam enim justitiam diximus supra quam 
generaliter. quidem in natura omnium itas su 
Deus plantavit, specialiter autem dedit eam in li- 


B bro Judzis : cujus diverse vites sunt diversa spe- 


cies justitiarum : in qua vinea unusquisque, secun- 
dum proprias vires, aut paucas vites operatur , 
aut multas. Nescio autem, si totam vineam quis 
hominum sufficiat operari. “411 ille dixit : Volo. 
Quomodo dixit, /Volo ἢ In cogitatu. Qui enim ha- 
bens intellectum boni et mali, relinquit bonum, 
et sequitur malum, in cogitationibus suis contra 
Dominum respondere videtur, quia nolo, id est 
contra intellectum suum creatum sibi a Deo. Nisi 
enim dixerit in corde suo, Nolo, non potest. fieri 
ut aliquando peccet, dicente propheta : Dixit in- 
justus, ut derelinquat in: semetipso.Gentes enim 
à principio relinquentes Deum et justitiam ejus, et 
transeuntes δά idola et. peccata, 1n cogitationibus 


€ suis respondere videntur : Nolumus facere justi- 


tiam quam scimus ex nobis. Jccedens autem 
ad alterum, dixit similiter. 4t ille respondens 
ait : Eo, domine, et non ivit. Judaicus enim 
populus, id. est, minor filius, interrogatus, et 
per Mosem, et per Joannem, quasi a Deo per 
eos loquente , spopondit se omnia facturum qua- 
cumque przceperat Dominus : postea autem aversi, 
mentiti sunt Deo, sicut de illis dicit propheta : 
Fili alieni mentiti sunt mihi. Quis ex duobus 
fecit patris voluntatem ? 4t illi responderunt: 
Primus, Vide quomodo, sicut jam diximus su- 
pra, attracti parabola veritate, 1psi adversum se 
sententiam protulerunt, dicentes, priorem filium 
patris voluntatem fecisse, id est, populum gentium: 


D quia melius est non promittere, et facere Justitiam 


Dei, quam promittere et mentiri. Quorum judi- 


Psal. 33. 
11. 


Psal.35.1. 


CLXVI 


Psal. 17. 


46. 


cium abundanter confirmans. addidit, et dicit::: 


"men dico vobis, quia publicani et meretrices 
precedunt. os in regnum Dei. Ac si dicat : 
Non solum: populus gentium melior est vobis Ju- 
dais, sicut Navis et ipsi, sed etiam publicani 
et meretrices, qui sunt inter vos manifeste turpis- 
simam profitentes vitam, precedunt vos in regnum 
Dei : quanto magis populus gentium? Puto quod 
ex persona omnium virorum. peccatorum pe 
cani ponuntur , et ex persona omnium mulierum 
peccantium meretrices : quoniam. quamvis multa 


906 


OPUS IMPERFECTUM 


sint peccata in viris et mulieribus preter ista, ta- ^ non fecistis, sed nee postquam vidistis publicanos: 


men praecipue in viris avaritia abundat, fornicatio 
autem in mulieribus. Utputa, mulier quamvis 
potest esse avara aut superba, tamen noh facile 
per avaritiam aut superbiam peccat : quoniam non 
habet facile honores , pro quibus avaritiam exer- 
ceat : aut. sit superba inter eos, eum quibus con- 
versatur, ut in superbia peccet, que in domo sua 


Fornica- Sedet inclusa. Idco autem facile. peccatum forni- 


et meretrices credentes, nec nunc confusi estis, aut 
compuncti : quia publicani et meretrices credide- 
runt, qui credere non sperabantur ; vos autem iu 
duritia permansistis, qui videbamini totius justi- 
tie sectatores, et ne tunc quidem penitentiam 
egistis, ut crederetis, ut vel illorum exemplum 
sequeremini, quibus debueratis ipsi esse exem- 
plum. Numquid vos magis sine peccato eratis 


tio otiosi cationis incurrit, maxime quia hoc vitium facile ques illi, ut, illis credentibus ei, vos non cre- 
peculia'é ex vacamtia et otio nascitur. Nam qui sollicitadi- ^ deretis Christo? Non, sed magis contemtores Dei, 
crimen. 


nibus animum habet occupatum, non facile for- 


Amorum Dicationi operam dat. Nam definitio amoris haec 


definitio. 


est : animze vacantis passio. Vir autem quoniam 
in actibus rerum diversarum est assidue, in ava- 
riti& peccatum incurrit; in fornicationem autem 
non facile, nisi forte multum sit lascivus. Nam 
occupatio virilium sollicitudinum , suggestionum 
voluptates plurimum. excludit. Unde proprium 
est hoc adolescentium nihil agentium. Nunc expo- 
nit causam , Si sn quam publicani et meretrices 
praecedunt eos, dicens : enit ad vos Joannes in 
via justitie, et non credid:;stis ei : publicani 
autem et meretrices crediderunt ei : vos autem 
videntes, nec penitentiam. egistis postea, nec 
credidistis. Ac si dicat : Etsi non venisset ad vos 
Joannes in via justiti:e , sed tantum baptismum 


poenitentia; pradicasset : vos quasi sacerdotes et. 


prudentes, quasi judices non personarum, sed re- 
rum, debueratis ei credere, etsi non. quasi justo , 
tamen quasi justa dicenti. Quid enim pertinet ad 
auditorem vita pradieatoris? Si enim male vivit , 
illius est damnum solius : si autem beue docet, 
omnium audientium lucrum est. Nunc autem ve- 
nit ad vos in via justitiz sic manifesta, ut conver- 
satio ejus venerabilis et angelica vita etiam publi- 
canorum et meretricum corda concuteret, et per- 
cussa pavore flecteret ad credendum , et vestra 
corda non tetigit. Videtis quia juste publicani et 
meretrices praecedunt vos in regnum Dei? Consi- 
dera autem, quomodo conversatio bona przdica- 
toris przedicationi suc praestat virtutem , ut etiam 
indomabilia domet corda. Et ipsa quidem pradi- 
catio justa unam ex se habet. virtutem : duplicem 
autem habet, quando et przdicatio justa est, et 
ipse qui predicat justus. Sic dicit: Vos autem 
nec poenitentiam egistis , quasi publicani et mere- 
Uices credentes Joanni. *1lli fecerunt quod majus 


C 


magis superbi, et vanz glorize amatores , et duri , 
qui nec precedere illos voluistis in fide , nec se- 
qui. Et vere magna confusio est sacerdotum , et 
omnium clericorum, quando laici inveniuntur fi- 
deliores eis, aut justiores. Quomodo autem non 
sit confusio, esse illos inferiores laicis, quos etiam 
zquales esse confusio est? Per hanc ergo parabo- 
lam eis prophetabat, quia gentes qnidem quasi me- 
liores fuerant — in primis quidem con- 
tumaciam ostenderunt, postea autem obedientiam 
exhibuerunt : et Judi quasi deteriores abjiciendi, 
qui in primis quidem professi sunt. obedientiam , 
n autem invent sunt contumaces , quia me- 
ius est apud. Deum non promittere , et facere , 
quam promittere, et mentiri. Tamen in figuratione 
Judaeorum et gentilium , quam exposuiinus , mul- 
torum traditionem sequentes, aliquid mihi vide- 
tur esse contrarium. Si enim vere hi duo filii 
Judai et gentiles essent intelligendi , postquam 
sacerdotes interrogati responderunt , priorem fi- 
lium voluntatem patris fecisse, concludens Chri- 
stus parabolam, sic debuit dicere : men dico 
vobis, quia »— praecedunt vos in regnum Dei: 
nunc autem dicit , Quia publicani et meretrices 


praecedunt vos in regnum Dei. Quod magis pro- 


. fanorum hominum conditionem ostendit, quam 


D 


gentium statum ; nisi forte sic intelligamus , ut 
supra jam diximus : quia ex hac narrationis 
causa publicanos introduxit et meretrices, pro 


eo ut dicat , Sic gentium populus magis placens cix vni 


est Deo quam vos, ut etiam publicani ipsi et me- 
retrices acceptabiliores sint apud Deum propter 
conversationem suam, quam vos v" promis- 
sionem vestram mendacem. Si ergo placet propter 
hanc rationem traditio illa, bene : sin autem, po- 
test et altera esse traditio talis. Cum sacerdotes 


non discendi causa, sed terrendi interrogarent, Jm Matth. 2t. 
qua potestate facis hec? audierant frequenter, 23- 

sicut exponit Joannes, quando dicebat, ut unum 

proferam de multis exemplum : Dixi vobis, et Joan. 10. 
non credidistis. Opera qua ego facio in no- 25. 
mine Patris mei, ipsa testificantur de me. Item, rji4, v. 37. 
Si non facio opera Patris mei, nolite credere 38. 


est, isti autem neque poenitentiam egerunt, quod 
est minus. Numquid publicani et meretrices cre- 
dentes in Christum, sine. poenitentia credide- 
runt? Neque enim possibile erat credere in eum 
sine poenitentia , qui baptismum poenitenti: prz- 
dicabat. Quod ergo vult dicere, tale est : De- 


bueratis vos quidem , sacerdotes, quasi justitiam 
Scripturarum habentes, quasi populi precessores, 
ante populares credere Joanni, ut omnes illi ve- 
strum sequerentur exemplum : et non solum hoc 


^ V. D. et Editi in marg. i£ crediderunt. 


mihi. Quod. si facio, etsi mihi non vultis cre- 
dere, vel operibus credite, ut sciatis et cre- 
datis, quia ego in Patre, et Pater in me est. 
Toc enim non erat manifeste pronuntiare, quia in: 


IN MATTHEUM. 


HOMIL.' XL. 


9o 


te Dei haec faciebat. Quoniam ergo, hec eo Α vitam carnalem. Et melior est laicus ante Deum 


dicente, ex populis multi in eum crediderunt, sa- 
cerdotes autem juxta quod non crediderant, sed 
adhuc frequenter insurrexerant super eum, intro- 
duxit parabolam duorum filiorum : ostendens eis 
per eam, quoniam meliores sunt Lr Ji, qui a 
principio secularem et carnalem profitentur vitam, 
quam sacerdotes, qui ab initio profitentur se Deo 
servire : quoniam populares quidem, vel satiati 
actibus suis malis, aliquando compuncti conver- 
tuntur ad Deum, et incipiunt operari justitiam 
Dei; sacerdotes autem impcenitibiles constituti, 
numquam desinunt peccare in Deum. Duos ergo 
filios dicit laicorum conditionem, et ordinem sa- 
cerdotum. Quis est prior filius? Populus. Prior 
enim populus creatus est, deinde sacerdotes, qui 
regunt populum. Alioquin ante creati rectores, 

uam regerent? Non enim populus propter sacer- 
des creatus est, sed sacerdotes propter populum. 
Nam et mundum Deus ante creavit, et postea ho- 
minem, qui regeret mundum. Denique populus 
Dei ex tempore Abrahae ccepit, sacerdotes autem 
ex tempore Aaron. Et dixit uni eorum : Fili, 
vade hodie operari in vineam meam. 4t ille 
respondit, IVolo. Postea autem poenitentia mo- 
tus , ivit. Et accedens ad alterum , dixit simi- 
liter. 4t ille respondens ait: Eo, domine; 
et non ivit. Nam sicut omnes Judai quamvis in- 
terrogati et per Mosem et per Jesum, quasi a Deo 
per eos loquente, spoponderunt omnia se facturos, 
qua preceperat eis Deus, et non fecerunt ; gentes 
autem quamvis non promiserint prius, tamen post- 
ea obedientiam Deo dederunt : ita enim et popu- 
lares per hoc ipsum, quod. secularem suscipiunt 
vitam , denegare videntur obedientiam Deo; sa- 
cerdotes autem. magis videntur obedientiam pro- 
mittere Deo, precipue per hoc ipsum quod spe- 
cialiter in. ministerio Det constituuntur. Nam qui 
doctor populi constituitur, sine dubio profitetur 
se talem fore, qualem esse oportet doctorem. Sic- 
ut enim qui sutoriam, verbi causa, aut quam- 
cumque alteram profitetur artem, etsi specialiter 
non spondeat, tamen per hoc ipsum quod suto- 
riam professus est artem, et opificium yel magi- 
sterium ejus artis aperuit, videtur tacite omnibus 
spopondisse, nt sine reprehensione impleat quam 
professus est artem : sic sacerdos, et omnis cleri- 
cus, etsi specialiter non promittat, tamen per hoc 


ipsum quod doctor constituitur aliorum, tacite 


promittere Deo videtur, in omnibus obauditurum 
se Deo. Quz sit autem vinea , vel quomodo Deus 
loquatur ad homines, diximus supra. Quis e duo- 
bus fecit voluntatem patris? 4t illi responde- 
runt, Primus. Et verum est, quia melior est lai- 
cus, qui * in prima facie secularem vitam profite- 
tur, re vera autem complectitur spiritualem, 
quam sacerdos, qui in prima quidem facie profi- 
tetur vitam spiritualem, re vera autem amplectitur 


B 


C 


D 


poenitentiam agens, quam clericus permanens in 
peccatis. Laicus enim in die judicii stolam sacerdo- 
talem accipiet, et a Deo chrismate ungetur in sa- 
cerdotium : sacerdos autem peccator spoliabitur 
sacerdotii dignitate, quam habuit, et erit inter 
infideles et hypocritas, dicente Domino de malo 


dispensatore : Si autem. ceperit sedere serus Luc. 12. 
manducare et bibere cum ebriosis, veniet do- 45. 46. 


minus ejus die qua non sperat, et hora qua 
ignorat, et dividet eum, partemque ejus ponet 
cum hy pocritis et infidelibus. Unde et modo sic 
invenies rem.S«cularis homo post peccatum facile 
ad penitentiam venit; nam occupatus negligen- 
tia seculari, dum. Scripturis non satis attendit, 
semper ei quz in Scripturis posita sunt, nova vi- 
dentur : ideoque cum audit aliquid de gloria san- 
ctorum, aut. de pena peccatorum, quasi novum 
aliquid audiens, expavescit, dumque aut bona 
concupiscit, aut mala timet compunctus, ad pe- 
nitenüam cito decurrit. Nihil autem impossibi- 
lius, quam illum corrigere, qui omnia seit, et ta- 
men contemnens bonum, diligit malum. Omnia 
enim quacumque sunt in Scripturis, propter quo- 
tidianam meditationem ante oculos ejus inveterata 
et vilia &stimantur. Nam quicquid illic terribile 
est usu vilescit. Propterea clericus, qui semper 
meditatur Scripturas, aut. omnino observaturus 
est, et erit perfectis; aut si semel coeperit illas 
contemnere, numquam excitatur in illis, ut ti- 
meat. Quis aliquando vidit clericum cito poni- 
tentiam agentem ? Sed etsi deprehensus humilia- 
verit se, non ideo dolet quia peccavit, sed con- 
funditur quia perdidit gloriam suam. Putasne, 
Dominus, quasi crudelis, clericis peenitentiam de- 


negavit, dicens: Si sal infatuatum fuerit, in qUO Matth. 5. 
condietur ? Sed quasi naturalem rem esse consi- 13. 


derans, quia non est qui doceat illum errantem, 
qui errantes alios corrigebat, ideo addidit, et di- 
cit : Zmen dico vobis, quia publicani et me- 
retrices precedunt vos in regnum. Dei. ld est, 
Non dico populares, qui secundum rationem verbi 
vitam suam dispensant : sed publicani et mere- 
trices, qui desideriis mundialibus et voluptatibus 
carnalibus seipsos mancipaverunt, wcaliik vos 
in regnum Dei, quia illi conversi desiderari esse, 
quod non erant: vos autem denegatis in opere, 
quod videmini profiteri in verbo, et estis tam- 


quam arbores folia sine fructu habentes, non pà* cuxvu 


scentes dominum suum, sed deludentes. Et vide 
quod non dixit, aut quia Publicani et. meretrices 
introibunt in regnum Dei, vos autem repellemini 
longe : aut quocumque alio verbo significante non 
eos intraturos in regnum Dei : sed ita, Precedunt 
vos inregno. Ubi alius precedit in czlesti regno, 
alter sequitur, qui etiam lzetatur : etsi in secundo 
loco, tamen nihilominus erit in regno. Adhuc au- 
tem vide, quia non dixit quasi de futuro, Prce- 


^ V, D. In prima quidem facie incipit vitam carnalem. 


908 


OPUS IMPERFEICTUM 


dent vos ; sed quasi de praesenti, Preecedunt vos. & dum in longum terminum suz dominationis ex- 


Secundum hzc igitur verba et sacerdotes omi 
cabantur ingressuri in regno Dei, id est, credituri 
in Christo. Sed quia credentibus publicanis et 
meretricibus Joanni, et baptizatis ab eo, sacerdo- 
tes zestimantes se justos, neque credere voluerunt 


tendunt, affligant populum Dei novitium. Et se- 
pem. circumdedit ei, et torcular fodit in ea, et 
. edificayit turrim. Quid est sepis, nisi angeli in 
circuitu, custodientes populum Dei, ne in vineam 
Christi invisibiles latrones irrumpant? Angelos 


- ἔων amd cast 


ei, post publicanos et meretrices intraturi annun- 
tiantuür, sicut et factum est. Post ascensionem au - 
tem Domini multi eorum per apostolos crediderunt 
in Christo, sicut testantur Actus apostolorum, di- 
4ct. 6. 7. centes : Et multa turba sacerdotum obediebat 
fidei. Et qui sunt publicani et meretrices, qui 


enim preesse hominibus et apostolus dicit : Mu- x. Cor. 11. 
lier velamen debet habere super caput propter vo. | 
angelos. Item Dominus : 4men dico vobis, quia Mauh. 18. 
angeli eorum quotidie vident faciem Patris 10. i 
mei. Et in Actibus apostolorum dicitur ad puel- 
lam nuntiantem de Petro, /Ve forte angelus ejus pum 


praecesserunt eos in regno? Matthaeus publicanus, 
et Zach:us princeps publicanorum, et czteri pu- 
blicani, qui cum ipsis et propter ipsos crediderunt 


sit. Quid. est torcular, nisi Ecclesia? Sicut enim 
area Ecclesia intelligitur, quia in ea per multam 
triturationem et ventilationem triticum separatur 


in Christo. Et. quc meretrices? Quas exponunt Β a paleis: sic rationabiliter Ecclesia torcular est in- 


evangelistae nuper testantes, quia publicani et me- 
retrices crediderunt Christo adhuc in mundo hoc 
degenti. Sacerdotes autem post ascensum illius 
per apostolos crediderunt. Érgo propter miseri- 
cordiam quidem Dei ingressi sunt et ipsi in regno, 
propter elationem autem cordis sui post publica- 


telligenda, in qua omnes fractus vinez, id est, 
opera servorum Dei, et fides roborata ad Dei glo- 
riam transmittuntur. Ecclesia autem torcular est, 
habens in se verbum Dei, quo non delectatur na- 
tura carnalis, adquiescit autem ei contorta propter 
timorem judicii, vel amorem pramii, ut non 


nos et meretrices ingressi sunt, ut fieret eis pro 
poena superbi; pracessio meretricum et publica- 
norum: ut per hoc cognoscamus, quia nihil sic 
impedit fidem quam elatio cordis : unde dicebat 
Luc.16.15. ad eos, Pos, qui justificatis vosmetipsos, Deus 
novit corda vestra : quia quod hominibus ela- 


T tantum ipsa Ecclesia torcular videatur, quan- f al. dee 
tum ipsum verbum Dei, quod traditum est in ea no». 
fossum. Si enim verbum Novi Testamenti, quod 
leve est, cruciat hominem , contradicente carnis 
natura : quanto magis verbum Veteris Testamenti, 
quod importabile erat? Ubi ergo verbum Dei po- 
tum est, abominatio est ante Deum. 55. .4u- — situm erat in lege, modum vivendi constituens, 
dite et aliam parabolam. Ac si dicat : Iterum — torcular erat fossum : ubi autem de fide Dei pro- 
vos vulnero, ut aliquando sentiatis dolorem : nam € phetabatur, turris zdificata erat. Nam sicut in 
aspera medicina citius sanat, ubi tamen sanabilis — turri consistentes duo bona consequuntur, et ho- 
morbus est. * Zomo erat paterfamilias. Homo — stium irruptionem ipsi facile non patiuntur, et 
nomine, non natura : similitudine, non veritate. — hostes de turri facile conterunt : sic et qui in fide 
Si quis autem existimat Christum hac causa etiam — Christi consistunt, vel in lege Dei, et demones su- 
tantum animam habuisse humanam, quia dictus — per se irruere non sinunt, et spiritualibus bono- 
est homo, audiat et Deum Patrem hominem di- rum operum sagittis eos facile vulnerant; et. 
etum. Prascius Dei Filius, quoniam per appella- ^ daemones ΜΝ illos irruere nequeunt, et ἃ spiri- 
lationem humani nominis quasi homo purus fue- — tualibus malorum operum sagittis non facile vul- 
rat blasphemandus, etiam Deum Patrem invisibi- —nerantur. Aut ita. Sepis meritum est et custodia 
lem constitutum hominem appellavit, ut dum et — patrum justorum, qui tamquam murus factus est 
Pater homo dicitur, Filius de hzreticorum bla- populo sraél. Nam propter promissionem factam 
sphemiis liberetur. Paterfamilias est, cui celum ^ a Deo, sic possidebantur ab eo, etiam contra me- 
et terra quasi una sunt domus, qui angelorum et — ritum suum, septi meritis patrum suorum. Zor- 
hominum natura dominus est, benevolentia pater. — cular autem fodit in ea. Prophetas, ex quibus 
Qui ideo se Patrem omnium voluit dici, ut omnes D quasi ex torcularibus gratia Spiritus sancti decur- 


eonsiderantes bonitatem ejus, non sub specie si- 
mulata ei serviant, quasi mali servi domino ; sed 
in veritate, quasi boni filii genitori. Qui planta- 
vit vineam. Quam vineam? Quam de /Egypto 
transtulit. Quomodo plantavit vineam illam? Quo- 
modo vinitor studiosus, qui primum omnes in 
circuitu infructuosas sylvas excidit, et sic tea 
plantat, ne forte arbores lascivientes, dum huc et 
iluc per longa spatia ramos suos exporrigunt, 
adhuc tenerum effocent malleolum. Sic Deus gen- 
tes. sine fructu justitize constitutas occidit, et sic 
collocavit Israd, ne forte gentes indisciplinatz, 


rebat ut mustum. Ex quibus nonnumquam potati 
filii Israel, musti admirabantur virtutem. 7Edi, 

capit turrim. Hoc est, legis fiduciam et altitudi- 
nem, ex qua sacerdotes velut speculatores Christum 
specularentur venturum. £: locavit eam colonis. 
Qui sunt coloni, quibus locatus est populus, id est 
vinea, nisi sacerdotes? Plantatus est autem popu- 
lus primum in Abraham, quando in primis loquu- 


tus est ad eum Deus, dicens : Exi de terra tua, et Gen. 12.« 


de cognatione tua, etc. Ex eo enim facta est VO- crxix. 


catio seminis ejus. Locatus est colonis n" 
Mosi, quando per legem constituti sunt sacerdotes. 


» Homo erat paterfamilias , hec in Cod, V. D. sunt Homilic initium. 


4 


7 


IN MATTHEUM. 


HOMIL. XL. 


909 


et Levit, et. procurationem regendi populi sus- A gis a Judas offendebatur, tanto amplius addeba- 


ceperunt ad magnam suam gloriam, et ad grande 
periculum. Ad gloriam quidem, si diligenter tra- 
ctaverint populum Dei: ad periculum autem, si 
negligenter. Si enim ille pro negligentia debet ti- 
mere periculum, qui procurationem suscepit ter- 
renarum rerum de manu alicujus hominis poten- 
tis : quanto magis sacerdotes, qui de manu Dei 
susceperunt animarum procurationem sanctarum ? 
Plantatus quidem legitur populus in terra repro- 


1.79.9. missionis, secundum quod scriptum est : J'ineam 


de /Egypto transtulisti, ejecisti gentes, et plan- 
tasti eam. Sed illam plantationem hic intelligere 
non oportet, ne prius locatam eam colonis inve- 
niamur exponere, quam plantatam. Quoniam au- 
tem diximus sacerdotes populum Dei colere, Deum 
autem reddere mercedem vitz : nemo sacerdos exi- 
stimet, quoniam juste pro merito operum suorum 
accipiet a Deo mercedem, et non potius propter 
gratiam et misericordiam Dei. Non enim sacerdo- 
tes praestant Deo docentes populum ejus, sed Deus 
sacerdotibus committendo eis populum suum in 
spiritu. Nos autem doctrine mercedem acquirere 
non poteramus, nisi nobis procuratio populi com- 
missa fuisset. Ergo coloni sunt sacerdotes, qui co- 
lentes :populum quasi vineam, cum acutissimo 
ferro sermonis faciunt eos bonos fructus justitize 
Domino exhibere. Sicut autem duram terram fer- 
rum emollit, sic et verbum duritiam cordis re- 
laxat. Sicut rastro ferreo herbe radicitus evellun- 
tura vinea, sic et acri sermone vitia de populo 
resecantur. Ut sicut colonus quamvis de suo mu- 
nera obtulerit; domino, non sic eum placat, quo- 
modo si de vinea ejus reditus ei obtulerit : sic et 
sacerdos non tantum propter suam justitiam pla- 
cet Domino, quomodo si populum Dei in sancti- 
tate docuerit, quoniam ipsius justitia "na est, po- 
puli autem. multiplex. 34. Cum autem tempus 
appropinquasset fructuum, misit sergos suos ad 
colonos, ut acciperent de fructibus suis. ὅδ. Et 
apprehendentes coloni servos ejus, unum ce- 
ciderunt, alium autem occiderunt, alium vero 
lapidaverunt. $6. Iterum misit. alios . servos 
plures. prioribus, et fecerunt eis similiter. 
9T. Novissime autem misit ad eos filium suum, 
dicens : Ferebuntur filium meum. Servos suos 
dicit prophetas, quos per singulas generationes mi- 
Sit ad populum Judzorum. Considera quomodo 
P singulos gradus misericordie divinz malitia 

udzorum crescebat, et quomodo per singulos 
gradus Judaicze malitize Dei misericordia addeba- 
tur, et contra clementiam Dei malignitas humana 
certabat. Ecce qualisvis amicus alicujus fuerit ho- 
mo, si semel ab illo fuerit passus injuriam, quan- 
tumcumque frangitur ejus affectus; si iterum pas- 
sus fuerit, iterum magis minuitur : et si iterum 
amplius non minuitur amicitia ejus, certe tamen 
non additur. Dei autem misericordia quanto ma- 


* [ Commelin. et Morel, que.] 


tur in eis. Ecce enim post tanta beneficia Dei, et 
sine admonitione Domini, debuerant Domino ju- 
stiti» suz tributa persolvere : tamen non reddenti- 
bus eis, misit paucos servos suos, quibus occisis, 
addidit bonitatem, cum debuisset irasci, et misit 
plures. Item pluribus interfectis, accumulavit bo- 
nitatem, et misit Filium suum, et hunc non quasi 
. ad obnoxios poene sententiam bajulantem, s pa- 
tientiz veniam : et post tot scelera adhuc eis mi- 
sericordiz locum servabat. Sic enim dicit : Forsi- 
tan filium. meum reverebuntur. Ergo. misit, 
confundere illos, non autem punire. Nam pro tan- 
tis injuriis benigno Domino sufficiebat sola vin- 
dicta pudoris. Cogitavit ergo apud se : quamvis 
B neque contumeliare servos meos debuerant : quia 
qui servis faciunt injuriam, dominum exhonorant : 
tamen mittam Filium meum,qui totum possidet in 
natura. Si amare eum voluerint, est quod ametur 
in eo, quia post me solus est bonus; si voluerint 
eum timere, est quod timeatur in eo, quia post 
me solus terribilis est Deus. 58. 4t illi videntes 
filium dixerunt intra se : Hic est heres; venite 
occidamus eum , et obtinebünus hereditatem 
ejus. Ex omnibus operibus ejus cognoverunt eum 
FiliumDei esse; hoc enim significat dicens: Ecce 
hic est heres : tamen postquam introivit in tem- 
plum, et omnes vendentes animalia, qux ad sa- 
crificium vendebantur, foras ejecit, in quibus sa- 
cerdotes avari tunc delectabantur : tunc precipue 
€ cogitaverunt eum occidere, dicentes intra se : Si 
populus istum habuerit Deum, necesse est ut di- 
mittat consuetudinem hostiarum, quz ad nostrum 
pertinent lucrum, et acquiescat offerri sacrificium 
' Justitiae, quae ad gloriam Dei pertinet; et sic jam 
non erit populus iste possessio nostra, sed Dei : 
videlicet non ad nostrum quzstum. pertinens, sed 
Dei. Si autem occiderimus eum, dum non est 
^qui justitize fructus a populo querat neglecta ju- 
stitia, sic semper tenebitur consuetudo offerenda- 
rum hostiarum, et sic fiet nostra possessio ad no- 
strum pertinens lucrum. Et hoc est quod dicit, 
Et nostra erit hereditas. Hzc. cogitatio communis 
est omnium sacerdotum carnalium, qui non sunt 
solliciti quomodo populus vivat sine peccato, sed 
p aspiciunt quid in ecclesia conferatur, et hoc exi- 
stimant sacerdotii sui lucrum. Et non solum sa- 
cerdotes, sed etiam omnes homines carnales hoc 
solum existimant suum, et hoc lucrum habere se 
de hac vita arbitrantur, quod secundum carnem 
delectati fuerint in hac vita. Quoniam autem vo- 
lentes ostendere quidem Filium semper fuisse, 
quemadmodum Patrem, cum dicimus illis, Si fi- 
lius est, et natus est, et unicum habet: proposi- 
tione negativa respondent , non de proprietate 
Filii Dei secundum carnem : quia post incarna- 
tionem dictus est Filius ex baptismo, sicut et cae- 
teri sancti : antea autem Verbum fuit semper cum 


gio 


OPUS IMPERFECTUM 


Patre. Quos etiam Deus ex hoc loco convincit, A tize Christi: secundum Matthaeum autem suscipiunt 


dicens : Mittam filium meum. Quando ergo ad- 
huc cogitabat de transmittendo Filio post prophe- 
tas, jam Filius erat. Deinde si eo modo dicitur 
filius, sicut omnes sancti, ad quos factum est 
verbum Dei ; debuit autem et prophetas filios di- 
cere, sicut et Christum ; aut et Christum servum 
dicere, sicut et czeteros prophetas : ex qua re pro- 


cixx phetas quidem servos ommes, hunc.autem solum 


Psal. 49. 
2l. 


Hom.2.15. 
16, 


Luc. 20.15. 


16. 


^ 


ilium appellavit. 59. Et ejecerunt eum extra 
vineam. ld est, extra civitatem Jerusalem. Et 
Judzi suo consilio usi ejecerunt eum, et Deus suo 
consilio ejici eum ordinavit. Isti cogitabant, ut cri- 
men mortis ejus cxtra civitatem expellerent: Deus 
cogitabat, ne virtus resurrectionis ejus civitatem 


scelerum salvaret, id est. ut Judaeis quidem more- B 


retur ad mortem , gentibus autem resurgeret ad 
vitam. 40. Cum ergo venerit dominus , quid 
faciet colonis illis? 41. Dicunt illi : Malos 
male perdet. Non est illorum quod juste judi- 
caverunt, sed ipsius cause. Est enim causa ve- 
ritatis, qux quasi violentiam illis fecit, ut non 
possent eam celare. Sicut sole in nubibus consti- 
tuto, hoc, quod est dies, non est nubium permit- 
lentium eum apparere super terram, sed virtus 
solis, qua: pertransiens nubes, etiam impedienti- 
bus eis apparet : sic juste pronuntiavit Judeorum 
non placata, sed. apposita malignitas. Erraverunt 
bene dicendo. Nam mendaces quantum ad se tunc 
mentiuntur, quando dixerint veritatem : sed in 
hoc szculo, ubi licet hominibus aliud sentire in 
corde, et aliud dicere in sermone, tamen ita veri- 
tate Christi cireumdantur homines et tenentur, ut 
ipsi adversus se judices fiant.Putas,quomodo in die 
judicii convincendi sunt peccatores in suis pecca- 
tis, ita ut nullum colorem excusationis inveniant? 
ubi ipsa opera statuentur ante oculos peccatoris, 
dicente propheta : Zrguam te, et statuam con- 
tra faciem tuam peccata tua ; ubi animam ipse 
cogitationes cordis accusant, et e contra excitatur 
conscientia quasi domestica testis, dicente apo- 
stolo : Cogitationibus se invicem accusantibus, 
aut etiam defendentibus, in die, cum judicabit 
Dominus occulta hominum. Sic et sacerdotes , 
vinez spiritualis vgetpa populum non ad Dei 
gloriam exercebant, sed ad suum lucrum fructifi- 
cabant : ita eos Dominus suis parabolis circumclu- 
sit, ut ipsi se sua sententia condemnarent. Quis 
illum delendet, qui seipsum accusat? aut quis eum 
existimet innocentem, qui dives pronuntiat 
reum? Vae anime, qua sibi defensioncm con- 
scientie non preparat in die judicii. Datur enim 
nobis exemplum, ut per hoc judicium considere- 
mus futurum judicium Christi. Sciendum est au- 
tem, quia Lucas quidem evangelista sic dicit : 
Adduxerunt eum extra vineam, et occiderunt. 
Cum ergo venerit dominus, malos illos male 
perdet. Et responderunt sacerdotes, Absit : in- 
tellexerunt enim, quod de ipsis diceret. Secun- 
dum Lucam ergo sacerdotes. contradicunt senten- 


C 


D 


et confirmant. In prima quidem facie videntur esse 
contraria; re vera autem. non sunt contraria, sed. 
diversa ratione sunt dicta. Ille enim secundum re- 
sponsionem sermonis illorum exposuit, iste autem 
secündum responsionem cordis. Nam vere visi- 
biliter quidem in facie contradixerunt, dicentes, 
"Absit: in corde autem et in conscientia sua susce- 
perunt, dicentes, Malos male perdet. Quid est 
quod dicimus? Omnis homo et malum cognoscit, 
et bonum : et intelligit quod est justum, et inju- 
stum. Posuit enim Deus quemdam spiritum scien- 
ti: boni et mali in homimbus, ut quotienscumque 
peccamus, ille in silentio quasi decis nostrum 
accuset : et in conscientia tacite ad animam loqui- 
tur, dicens: Malum est hoc, et hoc bonum est. 
Propterea si fecerit homo malum, et deprehensus 
fuerit in eo, verbis quidem denegat, et excusat; 
ab intus autem conscientia ejus recognoscit, et sibi 
ipsa discussa, per spiritum confitetur quod fecit. 


nde scriptum est : /n. cogitationibus impii in- Sapie 


terrogatio erit. Ecce si servum tuum deprehen- 9- 


deris in furto, et volueris eum castigare, verbis 
quidem denegat : et si interrogas eum, utrum di- 
gnus est casugari, dicit, Non; conscientia autem 
ejus confitetur, quia dignus est czdi. Sic ergo et 
sacerdotes malc conscientize, verbis quidem dixe- 
runt, Zbsit : conscientia autem confessi sunt, quia 
malos male perdet. Frequenter autem. Scripture 
cogitationes cordis ita exponunt, quasi dicta ser- 


monis, sicut ait Job: Dicit impius Deo, Discede Job.a 


a me, quia vias tuas noscere nolo. Item pro- 


pheta : Pupillum et advenám occiderunt, et di- Psat. 


xerunt : Non videbit Dominus, neque intelli- 7- 


get Deus Jacob. Item Salomon : Omnis homo Eccii. 
transgrediens in lecto suo dicit : Quis me wi- 25. 36 


det? Parietes et tenebre circumdant me; quem 
verebor? Von memorabitur Altissimus deli- 
ctorum meorum. Alioqui quomodo potest fieri, 
ut qui intellexerant contra se dictas esse parabolas, 
ita ut vellent eum tenere, consentirent sententiz 
T. Denique quasi non acquiescentibus illis , 
ideo introducit aliud testimonium Scripturz, di- 
cens: 42. IVumquam legistis : id est, Si parabolam 
meam non intellexistis, vel istam scripturam non 
cognoscitis? Quod si non acquievissent confiteri 
dignos se esse poena, utique non erat necesse ad- 


huc eis aliud proferre exemplum? Zapidem, Ps 


1 
᾿ 


| 


quem reprobaverunt cdificantes, hic factus est ἣν 


in caput anguli. Τὰ est, Quare non intelligitis, 
quia vos estis zdificatores? et quomodo non cogi- 
tatis, in cujus zdificii angulo ponendus est ille la- 
pis? Numquid in vestro, unde reprobatus est? Non, 
sed in alio. Ergo aliud zdificium est futurum. Si 
autem aliud adificium est futurum, ergo vestra 
zdificatio contemnenda est. JEdificatores enim 
sunt sacerdotes, qui generationes hominum super 
generationem per doctrinam zedificantes, quasi la- 
pides super lapidem ponentes, domum Dei com- 
ponunt. Sicut enim zdificatores nodosos lapides, et 


: 
Ὶ 


| 


IN 


eos in zdificio, alioquinon dolati lapides lapidibus 
non coherent : sic et Ecclesi doctores vitia homi- 
num, quasi nodos, acutis increpationibus primum 
circumcidere debent,et sic in Ecclesiz aedificatione 
collocare : alioquin vitiis manentibus, Christiani 
de Christianis concordare non possunt. Unde putas 
lites fites in Ecclesia, inimicitias, altercationes invicem, 
i. nisi propter avaritiam, propter invidiam, aut pro- 
pter superbiam, propter vanos honores ἢ Tolle hzc, 
et nulla discordia invenietur in Christianis. Et sic- 
ut artifex ex omnibus lapidibus eligit meliores, et 
ponita foris in facie aedificii, czeteros autem lapides 
qualescumque mittit intus : sic Ecclesia meliores 
Christianos eligit et ponit in facie ecclesizs, id est, 
alios facit. sacerdotes , alios díaconos, ceterosque 
ministros Ecclesize, ponit senes et viduas sanctam 
vitam habentes in Ecclesia permanentes, ponit 
continentes juvenes et virgines : czeteri autem si 
mediocres fuerint, proficiunt in medio ecclesiz, 
id est, edifici, propter misericordiam Dei. Sicut 
ergo forani lapides nullam debent habere nodum, 
aut angulum, nec debent esse alter lapis intus, 
alter foris, quia si sic fuerint, totum zdificium 
deturpant : sic et clerici senes et viduz continen- 
tes, et virgines nullam debent habere maculam, 
neque in verbo, neque in cogitatu, neque in fa- 
clo, neque in opinione, quia ipsi sunt pulchritudo 
Ecclesiz et virtus : et si mali fuerint, totam de- 
turpant Ecclesiam. Sieut enim lapides, qui sunt 
intus in zdificatione, nemo aspicit, sed eos qui 
foris sunt considerant omnes : sic secularium ho- 
minum vitia neque sic considerantur, neque sic 
nocent Ecclesie. Nam quamvis populus saecularis 
sit et indisciplinatus, tamen si isti boni fuerint, 
tota Ecclesia speciosa videtur. Nam sicut forani 
lapides intraneos intra se tenent, et constringunt : 
sic totus populus istorum meritis et sanctitate sal- 
vatur. Lapis autem dicitur Christus propter duas 
causas, Primum, quia suis fundamentum est forte, 
et neque * aliqua seductione illecebrarum solvun- 
tur, qui super eum consistunt, neque tempestati- 
bus persequutionum moventur. Deinde, quia in 
Christo iniquorum est magna confractio. Sicut 
enim omnis res, qu percutit lapidem, ipsa qui- 
dem colliditur, lapidem autem non laedit : sic et 
omnis, qui contra Christianitatem agit, se quidem 
corrumpit, Christianitati autem non nocet. Quia 
ergo magnus est lapis Christus : 44. Qui cecide- 
rit super eum, confringetur : super quem autem 
ceciderit, comminuet eum. Aliud est confringi, 
aliud est autem. comminui. Quod confringitur, 
aliquid remanet de eo, quod fuerit fractum : quod 
autem minuitur, minutatim quasi in pulverem 
convertitur, et nihil invenitur ex eo. Qui enim 
super lapidem cadit, non lapis eum frangit, sed 
ipse se frangit ad lapidem. Ideo quod cadit super 
lapidem, non tantum se frangit, quantum est lapi- 
dis virtus, sed quantum fortiter ipsum ceciderit. 
Fortiter autem cadit, quod cadit, propter duas 


MATTHEUM. 


B 


σ 


D 


HOMIL.:. XL. 


ΟἿΣΙ 


habentes torturas, ferro ἀοϊδηϊ, postea vero ponunt A causas: aut propter pondus suum, aut propter 


altitudinem suam. Quod enim ponderosum est, 
etsi de humili loco cadit, fortiter cadit ; quod 
autem de alto cadit, propter altitudinem spatii, 
etsi leve fuerit, graviter cadit. Super quod lapis 
cadit, non quzritur an grave fuit, quod inventum 
est subtus, aut leve, nec de alto, nec de humili. 
Qui sunt qui super lapidem cadunt? Christiani, 
qui credentes in Christum stant super ipsum, ὃ 


quasi super proprium fundamentum. Si quis de ? 


FM - J 3 
istis peccaverit, non eum Christus corrumpit, sed 


ipsese corrumpit, offendens in Christum ; et ideo 
Christianus peccans non tantum periit, quantum 
potest perdere Christum, sed quantum seipsum 
secundum opera sua perdiderit. Homo Christianus 
fortiter cadit in peccato, propter duas causas: 
aut propter magnitudinem peccati, aut propter 
altitudinem dignitatis : utputa, si sit clericus, aut 
continens vidua, aut monachus, aut virgo, id est, 
qui se Deo tradidit. Propter magnitudinem autem 
peccati : utputa, si quis homicidium fecerit, aut 
adulterium, aut aliud aliquid de gravibus pecca- 
tis : ille talis, etsi de humili loco cadit, id est, etsi 
laicus sit, aut secularis, fortiter perit propter . 
pondus peccati. De alto vero cadit, utputa ch 
cus, cztereque spirituales personze. Illi etsi pon- 
dus peccati non habent, id est, etsi grande pecca- 
tum non fecerint, sed leve, tamen fortiter pereunt 
propter altitudinem dignitatis. Sicut enim quod 
de alto cadit, grandem sonum facit, ut audiant 
omnes : sic et qui de alto gradu cadit, ruina illius 
ubique auditur. Qui sunt super quos lapis cadit? 
Judzi, et gentes, qui non crediderunt in Chri- 
stum. Ergo illi non secundum sua opera pereunt, 
neque secundum suas personas, tantum 
reunt, quantum potest perdere Christus. Si vidae 
ris ergo infidelem hominem, ne dicas, Bonus est, 
aut malus; im opera facit, aut injusta : sed 
omnes zequaliter al nihilum deducuntur. Ideo 


dicit propheta : /Von sic impii, non sic, sed tan- Psal. 1. 4. 
quam pulvis, quem projicit ventus a facie ter- 5. 


re. Ideo non pe atn impii in judicio, neque 
peccatores in concilio justorum. Sicut vas, quod: 
leviter cadit, et leditur, est quidem vas, sed ad 
usum non proficit; quod autem dispersum fuerit, 
nec videtur esse vas : sic Christianus peccator rc- 
surgit quidem, sed inter sanctos non ponitur, in- 
fidelis autem non resurget in judicio. Quomodo. 
autem resurget, super quem talis decidit lapis? 
Qui autem neque de alto honoris, neque de pon- 
dere gravioris peccati ceciderit super Christum, 
interdum neque lzditur : et si leditur, non mul- 
tum leditur. 45. Et cum audissent principes 
sacerdotum, et Pharisei parabolam ejus, co-. 
gnoverunt quod de ipsis diceret, 46. et quere- 
bant eum. tenere. Homo, qui grave fecit pecca- 
tum, dum non habet amplius quod jam speret in 


Deum, pejora committit, dicente Salomone : Cum Pov.:18.3. 


venerit impius in profundum malorum, con- 
temnit. Sicut enim infirmus, donec mediocriter 


uper lapi. 


tum, qui, 


CLXXII 


Cap. 22. 1. 


012 


OPUS IMPERFECTUM 


habet aliquam passionem, et sperat se posse cu- A stantia est, et vita est, vita autem est Christus. 


rari, servat se a nocivis escis; si autem intellexe- 
rit, insanabilem se esse, jam non sibi parcit : sic et 
homo donec mediocriter peccat, et sperat salutem, 
quantumcumque. potest, observat sea malo; 51 
autem graviter peccando coeperit desperare, jam 
nihil dubitat facere: quasi qui jam peccatis suis 
vincit judicium Dei: nesciens miser, quia sicut 
in bono gradus sunt conmgeien et unusquisque 
secundum mensuram boni sui accipit gloriam : 
sic et in malo gradus sunt poenarum, et unus- 
quisque secundum mensuram mali sui e 
ponam. Sicut enim infinitus est Deus in retribu- 
tione bonorum, sic infinitus est in retributione 
malorum. Similiter et sacerdotes omnibus malis 
repleti, qui jam in Deum sperare non poterant, 
in ipsum Deum manus mittebant : non ignorantes 
eum esse Filium Dei, sed sibi jam non parcentes. 
Et mirum tibi videtur hoc? Vere omnis homo 
malus, quantum ad voluntatem suam, et manus 
mittit in Deua, et occidit eum. Qui enim Deum 
excitare ad iracundiam non dubitat, qui in^ ms 
ejus conculeat, qui nomen ejus contemnit, qui bla- 
sphemat, qui murmurat contra Deum, qui tur- 
bato vultu aspicit contra czlum, qui in ira sua 
manus audacter sublevat contra eum: nonne si 
potuisset fieri, manus. mitteret in Dcum, et occi- 
deret eum, ut jam licenter peccaret? Et respon- 
dens Jesus, iterum dixit eis in. parabolis. 
Domino de vinea proponenti parabolam et dicenti, 
quoniam justitia Dei a Judzis fuerat auferenda, 
non sunt territi, sed magis exasperati, et volebant 


' manus mittere et tenere eum. Quod intelligens 


Dominus, non tacuit, sed pejorem iram Dei per 
aliam parabolam annuntiavit eis esse venturam. 
Nam si illi, qui timere debuerant, non timuerunt, 
sed magis exasperati sunt : quanto magis Christus 
tacere non debuit, qui timere non poterat? Illos 
enim malitia fecit audaces, istum autem po- 
testas. 


Homilia xlj. ex cap. xxij. 
9. Simile est regnum celorum homini regi, 


qui fecit nuptias filio suo, etc. Homo rex di- 
citur Deus Pater, qui numquam humanam susce- 


τ pit formam : ut intelligamus quia nomen hominis 


* inter- 
ris non de- 


spons. 


praejudicium non facit divine suc nature. Sed 
propter causam parabole homo dicitur, non quia 

ars aliqua hominis erat in eo. Ideo quando audis 
in Scripturis Filium. Dei hominem dici, quia si 
Pater Deus, qui tantum Deus est, et non homo, 
tamen homo nominatur : quanto magis necessarium 
fuit, ut homo diceretur unigenitus Dei Filius, 
cum non esset homo purus, qui humanam susce- 
pit naturam ? Quoniam autem nuptias nominavi- 
mus, utile est ut breviter ostendamus, prout dant 
nobis sensum bonum Scripture, quomodo anima 
fideles Christo in die illo jungendae sunt, * inte- 
rim nunc desponsate. Omne bonum viva sub- 


Cc 


D 


Omne autem malum sine substantia est, et nihil 
est, Ita quidquid vivum creatum est super terram, 
ex vita vivit. Nec enim potest esse aliquid vivum, 
in quo non sit spiritus vit». Ex malo autem nulla 
res esse potest. Cum vero ipsum malum nihil sit, 
quomodo potest facere rem aliquam esse? Tamen 
perdere potest, sed non ipsum malum perdet rem, 
sed de illa re, in qua est malum, subtrahit se bo- 
num propter inhabitans malum in ea : et sic bono 
recedente, res vadit ad nihilum. Ergo res, in qua 
solum bonum est, viva et immortalis est: in qua 
autem et bonum et malum habitat, vivit quidem, 
tamen pro tempore propter inhabitans bonum, 
moritur autem propter inhabitans malum, et 
est res mortalis, sicut homo. Homo autem ideo ex 
bono: et malo creatus est, ut. contemto malo, se- 
quatur bonum, et per hoc habeat electionis mer- 
cedem. Quod si contemto bono, sequutus fuerit 
malum, suscipiet eum zternus interitus. Si au- 
tem, dimisso malo, sequutus fuerit bonum, in 
morte natura carnis ejus solvetur ab omni malo : 
et cum resurrectio facta fuerit sanctorum, tunc sus- 
cipiet eum sola vita, quie est Christus, et morta- 
litatem. ejus in sua immortalitate absorbebit : et 
sicut desiderat Paulus, ut mortale: hoc absorbea- 7; 
tur a vita, ut tunc impleatur Scriptura, quam 
interpretatur idem apostolus : Erunt, inquit , 1. Ὁ 
duo in carne una. Christus enim cum anima, '^ 
quasi unus spiritus factus, habitabit in carne uni- 
versa, secundum quod dictum est : Qui adjungit "i4 
se Domino, quasi unus spiritus est. Nunc enim ' 
quasi modicas arrhas futuri conjugii Spiritum 
sanctum accepimus, tunc autem ipsum Christum 
plenius id nobis habebimus. 5. Et misit servos 
suos vocare invitatos ad nuptias. Ergo quando 
misit servos suos, jam invitati erant. Primum e 
dicamus, quid sit ipsum convivium. Secundo, 
quando sunt invitati. Tertio, quando capit prz- 
parare convivium, et quando misit invitatores. 
Prandium enim est doctrina justitie, et verba 
celestium mysteriorum de Filio Dei venturo. 
Qu: omnia mandens homo, id est, audiens, ac- 
quirit sibi vitam zternam. Multas enim proprie- 
tates habet sermo ad escam. Sicut enim qui mittit 
in os suum fragmentum panis, aut qualemcumque 
cibum, primum molit eum dentibus, et ita dimit- 
tit;in stomachum : sic δὲ cum audimus omne 
verbum, necesse est ipsum meditari in ore sensus, - 
et quasi quibusdam dentibus, id est, tractatibus 
molere, et videre quid est quod dicit, aut unde 
dicit, aut propter quam rem dicit. Nam quemad- 
modum qualemcumque cibum, nisi masticaveri- 
mus dentibus, non sentimus saporem. ejus : ita et 
verbum quod audimus, nisi masticaverimus ipsum 
tractantes in nobis, non possumus intelligere vir- 
tutem verbi illius. Nam et manna, quod edebatur 
in eremo, figuram habebat verbi. Ideo dicebatur 
manna, quod interpretatur Hebraice, quid est 
hoc? ut quotienscumque audimus verbum, admo- 


IN MATTH/EUM. HOMIL. XLI. 91 5 

neat nos ipsum nomen requirere, quid est hoc, Α sed nullus homo potest lac οἱ mel' mandücare 

quod audimus? Et sicut cibum agen pras masti- Christi, nisi cognationem suam ct terram suam 
caverimus, dimittimus in stomachum : itaet ver- — reliquerit, sicut scriptum est : JVisi quis relique- Matth. 19. 
bum postquam bene tractaverimus, commenda- rit patrem aut matrem, etc. Item, Qui meus ?9- 


mus ipsum memori: quasi stomacho. Nam quem- 


τή. 


admodum non prodest cibus, nisi cum fuerit 
| masticatus, et in stomachum descenderit : sic non 
proficit ad salutem verbum, nisi cum fuerit intel- 
ectui et memorie traditum. Nam sicut cibus 
nihil prodest, si manducaverimus, etiterum evo- 
mimus eum de stomacho : sic nihil in nobis 
prodest verbum, quod audimus, et obliviscimur 
illico. Cibus, qui in stomacho stat, ille confortat : 
et sermo, qui in memoria manet, ille salvat. Unde 
et apud Judzos illa animalia sunt munda, qua 
revocant cibum, et ruminant. Ergo animal illud 
est mundum, quod masticat et tradit utero, et ite- 
rum de utero revocat, et ruminat. Et homo ille 
est spiritualis et sanctus, qui audiens verbum 
tractat, et cum intellexerit, memori quasi utero 
tradit, et iterum de memoria quasi de utero revo- 
cat, et ruminat, et retractat. 1116 autem homo im- 
mundus est ante Deum, qui non recordatur ali- 
quando, nec retractat quod audit. Qui autem 
manducat de spirituali convivio, impletur spiritu, 
dilatatur senibus, nutritur in veritate, — 
scit in fide, et sic ingreditur ad interiora volun- 
tatis Dei, et manens in eis acquirit sibi vitara 
eternam. Qui autem ab hoc convivio verbi 
longe fuerit factus, evacuatur spiritu, angu- 
statur sensibus, deficit a veritate, distillat a 


xxm fide, et sic egrediens ab omnibus voluntatibus Dei 


ad inferiora, novissime cadit in mortem. Quando 
sunt invitati? In tempore Abrahe, quando dixit 


B 


C 


vult esse. discipulus, abneget semetipsum. Re- Luc. 9. 23. 


linquit ergo cognationem suam, non qui contemnit 
eam, sed qui amplius diligit Deum, quam paren- 
tes. Relinquit terram suam, qui carnis ἢ suz non 
sequitur voluntatem : qui autem concupiscentias 


3 carnales exigit, terram corporis sui exercet, SiC- 4 car, non 


ut Cain. Qui vero perfecte cognationem suam et ezit. 
terram relinquit, hic lac et mel manducat, cum le- 
git mirabilia aut eloquia Christi.Quando ccepit hoc 
convivium preparari? A tempore Mosi, quando 
lex Domini data est irreprehensibilis, convertens 
animas ; quando testimonium Domini fidele-datum 
est, sapientiam prastans parvulis; quando justi- 
tie Domini recta letificantes corda; quando pre- 
ceptum Domini lucidum, illuminans oculos ; quan- 
do timor Domini sanctus permanet in seculum 
seculi; quando judicia Domini vera, justificata 
in semetipsa; quando ex decem speciebus confe- 
ctus est cibus decalogi salutaris. Sicut enim regale 
prandium multis ciborum speciebus ornatur, ita 
et hoc convivium Scripturarum diversis justitia- 
rum speciebus est decoratum. Ex eo etiam tempo- 
re invitatores exierunt prophetz,, qui homines ad 
nuptias futuri sponsi vocarent, id est, ad. fidem 
Christi, prophetantes eis de ipso. At illi nolue- 
runt venire. 4. Jtem misit alios servos, dicens : 
Dicite invitatis, Ecce prandium meum paravi, 
tauri mei et saginata occisa sunt, et omnia 
jam. parata; venite ad nuptias. Qui sunt alii 


servi? Apostoli, quos et ille misit, dicens : Zn Math. 10. 


i2. ad eum Deus : Exi de terra tua, et de cogna- — viam gentium ne abieritis, et in civitates Sa- 5—7- 
tione tua, et veni in terram quam tibi demon- — maritanorum ne intraveritis; sed potius ite ad 
stravero. Et omnem terram, quamcumque teli- — oves qua perierunt domus Israel. E untes au- 
geris pedibus tuis, tibi dabo eam, et semini tem predicate, dicentes, Quia appropinquavit 
tuo in elernum. Quam terram? Terram orien- — regnum celorum. Hoc est quod dicit, Prandium 
talem, fluentem lac et mel. Quod verum non est — meum paravi : id est, Ex omni lege, et ex omni- 
de terra illa Judzz, quoniam illa terra numquam — bus prophetis Scripturarum mensas ornavi. Qui 
fluxit lacte et melle, sed terram rationabilem, — sunt tauri et saginata occisa? Prophetze, qui occisi 
quam Christus suscepit. De illius enim incarna- — sunt pro salute populi. Sancti quoque occisi sunt 
tione lac et mel processerunt. Lac enim opus est — pro salute ejusdem populi, quemadmodum docet 
miraculorum, quoniam et sine labore dentium, et — nos apostolus, dicens : Ego autem impendar et ,, c,,. 13, 
cum suavitate comeditur, per quod rudes in fide D superimpendar pro animabus vestris. Item ali- 15. 
quasi pueri sustentantur, Melautem eloquia etdo- — bi: Ego enim jam delibor. Hominis libatio alicui 2, 7i». 4. 

τιϑ, ctrinze dicuntur, sicut ait propheta : Quam dul- — pro aliquo offertur. Deo ergo immolandus fuerat 6. 

... οἷα faucibus meis eloquia tua, super mel et fa- Paulus pro populo quem docebat. Sic et prophe- 
vum ori ineo. Ergo Christi incarnatio promitte- — te occisi sunt, unusquisque pro salute populi 
batur, qui lacte miraculorum et melle doctrine - quem docebat. Et quoniam mors prophetarum sus- 
nutriturus fuerat gentes rudes in fide. Vide ergo — tentabat quidem ex parte salutem humanam, non 
quoniam jam ex 60 ostendebat Deus, quoniam non — tamen plene salvare poterat totum mundum : ideo 
aliter Judei poterant Christo credere, nisi ut re- — novissime immolatus est Agnus, qui totius mundi 
linquerent Judaismum, quod est, Exi de cogna- — reatum innocentia sua detergeret. Propterea et in 

w. lione tua : et T opus circumcisionis, quod est, diebus Scenopegiz, qua interpretatur fixio ta- 


Exi de terra tua. Ergo ex eo jam Judaismus re- 
linquendus ostendebatur. Non solum autcm Judi, 


a V, D. sug nunquam sequitur voluptates. 


bernaculi, diversa hostie occidebantur in fi- 
gura sanctorum, novissime autem occidebatur et 


Psal, 65. 
15. 


914 


agnus. Si ergo. agnum illic occisum intelligimus 
figuram Christi, consequenter et caeteras hostias 
intelligimus przcedentium. sanctorum occisiones. 
Sed et Christus de figurata sanctorum suorum 
immolatione dicebat : Holocausta medullata 
offeram tibi cum incenso eL arietibus, offeram 
libi boves cum. hircis. Nec enim Christus ali- 
quando hujusmodi animalia obtulit Patri. Obtu- 
lit autem rationabiles arietes, id est, princi 

omnium Christianorum. Obtulit boves, — 
lem terram colentes.Obtulit etiam hircos ex genti- 
bus, qui pro nomine Christi sunt passi.Hzc autem 
diximus, ut ostendamus tauros et saginata occisa, 
intelligi debere sanctos occisos. Omnes ergo pro- 
phet et Christus ideo. occisi sunt, ut hoc. spiri- 
tuale tabernaculum firmiter figeretur. Denique 
sicut viscera agni, ita eloquia Christi homines 
non manducaverunt, nisi- postquam occisus est. 
Nam post mortem ejus evangelia. prdicata sunt 
et credita, et in eis homines quotidie nutriuntur. 


To vita raro Sic et viscera. ejus prophetarum, id est, eloquia, 
accepti pro- non sunt ante suscepta, nisi postquam occisi sunt. 


pheta. 


Quis audivit, aut credidit verbis Esaize viventis? 
Si enim suscepissent sermones ejus, numquam 
eum serrassent. Sed postquam occisus est, tunc 
postmodum Judei susceperunt prophetias ejus, et 
cceperunt legere in synagogis suis. Quis Jeremize 
verba suscepit viventis? Si enim suscepissent 
verba ejus, numquam eum post multas injurias 
lapidassent. Sed postquam occisus est, postea con- 
secraverunt prophetias ejus, et cceperunt legere 
eas in conventu. Et sic invenies actum in omnibus 
prophetis, quia viventes eos nemo coluit, sed post 


Matth. 23. mortem. Unde et Dominus dicit : Qui cdificatis 


29. 30. 


sepulcra prophetarum, et dicitis : Si fuissemus 
in diebus patrum. nostrorum, non. fuissemus 
participes eorum in sanguine prophetarum. 
Sicut enim viventis animalis viscera nemo man- 
ducat, ita viventium prophetarum sermones nemo 


cixssy Suscepit, sed post mortem ipsorum. Saginati au- 


tem sunt gratia Dei pleni. Ideo dixit , et saginata, 
et tauros : non quia et tauri non fuerunt saginati, 
sed quia omnes saginati non fuerunt tauri. Ex 
prophetis enim omnibus quidam tantummodo pro- 

hetz fuerunt, quidam autem prophete et sacer- 
Sos sicut Jeremias, sicut. Ezechiel, sicut filius 
Joiade. Ergo saginata dicit prophetas tantum- 
modo, qui fuerunt Spiritu sancto repleti. Tauros au- 
tem, qui et prophete fuerunt, et sacerdotes. Sic- 
ut enim tauri duces sunt gregis, ita sacerdotes 
sunt principes populi. Quosdam autem legi, di- 
centes, tauros hic dici martyres, tunc in primis 
pro Christo occisos, apostolis adhuc viventibus : 
saginata autem parvulos, Spiritu sancto pingui- 
ficatos. Quorum omnium interfectiones multas 
spiritualium gaudiorum epulas praebuerunt, et 
nuptias Christi adornaverunt. Et omnia jam pa- 
rata. Quidquid quaritur ad salutem; totum Jam 
adimpletum est in Scripturis. Qui ignarus est, in- 
veniet ibi quod discat. Qui contumax est et pecca- 


OPUS IMPERFECTUM 


A tor, inveniet ibi futuri judicii flagella, quz timeat. 
Qui laborat, inveniet li glorias et. promissiones 
vit? perpetua, quas manducando amplius excite- 
tur ad pU Qui pusillanimis est et infirmus, 
inveniet ibi mediocres justitia cibos, qui etsi pin- 
guem animam non faciunt, tamen mori non per- 
mittunt. Qui magnanimus est. et. fidelis, inveniet 
ibi spirituales escas continentioris vite, que per- 
ducant eum prope ad angelorum naturam. Qui per- 
cussus a diabolo, et vulneratus est in peccatis, in- 
veniet ibi medicinales cibos, qui eum per pcmi- 
tentiam revocentad salutem. Ut quid ibi scriptum 7os 
est, Achar propter furtum laminz aurez lapida- —2 
tus, nisi ut habeant fures quod. timeant? Ut quid Na 
ibi filii Israel, qui fornicati sunt cum filiabus Ὁ 

B Moabitarum, percussi refugerunt in Beelphegor, — 
nisi ut habeant fornicatores quod perhorrescant? 
Ut quid concupitores carnis castigati sunt in de- y; 
serto , nisi ut nemo delicias concupiscat? Ut quid ». 7 
David arguit Nathan, et suscepit, nisi ut adulteri 
et homicidze poenitentiae remedium non desperent ? 
Raab meretrix sanctificata. est, ut meretricibus Jos 
spes daretur. Nihil ergo minus estin hocconvi- | 
vio, quam quod necessarium babet salus humana. 

5. 4t illi neglexerunt , et abierunt alius invil- 
lam suam, alius in negotiationem suam. Omnis — 
actus, quem agunt homines in hoc mundo, duplex 
est. Aut enim villa est, aut negotiatio. Et quando 
aliquem laborem quidem manuum. nostrarum fa- 
cimus, exercentes terram, aut aliquod opus terre- 
€ num, utputa agrum, vel vineam, vel hortum, vel — 
opus ligni aut ferri, villam colere videmur, id 
est, terram. Quando autem non labore manuum 
nostrarum, sed aliter lucra quocumque modo 
consequimur, utputa honores gerere, ut divitioe 
permaneant. alicui, aut mercari, omne hoc nego- 
tiatio appellatur. Duobus ergo. verbis omne opus 
.humanum conclusit, sive honestum, sive inhone- 
stum. Honestum quidem opus est ville cultura : 
sicut ait Salomon : /Von oderis rusticam opera- g« 
lionem, et agriculturam. ab 4ltissimo crea- 
tam. Et apostolus hortatur : Rogo autem «vos, μ᾽ 
fratres, studium habere quietis, et negotii pro- 1t 
prü, et operandi manibus vestris, et nullum 
desiderium sit in vobis ad. eos-qui foris sunt : 

D inhonestum est enim apud Deum opus negotiatio- 
nis, sive dignitatis, sive ailitiz. Unde nihil ho- 
rum antea Judaei agebant, propter quod dicit pro- 
pheta : Qui non cognovit negotiationes, intra- p. 
bit in potentias Domini : quia difficile quis ne- 15. 

- gotians intrat in regnum czlorum. O miserrimus — 
mundus, et miseri qui eum sequuntur! Semper — 


] 


enim homines mundialia opera excluserunt a vita. 
Sed forte dicis, Et. villam colere. peccatum est? 
Etsi quidem impedimentum fidei, aut religionis — 
tibi non facit villa, sicut. fecit Judaeis, non Ὡς 
peccatum : si autem. vel a fide, vel a religione 
tibi facit impedimentum, fit peccatum. Non ergo | 
ipse ville cultus peccatum est, sed tu praferendo — 


eam Deo, facis eam esse peccatum. Opera enim 


IN MATTHEUM. 


