Full text of "Opera; textu ad Codd. MSS. recognito, cum Io. Aug. Ernestii animadversionibus"

See other formats

'^mS 


M^-i# 


.f^< 


*t  K 


■^^'.^i^ 


m 


J^  "^ 


^.  '■«^^    p.  ,  -    11^ 


rOROHTO 


1 


S9449W0 


C.    SUETONII    TRANQUILLI 

O     P     E     R     A 


TEXTU    AD    CODD.    MSS.    RECOGNITa 

C  U  M 

10.     AUG.     ERNESTII 
ANIMADVERSIONIBUS 

NOVA    CURA    AUCTIS    E:\IENDATISQUE 

r.  T 

ISAAGI     CASAUBONI 

C   O   M  M  E   N  T  A  R   I  O 

E  D  1  D  I T 

FRID.      AUG.      WOLFIUS, 


R  E  L I  Q  U  I A  E 
MONUMENTI     ANCYRANI 

RT 

FASTORUM     PRAENESTINORUM, 


VOL.    L 


L I  P  S  I  A  E 

IMPENSIS      CASP.      FHITSCH, 


o^ 


E    D   I    T    O    R    I   S 

PRAEF  ATIO. 

ir^auca  funt,  qiiae  ad  Suetonium  et  novam 
hanc  Ernpflianam  editionem  eius  comR.en- 
dandam  praelari  me  oporteat;  nam  in  nego- 
tio,  ad  alterius  arbitrium  gefto,  potius  quid 
oporteat  et  opus  fit,  quam  qiiid  libeat,  fpe- 
ctari  debere  arbitror. 

Nempe  quum  redemptor  Librarius  editio- 
nem  fuam,  divenditis  exemplaribus ,  rurfus  re- 
petere  vellet,  meain  in  ea  re  operam  cum 
auctario  quodam  expetiit:  liisce  lei>ibus  de- 
mandatam  curam  recppi,  non  delegi  mihi 
fcrlptorem  meo  proprio  periculo  edendum. 
Ediderunt  eum,  ornarunt  atqiie  adeo  onera- 
runt  dudum  tot  Eruditi,  iit  nihil  admodura, 
quod  utiUtatis  fructum  Gmulque  novitaris  gra- 
tiam  habeat,  allaborandum  fuperfit.  In  rebus 
enim  hlftoricis  et  Romana  antlquitate  illu- 
ftranda  quum  aUos  fuperiorum  aetatum  Edito- 


4  EDITORIS 

res,  tum  imprlmis  JJ.  CnfauhoJium ^  conftat, 
plurimum  acuminis  et  cliligentiae  pofuiire;  in 
variis  autem  lectionibus  vel  congerenclis  vel 
(iiiudicandis  quis  fine  novorum  et  infignium 
fubfidiorum  ope  aliquid  promittere  aufit  poft 
ea,  quae  a.  lyji  unus  ex  principibus  La- 
tinarum  litterarum,  Fiauc.  Oudcndorpius ^ 
contulit?  At  quaerebatur  nunc,  quomodo  ['crl- 
ptor  polTet  ad  ufum  aptnri,  non  doctorum 
Iiominum,  lcd  fludiofae  iuventutis:  et  hactenus 
niinus  displicLiit  mihi  ifta  edendi  conditio. 

Suetouium  iplum  aiubitiofe  laudare  hoc 
loco  niliil  attinet;  abunde  laudatum  puto,  li 
nlhil  de  iis,  quae  dcinceps  dicta  funt,  dero- 
gabitur.  Quamquam  enim  is  ingenio  et  arte 
fcribendi  iniVa  primarlos  auctores  veterls  hi- 
riorlae  ponendus  eft,  fu|uidem  ex  eo  ncc  la- 
bentls  imperii  vlciffitudines,  neque  imperato- 
rum  vitas  ac  mores  penltus  cognofcimus;  ta- 
mcn  honoratum  ei  locum  et  praeftantioruni 
auctorum,  qui  fuerinit,  iactura,  et  fuae 
quaedam  vlrtutes,  veri  fnuUum,  nativa  ora- 
tlonis  elegantla  et  propria  terfaque  Latinitas, 
conce(hnU.  Hanc  vero  /.  ^/.  Ernejtii  editio- 
nem  fiatiui  a.  1748)  et  nudto  niagls,  a.  177) 
il>  i[»ro  rcnovainni,    lanto    conrenfu   probarunt 


PRAEFATIO.  5 

intelllqentes  iudices,  iit  nulli  limiliMm  onerum 
luiius  \iri  poftponendcUTi  cenfer^nt;  in  Batavis 
eliam,  ubi  accuratilTmia  Oudendorpiana  pro- 
Itabat,  doctores  publici  eam  lectionibus  fais 
adhibuerunt.  Atque  habet  fane,  praeter  pro- 
babilem  textus  recenlionem,  quod  in  Com- 
mentario  adolefcentibus  fcripto  eximie  com- 
mendari  poIHt,  perfpicuam  rerum  ad  quem- 
que  locum  pertinentium  explicationem,  pu- 
ram  fuoque  fcriptore  dignam  dictionem,  pru- 
dentem  delectum  annotationum  iili  lectorum 
claffi:  idonearum;  deiiique  laudes  eas  omnes, 
quibus  Erneftii  difciplina  per  Germaniam  falu- 
berrima  fuifle  perhibetur. 

lam  talis  Interpretis  praeftantia  et  aucto- 
ritas  duriores  leges  imponere  debuit  Editori, 
iplius  vicario ,  quam  quae  in  allo  quovis  ob- 
fervandae  fuilTent.  Etenim  male  me  decuiflet, 
quafi  alienae  domi  agentem,  dlsturbare  et 
dilFmgere ,  quaecumque  mihi  minus  ad  ani- 
mum  refponderent ,  aut  errores  omnes ,  etiam 
qui  minoris  momenti  eHent,  exagitare;  fatis 
fuii,  propolitum  formae  exemplar  fequentem, 
ea  tantum  mutare  et  candide  reprehendere, 
quae  tironem  nondum  fubacto  iudicio  in  frau- 
dem  impeliere  poflent.    Itaquenc  feci,  ne,  dum 


6  EDITORIS 

fcriptorem  illuftrarem,  Erneftii  nomen  dbfcura- 

re   velle  arguerer:   oninia  iilius,    perpaucis    ex.- 

ceptis,  fideliter  repetenda  curavi;  etQ  reperie- 

bam  pafTim,  quae   quum    immodico  amore  Bur- 

manni  pofita,    aut  nimis  vorbore  [Vripta    eflcnt, 

prorfus  refecta  mallem :  quaedam,  aliquot  ver- 

bis  fubfcriptis,    ad   diverfam    fententiam    dedu- 

xi:    alia  tacite  correxi ,   qiiac  ipfc  in  nova  edi- 

tione,    vel,    fi   in   altera    maiorem    dilif^entiani 

adhibere   voluiflet,     correcturus    fuilTe    videre- 

tur:   poftremo,    in  augendis  Animadverfionibus 

eius  operam  dedi,    ut,    fervato   funili  commen- 

tandi  temperamento,   fubiicercm  ea,    quae   ad 

rectius  intelligenduin   maxime   neceflaria    puta- 

rem.     Ac  profecto   nibil  magis   ahfurdum    fLiif- 

fet,   quam  multa   cumuLire,    quao    ille   fort;ille 

cle  Induftria  omiferat,    et  loni>;is  Animadverfio- 

nes  fccibere  ex  prioribus  Interprotibiis.     Kimi- 

rum  plerumque,    ubi  propria  pofiturus.  tibi  vi- 

r^eare,    inventionis    laudem  ilh  praeripuerunt. 

Aliud  praeteroa  inflitui,    quo  hber  in  ma- 

gnitudinem   duplo  maiorem  excrcvit.      Nain    ut 

antiquitatis    doctrina,    cuius    caufla    potilfimum 

Suetonios   logimus,    pleniorem    lucem    accipe- 

ret,  intepnim  adieci  Gommentarium  Cafauha- 

ni^  ex<|uiiiLillim!s  rebus  relertum,  ot  ad  quem 


PRAEl-ATIO.  7 

faepIiLS  remittlmur  a  coleris  EJitorihir?,  etiain 
Ej'nertio.  Et  liic  quidein  leftatur,  le  iam  tiim 
qmnn  veferes  iingiias  iii  rcliola  clifceret,  illius 
Commentarii  lectione  adiutmn  failTe;  quod 
dubito  nuni  liodie  quisquam  imitetur  poft  tur- 
batam  fcholafticara  dircipiiiiam ,  ex  qua  pro- 
pemodum  omnes  interiore^  litterae  una  cum 
maejnis  antilatiljus  earum  in  exilium  eiici  coe- 
pcrunt.  Quamobrem  vereor,  ne  plerlsque 
quali  poena  defidiae  impofita  displiceat,  quod 
nunc  textum  Suetonli  non  liue  iuutili  appen- 
dice  emere  poffmt.  Sed  fi  qui  lorte  poftliac 
^ninmm  ad  antiquam  ftudiorum  feveritateni 
referre  voient,  Iiabebunt  ii  conlilio  noftro'  pa- 
ratum  adlumentum,  unde  praecipiiam  partem 
liiftoriae  condifcere,  et  praeclaros  Interpretes 
feculi  XVI  revereri   adfuefcant. 

Quoniam  autem  femel  anguftias  primi 
mandati  egreffus  erani,  eorundem  iectorum 
gratia  ex  variis  monumentis,  quae  olim  Iiuic 
fcriptori  illuftrando  fubiungi  folebant,  unam 
repetendam  duxi  lapidis  Ancyranl  infcriptio- 
nem ,  cuius  maximus  uCus  eft  ad  Aiigi/fti  im* 
perium  cognofcendum.  Feclt  hoc  ctiam  Ober- 
linus  V.  C.  nuper  ad  fmem  Taciti  fui ;  verum, 
nefcio  quomodo,    in  nonnullis  rehus  •  a^lj   opti- 


8  EDITORIS 

nii  exemplaris  ChuhuUianl  fide  discf^fTit:  ut 
ego  minus  aegre  f eram ,  nos  eodein  tempoie, 
neiitro  noftrum,  qui(l  alter  ageret,  fciente,  in 
eandem  cogitationem  incidille.  Tanto  gratior, 
fpero,  anrit[iiae  eruditionis  amantibus  erit 
repetitio  tabularum,  quas  fub  nouiine  Fafto- 
rum  Praerifftinorum  a  P^errio  Flacco  publi- 
catas,  aliquot  abhinc  annis  effoilas ,  unus  an- 
tehac  in  Ilalia  edidit  P.  Franc.  Fons^inius, 
Neque  nudam  exhibuimus  fcripturam  utrius- 
que  monumenti,  fed  cum  brevi  annotatione, 
ex  ChishuUi  et  Foij;^inii  proUxis  Commenta- 
riis  contracta ;  qua  in  re  operam  nobis  com- 
modavit  induftrius  adolefcens,  litterarum  ftu- 
diofus ,  qui  etiam  Indices  nominum  et  ver- 
borum  locupletavit. 

Ad  haec  omnia  nullis  ex  longinquo  petitis 
fubfidiis  optis  fuiJ)e  apparet.  Inlporato  tamen 
accidit,  ut  paullo  ante  fuscipiendum  nego- 
tium,  ac  ni.igis  etiam  poflquam  aUquot  plapn- 
lae  de  prchs  exiirent,  mira  fludia  experircr 
amicorum  doctorumqne  honiiuuni  in  coUi- 
f;endis  plurilius  et  egregiis  copiis  JMlT. ,  e  qui- 
bus  Suetonii  emendatio  curiofms  inilitui  pof- 
fet.  Ab  inilio  fiatim  Celeb.  T./jnf,eriis 3  Cuiu^ 
huniaiiitaLem  et  exquiiitiiUinam    doctrinam    ad- 


PRAEFATIO.  9 

mirantiir  omnes,  qui  Virum  norunt,  ex  bi- 
bliotheca  Guelpherbytana  mecum  communi- 
cavit  duos  codices,  qiiorum  alter  vetultior  et 
optimarum  lectionum  multitLidine  conipicuus 
eft.  Mox  totidem  codicum  Beinenfium  colla- 
tionesdiligenter  factas  rubmifit  Bremius^  Prof. 
Taricenfis,  araicus  iucuudiflimus,  a  quo  et  ipfo 
Suetonium  notis  Germanicis  commode  iiutru- 
ctuni  fcliolae  acceperunt.  De  apparatu  Lon- 
goliano  j  cuius  in  praefatione  fua  p.  22  Erne- 
ftius  meminit,-  diu  obfcurum  erat,  quo  poft 
mortem  poffefforis  perveniflet,  et  an  ipfe  edi- 
tionem,  cuius  olim  exfpectationera  fecernt,  ali- 
cui  familiarium  abfolvendam  mandallet;  tandem 
cognovi,  irritam  eara  fpem,  at  inclioatam  ma- 
teriam  e[ie  in  manibus  Viri  litteratidimi,  Hai- 
lefii:  qui  ea  de  re  litteris  meis  confultus,  non 
folum  officiofe  permifit  ufum  codicis  llng^ani, 
fed  poftea  et  codicem  hunc,  et  quicquid  adver- 
fariorum ,  a  LongoUo  collectorum ,  ex  eius  li- 
braria  auctione  emerat,  exoptanti  milii  Ube- 
rahter  vendidit.  Neque  enim  aequum  re- 
cturaque  videbatur,  fructum  rei  ad  fe  trahere, 
quara  alius  et  privatus  fibi  pretio  paraffet. 
Continetur  hic  apparatus  exemplo  Graeviano, 
peir  ornnes  margines  multis  lectionibus    codicis 


10  EDlTOniS 

Ohfopacatfi    et    raiiorum     aliquot     editionum 

oppleto;    tum  libello    dictatorum   lac.    Perizo- 

niij    eorundem,  quorum  partem  a.    172^  Vra- 

tislaviae   Kocllnerus    quidam     divulgavit;     tum 

maioribus  tribus  voluminibus,    ad  Excerpta  ex 

grammaticis  libris  et  vaiias   notationes    deftina- 

tis,   fed  maximam  partem  vacuis;  denique  qui- 

busdam  cbartis  lingularibus,    in    quibus   novae 

editionis  forma   et   animadverflonum    ratio    de- 

fcripta    eft.      Licuit  inde   intelligi,    Longoliuni 

in  critico  genere  multa  defignafie  atque  egifle, 

quae  tum  niaxime,    ipfo  liaud  dubie   infciente, 

et  multo   eruditius    agebat    Oudendorpius ;    in 

interpretando  autem  eum  folis  pueris,    de  ver- 

borum  poteftate  quaerentibus,   editurum  fuifie. 

Itarpie    rudia  haec   collectanea  vix  oculis  per- 

lultraveram ,    quum  ne  verbum  quidem  ex   iis 

uiutuandnm   Hatui ,    repofuique   omnia   praeter 

libellum  Perizonianum  et  codicem  eximiae  no- 

tao,    quippe    plerisque   locis    cum   praertantifli- 

mo  Mommiano  leu  Salmafiano  confpirantem. 

Denique  fero  propofita  niilii  efi  faci- 
lis  conditio  conferendoruin  codicuni  duonim 
Mcdiolancnfium  et  undeviginti  Parifinoriim, 
id  efi:  onniium,  quotquot  fervantur  in  bibliotheca 
populi  C.illici.     Sed  quumnotitiae  et  fpecimiiia, 


PRAEFATIO. 


j  i. 


quae  ad  me  mifit  Vir  clariiT.  Z//^'c7///*?j  plnne  ar- 
guerenl",  ex  pancis  liornm  codicatn  aliquid  novi 
in  dilHcilioribus  locis  provenlurum ,  (certc  nul- 
lus  principium  lulii  deperditum  red.lebat;)  lalis 
habui  illi  lioc  oneris  iniungcre,  ut,  fi  qais  ^o- 
dex  iihros  de  Grammaticis  et  Rbetonbus  con- 
tineret,  quorum  librorum  raras  mtiiubranas  iu- 
pereile  cofiftat,  exlignatas  indc  varias  lectioiies 
miiii  procuraret.  Ita  contulit  ille  accuratiQime, 
quem  unum  talem  reperit,  codicera  olim  Co/~ 
herlininnj  No.  7775  notatum,  eiusque  varieta- 
temminime  fpernendara  Luis  iedibus  mcmoravi. 

Nunc  li  quis  forte  quaelierit,  cur  nou  ex  af- 
fluentibus  tot  praeQdiis  novam  iuftaTijque  fciiDto- 
ris  recenlionemparaverim,  liaec  miiii  in  j)rompti! 
refponlio  elt.  Partim  ferius,  quam  oportuerat, 
ad  me  pervenerunt  iftae  notitiae  et  copiae;  par- 
tira  omnis  eiusmodi  fedulitas  alienior  erat  ab  hu- 
ius  editionis  conlilio,  quo  potius  in  modciia  rc- 
cognitione  quadam  acquiefcere  cogebar.  Cetc- 
rum  longe  Qiepius  immutavi  textum,  quara  dis- 
fenfum  Erneliianae  recenfionis  notare  operae 
pretium  cenfui :  immo,  ubicumque  meliores  co- 
dices  noftri  cum  aliis,  qui  antea  collati  funt,  con- 
fentiebant,  nec  alias  ob  caulias  incertuni  iudi- 
cium  erat,  liaud  dubitavi  a  vidgatis  fciipturis 
discedere. 


12  EDITOmS   PRAEFATIO. 

Oblitiis  fum  aflluic  dicere  de  oiDfervationi- 
biis,  in  quibus  auctoritas  Dnv.  RuhnkeniiXanda.-- 
tur;    (jtiod  nomeji,    iii  his  litteris  maximum ,  fa- 
cile  cuipiam  c^mpliorem,  qunm  res  praeflet,    ex- 
fpectntionem   nioveat.     ludicanduni   eft    igitur, 
ufurpa/Fe  me  Excerpta  qunedam  ex  illius  ad  Sue-' 
tonium  lectionihus,    qiiae  mecum  communicavit ' 
ornatifTunus  iuvenis  Batavus,     qui  anttquam  in 
hanc    Univerfitatem    fiudiorum    caufla   veniflet, 
Ruhnkenio    feni   Latinos    et   G ra ecos    fcriptores 
enarranti  operam  dederat.      Valde  me  delecta- 
runt  ea  liypomnemata,  quae  ad  quatuor  priores 
Caefares  pertiuchant,     quatenus  milii  eximium 
Virum  e  cadiedra  docentem  ante  oculos  ponere 
videhantur;  neque  ceteros  celare  volui  qualem- 
cumque  fructum  huius  lectionis.      Dixi  qualem- 
cumque:  nam  ex  omnihus  pn^Inis  apparehat,  il- 
Inm  auditorum  virilms  induIfilTe,    fuis  peperciffe, 
adeo  ut  nihil  nifi  grammaJ^icam  interpretationem 
fpectarit,    et  iu  dopravatis  locis  plerumque   ilo- 
v.linrosRdii oros  adriiiidos  praeceperit :  nec  ta- 
nien  indicia  deerant  Viri,    qui  etinm  trita  et  vul- 
garia  cum  fuhtili  doctiina  et  elegantia   tractare 
fciret. 

Scr.  Halis  Sax.  d.  5  Dcc.  1802. 


E    R    N    E    S    T    I   I 

P  R  A  E  F  A  T  I  O  . 

in  auctoribiis  Latiiiitatis  iis,  qiiibnscum  ma- 
ture  uram  aliquem  et  quali  familiaritatem  con- 
traxi,  eriam  C.  Suetonium  Tranquillum  me- 
mini  fuille.  Scholae  Poitenfis,  cui  Deus  fa- 
veat!.  diCcipiina  adhuc  utebnr,  quum  primum 
in  eius  Caefares  incidi ,  eosque,  Cafaubonia- 
iiis  CommeHtarus  adiutus ,  legi.  Statim  cepit 
animum  rerum  vanetas,  et  antiquitatis  Roma- 
nae  copia,  cuius  cognofcendae  mira  cupiditas 
erat,  ac  praeterea  aiiud  quid,  quod  fentie- 
bam  tum  magis,  quam,  quid  effet,  fciebam, 
aut  iudicare  poteram.  Poftquam  aetas,  exer- 
citatio,  et  ufiis  maiorem  iudicandi  facultatem 
attidit,  a::novi  etiam  virtutes  eius  reliquas, 
eumque  propterea  non  modo  ipfe  ftudiofe  di- 
ligenterque  tractavi,  fed  etiam  aliquoties  ado- 
lefcentibus,  qiuim  fcholafticis ,  tum  academi- 
cis,  interpretatione  mea  cognitum  et  com- 
mendatum  reddere  tentavi :  quos  non  modo  ftu- 
diofe  audiffe  iuterpretationem  meam ,  libenter- 
que  legilfe  Suetonium,  fed  etiam  egregios  eius 
ftudii  et  operae  fructus  cepilTe,   animadverti. 


i  f 


ERNESTII 


Tft  profecto  Suetonius  Pcriptor  is,  ad  cu- 
in>  lectionem  in  priniis  ndducendos  iuvenes 
pnieni.  Nam,  ut  non  dicam  de  liifloria  Cne- 
ianm,  qnam  i[le  incorrupta  fide  tradit,  ma- 
xime  neoeflnria  lludiofiis  ef  dignilTima  cogni- 
tu:  omnis  prope  antifpiitas  Romana ,  qnum  fa- 
cra ,  tum  civilis,  et  militaris,  et  quae  Libera 
repuljlica ,  et  qnae  fub  Caefaribus  fuit,  co- 
gnofci  ex  eo ,  haud  paullo  meiius  ac  certius, 
quam  e  vulp;aribus  de  antiquitate  Romana  li- 
bcilis,  poteft,  fi  ab  idoneo  map,ifiro  explice- 
tur  atque  illuftretur.  Etenim,  quoniam  hac 
ratione  ufus  eft,  ut,  per  omnes  vitae  partes, 
qnales  fuerint  Caefares,  tradiderit,  quo  gene- 
rr.  orli,  quibus  littoris  infiituti,  per  quos  gra- 
dus  lionorum  ad  fuuimum  producti,  qnid  in 
republica ,  domi  forisque  goITerint,  infiitue- 
rint,  frinxerint:  nnlla  eft  antiquiiatis,  neque 
privatae,  neipie  pnblicae,  pars,  quam  non  vel 
attij^erit,  vel  illultrarit,  cuius  exponendae  oc- 
cafionem  noh  dederit.  Piurimum  etiam  ad 
prudenliam  profuerit  Suetonii  lectio  asfidua. 
Etenim  onmf^s  principum  et  aulicorum "  bonae 
mala(^que  artes  [«errpicue  <»xpofitae  reperiun- 
tur,  inuie  capere  fdii  quisque,  quod  fequntur 
viielquc,  ])oirit.  Ipfum  dicendi  geuus  breve 
elf,  aperlum,  terfum,  eleij.ins,  et,  praeter- 
quam  in  paucis,  quae  ipfi  aetas  et  tempus  ad« 
fperfit,  faciJe  illa,  a<hnonitu  idoi^ei  praeceptoris, 
cavenda ,  iinitalione  diiiuum  in  imiili  materia. 


PRAEFATIO,  «5 

Etiam  hiftonae  diligenter  et  cum  fide  tra-* 
dendae,  Fideique  fcriptorum  intelligendae  et 
iudicgndae,  exemplum  a  Suetonio  peti  poteft: 
quippe  ita  eminent  iu  eo  fidei  notae,  ut  in 
Disputatione  noftra  de  fide  hiftoricorum  recta 
aeftimanda  demonitratum  elt,  ut  facile  agno- 
fci  pofiint,  praefertim  ab  eo,  qui  ad  taies  res 
animadvertendas  ingenium  acuere  ftuduerit. 
Itaque  ei  hoc  ex  merito  contigit,  ut  omni 
tempore,  ab  fummis  et  eius  rei  iudicandae 
maxime  idoneis  hominibus,  etiam  iUo  ipfo^ 
qui  omnia  divina  et  humana  hbenter  in  dubi- 
tationem  adducebat,  Baylio,  hoc  nomine  hiu- 
daretur  et  commendaretur.  Quo  magis  niira- 
tus  fum,  quum  ahquem  effe  exortum  vidi  iii 
Svmbohs  Bremenfibus,  qui  ingenio  et  doctrina 
fua  ad  Suetonii  fidem  labefactandam  abutere- 
tur.  *)  Magna  haec  eft  labes  aetatis  noftrae, 
et  mala  confuetudo  adverfus  fidem  eorum  dis- 
putandi,  qui,  per  tot  fecula,  eius  laudem  le- 
gitima  poQeffione  tenuerunt,  etiam  fi  tantuui 
ingenii,  per  academicas  vehtationes  exercen- 
di,  cauffa  fuscipiatur:  quae  fi  Latius  ferpat, 
vereor,  ne  vehementer  perturbet  homines 
mediocri  ingenio  et  doctrina,  tandemque  for- 
taffe  ad  ipfos  divinos  fcriptores  perveniat. 
Sed  ilhus  totius  disputationis  refutatio  neque 
«onveniens  eft   huic    loco,    neque    neceffaria. 


*)  Quidam   Henr.    Heifen  Symb.  litt.  Brtm.  Tom.  II. 
P.  2.   et  4-  Tom.  III.  V.  i. 


i6  ERNESTII 

Etenim  tam  infirniis  arpumentis  nititur,  tam 
clara  Latinitatis  non  faiis  inteilectae  documen- 
ta  habet,  ut  neque  Suetonio  obfutnra,  neque 
cuius([uam  fatis  Latine  docti  aviijnum  com- 
notura  videatur.  Id  ne  Suetonii  magis  amore, 
quam  vere,  dictum  appareat,  unum  ex  utro- 
que    genere,  exempli  caufla,   coinmemorabo. 

E  primo  genere  lioc  ponemus.  Quia 
fides  Suetonii  magna  parte  nititur  actis  Sena- 
tus  populique,  e  quibus  eum  hauriile,  ipfius 
indicio,  conftat:  horum  hdeni  ille  convellere 
inftituit  ex  eo,  quod  prinium  teflimoniis  vete- 
rum  conrret,  in  ea  multa  venille  ab  adula- 
tione  honiinum,  deinde,  quod  credibile  non. 
fit,  in  ea  illata  effe  Caefarum  fcelerate  fla^i- 
tiofeque  facta.  Non  ergo  veram  liiftoriam, 
ait,  ex  actis  hauriri  potuifTe.  Primum,  quis 
ifin  dicit?  Nempe  is ,  qui  mendacilfnnum  fcri- 
ptorrnn  facit  Suetonium  (quem  tamen  etiara 
ae<juinimum  in  criminilius,  in  Augufium  fallb 
coll.itis,  refellendis  vocat)  et  maledicentini- 
nium  demonftrare  infiituit  in  eo,  quod  in 
Caefares  crimina  falfa  (onc;efierit,  eorumque 
maieftatom  indipiniffime  habuerit.  Quid  huic 
ifta  prolint  in  illa  caulfa?  Contra  Velleium, 
Tiboiii  Jaudatorem ,  ifia  dixoris,  non  Sueto- 
ilium.  Deinde,  qualia,  qtiaelb,  funt  ifia, 
quae  ex  acris  petiifie  Suetonius  putettir?  in 
quibus  ille  uiliur  actorum  auctoiirate?  Scili- 
cet    in   rcbus   iis ,     iu   quibus   neipie   adulatio, 


PRAEFATIO,  17 

neque  invidia  locum  habet:  in  temporibus  de- 
iiniendis,  in  natalibus  hominum,  magirtrati- 
bus,  honoribusque  publice  aooeptis,  decretis, 
legibus:  quis  ,  quo  tempore,  quo  nomine,  a 
quo,  accufatus  et  condemnatus  fit.  Sint 
quantumvis  adulationa  et  timore  corrupta  acta: 
nil  hoc  ad  eas  res  pertiiiet. 

Suetonius  Augurium  dicit,  c.  12.,  quum  de- 
feriufTet  caullam  optimatium ,  ad  praetextiim 
mutatae  a>oluntatis  dicta  factaque  quorun- 
dam  calumniatum  ejje,  quafi  alii  fe  puerum, 
alii  ornandum  tollendumque  iactaffent  etc. 
Hic  mihi  Eraniftes  ille,  vehit  in  perfpicuo  faci- 
nore  deprenfo  Suetonio,  vehementer  cooritur 
in  ipfum,  propolitaque  primum  e  dialecticorum 
fubtihtate,  calumniae  definitione  e  Nonio  Mar- 
cello,  qui,  calu?nniamj  dicat,  effe  malitio- 
fam  ct  mendacem  infamationem ,  probare 
aggreditur,  Auguftum  neutrum  malitiofe  fm- 
xiffe,  nec  calumniatum  efle:  fed  Suetonium , 
qui  hoc  affirmet,  calumniatorem  habendum. 
Hi  motus  animorum,  atque  hacc  ccrtamina  tania 
fulveris  exigui  iactu  comprejfa  quiefcent. 

Nempe  Suetonius  pro  brevitate  fua  nihil 
refpondeat,  nili  hoc:  calumniari  e^e ,  in  de- 
teriorem  partem  interpretari ;  utrum  vere,  fal- 
fove,   nihil  ad  fe  pertinere. 

Hunc  igitur  Suetonium  quum  faepe  dili- 
genterque,  ut  dixi,  tractarem,  multa  inveni, 
in  quibus  mihi  neque  fatis  emendatus,    neque 

b 


,S  ERNESTJl 

rncLo  oxpllcalus,   aiiL   fatls  illurtratns   videbatiir 
a  docli.s  IioiTiinihiis,    qui  iu  eo   expoliendo    el- 
lent    iuiorprcLaudo([ue   V(^rr.ui.      jSerpie    tanien 
ea  res  lianc  apud  ine  vini  habuiiret,    ut  de  eo 
opera  niea  in  pubiicuni  edendo    cogitarem,    fi 
iu   pronitu   fuiflet    editio   eius,    quae   non   mo- 
do     ila     effet     eiuendata,      led     etiam     pretio 
accomniodata   iuveututis   Itudiofae  peculio,    ut 
infer\ire     ufibus    lectionuju    noltrarum    po/fet. 
Neque  enim  is  fum,  qui  exlUimem,    eiro  con- 
fenlaneum,    ut,    qui   nonnulhi   in    aliquo    lcri- 
2>Lore,   non  animadvcrfa  a}>  aliis,    liabeat,    fta- 
tlni  de  eius  nova  editione  coi^itet,    et  ea   fupe- 
liorum  editorum  anlmadverfionibus,   augendae 
molis  pretiique    cauffa  ^repetitis,    adiiciat.     Ita- 
que  omula,    qiiae  obfervavfU'ani  luiiusmodi    ad 
Suetonliim,     cum     aniin.ulverfionilnis    in     alios 
(iraecos  et  Latinos  fcri])iores,    cpios    non    per- 
fiuictorie  excufli,    ad  bbrum  Animadverrionum 
aliquaudo    forlaffe    edemlum    distulilTom,     iir^ 
que  animum  ad  editionis  iiovae    confdiimi    ad- 
ieciHem,     etiaiii    fnga   molelLiae,    quae,     dum 
Conunenlarius    perpeluus     et     confcribitur     et 
typis   expiimltur,    vel   ab    ipfo  genero    laboris, 
vel    ab    operis     et     redouUoribus    exoritur,    fi 
modo    Graevianae    miuoris    exonq)la    fuppetif- 
fent,     aiit    Germanicae    oditionos     uon     eflent 
eiusmodi,    ut    excutiendao    pollus    e    manibus 
adobjfcemum ,   quani  iis   tradendae  vlilerenlur. 
Nunc    de    Jiac    aolira    editioue,     quid    in    ea 


PRAEFATIO.  19 

conrilll  fecuti   fimus,    quld  praefilrerlmus ,   aut 
praefiare  voluerimus,  paucls,  Lector,   accipe. 

Prlma,  uii  debebat,  cura  fult  haec,  ut 
contextum  Suetonii  ipfum,  ad  fidem  quldem 
bonorum  librorum  in  primls ,  conformaremt 
cetftrum,  ubi  illi  me  defiituerent  et  manifefirt 
corrupti  efient,  ad  neceflaria  grammatlcoram 
praecepta  exigerem,  et  ei ,  ii  poffem,  mede- 
lam  afferrem.  In  illo  quldem  genere  uCus 
fum  in  prlmis  lectionis  varietate,  quam  Bur- 
mannus  difigenter  e  fcrlptis  et  editis  notavit; 
nunc  etiam  ea,  quam  Oudendorpius  iii  notls 
fuis  liabet,  e  pluribus  libris  fcriptis*  Sed 
etiam  aliud  adiumentum  mlhi  adlunctum  eCt 
a  Variis  lectionibuS)  e  codice  MC  in  margind 
Cafimbonianae  edltionls  quondam  fcrlptis  a 
Gortio,  quarum  mihi  copia  allquando  facta 
eft,  ut  inde,  quae  prodefient  Suetonio,  pof^ 
fem  dehgere.  Liber  quidem  ipfe  fuit  apud 
Kappium  nofirum,  aliudque  apograplium  apud 
Longollum.  Illam  varletatem,  quam  fubinde 
Excerpiorum  Cortlanorum  noniine  In  editione 
prijTia  laudavi ,  mihi  in  multls  profuiffe ,  no- 
tae  ipfae  docebunt.  Ceterum ,  quum  nefci* 
rem,  e  quo  codice  eflet,  confuhii  eum, 
quem  dL\i,  Longolium:  cui  fclobam  diCortla^ 
nls  oplime  ccnfiare.  Is  milu  rf^fcripfit,  efle  e 
codice  Lyferlano,  a  fe  ad  IMinium  uKquories 
laudato:  eum  fulfle  membranaceum,  chara^ 
ctere  elegantiflTuno  et  niiidiJfimo  fcriptum,   ad* 

h  a 


no  ERNESTII 

oriiatum  pictiirls  et  imaglnlbiis,  Caefarum  vul- 
Uis,  quales  in  nuniis  confpiciantur,  exacte 
referentibus ,  quinque  fere  feculorum  aetate. 
Quamquam  dubitalio  niilii  olim  iniecta  eft  ex 
eo ,  quod  eas  lectiones,  quae  ad  Plinium  e 
Lyferiauo  codice  commemorantur,  non  fane 
bonae,  ut  recte  Burmannum  iudicalTe  arbi- 
tror,  me  reperiHe,  non  recordabar:  tamen 
ultni  inquirere  tum  fuperfedi:  nunc,  quum 
dominus  codicis  mihi  plenam  exempli  noftri 
cum  codice  fuo  collationem  mififTet ,  perpe- 
tuo  confenfu  Excerptorum  illorum  cum  eo  co- 
dice  deprehenfo ,  dubitare  delii,  et  ea  Excer- 
pta  fub  illius  codicis  nomine  memoravi.  Bo- 
num  autem  illum  codicem  fuilfe,  ex  quo  le- 
ctiones  ifiae  notatae  ellent,  facile  iam  tum 
acnovi.  Et,  univerfe  quldem,  illum  vidi  plu- 
rinium  confentire  cum  editione  Piomana,  fed 
habere  tamen  et  alias  mullas  lecliones,  unde  vel 
con/irmentur  emendationes  ante  me  in  contextu 
factae,  vel  novae  induci  pofnnt.  Ei  plerumque 
confentit  Vindob.  fec.  apud  Oudendorpium. 

(Juum  in  prlma  editione  iam  in  Vefpa- 
fiano  exercerentur  operae,  nactus  etiam  fum 
a  Chriftio  noflro  exemplum  editionis  Gryphia- 
nae,  a.  i559  curatae:  in  quo  notatae  erant 
lectiones  quaedam  ad  Caefarem,  Auguftum, 
Tiberium ,  Galbam,  et  reUquos,  manu  docta, 
haiul  dubie  ante,  quam  Cafaubonus  manum 
illuftrando     et     emendando    Suetoiiio     admo- 


PRAEFATIO.  2r 

vit.  Earum  indiculum,  huic  editioni  fubie- 
ctum,  11  quis  infpexerit,  harum  reruiu  ido- 
neus  iudex  facile  inteUigat,  eiTe  haud  duhie 
e  codice  fcripto ,  eoque  bono ,  eleganterque 
delectas;  quod  etiam  domino  hbri  placebat, 
Oudendorpius  putabat,  elTe  coniecturas  Viri 
docti,  fed  id  vel  .una  lectio  mucidac  refelht : 
tuin  funt  plures  vahle  bonae,  quae  vix  uni  in 
mentem  venerint.  Eft  autem  manus.  fat  anti- 
qua ,  fine  dubio  fecuh  XVI.  Ea  varietate 
quaedam  dudum  receptae,  qunedam  etiam 
nobis  probatae,  receptae  ac  defenlae  lectio- 
nes  mirifice  confirmantur.  Tres  in  primis  Je- 
ctiones  animum  adverterunt.  Prima  e  Tiberii 
c.  24-  1'^i  1«  Fr.  Gronovius  pro  impudtmtijji- 
ino  animo  legi  volebat  mimo.  Eam  emenda- 
tionem  ego  ita  certam  et  manifeftam  iudicavi, 
ut  in  textum  receperim.  Ecce  vero  ilhim  cla- 
re  notatam  reperi  in  ilhus  libri  margine.  Por- 
ro.  hhus  huius,  lacobus,  in  Auguflo  c.  70.  iri 
verbis:  iii  eodem  cubiculo  j  hieme  et,  aejiti' 
te^  manfit :  quamvis  parum  jahihrcm  "imlc' 
tudini  Juae  XJrhem  ej periretur j  asfidueque 
m  Urhe  hiemaret ^  pro  in  Urhe ,  lcgit  mucci' 
dr„  idque  in  textu  pofuit,  nuha  hbri  auctori- 
tate  prohita,  nuho  eius  verbi  exem})lo  propo- 
fito:  unde  Burmannus,  nulli  iano  hoc  placi- 
turum,  dixit.  In  hoc  hbro  autem  chire  eft 
niu.cidae.  Ergo  pater  et  fihiis  capitalem  quis- 
que   lectionem  ingenio   reperit,     quae  in    hoc 


22  .  ERNESTU 

Ilbro  ntrnque  c  codice  notata  eft.  Simill  felici- 
tnte  Ferrarias  iii  Doniit,  c.  17.  pro  doluin  in- 
teriecib  vidit  elFe  legenclum,  dolonein  inter- 
iccil :  qnod  nos  iiiflernmus  exprimere  operas, 
defendernmusque  Excurfu,  quum  idem  iani  aii- 
te  duo  fecula  in  Codice  repertum  inVeniremus. 

Plura  a  lihris  fubfidia  non  habur.  Scie- 
bam ,  effe  codicem  manu  fcriptum  Suetonii 
iipud  Longolium,  ut  ex  ipfo  intellexeram, 
quum  do  Excerpiis  Cortianis'  confulerem,  ex 
Hngenfx  auclione  emtum,  nefcio,  an  iam  in- 
fpectum  a  fnperioribus  editoribus:  item  olx 
Obfopaei  codice  varietatem,  incditasque  nou- 
nullorum  doctorum  hominum  notas,  Utrius- 
que  codicis  varielnte  libenter  ufus  elTem,  fi 
jiiihi  faiflet  oblata :  fod  quum  dominum  ipfum 
lcirem  uti  velle  his  fidjfidiis  ad  Suetonium  fd^i 
reftituendum,  impudentiac  fuiflet,  ea  petere. 
Jnterlm  per  mulros  annos  operam  dcdi,  ut 
exercitatione,  leclione  asfidua  veterum,  dili- 
gentiaque  in  exir^cudis  quibusque  auctorum 
verbis  ad  certas  et  ncceflarias  lingunrum, 
omninoque  interpretationis  iufiae,  lej^es,  mihi 
parnrem  fncultatem  iudicandi,  codicinn  vica- 
rinm,  por  quam ,  nrlutror,  me  intrrduui  noii 
infeliciter  loca  corrupta  reltituifle,  fnltem  cor- 
nqitelnm  nnimadvertifle,  In  quo  tameii  ge- 
nere  ea  ufus  fum,  lU  dobni,  nioderatione,  ut 
non  reciperem  coniecturas  meas  in  contextuui, 
nili  ubi  fumnui  evidcntia    cllcl:    in   quibus   lo- 


PRAEFATIO.  25 

cis   me    veniam    a    doctis   Viris    confecutunim, 
fpero.     Eius  generi?  exemplum  cft  in   AuG;urto 
c.  43.,   ubi  yerbimi  f?uiner/7  in^enii,    quod  ibi 
de6lTe,     nenio    fuperiorur?     editorum    aninjad- 
vertit:    fed  venerat  idem   ante    me   in    mentem 
Oudendorpio,    cui    correctionis    huius  priuiam 
mentionem  liben,ter  concedam:    item  in   Claii- 
dio  c.   19.,    ubi  \oceva.  nJterum  de  coniectura 
delevi.     Non  dubitavi,  aeque  certas  e^e  trans- 
pofitiones    verborum,    quas   in  Caefare   c.    43« 
Tit.   3«    faciendas    cenfui;     quarum  illam    pror 
bavit   Oudendorpius,   hanc   recepit  in    contex- 
tum:    fed   tamen    ante    non  aufus    furn   recipe- 
re  in  textum;    quod  et  in  aliis  fervavi.      In   iis 
autem  locis,   in    quibus    codices   variant,    con- 
ftanter  hac  lege  ufus  fum,    ut,    quam    demon- 
ftrare  polfem,  lectionem  elTe  grammaticis  prae- 
ceptis    et  rebus    maxime    confentaneam,     eam 
reciperem,    repudiata   altera,    etfi   plnrium    li- 
brorum    auctoritate    fuinata:     in    quo    genere 
quum  alios,   tum  magnum  Burmannum    incon- 
flantiorem  elle  reperi,    et  in  notis  pafhm  indi- 
cavi.      Et  tamen  vel  llc  timor   quidam    me   in- 
terdum  retinuit  a  mutatione  textus  ,   ubi  poft  vo- 
lebam  mutationem  factam  efle,   veluti  in  Domit. 
c.  2.  in  principe  inipcriij  aliisqne  locis. 

Animadverfionum ,  quas  huic  editioni  ad- 
didi ,  duQ  genera  efle  volui :  quorum  alterum 
criticum  effet,  alterum  ad  rerum  verborum- 
que    obfcuritatem    toUendam    pertiACret.      Et- 


94  •'ERNE6TII  i 

enim  ,  ncq^ie  roriTin  rntionem  probo ,    qin    HS- 

l;i  crili  ntujiir.r  in  nolis  rcribencUs,    neque  eo- 

rum ,    qui    inntuni   explic.Tie    huctorum    res    et 

verlj;i   inlHtuunt.    "  T^iim   criricMe  hotae    iieque 

ab  omnibus  ar.r  defulerantnr,    niit   qnaeruntur, 

neque  rolae  riLtficiunt  iis,    qui  ad    auclores   ve- 

teres  legendos  accedunt:   propterea,    quod   in 

iis  t.nnta  inepe  rerum'  eft   varietas,    verboruni- 

que  reconditornm  inultiludo,  ut  a    paucis    boc 

fperari,    aut   poflulari   pollil,     ut    omnla,    fine 

aliena  opera,    ftalim  inieHiiiant.      Notae  autem 

ad   interpretationem  pertineates   faepe    ne    lo- 

cnm     quidem     babertt     finc     crifi;    propterea 

quod   ante    confiituendum    oft,     quam    lectio- 

nem   fequare ,    .uit    corrupta    euienil.Tnda    iunt, 

quam   intorprctari   pofTis.      Neque    vero,     quia 

haec    editio     proprie     deflinata    rft    iuventuti, 

propterea  criticae  notae  ab  ea  alienae   debent 

viderr.      Nam    primum    non    nifi  ii   ad  Suelonii 

lectioncm  aduiiMuntur,   qui  iiun  aliqu.antum  in 

Latinis  j)rofoccrunt,    proptere.iqu.,'  caj^ere   por- 

funt  crifes    recte   factas:     deinde    adolefcentes 

debent    paullaljm    adfuefirri    buic    geueri   iiidi- 

cnndi,     fme    (pio   ncque   iii    boc    penere    litto 

rarum,    neqne    in    aliis    m;ipnis    ililcij)Iiiiis,    ad 

Iblidiuii   crudilionem    et   veraut    doctrinae    plo- 

rinm  pervenire   j^olfunt.      Ouodli  tamen  alicui 

Ij.to  ralione.s  non  lufliciant,   is  crilicas  bas    no- 

1.TS    nia«iiftris    deUiuatas    putet ,     qni    m.iioribus 

ediliontbus    nii,    j)ropter    nin^iiiludint^m    j)r»'lii, 


PPu\EFATIO.  2.5 

noii  pofTunt,  nut  omnino  eruditlorihns,  et 
longius  in  his  liiteris  provectis :  quibus  non 
ingratas  illns  notas,  faltem  ex  parte,  futiiras 
iperavimus,  propterea  quod,  qnae  antea  a 
nobis  in  eo  genei^e  icripta  elTent,  ■videramus 
])robata  doctis  Viris  fuille,  maioremque,  quam 
Iperaveramus,  laudem  ^tulifie:  atque  etinm  no- 
Itram  uos  fpem  nou  fefellille,    poli:  vidimus. 

Illud  iu  primis  operam  dedimus,  ut  crifes 
noflrae,  praefertim  in  locis  difllcilioribus,  ita 
''xplicarentur,  ut  adolefcentes  iis  legendis  ra- 
tionem  intelligere,  et  viam  cernere  poifent, 
qua  in  Jioc  gencre  iudicii  procedi  deheret, 
ut  legitimum  effet  et  a  temeritate  feinnctum. 
Ceterum,  qiiod  in  hoc  genere  animadveriio- 
uum  faepe  ab  aliorum,  et  Burmanni  rcj  Travj 
in  primis,  fententiis  discein,  id,  fanctillime 
couHrmare  poirum ,  non  fecilfe  me,  aliqua  iii 
quemquam,  aut  uominaUm  hunc,  iniquitate 
impulfim:i',  fed  fola  veritalis,  ut  exirtimavi,  ne- 
cellitate  coactum,  idque  milii  arbitratus  fuui 
licere,  uti  ille  ipfe,  dum  vixit,  femper  hoc 
iibi  licere  putavit,  ut  a  doctiflimis  quibusque 
Viris,  quos  alioqui  in  fummo  liaberet  honore, 
disfentiret,  eumque  disfenfum  libere  prolitere- 
tur.  Semper  ego  maximi  feci  huuc  virum,  fa-. 
ciamque,  cui  bonae  Htterae,  dici  vix  poteH, 
quantum  debeant:  e  cuius  fcriptis  ipfe  pluri- 
mum  profeci:  cuius  denique  dignitatem,  vel  bo-' 
narum  Htterarum   caulfa,    confen^aiidam  puto. 


zQ  .  ERNESTU 

Neqiie  vero  unquam  probabo  eos ,  qui  quum 
ipfi  nullnm  periodum ,  nullumque  verfum  La- 
tinum ,  rcriplerint ,  aut  fcribere  poflint  cum 
Burniannianis  comparanclum ,  tamea  proprer 
ea,  in  quibus  ilie  aut  non  fatis  acute  vidil, 
quod  cui  non  in  lioc  genere  critico  accidit? 
autetiam  lapfus  eft,  a  quo  ipfo  nemo  fibi  fatis 
cautum  debet  putare,  omni  modo  exagitare 
ipfum,  et  in  contemtum  adducere  conentur. 
Bonae  omendaliones  auctorum  veterum  repe- 
riuntur  aut  felicitate  quadam  ingenii,  lectione 
multa  fubacti,  quod  celeriter,  et  in  tempore, 
oflerat  ea,  e  quibus  illae  nafcantur;  qiiam  fe- 
licitatem  ac  celeritatem  nemo  in  poteftale  ha- 
bet:  aut  a  diligentia  fingulari  in  exigendis 
omnibus  ad  arlis  et  linguae  praecopta;  in  qua 
facilis  eft  lapfus,  praefertim  ingeniis  magnis 
et  vividis,  eloquentiae  et  poeticae  aptis,  quaie 
in  Burmanno  fuit.  Quo  minus  in  talibus  quis- 
quam    cum    contumelia    reprehendi    debet. 

Omnino  hoc  debet  eOe  perfuafum  omnibus, 
multo  difficilius  legitimam  crifin  exerceri  inaeta- 
tis  eiiis,  qua  Suetonius  vixit,  quam  fuperioris 
fcriptoribus:  neque  foium  in  iis,  qui  in  fcriben- 
do  ini^enium  oftentare  et  eloquentiam  vohieNinit, 
fed  otiam  in  liis,  qui  fimplicem  oralionem  ufur- 
parunt,  omni  verborum  et  fententiarum  ornatu, 
tamquam  vefte,  detracto.  De  quo  non  afienum 
videtur,  pauca  dicere.  Nempe  haec,  dc  qua 
dicimus,  aetas,  longe,  ut  inter  omnes  coiiflat^ 


PRAEFATIO,  37 

defciverat,  priinnm  ab  elegantia  et  venuftate  co- 
gitandi,  deinde  a  vera  et  exquifita  ratione  et  le- 
ge  loquendi.  Quod  illius  temporis  fcriptores 
adeo  non  ignoraverunt ,  ut  fe  illorum  fupcrio- 
rum  imitatores  libenter  profiterentur.  Atque  in- 
de  non  parum  difficultatis  in  corrigendis  his  fcri- 
ptoribus  obiicitur.  Nam  hanc  ipfam  ob  caulfain 
primo  neque  fententias  illorum  exigere  ad  ele- 
gantilfimam  cogitandi  rationem,  quae  antiquis 
ilh's  Atticis  et  Ciceronianae  aetati  contigerat, 
neque,  propter  animadverfum  aliquod  vitium, 
velut  emendandae  et  expohendae  fententiae 
caufla ,  verba  tentare  polTumus :  quod  qui  veHt 
facere ,  nae  is  faepe ,  non  quod  auctor  quisque 
fcripfit,  fed  quod  fcribere  fortafi^e  debuit,  repe- 
riat.  Deinde  genus  acuminum  invaluit  et  fre- 
quentatum  efi;illud,  quod  maxime  inefi:  in  lufu 
quodam  verborum:  in  quo  faepe  tanta  efi:  am- 
biguitas,  ut  pari  probabilitate  diverfae  lectiones 
defendi  poffint,  neque  uUo  modo  liceat  liquido 
decernere.  Multa  eius  generis  funt  in  Plinii 
Epifiolis,  in  primisque  Panegyrico:  in  quibus, 
quicquid  pro  ea  lectione,  quae  tibi  arriferit,  di- 
cas,  nunquam  tamen  efficias,  ut  non  alterius 
patronus  dicere  polfit  ea,  propter  quae,  fi  nihil 
ahud,  tamen  amplius  iudices  pronuntient.  To- 
ta  illa  ratio  frequentandarum  nlmis  fententio- 
larum  acutarura  et  fuavium,  quae  eft  ilU  aetati 
foUemnis,  hoc  affert  incommodi,  iudiciumque 
efficit  difficile  et  anceps.     Sed  quoniam  Sueto- 


28  ERNESTII 

niana  ratio  fcnbendi  non  eft  ex  illo  genere,  fetl 
aprnta,  iit  dixi,  Jimplex,  ininimoque  oraata; 
i\h  hac  quidem  parLe  nihil  difiicultatis  in  iiidican- 
do  exoritur:  ceteruui  nb  illo  tamen  nltoio  geno- 
re  non  en,  vacuus,  quod  nalcilur  cx  obfervatio- 
ne  non  onuiino  exacta  ef  accurala  eius  rationis 
loquendi,  qua  oplima  illa  aelas  ula  eft,  in  ufii 
temporuni,  modorum,  ahisque.  Etenim,  quo- 
niaui  conitat,  in  co  non  fatis  dihpentes  et  con- 
ftantes  huius  aetatis  fcriptores  fuiife,  non  licet 
cum  hducia  verfari  in  locis  iis  conflituendis,  in 
quibiis  abc^rraliones  tales  a  perfecta  lege  loquen- 
di  animadvertuntur.  Itaquc  nobis  fatis  vifum 
eft,  in  tahbus  monere  tirones,  quam  tentare  ali- 
quid,  nill  boni  hbri  adiuvarent. 

Quod  ad  aherum  genus  notarum  attinet, 
quod  pertinet  ad  rerum  verborumque  illuftratio- 
nem,  in  primis  hoc  a  nobis  actum  eft,  ut,  quae 
nondum  aut  recte,  aut  fatis  perfpicue  explicata 
et  illufirata  effent,  pro  facultatc  noftra  ,  accura- 
tius  ac  dihgentius  iilultraremus :  quod  a  nobis  in 
non  adeo  paucis  praeftitum  fperamus.  Atque, 
iit  hoc  niagis  ftudiofi  harum  litterarum  adfuefie- 
rent  legitimae  fenfus  invefligationi,  facilinsque 
iph  de  inlerpretationn  nofira  iudicaro  polVenf, 
in  dilhcilioriljus  locis  fere  hac  ralione  ufi  iumus, 
iit,  quorfiun  intendi  cogitatio,  in  fenfii  vcro  re- 
periendo,  debeat,  luide  dilhcuhas  intelligendi 
oriatur,  (juomodo,  quibus  rel)ns,  tolli  polVit, 
inoncremus.      h\  univcrfum  auleui  hoc  operatii 


PR-\EFATIO.  29 

de<liinns,  ut  nilal  roliaquorcinns  inoxplicarum, 
in  quo  haercre  pollent  iion  liiniis  longo  in  Iioc 
gonoro  liLteraruin  provccti.  In  qno  libentor  l"a- 
temur,  a  nobis  quaedam  dicta  elle,  a  raperiori- 
bus  Intorpretibus  iam  occupata.  Quod  iamen 
itafecimus,  utappareret,  iindo  et  a  quibus  ea 
accepiliemus.  Geterum  in  tolo  hoc  gencre  hanc 
nobis  logeni  lcriplimus,  ut,  quaepolicnt  in  Le- 
xicis  et  vulgaribos  aniiquilatuui  compcndns,  re- 
poriri,  vel  tironibus  quaerenda,  vol  magiltris 
fcholarum  iradenda  relinquerenius.  Neque 
enim  probare  poflumns  eoruni  confuetudinem, 
qui  talia  ad  omnes  auclores  congerunt,  et  fic 
praeter  neceflitatem  librorum  molem  et  pretia 
augent:  eoque  nomine  recte  Pitifci  et  Aluieldae 
ad  Suetonium  Commentarios,  etiam  aliis  de 
cauflis  futiles  et  ineptos,  a  Burmanno  reprehen- 
fos  putamus.  Quae  denique  paullo  longiores  ob- 
fervatiohes  erant,  ant  non  proprie  ad  loci  certi 
interpretaiionem  pernnebant,  eas,  Excuruuim 
nomine,-  ad  calceni  iibri  reiecimus,  exemplo 
Lipfii,  Cortii  atque  aliorum. 

Feciuuis  etiam  novos  Indices.  Etenim  Ber- 
necccrianum  illum  non  modo  maiorem,  quaui 
pro  huius  editionis  modo,  elTe  vidobamus ,  ve- 
rnm  etiam  non  fatis  neqae  accuraium,  neque 
utilcm.  \  itia  illius  Indicis  tria  in  primis  funt. 
Primum  eft,  quod  in  eo  fant  nomina  ctverba, 
o  toxtu  a  Viris  doctis  dudum  ope  bononim  libro- 
rumfwblata,  ut  Z,.  Ti/<:7/////.s-ex  Aug.  c.  G.].,    T/- 


5o  ERNESTII  PRAEFATIO. 

tus  Jnnius  eVir.  c.  7.:  qiiaedam  etiam  falfa ,  ur, 
quod  Octavia,  Mr.rcello  niipta,  ad  Pompeium 
traducta  dicitur  e  Caef.  c.  27.,  et  alia  fimilia: 
quamquam  huius  vitii  facilis  eft  medela  ,  quam 
miramur,  Viros  doclos,  qui  eum  Indicem  iuis 
ediiionibus  adiunxerunt,'  non  adhibuilTe.  Alte- 
rum  eft,  quod,  qui  commune  nomen  habent, 
confufe  et  indiscrete  ponuntur,  ut,  ad  quem 
quidque  pertineat,  quot  perfonae  Gnt,  non  ap- 
pareat.  Tertium  eft,  quod  formulae  et  verba 
in  eum  congefta  funt  plurima,  qunc  nemo  in  In- 
dice  quaerat,  quippe  vulgaria  et  ubivis  obvia: 
omiffis  contra,  quae  quis  forte  quaerat.  Nos 
quidem  duplicem  Indicem  fecimus:  alterum  hi- 
ftoricum ,  quiiis,  quae  diximus,  vitiis  careret; 
alterum  verborum ,  in  quem  delecta  verba  et 
phrafes,  fed  in  primis  rariora  et  propria  Sue- 
tonio,  aut  eius  aetati,  et  quorum  exempla  quis 
quaerere  poffit,    congefTimus. 

Haec  fere  funt ,  quae  de  editione  nofira  di- 
cenda,  etiam  ad  hanc  eius  repetitionem  perti- 
nentia,  liabulmus.  Quodfi  haec  opera  pro- 
babitur  Viris  doctis,  gaudebimus.  Si  quid  for- 
te  a  nobis  alicubi  peccatum  fuerit,  quod  in 
rebus  tam  muhis,  tam  variis,  tanupie  faepe  mi- 
niitls,  facile  fieri  potuit,  id  ut  imbeclUitati  hu- 
nianae  et  prolixae  noitrae  de  litteris  bene  me- 
rendi,  iuventutisque  utilitati  confidendi,  volun- 
tati  condonetur,    vehementer  rogamus. 


C.  SUETONII  TRANQUILLI 

VITAE 

DUODECIM    CAESAPlUM. 


7'ol  I 


S  U  E  T  O  N  I  I 
LIBER    PRIMUS. 

C.     I  U  L  I  U  S      C  A  E  S  A  R. 

annum    ngens   fextum    decimum  ,     pa-   t 
trem  amiiit:  fequentibusque  Confuliljus,  [llameri 
Dialis  deftinatus,]   dimiila  Colfutia,  quae,  familia 


Cap.  I.  Flarnen  D.  dcjii- 
7i<7f«f]  Scmel  nionuUle  tiro- 
Bes  fat  crit ,  apiid  Suetonium 
et  paullo  fiijieriores  dejiinatos 
diui,  cjui  aijud  Cicoronera  ptLi- 
vium  dr/ignali.  Sic  Callg.  c. 
12.  alibi.  Itaque  fruftra  Mure- 
tus  ad  Tac.  Ann.  i,  3.  dejlina- 
ri  corrigit  drjlfrnari.  Ceterum 
quum  e  \  eileio  2,  43-  conftet, 
Caefarem  a  Mario  et  Cinna  (la- 
minem  delignatum  fuilTe,  eos 
autem  anno  feptimo  decimo 
Caciaris,  hoc  elt,  a.  U.  670. 
iam  mortuos  fiiiffe ;  liaec  verba 
ab  h.  1.  funt  aliena,  videntur- 
quc  e  fuperioribus  ,  quae  perie- 
re,  hiic  tracta  efle,  utetOudcn- 
dorpio  vifum.  Itaque  uncis  In- 
clufi:  nam  et  diirius  cum  cete- 
ris  coeunt.  Erx.  Adlcripferat 
illud  haud  dubie  aliquis  il!u- 
ftrando  Jacerdotio  in  feqq. , 
uti  «t  verba,   InUus  Caefar  Di' 


vus,  ante  annum  pofita  funt  ad 
lacunam  in  priiicipio  explen- 
dam.  Quae  vcrba  quum  abfint 
a  pluribus  codd. ,  utaLongoL» 
aut  diverfo  niodo  legantur,  tle- 
letis  iis,  tria  puncta  praefigere 
non  dubitavi.  Kihil  enim  pro- 
babilius  ef,  paene  dixerim,  cer- 
tius  efi,  quam  caputlibro  trun- 
caium  cfie,  uno  aut  altero  fo- 
lio  avuilb  vel  per  madorem  cor- 
rupto.  ]N'am  Plutarchi,  longe 
aliam  rationem  fequentis,  ex- 
en)y)lum  ad  libroium  noltrorum. 
fideiu  tuendam  afferri  non  po- 
teft;  neque  videtur  Suetonius, 
fi  alibi  Caefaris  profapiam  et 
primos  annos  gcntisque  lulias 
hiftoriatn  perfccutus  erat,  ne- 
glcciurus  fuifle  fummam  reruni 
brcviter  inde  excerpere,  ne  ia 
uno  Caefare  ab  ea  via  discede- 
ret ,  f|uani  ia  reliquis  infiituit 
omnibus.  D«  verbis,  Jcqurn- 
A    '2. 


4  SUETONII 

equeftri,  {o(\  ndmodum  dlves ,  praetextato  de- 
f[)onrara  fuerat,  Goruelinni,  Cinnae,  qnater  Con- 
inlis,  iiiiani,  duxit  iL\.oreni ;  ex  qua  ilii  mox  luli.i 
nala  eft:  neque,  ut  repudiaret,  compelli  a  Di- 
ctatore  Sulla  ullo  modo  potuit.  Quare  et  facer- 
dotio  et  uxoris  dote  et  genullciis  lieredilatihus 
iindtalus  ,  diverfarum  partium  liabebatur:  nt 
ellain  discodere  e  medio,  et,  quamqnam  morbo 
quartanae  ngj:^ravante ,  prope  per  iinp;ulas  no- 
ctes  commutare  latebras  coperetur,  i'e(|ue  ab 
inquiiitoribus  pecunia  redimeret;  donec  per  \ir- 


tifjus  Cojlf.  nilill  (Hcam :  fed 
appellatio  Diri  ,  pracfertirii  lic 
Tioniini  fubiecta ,  fatis  ajicrte 
alicnain  manum  fignificat.  Pfae- 
tprfa  ipfi  flaminium  dccrctura  , 
iuitparne  puero,  i.  e.  annornm 
14,  ])aiilIo  anie  mortera  Marii 
a.  U.  G6?.  et  (J6,S.  Non  Jnm  aii- 
tein  inaiiguratum  puta  proptir 
aetatein,  qinim  a  Sulla  inulta- 
rMur  aflolelcens  19  an.iorum. 
Conf.  Norif  Cenotapli.  I'il.  p. 
129.  ct  Wending.  Obfl'.  p.  21G 
feqq.  Ceterum  drfignarc  nullo 
tempore  non  manfit  proprium 
comitiorum  verbum  ,  utfi  pro  eo 
interdum  dicebatur  drjUitnre 
vel  nominure:  ut  '.  5  j.  it  Do- 
niit.  c.  10.  Eiiam  ultima  avias 
facpe  dirit    drjl^nure. 

Vxoris  dotn  et  prnti/icii.t  ] 
Cafaubonus  racliim  diclt  e  legi! 
Cornilia.  de  |)rol'<.ripturum  li- 
bcrii,  laudaio  PluMrclio  «iiclo- 
re,  fjui  la  Ir^e  prof«  riptoruin 
i'ona  piibliraia,  et  librros  ab 
iionorlbus  exclufo»,  iradat  paj». 
/i:"!.  C.  '  Scd  d«s .   Cailiri    da- 


ta .  non  pertinebat  ad  Clnnae 
bon.i,  mc  gentlliciae  lioredita- 
tcs ,  «piae  a  gcnte  Iiilia  ad  ciim 
vt.nire  dtbcbaiit.  Dicemus  ita- 
que,  ittas  poenas  non  e  lege 
aliqiia  Inllictas  Caefari ,  fed 
perilnaclae  eius  cafti;;andae 
cat.ff.i.  omninoipie  arbitrarias 
fiiinr.  F.nN-.  Videtiir  lex  plu- 
ra  capita  liabuille.  Conf.  Vel- 
leiiim  n,  ag.  Id  apparet  inani- 
fef to  ,  grntilicins  hercditatrt 
non  ad  Iiiliain  gentem  ])erlliie- 
re ,  fed  ad  Cornellam  Clnnar. 
Hae  ]»itblicatam  dotera  feqiie- 
biintnr. 

IlrJiinrrr]  Mulli  codd.  lia- 
betit  rrdiincirt  :  idijui!  recre 
jirobat  Buriiianiius.  Librarii . 
<|(ii  rediinrrr  fcccrunt,  piit.i- 
bant  ad  co«rretur  rpfrrendiim 
efTe.  Non  dubitavl,  illud  nuii< 
retipen.'  in  lcMiim.  nt  et  Ou- 
«lcmlorj)iiis   fcflt.    F.hx.  No- 

bi^,  ut  In  dubia  re.  magis 
)>lacft  redimerr ,  lirut  atilo 
discrdrrr ,  ijuod  ij^fiim  )|iioi]iie 
in    vcibum     liaituin     inuuiunt 


lULILS   C.VESAn.  5 

fi;ine.s  Veftales  perque  Mamercum  Aemllium  et 
Aareliam  Cottam  ,  propinquos  et  affines  Tuos, 
Acniaui  impelravit.  Satis  conftat,  Sullam,  quum 
(leprecantibus  amiciilimis  et  ornatillimis  viris  aJi- 
([uamtliu  denegallet,  atque  illi  pertinaciter  con- 
tenderent,  expugnntum  tandem  proclamafle,  ii- 
ve  divinitus,  iive  aliqua  coniectura :  T^lncerentj 
ac  fihi  Jinberent ;  diinunodo  fcirent  ^  enm ^ 
qiiem  incohmiem  tanto  operc  cuperenl , 
qjiandofpte  optimatium  partihus  ^  tfuaa  je- 
cum  fimul  defendijjent  y  e.vitio  futurum : 
7iam  Caejari  jnultos  Marios  inejje. 


nonnulli,  ut  GuelF.  2.  et  utcr- 
(jue  Bern.  Non  autem  fatis 
nmlHs  eft  locus  in  Tlto  c.  5. 
Ouall  drfcifccre  d  palre  etc. 
De   re  conf.    c.  -.J. 

Mamercjiin]  Hic  eft,  qui 
cum  D.  Bruto  Conful  fuit  a. 
U.  676.  De  eo  vide  Cic. 
Lrut.  c.  47.   Ern. 

Couam]  Intollige  Marcum, 
qui  a.  U.  679.  Conlul  cum  Lu- 
cuUo  fuit.    Eri».-. 

Propinquos  ct  affines]  Dc 
prppinquiiati%  ratipne,  inane 
iit,  cum  CafaubQHO  q_yaerere. 
N(!C,  affinitas  quaJis  fuerit , 
neccfle  elt  inckgarc.  Ern.  Ki- 
mirum  nihil  expedire  poflu- 
laus     intlairando. 

Ornatijimis]  I.  e.  honora- 
tiifimis,  fummis  honoribus  per- 
lunctis.  lil  monfre  vifum  ell 
tironnm  cauffa,  ut  intelHgant, 
icfui  Laiine  ornatijjlnii  fiin|.li- 
cit^r  et  Itqnoratijfuni  dican- 
tur,     monititj^ue    fiigiant    vitio- 


fam  nofirorum  hominum  con- 
fuetudlnem,  qui,  quos  iudi- 
care  vohint  a  lo  magui  fitni, 
eos  honpratilfnnos  et  ornanf- 
firaos    Vbcant.     Ern.  Cdrif. 

Dukcrum  ad  Flor.  i,  7.  p.  (J6. 
Di^<inilus ,  fn<c  aliqua  etc.  ] 
Ergo  npn  pmjiis  coniectura  <le 
futuro  cft  divinatio.  Divinilus 
cnim  eft  per  dii'inationeni. 
Divlnatio  autem  eft  praediciio 
fut,uri,  fine  cauffarum  co.i;nita- 
rum  refpectu ;  quum  fulunjrn 
praedicas  ita,  ut  nefcias ,  .-;un- 
dofcias,  et  qtiare  dicas :  cp/f- 
icclura  autem  dicitiir  a  caijf- 
farum  fcicntia.  Locis,  a  Ca- 
faubono  iam  e  Cic.  de  Div. 
I,  6:  3,  II.  laudatis,  adthm- 
dus  in])rimis  alius  ex  Epilt.- 
ad  Div.  G,  I.  Arfj/te  e^o  ea. 
qvae  fncta  fuut ,  fore  cju./nn 
dicehain,  diyinabam  Jiitura: 
fed  elc.  Ern.  In  diviuando 
inelt  Ien,fus  ohfcurior  ct  fp;"- 
cies     quaedam    furoris;      nn<^e 


o 


6  SUETONIl 

Stipendia  prlma  iii  Afia  fecll,  M.  Thormi 
PraBtoris  contanmiio ;  a  quo  ad  arceflonrlam 
clallem  iu  Billiyiiiam  milliis,  defedit  apiid  Nico- 
niedem,  non  llue  rumore  proltratae  regi  pudi- 
citiae:  quem  ruiJiorem  auxit,  intra  paucos  rur- 
fiis  dies  reprtila  Bithynia ,  per  cauflam  exigen- 
dae  pecuniae,  quae  deberetur  cuidam  liberti- 
iio,  clienti  luo.  Reliqua  militia  lecundiore  fa- 
ma  fuii,  et  a  Tbermo  in  expugnationc  Mytilena- 
rum  corona  civica  donatus  elt. 

Meruit  et  fub  Servilio  Ifaurico  in  Cilicia, 
fed  Ijrevi  temjjore»  Nam  Sidlae  morte  comp(u- 
ta,  fimul  Ipe  novae  disreitfionis,  quae  pcr  M. 
Lcpidum  movehatur,  Romain  propcre  rediit.  Et 
Lcpidi  quidem  focietatc  ,  fjuamquam  magnis 
conditiouibiis  invitaretur,  abstinuit;  qimm  in- 
genio  eius  (hfiirus ,  tum  occalionc ,  quam  niino- 
Tcm  opinioiie  oHenderat. 


«Vivini    fanpe    dicunmr    fiircre '.  f.irrm  .  ficiif   mox  donaius  rft. 

\n    coniectura  r.itio  ( (t ;    qiiaie  Dc    ilio    aM.Tiivo   c.    ii.  ft  ali- 

liaec,     rationcni   et   couiectit-  bl    fai^po     monebit     Erneftius , 

ram.   iungit  Cic.  de  Djv.  i,  56.  praeeunte  Drakenb.  ad  Liv.  2. 

Diuinare    pofTumus    ctiam    fo-  p.  400. 

inniantrs;   at  fomnia  interpreta-  Cap.  3.    Disfrnfionis ,  tjnae] 

ri,  qiiofl  pft  conifTtoris,  omni-  I-Pge   lata    Ae    arti»   'Sull.ie    rc- 

roquo  ronircturas  cnprrc,   mo-  [<  indendis.    Cic.   Catil.    3  ,   10. 

Ho  vii^ilantes;    ctiam   in  rc  cri-  Enx. 

tica,    opinor.  Tiiin    ocrtiftnne]     Viili;.    oc- 

Cap.   3.         Prnrloris    cnntu-  cnfioni:     fcd    illfid   fx   opi?ni»^ 

hrrnio]       Conf.     Vffp.    0.    ?;.  ^IIT. ,    miibu.t  nrccHunt  Lonpol. 

Hor  quid    /it.     fi  quis  'liro   re-  Guclf."  2.,  revoc.ivit  Oudnidor- 

quirat .     ailc.nt    Clnvem   Cic.  in  pitu.  prob.into  Kiibnkni.     Nam 

V.    Contiibcrnjlis    11.   2.    Fnw.  rtfi    plina    <'xempla   illius    ron- 

Rr/iffua    ini/i(ia]       L   c.  prr  /Iructionis  oblitirrata  fitnt.  ank- 

rrliqii.im  milili.im.   rrliquo  mi-  Io<;iam  frqumtis  vciboinm  /idn 

lilia'?   tcmpoiT.       N.im    vrrhum  t\  confido,   i.imcnne  niin-  ifiii- 

^uit  refcteadunt     ell   ad    Cae-  dcni   omuiuo  dcUm! 


lULIUS   CAESAU.  7 

Cetcmm,  comporiia  feditione  civill,  Corne- 
Vn\m  Dolabellam,  conrularem  ot  triumphalcm 
\irimi,  repetunclarum  poftLilavit;  ablolutoque, 
Rhodum  fecedere  ftatuit,  et  ad  declinandam  in- 
Aidiam,  et  ut  per  otium  ac  recpiiem  ApoIJonio 
Moloni,  clariirmio  tunc  dicendi  magiftro ,  ope- 
rnm  daret.  Huc  dum,  hibernis  iam  menfibus,' 
traiicit,  circa  Pharmacufam  infulam  a  praedoiii- 
bus  captus  eft;  manfitc[ue  apud  eos  rion  fine 
fumma  dignatione  prope  quachac,inta  dies,  cum 
utw  medico  et  cubiculariis  duo!)US.  Nam  co- 
mites  fervosque  cetcros  initio  ftatim  ad  expe- 
diendas  pecunias,  quibus  redimeretur,   dimife- 


Cap.  4-  Corn.  Dolabcllam'^ 
Conful  fuit  a.  675.  cum  M. 
Tullio  Decula,  defenfus  a  Cot- 
ta  et  Hortenlio.  Cic.  Diut.  c. 
02.    Er>'. 

^pollonio  Moloni'^  Sic  et 
noftri  cocld.  omnes ,  non  Mo- 
tonis.  De  huius  rhetorls  no- 
luiiienupor  Jocte  diligenterque 
tgit  Spaldingius  ad  (^uintil.  3. 
p.   450. 

Indignatione]  Viri  docti, 
pliam  Burmannus,  volunt  di- 
gnationc  :  c|uod  convenit  pla- 
nifilme  cum  narraiione  \  el- 
leii  3,  41.  ct  Plutarchi  in  Cae- 
fare.  Sed  potuit  indignatlo 
etiam  paullo  maior  efic,  ct  in- 
dicarl  a  Suetonio,  quod  tnm- 
diu  manendum  elTet  ac  dcfi- 
dendum.  Idcm  vifum  eft  Ou- 
dcndorplo.  Erx.  Pcrperam, 
ut  et  Ruhnkeniiis  cenfuit  ad 
Velleium  1.  1.  NuUa  interpre- 
tatio  colorare  potcft  vulgatae 
lcciionis  vitiuni,    plancquc  ah- 


furda  eft  correctio  Bnrmanni. 
Ipfae  particulae  no/i  Jine  ali- 
fjuid,  quod  minus  exlpectos, 
iigniiicant:  et  vox  dignatio. 
iam  Livio  et  Trogo  frccjuei^l.T- 
ta,  eodem  modo  cofriipta  erat 
Vcfpaf.  c.  4.  Illam  corruple- 
lam  fequitur  lulius  Celfus  in 
Vita  Caef.  c.  9. ,  levis  fcri- 
ptor,  iiec  antiquus:  Mnnfic 
cuni  pracdonibus  nonfine 
irijiil ia  et  indignntione. 
y^d  expcdicndas  pccunias] 
Proprinm  inprimisque  Ciceroni- 
anum  in  re  pecunlaria  verbimi  : 
quo  faepe  nofter  utltur.  H.  !• 
eft,  fumendas  rautuo.  Ern. 
Scilicet  quas  rumqiiam  reddi- 
turus  erat,  ut  decct  maglftratus 
uiagnarum  naiionum,  praefer- 
liin  in  pccunia pub/ica  cifita- 
tuin.  Vidc  Velieium  2,  42-  Ver- 
bum  fimpliciter  eft  confcerc, 
comparare ,  quum  rcs  difficul- 
tatem  habet.  Simile  eft  in  re 
pccuniarla  e.rplicare ,  ut  expli- 


&  SUETONU 

rat.  Niimeralis  deiiide  qiiinqunginta  talentis, 
oxporuns  in  litoro,  non  distiilit ,  quin  e  velii- 
p,io  clalle  deducta,  perlequeretur  abeuntes;  ac 
redactos  in  potcflateni,  rupplicio,  quod  illis  lae- 
pe  minatus  inter  iocuni  luerat,  aiiiceret.  Va- 
flante  rei^iones  proximas  Mitliridate,  ne  delide- 
re  in  discrimine  rociorum  videretur,  ab  Pdiodo, 
quo  pertenderat,  transiit  in  Afiam;  auxiliisque 
contractis,  et  PraefecLo  rei!,is  provincia  expidlo, 
iiutaiites  ac  dubias  civitates  retinuit  in  fide. 

5  Tribunatu  militum,  qui  }>rimus  Romam  re- 
verfo  per  fuliragia  populi  Jiouor  obtigil,  aucto- 
res  reitituendae  tribuniciae  poteflatis,  cuius  vim 
Sulla  deminu(>rat,  enixifllme  iuvit.  L.  etiam 
Cinnae,  uxoris  fratri,  et  quj  cum  eo,  civili  dis- 
cordia,  Lepidum  fecuti,  poft  necem  Confulis 
ad  Sertoriimi  confugerant,  reditum  iu  civitatem 
rogalione  Plotia  confecit ,  liabuitque  et  ipfe  fu- 
per  ea  ro  concionem. 

6  Quaeftor  luliam  amitam  uxoremque  Cor- 
neliam  defuncLas  laudavit  e  more  pro  rofiris. 
Sed  in  amitae   quidem  laudatione   de   eius  ac 


earenomen.     Conf.  ad  Gramm.  ctum,     ntlcmto   iure  cptprorum 

p.  17.  lionorum    petfndorum   iis,     qui 

Cap.    5.         Ti  ihiinntii      iiii/i-  'l"iililj.      plcbls     fuiCfent.         Sed 

tum]        Exf|uiliii()ri    I^atinitate  lioc     non     atl    vim     tribun.uus 

pro,    Trihnnus  mililuin:    ((uofl  pertinct.     Vis   int^lr    in   poicfta- 

(|uiilnm    liic   rcp<uii  voluut  :   vcl,  tc,   fpi.i  olim  Tribuui  uli  crant : 

tjiiiiin    Tri/iiiiiiis  mi/itiiin  fjjfi.  eani    ailenuT.u    Sulla :     lcj;isla- 

Similiier  dixit  Velp.   c  2. ,   ubi  tionrm  ,     rclation«-m    atl    .Sdia- 

virle.  Ern-.  Conl.  < '>rouov.  o«l  tuni  ct    inlcrccllioncm,    nifi   iu 

Liv-  .5.   Si-    •''"    •"•*   ^'   abl.iiivi.  rerlls     niipio     r.xigui^      rauflis. 

PerJ^uJjrnf^ia]     Vidc  «l«-  lia».  \ \Ae   nns    in    Clave   ad  Cir.   le- 

Hf  nos  in   Clav.   in    v.  Tribunus  p^rm  iiibiini<  iani.    Er!t.       Conf. 

n.  2.     Enf».  Cacrarein   11.  (].   i ,  5  el  7. 

Cuiut    vim    Sh//h    drminue-  Cap.  (..        Srd]       RfClrt    Ca« 

r^tt]       CaUubonus     puiat     fa-  faubonus   coricxii  Ei ,  quod  rt 


lULlUS    CAES.\R.  9 

patris  fui  utraque  origine  fic  rrfert:  Amirae 
mcae ,  Iiiliae_,  mat.crn-um  geTnis  ah  rc^ihus 
ortu?7ij  paternum  cum  diis  immortatihus  con- 
iunctum  ejl,  Nam  ah  Anco  Marcio  junt 
Marcii  R.eiyes  j  quo  nomine  fuit  mater ;  a 
P\'.nere  luliij  cuius  ^entis  familia  ejt  nojtra. 
Efi  ergo  in  genere  et  fanctitas  regum^  qui 
plurimum  inter  homines  pol/ent  j  et  cerimo- 
nia  deorum  _,  quorum  ipfi  in  poteftate  Junt 
reges.  In  Conieliae  autem  locum  Pompeiam 
duxit,  Q.  Pompeii  iiliam,  L.  Sullae  neptem ; 
cum  qua  deinde  divortium  fecit,  adulteratam 
opinatus  a  P.  Clodio :  quem  inter  publlcas  ce- 
rimonias  penetraHe  ad  eam  muliebri  velte,  tam 


in  eclitiones  poft  eum  vpnit 
quasdam.  Sic  enim  Latini  fo- 
lent  dicero,  qujun  fle  ima  par- 
te  aut  genere  etc.  allquitl  ad- 
dunt.  Ern.  Viilgaium  cocM. 
omnes  tuentur  et  finiilis  ufus 
aliorum   huiiis    actatis. 

Qiio  noniinc  fuit  vintfr'^ 
Scil.  eius,  luliae;  Marcia. 
Ceternm  valde  frigeret  ifra 
translatio  cognominis  Rcs^uin 
ad  poiettatem  rrgiain,  nifi 
in  eo  fignificatio  antiquae  re- 
giae  ftirpis  infuiflet.  Vide 
Ovid.   Faft.  6,   805. 

Sanctitfis  reguni]  Efr  male- 
ftas  et  inviolabilitas.  Cic. 
Spxt.  37'  fnnctitas  Lrihunatus, 
Mox  cerimonin  deoruni  eadem 
eft.  quae  aiTfe  fanctitns.  Eun". 
Immo  plus  cit  ccrimonia,  i.  c. 
rfligiofa  veneratio  :  quum  fan- 
ctitas  etiam  liominlbiis  tribua- 
tnr,     maxime     rcgibus,     unde 


Tac.    Ann.  3,    65.   dixit  facra 

re^iim.      Neque    proprie  maie- 
Jins    ineftSin  fanctiLatc ,     (ed 

tantinn   inviolahilitas ,   ut   bar- 

bara   faocula   loquebantur. 

Q.  Pompcii]     Confulis,  qui 

Sullae    collega   fuit  a.  U.   665. 

filii,     qui    a   P.    Sulpicii    Trib. 

pleb.  emiflariis    interfectus   e(t, 

propter    odium    patris.     Vellei. 

2,  ig.    Cic.   Lael.  c.  i.   Ern. 
Opinatus]        Aliter      tamen 

prao  fe  lulit.  Vid.  c.  74.  Ern. 
JMulichri  vrfic]  In  mul.  V. 
aliquot  Mff. ,  ui  Bcrn.  i.,  quod 
placebat  Olidendorpio  et  Rubn- 
kcnio.  Sane  iic  interdum  lo- 
quiinfSr  boni  fcrij)tort'S ,  alla^ 
cnm,  Mox  inirum  eft ,  Erne- 
Itio,  de  boc  genere  nimis  lae- 
pe  a<l  Cioeroiiem  et  Tacitum 
moncnti,  intactam  manfiffe 
ronfiructionem  ,  era  t  fama  ur 
decreverit,  cuiusTatio  no» 


f.>  SUETONU      • 

cojirraiis  r.jm.'»  ri.*r,  nt  vSonatiis  fjuaoruonem  f]e, 
poiliuis   iinuis  decjeverit. 

(^iiaftiiOri  uUerior  Hifpania  oin  onil:  :  ubi 
quuni  inandaiu  Praetoris  iure  <{icun«k>  conven- 
tus  oironniiret,  Gadosq-ie  veniflct,  aniniadvorra 
aptul  Horcuiis  tenipluni  JMapjni  Alexjuidri  iina- 
f;ine,  in.-^emuit;  ot,  qua{i  pertaelus  ignaviani 
liiam,  quod  nihildum  a  le  niemorabile  artum 
elTot  in  aetafe,  qua  iani  Ab  xander  orbem  ter- 
rarum  iiibegillet,  minionem  conlinuo  elllagita- 
vit,  ad  captandas  qnam  prinmm  niaioriun  re- 
jnm  occafionos  in  Ijrbo.  Etiam  confulum  enm 
Joiiinio  proximae  noctis  (n.im  vifus  erat  per 
quietem  malri  iluprum  intuliile)  coiiiectores  ad 


porcft  retlcli  ex  vulfi.islbus  prae- 
ccplis  <le  confecuiione  temno- 
rum.  JNihil  t.imca  muiainlum 
fflV,  fjuemvis  vcl  fenfus  quid.wn 
i;ramm.iiif us  liocebit;  incplc- 
cjue  rcpoij.is  deccmrrrt ,  u.-c 
laiis  \v.i\c  fuit.  At  l)oc  f.ici-' 
Jius,  puio,  ierunt  bodie,  fu- 
it    tu   tlccrcverit. 

Cap.  -j,-  MaHiiatu  Prarto- 
rt.t]  ]\ecte  rcceptum  1'r.uio- 
jis  nomoa,  (juum  olim  J^op, 
IS.  effct.  Nptum  \cl  o  Cice- 
jone,  Ouacllores  et  Legatos, 
J'rarroris  vico,  fed  eius  man- 
d.iio,    ius    in    coavLJilil)US    di- 

///  acialc,  qua  — J"^'^f>>.(~ 
Jt:t\  Anno  aetatis  5";.  Quip- 
pe  fuit  (,)ua»l'ioj  a.  <'j;7-,  n*- 
tus   a.  Q>\\.   tcto  mcdio. 

iXIilftoiitin]  (Juoiiioilo  a 
rraelore  niilUoutim  pciit.  a  tjuo 
niMnus    non     accejjcja.  .'      ^td 


etlam  I.egatus  Maria»  a  Pro- 
confule  Metello  luiflionem  fla- 
gitat  ol  iiupetrat.  0)uam<|uam 
alirpiid  discriminis  liic  inter- 
cedit.  Nam  Legaii  tum  fere 
ab  Imperatortbiis  lecti.  Ebn. 
Non  additur,  a  quo  miJllonem 
pclierlr.  'J"amLili  niinime  ,in- 
rrrdibilc  rll,  in  fubitis  ca- 
Jibus  ciiain  a  Practorc  miiTio» 
ucm  inipptrara  potuillo  Quae- 
rtorrm. 

Loufufuin  eum]  Displicet 
Jiurnijnuo  iliud  vnitv,  puiat- 
rjiie  natiim  r.v  u,itima  prarc»- 
deiujs  vcibi  l>LJaba.  Non  du- 
biio ,  el«'gantiu>  abcfi'e^  (^etet- 
luiit  lacpc  alibi  ajjiid  nofuum 
id  |>ru;iou}i.ii  lic  poiituu^  rcjfe- 
ri.  ubi  iu>u  oflfeuitit  iJujni.iu- 
nuin.  Litia  c.  ^<».  Cui  —  7/j<t- 
ciius  r/l ,  et  hclio  ciiili  —  — 
ttiiipiifiiina  pracdia  ci  nunio 
audi-iii.    C  ^5.   Quo  ..ifiniiu 


lULIUS   a\ESAR.  «t 

ampllirimam  fpem  iiicitavenint,  arbitrium  orbls 
terrariim  portendi,  interpretantes;  cpinndo  ma- 
ter,  quam  fubiectam  fibi  vidilTet,  non  alia  eflet, 
quam  terra,    quae  omnium  pnrens  haberetur. 

Decedens  ergo  ante  tempus,  colonias  La-  8 
tinas,  de  petenda  civitnte  agitantes,  adiit;  et  ad 
audendum  aliquid  concitallet,  ni(i  Conlules  con- 
fcriptas  in  Ciliciam  legiones  paullifper  ob  id 
jpfum  retinuiflent:  nec  eo  fecius  maiora  mox 
in  Urbe  molitus  elL 

Siquidem  ante  paucos  dies,  quam  aedili-  9 
tatem  iniret  ,  venit  in  fufpiciOnem ,  confpiralFe 
cum  M.  Crallo  conCalari,  item  P.  Sulla  ef  Au- 
tronio ,  poft  defignationeni  confulatus  ambitus 
condemnatisj  ut  principio  anni  Senatum  adoii- 
rentur,  et  trucidatis,  quos  pLacitum  eflet,  dicta- 
turam  Cralfus  invaderet,  ipfe  ab  eo  Magifter 
oquitinn  diceretur,  conftitutaque  ad  arbitrium 
republica,    Sullae   et  Autronio   confiilatus  reft*= 


Pollio ,      ne     tcmpus    qxiidrm  pel.i,    polt  bellum  fociale,  da-J 

concionandi  habuijjc  rmn,  di-  liim,    auctore  Afconio.     Sed  tte 

iAt.     Et  fic  pluribus  locis  allis,  coloniis    hic   Rom.inis     fermo, 

c.    go.     rtc.       Similia    exempla  qt:ae,      ut    factuni    non     i.iro, 

funt  apud  Tacituin ,  ut  ad  eum  T.innim    cum     iuro    Latinitatls, 

aliquoties  notavi,   itemapiidLi-  non   civitatis,    deduciae    erant. 

vium,  ut  6,  34.  confufani  cam  Exempla    obvia    funt  apnd  Li- 

ex  recenti   animi  viorfu.  Er.N.  vinm.    Ern.         Utinam  adiecif- 

Portendi]        Ex      deprarata  fct,     quae    aliae    hic    intelligi 

irnius     cod.     fcriptura     pracfo-  pon'ent     coloniae,      quas    dixit 

runt  nonnulli ,     aut    ccrte  non  Romanas.       Non  eft  dubium  . 

reiiciunt,    Cafauboni   conicrtu-  quin   fcrmo  fit  de    iisdem   Gai- 

r.im ,  potinndi  portendi.     No-  lis  Tr.Tnspadanis,    qui  non  con- 

bis   ea  vehementer  displicer.  tenti   iure  Latii ,    (tmde  /.«//' 

Cap.  8-     Colonias  Lacinas']  nae    \ocnTiiur  co/oniae,)    i.Tra 

Cafaubonus  de   Gallis   Cisalpi-  etiam    ius    fuffragiorum    ft  ho- 

nis  Transpadanis  interpretatur,  norum  fibi   poftulabant.     Ita  «t 

qiiibus  ius  Latinum,  lege  Pom-  Lipfius  ad  Tac.  Ann.  ir.  35. 


12 


SUETONH 


tueretnr.  Mominerunt  Iiuius  coninrationis  Ta- 
luifius  Genijjms  iji  Hilloria,  M.  I»il)ulus  in  Fdi- 
<tis,  C.  Ciirio  pater  in  Oralioniljus.  De  hac 
ii£;nificare  videtur  et  Cicero  in  fjuarlam  a<{  Axi- 
nni  opiliola,  refcrens,  Carfareni  in  confulaiu 
ConjLrniafje  rc^nunij  ilr  ifuo  ^letlilis  coi^ila- 
rat.  Tanulius  adiicit,  Crairum,,  ppenitentia  vel 
metu  diem  caedi  dertinatiiiu  non  obiilie,  et 
iccirco  ne  Caelarem  quidem  fii^num ,  quod  ah 
eo  dari  convenerat,  dediire.  Convenille  au- 
tem,  Curio  ait,  iit  togam  de  huinero  deiiceret. 
Ideiu  Curio,  fed  et  M.  Actorius  Nafo,  auctores 
funt,  confpiialle  eum  etiam  cum  Cn.  Pifone 
adoJefcente:  cui  oh  furpicionem  urbanae  con- 
iurationis  provincia  Hilpania  \Axyo  ftKlr^  ordi- 
nem  data  lit;  pactumipie,  ut  fimul  foris  ille, 
ipfe  Romae  ,  ad  res  novas  confurp;erent  per 
Lambranos  et  Transpadanos;  deftitutum  utrius- 
c^ue  conliiium  morte  Pilonis. 


C.ip.  9.     Tanupns]    Do  lioc 
vidc    cpHccia    \oi£.  HJli.   Lat. 
1;  lyt.  .  EnN. 
.  E4ictis]       Vid.    infia   c.  49, 

C.  Curio]     I)t?   eo  lc<^c  Cic. 
iJrut.    r.  <)o,    Ekn. 

Confirnuiffe  rrs^nifm]  Rc- 
gniim  it  rrnnarr,  iiiviiliola  vo- 
cabtiU  .  (li'.iiiUur  «lo.  iis,  quo- 
rnm  iii  lihfira  civLuie  niniia 
|M.iiiiti.i  elL  Cic.  pro  6ulla 
c.  7.  Flor.,'^.  tS.,  ubi  \-.  Duk. 
fi.  f^^.  Slc  et  rrfinum  «Jiriiur, 
«|uirquiil  immoiU). iim  vt  into 
lcr.ibiic  <Jt.  in  moribus.  Viilc 
Sallua.  lug.  c.  0.\.  Ci(.  .iii  Am, 
l^  i<i<  Notaliat  l^it^pkcii.  bis 
ipiit  loiia  racinoruti». 


Driicerrt]  AVu  lcgi  voliint 
rciiceret,  fcil.  ii^  t(;r^iim,  r[uod 
et  probat  Burmannus  Sec.  Aii- 
tbol.  T.  1.  p.  739.  ScA.  laci- 
nia  togac  ia  humrro  eft  et  in 
terpo:  nec  cpmmode  dicitur 
rciiccre    de    hinncro.    Enx. 

Exira  ordincHi]  J.  r.  uiil- 
lo  more.  IVam  iufolens  tis 
Ciat,  Qiiaeffon-m  mitli  iii  prae- 
tnriara  pruviuciain  ,  (|uaii$  erat 
Hifpania.  Vide  Cort.  ad  Sai- 
lult.    Cat.    c.   i^ 

/am/tranoj]  Popiili 
miiii  [iraotfTca  cnmm«-iiiui.i!u«. 
liai|ui;  v.iiitf  Loc  nomi-n  a  Cri- 
licis  tcniaium .  qii^rum  coni<v 
rturas  pij^et  rtfcrre.  E^n  faci- 
ie   conccirciim,  uqiuea    corru- 


lUUUS   CAESAR.  15 

Aedilis  praeror  comitiiim  nc  fonim  bafili-  10 
cnsquc  etlam  Cnpitolium  ornavlt,  portic  ibus  ad 
tem[)us  exiirucfis;  iu  cjuibus,  abuudante  rerum 
copia,  pars  apparatus  exponeretiir.  Venationes 
autem  ludosrpie,  et  cum  collega  et  feparatim, 
edidit:  quo  factum  eft,  ut  communium  quoque 
impenfarum  folus  gratiam  caperet;  nec  disfimu- 
laret  collega  eius,  M.  Bibulus  ,  eveniJle  fibi, 
quod  PoUuci.  Ut  enim  geminis  fratribus  ae- 
des,  in  foro  conftituta ,  tantum  Caftoris  vocare- 
tur;  ita  fuam  Caelarisque  munificentiam,  unius 
Caefaris  dici.  Adiecit  infuper  Caefar  etiam  cla- 
diatorium   munus  ,    fed   aliquanto   paucioribus, 


ptiim;  etfl  defenditiir  a  CIu- 
vrrio.  Sane  nou  ftaiim,  li 
iiomen  urbis  aut  popull ,  nori 
aliunde  notum,  conupriim  ])u- 
tandum  eft .  ui  recte  ,  plniibus 
locis  ad  Livium,  monet  Dra- 
kenhorcliius.  Setl  tamen  non 
credibile,  Caefarem  obfcuro 
et  haud  diibie  parvo  populo  ad 
rem  tantam  uti  voluilTe.  Ekx. 
Nifi    forte    a    gloITatoie    adJcri- 

pta  funt  verba,  pei Transpa- 

danos,  tinice  praefero  cum 
Rubnk.  correctionem  y-lmbro- 
nas  I.  yimlfi ones.  Id  nomen 
commnne  fiiit  pluribus  popu- 
lis  Cclticis  ,  latrocinari  paCfim 
lolitis,  qui  et  aliunde  et  cx 
liiftoiia  Marii  innotuerunt.  Vi- 
de  Suab.  7.  p.  183.  Plut.  Mar. 
p.  53.  ed.  Leop. 

Cap.  10.  OrnavW^  Intell. 
ftatuis,  picturis  exquifltis,  au- 
laeis  etc.  .\pud  Ciceronem  ae- 
que  fimplif  iter  dicitur  f'jruin. 
ornatum  Verr.    i,    5^.     Fi«la£ 


autem  tempore  luJorum,  in- 
primis  circenfium ,  quibus  lo- 
ca ,  per  qiiae  pompa  diicere- 
tur,  ita  ornabantur.  Oiiiro  rei 
traditur  apud  Liv.  g,  ^o.  Erx. 
Ad  moram  tempsrariam ,  fpa- 
tium  ludorum  edendoium ,  ex- 
ftruxit  poi  ticus  iu  Capitolio , 
ut  ibi  pars  rerum ,  quam  ce- 
tera  loca  non  caperent ,  vagis 
populi  oculis  exponeretur  in- 
fpicienda.  yippartitus  voc.  pro- 
prium  efl  de  illis  ornanieutis, 
ut  ap.  Liv.  i~,  6.  Plin.  56,  15. 
Aliquttnto  paucioribtis']  In- 
tell.  miilto,  longe.  liluftravimus 
lianc  vim  verbi  ad  c.  8'>-  Ern. 
Commififle  tamen  Caefar  nar- 
ratur  paria  320.  yHiquantum 
per  fe  incertae  poteftatis  eft, 
Ccut  cognata  vocabula,  aliquis. 
aliquamctlu ,  aliquot ,  v.  r. 
quum  dicitur,  aliqua  inefi 
difficuhas  ,  ali  q  uo  t  antii 
etc.  Hi  poJIunl  efTe  decem, 
poITunt     etiara      •(!«;    40..     Go. 


x4 


SUETOMl 


1 1 


qnanl  tlefiinaverat,  paribus.  Nam  qiium  mul- 
ti[)lici  undique  familia  comparata  iniiuicos  ex- 
terruiiret:,  cautuni  eli:  de  numero  glaciiatorum, 
quo  ne  maiorem  cniquam  habere  Romae  li- 
cerei. 

Coneiliato  popuU  favore,  tentavit  per  par- 
tem  1'ribunorum,  ui  libi  Aegyptiis  provincia  ple- 
biCcilo  darelur  ,  nactus  exiraordinarii  imperii 
orcalionem,  quod  Aloxandrini  reij^em  fuum,  fo- 
cium  atque  amicum  a  Senaiu  appcUatum,  ex- 
pulerant,  resque  vul^o  inij)!obabatur:  nec  ob- 
tinuit,  adverfante  opLimalium  faclione,  quoruni 
nuctoritatem  ut,  quibus  poJdet  modis,  in  vicem 
deminuerel,  tropaea  C.  Marii  de  Iuc;nrdia  de- 
<[ue  Ciinbris  atque  Teutonis ,  olim  a  Sulla  dis- 
iecta,    reftituit;    atque  in  exercenda  de  licariia 


Conf.  c.  13.  vel  Clc  Tufc.  i, 
2.  Ita  allqitanLo  pauciores  ec 
mulus  parlibus  pauciores  (c. 
6,S-)  locutiones  funt  baud  pU- 
ne   eiusJem    poteliaiis. 

Cap.  II.  j-icj^ptus  proiiii- 
cial  Iii  quani  cum  cxcrcitu 
miltereiur  aJ  rcftitucnduui  re- 
jjom  Ptolemaeum.  ?iam  j)ro- 
viucia  etiam  tlititur  qnaecum- 
que  regio  ,  iii  quam  quis  cum 
Hnpcrio  niiitilui',  eiiait-.fl  ca 
non  elt  iii  poteltaie  populi  Ro- 
mani,  ut  iniuiineris  excini)lis  n 
Livio  <lemoi)l(iaii  potcft :  cproil 
tironum  caiiila  bic  nioiicre 
non  nlienuiii  putavimus.  Hurr. 
Conf.  Caf.iuboniim. 

Rrf^rm  fniliil  ]  Iut(  11.  PtO- 
Irmrtriim  yilf.rtindrum ,  (|ui 
rxiil  niortuus  eli ,  iit  recte  ca- 
]>ic  UUcrius    ad  a.  ZdZ\h     M^Io 


Torrentlus  alllque  intelligunc 
ytulelem.    Erx.  Iles    incidic 

in  annum  (igo. .  ubi  v.  Weffe- 
lin^.   ail   Cbron.   Simfoni. 

Tropaca  jMarii]  NoU  ii;i- 
tiir  creJcre  Iloro,  qui  a  Ru- 
manis  nulla  trupaea  conftitula 
tr.ulit  3,2.,  quami|uain  delen- 
dit  Dukerus.  Cic.  Arcb.  c.  9. 
Nojira  fmit  Iropaca.  Plinius 
llilt.  Nat.  5,  5.  Ppmpeinni  «li- 
tit  in  P)reiiaeis  montibus  tro- 
jiaea  jiofuilVi',  (juorinn  non  le- 
iiu'l  nieiitio  ajiiul  St:abonem, 
\.  c.  Jib.  j.  j).  130.  C^a^^lar 
jiorro  troji.utnii  liatuit,  victw 
Pbarnace,  )>iope  Zielani.  ut 
auctor  efc  Dio  CafTius  lib.  42. 
j).  aoy.  Conf.  ctiain  Penxoa. 
Anini.    Ililr.    p.   ai^.     Erm. 

lii  r.rcrcrnJa  ]  Rfcte  Ca- 
IjiibdiiUi   j(.t.ijiit  dc   anuo   pefc 


ILLILS   CAESAR. 


quaefilone  eos  quoque  ficariorum  immero  lia- 
buit,  qui,  prorcripliuiie,  ob  relata  civiuui  Ilo- 
mauorum  capita,  pecunias  ex  aerario  accoj)e- 
rarit,    quamquam  exceptos  Corueliis  legibus. 

Subornavit  eriam,  qui  C.  Rabirio  perclunl- 
liouis  diem  dlceret ;  quo  praecipuo  adiutoro, 
iJiquot  ante  annos,  L.  Saturnini  leditiorinu  tri- 
buuatum  Senatus  coercuerat:  ac  (brte  iudex  in 
reum  ductus,  tam  cupide  condemna\it,  ut  ad 
populum  provocaiiti  niiiil  aeque  ac  iudicis  acer- 
bitas  profuerit. 


12 


aeclilitatem/  et  quaeriionem 
hanc  a  Caeiase  exercitam, 
qiiiMH  iudex  quaeftionis  eflet, 
apud  eum  Praelorem,  cui  quae- 
fiio  inter  iicaiios  obtiijeiat. 
De  iudicc  quaeftionis  di.ximus 
iu  Clave  Cic.  Er>-.  Et  6i- 
gon.    de   ludiciis    2,    /;. 

Profcriptione]  Svmtl  tiro- 
nes  monuiffe  fat  erit ,  ablativos 
rerum  apud  Suetonium  faepe 
poni  ablolute ,  cum  adiuncta 
riqnificaiioiiC  temporis.  Pro- 
Jl:riplione  cR,  lempore  pro- 
fcriptionis  SuUanae.  Sic  ante, 
tribunatu  mi/itum,  alibi,  /k- 
ilis  circenCibus ,    etc.    Ern. 

Corneliis  Iraibus]  Inlell.  de 
una  leg6.  Sed  ita  laepe  leges 
pluraliter  dicuntur  eo  fenfu, 
auo   nobis  /egis/atio. 

Cap.  12.  Sorte  ductus  etc.] 
Non  recte  explicai  hunc  locum 
de  iudice  quaefiionis  Cafaubo- 
nus ;  neque  recte  dc  iudice  fe- 
lecto  capias.  C.  Caefar  cura 
L.   Caelare   fuit  Duuicvir    f<er- 


duelllonls  iii(iican>!ae  ex  an!t- 
quo  TuUi  IJoltilii  inliitui", 
Liv.  I,  afi.  forte  couUituttis. 
Cic.  Rabir.  Perd.  c.  4.  lu  c.iuf- 
fa  perduclliouis,  neque  Prae- 
tor,  neque  iudcx  qnae/tiont<;, 
neque  iudices  felccti  locum  li.i- 
bent.  Duumviri  iudicant,  de- 
inde  a  provocatione  populus: 
ad  quera  <lefenfus  eft  a  Cice- 
rone    Kabirius.    Eny.  Huic 

fententiae  merito  aditipulatur 
Ruhnken. 

ISifii/  aeejue]  At  Dio  tri- 
dit,  hoc  uno  Rabijiiim  ere- 
ptum,  quod  Metellus  e  lani- 
culo  vexillum  fustulerit :  quo 
facto,  Tribr.nus  cauHam  illam 
depoluit.    Ei\x.  Nemo   non 

videt,  quomodo  Dlonis  et  Sue- 
tonii  narrationes  conciliari  de- 
beant.  Meteili  Celeris  factio- 
ntm  maxime  oiFendille  videtur 
Caefaris  nimia  Icveritas,  prac- 
leriim  quum  huius  aniicus  tirm 
effet  Labienus,  ab  ipfo  fuL©r- 
natus   KaLiiii   accufator. 


x6 


SL*ETONn 


j3  Depofitci  provincine  ffjp,  pontiricatum  mn- 

xlmum  petiit,  non  finr;  pn»("iifi(lhiifi  laroitionc. 
lii  qua  reputans  ma£;niuuliiiem  aeris  alieni, 
quum  mane  ad  comiria  dercenderet,  ])raedixil- 
i"e  matri  osculanii  fcrlur,  donmm  I"e  nifi  Ponti- 
ilcem  non  reverrurum.  Atque  ita  j>otentiIIimos 
duos  competltores,  mnltumque  et  aetate  et  di- 
gnitate  antecedentes,  ruperavit,  ut  plura  ip(e  in 
eorum  tril)ubus  luHragia,  quam  uterque  in  omni- 
bus  tulerit. 

i4  Praetor  creatus,    detecta  coniuratione  Ca- 

tilinae,  Senatuque  univerlo  in  (bcios  facinoris 
iiltimam  llatuente  poenam,  folus  nnmicipatim 
dividendos  cuftodiendosqiie  ,  publicatis  bonis, 
oenfuil.  Quin  et  tantum  metum  iniecit  afperio- 
ra  fiiudenTibus,  idemtidem  oftentans  ,  quanta 
«os  in  polterum  a  plebe  Romana  maneret  iii- 


Cap.  i^.  ///  cornm  trHm- 
huf]  Ex  hoc  loco  colligit  (irn- 
cliius  tl«  Comlt.  2.  2.,  coniitia 
ea,  qiiibns  Pontifex  M.  crea- 
reiur,  fuifle  trihuta:  quod  fi 
rlt,  ferjuitur,  eliam  ante  Do- 
xnitiani  legem  ,  quoties  Ponti- 
fcx  M.  dicatnr  a  popuio  crca- 
tus  cIVl"  ,  <lc  tilhutis  comitils 
cnpiendum.  ]Sam  quo  anno 
Caelar  Pontilex  M.  rrwaius  cIT. 
Doniitia  lex.  a  Sulla  abro-^aia. 
nondum  rcftituta  erat:  quod 
factum  cire  Icimus  e  Dione 
CalT.  lib.  57.  ronrulatu  (Uce- 
ronis  per  'V.  I.abicnum  'JVib. 
])leb.  nt  Ponlifex  M.  crcabatur 
vetnri  ritu.  Sed  mihi  non  cre- 
dibile  videtur,  PoniifKtMn  M. 
Tributis  comiiiis  criaiuni.    Naia 


psr  populum  Pontifices  M. 
liaiid  duhie  rreati  ante,  quani 
tribiita  comitia  rlTent.  ISeque 
probahile  cft .  creatum  princi- 
pem  farerdoinm  in  comitiis, 
quae  fine  aulpiciis  liaberentur. 
Centuriatis  igitur  arhitror  crea- 
tiim.  Gruchium  decepit  tri- 
buum  nomeii  apud  Suetoni- 
iim.  Sed  id  non  imytfilit,  qiio 
niinus  centuriata  ilta  comiiia 
fiicrint,  quando  et  Cicero  <le 
comitiis  renturiatis  Ae;rar.  a,  1. 
loquens,  tribuum  mentionem 
fjfit ;  ubi  vide  Gracv.  inpr. 
Gronov.  OblT.  J\,  1.  Conf.  ail 
c.  8o-  Aslenlitiir  Oudendor- 
piiis.  Ehm.  Conf.  Duktriira 
a<l  Liv.  15,  5.  et  Inlpp.  ad 
tic.   A/;r.   a,  7. 


lULIUS   CAESAR. 


iy 


vidia,  nt  Decimum  Silanum,  Confulem  defigna- 
tum,  non  pii;uerit  reutenriam  luam,  quia  muta- 
re  turpe  ernt,  interpretatione  lenire,  velut  gra- 
vius,  atque  ipfe  fenlilTet,  exceptam;  obtinuiiret- 
que  adeo,  transductis  ad  fe  iam  pluribus,  et 
in  his  Cicerone,  Confulis  fratre,  nili  labantem 
ordinem  confirmallet  M.  Catonis  oratio.  Ac 
ne  iic  quidem  impedire  rem  deititit,  quoadus^ 
que  manus  Equitum  Romanorum,  quae  armata 
prjiefidii  caulTa  circumltabat,  inimoderalius  per- 
leveranti  necem  comminata  eit :  etiam  firictos 
gladios  usque  eo  intentans,  ut  fedeiitem  uiia 
proximi  deferuerint,  \ix  pauci  complexu  toga- 
que  obiecta  protexerint.  Tunc  plane  deter- 
litus,  non  modo  cenit,  fed  in  reliquum  anni 
tempus    curia  abstinuit. 

Primo  praetLirae  die  Q.  Caluliim  de  refe- 
ctione  Capitolii  ad  disquifitionem  populi  vocavit, 
rogatione  promulgata  ,  qua  curarionem  eani  in 
alium  transferebat.     Verum,  inqjar  oplimatium 


K) 


Cap.  i/,.  Cicerone,  Conf. 
fraiie'^  SIc  Bern.  2.  aliique 
tibri  optimi ,  unHe  fdidit  Ou- 
clenH.  Vulgo  Ciceronis,  minus 
Laiine. 

Quoadiisqiie  mnnus^  Us- 
que  abeft  ab  aliquot  codd.  , 
probantibus  multis,  qui  in  eo 
caftentis  Latinitatis  veftigium 
Viilent :  in  noltris  comparet  ple- 
risque,  et  recte,  puto.  Eiiam 
apud  alios  fciiptores  id  com- 
pofitum  vocabulum  ufuipari 
ronftat ,  et  ipfe  S.  di(it  us- 
que  adeo  pro  usqtie  eo  ,  et 
iisque  eo    quoad,    ut   Gramm. 

roi  I. 


r.  22.  et  boc  quldem  exemplo 
Ciceronis  Verr.  3,  3^.  lAciti 
fnrit  usque  eo  quoad  fe  fjfi- 
Cere  poffe    arbitrabantur. 

Cap.  15.  Primo  praet.  die] 
Quo  die  Praetores  boni  omi- 
nis  et  religionis  cautTa  iurisdl- 
ctionem  leviore  quodam  actu 
aufpicari  folebant,  contra  quam 
Ca^rfar  lum  fecit.  Vide  Ovid. 
Faft.  I  ,  Jt>7.  Suet.  Ner.  c.  7. 
Tac.  Ann.  4,  36.  ibique  Lipf. 
Paullo  poft  Iransferebat  ver- 
bura  eft  fine  effectu  pofitum, 
ex  najura  impcrfectl ;  eifi  id 
ia  pluiibus  fit  temporlbus. 

B 


id 


SLET02SU 


confpic.uioiil,  quos,  relicto  f(.itim  novorum  Con- 
ruUuii  oiiicio,  frLH|iio.nte.s  ol)liinato><|ue  atl  ro- 
lilloacluiii  coucucuiTiiie  cenicijat,  lianc  quidfiu 
actioueni  depoluit. 

CeteiTun  Caecilio  JMeteilo,  Tribuno  plebis, 
tuiljuiojiiirtinias  leges  atlverius  collegarum  hi-^ 
tercelUoneju  ferenti,  auclorem  propugnatorem- 
que  le  pertinacilTiuie  praeilitit,  donec  ambo  ad- 
uiiniliratione  reipidnic.ie  decreto  Patrum  liuu- 
moverentur.  Ac  uiliilo  iiiiinis  pormanere  in 
magiilralu,    et   iiis    diccre   auliiSj   ut   com])erit, 


Novorum  Coi;Jiiluit}^\  K.  e. 
lalmatione,  el  ia  C.i|<ituliuui, 
cniiam  ,  foriirnrjno  tl.jiiiKtionC' : 
<lc'  r|uibiis  .Tliiyfjiic  gcm-iiLus 
tralaiitiis  honcnij  babLrtdi,  die 
nuiuiarum,  togac  vlrilis,  Iii- 
neris  etc.  inprimis  nrgcnioae, 
quain  vocani,  actatls  tempo- 
re,  ■officii  vprl)um  cocjiit  fre* 
quentari :  freqiientari,  iufjnam. 
!Nam  falfumoft,  qiiod  C.ilau- 
bonus  ad  Aug.  c.  ^*].  ilicit, 
polt  Giccronii  teiujjora  lianc 
verbi  vim  deiuura  inveciain ; 
rjiium  lit  tali  iriilu  ajjud  ipfuni 
Ciceronem  prn  Mnrrn.  55-  5i'« 
iiiido  eliam  apud  cumlcm  r>/- 
Jiciojl  diciiiitiir,  qui  id  gi;- 
nus  officii  libenler  et  f.K  I- 
]r,  et  apud  multos,  olieutir. 
^emel  dictum  tiroucs  teiKJju. 
Ern. 

^/ttionrrn]  I.  r.  rri;;,itIo- 
ncin.  Vid.  Clav.  Cic.  in  ii.  \. 
Kn:v. 

Cap.  i(>.  Callc;;firum]  In 
rjiiibiis  fiiit  injirimis  (^ato,  nobl- 
litalns  aclionibii.^  ad\ei(iis  Me> 


lelliim,.    qtias  latp  narrat  Plu- 
tanniis  Iii   fii:s    A"ira.     Er.x. 

.fdtiihjifirationr']  .ih  ad- 
miiiijirctloite  |  rnrtcr fllios  Mlf. 
iilcir[iic  Gutil.  Lcni.  I.;  fatis 
bi.i!'  . 

Ii;s  dicrrr  anjiis}  Pigliius 
ad  a.  Goi.  negat,  fe  fcire, 
fj\i.im  inris  dicundi  proriiici- 
am  li.ibiierit ,  nili  forte  quac- 
fiioncin  iiiter  iicarios,  e  cap. 
II.  Scd,  quaefiionem  liniic  ad 
pra4.-t\ir.iin  Caeliiti»  uoii  perti- 
ncre ,  lain  antc  inoiiiliiui  tl!. 
lum  quni-.Iiiuiies  iion  funt,  in 
vetcre  Lallnirate,  iiiii>dictio- 
iiis,  ut  jiluribiis  do'iiinus  iii 
CIjiVO  Cic,  fed  iiiiI>ui(.lio  clr 
t.iiitiiin  1'iActoiis  uib.uii  rl  pi': 
(.•;iiiii.  lis,  quJC  ibi  di.\imiis. 
.iddvuiiis  Iiic  iiiium  Ciccroui> 
loruin  iiij  ilmis  inli^ncm  r 
\(ti.  I,  .,7.  Vcircs  obiicit  «Ir 
libtiti),  I  ui  lierediiaicni  ad- 
(inei.ti:  ProfcrifUuiii  iui-ai  , 
it'X  rji ,  poriia  '•ll.  Cicero 
icfpoMdrt  :  quid  ad  nnn,  qul 
iiix  dicit  ^    lacnim  \  ciics  erar 


ICLICS   C.UiSAH. 


^9 


paratos,  qul  vi  ac  per  arma  prohiberent,  dl- 
miHis  lictoribus,  abiectaque  praetexta,  domum 
clam  refugit,  pro  conditione  temporum  qmetu- 
rus.  Multitudinem  quoque,  biduo  poit  IpontG 
et  ultro  confluentem,  operamque  fibi  in  asfe- 
renda  dignitate  tumultuolius  poilicentem  ,  com- 
pefcuit.  Quod  quum  praeter  opinionem  eve- 
iiiiTel,  Senatus,  ob  eundem  coctum  leftinato  co- 
acluf. ,  i^ratias  ei  per  primores  viros  ei^it;  acci- 
tumque  in  curiam,  et  ampliilimis  verbis  collau- 
datum,  in  inlegrimi  reftiluit.  inducto  priore  de- 
creto. 

Recidit  rurfus  in  discrimen  aliud,  inter  fo-  ij 
cios  Catilinae  nominatus,  et  apud  Noviuni  Ni- 


Piaetor  urbanus.  Ifta  antrm 
res  erat  quaeltionU ,  cauflaque 
publica,  aflcoque  non  fuberat 
iixrisuictioni.  Ex  his  fit,  ut 
Caefar  Praetor,  vel  urbanus , 
vel  ppro;^riuu3  fuerit,  qnia  ei 
iurisdictio  a  Suetonio  tribui- 
tur.  Etli  autem  apud  Sueto- 
nium  interdum  etiam  ius  dice- 
re  de  cauHis  publicis  occurrit, 
V.  c.  Au^.  c.  56. ,  tamen  tantum 
de  Caefaribus ,  non  ordiiia- 
riis  quaefiluribus,  diciiur.  Erx. 
Vcl  ex  hiptrioribus  intf.Uigi  li- 
cet,  Praetorem  urbanum  fuif- 
fe    Caelarem. 

Cap.  17.  u4pud  Novium 
ctc.  ]  Torrentius  repudiat  in- 
terpretationem  eorum ,  qui 
quaefitorcm  intelligant,  quos 
etiam  Cafaubonus  lequitur. 
Kam  quacfitorcs  effe  Praetores : 
manifeltum  auiem  efle  e  fe- 
quentibus,    Koviurn  Praetorem 


tum  non  fuifle.     In  quo  valde 
errat.       Nam    primo ,     Novius 
Kiger  Quaeftor   eo     anno    non 
fuit :     lubanus    autem  effe    de- 
buiflet,      II    ci     negotium   illud. 
voluiflet    mandare  Seaatus ,    ut 
Torrcntius    exilamat.       Etenim 
e    Cicerone    pro    Flacc.    c.    15. 
conltat,    Quaeftores  urbanos  eo 
anno  fuifle  P.  Sextilium  et  M. 
Curium,      Deiride   conftat,    eo 
anno    extra    ordinem    quaeftio- 
cein     b.abitam    effe    e    SC.    de 
Caiilinariis.     Ea  quaefiio   vide- 
tur  niandata    fuiffe  Novio   Ki- 
gio.     Non    ergo    opus    eft,     ut 
cum  Burraanno    iudicem  quae- 
ftionis  inteHignmus.     Nam  ex- 
traordinariae  quaeftiones  etiam 
privatis       mandari       potcrant, 
eiusque   rei    cxempla    non    de- 
lunt.       Quod      autem     Novius 
paffus    effe    dicitur,     maiorcm 
magiftratam    apud   fe    compeV- 

B  2 


20 


SUETOiNU 


gnim,  Quaeriorem,  a  L.  Vertlo  ludice,  et  iii 
Seiiiitii  a  Q.  Curio :  cui,  quod  ])rimus  coii- 
iUia  coniuratorum  detexerat ,  conllituta  erauL 
jjublice  praemia.  Curius  quidem  e  Catilma 
le  cognovifle  dicebat:  \  etlius  eliam  chirogra- 
phum  eius,  Catilinae  datuin,  poUicebatur.  Id 
yero  Caefar  nullo  modo  toleraudum  exiltimans, 


laii;  1(1  non  tlicltur  in  coin- 
paratione  cuniKovlo,  f(>cl  fim- 
j)licil«-r.  Kain  Confules,  Prae- 
tores  et  Aediles  curules ,  ma- 
giltrnius  funt  niaiores ,  eorum- 
que  nomina  dtierii  aut  recipi 
a  quacfitoribus,  omninoque  cos 
in  iudicium  vbcari ,  non  lice- 
bat ,  neque  praelentcs ,  neque 
ablcntes.  De  verbo  compel- 
lare  pgimiis  nos  in  Clave  Cio, 
in  li.  V.  Ern.  IMihi  quidem 
He  liis  non  faiis  liquet ;  iinmo 
parum  ccita  videntiir,  inipri- 
mis  illurl ,  quml  notatiir  tle 
verbis,  tfund  cowfy.  np.  fe  m. 
mug.  p.  rjjet ,  qulbus  in  ver- 
bis  conipaiationem  Quarjtoris 
jnelTe  ,  ipfuin  boc  vocabulum 
a<lieciiim  ar^uit.  Accpilelccn- 
cliim  igltur  nobis  in  f»o,  ut 
dicamiis,  uni  Oiiaertorimi  ex- 
tra  onlinem  manilatam  fuirre 
qiiaeltionpin    de    Catilinaiiis. 

y4  T..  J'ctlio  indice]  Uur- 
manniis  rctinuil  indice ,  qnod 
'■rt  iii  libiis  prope  omnibiis. 
«•tfiLifinns,  Cnfaubonns,  Grae- 
viiis  mal«l)a«t  iuilice.  Rerle. 
Aam  eft  bninl  «liibie  Ilb'  f  et- 
rins ,  qiii  indrx  jier  roiitiime- 
liam  eft  aj)pellatus  eliam  vul- 
i;o,    rtc.  apud  Citciouein  Sext. 


c.  03.  mc  oppugnaiut  primum 
per  indicem  T  clLium  etc.  ad 
Atr.  2,  7..%.  J^ettius  ille  nofter 
indrx.  Fuerunt  etiam  Jctti 
Iiidices,  feil  a  f^eltio  ludice 
dilli-rre  Tettium  indicem,  iam 
moiiuit  Korif.  ad  Cenot.  Pif. 
Dis(.  I.  r.  5.  De  bulus  Vettii 
iii<licils  vide  etiam  Dion.  CalT. 
lib.  5-,  p.  i\^.  Oudeiidorpiii» 
cntitra  disj)Utat,  et  Iiidice  dc- 
fcnilit.  Non  aitendit  ad  veiba 
noliia:  per  contumcliam  rft 
oppellatus  indrx:  alias  r.iiio- 
ne  ca .  «piam  contra  nos  anVrt, 
jioii  eiVel  iiliis.  Kon  et  indi- 
rio  coiiiiirationis  Catillnajia'- , 
Ie«l  e\  aliis  indiciis  rlt  appel- 
latus  index.  Ern.  Lnde  ap- 
parent,  liuiio  cundem  eHe  Vet- 
tinm ,  qiii  infra  c.  20.  et  ap. 
Circronem  nomiiiatur  inder , 
fJCidiHirile  fiicrit  dec^rnere. 
Eqiililem  asfenliar  Oiub^ndorp. 
(t  biinc  feqiiciiti  I  Kubnkenio, 
atqiie  h.  I.  a]itiniiniira  eile  no- 
nien  famlliai!  pntem  ,  etiam 
li  de  codem  ilto  indicc  aga- 
tiir. 

Curius  fjuidrm]  Paiiiiulam 
addidi  ex  Long.  Ilern.  i.  ei 
vrliij;iis  alioniin,  In.nb-nie  Scri- 
ptoiis  biiltis  confuetiidiiie. 


JULIUS   GAESAU. 


21 


qmim ,  implorato  Ciceronis  teftimonio,  quae- 
diiiii  le  de  coniurafione  ultro  nd  euni  detuiifle, 
dociiiiret,  ne  Cuiio  praemia  darentur,  eifecit: 
\  ellium,  pignoribus  captis,  et  direpta  fupello- 
ctile  male  mulcatum,  ac  pro  rollris  in  concio- 
tie  paene  di.scerptum,  coniecit  in  carcereui; 
eodemNovium,  Quaeftorem,  quod  compellari 
;ipud  fe  maiorem  poteftatem  palFus  efret. 

Ex  praetura  ulleriorem  foriitus  Hif[)aniam,  i8 
retinentes  creditores  interventu  fponfonuTi  re- 
movit:  ac  neque  more,  neque  iure,  antequam 
provinciae  ornarcntur,  profectus  eft;  incertum, 
inetune  iudicii,  quod  priyato  parabatur,  an, 
quo  maturius  fociis  implorantibus  fubveniret. 
Pacataque  {>rovincia,  pari  feffinatione,  non  ex- 
fpectato  iucceffore,  ad  triumphum  fuiiul  confu- 
latumque  deceflit.  Sed  quum,  edictis  iam  comi- 
tlis,  ratio  eius  haberi  non  poflet,  ni(i  privalus 
introiflet  Urbem,  et  ambienti,  ut  legilius  folve- 
retur,  multi  contradicerent,  coactus  eft,  triuui- 
phum ,    ne  confulatu  excluderetur,    dimittpre. 

E  duobus  [confulatus]  competitoribus,   L.   19 


Pignorihiis  cnpti.t ,  et  etc.  ] 
Hunc  locum  vintllcavit  et  il- 
liiftravit,  omnemqiie  firaiil  pi- 
gnornm  capienrlorum  ritum,  in 
Disleitationibus  <]e  co  ritu  ele- 
gauicr  Irriptis,  Kuftnerus  ICtus 
ilortilTimus ,  dilciplinae  nofirae 
c[uonclam  alumnus ,  nunc  ami- 
<  us  longe  fuavilllmus.  Erw. 
Dirrpta  per  plebem :  ut  elt  ap. 
],iv.  2,  5.  .''eqcj.  de  bonis  Tar- 
«juinicrum,    noij  auctione. 

Pajfus  effpt  ]  Long.  addit 
coniecit ,  nondum  ex  alLo  li- 
bro    prolaciim. 


Cap.  i,S.  Ornarentitr]  Re- 
cte  neceffariocjue  ])ro  ordiiia- 
rcntur ,  quainvis  contra  codd. 
et  edd.  receptum  elt.  Iii  quid 
lit,  faiis  e  Lirio  notum ,  et  di- 
ctuni  elt  a  nobis  in  Clave  Cic. 
Cauffa  conuptelae  fuit  haud 
dubie,  quod  iormula,  ordi- 
nare  provincins ,  frequens  eft 
apud  Suelonium,  fed  alio  leu* 
lu.    Ern. 

(jap.  19.  Con/u/atus]  Vei- 
bum  non  fuit  in  i\If.  Tornaef. 
nec  eft  in  edd.  pr.  Iiom.  Itn- 
qite,   ut  fupervacuum,  cum  Oii- 


2% 


SUETONn 


Liicceio  ,  Mnrcoqiie  Bibulo  ,  Lucceliim  fibi 
ndiunxit;  pai^^iis,  ut  is,  quoniam  ii-.ferior  grafiia 
ellel,  pecuuiaque  poUeret,  nummos  de  iuo , 
communi  lujmine  ,  per  centurias  pronuntiaret. 
Qua  cognita  re,  optimates,  quos  metus  cepe- 
rat,  nihil  non  aulurum  eum  in  lummo  ma- 
giftratu,  concordi  et  conrentiente  collcga,  au- 
ctores  Bibulo  fuerunt  lantundem  poUicendi : 
ac  pleriqne  pecunias  contulerunt,  ne  Catone 
qqidem  abnuente  ,  eam  largitionem  e  rej)u- 
IjUca  fieri.  Igitur  cnm  Biljulo  Conrul  creatur. 
r.andem  ob  cauflam  opera  optimatibus  data 
eft,  ut  provinciae  futuris  Confulibus  minimi  ne- 
golii,    id   eft,    filvae  callesque,    dcceriierentur. 


Vlenrlorpto  cilcicnJiim  puto. 
Uncis   iiiclun.    Eun. 

Lucceio  ]  Eo ,  qui  c  Cicc- 
yoiiis  nobili  illa  cpiftola  ail 
Div.  5,  lo.  notus  eft.  De  re 
ij)fa  locus  rft  cgrogius  apud 
Cic.  ad  Atticum  i  ,  17.  Lnc- 
ceium  Jcito  cotifiilattnn  hubc- 
Te  iiL  aniino  Jtatini  pctcre: 
dno  eniin  Joli  dicunlur  peti- 
turi.  Caejar  cuni  eo  coire 
pcr   y^rrium   cogitat.  cic.  Ern. 

l\'ummos  pionnntiarrt]  S\- 
jnilc  Cicnroiii.ino,  munrra  de- 
clararc  ad  Div.  2,  "*,,  pro  )ioI- 
liceri.  Sic  ciiam  Cic.  Clufur. 
r.<).  quain  pro  reo  pronuntitij- 
Jpt  prcuninm,  ubi  \  ide  Grapv. 
Conf.  iiifra  c.  2(1.  Ekx.  Aildu 
Liv.  4J ,  40.   tl  ibi    Gron. 

Opcra  oplimaiihus  data"] 
Mrmm.  et  alii  Mfl. ,  iitorque 
}{rin.  ci  Guelf. ,  a /1  oprirna- 
tiius ,    quod  facilc  practulciim, 


piri  S.  morc  facculi  fiii  dativum 
ii.i  ])onit,  etiam  non  fine  qua- 
dam  ambiguitate,  ut  Aug.  c.  i. 
Alii  vero,  uti  Rubnken. ,  hic 
.iblativum  vident,  inducti,  opi- 
nor,  Luiusmodi  excmplis,  ut 
Tac.  Ann.  ??,  3.  Tlbcrio  et 
y/u^ujin  rohibiinm ,  c.  20.  de- 
Jfrttts  Juis.  Sed  lalia  minus 
convcniunt  li.   1. 

Silvnc  callcsqne]  Lipflus 
ad  1'ac.  Ann,.  4»  27.  interpre- 
traiir  cu;-am  publicorum  (al- 
luura  calliumnuo,  in  quibus 
pccora  pafcebantur,  aere  ali- 
«jiio  confiitulo:  quae  quarfto- 
ria  proprio  provincia  fuit.  Scd 
Pigbius  ad  a.  488-  imolligit 
de  provinciis  iis,  in  quiinis 
nullo  oxorcitu  opns,  [«'«l  t.in- 
tiim  praelidiis  ordinariis,  ad- 
vrrfiis  larrofiiiia,  ot  ad  fccii- 
rn.uom  tuoiidam,  quilm»  nibil 
advcrfus     impcrium   Roraanum 


lULlCS   CAESAR.  23 

Qua  irtnxime  iniurl.i  infilnclus,  omullni.'?  ofTicii.'; 
Cn.  Pompeiuni  asrocI;itus  eli;  ,  oirenlLim  Patri- 
Ims,  quod,  Mithridate  re^Q,e  victo,  cunct.intius 
coniirniarentur  acta  iu.i;  ]*omprioque  M.  Crai- 
iuni  reconciiiavit,  yeterem  inimicum  ex  conlu- 
]atu,  quem  ilimma  discordia  fnnul  geflerant; 
nc  iocietatem  cum  utroque  iniit,  ne  quid  «Tge- 
retur  in  repuljlica,  quod  displicuif/et  ulii  e  tri- 
bus. 

Inito  lionore    primus  omnimn  inftituit ,    ut  20 


ft  librrtatcm  mollrl  polTcnt: 
a  qua  fententia  uoii  .ibhorrot 
Eurmannus  de  Vectie;.  P.  R. 
c.  g.  p.  106.  107.  eamque  et 
ipfe  veram  puto.  Ern.  Ac- 
cedlt   etlam    Ruhnken. 

Oua  maxime  i/iiiirin']  ]\TI- 
ra  hlc  cft  nota  Burmantii.  Pri- 
mum  tllcit,  fic  Graevium  in 
jnaiore  eiUtlone,  in  mlnoritiiis 
ocildifle  maxima  :  fed  non  di- 
.\)fTe,  undehabeat:  fe  nusquam 
repcrlire.  Polt  incipit  defen- 
dere  illam  lectioncm,  et  in 
textum  ipfum  rccipit.  Nempe 
nota  dlvcrfis  tcmporibus  fcrljua 
elt,  diverfe  Viri  doctl  animo  af- 
fecto.  Maxime\CYum  eft.  Ern. 
Error  iudignus  memoratu. 

u^sfectatiis  rTt]  Proprium 
vcrbum  eorum,  qul  omni  ge- 
ncrc  officiorum  aliquem  coUint, 
ut  cum  fibi  conclilent,  ])atro- 
nuraque  habeant ;  eltque  asfe- 
ctari  fere  inferlorum  er{;a  fu- 
]:>oriores :  cx  quo  inteHigitur^ 
Ca^-Iarem ,  Pompelo  fe  velut 
lubmittendo,  eum  capere  vo- 
IiiilTp.       Elt    ta^en  anud   Cic. 


Or.  I,  56.  de  maiore  mino- 
rem  caudid.itum  in  coinliia  de- 
ducenle.    Ern, 

CunctaiH.     coTij!!  mareniuil 
I.    e.   In   IIs"  coufirniandis    cun- 
Ctaretur    Scnatus,    quiun    Pom- 
peius   ea   ftatim   confirniari    cu- 
peict,      eamque      ob     cauflani 
Afranium  et  Mctcllum  Celereiu 
in    coHfularus     pctitione    adiu- 
vcrar.        Dio     lib.    57.     p.    3'» 
Ouod    factum     eft     propterea, 
qula    Pompclus     qnaedam    im- 
poteutius    ac  libidinofius,    con- 
traque  dignltatcm  populi  Piom. 
egcrat.        In      nulbus     maxlme 
boc,     quod  Piegcm    Syriae    nl- 
hil     commrrlrum,      focium     ct 
amlcum  populi   Rom.,    cui  Sy- 
rlae    rcgnum    a    Piomanis    per 
Lucullum    datum    erat,    regn» 
Svriae    privavcrat,     fola    Coni- 
magene    rclicta,    Syriamque  iii 
provinciac     formam    rcdegerat. 
Re:n    omnem,     oui     ct     quare 
rufiiterint    in    ea    re    Pompeio, 
narrat  DIo  1.  c.    Ern. 

Cap.  20.     Primus    injtitiih] 
Vide   Ex-T:rf.   A.     Frv. 


24 


SUETONli 


tnm  Senahis  qiinm  popnli  diurna  acla  confie- 
lent  et  pnblicarentur.  Antiquum  etiam  retulit 
morem,  ut,  quo  menfe  fafces  iion  liaberet,  ac- 
renfus  anlc  eum  iret,  lictores  pone  fequeren- 
lur.  Le£;e  auiem  Agraria  promulgata,  obnun- 
liantem  colleeam  armis  foro  expulit.  Ac  po- 
ftero  difi  iii  Senatu  conqueftum,  nec  quoquam 
reperto ,  qui  fuper  tali  conlternatione  reierre  ^ 
aut   cenfere   aliquid  auderet,   qualia  multa  fae- 


ConfJrrent]  Hoc  pro  confi- 
cercntur  recepi  ciira  Oiirlen- 
doipio  e  liljiis  fi:i. ,  qiind  ei 
Jaepc  in  libiis  rupporitum  elt. 
^'ide  quos  Iduilat  Ouilentlorpi- 
■us,  et  adile  Heiul.  ad  \  irg. 
Aen.  4,    11 6.    ERrj. 

Lictores,  porte  Jequerentur] 
Sed  Cne  falci1)us.  Couf.  Dra- 
kenb.  ad  Liv.  2,  55.  p.  490. 

Lege  yJgraria]  De  qua  vide 
mox  lioc   ipfo   cap.     Erw. 

Refcrre  aut  cenfere  etc.  ] 
Gronovius  et  Burmannus  fic 
explicant,  ut  nferre  proprie 
dicatur,  cenfere  autem  de  eo, 
quod  relaiioiipm  excedere  vocat 
Tacitus,  quum  dicta  fcntentia 
ad  rclationem  factam  poftula- 
tiir,  ut  Confulcs  referant  de 
re  aliqua.  Senfum  Igitiir  hunc 
fdcitLiirmannus  :  Confules  non 
aufos  elTe ,  (pontc  refcrre  de 
ea  re ;  ncque  vSunaton^s  poftu- 
Jnfle,  ut  rcfcrrent.  rrimuiu 
faiKi  non  minim  edet ,  quuin 
allcT  Caefar  fuciil,  alter  ipfe 
IWbulu»,  qiii  qucrobatur,  rt 
de  fiia  cnulfa  iion  referobat. 
Quare,      ii    piojuic    capi.traus. 


infellif^pmns    potius    de    Tribu- 

nis   pl'l»is,    quos   refcrendi    ius 

liidniilfe     fciinus.       De    altero, 

concedcndum     eft,     illud    crn- 

fcre     de     excedenda     relatione 

capienduni    elTe,   quia  nulla  re- 

laiio  de   ea  re   facta:     fed   non 

neci  ifarimn    cft ,     de    poflulata 

relatione  intelligcrc.      Ego   qui- 

dem    primum  referre   illud    aut 

proprie,    ita   ut    ante   dixi,    de 

Tribunis  plebls    capio,    aut  de 

poftulatione     relationis,      quae 

excedenda  relatione  facta  elTet. 

Nam   referre  etiam   pro  poftu- 

lare  relationem  alicuius   rci  di- 

ci,    notum  eft  e  Cic.  pro  Lcg. 

Manil.    it). .     ubi    vide     Gracv. 

Ccnfere   autcm     capio    quldem 

er    ipium  dc   egrefllone  rclatio- 

nis,    fed  ita,    ut  ctiani    fenteii- 

tia  dicatur.    qiiid  in   tali  re  fa- 

ciendum.        Nam    priino     ficri 

ctiani     fir.e    rclationei    poterat. 

ut    fenfentid     iuper     ali(]iia     re 

diccrcnir.       Exempla    h.ibcmus 

in   n.ilippicis    Cireronis    Orai. 

7.    eoquc    pcrtinet    iilud    Cato- 

ni< ,     qui     omnibiis     (entcntiis 

adiiciebai:     baec    cenrvo,      (t 


ILLILS   CAESAPi. 


36 


pe  in  levloribiis  turljis  decret.i  erant,  in  eani 
coegit  derperationem,  ut,  quoad  poteftate  ab- 
iret,  domo  abditus,  nihil  aiiud  quam  per  edi- 
cta  obnuntiaret.  Lnus  ex  eo  tempore  onmia 
in  republica  et  ad  arbitriuin  adminirtrarit :  ut 
nonnulli  urbanorum,  quum  quid  per  iocum  te- 
iiandi  gratia  Iignarent,  non  Cctpfare  et  BibitJoj, 
fcd  luUo  et  Cacf(7T'e  Confulihus  actum  fcribe- 
rent,  bis  eundem  praeponentcs,  nomine  atque 
cognomine;  utque  vulgo  mox  ferrentur  bi  ver- 
Tus : 

Non  Bibulo  qnidquam  nupcr ,  fed  Caefare  factnm  eft  : 
Nani  Bibulo  jieri  Confule  nil  memini. 


praeterea  ,  Carthaginem  effe 
ilelendara.  Deinde,  quae  apud 
Suetonium  tequuntur,  manite- 
ffe  hanc  verbi  cenfere  inter- 
pretatidnem  poftulant.  Addit 
rjiim  :  cevfcre  aliquid ,  qna- 
lia  multafaepe ,  in  leviorihus 
lurhis,  dccrcta  erant.  Ver- 
Lum  deccrnerc ,  quod  hic  ino 
cenferc  ponitur,  liini  illa, 
qualia  multa ,  necellario  in- 
tclligenda  lunt  de  rebus.,  ad 
coercendas  illas  turbas,  et  fa- 
tisfaciendum  £ibulo,  decernen- 
dis.  Senfus  igitur  eft:  quum 
nemo  magiftratuum ,  qui  ins 
relationis  habsret,  rcferret  de 
ea  re ,  neque  n!;.«iquain  Senii- 
tor,  egreflus  relationem,  fen- 
tentiam  diceret,  de  turbis  iltis 
coercendis  modo  aliquo,  qui 
in  levioribus  faepe  turbis  a  Se- 
natu  decrctus  cffet.  etc.  Ehn. 
Pleraque  horum,  etii  perple- 
xiusuactata,  veraeile  pulo;  ne- 


que  asfentior  Rubnkenio,  qui 
dubitans  de  Lariniiate  ftructu- 
rae  cenfere  alicjuid,  locum 
non  explicandum,  fed  coirigen- 
dum  ftatuebat. 

Nihil  aliud,  quam  obnunt.  ] 
Tironum  caufla  dicam ,  intel- 
ligi,  poft  nihil  aliud ,  egit. 
Sed  res  hodie  ita  trita,  ut 
ne  tirones  quidem  eos ,  qui 
ad  Suetonium  accedant,  vi- 
deatur  fiigere  debere.  Bur- 
niauniis  laudavit  Gron.  ad  Liv. 
5i,  24.  Saepe  fic  nofter  ur- 
banorum ,  intell.  facetorum  et 
iocoforum  hominum.  De  qua 
verbi  vi  confulendus  Gronovius 
de  Se^tert.  4,  5.  p.  Sig.  et  nos 
in   Clave   Cic.    EaN. 

Per  iocum]  Prorfus  proban- 
da  Lipfii  Torrentiiquc  opinio, 
haec  verba  alieno  loco  pofita 
effu ,  et  fcribendum ,  qnuin 
t]uid  teftandi  gratia  fgna- 
rent ,      per     iocuin     non    etc. 


zG 


SUETONU 


(lampnm  SiHlatom  ,  maiori^rv';  conffcraliTm , 
.'ie,nimque  Camj)anujn,  ad  rLihliJia  reipiiblicae 
^ecligalom  relichun,  divilit  exUa  lortem  ad  vi- 
f^inti  millibus  civium,  qiiibus  tcrni  pbnesve  li- 
Ijeri  edent.  Puljbcanos,  remillioncm  petentes, 
lertia  mor(  edum  parle  rclevavit;  ac  ne  in  ioca- 
lione  novorum  vecliiialiuni   immoderatius  lice- 


Nefcio,  qiiiJ  velit  Gion.  1.  1., 
cnii  dicit,  lotum  hoc  fubfcri- 
Jiiionis  geniis  iocandi  cinfla 
factum,  iio*  in  rrbus  loriis. 
Longe  aliter  locntus  fuiflet 
Suetonlus.  Otiflond.  putab.it, 
liunc  iocum  indecorum  cfle. 
Iiectc.  Scd  nou  alicnum  boc 
ab  nrbanis,  i.  e.  Icur/is.  Ern. 
Immo  alitcr  loqui  debuilli.t 
S. ,  fi  de  f<'jiA  praticrijdione 
eglflet.  Imjioriunum  cirot  fic 
addere  per  iocitin;  fiinid  ijjfa 
orationis  forma  vulgatui^i  ordl- 
»em  verborum  tuetur.  Intolli- 
gi  nutem  poITunt  pliir.i  gpuora 
tefr.ifioniim,  in  qiiibus  ioriis 
talis  locum  haberet:  in  loriis 
«■[uidpm  rcbiis  uemo  palTus  cf- 
Jct,  lciiptum  publlcae  fidci 
« ;iuITa  Jlgnandtim  citismodi  lii- 
tlibriis  auctorliafcm  Iiiani  pvri- 
flitarj,  quod  rcclc  fculit  Gro- 
31  ov. 

Conjccratum]  Non  pro- 
pric  Fir  dif  tani  confccraiioiiom, 
qii.i  ro3  ulibus  humauis  oripi- 
iintiir.  iuielligundam  <Ac.  ia 
•o  \idoo  omnes  consvniro.  t\e- 
jiu^iiHt  ojiiin  rcs  ipl.i:  (p°iiim 
J'.iti.s  cnurtet,  iltuin  cainptini 
iilibus    publicis   fciviire.     lUud  . 


flii')ie  .intom  prr.Ti.inda  eft  Bnr- 
rnaiini  inlcrprotaiio,  qui  fic 
dlci  putat ,  quod  liomani  ve- 
t'.jc5  e;iin  ita  addixilTent  pu- 
biico ,  ut  caverint,  forte  diris 
c.xlecrailonlbusque  interpofitis, 
jic  piiblico  unquam  eriporetur, 
iieve  vel  venderetur  privatis, 
vel  colonls  divideretur  :  metu 
fortalTe,  ne  coloni  co  dcthirii, 
propter  ubertaiem  foli,  in  Cnni- 
panoriim  veterum  vitia  paiiUa- 
tim  dcl.iberentur :  quod  intel- 
ligi  quodam  niodo  potrft  e 
Cic.   .A^rar.    i ,  6.    Erx. 

y4d  Tiginti  ini//i/ius]  Vul- 
go  o;  at  nc ;  ad  alxft  ab  Lvf. 
ut  ab  od.  Rom.  Praepojitionis 
hiiiiis  in  fiimtnis  «-li^m  iungi 
idiis,  praeter  accufativum,  ca- 
fibiis,  pxcmpla,  rara  illa  qui- 
dcin,  at  certa  docont.  Vido 
(ironov.  ad  JJv.  xo ,  17.  Peri>t. 
in  Obir.  :VIifc.  DoiT.  T.  3. 
p.  135.  EnT..  Titones  biiiua 
^iitvcibltiLlx  ufus  exeiupla  ron- 
fcraiit  Caclarii    in   Ind.   Moji. 

Iti  /ocatiune  novoruin  ctt.J 
An  hoc  proprie  dictum  fir . 
dubito.  Nam  t[uae  tuni  nova 
vcciig.ilia  conftituia  lint,  non 
icporio.    Itaque   intcrpretor  di- 


lULlUS  CAESAR. 


27 


rentiir,  propalam  momnt.  Cetera  item,  rpiae 
cuiquo  libuilient,  ciilargiLUS  ell,  contracliceiite 
iiuUo,  ac,  ii  conaretur  fjuis,  absterrito.  M.  Ca- 
tonem  interpellantem  extraJii  curia  per  Jicto- 
rem,  clucic[ue  in  carcerem  iulllt.  L,  Lucullo, 
liberius  reliltenti,  tantum  calumniarum  metuni 
iniecit,  ut  ad  genua  ultro  fibi  accideret.  Cice- 
rone,  in  iudicio  quodam  deplor.inte  temporum 
ftatum,  P.  Clodium,  inimicum  eius,  fruiira  iam 
pridem  a  Patribus  ad  plebem  transire  nitentem, 
eodem  die  lioraque  nona  transduxit.  Poltre- 
mo  in  univerfos  diverfae  factionis  induxit  Vet- 
tium  praemiis,  ut  fe  de  inferenda  Pompeio  ne- 


ctum,  pro  nova  locatione 
i'ectigalinm.  Obloquitur  Ou- 
tlendorpiiis,  ceterum  aut  iple 
ncfciebat,  quid  diceret,  aut 
idcm  dixlt.  Ern.  Recte  di- 
xit,  nova  appellari,  quia  in- 
ira  quinquennium  mutata  ra- 
tione  provlnciarum,  fimul  ve- 
cilgalinm  ratio  nuodannnodo 
niutari  ec  innovari  (lebucrit; 
non  quod  omnino  ?in^'a  tunc- 
impofitd  fint  vectigalia. 

Cireronc}  Vide  eius  Or. 
pro  Dom.  c.  i6.  Hora  forlaf- 
fe  fcxta  dici  qucfiits  fnin  in 
iudicio  ,  qiutm  C.  ylntoniuin 
coUrgam  mcum  dejendcrcm, 
qnn.cdnm  de  rcpnhlica ,  (jnae 
mllii  "oifa  funl  ad  illius  mi- 
fcri  cauffam  pcrlinerc.  Haec 
hoinincs  improbi  ad  tjuosdam 
liros  fortcsilonge  alitcr ,  at- 
ijuc  a  me  dicla,crant,  de- 
lulcrunt.  Hora  nona,  illo 
:;~fo    dic ,     [it    es  .adoptaiiiS' 


Adopilo  aiJtom  Clodii  facta  efc 
lege  curiafa,  ut  mos  erat.  Eixn. 
In  dcplornnte  obfervcs  partl- 
clprain  lei  infectae,  fignifica- 
tlonem  habens  perfectae,  ufu 
inde  orlo,  quod  Latini  tali- 
biis  partlcipils  caient  In  ver- 
bls  activis.  Vlde  Voffiura  de 
Annl.  /| ,   14. 

Pctlinm]  De  quo  fupra. 
Rem  ipfam  plurlbus  narrat  Ci- 
cero  ad  Atiic.  2,  24.,  qui  hlc 
iuprirais  legendus.  Inde  intel- 
ligetur,  Veitium  ante  iam  ia 
Senalu  fecilTe,  quod  hlc,  uti 
aj)ud  Clccronem,  in  concione 
traditiir  uixifTe.  Celerum  Ci- 
cero  nihil  de  Caefare  rei  au- 
ctore:  reprehendlt  tanlum, 
<]uod  talem  hominem  e  carce- 
re  iii  roftra  produxerit:  In  Or. 
autcni  in  Valjnium  rem  <  r»i. 
fcrt  In  Ipfum  Vatlniuni  c.  10. 
feq.  Ceterum  ciim  Clceioiie 
facile   de   aucrore    rei    conipo- 


2» 


SUETONII 


'Al 


ce  follicitatiim  a  rjuibusdnm  profiteretur,  pro- 
ductustpie  pro  roliris,  auctores  ex  compacto 
nomiiiaret:  led  uiio  atfjue  altero  frultra ,  nec 
Jiiie  fufpicione  iraudis,  nominatis,  defperans 
tam  ])raeripitis  coniijii  oventum ,  intercepiile 
veneno  indicem  creditur. 

Sub  idem  tempus  Calpurniam,  L.  Pifonis 
filiani,  fuccefluri  fd)i  in  roiifidatu,  diixit  uxo- 
rem;  faam«|ue,  luliam  ,  ijii.  Pompeio  colloca- 
vit,  repudiato  priore  fponfo,  Servilio  Caepione, 
ruius  vel  praecipua  opera  ])aul(0  aiite  Bibulum 
jmpugnaverat.     Ac  polt  novam  ailinitatem  Pom- 


Jictur  Suetonltis  ,  fi  co«itenius, 
Vatinium  omnpm  tiibunaiuin 
Caerari  emancipalVe,  adeorjue, 
#]uae  Jlle  fccit,  hautl  «luhie 
riiam  hac  in  rc,  auctore  Cae- 
lare,    ferifle.    Ern.  /ettium 

ab  Urfino  acccptum  vidtiir, 
iion  e  codd.  ,  qui  praf-bent 
Jii'crfac  Jdct.  in  dnci  n  in 
pinrmiis  iit  —  nifi  fjiiod 
Gucir.  1.  h.ibft  inditcLnin 
fj  n  !•  II  d  n  in  pracmiis.  Latct. 
jiiito,  viiiiiin,  ut  jilorafjue  liu- 
ius  Srrijitoris,  noiiris  omnibus 
coild.  antirjuius;  iiefjtie  homi- 
nis  nomtu  abLllo  jiuiuit.  Oiio- 
iiiain  taiiicn  iiihil  cciti  eft, 
viiigareni  leciioin.in,  rei  et  con- 
ItilKtioui   aptam,   reiiqiiiniiis. 

lcnfiio']  Aliler  Ci' fiu  ,  <|iii 
in  Vniin.  c.  ii.  dicit,  a  \  a- 
linio  Vetiio  fractas  iii  carrfre 
crrvices,  ne  quod  iiulifiiim 
corriijiti  iiulirii  (>xr(.irel,  eius- 
«jne  Irclrris  in  ijiliim  qnarltio 
flagitardur.    Mequedubium  eft, 


cjnin  Circroni  liic  pnlius,  quam 
Suftonio,     lidcs    Labcnda     fit. 

EftN. 

Cap.  r.i.  In  conjii/atu] 
Nonnulli  codd. ,  eiiam  ex  no- 
ftris ,  confnlatum.  Quod  pro 
viilgari  viiioh.-ibuilTein,  nifiOu- 
drntlorj).  et  Riihnk.  tamquain 
imice  rrriim  «h-f*  nderent.  Af- 
lirunt  illi  rjuiilim  exempla, 
<]uibiis  i\.ii'\iiiT Juccedcre  in  lo- 
cuin.  iii  Jiationem ,  in  alia, 
ied  iliie  dativo ,  qui  mutat 
Itrurturae  rationem.  Neque 
MTo  (lubjtamiis,  quin  rei  le 
(li>  .itur  in  a/icuiiij  m  u  n  u  s 
fucccdere ;  fed  aiia  forina  cll 
Juccedere  a/icui  in  inune- 
rr ;  ncc  miniis  Latina.  0|iiiior: 
liili  iorte  Latiiie  dici  non  po- 
lei  I ,  i  n  a/i  tf  ua  re  fuccedc- 
re  ali<uk.  Ae  ne  illud  (jiiidrm 
latis  nmile  rlt  Apud  peiluna- 
tum  lirutum  ad  Cic.  c)>.  i;^. 
/ucccdcre  a/icui  in  pairis 
J o  cuin . 


lULWS   C.VESAR. 


29 


polinn  prhnum  rop,nre  fontentiam  coepit,  qnum 
CraJrinu  iolen^t,  e.jref«pie  conluetLido,  ut  (jiieni 
ordiueui  iiitei  iog."aidi  iententias  Coulul  Kalen- 
dis  lanuariis  iuiiituiilet,  eum  toto  auno  conler- 


varet. 


Socero  ii;itiir  generoque  ruiTrat^antibus,   ex  22 
omni  provinciarum  copia  Gallias  potiilimum  ele- 


Eum  toto  anno  ]  Sl  veli- 
mus  intcr  li'  contiliare  Siieto- 
niutn  ct  Sallutlitiin,  qni  Catil. 
c.  50.  (licit,  Confules  defi^na- 
tos  piimos  intcrrogatos,  (vi- 
de  ibi  Ccrt. )  necelTaiium  crir, 
cum  Caraubono  vcrlia,  toto 
nnno  .  non  ad  litteiam  ac<  i- 
pere,  fed  cmn  exce|>!ioiie.  f|uo- 
ad  Confules  novi  de/ignati  noa 
ellent,  quod  fane  noii  rej>u- 
gnat  vulgari  coufueiudini  lo- 
qiiendi.    Ekx. 

Cap.  22.  Gnlliam ,  cuiiis] 
Recte  Bnnn.Tiiiius  Gtillinin  tui>- 
tur,  quia  cuii/s  leointin',  et 
argiu\!:ones  Sanciii  et  Perizo- 
nii  repudiat.  Rcs  eiiam  po- 
ftulat.  Nam  fenno  eft  de 
nrovincia,  quam  fiiffragatione 
Pompeii  et  Pilonis  accepit,  le- 
ge  Vatiiiia.  Ea  autem  lola 
Gallia  Cis.TijiIna  fuit,  ut  ipfe 
Suetoniiis  tiadit.  Gallias  ta- 
men  defendit  et  Oudendor- 
pius.  Erx.  Ac  inre  raerito. 
Nam  hic  necelTe  erat  principio 
proviiiciam  memorari  genera- 
lim,  ul)i  ex  Latina  confaetu- 
dlne  plurali  numero  unice  lo- 
cus  p.^at,  ( coof.  V.  g.  c.  28) 
mox     deiaceps     parte»    provio- 


clae,  Galliam  Cisalpinnm  er 
Transalpinain.  Repolui  ifjiiuv 
Gallias ,  idque  cx  fide  omni- 
um  codd.  ei  vctt.  ediit.  Pio- 
fecto  facetum  elt.  Hrmamentum 
vulgatae  fcriplinae  qnaeri  in 
vocabulo  cuius ,  quiul  iplum 
corrupnun  eJle,  fequentla  nia- 
nifelto  olleiidiiiit.  Nani  .  ui 
cetera  omittam,  nulla  raiio  eft 
praefentis  verbi  Jlc ,  quoniam 
id  de  emolumentis  piovinciae 
ex  firaeterito  tempore  et  inenie 
Caefaris,  non  ex  Scriptoris, 
dici  apparet.  Hinc  iam  fpon- 
te  fluit  emendatio,  quae  pro- 
xime  ad  verum  accedit:  Gal- 
li  as  potijjimum  elegit ,  cu  i- 
vis  emolumento  et  opportu- 
nitate  i  d  o  n  e  a  s  et  mnterid 
triumphorum.  Quis  maiet  alan- 
dibus  vefci,  ex  quo  frusesrepcr- 
taefunt?  Simul  nunc  qiiisque 
de  ri  totius  fententiae  aliter  fia- 
tuet,  quam  factum  mox  videbit, 
ii  propriam  et  exquifitam  po- 
teftaiem  vocis  cmoluinentum 
cogitet,  de  quo  vide  Ruhnk. 
ad  Velleium  2,  yS-  Ipfi  trium- 
phi  emoluineniorum  maioium 
et  fuccefTuum  in  repiibl.  gradiis 
vidwbaiitiir  Ca«fari   futuii  ellf; 


50  SUiiTOMU 

fvit,  culus  emolumnnro  ot  opportmilrate  ido- 
iiea  fit  materia  triiunpiiormn.  I.t  initio  <pii- 
dem  Galliam  Cisalpinam,  lllyrico  adiecto,  l(ii>o 
Vatinia  accepit:  mox  perSonatum,  Cumatam 
quoque;  veritis  Patribus,  ne,  li  ipfi  nc^gailent, 
popuius  et  lianc  diirei.  Quo  gaudio  elatus, 
non  temperavit,  quin  paucos  poft  dies  IVequen- 
ti  curia  iactaret,  invitis  et  i^ementibus  adverla- 
riis  adeptum  fe,   quae  concupilTet;    proinde  ex 


Cuius  cmolnmetito  ]  Neque 
Gronoviutn  fequor,  iu  cmolu- 
vienti  interpretatione,  quuni 
de  ubprtaie)  ci  felicitate  terrae 
explicat,  neque  Eurmaniuin), 
qui ,  ri'i  magnae  et  diffiriiis 
molitiontin  ei  ahlolutionem  in- 
dicari ,  putat ,  nosque  ad  no- 
lam  fuam  ad  Vellei.  i,  17. 
3,  roj.  amandat.  Nam  uber- 
tas  a;;rl  iion  praebet  Iriumplio 
maceiiam:  emoiumentls  auteni 
ft  opportunitate  provlnciae 
taelar  uii  volebat  ad  rein 
ma^iiam,  h.  e.  triumphum  mo- 
heiiiluin.  Luelligo  igiiiir  in- 
]iianis  ea,  quae  folebant  liiiic 
pioviiiciae,  quuin  oraaretur, 
attribui :  quae  Caefar  iion  igno- 
rabat.  Ed  igitur  fcifbat  effe 
lolore  eiusinoili,  ut  bellum  ge- 
rere  pofiel,  c\  quo  fpcs  tri- 
uinpbi  nalceretur.  Ceterum, 
quod  Luiiiiannus  couiicit  lc- 
geiidiiiii ,  iii  cuius  cwolnmcn- 
to ,  iiou  eft  opiii.  Elfi  durius 
eft ,  |iraepoiiiioii>>m  liic  oinitti. 
tanifii  id  (it  etiaui  aliis  ioris, 
apiid  .Siieiuiiiiun  non  niodo , 
verum   ctiiiiu  d|iud  Ciccroaem:' 


qucmadraodum  intprclum  paiil- 
lo  durius  additiir.  Sic  c.  2«?. 
ratio  comitiis  hahrrctur,  pro, 
in  comitlis,  quod  ulitatius,  et 
ufu  iTioilius.  Ern.  Ut  feriis, 
liidis,  dc  quo  ufu  praedictiiin 
elt;  ut  ipfe  Cic.  ad  Att.  14, 
12.  dixit:  legem  a  Dictatorc 
comitiis  latam.  Sedis 
ufus  perquam  alienus  cft  a  ver- 
bis,  cuiiis  emoltim. ,  ut  ea  vul- 
{jO  perperam     capiuntur. 

Opportuuitatc]  De  fitu  in- 
telligo,  noii ,  iit  Eurmanniis 
explicat ,  quod  ita  Iialia/'  im- 
mineret:  qiit  tamen  in  Adden- 
dis  fe  correxit.  On:uis  enim 
ifta  opportunitas  ail  triiim- 
pbum  ,  ii(>n  ad  tyrannideiu  Ho- 
inae  invadeiulam  ,  a  Siieionio 
refertiir:  fcd  quod  oos  vicinos 
babebat ,  qiii  facile  iii  bflli^ 
irahi  pofleiii,  aiit  facile  ipll 
bcila  inoverciit :  imde  cum  iin- 
perio  lolelianl  in  hanr  provin- 
ciam  miili.  Gronovius  eti.nn 
de  fiiii  lali  capit :  led,  qiiod  ad 
Ariovlfluin  n'lert,  noii  placet. 
Elt  euiin  (ermo ,  ut  vidimus, 
de   Galii*  C>i&4l|  iua.     Lum. 


lULlUS  C.iESAPi.  51 

co  infultaturnm  omnium  capitioiis:  ac  ne^an- 
te  quoclam  per  contumeliam,  luicile  Jioc  ulli 
femiaacfore;  lelpoudit,  quaii  alludens,  Jrt. 
Syria  quotjiie  re^itafje  Serniramin^  /titigtuim-- 
rjiie  yijiae  paric/ii  yijnazonas  Lenaijje  ijaou' 
dam. 

Functus  confulatii,    C.  Memmio  Lucioque  25 
Domitio    Praetoribus     de    fuperioris    ainii   actis 
referentibus,   cognitionem  Senatui  detulit:   nec 


Infultatur.  capitibiis]  Vul- 
go  ad  obfccnitatem  infaniem 
leferunt,  cuius  alibi  apud  Sue- 
tonium  mentio,  faepe  apud 
Catullum :  cuius  rei  ego  non 
modo  nullam  neceflitatfm  vi- 
ileo,  fed  ne  rationem  quidem 
intelligo.  Nam  irifultuic  ca- 
piti  de  eo  genere  libidiuis  non 
dicitur,  led  ilhidere :  neque 
aptum  ei  rel  vcrbum  videiur, 
nec  uUi  generi  venereae  rei. 
In  femiuae  auLem  vefLo  irfpi- 
ci  ad  illam  famam ,  de  cor- 
pore  Nicomedi  proftituto,  con- 
cedo.  Erx.  Si  fana  meute 
fuit  Caefar,  illud  non  poiuit 
in  iftam  lenteutiam  dicerc, 
quae  tam  prcmptum  convicium 
in  ipfius  mores  ciere  deberet. 
Conf.  c.  49-  Immo  ferociam 
victoris  minatur,  proftratum 
et  iacentem  holtem  pedibus 
conculcantis.  Vide  Virg.  Aen. 
8,  570-  et  Serv.  ad  9,  G43.  At 
vero  ambiguitate  quadam  ver- 
ti  non  fatis  cavit,  ne  acer- 
bum  dictum  illuc  torqueretur ; 
id  rpjod  commemoratio  molli- 
liei   ia    \oni  Jemina^   deolaiat. 


Refponderii^  Non  convenit 
liaec  forma  ftnicturae  oratio- 
nis.  IMelius  Toncntius  dedit 
rpfponderet  :  f(?d  rjaia  plurcs 
libri  babent  rcfpondit ,  id  cuiii 
Oudendorplo  reci;pi:  coniun- 
gitur  cum  lcmpcravit.  h\v\'.> 
mox  edidit  Sjria,  quia  id  iii 
quibusdam  Mfi.  rcjjcrtum  clt , 
et  Latiui  pro  y^ffyria  dixcn,' ; 
quod  et  Graevio  videbatur.  I>1 
imitari,  quia  hic  nil  certi  l[\, 
iion  fustinui.  Er>'.  Equidem 
aufus  fum,  vel  potius  concejii 
optimorum  librorum,  iu  lils 
noftrorum  omuium,  auctmi- 
tati.  lidcm  autem  habent  rr. 
fpondcrit ,  uuus  Ltrn.  i.  rr- 
fpondii. 

Cap.  25-  Praetorihus  refp' 
Tentibus'\  Praetorum  ]>roprie 
non  eltrelatio,  nili  abfentibus 
Coir.,  quos  tum  afFuiffe  fcimus. 
Capiendum  igitur  de  relatione 
facta  prr  egreffionem  lelatio- 
nis,  ut  apud  Ciceronem  pro 
Leg.  Manii.  c.  19.,  ubi  pariter 
Praetor  dicitur  ad  Senatum  rn- 
luliffe.  Vidc  ad  c.  20.  Enx. 
Ds  lure   refcrendl,     r<;'Iationein 


3i 


SLETuInH 


3II0  fuscipiente,  tricluoqne  per  inltas  alteica- 
tiones  abluinpto,  in  provinciani  ,'il)iit;  et  Itdtini 
Quaeftor  eius  in  praeiudicium  .'ili(juot  criniini- 
bus  arreptus  eft.  Mox  ct  ipfe  a  L.  Anlifiio,  Tri- 
buno  plebis,  poftulalus,  appcllato  demuni  col- 
lei^io,  obtinuit,  cpiuni  reipuljlicae  cauiia  abeiiet, 
reus  ne  fieret.  Ad  (ecuritatem  ergo  polteri  tem- 
poris,  in  magno  negotio  habuit,  obligare  fem- 
per  annuos  magiltratus,  et  e  petitoribus  non 
giiios  adiuvare,  aut  ad  liouorem  pati  pervenire, 
quam  qui  fdji  recepifient  propugnaturos  aljten- 
tiam  fuam :    cuius  pacli  non  dubitavit  a  quibus- 


egrpdienili  feii  novam  porcpn- 
«li,  liitis  ciit  inlpexiffe  Salluft. 
Cat.  c.  48-  Gell.  i/,,  7.  Tac. 
Ann.  2,  38.  ct  13,  49.,  unde  tli- 
Icns,  nihil  ceiii  de  ea  re  iii 
11  fu    fuiffe. 

In  pruviiiciam  afjiit]  (}uO(l 
Cicero  Or.  in  8en.  p.  Retl.  c. 
1;^.  <licit,  Caefareai  aliquara- 
<Hu  ad  Urljeni  lidelilTe,  donec 
iibi  e.\iliuiii  irrogatuin  eliet, 
iil  non  pugnat  cum  verbis  Sue- 
touii.  Nani  quum  primum  ali- 
quis  paludauis  Lilie  exiit,  in 
j)rovinriam  al)ifie,  dici  poteft. 
Sic  apud  Ciceionem  Verr.  4» 
37.  Antioclii  Reges  in  Syriam 
profecti  dicuniui :  et  poll  do- 
rnum  de  alterius  itinere  por  Si- 
ciliam    agitur.     Env. 

Olilinitit'^  Si,  r]ui  reipuljll- 
cae  cauHa  aljffus  t-ll,  iu  ius 
vocari  nou  potejl.  nt  Iiipia  ad 
c.  16.  diximus:  r|uiil  upus  erat 
Caelari  hoc  faceio?  Riirmaii. 
niis      rcfj>ondet,      «xctptiofivn 


hanc  legis  de  ra  re  fcripta*»  fii- 
ille  .  fi  quis  detiuctandi  iudicii 
cauffa  aheff  t :  idque  discutien- 
dum  Tribunis  Caelarcm  man- 
daffe.  Sed  ea  exceptio  videtur 
ail  eos  tantum  pertinere,  qui 
fiinplici  ahlentia  fe  tutantur. 
Ps.im  in  eo,  qiii  reipuldicac 
cauffa  ahfens  crt.  haer  excrjitio 
lociim  vix  liabet :  iilli  forte  ah- 
iit,  nondum  ornata  provinria: 
quod,  eo  nondiim  facto,  coii- 
tra  raorem  erat  ahire  in  proviii- 
tiara,  ut  Suetoniiis  c.  i^.  «la- 
dit.  Id  an  hic  lociim  hahe.Tt. 
c|uum  Siietoniiis  taceat.  non  au- 
deain  j)ro  certo  dicere.  Pollis 
ctiam  lulpiiaii,  legem  oani  non 
hanc  vim  habuiHe.  ut  Iein|)ir 
obfcrvaieiur.  Ouo»!  milii  inde  ■ 
iit  vernlimile,  (jiind  ,  li  ra  \<f\  I 
fatis  valiiit,  non  iiiifliigi  po- 
lclt.  qiiaie  invenli  lini ,  qiii 
tale.s  liitiniiirs  |)i>ltul.ireiil  .  iit 
hic  faciiun  ('11,  ci  «ilim  iii  M. 
Antouio ,    ^  .Uer.'  J,   7.     poftet- 


lULlUS  CAESAR. 


*jo 


dam  Iiisiurandum  atque  etiam  fjngrapham  exi- 
gere. 

Sed  quum  L.  Domitius,  confuLitus  candidar  ^4 
tus ,  palam  minaretur,  Confulem  fe  effecturum, 
quod  Praetor  neqiiiiret,  adempturumque  el  exer- 
citus;  Cralluni  Pompeiunique,  in  urbem  pro- 
vinciae  fuae  Lucam  extractos,  compulit,  ut, 
detrudendi  Domitii  caulTa,  confalatum  alteruni 
peterent;  et  ut  in  quinquennium  fibi  imperium 
prorogaretur.     [perfecitque    utrumque.]        Qua 


f[ue  feclt  m  percunorlbus  Cae- 
faris  Octavius,  (vide  in  Aug. 
c.  lo.  et  fjuae  ibi  dlximiis) 
fi  fchent,  fiuftra  tales  poftu- 
lari,  neque  in  reos  rccij)i  poffe 
aut    folere.    EhW. 

Sjngrapham]  Sjngraphtim 
liabet  etiam  Mf.  L.\L  Ehn. 
Ilem  Bern.  r.  2.  At  Long.  et 
Guelf.    i.    ciro^aphuin. 

Cap.  24.  In  f^uinquennii/m^ 
Dio  lib.  39.  p.  loj.  f.  Laec 
pauUo  aliier  narrat,  et,  pro 
quinquennio,  trienninm  ponit, 
et  addit:  w^yf  TxXr,^^^  lupi- 
ffxiTXi,  Sed  Suetonius  potius 
eft  andiendus.  Nam  res  ipfa 
et  tota  hiftorla  docet,  in  rjuin- 
qucnnium  alterum  prorogatam 
Caefari  provinciam,  quani  le- 
ge  Vatlnia  ante  in  qulnqiien- 
nium  dcceperat.  In  Dione  nu- 
merus  corrumjil  ]">otuit,  quum 
imius  litterae  iigno  exprimcre- 
tur.     EnN.  Hoc  non  proba- 

bile  efle,  addita  illa  verba  de- 
monftrant.  Disfentlt  igitur  Dio 
it  ceteris    auctorlbus   omnibus: 

J^ol.  I, 


fed  fuo  ifie  periculo. 

Perfecit  utrumq.  j     In  omniT 

bus    fere    libris,     tum    fcriptls, 

tnm  edltis,  haec  ante  verba,    e£ 

ut  in    (jninqucnnium ,    ponun- 

tur.       In  Periz.    cod.   Burman- 

nus  reperit  pofita  inter  duas  li- 

neas,      velut   rra^FvSfo-/^   eflet : 

ia    Culaciano    denlque,     et  trl- 

biis     allis ,      plane    omittuntur. 

Inde  Burmannus  cum  aliis   cre- 

dit  ,      veiba     cITe     transpofita ; 

quod  nec  mliii  displlcet.     Nam 

durum   eft :    compnlit ,    itt  pro- 

rogarctur.   Qui  transpofuit  pri- 

mum,  non  vidit,  illud   titrum- 

tjue  referri    ad    Domitium    de- 

trudendum,  et    confulatum  pe- 

tendum.      Ern.  Nibll    duri 

eft  in  conftructione  verbl  com' 

ptilit ,    ex   quo,    per   notam  fi- 

guram,    in    altero    membro    fu- 

mendum     efi;     operam     dedit, 

obtinuit.        llUid   autem    pcrfe- 

citque    iitr.     plane    habet     fpe» 

ciem    annotaiionls ,    ab    aliquo 

adfcripiae,     rjuem   brevitas    of- 

feadifJet,    mox  inepto  loco   ib- 

c 


o» 


SUETOKJI 


fidiicia  adlegiones,  quas  a  republlca  nccnpp- 
rat,  alias  privato  fumptu  addidit:  unam  ciiam 
ex  Transalpiiiis  conrcriptam ,  vocabulo  <|iio- 
que  Gallico;  (Alauda  enJui  appoliabatur;) 
quam  dilcipliua  cullru(|ue  Romano  Tnrtitutam  et 
ornatnm,  poltea  univerfam  civitate  donavit. 
Nec  deinde  ulLi  belli  occalione,  ne  iniulti  qui- 
dem  ac  periculofi ,  abslinnit,  tnm  foederatis, 
quam  infoltis  ac  feris  f^onlibus  ultro  lacpflitis; 
adeo,  ut  Senatus  qiiondam  lepatos  ad  exploran- 
dum  flatum  Galliarum  raittendos  decreverit,  ac 
nonimlli  dedendum  eum  lioftibus  cenfuerint. 
Sed  profpere  decedeiitibus  rebus,  et  faepius  et 


tiu[ae,  in  nonnulHs  codd.  in- 
tf;r  linoas.  Nos  fiue  dubita- 
lioue  eos  codd.  fequiinur,  c|ui 
vcrba  oinittuot. 

^'llniida^  El  ipfa  iPi;Io  fic 
vocaia,  lu'  iu  finguiari  Lae- 
leas ,  ut  e  Grutcr.  Infcr.  l^C,f), 
7.  et  Pfin.  31 ,  7.  Bunnauuus 
tloCet.  Et  mifitcs  Aiaadae  vo- 
cati,  unde  etiam  legio  Alaii- 
ilarum  dici  potHifiet  cuin  Ci- 
cerone,    iri    Philippicis.     Ern. 

Iirjlhut.  (Tt  oinaiam  ]  In- 
Jiitiilam  refer  ad  diji.iplinam, 
ornaLdn^  ad  ciiitum.  \  ide  lix- 
curf.   ad  Tit.  c.  o.      Eux. 

Civitatc  donaifiil  Vio  lurc 
ct  }jotu/taie   inipeiJloria.    Er.K. 

Jiiiii  Joedciai.is ,  qnnm  iii- 
.r^Jiis),  I.  c.  iiOH  ininus  fot- 
ileratis  quuin;  vd  potitis,  ac- 
'/"*"/•  *"■'•  No  <jiiis  j)utct,  par- 
ticillas  tam  tt  quain  apiid  \e- 
lcres  cadem  j>otcllaie  dici,  qua 
*«//*,    tum,    vti   ci,   t.1. 


Viiondain]  Pro  aliquando. 
Siic  etiam  utitur,  praeter  alios, 
Horatius  Carm.  2,  10.  ERif. 
Kiiiil  u-itius.  Mendofe  plurcs 
iioftri  quosdam,  tiifi  forte  cor- 
rcctio  cJl.  Ut  \iros  doctos  nu- 
per  eadcan  vo\  oftcndit  in  c.\tr. 
c.   22. 

Decedrntibus]  Elt  fane  du- 
le  dicium,  fi  clt  a  Suetoiiio: 
tjuod  noii  negem  pertinaciter, 
qiiaudo  omnes  vett.  codd.  hn- 
Lent,  notjue  crcdibile  elt ,  li«- 
brarios  iiotum  cedcniihus  mii- 
lafle,  ct  inufitatum  dcccden- 
libus  forvalle.  Coniectura  tO' 
dcntibus  vcl  tlroni  in  inrntHTi 
voiiiai.     Er\.  Ei  probabiiis 

viilitur;  iili  poiiimile  quid- 
djin  iiullrates  dicunt,  dic  Sa- 
c/ir  i,iii/'i  j^Iiick/ii/t  a  i/ .  \i 
liiiin  liibcnc  fufpicor,  non  t'\ 
nuiiJlione  ortuin,  icd  ex  procli- 
\i  la|i(ii  calauil  in  iilo  coticur* 
[\\  iiiiiiliuin  ljilab»runi. 


rULlUS   CAES,1R.  zs 

pliiilum,  quam  qiiisquam  umquam,  cllenim  Tup- 
plicatioues  impetravir. 

Gedit  autem  novem  annis,  qulbus  iu  ini-  25 
perio  fuit,  haec  fere.  Omnem  OaJliam,  quae 
Ibltu  Pyrenaeo  Alpibusque  et  monte  Gehenna, 
jfliuninibusque  PJu^no  et  Rbodano  continetur, 
patetque  circuilu  ad  bis  et  tricies  centum  mil- 
lia  pailuum,  praeter  ibcias  ac  bene  meritas  civi- 
tates,  in  provinciae  formam  reciegit,  eique  qua- 
dringentles  in  fmgulos  annos  llij^ejKlii  noniine 
irapofuit,  Germanos,  C[ui  irans  PJienum  inco- 
lunt;    primus  Romanorum ,  ponte  iabricato  ag- 


f^iiam  fjuisquam  wnqvam  ] 
Recte  Cafaubonus  moiiuit,  ca- 
pleadum  He  tempoiibus  aute 
Caefarem.     Ern. 

Cap.  25.  Quibus  in  impe- 
rio^  Vulgatiiis  puiat  Burman- 
nus,  aim  impcrio :  fefl  hic 
aptlus  in  imperio  putem,  ct 
potitum  pro,  in  provincin. 
Nam  cft  tantura  fermo  de  ii- 
lis  annis,  quos  in  provincia 
exegit.  Sed  eliam,  quum  pro- 
vinciam  reliquiffet,  imperiura 
retinuit,  et  cum  imperio  fuit. 
Eex. 

A  fahul  Praepofiiio,  quam 
olim  delebat  LipGus,  a  pluri- 
bus  codd.  abeft.  Astentior 
Burmanno ,  eam  delendam  ef- 
f e :  atque  adeo  cum  Ouden- 
dorpio  delevi.  Mox  cum  eo- 
dera  dedi  Jluminihusque ,  pro 
Jluminibus.     Erx. 

Oui  irans  Rhenum  inco- 
lunt]  Trans  refpeciu  Galliac, 
«on    Roraae,     ubi     Suetonius 


fcripfit,  ut  alll.  Cererum  haec 
veiba  mihi  furpecta  funt.  Quor- 
fiim  enim  a(u!tmtur?  An  etiam 
tum  Germaniae  pars,  ut  ho- 
die,  cis  Rlienum  ?  Videntur 
adiiita  ab  aliquo,  poflqua:a 
Germania  ultra  Rhenum  pro- 
pa^ata.  Oudendorpius  contra 
meam  fententiam  attulit  locun» 
Caelaris  B.  G.  2,  3.,  ubi  funt 
Germant  cis  Rhenum.  Sed 
ille  lociis  mcrito  de  mendo  fu- 
fpectus  ffi:  Cellario,  qiii  cor- 
rigit  ripns  Rheni  incolunc ,  ut 
et  inrtrpres  Graecus  legit;  et 
illi  Caelaris  Germani,  iam  Bel- 
gae,  non  Gerniani  ampiius. 
At  apud  Tacitum  Ann.  i,  56. 
funt  Germani  cis  Rhenum  ca- 
lentcs :  fed  vide  quae  ibi  dixL 
Si  lociis  genuinus  efi:,  quod 
non  valde  negem :  Suetonius 
fui  faeculi  more  locutus  clr, 
ut  ibi  Tacitus.  Ern.  Miris 
modis  errabat  Vir  egregius ,  ne 
memor  quldem  ap.  Cael.   i,    i. 

C  2 


56  SUETONir 

grefliis,  maxlmis  alTecit  cladibus.  Agf^relViis  eft 
et  Brltnniios,  iguotos  ante.i;  ruperati.sque  pceu- 
nias  et  oi>licies  iniperavit:  per  tot  ruccelTus,  ler, 
nec  ampiius,  adverllim  calum  expertus:  iu  Bd- 
tannia,  clalle  vi  temperratis  prope  aljfumpta;  et 
in  Gallia,  ad  Gergoviain  l(^oione  fula;  et  in 
Geiinanormn  linibus,  ,  Titurio  et  Aurunculeio 
legatis  per  inlldias  caefis. 
^5  Eodem    teniporis    fpatio,    matrem    primo, 

deinde  liliam  ,  nec  nnilto  poft  nepotem  amilit. 
Inter  quae,  confternata  P.  Clodii  caede  re[)u- 
blicn,  quum  Senatus  unum  Conrulem,  nomina- 
timque  Cn.  Pompeinm,  /ieri  cenmiilet,  e^it  cum 
Tribunis  plebis,  collegam  fe  Pompeio  deftinanli- 
bus,  id  potius  ad  populnm  ferrent,  ut  abfenti 
fibi,  quando<jue  imperii  tempus  expleri  coe- 
pilfet,  pe:}tilio  fecundi  confulatus  daretur:  ne  ea 
caulla  maturlus,  et  imperfecto  adhuc  bello,  de- 
cederet.  Quod  ut  adeptus  efr,  altiora  iam  me- 
ditans,  et  fpei  jilenus,  nullum  larpjitionis,  aut 
officioruui  in  quemquam  c;euus,  publice  priva- 
timque  omilit.  Forum  de  manubiis  inchoavit; 
cuius     area    iuper    festertiuin    millies    conltitit. 


C.rnnnnonim  qiil  crati^   Rhr-  Onnnilo/jtir]       Olim   <jtian- 

Ji  u  m      iiicotunt.        Coiit.    Eu-  docinnqiic ,  qnnd  uhiqiie   coni- 

fro]).   G,   17.  nimaiiir   cum  illo.     SfJ    qnan- 

(>.ip.  2G.    Arpotein]    Alii  nc-  iloi/nr     h.    1.    \iili'tiir    dici     rf 

pirni.     l'urlljus  prope  Pt   codd.  i/unnJo,     ut     ciiam     nonnulii 

et   n.riptorum  veluium    anciori-  iMfl.   liabcnt.       Qiiippe    delini- 

taiilitis     iiiMiUiquc     diii'(i(litiir .  tum    erat  tempiis   lmjK'rii.     Cc- 

iit   lu   iiiiiirnm   partciii    liqiiido  ttTiiin    noii   plaiie   ejdem    ri»iii- 

proniinii.tii   pniiit.    V.WTi.         Ne-  ticaiiinu'     ruiit    t/uandoqur     (>t 

fiotcni     habiMit      nniiri      rodd.  quundovumqttr,    utl  vul^o  0|>i- 

omnos,     et  ex    rrliqiiis    optimi  nantiir. 

ma;;iio     conlciilu ;      qiiapiojptcr  Siiprr    Jrscertium     miHirs  ] 

iiMrlto    praelirliir.  Ji.    S.   niHliOus    duccnlis ,    ui 


lULlUS   C.\ESAR. 


Oy 


MiTnu.s  populo  epulumqiie  pponunliavlt  in  filiae 
memoriani,  quod  ante  euni  nemo.  (^aornin  ut 
qiiam  maxima  exrpeclalio  ellet,  ea  quae  ad  epu- 
lum  pertincrent,  quamvis  macellariis  oljlocata, 
etiam  domefiicatim  apparabat.  Gladiatores  no- 
tos,  licubi  infefris  fpectatoribus  diiiiicarcnt,  vi 
rapiendos  reiervandosque  mandabat.  Tirones 
neque  in  ludo,  neque  per  lanlftas,  fed  in  do- 
mibus  per  equites  Piomanos,  atque  ctiaui  per 
Senatores  armorum  peritos  erudiebat;  precibu^ 
enitens,  quod  epiftolis  eius  oftenditur ,  ut  difci- 
plinaui  fmgulorum  fusciperent,  ipfique  dictata 
exercentibus  darent.  Legionibus  rtipeudium  in 
perpetuum  duplicavit.  Frumentum ,  quoties 
copia  elTet,  etiam  Hne  modo  menfuraque  prae- 


fcribit  Plin.  36,  15.  Ingens 
iiimm.a,  pro  Caefaris  tunc  cen- 
lu  et  le  ipfa:  fetl  fortalTe 
iTiultae  domus  (liruendae  erant, 
fjulbtis  magnum  pretii:m  Ao- 
niini  ftaiuerant.  Scilicet  infi- 
nuavit  ita  in  plurimorum  fa- 
vorem,  quum  triplo  quadru- 
ploque  plus  lolveret  quam  de- 
bebat,  occultae  largirionls  prae- 
textum  quaerens.  Sic  bene 
Glareanus. 

^nta  eum  iifimo'^  Scil.  fe- 
cit  in  liberorum  memoriam. 
!Mf.  Lyf.  etiam  addit  verbum, 
fc.   per   gloITam.     Ern. 

^^tqun  etiaml  Sic  recte  re- 
pofuit  Burmannus  e  cod.  Co- 
pel.  et  ed.  Rom.  Enx.  Qul- 
bus  accedunt  jdures  Mff.  eiiam 
ex  nollxis.  Olim  erat  ac  etiam, 
quod  barbarum  cffe,  iam  dii- 
dum  viderunt    omnes  emeada- 


tae  Latinltatis  auctores,  nnper 
tandem  imperiti  rem  in  dubi- 
um   vocaruut. 

DiOata  erercemtiius]  H.  f. 
Je  excrccntihas.  Vide  Cafaub. 
ad  Aug.  c.  98.  p.  483-  -O/- 
ctata  nonnumquara  de  omni- 
bus ,  qui  aliquid  praecipi-, 
unt,  eifi  npn,  ut  liodie  lo- 
quuntur.  in  calamum  dictan- 
tibus.  Cf.  luven.  Sat.  5>  122. 
collato  II,  8->  unde  ifta  dicta- 
ta  lltlcris  mandata  fulfle  cen- 
fet  Lipf.   Sainrn.  i,   15. 

Dup/icat>it]  Slipeudiunj  le^ 
gionarli  miiiiis,  aate  Caela- 
rem,  quiul  alles  in  diem :  da- 
plicatum  if^itui  deno«  affes  di- 
urnos  efficit.  .  Haic  pluribas 
explicata  et  demonrtraia  vide 
apud  Gronov.  Sest.  j,  2.  p. 
127-     Ern. 

Quotjes  copia.    effet]      Bur- 


58i 


SUETONU 


bult:    ac  Cngnla  interdum  mancipia  ex.  pvaecla 
viritim  dedit. 
27  Ad  retiiiendam  autem  Pompeii  necelTitudi- 

nem  ac  voliintatem,  Octaviam,  fororis  fuae  ne- 
ptera,  quae  C  Marcello  nupta  erat,  conditioneni 
ei  detuJit,  fibique  llliain  eius  in  matrimonium 
petiit,  Faufto  Sullae  deftinatam.  Omnibus  vero 
circa  eum ,    atque  etiam  pai  te  magna  Senatus, 


Jnanniis  valde  probat  lcctio- 
nem  cod.  reriz.  tjuotics  inopia 
ejfet.  Noquc  cuim  magnam 
liberalitatem  elTc,  tlarc,  quum 
copiote  adfit,  ct  vili  pretio 
ematur.  Sotl  liac  ratione  non 
moveor.  Non  enim,  quolics 
copia  cjfcc ,  referendiuu  ail 
omnes  milites,  fptl  ad  CaeFa- 
rcm :  cjuoties  idoneam  copiam 
Ijrumenti  habuit,  irililibns  tlo- 
navit,  intcrdumfjue  adeo  libc- 
lallter,  ut  ctini-i  ficcrct  militi- 
biis  lumerc,  ijiianlum  ij,lis  lu- 
bcret.     Ern". 

Et  praedia  ■viritini^  H.ioc 
lectio  doctis  viris  displi''ct, 
rjuia  eft  Inpra  fidem  ,  lot  mil- 
libiis  boniiuum  prandia  divifa. 
Conierturam.  cx  pracda,  non 
falis  prcb.it  liiiiniannus,  qnod 
rnpcrvacuiini  fuilltn  boc  addc- 
ro :  cjuafi  hoc  non  larpe  fiat 
aj)ud  Snr-toniiiin ,  aliosquc. 
Cacf.ir  f|!iidcin  ij^fe  B.  G.  7, 
89,  dicit,  ea  mancipia  c  capti- 
vis  data :  ijiiod  ijilum  qiinijue 
non  erat  nf-f-tlTariiiin  addire. 
r^o  lior  jioHiis  in  ilia  conir- 
ctiira  dejjdorcm ,  cpioil  captivi 
pioprio    ue  iii    piatda  c{uideiii 


numcrentur.  Itaque  Caefar  L 
c.  ea  niniirij>i,i  il.ita  pracdae 
nomine.  i.  c.  loco  jiraedac, 
et  qnafl  jiracda.  Sic  ipfe  Sue- 
tonius  r..  Jg.  l>urnianni  con- 
iectur.T,  pccora ,  non  displic«?ti 
Pracdia  potucrunt  oriri  c  cap. 
3S.     En>-.  Omuino    proban- 

da  erat  correctio  cx  praeda  t 
quac  ct  Oudendorp.  ct  Rubnk. 
placebat.  Cum  verbis  Cacf. 
l.  1. ,  .nd  quae  refpexit  Sueio- 
iiius,  ronf.  Liv.  51.  i().  Mili. 
lilnis  ex  pracda  120  affcs 
dvdit.  Ncinpc  cx  prarda 
t.niMju.^ni  pro  formula  et  litu- 
lo  fiiit,  ficut  de  manultiis.  Et 
nicmoratur  bacc  lar^itio  ob  itl 
ijifnm ,  quia  Cacfar  fecit  con- 
tra  Tctcia  injiitnta,  ut  c.  ?.s. 
quod  e.xrrrnis  rcgibus ,  millia 
captiroriini  donavit.  IVam  mi- 
liti,  m.:ncipils  cxccptis,  reliqua 
praed.i  dislribiicbatur :  manci- 
pid  extra  j)racdam  erant,  ct  a 
Quaellore  ita  vendcbantur ,  iit, 
quod  inde  redactum  crat .  ad 
atrariiiin  ib-lirrcriir.  Conf.  Du- 
krriim    ad   l.iv.   53,    25. 

^'ap.  27.    Circa  eum]    Infell. 
Pompeium,     ut   rectc    cxpliiar 


lULIUS  CAESAH. 


59 


gratulto  aiit  levi  fenore,  obftrictis,  cx  reliquo 
qiioquo  ordinum  genere,  vel  invitalos,  vel  l|)on- 
te  ad  le  commeantes,  uberrimo  coniyario  pro- 
fequebatur;  libertos  infuper  fervulosque  cuius- 
que,  prout  domino  patronove  gratns  quis  eiiel. 
Tum  reorum  aut  obaeratorum  aut  prodij>;ae  iu- 
ventutis  fubfidium  unicum  ac  promptiifunum 
erat;  nifi  quos  gravior  criminum  \c[  inopiae 
luxuriaeve  vis  urgeret,  quam  ut  fubveniri  poffet 
a  fe:  his  plaiie  palaiiij  bello  civili  opus  effe, 
dicebat. 


.Oiulendorpius.     Erx. 

Gracuito]       Si    ad  foenore 
refeias,  exillet  ^ratuititm  foe- 
nus ,    quod   explicari    pofTe   ne- 
gant.      Itaqiie  Burmaunus   fiib- 
Itantive    capit,      ut    gratuitum 
«licatur,   pro   pecimia  gratuita, 
I.  fine   focnore    data,    ut    mit- 
tunm ,      pro     pecuriia     mutiio 
«lata.     Provocat  ad  Tib.   t.  4S-> 
iibi    ell:   propofito    millics  HS. 
(rratuito ,  reprehenditque  recte 
Lexicographos,     qui   ibi   adver- 
hialiter  accipiant.     Sed  ibi  pof- 
fis  gratuito    referrc,     ut    adie- 
ctivum  ,    ad  fcstertiiim.       Mil- 
lies  festertium   gratuittnn ,    c£ 
Jine  foenore ,    fe   daiiirum   pro- 
tnifit;      Ego,    pace   doctiffimo- 
rum    Virorum,     puto,     lamen 
srratuito    ad  Joenorr    referri : 
ii  non,    ut    per  fe    dirf  'pofilt 
foetius  gratuitum^    At,  lit   hic 
ferri  poOit,    quia    fti  tcvi  ftc- 
7jore  latet  notlo  pfecuriifee,  fub 
levi  foenore    datac,    'ad    quam 
grntuito  refertur.     Nam  ea  ob- 
Ib-inxlt  eos,  non  foenore  ipfo. 


Eiusinodi  ffuXXjfyfJ?,  irt  Gram- 
matici  vocanc,  ai^^iid  Graecos 
et  Latinos  valdo  freqnentaniur. 
Apud  Livium  laepe  foenus  ita 
dicitur,  ut  fors  cutn  ufuris  in- 
telligatur.  Nara  quod  alio  lo- 
co  dicit,  aere  alieno  ohrutani 
cii>itatem  efje ,  id  alio  elt , 
merfam  foenorc.  Porro  7,'2i; 
focniis  et  acs  alicHum  piromt- 
Icuc  dicuutur.     Ern. 

Ex  reliijtio  tjnofjue']  Bur- 
mannus  h^gendum  putat  ^uem- 
rjue,  quod  elegans  elt,  fed  rioti 
neceffarium,  ut  opinor.  Ebx. 
Contra  neceflaria  eii:  hctio 
codd. ;  nec,  mortuo  Burmau- 
no,  eleganliam  coniccturae  lau- 
dare  opus    eli;. 

y4d  fc  commcantes]  \It 
RabiriuiTi  Poltumum  apud  CIc- 
pro  Ilab.  Poil.  c.  r^.  il3i 
Lrn. 

'  Plane  pn/am]  P/ane  abeft 
a  Cod.  Cbpef. ,  palam  d  Vi- 
Terb.  Palam  non  fatis  aptum 
videtur.      ErW.  Non  video 

canfram. 


4a 


SUETONH 


28  "^ec  minore  ftudio  reges  atque  provinciaS 

per  terrarum  orbem  alliciebal;  aliis  captivorum 
millia  dono  oliorens,  aliis  citra  Senatus  popu- 
lique  auctoritatem ,  quo  vellent  et  quoties  vel- 
lent,  au>Lilia  fubmittens ;  fuperque  Italiae,  Gal- 
liaruuiqiie  et  Hirpaniarum  ,  Aliae  quoque  et 
Graeciae  potentinimas  urbes  praecipuis  operi- 
bus  exornans :  donec,  attonitis  iam  omnibus,  et 
quortiim  illa  tenderent  reputantibus,  M.  Clau^ 
dius  Marccllus  Conful  edicto  praefatus,  de  fnm^ 
ma  fe  repubiica  acturum,  retulit  ad  Senatum^ 
ut  ei  fuccederetur  ante  tempus;  quoniam  bel- 
lo  confecto  pax  elTet,  ac  dimitli  deboret  victor 
exercitus:  et  lie^  abfenlis  ratio  comitiis  habere- 
tur,  quando  et  plebifcito  Pompcius  poltea  obro- 


Cap.  2^.  PotcntiJJimas]  In- 
pj-jmis  ad  incoiarum  copiara 
et  fortiiudincm  jeterendum, 
recte^monqt,  et,  exeniplis  pro- 
Bat- J^urmannus.  Harura  enira 
urbiuhi  f,raii4in  rajnabat ,  ut 
inde  alicjuando  niiHtei  a(ri|ip- 
re  poffeL,  cjuum  iis  iudi^e- 
^et,     Er.v. 

Quando  tifc  phhijcito  — 
abrogajjri]  Prorfus  jiobanda 
e^  cuni  Lurraaniio  emendalio 
1.  F.  Gronovii  lcgcnlis ;  qiian- 
do  et  plt-hifriio  f  ut  fit  dati- 
Vi»s  :  tum.  JJurraaniii  altera  pl.i- 
ne  ncceffaria,  ex  edit.  Stej)lia- 
nij  Jegeiuis .  ol>/pf^(\(frt .  tui 
vnbo  Incpe  in  libris  fcriplis 
fubilitiuuni  a^ioffare.  Nam 
QOnfequeiitia  onciidunt,  JPom- 
peium  11 011  aiJio|;;.iffo  pJcLifci- 
tum  ,  in  Carfdrjs  ,  giaiiaiu  fa^ 
ctuni,    ut,  «ius    abr«uli&   ratio- 


npm  in  romiliis  confularibus 
liabere  liccret,  nova  lege ;  fed 
ei  taiituin  obrngalTe,  aliquid  in 
legc  Xua  /ine  exccptione  ponen- 
do.  quoiilud  jilobifciruni  inir 
tiiai  Heret.  Res  cil.ita  ceita 
et  m-i.iil6ila,  ut  lias  enienda- 
tionr.s  ,in  tcxtuin  recij>iend.is 
piitem.  l'ro  et  polfis  etiara 
Itgere  vel ,  ex  ijuo  nec  oriri 
faciliiis  potiiit,  quam  ex  et, 
IS'ain  V'  et  N  faepe  permutan- 
tur  a  librariii.  £rn.  Displicet 
1'^/,  quod  non  videmus  quo 
ligiiiiicatu  capi  pollit;  rtiam 
Ouilpndorj)ii  niinc.  Nibil  vc- 
riu.s  rll  emepdationibus  illis, 
in  fjuibus  quando  et ,  plane 
ell  e\  Gr.  i?T*ii>)  xai,  et  vhro- 
glpfi  |»»orfi|fi  iiecrn'.iiium.  Pri- 
vile.^jiii^  qu'»ij  (c.  ati.)  Caflaii 
daium  eriiTi  okrogai'erat  Pom- 
jicius,     cjuuin  vel    pct   obiivio- 


iULiL'S   CAESAR. 


4' 


g^afioi.  Acclderat  autem,  ut  is  legem  cle  iiire 
mnj^iliramnm  ferens.  eo  capite,  quo  a  petitione 
honorum  abfentes  lubmovebat  ,  ne  Caefarem 
quidem  exciperet,  per  oblivioilem;  ac  mox, 
lege  iam  in  aes  incifa,  et  in  aerarium  condi- 
ta ,  corriceret  errorem.  Nec  contentus  Mar- 
cellus,  provincias  Caelari  et  priYilegium  eripe- 
re,  retulit  etiam,  ut  colonis,  quos  rogatione  Va- 
tinia  Novumcomum  deduxilfet,  ciATitas  adime- 
retur;  quod  per  ambitionem  et  ultra  praefcri- 
ptum  data  eflet. 

Commotus  his  Caefar,  ac  iudicans ,  quod 
faepe  ex  eo  auditum  ferunt,  difficilius  fe  princi- 
pem  civitatis  a  primo  ordine  in  fecundum,  quam 
ex  fecundo  in  novilTnnum  detrudi ,  fumma  ope' 
reftitit ,  partim  per  interceflbres  Tribunos,  par- 
tim  per  Servium  Sulpicium,  alterum  Confulem.' 


ncm  vcl  dodita  opera  Jege  fua 
omnes  abfcntcs  ab  honorum 
jietitiorto  romovilTet.  In  abrog. 
donfpirarc  notos  codd. ,  mirum 
Bon  fit:  BrllTqniiis  tamen  fu- 
os  quosdam  Mil.  navrat  liabc- 
re  obrogajfet. 

'-  Per  amtiiiitincm  ct  uhrei 
etc.]  Vlira  pracfcriptum  quid 
lit,  dubitaiur.  Ntc  niibi  fatis- 
faciunt  vuigaiae  interpsetatio- 
nes,  ex  qnibus  Bunnannus 
])robat  eani,  quae  explicat  de 
iiimis  magno  numero.  Sed  nu- 
■merus  colonorura  lege  definiri 
tiuUa  potuit,  f]uando  ille  de- 
finitur  ipfa  ratione  loci ,  in 
quem  dcducunti-r  ,  rjuirjue,  mo- 
do  plures,  modo  pauciorcs  ca- 
pit.    Ego  lic  accipio  :   Mos  Ro- 


manus ,  iil  quod  ex  locis  plu- 
rimis  Livii  conftat,  ferebat,  ut 
coloni  modo  cura  iure  civita- 
tis ,  eoque  mox  optima  con- 
ditione,  mox  non  optiraa  de- 
ducerentur.  In  ea  re  fpectari 
folebant  merita  eorum,  qui  de- 
duccbantur,  aut  utilitas  ipfius 
reipubllcae.  Si  nulla  meiita 
erant,  neque  neceflitas  aliqua, 
aut  utilitas  publica  poftulabat; 
ius  Latii  tantum  dabatur.  Ita- 
que  ultra  pracfcriptum  colo- 
nis  Novocomenfibus  ius  cirita- 
tis  datum  erat,  quod  line  ido- 
nea  cauffa  fattum  erat :  idque 
jndicant  verba:  per  amhitio- 
ncm ,  i.  p.  giatiae  tantimi  col- 
ligendae  caulTa.  Praefcriptum 
autcm   efi   logoiin   de    colopiis 


=29 


43  SUETOJSII 

Lirequonll  quoque  anno,  C.  Marcollo,  qui  fratri 
jKitrueli  iuo  Marco  iii  conrulaLu  riiccellerat,  ea- 
clem  teniante  ,  colle^ani  eius  Aemilium  Paul- 
liini,  Caiumque  Gurionem,  YiolenliJlimum  Tri- 
bunorum,  ingenli  mercede  defenlores  paravit. 
Sed  quum  obflinatius  omnia  agi  videret,  et  de- 
lignaios  etiam  ConLules  e  parte  diveria,  Sena- 
tum  litteris  deprecatus  eft,  ne  fibi  beneficium 
populi  adimeretur;  aut  ut  ceteri  quoque  Impe- 
ratores  ab  exercitibus  discedercnt:  confifus,  ut 
putnni,  facilius  fe,  funulatque  libuiilet,  vctera- 
nos  convocaturum,  quam  Pompeium  novos  mi- 
lites.  Cum  adverfariis  autem  pepigit,  ut,  di- 
iniilis  octo  legionibus,  Transalpinaque  GaUia, 
duae  fibi  legiones,  et  Cis.ilpina  provincia,  vel 
ctiam  una  legio  cum  Iliyrico  concederetur, 
quoad  Conful  fieret. 
50  Verum,  neque  Senatu  interveniento,  et  ad- 

verfariis  negantibus ,  idlam  fe  de  republica  fa- 
cUiros  pactionem,  transiit  in  citeriorcm  Gal- 
liam;  conventibusque  peractis,  Ravennae  fubfti- 
tir,  ])ello  vindicaturus,  fi  quid  de  Tribunis  ple- 
bis  intcrcedentibus  pro  fe  gravius  a  SonaUi 
conitimuim  eilet.  Et  jMactextum  quidem  illi 
civilium  armorum  hoc  iuit:  caufTas  autem  alias 
fuiire   opinantur.      Cn.  Pompeius   ita  dictitabat, 


dctliiconclis  ,  aiU  SCti  .aliciiius.  Qiiajc  qnltl  factum  efrf  in  Cii- 

Atcf-nit  fpntcnliae  noltrap   Ou-  rione  et  .Antoiiio  ,  C.u-far  rclert 

dcinl.     Ehn.         Eliam    Ruluik.  dc  L.  C.    rd>.    i.  c.   5.      Er>. 

Cap.  29.    Pepigit]     I.  e.  pa-  ^f/ias]       liurniannus    ]>uiat , 

eifci  volnit,    ut  recte  a    C.af.iu-  exciilillc   alii :   caujjas  nlii  ali- 

lionn   aiiisquc    exponitiir.     Ex-  as  fuijfe  opinanliir.     Non    ar- 

cinpla  nova   adflcrc,   <]uae /iint  liltror  upccffarinm  ifle.    Etcnini 

in   pronijnu   c    Cicpron<>  ot  Li-  fa''}>e  verba  Jic  ponuniur .   apud 

vlo,    iion    opiij    efl.     Ens.  Graccos   tt  l.atiuos,     fiiie    fub- 

C.ip.  50.    Co/>JUtntuin  rjjlt]  iccit)  clifcrie  *diUlo ;   inan  hiHt 


quod  ncqiie  opera  conrummare,  quae  infiitue- 
rat,  neque  populi  exr])ectatiouem,  quam  de  ad- 
ventu  Jiio  fecerat,  privatis  opibus  explere  pof- 
fet,  lurbare  oninia  ac  permifcere  voluilfe.  Alii 
timuifle  dicunt,  ne  eorum,  quae  primo  ronlii- 
latu  adverfus  aufpicia  legesque  et  int^rcelfiones 
gefTifiet,  ralioiiem  reddere  coeeretur :  quum  M. 
Cato  idemtidem,  nec  line  iureiurando,  denun- 
tiaret,  delalurum  le  nomen  eius ,  fmuilac  pri- 
muni  exercitum  dimiiiflet;  quumque  vulgo  fore 
praedicarent,  ut,  fi  privatus  rediHet,  Milonis 
exemplo  circumpofitis  armatis  caulfam  apud 
iudices  diceret.  Quod  probabilius  facit  Ali- 
iiius  PoEio,  Pliarfalica  acie  caefos  profligatos- 
que  adverfarios  profpicientem  ,  liaec  eum  ad 
verbum  dixiffe  referens :  Hoc  ^olueriuit. :  lan- 
tis  rcbus  qpfiis  C.  Caefar  condcmnatus  cjjemy 
nifi  ab  exercitu.  auxilium  petifjem.  Quidam 
putant  captum  imperii  confuetudine,  penfitatis- 
que  fuis  et  inimicorum  viribus,  ufuni  occafione 
rapiendae  dominationis  ,  quam  aetate  prima 
concupilfet.     Quod  exiftimaire  videbatur  et  Ci- 


ins^fimein  daJTir.    Enrf.       Vis:  Opcra']       De    qnibus     ftipra 

I.atina    elt  ementlaiio.       Nunc  c.  ?.G.     Ern. 

o.    dicit:     Opinio  tenft ,  cauf-  Popu!i  cxfpectationem']    De 

fas    belli     «liverfas   Jttijfe    ab  munerc     et     epulis     fuuebribus 

illo  prnetextu.     Fit  enim  non  promifjls   1.   c.      Er:v.          Mos 

raro ,    ut  id ,  ([uod  praetcrUtur,  ^^   adrentu    fui    ex    Alemm. 

fimul  una   ilt  ex    veris   caufJls.  non   tlisplicet  Oudendorp.,  cul 

Sed  in  eo  Burm,   haerere    non  et  Rulmk.  acccdit.    Id  ego  qui- 

potuit,    quod    vcrbum  fubiccto  deni   non  imitcr. 

careret ;      hoc     offendit     pum,  u^.ntatc']       Dukerus    ad   Liv, 

«juod     disfentientes     opiniones  4->  o4'   addendum  putat  al/  vet 

Itatim  ita    abrupte    afferuntur,  iava.    Bene.    Probat  etiam  Ou- 

/ine  ulla  praefatione.       Verum  dendorpius.      Aetas    prima    dc 

ea  res  non  admodum  infolens  iuvenili  capienda.     Erx.         Si 

•it  in    tali   ftili  ntglip;c:uia.  Iciipiiiin     cIT«t,    auam    adok- 


44 


SUETONU 


rero,  fcribens  de  OfllfIf«;,  rcnlo  libro,  femper 
l^aerarem  in  ore  liabiiiQe  Eiiripjdis  verriis,  cjuos 
lic  iple  convcrtil : 

Nam  Jl  violandmn  pfl  iiii ,    regnandi  gratia 
Violandiim  cft:  aliis  rehns  pietatern  colas. 

5r  Quuni  ergo  fublalam  Tribunorum  intercef- 

Honem  ,  ipfosque  Urbe  ceflifl^e  nuntiatum  <^'i\.y 
])raemiflis  confeflim  clam  cohortibus,  ne  qua 
lufpicio  moveretur,  et  fpectaculo  publico  per 
clisnmulalionem  interfuit,  et  formam,  qua  lu- 
diun  gladiatorium  erat  aediflcaturus ,  confldcra- 
vit,  et  ex  confuetudine  convivio  fe  frequenti 
dedit.  Dein  pofi;  folis  occafmn  mulis  e  proxi- 
ano  piflrino  ad  veliiculum  iunctis,  occultiflimura 
iter  modico  comitatu  ingreflus  efl::  et  quum  lu- 
minibus  exTtinctis  doceirilTtit  via,  diu  errabun- 
dus,  tandem  ad  lucem,  duce  reperto,  per  an- 
gufliflimos  tramites  pedibus   evafit;    confecutus- 


fcens    concupiffet ,    nemo   lia»- 
finet.    Ccrte  moleriiim  rli  iam; 
(juales  partirulas   amant  irorn- 
tiorcs   lingu.ic,    non   vetcres. 
Ipfc]     Ilctcr    ad   Ciccroucm. 

Ehn.  Z'  -'•  '''«'1  ''"'■'•  ''''• 
milii    faepe  £;lfiflema  vidcbatiir. 

He^iumdi  ^ralia  ]  Giieir.  i. 
«iini  plcrisfiut;  aliis  Mll.  iin- 
Tcrii  gr. ,  f|iioil  ob  conrenliini 
libroruni  placet  Omlcnilf.i pio. 
tamquam  lapfus  mciuoriai.'  ipH- 
us   Scriploris. 

Cap.  51.  .Ardifiralitr.]  Srij. 
Bavenuae,  rjnac  inb'i  inpriniii 
falubris  alcndis  glaHiatoi.l.ui , 
iit  c  loro  Strabonn  lil.*.  <;.  p. 
■j^ix.  a  Burniuuiio  laadaio,  pA- 
tet.     Er.n. 


yid  lucem]  Pro  fub  lucem; 
nifi  fic  legeiulurn.  Nam  alias 
ad  tcmpus  ijiliim  jiraelcns  fi- 
gnilirat.      Ern.  ^^d    pcr    fe 

nuctuaiitis  poteliatis  e/l  in  110- 
tando  tempore,  ex  ij)fius  na- 
tiira  rei.  f^r^o,  (jtiuin  ditiiur 
ad  vrfpcram,  ad  hirmem , 
vcl  a])petcns  tempiis  vel  in- 
rians  iam  ct  praefcns  intclligi 
])orcft.  Se<l  uiiiiqui  ufus  jiro- 
prietatcOT  ilocciit  locutioiies, 
ad  ineridiem ,  ad  mediain 
'noctcm,  i.  e.  tcmpus  proxiine 
aiitccedcus  ipfaui  nieriilifin . 
nuHliam  noctem.  Viiif  Cenfo- 
riii.  c.  a4,  Ita  ad  lucnn  erit, 
quoil  riut.  (lirit  fr^o  r,\AiDx^, 
anic   priirwn*    diluculum. 


irLIUS   CAES-VR. 


45 


'K'>. 


qiie  coliortes  ad  Ruljiconejn  llumen,  qul  pro- 
vinciae  eius  fuiis  erar,  paulliun  conllitit;  ac  re- 
putJtns,  quautuni  molir^jtar ,  couverrus  atl  pro- 
ximos,  Eiiani  Jiunc^  ini|ulr,  reiyjcdl iiojjuinus: 
quofl/i  ponticuhmi  tj  a/tiierinius j  oniJtiu  ar- 
niis  ai^cjida  erujtt. 

Cunctauti  oftentum  tale  factum  eft.  Qiii- 
dam  eximia  magnitudip.e  et  forma  in  proximo 
fedens,  repente  apparuit,  arundine  canens:  ad 
quem  audiendum,  quum  praeter  paftores  plu- 
rinii  etiam  ex  ftationilnis  miiites  concurrillent, 
interque  eos  et  aeneatores,  rapta  ab  uno  tuba 
profiiuit  ad  flumen ;  et  ingenti  fpiritu  clalficum 
exorfus,  pertendit  ad  alteram  ripam.  Tunc  Cae- 
far,  Eatiir j  inquit,  quo  deorujn  oJtenLa  et 
inimicorujji  iniquilas  iwcal.  lacta  alea 
fjlo  j    inquit. 

Atque  ita  traiecto  exercitu,  adliibitis  Tribn-  55 
nis  plebis,  qui  pulli  fupervenerant,  pro  concio- 
ne  fidem  militum,    llens  ac  vefte  a  pectore  di- 


Cap.  52.  F.fto,  Inquitl  5u- 
pervacuum  hic  i/n/ii^t  vulgo 
fervatur,  quia  oTnnes  corlil.  et 
edd.  habenr.  llale  cleFendit 
Outlendorpius.  EJto  rccte  re- 
ceptuni  Burmanno,  et/i  omnes 
cofld.  et  edd.  liabent  rji.  Nara 
primian,  Graeri  exprimunt  if- 
c<(p5«.  Tiim,  qiio  tempore 
boc  dicebat,  non  poterat  di- 
cere,  alea  iacta  eji,  led  de- 
mum  traiecto  Rubicone.  Ern. 
Similirer  Petron.  fle  B.  civ. 
V.  174.  ludire  Fortuna  cadat 
alea.  Neqiu^  usnuam  aliter 
Graeci,  ut  Meleager  Epigr.  5G. 
Bci^A^fo-da)  xvjSoj.      Ac    leailU- 


ma  profecto  eft  mutatio :  du- 
rum  contra,  omnibus  codd. 
invitis  ,  abiicere  vocem  poflre- 
mam ,  quam  exemplis  Graeco- 
rum  tuetur  Oiidend.  Unum  ad- 
do,  et  a])tiffjmum ,  Pl«t.  Pbae- 
done  c.  24.  no5fv  o-Jy,  6^7), 
<o  Ztux^arf^,  T«v  TOioi^Twv 
a-za^ov  inwhov  P7\|/o'ut3a, 
fTZnhr,    a\i ,    f  ^  >; ,    >;ju*?  aVo- 

Ci-p.  53.  yldhibilis'^  I.  e. 
in  nibunal,  unde  concionabta- 
tur,  productis,  quorum  iniuria 
commemoranda  irritare  miiites 
volebat.     EniT. 

/'////i]  VidcCael.E.  C.  i.  5- 


'46 


SUETONU 


34 


fcilTa ,  invoc.ivlr.  ExiUimatur  etiam  equefires 
conrus  pollicitiis  finpiulis:  quod  acciclit  opiniono 
falla.  Nam,  ((imm  iu  atIo(juendo  exliortandoque 
faepius  di^ituiu  laevae  luanus  ortenlans  affirma- 
vc\,  {'o  ad  latisiaciendum  omnibus,  per  quos 
di£;nil.!lem  fu.iiu  dcfeuturus  efiet,  uunulum  quo-' 
que  acquo  animo  d.-.^tractnrum  libi:  extrema 
concio,  vid  facilius  ernt  \idere  concionantem, 
quam  audite,  pro  clicto  aceepit,  quod  vifu  fu- 
ipicabatur:  promiiiumque  ius  annulorum  cum 
luillibus  quadringenis   fama  distulit. 

Ordo  et  fumma  rerum,  quas  deinceps  gef- 
fit,  iic  fe  habent.  Picenum,  Umbriam,  Etru- 
riam  occupavit:  et  L.  Domitio,  qui  per  tumul- 
tum  fucceifor  ei  nomin.atus,  Coriinium  praeG- 
dio  tenebat,  in  deditionem  redacto  atque  di- 
miiTo,  fecundum  fuperuni  mare  Brundilium  te- 


Cap.  34-  ■'''''■  lumiihiim] 
Kon  niore  ac  lege,  i.  e.  reia- 
tione  facta,  et  (ententiis  di- 
ctis,  Seuatus  confulto  facto  tx 
lege  Semproma,  fed  procia- 
manlibus  iiae  orcline  Caef.x;is 
adverfariis  ,  cl  frurtra  reclanian- 
tibus   Caefaris   amicis.     Enx. 

J/i  dcdUioiiem  rrdacio  ]  E 
Mf.  Menim.  et  aliis  ediJi  di- 
tionem.  V.  ail  r.  y^.  Gediiio- 
ncm  poftulat  nd.  In  oninibus 
locis.  quae  ateruntur,  ubi  <ft 
in  deditionctn,  libri  variant, 
Iiabentque  alii  ad :  conciMiit- 
que  ipfe  Ouilend.  ad  Cai-f.  J). 
G.  6,  <).  rrdif;i  iu  dediliorienj. 
«li<  i  non  pi'flc'.  Frufira  ergo 
Ou<len<lorpius  •Iif<nilii.  Eivs, 
Non  fruilra ,  opiuor.  ncpu- 
gnai  res,    a  Cacf.\rc  L.   C.   i. 


i6.  fqq.  rciata.  Tum  ufrum- 
cjue  dici  Latiue  ])oteft.  redi- 
gere  in  dcditionem ,  et  redi- 
gere  a  d  deditionfm  ,  }io<;  uno 
discrimino.  ut  in  poftrTiore 
formuJa  dcdiiio  Ct  a<^tio,  vo- 
luti  (juuni  dicitur  compcUcrc, 
Jiibigere ,  ad  dedilioncm ,  in 
priore  ipfa  conditio  dedititio- 
rum,  velut  y<?/- »'//!« ;  und«  eit 
in  deditioncm  Tenirc ,  acci- 
pcrc.  Deinde  aliud  cil  rcdl- 
fcre  in  dcditionem,  ali- 
uil ,  IM  d i  I  i  o  n  em  .  Priu» 
lucum  habet  in  liomiuibus  ob- 
ledis,  quatcnus.  ut  ie  lioili 
dedant,  <ognntur.  ItA  fan« 
cvenit  alterum ,  rrdigi  in  di- 
lioHcm,  h.  e.  in  [lotrltatem 
(1  iinpriiuiu,  ncc  lani^n  id 
lil  fiiiijifr:    iii   1).    1.    rt    .-.  "•  |   . 


lULIUS   CAESAR.  47 

tencllt,  quo  Confules  Pompoiusque  confugerant, 
quam  primum  transfiet.Uuri.  Hos  frulfra  per 
omnes  moras  e-xitu  prohibere  conntus,  Romani 
iter  com^ertit:  appellati.sque  de  republica  Pa- 
tribus,  validiffmias  Pompeii  copias,  quae  fub  tri- 
bus  le^atis  M.  Petrcio  et  L.  Afranio  et  M.  Var- 
rone  in  Hiipania  erant,  invafit;  profeflus  aiite 
inter  fuos,  ^c  fc  ad  excrcit.um  fine  cliice  j  et 
indc  reverjiirimi  ad  diiccm  Jine  excrcitii, 
Et  quamquam  ol)Ildione  Mafliliae,  quae  Iibi  iii 
itinere  portas  clauferat,  fummaque  frumenta- 
riae  rei  pcnuria  retardante ,  brevi  tamen  omnia 
fubc^it. 

Hinc  Llrbe  repetita  in  Macedoniam  trans-  55 
grcflus,  Pompeium,  per  quatuor  paene  menfes 
maximis  obfeflum  operibus,  ad  extremum  Pbar- 
falico  proelio  fudit:  et  fugientem  Alexandriam 
perfecutus,  ut  occifum  deprehendit,  cum  Ptolo- 
maeo  rege,  a  quo  flbi  quoque  infldias  tendi  vi- 
debat,  bellum  fane  difliciflimum  geflit;  rieque 
loco  neque  tempore  aequo,  fed  hieme  anni, 
et  intra  moenia  copiofiiTimi  ac  foUertiflimi  ho- 


tibJ   ditin    certe  perlireve   qnui-  geograpliico/     ut       contineat, 

dam   eltet.      tJcd   ro    rrdi-^i    iu  quitquitl    ell  fub   imperio    Pro- 

dttionem    latpo     etiam     fit  con(ulis   Maceilonici,    adeoque 

fine     ulla     ilc(Uiione,     vel     ef-  etiam  Epimm,  in  qua  cft  Drr- 

fecius    conffMjuens  ponitur   pro  racliium,  ad  quam  obfeditPom- 

re  antecedenii,    ut  VeJp.   c.  /,.  peium  Caefar.     Ern. 

Dcditione/n  tamen   ex    noitiis  Hieme   anni]       Recte   hunc 

tantum  unus   habet   Guflf.   2.  loquendi     modum  .  e    Gell.  2 , 

ylppellaLisque  de  republica]  21.    17,    lo.   ig,  5.   defendit  Ca. 

Hoc     quid    lit,     docebit     ipfe  faubonus.     Ekx.          Conf.  Pii- 

Caefar  de  B.    C.   1,    33.     Enif.  caeum     ad    AppuleJi    Apol.    p. 

Cap.   55.       In   Macedoniam  oi. 

Cransgr.]       Sumitur   h.   1.    Ma-  InCra   moenia   cop.    ac  foll. 

Cfedonia    feiifu   Romano,     non  hnJUs]       Hov   quid  Lt,    docc- 


4r>  SUETONII      ' 

flis,  inops  ipfe  rerum  oniniiim ,  ntrpie  impara- 
tus.  Regiium  Aegypli  vietor  Cleopatrae  iratri- 
que  eius  minori  peniiirjt;  veritus  provinciam  la- 
cere,  ne  quando((uo  violentiorem  praefidem 
nacta ,  novarum  rerum  materia  ellet.  Alj  Ale- 
xandria  in  Syriam  €t  iiide  Pontum  transiit,  lu-  * 
gentibus  de  Pharnace  nuntiis:  quem,  Riitlirida- 
tis  Magni  filium ,  ac  tunc  occalione  temporuni 
bellantem,  iamque  multiplici  rucceilu  praefero-  ' 
cem,  intra  quintum,  quam  aifuerat,  dieni,  qua- 
tuor,  quibus  in  confpectum  venit,  lioris,  una 
profligavit  acie:  crebro  commemorans  Pompeii 
felicitatem,  cui  praecipua  militiae  laus  de  tam 
imbelli  genere  Iioftium  contigiffet.  Dehinc  Sci- 
pionem  ac  lubam,  reliquias  partium  in  Airica 
refoventes,  devicit;  Pompeii  liberos  in  Hilpania. 
56  Omnibus    civilibus    bellis    nullam    cladem, 

iiifi  per  legatos  luos,  pafiiis  efi  :  quorum  C.  Cu- 
rio  in  Africa  peiiit;  G.  Antonius  in  IUyrico  in 
adverfariorum  devenit  potefiatem;  P.  Dolabella  I 
clalTem  in  eodem  Ilhrico,  Cn.  Domitius  Cal- 
vinus  in  Ponto  exercitum  amirerunt.  Ipfe  pro- 
fperrime  lemper,  ac  ne  ancipiti  quidem  um- 
rpiam  fortuna,  praeterquam  bis,  diniicaATt:  fe- 
mel  ad  Dyrracliium;  ubi  puUiis,  non  inflante 
Pompeio,  negavit,  eum  vincere  fcire:  iterum  iu 
Hirpania,  idtimo  proelio,  quuni  delperatis  rebus 
etiam  de  conlcifcenda  nece  cogitavit. 


blt  Hinius    dfi    B.   Alex.   c.    iC  fjnam  erfrritum  nrcfpit.      No-. 

17.     F.n>.  laliat    otiain    rtiiliiik.    llem    no- 

Intra  quintnm,   qunm'^  I.  e.  inl>ilis    ril    aMativHs.    qtintuor 

P  "Jl  q  ua  tn     ajjtivrat ,      vene-  lioris,   railnii  lipiiil,  intra  qtia- 

i-U.     Vide  Peri/.    atl  Saiict.  Mi-  tuor    horas.       Otrruin   pnullo 

ncrv.   3,  g.     p.   520.     et    Intpp.  ante    ac    juill  Jilium   iiegligenv 

•»»1  Liv.  ag,   16.    Quiftio   nniio.  iiu.s   additum  pm*. 


ILLIUS   CAESAR. 


/if, 


ii^ 


ConfectJs  bellis,  quinquies  triumphnvit: 
poft  dovictuiu  Sci])iouem  quater  eO([em  menle 
[\  d  iiUeriectis  dieljus;  et  luilus  lemel,  polt  Tu- 
per.itos  Pompeii  liberos.  Primum  et  excellen- 
lijlnnum  triumphum  egit  Gnllicum,  fequentem 
Alexandrinum ,  deinde  Ponticum,  huic  ])roxi- 
muni  Africanum,  noviilimum  Hilpanienrem.  di- 
verfo  quemque  ajqiaratu  et  inrtrumento.  Gal- 
Hci  triumplii  die  Velabrum  praeterv^eliens,  pae- 
ne  curru  excuffus  eft,  axe  dillTacto:  adicendit- 
que   Capitolium    ad  lumina,     quadraginta   eie- 


Cap.  37'  Qiiintjuies  triiim' 
phauic]  Nonnulli  codd.  e/uin- 
auics  quinqmnni ,  fub  quo 
lulpicantur  aliquid  latere  de 
fpatio  temporis,  intra  quod 
quinque  triumpbos  egerit.  Et 
Burmannus  quidem  coni.  bi- 
ennio  vel  in  biennio ;  Ou- 
dcndorpius ,  unoque  nnno  vel 
uno  paene  anno.  IVlihi  ilta 
fcriptura  orta  videtur  e.\  mala 
eiusdem  vocis    iterationc. 

j^pparatu  et  in/irumento] 
Recte  Torrentius  de  matcria 
ferculoriun  varia  explicat,  e 
VcU.  2,  56.,  quem,  fi  lubet, 
^  ide.     Ern. 

Praetcri'ehens]  Pro  prae- 
tervectus ,  cuius  generis  ex- 
empla  congeflit  Gronov.  ad 
Liv.  2,  19.  Sed  Burmannus 
magis  probat  quorundam  codd. 
et  edd.  lectionem  praevehens : 
quod  probabilius,  librarios  boc 
iii  illud  mutalTe,  quod  notius, 
quam  illud  in  boc.  Sed 
potuit  compendiuni  fcribendi 
mutationi  locura  darc.  Eh^. 
Vol   L 


Rubnkenlo  tamen  non  dispK- 
cebat.  Conf.  Gronov.  ad  Liv. 
29,  32.  Lfus  autem  verbi  iv- 
hens  et  lirailium,  ut  gejians 
Dom.  c.  II.,  participiis  con- 
cellus  eft,  ne  Latinis  deefle 
videantur  participia  infectae 
rei  in  vore  pafliva  ad  modum 
Graecoruni. 

Drfracto]  Alii  codd.  et 
edd.  diQ^racto ,  quorum  utrum 
praeferendum  £it,  disputatur. 
Axi  tamen  accommodatius  elt 
drfracto.  ISon  enim  axes  ita 
franguntur,  ut  aut  medii,  ut 
vult  Oudendorpius ,  aut  in 
mult4s  partes  diiabantur,  quod 
cft  diffringere,  fed  toti  de- 
fringuntur  in  extremo.  Ern. 
Quod  adeo  elTet  praefringere. 
Probabiliorem  fcripturam  fir- 
mavit  Cafaubonus,  quem  et 
Ruhnk.  fequitur.  Non  necefl» 
efl  diffringi  res  in  multas  par- 
tes  ;  nifi  forte  Navius  augur  ro. 
tem   difcidit   in  multas   parr 

yldfccnditque  Capiioliu.n'^ 
Durraannus   non    improbabilem 

D 


5o 


SUETONn 


53 


pliantls  dexlTci  atque  finiftia  lyclinuclios  a;crtan- 
tiljus.  Ponlico  triumpho  inter  pompae  leicula 
trium  verboium  praetulit  litulum,  Vem.  Vidi. 
Vicr.  non  acta  belli  lignificantem ,  ficut  ceteris, 
fod  ceierltor  confecti  iiotam. 

Veteranis  leyionihus  praedae  nomlne  in  pe- 


pm-Tt    Cfinlecnirani    Cnpcri   Ex- 
f:i'-.    i\i;  Eiojjlianr.   c.   7.    lcgcn- 
ils   tlcfrcndil(juf> ,    exirtimamis'- 
cjtie  ,     lurnina    adhibita    in  .  He- 
Irenrn    C.ipilolii    poft    coenam 
in    Capitolio :      nara    jiompam 
ipfain  tlara  luTc  factani ;    libva- 
rios    viJi'ri    adfc-cndil     rcpoCu- 
111(3,     qiiod    non    concoi|Jier6nt 
dcfcrndit      Capilolium.        Ilo 
fpomlcri    pollel,     illuni     tiiiini- 
pluuii  ,     fjui ,    nt     Siietoijius    cli- 
cit,    txr:elientif]lfnus  iuit,  pro- 
pter      magmtudiuem     porTipae, 
multlniclinemfjtiu      ferculoruin, 
ail    leriim    diei    (luralTe ,    prae- 
lertiin    ([uum     raenfis    Octobcr 
ellet,    brevioresque  clies,  (vitle 
\«^llei.    3,  50.)    ec   iiovit   acn-f- 
fillet  mora   e   liarto    curru    tri- 
mrplialj,    iam'(ue  ob    cauffam 
elepliantos    ar-  ellitos     etr.     Ita 
videtur   Diikeio   a<l    I'Ior.   2,    •?. 
10.   probante  Ouil'Mi«lorp. :    fcil 
tameii    et    Dio    (■Irpbanforiim , 
l)cbiiuchos  [reiiuriitum,   tlcmiira 
nteminit  in    Caclaris     retiiiu    e 
Ca|iitolio   (luniiim  :    fjiiaiiiquani 
in    talibus    tlis^^r^pare    lacpc   lii- 
Itoiito'!.     rccle     nionet   (]afdii- 
Louiis.    i;f\y.       Dioncni  fi  com- 
pares,     S.    fliioruin     trinmpho- 
nim  res  niifriiinf  xiilrii    flcbct. 
attjuc  ailco  lcxipAilie  drfcendit. 


Xam  axcm  difiractnm  Gallico 
lniin';.bo  trlbult  Dio;  alteruni 
illtiil  «If^  clcpliantis,  Africano. 
At  \errKiimile  cU,  crrarc  Grae- 
ciim   lcriptorera. 

DcTira  at-juc  finifirn'^  In- 
tell.  pompae,  et  Enfbnniihus 
jnobofLitle.  Pro  lychnudios 
Mll".  ct  cfld.  vett.  piures  ly- 
chuos,  rpi'.)il  >.«ju,7raff<  Dionis 
mclius  relpondet.  Poflunt  ta- 
mcn  intelligl  fercula  lampa- 
(luin.     Erx.  Debent   etiam. 

Ijchnnchi  (ipcrperam  lychuos 
cletlerant  alii)  lunt  iiibil  aliud 
fjuam  candelabra,  ex  li^uo 
vcl  metallo  facta,  qualla  ho- 
tlicfjue  fupcrfuQt  intc»  ojicra 
aitinm.  IUa  jTTobofcidi  clc- 
jdianlornm  imponi  moris  fn- 
illc,  nuinnii  oltcndunt,  «irt 
qnibus  vidc  Spanhem.  de  U.  ct 
P.    N.   Disf.    5.   p.   170. 

(.'.etrri^  Intell.  tiluH.  Ou- 
flciidorjiius  cnni  aius  reccpit 
oricris,  fc.  triumphis.  Non 
bcnc.  Nam  hic  titulus  fuit  iii 
illo  triumpho  folo.  Er.x.  lloc 
ncniu  iic^abit.  Iminu  ii  cetts- 
ri  I<<;as,  tittili  |>Iurcs  in  uno 
Pontico  uiumjiho  circumlati 
\t<l<'ri  poiniit.  In  ceteris ,  op- 
j>oliio  tr.  PonCico.  fnbaiidi 
fctit,    ui  lujti*  c.   3(j. 


lULIUS  C.VESAR. 


.51 


J'tes  fingulos  faper  blna  festertia,  rtliae  inltio 
tivilis  tiimultas  numeraverat,  vicena  «'uaterna 
luillla  nummum  dedit.  Asfignavit  et  ;::;!0.s,  fcd 
Jion  continuos,  ne  quis  poiieflbram  expellore- 
tur.  Popnlo  praeter  framenti  denos  niodios  ac 
toiidem  olei  liljras,  irecenos  cpiO(]ue  nnmmos, 
qiios  pollicitus  oliin  erat,  viritim  divilit;  et  lioo 
amplius,  centenos  pro  mora.  Annunui  otiam 
haljitationom  Romae  iisque  ad  Ijina  miliia  num- 
mum,  in  Italia  non  ulira  quingenoy  iesterlios 
remilit.  Adlecit  epuluni  ad  vifcerntlonem  ,  et 
polt  Hiipanienrcm  victoriam  duo  priuidia,  Nnm 
quum  prlus  parce,  neque  pro  iiberalitate  lua 
praebltum  iudicaret,  quinto  polt  die  aliiid  lar- 
giflimum  praebult. 

Edidit  fpectacula  varil  generis:  nmnus  gla-  59 
diatorium;    Uidos  etiam  regionatim  Urbe   toia, 


C'ip-  58«  Viccnn  qtinterna^ 
Polterius  vocabiilnm ,  iii  diio- 
bus  iribusve  coikl.  oiiiiffuai, 
auclupra  lineam  fcriptum,  re- 
cte  elecit  Ourlendorp.  Graccl 
enim  fcrfptorcs  liabent  Trfvra- 
3t'4>:'><a<  igx^ijjnai;,  clccentc 
Cafaub. 

jinnumH  kaiitat.^  Hunc 
locum  primus  recte  .inferpreta- 
tus  eft,  e  |Dione,  Gronovius 
Sost.  2 ,  2.  p.  57.  Nempe  : 
oninibus,  fjui  non  fupra  bina 
millia  HS.  folvcre  tlebebaat 
pro  habltatione,  tum  in  Lrbe", 
tuin  in  Italia,  largitus  eit ,  et 
quittem  ita,  ui,  pro  iirbanis, 
totam  mercedem  (lomlnis  aetli- 
iim  folveret,  pro  ceteris ,  rruar» 
tam    BTercedis    partem.      Ers. 


Scil.  quartnm  pnrtem  hoiy.lov, 
quod   folvcndam    erat   lu    Urb« 
li.ibitantibus.     Merr.edcs   hahl- 
tatlonis    annuas  proprie    dicit 
Cacf.    1;.    C.    5.    ?.t.     Sed  il!a' 
luirma   extra    Libeni   Itabltanti' 
tenuiori!  flafii;   fufiicifbat    ipro 
annua  babitaiione.     x\oh  nltra 
nihii   aliud   eft    quain    conimu- 
tatns     fenno     pro     usque    ad; 
quod   mirnm  '  ell    fraudl    fitiffe 
Gronovin.     ilectum  fenfum  ixu-' 
per  etiam    Uremius   vldit. 

./fd  i-i/ccralioncm]  VuTgO 
ac  Ti/crrat.  lilud  ex  aliquot 
Mff.  veie  repofult  Burm.  Tla- 
cebat  Ii<-m  PvJihnkenlo. 

Cnp.  5«).  Ludos]  De  fce- 
iilcis  iimpliciter  dici ,  iralatl- 
tium    tlt.     Sttf   dlci    curii    "di- 

D  a 


5a 


SUETONU 


et  quiclcm  per  omnium  linguarum  hirtrlones; 
item  circenfes,  aihleras,  nauni^(Jiiam.  Munere 
in  foro  clepugnavitFurius  Leptinus,  ftirpe  praeto- 
ria,  et  Q.  Calpenus,  Senator  quondam,  actorcjue 
caulTaruiu.  Pyrrhicham  fahaveruiir  Afiae  Biihy- 
niaeque  principum  hberi.  Ludis  Decimus  La- 
berius,  eques  Piomanus,  mimum  fuum  egit:  do- 
natus({ue  quingeniis  feslertiis  et  aimiJo  aureo, 
felTum  in  qnatuordecim  e  fcena  per  orcheftram 
transiit.  Circenfibns,  fpatio  circi  ab  utraque 
parte  producto,  et  in  gyrum  Eiiripo  addilo,  qua- 
drjg.is  bigascpie  et  ecpios  deHdiorios  agitaverunt 
nobifirinni  iuvenes.  Troiam  kifit  tmma  duplex, 
maiorum  minoruinque  puerorum.  Venariones 
editaeper  dies  quinque,  «cnoviflime  pugna  di- 
vifa  in  duas  acies;  cjuingenis  peditibus,  elephan- 
tisvicenis,  tricenis  equitibus  hinc  et  inde  com- 
niiflis.  Nam  quo  laxius  dimicaretur,  fubhitae 
metae,  inque  earum  locum  bina  cafira  ex  ad- 
verfo  conftituta  erant.  Athleiae,  ftadio  ad  tem- 
pus  exftructo ,  regione  Martii  campi  certaverunt 
per  Irichunn.  Navah  proeho,  in  minore  Codeta 
defo/lo  hicu,  birenies  ac  triremes  quadriremes- 
que  Tyriae   et  Aegyptiae  clallis  magno  pugna- 


ninctione  a  clrcennbus,  ani- 
madvertendum  viHetur.  Atque 
hacc  efl  propria  verbi  fignifi- 
catio :  ad  ciicenfos  translaiumi 
cft.  Nam  liidii  foli  dicuntur 
liiltriours.      Erit.  Conf.  fu- 

pra  c.  lo.   Tib.  c.  34. 

Iit  foro  ]  Quod,.  nondum 
ellet   amphithcatrum.      Eri*. 

Sublalar  tiiftae]  Intell.  cum 
tota  circi  fpina,  ctiius  in  ex- 
tremiutibui  mette  erant.   Eait. 


Rt/fione  M.  campi'^  Vulgo, 
in  reffione ,  uti  etiam  Guelf.  i. 
Bcrn.  I.  Omifllo  magis  cx 
ufu  Latinitatis  efl.  Aliud  ex- 
emplum  Gramm.    c.  a. 

Tyriae  et  y^egjptiae  clnjjis^ 
Intcll.  naviuni ,  more  Tyrio  et 
Aegyptlaco  acdiHcaturum ,  et 
pugnantium:  quoii ,  tirvnure 
caulla,  non  alienum  virum 
monere:  alioqui  r«»  fatia  do- 
ctis    nota.     Similiter   capienda 


lULIUS   C.\ES.\Pi,  55 

forum  iiumero  connixerunt.  Ad  quae  omr.Ia 
Ipeclacula  tantum  unclique  confluxit  Jiominum, 
ut  plerique  advenae  aut  inter  vicos ,  '  aut  inter 
vias  tabernaculis  pofitis  manerent;  ac  faepe  prao 
turba  elifi.  exanimatique  lint  plurimi,  et  in  iiis 
duo  Senatores. 

Converlus  blnc  ad  ordinnndum  reipubli-  40 
cae  ffatum,  lafios  correxit,  iam  pridem  vitio 
Pontificum  per  interc:dandi  licentiani  adeo  tur- 
batos,  ut  neque  meQmm  feriae  aeJtati,  netjuo 
viudemiarum  autumno  competerent.  Annum- 
que  atl  curlum  JbJis  accommodavit,  ut  trecento- 
rum  fexaginta  qnlnque  dierum  eJlet,  et  inter- 
calario  menie  fublato,  unus  dies  quarto  quoque 


clafTis     Rhodia    et    Sicula     in 
Claiid.    c.   21.     Erx. 

Inter  vicos,  aiU  iriter  i'ias'] 
H.  e.  in  incis ,  in  ■viis.  Ut 
Aug.  c.  45.  Conf.  Dukerura 
ad  Flor.  2,  6.  p.  317.  Drakenb.  - 
ad  Liv.  2.S,  g.  Mox  manereiU 
oft  plane  pernoctarcnl  ;  iinde 
inanjio  dicitur  locus,  in  rjuo 
iter  facientes  pernoctant,  un- 
tle  Gall.  m/7iJon.  Vide  Sal- 
maf.  ad  Capitol.  M.  Ant.  c.  7. 
rt  Gron.  ad  Senrcam  de  Be- 
neff.  5,  iG.  Hacc  omnla  ani- 
inadverlebat  Rulmk. ,  limul  no- 
tans,  BFntleium  non  debuifle 
©ffendcre  in  ilta  particula  ap. 
Horat.  Serm.    1.  7,   11. 

Cap.  4o-  Ordinand.  reip.] 
Id  fit,.  lf_2;ilnis  de  rcligioniljus, 
magifcratibus .  iudlclis,  .-iliis- 
fjue  rebus ,  Icribendis  ,  quae 
maxime  remp.  continent.  Hinc 
leges  luliae.      Ehk. 


Prr  iiHercalniidi  lir.cnlinml 
Srampa,     qui   nuper    notas     in 
Sigoiiii    Faitos    rompilavit ,   nli- 
am    raiioncm     eius    confufionis 
excogitavit,    iu    Disf.    de    atmo 
Rom.,    quae  nolis  illis,  ad  Nu- 
mam,  inferta  ell.    Sed  eam  in- 
dicare     tantum     voluimus     iis  , 
quibus  talla    (cire ,     et  cxcuterc 
luljido   elt ,  non  coramemorare. 
Nobis    quidom  oa  fpcciofa  ma- 
gis ,  quam  veva   videtur.     Ern. 
u^rfiale]         Cave      praeferas 
hejiati.       Eft   ablativus   abfolu- 
lus,    ut   rectc  notavit  Lurman- 
nus,  qui  in  ])riniis  aetatis  argen- 
teae     f^rlptoribus,     nominatira 
Suetonio,    frcquentatur.      Ern. 
Unum    quldem    apud  S.   eft  ex- 
emplum    vcrbi     compelere    ab- 
(olute    jiofui   Aug.   c.   31.,    fcd 
alienutn   liuic  loco,     parlim  II- 
gnificatione ,    partira   eo,  quod 
datlvus    faCcrdotio     obfcurlus 


s^ 


SUETONII 


4r 


aimo  intercnlnretnr.  Qiio  fmrrm  mngls  in  po- 
fteruin  ex  Kt'i]en<ils  Jjiiiuariis  novis  temporum 
ratio  congruerer,  inter  Novembrem  ac  Decem- 
brem  menrem  interiecit  duos  alios :  fuitque  is 
annus,  quo  haec  conftitueijanlur,  quindecim 
menfunn  cum  intercalario,  qui  ex  conluetudine 
in  euni  annum  inciderat. 

Sonatum  lupplevit;  ])a':ricios  allegit:  Prae- 
torum,  Aedilium,  Quaeliorum,  minorum  etiam 
ma^itiratuum  numerum  an^.pliavit:  nudatos  ope- 
re   cenibrio,    aut   rentcnlia  iudicum  de  ajubitii 


fubauditur,  qui  fe  liuc  jnfcrt 
ex  bonis  codd.  Practuli  igliur 
acjlati. 

Aoi>is]  Explicari  poteri,  fic 
ut  Burmanuus  fccit:  Roma- 
nis.  Sed  habpt  tamen  allqiiid 
©ffenfiouis.  ]\'ara  nuspiam  fic 
Surtouius  fciibit,  quum  infi- 
nilis  locis  laJia  juoferat,  in 
quibus  uou  ininns ,  qu.im  h\r, 
iilud  nohis  lo' uni  baberf  ]icf- 
fet.  Si  noi-ii  IfgJS,  fj'.iol  in 
margiue  ed.  Gr^^ph.  eJt,  /t  rnul- 
tis ,  ctiam  Oudendorpio,  j/Ia- 
cet,  exnihint  ca  iufoinmoda, 
quae  Lurmaunus  vidit,  et  com- 
inemoravii.  Iinque  illud  prac- 
fercndum.  Cociiciebara  ali- 
quando,  nova  tetnporuni  ra- 
tio :  in  quo  iiiliil  quemfjuam 
offcndcre  potcfl.  Enx.  Id 
non  inut.iflcul  Ilbi.iriJ,  rerin 
repouit  Oudend.  .\dde,  fjuod 
jnt-jite  dicretur,  tn  pojle- 
r  um  n  o  i^n  m  tcmpoinm  ra- 
tioncm  con^rurrc:  JVibili  fmit 
Iturmaiiiii  iiicoininodn,  fii;;i- 
cli/Hiuuin   autctn   nobis.     ^  oca- 


buliim  MOfw.r  iain  (ujira  c.  20. 
finali   crrori   locum   dedit. 

J)i/os  a/ios]  Intcicalaiis  pri- 
oiis  Kal.  Nonae  et  Idus  di- 
ciSf;  intcrcalares  priorcs ,  al- 
tcrius,  pojtcriores ,  ut  difci- 
iiuis  e  Cicerone  ad  tjiv.  (I, 
14.  Er.N.  Ij>Ie  annus,  qiieiu 
vulgo  dicunt  covftifionis ,  fuit 
a.   r.    ^'arr.   70.S-    a"!f  C\\x.  46. 

(;ap.  41.  iSndatos  opere] 
I.  f.  pri-..itos  ornanientis,  iion 
modo  cqiiclhis  ordinis,  iit  Lur- 
niannus  explicat,  Iid  oraiiino 
ordiiiis  fui.  Neqiie  eiiim  ri- 
deo ,  cur  'le  folis  Eqtiitibus 
velinius  iutrHigcre.  Opus  ccn- 
forium  1  iTe  lacliiin  ,  qiiod  Crii- 
loros  nolarc  folebant,  c  Gcl- 
lio  4,  12.  iani  docuii  Cafau- 
bonus ;  quod  alias  probrum 
Cfufcriuni  dicitur.  Altcia  iu- 
lcrp.itaiio ,  f['jiac  loco  Colu- 
mcll.ie.  rracl.  I.  la.  confirir.a- 
liir,  ubi  opus  cenforium  cll 
iioia  ccnloiia,  non  lam  bciic 
coiivcnif  huic  loco.  Noiare, 
ct   cafligare,    ell  opu*  cenfcri- 


lULrJS  CAESAD. 


K^ 


conflpmnntos  refntuir.  Comitia  ciiin  popnlo 
partitus  elt:  ut,  exceptis  conliilfitiis  coinpotiiori- 
bus,  de  cetero  numero  caudidiitorum,  pro  nnr- 
te  dimidia,  quos  populus  vellet,   prouuutiarej;- 


lan  faccre:  iit,  dirrre ,  teftcs 
interrogare,  etc.  opu.t  orato- 
rium,  ap.  Clc.  I>rut.  45'  ^\>^^ 
Cjuidem  nota  non  m.ij^is  opiis 
cenforUnn  dicl  polerlt,  quam 
oraiio  ipfa,  opiis  oratoriiun, 
in  tali  lorjuendi  fornKi.  Quis 
enim  dicat  v.  c.  opcrc  orato- 
rio  dcfendi  ?  Ern.  Nuda- 
ti  op.  cenf.  funt  exutl  praemiis 
utriusque  ordinis ,  et  lenatorli 
et  equeftrls,  oh  prolnuin  cen- 
foriae  notae  obnoxium.  Sae- 
pe  inuignandum  elt  Eurnian- 
Tio,  talibus  arabagibus  occr.fio- 
iies    praebentl. 

Cojifut.  petitoribus']  Omncs 
icodd.  et  edd.  ante  Graevium 
'compctitoribus ,  quod  rcllii.ui. 
Ita  et  Oudcndorpius.  Pctcre 
confulatum  ,  dicitur  recte :  pe- 
litorcs  honoruni ,  nusquam  re- 
jierluntur.  Ern.  Hoc  discri- 
jnen  non  aslecjuor.  Sed  dubl- 
tandum  non  eft  h.  1.  de  ccmpe- 
titoribus ,  qui  dicuntur,  ut 
c.  ig.  iuit. ,  ipllus  refj^ectu 
Caefaris ,  cul  a.  703.  in  de- 
cenniuni  continuus  confulattis 
deftinabatur ;  ita  ut,  qui  po- 
Itea  petitores  confulatus  erant, 
illius  competitores  vocari  de- 
berent. 

Pronuntiarenlur'\  Asfentl- 
cndum  Burmauno,  qui  jion 
mutandum    In    renuntiarentur 


put.TC:  f|i:od  urrumfjuf  vcrbiiin 
in  ea  re  ufiiatuni.  •  i^cA  quod 
iititur  folo  Ciceronls  Vorr.  (,, 
15.  loco ,  in  to  fiillit  ipfum 
ratio,  Nam  Ibl  jiraeco  non 
dicitur  magifiratuni  pronuntia- 
re,  fed,  illum  feniorum  ac 
iunlorum  centuiiis  pinctiirae 
lionore  affici :  in  quo  renuntl- 
andl  verbo  uti  non  poterat. 
Erco  illud  pronuntiarentur  re- 
tulerim  potius  ad  magiflratum, 
qul  comitia  habebat,  de  quo 
proj^rie  pronuntiare  dicitur, 
ut  de  pracconibus  rcnuntiare. 
Sicut  in  v*!i'natu  fententlae, 
qu.ie  a  C^onfule  rcjoetuntur,  ut 
in  cas  disceifio  fiat,  dicuntur 
ab  eo  prosiuntiari ,  Cic.  ad 
Div.  I.  ep.  2.  eaque  res  banc 
vim  habet,  ui,  quae  fenrentia 
a  Confulo  non  rcjictatur  ac 
pronunlietur ,  in  eam  neqtie 
dlsceflio  ficri  neqye  SC.  pol- 
ilt,  ut  dlfcimiis  e  Caefare  B. 
C.  I,  2.,  i\bi  I.entulus  ne- 
gat,  fe  fciUentiam  Calidii 
pronuntlaturum :  lic  cajidida- 
ti ,  a  ceuturiis  crcati,  a  Con- 
fule  proninitlabanlur :  idque 
adeo  ncceflarium  erat,  ut  qiicn» 
ille  non  prouuntinret,  eiu< 
creatio  iniia  eftet,  ut  patet  e 
Livio  f).  cxlr.     Ern.  Kuhn- 

kenio  fcTibendum  videbatur  re- 
nuntiarentur ,      laudiTto     lor» 


5S 


SUETONII 


tiir;  pro  parte  altera,  qiios  ipfe  ediflKret.  Et 
edebat  per  libello.s,  circuni  tribus  iniiros ,  fcri- 
pturabrevi:  Cafjoj'  Diclalor  iUi  Iribiii.  Com- 
niendo  iH)bis  illinn  ct  ilUini,  ut  i^cjiro  fuffra- 
gio  fuam  cli^nilalcm  lcncant,  Adinifit  ad  ho- 
nores  et  proicriptorum  liberos.  ludicia  ad  duo 
genera  indicuni  redegit,  ecpiertris  ordinis  ac  fe- 
natorii:  Tribuiios  aerarios,  cpiod  erat  tertium, 
fustulit.  Hecenrum  populi,  nec  more  nec  loco 
Iblito ,  fed  vicatim  per  dondnos  inrularum  egit; 


Llv.  7,  26.,  ubi  baec  ipfa  vcr- 
ba   a  librariis    permurata   (unt. 

Edidijjct]  MlT.  et  edil.  vett. 
drdiJTci ,  quod  e  vcrbo  fcrjuen- 
te  edcbai  corrcctum  eft  a  Vi- 
ris  doctis.  Eft  et  iii  margine 
edit.    Grv]<1i.     Ekn'.  Sij^na- 

tum  lianc  a«l  r' m  vcrbum  elt 
edendi ,  non  dthiidi.  HauJ 
placent  Li|i/li  fcriplurac,  de- 
dijfet  et  dnhat.  Et  hoc  lia- 
bent  etiaui  todd.  ii  px  noilris, 
qui  praebent   drdijjet. 

Suam  dignitnlrni  tenrant] 
I.  e.  obiineant,  tueantur.  Di- 
gnitatem  autem  fuam  rotinent, 
ijui  creantur:  jiam  hoc  ipfo 
iutelligitur ,  eos  dignos  lionore 
iudii  ari  :  fi  praelfrmiituutMr, 
ferus  cft.  Sic  fupra  c.  i/(. 
plebs  concnnit  asfertura  Cae- 
fari  dignitalem ,  fjuum  Scna- 
tusconfiilio  a  prariiira  rubino- 
tiis,  li.  <-.  iK<!:£;nus  iudiratufi 
rllet ,  qni  r.im  obtitieret.  Ern. 
Satis  immodfll»;  addidit  Junm, 
f|uali  a  Cnefarc  acciprrrnl  di- 
gniiaiem,    «d   quam   tamcn    /e- 


ncndnm  dlris  canffa  opus  ef- 
let  riiftraoiis  populi.  Trnere 
eJt,    (juod    uoriris    hrhnnptcn, 

L.il>eros'\  Quod  veiitum  le- 
ge  Cornelia.  Scd  Caefar,  da- 
ta  opera,  Sullana  iiiltituta  ne- 
gllgendo,  plebis  gratiain  ca- 
ptabat.     Vide    c.    11.     Ern. 

Tcrtinm]  E  lege  Aurelia 
Couae,  de  qua,  omninoqut* 
de  mutatione  iudiciorum  ,  qu'>- 
ad  iudlcps,  pro  tironibus  di- 
xi ,  in  Clave  CIc.  in  Lndice 
Legg.    in    Aurelia.     Ern. 

Rrcenjum  popiUi  etc.]  Po- 
puli ,  intell.  plebis  (v.  Diik. 
ad  LIv.  ^i  ,  Jo. ) :  recenjuni 
autcm  plebis,  ( non  cenluin 
totiiis  populi  )  qui  fit  frumenti 
publice  lUsiribuendi  cauffa  ,  ut 
ilitelligatur,  qui,  et  quot  fint, 
quorinn  ratio  in  ea  rc  baben- 
d.i  ;  qui  inoriui,  quot  novi  ac- 
cedere  d<'brjnt.  Er?!.  Conf. 
Diikeram    ad   Liv.    Ejiit.    Iij. 

V'  :  morr  nec  loco  Jolim'] 
T.oi.us  fuliius  batid  diibie  rain- 
pus    M.Mlius:    tnot   dutcin ,    ut 


lULluS   CAES.\R. 


67 


atque  ex  vi£;inti  trecentisque  millibiTS  acclpien- 
tiuin  fnimentuni  e  publico ,  ad  centuni  (piin- 
quap;inta  vierraxit.  Ac,  ne  qui  novi  coetus  re- 
ceulionis  caulia  moveri  quandoque  poirent ,  iu- 
Itiluit,  quotannis  in  demortuonim  locum  ex  iis, 
qui  recenliti  non  eflent,  liibrortitio  a  Praetore 
fieret. 

Ot.toginta  autem  civium  millibus  in  trans- 
marinas  colonias  distributis,  ut  exhauftae  quo- 
que  Urbis  frequentia  fuppeteret,  faiixit,  ne  quis 


42 


[ieret  per  minilteiia  'publica, 
h.  e.  iit  Cafaiibonus  putat, 
Cenforem  et  fcrlbas  publicos. 
In  rjuo  mihi  tamen  iliud  du- 
bitntionis  liaeret,  quod  non 
femj>er  fuerunt  Genfores,  fae- 
pequo  largitlo  frumentaria  fa- 
cia,  quum  Cenfores  non  ef- 
fcnt:  quo  tempore  per  quos 
rccenfus  ille  actus  lit,  fatcor 
me  nefcire.  Neque  enim  me- 
niini ,  me  ullum,  de  eo  ge- 
nere  recenfus  antiquiorem  lioc 
Caelariano  tempore  locum  lc- 
gere.  Nec  Liplius,  ut  oplnor, 
tilem  obfervavit.  Nani  liaud 
'dubie  protuliffet  in  Collecta- 
neis  de  re  frumentarla  in  Ele- 
ctis.  Videtur  autem  res  arbi- 
trii  Senatus  fiiifle,  cui  curam 
illam  mandaie  vellct.     Ern. 

Retraxit]  Pronum  ell,  ut 
1  crerus  ad  recevfnm.  Sed  Uur- 
/nannus  hoc  durum  putat,  ct 
intelligi  vult  numerum,  aut 
iimile  quid  :  quod  non  displi- 
cct.  Latere  tamen  quodamnio- 
do  videtur  in  rccenfu.  Nam 
hic    recerfus    nihil    allud-elt. 


quam  dllectus,  et  confiitutio 
numeri ,  qui  accipere  debet 
frumentuni.  Nam  paullo  poll, 
qui  recenfi  non  cffent ,  lunt, 
non  deiecii ,  qui  Jiondum  funt 
in  nuincro  acclj>lentiuni.  Ou- 
dendoijiius  reiraxit  exj)licat 
fulitraxit :  male,  opinor.  Ern. 
Vere  Otidendorj)ius ,  cui  ct 
rmbnk.  accedit.  Rcciifum  ad 
vcrbuni  retraxit  j^erlincre  non 
porcll,  ncc  deert  verbo  cafus 
luiis ;  CL  elt  pro  acculativo, 
ad  jiro  circiter ,  ut  c.  20, 
Acccpenint  igitur  frumentum 
170,000  cives.  Conf.  Dio  45, 
21.  Paulio  allter  Plut.  p.  -53. 
E.  et  alii,  in  eo  eiiam  erran- 
trs,  quod  hanc  egentls  plebe- 
culae  recenfionem  pro  legitlmo 
cenfu  j)opuli   haljueriint. 

Cap.  42.  Vt  exlinuflae  Uf~ 
bis  etc. ]  Eurmaniuis  defeii- 
dit  Urbis  conira  Calaubonuni. 
Lrbi  legentem ,  quod  etinm 
quacdara  edd.  habnnt:  nani 
(■{'iAxnfuppetcre  Iiinpliciti;r  dici. 
linc  dativo.  De  hoc  non  po- 
teil  dubitari:    fed   an,    exhatt- 


68 


SUETONU 


civis  mnior  annls  vigi?ili,  mlnorve  qnarlrniilntn, 
qui  iacramento  non  tcneifMn^  ,  plns  triennio 
conlinuo  Italia  abeliet:  neu  quis  Senatoris  filius, 
iiili  contuberntilis  aut  comes  maiiifiratns ,  per- 
e£;re  profieirceretur:  nevc  hi,  qui  pecuaiiam  la- 
cerent,  minus  tertia  parte  puberum  inG,enuo- 
inni  inter  [^aftores  haberent.  Omnesque  medi- 
cinam  Piomae  profeflos,  et  liberalium  arlium 
cloctores,  quo  libenlius  et  ipll  Urbemincolerent, 
et  ceteri  appeterent,  civitate  donavit.  De  pe- 
cunlis  mutuis,  disiecta  novarum  tabularum  ex- 
fpectatione,  qnae  crel^ro  niovebatur,  decrevit 
tandem,  ut  debitores  creditoribus  fatisfacerent 
per  aeitlmalionem  poflelTionnm,  quanti  quasque 
ante  civiie  beilum  comparaflent,  deduclo  limi- 
mae  aeris  alieni,  fi  quid  nfurae  nomine  nume- 
latum  aut  perlcripLuni  fuillet:    qua  conditione 


Jiae  TJibls  frequenlia  ft/ppe- 
tit ,  Hici  poIJit,  pro  frequen- 
tia  ciciuiu  fuppctit  Urbi  ex- 
hnvflae,  valfle  dubito.  Ern. 
Plane  /ic  du  vcibo  competen- 
di  panllo  ante  iialicandum  erat 
c.  /jo.  Scripfimns  Urbi ,  v\ii 
ex  paiiciorlbus  codd.  Praeivit 
Eremius  no/fer. 

('ontnheritafis  aut  comcs^l 
Contuhernalis  rofertur  a<l  lui- 
jiiiaioics,  comcs  ad  provinci;i- 
]i'S  mngifiratiis  omnes,  eliani 
«|iii  (iiic  cxorcilu  funt.  Coriiu- 
lirritfi/is  porro  niililiae  tauil.i 
rir|iiiiur:  coines,  rouriii  tiiiH- 
yiis,  amoiis  etc.  ERrt.  Conf. 
Exrurfum   XV. 

Mrtiiriiinm  —  prr>f,[fos  ] 
i  ihtialtuni     aitiuin    dociores 


vocat  Gramraaiicos,  rlietores, 
philofopbos.  Ars  uiedica  iion- 
dum  illa  aetare  ad  liberales 
artcs  referri  (olebat.  MaU;  a 
iionnuilis  editt.  abefl  et ,  id 
quod  raedicorum  bouorl  ifave- 
re   piitabat  Eurm. 

Dccrefit]  Et  per  legrm 
Trrboniam  fanxit:  cjuae  Jata 
eli  ex  eius  decrcto  ac  iuflu. 
Enx. 

Pcrfcripluin  ]  Interprrtantur 
di-  lolutione  jicr  argentarios: 
i!i'  qiia  hor  vrrbuni  dici ,  no- 
tum  cit.  Sod  non  rrcdibiie 
vidiiiir.  omncm  foluiionem, 
rjii.ic  non  ex  arca  ficrct,  fa- 
riiiin  ilTc  per  argentarios. 
Ould  enini  impediit,  quo  nii- 
nuy  ciiani  (icirt  per  fcripturiim 


lULIUS   C-\ESiVrt. 


59 


f(iiartn  pars  fere  creclill  cleperibfit.  Cimcta  col- 
legia,  praeter  aiiticraitiis  conflituta,  distraxit. 
Poenas  i\jcinorum  auxit:  et  cpium  lociipletes 
eo  racilius  fceiere  fe.  obligarerit ,  cpiocl:integris 
patrimoniis  exnlafiant ,  parricidas,  iit  Cicero 
fciibit,  bonis  omnibus,  rclir^uos  climidia  parte 
multnvit. 

lus  laboriofilTime  ac  reverifiime  dixit.     Re- 
petundarum    convictos    etiam    ordine   fenatorio 


43 


privatam,  ut  creditores  a  de- 
bitoribus  delegaientur  acl  fuos 
dcbitores,  quod  elt,  per  de- 
legationem  folvere.  Ita  fenllt 
Dukcrus  ad  Liv.  34,  iS-,  quem 
recto  fequitur  Meiikcnius  in 
Obff.  Lntt.  L.  p.  743.  Ern. 
At  do  folutione  non  videtur 
Jiic  agi,  led  fle  fatisfactione 
propwe,  quum  debitor  credi- 
lorem  fecurum  reddebat  datis 
pi.f;noribus  vcl  bypothecis  vel 
quocumqiie  modo,  ut  benc  vi- 
(lit  Goclius.  Eo  plane  ducunt 
vetba,  fatisfaccrent  per  aejii- 
viaUonem  pnfp^Olonum,  i.  e. 
agrorum,  villarum,  praedio- 
rum.  Coiif.  Caef.  B.  C.  3,  i. 
et  ibi  plurcs  a  Moro  lauda- 
tos. 

Co//<?.'jjfl]  Inniimis  ea,  quae 
Clodius,  potenliae  fuae  augen- 
(!ae  caufia,  lego  conltiluerat, 
dc  quo  pallim  Cicero  qucrltur 
in  Orat.  pro  Domo,  Sextio, 
aliisque.     Enx. 

Ut  Ciccro  fcribit  ]  Elegans 
coniectura  clt  Eurmanni,  haec 
verba  polt  exnlahant  ponen- 
'.is,    et  refpici  putantis,     v.   c. 


ad  locum  pro  Caecin.  c.  34. 
exilium  non  fuppliciiim  etc. , 
ubi  Interpretes  plura  talla  at- 
tulere.  Ern.  Neque  Ouden- 
dorpio  displicet  transpofitio,  li 
modo  legatiir  exu!arent.  Mi- 
hi  vero  parum  probabilis  vi- 
detur;  potius  gloflam  redole- 
re  illud,  ut  C.  fcribit.  Certe 
nullo  modo  Suetonius,  qui 
tam  raro  auctores  laudat,  able- 
gare  nos  potuit  ad  irtum  locum 
Ciceronis ;  ubi  quae  legunlur, 
notiflima  funt  et  nemini  noa 
dicta,  et  ne  verbum  quitlein 
de    integris  pairimoniis. 

Cap.  43.  lus]  Mibi  liaer 
verba  alicno  loco  polita  viden- 
tur.  Nam  quod  fequitur,  de 
repetundarum  conviciis ,  Sena- 
tu  moiis,  non  peitiuct  ad  iu- 
risilictionem  proprie,  neque  iu- 
risdictione,  ftd  Icge  id  debuit 
couflitui ;  latisque  notum  eft, 
Caefarem  lcgent  de  repetundis 
tulille :  deinde,  elt  exeniplum 
auctae  Icelerura  poenae,  de 
quo  ante  dicere  inftituerat. 
Itaque  arbitror  verba:  Repc- 
tmidarum  —  —  movit ,    poft 


Q(S 


SUETO!>sn 


44 


movit.  Dlremit  nuplins  praetorii  viri,  qui  dl- 
grcfram  a  inarito  j^olt  bicliium  ftntim  duxerat, 
quamvis  fnie  probri  rnlpictone.  Peregrinarum 
niercium  portoria  inliiLiiit.  Lecticarum  ufum, 
item  conchvliatae  veltis  et  margaritarnm ,  ni(i 
certis  perlonis  et  aetatibus,  perque  certos  dies, 
ademit.  Legem  praecipue  rumptuariam  exer- 
cuit,  dispofitis  circa  macellum  cuHodibus,  qui 
oblonia  contra  vetitum  retinerent,  deportarent- 
que  ad  fe,  fubmiHis  nonnumquam  lictoribus  at- 
qne  militibus,  qui ,  fi  qua  cuftodes  fefelliflent, 
iam  appofita  e  triclinio  auferrent. 

Nam  de  ornanda  inftruendaque  Urbe,  item 
de  tuendo  ampliandoque  imperio,  plura  ac  ma- 


mvhatit  poncnda.  Spveritatis 
autem  in  iiire  diciindo  pxem- 
plum  eit  illiid ,  quod  de  di- 
remiis  nuptiis  rcfert.  Nam  de 
divoitiis  cognofcirre,  et  rehiis 
eo  pertineniilnis ,  eft  iurisdi- 
ctiouis.  Res  eft  ita  manid  lla, 
lit  hanc  euifndationom  in  tcx- 
tum  lecepilliMn  ,  fi  liodio  fer- 
rent  ndlinc  homines,  ex  aw- 
ctorit.ile  ilbrariorum  plus  quani 
rationc  pendrnies,  talia  iii  tux- 
lum  recipi ,  niiilo  codice  ad- 
fiipiilaijte.  Probat  correctlo- 
Jiem  noltram  Oiidendorpius. 
CetfTiun  de  re  ipld  viJe  Ev- 
rurliiin    ad  h,  I.     Ern.  Val- 

tle  dnbito  de  nerefritate  traie- 
ctionis.  Talis  ratio  ii  valerct, 
mullo  pliira  transpoDenda  « f- 
0*111  ctiain  inaiori  fpccic  in  illis 
brcvibiis  ct  cumiilatis  (cntcntiis 
d<?  nioribiis  Irnperatoniin.  Api- 
lur  h,  I.  dc  poenis  corum,  qui 


rcpetiindarum  convirti  pITent : 
id  ad  1','veritatem  inrisdictionis 
pertinere,  qualem  Caelar  ex- 
rrccbat,  nemo  admodum  div 
bitabit. 

Siimptuarinjn  rrrrcuit  ]  Ut 
fir.aretur ,  laboravir,  et  qui 
roiitra  cain  iecifTcnt,  cocrcuit. 
Sic  Tib.  r.  5,S.  Siiiniuariam 
e^acfarls  intelli;;!,  recte  putat 
'lorrentius.  Haud  diibie  eniin 
(Jaclar  takin  legem  fecit,  eiii 
•ilirer  vidctur  Alanutio.  Sed 
vidi;,  qiiae  »Ie  hac  re  ilisputa- 
vinnis  in  Clave  Ci' .  Iiid.  Lc^g. 
in  Ifi^e  lulia  Jtiinluaria.      Erx. 

Si  qua  ]  liiti  II.  olifonia. 
ISIelius  linc  conveiiit  cetcris, 
quam  il  inteliigas,  via,  parte. 
Env. 

Cap.  yj4'  Artni]  Rcpoful  e 
llbris  Irr.  ct  cdd.  vctt. ,  iit  et 
fccit  Oiidcndorpiiis.  larn  pri- 
mus  cdidit   Calaubonus.      Scr- 


lULIUS  CAESAR. 


6i 


iora  iii  dies  defnnabat :  iu  primis  Mai  tis  templiim, 
qnanluiii  nusquam  efiet,  exUruere,  repleto  et 
complanato  lacu  ,  in  quo  nauniachiac  Ipectacu- 
lum  editlerat,  theatrumquerummae  magnitutlinis 
l^arpeio  monti  accubans;  ius  civile  atl  certuni 
modum  redigere,  atque  ex  immenla  diffuraipie 
leguni  copia ,  optinia  quaeque  et  neceJlaria  iii 
pauciflnnos  conferre  libros;  bibliothecas  Grae- 
cas  et  Latinas,  quas  maximas  pollet ,  pubHca- 
re,  data  M.  ^^arroni  cura  comparandarum  ac  di- 
gerendarum;  liccare  Pomptinas  paludes;  emit- 
tere  Facinum  lacum;  viam  munire  a  mari  fu- 
pero  per  Apennini  doriiim  ad  Tiberim  usque; 
perfodere  Hthmum;  Dacos,  qui  fe  in  Pontum 
et  Thra<.:iam  eifuderant,  coercere;  mox  Parthis 
inferre  belium  per  Arnieniam  minorem,  nec 
nifi  ante  expertos  aggredi  proeKo.  Taua  agen-' 
tem  atque  meditantem  mors  praevenit:  de  qua 
prius  qiiam  dicam,  ea,  quae  ad  formam  et  ]ia- 
bitum    et  cidtum    et  mores,    nec  minus,    quae 


vit  ct  iam  ti  ansitioni ,  fed  non 
ad  noviim  genus  rei.  Ekn. 
Illud  praefereridum  erat,  ne 
tantillo  inreivallo  eadeni  par- 
tirula  recuirerrt. 

J^cr  T/irnciain^  Sic  re- 
{rripfi  e\  cod.  Lyl.  Vulgo,  eC 
Thraciam.  Atque  ego  noji 
nego,  eiiain  vulgatain  renluin 
aliquein  liabere.  Nain  etiain 
in  Thraciam  fe  infuderunt. 
Sed ,  /i  Sueionius  dicere  voln- 
iffet,  utrainc|ue  hanc  provinci- 
am  a  Dacls  occupaiam  fuine, 
dixiHet,  ut  opinor,  in  Thra- 
ciam  et  Ponlum.  Non  disiiJf- 
cet  Oudendoipio.     £H?f.         In 


talibus  ne  optlml  quidem  fcri- 
prores  ordinem  quendam  fati» 
follicite  fervant.  Et  refpult 
eam  curam  brevitas  orationis. 
Ilevocavi  ergo  fcrlpturam  eam, 
In  qua  omnes  fere  libii  con- 
fentiiint:  altera  per  errorem 
diicia   pote/t  videri    ex   feqq. 

iWc  nifi  ante  expcrtos\ 
Nempe  velitatlonibus  et  parvis 
proeliis :  ne  fibi  accldeiet, 
qiiod  Craffo.  Livius  7,  52.  Va- 
leriiis ,  leribus  ceriamiiiibus, 
lentandi  hojiis  cnujfa ,  hnitd 
ita  multos  moratus  dies,  Jl- 
CJia  pugnae  propojkit.  Cf. 
ibid.   c.  25.     Ekv. 


62 


Sl^ETOIsn 


45 


ad  civjlia  et  Lellica  cius  fmclia  pertineant,  non 
alienuni  erit,  fumniiiliin  exponere. 

Fuiire  traditnr  oxceHa  Itatura,  colore  can- 
dido,  terelibus  membri.s,  ore  paullo  pleniore, 
nigris  vej?etis(pie  ocalis,  valetudine  profpera: 
nili  quod  tempore  extremo,  repente  animo  iin- 
qui,  atrpie  eliani  per  romnum  exterreri  folchat. 
Comitiali  quoque  morbo  bis  inter  res  agendas 
correptus  elt.  Circa  corporis  curam  morofior, 
iit  noa  lV)lum  tonderetur  diligenter  ac  radere- 
tur,  [>d  velleretur  eliam;  (ut  quidam  exprobra- 
verunt;)  calvitii  vero  deformirntem  iniquiflime 
ferret,  faepe  obtrecl:atorum  iocis  obnoxiam  ex- 
pertus.  Ideoque  et  delicientem  capillum  re- 
vocare  a  vertice  asfueverat,    et  ex  omnibuii  de- 


Cap.  ^5.  ■  Orc  paullo  plc- 
niore\  1.  e.  UL  Cjruterix» .  pro- 
bame  Burnianno.  explicat, 
quod  efict ,  nou  \i\  fe ,  ple- 
num ,  fed  comparate.  Fuit  e 
gencTij  eorum,  qui,  graciii  10- 
to  corpore,  os  tamen  babent 
jrninime  macilentum.  Ita  Siie- 
toniu^  cum  numis  in  concor- 
diam  redigetur.    Er.x. 

Inter  res  agendas]  Recte 
praefertur  aiteri  lectionl :  ge- 
Tendas.  Res  n^cndas  Torrcn- 
tius  ct  r>urmannus  ad  iurisdi- 
ctioncm  rererunt :  fed  arbitror, 
omncm  rcrtint  actum  intcUigi 
poJTe,  qui  latius  ])atct  iuris- 
«iictione:  quae  eft  eius  tantum 
pars,  ut  c  locls  Suctonii ,  iu 
ciuibus  rcrtim  actus  commc- 
nioratur,  rarlle  iniclligitur. 
Vide  ad  Claud.  c.  15.  Enx. 
Ipfum    gcrere  rcs ,     nuod  j  ro- 


prium  ducls  eft,  fub  illo  ge- 
nere  comjirehenditur.  Lnde 
dicilur  hellum  agcre ,  de  quo 
V.  Gronov.  Obfl.  2,  5.  Itaque 
nunc  res  de  utrisque  intrlligc, 
et  civilibus  et  bellicis :  idque 
piane    confcntaneum  cft. 

Refocarc  a  vcrtice]  Quan- 
timivis  fe  torqucant  viri  doni 
in  bac  lertione  cxplicanda  et 
defundenda ,  nil  lamcn  cfiiri- 
nnt.  Kani  primo  vcrtcx  ma- 
xlmc  calvus  effc  folci :  dein- 
dc,  il  iile  adlnir  capiilos  ba- 
bet  in  parie  poflerlori,  iiquo 
pcrtcndo  indnrantur  calv.ir 
parti,  id  tamen  non  eA ,  iic 
opinor,  rexocare :  deniqin'  ad- 
dit:  deficienteni  capilltim ,  \\. 
c.  qua  parte  d«Ti(itbat,  boc 
c(t ,  ad  ipfam  caiviliem.  Hand 
diibio  i;;iiur  cum  Siiiuliliipio 
lis^uduiu,    ad  veriicrtn ,    lior 


lULIUS  CAESAR, 


cs 


creils  fi])i  a  Senatu  popiiloque  lionoribus,  non 
aliuJ  aat  rccepit  aut  ufurpaYit  libenlius,  quam 
ius  laureae  perpetuo  gelrandae.  Etiam  cuUii 
jiotabilem   feruut.        Uiuni  enini  laio  clavo   ail 


fenfn  :  Sole^at  Ita  pectere  ra- 
plllorum  reliquias  iis  partiLus, 
uTji  deficere  coeperaut,  li.  e. 
in  fronie,  et  verfus  tempori!, 
ut  ad  verticem  ducerentTir, 
eumque  aliquo  modo  to^ejri^t, 
calvitiemque  occultarcnt.  Er.v. 
Niliil  liarum  rcrum  admoHuiu 
intelligo.  Quarc  adbuc  cnni 
Oudend.  acquiefcam  in  vuloa- 
ta  lectione,  et/i  Spartianum  vl- 
deo  in  Pefccnuio  r.  6.  loqui 
de  capillo  i  ii  'verlicem  acl 
graliain  reilexo.  Non  tam  ver- 
tex  Caelari  calvitiem  liabuifle 
videtur,  quaui  linclput:  ad 
iUad  Igitur  capilios ,  fjnamius 
raros,  rrvvca.re  asfuerat  vir 
clvx(poi.kx-^Tioiq,  Id  Seneca  de 
Br.  vitae  c.  12.  pr.  vocat,  de- 
Jicientem  hinc  atqne  il- 
linc  coinam  compellcre 
i  n  fr  o  n  t  e  m  ,  ftil.  a  vcrti- 
ce.  El  Io.  Sarisberlenlis  de 
N.  C.  5,  i/|.  p.  200.  Ounm 
cahnlicm  iui(juijjime  ferrct, 
et  dejlcientem  cctpillnm  a 
ccrvice  convocaret  acl fron- 
tem.  TJbi  tamen  malim  corri- 
geie   a    'vertice. 

Non  a/iud]  Cave ,  mutes 
in  alinm,  <[uia  honorcs  prae- 
ceflcrunt.  Giaecorum  imitatio- 
ne  faepe  llc  loquuutur  Latino- 
rum   opticii,    inpiimi»qu«  Stt«- 


tonlus,  ut  ^ecte  notavit  Bur- 
niannus.  Ceterum  liic  intelligi 
poffe  arbitior,,  genus  honO" 
rum,  quod  latet-  in  honori- 
b::s ,  cui  par  eft:  honormn 
o^cncribus.  riertius  tamen  re- 
fcias  ad  ins ,  quod  mox  fequi- 
tii.  Nam  omncs  ei  dccre- 
li  lion<,i»-s  inluiit  in  quodam 
iure  aJituhis  ii.-I  praecipuo 
a^endae,  liabendae  cic.  Erx. 
u^Uiud  ell  aliam  rcm ,  alium, 
honorcm.  Mox  ex  multis  et 
bonis  codd.  et  fcrlptoris  coii- 
luttudiiie  revocavit  Oudend* 
laureae   co  r  o  n  a  e . 

Notabilem]  Eft ,  quod  Ci- 
cero  et  Livius  iiffi2;nem  di- 
cunt.  InCgnem  vocant  autem 
eum ,  qui  aliquid  tale  liabet, 
quo  facile  ab  iis  diltingui  pof- 
lit,  quodque  eum  corilpicuum 
faciut,  et  in  utramque  partem 
dicitiir.  Eodem  verbo  fic  etiam 
Suctonins  utitur,  ut  Index  do- 
cebit.     Erx. 

Lato  clai>o  ad  manus] 
Haec  verba ,  line  varietate,  fic 
omncs  recte  interpretantur : 
tunica  laticlavia,  quae,  de 
nioie  delicatorum  hominura.. 
baberet  manicas,  easque  ad 
manus  usque  pertinentes ,  dc- 
iiique  in  ora  manicarum  ilm- 
Wias.     £b>'. 


H 


SUETONII 


manus  fimljrialo,  iioc  iit  iTinqunm  aliter  quani 
fuper  euni  cini;ereUir,  et  quiJeni  Huxiore  cin- 
clura.  Unde  enianaHe  SuUae  clictiun,  optinia- 
tes  faepius  adnionentis ,  ut  male  praecinctum 
pueruni  cavereiit. 
/j.6  Habitavit  prinio    in  Su])ura,   modicis    aedi- 

bus:  polt  autem  pontilicatum  maximum  in  fa- 
cra  via,  domo  publica.  Munditi.irum  lautitia- 
rumque  lludioriflimum  mulii  prodiden.uit:  vil- 
"  lam  in  Neiiiorenfi,  a  fimdamentis  inciioatam, 
magnoque  fumptu  abfolutam,  quia  non  tota  ad 
animum  ei  refponderat,  totam  diruilie,  qnnm- 
quam  tenuem  adhuc  et  obaeratum:   in  expedi- 


Kec  lU  iimqnam  aliter  rtc.] 
Hacc  per  transpofiilonem  in- 
telligenda  ene,  nec  uniijuntn 
aliter ,  quani  nt  juper  eiiin 
cingeretiir ,  niounit  Cafaiibo- 
jius,  et  alio  cxcmplo  e  Tib.  2ti. 
nec  mox  fimplius  etc.  confii- 
mavit  Uiirmannus.  De  re  vi- 
Ae  Excurfiiin  ail  h.  I.  £i\n. 
Ouum  plrrique  magis  infra 
latum  clavum  cingerentur,  quo 
confpectior  efleL  clavi  lati- 
tudo ,  Caefar  contra  Cc  fecit, 
ut  clavus  tunicae  prope  teqe- 
retur,  unde  ncccfTario  loxior 
fieret  praecinctura    togae. 

Unde  emanajje]  Quac  rcs 
fecerit ,  ut  emanarrt,  vulearo- 
tur  ilirtuni  quudiLim  Suilae, 
quod  ante  non  iu  vtilgus  no- 
tum  fiirrat,  vulg.ori  autom  coi-- 
pit,  et  ita  ifta  praecinctio  (.un- 
fpeciior  facia  elt.     ERJt. 

Afafe  praccinctum  ]  I.  v. 
paruin,     nJmis    laxu    ct    iluxc, 


cincttim    loga.       Horat.    digilm 
mal e  pertinaci.     Ebn. 

Cap.  46-  -^d  animum  ^j] 
Eurmannus  iiiterpretatur  di» 
ctiim  pro  animo  eiiis .  i.  e. 
exfpectationi  et  propolito  :  quod 
milii  non  tatis  videlur  renliira 
Suetonii  exprimere.  ^-fnimus 
milii  videtur  hoc  loco  politus 
efle  pro  eo ,  quod  G.alli  .di- 
cuiit  /<?  gout ,  /ive  etiam  pro 
luhidinc,  In  caprice:  in  utrn- 
fjiie  qiiaediim  rupiditas  niaior 
elegaiitiae  intelligitur.  Omnis 
autem  ciipiditas  animus  dici- 
tiir.  Rrfpondcre  autem  pofi- 
tuin  eii  pro  fucccdcre ,  fipni- 
(icatioiie  eiegaiili.  fed  non  adeo 
rara.  Senlus  ipitiir  eft,  qiiia 
ea  aedificatio  iion  ita  fiictene- 
mt,  ut  cupidiiati  eius  et  )\u- 
L>idini  fatislacciet ,  wc  aedifi- 
rium  erai  lale,  quale  fibi  * 
lonna.  ah  architccto  defrripia. 
ini.i::iiianis   ftier.U.       riTitM    •••i- 


lULIUS  CAESAR. 


65 


tlonilius  terfellata  et  fectilia  pavimenta  circiimtu- 
lifre :  Britaniiiam  petiHe  Fpe  margaritarLini,  qua-  47 
rum  amplitudinern  conferentem,  interdum  [ua 
manu  exepfle  pondus  :  gemmas,  toreumata, 
figna,  tabulas  operis  antiqui  femper  animofilTu 
nie    comparalTe :     fervitia  rectiora   politioraque 


dcra  loqucndi  iiriis  eit  Llvius 
9,  1,5.  Papirio  hrevi  ad  Jpem 
rirntus  rrfpondit.  Ern.  Re- 
fpondere  per  fe  niisquam  ri^;ni- 
ficat  fuccedere ,  ut  recte  mo- 
»uit  Bremius.  Elt,  quod  Galli 
dicunt,  repondre  a  fon,  at- 
tenle. 

Teffellata  et]  Primo,  pa- 
i'imcnta  iutellige  de  lapidibus, 
ad  ftruenda  pavimenta,  notif- 
finio  tropo :  deinde,  teffclln- 
ta  et  fectilia  pavimenta,  polt 
Salmafium  et  Graevium,  ho- 
die  ita  inf^rpretaniur,  iit  trf- 
fcllnta  fint  niufiva,  vermicula- 
ta:  fcctilia .  quae  Graece  ).<- 
SoffT^wra  dicuntur,  e  marmo- 
ri»  raaioribus  fcgnientis.  Sed 
contra  banr  fontentiam  dlxit 
nuper  Breitingerus  in  Disf.  de 
Monumentis  Tigiir.  ap.'  Scbel- 
llorn.  in  Amoen.  litter.  Tom. 
VII.  p.  i/(.  15.  de  quo  vide 
Excurf.     Ei.x. 

Cap.  47-  ^^nimofijfime'^  In- 
terpretor  cupuli[Jl/ne.  A'am 
animus  ctiani  de  cuj>idit'ate 
dicitur.  Qul  de  iicitahdo  in 
auctionibus  explicaut,  quura 
idios  licitando  vincas ,  et  liinc 
ductmi  mctnpborara  putant, 
qiiod  animofus  pjoprie  iit., 
/  o/.  /. 


qui  fortis,  in  bellis  et  proclli» 
vincat,  (v.  Burm.  ad  h.  1.) 
non  illi  quidem  in  fe  abfurda 
inTerpretantur  verbum,  fed  non 
latis  apte  ad  hunc  locum, 
Quis  enim  credat,  Caelarem 
ea,  quae  ponuniur  a  Sueto- 
rio,  tantum  in  auctionibu* 
emiffe,  aut  quum  aliquis  adef- 
fet,  qui  contra  liceretur?  Kon- 
ne  etiam  illum  Canium,  apud 
Ciceronem  Offic.  5,  24.  ani- 
mofe  comparalle  liortum ,  di- 
rpmii^,  qui  tamen  folus  llce- 
batur?       Ern,  Vox    tamen- 

imprimis  locum  habet  in  cer 
tamine  plurinm ,  quo  ardor 
crefclt.  Unde  in  Dli^-ftis  elt 
animofef  licere  ;  .ilibi  animo- 
fus  emptor.  Conf.  Salmaf.  act" 
Capitol.   M.  Anton.   c.  17V' 

Recttora  politiornq^  Cbdd. 
et  edtl.  quaedam  hdbent  reccti^ 
tiora:  idque  nonnulll  proba^' 
runt;  parum  lane  acute.  1?^- 
fent  cnim,  nnper  empti,  f.  »h- 
per  fervl  facti;  quae  non  efj;' 
ma"na  in  fcrvo  commendatio,' 
Recta  auiem  fer^iiia  funt,  qui-' 
bus  rihil  vitii  inelt  in  corpo- 
re,  fed  apta  lunt  forma,  /la-, 
lura,  babiiu  etc.  Polita  noix' 
mDdo'^ad   teieg&ntJAn    mWuniV 


66 


S.UETONII 


immenro  pretlo,  et  ciiius  ipfum  etiam  puderet, 

48  Ac  ut  rationibus  vetaret  inferri:  couvivaturn  a&' 
lidue  per  provincias  duobus  tricliniis,  uno,  cpio 
fagati  palliative,  altero,  quo  togali  cum  iHu- 
flrioribus  provinciarum  discumberent.  Dome- 
fticam  difciplinam  in  parvis  vic  maioribus  rebus 
dlligenter  adeo  fevereque  rexlt,  nt  piftorem, 
alium  quam  fibl  panem  convivis  fubiicientem , 
compedibus  vinxerit;  libertum  gratifllmum ,  ob 
adulteratam  Equitis  Romani  nxorem ,  quamvis 
nullo    quorente,   capltali  poena  afferrrit. 

49  Pudicitiae  eius  famam  niliil  quidcm  prac- 
ter  Nicomedis  contubernium  laefit,  f^ravi  la- 
men  et  perenni  opprobrio,  et  ad  omnium  con- 
vicia  expolito.  ■Omilto  Calvi  Licinii  notiOimos 
verfus; 


tum  Eiirmanno,  refero,  frd 
etiam  ad  artos  «.legantos :  »lo 
quibiis  hoc  Vfrbiim  dici  xlocct 
locus  Cicoronis  ad  Div»  15,  i. 
EJt  eiiirn  ontrti  cloctrina  po- 
litus.  Cefdum  elcgans  cft. 
iifc  im.m(?riio  nnidi-ns  Biirmaii- 
no,  coniectin.i  I.ipGi,  e  Ic- 
ctione  viiiola,  rrrrntiora^  fa- 
cirntl»,  decrritivra  :  cuius  v«i- 
1)1  ufum  pluribiis  Txcmplis,  iii 
rjuibus  ctiain  uiuim  ♦  fl  c  Siur. 
Domit.  c.  16.  iilutli.il  ."ul  li.  1. 
Durmaniius.  Ehn.  Scivos  rr- 
ctos  iam  diiditm  opiimu  drffi;- 
clit  If.  Vofllus  ad  Catull.  p.  zj. 
Non  p(^)nn  hoiniiics  uclo  pa- 
rnrlf    r  c  ci  o  s  . 

Cap.  .',S.  Sn^c.il  j3,alliaiite'\ 
Sagaii  tiiiit  inilifcs  Oacfuiiani 
alicuiui  (li^iuuoui*,  ut  Um^jyC' 


borto  practorla:  palilaii  autrm 
coinites  Graeci ,  pliiIofo|>hi, 
rhctoics,  qifos  illls  tcinporibus 
illiirttiores  n.omani  ui  comita- 
tu  fuo  lidbcre  lolebant.  Vida 
Cic.  Or.  pro  Mil.  c.  10.  lloc 
triclinium  refpondet  ri ,  quod- 
in  priiicipum  Aulis  </tV  Alar- 
JclialL-irtJri  vocant.  'fogati 
fimt  Roniaui ,  Legati,  Quae- 
rtores>  tum  Scnatoros ,  Ecjui- 
tesqiie  Roinanl  illulir<  5 ,  qut 
forte  pcr  provinriaih  itcr  f.i- 
cicntes  ad  ipfum  dcvertebant. 
Eux. 

Domrjtirnm —  rrW/]  I.  r. 
■dininillravit.  Ut  imp<riittn  rc 
{irif  Uvid.  rx  1'.  "5.  ^,  (il. 
K  alii  rimilia.  Cunf.  iSurm. 
jd  (ir.iiii  Cuicg.  v.  52-. 

(:j<t]i.  ijc).     A/vur/tcJu  ctinlU' 


1L7.IUS  CAESAR. 


Qj 


i^ithyiiia  tjuidqtiid , 
Et  ■paenictttot'   Cuejaris  inn<juain  habuit» 

Praeteieo  actiones  Dolabellae  et  Curionis  pa- 
irisj  in  f[Ui})us  eiini  Dolabella  pellrcem  i'egi- 
iiacj  fpondcnn  i^itcriorein  re^iae  lecticae^  at 
CJurio  Jiahiilitm  Nlcoineclis  ^  et  Bithynicum, 
forjiicern  dicnnt.  Mifia  etiam  facio  edicta  Bi- 
buli,  quibus  profcriplit  coUegani  fuum,  Bithy- 
nicam  rvginam:  eique  regcm  antea  fuijje 
ctyrdij  nunc  ejje  regnUm.  Quo  tempore,  ut 
M.  Brutus  refert,  Octavius  etiam  quidam,  vale- 
tudine  menlis  liberius  dicax,  conventu  maximo 
quum  Pompeium  regem  appellalfet,  ipfum  regi- 
nam  falutavit.  Sed  C.  Memmius  eriam  ad  cya- 
thum  et  vinum  Nicomedi  ftetiffe  obiecit,  cum 
reliquis  exoletis,  pleno  convivio,  accubaniibus 
noniiullis  urbicis  negotiatoribus,  qilorum  refert 
iiomina.  Cicero  vero,  non  contentus,  in  quibus- 
dam  epiftolis  fcriplifle,  a  fatellitibus  eum  in  cu- 


hdrnltnn^  I.  c.  dhitill-nior  apud 
enm  comniorruio,  de  qiia  lu- 
|)ra    c.  2.     Er>". 

Actinn.  t^olnhcllai'^  Actin' 
nes  cffe  orationtjs ,  vel  ft?nato- 
rias,  vel  forenles  j  clublo  i:a- 
ret.  Hoc  loco  fenatoiias  Intel'' 
ligi,  Ifl  ipluni  c^rttim  cffe  ar- 
titror^  nrqne  enim  a  Dola- 
belUi,  aut  Curione,  accijfatum 
elTe  conftat.  Cuiionis  diaiid- 
Bes  lam  lupra  c.  9.  coitiinemo- 
ratae  (unt.  Dolal>rl!a  autfm, 
urrum  i>ritpr,  a  CHf4'aro  accu- 
fatus,  ali  filius,  intrlligendus 
lit,  ambigi  viileo.  Ego  patmn 
iiullcari   futo.      Is>     ukiiccndi 


Caernris  caulta,  vidptbr  In  Se- 
natu  aliquid,  qilocumquc  teni- 
pdre,  lorte  polt  conlulatum 
]>r:inurri;  e^IHe,  easqiie  actio* 
iips  in  litteras  r^ulifle.  FIHif», 
vivo  Caelare,  iiumqliam  ali« 
quiil  cgit  in  Senaiu  contra 
Caefarem .  iiequo,  Conful  a 
Cnefarti  fdctus*  videtur,  poit 
mortem  ,  tales  attioncs ,  quae 
coriiitiis  in  Caefarerti  redun- 
d.irent,  fii<;copirfe>  aut  edir 
dlll^'.      Vv^. 

C.  JWcmmius]  In  actione 
in  CMefareiu.  Vide  c.  23.  Mox 
ct  liriitm  Inf])ectiim  elt  Oiiden- 
Joip,  Siijjit  certe  gloffam.  Ern, 


cs 


SLETOXa 


bicnliim  reglum  etluctum,  in  aureo  lecto,  Tefta 
purpurea  decubuilTe,  floreraque  aetatis  aVenere 
orti  in  Bitliynia  conlaminaturn ;  quondam  etiam 
in  Senatu  delendenti  iS\  fae  cauflam,  iiiiae  Nico- 
niedis,  I:)eneiiciaque  regis  in  i"e  commemoranti, 
PiCJJio^r^  inquit,  ijlaec j  oro  te:  quanclo  no- 
Ijim  cfl  j  et,  (fuid  ille  tiln^  ct  quicl  iHi  tute 
declcris.  Gallico  denique  triumplio  milites  eius 
inter  cetera  carmina,  qualia  currum  proiequen- 
tes  ioculariier  canunt,  etiam  Valgatilliiaum  iliud 
pronuntiaverunt : 

GnlUas   Caefar  fahefiit  ^  NicomeiJes  Coefarem. 
Kccf ,  Caefar  niinc  irinmphat ,  qni  fubca.U  Gallias; 
JSTicoinedes  non  triumphuc,    t]ui  fui/cgit  Cuefurein% 


Vcl  «lepravatlonera  forrlgoniis 
liliraiii.  Nam  n\  aiiquoi  !Mll. 
i\nc  fenfu  legitiir  rt  vi  Nico- 
medi ,  cx  tjiio  Salroaf.  lci.it 
eam   Nic.     Cnjclf.  2.  vina. 

Eductum]  Toneniiiis  et 
Graevius  ,  auctoiitate  unius  co- 
«iicis  et  confuetudine  Laiina 
Tnoti,  reponi  vnluat  dcducluin  : 
«juofl  €lt  prof  iiuin  in  tali  re 
verlnim,  li  relertur  ail  cubicu- 
lum.  SvA  viilgata  fervanda. 
Koa  referiur  ad  verba  ia  cu- 
iiculum,  led  ina,!>is  ad  irir.li- 
nium  L  comuviuni:  iade  edii- 
Ttus  cit  ia  ciil^iritiiiin.  8ic  ia 
Au^.  c.  -y.  jE  ■  iriclinio  in  cu- 
hicuiK.ti  educlani.  Jn  Cali;;. 
»".  3*J-  ^  HicliNiO  ^^rrjfut, 
^uuin  maxintc  ptacitain  cvo- 
raffet ,     eic.        riv.-».  Conf. 

Dijikenb.     ail  .Li/.    !•     4".     et 
rjiikiiiini    ibiJrm   a<I   aa.   ^6. 
Jjrjvndenti   !\ffa4  cauffam] 


M.ifTcius  Anilquit.  Aquitan.  Ep. 
I.  p.  31.  profert  nunmm,  in 
quo  clt  noinen  Miifac,  regi- 
n.«e  Bitb.  et  Epift.  2.  familiam 
rr^um  Citli\uiae  illultrat  plu- 
ribu».  Et  Politianus  Mjfae 
j'io  var.  leclione  coinmeuiora- 
vit.  DuLidui  rciu  fdcit.  quod 
^Ajfae  iiomen  et  alibi  occur- 
rit  apiul  Graecos  et  Latinos, 
wt  «locuit  e  Mafleo  OuJendor- 
pliis.  Scd  tameu  in  numo  vi- 
liiiin  fcripiurae  efle  non  po- 
tell,  11  quidem  gcnuinus  eiiz 
et  favent  buic  Irctioni  libri 
f'ii|)ii.  qui  plf^rique  liAbenc 
ri  nifae,  qiiod  ab  Mufac  \\- 
detur  n.Muni,  per  antiqua:n 
ri^iiram  liiterae  M.     Enr*. 

Dederis]  Recte  fenfu  ob- 
f«tno  4irfipitur,  aliisquc  exem-< 
plis  ilinflidtur  in  Lexico  Fabri. 
DiuIeuiJoxpius  edidit  tute  cum 
Ciou*     (^utA  ell  ia  coUd.    plu> 


lULIUS   C-\ESAPt. 


C9 


Pronum  et  fnmptuofum  in  libldlnes  fuIITe,  50 
conrtans  opinio  eli,  plurnnasque  et  illuftres  fe- 
minas  corrupilTe;  in  quibus  Poftumiam  Servii 
Sulpicii,  Lolliam  Auli  Gablnii,  Tertullam  j\]. 
Craili,  etiam  Cn.  Pompeii  Muciam.  Nain  certe 
PompeiC>,  et  a  Cnnonibus  patre  et  filio,  et  a 
multis  exprobratum  eft,  quod,  cuius  caiijja  pojt 
Ires  liheros  exegijjet  uxorem.,  et  qucui  gc- 
mens  Acf^ijlhum  appellare  co/ifuef[et  ^  eius 
pojiea  JiUaui  potentiae  cupicJitate  in  malri- 
monium  recepijjet.  Sed  ante  alias  dilexit  M. 
Bruti  matrem ,  Serviliam :  cui  et  proxlmo  fuo 
confulatu  fexac;les  festertio  marejarltam  merca- 
tus  eft,  et  beUo  civili  fuper  allas  donationes, 
ampHnima  praedia  ex  auctionibus  haftae  nuui- 
mo  addixlt.     Quum  quidem,  plerisque  viiitatem 


ribus  et  edrl.  fjuibusdam  antl- 
quilTimis,  idemfeci.  Ef.x.  De 
poteltate  verbi  conf.  HeinHum 
ad  Ovid.  A.  A.  3,  95. 

Cap.  50.  Proximo  fuo  con- 
fulatu'^  Si  hoc  eft  a  Suetonio, 
elt  fane  cnm  Cafaubono  expU- 
candura  de  eo  ,  qui  amorera , 
cum  ea  inftltutum,  proxime 
fecutus  e£t.  Sed  hic  modus 
lemporis  defignandi  valde  fri- 
gidus  foret  et  ineptus.  Le- 
gendura  igitur  haud  dubie  e 
codice,  ab  UrCno  infpecto, 
primo :  cui  verbo  proximo  a 
librariis  fa^-pe  fubftitutura  efre, 
non  uno  loco  ad  hunc  Sueto- 
nium  docct  BurmaHnus.  Adiu- 
vant  etiam  lequentia.  Nam  ri 
dicitur  etiam  praedia  donalTe. 
At  quando?  Bello  civili:  poft- 
^ue,    mu^garitam.      £ed    ante 


bellum  civile  rerael  tcntum 
Conful  fuit.  De  hoc  ergo  con- 
fulatu  capiendum  eft,  h.  e. 
de  primo.  Idqwe  adeo  Sueto- 
nius  addidit  proplerea,  quod 
ex  hoc  amor  Serviliae  tanto 
inagis  elucet,  quod  ei  in  pri- 
mo  confulatu,  nondum  locu- 
pi«atus  provlijcialibus.  aut  ci- 
vilis  belli  fpoliis ,  tamen  tan- 
tum  donavit.  Er?;.  Intell. 
primiim  illum  confulaiurn,  quo 
5000  pondo  auri  ex  Capitolio 
furatus   erat,    ut   cit  c.   54. 

Nummo  add.]  raiibus  co- 
dicum  cdd.  et  Ir.terjiretum  au- 
cioruailbus  dufendi  poteft  nii- 
mo  et  minimo.  Burmanriut 
tamen  minimo  praefcrt :  «luam- 
quam  viiio  operarum  ct  negli- 
gentia  correctorum  numo  ia 
coutextu  maiUIt.     PiatiuQe   au- 


70 


SUETONU 


.12 


miraniibu.';,  f.icriifTime  Cicero,  Qua  mcUtt.<,  in- 
quit,  etnptiun  Jcialis  ^  terlia  (huhivla  cjl:  ex- 
jliiiiiabatur  cnim  Seivilia,  etiam  iiliain  iuum  Ter- 
tiam  Caefari  conciliarc. 

Ne  provincialihns  quidem  matrimoniis  abs- 
tinuiiTe,  vel  hoc  diiiiclio  apparet,  Jaclato  ac- 
que  a  militibus  per  GaDicam  iriumplnun: 

Vrhani,  Jcrvnte  uxores,  mocc/itim  cal^um  adducimiu. 
^urnm  in  Gallia  effutuijU ;  at  kicjumpjxjii  mutuunj. 

Dilexit  et  rec;inas,  inter  quas  Eunoen  Mau- 
ram,  Bogudis  uxoremj    cui  maiiioque  eius  plu- 


tem  utitnr  >iar. 'tjuot!  ntnno  ad- 
diccre  ct  emrrc  taiiliun  <lc  im- 
ptionibus  im<i{,'inariis  diialur, 
in  quibus  nunius  adhihcbalnr, 
jioa  anttm  in  auciionibws;  in 
quas  adeo  liaec  fornia  loquen- 
di  nou  «onveniat.  Ea  i;aiio 
^nibi  ^aUli*  Irvis  \iilrtvi:.  Nani, 
pro]iric  (|iiidi.Mn  i?un)o  yil  vcu- 
clebatur  in,  aurilouiiius :  lod  , 
couruitudiiic  \o(Hici;di  comuiu- 
pi ,  niinins  diccbniur  de  valdo 
parvo  pniio.  Tuin  vcrbum 
^ddiccre  iiiprl,iui>  cU  auaio- 
num.  Denii)uo  ipaiiiiVile  a|iud 
Ciceronein  pio  lljl»i;.  l'olt.  c- 
17.  ell,  Ji«o  Jisirrtio  adJi- 
crrr ,  quod  clJ  ,  nuipn  atldi- 
crrr,  df!  auctvoiic:  fttjiiiliir 
enim  <le  |ii.ie<  oiiio ,  fpioil  cJl 
au<^iionuin,  eum«[iic  loevni  i.iin 
lantl.ivii  Kriitlciiis .  Iolu  pcr 
ipfuiu  liiirmaniiiiiu  riialu,  neiu- 
pe  a<l  Horat.  }>ciiii.  1,  4>  i-i- 
l'ia«  firamus  it;iliit  iiuino.  Ce- 
tciuui    cliaiu    ci    dclcvi,     |ivit 


hrtfitir:  «[uod  lirc  inrpfiffimtim 
elt  cl  a  nnillis  liLris  abrfl. 
etfi  uon  ignoro ,  lioc  pmno- 
mcn  nou  raro  otiofe  a  Suciii- 
nio  ytQax.  Ern.  rro  miui- 
7/10  iiudiore  pii^nat  Oudondoi- 
ji^us,  led  iuliriiia  raiionc,  qurjml 
niii  fc^triiio  num,o  jiars  tcr- 
^ij.  dfduci  uon  poiiient.  ISam 
\ibi  id  l.i,ilMin  eUe  di^iit  Cici- 
rft?  L\  wiiiiiuo,  li  id  paiitcr 
cx  prajirieiate  Ipi-ctes,  Iiand 
ina»is  terlia  deduci  pucU. 
]Mox  4  Mcjnin.  et  Guili.  a. 
polt  dfducta  abeii  vcibuui 
fubliaiitixuiu,    rcctc. 

(^ip.  51.  Urbiiiii]  Ili  «luo 
yriliis  aoi;i  Gmul  cant.iii,  ftd 
aliis  inlccpofuis.  Iiaqtir  \ntcr- 
vaMo  luaioti   friunxuni);^.     £k5. 

Ciij'.  52.  Ititer  t/iuti]  Elc- 
fainius  Uuct;  iiiterijH.r  ras: 
VI  roiiallc  iic  fvri|>Iii  Suitniu- 
us.     Ern.  Mire.     Modo  rrai 

c.    ;',o.     in    quii/ui     VrfliiiMitun 

vtc.  .\v;.   3<j,   ex   i,'UiOuj.    Mj- 


HJLIUS  CAES.VR. 


7«' 


rima  ^t  immeTira  tribult,  ut  Nafo  rcripfit:  fed 
Tiiaxjme  Cleopatram ,  <:um  cjiia  et  convivia  in 
priinam  liiceiu  facpe  pjx^traxit,  ct  eadcm  uave 
thaJamego  paene  Aetlnopia  tenus  Aogyptum  pc- 
netravit,  .nili  excrcitiis  re(|ui  recurallet.  Quam 
deniqiio  accitam  in  Urbem,  non  nili  mnximis 
bonoribus  praemiisque  auctnm  remifit,  fiiium- 
qiie  notum  appellare  nomine  liio.  palTus  eit, 
Ouem  quidem  nonnnlli  G.r.iecornm  (imilem  quo- 
r|ue  Cae["aris  et  Torma  ct  inceiru  tratliderunt, 
M.  Antonius  agnitmn  etiiun  ub  eo,  Senatui  aHir- 
mavit;  quae  fcire  C.  Matium  et  (J.  Oppinm  re- 
liquosque  Caernris  amicos:  quorum  C.  Oppius, 
cj^uali  plane  defe^ifione  ac  patrocinio  res  ege- 
.ret,  librum  edidit :  JVo?i  pjje  Carfaris  jiliuni, 
qucm  Clcopatra  dicat.  Helviiis  Cinna ,  Tri- 
])unns  plebis,  plcrisque  confeiiiis  eli,  lialjuilfe 
fe  fcriptam  parataxuque  legem,  qiiaiu  Caefai' 
ferre  iufiiifet,  quum  ipfe  abeilet,  uti  uxores  li- 
berorum  (piaerendoruni  cauOa,  quas  et  quot 
vellet ,     ducere   liceret.       Ac    ne   cui  dubium 


lul  fr.cquemius  eRapud  opti- 
mos  qiiosqup  fcriptorcs. 

IS^afo']     Vide  c.  g.     IZbx. 

Pcnetrai'i.t]  Pro  penetrrr- 
V/Jfet  y  culus  generls  plura  ex- 
fmpla  fuat  aj)u<l  lionos  fcrl- 
jitorcs,  etram  ajuul  Suetotii- 
Tim,  V.  g..  iij  Gdlb.  lo.  iiitcr- 
emcrunt ,  pro  intcrf  mlflent , 
cjuem  lo.cum  iam  laudavit  Ch- 
faubfmus.  Lo<~a ,.  (ju.iu  \  iri 
«lorti  ad  Gait>am  lauilant,  ex 
Olli.  lo.  Vitell.  7.  noii  funt 
])is   ruiiilia.     F.KN. 

T'eUcnt']  Sic  libjt  fcripii. 
LlpUus    Elect.    I,    20.     vetlct. 


U6  ad  Caefarem  Fohim  tex  per- 
tiiierct,.  enincjnii  lectionem  codd. 
rt  edd.  vetcrcs  liabcnt»  jiro- 
Lantfuie-  Cafaubonus  et  Grae- 
vius,  pra.efertl;u  quum  ita  etiam 
de  bac  icge  tradat  Dio  Cafli- 
us.  HIs  ajrgumentis  adde  jirl- 
raum  borj,  fj^uod  tolus  Sueto- 
niJ  contexius  id  dcfiderat;  in- 
primis  LMud,.  quvm  ipfc  abrf- 
f't ,  ijfc  fr.  ad  queni  lex  jier- 
tine!;atr  tuni  ipfa  Latinltas. 
jNam  fi  SuctQulus  diGcre  vo- 
luiilet,  eam  l.e^^cin  ad  onoucj 
j)Cl"tinui(l-e,  non  Icri»ifilltt:  uli 
uxores    —   —    qiias     et     quoC 


53 


5'f 


p  SUETONn 

omnino  fil,  et  iiiipudicitiae  eum  e.t  adulterio- 
runi  fiagraire  infamia,  Curio  pater  quadam 
eum  oratione  oniniuni  niuliernfn  viriini, 
et  oniniuni  virornni  niidierem  appellat. 