HOMIL. XLI. 915 


nostra authentica , opera dte : opera au- 4 misit Christus discipulos suos. Puto ergo quoniam 


tem carnalia superoperationes dicuntur,non opera, 
quia justitia ad vitam zternam pertinet veram, 
opus autem terrenum non ad vitam, sed ad susten- 
tationem vite hujus temporalis. Ideo ergo opus 


justitize attente facere debemus, opus autem terre- 


num transitorie. Si ergo honestum opus sequendo 
homines debitum honorem Deo non reddiderunt , 
talem iram merentur. Putas, quali ira sunt digni, 
qui non honesta opera, sed negotiationes sequendo, 
non'veniunt ad Deum? Aut ita. Villa est iste 
mundus, circa quem homines amatores mundi oc- 
cupantur quzstibus ejus, quasi ville cujusdam 
itibus delectati; negotiatio autem predicatio 
legis, et procuratio templi, quam avari sacerdotes 
quasi negotiationem zstimant, quando lucrosam, 
et non dispensationem divini operis putant, et non 
onerosam. Ergo per operationem villae populares 
significantur hommes, quos mundi delectatio se- 
paravit a Christo : per operationem autem nego- 
tiationis sacerdotes czterique ministri templi si- 
gnuificantur, quos lucri obtentu venientes ad. mini- 
sterium legis et templi, avaritia separavit a fide. 
Non dixit, Malignati sunt, sed, JVeglexerunt : 
quia non omnes Judai crucifixerunt. Christum, 
nec audierunt doctrinam ipsius, aut consenserunt 
in mortem ejus.Quidam enim secularibus negotiis 
occupati, non venerunt ad Christum, nec audie- 
runt doctrinam ipsius, nec viderunt mirabilia ejus, 
ideoque non crediderunt in eum. Qui ergo odio 
aut invidia crucifixerunt Christum, illi malignati 
sunt : qui autem negotiis impediti sunt, non cre- 
diderunt : illi neglexisse dicuntur, non malignati. 
Nam sunt quidam homines, qui possunt et audire 
et credere, sed sollicitudo rerum | necessariarum, 
et delectatio mundi separat eos a Deo, quos Domi- 
nus terram spinosam appellat. 6. Reliqui vero 
tenuerunt servos ejus, et contumelia affectos 
occiderunt. De sua morte tacet, quia Jam in 
riori parabola dixerat : sed ostendit mortem 
iscipulorum suorum, quos post ascensum ipsius 
occiderunt Judzi, maxime sácerdotes, Stepha- 
num lapidantes, in Jacobi morte gaudentes : item 
Jacobum Alphzi lapidantes : propter quz omnia 
Jerusalem destructa est a Romanis. Ideo di- 


B 


C 


sieut generalis et publica via est Christus, que 
ducit ad vitam, et viz dicuntur omnes prophete, 
et omnes apostoli : he enim omnes viz ducunt 
ad Christum, Christus autem ad Patrem : sic gene- 
ralis et publica via est diabolus, quz ducit ad 
mortem, et vie sunt omnes professiones seculi 
istius. Utputa, professio philosophiz, una est via : 
professio militie, altera est via : mundialis di- 
gnitas, altera est via : professio ludorum, altera 
via est muudi. Et quid plura dicam? Quante sunt 
diversitates actuum in hoc mundo, tante sunt viz, 
qui omnes vie ducunt ad diabolum, generalem 
viam perditionis. Ideo ergo dicit : Jte ad exitus 
viarum, et cujuslibet conditionis homines vocate 
ad fidem. Adhuc sicut castitas via est, qua ducit 
ad Christam, et misericordia, cetereque virtu- 
tes : sic et fornicatio via est, qu: ducit ad diabo- 
lum, et avaritia, catereque species mala. Jubet 
ergo ut cujuscumque conversationis homines in- 
vitent ad fidem, quoscumque, sive servos, seu 
liberos. Deus enim corporalem servitutem. non 
contemnit, nec corporalem eligit libertatem. Omnis 

ui. diaboli sequitur voluntatem, servus est diabo- 
li, etsi sit liber : qui autem obaudit Deo, ille vere 
ingenuus est, etsi fuerit servus. Ingenuitatem enim 
spiritualem non sordidat servitus corporalis, nec 
turpitudinem spiritualem honestat corporalis li- 
bertas. Servitutem enim non Dei: dispositio, sed 
humana violentia introducit. Omnis enim homo li- 
ber creatus est, quem Deus in libero arbitrio po- 
suit, nisi ipse fecerit se servum. Et sicut non est 
distantia in natura creationis hominum, sic non 
fit differentia in vocatione salutis eorum omnium, 
sive barbarorum , sive sapientum : quoniam po- 
tens est Dei gratia barbaras mentes corrigere ad 


rationabilem intellectum. Qui cor Nabuchodo- Da». 4. 


nosor ad feralem sensum mutavit, et iterum fe- 
ralem sensum ad humanum intellectum reduxit, 
potens est, inquum , mutare omnes, sive bonos, 
sive malos : boni ne pereant, mali ut inexcu- 
sabiles fiant. Nemo propter ignorantiam pereat, 
nemo propter ignorantiam excusetur. Omnes vi- 
deant lumen, ut appareant, qui amant tenebras, 
et qui lumen. Qui enim filius est tenebrarum , 


€UXXY eit : T. Z4udiens autem rex , iratus est : et p etsi compellas eum, non accedit ad lumen : qui au- 


misit exercitum suum, et perdidit homicidas 
illos et cipitates eorum succendit. Romanus 


| 23-1. exercitus, dicitur exercitus Dei : quia Domini 


est terra, et plenitudo ejus. Nec enim venissent 
Romani in Jerusalem, nisi Dominus eos excitasset. 
Quidam autem exercitum angelos dicit, et civita- 
tem pro civibus ponit : ac si dicat : Misit angelos 
5.108, et cives illos misit in ignem zternum. 8. Et 

irit servis suis : '. Ite ad exitus viarum, et 
ον» inveneritis , vocate ad nuptias. 
Manifestum est quidem, quia post contemtam con- 
tumaciam Judzorum, de vocatione gentium dicit, 
quod dicit, 176 ad exitus viarum. Propterea re- 
quiramus quae sunt viz iste, et ad quarum exitus 


tem filius est luminis, necsi repellas eum, recedit a 
lumine. 11. Intravit autem rex, ut videret dis- 
cumbentes. lntravit autem Deus , non quia est 
aliquis locus ubi non sit, sed ubi vult aspicere, 
ibi sit presens : ubi autem non vult, absens vide- 
tur. Dies enim aspectionis est dies judicii, quando 
visitaturus est Christianos, qui super mensam Scri- 
pturarum sanctarum recumbunt : id. est, requie- 
scunt in fide earum, et colestibus epulantur do- 
ctrinis. Aut dies aspectionis est dies tentationis : 
quando dignatur tentare Ecclesiam suam, ut videat 
qui habent fidem, et opera digna Christi vocatione. 
Nuptiale vestimentum est fides vera, qua est per 
Jesum Christum et justitiam ejus : de qua ait apo- 


916 


OPUS IMPERFECTUM 


Coloss.3. stolus : Exspoliate os veterem hominem cum. & sunt opera ista qua agis? Quia non sunt opera 


9. TO. 


actibus suis, qui corrumpitur secundum concu- 
piscentiam erroris, westientes vos novum. ho- 
minem, qui secundum. Deum creatus est in 
justitia, et sanctitate veritatis, Quod. dicit, Ir. 
justitia, ad conversationem pertinet : quod autem 
dicit, Zn sanctitate veritatis, ad fidei veritatem. 
Vestimenta ergo veteris hominis sunt pannosa et 
sordida opera carnis, corruptibilia et immunda : 
vestimenta autem novi hominis sunt fortia et de- 
cora opera spiritus, incorruptibilia et sancta. 
Qu enim si aliquis cum nigris vesti- 
mentis inveniatur in nuptiis, sordidat gloriam nu- 

tiarum : ita et qui opera habet tenebrosa, et 


4 Commel, Inter Christianos quasi unus ex eis t conversatur, 
conserea- ipsi Chrisuanitati facit injuriam. Homo itaque 


tur. 


aut secundum locum eligat vestem, aut secun- 
dum vestem eligat locum : id est, aut secundum 
opera E professionem , aut secundum profes- 
sionem. faciat opera. Qui vult esse Christi, faciat 
opera Christi : qui autem non vult opera Christi 
facere, non veniat ad Christum : alioquin audiet in 
die judicii : 12. mice, quomodo huc intrasti 
non habens vestem nuptialem? et obmutescet.Hic 
enim abscondimus opera nostra, et invicem corda 
nostra celamus : in illa autem die nihil est quod 
respondeamus, ubi ezlum, et terra, et aquae, sol 
et luna, dies et noctes, et totus mundus stabit ad- 
versum nos in testimonium peccatorum nostrorum. 
Etsi omnia taceant, tamen ipse cogitationes no- 


stra, et ipsa opera nostra specialiter stabunt ante C 


oculos nostros, accusantes nos ante Deum, dicente 


Rom. 2.15. apostolo : Cogitationibus invicem. sé accusan- 


16. 


tibus, aut etiam defendentibus, in die cum ju- 
dicabit Deus occulta hominum, per Jesum Chri- 
stum. Dominum nostrum. 45. Tunc dicit rex 
ministris : Ligate ei manus et pedes, et mittite 
eum in tenebras exteriores. Sicut est differentia 
gloriarum in sanctis secundum opera, dicente apo- 


τ. Cor, 15. Stolo : Stella enim a stella differt in claritate, 


4t. 42. 


ita et resurrectio mortuorum : sic quoque diffe- 
rentia est tormentorum in peccatoribus. Sunt enim 
prima tenebra et exteriores, et novissimi lacus. 
Ex eo autem quod dixit, Ingressus, ut remunera- 
ret amicos : non autem dixit, Congregavit rex 
omnes qui venerunt ad. nuptias : datur suspicio 
esstimandi, ne forte dicat hoc de. vindicta sudicii- 
Adhuc autem, quia non dixit, Mittite eum 1n tene- 
bras inferiores, ut eas tenebras inferiora loca in- 


Psal. 85. ferni estimemus : sicut ibi, Et eripuisti animam 


13. 


meam in inferno inferiori : sed 1ta dicit, In te- 
nebras exteriores. Ergo quotiescumque tentat 
Deus Ecclesiam. suam, et ventilat ventilabro ju- 


cuxxvi dicii, ingreditur ad eam, ut videat discumbentes 


qui sunt, aut quales sunt : si digni sunt celestibus 
nuptiis, et convivio illo vivo. Et si invenerit ali- 
quem non habentem vestem nuptialem, secundum 
ea quz diximus, interrogat eum in cogitationibus 


Sap. 1. 9. suis, sicut scriptum est : Quia in cogitationibus 


impii interrogatio erit. Et interrogat eum, Quae 


Christiani. Ut quid. factus es Christianus, si 
opera diligebas? 114 ut non habeat quid respon- 


: deat contra conscientiam suam. Et hunc ergo ta- 


D 


lem cum viderit in Ecclesia Christus, jubet mini- 
stros suos, id est, aliquos spiritus seductionum. 


Nam mala per malos spiritus reddet : qualis fuit 


spiritus erroris, quem misit Deus, ut seduceret 


Achab, sicut scriptum est in tertio libro Regno- 3, n, 


rum. Vel qualis est illa operatio erroris, quam 
dabit eis Deus, qui caritatem Dei non acceperunt, 
ut credant mendacio. Et ligant manus hominis 
ilius: id est, opera ejus, quae sunt anima ma- 
nus, qua; homines rectius tollunt ad mandata 
Dei. Ligant et pedes ejus, id est, motus animae 
ejus, quibus anima solet incedere et transire, 
non de loco ad locum, sed de malo ad bonum, 
vel de bono ad malum : id est, obligant, et in- 


ebriant, et involvunt opera ejus, ut quomodo : 


nescit, sic in laqueum perditionis incurrat. Et 
apprehendentes eum, per ipsa opera ejus, mit- 
iunt eum in tenebras, id est, in errores vel 
gentium, vel Judzorum, vel haereticorum. Et for- 
Sitan propinquiores tenebre sunt gentilium, ex- 
teriores j udaorum, plus autem exteriores hare- 
ticorum. Quoniam gentiles veritatem spernunt, 
quam non audierunt; Judzi autem, quam non 
crediderunt ; heretici autem, quam X ae et 
didicerunt. Ipsarum quoque hareticarum tenebra- 
rum quedam sunt prope lucem véritatis : alice 
autem longius a veritate, et ideo nigriores : alice 
autem amplius longe, et ideo pressiores et exterio- 
res.Ideo dixit, Mittite eos in tenebras exteriores. 
Id est, in hareses perversissimas. Ibi erit fletus, 
et stridor dentium. Videte quia non dixit, Ibi 
est fletus et stridor dentium ; sed, Erit. Ergo 
modo mittuntur in illas tenebras mali, postea pa- 
tientur fletus, ubi est et stridor dentium. 


Homilia xlij. ex cap. xxij. 


15. Tunc abeuntes Pharisci, consilium in- 
ierunt, ut caperent eum in sermone. 16. Et mit- 
tunt ei dicipulos. suos cum Herodianis, dicen- 
tes : Magister, scimus quia verax es , et viam 
Dei in weritate doces , et non est tibi cura de 
aliquo : non enim respicis personam hominum. 
17.Dic ergo nobis quid tibi videtur : licet cen- 
sum dari Cesari, aut non ? 18. Cognita autem. 
Jesus nequitia eorum, ait : Quid me tentatis , 
hypocritae ἢ 19. Ostendite mihi numisma cen- 
sus. ἀξ illi obtulerunt. denarium. 20. Et ait 
illis Jesus : Cujus est imago hec. et superscri- 
ptio ? 24. Dicunt ei : Cesaris. Tunc ait illis ; 
Reddite ergo que sunt Cesaris, Cesari : et 
que sunt Dei, Deo. 22. Et audientes mirati 
sunt, et relicto eo abierunt. 25. -In illo die 
accesserant ad eum Sadducei, qui dicunt non 
esse resurreclionem, et. interrogaverunt eum 


ndi; 


JN 


MATTHAEUM. 


HOMIL. ΧΕΙ. 


9» 


24. dicentes : Magister, Moses dixit : Si quis A ter non ad servos Dei, viros religiosos, sed ad gen- 


mortuus fuerit non habens filium, ut. ducat 
frater ejus uxorem illius, et. suscitet semen 
fratri suo. 25. Erant autem apud nos septem 
fratres, et primus uxore ducta defunctus est, 
et non habens semen, reliquit uxorem suam 
fratri suo. 26. Similiter secundus et tertius, 
usque ad septimum. 9". Novissime autem 
omnium et mulier defuncta est. 28. In resur- 
rectione ergo cujus erit de septem uxor? Omnes 
enim. habuerunt eam. 99. Respondens autem 
Jesus, ait illis : Erratis, nescientes Scripturas, 
neque virtutem Dei. 50. In resurrectione enim 
neque nubent, neque nubentur, sed erunt sicut 
angeli Dei in celo. 51. Et de resurrectione au- 
tem mortuorum non legistis quod dictum est a 


00.3.6 Deo, dicente vobis : 92. Ego sum Deus .4bra- 


ham, Deus Isaac, etc. Omnis quidem malitia 
confunditur aliquoties ratione veritatis, corrigitur 
autem numquam, maxime eorum qni proposito 
malo, et non ignorantia peccant. Sic etenim sacer- 

postquam terrere Dominum non potuerunt, 


atth. 21. dicentes : /n qua potestate facis hec? postquam 


parabolarum ratione constricti, sic judicio ipsi se 


jid. v. 41. reos fecerunt, dicentes : Malos male perdet, ne- 


mine contra eos dicente testimonium, nisi con- 
scientia sola : numquid compunxit eos timor 
peccati? numquid compescuit eos vel libertatis 
consideratio? Sed quid? A/bierunt, et consilium 
acceperunt ,ut eum caperent in sermone. Quem- 
admodum si aliquis claudere voluerit aquz cur- 
rentis meatum, si una ex parte exclusa faerit 
aqua, violentia aliunde sibi semitam rumpit : sic 
et eorum malignitas ex una parte confusa, aliunde 
sibi aditum adinvenit, Sicut enim non potest fieri, 
ut ligna mittendo exstinguas ignem : sic non potest 
fieri, ut rationem dicendo places hominem malum. 
Sicut enim ignis quanto amplius ligna susceperit, in 
majorem erigitur : sic animus malus 
quanto magis veritatem audierit, co amplius in ma- 
litiam excitatur. Abierunt ergo, et consilium acce- 
perunt. Quo abierunt? Ad Herodianos. Nam ex eo 
quod non dicit, Consiliati sunt, sed, Consilium ac- 
ceperunt, et ex eo quod pariter cum Herodianis 
venerunt, apparet quia cum illis ejusmodi cir- 
cumventionis consilium tractaverunt. Homo co- 
lonus, cujus terram. possidet, illius auxilio opus 
habet. Qui justitiam tenet, nullius patrocinio in- 
diget, nisi Dei. Qui in diaboli iniquitatibus am- 
bulat, diaboli adjutorium necessarium habet. Co- 
lonus enim Dei, diaboli auxilium non requirit : 
colonus autem diaboli , auxilium Dei et si que- 
rit, non invenit. Vidisti aliquando euntem ad 
furtum Deum orare, ut bene prosperetur in furto? 
aut qui vadit ad fornicationem, numquid sibi si- 

um crucis ponit in fronte, ut non comprehen- 

tur in crimine? Quod si fecerit, non solum non 
adjuvatur, sed adhuc amplius traditur : quia ne- 
scit justitia Dei patrocinium dare criminibus. Sic 
et isti, Christum expugnare cupientes, convenien- 

TOM. VI. 


C 


D 


tiles, id est Herodianos,; se contulerunt. Quale 
est consilium, tales et consiliatores. Quis autem 
ΕΝ dare consilium contra Christum, nisi dia- 

lus qui erat adversarius Christi? Cogitabant 
enim apud se sacerdotes, Si nos soli euntes interro- 


gaverimus Christum, quamvis dixerit quia non li- cixxvit 


cet dari Cesari tributum, tamen nemo nobis credet 
dicentibus contra eum : jam enim omnes sciunt, 
quia inimici ejus sumus. Inimicorum autem iesti- 
monium in radliclo; etsi verum fuerit, quasi süspe- 
ctum reprobatur. Sed nec per seipsos Christum 
interrogare volebant, quia in magna süspicione ' 
inimicitiz eorum fuerant apud Christum, ne forte 
quasi suspecti circumvenire eum non possint. 
Nam inimicus manifestus melior est, quam amicus 
fictus. Ile dum timetur , facile vitatur : 1ste dum 
non agnoscitur, pravalet. Miserunt ergo discipu- 
los suos, quasi adhuc minus cognitos, et minus 
supectos, ut aut abscondite facile dicipérinl eum, 
aut deprehensi minus erubescerent apud eum. 
Nam consilio malo deprehenso, tanto minor nà- 
scitur confasio, quanto fuerit persona deterior. 
Sed discipuli illi magistris suis ztate minores 
erant, malitia autem pares. Nam et pulli serpentium 
statura breviores, veneno autem zequales sunt. 
Et catuli luporum adhuc teneri constituti, etsi 
venationem exercere non possunt, jam tamen san- 
guine gaudent, et morsibus ludunt. Magister, sci- 
mus quia verax es, et viam Dei in weritate 
doces. Magistrum eum vocant et veracem : ma- 
gistrum, ut quasi. honoratus et laudatus, myste- 
rium sui cordis simpliciter eis aperiat, tamquam 


volens eos habere discipulos. Heec enim est hypocri- Hypocrita- 
tarum prima potentia, simulata laudatio. Laudant "" mos. 


enim quos perdere volunt, ut per delectationem 
laudis paulatim corda hominum ad simplicitatem 
benignze confessionis inclinent. Veluti si quis tau- 
rum validum viribus non potest subjugare, et 
vinculo flectere, mollibus manibus nodosam ejus 
fricat cervicem, ut quem virtute tenere non potuit, 
per blandimentum comprehendat : sic. et isti ca- 
tenam subdole laudis portantes in ore, et gla- 
dium malitiz abscondentes in corde, taurum ec- 
clesiastiei gregis dolo laudis comprehendere festi- 
nabant. De quo tauro prophetans Jacob, jam tunc 
increpabat Levi filium suum, quia de Levi erant 
nascituri sacerdotes, qui interfecturi erant Chri- 


stum : Simeon et Levi fratres consummaverunt Gen. i9. 5. 


iniquitates suas. In cogitationes eorum non 6. 
venit anima mea, et in consilia eorum non ca- 
dant precordia mea, quia in ira sua. occide- 
runt wirum, et in furore suo subnereaverunt 


taurum. De talibus dicit propheta : Molliti sunt p,,i, 54 


sermones eorum super oleum, et ipsi sunt ja- 5. 
cula. Quid iibi videtur? licet censum. dari 
Cesari, an non? Non est justum, ut servi sum- 
mi regis, terrenis regibus serviamus. Si enim in- 
dignum est, ut ex duobus regibus homo alterius 
alteri obsequatur, et injuriam facit suo, si subja- 


59 


918 


OPUS IMPERFECTUM 


cet alieno : quanto magis indignum est, ut cultores. A horrenda exitia cupit, incorruptam studeat aucto- 
Dei humanarum potestatum gravamina cognosca- . 


mus? Cognita autem eorum. nequitia Jesus, 
non secundum sermones eorum pacificos blande 
respondit, sed secundum conscientiam eorum cru- 
delem aspera dixit: quia Deus plerumque. ad 
animam loquitur, non ad. corpus : voluntatibus 
respondet, nou verbis. Z7y'pocrite, quid. me ten- 
tatis? Ostendite mihi numisma census. 4t 
illi obtulerunt. ei denarium. Dicit eis, ypo- 
crite, ut quod ab eo audierunt in aure, apud 
semetipsos inveniant in corde: ut considerantes 
eum humanorum cordium cognitorem, quod fa- 
cere cogitabant, perficere non auderent. Vide 
ergo, quod Pharisei quidem blandiebantur, . ut 
perderent : Jesus vero confundebat, ut salvaret : 
quia utilior est homini Deus iratus, quam homo 
propitius. Et ait eis: Cujus est imago hec, et 
superscriptio ? Dicunt ei : Cesaris. Tunc dixit 
eis : Reddite ergo que sunt Cesaris, Cesari : 
et que sunt Dei, Deo. Ymago Dei non est in 
auro depicta, sed in hominibus figurata. Numisma 
Csesaris, aurum est : numisma Dei, homo. Tn soli- 
dis Cesar videtur, in hominibus Deus agnoscitur. 
Ideo divitias vestras C:esari date, Deo autem con- 
scientizt vestre solam innocentiam reservate, ubi 
Deus videtur. Caesaris enim imaginem manus ar- 
tificis sculpsit, et corruptibilibus literis annota- 
vit : Dei autem imaginem in homine divina manus 
decem vivis apicibus demonstravit. Quibus? Illis 
quinque sensibus carnalibus, et quinque spiritua- 
libus, per quos consideramus et ἢ apprehendimus 
quz sunt utilia ut Deus. Ideoque illibatam Deo 
semper imaginem suam reddamus : non superbize 
fastu tumidam, non iracundie livore marcidam, 
non ayaritiz facibus succensam, non gulo illece- 
bris deditam, non hypocrisis duplicitate conte- 
ctam, non luxurie sordibus attaminatam, non 
elationis protensione levem, nou vinolentize tabe 
amentem, non dissidio mutus caritatis extorrem, 
non detractionis mordacitate pestiferam, non mul- 
tiloquii vanitate inanem, sed caritate perspicuam, 
(ide et spe certissimam, patientize virtute fortissi- 
mam, humilitate tranquillam,castitate purpuream, 
parcimonia sobriam, tranquillitate jucundam, ho- 
spitalitate devotam. Talibus enim inscriptionibus 
suum Deus numisma non mallei vel incudis ictu 
composuit, sed prima conditione formavit. Czesar 
enim suam in nummo requirit imaginem, Deus 
vero hominem quem creavit, exquirit, Non di- 
mittit Casar suum quod debetur numisma,. nec 
Deus suam umquam exquirendo relaxat facturam. 
Sicut qui suam QCosari adulterinam imaginem 
reddit, flagellari tortoribus et atrocibus jubet 
subjici ponis : sic Deus omnipotens corruptores 
imaginis suze morti tradit perpetuz, et infernales 
jubet poenas. persolvi immensas. lta qui vitare 


B 


C 


D 


ris sui imaginem conservare, quatenus cum suam, 
quam formavit, requisierit Deus imaginem, sal-. 
vam et immunem ab inimici infectionibus cernens, 
suo collocet gremio, angelorumque choris admi- 
scens, perpetuis faciat czlorum gaudiis perfrui. 
In illa die accesserunt ad eum Sadducei, qui 
dicunt. resurrectionem non esse. In qua die? 
Quando recedebant Phariszi, et accedebant: Sad- 
duczi. Recedebant Sadducai, et iterum accede- 
bant Phariszi. Unus dies est, et multa certamina. 
Frequentabant enim super eum, tali forte consi- 
lio, ut quis ant comprehendere eum posset : aut 


si certe eum. ratione superare non possent, vel cuxxvu 


uentationem. subverterent sensum 
ipsius. Quemadmodum si inter pem hostes in- 
veniatur unus pugnator fortis, dum singuli viri- 
bus eum superare non possunt, circumveniunt 
eum omnes, ut quod. virtute non poterant supe- 
rare, ipsa multitudine convertant eum in fugam. 
O stulti, si quis corruptibili fonte utatur assidue, 
magis fontis illius venas laxat, et majorem aquam 
infundit. Et illi de fonte vivo aquz salientis in 
vitam zternam hauriebant sermones, et putabant 


per ipsam fi 


eum plura interrogando siccare. Circamdabant -' 


ergoeum, quasi plures canes garruli unum leonem. 


De his enim dixerat per. prophetam : Quoniam Psal. 2 


circumdederunt me canes multi, Et vere tam- 
quam irrationabiles canum latratus, sic erat vox 
Sadduceorum. V ideamus consilium inimici, quod 
per Sadducaos operabatur. Diabolus enim. sem- 
per adversárius Christi est, qui semper sibi thro- 


num Domini usurpabat, testante propheta : Super Esai. 1 
stellas celi ponam-tribunal meum, et ero. si- 13-14 


milis Altissimo: Ab initio mox ut creatus est 
homo, tentavit unius Dei notitiam obscurare, et 
culturam multorum deorum inducere, dicens ad 


17. 


Evam : Et eritis sicut dit, scientes bonum. et Gen. 3. 


malum. Sicut enim omne malum non a perfecto 
malo incipit, sed paulatim in primis, sic et istud 
tam audax malum primum leviter et latenter in- 
spiravit, id est, persuasit : non quidem ut colerent 
deos, sed interim fecit mentionem. deorum, 4805 
debeant colere. Adhuc enim non erat multitudo 
hominum. pessimorum, .in quibus seminaretur 
fallacia deorum. multorum. Nam virtus diaboli 
est, quod homines mali sunt. Nec enim. potest 
aliquod malum seminare in mundo, nisi per mi- 
nistros- suos : quia in sanctis non invenit locum. 
Crescente itaque numero hominum malorum, 
crevit et virtus erroris, et minuit notitiam Dei, 
usque ad dies Abrahze, quem Deus suscitavit, ut 
tam per eum, quam per ejus familiam Dei notitia 
in mundo, tamquam lucerna, luceret in tenebris. 
Videns itaque quia notitiam Dei omnino exstin- 
guere non potuit, aliam adinventionem :excogita- 
vit.erroris, ut etsi cognoscatur Deus virtutum, 


«ἃ Codex V. D. apprehendimus sicut. Deus. Que 86- serunt ad eum Sadduccei , etc. 


quuntur desunt usque ad illud infra, Zn illa die acces- 


——-—————————P 


ΙΝ MATTHEUM. 


HOMIL. XLI. 


919 


tamen nullus obediat proceptis ipsius. Nam do- A peregrinus pauper nihil in hospitio divitis potest, 


minus, cujus precepto nullus obtemperat, cum 
sit dominus, esse dominus non videtur: quia 
nomen habet tantummodo, non potestatem. Quid 
ergo? TIntroduxit heresim Sidducadrm, qui 
dicerent non esse resurrectionem mortuorum. Quz 
res omnium propositum faciendz justitiz frangit. 
Nam in omni re, aut actu, sive corporali, sive 
irituali, agendi virtus spes est premii futuri. 
Qui enim arat, arat ut metat. Qui pugnat, pugnat 
ut vincat. Nam cuin sit ita difficile in hoc mundo 
servare justitize sanctitatem, quis contentus esset, 
adversus seipsum quotidie luctamina exercere, 
nisi ad spem aspiceret resurrectionis? Tolle ergo 
spem resurrectionis, et soluta est tota observantia 
pietatis. Numquid Sadduczi eredebant esse con- 
ugia post mortem? Absit. Quomodo enim con- 
jugia crederent fieri, quando ipsam resurrectionem 
negabant? Sed ad defensionem erroris sui puta- 
bant se invenisse acutissimam rationem, hoc modo 
apud se dicentes : Sicut non est possibile, ut ea 
mulier qua fuit septem virorum, sit unius uxor 
privata, aut omnium communis : sic non est pos- 
sibile, ut fiat resurrectio mortuorum. Fespondens 
autem Jesus, ait eis: Erratis, nescientes Scri- 
pturas, neque virtutem Dei. In resurrectione 
enim neque nubent, neque nubentur, sed sunt 
sicut angeli Dei in celo. Stulti, qui seculum 
ilud huic szculo simile existimabant. In hoc 
szculo quia morimur, ideo morimur, quia nasci- 
mur: ido uxores ducimus, ut quod. moriendo 
minuitur, nascendo Ó Tolle moriendi 
necessitatem, et nascendi utilitas superflua inve- 
nitur : tolle nascendi utilitatem, et nubendi causa 
soluta est. Nam iste mundus carnis est, ille autem 
animarum. Sicut anima in hoc mundo peregrina 
est, ita caro in illo extranea est. In isto 1nundo 
anima carni subjecta est, quantum ad passiones 
humanas, in VÍ dutem caro animz. Unaquzeque 
res in sua patria fortior est; et dominatur. Si ergo 
anima sic potens -claudi potest in hoc seculo in- 
firmo, et terreno corpori sic subdita est, ut nihil 
pene spiritualitersapere aut agere possit secundum 
suam naturam : quanto magis cum in illo seculo 
caro infirma et vilis dignitose anima et potenti 
ceperit esse subjecta, nihil poterit carnale sapere, 
aut agere secundum suam naturam? Nam hoc 
ipsum modicum, quod in hoc seculo in corpore 
constituta anima spiritualiter sapit, nimia potestas 
animze hoc sibi vendicat extra ordinem, quia do- 
minatio carnis est in hoc mundo: Quemadmodum 
dives peregre profectus, si in hospitio applicuerit 
pauperis alieujus, quamvis non potest Jubere in 
domo quod vult, quia hospes est, tamen magnam 


sibi fiduciam agendi aliquid vendicat, quia potens. 


est: sic et anima peregrina in hoc regno carnis 
ingressa, quamvis non omnia spiritualiter agere 
potest secundum se, quia extranea est in hoc 
mundo, tamen aliquid spirituale vendicat οἱ in 
carne, quia nimium potens est. Et e contrario : sicut 


C 


p 


primo quia peregrinus et hospes est, deinde quia 
mendicus et pauper est : sic et caro cum in illud 
seculum resuscitata migraverit, nihil omnino sibi 
poterit carnale defendere : primum, quia extranea 
est in illo seculo spirituali : secundo, quia infir- 
ma est carnis natura. Et hoc quidem diximus se- 
cundum rationem mortalem. Alioquin in resurre- 
ctione mutanda est ipsa carnis natura, ut nihil 
carnis habeat in se, nisi forte tantummodo formam, 


sieut scriptum est : Seminatur corpus animale, τ. Cor. v5. 


resurget autem. corpus spirituale. Respondens 44- 
Jesus ait : Érratis, nescientes Scripturas, ne- 
que virlutem. Dei. In resurrectione enim ne- 
que nubent, neque uxores ducent, sed sunt 
sicut angeli Dei in celo. Quare , cum de jeju- 
niis, aut eleemosynis, ceterisque virtutibus spiri- 
tualibus loquutus fuisset, numquam angelorum 
similitudinem introduxit, nisi cum de soluto 
viri et mulieris coitu loqueretur, dicens : /Ve- 
que nubent, neque nubentur, sed sunt sic- 
ut angeli Dei in celo? Quoniam sicut omnes 
actus carnales opera sunt animalium, przci- 


pue tamen actus libidinis opus est animalium : sic cxxix 


et omnes quidem virtutes spirituales res sunt ange- 
lice, precipue tamen castitas res est angelica. Per 
hoc enim solum singulariter homines angelis assi- 
milantur, et vincitur natura virtutibus. Ideo dicit, 
IVeque nubent, neque nubentur, sed sunt sicut 
angeli Dei in celo. Sicut enim quando hoc agi- 
mus, quod animalia habent nobiscum commune, 
animalia esse nos profitemur : sic quando illud 
agimus, quod .est extra naturam.carnalem, natu- 
ram carnis egredimur, et angelis cowquamur. Sed 
quia primum quidem .et naturale est animalium, 
ut non unius masculi, vel unius femine lege con- 
tenta sint : proprium autem. naturale est angelo- 
rum omnino separatos esse ab usu libidinis. Qui 
vero unius masculi, aut unius femine lege con- 
tentus est, mediam tenet conditionem, et est homo, 
id est, neque angelus, neque animal est. Angelus 
quidem non est, quia nec est separatus ab usu li- 
bidinis : animal autem non est, quia unius lege 
contentus est. Qui autem omnino separatur ab usu 
libidinis, supergreditur naturam. humanam, qua 
media est, et ad. conditionem transit angelicam. 
Sed nunc videamus, qua ratione diximus, quod 
omnis quidem actus carnalis opus est animalis, 

recipue tamen libido. Per omnem actum carna- 
ἰὼ homo animalibus similis invenitur, maxime 


,autem per usum libidinis, quoniam omnium qui- 


dem carnalium sensuum opus non: solum ad ma- 
lum proficit, sed etiam ad bonum. Est enim οἱ se- 
cundum Deum videre, et audire, et odorari, et 
gustare, et tangere. Quotienscumque enim aspi- 
cimus multiformes species rerum, audimus varios 
sonos vocum, odoramus diversas fragrationes odo- 
rum, gustamus innumerabiles suavitates quum 7 

alpamus qualitates rerum innumeras, de operi- 
bil potentiz et sapientia Dei dijudicamus, ut co- 


" 
"9 . 


Joan.Y.12. 
i3. 


920 


gnoscamus et colamus ejusdem creationis aucto- 
rem. Ideo si tollimus a nobis usum sensuum illo- 
rum propter malum quod fit ex illis, impeditur 
etiam bonum quod fieri solet per eos. Tantummodo 
sensus ille libidinis semper in malo est, et num- 
quam in bono. Propterea si repellamus a nobis 
libidinis usum, nullum bonum impeditur ex illo : 
nec enim aliquod bonum est, quod. generetur ex 
illo, nisi sola nativitas carnis, qnia et ipsa gene- 
ratur ex malo. Ideo autem dissipata est, ut ex 
corruptione nascatur, quoniam et ipsa post modi- 
cum est corrumpenda. Sicut enim non est dignum, 
ut quod zternum est ex corruptione nascatur : sic 
non est dignum, ut quod ex corruptione nascitur 
sit eternum. Quia caro et sanguis regnum Dei non 
possidebunt, neque corruptio incorruptelam possi- 
debit. Item dicit Joannes : Dedit eis potestatem 
filios. Dei fieri, qui non ex carne, neque ex 
sanguine, neque ex voluntate viri, sed ex Deo 
nali sunt. ltem alia ratio. Quoniam. secundum 
istos sensus carnales, quos habet caro, habet econ- 
trario anima spiritualiter. Nam et videt anima spiri- 
tualiter, et audit etodorát, et gustat, et tangit, sicut 
in multis exposuimus locis. Unde et decachorda 
cithara dicitur homo. Solus autem libidinis sensus 
inter animam et carnem non est communis, sed so- 
lius carnis proprius et privatus. Propterea per 
omnes actus carnales, qui sunt ex quinque sensi- 
bus carnalibus, homo animalibus similis inveni- 
tur: maxime autem ex usu libidinis, quia ad so- 
lam pertinet carnis naturam. lVescitis Scriptu- 
ras, neque virtutem. Dei. Sapienter primum 
arguit stultitiam eorum, quia non legebant. Se- 
cundo ignorantiam, quia non cognoscebant Deum, 
quia ex diligentia lectionum nascitur scientia Dei : 
ignorantia autem negligentize filia est. Si enim nec 
omnes, qui legunt, cognoscunt Deum, quomodo 
cognoscet, qui non legit? Quod autem diximus, 


OPUS IMPERFECTUM 
A prehendere potest, quia nec habet desiderium di- 


sciplinz illius. Ubicumque enim fuerit desiderium 


hominis, illuc dirigitur et sensus ipsius. Ideo ad 


illud quidem quod dixit, JVescitis virtutem Dei, 
hoc retulit dicens : /n resurrectione enim neque 
nubent, neque nubentur. Ad illud autem, quod 
dicit, /Vescitis Scripturas, exemplum protulit, di- 
cens: Ego sum Deus .4braham, et Deus Isaac, 
et Deus Jacob.Si enim Abraham et Isaac et Ja- 
cob morientes periissent, numquam diceretur Deus 
eorum esse, qui non erant. Diximus supra, cum 
de manu extensa hominis arida tractaremus, quia 
calumniatoribus primum oportet in aliqua quae- 
stione auctoritatem Scripture proferre, deinde ra- 
tionem exponere, non prius rationem, postea au- 


f ctoritatem : et cause hujus ibi exposuimus ratio- 


nem, quia et ibi sic fecit Christus. Hic autem in- 
terrogantibusSadduczis,et per ignorantiam aliquid 
se scire zstimantibus, prius rationem exposuit di- 
cens : Zn resurrectione enim neque nubent, ne- 


Exod. 3 


que uxores ducent, sed erunt sicut angeli Dei in. 


ccelo; deinde protulitScripturz auctoritatem dicen- 
tis: Ego sum Deus Abraham, et Deus Isaac, et 
Deus Jacob : ut et nos calumniatoribus prius au- 
ctoritatem Scriptura proferamus, postea rationem 
reddamus ; interrogantibus autem quocumque pro- 
posito, prius rationem exponamus, postea aucto 
ritatem : ut ratione quidem eos placemus, au- 
ctoritate confirmemus. Quoniam calumniatores 
convincere oportet, interrogatores autem docere. 


€ Quoniam et. calumniator, etsi intelligit rationem, 


consentire rationi non acquiescit : fratribus au- 
tem, id est interrogantibus, solam exponere suffi- 
cit rationem questionis, quia discendi, et non 
contradicendi propositum habent : propter quod 
et audita ratione credunt. Item: vide quomodo sit 
infirmior Judaeorum congressio contra Christum. 
Prima, cum terrore : ut est, Zn qua potestate 


non omnes legentes cógnoscere veritatem Ποῖ, απὸ — facis hec? Secunda, cum dolo : cum. dicunt, 


est, si, nolentes invenire, legant. Qui enim, legens 
de Deo, vult invenire Deum, festinet vivere Deo 
digne, et ipsa conversatio ejus bona fit, quasi lam- 
padis lumen ante oculos cordis ejus viam aperiens 
veritatis : qui autem non festinat vivere digne Deo, 
legens non Deum quazrit ad. salutem. suam, sed 
scientiam Dei ad gloriam vanam. Ideo etsi sem- 
per legat, numquam invenit : sicut nec philosophi 
Invenerunt, qui ipsam causam quaerebant. Putas, 
sacerdotes Sadducaorum non legebant Scripturas? 
Sed cognoscere non poterant Deum in eis, quia 
nolebant vivere digne Deo. Nec enim poterant sua 
verba docere, quos mala opera docebant. Talis est 
euim Scriptura nolenti vivere secundum Deum, 
quemadmodum si aliquis agricole , non habenti 
voluntatem pugnandi, exponat bellicam discipli- 
nam : econtrario autem viro bellator, nolenti colere 
terram, agriculturam. exponat : si tota die audiat 
verba expositionis illius, nihil intel!igere aut com- 


Magister, scimus quia verax es, et viam Dei 
in veritate doces, et non. est tibi cura de ali- 
quo : non enim respicis personas hominum. 
Non enim terrent, sed. circumveniunt laudibus : 
qui congressio, etsi non minus periculosa est 
priore, tamen minus terribilis est. Contra illam 


D enim necessaria erat fortitudo animze, et constan- 


tia cordis: contra istam autem acuta sapientia. 
In tertio vero loco neque cum terrore, neque cum 
dolo, sed ex presumtione ignara. Satis enim fe- 
cerunt sibi Sadduczi, ita esse, sicut putabant , 
et cum idoneo argumento existimaverunt se vin- 
cere Christum; resurrectionem annuntiantem, quie 
duabus precedentibus facilior est. Hominem enim 
putantem se aliquid scire, cum nesciat, facile est 
viro ? scienti circumvenire. Contra tales enini ne- 
cessaria est sola scientia Scripturarum. Haec au- 
tem diximus, ut per servos diaboli, actusque eo- 
rum , habitudinem ipsius diaboli describamus : 


a Editi in marg. scienti convincere. V. D. scienti. convenire, 


CLXXX 


Matth. 2 
23. 


P. 
4 al deest 


T prius 
mon contra 
veritatem , 
sed pro ve- 
ritate cer- 
Itabant., 


IN MATTILEUM. HOMIL. XLII. 


quoniam omnis operatio inimici talis est. In pri- A vult esse discipulus. 


mis gravis et intolerabilis est impetus ejus. Quod 
si quis forti animo sustinuerit eum, in secundo 
inveniet eum infirmiorem, in tertio magis debili- 
tatum. Et quanto plus repercussus fuerit, tanto 
magis frigescit et deficit. Unde puto in persequu- 
tionibus Christianis, si in primis quando compre- 
henduntur non denegaverint territi, nullis poterunt 
E vinci doloribus : quia diabolus non tanium 

t in se virtutis, quantum terroris. 94. Pha- 
risei autem audientes quod, silentium impo- 
suisset Sadducceis, convenerunt in unum. Fre- 
quenter Judzi diversis interrogationibus Chri- 
stuin tentantes, sibi quidem acquisierunt interi- 
tum, nobis autem providerunt salutem. Nam verba 
Christi illis profecerunt ad confusionem , nobis 
autem ad zdificationem : quoniam responsis ejus 
vincebantur, et non placabantur. Nam malitia fre- 
queuter quidem vincitur, numquam autem placa- 
tur. Phariszei sunt omnes, qui contra veritatem 
contendunt : quia non veritatem defendere cu- 
pientes cértant, sed subvertere festinantes. Qui 
enim pro veritate contendunt, et cognita veritate 
"T non consentiunt veritati : manifestum est, quo- 
niam T prius non pro veritate, sed. contra verita- 
tem certabant. Audi ergo, homo fidelis qui con- 
tra hereticum libenter contendis : si Phariswi 
victi placati non sunt, et tu certando contra hzre- 
reticum potes eum placare, cum viceris? num- 
quid fortior Christo es, ut quos ille non placavit, 
tu. placabis? Debuerunt quidem timere Saddu- 
ciorum exemplum, ut non similiter interrogantes 
confundantur, sed ardens malitia, dum sauciare fe- 
Stinat, non aspicitexitum rei, ut tantummodo alteri 
noceat, nec sibi penitus. Si neminem ante eos vi- 
cisset, forsitan justa ratione sperassent posse eum 
vincere, a quo nullus est victus : nunc autem vi- 
dentes, quoniam quotquot interrogare eum ausi 
sunt, omnes victi recesserunt : quid aestimandi sunt 
isti? numquid. fortiores quam ceteri, qui victis 
omnibus ,vincere speraverunt? Sed impudentio- 
res, quam omnes qui confusis omnibus ante se , 
similiter erubescere non timuerunt. Conpenerunt 
in unum,95. et interrogavit eum unus ex eis le- 
gis doctor, tentans eum. Convenerunt in unum, 
ut multitudine vincerent, quem ratione superare 
non potérant:a veritate nudos se esse professi 
sunt, qui multitudine se armaverunt. Dicebant 
enim apud se: unus loquatur pro omnibus, et 
omnes loquamur per unum, ut siquidem vicerit, 


B 


C 


D 


omnes videamur victores : si autem victus fuerit, ' 


vel solus videatur confusus. O Pharisci, qui omnia 
propter homines cogitatis et facitis. Primum qui- 
dem venientes cum uno, vincendi estis per unum; 
tamen pone quia, uno victo, homines non intelli- 
gunt omnes vos esse victos : numquid conscientize 
vestre consentiunt se esse confusas? Levis enim 
est consolatio, ut qui in seipso confusus est, quod 
abaliis ignoratur. 96. Magtster, quod est manda- 
tum magnum in lege? Magistrum vocat, cujus non 


9?1 

s Simplicissimus interrogator, 
et malignantissimus insidiator. De magno mandato 
interrogat, qui nec. minimum observat. Ille enim 
debet possi a de majori justitia, qui jam mi- 
norem complevit. Dominus autem sic ei respon- 
dit, ut interrogationis ejus fictam conscientiam 
statim primo responso percuteret, dicens:57. Di- 
liges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo ; 
id est, Non sicut tu, qui devotionem ostendis in ore, 
et fraudem meditaris in corde. Magnum autem et 
mininium mandatum dicimus, quantum ad digni- 
tatem mandatorum, non quantum ad utilitatem. 
Alioquin utilitas omnium mandatorum una est, et 
omnia mandata quasi unum videntur esse manda- 
tum, quia ita sibi cohzrent, ut alterum sine altero 
esse non possit. Utputa, si interroget te aliquis in 
zdificatione domus, Qué pars est. melior, dicis, 
Fundamentum ; sed ep acdén zdificatio non 
^ esse, nisi fuerit fundamentum : ita nec fun- 
mentum esse potest, nisi aedificatio fuerit sub- 
sequuta. Nec dicitur fundamentum, nisi sit zdi- 
ficatio, cujus fundamentum dicatur. Ergo funda- 
mentum in zdificatione dignius est, non utilius : 
Sic et caput dignius est quam membra : tamen 
nec membra sine capite, nec caput sine membris 
esse potest. Sic digniores sunt sacerdotes, quam po- 
pulus, non tamen utiliores : quia nec populus sine 
sacerdotibus, nec sacerdotes sine populis esse 
pes lta et dignius est hoc mandatum, Di- 
iges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo : 
quam illud, /Von occides, non. concupisces; 
tamen utilitas una est: nam qui diligit Deum, 
ille non occidit, nec concupiscit; qui autem 
occidit, aut concupiscit, ille non diligi Do- 


minum Deum suum. Esse autem minora man- cxxxi 
data Dominus manifestat , dicens : Si quis unum. yu), 5. 
ex minimis mandatis istis solverit , et docue- 19. 


rit sic homines , minimus vocabitur in regno 
celorum. Diliges, inquit : non dicit, Time- 
bis: quia diligere majus est quam timere. In- 
choatio enim cultura Dei habet timorem, perfe- 
ctio autem dilectionem, dicente Joanne : Perfecta 
dilectio foras mittit timorem. Donec enim homo 
timet Deum, non eum diligit : cum autem diligere 
eceperit, jam non eum tantummodo timet, sed etiam 
amplius diligit. Timere enim servorum est, dili- 
gere autem filiorum : timor sub. necessi!ate est, 
dilectio in libertate. Qui in timore servit Deo, 
penam quidem evadit, mercedem autem justitiz 
non habet, quia invitus facit bonum propter timo- 
rem, Non vult ergo Deus , ut timeatur ab homini- 
bus, quasi dominus : sed ut diligatur quasi pater, 
qui X tionis spiritum donavit hominibus. Nam 
si Papi ems ab initio creati hominis causam, 
intelligimus quia Deus magis se patrem voluit esse 
liominum, quam dominum. Non enim dixit ,tan- 
tummodo, Z'aciamus hominem : sed, Faciamus 
hominem secundum imaginem et similitudinem 
nostram. Similare autem filiis convenit ad patres 
suos, non etiam servis ad dominos suos. Quid cst, 


I. Joan. ἡ. 
18. 


Gen. 1. 26. 


Diligere 
Deum ex 


922 


OPUS IMPERFECTUM 


ioto corde , diligere Deum ex toto cotde? Id est, ut cor tuum A substantia Dei, in tota anima non diligis Deum. 


non sit inclinatum ad. ullius rei dilectionem am- 
plius quam ad Dei : nec delecteris in aliqua specie 
mundi amplius quam in Deo, non in honoribus, 
rion in auro, vel in argento, non in possessionibus, 
dut vineis,non in animalibus, aut mancipiis, non in 
órnamentis, aut vestibus, non in filiis, aut parenti- 
bus, aut amicis, sed hoec omiiia existimes tibi esse in 
Deo, ut prz his omnibus Deum ames. Si autem in 
aliquo horum amor cordis tui fuerit occupatus, jam 
ex toto corde non amas Deum : pro quanta enim 
arte cor tuum fuerit ad aliqeam rem. amandam 
inclinatum, pro tarta patte minus ést ad Deum. 
Ecce si vir Dbeat uxorem, quomodo cognoscitur 
uxoris plena dilectio? Uxor neminem debet sa- 
pieritiorem reputare, quam virum suum : etsi sit al- 
ter sapientior, trmen illa sapientiorem esse alterum 
intelligere non debet. Uxor neminem fortiorem 
debet putare, quam virum suum : etsi alter fortior 
sit, tamen illa intelligere non debet alterum for- 
tiorem. Uxor neminem formosiorem debet putare, 
quam virum suum: etsi sit alter formosior, ta- 
men coram oculis ejus alter formosior non de- 
bet apparere. Perfectum enim odium , et perfe- 
ctus amor judiciüm rerum non cognoscit. Utputa , 
si perfecte odias aliquem , qualiacumque fuerint 
apud illum, omnia tibi displicent sive quz dicit, 
sive quz agit: etsi vere bona sunt, tamen tibi 
mala videntur. Sic etsi perfecte aliquem. amas , 
qua:cumque sunt apud eum, placent tibi, sive quae 
loquitur, sive qui agit : etsi mala sunt, tamen 
tibi bona videntur. Érgo et uxor, si videns ali- 
quem dixerit, Quam sapiens vir, utinam vir meus 
talis esset, jam amor ejus minus habet de perfecto 
amore : et pro quanta parte amplius aliquid Jau- 
daverit in altero viro, quam in suo, tanto dilectio 
ejus minor est ad virum süum. Sic ergo et omnis 
Ex tota aima Christiana, quz sponsa est Christi, ita di- 
anima dili- ligere debet Deum , ut nihil sit in mundo, quod 
gere Deum, amplins amet quam eum, aut in tantum. Pro quan- 
ἘΝ: ta autem parte plus aliquid amaverit, pro tanta 
MS minus amat Deum. Quid est, in tota anima 


quid. 


iligere Deum? Id est, certissimum animum ha- 
bere in veritate, et firmum esse in fide. Alius est 
énim amor cordis, et alius est anior animz. Amor 
cordis quodammodo carnalis est; ut etiam earnali- 
ter Deum amemus : quod facere tion possumus, nisi 
recesserimiis ab amore mundialiurn rerüm. Sicut 
. enim casta muliér, quz virum suum amat, nul- 
lum amat alium ; si autem alterum amayerit, jam 
non amat virum suum: ita et homo, si Deum 
amat, mundum non amat;si autem mundum ama- 
verit, jam Deum ex toto corde non amat. Ergo cor- 
dis amor non intelligitur sed sentitur in corde, 
quia quodammodo carnalis est. Amor'autem animae 
non sentitur in corde, sed intelligitur, quia amor 
anime judicium ejus est. Puta, 51 didicisti unum 
Deum, ex quo omnia, et unum Deum, per quem 
omnia : si iterum intellectus tuus per alicujus do- 
ctrinz seductionem percussus, eceperit dubitare de 


Β 


C 


D 


Ttem qui putat incantationes aliquid posse, aut au- 

gnria aliquid intelligere, aut divinationes aliquid 

nuntiare, non ille in tota anima diligit Deum. Quis 

autem diligit Deum? Qui omne bonum credit 

apud Deum, et omne bonum credit esse Deum, et 

extra Deum non credit esse bonum : qui omnem 

virtutem et sapientiam credit esse Deum, et extra 

Deum non credit esse aliquam sapientiam neque 

virtutem : qui credit Deum omnia facere, et sine 

Deo nihil fieri posse ; illetota anima diligit Deum. 

Quid est, in tota mente diligere Deum? Id est, Deum ài 

ut omnes sensus tui, qui pertinent ad te; Deo va-lizere — e 

cent. Cujus intellectus Deo ministrat, et cujus iar ] 

sapientia circa Deum est, cujus cogitatio ea, ! 

qua sunt Dei, tractat, cujus memoria quz sunt 

bona recordatur : tota mente diligit Deum, sicut 

ait apostolus : Psallam spiritu, psallam et τ. Cor. 14 

mente. Cujus autem intellectus quz sunt Dei non "5: 

intelligit, aut non secundum Deum sapit; aut 

scientia illius vana est et secularis , singularis 

autem recordatio ejus non est bona , aut cogitatio 

displicens Deo : ille non tota mente diligit Deum. 

98. IToc est primum et maximum mandatum. : 

39. Secundum autem simile est huic : Diliges 

proximum tuum sicut teipsum. Videtur Chri- 

stus non ad interrogationem respondere. Ille enim 

interrogavit, Quod est magnum mandatum ? 

Puta, dixit, Diliges Dominum. Si voluit et alte- 

rum mandatum inducere, debuit minimum dicere, 

non secundum. Nam contra magnum minimum 

est, non secundum ; secundum autem ad primum 

respicit. Sed vide quid voluit ostendere. Diliges 

Dominum , et magnum est: Diliges autem et 

proximum, magnum quidem est , primum autem 

non est : et ideo dixit, Simile est. Considera ergo — ^ Proxi 

mysterium Quis est proximus noster? Christus, qui "us noster 

suscipiens carnem nostram, factus est proximus no- 1"** 

bis, sicut in parabola illa Christus ostendit,cum in- 

terrogat Phariseus : Et quis est meus proximus? Luc.10.29 

Introducit hominem vulneratum a latronibus, et a 

sacerdotibus despectum a Samaritanis autem re- cuxxxu 

ceptum, qui ést ipse Christus. Ergo primum man- 

datum est magnum, Deum Patrem diligere : se- 

cundum autem et simile est, Dei Filium diligere , H 

id est , cognoscere: ergo Filius Dei magnus est, ; 

sicut Pater. Quiequid enim Pater potest , et Filius : 

potest. Pater enim diligit Filium , et. omnia Joan.3. 

dedit in manu ejus. Sed quia omnia Filius, dante 

Patre, potest, sicut Pater, ideo Pater magnus 

Deus et primus. Filius autem. magnus Deus qui- ! 

dem, non tamen primus, sicut ait apostolus : | 

Exspectantes adventum magni Dei, et ϑαῖνα- Tit. 2. 13, 

toris nostri Jesu Christi. Ut autem simpliciter 1 

intelligamus, proximum nostrum omnem hominem 

esse fidelem , qui hominem amat fidelem , simile 

est sicut qui amát Deum, quia imago Dei est 

homo. Sicut in imagine sua rex honoratur, vel : 

contemnitur , sic et Deus in homine vel diligitur, ; 

vel oditur. Non potest hominem odire, qui Deum f 
! 
: 
: 
| 


IN MATTHJEUM. 


aniat : nec potest Deum amare, qui hominem odit, 
1 Joan. Á- sient ait Joannes apostolus : Qui dicit se Deum 
diligere, fratrem: autem. non diligit, mentitur. 

Si. enim fratrem , quem vides, non diligis , 
Deum , quem non vides , quomodo potes dili- 

gere ? Quis enim honorat regem, et contemnit ima- 
ginem ejus? aut quis honorat imaginem, et aucto- 

rem contemnit imaginis? Aut ita. Quoniam Phari- 
seiquidem sciebant, quod esset magnum mandatum 

in lege; sed tentantes interrogabant : volens eis 
ostendere , quia non sufficiebat eis solius Dei Pa- 

tris agnitio. ad salutem, ideo non solum dixit, 
Diliges Dominum Deum. tuum in toto corde 

tuo, eL in tota anima tua : sed addidit, Diliges 
proximum tuum. sicut teipsum , qui erat ipse. 
Alioquissi ad solam interrogationem eorum respon- 
disset, sufficeret dicere, Diliges Dominum Deum: 

et non addere, Et proximum. tuum. sicut te- 
17.3. ipsum : secundum. quod et alibi: dicitur : Zec 
est vita eterna, ut cognoscant te solum Deum 
verum , et quem misisti. Jesum Christum. Et 

vide quia non dixit, Cognosces Dominum Deum 
tuum , sed, Diliges : quoniam cognoscere unum 
Deum pene proprium est humanz natur : dili- 

gere autem . Deum , religiosi cordis et recti. Et 
quicumque dilexerit Deum ex toto corde, non est 
possibile ut non perveniat ad Filii ejus agnitio- 
nem, id est, proximi. Ipsa enim dilectio Dei, quze 

in eo habetur , illuminans eum , prestat ei duca- 
tum, ut post Patrem cognoscat et Filium. 40. Zn 

his duobus. mandatis tota lex pendet et pro- 
phete. Qui proximum suum diligit , nec diim 
testimonium dicit de eo, quem diligit, nec occi- 

dit, nec mentitur illi, quem diligit, nec concu- 

iscit rem illius, quem diligit, nec mulierem ejus 
invadit. Sicut odium omne malum suggerit , sic 

al. 5. 6. dilectio omne bonum. Unde ait apostolus : Est 
fides, que per. caritatem. operatur. Aut ita. 
Quoniam de Patre et Filio omnis prophetarum et 
legis praedicatio exsistebat, per quos "e 
agnoscens quis proximum suum, hoc est, Filium 
Dei, ad primum vel maximum mandatum perve- 
niebat, ut diligeret Dominum Deum , melius co- 
gnoscens eum per ipsum. 41. Congregatis autem 
Phariscis interrogavit eos Jesus , 42. dicens: 
Quid vobis videtur de Christo? cujus filius 
est? Responderunt , David. 45. Et dixit eis : 
1 Quomodo ergo David in spiritu Dominum eum 
vocat, si filius ejus est? Judzi stimantes homi- 
nem Christum tentabant : nec enim tentassent 


ergo eis Christus ostendere, quia cognoscebat fal- 
laciam cordis eorum, et quia non erat homo, qui 
tentabatur, sed Deus, quem nemo poterat tentare. 
Nec dicere poterat manifeste veritatem de se, nec 
tacere : dicere enim non poterat, ne majorem oc- 
casionem blasphemiz invenientes. Judaei , insani- 
rent amplius; tacere autem non poterat verita- 
tem , qui ad hoc venerat, ut veritatem -annun- 
tiaret : ideo talem interrogationem eis proposuit , 


eum,.si eum Filium Dei credidissent. Volens : 


HOMIL. XLiH. 9255 
A ut, eo tacente, ipsa ejus interrogatio ostenderet 
eis, quia non erat homo, sed Deus, dicens: 
Et quomodo David eum in spiritu Dominum 
vocat? Numquid poterat Dominus ejus esse , qui 
ex eo fuerat nasciturus? Puto, hanc interrogatio- 
nem non solum contra Phariszos, sed etiam con- 
tra hzreticos posuit. Nam secundum carnem filius 
erat David, Dominus autem secundum divinita- 
tem. Si ergo secundum carnem dixerunt Chri- 
stum Dominum David, aut secundum carnem 
jussus est sedere ad Patris dexteram , sicut hare- 
tii putant, aqualitatis mendacium componere 
festinantes : numquid Christus David se filium 
denegasset, nisi quia post David futurus esset? 
Nam filius potest nobis esse, qui post nos futurus 
est : dominus autem non potest esse, nisi qui aut 
nobiscum est , aut ante nos est. Christus ergo se- 
cundum carnem post David est, secundum divini- 
tate autem ante David. Ergo illum significabat 
Dominum suum, illum significabat jubendum se- 
dere, qui jam tunc erat Unigenitus Dei. 46. Et 
nemo poterat respondere ei verbum , neque 
ausus est quisquam ez illa hora eum amplius 
interrogare. Confusio multorum facta [fuerat 
disciplina cunctorum. Nam si credimus, quia 
omnia ibi secundum Dei providentiam agebantur 
et dicebantur, intelligimus quoniam non, illis de- 
sinentibus interrogare, Christus desiit docere : 
sed quia Christus desierat eos jam ulterius velle 
docere, ideo et illi desierunt ausi esse interrogare. 
Nam qui mari terminum posuit, ipse audacia 
diaboli adversus se agentis, quando voluit , tunc 
finem posuit. 


B 


Homilia xlij.ex cap. xxüj. 


1. Tunc Jesus loquutus est ad turbas, et ad 
discipulos suos , 9. dicens : Super cathedram 
Mosi sederunt scribe et Pharisei. 5. Omnia 
ergo quecumque dixerint vobis, serpate et Jfa- 
cite : secundum opera vero eorum nolite facere. 
Dicunt enim , et non faciunt : 4. alligant au- 
tem onera gravia et importabilia, et imponunt 
in humeros hominum, digito autem suo nolunt 
ea movere. 5. Omnia vero opera sua faciunt , 
ut videantur ab hominibus. Dilatant enim 
phylactería sua, et magnificant fimbrias : 
6. amant autem prünos recubitus in cenis , et 
primas cathedras in synagogis , 'T. et saluta- 
tiones in foro, et vocari ab hominibus Rabbi. 
8. Pos autem. nolite vocari Rabbi : unus est 
enim magister vester, omnes autem vos fratres 
estis. 9. Et patrem nolite vocare vobis super 
terram : unus enim est Pater vester,qui in celis 
est. 10. IVec vocemini magistri , quua Magister 
vester unus est Christus. 41. Qui major est ve- 
strum, erit minister vester. 12. Qui autem seex- 
altaverit, humiliabitur. et qui se humiliayerit, cuxxxin 
exaltabitur. Postquam Dominus impios sacer- 
dotes super se irruentes, quasi feroces bestias, 


D 


924 


OPUS IMPERFECTUM 


quodam venabulo acutissimz responsionis pro- A nos sacerdotes etiam malos honorate, ne propter 


stravit, et ipeo Mic conditionem eorum osten- 
dit: nam laici delinquentes facile emendantur, cle- 
rici autem, si mali fuerint, inemendabiles sunt : 
tunc convertit sermonem suum ad apostolos, et ad. 
populum dicens : Super cathedram Mosi sede- 
runt scribe et Pharisei : ut illorum confusio 
istorum fieret disciplina. Infructuosum. namque 
est verbum, in quo sic alter confunditur, ut alter 
non erudiatur. Nam et Deus non propter malos ca- 


Castigat Stigationem super terram transmittit, sed. propter 


Deus in 
terra malos, 
wt exciten- 
tur boni. 


T nos. 


T nostra. 


T nostrum. 


bonos: scit enim, quia malos flagella non corri- 
gunt : sed malos castigat, ut corrigat bonos : quia 
bonus nisi admonitus fuerit, per negligentiam 
evanescit. Sic et Christus, numquid non potuit 
eorum interrogationes contemnere? Sed voluit in- 
dignos indigne docere, et dignos digne zdificare. 
Sicut in secularibus in eo, quod alter pauper- 
escit, alter ditatur : et nisi alter descenderet, al- 
ter non ascenderet : sic et in spirtualibus in eo, 
quod alter confunditur , alter emendatur. Quid 
ergo dicit de sacerdotibus? Super cathedram 
Moysi sederunt scribe et Pharisei, id est, 
multi sacerdotes, et pauci sacerdotes. Multi no- 
mine , pauci opere. Videte ergo, quomodo sedea- 
tis super eam : quia cathedra non facit sacerdo- 
tem, sed sacerdos cathedram ; non locus sanctificat 
hominem, sed homo locum. Non omnis sacerdos 
sanctus est, sed omnis sanctus sacerdos. Qui bene 
sederit super cathedram, honorem accipiet ab illa; 
qui male sederit, injuriam facit cathedrz. Ideo- 
que malus sacerdos de sacerdotio suo crimen 
acquirit, non dignitatem. In judicio enim se- 
dens, siquidem bene vixeris, et bene docueris, 
omnium Judex es : si autem bene docueris, et male 
vixeris , tui solius condemnator es. Nam bene 
vivendo , et bene docendo , populum instrvis , 
quomodo debeat vivere : bene autem docendo, 
et male vivendo, Deum instruis, quomodo te 
debeat condemnare. Ad. populum autem quid ? 
Omnia quecumque dixerint vobis, servate, et 
facite : secundum vero facta eorum nolite fa- 
cere. Yd est, Vos qui sedetis in ecclesia, quasi 
judices sacerdotum, et non auditores, aliena discu- 
tientes, et propria non considerantes, ex vobis- 
ipsis judicate de sacerdotibus. Sicut vos omnes 
auditis, et non omnes facitis, quod auditis : sic et 
sacerdotes omnes docent, sed non omnes faciunt 

uod docent. Nam in hominibus dignitas quidem 
Enn est, omnium autem natura una est. Homi- 
nes enim. ab initio creati sunt ΩΝ se, postea 
autem ordinati sunt propter 3 vos. Propterea ergo 
natura eorum, ipsorum est : ordinatio autem eo- 
rum, t vestra. Si bene vixerint, eorum est lu- 
crum: si bene docuerint, t vestrum. Accipite ergo 
quod vestrum est, et nolite. discutere quod alie- 
num est. Sicut enim sacerdotes etiam infideles 
docent propter fideles, melius judicantes propter 
bonos etiam malos fovere, quam propter malos 
etiam bonos negligere : sic ergo et vos propter bo- 


malos etiam bonos contemnatis. Melius est enim 
màlis justa prestare,quam bonis justa subtrahere. 
Frequenter enim et de homine malo bona doctrina 
procedit. Ecce enim et vilis terra. pretiosum au- 
rum producit. Numquid propter terram vilem 
pretiosum aurum contemnitur? Non : sed sicut 
aurum eligitur, et terra relinquitur, sic et vos do- 
ctrinam accipite, et mores relinquite. Nam ut api- 
bus herbe necessarie non sunt, sed flores her- 
barum : flores enim illae colligunt, herbas vero 
relinquunt : sic et vos flores doctrinz colligite, et 
conversationem relinquite, ut quasi inutilis herba 
arescat. Fidem pradicant, et infideliter. agunt. 
Pacem aliis dant, et sibi non habent. Veritatem 


B laudant, et mendacia ae cH Avaritiam castigant, 


et avaritiam exercent. Quia ergo scire bonum et 
malum, in natura positum est, facere autem, in 
voluntate : ideo benedicere, omnium est; bene 
autem facere, paucorum. Legi aliquem sic inter- 
pretantem hunc locum : Quoniam, inquit, super 
cathedram Mosi, id est, in honore et gradu, in quo 
fuerat Moses, paulatim ad pejus redacti, constituti 
sunt contra meritum suum scriba et Phariszi in- 
digni, qui legem rogis de Christo venturo 
:dicabant quidem aliis, ipsi autem non recipie- 
ant presentem : propter hoc hortabatur Mots as 
audire legem, quam praedicabant, et facere; id est, 
credere in Christum pradicatum a lege, et non 
imitari scribas et Phariszos incredulos, praedican- 


C tes in lege de Christo, et non credentes in eum. Et 


- 


reddit causam , ut quid praedicabant quidem in 
lege Christum venturum, et non credebant in eum : 
quia omnia opera sua faciebant, ut ab hominibus 
viderentur. ld est, quia non yere przdicabant 
Christum venturum , desiderantes ipsius Christi 
adventum, quém pradicabant : sed propter hoc 
solum, ut praedicatores et traditores esse legis ab 
hominibus viderentur. Simile propositum habent 
omnes, qui justitiam Dei docent, et non faciunt : 
quia non docent vere ipsam justitiam Dei, non 
amantes quam docent, sed propter hoc solum, ut 
doctores esse justitize Dei Irt hsc videantur. 
Numquam audistis aliquem. de consummatione 
mundi, et de futuro Christi judicio eleganter tra- 
dentem Scripturas? Et si consideres vitam ejus, 
intelliges, quia sicut latro non desiderat aspicere 
faciem. judicis terreni, sic nec ille desiderat ad 
Christi venire judicium. 4lligant autem onera 
gravia et. importabilia, et imponunt super hu- 
meros hominum; ipsi autem. digito suo nolunt 
ea movere. Quantum ad Phariseos quidem et 
scribas, de quibus loquitur, onera gravia et im- 
portabilia dicit legis mandata, maxime quae dedc- 
rat eis Deus propter peccatum vituli adorati, quae 
Scribe et Pharisei docebant, suadentes. populo 
secundum mandata vivere legis, et non venire ad 
facilem et delectabilem gratiam Christi. De. qui- 
bus onerosis mandatis et Dominus supra dicebat, 


cexhortans populum Judzorum: F'enite ad me ᾿ς 


Matth, α 
20. 


ἦν 


IN MATTILEUM. 


HOMIL. XLI. 


925 


omnes, qui laboratis et onerati estis, et ego À quia a seipso nihil agere potest, nisi occasionem 


vobis requiem dabo. Et Petrus in Actibus apo- 


cuxxxiv stolorum dicit : Et vos, quid tentatis Deum, et 
ct.15.10. vultis imponere jugum super cervices discipu- 


lorum, quod neque nos, nequepatres nostri por- 
tare potuimus ? Sed per gratiam Christi credi- 
mus — Erant enim quidam, qui onera 
legis quibusdam rationibus fabulosis commendan- 
tes auditoribus suis, quasi vincula super humeros 
cordis eorum alligabant, ut quasi rationis vinculo 
constricti, non rejicerent ea a se : ipsi autem nec 
ex modica parte ea implebant : id est, non dicam, 
plena opere suo, sed. nec modico tactu, hoc est di- 
gito. Secundum consequentiam autem tales sünt 
eliam nunc sacerdotes, qui omnem justitiam po- 
pulo mandant, et ipsi nec modice servant, videli- 
cet non ut facientes sint justi, sed ut docentes ap- 
pareant justi. Tales sunt et qui grave pondus 
venientibus ad. poenitentiam imponunt, qui dicunt 
et non faciunt : et sic, dum poena penitentize prz- 
sentis fugitur, contemnitur pena peccati futuri. 
Si enim super humeros adolescentis, quam 
nom potest bajulare, posueris : necesse habet, ut 
aut fascem rejiciat, aut sub pondere confringatur : 
sic et homini, cui grave pondus pennitentiz ponis, 
necesse est, ut aut poenitentiam tuam rejiciat, aut 
suscipiens, dum sufferre non potest, scandalizatus 
amplius peccet. Deinde etsi erramus, modicam 
penitentiam imponentes : nonne melius est. propter 
misericordiam rationem dare, quam propter cru- 
delitatem? Ubi enim gatébfumilias largus est, dis- 
non debet esse tenax. Si Deus benignus 

est, ut τοι sacerdos ejus austerus? Vis apparere 
sanctus? Circa tuam vitam esto austerus, circa 
alienam autem benignus. Audiant te hominesparva 
mandantem, et grandia videant facientem. Talis est 
autem sacerdos, qui sibi indulget, et ab aliis gravia 
exigit : quemadmodum malus deseriptor tributi 
in civitate, qui se relevat, et onerat impotentes. 
Omnia autem. opera sua. faciunt, ut ab homi- 
nibus videantur. Postquam supra sacerdotum et 
Phariszeorum et Sadduczorum contentionibus ve- 
xatus est, in suis autem responsionibus non audi- 
tus convertens se, sicut audivimus, docuit, tales 
doctores audiendos esse, non imitandos. Nunc 
autem vult ostendere causam, propter quam non 
terant credere Christo : hoc est, quia omnia 
faciebant, ut ab hominibus videantur. Impossibile 
est enim ut credant Christo caelestia pradicanti, 
qui gloriam hominum concupiscunt terrenam, sic- 


. ut alibi ipse dicit : Quomodo potestis credere, 


gloriam querentes ab insicem, et gloriam, 
quae a solo Deo est, non queritis? In omni re 
ex ipsa re nascitur, quod exterminet rem : utputa, 
in ligno ex ipso ligno nascitur vermis, qui exter- 
minat lignum. Ex vestimento nascitur tinea, quae 
comedit vestimentum; ex oleribus nascitur ver- 
mis, qui olera universa corrumpit : sic et in spi- 
ritualibus ex ipso proposito eorum spirituali 
accipit occasionem inimicus, unde eis retia texit : 


à nobis acceperit. Ideo unumquemque hominem 
aggreditur secundum conditionem , et statum, 
quem invenerit cirea eum : utputa, inter bellatores 
nascitur.de virtute contentio : in dignitosis de am- 
bitione honoris surgit invidia : inter divites de 
acquisitione fit zelus. Quid dicam? Inter ipsos 
thymelicos, qui exercent vana ludibria, de ipsis 
ludibriis sibi invicem adversantur, ut qui ejus 
deridetur, melior existimetur. Ideo et sacerdotes, 
qui positi sunt ad ornamentum populi, et ad adi- 
ficationem sanctitatis, ex ipso ministerio corum 
accipit colorem diabolus, et corrumpit bonum mi- 
nisterium eorum, ut hoc ipsum bonum, dum pro- 
pter homines fit, fiat malum.Tolle ergo hoc vitium 
B de clero, ne velint hominibus placere, et sine la- 
bore omnia vitia resecantur. Ex hoc vitio nascitur, 
ut ne velint inter se meliorem babere, sicut Judzi 
Christum. Non enim nescientes eum Dei Filium 
esse, occiderunt, sed habere eum talem non susti- 


nentes, sicut. et prophetat de illis Salomon : 7e- sap. a. 12. 


nite, circumveniamus justum, quia inutilis est 
nobis, et improperat nobis peccata d Ex hoc 
vitio nascitur, ut clerici peccantes difficile poeni- 
tentiam agant. Erubescit enim aliquando reus vi- 
deri; qui semper fuerat judex. Dilatant enim 
phylacteria sua, et magnificant fimbriam ve- 
stimentorum suorum. Puto quod illorum tunc 
scribarum et Phariszorum exemplo et nunc multi 
aliqua nomina Hebraica angelorum confingunt, et 
€ scribunt, et alligant sibi, quz non intelligentibus 
lingaam Hebraicam quasi metuenda videntur. Sic 
ergo et isti vani sunt, sicut illi fuerunt : quoniam 
personz illorum de mundo recesserunt, non mo- 
res. De hominibus itaque nostri temporis expo- 
nentes, de illis videmur exponere. Ergo sacerdo- 
tes ex eo quod ab hominibus volunt videri justi , 
phylacteria alligant circa collum , quidam vero 
partem aliquam evangelii scriptam. Dic, sacerdos 
insipiens, nonne quotidie evangelium in ecclesia le- 
itur, et auditur ab hominibus? Cui ergo in auri- 
bus posita evangelia nihil prosunt, quomodo eum 
poterunt circa collum suspensa salvare? Deinde 


ubi est virtus evangelii, in figuris literarum, an — Evangelii 
in intellectu sensuum? Si in figuris, bene circa "5 nbi. 


D collum suspendis : si in intellectu, ergo melius in 
corde posita prosunt, quam circa collum suspensa. 
Alii autem, qui sanctiores se ostendere volunt ho-. 
minibus, partem fimbriz aut capillorum suorum. 
alligant, et suspendunt. O impietas ! Majorem. 
sanctitatem in suis vestimentis volunt ostendere, 
quam in corpore Christi : ut qui corpus ejus man- 
ducans sanatus non fuerit, fimbriz ejus sanctitate 
salvetur, ut desperans de misericordia Dei, confi- 


dat in veste hominis. Et quid Paulus? non dabat 4c. 19.12. 


sudaria sua, et semicinctia sua, ut salvarentur in- 
firmi? Etiam antequam Dei notitia in hominibus 
esset, ratio eiat ut per sanctitatem hominum Dei 
potentia cognosceretur : nunc aulem insania est. 
Nam postquam Dei potentiam cognoverimus, quid 


CLXXXV 
Math. 15. 
9. 


1, Cor. 14. 
37. 


926 


; OPUS IMPERFECTUM 


necessarium est, ut hominum potentiam cogno- A cari Rabbi: ne quod Deo debetur, vobis sumatis; 


scamus? Nam qui necessarium non habet, ut 
Deum ostendat per suam sanctitatem, et hoc fa- 
cit: sine dubio se festinat ostendere, non Deum. 
Alius autem sic interpretatur hunc. locum : Quia 

er observationes, inquit, quorumdam dierum di- 
Tant verba sua, quasi phylacteria : et ostendunt 
populo ea assidue praedicantes, quasi conserva- 
vatoria legis et salutis eorum : quales erant de 
quibus Christus dicebat : Sine causa autem co- 
lunt me, docentes doctrinas et mandata homi- 
num. Fimbrias autem vestimentorum magnificatas 
dicit supereminentias eorumdem mandatorum ma- 
gnificatas. Quando enim per minimas illas, et 
superfluas observationes justitiarum suarum lau- 
dant eximias, et valde Deo placentes , fimbrias 
vestimentorum suorum ecu! res "mant enim 
primos recubitus in congivüs. Haec si. spiritua- 
liter intelligantur, zdificant : si vero corporaliter, 
non solum non zdificant, sed adhuc magis de- 
struunt. Quomodo? Pone aliquem 'esse corde 
jactantem, audientem laudabile esse in ultimo loco 
discumbere, discumbit post omnes : et non solum 
tunc jactantiam cordis non dimittit, sed adhuc 
aliam jactantiam humilitatis acquirit : ut qui vult 
videri justus, etiam humilis videatur ab aliis. 
Quanti enim sunt superbi , qui corpore quidem in 
novissimo recumbunt, cordis autem. elatione vi- 
dentur sibi in cornu recumbere? Et quanti sunt 
humiles iu cornu, recumbentes , et conscientia se 
existimant in ultimo esse? Quid ergo? Deus spi- 
ritus est, non ad carnem loquitur, sed ad spiri- 
tum. Caro enim spiritualia non intelligit, dicente 
apostolo : Si quis spiritualis est inter os, co- 
gnoscat que scribo vobis, quia Domini sunt 
mandata. Si ergo spiritus ad spiritum dicit, spi- 
ritualiter, non MR dicit. Non enim tantum 
curat Deus, ubi corpus hominis jaceat, sed in qua 

arte mens conscientiz sit collocata. Ergo quod ju- 
[m nobis in ultimo loco Dominus recumbere, non 
solum sic jubet, ut corpore in novissimo jacea- 
mus, sed etiam animo, ut novissimos nos esse 
omnium judicemus. Nam sine causa loco se humi- 
liat, qui corde se przfert. Unde non vituperat 
eos , qui in primo loco recumbunt, sed eos, qui 
amant primos discubitus : ad voluntatem vitupe- 
rationem referens, non ad factum. Et salutatio- 
nes in foro. Primas salutationes non solum in 
tempore, sed etiam in voce : non solum in voce , 
sed etiam in corpore: non solum in corpore, sed 
ctiam in loco : id est, non solum exigunt, ut prius 
illos salutemus , sed. etiam cum voce clamantes , 
Ave Rabbi : non solum hoc, sed etiam ut flexis 
capitibus, ac nudatis, et in publico ad genua 
eorum nos incurvemus, Et vocari ab hominibus 
Rabbi.Yd est, vocari volunt, non esse: nomen 
appetunt , et officium. negligunt. Quomodo enim 
potest esse magister , qui discipulum non habet? 
Da ergo operam, et invenies fructum : acquire 
discipulum, et esto magister. Jos autem nolite vo- 


B 


G 


D) 


Nolite et alios vocare Rabbi , ne divinum hono- 
rem hominibus deferatis. Unus. est enim magister 
omnium , qui omnes homines naturaliter docet. Si 
enim homo hominem erudiret, omnes homines di- 
scerent, qui habent doctores: nunc autem quia homo 
non docet, sed Deus, multi quidem docentur, pauci 
autem discunt. Homo enim non intellectum ho- 
mini prostat docendo , sed a Deo prastitum 

admonitionem exercet. Doctrina enim cotis habet 
officium. Sicut enim cos non facit ferrum, sed 
acuit : et sicut sine causa ferrum acutum acuitur, 
ita sine causa homo sensatus docetur. Maxime 
vos, qui spirituales estis, quomodo vocatis vobis 
terrenum magistrum? Numquid carnalis doctrina 
disciplinam generat spiritualem? Scriptum. est 


enim : Beatus homo , quem. tu erudieris , Do- Psal. c 


mine , eL de lege tua docueris eum. Et patrem 1?- 
nolite vocare vobis super terram , quia. non 
estis filii terreni. Ex quo enim celestem te esse 
proe es, ex quo patrem tibi vocasti de.caelo , 


cens : Pater noster, qui es in celis, ac ex quo Matth. 


te czlestem esse professus es, Patrem. vocando 
Deum ; turpe est, ut iterum te profitearis terre- 
num, patrem tibi-vocando super terram. Ecce 
enim in arbore , quamvis plurimos ramos produ- 
cat , tamen omnium ramorum una dicitur radix : 
sic et in mundo , quamvis homo hominem gene-. 
ret, tamen unus est Pater, qui omnes creavit. Nam 
et nos filii fratres sumus patrum nostrorum , quia 
non ab ipsis nati sumus, sed per ipsos : id est , 
non initium vit: ex eis habemus, sed transitum 
vite pereos accepimus : Qui. autem se exalta- 
verit, humiliabitur : et qui se humiliaverit , 
exaltabitur. Yn convivio enim. hoc nuptiali , id 
est, in hac Dei vocatione primos Visit iere sibi 
defendebant Judei : humiliati autem. facti. sunt 
post gentes novissimi , et gentes , que contra me- 
ritum suum se vocatas intelligebant , facte sunt 
ante Judzos , qui illis quidem erant in tempore 
primi : quia non prima vocatio est consideranda , 
sed dignitosior. Illi enim ad prandium mediocre 
invitati sunt, isti autem ad ccenam magnam. Illo- 
rum invitatores prophetz fuerunt, istorum autem 
ipse filius , qui erat causa convivii. Illorum. de- 
lectio apud Deum ex patribus erat, istorum autem 
ex fide ipsorum. Ideo alibi tangens Judzeos dice- 


bat : Tu autem cum vocatus fueris ad nuptias Luc. ἢ 


(id est, ad nuptias Christi), noli recumbere in 
loco priori. 


Homilia xliv. ex cap. xxiij. 


14. Fe vobis autem, scribe et Pharisei hy- 
pocrite , qui devoratis domos viduarum, etc. 
Sexus mulierum incaütus et mollis est. Incautus 
quidem, quia non omnia , que videt , aut audit , 
cum sapientia et ratione considerat : mollis autem, 
quia facile flectitur , vel de malo ad bonum , vel 


IN MATTHJ/EUM. 


de bono ad malum. Virilis autem sexus cautior A 
est et durior. Cautior quidem , quia omnia , qua 
videt, discutit ratione : durior autem, quia nec de 
malo facile inclinatur ad bonum , nec de bono fa- 
cilerevocatur ad malum : nam sequitur rationem. 
Ideo autem durior, quia rationabilior. Hzc autem 
pramisimus , ut ostendamus mulieres incautas et 
im- faciles. Propterea impostores sanctitatis circa mu- 
lieres facile se constringunt, quia nec intelligere 
' imposturas eorum facile possunt mulieres , cum 
sint incautz : et ad dilectionem eorum religionis - 
gratia facile inclinantur, cum sint molles corde. 
Maxime tamen permanent cum viduis mulieribus, 
propter duas causas. Primum, quia virita mulier 
nec facile decipitur, habens consiliatorem virum : 
deinde nec facile de facultatibus suis aliquid eis 
dat, cum sit in potestate viri : viduze autem facile 
decipiuntur , non. habentes consiliatorem virum , 
xxxvi et facile de rebus suis talibus prastant, cum sint 
nullius potestati subjectz. Propterea ergo dum 
Judaicos sacerdotes confundit, Christianos monet, 
ut non cum viduis mulieribus amplius perma- 
. neant, quam cum czeteris : quia etsi voluntas per- 
manendi inala non fuerit, tamen suspicio est mala. 
Fe vobis, qui devoratis domos viduarum , 
oratione longa orantes. Qui avaritiam vestram 
religionis colore depingitis, et quasi diabolo Chri- 
sti arma przstatis, ut ametur iniquitas , dum pie- 
tas estimatur, qui longis orationibus quasi magnis 
retibus viduarum facultates piscatis. Ob id du- 
pliciter rei. Primum quidem , pro eo , quod estis 
iniqui : alterum, pro eo, quod figmentum assumi- 
tis sanctitatis. 15. Je vobis, scribe et Pharisci 
hypocrite, qui clauditis regnum celorum ante 
homines. Vult enim Dominus ostendere , sacer- 
dotes Judaorum ómnia avaritiz causa facere, qui 
per Scripturas quidem Christi cognoscebant ad- 
ventum, considerabant autem, quoniam etsi Chri- 
stus creditus fuisset, consuetudo sacrificiorum 
offerendorum fuerat exstinguenda:, et sacrificium 
justitie valiturum : sicut de utrisque propheta 
testatur, dicens : 4 fferte Domino gloriam et 
honorem : tollite hostias, et introite in atria 
ejus. Ideo perversa interpretatione ante conspe- 
ctum populi claudebant januam legis et prophe- 
tarum, qui de adventu Christi manifestissime prz- 
dixerunt, ut a fide Christi homines separarent , 
timentes ne forte , credito Christo , ipsi sacrificio- 
rum oblationibus fraudarentur. Magis enim cupie- 
bant, ut, lege manente, in usu essent sacrificia , 
quibus ipsi ditabantur, non Deus: quam, lege 
cessante, sacrificium justitie veniret in usum, 
quo Deus delectatur , et homines justificabantur. 
oum Regnum enim celorum dicuntur Scripture, quia 
m di- in illis insertum est regnum celorum. Janua eo- 
7Scri- ewm, intellectus earum. Vel regnum est beatitudo 
' — celestis, janua autem ejus est Scriptura,*per quam 
introitur ad eam. Clavicularii autem sunt sacer- 
dotes, quibus creditum est verbum docendi et in- 
terpretandi Scripturas. Clavis autem est verbum 


Βᾷ 


Β 


C 


. 28.2. 


D 


HOMIL, XLIV. , 927 
scientize scripturarum, per quam aperitur homini- 
bus janua veritatis. Adapertio autem est interpre- 
tatio vera. Videte quia non dixit, Vc vobis , qui 
non aperitis regnum ezlorum : sed, Qui. claudi- 
tis. Ergo non sunt Scripture clausze, sed obscurze 
quidem , ut cum labore inveniantur : non autem 
clause, ut nullo modo inveniantur. Propterea di- 
cit Petrus in Epistola sua , de Scripturarum ob- 
scuritate : quia /Von sicut voluit homo, loquu- ». Pet. 1. 
tus est Spiritus : sed sicut voluit Spiritus , ita 21. 
loquutus est homo. Ratio autem obscuritatis 
multiplex est, tamen satisfactionis causas dicimus 
duas. Primum, quia Deus alios voluit esse docto- Scripture 
res, alios discipulos. Si autem omnes omnia sci- sacre quare 
rent, doctor necessarius non erat: et ideo esset ^^scure. 
rerum ordo confusus. Nam ad eos quidem , quos 
voluit esse doctores, sic Deus dicit per Esaiam 
prophetam : Loquimini, sacerdotes, in cordibus Esai. 40.2. 
populi. Ad. eos autem , quos voluit discendo co- 
gnoscere mysteria veritatis, sic dicit in cantico : 
Interroga patrem tuum , et. dicet tibi : presby- Deut.32.7. 
teros tuos, et annuntiabunt tibi. Et sicut sacer- 
dotes, nisi omnem , veritatem manifestaverint in 
populo, dabunt rationem in die judicii, sicut di- 
cit Dominus ad Ezechielem : Ecce speculatorem Ezech. 3. 
te posui domui Israel, si non dixeris impio, ut 17. 18. 
à viis suis pravis discedat, ipse quidem in suis 
peccatis morietur, animam autem ejus de ma- 
nu tua requiram : sic et populus, a sacerdotibus 
nisi didicerit et cognoverit veritatem , dabit ratio- 
nem in die judicii. Sic enim dicit Sapientia ad po- 
pulum : Et extendebam sermones meos, et non Prov. 1. 
audiebatis : ideo et ego in "vestra perditione 35- 26. 
ridebo. Sicut enim paterfamilias cellarium aut 
vestiarium suum non habet expositum cunctis sed 
alios quidem habet in domo qui dant, alios autem 
p accipiunt : sic et in domo Dei alii sunt qui 
ocent, alii qui discunt. Deinde obscurata est no- 
titia veritatis, ne non tam utilis inveniatur , quam 
contemtibilis. Contemtibilis enim est, si ab illis 
intelligatur, a quibus nec amatur, nec custoditur. 
Non ergo abscondita est in Scripturis veritas, sed 
obscura : non ut non inveniant eam , qui quzrunt 
eam, sed ut non inveniant eain, qui quzrere eam 
nolunt : ut ad illorum quidem gloriam pertineat, 
qui inveniunt eam , quia desideraverunt eam , et 
uzesierunt, et invenerunt : ad illorum autem con- 
emnationem qui non inveniunt eam, quia nec 
desideraverunt eam, nec quisierunt, nec invene- 
runt. Nec potest eis esse excusatio condemnationis 
ignorantia veritatis , quibus fuit inveniendi facul- 
tas, si fuisset quirendi voluntas. Nam si veritas , 
salus, et vita est cognoscentium se, magis debet 
quari quam quzrere, Quomodo claudebant Scri- 
pturas sacerdotes? Aliud pro alio interpietantes , 
utputa dicit Esaias: 1956 veniet Dominus, et Esai. 35. 
salvabit nos. Tunc aperientur oculi cecorum, 4.—6. 
et aures surdorum patebunt , et lingua. muto- 
rum. diserta erit. Hac signa erunt adventus 
Christi. Quando ergo Dominus mutum sanavit et 


, 


928 


surdum , Judaei perversa adinventione dicebant, A minis terrent : non p 


Matth, 12. Hic. non. ejicit demonia , nisi in. Beelzebub 


24. 


principe demoniorum, ut averterent populum a 
fide ipsius. Aut certe claudebant januam veritatis, 
qund posuerunt decretum , ut si quis diceret 
eum Filium Dei, fieret extra synagogam. Sic et 
modo heretici sacerdotes claudunt januam veri- 
tatis. Sciunt enim quoniam si manifestata fuerit 
veritas, eorum Ecclesia est relinquenda, et ipsi de 
sacerdotali dignitate ad humilitatem venient po- 
pularem. Ideo quando legunt in populo suo ali- 
quid tale, Qui me misit, major me est: perversa 
interpretatione claudunt Januam veritatis, dicentes 
Filium minorem Patre, cum secundum dispensa- 
tionem carnis dicatur minor. Et nec ipsi intrant 
in veritatem Scripturz , propter avaritiam , neque 
alios intrare permittunt, propter ignorantiam. 
Quid ergo? ignorans populus excusabilis erit? 
Absit. Si enim vestimenta emturus, gyras unum 
negotiatorem et alterum, et ubi meliores vestes 
inveneris, et pretio viliori, ab illo comparas : 

uomodo non oportet populum circuire omnes 
lasw , et inquirere ubi sincera veritas Chri- 
sti venumdatur, et ubi corrupta, et omnium 
confessiones cognoscere , et veriorem eligere 


1. Thess.5. plus quam vestimentum? Dicit apostolus, Omnia 


21. 


CLXXXVII 


probate, et quod bonum est tenete. Aut si 
propter utilitatem aliquam, vel necessitatem mun- 
dialem, proficisci volueris ad aliquem locum, ca- 
jus viam ignoras, numquid propter ignorantiam 
vie discedis a profectione proposita? Non, sed 
experiris nunc istam viam, nunc illam : et quos 
interroges , quzeris : et cum inveneris , rogas, et 
postulas ut semitam discas. Et si velles Scriptu- 
rarum ingredi veritatem, nunc peteres orationibus, 
nunc quireres in Scripturis, nunc pulsares bonis 
operibus, nunc interrogares sacerdotes, nune istos, 
nunc illos. Non investigas qui veri sint clavicu- 
larii Scripturarum , qui falsi. Sed ista non fiunt , 
quia verbum Dei non ereditur : quia nec promis- 
sio beatitudinis ejus desideratur, nec judicium 
comminationis ejus timetur. 15. Pte vobis, scribee 
et Pharisei hypocritee, qui circuitis mare et 
aridam, ut faciatis unum proselytum : et cum 
fuerit factus, facitis eum filium gehenne du- 
"plo quam vos estis. Judzei enim, ubicumque vi- 
debant gentiles, proposita qu:stione de veritate 
unius Dei, et de vanitaté idolorum facile dispu- 
tantes, vincebant. Non enim labor est contra vani- 
tatem idolorum manifestam, unius Dei dicere ve- 
ritatem, cum ille qui dicit magis adjuvetur ab ea, 
quam adjuvet eam : tamen corrigebant eum forte, 
sed non propter gloriam Dei, ut additis cultoribus 
honoretur Deus : nec propter misericordiam vo- 
lentes eum salvare quem docebant, sed aut propter 
avaritiam, ut additis in synagoga Judzis, sacri- 
ficiorum adderetur oblatio : aut propter vanam 
gloriam, propter hoc ipsum ut videantur gentilem 
corrigere potuisse : sicut et nunc faciunt heretici 
sacerdotes, aut promissionibus corrumpunt, aut 


OPUS IMPERFECTUM 


ter gloriam Dei, neque de 
ignorantia hominum dolentes, sed aut propter ava- 
ritiam, aut gloriam vanam, ut videantur aliquos 
potuisse corrigere. Sed qui propter Deum aliquem 
vult corrigere, aut qui propter vanitatem, ex ipsis 
actibus docentis ostenditur. Quando enim ipse in 
sanctitate conversatur, cognosce quoniam errantem 
propter Deum corrigere vult : si autem ipse in 
malis versatur, quomodo alterum propter Deum 


corrigere valet ad bonum ὃ Numquid magis mise- 


ricors potest esse aliquis alteri, quam sibi? aut 
qui seipsum mergit in gurgitem peccatorum, quo- 
modo alterum de peccatis valet eripere? F'acitis 
autem eum filium gehenne duplo quam vos 
estis. Nam qui forte sub cultura gere n consti- 


p tutus, vel propter alios homines justitiam serva 


bat, factus sub Deo : malorum magistrorum pro- 
vocatus exemplo, fit pejor magistris, et sic impietas 
— imputatur magistris. Aut sic. Omnis 
gentilis in simplo est filius gehennz, quia idolo- 
rum est cultor. Item Judai m simplo erant filii 
gehennz, quia non credebant in οἰκίων Qui- 
cumque ergo ex gentibus adjungebatur Judzis, 
non solum non justificabatur : nec enim justi- 
ficabatur aliquis, nisi per fidem Christi, maxime 
post adventum ipsius : sed adhuc instruebatur 
exemplo scribarum et Phariseorum, discredere 
Christo, et blasphemare eum, quemadmodum et 
ili : et sic fiebat duplo filius gehennz. Primum 
quidem, quia idolorum fuerat cultor. Deinde, quia 


c factus faerat blasphemator Christi, et interfector. 


Sicut et nunc, qui transit ad. hareses, duplo fit 
filius gehennz. Primum quidem, quia veritatem, 
quam tenebat, reliquit. Deinde quia factus est ad- 
versarius veritatis. Qui enim in erroribus natus 
est, et in erroribus permanet, in simplo est filius 
gehenne : qui autem natus in veritate, propter ali- 
€— causam mundialem ad perfidiam migrat, 

uplo fit filius gehennze. 16. Je vobis, duces 
ceci, qui dicitis : Quicumque juraverit. per 
templum, nihil est : qui autem juraverit per 
aurum templi , debet. 'Templum enim vel altare 
ad gloriam Dei pertinet, et ad hominum spiritua- 
lium salutem : aurum autem, quod est in templo, 
vel donum, quod est super altare, ad gloriam qui- 


D dem Dei pertinet : et ipsum tamen aurum vel 


donum magis ad delectationem hominum, et ad 
utilitatem sacerdotum offertur super altare. Judaei 
ergo aurum, quo ipsi delectabantur, et dona, qui- 
büs ipsi pascebantur, sanctiora dicebant esse, 
quam D templum et altare: ut homines prom- 
tiores fierent ad offerenda dona quam ad preces 
fundendas in templo, aut justitias faciendas. Multa 
enim et modo Christiani simpliciter et insipienter 
sic intelligunt. Ecce enim si aliqua fuerit causa, 
modicum videtar facere, qui jurat per Deum : qui 
autem jufat per evangelium, magis aliquid fecisse 
videtur : quibus. similiter dicendum est : Stulti, 
Scripture sancte propter Deum sunt, non Deus 
propter Scripturas. Major est enim Deus, qui 


——————— HÀ —— QUERRRRE 


IN 


sanctificat evangelium , m evangelium, quod 
sanctificatur ἃ Deo. 35r γι: "n scribe et 
Phariscei hypocrite, qui decimas mentam, et 
anethum, et cyminum, et reliquistis que gra- 
riora sunt legis, judicium, et misericordiam, 
et fidem. Quoniam scribarum et Phariszorum, ad 
quos loquebatur, quidam erant sacerdotes, quidam 
autem populares : non congruum existimo, si du- 
plicem hujus loci faciamus traditionem : ut una 
quidem pertineat ad papular, qui decimas dant ; 
altera autem ad sacerdotes, qui decimas Mnigiunt, 
Etenim ipse sermo dubius est, qui dicit: a 
bis, qui decimatis. Nam et qui. accipit decimas, 
recte decimare videtur, et qui dat. Scribe ergo et 
Pharisei minimorum. olerum decimas dabant, ut 
per hoc videntes eos dicerent omnes : Putas, quo- 
modo omnium rerum suarum decimas offerre non 
ratermittunt: quia etiam contemtüibilium olerum 
dinh dare non negligunt? Putas, quomodo se- 
cundum omnia Dei pracepta vita eorum est con- 
summata, ut ne in modicis his negligere acquie- 
scant? Quod non erat verum. Nam minimarum 
quidem rerum decimas offerebant, ostendendze re- 
. ligionis gratia; in judiciis autem erant injusti, in 
fratres sine misericordia, in Deum semper incre- 
duli. Quas simulationes eorum arguens Dominus, 
hzc dicit et adjungit : 24. Zypocrite, liquantes 
culicem, camelum autem glutientes : quoniam 
a modicis quidem delictis se abstinebant, qua 
fieri solent ex decimis non oblatis, magna autem 
mala alacriter committebant, qualia sunt, injustum 
judicium judicare, in proximos suos odia exercere, 
in Deum incredulum esse. In causa autem scriba- 
xxvm rum et Phariseorum illorum cadunt multi. Et 
nunc qui videntur quidem Ecclesiam honorare, 
pauperes consolari, in judicio autem sedentes, aut 
secundum personarum acceptionem judicant, aut 
secundum differentiam. munerum : inter seipsos 
lites quotidianas exercent, et odia sine fine, pra- 
ponentes semper avaritiam caritati. In fide autem 
semper infirmi sunt, quia inter Christianos et ha- 
reticos nullam differentiam arbitrantur : sicut et 
meretrix mulier adulterum idipsum putat et vi- 
rum. Et ipsi ergo hypocritz sunt, et culicem li- 
quant, icum repellentes peccatum : οἱ came- 
lum glutiunt,maxima et pessima committentes. 
Nunc veniamus ad sacerdotes. Scimus quia servare 
| justitiam, et facere misericordiam, et habere fidem, 
propter gloriam suam Deus mandavit : decimas 
| autem offerre Deo, propter utilitatem sacerdotum : 
ut sacerdotes quidem populo in spiritualibus ob- 
sequantur, populi autem in carnalibus sacerdoti 
acerdo- bus subministrarent. Sacerdotes ergo avaritia pleni, 
ναι 5i quis de populo decimas non obtulisset, ita eum 
tnr, or . . . . 
corripiebant, quasi magnum crimen fecisset, quia 
decimam alicujus rei vel saltem minimz non ob- 
tulisset : si quis autem de populo in Deum pecca- 
bat, aut ledebat aliquem, aut. aliquid tale facie- 
bat, némo curabat corripere eum, quasi nullam 
culpam fecisset, quia in Deum peccabat ; et de suo 


MATTHEUM. 


QvO- 


HOMIL. XLI!V. 


929 
A quidem lucro sollicite agebant , de gloria autem 
Dei, et salute, Dominum negligebant. Ideo dicit 
deeis : γα vobis, qui decimas etiam rerum mini- 
marum exigitis a populo, et misericordiam et ju- 
stitiam non facientes, populum non admonctis. Sic 
enim et modo fit, Ecce enim episcopus, si debi- 
tum honoris non acceperit a presbytero, aut pre- 
Sbyter si non acceperit a diacono, aut diaconus a 
lectore, irascitur et turbatur : si autem viderit 
aut episcopus presbyterum, aut presbyter diaco- 
num, circa Ecclesie obsequium non permanen- 
tem, aut alias peccantem in Deum, neque irascitur 
ei, neque curat : quia omnes quidem de suo ho- 
nore solliciti sunt, de honore autem Dei nullus, 
Et portiones quisque suas secundum dignitatem 
suam vigilanter aspiciunt, et defendunt, et se- 
cundum dignitatem suam curam impendere circa 
obsequium Ecclesie non attendunt, Si populus 
decimas non obtulerit, murmurant omnes : et si 
peccantem. populum viderint, nemo murmurat 
contra t eum, Quam compendiose in tribus his eos. 
complexus est, et conditiones hominum, et qua 
necessaria sunt hominibus ad salutem! Omnes 
enim homines aut judices sunt, sive spirituales, 
sive mundiales, aut sub judicibus sunt : et omni-- 
bus generaliter hominibus tam judicibus, quam 
his, qui judicantur, duo hzc necessaria sunt ad 
salutem, fides vera, et opera bona. Dicens ergo, 
Judicium, tetigit cos qui judicant, sive mundiales 
judices, qui prassunt mundo : sive spirituales, qui 
president Ecclesiis, ut justum judicium judicent. 
Hzc est enim eorum prima justitia, ut si vere, 
aut judices mundiales, loquuntur justitiam, aut 
judices spirituales. Si vero loquuntur justitiam in 
Ecclesia, per hoc ostenditur si juste judicarint, 
dicente propheta : S vere utique justitiam lo- 
quimini, juste judicate, filii hominum. Si au- 
tem non Judicaverint judicium, non in veritate 
loquuntur justitiam, sed in labiis tantum. Dicens 
autem, Z'idem, admonet omnes in fide vivere Dei. 
Dicens vero, Misericordiam, conversationem bo- 
nam omnibus praedicavit. Nam sive abstinentia a 
malis, sive opus bonarum rerum per misericor- 
diam conservatur. Nam et non facere homini quae 
pati non vult, et facere quz sibi fieri vult, utrum- 
p que misericordie est. Duces ceci, liquantes cu- 
licem, camelum autem glutientes. Omnes ergo 
sacerdotes, qui propter non oblatas populi decimas 
curant, et docent populum, et corripiunt, et alia 
pejora eorum peccata videntes, tacent : ipsi sunt, 
qui docent populum suo exemplo liquare culicem, 
et camelum late : id est, a modico quidem pec- 
cato se abstinere, majora autem committere. 
25. Pe vobis, scribe et Pharisei hypocrite, 
qui emundatis quod foris est calicis et Lperoneje 
dis. Quoniam in specie calicis et paropsidis homi- 
nes dicit, manifestum cst ex co quod addidit, di- 
cens : 4b intus autem, pleni estis rapina, et 
iniquitate. Judei enim quotienscumque ingres- 
surt erant in templum, aut sacrificia oblaturi per 


B 


2 


€ 


Psal.57.2. 


950 


OPUS IMPERFECTUM 


dies festos, el seipsos, et vestimenta sua, et uten- À sua: scito quia ad gloriam Dei aedificant. Si au- 


silia lavabant, et a peccatis nemo seipsum purga- 
bat, cum Deus neque corporis munditiam laudet, 
neque sordes condemnet. Pone tamen, quia Deus 
odit sordes corporum, et rerum, et vasorum. Si 
ergo rerum sordes odit, et aut vis, aut non vis, 
necesse est ut ipso usu sordidentur : quanto magis 
Deus sordes conscientiz horret, quam si volumus, 
semper mundam servamus? Non ergo vasa la- 
viiida sunt aquis, sed conscientize precibus. 26. O 
Phariscee cece, munda prius quod intus est ca- 
licis et paropsidis, ut fiat id, quod. foris est, 
mundum. Non ergo sensus est, si catinus ad intus 
mundatur, a foris vero mundatus non fuerit, mun- 
dus est : sed, homo, si ab intus peccatis non fuerit 
sordidatus, et si numquam tetigerit aquam, mun- 
dus est ante Deum : si autem verit, et si toto 
pelago et cunctis fluminibus. se laverit, sordidus 
et niger est ante Deum, 


Homilia xlv. ex cap. xxiiJ. 


9T. Fc vobis, scribe et Pharisei hypocritae, 
qui similes estis sepulcris dealbatis, ctc. Merito 
Justorum corpora templa dicuntur, quia anima 1n 
corpore justi dominatur et regnat, quasi Deus in 
templo. Vel certe, quia ipse Deus in corporibus 
habitat justis. Corpora autem peccatorum sepulcra 
dicuntur mortuorum, quia anima mortua est in 
corpore peccatoris. Nec enim vivens putanda est, 
quz nihil vivum aut spirituale agit in corpore. Vel 
uia mors ipsa habitat in cor oribus eccatorum. 
dicit ergo sepulcrum T ju quidem clausum 
est, pulchrum videtur a foris, si verofueritapertum, 
horribile est ; sic et simulatores bonorum. quam- 
diu quidem non cognoscuntur, laudabiles sunt, 
cum autem cogniti fuerint, inveniuntur abomina - 
biles. Dieito mihi, o hypocrita, si bonum est, esse 
bonum, ut quid non vis esse, quod vis appare- 
re? Si vero malum est, esse malum, ut quid 
vis esse, quod non vis apparere? Nam quod 


ELXXXIX turpe est apparere, turpius est esse : quod autem 


formosum est apparere, formosius est esse. Ergo 
aut esto quod appares, aut appare quod es : quia 
manifestum malum a sapientibus non facile re- 
prehenditur, dum insania zstimatur. 29. 7e 
vobis, scribe et Pharisei hypocrite, qui cdi- 
ficatis sepulcra prophetarum, et ornatis mo- 
numenta justorum. Omne bonum, quod fit pro- 
pter Deum, in omnibus rebus zqualiter observa- 
tur. Übi autem. in omnibus rebus non equaliter 
observatur, bonum illud propter homines fit, 
sicut res ipsa przsens demonstrat. Ecce enim qui 
martyria zdificant, ecclesias ornant, bonum opus 
facere videntur: sed si quidem et alias justitiam 
Dei custodiant, si de bonis eorum pauperes gau- 
dent, si aliorum bona per violentiam non faciunt 


8 V, D. $i non Trinitatem 


C 


tem alias justitiam Dei non servant, si de bonis 
eorum pauperes numquam gaudent: si aliorum 
bona faciunt sua aut per violentiam, aut per frau- 
dem : quis tam insensatus est, ut non intelligat 
quia non ad gloriam Dei faciunt zedificia illa, sed 
propter zstimationem humanam ? Et juste zdifi- 
cant martyria, ut pauperes violentiam passi ab 


eis interpellent contra eos. Non enim gaudent ecclesi 
martyres, quando ex illis pecuniis honorantur, martyr 


pro quibus pauperes plorant. Qualis est virtus 
illa justitis, munerare mortuos, et exspoliare vi- 
ventes? de sanguine miserorum tollere, et Deo 
offerre? Illud. non est Deo offerre, sed velle vio- 
lentize suze socium facere Deum : ut cum oblatam 
sibi pecuniam de peccato libenter acceperit, con- 
sentiat in peccato. Vis domum Dei zdificare ? Da 
fidelibus pauperibus unde vivant, et zdificasti 
rationabilem domum Dei. In zdificiis enim ho- 
mines habitant, Deus autem in hominibus sanctis. 
Quales ergo illi sunt, qui homines exspoliant, et 
zdificia martyrum faciunt? habitationes hominum 


componunt, et habitationem Dei destirpant? Jam 


ergo ex antiquis temporibus morbus iste in homi- 
nibus habebatur. Dicebant enim apud se: Si bene 
fecerimus pauperibus, quis illud videt? Et si vi- 
derint, non multi vident : et si multi viderint, pro 
tempore vident. Transit enim tempus, et transit 
cum tempore benefacti memoria. Nonne ergo me- 
lius edificia facimus, quz omnes aspiciunt, non 
solum hoc tempore, sed etiam in posterum? Nam 
quamdiu zdificium permanet, tamdiu zdificantis 
memoria nominatur. O insipiens homo, quid tibi 
prodest post mortem ista memoria, si ubi es, tor- 
queris : et ubi non es, laudaris? Ergo dum Ja- 
dzeos castigat Dominus, Christianos t: quo- 
niam si juxta alia bona, zdificia sancta fecit homo, 
additamentum est bonis : si autem sine aliis bonis 
operibus, passio est gloriz secularis. Pe vobis, 
scribe et Pharisei hypocrite, qui edificatis 
sepulcra prophetarum, et ornatis monumenta 
justorum. Qui considerat consequentia tunc Pha- 
riseorum, et modo intelliget : quia hzc non solum 
illis dixit Phariseis, sed et omnibus postmodum 
nascituris. Nam etsi ad illos solos dixisset hoe, 


D dicta fuissent tantum, et non etiam scripta. Nune 


autem et dicta sunt, et scripta. Dicta videlicet 
propter illos, scripta autem propter istos. Nam 
etsi patres Judzorum mortui sunt, tamen filii 
eorum vivunt, qui prophetas quidem et martyres 
colunt, filios autem prophetarum et martyrum 
persequuntur, mortuorum sanctorum cultores, et 
vivorum persequutores. t[?Si vero Trinitatem 


ἡ δα 


ejusdem substantie confitentes, martyres passi qesun 


sunt: quare eos quasi sanctos colunt, qui unum 
Ingenitum, et unum Unigenitum, et unum Spiri- 
tum sanctam crediderunt? Si autem martyres 
colunt, quasi qui veram confessi sunt fidem : quare 


IN MATTILEUM, 


HOMIL. XLV. 


951 


persequuntur eos, qui fidem eorumdem propheta- A est reprehendere potest, et bonum laudare : sed 


rum et martyrum confitentur? Phariszi ergo he- 
retici sunt, qui a vera fide pracisi sunt. ] Phari- 
szi enim precise intelliguntur ipsi, qui sepulcra 
zdificant prophetarum, et martyrum nomina co- 
lunt, et praecepta blasphemant : memoriam hono- 
rant, et fidem contemnunt. 30. Zt dicitis : Si 
fuissemus in. diebus patrum. nostrorum, non 
fuissemus socii eorum in sanguine prophetarum . 
Semper Judzi praeteritorum. sanctorum cultores 
fuerunt, et presentium contemtores, magis autem. 
et persequutores, et inimici viventium, et amici 
mortuorum. Non enim sustinentes increpationes 
. prophetarum suorum, persequebantur eos et oc- 
cidebant. Nam volentibus male vivere, semper 


contraria videtur esse correptio, dicente Salomone : B 
.9. 8. Zrgue sapientem, et amabit te: insipientem 


vero, et odiet te. Postea autem nascentes filii in- 
telligebant culpas patrum suorum, et ideo quasi 

morte innocentium prophetarum dolentes, 
zdificabant monumenta eorum, et ipsi tamen 
similiter persequebantur, et interficiebant suos 
prophetas, increpantes eos propter peccata. Nam 
alter alterius culpam cito intelligit, suam autem 
difficile: quia homo in causa alterius tranquillum 
cor habet, in sua autem turbatum. Perturbatio 
autem cordis non permittit, hominem considerare 
quod bonum est. δῶ ergo per singulas generatio- 
nes Judzi colebant illos quasi sanctos, quos em 
eorum quasi. malos occiderant. Hoc autem fiebat, 


non ut unaquzque generatio suam innocentiam C 


ostenderet, sed ut invicem se domestico filiorum 
judicio condemnarent. Quis enim existimare po- 
test innocentes, qui a filiis suis quasi rei damnan- 
tur? Sic et Judzi qui fuerunt in tempore Christi, 
prophetas quidem colebant, et Dominum perse- 
quebantur : servos honorabant, et Dominum con- 
temnebant. Naturalem consuetudinem. omnium 
malorum hominum Christus exponit. Nam Judzi 
eorripiuntur ἃ Judaeis : sed pene. 1Π omnibus ho- 
eir m malum hoc invenitur, ut alios quidem 
culpent errantes, et ἣν in eosdem currant errores, 
Ecce si tu audias aliquem. de antiquis episcopis 
loqui, quia ille (nescio quis sit) peccantem popu- 
lum libere increpabat : 516 personas divitum non 


"e" sed unicuique verum dicebat : statim D 


collaudas eum, et beatificas, et dicis, quia talis 
debet esse in populo doctor. Et si audias, quia 
aliquis exstitit increpatus, et fecit illi injuriam, 
€*€ vituperas:et dicis : Quare illum non sustinuit in- 
crepantem ? Ego si essem, et me aliquis pro mea 
culpa corriperet, non solum non irascerer, sed 
magis gauderem. Sicut enim familia sine flagello 
non regitur, sic et populus sine eR noe 
non gubernatur. Ecce si quis de tuis doctoribus 
voluerit te increpare propter peccatam tuum, et 
dicere tibi quod. verum est, statim irasceris, et 
blasphemas : sic et Judei suos quidem prophetas 
non sustinebant, antiquos autem quasi sanctos 
colebant. Non ergo ille est bonus, qui quod malum 


qui reprehensus in malo, bono animo suscipit 
reprehensionem. Tn alterius causa facile possumus 
omnes justi judices esse: ille antem. vere bonus, 
etjustus , et sapiens est, qui sibiipsi judex fieri 
potest, Cum audieris aliquem. beatificantem anti 
quos doctores, proba illum qualis est circa suos 
doctores. Si enim illos sustinet, et honorat cum 
quibus vivit, sine dubio et illos honoraturus fue- 
rat, si cum illis vixisset. Si autem snos contemnit, 
vere et illos contemturus fuerat, si cum illis vi- 
xisset. Nam omnis correctio similis est czteris 
lentationibus. Sicut ergo omnis tentatio fideles 
quidem zdificat magis, infideles autem destruit 
amplius ; sic et omnis increpátio disciplinz reli- 
giosum hominem, et Deum timentem, meliorem 
facit : irreligiosum autem et malum conturbat, et 
ad deterius ire compellit. Sicut ergo vas figuli 
igne probatur, sic et bonum cor increpatione co- 
gnoscitur. Et dicitis : Si in diebus patrum  no- 
strorum fuissemus, non fuissemus socii eorum 
in'sanguine prophetarum. Non quia Judzi spe- 
cialiter omnino tàlia loquebantur, sed quia talia 
cogitabant et faciebant, cogitationibus suis hac 
loquebantur et factis. Quando enim colebant filii 
quos patres occiderant, condemnare videbantur 
homicidia patrum suorum, et se ab illorum con- 
sortio separare, Sic et heretici quando colunt pro- 
phetas, et apostolos, et martyres, qui a patribus 
eorum, id est a Judais, vel a gentilibus perse- 
quutionem passi sunt, et occisi, condemnare vi- 
dentur acta patrum suorum, id est Judzorum, 
atque gentilium : et dicere, quia Si fuissemus in 
diebus illorum, non fuissemus socii eorum in san- 
guine prophetarum, apostolorum, et martyrum. 
91. Itaque testimonium redditis vobis, quia 
filii estis. illorum qui occiderunt prophetas. 
Nature regula dicit, quia non potest fieri, ut de 
bonis parentibus mali nascantur: aut de malis, 
boni : sed. quales fuerunt parentes, tales erunt et 
nati. Quia sieut arbor in fructu cognoscitur, et 
fructus per arborem demonstratur : sic parentes 
cognoscuntur in filiis, ct filii per parentes. Nonne 


hoc ante Christum propheta predixit, Quoniam καὶ. 13. 6. 
Deus in generatione justa est? Item, Generatio IDsal, t11. 


rectorum benedicetur. Ergo dant testimonia de 5. 
filiis mores parentum. Quod 5i pater fuerit bonus, 
et mater di aut si mater fuerit bona, et pater 
malus; interdum filii patrem sequuntur, interdum 
matrem ; interdum omnes filii patrem, interdum 
omnes matrem : tamen frequentius est, ut nati pa- 
trem sequantur. Si autem. ambo fuerint equales, 
aliquando fit, οὐ de bonis parentibus mali exeant 
filii, aut de malis boni, sed raro. Ecce enim re- 
gula est humane naturz, ut omnis homo nascatur 
duos oculos habens, et quinos digitos : aliquando 


tamen, Ut manifestentur opera Dei, nascitur j,,,, o. 8. 


homo aut sex digitos habens, aut oculos omnino 
non habens : sicut in evangelio scriptum est. Sic- 
ut ergo extra regulam natura raro evenit, ut de- 


952 


OPUS IMPERFECTUM 


formis nascatur : sic et homo extra regulam natu- À prophetarum, et apostolorum, et martyrum.39. Et 


ra raro procedit, ut dissimilis nascatur filius 
Uxor qualis parentibus suis. Tu itaque, juvenis, quando uxo- 
ducenda. rem ducere vis, si virgo, aut si puella nuptui 
tradatur, noli quarere divitem, sed bene morige- 
ratam : quia mores boni divitias frequenter acqui- 
runt, diviti autem mores numquam fecerunt : 
et gloriosior est paupertas fidelium, quam divitize 
peccatorum. Noli quaerere speciem, quia scriptum 
Prov. τι. 6st : Sicut inaures aurec in naribus porci, ita 
22. mulieris male morigerate species : quia in spe- 
cie meretrices placent, in moribus autem ma- 
trong. Cum autem requiris, aut necessarium ha- 
bes, matrone mores discere, considera quales 
habet parentes, et sine labore cognosces. de illa. 
Si ergo ambo fuerint boni, fiducialiter pone pedem 
tuum in domo illius : si autem ambo fuerint mali, 
fuge familiam illam, Crede enim testimonio Chri- 
sti, quod verum est, et non mentitur. Si autem 
dissimiles fuerint parentes illius, dubium inde 
habes eventum, quomodo nauta, qui in mare 
tradit animam suam, nesciens utrum pereat aut 
evadat. Aut ita. Non quia aut de justis parentibus 
justi nascantur, aut de iniquis iniqui, secundum 
ea quz diximus : sed si de parentibus justis justi 
nascantur, per hoc ipsum quod:similes sunt pa- 
rentibus suis, sibi ipsis testimonium perhibent, 
quia sunt filii eorum : si autem de justis iniqui 
nascantur, per hoc ipsum quod dissimiles sunt 
parentibus suis, perhibent testimonium sibi, quia 
non sunt filii eorum, Et econtra, si de iniquis 
arentibus iniqui nascantur, sicut homicidze Judaei 
e homicidis jb e de quibus presens loquitur 
sermo, per hoc ipsum quod similes sunt parenti- 
bus suis iniquis, sibiipsis testimonium perhibent, 
quia filii sunt eorum. Si autem de iniquis nascan- 
tur justi, ipsi sibi perhibent testimonium, per hoc 
quod dissimiles sunt parentibus suis, quia non 
sunt filii eorum, Secundum hoc ergo et haeretici 
ipsi sibi testimonium dant, quoniam filii sunt Ju- 
&orum, atque gentilium, qui persequuti sunt 
pieles, et apostolos, et martyres. Quomodo ? 
DA em ipsa opera facientes in Christianos, quae 
fecerunt Judei atque gentiles in prophetas, et 
apostolos, et martyres. Numquid prophete, aut 
apostoli, et martyres, persequentium volebant 
aad fieri suum? numquid terroribus carnali- 
bus, aut promissionibus mundialibus aliquem 
credere suadebant? Nec enim est fides, qui ex 
necessitate timoris procedit, aut desiderio muneris 
alicujus terreni : sed bene docentes, et melius vi- 
ventes, utet verbis docerent et factis. Et non minas 
proponebant carnales, sed futurum Dei judicium 
exponebant : non mundialia bona sed regna celestia 
hominibus promittebant. Si hec faciunt hzre- 
cxcrtici. vere filii sunt prophetarum, et apostolorum 
et martyrum, qui ita fecerunt : si autem alios per- 
sequuntur, alios terrent, aliis promittunt, aliorum 
bona diripiunt, aliis autem donant, sine dubio 
ipsi de se testimonium dant, quia ipsi filii non sunt 


B 


C 


p 


vos implete mensuram patrum vestrorum. Pro- 
phetat 1llis futurum, ut quemadmodum patres eo- 
rum interfecerunt prophetas, sic et ipsi interficiant 
Christum, et apostolos, et martyres, czterosque 
sanctos. Non Ps s illis ut faciant que facturi non 
erant, nisi jussisset : sed ostendit eis, quia sciebat 
quod essent facturi, Utputa, si contra aliquem li- 
tiges adversarium, et scis quod aliquid cogitat ad- 
versus te, dicis illi : Fac mihi quod facturus es. 
Non jubes illi ut faciat, sed ostendis te intelligere 
quod cogitat facere, Sic et Dominus ad. Judam di- 
cebat : Quod facis, fac citius. Et quam bene di- 
xit, Implete : et non, Superimplete! Quantum 
ad veritatem, excesserunt mensurumi patrum suo- 
rum. Illi enim homines occiderunt, isti Deum cru- 
cifixerunt. Illi ministros, isti regem. Sed quia vo- 
luntate sua. descendit in. mortem, non imputabat 
illis sua mortis peccatum : sicut et in cruce pete- 


Joan. 


27. 


bat pro illis : Pater, remitte eis , quia nesciunt Luc.2: 


quid. faciunt. Ymputat autem illis apostolorum 
mortem , cieterorumque | sanctorum , qui nolen- 
tes occisi sunt. Ideo. dicit, Jmplete : et non, Su- 

implete. Nam benigni et justi judicis est, suas 
injurias contemnere, et aliorum injurias vindicare. 
Qui autem suas vindicat, quamvis juste vindi- 
cel, numquam tamen judex justus esse putatur. 
t [Consequenter et hzretreis dicitur hoc. Quando 
enim vides haereticos, tres per omnia aequales dicen- 
tes, ejusdem esse substantie, ejusdem 6556 aucto- 
ritatis, sine principio omnes, hos aliqua parte 
distantes a se, non mireris : implent enim mensu- 
ram patrum suorum gentilium, quoniam et illi 
similiter multos deos colebant. Quando vides eos, 
tres unam personam dicentes, et ipsam esse Deum 
Patrem, ipsam :Deum Filium,ipsam Deum Spiri- 
tum sanctum, non mireris : iuum enim pa- 
trum suorum implent mensuram. Sic enim et illi 
semper unum Deum Patrem colebant, Filium non 
confitentes Deum post Patrem. Quando vides eos 
confitentes, ac dicentes, quia Filius de ipsa Patris 
substantia processit : sicut et omnis filius corpora- 
lis de corpore patris, et actum carnalem applicant 
spiritui impassibili et invisibili : coguosce. quia 
mensuram implent patrum suorum gentilium : et 
illi enim tales Deos colebant, qui secundum car- 
nem et generabantur et generabant. Quando vides 
eos dicentes, purum hominem crucifixum et ani- 
ma, et corpore, non Deum in corpore solum, in 
quo nulla esset divinitas : scito quoniam implent 
mensuram Judaorum patrum suorum. Nam et illi 
hominem purum 86. crucifixisse credentes, dice- 
bant ad apostolos : Ecce enim implevistis J'eru- 
salem. doctrina vestra, et vultis inducere su- 
per nos sanguinem istius hominis.Si enim homo 
purus est passus, dimitto : quia nos mors homi- 
nis, non Dei salvavit. Sed dico, Judzi tale pecca- 
tum fecerunt, quale facit qui hominem occidit, non 
Deum. Quando vides eos persequentes, δὲ facien- 
tes omnia que diximus, non mireris : implent 


T ha 
desi 


quare 


lege. 


Act. 


TN: 


arati. 


^ 


IN MATTH/EUM. HOMIL. XLVI. 


enim mensuram Judzorum et gentilium patrum 
suorum. ] 33. Serpentes genimina viperarum, 
quomodo fugietis a judicio gehenne ? Sicut 
enim serpentes pre omnibus animalibus astutiores 
sunt, et astutia eorum non est in bono, sed in 
malo : hoc enim. semper aspiciunt, quomodo ali- 
quem mordeant; et cum. momorderint, quomodo 
se occultent : sic et omnes hypocritze astutiores 
sunt ezteris hominibus, simpliciter viventes, et 
in astutia sua. cogitant quomodo aliquem ledant : 
et cum. leserint, ita simpliciter ambulant, quasi 
neminem nocuerint. Genimina viperarum. Su- 
perius diximus de Judais, quoniam per singulas 
generationes invicem sua facta condemnabant, et 
semper patres veprehendebantur a filiis suis. Item 
filii reprehendebantur ?a patribus suis. Ideo ergo 
omnes vipere similavit: quoniam talis est vipera- 
rum natura, quando conceperint in utero matres, 
nati earum rumpunt uterum matris, et sic proce- 
dunt. Item. ipsi nati, quando conceperint, sic pa- 
tiuntur a suo fetu. Sic ergo viperee semper pa- 
rentes comedunt, et comeduntur a pullis suis : sic 
et Judzi semper patres condemnant, et conde- 
mnantur a filiis suis. Quomodo *fugietis a ju- 


' dicio. gehenne? Numquid sepulcra sanctorum 


&dificantes, an potius a malitia corda vestra mun- 
dantes? Numquid sic judicat Deus, quomodo ju- 
dicat homo? Homo hominem judicat in opere, 
Deus autem in corde. Quz autem ista justitia, 


Pietatis sanctos colere, et contemnere sanctitatem? Primus 
[adus duo. 


gradus pietatis est, sanctitatem diligere; deinde 
sanctos : quia non sancti ante sanctitatem fuerunt, 
sed sanctitas ante sanctos. Sine causa ergo justos 
honorat, qui justitiam spernit. Quomodo fugie- 
tis? Numquid liberabunt vos sancti, quorum mo- 
numenta ornatis? Non-possunt sancti amici esse 
illorum, quibus Deus est inimicus. Numquid po- 
test esse pacata familia, domino adversante ? Quo- 
modo fugietis? An forsitan nomen vacuum vos 
liberabit, quia videmini esse populus Dei? Quid 

rodest meretrici, si nomen habeat castum? Sic 
nihil prodest peccatori, si servus Dei dicatur. Ne 
putetis, quia melior est Christianus impie agens, 
quam infidelis impius. Denique quis pejor est 
tibi, inimicus apertus, an qui se fingit amicum, et 
est inimicus? Puto quod melior est inimicus aper- 
tus, quam amicus falsus. Sic et apud Deum odi- 
bilior est qui servum Dei se dicit οἱ mandata 
diaboli facit. Serpentes genimina viperarum, 
quomodo fugietis a judicio gehenne ? Serpen- 
tes enim sunt et omnes hzretici, prudentes in 


Haretici malo, et. stulti in bono. Et sicut serpentes varii 
ntibus sunt in corpore suo, sic haeretici varii sunt in er- 


roribus suis, et multiplices in malignitate : qui 
deposuerunt imaginem Dei, quz est in justitia, et 
sanctitate veritatis : et suscipientes imaginem ser- 


pu» qua est in malitia et schemate veritatis, 
Cxcti 


acti sunt serpentes, filii serpentis illius, ad quem 


^ V, D. et Editi in marg. a filiis suis, 
TOM. VI. 


C 


955 


A Dominus in persona Ecclesiz. et diaboli dicit : 
Ecce pono inimicitias inter te et mulierem, et 
inter semen tuum, et semen illius. Super ven- 
trem. tuum et super pectus tuum. repes, et ter- 
ram manducabis omnibus diebus tuis. Propter 
quam sententiam Domini, inter haereticos et Chri- 
stianos pax non potest esse. Si ergo filios Eccle- 
Size non enequantar haeretici, neque adversantur, 
et ipsi filii sunt Ecclesi: : si autem persequuntur, 
semen sunt serpentis illius, cujus semen inimici- 
tias exercet adversus semen Ecclesi: Nam et isti, 
qui genimina sunt serpentis, similiter sicut et illi 
Super ventrem suum et super pectus repunt, et 
semper manducant terram. Super ventrem qui- 
dem et pectus repunt, quoniam quicquid faciunt, 

B propter ventrem suum faciunt, et propter vanam 
gloriam pectoris sui. Terram autem rmanducant, 
quoniam neminem lucrantur, aut capiunt in per- 
fidia sua, nisi illos qui in terra sunt :.id est, car- 
nales homines. Spirituales autem viros * seductio 


Gen. 3. 15. 
τή. 