Vini  parcifiinium  ne  inimici  (piideni  nega- 
verunt.  Verbum  M.  Catonis  eft ,  Uniini  eoc 
ornnibns  Ccwfarem  ad  everiendajn  rempubli- 
cam  fobrinni  accrfjlffe.  Nam  circa  -victuni  C. 
Oppius  adeo  indiflferentem  docet,  ut  quondam 
ab  hofpite  conditum  oleum ,  pro  \iridi  appoli- 
tum ,  afpernantibus  ceteris,  rolum  etiam  lar£>ius 
dicat  appetifle,  ne  horpitem  aut  negligentiae 
aut  rufticitatis  videretur  arguere. 

Absrmontiam  ne(|ue  in  imperiis,  neque  iil 
Jiiagiltratibus  praefutit.     Ut  enim  quidam  monu- 


^ellent ,  durere  llceret:  fed, 
quas  quisque  et  quot  'vellct ! 
quod  refcribi  vnlt  OuJendor- 
piu*.  Frnrtra  ergo  Lurmannus 
vellcnt  liefondlt  ex  eo ,  quod 
Caefar  vohifrlt  legem  genera- 
lcm  ferri  ,  invitliae  amoliendae 
cauffa.  Ern.  Rei  ex  noliiis 
moril)u.s  aiquc  adeo  ex  Roma- 
nis  inrredibili  accrdit  fides  ex 
omni  nnrrationo  Dionl.*^  ,\.\.  7. 
Kt  cur  per  alium  ferii  talem 
lr;;cm  VoInllTrt,  nifi  privilegii 
invidiam  nuiulffot?  Satl.';  b.iec 
railo  ritni.Tt  lectlonein  oplimo- 
riim  lilirouini,  etiam  e  nonrls. 
Quid?  /I  omne»  tiabui/T^^nt  lel- 
icnl ,  illud  lamen  cfftt  repo- 
tirndiini. 

Cap.  ^,Z.  Cnnditum]  Mi- 
ror  Viios  dortos ,  inpriini5(|ue 
Cafaubiinum ,  pxtuifTe  olrum 
«tomatibu*   mixtum,   b.   e.  un- 


guentum,  inte!ligcre:  quum 
viridi  opponatur,  et  in  eo 
apponendo  rufticitaa  corni  di- 
catur  :  quall  ruit:i  i  bi  iint  mo- 
res,  unguentum  pro  ijmplici 
oleo  apponere ,  et  non  poiius 
nimis  elegantcs  el  quafUtae 
lautltiae.  Aeg/if;r/itiain  rccto 
Burmaniius,  qui  et  illam  Ca- 
iauboni  inlf^ipniationem  con- 
diii  olei  improbat,  dicit,  cer- 
ni  in  co,  «juod  curam  fuain 
hofpes*  in  ajiparanda  Cacfaii 
toena,  non  ud  hanc  quoqua 
partem   demilJdVf.     Erm. 

Cap.  5.(.  linp.Tiis  —  ina- 
gijtratibuj]  Imperium  dicitur 
eiiam,  quamquam  raro,  de 
Coiifule,  et  nirtgi^firaius  vo- 
cantur  etiam  Proconfulei  et 
Proprartorcs.  nuamquam  rniia 
I  ivius  pluribus  iori^  negat» 
rioconfules  ct  PropraKiote*  a*- 


lULIUS   CAESAR. 


•73 


mentis  fuis  teftati  funt,  in  Hifpania  a  Proconfii- 
le  et  a  fociis  pecunias  accepit,   emenclic«.tas  in. 


giltratus  e^^e:  vide  v.  c.  2g, 
38.  et  iblSigonium  et  Valefium: 
ufus  loquendi  tamen  repugnat. 
Setl  liic  imperia  lie  provinciali 
magillratu  dicuntur,  magijira- 
tus  fimpliciter  de  urbano.  Et 
fortaffe  Suetonius  Livianam  ra- 
lionem  probavit.  Similiter  di« 
itinxit  c.  75.  Ern.  Ubi  di- 
Verfa  componuntur,  vel  inter  fe 
diftlnguuntur,  ut  li.  I. ,  unlce 
valet  illa  confuetudo,  cui  ne 
ratio  quidem  lua  deelt.  Magi- 
Jirattts  proprie  non  lunt  nifi 
liberorum  populorum.  Sed  im- 
periiim  etiam  urbanis  maglftra- 
tibus    tribui ,    notiHimum   eft. 

Proconfitle'^  Poflis  accipere 
et  pro  nominativo,  moie  an- 
tlquo  dictura ,  ut  faepe  apud 
Ciceronem  et  Livium,  et  re- 
ferre  ad  accepit:  et  pro  abla- 
tivo  abfoluto :  quum  in  Hifpa- 
nia  Proconful  elTet.  Porro , 
Proconlulem  dici ,  cjui  proprie 
Propraetor  erat,  id  ipjum  quo- 
que  noQ  adeo  rarum.  Sic  elt 
V.  c.  ap.  Cic.  Verr.  3,  gr., 
ubi  V.  Manut. ,  qui  de  eo  etiam 
conrull  poteft  ad  Ciceronem 
de  Legg.  r ,  20.  Sed  vide  in- 
primis  de  hac  re  Dukerum  ad 
Liv.  37 ,  46.  59 ,  29.  Celerum 
11  quis  malit  legere  Procon- 
ful  e  cod.  Memni.,  non  re])u- 
finera.     Erx.  Ita  haud  du- 

bie  in   Suetonio  legendum    ef- 
fet,   niii  potior  eflet  rcriptiiraj 


in  Hifpania  a  Proconfule  et 
a  fociis ,  ut  a  Caefare,  five 
Quaeftore,  Iive  quum  ipfi  ex 
praetura  ulterior  Hilpanla  ob- 
tigiflet,  extorta  Proconfull  fuo 
feu  decellori  dicatur  pecunia. 
Quam  lecuonem  pluriura  MIT. 
ut  Long.  Gueir.  r.  aliorum- 
que,  cur  alteri  poithabuerinC 
viri  doctiffirai,  me  plane  noa 
perfpicere  fateor.  Sociae  au- 
tera  clvltates  populi  Rom.  m 
illa  provincia  tres  nominantur 
a  Plinio    5,    r. 

Et  afociis]  Eurmannus  du- 
hltat,  utrum  fociae  gentes,  aa 
publlcani,  quos  ybctoj  fiuipll- 
citcr  appellarl  conftat,  intel- 
ligantur,  maglsque  in  hanc, 
quam  in  illam  partem  Incli- 
nat;  quod  ego  miror.  Nam 
oppofitlo ,  et  a  fociis  etc.  ei 
Lifitaiiorum  (h.  e.  noii  focio- 
rum )  oppida  quaedam  dirl- 
puit,  oftendlt,  Suetonlum  di- 
cere  voluiffe :  eum  nec  foclii 
populls,  nec  ceteris,  quibus, 
de  iure  et  more,  debebat, 
pepercilTe.  Magiltratus  auiem 
provinciales  folitos  fuifle  a  fo- 
ciis  civitatibus,  fub  variis  prae- 
lextibus,  pecunias  emendicare, 
fatls  e  Cicerone  notum  eft. 
Atque  lilnc  tam  faepe  queriiur 
Cicero  de  foclis,  a  magliha- 
tlbus  provinciarum  exhauflis. 
Publicanl  Sicull  in  Verrinis 
Ciceronia    ma"is    fraadaatur   a 


l^ 


SUETONII 


auxilinm  aeris  alierii;  et  Lufitnnoruin  qtiaednm 
oppida,  quamquam  nec  imperata  df?trectarent, 
et  advcnjpnri  portas  patefacerent ,  diripuit  ho- 
fliliter.  In  Gallia.  fana  tcmplaque  Doum  do- 
liis  referta  expilavit,  urhes  diruit,  (aepius  ob 
praedam,  quam  ob  delictum:  unde  factum,  ut 
auro  abundaret,  ternisquo  miHibus  nunmium 
jn  libras  promercide  per  Italiam  provinciasque 
(iivid^ret.      la  priiiiQ    confulatu  tria  niillia  pon- 


Vi^ic,  cx|>orun(!ls  merclbiis 
J^ne  portotio ,  quam  ad  ppcu- 
rias  IdrfjicnUas  coguniur.  Eivir. 
Tfritis  niillihiis  nnmmiim] 
Ari(<-'ini  raiio  cH  atl  .lurum  ,  ut 
Vnuni  ad  (tocc-.ii.  Libr.i  .iuiiiu 
art;entl  eniliur  niillH  affibus. 
Ex  quo  fl ,  iit  una  libra  atiii 
vcmlutnr  (brcin  iniHiliMs  ani- 
um.  E'<s  «lirnnt  dliccrf  qu.v- 
tuor  iMilN  <  iinniHin  ftstcrtio- 
l^nm :  Cact^vfm  rtilnoii  pnlio 
yiMiilidifTc  aninin,  ul  tiibus 
iiiillibus  uunium,  li.  r.  fcptrm 
libjis  .Vi;cnri  Mini  diiiudia  j.rr- 
mulAft;;.  H.iiT  Gioii',.viiis  ilc 
Scstcrt.  p.  t',fi'  et  anic  ipfum 
Huiliicn-i  ilf^  AH.!  ji.  ;u.  aGp. 
Sci  in  liac  cnMiiiif.tii.ino  ivs- 
liMlio  imn.o  i,i'jiuaiiur  «luo  af- 
Ics  rnm  <Hniiili«.  Ca«r.;ris  aii- 
|c'in  triiipuiibn&  Iritcrlius  acJli- 
m.ibainr  rpiatnor  afii!«is,  ut 
CiniK A  fcinnt.  Tila  i^itiir  mit- 
)i't  HS.  rflicinnt  laooo  aliium. 
r.it  f|Ufi  intcHi-jiiiir,  in  cj  rn 
Ti<in  iiiiincruin  alliiiin,  fcil  port- 
«liis  Irstcrlioiiiui  fpcftatiiiii  cr- 
(c>i    atijuo,    ut    inllic    (Yt-uiri?, 


ftfi  iGooo  .iCniim  h.ibrbant» 
taincu  tantum  argenti  libras  «le- 
fcin  aequ.ibant.  ita  tria  iniUia 
mimum  tanium  feptem  libras 
cnm    (limidia   cxplcHi^.    Ei\>". 

Jjiiriidri,-^]  Sic  libri  plcrl- 
quc.  Noniiulll  difidrrrt,  qiiod 
rcfeniiorci  inde  a  Cafauboiio 
rccfpcre,  pract^^r  liurmannum. 
lii  quo  iiirellig( mliim  procura- 
t<>ribus ,  liiuillbus(pip.  In  di- 
■Vrndrirl  pU  allquld  durl.  quod 
proiKci  ciilr  divcndrrc  rxvro- 
Js7fr.  Coutra  jd  vcrbiim  iioii 
f^iplt  llbrarlos:  rcllquiquc  ia 
tcMu.  libcrum  rclinuuifns  allis 
iiidicium.  Enx.  Qiimn  pro- 
mcrcalc  nibil  aliiid  lii  «pum 
l^aotr,  bciic  docrt  Oiidcnd. 
fcribenduni  ofTr  dividrrct.  Ii.i 
Cacfar  rnrum .  qno  .ibunda- 
bat.  .i;!iincib:is  rimilibiisquw 
lioninibns  dislriftuii ,  dlspcr- 
ti'.  Ir ,  Trnn/r  hol enttum  prc- 
11'»  (pi.irMin  jiartini  viliorc, 
qtia;ii  babcri  vidj'i  fotcb.ir. 
1\(  voravi  crf^o  cx  jMcrisque  MIT. 
luilliis  dit'i4cret,  4U<,tuic  cti^in 
Rubnk. 


lULIUS  CAESAR, 


•75 


do  auri  furatus  e  Capitolio,  tantumclem  Jnau- 
rati  aeris  repofuit.  Societates  ac  reij,na  pretio 
dedit;  iit  qui  uni  Ptolemaea  prope  lex  niillia 
talentorum  iuo  Pompeiique  nonnn,o  abstulerit. 
Poftea  vero  evidentilnmis  rapinis  ac  facrilegiis 
et  onera  bellorum  ciTilium  et  triumphorum  ac 
munerum  fustinuit  impendia. 

Eloquentia  militarique  arte  aut  aequayit  5S 
praeftantlfllmorum  gloriam,  aut  excelTit.  Poft 
accufationem  Dolabellae  band  dubie  principi- 
bus  patronis  anrLumeratus  eLL  Certe  Cicero 
ad  Brutimi  oratores  enumeraixs ,  negat  Jh  iHde- 
TCj  ciii  Gacfar  dcbeat  cedeic:-  aitque,  eum 
eJegaiiteniy  Jplejididam  quoquCj  atque  el.iam 
iria^^itijlcam  ct  generofain  quodainiaodo  ra- 
lioncm  diccndi  tcncre :  et  ad  Corueiium  Ne- 
potem  de  eodem  ita  fcripiit:  Quid?'  oratorum 
quem  huic  antcponcs  corimi^,  qui  nihil  aliud 
cgerunt?  Quis  J<r/ten/iis  ant  acuLior 3.  a>n>t 
crehrior ?  Quis  vcrbis  aut  ornaxiov  ^  aut  ele- 
gantior?  GeniLS  elo(|uentiae  duntaxat  adole- 
Acens  adlmc  Straboriis  Caclcuis  fccutus  \idetuy; 


J^uratits]  Per    Vatinitira, 

cul  Gicer«T  lA  tijl>ii-it  Jn-  Vatiii. 
C.    12.,    iibi    V.    Graev.     J"u>'- 

^4l>suilciit]  I.  e.  ab  i'roJ/e- 
?na,eo'4Ccepcrit  data.  Sic  Livi- 
us  7,  tS'  iiiit.  Ci.cero  pro  Ilo(c, 
4.  Enx.  lii  boc  gciieie  af.fer- 
te  eft  imp.ctrare.  Conf.  Grac-V. 
a<l  Cic.  E])p.  Ffimil.   G,   12. 

^•'P-  55-  Militr.rifjua  re] 
Sic  edi(J,crunt  oinnes  ex  LipHi 
coniectura,  qiiaiu,  nefcio  qup- 
modo,  ccrtUiimaui  jiuidbniit. 
\n    coi\4,    tauicn    nja^uo    C(?ji- 


fpnfu  Ipsitur  mllitarl  qua  rr, 
lub  f^ibus  urta  I.ileie  i-Hcile 
iiitelligitur.  Necjue  res  hiuc 
fciitcuiiae   fa!,is    aptuni. 

Cicrro  ad  Drutum'^  De  <;!. 
orait.    c,    75. 

E/egniitioj:]  Intcllige,  de 
dcWctu  verborum  ;  naai  de  bpc 
proprle  eJei;auti,a  iu  oratioye 
Uicltur.     EaN. 

SLraLonis  Cacjnrisque]  JLo- 
ca  Cic.  in  CaeciJ.  19.  Offic.  2, 
I  \.  liuc  pertinfutia.  iam  la^u- 
davit  ToireuUus.     Eij«^ 


76  SUETONH 

cuius  etiam  ex  oratione,  qnao  inrcriljitur  Pro 
SardiSj  ad  veiLum  uonnulln  trnustulit  in  Di- 
vinationem  fuam.  Pronuntiaire  autem  dicitur 
voce  acuta,  ardenti  motu  geituque,  non  Hne 
venultate.  Oradones  aliquas  reliquit,  inter 
quas  temere  quaedam  feruutur.  Pro  Q.  Ale- 
LcUo  iion  iHimerito  Auguftus  exifdmat  ma- 
jvis  ab  actuariis  exceptam,  male  fubfequentibus 
verba  dicentis,  quam  ab  ipib  editam.  Nam  in 
quibusdam  exeniplaribus  invenio,  ne  infcri- 
ptam  quidem  Pro  Meiello  ^  fed,  quam  fcri- 
pfit  Mctello  y  quum  ex  perfona  Caefaris  fer- 
nio  lit,  Metellum  feque  adverfus  communiuni 
obtrectatorum  criminationes  purgands.  Apud 
7}iilites  quoque  iri  H/fpnnin  j  idem  Auf:;urfus 
or;ilionem  eQe  vix  ipfms  pulal:  qune  tamen  du- 
plex  fertur:  una  ,  quafi  prior.e  liabita  proelio: 
altera,  pofteriore;  quo  Aiinius  Pollio  ne  tem- 
pus  quidem  concionandi  babuifie  euni  dicit, 
liibita  hoiiium  incurfione. 
'56  Reliquit   et   rerum    fuarum    commentaiios, 

Gallici  civilisque  belli  Poiupeiani.  Isani  Ale- 
xandrini,  Africique  et  Hifpanienlis,  incertus  au- 
ctor  eft.     Alii  [enim]  Oppium  putant,  alii  llir- 


^.  Metello']     Nepote,    cuiiis  pro  gloITematP   .ibircit   Oudrr- 

trllinniclas  aciioiies   .icriter  de-  dorp.   iion  fine  rodd.    auctori- 

fendfiat.       \  idc     fupra    c.    i(j.  taic.     Rccte.      Elliptitae     locu- 

init.     Eh.n.  tionis,    «[u;nn    atl    r.  go.    attin- 

Ferunlur,     ut    pro     Q.     M.  pemus ,      cornplemcntum      ijila 

^iiam]        PoCremam      vocenj  ,  vctljonnn  <  oliocatio   arguit.    Ac 

quae   ab    omnil»us    iSlll.    abclt ,  ne    illa  r|ui<lum  laiis  certa  funt, 

interpolaiioni»     aperluni     vclii-  JrJ   fjunin  fcr,   Metcllo.      Cer- 

«itim    habet.       Sed    eiiam     m  \c ,  (i   Mrfclla  fciipta  fuit  Ora- 

ab<li     a     r)lerl$f|ue;     «jn.ue    iil  tio.    noii   ex    Caelaiis     pcrlona 

quouiic  otuUit  Oudentlcrp.,  nec  lomo   ine   potuit. 

nialc  ;    itnino  vci  .ninif.  (..ip.  jl>.        ^lii  rniin    Oppi- 

Oraiioncm  fjjf]    Eliam  hoc  um]    rariiculam  cmjmi  abiicio. 


lULIUS  CAES-\Pi. 


»7 


tium :  qni  etiam  Gallicl  belli  novifTimum  imper- 
fectumrme  librum  luppleverit.  De  commenta- 
riis  [Caeraris]  Cicero  in  eodem  libro  lic  refert: 
Connv.culanos  Jcripfit  j  n^a/de  qiiidcm  pro- 
handos:  nudi  JitJit j  recti  et  'venujti j  omrti 
ornnlu  orationis  tamquam  'vejte  dctracta: 
Jed,  dum  ^vohdtj  alios  hahcre  parataj  unde 
Jimiercnt  qui  'vellent  fcrihere  hijioriam, 
incptis  gralum  fortaffe  Jecit j  qui  illa  ^'o- 
lent  ca/amijlris  inurere j  fanos  quidem  ho' 
mines  a  fcrihendo  deterruit.  De  iisdem 
commentarijs  Hirtius  ita  praedicnt:  Adeo  pro- 
hantur  omnium  iudicio  ,  ut  praerepta  j  nort 
praehitaj  facu/tas  Jcriptorihus  'videatur.  Cu- 
ius  tamcn  rei  maior  nojtraj  quam  re/iquo- 
rumj  ejt  admiratio.  Cetcri  enim  j  quam  he- 
ne  atque  emendate j  nos  etiam  j  quam  fa- 
ci/e  atque  ce/eriter  eos  pcrjcripferitj  Jcimus. 
Pollio  Afinius  panim  diligenter,  parumque  inte- 
gra  veritate  compofitos  piitat:  quum  Caefar  ple- 
raque  et  quae  per  alios  erant  gefta ,  temere 
crediderit;     et  quae   per  fe,    vel   confulto  vei 


raox  et  nomen  Capfarls ,  \v\:- 
iunctam  comineiitariis.  Neu- 
rrum  iri  bonis   liLris   efr. 

Recti  ec  veniijii]  De  verLo 
rectus  ante  dictum.  Jenufta- 
tein  auteni  b.  1-  intellige  eara, 
Buae  nou  tam  in  lingulis  ver- 
bis  et  p^b.niibus  ceruitur,  quam 
toto  orationis  habitu,  fc.ipio- 
r<?m  poliii  ingeuii  indicante. 
TSam  aUoqui  tenujtas  cliatn 
<1e  pulciitndine  exquilita  dini- 
lur.  Viile  Cic.  OlF.  i.  3G.  Ea- 
demque    buius    vfrbi    rdtio   elc 


atqne  elegantiae ,  quae  Lnter- 
dum  tantnm  delectum  et  iudici- 
um  exquiiitum,  fine  ornatu,  in- 
terdum  ornatum  exquiiiium  fi- 
gnificat,  ut  locis  Ciceronianis 
docuimus  in  Clave  Cic.  Erx. 
Nihil  dicit  de  detracta  pro 
detracto,  uti  apud  Ciceronem 
poluit.  Perperam ;  etii  illa 
confuuciio  nulla  incerpunctio- 
ne  emoiliri  ad  noltrum  lenfum 
poteit.  Conf.  Vofilura  ,  nrinci- 
pem  Grammaticorum ,  de  Con- 
liiuct.   c.  4.    et  Qjii^e  confen- 


76 


Sl^ETONU 


etifim  memoria  lapfiis,  perpernm  oilulf^rlt:  ex- 
iiliniar<[iio  rercri|>tiiruia  et  correcturum  fuilTe. 
ReJiquit  et  fJ-c  Afuiloijia  libros  duos ,  et  ytn^ 
licalonrs  totidem,  Hc.prnciereii  poema,  quod 
inicribitur  lLej\  Quoruni  libroruin  primos  iu 
transiia  Alpluni)  quuni  ex  citeriore  Gallia, 
conventibus  peractis  ,  ad  exercitum  rediret: 
fequentes  lub  tempus  Mundenfis  proelii  fecit: 
novilfimum,  dum  ab  Urbe  in  Hifpaniam  ulte- 
riorem  (piarto  et  virefi-Uio  diie  pervenit.  Epi- 
llolae  "quoque  eius  ad  Senatum  exfi^ant,  quas 
primus  videtur  ad  poginas  et  formam  memo- 
rialis  libeiii  conveitiTie ,  quuni  xintea  Confu- 
les  et  duces  nonnifi  transverfa  cliarta  fcriptas 
mitterent.  Exfianf  et  ad  Ciceronem,  ilem  ad 
Faniiliares  domellicis  de  rebus :  in  quibus  fi 
qua  occultius  perferendxi  ernnt,  per  notas  fcri- 
pfir,  id  eii,  fic  firuclo  iitterarum  ordine,  ut  nul- 
lum-  v<;rbuni  efiici  poilel:  quae  fi  quis  ijiveiii- 
gare  €t  perfequi  vcliet,    quurtaiu  eltmentorum 


Jtim    librmifiium    apiid    utram- 
fjue    lcrijitoicni. 

Transrrrfa  c/ta':a]  IVo/iri: 
ih  Jorma  patryitc :  wx^Ae  rti.lin 
iiilclligetur,  .«jiiJcl  fit,  ad  pd' 
c,inas :  r^u6  hlodb  liodie  Mllgd 
utimur.     Fkn. 

yld  Fumi/iat-rs]  Hil'..  i\(^- 
It^iuli  jroti.d  infcriplto  Kpirin- 
l.iiiim  t^iccroiiist  qilac  lioiruJ 
vtilgo  ad  Difrrfos  ihrciibiin- 
tr.r,  pili^um  Latinc-.  Kci|Oo  nl- 
lius  inomentl  cll,  qiif^il  iiiirr 
■r^s  rtiam  ail  iiilmiros  o|)i- 
llolao  riitii ;  tion  ciiim  .tmiii 
l^mj>pr  fuJit  Jami/iarrs .  ct  Sl 
JUaiori    |)Art'c    itohiinA     (uinun. 


tnr.  Cocliccs  tamrn  ]ilrrl(]iie 
omncs  Idvenr  Victorianac  ratio- 
nif,  nciitram  ialcrijiiioiiem  j)ro- 
b.iiili. 

Ini^rfii2;nrr  Oc  prrff-jui^ 
Eliganttl  cxprittiit,  ijuod  Iio- 
«1!.;  vocamns  drc/ii/rircn.  ("c- 
tLTum  vei/rt  iioi»  aptir.n  cft  fe- 
i;\ienti  coinmiHrt ,  ut  viilcriitil 
\"iri  tlbclJ,  "fiui  lcj;i  volucrunt : 
r'o/^t.  E20  nialim  Tefit  i  id 
aiuiijiio  fciplnm  i^^e/rt ,  inut.i- 
itltn  ofl  .1  librnriis  iti  vr/lrr , 
YWoLwuW  qiiuni  ctiam  ■rr//<'t 
aiiiiquis  jior  I.  limjilcx  frrib<>» 
riiiii.       Ptobat    Oudcndorjiiui. 


XULIUS  CAESAR. 


79 


linfT.im)  id  oCt,  d  pro  <?>  et  perindG  reliqiias 
coininiiiet.  Feruntur  et  a  pueio  et  ah  adoie- 
lcentulo  quaedani  ['cripta  c  ut  Landes  Hcrculis^ 
Ira^foedia  Oedipus j  item  IDiQta  coUectauea. 
Quos  omnes  libellos  vetuit  Augcftus  publicari 
in  epiftola,  quam  brevem  admodmn  ac  Hmpli- 
cem  ad  Pompeium  Macrum,  cui  ordinandas 
bibliothecas  delegaverat,   mifit^ 

Armorum  et  equitandi  peritillimus,  laboris  57 
ultra  fidem  patiens  erat:  in  agmine  nonnum- 
quam  equo,  faepius  pedibus  anteibat,  capite 
detecto,  feu  fol,  feu  imber  effet»  LongiHimas 
vias  incredibili  celeritnte  confecit,  expeditus, 
meritoria  rlieda^  centena  paflutnn  miUia  in  fin- 
gulos  dies :  fi  flumina  moVarentur ,  nando  traii- 
ciens,  vel  innixus  inflatis  lUribus,  Ut  perfaepQ 
nuntios  de  fe  praevenerit. 

In   obeundis  expeditionibus  dubium ,     cau^  58 
tior  an  audcntior.     Exercitum   neque   per  infi- 
diofa  itinera  duxit  umquara,    fiifi  ])ei'fpecillatus 
locorimi  litus :    neque  iii  JBritaniiiani  transvexit, 
iiili  aiite  per  fe  portus  et   navigationem  ct  ac- 


Cap.  57.  ^rmor.  rt  pqttit.'] 
Vide  arl  Titum  c.  5.  Ekn. 
Conf.  Salmafi  ad  Spart.  Hailr. 
c.  27.  Ar ntoi-  um  pcritus  cft 
impiimis,  qui  prritc  vibrat  cl\> 
peum,  c|uo  hodiunri  tela  ex- 
cipiat,  et  gladio  lioftrm  ng- 
gieili    *li(!icit. 

Cnpitc  detecto]  An  fortaf- 
(9:  retccto?  D  m  r  A  libi.lriis 
jurmutari,  docet  }iurmanmis 
iitl  c.  47-  et  facpilJiine  re  ct 
ile  cojdimduntur.  ]Vam  id  elt 
lUitatius :  fed  lajncii  et  illud 
reciMni.     EiiiN.         Coiif.    Lipf. 


de  Ampliiili.    c.  29. 

Expcditits]  I.  6;  rion  pomt-' 
latus ,  ut  iter  facientcs :  rida 
Cic.  \lilcn.  10.  ftd  it.t  n  fu- 
tus,  i!t  Ilatirn  paratus  cffet* 
Xi  vis  liofiiiis  inorueret.  6ic 
Giodius  expcditiis  apud  eun- 
dem  Cictronem  I.  c.  iter  faci* 
ens,  Milonis  aggrcdiendi  cauf- 
fa;     Ebn. 

Cap.  58.  P<rr  fc]  Fftlfrin» 
effe  onincs  fatentury  Cnclare 
ipfo  alitcT  tradente,  L.  G.  4* 
21.  quod  Suctoniuni  non  po- 
Hilt     fusercj      fcriptorem     tatn 


So 


SUETONU 


ceflum  ad  iiiralam  explorallet.  At  idem,  ol)- 
felFione  cartroruin  iii  Germania  nLintiata,  per 
ftationes  lioftium  Gallico  Jialtitu  penetravit  ad 
fuos.  A  BrundifiO  Dyrracliium  inter  oppofitas 
claifes  hieme  trimsmiilt.     Cellantibusque  copiis. 


diligentcm.  Sed  propoGtae  ad- 
hifc  ertiehdationes,  perfaepe, 
pt-r  ftios ,  nihili  funt,  ut  vi- 
dit  Burmannus.  Illud  autem 
non  viderurtt  Inrerpretes,  nec 
rccplornjjet  fails  aptuin  '  elTe : 
deeft  enim  quuin  aut  poji- 
quam.  Sed  uiliil  atliuvant 
codd.  et  edd.  Cogitnvi  aliquari- 
elo ,  7iijl  e  fuperiori  vcrfu  re- 
petitum  effe,  et  Suetonium 
fcrip/iffe:  transt^^exU  ante , 
t]uam  p.  e.  n.  Ex  quam  factum 
per  fs.  Quiim  fcriptum  Jibra- 
yius  invcniflet  qm ,  legit  p. 
per :  indc  prouum ,  ex  m  fa- 
ctre  fe.  Sed  fateor.  paullo 
^riorem  ill«m  mutationem  ^-f- 
fe.  Ceternm  nondum  aiiquid 
jnclius  fuccurriu  Erti.  Ne- 
nue  equideni  quaeiejulum  quid- 
«]uain  cenfeo,  ctfi  Rubnkenio 
cuoquo  liic  a  librariis  j-ccca- 
tum  vidtbatur.  Error  videtur 
fcriptoiis  cffu,  quales  riiam 
^iligentibus  rrrum  aurtoribns 
obrepunt.  In  v^rbo  exploraf- 
fet  qiiomodo  aliqiiis  baercre 
|iotuerii,    noTi    rxpiito. 

///  Ciei mania]  Sivc  potiii» 
in.  Cnllin.  Suctoniiim  credunt 
in  laiis  lipqiirntflin  vetiTiKus 
eirorrm  iii<idilfc.  qiifmndiuo- 
dum  cxpfnpli»  probat  iSurinan- 
nii*  .    iil   Grrmanuuii  cnin   GaI- 


lia  peTmuiaret.  Omnino  boo 
faepe  faciunt  veteres ,  ut  fini- 
limas  regiones  pcrrautent,  ajiis;- 
que  locis  id  feclt  ipfe  Sueto- 
nius.  QiJbd  Velleius  2 .  59. 
Geticum  bellum  vocat.  id  no- 
lier  Aug.  c.  R.  adverlus  Dacos 
dcllinaiiim  «licit,  quia  Gcta»^ 
et  Daci  finitimi.  Vide  XiphJl. 
In  Domitiano.  Sed  tamen  hic 
mihi  reitat  allquid  fcrupuli. 
quo  raiiins  credam,  Suetoni- 
um  hic  non  Icripllfre  in  Gal- 
lin,  et  gcnuinuiu  elTe  viilga- 
tum,  in  Gcrmania.  Nam  poil 
diclt,  Caclarrm  tum  ad  fiios 
pcnr-traiTe  Gnlllco  hnhiin.  Cur 
Gallico ,  et  non  Germanieof- 
Nonne  lioc  indlcio  elt,  Sue- 
tonliun  cognltumliabuifTc,  Cae- 
farem  ponetralle  pcr  Ilaiiones 
Galloruni?  Quoraodo  autrm  ei 
potuilTet  in  menlrm  veiiire. 
Caclarein  cum  Galiis  in  Ger- 
inania  bellum  griliiTe .  ah  iis- 
que  ibi  obtfideripotiiifli*?  £nir. 
Non  memim  lat  Vir  dtlig«?mif-' 
iiinus,  Iiom  dixiiTe  Suetoniiim 
iii  Gcrhia  n  o  rnm  ftnihmt 
c.  35.  do  eadein  ro^MouH  Grtl- 
liar,  qiiam  Ebufonis  incolo- 
bani.  Germanit  Attribiitl.  Non 
nia^Is  i^itiir  corrijni  dr-brt  in 
Gallio ,  «{itam  Germanlco  ha- 
hilu.     Vidit  ijTO    OudenJ. 


lULIUS   CAESAR. 


8* 


quas  fubfequi  iuflferat,  quum  ad  arcelTendas  fru- 
itra  faepe  miriffet,  uovifijnie  ipfe  clam  noctii 
parvulum  navigium  folus  obvoluto  caj^ite  con- 
icondit:  neque,  aut  quis  eflet ,  ante  detexit,  aut 
pubernatorem  cedere  adverfae  tempeftati  paf- 
ius  eft ,  quam  paene  obrutus  Huclibus. 

Ne  reiigione  quidem  ulla  a  quoquam  in-  5g 
cepto  absterritus  umqn.am  vel  relardatus  eCt. 
Quum  immoianti  aufufi^Iiret  Iioilia,  profectionem. 
adverfus  Scipionem  et  lubam  non  distulit.  Pro- 
lapfus  etiam  in  egreifu  navis,  verfo  ad  melius 
omine,  Tenco  te^  inquit,  Africa.  Ad  elu- 
dendas  autem  vaticinationes ,  quibus  felix  et 
invictum  in  ea  provincia  fataliter  Scipionum 
nomen  ferebatur,  defpectiflimum  quendam  ex 
Corneliorum  gcnere,  cui  ad  opprobrium  vitae 
Salutioni  cognomen  erat,  in  cafl:ris  feciim  lia- 
buit. 

Proelia  non  tantum  defrinato,    fed   ex   oc-  60 
cafione  fumebat;  ac  iaepe  ab  itinere  Itatim,  in- 
terdum  fpurcifiimis  tempefi:atibus,   quum  minime 
quis  moturum  fperaret;  nec  nifi  teinpore  extre- 


Cap.  5g.  Sa/ntioni]  V!x 
tantl  elTe  ailjitror,  ut  de  lioc 
nomine  longae  ilisputationes 
inftituantiir,  ut  atlliuc  factum 
eft ;  quilius  nibil  pffectiira  vi- 
«Ifmus.  Ifl  moJo  tejieant  fiu- 
«iiofi,  i<t  nomeu  ei  impofitum 
a  fimilituftine,  quae  ei  cum 
jjiiinn  quoflam  incercerlebat,  nt 
auctor  elt  Plinins  7,  12.  Ce- 
terum  A  lubet  tle  lioc  noniine 
rognofcere  acpuraiius,  atU  Rez- 
/ouicum  Dlbquif.  Pliu.  T.  II. 
p.    176.     Eaw.         Coiii.  Penze- 


lium  ad  Dionls  Interpr.  germ. 
1.  4-'  P-  1009. ,  ubi  recte  mi- 
ratur  verba  ad  oppr.  viiae, 
quiim  cognomen  Salutio?iis  f. 
Sahitonis  ex  adoptione  Sci- 
pionum  non  buic  primum,  led 
niaioribus  eius  additum  videa- 
tiir, 

Cap.  Go.  Spernret']  Sic 
plures  libii  fcr.  et  edlti,  ut 
JJern.  2.  Vulgo  putaret.  Ho- 
die  in  illa  notlone  fere  dlcunt 
erfpeclare.  Mox  cunctatlor 
lc^ilur  ia  alils,   dc  qua  forma 

F 


63  SUETOXn 

3110  fiJ  (linrioantlum  cunctanilor  fiJCLus  ofi;  quo 
laepiiis  \icijrer,  lioc  niiims  expericndos  calus 
opinans;  nihiique  fe  tanUun  accjLiiriUnnm  victo- 
ria,  quanluni  aufene  calamitas  pofVet.  Kullum 
umquam  lioftem  fudit,  quin  caftris  quoque  cxue- 
ret :  ita  nullum  ipatluui  perterritls  dabat.  An- 
cipiti  proelio  equos  dimiltebat,  et  in  prinns 
fiuini,  quo  maior  permanendi  ncceflltas  impo- 
nerelur,  auxiiio  fiit^ae  erepto. 

Ci  UtebaUu' auJfm  equo  infigul,  pedibus  pro- 

pe  luimauis,  et  in  modum  dii^Itorum  ungulis 
iifiis :  quem  natuni  apud  fe,  quuni  li.uufpices 
imperiiiiu  orbis  tcrrae  figniiicare  domino  pro- 
nuntiaifeut,  magna  cura  iduit:  nec  patientem 
feiforis  idterius  ])rimus  afcendit;  cuius  etiam  in- 
flar  pro  aede  V  eneris  Gctiitricls  poftea  dedicavit. 

O2  Inclinatam  aciem  foliis  fa^pc  reftiuiit,    ob- 

fiftcns  fugientibu5:,  retinrnsqne  Jingrdos,  et  con- 
tortis  faucibus  converlens  in  holtem :  et  qui- 
dem  adeo  pleruinque  tre])idos,  ut  aquilifer  mo- 
ranii  fe  culpide  fit  conuuinatus;  alius  in  ina:ui 
d-etjnentis  reliquerit  figrmm. 

(jj  ^ion   minora   iila   conft:mtlae    eius ,     innno 

nuilora  etiam  indicia  fuerint.  Poft  acicm  Pliar- 
falicam,  quum  pr<iemil]is  in  Afiiim  copiis  per  au- 
guftias  liellesponti  vecloiia  navicula  traiiccrej, 
C.  CaiTium,  paitis  advcrfae,  cum  deccm  roftr.i- 


▼.     Scl:\vni-.'!iim     aA     M.tmprt.  Xorus    loqucntU    mo<'iM.     .ili- 

GTtthl.  iSIax.  c.  7.  }».  j(ij.  fniiil     diibitaiioiiis     e\priincn?. 

C.ip.  tji.     yfjcen<lic]      AIaI«!  l'erperiir.j    .ilii,  Jurrunt. 
Krn.    ciiin   Graev.    «lcilit    tfcett-  /».    Ciffium']       X\!Amler    a.l 

tlit :    niioJ   cqiio  Traiano   con-  Dioii.   lil).   43.,    qtti  lioc  ipdim 

▼eniret,     nfii     huic.       Ouippe  lU /..   rcfort.  Sueloiiium  emen 

til   i.oH.iiiii    e rjiri^e.t.'  <!.it ,     li\<;riiilunu|uo    ceiifiU    C, . 

^aji.  C>>       Indicia  JuetiHl}  quciu     ttfqiiuulur      C^fauboc  .> 


lULTUS   C.iF,SA^R. 


85 


tls  navibns  obvium  fibi,  neqiie  refLTp,]^:  et  co- 
minus  teiulens,  iiltro  ad  deciitioncni  liortatns, 
juppliceni  ad  ie  recepit. 

Aiexandviae,  circa  oppugnationeni  ponij?,  Q^ 
cruotione  iioliiiim  luljila  compuUus  in  rcnjihiini, 
plurihus  eodeni  praecipitanlibus  ,  quum  deliiuil- 
iet  in  mare,  nando  per  ducentos  pairiis  evafit 
nd  proximani  navem,  elala  laeva,  ne  libel- 
li,  quos  tenebat  ,  madeiierent;  paludamentuni 
mordicus  traiiens,  ne  Ipolio  potiretur  lioiDs. 

Miiitem  neipie  a  moriljus,  neque  a  forru-  6;"J 
na  probaijat,  ied  tantnm  aviribus;  tractabatqu;^ 
pari  ieveritate  atqut^  induigentia.  Non  erdni 
ubique  ac  renipei',  ictiy  quum  iioflis  in  proxi- 
mo  eiTet,  coercelDat:  tnni  maxime  exactor  gra- 
viflimus  dilciplin.-ie ,  ut  nequo  itin«Mis  neque; 
pioeiii  tempus  denuntiaret;  ied  paratuni  et  in- 
te.itum  momentis  omnibus,  quo  vellet,  lubito 
otiuceret.  Quod  etiam  fine  cauila  ]>ierumque 
faciebat,  praecipue  pluviis  et  feiiis  diebus.  Ac 
fubinde  obfervandum  fe  adraonens,  repente 
intr^rdiu  vel  nocte  iidjtrabeljat;  augeljatque  iter^ 
ut  ferius  fubtequentes  dciatigaret. 

Fama  vero   lionilium  copiaruni  perterrlt03  65 
noii   negando    miiniendove,    ied  iniuper  ampli- 
ficando    enientieadoque  confirmaljat.        Ilaque 


et  aVu.  Pioct*".  Nam  L.  Caf- 
fu.s  iam  fiiit  in  paiiibiis  Cae- 
(aiis,  ante  proelium  Phaifali- 
cnm  ,  tefle  ipfo  Caefnre  U.  C. 
5,  10.  Cafits  autom  poft  illud 
•|>roeiluTn  cl.sfii  J'ompeianorum 
pr.i^fuit.  Ibiil.  loi.  Sueroni- 
um  in  re  tam  iioiJ,  tamfjue 
ciaiis  rcriptoribiis  notata,  er- 
lalTo,  non  jirobuLile  cft.     Sali» 


auteiTi  conftar,  liaec  p^-aenomi- 
na  laepe  a  Jibrariis  confundL 
Ern. 

Cap.  64.  Po/iretitr]  Ali- 
fjuot  Mff.  pott-retur.  Vt  ore- 
retur  Tib.  c.  '^,-.  ,  adorerc' 
tur  Claud.  c.  13.,  fju.is  formas 
et  ipfas  roct.is  puiab.it  Ruli;:- 
kf.11.  Coul.  Dxaktjib.  ad  Lif. 
'.  'J- 

F  2 


84  SUETOXII 

quum  Gxfpectatlo  adventus  lubae  terribilis  efTct, 
conyocatis  ad  concionem  militibus,  ScilolOj  in- 
f[uit,  jiaucifjimisi  Jtis  (lichiis  rci^em  njfulunim 
Lum  iJcccm  legiofiilniSj  cijuiiiim  trii^^intaj  le- 
n'is  armaturae  centum  millibusj  clephantis 
trccenlis.  Proinde  dcfiuant  quidam  quae- 
rcrc  ullra  aut  opinari  ^  mihique ^  qui  com- 
pcrtum  habco  j  crcdant:  aut  qilidem  'vetu- 
jhijima  naK'c  impofilos ^  quocumijue  'vento^ 
i/i  quascumque  tcrras j    iubcbo  avchi, 

Delicta  neque  obrervabat  onuila,  neque 
pro  uiodo  exfequebatur;  ied  delertorum  ac  Te- 
diriororum  et  inquiiitor,  et  punitor  acerrimus, 
connivebat  in  ceteri.s.  Ac  nonnuuiquam  polt 
niagnam  pugnam  atque  victoriam,  remiiro  ofii- 
ciorum  munere,  licentiam  omnem  pafTmi  lafci- 
viendi  permittebat;  iactcue  folitus,  milites  fuos 
etiani  unguentatos  beuc  piip^nare  poffe:  nec 
milites  eos  pro  concione,  Ted  blandiori  nomi- 
ne  commilitotics  a]>pellabat:  Jiabobalque  taui 
cultos,  ut  arjrento  et  auro  politis  armis  ornaret , 
fimnl  et  ad  rpeciem,  ot  (juo  tenaciores  eoruui 
in  ])roebo  efiont  metu  damni.  Dih"gebat  quo- 
que  ubque  adeo,  ut  audiia  clade  Tituriana  bar- 


Cflp.  Q>C).   .^ut  npinnri\    I.  o.  pofuo^    aljroliiK»    pofitiim    (!•. 

inqtii   f.    fcriNntiam   fuam   [irf>-  l'iruniqiie      illulirac      expmplis 

ftTie.       Lt   Gfll.   2,    ag.   Vi<Ie  itlonri»     Lurmaiinus    ad    h.    1. 

Cafaub.   nd  Ang.  c.  ^t.    p.  7,<j').  Enx. 
Jp  liuc  ri.i..n'.atii  orudito  agen-  Cap.  Hj.  F.xfifqurliatiir^j  PrO 

tcin.  pimiro    hoc   vcrbo  uiiliir  rtiam 

^ui    .. .. .^«,;j    leniji,     n/ii'c  iiilVa   (^tlii;.   c.    la.     rt    Liv.    ^. 

impojitos]     i\ui'ff  refer  aA  im-  a^     Pio   mado ,    inicll.   criini* 

pojlloj,      qito<l    miUi     Diaxirne  niitii.      ut     tlocrt    Lurmannus. 

jilacot,     conllructione     Lanna  Li\v. 

rt     Surtonio      Kcr.    ^o.     uliir-  Ctnd^       Titurlana]        \'iAe 

]>ata,     aui    aJ  atfelii,    ut   im-  Cacf.  H.   G.  ^,  53.     Er>.v. 


lULlUS  CAESAR.  «5 

ham  cnpiHiimque  fummircrit,  nec  ante  dompfe- 
lit,  quam  vindicalTet.  Quihus  rebus  et  devo- 
iiflimos  fihi  et  fonifrimos  redJidit. 

In£;renb  civile  hellum  centuriones  cuiusquo  6S 
legionis  fuigulos  eqnites  e  viatico  fuo  obtu- 
lerunt ;  univerii  miiites  gratuitam  et  fine  fru- 
mento  ilipeudioque  operam,  quum  tenuiorum 
tutelam  locupletiores  in  fe  contulilTent.  Neque 
in  tam  diuturno  fpatio  quisquam  omnino  delci- 
vit:  plerique  capti  concerfam  libi  fub  conditio- 
ne  vitam,  fi  mililare  adverfus  eum  vellent,  re- 
cufarunt.  Famcm  et  ceteras  necellitates ,  non 
quum  oblidereiitur  modo ,  fed  et  li  alios  ipfi.  ob- 
fiderent,  tanto  opere  tolerabant,  ut  Dyrrachina 
mmiitione  Pompeius,  vifo  irenere  panis  ex  her- 
ba,  qu.o  fustinehantur,  cum  feris  fibi  rem  eile 
dixerit,  amoverique  ocius,  nec  cuiquam  often- 
di  iuITerit,  ne  patientia  et  pertinacia  Iiofds  ani- 
mi  fuorum  fianpjcrentur.  Qnanta  forfitudine 
dimicarint,  tefiimonio  eft,  quod,  adverfo  femel 
apud  Djrrachium  proeho,  poenam  in  fe  u]tro 
depopofcerunt:  ut  confolandos  eos  magis  Im- 
perator,  quam  puniendos  habuerit.  Ceteris 
^r.  proeliis  innumeras  adverfariorum  copias,  multis 
partibus  ipfi  pauciores,  facile  fuperarunt.  De- 
nique  una  fextae  lei^ionis  cohors,  praepofita  ca- 


Cap.  63.     T'iatico]     Peculio  loriim     minus    rerte    intelligit 

caftienli.      F,!\!*.  Eiirm.    Hactenus   rii;hnk, 

Tpnuiorvin  tute/am']     H.  e.  Dj  rrachina   mi'nitione]  Vi- 

fiistentatiortem.       Conf.   Sene-  de  c.   35.    init.     Eun. 

cam    ad    Helv.    c.   o.    Exempla  Ber/ja]     Lapjana.   Plin.  19, 

iuiem ,    uLi    tueri  eFi  pro    lus-  8>  "^i  vide   Hard.    Eux.        At 

tentare   f.   alere,    v.  Aug.   c  40.  '  conf.     animadverllonem     Mori 

N<  pof.  Epani.    c.    5.    lullin.   2,  ad     Caef.    3,    /|8.     et     Prnzelii 

I.  et  Ovid.  Met.  15,  iiC,  c[uein  ad  Diouem  1.  43.  p.  S<J^- 


85  SUETONII 

ftollo,  qimtuor  Ponipcii  Ifglonns  por  alirruot  ho- 
ras  rustinuit,  paene  onniis  confixri  multitudine 
liolliliuni  ragitlarum,  <juarum  centuni  ac  trigin- 
ta  miliia  intra  valluni  rej)erta  l\iiit.  Nec  miruni, 
li  quis  lintiulorum  facta  reipiciat,  vel  Cafiii  Scae- 
vae  Centurionis,  vcl  C.  Acilii  iniritis;  ne  pluri- 
bus  referam.  Scaeva,  exculio  oculo,  translixus 
femore  et  humero ,  centuni  et  viginti  ictibus 
fcuto  perforato,  cufiodiani  portae  conmiilli  ca- 
ftelli  letijuiit.  Acilius  navali  ad  Malldiam  proc- 
iio ,  ijuecta  in  puppem  hoftium  dextra ,  et  ab- 
fcifa,  meiuorabile  ilhul  apml  Graecns  Cynae- 
giri  cxemplum  imitatus,  traiilduit  iu  navem,  um- 
hoiie  ob\ios  afijens. 

69  Soditionem  per  detem  annos  Gafiicis  be]- 

iis  nullam  omnino  movcruut,  civilibus  aliquas: 
fcd  ut  celeriter  ad  oITicium  redierint,  nec  tani 
indulp,entia  ducis,  qunm  auctoritate.  Non  eniiu 
ccffit  uiuqTiam  tumulcuautibus,  at([ue  eliam  ob- 
viam  femj)er  iit.  Kt  iionam  quidem  Iei];ionem 
fljjud  Placeniiam,  quamquam  adhiic  in  nrmis 
Pompeius  elh  i,  totam  cum  ij^uomiuia  miifani 
fecit:  aegreque,  poft  nudtas  et  fuppllces  pre- 
ces,  nec  nifi  exacta  de  fonlibus  poeua,  rcfiitnit. 

yo  Dc;  uniauos    autem   rionuie,    cum  ingenli- 


Ccntum  nr  nirj'nt/7  mi!/!/i]  ilus  li.  1.  it«  convmit.  «t  Vir'« 

Caef.ii    ijil»'  .11.   C   3,  53.    t.ii-  tloctis     iion     pl.iciir    Hcbueii: 

tum  XX.K  ini'!i.i    liabct.     Piito  .iliortim    librorum    firiptura   rr- 

crnium  il-^lfiiiliiiii ,    v\   itiilien-  direut.       Aiibi    iTiira    «licpmus 

t\uin :  /id  ttlgiut.i  iniiiia.    EiiN.  «l*-      liorum      tttuporum      potc- 

Opllme.  ll.::'. 

Ubvios  aC^ciis]  \u\c  Y>\ir-  ^''.[F*-^  ~~  olnunm  / // J  Rp. 
m.innuin  .nd  Viig.  Arn.  II,  G20.  •      f|>irrro    vitb-tur     llliul   Virgilii  : 

Ehx.  T«  nr    cfJe    maiis ,  frd  con- 

Caj|>.   6vj.     Rcdierint]     Aoii-  tra    aude^a»or  Ho,     Li^s. 


lULrUS   CAJ-SAU.  87. 

Ijiis  minis ,  fummoq^io  eliam  Urhis  pcriciilo, 
miiiioiieni  et  praemia  ilagitantes,  ardente  tuno 
in  Africa  bello,  necpio  adiro  cnnctatus  ell:, 
tpiamquam  deterrentibus  amicis,  neque  dimit- 
tere:  led  ima  voce,  qua  Qitriiles  eos,  pro  mi- 
litibus,  appellarat,  tam  facile  rircumegit  et  fle- 
xit,  ut  ei ,  millLcs  cjfej  ccnferum  refponderint, 
et  quamvis  recufantem  ultro  in  Africam  fint  fe- 
cuti;  ac  fic  quoque  feditiofirjiriium  quemauo  et 
praedae  et  agri  deftinati  tcrtia  parte  multavit. 

Studium  et  iides  erga  clientes  ne  iuveni  n 
quidem  dcfaerunt.  Mafintiiam ,  nobilem  iuve- 
nom,  quum  adverfus  Hiompralem  regem  tani 
enixe  defendiffet,  ut  lubae,  regis  fdio,  in  alter- 
catiojie  l)arbam  inAaCprit,  fiipendiarium  quoquG 
pronuntiatum,  et  abstraliontibus  ftatim  eripuit, 
occultavitque  apud  fe  diu:  et  mox,  ex  praetnra 
proficilcons  in  Hirpaniam,  inter  officia  profe- 
quentium,  fafcesque  lictorum,  lectica  fua  avexit. 

Amicos  tanta  femper  facilitate  indulgonria-  "2 
que  tractavit,  ut  C.  Oppio  comitanti  fe  per  fil- 
veftre   itor,    corroptoquo   Cubita  valetudine,    et 
deverforiolo,  quod  ununi  erat,  [loco]  ccfierit,  et 


Cap.   ro.     Tii  ^frica    Bello]  Apud     Ciceronem     arl.llto    illo 

Merito  nonnullos  offendit  par-  fortalTe  opus   eflet:  quaruquam 

Ticula  in ,  qua  faepe  inculcan-  et  priorl   actate  omittunlLir    in- 

<la     peccarunt     librarii.       Kon  terdum  baec  pronomlna.     \  ide 

enlm    ardere    dicltur    bcllum ,  HDufing.    ad   Nepot.  Pauf.    c.  2. 

lud    regio    hcllo.      Sic  Cicero  At  apud  pofterioros    omiituntur 

et  alli,     impr.    Llvius    facpini-  faepiffime,    v.   c.  Tacitum. 
me.      Deleri    pa;  ticulam    eiiam  Cap.  72.        Deverforio   elc  ] 

riiiliuk.    inbeb,it.  Interpretos    valde    fe     torquent 

Mllites    effe  fel       Sic    Mff.  in  lioc  loco  emendando:  quo- 

I.yf.  Vlndob.    foc. ,    quod   reci-  rum  coniecturas  recte  rcpudiat 

piendum    putavi.     To  fe  abfor-  Burnj.innus  :    ipfe   ramcn   meil- 

flu  fyllaba  praeccdens.       Er.w.  us  niliil  affert.     Arlltrabar  "aU- 


88 


SUETONU 


ipfe  humi  ac  fub  flivo  cubiierir.  lam  autem 
rcrum  poteiis  (|uosclam  etiam  inllirii  generis  ad 
ampliirunos  hojiores  provexit.  Quum  <>b  id  cul- 
paretur,  proieHus  eit  j)alam,  /2  grafjtiloriim  ct 
JlcnrioruTn  ope  in  tucnda  Jua  fli^nitale  ufus 
cjjcty  ialibus  (juoque  Jc  parem  ^raLiam  rela- 
turuni. 


ijtianflo,  lociim  recte  ff?  liahe- 
re,  ct  explicari  poffc ,  ii  dc- 
'Verforium  non  cle  domo  et 
tabcrna,  ieA  de  tentorio  capla- 
mus,  quo  uri  vcteres  in  iiine- 
rihus  pro  Heverforiis  lolebant. 
Sic  Cicero,  in  epifl.  art  Atl. 
5»  i6.  narrat,  le  in  itinere  in 
laberna^-ulo  manfilTe.  Sueto- 
Jiius  Tib.  c.  ig.  in  documentis 
Tiberianae  virtutis  militaris  re- 
fert,  quod  ille  (aepe  Jlne  ten- 
torio  prrnoriarir.  Deverfnri- 
um  adiective  diri ,  intellef^to 
fuljrtantivo ,  ex  iis  locls  inlel- 
ligitur,  u!ii  adiiciiur  (ubfi.inli- 
vum.  Sic  Ner.  27.  funi  tlc- 
n>erforiae  tabernac.  Huc  nio- 
do  rcs  lic  fe  haberct.  Caefjr, 
quum  Urbem  asfcijui  non  pof- 
fet,  manfit  in  via ,  ct  in  ten- 
torio ,  quod  unnm  fupp'.'lebat, 
pcrnoctare  volebat ,  ceteris  ,  /i- 
tie  tenioriis,  fub  dio  pcrno- 
ctantibus.  Oppio  auteiv  ftbii 
conepto,  eiierfii  tentoiio  fu», 
et  ipfr  fub  dii>  prrnociavit. 
Sfd  repu;;tiai  huic  iaferprela- 
tioui  1'luinr'lii  nJrrHlio,  qui 
euni  deveriilV.i  dirii  in  c.ilnin 
paupcri» ,  quae  unum  tantum 
cubiculuiu     \\4\jiitl,     (jugJque 


unum  tantum  bominem  cape- 
ret,  eoque  cubiculo  Caefarem 
ceflilTe.  Hinc  Graevius  lege- 
bat :  et  in  deverjorio ,  cubi- 
culo ,  quod  ununi  erat ,  cef- 
ferit.  Quod  non  placet.  Me- 
lius  Oudendorpius :  et  divcr- 
foriolo  eo  ,  quod  unutn  erat. 
Sed  eo  non  opus  elt.  Ern. 
Nempe  recepta  primum  ex 
codd.  lectio  erat  deverforio 
loco  ;  poft^erioris  vocis  traiectio 
venit  ab  Urfino ,  et  iui  im- 
probatur.  Veriffimum  cft  dc' 
Teiforiolo ,  idqiie  ad  niargi- 
neni  (uum  olini  Irriplerat  l'o- 
litianus,    rx  Mf. .     ut   vi«letur. 

.^4ccul>uerit]  Recte  vidit  Bur- 
mannus,  lioc  veibum  proprie 
do  coena  dici.  Itaque,  fi  quit 
urgere  litteram  velit,  poffif  pu- 
tarc,  roeiiiilTe  taiiium  liib  di- 
vo.  Sed ,  fcilicfl ,  audii-udus 
Plutarcbus,  qui  eiiam  dormif- 
fc  tradit.  Nempe  poft  coe- 
nam ,  volperi .  iii  locis  filve- 
Itribus  iler  facore  non  lolent. 
Cnhucrit  qu.iftlain  olitiones 
rrrcutiores  iiide  a  riilmanno 
babiMit:  fid  »1  in  boiii»  MII. 
ripertiini  eJl:  iiaqiir  runi  Oo- 
il«udor|)io  «didi.     £«;«. 


ILLIUS   CAESAIL 


8y 


Slmultates  contra  nunas  tam  graves  exce-  75 
pit  umquam,  ut  non  occafione  obkua  libens  de- 
poneret.  C.  JMemmii,  cuius  arpeirimis  orationi- 
bus  non  minore  acerbitate  refcriprerat,  etiam 
fiiffragator  mox  in  petitione  coiiiulatus  lliit.  C. 
Calvo  polt  famofa  epigrammata  de  reconcilia- 
tione  per  amicos  agenti,  ultro  ac  prior  fcrijdit. 
VaJerium  Catullum,  a  quo  Tibi  verliculis  de  IMa- 
murra  perpetua  ftigmata  impofita  non  dislinni- 
l.averat,  fatisfacientem,  eadeni  die  adhibuit  coe- 
nae,  hofpitioque  patris  eius,  licut  conhierat, 
iiti  perfeveravit. 


Cap.  73.  Itxrepit]  Paffpra- 
tlus  interpretatus  e/t  Jitscpit, 
caraque  iiiterpretationem  exem- 
J)lis  firmat  Burmannus :  necjue 
tamen  fatis  probat ,  raavultque 
intelligere,  omnes  limultates, 
llne  *lla  exceptions,  depofuit: 
rjtiocl  railii  valcle  durum  vide- 
tur.  Manileltum  eiiim  ell,  Sue- 
tonium  antitbetis  uti  voluilTe, 
excipere ,  deponcre ,  impone- 
re.  Sic  vulnera  excipi  dicun- 
tur,  Aug.  20.,  quia  et  impo' 
ni.  Ergo  Paneratil  fenteiuia 
probanda.  Ezcipcre ,  pro  ac- 
cipere,  ron  folum  eft  argcn- 
teae  aetatis,  ut  idem  Burman- 
nus  putat,  fed  etlam  aureae. 
Cic.  ad  Att.  i,  14.  laudera 
excipere.  Obfervavi  etiam  apud 
Livium.  Erx.  Alia,  et  par- 
tim  aptiora,  exempla  dabit 
Cortius  ad  Cic.  Epp.  Famil. 
10.  7. 

Valerium  Catullum]  Carm. 
29.,  ubi  vide  Xatpp. 


Impoflta  ]  Sic  etiam  eft  ap. 
Cic.  ad  Air.  i,  15.  'vn/nus 
impanere.  Apud  eundem  Verr. 
4,  9.  iniurias  contumeliasijue 
imponere.  Ern.  Conf.  Dra- 
kenb.   ad  Liv.  4,  32.    p.   9^4. 

Hofphiocjuel  Nimis  fubtili- 
ter  baec  exfecjuitur  Scaligtr  ad 
Eulebii  Clu  on.  n.  MDCCCCLX. 
e  temporum  rationibus  oiteii- 
dens ,  Caelarem,  poit  rediute- 
gratam  runi  Catullo  gidiiain, 
deveiti  apud  eius  paircm  non 
potuiffe;  cpioniani  inter  eam , 
et  caedem  Caefajis,  breve  teni- 
piis  inlcrlfclmn  fuerit  etc. 
Eauif[ue  rafioneni  probare  vi- 
deutur  Cafiiubonus  et  Grute- 
rus.  Sed .  ut  dixi,  ar^uraair 
Scaliger  in  verbis  hofpitio  uli : 
^juali  lioc  neceffario  fit .  de- 
verti  apud  aliquem.  S;ietr-rii- 
us  nou  tain  j<arum  biltoiiam 
illam  calluit,  ut  nefciret,  Caa- 
farem  polt  reditiim  e  belio 
Hiipanienil    iu    iila    ioca,     ubi 


90  SUFIONll 

ni^  SpcI  cr  In  iil.' ircpudo  nntiir.i  IrnlfGmu.':,   Pi- 

ratas,  a  f|Liibiis  cnj>rns  clr,  <|unni  iu  cletlitioncin 
redeciiirer,  qnouinni  rulfixurum  fc  «  ruci  .-mte  iu- 
raverat,  iui^ul.iii  prius  iulFit,  rlciude  fuffigi.  Cor- 
nelio  PJmgitac,  <:uius  quondam  nocLurnas  infi- 
(lias  aeger  ac  lalcns,  ne  pcrducerctur  ad  Sul- 
lam,  vix  pracmio  dato  evalerat,  nuiTiquam  no- 
ccre  fustiuuit.  Pliilemoncm  a  manu  iervum, 
qui  neceui  fn am  per  venrnum  inlmlcis  promi- 
lcrat,  non  i^savius  quam  iimplici  morte  puniit. 
Iii  P.  Clodium,  Poinpciae,  uxoris  fuae,  adulte- 
rum,  atque  cadcm  de  caulTa  poilutarum  ceri- 
xnonJarum  rcum,  tcftis  citatus,  negavlt  f^  quid- 
qunm  comperiile:  quamvis  ct  mater  Aurelia  et 
foror  lulia  apud  cosdcm  iudices  omiiia  ex  iide 
retuliffent:  interrop;alusquc,  cur  jpitur  repudiaf- 
fet  uxorem,  Quo/iintnj  iuqnil,  jnros  I ani  fiifpi- 
cionc  qiiani  tri/nine  iudico  carcrc  oporLcre, 


CatiiHi     pnrer    liabitar.it.    non  potiiis  Ippeniliim  e  Mfmmlano 

VPiiifli».       Seil  nilill    aliii'1,     'it  aliisqiip.   q<iani  in  dcditionrm, 

opinor.     voluit  «liccrp,    qtiimi ,  qune    noii'Coiiv«nit,  ut  opinor, 

Cacfarcm    patri    Caii;ili    hof])i-  j.iratis   «t    lanonibus.       Sic   fu- 

liiiin ,   olim    infliliituni,  [«ropier  ])ra  c.    .j.    de    iistleiu:     in    po- 

iniurinni  .a  filio   arccptam  ,  non  tejiatrm    redacios.      V.    ad  c. 

rcnuntiafTo:   qisotl  qni.i  (icri  fo-  Sj.      Enx.           Ne  liic  qnidcm 

litiim  videmr  fornuila:      hofpi-  ulla    caiifla   crat   inutandi. 

tio     luo    rion    i/tnr,     ufns    «11  Uxorein]       Fiurmannus    vull 

eodpin  verbo  folnrni,   pt ,  emn,  abifio.      Ma!e.      Ante    quidom 

perfrvfirnjfc    uli    hnfpiiin    Ca-  nxoris    mcntio    facra    efl,      Icd 

tnlli ,    dixit.   pro .    h.m    rciinn-  ii.i  ,     iit  bic    intclli^t    iion    pnf- 

tiaviff»'  liofnitiiMn.    I>i o!<at  li.nic  fit.       Si    omitfcrctur,     inrriliqi 

ratioiiem    <  Indemloipiui.       Ali.i  debciri    Cloditis.        De   Clodio 

ratioiie       «lcr.ndil      .Siicioiiiiim  tdii*    iiitcrrogatiir.      Qiinin   ne- 

.Volliii.s    ad    Catullnm .     ncinpn  c.irct,  fe  quidquam  rompcrfum 

cluonolopica :     lid    non    «pus  liabcri*    dc    ciiis    faciiinrc.    iii- 

iTtis  argutiis  lio<    in   lo'o.    Kr.x.  tcrro»afur,     rur    uxorpm    repu- 

Cap.  7/|.    Li  diito/te.n  j    Sic  diollct?    Eak.         £iiain  infpti- 


ICLIUS   CiVESAil.  9t 

IVIoderationem  vero  rlenientinmrnio  fiim  in 
fi  Jmijiirtratione,  tum  in  vicloria  belli  civiJi.s,  ad- 
inirabilem  exliibuit.  Denunliante  Pompeio,  pro 
hollibus  ie  halntin-um  ,  qui  rcipnblicae  defuil- 
lent:  ipCe  medios  et  neutrius  partis,  ('uoru}n  Ji- 
hi  numero  futuros  pronuntiavit.  Quibus  aulein 
ex  conuneiidatione  Pompeii  ordines  dederat, 
poteltatem  transeundi  ad  eum  omuibus  f^.-ci!. 
IMotis  apud  Ilerdam  deditionis  condilionibus, 
<juum,  asfiduo  inter  utrasque  partes  ufu  at«]ue 
commercio,  Afranius  ac  J^etreius  deprehenros 
i.ulra  caftra  Iidianos  fubita  ])oeniteiilia  interfe- 
ciflent,  admiiram  in  fe  periidiam  non  fustinuit 
imitari.  Acie  Pharfalica  proclamavit,  ut  civi- 
bus  parceretur;  dcincej>sque  ncuiiiii  non  fuo- 
3um,  quem  vellet,  unuin  j)iirtis  advcrfae  ferva- 
re  concelTit:  nec  nlli  periife  niii  in  proelio  re- 
pcrientur,  exceptis  dumtaxat  Afrauio  et  Faufio, 
ot  L.  Caefare  iuvene:  ac  ne  hos  quidem  volun- 
late  ipfms  interemptos  putaut:  (pioriim  tnnien 
<'t  ]:)riores  poit  impetratam  veniam  rebellave- 
rant:  et  Caeiar,  liberlis  fervisque  eius  ferro  et 
igni  crudelem  in  modum  enectis,  beftias  quo- 
que  ad  munus  populi  comparatas  contrucidave- 


TJS   mox  Biirm.    conieclt    meas.  muviis   fimjjlicifer  dicunt,    ant 

isihil    ad    iJuetoniuni    pertinet,  atldunt   glncliaiorinm.      Tiiin , 

fjuoil    Plutaichns    Inepius    nar-  f^cniiivus      ille      longe       aliaiu 

rat,  ile   una   uxore  iua  refpoii-  Icntentiam     officit,     qnaai    liic 

dilTe    Caefarem.  opus    eli.       Noc  medclam    rci 

Gap.  75.     Reperientur]    Alii  afferas ,   fi   cum  Torrentio 


.Tll- 


reperiuntur.      Sed    futurum    in  isqiie    lc;;ns ,    publicum.     INiin 

lali      fentr-ntia      ufitatlus     elt,  raunus    piiblicum    /Ic    noa    di- 

eiiam  apud   Ciceronem.  citnr:     qiiamf]iiau!    id   toleiaru- 

J^luuus  populil     Vocem   po-  liiis.     EiOiipla   ex    Infcrijilionl- 

puU    arbitror    effe     a    gioflato-  bus  allaia  a'j  Oudeudoi  j<io  non 

re  iatpto.     Nam  Laiiiii  lemper  lulliciuut :    aim    iii  ii*    miiha. 


93 


SUETONU 


76 


rat.  Denique  tempore  extremo  etfain,  qnihiK 
jioiidum  iguoverat,  ciriictis  in  llali;un  roilirf» 
permilit,  magiflratasque  et  imperia  capere.  Srd 
et  ftatuas,  L.  Sullae  atque  }*ompeii,  a  plebe  dis- 
iectas  repoiViit.  Ac,  11  qua  portliac  aut  coj^i- 
tarentur  gravius  aJverfus  le,  aiit  dicerentur,  in- 
liibere  maluit,  quani  vindicare.  Itaque  et  de- 
tectas  coniurationes  conveutusque  nocturnos 
nbn  ultra  arguit,  quam  ut  edicto  oftenderel, 
elle  fibi  notas  :  et  acerbe  loquentibus  fatis  ha- 
buit  pro  concione  denunliare,  ne  perfeverarent. 
Aulique  Caecinae  criminofinimo  libro  ,  et  Pitho- 
liii  carminibus  maledicenlilliniis,  laceratam  ex- 
iilimationem  fuam    civili  animo  lulit. 

Praegravant  tamen   cetera  lacta    dictaque 


non     ufit.ita    vulgn.       Ergo    ro 

populi  ilelendum.   Enx.      Equi- 

«lcrn    Facile    ffio    genitiviim    nd- 

diftmi    et    p.ifliva  ili^nilicatione, 

nrc    opus     efle     piito  Viroruni 

«loctoruni  coniectinis.     popiilo 

aiit   publicum,    etli     pithlicum 

mii/tus    <]if.i    ex     lapidiljns    re- 

cte  tlocuii  Oiideniloipiiis.     Qni 

ip(e  ndis  ta|)i<lnm  laincn  \  nlga- 

tae    leciioni    fatis    jinirocinainr. 

Omniiio    tcmerariiim    «It,    lam 

anj;ultis    finitius    coi.-icrre   I.aii- 

Tiitntein.       Cotnitia  ,    uemo    nn- 

Icii,    iiijornm    liiii ;     at     «licmi- 

tnr  etiam    coniitiu    pnpti/i,    fe- 

niel   «tt  iteriim,  aiiint   iplnin  Ti- 

coinnem.     Non    polltiiit   omnia 

fxeiiinlis    dpFrmli:    (acj>e    liilli- 

I,      . 
cit   ratto  annlngiar. 

Hfit^ljiratut       rt      impfria] 

Mj^ijii alus   iiilJtbu,   imperia 


in  provinciis.  ViJe  acl  c.  5.}. 
Er^t. 

Notns']  Alii  nota.  Sod  in- 
terdum  ctinm  adiectiva  niascu- 
lina  vel  Feminina  iungunttir 
dnobus  noininibus  divcrJi  gc- 
ncris,  rciciuntnrque  ad  reino- 
liora,  nlii  nomina  eiiisdem  fc- 
re  fl;;iii(icationis  (iint.  CoiiF. 
C.ilii;.  c.  t';.  et  Corf.  ad  Sal- 
Itili.  Cat.  c.  II.  cr  nd  illnd 
('/{■-.  Epp.  Famil,  5.  ni.  l'riir- 
irr  culpnm  \et  prcctituitt, 
ijua  Jrmprr   caruijti. 

Ciiuli  nnimo]  If.  e.  »jiio 
Fcrre  i  ivis  a  civi  illatas  iiiiti- 
lias,  ct  ntti  niliil  nifi  <  ivis 
iple  lit,  fl'ljel:,  h.  r.  Unutvr. 
nc<jno  aniino.  Sarj)e  lic  \ei- 
bum  lioc  apud  J^uctonium  di- 
ritnr.       Er.v.  De    riihoiao 

%idc  itcuil.   ad  Hor.  t,   lu,  21. 


TULIUS   CAES.VPt. 


93 


cins,  iit  et  abiifas  dominatione,  et  iare  cacrus 
exiliimetur.  Non  enim  honores  modo  nimios 
recepit,  ut  continuum  conlulatum,  perpetuam 
dictaturam,  praetecturamque  niorum,  iMlaper 
praenomen  Imperatoris,  cognoraen  patris  pa- 
triae,  ilatuam  inter  reges,  lugcjerLura  in  orche- 
Itra:  led  et  ampiiora  etiam  Immano  ialtigio  de- 


Cap.  7G.  Dominalione^l  FFo- 
nelte  Iiic  dicit  doininaiiorvm, 
quae  alias  pro  lyrannide  dici- 
tiir.  V  ide  etiam  ad  Velp.  13. 
Tac.    Ann.  2 ,  4G.     Ep.n. 

1'rnejecturam  morurn\  H.  e. 
praefi|inain  cenfurae  partem , 
lunle  potenlia  augeretur :  per 
quam  Senatu  movere,  eriunm 
adimere  etc.  poflet,  fub  teiiui 
nomlne  Praefecti  morum,  ut 
invidiam  effu/»eret,  et  potentiae 
fufpicionem.  Id  iinitaius  e/t  ea- 
dem  de   cauITa  Auguftus.    Ern, 

Im'peraloris\  Non  feiifu  eo, 
qno  atite  daium  victoribus ; 
nam  lioc  modo  civile  fuiflet, 
et  alioqui  eliam  Caefari  facjte 
datum:  fed  novo  more,  ut  in 
V<ffie  haberet  liinpeiium  et  Im- 
perat.oris  potellatvm,  rjuod  an- 
fe  nunniuam  factum  fiierat,  e.x 
eaque  lus  vitae  ct  nrcis,  li.  e. 
regnum :  eaqiie  vi  lequentes 
IVinf  ipps  lioc  nomine  iifi  fiint : 
quod  teneant  tirones,  fcripto- 
les  liilioriae  Caefareae  inlclil- 
£;ere  cupientcs.  Eax.  Conf. 
ad  Taciium  Ann.  1,9.  et  5, 
^-i.  ct  Eleierii  disf.  in  jVle- 
morr.   Arad.    Infrrr.=  T.  XIX. 

Lo^numeii     patris   pattiae] 


Ex  l>or  loro  patet,  quam  ma- 
gniiin  et  eximium  Loc  cogiio- 
men  fueilt,  quuin  tantam  in- 
vidlam  Caefari  fecerit.  Unde 
eiiam  Pliuius  in  Paneg.  c.  21. 
jaudat  Trr.iani  modeftlam  hoc 
nomine,  quod  non  rtatim,  in- 
itio  principatus,  boc  cogno- 
men  lumpfeiit.  Atque  eandem 
ob  caufTam  etlam  ante  Traia- 
num  Imperatores  non  itatim 
cum  Caefaris  et  Imperatoris 
nomine      fumjderunt.  Vlde 

Scliwarzlum  ad  Plinll  locum. 
Caefaris  nunios,  In  qullius  hlc 
lltulus  viiit ur,  MedioLaibus  ad 
quartum  coufulatum  Caefarls 
refert.  Ebn.  lain  antea  11- 
lud  nomlnis  datum  erat  Cice- 
rnni,  oique  omiilum  prin.o ; 
fed  ln\ldlolum  eife  potuit  pro 
cognouii/ie   additum. 

Siiggejium  iii  orcJirJira'] 
Quod  cubiculum  vocat  rn  Ner. 
12.  ,  ubi  v.  Intpp.  Cf.  l.ipfius 
de  Ampliitb.  c.  11.  Ern.  De 
llatua  inter  reges  vide  Fabric. 
ad  Dionem  1.  45.  p.   573. 

Sed  it  a.  e.  humano  Jnjti- 
fio]  Et  dtlendum,  quia  iia- 
tim  rit  etiam:  nlfi  quls  boc 
dclcji  mallt.     lUiiiiO   ct   naium 


9'f 


SUETONII 


conii  fihi  pnn'us  cCt,  fodeni  .'juronm  m  curl.i  ef 
pro  iribuniili,  t('nram  et  f«jrculum  circeiifi  pom- 
pa ,  templa,  aras,  fimulacra  iuxla  deos,  pulvi- 
jiar,  ilaininom,  Lupercos,  appollationem  menjis 
e  iuQ  iiomine,      Ac  nuilos    non  honores  ad   li- 


e  Jf-d  Vfl  Jrt.  Canncnieterus 
ad  (Jollatlom-in  I.L.  JMof.iic. 
et  Ufim.  p.  142.  coriigit  li.  I. 
£c:  nnipL  huinano,  Jfijl.i;^innt 
il.  J.  p.  c.  nf;nipe  lii/ii^iiim 
in  aetlibus  ,  quocl  liic  lanu 
coinnicrnorauduni  vidrtiir  fuil- 
fe.  \lile  uot.  acl  verha .  pul- 
•vinnr,  Jlaniinem.  SvA  eit  ilu- 
rinii ,  liumauo  liinplicltcr  a 
SueloHio  ilici,  quaniquam  et 
alii  pro  licniino  illxere:  vide 
C!dv.  Cic.  in  huniajiiis ,  et 
tpio;-,  il)i  coininemoravi,  Viros 
elc^cios:  ct  /n/JigJuiu  ]nc  eflet 
aliciio  loco.  Ewx.  ^'oculae 
Jcd  ft  acl  toiuin  mtHil)ium  |)er- 
tincnt,  eiinm  atl  ampliora. 
Taini-tli  noiuin  efl,  urriuiique 
particulamconiungi,  Iaej>ius  ai- 
tjue  elitun.  Cl'.  ad  Aiig.  c.   11). 

Scdein  anrcnin]  Quac  eiat 
projiria  lovi  in  Capitolio,  v. 
in  Ang.  c.  70.  OMlcr  aiitem 
«^ien<laljinius  Dlonti^i.  iii  cuiiis 
loco  de  hdu  re  fic  ell :  AfP^o; 
o\  l-rix(:'j<To:;,  xst»  ctt>;X>i  >)  tto- 
Tf  oi  ^xatyil<i  (iii/:^r,vTO,  iCo' 
Sy.  IHc  \i\\Ac  lnl)or.it  Ca(.;n- 
boiius  in  voce  o-Ty'X») ,  et  «miis 
rxnlicaiiourm  fpiaeiil;  leH  It^ 
ponHum  rli  aToA»5 :  «Ircrel.i  ei 
cli  vejifs  regin.  Sic  ijin  Uu- 
b<;niiis  ilf  Ue  wii.  1.  ai.  hnjf. 
ruUiuur,    Jlainineni\      AIJ- 


ratus  Infenlum  fum,  quare 
fajii^ii  oniiira  nientio,  qno 
ipium  Iiiter  illvinos  lionoies 
pcitlnct,  eique  SCto  dccretnm 
eit,  ut  Cicero  rt  Piiiuirchus 
docer.i.  Coiif.  Suet.  c.  ^i.  iVe- 
que  nunc  aiilmus  abelf  a  iu- 
fpicione,  cius  mentionem  n;*- 
gJi^jeiitia  librariornra  intorci- 
dlHe,  inprimis ,  quum  pauili» 
au:e  ea  vo\  occurreret,  neqim 
cam  inteiligereut.  Sed  hicile 
video,  <piid  hulc  ruipicioni  <>p- 
potii  jjoliit  :  nempe  iiullaiu 
fliifle  iiecelJltatem,  <juae  Sue- 
touium  co^cret,  omnos  hono- 
res  coimncmorare.  Ern-  A'e- 
que  cnitn  h.  1.  conimemora- 
tur  ille,  cuiu«  iu]>ra  meiuio  la- 
(la  c.  45-  exiremo :  alii  iinui»* 
pliires  oinittuiiuir,  quos  accu- 
laiius  pcrcenfei  Dio,  qui  la- 
men  ne  ipfe  quidcru  iiliu» 
f.iliigii,  tainquam  levioris  rei, 
i.Mcininit. 

^4c  nullos  non  honores] 
Sic  coufenUi  eJlderunt  \  i»i 
«liicii  ex  Cafaivb.  ciim  dlmi- 
dia  fere  |ajte  rodicum.  All«- 
id  habei  nonitulJos,  quod  ])U- 
cnit  ]Mriu'gscr,o,  cui  plana 
dsleuiior.  Primiim  honorei 
uimio»:  rectplt  a  Srnniu  de- 
crriiKi  —  lam  iioanullos  atl 
libiJiueiu    ifje    cepit.ot    alii» 


lULIUS   CAESAR. 


55 


bidinem  cepit  ct  (l<'<jir.  Tertlum  et  qnnrtuin 
coiiLLikiLMm  iitulo  tonus  geflit,  coiitciitus  (lictn- 
turae  potellate,  decretao  cum  conrulalilDus  fi- 
inul :  nt(|ue  utroque  aimo  biuos  < Joulules  lub- 
Itituit  lii.)i  ia  ttruos  noviflimos  menios;  ila  ut 
medio  tempore  comltia  nulla  ludjiierit,  praeter 
Triounorum  et  AediJiuui  pleljis;  praefectosque 
pro  Pi-aetoribus  couiiituerit,  qui  praefente  ["e 
res  urbanas  adminiftrarent.  Pridie  autem  Ka- 
lendas  lanuarias  repentina  Conrulis  morle  cef- 
fantem  lionoreui  in  paucas  lioras  petenti  dedir. 
Eadem  liccutia,  fpreto  paJriae  more,  maoiftratus 
in  plurcs  annos  ordinavit:   decem  praetoriis  vi- 


(leJit;  q;u  ri.'"rii  cinrnernn- 
lur.  Fairuin  <ii,  Tndlos  ncri 
honoics  aliis  conceflos  elTi'  a 
Caetare.  \  ix  milii  feiupeia- 
bani,  quo  miniis  illucl  ia  cou- 
textum  re^ocnrom. 

Binos  — fulijiituit]  Note- 
lur  initiura  niojis,  qui  porte.i 
Tanie  frcqueritatus  cft,  iii  Im- 
perator  confulatum  initio  an- 
ni,  honoris  caiifla,  caperet,  po- 
Ilea  alios  /ibi  fufllccret :  atipie 
his  iieriim  aJios:  quae  res  fa- 
ftos  confiilares  fiib  Caefaribus 
per(liffici!es  rec](li<lit.  Erx. 
Diiisf^ntiiis  de  hnc  rr?  cgit 
DIo  ^54.   ,i-j. 

Pra^-ferrte  fc]  Repn;;n3t 
Dioni,  qiii,  por  abfoniiam  (jse- 
faris,  iis  res  urbanas  cr.mmif- 
fas  diejt  :  unde  conifctiirae 
clorforum.  Torrentii  et  J.ipiii, 
abfcute  fe,  pro  fe,  n.ini  ce- 
ifiac  nihili  funt.  Velii.^!is  lir- 
teiaruin  pjopnis  acctMlemuj,  it 


legamus  :  prapeunte  fc,  i.  e.  .id 
jiraefcriptnm  fuum.  Nani  ab- 
lens  extrerao  «lictatuiae  teir,- 
pore,  quo  abuti  coepit  pote- 
liatc,  noni  fuit.  Oudenrlorpius 
couiccit  prarfcntes.  Noii  be- 
ne.  Nam  abfentrs  qui  pof- 
fent?  l.ociis  'lib.  31.  elt  alie- 
nus.      Ern'.  lilae    Lipfii    et 

Toirentii  roniecturae  unice  in 
cerlamen  veuire  poflunt,  iudi- 
cf!  etiam  Pvulmkenio.  Conf. 
Corfinum  «In  l^iaeff.  U.  p.  17., 
cul    plaret  ^Jfcnlc  fe. 

Ordi/iarit]  Monendi  funt 
tirones,  ut  obfeivent  novam 
loquendl  raiionem.  Libera  re- 
pubiica  magiiiratus  dicebantur 
creari ,  fub  Imperatoribus  or- 
dinnri,  idque  p»roprium  de  ea 
re  verbum,  idemque  etiam  de 
provinrils  dictum,  ut  ordina- 
ri  dicerentiir,  quum  decerne- 
rctur,  quii  in  (juamque  mitts- 
rclur.    Ebj(. 


9G 


SUETONH 


77 


ris  conrularia  ornamcnla  trihiiit:  civitate  do- 
natos,  et  quosdam  e  leniibarljaris  Gallorum, 
recepit  in  curiam.  Praeterea  monetae,  pnbli- 
cisque  vectigalibus,  peculiares  lervos  praepo- 
luii.  Trium  Jegionum,  cpias  Alexandriae  relin- 
quebat,  curam  ct  imperinm  Ruiioxii,  liberti  lui 
iilio,  exoleto  fuo,  demandavil. 

Nec  minoris  impoientiae  voces  propalam 
e<]el»at,  nt  T.  Ampius  lcribit:  JSiliil  elle  rem- 
publiciun,  appelialionem  niodo ,  line  corpore  ac 


Ornatnejiia']  Hoc  cjuorjne 
nove  pxcogitaiiini ,  noinina  et 
dignitatem,  Titcl  iiiid  Rang, 
flaro,  fine  re  et  potellate,  ut 
]i]ujes  ornail  et  (levinciii  pof- 
lem :  iiqne  honores  poltea  co- 
dicillares  dif.ti ,  Confulesque 
talos  ipfi    codicil/arcs.      Ei>n. 

Sfiniliarharis  Ga/iorttiu]  IT. 
e.  iis,  qiii  nniidum  ita  ad  liu- 
nianitatcm  Pionianoriim  con- 
furmaii  et  exculii  ernnr,  ut  ii, 
qui  in  ea  parte  habiiabant, 
qiiac  iain  ante  Car'[arem  l'ro- 
conrulora  provijicia  Gallia  di- 
cebatur.    Ern. 

Pecii/iarrs  frrvos]  Eft  uii- 
que  probai](la  Gronovii  emcn- 
<latio,  logentis ,  pecti/ialos  I. 
pficit/iofos.  Kam  peculiaies 
lervos,  qni  funt  liliorum  Jami- 
lias  proprie,  Gaetar  nullos  po- 
mit  babere.  Kifi  vero  pecu- 
liarrm  dici  velinnis  iaiius.  ut 
pecii/iuin ,  qui  rll  putiiinonii 
jirivati  :  ut  iiilrlligeiidum  adeo 
lit  de  («>rvi.<i  Caeraiis  privaiis. 
Eiaiii     <>niiu     publici     qtiO(iue, 


quos  praepofuilTe,  minus  invi- 
diae  lialjuiflet.  Hoc  placet 
Oudendorpio.  Enjf.  Servum 
Cacfaris  pccii/iar.em,  i.  e. 
propriiiai ,  privatum  ,  ex  In- 
Jciiptt.  Fabrciti  p.  5oj.  3~,6. 
doctc  annotavit,  quo  omnis 
cinendandi  vis   arcetur. 

Riiftoiii]  Quia  plures  libri 
ftriliti  liabent,  recepi  pro  /f/t- 
fiiti.  Ita  ei  Oudeudorpius.  Erx. 

Cip.  77.  Itnpoteniiae]  #p- 
ponitUE-li.  I.  nioderaiioni  et 
riviliiaii  iu  ufurpanda  pote- 
ilate.  Eux. 

Siiie  corpore  ac  fpecic] 
Haec  eft  lectio  omnium  codd. 
ct  velcrum  editionum.  Eam 
qui  delendere  \ o\cnt,  fpecietn 
cnpient,  non  dc  exierna  formii, 
nt  Grutprus  ,  rt  lii .  qui  eam 
lectioueni  daninant :  ea  enim 
notione  li  accipias,  ntillus  lcn- 
lus  cxoitiur  idoneus :  fod  ita. 
iit  iit  maitflas,  di-^nilas :  qno 
fiiidi  diri  fpecirm,  iu  :;ari  non 
poteft.  (.irero  IMiil.  s.  8^  di» 
rujiillto  lcjjaio   ad    Aniiodiuin 


lULIUS  CAESAR. 


•97 


fpecie.     SuUam  nerei/Te  litteras,  qui  dictatnram 
depoluerit.     Debere  liomines  cozifideratius  iam 


M.  fic  rlixit  facicm  :  Faclem 
enini  Senatus  Jecum  attu/n- 
ral ,  aiictoritatem  reipubli- 
cae :  ubi  recte  maiellateni  ac 
dignltateni  interpretantiir.  Ita- 
que  etiam  de  Confule  iungun- 
tur  uno  \oco  Jpecirs ,  digtiitas, 
maiejias ,  in  Piloncm  c.  ir. 
Sic  fortalTe  cepit  lac.  Grono- 
vius,  eanique  ob  cauffam  non 
fecutus  eft  eos ,  qui,  de  Sal- 
mafii  et  Graevii  lententia,  legi 
volunt:  Jlne  corporc,  ac  fpe- 
cicni!  quod  contra  confuetudi- 
nem  fuam,  et  illud  [uum  ■  fed 
codices  audiendi ,  Burmannus 
recepit  in  textum.  Ego  probo 
quidem  et  ipfe  hanc  emenda- 
tionem :  led  quia  durum,  fal- 
tem  parum  elegans  elt,  appel- 
latio  fine  corpore:  quod  ap^ 
pellatio  et  corpus  non  oppo- 
nuntur  fatis  accurate;  legen- 
dum  potius  puto  :  appellatio- 
jiein,  ac  fme  corpore  fpe- 
ciem.  Specics  et  corups  recte 
opponuntur.  Speciem  effe  rem- 
publicam  dicebat,  quia  nibil 
praerer  nomina  honorura,  cete- 
rarumque  rerum  lupererant  in 
republica,  vi  ademtaet  translata 
ad  Caefarem.  Ern.  Ne  hac 
Yjuidem,  quae  et  Graevii  fuit, 
coniectura  opus  ell.  TVjrt  prae- 
^icata  babet  respuhlica ,  ut  fit 
nihil ,  ut  fit  merum  nomen, 
«t  lit  rcs  imcans  corpore  et 
ea,  quae  corpori  adhafcrvt,  fpe* 

Vol.  I. 


cie.  Ac!  eandem  quidem  retii 
haec  omnia  redeunt;  fod  ita 
loqui  mos  elt  in  talibus  voci. 
bus.  Loci  fenfum  et  ronftru- 
ctionem  vidit  Bremius  ,  adfpe., 
cicm  apte  laudans  verba  Cic. 
ad  Alt.  4,  16.  yfmijiinus  — 
fuccum  ac  fdnguinem ,  fed 
etiam  colorem  et  fpeciem  pri~ 
Jiinam   cii^italis. 

Qui  dictaturam  dcpofueril^ 
jEt  qui  de  Grammatico  intel- 
lexere,  nefcire  litteras ,  et  qiH 
eo  refpici  putant,  quod  olim 
Dictator  idem  niagifier  populi 
dictus  fit,  non  mihi  videntur 
fatis  dictum  hoc  cepille,  aut 
explicaffe.  Nam  nec  Gramma- 
tici  Iblius  elt  dictare,  nec  cum 
magiftri  nomine,  apud  Roma- 
nos,  notio  docendi  littera» 
ita  coniuncta  luit,  ut,  eo  au- 
dito,  dortoris  cogitatio  occur- 
reret.  Sed  omnium  doctorum 
commune  efi.  dictata  darc. 
Itaque  apud  Ciceronem  eiiam 
funt  dictata  philofophorum, 
de  quibus  a  nobis  dictum  ia 
Clave  Cic,  Itaque,  quum  Cae- 
far  dicere  deberet,  Sullam  di- 
ctatura  nefciiffe  uti ,  neque  in- 
tellexiffe,  quantum  in  ea  ineffet 
boni,  iocole  dixit,  eum  nelci- 
ilTe  litteras  ;  quafi  propterea 
depofuiffet  dirtaturam,  quod 
dictata  darc,  quod  elt  inprimis 
litteras  docenUum,  non  po- 
tuiffct.   EaJT,  Litteras  fcire 

G 


^A 


SUETONn 


loqiil  fecum^  ac  pro  leglbus  habere,  quae  dicat. 
Eoque  arrogantiae  pro^relTus  eft,  ut,  harufpice 
triflia  et  fine  corde  exta,  facro  quodam,  nun- 
tiante,  fumra  diceret  laetiora,  qiaun  vellet ; 
nec  pro  ortento  ducendum ,  fi  pecudi  cor  de- 
fuiiiet. 
yS  Verum  praecipuam  et  inexpiabilem  fibi  in- 

vldiam  hinc  maxime  movit.  Adeuntes  fe  cuni 
plurimls  honoriricenliirimisque  decretls  unlver- 
Ibs  Patres  confcriptos  fedens  pro  aede  A  eneris 
Genetricis  excei^it.  Quidam  putant  retentum  a 
Corneiio  Balbo  ,  quum  connretur  asfurc^ere:  alii, 
ne  conatum  quidem  omiiino,  fed  etiam  admo- 
iientem  C.  Trebalium,  ut  asfurj^eret ,  minus  fa- 
aiiliari  vultu  refpexilTe.     Idque  factum  eius  tau- 


«11  Gramtnatlci  feu  litteratorls', 
Jion  culusvis  docti :  dictata  da- 
rc  efc  quidein  'ctiam  alioruin 
maglilrorum  jir.icter  Gr.uninati- 
cos,  ut  fiipra  ^idimus;  fetl  la- 
tior  poieltfls  locucionis  n©n  ell 
yiroprid,  etialis,  quae  auiHen- 
11  prinuTm  Iii  mentem  veniat. 
Iia  lcpidiim  dictmii  inti'Ilif;ero 
debnit  fjuisque,  c[ui  puer  oliin 
grammaticam  Iclioiam  frc([ueir- 
ta^erat;  ncque  aliter  cej)ic  for- 
taffft  Erneitius. 

Sacro  qnodam'^  Tor<jupnt 
■Je  in  lioc  Viri  docti:  quod  id 
TruJlra  additum  Jit ,  inteili^.i- 
lnr((tie  per  fe ,  in  (arriricio  id 
iactum :  quod  Itvtj  cll:  frd  ot 
A!)V.  varianr,  Ou«ieudor|)iihs 
ctirrigit  tjitondam-,  omHTo  Ja- 
cro.     Er.t.  Ou.ii*    vox  deeft 

tn  uounullts  -co Jd,   Und«  cotm- 


ctlonl  qnvrdam  multum  pr». 
Labilitatis  accetiit,  praefertim 
((iium  ca  vox  Suelonio  fami- 
liailflima  fit.  Et  quondam. 
piures  b-abcnt  codicum  noflr^^- 
lum,  unus  Guelf.  2.  omiflo 
facro. 

Pecudi  cor  drfuijfel'^  I,ir- 
-tllt  fc.  in  cordis  nomim>,  r|iT<.d 
ctiani  faplentiam  figniiicat,  ifnii 
auinujin.  Cir.  Tu(c.  «,  8-  "»* 
de  cordati,   fapientt>$.     Erx. 

Cap.  78.  Irirxpinliileni  /•^- 
vidiam'^  htexpiaiilr  odiinn 
dixit  plham  Lrv.  39,  51.,  \\*>i 
vide  Diakenb..  (ed  i«m  IJiir- 
m.i^nnuS  boc  verbum  a<l  Oiiiii" 
til.  a,  16.  iUuliravit.  Ciccr» 
riiil.  I,  ff.  4ticxpialtiles  rrii.' 
piofirs  iKibot.  ]M(T.  lamon  qui- 
■dam  et  inarj^o  Grx'ph.  cx«".'m- 
biivm.     Eaa. 


lULIUS  CAESAB. 


99 


to  intolorabilins  eft  vifnm,  qiiod  ipfe,  trliimpliniut 
et  fLiblV'llia  tiibiinicia  praetervehenti  fil^i,  nniun 
e  collegio  Pontiiun  Aquilam  non  nsrLmexiile, 
adeo  indignatus  fit,  ut  proclaraaverit ,  Rrpct.e 
cr^o  a  nic^  Aquila^  renipiihlicam  Trib/niiis: 
et  nec  deliiterit  per  continuos  dies  quidquani 
cuiquani,  nifi  fub  exceptione  polliceri,  ji  tor- 
inen  per  Pantiuni  Aquilam  licuerit. 

Adiecitiad  tam  infjgnoni  defpecti  Senatus  79 
contumeliaru  multo  arrogantius  lactura.  ISaiu 
quum  facrilicio  Lalinarum  revertente  eo  inter 
immodicas  ac  novas  popLili  acclamationes ,  qui- 
dame  tuiba  ftatuae  eiiis  coronam  lauream  candi- 
da  fafcia  praeligatam  impofLiiJlet,  etTribuni  ple- 
bis,  Epidius  Marullus  Caefeliusque  Flavus,  coro- 
nae  fafciam  detralii,  liominemque  duci  in  vincu- 
la  iufllfient;  dolens  feu  parum  profpere  motam 
regni  mentionem,  iive,  ut  ferebat,  ereptam  fiiii 
gioriam  recufaiidi,  Tribunos  graviter  increpitos, 
poteftate  privavit:  neque  ex  eo  infamiam  alfe- 
ctati  etiam  regii  nominis  discntere  valuit;  quamr 
qLiam  et  plebi  regem  fe  f:du{.aiiti,  Carjarcm  fe. 


Ca]>.  79.  rracll^ntn'^  Alil 
pracli^atam,  <;uotl  ipfiim  quo- 
fjiie  recttir.i .  iinmo  infliiis  efr, 
placelrjiie  Oudendcrjiio.  linx. 
Conf.   Lipf.   ad  Tac.  A.   6,  5'^. 

Valuii  ]  Planlllime  jic  fcii- 
■ptiini  iu  ]\If.  Lvf. ,  iit  et  in 
a!i":s  !e  reperifle  frfbtur  Ca- 
laubonus.  Vul^o  %'oluit.  Erw. 
Quamvis  enilus  pro  viribus , 
roii  potuit.  Ne  qiiis  pulet, 
lufcre  plane  eantlem  vim  ha- 
bere  qiiam   pojfc. 

PleLi]      Codcl.  iliT.  qmJan» 


haljent  vlebelo :  quoil  pro!)ant 
Torrcntius  et  Burmannus,  qui 
etiam  nomen  hominis  interci-< 
dilfe  putat .-  nam  aiioqui  di- 
cendum  fuiffe,  cuidain  ple~ 
Aeio.  r«ationibus  utuiitur  his, 
quod  iMiivcHus  popuius  fera- 
per  regis  mentionem  abhorrue- 
rit ,  iK-que  toli  plebi  reipon- 
dere  Caefar  potuerit.  Sed  pri- 
luo,  nil  cogit,  univerfiim  po- 
puluin  aut  pleljem  inttHi^e- 
re,  ut  Cafaubonus  vi«lit;  («4 
perdiiiflimi  c  jdebe  inicliijji 
G    2 


loa  SUETONn 

1107J.  reffpm  fjjt^ ,  refponderit;  et  Lupercalihus, 
pro  roltris  a  Confule  Antonio  admotum  fae- 
pius  capiti  liio  diadema  re}>ulerit,  atque  in  Ca- 
pitoiium  lovi  Optimo  Maximo  mirerit.  Quin 
etiam  v.'dida  fama  percrebruit,  mii^raturum  Ale- 
xandriam  vel  Uium  ,  translatis  fimul  opihus  im- 
perii,  exhauftaque  Italia  fiilectibus,  et  procura- 
tione  Urbis  amicis  permiffa:  proximo  autem  v*^e- 
natu  L.  Cottam  Quindecimvirum  fententiani  di- 
cturum,  ut,  quoniam  libris  fatalibus  continere- 
tuf,  PartliDs  nifi  a  rege  non  polfe  vinci,  Caefar 
rex  appeJlaretnr. 
go  Quae  cauffa  coniuratis  maturandi  fuit  de- 

ftinati  negotia,  ne  asfentiri  necelfe  ffet.  Conli- 
lia  igilur,  difperfim  antea  habita,  et  quae  faepe 
bini  ternive  ceperant.  in  iTnum  omnes  contule- 
runt:  ne  populo  quidem  iam  praefenti  fiatu 
laeto,  fed  clam  palamque  detrectantc  domina- 
tionem,  atque  asfertores  flagitante.  Pere£;rinis 
in  Senatum  allectis,  libeUus  propofitus  eft  :  Bo- 
niifti  factnm:  nc  qiiia  Senalori  novo  curiam 
inonjtrare  i^elit ;    et  illa  vrdgo  canebantur: 

Gallos  Caejar  in  triiimphiim  diicit ,    idem  in  rxirinm. 
Qalli  bracas  depojiierunt,  latum  clavum  Jumpjerunt. 


poITunt.     Tiim,    plebs  ad   ailii*  ris.     C.  %\.    repenlr    duo    qui~ 

lationem    proiecta ,    et  novis  et  dam  ctc.       Asrentitur    Ouclen- 

iiuraodicis  acrlatnationi)>us  w^a,  tlorpius.     EnN.         Kihil  vulga- 

ut   ante    «lixit   Suetonius>    fi  ta-  tius      illo      vitlo,      ut     plebeio 

le   <]iiid   <1ixii,     non   elf   miran-  fcriherctur    pro    antiqua    forma 

dum,     c|uum     eiiam     vSenaius ,  plcliri.      Conf.    aci   Plfudo-Ci- 

per    adulattonem ,     rogios    clivi-  reronrm  pro   l^oino  §.  13.     In- 

no«que  honores  decreverit.    De-  lell.    quosclam  e   plebe ,    forf«n 

mcjuc,    fi    «1»!   ui!o    fermo    enet,  fubornatos;  ut  Ner.  c.  10. 

Suelonius     dixilTet      linipliciter  dp.  go.    In  triumphum  du- 

ruidnm,    ut  .diis    locis  l^cil    in  cit]     l  fii.itiiM  loret :    in  trium- 

horainibus     {dcbeiis     et    uLIcu-  pfut.  5ed  U«  ciiaiu  lui^uilur  I.i* 


lULIUS   CAESAK.  loi 

Q.  Maximo  fuffecto  trimertrique  Confule  tliea- 
trum  introeunte,  quum  lictor  animadverti  ex  mo- 
re  iuflillet,  ab  univerlis  conclamatum  eft:  Non 
ejje  Confulem  eiun.  Polt  remotos  CaeretiuiT» 
et  Marulium  Tribunos,  reperta  lunt  proximis  co- 
mitiis  complura  iuflragia,  Conlules  eos  decla- 
rantium.  Subfcripfere  quidam  L.  Bruti  Ilatuae : 
Utinant  "vweies !   item  ipflus  Caefaris  ftatuae : 

Brntus,  qnia  re^es  eiecit,   Confnl  primns  factus  eji : 
Hic,  cjuia  Conjules  eiecit ,   rex  pojtremo  factus  eji. 

(vOnipiratum  eft  in  eum  a  fexa2;inta  amplius,  C. 
Calfio,  Marcoque  et  D.  Bruto  principibus  con- 
fpirationis.  Qui  primum  cunctati,  utrumne  i{- 
ium,  in  campo  per  comitia  tribus  ad  fuffragia 
vocantem,  partibus  diviQs  e  ponte  deiicerent, 
atqiie  exceptum  trucidarent;  an  in  facra  Wa.  vel 
"in  aditu  theatri  adorirentur:  poftquam  Senatus 
Idibus  Martiis  in  Pompeii  curiam  edictus  eft, 
facile  tempus  et  locum  praetulerunt. 


vius  45.  39f  43-  et  melius  refpon-  j4d  fujfra^ia  vocantem  etc.] 

detfequenti,  in  curiam.  £riv.  Sermonem   elle    de     cenluriaiis 

Confulem   eum}       Vide    ad  comitiis,    etii    tribus  ad  fuffra- 

c.    7.     Ern.  gia    vocatae     dicuutur,     campi 

Rcmocos]      Intell.  a  republi-  Martii  mentio  docet.     Nam  10- 

■ca,     ut  lupra  c,    16.,    f.  a   tri-  la   ceuturiata  ibi   babita.      Tri 

bunatu,  ut  Tiber.  c.  34.     Er^j.  buum    in  centuriatis    etiam  uli- 

Cafaris  Jiutuae]     Poflerior  bi   laepe  mentio.     Ad    fuftragia 

Tox,    vulgo    lecta,      ex    ellipfi  porro  vocantur  centuriae  et  tri- 

elt,    per  gloffatorem    fuppleta,  bus  ab   eo,    qui    comiuis   prae- 

jioc  coraparet  in  aliquot  libris ;  elt,      fed    per     praecones ,     ut 

cMiare    eam    eiecit    Oudendorp-  opinor.      Dum    uibus  vocaren- 

Sic  ubique  Latini ,     ubi  Franci  tur   ad    luffragia,    magiihatum 

Lodie    d    celle    dc   Cefar.  \n   tnbunali  fediffe,  roullia  dis- 

Uruto]       Graevius     malebat  putat    Grucliius,     de    Comiiiis 

Lriuis.     Ern.           Ex  conJtauti  L.  i.   c.  4-    Quomodo   ergo  iri- 

frre  confuetudine  lo.jueadi.  bus     vocanuiu      Caelarcui     de 


XQ2 


SUETONJI 


gi  SeJ  Caefari  futiira  caedes  evidenlibiis  pro- 

tllgiis  (lenuutiata  cll.  Paucos  nnle  nienres, 
quuin  in  colonia  Capua  cleducii  ]<^^e  Iu]ia  colo- 
ni  ad  exftruendas  viil.is  vetuftillima  fepuicra 
disiicereut,  idque  eo  liudiollus  lacerent,  quod 
aliquantiun  vasculorum  operis  antiqui  Ccrutan- 
tes  reperiebant;  tabula  aenea  in  monumento, 
in  qno  dicebatur  Capys,  conditor  Capuae,  fe- 
pultus,  inventa  eit,  confcripta  littcrls  verbisque 
Craecii,  hac  lenteutia:  Quandoque  ojja  Ca- 
pyis  dciccla  c(jc?iL j  forcj  ut  lulo  jjrognaius 
iruuiu  confanp^uincorum  necnrciur  ^  uia^nis- 
quc  mox  luiliae  v/adilnis  viudicarctur.  Cu- 
ius  rei,  nc.  quis  fabulofam  aut  commentitiam 
putet,  ;i:ic'ior  elt  Cornelius  Ealbus ,  faniiliarilTi- 
mus  Caefaris.  Proximis  diebus  equorum  gre- 
f^es,  quos  in  traiiciendo  Rubicone  Humine  con- 
fecrarat,     ac   vagos  et  nne    cuftode   dimiferat, 


poiitc  potuerint  deilccre  Gon- 
iiirail,  ntjn  vifleo :  ncc  a  «jmo- 
rju.im  rxplif-atum  roperi.  Siif- 
fragia  ftrfntes,  «lum  per  pon- 
t.;m  fnftVagii  cauJIa  irent,  cK-ii- 
ci  Ac  pome  j.'Otuin'o,  cl  loli- 
tos,  li  Iciiiores  cnent,  lcio; 
Jiabi-ntfm  comilia,  ct  leiieii- 
Tcin  iii  triljunali,  iion  lesi.  Ekn. 
In  obf<uiitatc  rri .  aliumlo  non 
faiis  notae.  nihil  obfarvari  po- 
te/l  nili  illml.  aiiqua  nos  hoilie 
Hofcirc  in  laliliiis,  alia  in  anti- 
ffuiiatibiis  temerc  pro  •xploraiis 
liabcii.  Ita  vtrnm  elTe  nrqiiir, 
maciflrafnir) ,  cotiiiiia  liabcn- 
t»'in.  irt  iribiiiiali  ffdilTe,  quum 
cive^  «rt  ftilTracia  vurjipt. 
Cap.  gt.    iuiv'i   liiumAanus 


recrpit  Ilo .  fola  IV^emmiani 
cotlicis  aurtoritatr .  iii  qiio  Cc 
elTf  tpfiatur  Calauboniis:  alii 
Ilio  ctiam.  Ei\n.  Si  memi- 
iinis,  n  ma^no  drmijjam  no- 
men  lUI.O ,  hoc  maxime  con- 
vrnire  videbitur  iii  auctoiem 
logis  colonirae.  Ruhnk.  tamen 
arquicfcit  in  Ilo ,  m  Romani 
(licantur  confan^uinrl  Troia- 
norum,  licut  ap.  luilin.  33,  g. 
£i(lem  mo\  plaret  falfulofum. 
aut  commentitium :  lic  enim 
votrres  interihim  genus  vartare. 
ISnbis   hoc  ininus   placrt. 

Ciinfrcrarat  ]  Dco,  hand 
diibie,  JVIarli ,  iit  crrvae  iJia- 
iiae  conleciabaniiir :  h.  e.  tit 
ij>Ic  cxj^licat,    duaxrcrat,     uoa 


lULIUS   CAESAR. 


10' 


comperlt,  pertinaclfllme  pabiilo  abstlnere,  iiber- 
tJnKjue  ilere.    Et  imniolanteni  hariilpex  Spiirin- 
via.  monuit,  caveret  periculum,  quod  non  ultra 
Martias  Iclus  proferreiur.     Piidie  autem  easdem 
Jdus  avem  rcgaliolum,  cum  laureo  raiinilo  Pom- 
peianae  curiae  le  iuferentem,  volucres  varii  ire- 
jieris    ex    proximo    nemore   perfecutae    ibidem 
discerpferunt.     Ea  vero  nocte ,  cui   illuxit   dies 
caedis,    et  ipfe  fibi  vifus  eft  per  quietem  inter- 
dum  fupra  nubes  volitare,   alias  cum  love  dex- 
teram  iini£;ere.      Et    Calpurnia  uxor    imaginirta 
elt,     collabi   faftigium    domus,    maritumque   in 
gremio   fuo    confodi :    ac   fubito    cubiculi  fores 
Ijponte  patuerunt.     Ob   Iiaec  fimul   et  ob  inlir- 
mam  valetudinem  diu  cunctatus,    an   fe    conti- 
neret,  et,  quae  apud  Senatum  propofucrat  age- 
re,  diiferret;  tandem,  D.  Bruto  adhoriante,  ne 
frequentes  ac  iam  dudum  opperientes  deftitue- 
ret,  quinta  fere  hora  progrelfus  eft:  libellumque 
infidiarum  indicem,    ab    obvio  quodam    porre- 
ctuinj  libellis  ceteris,  quos  finiTtra  meuiu  tenebat^ 


arnpHus  tumanls  ufibiis  rervl- 
turos ,  ac  jiropterea  tiiulo  ap- 
penfo  notatos ,  ne  rjuis  captos 
abduceret.  Rr^.  Ergo  iuvito 
E<litore  in  textu  liaefic  dativus 
Rubiconi  jiumini,  invitis  etiam 
plurimis  codd.  Ceterum  non 
cuidam  certo  deo  facratos  puta 
equos  illos,  iit  iam  recie  obfer- 
vavit  Valei.  ad  Ammian.  29,  4, 

Ex  proximo  nemore]  Quod- 
nam  nemus,  aut  qunle  intelli- 
gendum ,  uemo  Intcrpretum  di- 
xit.  Curia  Poinpeia  fuit  in  re- 
gione  campi  Martii,  nou  adeo 


procid  Tiberi.  In  illa  reglone 
maufolea  fuerlnt  necefTc  eft 
cum  nemorlbus :  qualia  adiun- 
gere  monumentis  mos  luir,  ad 
inflar  lucorum,  diis  confecra- 
torum.  Silvas  ad  niaufoleuiu 
Augufti  comniemorat  iple  Suet^ 
Aug.  c.  100.  Dudtrnd.  iiitelagit 
nemus,  quod  ad  tbcatri  Pt.in-, 
peljiii  porilcum  fuerit.  Enx. 
Verlffimc.  Nam  fuperlora  \\\\ 
par;im  vana  funt,  panim  vitiofa. 
Ftijlif^iuin  dvmus]  Vide 
quae  dixiraus  in  Clave  Cic.  m 
h.  V.    Eek. 


io4 


SUETONn 


quafi  mox  lectiirns,  cojnmircnit.  Dein  pUiribiis 
liolliis  caefiii,  quum  litare  noii  pollct,  inlioiit 
curiam  fpreta  relii^iorie;  Spuriunamque  irri- 
dens,  et  ut  falfimi  argiiens,  quod  fuK^  uUa  noxa 
Idus  Marliae  adeifent:  quamquam  is  venifle  qui- 
dem  eas  diceret,  fed  non  praeterilfe. 
^2  Asfidentem   confpirati,    fpecie   oflicii,     cir- 

cumfi^eterunt:  illicoqiie  Cimber  Tillius,  qui  pri- 
Hias  partes  fusceperat,  quafi  aliquid  rogatu- 
jus  propius  acceffit:  renuentique  et  geltu  in 
aliud  teinpus  difFerenti  ab  utroque  humero  to- 
gam  apprehendit:  deinde  clamantem,  Jjta  qui- 
dem  vis  eftj  alter  e  Cafcis  adverfmii  vuhierat, 
paulhmi  infra  iuguhnn.  Caefar  Cafcae  bra- 
chium  arreptum  grapliio  traiecit:  conatusque 
profihre,  aiio  vdnere  tardatus  efi;.  Utque  ani- 
madvertit,  undique  fe  fiiictis  pugionibus  peti, 
toga  caput  obvolvit,  fimul  finiltra  manu  finuni 
ad  ima  crura  deduxit,   quo  honeftius  caderet, 


SpUrinnam^ne]  Intell.  qni 
Jttonebat ,  ne,  quuin  litare  noii 
pollet,  ingredcretur,  neve  ollen- 
tum  hor  contemneret,  relii^io- 
nemfjue  fperneret.  Hic  rcrus 
reitfus  efi ;  quem  non  viderunt» 
qui  polt  religione  colon  po- 
fuere.  Ern.  Harufpicem  ir* 
fltlens  oh  flictum  fupra  nlla- 
tlim,  boininemfjue  Ut  mrmla- 
cem,  ut  falfum  vaiem,  arpinn» 
introiit,  fpreta,  (juam  ille  inie- 
cerat,  rclif^inue.  Non  viiUo, 
quid   liic    fubJit   dtlTictiltatis. 

Aoj-rt]  Srjfi ,  quof!  Grae- 
vius  et  Unrinannns  rejnnlia- 
r^ini,  rtiam  Ml.  L^f.  balct 
Aiite  noxa^     V.iMi* 


Cap.  82.  Tnlliiis]  De  bu- 
ius  iiominis  fcriptura  fatis  lii- 
ctum  in  Clave  in  Aiblenilis. 
Maneo  iii  fententia  Manutii, 
Graevii  ei  Perizonii  Anim,  bilt. 
c.  8-  p-  3-3.,  Ti/Iitis  efle  lepen- 
rlum:  \d  librarii  in  notius  Tui' 
lius  etyfti/iiu  mutarunt.  Ern. 

IJia  qiiidcnt  i'is  rji]  Lcgili- 
miim  prnii*  loqueiuli  eorum, 
qui  vebnnentPr  urgenlur  vel 
j  icinimliir.  Vide  Stbwar*.  a»! 
riin.  Panfnyr.  c.  25.  Paulio 
mox  cdifii  Cajcjs  el  Cajcne 
pro  Caffiiii  et  CiffTii  ex  Mff. 
nonniiliis  et  ex  biltoricis.  Cor« 
rexirat  lic  ium  Iirroaldus ,  ac> 
Ctt<lit(|uc   llubnkcnius. 


lULIUS  CAESAPi.  105 

ptiam  inferiore  corporis  parte  velatn.  Atqne 
ita  trihns  et  viginti  plagis  coiifoHus  eft,  iino 
niodo  ad  primum  ictum  gemitu  line  voce  edi- 
10:  etfi  tradiderant  quidam,  M.  Bruto  irruenti 
dixifTe,  Kxt  c-u,  rsy.vovl  Exanimis ,  diffugienti- 
Ijus  cunctis,  aliquamdiu  iacuit,  donec  lecticae 
impofitum,  dependente  bracliio,  tres  fervuli  do- 
num  retulerunt.  Nec  in  tot  vulneribus ,  ut 
Antiliius  medicus  exiltimabat,  letale  ullum  re- 
pertum  eft,  nifi  quod  fecundo  loco  in  pectore 
acceperat.  Fnerat  animus  coniuratis ,  corpus 
occiii  in  Tiberim  trahere,  bona  publicare,  acta 
refcindere:  fed  metu  M.  Antonii  Confulis,  et 
Magiftri    equitum  Lepidi,    deftiterunt. 

Poftulante  ergo  L.  Pifone,  focero,  tefta-  83 
mentum  eius  aperitur,  recitaturque  in  Antonii 
domo,  quod  Idibus  Septembribus  proximis  ia 
Lavicano  fuo  fecerat,  demandaveratque  virgini 
Veitali  maximae.  Q.  Tubero  tradit,  heredem 
ab  eo  fcribi  foHtum,  ex  confulatu  ipfnis  primo 
nsque  ad  initiura  civiHs  belH,  Cn.  Pomp^ium; 
idque  militibus  pro  concione  recitatum.  Sed 
novifllmo  teftamento  tres  inftituit  heredes,  foro- 
rum  nepotes,  C.  Octavium,  ex  dodrante,  et  L. 
Pinarium,  et  Q.  Pedium,  ex  quadrante  reHquo : 
in  ima  cera  C.  Octavium  etiam  in  famlHaui  no- 
menque   adoptavit:    plerosque  perculforum  in 


Kai   (Tv,  TfXVOvT  Difertiores  Jbrum']    Oui  vnaVim  p/erosque, 

hic       fuenint      multi      librarii :  quod   multi    libri    fcripti  et  etli- 

xai    aC    t/    ^xfivwv,    xai    ctu  ,  ti   liabem ,     capiont    j)ro    /«;//- 

Tfxvov,    vel    ex   duplici    fama,  tos.     Sic  plrricjue  faepe    apud 

vehotiofa  variatione.     Ductam  Suetonium  (1i<i,   atn;ntus  lector 

e  codH.  lectionem  in  textu  po-  facile  obfervabit.     £Rrr.         Re- 

fui ,    Oudendorpium   (ecutus.  ctlus  hic  abeJt  coyiula.     Quare 

Cap.  85.     Plurcsque  percuj'  hanc  fcripturam    admi&. 


io6 


SUETONH 


tiUoribns  filil ,    fi  qiiis   filji  nafceretur,  nomina- 
vJt:     D.   BriitiJin    etiam   in    fecandis   heredibus. 
Populo  liortos    circa  liberim  publice,    et  viri- 
tim  trecenos  feslertios,    legavit. 
84  Fanerc  indicto,  rogus  exftructus  eft  in  INIar- 

tio  campo,  iuxla  luliae  tumulum ;  ct  pro  roltris 
aurata  aedes  ad  limulacrum  templi  Veneris  Ge- 
netricis  coJiocata;  intraque  lectus  eburneus,  au- 
ro  ac  purpura  iiratus;  et  ad  caput  tropaeum, 
cuni  vefte,  in  qua  fuerat  occifus.  Praeferenti- 
bus  munera,  quia  fuliecturus  dies  non  videba- 
tur,  praeceptum  eft,  ut  omilfo  ordine,  quibus 
quisque  veilet  itijieribus  Urbis,  portaret  in  cam- 
puiu.  Inter  ludos  cantata  funt  quaedam  ad 
miferatiojiem  et  invidiam  caedis  eius,  accom- 
modata  ex  Pacuvii  Armorum  iudicio: 

Meti  fcrvajje ,    iit  ejfent ,   qid  vie  perderent? 

Ft  ex  Electra  Attilii  alia  ad  fimilem  fententiam. 
Laudationis  loco  Conful  Antonius  per  prae- 
conem  pronimliavit  Sonatus  confultum,  quo 
onniia  ci  divina  limid  atque  iiuinaua  decreverat; 


Cap.  S  (.  ^'Id  fiinulacruml 
Elt    ikI  ihuilitudiiieni.     £r.K. 

yid  capnt  tropuruin^  Li- 
gniim  liinile  tio[i.t»^o,  in  qno, 
ut  iii  tropaco,  iiiiiii  lio'iili<t, 
ita  V(;ilis  Cacfaiis  fnspendcic- 
tur.  Id  li<;num  Ilabat  xd  |)aitc)n 
lccti  Iuj)eriorem,  u!)i  ii<-cmn- 
beiiies    caput   reponiiiit.  Ern. 

Praufcrcnlibus  muufru]  In- 
tell.  iMaeforre  voieiiiil>u.s.  \i- 
cle  .iH  c.  21).  Aluncra  .uiteni, 
(juibus  in  logum  ronii' icntlis 
Cact.iu'm  uioiiuuin  liuuuf.ueni. 


Rilus  ipfe  ali  aliis  fatis  iilu- 
llratus   dt.      En.v. 

ylttilii  a/ia]  Vuigo  yluii , 
rx  talla  corrcctionf  Calauboni, 
iiimis  rcverenter  propajaia.  At- 
tii  jion  fuit  Eirctra,  vrrum  .\l- 
tiiii,  e  Soplioclc  vcila.  Vide 
Cic.  do  Fin.  i ,  2.  Sed  optime 
idom  illo  vidit  in  verlu  vitium, 
I\It'.u  '  vt  e  fcrxajfc  ;  ct  omni 
j>rupe  aiictoiitate  lenfuque  rt» 
ret  alierum  pronomeu  in  hac 
viilpat.t   |('cti<jiie. 

SLiir.ii]     C.  76.     Eh^-. 


iLiLius  c:aesui. 


!<)-' 


ircm  in.sinrnndiim ,  qno  fo  cnncll  pro  ndLtte 
muiis  .'idrtriiixeriun.:  quibus  perpnuca  a  fe  vcr- 
hi\  .-uldidir.  Lcctam  pro  roilris  in  forum  nni- 
j^iltrntus  el"  honoribiis  fimcti  detulerunt.  Qmcui 
(juum  pars  in  Cnpitolini  lovis  cella  creiiuire, 
p.irs  in  cnria  Pompeii,  deflinnret,  repente  diio 
quidam.  gLidiis  iuccincti,  ac  bina  iacula  geftan- 
tes,  ardcnlib ns  cereis  fuccenderunt:  confeliim- 
que  circumftanlinm  lurba  virg;i]ta  arida,  et  cum 
fubrelliis  tribunalia,  quidquid  praeterea  ad  do- 
num  aderat,  congeQit:  deinde  tibicines,  et 
fcenici  artifices  veftem,  quam  ex.  triumpborLmi 
inltrimiento  ad  jiraefentem  ui\mi  induerant, 
detractam  fibi  atqiie  difciffam  iniecere  flam- 
mae,  et  veteranorum  mibtum  lep,ionarii  arma 
fua ,  qnibas  excidti  fiinns  celebraliant;  matro- 
iiae  ctiam  pleraeque  ornamenta  lua,  qnae 
gerebant,     et    liberorum     bullas    atque    prae- 


lusiuraitdum]       C  73.    Cf- 
c.  pjj.     Erit. 

Detulerunt]  Cafaub.  rcctins 
putaVi.-t  detulerant.  At  vero 
hic  eiror  clt,  in  rjtiem  faepe 
apuil  hifloricos  incidunt  Viri 
docti,  ut  piuent,  ea  pcr  rela- 
livam  coi)Jiruciioncm  dici,  quae 
abfoluie  vel  ko^/otw?  pofita 
lunt.  Utrumcjue  auiem  genus 
conftpucilonis  rectiim  cft  inter- 
dum;  fcd  alterum  praetiilerunt 
boni  fcriptorcs.  Sic  Liv.  2,  i. 
Jjbertas  ut  laetior  rjfat ,  pro- 
ximi  ref^is  fuperbia  fcce- 
rat.  Psain  priores  ita  re- 
f^riarunt,  ut  kaud  imme- 
rito  omnes  dcinceps  condito- 
res  partiuni  certe  Urbis,  ^ua^ 


noras  fpfi  fedes  ah  ft:  nuctae 
intiltitttdiitis  n  d  d  i  d  e  r  u  n  t , 
nutnercnlur:  iii  Jioc  i»iiur 
loco  ctiiim  fcribi  jioiiiiffet  rc- 
gnarnnt  et  numerareniur,  fcil 
maluit  Icriptor  liaec  ablolute 
narrnrc. 

u4d  manum]  IToc  vorim. 
/4d  donuni,  quoJ  JionuiiUL 
habent,  intelligi  potelt,  fed 
Latinum  elle  nego ,  riec  con- 
fentit  coteris  ,  qiiibus  acliuni;i- 
tur,  iit  gtMUis.  ^"Id  inanum 
eliain  1\II.  J^yf.  Ehn.  (J:nnes 
icliqui  habf/it  ad  donuin, 
fjuotl  cur  minus  Latiiium  vi- 
dtatur,  (lidicifle  velin:.  Alii 
coni.  idoneum,  alii  odoruni, 
iiae  cauHa,  ut  puto. 


tog  SUETONII 

textas.  In  fnmmo  publico  luctn  exter.irum 
grijitiuin  iiiultitLulo  circulatim,  fuo  quaeque 
nioie,  lameiitaui  ^ft;  praecipueque  ludaei, 
qui  etiam  uoctibus  continuis  bufium  frequenta- 
runt. 

85  Plebs    fiatiin    a  funere  ad  domum  Bruti  et 

Caflii  cum  facibus  teteudit:  atque  aej^re  repu!- 
fa,  obvium  iibi  Helvium  Cinnara  per  errorem 
nominis,  quafi  Cornelius  is  eiiet,  quem  graviter 
pridie  concionatum  de  Ciiefare  requirebat,  oc- 
cidit;  caputque  eius  praefixum  htillae  circum- 
tulit:  poliea  folidam  coUimnam  prope  viginti 
pedum  lapidis  Numidici  in  foro  ftatuit,  fcripfit- 
que:  PARENTI  PATRIAE.  Apud  eandeni  lon- 
go  tempore  facrificare,  vota  fuscipere,  contro- 
verlias  quasdam  interpofito  per  Caefarem  iure- 
iurando  distrahere,  perfeveravit. 

§6  Sufpicionem  Caefar  quibusdam  fuorum  re- 

liquit,  neque  vohiifle  le  diutius  vivere,  neque 
curafle,  quod  valetudine  minus  profpera  utere- 
tur;   ideoque,   et  quae  rehgiones  monerent,  et 


Circulatim]      H.   r.    rjrrulos  Cap.   ^j.     T.ongo     tempore'] 

pliirihus   loris    facieinlo,   qimm  Vcl  orravir  Tranqiiilliis,  vel  po- 

/ibi    occiiircntes    in    viis   Llrbis,  tius    a    pleb<!    reiUuita    eli    co- 

V.    c.    Iiidaei ,     coiififterent ,    et  lumna,     poltqnani    everfa   erat. 

commiiniter lamonrarcntiir.  Pol-  Ex  Cicerone   enim  noliim    eit» 

lis    tnmen   etiam    intellij^ere    in  ab   Antonio  poQtam  columnam, 

«irculis  ,   conventibus.      luHaeis  Ilatim  altero  menfe  evoriam  ef- 

«iiiein    quae     caulTa    fucrit    in-  fe.    Paiilio  anle  Wc,.  infcripfit. 
jiiimis     liif^Hnill    Caclnris    mor-  Cap.  rG.      Joluifpr  fr]        Ta 

lcin  ,       iiiK-IIif^imus     c    «lerrelis  ,/i?  fitlendum  pulo.     Deberet  el- 

eiiis    pro     luilaeis     apiid     lofe-  f**  '"'"",   ut  mox   confifnin  rum. 

jilnim  ,     et   fcp.iratim    e  IVTIf.    a  Psain    relVrtiir   a<l  Jiifpicioni-tn, 

Ciirinovio   erliiis.    Er\y.        Oiiae  ct  coniunniuir  rMr.j/^f ,    in  rjuo 

rciiiini  <>rii(Ji(o,    iit  opiuur,   ho-  Jc  iiilellif;i,   ineptum  loret.   Erm. 

diu  iiaudem  facient.  ^luc  nicjitu  improbat  Oudead. 


lULIUS  CiVESAR. 


109 


qnae  rennntiarent  amici,  neglexifTe.  Snnt,  qni 
patent,  coniiram  eum  novilFimo  iJlo  Senatus 
conrulto  ac  iureiurando ,  etiam  cuftodins  Hi- 
rpanorum,  cum  J2;ladiis  fectantium  fe,  remo- 
viiTe:  alii  e  diverfo  opinatum ,  Jnfidias  nndi- 
que  imminentes  fubire  femel  [confeflum]  fatius 
eCLe,  qnam  cavere  femper.  Alii  ferunt  dice- 
re  foliturn,  non  tam  fua,  quam  reipublicae 
intereJle,  uti  falvus  effet:  fe  iam  pridem  poten- 
tiae  ^loriaeqne  abnnde  adeptum;  rempnbli- 
cam ,  li  qnid  fibi  eveniret,  ne<pie  quieram  fore, 
et  afiquanto  deteriore  conditione  civilia  bella 
fubituram. 


Opinantur  —  confeJjfum\ 
Malui  Graeviiim  fequi ,  «juam 
Burmannuni ,  qui  poFuit  opi- 
natum,  omifTo  t^  confejjum, 
retulitque  ad  Catffarem.  Sed 
opinnri  /ic  apud  Suetonlum 
non  dicitur,  fed  de  iis,  qui 
alicuius  rei  rationem  exqui- 
lunt,  afferunt,  ut  facile  ani- 
madvertent  attenti  Suetonii  le- 
ctores.  Tum ,  in  omnibus  au- 
ciorura  fententiis  tale  verhum 
ponitur,  quod  ad  auctores  fen- 
tentiarum  pertineat.  Erx.  Ab- 
Iiirdam  locurionem  efle,  opi- 
nantur  conjcjfiim  feu  profef- 
fum,  ipfe  Graevius  conceffit; 
atque  numquam  opinnri  eft 
fiinpliciter  rejerre,  auctorem 
effe.  Igitur  ,  etfi  lectionum  et 
>iliorum  in  codd.  hic  infij;nis 
distrepaniia  eft,  tamen  opti- 
miun  elt,  quod  Burmannus, 
«leleto  verbo  confefjum ,  repo- 
fuit,  alii  e  diye/fo   opinatum. 


i.  e.  dixiffe,  exiftimarfe.  Conf. 
ad  c.  66.  Sud  interpunctlo  lo- 
ci  leviter  erat  immutanda,  ut 
illa  quoque  pendeant  a  verbis, 
Sunt,    (]ui  putent. 

.^liquanto  deteriore  condi- 
tione]  H.  e.  longe  det.  con- 
ditione.  Monendum  hoc  du- 
xi ,  quia  vnlgo  hoc  verbum 
intelligunt  dici  pro  paullo ; 
quod  manifelte  huic  loco ,  ut 
permnhis  aliis,  repugnat,  et 
eft  falfiffinium.  Eaque  opinio 
ita  vulgo  obtinet,  ut  eiiara 
Drakenborchius  in  dul>iiatio- 
nem  adducat  locum  Livii,  41» 
16.,  ubi  aliquantum  eft  pro 
fatis  magno ,  quum  ille  acci- 
peret,  paullum.  Aliquant9 
elt  lon^e  et  plurimum.  Id  hi* 
exemplis  paiebit:  Cicer.  Verr. 
I,  5^^.  ifie,  qui  aliquanto 
plus  cooitajfct  etc.  Quantuni 
autem?  Tsenipe  decilio  faoia 
euat  CCM.  HS.      Verres  aecA- 


XIO 


SUETONII 


87  IUud  pl.ine  inter  orrjnes  fere  conftirir,  ta- 
lem  ei  moricni  paene  ex  lenfenda  oijiinijlo. 
K;:m  et  qiKiiiciaiii,  qaum  apud  Xe!io]»liontem 
lec;ifle!,  Cyrum  ultima  valetudine  mandaile  quae- 
dam  de  liTuere  fiio,  nlpernatns  tam  lentiim 
mords  geiiiis,  ruhitam  filii  celerem(|ue  opiave- 
rat.  Et  pridie  quam  occideretur,  in  Termone 
jiato  fuper  roenain,  apud  M.  Jepidum,  quis- 
nani  eHet  linis  vitae  connnodililnuis,  repenti- 
num  iaopinatumqne  praetuierat. 

88  Periit  lexto  et  qiiinquai^eiimo  aeratis  nnno: 
atque  in  deorum  numerum  relatiLS  eft,  non  ore 
modo  decernenuum,    fcd   et  perfuafione  vulgi. 


pu  deincie.  rppurtiata  iiia  «le- 
cJlioiie",  DLXM :  qiioil  cll  noii 
paiillo.  led  ni«lto  pltis.  ItiiH. 
c_  ^f..  aliquanio  prius,  «ft  lon- 
ge  priiis.  ClarifiiuiHS  ejinm 
lociis  tft  «pud  Ciceroiifm  ad 
Divefl.  9,  2»».  extr.  Eptilamur 
utia,  Hon  nioJo  iion  coulrn 
le^^ern,  —  — J^ed  etlam  intra 
i^-Tiem  ,  (  fcil.  liinituaji.iin  )  ct 
4juidem  aliquanlo,  Sic  fero 
etiaiu  ntiiur  Livius  4  •  2.}.  F.a 
res  aliqnanto  eTjprcialivnr 
omnium  tranquillior  fiiit.  \\n- 
dem  c  26.  yflitjuanLuni  Rom. 
iuvcntuus  inor/io  nljuincuni 
crnt,  elt  mauirerte  niafiia  pors: 
ivam  c.  25.  ni.i^^Jiaiu  illaiii  cla- 
deiu  e  ]i(jliileiitia  «-icrejiiaiii 
vocar.  Miiiaia  nlialoca.  pro- 
pe  inriiHi.i.  Aptid  Suoioniuta 
roiilulantur  Aug.  >  5j.  '1  ib.  i> 
',0'  57'  ^2-  l^'  «^^tc.  ftc.  Eujf. 
,Viiie  liipra  aJ  c.    10. 

Cap.  gj{.      JSoii,    urc    modo 


dccernrntiHm]  Non  aLfimla 
elr  hai-r  icciio,  fed  ram*-n  non 
fjtis  clesariS  dicendi  rdtio.  aiit 
Laiina :  rclatus  eji  in  di-os 
ore  decernentitim.  Arbllror, 
Suetonium  fcripltlle*  non  ho~ 
nor^  modo  decernentinm: 
c^iio  d«K  unt  etiam  vrTti^ia  co- 
diris  HiiHiani,  ([iit  habet  ho- 
mine.  C:ce:o  Nat.  Deor.  2, 
2<}.  Vt  henejicii*  excellentc* 
iiiros  Jam.i  ac  volHntaie  in 
caetuai  toilerent,  Oud^^ndor- 
piiis  d'>liderabat  cxeinpU  verbi 
honorLs  aciive  dicti.  Non  fic 
eti  iii  /tonorem  iinberc?  Vide 
Ind.  Tacili  iii  honor.  Cic.  Of- 
fi< .  a ,  }?.  adiftijci  cum  ho- 
nore  et  flda  cnritatem ;  ubi 
et  honos  rt  jidcs  «ctire  di- 
cuiitiir.      £r:;.  Niliil    valec 

Iwcc  latiuncitla.  I\r.ilta  dccer- 
iiiiniiir  et  renlentiir  dnintaxat 
orc ,  llue  ulla  pcrluoiioue  ani- 
uii. 


lULIUS  CAES.Ui. 


III 


vSIqiudeni  liidi.s,  quos  prlmo  conrecratos  el  liercs 
AugLiitus  edebat,  Iteila  crinita  per  iep{r>m  di.-^s 
conilnuos  fullit,  exoriens  circa  undecininni  ]io- 
rani :  creditumque  eff,  animam  eJle  Caefiri.s  iu 
caelum  recepti;  et  iiac  de,  canlfa  fnnnljcro 
eius  in  vertice  additnr  liella.  Curiam,  in  qua 
occlfr.s  eft ,  obfirui  placuit:  blu.sque  I^iar;i:S 
panicidiinn  nominarij  ac  ne  uruqiiain  eo  die 
Senatus  ageretur. 

Perculforum   autem  fere ,     neque   trlennlo  89 
qulsquam  amplius   fapervixit,    neque  fiia  morre 
defunctiis  eft.     Damnati  onnies,   alius  nlio  caf:i 
periit:   pars  iiaufragio,    pars  proelio;    nonnulii 


Primo  con/ccratos]  Vul- 
gata  olini  erat  prirnos  coriJc~ 
crato ,  ex  errore  Torrentii. 
Nos  et  hic  codices  lecutl  tu- 
mr.s.  Non  <livo  Caefari  tutn 
luHos  eflidit  Auguiius,  fed 
Veneri  Genetrici,  et  quidem 
confecratoi  abt  illo  ;  ut  iiunc 
ei  capienduin  ilt  eodcm  mo- 
do,  quo  c.  20.  maioribus. 
At  prirno  elt  prima  i<ice ,  ut 
vulgo  barbare  loquuntur. 

Shnulncro  —  Jiella]  la 
numis  et  gemmis  etiara  ho- 
die  viHiur,  lcd,  quod  mi- 
reris,  nnspiam  in  rtatuls , 
quum  tamen  et  his  oHm  ad- 
iecta  (telia  fit,  ut  e  Pllnio 
2,  25.  et  Dlone  refert  Calau- 
bonus.     £r,x. 

^garetiir]  Lipfius  malebar, 
haherctur :  quod  Burmarinus, 
tit  non  necellarium,  repudiat. 
Certe  age.re  Scnacurn  ell  ctiam 
ia  Augufto    c.  55.      Sed   vide. 


an  melins  fit,  qnod  Cortius  e 
Mf.  notavir:  co^eretur?  Sic  et 
edd.  Rom.  Erx.  Vidgatum 
fatis  accommouatum  eft  loco , 
non  illud  Cortlanum,  ct  efl 
in  codd.  plerisque  omni^jus,  et 
ap.  Capirolinum  Gord.  3,  22. 

Cap.  S9.  Pcriit]  Tstliil  hic 
disfenliunt  iibri :  fed  tampn 
Latinitas  et  perpetua  Latino- 
rura  in  hac  forma  ccnluetudo 
jiofiulat  periere.  "Sam  verbum 
pendft  a  damnnti  omnes :  fe- 
quens  aiius  ntio  cnfri,  eft  in 
pareiuhefi.  Sic  et  Oud^^iMior- 
plo  placult.       Erjt.  Koian- 

dum  hoc  erat,  non  emendan- 
dum,  Efl  genus  £tnirturae 
prorfus  Cmile  vulgari  illi ,  ubi 
pluralibus  fubiunctiim  nomen 
fin£;T.i!aris  numeii  ciim  vei^>o 
elusdem  numeri  ponltur.  W 
notabile  elt,  h.  1.  polt  plura- 
le  ciiam  collectivo  nomini  /in- 
gularejn  eHe  appofituia.       Sed 


XI»  lULlUS  CAES.AJ^, 

femet  eodem  illo  pngione,    c[uo  Caefarem  vio- 
laverant,  interemerunt. 


jr.ieclare     Eremius      comparac  lo  etlam  poeine ,   Jitinn   ifiiis^ 

/imillimum   exemplum    Cic.   de  ^ue   opus   a    -vu/f^o  conjldera- 

Off.   I,    41.     Ut  pictorcs   et   ii,  ri    vult.       Ubi    iiiJem    volunt 

tjui  Jigna  fabricanLur,   et  ve-  fcribi  potuilTet. 


S  UE  T  ONII 
L  IBE  R     S  E  C  UND  US, 

CAESAK    OCTAVIANUS  AUGUSTUS, 

OentemOctaviam  ^'^elitris  praecipuam  olim  fiiif-»'  1 
fe,  malta  declarant,  Nam  et  vicus  celeberrima 
parte  oppicli  iam  pridem  Octavius  vocabatur  • 
rt  oftendebatnr  ara  Octavio  confecrata,  qui  heU 
lo  dux  jfinitimo,  quum  forte  Marti  rem  divinanTL 
faceret,  nuntiata  repente  hollis  inciirjione,  fe^ 
micruda  exta  rapta  foco   profecuit^    atque  il4 


Cap.  I,  ^ra  Oclaoio  con- 
Jr(vata~\  Erfi  video  efle,  qui 
Oriavio  interpretfintur ,  ab 
<Jrta\'io ,  quod  Latinitas  fahe 
p;iiitur:  tatnfn  magjs  Iuiti  eius 
fHtiteniiae.  quae  fle  morjinKm- 
to  lapifleoj  in  memoriam  Oci?- 
vii  pofito,  quo  [en\.\x  arps  tli- 
r\  notum  eft ,  explicat:  idque 
fuadet  nontextus,  Nam  ox  eo 
«lignitas  famiriae  cerniiur,  quoil 
oliin  uni  ex  ea  poiita  erat 
ara.      Ei\s.  Vaiile  dubium 

eft,  an  prifus  temporibus  mos 
fMeril,  liomini  aratii  vel  iiinile 
monum*>ntuui  pouere.  Di^nj- 
ti»8  grnlis  ccrnitur  ex  ep ,  (pjod 
tiX^    Martis,    coiiiitttotB    vuii^-tri 

fol,  l. 


fabula,  Octavinm  et  facerdo» 
,  tem  H  Hucera  exercituj  teita^ 
bjJtiir,  Deniquf  acrcdit  hic  fe» 
je  perpetmis  ulus  daiivi  Giap» 
cus  apud  tLiiptores  buius  Aeyj 
prolatics,  iit  in  eodeiTi  yerbqi 
coii/ecrari  Caef,  c,  20.  etc^ 
Tameii  vitiofa  nobis  yideri  de» 
bet  haec  anibigfiiias  in  forjna 
c(>nrtructionis,  Nam  iufra  c.  15, 
pra  lullo  txjiriicia  pjftne  eft 
}■«  hoTiorcin  inlii;  et  quod 
'lac.  Geim.  c.  5.  legitur  (irttnp 
Ulixi  poiijecratain ,  incertum 
eit:  eiix  et  liic  dA(ivii.s  milij 
videtur  auctorem  defignai<^. 
Conf.  Lipf,  ftil  Tftc,  Ano.  2, 
50,    9X.U. 

H 


114 


SUETONU 


procliuin  ingrefhis,  victor  rediit.  Decretum 
<;liaiti  jvubliciiiii  exftah.it,  qiio  cavebatur,  ut 
iti  polierinn  quoque  limili  modo  exta  Marti 
redderentur,  reliquiaeque  ad  Octavios  refer- 
rentur. 

£a  gens  a  Tarquinio][Pnfco  roge  inter  Ro- 
aiianas  ^entes  allecta,  [in  Senatuni]  mox  a  Ser. 
Tuliio  in  patricias  transdacta,  procedente  tem- 
pore  ad  plel)eui  i'e  conlulit;  ac  rLiifus  magno 
intervalio  per  3).  luliuni  in  patriciatum  rediit. 
Primui  ex  Iiac  ma£;i(iratum  populi  fuffragio  ce- 
pit  C.  Rufus.  Is  quaeitorius  Cn.  ct  C.  ]jrocrea- 
vlt:  a  quiljus  duplex  Octaviorum  familia  de- 
fluxit,  conditione  diverfa.  Siquidem  Cnaeus, 
cl   dcinccps  ab    co    reliqui   omnes,    functi    funt 


Ji.c/ir/rtiac1  In  raciini.Iis  op- 
])0niiticur  eclis,  dco  rctlditis: 
lunrijiif'  c.irnps  victlin.ie,  qis.ie 
Hoii  atloiunllir.  Sic  elian»  apnd 
I.M'.  1-,  7.  Pinarii,  i^xCis  nil- 
tlps ,  ad  ccicrnin  vcntrfnl  da- 
prin.  Mox  l.atinias  fcrat  de- 
J^crrcnliir  :  raequp  vocrs  lai-pe 
pemjutatan.  Sed  \\'\\\\\  ailiu- 
faiit  codd.  ct  edd.  Videiur  Sue- 
tbnius,  iiTore  fiio,  comjiofit^im 
trjcrre  pofuilTe  pro  Iritiplici 
fcrre.     Vide  ad   c.   78.     Enx. 

Cap.  3.  Roinnnas  —  — 
trarisdnrta']  r/tirmaunum  oF- 
frndir.  ro  f^ciiles :  me  qiioque. 
iScd  dcfendi  potPlt  confuetndi- 
rio  Siifftiinii,  ciiisdcm  vcrlvi 
prnpfrr  ncrpflit.Ttcm  rrpoienili. 
v^«'quonii.t  verba  varlo  irn;\intui, 
rt  vaiio  rontantor.  Milii  pla- 
tci,   aui  cuM    Turrciilio   ^gi: 


irjtcf'  pat) icias':  aut  intcr  pn- 
tricias  f.  patricios  effe  gloflam 
veibonini ,  in  Sciiafuin.  Nam 
qut  tuin  teinporis  in  Sonatum 
rccepitts  elt,  hoc  ipfo  inler 
patricios  ailectns  eft.  Videtiir 
dixilTo  in  Scnatum,  y>ro  in 
patricins ,  quia  et  pofl  di- 
xit  ad  plebcm ,  nnn  ad  p/e» 
Iteins.  IZnx.  Tcnor  dictio- 
nis  ducst  et),  ut  piiora  in  Srn. 
^^loffcma  putomiis ;  ducit  et 
verliorum  colloc.iiio,  et  mox 
noinen  pairicintns.  Vidorunr 
ivm  et  .iVii  :  noVis,  uii  faouc 
alins,  id  roflm ,  m  acruraiius 
r.mlfns  [lonamus  ad  arucntla 
iiivi^num  iiigeni.'».  rr.ieirroa 
noii  vidonnis,  cur  Oiiilonrltn- 
pio  infolens  vide.ifur  locutio , 
ficntrin  iiitcr  Romatms  i,(n- 
t^s  ^/A-W. 


OCTAVIANUS. 


««^ 


honorllms  riimmis  :  nt  Cauis  eiasqiTe  poftpri,  fou 
fortana  leu  volujHLate,  iii  eqi/eiiri  ovdluo.  coii- 
iVitPre,  usque  atl  Augaiu  patrein.  Proavus  Au- 
gulii,  reciindo  Punico  bello,  liipendia  iu  Sici- 
lia  Tribunus  miUtuui  fecit,  Acmilio  Papo  ImDe- 
ratore.  Avus  municipalibus  mai^iltoriis  conten- 
tus,  abuudante  patrimoulo ,  tranquiJb'nin!e  ie* 
iiuit.  Sed  hacc  aiii.  Iple  Augartu.s  nihil  am-^ 
plius  quam  evqueftri  famiUa  ortum  ie  icribit, 
vetere  .ic  locuphjte  ,  et  in  qua  primus  Sonator 
pator  fuus  fuerit.  M.  Antonius  hbertlnuiu  et 
proavum  exprobrat  reftionem ,  e  pago  Thurino: 
avum  argentarium.  Nec  quidcjuam  ultra  de 
pateruis  xlugufLi   maioribus    jcperi. 

C.  Octavius  pater  a  priucipio  aetatis  et 
re  et  exiitimatione  magna  ftiit:  ut  cquidem  mi- 
rer,  hunc  quoque  a  nonnuiiis  argentariuju,  at- 
que  etiam  inter  diviiores,  operasque  caiuT^e- 
Itres,  proditum.  Amphs  enim  innutritus  opi- 
bus,  houores  et  adeptus  ell  facih-"!,  et  ei,a-eoiQ 
adininiiiravit.  Ex  praetura  Macedoniam  forti- 
tus,  fugitivos,  refiduani  Spartaci  et  Catilliiae 
inanimi,  Tliurinum  ngrum  tenentes,  in  itlnere 
delevit,    negotio  libi  iji  Senatu  extra   ordineiu 


MagiftcrUs]  Carairuonus  in- 
lcipretatiir  magijtreilus ,  qiiod 
facit  eti.im  Gronovius  aJ  Liv. 
3jj,  f,.  cle  Dfcurioiiibus  rnunici- 
pa!ii)us  acclpiens.  Sed  prae- 
itat  de  magiJteiiis  vicoruni,  col- 
legiorum  etc.  capore.  Nani 
hic  Octaviiis  videtur  rei  fanii- 
liari  intentior,  oinnia  jjulilica 
negotia,  fjuae  inulmm  tem- 
poris  abfunierent ,  repudiarfe. 
Tain ,     deciuiouatus,     aaiifjua 


Lntlnltatc,  mag^JirGias  noa 
cit.     Ep.isr. 

Cap.  5.  C  Ociavlits]  Ad- 
didi  C.  ex  Mir.  ct  c<l(l.  qnihus- 
flaiu  t  quia  ia  laii  jirincijiio 
ranandi  ]iraenoiiiiiia  folent  ad- 
di.  Mox  eiliili  c.v:Jllniatione, 
pro  vul{;ato  arjiimatione:  fic 
liijri  quiilam  liabent,  ct  Lati- 
nitas   poltiilat.     'Ek^.  . 

lii  itiriere]  Miror  magnum 
Euriuiiuauni  ixjuyjjr/nari,  iu 
illi 


1x6  SUETONU  u 

dato.     Provlnciae  praefuit  non    minore  infilria, 
quam  lortiiudine.      Namque,    Beilis  ac  Thraci- 
bus  mnn;no  proelio  fnJis,  ita  focios  tractavit,   ut     '* 
epiftolae    M.   Tuliii    Ciceronis    exftent,    quibus     ,■ 
Qnintum  fratrem ,    eorlem   tempore   p;irum    fe-     < 
cunda  fama   proconfulaium    Aliae    adminiltr.in- 
tem,  liortatar  et  monet,   imitetur  in  promeren- 
dis  fociis  vicinum   fnum  Octaviiun. 

Decedens  Macedonin  ,  prius  quam  profite-  . 
ri  fe  candidatum  confidatus  pollct,  morlem 
obiit  repenlinam,  fuperiiiiibus  liberis,  Octavia 
maiore,  qLiam  ex  Ancbarin ;  et  Octavia  minore, 
item  Aup,uilo,  quos  ex  Atia  tulerat.  Atia  M. 
Atio  Balbo  et  luiia ,  forore  C.  Caefaris,  t^enita 
eit.  Balljus,  paterna  fiirpe  Aricinus,  multis  in 
familia  lenatoriis  imaginibus,  a  matre  Magnum 
Pompeium  arliffimo  contini^ebat  £;rac]u:  fun- 
ctusque  lionore  praetiirae  inter  \  iginli  viros 
agrum  Campanum  plel)i  lulia  lege  divilit.  Ve- 
rum  idem  Antonius,  defpiciens  etiam  maternam 
Augufti   originem ,    proavum    eius    Afri    generis 


a»wine,  rt  putarp  opponi  aciel  ij?.,    iiIji  ideni   N-eibum   de  l)ac 

inltiiiciaf.     Senfus  elt:  <!uin  in  re.     Erx. 

provinciani    iret    cum    exeiritii,  Sfnatoriis  imfi^iiiihiis]     Ini- 

cui   illa    loca  transeunda  eraiit :  proprie    Jcnatoriae     ima^iiirs 

ne    alium    excrritiim  eo  millere  (licuntur.       Non    enim    vSenaio- 

Opiis  elTef.     F,R."«.  res,   qua  tales,   ius  ima{;inis  li.i- 

Procoiijulntum^     Propraetu-  bent.      Ima^ines  «le   maioribn* 

ram  proprie.     Seil  talis  periHU-  honertis   di«nniur.     Eh\.         \\\ 

tatio   paJlim  reperitiir:   viHe    in  iiobili  familia.    t]uae  pliires  li.»- 

Caef.  c.  5.).    IManut.  a«}  Cic.  ad  bnit    rlaroji   Seiiatores.     imaf^i- 

Div.  I,   i.utnlios  mittani.  Enx.  nfs  faiis   propric   dici   polerant 

C«}).    fy.      Pioflieri]       Rertc  S>riatni iae. 

hoc  recopium  »11,    pro    toiifue-  IJnn]      Non    vidro,     qnare 

ri.      De   re   ipfa   ell   prrf|iirniis  n«>ii  re<  ipi.im  idem,    tot  coiM. 

l«cus  apiitl  .Sailiiluum  C.iiti.  c.  ctiam  Mf.  Lyf.  et  cdd.  veterujn 


OGTAVIANUS. 


117 


fiilfre,  et  modo  ungiientariam  tabernam,  modof 
piHiliium  Ariciae  exercuille,  o])iicit.  CafTms 
quidem  Parmenlis  quadani  epiftola,  non  tan- 
tum  ut  pilcoris,  fed  etiam  lit  nummularii  nepo- 
tem ,  iic  tiixat  Aucuftum:  Materno  lihi  farina 
ex  crudifjuno  Ariciae  pijtrino:  lianc  Jinxit. 
nianihus  coUybo  decoloralis  Neruloneiifis 
menjarius. 

Natus  eft  Augnftus,  M.  Tullio  Cicerone  5 
et  Antouio  Confulibus,  IX.  Kalendas  Octo- 
Iires,  piuilio  ante  folis  exortum,  regione  Pala- 
tii,  ad  Capita  bubula:  ubi  nunc  facrarium  ha- 
])et,  alitpianto  poft  quam  excelTit,  conrtitutum. 
Nam  ut  Senntus  actis  continetur,  quum  C. 
Laetorius,    adolefcens  patricii  generis,  in  de- 


omnium  lcctionem:  fed  ut  ad 
yinionius  reteratur,  et  poft 
idcm  interpungatur,  llve  ut  no- 
nilni  yinlonius  praeponatur,  ut 
i.irtiim  ab  Ou<lcnilorpio.  Ep.n. 
Piftrinum  ^ric.  exercuijjc  ] 
rpiizonius  corr.  pijtrinain,  Ime 
cauffa.  Non  lolum  enim  taber- 
nae  et  oHicinae  exerccri  dicun- 
tur,  fed  et  Ipfae  res,  ut  in  Di- 
geftis  Jiahnium,  navls,  caupo- 
na,  imde  excrcitor  fiahuli 
etc.  Inliituit.  4,  5,  3.;  et  ipfum 
illud  excrccrc  pijiriniim  legi- 
tiir  ap.  Ajijjulfi.  g.  non  1.  ab 
initio. 