* sedu - 


non consumit. Manducare enim est lucrari, vel VERE coe 


acquirere, sive ad vitam, sive ad. mortem. Non 
solum autem serpentes sunt, sed et viperz,, qua- 
rum natura est, ut rumpentes viscera matrum na- 
scantur : sic et auctores haresum, rumpentes fi- 
dem matris Ecclesiae, processerunt ad principatum. 
Quomodo fugietis a judicio gehenne ? Eccle- 
sias zdificantes, non ecclesiastice veritatis fidem 
tenentes : Scripturas legentes, non Scripturis cre- 
dentes : prophetas, et apostolos, et martyres nomi- 
nantes, non opera martyrum imitantes, nec con- 
fessionem eorum sequentes. Nec audistis euin. qui 


sumunt. 


dicit : /Von omnes qui dicunt mihi, Domine, Matth. 7. 
Domine, intrabunt in regnum celorum, sed ?!- 


qui faciunt voluntatem. Patris mei? Sicut enim 
non omnes qui Dominum vocant, Domini sunt, 
sed qui faciunt Domini voluntatem : sic non omnes 
qui in locis suis predicant apostolos, et prophe- 
'tas, et martyres, jam per hoc sunt cultores eo- 
rum.: sed qui opera eorum imitantur, et fidem se- 
quuntur. 


Homilia xlyJ. ex cap. xxiv. 


D $4. Ideo, ecce ego mitto ad vos prophetas, 
et sapientes, et scribas, et ex ipsis occidetis, et 
crücifigetis, etc. Prophetas, et. sapientes, et scri- 
bas apostolos dicit. Prophetae» enim erant, quia 
prophetico spiritu erant repleti. Sapientes autem 


erant corde, sicut propheta dicit de eis : Et eru- Ρ αὶ. 89. 


ditos corde in sapientia. Scribae autem erant 
corde, quia de thesauris suis nova et vetera pro- 
ferebant. Sed primum videamus, qua causa di- 
cit : Ideo, ecce ego mitto ad vos. Superius di- 
xerat, /'& vobis, scribe et Pharisei hypocrite, 


qui cdificatis sepulcra prophetarum, et orna- 
tis monumenta justorum, et dicitis : Si fuisse- 


60 


12. 
Matth. 13. 
2. 


Rom. 2.15. 
16. 


954 


OPUS IMPERFECTUM 


mus in. diebus patrum nostrorum, non essemus & Ideo ergo et malis dat occasionem, per quam in 


socii eorum. in sanguine prophetarum : id est, 
Quoniam zedificatis sepulera prophetarum, et per 
hoc non solum verbis, sed et ipsis edificationibus 
dicitis, Si in diebus patrum nostrorum fuissemus, 
non essemus socii eorüm in sanguine propheta- 
rum : volentes vos justificare coram. hominibus, 
qui secundum visionem operum judicant, et non 
coram Deo, qui corda cognoscit : quod est hypo- 
critarum. Ideo dixit Jesus turbis Judaorum, et 
principibus sacerdotum : Ecce ego mitto ad vos 
prophetas, et. sapientes, et scribas, et ex ipsis 
occidetis, et crucifigetis, et persequemini de ci- 
vitate in. civitatem, ut mensuram homicidarum 

atrum vestrorum non bene plenam impleatis, pe- 
jora facientes patribus vestris : quoniam illi qui- 
dem prophetas occiderunt, vos autem ipsum Do- 
minum prophetarum. Illi enim eos, qui annuntia- 
bant venturum Filium Dei: vos autem eos qui 
eum jam advenisse testantur, ut sic per ipsa opera 
vestra homicidialia testimonium vobis reddàtis, 
quia filii estis patrum homicidarum : ut non so- 
lum sanguis istorum saactorum, verum etiam pro- 
pter istorum sanguinem, omnis sanguis preceden- 
tium sanctorum veniat super vos. Nunc virtutem 
ipsorum verborum videamus. Ostendit eis, quia 
intelligit corda ipsorum, quia tales sunt, ut fa- 
ciant quod fecerunt patres eorum. Nam apud 
Deum, qui hominem occidere disponit, antequam 
occidat, quasi homicida habetur. Et qui adulte- 
rium committere ausus est, antequam committat, 
jam adulter est ante Deum. Et qui perjurare para- 


tus est, antequam perjuret, jam perjurus videtur : 


quia Deus non ex operibus judicat, sed ex cogita- 
tionibus cordis, dicente apostolo, Testimontum 
reddente conscientia eorum, etiam cogitalioni- 
bus invicem accusantibus se, aut etiam defen- 
dentibus se, in die, cum judicabit Dominus oc- 

culta hominum. Voluntas est enim, quz aut re- 
muneratur pro bono, aut condemnatur pro malo : 
opera autem testimonia sunt voluntatis. Ut quid 
ergo exspectat opes qui conscientias novit? Num- 
quid et ta in aliquo negotio testimonia quaeris, 
cum tibi res ipsa fuerit manifesta? Sed dicis : Si 
secundum voluntatem judicat, et opera non ex- 
spectat, non misisset ad illos prophetas et sapien- 
tes. Ideo exspectat, ut duo bona fierent miseri- 
cordiz, ut et Judzi secundum conscientias solas 
suas condemnarentur, et justi. hoinines non occi- 
derentür. Et quis scit, quia aat malus juste da- 
mnatus sit propter malitiam suam, aut bonus pro- 
pter benevolentiam. suam, juste remuneratus sit, 

nisi voluntas demonstraretur in opere? Quale est 
enim illud judicium justum, cujus justitiam nemo 

cognoscit? Non ergo Deus querit opera propter 

se, ut sciat quomodo judicet, sed propter alios, ut 

omnes intelligant quia justus est Deus. Nam Deus 

estqui omnium corda cognóseit, et hominum, et 
angelorum, et spirituum ceterorum. Cor autem 

Dei nemo cognoscit, neque homines, neque angeli. 


operibus ostendatur propositum voluntatis suze 
male : sicut dedit scribis et Phariscis, mittens 
ad eos prophetas, et sapientes, et scribas : et bo- 
nis praebet occasionem, per quam ostendant pro- 
positum voluntatis suce bonz , sicut prophetis, 
et sapientibus, et scribis suis prebuit, exci- 
tans super eos persequutionem scribarum et Pha- 
riseorum, ut non sine causa quantum ad ho- 
mines coronarentur. Et sicut homo habens be- 
nefaciendi propositum, certe justum est, ut Deus 


provideat ei occasiones, per quas faciat bona. Ut exci 


quid pinguis terra jaceat sine fructu? Sic justum 
est, ut homini malam voluntatem habenti provideat 
causas, per quas faciat mala, dicente Salomone: 


B 4d pravos pravas vias mittit Dominus. Unde 


David rogat, dicens : iam iniquitatis amove a 
me, legem tuam, etc. Nam et de benevolis alibi 
propheta sic dicit : Quia non dimittit virgam 
peccatorum super sortem justorum, ut non ex- 
tendant justi ad. iniquitatem manus suas : id 
est, non dat potestatem dzmonibus -— justos, 
ne quando contra voluntatem suam malum facere 
compellantur ab illis. De malevolis autem statim 
sic dicit: Declinantes autem ad suffocationem, 
adducet Dominus cum operantibus iniquita- 
tem : id est, qui declinatus est ad malefaciendum, 
sociat illum cum operantibus mala. Utputa, vo- 
lenti tibi eleemosynas facere, occurrit ante faciem 
tuam captivus, aut desolata vidua, aut miserabilis 


C orphanus : non tantum *te misit ad. utilitatem 


ilius, quantum illum transmisit ad utilitatem 
tuam : id est, non tantum praestitit illi per te, 
quantum per illum tibi. Nam quod per te illi pre- 
stitit, temporale est, et terrenum : quod autem 
tibi prestitit per illum, perpetuum est, et czeleste. 
Ne putes quia propter utilitatem pauperum Deus 
divitem fecit, quos et sine divitibus poterat susten- 
tare : sed. propter utilitatem divitum pauperes fe- 
cit, qui infructuosi et steriles erant futuri, nisi 
pauperes facti fuissent. Si ergo benefacere volen- 
tibus, quando providet causas benefaciendi, justus 
est Deus : sine dubio et quando malefacere para- 
tis malefaciendi providet causas, non est injustus. 
Sicut enim bonus rogat, ne occasionem peccandi 


D. incurrat, dicens : iam iniquitatis amove a me : 


sicet malus optat, ut inveniat occasionem nocendi. 
Ideo ergo dicit Dominus : Ecce ego mitto ad vos 
prophetas, et sapientes et scribas, et ex ipsis 
occidetis, et crucifigetis, et flagellabitis, 55. τὸ 

veniat super vos omnis sanguis justus, qui ef- 
funditur super terram. Ergo Deus occasionem 
providet peccandi? Etiam, sed non ut peccare fa- 
ciat, sed. ut peccatorem ostendat. Ecce eni si tu 
vitiosum compares servum, et volueris mores suos 
scire, nonne pones ante illum sacculos cum solidis, 
aut aliquem concupiscibilem cibum : et siquidem 
servus ille incontinens fuerit, et sine timore, por- 
rigat manum suam, etaccipiat inde, numquid male 
fecisti? aut numquid tu coegisti illum ut. faceret 


Psal. | 
29. 
Psal. : 


Ibid. v. 


* eum 


Psal. 


IN MATTHJEUM. HOMIL. XLVI. 


male? Non, sed 
Deus dans Vest, i occasionem peccandi, si pec- 
care voluerint, non illos facit peccare, sed mani- 
festat pertinaciam cordis eorum. Ut veniat super 
vos omnis sanguis justus, qui effusus est super 
terram, a. sanguine Abel justi usque ad san- 
guinem Zacharie filii Barachie, quem occidi- 
stis inter templum et altare. Yd est, non tantum 
super Judaeos, qui jam non sunt, sed super vos 
malos homicidas. Nam in tempore Abel Judei 
. quidem non fuerünt, mali autem fuerunt. Nam 
quantum ad homines, multe generationes sunt se- 
cundum diversitates terrarum : quántum autem ad. 
Deum, duz generationes sunt. Utputa, per singu- 
las generationes sanctis suis bona promittens Deus 
per prophetas, ad consolationem eorum Christum 
-eis prophetavit venturum, utputa : Constituam 
judices tuos sicut prius, tunc vocaberis civitas 
justitie, etc. Ergo promisit quidem, non autem 
prestitit : prestitit autem novissimis sanctis. Sicut 
et per singulas gencrationés peccantibus mala pro- 
mittens, Deusad terrorem eorum hune eis prophe- 
tice minabatur interitum, quem Judaei sunt passi, 
- utputa, Terra vestra deserta, etc. Ergo minatus 
est omnibus, non autem reddidit, sed reddidit ge- 
nerationi novissimz, Sicut ergo omnia bona, que 
in singulis generationibus a constitutione mundi 
omnes sancti merebantur, illis novissime sunt do- 
nata, qui receperunt Christum : sic omnia mala, 
que in singulis generationibus a constitutione 
mundi pati meruerunt omnes iniqui, et sanctorum 
interfectores, super novissimos Judzos venerunt, 
qui Christum repulerunt. Aut ita. Numquam ab 
initio mundi ante talis gratia Dei donata est ho- 
minibus, qualis in Christo : aut talis interitus ve- 
nit super impios; qualis. venit super Judzeos, Chri- 
sto repulso. Exempla corporalia dico, qua passi 
sunta Romanis. Quid enim melius esse potest, 
quam Deum in corpore venientem suscipere? aut 
quid pejus contingere potest, quam Deum cum 
tanta humilitate et misericordia venientem ad se 
non solum non suscipere, sed adhuc interficere, et 
tali modo interficere? Poné ergo Deum dicere ad 
illos, qui receperunt Christum : Ecce ego mitto ad 
vos Filium meum in corpore velatum, et discipu- 
los ejus in nomine ipsius : et recipietis eos; et cre- 
detis in eum, ut veniat super vos omnis justitia, 


955 


ropalasti malitiám ejus. Sic et A ruerunt, quantum venit super illos, ut talia pate- 


rentur, qualia passi sunt a Romanis : et sic post- 
modum omnes generationes eorum usque in finem 
seculi projicerentur a Deo, et ludibrium fierent 
gentibus universis : sic et modo fitin omnes gen- 
tes et civitates. Vel ita. Omnis gens vel civitas, 
non cum peccaverint, statim punit eas Deus ; sed 
exspectat per multas generationes, et modo mandat, 
modo minatur, interdum ex parte castigat : ut 
quanto magis diutius eos exspeclaverit , tanto 
amplius et Dei judicium justius sit, et illorum di- 
gnior pcena. Quando autem placuerit Deo perdere 
civitatem illam, aut gentem, videtur omnium ge- 
nerationum praecedentium peccata reddere illis : 
quoniam quz illae omnes generationes merebantur, 


p hac sola passa est. Quid. ergo? injustus est Deus, 


C 


D 


quz facta est ab Abel usque ad Zachariam. Nonne . 


verum dicit? Vere enim, quantum ad magnitudi- 
nem gratie, qua data est hominibus in Christo, 
non dicam omnem justitiam pracedentium sancto- 
rum, qua ab initio venit super illos : sed puto, 
quod omnium sanctorum justitia: tantum. mereri 
non potuerunt, quantum 115 donatum est. Sic et 
super Judzos, qui crucifixerunt Christum, et per- 
sequuti suntdiscipulos ejus venientes ad se: quan- 
tum ad magnitudinem jrae, qua effusa est super 
cos, non dicam quia omnium impiorum przce- 
dentium peccata venerunt super illos, sed magis 
omnium impiorum peccata tantum mali non me- 


Á, 


qui aliorum peccata vindicavit in istis? Absit. Sed 
quoniam quz illi: merebantur, isti sunt. passi, et 
soli passi sunt talia, cum non soli peccassent : pro- 
pterea qua aliorum erant, dicuntur is!i perpessi. 
Res enim ista moralis est, et sic omnes homines 
quotidie facimus. Ecce enim cum servi tui pec- 
cant, exspolias unum, et iterum parcis ei, dicens : 
Nisi observaveris, hoc passurus es : similiter facis 
et alteri. Non meliorantibus vero eis, si incurre- 
rit unus, castigatur secundum suum peccatum, et 
videtur quidem pro omnibus ille solus castigatus : 
quia quod aliis est promissum, illi est redditum. 
Revera autem non pro aliis castigatus est, sed pro 
se : quia secundum meritum culpe suze castigatus 
est. Ille enim pro aliis dicitur castigari, qui, aliis 
peccantibus, ipse castigatur non peccans : qui au- 
tem peccans castigatur, non pro aliis, sed pro se 
*castigatur. Sic et generatio ista pro patribus qui- 
dem suis videtur punita, quia illi territi sunt, isti 

uniti : vere autem non pro aliis, sed pro se con- 

emnali sunt : quià sic. peccantes, juste damnati 
sunt. Hzc eadem ad hzreticos convenit dicere 
Christum : 7160, ecce ego mitto ad vos sapien- 
tes, et scribas, et ex illis occidetis, et cruciftge- 
tis, et flagellabitis in. synagogis vestris, et per- 
sequemini de civitate in. civitatem, ut veniat 
super vos omnis sanguis justus, qui effunditur 
super terram. Nere enim missi sunt sapientes 
adversus hereticos, scilicet patres vestros. Sa- 
pienites autem non literati , quorum sapientia non 
est in sensibus carnalibus posita, et in lingua 
acquisita per exercitationem carnalem, sed sa- 
pientes circa Dei timorem , sapientes circa Dei 
notitiam : sapientes animo , non corpore : corde, 
hon ore : fide, non verbis; de quibus dicit pro- 
pheta : Dexteram tuam sic notam. fac mihi, 
et eruditos corde in sapientia. Misit scribas, 
id est, presbyteros, et diaconos; et fecerunt 
eis qualia fecerunt prophetis , et apostolis , et 
martyribus .patres eorum. Quanta. passi sunt ab 
breticis patres nostri , nullus ignorat, rece- 
dente de medio testimonio scribarum. Ipse enim 
actus hominum per singulas generationes decur- 
rens sufficit ad testimonium veritatis, qui sunt 


CXCIV 


Psal. 89. 
12. 


, Matth. 24. 
34. 


* Chanaan. 


956 


OPUS IMPERFECTUM 


filii prophetarum, et apostolorum, et martyrum, ἃ ideo extollens lamentum lugebat eai dicens, Je- 
persequutionem patiennum semper, et qui sunt ἡ 


filii Judzorum atque gentilium persequentium 
semper. Quid opus est verbis ad. probationem ge- 
neris vestri, cum res ipsa loquatur? Quod autem 
dicit: Ut veniat super vos omnis sanguis ju- 
stus ὦ sanguine bel, usque: ad sanguinem 
Zacharic : non ita est intelligendum, ut omnium 
generationum preecedentium et persequentium me- 
rita generatio una persolvat. Nec enim justum est, 
ut alter pro alterius. puniatur peccatis, sed cum 
? in die judicii unaquéeque generatio punita pro 
peccatis suis fuerit, de hac una et ipsa generatione 
videbitur esse judicatum. Omnium enim iniquo- 
rum, et persequutorum, et homicidarum a Cain 
usque ad finem una generatio est: etsi non sint 
omnes in tempore uno, omnes tamen filii sunt per- 
sequutoris et homicidz illius: Cain. Ideo et alibi 
dicit : men dico vobis, non transibit € 
ratio hec, donec omnia fiant : id est, donec 
impleatur omne mysterium vocationis sanctorum. 
Utputa Cain fuit persequutor Abel, et mortuus 
est: facti sunt gigantes persequentes filios Seth. 
Ecce Cain transiit, sed. generatio ipsa stetit. Per- 
ierunt gigantes in diluvio, sed nati suntex * Cham 
Chananzr, et catere gentes persequentes filios 
Sem. Gigantes transierunt , sed generatio ista 
stetit. Secundum animam enim Chananzi de ge- 
neratione erant eorum iniquorum, qui fuerunt 
ante diluvium. Interemti sunt Chananzi ex parte 
afiliis Israél, sicut legimus, et ex eis facti sunt 
alienigene, qui persequerentur Judzos. Ecce et 
illi transierant, sed. generatio eorum stetit. Post- 
modum converse sunt gentes quaedam. ad Chri- 
stum, surrexerunt perfidi 'Judzi post Christum 
adversus Christianos, ipsa vice habentes ipsam ge- 


€ 


nerationem quantum ad animam, quam habuerunt - 


gentes ille, qua» prius persequebantur Judzos. 
Deinde gentiles quidem crediderunt omnes, Judzi 
autem defecerunt, qui persequebantur Ecclesiam : 
ét ex ipsa Ecclesia surrexerunt hzretici, qui per- 
sequebantur Ecclesiam, sed generatio ipsa stetit. 
'Ecce Judei et gentes persequutores transierunt,sed 
generatio ipsa stat. Nam de generatione impiorum 
Judaorum et gentilium sunt hzretici isti. Ideo et 
mores et perfidiam. sequuntur eorum, sicut dixi- 
mus-supra. Postmodum autem et heretici trans- 
ituri sunt, ut non sint secundum quod modo esse 
videntur, et futuri sunt gentiles et. populi Anti- 
christi , et transeuntibus istis, generatio justorum 
stabit in illis. Degeneratione enim justorum erant 
etiam illi qui fuerunt, et impletur quod dictum 
est: Von transibit generatio ista, donec omnia 
fiant. 57. Jerusalem, Jerusalem, quie occidis 
prophetas, et lapidas eos qui ad te mittuntur. 
Omnia futura ante prospiciens Dominus, przvidit 
etiam ruinam civitatis Jerusalem, et plagam, quie 
à Romanis ventura erat super populum illum : 


^ V, D. et Editi in marg. in die vindictee. . 


D 


rusalem, Jerusalem. Recordabatur quidem san- 
guinem sanctorum suorum, qui effusus erat ab 
1llis, et qui adhuc postmodum fuerat effundendus. 
Sed non tamen dolebat de injuria sanctorum suo- 
rum, sciens qualem illis gloriam praparaverat pro 
morte temporali : sed de illorum interitu flebat, 
quibus et in isto seculo mala ventura fuerant, et 
in illo pejora. Sicut enim benefacientés, non Deo 

restamus, sed. nobis : Deus autem gaudet, non 

e suo lucro, sed de nostra salute : sic nos peccan- 
tes non Deo nocemus, sed nobis : Deus autem 
tristatur, non de sua injuria, sed de nostra perdi- 
tione. Sicut rex benignus , audiens eriminosas 
personas, lege quidem compellente ipse mortis 
sententiam dictat adversus eos, tamen misericordia 
instigante lacrymas fundit super illos, et vult eos 
adjuvare, et non potest, contradicente sibi ju- 
stitia : quoniam misericordia tunc vera est miseri- 
cordia, si sic facta fuerit, ut justitia per eam non con- 
temnatur : si autem contemta justitia, misericor- 


dia observetur, ipsa misericordia non est miseri- cxcv 


cordia, sed fatuitas : nam justitia non est vera ju- 
stitia, nisi habuerit in se et misericordiam : sic et 
misericordia non est vera misericordia, nisi ha- 
buerit in se justitiam ; injuste agentibus ac male- 
factoribus misericordiam exhibere, nec e er 
ipsa misericordia non est misericordia, sed fatui- 
tas : sic et Dominus ipse quidem mortis sententiam 
dictabat super Judaeos, dicens : Ecce ego mitto 
ad vos prophetas, et ex ipsis occidetis, ut ve- 
niat super vos omnis sanguis justus. Ecce ipse 
eos miserabili lamentatione plangebat dicens : Je- 
rusalem, Jerusalem. Nam Deus invitus compel- 
litur cum magno dolore peccatores damnare. Non 
enim sic dolet, quia ipse ab eis offenditur , sed 
quia quasi violenter cogitur perdere aliquem, qui 
omnes cupit salvare. Nam quemadmodum in no- 
bis contra naturam est bene facere, sic et Deo 
contra naturam est male facere, aut perdere. Sed 
dicet aliquis : Cum in potestate habeat Deus per- 
dere et salvare, quis eum invitum compellit con- 
demmare, si non vult? Tu, qui non desideras 
misericordiam Dei. Nam sicut qui desideranti 
misericordiam Dei denegat, crudelis est : sic qui 
non desideranti misericordiam prestat, injustus 
est. Sed dicis : Quis est homo, qui non desiderat 
misericordiam Dei? Tu, qui permanes in pecca- 
tis. Desiderare autem. misericordiam Dei, est con- 
verti ad eum. llle enim desiderat misericordiam 
Dei, qui timet iram ejus : qui autem non timet iram 
ejus, non desiderat misericordiam ejus, sed con- 
temnit. Jerusalem, Jerusalem , que usque nunc 
luctata es contra misericordiam meam tuis peccatis, 
nunc autem ipsam superasti. Volo enim in te mise- 
reri, sed vires misericordiz faciend:ze non habeo, 
nec possunt te amplius jam sufferre. Incessabili- 
bus enim iniquitatibus tuis misericordia mea quasi 


IN MATTHEUM. HOMIL. XLVI. 


jam lassata, a proposito suo defecit. Qua occidis A credentes: sic et de ista nova Jerusalem, 


rophetas,et lapidas eos qui mittuntur ad te. 
Misi ad te Esaiam, et serrasti eum : misi ad te Jere- 
miam, et lapidasti eum : misi Ezechielem, et tra- 
ctum super lapides excerebrasti eum. Quomodo 
sanaberis, quz nullum ad te medicum venire per- 
mittis? quomodo curabo infirmitatem tuam, qua 
omnem medicinam  conculcas? Sanctis meis non 
peperci, ut tibi parcerem. peecatrici. Illorum vi- 
tam neglexi, ne tuam mortem viderem. Omnes 
medici spirituales in te defecerunt, et tu curata 
non es. Ínsanabilis est passio tua; vicit enim ar- 
tem divinam. Si de morte tua gavisus fuis- 
sem , numquam ad te misissem prophetas. Si te 
perdere voluissem , numquam ad te ego ipse 
venissem, Ego tibi quid faciam, si. tu ipsa vi- 
vere non vis? Quoties volui congregare. filios 
tuos, sicut. gallina congregat pullos suos, et 
noluisti? Cum te in Agypto quasi sangui- 
narius accipiter persequebatur Pharao, misi su- 
per te Mosem et Aaron, quasi duas mollissi- 
mas pennas misericordie mez, et liberatos vos 
de unguibus ejus rapui in desertum, et nolui- 
stis sequi me, facientes vobis vitulum in Horeb, 
ut serviretis potius idolo mortuo, quam Deo vi- 
venti. Quotiens volui congregare filios tuos, 
sicut gallina pullos suos, et noluisti? Percurre, 
si vis, Judicum librum, quotiens peccaverunt et 
tradidit illos Deus, et iterum liberavit? Gallinam, 
Ecclesie ponit similitudinem, Sicut. enim. pulli 
gallinarum pastum suum quaerentes, per diver- 
sa vagantur, et maternis vocibus d ipd 
ad ipsam, et iterum similiter. pascentes disper- 
guntur, et iterum maternis vocibus congregantur : 
sic et populus Dei ; carnalem voluptatem et mun- 
dialem concupiscentiam sequentes, per diversos 
vagantur errores, quos Ecclesia mater per sacer- 
dotes, modo increpationibus, modo blandimentis, 
uasi quibusdam vocibus congregare et allectare 
εἶπαι, Et quemadmodum gallina habens pullos, 
vocando illos non cessat, ut. assidua voce vago- 
sitatem. corrigat pullorum suorum .: sic et. sacer- 
dotes in doctrina cessare non debent, ut studio et 
assiduitate doctrinarum suarum ncahgendam. po- 
uli errantis emendent. Et quemadmodum gallina 
bens pullos, non solum suos calefacit, sed euam 
cujuscumque volatilis filios exclusos a se diligit 
quasi suos : ita et Ecclesia non. solum suos Chri- 
stianos studet vocare, sed sive gentiles, sive Judzi, 
si suppositi illi fuerint, omnes fidei su calore yi- 
vificat, et in baptismo generat, et in sermone nutrit, 
et materna diligit caritate, Utautem et hereticis haec 
eadem coaptemus, Jerusalem hic semper , Eccle- 
siam intellige, qua dicitur civitas pacis, cujus fun- 
damenta posita sunt super montes Scripturarum. 
Sicut ergo illi Judzi, qui fuerant Jerusalem spiri- 
tualis , ingressi crediderunt in Christum, illi au- 
tem, qui erant Jerusalem corporalis, manentes in 
corporali Judaismo, persequebantur spirituales Ju- 
dos, id est, apostolos, ceterosque ex circumcisione 


B 


C 


D 


957 
! id est, de 
Ecclesia , qui spirituales Christiani fuerunt, reli- 
cta corporali Ecclesia, quam perfidi occupaverant 
violentia, exierunt ab illis. Magis autem 1lli exie- 
runt a nobis, sieut Joannes exponit, Non enim ille 


de Ecclesia exire videtur, qui corporaliter exit, 19 


sed qui epninalier. veritatis ecclesiasticae funda- 
menta relinquit. Nos enim ab illis exivimus cor- 
pore, illi autem a nobis animo. Nos ab illis exi- 
vimus loco, illi a nobis fide. Nos apud illos 
reliquimus fundamenta parietum, illi apud. nos 
reliquerunt fundamenta Scripturarum. Nos ab illis 
egressi sumus secundum aspectum hominum, illi 
autem a nobis secundum judicium Dei. Ideo et 
illi foni" Christiani persequuntur nostros 
spirituales, specie colorata, varietate fundata. 
Propterea que superius Dominus commemorave- 
rat, ad illam Jerusalem corporalem dicta esse vi- 
dentur : Jerusalem , Jerusalem, que occidis 
prophetas, et lapidas eos qui ad te mittuntur. 
Non dixit, Quz occidisti et lapidasti : sed, Que 
occidis et. lapidas : id. est, Qua hoc. propriüm, 
€t quasi naturalem consuetudinem habes, ut oc- 
cidas et lapides sanctos. Non enim occidit aut la- 
pidavit sanctos ante Christum, et cessavit facere 
post Christum quae fecit aliquando prophetis, sed 
eadem ipsa facit apostolis, quz fecit. aliquando 
prophetis. Sic et hereticorum Ecclesia non solum 
persequuta est patres nostros, et persequi jam ces- 
Savit : sed eadem filii eorum faciunt. nobis, qua 


1. Joan, 2. 
19. 
Exire de 
Ecclesia 
quis dica- 
tur. 


patribus nostris fecerunt: patres corum. Mittuntur cxcvi 


enim ad illos viri fideles, quotienscumque inter il- 
los et fideles certamen fidei commovetur , non ex 
ebrietate vini, sicut fieri solet frequenter, sed. ex 
aliqua causa pio. Mittuntur ad. illos, sicut 
mittebantur prophet et apostoli ad Judaeos, non 
ad salutem eorum ; insanabiles enim sunt : sed ad 
prejudicium. ipsorum, ut sine excusatione igno- 
rante judicentur. Item aliter. Hzretici prophetas, 
et apostolos, et martyres occidunt, qui DG sunt 
apud nos;sine dubio occidunt in verbis suis, et 
actibus. Quotiens enim leguntur in Ecclesiis no- 
Stris verba et acta prophetarum et apostolorum, 
prophetz et apostoli missi nihilominus loquuntur 
ad nos, quos omnes missos ad se haretici dum 
legunt et male interpretantur, occidunt et lapidant 
608. Ut autem manifeste cognoscas, quomodo pro- 
pheue et apostoli ab. hereticis occiduntur et la- 
pidantur : primum intellige , quomodo nascitur 


- Christus in nobis, et quomodo occiditur. Quando 


enim credimus in Christum, Christum generamus 
et formamus 1n nobis, sicut dicebat apostolus Ga- 


latis : Filioli mei, quos iterum parturio, donec G«l. 4. 19. 


formetur. Christus in. vobis. Consequenter et 
quando perdimus fidem Christi, Christum occidi- 
mus in nobis, sicut et prophete apud hzreticos 
occiduntur. Quando enim fidem et veritatem ver- 
borum eorum prava — subvertunt, 
prophetas et apostolos occidunt in se. Ipsius enim 
Decr quasi sanguis veritas est, qua vivificat ver- 


Joan.6.69. 


958 3 


OPUS IMPERFECTUM 


bum. Omne enim verbum, quod non habet in se A et * partem quidem eorum comedit fames et gla- 


veritatem Dei, inortuum est, quemadmodum sine 
sanguine corpus. Propterea omnia verba divina, 
quamvis rustica sint et incomposita, viva sunt : 
quoniam intus in sénsibus suis habent positam 
veritatem Dei, quasi sanguinem in venis inclusum, 


'et ideo vivificant audientem, sicut testatur Petrus 


ad Christum, dicens : Quo ibimus? verba viva 
habes. Omnia autem verba szcularia, quoniam 
non habent in se virtutem Dei, et quamvis sint 
composita et ingeniosa, mortua sunt, quoniam in 
venis sensuum suorum non habent virtutem Dei : 
propterea nec audientem salvant. Secundum hzc 
jam intelligis, quomodo heretici occidunt et lapi- 
dant prophetas et apostolos missos ad se. Quo- 
tiens enim veritatem verborum eorum gladio ma- 
ligni spiritus et verbi perversi corrumpunt, occi- 
dunt prophetas et apostolos, et sanguinem verbo- 
rum eorum, id est, veritatem effundunt in terram : 
totiens aliud. intelligentes in verbis prophetarum 
et apostolorum, et aliud roloquuntur ir populo, 
blasphemias suas quasi lapides quosdam jactant 
super apostolos et prophetas. Quotiens volui con- 
gregare filios tuos, etc. Quotienscumque enim, 
sicut diximus, inter hareticos et fideles fidei mo- 
vetur certamen, evidenter vult illos Dominus 
congregare sub veritate alarum suarum, id est, 
duorum Testamentorum, quotienscumque legun- 
tur apud eos verba prophetarum et apostolorum : 
illi autem non quasi domestici pulli gallinz, quae 
est Ecclesia, sed quasi silvestres pulli sanguinarii 
vulturis, aut accipitris, non solum ad veritatem 
duorum Testamentorum venire non acquiescunt, 
sed adhuc irruunt super ipsam gallinam, id est, 
Ecclesiam, et diripiunt et dispergunt pullos ejus, 
et evellicant eam : totiens vult eos congregare, 
illi autem. nolunt. 38. Ecce relinquetur vobis 
domus vestra deserta; id est, ecce nunc, tempo- 
re instanti. Cum ego fuero crucifixus, scindetur 
velum templi, et secreta mysteria sanctitatis ejus 
publicabuntur, et recedet ab. eo Spiritus Déi. Et 
sicut corpus anima recedente prius quidem frige- 
scit, deinde putrescit et solvitur : sic et templum 
vestrum, Dei Spiritu recedente ab eo, prius qui- 
dem seditionibus, et indisciplinationibus replebi- 
tur tyrannicis, quasi Deo jam illud non guber- 
nante ; deinde veniet ad ruinam. Sicut enim ante 
mor:em hominis, insanabilis precedit infirmitas : 
sic et ante ruinam aut hominis, aut loci alicujus, 
aut civitatis, inemendabilia przcedunt péccata. Sic- 
ut enim pulli frequenter a matre vocati, cum non 
obaudierint, neque sequuti fuerint matrem, matre 
longius abeunte, aut venit accipiter, et diripit eos, 
aut longius evagantur, ut pereant : sic et Domino 
frequenter Judaeos vocante, quoniam non obaudie- 
runt, neque sequuti: sunt eum, recedente illo ab 
eis, ad gentes venit quasi aceipiter rex Romanus, 


* [Commelin. patrem, sic.] 
ἃ Qui in A4ctibus apostolorum legantur.In haec verba 


dius, alii autem per singulas provincias dispersi 
sunt, ut perirent. 39. Dico enim vobis, non me 
videbitis amodo, donec dicatis, Benedictus qui 
"venit in nomine Domini. Pracessores nostri ex- 
ponunt, circa ipsum diem judicii et resurrectionis 


quosdam Judaeorum credituros in Christum. Quod 


et apostolus significare videtur, dicens : Ex parte nom. τι. 
cecitas contigit in Israél, donec plenitudo gen- 25. 26. 


tium intraret, et sic omnis Israel salvus fieret. 
Et sequens lectio illa tota hoc dicere velle videtur. 
Si quis autem. mysterium hoc per illos putat im- 
letum, ti in Actibus apostolorum men 
etro przdicante, aut aliis apostolis crediderunt : 
intelligat propter tres causas non esse verum quod 


B dicit. Primum, quia tunc pars modica secundum 


electionem credidit, non totus Israel. Secundo, 
quod illi ante gentes crediderunt, non post gen- 
tes. Plenitudo autem gentium tunc adhuc non in- 
troierat, sed inchoaverat hoc. Tertio, quia quando 
hec futura przdicebat apostolus, gentes jam cre- 
diderant, et Judaei qui fuerant NA wir : et tamen 
apostolusadhuc credituros significat Judzos, dicens 


ν᾿ 
. 


ad gentes : Sicut enim vos aliquando non cre- Ibid. v. * 


didistis Deo , nunc autem misericordiam con- —32. 


sequuli estis propter illorum incredulitatem : 
ita et illi nunc non crediderunt in vestra mise- 
ratione, ut et ipsi misericordiam consequan- 
tur : conclusit enim Deus omnes in increduli 
te, ut omnibus misereatur. Dicens ergo, modo 


€ non me videbitis, donec dicatis, Benedietus qui 


venit in nomine Domini : hoc dicere vult, Do- 
nec veniat tempus, in quo credentes dicatis, Benedi- 
ctus qui venit in nomine Domini. Spiritualiter 
enim videre Christum est ipsum in fide cognoscere; 


Sicut autem ad illam Jerusalem dictum est, Ecce cxci s 


relinquetur vobis domus vestra deserta : scilicet 
cum occideritis Filium Dei apud vos, cum de illo 
templo corporali templum exierit spirituale, quod 
fuerunt sancti,qui ex circumcisione crediderunt in 
Christum : sic et ad Ecclesiam omnium hzresum 
dictum esse videtur, Ecce relinquetur vobis do- 
mus vestra deserta, ex quo Filiam Dei occidi- 
stis: id est, Ex quo vivum verbum veritatis illius, 
mendacis verbi gladio, veritate effusa, mortuum 


D. fecistis : sicut superius diximus, spiritualiter pro- 


phetas suscipi ant occidi. Qui enim credunt se-- 


cundum veritatem verbis prophetarum, suscipiunt ' 


prophetas : qui autem corrumpunt veritatem ipso- 
rum, occidunt verba eorum, et eos ipsos in ver- 
bis ipsorum. Sic et Christus aut suscipitur, aut 
occiditur apud nos. Si enim credimus verbis ejus, 
suscipimus eum, et generamus in nobis : si autem 
non credimus, et adhuc veritatem verborum ejus 
corrumpimus, repellimus eum, et occidimus apud, 
nos. Unde fit, ut quotidie Christus apud fideles 
quidem suscipiatur, atque nascatur, apud hzreti- 


desinit codex RR, PP. Carthusianorum Vallis Dei. 


Hieeretico- 


i derelicta 
|» Deo et 
ibus 


eccle- 


τ IN MATTHLEUM. 


€os autem repellatur. Relicta est autem et deserta, 
ex quo de illa corporali Ecclesia spiritualis exi- 
vit : id est, de populo suo, qui videbatur Chri- 
stianus, et non erat, populus iste exivit, qui non 
videbatur, et erat: et magis autem,secundum quod 
diximus, illi a nobis exierunt, quam nos ab illis. 
Sicut autem membrum a corpore pracisum vivere 
non potest, neque ramus arboris viridis esse : sic 
et omnes hzretici precisi a corpore unius Eccle- 
sie, nec vitam Christi in se habere possunt, nec 
viriditatem gratize spiritualis, sed est Ecclesia eo- 
rum deserta : non ab hominibus; abundat enim 
perversis hominibus, quomodo pen malorum 
major est copia quam bonorum : sed deserta est a 
sanctis, deserta a sanctitate, a fide, ἃ veritate, a 
gratia, a spiritu; deserta denique ab ipso Deo, et 
ἃ bonis omnibus quz sunt Dei. Sicut enim homo, 
qui Dei non est, mortuus dicitur esse, quamvis 
yivat : quia non Deo, sed diabolo vivit: sic omnis 

esia quamvis abundet hominibus, tamen si 
ab illis bonis qua. dicta sunt defuerit , deserta 
est: quia non Deo, sed diabolo plena est. Dico 
enim vobis : /Von me videbitis amodo, donec 
dicatis, Benedictus qui venit in nomine Do- 
mini. Vere enim ex tempore perditionis suz hae- 
retici numquam Christum viderunt. Vident enim 
eum fide, non oculis, qui secundum veritatem 
ejus credunt in eum: qui autem non credunt, caeci 
sunt corde, non corpore : non necessitate, sed vo- 
luntate. Cognituri sunt autem eum in die judicii 
nolentes, quando videbunt eum in majestate Patris, 
quando videbunt eum etiam omnes iniqui, et Domi- 


. num eum confitebuntur nolentes : Domine, Do- 


mine,nos in nomine tuo demonia ejecimus ,etc.; 
sed nihil illis proderit tarda confessio. Tunc et 
isti dicturi sunt Christo : /Vos in nomine tuo do- 
cuimus, et in nomine tuo demonia ejecimus. 
Dicet autem ad eos : Numquid in virtute mea? 
numquid in spiritu meo? 1n nomine enim meo 
aliquid agere, seductorum est : sed in virtute mea, 
et in spiritu meo, sanctorum. Discedite a me, nescio 
qui estis. Sicut enim vos cognoscentes me, cogno- 
scere. noluistis, non propter difficultates veritatis 
mez, sed propter iniquitates malitiae. vestre : sic 
€t ego cognoscens vos, nolo cognoscere, non pro- 
E extraneas personas vestras, sed propter odi- 
iles malitias vestras. 


Homilia xlvij. ex cap. xxiv. 


1. Egressus Jesus de templo, ibat : et acces- 
serunt discipuli ejus, ut. ostenderent ei edifi- 
cationes templi, Superius ingressus est Dominus 
templum, quaerens sanctitatem templi : sed cum in 
templo nihil inveniret proprium templi ; egressus 
de templo ibat: quia zdificium quidem stabat, 
quod erexerunt homines, sanctitas vero ceciderat, 
quam constituerat Deus. Nam templum hominum 
est zdificatio lapidum pulchre composita : tem- 


HOMIL. XLVIf. 


959 
Α plum autem Dei est congregatio electorum reli- 
giose conversantium. Ibat de templo foras, id est, 
de Judais ad. gentes. Ibat non aed corpore, sed 
voluntate ^vi rs in spiritualibus. Ecce si pars 
aliqua domus fuerit decisa, cum labore tamen 
possibile est ut reparetur : si autem ipsum funda- 
mentum fuerit conquassatum, quid faciat pater- 
familias, nisi forte in aliquo loco nova faciat fun- 
damenta, et lapides de priori. domo transvectans, 
aliam sibi edificet domum? Sic et in spiritualibus, 
si quidem populares peccaverint, per poenitentiam 
corriguntur: si autem sacerdotium ipsum fuerit 
dissipatum, quod est populi fundamentum, quid 
faciat Deus? Hac ratione. gentem Judaam relin- 
quens, in alio loco, id est, 1n medio gentium uni- 
versarum,nova posuit fundamenta, id est, apostolos 
suos, et omnes bonos transferens, qui füerint ex 


B 


Judzis, dicente propheta :-Convertantur ad me, Ps«l. τι. 
qui timent te. Novam sibi fecit Ecclesiam, et ad 79- 


monuit illam, ut sicut mutavit locum, mutet et 


mores, dicens per prophetam : J4udi, filia, et Psat. 44 
vide et inclina aurem tuam, et obliviscere po- τι. 12. 


pulum tuum, et domum patris tui, et concu- 
piscet rex decorem tuum. Ibat enim, numquam 
ad illud templum iterum reversurus : jam enim 


maledixerat ei, dicens : Numquam ex te | feres Matth. 21. 
nascatur. Hac enim synagoga erat illa ficulnea, !9- 


ornata foliis, οἱ fructibus vacua : quae arbor. vi- 
debatur, non autem erat nisi figuralis, sed. erat 
synagoga realis : sicut et Judaea, quo verba san- 


super Samaritanum puteum gaudens sedebat, quo- 


€ ctitatis quas. et opera pietatis non habebat : 
qua videbatur populus Dei, non autem erat, ad 
quam venit Christus esuriens. Christus enim si ^ Christus 
esurit, quomodo satiatur? Satiatur in fide homi- esuriens 
z I idi B quomodo 
num, esurit autem in infidelitate eorum. Et de- 5... 


niam fides Samaritanorum offerenda ei fuerat, tam- 7o4n.4.6. 


quam. optimus cibus. Hic autem in templo nullam 
escam humana sanctitatis inveniens , egressus de 
templo, tristiter ibat. Et vere merito tristabatur, 
eteratquod irasceretur. Apud Samaritanos in per- 
egre satiatus est, apud Judaeos in domo propria 
mansit jejunus. Nam ibat. Per hoc quod hic dici- 
tur, bat, hoc significat, quasi offensus ibat. Alio- 
qui sufficeret dicere, Cum egressus fuisset de tem- 


si vadat alicubi, existimans invenire responsum, 
si non invenerit, confusus egreditur, quasi qui 
perdidit aliquid, quia quod sperabat non invenit. 
. Ideo et apostolis quasi dolore repletus, respondit : 
2. Amen dico vobis, non stabit hic lapis super 
lapidem, qui non destruatur. Non potest paci- 
fica loqui, qui cor habet turbatum. £t accesse- 
runt ad eum. discipuli ejus, ut ostenderent ei 
structuram. templi. Adhuc apostoli carnales con- 
stituti , spirituales oculos nondum bene apertos 
habebant, et ideo spiritualiter adhuc vivere non 
poterant. Ecce enim totum templum jacebat spiri- 
tualiter dissipatum, et illi quasi mirabilem com- 
positionem templi Christo monstrabant, non in- 


.p plo, accesserunt ad. eum. Quemadmodum homo, cxciui 


Psal. 25.8. 


940 


telligentes quia homo quidem in edificatione A mentionem. Sed illud primum. interrogant ex se 


parietum delectatur, Deus autem in conversatione 
sanctorum, dicente propheta : Domine , dilexi 
decorem domus tue et locum habitationis glo- 
rie tue. Quem decorem? Non: quem diversitas 
splendentium marmorum faeit, sed. quem prestat 
varietas viventium gratiarum. Ille decor carnem 
delectat, iste vivificat animam : ille pro tempore 
decipit oculos et deludit, iste autem in perpetuum 
zdificat intellectum. Jesus autem. respondens 
eis, ait : F'idetis hec omnia? Amen dico vo- 
bis, non relinquetur hic lapis super lapidem, 
pi non destruatur. Apostoli unam rem osten- 

ere voluerunt, et ipsam inutilem : Christus au- 
tem eis duarum rerum salutarium dedit vivam re- 
sponsionem. Nam et de futuro eos admonet, quasi 

rescius Deus, et de presenti eos docuit, quasi 
oe: magister. Illi aspiciunt illa que 1n hoc 
seculo viva.servant: ipse autem monet de his 
quee in futuro szculo zterna perdurant. /Vam.que 
videnlur, temporalia sunt : que autem. non 
videntur, eterna. Quid mirum, si hzc sunt per- 
itura, quz manus humana construxit? Sciamus 
etiam illa esse solvenda, quae manus divina crea- 
vit. Quia initio tà terram fundasti, Domine, 
et opera manuum. tuarum sunt celi : ipsi peri- 
bunt, tu autem  permanes in eternum, Quic- 
quid enim videtur, carnis est mysterium : quicquid 
non videtur, animarum. Cum ergo caro transie- 
rit, necesse est ut et. visibilia universa pertrans- 
cant : quia non est fas, ut cum rerum visibilium 
domina caro transierit, mysteria quasi dignitosiora 
remaneant. Si eivitas aliqua regi suo terreno fue- 
rit facta rebellis, nonne tollit ab ea jus civitatis, 
et milites suos transmittit, ut fiat deserta, ut qui 
potestatem regis sui non cognovit in bono, cogno- 
scat in malo, et ipsa desertio testificetur, quid ei 
profuerit antea propitiatio regis? Haec autem gens 
mihi Regi czlesti rebellis effecta est, legem meam 
corrupit, precepta mea contempsit, ministros meos 
occidit, super meipsum jam impias manus erexit, 
et adhuc interficere me cogitat, nisi me defenderet 
immortalis natura. Ideo tollam ex ea pignora ve- 
ritatis mec, id est, Spiritum sanctum. Tollam 
exercitum meum, id est, angelos qui custodiebant 
eam, ut non stet hic lapis super lapidem. Cum 
ergo salus ab ea recesserit, necesse est ut perditio 
dominetur. 


Homilia xlvii]. ex cap. xxiv. 


5. Sedente autem eo super montem Oliveti, 
accesserunt ad eum discipuli secreto, dicentes : 
Dic nobis, quando hec erunt, et quod signum 
adventus tui, et consummationis seculi ? ld est, 
Quando hzc erunt, ut non stet in templo lapis su- 
per lapidem, sicut dicis. Et addunt interrogatio- 
nibus suis et alterum, scilicet ut significet eis 
etiam seculi finem, cujus Christus non fecerat 


OPUS IMPERFECTUM 


et propter se, hoc autem secundum ex nobis et pro- 
pter nos. Nam neque nos templi illius diruptio- 
nem aspeximus, neque illi seculi finem : ideo illis 
expediebat audire signa. diruptionis illius, nobis 
autem expedit consummationis agnoscere signa. 
Omnibus enim laborantibus dulcis est finis. Viator 
libenter interrogat, ubi est mansio ; mer&enarius 
frequenter computat, quando annus completur ; 
agricola semper tempus messis exspectat ; nego- 
tatior die ac nocte theca suz discutit rationem ; 
mulier pregnans semper de decimo mense cogi- 
tat :sic et servi Dei libenter de consummatione 
seculi requirunt. Sciptum est enim : 


thesaurus tuus, ibi erit et cor tuum. Ecce si so- ?': 
5 lidorum aliquam quantitatem habeas in arca repo- 


sitam, quotienscumque veniens de platea, domum 
tuam ingrederis, ante omnia illum locum oculi tui 
"respiciunt, ubi solidos habes : sic et sancti illum 
locum respiciunt, ubi repositam habent coronam. 
Nam utile est tempus consummationis cognoscere: 
quia et homo in itinere constitutus, quanto magis 
appropinquaverit mansioni, tanto amplius incipit 
festinare. Nam in longa via etiam veloces homines 
pigriter ambulant : quando autem via fuerit bre- 
viata, etiam pigri velociter ambulant. Hac ratione 


| 


Ubi erit Matth, 6 


et Paulus exhortans dicit : JYunc enim propior Rom. 3, 


est nostra salus, quam cum credidimus : quia 11: 


appropinquata spes excitat magnanimitatis virtu- 
tem. ldeo quanto magis laudabiles sunt sancti, 


c qui ante Christum fuerunt,tantonos vituperabiles, 


qui post Christum sumus, et adhuc de seculo re- 
cedere nolumus. llli quidem sciebant finem esse 
futurum : quando autem nesciebant. Nos autem, 
Domino demonstrante, quotidie seculum finiri 
videmus, et tamquam mali servi, jam albescit 
aurora, et adhuc dormimus. Nam peccatores ho- 
mines numquam putant szculi finem esse futurum. 
Et quid mirum, si quod audiunt non credunt: 
cum nec illud credunt, quod. quotidie .vident ὃ 
Nam quotidie manibus suis efferunt mortuos, et 
mortales se esse non putant. 4. Et respondens 
dixit eis : Videte ne quis vos seducat. In primis 
hoc aestimo pretermitti non oportere, ut conside- 
remus quid interrogant apostoli,et sic melius intel- 
D ligemus quid Christus respondit. Interrogant enim 
hac duo apostoli, Quod signum erit destructio- 
nis Jerusalem, et, Quod signum consummationis 
mundi. In consummatione enim gentis Judae Je- 
rüsalem- destructa est, qu tamen videbatur esse 
Jerusalem, non autein vera erat.In consummatione 
autem mundi Ecclesia aut desolata, aut desolan- 


. da est : adhuc tamen illa quz videbatur Ecclesia; cxcix 


non autem quz vera erat, aut est : Dominus au- 
tem non separatim dixit, quz signa pertineant ad 
destructionem Jerusalem, et quae consumma- 
tionem mundi, videlicet ut eadem signa pertinere 
videantur et ad manifestationem destructionis Je- 
rusalem, et ad manifestationem consummationis 
mundi : quia non quasi historiam per ordinem ex- 


| 
| 
| 
| 
1 


IPsal. 64. 
o. 


* Thess.2. 


IN MATTHEUM. 


HOMIL. 


XLVIII. 


941 


posuit eis, quomodo res eraht agendz, sed. pro- ^ malis hominibus, non bene cognoscitur utrum sit 


etico more predixit eis quae res erant agenda. 

rophetia autem. semper per mysterium dicitur, 
et per mysterium intelligitur. Quid igitur? Haec 
signa de fame, de bellis, et de terrzmotu, si ad 
plenum spiritualiter voluerimus intelligere, non 
possunt pertinere ad. manifestationem destructio- 
nis Jerusalem : quia tunc spiritualiter gens con- 
tra gentem non surrexit ; id. est, hieresis contra 
haresim. Nam tempore apostolorum tantummodo 
seminat: sunt haereses, tempore autem regis Chri- 
stiani germinaverunt : nostris autem temporibus 
maturuerunt et pravaluerunt. Tunc enim fames 
non erat spiritualis, sed magna ubertas, de qua 
propheta dicebat : Z'isitastí terram, et inebria- 
sti eam, multiplicasti ditare eam. Item si volue- 
rimus hzc signa tantum corporaliter intelligere, 
non proficiunt ad manifestationem. consummatio- 
nis mundi. Nam et bella hzc corporalia semper 
fuerunt, et semper erunt. Et fames, aut terrzemo- 
tus carnales semper fuerunt. Non potest autem 
esse in signum alienjus rei faturz, quod. semper 
fuit in usu : sed quod novum fit, illud dicitur si- 
gnum. Sicut ergo fuit Jerusalem illa corporalis, 
qua jam expugnata est in figura : est autem altera 
Jerusalem spiritualis, scilicet Ecclesia Christi, quae 
in finem mundi etiam tentanda est, et adhuc ten- 
tatur : sic et signa illa quee Dominus dicit, et spi- 
ritualiter intelligenda sunt, et carnaliter : ut car- 
naliter intellecta, significent destructionem illius 
Jerusalem : spiritualiter autem intellecta, signifi- 
cent tentationem Ecclesie in consummatione fu- 
tura. Ergo ad utramque tempus porrige mentem 
qui audis, et ad illud quod fuit antequam Jerusa- 
lem caperetur, et ad illud quod fiet antequam 
tentetur Ecclesia Christi. Fidete ne quis vos se- 
ducat. 5 Multi enim venient in nomine meo, 
dicentes : Ego sum Christus, et multos. sedu- 
cent. Hoc et apostolus dixit iis qui fuerunt ante- 
quam caperetur Jerusalem , quia prius venturi 
fuerant pseudochristi. Etenim hoc erat signum 
primum destructionis Jerusalem : quod vere fa- 
ctum est. Venerunt enim Dositheus, et Simon, et 
Cleonius, et Varisuas in nomine Christi, et alii 
multi, quos apostolus in Epistolis suis tangit. Hoc 
et patribus nostris dixerunt, qui fuerunt prius an- 
tequam tentaretur Ecclesia, quia ventura fuerant 
haresum multa verba mendacia, dicentia : Ego 
sum Verbum:Dei, Christus. Et hoc signum fuit 
expugnationis Ecclesize, quod et factum est. Vere 
enun priusquam ex tempore Theodosii, przvari- 
cantibus multis, expugnaretur Ecclesia, multa 
dogmata przcesserunt ex tempore Constantini, di- 
centia, Hoc est verbum Dei : per quz signa in- 
telligere potuerunt periclitaturam esse Ecclesiam 
Christi, st prophetia Christi ante exitum intelligi 
potuisset, Multi venient in nomine meo, dicen- 
tes : Ego sum Christus. Venient in nomine 
sponsi, ut sponsze castitas tentata probetur. Nani 
sicut omnis mulicr, quamdiu non admonetaür a 


casta:si vero admonita conscientiam vel fidem 
viro servaverit, tunc merito casta laudatur : sic 
Ecclesiz fides non bene cognoscitur;nisi Antichri- 
sti. venerint ad. eam. Sive de illis pseudochristis, 
qui precesserunt antequam tentaretur Ecclesia, 
hoc convenit dicere. Quoniam sicut, cum domus 
incendio comprehenditur, omnes latrones consur- 
gunt, quarentes unusquisque quod rapiat : sic 
quando casus specialiter tunc Judzorum, aut ge- 
neraliter, aut modicum Christianorum fieri cope- 


rit, omnes dzemones spirituales latrones insurre- 


B 


C 


D 


Xerunt,per suos ministros quzrentes unusquis- 
que quem perdant. Non audistis prophetam dicen- 
tem, quomodo in nocte omnes Destize circuierunt 


militantes, hoc modo? Posuit tenebras, et facta Psal. 103. ἡ 


est nox; in ipsa pertransibunt omnes bestie ??- 
silvc , etc. Sic et. dimones | spirituales bestiz, 

quamdiu lux justitie est super terram, in cu- 

bilibus suis latent, id est, in cordibus impio-- 
rum, et non se ostendunt : cum autem Rer in 
impietatis aspexerint. dominari, tunc dzmones 
procedunt, aut ministri eorum de latibulis suis, 
quarentes quem valeant devorare. Ideo videte 
ne quis vos seducat. Homo circa. mortem phan- 
laslas videt : sic et. mundus in exitu suo mul- 
tos patietur errores. Hoc puto, quod ad omnes 
Christianos dicebat, sive tunc, sive modo, praci- 
pue tamen ad sacerdotes, J'idete ne quis vos se- 
*ducat. Vos estis luminàária, verbum vitz cónti- 
nentes, quasi candelabra lucentia; facile, vobis 
exstinctis, Ecclesia a latronibus praedam patietur 
in tenebris. Quomodo autem stet zdificatio do- 
mus, si columnz ceciderint? Et ne putes quia 
corporaliter jubet eos aspicere, cum dicit, 7" idete : 
sed spiritualiter mente considerare. Mente autem 
potest considerare, qui per bonam conversationem 
mentem habet illuminatam. Qui ergo bene con- 
versatur, lucidam habet mentem, et intelligit qui 
$unt doctores : qui autem peccat, sensus ejus cum 
sit tenebrosus, non intelligit qui sunt servi Dei, 
et qui ministri diaboli. Sicut enim qui corporali - 
ter oculos habet acutos, de longe prospicit venien- 
tem, an amicus ejus est, an odes : qui au 
tem oculos habet infirmos, quamvis intenderit, 
non cognoscit an amicus sit, an inimicus : 510 qui 
mentem a peccatis possidet mundam de longe con- 
siderat, homo Dei est ille qui venit, aut homo. 
diaboli : in. nomine Christi venit, aut in spirita 
"Christi. Aut putamus quod semper venturi fue- 


' rant novi Christi? Absit. Quod ergo dicebat, Multi 


venient in nomine meo, ad tempus apostolorum 
pertinet. Tunc enim sciens diabolus, quia adhuc 
novus erat Christus in mundo, quia veritas evan- 
gelii ejus adhuc erat ignota, quia apostoli ejus 
multis incerti, multo$ introducebant Christos in 
mundum, ut bomines volentes venire ad Chri- 
stum, per similitudinem nominis ejus errantes, 
transeant ad. diabolum, et volentes ab co exire, cc 
impingant in eum. Quemadmodum si rex in bello 


942 


OPUS IMPERFECTUM 


victus atque fugatus ab alio rege, indueret indu- A persi sunt : sie. in illis auditionibus schismatum ; 


mentum regis illius victoris, et in parte sua eri- 
gat simile signum signo regis illius, ut ille popu- 
lus victoris schema sui regis aspiciens, et signum 
partis ipsius, dum putat se ad. proprium currere 


regem, incurrat in manus adversarii sui : sic et 


diabolus. suhornat ministros suos sub nomiue 
Christi, ut volentes homines ire ad Christum, si- 
militudine nominis tenebricati ad diabolum va- 
dant. Postquam vero notitia Christi in toto mundo 
prevaluit, et veritas evangelii ejus facta est ma- 
nifesta, mandata discipulorum ejus implicare jam 
non poterat, sed submittere Christos. Neque ali- 
quid. agit etiam si. submittat : quoniam omnibus 
manifestus est Christus, et evangelium ejus, et 
apostoli ejus : sed. alio modo submittit Christos, 
ut verba: diversorum hzreticorum | introducta, 
unumquodque eorum dicat, quia Ego sum Chri- 
stas, unigenitum Verbum Dei. 6. 4fudietis pre- 
lia, et opiniones preliorum. Tunc quidem cor- 

oraliter ea dicebat pralia audienda, qua contra 
Velia preparabat Imperator Romanus. Nam 
sicut solet fieri in przsparatione belli dum eligun- 
tur principes, dum deputatur et congregatur ex- 
ercitus, auditio currit, maxime ad. eos, adversus 
quos przparatur. Sed postquam ingressus est ex- 
ercitus Judzam, sicut exponit Josephus, non sta- 
tim ad Jerusalem applicavit, sed το civitates sin- 
gulas regionis illius, et diversa prius gesta sunt 
bella, et plurimze civitates captz, et sic novissime 
Jerusalem obsedit exercitus. Ideo mandabat apo- 
stolis, idete ne turbemini, sed opus pradica- 
tionis vestro implete. Illius Jerusalem corporalis 
typum gerit Jerusalem spiritualis Ecclesia. Nam 
nisi templum illud destractum fuisset, observan- 
tia legis non facile fuerat compescenda. Ideo au- 
tem destructum est, ut etiamsi velint Judaei post- 
modum legem servare, non possint, aut de pascha, 


B 


C 


aut de sacrificiis, aut de ceteris festivitatibus. Ce- . 


ciderunt ergo corporalia et figuralia, ut surgerent 
spiritualia et vera mysteria. Postea autem spiri- 
tualiter heresum annuntiabat fore certamina, quae 


. impiorum princeps Antichristus contra Christia- 


1. Cor. 11. 
19. 


nos fuerat operaturus in fide, Nam excitans dia- 
bolus errorum scandala, non statim oppressit Ec- 
clesiam, sed prius per varia loca schismata exci- 
tavit. Utputa, audiebatur quomodo in illa civitate 
Fotinus hoc praedicet. Item in illa alia civitate 
Acoluthus presbyter hoc sapere ccepit. Sic audie- 
bantur a Christianis schismata, ct opiniones schi- 
smatum, donec omnium hazresum dux una elige- 
retur perversio omnibus. Sed in illis non es 
erat Christianis turbari, quia oportebat fieri illa. 
Quod. autem oportebat, docet apostolus dicens : 
Oportet inter os hereses esse, ut probati ma- 
nifesti fiant. Et sicut in illis tunc auditionibus 
praliorum non fuit finis gentis Judzz, sed postea 
et Jerusalem debellata est, et Judaei quidam in gla- 
dio perierunt, quidam a bestiis, quidam in servi- 
tute venditi sunt, quidam per singulas gentes dis- 


D 


tempore patrum nostrorum, non est factus finis, 
sed postmodum Ecclesia debellata est, multis ad 
pravaricationem aut seductis, aut coactis : modo 
jam restat ut fiat finis. Bene ergo ait, Vos nolite 
turbari. Sive enim tunc in auditione corporalium 
praliorum, sive modo in auditione spiritualium 
praliorum, nostri inturbabiles manent : quia ea, 
qua fiunt in mundo, non possunt nocere eis, qui 
sunt extra mundum : et quz fiunt carnaliter, non 
possunt nocere eis, qui sünt extra carnem : nec 
mendacia edunt eum, in quo hábitat Spiritus 
sanctus : sed mundus mundialibus nocet, et men- 
daces seducunt mendacia. Quemadmodum si quis 
in campo quodam tabernaculo circumdatus sit, si 
aliqua surrexerit tempestas ventorum, sonum qui- 
dem tempestatis audit, vexationes silvarum videt, 
ipse autem flatum non sentit : sic qui intra justi- 
uam sedet inclusus, quando mundus concutitur, 
rumores turbationum audit, secularium miserias 
aspicit, ipsum autem concussio mundi non movet. 
T. Insurget enim gens super gentem, et regnum 
super regnum. In tempore illo omnes gentes, et 
omnia regna, quee videbantur esse sub imperio 
Romanorum, super gentem Judzam suut eongre-- 


gati, et omnia pene regna super regnum ipsorum. 


Nec enim poterat aliquis parcere eis, quibus Deus 
irascebatur. Spiritualiter autem ita insurgit heresis 
super heresim, et episcopatus super episcopatum. 
Sicut enim tunc insurgens gens super gentem, et 
regnum super regnum, signum erat destructionis 
Jerusalem, sic postea insurgens haresis super hae. 
resim, et episcopatus super episcopatum, signum 
fuit expugnationis Ecclesiz.Et vere quod dicit, 7n- 
surget gens super gentem, et regnum super re- 
gnum, plus convenit ut spiritualiter intelligamus 
nunc de hzresibus, quam corporaliter tunc de gen- 
tibus.Tunc enim non gens super gentem insurrexe- 
runt,nec regnum adversus regnum,cum pene omnes 
ila gentes et regna super unam excitate sunt 
gentem Judaam. Tunc enim gens super gentem, 
et regnum adversus regnum insurgere recte dici- 
tur, quando invicem sibi gentes non sunt subjectz, 
sed adversantur. Nunc autem héresis super hz- 
resim insurrexit, et episcopatus super episcopa- 
tum. Nam omnis haresis impia adversus cas ha- 
reses videtur insurgere, qu non sapiunt similiter. 
Utputa, heresis Fotini non solum Christi Eccle- 
si: adversatur, sed omnibus hzresibus aliter sa- 
plentibus. Hzresis Homoousianorum, no solum 


. L 5 H 
Christi Ecclesie adversatur, sed et omnibus hae- tiom 
resibus non similiter sapientibus. Ideo dicit : [π-- »or«m 


surget gens super gentem, et regnum super re- 
gnum; magis autem omnis "haeresis super Eccle- 
siam veritatis. Quoniam sicut tunc onines gentes, 
quamvis non essent eee generis, aut ejusdem 
moris, tamen non sibi adversabantur, sed unam 
debellabant Judzam : sic diversa hareses, quam- 
vis non sint ejusdem pravitatis, tamen non sibi 
adversantur, sed omnes unam debellant Eccle- 


πον mcn dini 


MEREDMEM MED. 7s 


IN. MATTILEUM. 


HOMIL. 


XLVIII, 


945 


siam veritatis. Et quid? putas ideo diabolum mul- 4 nam de rebus divinis : tunc. traditi: sunt patres 


tas haereses induxisse, ut invicem se mendacia ejus 
expugnent? Absit. Sed multiformes causas erroris 
idea: ut multis modis Christi circumveniatur 


cc: Ecclesia , ut pars pereat per illam sapientiam , 


pars per istam. Sicut qui multas etiam venationes 
pretendit, cogitans quia necesse estaut in hac, 
autin illa retia venatio cadat. Et erunt fames, 


et pestilentie, et terremotus per. loca. Quàles. 


pestilentiz, et qualis fames, et terraemotus pra- 
cesserunt Judam ,antequam Jerusalem caperetur, 
cognoscere potest qui Josephum legit. Spiritua- 
liter autem ita priusquam exspoliaretur Ecclesia, 
sine dubio pracesserunt in populo Christiano fa- 
mes spiritualis verbi, pestilentiae diversorum car- 
nalium vitiorum, terrzmotus spirituales turba- 
tionum populi Christiani. Nec enim nata fuissent 
tam. multa schismata in populo Christiano , nisi 
fuisset in eis fames verbi : Pestilentic, id. est, 
morbi carnalium passionum, nisi fuissent in eis 
commotiones turbationum, sicut significat Domi- 
nus in illa parabola, quam de seminandis zizaniis 


. ab homine malo propouit, dicens : Cum dormi- 


rent autem. homines, id est, cum negligerent in 
peccatis, venit inimicus homo, et seminavit zi- 
zania. Qui autem satiati sunt pane. verbi divini, 
qui sani sunt a pestilentia passionum carnalium, 
qui stabiles sunt in fide et justitia, apud eos schi- 
smata non inveniuntur dogmatum. Omnia autem 
hzc initia sunt parturitionis, id est, pseudochristi 
venientis, et auditiones preliorum, et insurgens 
gens super gentem, et fames, et pestilentia, et 
terremótus. Sicut hiec omnia corporaliter intelle- 
cta, initia fuerunt malorum Judaeis, incrementum 
autem desolatio fuit Jerusalem : sic spiritualiter 
hzc intellecta , initia. fuerunt. Christianis , incre- 
mentum autem oppressio fuit Ecclesia. Sicut ergo 
certamina haresum initia fuerunt parturitionis : 
quomodo non intelligimus, quia ex quo hareses 
natze sunt, οἱ discessio facta est multorum, ex eo 
consummatio ccepit? 9. Tunc tradent vos in tri- 
bulationem, et occident vos, et eritis odio 
omnibus gentibus propter nomen meum. Estimo 
quod hic. jam deficit expositio corporalis, ut. de 
tempore illo dicamus, quo Jerusalem capta est a 
Romanis : ex eo quod dicit, Tunc tradent in tri- 
bulationem, quoniam apostoli et ceteri Christiani 
tunc cceperunt pati persequutionem, quando illa 
omnia ceperunt preparari contra Jerusalem, et 
non potius ab initio, ex quo Christus ascendit, sic- 
ut Actus apostolorum testantur. Plane igitur spi- 
ritualiter intelligere convenit, quia quando hac 
omnia cceperunt fieri contra Ecclesiam Christi, id 
est, quando ceperunt esse dogmata falsa, quasi 
μνο ὶ καρ quando coeperunt auditiones fieri, 
quando cepit insurgere haresis super hzresim, 
et episcopatus super episcopatum, quando facta 
est fames verbi in populo Christiano, quando 
comprehenderunt eos pestilentize vitiorum multo- 
rum, quando facti sunt eis terremotus turbatio- 


C 


D 


nostri in multas tribulationes persequutionum in 
toto mundo, et occisi. sunt, et quidam odio habiti 
sunt omnibus gentibus, id est, omnibus hzresibus. 
Nam si hoc, sicut dixi, non convenit de tempore 
apostolorum, quando erant adhuc multe gentes 
non. cognoscentes Deum , sed de isto tempore di- 
citur quando hiereses factae sunt : consequenter hae 
gentes, quibus odio facti sunt patres nostri , haere- 
ses sunt intelligenda : quia quando Ecclesia cospit 
periclitari, nescio si erat in. circuitu aliqua gens, 
qua non cognosceret Deum, cui odio esset. Qua 
autem ratione gentes haereses appellentur, attende. 
Sic enim aliquando, destructa turre, filii No8 
inten sunt, et in toi partes divisi, et super sin- 
gulas quasque gentes prepositi sunt. principes se- 
cundum propositum ipsorum, angeli maligni : 
sola autem gens Judza in portione facta est Dei, 


sicut in Deuteronomii cantico scriptum est : Cur. p»u;.32.8. 


divideret, inquit, Excelsus gentes, quando dis- 9. 
persit filios 4dam : statuit fines gentium. se- 
cundum numerum. angelorum. Dei, et facta 
est portio Domini populus ipsius Jacob. Num- 
quam enim diceret, quia gens Judzorum facta est 
portio Domini, nisi omnes gentes extra portionem 


. factze fuissent. Postquam. ergo venit Filius Dei in 


mundum, quod nulla. secula nec sperare potue- 
runt, nec promereri : ne tali misericordia. gens 
aliqua fraudaretur, vocate sunt omnes gentes ad 
fidem, mixti boni et. mali : boni, ut. salventur : 
mali, ut inexcusabiles fiant. Quando ergo Ecclesia 
ex mixtis voluntatibus erat repleta , sicut retia ,. 


^ 


qua dicuntur in evangelio repleta de pens Luc. 5. 6. 


mixtis : necesse erat, ut purgaretur Ecclesia, ut 
boni quidem pisces mitterentur in vasis, mali au- 
tem projicerentur foras. Ideo concessa est diabolo 
erroris seminandi licentia, et sic dispersz sunt per 
plurimas hareses, unusquisque secundum | propo- 
situm. suum, remansit autem una fides tantum- 
modo apnd Deum. Ideo ergo dicunt evangelistz, 
haereses gentes esse : quoniam sicut tunc, cum 
omnes homines essent. una gens et lingua, divisi 
sunt per plurimas gentes : ita et modo cum esset 
totus populus Christianus una Ecclesia, et. una 
fides, lisi sunt per multas hareses. Et sicut 
tunc omnes gentes factze sunt sub principatu prin- 
cipum malignorum, una autem gens sub princi- 
patu Michaelis : sic et modo omnes hzreses factze 
sunt. sub demonum principatu, una autem. sub 
principatu Christi remansit, de qua dicit propter 


Ecclesiam : Una. est. columba mea , perfecta Cant. 6. 8. 


mea. 10. Et tunc scandalizabuntur multi, et 
invicem. tradent, et odio habebunt invicem. 
Etiam ex his verbis ostenditur, quomodo hac non 
dicuntur de temporibus apostolorum, quamdiu 
Jerusalem fuerat capienda : quoniam tunc pauci 
scandalizabantur, pauci Christiani invicem se tra- 


debant, quia nec odiebant invicem, sed Erat 4. 4. 32. 


omnium credentium cor unum, et anima una : 
sed de nostris dicit, in quibus plures, scandalizati 


944 


OPUS IMPERFECTUM 


4 


sunt, et scandalizantur a fide, quam confirmentur À phetis? Non. Sicut enim non sanis, sed infirmis 


in fide. Nunc alterutrum οἱ tradiderunt, et tra- 
dunt, quomodo et odiunt se alterutrum, ita ut nec 
in duobus sinceram invenias caritatem, non di- 
cam-in multis. 11. Et multi pseudoprophete 
exsurgent, et seducent multos. Prophetze dicun- 
tur,non solum qui de Christo annuntiaverunt, 
nec qui omnino fatura loquuntur, sed. doctores 
dicuntur prophetze. Ergo pseudoprophetas, pseu- 
dodoctores appellat haeresum diversarum, aut illos 
quos modo videmus diversis argumentis religionis 
speciem pr:etendentes. Alii enim se dicunt neque 
manducare, neque dormire, neque algere, neque 


ccu eestuare, sed semper pendere in aere. Alii autem 


vestiti ciliciis, aut cireumdati catenis, socia sibi 
daemonia commoventes : et quia gratiam Dei non 
habent, patrocinia demonum commendant. Sed et 
hzc talia rursum sunt, etsi insensatos fallunt, per 
hzc tamen rion. seducuntur sapientes. Alii autem 
sunt, qui vehementer seducunt : quoniam etsi men- 
daciter, tamen Christum predicant, fidem annun- 
tiant : quoniam sic Ecclesias habent, 510 ordines 
clericorum, sic fideles, sic lectiones legunt divi- 
nas, eadem dare videntur baptismata, eadem 58-- 
cramenta corporis et sanguinis Christi. Similiter 
apostolos et martyres colunt. Per hac ergo valde 
tenebrescere faciunt mentes, non solum mediocrium 
hominum, sed. etiam prudentum. Quem ex parte 
non moveat Antichristus faciens opera Christi, et 
ante Christianos officia universa explens Christia- 
norum, nisi forte illum qui considerat quod apo- 


2. Cor. 11. stolus ait : Cum enim. ipse satanas transfigurat 


14. 


se in angelum. lucis : quid magnum est. si et 
ministri ejus transfigurentur, sicut. ministri 
justitie, quorum. finis erit. secundum. opera 
eorum , non- secundum schemata Christianitatis 
eorum? Multos, iuquit, seducent, non- omnes : 
quia non est seducentium virtus, sed negligentia 
seductorum. Si aütem seducentium esset virtus, 
omnes seducerent : nunc autem ex eo, quod non 
omnes seducuntur, apparet quia seductorum ne- 
gligentia est , non seducentium virtus. Naim sicut 
veritas allicit. fideles ad se, et amicos veritatis : 
sic et mendacium infideles rapit ad se et amicos 
mendacii, non veritatis. Et veritas quidem inter- 
dum aut infideles trahit ad se, aut inexcusabiles 
facit eos. Mendacium autem nullo modo potest 
flectere ad se fideles : quoniam veritas habet in se 
et rationem manifestam, et firmam virtutem : men- 
dacium autem nec rationem habet manifestam, nec 
virtutem aliquam. Deinde quia veritas et in sensu 
fidelium dominatur, mendacium autem in sensu fi- 
delium nihil habet. 43. Qui autem perseveraverit 
usque in finem, hic salvus erit. Miror quomodo 
de Deo haeretici hzc intelligant : aut enim legentes 
hzec, quomodo ausi sunt perscrutationes facere : aut 
perscrutationes facientes, quomodo heec legere non 
erubescunt? Quibus dicitur : Qui perseverave- 
rit usque in finem ? Numquid persequentibus se- 
ductis Christianis? numquid. seductoribus pro- 


e 


D 


apponitur medicina, sic et consolatio non pericu 
lum facientibus, sed periclitantibus datur. 14. £t 
predicabitur hoc evangelium in universo orbe. 


Marcus manifestius addit : Primum, inquit, pre- Marc. 
elium. Quando autem | illa: bella 19- 


dicabitur eva 
corporalia movebantur contra Jerusalem, adhuc 
inittabatur evangelium. Nondum praedicatum erat 
in toto orbe. Ante hereses autem. consummatum 
est evangelium. Nam usque ad tempus Christiani 
regis, predicantibus quibusdam, aut.de gente in 
gentem notitia Christi currente; pervenit ad omnes. 
Vis scire, quia tunc completa est notitia Christi? 
Considera quia ex ea heresum bella cceperunt, ut 
fieret electio meliorum. Nam quamdiu. vocatio 
est, non potest esse electio : et quamdiu electio 
est, non potest facilis esse vocatio. Nam sicut im- 
pedimentam est vocationi electio, sic electioni 
vocatio. 


Homilia xlix. ex cap. xxiv. 


15. Cum ergo videritis abominationem de- 


3: 


solationis, quc dicta est a Daniele propheta, id 


stantem in loco sancto ; qui legit intelligat, etc. 
Quidam dicunt abominationem. desolationis esse 
imaginem Cesaris, quam Pilatus posuit in templo. 
Verius autem quid sit abominatio desolationis 
Lucas evangelista interpretatur. Nam in quo loco 


Marcus et przsens Mattheus ponunt, Cum vide- Marc. x 
ritis abominalionem desolationis : in ipso loco *4- Ὁ 
Lucas sie ponit: Cum. videritis circumdari ab Luc.21 


exercitu Jerusalem, tunc scitote quia propin- 
quavit desolatio ejus. Et sic dicit, qui in Judza 
sunt : videlicet ut per alteram similitudinem ex- 
positionis ejusdem loci ostendat, quid sit abomi- 
natio desolationis stans in loco sancto. Fuit enim 
exercitus alienigenarum et Romani Imperatoris 
stans circa Jerusalem, qu: usque tunc fuerat san- 
cta. Hoc et Petrus apud Clementem exponit. De- 
nique hanc esse abominationem desolationis et i 

textus ostendit. Quasi enim replicans illa omnia 
que superius dixit, breviter comprehendit, et di- 
cit: Cum ergo videritis abominationem deso- 
lationis stantem. Hoc est, Cum videritis ea ipsa 
prelia jam stantia circa Jerusalem , quz ante au- 
diebatis. Similiter et in fine mundi , et, in Anti- 
christo. intelligendum est spiritualiter, quando 
et haereses, et fames, et pesulentiz, et illa omnia 
ante precesserunt : novissime autem. abominatio 
desolationis stetit in loco sancto, id est, exer- 
citus Antichristi. Exercitus autem Antichristi 
sunt omnes hareses, przcipue ista, que obtinuit 
Ecclesize locum, et stetit in loco sancto, ita ut vi- 
deatur quasi verbum veritatis stetisse, cum non 
sit verbum veritatis, sed abominatio desolatio- 
nis, id est, exercitus Antichristi, qui multo- 
rum animas reddidit desolatas a Deo. Et hoc est 


forte quod apostelus dicit : Qui adversatur et 2. Τὶ 
4. 


1 
à 
- 


Ccut 


΄ 


IN MATTIiUEUM. 


HOMIL. 


XLIX. 


945 


éxtollitur supra omne quod dicitur Deus, aut 4 gnum, multe scripture significant, maxime ta- 


quod colitur, ita ut in templo Dei quasi Deus 
sedeat, ostendens se quasi sit Deus. Et sic 
omnia illa mala heresum diversarum, quz antea 
audiebantur tantum, postea steterunt in loco san- 
cto desolantia Ecclesiam Christi. Ex. quo data sibi 
licentia, cceperunt omnes publice habere Eccle- 
sias. Et nos quidem exposuimus hie auditiones 
praliorum, et fames, et terreemotus, et pestilen- 
lias, auditiones heresum, et inopias verbi, et 
concussiones Christianorum, et corruptiones mo- 
rum, qua ante praecesserunt a tempore Constan- 
tini, usque ad tempus Theodosii. Abominatio- 
nem autem desolationis diximus esse hanc uo 
haresim, {πῶ occupavit sanctz? Ecclesie. loca, 
et multos desolavit a fide, et ipsum exercitum 
Antichristi, et czteras hzreses, qua coeperunt 
publice habere Ecclesias, locum obtinentes Ec- 
clesie sanctum. Si quis autem auditiones quidem 
proliorum, fames et tumultus, et pestilentias, in- 
telligat esse omnia hzc mala spiritualia, quee facta 
sunt tempore Constantini simul et Theodosii us- 
que nunc, abominationem autem desolationis in- 
telligat esse ipsum Antichristum, qui postmodum 
venire speratur, et obtinere loca Ecclesiarum san- 
cta sub specie Christi, et multos fidelium desola- 
re : non irrationabiliter dicit. Nam. sive ista ha- 
resis, qua jam tenuit, sive populus ille, qui 

um cum ipso Antichristo est futurus : 
recte exercitus intelligitur esse Antichristi. Et sic 
prophete verba significant. magis de consumma - 
tione mundi : prophetia tamen, sient docet Chri- 
stus, ad utrumque est dicta. Sunt autem verba 


.illasic': 4m dimidio septimi anni auferetur 


juge sacrificium, et abominatio desolationis 
stabit in loco sancto, usque ad. consummatio- 
nem temporis, et consummatio dabitur super 
solitudinem. Vic exercitus Romanus dictus est 


€ 


abominatio desolationis, quia ad desolationem , 


redacturus fuerat Judaicum cultum : hic autem 
Antichristus dicitur abominatio desolationis, quia 
multorum Christianorum animas facturus est de- 
solatas a Deo. Nam cat an caperent Romani Je- 
rusalem,in dimidio hebdomadis Christus per suam 
doctrinam tulit de medio juge sacrificium Judao- 
rum. Nam dicitur tribus annis et sex mensibus do- 
cuisse, qui numerus facit dimidium septem anno- 
rum, ut illud sacrificium, quod jugiter fuerat in 
usu, tolleretur de medio, et offerretur sacrificium 
laudis in voce, et sacrificium justitiz in operibus, 
et sacrificium pacis per eucharistiam. Usque ad fi- 
nem autem seculi tumultus est, quia Judaica con- 


D 


men in Revelatione sua Joannes. Et solitudinem 


illam consummatio occupavit : /Vam usque in fi- ?: Thess.2. 
nem tenebit Antichristus : quem Dominus Je- 7? 


sus interficiet spiritu oris sui. De hoc- enim et 


apostolus ait, dicens : JVemo vos conturbet : quia Ibid. v.3. 
nisi venerit discessio primum, et revelatus 4- - 


fuerit liomo peccati, filius interitus, qui adver- 
satur et extollitur supra omne quod dicitur 
Deus, aut quod colitur, ita ut in templo Dei 


quasi Deus sedeat ; et addit : Jam enim myste- lbid. v. 7. 


rium iniquitatis operatur. Legi quemdam sic 
exponentem : Quoniam omnia, inquit, quicum- 
que exposuit supra, signa fuerunt pracedentia di- 
ruptionem civitatis illius et templi. Hoc autem 
quod dicit, Cum videritis abominationem. de- 
solationis , stantem. in. loco. sancto, et omnia 
que dicuntur deinceps, signa sunt consummatio- 
nis future, et venturi Filii Dei, qui et in abomi- 
nationem desolationis ipsum tradidit Antichristum. 
Quod. autem staturus sit in loco sancto, dicit hoc 
modo : Rezdificaturus est, inquit ,'sanctuarium 
quod fuit in sae e quondam, et ibi statu- 
rus : ut videntes Judzi credant in eum, non so- 
Jum propter signa ejus, sed eliam propter repara- 
tonem templi ipsius; estimantes prophetas in 
tempore illo esse impletos, qui de reparatione Je- 
rusalem prophetaverunt : non intelligentes quo- 
modo propheta de reparatione templi spiritualis 
loquutus est, quam Christus implevit, non de 
corporali quam Antichristus est impleturus. Et 


Dan. 9. 25. 


tunc, inquit, implebitur ibi quod prophetavit Je- χε». 4. rr. 


remias in Juda. Quando rion crediderunt, inquit 

veritati, in tempore illo loquetur populo huic et 
Jerusalem in spiritu seductionis. Hic excitabit tri- 
bulationem super sanctos, pro éo quod non glori- 
ficabunt eum, et multos occidet. Sed hoec de hae 
interpretatione dubitabile mihi videtur, si locus 
templi. illius, ex quo dirutum est jam a Deo 

postmodum sanctus vocatur, secundum quod et hic 
dicit : Cum videritis abominationem desola- 
tionis stantem in loco sancto. 16. Tunc qui in 
Judea sunt, fugiant ad montes : 4T. et qui in 
tecto, non descendant tollere aliquid de domo 
sua : 18: et qui. in agro, non revertantur retro 
tollere tunicam suam. 'Tunc, quando viderimus 
abominationem desolationis stantem in loco sancto 

quibus mandat fugere? Non solum illis, qui tune 
fuerunt ante captivitatem Jerusalem , sed etiam 
nobis, qui videmus abominationem desolationis 


jam stantem in loco sancto : id est, populum An- 


suetudo de sacrificiis offerendis Vm en estre- ' 


paranda. Item in dimidio hebdomadis, hoc est, 
tribus annis et sex mensibus, hoc: sacrificium 
Christianorum tollendum est ab Antichristo, con- 
fugientibus Christianis ante eum per loca deserta : 
non erit qui aut in ecclesiam intret, aut oblatio- 


: nem offerat Deo. Quoniam autem tribus annis et 


sex mensibus protendendum .est Antichristi rc- 


tichristi in locis Ecclesiz. Illi autem visibilem ho- 
stein fugerunt pedibus , nos autem invisibilem 
hostem fugiamus actibus bonis. Quamvis enim 
diabolus sit spiritus, et homo corpus : tamen 
numquam illos diabolus potest comprehendere 

qui fugiunt eum per opera bona. Sine causa au- 
tem fugit ante eum pedibus, qui sequitur eum 
peccatis. Sed ut sapienter intelliramus -hiec quae 
prophetice. sunt. dicta a Christo, breviter cogno- 


12? 


Psal. 3. 1. 


Ibid. v. 6. 


"Tale est quo 


“εἴ. 2. 27. 
et Psal.15. 
10. 


CcciV 


Rom.2.28. 
29. 


Psal. 75.5. 


946 


΄ 


OPUS IMPERFECTUM 


scendum est, qualis est consuetudo prophetarum. ἃ luminas tu mirabiliter a montibus cternis. Et 


Frequenter ex occasione carnali incipiebant , et 
sic miscebant prophetiam. Utputa, David cum 
fugeret a facie Absalon, ex occasione su tribula- 
tionis incipiens dixit : Domine, quid multipli- 
cati sunt qui tribulant me? Et introdncens pro- 
phetiam dominiez passionis , addidit ita : £go 
dormivi et soporatus sum, et exsurrexi, quo- 
niam Dominus suscepit me. Ylla ergo.qua dixit, 
Domine, quid multiplicati sunt qui tribulant 
me, et caetera, qua praecedunt, secundum histo- 
riam intelligamus. Hzc autem, que dixit, Ego 
dormivi et soporatus sum, si secundum historiam 
velis intelligere, nullum habent saporem, ut dica- 
mus, David cum. pateretur a filio, dormivit et 
surrexit. Quomodo enim dormivit, ut surgeret? 
Quid ergo ? Necesse habemus relinquere ordinem 
historie, et spiritualiter intelligere de Christo. 
Petrus dicit in Actibus, interpre- 
tans, Et non dabis Sanctum tuum videre cor- 
ruptionem : quia non poterat hoc intelligere de 
David, sed de Christo : quia David vidit corru- 
ptionem, Christus autem tertia die resurgens, non 
vidit corruptionem. Sic intelligenda est et hac 
Christi prophetia. Ceepit ex occasione corporalis 
fuge, et quae facta est tempore illo in Jerusalem, 
et prophetia magis de spirituali. Ecce enim hoc 
quod dicit, Qui in Judea sunt, fugiant ad 
montes : corporaliter secundum historiam, et si 
vis intelligere, possibile est in tempore Romano- 
rum zin tempore autem. Antichristi de Judaea ad 
montes fugere corporaliter, non proderit. Primum, 
quia nec erit Antichristus tantummodo in terra 
Judaea, nec Judei futuri sunt ante illum, sed ubi- 
cumque fuerint Christiani, ab illo aut a ministris 
cjus persequutionem passuri sunt : nec civitas alia 
tunc est circumsidenda, sed ubique Christianus 
populus indagandus. Hoc autem quod dicit, Qui 
super tectum est, non descendat tollere ali- 
quid de domo : sive in tempore Romanorum , 
sive in tempore Antichristi , non potest habere 
corporalem intellectum : quia in tempore captivi- 
tatis, aut persequutionis, quid prodest homini, si 
sedeat supér tectum , et non descendat deorsum? 
Sine dubio enim; aut quando non vult deponitur, 
aut cum ipsa domo succenditur.' Quid ergo? Spi- 
ritualiter hec omnia magis sunt intelligenda, hoc 
modo : Tunc qui in Judea sunt, fugiant ad 
montes. Tunc cum videritis abominationem. 
desolationis stantem. in loco sancto. ld est, 
Cum videritis heresim impiam, quz est exercitus 
Antichristi, stantem in locis sanctis Ecclesie, in 
illo tempore qui in Judza sunt, fugiant ad mon- 
ies: id est, qui sunt in Christianitate, conferant 
se ad Scripturas. Sicut enim verus Judaeus est 
Christianus, dicente apostolo, 7Von qui in mani- 
festo Judeus est, sed qui in occulto : sic vera 
Judza Christianitas est, cujus nomen intelligitur 
confessio. Montes autem sunt Scripture apostolo- 
rum aut prophetarum, de quibus dictum est : 77- 


B 


C 


D 


iterum de Ecclesia dicit: Fundamenta ejus in Psal. 86. 


montibus sanctis. Et quare jubet in hoc tempore 
omnes Christianos conferre se ad Scripturas? 
Quia in tempore hoc, ex quo obtinuit hzresis 
ilas Ecclesias, nulla probatio potest esse vera 
Christianitatis, neque refugium potest esse Chri- 
stianorum aliud, volentium cognoscere fidei veri- 
tatem, nisi Scripturz divine. Antea enim multis 


modis ostendebatur, quz esset Ecclesia Christi, : 


et qua gentilitas : nunc autem nullo modo cogno- 
scitur, volentibus cognoscere quz sit vera Eccle- 
sia Christi, nisi tantummodo | per, Scripturas. 
Quare? Quia omnia bae, quee sunt proprie Chri- 
sti in veritate, habent et hzereses illas 1n schismate : 
similiter Ecclesias, similiter et ipsas Scripturas di- 
vinas, similiter episcopos, ccterosque ordines 
clericorum, similiter baptismum, aliter euchari- 
stiam, et cetera omnia, "ee ipsum Christum. 
Volens ergo quis cognoscere quz sit vera Ecclesia 
Christi, unde cognoscat in tantze confusione simi- 
litudinis, nisi tantummodo per Scripturas? Item 
antea et per signa cognoscebantur, qui erant veri 
Christiani, et qui falsi. Quomodo? Falsi quidem 
aut non poterant facere, sicut veri Christiani : aut 
talia non poterant, qualia veri Christiani : sed fa- 
ciebant vacua, admirationem. quidem facientia, 
utilitatem autem nullam habentia : sicut frequen- 
ter exposuimus. Christiani autem fuciéisit pini 
non solum admirationem facientia, sed etiam 
omnem utilitatem habentia. Et per haec cognosce- 
bantur qui erant. veri Christiani, qui falsi. Nunc 
autem signorum operatio omnino levata est : ma- 

is autem et apud eos invenitur, qui falsi sunt 

hristiani, fieri ficta. Sicut autem Petrus apud 
Clementem exponit, Antichristo etiam" plenorum 
signorum faciendorum est danda potestas. Item 
ex moribus ipsis prius intclligebatur: Ecclesia 
Christi, quando conversatio Christianorum, aut 
omnium, aut multorum erat sancta, qua apud 
impios non erat. Nunc autem aut tales aut pejores 
fact sunt Christiani, quales sunt hzretici aut 
gentiles. Adhuc autem et major continentia apud 
illos invenitur, quamvis in schismate sint, quam 
apud Christianos. Qui ergo vult cognoscere quae 
sit vera Ecclesia Christi, unde cognoscat, nisi 


-tantummodo per Scripturas? Sciens ergo Domi- 


nus tantam confusionem rerum in novissimis die- 
bus esse futuram : ideo mandat, ut Christiani qui 
sunt in Christianitate, volentes firmitatem acci- 
pere fidei vezes; ad nullam rem fugiant, nisi ad 
Scripturas. Alioqui si ad alia respexerint, scan- 
dalizabuntur, et peribunt, non intelligentes quae 
sit vera Ecclesia. Et per hoc incident in abomina- 
tionem desolationis, quz stat in sanctis Ecclesize 
locis. Et qui super tectum est, in tempore illo 
non descendat tollere aliquid de domo sua. 
Domus nostra est corpus nostrum. Superiora ejus 
sunt cor, aut caput, que intelliguntur domus 
tecta. Tnferiora autem'sunt venter, aut catera 0c- 


ΨΥ c——MÁ—Á 


“τὰ 


, 


3 


IN MATTHEUM. 


BOMIL. XLIX. 


947 


cultabilia membra, Tamen ut melius intelligamus ἃ baj ulaverint, suscipient vitz» periculum. Puto hoc 


qua sunt tecta domus, historiam de Raab profe- 


Josue 2. ramus. Hzc suscepit legatos Jesu Nave, et in su- 


richo. Hzc est Ecclesia, quae aliquando mere- 
trix fuit, qua legatos Jesu Christi, id est, aposto- 
los et prophetas, hoc est, scripta eorum suscepit, 
et in superiori parte corporis sui abscondit : id 
est, in sensu, in memoria, et in corde, ut non in- 
veniat eos rex mundi diabolus, ut confidenter di- 


pre parte domus abscondit, ne inveniret rex 
e 


. 118. Cere. possit: Jm corde meo abscondi eloquia 


iua, ut non peccem tibi. Quid ergo ? Quicuin- 
que in tempore illo fuerit super tectum, id est, in 
rebus spiritualibus vivens, quz sunt aut in capite, 
aut in corde: qui tecta dicuntur corporis nostri, 
et fastigia prima: non descendat ad inferiores 
corporis sui partes, unde aliquid- tollat : id est, 
non descendat ad aliquas res carnales, ut deside- 
ret aliquid quod est corporale. Alioqui compre- 
hendet eum abominatio desolationis. Et vide quia 
quotquot pereunt de Christianis, propter aliquam 
corporalem causam pereunt constitutam deorsum. 
Alii propter avaritiam, ut ne perdant quod habent, 
aut inveniant quod non habent : alii pereunt pro- 
pter gulam, paupertate coacti : alii propter uxores, 
aut propter maritos : alii propter alias causas car- 
nales : que omnia pertinent ad inferiores corporis 
partes. Sicut enim viventes in carne, relinquere 
videmur carnem, relinquentes opera carnis, et 


" transimus ad spiritum, facientes opera spiritus, 
m. 8. 9. ut recte dicatur de nobis: os autem non estis C quasi mensibus decem, ut discat prius abstinere 


in carne, sed in Spiritu: sic relinquere videmur 
inferiora corporis nostri, opera relinquentes car- 
nis, et ascendimus ad cor et caput, viventes se- 
cundum illas virtutes, quae sunt in capite, aut in 
corde, autin spiritu : quz omnia tecta domus no- 
stre dicuntur. Mandat ergo fidelibus viventibus in 
sanctitate, ne aliquid concupiscant carnale,quod est 
descendere, ne forte per occasionem desiderii illius 


ccv diabolus inveniat locum, et trahat ad abominatio- 


nem desolationis, et pereant.Item, Qui est in azro, 
id est,aut in Scripturis,aut in Ecclesiis.aut in Chri- 
sto, non revertatur retro tollere tunicam suam, 
id est, aut conversationem, aut cultum priorem. 
Utputa, Judzus fuisti, et factus es Christianus : in 
agro es, ne ad Judaicum reveríaris cultum. Gen- 
tilis fuisti, et factus es Christianus : ne aliquid 
quod est gentilitatis resumas, ne per illas occasio- 
nes incidas in errores abominationis illius, quam 
hzreses ille, si vis Judaismum, habent in se : si 
vis gentilitatem, invenies apud eos. Propterea 
facile cadunt in illas, qui non fuerint cauti secun- 
dum mandata Dahlia; Lee premonentis. 19. 7e 
autem pregnantibus et nutrientibus in illis die- 
bus. Quia aut ventris, aut. gremii pondere prz- 
gravati, non possunt expediti esse ad. fugam. Si 
enim dimiserint infantes suos, viventium visce- 
rum suorum patientur separationem : si autem 


4. [ Commelin, quoniam.] 


melius intelligi posse spiritualiter ad tempus An- 
tichristi, que sunt spirituales pragnantes, et nu- 
trientes. Ecclesie Christi in singulis quibusque 
gentibus constitute. Ecclesie, quando praedicant 
verbum veritatis, credentes in fide concipiunt, et 
habent eos in gremio suo, quasi in utero, donec 
formentur catechizati per singula membra pietatis 
et fidei. Cum autem formati. fuerint sic, pariunt 
eos in baptismo : postquam autem pepererint, ne- 
cesse eos habent lactare doctrinis assiduis. Sed 
primum videamus, dtomodo Deo formant in utero 
Ecclesie hominem conceptum in fide. Utputa, 
legis justitia est, abstinere a malis operibus tan- 
tum, non etiam.facere bona opera : Christi autem 
p justitia non est, abstinere a malis operibus tantum, 
sed etiam facere bona opera. Item legis justitia 
pe, et salutaris, decem habet mandata, quasi 
ecem menses. Primum, cognoscere unum Deum ; 
secundum, abstinere ab idolis ; tertium, non per- 
jurare; quartum, colere sabbatum spirituale ; 
quintum, honorare patrem et "matrem ; sextumi, 
non occidere ; septimum, non adulterari ; octavum, 
. non furtum facere ; nonum, non falsum testimo- 
nium dicere ; decimum, nullam rem proximi con- 
cupiscere : videlicet secundum mysterium nominis 
Jesu Christi, quod est in littera Iota : id est, per- 
fectionis indicio. Omnis ergo Ecclesia, quz con- 
cipit hominem in utero suo per verbum in fide, 
prius debet eum formare omnibus his mandatis, 


ab omnibus malis, et sic eum maturum in bapti- 
smum parere Deo. Alioquin antequam discat ab 
his omnibus abstinere , si. baptizaverit eum, non 
parit, sed immaturum projicit : sicut mulier, nisi 
completis novem mensibus et decimum tangens 
eperit, abortum facit. Propter quod nec est homo 
ille vitalis. Sicut et modo pene omnes non. parit 
Ecclesia secundum ea qua» diximus, sed abortos 
facit. Propter quod. nec baptizantur in veritate a 
Spiritu sancto. Differt enim Deus dare eis bapti- 
smum Spiritus sancti, donec dignos se praebuerint 
illo tali baptismate.Sed et eum formatum in decem 
illis sapeajitis mandatis, et abstinentem a vitiis 
baptizans, bene parit : tamen adhuc parvulus est 
D ille qui baptizatus natus est Ecclesize filius, et te- 
nere adhuc duorum Testamentorum quasi-duarum 
mainillarum modica justitia est nutriendus, quasi 
tenero lacte secundum angustias faucium fidei 
sua, quam ipse cepit carnis natura, quam etiam 
gentes volentes laudabiliter vivere. servant. Cum 
autem sic enutritur, paulatim incipit posse susci- 
pere fortiora et spiritualia Christi mandata, quasi 


nutritorios et vivos panes : id est : /n. lege scri- Matth. 5. 


ptum. est, Von occides : ego autem dico, Nec 
irascaris. In lege scriptum est, Non adultera- 
beris : ego autem dico, IVec usque ad oculum 
concupiscas. In lege scriptum est, Non perju- 


Math. 5. 
3. sqq. 
Luc. 6. 


Matth 19. 
16. sqq. 


Marc. 9. 
At. 


948 


OPUS IMPERFFCTUM 


rabis : ego autem dico, Non jures omnino. In. & gantes se a conventu et ab omni auditu Scriptura- 


lege scriptum est , Oculum pro oculo : ego au- 
tem dico, Von resistere malo omnino. fn lege 
scriptum est : 4mabis amicum, et odies inimi- 
cum .: ego autem dico, Diligite inimicos vestros. 
ltem, Beati pauperes, beati mansueti, beati 
qui lugent, beati qui esuriunt et. sitiunt justi- 
tiam, beati misericordes, beati mundo corde, 
beati pacifici, beati qui persequutionem. pa- 
tiuntur propter justitiam. Nam adolescenti cui- 
dam interroganti, Quid faciam, ut vivam ? sic 
primum ei secundum legem mandavit, /Von occi- 
des, non adulterabis, etc. Gum autem ille dixis- 
set, Hec omnia sereavi a juventute mea, sc- 
cundum tatem carnalem, quam nos uterum 
dicimus : sic ei supermandatur : Si vis perfectus p 
esse, vade et vende omnia tua, et da pauperi- 
bus, et habebis thesaurum in celo, et veni, 
sequere me, Qui ergo talis est, neque mori potest 
quasi abortivus, nec seduci quasi insipiens, nec 
vinci quasi infirmus, nec perire quasi parvulus : 
sed est vir perfectus, et adversus omnia invincibi- 
lis filius Dei. Qui autem parvuli sunt, scandaliza- 
biles sunt. De quibus dicit Dominus in evangelio : 
"men dico vobis, quicumque scandalizaverit 
unum de pusillis istis credentibus in me, expe- 
dit ei, ut mola asinaria suspendatur iri collo 
ejus et demergatur in profundum maris. Et si 
parvuli in. Ecclesia scandalizabiles sunt, qnanto 
magis abortivi non sunt vitales ? Si ergo hzc ita 
se habent, quare non dixit, γὼ iis qui in utero c 
habentur, et γα iis qui nutriuntur adhuc : sed, 
7 pregnantibus et nutrientibus in il!is die- 
bus ? Quia quando hujusmodi abortivi abstracti 
ab utero Ecclesiz, aut parvuli tales, nesciunt quid 
patiuntur : quando enim non sentiunt, sic pereunt. 
Adhuc autem ut de petitum loquar parvulo- 
rum, gaudent seducti, ad interitum ducuntur, et 
rident. illecti. Ideo dicit, Κα pregnantibus Ec- 
clesiis et nutrientibus, quando ipse de perditione 
illorum talium lamentabuntur et plangent. Ecce 
quantos videmus de Ecclesia hujusmodi abortivos, 
et parvulos ductos ad prevaricationis interitum ! 
Numquid aliquis eorum lacrymavit ? numquid ali- 
quis tristatus est? Sed adhuc ex diverso abierunt 
gaudentes. Sed Ecclesie dolorem perditionis eo- 
rum ipse lamentantur et plangunt. Ideo dicit ,. 
Ze Ecclesiis pregnantibus et nutrientibus in. 
illis diebus. Et si. quidem negligentia Ecclesia- 
rum aut immaturi fuerint nati, aut parvuli, non 
habentes qui aut. informaret eos, aut postmodum 


ccvi Consummaret in virum perfectum, in. mensuram 


ietatis plenitudinis Christi : dupliciter ΚΣ Eccle- 
siis pregnanlibus, et nutrientibus in illis die- 
bus : quia et in hoc seculo dolorem patientur 
perditionis eorum, et in die judicii damnabuntur 
propter negligentiam et eruditionem eorum. Si 
autem Ecclesiz quidem competenter circa eos di- 
ligentiam pies ass illi autem nec audierunt, 
nec ante baptismum informati acquieverunt, elon- 


D 


rum, et ab omni verbo doctrine alloquentium 
sacerdotum, neque post baptismum Dilirere yo- 
luerunt : Ecclesiis quidem v, quia sive hoc, sive 
illo modo patientur. dolorem perditionis eorum : 
ilis autem multipliciter v , quia omnis causa 
perditionis eorum ab illis solis requiretur in die 


, judicii. Quoniam corporis uidem profectus non 


est in potestate hominis, sed Dei : anim: autem 
profectus voluntarius est. Videamus ergo,ne nos 
imperfectos inveniat aut nunc hereticorum domi- 
natio, aut tunc. ipsius Antichristi. Quoniam sicut 
opera bona in die tentationis prastant spei virtu- 
tem : sic opera mala desperationis operantur in- 
firmitatem. 20. Orate autem, ut non fiat fuga 
vestra hieme, vel sabbato. Et carnaliter et spi- 
ritualiter legitur. Fugientibus enim et in via ma- 
nere necesse est, et in silvis latere, et per deserta 
vagari. Fuga autem vestem portare non sinit, do- 
mum intrare non permittit, ignem accendere non 


concedit. In hieme autem quid faciat fugiens ? Ne- ΄ 


cesse est ergo, aut fugiens frigore pereat, aut ma- 
nens gladio moriatur. Similiter in sabbato non 
licebat amplius ambulare, nisi certum. spatium 
vie. Unde dictum est in Actibus apostolorum , 


νῶν. 


Sabbati habens iter. Quid ergo faciet fugiens Ju- Aer. x. 1 


dzeus in sabbato ? Necesse est ut aut legem prater- 
eat fugiens, aut mortem suscipiat manens. Spi- 
ritualiter autem de Christianis talem habent inter- 
pretationem. Hiemem dicunt frigus infidelitatis 
spirituale. Qui enim non habet in corde suo 


- 5 


ignem, de quo Dominus dicit : Zgnem veni mit- Luc.124 


tere in terram, id est, verbum divinum, de quo 
calefiat in fide : ille semper in hieme est, etsi fue- 
rit in media aestate : quia dubitationum incursus, 
quasi quasdam tempestates de fide Christi patitur 
anima ejus, etalget. Aut in hieme est, qui in 
persequutione est, et tempestatem patitur impio- 
rum. Et ideo frigida fit fides omnium, et ad ple- 
num gelat, nisi. iterum calefecerit eos Spiritus 
sanctus. Item. est corporale sabbatum secundum 
literas legis, quod Judei intelligebant, et conscr- 
vabant, dum a corporali opere abstinerent, non a 
corporalibus malis. Et est spirituale, secundum 
quod gratia Christi manifestavit : quod intelligunt 
Christiani etobservant, abstinentes se non ab opere 
corporali, sed a corporalibus malis. Qui ergo va 
cat ab opere malo, faciens opera bona, laudabiliter 
sabbatizat, et sancte tmc rs spiritum, et Dei 
consilium : qui autem recedit ab opere bono, fa- 
ciens opera mala, culpabitur, et impie sabbatizat. 


De hoc itaque non bono sabbato loquitur Dominus ' 


in hoc loco admonens, ut ne dies ille inveniat eos 
in peccatis. Ideo ergo dicit, /Ve fuga vestra hieme 
vel sabbato fiat, quia quicumque in hieme infi- 
delitatis inventus fuerit, aut in deliciis hujus 
mundi sabbatizans, et otians ab opere bono, ne- 
cesse est ut tribulationum tempore superatus, per- 
cat credendo Antichristo, quoniam, sicut diximus, 
opera bona in persequutionibus ad fidem spei prz- 


IN MATTH/EUM 


stant virtutem. Quoniam autem de deliciis et pec- 
catis loquitur locus iste, manifestius adaperit evan- 
| elista Lucas. Cum enim locum istum exponeret, 
Euc.21.34- ita subjunxit : Pidete ne graventur corda ve- 
| stra in crapula et ebrietate. Ex duabus ergo 
| ᾿ς parabolis superioribus prior quidem docet ut fe 
| stinemus perfecti esse in. fide Christi : quod pos- 
| sumus adimplere, si Scripturis et doctrina sacer- 
dotum assidui fuerimus : quoniam qui in fide 
Christi et operibus bonis sunt imperfecti, ipsi sunt 
qui adhuc in utero habentur, àut adhuc parvuli 
sunt, qui facile periclitantur in tempore persequu- 
tionis, et pereunt, quia dubii sunt de fide Christi ; 
sequens autem docet, ut ne vacui inveniamur ab 
operibus bonis, et ab exercitatione virtutum : quia 
- sic inventi fuerint, ipsi sunt parvuli, qui in 
ie persequutionis cito periclitantur a fide Chri- 
sti : quia non habent opera bona confortantia eos 
in spe, nec exercitationem virtutum in sufferentia 
adversorum. Similiter et ex duabus parabolis se- 
quentibus, prior quidem admonet, ne imperfecti 
inveniamur in fide : ipsi sunt quidem, qui dubi- 
tationis hiemem patiuntur ; sequens autem, ut ne 
sine bonis operibus inveniamur in tempore illo, 
sabbatizantes ab opere bono. 21 .Erit enim tri- 
bulatio magna, qualis non fuit ab initio se- 
culi usque modo. Quoniam dixit, /e pregnan- 
tibus et nutrientibus : et, Fidete ne fuga vestra 
hieme aut sabbato fiat : nunc exponit quare, id 
est, quia Erit tribulatio magna. Usque ad Chri- 
stum enim διαὶ etsi peccatores fuerunt, tamen 
filiierant, non hostes : et ideo omnis ira qua ve- 
niebat super eos, castigatio erat de misericordia 
veniens, non condemnatio de ira descendens ; cru- 
cifixo autem Domino desierunt esse filii, et sunt 
facti hostes. Propterea jam non castigatio venit 
corrigens , sed condemnatio eradicans. Capta est 
enim Jerusalem ab Assyriis, et iterum reparata 
est. Destructa est ab Antiocho, et iterum rezdifi- 
cata est. Invasa est tertio a Pompeio, et iterum 
reparata est. Sicut enim homo, priusquam dies 
mortis ejus adveniat, languere pum potest, 
mori autem non potest : sic et Juda ante Chri- 
stum vexata est quidem, perdita autem non est. 
Postquam vero horrendum patricidium commise- 
runt, crucifigentes filii patrem, mortem inferen- 
ies, a quo acceperunt vitam : et quod majus est, 
occidentes servi Dominum, homines Deum, tali 
eos plaga percussit, ut numquam sanentur. Sicut 
illi tale facinus commiserunt, quale numquamcom- 
missum est, nee est committendum : sic et super 
illos talis sententia venit, qualis numquam venit, 
nec veniet, Hec aptius est de consummatione 
mundi suscipere, cujus figura fuit tribulatio illa. 
Tunc vere talis erit tribulatio, qualis numquam 
fuit. Tunc dicent homines, Aperiat se terra ; 
et glutiat. nos. Usque tunc enim omnis ira quz 
fit a Deo, ideo fit, ut fideles quidem tentet , 
ον infideles autem. emendet : cum autem Antichri- 
stus venerit, talis veniet ira, ut et infideles omni- 
TOM, VI. 


HOMIL. XLiX. 949 


A no pereant, et fideles plenius coronentur. Cum 
enim multi Christianorum, credentes Antichristo, 
signum nominis ejus in manu dextera, et in fronte 
susceperint : tunc exibunt angeli cum igneis cur- 
ribus volantes per aera : et invisibili manu signa- 
bunt omnes fideles, in quibus tamen inventum 
non fuerit signum Antichristi. Ex illo jam plage, 
qui venture sunt super terram, in quibus et 
finiendus est mundus , jam non tangent fideles , 
qui signati sunt, sed illos percutient , super quos 
Antichristi inventum fuerit signum. Erit enim 
tribulatio magna, qualis numquam fuit. Nonne 
major fuit tribulatio in diluvio , quando ab omni 
creatura nihil remansit, nisi solus Noé cum fami- 
lia sua? Hic autem etsi multi occiduntur , tamen 

p multi evadent. Sed in hoc pejor erit tribulatio 
ista, quia illic corporalis fuit perditio, hic autem 
spiritualis. Quis autem illic tormentis astrictus 
est, quia coluit Deum? Sed econtrario puniti sunt, 
quia noluerunt colere Deum. Hic autem tormen- 
tis afficiendi sunt, qui non transeunt ad diabolum, 
relinquentes Deum. Nonne major fuit tribulatio 
in Sodomis, ubi nullus evasit ab igne, nisi solus 
Lot? Sed illic fuit adversus peccatores justa Dei 
vindicta, hic autem erit adversus sanctos crudelis 
diaboli violentia. Quanto ergo pretiosior anima , 
quam corpus : tanto miserabilior perditio anima- 
rum, quam corporum. Illic perditis iniquis, eva- 
serunt justi : hic autem punitis aut fugatis justis , 
iniqui gaudebunt. Sed et si qui prudentes sunt , 

c eum considerant non corporalem hujus mundi 
statum, qui adhuc quodammodo stare videtur , 
quamvis et ipse sit minoratus, sed spiritualem to- 
tius Christianitatis statum subversum : intelligunt 
quia numquam talis fuit tribulatio spiritualis, 
qualis facta est nunc ex tempore haeresum corrum- 

ntium universa. Perierunt, sicut diximus, omnes 
in diluvio, sed corporaliter perierunt. Perierunt 
omnes spiritualiter ante Christum, prater Judzeos, 
sed ignorantia perierunt : nunc autem in scientia 
perierunt, et pereunt. Multum enim interest inter 
illos, qui in ignorantia sunt, et in ignorantia per- 
lerunt : et inter istos, qui in veritate quidem nati 
sunt, propter aliquid autem mundiale scientes ad 
mendacia transierunt , et perierunt in eis, et per- 

p eunt. Illi enim forsitan aliquo modo dibehiünt 
remissionem ; isti autem nullam remissionem ha- 
bebunt, neque in hoc seculo, neque in futuro : 
quoniam ipsi sunt qui blasphemaverunt , et bla- 
sphemant 1n Spiritum sanctum. Illi enim judi- 

' eandi sunt, quia veritatem non quzsierunt ; isti 
autem condemnandi, quia spreverunt. Levior enim 
culpa est veritatem non apprehendere, quam con- 
temnere apprehensam. 92. Et nisi Deus brevias- 
set dies illos, non fieret salva omnis caro. Ab- 
breviabuntur dies, ut atrocitas tribulationum 
breviata compendio temperetur. Breviatos autem 
dies intelligimus, non mensura, sed numero. Sicut 
enim longitudinem dierum, quam dicit propheta , 
Domum tuam decet sanctitas in — 

1 


Gen. 7. 


Gen. το. 


Psal. 92. 
5. 


Deut. 10. 
22. 


Psal. 64.2. 


Psal, δή. 
24. 


Ibid. v.23. 


1. Cor. 10. 


13. 


v. ἡ. 5. 


950 


OPUS IMPERFECTUM 


dierum , non M longos dies intelligimus , sed ^ de abominatione desolationis statura in loco sancto 


multos: sic et breviati dies non. breves dies sunt 
intelligendi, sed pauci. Omnis caro. Frequenter 
enim Scripture pro hominibus animas ponunt : 
sicut ibi , Septuaginta anime intragerunt in 
ZEgyptum. Frequenter pro hominibus dicitur 
caro, sicut ibi, Ürationem meam. exaudi , ad 
te omnis caro veniet. Quando ergo et. animas 
appellat, spirituales et perfectos homines vult 
ostendere : ubicumque autem carnem, carnales 
homines et infirmos. Ergo dicendo , Von fieret 
salva omnis caro, vult nobis ostendere, quia non 
solum spirituales homines et. perfecti , sed etiam 
mediocres homines et infirmi de illo persequutio- 
nis periculo sunt liberandi , non virtute fidei, aut 
merito operum suorum, sed velociter subveniente 
Christi adventu. Non enim propter peccatores 
dimittit diutius, ut etiam electi periclitentur , sed 
propter electos festinaturus est , ut neque. medio- 
cres deficiant : quia promtior est Deus ad liberan- 
dos bonos, quam ad perdendos malos. Nam et 
aurifex, si invenerit aurum sordibus mixtum, non 
propter sordes etiam aurum contemnit , sed pro- 
pter modicum aurum contentus est etiam sordes 
accipere. Sed et semper dies mali sanctorum ab- 
breviantur. De iniquis scriptum est: P'iri san- 
guinum et dolosi non dimidiabunt dies suos. 
De justis autem : Von dabit in eternum fluctua- 
tionem justo. Accipe autem mihi ad documentum 
ipsa tempora anni. Ab zquinoctio vernali duode- 
cimi mensis incipiunt paulatim tepescere aeres per 
singulos dies, usque ad mensem tertium , et dies 
fieri noctibus longiores ; item ab aequinoctio. au- 
tumnali mensis septimi incipiunt paulatim iterum 
frigescere aeres per singulos dies, et noctes ficri 
longiores diebus usque ad mensem nonum, quando 
celebratur. Christi. natalis : et sic inveniuntur no- 
vem quidem mensibus aeres quidem temperati, et 
dies prolixiores, tribus autem mensibus aeres 
glaciales, et dies breves. Vides quomodo Deus 
misericorditer dispensavit, ut dies quidem mali 
inveniantur et pauci, boni autem plures et longi. 
Si ergo statum mundi hujus, qui As usum omnium 
hominum communis habetur, sic Deus misericor- 
diter dispensavit : quanto magis státum vitz eo- 
rum cum majori dispensat misericordia, ut et 
voluntas eorum in ilis tentata clarescat, et vir- 
tus voluntatis eorum velociter Deo. subveniente 
non patiatur defectionem? Secundum quod et 
apostolus dicit : Tentatio vos non apprehendat, 
nisi humana. Fidelis autem Deus , qui non 
patietur vos tentari supra id quod potestis 
substinere, sed faciet cum tentatione etiam 
proventum , ut possitis evadere. 25. Tunc si 
quis vobis dixerit, Ecce hic est Christus , ecce 
illic, nolite credere. Qua ratione supra quidem, 
priusquam de abominatione desolationis expone- 
ret, sic dicit : Pidele ne quis vos seducat: 
multi enim wenient in nomine meo dicentes , 
quia Ego sum Christus ; hic antem , postquam 


C 


D 


loquutus est, ita dicit: Tunc si quis vobis dixe- 
rit, Ecce hic est Christus , ecce illic , nolite 
credere. Si memor es quia abominationem deso- 
lationis interpretati sumus staturam in loco sancto 


hanc impiam haeresim occupaturam loca Christia- ccyu: 


norum , intelligis quoniam eleganter est dictum. 
Per hanc enim significabat quomodo et priusquam 
haresis ista abominationis loca sancta obtineret , 
et priusquam diversarum haresum constitueren- 
tur Ecclesi: , seductio quorumdam erat futura : 
Sicut et factum est. Et postquam obtinuisset , et 
haresum diversarum Ecclesia constitute fuissent, 
60 amplius seductio quorumdam erat futura : sic- 
ut etfit. Nam prius nudi dogmatum. sermones 
faciebant errorem , nunc autem multarum hare- 
sum ipse Ecclesiz constituta. Ideo tunc uniuscu- 
jusque dogmatis nudum verbum dicebant : Ego 
sum verbum veritatis, Ego sum Christus. Nunc 
autem singulatim professores hzeresum diversarum 
dicunt, Ecce hic est Christus, id est, Ecclesia , 
et illic, id est, Ecclesia : quia jam non audiendo 
dogmatum verba , sed videndo eorum Ecclesias , 
Christiani scandalizantur infirmi. Adhuc autem 
de Antichristo ostendit per hzc verba, quia in illo 
tempore sancti in multis tribulationibus constituti, 
forüter desiderabunt Christi adventum , jam non 
sustinente carnis natura. Aliquotiens diximus , 
quod diabolus non ingerat genus tentationis in 
hominem, sed desiderium uniuscujusque conside- 
rat, et secundum quod viderit hominem deside- 
rantem aliquid, ex eo accipit occasionem tentandi. 
Unde et Christum cum esurientem sensisset , ten- 
tavit in fame. Et Adam et Hevam cum vidisset 
divinitatis amorem habentes , divinitatis promis- 
sione seduxit. Et Judam cum invenisset avarum, 
pecunie cupiditate ad. proditionem Salvatoris at- 


traxit. Sampsonem cum invenisset amatorem fe- Judic, x 


minarum, per mulierem praecipitavit. Sic ergo et 
tunc diabolus videns sanctos jn angustiis consti- 
lutos, et fortiter desiderantes Christi adventum , 
primum quidem propter intolerabiles persequutio- 
nes, deinde propter repromissionem temporis 
illius de adventu Christi, quee facta fuerat in Seri- 
pturis, ideo sub nomine Christi et prophetarum 
tentabat seducere sanctos. Et quos diversis crucia- 
tibus non potuit superare, vietus in sua creduli- 
tate, armabat se fraude, dicens per suos ministros: 
Ecce hic est Christus , ecce illic. Nam quando 
aliqua rerum conturbatio fit; tunc abundant men- 
dacia. Unusquisque enim dum aut timet adversa, 
aut desiderat prospera, ipse sibi novas generat 
famas. Et ut diabolus suspensas animas hominum 
inventa occasione deludit, hoc nuntians in auribus 
hominum, hoc ostentans ante oculos eorum, quod 
unumquemque aut timere aut desiderare cognove- 
rit. Sicut enim aegrotus in doloribus positus, 
omni homini-ostendenti sibi aliquid ad remedium, 
facile credit, non dijudicans personas medican- 
tium, neque discutiens artificia eorum : ipsa enim 


ων ὦ 


αν «.4... 


m—À "P" 


Eccle.3. 5. 


iN 


MATTHJEUM. 


HOMIL. XLIX. 


951: 


doloris anxietas omnia omnibus credere cogit : sic 4 fundas insidias inimici, conturbantur in corde 


et tunc sancti in necessitate persequutionum positi, 
et quasi egroti, desiderantes refrigerium Christi , 
omnibus referentibus aliquid de Christo, facile 
éredent. Ipsa enim pressurz necessitas credere 
cogit. 24. Exsurgent enim pseudochristi , et 
pseudoprophete, et dabunt signa magna : non 
inutilia , neque vana , quz ministri diaboli facere 
solent : sed Magna, id est, utilia et plena , quze 
sancti facere solebant. Nam in tempore quidem 
 — et postmodum , ministri quidein 
Christi utilia et plena signa faciebant ex parte 
dextra * qualia sunt, caecos illuminare, et alia 
hujusmodi facere : ministri autem diaboli inutilia 
faciebant, et vana ex parte sinistra , quz admira- 
tionem quidem videntibus excitarent , ad. utilita- 
tem autem nullius proficerent. Et erat inter mi- 
nistros Christi et ministros diaboli ex hoc judicare, 
qui inutilia , et qui utilia facerent signa. In fine 
autem temporis concedenda est potestas diabolo , 
sicut in historia Clementis Petrus exponit, ut fa- 
ciat signa utilia, et ex ea parte qua prius facere 
consueverant sancti, ut jam ministros Christi non 
per hoc cognoscamus , quia utilia faciunt signa , 
sed quia omnino non hac faciunt signa. Qua au- 
tem ratione hoc ordinavit Deus, attende : quia non 
semper tempus vocationis est, sicut ait Sapientia : 
kenn congregandi lapides , “τῶν ποτα ρον 
i. Tempus ergo fuit congregandorum lapi- 

um, quando lapides vivi , id est, fideles , ab 1π- 
fidelitate vocabantur ad fidem. Tempus autem 
erit dispergendi lapides, quando Ecclesia tradetur 
ad tentationem, ut lapides, id est, Christiani , qui 
non proficiunt in zdificationem corporis Christi , 
foras projiciantur. Donec ergo fuit vocatio ad fi- 
dem ex infidelitate, fecerunt signa et servi Chri- 
sti : quia signa divina vocationis testimonia sunt, 
ut praedicationis veritas miraculis commendetur ; 
cessante autem vocatione, incipiet seductio revo- 
cans homines a fide ad infidelitatem. Incipiente 
ergo seductione , tradenda sunt seductionis adju- 
toria diabolo, id est, potestas faciendorum signo- 
rum, ut signis et prodigiis mendacia sua pro ve- 
ritate commendet. Sed forte dicis : Si Deus con- 
cessit diabolo virtutem faciendorum signorum , 
quomodo ipse mandat, ne seducantur sancti? si 
ergo non vult ut seducantur , ut quid diabolo dat 
ucendi virtutem? si autem. vult ut seducantur 
aliqui, quare omnibus mandat ne seducantur? 


Audi. Concedit diabolo seducendi virtutem, ut ne 


mali inter bonos remaneant apud Christum : man- 
dat autem , ut ne boni inter malos transeant ad 
diabolum. Nam sicnt crudele est, fideles cum infi- 
delibus perire, sic indignum est, fideles cum infi- 
delibus glorificari. Zta ut in errorem mittant , 
si fieri potest, etiam. electos. Non dixit, Ut 
seducant , si fieri potest, etiam electos , sed , Zn 
errorem. miltant. Frequenter enim sancti viden- 
tes aliquas operationes diaboli absconditas sub 
specie pietatis, dum non possunt intelligere pro- 


$u0 , ac scandalizantur , et dicunt : Quid sit hoc 
2 ità fit? Non tamen cito flectuntur, ut cre- 

ant: etsi sensu vincuntur quasi homines, fide 
autem stant quasi invicti. Magnitudinem autem 
signorum ostendere volens, ideo dicit, Ut, si fieri 
potest : quoniam quantum ad magnitudinem signo- 
rum illorum potest fieri ut seducantur etiam electi : 
sed ideo non seducuntur, quia perire non possunt, 
quos Deus przordinavit ad vitam. Dum ergo signo- 
rum magnitudinem przdicit, in conservandis fide- 
libus, Dei potentia demonstratur. Et de tempore 


haresum nihilominus conveniunt intelligi haec. ccix 


Falsi enim Christiani, sunt falsze veritates hiere- 
sum : falsi autem prophetze, praedicatores veritatum 


B falsarum. Dant autem signa, eadem facientes in si- 


mulatione, quz faciunt fideles in veritate. Nam et 
castitati student, et jejunia celebrant, et elemosy- 
nas faciunt, et omnem ecclesiasticum canonem sup- 
plent. Aut non tibi videntur magna esse signa se- 
ductionis, eum videas diabolum facientem opera 
Dei? 25. Ecce predixi vobis. Contestationis ver- 
ba sunt hec, ut ne aliquis dicat, Vidi eum talia 
facientem signa, qualia ipse Christus fecit, et ideo 
credidi, existimans illum esse Christum. Propterea 
dicit, Ecce predixi vobis : ut excusationem igno- 
rantiz tollat ab hominibus, et praecedens contesta- 
tio justam faciat poenam sequentem. Misericordia 
enim est, mandatis przvenire periculum. Non enim 
vult quempiam perire, qui omnibus monstrat per- 


€ ditionis adventum. 26. Si autem dixerint vobis, 


Ecce in solitudine est, nolite exire : ecce in do- 
mibus, nolite credere. Hoc nunc tertium de ca- 
vendis seductionibus dat mandatum. Primum est, 
Fidete ne seducamini ; multi enim. venient in 
nomine meo , dicentes , Ego sum Christus. Se- 
cundum, Tunc dicent vobis, Ecce hic est Chri- 
stus , ecce illic, nolite credere. 'Yertium, prz- 
sens, dicens : Si dixerint vobis, Ecce in solitu- 
dine est , nolite exire : ecce in domibus , nolite 


credere : Ut in ore duorum «vel trium testium Mau, ig. 
stet omne verbum , ut tra denuntiatio inexcu- 16. 


sabilem faciat negligentem. Primum ergo manda- 
tum dedit de seductionibus futuris , priusquam 
aboininatio desolationis constitueretur in loco, et 


D priusquam heresum zedificarentur Ecclesie. Se- 


cundum autem de seductionibus post futuris, sicut 
jam diximus supra. Tertium vero manifestissime 
de tempore furentis Antichristi, dicens : δὲ quis 
vobis dixerit, Ecce in solitudine est , nolite 
exire. Seducere enim vos volunt. Sed dicat ali- 
quis, Quid enim ? si fideles tunc non exierint in 
desertum, aut non intraverint in domos : numquid 
per hoc ipsum poterunt declinare periculum, ma- 
xime cum tunc Antichristus universa ubique con- 
tineat, et intus et foris, et in civitate et in deserto ? 
Sed vide quoniam hzc dicens ostendit, quia tunc 
fideles latentes erunt in locis quibusdam secretiori- 
bus, Deo eos abscondente potius quam loco, sicut 
scriptum est : 4«/bscondes in abscondito vultus 


61. 


Psal. 30. 
21. 


Matth. 23. 
38. 