Quadam  rpifinln'^  Forte  il- 
la  ipfa,  quae  ad  M.  Antonium 
fcripta  exftabar  Plinii  t«mpore, 
((ui  eius  luentionem  iniicit  H. 
N.  51.  Ti.  Ekn.  At  Ofia- 
vinm  Alioffuitur  CalTius.     Num 


id   faccre    potuilTpt  in    epiilola 
ad  Antonlum  fcripta? 

Neruionenjls]  Fruftra  in 
lioc  nomino  ingeniuni  exjinrti 
funt  Viri  docti.  Lectlo  Luj^d. 
edit.  Ncmorejifis  fails  inlelli- 
gl  poteft.  Signlficat  cnini  Ari- 
cinum:  quod  huic  loro  a])tum 
elt.  Ern.  Et  vera  fcrlpiura 
vldetur,  iudice  eliam  Perlxonio. 
0[)pidum  eniin  Aricia  habuit 
ncmus  Dianae,  et  ab  illo  ne- 
more    cognomlnaiur.      Cf.  Ca- 

llg-  c.  35- 

Cap.  5.  Natus  eft]  Dis- 
putnilones  doctoruni  de  naiali 
AugiiUi.  quia  intrlraiiores  lunt, 
quam  pio  captu  elus  aetatis, 
cul  bac  editlone  iupilmis  con- 
fulere  cnpimius ,  et  malores, 
qiiam  pro  modo  noiaruni ,  non 
attiugemus.     Eas  rjui  cognolce- 


11$ 


SUETONII 


prccancla  graviore  acliilteiii  poena,  praeler  no- 
tatem  atque  iiarales,  lioc  quoqne  Patriljus  coii- 
fcriptis  allegaret,  elle  te  polleHoreui  ac  velut 
aedituiuu  ["0)1,  quod  primum  D.  Auc;urtus  na- 
fcens  attijrriiret;  peteretque  donari  quali  pronrio 
fuo  ac  peculiari  deo:  decretum  elt,  ut  ea  pars 
domus   contecraretur. 

ISiitrimentorum  eius  oflenditur  adhuc  lo- 
cus  in  avlto  fuburbano  iuxta  Velitras,  permo- 
dicu9  et  cellae  poiuariae  inftar;  teiietque  vi- 
ciultatom  opinio ,  tanujuam  et  natus  ibi  fit. 
Huc  introire,  nili  nccelTarlo  et  cafte ,  religio 
elt:  concepta  opinione  veteri,  quafi  temere 
ndeunliluis  liorror  quidam  et  metus  obiicialur: 
fod  ef  mox  conliraKita  vCi.  Nam,  quum  poilef- 
for  villae  novus ,  feu  forte,  (eu  tentaudi  (.aufla, 
cubiturn  fe  eo  contuUlTet:  evenit,  ut  poft  pau- 
cifRmas  noctis  horas  exiurbatus  inde  fuLita  vi 
ei  h\crita,  paene  femianimis  cum  flrala  fnnul 
ante   fores  inveniretur. 

Ijifanfi  cop;uomen  Thurj^o  inditum  eft, 
in  memoriam  maiorum  originis:  vel  quod  re- 
gione  Thurina,  recens  eo  nnto,  pater  Octa- 
\ius    adverfus   fugitivos   reui   profpere    gcHerat. 


recupit,  Ciirmanni  rditionrm 
rt  Clironologos  adent.  Era. 

Grai>iore  adultcriL  pornn  ] 
Oraviore  qiiani  ilatiita  crat  li- 
ftf>  Iiili.i  ile  adultniis.  Conl. 
l'aiiliini  ipr.  H  nt«ntt.  1.  J.  tit. 
2G.  S-  '  i-  ^t    'l^*  Inlpp. 

l)o/i(i/i  —  proprio  —  </<.'0  ] 
Vcra  Laiiiiil.T.'.  potiiilat  pnt/jrie 
fno  ;  n  foil.ifrc  li':  ^URtoiiius 
fdipiii:  HAiu  it  ia  libri*  Cir*.- 
ronift  hiioc  tuilBa»  iaiuduia  cwi^ 


rnpM  rfr.  Scil  non  Riuleo  ta- 
mvn  iii  liiiius  aclalis  fi  riptoro 
pro  txilo  cliccro.  Donare  lit 
Ii.  1.  pro  coniloiiarc.  Exemjila 
eiiaui  »lia  a  \  iii;»  iloctis  notata 
luiit.     Ei\\.  lilud     (lc    pro' 

prio  niLili  eit ;  ct  vul!;aium 
a>lt'0  Ijonuiii,  ut  ariaii  niliii  iit 
co  roiidonari  cii*Ii<Mi. 

<>•}).  7.  Hcf;ionc  Thurir^t\ 
Vulj^o ,  iit  rr^,  //:.  ViJe  aJ 
C*el.  c,  5j. 


OCTAVIANrS. 


^'^ 


Thnrjnr-m  cognomlnaLimi,  f;;lis  certa  prohr.tio- 
iie  tradidf^iim,  iiactus  puerilem  imaa;unculn}n. 
eius  aoream  veterem ,  ferreis  ac  paene  j:\m 
exolefcentibus  litteris,  hoc  nomlne  inrcrij>iai?i ; 
fjuae,  dono  a  me  Principi  data,  inter  (.iioicuh!- 
res  colitur.  Sed  et  u  M.  Antonio  in  ]".j>lil<)jis 
per  contumeliam  faepe  Thu-rinus  appeUattu': 
et  ipfe  nihil  amplius  quam  nn'rari  fe  relcriblt, 
pro  opprobrio  iibi  prius  nomen  obiici.  Poftea 
Caesaius  et  delnde  Augusti  cognomen  asfam- 
pilt:  akerunij  tehamento  maioris  avuncuh;  alte-^ 
rum,  Munalii  IHanci  fentenria:  quum ,  fpiibus- 
dam  cenfentilvas ,  Piomuhim  appeilari  oportere, 
ffuafi  et  ipfum  conditorem  Urbis,  praevahiir- 
fet,  ut  Auguftus  porius  vocaretiir,  non  tantum 
novo,  fed  etiam  ampuore  cognomine.  [(juod 
loca  quoc[ue  religioia,    et  in   quibus   aui^uralo 


Fcrrcis^  Ferrumlnaiione  acl- 
iiinctis  aereaeiniagiinciilae.  Erx. 

Citiicu/arcs^  Vir  doctus, 
npfcio  qujs ,  e  I>oniit.  c.  17. 
legebat  cubicnli  larcs ;  non 
male,  oninor.  Sic  Alexan- 
«lcr  Severus  iinagincni  Abraaml 
et  Ct.iifli  flicilur  jiofuiffe  iii 
larario,  Lampridius  in  Alex. 
Sev.  c.  2r).  Sed  tarnen  elt  iu 
Calig.  c.  7.  effigies  in  cuhlcu- 
lo  pnfiia.  Ern.  lliam  Lipfii 
coniecturam,  quam  et  Ruluik. 
])rolial>at,  irt  textu  yionenJam 
cenfeo.  Vulj^ata  ufum  liabet  ab 
onini  Latinitatis  iilu  aiienum. 
CofiP.  Vltell.  c.  2.  extr. 

jSomcn  priits  Jlf>i]  IntcH. 
<]Uod  olini,  aiiie  novum  cogno- 
nien,  liabuerat.  Sed,  nefcio  quo- 
motlo,  lempor  in  lioc  verbo  bae- 


Teo  ^  ct  ofttMrdor.  Ncqr.o  cnira 
vitleo,  cur  acldiiuir  noiio  tem- 
poris.  Surticiebat.  iil  nomcn  : 
quocl  fc.  cilet  lioni5ri!icum ,  et 
lignuin  gloriae  paternae.  IVe- 
qiic  eiiim  iu  eo  elt  caulSi.  ailmir* 
raiir.nls,  quotl  co  noriiiiic  iion 
anipliiis  litatur.  A^Idelur  corre- 
ci>">rem  indjixifie  pofiea,  cui 
alif![',iid  relponflero  in  p.nX^a- 
dente  debere  pui.?re^  Ehn;. 
Inre  hanc  rri/in  inlraiur  Ou- 
dcnd. .  qiii  ell.im  ordinem  imw 
tavlc  vciborurn  a  !MlT.  Enixi, 
fum  ferurus. 

C,  C.vcsAHis]  Ou<lciidorpiQ 
pracnomen  C.  Ii.  I.  fufptctum 
cit ;  non  male.  De  co^nomini- 
bus  fcrmo  eit.     Ern. 

Ouod  loca  quoqiic  —  — .■ 
Roma  rjl]     Ilaec  iuipecta  fue- 


ito  SUETONII 

qiiid  conrf»cratiir,  augufra  dicantiir,  ab  auctii, 
vel  ab  avium  geliu,  gulluve,  licut  eii.un  Ea- 
nius  docetj  icribeus: 

Attgiijio  augiirio  poftquarn  incJyta  condita  Roma  ejl.  ] 

Quadrimus,  patrem  amilit:  duodecimum 
annum  agens ,  aviam  luliam  defunctani  pro 
concione  laudavit.  Onadriennio  poli;  virlli  lo- 
ga  runi{)ta,  militaribu.s  donis  triumpho  Cueraris 
Xrricano  donattis  eft ,  quamquam  expers  belli 
prn')ier  aelatem.  Prolectimi  mox  avuncuium 
in  Hiipanias  adverfus  Cn*  Pompeii  liberos,  vix- 
dum  firmus  a  gravi  valctadine,  per  infeltas 
lioftibus  viaS)  pauclirnnis  comitibus,  naufragio 
etiamfactO)  fubiecutus,  magno  opere  deme- 
ruit)  approbata  cito  etiam  morum  indole  fuper 
ilineris  indurtriam.  Caefare  poft  receptas  Ili- 
fpanias  expedilionem  inD;.»:os>  et  indc  in  Par- 
tlios,  defiinante,  praemifius  ApoUoniam,  llu- 
diis  vacavit.  Utque  primunr  occifum  eum,  he- 
redemque  le  comperit,  diu  cunctaius,  an  ^pro- 
ximas  legiones  imploraret,  id  quidem  confi- 
lium  ut  praeceps  imniaturum<]ue  omifit:  cete- 
rum  Urbe   repetita  liereditatem  adiit,   dubitan- 


irtmt    Cartnepietpro    et    Oiulcn-  Xidtant,      f\\n  ciipiant    cogno- 

dorpio.  V  i<U'  Obfl".  Milc.  Dorv.  fccre     caiid Jin ,     OudelKl.     ad 

Vl.    Jj.    588-     R''ttp.     «it     opi-  li-  1      t'Hx- 

Jnor.    EtVN.         Nem^e  verba  as-  fixdumjinnus]     "MAe  vuU 

fiita    vi<lentur     e.\    l'aulo ,      1  c-  go   -vix  tuin ,     frcquenli  crrore, 

Ili  epitomatorc ;     ac>    ne  (]uis  ut  ap.  Tac.   .\iin.  i,  ^,. 
in  iis  Suelohium  Grainmdiicum  J)atos]      Velleius  a,  5q.  Gff* 

K-periat,    ea  prorfus    abhorrfni  titiiin    belliiiu   vocat.      Nempe 

d  f  liquae  nair.itiunis  colore.  Thrac»'5,     GetA«'   ei   Daci  con- 

Cap.   ,s.       OtiDcltrlTnuni   an-  liiiei ,  iJcoquo  prriniitaninr,  ut 

Htiin   cx^^tis]     r^f   mirni.TO  hoc  in  aliis   qiio«jiie   pdpiilis  nt ,    XU 

tn  uUAmque  |>«i(^ai  «iis^uuiui^.  a^<.  \ij>liil.  ui  Domiiiaiio,  Ehk» 


OCTAVIAInLS.  121 

te  m.itre,  vifrico  vero  Marcio  Philippo  confii- 
lari  inultani  disruadente.  Atquc  ab  eo  temno- 
re  exercitibus  coniparntis  primuni  cuni  M.  An- 
tonio ,  Marcoque  Lepido ,  tle1'n  tantum  cinii 
Anronio,  per  duodecim  fere  annos,  noviiTnne 
per  tjuatuor  et  quadraginta  ibius  rempublicani 
teiiuit. 

PropoHta  vitae  eius  velut  fumma,  partes  9 
iine^illatlm ,  neque  per  tempora,  fed  per  Ipe- 
cies,  exfequiu';  quo  diftinctius  demonfirari  co- 
gnolciquo  poffnit.  Bella  civiiia  quinque  gelTit: 
Mutinenfe,  Pliilippenre,  Perufniuin,  Siculum, 
Actijcum.  Ex  quibus  primum  ac  noviflimum 
adverfus  M.  Antonium :  fecundum  adverfus 
Brutum  et  C.jiTmm:  tertium  adverfus  L.  An- 
toniuni ,  Triumviri  fratrem :  (|uartum  adverfus 
Sex.    Pompeium,    Cn.  iiJium. 

Omnium  bellorum  inirium  et  cauffam  hinc  10 
fumpfit.  Nihil  convenieiitin.s  ducens,  quam 
necem  avunculi  vindicare.  tuerique  acta,  con- 
feiiim  ut  Apollonia  rediit,  Brutum  C:tiliumque, 
et  vi  necopinantes,  et  quia  provifum  pericur 
lum  fubterfugerant,  lep;ibus  aggredi,  reosjp.ie 
caedis  abfentes  deferre  ftatuit.  Ludos  auteni 
victoriae  Caefaris  non  audentibiis  facere,  qui- 
bus  obtigerat  id  munus,  ipfe    edidit.     Et   quo 


Cap.   TO.    T.fgi/>us]    Nempe,  bat.       Viile    qna^    dixlmns    ad 

de  vi ,    aut   alia  aliqua   eiusmo-  Ca>?f.    c.    ig.      Lex    amem    Pe- 

Ji:     non    Jege  Pedia,     ut   Bot-  dia   hic  per  infigiipm  pnrnchro- 

necceio    et    Burmanno    placet;  nifmum    in{elliganir.     Nam  ea 

qnod  valiltt   miror.      Neque   il-  laia     elt    a      Petiio     in     piinio 

lud    ahfeittes    impedit,      quoii  confuUtn    Octavii.      Atqni    liic 

yniiat  legem   Pediam   refpicere>  formo    elt    de     Ort.ivio    ailluic 

quae     abfeates,     vei     reipubli-  piivato,     et   Apolionia   vix    r«*' 

c«e  cauITa,     deferre    permitte-  dnce.     Er>% 


itaa  SUETONU  f. 

1 

confianllus  cotf^ra  quoque  exfequeretur ,  in  lo-    jj 

cum  Trihuni  plobis  forte  demorlui  candida-  k 
tum  [pelitorenij  fe  oflendit:  quamqiiam  patrici-  -i 
iis ,  nec  duni  Senator.  Sed  adverfante  cona-  ] 
tibus  fuis  IM.  Auronio  Confule,  quem  vel  prae-  \ 
cipuum  adiutorem  fperaverat,  ac  ne  pubiicum  ; 
quidem  et  translalilium  ius  uUa  in  re  fibi  fme  I 
j>actione  graviflimae  niercedis  impertiente,  ad 
optimates  fe  contulit:  quibus  eum  invifum  fen-  5 
tiebnt,  maxime  quod  D.  Brutum  obfelfum  Mu- 
tinae,  provincia  a  Cacfire  dala,  et  per  Se- 
jiatum  confirmata,  expellere  armis  niteretur. 
HorLanlibus  ita(jue  nonnullis  ,  percuflbres  ei  fub- 
orriavit:  ac  fraude  deprehenla,  pcriculum  in- 
vicem  metuens,  veteranos  fnnul  in  fuum  ac 
rcipublicae  auxilium,  quanta  potult  largitione, 
contraxit.  Iuiriis([ue  comparato  exercitui  pro 
Praetore  praeelle,  et  cum  Hirlio  ac  Panf.i, 
qui  confulalum  acceperanc,  D.  Druto  oj^eni 
lerre,  demandatirtn  btellum  tertio  menfe  con- 
fecit  duobus  proeliis.  IViore  Antonius  einn  fu- 
giHb  lcribit;  ac  line  paludamenlo  e(juoquc  poIL 


CiiniU<laliLm  pcti^orcin]  AI-  quorl  oninibus  roiirrjlitur.   Tib. 

I<'iuiiiiiu  ^lolTenia  elL  (^uia  pe-  c.  ^o.perJ^piHicmpublici  iuris. 

lilorcin  a  codd.  qiiibusdani  ali-  Sic  eiiam  dici  a    Ciceront<,   ex- 

ell,  id    (lolevi,    ut  et   Ond.  nil.  enipl.i    iii   Clavc    coiii;elia    do- 

frcit.    EnN.         liuci-erriiiii  liiiit  ccnt.     Enx. 

codd.,    tjui  idojiiiltunl/    fjuod  ylcfrnuJc']     Viil<;o.  fuhor- 

<;l  iubet  conllans  iilus  rcMiionis.  navit.     hiac  Jr,      lllud,     qund 

2uadebat  ctiam  JAiiliiik.en.  jiraetuliiuas .     Gncir.  3.    et    alii 

AcT   dum  Hcnator]      Oiiod,  duo   codd.  fen"arunt ,    ci  iiicii- 

«  Iej;c  .Siillae,    nemo ,    nili  Su-  Xo  probavit   Oudcnd. 

nattir,  Triluinuj  eni- pf/trrai.  iu,  Jn[l'n,ti/ni']     A  Stnatn  ,  .i^en- 

f   lcgibiis  f.urr.itis,    nemo.    iiili  te     ir|>iiuiis    Cicerone ,     nt    e^ 

.jdeb/«ius.     y.tw.  E|iilioli.N    ad    O.    Ir.     ci   l'liilijv 

Pub/irum    —    iut]      h\    elt,  |)icis   conitai.     liH.N. 


OCTAVIAN  US. 


123 


bicluum  drmum  npparuKTe:  requoml  Fatls  con- 
itat  iioa  modo  clucis,  Tecl  etiam  miliiis  lun- 
clum  munere;  atc]ue  in  mcclia  dimicatione, 
acpiilifero  lepjionis  liiae  graviter  faucio ,  af[ui- 
lam  humeris  lubiiie,  diuque  portalle. 

Hoc  bcllo  quum  Hirtius  in  acie,  Panfu  ir 
pauUo  poft  ex  vubiere,  periilent,  rumor  incre- 
Lruit,  ambos  opera  eius  occilos:  ut,  Antonio 
fugato,  repubbca  ConfLjibus  orbata,  lobis  victo- 
res  exercitus  occuparet.  Paniae  cjiiidem  adeo 
lufpecta  mors  fuit,  ut  Glyco  medicus  cuftodi- 
tus  lit,  cjuali  vcnenum  vuineri  indidiflet.  Adii- 
cit  liis  Aquilius  JSiger,  alterum  e  Confuli- 
bus,  Hirtium,  in  pugnae  tumultu  ab  ipfo  inter- 
emptum. 

Sed  ut   cognovlt,   Antonium  poft  fugam   a   12 
M.    Lepido     receptum,     oeterosque     duces     et 
exercitus  coufentire  pro  partiljus,   cauffam  opti- 


•Snac]  I.  c.  uiiius  dc  Ipgio- 
nlhus,  fjiias  nifucede  conduxo- 
rat,  qiiibusque  pracerar.    Eivx. 

Caj).    II.     Soliis  viccorrs  ex- 

rrcitus]     Hoc   verum   elle   non 

poip/r.     ^liiiime  victor  erat  ex- 

eiciius    1'anlae.       KVc    tlcfunt 

!M1T. ,    f|ui   liabeant  vicLor ,    ut 

fyllalia   cs  e\  inoximo  vorabu- 

io  a^liiaofiflt;  vidcdUtr.    Sed  Ou- 

dend.  Cflidit  ricior  tres  cxcr- 

cittis,    mntus     maxime     verbis 

Eutro]).    7,    I.    Qiiare    tres    ex- 

ercilus      uai      Cnrjari     parue- 

rant.  _. 

r 

Cap,  12.  Pro  parti5us']  Le- 
ctionem  efie  gcniiinani,  non 
«injilius  diibitaudiini  cfle  vide- 
tur.    Snd  de  rcuifu  tius  <imbi2i 


potefl.  Cafanbonus  puint  in- 
telligi  parles  Antonii  et  Le|)i- 
di :  ceteros  duces,  Plaiicum  , 
Silanum:  Burmannus  autem 
Pompeianas  partes  intelligit, 
de  quibus  iimpliciter  partes 
folet  diccre  Suetonius :  nam 
Octavio  aniinum  fuifTe  vindi- 
caudi  Caclaris,  quod  confequi 
non  potiiiflet  per  duccs,  jiro 
partibus  Pompciar.is  conlcn- 
ticulcs.  Sed  ica  ncc  ante  Hir- 
tio  et  Panfae  adiungere  fe  de- 
buiflet.  Probauda  elt  uti(]iie 
Calauboni  iiuerpretatio.  <^uia 
vidcljat  Octaviiis,  poicntiain 
maximam  iii  eas  j)ari'."5  in;  li- 
natam,  jirojitcrca  oj)iim.;tcs 
rcliquiu     linN. 


124 


SUETONII 


ij 


matlum  [inc  cunctatione  lleferuit,  ad  prae- 
textuiu  nuUatae  voluutatis  dicta  factaque  quo- 
rundani  calumuiatus :  quali  alii  fe  pucrunij 
alii  omanduni  toUcndumquc  iactailent;  nec 
aut  fibi,  aut  veteranis  pnr  c;ratia  referretur, 
Et  quo  mac;is  poeniteuiiam  prioris  fectae  ap- 
probaret,  Nurfiuos  grandi  pecunia,  et  quam 
pendere  nequirent,  multatos,  extorres  oppido 
egit:  quod  Mutinenfi.  acie  interemptorum  ci- 
vium  tumulo  publice  exflructo  adfcripferant, 
Pro  Uberiate  cos  occubnijje. 

Inita  cum  Antonio  et  Lepido  focietate, 
Pliilippenfe  quoque  hellum,  quamquam  invali- 
dus  atque  aet^er,  duplici  proelio  transegit:  quo- 
rum  priore  caliris  exulus  vix  ad  Autouii  cornu 
fuga  evaferat.  Nec  fucceffum  victoriae  mode- 
ratus  efi::  fed  capite  Bruti  Homam  mifio,  ut 
Ttatuae    Caefaris   fubmitterelur,    in    fplendidifli- 


Tse  aiit  Jl/jt]  Recte  liuli^^a- 
riint  quitlam  ^  iii  doru,  lcn- 
benilum  ncc  aut  nfjnr.  Nam 
in  liis  nori  ratio  fiipcjioris  red- 
ditur:  fed  pcrlinent  ea  ad  ca- 
lumniam  factoruin  ,  iit  lupe- 
riora    aJ   Jicta.     Ekn.  Re- 

ct'|»i  currectionem  jilanc  eviden- 
tem. 

Gap.  i^.  Srii.C'-[)uni]  Cndd. 
X]u'idim  Jnicrjpt  haLicnt:  <|iiod 
iicc  niihi  dis]direl.  Nnm,  (|in)d 
r<iirmaniiiis  daiiviim  |i(iiiu.s  jio- 
ncndam  luilTr  purat  :  imn  ve- 
niebat  io  meniem  \  iro  doctif- 
/imn,  fif.r-.dii  ofle  d.<tiTum. 
JNam  .  (jiiia  dativi  illi  in  ui  ct 
r;  aliijuid  duii  liabciit  ,  iii  inul- 
tiit  ultiina    liiteia    abiciia,    jiun 


modo  a  poetis,  fed  etiam  jiro- 
faicis.  CfMerum ,  etiani  aliis 
locis  vioderari  iungitur  aicu- 
fativo  apud  Noftrum.  Ern. 
Ideo  rectum  eft  fuccrjfuni , 
quod  ct  Ruhnk.  praeftrehat. 

Subinitteretnr]  Intell.  ut  ail 
pedes  Ilatuae  Caefaris  ponere- 
tiir,  contiimeliac  caiilla:  quall 
a  Cncl.irc  pedibus  calcandum. 
Liliri  qiiiddm  habcnt  ful>iice~ 
relur,  quod  (Judendorpius  re- 
crpit.  Nil  rcfert  qua  lcnlum : 
fcd  tanion  Jubiiccrctur  magis 
redolot^ibrarinm .  quam  fub" 
ntiltrrelir.        Ern.  l'aium 

iiioiicil  hacc  ratio.  Oudendor» 
})ii  i;iaviorcs  fiint,  primum  lidet 
opiimoiuiu  jMU  >    (lutbus  plcti- 


OCTAVIANUS.  125 

nnim  quemqiie  captivum  non  fine  verbonim 
contumelia  laeviit:  ut  quidem  uui  Tuppliciter 
fepuliuram  precanti  rerpondille  dicatur:  lajn 
Hiam  "luylncrum  fore  jjotejtatem;  alios,  pa- 
trem  et  iilium,  pro  vita  rogantes,  fortiri  vel 
micare  iuliHiej  nt  alterutri  concederetur;  ao 
fpectafie  utruinque  morientem,  cum  p.itre, 
quia  fe  obtulerat,  occifo,  filius  quoque  volun- 
tariam  occubuiffet  necem.  Quare  ceteri,  iii 
his  M.  Favonius,  iile  Catonis  aemulus,  quum 
catenati  producerentur ,  Imperatore  Antonio 
honorifice  fahitato,  liunc  foediflimo  convicio 
coram  profciderunt.  Partitis  pofl:  victoriam 
officiis ,  qimm  Antonius  Orientem  ordinandum , 
ipfe  veteranos  in  Jt;diam  reducendos  et  muni- 
cipalibus  agris  collocandos  recepilTet:  neque 
veteranorum  neque  poJleflorum  gratinm  tenuit: 
alteris,  pelli  fe;  alleris,  non  pro  fpe  merito- 
rum  tractari  querentibus. 

Quo   tempore  L.  Antonium,    fiducia    con-   i4 
fulatus,  quem  gerebat,  ac  fraternae  potentiae, 
res  novas  molientem,    confugere  Perufiam  co- 
egit,  et  ad  deditionem  fame  compulit:  non  ta- 
nien  fme  ma^nis  fuis,  et  ante  beilum  et  in  bel- 


que   cx  noflils   accedunt,    tum  iii    voliicrum  f.    pocrftatcm, 

DioDis  vox  B^^t^f.      Idem  pla-  iit  edidlt   Oudiind. 

cebat  Riilmkeiiio ,   notanti,  ve-  Sortiii    et     /nicarc]       Olira 

nerantis    et  fupplicis    eHe  fub-  pravo  fenfu,     dimicare.     Saiis 

mitti ,  fubiici     auteui    victi  et  notum   ell  hodie,    quid  /ii  mi- 

calcari.  care.     ConF.  Intpp.  ad  CIc.  de 

l  olncrtim  fore  potc/tairm]  Off.    5,    19.    et   23.      Mox    non- 

Alii ,    Imn  ijiam  in  voliicmm  niiJli    cod<l.    Qui  fi  obtuL  for» 

f.  poteftnte,   quod  nemo,   pu-  tafle  raelius. 

to,   portliabcret    alteri,    nill  hoc  Cetcri,  et  in  his'^     A  qiiibus- 

ia  Memm.  repertuni  eflct.     Sed  dam  libris  abefl  et.     Utriusqua 

minimc  i>la(  «t ,   hoc  c^iie  loco,  foimae  exempla  fimt:     fed  tap 


126  SLETOXH 

lo,  dlscvlmlnibns.  Nnm  qiium  ipectaculo  In- 
dorum  crcgarium  militem ,  in  quatuordecini  or- 
dinibus  rcdenlem,  excitari  per  apparitorem  iuL- 
fiilet,  runiore  ab  obtrectatoribus  dilato,  quafi 
eundem  mox  et  discruciatum  iiecaflet;  mini- 
mum  afuir,  quin  periret,  concurfu  ct  indigna- 
tione  turbao  luiliiaris.  Saluti  luit,  quod ,  qui 
deliderabatur,  repente  comparuit  incolumis,  ac 
jfine  iniuriii-  Circa  Perulinum  autcm  murum 
facrilicans  paene  intorccptus  cft  a  nianu  gla- 
diatorum,  quae  oppido  eruperat. 
i5  Perufia    capta,    in  plurimos    animadvertit; 

orare  veniam,  vel  excuFare  le  conantibus,  una 
voce  occurrens,  liloj^iendimi  f]IJe.  Scfibunt 
quidam,  trecentos  ex  dedilitiis  electos,  utrius- 
que  ordinis,  fjd  aram  divo  lulio  exftructani 
Idibus  Martiis  hofliarum  more  mactatos.  Ex- 
/titerunt,  qui  traderent,  conruko  eum  ad  ar- 
nia    iile,    ut  occulii  adverlluii,    ct  quos  mctus 


inen  raeplus   <»l   wirlliTS  omuu-  \yiM%    rcc(»|imtntt      nptpie     eft 

tur,    itaque    delcvi.      Ekx.  im.iunima    IJjtfii   coijiectura , 

Cap.     15.      CortJ'a/to  ]      Ser-  ut  riuiiiiuimus  ait.     Cnmpofllo 

vavjnjus   lianc  leciioiiein ,    quiii  propius    acceoit    a<l    lectionem 

e/l    ufltatiilinia   ct    pluiiiiioiuin  iiMlit.    et    «mUI.,      c]uae   tiahent 

Jibrofuni  cojilcufu  firmarur.  Ckv  ejc  propofiio.       Sic  etiain   ML 

teruin    cam    Idllam    «tle    puta-  Lyl.      Cetcrum     aputl     Liviuni 

mus,  nili  <]iiis  d^mionltrct,  coi:-  r|no(]ue    Q.    11.    vatiant    co<l»h 

Jitito   «lici    poile  pro   e  compo-  iiitcr     compacio ,     confpccio , 

Jito.      Nerao    non  confullo   a«l  conftdto,  ubi  ^ide  Oronor.  et 

arma   it.       ^cd   hoc   nuiic  non  Drakenb.      Ehn. 

«juacriuir.       Sm.-toiiiiis      «liccre  h.uai]      In     lioc     pronomirc 

vult .     Acitoiiiiiin   tijnrenfu    \u-  liacrcat  atii  ntus    loctor.      ElTit 

gulii    ainia   C('|.iiTf:  qiioci   r{\  e  cnim  refcrendum  ad  .\u.-;ul}nm, 

compncto ,     vi.l    <•    tontpvjlio.  «juod  ros  non   paiiiur.     Aiitoni- 

Illud  Lip(io  placcbat  ;   tt  Grac-  ns    v    compactn    ad    orma    iit. 

%ius,    <ironoviu«  cl  Uudcadoi-  ea,  i^Uii*  iubiicitiu,  Ui:  CAUjId. 


OCTAVIANUS. 


icy 


magis  qnam  volnntns  contineret,  facnltate  L. 
Antonii  dncis  prneoita,  detegerentnr;  devictis- 
fjne  liis  et  coniiicalis,  promilla  veteranis  prae- 
inia  perfolverentnr. 

Bellnm  vSindnm  inchoavit  in  primis,  fed  iS 
diu  iraxit,  intermiiiinn  faepins:  inodo  reparan- 
darnm  claflinni  cauiTa,  qnas  tempeiiatibus  du- 
plici  naniragio,  et  qnidem  per  aeilatem,  ami- 
ierat:  modo  pace  facta,  flagitante  jjopnlo,  ob 
iHterclnfos  commeatus,  famem(|ue  ingravelcen- 
tem :  donec  navil^us  ex  iniegro  fabricatis,  ac 
vijiinti  1'crvonnn  miililins  manumiftis,  et  ad  re- 
ninm  datis,  portum  lulium  apud  Baias,  immir- 
fo  in  Lucrinnm  et  Avernnm  lacum  mari,  pife- 
cit.  In  qno  quum  Iiieme  tota  copias  exercnif- 
fet,  Pom}>einm  inter  Mylas  et  Naulochnm  fu- 
peravit:  fnb  horam  pugnae  tam  arto  repente 
fomno  devinctus,  ut  ad  dandum  fignum  ab 
amicis  excitaretur.  Unde  praebitam  Antonio 
materiam  putem  exprobrandi,  IVe  rectis  fjui^ 
tlcm  oculis  cuin  adfpiccre  potuijjc  in- 
flruclam  aciem:  Derum  Jupinumj  caeluni 
intucntcniy    Jiupiduni     cubuijjc:     ncc    prius 


rioqnljltm'  nomen  L.  Antoni!: 
fjiiod  li  rejjonatur,  in  fecjiien- 
tibus  L.  ^'iitonil  del-endum 
01  it,  tle  FreJnslieinii  conicctu- 
ra.  Optimi-ui  vicietnr  legi : 
i:um  ad  arina  cjfc.  lia  isiliil 
«Ulfn^lnm.  Ens.  Niliil  fa- 
nc,  liili  Loec  ijifa  coniectura. 
O})li:no  contra  C.ii"aii?>.  mo- 
nuit  Gronov.  ad  J.iv.  1.  c.  le- 
^ontluiM  effe,  compa^:io  ilse 
(  ompscto  etim  ncl  a.  (llr,  li.o. 
Arv^uftKm  itl  lei  ilTe,  jM>fifjt;aoa 


intor  iilnm  pt  L.  AntonKjm 
consvniiret .  nt  fiiniilacium  in- 
imicitiae ,  oi  fic  <]ui  jiraefen- 
tem  ftanim  gravarentnr,  An- 
tonlo  vclut  duce  vel  capiie 
oblato,  voluntates  nudarent. 

Cap.  it'.  Sotniio  detiiiclus] 
In  alionot  MlT.  cit  deviclus , 
ut  aj).  Catul].  C.J.  T?.a.,  ubi  vii^e 
Intjip.  et  Brouckli.  a<l  TibuH- 
I,  2,  2,  At  conf.  ricinf.  ad 
Ovicl.  Met.  II,  a;^,s.  C.cbta 
]j*ec    elt  tomm<!tati<s. 


i2Q  SL^ETONII 

farjexiffe j  ac  mililibus  in  cojifpoctum  fuif- 
fci  (juaiJi  a  M.  yi^iippa  fufi^alae  fint  ho- 
Jl:iiij?i  naves.  Alii  dicriim  Itictumcjue  eiiis  cri- 
iiiinantur,  (juaii  clailibus  tempeltate  perditis  % 
exclaniaverit ,  eliatJL  iiivito  jVcptnno  i.^icto-  " 
riam  fe  adc-pturiuji:  ac  die  circeniium  proxi-  \ 
mo  rollenmi  pompae  limulacrum  dei  detraxe-  \ 
rit.  Nec  temf-re  plura  ac  maiorn  pericula  ullo 
alio  beilo  adiit.  Traiecto  in  Siciliam  exerci- 
tu ,  quum  partem  reliqimm  copiarum  continen-  ] 
ti  repeteret,  oppiellus  ex  improvifo  a  De- 
mocliare  et  Apollophane,  praelectis  Pompeii, 
iino  demum  navip;io  ae^eirime  eiiugit,  Iterum 
quum  praeter  Locros  Uliegium  pedibus  iret, 
et  profpectis  biremibus  Pompeinnis  terram  le- 
gentibus,  fuas  ratus  derceudiiiet  ad  litus, 
paene  exceptus  elL  Tunc  etiam  per  devios 
tramites  refucieiitem  fervus  Aemilii  Paulli ,  co- 
niitis  eir.s,  doleus  prorcriptum  oiim  ab  eo  pa- 
treni  Pauilum,  et  quali  occalione  ultionis  obla- 


In  conjpect.  fiilJTe']    Menini.  cjuod  vi.v   fpiiriim   liabet.     Con- 

ftt  iilil ,     in   Tiis    iilcrf|ue   Gutif.  linentrm    reptteie,    veiiimeJl. 

et    l.tiijgol. ,    i'en/Jp\     Sntis  be-  Ita«jue   alrerutn    correxerim    ob 

ne,     et     (ic    S.    loquirur    eriain  paiteni  rel.  cop.    Ebn.          Hoc 

Caef.  c.  55.      Quanuiuam    illiul  vehemeiiter  displicet.      Si    quid 

qiioquc  Latine    tiiciiur,  ut  Cic.  mur.indiim,      praepofitio     anle 

ad   Ait.  15,  '\.    Quo  die  in   Tu~  coiitin,     addenda    erit.      .\t  n« 

Jculnnuin  cx^xn  fiiturus.  Conf.  lioc     quidem     opus,      certnque 

Burm.    ad   Ovid.  Iler.  il),  i38.  e/l: ,  ea   lectjo ,  quae  in  textu  lc- 

Quum  pariem    reliqnain  co-  fiitur. 

piuruin    conlinrnti    rrpetrrei']  /'atreni  Paullum]    lutell.  L> 

Sic  fcro  li^tri  frripli.    E  iM(.  l  1-  raulium    Conf    «.  U.  703.  pro- 

Cni    quidam    «Mliili  rc  ijutiin   ad  fciipium    a    fiarre   Lepi«lo    Tri- 

p.   r.  c,  contlnentrni  rrpelcret.  umviro.      Vide   Pcrijtoii.   Anini. 

Noiirrrt  lectio  latts   pl.ict-t.     Iii  hiil.  p.  i»i.  fqq-     Eimk. 

ilU   diiriim  Ai  partfin  r.  r.  re-  El     qimft      occafione     etc.] 

pelere:  inhac  ad  fiuriaiii  r.  Ct  Ptuo   et   dwlenduiit.     NtiU  pU- 


OCT\MANUS. 


"9 


ta,  iKterficere  conatii.s  eft.  Pofi:  Pompeii  fu- 
gam -c<>iiei2,arum  JiJreruin,  M.  LepiuMm,  quem 
jdx  AiVica  iii  aiixiJiuni  evociuat,  ruperbientem 
vii;Inii  lei^ionum  iiducia,  fnmmasque  fibi  par- 
tes  terrore  ac  nuais  vindicantem,  fpoliavit 
cxercitu ;  luppJicomque  concefia  vita  Circeios 
in  perpctiiimi  relei^avit. 

M.  Aiuonii  focietatem  femper  dubiam  et  17 
jncertam,  reconciiiationibusque  variis  male  fo- 
cillatam,  abrupil:  tandem.  Et  quo  magis  dege- 
iieraHe  eum  a  civili  more  a.pj>robaret,  teUa- 
mentum,  quod  is  Romae,  etiam  de  Cleopa- 
trae  liberis  inter  heredes  nuncupacis  relique- 
rat,  aperiendum  recitandumque  pro  concio- 
iie  curavit.  Piemifit  tamen  hofti  iudicato  ne- 
celTitudines  amicosque  omnes,  atque  inter  ali- 
os  C.  Sofium  et  Cu.  Domilium,  tunc  adhuc  Con- 


iie  alii.miira  eft.  Erx.  Non 
•ita  ptaiio.  ISon  Jblus  dolor 
.enm  iinj.iillffet  ad  conatum; 
flcci-lJit  obiata  occafio. 

Cap.  17.  Dc  C/fiOpntrae  li- 
"y^ens]  Sic  f<!rf?  libri  fciipll: 
in  liii  i.yit^r.  Nec  taineti  {lis- 
pJict;t  rVeinsbemJi  coiifctio: 
dfi  Cleopaii a  et  iiheris,  fcil. 
eius.      Ertn'.  ^NIelior    tamen 

Calaiiljoiii,  de  Cleopatra  et  de 
CLco-pnirae  librris;  etfi  lepe- 
titttm  de  r.os^  ofFendit.  AH- 
niiiteijt^a  erit  foifan  conieciu- 
ra  I.  F.  Gt  ''novii :  etiam  de 
Clcopatra  lilwris ,  i.  e.  liberis 
ex  Cl.  fiiMatis. 

Rewifu  —  hofti]  Holti» 
atniciiiae  priltinae  hoc  tiil.iuit, 
\t\  pitts  aniiris  parceret;  de  q^uo 

yoi.  1. 


611.1^1  concedere  et  condona- 
re  ilicitur.  Omnium  exenipla 
funt  apud  Ciceronem.  Ern. 
Exfjulfitiore  fi^^niHcatu  ufus  efl 
S.  in  verbo  rcmittendi.  Sen- 
fus  eft:  Facile  tulit,  conceffit, 
ut  etiam  hoflein  iiulicatum  An- 
toniitni  necefrarii  et  amici  fui 
fec|iier<»ntur. 

Et  T.  Domitinm]  Ouia  nuli- 
lus  Domitioruin  hoc  praeno- 
miue  niemoraiur,  hic  aulein 
ab  aliis  Cn.  dicitur,  aut  hoc 
reponenilum ,  aut  T.  delen- 
dum  vi.Ieuir.  Hoc  plaeet  Ou- 
dendorpio.      Ern  Repofui 

Cn.,  ne  aiierurn  ex  duobus  no- 
miniljus  careat  praenomine. 
Nec  valJe  disHmileS^  fuat  Lae 
fi^lac. 


I50  SUE1C3MI 

fulos.  Bononienfvbijs  qnoque  public(3,  quod  iii 
Aiitoniorum  clipnteia  antiquitiis  erant,  gratiam 
fecit  coniaraudi  cum  tota  Italia  pro  pairibus 
fuis.  Nec  uuilto  poft  navali  proelio  apud  Acti- 
um  vicit,  in  ["erum  dimicatione  protracta,  ut  iii 
nave  victor  pernoctaverit.  Ab  Actio  quum  Sa- 
mum  in  liiberna  fe  recepiffet,  turbatus  nuntiis 
de  feditione  militum,  praemia  et  mifiionem 
pofcentinm,  «pios  ex  onmi  numero,  confecla 
victoria,  r*rundifium  praemiferat,  repelit  Itali- 
am,  tempertato  in  traiectu  bis  cojiflictatus:  pri- 
mo  intoi-  proniontoria  Peloponneli  atqiie  Aeto- 
liae,  rurfus  circa  montes  Cfraunios,  ntiobique 
parte  Liburnicarum  demerfa ;  limul  eius,  iii 
qua  A^eliebatur,  fufis  armamentis  et  gubernaculo 
clifTracto.  Nec  amplins  quam  le[)rem  et  vigiu- 
ti  dies ,  donec  defideria  militum  ordinarentur, 
Brundilli  commoratus,  Afiae  Syriaeque  circui- 
tu  Aeg^ptum  j^etit;  obreilaque  Alexandria,  qut» 
Antonius  cum  Cleopatra  confugerat,  brevi  po- 
tltns  efi.  Et  Antonium  quidein,  feras  condi- 
tiones  pacis  tentantem ,  ad  mortem  adegit,  vi- 
ditque  mortuum:  Cleopatrae,  quam  fervatam 
triumpho  magno  opere  cupiebat,   etiam  Pfyllos 


Srditionr  milinim'^     Delent  Ortiinfirt-ntitr'^      Sic    dicitur 

fjiiitlnin  ,    in  liis  Oiulcinloijiiiis,  nt    i>rJinarc  provincias  ,   b.  e. 

•milltiim,      qni;i    a    codd.    fjiii-  coiiftitncretur  fle  jnacniiis  luili- 

Ijusdnm  abcit ;    non  bcne,  o\n-  tnm.     Ern. 

iior.      Snetoiiius  lemper  nflilit,  /'ntitiis  i-Jl  ]   li\  i.anxm  nnit- 

Ut   1  il>.    c.  2/J.  ft  iililii.     EhN.  le    Scxtili,       ililcimus     o    S(Jto 

Rcprlit     llnlitim]       C)ii(|cn-  njnnl  M.irn.l).  S.u.  i,  la.   Ebn. 
florjiins     c     vfliij^iis      liiiroruni  /  iJil^iic]      Sii.sliniiir   vitlcic 

fcr.  f  oirij;it :  rcpi't!tn' Iinlin  ~  iiioriiinin     tjiioiuliiiii     ainii.iiiii, 

cji    ri\n/li<tiiLits,       Kon    bcne.  nt  nionui  conrpciu  u>:ulos  \i:i- 

l)cbi'r(l  <  llc  rfpvttns  Italiam.  IV.  rct:      tnma    inniKinius    luit, 

£u.\.  ScJ  i(I  (.iiiu'11  ii(::.ii  fliitaiclius 


OCTAVLVINCS. 


151 


aJmovity  qui  veneiiinii  ac  vir.is  exiitgerent ; 
qiiod  perJHe  morfu  .'i!"pidis  pulabiitur.  Ambo- 
bus  coiumunem  iVpulturae  honorcm  tribuit,  ac 
liinuilum  ab  ipiis  inchoatum  periici  iufllt.  An- 
tonium  iuvenem ,  maiorem  de  diiobus  Fulvia 
genitis,  fnnulacro  D.  lulii,  ad  quod  poft  mul- 
tas  et  irritas  preces  confugerat,  abreptum  in- 
teremit.  Item  Caefarionem,  quem  ex  Caefare 
patre  Cleopatra  concepilFe  praedicabat,  re- 
tractum  e  fuga  fupplicio  aifecit.  Reliquos  An- 
tonii  reginaeque  communes  liberos,  non  fecus 
ac  necellitudine  iunctos  iibi,  et  confervavit, 
et  niox  pro  conditione  cuiusque  fustinuit  ac 
fovit. 

Per  idem  tempus,   conditorium    et  corpus   18 
Magni   Alexandri,    quum  prolatum  e  peneti\ali 
fubiecinet  oculis,  corona  aurea  impofiia  ac  flo- 
ribus  alJ3erlis  veneratus  eft:  confukusque ,   nura 


in  Anton.  p.  95?..  T'UlU(jue 
viortnam  Clropatrain ,  f|uod 
tTt  in  Rom.  cflit.  ,^  liabct  eitam 
ML.    Lyf.      6eil    eam    iectionem 

-ncn  patiuntiir  letjucntia.  ISam 
iiiliil  e("t,    quo  J'Jj  !i'os  adinovit 

.rcfc'iatur.  Oudentlorpiiis  cor- 
rigit  ultroquc  moniiae  Cifo- 
palrne:  ied  copula  allena  clt. 
Intcliigendum  elt  y<oIt  Cleopa- 
irae  ,  autem  ;  quia  hoc  lefer- 
tiir  ad  qtiidein:  rt  id  alibl 
ipioque  omittitur  In  tali  itru- 
ciura.     En^". 

Putalxilur]  \'ide  Aolian.  H. 
A.  f),  ir.,  et  quos  il'i  iaiulat 
A.  Gionovius,  qui  ctiani  ritat 
jnarmor  inlertiim  ^leicaii  Me- 
tallolli.     p.     567.    et    Mor^agni 


et  Lanclfi  Epirt.  p,  /\o.  feq. 
Excerpta  inde  dat  Bibl.  Ilal. 
T.  1.  p.  165.     Erx. 

Ex  Cacfare  C/copatra']  Plc- 
rique  JMff. ,  ctiam  nollri ,  ejc 
Cacfare  patre  Clcop.,  llcut 
c.  45.  pr.  lllain  vocem  meri- 
to  intcrporuit  Oudendorpius, 
qucm   lequimnr. 

Cap.  ig.  yffperfum]  Sic 
etiani  Mf.  Lyf. ,  quo  magis 
cum  r»urnianno  praetuli.  Ce- 
tcium  alrera  vu^gaiior  lectio 
cdd.  Jluribus  afpcrfls  facilior 
eit.     Enx.  Atque   haud   du- 

bie  vcrior,  propter  codd. 
fimul  auctoritatem ,  in  quibus 
vitiofe  eit  afperfus.  Sic  et. 
Guelf.  1.,  atLoiigol.  adfpcrfis. 

I    a 


id^  SUETOJNU 

et  PtoleiiiiteMin  infpicere  vellet,  Hf*gejn  fe 
"voliiijfhj  ait,  viderej  non  mortiios..  Aeny_ 
plum,in  proviiiciae  formam  redaclani,  ut  irra- 
ciorem  halji'iorem<|ue  annonae  url>ica«^  redde- 
ret,  foffas  onuies,  in  quas  Nilus  exacituat ,  ob- 
limntas  loiiga  vetullute,  ruiiilari  opere  deterfit. 
Quoque  Aciiacae  victoriao  memoria  celeiuatior  1 
ei:  in  poftemm  elTet,  urhem  ISicopolirn  apud 
Aclium  coinlidit;  Iudo.sque  illic  qviiiupiei^ina- 
Jes  condiiult;  et  ampllaio  vetei  e  Aj^oliinis  tem- 
plo,  locnm  calirorum,  (piibus  fuerat  ufu^, 
exorn;)iu(M  uavalibus  fpoliis,  Neptuno  ac  Mar- 
li  C0jir<-'cr;ivif. 
ff)  'r(i!!ir;!liis  poil  Imoc,  et  etiam  reruni  nova- 

rum    ijiitia  coniuraLion«^si]ue  complures  ,    prius- 
quam  iuvalercerent,    inuicio  detectas  compref- 


Plolfmaeuinl     Intf  llige    La-  druiii .    qui    uhus    dlsnns    rfTet 

i;i  (iliun).      (",eif!iuii    HOr  (Uspli-  repis  noinin»',    non  quoscunque 

tol    leiiteniia   eorum,      qiii    jiro  inoriuos.     Ern. 

peiiitivo  ii!iii.iii    accipiunt .    aut  C.ip.     19.      Et    diam}        6ic 

|>ro  noiniiiativo.  iii  co.poraPio-  eiiam  MI.  Lyl.,  uinte  cum  Bur- 

ieniaeoriim   intelli^.mtur.     Enx.  manno      praetuli     vulgaio      ac 

])i'  iioininativo    ijuod    notatiir,  eiiiun.     Sed  to  ct  ortum  vide- 

non  tapio.     riiihnkenio  et  alils  ri  poteft  rt-fluplif  atioiie  primao 

plobaliir  Turreutii   (  oniectura  ,  lyllaljae    fequeniis:     xaxo^wviflt 

J'tvlemacihn,     fiibaud.    condi-  deiii   fecit,   ut  pro  eo  reponere- 

H>rin.       Oiidiiidorpius   opiimo  tiiirtcpotius,    quam  ipfuin  de- 

(oni.   Pixylenineinni,    quod.  dt>  leri  iiir.     Sed  Suetonius  et   alibi 

i;)iiinalio  y\ih(;ni(;nlinm,  HroAf-  iitiuinque  iunfiit.  .\lii  /«t/rtmde- 

(ua/o*./    fcriliinir  ap.   I'aiif.   i,  17.  liiit,    iit   Oiidendorpius.      .Mox 

f-L  vuif;o  Ci< .  Fin.  J'-  <l  iM-i,  1.  iileia   dil.'t  rt  anie  a/i<tj ;    non 

Siij»ulnris   de  iiin)  qiiudain  t'io-  m.ile,    e  libris  :     qiiod  imitntus 

Irmaeuiiini    miUo    pacio    feren-  lii:'i.     Erx.         NoJiiis   qnidom 

diis    «Jl,     tuiii    per  lo .    tuiu  ub  amibus    dura    e(t     iuiiilira    ei 

ii.iiiuiiiiiies  Cii.tcciiiiim.  riiuin.     (yonf,   i.imeii    ad  Caef. 

[{r^<tn   ^Mr,]       Sciiliim      cni,-  r.    ru.     \c\    I)uk.    iWl    l'lor.     5, 

^iilu:   lo  \oIt.iilc  vidcic  .McXaii-  i!^,    0., 


OCTAVI.VNUS.  i%Z 

fit,  allas  allo  tcmpore:  Lepirll  IiiVeTii.s,  fft^Inde 
Varronis  Miirenae  et  rariiiii  Cnepionis,  mox  jM. 
EgiiatLJ,  exin  Piaiitii  Riifi,  Luciitjiie  Panlii, 
progeneri  rni;  ac  praeter  has  L.  Au!a(ii,  ralia- 
rum  tabularum  rei ,  ac  neque  aet.jte  nerpie 
corporo  intei^ri;  item  Afniii  E})icafii ,  ,  ev  gente 
Partiiina,  liyiiridac;  ad  extreniuni  Telepfii, 
mulieris  rervi  nojuenculatoris.  Nani  nc  ulli- 
mae  quideui  fortis  Iiomi;uim  conrplratione  et 
periculo  caruit.  Aiidnrius  atque  Eaicadus  Iii- 
liam  iiliam  et  Agrippam  nepotem  ex  ia!uli5, 
quibiis  continebantur ,  ra]>ere  ad  exercitns; 
Telephus,  quafi  dehita  fiiii  fato  <{oniinatio- 
ne,  et  ipfum  et  Senatum  ag^rpdi  deriinarant. 
Quin  etiam  quondam  iuxta  cubiculniu  eius  li- 
xa  quidam  ex  Illyrico  exercitu,  ianitoribus  de- 
ce[)tis,  noctu  deprcbenfus  eCt,  cultro  venritorio 
cinctiis;  iinposne  mentis,  nn  rimulata  denien- 
tia,  incertum;  niliii  enim  exprimi  quaeliione 
poluif. 

Lxterna  bella  duo  omuino  per  fe  f>effit::  r>o 
Dalmaticum,  adoielcens  adbuc;  et  Antonio  de- 
victo,  Cantabricum.  Dabnatico  erjam  vulnei^a 
excepit,  nna  acie,  dexterum  ji^enu  lapi.le  ictns  : 
altera,  et  crus  et  utrumqiie  braciiium  ru*na 
pontis   confauciatus.      Rebqua   per   legatos    au- 


AT/f/ifn'r]    Mprito  ftirnermm  pir.  nrauo  il!iiis  mox  r.  ?/r.  ffr- 

«ft.  Nec  e/t,  unde  penHear,  nrr  tos,  firr.t  fejnini.^rpie  /f/diitos. 

lenfnrn  ii.  1.  habet.  Ef.:v.       Sol-  OeMirivornin  ronrnrlDs,  vi.ii  \,3- 

vi  unros.      Mulieris   nomcucu-  rine    ingraiinr,     non    nriiis'  oi- 

iator  l|)erips  FiiilTi!  videiur  con-  iVvi-ifie    d'?l)tC. 

tempiirir  fervorum  ;   rjualis  nora-  (j.tp.   :>.n.      .Htero ,    c>    rr//f] 

tio  liuir  loco  apta  etar.     Slmiii-  ]").  'ivi    nntr-vi  .     (j;:r;'l   a    pi.ii- 

tPi  lit  in  <.iramm.  c.  .-•.3.  ma/<V//r  hiis  lilui'!   aiji'U.     ]•)  t^lenaniius. 

'verna,    cuins  loci  nemo  mcmi-  F.rx. 


15^  SUETONU 

ininifiravit;    iit    tnmen     quibustlnni    Pannonici^ 
atque  Gennnnicis  aut  intervenircL  aut  jion  loji- 
ge  abeOet,    Ravennani,    vel  Mediolanum ,    \el 
Aquileiam  «sque ,  ab  Urbe  pro.cfrediens. 
21  Domuit  autem,  partim  ductu,  partim  auTpi- 

ciis  fuis,  Cantabriam  ,  Aquitaniam,  Pannoni;im,  ^ 
Dabnatiam,  cum  Illyrico  omni :  item  Raetiam  i 
et  Vindelicos  ac  SalaJlos,  c;entes  Inalpinas. 
Coercuit  et  Dacorum  incurfiones,  tribus  eo- 
rum  ducibus  cum  magna  copia  caefis,  Germa- 
nosque  uJtra  Allnm  ihivium  fnnnnovit:  e\  qui- 
bus  Ubios  et  Sypambros  deden.tes  fe  tradu\it 
in  Galliam,  atque  in  proximis  Rlieno  at^ris  col- 
locavit.  Alias  item  iiationes  male  quietas  ad 
obfequium  redegit:  nec  ulli  cjenti  fiue  iiinis  et 
iiecelfariis  cauffis  bellum  intidit.  Tantumquo 
afCiit  a  cupiditate,  quoquo  modo  imperium  "vel 
belUcam  i^loriam  aui^eiidi,  ut  quoiumdam  bar- 
barorum  j)r!ncipes  iu  aede  Martis  Ultoris  iu- 
rare  coef^erit,  manfLiros  fe  in  iide  ac  pace, 
quam  pererent;  a  qnibusdam  vero  novum  pp- 
iius  obfidum,  feminas,  exigere  tentaverit;  qiu)d 
negliiTere  marium  pi£>nora  fentie])at:  et  tamen 
poteltatem  r«>nq)er  omnibus  lecit,  quoties  vel- 
lent,    cbfides  Jccipieadi.     Iseque   aut   crebrins 


Cap.    "T.      Ci/m   mrfirnn    ro-  ti^-ilTi',     nim    aiitcm    transj;rr(Ii 

pia]     liiiiiir  S.  lingiilaii  iiinni  -  iion      aiifuin,     rtJiit      Tariiiis. 

ro,    nietii  perplcxao  rouCtrunio-  r^N. 

jiis,      ducilfiis     cnpiis      carfis.  .Yoi//;m]    Rrprelifndnnl  Sii^ 

!\i<jne   planc    aliliorrct    a    ton-  tonitun .    r\emplis  t.ilinm    ollj- 

rnrtinline.   rnpimn   flici    «le  cx-  thim   cor.riu-nioianflis :   quae  ci 

orcilii.      Vidti   Davil.    a<l    CnrC  n<>ii  ifMioii    lniflf  aibiircr.    Sin- 

B.  G.  I,  /|^s.  fiA.x  illn  »>\iMnpla  non  rflK  iiiiir. 

Suinmofii  ]     I.  r.  Iii.<',.i\:t  prr  iit  mos    Homnnht  funit,     frrai- 

GcimAnicuiii  j    ijucm  Albiin  at-  n«s  obllilts  exig?re.    Itjque  u»- 


OCTAVIANUS. 


'55 


aiit  poiTi<.lioriiis  reboliantes  grnviore  mnqiiain 
iilfus  elt  poena,  qnai])  iit  captivos  iLib  lo.mi  vo- 
rmnclaret,  ne  in  vicina  regione  fervirenl ,  noAe 
intra  tricefinuim  aniiiim  liborarentnr.     Oua  vir- 


tutis    moderationisr|ne    lama,    Indos    oliani 


ac 


Scythas,  anditn  niodo  coi^nitos,  pelloxit  ad 
amicitiani  iuam  popnliqne  riomani  ubro  j.ior 
legatos  petendani.  PartJii  quoqne  et  Armcni- 
am  vindicanti  facile  celierunt,  et  iiena  milita- 
ria ,  qnae  M.  Crafib  et  .iM.  Antonio  adcmerant, 
repolcenti  reddiderujit;  oblidcsque  inluper  ob- 
liilerunt:  denique,  pluribus  quondam  de  re- 
gno  concertanlibus,  nonnili  ab  iplo  eiectum 
comprobaverunt. 

lanuiii    Quirinum,    femel    atque   iioruin   a  2.0. 
condita  Urbe   inemoriam    ante    luam    clauiiim, 
iii  mnlto  broviore  tcmporis  fpatio ,    terra   mari- 
que  paco  parta,    ter   clnlit.     Bis   ovans   in^ref- 
fus  elt  Urbein,  polt  Philippenfe,    et  ruriiis  poft 


vuv\  genns  obfidnrn  uiceie  po- 
terat.    Er.v.  Conf.   Li])l.    ad 

'lac.  Gcrm.    c.  8- 

Muhatus  cjt]  Kijiiis  Inrmae 
rxeinpla  iam  alii  notnniiit,  or- 
curruntfjue  eiiam  iti  Lexi(  is. 
Inlolfntia  cius  lormae  pepcrifie 
videtur  lcctionera  cod.  ]\Iein- 
miani,  itlius  cji ,  rpiam  ample- 
xus  efl:  Graev.  et  Oudi  ndui- 
j>ins.   Ei',^-.  Miiltnliis  ortum 

videtur  ex  facili  viiio  m/iliiis, 
adhaerente  ultima  litliTa  jwae- 
cedentis  vocabuii.  Nusf[uaiu 
iiifi  li.  1.  legitnr  muliari  vi 
activ'a,  qiaini  tali  nlui  farpilli- 
me  locus  fiiiffet.  GiMerum  lcm- 
per  in  hoc  gencre  Ueiidcraniur 


cxempla  ipllns  verhi,  non  nni- 
vcrlae  forniae.  Vltiis  elt  iji 
iTicis  3.1ff.  oninihus. 

Coiuprol/avcrunt']  Ondcnd. 
proha\.>erunt ,  e.x  lionmiilis 
codd. ,  btne.  Coricinuni  no- 
ilri,    Long.  et  GuelU'. 

Cap.  22.  7' v]  Hanc  efle 
.verani  loctloncni,  polt  diimon- 
Jtraiionem  certillimam  Malloui, 
in  Tcmplo  lani  r^J^crato ,  ne- 
mo  hodle  «'iiMrare  potelt.  Ekx. 
Liimo  niinc  latis  coiuLat,  re  ve*- 
ra  t)is  claulura  efle  laiinm  piin- 
cino  Auoulfo ;  lertio  ut  clau- 
derclnr.  dccjetr.m  ((uidera  <  flc 
a  Senaiii .  l.^d  1  )acuruiu  et  J)al- 
niaiarum  irruplione  iri-.ium  f.i- 


15«  SUETOKn 

»SiculunT  bellum.  Curules  iriumpho.s  trcs  P.clt, 
Dalmaticuni,  Actiacum,  Alexaatirinum ,  coiui- 
nuo  triduo  oinneii. 

45  Graves  ignominias  cladcsque,    duas  omni- 

nO,  nec  alil)i  f|u;iiu  in  CJerni.uiia,  accepit, 
Lollianam  et  Varianam:  fed  LoJlianam  maioris 
infamiae  quam  detrimenti;  Varianam  paene 
exjtiabilcm ,  tiibus  lef^Ionibus,  cum  duce,  le- 
gatisque  et  auxiliis  omnibus  caelis.  Ilac  nuii- 
tiata,  excnbias  per  Urbem  indixit,  ne  quis  tu- 
multus  exJlieret:  et  Praeridibus  pro^inciarum 
propap;avit  iuqjerium,  ut  et  a  peritis  et  a.siue- 
tis  focii  continereiitur,  Vovit  et  mairnos  ludos 
lovi  Ootimo  Maxiino:  Si  upsi^unncA  in  mklio- 
REM  STvTCM  vjiKTissE T :  quod  factuui  Cimbrico 
Marficoque  bello  erat.  Adeo  denique  coidior- 
natum  ferunt,  nt  j)er  contiuuos  menfes,  barba 
capilloque  fummiflo,  <aput  interdum  foribus 
illideret,  voclferaus:  (^uincliJi  Vare,  Ici^io- 
nes  rcdde:  diemque  cladis  (juotannis  moeftuni 
habuerit  ac  biiTjubrem. 

•^4  Li  re  ntilitari  et  commutavit  muka,  et  infti- 

tuit;    atque   etiaiu   ad    aniiqunm   morcm    now- 


ctiini,     Tpfc  \ng.    in    AiT^vr.   Ij-  Crr^')  ii.Ti ,    r\\\r>A  imperiiini  pro- 

pitlo :     TiT    mf  priii-cipa    t.lnu-  roi;«iiiin  t'i<ti'li<.iibu!i  ili<  il  ,     im- 

detidutn  flri  i-wit  Srnutii^.     I1.1  pioprie    lof|iiiiiir.     Nani   veriim 

rcm   dcllinHtdin    S.    pnrnii    pro  iirpt-iltim     pfoprie    non     haSc- 

facta,  nf>n  pr.ietpr  niorrin.  bant.         Si»il      iii.iulit     .iniir)iius 

Curu/r.t]     It.i  vocat,  i]nia  «li-  nios    lo'|uenili.       \  iile    Ti(».    c. 

flinguit    al)    riv.Aiioiic ,     rpii    ei\  la.      Ebj».           Et   aA   ^iali^.   c. 

triiimpliiu  t»«piilter.     Er.n.  sm-     Nt.llii  qnotpip  .MIT.  Iinbent 

C.ip.   23.      /'1  orotiaiil]     Hor  prop  i:>,rtiit ,    fjiiod   iitro<|iie    iii 

allPii   prnpn[in\it    p/M^-iuli  ,   in-  loro  laiis  liruiii  ari;iiii»»iuis  liic- 

diKUM   r.ilionil>iis ,    «piihus  (\\%-  inr  Ouilfinlorp.     .Sufiicit   uiium 

crimina    hiiiirn    vorum     mnni-  ex(oi|  iiim    I  iv.  ^5-  --S-    '*">/'a- 

Tiiit  ad  Liviiim  I">i4kenl)0j«.hiu».  ^t^re  in  .innutn   iitipenum. 


OCTAM-VNUS. 


.137 


nulla  revoc.ivJt.  Dirciplinam  feTerifTime  rexit; 
ne  legatorum  quidem  cuiquam  r.ili  gravatp 
liibernisque  demum  menlibus,  permifit  iixo- 
rem  intervirere.  Eqnitejn  Romanum ,  quod 
duobus  fiiiis  adoleCcentibui,  caufla  detreclandi 
lacramenti,  pollices  ampufallet,  iprum  bonaque 
Tubiecit  haltae:  quem  tamen ,  quod  imminere 
emptioni  publicanos  videbat,  liijerto  iuo  ad- 
dixit,  ut  relegatum  in  agros  pro  libero  elie 
Imeret.  Decimam  legionem  connimacius  pa- 
rentem  cum  ignominia  totnni  dimifit:  item  ab- 
as  immodelte  miirionem  poUuiantes,  citra  com- 
moda ' emeritorum  [ praemiorum  ]  exauctoravit : 
cohortes,  fi  quae  ceijUVent  loco,  decimatas 
hordeo  pavit.  Centiiriones  ifatione  delerta, 
itidem  ut  manipidares,  capitaH  animadverlio- 
ne  puniit;  pro  cetero  delii.iorum  p;r>iiere  variis 
ignominiis  aifecit:  ut  ftare  per  totum  diem  iube- 


Cap.  24-  Iinminpre  —  ri- 
deliai]  H.  e.  eos  hominein  liii 
onlinis  emer»,'  cupere,  fcil.  iit 
tleinceps  manumitterent.  No- 
tum  elt,  i  fi-ninere  fimpllciler 
dlci  de  fpe  et  cu])i<litate ;  (juofl 
pollcrius  vocabiiUim  adco  ap- 
ponit  infuHus  Oratnr  pro  Do- 
mo  c.  18-  *'"t  rxcnlabilii  loco 
Livii  4'  ^i-  Inirniitentes  fj-e 
maioris  honoris ,  ulii  v.  Dra- 
Lenb. 

Eineriiorum  pracmioritin] 
Quibusoam  praemiorum  li.lpp- 
ctum  fuit  :  epo  loliimlioc,  cmr- 
ritorum  praemiortim.  proglof- 
fa  commodoruni  rfliLio.  Er.».-. 
Nobis  quoqiif  faris  viHftur 
eiicere  praemioriun,   lam^juain 


glofTwma  pxpli^-anfli  canfl^a  ad- 
fcjipiuin  ab  aliauo,  cui  emc- 
ritoruni  noii  maocuiiuum,  ut 
Jcbebat,  fed  neutrum  videba- 
lur.  In  propria  ediiione  jjroi- 
lus  delerem  iliam  voceui ;  riuuc 
uncis    inclufi. 

Pro  cetcro  drlirtorum  ee- 
rerc]  Neroo  lnrerpretum  in 
bac  lectiono  hacli:.  8i  vera  elt, 
ad  Ccnturiones  haec  quoque 
pcrilp.ont,  boc  feiuu :  cete.-^a 
diiiciorum  gencra  variis  igny-r 
niinils  afferit :  quo^l  Latiniias 
iion  falis  videtur  pari ;  praetet- 
qnam,  quod  ita  nihli  de  poe- 
iiis  roanlpularium  firjgulorum 
(!i' tiiin  e!f«''.  Arblrror  legen- 
diiin:    ceitrros  pro    uelictoruin 


»38  SUETONH 

ret  ante  praetorium;  interdum  tunicatos  dis- 
cinctosque,  nonnumquam  cuni  decempedis, 
vel   etiam   cclpitem  portantes. 

Neque  polt  bella  civilia,  aut  in  concione, 
aut  per  ediclTim,  ulios  militum  commilitones 
appellabat,  fed  milites :  ac  ne  a  iiiiis  quidem  ^ 
«ut  privignis  fuis,  imperio  praeditis,  aliter  appel- 
lari  palius  eft;  ambitiofuis  id  exiitimans,  quam 
aut  ratio  militaris ,  aut  temporum  quies,  aut  ; 
fua  donuisque  luae  maieftas  poftularet.  Liber- 
tino  milite,  praeterquam  Romae  incendiorum 
caufla,  et  ii  tumultus  in  graviore  annona  me-  * 
tueretur,  bis  ufus  elt:  feinel  a<l  praefidium  co-  J 
loniarum,  Tllyricum  continp;entium ;  iterum  ad  1 
tatelam  rij>ae  Rlieni  Ilumiuis:  cosque  fervos  I 
adliuc    viris    feminisque    pecunioiioribus    indi-     • 


genere ,    ut  ad  manlpulares  re-  r.oquitnr  prgo  S.  de  Centnrioni- 

feratiir,  iit    iii   Cacf.    c.  G7.    de^  biis,     cjiios    n.irrat    al»    Augiilio 

licta  —   iirquc  pro    modo    ev-  jiocnis  fcre    aorjuatos  fnilVe   i»re- 

Jcqucbalur.      Ipfae  etiam   poo  gniiis  niilitibiis:     ut  Jlnre    pcr 

Jiae  fiint  gregariorui»    milltuin,  lotum  erc.     iJe   greg^nriis    iiunc 

jion  C»^iniirionnm.     Oiulendor-  iicruin  clici  non  opciuit,  prac-      J 

Tiins  vnlijarcin  leciionfm  <ifff;n-  fcriim    nuum   iliciuui   cflct    iti-      \ 

<Jit;    ferl   ron  <!ocet,   Latine  Hi-  dcm     iil     inanipulnres.     Ernc- 

ci     poeua     a^(jicere    pio     dcli-  iiiuin    vidoo  aliis    (juofjuc.     i|iit 

elo.     Krn'.  I<1  ilociore  non  euin     rcjTclic.uLbant ,     ciroiis 

egcbal. ,    iiifJ    forte  ciiam   dubi-  auctoreni    fuifre. 
um  eit,  an  Latinc  ilicatuf  c  ij^.  Cap.  25.     Eosqurfervos  ad- 

praemiis  t/uruiqiic  a^fficere  pro  /imc  ]      Vitium  iiirlTi?  ]ii$  vcrbis, 

inerito  cei taiitinm.     Conicctu-  anr.iret.    quc.il    an  recte  lanarit 

i  a  proifiis  cll  imporfuna  ;    ct  nt  Oiuli.niforpius  ,      «hibiteiit   alii ; 

I.atinitas    paiiaiur,    fic    crtrrns  inc  f|iii(li'in  Rubnkcnii    auitori- 

0|  poni  Ccnturiouihus ,    \\\  ra-  tas  inipcdit,    qno  niiniis  iiovum 

mcn    «■oncedel  bonus     ufu»    lo-  remeJiuin   rrquir«m.      Corrcxit 

r|iiontU.      Cetrriim  ^enus   drli-  ille,  eosqnc  ,    ad  /1  o  c  Jerfos, 

rtornm,    i.   r.  alia  «Idicta  ,  op-  i.  r.  prncterra  fcrcns ;     nl 

])Oiiuntui     Jlaiiuni     drfertac.  libiilini    tniclliganiur    tluplicu 


OCTAVLAJS^US. 


I139 


ctos ,  ac  fine  mora  maiiumirios,  Fub  prlore  ve- 
xillo  liabuit,  neque  aut  coinmixtos  cum  inge- 
nuis,  aut  eodem  moclo  armatos.  Dona  raili- 
taria,  aliquanto  racilius  phaleras,  torques,  et 
f[uidquid  auro  argentoque  conltaret,  quani 
^allares  ac  murales  coronas ,  quae  honoro 
praecellerent,  dabat:  has  quam  parciilime,  et 
line  ambitione,  ac  faepe  etiani  caligatis  tri- 
buit.  M.  Agrippam  in  Siciha  poft  naAaleni 
victoriam  caeruleo  vexillo  donavit.  Solos  tri- 
umpliales ,  quamquam  et  Ibcios  expeditionum, 
et  participes  victoriarum  fuarum,  numquaia 
donis  impertiendos  putavit;  quod  ipfi  quoque 
ius  habuilient  tribuendi  ea,  quibus  vellent. 
Isiiiii  autem  minus  iii  perfecto   duce,  quani  fe- 


toneris,    lioc  modo.      rrimiini 

''os,    ( Ic.  tihcrtiitos ,     rjui   plu- 

ialis  facile  furaitiir  ex  libeitino 

inilite)    tjiios     a!io(juin    caulTa 

iiicenfliorum       inliitucrat      fub 

]iraefccto  Equite,    fiil)  certo  ve- 

r.iilo  merentes  ,   et  ad  hoc,    in- 

Jitper,    fervos  recens  manuiiiit- 

iuffos,  a  viris  feminisqiie  Hi- 

oribus,      /imul    uiros(|ue   Jub 

•iore  vexillo ,     i.  e.   fub    (juo 

nlbuc  meruer.int,  retinuit.    In- 

ilictos   intcll.   darecoactos.    et 

■•  ocem   priore   ita    faiis    dcfeu- 

I'im  et  explicatum  puta. 

Priore^  Arjurantur  fiuftra, 
uni  hanc  lcctioncm  defendurit. 
Il.iud  dubie  cum  'i'orrcniio  ie- 
'■'■ndum  proprto :  fjnod  eiiain 
!'>ii*mannus  probat:  a;it  prifo. 
''(■Fcndit  tamen  viilgatnm  Ou- 
■  rulorpius ,  fed  eius  raiio  elt 
'^^^ntortior.       Ktuijie    iaitllijjit 


illos  ipfos  libcrlinos  ,  qiiibus  in 
Urbc  inccndiorum  ct  annonae 
canffa  uius  erat:  eos  lub  j^riore 
vGxillo  babuiile.  Res  ipla  fal- 
faclt,  et  fi  ita  efft't,  dixiflet: 
J^ub  eodcin  i^cxillo ,  iion  J^ub 
priorc.     Enx. 

Dona  inilitarial  Ablolule 
lioc  ca[)iendum,  et  intcrpun- 
ctioiie  a  Ie(jrj,  feiuugcnduni ; 
(juod  ad  dona  militnria  atiiuet 
etc.  Huius  t;encris  et  alia  cx- 
empia  apud  Latinos  et  Graccos 
funt.     EiiN.  I)e  huius  Itrii- 

cturae  ratioue  vidc  SaactiiMin. 
p.  703.  ibiijue  Periz. 

TaUarcs^l  Harduiniis  ad 
riiniiim  ex  hoc  1.  coIlii;it,  va!- 
lares  iiit-^rdwm  argcntcas  fuiffe, 
(jnod.  nuoraodo  ex  eo  fecjuaiui, 
non  video.     Erx. 

la  pcrfccto  ducc]  Infolen' 
ter  dicuun  pro  pcrjlcLo   duci. 


i4o  SUETONU 

flinationem  tfmeritatemque  convenire  arbitrA- 
batiir.     Grobro   ilaque   iiia    iactabat: 

Et, 

'Affipxkiji;  yxo  feVr*  xasfuiav,   yj  S^pxTvi;  vrparvXxTiji;. 

F.t,  Sal  celerilcr  Jicri  j  quidqiiid  Jiai  Jntia 
hene.  Proelium  quidem  aut  bellum  ruscipieii- 
dum  omnino  negabat,  ni(i  quum  maior  emolu- 
menti  Ipes  ,  quam  damni  metus  oltendcretur. 
Nam,  inininia  coinrnodn  non.  minimo  Jr- 
clantcs  fliscritnine j  JunilcSj  aiebat,  cjfc  au- 
rco  Jiamo  pijcanlihus ;  cuius  abrupli  da- 
jnnum    nulla   captnra   penjari    pnjjet. 

26  MaHltratus    alimo   bonores    et    anfe    tem.- 

pus,  et  quosdam  novi  generis  perpetuosque 
cepit.  Conrulafum  vicefimo  nelatis  aimo  inva- 
fit,  adinotis  lioiiiiiter  ad  Lrbem  legionibus, 
mifllsqne,  qni  libi  nomiiie  exercitus  depofce- 
rent:  <jnum  quidem,  cuncta)ile  Senatu ,  Cor- 
nelins  Centurio,  princep^  lei^ationis,  reiecto 
faenlo,  ortcndens  i^ladii  ca[)uhnn,  nou  dubi- 
laQet  in  curia  dicere:  Ilic  Jaciei  ,  Ji  vos  non 
Jcccritis.  Secundum  conrulatum  poft  jiovem 
annos,  tertiiim  anno  interieclo  ceOit;  lcquen- 
tes  usipie  ad  undecimum  continuavit:  nndlis- 
que  niox,    fjiunn   dctVrrentur,    recufatis,    (hio- 

'  decimum  maf^no,  id  eft ,  leptemdecim  anno- 
rnifi  inlervuilo,  et  rurfus  tertiumdecinmm  bi- 
eiinio  poll  ultro  peliit,    ut  Caium  et  Lucitim  ti- 


mr  in  pnfrrlnm  tinr.cm.      SIc  iJ»i    Hi^iriir   plarri ,    la-itlalur, 

t(l  r>tiaiii   iipud  C:ic«'«on>-m  Nm.  *//   duce   «Mc.     ^jt<'ji^    (liipii'<*(n 

I)'..i.  ?. .    •").,    fcil  t-r   itluin  lu-  f  MiJliuriioiKin      loiunr      T<'ib« 

rum     vitioluin      |iutant.       F.n:».  pi'»  v«iii)  modu  nouotii«  eortinn 

Cfniciitic    rtbrolule     |)ontiiin:  ci«j)ieu*iji'. 


OCTAMANUS.  H^ 

jios  .'nnplirfirno  praedifiis  magifirntiT,  fiio  quem- 
iju»'  tirociiiio  dedncciet  in  ioiiini.  Quiiirpie 
jfif<iios  ronlhlrjtus  a  («^xto  ad  ntidecinnun  an- 
nno.s  cicUit:  c».-teros,  i\ut  novem ,  aut  fex ,  aut 
ijnnlnor,  aut  trilju5  menlibus:  IViCundum  vero, 
pauciriimis  lioris.  Nam  die  Kalendarum  la- 
nnaiii,  (]nnm  mane  pro  aede  Capitolini  lo- 
vis  piialftilum  curuli  lelJa  praeCediriet,  honore 
a!>iii,  rtn^^fecio  a!io  in  locum  ruum.  Nec  omnes 
ri.omae,  led  quartum  conCulaLum  in  Afia ,  quin- 
tnm  in  infida  Samo,  ociavum  et  nonum  Tar- 
lacone,    iniit. 

T]ium\Tratnm  reipuLlicae  conrtitnendne  27 
per  deceni  annos  adniiniilravit:  in  qno  reftitit 
quidem  aiiquamti.iu  collegis ,  ne  qua  /ieret  pro- 
I'ci'ij>tio,  led  incoeptam  utroque  acerljius  exer- 
cuit.  NaTnqite  ilJis  in  multorum  laepe  perfo- 
nam.  per  gratiam  et  prpces  exorahilibus ,  folus 
macjiio  opeie  contendit,  no  cui  parceretur: 
prol'cripfjl<jue  eljam  C  Toi'atiiiira  tutorem  fu- 
inn ,  cnndemque  coJlef;am  pattis  lui  Octavii 
in  aedilitate.  JuniiiS  baturtiinus  hoc  amplins 
tradiL:  nnum  peracta  proictipiione  M.  Lepi- 
dus  in  Senalu  exculairet  praelerita,  et  rpeni 
clementiae  in  pofierum  fecillet,  quoninm  latis 
poenarum  exacrutn  eUet;  hunc  e  divorro  pro- 
feljum,  ita  modum  fe  profcribendi  hatniife,  nt 
omnia  fibi  reliijuerit  libera:  in  cuiiis  lameu 
pertinaciae  poenitentiam  fiofrea  T.  Vin:;:m  Plii- 
iopoemeneni ,     quod    patronum    fuum    profcri- 


Cip.   s-'.      Tn  mtiltornm  prr-  Nepo.«  Prlop.  c.  -5.    Nfim'junm 

fnuam   —    eioiah.\     Ita   TiJ>.  is    (inhno     pLic.nii    nni-.iii     in 

t.    13.    *xtr.      Itfni  ,     ne     hunc  eiim.      Coni.    Grooov.    ad    I.iv". 

ulum     o;inu£    a r ; : i t| c.urn    puts>5,  S.,  55. 


X42 


SUETONII 


'i 

ptum  celafle  olim  direretur,    cquoftri   dij^nitate  '; 
honoravit.      Iii    eadcm   hac   i^otefiale   nuiltiplici   - 
liagravit  invidia.      Mam    et  Pinarium,     Equitem  < 
Romanum,    (pumi  co!u:iouante  To    admiJla   tur-  | 
ba  pnganorum,    apud  milites  lubrcribere  quae- 
dam  aniniadvertiflet ,  curiorum  ac  Ipecidatorem   ' 
ratus,    coiam    confodi    imperavit:    et     Tedium 
Afrum,  ConlLdem  defignafum,  quia  factum  quod-   i 
dam   luum   lualigno    fcrmone    carpfiflet,    t:mtis 
conterruit  mini.s,  ut  is  fe  praecipitaverit.     Et  Q. 
Gallium,  Praetorem,  in  oJficio  rahitaiionis  tabel-  • 
las  duphces  vefte  tectas  tenentem,  fuipicatus  gla-   , 


Eqiififtri  dign.  honoravil  ] 
Slc  refcrinfi  e\  fo<l(I.  et  alio- 
rum  et  noftris  omnibus.  Viilgo 
decorarit. 

Pinririiun  oXr."]  Sfafus  eil : 
qmim  in  coacione  militaii 
etianr  pagan!,  b.  e.  tooaii,  noa 
mililes,  admiffi  eJlcnt,  iit  cuiu 
audirent.  ririaiius,  qui  interpa- 
ganos  accenei.it,  et  in  concio- 
nc  liabat,  quaeclam  fubJciljiIit, 
i.  e.  clam  noiavit;  quem  len- 
fiim  verbi  asferit  Burmannus : 
quod  qumn  Caefar  vidilVet,  ex- 
jJtimaretque,  cum  nialo  aniino 
id  faccre,  Haiiiii  conloili  iul- 
fit.     Er,>,. 

Conteri  1111"]  Plurci  libri  1ia- 
bent,  quam  vulgatiim  pcricr- 
riiic.     Erx. 

Praecipilatrrit]  Larmlus  fo- 
rct  prnecipitarcc.  «Sir  (Jarf. 
c.  ?.n.  JaiiiiIIo  Cnntiim  calu- 
mniarum  inrtitm  iiticcil ,  iii 
ad  f^crtna  it/tro  /l/ti  accidcni  : 
«liisque    innuntcrii    Ioi.i$.     S>;J 


ptiam  alterum  illud  ufurpat: 
iliid.  c.  i.j.  pcrjcveranli  nece.m 
cnniininnta  r/t,  ctiamjlrictos 
^/adios  ustjiie  eo  intrntans, 
iiL  Jcdrntcm  iina  proxiini  dc- 
Jerucrint ,  aliisque  locls :  in 
quorum  nonnullis  variant  libri, 
V.  c.  fupra  c.  20.  in  verbo  in- 
l.Tvcnirct.  Deniqun  ut  is  /r 
praecipitarerit ,  duriiis  eft.  An 
fiiit  ntiJeprnec.?ERy.  Non 
iiicoinmode.  Sed  de  Lailnit.i- 
le  teniporis  perfccti.  id  ell  I1.  I. 
•iu;iUi,  iiun  erat  dubitaiiJuni. 
Sic  enim  lacpe  aoiiftus  aori- 
Jhiin  fequitur,  etiam  apud  Ci- 
ri^ioiicin,  ut  Brut.  c.  13.,  uc 
paiillo  anto  luic  ipfo  cap.  Jia~ 
tuijjh  ut  rc/iijuciit ,  et  faepe 
alibi  iipiid  optimos  fcrlptores. 
ii-;nIiiraiionp  vcrbi  illud  vel 
j)oUul.niic  vcl  fercnie,  non.tam 
\aiiandi   CAuJIa- 

^>.  '  Cia//ium ,  rrnetorcm] 
Oul  Q.  (lalliurn  f.itiunt  enin, 
qiictu   Cicoiu    dctcndeiit  .rtiuin 


OCTAVIANUS. 


j45 


diiun  occulero;  iiec  qmdquam  ftathn,  ne  ali- 
ud  iiivouiietur,  nuius  inquirero,  piudlo  polt 
per  Centurioues  et  luilites  r.iptum  e  trihuji.di, 
fervilnm  iii  luodiuu  tor/it:  ac  lateutem  iiiliil, 
iullit  oeeidi,  prias  ocidis  eius  lua  manu  eiior- 
fis:  quem  taiueu  Fcribit  colloquio  petito  infi- 
diatum  fiui,  c-^^niectuuKiue  a  fe  in  cuitodiam, 
deiude  L'rho  ijiterdicta  diinl!!iin},  nardVagio  vel 
latrouuui  iundiis  peiiiie.  Trihuniciam  potelta- 
tem  perpeiuam  recepit:  in  qua  iemel  atque 
iterurii  per  fuigula  luitra  collegam  fihi  coopta- 
vit.  Recepit  et  morum  legumque  res^imen  ae- 
que  perpetuuui :  qnb  iure,  quamquam  fme 
cenfurae    lionore,     cenfum    tamen    populi    tcr 


<le  arnbitii ,  Bnir.  ,So. ,  toto 
caplo  prrant.  Ciccroniiimis 
Gnlliiis  iam  ^ir.ieiurnm  jietiit 
paitllo  awto  Gondilcm  C^icero- 
nem ,  ct  ia  ea  de  ambim  ac- 
culatiis  eli:,  q.uis  er^o  eurn  (It:- 
nuim  Practoreiii  fiiilTe  rredat 
principio  triuniviratiis  Aiii^i;{ii  ? 
Ihverfus  jnitur  eit;  liic  O.  Oal^ 
lius  a  Ciccroniano,  ut  vidit 
Torrcntlu^.     Eics.' 

Oculis^ — ''ffoj/is]  Coniece- 
raiit  nonnnili,  rljirjls,  i.  i--.  eie- 
ctis,  excunis.  (liPililjilius  enini 
eile ,  Auj^iiltuni  Gallio  jier  ve- 
liemeiitejn  manus  illiiirvnem  ex- 
cuIlilT.!  ocuios,  quam  ierro  alio- 
ve  iiiltrumento  rle  induttria 
eruilie  : .  cotrip.^rant  eiiam  Tib, 
c.  53,  et  alia  cr.emjla.  Re.s  fa 
IK'  elt  talis ,  n;  aiiquis  aniliig'-- 
reijolilt:  |)iae!;ra\al  laineii  ii- 
broiuiu   pleroruiucjue    omnitnu 


fides  ;  ac  potnit  Augnflus  fecilTe 
aliquid  niimis  crediljlle  ,  (juoil 
lianc  iplam  ob  caulTam  li.  1.  re- 
ferri    debuit. 

Tribuniciaia  potpjiatcm^l 
Tironcs ,  .iit  lciant,  qiiali.s  illa 
Aiiguili  Tribunicia  jiotoIUs  fue- 
lit,  lcfjant  Tac.  Atm.  i  ,  2. 
Teneant  porro  annos  TilbunU 
ciae  potfftaiis  duci  .i  die 
XXVII.  lunii :  priinumquo  lus- 
ceplam  efle  a.  U.  DCCX.\XI. 
nndeciino  confulatu,  iit  do- 
cet,  ])raeter  Dion;>in,  li!).  ^3, 
c.  32..  nunnis  ajiuti  ^.ledioii.irb. 
Cf.  Norif.  CcnoMph.  Pifan. 
p.   262.     En^-. 

Col/cgntn]  Sed  non  nill  o 
fua  doino,  et  eos ,  qui  fibi 
morluo  fiiccedere  i.oIlicDt.    Knx. 

Sinr  ccnfurac  honoic']  \'>t 
doiuinaiidi  Kbido  laterct,  pfTet- 
que  nilnus  invidioium.     Eodom 


144  SUEIONII 

cgit:  primum  ac  torLium  cum  collega,  medium 
folus. 
23  De  redtlpnda  rcpul^llca  bis   cogitavit:   pri- 

1110  polt  oj>prei!n!n  liiiiiin  Amonium,  meinor, 
obiectLim  ab  eo  libi  iiu^]>ius,  quali  per  ipfum 
ftaret,  ne  redderetur:  ac  rurfus  taedio  diutur- 
iiae  valetudinis:  quum  eliam  magiftratibus  ac 
Senatu  domum  accitis  Rarionarium  imperii  tra- 
didit.  Sed  reputans,  et  l"e  privatum  non  fme 
periculo  fore,  et  illam  plurium  arbitrio  teme- 
re  commitii,  in  relinenda  perfeveraA^t:  dubi* 
um,  eventu  meliore,  an  vobintate.  Quam  vo- 
luntatem  quum  prae  fe  idemtidem  ferret,  quo- 
dam  etiam  edicto  his  verbis  teftatus  eft:  Ita 
viihi  faJvani  ac  Jofpiifin  reinpnbiicam  fiftere 
in  fua  frdc  liceai y  ahjuc  cius  rei  fructum 
percipcrc  t  tpiem  pclo^  itt  oj/lirni  ftatus 
auc/or  rlicar:  et  moritns  11 1  fcram  mccuTn 
fpem.j  rnanfuia  in  wjsi^io  fuo  fundarncnta 
icipublicae j  quae  iectwo.  Fecitque  ipfe  fe 
compotem  voti ,  nifus  omni  modo ,  ne  quem 
novi  ftatus  poeniteret.  Urbem  neque  pro 
maioliaLe  imperii    ornatam,     et    inundationibus 


«lo.lo    Capf.»r    Prarfcciux    tan-  f|uia  vldi ,     fcliolae    maglRnim 

tura  mOM7///.t  fuit  (Clc.  acl  Div.  Kf-n   inddctiim    raaie   cxplicalTf 

g,    2().  )  .     "C    inviiliorum    <  llot,  liionilms.     F.iiJr. 

omies    Iionoifs    nnuiii    ten.-i»'.  f.ifneravit]      Siin.lrntP   in- 

fi   Dictaior,    C.onliil   et  Cunlor  piiuiis  ,Mii.'c«iinie.    riiins  rario- 

,.f\(.l,    Ehx.  "'■»  copifile  roftrt    Dio    Cdlius 

Can.   2S-     Patin/ia/iuin    i"t-  lil>.  Jj-     En."«. 

;>.•/.;•    etc.j      In     "ino     f.ri|.lnm  ISoti  JlntHs]    H.  *•.  nt  lioHif. 

fiat,    qnae  leeloiu-s  miliifsnue  ncr    maie,     loquuniur.     novae 

Inb   ll^nls,     qii.ip,     et    quanlart  imp.Tii  formae.    qnam   ipfe  in- 

flalV.-.».  ct  nbi  dVent.    cleniqnc  «UiXiPtct.     En^. 

qi.niinin     piTiiniae    iri     aoiari.)  I\<:;"ir  ffro]    Mnlli  coil.1.    ^t 

clVtl.      llyi     ditiio    \il'um    «11,  »ilil.  nam.juci    in  qu*  icciion» 


OCTAVIANUS. 


»45 


incf^ridilsqHe  obnoxiam,  excolult  adeo,  ut  iure 
fu  cloriaius,  marmoreara  fe  relinr|uere,  quam 
iatericiam  accepiiiet.  Tutam  \ero,  quantum 
provideri  humana  ratione  pctuit,  etiam  iii 
pofLerum  praellitit. 

Publica  opera  plurima  exftruxit:  ex  qul-  29 
hiis  vel  praecipua,  forum  cum  aede  Martis 
Ultoris,  templum  Apollinis  in  Palatio,  aedem 
Tonaiitis  lovis  in  Capitolio.  Fori  exftruendi 
caufla  fuit  hominum  et  iudiclorum  mullitudo, 
quae  videbatur,  non  fufficientibus  duobus, 
etiam  tertio  indigere.  Itaque  fefrinantlus,  nec- 
dum  perfecta  Martis  aede,  publlcatum  eCt, 
cautumque,  ut  feparatim  in  eo  publica  iudicia 
et  fortitiones  iudlcum  flerent.  Aedem  Marti 
bello  Philippenfi,  pro  ultlone  paterna  fuscepto, 
voverat.  Sanxit  ergo,  ut  de  bellis  trlumphis- 
quo  hic  confuleretur  Senatus:  provlncias  cum 
iiiipeno  pelinui  liinc  dedncerentur:  quique 
victores  rediilent,  huc  infj2;nia  triumphorum 
inferrent.     Templum  Apolllnis  in  ea  parte    Pa- 


flpGJeratur  non.  Librarios  of- 
fendit  riet/ue,  qiiutn  lecjUiiLur 
et.  Sed  eius  rei  exempia 
plura  reperiuntur,  alibi  nota- 
ta.    Ern. 

Cap.  29.  Fori  ex/truendi] 
Latinis  dlcitur  exjirui  foruni, 
quja  baClicis  ,  teinpUs ,  orna- 
tiir  et  circumdatur.  Quod  mo- 
neoilum  duxi,  ne  tirones  e  no- 
lira  ratione  iudicantes  de  Ro- 
i:iaiia,  in  hac  loquondi  forma 
linfreaiit.  Cf.  iiiha  in  Domit. 
c.  5.  '  Erv.  Coiif.  Vitruv.  5, 

I.   cum   nota   cl.   Pmdii, 

/o/.  /. 


Publiraium'^  Edicto ,  culut 
mentio  infra  c.  31.     Ern. 

yledem  jWarti]  Membranis, 
in  qulbus  erat  Manis ,  accedit 
Guelf.  2.  Quem  genitivum  me- 
rilo  jjraefert  Oudend.  tum  jiro- 
pter  exempla  huius  ufus  fati» 
muita  ( cf.  ad  Demofth.  Lept. 
•p.  289.)  tufH  quia  aedem  elt 
modo     memoratam    aedem. 

Einc]  Non,  ut  olim,  e 
Capitolio,  paludati  exirent  Ur- 
be.     EuN. 

Deducerentur]  Dixit,  quia 
anjici    et  clieates   foltbaiu  ab- 

K 


1^6 


SLETONH 


latinae  domns  excllavlt,  quam  fulmine  ictam 
tleliderari  a  deo  liarufpices  pronuntiarant.  Ad- 
didit  porticus  cum  IjiLliotheca  L.itina  Graeca- 
que:  quo  loco  iam  fenior  faepe  etiam  Senatum 
habuit,  decuriasque  iudicum  recognovit.  To- 
nanti  lovi  aedem  conTecravit,  liberatus  pericu- 
lo,  quum  expeditione  Cantabrica  per  iioctur- 
num  iter  lecticam  eius  fulgur  praellrinxiHet ,  fer- 
vumque  praelucentem  exanlmaflet.  Ouacdam 
etiam  opera  fub  nomine  alieno ,  nepotum  fci- 
licet  et  uxorls  fororisque,  fecit:  ut  porticum  ba- 
Jdlcamque  Caii  et  Lucil:  item  porticus  Liviae  et 
Octavicie,  theatrumque  MarcelU.  Sed  et  cete- 
los  principes  viros  faepe  liortatus  eft,  ut  pro  fa- 
cultate  quisque  monunienlis,  vel  novis,  vel  re- 
fectis  et  excultis,  Urbem  adornarent.  Multaque 
a  multis  exltructa  funt:  licut  a  IVLnrcio  Phillppo 
aedes  Hercnlis  Mufarum:  a  L,  Corniiicio  aedes 


euntos  profeqiii,  jko  qno  ctlam 
deduccrn   dicitur.      F.KN. 

^ddldit  porticiis]  Praftii- 
li  nddidit  vuli;atiori  additu , 
rjuia  et  plures  libri  fcripti  li;i- 
Lf-nt,  et  in  Jmonumento  Am\- 
rano  porticiis  plurali  nuniero 
dilert»'  mi  iiioramur.     Erx. 

lircogiiotit]  l<l  filiin  Prae- 
tori.s  fuit.  i><  il  >jiii>i  puteiiliae 
pJis,  iudicia  iii  poieitate  habe- 
m  et  rcgcn' ,  id  «juotjue  ad  fe 
Aujjiiltus  traxit:  cjuod  fequeii- 
V  s  (^aefarca  iinitati  (unt;  nndti 
iicogiiitio  dccuiiaruin  iii  actu 
iciuni  coinnicmuratur  a  Sutto- 
nvt>  phiribus   locis.     Kh^v. 

A<  ryuintfKr      pi  aelucentem  ] 


F.irps  r.  fiinalla  serentem. 
Fiiii  liic  lorvus  e\  {^riicre  liiin~ 
padtiriornin ,  de  <|iiibus  vide 
Fabretli  lulcriptt.  c.  ^.  p.  335. 

Caii  et  L.ucii]  \'uigo  Lurii 
ct  Caii,  jiraepoltero  ordine 
aitatis,  praeter  niorem  alioruni 
aiictoriini  et  noitri  c.  3i>.  etr. 
Ucctiun  ordineni  liriiiat  Longol. 
ut   aiii   rodd. 

JJcrcu/is  AliiJ^arum  ]  Iia 
eti.Tin  in  nuiiiis  vocalur  Hcrru. 
les  Mon<TK'ii7r,i.  -Marciiim  aii- 
leni ,  buius  lciii|>li  aiiriorrm, 
iion  tlle  vilririiin  .\iit;iilii ,  do- 
ciiit  .\I.ilTi)iiii>  III  \ii,i  ONidil  ad 
a.  l'.  7G7. .  iii  iain  iiul<ivit  Cnr- 

BlaUUlUS.       La.N. 


OCTAVIANUS. 


'^47. 


Dlanae;     cih  Aiinio  Pollione    atrium  Libertatis: 

1    Miinatio    PJanco    aedes    Salanii :     a    Corne- 

:o    tJaibo    tlieatrum :     a    Statilio   Tauro    amplii- 

iheatrum:      a   M.   vero    Agrippa    complura    et 

e^regia. 

Spatium  Lrbis  in  regiones  vicosque  divi-  5o 
fit:  inftituitquej  ut  illas  annui  magiftratus  ibr- 
tito  tuereiuur,  Jios  magiftri  e  plebe  cuiusque 
viciniae  lecti.  AdverlLis  incendia  excubias 
nocturnas  vigiles<|ue  commentus  eft.  Ad  co- 
ercendas  inundationes  alveum  Tiberis  laxavit 
ac  repurgavit,  completurn  olim  ruderibus ,  .  et 
aediilciorum  prolapfionibus  coartatum.  Quo 
autem  facilius  undique  Urbs  adiretur,  derum- 
pta  fibi  Flnminia  via  Arimino  tenus  munienda, 
reliqnas  triumjdialibus  viris  ex  manubiali  pecu- 
nia  rternendas  disiribuit.  Aedes  facras  vetu- 
flate  coilapfas ,  aut  incendio  abfumptas,  refe- 
cit;     easque     et     ceteias     opulentillimis     doiiis 


..^trium  /.i/>frtaii.t]  De  eo 
lirones  ronlulant  Ncapollin  ail 
O.i.l.  Faft.  4.  62-,.     Ekn. 

Ca)).  30.  .Annui']  Non 
omiies ,  ifd  AeJiles,  Trlbuni 
et  Praelores,  ut  tradit  Dio  lib. 
56-  p-  "^S^- >  <^'"i  eiiara  docet, 
in  XIV  rogiones  Url)em  delcri- 
ptain  effe :  totidemque  crctt- 
hiac ,  h.  e.  Itationcs  vlgiliim, 
Corps  de  Gardc,  iiierunt. 
Erx. 

u4ediflciorum  prolapjloni- 
fius'^  Alii  lectioneni  codd.  quo- 
rundam  prolalionibtis  praefe- 
runt,  quod  ct  edidit  Oiidendor- 
piui.      De/idero   e.xempia   aedi- 


(iclorum  in  Humina  prolato- 
runi.  la  n.arla  jjiolata  conltat, 
non  iiem  in  flinijina.  Erk. 
Id  tamcn  per  fe  verifimlle  eft, 
nec  cuius(iue  rei  complura 
fupeifunt  exempla.  Contra 
ij)(uui  lioc  vocabulum  prola- 
pjlo  iiac  potertate  vlx  alio  ex- 
emplo  fe  luebltur:  quod  et 
Peri/onius   videtur  fenfiffe. 

Ex  manubiali  pecunia^ 
Quae  in  aediliciis  publicis  con- 
fumi  de  iure  debebat,  ut  paiet 
e  Cicoronls  Agraria  fecunda. 
^!o\  pro  utpote  tjui  edidi  ut 
{jiii,  quod  eit  melius  et  c  bonis 
IMJf.     Eiuv. 

K  a 


«4« 


SUEIONU 


ailornavlt:     ut    qui    in    cellani    Capitolini    lovis 
fexdecim   millia   pondo    auri,     c^emninsqiie    ac 
inargaritas  qiiingenties  HS.  una  donatione  con- 
tulerit. 
5*  Portquam     vero     pontiFicatum     nuiximnm, 

quem  numquam  vivo  Lepido  auferre  lusti- 
nuerat,  niorluo  demum  fiiscepit,  qnidqnld  fa- 
tidicorum  librorum  Graeci  Latinique  f;»^ncris, 
nullis  vel  parum  idoneis  auctoribus,  vulp;o  fe- 
rebatur,  fupra  dno  mlllia  contracta  undique 
creni.'!vit;  ac  folos  retinuit  Sii)yllinos:  hos  quo- 
que  delectu  hahito:  condiditque  duobus  forj- 
lis  auvatis  fub  Pnlatini  A])ollinIs  bafi.  Aiiuum 
a  D.  hilio  ordinatum,  Ted  poflra  ncglipentia 
Gonlurbatum    atque    confulum,     rurfus   ad  pri- 


Crmjnat/jiip'}  Scaliger  ail 
Waiiil.  Allion.  5,  5r>r).  ail  la<:ii- 
iiaiiiim  opt'ra  imiliva  ilatas  ex- 
iftimat.  Noii  neyo,  in  lacuna- 
ribus  ornandis  geinma.s  t-t  iiiar- 
garius  ulurpatas :  IVd  eiiani 
alios  taliuin  reruin  ulus  In  t»'in- 
j)lls  luiHe,  cerinin  «It.  Ncm- 
pK  aiia  ([uo(|uc  ornamoiita  lein- 
piornin  Fucre,  in  quibiis  (^em- 
lUii  Ki  nirir^diitis  locus:  volu- 
ti  vafa  lacra.  Sed  hic  donn 
aripdlat ,  iisi[ue  Hiloriiata  tein- 
pla,  <lii  tt  Suetonius.  Fueruut 
x-.i^o  aii>x3y,^x7*  polins,  ea- 
(iTti  (|e  (uullj,  atipic  ail  run- 
(lciii  iiluni,  in  teinplis  polii.i, 
oli  r]u.im  |jrciiora  vafa  et  ali.i 
«•  ^oitiinis  «t  mar^jiitls  fAita, 
*f  r%  holtico  (apta.  in  tcmplis 
r'-^  •>tlia.  nt  rra:;menta  cx  .\tti« 
tii.itii;  iiouiin  ,     inpitiriis    Poni- 


peii ,  apud  rlininm  in  liino- 
ria  natinali,  docent.  Hoo  mW 
rilice  confirmatnr  monumen- 
to  Antyrano:  Dona  dr  ma- 
nubiis  ( i^vc  enim  legeniliim ) 
in  Capiiolio  et  in  aede  D. 
lulii ,  et  in  aede  jlpollinis , 
et  in  temp/o  Martis  Uitoris, 
(reu,  ut  exemplaria  habrnt , 
l  iitorts)  conjecrari  etf.  CF. 
(2icer.  Verr.  4,  50.  1.,  ubi  miil- 
ta  ile  eiusmodi  donis  ad  or- 
naiiiia   tenipla.     £rn. 

(Inp.  31.  Poniijicntum  mtt- 
xiitiunt  —  aufrrre]  Nnni  oe- 
iiiiiii  iil  l.i<  «'rdotinm  adiiiii  inos 
fuit.      Dio    (jafl.  ,f),    15. 

iVry,- //-/•///;■/?]  Nempe,  in  nii- 
miranilii  .iiinis.  ikIit  diio.s  in- 
lenalares  inleiie<  lis.  (laifar 
coiilliinerat  ,  nt  ipi.irto  qiioipi* 
aunu    iiiK  iLalaieiiii  :    levl    roa- 


OCTAVIANUS.  x49 

f 

ftinam  rationem  reclei!;it:  in  ciims  ordiualione 
Sextiloiti  meiilem  e  liio  coguomiiie  nuucupa- 
vit,  magis  quam  Soj)tembreui,  quo  erat  jia- 
tus,  quia  hoc  iilji  el  [)rimus  coufulatus  et  iu- 
figues  victoriae  obligilient.  Sacerclotiun  et  nu- 
iuerum  et  (!i.i^iutatem,  fecl  et  comjuoda  auxit; 
praecipue  VcUaJium  virginum.  Quumc{iie  iri 
dejuortuae  locum  aliam  capi  oporteret,  am- 
bireutque  multi,  ne  filias  in  fortem  daieut; 
adiuravit,  li  cuiusf{uam  ueplium  faarum  com- 
peteret  aetas,  oblaturum  le  fniffe  eam.  Noji- 
nulla  etiam  ex  autiquis  corimouiis,  paui- 
latim  abolita ,  reflituit:  ut  Salutis  auouriLim, 
Diale  flamiuium,  facrum  Lupercale,  ludos  fe- 
culares  et  compitalicios.  Liujercalibus  vetuit 
currere  imberbes:  item ,  fecularibus  ludis  iiive- 
nes  utriuscpie  fexus  probibuit  ullum  uoctur- 
num  fpectaculum  frec[uentare ,  nifi  cum  alic[uo 
niaiore  natu  p"opiucpiorum.  Couipitales  Lares 
omari  bis  auuo  infiituit,  vernis  lloribus  et  ae- 
Itivis.  Proximum  a  diis  immortalibus  houorei^i 
mcmioriae  clucum  praf^fiitit,  cpii  imperium  po- 
puli  Romani  ex  miuiino  maximum  reddidilTeut. 
Itacpie  et  opei^a  cuiusque,  manentibus  titulis,  re- 


tifices    anno    cirlns   interralave-  rogare.    Pt  ne  daretit,     ne  ca- 

iant<      computato     anno    [upe-  gaipntur,     vel      inijprentnr    <la- 

riori    intercalari,     decepii    ain-  re.     £r\N.         Darct  tnmcn  me- 

bignitate  lorjnen<1i.     Ern.  lins   vidctnr,     ob  ipfam  propri- 

^^"^{/7'''"']      Viile   Alacrob.  am     riqniiicationem     formulae. 

1.  c.  ad  c.   17.     Erx.  Sic    ot    Longol. 

In  fortem  dnrent'^     Ouflen-  Saiiitis      augurium]        Fuir, 

tloriiius    probat    lectioncm   Alf.  qiium    dii    confulebautur ,       «ft 

Hnlf.  darrt,   fc.  Augultus  ;  i.  e.  raiui.om    popnli   Rora.   ab   Iplis 

ne    iuberet   filias  fuas  in  fortem  petere  liceict.       Agebdtur    vero 

miitere.       Non    riiale    quidem:  i<l    fluguritini    eo  die ,  nijo    iiul^ 

lcd  «»/»/y/re  tamen  et  lic  eLt  pro  lus  enct    motus   luilitajis,    «ec 


^jo  ,  SUETOiSn 

rtitmt:  et  rtatiias  omniiim  trimnphali  eRigio"  in 
utrfque  fori  rni  porLicn  denicavit,  profGlTus 
edicto ,  cornjncntnni  itl  fc ,  ut  illoruni  n.)chit 
/2fl?  eaemplar  ct  i]\j*" y  dnm  imerct j  ef  in- 
fequcnliuni  actalnni  principcs  cxi^erentiir 
a  ci^ibijs.  Pompeii  qiiorrne  flatunm,  contra 
theatri  eius  reginm ,  mnrmoreo  lano  fuperpo- 
Tuit,  translatam  e  curia,  in  qua  C.  Caefar  fue- 
rat  occilus. 
S'^  PJeraque  p^fTimi    exempli    correxit,     quae 

in  perniciem  piihiicam,  aut  cx  conruetudine 
licentiaqtio  belloruni  civUium  duraverant,  aut 
per  pacem  etiam  oxffiterant.  Nam  et  grafTato- 
rum  plurimi  }>a]am  fo  ferebant  fuccincti  ferro, 
quafi  tuendi  fni  caulla:  et  rapli  per  agros  via- 
tores,  fuie  discrimino  fiberi  fonique,  ergaltu- 
lis    poileflbrum    fupprimobantur :     ct    plurimae 


contra  liorinn,    npfiiip   a?)   lio-  Ilatuae    fnlj  arrii    pofitae  repp- 

fte.    Vkle  Pion.  Call.  37,  24.  et  ritinliir     in     moniMnenii»    anri- 

^iios   ibi    laudat  labric.  qiiis.     £kx.         In  tpiiHiis  ?  !..•- 

Profejfus     erihto']       Ktlicto,  ctiouem  a  nuhis  lercptatii    j«in- 

quo  foruiTi  ilhifl   fuuiti  ]jubrK.a-  bab.^^t  etiam  iluhnkivuiis. 
vii,    c.    2y.      £jt    bene   dclovit  C-.ij'.  ", ;.      /'Irrttqmf'^      Milii 

Ouilenrl. ,    pt    toiiim     hor  cum  magls    placpret    Jtctii)    Mf.   I.y- 

jjraccrdcntihiis  coniunxit.  Ern.  ler.  f;/iira:j!tc :    ut    illml    t^iic, 

Thrani  riuj    res^iKni]     La-  transitum     faciens     ab    inilto, 

tinodixit.    fjii.u'   nllos ,    (}ia»c«»  qnum     11011     raj>rrp:it     lilifaiii, 

vrrbo ,      Irilrr     .Tifirliari    Lnjili-  fcrijjlfrinr ,    plerai/utt:  cjuoino- 

tn.     \  ido    F.xcmrus.     £«>•.  do    alilii    etiam     pecfatum   •■li. 

SuppoCnn]     Multl  cod'l.  h«-  «t    oltmdemus     ad     Neron^m ; 

hrni     fupcrpofuil  i      rjiiod    non  nili    plt-^n  jnc   rflrt    prrmulm  , 

«W.   roiiirmnrndtiTn ,   ^«'■''pifqiift  ut  'lihpr.   eMr.  ]>luribus(]iie  lo- 

^luilonilorpiii.'».    IViaui  loit^o  ufi-  tis.     Hrm.  l  nice  \rruni  rli 

l.iliiis  re;>eriiniis  ,    it.itiuis   in  ar-  plrraqur :      pariim    rnim    apia 

«iibiis    puni,      ui    iUaat    Vfni*  h.   1.     rlV'>t    pariicuU    trAni«ilio- 

«pbd  (jic.  Vrrr.  3.  (S^. ,    (|uam  uis.     Conf.  •<!  (^avf.  (.  A.«. 
riib     arcubti».      ScH    i»mt>ii    ct  Suppninrf>aMiur]     Jd    cliaiu 


OCTAYIANUS. 


liyt 


factlones,  titulo  col]er,ii  novi,  nd  nullius  nou 
facinoris  Ibcietatem  coihant.  Igitur  grallatores, 
dispofitis  per  opportuna  loca  Ibuionibus ,  inlii- 
buit;  ergalhila  recop,novit;  coUegia,  praeter 
antiqua  et  legitima ,  disColvit;  tabulas  veterujji 
aerarii  debitorum,  A^el  praecipuam  calumni- 
andi  materiam,  exuflit;  loca  in  Urbe  publira. 
iuris  ambigui  poiJeiloribus  adiudicavit.  Diu- 
turnorum  reorum ,  et  ex  quorum  fordibus  ni- 
liil  aliud  quam  voluptns  inimicis  quaereretur, 
nomina  abolevit:  coiKJitlone  propofita,  nt,  fi 
quem  quis  repetere  vellet,  par  pericnium  poe- 
iiae  fuljiret.  Ne  quod  autem  inaleficium  nego- 
tiumve  impunitate  vel  raora  elaberetur,  trigin- 
ta  amplius    dies,    c|ui  Iionorariis  lu<.I]is  occupa- 


ante  bella  civilia  farnim ,  flo- 
cet  exemplnm  apml  Ciceronem 
pro  Clucut.  c.  7.  Er.>".  Siip- 
primere  elt  celare  clolo  malo , 
ne  ail  ftominos  rcflir*^  poHent: 
imde  talis  occwliaror  in  T)igg. 
dicitur  Jtipprejfor.  CF.  'J.'ib. 
c.   «. 

CoUeii^ia^  Arqiii  iam  fulila- 
ta  a  Caelare,  iit  Snetoiiius  ua- 
dit  c.  42.  Sed  po(t  inartem 
eius  a  feditiolis  liiltaurara 
erant  per  turbas  puhlii  as.   Erjv. 

ExvJJii'^  Disputaiiiv .  Titinra 
excujjic ,  aii  «>.T.7 ///'/■■  lcaorduiti : 
lianc  leciionem  iuvat  Dio,  oui 
exuita.s  tabuJas  tradit.  Et  fpiia 
de  veteribus  tantura  flehiloii- 
bus  «licit .  probabilius  mihi  elt, 
fxuliias  cfio.  Simile  <{uid  de 
Aureliano  tradit  \  opifcu»  c. 
3g.      Itacjue  iiunc   id    praetuli. 


S^f^A  rr.cv.JJu  Burraannus  fcrra- 
vir.  cjiiia  quiim  alii  codd.,  tum 
]\remmianus  lic  habcnr.  Ern". 
Nimiruni  ne  optimi  quidein 
codii.  vitiis  immuncs  iunt.  Ejc- 
iiljit  ct  Guelf.  I.  habet. 

J.oca  —  pi/fi/ira]  Habiia 
vulgo  adhuc  publica,  de  qui- 
]>us  taraen  ambigrbai.L!r,  an  il- 
lent  populi  propria. 

ISoniina  a/>o/eril]  E  caia- 
logo  f.  tabulis  reorum ,  in 
quae  delata  nomina  iccipic' 
banrur.     Erw. 

J-/n,iorariis  ///f/is}  Oi  ales 
fucrint,  ambi^irur.  Oiiia  cer- 
tum  flioi-m  ritiinerum  iis  mlo- 
mit,  liidi  Ifaii  er  fsjlemnes  in- 
telli^aniur,  nccoffe  eli.  Qui 
autem  fueii)»r.  non  pro  certodi- 
cam.  Fouaff.',  ut  /lonori/ri/itn 
«pponilur   iijio ,    et    le^iiimOy 


iS» 


SUETONU 


Lantiir,  actni  rernm  accommodavit.  Ad  trrs 
iudi  Lim  dticurias  quartam  ad«.liiuL  ex  inleriore 
cenUi,  quae  ducenariorum  vocarelur,  iudica- 
retque  de  levioribus  fu.amis.  ludices  a  viGoli- 
iVio  aetatis  anno  .illei;it :  id  elt,  quinqueiniio 
niaturius,  quam  folel^ant.  Ac  plerisque  iudi- 
candi  munus  detrectantibns  vix  concelTir,  ut 
fuigulis  decuriis  per  vices  annua  vacalio  eiiet: 
et  ut  folitae  agi  Novembri  ac  Decembri  meu- 
fe  res   omitterontur.  .    ' 

55  Ipfe  ius  dixit   asfidue,    et  in  noctera   non- 

mim(|uam:     fi  parum    corpore  valeret,    lectic4 
pro    tribunaii  collocata,     vel    etiam    domi    cu- 


Tic  honor.irii  ItiHi  funt,  qui 
non  aniiquii  leglbus  conititiiti, 
led  reccntioribus  teraporibus 
accpfrerant ,  ad  honorandam 
memoriain  viroruin  bene  meri- 
roriim.      Ern.  Satis   prolia- 

biiia,  0]/inor,  attulit  CcJ.nib. 
atl  h.  1.  Conl.  Oucriui  Hgieg. 
r.  g.  lli  fitnt  hidi  illi,  qiios 
Tac.  A}{ric.  C.  6.  rlicit  inaitia 
honoris ,  fub  Cacfaribiis  prave 
•nus  ihviiiiin.  Siiniirs  crant 
ludi   jjontificales  c.  4.}. 

^ctni  rerinii]  M.  1.  imliciis 
•t  caufli'!  aj^endis,  ut  <  ontoxtus 
facile  «liicct.  Aliis  Io<  is  alilcr 
«ccipitur.  Vide  ad  CIjuJ.  < . 
15.     Erw. 

Ditcenni ionnn']  Ono^I  con- 
(iis ,  qiii  in  iiMlitc  liio  tabnitir 
lcncndo ,  eoniui  i'l1.'t  iliir.eoA 
restertia ,  maior  iniilio  in  tc- 
teiis  iudicibii.i;  nrmp»!  i<l«-iii, 
qiii  Sonatoriim  ct  Ei|iiiiii>n,  e 
quibus    le^ebiintur.      Aliier  di- 


cuntnr  prociiratores  ducenn- 
rii,  Claiid.  c.  24. ,  nempe  a  IH- 
pcndio,  quod  merebant:  quod 
erant  ducnna  festeriia.  Haec 
hodie  vel  in  Lexicis  reperiun- 
tur.     EuN.  Conf.   Perix.  de 

L.   Voron.  p.   105. 

liccCiino  ]  Vulpo  olim  leije- 
batur  iricrjimo.  Qunin  lecii<>- 
ncin  res  Pt  nccefTitas  iiiirit  imu- 
tare,  rerppinpie  cliam  Biirman- 
niis  'ticcjiino  ,  non  audicns  liic 
codiccs  ri  cditioiics.  Jiectr. 
ISam  lci^ilima  actas  ante  fuit 
aniiii^  vicclimtis  quintus.  Enw. 

IJ  »fi  — folrhant]  l'ro  110- 
t.i  p;loiTjtoris  habct  Oudpiulorp. 
Scd  rru<litior  nota  cji,  quam 
jiro  in^-jcnio*  plofTaioris.  \  rrl>a 
id  rfi  dclcri  facile  patiar.  Toll 
^lc  bciic  pro  ytt  ediium  eit. 
EnN. 

Cap.  5"^.  liif  (iirii)  Qvo- 
moiio  h.  i.  capirndiim  (ii ,  vide 
in  Exc.  ad  Caef«iis  •      ,  ',     ''"'■ 


OCTAVIANUS.  155 

bans.  DJxit  autem  ius  iion  diligpntln  m^do 
Jiimraa,  led  et  lenitate:  lujindem  mauitoiti  par- 
ricidii  reum ,  ne  culeo  inrueretur ,  quod  non 
Jiifi  confeQi  alHciuntur  liuc  poena,  ita  fertur 
interrogaile :  Certf  palrem  tuiim  ji.an  oc- 
cidi/ii  P  Et  (|Tuim  de  falfo  tertamento  agoretur, 
omnesque  ligiiatores  lege  Cornelia  teuerentur, 
non  tantum  diias  tabellas,  danVnatoriam  et  ab- 
folutoriam,  iimul  cognorcentiLtus  dedit;  fed 
tertiam  quoque,  qua  i<;norceretnr  iis,  qnos 
fraude  ad  iii>nandum  vel  errore  inductos  cour 
ftitillet.  ..  Appeilationes  quotanuis  nibanoruni 
quidem  litigatonim  Praefecto  delega!»at  Ur- 
bis;  at  provincialium  coniularibiis  ^iris,  quos 
fmgulos  cuiusque  provinciae  negotiis  praepo- 
fuiifet. 

Leges  retractavit,    et  quasdam   ex.  integro  34 
fanxit:  ut  fumptuariam,  de  aduiteriis  et   de  pu- 


Manifpjii   parricidii  rriini'^  <!u'n{  yclit    ts  /in!:n/os.     Siifpi- 

Guelf.  I,  et  pauci  alii,    mntiij'!-  carcr    fnirfe  Jirf^nlis  ait/iis,     li 

Jiiim,  quocl  taiiien  rectius  puto.-  non    aiito     iam    qiintaiitns     o(- 

Praefecto     ur//ano]       Prne-  [pi;    nili    forie    id  a  n!«la  innnii 

fecto     Urbis  lnj>(  n<lum  ,      rore-  vonit.     Ouorfum    cnim    rinotasi- 

ptumqtio,  Prae.tori  wbniio  iia-  nls  ]'raefecto  Urlus  mantituir  ca 

luin  effo    e    coinjiendiariii    Irri-  res,  ijiiae,   ex  inllituto  Auguili, 

.-piura  PR.  UI\l>, ,  recto  contcn-  pars     prarfettuiae     fuit.     r.nis^. 

dunt  Viri   «locli,    Lip/ius,    Ca-  A!i(!cl  elt,  clcle.^sre   quotaiinis ; 

faubonus,     et     filii.       Poltulat  aliud,     in    perpetintm,     ut   re- 

enim    omtiis    liirioria    Au!;;urfi.  cie     animnclrcrlit     Oii(lonrlorp. 

Iiaque  non    dubitavi    reponcrc,  Mox  id  ilicitur,  fjuml  alias  clt, 

oddem ,     ut  opiiior,    iurc,    cjuo  Jhii^iilos    Jliigu/is    prot>inciis ; 

pauiio   aure  rcccpium  elt    vicc-  ut   c.  46.    f.     Praetcrea   correxi 

fimo.      Inconitanliam  Virornm  ,  dc/cgnbat   pro    dric.^avit ,     ex 

doctorum       ncluiiuus      imit.iri.  ,incis  cjuoc|(ie  codd.  oinnjbus. 

Delej^abat,  vu]^;ato  pracfert  Ou-  <,ap.    54-      l^f   adulteriis   ct 

dcndoi|)ius:  non  pliicct.  Ep.n.  {]>•  piidici.tia^i     Dj^levi    rt   ante 

Quosjliiguios]     J\'on  video,  dc  adu/lfriis,     Alimnn  et  fer- 


Oj 


dicifia,  do  amljini,  de  mnritandis  ordinihiis. 
Hciiic  qinini  nliquanto  fcverius  quani  ceteras 
enieiKlalict ,  ])rac  tuinultu  recuUmtium  perferre 
iion  potuit :  nili  adempta  demum  lenitave  ?par^ 
te  pocrianTm ;  et  vacatione  tri«"nnii  d;ita ,  aui 
ctisqu»»  pFVK^miis.  Sic  quor|Uo  aljoHtioncm  eius, 
piddico  fpf)CtacuIo  pertinaciter  pofiulante  Equi- 
te,  accitos  Germ.Tnici  liheros,  reccptosqn»^  par*- 
tim  ad  fe,  partim  in  patris  gremium,  oitenta- 
vi»;  marui  vnjruque  fi^niiicans ,  ne  £»ravarentur 
imii.iii  iuvenis  cxemplum.  Ouumqne  etiam 
injinaturilnte  (ponfarum  et  mati  imoniorum  cre- 
fna  nmfafione  vim  legis  eludi  fentiret,  tempns 
fp(»n!;i.s  iiabciicli  coartavit;  divortiis  niodum  im- 
pofuit. 

8'Miaiorum    ariluenteni    numcrum    deformi 
et   incontlila    turha,    (eraut   enini    fnper  mUIe, 


vaiiiUim  .    (ji<ia  roniiingit  l^room  primiim  I.ita  fif  ill.i   Irx ,    «juani 

clc  jniiliriil.i   ijiiiu  li!,'^e  «lo  ailiil  a<\co  (rveio  t.m<n«l.ivil .  nou  \*- 

tiilis.      [irojicr     liaiililuiriiieiii  c.ti    lii»-  <lik|)iitare.     Ert:T. 

aigiiunMui.     iuiv.  I'()ftuliinif<    E'/uitrli      H.  ♦». 

Snrrint —  cinfridiijfrt]    Hei-  oitliiif  l^riniliim.  Sir  v»ilj»r>  [em- 

nccriui»    ail    l.c;^.  Pa|)iam   Popp.  per    lo^jiiflxntur.        Si    il*-   ttnn 

11.4(1.  piiiai  lci;iiiflum ,  yVtvv/^.r  r«iino  rfl-r.  «'l.U^n-tiir  fjuoduui. 

mnndnp.t :     «iiii»  lcx    tum   pii-  Cl.    (^ul.   ■.  ^  .. 

iiiiiiii     l.iia    riiiilt  t  :        '.ut;i!Uum  Iinman.i  .n.:r      J}>(,nfiiim»'\ 

]ioi<>iiiiai;     rrriiiimi.     r.i.ii;.!a(Tj  Hoc'   ex    \f^*'     Papia     (luciuiii 

l»;.;<'iii,    iion    iii;;;:?!''-.       lloc    rll  ]uil.il      ( lOthoficdiis     a«l     Co('.. 

faptTf.       Imnio  e.iifiulaia   lult.  'riieod.  1.  «lc  rioiif.ililiu»  (L.  ^. 

Siictoaliis  «lllVTif    liiiit.     lc.«es  t.  >;.    n.   .^.';      .'Vt.jiii    fiAU»   ill.» 

ipiHsil.im   al>    Augulio    rofracia-  pciierior    eil  lepc  Pedia.     .^^kI 

!;<->.    cl    RX   inii^i^io    finriras   ot-  illn   .m\   rcpriit.im   lojptn  rrfcrt , 

l'"-.   in  iiiijue  niimor.if  lei^em  Ao  fiiiam       pfjterlorrm      .ij.pp'I,<t. 

ni.irttaiiult   ordiailm.^ :    »Mm(|mi  F.rn. 

«    l»wi.*       ('iNiiii»      rnirni1.il.un.  Cap.    "•;.      n^fnrnn    —   ////- 

rniri»    mnnJuir    fr^nn  I..itini  f>t7]     Hominiim   «»b   malos  in-^- 

n.-n     diciiiit.       (>iiHH'lo    giiicm  rr»    iiot.<imum    K  »i»»t*nd<»rijm  : 


OCTAVI^NUS. 


^bi 


et  qiiiclam  incHc,ninmii,  et  pofi.  nocem  Cr.r-i^nrin 
per  gratiam  et  praoTiiiiim  allecii,  fpios  Orei- 
nos  vulgiis  vocabat,)  ad  niodmii  prirtimim  ft 
rplendorem  redegil ,  diiabiis  lerrioniiiiis :  prlma 
ij)iormn  arbitratu,  qua  vir  virum  legit:  iecuiv- 
da  iuo  et  Agrippae;  rpio  tempore  exiilimalnr 
lorica  fub  velte  munttus  ferroque  cinCtus"  prae- 
fedilTe,  decem  valeutiiTimis  ienatorii  ordinls 
amicis  fellam  IViam  circumdantibus.  (^ordus 
Cremutius  fcribit,  ne  admifium  quideni  tunc 
quemquam  Senatorum ,  nifi  folum  et  praeten- 
rato  finu,  Qaosdatu  ad  excurandi  le  vprnctm- 
diam  compulit:  fervavitque  etiam  exciifantibn^ 
infigne  veltis ,  et  fpectandi  in  orcbeltra^  epi^- 
laiidique  publice  ius.     <^^iio  ,'vuteni  lecti   proba- 


ut  alibi  lurpis  clicitnr  vpI  fn- 
mofus.  \  idc  Intj^p.  ad  Ovicl. 
Am.  5,    14,  G. 

Orc/rtoj]  Sivp,  xit  allls 
e  .Memmiano  j)l.tcr>t.  orcL- 
vos.  riiitarclnis  iii  Antojiio 
Xx^tavirxq  vocat.  Ductum  no- 
men  a  libertis  qrciids ,  qnos 
vocabant,  qui  tcilamenfo  nia- 
numifli  ffToiit.  Slc  Scnr.iori's 
orcini  dicti,  fjuos  Antonius,, 
velut  e  comnicntaiiis  C^.iela- 
ris,  legit.  'I'oupius  ad  Suitl. 
T.  III.  p.  31,9.  mirifice  coirigit 
Porcinos,     Efti'». 

Qua  'Vir  lyirum'^  Sic  repo- 
ruimus  ex  Mf.  Lyf.  pro  vulgaia 
quo.  Sic  intra  c.  54.  quuni 
vir   virum.     Ern.  Equid?ni 

nihil  mutafTem.  Certe  codd. 
parum  fidei  habent  in  taii  re. 
jirbitrtitu   quiscjue  y«o    vii    \  s- 


rum  tc2.f^rc  foiobat  in  f?electu 
iniiitari,    iinde  dncta  res. 

Ercjifnnlihus  ]  Siipplenr  fe, 
pfToerain.  Ejr-cufatis ,  tptofl 
v.';l  /ine  MCf,  pr."i<?fer«ndiim  ef- 
fet,  noliri  pra^bpiu  pb*rique. 
Sic  Tac.  Atin.  11.  2^.  Scnatu. 
violos  di(.it  ct  c.r.ciifaio.t.  \\\% 
■ferrari  non  potelt  aliciii ,  dnrn 
cxcujiit  ,  fcd  qunvi  exciffavit. 
Sed  Qrtum  vilium  ex  fiiifa  cor- 
rectione  lou  cxcnfanlis,  ut  cit 
in  Guelf.  I. 

lipulandi  puhlicc  ius\  Non 
tam  decoeiiis  anguraiibus.  Pon- 
tilTCum  etc.  cepetim  ciim  'I'oi^ 
rcntio,  cjuom  dti  coenis  trium- 
pLaliinis,  fuuebribus,  in  qnl- 
bus  Senatores  fcparaiim  epula- 
baiitur.     Erx.  Coenn  publi- 

ca  fuit  Senatornm  irj  Capitolio, 
Dinlis  dl<.ta.    Vi(b,>  Geil.  ir;.  8 


156 


SUETONH 


tique  cl  reH<;iofiiis  et  miiiore  molefiia  fenaro- 
ria  miiiiera  hmpjerentur,  fanxit,  ut  prius  quam 
coufideret  quis(j(ie,  thure  ac  mero  Tupplicaret 
apud  aram  eius  dei,  iii  cuius  templo  coire.tur: 
et  iie  plus  quam  bis  iu  menle  legiti^ms  Sena- 
tus  «ij^eretur,  Kidendis  et  Idiljus:  ncve  Se.- 
ptembri  Octobrive  meule  ulios  adefie  alios  ne- 
celie  ellet,  quam  foite  ductos,  per  quorum 
numerum  decreta  confici  poUent :  libique  inli.i- 
tuit  couiilja  rortiri  iemellria,  cuni  quibus  de 
nepjotiio  ad  frequentem  Senatum  referendis  ante 
tractar(?t.       Sententias   de  niaiore  neiiotio    non 

o 

more  atque  ordine,    fed  prout  libuiifet,   perro- 
gabat:    ut  perinde  quisque  aniinuin   intenderrt , 
ac    li    ceiifcnduni    nini^is,     quam    a.sleiiLiendum 
elfel. 
36  Auctor    et    aliarum    rerum   fuit:     in     quis, 

/  nc  acta  Scnatus  publicarentnr :  iie  inap;iftratus 
depofito  bonore  ftatim  ia  provincias  mitteren- 
tiir:  ut  ProconUdibus  .id  muloa  ct  tnbernnculii, 
qme  publice  iocaii  folclj.iut,  certa  pecunia 
coniiituorctur :    ut   cura   aerarii  a    Quaelioribus 


Dinn.   C.iir.    43,   5?,.,     ubl   vide 
ln(p|). 

Sitiiitoiia  iiiunrra]    Mt.  LaT. 

Jh/ialorio    tnunrre.       Sic     libri 
e(iaiji   ^.r.i.MU   c.  45.    in    vicrin 

Jnain.      \!.i\S. 

I\u:t  more  nlf/ur  or<finr] 
II.  r.  non ,  ut  juiiniim  Conhi- 
Ir-s  ilf.li.-jn.itn.^ .  conlul.ues  «lo- 
in<ir  ♦•(c,  nttr,  nt ,  »juo  or- 
«linr  |irnnui»  rog.illet ,  fo  per 
liidnn  «niniin  rnu.irr( :  Iiimv: 
riiiin  niomii  01  oiiJinAiu  iuille, 
Liis  tuuli.tt.      KnK. 


./^srrntirnJnm]  t^uoA  li-^^l.ar 
f.iri')*»  -i'rr/'o  lis.  fjui  non  prio- 
ri  loco  interro,!5ar/-ntur.    E.Ry. 

Cap.  56.  J'roconJ'u/i/iu.t  ] 
rracripnutn  Tna!{illr.\ruin  pofnit 
|'ro  oninllui«,  ul  pcll.  mulos 
rt  ln/>rrna(  lUa  pro  univc/[,i 
rti|.pr-ller:ili .  quac  tlabainr  in 
]>roviiii  iai  iluri^,  ut  iintnin  e 
(>tc.  Agi.u.  3.  «litS(|Ut-  lorit. 
JSifi  \«>jo  rrs  Ail  froronlnJM 
unicc  pwti:i;iit,  quiA  Li^^aii 
<,nHaM9  vi.itii  u;n  p  (ilco  «cci- 
pr»»nt    foinlk'.     Ei«K 


OCTATIANUS. 


»57 


i»uhiiiu.s  ad  praetorios  Praetoresve  tmnslret:  iit 
cciiliijnviraleiTi  ]i;iflam  ,  quain  qnaeilura  luucti 
courueraiit  cocere,    Deceuiviri  co;:;erent. 

Quoque  plures  partem  adininirtrandae  rei-  37 
public-e  capereut,  nova  oiTu^ia  excogilavit:  cu- 
rani  operurn  j^ublicorum ,  viarnm,  aquarum, 
alvei  Tiberis,  frumenti  populo  dividundi,  prae- 
fecturam  Urbis,  triumviratum  legendi  Senatus, 
et  aiterum  recognoLcendi  turmas  Equitum,  quo- 
tiescumque  opus  eilet.  Cenfores,  creari  de- 
fitos  longo  intervallo ,  creavit:  numerum  Prae- 
torum  auxit,  Exegit  etiam,  ut,  quoties  coufu- 
latus  fibi  daretur,  binos  pro  fmgulis  collegas 
liaberet:  nec  obtinuit,  reclaniaulibus  cuuclis, 
fatis  rnaieftatem  eius  immiuui,  cpiod  bonorem 
quum  uoM  fo]as,    fed  cum  altero  gereret. 

Nec  parcior  in  beiiica  virtute  honoranda,  53 
fuper  triginta  ducibus  inftos  triumphos,  et  ali- 
qnanto  pluribus  Iriurnpiualia  ornamcuta  decer- 
iienda  cui-avit.  Liberis  Senatorum,  quo  cele- 
rius  reipublicae  adfuefcerent,  prorinus  virihnn 
togani,  latum  clavuin  induere,   et  ciuiae  iiiter- 


Ci.-ntumv.  hnjiam  —  coge- 
rencl  I.  e.  convocaient,  adeo- 
f]ue  pracjfidereat,  iit  dicliur  co- 
gcre  conciliujn ,  Senaium  ctc. 
INani  centumi-iralis  hiijta  elt 
j)ro  ijifo  iudicio ,  cuius  iufi^ne 
erat  haJta  pulilica. 

C.ip.  57.  Gereret^l  Lectlo 
a2,erct .  quam  lluimannu»  non 
iinprotat,  eft  in  Mf.  Lvf.  Eu.n-. 
Mendole. 

Cip.  3S'  Jiifios  triumphos^ 
Int<^lir^^-,  noii  leijitimos,  et  e 
lei;e    pjopter     xuciitum     dpcrs- 


tos ,  fed  in  quibus  iiifii  tri- 
uniphi  apparatus  eIT(?t.     h!nj(. 

Ornanifnca  criutnphaiin]  Ut 
ius  laureae  geflatKiae,  poilor 
locus  in  fpectariilis ,  el  alia 
his  fimilia.  Wti^  Panvin.  L. 
V.   Falt.  p.   m.   461.     Ern. 

Protinns  viri/em  togam] 
In  hoc  faepe  harfi.  Quidam 
libii  protinus  viriJi  to^a ,  wn- 
de  Cafaubontis  coiTigit  a  i-v- 
///*  co:;a.  PolFis  et  cum  vi- 
ri/i  toga.  Vejiit  et  in  men- 
t*jn  :    protirilts    nt   -viri/ein    /«- 


i6.'j  suEroNn 

elTe  peniHflt :  iiiilillainque  aurpicantibus  noii 
tiiljunaluni  iiiodo  le^iouuui ,  led  et  praefectii- 
i.is  aiaruni  dcdit:  ac  ue  quis  expers  caflro- 
luiii  eiret,  biuos  plerunique  laticlavios  prae- 
poi.ait  liu^uiis  alis.  Eijuiturn  turinas  frei[uen- 
ter  recoi^uovit,  poft  lon2;iuu  intercapedine-m 
reducto  uiore  transvectionis.  Sed  neque  de- 
traJii  queuKjuaiu  iu  transvehendo  ab  accufa- 
tore  pailus  elt ;  quod  Heri  folebat:  et  fenio  vel 
alitjua  corporis  labe  infignibus  permifit,  prae- 
iniJio  in  ordine  equo,  ad  refpondendum ,  quo- 
ties  cilarontur,  pedibus  venire:  niox  reddendi 
equi  gratiam  fecit  eis,  qui  niaiores  annorum 
quinque  et  triginta  retinere  eum  nollrnt. 
59  Impetrarisque  a  Snnatu  decem  adiutoribus, 

nnumqiienique  Equilum  ralionem  vitae  redde- 
rn  .co<^git:  at(pie  ex  improbatis  alios  poena , 
alios  ijinominia  notavit:  plures  admonitione, 
led  varia.  J.-euiHimum  genus  admonitionis  fuit 
tradilio  coram  pugiiiarium ,  quos  taciti  et  ibi- 
ileni  ilallm  b'i;<>r(nir.  Noiaviupie  aliquos,  quod 
p«;cunias  levioiibus*  uluris  mutuati,  graviore 
ienoro   collocaiient. 


pam.     et    latum     clai-uin    ptr.  torcs  •  cffenr.      laii     cl.ivi     inrf 

lii    liac    foniid    ut     Ijiile    e\cl-  iloii.itos.     Ern. 

«icre    poiuit ,     <]iniin    «l    proti-  llcddcndi   eqtti    s,ratiam  fr- 

iiits  ut   jiori  vulgare    iliet.   Kj..v.  cf}     H.   I.  ^rntinm  /ncrrv  elt 

niulenHorp.    rcjiboiuiuin    jiuM-  j)uU'fl.uem   conceclere;  non,   ut 

l>at     proiintts     virili     a     tos,a  ])lcrumque     ufurpatiir,    reniitte- 

/;    latiim    cl.  ,    ciii     a$rentitur  n;  necellitatem.    Scil  iilius  quo- 

riiilink.        Lni-i»       quor|uo      ex  c)iie  ligniiltationis   exfm|»l.i    a!- 

iioiJiia   codtl.    liabut    v^rili    to-  liiiinUir   ex  1'iauto  n  aliis. 

/jrt.  <^.«|>.  5<7.     1'ornn  —  notavit'] 

/.nticlariot)      r>|ni:rs     'iilu-  .\«i   /)or//ii»M  inieii.  /i/7VfiV,   no- 

iiic->,  ct.  qnuin  uc^nJinu  Seua-  UilituJi   lijjuia    sc'U|jmatit. 


OCTAVIANUS. 


J->9 


Comitils  tribnniciis,  fi  clcoflont  "caiKlidati  40 
Scnarores,  ex  Equitibiis  Romanis  crcavit :  ita 
cLt,  potcrtiite  transacta,  in  utro  veiient  orclJiK?, 
manercnt.  Quum  autem  plerique  Equitum, 
iittrito  bellis  civiiibus  patninonio,  Ipectare  lu- 
dos  e  quatuordecim  noii  auderent,  mctu  poe- 
nae  theatraiis;  prommtiavit ,  non  teneri  ea, 
quibus  ipfis  parentibusve  equelter  cenfus  um- 
quam  fuiiret.  Populi  recenium  vicatim  egit: 
fic,  ne  piebs  fruraentationum  cauiTa  frequen- 
tius  ab  negotiis  avocaretur,  ter  in  annum  qua- 
ternum  menlium  teileras  Jare  dcfiinavit:  ied. 
defideranTi  confuetudinem  veterem  conceirit 
rurfus,  ut  lui  cuiu.sque  menils  acciperet.  Co- 
initiorum  quoque  priAinum  ius  reduxit:  ac 
multipiici  poena  coercito  ambitu,  Fabianis  et 
Scaptieiifibus  tribulibus  iuis  die  comitiomm, 
ne  quid  a  quoquam  candidato  dcfiderarcnt, 
iingiila  millia  nummum  a  fe   dividebat.      iMagni 


Cap.  40.  Scnntorcs']  Qui- 
bus  tum  lolis  ius  |ett'n(U  tri- 
bunarus.    Vide  c.   lo.    Efii>. 

iS«/  ciiiusqnc  mc/i/ls]  iscil. 
teffcras  frunientarias.  Cf.  ad 
Caef.  c.  79.  Cave  corrigas  J^ti- 
tun  cuiusijue  m.  Ivara  qua- 
terr^orum  menlium  teHerae  op- 
ponuntur  cuiusque  nienfis  tef- 
ieris;  ut  potius  intelligenrlura 
fit  fuam  feu  fuas  cuiusquc 
m.  Sed  gonltivus  cuiusque  in 
tah  Itjuctura  penclet  a  prono- 
minc  Jui ,  quemadmodum  no- 
Itratcs  louuunrur,  eines  jcden 
Jein  Monat.  Coni.  ad  c.  66. 
.■S'-';iie   id  {in  ^cttriCurfu    geaid- 


vorum  offenderp  debet.  Crfe- 
lutu  lymbola  ilia  cx  ligno  vcl 
]>lumbo  erant,  quibu.s  acce- 
ptis  plebs  ad  Iiorrt-a  jmblica 
ibat  fnimentum  piciitnia.  Vi- 
de  Lipf.  Elect.  i,  8-  <-t  Schott. 
N.  Cic.   a,  (j. 

Comiciorum  q.  prijlinum 
ius  reduxic']  Nempe,  quale 
lulius  Caelar  inftituerat.  Dii- 
dura  docuere  Viri  doctl.  Erv. 
Prijlinum  dixit,  r.t  modo  Te- 
terem  conjuecudinein,  id  quod 
ante  novilfima  bella  civilia  ol>- 
liniierat. 

lahinnis  et  SicnpCienfihui] 
Duas  tiibni  Labnit  ,   qni.i   dnos 


\,6o 


SUETONII 


praotprea  exiftiman.s ,  fincerum,  atque  ab  omni 
colluvione  peregrini  ac  lervilis  ranG,uinis  incor- 
ruptum    lerv.ire    popuium,   et   civitateui    lloma- 
nam  parciiTime  ileJit,  et  mnnumittencli  modura 
terminavit.     Tiherio  pro  ciiente  Graeco  peten- 
ti  rercrlpfit:    iVon.   aliter   fe   clatnrum ,     rjiinm 
fi  jtrncjrns  fibi  pcrfuaffji-l.  ,     quatn   iuftns  pe- 
Irndi    caujfas  {hnberel .      Et    Livlae    pro    quo- 
dam  tributario    Gallo   roganti,    civitatem   nega- 
vit,  immuaitatem  obtullt,    alHrmans,    Se  far.ili- 
us  pnjfuruni  _,   fijco    delrnJd     aliquid  j     ipiani 
civilalis    RoTfiauae    lu^Ii^ari     Iiouomn.       Ser- 
vos  non   conteutus  multis  difiicultatibus  a  liber- 
tate   et   malto   pbiribus   a  libertate  iuffa    remo- 
ville:    quuui  et  de  numero  et  de  conditione  ac 
dillereutia  eoruju ,  qui  manumitterentur,  curio- 
fe  cavilTet,  hoc  quoque  adiecit,  ne  vinctus  um- 
quam    torlvisve    quis    ullo  libertatis    genere   ci- 
vilatem    ■adl[)irceretiir.       Etiam    habitum    vefti- 
tumque    priltinum    reducere    ituduit.       Ac   vifa 
quoudam  pro  concione   pidhuorura   turba   indi- 
guabumlus  et  clamilans  En! 

Romanos    rerum    dominos ,    y,e.ntemf^ue   togatam, 

negotium  Aedihbus   dedit,    ne    quem    pofihac 


patres.  ConT.  c.  !]}\.  Ep.h.  ln 
Sraptia  natiis  erai ;  in  Fabiam 
erat   a<loptat(is. 

1  itx^rtattf  iiijtn]  II.  p.  f|iMO 
iiis  livitails  li.iIuTot.  qiiac  li- 
liiiias  ()|>innn  iiiie  (iiciiur.  a» 
«i[iiuirqiiH  \indi""i.i,  fpnru,  i'l 
Irliainiiuo.  \  All.  l.vlir.  ver- 
li.l  .  «rf  iuilttn  pttii ihus  a  littrr. 
ttitf,    abitint .     ilcin    >il:U    <]ui^ 


bnsdam  ,  foliro  errore  Hbrario- 
iMin,  meilia  intrr  iHem  ver- 
lnim  bis  polituin  tr.insniion- 
tiiim.     Eh>'. 

Eii ,  ait]  Ponrrin»  Vfrbuni, 
a  Gion.  abiorfum ,  mri  quo- 
i];ic  omnes  codd.  nmiitiint.  Ita- 
iiiii-  nolt  \f*r(um  nio\  ni.iiori>ro 
rfiilinriionrm  fii.ituli.  ^itium 
i.iin  iudicavlt  r«iuuuiut. 


OGTAVL^NUS.  i6i 

paterentur  in   foro   circove,    mfi   poCtis  lacer- 
nis,   tOi;atam  conliftere. 

Libernlitatem  omnibus  ordinibus  per  oc-  4^ 
cafiones  frequenter  exhibuit.  Narn  et  invecta 
Urbi  Alexundrino  triumpho  regia  gaza,  lantam 
copiam  nummariae  rei  effecit,  ut  fenore  di- 
minuto  plurimum  agrorum  pretiis  acceilerit. 
Et  pofrea ,  quotiejs  ex  damnatorum  bonis  pe- 
cunia  iuperilueret,  ufum  eius  gratuitum  iis, 
qui  cavere  in  duplum  pofient,  ad  certum  tem- 
pus  induliit.  Senatorum  cenfum  amphavit;  ac 
pro  octingentorum  milUum  fumma  duodecies 
festertio  taxavit,  fupplevitque  non  habentibus. 
Coniriaria  populo  frequenter  dedit,  fed  diver- 
fae  fere  fummae :  modo  quadringenos ,  modo 
trecenos;  nonnumquam  ducenos  quinquagenos- 
que  nummos.  Ac  ne  minores  quideni  pueros 
praeteriit,  quamvis  nonniii  ab  undecinio  ae- 
tatis  anno  accipere  confuelfent.  Frumentum 
quoque  in  annonae  diflicultatibus  faepe  leviiri- 
nio,  interdum  nuilo  pretio,  viritim  admenfus 
eft ,    telferasque   nummarias   duphcavit. 

Sed  ut    fidubrem    magis    quam   ambitiofum  4^ 
principem  fcires,    querentem  de  inopia  et  ca- 


Foro  rtrcove'^   Nam  lils  <Iuo-  tos   enini  ne'Iudis  qindera  pro- 

bus    Ificis     homines  convenire,  iiibuit  Aiigullus ,    neduni  circo; 

clrcularique   folebant,    ut  Tor-  iiec    in   circo    conciones   habe- 

rentius      pluribus      demonltrat-  bantur,  ut  bene  vldit  Oudend. 
Siniiliter  foruin  et  circus  iun-  Cap.   /^i.     Duodecie^]      Dio 

gnntur  ap.  Horat.  Sat.  t, '^.  Enx.  babet  decles.      Utruincjue  con- 

Et   apud  alios    faepe.      Hic  ta-  ciliat,  et  de  diverfis  temporibus 

men  longe  praeftat  ,  ircave .  ut  intellic;endum  docet   Perizonius 

eit    in   Alemm.   p.iucisque   .-iliis,  de  l  ege  \  oconia  yj.  174.    Ern. 
eiiam  meo,  tji.um  codem  allii-  Cap.  42.     Saluhrem   mngisl 

dat  Guelf.    i.    curiate.     Paila-  H.  e.  qui  magis  ea  fav-Iat ,  quae 

J^ol.  I.  L 


ibi 


SUETONII 


ritaie  vini  populum  revprilTIma  coercuit  voce: 
1SV///5  provipirn  a  f^ctwro  fno  yl^rippa y  prr^ 
(Iifctis  pluribiis  /7/////..,  ne  Jiomiiics  filirrnt. 
Eidem  popLilo,  promillum  quidem  coiii^iarium 
repofceiilj ,  Bonar.  fc  fidci  cfje _,  relpondit: 
nou  promii{Lim  autem  Kngitanti,  turpirudiuem 
et  impudentiam  edicto  exprobra^dt;  afllrmavit- 
que,  non  datunuu  ie,  quamvis  dare  deftinarat. 
Kec  minore  gravitato  niijuc  conrtantia;  quum 
propofito  congiario  multos  manumiflbs  infer- 
tostpie  civium  numero  conqieiiflet ,  nrgavit,  ac- 
cepturos,  quibus  promiflum  non  eflet:  ceteris- 
que  minus,  quam  promirerat,  dedit;  ut  defii- 
iiata  Ininma  iufliceret.  Magna  vero  qnontlani 
fterilit.ite,  ac  difficili  rem^HlJo,  qunm  venalitias 
et  laniflarum  familias,  peregrinosque  omnes, 
exceptis  medicis  et  praeceptoribus,  partemque 
fervitiorum,  Urbe  expuliflet:  iit  tandcm  anno- 
na  convahiit,  inipctiiui  f'  cc/n(jcy  fcribit, 
frumentationcs  publicas  in  perpctuuin  ab- 
olc.ndij    fjuod   carum  Jiducui   cultura   agro- 


publice  utllia  funr.  <]uain,  fjuae 
populo  grata.     Ehn. 

Corrcuit  roc"<f]  Sit  Memni. 
Cl  «ilii  riiulli,  riiani  noliri. 
rilofl.ie  Itini  in  .ilits,  oraitonc, 
hortiitiotiit, 

lifpofcriili]  Qtio«l  Linman- 
Jins  parti»  iil.iin  rc  vp1ipniriiti.itn 
iniiicai^  ilocct,  argutiu»  eil, 
cjuam' vpiitis.  Argentenc  ai-t.!' 
tt«  cfl  «onfurtu«1o,  Aurear  rx- 
flremis  i.im  (•or|)i.t,  illa  coin- 
pofita  ciiin  j>.»rticula  rr  pro  fjm- 
plicibnt  poiifi".  ApuJ  IIot.i- 
tium    i^uiJem    jilura    cxempla. 


Scil  ile  lioc  infia  jiluribus  .ld 
c.  78-     Enw.  Conf.  Duker. 

aJ  Flor.  2,  \t)'  p.  393.  et 
Riihnk.  nil  Rutil.  p.  5?.  At 
ron  omnibiiR  verl)is  rommnnis 
riie  ufiit  ])iit.nri  debet.  ne  «pu(i 
jioitas    quiilfin. 

Magnn  —  q^tondam]  Codtl. 
Lvfcr.  Pciir.  if  eclH.  Antir[iidt 
ijiiadam.  M  altcui  magis  pi.(* 
(f.it.  Sic  C.icf.  C.— .  roctr  quo- 
dam  Ictv.itum,  non  ijnondam: 
ft  «'It  prononrrn  ilind  v.nicle 
ijtnilldrc  Ijufionio.  ,SrJ  t.im^-n 
«:r   «riibi     ijttondan     lic     poni- 


OCTAVJANUS. 


165 


rum  cpffaret :  necjue  tamen  pcrfeveraffe; 
quia.  cerium  hahoret ^  pojlfe  per  miihiliofienz. 
cjuandoque  rejiitui.  Atque  ita  poilhac  reni 
teniperavit,  iit  iion  minorem  aratorum  ac  ne- 
gotiantium,  quam  populi  rationem  duceret. 

Spectaculorum   et   asfiduitate   et   vaiietate,  45 
atque  magnificentia,   omnes   anteceilit.     FeciiTe 
ludos   fe,    'ait,    fuo    nomine    quater,    pro    aliis 
magiilratibus ,    qui   aut  abeifent,    aut  non   fufli- 


tur.  Erx.  QiionJam  clt  la 
nicis  MlT.  omnibus,  item  plo- 
risque  aliorum.  Pronomen  h.  1. 
inepte  abundaret,  item  Domit. 
c.  7. 

Pojp;  per  —  rpftitui]  Mf. 
Vindob.  pojt  Jc ,  quod  mejito 
placnt  Oudertdorpio.  Pojfe  non 
convenit  verbis  certumhaberei. 
Fraudem  fetit  rcjiitui  pro  futu- 
ro ,  cuius  et  alia  exempla  fuut, 
praeferrlm  in  paffivo.  Erx. 
Iia  mihi  ccrta  videbatur  Vin- 
doh.  lcctio ,  ut  in  textu  repo- 
nere  non    duhitarem. 

Ne^otianlium]  Non  omnes 
Tiegotiatorcs  intelligendi  cura 
Cafauhono,  fed  taiitum  f'u- 
mentnrii ,  quorum  faepe  men- 
tio  apud  vcteres.  Add.  Tacir. 
Ann.   2,    87-     Ern.  PauIIo 

ante  ex  uno  duobusve  codd. 
correxi  pojlhac  pro  vulg.  pojc 
hanc  rem,  iibi  Viros  doctos  re- 
cie  offendit  adverhium  pojt  lic 
accufativo   praepofltum. 

Hationriii  deducrrct]  De- 
fcndit  Gronovius  Ohf.  2,  10. 
dcduccre  di'  i  j<ro  ductie.    .Scd 


ejcempla  non  fatis  Ilmllift  funt 
liuic.  Crecio,  tijam  rccte  dici, 
rationem  deducere,  Jimplict- 
ter,  ita,  iit  cnnncn  deduce- 
re ,  ct  alia.  Nec  dtdjito,  de- 
ducere  Interduni  dici  pro  du' 
cere.  Bis  apud  nollTum  elt, 
ihenfas  deduccra  pro  duccrc. 
Sed  boc  non  qiiHeiitm,  ojn- 
nor  :  vei-um,  an  dici  poJfit :  ra~ 
tionem  deduccre  alicttius; 
quod  nesfo ,  omnlnoque  pulo 
lc^endum :  ducerct.  Etiam  iii 
Vefpaf.  c.  r.  pro  uxore  ducta 
codex.Copeflanus  hahet  dcdii~ 
cta.  Ifjid.  c.  4-  dcditio  ,  pr» 
ditio.  Probavit  Ondendor- 
pius.  En\'.  Et  Piulinkenjus. 
Incrcdibile  eft,  in  niio  cjup- 
dam  ex(implo  lcrii^orem  rece- 
derc  a  conltantUiiino  ufu  lo- 
fjuendi. 

Cap.  4j.  ^i!  ]  liaec  hand 
dubie  dncta  lunt.  iia  ut  ie» 
tjuentia  de  muneribijs,  et  nau- 
inachia,  e  mooiinenio,  quod  ho- 
dic  Anc]yranum  vocamus.  Erx- 
Ad  qnaier  intpll.  iam  vides, 
lit  ia  ijiio   Lauide,    (juem  vide 


i64 


SUETONII 


cerent,  tcr  ci  virlcs.  Fecitqiie  nonnumqiiam 
ticatim,  nc  pUiriDLis  fcenis  per  omiiium  lin- 
eiiarum  IiilLiioncs:  [munera]  non  in  loro  mo- 
tlo,  ncc  in  amp[iithe«lro,  red  in  circo  et  iii 
feptis;    et  aliquando   niliil    praeter   venalionem 


tal).  /(.  Certs  niillo  ninilo  vimi- 
iimiie  eit »  (ymlfr  omnifto  fce- 
nicos  lutjos  al)  Au».  facio!»  rf- 
fe,  qiiod  Oiulciicloipio  placere 
rcperio ,  qiiiim  Lipfiii.s  olim 
et    (ialaiil).    acufius  vidilTeiit. 

iVofi  iti  Joio  modo]     MijT)r> 
coiitijnJonem  huius    loci   uemi- 
nein    Intei-pretum ,     aut    clocto- 
rinn   ViroJum,    quofl    ego    qui- 
dera      fciam,       aiiimadverfille. 
Neinpe  omiffnm  elt  absque  du- 
bio    veibuVn   mntiera.     Etenim 
ludi    fcenici,     ile    quibus    nnte 
fermo,    non  in  foro,    nec  am- 
pliitheatro>    nec  feptis   edeban- 
tur;    fed   giadiatorii,    vide   Ti- 
ber.   c.    7. ,     quac    proprie    mu- 
nera.      Etiam  verba,    a!i<juan- 
m  nihil  pravter  venatiuneiH, 
lioc    defiderant.       Venaiio     eft 
pars>   et  geniis  muneris.     Arce- 
dit  monimrnli   Anryraiii  aiicto- 
rifas :      Afnmt.t     gindiatorium 
(fic    Paiiliis   Lucas    lcgit  in  iiio 
Tnonimriiro,  tantum  detrita  pri- 
ma   Ivlialia  mu)    drdi  mro  no- 
miitr ,    et  ^/tiifif/uirit.t  filiornm 
rprnriim  />t  nrpiuitin  nomise: 
qnihii.f      munrrihus     pu^^ncre- 
rnirt    —    —  —    pofl    lacun<iin : 
friiniinnr.t   Itrjtiai uin  ^■f/riia- 
nninin   mro    noniinr ,     nnt  m 
forii ,      nnt    iii     iimphiihriiii  if 


erc.      Addo   locum    fimilem    iii 
f  ■aelare  c.  39. ,   ubi    jirimo  ioco 
fnnt   tnunrra.      Itaqiie   iion  dii- 
bitavi    in  texiuin   recipere ;   nec 
qiii.squain  poteiit  rfprelieiidere: 
adeo  certa  et  evidens    emenda- 
tio   eft.     Srcutiis  clt  exemplum 
no/lrum    Ouden(k)rpius.      Ei\:». 
Eandcm  ctiniecturam   fibi   quo- 
qiie    iii    mentein    venille    atiir- 
inat   Oudendor[>ius{     multoqiie 
ante  prodita    erat  ex    Periionii 
lertionibHs  acad'Mnicis.    Ac  du- 
cunt    ad    eam  flures   loci   eius- 
d^-in    geueris ,     ut    Tiber.   c.    7. 
Calig.  c.  i.S.  Ner.  n.   etc,    at- 
que  ipfa   res   et  conliietudo  lo- 
qucndi,    coiitra  qiiain  /udi  vul- 
s;o   niale   diruntur   de   fpertaru- 
lis.     Niliii   tamen  incertius    eit, 
qiiani  uiiaiii  tanium  vocem  mu- 
nerti  deelTe :    iniinn    graviiis   et 
Vftuliiiin    iilcns   liir  videtiir  la- 
fcie,   bodie  niilio  iiij^rnio  lana- 
biic.     Ouippe  in  vul|;ata  Ifcfio- 
nc      lori      ronfpii^nt      pluiimi 
codd.,    nin  i|u<id  Metiini.  pr««> 
lubat    bacc :     Jrd    et   in   rirco 
111  Jrptis   nihi/  umi/mitm  prni^^ 
trr     vcnntinneJ     cJidii    ath/*^ 
insffue  e.vjir.   «ir,     Noltri    au- 
ttni.     it     alii    miilti ,     uth/etm\ 

r,'liuqu*, 

,\,fii/    praeter     vrnnlion^m 


OCTAVIANLTS. 


i6i 


edidit;  ntMelasque  exrrmctis  iu  campo  IMar- 
tio  l'edi]ii)ns  iigneis;  iteiii  navale  proeliiirn  cir- 
ca  Tiljeriin  cavuto  roJo:  in  qiio  nunc  Cacra- 
raui  nemus  elt,  Quiljus  diebus  culiod(?s  iii 
Urbe  dispoiiiit,  ne  raritate  renianeniimn  qrnfia- 
toribus  oi>aoxia  elTeJ'.  In  circo  aurii^as  ciulb- 
resaue  et  conlectores  ferarum,  et  nonuum- 
quani  ex  nolxiliiiima  iuventnte,  produxil.  vSed 
et  Troiae  Innini  ediilit  rretjueutiiiuno,  niaio- 
rum  minorumque  puerorum  delectu:  prilci  de- 
corique   moris   exillirrians,     clarae   Itirpis    indo- 


eelhlit]  Lpctio  altora,  quflR 
jiec  Lnrmanno  displicebat,  at- 
que  etiam  in  ]\I!'.  I.yf.  rejieii- 
tnr:  lirdit  h.  1-  apiior  eli;  e 
vuigari  lectione.  Sermoefl:  enitn 
de  libeialitat*; :  et  reqnenti.i, 
alhlcLas  cinoquc ,  lequirnat 
dedit  maj^jis,  (juam  cdidit.  Scd 
rcliiiwto  T*»  miinera,  edidit 
eo  referendinn  iuprimis  :  c|uam- 
qnam  et  de  liis  dnie  dlcitur 
Til>er.  c.  7..  nili  nialis  a.Afecit 
refeiie   inuncia.     Iirit.  Ve- 

i\im  viileiur  cdidit ;  et  falfa 
Iniit,  quac  tle  «iisriimiiie  utri- 
usqiie  verbi  noiantur.  Cap.  45- 
eil  ^lndiaLorcs  cdcre ,  /icut 
li.  1.  nihleLas.  lambocomniuo 
ilicit  Aiirtor:  quatuor  locis  mu- 
jicra  ediHifJe  Augultum ,  ali- 
«juando  tainen  pro  munere  ni- 
liil  praoter  venationem  ,  aiit 
atlilctas.  aut  naumachiam.  Ce- 
t"ium  coir.  fortaffe,  fod  ali- 
ilitando. 

In    tjuo   riunc   Caefarum  /le- 
nius  eji]     Totidem   verbis  hoc 


rft  m  monimcnto  Ancvrano.  C.i- 
faul>ono  videtur  to  iiinir.  mal» 
inde  rey)etitum,  quod  Suelo- 
jiii  teniporibus  Caclarum  ne-» 
imisnon  araplius  cxfiabat.  Vide 
Gall),  0.  I.  Pllu.15,  30.  Sefl,  opi- 
iior,  nonien  re/Iabat,  rc  fubla- 
la,  utihidem:  ut  hodie  (jiioifue 
ea  vilta  nd  GnHiiias  i-ocetur, 
quiim  illae  ijailinae,  e  rpiibus 
nonien  accp])prat,  inieriffent. 
Sane  non  vldetur  Sueiouius, 
tam  diligens  fcriptor,  in  bac 
tam  noja  r^  ita  nc^ligons  fuiffe. 
Simliuer  lacus  Cu-rliuS  noji 
aniplius  erat,  ?t  lamen  adbuc 
locws,  ubi  fiicrat,  lic  nomliiatur 
c.   57-     Ebv. 

Co nfect orcs  fera rtin:]  ' A v«;- 
^fTot^,  occiloros,  Ginlfae  in- 
tcipretantur.  De  bis  vide  Sca- 
lii;.  ad  Manil.  AUron.  p.  236.  et 
Valcilum  ad  Eufeb.  liift.  Ec- 
clef.  4,   15.     Ef.jf. 

Malorum  minorumrc  pue- 
rorum]  Minores  (uut  aniio- 
ruin  14,  inde  maioies  usriue  ad 


i66 


SUETONH 


lo.m  fic  notefcpro.  Iii  Iioc  ludicro  C.  Noniuni 
A.[prenatein,  laplu  dcbiiitatuin,  aureo  torque 
donavit:  palTusque  eft ,  iprum  pofleroique  lor- 
quati  ferre  cognomeJi.  Mox  iinem  fecit  taiia 
edendi,  AHnio  PoUiojie  oratore  gravJter  invi- 
dio['cquc  in  curia  quolto  Aerernini  nepolis  iui 
cafuni,  qui  et  ipfe  crns  freperat.  Ad  fcenicas 
quoqne  et  gladiatori;is  operas,  etiani  Equiti- 
l)us  liomanis  aliquando  n['us  elt:  veruin  prius 
quam  Senatus  con['ulto  interdiceretur.  Poltea 
nihil  fane,  praeterquam  adoleCcenluInni  Luci- 
mn' lioneite  natum,  exliibuit:  tantum  nt  olten- 
deret,  quod  erat  bipedali  minor,  librarum  fe- 
ptemdecim  ac  vocis  immen['ae.  Quodam  au- 
tem  muneris  die,  Parthorum  oblides,  tunc  pri- 
mum  milTos,  per  mediam  arenam  ad  Ipecta- 
culum  induxit;  fuperque  fe  fub^ellio  fecundo 
coUocavit.  vSolebat  etiam  citra  fpectaculorum 
dies,  fi  quando  quid  invilitatum ,  dignumque 
cognitu  advectum  edet,  id  extra  ordinem  quo- 
libet  loco  publicare:  ut  rJiinocerotem  apud 
fepta;    tigrim  in  fcena;    angueni   quinquaginta 


a.  iS-  11!'^  anno  finiebatur  f>u- 
bcrtns ,  hoc  plena  puhertas , 
iniprimis  apiid  lctos    voteres. 

De/ji/itatiis]  Eft,  qui  pedeui 
confrfgit,  ut  rcr|iientia  doceut. 
Ern. 

1'jjre^rrat  J  Cofl.  Memmi- 
anns  optimus  hnhvX.  frrp^era: ; 
qiiorl  ufualius.  Alilii  effrtfi^r- 
rat  rurj>c'tum  f.Tclum  elt ,  (juiii 
farpp  jfpcii  libiarios  illain  pri- 
jnam  f\!lati,)m  virbis  funplici- 
bus  ailtlidifre,  f?i  V.  r.  irpiituis 
^Utne    pro  Ja\.ere,    cjfugtro 


yxo  Jttgrrr  dcfliff.'.  Tiifra  c.  67. 
idera  verbum  vitiolum  efle, 
polt  vidcbiinus.  Ii.ique  Ou- 
dcndorpium  imitatus  Jregerat 
dedi.     EniT. 

Liiciiim]  Lonj^ol.  Liciiim, 
alii  Litium  vil  Ljcium.  Tla- 
cet  maximo  cont^criira  Torren- 
tii,  L.  Ittum  ;  rrrto  noinon  in 
textu  torruptum  tii.  jSec  m«l« 
Cuclf.  I.  hoc  oidinc,  L.  ado- 
/rjientem. 

fnvifittttiun]  S\r  Lonj^I. 
cum  Mcnun.   olim   i/tn/Ualum, 


OCTAVL\NUS. 


€G7 


'  ciibitorum  pro  comiiio.  Accidit  volivis  cir^ 
cenfibus ,  ut  correptus  valetudiiie,  lectica  cu- 
bans,  thenlns  deduceret:  rurlus  commi{rtone  lu- 
dorum,  quibus  tbeatrum  Marcelli  dedicabat, 
eveuit,  ut  laxatis  reiiae  curulis  compagibus  ca- 
deret  iupiaus.  Nepotum  quoque  Fuoruui  mu- 
nere,  quum  conftcrnarum  ruinae  metu  popu- 
lum  retinere  et  confirmare  nullo  modo  poliet, 
transiit  e  loco  fuo,  atque  in  ea  parte  confe' 
dit,    quae   fufpecta  maxime  erat. 

Spectandi    confufiilimum    ac     fobitifiimum  44 
morem     correxit     ordinavitque,    motus    iniuiia 
Senatoris,    quem  Putcolis  per]celeberrinios  hi- 
dos  confeflTu  frequenli  iiemo  reeeperat.     Facto 


frerjueml  confti/ione.  Nain,  iit 
anibiiiiinm  vocis  invifus  vjtarc- 
tuV,  illiu]  fenfim  rrequeiitarr  a 
fciintoribus    coflpit. 

Tkevjas  dediLcerct'^  Vide 
ad  c.  42.  Simlliter  ell  Vefpiif. 
c.  5. ,  uLI  tamen  d^e  conlectura 
emendare  tentavi ,  atque  etiam 
hlc  duccret  Jei:<?nclura  vicle- 
tur.  Er>N.  Nemini  hoc  ])Ia- 
ceblt.  Dcdiiciionis  vocabuhnn 
prope  vldeiur  in  taii  re  pro- 
priura  fuiiile. 

Cap.  44-  P^f  ccleherriino» 
/udos]  Quf  ludi  illi  firerint, 
non  quaeram.  Neque  eil  ne- 
celFarlum ,  ad  cont&xtum  intel- 
ligendiim.  Verum  poflint  ali- 
eui  fulpecta  effc  vciba,  J^^ 
fjiicrul  coi}fpJfu  :  «■pilbus  expli- 
catur  epitlietou  ludorum,  ce- 
lcbcrrimos.  Etenim  celcberri' 
mi   ludl  lunt,    in   ^uibus  fre» 


fji:ens  elt  fpectatorum  confef- 
fiis :  ut  c.  I.  celchcrrima  pnrs 
oppidi ,  et  la  Vitell.  c.  g.  ce/tf- 
herrimus  vicus,  Ovic?.  Amor.  5, 
5,  5.  cclcbcrrimus  ilics  tocus, 
ut  alia  loca  taceam  nlioiiin» 
fcriptorum.  Sed  magls  incllno 
in  eam  partera,  ut  per  pleo- 
nafmiim  a?j  ipfo  Suetonlo  ad-J 
dita  iiid  verba  IiBt;  nt  hoc 
confpcctior  iniuria  fieret  et 
conturaelia  Senatori  racla.  Sie 
mox  c.  ^t»'  quodam  modo  pro 
pane  aliqua:  ubi  lamen 
faciilus  concerTeiim,  quedam 
vtodo  effe  gloflema,  ut  vifiim 
Lipiio.     Erx.  Ludi  poffimt 

ef(e  celcberrimi ,  uf  Mue  lamen 
tvm  niaxime,  quum  quis  Tcnit, 
Jrequeus  confejjus:  nt  farpo 
dcferiae  funt  partes  urbium  ce~ 
lcberrimae. 

Facto    igicuft    detrclo]      la 


i6u 


SUETONII 


igitur  decreto  patrum  ,  ut  quoties  quicl  fpecta- 
culi  usquani  publice  ederetur,  priinus  iLiljLeilio- 
runi  ordo  vacaret  Senatoribus:  Romae  legatos 
liberarum  fociammqne  gentium  vetuit  in  or- 
cheftra  confidere;  <punn  cpiosdam  etiain  iiber-. 
tini  t;enori8  mitti  depreliendinet.  Militem  fe- 
crevit  a  ])opulo:  maiitis  e  plehe  proj)rios  or- 
dines  asfij/navit:  praetcxtalis  cuneum  fuum,  et 
provinunn  y.aedagogis:  fanxitque,  ne  quis  pul- 
ialorum  media  cavea  federet.  Feminis  ne  gla- 
diafores  quidera,  quos  promifcue  fpectari  fo- 
leunie  olim  erat,  nili  ex  iuperiorH  loco  fpecta- 
re  conceifit  fohs.  Virginibus  Veft.-dibus  lo- 
cum  in  theatro  feparatim,  et  contra  Praeto- 
ris  tribuiial  dedit.  Arhletarum  vero  fj)ectacu- 
lo    muliebre    fecus  onines   adeo   fubmovit,     ut 


vulgatis  llbris  punctum  e/i  pofl 
Senatorihus.  Iii  qua  inierpuii- 
ctione  inipfrfccta  ell  fentcntia: 
nec  eit,  ad.quod  retcratur  to 
facto  SCto.  Ergo  colou  effe 
Hebet  polt  Srnatoiibus.  Sen- 
lus  eft:  quuin  crgo  Sonatus 
confulto  caviCfet,  ne  talis  in- 
iiuia  uspiauj  poHliac  actiilere 
ijenatori  poflet,  eiiani  Iloniae 
quaedam  in  Ipectandi  niodo 
xnutavit:  [>rimuin  de  If-gatis 
etc.     Er.N. 

Profn  iits]  Vonit  iii  menlcm, 
lcgere  propiorrs ,  rpioil  liono- 
riiic<Mirius.  .Si  prnprins  le;;itur, 
candeni  rcin  lei  dixil,  «piiin) 
uno  veibo  dwlun^i  poluillet. 
Et  inetTc  d(.Hei  aliquid  honoris, 
qiiod  in  vut^aio  non  el\.  EnTr.. 
Minime  probabilis  coniectuta. 


Snlis  ]  I.  e.  feparatis  a  coti- 
f(  f[ii  virorum:  non  piomilcus 
fe(l<-ii(ibiis.      Ekn. 

Coutra  Praeioris  tril>unal\ 
Id  erat  in  podio  ,  lioc  eft.  pri- 
ma  et  lionoraiinima  fpeclacu- 
loriini  ]>arte .  in  tulus  medio 
principes  ledeb.mt.  In  tribu- 
nali  aiiu-m,  h.  e.  loro  editiori  , 
Icllam  cmulem  collocat,  hono- 
lis  cauila,  qiiia  ma£;ilfraius  cit, 
atrjue  adeo  ludis  inicrdiim  prae- 
ell.     Vide  c  43.     tnw. 

Mulirbie  /ccus  omne]  Sic 
Aleium.,  Ciiiac.  nliiquc  veter- 
riini  codices:  unde  voluit  re- 
fiiibi  Gronnvius  .id  J.iv.  a6. 
4-.,  proliaulc  (ti,»ovio.  /m«- 
lifln  r  Jccns  oiniips ,  quod 
cliaut,  iicm  iplaiu  hanc  dicen» 
di   loiinaia,     dtfcndii  ibi  Dra- 


OCTAVIANUS. 


169 


Pontlficalibus  ludis  pugilum  par  poftulatum  dls- 
tulerit  lu  inLequentis  diei  matutinuni  tempus; 
edixcrit(|ue,  Miilieres  ante  horani  quiuLam 
"vcnire  m  theal  rinn  j,     non  plncere. 

IplV;    circenfos    ex    amicovum    fere    liber- 
torumque      coenaculis      ipectabat,       interdum 


45 


kenborcliius,  fpd  ut  ih  e.im  fen- 
teniiain  incllnet,  quae  jiiulie^ 
hre  fccus  accufativun»  faciat, 
qui  Graeco  more  adiunclus  Ht 
tZ  omv.cs ,  non  genltivus  ,  ut 
jjiacet  Gronovio.  Itacjue  <ledi- 
mus,  ut  elt  in  libris,  et  e  lei^i- 
bus  criticis  lieri  dcbet,  inulie- 
bre  fecus,  fed  ontiie.  Ern. 
Codd.  plerifjne,  muliebrem  fe- 
xuin  omne/n,  ex  ufu  pofterio- 
ris  et  barbarae  attaiis.  Vete- 
res  dicebant  omnes  muliehre 
fecns ,  i.  e.  v.aLTu.  fecus ,  ut  ac- 
cuLativus  omne  genus  et  fimi- 
lia  ponuntur.  Exempla  obfer- 
vatl"juis  nunc  vulgo  traduntur 
in  Lexicls ,  etiam  Sclielleri ; 
nui  tamen  optima  qiiaerjue,  a 
Forcellino  accepta,  inejjiis  iu- 
diciis  fuis  corrumpit.  Tn  prac- 
ter  Gronovium  conf.  Ouden- 
duiji.  ad  Frontini  1,2,  6. 
Onmcs    ■virilc  fecus. 

Pontificalibus  iudis']  Ouos, 
adito  pontificatu  j\I.  poft  Lepidi 
jiioiteni,    edidit.     Ern. 

J'ur  pnfiulatunil^  Verbimi 
proj)rlum  in  ludis  gladiatoriis, 
quum  pojjulus  aliquem  depu- 
gnantem  fjjectare  cupit.  Conf. 
Calig.  30.  ctc.     Erk.  Nem- 

pc  jirincipes  ipfi    fere  peculia- 


res  gladiatores  alebant,  cete- 
ris  praeftantiores  arte ,  ornatu, 
viribus,  quos  populus  faepe 
poftulabar,  tamquam  muneiis 
auctariuni  et  ornamentuni ;  ex 
quo  poftulatitii  dlcti  fmit.  Vi- 
de  Lipf.  Saturn.  2,  16.  vei 
Grut.   ad  Senec.    Ep.  7. 

Cap.  45"  Libcrkorumque 
cocnaculis^  Noli  in  ijjfo  cir- 
co  quaerere,  ut  facit  Cafaubo- 
nus ,  inductus  a  Dionyfio,  <[ui'. 
iu  fuperiori  parte  clrcl  niultas 
0(X>^'o-f<^  fulfle .  tradit.  Nam, 
eas  diclt  fuifle  f^w^fv,  non , 
aream  circl  verfus.  Ncquo  cie,- 
dibiie,  Caefarls  liberlos,  I107 
mines  locupletes  ,  ibi  liabiiafle. 
Meretriccs  fcre  aliique  eiusmo- 
di  viiiores  iiomines  condncere 
folebaut.  Dio  Cafflus  liH.  57. 
p.  6og.  idem  de  Tibejio  reie- 
rens,  dicit,  eum  fpectafTe  ex 
libertorum  allcuius  o<x/ix<  ,  ae- 
dibus.  Suetonius  ■,  autem  no- 
mlnat  coenacula  fummam  ae- 
dlum  jiartem  ,  unde  in  cir- 
cum  prolpeclus.  Aedes  au- 
tem  ita  excelfas  fuiffe,  ut  in 
aream  circi  dcfplci  inde  jiol- 
fet,  indicat  Cicero  in  Agiar. 
2'  35-'  T^''  Romanas  aeilt-s 
cocpaculis  fuspcnfas  atque  tub- 


'%7o  SUETONII 

e  pulvinari,  ri  quiclem  cum  coniuge  nc  liberis 
fetleris.  Speclnculo  plnrimns  lioras,  alifjuaiiclo 
totos  dies  aberat,  pelira  venia,  commendatis- 
que ,  qui  fuain  viceni  prnelidcndo  fungerentur. 
Vcruni  quoiips  adeflet,  nihil  praeterea  ag^^bat; 
feu  vitandi  rumoris  caufla,  quo  patrem  Caefa- 
l'em  vulgo  reprchenfum  commemoral^at,  quod 
inler  fpectandnm  epifLolis  iibellisque  legcndis, 
aut  refcribendis  vacaret:  feu  ftudio  fpectandi, 
ac  voluptate,  «pia  teneri  fe  necpie  clisfimulavit 
iimc|uam,  et  faepe  ingenue  proieifus  efi.  Jta- 
que  corollaria  et  praemia  in  alienis  qiiocjue 
niuneribus  ac  ludis  et  crebra  et  grandia  cie  fuo 
oiferebat:  nullicpie  Graeco  certamini  interfuit, 
quo  non  pro  merito  certantium  quenupie  ho- 
noraril.  Sp<^ctavit  autem  Itudiofiflime  pugiles, 
et  ]uaxime  Latinos;  non  legitimos  atque  or- 
tUiiarios    modo ,    c[uos    etiam    committere    cum 


laias  dlcit.     Conf.  infra   c.  -^.  u4l>etal  ]       Sic      refci  ipfimus 

Lr.n-.  ciiin  Luimaniio:    noii  tarn  p<li- 

Jl  piiliinari]     Vu\v]n.\r    «lco-  tlouibiis  i5alilccnfibiis  ct  Frello- 

liini   nil    rj)iiiani  f.  in    fj.iiia  cir-  nii     moti ,     qiiam     iieccflltate. 

ci    fiiinj,    cliiljii.Tii  non   |iotelh  Senfiis    ciiim    abcrat   manirefle 

Scil    iiiilc    Au^ultuin    non    fpe-  rcijuiiit:     atlcrat    alienifllmum 

ctalTn,      nec    iLi    pulvinar    hoc  eit.    In  l.ili  porfpicuitate  ac  ue- 

fuiffo,      patcl    c    loco    Claudii  ccfntatc  non  opus  cft   libroriiin 

c.    /i.',     nbi     Au(;uitu3     ncgat,  au' tarltatc :     multo    minns  cdi- 

Claii<Uo  fpcftanfluin  elfc  c  piil-  tlonum,     fju.irum  Iccliones   un- 

viiiaii,    ijuia  ex])olitus   elTet  in  de    fint ,    non    conilet ;    quam*' 

prinia  Jroiitc  fpectacnlorum.  qiiam     OiulfMnlorpius     «it ,      fe 

l'i.ina   aiiiiin    iVons   fjiecia<  iiio-  ahcrat  rcjiciiile   in    Exc.   Cort. 

lum    ell    podiuin.      Intcliigitur  Ei\n. 

ifjilur     norj    pnlvinar    ilooruin,  Hoiiorarit'\      W.   c.    jirai-inio 

lcil    Ciclaris,    quorl    in    jiodio  adfiTcrit.     SicCii .  ad  Div.  iG,  <}. 

trat,    nbiijiic.    ut  poiict  dlcit,  ftonos  liahendus  medico.     Vi- 

Hiiiclidebat  Caef.u-.    Ern.  tlc  CUv.  Cic.  xnhonos.  En.\. 


OCTAVIANUS.  Jj^. 

Graecis  folebat;  Ted  et  catervnilos  oppidnno.s, 
iiiter  aiioiifti.is  vicorum  piignautes  teniere  ac 
line  arte.  UniA'erriim  denique  genus  operas 
aliquas  publico  fpectaculo  praebentium,  eham 
cura  fua  di^jnatus  eft.  Atliletis  et  conlervavit 
privilecia ,  et  ampliavit.  Gladiatores  fme  mif- 
jione  edi  prohibuit.  Coercitionem  in  hiltrio- 
nes,  niagiliratibus  in  onmi  tempore  et  loco 
lege  vetere  permilfam,  ademit,  praeterquam  lu- 
dis  et  fcena.  ISec  tamen  eo  minus  aut  xyfli- 
ci^rum  certationes,  aut  gladiatorum  pugnas  fe- 
verillime  lemper  exegit.  Nani  Iiifirionum  licen- 
tiani  adeo  compefcuit,  ut  Stephanionem  toga- 
ta]ium,  cui  in  {)uerilem  habitum  circumtonfam 
matronam  miniftraile  compererat,  per  trina 
theatra  Yir£;is  caefum  relegaverit :  Hvhin  pan- 
tomimum ,  querente  Praetore ,  in  atrio  domus 
fuae,  nemine  exclufo ,  flagellis  verberarit;  et 
P\iaden  Urbe  atque  Itaha  fubmoverit,  quod 
fpectntorem,  a  quo  exfibihabatur,  demonltraf- 
fet  digito ,  conlpicuumque  feciffet. 

Ad  hunc  modum   Urbe    nrbanisque   rebus   461 
adminiftratis ,     Italiam     duodetriginta     colonia- 


Cntervarios]      SIc    cairrvae  non     faiis  '■  vidctur      analojiae 

■pii^iliim     Calig.    c.     ig,     Iiint,  confentire.     Er?.".           Ita    iudi- 

<jul    gregatitn  diinicatit ,   ibid.  oavir    peritirfimus    qulsque,    in 

c.  30.     Ern.  }iis   Rulmkenius.     Trita   efl  el- 

Prac.terqtiam    litdis     rt    fcc-  lipfis    in   vorabuHs,  priinarum, 

na']     Ficcta  haud  dubio  lc«.tio.  fecitndariim ,   tcrtinriim,   quae 

Ludis    refertur    ad    otniii   tein-  parlim    ex    libris    niinus    bonls 

pore ,  fcena  aA  to  locr>.    Eix.v.  mutabat     Calaub. ,     non    attin- 

Togatarinm]         Togatarijm  gens   tamen   Cali^.   c.  57.   extr. 

actorem,  nifi  legenduni  eft  adeo  Cap.  4G.    Dnodrtriginia  co- 

togatarum ,       xu      intellif;atur ,  loniarutn]     Vi^^inli    et   tres   rc- 

actorem:  quod  quibusdam  pla-  perias    dicit    liurmannus.      Vi-r 

cet,     qula    verbum    iogalarius  g\nli  H  fcptexn  congeflcrat   dn- 


172  SUETONU 

rum  numero,  clediictarum  nb  fe ,  frequenta\it, 
ojirniljusque  iic  vecticalibus  publicis  piuiilaii- 
aiii  iiiiiiuxil-:  eiiam  iure  ac  di^ualioue  Urbi 
quodam  modo  pro  }»arte  abqua  adaequavit; 
excojj;itato  i;oii.'ne  lidiraiL;iorum ,  quae  de  ma- 
£,irrratibus  urbicis  Decujjoiies  colouici,  iu  liia 
quisque  colouia,  lerrcnt,  et  lub  diem  comitio- 
ruiu  obfiguata  Romam  uiilterent.  Ac  iiecubi 
aut  liouelioruni  deficerct  coj»ia,  aut  multitudi- 
iiis  foboles ,  equeltrem  militiam  petentes  etiam 
ex  commeiulalione  pu])lica  cuiusque  oppidi 
ordinabat:  at  iis,  qui  e  plebe  regioues  fdji  re- 
vifenti  fdios  Idiasve  approbai'ent,  liugula  num- 
niorum  milba  pro  fuiguUs  tbvidebat. 
47  Provincias  vabdiores,    et  quas   annuis   ma- 

ffiftratuum  iTuperiis  regi  nec  faciie  nec  tutuui 
erat,  ipfe  fuscepit:  ceteras  Proconfulibus  for- 
tito  permilit;    et   tameu   nonnullas   comniutavit 


diim    I.   A.   Fabriciiis    in    Aiigu-  urhifif ,  coloiiici,  in  fua  quis- 

|ii   (Jaef.    ;ciU|)oniiv  ,noI0li"iie.  qtie  colo^,iii .  (non  Rom.ie,   ut 

j^f.iicre    el   iVagmciuis,    ji.   233.  ccu-ri   ciyei )  ferrrnt,    <t     D<- 

'£.ns.    '  '      '  citrioiies    ful>     dimi     rnnt.     o. 

l^}uoiinm    modn]     Vidff    a<l  /?.   /;i.     Ehn.,        Quis     it.i     oo- 

r.  .'li.     Kn.v.         Diira  fiiiit   ver-  /nnicos      dixit     pro      m/nnis? 

\^a,   tateor,-    fcA    acifilo    taiiicn  r>iirmanni   r«*oieiliiim .  iic    in  ^re 

Oudundorpio.    cx  /iintlibus   lo-  iliihia.   magis     probandum    ••ft. 

tis    ca    deltiidcnli.  «jouf.  Tctk.elli   Anii^j.j.    fcltcii. 

J)ri[uriones     ctc.  J     lib     lioo  i .   rj .   5:t. 
loi  o    noii    vacnt,    omui>if    himo  Eijiirjiram     militiam] 

do<  li    Viii    Icii|irrruiJi  ,    «flcrje.  lnmaiiis    et    prai-fccturas.      ^u 

luitiiiaiiiius     JJei.uriuncs    rolo-  pi ,1   c.  58-     Ei\N. 
jilci    iran.spofiiuni,  et    pofl  _/'<-r-  Ordinalnit\    H.  «•.  Tiibuno» 

n\iii  rt  poncndum.  puiat.    Noa  el    riactV»c4.os    faciebat.      VkIp 

Iij.jl''.     Milii   tani^ii    ina^i<i   pla-  ad    Verj>4,I.  C  aS*     Ew-         El 

c<;t.   taiilnm   JJecurionrs  inni-  Gronuv.    ad    lulUn.  Jo,   a. 
|)qii<-f.   til   oiilo   hic   Ci  :    e.  g.  Cdp.  .»7.      Cetrrns     J'rocoH- 

f,    ijuae,      de     magifLratibm  ful.bus]    Edcque  pio\iu«.iaeS« 


OCTAVIANUS. 


17 


/O 


interdiim;  atqiie  ex  ntroqiie  genere  plerasque 
rae[«iiis  adiit.  UrbiMin  quasdam  roederatas, 
led  ad  exitium  liceutia  praecipites,  libeilate 
j)rivavit:  alias,  aut  aere  alieno  laborantes  b> 
vavit,  aut  terrae  motu  lubverias  deuuo  condi-" 
dit,  aut  merita  er£;a  populum  Piomauum  alle- 
gantes  Latinitate  vel  civitate  donavit.  Mec  elt, 
ut  opiuor,  proviucia,  excepta  duntaxat  Alnca 
et  vSardinia,  quam  uon  adierit.  In  has ,  fugato 
Sexto  Pompeio,  traiicere  ex  Sicilia  apparan- 
tem  continuae  et  immodicae  teuipeHates  inhi- 
buerunt;  nec  mox  occafio  aut  caulla  ti\aiicien- 
di  fuit. 

Regna,  quibus  belli  iure  potitus  eft,  prae-  48 
ter  pauca,   aut  iisdem,    quibus   ademerat,    red- 


jsatus  et  popiili  dlctae.  Tiro- 
nuni  caufla  aildam ,  eos ,  qui 
in  Caefaris  pro\in(.ias  mitte- 
rentur,  rllctos  Legutos  Caeja- 
ris ,  Lri^ntvs  pro  rraetore , 
Propraetores ,  itt-ra  Confula- 
res  proviuciae.  Ceterum.  quia 
faef)e  neceliarium  eit  atl  in- 
telligenda  loca  lcriptorum  ve- 
terum ,  fcire ,  uirurn  Caefaris 
provincia  luerit  allqua,  an  po- 
puli,  ut  de  praetidiijus,  quales 
fuerim,  iudicari  pcllit,  in  ti- 
roaum  graiiam,  qiii  Strabo- 
nem  ct  liionem  non  ad  ma- 
jius  habraiit,  addam  caruin 
iadiciilum  iu  Excuilu.     Enrr. 

ISec  e/i]  Sic  y>Iures  litiri 
frr. ,  idrjue  pro  iNc.v  </t  recc- 
tiimus  cum  Buritiaiiuo.  Yk^s. 
Sic   et   uoltri    codd. 

C;i[j.  48.     Re^n.a]     Sic   iibri 


fcr.  et  edd.  praeter  pancos, 
qui  habeiit  txr^/iorum ,  idque 
recepere  Gronovius  et  Ouden- 
dorpius :  probavitet  Burinan- 
nus ,  led  non  iu  textum  rece- 
pit.  Ouia  non  credibiie  eit, 
librarios  e  Be<rna  fecilTe  Re- 
gnorum,  et  iple  recepi.  Et  oc- 
currunt  alia  quoque  exempla 
huius  fonuae  eilipticae,  iri 
qua   intcl!.    ca.     Ern.  \  uI- 

gatam  non  nifi  pauci  libri  lia- 
bebant,  neque  uilus  uoftro- 
rum,  qui  cum  Menim.  et  cete- 
ris  optimis  praebent  rrgnortim, 
i.  e.  (fuihus  regiiis.  Cuius  geni- 
tivi  Gfaeci  iimllia  exempla  cf. 
infra  c.  o;^.  et  Tlber.  c.  52.  pr. 

Prnclcr  pnuca  ]  IJt  Aegy- 
ptum,  ro^uum  Bogudis ,  1'a- 
phiaijoniam.    Er.x. 

iiodc-m  j     IJt     luUaeaiu     Ke- 


174  SUETOISII 

dldlt,  nut  alieiilgenls  contrihult.  Reges  focios 
eliiuu  iiiler  ["eiiieiipros  neceiiltucilnibus  mutuis 
iunxit;  promptinmius  ailiaitalis  cuiusque  atnuo 
iiniicitiac  conciliator  et  lautor:  nec  aiiter  uni- 
•  veribs,  quani  memhra  partesque  imperii,  cu- 
rae_habuit,  rectorem  quoque  folitus  apponere 
aetate  parvis,  aut  mente  lapfis;  donec  adole- 
Icerent  aut  refipircerent:  ac  phnimorum  liberos 
et  educavit  fiinul  cum  fuis  et  initituit. 
49  Ex    mililaribus    copiis    legiones    et    auxilia 

proviuciatim  distriljuit:  clarffMn  Mifeni,  et  alte- 
ram  Puivennae,  ad  tutelam  fuperi  et  inferi  raa- 
ris,  collocavit.  Certum  numerum  partim  in 
I  rijls,  partim  in  fui  cuitodiam  allegit:  dimlfTa 
Calagurritanorum  manu ,  uuam  uaque  ad  de- 
victum  Antonium;  item  Germanorum,  quam 
usque  ad  clndem  Varianam,  inter  armic;e- 
ros  circa  fe  iiabuerat.     Neque  tximen   umquara 


rodl,    Iofep]i.    A.   Iiitl.   i^,    lo.        actate .    h.  e.  Aloxandn    SpTcri 
Ainjpniaui  Tigraiii,    c.  q.    Er.v.        trin|>oriHu$,     fu^^fTfuerim  ,     iibi 


VI- 


^/irnigrnis]       Ul   Mithilda-  lutTitit:     ail    f|uem    lociim 

ti  II.  Couiniagenen ,   i![»»nJI)io-  ticntlus  inprimis  Bieiiin^-r>is  in 

neiii    lib.   50.,   (]iii  11011   vitl<-nir  (jommtnl.  iii  anri<[iia  Moii.  Ti- 

e   tiflcuclclis    fuiUc;     Pol^^motii  giir.  «ii.  Sclielhorniuro  in  Araoi"- 

Pontico     Bofporum ,    Dio    lib,  nit.    Littir.  Tom,    VJLI.  p,    ^7. 

^f).    EnTi.  ^'H'     T'i  pro  hf^tx  xai  iixx 

Co/ttri//tul']      rro     .ittrilmit,  rcj. tc     logenihim     cenli-t    itttx 

fjppe    in    tali    ir    habct    l.i*iiis  xxi  i»y.x,     Ma^nain   militntem 

in    hiltori.i     hflloiuin   M.ilxmIo-  h.ibel  elus   iri    ocrurata   cni;ni- 

uiforum.     Er.x.  lio    in     niultis    auctonnn    \'t<.*- 

JJ/}rro.t]     UtAgilppam,   Hr'-  ixim   locis.     Frn.         lJ<>nc  ron- 

rodis  nepotpm,  lofcph.   .V.  lui!,  ira    ilinin    conircfur.im    dispu- 

i,S,  8-     En.v.  «a<   lUimflruj  p.  79;. 

Cap.    /ji).     I^f^ionr^    —  pro-  Mifeni  —  Uav^nnme]      V.Ai^- 

vincinfitu]     I-rr,ion»-sX\IIl  ant  <{"c    pia^lAfiae    «larfrj     «lirtap. 

XW"  fiiini',   trailii  l>io  lib.  '■,';.  ,\l..io     ilii.irt     nuiior.»      iufiiiu- 

p.  .5«1>  ,    ubi   nuirat,    iju.io   lua  i.«>j,   Pomica   ct   Joroinfirtrjts. 


OCTAVIANUS. 


•/v> 


plures  qiiam  tres  cohortes  in  Urbe  elTe  pafiiis 
elt,  easque  fine  cafiris:  reliquas  in  hiberna  et 
aeftiva  circa  fiuitima  oppidii  dimittere  asfue- 
rat.  Quidqaid  auteru  ubique  miiitum  eriet,  ud 
Ceitam  ftipondiorum  praemiorumque  forniulaui 
adftrinxit;  deiinitis  pro  gradu  cuiusque,  et  tem- 
poribus  militiae,  et  commodis  milfionum  :  ne 
aut  aetate  aut  inopia  jDolt  milfionem  rollicitnri 
ad  res  novas  poilent.  Utque  perpeluo  ac  fme 
diiFicultate  fumptus  ad  tuendos  eos  proiequen- 
dosque  fuppeteret,  aerarium  militare  cum  ve- 
ctigalibus  novis  inltituit.  Et  quo  celerius,  ao 
fub  manum  annnntiari  cognofcique  poilet,  quid 
in  provincia  quaque  gereretur,  iuv enes  primo 
modicis  intervallis  pcr  militares  vias,  deliinc 
veliicuJa,  dispofuit:  commodius  id  vifum  eii, 
ut,  qui  a  loco  perferront  litteras,  iidem  inter- 
rogari  quoque,   li  qidd  res  exigeret,   poilent. 


Vide     Lipl.     Magn.    I\.    I,    5. 

Eax. 

Easqtie    Jlne     caji.ris'^      I\e« 

fpicit    atl     inititutum     Tiberil. 

qui    caltris      praetorlis     habuit. 

Vide  in    Tiber.  c.  57.     Erx. 
Titendos   projcqnendoscjiic'^ 

Tucndos     reFertur     ad    Jtipen' 

dia :     projequendos     ad    prae- 

mia    ct    commoda    tnifjlortiim, 

Er>-. 

l'''ectigalibiis  nor/j  j     E  rioe- 

nis     lepis      Pnniae     Poppaeae, 

ducenteriniis    icrum    veiiaiium, 

vicefiina  hereditatum ,  aliistjue: 
e  quibus  copiofe  r.nrmannus 
1    libro    cle   Vectigalibus     Pvo- 

nuin.  c.   II.     Enx. 

xiab  inaniim']     Fdi^ile :   (it  ea> 


rfiiae  mani')!i<i  tenemus.  Enx. 
6tatim   dum   res   gerebatur. 

JchiciLla  dispojiiit'^  Haec 
funt  initia  curlus  publlci  fub 
Caefaribu5,  de  nuo  acrurate 
disputantem  lc.^e  Gothofredum 
ad  J.  I.  Cod.  Theod.  de  ctn- 
fu  publ.  T.  n.  j>.  520.  ed.  Lipf. 
Er.x. 

Pcrjerrent —  exigerent]  Sic 
Heinfius  volebat,  atque  etiam 
in  codlce  repcrit  Pidmannns: 
idque  trniporum  confecuiio  T)o- 
ftiuat,  fi  iegitur  pojfcnt.  Siz^ 
C  probctur  pojjint,  quod  «€11 
in  quibusdain  libris ,  ut  Sue- 
tonius  ad  fua  tefiipora  refpi- 
cijt,  vulgatum,  \\.  e.  perjernnt 
ei  exi;^aiit,  ferfari  potelt.    Me- 


17(5 


SUETONII 


/io  Iii    dlplomntlhus,     libelli.sf]iie    et    eplfiolis 

flp;tiaiidis,  iriilio  .Spliini;e  ufus  elt,  mox  imaijiiio 
!Mat;iii  Alexaiulri:  uoviflime  iLia,  Diolcoridis 
maim  fcalpta,  ([ua  figiiare  inrecuti  quoque  prln- 
cipes  perreveraiunt.  Ad  epiltolas  omnes  lio- 
rarum  qiioque  momenta,  noc  diei  modo,  ("ed 
et  noctis,  quibus  datae  figniricarentur ,  ad- 
debat- 

5i  Clemcntiac  civilitatisque  eius  multa  et  ma- 

fjna  documenta  fiuit.  Ne  enumerem ,  quot  et 
quos  divejfaruin  parlium  veiiia  et  incolumltate 
doiiatos,  principem  etiam  in  civitate  locum 
tenere  pallus  fit  lunium  Novatum  et  Calliuni 
Patavinum,  e  plebe  homines,  akerum  pecunia, 
alterum  levi  exilio  puiiire  fatis  habuit:  quum 
ille  Agrippae  iuvenis  nomine  afperrimam  de  fe 
epiltolam  in  vulgus  edidiflet:  luc  convivio  pleno 


1'ms  rameB  pojjl-nt,  quia  per- 
ffccia  praeceiluiit.  Itaque  ct  ce- 
tcratn  lectionem  linic  accopimo- 
davimus.  Pro  rxi^erent  ctiam 
Ii.ritienJ^um  exizerrt.  Tuui  \n 
a  loco  elt  iiiU'llif,fniluni  rei 
geftne,  cui,us  nuniianilae  caulla 
mifli  cuni  littcris  «ITrnt.  Ekn. 
Mtrliores  eiliit.  fic  exliibcut : 
Commodins  itl  fi^fiitn  rjt ,  ut, 
^ni  a  loco  prijrrtnit  /itteras, 
iitlrm  int.  ijtmijue ,  Ji  tfuid 
res  eTif,niii .  po{)iMt  :  quali  «le 
««•tair  Scri[)t<.>ii$.  ]Mihi  foUiiii 
hi><  non  una  tir  caiillla  iiiliii- 
tiuin   vidciur. 

Cap.  i)0.  Scclpta  ]  Sic  ritr 
poruiinus  |iro  Ji  tilpta.  (jim- 
inis  •uiin  figiiiibaui:  i-ae  autctn 
JcalpuHtur ,     iioa     IiulpuiKiir. 


Saepe  autem  intali  reverba  Ula 
conimutata.  \  idr  a<l  Ner.  c.46. 
Gemmas  tres  liuius  Diofcoridis, 
duas  Auguili,  unain  Maecen.itis 
exkil^et  Stolct)ius  in  Gt^vinnis 
\\..i'j.  2("i.  27.  Erm.  In  noliiis 
qnoqiie  MIT.  e[\  Jcnlpta  ,  ut  in 
rcliquis  oranibus.  Alibi  in  bis 
vocibus  et  oinni  earuin  iainilia 
adeo  variant  librnrii.  ut  ex 
eoruiu  fcriptura  nihil  certi  de 
disriimine  »^>nUitui  liceat.  Dio- 
nipdi  aiireni  i.  p.  574-  '*«'tlcb. 
lidtin  abrujf;.)nt  Viri  doni.  in 
\.)i»as  ipli  lciileiiii**  ciintes. 
i|u.uuui  iiiilLa  taiis  lirmn  fuuda- 
nirntu  aititiir.  intnime  illa.  quio 
geinini*  .isligaat  fcaipiumm, 
«.nli-ri<  lajiidiUus  Jcu/pturam. 
\ide  Calaub.  ad  Gall*.  c.    in. 


-      OCTAVIANUS.  177 

proclamafTct,  Ncqite  Dotum  fihi  neque  ajtimum 
decjjh  coiifodiendi  einn.  Quaclain  vero  co- 
gnitione,  qimm  Aemilio  Aeliano  Cordiibenli  in- 
ter  cetera  crimina  vel  maxime  obiiceretur,  quod 
male  opinari  de  Caefare  foleret;  converlus  ad 
accufatorem,  commotoque  runilis  :  f^elimj  in- 
quit,  hoc  mihi  probes:  facicimj  fciat  AeliO' 
nuSj  et  me  lini^uam  hahere:  phira  enim  de 
eo  loqunr.  Nec  quidquam  ultra,  aut  ftatim 
aut  poftea,  inquifiit.  Tiberio  quoque  de  eadem 
re,  fed  violentius  apud  fe  per  epiftolam  con- 
querenti,  ita  refcripfit:  Aetati  tuae  j  mi  Ti- 
herij  noli  in  hac  re  indulgere ^  et  nimium 
indignari  quemquam  ejfej.  qui  de  me  male  lo' 
quatur.  Satis  eft  eninij  fi  hoc  habemus j  ne 
quis  nohis   male  facere  pojfit. 

Templa,  (juamvis  fciret,  etiam  Proconfu-  52 
libus  decerni  folere,  in  nuUa  tamen  provin- 
cia ,  nifi  commuui  fuo  Piomaeque  nomine  re- 
cepit:  nam  in  Urbe  quidem  pertinacifllme 
abstinuit  hoc  honore.  Atque  etiam  argenteas 
ftatuas ,  olim  fibi  pofitas ,  confla^^it  omnes :  ex- 
que  iis  aureas  cortinas  Apollini  Palatino  dedi- 
cavit.  Dictaturam  mac;na  vi  offerente  populo, 
genu  nixus,  deiecta  ab  humeris  toga,  nudo 
pectore,    deprecatus  eft. 


Cap.  52.     ^rgenteas  —  c6f-  pecnnia.     Eny.         Sed  leg.  6X 

tinas]     >^M/<?«J  intelligere  pof-  qufs ,    auctoritate  plerorumque 

lis    inaiiratas,   fi  eX  ipfis  Itatuis  codd. 

Jactae.     Sic  eiiim  Latini  dicunt  DictntUram   etc.  ]        Quia   a. 

nn:i  raro.     Sed   proprie   intelli-  morte    Caefaris,     SCtO  iil   per- 

fl   liiUini,     ut  illud   cx  iis  non  petiium   fublata,    et  abufu  Sul-* 

(!■■  :n.iteria  cajiias,    fed  de  pre-  lae   et  Caefaris   invidiofa    facta 

t.o.     Clarum   rfi  e   monimento  erar,    ut  tyrannis  fub  ea  latcirs 

Aiicvrauo ,      ubi|«If,      ex    ijua  vid>-i»tiir.     El\i'. 

/oi.  I.  M 


jya  SUETONii 

55  Domini  appellationem ,    ut  maledictiim    et 

opprobrium,  leniper  exhorrnit.  Qiiiim  Ipc- 
ctante  eo  ludos,  pronuntiatum  ellet  in  mimo: 
O  dominum  acquiun  et  bofium!  et  univerfi, 
Cjuafi  de  ipfo  dictum,  exrultantes  comprobar-' 
fent:  et  ftatim  manu  vultuque  indecoras  adula- 
tiones  roprelTit,  et  iulequenti  die  f;raviflimo 
corripuit  edicto,  douuuumque  fe  poiiliac  ap- 
pellari,  ne  a  liberis  quidem  aut  nepoii!)us  fuis, 
vel  ferio  velioco,  pallus  eft:  atque  Imiuomodi 
blanditi.is  ctiam  ijitcr  ipibs  prohibuit.  Non  te- 
mere  Urbe  oppidovc  uUo  e^^rcOus,  aut  quo- 
quam  iugreflYis  elt,  nifi  velpera  aut  noctu; 
ne  queui  OiTicii  cauHa  inquietaret.  In  confu- 
latu  pedibus  fere,  extra  coufulatum  faepe  ad- 
n})erta  felia,  per  publicum  inceflit.  Promifcuis 
falutationibus  admittebat  et  plebem;  tanta  co- 
mitate  adeuntium  defideria  excipiens,  ut  quen- 
dam  ioco  corripuerit,  quod  Jic  fibi  Ubrflum 
porrif^erc  dubilaret ^  quafi  elepJianto  ftipemr 
Die  Senatus  numquam  patres  nifl  iu  curia  fa- 
lutavit,  ct  quideni  fedentes,  ac  nominatim  fin- 


Cnp.    55.      Domini]       Non  2,    4.    fc<{.        Sclllrot    lella    ex 

Tninini,      i»l    nomrn    abhorn-ie  omnl  parte  a|ii-ita  lufiplicantl- 

eum,     qui   t)raiini   lul|)ictoiiL'iii  Ims    aJcundi     fins    propc    '•an- 

tft«_:;crc    vcllt.      Nain    tloinini  cltMii    -opijin    j^r.ifbcujt .    qii.iin 

nonicn     Laticis     .iiili(]iiis     can-  f]niiin  jiciiibi;*  inrfdfrct.     raiil- 

ilrni ,    'fjuain    ic^ls     ct    tyraiini  \o   aiite   i<  rij)li  i'.;//»r/o   jiro  re- 

vim    li.ibcljdt:      edanin   tiiin   in  Jpcrc  c\  Mcn  ni.,  Lung.  ci  aiii» 

Llandiiiis  iiriirpabatnr.     Enx.  ijiiain    j>Iiiritnii. 

y/dtipcrta]     Rccie    lianc    Ic-  Sainijinnn  — Jli/utat-it  ctc.J 

ctiuiiern    altcri   atloperta    pric-  Civilit.i.H    in    co .    iit    viilit  liur- 

tulcniiii ;    illii<l     cniin     civilit.i-  inaiiiuis,     «jiinJ  non  paltiis   rlK 

tMii  indi'  abat  ,    non  hoo.      Vi-  doiniiiii     (iiaiii     vi  iiirc     raltU.in- 

dv  (114111  r.Ipf.  Klcct.  L  19-   Ern.  di    cuulTa,     (jiiud    uliis    tlii.-but 

Ki  iiiijM.  S.litfler.  de  He  vehic.  licr^t.     l'iv\. 


OCTAVIiVNUS. 


'K9 


gulos,  niillo  fubmonente;  etiam  discedens  eo,- 
cloui  modo  fedentibus  lingnlis  vaiere  dicebat. 
Ofticia  cum  multis  mutuo  exercuit:  nec  prius 
dies  cuiusque  folemnes  frequentare  deliit,  quam 
grandior  iam  natu,  et  in  turba  quondam  Ipon- 
faliorum  die  vexatus.  Gallum  Terrinium  Se- 
natorem,  minus  fibi  familiarem,  fed  captum 
repente  oculis ,  et  ob  id  inedia  mori  deftinan- 
tem,  praeiens  confolando  revocavit*  ad  vitam. 

In  Senatu  verba  facienti  dictum   eft,    JVon  54 
iutollfxi:     et    ab    alio,     Contradiccrem    tihij 
fi    lociun  liaherem.       Interdum   ob   immodicas 
disceptantium  altercationes  e  curia  per  iram  fe 


Sahmonentc'^  Slne  nnmen- 
'l.ttore,  qui  riil)iiceret  nomina, 
ft  iiifiif!irrnrct :  qi:od  indicio 
fiat,  i])riiiii  noffe  onines,  etiam 
<!<■  iioijiiiie :  icltjue  inprimis 
M.iiuluiii     et     civiie    putabatur. 

EhN. 

Kt  discedcns  —  diccbat  ] 
I*i.-I"cripii  eodcm  modo  pro  eo 
jnodo,  ut  liabent  !MiT.  qiiidnrn. 
Qiiiilain  etiam  delent  Jingulis, 
iiude  ciecit  Oudend.  Pulo  et 
Jcdcntiius  delendiiin ,  quod 
uon  mintis  fupervacuum  elt , 
(]usLm  Jlns!;u/is.  Omnia,  ut  et 
nominatim  ,  iulunt  in  verbis  , 
eodcin  modo.  Mox  edidi  nunc 
muiuo,  quia  in  omnibus  fcri- 
jitis  libils    eir.     Ei»n.  Satis 

'  rat,  cum  Oiidend.  abiiceic 
'  ngu/is ,  qiiod  nntim  omit- 
t'ir.1  ])]ori<:|iie  libri  aliorum, 
ct  oinnes  m^ilri.  Sedentibus 
hx^'(ii3L^  cauila  adiectum  puta. 

Crandi    iain    natu]      Sic  e 


Ilbrls  fcrlptis  Gronovlus,  Grae- 
vius  et  Eurmaniius  edidere, 
pro  vulgato ,  grandior  iam  na- 
tii,  fjuod  Oudendorpius  revo- 
cavit.  Grandi     nalu     bene 

Latine  diciiur,  Aliis  locis  Sue- 
tonlus  dicit  grandis  /latu : 
nec  tamen  neceile  elt,  omni- 
bus  locis  eadem  forina  uium 
elTe.     Ei\x.  Xoitram  lectlo- 

nern  tiietur  Memm.  ct  alii  AlfT., 
in  fjuibus  funt  et  ii,  qui  ha- 
bent  grandi  iam  ornatu,  ut 
omncs  noltri,  ex  tiaiectioae 
aut   falfa   correctione. 

Cap.  5.:f.  Contradicerem  ti- 
li]  Puto  tibi  delendum:  nec 
cnlm  bene  Latinum  r-ii  contra' 
dicerc  alicui :  debelurque  H- 
brariis.       Ern.  Sane     aevo 

Ciceronls  dlvilim  Icrlbebatur 
contra  diccre ,  et  quidem  fae- 
pc,  contra  allqueni  dicerc. 
Sed  actas  Suctonii  unlce  ufur- 
p.ibat  fontradicere  a/icui.     Ita 

i\:l  2 


igo 


SUETO^iU 


55 


r.6 


•proripieilti  quidnm  ingelTeruMt ,  I.iccre  opor- 
4erc  Scnatoribus  dc  repuhlica  loqui.  AmiI- 
•ftilis  Labeo,  Senntus  lectione,  quuni  vir  viruni 
le£;eret,  IV1.  Lepidum,  holtem  oliui  eiu.s,  et  tunc 
«xulantem ,  legit:  interrogatusque  ab  eo,  an 
«ITent  alii  digniores,  Suuui  quetnrjuc  iudiciuni 
habercj  reCpondit.  ISec  ideo  libertas  aut  con- 
tlimacia   fraudi    cuiquaui   luit. 

Etiam  Iparfos  de  fe  in  curia  famoros  libol- 
los  nec  expavit,  iiec  mngna  cura  redarguit: 
ac,  ne  requifitis  quidem  auctoribus,  id  modo 
cenfuit,  cognofcendum"  poftliac  de  iis ,  qui  li- 
■  bellos  aiit  carinina  ad  infamiam  cuiuspiam  fub 
alieiio   nomine   edant. 

locis  quoque  quonmdam  invldiofis  aut 
petulantibus  lacellitus,  contradixit  edicto.  Et 
tamen  de  inliibenda  teftamentorum  licentla, 
ne  Senatus   quidquam   conftitueret ,    iiitercelTit. 


C'.  I.  Rbet.   Cn.Pompcinm,  quo 
fac.ilius       Curioni,        cnujfam 
Caefaris  defendenti ,    contra- 
dicercC  rtc. 

jln  ejf/erit]  Maf^nopere  pla- 
cet  leciio,  flt([iu'  a(leo  necflT.i- 
ri^  elr,  cditionis  Sttphanla- 
rap  :  annon.  Sic  videbatur  it 
SrriTcrio  et  aliis,  Ncc  «liihiia- 
vi  reciperc:  nam  viilgatum  [>ia- 
■  R  nou  convenit  rtl,  iicc  iri>- 
iiia    fatlsf.icit.      Eim.  Nun 

I  artiir  i\|ioihfta  ,  cui  rortarTe 
nota  crat  liacc  vttcrum  fcritito- 
rum  nr^li^cntia.  De  t.^i\A  vlile 
llciiliii!:;;.  ail  Cii  .  dc  Off.  i, 
I        ■       , .    17. 

/>./•.■/<]  liiirinannu.i  dubi- 
Irii  .   dti  Intln  vcruin  III ;    I.abiO" 


nem  enim  confniatu  privatura 
elle:  landatqup  Beriranilum,  ia 
^  itls  ICtorum.  Sed  id  ell  ar- 
guiari.  Naiu  lijrti-iuis  tantunt 
privavit,'  quaicnus  eiint  iioii 
nd  confularum  jiroduxit.  \  i- 
df  '1  ai  il.  Aiiii.  3-  "S"  le»l 
adeo  late  to  /raitdi  tjjc  liic 
noii    patct.     KnN. 

(;.i|».  ^-J.  EJant]  lyiliiiiis 
c  CimI.  \  at.  etlfrfnt:  prubat- 
«|iie  C»ruteriis.  Scd  re<  (um  tlt 
editnt :  pctidct  cniin  a  co^no- 
frridiini,  noa  ah  crliiii.  EnR. 
C.ip.  /■,«•.  TtfhiiiirntorwH 
iiifntin]  f,>iiap  iu  nt  (erneba- 
tiii  ,  <|uod  l<-Iiat*>ics  rt>$ .  i]uos 
oililTcnt ,  n«ribr  j.*»illniij:errnf. 
\iii    docti    hiudatuiil    Li|iliilin 


OCTAMANUS. 


i&h 


QiiotIe.<  magifiraluum  comiriis  interelT»^T,  trlbu»^ 
cum  candidatis  iuis  circuibat ,  lupplicabatque, 
more  folemni.  Ferebat  et  iple  fuliragium.  iii; 
tribubus,  ut  unus  e  populo.  Teftem  Te  in  iu- 
diciis  et  interrogari,  et  refelli,  ae(piillimo  ani- 
mo  patiebatur.  Forum  ani^uftius  lec^t,  non  au- 
fus  extorquere  pojrelloribus  proximas  domos. 
Numrpiam  iilios  fuos  populo  commendavit,  ut: 
non  adiiceret,  Si  inerchiniljir.  Eiscb^m,  prae- 
textatis  adliuc,  asfurrectum  ab  nniveriis  in  tliea- 
tro,  et  a  llantibus  plaufum,  gravifTnne  cjuertus 
eit.  Amicos  ita  magnos  et  potentes  in  civitato. 
^^Q  voluit,  ut  tamen  pari  iure  eflont,  quo  ce- 
teri,  legibusque  iudiciariis  aeque  tenerentur. 
Quum  Alprenas  Nonius,  ariius  ei  iuqctus, 
cauITam  veneficii  accufante  CalTio  Severo  jdicetj 
ret  :'confuluit  Senatum,  quid  oITicii  fui  putaret:. 
CuJiclari  eiiini  Jcj  ne ^  fi  fi''pi'^'f]j}cl-  j>  eri- 
p^eret  Iesi;ihiis  reum :  fin  (Jceflet  j  deftitiieie^ 
ac  praednmnare  amicum  e.r  ijiiinnretur.  Et, 
confentientibus  univeriis,    fedit  in  iuljft^lliis   per 


ad  Tac.  Ami.  6,  5fl.  ,  quem  vl- 
de.  Mox  (|iu(l.Tm  libri,  ne  quid- 
quam  conJtUueretur ,  qiiod 
Gronovius  Pt  Ouricnilorpiiis  re- 
ceppre.     Kiliil  intereft.    Er.if. 

yln^iijiius  J^pcity  Nempe, 
quofl  ipfe  aetlificavit.     Ern. 

Le^i//u.t  iudiciariis]  Nove 
dirium.  Nam  ir-is  iudiiia- 
riae  ollm  dictae ,  quae  arl  iu- 
(lices,  totumrjiie  iudiciorum  mo- 
dum,  pertinehant,  ut  docent 
exempla  apud  Giceronom.  Hoc 
loco  aiiteni  intelligendae  funt 
leges    de    criminibus,    propicr 


quae  qnis  in  ludicium  vocart 
poieft.  Ut  leges  iudiciariae , 
lenfu  antiquo,  ad  iuflicia  pu-, 
blica  lantum  pertineiit ;  nain 
prlvatae  cauffae  non  ab  decu- 
riis  iudicum  cognofcebantur: 
/ic  li.  1.  ad  caiiflas  tantum  pu- 
blicas,  de  qulbus  iii  publicis 
iudicii'!   quacifibaiur.     Ek^'. 

Siipcrrjjet]  I.  e.  adelTet:  an- 
tiqtie,  .SLc  fuperjies  de  prae- 
lentl  apud  Cic.  ^luren.  o.  12. 
«Sic  {.iXfnpcrrJfe  etiam  OtK.  c.  6., 
Tit.   c.   T.,   ubi  vide.     Ef.N. 

In  J^uhfcllds^     Inielll^e    rei. 


183  SUETONU 

aliquot  horas;  vernm  tacltus.  ac  ne  laiula- 
tione  quideiii  iudiciali  data.  Aftuit  et  clieuti- 
bus:  ficut  Scutario  cuidnm,  evocato  quondiun 
fuo,  qui  poftulabatur  iniuriarum.  Unum  omni- 
no  e  reorum  numero,  ac  ne  eum  quidom, 
iTifi  precibus,  eripuit,  exorato  coram  iudicilnis 
acculatore,  Caftricium,  per  quem  de  coniura- 
tione  Murenae  Cognoverat. 
57  Pro  qnibus  meritls   quantopere  dilectus  fit, 

facile  eft  exiflimare.  Omitto  Senatus  confulta , 
quae  pofTunt  videri  vel  necefTitate  expreffa  vel 
•vcrecundia:  Equites  IVomani  natalem  eius  rpon- 
te  atque  conrentu,  biduo  rcmper  celebrarunt. 
Omnes  ordines  in  lacum  Curtii  Irjuotannis  exvo- 
to  pro  ridute  eius  ftipem  iacicbaut:  item  Knlrn- 
dis  lanuariis  ftrennm  in  Capltolio,  etiam  ab(enli: 
ex  qua  fununa  pretibGlTima  deorum  fimulacra 
mei-catus  vicatim  dedicni)atr  Ut  Apollinem  San- 
daliarium,  et  lovem  Tr.'ic;oeduni ,  aliaque.  In 
i"^ftitutionem  PalatinRe  donuis ,  inccndio  abCum- 


xihl    patroni     rim    ct     a-Uorati  Sanditli<>rlinn\  Oinnino  jiFQ- 

Icdrnt.     Env.  bo     Ipctibncm     lihroriiin     «jiio- 

Scut/irio]      Coiitcxtus    facile  TixnAmi Jirntialiatum,  i.  0.  f.m- 

<Jocct'j     cffe   rninrn   propriiiin :  «l.iliis     inHntnm.       Qiii<l     enlm 

ffUOfl   et   in   Iitfciiplioui'»ns   aii-  vW  .^pollo  Sanitnlinrtns .    1.  r. 

liqiiis    ocruriit.       A     Mf.    Lyf.  faiiil.nHoinm   arfif».\'*     r>pron«Tlt 

abcli    culdam.     F.nx.  vjitg.uinn    OiulciHlorpiiis    c   vcr- 

Cap.   15".      Fnrile    rfi    rtijti.  hn    vicntint:    iint!o   piit.it  inlcl- 

7rfft>-#3  '  fcic  qnidam  libri  frripli  )is;i  a    •^cncre   lioininuin .   rpi  it^ 

)ialieift',  '  vfl  r.rtininrf ,     «jnod  il>i     ifTrt.     dictihu.^      Mirificr." 

idrin    rft.       j^rjttmiirr,      qndJ  TiRo  i?l    Iiipit^r    iVagoedus    a 

c<lfl.   liabrnt,      nnn    ii|p>nni    el\  ti.i?,or\ti<  ili^^ltnr?   Iiiinio.   qiuA 

li.   1. ,    iibi    frnfus    r.fiuirit  vrr-  ir.i^iro'  li.il«iru  er.ii.      V.t^n   Cic 

}inhi    iurli»  .infli.      Enx.  Mox  rt  .\pollo  .1  f.irtilaliis  /!«f;</f}/;/i- 

^T.inifi.    cl   alii .     In    fjulbiis  «6-  tiis  ilicru».   En>.  OimI» mlor- 

llri   oinircs,     qnia ;    Kitius.  |>Io  tAined   ttiliripuI>Uiir    Uiilin- 


OCTAVIVKUS. 


^fe 


plae,'  VPlerani,  decnrlae,  tribus,  atque  ftiam 
iiugillatira  e  cetero  geuere  liomiuum,  libeuie.'» 
iic  pro  facultate  quisque  pecuuias  coutuleruut: 
delibaute  tautummoclo  eo  lummarum  acervos, 
iieque  ex  quoquam  pki.s  deuario  aurerente. 
Revertentem  fex  provincia  nou  folura  faullis 
omiuibus,  fed  ec  modularis  carminif>us  profeque- 
bantur.  Obfervatum  etiam  eft ,  ne ,  quoties  in- 
troiret  Urbem,  fupplicium  de  quoquam  fume- 
retur. 

Patris  patriae  cnp,nomen  uuiverli  repeuti- 
no  maximoque  coufeulli  detulerunt  ei.  Prima 
plebs,  legatione  Antiura  miffa:  deiu  ,  quia  norl.! 
recipiebat,  iueunti  Romae  fpectacula  frequens" 
et  iaureata:  mox  in  curia  Senatus:  neque  de- 
creto,  neque  acclamatione,  fed  per  Valerium 
Meflallam.  Is  mandautibus  cunctis:  Qtiod  ho-. 
711I1U  ^  iuquit,  fcnift.iiiu<jiie  fit  l.ihi ^  clmuuiqiic^ 
tuac  j  Cacfar  Au^ufte:  fic  citiui  nos  perpc- 
tuaui  feJicil al cui  rcipuhJicae j  ct  laeta  hiiio 
precari    exiftiuiauiiis:     SenaUis    te j,    confen- 


ken.  merjto.  Snndnharins  ftiit 
2'icus  cjiiidam,  et  alius  Tia- 
gocdiis:  inde  nomina  viilgo  ac- 
cipiebant  /tatuae,  i'icatirn  yi\x- 
blicatae.      Niliil  ufitaiins. 

/Jccuriac]  Ouia  cle  plebeiis 
fermo,  intelligenda  collegia 
rcribamm,  lictorum ,  viatorum, 
aliarumque  bperarum  publica- 
rum ,"  quibtis  ma;;iftratus  utr- 
bantur.  Apucl  Miiratoriimn  In- 
Icr.  p.  5Si  .  !•  funt  ridtorum 
decuriae ,  \\i\A.  prarconurn 
p.  9"4.  "•  iiir,  '.  liccorum. 
Sed  de  his  decu.i  s   iara  lauJa- 


tus  aJ  li.  1.  a  Graevio  Valof.  ad 
Amm.   2S.  G.     En>".  Tribus 

iimpliciter  dici  pro  plt'f»e  f.  in- 
limo    ordine    civium,     noiabil»? 
•  It.      Sio    iiifra    c.    loi.     Coiif." 
Duk.  id  Flor.  2,   b.    p.  :208' 

Cap.  53.  La^ta.  /iUic^  Ou- 
dendorpius  ])uiat,  cxcidifTc  Ur- 
bi.  Vcrum  puto :  nam  ad  rem- 
piihlicam  referri  commode  non 
poteih     En^-.  l'eriz.  totum 

l:eta  /ncir  niutaliat  in  Scna- 
tui.  Certi'  jironoinen  Itnic  of- 
fendlt,  etfi  O^/  imjienfe  pla- 
cet. 


19*  SLETONU 

tiens  cuTfi  pnpiilo  Fiomano  j  coufalutnt  P^i- 
TPJAE  PATBEM  Cui  lacrimans  rerpoiulit 
Augiiftus  his  verbis :  ipfa  enim,  ficut  Meiiallae, 
polui:  CoTJipos  facius  'VOtoruTTi  meoriini , 
Patres  Confcriptij  quid  habeo  aliud  deos 
immortales  precarij  quam  ut  huTic  coTiJen- 
fuTTi  lufiruTTi  ad  ultiTTium  Ditae  finem  TTiihi 
perf^rre    liceat, 

59  Medico    Antonio    Mufae,    cuius    opera  ex 

ancipiti  morho  convaluerat,  ftatuam  aere  col- 
lato  iuxta  iignum  Aefculapii  it.ituerunt.  Non- 
nulli  patrinn  familiarum  teftamento  caverunt, 
ut  ab  heredibus  luis,  praelato  titulo  viciimae, 
\\\  Capitolium  ducerentur,  votumque  pro  fe 
foIveretLir,  Quod  superstitem  Augustum  nrLi- 
«^uissENT.  Quaedam  Italiae  civitates  diem,  quo 
primum  ad  ie  venillet,  initium  anni  fecerunt. 
Provinciarum  pleraeque  faper  templa  et  aras, 
ludos  quocjue  tjuinquennules  paeiie  oppidatim 
conftituerunt. 

^o  Reqes  amici  atque   focii,    et  finguli    in   fuo 

quisque  re£;no,  Caefareas  urbes  condiderunt ; 
et  cuacti   fimul  aedeni  lovis   Olympii,    Athenis 


Cap.     5f}.       Vrnflato     vifti-  riis    lo(fuinjr,      5uetonlu»   Ji'"''- 

inne     liiu/o]       Viiirirum    ordi-  r»"   vult.     rpijei  locios  rmn    lio 

nem  verhoruni  muf.<vi  rum  Ou-  nore    affeciffe,   el  qiiitJem  iiou- 

(]endQipio,     cx    -Mif.   plciiscjue  nullo»  fepnratim.  iMyi/o  rc^wo. 

omnibus.  quihui  Vf-rb^is ,  more  I.atino,  TO 

Cap.  60.     (^Mriyv]     In  lioc  tfiiittfue   #'lr/;»ntcr  a<l<lit:  com- 

vciho     arputntnr      C.ifaubouiis,  nninii»T   deiufle,   lovia  Olvmpii 

diijs  tanriim   C.i<'r.ireii .     Hero-  trmflo    prrfiriendo-      Sic    el  il- 

di«  ct   liibae ,   niemorari  «I'  Eu-  lud     quo.l     fcquitnr.    iiou     da 

tropio.  dicns:    qu.ifi  to  iiiut-  cmniliu.s.     fcd  Hc  nonniilils  di- 

^n»  nimiiim    /ii.      5«-d   Qon   d»  riiur,     ut    rx.   Eutropio  8>    "^ 

omnibu»   rc^ibus   amius    rt    [0-  p.ilct.     Eh."<. 


OCTM^IANLIS.  181 

antiqmltus  inchoatam,  peiTicere  communi  fum- 
ptu  deftinaverunt,  Genioque  eius  dedicaie:  ac 
laepe  rei^nis  relictis ,  non  Romae  Uiodo,  fed 
provincias  peragrauti  quotidiana  olncia  toqati, 
ac  fme  regio  infigni,  more  clientium  praefti- 
terunt. 

Quoniam  ,  qualis  in  imperiis  ac  magiftra-  6i 
tibus,  regendaque  per  terrarum  orbem  pace 
belloque  republica  fuerit,  expofui:  referani 
nunc  interiorem  ac  familiarem  eius  vitam,  qui- 
busque  moribus  atque  fortuna  domi  et  inter 
fuos  egerit,  a  iuventa  usque  ad  fupremum  vi- 
tae  diem.  Matrem  araifit  in  primo  confulatu, 
fororem  Octaviam  quinquageijmum  et  quartum 
agens  aetatis  annum.  Utrique,  «piurn  praeci- 
pua  ofFicia  vivae  praeftiliJfet ,  etiani  deiunctae 
honores  maximos  tribuit. 

Sponfam  habuerat  adolefcens,  P.  Servilii  62 
Ifaurici  fiham:  fed  reconcihatus  poft  prlmam 
discordiam  Antonio,  expoftulanlibus  utriusque 
militibus,  ut  et  neceOirudine  aliqua  inngeren- 
tur,  privignam  eius  Claudiam,  Fulviae  ex  P, 
Clodio  fdiam ,  duxit  uxoreni,  vix  dum  nubi- 
lem:  ac  funultate  cum  Fulvia  focru  exorta ,  di- 
mifit  intactam  adhuc  et  virginem.  Mox  Scri- 
boniam  iu  matrimonium  accepit,   nuptam  ante 


Inchoatam']      Ab    Antioclio  l>em']    Haec' vfrba  fufpscta  fiint 

Epiphane    Liv.   41  ,    20.      Ern.  Burmanno.      Ha1>Lnl    fane     ali» 

Conltnt,   antiquif/imum  id  tein-  quirl  ,      quorl   pofllt    ofrendere: 

plum  fuifle,    cuius   iarn  Thucv-  fecl  fi  conferas  cum  c,  43.,    non 

dides     nieminerit,      ine)ioatuni  fine  cauffa   atWita  viilras.  Erv. 

imprimls    a   Pifiliratiriis ,      poit  Cap.    62.  ,  Ifaurici]       Eius , 

iiiulta  faecula  perfectum  ab  HSi  fpii  Caefaris    collfga    in    fecnn- 

driano,-  do  coululatu  fiiit  a.  U.  DCCVI, 

Cap.   61,     Pfr   terrarum   or-  Er^". 


fBO  SUETONU 

duobus  conriilarilnis ,  et  ex  altero  etlam  ma- 
trem.  Cuni  liac  etiain  divortiuni  fecit,  pertae- 
fus,  ut  fcribit,  nionim  perverlitatem  eius:  ac 
flatim  Liviam  DruliUam  matrimonio  Tiberii 
Neronis,  et  quidrMn  praeG;nantem,  abduxit,  di- 
lexilque,    et  probavit  unicc  ac  perfeveranler. 

65  Ex  Scribonia  luliam,    ex  Livia  nihil  libero- 

rum  tulit,  quum  maxime  cuperet.  Infans,  qui 
concoptus  erat,  immaturus  ell  editus.  luliam 
prijuum  Marcello,  Octaviae,  Ibroris  fuae,  fdio, 
tantum  quod  pueritiam  egreflb;  deinde,  ut  is 
obiit,  INI.  Agrippae  nuptuui  dcflit:  exorata  fo- 
rore,  ut  fibi  genero  cederet.  Nam  tuuc  Agrip- 
na  alterani  Marcfellarum  habebat,  et  ex  ea 
libero>.  Hoc  quoque  dcfuncio,  mullis ,  ac 
diu ,  eliam  ex  equellri  ordine,  circumlpectis 
-,  conditionibus,  Tiberium  privignum  fuum  legit: 
coegllque  prae|;naiiteiu  uxorem,  et  ex  qua  iaui 
pater  erat,  diiniltei'e.  M.  Antonius  Icribit, 
Priiiiinn  cnin  yintojrin ,  Jilio  Jno,  dcfpondijjr. 
Julinin :  clr.in  Coi ifoni ,  Grtfunni  rc^i:  tfuo 
temporc.  Jihi  (pioqnc  iniiccfn.  JiJiani  rcgis  in 
maLrinioniuni  p(*^if](^l • 

64  Nepotes   ex  Agrippa    et  lulia    tres    liabuit, 

Caium,  Lucium  et  Agrippam:  neptes  duas, 
Ttdiam  et  Agrippinam.  luliam  L.  Paullo,  Cen- 
foris  Hlio,  Agri[>pinam  Cermanico,  fororis  luae 
nepoti ,  collocavit.  C-.num  et  Lucium  ado[);a" 
vit,    domi  2>er  ailem  et  libram  enq)tOii  u  pan«i 


Cip.  r,\.     Doiiii]      Diihii.mt  «lonu  Cacffltls,  fartn  fir  :    fjtioi 

Iiittriircirs,    iitruiH   (lomi   cnyi-  Irtrrr^iitlus   pr-^pt^-rr.i ,   .lii  ,  ficri 

ituliiin  clif.iiit,  pro  j/i  dointiin,  potiiiUc,      (juia    pator    Agnpp* 

ao/ic,    tit  adoplio,    «lu.tf    ali.i»  potucril,     finc    conrrnfii    popii- 

in   foro,    l.-jjc    ciuiata,     ficrft,  li,      li.    t.    iinc     Irpo     ciiriat.ift 

ut  niox  c.  tij. ,   extta  otdincm,  cTnaiiripnrc  .VugiiHo  fiUoi.  Iloc 


OCTAVIA>s'US. 


^^7. 


Agrippa:  tenerosque  adliuc  ad  curnm  reipubll- 
cae    admovit:    et    Confules    defign.itos    circran 
pro^incias   exercitusque   dimilir.      Filiam  et  ne- 
ptes  ita  inftituit,  ut  etiam  laniflcio  asraefaceret; 
vetaretque    loqui,     aut    agcre    quidqTiam,     nili 
propalam ,    et    quod  in   diurnos    commentanos 
referretur.      Extraneorum   quidem    coetu    adco 
prohibuit,    ut  L.  \inicio,    claro   decoroque   iu- 
veni,    fcripferit  quondam,   Parjmi  modejte   fc-^ 
cifje  eum  j     quocl  filiam  fuam    Baias  faJuta- 
tiim   Q^euiffcl.      Nepotes ,     et  litteras    et   nptare     - 
aliaque  rudimenta ,  per  fe  plerumque,    docuit: 
ac  nihil  aeque  elaboravit,  quam  ut  imitarentur 
cliirograplium     fuum.       Neque     coenavit    mia,^ 
nifi  ut  in  imo  lecto  aslidereut :    iieque   iter    fe- 
cit,    niQ    ut  vehiculo  anteircnt ,    aut    circa   ad-; 
equitarent, 

Sed    laetum    eum    atque   fidenteni    et  fo-  '63 


v<?rijm  eft.  Cannegietcrus  ObfT. 
liir.  civ.  p.  224.  |)iUar ,  tlonil 
adoptalTe,  fjuia  i])fe  iurisdiciio- 
nem  liabuerit.  Noii  ])ene.  lus 
clixit  Augufuis  ,  rf'<l  in  foro  ,  et 
in-caufTis  ,  quae  pon  eflV;iit  iu- 
ris  ordinarii,  cuius  eit  aJoptio 
talis.     Enx. 

iNaiarc]  Lipfius  notare  ]e- 
glt ,  probante  recic  Jjurnianno  : 
non,  quo  non  et  natare  lit 
inter  pueriuae  Romanae  ruili- 
menta:  vldc  Cali^.  c.  ^ij.  exlr., 
fcd  guotl  abhorrens  videiur, 
Auguiir.ni  cum  lilxi-ris  natalie 
in  liberi.    Ern.  rraefciiim 

qimm  eflet  imlecillo  corj)ore : 
vide  c.  So-  Kef[ue  a<l  a  cre- 
diderim,  lic  ablolute  rudinun- 


ta  referrl  poiTe  ad  natationf  ro. 
IMaxime  vpro  fiifperrTim  farjt 
verbiim  locus  inter  litt/^ras  et 
arteni  imitandl  chfrozrnphi. 
Dcdi    igitur   iwtare. 

Nihil  aeqne  laboraiii^  .ATi- 
ror,  Gronoviuni  et  OuJendor- 
])lum  r«;fepifle  e  libris  r.lirpii- 
busi  clahoravit ,  fjuod  eit  rJie- 
iiifiimum,  nec  e\em])lum  aiia- 
tum  eft,  buic  liinile.  Laho- 
rarc  h.  1.  elt  ,<;ivare:  hee  Init 
Aus;urtl ,  elaborare  fiilt  nepo- 
tum.  ILix:^.  De  elusmodi  dis- 
ciitnine  non  cooitarai-.t  era» 
diii.  ^olfri  quofjue  AliT.  ha- 
bent  elc^boravit ,    i.  e.  ItuJuit. 

linn  /cctoj  E;;plicat  Sucto- 
nlus  Cijud.  c.  5i.     Ekx. 


iS$  SUETONn 

bole  et  difciplin.i  domiis,  Fortuna  deftituit.  lu- 
lias,  iili.iui  et  neptem,  omnibus  probris  conta- 
min.iias  relegavit.  Caiura  et  Lucium  in  duo- 
deviginti  menlium  fpatio  amifit  ambos ,  Caio  in 
Lycia,  Lucio  iMaffiliae,  defunctis.  Tertium  ne- 
potem,  Agrippam,  fimuUpie  privignum,  Tibe- 
rlum ,  adoptavit  in  foro  lege  curiata.  Ex  qui- 
bus  Agrip)>am  brevi  ob  ingenium  fordidum  ac 
ferox  abdicavit,  fepofuitque  Surrentum.  Ali- 
quonto  autem  patientius  mortem,  quam  dede- 
cora  fuorum  tulit.  Nam  Caii  Luciique  cafu 
non  adeo  fractus,  de  filia  abfens,  ac  libello  per 
Quaeftorem  recitato,  notum  Senatui  fecit;  abs- 
tiiiuit(|ue  congrelfu  Jjominum  diu  prae  pudore; 
etinm  de  necanda  deliberavit.  Certe  quum 
fub  idem  tempus  una  ex  confciis  liberta,  Phoe- 
be  nomine,  fufpendio  vltam  finifTet:  Maluijjc 
fe,  ait,  Phorhos  palrem  f^iijjc.  Relegatae 
ufum  vlni ,  omnemque  delicatiorem  cultum 
ademit:  neque  adiri  a  quopiam  libero  fervove, 
nifi  fe  confulto,  permifit;  et  ita  ut  certior  fie- 
ret,  qua  is  aetate,   qua  Itatura,   quo  colore  ef- 


Cap.    65.     Sordldttm]       Alii  Srordaftim ,     conlprtTiram    >^.iT- 

J^cordaliint ,   alii  horridum  ma-  m.ini ,     jirobaliat    Riilinkenins . 

lint.       lUrumfMic     fino    cmilTj :  m  vocpm  hac   Latinitatis   aeta- 

nani  fcordnluin   cll   forox  ,   ne.  tp    nfitatinimam  ,    pro  foroci  et 

«|ue  alind    liorriditin   di»    in«;«^-  clamolo   in  compotationihii». 
Tii(»;    /01  iliditin   in/^fiiiuni    od,  Prr     Qunrfiorfin     reeilnlo] 

fjiioH  no?i  aerpint  ma(;imn(!ijicm  Notcnt  tironos ,   odtcium  Onae- 

pcnf  rls ,    niliil     nobiie    ant    po-  ftoris,  riihImpcratoril»n$,  aili-m- 

nHrolmn,    cogitat  ,    fe(i   confnp-  ta    aorarii    cnr.i ,   refitarc.   prin- 

tMilincs,      liliidinos.       convivia  cipis    vicf*.      oration.s     in    S»*- 

etc.     lorilila    porloqnitnr.       At-  natn;  cuins  in  liac   liiRoria .  ct 

f\uo    fordiilis    huinsmodi    InRf-  lc^^ihn»     Iniis      civilis,     pafTitn 

niis    nihil     rd     (ciocius.     Ehx,  mentio.     Eivtt. 


OCTAVL\NUS.  189 

fet,  eliam  quibiis  corporis  notis  vel  cicatrlci- 
biis.  Poft  quiiiqiieiiiiiiini  deu)Uin  ex  inilila  iu 
continentein,  lenioiihusque  paullo  conclitioni- 
bus  ,  transtulit  eaui.  Naiu  ,  ut  omnino  revoca- 
ret,  exorjui  nullo  modo  potnit,  deprecanti  fae- 
pe  populo  Pioniano,  et  pertinacius  inftanti ,  tn- 
les  Jilias  lalescfiie  coiiiuges  ^  pro  concione 
imprecatus.  Ex  nepte  luHa,  poft  damnatio- 
nem ,  editum  infantem  agnofci  alique  vetuit. 
Agrippam  niJiilo  tractabiliorem ,  immo  in  dies 
amentiorem ,  in  infulam  transportavit ,  fepfitque 
iufuper  cuftodia  militum.  Cavit  etiam  Senr.tus 
conrulto,  nt  eodem  loci  in  perpetuum  conti- 
neretur;  atque  ad  omnem  et  eius  et  luliarum 
mentionem  ingemifcens,  proclamare  etiam  fo- 
lebat: 

At-y  b(p4:Aov  av*^o^  T    ejneycci ,  oiyovoi  t    ccroXaa-d^oct  ^. 

nec  aliter  eos  appellnre,  quam  tres  vomicas 
aut  tria  carcinomata  fua. 

Amicitias  neque  facile  admifit,    et  conftan-  66 
liflime  retinuit;    non  tantum  virtutes  ac  merita 


QuihiLt  corporis   notis   ttc.'^  poflet,     ildemne  redirent,     an 

Mirum    elt,     qiiomodo   fe    loi-  alii   fub  noruinibus  eornir). 

tfueant  in    cauITa   liuius  rel  iu-  Earn'^    Hoc  vtibuin  uic  fcra- 

d.iganda     Iiiterpretes.       Simpli-  per   oiTendit,  veliit  ortuni  torte 

cifrimum  elt  dicere:   id  factum,  e  con(e([uente  nuin.     Sed  Iiipra 

iit  coniectura    capi  poflct,     an  iam    vidimus,     Sueioniuni    lo- 

verendum ,     ne  eius  amore  ca-  lere  hoc  pronomen  ponere,  id)i 

pcretur   lulia,    nec   ne.     Huius  eleganiior  ratlo  Icrlbendi  omit- 

ccrte  rei   cauffa  aetarem,    Itatu»  tere    liibet.     En?f.           Siirriliier 

ram,      colorem,       fcire      vole-  liipra  c.   5'-   58'   cam  et  cL  po- 

bat.      Ea.v.           vSimpiicius   }>u-  lita   extremo   loco,   ac   laepiu.s. 

tabat  Graeviiis   id   lactuai   tlTe,  /.'oj]      Sic   pro  vulgato  iltos 

ut ,    quiim    iiofTet   eos ,    ijui  lili-  edidi     cum    Liinnaniui  ;      quud 

am  aute  adinent,   r«Icirfc  etiaui  Laiiuiiis   ell,    quam  iilos.     INIf. 


! 


iso  SUETONII  » 

cuinsque  digne  profecutus,  fod  vlila  quoque  et 
delicla,  duutaxat  niodica,  pcr[)ellus.  Nequo 
enim  temere,  ex  omni  numero,  in  amicitia 
eius  alHicti  leperientur,  practer  Salvidienum 
Rufuiu,  quem  ad  coululatum  usque,  et  Cor- 
nelium  Gallum,  quem  ad  praefecturam  Ae- 
gypti,  cx  iulima  utrumque  fortuna,  provexe- 
rat.  Quorum  alterum,  res  novas  molientem, 
dnmnandum  Senatui  tradidit:  alteri,  ob  ingra- 
tum  et  in  d«n'olum  animum,  domo  et  proviuciis 
fuis  interdixit.  Sed  Gallo  «pioque  et  accufato- 
rum  denuntiationibus  et  Senatus  confultis  ad 
necem  compulfo ,  laudavit  quldem  pietatem 
tantopere  pro  fe  indignantium:  ceterum  et  illa- 
crimavit,  ct  vicem  fuam  conquellus  elt,  qnod 
JiJti  fftV:  noTi  liccjet  j  oinicis ,  quatenus  'vel- 
let ,  irnjci.  Ileliqui  potentia  atque  opibus  ad 
fmem  vitae  fui  cuiusqun  ordinis  principes  flo- 
ruerunt:  quamquam  et  ollenlis  intervenienti- 
bus.  Defideravit  enim  nonnumquam ,  ne  de 
pluribus  referam,  et  JM.  Agrippae  patientiam, 
et  Maecenatis  taciturnitatem :  quum  ille  ex  le- 
vi  frigoris  fufpicione,  et  quod  IMarcellus  fibi 
anteferretur ,     Mytilenas    fe,    relictis    onuiibus, 


LvC   lialjet    eas :     K<'\     qiila   dc  Sui   cinusqtte    ordinis    prin- 

tribus    dictiiin     t-fle    )to..fr!t    fc-  ciprs^^     llccfpi  cuiusqiie  e  Mf. 

qiicntia,    id   locuin    liabere  non  l.vl..     quod    et    iii  aliis    rcper- 

potell.     F.H.\.  liiin   eil;    uam    id    eii    clegan- 

Cap.   ij^.      Dnntaxnt}      Re-  tius,  quam  vulpaiuni .  ^/Jii  </«ij- 

rtc    Car.iiil)onu$    cf    Gronovius  que    ordinis    principes.      Er:». 

inlcrpretantui  ,   Jcilicel,  ccrte.  Conf.  ail  c.  ^o. 

En\.  lii^oris  fitfpicionr'^     T.ipnus 

J'rOi'inciit  fuis]     Non  igimr  ct   Mwiflus  /'igoris  :  i|UO(!  iini* 

cmni     impiTin  Roin..      ifd    i\\  co  ijrob.indnm.     ^(i^o'  qiiid  fil, 

tantuni    provitniis.  qiiibiis  iple  explicat    qutdein    Cal.uibonus. 

pcr  Lcgaios  piairvflut.     Erx.  qu^jJ   faLila  dt ;    i^id    ita  Laii- 


I 


octavl\:nus.  19^ 

coiituliiTet ;  hic  rocretum  de  comperta  Murc- 
iiae  coniuratione  uxori  Terentiae  prodicUllet. 
Kxei^it  et  ipie  invicem  nh  amicis  benevolen-  " 
liam  mutuam,  tam  a  tlefnnctis,  quam  a  vivis. 
Kam,  qumnvis  minime  appeteret  hereditiites, 
iit  qui  numquam  ex  ignoti  teitamento  'capere 
,  cjuidquam  iiistinuerit ,  amicorum  tamen  fupre- 
ma  iudicia  morofiflime  penlitavit:  neque  do- 
lore  di-sliuudato ,  fi  parcius,  aut  citra  honorem 
verborum ;  neque  gaudio ,  fi  grate  pieque  quis 
fe  profecutus  fuilTet.  Legata,  vel  partes  he- 
reditatium,  a  quibuscumque  parentibus  reUcta 
fibi,  aut  llatim  Hberis  eorum  concedere,  aut, 
ii  pupdiari  aetate  elTent,  die  virilis  togae,  vel 
nuptiarum,  cum  incremento  reilituere  confue- 
verat. 

Patronus  dominusque  nou  minus  feverus,  67 
quam  facilis  et  clemcns,  multos  libertorum  iii 
honore  et  ufu  maximo  habuit;  ut  Licinium, 
Enceladum,  aliosqac.  Cofmum,  fervum,  gra- 
viirime  de  fe  opinantem,  non  ultra  quam  com- 
pedibus  coercuit.  Diomedem,  dispenfatorem, 
a  quo,  fimul  ambulante,  incuTrenti  repente 
fero  apro  per  nietum.  obiectus  eft,  mahiit  timi- 


Tic   dl' i  rigorem ,     ea   qnar-ltio  Cap.  C7.  Licinfum']    Omlen» 

eil,   id  erat  docendiini,    Erx.  «loipiiis  optime  emendavii,   Jj~ 

^^inicori/mjiiprcmaiudicia^  cinum ,  Euiium,    Ccladum. 

I.   e.  herpditates  et  lcgata   cum  Fcro   apru]     Sufpcctum    ad- 

elogio.     I.ocus  clafiicus   de  liac  ieciivum    Ijurmannus   rectc  de- 

opiuione     et     niore    i\om.     elt  fcndit.        IVon     tamen     probo 

apnd    Cic.   Phil.    2,     iG.     Enx.  rationem     elus ,     qnod     perlru- 

Liheris     eorum     concederc^  lum  eo    aiiifoaiur:     nAni  omnes 

Ut   libfTi?    Herotiis    apud    Io[r;-  apri ,    feri     intelligunlur.       Sed 

phiim  Anit.  ludd.  i~,  11.   e.\t.'.  mos   elt  L.Ttinorum  ei  Graeco- 

E:v.v.  rum,  hoc  epithcton  apro  add»- 


Vj» 


SUETONIl 


68 


dltr.tis  .irguere,  qiiam  noxae:  remque  non  mi- 
nimi  periculi,  qui;i  tauien  fraus  aberat,  in  io- 
cuui  vertit.  LJeui  Proculum  ex  acceptilTimis 
liberlis  mori  coeqit,  compertum  adulterare  ma- 
tronas:  Tliallo,  a  mauu,  quod  pro  epiftola 
prodita  denarios  quiugentos  accepiifet,  cnira 
iregit.  Paedagogum  miniftrosque  Caii  fdii, 
■per  occafionem  videtudinis  mortisque  eius  fu- 
perbe  avarecpie  in  provincia  grallatos,  onera- 
tis  gravi  poudere  cervicibus ,  praecipitavit  in 
flumen. 

Prima  iuventa  variorum  dodecorum  infa- 
miam  fubiit.  Sex.  Pompeius  ut  effeminatum 
infectatus  eft:  M.  Antonius  adoptionem  avun- 
culi  flupro  meritum:  item  Lucius,  Marci  fra- 
ter,  qu.ifi  pudicitiam  delibatam  a  Caefare,  A. 
etiam    Hirtio   iu    Hilpania   CCC    millibus   num- 


re.  Ex  Ovldlo  pxflinpla  attnlit 
V-  C  Callini.K  luis  eti.iin  11. 
in  Di.Tn.  ^^yoi^-y/.^  x*'rr^04,  et 
fit  eliain  iloni.*ins.  Iple  nuoqiie 
Davides  lic  iii  iMalmo  74.  Ekn. 
Talia  ptiani  quotidiano  lermo- 
ne  cumtilantur ,  quavis  in  lin- 
gua ;  ut  nihil  opus  lit  Plal- 
inis. 

Crlira  effrr^il  ]  E  jNTemmi- 
ano  codice  Gronovius  e.litlit 
ei  J^rrf^it ,  eam<|ur  dc  ufu  liii- 
ius  pronomiiiif  redimd.imis  (.ib- 
frrxMtionein ,  a  multis  illuriia- 
lam,  vefiim  elTp ,  ait  Huiinan' 
ttii».  Se<l  in  )ioc  tamen  loro 
duriim  vidiiur.  Kam  prlmo 
IiDU  omni.i  exciupl.i ,  (|iiae  vul* 
go  ■liT.-niiiiiit  ,  latis  qn.idi.int: 
dtin   in   iis,    qii.ie  idooea  vidt* 


antiir,  y)ronom»»n  it  fere  re- 
fp.mdet  piaecedenti  proiiomini 
reUtivo.  Tt.iqiie  fi  ad  talia  ex- 
empla  Tellemus  hiinc  locum 
exigere,  dtberet  elTe :  Tkallo 
a  mariu,  ijui  —  ac.Cfperat  , 
ei  ej^rrn^it  crura.  Gronovi- 
um  imitatus  elt  Oudendorpius. 
Effregit  iam  fupra  repudiavi- 
miis.  Itatpie  et  ipli  frr^it 
e<lidimus,  fed  fine  ei.  Opti- 
iiiiiin  Imet,  legttte  Jujfrr^it , 
i|iio<I  eir  veibum  proptium  in 
hac  ro  apiul  Cicernncm,  111  rc- 
cie  vidit  Oudeiidorpiut ,  li  mo- 
do    libti    iuv.irent.     En.\. 

Cap.  f'S.  liiyrmiuiiiiiin]  If. 
I.  miiliebria  paiitMiicm  n/^niii- 
C.1I ,  ut  C  lcqiieitiibus  t^iiic  in- 
leliigittu.     l:n.>. 


OCTAVIANUS. 


■195 


mum  fubrtraverit ;  rolltusque  fit  crura  Tuburere 
iiuce  ardenti,  quo  moUior  pilus  lurgeret.  Sed 
et  populus  quonclam  univerrus  ludoruni  die , 
er  accepit  in  contumeliam  eius,  et  asfenlu  ma- 
xiiiio  comprobavit  verfum,  in  fcena  pronuntia- 
tum,     de  Gallo  matris  deum  tympanizante, 

Viden  ,    iit    cinaedus   orbem   digito  temperat? 

Adulteria     quidem     exercuiife,     ne    amici  69 
quidein"  negant:     excufantes   fane,     non  libidi- 
ne,    fed  ralione  commifla;    quo  facilius  confdia 
adverfariorum ,    per  cuiusque  mulieres  exquire- 
ret.     M.   Antonius    fuper  feftinatas    Liviae    nu- 


Viden  ]  Pj  imo  rellnul  tem- 
■pcrnt ,  qiiod  omnes,  usque  ad 
Cafaubonianam,  habent.  Nam 
n  temperet  ponatur,  quod  a  re- 
cenlioribus  editum  elt,  admi- 
raiiiis  inierrogatio  eft,  cul  to 
Tide/i'  uon  latis  relpondet,  nifi 
addatur  ut :  fed  tamen  et  lic 
mibi  id  verbum  deeife,  legen- 
dumque   vi[um    elt : 

T  idcn  ,  cinaedus  orbem  di- 
f^ito  tit  temperat  ? 
idque  verbulum  facile  potuit 
excidere,  fi  ilttera  t  fpmei  (cri- 
bendo  exjnimeretur.  Sed  et  in 
MlT.  reperitur,  ut  LjT.  et  aliis  : 
verum  ab  initio,  ut  cinaedus: 
quod ,  quia  etiam  magis  con- 
fuetudini  convenir,  fecutus  nunc 
fum.  Orhem ,  mirandum  eft, 
Viros  doctos  tam  varie.  expli- 
cafle  :  recte  Curmannus  /J '«- 
panum  intcijigi  dlcit:  fed  nos 
declaralnmus ,  quaio  tympa- 
num   orhfm  dicdt,   eumaue  <^//- 

VoL  I, 


gito  temperari.  Nempe  tjm- 
pana  Gallorum,  quos  hic  ci- 
naedos  poeta  vocat,  omnino- 
que  veterum,  erant  disfimilla 
noftrls.  Erani  enim  circuli,  vel 
lignel,  vel  aenei,  et  quidem  ia- 
ti,  inducta  quaqua  verfus  pelle, 
et  oram  ambientibus  circulis, 
feu  tlntinnabulls  aeneis.  Ita  ef- 
ficiebatur  orbis  pelliceus  ,  cuius 
fpeciem  apud  BoilTardum,  alios- 
que,  in  moni.meuiis  antlqui» 
videre  licet.  Vide  Voilium  ad 
Catuil.  p.  161.  Erant  tamen  cc 
leviora  faltatricuin  et  baccba- 
rum ,  ab  ahe.^-a  tantum  parte 
tecta ,  ut  videre  iiftt  in  pictu- 
ris  Herculanenfibiis  tab.  XX., 
ubi  ci  videndi  Viri  docti  ad 
tab.  XXI.  Hunc  oibem  finiftra 
manu  tenertes  puHabant  dex- 
tra ,  vel  digito  de.\trae,  inter- 
dum  etiam  Ijaclllls.  Unde  fa- 
clle  fii\fus  veifus  iiueiHg«r 
tur.     Ef.x. 

N 


j&i  SUETOMl 

1)11.15  bbiecit,  et  femlnn^n  confularem  e  trioK'- 
iiio,  viio  coram ,  in  cubicnJuni  abclucl.im ,  rur- 
Xtis  in  convivium,  lubculiljus  auriculis,  iucom- 
^iore  c-n[>illo,  reductam;  et  dimiflam  Scribo- 
•niam,  quia  liberius  (loluiflrt  nimiani  poientiani 
pcUicis;  et  conditioucs  (juarlitas  pcr  aniicos-, 
«ui'  matres  familias  tt  adulta«  ael.ite  virgines 
aenudarent  atque  peripiccrent,  t;nn(^u.'uji  Tiio- 
lanio  mangone  vendeiite.  Scribit  eliam  nd 
iprum  liOG  familiariter  adbuc,  ncc  dum  plane 
inlmicus,  aut  bollis:  Qnul  tc  umiaviL?  (jiiod 
jcglnani  ineo?  ujLO^r  rnea  cjl,  JSniic  cocni ,, 
an  ohJiinc  annos  noveTn?  In  dcinilc  Jolam 
Driifdhini  inis?  ita  lyalcas ,  uti  tu  .  Jianc 
cpiji.olam  quum  lci:,os ^  non  inicris  Tcrtul- 
itini^  nuh  TcrcTiliUain  j,  aut  RTiftllam ,  nut- 
Sahiani  Titifccnianij  aut  onmcs,  Anne  ro- 
firtj    uhi,  et  in  tjuani  arri^as  ? 

Coena  quoque  eius  fecretior  in  fabuJIs 
fuit,  quae  vulgo  bcSfxa-S-.-o?  vocabntur:  n\  qua 
deornm  dearumque  liabitri  discuLuille  couvi- 
Vas,  et  ipfum  pro  i^pollinc  ornatum ,  nou  An- 
tonii  modo  epiliolae,  riup^ulorum  iionilna  ama^- 
aifllme  enumerantis,  c?cprobrunt,  i't:d  et  fine 
«uctoro    noliftiiui   verCus : 

Quuf/i  prinmin  iftornm  coiidtixit  mcvfa  choragum, 
^exque  tlcos  vidit  Mallia ,  Jexque  dcits^ 


Cap.  ^y<;\.     "fiio  cor/im]  Sc-  na   primiis     vcrTns   liunis    ejn- 

cuti   ftmiiu   Lur.nanniim.  rcll-  g:.Tmiiiniis   .ib    Iiii.rjirftibiis    rl 

cto  vulgato:    viri   coratn.  Vi-  t-  itnliir,   tt  cxplic.ttur.     «fqn* 

de  (^alig.  c.  3G.    Enx.  ii.i.  ur  »pparc.a,    ros  laNorif- 

Cap.    -o.      ^uifAx^iO^  ro-  1«.     nec    Dhitovt  iplis   (alu   f<y 

Cahatii:]   A   r.i,"ioriLiu4  illis  \l\  i 'ffo,      luquu    cti.iiii    Burnt.in- 

tl»ii .    i<uii%QL  9io«<.  iiu»     nicnor.  •    conicClorM    tx- 

QuiiM  iiriinuiii    erc.  ]  \k-  fjicrtabat.    K^o  lic  «lu  hoc  lo- 


OCTA^'L\NUS. 


^95 


Iirrpia  dtim  Phochi  Cacfar  mendacia    Indit, 
Dum  iiova  divorinn  coenat  adnltnria: 

Ouiiiia  Jh  a  terris  tunc  nmnina   declijiarnnt : 
Fngit  et  anratos  Inppiter  ipje  toros, 

Auxit  coenae  rumorem  famma  tunc  in   civitate 
penuria  ac   fames.     Acclamatumc[ue   eft  poltri- 


k 


ro  exirtsmo :  MnUlam ,  in  ver- 
lii  fecundo,  piitant  efle  iixo- 
rem  chpragi ,  cui  ifta  coeiia 
locata  t>iai,-  ctiiod  probo.  Hcc 
conlUuito,  priiiiiis  vcrfus  de- 
bf])at  Jic  eflf:  L't  primuin  ijlo- 
riim  menjain  condiixic  cho- 
ragits.  Sed  per  hypallagen , 
poetis  fatis  fiequentem ,  con- 
Jtructionera  auctor  invertit,  et 
rlixit:  meiijn  conduxit  chora- 
guin.  Talein  hvpallagen  }i.  1. 
tidmiticndam  effe,  manif'.  Pe 
«locet  verfus  fecundus,  de  cho- 
ragi  uxore.  Si  hanc  h}pal- 
lagen  non  admiita,?,  et  cum 
Cafaubono  explices ,  ut  jai- 
jnum  ifli  pacti  funt  cum  cbora- 
go  ;  exfiltet  inloipretatio,  fjuam 
verbum  conducere  non  admit- 
tit.  Elt  enim  redemptoris,  b. 
e.  cboragi.  (jboragus  conducir 
xnenlam,  non  autein  ilti  con- 
ducunt  cboraoum ,  fed  menfam 
cborago  locant.  Sc.C'. ,  illa  bv- 
pallage  probata,  omnis  difllcul- 
tas  lolliiur.  ]\ic.  Heinlius  ad 
Tacit.  Ann.  \/\,  21.  pro  prl- 
muni  ijioruin  les;i  vult  pri- 
muin  ijirarum,  vel  hi/irorum 
pro  hijtnonum.  Ite!»  ia  Ad- 
vcifsriis  p.  "55.,  iteui  a!ia, 
eadeni,  <piae  Graevius  a«.l  h.  i.. 


cjui  ab  eo  vldetur  arcepilT», 
probat  Euiinaniius  Anibol.  T. 
1.  ji.  224.  Iji  dicitur  in  ma- 
Inm  partem,  ut  apud  Cicero- 
nrra  faepe.  I2t  erant  viil^o 
r.oti.     Ea^'.  lita    bypallnjje, 

iit  par  erar,  rep^idir^ta,  Lnje- 
nue  fatetur  Rulinken.  .  nullam. 
c?;  hoc  vejfu  lcUeniiani  clici 
poUe.  iVetjue  atloiodiini  pla- 
cet  nobis  Heijiiiii  coniectuia, 
<]uae  tota  fic  baUet ,  Quiim 
Tii  i  in  u  m  h  iji  r  or  um  (  i.  e. 
mimicos  biltrior.es)  conduxU 
(vel  condixit)  menfa  cliora- 
^'i :  nec  fatis  cpniUt,  inte- 
grurane  an  murilattan  fit  tai- 
nion, 

Mf^ndacla  ludit  ]  Per  lu- 
dum  mentitur  Plioebnm ,  et 
habitu  i^  ecjerjue  limTjlaJ.  Dur 
ciuni  eii;  -1  Giaecis.  Ej.iict.  55. 
"Trxi^nv  '^Tecr.KJTTJri;  fic  Aixit, 
elisiia,  r,  poriiis  Arriann.t.  l'.H?f- 

I\'o{'.i  diwrnin  cocnr.t  adul~ 
triif.'^  I.  «. -ad^dlcria  deorum, 
novo  moic.,  in  coena  txprimit, 
«iimitatiir.     Ei\>r. 

Ivje  tlironos\  Recte  defen- 
dlt  BurTuanmjs,  intelligitfjiia 
.niu-eaui  eius  fodvm  in  Capiro- 
iio.  ^^^uiJam  iiwlnere  toros,  in 
!•;>  Giutvius.    Er->--        T-t  Oi;- 


fO^ 


SUETONU 


die,  nynne  frumontum  dpos  ^omedijje:  Pt, 
Caefarem  rjfr  pla?ic  Ajfollinrm,  frd  Toi  to- 
reni.  Quo  cognomine  is  deus  quadam  in  par- 
te  Urbis  colebatur.  Nofatus  eft  et  ut  pretio- 
fiie  rupellrctiHs ,  Corlntliiorumque  prnecupidus, 
et  aleae  hidulgens.  Nam  et  profcriptionis  tem^ 
pore   ad  ftatuam    eius    adrcriptum   elt: 

Patcr  argentaritis ,    ego  Corinthiariiis  : 

quum  exifiimaretur,  quosdam  propter  vafa  Co- 
linthia  iuter  profcriptos  curaffe  referendos. 
Et  deinde  bello  Sicilienli  epigramma  vulgatum 
eft: 

Poftqiiam   />is  clajff  victiis  ?iaves  pprJidit , 
AUqiiando   ut  vincat ,  ludit  asfidue  aleam. 

Ex  quibus  five  criminibus  five  maledictis 
infamiam  impudicitiae  facillime  relutavit  et 
prnefentis  et  pofterae  vitae  callitale.  Item 
lautitiaruiri  invidiam,  quum  et  Alexandria  ca- 
pta  nihil  fibi  praeter  (uinui  murrbinum  ca- 
licem  ex  inftrumento  rcgio  rctinucrit,  et 
mox  vafa  aurea  asfiduilfimi  ufus  conHaveiit 
onniia.     Circa  libidinea  haefit:    poflea   quoque, 


dpnd.  Pt  Rtilmk.  11.  e.  pulvi- 
nari.i ,  c|uoriim  apia  mentio  eJt 
in  coirvivio;  ac  iftrnnum  I.ati- 
ne  nnmo  JirnrpalTc  \iiletur  an- 
te  Pliu.  ~', .  fh 

Scd  Ttirtorrm]  Scil.  Afar- 
fvae.  ViJ»-  roitineriim  de  lioc 
<  ognominc  actite  «iisputantem 
in  Muleo  Atlico    I.  p.  5-,"^. 

Cap.  71.  Marrhinnm  cn/i- 
rem'^  INfiirrliina  rjnalia  ftie- 
lint.  inr^Tiiim  rrt,  nrr  rpii<!- 
quam    cciti    «ffcctiiin    dispuia- 


tionibiis  eriiditonim  ,  etiain  nu- 
peri»  Afariettr ,  Citr/u.t ,  Cu* 
prri  ,  SrlteucliTrri  ,  et  alioriim. 
^  iil«'  et  Reir^onici  DisqiiifT. 
Piin.  T.  H.  p.  irr,.  E^N. 
Chrijlii  nuincii  in  .litrra  rdi- 
iioiK'  inducori"  uon  debcbai 
optiiniis  Ernpfliiis.  Rereniio- 
riim  di^piitaTioiies  in  omnium 
nianibus  vrrlanlur:  iVd  ne  naoc 
Tjiiidum  qui<l<juam  letii. 

Hfirfit]     E  « irro   *>t  ■  rortit 
ductam  uietaphurdin  puto,  non 


OCTAVIANUS. 


197 


iitferiint,  ad  vitiandns  virgines  promptior,  quae 

fibi  uudicjue,    etiam  ab  uxore,    couquirerentur. 

Aleae   rumorem  uullo    modo    expavit;    lufitque 

|L    liaipiiciter  et  palani  oblectamenti  caufla,  etiam 

W  feuex:  ac,  praetenruam  Decembri  menie,  aliis 

P    quoque  feltis  profeitisque  diebus.     Nec  id    du- 

biuni  eft.      Autogrjipha   quadam  epiftola :    Co&' 

navi j,     ait,   mi   'l'iberi^    ciim  iisdem.     ^ccefje' 

rujit     convivae^      f^inicius      et     SiUus    pater. 

^^   Jnlev     coe?iam   lufimus   y^gcyrtyM^; ,    et   Jieri    et 

^   hodie,      Tahs    eiiim   iactatis  j.    ut  nuisque   ca- 

nem   aut   fenionem  miferat  j,     in  fingulos   ta- 

los  fins^ulos    denarios    in    medium    confere- 

hat:    quos  tollehat    univerfos j    qui    T^enerem 

iecerat.     Et  rurius  aliis  litteris:  Nos_,  mi  2^ihe- 

ri  j    QuinquatJ'us  fatis    iucunde   egimus.     Lu^ 

fimus  enim  per    omnes  dies^  forumqjie   alea- 

I orium  calfecimus.     Frater  tuus  magnis  cla- 

morihus  rem  geffit.    yid  fummam  tamen.  per- 

didit  non  multum:  fed  ejc  magnis  detrimen^ 

tis    praeter   fpem    paullatim     retractus     ejt. 

■    Ego   perdidi   uiginti    millia   nununumj    meo 


a  re  naiitica,  'ut  Cafauliono 
placet.      Eux.  Vanus     eft, 

opinor,  hic  disrenfus:  acl  iiiul- 
tas  res  transPertur  propria  figni- 
ficatio  verbi  lianrere.  Notau- 
(la  poiiijs  erat  vox  lihidines , 
onp.  impudiciiiae ,  propter  fin- 
gularcsn  uliim  Roraanum  :  quii)- 
pe  liaec  elt  TTcx.^f^aCTT/iX  ;  il- 
lae,  intemjieraates  aniores  mu- 
lierum. 

Decrmbri  menj'i'^  Ouo  in 
Saturnalibus  excuiatius  alea  lu- 
dubatur.     Ebs^. 


Siliris']  Sic  Mrr,  qinrl.-im 
pro  Si/fiiis  :  idque  et  ^  iris  do- 
ctlfllmis  placuit,  recepit  et  Ou- 
<IentIorpius.  Silvii  tum  nulli 
clari,  qui  fajni!iare$  elTe  po- 
tuerint  Augufto.    Ern. 

Forum  aleatoriuml  Tabu- 
lam  aleatoriam  ,  non  x'(00ifj 
intelligi ,  quotl  miror  noq  vidif- 
fe  Calaubonum,  recte  docet 
Salmalius ,  probant  Gronoviiis, 
Biirmannus:  et  quis  non  lio- 
die?  Serilus  igitur  eft ,  acriter 
et  cupiJe  aleani  lufinius.     Ehn. 


19S 


SUETONU 


72 


nominc:  fed  quum  cffufc  in  hifu  lihcralia 
fuiflfTiij  ut  foleo  pleiumquc.  JSuin  fi  j  quas 
manua  rcmifi  cuiqucj  eacf^jfjcni j  ant  rcli- 
nuifein j  qnod  cnique  dona%'ij  auciflem  vel 
quinquaf^inia  millia.  Scd  hoc  malo.  Beni- 
^nitas  cnini  mea  mc  ad  carlcficni  a;Ioriam 
efjcvcl.  Scribit  ad  filiam:  Mifi  tihi  dcnarios 
duccntos,  quinquaf^inlaj  qnos  finf^nlis  conii- 
nus  dcdcrani  j  fi  i^cllcnt  inlcr  Jc  intcr  coe- 
nani  j   i^cl  lalisj    i)cl  par  inipnr  j    luderc. 

i\\  ccteiis  partibus  vit.ie  contineiulfllmiim 
fuirie  conflat ,  ac  fme  futplciono  iiUius  vitii. 
Hal)ilavit  j>rimo  iuxta  RomiUium  forum  fupra 
Scalas  anularias,  in  domo,  quae  Calvi  oratoris 
fuerat:  poflea  in  Palaiio:  fed  nihilominus  ae- 
dibus  modicis  Hortenlianis ,  et  neque  laxitate 
■jieque  cnltu  conlpicuis;  ut  in  quibus  j^orticus 
breves  eiient  Albanaruni  columnarum,  et  ^wxq 
marmore  iillo  aut  infigni  pavimento  conclavia. 
Ac  per  aniios  amplius   quadraginta   eodem   cu- 


Calfac^r/'  rfl  asfuliie  tprere. 
Sic  eniiii  calcre  dicuntiir,  qiiae 
liuHiolo  a^untur  ;  contra  Jif,c- 
re ,    (juaft   minus. 

Maniu]  Alii  infelicom  ia- 
ctuin  exponunt,  alii  pecuni.nn, 
<]uair  j)i>ll  ta!cm  iactum  inii- 
tiiur.  Miinum  propiie  i-fle 
iartnm.  I.ui^  Vale/liis  alii(|iie 
ftociiit  :  (eil  /{uiruii«|ue,  ri  |"e- 
Jix ,  et  iiiieiix:  iit  in  pictoria, 
et  aliis  nriibus.  manu^  <Ii- 
cuiitiii  (iii."»i:cn:ifpio  opna  artifi- 
cuin  :  r.iiio  i.tctn.* ,  adicctotli- 
iniiiu  vcibo,  iiiielligiiur.  Ce- 
tcrum    b.    1.    mantu    poaiiur. 


per  metonymiam,  pro  perunia, 
fjuae  poli  inielirem  iartiim 
ii.\ana  eli  :  puRiilantc  verbo 
rtinittfiuii ,  nuilr<>r|iic  niagis 
rx/^r/,'<//,  f]iiae  funt  pecunia- 
ria  vriiia.     F.i\.v. 

Cap.  ~2.  Romanuni /orum] 
ER  antiipiiim  et  primum .  quod 
et  Ginpliciter  Jvruin  diritiir: 
iiiiile  7'orrentiiis  Ronmniim 
fiilitattim  inalehat :  finc  caulVa; 
nJin  l.icpo  adiiitiir.  )>i  li  iiitU- 
tuta  nov.i  aL>  LitpciatoriLus 
lot.t.    Fr.it. 

Hr.ata*  a/iiitarias]  Inter- 
preuntur,    ad  quas    auriiabri , 


OqTAVLVNUS. 


^09 


biciilo  liieme  et  n(*fiale  iiianlit:  q-uamvis  pa- 
rmii  ralubreui  A^Trlt,'LU(lini  lUae  Urbeni  Liwne 
oxpcriretur,  aslidueque  in  Urbe  hiemaret.  Si 
(juando  quirl  fecrclo  aut  linc  interpellatione 
ai;ore  pro[)oraiirot ,  erat  illi  locus  in  edito  liu- 
gularis,  qiieui  Syracuias  €t  rs^vi^pvov  vocabat: 
huc  transibat,  aut  in  alicuius  liberLorum  ilibur-. 
tanum;  aeger   auteni  in  domo  Maecenat;s  cu* 


«|iii  cnularii  fTicuntur,  anuTos 
vencle.ent:  eadem  analogia, 
niia  1'icus  fandaliarius  dici- 
lur,  nbi  fandallaiii  habitabant, 
vcl  fandnlia  venafia   liabebazit. 

In.  Urbe  hirmarrt']  I.ocus 
difriciUs  et  vl\  fine  viiio.  Si 
hiemarrt  elt  hiemrm  erigrrct, 
pertiuet  eo .  quod  qui  in  Urbe 
fempei  erant ,  cubicula  rauta- 
bant:  alia  enira  acfliva,  alla 
bibcrna  vulgo  Innllorrs  habc- 
bant.  Vide  Coluniejl.  1 ,  6. 
init.  Sed  cxoritur  frigida  tau^ 
tolosia:  nam  iaui  dixrt,  eum 
fcmper  in  Urbe  nianfifre.  Ita- 
que  quidara  hleinoret  expo- 
luere,  raala  tempeftas  cITet: 
J"!.'(l  ot  fic  iiL  UrLc  frigide  re- 
iliindat.  Inde  in  Urbc  tenta- 
lunt  quidam,  legeates  ini- 
lA ,  quod  placebat  Oudcndor- 
pio.  In  margiae  ed.  Grypb. 
jiotaium  erat  mncidae ,  line 
('ubio  e  -.If.  pro  mncide,  ut 
torrigebat  I.  Gronovius.  Iil 
ceterls  lectionibus  et  correctio» 
iiibus  praetulerlm  ;  etli  asjldue- 
4]ue   mticide    nori  faii$  pUcet, 


SeA  mueidae  ^ortd  factnm  e 
miicidus j  quo  fumpto  omnia 
bene  fehabenr,  ut  opinor.  Eiis. 
Equidem  non  latis  cauftae  vi- 
debam  mutandi,  uitimaque  vr-r- 
ba,  quae  ad  fenteatiam  prim.v 
ria  videntur,  una  cuin  ccteris 
lic  t;x]>licabam  :  Sc:njicr  oodcm, 
ciibiculb  ufiis  ift  arjtaci  ct 
hicmo ,  csft  totas  hlemcs 
agcbat  iii  Urbe,  tjuam  tamcn. 
hac  aniii  partc  paruiii  fiilu-i 
brem  ftbi  cxperiebdtur.  At- 
que  ita  fere  etiam  Oudendorp., 
culus  tameii  coHiectura  inibi 
non  pKtcet,  ii*niie  fciiptura 
Longol.  t-t  pkirium  alioriim 
extra  Urbem,  .  Huius  autem 
ipfius  vocabuii  repcjltia  ncmi-» 
nt,m  cflendere  debciiat:  immo 
faepe  liJn  piacent  vetsres  in  ta-i 
li   limpliciiate. 

Syracifas'^  Ao.dita  vojc  Tt-> 
yjii(^\,av  docere  vluetur  ,  qunre 
Sjractfas  dixerit  illam  diacT 
lam,  Refpexit  ad  Arcbime- 
dis  diaetam,  in  qua  matlie.^ 
mailcis  vacabat  conmientatio^ 
nibus :  in  qua  ille  iie  captae 
quideoi   lubis   ftrepituia   e.xau- 


20O 


SUETONn 


75 


bnbnt.  Ex  fpcefriljn<?  praecipue  freqiienravit 
maritiina,  iiiralas(|ue  Cainpaniae,  aut  [)roxiuia 
Uibioppida,  Lanuviuni ,  Praenefie,  Tibur:  ubi 
etiam  in  porticibus  Ilcrculis  tenipli  perraepe 
ius  dixit.  Ampla  et  operofa  praetoria  giava* 
batur.  Et  neptis  quidem  fuae  luliae,  proture 
ab  ea  exfiructa,  etiam  diruit  ad  fohnu :  lOa 
vero,  quamvis  modica,  non  tam  ftatuar;iui  la- 
bulariimque  pictarum  ornatu,  quaui  xvliis  ct 
iiemoribus  excoluit,  rel)usque  vetullare  ac  rari- 
tate  notabilibus:  qualia  funt  Capreis  iuin  ai;i- 
uin  belluarum  ferarumque  memhra  prrPBc,iaii- 
diii ,  qnae  dicuntur  Gigautum  ojjaj  et  arma 
Heromn. 

Iufi:rumenti  eius  et  fupelleciilis  parcimonia 
apparet  etiam  nunc,  refiduis  lectis  atque  men- 
Jis,  quorum  plera^pie  vix  privatae  elepaniiae 
lint.  Ne  loro  quidem  cubuille  aiunt,  nifi  hii- 
mili  et  modice  inftrato.    Vefte  non  temere  alia 


dicrat.  Vox  Tf^cvo^uov  fatls 
conrentlt  nnalogiae  linguae, 
iinailer|iie  efi:  inT[6(f>vov,  lierlia, 
quae  et  Ircrro^vs^  dicitur.  JSetl 
arridet  lainen  Trilleri  coniectnra 
^tj^votfUTOv.     Ern. 

Cam/mniae]  \i\  utriimfjue, 
mariliina,  cX.  infulns ,  rclc- 
rendum  ,  recie  monel  Burman- 
nus  :  ii.iin  Latii  et  Etruriae  ina- 
ritiinn  p.iruin  lalubria  putaban- 
lur.     ER?f. 

Prartoi ia  ]  Siint  villne  piin- 
cipalrs :  iiitiriliiin  vrro  ciiam 
p«ra  ca ,  (|uain  villnrum  ilomi- 
ni  incoluiii:  at<]'je  adro  ciii>i- 
cula   Juminorutn   ita    dicuulur. 


nt  clocuit  Perizonius  de  Prae- 
torio.  H.  I.  de  villis  capien- 
da,    fef|uentia  docent.     Eiiw. 

Rcltunrunt\  Intell.  elephan- 
torum,  quorum  oDTa  .  et  iii  Ita- 
lia  ct  Siiilia,  eftodiebantur 
interdiim  ,  fepulionim  (cilicet, 
bcllis  1'vrrhi  et  Punicis.    Ei\n. 

Cap.  75.  MoJire]  Nrmpa 
parum  preiiofa  vcrte  iirn^ula, 
qiium  alii  Atialica,  Babyloni- 
la.  purpurea  ,  pprillromaia  l»a- 
berrnt.  Nam  et  I.iicrciius,  ubi 
de  lomniis  af{it,  piieri  toro  Ba- 
hjlonica   iribuit.    Eb>. 

/  l/ie  non  tcmrrr  nlia 
quam     domrjiica     ujus     rji  J 


OCTAVLAJS'US. 


201 


quani  domeftlca  11^115  eft,  ab  uxore  et  forore 
et  iilia  neptibusque  confecta:  togis ,  neque  re- 
ftrictis  neque  fufis :  clavo,  nec  lato  nec  an- 
gufto:  calciamentis  altiusculis ,  ut  procerior, 
quam  erat,  videretur.  Et  forenfia  autein  et 
calceos  numquam  non  intra  cubiculum  liabuit, 
ad  fubitos   repentinosque    cafus   parnta. 

Convivaluitur  et  asfidue,  nec  umquam  nifi  y4 
recta:  non  fme  ma^no  ordinum  liominumque 
delectu.  Vaierius  Meflala  tradit,  neminem  um- 
quam  libertinorum  adliibitum  ab  eo  coenae, 
excepto  Mena,  fed  asferlo  in  ingenuitatem , 
poft  proditam  Sex.  Pompeii  clafiem.     Ipfe  fcri- 


CertifEma  eft  fententia  Torren- 
tii ,  Graevio  et  Burmanno  pro- 
bata ,  legenclunr:  vefie  non 
lemcre  alia  doiwjiicn  ufus 
eji ,  qiiam  ab  uxore  elc.  So- 
rore  jirimo  loco  pofiiit  Ouden- 
dorpius.   Bene.    Erx.  Atque 

ex  coflil. ,  fjuibus  conciuunt 
omnes  noitri.  Ceterum  iltam 
transj)ofitionein  probabat  et 
Ruhnken.,  cjuum  t'ejiem  nemo 
non  pro  veitimento  acciperet. 
At  fi  pro  panno  acceperis,  ut 
ponunt  Romani ;  non  video, 
cur  domefiica  dici  netjueat 
domi  confecta,  ( Haustuch) 
adeofjue  asfentior  iis ,  qui  vul- 
gatum  jiriorum  verborum  ordi- 
nem  tuentur.  De  re  conf. 
Freinsbem.  ad  Curt.  5,3,   19. 

1-uJls]  Laxis ,  et  ad  taios 
depeudentibus :  cuiusmodi  to- 
gas  veia  C/icero  Jepide  vocat : 
erantcjue  molliorum  hominum. 
£rn. 


Lato  —  angitfio  ]  Vcrba 
non  lunt  bic  lumenda  fignifl- 
catione  ea,  cjua  ordinis,  vel 
fenatorii,  vel  .equelbis,  in- 
fij^nia  indicant,  ied  vulgari, 
.  et  utrumqiie  de  clavo  fenaio- 
rio.  Nempe  etiam  lattim  cla- 
vum  alii  aliis  latiorcm  farie- 
baut,  prout  vel  elcgantiores, 
vel  minus   effent.     Ei\s. 

Forcnfia]  Opponuntur  dO' 
mefiicis ,  et  funt  iplae  togae. 
Ekn'. 

Cap.  74.  Recta]  Scil.  coe- 
na,  opponitUT  Jportu/is ,  quas 
in  Papirio  pungit  Cicero,  nos- 
que  vocamus  vulgo  kalte  KH' 
che.      Erx.  Conf.    Domit. 

c.  7.  pr.  Recta  eit  iulta,  quum 
ordine  discumberent  convivae, 
aji])oiitis    in   menfa   ferculis. 

j4sJerlo  iti  ingenuilatem^ 
Hoc  elt,  iure  ingenuorum  tri- 
buto,  quod  iure  lurtinianco 
vocatur   rrfiituere   natales,  d» 


ao2  SUETONII 

h\'  ,  invitaffo  fe  quemdcim,  iii  culus  villa  mn- 
iieret,  qui  Ipeculator  fuus  oiiiJi  fuifftir.  Cou- 
\ivia  uonnuir.quam  et  feuius  inihat,  et  malu- 
rius  reliiujucljiit:  quiim  convivae  et  coenare 
inciperent  prias,  <|uaui  ille  discumberct,  et 
pcrmancrenl,  ditijrcllb  co.  Coenam  lernis  fcr- 
culis,  aut,  (juuiu  abunclanliilinie,  fenis  prae- 
bebat,  ut  non  nliuio  fLim])iu,  ita  fumma  comi- 
tat«\  !Nam  ct  ad  conimuiiionem  icnnonis  la- 
centos,  vel  fummiOim  faljulantes  provocabnt, 
et  aut  acroauiala  ot  liiririoues,  aut  eliaiu  tri- 
\iales  ex  circo  ladios  interpunebat,  ac  fre- 
quentius    aretalop;o.s, 

/^5  Fertos   c!   folcmnes    dies   profurifllme ,   non- 

numquani  taniurii  ioculariler,  celel>rabat.  Sa- 
turnalibus,  et  li  (juando  abas  libuillet,  modo 
inunera  dividebat,  veitem ,  et  aurum,  et  arr^en- 
tum :  modo  nummos  oinnis  iiotae,  ctirmi  vete- 
Tes  rci^ios  ac  perep,rinos:  intcrdum  nihil  prae- 
ter  cilicia  ct  fj)onp;ias,.  ct  rulabula,  et  forpices, 
atque  aba  id  i:;enus,  litidis  obfcuris  et  anilji- 
£;uis.  Soleljat  ct  inaequalillimnrum  rerum  for- 
tes ,  et  avcrfas  tabulirum  picturas  in  convivlo 
vciiditare,  incortoijue  cafu  i*pcm  mercantiuni 
vel  fruftrari  vcl  cxj>lere:  ita  ut  pcr  fnii»ulOvS  le- 
ctos  licilaiio  fieret,  et  feu  iaclura  feu  lucruin 
com!nur»icarerur. 

yG  CWn  (nam   ne  Iiacc  quidc^m  omiferlm)  nn'- 

nimi    crai ,    ai<pu:}    vulgaris   fere.     Sccundarium 


niio  fft  tltultis  in  Co.i.  tUroffnc,  y^rrtofo^ns']         Ou«ii«       ills 

a>l  .-piciii  vi«ip  Gotliofr»"»!.    Alio-  «pud    i'lAuiiMii    iiiil» ,«   I'\rgopo- 

qiii    criani    aliier  urnrpniur   iHa  linices.     Nonnuili   philolopbot 

lofjin-niii  forina.     Krv.  intpqTflianiur.  £t  funt  lanr  phi» 

^r.ronmaia]       \u\o   Excuif.  lofoj)hi  el  hodic   ffre  arclalopi  c 

dtv.  fuii  fa|<iunt,  ioli  ilucii  lunt,  fuli 


OGTAVLVNLS. 


205 


panom,  et  pifciciilos  minutos,  et  cafcum  bu- 
bLilLim  maiiu  prciium,  et  iicos  yiridcs  bifcras 
maxime  appotebat:  vercebaturqiie  et  aiite  coe- 
iiam,  cpiocumuiie  tempore  et  ioco,  cpio  ftoma- 
chus  delideraiieL'.  \  erba  ipfius  ex  epiltolis  Ir.nr: 
]\os  iii  ejjcclo  panem  et  paJniiilas^  gujiasi- 
jnns,  Et  iterum :  Diun  lectic.a  px  re:^ia  do~ 
mjtm  redeo ,  pania  imciani  cuni  patrcis  aci^ 
Jiis  uvae  duracinae  comedi.  Et  rijrilm :  T\e 
Jndaeus  qnidemj  mi  Tiheii j  tani  dUiL^enlvv 
faObafis  leiuniuni  Jery'at  j  qjiam  cgo  kodie 
Jersasi:  qui  in  i>aU.neo  dejiium  pc>lt  fio~ 
ra;n.  priinam  noctis  duas  uucceas  jnaudu' 
cavi  prius _,  qucnn  un^i  ijtciperejn.  Ex.  lirjc 
inobrervautia  iiounumcjaam  vei  ante  initum,  v<^l 
poil  ciimilium  convivium  folus  cceiiitabat,  quum 
pleno  convivia  niliil  tangeret. 


clemonftrare  Jciunt.  Serl  lirc 
ila,  ut  fiixi,  acrijiiendum.  Ehn. 
Imrr.o  ui  vide  Cafaiib. 

Cafj.  7(1.  liijeras]  E  ficu 
arboie  bifera,  de  qua  Viri  do- 
cti  iaudant  Coluin.  10,  .joS. 
Eiix. 

£x  regia']  Utriim  reeia  Nu- 
inao,  an  regis  lacrorum  inf'rlii- 
gemla .  nemo  dccreverit.  F.RVi. 
Videtur  tainen  poitcrior  lalio 
praeferenda  tffe,  cjuoniam  tum 
rc^ia  iic  vulgo  dicebafcur. 
Praeterea  moneudi  funt  ttro- 
nes  de  conflructione,  c^um>  rc- 
deo ,  comedi ,  pro  rediba,:n, 
ut  Virg.  Georj.  4.  5^0.  fqq-. 
ubi  vide  I.  H.  VofGum ,  Indo- 
cta  de  illis  vtriibus  iudicia  le- 
fellentem. 


Safflialis]  Accip^.  t»a  irt 
apiid  I  uciiin ,  in  illo  ^i^  6.x 
aK,3fixTcy.  Nam  eo  die,  qui 
proj^iio  [abbatum  dicitur,  sml.- 
la  lijilanis  ieiunia.  Elt  eniin 
dies  rjuieli ,  etiara  ccrporis,  et 
Loiultae  dclectationi ,  deilina- 
tus,  in  fjuo  religioni  iuerit,  cor- 
pu3  ieluniis  macerare.  .\ii£;!r- 
lium  credidiile  ludaeos  fabba- 
to ,  quod  propile  diclt»ir,  ie- 
iun.nc,  quum  tanta  uiuiutu- 
do  ludaeorum  Roniae  ante  ocii- 
los  cHct,  incrediljiie  cii.  Er^". 
flei-tins  (valaulj.  lit  enlm  pcr- 
fatpc,  ut  iguoremus  ea,  quae, 
eifi  prope  lub  oculis  geruu- 
tur ,   exquirerfc     rpgligimu.-;. 

Jix  hac  inobfervaittia]  Lon- 
gol.  (um  aiilsmuhii,  oijervatp' 


204 


SUETONII 


77  Vinl  quoqiTenntura  pnrcifllmus  crat.  Non 
ampliiis  ter  bibere  eum  Iblitum  luper  coenani 
in  cafiris  npiid  Miitinam,  Cornelius  Nepos  tra- 
dit.  Poftea ,  cpiolies  lari;iflime  le  invitaret,  fe- 
nos  fextantes  non  exc^fllt,  aut,  [i  excefliflet, 
reiiciebat.  Et  maxime  debBCtatus  elt  Raetico, 
neque  temere  interdiu  bibit.  Pro  potione  I"u- 
mebat  perfiilam  aqua  frigida  panem,  aut  cu- 
cumeris  frultum,  vel  lactaculae  thvrrum,  aut 
recens  acidumve  pomum    fucci    vinofioris. 

78  Poft  cibum  ineridianum,  ita  ut  veftitug 
calcentusque  erat,  retectis  pedibus  paullisper 
conquiefcebat,    oppolita  ad  oculos    maim.     A 


tin ,  qiiod  plarrliat  Oiulpndor- 
pio  proptfr  inlolentlam  vocis, 
nusquam  uifi  hoc  loco  lectae. 
At  ipfa  haec  infolentia  for- 
taffe  caufla  fuit  erroris ;  ex- 
priniiturqne  iia  fano  bene,  quod 
antea  (Ucebatur,  nu/7am  iWi  ncc 
temporis  nec  loci  ohfervan- 
tiain   luin*c     iu    cibo    lumendo. 

Cap.  77.  Sertantcs]  i:.unt 
iidcm,  qni  fcxtarli ,  lcxiae  par- 
tes  conpli ,  five  duodcqulnqua- 
gcfimae    amphorao»     Eh.\. 

Briicichal }  S^^omltu  :  morc 
anllquo,  etiam  Caelaris  palris. 
Viilo  Cic.  Dfiotjr,  c.  7.  uddc 
Ciiiv.  Cic.  in  Ind.  Gr.  v.  i^it- 
TiX>J.       Eiix. 

Ilrcfn.t  acidiimvr]  Koftri 
quoqiii)  llbri ,  uii  jSremm.  ct 
aili  plerii|uc  .  liabeut  ai  idnin- 
i>r ,  quod  inerito  piaefert  Ou- 
dciiddrplus. 

Cap.  78.  Rrtri  lis]  I.  c.  ron- 
t^ctis  vcUc :    neqiie  opu»  eincn- 


datlone.  Nim,  ut  alias  di- 
ximus ,  in  idlomatis  et  cha- 
racteribus  flili,  aetate  aurea 
inclinante,  et  argentea,  func 
verba  compofita  ex  re ,  pro 
fimplicibus,  contra  Ciceroniarti 
aevi  conliietiidineni.  Ouare  mi- 
ror ,  iJurmanniKn  iii  hac  fipni- 
firatione  concedenda  dlHicI- 
lem  fiiifre,  hoc  ar^umento, 
qiiod  iiullum  allud  liiiius  ufus, 
in  hoc  vcilio,  cxeiuplum  pro- 
fcratur:  qiiafi  id  necefle  fit , 
et  non  analogia  fufiiciat.  Sic 
iioder  in  Aug.  c.  43.  populo 
coni^iarinm    promiffuin     repo- 

Jcrnti,  pro  polreiiii  :  ibid.  c. 
"lyi  rrinnllitum,  pro  niollitum: 
in  nmnit.  c.  iS-  remacnirrant, 
]iro  inacrueraut.  Apiid  Tacit. 
Ann.  I.},  tl/j.  tiR,  rrjiriiifier^, 
]>ro  ilrinf;ere:  t6,  t.  r«trnhr- 
re ,  pro  trahere  oic.  Alqu« 
rtiain     Virgiilius    Aen.    f> ,    550. 

Jlu^na    rcyifunt ,     dc    iis  ,    qui 


OCTAVL\NUS.  206 

coena  in  lectlciil.im  fe  lucubratorlam  reciple- 
bat.  Ibi ,  donec  relidua  diurni  actiis ,  aut 
omnia  ,  aut  ex  maxima  parte,  conficeret,  ad 
mukam  noctem  permanebat.  hi  lectum  inde 
transgrelius ,  non  amplius  quum  plurimum , 
quam  feptem  boras  .dormiebat:  ac  ne  e.as  qui- 
dem  cpntinuas,  led  ut  in  illo  temporis  fpatio 
ter  aut  «juater  expergifceretur.  8i  interruptum 
fomnum  recuperare ,  ut  evenit,  non  poffet: 
lectoribus  aut  fabulatoribus  arceffitis,  refume- 
bat,  producebatque  ultra  primam  faepe  lucem. 
Nec  in  tenebris  vigilavit  umquam,  nifi  asfi- 
dente  alinuo.  Matutina  vieilia  oifendebatur : 
ac  fi  vel  oflficii,  vel  facri  cauiia  maturius  evigi- 
landum  eilet,  ne  id  contra  commodum  face- 
ret,  in  proximo  cuiuscumque  domeiiicorum 
coenaculo  manel^at.  ^ic  quoque  faepe  indi- 
gens  fomni,  et,  dum  per  vicos  deportaretur, 
et  depolita  lectica  inter  aiiquas  moras  condor- 
miebat. 

Forma  fuit  eximia,     et  per  omnes    aetatis  79 
c;radus  venuftilTnna ;    quamquam  et  omnis  leno- 
cinii  negligens,    et  in  capite   comendo  tam   in- 
curiofus,    ut  raptim  compluribus    limul  tonfori- 


prlmiim  eo  venlunt :  Itcm  Aen.  antes.       In  voce    tam     vulgati 

7,    £t>7.  rrponac,  eft  fett,   qtiid-  ufus    gravifrima   elt    ratio    Bur- 

quid    dicat    Burinaunus.     Ibid.  nianni.     Bes.  ipfa    lorjuitur:  et 

V.  225.     occanus    rrjzifns,     eft  monebat      finiiiiter      Ruhnken. 

fufus    inter   terras    etc.      Si   ac-  j\Iale  Peri/on.    conl.  retractis; 

cipiuius  (onfu  ufitato  pro    aper-  ridiculeSclioIlerus  rc/eci/j.   Ciur 

tls ,   nudis:    lcire    velim,    rpior-  non   potius  refectis'^. 

ftim  additum  fit.    Enx.       Is>m-  Proximo'\     Ei  loco,  quo  fa- 

pe  ob  id  ipfum,   nc  tjuis  conie-  cri ,   vel  olfifii   caufla,   eundura 

rtos     ftra^nla     i'rjle     putaret,  erai.      Conf.    lupra   c.   45.    iHit. 

licut    iacers    lolebuiit     moiidi-  £ai<r. 


k 


200 


SLETCJNU 


^Diis  opnram  darel;  ac  Tnorlo  toncleret,  inouo 
radnret  bnrbain,  eoque  iplb  tempore  aut  lec;r- 
ret  alirjuid,  aut  etiam  rcriboreL.  Vultu  er.'i!, 
\e]  iu  lennoiie  vef  iacitus,  adeo  iranfjiiillo  le- 
ronx->qur.i,  ut  qiiidam  e  jyrimorihus  Oalli.arum 
Tonicfln.s  fit  inter  iVios,  <io  ie  inliibitum  ac  re- 
molliium,  Cjuo  minus,  iit  d-oftinarat,  in  transitu 
Aljvinni  per  fnnulr.tioncm  colloqiiii  propiws  ini- 
millus^  in  praecipitium  proj)e!leret.  Oculos 
habuit' claros  ac  rritidos ;  rpiibus  etiam  exilti- 
mari  ^T>lebat  inelFe  quiddam  divini  vip,oris: 
s;;n-i^'ebatqn.e,  H  quis  fibi  acrius  oonluemi, 
<]i\:\ii  ad  fulgmem  foiis,  vuitum  fummitteret: 
ied  iii  fenecta  liniliro  minus  vidit.  Detites  in- 
ros  et  exiguos  et  lcabros:  capiUum  leniter  in- 
flexum  et  fubflavnm:  fupercilia  conimicta:  ?nf- 
diocres  aures:  namm  et  a  fiimmo  eminenlioro7'i, 
4^t  ab  imo  d(rduciiorem :  colorer.i  inter  aqni- 
lum  canfjidnmqn-e:  Itaturam  brevem ,  (quam  ia- 
men  lulius  ^laraibus  liberlns  eliam  in  niemo- 
ri^Lm    eivjs  quinquo  ped-um   at    dodraniis    fuirie 


rta"]  TaJem  riiilio  «iiiiit  Hoid- 
^inin  Coclilom.  Vidc  riMt.ucli. 
iii  Popli-'^!.  p.  loj.  Aii.iriPon 
«iitnn  volpbnt  non  cOiiiuRrta-, 
fed  pro|tc  fonii«i<:l« ,  iii  jieiie- 
cta  piiklirllmlin.'.  •Aiue  j>i8 
frfkct  Oiiilfndorpitis  k^niter  n 
Jibris  bonis,  fj!i(i«l  ot  nos  rc- 
pofMMiriMS.     £ntf.  Noii    rj;o 

i'l  («!■  ifTfin.  \Sr<{  ti<>ii  i»»«jll«m 
tr::.-ir.<4. 

/)eJnfiiviem]  l-  '  i  •  jio- 
rrm,  et  aouucucDi,  Ivd  i'ii.itn, 
utOj:inoi,    1  '■■  '   v...;M»   levitcr 


ficxo    iiri!»nm>'.     T.r:s. 

Liioin  in  memoriam  eiut) 
Haec  coinipta  eUc,  ijtontnr 
omnM :  feil  nulU  adhuo  coi;- 
icot^iiR  \'iromxn  'fcctorMm  l.i- 
«I.sffclt.  Simpliciriimu.n  «•!},  ..f 
mrmoria  eiiis:  iit  eitulcst>]i- 
ris.  t|uo(l  lulius  de  ^Augo^^o 
lcri(>rerit,  fucritt  Memoria  ,tiu- 
fnjii:  <|i;o  verh»  coiumcnts* 
lios  ilc  viiA  «licuius  iadribi 
lolito.s,  «'.oailt  nupcr  Ocrm-- 
lus  iw  '1  hclAuro.  8ctl  «jiiiA 
iii  iiiargiiie  vA.  Grxpli.  clt  ?; 
4t   mrtHoria  ciat,  «tt,  i)utt(>«iiun 


OCTAVIANUS. 


107 


iradil:)  fed  qnfie  commoflitate  et  aeqiiltnte 
snomlMorum  occiiieictur;  iit  nonnifi  ex  com- 
paratione  tidrtaniis  alicuius  procerioris  intelligi 
poliet. 

Corprsre  traailur  maculoro,  difperiis  p;er  80 
pectus  atquc  aivum  genitivis  noiis,  iu  modum 
et  ordiiiem  ac  numerum  fieilanim  caeiertis 
Uriaer  led  c;t  caiiis  .quii^nsdam  ex  pruripiiie 
corpori.'^,  asiiduoque  et  veliemciiii  itn^iiis  Uiu, 
])lurifariam  concretis,  ad  imperiginis  formam. 
Coxendice  et  femore  et  crure  fmifiro  noii 
perinds  valebat,  ut  faepe  etiam  inde  claadi- 
caret:  fed  remedio  arenarum  nlque  arundi- 
num  coni;rmabatur.  Dextrae  quoque  manus 
cliailum  iaiutarem  tam  iml^eciiium  interduni 
fentiebat,  ut  torpentem  contractumque  frigore 
:     yLx   cornei   circuii    fupplemenlo    fcripturae  ad- 


ron  folet  a(](!pre  titiilos  libro- 
riiiTi ,  imde  laliqiiid  nanat,  id 
prartu!e:im.  Ita  Lt  coiiiecera!: 
Lip/ius.  Enif.  Uptime,  opi- 
nor.  Kai!!  in  aljcll  a  pluriTjus' 
Mff. ,  tum  alam,  quod  per  lo 
li.  1.  non  piacet,  Ortnm  vine- 
Tiir  cx  cofiiiplis  et  a  m.  Ou- 
aendorplus  perperam  probabat 
aliani  coniecttnani  Cannesiie- 
teri ,  lUihnkeuius  aiiicm  Ca- 
lautjoni. 

yienuttntc^l  I.  e.  o-Vjuuf rf .'«  ! 
inembra  acquafunr,  qnae  vuli^o 
vocamus  pruportionirts  Glie- 
der.     Hr.X. 

(iap.  J^.  Remfdio  tircna- 
rttm  atqne  arnntiirtuin  ]  Are- 
iias  ralidas  ad  iiceandas  cor- 
foris   partcs,  fltrxioncsqac  «iis- 


futiendas,  aduibltas,  e  veien* 
bus  medicis  confiat,  eatjue  pof- 
funt  effe  caliJa  rcmedia,  quae 
polt  vocat.  Aruniiinum  aiitoni 
tel  llber,  eiriern  ufui ,  fuit  lo- 
co  affecto  i^.npolitus,  eoqiie  rc- 
meaio  vidi  hodie  medicos  iifos 
elTe,  ve!  !igri,?ae  .iffuiac,  com- 
primentlo  luco  .\d'nit)itae,  <piod 
majjis  placet  Reinelio  Varr. 
Lectt.  II.  ig.  et  Gunzio.  Pro 
arcnariim  Trillenis  legit  hnhe^ 
n.2rii.m  e  l^^cis  Cdil  <? ,  lo,  12., 
quod  probtit  Ouu.-nJorpins ,  ft 
eft  utique  pro'>dnduni ,  ii  et  ia 
arundinibus  affulae  funt  intclR- 
genuao.  Ncrbinn  remcdium  mi- 
}ii  videtnr  .iliquid  dubiiationis 
afferrc :  et  quod  babennrnm  et 
idyularsim  ufus  jrotius  in  fraciis 


208 


SUETONIl 


moveret.  Qnertus  eft  et  de  vefica,  cuius  do- 
lore,  calculis  demum  per  uriuam  eiectis,  le- 
vabatur. 

8i  Graves     et     periculofas     valetudines      per 

omnem  vitam  aliqnot  expertus  eit:  praecipue 
Cantabria  domita,  quum  etiam  dirtilJatioiiibus 
iocinore  vitiato,  ad  defperationem  redactus, 
contrariam  et  ancipitem  rationem  medendi  ne- 
celTario  fubiit;  quia  calida  fomenta  non  prode- 
rant,  frip,idis  curari  coactus,  auctore  Antonio 
Mufa.  Quasdam  et  anniverlarias,  ac  tempore 
certo  recurrentes,  experiebatnr.  Nam  fub  na- 
talera  fuum  plerumque  languebat :  et  initio  ve- 
ris  praecordiorum  inflntione  tentabatur;  aufiri- 
nis  autem  tempeftalibus  cjravcdine.  Quare 
qualFato  corpore,  neque  frigora  neque  atitus 
facile   tolerabat. 

82  Hieme  quaternis  cum  pingui  toga   tunicis , 

et  fubuculae  thorace  laneo,  et  feminalibus,  et 
tibialibus   muniebalur:    aeilatc   apertis   cubiculi 


tjiiam  In  langtientlhus  membrls 
eli.  Enx.  Kohis  inejita  vl- 
detur  Trillerl  correctio.  PauU 
lo  ante  in  verl>is  non  periiidc 
iniell.  ac  dextro.  Non  eniiu 
perinde  nmpruitfr  ponitur  ])ro 
valile,  ut  «locuit  Dukeius  ali- 
cul>i   ail  Livium. 

Cip.  8'-  I'rif;idis]  I,actu- 
ca .  auctore  Plin.  i;y,  $• .  uo 
qufl  huic  loco  rcpugnat  alie^ 
18  •  i5*  ut  puTAt  Torreiiiius, 
ubi .  yVugurtum  eivo  curatum, 
fcribit.  iSam  «II-  .ilio  murbo 
r«rmo  <  (lc  pou-ll,  .tiit  plnra 
•oilcin    tcii<]H>ie   dilbibita  «lcin- 


ceps  talia  reraedia.  iit  fit.  Enr. 

Cap.  Ra.  (^uaternis  —  tu- 
nicis]  Plures  tunicae  moilio- 
rum  hominum  fuere,  ut  docet 
Salmaf.  a»l  Tfrtull.  oe  Pallio 
p.  71.,  in  Augulio  imbeciiliia- 
tls  remedia.     Enx. 