952 


OPUS IMPERFECTUM 


tui a conturbatione hominum. Proteges eos in. & solum videtur ab hominibus, sed adhuc secun- 


tabernaculo tuo, a contradictione linguarum: 
Praemonet ergo eos, ne forte tunc audito Christi 
adventu, per homines seductores procedant ad pa- 
lam, et aut in deserto comprehendantur egressi, 
aut in domibus concludantur ingressi. Quid enim 
faciat in solitudine Christi adventus ? numquid 
magis amat solitudines locorum, quam congrega- 
tiones hominum? aut numquid homines timet, ut 
in solitudine lateat ? Si enim quando passurus ad- 
venit, non timuit reges aut judices, sed inter im- 
pios populos pradicavit pietatis sermonem : quo- 
modo tunc timebit, cum venerit judicare peccato- 
res? Si quis vobis dixerit, Ecce in domibus, 
nolite credere. Injuriam enim facitis Divinitati, 
si in domibus illam queritis, quae implet celum 
et terram : aut si latere putatis qui veait superbis 
resistere,et humiles exaltare.In primo enim adven- 
tu ideo celatus venit corpore, ut probaret fideles : 
in secundo autem adventu veniet manifestus in glo- 
ria, ut remuneret fidem eorum. Ideo tunc neces- 
sarium erat ut quzreretur: nunc autem non est 
quzrendus ut credatur, sed querit ipse a quibus 
creditus est.Spiritualiter autem de novissimis tem- 
poribus hec. ita sunt exponenda. Sunt hareses, 
quz mendacia sua quodammodo Scripturarum co- 
lorant auctoritatibus : quedam autem,quz omnino 
ita contra Scripturas habentur, ne colorare valeant 
mendacia sua de Scripturis divinis. Solitudi- 
nes ergo appellat haereses illas, quarum dogmata 
omuino deserta sunt a Scripturis. Domus autem, 
hiereses qua Scripturarum colorantur — 
quamvis non sint domus verz, tamen vel viden- 
tur. Aut ita. Domus dicit hzreses, solitudinem au- 
tem Judéam, secundum quod scriptum est de illa: 
Ecce relinquetur vobis domus vestra deserta. 
Aut ita. Solitudines dicit omnes hzreses desolatas a 
veritate, domus autem Ecclesias Christi : ac si dicat: 
Non dico, si dixerint vobis , Ecce in hereticis Ec- 
clesiis illis, vel in illis apparuit Christus, sed etiam 
si in ipsis veris Ecclesiis, quz et Dei sunt, id est, 
domus vestze, dixerint vobis Christum apparuisse, 
nolite eis credere dicentibus ista de me, quia non 
est digna divinitatis meae notitia hac : ostendens 
per hec, quomodo ex ipsis Ecclesiis veris fre- 
quenter exeunt seductores, propterea nec ipsis 
omnino credendum est, nisi ea dicant vel faciant, 
quie convenientia sunt Scripturis. Vos ergo nolite 
exire, nolite credere. Non mandat illis, ut ne exeant 
de domibus, vel civitatibus. Nec in domo enim, 
aut in civitate sedentibus sanctis, ista dicenda 
sunt : sed, Nolite exire de regula veritatis, quam 
tradidi: vobis : nolite credere : quia sicut fu- 
mus ante ignem precedit , ante victoriam pugna: 
sic et ante gloriam Christi, tentatio Antichristi. 
2T. Sicut enim fulgur exit ab Oriente,et paret 
usque ad Occidentem , ita erit adventus Fi- 
lii hominis. Manifestum et velocem adventuin 
Christi ostendere volens, fulguris similitudinem 


ΒΡ 


C 


D 


introduxit. Sicut enim. eum exierit fulgur , non ὦ 


dum qualitatem. fulgoris sui non digne aspici- 
tur : sic et cum venerit Christus, non solum eum 
omnes aspicient, sed secundum mensuram gloriz 
ejus neque poterunt eum sufficienter aspicere. Et 
non solum magnitudo ejus omnem locum implebit, 
sed adhuc magnitudine ejus deficiet omnis locus, 


sicut scriptum est : Jgnis ante ipsum precedet, Psal.96.3. 
et inflammabit in circuitu. inimicos ejus. Al- 4- 


luxerunt fulgura ejus orbi terra; vidit, et com- 
mota est terra. Quem etgo peccatores videbunt, 
etiam nolentes : quomodo non videbunt eum sancti 
desiderantes? Et sicut in ictu oculi fulgur uni- 
versa pertransit, sic et Filius Dei, non veniens ad- 
huc, sed etiam venisse videbitur. Si enim sol, qui 
ad ministerium nostrum creatus est, tantam habet 
splendoris virtutem, ut in quacumque parte czeli 
fuerit, ubique appareat quasi praesens : quanto ma- 
gis Sol eoreda (o Christus , cum venerit, in toto 
videbitur mundo, magis autem mundus in eo vi- 
debitur? Apostolus autem ait : Quem suis tem- 
poribus ostendet beatus, et solus, et. potens : 
non dixit, Quem mittet. Christus enim, cum sit 
ubique, non venit ab loco ad locum, sed ubique 
ostenditur, qui erat celatus ubique 98. Ubi 
fuerit. corpus , illic congregabuntur aquile. 


De vulturibus enim dicit Scriptura in Job , quo- Jo5.39-3o 


niam ubicumque fuerit corpus , illic invenien- 
tur vulturum pulli. Hoc enim naturale est vul- 
turum, sicut dicunt quidam, ut etiam transmarina 
cadavera sentiant. Quoniam ergo turpes aves sunt 
vultures, ideo vulturinis quidem moribus apta- 
vit nomina aquilarum , ut in moribus qui 

vulturum , sanctorum congregatio ostendatur ad 
Christi adventum , in aquilis autem. regalibus , 
regalis sanctorum dignitas ostendatur. Ideo enim 


'sancti aquilis assimilantur , quia sicut filii aqui- 


larum ad solem probantur, ut siquidem recto 
aspectu intendere potuerint contra radios solis, 
intelligantur esse legitimi; si autem. non potue- 
rint, cognoscantur : adulterini : sic et filii Dei ad 
Christi justitiam comprobantur: si enim potue- 
rint pleno corde justitie. verba suscipere, intelli- 
guntur esse legitimi ; si autem non potuerint, co- 
gnoscuntur de diabolo esse nati. 29. Statim autem 
post tribulationem dierum illorum sol obscura- 
bitur, et luna non dabit lumen suum, et stelle 
cadent de celo. Patrefamilias moriente, tota do- 
mus ejus turbatur, omnis familia plangit, et con- 
scissis tunicis suis, nigris se cooperiunt vesti- 
mentis : sic et humano genere, propter quod 
fuerant omnia creata, circa exitum constituto, totus 
contristatur mundus, universa czli ministeria lu- 
gent, et candore deposito , pro vestibus luctuosis 
tenebris vestientur. Nam. Sol. obscurabitur, et 
luna non dabit lumen suum : aut propter indi- 
gnam persequutionem sanctorum: dolentes , aut 
super impiorum pessima opera indignantes, aut 
novissimam in eis Dei iracundiam demonstrantes, 
ut adhuc viventibus impiis super terram, jam 


ΟΟΧ 


1. Tim. 6. 
£5. 


« 
» 


1 


IN 


MATTHJEUM. 


HOMIL. XLIX. 955 


gustus detur infernalium. tenebrarum. Sive hoc, A ceptus est a vobis, sic veniet iterum, quemad- 


sive illo modo, merito nox interveniens inter diem 
et diem, praedicet, quia post modicum nova dies 
resurrectionis est nascitura. Dividetur enim, ne 
istius seculi et illius una. videatur esse natura. 
Sicut enim omnes carnales morimur, ut spiritua- 
les surgamus : sic et illa dies tenebris interciditur 
quasi quadam morte , ut nova iterum renascatur. 
Aut certe quia. spiritualiter iniquitas nox intelli- 
gitur, justitia autem. dies. Ex nativitate autem 
Christi lux orta est, dicente propheta : 4d vespé- 
rum demorabitur fletus , et ad matutinum le- 
titia. Mane Christi tempus vocatur. Hzc dies ju- 
stitie in. exitu mundi finitur, iniquitatum et 
errorum tenebris obscurata. De qua et Dominus 
: ad apostolos dicit : 4 mbulate dum lumen ha- 
betis, ne vos tenebre comprehendant. Sol ob- 
scurabitur, id est, notitia Christi silebit. Luna 
non dabit lumen suum, id est, Ecclesia sancti- 
tatis: suze t claritatem non. demonstrabit. Stelle 


cadent de celo, id est, qui videntur sancti rans- - 


grelientur, et cadent de dignitate caelesti. Nam 
quod de diabolo dictum est, Quomodo cecidit 
Lucifer de celo, qui mane oriebatur? sic inter- 
pretantur apostoli, vel sancti, non de altitudine 
czli ad terram, sed de angelica dignitate ad igno- 
miniam tenebrarum.Quomodo autem multi trans- 
gredientur Christianorum, significat Daniel : Et 
de eruditis, inquit , cadent multi. Sicut ergo 
tempestas suscitat nubila, nubila autem cooperiunt 
solem : sic impiorumi persequutio suscitabit trans- 
gressionem, transgressio autem Christianitatis ob- 
scurabit candorem. Unde propheta dicit in alio 
loco : Sol convertetur in tenebras , et luna in 
sanguinem : id est, Ecclesia, aut. propter. assi- 
duam occisionem sanctorum, aut quia ipsi Chri- 
stiani contra justitiam Christianitatis inter seipsos 
furentes. bellabunt. Hoc et si de tempore hzresis 
hujus scriptum intelligatur, expositionem habet 
convenientem. Quomodo ? Ex quo obtinuit hzre- 
sis ista sanctum Ecclesiz locum, quasi abominatio 
desolationis , et Antichristi exercitus constituta , 
Christi solis veritas est obscurata : Ecclesia fidei 
suae splendorem non potuit dare clarum, et Chri- 
suani multi, qui erant stelle rationabiles, ce- 
ciderunt a firmamento Scripturarum sanctarum. 
30. Tunc apparebit signum Filii hominis in 
celo. Quidam putant crucem Christi ostendendam 
esse in calo : verius autem est, ipsum Christum 
in corpore suo habentem testimonia passionis : 
id est, vulnera lancez et clavorum ; ut impleatur 
illud quod dictum est, Et videbunt in quem pu- 
pugerunt. Denique in quo loco praesens evangeli- 
sta ponit , dicens : "/pparebit signum Fili ho- 
minis : alii evangeliste hoc solum dixerunt : Et 
videbunt Filium hominis venientem : videlicet 
ostendentes signum Christi esse ipsum corpus 
Christi, qui in signo corporis sui cognoscendus 


modum. vidistis eum. euntem in. celum. Non 
sic portatus in tali nube : nec enim cum tali glo- 
ria ascendit, cum quali venturus est judicare : sed 
Sic veniet , hoc est, similiter cum hoc corpore, 
cum quo ascendit. Vides ergo, quia quasi signum 
datur apostolis corpus ejus , dicens : Sic veniet. 
Vis autem scire quia ad signum passionis sui 
vulnera corporis sui servavit? Audi post resurre- 


ctionem dicentem ad Thomam : /nfer digitum Joan. 20. 


tuum. huc , et vide manus meas : et affer ma- 37: 
num tuam, et mitte in latus meum, et noli esse 
incredulus, sed. fidelis. Qui. mortuum | corpus 
suum suscitavit, qui tulit costam de latere Ada, 
et supplevit carnem : numquid. etiam non potuit 


B corpus suum sanare, et integrum suscitare? Sed 


corpus quidem suscitavit, vulnera autem ejus ser- 


vayit, ut in die judicii proficerent ad testimonium cu«istus 
passionis contra Judaeos , et omnes, qui denegan- quare. ser- 


tes Filium Dei crucifixum in corpore , judaizant. 
Propterea quasi manifesto signo convenienter sub- 
jungit, dicens : Tunc plangent se omnes tri- 
bus terre. Plangent enim se Judai, videntes 
viventem et dri aida quem quasi hominem 
mortuum zstimabant, et convincentes se cor- 
pore vulnerato, scelus suum denegare non po- 
terunt. Plangent se et gentiles, qui. vanis philo- 
sophorum disputationibus decepti, irrationabilem 
stultitiam putaverunt esse, Deum colere crucifi- 
xum, et detulerunt creaturz. gloriam Creatoris. 


€ Lugent et Christiani peccatores, qui magis dile- 


xerunt mundum, quam Christum, cum audierint 
eum hzc verba dicentem ad se: Ego propter vos 
homo factus sum. Propter vos alligatus; et delu- 
sus, et czesus, et crucifixus sum. Ubi est tanta- 
rum mearum injuriarum fructus? Ecce pretium 
sanguinis mei, quem dedi pro redemtione anima- 
rum vestrarum. Übi est servitus vestra; quam 
mihi pro pretio sanguinis mei debetis? Ego super 
gloriam meam. vos. habui, .cum essem Deus, ap- 
parens homo, et viliorem me omnibus rebus ve- 
stris fecistis. Nam omnem rem vilissimam terra 
amplius dilexistis, quam justitiam meam et fidem. 
Plangent se haretici, qui purum hominem cruci- 
fixum dixerunt, cum viderit ipsum esse judicem, 


D in quem compunxerunt Judei. Quomodo enim 


arguat Judzos quasi interfectores Filii Dei, si non 
Filius Dei, sed purus homo est crucifixus? t 
tunc plangent se omnes tribus terre, quia nec 
resistendi virtus est contra eum, et fugiendi nulla 
facultas ante faciem ejus, nec poenitentia locus : 
ex angustia omnium rerum nihil eis. remanet 
τύλους zc Merito plangent se, quiatunc neque 
pecuniz divitibus prosunt ad eleemosynam facien- 
dam, neque parentes justi pro parentibus interce- 
dunt, neque ipsi angeli pro. hominibus, sicut so- 
lebant, faciunt verbum : quia non recipit natura 
judicii misericordiam, sicutnec tempus misericor- 


est, a quibus crucifixus est. Unde in Actibus ad 


dic judicium, dicente propheta : Misericordiam Pai. 1oo. 
apostolos angelus sic dicit : Mic Jesus, qui re- 


Act. τ. 15 et. judicium cantabo tibi, Domine. Misericor- t. 


56. 


954 


dia in priori adventu, jain in secundo. In A laxantur in folia et fructus : sic 


us apostolis ignem. de 


priori adventu, volenti 


Luc. 9.55. calo deponere, dixit: ZVescitis cujus spiritus 


estis. Filius enim hominis non venit judicare 
mundum, sed salvare. De secundo autem sic 


Math. 16. dicit : IVam. Filius hominis veniet in majestate 


27. 


92. 


1. Cor. 15. 
L 


» 


Patris sui, et tunc reddet unicuique secundum 
opera ejus. Et videbunt Filium hominis ve- 
nientem in nubibus celi cum virtute et glo- 
ria multa. 51. Et mittet angelos suos cum 
tuba et voce magna, et congregabunt electos 
ejus ὦ quatuor: ventis. Si quando rex terrenus 
processum aliquem aut expeditionem mandat in 
populo, dignitates omnes moventur, et exercitus 
exercitatur, tota civitas fervet: quanto magis 
Rege celesti exsurgente judicare vivos et mortuos, 
virtutes angelicae commoventur? Terribiles mini- 
stri terribiliorem Dominum procedentes : Cheru- 
bim et Seraphim preparentur ad sedem unius, et 
rationabilis thronus vivam sapientiam portaturus. 
Nec enim potest esse res mortua, qua bajulat 
vitam. Ante ipsum pro candelabris fulgura viva 
praecedent, et pro tubis horrenda tonitrua. Qualis 
rex, talis et prsparatio regis. Vere magna vox 
tube terribilis, cui omnia obaudiunt elementa, 
quz petras scindit, inferos aperit, clausuras tene- 
brarum pertransit, portas reas conterit, vectes 
adamantnos et ferreos confringet, vincula mortis 
dirumpet, et de profundo abyssi animas liberatas 
corporibus suis assignat. Haec omnia citius con- 
sumet in opere, quam sagitta transit in aere, di- 
cente apostolo: 4n momento, in ictu oculi, in 
nopissima tuba. Tuba enim canet, et mortui 
resurgent incorrupti. In illa voce pulvis jam 
dissolutus corporum mortuorum in nova membra 
constringitur. In illa voce quasi una persona ob- 
noxia totum mare discutitur, ut si quid εἶναι se 
retinet de humanis ossibus, sine contradictione 
restituat. In illa voce a quatuor partibus mundi 
spiritus congregatur, qui resuscitet populum dor- 
mientem. 39. Α΄ ficu autem discite parabolam. 
Quare non ex aliis arboribus, sed potius de ficu 


B 


C 


sumit similitudinem aestatis? Quia postquam aliz - 


arbores vernare cceperint, frequenter evenit ut 
accedens frigus praecidat sestatem, et iterum arbo- 
res indurescunt: ficus autem, quia pene post 
omnes arbores vernat, difficile post ficum frigus 
intervenit. Ideo ergo sic comparata est Ecclesia 
illi tempori, propter indubitabilem seculi novi 
adventum. Sed quee est ista assimilatio rei, videa- 
mus. Fieus bono verni temporis temperamento 
mollescit ad folia, Ecclesia autem miserabili per- 
sequutione afflicta compellitur ad mortem. Sed 
Dominus hanc assimilationem jucunditatis | ex 
ficu non ad afflictionem corporalem retulit, sed ad 
spiritualem profectum animarum. Nam quando 
carnalia hominis affliguntur, tunc spiritualia ejus 


τ. Thess. 1, florent, sicutaitapostolus : £t vos suscepistis ver- 


6. 


bum Dei in tribulatione multa, vum. gaudio 
Spiritus sancti. Sicut enim vernali flatu arbores 


D 


OPUS IMPERFECTUM 


sequutionibus 
excitantur animze ad. virtutem. Ideo autem semper 
ficus Ecclesiz similatur : quia sicut ficus sub uno 


cortice plurima grana intra viscera dulcedinis in- - 


clusa constringit: sic Ecclesia sub umo corpore 
multos Christianos intra viscera suz caritatis 
congregatos complectitur. Deinde et alia ratione. 
Omnis arbor pene in uno tempore fructum prz- 
bet : nam intra paucos dies et maturescunt, et ca- 
dunt ; ficus autem ex quo coeperit fructus afferre, 


usque ad hiemem fructificare non cessat: nam 


alii colliguntur maturi, et alii hinc procedunt. 
Sic Ecclesia ex quo coeperit sanctos offerre, usque 
ad finem seculi non cessabit. Nam per singula 
tempora alii dormiunt, alii autem nascuntur. De 
hac autem ficu sub alia specie interpretationem 


fecimus apud Marcum, astimantes ubique quod In Marcu 
seripsit au- 


verum est, non affirmantes : ut secundum quod 
visum fuerit unicuique, hoc probetur. 54. men 
dico vobis, non preteribit generatio luec, do- 
nec omnia fiant. Res dubia semper facit homi- 
nem negligentem. Nam quod sine pant venturum 
nobis esse cognoscimus, ad id nosmetipsos magna- 
nimiter confortamus. Ne ergo audientes apostoli, 
certum periculum pro incerto suscipiant, et dubi- 
tantes de ejus adventu, semetipsos in negligentia 
ponant, ideo sermonem suum juramento confir- 
mans dicit : men dico vobis, non transibit 
generatio haec, donec omnia fiant. Quia contra 
magnum periculum magna przparatio est neces- 
saria: magna autem przeparatio assiduam admo- 
nitionem requirit, et cautam. Et sciendum est, 
quia non illud vult Christus apostolis suis osten- 


dere, quia jam in continenti futura est tentatio. 


illa, sed quia omnino futura est. Ergo non illos 
homines dicit, qui illo in tempore fuerant nati, 


sed familiam. gentis ipsius. Generatio ista: id cx" 


est, aut facientium hanc tentationem, aut patien- 
tium, aut peccatorum hominum, aut dzemonum, 
qui operantur in eis. Nam utrique non cessabunt 
esse jn seculo, donec consummatio fiat, ut dicat 


illis, Discedite a me, maledicti, in ignem eter- aun. 2 
num, qui preparatus est diabolo et angelis t. 


ejus. Necesse est enim, ut quamdiu fides tentatur, 
tentatio reservetur. Aut certe Christianorum ge- 
nerationem dicit, id est, Generatio ista mortalis 
non transibit ad immortalitatem : Donec, id est, 
nisi hec fuerint consummata, ut postea immor- 
talis et. impassibilis fiat. 55. Celum et terra 
transibunt, verba autem mea non preter- 
ibunt. Quia. celum et terra ad. ministerium ve- 
strum creata sunt, verba autem mea ad guberna- 
tionem vestram disposita. Coelum et terra vanitati 


subjecta sunt, dicente apostolo : Fanitati enim nom.8. 


creatura subjecta est. Naturaliter autem veritas 
nescit mentiri, nec potest aliquando perire. 


Zomilia l. ex cap. xxiv. 


56. De die autem illa et hora nemo scit, 


: 


1 


IN MATTHJEUM. 


HOMIL. L. 


955 


— angeli celorum , neque Filius , nisi 4 dest, magis nocet, et superfluum est. Deus ergo, 
$0 


Pater. 91. Sicut enim in diebus IVoé, 
ita erit et adventus Filii hominis. 98. Sicut 
enim erant in diebus ante diluvium comeden- 
tes el bibentes, nubentes δὲ nuptui tradentes, 
usque ad eum diem quo intravit IYoé in arcam, 
59. et non cognoverunt donec venit diluvium, 
et tulit omnes : ita erit et adventus Filii ho- 
minis. Usque nunc exposuit signa consummatio- 
nis, przcedentia ante consummationem : nunc do- 
cet, quia subitus veniet novissimus mundi inter- 
itus hominibus nihil adhuc tale fieri suspicantibus, 
secundum quod dicit et apostolus : Cum dixerint 
pax et securitas, tunc Space illis superve- 
niet interitus. Et de die illo incerto ad cumulum 


etiam seipsum ponit dicens: De die autem illa B 


et hora nemo scit. ld est, non solum aliquis 
hominum, sed neque angelorum quisquam, ZVec 
ipse Filius, nisi solus Pater : ut nemo ferat mo- 
leste, quia diem illum Deus posuit in incerto, cum 
de ipso sit Filius incertus. Simile aliquid scri- 
tum est et in Actibus apostolorum. Nam cum 
. Interrogassent eum did ejus, Domine, si in 
tempore hoc restitues regnum Israel ? respon- 
dit eis : /Von est vestrum nosse tempora vel 
momenta que Pater posuit in sua potestate. 
Opportune ex hoc loco convenit admonere, cum 
e homines, maxime qui videntur docti, cum 
interrogati fuerint aliquam questionem, si contin- 
geret eos ignorare quod quzritur : erubescentes 


ne videantur aliquid ignorare, quia totum scire C 


putantur, colorant falsa pro veris, et dicunt aliis, 
quod non audierunt a Christo. Propterea conside- 
rantes hunc locum, non deberent erubescere ali- 
quid mysteriorum Dei se ignorare, cum legant, 
ipsum Christum non erubescentem suam ignoran- 
tiam confiteri ad respondendum, quia De die illa 
et hora nemo scit, neque angeli, neque Filius : 
maxime cum sit mysteriorum Dei multa profun- 
ditas: nec tamen mentitur, quando ipsum quod 
scit, a Patre accepit. Merito suam scientiam dene- 
gat, quz non ex eo : sicut et alibi cum esset bo- 
nus, bonum se denegavit, quia bonitas ejus erat 
ex Patre. Et ne propter dispensationem humanam 
astimetur scire'se negasse, non dixit, Neque Fi- 


lius hominis : quia secundum divinitatem dixis- D 


set, non secundum humanam naturam. Nam inter 
Filium Dei et Filium hominis nihil interest. 


quia non omnia mysteria dicit hominibus, non in- 
videt seientize nostro: sed quia non omnium 


, mysteriorum scientia nobis prodest. Sicut enim 


in diebus Noé, sic erit et adventus Filii ho- 
minis. Sicut erant in diebus ante diluvium 
manducantes et bibentes, et nubentes, et nu- 
ptui tradentes. Quod dicit, Sicut fuit in diebus 
Noé, manducabant et bibebant, nubebant et nuptui 
tradebant : non vetat manducare, aut bibere, aut 
nubere. Nec enim fas est ut destruat quod ipse 
constituit: sed jubet nos, ut quod carnaliter fa- 
cimus, ad Dei gloriam facientes, spiritualiter fa- 
ciamus, ut carnalia nostra propter spirituale pro- 
positum spiritualia fiant. Quis est, qui ad gloriam: 
Dei manducat et bibit? Qui de manu Dei acce- 
pisse asstimat quod manducat et bibit. Quis autem 
de manu Dei se accepisse zstimat? Qui operatur 
justitiam, et Deum timet offendere. Nam et servus 
ille quasi servus fidelis manducat in. domo, qui 
considerat ideo accepisse a domino, ut opus ἐν 
mini operetur. Nam qui Deum non timet offen- 
dere, ille sine dubio non zstimat a Deo se acce- 
pisse quod bibit ; sed propter hoc solum manducat, 
quia caro est. Quis autem est, qui ad gloriam Dei 
nubit? Qui nubit aut propter desiderium bono- 
rum filiorum, aut periculum peccati timens. Quis 
est, qui propter desiderium bonorum filiorum 
nubit? Qui postquam habuerit filios,' circa Dei 
disciplinam continet eos. Alioquin qui filios ne- 
gligit, ille non desideravit Deo generare, sed dia- 
bolo. Quis est, qui propter periculum peccati 
nubit? Qui postquam nupserit, matrimonium caste 
conservat. Qui autem propter matrimonium in- 
differenter abutitur amoribus suis, ille non pro- 
pter tutelam anime nupsit, sed propter abundan- 
tem lasciviam carnis. Qui ergo sic manducat et 
bibit, non tantum manducare et bibere videtur, 
quantum Dei ohne operari: quia non sibi ser- 
vit, sed Deo. Et qui sic nubit, non tantum videtur 
nubere, quantum Dei gloriam operari: quando 
non sibi, sed Deo multiplicat, et sine peccato 
conservat. Hoc ergo dicere vult. Sicut ante di- 
luvium , recedente ab hominibus Dei timore, 
nihil faciebant homines ad gloriam Dei, sed 
omnia propter solam carnem: sive enim mandu- 
cabant aut bibebant, non ad gloriam Dei man- 
ducabant aut bibebant, sicut mandat aposto- 


lus, sed propter solam voluptatem carnalem : sic cxi 

- erit circa seculi finem. Sicut enim homines, qui :. Cor. το. 
in totum carni subjecti sunt, quamvis habeant 2-4- 
animam,tamen solummodo carnes dicuntur,testan- 
te Scriptura : Von permanebit spiritus meus in ges, 6. 3. 


Ecce senectutis signa cognoscimus, diem autem 
ultimum ignoramus : sic et labentis signa scimus, 
finem ejus non agnoscimus. Sicut enim quando 
videmus hominem senem, scimus quia propemo- 
dum moriturus est, quando autem. nescimus : sic 


et mundum quando perturbatum videmus, casu- 
rum cognoscimus, diem auten; ignoramus. My- 
sterium Dei scire expedit quidem hominibus. Nam 
et servus fidior fit circa obsequium domini sui, 
cum ccperit secreta sua committere. Sed illud 
scire bonum est, quod proficit ad. edificationem 
scienti : hoc autem scire , quod. nihil nobis pro: 


hominibus istis, quoniam sunt carnes. In qui- 
bus autem pars anime przevalet,quamvis sint car- 
nales, spirituales dicuntur, sicut dicit apostolus : 


Vos autem non. estis in. carne, sed in. spiritu, Rom. 8. 9. 


si tamen spiritus Dei habitet in vobis. Sicopera 
hominum, quamvis sint spiritualia, si facta fue- 
rint propter causam carnis, utputa , si quis opus 


956 OPUS IMPERFECTUM 


bonum propter bomines faciat, invenitur esse car- A bus ponuntur personis : sic οἱ Ecclesia heeresum 


-nale: et quamvis sit carnale, si propter causam spi- 


Gen. 7. 


Esai, Vt. 
5.3. 


Prov. 9. l. 


Luc.17.34. 


AMattk. 13. 
38. 


Matth. 13. 
33. 


ritualem. fuerit factum, id est, propter gloriam 
Dei, invenitur spirituale esse propter causam spi- 
ritualem. Sicut fuit in. diebus Νοδ. Vd. est, sic 
erit generalis interitus, sic subitaneus. Sicut tune 
omnis creatura deleta est, sola autem arca evasit, 
de trabibus quadratis facta, octo animas bajulans : 
ita etin consummatione omnes hzreses interibunt, 
una tantummodo arca salvabitur, id est, Ecclesia 
Christi, de justis hominibus congregata. Sicut 
tunc quiequid. fuit extra arcam , periit, sic et in 
fine quicumque fuerit extra unam Ecclesiam ve- 
ritatis, peribit. Quae Ecclesia habet octo recto- 
res, septem spiritus, quos enumerat Esaias, et 
unigenitus Deus: sic et Salomon dicit : Sapientia 
edificavit sibi domum, et suffulsit columnis 
septem : et ipse qui suffulsit, octavus. Subitaneus 
autem, non ante nuntiatus, sive ab ullo creditus. 
Et quid mirum, si periturum mundum audiunt 
et non credunt? Ecce morituros se esse quotidie 
audiunt homines, quotidie alios mortuos vident, 
et tamen non credunt se morituros. Si autem se 
crederent morituros, non facerent ea p quibus 
moriuntur, id est, morte digna non facerent. Si 
ergo illud, quod quotidie fieri vident in aliis, de se 
futurum esse non credunt, quomodo illud credent 
futurum , quod adhuc numquam factum est? 
40. Tunc duo erunt in agro; unus assumetur, 
et. alter relinquetur. Jstimo neminem dubitare 
sensatum, hiec precipue in parabolis esse dicta, 
et spiritualiter ea intelligi oportere. Et prima qui- 
dem parabola posita est de. popularibus justis, et 
peccatoribus. Secunda de doctoribus piis et impiis, 
quando omnes homines aut discentes sunt, aut do- 
centes. Et Lucas quidem evangelista exponit de 
duobus in lecto, et de duobus ad molam : presens 
antem Mattheus de duobus in agro, et de duobus 
ad molam. ULi enim Lucas posuit duo in lecto, 
ibi Matthaeus posuit duo in agro. Ex quo intelli- 
gere nobis datur, quoniam lectum et agrum ambo 
evangeliste id ipsum intelligere voluerunt : quo- 
niam qui in corpore sunt, et in mundo sunt ; et 
qui in mundo sunt, in corpore sunt. Mundusenim 
nihil aliud. intelligitur, nisi homo; propter quod 
agrum intelligere convenit mundum hunc , sicut 
Dominus interpretatus est supra in parabola ziza- 
niorum seminatorum in agro. Duo ergo in agro, 
omnes Christiani in mundo viyentes eodem, non 
tamen iisdem actibus conversantes. Et justi qui- 
dem assumentur, peccatores autem derelinquentur. 
Omnes justi in uno homine figurantur, et omnes 
peccatores in uno. 41. Due molentes ad molam; 
una assumetur, et una relinquetur. Qua sunt 
iste mulieres molentes? Puto, Ecclesie , quarum 
una est, de qua Dominus dicit : Simile est re- 
gnum. celorum fermento, quod. accipiens mu- 
lier miscuit in tribus fermenti mensuris. Sicut 
enim, quamvis multi sint justi, et peccatores, ta- 
men quoniam omniura due sunt partes, in dua. 


B 


C 


D 


quamvis multe sint, tamen omnium haresum una 
Ecclesia dicitur, et una Christianorum. Una ergo 
mulier molens est Ecclesia Christi. Mola est orbis 
terrarum, propter rotunditatem suam, sicut scri- | 
ptum est deea : J7ox tonitrui tui in rota. Lapis Psal. 76. 
superior est verbum veritatis, quod descendit de !9" 
cxlo, ut terrena. omnia complectatur, et protegat 
simul, et premat, et molat : dicitur autem lapis, 
propter fortitudinem suam. Subterior autem lapis 
est omne verbum impietatis, quod. lapis dicitur 
propter duritiam suam, quod de spiritu mundi a 
deorsum ascendit, ut suscipiat omnia desursum 
venientia grana, et ad versetur verbo veritatis. Haec 
ergo Ecclesia molens, id est, praedicans, circum- 
ducit verbum veritatis, id est, superiorem lapidem 
coelestem : et cireumducit per orbem terrarum , 
et circumducit super omne genus humanum, ut 
quotienscumque sub gremio verbi desuper miserit 
Deus, molat eos, id est, catechizet, et cogat eos de- 
ponere corticem veteris hominis inutilem et insua- 
vem : ut exuti fiant pura medulla et spiritus, id est, 
ut jam non sint caro , sed spiritus : et fiat similago 
mundissima, et digna ad. sacrificium Dei, secun- 
dum quod. admonebat apostolus, dicens : Exuite Eyes. 4. 
vos veterem hominem , qui corrumpitur in 22.23. | 
concupiscentiis, renovyamini autem spiritu sen- 
sus vestri. Sicut ergo grana in cortice, nisi molita ' 
fuerint, et deposuerint cortices, οἱ furfures, et pro- | 
| 
] 


; 
; 
Y 


cesserint secundum quod sunt abintus, quamvis 
aquam acceperint, non conjunguntur ad alteru- 
trum, ut fiat ex omnibus unus panis, quamvis et 
fermentatum acceperint, non fermentantur : sic et 
homines, nisi. moliti fuerint sub verbo , id est , 
catechizati, ut depositis corporibus , spirituales 
efficiantur, quamvis et aquam baptismatis accepe- 
rint, quamvis verbum fidei fuerit missum in eos, 
sicut fermentum : non conveniunt in idipsuni, nec 
possunt sapere unum, ut unum corpus efficiantur, 
quia moliti non sunt. Sicut ergo inter duos lapi- 
des molares teritur triticum, et separatura cortice 
suo, et fit similago munda : sic fideles in medio 
desuper quidem urgente se verbo Dei ad fidem et | 
justitiam, inde autem verbo impio se compellente | 
ad infidelitatem atque peccatum, conteruntur, et 
carnalia sua universa deponunt, et spirituales effi- 
ciuntur. Sed et illa mulier videtur molere, et 
verbum mendacii leve et fragile circumdacit : 
propterea neque molet, quia non habet virtutem 
divinam verbum, eorum, nec est lapis superior. 


- Quomodo enim mendacium mendacio adversatur, 


aut iniquitas iniquitati, ut molatur aliquis inter 
eas? Propterea populus eorum molitus non est. 
Considera autem et intelliges. Si deponunt carna- 
lia, fiunt spirituales, et moliti sunt. Si sunt in id- ccxiv 
ipsum fidei, omnes moliti sunt.Si autem secundum 
veterem hominem sunt, si altera iterum sapiunt, 
quomodo moliti sunt? Desuper enim verbum ve- 
ritatis non compellit eos ad fidem, quasi lapis su- 
perior; nec enim habent eum : desubtus autem 


panis. 


4ct.1.6.7. 


er. 9. 2t. 


"sal. 38.2. 


Zecli . 28. 


Christus 


IN 


verbum impietatis non tribulat eos, quia volentes A tuas spinis, 


requiescunt in eo. Quomodo ergo molantur, quando 
non stringit subterius verbum, nec premit supe- 
rius? Hac ergo sumetur, quz et videtur Ecclesia, 
etest : illa autem relinquetur, qua videtur, et 
non est. Quidam autem et hoc λῶν αι exponit. Mo- 
lentes sunt filii Israél,mola autem est verbum legis: 
quod volvunt et molunt, sunt Dei mandata in lege, 
quae quasi tritici grana minutatim quidem molen- 
tes,id est, quantum ad se diligenter mandata Dei tra- 
ctantes, numquam tamen ex eis panem nutritorium 
proferentes. Panis autem nutritorius est unigenitus 
Deus Verbum, qui intus in mandatis Dei habetur 
secundum prophetiam inclusus, quem filii Israél 
carnalitater interpretantes numquam proferebant 
ad manifestum. Filiorum autem Israel molentium, 
una videtur quidem esse synagoga, vere autem 
duz sunt. Una quidem iniquorum, et secundum 
carnem Judeorum : altera autem. sanctorum, et 
secundum spiritum Judzorum. Hanc ergo sancto- 
rum Judaeorum et spiritualium synagogam molen- 
tem, et supervacuam, et sine profectu molam legis 
trahentem, assumet Deus in fine seculi hujus jam 
occumbentis, et liberabit eam de mola : illam au- 
tem alteram secundum meritum infidelitatis et per- 
versitatis ejus relinquet. 


Homilia lj. ex cap. xxiv. 


MATTHEUM. 


Β 


HOMIL. Lf. 


| 955 
: ne audias verba maligna. Sed quo- 
niam fragiles sunt nostre serze, nisi Deus illas: ser- 


vaverit : quia Nisi Dominus custodierit civita- Psal. 126. 


tem, in vanum vigilat qui custodit eam : 1. 


rogemus Deum pariter cum propheta : Pone, Psal. τήο. 
Domine, custodiam ori meo, et ostium circum- 8. ἡ. 


stantie labiis meis..Non declines cor meum in 
verba malitie. Pone seras super fenestras oculo- 


rum tuorum, ut dicas cum castissimo Job : Posui Jo», 31. :. 


testamentum. oculis meis, ut non sentirem. in 


virginem. ltem, Si concupivi agrum. proximi χρία. v. 8 


mel, ego seminem, et alii metent. Item quia fra- 
giles sunt serz fenestrarum nostrarum, Dominum 


invocemus cum propheta dicentes :-Znclina cor p;ar. 118. 
meum in testimonia tua, et non in avaritiam. 36. 37. 


"verte oculos meos ne videant vanitatem. 
Quid ergo? nescit anima quando per istos introi- 
tus fur ingreditur super eam? Vere nescit. Et 
quidem quando ducitur ad peccatum, scit : quando 
autem ingreditur, nescit. lico vigilare debet, et 
claudere omnes istos introitus : os quidem narra- 
tionibus. sanctis, aures auditionibus piis, oculos 
consideratione mirandorum operum Dei, mentem 
cogitationibus occupare czlestibus. Non enim suf- 
ficit, ut non loquatur, vel audiat, vel videat, vel 


cogitet mala. Qui enim hac agit, clausit introitus - 


suos, et implevit, et oppilavit malis adversus bona, 
ut ne locum habeat introeundi bonus spiritus : qui 
autem mala quidem deponit ab eis, bona autem 
non suscipit, ille dicitur apertos habere introitus. 


42. F'igilate ergo, quia nescitis quahora Do- C Propterea vacantes eos inveniens inimicus, intrat 


minus vester venturus sit,etc. Qua enim ratione 
homini absconditus est dies mortis ipsius? Vide- 
licet, ut semper benefaciat, semper mortem suam 
sperans. Eadem ratione et ab omnibus hominibus 
Ras cu est dies adventus Christi, videlicet ut 
non una generatio salvetur, sciens adventum ipsius, 
sed omnes, dum in singulis quibusque generatio- 
nibus Christi adventus speratur. Ideo et. interro- 
gantibus se discipulis suis, Domine, si in tem- 
pore hoc restitues regnum Israél? respondit : 
JVon est vestrum nosse tempora vel momenta, 
que Pater posuit in sua potestate. 45. Illud 
autem. scitote, quia si sciret paterfamilias qua 
hora fur veniret, vigilaret utique, et. non si- 


neret perfodi domum suam. Paterfamilias est p 


unusquisque secundum animam in domo Patris 
sui, fur autem diabolus est: domus autem, nostra 
corpora : januze sunt, os et aures : fenestrae autem, 
oculi. Sicut ergo per januas et fenestras cito in- 
greditur latro, et spoliat patremfamilias : sic per 
0$ et aures et oculos hominis facile invenit dia- 
bolus occasionem ad animam, et facit eam ca- 
ptivam : sicut et in Jeremia tale aliquid scriptum 
est : Quia. mors intravit per fenestras nostras. 
Si vis ergo esse securus, pone seram janua tua, 
id est, legem divini timoris ori tuo, ut dicas cum 
propheta : Dixi : Custodiam vias meas, ut non 
delinquam. in lingua. mea. Posui ori meo cu- 
stodiam. Ytem. Sapientia docet : Obstrue aures 


ad animam. Propter quod opus est, ut justi introi- 
tus non solum vacent a malis, sed etiam ut sint 
clausi, et pleni, et oppilati bonis adversus mala, 
ut malus non inveniat locum introeundi. Unde οἱ 


sapienter Petrus dicit apud Clementem, quomodo apud 
Fia 


Petrus 
Cle- 


t qui incessanter quz Dei sunt cogitare et lo- mentem. 


qui : quoniam si mens fuerit in his occupata, ina- 
lus non invenit locum ad mentem. Consequenter 


propheta non dixit tantum : Beatus vir, qui non Psal. «. τ. 


abiit in. consilio impiorum, et in via peccato- ?- 


rum. non. stetit, et in cathedra pestilentie non 
sedit ; sed addidit, Sed in lege Domini voluntas 
ejus, et in lege ejus meditabitur die ac no- 


cte. Et Paulus cum diceret, /Von est nobis collu- Ephes. 6. 


ctatio adversus carnem et san 
tantum, Deponite mala : sed , Suscipite omnem 
armaturam. Dei, ut possitis resistere in die ma- 
lo: id est,Omnia opera bona facite. Sicut enim vas 


. quamdiu plenum est de aliquo, non recipit super- 


missum: si autem vacuum fuerit,recipit omne quod 
mittitur: sic homo quamdiu occupatus est ma- 
lis, non recipit bonum : et si occupatus fuerit bonis, 
repellit malum : si autem nec isto, nec illo se occu- 
paverit, id est, si neque bonis, neque malis intende- 
rit,omnis spiritus intratin eum.Intrans autem, non 
statim ducit eum ad peccatum,sed primum delectat 
eum in malis, et sensum desideriis carnalibus 
alligat, et postea ducit ad peccatum, quando jam, 
etsi intelligit malum esse quod facit, non potest re- 


inem, non dixit :2. :3. 


958 


sistere contra malum. Si ergo, te negligente do- A fide laudatur, villicus autem pro fide ormium 


mum Piet hoc modo servare, ingressus fuerit 
fur diabolus, et furatus fuerit vestimenta justitia- 


ccxy rum, quibus te renatum in baptismo jnduit Deus : 


Gen..3. 


si furatus fuerit aurum intellectus tui, si divino- 
rum eloquiorum argentum, quod forsitan cum 
multo fabricasti labore : si linteamina gratiarum, 
qui tibi dedit Deus, cum te adoptaret in filium, 
ceterasque divitias spirituales tollens, te dor- 
miente, feceritque te mendicum et nudum, sicut 
serpens Adam : quid facies? quomodo nudus ante 
conspectum Domini tui accedes? Et ille quidem 
nudatus abscondit se inter ligna paradisi : tu au- 
tem sub qua scissura petrarum te abscondes a fa- 
cie Domini, cum venerit confringere terram? Et 
Adam quidem a Deo qusitus est et inventus, tu B 
antem abjicieris et peribis : quia ille ignorans 
serpentis versutiam, per simplicitatem nu atus est 
suam : tu autem sciens, tot Scripturis admonitus, 
per negligentiam factus es nudus. Propter quod 
ille quidem mortalitate vestitus est ad tempus, tu 
autem in eternum ipse tradendus es morti, ma- 
xime si te comprehenderit finis, priusquam tibi 
per penitentiam altera texes vestimenta. Nam 
prima gratis prestatur a Deo : secunda autem 
vix, et cum nimio reparatur labore et luctu, quo- 
modo hzc parabola est. Veniamus itaque ad 
ipsam parabola causam. Omnis homo, si sciret, 
quando dies Domini venturus est super eum sicut 
fur (sed insperate veniens sicut fur), praeveniret, 
et non sineret perfodi domum suam. Non dico C 
quia repelleret a se furem, sed faceret justitiam, 
ut veniente sententia Dei, non perfoderetur quasi 
ignorans, sed vocaretur quasi jam przeparatus ad 
exitum. Quando anima peccatrices delectantur in 
corpore, et tamquam in suo proprio domicilio 
gaudent, veniens cum sententia Dei angelus mortis 
perfodit corpus, et animam violenter divellit ab 
eo : animze autem just, quz» non delectantur in 
corpore, sed quasi 1n exsilio sunt, in eas veniente 
sententia, non perfodiuntur, sed vocantur gau- 
dentes. 45. Quis enim fidelis servus et prudens, 
quem constituit dominus ejus super familiam. 
suam, ut det illis cibum in tempore? Cum de 
vigilante et non vigilante super domum suam 


Dominus loqueretur, sciens quoniam plerumque D les quidem animabus, corporales autem corpori- 


sacerdotes mali populum obdormire faciunt in 
peccatis, boni autem excitant a negligentiz somno, 
et faciunt vigilare in operibus bonis : quasi assi- 
dua tuba doctrine suzv excitans ad bona opera 
animas auditorum, consequenter de bonis et justis 
sacerdotibus introducit sermonem, dicens : Quis 
est fidelis sereus et prudens? Si enim paterfami- 
lias super possessionem suam villicum ponit, ut 
non cum singulis colonis habeat causam, sed de 
solo villico omnium exigat rationem : si ergo in- 
ter colonos aliqua indisciplinatio fuerit feda , 
unusquisque pro suo delicto reus efficitur, villicus 
autem pro omnium delictis; et si bene reditum 
suum reddiderint, unusquisque quidem pro sua 


OPUS IMPERFECTUM - | 
1 


remuneratur : sic et Deus in. populo ideo ordinat 
sacerdotes, ut actuum eorum ipsi discutiant ra- | 
tionem. Ideoque peccante populo unusquisque qui- 
dem pro suo peccato punitur, sacerdos autem pro E 
peccatis omnium. Et bene agente populo umus- 
quisque quidem pro suo bono remuneratur, sa- 
cerdos autem pro bonis omnium. Quis est serpus 
fidelis et prudens ?,Rem quidem laudabilem pro- 
ponit, rarissimam autem, ut quis fidelis invenia- 
tur et prudens. Ecce si quaras fideles, id est, 
Deum timentes : et ipsos quidem non multos in-. ἢ 
venies, tamen adhuc facile invenis; item si pru- 
dentes quzras, invenies multos : fidelis autem et 
prudens difficile invenitur : quomodo qui fideles 
sunt, id est, Deum timentes, difficile sunt et pru- 
dentes : et qui prudentes fovetitita: bd 
sunt et Deum timentes. Quanto ergo rarior inve- 
nitur fidelis et prudens, tanto qui inventus fuerit, 
beatior est. Prudentem. autem dico, non scientem 
et doctum, sed sensatum et mente acutum, qui ; 
potest rerum ponderare naturas, et secundum 
quod potest, rationabiliter omnia agere. Plerique 
autem sunt habentes scientiam multam, sed nec se 
sapienter regunt, nec scientiam suam sapienter 3 
dispensant. Et omnis quidem prudens potest et 
scientiam habere ex parte, non autem et omnis 
sciens sapientiam potest habere : quoniam sapien- 
tia uniuscujusque in actu probatur, scientia au- 
tem in sermone. Fidelis quidem quaeritur propter 
Deum, ut timeat Deum : prudens autem propter 
homines, ut populum Dei sapienter gubernet. 
Quoniam ergo Deo non tantum prudentia homi- 
nis, quantum conscientia placet : hominibus au- 
tem non tantum conscientia, quantum sapientia 
prodest : si fuerit tantum. quis fidelis, laicum 
quidem facit, sacerdotem autem non facit, nisi 
fuerit fidelis et prudens. Ergo fidelis quzritur, 
ut faciat priusquam dicat : prudens autem, post- 
T fecerit, dicat, et dicat intelligens cui qualis 
octrina conveniat, et quando. Ttem fidelis quae- 
ritur, ut memor sit pauperum, sicut Paulus : Rom. 1 
prudens autem, ut intelligat cui et quomodo de- 26. 
beat dispensare. Et hoc est quod dicit, dare cibos 


in tempore et spirituales et si pos : spiritua- 


bus. Quoniam autem in Ecclesia non solum sunt 
pauperes in corporalibus rebus, sed etiam in spi- 
ritualibus multo pauperiores : Ut dét cibos im 
tempore, id est, in tempore opportuno. Quid est, 

in tempore opportuno? Quasi est aliquod tempus, 
quando non est opportunum docere, cum dicat 
Salomon : Doctrina et flagella in omni tempo- xcci. 
re. Sed puto hoc intelligendum tempus opportu- 6. 
num doctrinz, quomodo dicit et propheta : T'em- κεαὶ.ἧς 
pore acceptabili exaudivi te, et in die salutis 
adjuei te. Quando misericordia Dei non est ac- 
ceptabilis? Sed precipue tunc est acceptabilis , 
quando necessitatis et angusti tempus est : sic- 
ut et semper pluvia bona est, maxime tamen 


IN MATTHEUM. HOMIL. Li. 


959 
grata est tempore siccitatis. Et visitatio amico- 4 pra»monente apostolo : Et. ego, fratres, non po- τ. Cor. 3. 
rum semper suavis est, multo tamen suavior in tui vobis loqui quasi spiritualibus, sed quasi τ" ?- 


CCXYI 


tempore luctus : sic doctrina et consolatio sacer- 
dotis semper opportuna est, maxime autem in 
tempore persequutionis. Sciens ergo Christus san- 
ctos suos sine tentatione numquam futuros, ideo 
dicit,In tempore opportuno : quia qui semper 
zgrotat , semper illi ars medici opportuna vi- 
detur, Nam sicut navis tunc przcipue guberna- 


torem necessarium babet, quando tempestatem . 


titur : quando autem prosperata est, ipsa se 
irigit ; et miles tunc przcipue necessariam habet 
annonam de rege, quando bellum et periculum 
instat : quando autem pax est, undecumque pos- 
sunt se milites sustentare : sic Ecclesie precipue 
in tempore persequutionis doctrinam sacerdotis 
necessariam ἔων quasi spirituales milites spi- 
ritualem annonam : quando autem securitas est, 
unicuique naturalis sufficit intellectus. Nam in 
uutionibus, quando naturalis ille intellectus 
Defcit in timore carnali, necessarius est sermo do- 
ctoris : ut quod deficit in timore periculi, repare- 
tur per exhortationem doctrine. Sicut autem tubi- 
cen, commisso bello, pugnantem exercitum circuit, 
et bellicos cantus in tuba decantans, milites ani- 
mat ad virtutem : sic et sacerdos , persequutione 
imminente, exponens in populo fortissimorum 


B 


carnalibus. Quasi parvulis in Christo lac vobis 
potum dedi, non escam. In tempore, ne impor- 
tune oblata doctrina non prosit, sed noceat, sicut 
esca cruciat aut extra tempus accepta. 4T. men 
dico vobis, quoniam super omnia bona sua 
constituet eum. Omnium quidem bonorum ma- 
gna est gratia, inter omnes autem maxima est sa- 
cerdotalis dignitas, si quis eam immaculate custo- 
diat. Nam si super omnia opera sua pretiosiores 
existimat Deus animas hominum : quanto magis 
credibile est, ut super omnia bona sua constituat 
eum, qui confert Deo lucrum animarum ? 'Non 
solum autem omnibus bonis suis meliorem judi- 
cat hominem, sed etiam sui ipsius impassibilitati 
praeposuit salutem humanam. Ideo magnus est, 
qui bene regit hereditatem ejus, quam proprio 
sanguine acquisivit. 48. Si autem dixerit malus 
servus ille in corde suo, Moram facit dominus 
meus venire : 49. et incipiat percutere conser- 
90$ Suos, manducet autem et bibat cum ebrüs. 
Percutere est injuste percutere : qui autem propter 
justam causam percutit, etsi percutiat, percutere 
non videtur. Percutit enim, non ut suum dolorem 
vindicet, sed ut illiusanimam salvet. Si autem pro- 
pter Deum percutere percussio esse videretur, 


martyrum gloriosa pericula, et inenarrabiles regni 
celestis coronas vincentibus preparatas, Chri- 
stianum populum ad virtutem patientize vehemen- 
ter accendit. Aut ita. In tempore opportuno, ut in 


numquam diceret Deus, Qui parcit baculo, odit Piov. 13. 
filium suum.Nam et alibi non absolute dicit : Qui 24- 
iratus fuerit fratri suo, reus erit judicio : sed, Qui Mau. 5. 
sine causa iratus fuerit. Sicut justa ira non est 22- 


€ 


ersequutione magis instanter de veritate fidei 

oceamus , quam de justitia conversationis : in 
pace autem magis assidue de justitia conversatio- 
nis, quam de veritate fidei. Quoniam in perse- 
quutionibus quidem plus necessaria est doctrina 
fidei, quam conversationis : in pace autem plus 
necessaria est doctrina conversationis, quam fidei. 
Quoniam in persequutionibus non propter con- 
versationem suam bonam aut malam veniunt 
Christiani in periculum, sed propter fidei confes- 
sionem : in pace autem non propter fidem suam 
veram periclitantur. Christiani, sed propter con- 
versationem :.quoniam in persequutione fides 
Christianorum periclitatur, in pace autem justitia. 
46. Beatus ille servus, quem cum venerit do- 
minus ejus, inpenerit sic facientem. Quomodo? 
Sicut superius diximus, in fide, in sapientia, in 
tempore opportuno. In fide, ut credamus sic esse, 
sicut docemus. Ille autem credendo docet, qui 
facit quod docet: qui autem. non facit bonum, 
non credit bono. Qui non credit in bono, non 
docet in fide : qui autem cum fide non praedicat, 
non solum non est beatus ille servus, sed multum 
infelix : quia alios quidem docet, se autem negli- 
git. Sic prudenter, quia non semper omnia, neque 
omnibus omnia sunt dicenda. Frequenter illa, 
qua alios zdificant, alios destruunt. Sicut infan- 
tibus esca mutatur. secundum «etatem, sic in po- 
pulo secundum virtutem doctrina. temperatur , 


ira, sed diligentia: sic justa percussio non est per- 
cussio, sed correctio. Manducare et bibere sic in- 
telligendum est, sicut supra interpretati sumus de 
manducantibus et bibentibus ante diluvium, id 
est, male manducare et bibere. Propter quod non 
simpliciter dicit manducare et bibere, sed, Cum 
ebriis : id est, cum peccatoribus, qui tenebroso- 
rum actuum vitio ebrii sunt, de quibus et Paulus 


dicit : /Vam qui dormiunt , nocte dormiunt : 1. Thess.5. 


et qui inebriantur, nocte ebrii sunt. V ides ergo, 7 
quia manducare et bibere sacerdotibus non est 
eccatum, sed cum ebriis manducare et bibere : 
1d est, sic manducare, quomodo ebrii illi deside- 
rant. Non enim jubet nos Scriptura malorum 


D personas abominari, sed voluntates. Nam et Chri - 


stus cum publicanis et peccatoribus manducavit, 
sed non sic quomodo publicani et peccatores vo- 
lebant. Nec vitium suum aliquis Scripture illius. 
auctoritate defendat, quc jubet Fam ur) hospi- 
talem esse debere. Hospitalitas enim non circa 
deliciosos cibos et magnos ostenditur, sed circa 
assiduas susceptiones impotentium peregrinorum, 
ut hospitalitas nostra non ab hominibus laudetur, 
sed. a Deo sentiatur. Nám deliciosa convivia ma- 
gis luxuriam accusant, quam humanitatem com- 


mendant. Dicit enim Salomon : 176 delecteris in Eccii. 37. 


multa epulatione, nec in turpibus et modicis. 32. 
Ergo nec multum permittitur, nec modicum et 
pretiosum. 50. P'eniet dominus ejus hora qua 


O^ 
X 


96o 


OPUS IMPERFECTUM 


nescit, 54. et divideteum, partemque ejus cum ^ sione necessitatis carnalis, Deus prestet hominibus 


hypocritis et infidelibus ponet. Dividet eum : 
id est, de consortio Christianorum, ut neque cum 
sanctis glorificetur, neque cum iis,qui Ἰὠῤδ μενα 
deliquerunt,mediocriter puniatur : sed junget eum 
cum hypocritis et infidelibus, ut quorum imitatus 
est mores, ipsorum puniatur interitu, Quomodo sa- 
cerdos super omnem populum glorificatur, si be- 
nefecerit, non solum propter suam justitiam , sed 
propter omnium, quia causa est ipse justitize uni- 
versorum:1ta et peccans super omnes punitur, 
non solum propter suum peccatum, sed etiam pro- 
pter omnium: quia ipse causa fit omnibus ad pec- 


candum. Ideo autem non solum hypocritas dixit, 


sed etiam infideles : quia 5] omnes quidem hypocri- 
tze infideles sunt, non tamen omnes infideles hypo- 
critz sunt.Ecce enim gentilesinfideles quidem sunt, 


cexvu hypocrite autem. non sunt: quia non se fingunt 


Cor. 7. 


colere Christàm, cum non colant, sed manifestum 
sequuntur errorem. Hypocrite autem sunt Judzi 
et hieretici : illi autem, quia dicunt se Judaeos, 
cum non sint, sed sunt synagoga satane ; isti au- 
lem, quia fingunt se esse Christianos, cum sint 
Antichristi, id est, contra Christum. Item si quis 
videtur in Ecclesia esse, et agat contra Ecclesiam: 
et ille talis hypocrita dicitur esse. 


Homilia lij. ex cap. xxv. 


1. Tunc simile est regnum. celorum decem 
virginibus, et reliqua. Notandum quod priorem 
quidem parabolam de doctoribus dicit, hanc an- 
tem de popularibus : tamen etsi spiritualem intel- 
lectum habeat parabola, nihil nocet interpretari 
eam etiam carnaliter. Tunc simile erit, cum die- 
bus suis completis solutus fuerit mundus, cum 
venerit Judex omnium occultorum. Modo autem 
interim omnes homines nobis invicem mentimur. 
Alii fingunt se justos, cum sint iniqui ; alii humi- 
liant se ut péccatores, cum sint sancti : alii autem 
turpes actus suos usque ad mortem abscondunt, 
amplius homines erubescentes, quam. Deum ti- 
mentes, et semper sunt in vulnere, dum pro tem- 
pore nolunt apparere vulnerati. Qui autem Deum 
imet, homines non erubescit. Nec enim pejor po- 
test esse timor terrenus, quam pcena celestis, 
Quibus simile erit? Decem virginibus. Qui- 
dam putant hic virgines dici, de quibus apo- 
stolus loquitur, Ut sint sancte et corpore et 
spiritu. Ét sapiens quidem virgo est, qua et cor- 
pore et animo virgo est, ut neque habeat virum 
neque habere desideret. Quid enim si aut paren- 
les ejus propter votum suum in virginitate eam 
tenuerunt, cum ipsa tamen post votum nubere vo- 
luerit? quid si pro aliqua occasione quzsita non 
est talis? Hzc si non est nupta , voluntatem tamen 
nubendi habuit, corpore quidem virgo est, animo 
autem nupta : quia corpus opere sordidatur, ani- 
mus autem. voluntate. Quamvis frequenter, occa- 


C omnes homines 


misericordiam spiritualem : si tamen postea volun- 
tas necessitati consentiat, non solum autem ut non 
concupiscat, sed etiam abstineat se ab omni re 
mala, ut neque faciat, neque loquatur, neque co- 
gitet quod displiceat Deo : quia corpus fornicatur, 
quando cum viro conjungitur : anima autem, 
quando diaboli voluntatibus sociatur. Qui hac 
non servat, fatua est ipsa virgo. Et vere fatua est, 
quse per solam virginitatem corporis putat se Deo 
placere. Ecce enim quemadmodum cum mandu- 
cas et bibis, non anima manducat, sed corpus : 
res enim incorporalis corporali cibo non pascitur : 
sic cum vir mulieri, aut mulier viro conjungitur, 
non anima copulatur, sed. corpus. Propterea fre- 
quenter fit, ut nupta si alias non peccet, melior 
sit, quam illa, quz virgo est, et alias peccat. Quo- 
niam si illa non peccat quae nupta est, corpore qui- 
dem nupta est, animo autem virgo est. Qua au- 
tem alias peccat, et virgo est: corpore quidem 
virgo est, animo autem fornicaria. Sed ne despe- 
rare faciamus etiam virgines bonas, quia diximus 
per concupiscentiam animas fornicari,sciendum est 
quod aliud est concupiscere, aliud velle. Coneupi- 
scere passionis est, velle autem arbitrii. Frequenter 
enim concupiscimus etiam quod nolumus. Si ergo 
concupiscentie non consentit voluntas, concupi- 
scentia sola non damnat, magis autem et glorio- 


siorem facit virginitatis coronam. Nunc veniamus - 


ad spiritualem ejus narrationem. Decem virgines 

dicit, quorum vita decem sensibus 
sustentatur, quinque carnalibus, et quinque spiri- 
tualibus ; omnium enim hominum duze sunt par- 
tes. Aut enim quio sunt, aut justi. Peccato- 
res, qui secundum carnales ambulant sensus τ ju- 
sti, qui secundum spirituales. Ergo et omne genus 
peccatorum in quinque dividitur, et omne genus 
justorum in Lot εκ secundum numerum sen- 
suum, non secundum numerum hominum. Has 


,autem virgines dividendas profert Christus, quan- 


do et justi ab injustis et sancti a perversis per ver- 
bum suum dividendi sunt : ut. quinque quidem 
ponantur ad dexteram justi Judicis, hoc. est, sa- 
pientes : quinque autem ad sinistram, id. est, fa- 
tua. Secundum autem mysterium et Moses in 


D duabus tabulis legem suscepit decem verborum : 


quinque quidem mandata in tabula una, quin- 
que autem in tabula altera. Sicut ergo tabulze 
testamenti illius in uno quidem harebant, tamen 
non poterat fieri ut amb: fierent ad. dexteram 
legentis : sed. necesse erat ut una quidem cum 
quinque esset ad dexteram, altera autem cum 
quinque aliis esset ad sinistram : sic omnes Chri- 
stiani in una tenentur vocatione. Non est autem 
possibile, ut. omnes ad dexteram fiant sedentis : 
sed necesse est, ut justi quidem fiant ad dexteram, 
id est, quinque sapientes : injusti autem ad sini- 
stram, 1d est, insinientes. Quidam putant hanc 
parabolam ad omnes pertinere, et ad hereticos, et 
ad Judzos, praeterquam ad gentiles : quoniam illi 


yn 


IN 


idolorum cultura corrupti sunt, et virgines dici A 
non possunt. Vere autem nec ad Judzos pertinet, 
nec ad hzreticos : quia non pee δυάδι dici 
virgines, qui projecto et crucifixo sponso, adulte- 
rum super se diabolum susceperunt. Neque hzre- 
tici virgines dici possunt, qui et ipsi adulterino 
sensu corrupti sunt, et virginitatem veritatis Chri- 
sti adulterino sermone corrumpunt. Sed ad Chri- 
stianum tantummodo populum pertinet, de quibus 
r. 1t Scriptum est : Statui vos uni viro virginem ca- 
stam exhibere Christo. Timeo auterm, ne sicut : 
serpens seduxit Hevam. astutia sua, sic cor- 
rumpantur sensus vestri a castitate, que est 
in. Christo Jesu. Fatuz autem virgines sunt, quae 
fidem quidem Christi integram habent, opera au- 
tem justitie non habent. Juda vero et heretici 
neque fidem habent, neque opera possunt habere. 
Sed et si operum oleum habeant, nihil eis pro- 
dest: quia lampades fidei non habent, quas ac- 
cendant. Tunc simile erit. Bene, Tunc : quia 
interim non apparet quae prudentes sint, quz fa- 
tug : quousque tunc multe fatu fient prudentes, 
et multe quz videntur prudentes, fatuz efficien- 
tur. Que. acceperunt lampades suas. Lampas 
ccxym: dicitur fides, quia sicut lampas illuminat domum 
in qua est, sic fides illuminat animam cujus est. 
Accenditur autem hac lampas igne divini verbi. 
Verbum enim Dei ignis est, sicut dicit Dominus : 
Ignem veni mittere in terram. ltem dicente 
apostolo : Fides ex auditu, auditus autem per 
verbum Dei. Accipiunt autem homines hanc 
lampadem, quando venientes ad Christum, per 
sacerdotes accipiunt traditam sibi veritatis doctri- 
nam. Aut sicut alius putat, verbum Dei, quod ac- 
cepimus accedentes ad Christum , lucerna est , 
sal. 118. secundum quod scriptum est : Lucerna pedibus 
meis verbum tuum. Oleum autem doctrina sa- 
cerdotum, aut ceterarum Scripturarum. Quoniam 
sicut lucerna, nisi ei subministraveris oleum, ex- 
stinguetur : sic verbum fidei nostrz, quod creden- 
ies accepimus, nisi assiduis nutriatur doctrinis, 
aut meditationibus Scripturarum , exstinguitur, 
et non satis illuminat animam. Aut oleum dicitur 
opus misericordie. Quia sicut oleum lumen lam- 
padis fovet, sic opera bona subministrant confi- 
dentiam fidei, et vigorem accendunt. Et vene- Ὁ 
runt obviam sponso et sponse. Bene ait, ene- 
runt, quando ex illa die, qua homo credit Christo, 
quasi de seipso egressus, et de inundo, ire videtur 
obviam Christo : quia quotidie Christi exspectat 
adventum. Sicut enim qui obviam vadit alicui, in 
via stat, et exspectat eum quamdiu veniat : ita 
qui credit in Christum, sic debet vivere in hoc 
seculo, quasi peregrinus, et non in suis, sed in 
rod. :2. transitu positus. Propterea et Judai exituri de 
to, expediti et przcincti agnum jussi sunt 
Pio. :et ad exeundum parati, ostendentes 
nobis, quomodo quicumque nostri Agni euchari- 
stiam manducant, ita debent semper esse expediti, 
quasi quotidie exituri de mundo. Nec mireris, quia 


B 


Cc 


Euchari- 
la. 