SuLuculae  thorace]  Nilitli 
eft  thorax  fuhnculae :  (nnt 
cnim  iiacc  cliverfa  vellimetiia  : 
quare  veiiementer  ]>lafet  IVrra- 
rii  leclio,  cx  prifcis  otliti.  du- 
cia,  a  Jturm.  revoc.ua.  fuiiu- 
cula  ift  thorace.  Dc  ll.ibfllo 
mo\  cum  Cafaub.  conf.  Heiiil. 
«■!  <  »vi-!.  A.  A.  I,  161. 


OCTAVI.\NUS.  ao^ 

fQribus,  ac  faepe  in  perirtylio  faliente  aqua> 
atque  etiam  venrilante  alit^uo,  cubabat.  Soli* 
Ycio  ne  liibeini  quidem  patiens,  domi  quo- 
que  non  nili  petafatus  fiib  divo  fpatiabatur* 
Itinera  lectica,  et  noctibus  fere,  eaque  lenta 
ac  minuta  faciebat,  iit  Praenefte  vel  Tii>ur 
biduo  procederet.  Ac  fi  qiio  pervenire  mari 
polfet,  potius  navigabat.  Veium  tantam  iniir-- 
mitatem  magna  cura  tuebatur,  in  primis  lavaia- 
di  raritate.  Ungebatur  enim  faepius,  et  fuda- 
bat  ad  flammatn :  deinde  perfundebatur  ege- 
iida  aqua,  vel  fole  midto  calefacta.  At  quo- 
ties  nervorum  caulla  marinis  Albulisque  caJidis 
utendum  effet ,  contentns  boc  erat,  ut  infi- 
dens  ligneo  folio,  quod  ipfe  Hifpanico  verbo 
(iureiam  vocabat,  manus  ac  pedes  alternis 
jacturet. 

Exercitationes  campeftres  equorum  et  ar-  85 
morum  fiatini  poft  civilia  bella  omiiit,  et  ad  pi- 
bun  primo  folhculumque  transiit:  mox  nihil 
aliud  quani  vectabatur  et  deambulabat,  ita  ut 
in  extremis  fpatiis  fubfultim  decurreret,  fege- 
flri  vel  lodicula  involutus.  Animi  laxandi  cauf- 
fa  modo  pifcabatur  hamo;  modo  talis,  aut 
ocellatis,  nucibusque  ludebat  cum  pueris  mi- 
nutis,    quos  facie  et  garrulitate  aniabiles  undU 


Cap.  83-  Spttertio  vet'^  Tuf-»  (Ot)rervv.     ij,     t?- )     Scati^ef* 

sebus ,   a  Torrentio  citatus,   ex-  Calauboniis,    aliique  leguntyj?-* 

plicat    ve/iem    duorum    petluni  ^ejlro ,   \(i\  fe^ejlrii  quod  pro* 

cutn      dimidlo     quaquaVerfum.  bat  Oudendorpius.     Sic  et  pla* 

Sic    eXplicat    etiam   Popma    ad  cuit  Valeiio  Emend.    5*  7.,  uba 

Cat.  R.   R.  c.  10.    GloITa  cod.  Burrtiannus  Sec.  de  fegeftro    vi> 

Pfiriz.    \\e    tela    texta    e     duo-  dendus.      Puto  et    ipfci    veruia 

bus   fills     integris    et    dimidio.  effe.     Enx.  Pro  iiieptinima 

Ji«d  Viri  doctiffimi,     Cuiacitrs  Icriprura  aou  diibiiavi  repon«i« 


2IO 


SLETCJXII 


iju^.  conquu(*l);ii .   praeclpue  Mnnros   or  Syros. 
Xain   puiuiloi»,  alque  disrortos,  eiouMios  c,euo- 
ris  eiusdem,    ut  iLidibria  nalurae  runli^pi-e  ouii- 
iiis,  .nbhorivoat". 
i)4  EloqMeiitiam   ftudinqur»  liliorniia  nb    nntnte 

prima  et  cupide  et  laboiioliflinie  exevcnil'.  iMu- 
tiucuii  bello,  iu  tanla  mole  renim,  et  Ifjgil- 
fo  et  rcriplillo  et  declamaire  (piotidie  traditur. 
Xam  deiiiceps  i;equ<^  ja  Seualu,  neque  ajmd 
populum,  ncque  ap«d  uiilites  locutus  elt  um- 
«piam ,  111^1  medirata  et  comjioiita  oratioue: 
rpiamvifi  non  dc^iicerelur  ad  iubita  extempori^ii 
Kacultate.  Ac  uo  periculiini  lueuioriae  iuliret, 
aut  iu  ediicendo  tenipus  abrumeret,  iuCriiuir 
recitare  omuia.  Seiiuoues  quoque  cum  fmj^u- 
]i.s ,  at(pie  ctiam  cuni  Livia  \ua  p;i.iviores,  nonnili 
fcriplos,  el  e  iibello  Jiabeb.M:  ue  plus  minus- 
ve  loqueretur  ex  tempore.  Promiuiiabat  dulcl 
et  proprio  quodam  oris  fouo;  daijarque  asfuhu» 
phonaico  operam:  fed  nonnumquam,  infirma- 
ris  faucibus,  praecouis  voce  ad  populum  con- 
f.ionatus  eli. 


Pntn,  fjnao  oHirri  vcnratis  nti- 
TTifcrbs  cxplet,  eUi  nnllnm  aJ- 
buc  2\If.  liabiilt  auctomn. 

Cap.  gij.  DvJireretJir']  Uni- 
re  ver.i  p/t  hacc  let  tio  cod. 
^leinminni ,  pfopt^r  ill.x:  rx^ 
i^n\porali  facnhaie.  iJiirman- 
>ui$  pntat,  in  dtficeret  ititclli- 
fi  orntio  c  praccedpntc.  ScH 
«junli»  liic  modiis  loqiicndi : 
•^ratio  (ifjicit  cTteuiporali  Ja- 
cn/tntf?  Si  liacc  «Iiio  nhiina 
v«'rlt.i  abcfii-nl ,  probarcin  </<■- 
(ictrct ,    rt   ( onf»par.trcm    iliiul 


0\ Mii:     (Jiy^::ii>ic    rd    ct>'pta 
mr.nu^.     F,I\>.  U 

AonuJji  jiripto.t,  rt  etc.  ] 
Viilgo,  iit  Jcriptis.  S\  ijuis 
TTillii  c^^icnijilinn  iiicaeiiiu  tiuins 
lociilloni^  •  aHcrre  poflVt,  f»r- 
rfin.  SpiI  non  «/l  L.itin*.' 
Unrinann«sroniicioI)niyc.'j/;/o.|, 
quod  nH'opi.  Njni  eo  non  mo^- 
do  diKunt  vcfligia  librorum, 
qiii  liabont  yi-r//j<i.r ,  linft  in  , 
lcd  ciinui  Ml.  T  vf. .  qni  toK 
idoia  littLn.s  habi-nt  /criplos. 
I\ecrpil  «t  Undaitdorpius.  £«tr.' 


OCTAVIANUS. 


3(1 


Malta  varii  gcneris  profa  oraiione  compo-  35 
Hilt,  ex.  quibus  noiinulla  in  coetu  familiarium , 
velut  in  auditorio,  rocitavit:  licut  E^efcripta 
BriiLo  de  Catone:  quae  volumiiia  quum  iam 
fenior  ex  magna  parte  legiffet,  fatigatus,  Tibe- 
rio  tradidit  perlegenda.  Item  Hortationes  ad 
philoJopJ/irifn :  et  aliqua  de  "vita  fiia^  quam 
tredecim  libris,  Cantabrico  tenus  belio,  nec  ul- 
tra  exporuir.  Poeticam  fummatlm  attigit.  Unus 
liiier  exitat  fcriptus  ab  eo  hexametris  verlibus, 
cuius  et  argumentum  et  tituius  eft  Sicilia.  Ex- 
itat  altcr  aeque  modicus  Epi^rammatinn  ^ 
quae  fere  tem[)ore  balnei  meditabatur.  Nani 
tragoediam  magno  impetu  exorfus,  non  fucce- 
dente  ftilo,  abolevit:  quaercntibusque  amicis, 
qiiidnavi  Aiax  agerct],  refpondit,  Aiaccm 
Juuni  in  fpongiain  inciibnifjc. 

Geuus    eloquendi    fecutus    eii    elegans    et  86 


Cap.  ,0,5.  Sttmmatlm'^  De 
more  hiiius  aeratis ,  pro  levi- 
ter,    obiter.      Ekn. 

Poeticam  fummaiim  attigit] 
I.  e.  interprete  Cic.  de  Or.  2, 
l.  Non  plus  quam  quantum 
prima  illa  puerili  injiitutione 
potuijjfet. 

Iii  fpongiam  incubuijjh'] 
Miror,  Viros  doctos  argutari 
in  lioc  loco ,  neque  accipere 
rponj^lam  Lnfu  vulgari ,  pro- 
{,ter  verbiim  incumbere  fcilicet, 
quod  non  aptiiin  videtur  fpon- 
gine  nfibus.  Sed  in  huiusmodi 
d.iciis  et  iocis,  praefertim  allu- 
denilbu»  ad  ali(|uod  factum , 
ngn  i.iat  verba  nicnis   fwbtililer 


ad  propriam  fignificatlonem 
exigenda.  yiiax  verus  incK- 
buit  in  Jerrum.  Ad  hoc  al- 
ludens  dixir:  meus  j^iax  in- 
cubuit  in  Jpongiani,  pro  de- 
letus  efl.  Probavit  Oudendor- 
pius.      En>-.  Frigidior     ta- 

men  eft  iocus,  quamquam  fu« 
ferendus  loco.  Sed  inepte  a, 
nonnullis  hodie  traducitur  ad 
f*rium  gcnus  fcribendi :  v.  C. 
quum  coniec:uras  fuas  Critici 
in  Jpongiain  incumbere  iu- 
bent. 

Cap.  Rfi.      FJegans]      H.    e. 

in   quo  eflet  acumen,    et  cura , 

dclectus    verborum     et     fenten- 

tiaf.Tin  ,    ds  cuo  fenfu  verhi   vi- 

O    2 


UiLupnvaUim ;  vitatis  rententiaruin  inf  ptiis  atque 
concijinital©  ,  et  recondil orinn  n^eiOornnt  ,  ut 
ipr«  liicit,  I ocLoribLis,  Praec'ipiiann|ne  curani 
«iuxit,  fenium  animi  quam  aperiillljDe  expri- 
iiiere.  Quud  (jno  facilius  efTiceret,  i;ut  necubi 
l(.-ci<>reni  vel  auditorein  obturbaret,  ac  mora- 
rctur,  neijue  praepofitiones  verbis  addere, 
iiei|ue  coniancliones  iMepius  iterare  dubitavit, 
«piae    detractae    altcrunt     uLiquid     oblcuritalig, 


dp  nos  in  Clave  Cicer.  jVTa* 
<:ti»J).  ^,ii.  2,  t\.  caJ\is.atiOiictn 
ioijuenJi  vocat.     Er.N. 

jJti^ne.  coHfitiJiilatc  ,  vt  rr- 
condicnruni  i'cih.  f<^<'t.^  Vr\- 
i:>ii!)i  e  Ml.  .Salin.  «Ifilimus  4.0/1- 
clnitlluKi  yxo  vul^alo  incon- 
cinnitatc.  lnfelli^eiula  efl  cou- 
cinnitas  px  antithctis,  fimili' 
tiiiiine  rneinbrorum,  vtrbnriim 
fic,  qiiaetum  niinis  f|naprcbatiir 
d  ,  clictntihus.  Dtiiide  ^cldidi 
ct  e  Ml.  LyTer.  ,  quoil  neceila- 
liaiii  uii(|tie  eit.  Rccondila  vcr- 
//<-<  lujil  c.xquiiita,  rarioia,  eti.iMi 
•.>i^l*^'ta,  qtiae  intciilum  orna* 
lus  cauila  aiihihita  tunt.  Ehx. 
Huaiia  aifeci.ivit  Salliiiiiiis , 
|joilta  Gelliii»  et  .tlii.    De  con- 

^ituiiiate  niliil  (Uibitaii  poliit. 
frjli.un  Rii]jnk('i)io  iudicc,  qui 
«r.iiiiicm  lcctionciM  ex  quodam 
•  ixlice  Sautt-iui  laudat  rraci. 
iiil    Schelleri   L«k.  p.  X. 

l'rarpnJitiones  urfiibiu  ad- 
d'  rcj  t«ii*ll  urifii/uj  pro  Ver- 
/>4.i  , ,  r«ciitii«  Graeviuin  ct  Gro- 
iLUviuni;    iiatn  vtrbis  ndili  prae- 

^  pv''i.UuiiiS,     iiiliil   peciiliirrc   ha- 


bct :  ct,  fi  r^crhis  rerura  pff. 
cjiiovl  nou  pracfracie  ncgar*- 
rim ,  alifiiiiii  cxciclerit  roceiTe 
i'll  ,  qu.ilc  p(i  in  alteio  de  con- 
iunctioiiibus;  nam  vrrbis  prme- 
pofitiones  nddere,  fic  dici,  iit 
intcilipiint ,  vcibis,  quibus  alii 
venuiiatis  caiilTa  addunt ,  ne- 
iiio  dotrat,  aut  ciedat.  Enx. 
<)u!dni  credamus  ,  quum  illud 
fai  ile  ex  leqq.  iutclliei  polI't  •' 
ISain  qnar  drtrtictac  etiam  ad 
prnepojitioncs  |)eiUiient.  L  r- 
hihus  ieu  urhis  iiioiam  rorru- 
]itioiieiii  efle  pro  verbis ,  quod 
ef  LoDgol.  et  alii  plurimi  rodd. 
liabeiit.  longe  certifTimuin  ai«- 
bitror ,  praeicrliin  (|uum  plan* 
app.iroar,  in  fcrhis  h.  I.  le- 
cliiiicaiu  iignificationeiu  inf-ffc. 
(HiiiiiKjiu;,  li  »Ie  nominibut 
inbiuin  af;ereiur ,  vix  f.atinit 
dicliim  eflel  uittihus.  lgilur« 
qiiod  nuido  iple  fc  i  «xttinpli 
c.iiifld,  iicraiidis  piuii(  ulis  quum 
er  iii ,  ideiii  leciiic  ti.(rratiir.'Vu- 
giilius,  (it  «li(.cri't  it  d ire  ad ali 
quein,  p  r  n  pu^iimir  pro  ali- 
quo,   i  nf\.riberc  aliquid  %  n  /• 


OCTAVIANUS.  ai3 

etfi  gratinm  augeut.  Cacozelos  et  aniiqunrios , 
«t  diverfo  geiiere  vitioios,  puri  laltidio  rpieYit: 
exagitabat(|ue  uoniuimrjTiaui;  in  priuiis  M^^ect»- 
iiatera  ruum,  cuiiis  y.v^c!^Qr^tT<; ,  ut  ait,  ciricin- 
nos  usqne  qua<jue  perrequitur,  et  iinilaiido 
per  iocuin  irrider.  SeA  nec  Tiljerio  parcit,  et 
cxfoletas  iuterdum  et  recondiras  voce.s  aiic:i- 
panti.  M.  (paidom  Auionium  ut  inCauum  ii\cre- 
pat;  quali  ea  {"( ribenteui,  quae  niircnlnr  jio- 
tius  honiineSj  quam  intolligajit,  Deind(^  [u-.- 
dens  uialum  et  inconlians  in  eL'p;endo  £,ener(ii 
dicendi  ingeninm  eius ,  addit  haec;  Tnqiit' 
dirl/itaSj  Cimhcrue  Aiinins j  aii  T^crrjmus 
Fiacciis  iniitandi  jint  tihi?  ita  ut  iv:rhis , 
aiiae    C.    SaUuJUus    e^cerpjic    cx    Ori^inihu^ 


co,  £i  icl  geniis  «ilJa.  Ita  dicere  quotl   prolio.     Eximium   Gram- 

jicuit      perfpicuitatis     Itudiofo.  inaticiim    et  elepantem   ffriprn- 

non    profeiirto    in  yflhenis ,    in  rem  maltjit  imitari .    rjunin  An- 

Patavio  pro  Patavii  etc. ,    aut  nium  Cimbrum  ,   Qblcurum  fcri- 

ire   in   f.    ad    Roinam.      Cere-  prorem   et   antirjuarium,      nt   <- 

nim  ne    quis   in  fragmentis  Au-  Viroilii    in   eum  E]iigrammatr. 

}!ulti   muiia  talium  iterationum  in  Catalectis ,  conlfat,    .Seil  ta- 

«xempla     quarrjt:      de    ^cncre  men  etiam    fcraiiiiis  GraHnma- 

floquendi ,     non  de    fcriptura  ticus    lau'Iatnr   a    Marrobio    er 

loquitur  Suetoiiius,     et    verifli-  aliis,      Ante   pro    adttidit   Av(\\ 

me    iudicavit  princeps,    ii   utri-  nunc    adtiit ,     nnod   et    jjraif"- 

iisque  generis  non  pTo:fus   eas-  dentia  verba   poihilaHr,    et   !ia- 

ilein    leges    eiTe    rta: nit.  buit  Mf,    Salm,     Erx.          Alii- 

E.ra^itabatque]  Sic  Memm.,  que,    in   his  Longol.      De  no- 

tjuod  rectum  puio.     Saepe  hoc  mine      Grammaii«i,      probatur 

/jue   cnniflum  ,     u-t  plurib».js   lo-  J''crrins  etiam    Fo/iginio   Pracf. 

cis     videbimus ,     qiiuin     irans-  ad  Faft.  Piaciip/l.  p.  20.,    ajiis 

Jtioni    ftrviret.      Ern.          Prae-  Granir.s.     Ac   Veirii  Flicri    fa- 

lient     jiarticuiam    oii.im     nullri  ne  Fuerunt  aliqnot  libri  dc   <jl- 

omnes.  Jcnris    Catonis ,     trlTe    Geilio. 

Ifraniiis   r/are.uf'}       !?iTiiIrae  Certius   vcro    cfr,      qiiod   obff! 

>idd.    liitbent    /crriii^    Itact.ut,  varnnt    pluics,   pro  an  fu  iT  '  n- 


»14 


SUETONTl 


Catonis^  utari<iP  aii  potius  u4fiaticorum  orer- 
toruuij  inartis  Jcnicnliis  j  vcruoni.Tn  'volu- 
hilitas  in  nojtrnm  formonem  Iransferenda? 
Et  quadam  epUlola  Agrippinae  nep/lis  in2;eiiiuia 
coUaiidans:  Std  opus  rjij  inquit,  Jare  ie 
operani^  ne  molejte  Jcribas ,  aui  loquaris. 
^j  Quoridiaiio  fermone    quaedam   iVequenlius 

et  notabiliter  ufurpalle  eunij  lilterae  iplius  au- 
tograpliae  ortentant.  In  ([uibus  ideiiuidem, 
quum  aliquos  numquam  foluturos  lignificare 
vult,  y4d  Kaiendas  Graecas  JuJuiuros^  ait:  ct 
quum  hortatur,  ferenda  cfie  praeientia,  qua- 
liacumque  ^\\\\.<)  Contcnii  Jinius  hoc  Calone: 
et  ad  cxprimcndam  fcitinatae  rei  velociiatcm, 
Ce/erius  cpuun  ajjnira^i  coquuniur.  l^)iiiL 
asfidue  et  pro  ftrJto,  baccoluiu :  et  pro  puUo, 
pulleiaccum:    et  pru  cerito,    vaccrrojuui:    et 


«?nm  erfs  aut ,  ut  cr  Caf.iub. 
allquo  loco    correxiffe  dicitur. 

Inanisjentcntiis]  Sic  c  Mf. 
Salm.  et  uiaig.  ed.  Grypb.  odi- 
di,  pro  iiianibus  fententiis. 
lufi  inancs  feiilcntine  dioi  pof- 
ruBL:  lamcn  inanibus  fcntin- 
tiis  non  coniunr.i  poteft  tum 
'voluliiliiate  1'er/nirutn.  Sal 
voluh.  Tcrtt.  inanis  Jcnlcntiis 
bene,  cjuae  faepB  n  lihrtoii- 
bus ,  Ciccrone  et  aiiis  jcpre- 
hoiiditur.     EnN. 

Molcjlc]  BiirmannnK  liiir 
Tocat  molrfin  vrrlm  Ovid.  A. 
A.  I,  4^>4.,  Icd  ibi  p.iullo  ali- 
tPr   fuuiiinur.     V.r.jc.  Apiio» 

•rat  Jocu»  Cic.  Rrut.  c.  "s.  >/e- 
tnrat.t  et  Ji»f   ntolrJUa   aV»V- 


Can.  87.  Baccolum  j  rti- 
teiii  ,  cum  nonnullls  dortis  Yi- 
ris .  leoendiim  haceluni:  ut  fit 
a  Grncco  3«5<'!^9>,  <]uod  flc- 
fychius  iulerpretaiur,  0  |it»7at< 
xai     a\o';i.'c<.     Ern.  Prol  «- 

bat  Jvulmken.  Siiirr  caurfd  oblo- 
cpiitur    Uu<I»iulorp. 

r  u  llo  ,  p  u  lic  iaccum]  D  i  5  p  u- 
tanl,  ulium  r»  cta  fit  lcitio,  ct 
Ic;jrutlinnj  puleio  puiieiaccutn, 
«n  pnllo  pulUacctim.  Ad  ana- 
lo(;iam  Iiuiiismodi  vcrboritm  ti 
cxi^ere  vclis,  tprminaiio  r/a- 
eeura  a.  puilo  clle  non  poteQ, 
fed  a  pulcio  pio  pulf/fio.  Sm! 
quomodo  ta.n  Irrquen»  palegii 
mcnuo!  dicit  eniin,  «.tfi.lcie 
pufiiine.  M.>gt5  i-itur  intliun, 
u(  x*»!  (Ic  adiectifo  putto,    vel 


OCTAVIANUS. 


215 


-vapitlt^  fc  hahere,  pro  male:  et  hctharr-,  jivo 
j^n^^uere:  qiiod  vulgo  loclianlz-nrc  (iicUiir. 
iLeiii  yi//i//5 >  pio  fumus:  et  donnxs  (?;pnilIvo  0.1- 
iU  fiupularij  pro  donuis.  Ncc  uuiqiKn;!  alir.-r 
luiec  <luo,  iie  qiiis  niendaui  m»ir;is  quam  coii- 
fuetudinem  putct.  Notari  et  in  c]iirograph(» 
eius  illa  praecipiie:  non  diridit  vorba,  iiec  ah 
cxtrema  parte  \erruuin  abnudantcs  litteras.  ia 
aUerum  traiisfcrt;  fed  iuideni  Uatim  fubiicit, 
eireumducitque. 

Orthograpbiani,     id   eft,    formulam    ratio-  88 
nemque  fcribendi  a  Grammaticis  inrtitntam  ,  nou 
adeo  cuUodit:    ac  videtur   eorum  potius    fequi 
opinionem,  qui  perinde  fcribenduni,  ac  loqua- 
mur,  exiftimeat.    Nam  (juod  faepe  nou  litteras 


»lc  fub/tamlvo  capiatnr.  Scfl 
ita  analogia  poltiilat  pulhicc- 
iim ,  ut  habent  MI.  h-ji.  cl  ed. 
Campani.     Ern. 

jyicilur]  Hic  I0CU& ,  niihi 
Ieni])er  Iu[pectxis  fiiit.  ?\a;jj  D. 
vulgo :  (juare  noji  uHa  iispiain 
veftlgia  eius  moris?  !Mf.  Lyf. 
totum  boc,  quod  —  —  dici- 
cur ,  non  hahet ;  qjoil  mihi 
optimum  videtur.  E:\x.  Bc- 
ne  defeudic  baec  verla  Bre- 
mius.  Parum  hodie  novimus 
Latinum  fermonem   viilgi. 

Subiicit  ,  circumdu ciCqite ] 
Scil.  fub  eodera  verfu  extrfmo 
(cribit,  et  circumducta  ijnca 
indicat,  aj  eiim  verfum  perti- 
nere;  qui  raodiis  diu  (cnatiis 
tft  et  iii  llbris  fciibenrlis:  de 
quo  vide  Nouv.  Tiaiie  diplo- 
matique,  T.  III.  p.  igg.  Ebn. 


Ctp.  S8.  Id  rjl]  GroEfa- 
tojis  putant  efTe  hanc  orrho- 
^rapbiae  explicaiionem  Bur- 
Hiannus  et  Oiidendorpius;  qiiod 
mihi  non  videtur:  priino,  fjiiod 
niodus  cxplicaudi  per  formu- 
lani  FationemiHC  ctc.  elegan- 
tior  eft,  ({uam  ut  a  gloffato- 
re  profectus  vidcatur;  deinde, 
quod  Suetonius  voluiffe  vide- 
tur  indicare,  fe  non  (!e  tjua- 
cunque  ortbographia  lorjui,  led 
de  ea,  quae  a  Grammaticis  d&- 
mutn  conltituta  cft ;  denique, 
(jnia  aliis  criioque  locis  Suelo- 
nius  talibus  explicaiionibus  ufus 
eft.     Ern. 

Cujiodit]  Rpcfpl  boc,  pro 
vulgato  cujtodiic ,  e  codice 
Memmiaao,  qnia  in  tota  hac 
pV|<Tf<  ft^mpcr  praefcnti  Hfus  efl 
Suetonius.     Iraiiatus  rft   c\em- 


fi9 


SUETOXn 


89 


Jiiodo,  fftd  ryHabns  aiit  perinurnt  ant  pra«»tfrit. 
comniunis  Jiorniiiuin  error  eft.  ISec  epo  ul 
notarem;  iiifi  iiiihi  mirum  videretur,  tradidiJVe 
aliquos,  lei^ato  eum  conruJari  ruccedorem  de- 
clilTe,  ut  rudi  et  indorto,  cuius  manu  in i.  pro 
ipfi  fcripturn  animadvertent.  Ouolies  autem 
per  notas  rcribit,  b  pro  a:  c  pro  h ,  ac  deinceps 
eadem  ratione,  iequeiites  Jiiteras  ponit:  pro  .r 
autem  duplox  a. 

Nc  Graecarum  quidem  dirciplinarum  le- 
viore  ftudlo  tenehatur:  in  quiijus  et  iplis  prae- 
ftabat  lar^iter,  niagifiro  dicendi  ulus  Apollo- 
doro  Perganiemo,  quem  iam  frrandem  n.itu, 
Apolloniam  quoqne  recum  ab  Urbe  invpnis  ad- 
huc  eduxerat,  Deinde  erudilione,  eliam  vari.*, 
repletus  eft  per  Arei  philoiopbi,  lihorumqu? 
eius ,  Dionyfii  etNicanoris,  coiitiiberniurn:  non 
tainen ,    ut   .mt  loquerulur   expedite,    aut  com- 


nlvim    nofiv^oi     Oufleiidorpuis. 

Pro  X  ^utfivn  ^iiplex  a  ] 
Mfl.  omnes  hgb/nt  x.  Cnfau- 
f)Qnus  foril  .- ,  frcutiis  iinivor^ 
farr^  raiignfm  uotarum :  rx  (]u.i 
proxiiQa  quaeque  Ultsr^  fubili- 
tuitiir    praecwdnfi.     Ern. 

Cap.  gi),  ft^fi/fius  Sphntfr: , 
j^Ffi  phi/.  —  tnnt.  iniil]  Mi- 
r\  vftiiftas  in  ro(t<l.  et  c<\<\. , 
Ijrnlo  li.aec  Irttio  f.irt.-\  pcr  coo- 
ii'<.liiram  et  \h  l*?xt»iiTi  recfpia. 
M(.  IM.  itnin,  m  alli  fpii<lam, 
Jjahet  //»*fr*>i,  pii  practliTeH  :  un- 
^e  .SdlniatiMN  fi».  it  p»r  y/riu  etr  , 
«^uo«1  GroMOviiis  ct  Oi,«!».nfl'>:- 
|iiii»  rPtaptr^ :  non  ma!r.  S»fl 
ranicn  rt    .iltor.i   rorfL-iio   non 


cft  cf^nreninonda.  Cctmim  illa 
lectlone  rccepta ,  neccffariiim 
erat .  tlelfre  niox  iniit ,  iit  0'i- 
d^n.loipim  fecit.  Spfmrrus  in- 
teilii^fii.liis ,  liLertut  cl  p.ioila- 
po;;!!*  Ori.ivii  ,  fjn.MTi  i]>f''  pn 
blifo  fmi.»re  e.xtiilit,  iit  e  On.- 
nti  hb.  47.  monuit  Cafauhn. 
niis.  Qmnto  in  hono.-e  ha- 
buorit  .\rf'um  Alfx.inilrininn . 
pnfet  f\  co ,  nnorl  lulianu» 
epift.  5«.  n.irrat,  .\iij{ijflunn,  ex- 
pii|5n.ir«  A!i'x«iiHria ,  in  or.irio- 
no  ail  Alf^x.indrinoj  dixlfl»', 
[f.  iii  pqroTe,  vliam  pioptrr 
ArfurM.  Enx.  Jniit  «bpH  « 
Meinni.  «t  #liit  nonnullis  In 
bris:  Sp^siTri  ant-v\  nomni 
in    n'il!o    /orrna'tiir    Mf  ■      '" 


OGTAmNUS.  217 

.ponere  allqind  aiideret,  Nam  et  fi  quid  res 
exigeret,  Latiue  formabat,  verteadmTique  alii 
tiabat.  Sed  j^lane  poematum  quoque  iion  im- 
peritus,  delectabatur  etiam  comoedia  veteri, 
et  laepe  eam  exliibuit  publicis  ipectaculis.  In 
♦^volvendis  utriusque  liuguae  auctoribus  niliil 
aeque  fectabatur,  quam  praecepta  et  exempla 
publice  vel  privatim  falubria;  eaque  ad  ver- 
Lum  excerpta,  aut  ad  domeidcos,  aut  ad  exer- 
ciluum  provinciarumque  rectores,  aut  ad  Ur- 
bis  magiltratus,  plernmque  mittebat;  prout  qni- 
que  monitione  indigerent.  Etiam  libros  totos 
et  Seiiatui  recitavit,  et  populo  notos  per  edi- 
ctiun  faepe  fecit:  ut  oratioues  Q.  Metelli  dei 
pro/ts  au^eiida  y  et  Rulilii  cte  modo  accliji-^ 
ciorum;  quo  magis  perfuaderet,  utramque  rem 
non  a  fe  primo  aiiimadverram,  fed  autiquis 
jam  tunc  curae  faine,  Ingenia  fecuU  fui  omni- 
bus  modis  fovit.  Recitantes  et  benigne  et  pa- 
tienter  audiit :  nec  tantum  carmina  et  hiftorijis, 
fed  et  orationes  et  dialogos,  Componi  tnmen 
aliquid  de  fe ,  nifi  et  ferio  et  a  praefrantiiri- 
mis,    offqndebatur;     admonebatque  Praetores^ 


plerisque    rrplelj>s    Sprrarei    f.  tur   Fionianl    In    tali   penere. 

Spcrei  philof.    IriHe   r.oftra    ilu-i  Metclli]       Male     liie    a    Ca- 

cta    eft   Icripliira,    nuam    liifto-  laubono   landatiir   Geilius  i ,  6. 

rici    manum     clTie    iine    duhita-.  Is     enim    Niimiiiiruni     metno- 

tione    praefiarim.       In    vulgari  rar.      Hic     aufem   Marrflonicus 

vel    illud    offentlit,      quod    do-  inielligitnr,    ut    patet   ex   F.pit. 

ciores  polvmaihiae  refjuininiur  Liv.   5c).  ,     ad   q.  I.   vide  Duke- 

ab   eo,    qui    illa    iaui    repletus  rum.     Ern. 

eft,     Ceterum,  quoniam  i«  plu-  Prariorrs]     Nam,   de  eorum 

ilbuscodd.  exfiat  (OJituficrrtio,  confenrti    dcmum ,    non    modn 

perplacet    etiam     alia     Oudca-  fe^bulae    quaeque   agi    potpram , 

dorpii   corrcctio  ,    conauhi.-rnia.  led    eiiarn    alia  inpeniorum  lei- 

Quippe  ficplura't  n.;ir3cro  ntim-  taniina    publiea    Hebaut.     Ethn- 


aiS  SUETOKH 

i»e  patcrrntur,  nomen  faum  commilTioiiibu» 
obroleiieri. 

50  Girca    reb*i!;iones   talem   accepimns.     Toni- 

triia  et  i"iil.':;iira  paullo  iniirmius  expnvefcebat: 
ut  feniper  et  uljique  pellem  \itiili  ninrini  tir- 
cumferret  pro  remedio:  ali|ue  ad  onniem  mfl- 
ioris  tempeliatis  fufpicionem  in  abditum  et  coii- 
camcratum  locuni  fe  reciperet;  conrLei  nalu> 
olim  per  iiocturuum  iter  transcmfu  fulf^ui is ,  ut 
praediximus. 

gi  Sojnnj.i   neque   fur» ,    iieque   aliena    de    fe, 

negiif^ebal.  ]^bi[ippenfi  acie  quainvis  riaiuiiret- 
^on  egrcdi  tabernaculo  ])ropter  valetudinem ; 
^ctre/rus  elt  tamen,  amici  louuuo  moniLus:  cel- 
litque  rcs  prolpere,  ([uando  c.ipLis  <  aliris  le- 
ctica  eius,  quafi  ibi  cubans  remanGllet,  con- 
curfu  boflium  confoITa  attpae  lacerata  eii.  Ipie 
per  onuie  ver,  plurima,  et  lormidolofiQima, 
et  vana ,  et  irrita  videbat:  reii<^ao  tempore  ra- 
riora,  et  rainus  vana.  Quum  dedicatain  in  Ca- 
pitoiio  aedem  Tonanti  lovi  asfidue  Irequentu- 
ret,  fomniavit,    queri  Capitolinum  lovem,   cul- 


Commijjlonibtts']     I.    c.    rcr-  rtir|.*ctum    lia^jct,    i?t    aii»^num 

taminibus  oratf>rli.s  n  poeti<  is  ,  a  Sucionii  co;i|ueluili>ic.     KnSi 

in    «jiijbus    f,Iniiinf|ue    orirnt.v  CcnT.   «lc    €o    veibo    Kuhnkcu. 

tio     iugenii    quat-ritur.-     unde,  ad    Velleluin  2.  21. 
«juae     rocitantur,      r.iro     bona.  Cap.  91.      Tonanli'^     Au<tPi 

Cnligula  Sfuccae    fcript.-)   r.om-  «lc  rExplirfttlou  dcs  «livcrs  Mr- 

jnipiones    vor.ibat,     ui    Surfo-  rumcn»    liuc^uHers    p.   o',^.   |ui- 

niiis    tr.iilil  r.  /;3. ,     quoH    ple-  f at .   etli!   niin.  ijui  eti«u\   SitiU' 

na    'juacljijj  acuminibus  cITNut.  tnnniu  uicitur,     <\h\*  Apiilcia» 

Kutr.  *!icil.    euu<IoRi  ctiain   «lici   /*</- 

\Cap.    po,      Vi    Jupia     tUri-  minalorrm ,  Jul^urnioicin  kIq. 

miM]      I.ibri    i.lurr,<i,    ut   pnir.  Stetl    SiunMiinus    \a    f^dpitolio 

dizimu.1,  i\nnA  rrfrpit  ()u»l'"ii-  fuit   .Tiite,  «piam   Aup;uiti:^    7«; 

fioipiui,  fjui   timtii   toiuni  h«c  nantl  aidcm   txrtiUcrei.     Eii^. 


OCTAVIA^^US. 


319 


tores  fibi  a"bduci;  feque  refpondlire ,  Tonantem 
pro  ianitore  ei  appolitum :  ideoque  niox  tin- 
tinnabulis  faftigimu  aedis  redimiit,  quod  ea 
fere  ianuis  dcpeudebant.  Ex  nocturno  viru 
etiam  iiipem  quotannis  die  certo  emendicabat 
a  populo ,  cavam  manum  alles  porrigeiuibud 
praebens. 

Aufpicia  et  omina  quaedam  pro  certiHimis  g^ 
obrervabat.  Si  mane  fdii  calceus  perperam,  ac 
finilter  pro  de3:tro,  induceretur,  ut  dirum :  li, 
terra  marive  inqrediente  fs  longinquam  profe- 
ctiouem,  forte  rorafret,  ut  laetuin,  maturique 
et  profperi  reditus.  Scd  et  oftentis  praecipue 
movebatur.  Enatani  inter  iuncturas  lapidum 
ante  domum  fuam  pahTiam  in  compluvium  deo- 
rum  Penatium  transtulit;  utquo  coalefceret, 
magno  opere  curavit.     Apud  infulam  CapreaSj 


Notabilius  erat  rifllcnlum  qiiid- 
«lam  in  ipfo  fomnio ,  quali 
lupiter,  qui  unus  erat,  plurl- 
bus  perronis  conltaret,  diverfa 
fentientibus.  S^.d  talia  etiara 
Tlgilaaido  fomuiaLat  fapcrfti- 
liola    antiquitos. 

lariuis  depciidt^hant'^  Iiitc!!. 
tcmplorurn,  t!l  aliaruiii  arrlium. 
Outlendorplus  conilcit  depcii- 
deaiit.  Malc.  Si  cjuid  Hiiitan- 
dum,  fcriplerim  dependc!:'., 
Pro  <iuod  ea  mtlius  foret, 
quac.     Ei^^".  iVihil    liorum 

opus  eil :  ft  vcibum  iniectnra 
pertinet  ad  aciioiiem  Auijufii, 
aorillo  expr<  ffa.n  :  quod  iiioris 
erat  ea  ianuls  dependere. 
Neque  vero  ijuctonii  aetaie  id 
moiis  ©niiilum  /ipninratin'.  f.yc. 


Tufc.  I,  I.  Onum  omnium  ar- 
liuin ,  qiiac  ad  rec.tani  ■viam 
pertinercH  i ,  ratlo  ct  dl- 
Jciplina  Jiitdio  Japientiae 
eo  ntine  r  c  c  ur  ;  hnc  mihl 
Lalinis  littrris  iibjlrandnin, 
p  u  i  avi  .  Sic  optinius  quis- 
quo   Latinorum.  , 

Cap.  02.  Cotnplnviiim  dco- 
rum  Penalium]  Inierpretes 
jiarum  accurate ,  lioc  quld  fit, 
explicarurtt.  Nam  ptiam  Ca» 
laubonii*  exiftimat,  Lnres  etPf- 
nates  eorlc-m  loco  culios.  Scil 
virle,  quae  de  hac  rc  plurlbua 
diximus  in  Clave  Cic.  in  /'«• 
pluiium:  ul)i  oriondimus,  im« 
pluvium  fuiflt"  propriam  fedriu 
Penatium,     ut  foeum    Laiiuni. 


«o  SUETONII 

Teterrimae  ilicls  Jf^milTos  inm  aJ  r(»rr?ini ,  laii- 
guentesqiirt  nunos  convaliuile  auvontu  luo,  adeo 
luptatus  eli ,  nt  ens  cnm  rf-publica  jsea[)olita- 
iiorum  peiinnlnviirit,  Aeciaria  data.  Obferva- 
bat  et  dies  quo^dnm,  ne  aut  poitridie  nundi- 
iias  (juoquam  profijilceretur,  aut  Nonis  quid- 
quam  rei  Teriae  inclioaret;  niliil  in  hoc  qjii- 
<lem  aliud  devitans,  nt  ad  Tiberium  fcrJiDit  . 
«juam  h-j;^yitu'xv  nomjnisr 
<j3  Perefrrinanim  corimoniarum,  Gcut  vetere« 

ac  praeceptas  reverentiflime  colulr,  ita  cete- 
ras  contemptui  Iiabuit.  Nannjue  Athenis  initia- 
tus,  (pium  poiiea  Uomao  pro  tribunali  de  pri- 
vilegio  laceidotum  Atticne  Cereris  copnofce- 
ret,  et  quaedam  Tecretiora  proponerentur . 
dimiflo  coidilio  et  corona  circumltantium,  fo- 
Jus  audiit  disceptantes.  Vt  contra  non  mpdo 
in  pera.^randa  Aen\[)Lo  paullmn  deflectere  ad 
virendum  A|)in  rajxjrredit ;  fcd  et  Caium  ne- 
potem,  quod  ludaeain  praetervehens  apud  Hie- 
roroI_ymam  non  fuppiicailei ,   collaudavit. 


Cap,    93.       ./fc    praccepln.t']  ti^inpm  Latlnltatis.    fyTja«  nerpf- 

Sic   liliri    fcrlpii ,     et    iJ    poteft  fariaflt.  fccniti^.     Eteiiim  ro/i- 

iiitelli^i,  aute  ufitar.-ie.     FJt  ta-  cj/io  fi  Trruiti  rfTet.     fnilira  eo- 

mcn     (luii:m.        (^ij>!rn(lorpins  rona    circiimjiafttirtm   adilpre- 

coniiciebat,   ac  P.  R.   rerrftas.  tur.     Nempp,    iiMires.   ."lut    as- 

A\\\  rrceptat ,   fjiiocl  fariilitiiuiii  frfTorr»    inteili*;!?!!»!! ,     qui    mn- 

cft.     Kr.v.             Prarriprrf     cit  filinfit  rocJninr.      (^ur  rTt.r>   Vir 

anle  taperc,     ut  prardici-rr  c.  diicjiniinu» ,     in    ^'iit  fiiiiilibii.» 

C)o.   Gonf.  Heinf.  nd  N  al.  Flucc.  lori«.    non     ijndrm     r.ifi<>ft»Mi 

4.   34''      Boiia»    iectioQem    et  e/t  ff^utus?   Retepil  et  (hi«lfu- 

tioflri    codtl.   tuciitur.  dorpiiis.     Enx. 

I)hnij)'o   rottfl/io]     Sir  rrri»',  Snpp/ii  alJri']     I.  e.   lairificaf- 

fintr»    oiTi'ii"s     li^«ro«.    ^T.T-fr  f  1 1 ,    ut    faopf   nofift.     et    alii. 

uniim     M'-uun.     el    Mfdirruni,  A!or«*m    liunc    •lim    fuifli" .     iit 

repofitii   Ii(itii<jnniM ,    foKim  ra-  eii.»in  tfxtcrnis  dils  facririrarfnt. 


OCTAVL\NUS.  ^zt 

Va  qnoninm  ad  jiaec  ventimi  qII  ,  non  ab  Qj. 
re  itierit  uibtexeio,  qnae  ei  prius ,  (|Lu-ini  na- 
l;jei't:;iiir,  et  iplo  natali  die  ac  delncepi  eveue- 
rint,  quibiis  nitura  niapnitndo  eius,  et  pcrpe- 
liiu  ieiicitiis  Lperari  animadveciique  poilet.  Ve- 
litris  antiqaitns  tacta  de  caelo  parte  muri  rc- 
JponinHi  eit,  eius  oppidi  civeni  quandoque  re- 
luni  potiturum:  qua  liducia  Veliterni,  et  timc 
lialim  et  poitea  faepiuvS,  paene  ad  exitium 
fui ,  cum  popuLO  Rouuino  beilia;eraverant.  Se- 
ro  tandem  documentis  apparuir,  oitentum  il- 
Ind  Aur;uiii  j>etentiam  portendilfe.  Auctor  efi 
Iidius  IVlaratbus,  ante  paucos,  quam  nafoere- 
tur,  mejifes,  prodii^ium  Romae  factum  publi- 
ce,  quo  denimtiahalur ,  reiicm  populi  Piomani 
Isaruram  parturire :  Senatum  exterritum  ceii- 
fuiile,  ne  quis  ilio  auno  {^enitus  educareliir: 
eos ,  qui  eravidas  uxores  liaberent,  quod  ad  fe 
quiaque  Ipem  traberet,  curalTe,  ne  Senatus 
confultum  ad  aerarium  deferretur.  la  Afclepia- 
dis   Mendetis   (^ic/^cyovy.tvwv  libris   leijp,    Atianij 


multls    vftcrum    locis     conflat.  II  tanti   vuletiir.     En.v, 
Alcx:iij(iiuin      apud     Hierofolv-  Cap.    9.J.    Pitf>/ice]     tl.  e.  \u. 

main  tlco  luHaeoriim ,    atl  prae-  eo  loco,  ut  app«rer«t ,  id  oli.en- 

frriptum  Poniificis,  facrifiraire,  tuni  a<l  lempubiiram   j.prliuere: 

iraclit    lofephus  Antt,  ludd,    ii,  qualia   loiebant  Senaiui  nuniia- 

g. ,    ac  fortaffe  huc  eiiam   per-  li^    ut  inntnneris    ^pud    Livium 

tinet,    cjuod   idcm    de  Pompeio  exemplis  dilciraus.    Ek.v. 
14,    4.    tradit,   iuflilTe    purgare  Populi  Roruani]     Aiii,   Gro- 

teinpluin,   antt   prolanatum ,   et  novius,    Eujmanniis,     Oudt-n- 

T3C    vo'm'/ux    (Tit^e^trj  TtT  ^iZ.  tloipius>    edidt-re    pOpulo    Ro' 

CLtcrHin  Burmaniius  inaiii  Hic-  mano.    Nil   initreH.     Ehx. 
roJ\lyma ,      (jiiia    et     alibi    lic  JJcJrrrctur]       rsara     SCtiim 

apud   nolinim   t-lt,     !Xer.    ,'}0. ,  ante,    quam   in  aerariiim  dep«- 

lit.  5.  Kene.    \  ide  notani  Ou-  liluin  tJfet,   non  valebnt.     £ux. 

(Wiidorpii  Jc   lias  vnbi    forraa.  Conl.  L!f*f.  jJ  1'ac.  Aun.  5.  ^i- 


aaa  SUETONU 

qniim  nd  folemno  Apollinis  facrnm  media  no 
c.:r  v<^nlii*^l,  poliia  iji  tomplo  leciica,  clum  ce- 
terao  jiiatronae  dormirent,  obdonniire;  draco- 
nem  ivpente  irrepliOe  ad  cam,  paulloque  poft 
egrcniim;  iilam  cxpcrgcfactam ,  quafi  a  coiicu- 
bitu  marili  pnrilicaJie  i'e:  ct  liaLJm  in  corpore 
eius  exdiiiife  maculam,  velut  depicti  draconis; 
nec  potuille  umquam  exigi:  adeo  ut  mox  pu- 
bli<  is  b.ilncis  perpetuo  abstinuerit:  Auoufttmi 
iiatum  mcnCe  decimo ,  et  ob  lioc  Apollinis  iili- 
um  exiirimatum.  Eadem  Atia  prius,  quam  pa- 
reret,  fomniavir,  inteftina  fua  ferri  ad  fidera, 
explicarique  per  omnem  terrarinn  et  caeli  am- 
fcitum.  Somniavit  et  pater  Octavius,  utero 
Atiae  iubar  fo]i5  exortum.  Quo  natus  eft  die, 
«pimn  de  (jatilinao  coniuratione  ageretur  iu 
curia ,  ot  Octavius  ob  iixoris  puerperium  ferius 
flffuiiVcr,  nota  ac  vul^ata  res  elt,  P.  Nigidium, 
romperta  morae  caulla,  ut  lioram  quoque  par^ 
lus  acceperit,  aliirmalfe,  domiimm  terrarum 
orbi  natmn,  OcUivio  poltca,  quum  per  fecreta 
Tbniciae  cxercitum  ducereL,  in  Lil>eri  patris  lu- 
to  barbaia  cerimouia  de  iilio  coafulenti,  ideni 


Dor:nirrrt]      Vc".!'!c    vfiavlt  Vuli;.-runi  defeauere  ciipit  Ou- 

Llc  locns   Inrerprctcs:    nciinu!-  tleadoqj. ,  tvi   quidom   non  as- 

lis  toti;m  l:oc,  J::in  c.  >7i.  »/<  •-  rintie-nie.      Tnm    enim     dicen- 

TrJrcKt ,     to!!cuiU!in    rxiliimaa-  tlum  erat ,  et  irj^cm  obJormiJ'- 

libus.     rfl  fuiie  rinlus  hic   pla-  y>.     FellcilJijn.i    \iilelu;'    emcii- 

T)'!  alicniis.    rfjo  .irbllror  Jcj^cu-  Aa.\\o     ErniiHi! ,     convenirctit ; 

ihivi.  vc.':ircuiycl  cotwcnirrnt.  qiiocT,    fylfaVa    oniilTa,     r(.iibe- 

Alia  vcitii  iri  tcmplum.     <^)tuini  L.iiur  l'»it;i[Ctf  conttireiit ,  undd 

<:eicr.ic   m.itronac    nonduui    .41I-  vul^itiiin  cxnntTC  pt>Uiii. 

rlfi'nt,    inaalit    in    Iprtic.i ,    «t,  Secrela  Thmciit<'  ci<  .j     Oui 

tliim  exrpert.it  alijs  ,    oliilorniit.  loi  h»    proprii'    «lcnotaatur,  nc- 

•Sin.ile  r(t  illud  dc  Auouilo,  fii-  mo  liiirrpriMiin  \idit.     Unicut 

|>ia  u;id<ium  i'.  7$.  extr.     £i\:(.  cV\,  lociis  ^^Tncrubii.   i:ndt  liuic 


OCTAVIAInIts, 


22.3 


affirmantm  eft  a  facprf.iotibiis:  qitod,  Jnraro  fu- 
p'ir  jiltaria  mero,  tanlum  ilan>mae  cinicaifleti 
lil  iVip^rgrelia  fartiij;ium  templi  ad  caclum  usque 
CijFi^etru-:  unique  oiim  oumiuo  Maguo  Alexan- 
tlro,  apiid  ea^deni  aras  facr.ifieanti ,  limile  prb- 
veiifllet  oftentum.  Atqite**epr^inl  fequenti  ftatim 
nocte  videre  vifus  eft  iilium  •mortali  Ipecie  am- 
piiorem^  cuin;  fulmine  et  iceptro,  exiiviisque 
iovis  Optlmi  Maxtihi  j  ac  radiata  cororia,  faper 
lain^ealnm  cnrrum,  bis  feniseqms  candore  exi- 
liiio  tralientJbus'.  '  Infans  adhuC,  ut  fcriptain 
apud  C.";Orufum  exfiat,  }  epofttus  '  vefperei-n 
ciinas  a  nufricula,  loco  pland',  poftera  iuce 
lion  compa.ruit:  diitqiie  qua'eliui$,  tandem  ill 
altiffima  turri  repertus  eft,-  iacens  contra  fob's 
fexortum.     Quiim  primum  fari  coepiilet,  in  avi- 


loco  liix  acccillt .  Saturn.  1,  ig. 
Iti  Thraclit  eH/uiefH-  hicihrri 
Solcm  alnn^  Libcium  arcipU 
mus :  rjufni  iUl  Sehacliuin 
(  leg.  Scoazinm  \ti\  Saliazium) 
ituncitpdntes ,  tna;]nijica  re^ 
lisione  celehiant ;  Ai.:'iletan- 
der  "fcribit :  ciqtii  dco  in 
moma  Zi/inlJ]ii  'a&des  dica- 
fa'^ti  Jpecie  rotunda,  cu- 
iiis  mfdinm  intcrpnlct  tc- 
nv.m.  Hinc  eriam  intelligitur 
id,  .c|noil  IiUerprete.s  non  teti- 
^pruiit,  qiioTnodo  flamma  te^ 
c-xk  falti.^inm  lupernredi,  et  arl 
raelum  ferri  ponverit.  Cttenim 
iiammam,  ex  ara  altius  fubla- 
ram,  effe  boni  ominis ,  notum 
clt  e  ViroiL  Georj?.  4,  355.  f. 
De  lemplis  tecto  ajjcrto,  vi<;e 
triam'VitrMV,  i.  11.    infid  9iim 


fufpecrum  elt  Oudendorpl*» 
Cdrtirti6<le  fanfe  .iLfiierit.   Ern. 

Kxui^iis'^  '  I.  c.  culiu,  veftita 
tojj.ie  pictiic,  et  tunicae  palma- 
tae ,  qui  erat  verfilus  triura» 
pliantiuni,  'tMiem  a  love"  fume- 
baiif,  ut  .notiiira  eit.  Burmaii- 
lius  Jippofite  laiulnvit  I.iv.  io,\ 
7.,  iibi  plt,'  lo^'is  Opt.  Max. 
ornniiis.     .ErN". 

1  .aurcntum  cilrrnm']  Ciipc- 
i^us  Jtialebat ,  y///J^r  laursncdm, 
(  vol  laxtrcain)  deanralnm  ciir- 
nnn,  Heiiilius  laiircatnm  pro-- 
babat,  fed  deanratum  impio- 
babat,  f[uo(I  per  !<•  intclligatnr, 
quiim  cnrr!)5  f^inmpbales  vnlj^o 
aiirati  fffent.  L;)rmanno  autom 
plactt  corona  Jnpcrhnm^  au- 
raliirt  citrntm;  (}u^A  proba- 
rem  ..   II '0  illud  Jnpirbtnn  ircnt) 


224 


SUETONll 


to  fuburbano  obfiiepentos  forto  ranas  iHere  iuf- 
fit:  atque  ex  eo  neffantiir  ibi  ranao  coaxare. 
Ad  quartuni  la[jideni  Canipanae  viae,  in  nemo- 
re  prandenti ,  ex  iniproviio  aquila  paneni  ei  e 
manii  rapuit:  et  quum  altilTnne  evolallet,  rur- 
fus  ex  iinprovifo  l<?niter  deJapfa,  reddidit.  Q. 
Catulus,  poft  dedicatum  Capitoliiini ,  tluabu» 
continuis  noctibus  fomniavit:  priina,  loveni 
Optimum  M.Lvimum  e  praetextatis  coinpluribus 
circum  aram  liKlentibus,  nnum  fecrevilTe,  atque 
in  eius  fnium  fipnuni  reipubbcae,  quod  manu 
geftaret,  reporuiile.  At  in  fequpnti,  animad- 
vertifTe  fe  in  gremio  Capitolini  lovis  eund^m 
puerum:  quem  quum  detrabi  iuflliTet,  probi- 
biuim  moniru  dei,  tamquam  is  ad  tutelam  rei- 
pubHcae  educaretur.  Ac  die  proximo  obvium 
iibi  Auguitum,  quum  incos;nitum  nbas  babe- 
ret,  non  fnie  admiratione  conluitus,  fimillimum 
dixit  puero ,  de  quo  fonmiafipt.  Quidam  prius 
ioiiuiium   Catuli   .diter  exponunt,  quali  lupiter 


«limis  floridiiia  h.  1.  videretur. 
Itai^uo  aut  legeaduin  put»  ,  Ju- 
per  deauraiutn  currum ,  quod 
oiiam  in  cod.  Mf.  reperilTc  fa 
^it  UiGnus ,  placctque  Oiideu- 
«lorpio,  aut  vul^atum  rulniun- 
«him,  quod  ex[ilic.iii  potert.  ut 
I  urrtis  coriiutus  Calliiiiaclii , 
Hl  alia  his  liinilij.  £ll  tameit 
j.aiillo  (iuiius,  qiiam  j)ro  <  >■- 
lura  facilitatc  Surioiiii.  En.>. 
Jjetiuratuin  niilinkenio  tiiiice 
|»laceb.u;  iuie,    iit   .ubitrnr. 

Ctiinpanae]  Eiiu  inontio  in 
lnkiipiiuiiiliu.%  apud  Gnili-iuiu 
p.  bti.  n.   13.   5;*4,  {;.  laud.iti* 


Bcrg.rio  de  Viis  R.  P.  L.  III. 
c.  24. ,  qui  oain  ab  Appia  di- 
Itinguitj  quod  facit  etiam  Ft- 
brettus  in  Itilcriptt.  p.^^i.*  qui 
mediam  iutcr  Appiaui  et  Olli- 
enfctn  ponit.     Ern. 

.Hliiyune  evoLiJJrl  ]  Sic  re- 
cto  .^JlV.  (juidain  pro  volaJ(jl'«t. 
.\bloiptum  cll  e  a  (iiiali  verbi 
praoc><l»>iilit> :  Hcquc  editum 
iaiii   a    Kiirmauno.     Ekn. 

/'.'  praeir-xcatis]  \  iiIro  ex»- 
lab.U  praapolttio.  Nnllri  cpdd. 
eaiii   lialtcnt  oiiioo». 

Sififi-nn  rciputtlicitr]  Aepo- 
ni  ^«iual  e  Diano  Jlgnum   Ro- 


OCTAVIANUS. 


aa^ 


Compliiribiis  praetextatis  tutorem  a  fe  pofcen- 
tibutj,  unum  ex  eis  demonliraliet,  ad  quem 
omnia  de/ideria  iiia  referrent:  eiusque  osculuni, 
delibatum  digitis,  ad  os  fuum  reruliifet.  M.  Ci- 
cero  C.  Caefarem  in  Capitolium  profecutus, 
fomnium  priftinae  noctis  familiaribus  forte  nar-. 
rabat:  puerum  facie  liberali,  demiirum  e  caelo, 
catena  aurea,  ad  /ores  Capitolii  conldtiffe,  ei- 
que  lovem  flagellum  tradidiife:  deinde,  repen- 
te  Augufto  vilb,  quem  ignotum  adhuc  pleris-. 
que  avunculus  Caefar  ad  facrificandum  acci-' 
verat,  affirmavit,  ipfum  elfe,  cuius  imago  Ce- 
cundum  quietem  fibi  obverfita  fit.  Sumenti 
virilem  togarn  tunica  lati  clavi,  refuta  ex  utra- 
que  parte,  ad  pedes  decidit.    Fuerunt,  qui  in- 


mae.  Ego  idem  efTe  arbitror. 
Dio  tantum  interpretatur  Sue- 
toniiim.     Ern. 

Rflii/ijfet]  Senfus  eft,  di- 
gitos  luos  pofuille,  primo  in  os- 
culo  pueri,  tum  inile  acl  fuum 
os  retuHffe :  quod  eft  proprie 
adornre.  Si,  ut  Burmannus 
puiat,  fublatum  puerum  oscu- 
latus  eft,  quorfum  digitos  an- 
te  in  ore  eius  pofuit?  Sed  fjui 
noh  fuavial)antur ,  quod  aut 
nollent,  aut  non  poffent,  ho- 
noris  cauffa  tale  aliquid  facie- 
bant.  Non  placet  baec  ratio 
Oudendorpio,  facienti  cumBur- 
manno,  qui  tamen  fcrupulum 
illum  ,  Quorjuni  etc. ,  non  ex- 
emit.  Dicit:  er.jo  luplier  pue- 
rum  illiim  adornint?  Recte, 
led  noii  (eiifu  reilgiofo.  Nam 
et    citharam  Nero   adoravit,  c. 


12.  Ern.  Conf.  Salmaf.  ad 
Vopifci'  Prbb.  c.  2j.  At  re~ 
ferre  parvum  os  pucri  a  d 
os  fuum  niliil  aliud  effe  po- 
telt  qu  am  ad  mov  er  e  o  ri 
fuo.    Rccte  igitur  Burmannus. 

Lali  clavi'\  Unde,  et  quo 
iure ,  Octavio  latus  clavus?^, 
Nam  Auguiti  hoc  in/titutum,  x\% 
Senatorum  filii  clavum  latum 
acciperent,  ut  fupra  c.  38.  Sue- 
tonius  commemoravit.  Dedit 
ergo  Caefar,  bonoris  habendi 
cauffa,  extra  ordini  in  :  qualia 
ille   multa  fecic.    E!\n. 

Refala']  Suturae,  quibus 
utraque  tunicae  pars ,  antica 
et  pofiica,  nexa  fuper  biuneros* 
rclolutae,  ut  utraque  pars  tuni- 
cae  deciderft  ad  pedes,  idqne 
factuin,  quum,  praetcxia  adem» 
la,    tuuicaius  Ita^et.    Ern. 


826  SUETONn 

trrprotnrcntnr,  noii  aljiul  figniricare,  quam  nt 
i>  ordo,  ciiias  itilii^no  id  eilet,  fjiiaTidoque  ei 
Ihbiiceretur.  Apud  Minidam  D.  hdius  callris 
It^ctnn  capiens,  <juuni  filvani  caederct,  arbo- 
rem  palmae  repertam  coiifeiTari,  nt  omen  vi- 
ctoriae,  iuflit:  ex  ea  continuo  enata  Ibboles 
adeo  in  paucis  <liebns  adolevit,  nt  non  ac- 
fjnipararet  modo  matricem,  vcrum  et  obtc- 
geret,  irequentareturque  columbarum  nidis: 
€|uamvis  id  .ivium  genus  duram  et  afperam 
frondem  maxime  vitpt.  Illo  ct  praecipuo  oftou- 
t-o  motum  Caerarem  lerunt ,  ne  quem  alium  filji 
Riccedere,  quam  ibroris  nepotem,  vellet.  Iii 
fecefiu  A])olloniae  Thcogenis  matln^matici  per- 
gulam,  comite  A^rippa,  afoend<M"at:  quuui. 
Agrippae,  qui  prior  confulebat,  mai;ua  et  pae- 
ne  incredibilia  praedlcorentur,  rcticere  iplb 
gcnituram  fuam ,  nec  velle  edere  perieveral^at, 
jiietu  ac  pudore,  ne  minm-  invcniretur.  Qua 
tanien,  poft  multas  adbortationes,  vix  et  cun- 
ctantcr  edita,  exfiluit  Thvogenes,  adoravitque 
eum.  ^rantani  mox  fiduciam  fati  Anguitns  ha- 
tuit,  ut  tliema  fnum  vtdriaverit,  nunnnumfjuo 
ar£;entcum ,  nota  fideris  Capricorni ,  quo  natus 
tft,  percuHerit. 


Sisrni/icarr)   Sic  omnes  libn.  rrrptllatlohe   vacare    cogitario- 

!Arhiiior  autern,  Iff^endura  c  I-a-  iiibus  ,    et  aHrononiiae  commo- 

iiiiiialis    legc  fij^nificaii.      Sic  <lc   opcrani    dnrc   poiTct ,    Iwbi- 

niox  c.  95.    ISfininr  prritnrum  t.ibat    Theogcnes.       \  idc    *»al- 

aliCcr  coiiiectante,  /jMam,  Inr-  ni.ir.    ad    Srv.    HilL   Ang.   'loin. 

ta  —   —  poTtendi.      Sio    iain  fl.  y.  "^S-     Enx.         Eli.  «[uod 

fiob.  Stopbaijus  dcilit.    Erx.  lio«lir  baj^jare  rocant .  chjrrva- 

Per^u/ani]    Gracce  ^JffifiTcv,  ioiium. 

foJtiia(.iilum,    h.  c.  diact.ini  in  Capricornt]       \  i«lr      fr.i^ni. 

loco  c^iiiu.    ubi ,   tcnuii   (unif  cpiiloUe    Angnfti    apnd     Geii. 

homo,  five  polius,  ,ni  lin«  hi-  li,    7.      Qwi     tapiicotuum    in 


OCTAmNUS. 


227 


Pofr  necem  Cacraris,  reverfo  ah  Apollonia  qS 
et  inf^rodiente  eo  Urbeni,  repente  lirpiiJo  ac 
puro  lereno,  circuliis  ad  Ipeciem  caeieltis  arcus 
orbem  lolis  ainbiit:  ac  iubinde  luliae ,  Caela- 
•  ris  iiliae,  monMmentum  fulmine  ictum  eft.  Pri- 
mo  autem  confulatu  ei  augurium  capieati  duo- 
decim  fe  vultures,  ut  Romulo,  oitenderunt;  et 
immolanti  omnium  victimarum  iocinora,  repii- 
caia  intrinlecus  ab  ima  libra  parueruut;  nemi- 
iie  peritorum  aliter  eoniectante,  quam  laeta 
per  Iiaec    et  mapna  portenc}^. 

Ouin    et    beiiorum    omnium    eventus    ante  qQ 
praefeniit.       Contractis   ad  Bononiam  Triumvi- 
rorum  copii.s,    aLj[uiia  tentorio  eius  iuperfedens 


niin?ls  Aiigurti  allo  refpninr,  re- 
felluntur  a  Liebio  in  Gotha  nu- 
m.iria  p.  55.  56.  146.  Conf.  Ex- 
piication  des  dive.-s  monnmens 
lin^uliers  p.  272.  f. ,  ubi  mouet 
auctor,  etiam  externos  re«5«s , 
ut  Augurio  asfent.irf niur,  lioc 
Ijgno  numns  percufljffe.     Ekx. 

Cap.  95.  Primo  conftf/dtit'] 
InteIlii;o  de  nocte  ante  initum 
confulatum ,  qua  magifiratus 
aufpicato  poraoerium  egreffi , 
in  horto,  aut  alio  tpio  loco,  fub 
dio,  aufpicia  fjuaercbnnt,  ea- 
qiie  nactl  redibant.  Vide  Cic. 
de  Div.  I,  17.  inpr.  Valefium 
ad  I'eir«>Ic.  Exc.  p.  83-  Ita  fal- 
tf-m  viilcturSuetonius  intellexif- 
f e :  etfi  paullo  aliter  Dio,  ciiius 
rdinor  eit  aucloritas.  Seil  Lur- 
mannus  interpretaiur  de  oracu- 
■\o.  Sic  verbo  ntis;iirii  nfus  f.i- 
1:0  Viisil.  Aen.  5,  SO-    ^^h  pa- 


tcr,  augurlum :  pruis  enc  ora- 
culum  ;  ubi  vide  Eurm.     Ep.x. 

ReplLcatal  I.  e.  dupliria: 
nani  DIo  habet ,  $iTTX..  Fihra. 
fft  ipfum  jecur.  Kon  auteia 
fic  capienfium,  ut  duplicia  lia- 
buerint:  ted  vifum  tHle,  ac 
fpecies,  exta  infpicientibus  cl>- 
l.Tia  divinitiis,  ut  putabant. 
Sed  in  laetis  extis  duplicia,  f. 
duplex  eorum  fpfr.ies,  «t  Ca- 
fnubonus  ad  h.  1-  <locet.  Cete- 
rum  hoc  auipiciiim  aJ  pra«tu- 
ram  Auguiti  peili«ere,  VVefife- 
Jiusius  et  Caf;uiboii«$  tlocuere. 
Ek>. 

Pnrvf^runt]  Appox«rrunt,- 
c^nfpecta  f'.".nt:  vert/o  anti<j«o 
tt  folemni.  Patu-erHHt,  quod 
oHm  edebatur,  <lefendit  Sava- 
ro  .^dSidon.  p.^^-,  v.hi  owines 
Jiff.  hubctit  palnfrtifif,  et  Si- 
donius  hiud  tiubie  Jimec  locum 
P    fi 


228  SUETONII 

duos  corvos  liinc  et  inde  infefiantes  afllixir ,  et 
ad  teiTani  dedil:    notante  oiniii    exercitu ,  iulu- 
ram    quandoijue    inter    colJegas    discordiani    ta- 
lem,     qualis    lecnta   efi;,     atque   exitum  praela- 
f^iente.      In  Plnli}>pis   Thefialus    quidam    de    fu- 
tura  victoria  nuntiavit,    auctore  D.  Cnelare,  cu- 
ius    fd)i   fpecies   itinere   avio  occurriflt^t.     Circa 
Perufiam    facrificio    non    lirante,     quiim   aup,pri 
liofiias   imperafiet,     ac   fubita    eruplione    hofies 
'omfiem     lei     divinae     appiiratum     abstulifient, 
confiitit   inter    harulpices,     quae    periculola    et 
adverfa    facrificanti    denuntiata    eilent,     cuncta 
jn   iplbs  recafura,    qui  exta  haherent.      Neque 
aliter    evenir.       Pridie,     quam  SiciHonrem    pu- 
£;nam  claire  committeret,    deambidanti   in  hfo- 
re    pifcis  e   mari    exfiluit,     et   ad  pedes   iacuit. 
Apud  Actium  defcendenti  in  aciem  afellus  cum 
alinario    occurrit:     liomini     Eutychus,     befiiae 
Nicon     erat    nomen.        Utrlusque    finudacrum 
aeneum  victor  pofuit  in  tempio,     in   quod    ca- 
lirorum  fnorum  locum  vertit. 
c)7  Mors  (pioque  eius,    de  qua  dehinc  dicam  , 

divinitasque  poli  inortem ,    evidentiiUmis   ofien- 


In  rnpnte  liabuit.     ScH  potuere  tationfm   immolttrr.     Enx. 

iam     tuiic    llbri    in     lioc    verbo  Conjiitil     inter    hnrufpicrs'] 

vitiati    tlTe.     Enw.  Ex<|iiilitiiis   bac  forniiila    titilur. 

Cap.  ji*).     Srtcriflcio  non    li-  pro ,    litiniiio  cuiiffndi  nroniin- 

tanir'\      lllitatiiis    foret ,    ijnum  t'driini  ;    fjimil  nioii»'o,  rr  tiro- 

nOK  iitarrt ,    (.  litarc  non  pnj'.  nfs    viilp.irtin    liniiis     rormiilae 

Jrt.      Sft\   boc    quor|ue   rertuin  ffpluin  liir    f]ii.icrant.     Knx. 

efTp.      dofuit     liurmaunus     ex  Drnuntiata]      EIrp.iiii«>r    «1e 

OviH.  iMrt.     15,    724.    i<iclim»  rxti*     liillibus;      ijiiil^u»    •'liam 

nmlla    titat.     Enit.  minar    roilem    IVmiIu    rl««g«iilrr 

An-rri    /injiias]      Ali.iin   (u-  lril>iiiintur  a  porli*.     Erm. 

prr   ali.iin  tiddiu  i  ,  «lonrr   Imn.t  //1    ipj<'s]     Niil^o,    in  i//ot ; 

r.xi.x   reperillft,   quoil  i.rt  <i</ //-  invitis   codd.  nolUit  et  alioruin. 


OCTAVI\NUS.  229 

tis  praecognita  eft.  Quum  luftrum  in  campo 
Martio  magna  popuii  iVequentia  conderet,  cupii- 
la  eum  raepius  circumvoiavit :  transgreJla(.pie 
in  vicinam  aedem ,  fuper  nomen  Awrippae,  ad 
jirimam  litteram  Tedit :  quo  animadverlo,  vota , 
qune  in  proxinuuu  liiftrum  fuscipi  mos  eft,  col- 
legam  fuum  Tiberium  nuncupare  iuffit.  Nam  fe, 
quamquam  confcriptis  paratisque  iam  tabalis, 
negavit  fuscepturum,  quae  non  ellet  foluturus. 
Sub  idem  tempus  ictu  fulminis  ex  infcriptione 
Hatune  eius  prima  nominis  littera  effluxit.  Re- 
Iponfum  eit,  centum  folos  dies  polthac  victu- 
rum ,  quem  numerum  G  littera  notaret :  futu- 
rumque,  nt  inter  deos  referretur,  quod  Aesar, 
id  elt,  reliqua  pars  e  Caefaris  nomine,  Etrufca 
lincua  deus  vocaretur.  Tiberium  ieitur  in  Illv- 
ricum  dimilTurus,  et  Beneventum  nsquc  pro- 
fecuturus ,  quum  interpellatores  aliis  atque  ;diis 
caullis  in  iure  dicendo  detinerent,  exclamavit, 
(quod  et  ipfum  mox  inter  omina  relatum  eft,) 
Nofij,  Jl  oinnia  inorarentiirj  ampUus  fe  poji- 
hac  Piojnae  fntiirum.  Atque  itinere  inchoato, 
Aituram  perrexit:  et  inde  praeter  confuetu- 
dinem  de  nocte  ad  occalionem  aurae  eve- 
ctus,  cauffam  valetudinis  contraxit  ex  profluvio 
alvi. 

Tunc  Campaniae  ora,   proximisque  infulis  98 
circuitis,      Caprearum    quoque    fecelTui    quatri- 
duum  impendit:     remilliffnno    ad   otium  et    ad 
omnem  comitatem   aiiimo.     Forte  Puteolanum 


Cap.  rfj.      Collr^am  fuum'^  Cap.  98.      Tunc   Cnmpaniae 

\n  tribunicia  pottltaie,  et  pro-  oral     Hic   inilium    novi    capi- 

'-onfulari  et    cenloria.  Tib.  c.  tis  feci ,  cum  Outlentlorpio,  lii- 

7.1,     Ekn.  perioribus,     Caujjam  etc. ,    ad 


a5o 


SLETONU 


lijuim  prnf^tervelienti ,  vectores  nnutneque  do 
navi  Alex(ui(.lriiia,  quae  tautum  fjiiod  appule- 
rat,  candidali,  coronati(jue,  et  tliura  liljan- 
tes,  faiilbi  omina  et  exiinias  laudes  coni;;eJi«}- 
rant:  Pcr  lUuui  fc  luvere:  pcr  iUiiin  iicni- 
f^aro:  hhertate  alijiic  fortiiiiis  per  iUiini 
friti.  Qua  re  adinodum  exliilaratns,  quadra- 
gfMios  aureos  comitibus  divilit:  iusfjue  iuran- 
dum  et  caulionein  cxcgit  a  linp,ulis,  iioii  alio 
daiam  riiiumam,  quam  iii  emptionem  ^Vlexan- 
dj  inarum  mercium  ,  abruinptiuos.  Sed  et  ce- 
teros  C(Uitinuos  dies ,  inter  vaiia  munuscula, 
lo^as  iniuper  ac  pallia  distribuit:  lege  propo- 
lila,  ut  Roinani  Graeco,  Graeci  riomano  ha- 
bitu  et  rermone  uteientur.  Spectavit  asfiduo 
et  exficentes  eplieijos,  quorum  aliqua  ad- 
liuc  copia  ex  velerc  inflituto  Gapreis  eral. 
lisdem  etiam  epuluin  iii  confpectu  luo  prae- 
buit,  permiira,  iiumo  exacta  iocandi  licentia, 
diri[)iendi<pie  pomorum  et  obronionnu,  rerum- 
que  millilium.  Nullo  denique  gen<>re  bilarila- 
tis  'abstinuit.  ^  icinam  Capreis  iniulam  a-p^o- 
?ro>./y   appellabat,   a  defidia  fecedentium  illuc  e 


c.  f)7.  rci^actls.  Nam  ejt  a  ple- 
riscpie  JVIlT.  abelt,  et  rcs  cum 
fupcrioribu.i  coha(?ret.     Erx. 

Jctcre  in/iitntn']  •Oi.icro. 
Gracci  fniin  habitarant,  ut  /iiu» 
fatile  iiiilirat.     EnN.  (^>w.\rc 

eiiarii  rfilirfnt.t  «licit. 

Dirif>ienili<jiif  pomrirum  ] 
Aiiiii|u.ii(i  li.iiK  lofjiienili  r.itio- 
n'-in  laiii  illiiUravit  Catatibo- 
rus.  A.lilo  1'iinit.  Afin.  a,  "^, 
5',.  r.iv.  n,  ijf.  Drakrnborch. 
aJ   Liv.   j..^,    j^.      EuK.  £t 


Gron.  ad  Gell.  /j  •  '5-  ^t  Vof- 
fii  uc  Coii/iruct.  r.  53.  At 
(.Tuctr.  a.  Pl  alii  qni.liiiii  rorM. 
habint  viiljilin  ,  iiiiilffOuctrii- 
<b>ip.  probabilitcr  rorr.  rrPum- 
qitf  jimitiuin    inijfiiin. 

I  iihinm  C-iprrij  infnlam  ] 
.*^rhi>liallfs  Iiivnalis  h.»«'C  vcr- 
ba  prnfcnMis  liabct  laprraji 
«pioil  placct  Doivillio  a«l  CJia- 
iiloiifm  p.  76.  fio  'laciius 
Aiin.  4.  0.  Caprrns  ftt  infit- 
iam    ai/Uiitit.       6c>l     hic     C^ 


OCTAVIANUS.  33X 

comltatii  rao.  Sed  ex  dilectis  uniim,  Mafga-  _ 
bani  noiiune,  quafi  conditorem  infulae,  y,T(arytV 
vocare  confnerat:  liuius  Mafgabae,  ante  au- 
iiuju  delnncti,  tumulum  quum  e  triclinio  ani- 
niadverti]i'ot  magna  turba  multisque  luminibus 
freqnentari ,  verfum  corapontum  ex  temporQ 
clare  pronuntiavit : 

Ktkttov  6s  tvu/3ov  fJc^p^  wpovizsvo-v. 
Converfusque  ad  TbrafyUum,  Tiberii  comltem, 
contra  accubantem  et   ignarum  rei,    interroga- 
vit,    cuiusnara   poetae  putaret   elle:    quo   bae- 
fitante,    fidjiecit  alium; 

'Op^i;  (pcc'etT(Ti  Mavyc^.dxv  rificyuevov, 
ac  de  boc  quoque  confuUiit:  quum  ille  niliH 
aliud  refponderet,  quara,  cuiuscumque  eflent, 
<  )ptimos  eile ;  cacbinnum  fustulit ,  atquc  in  io- 
cos  effufns  elt.  Mox  Neapolim  traiecit,  quam^ 
quam  eliam  tum  infirmis  inteftinis  morbo  va- 
riantc ;  tamen  et  quinquennale  certamen  g}'* 
mnicum  bonori  fuo  inftitutum  perfpectavit:  et 
cum  Tiberio  ad  deftinatum  locum  contendit. 
Sed  in  redeundo,  aggrayata  valetudine,  tan- 
dem  Nolae  fuccubuit:  revocatumque  ex  itine- 
re  Tibcrium  diu  fecreto  fermone  detinuit,  ne-^ 


preae  nimls   clare   ab  illa  infu-  ne^at,     «eque  feliciter  y.Ti^fiv, 

la  dlitinguitur:     nam  tum  Ca-  quum  <le  re^ionibus  dicatur,  La- 

prels    erat  Auguftus,    et  infula  tine  cxprimi  pofle  ;  qui  hocloco 

vicina,      quo     comites    fecedc-  Siietonii  reiellitur:    qiiamquani 

baiit,    erat  alia.     Ern.  ipfe  Suetonius  virletur  ijulioare 

Di/cciis]       luttll.     delicaiis,  voluifle,      fic     dici     duriiisoule 

ut  monuit  EurmaiHuis.    Ern.  Latine,  adiecta  t4i  <7Mrt/t.  Ei\n. 

Conditore/HJ  Dehocuruvcr-  £)e    hoo    quoq.iie']      Oudeu- 

bi  Graeci  praeter  laudatos  Bur-  dorplus  addidit  ac  e  li'!ris  bo- 

uianno  vide  Guperum  Obf.  3»  9«  nis.        Ilem    bcne    mox    etiaifi 

Scaliger  ad  Eufcb.  p.  57.  59'  b.  iuin  pro   et   tum,.    F.hn. 


233  SUETONII 

que   polt  ulli   mnlori    negotio   animum   accOm- 
modavit. 
99  Supremo     die    idemtidem     exquirens,     aii 

iam  de  fe  tumultus  foris  eilet,  petito  ipeculo, 
capillum  fibi  comi  ac  malas  labentes  corrigi 
praecepit.  Et  admirios  amicos  percunctatus , 
Ecciuid  iia  uideretuj'  mimum  a>itae  commo- 
de  li  anse^HJe  j  adiecit  et  claufulam: 
E/  rfe  -rav  e%€/  ^xKmc,  Tfxi  -rrxiyviia 
ilore  xporov,     xoci    irxvTe^    vjnsT^;    fisTx    X^P^'^    ^'''^' 

'TTjaxTe. 

Omnibus  deinde  dimilTis,  dum  advenientes  ab 
Urbe  de  DruQ  lilia  aegra  interrogabat,  re- 
pente  in  osculis  Liviae,  et  in  hac  voce,  defe- 
cit:  Liiiaj  tioftri  co7?ii/gii  mefuor  lUKe ,  ac 
•valel  fortitus  "exitum  facilem,  et  qualem  fem- 
per  optaverat.  Nam  fere,  quoties  audiffet,  ci- 
to  ac  nullo  cruciatu  defunctum  quempiam,  fibi 
et  fuis  «J^-av«o-/av  fnnilem  (hoc  enim  et  verbo 
uti  folebat)  precabatiir.  Unum  onuiino ,  ante 
eftlatam  animam,  fignum  alienatae  mentis  often- 
dit,  quod  fubito  pavefactus,  a  quadraginta  fe 
iuvenibus  abripi,  queftus  eft.  Id  qiuxpie  ina- 
gis  praefagium,     quam   mentis    deniiimtio   iidt; 


Cap.    gg.       Malas     labrnles  Jirtferr    mortiii    vianus ,    quod 

cortif,i^      Quae   lcil.  raorienti-  hiic     refereiulura.      Ern. 

biis    ciim    vuliu    excirliint.     Eas  Driiji  filia'^     Livill.i.      Erit. 

Cbi   volebat    manu  refi.itui  ;    iie  Mox   Irrib.    interros^at  pro    in- 

defnrniis    adfpertns    ellet.    Huc  trrrof^ohat ,     ex    bonis    aliqiiot 

rcfcr   ap.    Albinov.     ad   Liv.    v.  libiis,    ut  Loiipol.  rtc. 

160.  //i>c    enim   rl   vrrhn  ]      F.niitt 

Alque   utinam    L^nifi    manuj  et    pro    etenim,    e   Graeco  7«*^ 

«IterA   ct    altera  fratris  x«i  arcipit  Abrefrh  Lectt.  Tlm- 

Formarrnt     oru/ot     compri-  ryiltl.     p.    107.     Ens.           Quit 

increntque    ineos.  aiiiis     Romanorum     ita     Hixit? 

Ibid.   V.    133.    Livia  <Ucit   fe  ej-  C.ipc :  n*m  rtiam  verbo  h9C 


OCTAVIANUS.  233 

llqufdem  totidem  milites  Praetoriani  extulerunt 
eum  ia  publicum. 

Obiit  in  cubiculo  eodem,  quo  paier  Octa-  100 
vius,  duobus  Sextis,  Pompeio  et  Appuleio, 
Conrulibus ,  decimo  quarto  Kalendas  Septem- 
bris,  hora  diei  nona ,  feptuagefimo  et  lexto 
aetatis  anno,  diebus  quinque  et  triginta  minus. 
Corpus  Decuriones  municipiorum  et  colonia- 
rum  a  Nola  Bovillas  usque  deportarunt:  nocti- 
bus,  propter  anni  tempus,  quum  interdiu  in 
bafilica  cuiusque  oppidi,  vel  in  aediuni  facra- 
rum  maxinia  reponeretur.  A  Bovillis  equeffer 
ordo  fuscepit,  Urbique  intulit,  atque  in  vefti- 
bulo  domus  collocavit.  Senatus  et  in  fune- 
re  ornando,  et  in  memoria  honoranda,  eo 
ftudio  certatim  progreflus  eft,  ut  inter  alia 
complura  cenfuerint  quidnm,  funus  trium- 
pliali  porta  ducendum,  praecedente  Vicloria, 
quae  eft  in  curia,  canentibus  naeniam  princi- 
pum  iJberis  utriusque  fexus:  alii,  exfequiarum 
die  ponendos  anulos  aureos,  ferreosque  fu- 
mendos ;  nonnuUi,  legenda  oflk  per  facerdotes 
fnmmorum  collegiorum.  Fuit  et,  qui  fuaderet, 
appellationem  menlis  Augulti  in  Septembreni 
transferendam:  quod  hoc  genitus  Auguftus, 
illo  defunctus  eflet.  Alius,  ut  omne  tempus  a 
primo  die  natali  ad  exitum  eius,  feculum  An- 
guftum  appellaretur ,  et  ita  in  faftos  referretiir. 
Verum ,  adliibito  honoribus  modo ,  bifariam 
laudatus   eft:    pro  aede  D.  lulii  a  Tiberio:    et 


uti  folehat :    verbo    ipfo  quo-  Cinn   ara ,    In    qua   ei    rarrifica-^ 

que,    non  tantum   fententia  et  retur  tliure.    Intelligonda  autera 

voto.  curia  lulia.     Vide  Pagium  App. 

Cap.    100.       VictOTia     etc.  ]  ad  Crit.  Bar.  p.  26.     Erk. 


^z4 


SUETONU 


pro  roftris  vetcribiis  a  Driifo  Tiberii  filio ,  .-i(; 
SfuatorLim  lumicris  tlcLitus  iii  Campuiii,  cre- 
matusque.  ISec  tlefuit  vir  praetorius,  qui  i"e 
eliigiein  cremiiti  euntem  in  caelum  vidifle  iura- 
ret.  Reliquins  lcgerunt  primores  ecjueftris  or- 
dinis,  tunicati  et  rliscincti,  petlibuaque  nudis, 
ac  Maufoleo  condiderunt.  Id  opus  inter  Fla- 
inini.im  viiun ,  ripanupie  Tiberis,  Texto  luo  con- 
fulalu  exltruxerat:  circianiectasipie  fiivas  et 
ambulationes  iii  ufum  popuLi  iam  tum  publi- 
carat. 


T^etcrif/usl  It.i  eilendiim  pu- 
tavi ,  non  fitb  ■vcteribus ,  quod 
non  a  lil)ris  Mfl. ,  ut  opinor, 
venit,  fed  ab  Egiiaiio.  Codc.x 
qiiideni  optimus  Memmianus 
non  liabetyi/A,  nec  alii  mul- 
ti,  in  quiltus  etiam  eit  LYf'"- 
rianus.  Suh  vctcrihns  quid 
lit ,  faiis  novi:  fed  non  viileo, 
quiire  Drufus  diratur  Juh  Te- 
terihus  tnhcrnis  laudalle  Au- 
gii/tinn.  Non  is  elt  locus  ora- 
tionum  habendarum  ;  nec  ibi 
rollra :  led  fi  ibi,  frufira  adii- 
cerettir ,  ct  contra  conlufiudi- 
ncm.  Neqiii;  ulliiin  e\em|duni 
oraiionis,  fuh  Tctcrihus  liabi- 
tae ,  }(Oterit  proferii.  .Sod  lo- 
Ilia  lunt  vctcra  et  novn.  Ad- 
(lidit  auti.-m  Suetonlus  h.  1.  ve- 
lcrihus,  r[uia  et  'ribiTiiis  pro 
roli.is,  led  uovis ,  i|ii.ie  ri.iiit 
pro  aede  iJ.  Iiilii ,  virba  fi-i  ii. 
Idein  ('It  ergo ,  ac  il  dixillrt: 
prn  rojiris  novis  J.  Itiliis  a 
Tihrrio ,  pro  vetrrihus  a 
Drufo.     Delevit  ct    Oudendur- 


pius.  Ern.  Conf.  Dio  CalT. 
56,   54.   extr. 

lurarct^  Hoc  teiiiporiim  r.i- 
tio  j.ofiulat,  non  iurajjet.  At- 
que  lic  elt  in  ATemmiano,  aliis- 
qiie  codd.  MlT. ,  tum  a  Ilur- 
niainio  l.iudatis,  tum  Ml.  Lyf. 
et  v.At\.  aiitiqiiis.  tiC  niirer,  to 
iurnjfet  .a  Biinnanno  in  ron- 
textii  relirtum,  luraret  ctiara 
Oudcudorpiiis     dedit.     E»x. 

..■ftnhulntioncs']  Ininnannus 
diibitat,  an  hacc  fiiit  ainhu- 
latiancs  Otlnviae ,  qii.iriim 
meiiiio  ap.  lofeplium  B.  I.  7,  5, 
4.,  ubi  Vtfp.iliaiios,  trium- 
phatiiros,  exl|ii>rtat05  a  Se- 
narii  et  rqiiilibus .  lofephtis 
dicit.  Dubitationein  movet  no- 
men  quod  non  ./lugujiar  po- 
tius,  quam  Octatiae  di' .nii- 
tiir:  oiiiiiinoqiie  rem  erudiiio- 
libiis  riliiiquii.  Scd  r.oii  rlt 
opus  in.igiia  crudiiione.  ut  vi- 
dcas,  non  tllc  Octavias  am- 
biiiationcs  easdctn  rum  liis  Au- 
guiii.       Modo     totuui    iofcpbi 


OCTAVIANUS. 


235 


Tenrimentum ,  L.  Planco,  C.  Silio  Confu-  loi 
libus ,  terlio  Koiias  Aprilis,  ante  anuuiii  et  qua- 
tuor  nienfes  quam  decederet,  factuui  ab  eo, 
ac  duobus  codicibus,  partini  iiilias,  panim  li- 
bertorum  Pohbii  ct  Hilaiiouis  manu  fcriptLmi, 
deporitunujue  a]>ud  f e ,  virgines  Veitales,  cuiu 
tribus  lliiiiatis  aeque  voluininibus  proLLderunt. 
(^uae  omnia  in  Senatu  apevta  attpae  recitata 
funt.  lieredes  inliituit  primos,  Tiberium  ex 
parie  dimidia  et  fextante,  Liviam  ex  parte  tei- 
tirt,  quos  et  ferre  nomen  fuum  iuflit:  fecLindos 
Drurum,     Tiberii    lilium    ex    triente,     ex   par- 


locum  }p*e  :  ftatim  IniclUges , 
illas  ambulationes-lofeplii  fuifie 
in  porticu  Octavia.  Nam  pro 
•TTfpiTZXTtu  ftaiim  poniiiir  cttox, 
in  qiia  Senatus  Caefares  exlpe- 
ciavit.  Porlicus  Octiiviae  plu- 
Tfs  coniiiieraorantnr  a  veteribus. 
liurinaMMus  deceptus  efl  ver- 
bis  iie  Senaiii  ot  Equite,  atl- 
veniniti  Caefarum  ex[pectante. 
Seil  ii  non  in  Tibcrl  adveneie 
ttim  :  iain  in  Lrbe  erant,  et 
fuperioii  nnr.te  la  teniplo  IJi- 
tlis  flormlprant.  Minini  elt, 
Vlrum  tloctifJimum  }iic  haeipre 
potulflo.  rioLavit  lenienfiam 
noftram  Oui.leiu]ori;ius.   Eh^'. 

Cap.  lot.  Ihiobtis  codici- 
biis'^  ]Ju])liciti.r  })uiic  locum 
Viri  docti  iiiteipretaiitur.  Alii 
fic ,  ut  unum  teftamenti  exem- 
pliini  riuos  codices  occuparit, 
eiusfjue  partes  quapdain  ablpfo, 
aliae  a  liberiis  fcriptae  ftie- 
niit;  ali!  atiicin,  ut  idern  tefta- 
mvnium    bis    Icriptum     fuerit. 


Poilcrlorl  interpretatlonl  favet 
conluetudo  vetus,  eiusdem  telta- 
jnentl  bis  ,  tervc,  fcribendi,  ut, 
li  alrcrum  periflot  cafii,  alterum 
fuperelTet:  de  fjtio  more  vide 
Anct.  Chronici  Gotwic.  T.  I.  L. 
II.  c.I.  p.  77.  7J5.  Atque  ha  fecit 
Tiberius  auctorc  Siit^lonio  c. 
76.  Priorem  probabilera  faclt, 
prlmo ,  illud,,  quod  uiio  loco 
deponitur  tcilaiueutum ,  adeo- 
que  ratio  muliipllcandi  tolll- 
tur:  deindc  modus  loijuendi : 
pai  tint  —  partiin :  quod  de 
duolms  exfinplis  .intelli^i  vlx 
potcit.  Itaqne  liarc  intcrpreta- 
tionem  potius  tencbimus,  quod 
fcclt  et  Oudendorp.  Piatio  au- 
tcm  inltilutl  haec  fuifle  vlde- 
tur,  iit,  quae  nticiro  llbertos 
vellet,  ea  ipfe  fcrilieret,  ncr 
idem  libertus  omiiia  lcimt.  Ce- 
terum  fra^nienium  teftamenti 
Iniius  eft  apud  Cliarifium  p. 
fjo.  ap.  Putlcli.  et  SuetouIu.il 
in  Tiber.  c.  25-     E«n. 


236  SUETONU 

tibus  reliquis  Oermanicum,  liberosque  eius  tres 
fexus  virilis:  terLio  gradu,  propiuquos  amicos- 
que  complures.  Lcgavit  populo  Piomano  qua- 
driugenties,  trihubus  iricies  quinquies  fester- 
tium:  Praelorianis  niililibus  fmciula  milJia  num- 
morum,  cohortibus  urbanis  quingenos,  legjio- 
iiariis  trecpuos  nummos:  quam  fummam  reprae- 
fentari  iuflit:  nani  et  conlifcatam  femper  repo- 
fitainque  habucrat.  P».eliqua  lec^ata  varie  dedit: 
produxitque  quaedam  ad  vicies  festertium :  qui- 
bus  folvendis  annuum  diem  finiit,  excvdata  rei 
famiiiaris  mechocrirnie:  nec  plus  perventurum 
ad  heredes  fuos,  quam  millies  et  quingenties 
profefius:  quamvis  vicjinti  proximis  annis  qua- 
terdecies  niilhes  ex  teftamentis  amicorum  per- 
cepiifet:  quod  paene  omne  cum  duobus  pa- 
ternis  patrimoniis,  CPtprisqu*^  hereditatibus,  in 
renipublicam  abfumpfdfet.  luhas,  liham ,  ne- 
ptemque,  fi  quid  liis  accidilfet,  vetuit  fepul- 
chro  luo  inferri.  De  tribiis  vohninnibus,  uno, 
iiiandata  de  funere  fuo  complexus  eft;  aJtero, 
indicem  renim  a  fe  geftarum,  quem  vellet  in- 
cidi    in    aeneis   labuhs,    quae   ante  Maufoleum 


Conf'frtitnm~\       Pioprio    liir  pcndium  X\   IIS. .    qiiod    utro- 

verbo    mitur.      jiro,     ///    /^""•f  Iup    niotlo     Ifgl    potell.     Ebpt. 

Xon^fjiam  :  nos    voramus    pa-  Kopofui  pniendationriu ,  vel  li- 

ratnm.      Exempla    alia    attulit  ne   lihris   prolj.ibilfm. 

Catanhonns.    Eniv.  yfnrmitm    diem  )     Urfiniu    e 

J'ir>iui    frttrrtia]    Pfri/oni-  rodtl.    iAudiU   ttniiuam  ,     f]Ui>d 

\\%   sol.hat,  ficies     HS.  ,    qiiorl  eft   nfitntius.     Senfiis    rll .     aii- 

prii'>at   Ciraevins.     Rfrte.  Nam  no    elapTo    lolvi     innit ,      .Tdeo- 

1'ic.rua  festertia  paiv.i  fiiinina,  qne   iina    pi-nfione    rtnin»«ni  lol- 

quiiiif    inaiiifcflnrn    lif,     Sin-to-  vi  voluit.    Vidc  JUnkirsli.  Obf. 

niiini     perm.ipnam     «.oinmrmo-  ^,   if).     Erw. 

rafTe.     6c^|itum  fuil    por    toin-  InJicrm     rerum]     Eiiis    fra- 


OCTA^aANUS.  a37 

rratuerentur:  terrio,  breviariuni  totius  imperii, 
(j^uantiini  niJlituni  lub  li^nis  ubique  eileut,  <|uan- 
tum  pecuuiae  in  aerario  et  iircis  et  vectioa- 
liorum  reliduis.  Adiecit  et  libertorum  fervo- 
runnjue  nouiiua,  a  quibus  ratio  exii^i  poflet. 


gmennim    ampliim,    et  inCgne  Aniiqq.  Afiatt.     Ern. 
liih   nomine    monimenti    Ancy-  Ihiejiie     rjjent  ]      Sic    noltri 

rani    exitat,     a   variis     illurtra-  MiT.   cura    aliis  multis  ap.  Ou- 

tum,    optime  ab    ChifhuUo  in  dcndorp.  Vulgo  .f^ir. 


S  U  E  T  O  N  I  I 
L  IBER      TERT  lU  S. 

TIBERIUS    NERO     CAESAR, 

Jratricia  gens  Claudia  (fuit  enim  et  alia  plcbo- 
ia,  nec  potentia  niiiior,  nec  dignitate)  oria  ell 
ex  Regillis,  oppido  Sabinomni.  Inde  Romam 
recens  conditain  cum  niapna  clientium  mami 
commii^ravit,  aiictore  Tilo  Tatio,  conrorte  Ro- 
muli,  vel,  qnod  m;)gis  conftat,  Aita  Claadio, 
gentis  principe,  j)oit  rojjjes  cxactos  fcxlo  lere 
auno,  a  patribus  iii  patricias  cooptata.     Agrum 


Cap.   T,     ConJ^orie    fiown/i]  Kt    yr?»    Claudia.      Optlmum 

Pro    Cf>llp!!;.i    tlir*,     a    plnribiis  pfjTo  dilfn.     Er>". 
dcmonflratum   efr :    plciiius    elt  CoiiptaiA'^     niikorus  ail  Liv. 

conlors   rcgni    vcl    imptrii,   O.-d  ^»    'l-    fHf|'icatur     cortptat<t     !«?- 

1(1     hic    iocum     non    habebat.  pon<Imn ,  ut   ad  ^ftinm    n^fVr^- 

EfVN.  tiir.     Scil  piimeim   tb   iitfnprr , 

^tt/t  CiandiOy    f^rntis  prin-  qriio<^  mox    fequirur.    rcpupnnt. 

ri;><*]     Clniidio   hif|>eciHni   fuit  liicuim    id    indirat.    altud    be- 

Viris     dociis,     qiii    aut     ^tla  nefirinm.    (yl.iii<il.ic     ponti    Iri- 

ClaHfo  ,     .1111  yi/ipio   Clatidiis,  bntiim  .   pracrefriJTc :    quo<\  non 

lcj^pnfluiM   piitaront :    illtul    nic-  rll .   li   cooptaio  ifj;.imii.s.     Ar- 

liiis,   yt   rlt   rt    apM(1     I.iviiim ;  «'•«lir,    qiioil    SuetouiiK    poiiu» 

et  Gc    quiilam    lihri    fcr.     ^hii-  riirlurus    rr.tt     in    pntrrs     po- 

dam  et  Claudio  »1cl»»i)t:    norit.T  optntn,    finc  a  pntrif>uj.     SeA 

Mf.  ct  Vindoh.    hnhcnt    ytttn ,  voopiata  proL.ito  ,    confeqiienii 

Claudiar  f^cntis  pnncipe.    ScA  rl\,  ut  corii/^aniii.t  patririuj  pio 

id    languvt,    t|uum   {u\m    iain  pKtriUot,  ul  Iiah«nt  plurcs  b» 


TIBERIUS. 


439 


infnper  trnns  Anienem  cliontibiis,  locmnqiTe  fibi 
ad  lepiilturani  iab  Capitolio,  publice  accepit. 
Deinceps,  procedcnte  tenipore,  duodetriginta 
coniiilatus,  dictatiiras  quinque,  cenfuras  feptem, 
triuniphos  fcptem,  duas  ovationes,  adepta  eit. 
Q>iuuu  praenominibus  cognominibusque  variis 
diltingueretur ,  Lucii  praenomen  conTenfu  repu- 
diavit,  poliqii.am  e  duobus  gentilibus,  praedi- 
tis  eo,  alter  latrocinii,  caedis  aiter  convictus 
eO.  Inter  cognomina  autem  et  Neronis  asCum- 
p(it,  quo  figniiicatur  lingua  Sabina  fortis  ac  ^ 
Itrenuus. 

Multa  multonim  Claudiorum  egregia  meri-  a 
ta,    niulta   etiam  fecus  admilTa  in  rempiiblicam 


ni  librl  fcrJptJ,  ut  ct  fccit  Oii- 
dendorpius.  ErW.  Etiam  Pe- 
/izoniiis  malebat  in  patricios 
cooplato:  non  enim  gen- 
ti  uriiverfae,  fetl  unl  Claudio, 
locum  in  Senatu  d.itum.  At 
Ron  do  loco  in  Scnatu  fcrmo 
eft ,  vrrum  de  patriclatu  ,  qui 
fane  honor  cum  gonlibus  coni- 
municabatur>  ]\Iihi  quocjue  ve- 
lum  videttir.  cooptata ,  quod 
relicjua  verba  oniuia,  acccpit, 
udcpta  ejl  etc,  lubicctum  ha- 
bont  gctitcm,  non  hominem. 
Nequc  adeo  i/ia,  auctore  T. 
Tnlio  eic. ,  pcrtincnt  ad  com- 
mii;ratit,  led  ad  poilcriora 
vcrba.  (]ur  taraen  pairicios 
niutemus,  niiultne  video:  conf. 
Vitell.  c.  I.;  nam  ccdicum  in 
talibus  prope  iiulla  aacloritas. 
Ccterum  quod  adilitur  a  Pa- 
tril/iisj  ij  omuiuo  poterat  abef- 


fe,  fuadente  Llpfio  et  Torren» 
tio :  fed  quid  vetuit,  nominari 
eos,  qul  illius  honoris  tum  da- 
tores   erant? 

Locumquc  Jlbi  ad  fepultu- 
ravi  Jub  Capitolio  ]  Quaeri 
potelt,  utrum  gens  Clxiudia 
illud  ius  fcmper  poltea  ufur- 
parit,  anfeceritid,  quod  geus  , 
Valeria:  cuius  auctori,  Popli- 
coiac,  honoris  caufla,  locus 
talls  fub  Vcliam  datus  ollm 
erat.  I.ocum  e  Plutarthl  Popl. 
cxtr.  adfcribam:  NCv  hh  Sa- 
tttiTan  (.icv  o^jSilq  rwv  x-rra  '/f- 
vcvi; '  y.cy.icr.yn^  bk  icv  vf x^o» 
(v.il  5caTaT;3avTa<.  Kat  Oz- 
^a'  T/5  >-f.ijUfv*/;y  >.a,3tov,  ocro» 
brrsfvf-yJtf " ,  *'7«  av«if£iT«<, 
f.<.x^r\)^c^fvo:,  f^*'*  ro  f|f?vat, 
(^ii^irj^xi  hs  TJ;s  ~'f'i>f<;-  Ka* 
Tov  viK^ov  C/TOJ^  a' rroxOjU i^ou- 
CTiv,    jSuuc  vcro  t/.cmo  quidein 


a4o  SUETONU 

exftant.  Sed  ut  praeclpna  commemorem,  Ap- 
piiis  Caecus  locieiatem  cum  rege  Pyrrlio,  ul:  pa- 
rum  ialubrem ,  iniri  disruafit.  Claudius  Cau- 
dex  primus,  frelo  clafle  traiecto,  Poenos  Si- 
ciiia  expuiir.  Claiidius  Nero  adveniearem  ex 
Hiipania  cum  in^entiljus  copiis  Haldruljalem, 
prius  quaiu  }Iannib:di  Iratri  coniungeretur,  op- 
preiht.  Contra  Claudius  Appius  Regilianus,  De- 
cemvir  leiiibus  lcribendis,  virginem  ingenuam 
per  vim ,  libidiriis  gratia ,  in  iervitutem  asiere- 
re  conatus,  cauHa  plebi  fuit  fecedendi  rurfus 
a  patribus.  Ciaudius  Drulus,  itatua  ilbi  cum 
diademate  ad  Appii  Forum  pofita,  Italinm  per 
clientelas  occupare  tentavit.  Claudius  Pnicher 
apud  Siciiiam ,  non  parcentlbus  in  aurpicando 
/  puliis,  ac  per  contemtum  religionis  niari  de- 
fneriis,  quaii  ut  biberent,  quando  eife  nolle.nt , 
proelluui  navale  iniit:  fupenitusque,  quum  Di- 
ctatorem  dicere  a  Senatu  iuberetur,  velut  itc- 
riim  Illudens  discrimluL  pubiico,  Cliciam  viato- 
rem  fuuin  dixit.     Exitant  et  femiuarum  exempla, 


ex    illa     f;rnte    ihi  Jeprlitur.  In  fervitvtem  otc.]     Non  fa- 

Sed    cadavcr    eo    delciiuin    iln  tis   proprie    dictuni :     nam    non 

deponunt.       Poji    aliqiiis    ar-  iplc    «drerel)at,     (ed    aHtcrenti 

deriiem  faccm  pnitlliim  Jiihii-  Fuveltat ,     fecnnduin    eum    pro- 

cit  ,   mox  ahstrahit :  re  Ji^ni-  niiiiliAb.it.    Liv.  3,   4-   ^-  Clati- 

fi.caii.% ,   licere    quidem ,  Jed  fe  dio     c/irnti    negotium    dedit , 

abstinere    honorc.     F.t  Jic  ca-  ut    vir^iaem  inJervittttrtH  ad- 

daver    aujerunt.     En\.  Jererrt.     Env.          Ita    in     ho<: 

Cap.  a.     Frcto    rlnjfc   Irnic-  jneru-re  loqiiuiitur  oiniies.  ut  id 

ff o  ]    Freiuin  pjnccipuc  <le  iro-  paciie    in    proprictatem    lomio- 

to  Siculo  tli«  (>Liatiir.  ut  ^o.  <pio«I  nis    abirrit. 

pvinium    Ilouianis     iiiiiolucrat :  I/yciam  ]     Hoc    nomrn    rrti- 

inde    «t    adiertivum    Jreienjis.  nrtur    iii    contoxtu,    (ola    lfjji< 

Vi«ie  Cic.    ati  Ait.   10,  7.   Vel-  criiicae    aucioritate ,     ne    quiri 

leium  3,  53.    Mor.  2,  a.  pr.  conira    libio*     inutctur.     Cet«- 


TIBERIUS. 


241 


diveiTa  aeqiio:  Hqulclem  gentls  oinsdem  utra- 
que  Claurlia  iuit,  et  quae  uavem  cum  facris 
niatns  deam  Idaeae  obiiaereutem  Tiberino  va- 
do  extraxit,  precata  propalam,  ut  ita  demum 
J'e  J('<juereiu?\,  ji  Jibi  pudicitia  conftaret : 
et  quae  novo  more  iudicium  maieftatis  apud 
populiun  niulicr  fubiit,  quod  in  conferta  mul- 
titudine  aei>re  procedente  carpento  palam  opta- 
verat,  ut  jrnter  Juus  PuJchcr  rcs.'ivifceretj 
atque  ilerutn  clajjcni  atmitcret j  quo  minor 
turba  B.omae  forct.  Praeterea  notiiruuum  eft, 
Claudios  omnes,  excepto  dumtaxat  P.  Clodio,. 
qui  ob  expellendum  Urbe  Ciceronem,  plebe- 
io  homini,  atque  etiam  natu  minori,  in  ado- 
])tionpm  fe  dedit,  oplimates  asiertoresque  uni- 
cos  diirnitatis  ac  polentiae  patriciorum  femper 
fuijle,  atque  adverfus  plebem  adeo  violentos 
et  contumaces,  ut  ne  capitis  quidem  quis- 
quam  reus  apud  populum  mutare  veftem  aut 
deprccari  fustinuerit;  nonnulli  in  t-dtercatione 
et  iurcio  Tribunos  plebis  pulfaverint.  Etiani 
virgo  \  eftalis  fratrem,  iniulTu  populi  trium- 
phantem,    adfcenfo  funul  curru,    usque  in  Ca- 


rum  haud  diibie  ex  Eplt.  LIv. 
19.  et  e  Faftis  Capit.  legemluin 
Gliciam ,  ut  «luili.m  monuere 
Viri  (locti.  \  ide  Duker.  ad 
Lrv.  Epii.  cit. ,  cui  et  favent 
Ilbri  fcr.  babentes  Liciam  vel 
Litiam.     EhX.  Mutavi     ii^l- 

tiir. 

ISovo  more]  Ouoil  nlim  fa- 
.1   arguebantur,  «iicta   impune 

ipt,  ^ut  ait  Tacit-  Ann.  i, 
-2.     demonftraujue    Nordkeik. 

7'o/.  I. 


OblT.  c.LX.  p.  170.  En^'.  Ira- 
nio ,  opinor,  quod  muller  id 
iudlcium  fnl^iit. 

Optaverat'^  «SIc  e  Memmia- 
no,  aliisque  rodiclbus,  refcrl- 
pfi  pro  vi.l^aio  optaverit ,  La- 
tinitate  poJUil.inte.  Imltatus 
cll  Oudendoi)/ius.     Fp.n. 

Friitrcml  Alios,  fc:tri  hoc 
factiim,  dicero,  fatis  notuni 
t-rt..  Erx.  r\':c  Scriptoris  for- 
tj]T«  blc  enoi  ,  feJ  librarii, 

o 


242  SLETOMU 

pitDliiini  proforiiln   oll ,     iie   veinrf»  :mt   interce- 
dere  fas  cuiijniim  Triljurioruni  «Ht!. 
5  Ex  hac  ilirpe   Tiberius    Ciolar   gonus  tra- 

hit,  et  quideni  utrumque:  patetuum,  a  Tibe-» 
rio  Neron»-;  niaternum ,  ab  Appio  Puliiiro: 
qui  ttmbo  Appii  Caeci  lilii  iacinut.  luTeitus 
eft  et  Liviorum  famiiiae,  adoptalo  iu  eam  ma- 
terno  avo.  Ouae  familia ,  quamquam  plf^I>eia, 
tamen  et  ipfa  ndmodum  iloruit,  octo  courulati- 
bus,  cenfuris  dualuis ,  iriumphis  tribus;  dicta- 
tura  cliam  ac  mai^ijterio  Equitum  bouornta: 
clara  et  infignibus  viiis,  ac  maxime  Salinalo- 
re,  Drufj-><pie.  Salinator  miiverlas  iribus  in 
renfura  notavit  levitalis  nomine,  quod,  quum  fe 
]»ofi:  priorom  confalatum  mul(a  irrogata  con- 
demnalTent,  Confulem  iteium  Cenforemqu(i 
.  feciif(,MU.  Drufus,  hoilium  duce  Draufo  comi- 
^  luis  trucidato,  libi  poiterisque  fuis  cognomeu 
invenit.  Traditur  etiam  pro  Praetore  ex  pro- 
vincia  Gallia  retuUfle  aurum ,  Senonibus  olim 
in  obfidione  Capitolii  datum ;  nec,  ut  fama 
elt,  extortum  a  Camillo.  Eius  abnopos,  oh 
eximiam  adverfus  Gracchos  operam  patronns 
Seiiatiis  K.[\cl\xSy  iilium  reli(piil ,  «piem,  in  fimi- 
li  disfenfione  muila  varie  molieutem,  diveria 
factio  per  fraudeni  inleremit. 


Cap.  '!',.       T^.-icerfiJf    tr;lus]  r.ir.     rf\V. 
PractPf  Mapciam.     Caufl.un  vi-  It  fitma     eft'}     Acliltdi     rjl 

*I«»  apinl  l.iv.  ?.9,   Z7-     KuN.  cwm    Fiiirm.    ct    OuilrnHnrpio, 

Aotfuui]     nuomodo?   Acra-  tjuoil  rl  Mf.  notler  habpi.     Enjt. 

xiriS    ttcit.     Liv.     1.    c.       Cotc-  Alt«Tam  qui.qiic  I.UJi.im  in  mrn- 

r<im    I.Iviii»     ill.im     cafligiaio-  dJfii*    halnhilain    rlTr.    crnfp- 

111  in    inranll.inri.ic    popiili    rr-  b.it    P«ri/on.     Onis    cnim    nnn 

cte  prnb.Tt,    et   tpmpornni  illo-  j^oliiM   frt.Hur.    ;)«'«iniam  intcr 

iiiin     {^iaviuio      tli2u.iiii     iuJi-  fc   luiliies  dn  iiillo .' 


TIBERIUS. 


243 


Pater  Tlberii,  Qnneftor  C.  Caeniris,  Ale-  4 
xandriiio  belio  dafTi  praepofirus,  plurimum  ad 
\ictoriam  •  contulit.  Quare  et  Pontiiex  in  lo- 
cum  P.  Scipionis  fubfiitulus ,  et  ad  deducen- 
das  in  Galliam  colonlas,  in  qms  Narbo  et 
Arelate  erant,  millus  eft.  Tamen,  Caefare  oc- 
cifo,  cunctis  turbarum  metu  abolitionem  facti 
docernentibus,  etiam  de  praemijs  tyrannicida-  ^ 
rum  referendam  cenfuit.  Praetura  deinde  fun- 
ctiis ,  quum  exitu  anni  discordia  inter  Trium- 
viros  exorta  eflet;  retentis  uitra  iudum  tempus 
infignibus,  L.  Antonium  Confulem ,  Triumviri 
fratrera ,  ad  PeruOam  fecutus ,  dcditione  a  ce- 
teris  factkjfolus  permaniit  in  partil^us,  ac  pri- 
mo  Praenefte,  inde  Neapolin  evafit:  fervisque 
ad  pileum  fruftra  vocatis,  in  Siciliam  profugit, 
Sed.indigne  ferens ,  nec  ftatim  fe  in  confpe- 
cti.im  Sex.  Pompeii  admiHlim,  et  fafcium  ufu 
prohibitum,  ad  M.  Antonium  traiecit  in  Aciia- 
iam.  Cuni  quo,  brevi  reconciliata  inter  omnes 
pace,  Piomam  rediit,  uxoremque  Liviam  Dru- 
liliam,  et  tunc  gravidam,  et  ante  iam  apud 
fe    iilium   enixam,     petenti   Augufio    conceifit. 


Cap.  4.  Pater  Tilferii)  De- 
levl  cum  OuHendorpio  'vero , 
<]uod  Suetonius  iion  folet  ad- 
ilcre  in  liac  Forma  narrandl,  et 
abelt  librls  fcr.  pluribus.  Ep.n. 

Narlio]  Sic  pro  Narbona 
dedi  e  ]\Iff.,  ut  Graeviys,  Gro- 
novius  voluero,  fecitque  et  Ou- 
dendorpius.  Latlni  veteres  iic 
lemper.     Erx. 

^holitioncm  J^ciC.i'^  I.ipfius 
roniicicbat,  oh/irioncm:  quod 
efr»-  ulJtatum   ic  ««v/^c^T;^-  vcr- 


biJTTi,  e  Suetoii.  dlaud.  c.  9.  et 
luititio  5,  lo.  docet  Burman- 
nus.  Addl  poteft  Cornelius 
Nepos  8,  3.  Sed  tamen  et 
abolitio  de  «(.f.\/Yicrix.  dlcitur, 
V.  c.  Quintili  y,  2.  Inprlmisque 
ICti  de  ca  re  id  vcrbum  ulur- 
]■,  int.  Itaque  quod  Bunran- 
mi3  lioc  vcibum  rcprebende- 
ret,  non  erat,  qua/i  fciJicct 
i.icti:ni  ipfnm  aboicri  non  po- 
tuiflot:  qiium  faepiirime  etiam 
riimina  dluaiiCnr  al-vleri,   quae 

D  r?. 


z'r,  SU£'i  ONR 

Tsec  iiiuko  poH  (HrMn  oiuil,  iin-otnw  llhororiim 
riioeiliile,     ilberio  Drnro«|iie  N('ioniL>ii>-, 

TiberJum  quidnm  Fnndis  nalnm  exljiimn- 
vernnt,  recnii  levem  conieotiiram,  rjiTod  nia- 
terna  eius  avia  Fundnna  fnoiir,  et  qnod  nio\ 
iunnlacnnii  Felicititis  ex  Senatus  confidro  pu- 
blirarum  ibi  (ir.  vSed,  ut  plures  certiores«|.ie  tra- 
cluiii  ,  naius  eft  Rcmne  in  Palatio,  fexfodeci- 
mo  Kalendiis  Deceinhris,  M.  Aernllio  Lepido 
iLerum,  L.  Munatio  iM;»nco,  Conrnlibns,  pofi 
bellun)  Philij^penie.  Sic  enim  in  failos  Acta- 
c|ue  pul>li<  a  relatnm  rlj.  ^ec  tamen  defunt, 
ffui  pariim  antecedente  nnno,  Hirtii  ac  Pan- 
iae;  ])artiMi  infecjuente,  Servilii  Ifaurlci  Auto- 
niiipie  coniidatn   ejenltum    eum  fcribant. 

Iiifantiam  pucritiamc[ue  habuit  laboriofam 
et  exercilam,  comes  usffueqaaqne  pareuruni 
fup,r;e:  qnos  quidem  apud  !Seapoliu  fub  irru- 
plionem  hoftis  navif^ium  clam  petentes,  vai;i- 
tu  fuo  paene  bis  prodidit;  femel,  quum  a  nu- 
tricib  ubere,  iternm,  quum  a  hnu  matris  raptiin 


rnn    purilunuir,  ut   vel    Lcxlca  ronvrniat    rC  frmcl.     SrA    ta- 

*lorfnt.     Ekn.  iiieii    iii    lioc   j^cnore    nullis    ra- 

l]ap.   5,     Pulflicalinu]      Ex-  lis  vimIjIs  itttnitur  Laiini.     Enw. 

ijnifire,    \)ro ,    cov/rcrnium    rt  R.ita  liiot  talia,    multnqno  «ti« 

pithlico     loco    pvjiiuin.      Nniii  in    ulu    lofjucncli.   nuar    rx  no- 

privata     conlctranHo   fiiint    pu-  itraium  linna.iruni    licrnlia   rx- 

blica.     Sic  area  nediutn  Cicrro-  itiiiiiiiri  nolunt.  Si  A/*  antocenit, 

niiinftruni     conlecr.intio    piibli-  leijuiiiir  I.aiineyi*/»**/,   iirrum, 

«  ata   eft.     Enw.  j>\o  prtiun  vtcr ,  frcv.nda  vicr, 

Cnp.  6.     hcm,  qnum  ajlitii]  tit    ImiIi.ic»-    lo<piiintur.     Neque 

f  Mulenitorpius    c  coiilertuia  L'r-  oninino  olitMl  fi^uilir.it  itrrnm, 

{\n\  ct  (Janncgietcri  rcccpit  iltr-  ncc  <  li   pn>  tirnun  ;  «^n.if  eiiam 

riim.     INon    tn.ile    iil    <|iii(ltm,  coiitun>laiitur     lin«lie.       C^mip. 

«pium  h.icc   verba  iit  libri^  con-  Carf.    r,    'fi.    Ait».    95.    Claii)!. 

rwttilunlur,    ei     ilerum    mdius  t-    Tib.    73.    princ.  .      ubi    it<^ 


TIBERIUS. 


2-15 


.-uiferretiir  ab  iis ,  qni  pro  necenitnto  tenijTorl.-? 
inuli«McuIas  levare  oiiere  terital)nni.  Vf^y  6ici- 
liam  quoque  et  per  Acfraiani  circuirKJnctus ,  ac 
LacetIaei!iouii6  puhlice,  quod  iu  tuteia  CiaiiT 
dioruiu  erant,  deitiaudntus,  <lip,redlens  indo 
iliuere  iiociurno,  discriiueu  \it;te  udiit;  llaiT- 
lua  repeute  e  liivis  utidi(|ue  exorta  ,  adeO(|ue 
omneui  cojuitatutii  circuuiplexa ,  ut  Livlae  pars 
veifis  et  capiili  aniburercutur.  Muuern  ,  <]uihus 
a  Pompeia ,  8e?c.  Pompeii  forore,  iu  Sicilia 
tlouatus  elt,  chlainys  et  iibula,  itein  buUae 
aureae  durant;  oftendunturque  adluic  Baiis. 
Poft  reditum  in  Urbem  a  M.  Galbo  Senatore 
tertamento  adoptatus,  Iiereditate  adita,  mox  no- 
mine  abstinuit;  quod  Gallius  adverlarum  Au- 
guiio  partium  fuerat.     Novem  natiis  annos  de- 


rinn  eoflein  mof^o  corriiptiim 
elt;  ut  videas ,  eandera  Sueto- 
nii  ell'e  confuetudinem,  quae 
erat    ceteroriun. 

Pithlicc,  qi(i  etc.]  Nili  illud 
puhtice  alieno  loco  a  lllirariis 
pofitum  dicamus,  lane  to  qni 
durum  eit :  unde  Viri  fjuidani 
<locti  volucrunt  qiiod.  Id,  fjuia 
eft  in  Mf.  Mcmniiano  .  rer.ni. 
Item  deinde  reltltui  vetus  tu- 
tela ,  pro  tutelani ,  quod  Ca- 
fauboni  fd,  habet:  inde  Grae- 
vius.      Erx.  Quod   in    ple- 

risque  codif.  eJt,  et  verum  pu- 
to.  Nec  aptiore  Joco  Icribi 
poterat  puhlire.  Quippe  elt 
T*»    xojviw    Tt»"v    AajtfOsffuovjtjiv. 

Al.  G<i//io]  Putant  fiie  cum, 
quem  Cicero  Phi).  15,  13.  in 
Antonianis     coramemorat ,      ut 


aliis  ad  Attictim  locis;  quod 
ego  nolira  pro  certo  a£firmare. 
Nam  ille  Ciceronianus  Gaili- 
us  Antonianus  fuit,  ciui  ctiain 
in  caftra  eius  fe  contulit:  liic 
rompeianarum  pariium.  Quod 
dicunt,  Gallii  innoccuiiam  a 
Cicerone  laudari,  errant.  Nam, 
quad  innoccns  Gn//ius  dici- 
tur  1.  c. ,  id  aut  ironice  ca* 
piendum,  aut  cft  corruptum, 
ut  conlextus  facile  dedarat. 
Eit  etiam  <^.  Gal/iits  quidani 
apud  Cicerorjem  in  Bruto,  fed 
diverfus  /imiiiter  a  O.  Gallio , 
cuius  mentio  in  Augnfto  c.  2"., 
ut  ibi  demonltravimus.  Sacj)e 
in  boc  n;cunre  erratum  ell  a  Vi- 
ris  doftis,  limilltudinem- nomi- 
niini  poriii'!,  qnam  rcm  et  teu)- 
poium  raiionem,  leciitis.    F.t\><. 


24^ 


SUETONU 


fiinctum  palrem  pro  roffris  laud.iYit.  Deliinc 
pubeCcens  AcliiRO  triumpho  curruni  Au^ufli  co- 
ir.itatus  eft,  iinifteiiore  funali  cquo ,  quum 
Marcellus,  Octaviae  iilius,  dexteriore  veliere- 
tur.  Praefedit  et  Acliacis  ludis,  et  Troianis 
circenfibus,'  ductor  turmae  puerorum  maiorum. 
Virili  toga  fumpta,  .ndolercentiam  omnem, 
fpatiumquo  inrequentis  aetatis  usquc  ad  princi- 
patus  initia,  per  haec  fere  transegit:  Mrmus 
j^ladiatoriiim  in  memorinm  patiis,  et  alteruni 
iu  avi  Drufi,    dedit,    diverfis  temporibus  ac  lo- 


Sinjjlfiriore  funali  e/fuo] 
Noiandiis  tironibus  liic  ufns 
comparaiitl  pro  politivo,  elium 
in  voce  dc.r.ierior.  Corir.  Inrl. 

Prne/edit]  Diitiiialioiiem 

xnovot  Car>iubomis  e  Dione, 
tfui  AuguJtuiu  tradit  egifie  lioa 
ludos  cum  Agrippa,  (ocio  ni- 
znirum  victorian,  nulla  Tibe- 
rii  mentioup.  Sed  quae  noa 
nccelTltas  atll,';it,  iit  \\\kiA  prae-t 
Jtdit  interprcioiniir,  i.uritt'it , 
rgit ,  quod  maius  cR ,  qiiam 
pro  illo  puero?  Prarjlderc  in 
ludis  dicuntur  ciiam,  «juiciin- 
<\\xe  loco  principali ,  in  podio, 
fedeiit,  lionoidiillimo  jllo.  Aain 
omnino,  prarfidere  vXt  loco 
lionor.iiiflimo ,  ioicinni ,  tam- 
cjuam  in  Stii.iHi  ,  in  trihunali 
CjoIT.  ,  iit  'i'a(  ims  vocat  Ann. 
l6,  50.  etc,  fr-dtrf.  Vide  Clav. 
Cic.  in  li,  V.  Conf.  inlra  r.  20., 
jn  Aug.  c.  a(i.  E»  lir  f.upe 
utitur  lioc  verbo  Sut.cnntiis. 
Erj{o  nil  aliii<l  !i.  I.  vnlt.  iiili, 
'iibt-rio  ia  ludiii    Aciiat.ts    bcic 


lionoris  liabitum,  ut  loco  lio- 
iioraiifrimo .  ubi  Capfar  ipfe, 
federet.  l'oDis  tiibunal  Cacfa- 
rum  appellcire.  Sic  ctiam  ra- 
pe  in  ClHiidii  c.  -. ,  ubi  inzde 
eriam  iiurmannus  de  cditore 
«ccipit.  Caterum  non  nego, 
praefedilTe  etiam  editores ,  de 
iisque  hoc  vprbum  ufurpaii. 
Clarus  locus  Cal.  c.  ig.  iN»- 
^Me  fpsctaculis  (  quae  ipfe 
edt'r<-l)  iife  feniper  pmefrdit, 
fed  iiiirrduni  aut  magi/irati~ 
bus,  011!  amicis  praefidendi 
Viunus  iniunxit.     Kr.>', 

^titiiiris  /udif]  In  varils  l^- 
(lionibu6  efl  y^ttirit,  quod  ni- 
bili  elk,  'l  ajiicis,  hnjticis. 
Calaubonus  vul^at^im,  ait,  ^c, 
m  iii  ro  dubia ,  lecutum.  Sed 
trmporuin  i.itio.  cl  Dinnis  d« 
primis  Artiacis  iudis  narratiu. 
I.u-ilo  vincir,  An  Aciintis  fer- 
nioium  efli'.  Grafviuj  vol»- 
bal  ffelnjlirit,  v.l  Calia.  C.  ao., 
iibi  iMd/^m  \.iri^M$  Irriionis, 
iied   ]y»lnjLtca  bic    lucuin  oQl) 


TIEERIUS.  a47. 

ris :  pilmum  in  fovo,  reciindum  iii  Ampliiflie.i- 
tro;  ludiaiiis  quoqao  qulimsdnni  rovoculis,  au- 
ctoramcnLo  ceulcruiiii  ifiillium.  DcdiJ:  et  ludos, 
led  ahreiis:  cujicta  mngnifice,  impeura  luatris 
ac  vitrici.  Agrippinam,  M.  A£:;rippa  geuitam, 
neptem  Ga^ecilli  Attici  Equitis  Romani,  «d 
quem  Tunt  Ciceronis  epiliolae,  duxit  uxorcui : 
fui)latoque  ex  ea  filio  Drnlo,  quauiquaiu  bene 
convenientem  ,  rurfusque  gravidam,  dimittere, 
ac  luliam ,  Augufli  iiliam ,  confeftim  coactus 
eit  ducero:  non  fme  magno  angora  animi , 
quuui  et  Agrippinae  confuetudine  teneretur,  et 
luliae  mores  improbaret;  nt  quam  fenfiffet  fai 
quoque  ful)  priore  ^narito  appetentem,  quod 
fane  etiam  vu^go  exiftimabatur.  Sed  Agrippi- 
nam  et  abegifie  poft  divortium  doluit;  et  femel 
omnino  ex  occiirfu  vifam,  adeo  contentis  et  tu- 
mentibns  ocuJis  profecutus  eft,  ut  cuHoditum 
lit,  ne  umquam  in  contpectum  eius  poflhae  ve- 
niret.  Cum  lulia  primo  concorditer  et  amore 
niutuo  vixit:  mox  disfedit,  et  aliquanto  gravius, 
ut  etiam  perpetuo  fecubaret,  intercepto  com- 
miniis  fdii  pignore,  qui  Aquileiae  natus  infaiis 
exftinctus  eft.  Drufum  fratrem  in  Germania 
amifit ,  cuius  corpus ,  pedibus  toto  itinere  prae- 
grediens,    Piomani  usque  pervexit. 


hahent;  Romae  eniin  nulla  tiim  Tummtihus     ocufis]      I.  o. 

Ifelajtica.     Agon  fjuiiiriiennaHs  turgentilius  larrvmis,  prae   Ao- 

primum  a  jSirone,    ad  inorem  lore  oborientibus,  ut   expllcant 

Graecorum   iniUtutus.   Seil  iHa  rerte    FalTeratius     et    Burman- 

aetate-,    de   qua  hic  renuo ,   ni-  nus.     Certe     tnmidi     ocnli  fic 

hll  tale  Romae  factum.    Ern.  Latinis  flimntur.    £ak.      Conf. 

Cap.  7.       Bcne     cotiuenirtt-  Intpp.    Ovld.  aJ  Am.  3,6,  79. 

tem]     I.  e.    moilhus    et   amore  De    contetitis    ocuHs    v.    Can- 

coniunctam.    Ovid.  Epp.  5.  77.  ncgieter  ad   Avinn.  p.  "jO. 


2/l3 


SUEIONn 


Civilium  ofTIcioMTm  niclimenlis  rogem  Ar- 
chelaum,  IValJi.mos  ot  Theiialos,  varia  f[uos- 
que  de  caufTa ,  Augufto  cognolcenle ,  deienciir. 
Pro  Laodicenis,  'J  hyatirenis ,  Chiis,  terrae 
motu  aiHictis,  opemque  implorantihus,  8ena- 
tum  deprecatus  elt.  Fannium  Caepionem,  qui 
cum  \  arrone  Murena  in  Augulium  conlpirave- 
rat,  reuni  maieitatis  apud  iudicrs  fccit,  et 
condeumavit.  Interque  haec  duplicem  curam 
adminihravit  annonae,  quae  artior  incidernt: 
et  repurgandorum  tota  Italia  ergaitulorum ,  (juo- 
rum  domini  in  invidiam  venerant,  quali  exce- 
ptos  luppriniereiit,  non  lolnm  viatores,  fed  et 
quos  iacrameiiti  metus  ad  liuiusmodi  iatebras 
compuliilet. 

Sh"pendia  priina  expeditione  Cnntabricn 
Tribunus  militum  fecit:  dciii,  ducto  ad  Orien- 
tem  exercitu,  regnum  Armeniae  Ticrani  rc- 
ftituit,  ac  pro  tribunaU  diadema  impoiuit.     Re- 


ae  regcni  intclllgit  lorroritjus  : 
laudat  eiiim  loca  lofcplii  et 
Eufcbii ,  ail  himc  ]ir:iinomia. 
Male.  Nam  Jofpphn*  f'.i'f(Mifo- 
rem  Archplnl  lamldt  ISi^^olaiim, 
quem  Arrhrlaus  iVcum  aflilu- 
xerat,  iion  'rihriiuni.  ■  l)io 
lib.  57.  (lifene  trariit  Archflaum 
Cappadocem  tlpfenfum  a  Tibe- 
rio;  qiiem  rrrie  intcllijjobat  Ca- 
r.iiiboriu*.  VrrbuiTi  eliam  rr>- 
gno/rrrtdl  iudiraf,  rriim  fiiilTo 
ciimiuij  Aff h''laiiin,  noii  re- 
gnum    prriifl»'.     Kn.\. 

Cnniicinnavitl  l'etfefit,  ut 
Wamnarctur.  Sic  hoc  v<>ibii  ulus 
friam     cft  Ciccio  Verr.  5,    6*). 


nin.  H.  N.  3i,  a.  Vcrtf^ . 
qnrm  Cicero  damnnu-erat.  Ln- 
<le  <lo  .■'rrufatoro,  et  actore. 
etiam  cauffae  piivat.ie.  Varro 
B.  Fl.  a.  2,  (i.  I.iv.  7.  if>. 
extr.,  5??,  "^r,.  ApuH  Tacit.  Ann. 
4,  t>.  rondfmnatnr ,  pro  fl':- 
cufutoiL'.  Sarpc  /lc  iititur  boc 
verbo      noner.      Enw.  Fk 

Gift^-cis,    xfivfiv    ct  x«T«3ix«- 

(;ap.  9.  T/jjrfini  r^Jlitiiii] 
Drdit  dixerunt  alii  r<rij>ton'%: 
fffl  hor  in  j<«»n«?re  proiiiilcii« 
poiiuntur  illa  verba.  ntc  rrjll- 
tnere  Siirtonio  fimplitiior  cll 
darr ,  \\X  .1(1  Tar.  a.  ^.  vnlc- 
ba;  Ernclilus.     Kcmpe  rrfutni 


TIBERIUS. 


24^ 


ceplt  et  figna,  qwae  M.  Craflb  ademerant  Par- 
tlii.  Pofiliaec  coniatain  Galliam  anno  lere  re- 
xit,  et  barbarornm  incuriionibns ,  et  princi- 
pum  discordia  in(juietam.  Exin  Raeticum  Vm- 
deiicumque  beiloni,  inde  Pannonicnm. ,  inde 
Germanicum  goilit.  Raetico  atque  Vindelico, 
gentes  Aipinas;  ]\nmonico,  Breucos  et  Dalma- 
tas  (ubegit.  Germanico,  quadraginta  ml]lia  de- 
dilitiorum  traiecit  in  (jalijam,  iuxlaque  ripam 
Rlieni  iedibus .  asfignatis  coUocavit.  Quas  ob 
res,  et  ovans,  et  carru  Urbem  ingreirus  eft, 
priinus,    ut  quidam  putant,     triumpiialibus  or- 


dlcuntur  ea,  quae  quis  tam- 
qiiam  lua  repetita  aceipit,  etli 
ante  non  liabuit. 

Dcditiliorum  traiccit  in  Cinl- 
liam  ]  Ex  Ubiis  er  Sicambris. 
Aug.  c.  21.     Ern. 

Quas  ol/  rcs ,  et  ouans  etc.  j 
Diificilis  Jocus  putatur,  in  quo 
le  valile  torquent  Intcrpretes. 
Si  prima  vrrrba  in  fe  Ipectes , 
ovalTe  et  triumphalTe  vidotur: 
nam  currtis  tiiumphum  iulf.um 
indicat.  Sed  dicunt,  fcquenlia 
repugnare :  friirtra  cuim  orna- 
menta  triiimphalia  data  ei ,  qui 
iuitum  triumphum  cgerir.  Hinc 
ad  varias  conlorias  vel  cuun- 
dationes,  vel  cxnlicationcs  con- 
fugiunt :  quas  inane  fit ,  refer- 
re.  Ego  rem  lic  concipio.  Ob 
res  illas,  in  Germania  gtila.s, 
data  efl  Tibcrio  ovatio  et  tri- 
umphus.  Confueiudo  Laliua 
non  aliter  patitur  iuteiligere. 
Scd  initio  tantnm  daia  ovaiin  : 
tiiumphus    iuftus    dihiius ,     ai- 


que  interea ,  dum  tempus  op- 
portunum  triumpbo  veniret,  da- 
ta  triumphalia  ornamenta,  no- 
vo  genere  honoris,  ante,  quam. 
triumphum  ipfum  egiffet,  ne 
aliquamdiu  merito  honore  ca- 
reret.  Sic  intra,  quamquaiTi 
in  alio  triumpho,  c.  17.  Trium- 
phum  distulit.  Nihulominus 
Urbern  praetextaius  et  lau- 
ren  coronatus  intrnvit.  Haec 
funt  triumphalia  ornamenta. 
Sic  interdum ,  qui  ornamenta 
confularia  acceperant,  confu- 
littum  ipfum  poli  accepere. 
Itii  omnia  plana ,  et  Latinita- 
ti,  Ptiam  hiltoriae,  ut  opinor, 
confentanea.  Neque  ego  hic 
tmiquam  haefiiTem,  aut  difG- 
cuhatem  quacfilTem ,  nifi  In- 
terpretes  finxiilent.  Eodem  mo- 
do  intelligit  Oudendorpius. 
]\Tox  pro  /lonorntus  aiil  libri 
ornaius,  Vide  ad  Claud.  c. 
2Si-     Ern.  Rct.tius    Onden- 

doi]».    diliinxit    res   et  tempora. 


25o 


SUETOxNU 


nampnfi';  honornnis,  novo  nec  antea  cuiffimm 
tribulo  ef^iiero  lionoris.  ]\Iaiiiii.ralus  et  maturius 
inchoavit,  et  paene  iunctim  percucurrit  quae- 
fturam ,  praetiiram,  cojirulatum:  interpoCiia- 
que  tejnpore,  Conful  iterum ,  eiiam  tribuni- 
ciam  potcliatom  in  quincjuennium  accepit. 


Prlmwm  de  Dnlniails  Pt  Pan- 
noniis  ovavir  cqtio  a.  li.  "^5. , 
fccl  nrn.iiinifuij  triiiniplKiliijiis 
ci  <l(f' kmIs  i'..  7.}3.  3Iox  a.  7^7, 
Kal.  Ihii.  itijluin  iriiinipliinn 
egic  ilc  OiTinaiiis :  lerius  a. 
765.  de  lUyrico,  fjiiciii  c.  1-. 
attlnoit  Auclor.  ("nnf.  Vell. 
2,  C)6  ct  09.  ibi(|iic  Intpp. 
JSarratio  Lrcvitate  al:f]ua  lit 
olilciirlor.  I1.1  deinile  in  \>i- 
bis  noc  nntca  cuiquam  ex  Di- 
one  intcUij^e:  quuiu  lere  jju- 
tarelur  Ai;riji|)a  |.rimus  cejiii- 
fe  ornamriitii  triumj/lialia.  At 
priinus  vox  fujiorvaraaea  vide- 
lur  anic  illas,  rincn  —  hono- 
ris ;  itlpof|ue  placct  tluoruiu 
cotld.    fcriiitiira  print. 

Conful  !:rru.:n  eic.  ]  liic  vx- 
iliiinatiir  cuin  ^>uctonio  pu^n.ire 
Dio  ,  tiai ,  aniio  poll  fonfula- 
lum  (('i.iiuduin,  uibui!li.Mni  po- 
tcftatcin  ponit.  S;d  Sui-tonius 
non  dicit,  qua  pa;te  tunfuU- 
}is  anni  arcoperit:  pi)luil  cx- 
trtmo  accepilVc',  ut  maior  pri- 
pii  anni  pars  in  lf([ueuifui 
aiiuiiin  incldcrct.  1'otuit  lan- 
tuin  tlt>(<':iii  illo  «nnu ,  le- 
qiinnln  adiri.  iM.iin  ot  Au};u- 
iii^  diti  anto  decre(a,  quam 
•  '■   '  M    (iiscvpia    A\.      S.d    ]<n- 


Ti^Jt  re$  rerrins  fTefiniii  fpnmo- 
rll>iis  comjmtatis.  Aiini  trib:i- 
iiiri.T?  jiotdiaiis  t^ncuntur  a 
XKVIT.  lunii,  ut  tllximus  »■! 
Auif.  c.  z~.  Susrepia  tW  ab 
Au!:uilo  in  ppjpetuum  tjuidcin. 
ut  .Sueionius  1.  c.  uadit:  rrie- 
rum  in  quinqu''nni.i  foiehat 
dlviili ,  lit  novo  dccrelo  inau- 
«l.ui.  Aj_:^ai£iis  r.uidcm,  pn- 
1110  ijuinuuenni  c.\acio ,  a.  l'. 
D(vC\.>L\VI.,  P.  et  Cu.  Len- 
tulo  Coil. ,  fuscepic  ia  aliud 
quintjuenulum,  auctoru  Dione 
lih.  j^.  p.  529.  Uude  mos 
voioiiim  in  quinquenaluiu  fus- 
cipiendoru:n,  omninoquo  quin- 
queunallorura  celebrantioruiu , 
natiis  clt.  Hinc,  ubi  aliqucin 
collcj^am  iribunirlac  poteriali^ 
aifumfrri!  volebat  Au{;ull::s,  la- 
ci  ic  foiebat  Ineunlo  iiovo  qiiJn- 
quennio,  et  in  ({uinqucaniiim. 
Aucior  noJler  in  Aug.  c.  j.-. 
ItA  f.ictum  in  Aj^iippa,  qiiein 
<ouf'>rteui  trtbuniciae  poteila- 
tis  lccic  initlo  jJieitus  quin- 
quennii,  uc  diferie  iratllt  Dio 
1.  c.  In  'libcriu  i«i  lcrvjii  noa 
polnit .  qsiod  a.  L.  DcX.XLVL 
flberat  b>'ili  in  (i»*rmania.  atl- 
veilus  Sutfvos .  f;»rfiidi  caufTa. 
iiiide     MCtor     reuiiu»     dcmuNi 


TIBERIUS. 


aSt 


Tot  proPpens  conflaendbus,  intej^ra  aeta-  lo 
te  ac  valetudine,  liatuit  repente  fecedere,  fe- 
que  e  niedio  quam  longiirnne  amovere:  dubi- 
um,  uxorisne  taedio ,  quam  neque  criminari 
aut  dimittere  auderet,  neque  ultra  pcrlerre 
poilet,  an  ut,  \itato  asfiduitiiti.s  faftidio,  aucto- 
ritatem  abfentia  tueretur,  atque  etiam  augeret, 
ii  quando  iiidipuijret  lui  respublica.  Quidam 
exiiiiniant,  adultis  iam  AuL^ufti  liberis,  loco 
et  quali  pofiefiione  ufurpati  a  fe  diu  fecundi 
gradus,  fponte  celllQe,  exomplo  M.  Ai;rippae, 
qui ,  M.  Marcelio  ad  mnncrn  publica  admoto, 
Mjtilenas  abierit:  ne  aut  obfiare,  aut  obtre- 
ctare  praefens  videretur.  Quam  caulTam  et 
ipfe,  fed  poftea,  reddldit.  Tunc  autem  ho- 
norum  fatietatem,  ac  requiem  laborum  prae- 
tendens,    commeatum  petiit,      Neque  aut  ma- 


anno  poft,  nrmre  DCCXLVII., 
Urbem  Conliil  K.il.  lan.  trium- 
phans  inj^roirus  rll.  ]S'cf|ue 
lum  fGrralle  in  aiiijiio  liabe- 
Lat  id  tacere,  vivo  aiiliuc  Mae- 
cciiate,  et  nonduin  exlltcnte 
caulla  ea ,  f|i!a  r.iotus  leciHo 
dicifur.  Itaqiie  poiL  iactiim  eil, 
iive  iu  contulatu,  fivc  anno 
pcit  eonrulatum.  Illiicl  cer- 
tum  jMito ,  iuiiiiim  ialtini  fa- 
ctum  eius  poleftaiis  iuscipien- 
dae  a  die  XXVII.  luuii.  Nara 
ea  die  etiani  ftiscepit  iterura, 
adoptatus  eadeni  dic  ab  Au£;m- 
fto ,  auctore  Vellc-io  ?. ,  k.^. 
Sed  il!o  die  Tilierium  alifen- 
tem  in  Germania  hiHum  gef- 
iiile,  nen  dubiuni  tJio  potcii, 
quaiido   etlani,    per    abicntiam 


cius  ,  ludi,  ab  eo  voti  pro  Au- 
s^uLii  ialutP,  a  Caio  et  Pifone 
facti ,  cius  vice.  Iraque  proba- 
l^ilt.-  elt,  aditam  tiibuniciam 
poteitatem,  anno  poit  confula- 
tiim  a  praofcnte  Tiberio,  die 
folemni:  decretain  anno  fupe- 
riori,  quum  Confui  cflet ,  pro- 
p*er  auctoritatem  Snetonii,  di- 
ligentillimi  fcriptoris:  111(1  illu-d 
Conjtil  iterum  velis  intelligere, 
qiium  Confui  iteruni  iuifiet; 
quod  non  latis   placct.     Ep.n. 

C.np.  10.  ylsjldiiiiatis  fajii- 
diol  Conterarus  inteiligitiir, 
qui  oriri  iolct,  quum  aiiquis 
femper  pracicns  eit,  nuraquam 
ablens  iiii  d<-"iideriiirn  movet. 
^■Isjidiiiias  pro  <liuturna  et 
ptTpciua     pracrf.ntia     txquiiltq 


25? 


SUETONU 


I  £ 


tri  rtipj»liriipr  precntiti ,  aut  vitrico ,  flcfcri  fe 
etiaiii  iii  SiMi.iiu  coii«]uereuli,  vcjiiam  declil. 
Quiji  ct,  j>f.'rriii.icius  reiineiitifjus,  cibo  per  (ju;i- 
triduuni  .ihsiiiuiir.  Facta  taiidoiu  aljeuiKli  j>o- 
teUatc,  leiicli.s  lloiiiae  u\ore  et  iiiio,  ^mfe- 
ftiiu  Oliiaui  deloeudil :  iie  verho  quidein  cui- 
Cju.uii  proicfjucnliuiu  reddito ,  paucosf^ue  ad- 
iiiodiiiu  in  diyTcIiu   exosculatus. 

Ab  Oltia  oraui  Cajupaiiiae  legons,  ind-)e- 
cillitale  Aui^uiii  uuntiat.i ,  pciulluni  iubitilit.  Sed 
increbrerceute  rumoro,  quali  ad  occalionem 
ruaioris  ipei  coinmoraretirr,  tantum  iiou  adver- 
lis  tem[»erN.iibus  rihodum  cuavigavit,  aiuoeui- 
tate  et  lalubritate  iii[aiae  i.mi  inde  captus,  quum 
ad  eam  ab  Armeuia  redicus  appuliliet.  llic 
.iiiodicis  coutcutus  aedibu.s,  iiec  multo  laxiore 
fuburbano,  t'cuus  vitae  civile  adinodum  inlli- 
tiiit,     line  licLore    aut    \iaLore    tivmuaiio   inter- 


«lii  itiir.  Sic  verbo  aliqiiotip» 
iiJus   Cicpro.     Enx. 

/JigrrfjH  exosrnlatn^  ]  \'n\- 
go  osculatns ,  uti  ct  apud  Tac. 
Ann.  1 ,  5;.^.  vt  a\ih\  faepp  le- 
niere  inuiaiuiic  libiarii  et  eili- 
tores. 

Cap.  M.  ^'Id  orcafinnrin 
rii-.  j  JVon  nfc»lf.iriaiii  piifo 
«.'iininlalioueni  BuriDHiiui,  rei ; 
I  iii  liilVr<i/;atur  Copeltauus  co- 
<I(K.  N.iin  etfi  proprio  niapis 
el  ii(iidiiu.s  cli.iliir  nrCiijio  iiia- 
loiit  ii-i;  lanifO  ttiam  rc  iii»ii 
ili  fi<  r.tlin  maioris  Jpri.  L)i- 
<<.  Iiiii  liiiiii:iic.%  ,  inorari  Tibe- 
riimi.  fi  k>rl<'.  niorriio  Aup;uJio. 
r>i  citlio  «l.iieiiir  fprL  n.aioris 
<  •oK  ipi<;nil.)f<,   li.  V.  iplius  (um- 


TTii  iniperii  confcriucnrli ,  px 
e.»i{ue  Ipe  rci  m.iioris  p^^rcn- 
dae.  Sic  Moi'a  Jpcs  in  \  itcil. 
c.  14. ,  ubi    vide.     En». 

Nrc  mulio  lifxiore  fitlittrhtt' 
no]     Uoc    exeinplo    ttiicintus. 

Jabiirhunum  lio  fola  viiU  «li- 
ci  .  ncque  roliim  urbanum 
pracdiam  de  aoilil>u»  ili.  i. 
qiiao  lijiiiiantiir.  lefi  cii.im. //<//- 
uibunum,  fi  ilni  exira  (rLrra. 
\i»if  ad  Claud.  e.  "S^.     Ekx. 

iirnus  vila^  clfti/f  elc.]  FAi, 
quod  niilliiin  rpeeicni  prrte»-i- 
pu.ic    «lipiiiMiis.     pii;icipatu4ife 

Jiflbfi  ,  lnl  in  omni''U»  rebus 
privatorum  viiae  iuiiil»'  rlt,  ui 
c  li-qurntibu»  p.ui  t .  iilii  'J'tl>»- 
iius     tlicitiir    !n'"   oli"   oi.niii,.. 


TIBEPlIUS. 


a:o 


dmn  obanibnlans ,  mLiluaque  cum  Graeculis 
officia  ularpans,  i>ropo  ex  aeqno.  Forte  quon- 
clam  in  ciisponencio  clio  mane  praedlxerat,  quicl- 
quid  aegrornm  in  civiiate' ellet,  vifitare  fe  vei- 
le:  irl  a  proxivnis  aiiter  exceptum,  iuIHque 
iunt  rmines  aegri  in  publicam  porticum  deferri, 
ac  per  valetndinum  genera  disponi.  Perculfus 
iptur  ino,')inala  re,  diu  quid  ageret  incertus, 
tanifcu  liiigLilos  circnit;    excufans   factuni   etiam 


in  gvTiititTfio,  aut  in  area,  quae 
aiitf  gvmiiafiinn  Kflet ,.  ninKu- 
lalle.  Hnc  enim  eVt  gjymnnrio 
ohamhulare.  Hat^o  tirorum 
caiifla  «jicta  funro.  Ehn.  3Ie- 
lior  piiitio  aillpectu  videtur 
lectio  qiiamvis  paucionira  rod«l. 
gyrnnajia :  fed  tantiis  linro- 
rura  conf-jnrus  in  fin-julari, 
Cmul  unius  ijvmnafii,  ut  im- 
primis  ornaii,  menrio  apud 
Suaboueni ,  vuigatae  fcriptuiae 
patrorinatiir ;  cerie  niliil  licjui- 
<lo   proniHitiare    licet. 

Ouidquid  ar;'yrornm  etc.  ] 
Miruin  i^Vl ,  cjuos  iluctus  in 
hoc  Iimpi)io  moveiint  Inter- 
pretes.  Biirmannus  locum  dlf- 
/icilem  et  conclamaium  vocat, 
beneque  reiutatis  aiiorum  con- 
iecturis  ,  ipfe  omnium  deterri- 
mam  profert,  ut  le^amus  ctfuo- 
rum,  pro  quo  inifllectum  llt 
aesrorum.  Suelouius  exempla 
riurae  civilitaris  et  officiorum , 
'  um-Graeculis  e.\  aequo  ufnr- 
f^.ifornm,  afFerrc  vult.  In  lioc 
genere  eH  liatid  6uh\p.  .  vifira- 
re    at^ioios.      tsjjo    quondjiii  , 


quum  tempus  dii.1  m.ine  dis- 
poaeret,  dixit,  fe  liodle  ae- 
grotos  omnes  vifitare  vclle.  Id 
inielli_:;ebant  aliter,  atque  ipfo 
volebat,  qui  aderant.  Nem- 
pe ,  quia  non  poterant  in  ani-^ 
mum  inducprc,  Tiberium  ita 
veUe  fe  dcmittere,  ut  aedes 
cuiiisque  aegroti  a^liret,  et 
ibi  vilVret,  putabant,  eum  ae- 
erotos  om.ncs  afferri  velle ,  ut 
vil'Te  poflct:  itaque  deferrj 
ir.nerunt  in  locum  publlcuni 
etc.  Nihil.  ut  opinor,  planl- 
us.  Probdt  Oudfndorpius,  qui 
fic  et  Beroaldum  accepifle  tra- 
dit.     Ern. 

Percu/fus]  Niiilam  bic  va- 
rietatem  lectionis  notatam  re- 
peri,  At  ex  ratione  Latinita- 
tis  haud  dubie  lo^endum  per- 
cuflus:  er  ivnr  Ji'/ir  heirctenf 
Sjppe  Tfc  prrcnffus  ub  impp- 
ritis  iibrariis  perculfus  fublii- 
tuium  efl.  \  ide  inprimis  Bfur- 
leium  ad  Horat.  Epod.  ii, 
inir.       £:•■>'.  Aslentir-baiiir 

Bubiikfn. 

'J\ii:jen  ]       Fxqniriie     diciiiir 


254 


SLEIONU 


tpnuifriino  cuiqiie  et  ignoto.  Unnm  lioc  mo- 
<\o ,  noque  }>raeleroa  rjuidquam  iiuiatum  eli, 
jn  quo  cxercniHe  ius  tribuniciae  poteltalis  vifus 
lit.  Quum  circa  lcholas  et  audiloria  profeflb- 
rum  asfuJuLis  ellet,  moto  inter  antirophiltas 
graviorc  iurgio,  non  defuit,  qui  cum  interve- 
nientem  et  quafi  ftudioilorcm  partis  alterius 
convicio  i?iceJleret.  Senfim  itaque  rec^renus  do- 
mum,  rejiente  cum  apparitorihus  prodiit,  ci- 
taiumcpie  pro  trihunah  voce  praeconis  convi- 
ciiUorem  rnpi  iullit  in  carcerem.  Comperit 
deinde,  luham  uxorem  ob  hbidines  atque 
adukeria  damnatam ,  repudiumque  ci  fuo  no- 
mine,  ex  auctoriLaLe  Auguhi,  remilfum:  et 
quamquam  laetus  nunlio,  tanien  ofTicii  duxit, 
quantLun  in  le  eilet,  exorare  filiae  patrem  fre- 
quentibus  htteris,  et  vel  utcumque  meritae, 
quidquid  umqiiam  dono  dedifTct,  concederc. 
Transacto  autem  tribuniciae  potehatis  tenipo- 
le,  confefius  tandom,  riihil  ahud  fecefl*u  devi- 
taffe  le,  quam  aemulatlouis  cum  Caio  Lucio- 
que    fulpicioiiem ,     petiit,     ut  libi    fecuro   iani 


T\ro  trnchni,  ut  clemorni.it 
jiolt  Parit-raii.im  Pt  Erocklui- 
Jiiun  IJurmannus  aJ  h.  1. :  I-J 
CjalauljouHS  e  quibiiR<lam  MJl. 
rece(»it  lantlcm ,  quou  liqiii- 
Tur  Grarviiis.     Er.ic.  ■Nimi* 

rum    tninlt:n   fubauilitnr. 

yJnt'f->f>f'iflos]  ])«  liis  \I- 
«li;  InlcrpretM  aJ  (^)uintiliBn. 
II,!;.  Suni  Grammaii.  i  acU 
vcrlarii  n1i''.ium  Grammatiro- 
riim  .  q<ii  /■'p/^fjiav  uiii\oiro 
<li>  li.  \  .iler.  ]\I.  r,  S.  ««xtr.  «.  . 
iibi  vi<lc  Torrontiiim.    Su  .i]>nd 


lorpplnim  A.  I.  To,  t.  5.  «cto- 
ns  in  tlieatro  certante»  avrs- 
'^oniTTsii  diiuiitur.     F.ivi*. 

Lar:ns  nnncio]  N  iiigo  ma- 
In  auimo  irreplit.  nefrio  quo 
eiTore,  Caf.T.il».  JSuntio  habent 
coild.    nniuc«. 

f  el  ntcumqi:c  merttne]  T» 
frt  (uiperium  elK  Orte  r«- 
tinnil.tt.  T.iritu*  Ac  •.^•lein  re 
«Vixit  fjaotfh-1  niodo  :  quoil  rll 
u:rnw<]Hr.     Tnx.  /W    «u» 

gei  vim  fcrttentiac  Gallice  »er. 
t.i$  mfmc. 


TIBERIUS. 


2",r, 


ab  Iiac  parie,  corroboratis  Iils,  et  rocnndiim 
JocLiin  facile  tutantihuSj  permitteretur  leviie- 
re  neceliitudiiies ,  qaarum  deiiuerio  teueretur. 
Sed  neque  iuipetravit:  nltroque  etiain  aduio- 
nitus  eit,  diniitleret  oninem  curani  iuo)  uin , 
quos  tam  cupide  reliquiiret. 

Remanrit  ergo  Rhodi  contra  voluntatem :  13 
vix  per  niatrem  conlecutus,  ut  ad  velandam 
jgnoniiaiam,  quail  legatus  abAuguilo,  aljeilet. 
Enimvero  tunc  iion  privatum  inodo,  ied  etiam 
obnoxium  et  trepidum  egit,  mediterraneis  agris 
abditus ,  vitansque  praeternavigaiitinm  officia , 
quibus  frequentabatur  asfidue:  neiiiine  cum 
imperio  aut  magirtratu  tendente  quoquam,  qiiin 
deverteret  Rhodiim.  Et  acceirerunt  niaioris  fo- 
licitadinis  cauffae.  Namque  privignum  Caiuin, 
Orienti  praepoHtum,  quum  vifendi  gratia  tra- 
ieciirec  Samum ,  aiieniorem  i\hi  fenfit  ex  cri- 
minatlonibus  M.  Loilii ,  comitis  et  rectoris  eius. 
Venit  etiam  in  fulpicionem,  per  quosdam  be- 
neficii  fui  ceniuriones,  a  cominearu  c;iilra  re- 
petentes,    mandata  ad  complures  dediiie  ainbi- 


Cap.  12.  Legntiis  ah  ^u- 
gJtJio]  Alii  nlalimt  Legatl/s 
^ugiijii,  ut  Torrentiiis,  Gru- 
teriis .'  aiji  Legaliis  y^tigiijlo  , 
qaod  Graevius  illuiirat.  Conf. 
Dukcr.  ad  Liv.  K|)it.  c.  57' 
Utrlque  leotioiii  luffragantur 
codd.  j\lff.  In  optimo  quidem 
Memmiano  ro  ah  dciideratur. 
Ceterum  f]uur::  vulgatum  non 
repugnet  grammatiris  ratinni- 
1>U3 ,  et  legaliis  ah  aliniio  ^ 
hoc  prt,  miHus  cum  man<!nri';, 
■  II   ii-iim   iegatus  iit  iiii  ij.lf, 


li.  e.  eu;s  nucdammodo  y\tA' 
rius,  vuJgatum  retinendum  j>u- 
to.  Ea?r.  T.iie  discnmen  hoc 
loco  nullum  eiiet.  Erjuideni 
pariiculara  cum  Loni.^  nliquot 
AiiT.  aliiecciim.  Coni".  Ner.  c. 
5.    Vitftll.  c.  5. 

Bcncjicii  j^iii  crniiirloncs'^ 
H.  r.  rrnos  iple  ci  e.iilet,  aiit  pto 
poieli.ite,  rjiium  exerciiil-iis 
praeeffpt ,  art  commendailo- 
];f.  Lv.\-.  fii  niium,  cxarm 
if-mporp  commeatiis  ,  in  Oj  |- 
entPin  rcri-.-ientes  ilhoJum    *'. 


asG  SUETONII 

giia ,  et  qnae  tnnlare  rmguloriim  aiiimos  acl 
novas  res  videieiirur.  ])c  qua  lurpicioae  cer- 
tior  ab  Augufio  factus ,  iion  cellavit  eillai];itare 
aliLjuem,  culuslihet  ordiiiis,  cuftodem  factis 
atque   dictis  luis. 

ij  Equi  quoque   et   armorum  folitas  exercita- 

tiones  omilit,  redegitque  fe,  depofito  patrio 
habitu,  ad  pallium  et  crepldas:  atque  in  tali 
Itatu  blennio  fere  permanfit,  contenqjtior  ia 
dies,  ct  invifior:  adeo  iit  imagiiies  eius  et 
ftatuas  Nemaufenfes  fubverterint;  ac  familiari 
quodam  convivio  menlione  cius  orta  exltite- 
rit,  qui  Caio  poliiceretur,  Confejiitn  Jej  fi 
iubcrct  ^  B.h<)diini  na^ifs^atiirum ,  caputquo 
exu/is  (ilc  enim  appellabatur)  relatnruni.  Quo 
praecipue,  non  iam  metu,  fed  discrimine,  co- 
actus  eft,  tam  fuis  quam  matris  intpenfiirimis 
precibus  reditum  expoitulare:  impetravitque, 
adiutus  abquanlum  etiam  cafu.  Deliinatum  Au- 
gufto  erat,  nihil  fii])er  ea  re,  nifi  ex  volunta- 
te  maioris  filii,  fiatuere.  Is  forte  tunc  INI.  Lol- 
]io  oHenfior,  faciiis  exorubilisque  in  vilricum 
fuit.  Permiltente  ergo  Caio,  revocalus  elt :  ve- 
rum  fub  conditione,  ne  quam  partem  curamve 
reipubJicae  attingerel. 

j4  Redlit  octavo  poll   fecelTum  anno,"   magna 

nec  incerta  fj)0  futurorum,  quam  et  oftentis, 
et  praediclionibus  ab  inllio  aetatis  conceporat; 
Praegnans  enim   Livia    quum,     an  niarem   edi- 


vsirllTent,    fi-cnt.l    m.vji<laia     a  p.mri   nlil   liliri    fcripii :    plure« 

'lib.    nrcepilU*    (lic«bnntiu  .    ail  Ixffairttfiijfs    v«'l    Hfjrtrncnfes ,■ 

«oinpjuics     liii     ordiuis     pciro-  rjiii     riiut    Afetupotaini.ii*    urixis 

rrii'la.  Hcfuinatt    Vel    H(il',tina^      Sic 

Cjap.   \Z-     lyrinau/fiip-s]  Sic  c<iiii/^i  voluit  Gionoviii».  idqur 

lirtbfl     fiijin     "Mi.    iiolier,    fcMl  pUcrt     i-i     Oudcixlorpio.      Nc 


TIBERIUS.  .257 

tura  efTet,  varils  cnptaret  ominibus,  o^iim  in- 
cubanti  j^jallinae  iiibductum  nunc  fua,  nunc 
miniftrarum  manu  per  vices  ustpie  eo  lovit, 
quoad  pullus  infigniter  cTiftatus  exciuiiis  eft. 
Ac  de  iniante  Scribonius  mathematicus  praecla- 
ra  fpopondit :  Etiani  regnaLurnm  ijuandoque, 
fed  fine  7'e^io  infii^iii ;  ignota  icilicet  tunc 
adluic  Caerarum  poteftate.  Et  ingreflb  primam 
expeditionem,  ac  per  Macedoniam  ducente  ex- 
ercitum  in  Syriam,  accidit,  ut  apud  PJiilip- 
pos  facratae  olim  victricium  legioniim  arae 
fponte  fubitis  collucerent  ignibus :  et  mox, 
quum  lilyricum  petens  iuxta  Patavium  adilTet 
Geryonis  oraculum,  forte  tracta,  qua  moneba- 
tur,  ut  de  confultationibus  in  Aponi  fontem  ta- 
los  aureos  iaceret,  evenit,  ut  fummum  nume- 
rum  iacti  ab  eo  oftenderent;  hodieque  fub 
aqua  vifuntur  ii  .tali.  Ante  paucos  vero  quam 
revocaretur  dies,  aquila ,  numquam  antea  Rho- 
di  confpecta,  in  culmine  domus  eius  asfedit: 
et  pridie  quam  de  reditu  certior  fieret,  vefti- 
menta  mutanti,  tunica  ardere  vifa  eft.  Thra- 
fyllum  quoque  mathematicum ,  quem  ut  fapien- 
tiae  profelTorem  contubernio  admoverat,  tum 
maxime  expertus  eft ,  afiirmantem  nave  provifa 
gaudium  ailferri,  quum  quidem  illum  durius, 
et    contra  praedicta   cadentibus   rebus,    ut  fal- 


maufenfes     tale     quid     m     II-  fignum    in    luce    et    fplendore 

la  vlcinia   aulos,    vix    credibile  ignis,     velut    «leorum    numini- 

ell.  .  Ekn.  bus    circumfufo.     Conf.  Vitell, 

Cap.    14,     Ingrrjp)    primam  c.  S- 
expedicionem]     Ut  dux     exer-  Geryonit    oraculum]     Qra» 

citus :    non,    ut    itipendia    pri-  le  lioc   fueiit   oraculum,  qnan» 

ma    facturus.    c.    g.     Ern.  tum   conllet,    nsmo    memoriae 

y4rae  —   ignibus]     Faultum  prodidit. 

Fol.  I,  R 


SUETONII 


^  riim  et  rccretorum  temere  conrcium,  eo  ipfo 
momcnto,  cliiiu  fpatiatur  una,  praecijiitare  iu 
mare  deflinallet. 

i5  Romnm  reverPus,     deducto   in  forum  filio 

Drufo ,  ILatim  e  Carinis  ac  Pompeiana  donio 
Esquilias,  in  hortos  Maecenatianos ,  transmigra- 
vit:  totumque  fe  ad  quietem  coutulit,  privala 
modo  olficJa  obiens,  ac  puljlicorum  muneruni 
expers.  Caio  et  Lucio  iutra  triennium  d«^f:ni- 
ctis ,  adoptatur  ab  Augullo,  fuuul  cum  fr.ilre 
eorum ,  M.  Agrippn ;  coactus  prius  ipfe,  Ger- 
maiiicum,  fratris  fui  fdiiim,  adoptare.  Ncc 
qtiidqnam  poftea  pro  patre  familias  ep,it;  aut 
ius ,  quod  [adoptione]  amiferat,  ex  uUa  parle 
reLinuit.  ISam  noque  donavit,  ne([ue  manumi- 
At:  ne  hereditatem  quidem,  aut  lef;ata  perce- 
pit  uila  aliter,  quam  ut  peculio  referret  acce- 
pta.  Nihil  ex  eo  tempore  praetermiJlum  eft 
ad  maieftatem  eius  au<:;oudani,  ac  muito  nia- 
gis,     poitquam,     Agrippa   abdicato  atque  fepo- 


Cap.  15.     Tiiennium]     !Ma-  fit    fappirHmc.     Er.:f. 

Xilfeil.um    eft  c   contextii ,    Siie-  ^doptione  amifvral']     Prior 

toniiim  liic  rationcm  dticcre  a  liariiui  vocuni  a  Mtnim.,  Long;. 

r-eilltu   Tilierii  in  Irbein.    Nul-  et  nliis  co(ul.  aheCt,  ct  rerte  pro 

lo   modo    iinque  Lic   locits  pu-  ,glofU'mut«  h.nliel  Oude^Horp. 

gnat  cum  altcro  in  Aiig.  c.  (>!',.,  rrcnlio     rrfvrret     nccrpta'] 

ubi  intra   duodevif^inti    mcnfis  Aliicr  liic  poiiitiu-    dailvus   pr- 

\\ler<\\i(i ,  Caius  et  I.iicius,  mor-  culio ,    qiian»    vulgo    cafus   illo 

fiii    dicuniur.     Norlfiana   raiio  \n    liac    rorniula,    nnn]»r  pro, 

lUrluifjnelocIconcilianni,  fpiam  peculti  liominv.    In  tabiills  ac- 

coniiiu-iiiorat    rt    proliat    Grao-  ccpionim    frrlplit,    coiiccf!»    vt 

viiis.  non    tfl   uniiis   allis,    fctl  data    ab   Augiillo.     iit    peiulii 

coiiioriil!im«.     Fruftra  \'IrI  do-  pnrs    eflent.     Iii»itatns    ell    Ci- 

ctifllmi      l.ibor.int  .    uM    conri-  crroiicm  l'bll.   a.    i(i.   nmplitis 

linre  iiiiliiiinnt  bn.«,    iniiT  rjnae  tiucintics  /fS.   tircrplum  licr^ 

niliil   jiugiiae  cli:  «^uud   taiucu  tiitetiiiuj  rctuU.    LkH. 


TIBERIUS.  259 

Cto ,  certiim  erat,  uiii  fpGin  fuccelllonls  iii- 
cuinbere. 

Data  rLirfiis  poteftas  tribunicia  in  quin- 
quennium :  delegatLis  pacandne  Germaniae  lia- 
tus :  Parthorum  legati,  mandatis  ALiguflo  Ro- 
mae  rcdditis,  eLim  (juoqiie  adiro  in  provincia 
iulli.  Sed  ninitinta  liiyrici  -defectione,  transiit 
ad  curam  novi  belli:  quod  gravillimLnn  omniLHu 
externormn  bellorLim  poft  Punica,  per  ouin- 
decim  legioncs,  pnrernqLie  auxiliorLun  copiam, 
triennio  gellit  in  mngnis  onniium  rerLim  diiticLil- 
tatibtis,  liimmaqLLe  frLigum  inopia.  Et  qLiam- 
qLiam  TaepiLis  revocaretur,  tamen  perfeveravit; 
inetuens,  ne  vicinus  et  praevalens  hoftis  infta- 
ret  ultro  cedeutibus.  Ac  perfeverantiae  gran- 
de  pretiLim  tuht;  toto  IJlyrico,  quod  inter  Ita- 
liam ,  regnumqne  Noricum  ,  et  Thraciam ,  et 
Macedouiam,  interque  Danubium  fiumen,  et 
linum  maris  Adrialici  patet,  perdomito  et  iii 
ditionem  redacto. 

Cui  gloriae  ampKor  adhLic  ex  opportunita- 
te  cunuihis  acceffit.  Nam  fub  id  fcre  tcnipus 
Quinctilius  Varus  cum  tribus  legioinbus  in  Ger- 
mauia  periit;  nemine  dubitante,  quin  victores 
Gerinani  iuncturi  fe  Pannouiis  fuerint,  iiifi  de- 
belL'itum  prius  Illyricum  eifet.  Quas  ob  re<i 
triuii-.pbus  ei  decretus  eft,  muhique  et  magiu 
honorcs.  Cenfuerunt  etiam  quidam,  ut  Pan- 
nonicus,  ahi,  ut  InvictLis,  nonnLilh,  ut  Pius 
cogncminaretur.  Sed  de  cognomine  intercef- 
fit  ALiguftus,  eo  contentLim  repromittens,  quod 
fe  defuncto  fuscepturus  effet.     Triumphum  ipfe 


,  Cap.   iC.     Dclogatus  pacan-  Cap.   17.      Qnod  f/i    defurt- 

daecn-.}   Vide  Excurfum.  Eb::t-       cto  fascepturus  ejf^t]      ISeMi- 

n  2 


z6o 


SUETONII 


distulit,  inoefta  dvitate  clade  Variana.  Nihi- 
lo  niiiius  Urbem  practextatus  et  laurea  corona- 
tus  intravit;  poGtumque  in  ieptis  trilDunal,  Se- 
natu  adltante,  conlcendit;  ac  medius  inter 
duos  Conlule.s  cum  Auij^ulio  fimul  ledit ;  unde , 
populo  conlalutato ,  circum  templa  deducttis 
eLl 
i3  Proximo   anno    repetita   Germania ,     quum 

animadvcrteret,  Vnrianam  cladem  temeritate 
et  nefiligentia  ducfs  accidilTe,  niliil  non  de 
coniilii  ienteiitia  egit:  femper  alias  i\ii  arbitrii, 
contentusque  fe  uno ,  tiuic  praeter  conruefucli- 
nem  cum  pluribus  de  ratione  belli  communi- 
cavit:  curam  quo([ue  folito  exactiorem  praelii- 
tit.  Traiecturus  Riieniun,  connneatum  omnem 
ad  cerlam  forrnulam  atlihictum  non  ante  trans- 
niifit,  quam  confillens  apud  ripam  explorallet 
vehiculoi'um  onera :  ne  (jua  dej)oriMrenlur,  nifi 
concella,    aut  necellaria.     Irans  rdieninn  vero 


pe  Aiigiifti.  Vide  c.  26.  Eut*. 
Et  repromitCcre  elt  pro  iiin- 
plici  verbo,  iit  Plin.  Epp.  4, 
27.  et  alii  liuius  aetatis. 

Praetextfitus]  Velip  erj;o 
infigni ,  quoil  effet  ma^ifiraui- 
um,  feil  t.Tincn  non  trlumpliali. 
Z.arircti  pfirro  corona :  quoJ 
trium|il)ali.i  ornamenl.i  li.ibe- 
ret .  in  f]uilnis  r[i  ins  gelian- 
Hae  laurcae,  ut  e  Dione  Cat- 
/io  notum  efl.  CouF.  ail  c.  o- 
Ern.  Viile     Tac.    Anu.    12, 

4'- 

Cyflp.  i,S.  Tuiic  prnrtrr  oxc.] 
H.lec  «■(i  pirr.i  tatitolugi.i  inu- 
n.i ,     fjujv    luLUiu    paruiii    <-lv- 


£:.intcm  erndt,  nOn  moflo  fen- 
lu ,  feil  etiain  llruriura.  Ve- 
reor,  ut  a  Siietonio  fit.  Oii- 
flendoipius  fic  vulgato  fuc- 
currit,  ut  poft  e^it  punctum 
fcriliat:  et  eft  /ic  paulio  lole- 
raliilins.  8e(l  taineii  liigus  ora- 
tinnis  non  tollitiir.  Enif.  In 
Suolonio  fertndiim  eft,  fi  nir.- 
<lo  cft  frigus.  l'oft  incrrpnn- 
ciioncin  (luobiis  loris  niui.i- 
l.tiii  vix  illud  frniias,  ui 
ruiio, 

A.'  qiia  Jeponerentur  ]  In- 
ti  li.  *•  vehicii/is ,  ui  .  navilMt» 
iiiipofiia  ,  iraiicerf^nuir  I\li«'- 
uiiiii :      ut     t<ct«     inlerpreiatur 


TIBERIUS. 


tGi 


eum  vltae  ordinem  tenuit,  ut  fedens  in  cefpl- 
te  nudo  cibum  caperet;  faepe  fme  tentorio  per- 
noctaret;  praecepta  fequentis  diei  omnia,  et 
fi  cpiid  fubiti  muneris  iniungendum  effet,  per 
libeUos  daret;  addita  monitione,  ut,  de  quo 
quisque  dubitaret,  J'e,  nec  alio  interprete,  qua- 
cumque  vel  noctis  liora  uteretur. 

Dirciplinam  acerrime  exegit:  animadver- 
iionum  et  ignominiarum  generibus  ex  antiqui- 
tate  repetitis ;  atque  etiam  legato  Jegionis,  quod 
paucos  miiites  cum  liberto  fuo  trans  ripani 
venatum  mifiiret,  ignoniinia  notato.  Proelia, 
quamvis  minimum  fortunae  cafibusque  permit- 
teret,  aliquanto  confrantius  inibat,  quoties  lu- 
cubrante  fe,  fubito  ac  nullo  propellente,  de- 
cideret  lumen,  et  exfiingueretur :  confidens, 
ut  aiebat,  oftento,  fdii  ac  maioribus  fuis  iii 
omni  ducatu   expertiflimo.      Sed,    re  profpere 


Eurmannus,  qul  hanc  notio- 
iieni  lllurtrat  et  lectionem  al- 
terl  dcportarcntiir  pr.ieferen- 
dam  docet;  quod  verbum  fane 
plane  alienum  elt  ab  hoc  lo- 
co.  Defendit  vulgaium  Ou- 
dendorpius,  fcd  non  latisfacit 
mibi,  Ern,  In  paucis  Mff, 
eft  depotierentur ;  xn  melio- 
ribus  dcportarentiir :  idque 
optime  dicitur  de  rebus,  quae 
mari  transmittuntur,  quod  li.  I. 
aptifiimum  eft.  Non  dicam, 
moleltum  futurum  fuilTe,  li 
conffipaia  excuterentur  in  ve- 
hicidis;  fcd  vagum  etiam  foret 
dfponcre :  nam  poffet  elle  iii 
tcrra:  hic  autem  diccndum 
ri.it,  ne  quid  tr  ai  i  cer  et  ur. 


Cap.  19.  Legaiiis  legionis'] 
Frequeus  mentio  huius  goiieris 
legatorum  in  fcriptoiibus  hifto- 
riae  Caefarum.  Olim  fimpli- 
citer  legati  dicti  Confulum, 
aut  Praetorum,  qui  lub  iis  le- 
gioni,  mox  uni ,  mox  pluribus, 
praeeffent.  luIiusCaefar,  quum 
plures  legatos  in  Gallia  habe- 
ret,  inftituit,  ut  fingulae  legio- 
nes  fub  lingulis  legatis  effent. 
Vide  Eell.  Gall.  i,  52.  Id 
inftitutum  deinde  fervatum. 
Erant  fere  praetorii  viri,  und» 
legati  praetorii  dictl  in  Tac. 
Agr.  7.,  interdum  taiwen  anie 
praeturam  hanc  legaiiouem  ac- 
cepero.  Tac.  Ann.  a,  36.,  ubi 
▼ide  LipIIum.     Eax. 


3^2 


SUETONII 


no 


21 


geft.i ,  non  multum  afuit ,  quin  a  Rruciero  quo- 
clam  occif.leretur:  cui  inter  proximos  verliaiti, 
et  trepiclatione  detecto,  tormentis  exprella  con- 
feflio  eit  coi^itnti  facinoris. 

A  Gerniania  in  Urbeni  poft  hlennium  re- 
grelfus,  triuniphum,  qucm  distulerat,  epit:  pro- 
IVxjuentibns  etiaui  legatis,  quibus  triumplialia 
©rnanienta  impetrarat.  Ac  prius  quaui  iu  Cnpi- 
tolium  iiecteret,  defcendit  e  curru,  feque  prae- 
fidenii  patri  ad  cenua  rubmifit.  B.itonem  ,  Pan- 
iionium  tlncem,  inp^entibus  donntum  pracmiis, 
Fiavennam  tranvStuiit:  f;ratiam  referens,  quod 
le ,  quondam  cum  exercitu  iniquitate  loci  cir- 
cumciaruni,  palTus  ellet  evadere.  Prandiuni 
deliinc  populo  mille  meufis,  et  cont^iarium  tre- 
cenos  nnrnmos  viritim  dedit.  Dedicavit  et  Con- 
cordiae  aedem:  item  ]*oliucis  et  Caitoris,  fuo 
fratrisque  nomine,    de  manuljiis. 

Ac  non  multo  polt  lcpje  per  Confules  lata, 
ut  proviucias  cum  Augulio  connnuniter  admi- 
jiifiraret,  fimulque  cenfum  ageret,  condito  lu- 
ftro  in  111}  ricum  profectus  cii..     Ut  Italim  cx  iti- 


Cap.  2r>.  Plft  bifnninm  ] 
Graevio  non  displictbat  altora 
leciio,  pojl  bicnnio.  Ariiintine 
iiiae  ruiil.  liiuil  biennium 
fjiiomoflo  coni[aii.in<liim  lit, 
vide  npud  l\igiuin  ad  A.  C. 
32.  n.  2.     £hx. 

Rnvrnnnin  trnnstnlit  :  rtr.  ] 
Erncriciiim  in  to  Ai,  <|uo(l 
eurn  noii ,  ut  moseiat,  a  tii- 
«jn)|.)io  iii  cniceiem  abdin  tuni 
neraii  iiillit.  Traitfiulit  au- 
tcm ,  (|iiia  non  in  patii.im  rc- 
niiit,     icd    alibi ,     ilavvnuae. 


lialiitarc  iiiirit:  do  qiia  re  lioc 
\eibum  dicitiir.  iit  irtiducere 
Aiip.  c.  2!..  ittm ,  traiicere , 
i\  tinns  iliimeii  dcducti,  lujira 
c.  «>      Ekn. 

C«p.  ai.  l't  prorinriaselr.] 
Jfacc  cft  ]<(iiconridaris  potc- 
iias,  liac  \i.  (pia  (Jaelares  ex- 
tra  Uibeot  ulurparunt,  ncinpe 
intiiuta  in  nmnes  provincias. 
rrlpondokattpic  potili.iti  tri- 
buiiiiiae   in   Lrbr.     ¥.ny. 

Sinmlffiin  crnfiim  af^rrrt] 
Sed  iinc  Ceoluris  nomiiie,  de 


TJBERIUS.  »63 

nere  revocatiis,  iam  qnideni  affectum,  fed  ta- 
1)1  en  Ipirantem  adhuc  Auguftum  reperit:  fuit- 
que  ima  fecreto  per  totum  diem.  Scio,  vulgo 
perfuafum,  quafi,  egreffo  poft  fecretum  fer- 
nionem  Tiberio,  vox  Augulti  per  cubicularios 
excepta  fit:  Mifcrmn  popuhun  Roniajinm^ 
cpti  Jiih  Lcnn  lcniis  maxillis  erit,  Ne  illud 
quidem  ignoro,  aliquos  tradidiJie,  Auguftum 
palam  nec  disfimulanter  morum  eius  diritatem 
adeo  improbnffe,  ut  nonnumquam  rcmiflio- 
res  hilarioresque  fermones,  fuperveniente  eo, 
abrumperet:  fed  expagnatum  precibus  uxoris 
adoptionem  non  abnuille ;  vel  etiam  ambitione 
tractum,  ut  tali  fuccellore  defiderabilior  ipfe 
quandoqne  fieret.  Adduci  tamen  nequeo,  quin 
exiftimem,  circumfpectiflimum  et  prudentiiri- 
nium  principem,  in  tanto  praefertim  negotio, 
nihil  temero  fecilXe :  fed  vitiis  Adrtutibusque  Ti- 
berii  perpenfis,  potiores  duxifle  virtutes:  prae- 
fertim  quum  et  reipublicae  cauffa  adopiarc  fe 
eum  pro  concione  iuraverit;  et  epiftolis  aliquot, 
nt  peritiflimum  rei  militaris,  utque  unicum  po- 
puli  Piomani  praefidium  prorequatur.  Ex  qui- 
bus  in  exemplum  pauca  Junc  inde  fubieci.  P^a~ 
Jcj  iucuniliffunc  liherij  et  fcliciter  rcin  c;c- 
re^  iixoi  y.xi  rxi<;  IsUvffaiq  cr^arjjycjy,  — ^     Jucun^ 


confilio  Maecenatis,  apud  DIo-  inalorl     vel    longlorl   cniclata. 

nem.     Itaque    numquara    rcpe-  Refpexit    Auguiiiis    ad    Tiberii 

rias   AufjUltuin,  aut  Tiberiuin ,  naturam   facvani    et    lcntam, 

Cenrorem,   iii  numis  dici.    Pa-  ut  Suetonius  vocat  c.  57.    Enii. 

gius  ergo  niale  Ccnforem  vocat  Nc    illud    tjitidem]       Vulgo 

TiLerium  ad  A.  C.  I2.    Ern.  Nec,    vulgarl  vitio   et  librarlo- 

Suh  tain  lenlis  maxillis  erU'\  ruin  et  eilitoruin  in  locis    miil- 

U.  e.  quae  fiangeront    ct  com-  tis.     Oplimi    codd. ,     euaiu    ex 

minuereut,    led   lentc    ct   cum  noitris,  liabent  Ae. 


264  SUETONU 

(lljjijncj  et  j  ila  fim  fclivy  n)iv  forliffimo ,  ' 
et  dux  vouiuoira.Ts ,  P^ole.  Et,  Ordinein  arjti- 
'vorum  tuoruinl  Eg,o  iwro ,  ini  Tibcri ^  et 
inter  tot  rerum  diffcuUaies  ^  njci  roGx-jrry 
^x^-viAixv  Toiv  (Trgxr6ucy.bV(i)v .,  noTi  potuifje  (juem- 
quam  prudentiu.s  gerere  fe^  quam  tu  LS^ejfe- 
ris a  eaijt.imo.  Hi*  r/uoque  j  c/ui  tccum  fue- 
runt  omncsj  conjiicntur ^  iw.rfufn  illuni  iii 
te  pojfe    dici: 

Uniis  honio    nobis  vigilando    rejiitnit  rem. 

Si\c  qiiid  inciditi  de  quo  fit  cogitandum  di- 
li^entius  j  Jwe  quid  Jiomachor  j  valdcy  nie- 
dius  fidiuSj  TiOcrium  meum  defidero ;  fuC' 
cuirilque   vcrfus  ille  Homcricus: 

ToVTOV    d*    i7XOU.ivOlO  ,      XX]    bK    TTVOOt;    Xld^OflivOlO 

AjJ.\^M   vo(TT}j(Txtfiev ,    iirl  iripi  oTJJe  vo)j<Txt. 

j4tl eniialum  te  ejfe  conliniialione  lahorum, 
quuni  audio  ct  le^o  ^     Dii  me  pcrdant ,     nifi 


Ita  fim  felix']     Conf.    Oct.  otTroSiiuiav,  «•T^o5i/ju/av.    Vul- 

C.   28.      Sic     veteres     per     vota  g.uuin  vcnim  crfilo.     vSermo  ell 

fua     iiirare     vel     aliqui<l      asle-  de     militibus     univerlis.        Sed 

v«rare  folebant.   Vide  Valel.  ad  militibus   proprium    eJt   verbum 

Ammian.  24,  3.    Diverfiim ,  fed  i^naviae.      Enx.  U     non 

ex     eodem     genere ,     illud    elt  qiiaeritur,     fed   quid    liuic  fen- 

deinde,    Dii   me  perdant,  t<-nfiae   magis    roi\vt?niat.     Non 

KouijUfaiTxrf  ]    Libri    quidain  igiiur       displicet     Oudendorpii 

SXiSoUAfTTXTt ,   aiit  finiiie  (|uid  ;  aToo^uuiJt      Mox  in  Eniiii  ver- 

qiiae    funt  viiiof.i  :    l.ilicm  d»-be-  fu    pro     cunctando    poluit    vi- 

bat   pffi'   »u3ou>.fWTaTF  ,   aut  fu  gilando,   licentia  veteribus    fie- 

Peu^tUTmrxTi.     S.d   ea     tamcn  rjiienti,  qua  el  Cicero  ufus  elt. 
ell      glulTa.        Nfui|LiO<     dicitur  Siie,    tmquit ,    elc.]     InquiC 

etiam    prq    prrito ,     idoneo   ad  abell     libris     pluribus ,      eliaiu 

aliquid ,  iit   de   liifioricis,    j)hi-  jioliro:     qiiod    placet      Ouden- 

lofopbis    »<tr.     Vide    Werfelin-  dorpin.       Delevi.       Fliain    poft 

guiin   .ii|   Diyddr.    I,   6.     Kr\.  \n  .^llenuuluni  ••!<.    niilla   lalis 

rxdi/jujfitxj       Libri     quiJun  uul&    nuvac    ^«jfffM^:  d«c    crat 


TIBERIUS. 


265 


eohorrrfcit,  corpi!<i  meum:  tcqiie  ros^o ^  ut 
parcas  tibi:  uc,  Ji/e  laniuiere  audicrinius ^ 
et  ego  et  matcr  lua.  cxfpircmusj  ct  dc  fum- 
ma  impcrii  fui  populus  Piomanus  pcriclile- 
tur.  Nihil  inlcrcjlj  Dalcam  ipfe  nec  nc  _, 
Ji  tu  non  amlchis.  Deos  ohfecro  ^  ut  le  no^ 
bis  confervent j  et  i>alere  nufic  et  femper 
patiantur _,  fi  non  populum  P\.omanum  per- 
ofi  Junt. 

ExcefTum  Augufti  non  prius  palam  fecit,  aa 
quam  Aorippa  iuvene  interempto.  Hunfc  Tri- 
bunus  miiitum  cuftos  appolitus  occidit,  lectis 
codicillis,  quibus,  ut  id  faceret,  iubebatur. 
Quos  codicillos,  dubium  fuit,  Auguftusne  mo- 
riens  reliquilfet,  quo  materiam  tunmltus  poft 
fe  fubduceret;  an,  nomine  Augufti,  Livia,  et 
ea,  confcio  Tiberio  an  ignaro,  dictalfet.  Ti- 
berius  renuntianti  Tribuno ,  factum  elfe,  quod 
imperallet,  ncque  iinperafje  fcj  ct  rcddilu- 
rum  eum  Scualui  rationcm  ^  reCpondit;  in- 
vidlam  fcilicet  in  praelentia  vitans,  Nam  mox 
lilentio  rem  oblitteravit. 


nerenaria.        Ei\n.  Neque 

in   Longol.    legitur   inquii. 

Teqiie  roi^o'^  Longol.  et 
jnulli  alii  apiul  Oudencl.  ha- 
bent  oro ,  quod  niagis  placet 
Viro    cloctillimo. 

De  finnma  imperii  Jui] 
Draketib.  a^  Liv.  38,  20,  7. 
prohat  lectionem  codicis  Mem- 
nilani,  cjui  to  de  omittit:  item 
Ouflendorpius.  Latinltas  pa- 
titur;  fed  eit  tamen  durius  in 
Suetouii  [acJiitate.  Ern.  rvion 
5uttoiuum_   hic    legimus,     fed 


Auguftum.  Et  in  hoc  ferenda 
forlan  |iraepoiitio ,  (cf.  Octav, 
c.  sG. )  cjuam  et  Longol.  prae- 
bet ,  et  piericjue  alii. 

Cap.  22.  Uc  id  fnceret ,  iu- 
behatnrl  Mff.  quidam  noii 
liahent  ut ,  itern  ed.  Rora. 
fec.  ,  quod  plncet  Viris  dociis 
quibusdam :  ei  lunt  alla  liuins 
iormae  exempla.  Ed.  Rom.  pr. 
quibus  id  facere  iubcbatur ; 
quae  eil  fornia  legitima,  fed  e 
correctione ,  ut  videtur.  Erw. 
Conf.  ad  Cic.  pro  Domo  c.  17. 


266 


SUETOKII 


23  Iiiro  mitom  trlbuniciae  poteftatis  coacto  Se- 
nntu,  iaclioat.iqiif}  alJocutione,  derepento  velut 
iuipar  dolori  congemuit:  utque  nou  lolum  vox, 
ied  ut  et  ipiritus  deficeret,  optavit;  ac  per- 
legcnduni  liiirum  Drufo  iiiio  tradidit.  IUatuui 
deinde  Auc^ufri  terumeutura,  non  admiiris  liijna- 
Ir-rihus,  iiiii  renatorii  ordinis,  ceteris  extra  cu- 
riam  iic;ua  aguolcentibus,  recitavit  per  liber- 
tum.     Teitamenti  initium   fuit:     Quoiiirmi  fini- 

Jh a  FoJtiina  Gaiiini  vl'  Liiciiun  Jdios  mihi 
erijytiii  j  Tiberiiis  Cacjar  luilii  c.x  parl c  fli- 
inulia  ct.  fcjctanlc  Jicrcs  cflo.  Quo  et  ipfo 
aucta  iufpicio  eit  opinantium,  fucceJlorcm  ad- 
fcitum  cum  neccilitato  mac;is  tqnaui  iudicio; 
quando  ita  praciari   non  abstinuerit. 

24  Priucipatum,  quamvis  neque  occupare 
coufeiliui,  ncque  a:,'ere  dubitaili^t,  et  Itatione 
rnilituui,  hoc  eil,  vi  et  ipecie  donn'nationis  as- 
fiunpta,  diu  tamen  reculavit  impudentiilnno 
inimo ,    nunc  adJiortantes  amicos  increpans ,   ut 


C.ip.  9.4.  I/^^crf]  Intell. 
exficore,  urur|jan<Ia  trihnniri.i 
potelt.i«r,  et  llatione  iiiilitum 
aslumonda.     £r>. 

Recufa\'it  tmpudcntijjimo  mi- 
7/10]  rrinio,  L.itin.ii;  .Turcs  iie- 
eclTario,  utopinor,  liic  ofien- 
iluiiuir.  ft  aflvi-rhium  iinpu- 
tlpuiijjjmr ,  nou  itnpudeniiljl- 
inn  animo ,  <lcliilerant.  Do 
in<lc,  iie  verutn  (juiilcm  clt, 
Tiljfrium  rccufnjfe:  nam,  quo- 
modu  rccufat,  r|ui  occupat ,  ct 
a^fumit,  ot  apii?  iet\  fiinula- 
Imt  ,  ft'  reruftre.  At(]uc  Imc 
\oluii  Suulonius  diccrc,    itulta 


ct  indccora  finuil.itlonp,  .nut, 
por  iuipuflcntillimam  limulario- 
neni .  n^culafre  principatum ; 
riuofl  non  cU  impndeniiffimo 
nniino.  Ii.kjuc,  c|uitlcjuid  liur- 
maiiuus  contra  dicat,  probo 
fiim  Graevio  clcgantcm  I.  F. 
(ironovii  coniccturam :  impu- 
dentijjlmo  mimo ,  quam  ct 
Dukorus  prubat  ad  Flor.  2, 
1.,,  5.  Sic  ci  in  marf^inc  .  li- 
liri  Gryphiani  cll.  Ell  aulem 
uruatum  Sui-tonii  verbum.  Vi- 
«Ir  (^alii;.  c.  45.  Otb.  c.  5.  Er.x. 
r.ii.im  1'erijion.  probabat  jjul- 
cbcrriniJja   correciiuncm,  iicoi 


TIBERIUS.  2G7 

ic^nnros ,  qunnr.i  belliia  elTet  impenum;  niinc 
2-)rccantem  Seaatum,  et  procmiibeiiteiu  fibi  atl 
£;cnna ,  ambiguis  rciponlis  et  caliida  cunctatio- 
ne  raspendens:  nt  qiiidam  patientiam  rumpe- 
rent,  atque  niiiis  in  tumuitu  ])rocIamaret ,  ylnt 
a^ai j  ant  dejijtat:  alter  coram  exprobraret, 
CeteroSj  quod  polliciti  Jint,  l.arde  praejtaie: 
fed  ipfinn.j  cjuod  piaejiet j  tarde  poliiceri. 
Tandem  quafi  coactus,  et  querens  uiijeram 
et  oucrojani  iniujii^i  fihi  Jenitutem j  rece- 
pit  imperium:  nec  tamen  aliter,  quam  ut  de- 
poriturum  fe  quandoque  fpem  faceret.  Ipfius 
verba  funt  haec:  Duni  x^eniam  ad  id  tenipus^ 
fjuo  twbis  aequum  pofjit  uideri j  dare  ^ws 
aliquam  fenectuti    meae  requiem, 

Cunctandi  caufla  erat  nietus  undiqne  im- 
minentiuin  discriminum:  ut  faepe,  lupum.  Je 
aurihus  tenere  j  diceret.  ]Sam  et  fervus 
Acjrippae,  Clemens  nomine,  non  contemnen- 
dam  manum  in  ultionem  domini  compaiarat: 
et  L.  Scribonius  Libo,  vir  nobilis,  res  novas 
clam  moliebatur:  et  duplex  feditio  militum  iii 
Illyrico  et  in  Germania  exorta  eft.  Fiagita- 
bant  ambo  exercitus  multa  extra  ordinein:  an- 
te   omnia,     ut  aequarentur   ftipendio  praetoria- 


Pitilinken.  Defondl    tamen    vul-  commentaril    vlcem    'praeltaljlt 

giiiam  pmabat  Omlendorp.  *iuo-  locusDionis  lib.  57.  inlt.   Eun. 
bus    verbis    illis    ad    feqq.    tra-  jAipum  fe  —    tcncre'^     Pro- 

liendis ,    id    c]uod   ctiam    libra-  verbiura   Graccum   ue   iis ,    rjui 

rios    jderosfjiie     fecifle,    corum  nec    rem    fusceptam    omittere, 

inlerpunctio  docel :    fed  fiuflra.  neque     in    luscepta     /ine    peri- 

Sunt     hacc]      Delct    prono-  culo  perfcverarc  poflunt.    Conf. 

men   Oudeiulorpius  e  Alir.    ali-  Ter.   Phorm.    5,   2,    2i.    et    ibi 

quot.    Kon  male.     Erx.  Donat. 

Cap.  25.     Jilctus}     In   h.  I.  £tip.  pr.  Germaniciani.   Oui- 


aGs  SUETONII 

nis  Gonnnnlciani.  quldem  etinni  principem  de- 
treclabant,  noa  a  l'o  datum:  fununaque  vi  Ger- 
manicum,  qui  tum  iis  praeenit,  ad  capeHen- 
dam  rpmpui)Iicam  perurgebanf,  quamquam  ob- 
Xinnate  reliliciitem.  Quem  maxime  calum  ti- 
nien.s,  partes  ilbi ,  quas  Senatui  liberet,  tuen- 
das  iu  repuf^lica  depopofcit:  quando  univer- 
fae  fufficere  lohis  nemo  poflet,  nili  cuni  altero, 
vel  etiam  cum  pbnibus.  Simulavit  et  valetudi- 
liem,  quo  aequiore  animo  Germanicus  cele- 
rem  ruccefTionem,  vel  certe  Ibcietatem  prin- 
cipatus,  operiretur.  Comporitis  feditionibus , 
Clementem  quoque,  fraude  deceptum,  redegit 
in  poteftatem.  Libonem,  ne  quid  in  novitate 
acerbius  fieret,  iecundo  demum  anno  in  Se- 
natu  coarguit,  medio  temporis  Ipatio  tantum 
cavere  contentus.  Nam  et  inter  Pontifices  la- 
crificanti  iimul,  pro  fecefpita ,  plumbeum  cul- 
trum  fubiiciendum  curavit:  et  fecretum  peten- 
ti,  non  nili  adhibito  Drufo  fiiio ,  dedit:  dex- 
tramque  obambulantis,  veluti  incumbens,  quo- 
ad  perageretur  fermo,  continuit. 
26  Verum   liberafiis    metu  ,    civilem  admodum 

inter  initia,  ac  paullo  nuuas  quam  privatiim 
egit.  Ex  plurimis  maximis(|ue  honoril)us  praeter 
paucos  et  raodicos  non  recepii.     Natalem  fuum, 


dfiin]     Pr.iPtoriaiii   .icripiel^anr  cinnl     (jniihrn.       Viilgflris    i\i- 

in   flicj    Lirios     <lcii.iiIos,    niili-  liinrtio    f.illam    liabct    el    l.ni- 

tes   lepionarii     fiMpnIos,    e    for-  niiatmi    vt     ro.itcnilain.      \  idit 

niiil.i   nipentlii  a  Caefaie  f.ict.i.  iam   frrizontns. 

\  iclc   Tac.    Aiin.    i,    17.     Coijf,  In    nofiifite']      Intell.    novi- 

Murinnnnum    do    Vofti!;.    c.    9.  tatem     impvriit     qmiiM     ailbn'' 

inpr,   Gronovium    Ac  Smt.  5.   a.  novus    efTot    princeps. 

Enjf.  InicrpunciionA    corrr-  InirrPontifice^tfacrificamii] 

cta    iunctiiii    lciipfi    Germani-  Siinititer   aptid    LiTiuin    to,   7. 


TIBERIUS. 


z6g 


plebeiis  incurreiitem  Circenfibus,  vix  unius  bi- 
eae  adiectione  honorari  pafius  ed.  Templa, 
flamiiies,  facerclotes  decerni  fibi  prohibuit: 
etiam  Itatuas  atque  imagines,  nifi  permittente 
i'c ,  poni:  permiUtque  ea  fola  coixiitione,  ne 
inter  fimuhicra  cieorum,  fed  inter  orna?nenta 
aediiuu,  ponerentur.  Interceilit  et,  quo  mi- 
nus  in  acta  fna  iuraretur,  et,  ne  menfis  Se- 
ptember,  Tiberiu*;  October,  Livius,  vocaren- 
tur.  Praenomen  quoque  iMPEnATORis,  co.frno- 
menque  Patris  Patriae,  et  civicam  in  vefribu- 
lo  coronam  reculavit.  Ac  ne  Augusti  quidem 
nomen,  cjuamquam  hereditarium ,  ullis  nili  ad 
reges  ac  dynaftas  epiftolis  addidit.  Nec  amplius 
quam  mox  tres  confulatus,  unum,  paucis  die- 
bus,  alterum  tribus  menfibus,  tcrtium  abfens, 
usque  in  Ichis  Maias  gefiit. 

Adulationes    adeo    averfatus    efi,    ut  nemi-  27 
nem  Senatorum,  nifi  aut  officii  aut  negotii  cauf- 
fa,  ad  lecticam  fuam  admiferit:  confularem  ve- 


inetimnm  caedat,  A"  PontlGce 
ciicitiir,  ut  recte  ibi  moiiuit 
Dukerus.    Ern. 

Cap.  26.  In  acca  fua  iitra- 
rptur]  Invcntura  Caefarum, 
ail  fiabilieni^am  dominationem, 
iam  fub  .^ugufto  ufurpatum, 
ut  vcl  ex  Ovidio  notuni,  ut 
acta  fua  vim  legum  babereiit: 
nam  in  libera  republica  ia 
le^cs    iurabatur.     Enx. 

Tertintn  iisque  in  Idus  Ala- 
ias]  De  hoc  loco  vitie,  cjuae 
(lixinius  in  Excurfu.    Enx. 

(.3.p.  27.  ^ut  ojjicti  auc 
ne^otii    caujja]       Ml.    Copel. 


habuit  nift.  nut  nfflcii  aiit 
nrgctii,  cai/f/a,  quod  prolja- 
bat  Burmannus:  recepit  Ou- 
tlcndorpius.  Si  tantiim  ne^otii 
caiijja  fequeretur,  iple  qiio- 
que  proburein;  nam  in  eo  ne- 
ccflitas  quaedam  intelligi  pof- 
fet :  quod  non  eft  in  primo ; 
in  quo  tantum  efi.  lionos,  qui 
liabetur,  ut  in  Aug.  c.  53. 
Erx.  Hic    ipfe    locus    refu- 

tat  Ernefiii  opi:;ionem.  Non 
civile  fuilTet,  fed  fuperbum, 
reraovere  a  fe  eos ,  qui  nego- 
lii  caulla  advenifTent :  ojficii 
autcra,  i.  e.  honorit  caujfa,  qui 


270 


SUETONU 


To  fatisfacientem  fibi,  ac  per  geiiua  orare  co- 
naniem,  ita  riiriLi£jerit,  iit  caderet  fLipinus;  at- 
qLie  etiam,  fi  «piid  in  fermone,  vel  in  continna 
oratione  blandius  de  fe  diceretur,  non  dubita- 
ret  interpellare,  ac  rr^preliendere,  et  coiiiiiju- 
tare  conriuLio.  Dumiiins  appellatus  .a  qnodam, 
dennntiavir,  ne  fe  amplius  contumeliae  canlTa 
nominaret.  AlrLim  flicenlem,  Jacra.%  eius  oc- 
cupnlioncs ;  et  rurfus  aliLun,  aiiclore  eo  Se- 
natiiin  Je  a/Jiffej  verba  mutare,  et  pro  /ti/- 
ctorc ,  JiiaJorcTtij    pro  facris ,     lahoriojas  di- 


cere  coegit. 


28  Sed   et   adverfus  convicia  malosque   rumo- 

res,  et  famofa  de  fe  ac  fLiis  carmina,  iirnui.s 
ac  patiens  fLibinde  iactabat,  in  cii'ilatc  fiijc- 
ra  lirfijua?n  Tficntemquc  liberas  cjfc  dchrri\ 
Et  quondam,  Senatu  cognitionem  de  eiusmodi 
criminibus  ac  reis  flagitante:  Noti  tnntuni  „ 
inqiiit,  otii  Jiahenius  ^  ut  impUcare  nos  pJu- 
rihus  neprotiis  dcbeanms.  Si  Jianc  fe/iejtrani 
nprnieril is  j  niJiiJ  aJiud  atfi  fiiwtis  :  oniniinit 
ininiiciliae  hoc  praelaxto    ad   nos    dcjercn- 


vcHPrant,  lios  fi  non  aclniifilTer, 
exprobravillet  eo  neglia/Titiam, 
qiiod  noii  (Kotius  in  J'.i!aiium 
iviir^nt  longiore  via.  Senfum 
hene  cef)it  Ou<lt'niloi-p.  No- 
luit  Scrratorc»  aiit  praeripuos 
Equitiim  Iffciiram  riinm  coini- 
tari ,  \\\.  faiellil«s;  vcriim  /i 
r[iii«  aift  oRicii,  aiit  imMii  i 
privativc  no^clii  raiiffi  fe  ailiii; 
velivt .  fatile  arlmilit.  ISon 
<lnbita>t  iqitiir  addcre  nifi, 
«juoil  ct  iniiisi!"  Vindobb.  rt 
C*uclf.  I.  iiabtnt.     I>Iux  conjtt- 


larem   infcll.    Hatcrinin ,   tit   a<l 
Tac.  Ann.  i,  15.  monni. 

Cap.  2S.  Si  hanc  —  a^ifirr 
tis^     P«ri«on.  com.  Jinet ,  f< 
lioc,     patefacta    haec    fcncltu, 
occa/io   «laia. 

yfd  nns]  SIc  eilam  Mf. 
I.yftr. :  intclllgit  autfin  fc  et 
Sciiatiim.  Scnfns  «fi:  a»l  v«» 
d»»ffrcnt  homlnci  conliri.t  cri- 
niin.i  ,  inntum,  ut  ulcifcantiir 
iniinlry^s    fiio«.      Fivx.  Mo\ 

Irnillime   clliit,    tocutas   alitfr 
Juciit,    pro    ilitia  \cl   ccuvi'    ' 


TIBERIUS. 


271 


Cur.  Exftat  et  fermo  eiiis  in  Senatu  perclvili.s: 
Si(jiiidc.ni  lociitus  aHt.cr  fueritj,  dabo  opc^ 
raai  j,  ut  ratiotietn  factorum  meormn  diclo- 
ruiuijue  reddam:  fi  perfeveraverit ^  iusiceui 
cum   odero. 

Atque  hac  eo  notabiliora  erant,  quod  ipfe  29 
in  appeliandis  A^enerandisque  et  fingulis,  et  uni- 
verlis,  prope  ex.cellerat  humanitatis  modum. 
Disrentiens  iu  curia  a  Q.  Haterio,  I^nofcaSj 
inqidt,  rogoj  Jl  quid  adveifus  tc  libcrius , 
ficut  Senalor^  dixero.  Et  inde  omnes  allo- 
quens:  Dixi  et  nunc^  et  faepe  alias  j  P.  C^ 
bonum  et  falutarem  principem^  quem  7'05 
tanta  et  tam  libera  potejiate  inftru.TiJiiSj. 
Senatui  Jersire  dcbere ,  et  univerjis  civibus 
faepey  et  pJerumque  etiani  fm^ulis  :  neque  id 
dixijje  me  poenitetj  et  bonos  ct  acquos  et  fa- 
'venies  uos  Jiabui  dominos  j  ct  adhuc  habeo. 


revocarerit.        Pcrperam     "yill. 
aliquot    alicr. 

Cap.  29.  Excrjfcrat  liumn- 
nitatis  jnorlum]  In  exeniplo 
aliero,  quoil  ad  univerfuni  Sp- 
natum  pertluct,  nioclus  txce- 
flitur  in  eo,  <juo<i  cllcit,  le 
Jcrvirc  delicre  Senniui  etc. , 
et  quod  Senatores  vocat  do- 
minos  (uos.  Illud  quldem  clt 
paullo  amplius,  quam  Grae« 
vius  putabar  ad  Cic.  Offic.  i , 
25.,  quem  liic  laudabat  l>rouk- 
liiifius,  tueri  rempublic.im ,  et 
fiia  commoda  publicis  poltlia- 
bere.  T^  am ,  qul  hoc  princeps 
«licit,  non  exc«tlit  modum  bu- 
manitatis.  Ita([ue  hac  oratione 
«lunes  fere   utuniur,  ut,  fe  rfti- 


piiblicap  cauffa  impcrarc,  di- 
cant,  rntnqiie  le  recturos  c  pu- 
blica  uiilitate.  Serrirc  Senatui 
efl,  cfle  in  poteltate  Senatus, 
et  facere,  ciuae  is  vclit,  to- 
lujnque  fe  ad  eius  voluntatcm 
coufene:  iJtjue  plarnlTime  pa- 
tct  ex  eo ,  quod  mox  Seiiato- 
res  appellat  dominos  fuos ,  et 
ex  ratione  adclita,  ]irc»pr-^r  quam 
fe  non  poeniteat,  dixifTe:  prin- 
clpem  bonum  fervlre  debere 
Scnatui  etc. ,  nerape,  quod  vii 
deat,  fe  fervire  dominis  bonls 
et  aeqnls;  qulbus  non  gra^e 
eft  ftrvire.  Eaclem  epubs^ta 
funt  in  illo  ve^ficulo,  cpieiu 
populus  in  minio,  projirlfl  cii- 
ctum  a  fezvo   d»  doaiiuo    fuu. 


272  SUETONU        «^ 

50  Quln  etiam  fppclem  llberratis  qnandam  in- 
duxit,  coiilervalis  vSenatui  ac  inngiltralibus,  et 
maieliate  priltina  et  poteftate:  neque  tam  par- 
vuin  quidquam,  nec[ue  tam  mac;num  j)ublici 
privatique  noi^otii  liiit.  de  quo  non  ad  P.  C.  re- 
lerrelur.  De  vectip^alibus  ac  monopoliis,  de 
exfiruendis  reficiendisve  o|)eribus,  etiam  de  le- 
gondo  vel  exauctorando  milile,  ac  le^^ionum  et 
auxiliorum  deicriptione ;  denique,  quibus  im- 
perium  prorogari ,  aut  extraordinaria  bella  man- 
dari,  quid  et  qua  lorma  rei!,um  litteris  relcribi 
placeret.  Praelectum  alae,  de  vi  et  rapinis 
reum,  caullinu  in  Senatu  dicere  coegit.  Kum- 
quam  curiani  nili  folus  intravit:  lectica  quon- 
dam  introlatus  aec^er,    comites  .1  le  removit. 

51  Quaedam  adverrus  fententiam  fuam  dc- 
cerni ,  ne  quefius  quidem  elt.  Negante  eo ,  d<^- 
ftinatos  mai^iftratus  abelle  oportere,  ut  prae- 
fentes  honori  acquiefcerent,  Praetor  dellizna- 
tus     liberam    legationem     im])etravil:.       Iterum 


de   Aii,s:urto    capichat:    Atig.   c.  tupndo  leglonuni  et  auxiliortiiu 

55.     O    doinintiin    npquuin    et  niiineio.     Sic  verbum  drjcrilie-' 

bonuin!     Ei\N.  re  faepe  (licitur.     Cic.   Verr.  j, 

Cap.  30'     Rfferrftnr]      M.l-  25.  drfcrihere  ciiitatibus  /tim- 

lim  rrferret,   fjuia  niuo«ii,  in-  mas  pecnninrum.  Erx.          Alii 

dnrit   fprcirin.     ^ili   foite  re-  nialiint    difcript.  ex   Memni. 

fpexit   Siietonius    ad    n-lalioncs  Prurfectum  alar]   H.  r.  Eqiil- 

ab    aliis,   v.   c.   Quaefiore ,    no-  ttitn  ,   auxiliaiiorum :    refponilet 

tnine    Caefaris ,     factas,     qiioJ  tiibuno:      talisque      ett      apiid 

mavull    OiidenHorpius.       Eni«.  eqiiitcs    et    focios.     qiialis    liic 

Quo«l  vernm    ell    unicp.    Imell.  apnd    lcpiones.    nifi    malis    bis 

ab    iis    omnibiis,     qiii   iiis   rrio-  ti>inpori1uis    cnmparaie  ciiin    le- 

rrii(li    li.ibereiit  cx   veti-ri    niorr  gJlo    legionij. 

reipubl.,    etiam    non    niainlan-  Cap.   31.     JJheram    lrp_<ttio- 

lo    )>riiiripc.  tirm]     De  liber*  Ir^aiione   nos 

fjrfcriptionr]     H.   c.    cunili-  viJc.inl    tiroues    in    CUrc    Cic 


TIBERIUS. 


273 


cenfente ,  ut  TrebianivS  legatam  in  opus  novi 
theatii  pecuniam  ad  nmnitionem  viae  transfer- 
re  concederetur ,  obtinere  non  potuit,  quiii 
rata  voJantas  leejatoris  ellet.  Quum  Senatus 
confultum  per  discellionem  Forte  Heret,  trans- 
euntem  eum  in  alteram  partem,  in  qua  paucio- 
res  erant,  locatiis  ell  nemo.  Cetera  quoque, 
nonnili  per  magiliratus,    et  iure  ordinario  age- 


Ind.  Le.i^g.  luliarum.  Ern. 
Paullo  aiiie  Boheiiiis  coni.  ho- 
Ttori  adfuefcerent ,  qtiod  onini- 
no  rccipi  volebat  Rubiiken. 
Hunc  libenter  (e()i]or,  quum 
iipn  intelligam,  cjuo  fenlu  di- 
catur  li.l.  acquicfcere  :  et  fimil- 
lima  elt  locuiio  rcipubl.  adjue- 
fcere   Ociav.  c.   5S. 

Cenfente  —  —  obUnere'^ 
Non  dubito,  cenfente  e^Q  a 
Suetonio  ;  piaecedit:  nes,a.nte 
eo.  Obtincri  euiidera  lcripfif- 
fe ,  credo,  ut  e|l  in  ed.  Sieph. 
Etenim  nou  iple  obtinere  vo- 
luit,  fed  Trebiani.  Senfus  eft: 
Trebiani  non  potuerunt  obti- 
nere,  eifi  Tiberius  cenfuifTet, 
ipfis  concedendura  effe ,  quod 
vellent.  Una  ratio  reltat  defen- 
dendae  vulgatae,  quam  omnes 
libri  habeiit,  fi  iliud  cenfente 
ablolute  pofitum  dicamus,  pro 
quum,  vel,  etfi  cenfucrat. 
Sic  Claud.  c.  15. ,  ubi  vide. 
Id  placet  Oudendorpio.  Ern. 
Eftu^iiim  boc  tii  avaxoXou^ou, 
non  niHuis  probanduni ,  quam 
Sic-poani  conectio.  Sed  exem- 
pla  fius<l(;ra  formae,  a  Du&eio 


ad  Flor.  4.  12.  p.  goa.  et  ab 
Oudendorp.  ad  Caef.  B.  G. '-,  4. 
(convocatis  fu  is  clientibus , 
facile  eos  incendit)  allata, 
non  lunt  omnia  plaue  fimilia ; 
loco  autem  polteriori  fimilli- 
ma  elt  ftructura,  qua  S.  uti- 
tur  Caef.   c.  79.   revcrtente  eo 

—  ftatuam  eius  etc.,  ubi  ta- 
men  vi.x  melius  fcribi  poterat: 
id  quod  non  raro  aniaiadver- 
tas  in  hoc  genere  negligentiae. 
Sunt  vero  etiam  apud  optiinos 
fcriptores  cxempla  durifllma  us- 
que  ad  vilium :  ut  Cic.  Tufc. 
5,  14.  Philipp o  m  i  nit a/iti 

—  q  naefive  runt  f  ubi 
Ernelt.  falto  correxit  minitante, 
quem  Virum  doctum  faepe  no- 
tavi  in  his  confiructiQiiibus  va- 
rie  errare.  Veliem  tandem  ex- 
filteret  iuvenis  rccte  inftitutus  , 
qui  mulia  ct  diverfa  genera 
Tu/v  avaxeXci/9to)i/  accurate  di- 
fiincteque  tractaret;  qua  eadem 
opera  pluriiijaeedilorum  Trapx- 
hiO^^^MGti^  facile  refelli  poflent. 

Inre  ordinariol  Vide  Ex- 
cur(.  ad  Caef.  c.  43.  ct  <m1 
CluLid.   I.  (..     E;\.>i. 


274 


SUETOlNn 


bantiir;  tanta  Confulum  auctoiitate,  ut  legati 
cx  Africa  adierint  eos,  querentes,  trahi  le  a 
Caelare,  ad  quem  milFi  lorcnt.  Noc  mirnni , 
qnum  palam  eilet,  ipfum  quoque  eiidem  et  as- 
furgere,    et  decedere  via. 

Corripuit  confuiares  exercltibus  praepoll- 
tos,  quod  non  de  rcbus  geliis  Senatui  fcribe- 
rent;  quodque  de  tribuendis  quibusdam  mili- 
taribus  donis  ad  fe  rcferrent :  quali  non  omni- 
um  tribuendorum  ipli  ius  lia?jerent.  Praeto- 
rem  coUaudavit,  quod ,  honore  inito,  confuetu- 
dinejn  antiquam  retulilTet  de  maioribus  IVu^s  pro 
concione  niemorandi.  QiK^iundam  illultriuni 
exfequias  usque  ad  rogum  IVequentavit.  Pa- 
rem  moderationem  minoribus  «juoqne  et  per- 
fonis  et  rebns  e.xlnlniir.  Quum  lUiodiorum  ma- 
giftratus,  quod  litteras  publicas  line  fubfcri- 
ptione  ad  fe  dederant,  evocafret,  ne  verbo 
qiiidem  infecLatus,    ac  lantumiuodo   ioiros   fab- 


Cap.  S2.  Cotifnrtiulincm  nti' 
tiquain']  De  tac  vide  Cic. 
Agrar.  2,1.     En^. 

Sinf  fiilffcriplionc'\  E  fJio- 
ne  intcllipi  juiiatit  ominionem 
voii,  in  fine  ef.irtolae,  c^'cw(r9, 
HPque  CTiini  aliml  tiim  in  pn- 
Vati»  ac  publicls  iiitfiis  lub- 
Icribpbatur.  ut  epiitolis  Pliiiii 
ad  Traiaiitim,  aliisque,  patei. 
Seil  noii  nego ,  mihi  Dionii 
il'am  interpictalionem  non  fa- 
li«  probari.  Non  cnim  con- 
venit  liiimanitati ,  (piam  tiim 
orniitab.U  Tiberiiii ,  i.b  oinif- 
fioiicm  TOu  fpcmdo  Kom.im 
•vocare  niu^jiruatu^iilhoJioruui, 


Hautl  (lubic  ^ntelligitnr  fub- 
frrijitio  noiniiium,  cuiu»  oniif- 
Jio  facit,  iit  nihil  decenil 
pofrir.  Ap««l  Modrfiinuro  1.  L. 
deacipiir.  ct  omiit.  Imred.  (Dig. 
20  .  2,  jo.')  fi  pojt  fulfcriptant 
cpiftolnin  .qiia  iiilTii»  crat  frr- 
Tus  liercditaiem  aJire)  tutor 
vtorialnr  ctc.  Subfcriptio  opi- 
fiohie  profecto  longe  «liiid 
cf^.  r[ri.tm  .iddilio  iW  t^^t90. 
Ifem  iiliis  I.»«is,  iniwrf.  fiib- 
frripfi'»  epiltoI.K»  ociumt.  iw. 
iit  niliil  *\\ni\  fit .  quAin  no- 
minis  fiiMVri^iio,  qiia  aucto- 
ritateiii  ej  i(*iila  ig  cipit .  uf 
Louie    rrl"ii|.!.i    ct    If^fs    prin- 


TIBERIUS. 


275 


rcrihere,  remiTit.  Diogenes  Grammatlcus,  dis- 
piilare  labbatis  Pihodi  iolitus,  veiiieiitem  eum, 
iiL  i"e  extra  ordinem  audiret,  non  admiFerat;  ac 
p(?r  rcrvulum  luum  ia  ["eptiraum  eiem  distule- 
rat.  Hunc  Piomae,  lalutandi  fui  cauira  pro  fo- 
ribus  adltantem,  niliii  amplius,  cpiam  ut  pofi: 
feptimuni  annum  rediret,  admonuit.  Praelidi- 
bus,  onerandas  tributo  provincias  fuadentibus, 
refcriplit:  Boni  pajioris  ejjcj  Loudere  pecus, 
noti  dc^luhere. 

Paullarim  principem  exferuit,  praeftititque :  55 
etli  varium  diu,     commodiorem  tamen  laepius, 
et  ad  utiiitates  publicas  proniorem,      Ac  primo 


cljjuni.  Npc  vero  docerl  potelf, 
aut  qiiistjuam  docuit,  lubfcii- 
ptionis  vcrbum  de  adoiitione 
voti  uspiam  tlirtum  fire.  Erx. 
PriHium  (ju.ierendum  elt  de 
rationo  grnmmatica  et  hifto- 
rica,  tum  demum  de  co ,  quod 
deceat.  Nec  interpretatur  Dio 
Suetonium ,  fed  ex  fuis  et  di- 
verfis  fontibus  narrat.  lam 
conf.  Baxterum  et  Gefn.  ad 
verfuni  Hor.  Serm.  i  ,  lo,  02. 
/,  pticr,  atque  meo  citiis  kaec 
fubfcribe  llbello.  Neque  fcrl- 
bentis  nomen  tum  fubjctibe- 
hatur  epiltolae,  fed  prnefcri- 
bebatur.  Tamen  non  nudum 
illud  Vnle  b.  1.  intelligendum 
eit,  fed  amplior  quaedam  pre- 
(?atio ,  quae  omifia  in  maium 
omen    trabipoterat. 

Sabbatis'^  Septimum  quem- 
que  diem  intellifji ,  fequcutia 
doccnt,  et  eft  in  promtii.  11- 
lud     auteiu    quaeii     poreft,    Js 


modus  loquendi  quomodo  In 
linguam  Laiinaui  veiiorit  ?  No- 
tum  autem  eli  e  I  uca,  Cice- 
rone,  Philone,  lofcpbo,  atque 
ipfo  Suetonio ,  niagnam  mtil- 
titudinem  ludaecrum  Roraae 
vixilTe,  camque  gentem  gra- 
tiofam  fuiffe  apud  Caefarem , 
Auguliumquc.  Inde,  ut  ab 
Gallis  in  Urbem  infulis  voca-* 
bula  Gallica ,  Iic  a  ludaeis  vo- 
cabula  quaedam,  et  ioquendi 
hunc  modum  ,  ia  Latinam  !Ln- 
guam    irrepliflc.     ¥.v^ix. 

Dist  u  !ern  f  ]  V  i  d  e  a  il  Ve  fp  a  f . 
c.  25.     Ern. 

Cap.  53.  Exffruit^  Noord- 
kerkius  Obf.  p.  5S-  Qnomodo  ? 
iuqiiit:  ludiciis  exercendis  in- 
vigilans.  Nempc,  quia  Itatioi 
de  his  fequitur.  Sed  ctiam  ad 
fequentia  cajnta  refereudum  elK 
Alii  liabcnt  exercuit  :  ncc  hoc 
male.  Sic  Plin.  Pan.  21.  f.  no- 
men     1'     /'.     czercere.       Enrr. 

S  a 


z-G 


SUETONII 


54 


eatenn.s  iatervi^^niebat,  ne  qnifi  pfrper.nn  )i(V 
ret.  Itaque  et  conftitutiones  qu.-isdani  Senatus 
relcif-lit:  et  niaG,iifratibus  ]>ro  uil;iiiia!i  cf>i;no- 
rcenlibns  plerunique  ie  oiterebnt  conliiiarinjii, 
as(i(,l«ibatque  iuxtim ,  vel  ex  .idverio,  iii  j)arte 
pi  iniori :  et  li  quom  reorum  el.Mbi  f^ratia  rnnior 
eiiet,  liibitus  aJerat;  indice{;qne  aut  o  plano, 
aut  e  <jiiaeiitoris  tribun.iJi,  let;um  et  reiipjonis 
et  noxne,  de  qua  cof^nofcerput,  adnioncbat: 
atfjue  etiani,  ii  qiia  in  publicis  moribus  deii- 
dia  ant  mala  conluetudine  labarent,  corriiien- 
da  luscepJt. 

Ludorum  ac  munorum  imponfas  corripuit, 
mercedibus  Icenicorum  reciiis,  paribusque  gla- 


At  iion  ulicatnm  vUletur  princl- 
pem,  regcm  exerccre.  Nt- c 
iil  .T|)ium  Joco,  ftd  exfrrcre , 
i.  e.  proieire,  quod  aiiie  l.ite- 
Liit.  Elt  eJi,'o :  olfemlit  iaia 
propalani  robus  iplis  poteit.i- 
TMU  prliicipis.  De  fe(|c|.  prae- 
jiiiit  principcm  vide  ilurm.  ad 
Pe;tron.   c.   5  j. 

Inicrt'enie/>at]  Non  eit  iim- 
iniciler,  aderat  publicis  iudi- 
ciis.  Sed  eit  li.  1.  verbum  iu- 
tis:  Interponebat  iuam  aucto- 
rltatem ,  decreium  eiiiun,  nr, 
c]uui)i  .SCtum  abolevit ;  c|und 
III  (.auUis  iuris  dicilur  ctiaui 
iulrr/ot/ni.      Enrf. 

(K^nofccnii/ius]  Iits  di- 
crntibiis.  Indic.it  cotijl/inrii 
iiniiirn :  il  i|uod  tiini  oinnia 
1111«  ordinario  act.i  ciicit.  .Mo\ 
pio  niixliiU  ex  Mil.  et  edd. 
^riu  luxliin    Uedit    Uudtiuloi- 


pius;  quod  eit  I.me  melius : 
11. un  iti.igiilratus  j>ro  tiibunali 
unus  tai:Uim  Icdet ,  non  plii- 
rei ,  iuier  ijiios  federe  poIHt 
])rinceps ;  niii  ad  conrtliariot 
ref.-rrc  velis,  ui  inier  eos  le- 
dtiit.     Erk. 

lii  fiaiie  priinori]  Intellige 
an>;uliini  nliernm  c|uemcuiu|ue 
iji  [i.iite  tribunalis  c|uadiildleii 
aii(.'rioii,  (|uem  1'aciiiis  cor/iK 
voi  at.  Ma^iliratus  ledet  in 
medio     rribunaii.     Ehn. 

Ji  plaiio]  8(?tleiis  eoHem , 
c]iio  iudtces,  loco ,  inlra  tii- 
l>ini.<l .  iion  iii  tiibunali  m.t- 
gilii.mis.  Noii  lalis  .ipte  liuc 
rcfert  rurM.'nlius  m.i;;ilirainm 
dr  pl.ino  iiiK  diceiiiein  :  n^iit 
Iiacc  III  iutlitio  facla,  contrx- 
tii-.    (locet.     £n!t. 

(  ..ip.  54»  Corripitil  ]  Iitimi- 
niinndi  iiutio,   c|ua«  Lic  Iubi*- 


TIEERnjS. 


277 


«llatornm  aJ  ceTtnm  mimenim  rednctis.  Co^ 
rintliioram  vaforum  pretia  in  immenriim  exar- 
filTe,  tresfjue  iniiUos  XXX  millibus  nuaiimrui 
veniire,  ^raviter  conquelbi.s,  adhiljejidum  ia- 
peilectili  niodnm  cenliiit,  annonamque  macelli, 
Senatus  arbitrahi ,  quotannis  temperandam  ;  da- 
to  AediJibus  nepolio,  popinas  £;aneasque  usfjue 
eo  inhibendi,  ut  2ie  opera  quidem  ]ulioria  pro- 
poni  venaha   fiaerent.      Et  ut  parcimoniam  pu- 


ct.J  e(t  VP|1)0  corripuit,  fluei  vi- 
dt-riir  a  rir>tione  reprehendeniU  : 
rcprelK^rMlcndo  miniiir.  AHo- 
qui  corripcre  (liciliir  etiam 
pro  contraliere,  ri.d  feftinatio- 
ne  et  celeritate  eiindi,  pro- 
nuntiandi,  ut  corriprre  mo- 
ram ,   gradum  ,  Jyllaham  etc. 

Exayfifje'^  Eleganter  hoc  et 
limilia  verha,  ut,  irrcrndere , 
excnndefacf^re ,  ap.  V^arr.  R. 
R.  3,  2,  16.,  dicuntur  de  pre- 
tiis  rerum  veliementer  auctis. 
Erx. 

TrcsqurmitUo.t'\  Codd.  nui- 
dam  miilos:  quos  ipros  ma- 
ximo  prt'!io  veniffe  tonfiat  ; 
unde  muliinumi  apud  \  arro- 
nem  dicuiittr.  Sed  hi  nec  ad 
lupellectilcm ,  nec  ad  anno- 
nam  referri  poffiint.  Eurman- 
nus  autem  Ie£;endum  fulpira- 
tur  trullas ;  jiropteien,  qiiod 
primum ,  niniimn  pretiiini  iix, 
quam  pro  midlis,  quorum  lin- 
gulos  tantum  quinque  aut  octo 
millibus  venditos  rep'"'riamu.s , 
non  tam  inlano  pretio  ;  deindr. 


quia  Tacitus  2,  3".  in  hac  re 
tantum  '.oquatiir  dc  niodo  va- 
fis  aureis,  arJronteis,  fiipelle- 
ctili,  et  familiae  faciundo.  Sed 
Tulgata  recte  habet.  Vide  E»:- 
curfura.     Ebx. 

Dato  j4odilihus  rrpgotio'^ 
Cafaubonus  purat,  omnia  alia 
narrare  Tacitnin  Ann.  3,  55., 
ubi  Aedilibus  cura  illa  remiffa 
dicltur.  Non  animadvertebat 
Vir  magnus,  de  diverfis  tem- 
poribus  loqui  utrumqiie.  Qine 
h.  1.  narrantur,  a  Tiberio  lon- 
^e  prius  facta,  priniis  impTii 
annis;  quae  Tacitiis  traditl.  c, 
duodevlceflmo  imperii  anno. 
Nempe  quura  Tiberius  vidiffet, 
fruitra  illa  inftitui,  rel  iirn.-m 
Iniecta  mentione,  noluit  quid- 
quam  decerni ,  fed  adeo  remi- 
/it  Ardilibiis  ciir.im,  olini  a 
fe  impofitam.  E\  hac,  opi- 
nor,  poref^aic  ille  Aedilis  in 
Claiid.  c,  %,^.  inqiiilinos  prae- 
diorum  Ciandii,  cocta  ronira 
velitum  vendcntes,  flagellaVit. 
Erk. 

Jn/iilendi,  iit  cic.]     A<)e»iti 


278 


SlTLTONIl 


l)licam  exemplo  qiioque  iuvaret,  rolemuibns 
ipfe  coenis  pridiaua  laepe  ac  lemefa  obronia 
appofuit,  dimidiatumquc  apruiu ;  affirinans, 
omnia  eadeni  liahere,  quae  tOLum.  Quoti-' 
diana  oscula  prohibuit  edicto:  item  Itrena- 
rum  commercium,  ne  ultra  Kalendas  lanua- 
jias  exerceretur.  Confuerat  quadruplam  ftre- 
nam,  et  de  manu,  reddere:  led  oflenius,  in- 
terpeUari  fe  toto  menfe  ab  iis,  qui  potefta- 
teih  fui  die  fello  rion  habuilTent ,  idtra  non 
reddidit. 

Matronas  proftratae  pudicitiae,  quibus  ac- 
cufator  publicus  deeHet,  ut  propinqui  more 
niaiorum    de    commiuii    fententia    ccercerent, 


poteft.ite,  non  modo  coctos  ci- 
tos  veiiclen<ii,  Claufl.  1.  c, 
rjuoriim  cojiia  facile  alliciat  ne- 
potes,  ut  in  poprnis  (edcant;  fed 
etiatn  operum  pircoriorum,  per 
quae  non  moflo  exquifiiiora  et 
delicatiora  penera ,  (juamquain 
Jnpriniis,  iniciiiouiiiur,  («d 
eijani  viilgaria.  E»x.  Eunm 
'vul^aria  ?  Ne  tum  ((iiiilcm 
credrrem,  li  optiscu/a  dixilTet. 
Kam  ita  lubiatae  rlTent  ganeae, 
non  in1iit>itae.  Operm  duicia- 
Tia  intell. 

Omnia  cadfm  hahcrr,  quae 
lotuiri]  Ar^iUiae  (iint,  (piae 
Ca(aiibonus  liic  e  fcliola  liip- 
pocratica  babet.  PianLninia  elt 
ientcntia,  in  diniidiato  apro  e(- 
fe  easdcm  partes,  quae  in  to- 
to  ,  quainq:iam  in  illu  Qngul.ie 
tantiiiii.  in  Ko<'  .lutciii  diii<lices  ; 
adcoquc   ea&dem  carucs,    eun- 


dcra   faporem  ffc.     F.mt. 

{tuoLidiatia  oscu/a]  Ab  ob- 
viis  inter  fe  dari  (olita;  e\ 
(jua  ingrata  confuetudine  faepe 
morbus  faciei  contrahchntnr, 
quain  menta^rani  vocabant. 
riin.  26,  I.  CoaL  dc  Grarain. 
c  3",.  f. 

Vltra  Hon  rcddidit]  Inf^I). 
flrenas,  Itren.iriim  commertium 
omilit.  S».d  jBunnannus  M  On*' 
dcndorpius  cdiitere:  nhra  itbn 
Uilit.  Ouod  mihi  non  pl.rtft : 
nec  eniin  liabct  hoc  v-rrbuui , 
quo  cominoiio  referirur.  En.v. 
iVoM  tuliL  lioc  diutiuj,  non 
rft  p.intis,  inlrrprHari  fc.  Id 
putabis  l.atinillimum  rlT-.  i\t 
vuI<;o  loquii.-iiur.  Et  fic  >/l 
in  MlT.  phiriinid,  «tiam  tio- 
itris  rmnibiM;  unde  al{eruiii 
vrrbum  /pccicm  plofltmatis 
liabul. 


TIBERIUS. 


«79 


aiictor  f?iit.  Fqniii  Romano  iurisiurandi  gra- 
liam  fecit,  iixorcm  in  ftupro  generi  comper- 
tMn  diiriitteret,  qnam  fe  numquam  repudiatu- 
rum  ante  iuravcrut.  Femiuae  famorac,  ut  ad 
evitandas  iegum  poenas  iure  ac  dignitate  ma- 
tronali  exrolverentur,  lenocinium  profiteri  coe^ 
perant:  et  ex  iuveutute  utriusque  ordinis  pro- 
Fli-iatiffimus  quisque,  quo  minus  in  opera  fce- 
nae  arcnaeque  edeiida  Senatus  conruito  tene- 
rontiu',    famofi   iudicii  notani   fponte    fubibant. 


C.ip.  35-  Profitcri']  More 
maiorum,  qiii  pruiUniPr  faiie, 
pro  fimplicitate  iilorum  teni- 
jonim,  inliituerunt,  ut,  quae 
Tellent  meretriciam  asjere,  iio- 
men  fuum  et  confillura  apud 
Awliles  profiterentur,  atnue  lic 
«lemum  impune  itl  facere  pof- 
feut:  exiflimantcs,  padorem 
avocauirum  feminas  ab  illins 
prcfcfiionis  atqiie  adeo  vitae 
turpitiuline.  Vido,  quem  liic 
iam  alii  laii.larunt,  Liplium  ad 
Tac.  Ann.  2,  55.:  fod,  crefcen- 
to  liixu  et  impudenria,  iilud 
roDflliura  iri  itum  fuit ;  imde 
prudenter  lei^ibus  fcveris  et 
poenis  efiieere  fiuduenmt  prin- 
cipes,  quod  pudor  arajjilus  non 
poterat.      Erk. 

•ihiventtito  ntriusgue  crdi~ 
his^  Intrilicre,  de  more  Lati- 
iiorum ,  foniitorii  et  equeftris. 
Etli  enim  pro])rie  tres  ordines 
funt,  tamen ,  ut  Senatus  inter- 
diim  xar'  f^oxyv  orclo  dici- 
Tiir,  iit  Lftxica  ilocent,  Caef. 
(..  i.|.  Aug.  c.  ^o.  iic   de  primis 


duobiis  orJInllius  ita  loqnuntnr^ 
digiiitatis  caiiiTa,  quali  f-jii  or- 
dincs  elfenr.  Similitcr  locutus 
eft  Vellei.  2,  100.     Erx. 

Iri  opera  Jcenae  arenaeque 
edenda]  Qul  librarli  fcrlpfe- 
runt  operc ,  j\on  modo  ufitatoi 
errore  lapfi  luut  in  lioc  vcrbo, 
fed  fortaKe   etiam,     quia    opus 

fccnae  putabant  fe  intolligere, 
Don  autem  Latine   dici  operam 

fccnae,  aut  operam  ederc  fce- 
nac.  Itaqus  in  Calig.  c.  58-  ii^ 
verbls  ,  ad  edcndas  in  fcena 
operas,  niliil  mutarunt:  nam 
ille  dativus  additus  formuiae, 
eperam  dare ,  proprie  indica- 
re  dcbet  perfonara,  non  locmti, 
ubl  opera  editur.  Vldetur  au- 
tem  bic  Suetonius  fcenae  po- 
fuifTe  pro  in  fcena ,  nn  ingra- 
lius  concurrerent  i«  opera ,  in 

fccna.     Ern.  Opera  fcenae 

(genit. )  ut  allbi  fccnica  opem 
ra,  Octav.  c.  43.  med. 

ramofi  iudicii]  Famofum 
iudicium  proprie  eft  muliurum 
impudicarum,  quae  propricya- 


aRo 


SUETONIT 


Eos  easque  omnes,  ne  qnod  refugium  in  ta]i 
fraucle  cuiquain  eJfoi ,  exiiio  aiiecit.  Senato- 
ri  latam  clavuni  adoniit,  qinun  COfj^noriet , 
fub  K.dendas  lulias  demi^raAe  in  Jiortos,  quo 
vilius  poft  diem  aedes  in  Lrl)e  contlucerot. 
Alium    et    (piaeftura   removit,     quod    uxorem, 


mofae  dicuntur.  Vide  praeter 
loca  (^iceronis  in  Clave  notata, 
Heiiif.  ad  Ovid.  Heioid.  9,  73., 
differtqiie  a  turpi,  quamquam 
ipfum  quoque  turpe  cft ;  quod 
omne  fainolum  tuipe  quidem, 
fed  non  omne  turj)^  ftaiiin  fa- 
morum.  Sed  Siietonius  lioc  lo- 
co  pro  turjii  iudicio,  ut  fiiiti 
etc. ,  dixit.  Nota  autem  famoii 
iudicii  elt  infamia  et  turpitudo 
e  condeinnaiione  iii  iurj'i  c.iuf- 
fa  oria.  quao,  per  lej;es  piolii- 
bet  hominfS  ab  honeltis  mune- 
ribus  in  rcpublica,  et  infames 
^uaeilus  excrcere  finit.     Ern. 

iios  casque  omues\  QuoJ  fe- 
mininiim  genus  polfponiiur , 
<yuum  de  feminis  pjius  quam 
dc  adolelcentibus  dictiim  iit , 
non  miruin,  ncc  noviini :  il- 
liid  auteiii  fingulare,  quod 
utrumijue  ^riuis  Hc  coniiin^it 
praeter  confuciudinem ,  quuni, 
diiobiis  conciirrf^ntibus  i^^-iwri- 
biM ,  masciilinum.  iii  poruis, 
foliim  poni  fnlr.u:  vidfiur  iic 
in    lipe  ip(a   fuilVe.     J'nN. 

I.atuttt  clnium  adcniif]  Pof- 
iis  rapcre,  Soiiatu  nidf  it ;  qina 
•C  Qiiarllorein  «{iiarltiirn  movit, 
•fuamqiiam  hic  ^jiavius  pwccarat 


illo.  Elt  enim  laius  clavus  ,in- 
ligno  Senatorum,  ut  annul-is 
aurcus  Eqiiitum.  Sed  quia  La- 
tini  proprie  dicunt  Sennru  mo~ 
vere ,  fi  cui  lociim  in  Sfnatii 
ademluni  »liceip  voliint,  me- 
lius  fortaffe  eiit,  fic  iutelliserf', 
iit  ei  tantum  infi^ne  onliiii* 
adeinerit.  Sed  libeium  cuiqiie 
fit,  fiaiucre  de  hac  re.  Erm. 
Ideni  eit  Senatu  iitoverc  et  In- 
luin  clavum  adimere ;  ncc  us- 
quam  ex'nipliiiii  ell  talis  gra- 
dus,   qualem  fini;it  Erneliiii». 

Kdicndas  lul.]  Has  Kaien- 
das  folemnes  conductionibus  et 
locationibuj  aedium  fuiffe,  pla- 
niJiimum  iacium  eli  a  Viris  do- 
ctis,  locis  Cic.  ad  Div.  15,  1. 
ad  Q.  Fr.  3,  a.  aliisque:  lum 
maxime  patet  ex  verbis  hic  ad- 
icciis  ,  pofi  dirnt :  ut  »''cte  ca- 
/iiget  Burmannus  (lundUngiuin, 
id.  poit  Brifroiiiiim  et  iJium- 
mcniin ,  nc^anieni ,  de  \tftti- 
cal.  r.  .S.  f^)iiia  vero  tam''n  in 
hac  ir  non  laiis  fider.ur  \ft- 
farl  videnriir  iV-riplorcs ,  rl  le- 
liquum  c-ne  vidriur  aliqiiiil  cun- 
fiilioiiis.  iiudioUs  r»m  pUne  jn- 
qup  ordiiie  iiadeiutM.  \  i<l»'  K\ 
curfuui.     Kii>. 


TIBERIUS. 


231 


prldie    fortltione    diictamj     poftndie    repudiaf- 
Jet. 

Externas  cerimonias,  Aeg^^^ptios  ludaicos-  Z 
que  ritus  coiiipcfcuit;  coactis ,  qiii  iuporlHtio- 
ne  ea  tenebantur,  relieiofas  veftes  cuni  inltru- 
mento  onini  comburere.  ludaeoruni  iuA-^entu- 
tem,  per  Ipeciein  racranipnti,  ia  provincias  gra- 
vioris  caeli  distribuit;  reliquos  gentis  eiusdem, 
vel  limilia  iectantes,  Urbe  fubmovit,  iub  poe- 
iia  perpetua';  fervitutis,  niii  obtemperarfcnt.  ' 
Exp  ulit    et    m  ath  em  a  ti  c  o  s  :    ^eA   d  ep  r  e  c  a  n  ti  b  us  ^ 


Pridie fortitioneml  Haecle- 
ctio  eli,  unius  cocl.  Memmia- 
ni,  fed  praellanliJfimi .  praefe- 
renda  alieri  JorLltlone.  E(t 
enim  Latinior,  ut  vidit  iam 
Turnebus.  Soriitione  tameii 
rctinuit  Oudcndorpius ,  mire 
explicans,  et  de  modo  lorjucn- 
di    dubitans.    E.-xn.  VeriOi- 

me  duhitat.  Pridie,  quum  cafui 
fubftaniivi  iungitur,  dics  elt 
vel  aiiquid  eiusdem  -fi^^nifica- 
tionis,  wx  fcjiitin  ;  iiec  reperie- 
tur  exemplum ,  qiio  quis  dixe- 
rit  pridie  projcciionein  fuam , 
pro  ,  pridie  (junm  erat  profe- 
ctiis ,  cuius  formae  effct  pri- 
die  fortiiionciit.  Probamus 
ergo  Eeroaldi  lcctionom  ct  in- 
terpretaiionem :  per  foriem  du- 
xerat  uxorem  ,  <juali  ioco  ludo- 
que ;  quae  levitas  buius  tempo- 
ris  moriiius  nnn  male  convenit. 

Repudiajfet]  Crinien  haud 
dubie  in  eo  poiiffimum  ponen- 
dum,  fjuod  fraude  eludere  vo- 
luit  legem    r.ipiam    Poppatam 


de  marit.  ordd.  ducta  uxore 
tantum  ,  ut  lionorem  acciperet, 
polt  acceptum  auiem  lionorem, 
et  provinciam  per  lorteni  ad- 
iignntam,  ftaiim  repudiata.  Si- 
milcs  fraudes  iu  eam  legem 
paflim    occurrunt.     Ern'. 

Cap.  56-  Exiernas  ccrimo- 
nins]  Vide  rhilonem  Leg. 
a<l  Cui.  p.  io\/\.  f.  lofeph. 
Antr.  1,3,  4.  Tacitum  Ann.  2, 
85.,  iindc  dilcas,  intelligi  per 
Aegyptios  ritus  Ifidis  et  Anu- 
bidis  facra,  cuius  et  templum 
diruit;  per  Iiidaeos  auiem  ci- 
vcs  Piom.,  fecl  lihertini  fere 
peiieris ,  quorum  magna  vis 
trans  Tiberim  liabiiabat,  et 
Proseuchas  hiilicbat.  Philo  ta- 
men  dicit,  'l"J!)erium  id  decre- 
tum ,  de  expftUcndls  Urbe  et 
Italia  Iiidaeis,  rcvocaffe,  uhi 
coguoviffet,  a  Seiano  falfis  cri- 
minationibus  fe  in  eos  iucen- 
fum  fuille,  eorumqile  fecuri- 
taii  omnibus  modis  conailuiffe. 
£rn. 


as» 


SUETONII 


nc  fo  artcm   defituros  promiitentibus ,    veniam 
dedit. 
37  Li  piiini*;  tuondcie  pacis  a  graflatiiris  ac  la- 

trociniis  feilitionumfpie  licentia  curam  hnbuit. 
Stationcs  riiilitinu  per  Italiam  folito  freqnentio- 
res  dispofuit.  Bomae  caftra  conitituit,  quibus 
Praetorianao  cohortes,  vagao  ante  id  toinpTis, 
et  per  hofpiti.i  dilperfae,  contincieiitur.  Po- 
pulares  tunmltus  exortos  gravillime  coercnit,  cl 
iie  orirentur,  fedulo  cavit.  Caede  in  theatro 
per   discordi.un    admifia,     capila  faclionum  et 


C^p.  57.  Tiirndac  pac.is'^ 
N^bli  ciim  Cafaubono  de  otio 
a  bcllis  exterHis  capcre.  Ell 
y^ax  Homeillc.i,  otium,  feciiii- 
fas  interna :  n.nm  paci  oppo- 
liuniur  f:ralTatui.Tc ,  latiocinia 
ct    f.-dltiones.     F.i\x. 

Frrqiicntioi  fs  ]  Non  tam 
Tiumcro  niilitiim ,  fjiii  ct  iple 
treqiicnliores  flatioues  flii<:it, 
qiiam  nuinero  K^coruin.  1'luri- 
l)us  loeis,  <]iian»  antoa  (actnm 
rr.it,  It.itionos  jiofuil.  I\em 
ipfain  inflitnerat  .\ngnllu5.  Vi- 
dt'    Auj;.   c.  52.     Ei\>-. 

Romar']  Er.tr.i  Lrbcm  ta- 
Tncii :  V  id*' ad  Ner.  c.  4?}.  Haee 
calira  ?.b  initio  maxiinum  clo- 
luinatii^iris  lirmamentiim ,  polt 
p.iullarim  terior  priiicinum  ma- 
jiimus    Iu»'re.    Es.v. 

Populdrcs  tttrnu/tus]  Arpu- 
te  ma«;i»  et  ermlite,  quam  v«s 
re  oxplicant,  qiii  taniuin  d« 
feiliiiuiiibus  circen/ibu»  et  llica- 
tralibiis  cnplunt.  qiiod  pnpu- 
laria   dicitnlur    Icdilia   plcbi*, 


item  in  popttlo  frdrrei  CKi 
interprcrationi  favcr  diarti  Clir- 
mnniius  de  Vertlfr.  c.  q.  ;  •nanV 
luiic  cxpllraiionl  unum  lan- 
tum  e  fequentlbus  cxcmplis 
convenit.  Neque  liic  miilta- 
rlbus  opponuntnr,  tit  Cafan- 
bono  pl.icti;  nulla  cnim  mon- 
tio  militum.  '  Sed  popularrs 
tnmul:us  funt  limpliciter,  a 
pnpulo  (.  plebe  urbana  01  ti. 
ut  populnrcs  terrores  Iiinl  mi- 
n.Te  ot  periculaa  ]'opulo.  Nem- 
pc  Suctonius  dixi-rai,  Tiberi- 
um  olio  er  fpruritaii  ronfn- 
luine  a  priifl"arurj»,  a  latroci- 
nli»  ,  occiirriflV  ftationibus  mi- 
Iitaribiis,  lediiioiiibus,  coer»  t»n- 
do  graviier  et  ravcndo.  Ilor 
docet  trlbii»  loniiionum  cxrm- 
pll^,  Romann»'.  Polleminar  n 
Cv/.icrn«e  plebi».  H«  luui  po- 
ptdare»  tumultiis.  Enx.  Mf^ 
lius  ofl'  in  Memm.  (»nr|f,  ?. 
cl  aliis .  *•/  ortor  —  <•:   ne  or. 

Orireftur]     E  M<-niinIano  cn- 
dice    Curm^nnus  Ldbet  orrfe- 


TIEERIUS. 


233 


hiftrlones,  propter  qiios  clisfidebatur,  relega- 
vit;  nec,  ut  revocaret,  umqiKiin  nllis  populi 
preciijus  poi;uit  evinci.  Qiium  Polleiitina  plebs 
funns  cuiuschnu  priiaipilaris  non  prias  ex  Ibro 
jnifilTet,  quam  extorta  pecunia  per  vim  heredi- 
])us  ad  gladiatorinm  munus :  cohortcm  ab  Ur- 
be,  et  aliam  a  Cottii  regno,  disfimulata  iti- 
neris  cauiTa,  detectis  repente  armis,  concinen- 
tibiisque  fignis,  per  diverras  porlas  in  oppidum 
immifit;  ac  partem  maiorom  plebei  ac  decu- 
rioninn  in  jverpetua  vincula  coniecit.  Abolevit 
et  Aim  moremque  .'liyiorum  ,  quae  asquam 
erant.  Cyzicenis,  in  cives  Ronianos  violentius 
quaedam     auhs,     pubUce    libertateni     ademit, 


liir.  Et  iic  videtur  iit  lcxtu 
lcribi  voluifle  ex  eodem  cod. 
jwteretur  Caef.  c.  64.  Cur  cr- 
}Zo  aliis  locis  cli:  potiintur 
ciiam  in  jVremfn.,  v.  r.  Ner. 
'•  5^'?  ^'  Suetoniaunm  e(t 
oretctur,  potcreUtr,  b.  e.  li  ra- 
tione  quadant  irductus  ita  fcri- 
pfit  :  certe  oniiiilnis  locis  fic! 
lcripfir.  Saepe  liac  i/icoiillan- 
tia  in  fcribendi  formula  pec- 
caut  Critici  xioltri ,  otiam  ma- 
gnus  ille  ?fic.  Heiniius,  ii:]iii- 
mis  iii  Virgliiano  context». 
Er>'. 

Ex  Jcro  mifjjrt']  Ubi, 
more  Romano,  cadaver  centu- 
rionis  honoliiirimi  depofituin 
et  laudatura  fuifie  videtur. 
En^'. 

^lwleck  ]  I^" on  clt  de  nl- 
liiln,  quod  hal)et  ed.  Rom.  et 
cod.    Copcl.    aboleiittjuc,     nt 


qiie  fit  co  fpnru,  de  quo  di- 
ccmus  ad  T^Teroncm.  Conf. 
fupra  ad  c.  5i-  ^^^  afjlarum 
cic  ius  eorurr. ,  lU  'vis  trihnna' 
tiit  in  Ca-nf.  c.  5.  Vide  inpr. 
Hcinf,  ad.  VcUei.  2,  50.  Ce- 
terujn  abolitioncm  aislorura 
hicrc-fert  Suetonius,  cjuod  e.i 
reditioiTiuu  inpriniis  cavenda- 
ruin  caufT.i  decreta  eit,  ui  di- 
fwrre  tradit  Tacitiis  Ann.  5,  Go. 
De  Suetonii  et  Taciti  in  hac 
re  disfenfu  vide  Excurf.    Ern. 

Publice  Libcrlatem  adcmit'\ 
Libertatem  inrelli^'e  eam,  quani 
Oi\jro-J0fiixv  Graeci  vocant.  Ra- 
jlor  autera  in  li.  1.  eft  ufus 
To\j  publice ;  quod  non  refe- 
rendum  ad  vcrbuni  ademil., 
fed  ad  totum,  lihertatem 
ademit,  magisque  ad  lubitai»- 
tivuni  quam  vcrbum :  Jiberta- 
tem  publicam,    ius    leges    fuas 


284 


SUETONU 


vJi 


quam  Aljilirirlnijro  bello  menieranr.  Hofiile* 
iiiotus,  jiulla  poilea  cxpeciiuono  luseepta,  per 
legalos  conipercuit ;  neo  per  eos  quidoni,  iiili 
cuiiciauler  eL  uecefiario.  Reges  inrcli.os  lulpc- 
ctosque  cojiiminatiouiljus  luagis  et  querelis 
quaui  vi  r(;prellit.  Quosd.nu,  per  blanditias 
atrpie  prouiiila  exlractos  ad  l"e,  noii  remiiiJ :  ut 
Maroboduuui  Gennanum,  PJiarcupolim  'Jlira- 
cem ,  Arclielaum  Ca[)padocem,  cuius  etiam  re- 
gnuiii  in  b>rmam  proviuciae  redepjit. 

liieunio  coulinuo  polt  adej)tum  imperium, 
pedem  porta  non  extuJit:  recjuenti  teiuj)orf^, 
praeter  quam  in  propinqua  oppida,  et  quiuu 
longiirmie,  Antio  tenus,  nus(juaui  afuit:  id- 
rpje  perraro  et  paucos  dies,  quamvi.s  provin- 
cias  quoque  et  exercitus  reviCurum  J"e  faep'*, 
pronuntiaHel ,  et  [)rope  quotaniiis  proff-ctioueiii 
praepararet,    veliiculis  comprebenlls ,    comniea- 


et  Tr.igifi-r.^nis  fiios  liaLeinli 
publlcuin  a<l'Tnit.  Ern.  Pu- 
blicc,  non  ringulis  <juibustlain 
Cyzicenis.  Conl.  fu|>ra  c.  6.  et 
de  re    Tac.  Auu.  .\,  ?it'. 

Milhiidaiico  6f//o]  Sucto- 
uius  inilium  tantum  «utovo- 
^ior;  Cyzicenae  commemorat : 
iniermfilia,  de  libfrtate  eadom 
fth  Anj^ullo  et  aileinta ,  et  r''- 
frituia,  omifit.  Cetrrum  roli- 
i|ni  mrruei  ant  m  coiitoxlu, 
eifi  M<'nitniaiiM»  aliiquu  liiiri 
bjbent  inriuirniit ;  qnoil  )ira 
jilo  iiu(i  inoilo  codil.  i.>t  e'.l<l.  , 
l'-*!  i-;ijui  1  .iiiuiiaiis  raiio  llat< 
Ehv. 

T^litji  ufto/iin  ]  Rhrfi  iiporiin, 
in  III   l\hofmupoi un    liubcnt   nu- 


nii ;  !•  (1  pro  eo  er  rliftum  et 
fcri;.'tum  R/irfcuprt/iiji  et  Blitr- 
Jciipo/im :  alurutruin  ijinir 
olim  vulj;atae  Tkrafcupo/iin 
pra!-fert'ndum.     Erx. 

Cap.  5?}.  yffitit]  Uc  ron- 
rtiU'"tioi!ii  ratio  conAet.  in'rl- 
lipeiiilum  profecliis ,  qnod  la- 
tet  in  vcrbo  afiitt ,  et  yr 
breviloqucniiam  ominiim  rtl. 
Enw. 

fr/iirn/ii  romiprfhfufix]  S<- 
miliier  (.^ali*.  c.  30-  ri\  iiJrm, 
«juud  dixit  ile  navigii»,  e«/*- 
tralirre,  \a  Cali;;.  r.  tr).  i-i 
T.i'.  Ann.  I.  47-  iiiip-Jimtn- 
tn  rnnqnirrrr.  Verbo  nnure 
volui ,  qui»  nondum  Jiae*-  r«ii» 
n<>!«i«    in  Lrxi'  iv      lp«- 


TIBERIUS. 


28: 


tibus  per  municipia  et  colonias  dispoHiis  acl  ex- 
iremuifi  vola  pro  itu  et  reclitu  luo  luscipi  paf- 
lu<,  ut  vulj^o  iatu  per  iocuui  Calltinfles  voca- 
letur:  queiu  curliiare,  ac  ne  cubiti  quidem 
inenruraui  progredi,  proverbio  Graeco  nota- 
tum  eii. 

Sed  orbatus  utroque  fllio ,  quorum  Ger-  59 
manicus  iu  Syria ,  Drulus  Romae  obierat,  fe- 
cellum  Campaniae  jjetiit;  conrtanti  et  opinione 
et  fermone  paene  omnium,  quaii  neque  redi« 
turus  uuiqiuun,  et  cilo  n)ortem  etiam  obiturus: 
quod  pauiio  minns  utrumque  evenit.  Nam  ne- 
que  Romam  anq>lius  rediit:  fed  et  paucos  polt 
dies  iuxta  Terracinam  in  praetorio,  cui  Speiun- 


Commcaiihvs dispofi- 

fij]  Neiiio  Inrftpretiiin,  cjiii- 
nam  fiiit  \\\\  cnnnncafns,  cliKit. : 
umle  proljubiie  fil,  viili^aiem 
ei  verbo  notionem  h.  !.  liihii- 
ciendam  pulaire,  ut  Jit,  cil)a- 
xia.  Li  t|uo'  paruni  acutf  vi- 
deruni.  Nan;  cibaria  praebe- 
bantur  pu^^lice,  adeorjue  indi- 
cebajiiiir,  non  disponebaniur ; 
nec  lioc  vcibuni  de  ea  re  di- 
citur.  Tum,  pro  illorum  tem- 
porum  libcriiquu  paiiiaionia, 
faf  ile  Tatis  copioic  ,  etiam  non 
iudicta ,  riippeuJlent.  Habet 
bic  fenriim  rariorem,  nec  dum 
in  Lexicis  notatum.  £11  enim. 
Iiaud  dubie  c.ipiendum  de  iu- 
mentis  et  Vf-liirulis,  cpjae  cer- 
tis  intcrvallis  mutantur,  cain- 
tpic  ob  caiiflam  tum ,  quum 
nondum  eflent  oidiuarii  cr  pcr- 
p«tui  curlws   piibiici,   dispor.en- 


da  per  urbes ,  transeiindas  m 
iti:icre,  fuerunt.  lorte  et  intel- 
Li^unlitr  prac-"terea  milites,  de 
qinbiii.  Tacitus  Ann.  4>  67. 
Eodeni  fere  nioiio  naviuni  nu- 
nietus,  ad  miliies  v.  c.  tiaii- 
cicndos  paratus ,  commentus 
dicitnr.  Tota  res  intelligitur 
e  vcibo  dispojltis.  Prob.it  Ou- 
df^ndorpius,  qui  commode  ad- 
leit  locum  Taciti  Ann.  t,  .-(7., 
ubi    de    eadem    re    fermo    elt. 

EUN. 

Ciip,  5r).  In  praetorio]  Prae- 
torium  h.  I.  pio  viUae  jiarte  cul-- 
tiori  et  domlni  habitaiioni  de- 
liiuata  capiunt,  quani  verbi  viin 
pluiibus  illuJiiiit  '1'orrentius. 
Conf.  etiam  Aui;.  c.  7.1.  Ca- 
lig.  c.  5".,  ubi  t;:!Tifn  prae- 
toria  et  villae  iungurMur,  Tit. 
c.  }^.  ;  e  qnibus  locis  paiet, 
de   loiis    etiata  viliis..  ijui*   non 


2{i6 


SUETONU 


cae  nomen   efi:,    incoenante   eo ,     complura  et 
inp;entia    faxa     lortuilu     fupeni^    delapla    funt: 
mullisque     convivarum     et     miniArorum    elifis, 
praeter  fpem  evadt. 
'4o  Peraii;r;iia  Campania,    cpuim  Capuae  Capi- 

tolium ,  Nolae  teniplum  Augufti,  quam  caul- 
fam  profectionis  praetenderat,  dedicalfet,  Ca- 
|>reas  fe  cojitulit:  praecipae  delectatus  infula, 
^*<jtiod  uno  parvoque  litoro  adiretiir,  fepta  un- 
dique  praeruptis   inimenlae  altitudinis   rupibus, 


fervliint  rei  riiillcae,  cllcl: 
<]tJod  inaxime  xyftornm ,  nemo- 
rum,  itaiuarum  mentio  lii;  non 
tantum  ile  ea  parte,  qu.iin 
Franci  vocant  Corps  de  loL^is. 
Gonf.  Peri/ou.  Dislert.  du  Prae- 
torio  \  III,  15.  Sed  iniLi  vicle- 
tur  h.  1.  etiam  capi  poile  tle 
diaeta,  f.  uiclinio  villae.  No- 
vaea  fpduncae  pi.ietorio  iiiili- 
tum  indicare  vidr-iur  ;  quod,  ta- 
lia  nomina  tricliuiis  et  diaoiis 
indi  tolita,  docet  etlam  illud 
Luculli,  hodle  iii  ^pollinc 
cocnabimus ;  quod  erat  tricli- 
niinoraen:  itemvcrba,  incoc- 
nante  ro ,  et  quae  fef|uuritur 
de  eliiis  homiaibus.  Unde  con- 
firmniur  I'nri.7onii  fontentii  1.  c. 
cxiilimanti<i ,  rtiam  in  urbanis 
aedibus  praecijmunr  con<  lave 
])raeioriuni ,  etli  rarius,  diLtuin, 
«uipio  alimn  nili  Potronii  lo- 
<;um  in  cam  rem  «ddtucniis. 
IMoii  platTt  e*.i)licatlo  noltra  ile 
^••♦•liint  .1  Oudfinlorpio,  ijnod 
iioincn  fpclunfae,  villae  iriotii- 
rur  apud    raciium  Ann 


Sed  illa  f.ixa  delapfa  tamen  ccr- 
tc  e  caraera  triclinii,  aut  fpe- 
luncao,  a  qua  et  villa-  noineu 
habeb.it,  lapfa  funt.  In  eo  fa- 
cllo  aslcntimur  illi  ,  quod  pro 
erat  e  MiT.  rft  corrigit.    Enx. 

IncoenaiUc  roj  FruflraLipf. 
ad  Taciii  1.  c.  corrigit  in  coe- 
nantem  cuin:  nain  ita  profe- 
cto  non  evaliilVt.  Enx.  In- 
cocnante  tamen  nullius  analo- 
glae  veiimm  vidotur  pro  coc- 
nanlc ,  quod  eft  in  libris  non- 
nullis,  et  placcbat  Ruhnkenio. 
Simllis  n:enda  in  Cic.  E/'p.  ad 
Fam.  G,  C».  incd.  involatu  pro 
i>olatu. 

<jap.  /}0.  fwo  pari>oqne  ,'. 
tore'^  Ex  li.  I.  difcnt  liionos 
niliiioniii ,  litus  proprie  rfl^ 
locuni  ad  maro  d^oprellum  ,  hii- 
iniliMn,  quo  «pjjellere  n.Tvrs  et 
exlicndere  navigantes  poiiiini : 
ubi  Iropuli  Hi  rup«'<  inimineant 
niaii,  ilu  nnn  ofie  iiius.  Ifiide 
falla  deiireliniditiir  dirlinitio  //- 
loris,  quafi  lit  diclum  «b  en . 
qiiod    lliiciiis    •illiiaiit    vpI    allii- 


TIBERIUS.  aS7. 

« t  proFundo  marLs.  vSlatimqiie  revocante  a^fi- 
<liia  ohtolhitlonc  popnlo,  propter  clatleni,  qua 
.ipiid  Fidenas  fupra  XX  Jioniinum  niillia,  gla- 
<liatorio  munere,  ampliitlieatri  ruina.  perie- 
raut,  transiit  in  continentem,  potellatemque 
onmibus  adeundi  fui  iecit:  tanto  magis,  quod 
Urbe  egrediens,  ne  quis  fe  interpeUaret,  edi- 
xerat,    ac  toto  itinere  adeuntes  fubmoverat. 

Regreilus  in  iniiilam,  reipublicae  quidem  4i 
cm'am  usque  adeo  abiecit,  ut  pofiea  non  de- 
curias  Eqiiitum  umquam  fupplerit;  non  Tribii- 
nos  niilitum,  Praefectosque,  non  provinciarnm 
praelides  rdlos  mutaverit;  Hifpaniam  et  Syriam 
per  aliquot  annos  line  confuiaribus  legatis  lia- 
huerit;  Armeniam  a  Partliis  occupari,  Moe- 
fiam  a  Dacis  Sarmatisque;  GaUias  a  Germains 
vaftari  neglexerit;  magno  dedecore  imperii, 
nec  minori  discrimine. 

Ceteruin  fecreti  licentiam  nactus ,    et  qiiafi  42 
clvitatis  oculis  remotus,   cuncta  fimulvilia,  ma- 
le  diu    disfimulala ,     tandem  profudit :     de  qui- 
bus  iingiilatim  ab  exordlo  referam.     In  caliris, 
tiro   etiam   tum,    propter   nimiam   vini   avidlta- 


tlant.      MpHus    Ac|uiillii?    apucl  De  tjua   re    latius    djxiraus    in 

Cic.   T.opic.   c.   7,  litus  ciicebat  Exciirfu.     Ern. 
elTc,      ^iin    Jltictus     elucleret :  Cotifularibus   /cgniis']    Con- 

jiam    fluctus.     qua   fcopuli   op-  fulares    lcr?.li    Inc     funt,     qui 

]yofIti  funt,  eludere  non  potelt,  etiani  Caelaris  vel  pro  Praetor» 

led  fracius  remittitur.     EnN.  dicunnu-:    aliter  <'it,  quum   de 

Cap.  /}'•       D^ciirias     Eqni-  exercitibus    fermo.     \  icle  liipra 

tinn]     Intelligon<las    elTe    iudi-  ad   c,   ic).       Hic    de     provinciis 

cum    decurias  cum  Lipfio,  non  Caefnris    fcrmo,    cjuibus    lejjati 

<lubito,  eili  Curmaurjus  et  Pliil.  Caefaris   praefecti.     Fuit  autera 

a  Turre   r(?puc;nant,    ct  Equites  ^yria    rine    confiiiair  lejjato     a 

iniclligfndos   contendunt,    qui  morte     Flacci     ad     lcgaiioiiem 

in   «iIa  in-.-fcanl  loc  li  a  Ceuruie.  L.  Vitcllii,  Jj.  e.   a.  U.  -^C-   us- 


288 


SUETONU 


tem ,  pro  Tiberio,  Biborius ;  pro  Claudio, 
Cci/dius;  pro  Nerone,  A/e/o*^  vocabatiir.  Po- 
ftea  princeps  in  ipla  publicoriim  monim  corre- 
ctione  cam  Poniponio  Fiacco  et  L.  Pilone  no- 
ctem  continiiumtpie  biduum  epulando  potando- 
que  conlumplit:  cpiorum  alteri  Syriam  provinci- 
am,   alteri  praefecturam  L'rbiii  confeilim  detulit, 


c[ne  ail  "^^. ,  iit  e  locis  Taciti 
intclligi  potell  Ann.  (j,  27.  32. 
£ux. 

Cap.  42.  Princeps]  ViJe 
niox,     ERjf. 

I/i  ipfix  publicorum  moruin 
'correctioTie]  Non  de  foleinni 
illa  et  publica  Cenrornm ,  Ictl 
de  ea  intellige,  qnam  c.  33. 
laudavit:  liiniiiter  iiiores  cor- 
rigere  dicitur  c.  53. ,  non  <le 
ccnforia  corrfcctionc.  In  Do- 
tniiiano  aulem  c.  3.  inorum 
correvtio  de  cenlura  «licitnr. 
Vulgo  Viii  dorti  utramtjue  eo- 
dem  feulu  capiunt ,  nouiina- 
tiin  ru^iiis  Ciit.  Ear.  T.  I.  p. 
^.  de  cenfura  cum  Augullo 
arta  capit  a.  U.  767. :  fed  olleti- 
«lcnduni  pflet,  tum  iam  ]irin- 
«ippm  fiiilTe.  Atqiii  non  po- 
teft  ollendi ,  vivo  Imperatoie, 
<]iii  Aiivulliis  ellet,  eiim  ,  fjui 
yt-r  tril)iiiiii  ijm  poteftatcin  con- 
lors  impt>«ii  ellrt,  principem 
«lici:  aliutl  enim  pntot  »•  Ta- 
•  iti  Ann.  1,  '•.  ct  Suetonii  Tib. 
c.  .;-.   5-.     EKit. 

Pompnnin  k'lacro  et  /..  /'{/!»- 
«'-•]  L.  hlatcM  poft  foiiriila- 
tiiin  primuin  anie  !Mi>o)iao, 
polk   Syiiae    prr   ))lur«»    .niuo* 


Pracfts  fiiit,  nempe  ab  a.  U. 
775.  iisqiie  ad  a.  786.  Tac. 
Ann.  6,  27.  De  eo  vide  Mal- 
lon.  Vit.  Ovid.  ad.a.  769.  Dc 
anno  primi  conlulaius  non 
coiilontiunt  \  iri  docti.  Vide 
Rezzonicum  Disquif.  Plin.  T.  I. 
p.  i/j6. .  qiii  ei  a.  U.  ySt-  ad 
lignat.  L.  Pifo  elt  is,  <dc  cuiixs 
morte  tradit  Taciius  Ann.  6, 
10.  a.  U.  785-     Ern. 

Coufefiim  Jciu/it^  Hoc  ad 
L.  Fironttn  eiiisrjue  praefectu- 
rani  tantum  releram.  Nam 
Fiacri  le^aiio  octavo  demum 
iraperii  anno  incipit,  a  quo 
iaiii  non  amplius  corrigendis 
moribus  occupatus  erai  Tibe- 
rius.  Nili  illuil  detulit ,  cuin 
Pagio ,  tantum  de  defignaiio- 
ne  capias.  dilara  traditione : 
ui  c.  G3.  protinciae-  oblatae 
diciKitur  ns  ,  qiii  numquam 
tn  cas  milli  fiint.  Conf.  ad 
c.  p.  ettr.  Ceternm  hanc  par- 
ticulam  noti  faris  vidfntur  ar- 
tendilTo  lipliu»,  Noriliiis,  et 
«jiiiiuuque  ap.  Taciriiin  ,\nn. 
(i,  II..  annos  praiTff tiirae  Pi- 
foni.uite  coniinpmoiantom.  pio 
1'i^inti  logi  Tolcmt  decem. 
Nani   prima    loltf.-nuis  ill«  nio- 


TIBERILS. 


289 


codicillis  quoque  iucuTulijJimos ^  ct  omnium 
horarum  amicos  prolellus.  Seflio  Gallo ,  libi- 
dinoto  ac  prodigo  reni,  olim  ab  Augufto  igno- 
minia  notato,  et  a  le  ante  paucos  dies  apud 
Senatum  increpiro,  coenam  ea  lege  condixit, 
ne  quid  ex  conFLietudine  immutaret  aut  deme- 
ret;  utque  nudis  puellis  miniftrantibus  coenare- 
tur.  Ignotifnmnm  quaefturae  candidatum  no- 
biliffimis  antepofuit  ob  epotam  in  convivio, 
propinante  fe ,  vini  amphoram.  Afellio  Sabi- 
no  festertia  ducenta  donavit  pro  dialogo ,  in 
quo  boleti,  et  ficedulae,  et  oftreae,  et  turdi 
certamen  induxerat.  Novum  denique  officium 
inflituit  a  voluptatibus ,  praepoiito  Equite  Ro- 
mano ,    T.  Caefonio  Prifco. 

Secefiu  vero  Capreenli   etiam  feUariam  ex-  45 


riim  correctio ,  quae  elt  cen- 
foria,  exercita  elt  a  Tiberio 
cum  Augurto  vivo  :  ut,  li  illa 
apud  Suetoniujn  intelligatur, 
Praefecttis  Urbis  creatus  di- 
cendus  Ct  a.  U;  766.  j  iinde 
tamen  plus  decem  arini  effi- 
ciuntur,  ctfi  non  bmnino  vi- 
ginti.  Sed  tum  ne  ius  quidem 
Praefecti  creandi  fuilTe  Tiberid 
exiliimant.  Sin  ccrreCtioheitt 
moriim  ita ,  ut  nos  ad  c.  42- < 
capias  :  non  poLfunt  decemtan- 
tummodo  anni  inteliigii  quod 
decem  anhis  arite  Pifonis  mor- 
tem  iam  deterior  factils  Tibe- 
riuSi  nibil  minuSi  quam  cor- 
rectionenl  morurt]  ^  cogitabat. 
Mginti  autelT)  efficiuntui  illi 
quident  propemodilin,  et  hilto- 
lico    itloi*;    dici     pofkint,    etfi 

VoL  U 


iiOii  funt  pleni ,  fi  correciio- 
neiii  morum  de  cenfura  capias : 
led  tum  redit  dLfficultas  lUa 
a  principis  verbo ,  de  qua  ante 
dixii  Videat  lector,  an  XX 
lactunl  lit  e  XV  ?  quem  nurae- 
rum  li  probemus,  res  incidet 
in  a.  769.  lere  aut  770.,  qui 
aniii  Iilut  in  principatus  bonis 
initiis.  X  antem  et:V  a  libra- 
riis  permutari,  fatis  conltat, 
Corif.  ad  Claud.  c.  10.    Erjj. 

Codici//ijt]  lis,  quibus  iitri- 
que  praefecturara  provinciae  et 
Urbis  detulit.  Dutoruiri  offi* 
cioruni  codici//i  lunt  Claud. 
t.  29,  Tales.  codicilli  etiam 
memorantur  iu  Caio  c.  iS- 
Ekjt. 

Cap.  4*^.  St'//ariam]  Intell. 
Iolkia      «iispoiitis     lellis ,      fe^k 

T 


290  SUETONn 

roi^Itavit,  redcm  arcnnarum  libidlmim:  in  qiiam 
iindi(|iie  conquilili  puellarnm  ot  exoletorum  grc- 
£;re.s,  monftrofic^ue  concubitus  repertores,  quos 
JfunUitts  appellabat,  triplici  ferie  connexi,  in- 
vicem  inceftarent  lo  coiam  ipfo,  ut  adfpectu 
deficientes  llbidines  excitaret.  Cubicula,  ])lurl- 
fariam  dispofita,  tabellis  ac  figillis  larcivinima- 
rum  ])icturarum  et  fii^urarum  adornavit,  libri.s- 
qne  Elephanlidis  in(truxit;  ne  cui  in  opera 
fub^nda  exemplar  imperntae  fchemae  deeifer. 
lu  iiivis  c|uoque  ac  iiemoribus  paiTim  Venereos 
locos  commenius  eft,  jiroftantesque  jier  antra 
ot  cavas  rupes,  ex  utriusque  fexus  pube,  Pa- 
iiircorum  et  Nynipharum  habitu:  pahnmoue  inm 
et  vuli^jo  noniine  inCulae  abutentes,  copri- 
iieum  dictltvibiiul. 
44  jNIaiore    adhuc  et  turpiore   Inramla    flngra- 

vit,    vix  ut  referri  audirive,    ne  dum  credi  fas 


mereirlilis:    n.im    In  fre   mrre-  '    In  Jllcii  quoqur]    Coil.  Huir. 

triria    lclUt;   iDenlio    (it.     Ipfae  in   filfiique ,   iion    ni.Tie:     vidc 

ciiatii    meretriccs  frUariac   oc-  lupra    ad   c.  3"-      Ei\>'. 
cwrrnnt,     a  (ellis     iiiis     «lirtae.  Et    1'itfgo]       Pro     vulgnto , 

Tiberii  aelate   nomen  fcllario-  qiioil   non    bene    convenit.     11- 

Tum  invaliiit,  teile  Tarito  Aiin.  Iinl  habent  codH.    aliquot    bu- 

<j,   I.,   fpil  iuiigit  ffllarios  fpin-  ni ,    edideruntque    Cafaubonus 

triis,     illosf|ue     dicios      ait     e  ct    alii.      Er.N.  Caprincitrt 

foedit.Ve  loci ,    qnae  frila    di-  falfam    fcripluram    elTc-,    m  nil- 

cta.     Cetcrum   felluc   ijdius    r.^-  nom     latuit.      Optlma    ell    •••» , 

ticiiem    nec    falis    tcio,  nec,    li  quam   H.   Grotins    ap.  I\ut;;-ir. 

fciicni,     cxpruare     ItisiiiR-riMn.  ^  .   L.    0.    7.  ct    alii    IVcnmn, 

Srllaria  *f^\uit   orat   lociis,  ubi  rnuudatio,     xttn^ivv    rmn, 

fcliaiii     l|uiiiriaitque    rfnivciiic-  ircute     ducta    cx   ri'    rt    i-x    «>o, 

(lant,    oblt  i-iiisqiin     ariilnis     in  quod  ferc  intlocii  lilirarii  Giae- 

lidli.s  (iispoliii.i  optuaiii  il.iLaiit,  ra     vocabiila     Laiiiiis      lili<ri« 

Mt  o<ulu$   '1  iherii    parccrenl   «t  lcribere  fulebant.    riiam  Iluliu- 

Uhidiau  irtilkfcnt.     Kky.  kcuius  illuJ  probab^t. 


TIBERIUS.  39«. 

fit:  quafi.  pueros  primae  teneritudinis,  quos 
pirciculos  vocabat,  inllitueret,  ut  natanti  lilji 
inter  femina  verfarentur,  ac  luderent  lingua 
Hiorruque  fenfim  appetentes;  atque  etiam,  quali 
infantes  firmiores,  necdum  tamen  lacte  depul- 
fos,  iiiguini,  ceu  napillae,  admoveret:  pro- 
nior  fane  ad  id  genus  libidinis  et  natura  et 
aetate.  Quare  Parrliafii  quoque  tabulam,  iii 
qua  Meleagro  Atalanta  ore  morigeratur,  lega- 
tam  fibi  fub  conditione,  ut,  fi  argumento  offen- 
deretur,  decies  pro  ea  festertium  acciperet^ 
non  modo  praetulit,  fed  et  in  cubiculo  dedi- 
cavit.  Fertur  etiam  in  facrificando  quondam, 
captus  facie  miniftri  aeerram  praeferentis,  ne- 
quilTe  abstinere,  quin,  paene  vixdum  re  di- 
vina  peracta,  ibidem  rtatim  feductum  conftu- 
praret,  fimulque  fratrem  eius  tibicinem;  atque 
utrique  mox,  quod  mutuo  flagitium  exprobra- 
rant,    crura  fregiiTc. 

Feminarum  quoque,  et  quidem  illuftrium,  45 
capitibus  quanto  opere  folitus  fit  illudere,  evi- 
dentiflime  apparuit,  Miilloniae  cuiusdam  ex- 
itu :  quam  perductam,  et  quidquam  amplius 
pati  confiantiflime  recufantem,  delatoribus  obie- 
cit;  ac  ne  ream  quidem  interpellare  defiit,  Ec- 
quid  poeniteret:     donec  ea,   reHcto   iudicio, 


Cap.  44-     Senjlm']     Non  In-  Morigeratur]     Verbnm    eft 

telligo,  quid  Ilt    morfu  fenfim  nequitiae,    frequens  oiim  apud. 

appetere.     An  fenem?  aut  pe-  Comicos,  fimile  Graeco,  quod 

nem?     Mox    quidem    fimilitcr  explicuit  Rubnk.  ad  Timaeun» 

olido  fcni :     pluribusque    aliis  p.  195. 

locis  fenem    fimpliciter    appe!-  Cap.  45-       ^'^      tfuidijuam 

lat  Tiberium.    EflN.          Neii'.ra  ampliuj']     Mff.  quiilam,   etiaia 

coniertura    probabilis    eft.     In  Lyfer. ,    et  tjuidqunm  amp/ius, 

niora  voluptatcm  quaercba:,  £«n9,    id^ue   recepi.     PoUular 

Ta 


af)3 


STJETONTI 


ilnmimi  r<-  .'i])ripiilr,  frrroqiK}  lnnscc;it,  oljfcno- 
■  iiit.ile  ori.s  liiiTuio  atque  oii<!<)  icin  clare  expio- 
bral.i.  IJiwli^  nota  iii  Atellanico  exo^lio  ])roxi- 
niis  linlis  asreiilii  maxiino  c\<;epla,  percrebruit: 
Hiicimi  ■vcliiliini  innms  iial ni ani  liquri ii t\ 
4G  Pecuiiiae   parcu.s  ac    t(^ji;jx,     comitcs   [)ere- 

grinationuiii  cxpediiiouinnqiie  num(|uani  falario, 
cibariis  tantum,  lustentavit;  una  modo  iiijerali- 
tate,  ex  imlnlpeutia  vitrici ,  prorecutus,  quuui 
tribus  claliibus  faciis  pro  ditjuilale  cuiusque, 
primae  fexceuta  festertia ,  fecuiidae  quadriuircn- 
ta  distribr.it,  duc<^nta  terrim^,  ({uaui  non  ami- 
COrum,     fcd  gratorum  aTipeiiabat. 


hac  rrciif.iJitcm  (jnlJqiinm 
uinplius ,  lcil.  rjuaiii  coutulti- 
tum.     Lrx. 

iVb/fl],  Haec  vox  1'aucl  rlii- 
bie  cocriipta  lialietiir.  ISoc 
quKiritj^iti  adliuc  Itiventum  et 
proiatum  frio,  quod  placeat 
fatis.  Videndum,  a\\  iiota  di- 
catur  pro  ^>}<7« ,  ut,  ficuti  ttok^ 
Graecis  de  l6co  iufi^Mii  poe- 
tac:  vide  I^uiterum  ad  Ariliojdi. 
I\an.  V.  i5J8*  ''C  ('jffffi?  in- 
ijgncs.  notae  diciae  iint  ab 
impolitis  notis  in  piar!;iiie  ii- 
Lrorum.  EnN.  Niliil  inccr- 
tius  liac  ii^Miiticatioiii' ;  ct  ve- 
riliniiliiis  coiiiicerunt  iilii.  no- 
ta  liox ,  vtl  miin  in  >■/.  rr- 
odlo  vo  c  proc.  Iii  optiinis 
•iiiin  Mfl.  l»^ittir.  mora. 

C.Tp.   .\6.       Coinitrs    perrf^ri- 
mtitioriiim     rjrprJitionumt/ue] 
Viile  Kxriiirum.     En>. 
.  Srrcrntu  ]    Frr^insli.  a«l  Ciirt. 
(J<-7,    17.   Icgenduni   puiJiy»x- 


crnn ,  niox,  quadrin^rna  <>i 
ducrna.  Fruftra.  Kon  eniin 
dint  Suetonius  priinae  clafjis 
coniitihitx ;  quorl  ii  effct .  rc- 
rjiiirfrciur  disiiilnuivum  Jrxcr- 
tin:  Ui\  priniae  clnQl ;  qund 
non  requiri^  d'stril>utivuin,  fetl 
nfpuit.  Liv.  I  ,  45-  tertiae 
cldfjis  in  qiiinijun<i,inta  ]\f. 
(  non  tjuinqnai^ena)  r.enfiim  rjje 
To/uir.      Ekx. 

Gratornin]  Etii  aliera  le- 
ctio  corld.  Gmrcorum ,  habri, 
r|i;o  lf  tiicaiiir,  ut  jjatet  e  no- 
tJ  (/nfiiul>oiii  ,  et  iis  ,  quae  di- 
xinius  iii  lilxriirru  :  tamen  prae- 
uili  f^rntarum ;  qiiam  Irctio- 
aein  ^^ref;ie  defendit  ct  illu- 
iti.it  iliirnianiins.  Maiiirefiiiin 
eli ,  reqiiiii  vt-rbuin,  qiiod  iu- 
'diret.  ^110  eos  in  coniitiluu  , 
Icd  iioii  paie»  lial)eri  ccirii»: 
«i  r«i  lioc  veiSiim  apliniiiniin 
ell.  Kain  ffrnrut  «11.  qiii  pl.i- 
cai  ;   noltii    dicuiil  ,     dcii    man 


TIBERIUS: 


*95 


Princeps  noqne  operaailla  mnpnricn  Fecit;  47 
(nam  et,  qnae  lola  iLisceperat,  Angulii  toni- 
plnni,  rertitationenupie  Pompeiani  tljeati"!,  im- 
})eriecta  ])olt  tot  aniios  reli<p.iit)  neqne  Ipecta- 
cnla  Oinin'no  ecliclii  ;  et  iis,  qnae  al"»  aliquo 
ederentur,  rarilUiiu^  inlerjnit,  iie  quid  expo- 
lceretnr,  ntiqiio  ])ofiquani  comoedinn  Aciimn 
coactns  cft  manmnittere.  Pancornm  .Sennioniir^ 
inopia  liistentata,  iie  pluribus  opem  lerret ,  ne^ 


xvofi/  fpidcn  knnn  :  fed  nnri 
liatini  aiiiatiir  et  aniicus  t!i  ; 
nani  ili  hoc  etiara  Lnteidtnn 
genus,  dignitas  et  .tHJi  rpoiii- 
rimtiir ;  in  ilio  non  itern.  l'a- 
IfS  funt  libeiii;  qui  effe  co- 
mites  poHunt,  ilque  gratillimi, 
non  autem  amici.  Gnathoniiin 
wrbum,  ffuod  Heln/io  jjlacft- 
bat,  inlurium  elli  in  roiiiirps.: 
nec  crediiiiie  eft  aTlberio  iilnr- 
patum ,  propterea,  qnod  ipli 
rurpecITet,  fateri ,  fe  in  omir 
libus  hahere  "nathonrs.  Ep.^'. 
Scribendum  fiiifltJt  gratornm , 
etiam  fi  in  niiilo  codice  iiiven- 
tum  elfet.  Graiorum  [.  Grae- 
coriim  quomodo  cuif^iiarn  pla- 
cere   potuerit,     non  initliig.is. 

Cap.  47.  y-Ut  a/if/iio']  Pro 
af/  alio  quo  ,  ut  ]>iuribus  locis 
apiid   Cicrrcnem.    £r.v. 

Expofceretur  —  caocins  ^ftl 
Glareanus  quaerit,  quoinodo 
cogi  linperaior  potuf rit :  nec 
ip(e  habet,  quod  reIj)ondeat. 
Neque  rrfponderunt  polteti  In- 
urpretes;  ri?':  opus.  Eft  enitn 
ics  eK  Cicerone,  et  ipfo  Sue- 
tunlo.clara    et    nota.      Ptipu- 


lii';  in  fpccMCTili';  congrc»atus 
iiuerdina  aliqnid  tnmuihioffj 
ltaf;iiabat  olim  ab  efHrorlbus/ 
Indorijin,  poft  ah  Imperatoii.- 
bns,  iiuod  ei  erat,  tumultus  et 
ilrepitus  fedandi  c^uffa,  conce- 
dendum.  Atque  ita  Tiberio  ia 
Aciio  comoedo  acciderat.  Enn. 
^enatoruin  inopia  /iistcnfir- 
ta'}  Quao  deftnitur  re  fami- 
iiari  intra  cenfum  (enatorium'. 
Unde.  quo<I  lilc  dicit,  inopiaTtk 
Setiatorum  fnsteHtatnm  ^  in 
Aug.  c;  41.  dixit  c^njits  Sena- 
toriiin  fupp/ai>iti  \n  Vefpaf. 
c.  17.  cxpLevlt  cenfuin  fcnntOn 
rium.  Tarltus  aiitejn  eandeim 
rem  narransi2,  37,  ceiifiis  Sena^ 
toruin  iuvit ,  \.  e.  rem  auxit, 
Quamquam  etiam  /lc  capere 
poffis,  ut.  quibus  cenfus  fena- 
tcrius  ,  propt<?r  iTia^niiudineiti 
familiae,  aliaique  canjfas,  non 
fufficeret  ad  fumtus  necelTa^ 
rios ,  eorum  V^m  ai|xit.  SLc 
Vefpaf,  c.  17.  iUa  dno  diiiin- 
guit»  exp/evlt  cctifiun  feimto- 
riiim:  ponfu/ares  inopes  (q«i 
tamen  i  opinor,  cenfiiin  (cna- 
torium    habebant )      quiitgcios 


*94 


SUETONU 


gavit  fe  aliis  rubventurum,  ni(l  Scnatui  iurtaa 
neceflitatum  cauITas  probalTent.  Quo  pncto  ple- 
rosque  modeftia  et  pudore  deterruit:  iu  quibus 
Hortahim,  Q.  Hortcnfii  oratoris  ncpotcin  ,  qui, 
pennodica  re  familiari,  auctore  Augufto,  qua- 
tiior  liberos  tulerat. 
48  Publice    munificentiam    bis    oninino    exhi- 

buit :  propofito  miJlies  festertio  gratuito  in  tri- 
ennii  tempus;  et  rurfus  quibusdam  dominis 
iiifularum,    quae  in  monte  Coelio  deflagrarant, 


festertiis  anntus  fustentavit. 
Arque  ego,  propter  loci  fimi- 
litudinem,  non  negem ,  niihi 
hanc  interpretationem  magis 
probari.     Enx. 

lujias  necrffitatiim  canjfas 
probajfent']  Iiiftas ,  quia  eft 
in  omnibus  libris.  non  fufpe- 
ctum  faciarh ;  etfi  elegantes 
rcriptores  probarc  caujfam  di- 
cere  contenti,  icl  adiectivum 
lion  addunt;  fcd  plfionaflice 
pofitum  dlcam.  Ncceffuatcs 
autem  liic,  de  more  iflius  fe- 
culi,  pro  inopia,  atque  adeo 
«ere  alieiio ,  dicuntur ;  cuius 
votionis  expinpla  Lexica  fup- 
pcditant.  Voluit  crgo  Tibe- 
rius ,  doccre  qucmque  Sena- 
tum ,  nMlla  fna  ciJpa,  ncque 
turpi  aliqtia  caufTa,  fe  ad  id 
inopiae  vcnillc,  ui  fibi  prinri- 
|)is  auxilinm  implorandum  fit : 
«ut  idoiiijfs  caufTas  e[ip ,  quare 
aliqun  rci  familiaris  incremen- 
to  indi«raiit ,    ac  pnant.    Enw. 

Hnrtnlum]  Ilfm  pluribus 
•xponit     Tacitus     Aan.    z,  $7. 


Ceterum  quod  If.  Voflius  ad 
hunc  Hortalum  refert,  fine  du- 
bitatione  Caiulli  Epigr.  60., 
in  eo  fefellit  Virum  dortilli- 
mum  ratio :  nam  temporum 
feries  nullo  modo  finit.  Mi- 
rum  autem  eft.  Voffium  i^no- 
rafle,  Hortalos  dictos  efle  et 
Hortenfios  alios,  huius  patrero, 
avum.  Avus  qiiicli-ni  Hortalus 
dicitur  aj^ud  Ci<eronem  ad  Ai- 
ticum  2,  25.   et  ^j ,  15.     Erx. 

Cap.  4<5-  Propofiio  ]  Non 
cum  Calaubono  explicandura  , 
m  in  illis ,  proponere  edictum, 
auctionein  etc.  Sed  ell  h.  1. 
offerrc ,  f.  ia  mcnlis  argenta- 
rioruin  pofitae  jiccuniae  co- 
pi.mi  facere.  Clare  itl  patet 
e  loco  Taciti  G,  17.  Dispofito 
prr  menfas  millies  fcslrrtio , 
factaifue  mutuandi  copia  fine 
nfitris  etc.  Siniiic  fcr»-  fenfu 
(/icero  de  uirrelrice  Vrrr.  5, 
I".  inulier  propifitn  omnihns. 
Crt«Tum  non  por;iii<  hit ,  cum 
\\.  1.  ronfrrre  Liv.  -.  21.   Eni». 

DoKiiuit  —  ijifularum  refii' 


TIBERIUS. 


295 


pretio  refiitiito.  Quonim  alterum  magna  dif- 
ficultate  nummaria,  populo  auxilium^flagitaii- 
te,  coactus  eft  facere,  quum  per  Senatus  con- 
fiiltum  fanxiflet,  ut  feneratores  duas  patrimo- 
liii  partes  in  folo  coUocarent,  debitores  tot- 
idem  aeris  alieni  ftatim  folverent,  nec  res  ex- 
pediretLir:  alterum,  ad  mitigandam  temporum 
atrocitatem.  Quod  tamen  beneficium  tanti  ao- 
ftimavit,  ut  montem  Coelium,  appellatione  mu- 
tata ,  vocari  Auguftum  iuflerit.  Militi  poft  du- 
plicata   ex  Augufti  teftamento  legata  niliil  um- 


tuto]  Vide  notata  ad  Tac. 
Ann.  G ,   45-     Erx. 

DifficuU.  nuinmaria]  Quum 
inopia  pecuniae  elTet,  ut  lo- 
cjuitiir  Tacitus  Ann.  1.  c. ,  nec 
reperiri  pecunia,  quae  mutuo 
fumeretur,  poflet.  Itadixit  etiam 
Cicero  Verr.  2,  2$.  de  homi- 
ue ,  alias  bene  de  re  familiari 
couHicuto.    Eiuf. 

In  folo  collocarent\  CollO' 
candi  verbum,  ut  ponendi ,  oc- 
ctipandi,  de  hac  re  valde  ufita- 
tum  Ciceroni  aliisque.  Infolo 
auttm  collocaripecunia  dicitur, 
pro  qua  emuntur  agri,  aedes  , 
aliaque,  quae  vulgo  inimohilia 
hona  vocimt,  fed  inprirais  agri. 
Cic.  ad  Att.  9,9.  tc  —  quan- 
tuni  in  folo,  folere  quacrere, 
fcil.  haberent:  quod  alias  di- 
cic,  in  pracdiis,  Verr.  3»  86. 
liahet  in  nuniis ,  in  urhanis 
praediis.  Sed  illud  otiam  te- 
iiendum,  yb/K7/r  dicl  fimplici- 
t(jr  de  ])raediis  Italicis,  ut 
cLiam    h.  1.    accipieadiun.    Sic 


eft  apud  Pllnium  Ep.  C,  19., 
ubi  refertur  edictum  Traiani , 
quod  iuffit  candidatos  tcriiani 
parteni  patrimonii  conjerre 
in  ea ,  quan  folo  contincren- 
tur ,  ut  Urbem  Italiamqvie  pio 
patria ,  non  pro  hofpitlo  et 
itabulo,  quafi  peregrinantes, 
haberent.     Ern. 

Nec  res  cxpedirrtnr]  Pro- 
pria  verba  in  tall  re.  Phaes- 
drus  :  Qui  nomen  locat  fpon- 
fore  improbo ,  iion  rcm  ex- 
pedire ,  fcd  mala  viderc  ex- 
petit.  Nomen ,  fidcm  expe-^ 
dire ,  pro  disfolvcre  aes  alie- 
num ,  ufitatae  funt  apud  Gice- 
ronem  formulae.     Erx. 

Tempor.  atrocitatcm]  HoG 
quld  fit,  docet  Tacitus  Ann. 
4,  64.  fernlem  annum  fcre- 
bant  etc. ,  quod  eodem  apuil 
Fidcnas  ruina  airphiilicatrl  nuil- 
ta  hominum  millia  obtiita  et 
debilitata,  et  dein  mox  Coe- 
lius  mons   deuftus,     Ei\n. 

lu^crit]     (^uia    SCtum  fleri 


»9«  SUETONII 

quam  largims  efr,  praeterqunm  fingula  millia 
denariorum  praetoriaiii.s,  qiiod  Seiano  fe  nou 
accommodallenl:;  et  quae<!am  munera  Svriacis 
legionibus,  quod  folae  nullam  Seiani  imaginem 
inter  figna  coliiiiient:  atque  etiam  miHiones  ve- 
teranorum  rarillimas  fecit,  ex  Tenio  mortem, 
ex  morte  compendium  captans.  Ne  provincias 
quidem  ulla  liberalitale  fublevavit;  excepta  Aiia, 
disiectis  terrae  motu  civitatibus. 
49  Procedente   mox   tempore    eliam   ad   rapi- 

nas  convertit  animum.  Satis  conltat,  Cn.  Len- 
tulum  augurem,  cui  cen{\is  maximus  fuerit,  me- 
tu  et  angore  ad  faftidium  vitae  ab  eo  actum, 
et  ut  ne  quo  niri  ipfo  herede  moreretur;  con- 
demnatam  et  generolifTimam  feminam  Lepidam, 
in  gratiam  Qiiirini  coufr.laris  praedivitts  et  orbl, 
qui  dimillam  eam  e  inatrimonio,  poft  vicefummi 
annmn,  veneni  olim  in  fe  comparati  arguebat: 
praeterea  Galliarum  et  Hirpnniarum ,  S>iiaeque 
et  Graeciae  principes  coniifcatqs,  ob  tam  leve 
ac  tam  impudens  calumniarum  genus ,  ut  qui- 
busdam  non  aliud  fit  obiectum,  quam  quod 
parteni  rei  familiaiis  i^  pecunia  haberent:  plu- 
rimis   etiam    civitalibus   et   privulis    veteres  im- 


in     renreniiam     ira     crnronti'!.  Cotnpeniilum']        Onorl     fir 

idfjue  ratuni   rXXa    livit,    iulfilTn  jMaemirt  milttiae  fxartae,   com- 

rem  flici    pote/t.     Krn.  moiU    Hirra,    noa    folvcreatur. 

Inlct  Jt^iia  cnliiijffiii]    Idom  Vifle  Aup.   c.  .19;     Krx. 

▼erbum    dc   fi.iiriis,   iiii.Ti;iiiiHi;s  Cap.  ^9.      GrarcJar]       Vidc 

•tc.     Sic     cfi      aptid     Ijnium  a<l    Cland.   fcJ  -iG.     Er^". 

Ann.   2,   83.     En>,  Pnrictnrci  familiiiris  in  pe- 

Miffiones]      Tabula     mitTio-  cwiin  ftn^rrentj      Domi    ffpo- 

nis    a  Tiberio    datA    ex/iiit.    il-  Hta ,    velul    ati     re«    nuvas    mo- 

luftrata    a   Griiverolio  «p.  Spo-  lieiuUis  ctinrfrrnda.     Forma  l«v. 

niinn    Mifr.  Eiiid.  Ant.   p.  239.  rpirnili    illuHr.ita    eH    ad    c.   4^. 

feq.     Eivx.  lipliiis  »d   T*cit«   Ann.   6,   it>. 


TIBERIUS. 


?97 


munitntes  et  iiis  mftnllorum  ac  Tertigajiuni 
adempta:  fed  et  Aononeni  regem  Partliorum, 
nui  pulfns  a  fms,  quafi  in  lidem  populi  Ro- 
maui  cum  ingCRli  £:;iza  Antiochiam  io  rocepe- 
rat,    rpoliatum  perlidia,     et  occiium. 

Odiuni  adverliis  necenitudiues  in  Drufo  50 
primum  fiatre  '  derexit;  prodita  eijis  epiliola  , 
qua  fecum  de  cociendo  ad  reltituendam  iiher- 
tatem  AuouQo  aeebat:  deiade  et  iu  reiicfuis. 
luliae  uxori  tjuirum  afuit,  iit  relegatae;' quod 
minimuni  efr,  oilicii  aut  humanit;.ri.s  aliqui-dim- 
pertiret,  ut  ex  conliitutione  patris  uno  oppido 
claufam  ,  domo  quoque  e,rt;redi ,  et  oommercid 
hominum  frui  vetuerit;  fed  et  pecuho  conCeP- 
fo  a  patre,  praebitisque  aunuis:frauda\ie,  -per 
fpeciem  pubhci  iuris,  quod  niiiil  de  his  Augu^ 
ftus  tertamento  caviffet.  M;itrem  Ltviam  graTa- 
tus ,  velut  partes  fdji  aequas  potentiae  vindi- 
cantem,  et  congrejlum  eius  asfidmini  vitavit, 
et  longiores  iecretioresque  fermrmes;.  wg  con- 
fihis,  quihus  tamen  interdum  et-  egere  et  uti 
folebat,  regi  videretnr.  Tuht  f^iuiii  perindigne, 
actum  in  8en;itu,    ut  tituhs  fuis,    quah  Augufii, 


intPrprptatur  partem  maiorpm 
pecuniae,  qiiam  lege  pv>rmiffiim 
elTet,  fcil.  Caefaris,  a;nul  Dio- 
nem  lib.  4'-  P-  -7'-j  qua  caii- 
tum  eiat,  ne  cjuis  ultra  h\ 
festertia  in  auro  argentove  ha- 
beret.  Sed  'u\  yprbis  Suetonii, 
qui  partcui  firnpiiciter  habct, 
non  convenit.     Er.N. 

Cap.  50.  Publici  iiiris]  Pu- 
hlici  redundat.  Nec  propiie 
fic  dictum  ius  piiblicum  intel- 
ligitur,     led     itts.      fimplicitcr. 


Omne  autem  ius  pr.WIcum  dJ-. 
ci  potefl,  quia  omnes  eo.  urun- 
tur.  Vide  ad  Aiig.  c.  10.  Ern. 
Perizon.  coni.  '  frattelai>erit , 
fine  idonea  caiiffa.  At  vere 
mox  in  Setiatit  pro  a  Soiiatu, 

Ne  eiiis  cori.fi/iis]  Prono- 
men,  in  optimis  Ubris  omif- 
fum,  delevl  cuni  Oudendor-: 
pio. 

Qunfi  ]  Pro  Jt.cnt  dlci ,  re- 
fponilente  ita^  valde  ufitatum 
liuins    actatls  fcfipipribus.    Sect 


»98  SUETONn 

ita  ct  Llvlao  filius,  adiiceretur.  Quare  non  pa- 
reulcin  patriac  appellari,  noii  ulluiu  infigneni 
lionorem  recipere  publice  pailus  eft.  Sed  et 
frc(|ueuter  admonuit,  inaiorihus  ncc  fcniinac 
conveniciiiihus  nc<rotiis  ahslincrct:  pracci- 
pue,  ut  animadveitit,  incendio  iuxla  aedem 
A^^eltae  et  ipfam  intervenijOfe;  populumque  et  nii- 
lites,  quo  euLxius  opem  ferrcnt,  adliortatam, 
licut  fub  marito  ("olita  elTet. 
5i  Dehinc  ad  funultatem  usque  proceffit  Iiac, 

ut  ferunt,  de  caulfa.  Inflanti  faepiiis ,  ut  civi- 
tate  donatum  in  decurias  allegeret,  negavit 
alia  fe  conditione  aUecturum,  quam  ii  patere- 
tur,  adfcribi  albo ,  e.Tlortuni  id  fibi  a  nialrc. 
At  illa  commota,  veteres  quosdam  ad  fe  Au- 
gufti  codicillos,  de  acerbitate  et  intolerantia 
morum  eius ,  e  facrario  protulit  atque  recitavit. 
Hos  et  cuftoditos  tamdiu,  et  exprobratos  tam 
infefte,  adeo  c;raviter  tulit,  ut  quidam  putent, 
inter  caidlas  feceflus  hanc  ei  vel  praecipunm 
fuifle.  Toto  quidem  triennio,  quo  vivente  ma- 
tre  afuit,  femel  omnino  eam,  iiec  amplius  quiun 


•R  tamen  etiam  Ciceroni  iifur-  Tolo   irirn/rio]     Toto  illiid 

pata    haec    raiio    iii   Catoiie  c.  oplnioiiem  inovoat  alicui.    rres 

jg.   elc.     EfVN.  jiltnos     annos     inlplli^i.       «"^ecl 

Urripcrc]     Immo   ne    decer-  liint  duo  ciiin  pauris  inenUbiis. 

ni  (]uideni    paflus    ell.     Iiacjue  Et  tanien  ne   l\r.    (|uiclem.    ad- 

rgcipcre  de  morc    atiatis    fuae  df^ndo   ilio  \erbo,   .iliquid  jnc- 

«lixic    pro    capcrc.       \  iJe    ad  catnin  .    aiit  alienum   a  couruo- 

An^.   r.  yg.     £ra'.  tudine  loquendi  polituin :  nain 

So/ittt   rjfrt]    Sublilis  of  \ c-  non    modo    tticn/iiuin    flmpli- 

ra  (jrammaticorum  ratio  poliu-  cil<jr    Gc  dici  potrii,   f<'d  eii.tiu, 

labat.yb/iVa  fuijjn.    Eivx.  fjuod       lupc.iores      Inicipreles 

Cap.   5i.     Decuriat  \      Neni-  non    luonuenint.    lotunt    trien.' 

]>e  cjs,  de  quibus  c.  J^i.  aLluiu.  tiium.       Exempliini     (|uid«>m    a 

Ean.  Gracrio  prol.uuin    e    c.  ij.   rlt 


TIEERIUS.  m 

itno  clle»  ac  pauciiriniis  vidit  hoii.s:  nc  mox; 
npque  aegrae  adeffe  curavit,  defunctnmque,  et, 
dain  adventus  fni  fpem  facit,  comjdurium  die- 
rum  mora,  corrupfo  demum  et  tubido  corpore 
fnneratr.m  prohibuit  confecrari;  cjuad  id  ipfa 
mandaiiet.  1'eftamentum  c{uocpi.e  eius  pro  irri- 
to  liabuit,  omnosque  amlcilias  et  famiiiaritates, 
etiam  quibus  ca  funeris  fui  curam  moriens  de- 
mandarat,  intra  breve  tempus  aiTlixit;  uno  ex 
hls ,  equertris  ordinis  viro ,  et  in  antliam  con- 
demnato. 

Flhorum  iieque  naturalem  Drufum,  nefpie  5a 
adoptivum  Germanicum,  patria  caritate  dilexit; 
alterius  vitiis  infenfus :  nam  Drufus  animi  /iu- 
xioris,  remiHiorisque  vitae  erat.  Itacjue  ue  mor- 
tuo  cpiidem  perinde  aifectus  eft :  fed  tantum 
non  ftatim  a  funere  ad  negotiorum  conriietudi- 
nem  rediit,  iuilitio  longiore  inhibito.  Quin  et 
IHeniium  legatis  paullo  ferius  confolantibus , 
quafi  olilitterata  iam  doloris  memoria,  irridens, 
iSt?  quofiue^  refpondit,  ^vicem  eorum  dofere^ 
quocl  egjcgium  civem  Hectoiem  amifijjeut. 
Germanico  uscfue  adeo  obtrectavet,  ut  et  prae- 
clara  facta  eius  pro  fupervacuis  elevaret,  et  glo- 
riofiirnnas  victorlas,  ceu  damnofas  reipublicae, 
increpnret.  Quod  vero  Alexandriam ,  propter 
immenram  et  repentinam  famem,  inconfulto 
fe,  adilfet,    queftus  eft  in  Senatu.     Etiam  cauf- 


«le  triennio  nnde    pofito.    Erh.  Lipfii  additamentum ,    ahcriua 

Nec  mulra,  opinor,  rept-rias  ex-  inrtulibits ,     recte     repudiant: 

empla  noltrae  locutionis :    quae  non   tamen,    quod  iil    intelligi 

tanien   recta  e/t    cx  vulgari    et  debeat.       Efl    enim    exprefrura 

minus     accurata     coufuetudine  inillo,   Germanico  usquc  adco 

fermonis.  obtrectavit ,    etc.  ,      ubi ,     qui.» 

Cap.  53.       Alteriua    'viiiis'^  pauUo  longiua    hoc    merabrum 


300 


SUETONII 


fa  mortis  fiiifFe  ei  p^^r  Cn.  Pironem  les^atiim  Sv 
riae  creditiir:  (jiieiii,  mox  huiiis  criminis  reum. 
putant  ijuidam  mandata  prolaturum,   nifi  ea  fe- 
creta   obliareiit.      Per  quae  multifariam  infcri- 


abelt  a  priino ,  nlt^rius  Titiis 
injciifus ,  pro  aUcri  noiiieii 
ipfum    pofuit.     Er.x. 