MATTHEUM. 


HOMIL. LII. 961 
dixit ire obviam sponso et sponsz, cum Ecclesia 
inter nos habeatur sponsa. Sicut enim Christus 
cum sit inter nos, tamen venturus dicitur, cum ap- 
paruerit in gloria : sic et Ecclesia quamvis sic in- 
ter nos, tamen ventura dicitur, cum apparuerit in 
gloria sua. Propterea dicit apostolus : Mortui Coloss. 3. 
enim estis, el vita vestra abscondita est cum 3" 
Christo in Deo : cum autem Christus apparue- | 
rit vita vestra, tunc et vos apparebitis cum ipso 

in gloria.5. Fatue autem accipientes lampades 
suas, non sumserunt oleum secum. Sicut lam- 
pas non ex oleo accenditur, sed ab igne, per oleum 
tamen nutritur, et nisi oleum ei subministraveris, 
exstinguitur : sic et fides non ex operibus nutri- | 
tur, vel accenditur, sed ex verbo Dei, sicut ait 
apostolus, tamen per bona opera nutritur : et nisi 
subministraveris ei opera bona, deficit. Sicut enim 
non potest in Deum sperare, nisi qui aliqua opera 
bona facit : sic non potest credere Deo, nisi qui 
facit aliquid dignum Deo. Inde est, quod pecca- 
tores non credunt Deo, sive cum de gloria sancto- 
rum quis eis loquatur, sive de poena peccatorum : 

et dum non credunt futurum esse quod dicitur, 
neque de bono futuro delectantur, neque de malo 
terrentur. Vere fatui sunt omnes homines, qui aut 
solum existimant sibi posse sufficere ad salutem, 
quia credunt in Christum, et Christiani dicuntur, 

et non festinant. semetipsos bonis operibus com- 
mendare : nec audiunt. Jacobum dicentem, Quia Jaco), 2. 
fides sine operibus mortua est. 5. Moram au- 20. 
tem faciente sponso, dormitaverunt omnes vir- 
gines, et dormierunt. Hoc significat serino, quia 
tardante consummatione non solum peccatores, sed 
etiam justi et spirituales ad negligentiam sunt re- 
volvendi, et relicta via virtutis, ad carnalia dele- 
ctamenta sunt aliquatenus transitur, ut et illud 
impleatur quod propheta dicebat : Saleum. me Psat, τι. 


fac, Domine, quoniam defecit sanctus, quo- 2. 


niam diminuti sunt fideles a filiis hominum. 

Et hoc est quod Christus. dicebat : Putas, cum Luc. 18. 8. 

venerit. Filius hominis, inveniet fidem super 

terram ? Nam vigilare est justitiam facere, ix 

mire autein negligere est eam, sicut. dicit : Figi- Mauh. 24. 

late ergo, quia nescitis qua hora veniet Domi- 43. 

nus. Et vere non tardat, sed quantum ad nostram 

inconstantiam tardare videtur. Nam si considere- Quo cir- 

mus, ex quo Christus in celum ascendit, et quan- citer. tem- 

tum vivebant homines ante diluvium, et propePere — hie 
PL commenta- 

tantum spatium est, quanto tempore erat vitat, 

uniuscujusque eorum. Si quis autem oculos habet pus sit. 

apertos, intelligit quia mysterium hujus verbi in 

nobis impletum est. Omne enim studium spiri- 

tuale relinquimus, et ad carnalia: delectamenta 

transimus, Quem enim invenies modo, non dicam 

laicum, sed aut presbyterum, aut episcopum, qui 

ad perfectum contemnat szculi bona, credens con- 

summationem esse propinquam? Unusquisque 

enim dicit in corde suo, infidelitatis spiritu pra- 

valente : Ecce ex quo Christus fuit in terris, sem- 

per dicitur, Consummatio veniet, οἱ ecce nondum 


1. Cor. 15. 
52. 


Apoc. 1.10, 
4. et. c. 8. 


per totum. 


962 


OPUS IMPERFECTUM 


venit, Ne forte non preparandi causa, sed ter- A scutum frangi aut rumpi, cum audierit tubam, et 


rendi ista Scripture loquuntur? Qui autem non 
vere credit consummationem esse propinquam, 
non ex verbis quz dicit, aut audit, sed ex operibus 
quze agit, cognoscitur. Qui enim vere credit con- 
summationem esse propinquam, nihil curat de 
mundo, nec in posterum aliquid servat : quia nec 
peregre exiturus aliquid secum portat in via, nisi 
forte phnem, qaem necessarium habet in via. 
6. Media nocte clamor factus est, quasi cla- 
mor precurrentium et. pretubantium angelorum. 
Qui clamor? Ecce sponsus venit, exite ob- 
viam ei. Unde putas jubet exire? de domibus, 
de civitatibus ? Non ; nec enim est ratio: sed ut 
exeant de mundo, exeant de iniqua carnis natura. 
Ex eo quod apostolus ait, in novissima tuba mor- 


tuos suscitandos : datur nobis occasio zstimandi, - 


clamorem illum esse, de quo Dominus dicit : 
Ecce clamor factus est. JEstimemus clamorem 
esse tubarum precedentium, quas Joannes in 
Revelatione sua exposuit, quarum tubarum cla- 
mores sunt ipsa signa, qu fiunt ab eis. Qui 
ergo intelligit illa signa clamantia saeculi finem , 
ille audit clamorem tubarum clamantium, quia 
venit sponsus, quarum vocem non corporis auris 
audit, sed anim: intellectus. T. Tunc surrexe- 
runt omnes virgines ille. Hoc est, cum clamor 
factus fuerit, non solum justi, sed etiam pecca- 
tores de sommo negligentis surgent. Tunc inci- 
ient timere et festinare, tunc credent quia vere 
Luieads est mundus. Nam quemadmodum se- 
curitas etiam diligentes homines negligentes fa- 
cit : sic timor prasentis periculi etiam negli- 


coxix gentes homines exhibet diligentes ; sed nihil eis 


roderit diligentia illa, quam generat timor, non 
des. Tunc intelligent, quia nihil est quod. vixe- 
runt in mundo. Tune incipient sapere, quando 
nihil eis. proderit sapuisse. Et composuerunt 
lampades suas. ld est, tunc incipient omnes 
aspicere et discutere fidem suam : tunc. conside- 
rabunt singuli opera sua, qui bene fecerunt, qui 
male, et interrogabunt conscientias suas. Quem- 
admodum enim superventuro sponso festinat se 
sponsa componere, ne forte ex aliqua parte displi- 
ceat sponso: ita singuli semetipsos judicabunt 
apud se. Hoc est enim OON fides suas. Quod 
si semper nos ita judicaremus, quemadmodum 
tunc judicaturi sumus, numquam peccaremus in 
Deum. Sicut ergo virgo deformis et debilis sine 
causa se componit, sic et tunc peccatores sine 
causa se praparabunt. Naturalem rem loquitur. 
Sicut rex cum tyranno bellum facturus, si volue- 
vit aspicere exercitum, et considerare arma illo- 
rum, jubet mitti tubam, ut fiant admoniti ; tune 
omnes milites festinant arma sua aspicere, ubi sit 
gladius ejus, ubi lorica sit posita, ubi jacet scu- 
tum : et qui securitatis tempore arma sua studuit 
immaculata custodire, paratus et letus currit ad. in- 
spectionem : et qui tempore securitatis gladium 
suum zruginare dimiserit, aut loricam sordescere, 


pur quidem excitatus timore festinat limare gla- 
um suum, detergere loricam, ligare aut stringere 
scutum, sed non poterit celare negligentiam suam, 
quia urgens necessitas non permittit longi temporis 
opus implere : sic et domino absente malus servus 
non aspicit opera sua, quod facit, quid non facit, 
aut quomodo credit: nec cogitat, quia venturus 
est dominus ejus, et opera perspecturus, et fidem: 
sed cum viderit eum venientem delonge, tunc 
aspicit opera sua, tunc incipit festinare, sed nihil 
ei proderit festinatio ejus, quia multorum dierum 
negligentia non potest una hora expleri. 8. F'a- 
tuc autem. sapientibus dixerunt: Date nobis 
de oleo vestro, quia lampades nostre exstin- 


B guuntur. Exstingaitur lampas hominis, quando 


fides ejus deficit ac desperat. Sicut enim qui bene 
sibi conscius est, fiducialiter et magnanimiter 
agit : quemadmodum si quis infuso oleo addat lu- 
men lucernz, sic et ille consideratione operum bo- 
noram suorum semetipsum confortat, et fidei suce 
addit audaciam. Qui autem sibi male conscius 
est, semper pusillanimis ac timidus est. Et quem- 
admodum subducto oleo minuitur lumen lucernz, 
sic et ille consideratione operum suorum malorum 
semetipsum confundit, et infidelitati suz& adhuc 
diffidentiam addit. Ideo ergo timentes peccatores 
ad sanctos dicturi sunt : Date nobis de oleo ve- 
stro : hoc est, Vos sancti, qui habetis opera larga 
justitize sufficientia vobis non solum ad evaden- 


C dam poenam, sed etiam ad gloriam consequendam, 


accommodate nobis auxilium. operum bonorum 
vestrorum : id est, Intercedite pro nobis peccato- 
ribus ad Dominum, quia justitia vestra sufficiens 
est et vos glorificare, et nos exeusare. 9. Respon- 
derunt autem. prudentes, dicentes : Ne forte 
nec nobis, nec vobis sufficiat. Ostendit 1n iis 
verbis, quod ita futurum est terribile judicium 
illud, ut nulla innocentia sibi confidat. Et vere 
quis est homo natus de muliere, qui credit justum 
se esse inveniendum in conspectu illius, de quo 


beatissimus Job dicit : Stelle in conspectu ejus Job. 2 


non sunt munde, et celum sine crimine non 
est? Si ergo impeccabilis natura stellarum et 
cali, quantum ad justitiam Dei, invenitur esse pec- 


D catrix: quomodo ante eum homo appareat justus, 


cujus et sine voluntate peccandi natura ipsa pec- 


catum est? dicente apostolo : Ego autem carna- Rom.: 


lis sum, venumdatus sub peccato : quod enim —'7: 


operor, non intelligo ; non enim quod. volo, 
hoc ago: sed quod nolo, illud ago; et jam 
non ego operor illud, sed quod habitat in me 
peccatum. ''antus timor tunc erit omnium, etiam 
sanctorum, ut nemo obe se justum inveniendum, 
sed adhuc timeat ne forte reus exsistat. Quis enim 
potest ad perfectum dijudicare conscientiam suam, 


et cognoscere cor suum, cum scriptum sit, Quia Mattl 


de omni verbo otioso reddituri sumus ratio- 36. 


nem ? Quomodo ergo pro peccatoribus tunc. in- 
tercedant sancti, cum timeant ipsi de se? Nam 


IN 


MATTHEUM, 


HOMIL. Ll. 


' 1965 


sicut tempus misericordiz judicium non suscipit, A propter mortis timorem. Adhuc enim si vivere 


sic et tempus judicii misericordiam non recipit. 
Ideo in primo adventu, cum tempus esset miseri- 
cordiz, dicentibus apostolis super inhumanitatem 


c. 9. 54. civitatis alicujus : is dicamus, ut descendat 


ignis de celo? respondit Jesus : Nescitis cujus 
spiritus estis. Non enim veni judicare mun- 
dum, sed. salvare : ostendens quia cum venerit 
in secundo adventu, judicii tempus similiter io— 
cum misericordie non habebit. Ubi autem miseri- 
cordia lecum non habet, nec intercessio valet. Aut 


m.8.18. hec. ideo dicit, Quoniam indigne sunt passio- 


nes hujus temporis ad futuram gloriam, quce 
revelabitur in. nobis. Si ergo major erit gloria, 
quie praeparata est sanctis ἃ Deo, quam quod 
unusquisque sanctorum meretur : quomodo suffi- 
ciat et aliis ad salutem uniuscujusque opus eorum, 
cum nec sibi soli sufficiat ad gloriam illam justo 
judicio consequendam? Ite potius ad vendentes, 
et emite vobis. Venditores operum bonorum, vel 
doctrinz, sacerdotes sunt, qui pracepta justitiz in 
pulo dant, quasi pretium aliquod accipientes 
fidem ipsorum, qui peccatores per poenitentiam 
solvunt, pretio confessionis eorum placati. Aut 
certe hoc pretium doctrinz accipiunt, quando sic 
docentes eos audierit populus.. Populus quidem 
per obedientiam suam mercatus est sibi salutem, 
sacerdotes autem, qui docuerunt et laboraverunt 
circa eos, recipient a Deo doctrinz sue labores. 
Bonum ergo est consilium sanctorum ad peccato- 
res, ut eant ad sacerdotes, et fideliter audiant 
eos:et cum audierint, faciant, et habebit virtu- 
tem olei fides eorum, si tamen habuerint tempus. 
10. Abeuntibus autem eis, ecce venit sponsus : 
et que parate erant, intraperunt. cum. eo, et 
clausa est jamua. Ostenditur nobis per hac 
verba, quod illo in tempore inter angustias di- 
versorum terrorum videntes se peccatores, anxia- 
, buntur, et current huc et illuc ad. sacerdotes, do- 
ctrinam et penitentiam sib: querentes. Alii autem 
interrogantes, quid eos oporteat facere, sed festi- 


ccxx nante judicio, et necessitatibus aliis super alias 


venientibus, cum non sit docendi licentia, nec 
tempus faciendae justitize, aut agendze pcenitentiz, 
festinatio eorum vacua erit. Hoe enim et in quo- 
tidiano usu videmus fieri. Quotidie enim sacer- 
dotes clamant in ecclesia: Qui peccavit, poeni- 
tentiam agat : qui non peccavit, permaneat in Deo. 
Neque seducant vos honores et diviti temporales : 
q:ia tempus vestrum prope est: et si consumma- 
tio vestra tardaverit, mors vestra non tardat. Et 
nemo credit, nemo obaudit. Cum autem venerit 
super illos mors, festinant et anxiantur, vocant 
sacerdotes , poenitentiam volunt agere, quando 
jam peenitentize locus non est. Itaque duin expo- 
nunt peccata sua, dum accipiunt peenitentiz tem- 
pus, et precepta justitue, capitur anima eorum, 
et vadunt vacui, magis autem ligati justo ju- 
dicio Dei: quia non propter odium peccatorum 
displicentes sibi volebant peenitentiam. agere, sed 


B 


α 


D 


potuissent, non sibi displicuissent. Alius autem 
venditores olei, id est, boni operis, pauperes dicit. 
Hortantur ergo prudentes virgines uh ut eant 
ad poros si patitur eas tempus, ut facientes 
eis bona justitiz;, misericordiam consequantur ab 
eis : quoniam per. misericordias factas in eos, olei, 
id est, misericordiz merces acquiritur. Ille autem 
dum vadunt, volentes tunc aliquid boni facere, 
propter quod. possint cum fiducia occurrere Chri- 
sto, venturus est Christus repente, et. nihil 'eis 
proderit anxietas illa, tunc incipientibus bene 
agere, cum tempus bene agendi concluditur. 
11. Novissime autem. venerunt et relique 
virsines, dicentes: Domine, Domine, aperi 
nobis. Nihil prodest ex necessitate repetita con- 
fessio ejus, qui ex voluntate nec pur confessus 
est. Nam voluntaria confessio et modica sufficit 
Deo : ex necessitate autem, neque magna. 12. . 4t 
ille respondens ait: 44 men. dico vobis, nescio 
vos qui estis. Signa spiritus mei in vobis non 
video. Sicut enim qui immundum spiritum habet, 
bona opera facere non potest: sic qui Spiritum 
sanctum habet, opera non facit mala. Quare igi- 
tur vos opera non facitis bona, sed mala? Imagi- 
nem meam non cognosco in vobis. Imago autem 
mea est fugere malum, et sequi bonum : vos autem 
econtra fagistis bonum, et operati estis malum. 
Non potestis meorum militum praemia accipere, 
4" tyranni vexilla portatis. Non possum meos 
icere, in quibus meum nihil cognosco. 


Homilia lij. ex cap. xxv. 


14. Sicut enim homo peregre proficiscens 


vocavit serPos suos, etc. Homo peregre profe- 


ctus, Christus est, post victoriam passionis ad 
Patrem iturus: voluntate misericordie homo, 
non necessitate naturz. Commendat autem Chri- 
stus dilectionem suam, quam habet in sanctis. Ad 
regna enim czlestia ascensurus, et ad Patrem 
suum iturus, unde descenderat, peregre se iturum 
dicit, propter caritatem sanctorum, quos relin- 
qu in terris, cum magis peregre esset in mun- 


o, sicut ipse testatur dicens : Zncola enim ego p,,;, vg, 
sum in terra apud. te. Quando enim venit in το. 


mundum Jesus, adhuc peregrinus erat, neminem 
habens sui üominis confessorem: postquam autem 
venit, et discipulos acquisivit, jam paterfamilias 


erat : et ideo proficiscens de mundo, peregre pro- 


ficiscebatur. Vis autem scire quantum diligat fi- 
deles suos? Considera quid passus est pro eis. Si 
enim magis quam gloriam suam illos amavit, 
quasi homo moriens propter eos : quid mirum, si 
majore. dilectione tenebatur sanctorum, quos re- 
linquebat in terris, quam dilectione gloriz,, quam 
habebat in celis? Et tradidit illis bona sua, 
Non invidens aliis plus dedit, aliis minus, sed 
considerans diversitatem fidei eorum. Qui autem 


964 


OPUS JMPERFECTUM 


invidus est, aut parcus, omnibus est parcus et in- À non est diaconus aut sacerdos, Ergo in sacerdoti- 


vidus. Neque quasi acceptor personarum fecit 
differentiam gratiarum. Vis scire ? Considera quo- 
modo pene aqualiter remuneravit eum, qui minus 
obtulit, et eum, qui amplius. Si enim acceptor 
personarum fuisset, utique non tantum in danda 
gralia, quantum in reddenda mercede esset zequa- 
Iis ambobus. Manifestum est, quod in danda gra- 
tia non personas aspexit, sed virtutem unius- 
cujusque considerayit : ne supra virtutem. opus 
injungens, ipse occasio offensionis exsisteret, et 
non esset reus qui peccavit, si supra virtutem 
pondus imposuisset. Volens ergo Dominus socios 
nos habere in regno czlesti, opera. nobis diversa- 
rum justitiarum commisit: non quia non habeat 
potestatem et sine operibus nos glorificare, sed 
ideo opus praemisit, quia sicut opera sine praemiis 
vacua sunt, sic premia sine operibus sunt ingrata. 


B 


bus quidem et diaconis non est inventus ut per- 
dat talenta, qui secundum przescientiam ordinatur 
a Deo. In. popularibus autem. evenit, quomodo 
etiam qui peccator futurus est, a Deo accepit fidei 
gratiam. Secundum hac ergo que diximus, si 
presbyter aut diaconus peccator inventus fuerit : 
qos quantum ad prascientiam Dei (sicut jam 

iximus ) non ex Deo,:sed ex hominibus factus 
videtur presbyter aut diaconus, quasi laicus inve- 
nitur inter eos qui unum talentum fidei accepe- 
runt. Àc per hoc nemo ordinatus ἃ Deo peccat, 
nisi ut qui unum talentum accepit a Deo. Idco 
autem gratia fidei omnibus a Deo prasstatur, gra- 
tia autem clericatus non omnibus, sed dignis : quia 
in illa causa salutis est , in ista autem dispensatio 
mysterii. Nam et paterfamilias annonam quidem 
omnibus servis prestat, negotia autem sua non 


omnibus committit. Abscondit autem talentum qi, 
suum in terra, qui ἀμ ia notitiam Christi, in ter 
contemnit vitam spiritualem , et in terrenis acti- abscond 
bus et deliciis conversans, obruit illnd in carne 3'id- 


16. Statim autem abiit qui quinque talenta 
acceperat, et. acquisivit alia. quinque. De ta- 
lento agnitionis Christi acquisivit unam justitiam 
bene vivendo. De presbyterio autem ipso acquisi- 


' vit justitiam sollicite prasidendo Ecclesie. De 
verbo acquisivit justitiam, verbum veritatis sin- 
ceriter praedicando. De baptismo lucratus est se- 
cundum Christi regulam baptizando, et dignos 
filios cum judicio Ecclesi; acquirendo. De sacri- 
ficio acquisivit justitiam, tam mundum et imma- 
culatum sacrificium populo offerendo, et pro pec- 
catis populi Mee d Ἀὶ 1T. Similiter et ille qui 


duo talenta accepit, lucratus est alia duo, 1d € 


est, duas justitias. Unam bene vivendo, quam 
acquisivit a fide Christi : alteram sinceriter mi- 
nistrando, quam fecit ex ministerio diaconatus. 
18. Qui autem unum accepit, abiens fodit in 
terram. Primum videamus, ut quid ueque ille, 
qui duo talenta habuit, abscondisse talenta sua 
proponitur, cum multi diaconi inveniantur inuti- 
les: neque ille, qui accepit quinque, cum multi 
doctores inveniantur inutiles, sed ille tantum qui 
unum accepit, id est, populus? Attende. Deus se- 
cundum prescientiam suam, licet sciat qui justi 
"futuri sint, et qui injusti : tamen omnes vocat ad 
fidem, dans eis gratiam credendi in Christum, 
quod est talentum bonis quidem ad salutem, 
malis autem ad prejudicium, ut inexcusabi- 
les fiant. Diaconis autem et doctoribus secun- 
dum przevidentiam suam, illis videtur Deus 
injungere ministerium diaconatus aut presby- 
teratus, qui sunt justi : qui autem inveniuntur 
injusti, illos homines ordinasse videntur, non 


ccxxt Deus. Ab exitu ergo rei cognoscitur qui a Deo 


ordinatus est, et qui ab hominibus. Qui enim mi- 
nisterium suum bene consummaverit, apparet 
quia ex Deo fuerat ordinatus : qui autem ministe- 
rium suum non bene consummaverit , ex homini- 
bus ordinatus est. Quomodo autem quidam sacer- 
dotes ex hominibus ordinantur, manifeste in libro 
octavo Canonum apostolorum dicitur. Qui autem 
€x hominibus ordinatus est, quantum ad Deum 


sua, et sollicitudinibus mundi quasi spinis suffo- 
cat fidei sue bonum, et non facit fructum. Hoc 
est enim, talentum in terra abscondere, quod est. 
semen verbi inter spinas suffocare. Sciendum est 
autem quod ille, qui fodit gratiam suam in terram, 
non peccare proponit , ὩΣ justitiam non facere. 
Qui enim peccat, non abscondere videtur gratiam, 
sed corrumpere. Si ergo in tenebras exteriores 
mittuntur , qui accepto verbo fidei , carnaliter vi- 
vendo, fructum justitie non fecerunt : putas in - 
que tenebras sunt ituri, qui ipsum talentum 
ei suz peccando per Iste qui fodit 
talentum suum, similis est virginibus fatuis, quz 
habentes lampades, oleum non habebant : tam 
enim illz , quam iste putaverunt sibi ad. salutem 
hoc solum , quod μαξ δ δι in Christum, posse 
sufficere. Nam vere talentum non perdidit, id est, 
domini sui, tamen reus est damni. Non enim 
propter hoc solun: unusquisque fit Christianus, ut 
sit Christianus , servans talentum fidei sue, sed 
ut operetur justitiam Christo. Sicut enim qui se- 
minandi causa accipiens semen , tempore semina- 
tionis non seminaverit, damnum facit domino suo: 


p etsi non perdiderit semen, est tamen tantum 


damnum , quantum poterat lucrum facere , si op- 
portuno tempore seminasset : sic qui accipit fidem 
Christi , et in hoc szculo seminationis non fuerit 
operatus justitiam , etsi fidem suam non perdide- 
rit, tamen tantum videtur peccasse, quantum po- 
tuit justitiam facere , si non neglexisset. 19. Post 
multum vero temporis venit dominus serporum 
illorum. Primum videamus quare interim Domi- 
nus ascendit in caelum , post modicum iterum re- 
versurus, et semper cum sanctis futurus? Ut 
videlicet absente eo. fideles gloriam sibi et vitam 
zternam acquirant per fidem et opera. Presente 
enim Christo nec tentari fideles poterant, nec pro- 
bari , si essent veri fideles : quoniam si sit pra- 


E IN. MATTHEUM, WUOMIL. LIII. 965 


sens, non creditur, sed videtur: cum autem A magisoperum remunerator est, quam voluntatum. ccxxii 


absens fuerit , non videtur , sed creditur , dum ti- 


metur. Christo igitur presente, etsi tentationem . 


aliqnam sustinerent propter eum, aut justitiam 
facerent, opus tamen eorum non videbatur esse in 
fide, sed in oculis. Ideo nec poterant sibi merce- 
dem fidei per justitiam acquirere, nisi ascendisset 
ab eis. Nam servus fidelis domino absente proba- 
tur : praesente autem domino quicquid fecerit non 
est laus servi ; sed domini. Vides ergo quia non 
propter suam utilitatem Christus ascendit , sed 


acceperat , dixit: Domine, quinque talenta 


tradidisti mihi. Vide, bonus servus, non quasi 8 


glorians in opere suo, non primum lucri talento- 
rum memoriam facit, sed primum memorat quz 
accepit, postea qua invenit : ut ostendat non stu- 
dii sui aut laboris esse quod acquisivit, sed bene- 
ficiorum domini sui, quibus acquisivit. Tamquam 
si dicat : Domine, ego, quantum ad meum stu-- 
dium.et laborem, nec icam quidem justitiam 
facere potuissem , nisi gratia tua fuisset mecum. 


. Cor, 15. Sicut dicebat ille qui dicit : Sed plus omnibus la- 


boravi ; non autem ego, sed gratia Dei mecum. 
21. Ait ei dominus ejus : Euge, serve bone et 
fidelis, quia super pauca fuisti fidelis , supra 
multa te constituam ; intra in gaudium domini 
tui. Pauca sunt admodum. Si quis de magna 


massa tritici modicam dederit drachmam , aut de C 


magno vase vini modicum dederit gustum : sic 
de magno thesauro regui czlestis modica nobis 
per Spiritum sanctum arrha praestatur. Propter 


ιν Cor.13. quod. dicebat apostolus : Ex parte enim cogno- 


). 10. 


scimus, et ex parte prophetamus : cum autem 
venerit quod perfectum est, destruentur ea 
que. ex parte sunt. Non dixit, Intra ad gaudium 
omini tui : sed , Zn dium domini tui, ut 
r sit gaudii tui , rion tantum spectator , et 

Jam non quasi minister domini, in gaudio ejus, 
sed particeps gaudiorum. Sicut et alibi ipse dice- 


- bat: Pater , volo ut ubi ego sum , et. isti sint 


mecum, ut videant gloriam meam quam mihi 
dedisti. Quid ergo dignum facimus in hoc seculo, 


ut participes Domini nostri in regnis celestibus 5 


1om.8.18. fieri mereamur? Ideo juste dicit apostolus : Ezi- 


stimo enim quod non sunt condigne passiones 
hujus temporis ad futuram gloriam, que reve- 


labitur in nobis. 22, 4ccedens autem. et qui : 


duo talenta acceperat , ait : Domine, duo ta- 
lenta tradidisti mihi, ecce alia duo. Et si minor 
in opere, non minorin voluntate. Videns autem 
dominus quia servo illi non voluntas operandi 
minor fuit, sed virtus fidei : nam et ille voluit 
similiter amplius operari, sed magis desideriis 
ejus non suffecit modica fides : ideo justus judex, 
etsi non similia lucra suscepit ab illo, quemadmo- 
dum ab isto, tamen sic benevolentia istum susce- 
pit, quemadmodum et illum : quia Christus non 
TOM. VI. 


Nec putet ergo diaconus, quod ex eo quod diaco- 
nus est, beatior erit, quam laicus studiosus : non 
enim dignitas apud Deum honorabitur, sed vo- 
luntas. Nec diacono se beatiorem debet putare 
presbyter ex eo quod. presbyter est , quam se , si 
fuerit bonus diaconus : quoniam gradus ministerii 
ex Deo est, perfecta autem voluntas ex nobis. 
Propterea non sumus judicandi, quia non fecimus 
quod in parte nostra non est: sed ex eo sumus 
judieandi, quod in nobis est posse, si volumus. 


Christus propter nostram. Tempus autem differt largum, — 24. /4ccedens autem et qui unum talentum 
$ ong "ut Jongior detur hominibus justitie faciende li- — acceperat, ait : Domine, scio quia homo durus 
ramascea. Centia. 90. Et accedens qui quinque talenta — es, metis ubi non seminasti , et congregas ubi 


non sparsisti. O malitia peccatorum , quz neque 
futuri judicii terrore mutatur ! Qui enim. pecca- 
tum suum debuerat simpliciter confiteri, ut do- 
minum, quem male agendo irritaverat , simplici 
ter confitendo leniret : econtra non soluin non 
confi'etur, sed adhuc excusat. Et dum vult unum 
excusare peccatum, addit et alia duo. Primum, 
quia peccavit : sécundo, quia excusat : tertio, quia 
et injuriam domino facit. Propterea sciens pro- 
pheta quam mala sit excusatio peccatorum, dicit : 


οι declines cor meum in verba malitiee, ad Psal. 14o. 


excusandas excusationes in peccatis, cum ho- 4 
minibus operantibus iniquitatem. Dic ergo, 
serve mendax , quomodo metit Christus , ubi non 
seminavit? Quis enim hominum est, vel gentilium, 
vel Judzorum , quem non sufficienter spirituali- 
bus et corporalibus sensibus adornavit, cüi non 
dedit scientiam boni et mali , cui non dedit posse 
fugere malum , et apprehendere bonum , si vult? 
Sicut enim nullus est homo, cui aliquid corporis 
membrorum minus sit ad. usum corporalem : sic 
non est, cüi minus sit aliquid sensus aut potentiae 
ad. intelligentiam boni et mali , et ad omne opus 
bonum faciendum quodcumque voluerit. Si igitur 
etiam in gentibus seminavit gratiam suam, ex 
quibus nüllus justitiz colligitur fructus : quomodo 
in te metit quod non seminavit, quem quasi ara- 
tro spisitush crucis 5185. verbo aravit, quem do- 
ctrina justitie seminavit, quem Spiritu sancto 
irrigavit? Tot semina suscipiens gratiarum , vel 
unum fructum justitize non debuisti offerre? Nam 
Deus hominem ex duplici creans natura , corporis 
et anima: in corpore quidem creavit quinque 
sensus, et motus quosdam concupiscentiarum, na- 
scentium ex occasione sensuum predictorum : in 
anima autem creavit judicia et virtutes, ut. intel- 
ligat malarum rerum et bonarum discretionem , 
ut possit resistere motibus suis corporalibus. Qui 
ergo secundum delectationes carnales viveye ele- 
gerunt, neque considerant in anima sua judicia et 
virtutes esse creatas: nec enim experiuntur ea si 
sint, sed tantum sensus carnales concupiscentia- 
rum nascentium ex occasione sensuum pradicto- 
rum exsequuntur, ex quo fit, ut sic arbitrentur et 
dicant,:quia omnia bona carnalia et mundialia 
ideo creavit Deus, ut omnibus eis utamur. Nam 
62 


οὔθ OPUS IMPERFECTUM 


* 
si vere non sunt creata in nobis secundum animam ^ numularium esse, qui differentias pensat verbo- 


judicia et virtutes, quibus possumus resistere 
motibus concupiscentiarum nostrarum carnalium: 
certum est, quia ideo creata. sunt bona carnalia, 
ut utamur illis. Si autem creatum est in nobis, et 
intelligere eos , et posse resistere eis : sine dubio 
non ideo creata sunt corporalia bona et mundialia, 
ut eis utamur, sed ut resistentes eis , meliori stu- 
dio acquiramus nobis mercedem. Nam nec intelli- 
gere malum et bonum in nobis esset creatum , 
nisi prius creatum fuisset et posse resistere malo. 
Ut quid enim homini datum fuisset intellige- 
re, si non fuisset ei datum et | gea facere quod 
intelligit melius esse? Numquid animalibus Deus 
creavit intelligere, quod honestius et laudabi- 
lius est? Non, quia nec creavit in eis posse 
facere aliquid quod melius est. Sic nec homini 


creasset intelligere, nisi creasset ei et quod in- 


telligit facere. posse. 26. Respondens autem 
dominus ejus, dixit ei : Serre nequam et piger, 
sciebas quia meto ubi non seminavi, et congre- 
go ubi non. sparsi. 31. Oportuit ergo te com- 


B 


mittere pecuniam meam numulariis,et veniens : 


ego recepissem eam cum usuris. Nequam dici- 
tur, quia contameliam reddidit domino pro ho- 
nore: piger, quia talentum non duplicavit. Et 
ideo pro eo quidem quasi superbus, pro. hoc 
autem. quasi negligens condemnatur. Vere ne- 
quam, quia largitatem domini quasi violentiam 
accusavit. Nec enim Deus ideo gratiam intelle- 
clus, aut notitiam sui homini dedit , desiderans 
gloriam sibi acquiri per eum : sed ut per gratiam 
Dei ipse-sibi vitam zeternam et gloriam mereatur, 
et societatem ccelestis regni cum Deo. Hoc sine 
dubio intelligitur ex ipsa. precedentium remune- 
ratione justorum. Si enim propter se dedisset 
gratiam hominibus, numquam, a servis pauca 
suscipiens , redderet multa. Sed malitia exczca- 
tus, Lm voluit sapientiam Dei fallere, majoribus 
se iratus. vinculis alligavit, dicens : Metis ubi 
non seminasti. Si enim. vere talem scivit. domi- 
num suum, eo magis debuit festinare, ut per dili- 
gentiam suam avaritiam domini sui faceret , ne 
per negligentiam injustitiam ejus magis ad iracun- 
diam provocaret : quia austerjtas non contemni- 
tur, sed timetur. Qui autem timet, non contemne- 
re, sed placare festinat, sciens quomodo qui metit, 
ubi non seminat, magis vult .metire, ubi semina- 
- vit. Oportuit ergo te committere pecuniam 
meam numulariis , et veniens ego recepissem 
eam cum. usuris. Quidam putant tres istos omnes 
doctores.esse, differentes autem gratias habuisse : 
et hunc tertium ideo argui , quia non docuit alios 
gratiam scientie , quam habebat. Et quamvis 
omnis homo rationalis constitutus. numularius 
dici possit, taien nescio si habeat rationem , qui 
sic minimus est, ut unius talenti gratiam. habeat. 
Qui numularius est, non indiget ejus : si autem 
est qui illius magisterio opus habeat, ille sine du- 
bio numularius non est. Cauti enim hominis est , 


€ 


D 


rum. Ergo necesse est hunc tertium intelligere 
popularem, sicut diximus supra. Mensa est omnis 
Scriptura divina , sicut et alibi exposuimus , se- 
cundum quod dicit propheta. de Scriptura Vete- 
ris "Testamenti Judowis scandalum facta: Fiat Psal, 68. - 
mensa eorum coram ipsis in. laqueum , et in 23. | 
retributionem, et in scandalum. Non enim 
mensa eorum corporalis facta eis in scanda- 
lum, sed. Scriptura legis eorum. Legentes enim ccxxii 
in lege, Maledictus omnis qui pendet in ligno : Deut. 21. 
et vitate Jesum crucifixum, contra legem cesti- 35: 
maverunt credere in Jesum crucifixum, quem lex 
maledictum annuntiabat : non. intelligentes, quia 
nostram máledictionem in ligno susceperat, ut nos 
liberaret a maledictione, quem. susceperamus per 
lignum : et sic facta est eis mensa eorum, id est, 
Scriptura legis eorum, in scandalum. Ttem viden- 
tes eum in.sabbatis operantem, leprosos tangen- 
lem,a quibus omnibus abstinere lex diligenter 
precipiebat , scandalizati sunt in eum , dicentes : 
*Hic homo non est ex Deo, qui sabbatum mon Joan.9 16. 
custodit : non intelligentes, quia corporale quidem 
solvebat, spirituale autem implebat. Et hoc modo 
facta est eis mensa eorum, id est, Scriptura legis 
eorum, in scandalum.Ergo mensa est omnis Scri- 
ptura divina, in qua panis verbi nutriens animas 
pr est, supra quam omnes Christiani recum- 

unt, et epulantur in spiritu. Numularii autem | 
presidentes mensa illi sunt sacerdotes fideles et 
prudentes : qui cum viderint fidem et actus Chri- 
stianorum, accipiunt judicium de Scripturis, quasi 
de mensa, et ponderant eos, et zstimant, et intel- 
ligunt si digni sunt. Deo, aut non. Et si habent | 
charagma, id est, figuram et imaginem mundi, | 
sunt ipsius, et oportet eos abjicere. Huic mensze 
qui commiserit fidem suam, quam baptizatus sus - 
cepita Christo, ut in Ecclesia permaneat, Scri- 
pturas aut legat, aut audiat incessanter ex fide, ut 
alloquutionibus sacerdotum numquam fraudetur. 
Impossibile enim est, ut non multiplicetur fides 
ipsius. Paulatim enim de die in diem timor Do- 
mini generatur, sensus ejus illuminatur, scientia 
ejus crescit, confirmatur in fide, excitatur ad de- 
siderium regni czlestis, apprehendit eum zelus 
antiquorum sanctorum quos legit, excitatur et ipse 
plerumque ad easdem. virtutes. Vides quantam 
usuram facit augmentata fides, data ad mensam 
Scripturarum sanctarum. Sicut enim pecunia hzc 
corporalis quidem, si sit in sacculo, inclusa ipsa est 
semper ; si autem fuerit agitata de manu in manum, 
usu ipso multiplicatur, unde usura dicitur ab usu : 
sic et fides Christi, siquidem otiosa teneatur in 
corde, non solum ipsa manet quz fuit, sed adhuc 
minoratur in otio, et torpescit, et segnis efficitur, 
et paulatim. per actus carnales exinanita ad nihi- 
lum vadit : si autem. exercitata fuerit Scripturis, 
et loquutionibus assiduis suscitata, operibus bo- 
nis vivificata, non solum dico, multiplicabitur, sed 
namquam desinet crescere, donec vivet homo. 


ur Y 


IN MATTHEUM. HOMIL. LIII, 


967 


Numquid nos ex nobis hoc dicimus? Ipse denique 4 nem cum eis, ut judicet. eos, et justos ab iniquis 


propheta in principio Psalmorum suorum hunc 


Psal. 1 1. annuntiat esse beatum. Nam cum dixisset, Zea- 


2. 


tus oir, qui non abiit in consilio impiorum, et 
in via peccatorum non stetit , et in cathedra pe- 
stilentiee non sedit : addit. Et in. lege Domini 
voluntas ejus, et in lege ejus meditabitur die 
ac nocte. Et quod sit lucrum meditationis hujus- 


ibid.v.3. modi, subinfert, dicens : Et erit tamquam. li- 


12. 


gnum, quod plantatum est secus decursus aqua- 
rum, quod fructum suum dabit in tempore suo. 
Et folium ejus non defluet, et omnia quecum- 
que faciet, prosperabuntur. 28. Tollite itaque 
ab eo talentum, et date ei qui habet decem ta- 
lenta. 99. Omni enim habenti dabitur, et 
abundabit. Peccator agnoscens Christum, habet 
hanc ipsam gratiam, quod. cognoscit Christum : 
sed cum venerit in judicium Christi, dividitur a 
consortio cognoscentium Christum : et sic tollitur 
ab eo; quod videbatur habere, quamvis vere non 
habebat. Quomodo qui cognoscit Christum , et 
peccat, videtur quidem habere scientiam Christi , 
vere autem non habet : et ipsa notitia Christi ad- 
ditnr homini justo qui habebat. Ille vere habet 
scientiam Christi, qui justitiam facit. Et quomodo 


1. (ον. 13. οἱ additur scientia Christi super scientiam? Ut 


qui videbat per speculum in znigmate, videat fa- 
cie ad faciem : et qui cognoscebat ex parte, co- 
gnoscat sicut cognitus est. Sed aliter intelligitur. 
Qui fidem habet, et bonam in Domino volunta- 
- tem, etiam si quid minus in opere quasi habuerit, 
nihilominus remuneratur ἃ Judice bono : qui 
autem fidem non habet, aut bonam in Domino vo- 
luntatem , etiam caeteras virtutes, quas videtur 
naturaliter possidere, perdit. Eleganter ait, Quod 
videtur habere, auferetur ab eo. Quicquid 
enim boni sine fide Christi est, non ei imputatur, 
qui male usus est eo. Sicutsunt multi, qui viden- 
tur quidem aut mansueti, aut humiles esse : sed 
quia non sunt hoc propter Deum, licet videatur 
esse aliquod bonum eorum, non autem est : quia 
quod non est ex fide, peccatum est. 50. Et hunc 
nequam sereum projicite in tenebras exteriores. 
Considerandum est, ut quid non dixit, Mittite 
eum in tenebras inferiores : sed, Zn tenebras ex- 
teriores. Quidam dicunt non tantum 6556 infer- 
num deorsum, sed extra mundum istum esse ali- 
qua tenebrosissima loca et ignea, in quibus pu- 
niuntur qui digni sunt. Forte ergo ideo dixitexte- 
riores tenebras, et non inferiores. Qui considerat 
quomodo sequens parabola parabole huic prece- 
denti conjuncta est, et quomodo pars est parabole 
hujus : nec enim alterius rei parabola est, nisi 


B 


C 


D 


discernat, sicut exposuimus supra in parabola ubi 


dicit : Simile est regnum celorum homini reg, Math. 18. 


qui voluit rationem ponere. cum servis suis. 23. 
Habet autem alia parabola sic : 54. Cum autem 
venerit. Filius hominis -in majestate sua, et 
omnes angeli cum eo, tunc sedebit super sedem 
majestatis sue, 32. et congregabuntur ante 
eum omnes gentes. Ac si dicat : Interim quidem 
510 veniet, sic ponet rationem cum servis suis, sic 
discutiet eos, sicut exposui in ista parabola. Cum 
autem venerit Filius Doaisis in majestate Patris 
sui cum angelis suis, tunc sedebit super sedein 
majestatis suz», tamquam non semper veniens cum 
majestate Patris veniat, nec cum angelis suis, nec 
semper veniens sedeat in sede majestatis suz, sed 


tunc tantummodo. fiet hoc. Sed et illud vide, ccxxiv 


quomodo in hac parabola peccatorem anon in 
ignem, nec in aliquam ponam, sed tantum in te- 
nebras exteriores mitti precepit : in illa autem, 
cum venerit in majestate Patris, jam non -tantum 
in. tenebras exteriores, sed et in ignem mittet, 
et ponas. Item. in hac parabola justum in gau- 
dium jubet intrare, in. illa autem in regnum, Ad- 
huc autem quod ait, 4ccedens autem. et qui 
unum talentum. acceperat ait : Sciebam quia 
homo durus es, metis quod non seminasti, et 
congregas quod. non sparsisti : putas in secundo 
adventu, cum venerit sic terribiliter cum gloria 
sua, stabit peccator ante eum, et talia dicet? Ab- 
sit. Maxime cum nec zstiment viri prudentes 
personale tunc fore judicium, ut per singulos ho- 
mines Christus quidem interroget, peccator au- 
tem respondeat, et gesta narrationum  confician- 
tur: sed. verius est quod ait apostolus, quia in 
cogitationibus suis judicabitur. unusquisque, di- 


cens : Qui ostendunt opus legis scriptum in cor- nop, 2.15. 


dibus suis, testimonium. reddente sibi con- 16. 
scientia eorum , et in se invicem cogitationi- 
bus accusantibus, aut. etiam. defendentibus, 
cum judicabit Deus occulta: hominum secun- 
dum evangelium meum per Jesum. Christum. 
Ergo in hoc seculo, quamdiu sunt Christiani in^ 
corporibus suis, venit Christus ad. eos, et ponit 
rationem cum eis invisibiliter, et interrogat eos in 
cogitationibus eorum, et audit eos in ipsis loquen- 
tes, sicut seriptum est de utroque. De hoc qui- 


dem, quia In cogitationibus impii interrogatio sapient. x. 


. erit ; deillo autem, Quia cogitatio hominis con- 9. 


ipsius : non sine ratione requirit : quia quod ait : - 


Post multum temporis veniens dominus servo- 
rum illorum, posuit cum eis ra'ionem : non de 
secundo dicit adventu, quando venturus est cum 
majestate : sed. de adventu, qui frequenter solet 
venire ad omnes Christianos, quibus gratiam de- 
dit su cognitionis : et discutit eos, et ponit ratio- 


fitebitur. Utputa, dicit in Psalmo : Fiduam et Psat. 75. 
b. 
? Psal. 93.6. 


pupillos interfecerunt, et advenam occiderunt 
et dixerunt, Non videbit Dominus, neque in- 7 
tellizet..Deus. Jacob : non quia talia. fuerunt 
specialiter verba illorum, sed quia tales sunt cogi- 
tationes hominum facientium mala, Nec enim fa - 
cerent mala, si cogitarent. Deum aut intelligere aut 
videre qua faciunt. Sic et hic, non quia talia specia- 
liter sint dicta hominis justi, aut peccatoris : sed 
quia tales sunt cogitationes eorum, et cogitationes 
eorum quasi dicta ponuntur, Omnis ^ vir justus, 
a. 


Joan. 15. 
II. 


968 


qui facit opera bona solum propter Deum, cum ve- 
nerit in recordationem actuum suorum bonorum, 
necesse habet venire frequenter, aut Deo movente 
cogitationes cordis ejus in eo, aut diabolo, prater- 
misso Deo : nescio tamen, cum venerit considerans 


. intrase et actus suos bonos, et naturam carnis suae 


malevolam, sic loquitur in cogitationibus suis : Non 
ego hac feci. Nec enim credibile sine Deo natu- 
ram carnis injustam facere opus justum, sed vir- 
tus gratie Christi, quam dedit hominibus per fi- 
dem nominis sui. Et talis cogitatio ejus fit confessio 
ante Christum, audientem tacitas cogitationum lo- 
quentium voces. Item omnis peccator, qui fecit 
opera mala, cum venerit in recordationem actuum 
suorum malorum : necesse enim habet venire fre- 
quenter, sive ipso Christo movente cogitationes 
cordis ejus in eo, sive diabolo, Dei permissione : 
scio tamen, veniens numquam seipsum reprehen- 
dit in cogitationibus suis, numquam seipsum ac- 
cusat, numquam se judicat reum, sicut solent fa - 
cere si deliquerint Justi : alioquin et compunctus 
emendaretur; sed. excusat se semper in cogitatio- 
nibus suis, et absolvere se festinat a reatu peccato- 
rum suorum. Àut enim naturalibus necessitatibus 
imputat ἊΣ peccavit, aut plus ab omnibus Deum 
exigere dicit, quam ipsa patitur hominum habi- 
tudo. Non potest enim bona cogitare, qui mala 
opera facit : sicut nec mala cogitare potest, qui fa- 
cit bona propter Deum. Et bonus quidem forsitan 
interdum mala cogitat : quoniam omnis homo etsi 
secundum voluntatem anim: bonus est, tamen se- 
cundum maturam carnis malus est. Malus autem 
impossibile est ut cogitet bona, quoniam et secun- 
dum naturam carnis malus ést, et secundum animae 
voluntatem perversus, et talis cogitatio maligna 
fit. Quando enim peccator nihil boni posse facere 
arbitratur, impediente natura, nisi tantum cogno- 
scere Deum et Christum Filium ejus : nonne co- 
gitationibus suis hoc dicere videtur ad Christum? 
Quia nihil boni posse facere creasti me, nisi so- 
lüm cognoscere : ecce habes beneficium tuum. Et 
hoc ipsum quasi nihil zstimans dicit, quod Chri- 
stum cognoscit. Similiter et judicia Christi, et oc- 
culta de hominibus aut bonis, aut maális, quasi 
responsa. ponuntur: id est, non quia specialiter sic 
Christus respondit, sed quia talia sunt judicia 
Christi invisibiliter judicantis. Congratulatur au- 
tem justus apud seipsum : primum , quia talia 
opera fecit : deinde, quia nihil eorum sibi impu- 
tavit, sed omnia Christo ; propter quod superad- 
ditur ei gratia Spiritus sancti, et introducit eum 
in suum gaudium, ut sic gaudeat in futurz spe 
gloriz suz, sicut gaudet et Christus. Nam quan- 
tum largior fuerit spes hominis, tantum cordis 
ejus- gaudium. plenum est. Sicut in alio loco Do- 
minus dicit discipulis suis : ec loquutus sum 
vobis, ul gaudium. meum in vobis sit, et gau- 
dium vestrum impleatur, id est, spes. vestra. 
Spes enim plena hominis, plenum est gaudium 
cordis ipsius. Peccator autem qualia diximus co- 


A 


B 


C 


D 


OPUS IMPERFECTUM 


gitans, graviter fert : primum, quia mala fecit : 
einde, quia ingratus est, nullam virtutem se 
asstimans accepisse ad faciendum opera bona, nisi 
nudam notitiam ejus. Propter quod. jubet tolli ab 
eo etiam hoc ipsum quod. cognoscat Christum, et 


mitti eum in tenebras exteriores. Jubet autem, sic- . 


ut arbitror, malignos spiritus ministrantes sibi ad 
mala, qui obscurantes mentem ejus et obligantes 
opera ejus, et consilia simul, quod est manus et 
pedes, ut nihil ulterius boni aut consiliari possit, 
aut agere, mittunt eum foras. Ubi foras? Extra 
Ecclesiam Christi, extra fidem veritatis, extra 
conventum sanctorum, in hereses tenebrosas, ubi 
non is lux veritatis, sol justitie numquam 
splendet. Non enim dixit, In tenebras inferiores, 
ut infernales intelligamus : sed, Zn tenebras ex- 
teriores, ut hereses intelligamus prz ceteris plus 
tenebrosas. Aut certe quamdiu quidem. peccator 
mala operatur, aut cogitat, in tenebris est, sed in 
tenebris propinquioribus : quando autem in hz- 
resim quamdam projicitur, tunc projicitur in te- 
nebras exteriores. - 


Homilia liv. ex cap. xxv. 


91. Cum autem venerit Filius hominis in 
majestate sua, et omnes angeli cum eo, tunc 
sedebit super sedem majestatis suc, etc. Cri- 
minosas personas judex auditurus in publico, 
tribunal suum collocat in excelso, circa se consti- 
tuit vexilla regalia, ante conspectum suum ponit 
super mensam calliculam, unde tribus digitis 
mortem hominum scribat aut vitam : hinc inde 
officiales ordinate consistunt, in medio secretario 
f genera horrenda poenarum, quz non so- 
um pati, sed et videre tormentum est. Stant juxta 
pues tortores, crudeliores -— quam mani- 

us. "Tota judicii facies cuju schematis ter- 
rore vestitur, Et cum ad medium productz fuerint 
criminose persone, ante interrogationem judicis 
ipsius, judicii terribili discutiuntur aspectu. Simi- 
liter et Dominus se ad judicium. venturum pro- 
mittit similiter cum tremore, non cum simili ter- 
rore. Nam et bona et mala similiter ordinata sunt 
in terra sicut in celo, non tamen similia. Ergo vi- 
dentes in terra poenas, et glorias, non. similes pu- 
tare debemus in czlo : sed. cum sint. talia super 
terram, multo majora suspicari debemus in FCR 
Quantum enim Deus distat ab homiue, tantum 
celeste judicium a terreno. Istius. enim | judicii 
splendor in schemate, illius autem judicii maje- 


stas in veritate, testante propheta : Deus ma- Psal. 
nifeste veniet , Deus noster et non silebit. 3. 


Ignis in conspectu ejus ardebit, et in. circuitu 
ejus tempestas valida. Manifeste, inquit, non 
jam celatus in corpore, sicut antea, ut vix eum 
etiam boni cognoscerent : sed. manifestus in glo- 
ria, ut etiam mali eum confiteantur inviti : ut qui 
contemserunt eum, in humilitate, cognoscant eum 


IN MATTHEUM. 


in potestate. Et qui scire noluerunt quam dulcis 

est misericordia ejus, sentiant quam gravis estira 

ipsius. Deus noster, et non. silebit. Non dixit, 

t silebit, ostendens quia tur quidem de se tace- 

Matth. 17. bit, sed ipsa gloria ejus de ipso loquatur. Ali- 
9: quando transfiguratum eum in monte videntes 
: apostoli, acceperunt mandatum ne cui dicerent, ne 
videretur Christus per potentiam subjugare sibi 
populum, et. non per fidem. Tunc autem jam 

nemo it, quia non est. venturus adhuc ten- 

tare fideles, sed jam perdere infideles. Tunc pra- 

dicatores necessarii non erunt. Nam etsi vox 

omnium taceat, visio ipsa clamabit, sicut ipse de 

Matth. 24. secundo suo adventu dicit : Sicut fulgor exit ab 
5}. Oriente, et paret usque ad Occidentem, sic 
erit adventus Filii hominis. Tunc sedebit su- 

per sedem. majestatis. suc. Scimus certissime , 

quia sedes Christi homines sunt. Cum ergo de 

primo adventu et ascensu Christi dicat propheta, 

sedisse eum super sedem sanctam suam, hoc mo- 

Psal. 46. do : Ascendit Deus in. strepitu, Dominus in 
6. g. voce iube : Deus sedet. super sedem. sanctam 
suam : quomodo hic secundum suum adventum 

. exponens, dicit, Tunc sedebit super sedem glo- 

rig suc? Sed vide quia in primo adventu sedem 

Christi sanctam dixit, in. secundo autem glorio- 

sam. Quomodo? In primo adventu mundavit nos 

per verbum, lavit ἮΝ aquam, sanctificavit per 
Spiritum : in secundo autem glorificabit i" re- 

Philip. 3. surrectionem, cum transformaverit €: umili- 
P^ tatis nostra, ut fiat conforme corpori gloriz ejus : 
1. Cor, 15, Cui. seminati fuerint homines in infirmitate, et 
43.44. surrexerint in gloria : cum seminati fuerint €or- 
ales, et surrexerint spirituales : tunc sedebit 

in sede glorie sue, cum sedes ejus hoc modo 

facta fuerit gloriosa. 32. Et congregabuntur ante 

eum omnes gentes. Quia omnibus gentibus co- 

gnitionis suz gratiam condonavit, judicans juste in 

utroque, ut nec boni, sine doctrina veritatis; boni, 

tatis suz fructus amittant : nec mali, propter ex- 
cusationem ignorantiz, malitie suc poenas effu— 

giant. Nam sicut in nocte rerum facies non appa- 

ret, sed οἱ gemma quasi lapis videtur, et lapis 

quasi gemma existimatur : sic et ante adventum 

Christi, humanorum cordium differentia non ap- 

arebat, sed et mali quasi boni sustentabantur, et 

Ioni quasi mali contemnebantur. At ubi illumina- 

tio evangelii ad omnes gentes przdicata pervenit, 


tune manifestata est qualitas omnium voluntatum, - 


tunc omnes gentes inexcusabiles facte sunt. Et 
ideo tunc juste ad judicium congregabuntur omnes, 
quia qui mandatum praemittit, tacite judicium fu- 
turum esse denuntiat. Tunc segregabit eos ab in- 
vicem, sicut segregat pastor oves ab hedis. 
Tunc enim homines mixti sunt, et non. solum 
mixti, quomodo in iisdem locis simul conversentur 
| justi cum impiis, sed etiam confusi sunt, quomodo 
| inter justos et impios, quantum ad homines dis- 
cretio non apparet. Sicut in tempore hiemis inter 
virides οἱ aridas arbores discretio non. est ; cum 


HOMIL. .LiV. 


969 
A autem venerit tempus illud beatum vernale, dis- — ^ 
cernuntur': jta nunc unusquisque secundum fi- 
dem suam et secundum opera sua manifestabitur, 
impiis quidem nulla broliceudih folia, nullum 
ostendentibus fructum : sancti autem et foliis ve- 
Sstientur vitz zternz, et fructibus onerabuntur 
à Et hoc modo segregabuntur a Domino cze- 
esti pastore. Et pastor quidem corporalis segre- 
gat secundum naturas corporum, Christus autem 
secundum genera animarum segregat homines. 
Oves sunt homines justi, propter mansuetudinem, 
quia ipsi neminem lzedunt: propter patientiam, 
quia cum ab aliis [δὶ fuerint, sustinent. Et sicut 
oves, quando ligantur, aut tacent, aut in simplici- 
tate balant:sic et sancti, cum leduntur, aut tacent, 
aut certe in benignitate probati, preces transmit- 
tunt ad Deum. Et sicut ovis ad mortem ducitur, et 
non clamat ; vita ejus tollitur, et mansuetudo ejus 
non immutatur : sic et sancti maledicuntur, et non 
remaledicunt : percutiuntur, et non. repercutiunt : 
bona eorum diripiuntur, et illi non contradicunt : 
dolorem sentiunt, et clamorem non emittunt. Et 
quid opus est clamoribus, cum ille qui. nocet, 
non miseretur, etiamsi clamaveris? ille autem qui 
misericors est, miseretur, etiamsi non clamaveris, 
audit et videt? Hodos autem homines peccatores 
dicit, quia in capris naturaliter hzec insunt vitia ; 
libido pra ceteris animalibus , superbia, rixa. 
Semper enim se percutientes incedunt, et modo 
humero pulsante, interdum cornu percutiunt. 
C Item invidi sibi alterutro. invident : sicut signifi- ccxxv, 
cat Salomon de invidis, dicens : Sicut capra, sic Eccte. 
aspicit ruinam. proximi sui. Item jactantes sunt 11. 32: 
et gloriantes, sicut idem significat Salomon, dicens : 
Tria sunt, que securiter ambulant, leo inter Prov. 30. 
jumenta, gallus inter gallinas, et hircus pra 29.31: 
cedens capras. ltem capre multum trahuntut 
concupiscentia gule. Propter gulam namque 
suam per saxa et precipitia ambulant, et super 
precipitia se suspendunt. Item clamoribus super 
omnia garrulz. In omnibus his vitiis peccatores 
abundant, et ideo hoedis sunt assimilati. Adhuc 
quaro, quare non eorum 'similes introduxit zeta- 
tes, dicens: Ita separabit eos, sicut oves ab hircis : 
aut ita, Sicut agnos ab hedis? Sed videte quo- 
modo volens ostendere, sanctos perfectos in omni- 
bus, ponendos ad dexteram : et impios omnino 
infructuosos, ad sinistram : ideo sanctos, oves : 
impios autem hoedos vocavit. Quomodo agni, etsi 
natura mansueli sunt, tamen non sunt omnino 
fructiferi propter ztatem : fructum. enim. adhuc 
non habent lactis et lanz. Item capra etsi mali- 
ne sunt ex natura, tamen ex aliqua parte fructi- 
ὑπο sunt per zetaten; ; lactis enim abundantiores 
exhibent. fructus. Heedi autem. et. mali sunt ex 
natura, et omnino infructuosi sunt ex zetate. 
95. Et statuet-oves ad dexleram suam, heedos 
autem ad sinistram. Quando aliquis ante conspe- 
clum regis aut judicis introducitur, ex ipso loco , 
ubi stare jubetur, intelligit, si propter bonum in- 


B 


D 


970 


OPUS IMPERFECTUM 


" troductus est, aut. propter malum. Si enim pro- ^ suos esse cognoscit, tantis eos laboribus onerat, et 


Prov.4.27. 


Ephes. 1. 
20? 


pter bonum, statim vocatur in proximo : si pro- 
pter malum, longe stare jubetur : sic et istos, 
Deus justos quidem ad dextram constituet, et 
peccatores ad. sinistram : ut unusquisque merito- 
rum suorum conditionem ex ipsius loci qualitate 
cognoscat, et ante judicii sententiam poenam con- 
fusionis excipiat. Merito justos ad dextram collo- 
cat, quia numquam. cognoverunt sinistram : me- 
rito impiosad sinistram; quia numquam cognoscere 
voluerunt dexteram partem. ias enim, que a 
dextris sunt, novit Dominus ; perverse autem 
sunt, qu&- a sinistris sunt. Ecce enim, si tü 
consistas in publico pariter cum amico, et veniens 
aliquis illum salutet, et te contemnat, aut separans 
ilum a te, cum illo loquatur, aut. familiariter 
cum illo jocetur : nonne tu relictas solus, stas 
aporiatus 1n publico; et graviorem existimas illam 
confusionem, quam mortem? Et quomodo putas 
impios -confundendos in die judicii, quando ànte 
Pes jer angelorum, segregatis justis, fuerint 
derelicti? Nonne, etsi nihil ulterius paterentur, 
illa sola verecundia sufficeret eis i poenam ? 
Apostolus autem dicit sanctos jam collocatos 
esse ad dexteram virtutis per ascensionem et ses- 
sionem Domini Salvatoris. Nam sicut in carne sna 
omnem carnem suscepit, et crucifixus omnem car- 
nem crucifixit in se, et resurgens omnem resusci- 
lavit in se: sic ascendens , et sedens ad dexteram 
Dei, omnes ad dexteram. collocavit. Quomodo 
hic dicit, quia tunc statuet oves quidem ad dexte- 
ram, hedos autem ad sinistram ? Sed vide quia 
nunc nos collocavit ad dexteram, ad agendum ea, 
qui sunt dexter partis : postea. autem statuet 
ad dexteram suam, ad conregnandum. 54. Tunc 
dicet illis qui ad. dexteram. Et quare uon illis 
ante, qui sunt ad sinistram? Quia paratior est 
Deus semper ad benefaciendum, quam ad male- 
faciendum. Nam bona bonis secundum proposi- 
tum suum prestat, quia bonus est : malis autem 
mala contra propositum suum facit invitus, quia 
judex est. Quicquid antem homo contra naturam 
suam agit, pigrius agit. Si enim Christus dele- 
ctaretur in pcena peccatorum, numquam seipsum 
pro peccatoribus tradidisset. "enite, inquit, be- 
nedicti Patris mei : possidete paratum «vobis 
regnum a constitutione mundi. Quia dedistis 
qua semper habere non poteratis, recipite quz in 
perpetuum possideatis. Merito centuplum super 
celum, qui unum seminastis in terra. Non enim 
quantum justitia hominum potest mereri, tale 
creatum est regnum ezelorum : sed quale Dei vir- 
tus potuit preparare. Si enim secundum angustias 
humans justitiae regnum czlorum creare voluis- 
set, utique post opera hominum illud crcasset : 
nunc autem, quoniam non secundum mercedem 
hominum, sed secundum suam largitatem consti- 
tuit mercedem sanctorum : ideo antequam sanctos 
crearet in seculo, regnum celorum praeparavit in 
ciclo. Propterea et quos ante constitutionem mundi 


Β 


C 


tamdiu laborare facit, donec digni efficiantur re- 
gno czlesti : quia non secundum modicitatem ho- 
minum regnum Dei exinanitur, sed secundum ma- 
gnitudinem regni homines sublevantur. 55. Esu- 
rivi enim, et dedistis mihi manducare, et c:e- 
tera que sequuntur. Hodie si amicus tuus, aut 
colonus, aliquod tibi offerat munus, verbi gratia, 
aliquod vestimentum : tu.autem despiciens illud, 
eo ipso vidente, des illud uni ex circumstantibus 
tibi servis, nonne munus vilescere facis, et con- 
fundis graviter offerentem? Si vero suscipiens 
inunus illius, statim vestieris te, et" processeris 
cum ipso vestimento, magnificas munus, et nimis 
latificas offerentem. Putas, quanto gaudio extol- 


luntur sancti, quando in conspectu omnium an- : 
gelorum, quod fecerunt. hominibus, ipse Domi- 


nus fatetur se accepisse? Jam tale'videtur opus 
eorum, non quale datum est, sed qualis persona 
illius qui accepit. 37. Tunc respondebunt ei 
justi dicentes : Domine, 38. quando te vidi- 
mus hospitem, et. collegimus te : aut nudum, 
et cooperuimus te? Quando autem te vidimus 
esurientem, et payimus : aut. sitientem, et po- 
tavimus ? 59. Quando te vidimus infirmum, 
aut in carcere, et venimus ad te? O humilitas, 
quorum nec post mortem deficiet! Homo enim 
malus etiam falsis laudibus delectatur, vir autem 
bonus etiam. debitam sibi laudem fugit. Ecce si 
per errorem :personze veniens aliquis, pro al- 
tero alteri vano homini gratias agit pro. beneficio 
quodam, quamvis in conscientia sua cognoscat se 
nihil tale fecisse, tamen tacet et congaudet, au- 
diens quze non sunt sua : si vero bono alicui gra- 
tias agit, quamvis bonus ille intelligat verum esse 
quod de se dicitur, tamen refugit, et. repellit 
audire etiam ea quae sibi debentur.-Sic et san- 
cti debitam sibi laudem tunc repellentes di- 
cunt : Quando te vidimus esurientem? 40. Et 
respondens rex, dicet eis : 4/men dico vobis, 
quamdiu fecistis uni horum fratrum meorum 
minimorüm, mihi fecistis. O bonitas Christi : 
Esto, quamdiu in corpore contemtibilis erat in 
mundo, fuerat verisimilis ratio, ut propter simi- 
litudinem visionis fratres suos homines appella- 


? ret : quid autem. dicamus, quod in illa gloria 


constitutus, adhuc contentus est eos dicere fratres, 
quibus sufficeret ad laudem, si bonos servos illos 
vocaret? Detrahet sibi quod habet, ut illis prze- 
stet quod. non habent. Ecce homo si ex humili 
generatur, et Deo prestante ad aliquam ascende- 
rit dignitatém , erubescit generationem suam au- 
dire. Si quis dixerit eum illius esse filium, indi- 
gnatur seipsum confiteri quod est, ut appareat 
quod non est. Et Christus adhuc. gloriabitur, 
fratres suos dicendo, sedens in majestate. Et me- 
rito : quia veniens in judicio gloriz, non mutavit 
voluntatem priorem. Hoc potest intelligi et. de 
doctoribus, qui esurientibus justitiam dederunt ci- 
bum doctrinze, quo nutrirentur, et pingueseerent 


CCXXvVIE 


————— βϑνΝ 


Psal. 38. 
13. 


Coloss. 3. 
12. 


Gal, 3.27. 


Psal. 29.3. 
4. 


IN 


in actibus bonis : qui sitientibus Dei agnitionem, 
potum veritatis ministraverunt, Aut certe cibave- 
runt eos, in verbo docentes : potaverunt autem, 
in Spiritu sancto baptizantes animas peregrinas in 
mundo. Omnes enim anim: recte peregrinz sunt 
in hoc mundo, quae possunt dicere: Quoniam 
advena sum ego apud te in terra, et peregrinus 
sicut omnes patres mei. Verbum enim fidei 
pradicantes, colligunt animas ex dispersione ali- 
cujus erroris, et faciunt eas domesticas et cives 
sanctorum. Ipsum colligunt Christum, qui nudos, 
et adhuc sine aliquo D^ lis justitie, docendo 
justitiam, vestiunt, sicut. scriptum est : Znduite 
os viscera misericordie, fidem, pacem, cari- 
tatem ; aut Christum, baptizantes eos in Christo, 
sicut scriptum est : Quotquot in Christo bapti- 
zali estis, Christum. induistis. Et qui tales 
infirmos et morbo carnalium vitiorum languentes 
visitat, et medicamento curat doctrine , Christum 
curat in eis : quia sicut in integris animabus Chri- 
stus integer est, sic in languentibus languet. Sed 
et qui venit ad eos, qui vivi descenderunt in in- 
fernum, opera infernalia facientes, id est, qui 
sunt in carcere, et sunt jam. sub custodia dzemo- 
num , sicut dicit Scriptura : Descendant in in- 
fernum viventes : veniens autem per. verbum 
educit eos de illo carcere infernali, ut liberet eos 
de custodia demonum, ut. possint dicere gratias 
agentes : Domine Deus, clamavi ad te , et sa- 
nasti me : Domine , revocasti ab inferis ani- 
mam meam : ad Christum venit in carcere. 
Si enim hzc omnia corporaliter corporibus mini- 
strare debemus, et magna bestipudinip est, quae 
omnino post modicum sunt moritura : putas, 
quantze bstivadinis est, hec omnia spiritualiter 
animabus periclitantibus ministrare, que vivifi- 
cate possunt vivere in aeternum? Quanto mclior 
est anima quam corpus, tanto meliora sunt quae 
ad salutem animarum, quam quae ad sustentatio- 
nem corporum ministrantur. 41. Tunc dicet illis, 
qui ad sinistram sunt : Discedite a me male- 
dicti in ignem eternum. Quasi qui non sufferat 
presentiam illorum vel aspicere, sic dicit, Disce- 
dite a me. Nam sicut carnales seculi carnalem spe- 


ciositatem videndo delectantur, si qua autem dissi- . 


pata vel deformia videamus, quasi vulneratus est 
aspectus noster : sic et Deus, qui in sanctitate de- 
lectatur animarum , peccatrices animas aspiciens , 


quasi gravatus non suffert. Tamquam si dicat eis : - 


Quasi: putredo et spurcitia estis ; nec tamdiu vos 
sustineo, quamdiu statis in judicio meo. Ut quid 
superius dicit : Penite, benedicti Patris mei : 
et hic non dicit, Discedite a me, maledicti Pa- 
tris mei? Quia benedictio quidem ex Deo est, 
maledictio autem cx diabolo est : sicut ostenditur 
in illa parabola patrisfamilias, qui seminavit bo- 
num semen in agro suo, homo autem malus semi- 
navit zizaniam. 42. Esurivi et dedistis mihi 
mariducare, et cetera qua sequuntur. Ex isto 
loco sciendum est, quod. non tantum pro eo, quod 


MATTHEUM. 


HOMIL. LIV. 


974 


A peccaverunt,: homines condemnandi. sunt, sed 
etiam pro eo, quod bene non faciunt. Si autem 
pro eo, quod bene non faciunt, sic condemnantur : 
putas quales penas exsolvent pro eo, quod. pec- 
cant? Et digne : Deus enim ideo hominem fecit, ut 
benefaciat, et ad gloriam Dei pertineat : non ideo 
tantum, ut non peccet. Nam si non faciat bonum, 
nec est causa quare creatus est. Sine dubio enim 
et si creatus non fuisset, peccatum non fieret su- 
per terram. Nam qui intelligit mysterium divinze 
dispensationis, quare factus est homo, cognoscet 
quia merito quasi peccans condemnetur,qui justi- 
uam non facit. Ideo Deus creavit hominem corru- 
püibilem et infirmum; quasi ad certamen contra 

- diabolum, ut qui gloriabatur esse se similem Deo, 

B per corruptibilem naturam evacuatus et victus, 

ostendatur non solum non esse quasi Deus, sed omni 

fragilitate fragilior. Unde cum istud propositum 
suum. Christus impleverit per hominem, id est, 
cum evacuaverit omnem principatum. et potesta- 
tem, tunc tradet regpum Deo Patri. Ideoque qui 
suo arbitrio et negligentia diabolo locum dat, 
confundit eum , qui propter gloriam suam contra 
diabolum, eum quasi in expeditione creando 
transmisit : et. victus, ostendit diabolum poten- 
tem esse, cum nihil possit. Quemadmodum si 

uis a rege suo contra hostem transmissus, collu- 
dic cum eo, et factione habita , fugam petit : pro- 
dit causam regis sui, et confundit virtutem ipsius. 

44. Tunc respondebunt et ipsi dicentes : Do- 

mine, quando «vidimus te esurientem , aut 

sitientem ? O inconvertibilis inobedientia pecca- 
torum ! Quis non intelligat hoc, quia omne malum 
facimus, non quia homines corruptibiles sumus, 
sed quia malum propositum pcssidemus ? Ecce 

. enim tunc hominum peccatorum corruptibilitas 
carnis mortua erit, et adhuc malitia vivet. Num- 
quid non audierant Dominum supra dicentem ad 

justos , Quando uni minimorum. istorum fe- 
cistis, mihi fecistis ? Et utique intelligere de- 
buerant, quomodo qui hominibus non facit, nec 
Christo facit. Sed audientes adhuc contradicunt, 
intelligentes fingunt se non intelligere : in judicio 
stant, et adhuc peccare non cessant. Et hic con- 
sequenter et de d reribus malis intelligi potest, 

D qui sic esurientibus et sitientibus cibum justitiz, 

aut potum agnitionis Dei, aut Spiritus sancti non 


c 


restiterunt; qui sic nudos non vestierunt, aut ccxxvut 


justitiam docentes, aut in Christo baptizantes; 
qui sic peregrinos in mundo non collegerunt per 
verbum, nec in Ecclesi: domum per fidem intro- 
duxerunt; qui sic infirmos non curaverunt sermo- 
nibus ; qui in tali carcere impietatis sedentes non 
eduxerunt per poenitentiam. Si enim hac corporis 
corporibus non prestare tanto impietatis est, qua, 
et si accipiunt ea, non possunt vivere semper: pu- 
tas, quantze impietatis est, hacc omnia spiritualiter 
animabus periclitantibus non ministrare, quz po- 
terant vivere in :zternum, si hac eis ministrata 
fuissent? Quanto enim. melior est anima. quam 


E 


973 
corpus, tanto gravius 
rantibus spirituales eleemosynas non prestare, 
quam corporibus corporales. In Ecclesia ergo non 
solum sunt pauperes corporaliter, esurientes, aut 
debiles corporaliter, aut peregrini secundum cor- 
us : sed.etiam spiritualiter pauperes, sine. cibo 
justitie, sine potu agnitionis Dei, sine vestimen- 
to Christi. Maxime spiritualiter pauperes sunt, 
qui corporaliter videntur divites esse : quoniam 
plerumque in abundantia rerum inopia justitize 
invenitur. Sunt peregrini corde, sunt debiles 
animo, sunt mente ceci, inobedientia surdi, et 


OPUS IMPERFECTUM. 


tum animabus labo- ^ rum anime omnem escam spiritualem abominán- 


tur, Et. appropi 
mortis. Qui ergo non habet unde faciat eleemosy- 18- 
nas corporales , faciat spirituales ex gratia verbi, 
quam accepit a Deo, et inveniet retributionem di- 
gnam a Christo : qui omnia tam corporalia quam 
spiritualia data quasi in se facta commemorat, 
quicumque in hominibus facta fuerint. Hzc dixi- 
mus , ut sciant doctores et quantum beatitudinis 
sibi acquirant, si diligentes fuerint circa verbum 
Dei:et quantum damnationis, si fuerint negli- 
gentes. 


nquaverunt usque ad portas Psal. 106. 


ceteris passionibus spiritualibus :egrotantes, quo- B 


Reliquorum capitum Matthei explanatio desideratur. 


EDITIONIS PARISINAEE ALTERIUS 
ADDITAMENTUM 


AD 


TOMUM SEXTUM. 


LECTORI ERUDITO ATQUE BENEVOLO 
S. D. P. 


EDITORES. 


Spuriis Grecis hujus sexti Tomi typis jam descriptis, venit in manus nostras volumen Armeno-Latinum 
quod inscribitur : « ΘΕΝΈΒΙΑΝΙ sive SEpERIANI Gabalorum episcopi Emesensis Homiliz nunc primum 
» editz ex antiqua versione Armena in Latinum sermonem translatae per P. Jo. Baptistam Avcnzn, Vic. 
» gen. congr. Mechitaristarum et socium Acad. Rom. Archaologiz atque. Athenzi Venetiarum. Ve- 
» netiis. Typis conobii PP. Armenorum in insula S. Lazari. 1827. — Superiorum permissu. » 
Pagg. xx et 455 in 8». ! 

Inter alia quz ad hanc nostram Sancti Joannis Chrysostomi Editionem locupletandam et emendandam 
conferre quid poterunt invenimus in hoc volumine, p. 250-294, Homiliz illius spuriz, quz nullo sub 
nomine edita est a Montfauconio, Ρ. 569-579 hujus sexti Tomi, versionem antiquam. Armeniacam una 
cum translatione Latina ab Editore Mechitarista celeberrimo confecta. De utraque ita vir rev. disserit 
in Profatione sua, p. xviit et xix : « Ex aureo Hajcanismi stylo facile procul dubio innotescit versio- 
» nis Armeniace antiquitas seculo V elucubrats , quippe qui adamussim illi proprius zetati. Addesis 
» etiam fragmenta quie veteres auctores nostri scpiuscule citant. Quamvis enim constructio sit Greca, 


EDITIONIS PARISIN.E ALTERIUS ADDITAMENTUM. 975 


nihil tamen abhorret a locutione Armena ; quia in argumentis sacrarum concionum syntaxis simplex 
ac fluens utrique linguz communis est. Quod de Latina nostra interpretatione fateri non ausim. Si- 
quidem cum verbum verbo reddere fidus interpres curo de meo more, qua methodus si vim nervosque 
refringet eloquentize, at ipsissimas Auctoris sententias hauriendas probet, nec novum auctorem pro 
veteri obtrudit, fiet identidem quod a pura germanaque Latinitate deviare compellar. Veniam tamen 
dabunt humanissimi ac sapientissimi lectores, neque mecum summo jure utentur. » 

Legimus et cum Graco contextu contulimus translationem Latinam viri rev. Aucheri, eamque ad calcem 
hujus Tomi addere placuit ; Armenus enim ille interpres orationem Grecam transtulit in suam linguam ὦ 
€ Codice nostris longe saniori , et subinde pleniore, ita ut ex hoc supplemento Severianus ille Graecus 
emendari multifarie possit. Quominus autem textum Armenum repeteremus, impedivit nos, quod inge- 
nue fatemur, et linguz istius inscitia, et defectus illorum typorum in officina nostra, et przsertim ipsius 
" Homiliz pretium, ut nobis quidem videtur, sat vile. S. Joannem edimus CArjy'sostomum, non Seve- 
rianum, ferrec illius tatis eloquentiz exemplum, judice acuto Savilio, p. 455 hujus Tomi Editionis 


veteris, 


"Translationem Aucheri Latinam repetivimus accurate, nil mutantes. In margine adjecimus locorum 
biblicorum indicationem, et numeros paginarum Editionis Mechitaristarum. Numeri in ipso contextu 
uncis inclusi , paginas denotant Editionis nose. Notulz autem omnes sunt Aucheri. 

Quibus qualibuscumque fruere , Lector erudite atque benevole, nobisque fave. 

Scripsimus Lutetie Parisiorum , exeunte mense Aprili, MDCCCXXXVI. 


L. pg Siuwzn. 


Ed. Arm. 
p. 251. 


tissimi, quod qe ciem Evangelii per Antiquam 
"Testamentum predicate sunt. Illuminatus sum 
253 vobiscum nwente, quoniam vidi apostolicas no— 
tas in propheticis vocibus illustratas. Confiteor 
gratiam, ut accipiam mercedem. Vidi nova my- 
steria per Vetus (Testamentum) praedicata; cum 
Abraham juramentum servo per femur suum da- 
bat, in femur manum mittere faciebat, et Deum 
n.24 2.cmli et terre dictis testem advocabat. Pone, in- 
quit, manum tuam sub femore meo, et adju- 

rabo te in Dominum Deum creatorem. celi et 

terre. Quastio magna est in hoc verbo. Si enim 
positum (vel posita manus) fuit propter semen ex 
».49.:6, femore Jacob oriturum, secundum illud; Aon de- 
ficiet princeps ex Juda, neque dux ex femori- 

bus ejus, quomodo in Salvatorem jurasse compe- 
rietur? nam Isaac jam natus erat, et semen antea 
germinatum; et cum juramentum dedit , nulla 

spes erat alterius seminis ex femore exeundi. Patet 

quod Abraham habebat in seipso semen salutare : 

de quo Paulus dicebat, A brahe data est pro- 
missio, et semini ejus; atque expendens inter- 

i1. 3. 16. pretatur rem in Galatarum Epistola : /Von dictum 


dat Interpretatio nostra Armena eodem seculo au- 
ctoris elaborata, et propterea indubia. Nos more no- 
«tro lectionem.nostram simpliciter in Latinum versam 


B 


HOMILIA VII 
Ejusdem sancti Severiani in eadem. dogmata. 


[667] Miratus sum vobiscum, o Christi aman- A est, ait, tibi, et seminibus tuis, quasi de multis; 


sed tibi, e semini tuo, qui est Christus. De- 
"monstratum ergo, quod semen Abrahe est Chri- 

'stus secundum carnem ; ac jure dabat juramentum 

per semen. Ubi quastio de illo est, [668] quo- 
modo — adjurabat per femur, cum salutaris 

jam flos effloruerat ab ipso? Quandoquidem semel 
membrum illud instrumentum sanctitatis ἢ fuit, 
ibique aliquando habitavit divinum semen, ideo 

quasi per templum jurat. Qui vero jurat, ait, per 
templum, jurat per eum qui habitat in eo. Quem- 
admodum et ipse Salvator dixit ad Phariszos, 

Fe vobis Pharisei ceci, quia dicitis, Si quis Mau. 23. 
jurat per templum, nihil est; si quis vero jurat 16. 17. 
per aurum templi, valet. Stulti ac ceci, quid 
majus est, aurum, an templum quod sanctifi- 

cat aurum? Propterea dico vobis, qui jura- 

verit per templum, jurat per eum qui habitat 

in eo. 

Quemadmodum enim domus regia, que semel 255 
ac bis exceperit regem, etsi rex inde discedat, illa 
semel regi dicata Regia vocatur : sic et patriarchze 
membrum, quod semel fuit instrumentum futurz 
dispensationis, templum erat promissi beneficii, 


^ Litem ergo [ de vero auctore homiliz hujus] deci- edimus, margini differentiis ( iisque perquam necessa- 


riis tantum ) lectionum aut interpretationum adfixis. 
b Deest in Gr. Edit. vox necessaria, sanctitatis. 


974 


EDITION!S. PARISINJE. ALTERIUS 


neque inane erat juramentum, sed. verum testimo- A Dei. Quisnam? Ille multiplex partibus secundunr 


nium. Juramentum itaque dat per semen, et inter- 
pretatur, quis sit semen : Pone, ait, manum 
tuam sub femore meo, et adjurabo te per Do- 
minum Deum conditorem cceli et terre. Si ita 
sit, Christus Redemptor noster est Dominus et 
Deus cali et terre. Ideo et Zachariz propheta, 
cum diversa sancto viro visiones facte sunt, fuit 


Zach. ἡ. 5. etiam talis revelatio particularis. Lepayi, ait, ocu- 


—4. 


los meos, et vidi, et ecce candelabrum aureum 
totum, et septem lucerne supra candelabrum, 
et septem ora (infusoria) lucernarum, et septem 
globi accensi (lampades), et a dextra et sini- 
stra duo rami olivarum. Et dixi angelo qui 
loquebatur mihi : Domine, quid hec sunt? 
Quia oculis alia occurrit visio, et interpretatio 
alia futura erat (quae enim apparent, non se ipsa 
significant, sed alia subindicant), interrogat pro- 
pheta : Domine, quid hec sunt? Si de manife- 
stato interrogasset, ergo non interrogabat rite, si 
adeo ignorabat, quid sit candelabrum, quid oliva. 
Sed. querit: propheta assequi non manifesta, sed 


Ibid. v.5. iorum interpretationes. Namque dicit : Quid 


3t. 


257 


hec sunt? Et angelus dicit ei, Non nosti quid 
sint hec? Et ille, Non, domine. Probe fatetur 
ighorantiam, et edocetur a veritate. Frater erat et 


Act. 8. 30. hic eunuchi, qui a Philippo audivit : /Vum in- 


telligis que legis ? Et ille obsequenti animo, Quo- 
modo iutelligam, nisi quis me ducat ? Sicut et 
hic dicit, /Von. nosti quid hec sunt? Et ille, 
Non, domine. Quinam sunt duo rami olivarum, 
qui a dextra et sinistra lucerna sint? Ille autem 
interpretatus est ramos olivarum simulque lucer- 
nam, quid. sit. 


n 


C 


Attende diligenter. Lucerna stabat in medio, οἱ ἢ 


rami lucerme hinc et inde (adstabant). Angelus 
vero ramos interpretatur non circa lucernam ad- 
stare, sed. coram Deo ; ita ut lucerna figura Dei 
esset, imo potius Servatoris nostri, et carnalis ejus 


Zach.4.13. dispensationis. /Von nosti, ait, quid sint ἢ Et ille, 


τή. 


Non, domine. Hi duo rami sunt duo filii pin- 
guedinis, qui stant ante Dominum Deum uni- 
perse terre : non ante lucernam, qua apparet, 
sed ante Dominum Deum universe terre. Opor- 
tet et illud constanter attendere?. Septem luminum 
esse dicit lucernam [669] propter carnalem Do- 
mini dispensationem. Verz enim lucerna (sie 
candelabrum) caro dominica erat, qua Spiritus 
sancti gratiarum (splendorem) septemplicem rece- 
pit; propter exemplum nostrum, non vero ob 
aliquam indigentiam suam?. Sicut et Isaias dicit : 


Isai. 11. 1. Egredietur virga de radice Jesse, et flos efflo- 
2. 


rescat ab ea , et requiescet super eum Spiritus 


2 Hoc dictum desideratur in Gr, 
b Propter, usque ad suam, deest in Gr. Edit, 


D 


operationes, et donum sine partibus secundum na- 

turam*. fequiescet super eum Spiritus Dei. 

Hoc primum de substantia Spiritus sancti dicit, 

etenim Spiritum Dei vocat : per sequentia vero, 

operationes, quas agit in czteris, Spiritum nomi- 

nat. Spiritus, ait, sapientie et intellectus, Spi- 

ritus consilii et. fortitudinis, Spiritus scientie 

et pietatis (supple, Spiritus timoris Dei). Septem rig. v. 

gratias Spiritus sancti, qui requievit (vel qua re- 

quierunt)super Dominicum corpus, asserit. Id de- 

lineatet lucerna sex (septem) ramorum *. Ostendi-- 

tur autem lucerna, ut manifestet splendorem opera- 

tionum Spiritus sancti. Ut autem magis constanter 

patefaciat, paulo inferius dicit: /Uli sunt (septem) Zach. 4 

oculi Domini, qui universam terram respiciunt. 
Viden' * tesi propter universe terr: illustrá- 259. 

tionem requievit septuplex gratia per exemplum 

(vel in figura ) super ta Bog corpus. Ut au- 

tem luculentius reddatur, testimonio est evangeli- 

sta : Spiritus sanctus veniet in te, et virtus 

"fltissimi. adumbrabit super te. Ubi. Spiritus 

sanctus erat, et virtus Altissimi ab ipso principio 

divinz conceptionis, quid opus erat postea septem 

actionum Spiritns? Sicut et haereticorum discipuli 

obloquuntur, dicentes, quod: post baptismum de- 

mum dignus factus est ad accipiendas operationes 

Spiritus sancti. Neque nos negamus, quin venerit 

tunc Spiritus, sed sicut ipse evangelista dicit, 

Super quem widebis Spiritum 'descendere , et 

quiescere super eum, ille est : et ego vidi, et | 

testor, quia iste est Filius Dei. Viden' .quod ' 

propter testimonium venit, non autem ad indigen- | 

tiam aliquam supplendam ? Attende, quomodo se- : 

ipsam explicat veritas, neque eget hwmanis con- 

siiis. Isti sunt, ait, qui stant ante Dominum 

universe terre, δι σιάδι Dominum universe 

terre vocat Servatorem secundum carnalem dis- 

pensationem. Petrus (sic ) loquebatur cum Cor- - 

nelio, caput omnium P apostolorum. Vos, inquit, 4c/.ro. 

scimus verbum, quod factum est in tota * Ju- 

dca. Qui prius dixerat, Jesum de Nazareth , 

quem unzit Deus Spiritu sancto. Ibidem dicit : 

Ferbum quod. misit Deus ad annuntiandam tbid. v. 

pacem filis Israel Hic est omnium Dominus ἃ, 36. 

czlestium et terrestrium et subterraneorum, visi- 

bilium et invisibilium ipse est Dominus. Cui con- 

sonat et Joannes dicens : Qui de celo wenit , Joan.3 

super omnes est. ἱ 
Coterum opere pretium duco et alteram con- d 

tentionem hzreticorum solvere, qui iniquo sensu 

audiunt apostoli dictum, quasi vero velut prz- 

iium quoddam pro cruce acceperit super omnes 261. 


cernuntur quaedam aliter atque aliter expressa. 


* Completa et vera lectio; ubi Gr. Edit. habet tan-  Z/ttende, quomodo. . 
ium xzt πολὺ τῇ φύσει, quod coactus est sic reddere 


Montfaucon : et natura magnus. 


4 Gr. septem! lucernarum. Sicut et in sequentibus 


b Omnium deest in Gr. 


* Tota deest hic in Gr., sed replicatur paullo inferius. | 


1 
^ Abhinc detruncata est lectio Gr. Edit. usque ad | 

; 
ἃ Gr, Edit. amplius habet. . 


ADDITAMENTUM. 


esse, ac si propter p 
eum Deus. Hoc inde laboraverunt vitio, quoniam 
nec verba apostoli recte legerunt, neque vim ver- 
borum Selicseunt. Humiliavit, ait, semet- 
ipsum usque ad mortem, mortem autem cru- 
cis : propterea et Deus illum exaltavit^, et 
hid.v;g. Concessit ei nomen, quod est super omne no- 
9. men, ut in nomine Jesu Christi omne genu fle- 
ctatur. Viden', inquiunt, quod post crucem 
exaltatus est? viden', pro passione accepit exalta- 
tionem sicut mercedem? Quod si posterucem exal- 
tatus est, Baptista ille Joannes cur proclamaverit, 
toan. .31. Qui. de celo jam venit, super omnes est ? Non 
dixit, Fiat super omnes, [670] sed Est : non vero 
erit. Ipse quoque Servator dum Judaeos alloque- 
/oan.8.58. batur, dixit: 4 men amen dico vobis, antequam 
"Abraham fieret , ego sum. Est enim sempiter- 
| nus, et erat, et erit. Qui a te non profitetur, a nobis 
tamen ipsi condignum debitum professionis red- 
ditur^. Prediceturergo gloria Christi et celsitudo 
Spiritus, predicetur et Patris virtus, Exaltetur et 
Unigenitus, glorificetur Pater, laudetur Spiritus 
sanctus. Nemo autem putet, quod ordinem detur- 
bemus, cum primo de Filio agamus, deinde de 
Spiritu, postea de Patre : vel primo de Filio et 
Patre, deinde de Spiritu : non est enim ordo (di- 
gnitatis) in immortali natura. Non est, inquibam, 
ordo ; non quasi inordinatum quoddam adsit, sed 
quod non est talis ordo, ut unus alterum superet. 
Quemadmodum quando sine forma (vel figura ) 
ἃ ἀραῖς Deus, non deformitatem aliquam notat, 
sed quod non habet corporalem formam. Et cum 
dicatur effigie carens, non quasi non habeat pul- 
chritudinem effigiei, sed quia incorporeus est, 
effigie carere dicitur. Similiter cum dixerim, sine 
ordine est divina natura, non inordinatum quod-- 
dam assero, sed quod non est illic talis ordo, quo 
unus alterum convincat ( vel, non sunt ibi tales 
263 ordines, qui sibi invicem adversentur ). 

Dixi primum Patrem, non ordine quodam an- 
teriorem, sed mente delineatum; ipse enim est 
Genitor Unigeniti, et radix sancti fructus. Et quia 
lumen est sempiternum, sempiterni luminis sem- 
piternum lumen soboles est. Si prassumeret quis 
nunc ex hoc orthodoxorum populo, ubi omnis 
scienti; recta professio est, przponere Filium 
quam Patrem, nonne illico ab orthodoxis accusa- 
retur?? Ergo si quis auderet ( vel non auderet ) 
in Ecclesia dicere, Christus benedicat vos, et 
Pater ejus, nonne ordinis perversi opinionem da- 
bit? quoniam non prius radicem veneratus est, et 


Philipp. 2. 


3 Redundat hic in Edit. Gr. ex ore heretici : « ob 
cruciatum , sicut mercedem dans ei exaltationem; ita 
plane dicis, haretice. » 

b Gr. Edit. paulo aliter. « Oportet autem nos, fra- 
tres, debitura. reddere, nec Occasione digressionum 
issa negare. » Sed constanter tenenda lectio no- 


rom ^ : 
; dissonantia 


stra cum sequentibus, ubi etiam aliqua 
cernitur in Graeco hodierno. 


b 


C 


D 


975 


ssionis patientiam exaltaverit A deinde fructum. Si quis diceret, Filius vos serva- 


bit, et Pater, nonne confusio existimaretur, et ira- 
scebamini de ordine corrupto? Sed tamen talis 
opinio non est justa, cum veritatem quis intuitus 
justum dabit judicium ; atque in apostolica senten- 
tia victoriam referat, indiscriminatim primum de 
Filio mentionem facere, deinde de Patre, postea 
de Spiritu sancto. Audi Paulum magnum praco- 
nem "Thessalonicensibus scribentem : /pse, ait, 
Dominus noster Jesus Christus, et Deus Pater 
noster sanctificabit vos. Non quod prius Filius 
sanctificabit, et deinde Pater, sed nitida lucidaque 
Pauli anima voluit ostendere ", quod non est illius- 
modi ordo in sanctitate ; sed quivis dicatur prius, 
ejusdem honoris est et secundus, et non diminui- 
tur aut despicitur quodanimodo | tertius : ideo et 
nomina indiscriminatim profert, quia novit natu- 
ram indivisibilem, et regnum inseparabile. 
Interrogemus vero sanctum Paulum, quod 
unde occasionem accepisti sic theologiam expo- 
nendi, ut prius Filium quam Patrem proponeres, 
non ordine, neque virtute, sed verbis? Cur, in- 
quamus, Filium primo commemorasti, deinde 265 
Patrem? Responsum dabit Paulus in sui defen- 
sionem, sicut Ecclesi: doctor. Nihil ex ineipso 
loquor, Christus per me hujusmodi dogmata dis- 
ponit. Namque dads -£n experimentum qu- 3. Cor, 13. 
ritis Christi, qui per me vobiscum. loquitur? 3. 
Si Christus per me loquitur, ne accuses verba 
dominica, neque dogmata reprehendas. At non 
potes intelligere et credere Christum per me lo- 
quentem ? Ipsum [671] audi simpliciter per se 
loquentem. Si enim nomina sanct: Trinitatis sub 
ordine subjectionis fuissent, unusque primus esset 
ordine et virtute, alter secundus, et tertiusalius, 
ergo neque Servator seipsum veritatem vocasset , 
Ego sum, inquiens, veritas, atque veritatis con- 
d ordinem. Audi iterum Servatorem, pri- 
mum de seipso agentem, deindeque de Patre: δὲ Jo«n. 1 
mandata mea servaveritis (vel servavit quis), ??- 
ego et Pater veniemus, etc. 
Quandoquidem vero superiorem quemdam pu- 
tant hzretici Patris ordinem, Filium autem quasi 
procuratorem regium existimant Patris, interro- 
gandi nunc sunt : Num procurator aliquis audeat 
dicere, cum de regio ordine sermo sit, Ego ct 
rex jussum damus? Quoniam ex nostris rebus 
oportet intelligere ea, quae supra nos sunt. An 
creata natura presumeret umquam increata se- 
ipsam natare praeponere, conferreque se cum in- 
comparabili, quocum. non par erat, secundum 


1. Thess. 5. 
23. 


4. 


^ Gr. lectio sine nota interrogativa accipitur a Mont- 
faucone, et ideo contrario sensu exponitur in Lat. noz 
male audiret apud orthodoxos. Similiter et in sequen- 
tibus, j 

b Quo. magis simplicior est hzc nostra lectio, eo ob- 
scurior Edit. Gr. et Lat. « Primo Filius, et sancta luce 
anime, Neque enim, etc.» 


Joan.14.8. 


Ibid. v. 9. 
10. 


- 


267 


Joaz..t. 1. 


269 


* 


976 EDITIONIS PARISINJE ALTERIUS 


excellentiam annumerans, ac dicens : Ego et Pa- ^ nostrum in mente sit, invisibile est in invisibili , 


ter veniemus, et mansionem apud eum facie- 
mus ? Siquidem dicere, Ego et Pater, nominum 
differentiam indicavit, et 'eniemus, et mansio- 
nem faciemus, xqualem dignitatem operationis 
predicavit. Sic et alio in loco, eum Philippus 
apostolus diceret, Domine, ostende nobis Pa- 
trem, et sufficit nobis, responsum dedit Servator : 
Tanto tempore vobiscum sum, et non cognovi- 
sti me, Philippe? contrariam sane interroga- 
tioni dat responsionem. An de te interrogavi? 
Ostende, Fsccany Patrem tuum, non vero te?, 
Ille autem quid ad hec? Tanto tempore vobis- 
cum. sum, et non cognovisti me? Si. dissimilis 
sit Filius, quomodo dissimilis per dissimilem di- 
Eher aut in parvo magnus quomodo vi- B 

eatur, vel per minorem supereminens in digni- 
tate, vel per ministrum creator? Tanto tempore; 
ait, vobiscum sum. Non dixit, Pater meus vo- 
biscum est, sed ego : me videlicet vobiscum exsi- 
stente, Pater vobiscum est. Tanto tempore vobis- 
cum sum. et non cognovisti me ἢ Optime dixit τὸ 
INon cognovisti me? Ylle dicit, Ostende. Serva- 
tor autem, Von cognovisti me? volens ostendere 
Deum non videri, sed cognosci. Et subjungit : 
IVon credis quia ego in. Patre", et Pater in me 
est. Quomodo ergo tu. dicis, Ostende nobis 
Patrem ? Pro eo quod diceret: Quomodo alium 
quemdam speras videndum? Nam si Ego in. Pa- 
tre, et Pater in me sit, et cognoscatur Filius per 
Patrem, et Pater per Filium, quomodo tu dicas, c 
Ostende nobis Patrem tuum, quasi alium quem- 
dam, me excepto, velles videre? Ego in Patre, 
et Pater in me. Non quasi natura* sit confusa, 
aut quasi calix inter calicem sit : non corporum 
conjunctionem quamdam indicat, sed mentis ver- 
borum contemplationem. 

Ego, ait, in Patre, et Pater in me. Nec Pater 
sine Filio cognoscitur, neque Filius sine Patre 
apparet : quemadmodum mens verbo noscitur, et 
verbum mente apparet. Unde mentem tuam scire 

ossim, nisi ex verbis, quae loquaris? [67 2] Ver- 

a tua manifestant mentem tuam, et mens tua ge- 
nerat verba tua : nec verba sine mente intelligere 
licet, neque mentem sine verbis a mente generatis. 
Similiter et Pater per Filium cognoscitur, et Fi- p 
lius per Patrem manifestatur ^, Ideo et evangelista 
ait, /n principio erat P'erbum, ut generationem 
passionis expertem ostenderet, et unitatem essen- 
tie exponeret *. Quod est verbum erga mentem, 
illud et unigenitus Deus Verbum erga Patrem. 
Illud autem mirum; repetam predicta : nam an- 
terius de hoc nostra erant verba, ut ex nostris 
istis ea quz supra nos sunt, ediscas. Dum verbum 


et intelligibile in intelligibili, incorporeum in 
incorporeo. Cum autem velit prodire verbum , 
primum procedit in os, et inde sibi ipsi induit | 
vocem, non quasi ex alia natura vocem accipiat , 
sed ab ipso verbo dictio coalescit ; et quod invisi- 
bile est natura patris sui, indutum voce exit , no- 
tumque fit omnibus, quod ante ignotum erat : 
deinde cum prodiit, omnia implet, et a genitore 
non separatur. - 
Quis enim hominum, cum loquutus fuerit ver- 
bum, aliosque docuerit, seipsum verbo vacuum 
reddat, atque existimet, ne forte dum in alioram | 
aures fundo, mentem meam nudam ac spoliatam 
efficiam. Annon verbum exiit'foras, et intus adhuc — — 
mansit? annon multas aures implevit, et a geni- 
tore non abscessit? Jam vero si humanum verbum 
dum procedit a mente , et foras exit, non separa- 
tur a generante; Deus autem. Verbum, qui pro- 
pter nos (in) mundo apparuit, paternum sinum 
vacuum relinquebat? Absit , nequaquain. Siqui- 
dem myriades myriadum audiunt verbum, et cum 
r tot et tantas aures ingreditur, non tamen divi- 
itur, sed est totum cum singulis , totumque cum 
omnibus, et omnino in mente : quod si humanum 
verbum omnino in mente est, et totum cum sin- 


rera totumque cum omnibus, quomodo dixerint 1 
e Patre, quod si generavit ^, ergo fluxus et 
sectio fuit, et divisus est indivisibilis? Dicat illis 4 


Servator : Scrutamini Scripturas. Scrutamini , Joan. δ, 
non simpliciter 'egéntes, sed profundum senten- 
tiarum diligenter 1nvestigantes. Deus enim Seri- 274 — 
piuras proposuit, et mentem oraculorum obvela- 
vit : Scripturas dedit, sed occultam interpretatio 
nem non denudavit, sed reliquit in exercitium 
stadii cursus tui , ut probitatem tuam exploraret , 
videretque an Scripturis inservies, an vim ipsis 
inferas. Quemadmodum naturam ipsam proposuit 
Deus, artem vero occultavit : omnes materiz ac 
sylvz in medio posite sunt a Deo, ars vero ab E 
humana mente originem duxit; sic etin Scri- 
pturis. 

Ut autem evidentius verbum faciam, proposuit 
Deus lapidum naturam, non zdificium paratum. 
Dedit frumentum, non vero panem factum propo- 
suit. Dedit uvam , non autem ipse uvam vinum 1 
fecit. Dedit lanam, non vestimentum per se ope- 
ratus est. Dedit aurum cum terra mixtum , non 
tamen ipse selegit de terra. Quare? Quia secun- 
dum imaginem Dei factus est homo , creationem 
partitur. Ipse creat, et illi dat. per artem fabricare 
opus. [675] Quemadmodum hominem secundum 
imaginem Dei factum admittebat in partem nomi- 


» Desunt in Gr. Edit. voces necessarie, tuum, non nature. 


vero te. 

b Supple ex Gr. « Rursus Ego οἱ postea Pater. £go 
in Patre, et », etc. 

a Sic et Gr. ubi natura supponiL pro persona ejusdem 


b Desideratur in Gr. hec conclusio. 

* Deest in Gr. et unitatem , etc. 

? Hzc paulo aliter et decurtata cernuntur in Edi- - 
tione Gr. 1 


ADDITAMENTUM. 


977 


nis imponendi creaturis^; ipse nimirum sicut À gini, quidquid velit, facere, modum vero non 


Creator ex non exstantibus in exsistentiam produ- 
cebat, et imagini nomina jussum dabat ponere : 
similiter et materias ipse indicavit, constructionem 
vero operis arti commendavit. Quisnam vut 
excogitavit ligno et ferro terram diffindere, et 
sulcos ducere, jugum adinvenire, et temonem (di- 
rigere), boves loris in operam jungere. Lignum 
jam erat, ferrum erat, sed ars non aderat. Quis 
tibi monstravit,'o homo, aratrum hoc modo con- 
fici debere, aut duram ferri naturam igne emolliri 
posse? quis monstravit tibi modum ut ex tanta 
crassitudine (ferri) sedens subigeres (vel fatigatio- 
nem subires) , exiguamque acum fabricares? quis 
suggessit tibi januis claustra et repagula conficere, 
vel tectorum domus apparatum construere? Nimis 
imperite interrogas, inquiet : Deum in prasto ha- 


273 beo , artis inventionem mihi demonstrantem ; et 


"n. 1. 24. 


on. 3,28. 


. non potest vere imitari Dominum suum, exin 


tu interrogas, unde edoctus esP 
Sic itaque, fratres, ubique natura humana. Do- 
minum imitatur suum, et arte naturam exornat. 
Et quamdiu modum servet, pulchra est imago ; 
ubi autem modum excedat, immoderati usus causa 
contumeliz est obnoxia. Exempli causa : excogi- 
tavit subjicere bovem, instruere equutn, domare 
camelum, et quacumque alia animantia, qua ad 
ministerium nobis data sunt. Ex avaritia tamen 
excogitavit aliam quamdam copulationem przeter 
naturam, asinum equo miscens, quod non erat se- 
cundum voluntatem Dei. ΑΒ initio enim dixerat 
Deus, Educat terra quadrupedes, et reptilia 
secundum genus proprium. Avaritia vero exco- 
gitavit et aliam mixtionem extra naturam facien- 
dam. Propterea et Deus immoderatam rein casti- 
gans, infecundam reddidit humanam aviditatem : 
ideo mula non parit; quia non est ex numero 
eorum, qua dum facta sunt, audierunt, Crescite, 
et multiplicamini, et replete terram. Attamen 
permittit imagini facere qua vult, ut ejus poten- 
tiam ostendat, et immoderatum usum castiget, su- 
perbiamque subiget. Lux 
Rursus immoderata cupiditas excogitavit for- 
mam effingere humanam. Age, inquit, imitabor 
Deum, qui fecit imaginem hominis, faciamque 
imaginem corporis, atque arte vim facit natura. 
Et quia audivit Deum e terra pulverem sumpsisse, 
formasseque hominem, haesitans ars, eo ὌΝ 
e in 
solertem industriam fertur. Radices colligit, et 
flores, ut colores adaptet ; assimilat oculos oculis, 
sed non videntes ; metitur aures, sed non audien- 
les; polit nares non olfacientes ; os figurat ( vel 
mensurat ), sed non est vox in labiis ; formas con- 
cinnat pedum et crurum, non est tamen gressus 
ac cursus. Quo manifestatur, quod permisit ima- 


. quia didicerunt (homines) quod de terra formavit 275 


B 


C 


€ 


D 


excedere, ne in superbiam veniens ignoret natu- 
ram, vel libertatem suam, atque salutem. Attamen 


Deus hominem, altera quoque arte volunt-imitari 
Dominum et Creatorem, medicorum videlicet arte. 
(Quae ars) cum viderit in. corpore putredinem, 
ferrum usurpat, et abscidit putredinem : cum 
vero vulnus excavatum [674] velit zdificare, in 
maturitatem atque in propriam mensuram redu- 
cere carnem consumtam, quia non est creator, ut 
reformet, vide quid agit ars imaginis, ut imitetur 
Dominum suum? Currit ad. terram, unde corpus 
formatum est; et inde conficit medicamenta , et 
emplastra : uno dissolvit putredinem, et altero 
eedificat, atque sic supplet defectum corporis. 

Et vide rem mirabilem ; quomodo sedet Deus, 
et quasi (pater) aspicit ad filios. Quid autem 
aspectio notet? Non ut discat, sed instruat, atque 
ita fons omnium. bonorum admonet imaginem 


suam. Sicut olim adduxit ad" Adamum omnes Gen. 2. 19. 


bestias, et jumenta, et. volucres, ut videret quid 
vocaret ea; non ut edisceret omniscius, sed ut 
imaginem instrueret ad semper attendendum. " Pa- 
tuere utiles artes zdificationis, tectonicee (fabrilis), 
nautica, zrarie, et rapticz (textura ). Nec non 
astrorum contemplatio non otii est opera, sed cer- 
nere ordines stellarum navigantibus expedit, atque 
explorare ortum astrorum, an tempus opportunum 
navigationis noscendum : non genesim quamdam 
fingere, neque Imarmenz, sortis videlicet, et fati 
fabulas inducere, sed Domini sequi vocem, quod 


Fiant luminaria in celo, et orientur in terram, Gen. 1.14. 


atque sint in signa et in dies, et in tempora. 
Verum ne putes, quod imago per se invenerit 
conditionem omnium rerum, uno verbo patefacit 


beatus Salomon. Zpse dedit mihi, ait, cognoscere Sap. 7. 17. 
P bé ddp ri zi 2032 
quecumque sunt, certe scire. constitutionem —2t- 


mundi, et apparatum creaturarum , princi- 
pium, et finem, et media temporum, annorum 
circulos, et stellarum ordines, naturas anima- 
lium, et furorem ferarum, et plantas varias, 
et virtutes radicum ; que sunt occulta, et 
aperta, quce visibilia sunt, et ingisibilia, novi, 
inquit, ego homo; id est, ego imago. Etquomodo? 
Ait : Sapientia opifex omnium docuit me. Sed 
docuit te que, secundum mensuram erant, non 
immensum. Vide enim in quanta modum exce- 
dentia extendit se ascenditque ars. Aspexit in hu- 
manam naturam imago Dei, et excogitavit quo- 
modo vocis organum in ore instructum sit : con- 
templatus est naturam, et it assimilaret nature 
artem, molitur adinventionem ex multis tibiis se- 
cum adjunctis commixtisque. Vide autem, quid 
faciatars ut imitetur opera Opificis.Utres quosdam 


b Desunt liec in Gr. unde mutatur connexio sequen- Omitto ei alias differentias in sequentibus. Verum 


tium, 


tanspositis punctis, sic etiam sonat Arm. Ut imagi- 


a Ubi Inter p. noster legebat ἀεί, nunc legitur εἴ: unde nem instrueret, J'ere ex assidua attentione. patuere 
alii vertunt, ' s ( vel num ) apta esset ad. cogitandum. | utiles artes. Fortasse melius. 


978 


struit, qui non ex se habeant flatum, sed mutuo A dinem Qreatoris constitutus es : et ( me) Creato- 


dando et accipiendo, aperiendo et claudendo mu- 
tuarentur alienum. aera : deinde ex duobus utri- 
bus in flatus canalem, atque inde in omnes cala- 
mos contingit dare flatum. Quum autem intelligit, 
quod etsi flatus prodeat, nulla modulatio vocis 
sonat, huic quoque remedium invenit, ut. digitis 
concinnet, atque ita edit cantum. Et unde sit hoc 
tibi, o homo? unde excogitasti utres aeris recepta- 
cula construere, intrusumque aera per digitos in 
modulationem adaptare? Valde, ait, imperite sci- 
scilaris : nonne jam antea dixi, quod imago sum 
Dei,et naturam ipsam meam [615] perspexi, et 
assimilavi ? Quoniam videoin me alienum spiri- 
tum adventitium, etenim thorax saepe expansus et 
compressus aeris flatum communem accipit. V ideo 
arterias duas flatum reddentes ac Leute gel 

os quasi per canalem vel tubum. Video, quod et 
aere ingresso, sermo non profertur, nisi lingua 
accedens sonum conformaverit. Me ipsum intuitus 
sum et assimilavi rem ex mea natura, atque ex 
ieipso artem Domini deprehendi : sicut et David 
279 ait , Mirabilis facta est scientia tua in me. Me 
Psal. 138. ipsum. ergo vidi, et Artificem laudavi: imitatus 
τῇ sum Dominum meum; atque arte naturam expressi 

Neque enim organum turpe est, nisi cum tur- 
pium cantilenarum instrumentum factum fuerit : 
ita ut si divinas laudes cantasset sicut primum, non 
erat profanum. Quamquam immoderatz cupidita- 
tis causa fuerit in conviviis, si tamen Deo conse- 
cratum fuisset, nt olim, non erat turpe et profa- 
num. Quemadmodum et. David dixit : Laudate 
Dominum psalterio, et cithara, in. chordis et 
organo, in cymbalis suaviter sonantibus, in 
hymnis, in tympano et choro. Si ergo non esset 
talis (apparatus) 1n convivium lascivum, neque in 
idolorum adorationem,sed eo modo, quo artem ex- 
cogitarit. (homo), fructum dedisset Deo, non re- 
prehensa fuisset artis solertia, si nimirum Domi- 
num novisset; non reprehensa fuisset cithara, si 

er citharam canticum quis Deo obtulisset. Ideo 
[vois David, qui in cithara non turpes cantus ca- 
pebat, sed sacros. hymnos. Deo offerebat, dzemo- 
nes quoque fugabat. Cum enim Saülem spiritus 
malus vexabat, ait Scriptura , David citharam 
pul:abat, et Sail allevabatur. Viden' quod omnis 
ars ad Dei placitum concinnata est ? nihilque mali 
inerat, si opnia secundurb Dei voluntatem age- 
rentur. 

Quid antem wolui ostendere, cum ex theologia 
in hnjusmodi verba. progressus sum de arte, de- 
que imitatione Creatoris ab imagine procuranda? 
Ut nempe νον quod dominicam vocem re- 
volvo, et hzreticorumi vanas opiniones repre- 
hendo. Dominicam? quamnam? Zpocrite, ait, 
faciem cali (et terre) nostis dijudicare, artes 
invenistis, industrias excogitastis ; omnium autem 
Artificem contumelia afficitis? Tu per artem (tuam) 
imitatus es Dominum tuum, et quidquid voluisti, 
fecisti; quoniam secundum imaginem et similitu- 


Psal, 150. 
3.6. 


1. Reg. 16. 
23. 


Luc.12.53. 


EDITIONIS PARISINIE ALTERIUS 


b 


rem dissimilem Genitori przdicas? Ego vos pec- 

cato subjectos liberavi, et me omnium Dominum 28! 

in subjectionem vocatis? Etiam inquiunt : Scri- t. Cor. 

ptum enim est, quod lius subjicietur. Dixi- 28. 

mus jam de hoc quantum in nobis erat, imo per 

Dei virtutem ; quia non. nostra sunt verba, sed 

Dei: in memoriam (ea) reducite. Nihilominus 

nune etiam pauciter dirigemus ad illosfargumen- 

tum. Examinemus verbum. In futuro mundo, et 

in resurrectione, ubi dicis Filium subjiciendum - 

( vel obediturum) esse, nonne tu sol, et angelus 

es futurus? In resurrectione mortuorum , ait , Marc. 12 

neque nubunt, neque nubuntur : sed sicut an- P 

geli sint. [676] Tu ex ordine tuo tunc in altio- 

rem accedas, et Filius ex dominatu inferius de- 

scendat? Nón audisti Paulum dicentem, 'anitati Rom. 8.2 
| 
! 


. a, nomm δον c erm στα. 


me——— 


creature subject .sunt, (quia) et. ipse crea- ??- 
turc ingemiscunt et parturiunt usque nunc. 
Creature. quidem, czelum videlicet, et terra, cze- 
teraque omnia, horhinis vanitati subject sunt : 
namque vanitatem eum vocat eo quod imaginem 
corrupit, et in similitudinem brutorum descendit. 
Sicut et alias dicit : Panitas vanitatum, omnia Eccle. t. 
vanitas. Et. David : Omnino omnis homo vi- Ῥεαὶ. 38, 
pens vanitas est. Subject itaque sunt creaturae | 
homini , qui corrupit imaginem. Et quomodo 
subject? Quoniam oritur sol indignis, pluunt 
imbres, scaturiunt fontes ingratis, terra fructus. 
suos profert improbis. Subject ergo sunterea- τὸ 
ture vanitati, non volentes. Si enim ex arbitrio 
res esset, non subjicerentur indignis ; sed propter 
eum qui eas subjecit in spe: Ut et ipse creatu- "- 
r&, inquit, liberentur a servitute corruptionis 
in libertatem glorie filii Dei. Quod si libertate 
tunc donentur creatur, Filius in servitutem re- 
digetur ? ; 
Scrutamini Scripturas, ne calumniemini : scru- /o«^.5- 
tamini, ne curiosius perquiratis : scrutamini, cre- 
dentes, non contradicentes. Unde didicisti dicere, 
Eratne Filius qui genitus est, an non erat? Unde di- 
dicisti quod gignere et creare idem est? Num Pe- ? 
trus hzc te docuit, an Paulus praedicavit, aut Ser- 
vator tradidit? Lege Scripturam. Caeterum neque 
in dictis tuis tibi constas. Cum enim interrogas 
etiam, Eratne qui genitus est, an non erat, tunc 
p quoque mentiris : nam. non id quod confiteris, 
interrogas. Primo confitere, quod genitus sit Fi- 
lius, et tunc. interroga, ens, et non ens ( vel τὸ 
est, et non est). Tu autem ecce rem negas, et 
verba verberas. Cui non concedis gigni, cur inde 
examinationem postulas? Eratne, inquiens, Fi- 
lius, δὲ genitus est, an non erat? Primum dato 
mihi τὸ genitus est; obsigna primum libellum, 
quod genitus est, et tunc quare τὸ quomodo. 'T'u 
autem naturam negas, et verba exploras. Creare 
et gignere idipsum est, dicis, Apud me tamen non 
idem ; nisi prius duorum ordo constitutus palam 
sit, deindeque mens consonet. Si cernere et videre 
idem esse dicam; dicatur unum. quoddam. Si au- 


παν συμ 


ADDITAMENTUM. 


979 


tem dixero, audire et videre idem esse, tunc vi- A dux fuit ecclesiastici dogmatis, debes in medium 


deor id quod oculis proprium erat , auribus attri- 
buisse. Tu autem unde nosti, quod creare et 
gignere idem est apud Deum? Si enim genitum et 
creatum professus esses, tunc rite diceres idem 
6556. Si vero non confiteris umquam genitum , 
unde gignere et creare idem existimes? quo nou 
solum futilia verba inducere velle comperiris, 
verum etiam omnino vacua a veritate. 

Necesse itaque est discere, cur creare (el fa- 
cere) et gignere idem esse adstruit hareticus. 
Quoniam, ait, Deus simplicis ac sincere. naturae 
est,et non sicut nos, qui per aliud. membrum 
gignimus, et alio operamur; genitalibus enim 
generamus, et manu operamur. Non ita est Deus, 
sed quia simplicissimus est, et figurae expers, quo 
modo gignit, eodem facit. Quum ergo de invi- 
sibilibus disserere promittis, importuna phi- 
losophia inflatus, ego ex visibilibus ostendam 
tibi, [677] si eodem modo, quo opera aguntur 
(liceat dicere, necne). Accipe in medium visibi - 

. lem manum, ut per visibilia invisibilium quoque 


285 probatio in medium veniat. Siquidem vel ipsa 


larc. 8. 


eademque manus quodquod faciat, non unum et 
idem opus vocatur, neque unum et idem effectum 
demonstrat. Exempli causa, una et eadem hac 
manu zdifico et destruo; ergone quia una ipsa 
hac manu zdificavi et destruxi, utrumque idipsum 
est? Quandoquidem dicunt nos alio modo gignere, 
alio operari, dico et ego, eodem modo, 51 zdifi- 
camus et destruimus eadem manu, percutimusque 
et polimus eadem manu, atque impellimus et con- 
sternimus, lapsumque erigimus eadem manu, nec- 
non calculamus et calculum resolvimus eadem 
manu ; eritne ergo zdificare et destruere idem, aut 
percutere et polire, et cztera singillatim? Nonne 
- insanorum (hominum) ista verba sunt, et fabulze 
inepte? an non de his Pauli animus ingemiscit? 
an non Petrus indignatur de illius modi verbis 
in doctrinam . admiscendis? Christum. denegasti, 
et aliorum ediscis (doctrinam). An non audisti 
Dominum dicentem, Qui me erubuerit et ser- 
mones meos, negabo et ego illum? Multi enim 
sepe Christum confitentur, quos tamen pudet verbi 
ejus : sicut et tu profecto sub discrimine eris, 
cunr in theologie verba veniens, audito nomine 
Patris et Filii, pudet te horum verborum, atque di- 
cis hzcce , Nuin genuit, qui passionis est expers? 
fieri queat umquam ut genuerit ( vel genitus fue- 
rit)? Quod si ita sit (ais), ergo secundum effluxum 
sectionemque (fuerit). Viden' quod pudet te ver- 
borum ( Domini )? Ad tales homines illud dictum 
dixit, Qui erubuerit sermones meos, et ego de- 
negabo eum. O stultitiam! Verborum tantum 
aucupes fuere, non sentenüarum veri Scrutato- 
res : omnia. quippe labefactavit inanis vanitas. 
Quod szpe dixi, dicam nunc quoque, quod tu 
hzresis principes ac duces manifesti sunt, et san- 
cla Ecclesia hareticam doctrinam numquam ad- 
misit. Si memineris umquam, quod talis vel talis 


ducere. Scio tamen, quod non potes indicare ul- 287 


lum, qui hanc sectam produxerit, quam tu se- 
ctam vocitas: non est tamen secta, sed. veritas ; 
quam a principio apostoli ipsi pradicarunt, et post 
illa Niczna synodus eamdem confirmavit, ut palam 
esset hanc totius orbis universalem esse fidem : 
ita ut ex tot et tanta copia episcoporum in unum 
locum congregatorum septem tantum episcopi non 
consenserunt, ac proinde sicut proscripti et ab- 
jecti abdicati sunt; totus autem. orbis consensit, 
quia ex apostolica massa subacta erat. 
ἃς vide rem mirabilem. Imitatus est novus 
mundus totus Àntiquum illum Testamentum. Sic- 
ut enim illic oppido fidelis Abraham secum arma- 
D vit servos vernaculos trecentos et octodecim atque 


quinque reges Assyriorum in Palistinam insur- Gen.1444. 


gentes profligavit : eodem modo et numero Chri- 
stus quoque, ut hereticos oppugnaret, trecentos 
et octodecim episcopos ad se congregavit. Abra- 
ham, trecentis et octodecim servis sumptis verna- 
culis, profectus est contra alienigenas : quamvis 
enim plures alios habuit servos [678] emtitios, 
, Sed fidem vernaculorum servorum demonstravit : 
similiter et Christus non obiter ac mixtim omnes 
congregavit, sed vernaculos fidei; qui pradica- 
runt Verum de Vero, Viventem ex. Vivente, Lu- 
men de Lumine. 
Quod discrimen inter lumen et lumen putatis? 
quam differentiam inter vitam et vitam, quam dis- 
c sinilitudinem inter veritatem et veritatem ἢ Quod- 
que magis mirum est, Pater lumen dicitur, ut Joan- 


nes dicit, Deus lux est : Filius vero cum addito, ,, 755, τ. 


quod Erat lux vera. Pater lumen tantum abso- 5. 


lute vocatur, propter energiam ( vel soliditatem ), "o. 1. 9. 


Quia enim haretici arrogantes contra (Filii solius) 
divinitatem militant, quamquam et qui in Chri. 
stum presumpserit, in Patrem contorquet contu - 
meliam, tamen Scriptura quod in confesso est289 
simplici oratione patefacit, quod autem contro- 
vertitur, veritate communit. Lumen vocatur Pa- 
ter, non vero cum additamento ; nam praedicatio 
sola sufficit ad notum faciendum. Lumen nomi- 
natur et Filius ; ne ergo existimes illum lumen esse 
intelligibile ac genuinum, hunc vero lumen ali- 


p quod visibile et improprium, per additionem cor- 


roborat verbum, dicens : Erat lux vera. Rur- 
sum ne quis dicat, quemadmodum sol lux est, et 
luna quoque lux : sed alia magna, alia exigua; 
ita et Pater lumen magpum sit, Filius autem par- 
yum, preconem Isaias rem disponit: Terra, ait 
Zabulon,et terra Nephthalim, via maris trans 2. 
Jordanem, populus, qui sedebat in tenebris, 
vidit lucem magnam. Si Pater lux magna voca- 
tur, ecce et Filius lux magna nominatur. Magnus 
quippe est genitor, magnus et genitus : magne ra 
dicis magnus est fructus : magna est lux, magnus 
et splendor lucis. Non novi illic magnum et par- 
vum, sed solum magnum, unum Deum Trinita- 
tem scio. Magnus est Pater; sicut et Jeremia pro- 


? Isai. 9. t. 


Isai. 26.4. 
Τὰν ἂν MÀ. 


Psal. 146. 
$. 


1. Cor. 1. 
24- 


Luc.24 49. 


Ephes. t. 
i3. 14. 


980 


pheta dixit, Deus tu( 
Dicit et de Filio Paulus, quod Exspectamus bea- 
tam spem, et revelationem magni Dei, et Sal- 
eatorts Jesu Christi. Et David ait :* Magnus est 
Dominus, et magna virtus ejus. Num aliud ipse 
sit, et aliud. virtus ejus? Quod. autem Filius est 
virtüs qus testatur "apostolus : Christus, in- 
quiens, Dei virtus. Iterum cum dicit propheta, 
Magnus est Dominus noster (etc.), idem est ac 
si diceret, Magnus est Pater, ct magna virtus ejus 
Spiritus sanctus : ut ait Servator apostolis, Per- 
severate Jerosolymis, donec accipiatis virtu- 
tem ex alto. 

Sed vide, quomodo (nova) moliuntur adver- 
sarii. Hzc, inquiunt, virtus est, ix opulentiam 
promissionis distribuet : nec alicubi seriptum est, 
quod Spiritus Deus sit, sed pignus Dei. Tu au- 
tem attende. Pignus pars est doni; neque totum 
donum. Scriptum est, aiunt, apud apostolum : O5- 
signati estis in Siria promissionis sancto, qui 


291 est pignus luereditatis nostre: viden", inquiunt, 


Psal. 15. 
L 


donum esse, non Deum? Quid. ergo, si invenies 
Patrem quoque partem οἱ haereditatem vocari, tunc 
etiam verba ipsa sequaris, non mentem? siquidem 
et hareditas et pars dona sunt datoris, non vero 
ipse [679] qui haereditatem dat. Si quod Spiritus 
vocetur pignus, id tibi offendiculo est, ergo cum 
de Patre quoque audies partem hareditatis esse, 
in illum etiam blasphemiam mittis? Observa con- 
stanter : non dixit hereditatem, sed. partem ha- 
reditatis, testante David, Dominus, ait, pars he- 
reditatis mec. lVtaque sicut (Pater) pars haredita- 
tis est, pariter et Spiritus pignus hzreditatis. Si 
Patrem minorem facit, quod dicatur pars hzredi- 
latis, ergo et Spiritum pignus (dici) hareditatis. 
Atque alibi ait David : Dominus portio (mea) in. 
terra viventium ; portio autem alicujus rei pars 
est aliqua, non vero totum omnino. Si itaque voces 
aucuparis, nec sensum exploras, nihil obstat, quo- 
minas Deum blasphemes, quem colere te putas. 


2 Amplior est lectio Edit. Gr. 


FINIS. 


EDITIONIS PARISINE ALTERIUS  ADDITAMENTUM. 


nus) , et eeternus. & Dominus, ait, pars hereditatis mea, et, Portio Psat. 


mea, Domine, in terra viventium. Cur vero tota 6. 
illa virtus portio et hzereditas vocetur, necesse est 
dicere. Quandoquidem Deum libero arbitrio.coli- 
mns, unus autem ( hominum ) insaniam seligit, 
alter Deum, portio efficitur fidelium ipsum eligen- 
tium, Exempli causa, Levitis, ait, non erit por- Num. | 
tio in terra : Dominus enim portio illorum est, 20. 
quem elegerunt. Declarat autem propheta, quod 
ipse suapte voluntate elegit Deum, non ex neces- 
sitate. Dominus, ait, portio mea est. Si quando 
Deus (Pater) portio vocetur, nullo modo diminui- 
tura sua Divinitate, aque et Spiritus sanctus - 
cum pignus vocetur, nullatenus diminuitur a 
Divinitate sua, 

Abscindamus itaque omnem confusionem com- 
mistam et apostolicam fidem amplectamur. Quous- à 
que libra comparata, ad trutinam vocas divina 
verba? Rationem in mente tua habes ut libram, 
pondera dona Salvatoris. Intellige, quae carnis 293 
sunt, que divinatis, quae dignitatis, que dispen- 
sationis : ne de te etiam dicatur, quod. Statera 0see.1: 
est in manu. Chanaan, statera iniquitatis. Tibi- 

Ls conveniat et alterum dictum, /'ani sunt filii psat, € 

ominum, et. in slatera peccant. 'Tenes jugum το. 
staterz, et detorques qus libram? Vide libram 
Servatoris, observa, diligenter attende : Ego, ait, Joan. : 
et Pater meus unum sumus. Ubinam ergo in- 30. 
aqualitas? Vide lances divini verbi : Qui vidit 7545.1; 
me, inquit, vidit Patrem meum. Übinam 


C qui descendat, vel qui ascendat? Vide Patrem li- 


beratorem, et Filium liberatorem, et Spiritum libe- 
ratorem. Visi, ait, Filius vos liberaverit, servi Joan.8 
estis. Et Paulus, Ler, ait, Spiritus vite in Rom. € 
Chrislo. ejus liberavit nos. Si Pater. liberat, et 
Filius liberat, et Spiritus liberat. Verum detur 

nobis universis liberari a jugo peccati, eximique 

ἃ jugo hereticorum, atque dirigere firmam fi- 

dem, οἱ gloriam referre sanctissimae Trinitati in 
;ternum *?, r 


eu *OW 9 : 


AX CAM X Su D ad. . 
Eus e P Y λι b 


D. «Ὁ 


ἐλ 


Eva. ! ^ 3 " 
5 d AN . - 
TS E ER » 
Vu croi LM 
-- "1 - 
ESI Ei Wa 
^ : ΒΥ οὐ οὐ, e, y^ 
S ur Ὡς wi A 
Io * 
: ΓΝ Y [/ 


University of Toronto 


«€ 


Library 
MARTIN CO. LIMITED - 


Acme Library Card Pocket - 


DO NOT 
REMOVE 
THE 
CARD 
|IFROM- 


|l THIS: 
 LOWE- 


POCKET 


cM 


Pham ets 


er.