AV/i  en  ■  fccrcla  ohftarcnl  ] 
Coniecturae  du  hoc  loco  pro- 
latae  non  IiinX  anius  ,aiiis ,  il 
liilic  c\\V[y  T.acii/3  et  \e  ipla  con- 
feias,  lilnc  ail  Laiinitailom  oxi- 
gas ,  Tit  Facile  ilofini  podTct, 
ni/i  verercmur  frunia  lonliio- 
res  e(Tev"  VMiflint  roiialle  Viri 
docti/rimi  lenteiUiain  loci ,  nili 
iis  vel  cp|ru])il(>i9i$  n|iinio,  vel 
cum  Taolto  (comjw-iralio  ol^tli- 
tiHet.  Nou  pft.aiitem  necelTe. 
Ut  Siit^tonhiS ''Mnnem ,  rjnani 
Tacitns,^  rafinnem  arrnlt-iil: 
Ijam  ros  tots  incena.  ull .  rt  e 
Yulc;i  rumo»iJ-i!is  jiata.  roiue- 
ryiit  igifnr  variac  et^tani  cauITae 
commenioVari ;  fjiiarum  alidra 
Tacitus,  allam  Suctonliis  Ve- 
fp.rt.  ErS;o  locum  fanum  puto. 
fendim  aiitPin  liunc:  proUiu-. 
jiim  DiAudaja  Tilierii,  <ie  tol- 
IcihIo  (jermaiiico  fcripta,  fuifle, 
nili  una  profcrenda  eflent  le- 
creta  «pmeilAni,  <jiiae  vcl  nr- 
fa»  «'IT»-! ,  Vel  iple  non  au<lft- 
rct  vulgare.  I\ifi  ra  frcrrtn 
^fi/lnrcnt  t  rliclum  rll ,  iit  ni/l 
iil  actrth,  vtl,  fui  ariatc  >f)ct. 
h.  e.  vel  grnnHi .  vf  I ,  quar 
iiroliibi»!  a'Mfuirl  laf^re:  (|iincl 
|i  tui    <!mv  ■'    >^ '  '•  'inr  li.  1.,   I«- 


gat  c.crta ,  vel  cctcra.  Secre- 
ta  autem  intelli.^t^iKla  forte  ea, 
qiiae  Tacifus  Aun.  2,  69.  com- 
niemorat,  //M/m/norHATi  corpo- 
rurn  re/iifuins ,  carininn ,  Hr- 
votioiies  etc. ,  pcr  tjuae  aiii- 
maf:  numinil/us  in/cmis  crc- 
ddnintnr  facxari.  Atrfui  lila 
ff!frcta  xTZGccr,7x  et  arcana  lia- 
bir.t,  qnae  vulgnre  ni-i.w  elTif . 
fatis  roultnt.  Apud  Livium^, 
1,3.,  nl>i  vono(ir;ie  muliere.s  de- 
piehendiintiir.  niedicameula  rt 
a/iii  rcrondita  rc]>crta  «liriiu- 
tiir,  ubi*  fruftra  h&»>reK*r  Fa- 
hcr.  Conf.  Ovicl.  Met</i»i.:  7, 
t'*fi,.    f^BW.  [giiuvam    voccni 

ea  nrmo  prob.iverit;  ncc  ilu- 
liiiet  fjuisquam .  lectionrm  cor- 
runram  elTc ,  ftd  vix  rinc  nie- 
lioriim  Codtl".  o|ie  fjndliitpiru 
Memm.  habuit.  nifi  eaj^r.rrin 
cfcutant  'qi;fl<f  muJtifnrinm 
infcri):tuin  ;  rpio  niodo  t-i  Lon- 
pol.  et  alii  Alfl.  reri;<ouius  f.i- 
tis  habfbat  e.xpilni^ere  ra  ,  v-i 
legere  uifi  fp"  ri  fccreto  ojlrn- 
tntn  ,  Icii.  fore  ut  rripereiiir. 
Ji  rem  dislimulet.  riiir«  hit . 
opiiior,  vornbulti  vkCi(l<'riini 
Eiinm  ie(]<].  h'er  ^nar  <lt.s|tl(- 
rt-iit ,  in  niiemcuint]iie  leiiiuai 
en   lt>rk'ri». 

/Vr   ffttar]     Alii  iiuorpi«'ian- 
tur  quapropi«r ;  .ilu,   .t.i<,   tc^i. 


TIBERIUS,  501 

ptiim,  et  pfT  noctes  celeberrlme  ncclnmntiiin 
i'li:  ilc-iide  Qentiatiicimi.  Ouam  rulbicioiiein 
confirinavit  ipCe  polien,  coniuge  etiani  cic  libe- 
ris  GerjiKinici  crudeiem  iw  modura  alilictis. 

Nurum  A^^rippinam ,  polt  marid  mortem ,  53 
liberius  qulcldam  (p.ierui!n ,  riianu  appreliendit, 
Graecoque  verTu:  Si  ?ioii  doininaris j  inquit, 
filiola ,  iniuriam.  te  accipcrp  exiftirnas?  nec 
ullo  mox  rermoue  dignatus  eft.  Quondam  ve- 
ro  inter  coenam  porrecta  a  fe  poma  gurtare 
non  aufam ,  etiam  vocare  defiit,  fmiulans,  ve- 
ncni  fe  crimine  arceiliium;  quum  praeilructum 
utrumque  confulto  eilet,  ut  et  ipfe  tentandi 
t^ratia  ofFerret,  et  illa  (juali  certiirurxum  exitium 
caveret.  ISovilTnne  calumniatus,  modo  ad  fta- 
tuam  Au<:rulii,  modo  ad  exercitus  confnc^ere  vel- 
le,  Pandalaiiam  relei^avit;  convicianti([ue  ocu- 
lum  per  cennirl(uiem  veibetibus  excuriit.  Rur- 
fus  mori  iiiedia  deftinanti,  per  vim  ore  diducto, 


pore.       Npiura     Laiinltatl     aut  cleOjpf.     Sic   infra   c.  /;n.    rrifli- 

contuetuflini  Suetonianae  rppii-  maris  exprohratum  jibi    -i<rte- 

griat.       Sed     qiioniam    manife-  rcm  fecejfum.     Ep.n.            Non 

itum  efi ,   Ver  ^«rf^  refpondere  quadrac    hoc     pxnmpli:m.     j^r- 

vcrbis  ,  cattffa  mvrtis  fiiijfe   ei  cpffi  elt   infimulare,     fed  lacita 

creditiir  ;  alterailla,   quo  tem-  co£;itaiione  ,     ubi    res    inferta  , 

pore ,    locum    lilc    non    habet.  uon  al»foluta,  ccruitur.     Apiius 

E-'^'*-  er^'0   cft    arcrjjii 

Cap.  53.     Vtincni  fe  crimine  ./Id  fiatuamj^upifti  —  ron- 

arcejfituml     Dotli    venenl  fe ,  fu^ere 'velie'^     TJr  invidiam  Ti- 

pro  y^  i'cnetii,   e  libris  ;    quod  Lerio    facerel ,    et   populum     in 

eft  ele<»aniiiis.     ^^rceffi  habent  enm ,     velut    tvraniiiim,    ronci- 

iiem    libri   pliires  ,  idque  unue  tarer,   ut  vidit  Toneulius.    Cla-" 

probavere   et    rrcepcre  Burman-  re   Tacitus   \nw.  6,  67.  celeher.' 

uus    et     Oudendorpius.       Ouii  ri:no  fori    ejjlginm  I).  yJugii- 

ret   pprtinet   nd    teiupiis  poit  il-  Jii   amplecti ,  populuimjtie    a6 

l.im    toeoaii.,     urijrj/lck.m    «rJl#  Stiiatuii»  auxilt»»o<:aret    Erw. 


50»  SUETONJI 

infulciri  cibum  mfnt.  Sed  et  perrevernntem  ,  at- 
que  ita  abfumptam,  criniinofiniine  inloctatns 
elt,  quum  diem  quoque  natalem  eius  iiiter  ne- 
faftos  referendum  fuafi/Iet.  Imputavit  eliam, 
fjuod  non  larjueo  ftrangulatnm  in  Gemonins 
abiecerit:  proque  tali  clemenlia  interponi  de- 
crotum  paflus  eft,  quo  libi  gratiae  a^erentur, 
et  Capilolino  lovi  donum  ex  auro  lacraretur. 
54  Quum   ex  Germanico   tres  nepotes,    Isero- 

nom  et  Drurum  et  Caium,  ex  Drufo  luium  Ti- 
Ijerium  haberet;  deriitutiis  morte  llberorum, 
maximos  natu  de  Germanici  iiliis,  Neronem  «^t 
Drufum,  P.  C.  commendavit:  diemque  ntriiis- 
que  tirocinii,  congiario  plebi  dato,  celebravit. 
Sed  ut  conq)erit,  ineunte  anno,  pro  eoruni 
quoque  fahite  pubhce  vota  fuscepta,  egit  cuni 
Sonatu,  Non  dehere  taUa  pracmia  trilmi , 
Jiifl  expcrlis  et  acialr  proK^-cctis:  atque  ex 
eo,  patelacta  interiore  animi  fui  nota,  onuii- 
um  cnminalionibiis  obnoxios  rcddiiht:  varia- 
que  fraude  inductos,  ut  et  concitarentur  ad 
convlcia ,  et  concitati  proderentur,  accufavit 
per  htleras,  amarilhme  con^eflls  etiam  probris, 
et  iudicalos  Iiolios  fame  necavit:  Neronem,  Iii 
infuLi  Pontia ;  Drufum,  in  ima  parte  Palatii. 
Putant,  Neronem  ad  vohmtariam  mortem  co- 
actum,  quum  ei  carnlfex,  qunh  ex  Senatus  au- 
ctorllate  nnilus,  ioqiieos  et  uncos  oflentar».'i ; 
Drufo  autem  adeo  alimenta  fubducta,  ut  tomen- 


Injutciri]       SJc    niirm.\nnu*  Cap.  5.}.  ProJrr^ntur]  \l.\< 

.11  oiniiibiis  fcriptis  rfpciif,  non  niplior   milii  viilffiir  Irctio   c> 

inferciri,     Iia  tainon  Ii.tl>ct  MI.  «llci^    optimi    Mcinmij:ii  ,     p!' 

I.)(i-r.     Do    vcrljo    iiijiitrire  v.  rinniqiic     lluri&anno     lauil.\i<> 

<~iionov.  OLfl'.  ^,  aj.     Eiut.  luin,    ciiAm  M(.  I.)ftfr.  proit' 


TJBERIUS. 


Son 


Mim  o  culcita  teTitaverit  mandere :  ambonim  fic 
ieli(|uias  dilperlas,  ut  vix  quandoque  colligi 
poilent. 

Super  veteres  amicos  ac  familiares,  viginti  55 
fibi  e  numero  principum  civitaiis  depoporcerat, 
veiut  confiliarios  in  negotiis  publicis.  Horuni 
omniuin  vix  duos  aut  tres  incolumes  praeliitit: 
cetoros,  alium  alia  de  caufla,  perculit.  Inter 
quos  quum  plurimorum  clade  Aeiium  Seianum, 
queui  ad  fummam  potentiam  non  tam  benivo- 
lentia  provexerat,  qiiam  ut  efTet,  cuius  minifte- 
rio  ac  fraudibus  liberos  Germanici  circumveni- 
ret;  nepotemque  fuum  ex  Drufo  fdio  natura- 
lem  nd  fucceflionem  imperii  confirmaret. 

Nihiio  lenior  in  convictores  Graeculos,  qui-  5G 
bus  vel  maxime  acquiefcebat.     Xenonem  quen- 
dam,  exquilitius  fermocinantem,  quum  interro- 
gaflet,     iiuaenam  illa  tam   molejla  dialectoa 
ejjei^    et  ille  refpondiiret,  Doridem;   relegavit 


rentur ,  quam  vulganim  perde- 
reritur;  eara  et  Ouclenilorpius 
recejiit.  Eric.  Conf.  Gronov. 
Obfl".  5,  20.  p.  464. 

Rc/i(fuias  dijperjas]  L  Gro- 
nov.  correxit  reliquiae  dijpcr- 
fae ,  vt  amborum  novam  peri- 
odum  faciat.  Nobis  magis 
placet  plurimorum  coHd.  fcri- 
ptura  ,  rrliqttiis  dijperjls  :  nam 
quum  res  non  dubia  videatur 
elle,  quam  et  Dio  tradit,  ac- 
cufatis-us  male  pendeat  a  ver- 
I10  putant ,  ablativus  autem 
eandem  vim  habcbit,  quam 
quanrebat   Gronov. 

Cap.  55.     Jrtier  quos  <j-uum] 


Oudcndorp.  corr.  interqur.  eos, 
qnod  h.  1.  foifan  amjjlectindum 
eflet,  nili  S.  alterum  loquendi 
genus  amaret.  Cf.  adCaet.  c.  52. 

Ex  Drtifo  /2/io  naturalem\ 
Refcripli  ^'^//o  pro  ^/ium  :  nam 
lic  Mfl.  boni ,  et  re.s  portulat 
ac  Latinitas.  Rccepit  et  Ou- 
dendorpius.    Erx. 

Cap.  56.  Rpfpondijret ,  Do- 
riilem]  Videtur  phiiofoplius 
ille  Dorica  dialecto  ufus  cfle : 
et-  verbum  dialecti  a  Tiberlft 
allter  dictutn,  quam  vulgo,  ac- 
cepifle  lenfu  vulgari.  ^txkt- 
XTOv  pro  dislerendi  gcncrc  c; 
idii  di\«re,  led  xarilliiae.    A2»- 


504  SUETONII 

Ciiiariain:  exifiimniis,  exprol^ratiim  fibi  vete- 
rein  recoHuin,  quod  Dorice  RljocUi  loquantur. 
JtoAw  quuni  folerct  ex  lectione  quotidiana  quae- 
ftiones  fuper  coeunni  proponcre,  cornperiflet- 
que,  Seleucum  Grainnirilicum  a  miniliris  Tuis 
perquirere,  quos  quoque  tempore  tractaret  au- 
ctores,  atcpie  ita  praeparatum  venire:  primum 
a  contuljcrjilo  removit,  deinde  etiam  ad  mor- 
tem  compulit. 
57  Saeva  ac  lenta  natura  ne  in  piiero  quidem 

latuiT:,  quam  Tiieodorus  Gadareus,  rlietoricae 
pracceptor,  et  perrpexiile  primus  rap;aciter,  et 
asfimulalle  aptillime  viius  elt;  iubinde  in  cbiur- 
gando  appellans  eum  TrjjXcv  xluxri  Tre^v^xy.svcv. 
Sed  aliqiiuiito  in.igis  in  princi[>e  eluxit,  etiam 
inter  initia,  quum  adluic  favorem  hominum 
moderalionis  iiinulatione  caplariH.  Scurrum, 
qui,  praelereuate  iunere,  clare  mortuo  manda- 
rat,  nt  niuuiaret  Augulto,  nondum.  reddi  lc- 
^(ila.:,  (jnde  plchi  joHtjiiiflei ,  altractnm  ad' fe, 
recipere  debituin  ,  ducique  ad  lupplicium  im- 
peravit,  et  pntri  luo  verum  reFerre.  Nec  mul- 
to  poft  in  Senatu  Pompeio  cuidam,  Equiti  Ro- 


tffta     clixlt     propter    verLa    et  ctiira,    affortur,    ct    in    MIT.  rt 

nioilos    lo(|licn(U    rariores ,     ar-  e^A.  nHfil.   1.  Sephaii.  rli.  |)la- 

gmiores  otc. ,  ut.\ug.  c.  gC.  mo'  celque   Oudumlorpio.     ER.t. 

Irjte  fcrihere    et    loijui.     EuN.  Cap.    57.       I.enla      nnttira  ] 

Jbia/cciiiin      iiitelligo     proprio  Videadc.  ai.     In  Theodori  di- 

/ignificaru ,      obli.uritatc     nioic-  cio    leittain    naturain   expriinit 

Ham.      llle  ngiiiticatus  inrolen-  ^r,^6c,,  luliim.   «juod  elt   iners , 

tior   vidciiir.  leiitum  ,  yii/i'fl'/i .    ai^x.     Er:«. 

Cinariiim]     Sic   fcre    f(.ripti.  Ai.ujct*  ■Ti.p^/^jcjufvow]   Suidas 

£(liii    pliircs    Cinaram  vtl   Ij-  in    'aXc5j>^^P#<    ^'I'.    «'  N*^ci»» 

tiuram:     rlt      ima     Spntadumi  habct  TTf  ^u^^oov ,  (|iiii(l  tltuli- 

y*«7<rt;/dm,  fplod  |ilacebatHein-  taiius   paulloi     Ville  Dukci.  Uil 

Co»    ei  a   Graevio,    pro    tonic»  Tliuc)d.    3,    ^y.   «t  Luiuti     «d 


TIBERIUS.  305 

mano,  qiiiddam  pernepanti,  dum  vincula  mina- 
tur,  aBirniavit  fore,  ut  ex  Poynppio  Pompe- 
iaiius  Jicret :  acerba  cavillatione  limul  homi- 
nis  nomen  incellens,  veteremque  partium  for- 
tunam. 

Sub  idem  tempus,  confulente  Praetore,  58 
an  iudicia  maieftatis  cogi  iuberet,  exercendas 
elfe  leiies  refpondit,  et  atrocilTmie  exercuit. 
Statuae  cpiidam  Augurii  caput  dempferat,  ut 
alterius  imponeret.  Acta  res  in  Senatu:  et 
quia  ambigebatur,  per  tormenta  quaefita  eft. 
Damnato  reo ,  paullatim  lioc'  genus  calumniae 
eo  proceflit,  ut  haec  quoque  capitalia  eflent: 
circa  Au^ufti  fimulacrum  fervum  cecidifie,  ve- 
flimenta  mutaire,  nummo  vel  anulo  effigiem 
imprelTam,  latrinae  aut  lupanari  intulifle,  dictum 
ullum  factumve  eius,  exiltimatione  aliqua  laefif- 


li.  I.     Ei\?f.        Dictiira    tani   eft  paiillo    mellus:    idque    repoful 

argutum   et   elegans,     ut  in    eo  ex  Longol.    Giielf.    i.  2. 

Gallicum   acumen    reperias.  Cap.  58-      Iudicia   maiejtn- 

Ut  ex  Pompeio  Pompeianus  fij]     Non  eiiis,   quae  oJim  iue- 

Jicret]     Eit    Inne    aliqua    tlicti  rat,  fi   quis    am[>litu(llnem    po- 

oblcuritas ,    etii    Suetonius    ex-  pnli  Romani   laefilTet ;    de  qua 

plicare    voluiffe    videtur.     Du-  et  leges   et  iudicia  publica   fue- 

plex  autem    eit    cavlllatio:    al-  re :   fecl    novae  ;   fi  quis    Caefa- 

tera    in    nomine   Pompeii  ,    in-  rum    dignitatem    violaffet.     Vi- 

vifo   Caefaribus   ob    bellum    ab  de    Tac.    Ann.    1  ,  72.     Senec. 

eo  pro   llbertate  et   legibus  ad-  Benefic.   3,  2.6.     [H\n.  Pan.    11. 

verfus  Caefarem  geitum ;     quae  et  ibi  Intpp.     Ern. 

efficitur  et  intelligiiuradiectione  Exijlimaiione     aliqna    lac' 

alterius,    quae  ineft  in  veterum,  f\ffe'\     H.  e.   iiidirio  fuo ,  et  di- 

partium,     i.  e.  Pompeianaium  cto   aliquo,   opinando ,  ut  Sue- 

commemoratione,  quarum   for-  tonius   loqui    lolct:    fi  quis    de 

tunam    homini    minatur:    pro-  Augufti    dirln     aliqiio    aut     f.i- 

IVriptionem,     o[)inor,    caedem-  cto   maic   opinatus     effet.      ]\Ii- 

que.  Ern.     Verum  alii  Icribunt  ratus  luni,  Eurmanno  hanc  I.a- 

■veterem.    pro    veitrow  ,    liaiid  itiili.\r«  ui  dubiuu»  vilam  :  quiia» 

T^ol.  /.  U 


SoS  SUETONH  j 

V 

fe.     Pfjiiit  ilenlque  et  is ,  qui  honorem  jn   colo- 
uiii  fiia  eodeiu  die   fleccrni  iibi  pailus  elt,  quo 
decreti  et  Aui^ulto  olim  erant. 
^Q  Multa  praeterea,   fpecie  gravitatis,   ac  mo-  . 

rum  coi  rigendorum ,  fed  et  maf^is  naturae  ob~ 
temperans,  ita  laeve  et  atrociter  factitnvit,  ut 
nonnulli  verlicuKs  quoque  et  praelentia  expro- 
l>Kirent,     et  futura  denuntixirent  mula: 

yfj/ft^r   et   immitis ,     hrcviter  vis   omyiia    (licam? 
Dispereiim,    Jl    le   matcr   amarc  potrft. 

Non  es  Eijuesl  Qr:arc?  noii  fiint  tiln  millia  centum: 
Omnia  Ji  qnaeras ,    et  Rhodos  exilitim  rjl^ 

'^iirea  mvtafli  Satiirni  ffcxila ,     Caefnr: 
Incolumi    nam    te  Jerrea  femper    erunt. 

i'afti(Jit   vimnn ,    qnia  iam  fitit    ifte    cniorem : 
Tam  hihit  linnc  aeitie ,    qiiain  hibit  ante  merum. 

Atlfpice  Fclicem  fihi ,  non  tihi,  Romiile,  Snllam: 
Et  Marinm ,  fi  i'is ,   adfpice ,   fcd  reducem: 

"Nec  non  ytnloni,    cii'ilia  hella  moi'entis , 
Nec  Jt-niel  injectas  ad/picc    caede  maniis : 

Jit  dic  ,    Roma  perit :    refnahit  fani;uinc  mnlto  , 
Ad  rcgnum  (juisquis  venit  ah  exitio, 

■Quae  primo,  qunfi  ab  impatientil^us  remedio- 
vum,  iu:  non  tam  ex.  animi  ientcntia,  quam  bi- 


fatis    ronriet,    eTifimatioiirm  Cnp.  £<).     Omnia   Jl    ijtMr<- 

iioininum     cllci     iiiilicliini    ro-  rnj]       Si    oniiiia    lcire     vrlis, 

riim    <lc'    re    nli(|ua :    cuiiis   ra-  jion  moilo    rcnlus    eqiieilcr  ilo 

tionit   rxcinpla  vide   aputl  Gio-  elt  tibi,   lcil   etl.tm    civitaa   I\o- 

noviiitn    a<l   Liv.   4i  4'-  3).  -•  ni.itKi.  utpnte  exuli.   lllufl //«oc- 

¥A\Ti.  ttis  ftc   tlictum    t>U,    iit    li»*»pe, 

Honorrni    —    ijiio    €ifctrti\  (jiiiti  /juttcris  ?  —  Ail  proxiujo» 

Vu!:;o  lionorrs.     lllir<l  tx  iui-ii  v**rriis    <lc   Sulla   et    M.uio    J|>- 

omiiibus   pr.ictiili    c  uin   Chi<lin-  jioJiti*  P«c«tus  P.uu\i;.  'rheoHof. 

dorp.,  tnut.uiiin  .1  librariis  fno-  •■  ^|l>.  dlcit  AJarium  cruJctem 

flvr  vctbuni  nrant.  }"^Ji     exiUa,     ct    Sul/am    lum 


TIBERIUS. 


507 


]e  et  rtomacho  flngerentur,  voleLat  accipi:  di- 
cebatque  identideni:  Oderitit ,  dinn  probent, 
EXeinde,  vera  plane  certaque  elie,  ipfe  fecit 
iideni. 

In  paucis  diebus,  quam  Capreas  attigit,  60 
pifcatori,  qui  fibi  fecretum  agenti  grandem  miil- 
lum  inopinanter  obtulerat,  perfricari  eodem 
pifce  faciem  iuflit,  territus,  quod  is  a  tergo 
inlulae  per  afpera  et  devia  crepliflet  ad  fe. 
Gratrdanti  autem  inter  poenam,  quod  non  et 
locLiftiun,  quam  praegrandem  cepernt,  obtuJif- 
fet,  locufta  quoque  lacerari  os  imperavit.  Mi- 
litem-praetorianum,  *  ob  furreptum  e  viridiario 
pavonem  capite  puniit.  h\  quodam  itinere  . 
lectica,  qua  vehebatur,  vepribus  impedita,  ex- 
ploratorem  viae,  primarum  cohortium  centu- 
rionem,  ftratum  humi,  paene  ad  necem  ver- 
beravit. 


rlade  feliccm.  Ceteriim  epi- 
grammata  liaec  facta  funt  di- 
veriis  temporlbus ,  et  priora 
duo  ante  principatumTiberii. 

Cap.  60.  Priviariim  cohor- 
tium  centnriones]  In  legione 
dfcem  coliortes  fuilTe,  conitnt; 
(jiiaruni  una  priina.  Priniis 
autem  coliortibus ,  iam  extre- 
inis  lilicrae  reipublicae  tempo- 
ribus,  aliquid  praecipui  tribu- 
tum  fuiffe ,  e  Cicerone  et  Cae- 
fare  patet,  ut  (locct  Schelius 
adHyginura  p.  sg.  29.  Ex  qud 
lit,  ut  centuriones,  in  eam  le- 
cti ,  vUlerenfur  foiiifQmi,  ut- 
que  lionoratum  effe  coeperit, 
in  piimis  cohortibiis  cenlurio- 
ncm  flTe,    m  aniea  primorum 


orJinum,  h.  e.  centuriaruin 
quum  niiiliim  a<lbuc  eliet  CO' 
hortium  discrimen.  Ita  arbi- 
tror  himc  locum  intrlligi  poffe. 
Clare  rem  confirinat  locus  \*e- 
getii  2,  21.  Primipi/i  ceniario 
—  in  prima  cohorte  ad  isriHC 
pcrvenit  palmam ,  in  ^ua  eoc 
omni  legione  infinita  commo- 
da  confcqniiur.  Itaque  non 
opus  eil  medicina  Burnianni, 
primorum  ordinttm  :  e  quo 
quomodo  vuic;ata  Ivctio,  quam 
omnes  Iibri  habent ,  nafci  po- 
tuiflet?  cuius  eiiam  cetera  ad 
hiinc  locum  dicta  e  noilris 
reifclliMitJir.     Fnjf.  Saiisfa' 

cerent  l;aec,    H  legcretur    prl- 
mae  cQhortis  •     ar    qui    pot«ii 

U  :x 


3<.»  SLETONll 

Mox  lii  oniiio  f^onus  ( riicleHlatis  onipil , 
r.nmqunin  dericiente  mateiia:  qiium  priino  ma- 
tiis,  deinde  nepotum  et  uurus,  podremo  Seia- 
ni  familiares  atque  etiam  nolos  peiTequeretur. 
Poif.  cuius  iuteritmn  vel  lacvinimus  exftilit:  (pio 
maxiine  apparuit,  nou  tam  iprum  ab  Seiano 
concitari  loiituin,  quam  Seianum  quaerenti  oc- 
cafiones  rubuiiniiirairo.  Elfi  commentario,  queui 
de  vita  [ua  ruminatim  brevitenjue  compofuit,  au- 
fus  elt  fcrihere,  Scianum  Jc  piini\)e,  quod  com- 
pcrijjcfj  fiircjc  acUcrJus  libcros  Germatiici 
fiJiiJni:  quorum  ipfe  alterum,  ful"p«^cto  iam,  al- 
terum  oppreflo  demumSeiano,  interemit.  Sin- 
pillatim  crudeliter  facla  eius  exfequi ,  lonajum 
elt:  genera ,  velut 'exemplaria,  faevitiae  enu- 
nierare,  fat  erit.  NuUus  a  poena  hominum  cef- 
favit  dies;  ne  religiofus  quidem  ac  facer.  Ani- 
madverfum  in  quosdam  ineunte  anno  novo : 
accufati  damualique  muiti,  cum  liberis  atque 
etiam  uxoribus  fuis.  luterdictum ,  ne  capite 
damnatos  propinqui  lugerent:  decreta  accula- 
toribus  praecipua  praemia ,  nonnumquam  et 
teftibus.  Nemiui  delatorum  fides  abrogata. 
Omue  crimeii  pro  capitali  receptum,  etiam 
paucorum  limpliciumque  verboruin.  Obiectuni 
eft  poetae,  quod  in  tra.ioedia  Agrtmemnonem 
probris  lacediiret:  ol^ierium  et  biftorico,  quoil 
BruLuni  CalJiunKjuc   ullinios   liufnauoruni,  di- 


\)m\%  cpnnirlo    tHci    primrjntm  C.ip.  Ci.      T.ui^rrrni]       Prr- 

rnhortium?    Hoc    erat     illtul ,  ttnfllioiiis  «lamnain^  liii;rrp  non 

in   fniD  Viri    doctiffimi    liaere-  liruill»-,    «locei  Mciiilius  OI)IT. 

liant.     Iftitur.     nili   forw  S.  /ic  7,   .",J.     Erw. 

dixit   prr.    crntiirinrif   ijiioiliiin  ^^p^amemnonrm  pr.    l/trrfjif- 

ex    prim:%    cohnrtilnit,     iiluu*  /'"O     *^-  <•■   F"''^'""'""    «r.\8i"»'n 

Intcrf   vitlttiir   viiiutn.                v  iu   lotjucnicin  imluxiffel,  ui.ilo- 


TIBERIUS. 


3<53 


xifTet:  aniirjadveiTum  eft  ftatim  iii  anctores, 
lcriptaque  abolita,  quamvis  proharf^utur,  ante 
aliquot  aunos,  etiam  Aut^ifto  audiente,  recitata, 
Quibusdaui  cuftodiae  traditis,  non  modo  ftu- 
dendi  Jobitium  ademptum,  led  etiam  fermonis 
et  coUoquii  urns.  Citati  ad  cauliam  dicendam 
partim  l'e  domi  vidneraverunt,  certi  damnationis, 
et  ad  vexationem  i£;nominiamque  vitandam;  par- 
tim  in  media  curia  venenum  haurerunt:  et  ta- 
men,  colli£;atis  vuhieribus,  ac  femianimes  palpi- 
tantesque,  in  carcerem  rapti.  Nemo  punitorum 
iion  et  in  Gemonias  abiectus,  uncoque  tractus: 
viginti  uno  die  abiecti  tractique  liint;  inter  eo§ 
pueri  et  feminae.  Immaturae  puellae,  quia  mo»- 
re  tradito  nefas  elTet,  virgines  ftrangulari,  vi- 
tiatae  pnus  a  carnifice,  dein  ftrangulatae,  Mo- 
•ri  volentibus  vis  adJiibita  vivendi,  Nam  mor- 
■tem  adeo  leve  funplicium  putabat,  ut,  quum 
audilTet,  imum  e  reis,  Carnulium  nomine,  an- 
ticipalie  eam,  exclamaverit:  Carnulius  me 
e%afit.      Et   in  recognofcendis    cuftodiis,    pre- 


Hiccntem  rumnio  regi ,  avaxrt 
avocwv.  Mox  de  hijiorico  vi- 
de  Tac.  Ann.  4,  54. 

El  ad  vexationem]  Conii- 
rias  vc/  ad  v.  At  rectiiis  cx 
MlT.  veltigiis  conigunt  Je;d  et, 
nuibus  voculis  faepe  prooreflio 
fit,  omiflis  antca  non  Jolliin: 
ut  c.  59.  pr.  /",0.  76.  Ner.  53. 
etc.  D«|)iex  ailertiircaufla,  qua- 
•re  fe  vulncraverint ,  tum  f|uod 
damnationis  fuae  cerli  erant, 
tnm  f|uia,  fi  in  confppctura 
inimicorum  veuircul,  vcxaiio- 
tifis  roetuttbaut. 


Jigiiiti  uno  dic  abiccil 
etc.  ]  Lipfius  ad  Tac.  Ann. 
6,  if).  corrigit  millc,  f|uod  ibi 
iinvicnjn  Jlras^cs  dicitur  circa 
Seianum  iacuiite:  Sed  non  eJt 
hic  fermo  de  illa  clade  aq 
caede.  INIuretus  dticcnti.  \n 
numero  nil  mutem.  Tracti  ab- 
iectiquc  Junt  delf^bat  Torren- 
lius :  non  male;  nam  non  ele- 
ganter  reduridat ,  et  abeii  ira- 
ctiqiie  Jiint  a  Mf.  L}fcr.  Ep.N. 
Sunt  non  niil  in  duobus  MiT. 
comparet;  uude  probabilis  rft 
ratio  corrigenlium,  iicmo  puni- 


3i«  SUETONH 

Cantl  ciiidam  poenae  maturllatem  refpondrt: 
JVo/idum  t.ecnni  in  f^raliain  rcdii.  Aniialibus 
fuis  vir  confiilarls  inleruit,  frequenti  qiiondam 
convivio,  cui  et  ipfe  nftuerit,  interrogatiuu  euni 
fubito  et  clare  a  quodam  nano,  adlta;ite  nieii- 
fae  inter  copreas ,  cur  Paconius  maieltatis  reus 
tam  diu  viveret,  ftatim  qiiidem  petulantiam  lin- 
guae  obiurgalle,  ceterum  poft  paucos  dies  fcri- 
pfifTe  vSenatui ,  ut  de  poena  Paconii  quani  pri- 
mum  fiatueret. 
62  Auxit    intenditque    faevitiam ,     exacerbatus 

indicio  de  morte  lilii  fui  Drufi:  quem  quum 
morbo  et  intemperantia  pcrifie  exiliimaret,  ut 
tandem  veneno  interemptum  fraude  LiviUae 
iixoris  atque  Seiani  cognovit,  neque  tormentis 
neque  fupplicio  cuiusdam  pepercit;  foli  huic 
cognitioni  adeo  per  totos  dies  deditus  et  inten- 
tus,  ut  Rhodienfem  Jiofpiiem,  quem  familiari- 
"bus  htteris  Romam  evocarat,  adveniiVe,  fibi 
liunti.-^tum ,  torqueri  fme  mora  iuflerit,  quafi 
^quis  ex  neceflariis  quaeflioni  adciret;  deinde 
errore  detecto,  etoccidi,  ne  vulgaret  iniui'iam. 
Carnificinae'  eius  oftenditur  locus  Capreis,  un- 
de    daiiinatos  poft  longa  et  exquifita  tormenta 


'tortin    —    aht^elus     uncoque  iiibet:  mox  Intellicit.  non  fUe 

tractiu ;    nuginli  uno   die ,  in-  cx    en    pmiere     hominera,    nec 

lcr  eos  et  J^fniinne  t>t  pucri.  fo  roniilio  cvoratum  a  (e.     iN<v 

Cap.  62.      (^Hn/l  n/itjuis  ctc.]  ccJTnrius  qnacjtioni  l.ad  quae- 

Spnrum    f.itis   plantim   eflV,     ar-  Jlioncm     ( nam   i«lera  ell )  «iici 

bitror.       Pnm    «ndit    advrnilTi',  ]ioii'll ,  qui    nccpfTario   tori]uen- 

qjicin    aflcHc   iiininct,    pfr  crro-  «lns  ci\,  iit  vcnim  reperiri  poflit. 

i^m    pu».it.     (icl'onil(e     iiliipjem  v^i'-    trjiis  nrrejjniins  qunrjtio- 

9\   'i\% ,   jIc    qiiilMM    qu.iellio  lia-  ««   fli<  i    polcli,     i  uiiis    leilimo- 

ben»la    rllct.   a(l    *>rucfi(Iiim    ve-  niiiin     niaxime     recpiiritiir     ad 

rum,    et  cunj    Aaiim    torqueri  cpgnofccn<luiu  vtftuni.     Ean. 


TIBERIUS.  5u 

praecipitail  coram  fe  in  inare  iubelia^;  exci- 
piente  clainarioruiii  maiiu ,  et  contis  atque  J'e- 
mis  elitlente  cadavera,  ne  cui  relidui  Ijjiritus 
quidquam  ineiiet.  Excogitaverat  autem  inter 
genera  cruciatus  etiam,  ut  larga  meii  potiono 
per  fallaciam  oneratos,  repente  veretris  deliga-r 
lis ,  iidicularum  limul  urinaeque  tormento  dis- 
tenderet.  Quod  nili  eum  et  mors  praeyeniffet, 
et  Thrafjllus  confulto,  ut  aiunt,  differre  quae- 
dam  fpe  longioris  vitae  compuiilfet:  plures 
aliquanto  necaturus,  ac  ne  reliquis  quidem  ne- 
potibus  parfurus  creditur;  quum  et  Caium  fu- 
Ipectiun  haberet,  et  Tiberium,  ut  ex  adulte- 
rio  conceptum,  afpernavetur.  Nec  abhorret  a 
vero:  namque  identidem  fclicem  P^riamuim 
'Vbcahat: j  (luod  fuperjles.  omnium  fuoiimi 
emjiitif^et. 

Quam  inter  haec  non  modo  invifus  ac  de-t 
teftabilis,  fed  praetrepidus  quoque,  atque  etiani 
contumeliis  obnoxius  vixerit,  multa  indicia  funt. 
Harufpices  fecreto  ac  line  teftibus  conCuli  ve- 
tuit.  Vicina  vero  Urbi  oracula  etiam  disiicere 
conatus  eft:    fed  maieftate  Praeueftiiiaruui  iba-. 


Cap.  Gj.     f^unminter  lincc\  cft,  "rpiam     ofinorius,     quun» 

T)elfivi  "vero  j  ofl  Qi/am,  ffuod  atqtie   etiam   delideret  verbiim 

in  plcrisqueboiiis  Mfi'.,  etiamLv-  gravius  :  fequentia  c.  66.  «rjuae 

Icr.,  nonelt.  Videadc.  4.  Ern.  exempli    caulTa    afferuntur,    et 

Contumeliis  oltnoxius^     M-  quidcm    ultimo    loco,    poll  tl« 

ri  fumrai,  I.  F.  Gronovius,  Sal-  morts  exempla,    manifefte    do- 

mafius,  Graevius  dclendum  pu-  cent,  coiuiimcliariim  liic,  ubt 

tarunt    coiitiimcliis ,     quod   ta-  rem   funimatlm    proponlt    Sue-^ 

men  omnes    fcripti  et  cditi  lia-  tonius,    mentlonem   factam  ul- 

bent:    capti  clegantia  voris  ob-  timo     loco.      Probat    rationcm 

noxiiis,  Ilmpliciter  pofitac,  pro  nollram    Oudendorpius.      Ern, 

lolHrito  et  anxio.     Sed  praeter-  Sic  Claud.  c.  g.  Nec  eo  minus 

<^uam  quod   praelrepidus  \A\ii  contumcllis  ob  no  xiiis  vixit. 


3ia  SUETONII 

tium  territus,  deffitit;  qniim  ohfignatas  deve- 
ct.L^cjue  Romam  noii  rejjeriliet  in  arca ,  nifi 
relata  rurfus  ad  templuin.  Unum  et  alterum 
confulares,  oblatis  provinciis,  non  aufus  a  fe 
dimittere,  usque  eo  derinuit,  donec  rucceflbres 
poft  aliquot  annos  praelentibus  daret:  quum 
interim,  manente  oiiicii  titulo ,  etiam  delega- 
ret  pluriuia  asfidue,  quae  illi  per  legatos  et  ad- 
iutores  fuos  exfequenda  curarent. 
64  Nurum    ac    nepotes   numquam    aliter    poft 

damnationem,  quam  catenatos,  obfutaque  lecti- 


Ni/l  reiaca  rurfus]    SIcLon-  effet    Inanls     repeiitio,     r|niini 

gol.    cum    cefeiis     optltnis,     ut  ante    fii  ,    praefeniibnx    ilaret ; 

Memin. ,    idffue  etlain   Pcrlzon.  in  pluriina  asjicluc   clt   txuto- 

praeferebat  et  Oiiilcnclorp.  vul-  XoyKX..      Quid    euiin    aliud     fit. 

gato  re/atfij.     Nam   miraculmn  plttriina  tnandnta  darr,   nuani 

con/iitit    in    eo ,     quod    fortes ,  atfidiic    niandata    darr?    Ita- 

in   arca    ohJii^naia    I\oinam   tle-  que   nec    Oudendorpii  ratio  (a- 

Yectae ,     ibl   noa   tantuiii    alte-  lis    placet:     pluriina    asfidiie, 

nuatae  fuerunt,  (v,   Intpp.   ad  qnae   illi.     Ergo    iiihil    niowa- 

LIv.  21,62.)  lod  omnino  iion  re-  mus,  etii  diiriiiscule  diitum  clf, 

pertac ;  quinn    tainen    in  arca,  asfidue  illi    exfcquenda  ciira- 

ad   templiiin  et  fndem  lu.iin   re-  batit.     Si    cllxifrct,   a\fidurque 

Inta,    rurius    intcgrae  rcjiertae  iUi  lcgatis  cxfcquenda   tnitte- 

fiiiit.  rciit  ,    nihil,    opinor,    ofifende- 

Quum — pluruina,    asfiJue-  rct     quemqiiain.       Scnfus     c(l : 

^ue  i//i]   Hic  Jocus  tentatiis  dii-  umle  ilii  nccelle  lial)ereiit ,   fac- 

pjicitcr  ei\ :    piimiiin  a  iJiiktMo  jjt  iiiltiendi    In  provincias  luas, 

ad   Liv.  5,    3;s.    /ic:    dc/vi^aret  ui,    qu.ie  ipJls   mandaia   eraiit . 

pluriina     afidur,      tjuac     i//i  liereiit  por  allos.    EuN.       Quain 

ctc. ,     quod    Uiirmanniis    eliam  dediintis    lectioQom    ex  Laiif;ol. 

in   cod.   Copef.   reperit;   a  liur-  cl    aliis   codd. ,    eleganiem   ine- 

manno  aulem  in  liunc  modiim  :  rlto    dlci.-li.it    Ruhnivcnius  ;    ne- 

de/c^arct     piuriina     asfiduis ,  que    uUa    itifli    T«VTO^e-^<jt    iii 

ijuac    i//i ,     ut    asfiduis    «xfiui-  veibi»,  p/uriina  a.fidur ,    (|uae 

Illc    dicatur    prn  prarfeiitibiis.  iia    faepc  lunguntur   ab  opiimls 

Quonim  m  iiiriini  milii   nfcrlfa-  fcriptorilius. 
riuin   vidccui  :   Jiaiu  in    usfiduis  Cip.  <>f.    ObfuiOi/ue  iectica] 


TIBERIUS.  513 

C.1 ,   loco    mo^at;     proliibilis  per  niilitem  obviis 
ac  viatoribus  reCpIcere  usquam  vel  conliltere. 

Seiaimm ,  rcs  novas  molientem ,  quamvis  65 
iam  et  natalem  eius  publice  celebrari ,  et  ima- 
gines  aureas  coli  j)allim  videret;  vix  tandem, 
et  aitu  mai^is  ac  dolo,  quam  principali  aucto- 
ritate,  rubverlit.  Nam  primo,  ut  a  Le  per  Tpe- 
ciem  honoris  dimitteret,  coliegam  fihi  aslumpiit 
in  quinto  confulatu,  quem,  longo  intervidlo  ab- 
fens,  ob  id  iplum  fusceperat.  Deinde  fpe  af- 
iinitntis  ac  tribuniciae  poteftatis  deceptum,  in- 
opinantem  criminatus  eft  pudenda  niiiernnda- 
que  oratione;  quum  inter  alia  P.  C.  precaretur, 
yniiterent  alterum  e  Confulibus  j  qui  Je  Je- 
neni  et  folurn  iii  conjpccium  eorum  cuni 
aliquo  niililari  praefidio  perclncerct.  Sic 
quoque  diffidens,  tumultumque  metuens,  Dru- 
fum  nepotem ,  quem  vincidis  adluic  Piomae 
continebat,  foivi,  fi  respofceret,  ducemque 
conltitui  praeceperat.  Aptatis  etiam  navij^us, 
ad   quascumque    legiones    meditabatur    fugam, 


H.  1,  plagully  ,    qiiibiis   Inclucta  tulit  ordinarium,   fed  etiam  col- 

lectica,      confutis    ubique,      ut  legium    luum  ;   quod   erat  etiam 

dimoveri ,  et  e   lectica    prolpe-  propterea  hononfitum ,  quia  iji 

rtum    dare     non    poffent.      De  fuperioribus    duobus    coniulati- 

plagulis   vide   ad  Titum   c.    lo.  bus ,    quos     ppiticcps     gefferat, 

Ern.  ron  ni/1    filios    luos     Gormam- 

Cap.  65.     ^  fe  per  fpeciem  ruin    et    Drnfum    collegas    ba- 

.Aj0«o/7j]      Senlus    eli :     (>uum  buerat.     Hunc  conlulatum  tau- 

eum    ex    infula,    Capreis ,      in  tum   ad    Idus    Maias    retentura 

qua  eum  Itcuui  babebat,    et  a  vidimus  fupra  ad  c.  26.    Ern. 

latere    fuo   removere  vellef,   ne-  u4lteviun  c  Corifulibusl    Suf- 

que   id  pro  potcltate  facere  au-  fectis ,  intelli{;e  ,  eadem   anno, 

deretj    led  ei    bonoris    aliquid  quo    ipfe    cum    Seiano   ordina- 

praecipui    tribuero  videri  vellet,  xius  fuerat.     Pro  mitterent  Mf, 

non    modo    conl;i!atum    ei   de-  I  vfrr.  miiteret.     Frullia.    Mox 


sa 


SUETONIl 


fpeciilabiindus  ex  nltifllm.i  rupo  Hcnlidem  fignn, 
quae,  ne  nuntii  jticrarentin-,  toJli  procul,  ut 
cpii(i(jue  faclum  forct,  manclavorar.  Verum,  et 
opprelfa  coniuratione  Seiani,  nihilo  fecurior 
aut  conftantior,  per  novem  proximos  menles 
non  egreifus  eft  villa ,  quae  vocatur  lovis. 
(56  Urebant  iufuper  anxiam   mentem  varia  un- 

dique  convicia ,  nuilo  non  damnatorum  omne 
probri  genus  coram,  vel  per  libellos  in  orclie- 
ftra  poiitos,  ingerente.  Quibus  quidem  diver- 
liHime  alHcielDatur:  modo,  ut  prae  pudore  i^no- 
ta  et  celata  cuncta  cuperct:  nonnumquam  ea- 
dem  contemneret,  et  proferret  ultro ,  aique  vul- 
garet,  Quiu  et  ArtaJD.ini,  l^artborijju  rei^is,  ia- 
ceratus  ell  litteris ,  parricidia  et  caedes  et  igna- 


•mlttit  mi/itari,  ut  rjuidam  alii 
et  eilil.  pr. ;  quod  plarct.  Eprr.^ 

Si^^iia]  De  his  vidc  Polyb. 
Exc.  lib.  lo.  ]).  6i.|.  (od.  Groii.) 
Cafaubonum  Ep.  MI^XV.  l-iol- 
liu  Hiftoire  ancienne  T.  VIII. 
Scripfit  etiam  de  his  eruHinim 
pro^ramma  Haufenius,  niathe- 
inaticus  nupcr  apuil  nos  inlignis, 
piacccptor  quonHam  nolter, 
inprimis  carus ,  a.  lyj''-  Ern. 
Ac  nuper  plurcs ,  novam  Gal- 
lofrancorum  telcgraphiam  il- 
lullrantes. 

Cap.  &S.  Coram,  -?•.•/  p^r 
libellos]  C.ornm,  qui  Cjprtis 
inxerficiebantur  c.  b'a. ;  pcr  ii- 
bcllos ,  qui  coram  non  ])Olc- 
ranr,  h.  e.  Romao  in  Scnaiu 
eius  iiirrii   ilamaati.     En.N. 

In  vrchrjlm  po/ttos]  la 
Aug.  c.  f,j.  /itinvji  Uhrlli ,    in 


curlafpnrfi ,  rommcmprantur: 
h.  I.  in  orcJirJira  pojlii ,  tera- 
pore  luHorum;  quod  eandem 
vini  habeb.it .  ac  li  in  curia 
fpargerentur.  Ac  poterant  ma- 
gis  occuhe  ibi  poni ,  quam  iii 
curia  fpargi.  Ceterum  frultra 
diffiicultas  nectitur  ex  eo,  q'uod 
damnati  e  carccre  ad  lii)i]>li- 
eium  tracii,  adeoque  non  po- 
tuoriut  t.ilc  '^juid  tacere.  Nam 
primo.  qiiae  necelljtas  ell  Aa- 
tuendi,  damiiatos  ipf«s ,  noii 
per  alios ,  pofuiflo?  I.ibellos 
iitos  a  daninatis  frriptos  fuiire, 
p.itrf.  non  ab  iplif  politot.  De- 
inde  fatis  ronflat  e  Taciio,  iion 
omnes  «l.imnatoj  in  '  rarcercin 
condiios  fuiilr:  inprimis .  qiii- 
bus  taniiiin  «qua  et  igni  intcr- 
dictum  elTet.  Ergo  nec  in  ex- 
plicaiione    maj^nopere    baoren- 


TIBERIUS.  315 

vinm  fit  luxuriam  obilcientis ,  monentisque,  ut 
voiiintaria  morte  maximo  iuftiflimoque  civium 
odio  quamprimum  latisfaceret. 

Poitremo,  lemctipre  pertaefus,  taK  epiftolae  67, 
principio  tantum  non  fummam  malorum  fuo- 
lum  profefTus  eft :  Quid  Jcribam  ^)obis  j  Pa- 
ircs  Co}ifcripti  j  aiit  quomodo  fcribamj  aut, 
quid  onuiino  non  fcribanij  hoc  tempore _, 
Dii  mej  Deaeqne  peius  pefdant  j  quam 
quotidie  ^  perire  fentio :»  fi  fcio.  Exiflimant 
quidam ,  praefciiTe  haec  eum  peritia  futuro- 
rum;  ac  multo  ante,  quanta  fe  quandoque 
acerbitas  et  infamia  mnneret,  profpexiire:  ideo- 
que,  ut  imperium  inierit,  et  Patris  Patriae 
appeiiationem,  ^et  ne  in  acta  fua  iuraretur,  ob- 
flinatiilime  recufafie;  ne  mox  maiore  dedeco- 
re  impar  tantis  iionoribus  inveniretur.  Quod 
fane  et  ex  oralione  eius ,  quam  de  utraque  re 
haljuit,  colligi  poteft:  vel  quumait,  Similemfe 
femper  fui  futurum:  nec  umquam  mutalu-' 
rum  mores  fuos  j  quamdiu  fanae  mentis  fuif 
fet :  fed  exempli  caufja  cavendum  effe  j  ne  fe 
Senatus  in  acta  cuiusquam  obligaret  j  qui  ali- 
quo  cnfu  mutari  poffet,     Et  rurfus:    Si   quan- 


Hum ,    nec    in  voce  orchejirae  I.  e.  fummam  miferiam  fuam; 

corruptio   cumBurraanno  quae-  modo   loquendi  exfjuifitiori,  et 

renda.     Ern.  Ciceroni  valde  ufiiato.    Ern. 

Cap.  6".         Talis     epijiolne  Perilia  Jnturorum'^   Elt  h.  I. 

principio'\    Haufl    «lubie  legen-  divinatio ,   quam    ab    altrologis 

dum  tali,  ul   vidit   etiam  Bur-  et  mathematicis ,  Tbrafyllo  in- 

inannus.     Erx.       Correxi.  lam  primis,    familiariffim.o   fuo,  di- 

olim     fic     mutabat     Muretus ,  dicerat.     Ern. 

poltea  lortinus  Pftilog.    Tracts  Ut  imperium  inierit]     Alte- 

T.  I.  p.  55.4.  ro  imperii  anno.     Tucitus  Ann. 

Summam  mrzlcrumjuoriim']  1,72.     Ean. 


St6  SUETONII 

do  autrm  y  inquit,  dc  morihiis  meis  ,  dc- 
n)oloqin'  'vohis  aninio  duhitaveritis:  fqiiod 
prins  qiiain  cvcniat  ^  opto  j  iit  7?ie  fupremus 
dics  huic  uiulalae  Teflrac  dc  rtie  opinioni 
eripiat jj  uihil  h,onoris  adiicict  mihi  P^TRIS 
P^fTRL^E  apjudlatio :  'vohis  autem  exprohra- 
hity  aut  temcrilatem  dclati  mihi  cius  co- 
guominis j  aut  inconftantiam  contrarii  de 
me  iudicii. 
C8  Corpore  fuit  amplo  atque  robufto:   ftaturn, 

quae  iuftain  excederet.  Latns  nb  humeris  et 
pectore:  ceteris  quoque  membris  usque  ad 
imos  pedes  aequalis  et  conc^uens-:  fmiltra  ma- 
nu  ngiliore  ac  validiore:  articulis  ita  fumis,  ut 
receiis  et  integrum  malum  di^ito  terebraret; 
caput  pueri ,  vel  etiani  iidolefcentis,  talitro  vul- 
neraret.  Colore  erat  candido,  capillo  pone 
occipitium  fubmiiriore,  iit  cervicem  etiam  ob- 
tegeret,  quod  geuiile  in  illo  videbatur:  facie 
honefta:  in  qua  tameii  crebri  et  fubiti  tumores, 
cum  praegTiindibus  oculis,  rt  qui,  quod  mi-. 
rum  eiiet^  nortii  etaani  et  in  tpnebris  vrde- 
rent,  fed  ad  breve,  et  quum  piimum  a  fomno 
patuiflent;  deinde  rtarlinn  hebefcebaiit^  •  Jik^h* 
tlebat  cervice   rigida  et   obftipa :    adducto  fere 


ratrh    patrlao     appfllfrrin]  n\*.     Srd     t«ni#«n     ft     hnr    vrr- 

Sic  Oii<ii;n(Iorp.   vrriliimc  ,    rtfi  biim  nimis  leiu*  rfl  de  ulcrrojn 

e)i  uno  coA.    Cctf-ri  v«l  patri^f  Jncie,  ut  Tncinis  vncat.  et  Tftin 

omittunr,  Vfl  /•nfrij.  ut  I.onpol.  Hercrifitionp    luliani   inCipI.iri» 

CJnp.    r>,S.      Siiltiti     tumorrx]  hn^.    Si  rorri«(«'nH»  vox  lit.   m«* 

&<//ici  nnn  hone  conTnnit :  nam  Jim  .    liridi:    fin    vui^.ita     v«*r« 

Tacitns  hor  vi'iiim   «ri*  p»-rji»-  elt .    iut»'liia«n«liiin.    osrKlue    rt 

tnum  ruilTi'  (lici.,     TS'on    «lispli-  fempor    exorlo»    fltp   talrs     tu- 

rrt  Ilurmanni  coni**(  tura,  r«A/.  niorps  iiovos.   Enrt.        Opiim»». 
di ,    |)roj)ter   \inol^rtli>un  homi-  Cervice    n^ida    ft    oltfitpa^ 


TIBERIUS. 


5'7 


viilm,  plerumque  tacitas:  nullo  aut  rnriffimo 
etiaiii  curn  proxiinis  iermoiie,  eoque  tiirdillimo; 
iiec  line  molli  quadam  digitorum  gelticulatio- 
nc.  Ouae  omnia  ingrata,  atqLie  arrogamiae 
pieiia,  et  a/n'madverlit  Auguftus  iu  eo ,  et  ex- 
cufare  tentnvit  laepe  apud^  Senatum  ac  popu- 
lum ,  profellus,  Naturae  "vitia  ejfc  _,  non  ani- 
mi.  \  aletudine  profperrima  ufus  elt,  terapore 
quidem  principiUus  paene  toto  prope  illaefa; 
quamvis  a  tricefimo  aetatis   anno  arbitratu  eam 


Cafaubomis  interprelatiir  po 
fenfii,  tjuo  eft  apud  Perfium  3, 
So.  o/ijlipo  capite  et  figrntes 
iiimine  trrram:  item  aputl  Ho- 
ratiutn  Sat.  i,  5,  r)'?..  Jtes  ca- 
pite  o///Lipo  ,  mii/tiini  Jiini/is 
mcturnti.  Slc  etlaui  cerinx  ri- 
f;ida  vocaiur.  Livlus  55,  2.  ri- 
gidani  cerviccm  tribuit  equis 
Numidarum,  qui  capita  in  cur- 
fu  nimis  protendunt.  Atcjue 
JGc  fere  omnes  accipiunt  locum. 
Sponius  Dist.  de  iifu  numorum 
in  difcenda  phyfiognomia  ver- 
lit:  qni  lenoit  le  cou  tendu 
en  murcliant.  Sed  liaec  fiqni- 
Hcatio  ab  hoc  loco  elt  alie- 
niffima:  nam  mox  addit  Sue- 
tonius ,  Qune  omnin  ingra- 
ta ,  atqne  arro^antiae  p/e- 
na.  ^ojx  aulem  arroganiia, 
fed  lervilis  nietus  elt  in  ca- 
pite  verfus  terram  deiecto. 
Eft  ergo  cervix  rigida  et  o/t- 
Jiipa ,  quiini  attollilur  nimis, 
in  tergumqne  reclinatur  ca- 
put :  idfpie  ariogantiae  fignnm 
vuJ^o     Ijabelur,     tallit^utt     *vt- 


vix.  apparct  m  nuniis ,  pro- 
laiis  a  Spanliemio  ad  lulia- 
ni  Caefaros.  Tnm,  o/yjiipus 
elt  medlae  fignlficationis,  et 
utramque  fignilicaiionem  lia- 
bet.  Et  fic  Cireio  ufus  efl  in 
Araieis ,  Nat.  D.  2,  /j2.  et  in 
fragni.  p.  4-''-1-  *^''-  ^■'lonov. , 
ubi  vlde  de  hoc  vtrbo  notata 
Grutero.     Ern. 

yiniinadvertit  y4ugujius  in 
^0]  Non  vulgarl  fignificatione 
verlnim  animadvcrtit  capien- 
dum,  fed  exquiiitiori ,  quae 
adiunctam  habet  vim  im- 
prohandi.  ^inimadverttintur 
quae  Ita  in  fenfiis  caduiit,  ut 
dlspliceanl,  et  vel  reprehen- 
dantur  ,  vel  laliom  rideantur. 
Senfus  ergo  eil :  rt  ipii  Augu- 
Ito  dlspiicebant,  paium  grata 
erant;  nam  ii  iinipiicitcr  in- 
terpreteris :  vltlit,  ienlit;  fri- 
gida  ell  oratlo.  Oiildni  enim, 
non  coerus ,  vidcrei?  Scd  ei 
dhpllcuit  habliiis  iib^,  aique 
inde,  quid  alii  c'^  «o  iBntin.-nt, 
iudi';.;Tit.      Ea.\. 


Si8 


SUETONll 


ruo  rexeiit,  Cne  acliumento  confiliove  medi- 
conim. 

69  Circa     deos     ac     religiones     negligentior; 

quippe  addictus  mathematicae,  plenusque  per- 
rualionis,  cuiicta  faio  agi.  Tonitrua  tamen  prae- 
ter  niodum  expaveCcebat:  ct  turbatiore  caelo 
iiumquam  non  coronain  lauream  capite  ge- 
ftavit,  quod  fulmine  aillari  negetur  id  genus 
frondis. 

yo  Artes  liberales   ulriusque    generis   ftudiofif- 

fime  coluit.  In  oratione  Lalina  iecutus  eii  Cor- 
'  vinum  MeHallam;  quem  lenem  adolefcens  ob- 
fervaverat.  Sed  aftectatione  et  morofitate  ni- 
mia  obfcurabat  ftilum:  ut  aliquanto  ex  tem- 
pore,  quam  a  cura,  praeftanlior  haberetiu'. 
Compofuit  et  carmen  lyricum,  cuius  eft  titu» 
lus:  Co?iqurJtio  de  L.  Capfaris  mortc.  Fe- 
cit  et  Graeca  poeniirta,    imitatus  Eupliorionem  - 


Mrdtcornm']  Contra  prap- 
ceptiones  fapientum,  atircripnt 
Broiikliouniis ,  laiulato  Ciccro- 
ne  OSt.  a,  14.  Atqui  (ic  fere 
Socratcs  apml  Xenoplionfein 
Alemorabb.  6ocr.  4,  7,  9.    EiViV. 

Cap.  Gg.  CapHe]  Cod»l.  qui- 
dam  €t  vett.  edil.  usqiie  ail 
CaCaubonmn  liabcnt  CfTvice, 
quod  non  fporncmlujn  videtur 
JJunnanno.  Vulgatum  rectc  cle- 
fendjt  Oudendorpius. 

Cap.  70.  Utt ituyrtr  i^rrirri.t] 
H.  r.  Giaeci  ct  Latini.  ux  t«- 
«{uentiu  clocrnt.  Lfitatius  vl\, 
tlicerc,  littrras  Grarcas  et  La- 
linat ;  cuius  furmac  iliceii- 
cli  intcrpreiati  ^  cft  haer  Sue». 
tot\\i.  En^.        Utriusqut  lia- 


g  n  n  e  tlixirfnt,  fi  illud  voluif- 
fet.  Eiiam  Perizon.  intelligebat 
oratoriatn  eX.  poeticam. 

Ohfervnverat]  Dicitur  h.  I. 
fendi  cMniidtiori  ,  pro ,  asffv 
ctatus  fucrat,  difcendae  f(nli« 
cet  eloquentiae  caufia.  Exi-m» 
pla  vido  in  Clavc  Cicrron. 
Philoxonus  in  GloflT.  ■rrapaTrjfK', 
ohjervat ,  Jcctatitr.     Ei»x. 

Morofitas]  Elt,  qtiamCiftv. 
ro  vorat  nimiam  reli^innrm 
nc  dilifrHtiam  ,  cllque  eorum, 
«{iit  leniptT  fiint  caluminator<«< 
fiii,  niimqiiam  fatis  bcnu  libi 
vid«^tur   dixiJTe.      Ehn. 

EHphorioHctn]  Euni  in  dr- 
liciis  fuifTe  multis .  dilrimiii 
riiam  c  Cicsrouc  Tulc.  3,   i^). 


TIBERIUS. 


S19 


et  Rliianum  et  Partlienium :  qnibas  poetis  ad- 
iiiodum  delectatiis,  icripta  eorum  et  imagines 
j)ublicis  bibliothecis  inter  veteres  et  praecipuos 
iiucLores  dedicavit:  et  ob  hoc  plerique  erudi- 
torum  certatim  ad  eura  malta  de  his  edide- 
runt.  Maxime  tamen  curavit  notitiam  hiltoriae 
labularis,  usque  ad  ineptias  atque  deriram. 
!Kam  et  Grammaticos,  quod  genus  hominuni 
praecipue,  ut  diximus,  appetebat,  eiusmodi 
fere  quaertionibus  experiebatur :  Qiiae  matcr 
Hccubae:  Oiiod  ylcJiilli  Jiomen  inter  ^virsi^ 
ncs  fuijjet :  Quid  Sire?ies  cantare  fint  foli- 
tae.  Et  quo  primmn  die,  pofl  excoHum  Au- 
gufti ,  curiam  intravit;  quali  pietaii  fmiul  ac 
rehijjioni  fatisfa cturus ,  IMinois  exeinplo,  thure 
qiiidcm  ac  vino,  verum  fine  tibicine,  fuppli- 
cavit;    ut  ille  oHm  in  morte  filii. 

Sermone  Graeco ,  quamquam  alias  prom- 
ptus  etfacilis,  non  tamen  usquequaque  ufus  eft: 
abstinuitque  maxiine  in  Senatu;    adeo  quidem, 


Mentio  eius  etiam  tle  Divinat. 
2,  04.  Fuit  poeta  tragicus  ob- 
fcurus,  de  quo  vide  Salmaf, 
ad  Solin.  p.  601.  b.     Ern. 

Rhianitt']  CretenCs,  fub  Pto- 
lcmaeo  Eucrgeta  vixit,  et  plu- 
rima  carmina  fcripfit,  quorum 
nomina  nonnulla  reAant.  Eius 
fragmenta  quaedara  rcrtant  in 
Stobaei    Oorilcgio.     Ern. 

Part/ienius]  Idem ,  cuius 
ifijuTiXe-i/  adhuchabemus,  quod 
Tide  c.  II.  Conf.  Fabric.  BibJ. 
Graec.  lib.  3.  c.  27,  Vol.  II.  p. 
676.     Enr-. 

Inter  veieres]      H.    «.    «ot, 


qui  ante  Alexandrum  M.  vel 
Ptolemaeos  fuerunt;  ficut  a-tf- 
teres  Romanis  fub  Caefoii- 
bus  vocantur  ii ,  qiii  ante  Au- 
gurtura. 

Minois  ex-emplo]  Tanium 
ad  tiuicinis  omirfioncm  refe- 
rendum ,  noa  etiam  ad  thuse: 
vinum,  quo  Minois  tempori- 
bus  nondum  f.icrificabatur,  be- 
ne  oftendit  ad  h.  1.  Barman- 
nus.  Er>".  Neftiebat,  opi- 
nor,  Burmannus,  quam  faepe 
poetae  tragici  et  alii  fabula- 
rem  hiftoriam  ad  polteriori* 
temporis  mor«a    rsvcca^&iLat 


7s 


S20 


SUETONII 


ut  J7iojiopoIiu?n  nominnturiis,  prliis  veniam 
poftularit,  quod  fibi  vet!^*o  perogrino  utendum 
eliet.  Atque  etiani  in  quodam  decreto  Patrum, 
quum  £y.f2Xr,ux  recitaretur,  commutandam  cen- 
fuit  vocem,  et  pro  peregrina  noftratem  re- 
quirendani ,  aut,  fi  non  reperiretm',  vel  pluri- 
bus,  et  per  ambitum  verborum  rem  enun- 
tiandam.  Militem  quoque  Graece  teftimonium 
interrogatuin,  nifi  Latine  rerpondere,  vetuit. 


Cap.  71.  Eu^y.yjuoc  recitare- 
tur']  H.  e.  in  exfniplo,  e  rjuo 
praolcoebatur  SCti  lancientii 
foriTiula  .  fcripta  tlTet,  et  lege- 
relur  vox  e^^'f.r,^x :  nc  quis 
putct,  ut  Liiino  acridif,  ifx- 
J3>.v;m«  quoclilani  inlertuui  fuif- 
.  fe  SCto,  iclque  praelertum.  Eo 
autera  verbo  ufus  erat  aurtor 
SCti  arl  exprimenda  Jl^illa  in 
vafis  caelatis  f.  tigilldiis.  lia- 
que  i!on  difiirile  crat,  rc[)C- 
rire  I.atinam  vocem,  mirum- 
que  videri  pottit,  quomodo 
Dio  (iaOIus  dicere  potuerit, 
Tiberium  ,  quomoilo  Laiine  vo- 
raret ,  reperire  non  potuiffe. 
Sed  homo,  Latinae  linouae  non 
fatis  peritus ,  plus  dixit,  quani 
Suetonius,  et  res  fert :  H.im 
pro  ilgillis  etiam  apud  Cice- 
ronem  ptnhiema  dicitur  ^  err. 
/( ,  17.  \  iiie  Ptiam  Salmanum 
ad  Solin.  p.  756.  Vidctur  au- 
tem  vox  pinlilrrma  de  /i^iilis, 
poli  Cicfronis  tempora  ila  IV*- 
queutaia  luille,  ut  vul/50  emble- 
ma  Irequeniius  dicerent,  quam 
Jigi/ium.    Enw. 


Per  ambitum  vcrlorum] 
Graeci      7rf^*5^a<7<v ,      circum- 

Jcriptioncm  Latini  antiquiores 
vocant.  ^mbitus  i'crborum 
apud  Ciceronem  et  Quintilia- 
luiui  longe  aliud  quid  fonat , 
ni"nij)e  periodum.    Ep,if. 

Militrm  Graecc  tc/timonium 
intrrrop;ntum]  Mirantur,  quo- 
niodo ,    Ti    Graece    interrogatus 

.fit,  non  iicuerit  ei ,  Gracce  ro- 
fpondere.  iNIulto  magis  mira 
res  eit,  imo  et  in  fe  ablurda  , 
ct  a  conlllioSuetonii  abhorwas, 
£1  Dio.ncm  audias,  quiTibeiium 
narrat,  uon  permifine  centu- 
rioni,  Graece  teAimonium  di- 
cere,  quum  luultas  rauffas  Grae- 
ce  a^i  ibiilem  audillet,  et  ipfe 
in  muliis  caullis  cngnofcen- 
dis  Graeca  lingua  ufus  eflet. 
Sed  Dio  Laiinum  fcriptoreni 
nou  intellcxit .  cl  aliquid  liinr 
a<Ididit  de  luo.  Rcs  lic  pU- 
niliime  iuieliiiii  potiit.  In  cjuf- 
la  c|naruui(]ue  liilimonium  ab 
homiiiif  Giaeculo  «hiatiuu  erat 
niiliti  Komaiio.  Addnctus  ergo 
aJ  Ca«larem,    intPrio;;atur   in- 


TIBERIUS. 


321 


Bls  omnino  toio  fecelTns  tempore,  Romam  72 
rediie  coiuitas,  leinel  triiemi  usque  ad  proxi- 
mos  naumacliiae  liorlos  labvectus  eft;  dispo- 
lita  ftatione  per  ripas  Tiberis,  quae  obviam  pro- 
deuntes  tubmoveret.  Iterum  Appia ,  usque  ad 
feptimum  lapidem,  fed  .  profpectis  modo,  nec 
aditis  Urbis  moenibus,  rediit.  Primo  incertum, 
qua  de  caulfa;  poltea  oltento  territus.  Erat 
ei  in  oblectamentis  ferpens  draco ,  quem  ex 
confuetudine  manu  fua  cibaturus,  quum  con- 
fumptuiM  a  formicis  inveniffet,  monitus  eft,  ut 
vim  multitudinis  caveret.  Rediens  ergo  prope- 
re  Campaniam,  Afturae  ftatini  in  languorem 
incidit:  quo  pauilum  levatus,  Circeios  per- 
tendit,     Ac  ne  quam  fufpicioiiem  infirmiiatis  da- 


/timonium  a  Graecnlo  Gracce , 
idfnie  interrogariii    ]icrmirtltiir , 

.  r[iiia  Graecus  eti  jiaiione.  Mi- 
les  ,  itidem  refponfurus  Graece, 
interpellatur  a  Caefaje,  et  iu- 
belin  I,atine  refpondere ,  quod 
Romanus  iffet,  linguamqueLa- 
tinam  iioflet.  Ita  res  conve- 
nit  contexio,  et  eit  non  ni- 
mis  abfurda :  dignitas  enimPio- 
niana  polhilabat,  in  Senatu 
et  in  iudiciis,  linguara  Roma- 
riam  adliiberi.  Modus  loquen- 
di ,  tejlimonium  interrogare, 
frequens    eit    Ciceroni,     et   ex- 

■  plicatur  a  nobis  in  Ciave  Cice- 
roiiiaua.      Ehn. 

Cap.  72.  Proximos  nau- 
macliiae  hortos]  Intelligunt 
Caefaris  hortos ,  nulla  idonea 
ratione  inducti ;  nifi  f[uod  Cae- 
laris   horios  trans  Tibejim  iuii- 

Ao/.  /. 


fe  conilat.  Quaerenduni  inpri- 
mls,  quae  nnumachia  intelli- 
gatur ;  quod  verbum,  hoc  lo- 
co  improprie,  de  facto  Hagno 
dicitur,  in  quo  pugnae  nava- 
les  ludicrae  editae;  quum  alias 
Suetonius  proprle  de  pugna 
ipfa  dicat.  Ell  auteni  haud 
dubie  ea,  quae  in  Tito  c.  7. 
metus  naumachia  appellatur, 
aliis  locis,  ut  Ner.  c.  27.,  naii' 
machia  iimpliciter.  Ea  defoiTa 
^^t  iuffu  Auguftl,  et  repleta 
aqua Alfietina.  Tcites,  primum 
Suctoriius  ipfe,  Aiig.  c.  43<  ^di' 
dit  navale  proclium,  circa  Ti- 
hctim  cauaio  folo :  deinde 
Frontinus,  fcct.  13.,  ex  quo  il- 
mul  diicimus,  qui  iuerint  illL 
rnumachiae  liorii :  ^tigujius t 
(juuin  opus  naumachiae  ag' 
.tj^rederalur ,     ne      ijuid    Jalu^ 

X 


S^2 


SUETOKJI 


TP\ ,  cartrr.nfibns  Iiidis  iion  tantnm  interfult,  fe^d 
etlani  niillum  ia  arenam  aprum  iaculis  clorupor 
poriif :  ftatim<pie  latere  convulfo,  et,  nt  exae- 
liuarat,  aniarus  aura,  in  t^Taviorem  recitlit  mor- 
hum.  Sustentavit  tamen  alifjuamdin,  quamvis  ' 
Mifenum  nsque  devectus,  niliil  ex  ordino  quo- 
tidiano'  praetennitteret,  ne  convivia  quidem 
ac  ccteras  volnptates,  partim  inlempei-nntia , 
partim  disfnimlatione.  Nam  Chariclem  medi- 
cum,  quod  coi^vmeatu  afuturus,  e  convivio  egre- 
diens,  mannm  iibi  osculandi  caufla  apprehen- 
dillet,  cxiftiujans  tentatas  ab  eo  venas,  rema- 
iiere  ac  recumhere  hortatiis  oft;  coenamque 
protraxit.      Nec   nbstiauit    confuetudine,     quin 


brioriotis  aqtiis  dctrnherct , 
aquam yllficlinam proprio  ope- 
repcrduxit,  et  qiiod  naurtia- 
thiae  coepernlfupcrpjfe,  horiis 
fubiaccntihus ,  et  privatornrii 
ufibus ,  ad  irri^atidurn  con- 
cefjlt.     Conf.   fcct.  22.     EftiT. 

Cafirrnfihus  ludis]  Viile 
Excurfum.     Erk. 

I.aterc  confu/fo']  Convoi- 
lendi  verbum,  quum  de  parti- 
bus  corpoiis  dicitnr,  figuificat 
Irre  luxare,  emovtre  fcde  lua : 
Cjui  feufus  lilc  locnm  uob  lia- 
bet.  Latus  dicitur,  pro  \iri- 
bus ,  in  f(UOCuurjue  {•onere  la- 
boris  rorporei  expromeuflis ; 
fjuia  Ucfectus  virium  et  laHitu- 
«lo  ferc  in  lateribus  (entitur. 
I.aicia  fgitur  Tiberii  erant  con- 
vulfa  illa  iaculjndi  contcutio- 
Jir,  h.  e.  iTialc  nffecta,  ut  do- 
lorcyi   ibi,  l.ii]itudiucinqua  pcr- 


mngnnm  fcntiret.  Confecutu» 
tlt  <lcifi<1e  fudor,  ut  exacfttin- 
rat.  F.jrar/iuare  eft,  nuoil 
Fraucl*  dicunt  f'  t'r./iauffcr,  l'ro 
exaejtunrnt  fjuidam  libri  ha- 
bcnt  nrjiuarat,  (juoil  idein  eft. 
Sacpe  haec  verba  coufnndua. 
tur,   ut  in  Aug.  c.    i.S.     Ern. 

Sustentavit  tatnen  a/irfaam- 
diu"]  Intell.y<r;  (]uod  et  alii 
in  boc  fenfu  omifere,  nt  Lir. 
3.J ,  T,S.  de  niilitibu.s  obfeliis  : 
Hcc  u/trafustcntainri  fueriut. 
Erx. 

Comtnratu  nfitttirus]  I.  r. 
romnuaiu  f.  jirwficilceiidi  fa- 
cult.-itc  iuipeiraia  a  Caei.ue.  Ita 
L.itiuos  huius  a^iaiis  (cripto- 
rrs  loqut,  Jiurmannus  rxrmpln 
Paulli  lib.  58.  %.  f).  Dij^rft.  r.c 
tjuihus  cnttf)'.  mnior.  demon- 
ftrat.  'Sln\Ji/'i  |»oft  fcnas  dr- 
levi,  tcuivir  rijiutitum.      Alioii 


TIBERIUS. 


325 


mnc  qiioqae  mftans  in  medlo  trlcllnio,  ad- 
liante  lictore,  lingulos  valere  dicentes  appel- 
Liret. 

Interim,  quum  in  actis  Senatus  legiflet,  di- 
^TiiJJos  ac  ne  auditos  quidem  qiiosdam  reos^ 
de  quibus  llrictim,  et  nihil  aliud  quam  nomi- 
natos  ab  indice  fcripferat:  pro  contempto  fe 
liabitum  fremens,  repetere  Capreas  quoquo 
modo  deftinavit,  non  temere  quidquam,  nili 
ex  tuto  aufurus.  Sed  et  tempeltatibus,  et  in- 
gravefcente  vi  morbi  rotentus,  paullo  poft  obiit 
in  villa  Lucullana,  octavo  et  feptuagelimo  aeta- 
tis  anno ,  tertio  et  viceiimo  imperii,  feptimo 
decimo  Kalendas  Aprilis,  Cn.  Acerronio  Pro- 
culo,     C.  Pontio   jNigrino,    Confulibus.      Sunt, 


7^ 


a  Mir.  plrrisque,  etiam  no- 
ftro.  Sic  ec  Outlendorplus  fe- 
cit.     EiiN. 

Injians'^  Haec  lectio  recte 
fervata  eit  a  Burmanno ;  quam 
tanien  non  acceperim  cum  ipfo 
et  Oudendoipio ,  hortans,  ut 
in  convivio  manerent:  nam 
lianc  interpretationem  contex- 
tus  non  patifur;  led  pro  lim- 
pliciyrrtrt-r.  Volebat  imbecilli^ 
tatem  occultare :  itaque,  quum 
ablrent  convivae,  nihil  e  con- 
fuetudine  mutabat,  fed  ftans 
abeuntes  nominatim  appella- 
bat.  Recte  huc  traxit  Torren-' 
tius  e  c.  35'  incoenante  co  i 
nam  illa  Burmannl  figniiicatio 
iam  eft  ante  expreUa;  ubi  iam 
valedictum  efl ,  fernm  lit  horta- 
ri,  ut  maneant.     EuK. 

f^aiere  dicencrs]     Mf.  Lyfer. 


liabet  diceni ;  quo(}  iion  «Jispli* 
cet.  Sane '■•r  abeunles  dicebant  t 
T'ale ,  Cacfar.  Sed  an  nlhll 
aliud  refpondit  Caefar,  hifi  iit 
nomina  valedicentium  ederet? 
Imo  refpondit :  vale ,  adiecto 
cuiusque  nomine.  Moc  ergo 
quoquB  disfimulandae  imbecil-» 
lltatis  caulTa  fecit,  ut  omni-' 
bu9  et  ipfe  valediceret  nomi» 
nalim.  Aegrotantes  autem  lo* 
lent  parcere  verbis,  nec  liben» 
ter  loquuntur.  Conf.  Aug.  c. 
55.      Er>-.  ylppellare   nihll 

aliiiil  eit  quam  cOmpeHarei  al» 
ivf/iti.  Itaque  rccte  reiectum 
elt  dicens.  SuffecilTet  enim 
'valcre  diceret. 

Cap.  73.  Septimo  dtctma 
Kalendas  y^priiis]  Sic,  non 
dcciinofcptiino,  fcribendum  e.x 
ii&ia  hodie  le"c   Latinitatis  in 


3^-4 


SUETONII 


qui  putent,     venenuTii  ei  a  Caio  rlntum  lentum 


74 


itqu 


e   tabilicum.      Alii,     in   rcmiriione   lortiiirae 


iebns  cibimi  deriJeranti  ne^aium:  noniiuHi, 
pulvinum  iniectum,  quum  (^xtractum  fibi  de- 
iicienti  anulum,  mox  ronpirceiis,  reqMifiilet. 
Seneca  eum  ["criljit,  intelku  ta  tlefectiono,  ex- 
emptum  anuliuu,  quali  nlicui  trarliturnm,  pa- 
rumper  tenuilTe:  dein  rurius  aptafle  digito,  et, 
comprella  imiilra  manu,  iacuiile  diu  inimobi- 
leni:  fubito  vocatis  minifiris,  ac  nemiue  re- 
fpondente,  confurrexille ,  nec  procul  a  lectuio, 
deiicientibus  viribns   concidille. 

Supremo  natali  fuo  Apollinem  Temenitem, 
et  amplitudinis  et  artis  eximiae,  advectum  Sy- 
raculis,  ut  in  bibliotheca  novi  templi  pouere- 
tur,  viderat  per  quietem  afllrmanteni  fibi ,  Ao/i 
pojje  Je  ab  ijfjo  dedicari.  Et  ante  paucds 
quam  obiret  dies  turris  Pliari  terrae  motu  Ca- 
preis  concidit.  Ac  Mireui  cinis  e  favilla  et  car- 
bonibus  ad  calfaciendum  tricliuium  iilatis,  ex- 
Itinctus,  et  iam  diu  frlc;idus,  €'.xarfit  rf^penle 
prima  vefpera,  atque  in  niultam  noctem  pcrti- 
naciter  luxit. 


iiocgcncre.  VlJe  et  CrOTiovium 
aJ  Taciium  C,  50.  Hiuiromis 
aJ  lufcj/liuui  Anit.  luJd.  \^, 
6.  10.  e  Dione  inaiit  VII.  Knl. 
Aprll.,  feJ  inerilo  jiliis  fiJei  tri- 
liuitur  Suetonio  et  Tacito  Ann. 
6,  50.  quam  Dioni.  Conf.  Pa- 
glum  ad  l?aron.  T.  I.  p.  29. 
Mox  pro  Pontio  I\'igro  lcgen- 
«liim  ffle  P.  !\'i^rino,  iic  a 
virl»  (loclis  Jemonltrattim  cfl. 
coiilcniicntc  »'tiam  inlrriptione 
fctsrc,  apud  Fabretlum  p.  .i74> 


»it  iic  rorrigere  non  JuMta- 
veiim.     Ehm. 

Suhiio  1'ocatis]  Tiim  vrl 
fimiicm  p.irilrul.im  prarponi 
iiiaJi-r  Oudiii<lorp.  Seil  bene 
fx  uno  cod.  Torrentii  fuccur- 
rit  /itliitoque. 

Cap.  ^.j.  ytpolliiirm  Trm«- 
nitrm]  Notu»  tft  r  (-irrroiie 
A  irr.  .j ,  53.  dictiij  a  Temeno, 
loi  o   firnpc    Svraciil.is.     Ei\x. 

lilntis]  .Sic  coiroimiis  cnni 
Oudendoi|iio  ,    uoii   Iine  codJ 


TIBERIUS. 


o^o 


IMorte  eius  ila  laetatiis  eft  populus,  ut  ad  75 
]irlmuni  uuntium  discurrentes,  pars,  ^riberiinti 
i!i  Tiberiifij  clamitarent:  pars,  Tcrram  mu- 
I  rem  j  (leosque  JMaiies  orarenl  j  /le  inorluo 
Jedein  ullani j  niji,  inter  impioSj  darent:  alii 
uucum  et  Gemoiiias  cadaveri  minnrentur,  ex- 
acerbati  iuper  ineuioriaTU  pririinae  crudelitatis, 
eliam  receiui  alrocitate.  .LSam  quum  Senatus 
confulto  cuUiun  eJlet,  ut  poena  damnaloruui 
in  decinuun  lemper  <liom  diilerretur,  forte  ac- 
cidit,  ut  rpioriindam  lupjdicii  dies  is  e/1'et,  quo 
nuniiatiuu  de  Tiberio  erat.  Hos  iuiplorantes 
hominum  fidem,  quia,  abfente  ndhuc  Caio, 
remo  exfrnbat,  qui  adiri  interpeHarique  pof- 
fer,  cuiiodes,  ne  quid  adverfus  confLitutum  fa- 
cerent,  Itrangulaverunt,  abieceruntque  in  Ge- 
monias.  Crevit  ic;itur  invidia;  quaii,  etiam 
pofl  mortem  lyrnnni,  faevitia  permauente. 
Corpus  ut  uiovori  a  Mifeno  coepit,  concl^- 
in.intibus  plerisque ,  Aiellam  potius  defcrcJi- 
duTUj  et  in  yinipliillieatro  jeniiujtulandumj 
Romam  per  milites  deportatuni  eft,  creraatum- 
que  publico  funere. 


aiictontatr;  qnamrjuam  conie- 
ctura  fuffcciller.  Vulqo  illaitis. 
Cap.  -5.  j4d  priinum  niiii- 
titiin  ]  Cafauboiius  mavnlt  cre- 
«lcre  lo.fpplio  Antt.  Lsild.  i<5, 
(i,  10.;  qni  niinriiim  Ininc  lae- 
H!m  quiilcm  accidiflp  I'. omanls, 
<:icat,  fetl  n«n  Ilaiim  credi- 
♦lilTe;  ne ,  laotiila  erumpente, 
n  falfus  elTet,  I.ievitiam  Tiberii 
e%perirentur.  Serf  iRa  perti- 
Ti^nt  ad  nobiliores,  ut  e  fuLie- 
■  la    rationc    apparet,     et    pru- 


rlentiores.  Plfbs  autem  noa 
folct  lam  cajta  elTc.  Atque 
arl  banc  Suctonii  (flscurfus  et 
clamorcs  peninent,  utefequen» 
tibus  etiam  intelligitur.   Ehn. 

5010"]  Virle  Tac.  Ann.  3» 
5r.  ,  ubi  vide  Lipfium.    Ern. 

Interprlluriqiiel  Hoc  loco 
ponitur  pro  appellari ,  nempe 
auxilli  ferencli ,  et  impediendi 
fupplicii    car.ffa.     Erw. 

In  j^mphithealro  femiiijiu- 
landurn]    Recte    animaJvert/^ 


52«  TIBERIUS. 

»76  Teftnmentum   duplcx  .intG  Tilenninm  fece- 

rnt:  alteriun  Oia,  ahemm  lilicrti  nianu,  fed 
eodeni  exemplb;  oljfign.iveratquo  ctiani  Immil- 
limorum  fignis.  Eo  tertamento  Iieredes  aecjuis  i 
partihus  reii(fuit,  Caium  ex  Germanico,  et  Ti- 
berium  ex  Drulb,  nc})otes;  fubftituitque  invi- 
cem.  Dedit  et  legata  plerisque:  inter  quos  | 
virginibus  Veftalibus,  fed  et  militibus  univerfis, 
plebique  Romanae  viritim,  atque  etiam  fepara- 
iim  vicorum  ma^iftris, 


tunt  Gruteni8     pr    Car.iubonii»  p^o]     "SU.    Lvfer.  Jitff     rodem 

aii  li.  1.,  tri|>licem  hic  elTe  ii^no-  excmplo.     Er^". 

miniam  :    primam ,    quod   Atel-  yic  miliiilius  utiivcrfis]    Oii- 
lae;  alteram ,  quod  in  yVmplii-    '    dentlorpiu.s    »•  I\If.    \  inilcb.    et 

theairo ,    uLi     fotiies    folebaut,  ti^A.  l\om.  eAuWt  Jcd  ct,   quo«l 

Calig.    c.    2-.;    ifrtiara,    qiiod  uruaium   in  tali  tcxtu  Siietonio 

Jion   crcniari,    fcd  rtrauiltuldrj,  e.ll,  ut  Au^q.   c.   Cy.     Fnvet  Mf. 

\olebant.    Ebx.  l.yfcr.,    (|iii  babet  et.     Kon  tlu- 

Cap.  7G.     Sed  eodem  excm-  bitavi    jiuiiari.     Er.x. 


S  U  E  T  O  N  I  r 


L  I  B  E  R     Q  U  A  Pt  T  U  S. 


CAIUS   CAESAR   CALIGULA. 

Oermanicus,  C.  Caefaris  pater,  Drufi  et  mi- 
noris  Antoniae  filiu.s,  a  Tiberio  pntruo  ado- 
ptatus,  quaeliuraiii  quiuquennio  ante,  quam 
per  leges  liceret,  et  poli;  cam,  conLalatum  fta' 
tini  gelllt.  MiHusque  ad  exercitum  in  Germa- 
niam,  exceilLi  AuguIU  nuntiato,  legioncs  uni- 
verlas ,  Imperatorcm  Tiberium  pertinaciilime 
recufantes,     et  fibi  iummam  reipublicae  defe- 


Cap.  I.  Qninqurnjiio  nn- 
t^]  Legitimus  quaeflnrne  an- 
jius  fuit  XKV.  ,  (le  lenteutia 
Cafaubonl,  Dochrelli  (Piael. 
CambH.  |).  573- )>  Gracvii  acl 
Ciceronis  Or.  pro  Lege  Manil. , 
fjui  ibi  laudat  huius  fentcnliae 
auctorcm  etiam  Zamofcium; 
cjiii  lanien ,  in  libro  de  Senatu, 
Htuium  .\.SVn. ,  ut  P.  Mauu- 
lius,  legitimum  fatit ,  p.  m. 
■j.j.  Hic  intelligi  annum  X^vV. , 
it  annum ,  tjuo  Germanicus 
([uaefluram  cepit ,  fuiffe  XIX. , 
Cafaubouus  ex  aeiato  Ger- 
iii.mici  ct  confulaiu  oRfn- 
i!:t.   Er.jr.         Libera  repiibl.  le- 


gltimus  rfuaefiurae  annus  fuin* 
vjdetur  XXVII. ,  exAuguIli  con- 
ftitutione  erat  XXV.  Virle  Po- 
lyb.  6,  17.  et  Lipf.  Exc.  D.  ad 
Tac.  Ann.  3,  29. 

Statiin  l^ejjii  ]  Recte  vidit 
Eurmaiinus,  hoc  Jtatini  non 
de  tempore  gelti  confulatus, 
fed  de  ordine,  caplendum  efle, 
hoc  fenfu ,  ut  poli;  fjuacrturara 
confulatum  ceperit,  intermr- 
diis  gradil^us  aedilitatis  et 
praeturae  praetermifiis.  Ira 
difficultates,  a  Caulaubono 
motae  ex  eo,  quod  octo  an- 
nis  poll  demuin  Conful  factn4 
tit,  coiicidunt,  nec  locus  cmcn- 


328  SUETONII 

rentes,  incertum,  pietate  an  conftantia  maio- 
re,  compercuit;  atqiie,  horte  mox  clevicto,  tri- 
iimphavit.  Conlul  deinde  itenini  creatus,  ac 
priu.s  (juam  lionoreni  iniret,  ad  coniponendum 
Orienlis  llatum  expulfus,  quum  ArnKMiiae  re- 
gem  devici[j<'t,  Cappadocinm  in  })rovinciae  for- 
mam  reiiej^ilTet,  annum  aetalis  ai^ens  (juartum 
et  tricefnnum  diutino  morbo  Antiochiae  ohiit, 
non  line  veneni  fufpicione.  Nam  praeter  livores, 
qui  toto  corpore  erant,  et  fpnmas,  quae  per 
os  fhiehant,  cremati  quoque  cor  inter  oJla  in- 
cofruptum  repertum  eft:  cuius  ea  natura  exifti- 
matur,  ut  tinctum  veneno  iG;ne  confici  nequeat. 

Obiit  autem,  ut  opinio  fuit,  fraude  Tihe- 
rii,  minifterio  et  opera  Cn.  PiConis:  qui  fub 
idem  tempns  Syriae  praepolitus,  nec  disfimn- 
lans ,  ofiendendum  hbi  aut  patrem,  aut  iilium, 
quafi  phme  ila  necehe  efiet,  eliimi  aegrum  Ger- 
manicum  graviilimis  verborum  ac  rerum  acer- 
bitatibns,  nnllo  adhibito  modo,  aflecit:  pro- 
pter  quao,  ut  Romam  rediit,  paene  discerptus 
a  populo,    a  Senutu  capitis  damnatus  eft. 


dationn    ep.f^t.      F.rx.           P.pm  lam  a  fiili  floierrus  rppno  rrar, 

antea  recte  vldprai  l^eiiron.,  /^rt-  qiiuni     Geriuaiiirii^     in     Arme- 

tiin  h.  I.  or^liiiis  vocabiilum  cl-  niam   veriirel,     rxulahatqiie    \n 

1  e  ,    non    teiiiporis.  Svri.i ,  lunle   mox  ,    ro^ani  repis 

Ejrpul/iis']     luirds   rniin  nat  rarthoiiim,   Pompriopolin  lub- 

ahlrfl   in.Syriain,    cum    imperio  moiii.s  efl.     \'i<le  T4c,    Ann.    2. 

ille  qiiidt-m.  et  per  Ipecieni  ho-  ^fl.  ^f{,       Tiim    rr^no    driicrre 

noris,    led  odlo ,    riusque    per-  (11«  i .    frio,    non  /impliciter   re- 

deiuli    eonlilio.     F.hi».  /?'•"*    drfirrrr ,     nifi,     pro    or- 

Drricijpt]      £11    ran«    fiifpe-  liilere  in    proolio.      Rr^ein    au- 

fla    merito  liaec   lectio,     S»«l  e  trm    .\rmpiii.ir    doilifln   Germa- 

(lunLiis  I.ipfii  fonierturis,     </<v  nirus,   vrre    ilii  i   poirft   ex    iis , 

ftfcijpt  rr  drtiiQct ,    xna<:\%    pla-  qnao  fimt  aj.uil  'r.ifiiiim.    Er.v. 

eet    pofitrior  :     nam    Vonon*}  £tiani     lliihnkrnius     piob«hat 


CALIGULA.  329 

Omnfts  Germanico  corporis  animlque  vir-  5 
tutes,  et  qnantus  nemini  cuiquam,  contigiile, 
intis  conltat:  formnm,  et  fortitudinem  egre- 
giam;  ingenium  in  utroque  eloquentiae  doctri- 
naeque  genere  praccellens;  benivolentiam  lin- 
gularem  ;  couciiiaudaeque  hominum  gmliae  ac 
promerendi  amoris  mirum  et  eificax  ftudium. 
Formae  niinus  congruebat  gracilitas  crurum, 
fed  ea  quoque  paullatim  repleta,  asfidua  equi 
vectatione  poit  cibum.  Hoftem  cominui  faepe 
percurtit.  Oravit  caulTas  etiam  triuiuplialis;  at- 
que,  inter  cetera  Itudiorum  monumenta  reli- 
quit  et  comoedias  Graecas.  Domi  forisque  ci- 
vilis:  liliera  ac  foederata  oppida  fine  lictoribus 
adibat.  Sicubi  clarorum  virorum  fepulcra  co- 
gnofceret,  inferias  INIanibus  dabat.  Caeforum 
clade  Variana  veteres  ac  dirperfas  rellquias  uno 
tumulo  humaturus,  colhgere  fua  manu,  et  com- 
portare  primus  aggrefliis  eCt.  0!jtrectatoribus 
etiam,  qualescumque  et  quantacumqiie  de  cauf- 
fa  nactus  elfet,  lenis  adeo  et  innoxius,  ut  Pi- 
foni,  decreta  fua  refcindenti,  clientclas  diu  ve- 
xanti,   non  prius  fuccenfere  in  aniuunn  induxe- 


dediffrt.      Alii   creclisnt,     falfo  car   li^erae  temporibiis  feriJTe, 

prodidiire    Suctoniiim  ,     vel   cx  Intellini    poITe    viilerur    e     loco 

discrepantibus  auctoiibus.  Ciceronis     de     H.rtenfio,       iri 

Cap.  5.  In  utroquc  eloqucn-  Bruto    c.  %^.      Ek.n. 

tiae  doctrinaeqiie  s^enrre'^    V 1-  Reliquias    uno     titmiilo     hu- 

dc  ad  Tiber.  c.  70.    Enii.  maturus'^   Ad  hiinc  locum  con- 

Triuinpltalis^l      Qiium    con-  ferendus   Furltenbprfitius  in  Mo- 

fulares     et      triumphales ,     illis  numentis    Padei  bornenfibus    p. 

fjuidem   tomporibus ,     id    face-  5G.     Ern. 

re  non  folereiit,    fed  adiiuni  ad  Diti     niexanti]      Lipfius     et 

honoroa   fibi  muniluris  lioc    iii-  alil  conie^-erunt    dinexanii ,   iit 

duflriae  {^enns  reli'i<]uerent ;    id  ^er.   c.    54.  pr. ;     quod    verLfll- 

fjiiod    Ptiam  plerosfjue  reipiibli-  mum  vldetur. 


550 


SUETONU 


rit,  qiiam  veneficils  ffuoque  et  devotlonlbus 
iinpuguari  ie  comperiflet:  ac  ne  tunc  quideux 
ultra  proi^reiius,  quam  ut  et  amicitiam  ei  mo- 
re  maiorum  reuuntiaret,  mandaretque  domefti- 
cis  uitionem ,    fi  quid  fibi  accideret. 

Quaruni  virtutum  Iructum  uberrimum  tuiit, 
iic  probatus  et  dilectus  a  fuis,  ut  Aup,uiius, 
(omitro  eaim  neceffitudines  reiiquas,)  diu  cun- 
ctatus,  au  (ibi  fucceilorem  deitinaret,  ado- 
ptandum  Tiberio  dederit:  iic  vulgo  favorabilis, 
ut  plurimi  tradant,  quoties  aliquo  adveniret, 
vel  ficunde  discederet,  prae  turba  occurren- 
tiuiu  j)rofequentiumve  nonnumquam  euin  <lis- 
criuien  vltac  adiHe:  e  Germania  vero,  poli; 
compreilam  feditionem,  revertenti  praeloria- 
jias  coliortes  univerfas  prodiiie  ojjviam,    quam- 


^mlcitiam  ei  ittnic  ninio- 
rum  rfnnnlinrci^  Eius  moris 
•veiti,i;ia  apiitl  Ciri-rouom  iion 
xxno  loro  dcprelienduiitur.  I^ 
xnos  fapifiiior  Inilitiitiis  a  Ro- 
jnanis :  ]iiiino,  ut,  qui.i  (Inium 
cll;  et  liiluiiiKinuin  ,  hoc  lacf.Te, 
illa  ipla  re  absterrereiUur  Iio- 
mines  ab  exercendis  iiiimicitiis  ; 
(ecunclo,  uc  hoc  iTit-liiis  /ihi 
cavere  alter  ab  alnro  jioffet, 
qunm  iciret,  ciitn  Ijbi  inimi- 
tuni  certum  efle.  <^)uaM;  ni- 
liil  viilent,  qiii  hunc  niorein 
roprohcnthint,  Mclius  f.uie  eit, 
e  Chriilianao  religionis  pra«- 
CC|<tij,  omnino  nuii.ts  rmn  quo- 
(juani  ininiirilias  eM^rccre :  fed 
quia  iil  inier  hoininrs.  nt  nunc 
ftitir .  non  cil  iprrnnduiu  ,  pro- 
lunthi    u:it|iic      fiint     inliitni.i . 


qiiae  llliiilinem  inimiciiiarum 
cl.tnculum  exercenHaium  cohi- 
beut.  Eftri.  PauIIo  anto  ile 
ilevotionihiu  vitle  .Tac.  Ann. 
1 ,  G9.  4 ,  52.  ct  Dukerum  atl 
Liv.  Epit.  g. 

5*  (juid  Jifti  accidcrrt']  E 
ratione  f.atinitatis  exqnilita  do- 
bebat  efle  acciJiffrt.  Sic  foni- 
Y>cr  Caelar  et  Cicero,  iic  eti.mi 
nolior  in  Clauil.  c.  iR.  Viilo 
ail  c.  20.  Ebi*.  Divorfa  r.i- 
tio  eii  loci  in  Claudio,  ilmi- 
lior  lano  in  Octav.  I.  f.  At 
quum  h.  I.  ultionem  Hixerit. 
non  verbiim ,  ri  viamiarrt 
iunxit  iiuporfertum;  neijue  iJ 
inale. 

C.ip.  4.  ril/i  comprrjfain 
Jrditionrm]  Intrlliqo.  cxmi- 
tus    GoJiuanitiani .     qui    Tibc- 


CALIGULA. 


J3i 


vls  pronuntlatiim  efTet,  ut  duae.  tantummoclo 
exirent:  populi  autem  Romani  iexum,  aetatem, 
ordinem  omnem  usque  ad  vice/imum  LTpidem 
elludiire  ie. 

Tamen  lon.o,©  malora  et  firmiora  de  eo  iu- 
clicla  in  morte  ac  poit  mortera  exfritere.  Quo 
defunctus  eR.  die ,  lapidata  iunttempla,  fubver- 
Jae  dedm  arae,  Lares  a  quibusdam  familiares 
in  publicum  abiecli,  partus  coniugum  expoiiti. 
<^)uin  et  Barbaros  ferunt,  qui{>us  inteftinum , 
quibusque  adverfus  nos  bellum  elfet,  veiut  iu 
domeftico  communique  moerore,  confcnfiile 
ad  inducias.  Regulos  quosdam  barbam  pofuii- 
ie,  et  uxorum  capita  rafifie,  ad  indicium  ma- 
ximi  luctus :  regum  etiam  regem  et  exercita- 
tione  venandi,  et  convictu  Megiftanum  absti- 
nuiile,    quod  apud  Parthos  iuftitii  inftar  eit. 


rlHm  Imperatorem  repucliarnt, 
et  ijjfura  dflHnarat  imperio. 
Vide  c.  I.  Tac.  Ann.  i,  35. 
Ehn. 

PronuntiattLm  rffrt^  Eliam 
railitare  verbum ,  clc  iis  iilur- 
^atuni,  fjuae  per  tribunos  et 
centuiiones  ecHcumnr  et  iuben- 
tur.      Ehn. 

Cnp.  5.  ludicia']  Pro  fignis 
ec  eifectis  iuiHcii  de  alicjuo, 
jn  utramrfue  partem,  cKci,.  apiKl 
Ciceronem  inprimis,  clocui  iti 
Clave   Cicer.  in  h.  v.     Enx. 

L,ares  Jiiiniliarrs^  Oppo- 
nuntuF  publlris.  Dixi  cle  his 
in   Clave.     Erx. 

Partus  coniiigiim  expoJlii'\ 
Quafi  in  nullam  fpem  bonam 
tolli  et  educari  poJIent,  fubl.ito 


Germaiiico, 'qiii  unus  fpera  rae.^ 
liorum  aHcjiiancio  temporun» 
deiHJfet.  Sic  apucl  I.ivium  4» 
5/(.  patricii  negant,  effe,  qua- 
re  Ilberos  toilant,  quura  pof- 
feffione  honorum  a  plebeiis 
patricii  pellajitur.     Ern. 

llarbam  pofuiffc  eic.  J  In 
Ihcsu  raJi  et  tontleri  follerane 
erat  ai)u<i  populos  Orientis» 
contra  cjuara  apud  Graecos  et 
Pkoraanos,  qui  in  luctu  aiebaHt 
baibam.  Conf.  Broukh.  adPro- 
pert.   3,   12  .   18. 

Rfiguni  eiiant  rf^gem"]  Ver- 
larum  oHm  rcges  Graecis  reges 
ningnos  et  re;-es  rei^ura  dictoa 
efle,  plurii)us  Jocis  vcterum 
conitat,  {juae  coUoc^a  funt  *li- 
ligQutcr  a  EfllTonlo    in    Pir^no 


55» 


SUETONU 


Q  J\nmaf)     qiiidem,     quum    ad     primnm    fn- 

j7iniii  val(  iijdinis  attonit.i  et  moefta  civitas  IV3- 
queiit«^s  iniiirios  opperiietur,  et  repente  idm 
Telperi  inr  «  iiis  aiicLoribus  convaluille  tandem 
pcjcrebriiiii<  t :  pafflm,  ciim  luminibus  et  victi- 
luis  in  CiH)ilo}ium  concurlum  eli ,  ac  paene  re- 
vuHae  templi  fores,  ne  quid  geltientes  vola 
reddere  morarentur.  Experp;eractiis  e  romno 
'Jiberius  eft  f;ratulantium  vocibus,  atque  midi- 
que  concinenlium,  SahaRoma^  fahui  patria, 
Jdlvus  ijl  G,'i7?iafuciis.  Scd  ut  demiim  fato 
ruiicluin  palam  factum  eft,  non  folatiis  ullis, 
iion  edictis  inbiberi  luctiis  publicus  potuit,  dn- 
lavitque  etiam  per  feflos  Dccombris  menlis 
tlies.  Auxit  oloriam  dcfideriumque  defuucii 
et  atrocitas  iiire(jUentium  temporuin:  cuiictis 
nec  temere  opinamibus,  reverentia  eius  ac 
metLi  repreffain  Tiberii  faevitiam,  qiiae  mox 
eruiieril. 


PerfitniTn.  IforratPS  quiilcm  iu 
l^anfj^vrif^o  ciiam  inilignaitir , 
i(l  facere  (ir.ieros.  lilcm  «le- 
inde  a  Laiinis  nibiitum  regi- 
b»«    rartliormn.      Ern. 

Cap.  o.  Roiiuif  t/iiidfm]  Sic 
rPjolui  pio  eqiiidrin  ,  qiiotl  eJl 
eii.im  iii  liiirriinnniana ,  qiiuin 
opiimiit  iVlRmuiiaiiiis  aliiqnR 
iMlpii  ot  piiiii  liliii  liuliiMHt 
fjuii/rm:  raqiie  particiila  ullia- 
ta  (ic  iii  i>x«'iii}>lis  (.omai''mo- 
landis  .  qiiiini  aiiKi.,  tiim  jpml 
i>iii'toniinn.  I:'.tfuidcin  Intiiis 
netaiis  (criptores  Ptiam  irrtia<> 
]i'rl<>nno  iunpfre,  liio;  leil  iJ 
lii<     tiiliil    v.il»-!.     r.ns. 


T'oia  rcddrret  mornrentur'] 
Fxfddere  ominiini  clt  in  r.nr- 
inaniiiana,  liaiul  (hibip,  opcra- 
riim  vitio:  nam  in  iiotis  iiiliil 
numiiiiin  viileo,  rt  fine  ea  vo- 
cc  lenfus  iion  conltar.  Aloin- 
reiilnr  aiitcm  refer  ad  fores  :  lic 
nutcni  potius  leflpre  luaJenl  co- 
«liccs,  quam  moran-tur.  Kn^'^ 
Ktiani  Xf"%  ipld  et  nlus  loqucmli. 
Iin  inorns  portarum  li.ibet 
i>tatius  '1  liel).  lo,  lo^i-  Quid 
efl  aliqna  in  re  f.  purtr ,  ut 
llor.  S.-.  m.   2.1.   :H- 

Jfjins  DfCeinhr.  iiirnft.t  di^''' 
Satiiiiialia,  quac  iiipi  iinis  lii'. 
icr  cbliceutcr  acid  c ontl.it.  Li  a 


CAIJGULA.  5r> 

Ilaljiiit  iii  malrimonio  Agrippinani,  M.  7 
Aorippae  et  laliae  iili.i.ni ,  eC  ex  oa  iiovem  li- 
i.eros  tuJit;  quorum  duo  infautes  adliuc  rapli; 
uuus  iaui  pueraiceiis,  iufii^ui  feitiviiate,  cuiuS 
rlligiem  jiabitu  (^upiJiuis  in  aede  Capitolinae 
Veneris  Livia  dedicavit,  Auguftus  in  cubiculo 
fuo  pofitam ,  quoliescumque  iulroiret,  exoscu- 
labatur.  (Jeteri  fuperiiites  patri  fuerunt.  Tres 
iexus  feniiuini,  Agrippina,  Drufilla,  Livilla, 
continuo  triennio  natae:  totidem  mares,  Nero 
et  Drutiis  et  C.  Caefar.  Neronem  et  Drufum 
Senatus,    Tiherio  criminante,   hoiios  iudicavit. 

C.  Caefar  natus  eit  pridie  Kalendas  Se-  8 
ptembres,  patre  fuo  et  C.  Fonteio  Capitone 
Couluiibus.  Ubi  natus  fit,  incertum  diveriitas 
tradentium  facit.  Cn.  Lentulus  Gaetulicus  Ti- 
liuri  genitum  fcribit:  Plinius  Secundus  in  Tre- 
H  veris ,  vico  Ambiatino,  lupra  Conlluentes :  ad- 
dit  etiam  pro  argumento,  aras  ibi  oitendi,  in- 
fcriptas,  Ob  Agrippinae  Puerperiuai.  Verficu- 
li,  imperante  mox  eo ,  divulgati,  apud  liiber- 
nas  legiones   procreatum  indicant: 

In  cnjtris  naUis ,     -patriis  nnlricus  in  armis, 
lam   defignati  principis  oinen  erat. 

Ego   in   actis   Antii    editum    invenio.      Gaetuli- 
cum  refeUit  Piinius,    quaii  mentitum  per  adu- 


Cap.  7.     In  matrlmonio  etc.]  Cap.  g.     y4pud  hihrrnas  /<?- 

Jn    malrimoniiiin ,     quod    ed.  gionet']     Scilicet,  fjiM.i   in  cn- 

Kom.  et  cod.  Pfriz.   haber,    elt  Jtris    natiis   tflt?  ilifiiiu  :   in    il- 

ctiam  in   Mf.  Lyfer.     Saejje  In  Jis     temporarils    'atiris    aeltivis 

lioc    generc    variant    apud    no-  ducis    uxo^^s    jt.iriurientes   efle 

Itxum    iibri.     Ebn.  non  pofiunt.    Duriti.sciile  auteiu 

Puipii']     Proprium  de   inima-  dictum    pro ,     npnd    hiherna , 

tiira    morie    defuncfis    veibum.  iive    in   hihfrnii  lp;iiotiuin ,  iic 

Tac.  Ann.  a,    t:.     F.bx.  ai-io   iuco  lo.jnliui   iioliw.     Di- 


554  SUETONH 

lationem ,  \\t  ad  laiides  iiivenls  c^orlonque  prlii- 
cipis  aliquid  etiaiu  r.x  urue  Herculi  facra  fumc- 
ret:  abulumque  audentius  mendacio,  quod  an- 
te  anuum  fere  natus  Germanico  fdiiis  Tiburi  * 
fue<at,  appellatus  et  ipfe  C,  Caefar;  de  cuius 
amaljili  puoritia  innnaturoque  obitu  fuj>ra  dixi- 
mus.  Plinium  arguit  ratio  temporum.  Nam  qui 
res  Augulti  memoriae  mandarunt,  Germanicum 
exacto  conrulatu  in  Galiiam  mirram  confentiunt, 
iam  nalo  Caio.  Nec  Plinii  opinionem  infcri-  , 
ptio  arae  quidquam  adiuverit:  quum  Agrippi- 
iia  bis  in  ea  reglone  fdias  enixa  fit,  et  qualis- 
cumqiie  partus,  line  ullo  fexus  discrimine, 
T)ucrperiinri  vocetiu';  quod  antiqui  etiam  puel- 
las  piieras  y  ficut  et  piieros  /f//e//os  dictitarent. 
Exftat  et  Aup;ulti  epiftola,  ante  paucos  quam 
obiret  menfes  ad  Agrippinam  neptem  ita  fcri- 
pta  de  Caio  Iioc  (neque  enim  qiiisquam  iam 
aiius  infans  nomine  pari  tunc  fnpererat):  Pue- 
r/un  Cai/ini  q/iinl odecinio  Kn/endos  I/inii_, 
Ji  dii  'vo/cj/t  y  nt  diiccrfi/t  Tn/arius  et  yifel- 
li/tSj  heri  c/ini  his  coi/Jiit/ii.  Alitlo  proetcr- 
ea  c/im  eo  ex  /crvis  nicis  mcdic/un ,  <pt,en% 
Jcripfi  Geirnaiiico j  fi  've/Iet ^  ut  rctineret, 
p'a/cbisj  mea  ylgrippina  j  cl  dabis  operom, 
1/t  va/ci/s  pcricnios  ad-  Gennonic/tm  tniim, 
Abunde  arbltror  parere ,  non  potuiOe  ibi  nafci 
Caium,    quo,  prope   bimulus   dcmum,    perdu- 


xlt    t.iiiirn     imitationo     Cicero-  ^hitndr     arlitror     f-arrrr] 

nis,  ut  docuit  Gronovius.    ^  idc  Vulpo  pnirrr,  rjuod  fai-iiiirmK; 

Excuidim.     Erk.   ^  ronhiniliiiir    cmn     illo    verbum 

Ex  urbe  NcrcuHjacra]    Ti-  iuri»  civilis.     De    ipfo    Scri|tto> 

burc.  Conf.  Ociav.  c.   -2.  ri$    ar^nnicnto.    intviii^it  qui$- 

Pliiiiuin]       Vide    iixturfum  quc,  quam  |»4rum    id  VAlidum 

17.      t»N.  lii- 


CALIGULA.  555 

cnis  ab  Urhe  fit.  '  VeiTiculorum  quoqno  fidem 
«r^adem  haec  elevant;  et  eo  fticilius,  quod  hi 
Jlne  auctore  funl.  Sequenda  eft  igitur,  quae 
lula  reltat,  puhhci  inftrumenti  auctoritas:  prae- 
lcrtim  quum  Caiiis  Anlium,  omnibus  femper 
iocis  atque  feceflibus  praelatum,  non  aUter 
«juam  natido  folum  dilexerit;  tradaturque  etiam, 
iodem  ac  domicihum  imperii  taedio  Urbis  ti^ans- 
ferre  eo  deltinafle. 

CaliguLie  cognomen  caTtrenfi  ioco  traxit,  9 
quia  manipulario  habitu  inter  milites  educaba- 
tar.  Apud  quos  quantum  praeterea,  per  hanc 
nutrinientorum  conruetudinem ,  amore  et  gra- 
tia  valuerit,  maxime  cognitum  eli:,  quum  polt 
exceirum  Augufti  tumultuantes  et  in  furorem 
iisque  praecipites,  folus  haud  dubie  confpectii 
fuo,  flexit.  Non  enim  prius  dcftiterunt,  quara 
alilegari  eum  ob  feditionis  periculum,  et  in 
proximam  civitatem  demandari,  auimadvertif- 
fent.  Tunc  demum  ad  poenitentiam  verii,  re- 
prenfo  ac  retento  vehiculo,  invidiam,  quae 
Jibi  iieret,    deprecati  funr. 

Comitatus    eft    patrem   et  Svriaca   expedi-   10 
tione.      Unde  reverfus  primum  in  matrisj    de- 


Siint']      Qiuim   Memm.   alii-  qultur  nofter,  Tiher.  c.  C.  Erw, 

«jue    cocUl.    et   edd,  vel    omncs  Reprenfo   —  vehiculo'\   Ma- 

fichabeant;  non   viJeo,  quare  lc  vulgo    reprrjjo.     llJiul   opti- 

invectum     in    Cafaubonianam ,  mi    ( oild.  fuadtbant  ct  infra  c. 

forte  typorum   vitio ,   Jifit ,   ic-  <^5.  ct  Vitell.  c.   12. 

tineatur,    qiuim    iit   contra   La-  Invidiam ,    nvne  ftbi  ficret'^ 

iinitatein.     Fnx.  Quod  homirj^^s  vidgo  dicturi  ef- 

Cap.  g.       Iri  proximant    r.i-  fent,     tam    boni    ducis   liberos 

intatemdrma/idari]    I.  c.  mit-  non  fatis   tutos  i:Pie  aniid  ipfos, 

li  in    proximnm    civitatom,    ut  ideoquv      auiandautius      luiile. 

ei  publice  dciiruradaretur,  ut  lu-  li[u\. 


53G 


.SUE^ONII 


i 


jiicle  ea  relegat.i,  in  Liviae  Aucjuftae  proaviae 
fuae  contubeniio  manfit:  (|uam  defunctam, 
praetextatus  etiam  tuin,  pro  roitris  laudavit. 
Transiitque  ad  Antoniam  aviam ,  €t  inde,  vi- 
cefnno  aetatis  anno,  accitus  (.Jiipreas  a  Tiberio, 
uno  atque  eodem  die  tocam  iViniplit,  barbam- 
que  pOLuit;  fme  ullo  honore,  qualis  contigerat 
tirocinio  fratrum  eius.  Hic  onniibus  inGdiis 
tentatus  elicientium,  cogeniiiunque  i'e  ad  que- 
relas,  nuUam  umquam  occaiionem  dedit,  per- 
inde  oblitterato  luorum  calu,  ac  fi  niliil  cui- 
quam  accidiiict:  quae  vero  ipfe  pateretur,  in- 
credibili  dislimulatione  transmitlens.     Tantique 


Cap.  lo.  Praetextatus etiam 
/H/n]  Vifletur  le^,en(luin  etiam- 
nuni ,  vel  ctiatn  ruiric  :  nam 
leiifiis  reqiiirit  adhnc ,  iit  ell 
c.  li.  rirpotcm fuuin  praelex- 
taium  adhuc  etc. ,  aut  fitnilis 
Cgnificationis  vocein.  Sic  iii 
Oilione,  c.  g.  rcfiduis  intrgris- 
que  eliain  nunc  copiis ,  quas 
ad  fecundos  cafus  fecum  de- 
tinneraL,  ulii  recte  nunc  Ae- 
fenditur  contra  eos ,  qiii  legi 
voluiit  eliam  lunr,  a  linrman- 
no.     Ern.  ^  itle  IiuUrem. 

Inde ,  vicrfimo  actaiis  an- 
no^  Alii  libri  hubt-nt  unde- 
'vicefiino.  Ouilendorpius  cor- 
ripenduin  putat  e  tein[)oruin  ra- 
tionc  unrtiicrfiino ,  quoil  ali- 
Li  iii  undcviccfiino  iiiutHium 
repeiilur.  Non  di&plicet.  Enn. 
Saepe  libraiiis  traudein  focit  in- 
folentia  illiiu  iurmac,  etiain 
ajiiid    Tacituui.      Inde    i^^iiava 


Tox  eft.  Caliis  natns  cFt  a.  V. 
765..  non  pofnit  autem  Capreas 
acciri  ante  a.  73G.  Piccipiatur 
ergo  Oudendorpii  correctio  in 
iuitain  editionem.  De  barba 
primum  ra[a  noii  Hne  iollemni- 
tate  vide  Ker.  c.  12.  f.  ctLipf. 
ail    Tac.  Anii.  5 ,   an. 

Elicientium ,  cogentiumque 
fr]  Praef'Mitia  liic  pro  futu- 
ris  ponunlur,  ct  tamquam  ia- 
rlum ,  nuod  ilii  perliccre  vole- 
bant  el  cupiebant ;  qui  mo- 
diis  loqiiendi  etiam  apud  Ci- 
ceronein  ct  Livium  aliosque 
occurrit.      Ek^.  Exprimitur 

taiiium  conalus,  noto  lo(|iioii- 
di    inodd. 

Occa/ionem  dedit]  Iiitelii- 
^e ,  capicndi  iui,  ac  «l«ltrendi 
apiid  Tibeiium,  ut  f.Ktuni  iii 
li.iiribus  fucrai.  Uccafio  liru- 
]iliciter  dicilur  iaepe,  inlclle- 
cia   ic,   kiiius   Okcaiiu   «ii.    6t(l 


CALIGULA.  33? 

in  avum,  et  qui  iuxta  ernnt,  obrpquii,  ut  nofi 
innnerito  fit  dictum,  Ncc  fej^ittn  meliovern  ul- 
lunij     nec  dcterioi cm  dotniniini  fnifjc, 

Naturam  tarnen  faevnui  atque  prohrofam  ti 
ne  tunc  quidem  inhibere  poierat,  quin  et 
animadverfionibus  poenisque  ad  fuppHcium  da*- 
torum  cupidilfnne  interellet,  et  ganeas  atque 
adulteria  capillamento  celatus  et  velte  lon£;a 
noctibus  obiret,  ac  fcenicas  faltandi  canendique 
artes  ftudiofiffime  appeterot:  facile  id  fane  Ti- 
berio  paiiente,  fi  per  lias  manfuefieri  polfet 
ferum  eius  iufrenium.  Qiiod  ficvacinimus  foneX. 
ita  prorlus  perlpexerat,  ut  aii(juoties  praedica- 
fet,  Eailio  fuo j,  omninnujuc j  Caium  ^■>ive* 
rc:  et,  fc  natriccm  (ferpentis  id  genus)  po^ 
ijiilo  Ilomano  y  Pliaelhontem  orbi  {eVranuti 
isdiicare. 

Non    ita  millto  poft,     luniam   Claudlllam  >   la 
M.  Silani  nobibifmii  viri  filiam,     duxit  uxorem» 
Deinde    augur  in  locum  fratris  fui  Drufi  defti^ 
iiatus,    prius  quam  inauiruraretur,  ad  pontifica- 
tum  traductus  eft,  jnligni  teftimonio  pietatis  at» 


liic  tampn    «^uiius    pR  pro    t>a>  pt-ohrofnm^  l.  e.  !n  [lafritia  pro^ 

(quam  Gr.  dicimt  /.«Svf-Ji  Ek>'.  nain  ;  piiora  atitem  ^A  jacXunt. 

Gap.     II.       Gatieas     att/n^  SerpeHtis   id  gcTHi.T]      Vldii^ 

i^dti/lcria  etc.  j     Quia  gan&ae  adfc-niior   Hcinlioi    (jui  hoc  ab 

homen  loci  eft,    adtiheria  de  iiiej)to  gloffatore  prolVcmm  pu- 

locoj    ubi  adultPrae  elTent,  ac-  tabat.     !^erao  lioc  LatJnus,  vc-l 

tipiebat  Torrentiusj  quoil  noit  de  vulgo,  nef^itbat.     EHif. 

cft     necerfe.       Nerjue    necella-  Cap.  12.    Injigni  te/tifhonio 

rium,  cum  CafauLonOj   pro  fe-  piciatis  etc.  j      Intellige,   quae 

tnini?  ilictum  capcrei  Kon  tan-  res  erat  ni.igno  argumento,  v[u'h\ 

tum  loca  olieuntui  ,    fed  etiam  de  eius  pietaie  in  fe  et  indole 

tt*mpora>      ofiicium,    aciiones-  iiulicaret  Tiberins;    five ,    cum 

t|ue.      Erx.            Ctteruni    haec  inlijjni  teltimonio  pietatis  atque 

omnia    pertineat    ad    naturaiu  intleiis,    qu«d  eiat  itt  litt«ri<  > 


S58  SUETONH 

que  inrlolis:  quum,  dereria  derolatnque  reli- 
quis  fublidiis  aula,  Seiano  Iiofte  tunc  iLirpecto, 
jnox  et  opprelTo,  ad  fpem  ruccefTionis  pauUa- 
lini  admoveretur.  Quam  quo  ina^is  confirma- 
ret,  amilla  lunia  ex  partu,  Enniam  Naeviam, 
jMacronis  uxorem ,  qui  tuni  praetorianis  cohor- 
tibus  praeerat,  rollicitavit  adftuprum,  poUici- 
tus  et  niatrimonium  fuum,  fi  potitus  imperio 
fuilTet:  deque  ea  re  et  iureiurando  et  chiro- 
grapho  cavit.  Per  hanc  infinuatus  Macroni , 
veneno  Tiberium  acgreflus  cft,  nt  quidam  opi- 
iiantur:  rpirantique  adluic  detralii  anulum,  et, 
quoniam  rufpicionom  retinentis  tlabat,  pulvi- 
num  iulfit  iniici,  atque  etiam  fauces  manu  Pua 
oppreflit;  liberlo,  (]ui  ob  atrocitatem  facinoris 
cxclamaverat,  conidtim  in  crucem  ncto.  Nec 
abhorret  a  veritate,  quum  fuit  quidam  aucto- 
res,  ipfum  poitea,  ctfi  noii  de  perfecto  at 
certe  de  cogitato  quontUim  parricidio,  profel- 
fum.  Gioriatum  enim  aslidue  in  commemo- 
randa  fua  pietate,  ad  ulcijcetidam  noccrii 
Tnalris  ei  frnlrum,  introfOcJe  cutti  fmi^^innc. 
cubiculuni   2iberii  dorttiicnlis ;    ct   niijericor- 


cjiiibus    Tiberiiis    Sonatul    fcrl-  Tsacvinm"\      Mf.   I.)fcr.  Mo 

prfrat,     a    fe    delllnatum    efle  viam.     F.nx. 

rontidccm.     Enx.  Pulfinu>/i]     Llcm  Mf.  I.vf.T. 

Deferla     dfjolatnqiic    etr.  ]  adtlit   ori.     Er.\. 

'^tilae  Juhfidia  lunt,     iini    lir-  Cloriatum     etiim    rjpf    n'1t 

redes  im|ierii    iffc   poffunt,   n.i-  due]     FJfc   ab«^fl -liliris   |)l.!ls 

ti    e  principali  gcnrrc.      ])»'(<i-  i|uo,     unii^    dilcvit  Oinlrrdor 

l.ua  tdlilius   aula   emr,  fulilaii*  j-ius.     Sc.l  rt   pcrmulii.   in  h\ 

'luobus   Gcrmanici   liiiis  .  mor-  Lvfor. ,     habrut   ^lotiniumtju 

tu.jDfufo,  'l"iberii  fili.i;    .luum  et  n.tjldue.  S\  c,lvriaium  enin 

nemo  practp/ Caiiim,    ft  Tibe-  fi-rvatur,    ut   placet   Omlmdo! 

riura,   Tilciii  m-potein.    kIU-  plo.  c/7c  vix  abclTo  poteil.  Fk.t 

t9K.     liittx.  Dinnibiis    Mil°.    abtit    rerluii 


CALIGULA. 


559 


fJia  correptum  ahiccto  ferro  rccc^jijje:  neo 
illum,  cjuajnqiiam  fenfijjety  aut  inquirere 
(jidclqiiam  j    aut  e.Tjcqui  aiifum. 

Sic  iraperium  acleptus,  populum  Roma-  ijt 
iium,  vel  clicam,  homiimm  geuus,  voti  com- 
potem  fecit,  exoptatiflimus  piinceps  maximae 
parti  provincialium  ac  militum,  quod  infantem 
plerique  cognoverant:  fed  et  univerfae  plebi 
urbanae,  ob  memoriam  Germanici  patris,  mi- 
lerationemque  prope  alllictae  domus.  Itaque 
iit  a  Mifeno  movit,  quamvis  lugentis  habitu, 
et  funus  Tiberii  profequens;  tamen  inter  alta- 
ria  et  victimas,  ardentesque  tedas,  denfiflimo 
et  LietifPimo  obviorum  agmine,  inceflit,  fuper 
faufta  omina,  ficlus  et  pulluin  et  pupum  et 
ahimnuTn  appellantium. 

Ingrefloque  Urbem,    ftatim  confenfu  Sena-  i4 
tus   et  irrumpentis  in  curiam  turbae,    irrita  Ti- 
berii  voluntate,    qui  teflamento   alterum  nepo- 


Cubftantivum.  Mox  nonnulli 
iiialunt  Sed  miferic  Hne  ido- 
nea   cauiTa. 

Cap.  15.  Voii  compotem] 
Giammatice  quideiii  refertur 
hoc  ad  popu/itm  Romanum; 
at  /imu!  conipJectitur  genus 
iinrninum :  de  quo  *:fcngmate 
vide  Perizon.  ad  Sanciium  p. 
712.' 

Prope  nfflictae  domus]  H. 
e.  quum  pater  effet  veneno  in- 
tprceptus  »  mater  relegata ,  fra- 
Irps  occin. 

Super  fauftn.  nomitia\  Pla- 
ue  aslcntior  Viris  eruditis,  qiii 
oinina  reponi.iuLeat.    Tautum 


enim  abell,  ut  Tac.  Ann.  t, 
35.  cum  Lipfio  ex  noftro  loco 
nnitemus,  ut  etiam  ilie  locus 
et  alius  Ann.  5,  4.  propriain. 
locutionem  conrirmet,  f<iiijl<t 
omina.  Conf.  Octav.  c.  57.  K 
9,S.  pr.  Neque  oiiiiua  /impil- 
citer  contineniur  nomir.ibus, 
eiH  fere  nomina  fimt,  ut  A/a» 
gnus ,  Feiix ,  /iniilia  ;  veruin 
funt  acclamatioues  favorem  et 
vota  profper.Te  fortnnae  fignU 
ficantes,  integris  lententiis  com- 
prcbpn(ae.  Denique  ubicunj* 
que  in  talibus  loci*  faufta  no- 
mina  leguatur,  viiiuni  iuefl* 
cenfeo. 

Y  a 


540 


SUETONII 


tom  ruuirt,  praetextatiim  adhuc,  coheredem 
ei  dedeiat,  ius  arhitriumque  omnium  rerum  il- 
li  pennillum  eft;  tnnta  publica  laetitia,  ut  tri- 
l>us  proximis  mcnnhus,  ac  ne  totis  quidem, 
liipra  centum  lexaginta  millia  victimanmi  caela 
tradjmtnr.  Quum  fh-inde  paucos  poft  dies  iii 
proximas  Campaniae  inluias  traiecidet,  vota  pro 
reditu  liiscepta  funt:  ne  minimam  quidem  oc- 
cafionem  quoquam  omitteute  in  tertificanda  fol- 
licitudine  et  cura  de  incolumitate  eius.  Ut  ve- 
lo  in  adverlam  valetiidinem  incidit,  pernoctan- 
tiljiis  cunctis  circa  Pidatium ,  non  deluerunt, 
f{ui  df^pugiiaturos  i"e  anuis  pro  fakiteaegri,  qui- 
qiie  capita  Tua  titulo  juopofito  voverent.  Ac- 
celiit  ad  imTnenfum  civium  amorem  notal)ilis 
etiam  externorum  lavor.  Namqiie  Artahanus, 
Parthorum  rex,  odium  femper  contemptumque 


f^.ip.  r^.  Cnherrdcm  eic.  ] 
Kon  niodo  hoiioruni,  iit  vul- 
go  (lidliir,  led  rtiam  iinpe- 
lii.  IJnice  liic  fefjiipndtis ,  iit 
recte  iudicat  Carauboniis ,  V\\'i- 
lo ,  fjiii  In  Lfg.  afl  Cai.  p. 
505.  7"ih»"iiiiin  Caio  confor- 
\fn\  iniperii  relictum  lcribit. 
Eh.v. 

ln  trjlificancln  J^nllicitttdinr] 
Nove  diciuin  ,  pro ,  tellificiin- 
dac   rolicitiidinis.     Ehm. 

nrpii^natttros  _/?■]  l'I.ir.in- 
doruni  dcorutn  f  aii(r.i :  i]Uf>%  tali 
modo  pl.ii  ,-iri  poflV  pnt.iliaiu  , 
iit  Iiidoruni  ^'ladiaioriortim  cori- 
riietiido  rt  faiin.i  iliiret  ;  nori  , 
ut  auiina  ptr>  aiiiiu.i  ifdilire- 
tiir,  ut  Calaidioniis  iiucrpir- 
Uii   vidvtur.      i{a«c    cil    ratio 


fiipprnitiouis  foriim  ,  rpii  capi- 
ta  fiia  devoverent  pro  eiiis  fa- 
lute,  diicia  illa  ab  aiuiquls  de- 
voiionibiis  Decioruin  pro  exer- 
cicibiis    RomaniA.     Ern. 

Tilti/o  prrtpojitn  ]  Titliliu 
li.  1.  elt  tabtila  .  in  tpia  lormu- 
la  votl  defi  lipia  patet.  Ea  ta- 
biila  propofita ,  lioc  elt,  ]«ko 
jiiibllco  tl.\a  lletit,  ut  oniii'-s 
\oti  confcii  eilent.  idque  e\i- 
^I  ab  ipiis,  veltit  e  lyn^raplia, 
pdllit.  Sir  Aug.  C.  y^.  n.m- 
infmor«iniiir  tabiilan,  ciiii'  11$ 
fiiiilcrlbeieiilur   vota   lu.iciplt-ri- 

./tlnlniniir.  Vartliontm  r^-T) 
l>r  dlslenfu  ,*>urtoiiiiiin  inirr  t-t 
,'ilios  bilioricns  in  )t<ic  re  viJ* 
Kxcutfura.     Ear). 


C.\LIGULA. 


5ii 


Tiberii  pran  fe  ferens,  amicitiam  elus  tiltro  pe- 
liir;  venitque  aii  colloquium  lei^ati  conrulaii.s; 
«-t  tTansgiellus  Euphratem,  aquilas  et  ligna  Jlo- 
]itana  Caerarumque  imaq;ines  ailoravit. 

Incendebat  et  ipfe  lludia  homiiium  omni  rj 
i;pnere  popularitatis.  Tiberio  cum  phirimis  Lt- 
t fimis  pro  concione  laudato,  funeratoque  am- 
pliflime,  confeftim  Pandateriam  etPontias,  ad 
nansferendos  matris  fratrisque  cineres  fellina- 
vit,  tempeftate  turbida,  quo  magis  pietas  emi- 
jieret:  adiitque.  venerabundus,  ac  per  feraet 
in  urnas  condidit.  Nec  minore  fcena  Oftiam , 
1  raelixo  in  biremis  puppe  vexillo,  et  inde  PiO- 
niam  Tiberi  fubvectos,  per  fplendididlmum 
qiiemque  equeftris  ordinis,  medjo  ac  frequen- 
ti  die,    duobus  ferculis  Maufoleo  intuht.     Infe- 


Prae  fe  fcrens'\  Hoc  quo- 
(fue  receilil  ab  exquifulori  La- 
tinitatis  ratione,  quain  auieae 
aetatis  fcriptores  fequuntur :  tle- 
bebat  effe ,  tjiiuin  prae  fe  lii- 
liffet,  live,  qui  tulerat.  De  re 
videTibcr.  c.  ^^,  Ern.  Conf. 
ad   Caef.    c.  57.  p.  49. 

Le^ati  confularis\  Intellige 
L.  Vitellii,  qui  fuit  pater  Vi- 
tellii  Iraperatoris,  Praeles  tura 

.Syriae.  Vide  in  Vitell.  c.  2. , 
ubi  id  feciffe  dicitur  Aitaba- 
nus.  inductus  artibus  Vitellii, 
non  fua  fponte ,  et  praecipuo 
in  Caligulani  favore.  Stcl  lio- 
inines  vulgo  ita,  Romae  inpri- 
luis,  videntur  accepifle,    quafi 

.  id   Caii  favore   feciffet.  Ebn. 

Caefarumrfuc  imai^ines]  H, 
e.  ciipeQs ,  qui  CdeUvum  facies 


exprrrtasLabebant,  fuspcnfos  in 
liaJlilibus  tignorum.  In  Viie)I. 
c.  2.  rera  omnera  uno  ligno- 
ruin  Romanorum  nomine  ex,- 
preflit.      Ern.  Vide   ad   li- 

bcr.    c.  48- 

Cap.  15.  T^cnerolunKliis'^ 
Ouo  ritu  et  geltu  deoruin  ini- 
mortalium  facra  et  rellgiones 
adeuntur.    Ebx. 

Mcdio  ac  frequenti  die]  Li- 
pfius  et  Torrentius  inalebant 
Jcrvcnti  die ,  qnod  ea  res  pie- 
tatem  eminentiorem  faciat,  fre- 
quens  dics  nulluni  commoduia 
lenfum  liubeat.  CalauL-nnus 
autera  defendit  vulgatam ,  ec 
comparat  cum  7rX^Soi/V)j  al^^o^x 
Graecorum:  popiilaritatem  au- 
tem  liic  quaerit  poiius  ,  quaua 
pietatem,   quoU    delegerit  lem- 


S4» 


SUETONU 


riasqiic  lils  annua  rollgione  puHice  inrtltiut:  et 
eo  ampliiis  matri  ciiceures,  carjjeutumquo,  qno 
in  pouipa  traduceretiu'.  At  in  memoriaiu  pa- 
tris,  SejUembrem  meurem  Germnriicuin  appel- 
lavil.  Polt  haec,  Aulouiae  aviae ,  quidquid 
umquam  Livia  Augulta  lipuorum  cepiflet,  uno 
Seuatus  confullo  cont^effit.  Patruum  Claudinm, 
Equitem  Romanum  ad  id  tem.pus ,  coilegam 
fihi  in  conLulatu  asfumpGt.  Fratrem  Tiberium 
die  virilis  togae  adoptavit,  appellavitque  j^riji- 
cipcm  iiu-ejitiitis.  De  rororihus  auctor  fuit, 
ut  omnibus  facrameutis  adiiceretur:    Neque  mb 


pus  per  fe  frequens  homini- 
bus ,  ne  inquietarcntur  officio 
homines.  Cafauboni  defenfio- 
nera  arguit ,  quod  •nXr^^ovax 
ciyo^x  difertP  diflinguitur  a  me- 
ridie,  et  inter  mane  et  mediutn 
tliem  dicitur  niedia  interefle. 
Vide  Perizonium  ad  Aelian. 
V.  H.  12,  30..  uinle  mirandum, 
Oleariimi  nd  1'hiloftratum  p. 
70.  intrrprctari  meridirm ,  ct 
7,  29.  de  vlta  Apollonii  rrffi 
crA>*SoK(7ai'  ecyo^xv  vcrrere  ,  cir- 
ca  mcridicin.  Ncfjue  hic  tam 
pictas  et  pojiu!aiitas,  quam  ap- 
paratus  magnificcntiacjue  de- 
Icribitur.  Lipfiaune  coniccturae 
teinporis  raiio  vidctiir  advrr- 
fari :  res  cuiin  gefia  cll  Maitio 
mcnle;  <)tio  tcmporc  nonduin 
lolct  cfie  fcrvens  calor.  Fre- 
tfncniiin  tllrin  proho ,  lcd  qui 
luni  rorte ,  alia  de  rauHa  ln- 
lemni ,  (icrjMcnJ  flli-t  liominittn 
undi<|uc  coiindcntitim  coiicin  In. 
5iiuiliicr  a|)uJ  Cicuiuuein  Cai.i. 


4,  7.  dies  dicitur,  cnfu  Jcri- 
bas  ad  aernrium  frequentajfe* 
Ern. 

Effuitem  Romanum]  In  or- 
ditie  e([uefui  folebant  manece, 
et  Erjuites  effe ,  et  vocari ,  no- 
bilcs  horaines,  qui  rempubli- 
cam  attingere  noilrnt,  quali* 
Atiicus  fuit,  aliique  apud  (-i- 
ceronem  ,  pro  Murena.  Tuni  , 
omnes  nobiles ,  antequam  ma- 
glflratus  capelTerent,  locuiiive 
in  vSenatu  tenerent,  Equitcs 
erant  et  dicebantur.  Cat?fariim 
autcm  fiiii ,  princlpes  iiivciHii- 
tis,  li.  e.  ordinis  equdiris, 
ut  fj.  et  C.  Cacfares,  etTibcrins. 
Tibcrii  nepos ,  iit  inox  \yCt} 
Siieionius  tradit.  flic  Clau- 
dius  nutem ,  proptor  conti-m- 
tum  e  niip'>re,  iii  ro  ordinf  t>- 
llrtu»  futrat  ,  prond  «  repii'..  .- 
Cd,  neSenator  qiiidcm.  F.i\n. 

(7  —  ndiicerrtii'  ]  Salen.if. 
rx  roiriipta  lertionn  rorrcxit 
AduLarcnlur ,  tjuuJ   pUcciOuT 


CALIGULA.  3\:> 

IJBEROSQUE    IMEOS    CARIORES    IIABEnO ,     QUAM    CautM. 

iiABEo,  ET  sonoRES  Eius.  Item  relalioiiibus 
(vOnriiluni:  Quod  bonum  riiLixQUE  sit  C.  Caesa- 
;,[  soRORiBUSQUE  Eius.  Paii  popularitat.e  damna- 
los  relegatosque  reftituit:  criminumquc,  fi  qua 
rcfidua  ex  priore  temporo  manebant,  omuium 
iratiam  fecit.  Commentarios ,  ad  matris  fra- 
tiumque  ruorum  cauffas  pertinentes,  ne  cui 
])oftmodum  delatori  aut  teiti  maneret  iillus  me- 
111=;,  convectos  in  forurn ,  et  ante  clare  obtefta- 
tus  deos,  neque  legifle  neque  attigifTe  quid- 
(jLiam,  concremavit.  LibeUum  de  ralute  fua. 
fblatum  non  recepit,  contendens,  ISihll  fihl 
adniijjumj  cur  cuiquam  invijus,  ejjet:  negavit- 
que,    fe  delatoribus  aiiies  habere. 

Spintrias  monftrofarum  libidinum ,  aegre,  iG 
ne  profundo  mergeret,  exoratus,  Urbe  fummo- 
Mt.  Titi  Labieni,  Cordi  Cremutii,  Calfii  Se- 
veri  fcripta,  Senatus  confultis  abolita,  requi- 
ri,  et  effe  in  manibus  lectitarique  permifit: 
quando  maxime  fua  interelfet,  ut  facta  quae- 
que  pofteris  tradantur.      Rationes  imperii,    ab 


dendorpio,    non   inilil.      Kam  C.ip.   i6.        Spintrlas    mon^ 

ita    fi    Icripfiffer  S. ,     non    po-  Jtrofarum   libidintivi^     Sic   m 

tuiflet  fi;atiin  abrupte  verba  for-  Tib,    c.  .43.  mQtijirofi.    Mlror 

mulae   apjjonere.  inconilantiain    ]iunuanni,     qui 

Haheho\     Qula  oft  In  Mera-  Ibi   monjlrojl  habel,  lilc  mon- 

miano,   praetuli  t^   Iiahco.    Ita  Jtniojaruni :  fiuum  iiionjlroja' 

et  Oudfcndorpius  feclt.    Er,x.  rtiin  etlmnMcmm.  cqd.  babcat. 

Criminum  —  e,ratianifccii\  Celcrum,  verba,  mo-nftrofarum 

VeiUa   delictorum   concefia  iis,  libidinum ,  arbltror  male  repe- 

qui    allquld    commlfiirent     aut  tita  e   Tiber.   c.  43.    Spintriae 

commlfiffefjlfo  arguerentur.  Ita  non    funt    inventores    fimpfici- 

et    P.   Faber    Semcfix.   2,     16.  ter,    led    monltrofarum    iibidl- 

PerperamLipfius  pro  crimlnnm  num    repertores.      Piobat    Oti- 

coni.  nominum.  deodorpius.     Ehn, 


^!i 


ZV\ 


SUETONIJ 


Aiigiirto  proponl  folilas,  fed  a  Tiherlo  inter- 
niillas,  piiblicavit.  MagifJratii)ijs  lil)erani  iiiiis- 
dictioneni,  et  Jfiae  fui  appellatione,  conceint. 
Erpiites  Romanos  fevere  cUriofefjue,  nec  fine 
iiioderatione,  recognovit;  palani  adempto  eipio, 
quibus  aut  probri  aliquid  aut  ignominiae  inef- 
fet ;  eorurn ,  qni  minore  culpa  tenerentur,  no- 
niinibus  modo  in  recitatione  praeterilis.  Ut  le- 
rior  labor  iudicantibus  foret,  ad  quatuor  prio- 
res  quintam  decuriam  addidit,  Tentavit  et,  co- 
initiorum  more  revocato ,  fuilragia  popuJo  red- 
dere,  Legata  ex  teftamento  Tiberii,  (piom- 
quam  abolito ,  fed  et  luliae  Auguftae,  qnod 
Tiberius  fiipprefferat ,  cum  fide,  ac  fine  ca- 
lumnia  repraefentata ,  perfolvit.  Ducentefimam 
auctionum  Italiae  remifit.      Multis  incendiorum 


Kominibiis  —  praetcritis'] 
Talis  praeteritio  erat  quoilam- 
modo  fpeciBS  oblL.aoois  et  fine 
ignoniinia,  equo  noii  publice 
«ileir)ito. 

Sujfrai^ia  popu/o  redtiere"] 
Sic  et  Dio  ^ib.  5g.  p.  742.  Quae- 
fi  potell,  utrum  fic,  ut  librra 
republica  habuerat,  an  ita,  ut 
lulius  Caelar  intliiuerat,  et  Au- 
^ultus  polica ,  aurtoro  Sueto- 
nio  c.  40.?  Hoc  placpt  LtpilQ 
Exc.  a<i  Tac.  \i\n-  I.  liti.  E.  , 
«tque  l\au(l  dubie  verum  cll, 
Otcruin  <licit  teniavit,  quia 
nuix  inftilutnm  Tilierii  n-rora- 
vii ,  (-1  populd  riiftra;;ia  ailcmit. 
iJio  I.   c.  p.  7/13.     Kbn. 

SeJ  rl]  Ut ,  pofl  non  mn- 
do,  infKlinn  non  l»'rniilur  /ri/ 
0liam  i   Uc  b.  1,  aiiiiuiiui    nvn 


modo     ante     Tibcrii     nomen. 
Er.N. 

Sinp  caluHinia'\  H.  e.  fino 
ulla  vel  iililatione,  vel  detra- 
ciione,  quocunque  praettxtu  fa- 
cta.    Erji. 

Ducenlr/linam]  Rwduxi  l«v 
ctionem  veierem  cotlcl.  MIT, 
praeter  unum  ,  a  Caraubono  in- 
fpcctum,  omnium  ,  fublata  oa  , 
quam  Calaubonus,  cx  uno  il- 
lo  co<lici>  Liflaci,  induxit,  mon 
tus  Dionis  au(  Uiritate,  qui  cenr 
tcfimam  remifTam  «lint.  Pro 
illa  Hant,  praeter  librot,  quoa 
dixi ,  primo  numus  a  Patino 
productus,  in  quo  CC.RemiJJa 
a  Cali^ula  rrpcriiur,  cuius  nu- 
mi  ni.uor  fiiles  cil ,  quam  nio-f 
ni^:  (Irintlc  ipfius  Suctnnii  ^-. 
ilcs  ct  «ucloritas,  c«  4ilA^eaU<(« 


CALIGULA. 


345 


nniia  rupjtlevit:  ac  fi  ^iiibiis  rf^gna  reftJtuit, 
.'iriiocit  rt  Iractiiin  oiimeni  v(^ctic,alioiiini,  et  re- 
clJtuni  nirdli  teiiiporis,  nt  Antiocho  Comniage- 
no  lestertiuiti  niiilies  confircatiim.  Quocjue  nia- 
gis   nulJrirs'^non  boni  cxempli  fautor  videretur, 


lltteras  pulilicas  et  moninien^ 
ta  iiilpicieiuVi ,  lori-ge  illa  ma- 
ror,  (jiiani  Dionis,  uf  iam^aliis 
locis  demonitratura  eit:  _ilenlT 
qiie,  quod  diulum  a  Tjberia 
centrjima  fubilata  et  dit-ceiiLc- 
Jlinn  inltitma  fuerat.  Tac.  Aiin. 
2,  42.  L('£;cs  quidem  critlcae 
"artis  ducviitrjlmnm  fervarl  in 
textu  iul)(;nt.  Sic  vlfum  et 
Outlendorpio.    Erx, 

Suppleric]  Imo  rpflltuit  to- 
ta.  Scd  ])ropriiim  ell  illud 
Suetoiiii  verbuni  in  doiiaiioni- 
bus  princijium  pccuniaiiis  >  ne- 
-<jue  rolum  fir]>plenicntum  ali- 
.cuius  rei  indicat,  fed  rei  to- 
tius  eiiam  donationein;  veluii, 
quum  de  ceniu  dlcitur.    Erx. 

Fruct.um  omncm  'vcctigallo- 
rum,  et  rediium]  Beroaldus 
veciigalia  et  reditus  lic  diltin-r 
guebat,  ut  illa  publica  diceret 
efle ,  hos  privatos ;  quod  in 
principe  Romano  feiri  et  in- 
telligi  poffet,  ubi  aerarium, 
publicum  fuit  patrimortium, 
fifcus,  principis  res  privata.  Sed 
aliter  eli  in  regno.  Ac  prinio 
quidem  non  neceffe  eit,  lub- 
tillter  iita  vcrba  feulu  diftin- 
guejc;  quippe  faepe  fciiptores 
duo  verba  eadem  ri  iungunt. 
Apud  TacitMin  quidem  Ann.  2, 


43.  fructus  regni  finipllcltpr  di« 
cuntur:  fed  potell  comni()de 
^vectigaliorum  nomine  intelllgi 
ea  pecunia,  quae  venlt  e  por- 
toriis,  d.ecumis,  {crlj)tura  etc. ; 
reditus  aulom  ea,  quae  venlt  e 
metallisre^Iis,  uibutls  etc.  Ejhn. 
Aliquot  Mfl.  redituum ,  quod 
dpfenderim,  fed  alio  qiiodam 
niodo  ac  Ryckius  ad  Tac.  Hiit. 
2,  21.  ISani  etii  plerumque 
fruclus  et  rediliis  eandem  rein 
difignant,  tamca  h.  \.'fructus 
1'eciig.  ct  r  e  di  t  uti  m  efie  po- 
teft  is,  qni  coniiabat  veciigali- 
bus  et  reditibus  bonorum,  ex 
metallis    etc. 

Seslertium  miliiesj  Ex  hoc 
loco  colligas  fere,  qui  redi- 
tus  regli  in  regno  CommagenQ 
fuerint:  nam  Cominagenum  rC' 
gnum  a  Tiberio  facta  eit  pro- 
vincla  a  morte  Antiachi ,  qui 
mortuus  eft  a.  L.  DCCLXX.  j 
reddltum  autem  cit  AntioGho 
primo  Caliguiae  anno,  qui  ei{ 
a.  U.  DCCXC.  currens.  Unde 
fit,  ut  in  finenlos  annos  cor?- 
venlat  fere  qninquagies  HS.,  b. 
e.  250000  lloreni  imperiales. 
Ern. 

Coiififcatum  ]  In  quo  Gla- 
reanns  hatret,  utrum  ad  re- 
eniim  ,  an   ad  ^ditun  ref«re||- 


SiG  SUETONU 

niulieri  libertinae  octoginta  donavit,  quod,  ex- 
cruciata  gravifliuiis  lormentis,  de  fcelere  patro- 
ni  reticuiflet.  Qua>s  ob  res,  inter  reliquos  ho- 
iiores ,  decretxis  elt  ei  clipeus  aureus :  quein 
quotannis  ccrto  die  collegia  facerdotuni  in  Ca- 
pitolium  ferrent,  Senatu  profequente;  nobili- 
luisque  puerls  ac  puellis ,  carmine  modidato, 
iaudes  virtutum  eius  canentibus.  Decretum 
autcm,  ut  dies,  quo  cepillet  imperium,  Pari- 
lia  vocarctur,  velut  argumentura  rurfus  condi- 
tae  Urbis. 
17  Confulatus  quatuor  geflit :   primum  ,  ex  Ka- 

lendis  lul. ,  per  duos  menfes;  fecundum,  ex 
Kalendis  lanuar, ,  per  triginta  dies;  tertium,  us- 
que  in  Idus  lanuarii;  quartum ,  usque  in  iepti- 
mum  Idus  easdem.  Ex  omnibus  duos  novifli- 
mos  coniunxit.  Tertium  autem  Lugduni  iniit 
folus,  non,  ut  quidam  opinantur,  fuperbia 
iiegligentiave,  fed  quod  defunctum  fub  Ka- 
lendanim  diem  collegam  refcifle  abfens  non 
potuerat.  Congiarium  populo  bis  dedit,  tre- 
cenos  festertios:  toties  abundantiinmum  epu- 
lum  Senalui  equeflrique  ordini,  etiam  coniu- 
gibus  ac  liberis  utrorumque.  Pofleriore  epu- 
lo,    foreulia    iiifuper  viris,    femiiiis   ac  pueris 


Htim  ,  itl  optiine  ii"ifrt'S  a il  y"ci-  et    icJitum     nii^dii   tfmpon.i , 

tfitiuni    milliei:    redilidil   HS.  ut  jlnLiocho    Commagcno  hS. 

millirs  ,  in  nfcis  con)<eiliiin .   et  niiliies ,   confifcaiuni.   Scii  ilii- 

repolltiim.     Ita  confifcatam  pe-  rius   ell  lioc.     £hn. 

cuninni    tlici   vidimiis    Aug.  c.  Or.co^inia'^     Iiitelligant  tiio- 

loi.      Alque     eundem     l<;iirum  ncs   fcsicriia ,     quae     oniciiint 

lidbrbit,  li   rcferas   n\  Jrucium  4°^'' ""''•'"•^*  '"M""'^'''''^'   ^'^**- 

frcti^ftliorufn  ci  rrditum,  liac  Decrcium  autem]    Non  Idlis 

intLT|iiniciioiie  :  adiecil   etfiu-  pljcet   autem  ,    iuli  arcipiamus 

i4um    vntncu%    ■vccii^aUQrum,  {>ro  etiain.  Videadc.21.  Ejiw. 


CALIGULA.  Vm. 

rcifcias  purpurae  ac  conchylii  distribuit.  Et  ut 
laelitiam  puLLicaiii  iii  perpetuum  quoque  auge- 
ret,  aJiecit  cUem  Saturnalibus,  appellavitque 
liLvciuilem. 

Munera  glacliatoria  paitim  in  Amphitliea-  i^ 
tro  Taiai,  partim  in  feptis ,  alit^uot  eclidit:  qui- 
]jus  inieruit  catervas  Airorum  Campanorumque 
pugihim,  ex  utratjue  regione  electiflimorLun. 
Neque  Ipectacuhs  lemper  ipfe  praeledit:  led 
interdum  aut  magiftratibus  aut  amicis  praefiden- 
di  munus  iniunxit.  Scenicos  ludos  et  ashdue, 
et  varii  generis,  ac  mukifariam ,  fecit:  quon- 
dam  etiam  et  nocturnos,  accenlis  tota  Urbe  hi- 
niinibus.  Sparfit  et  raifliha  variarum  rerum,  et 
panaria  cum  opfonio  viritim  divilit.  Qua  epu- 
latione  Equiti  liomano,  contra  fe  hilarius  avi- 
diusque  vefcenti,  partes  fuas  mifit:  fed  et  Se- 
natori,  ob  eandem  caufl^am,  cochcillos,  quibus 
Praetorem  eum  extra  orchnem  dehgnabat.     Ddi- 


Fafr.ias    pxirpurae    ac    con-  quonim  mentio    in  Aug.  c.  45- 

chylii]     Mn^rffireae   fafciolae  et  infcriptione   Gudiana ,  ibi   a 

in  ornatu  muuebri,  etiani  tleli-  Burmanno    producta.     Ern. 
cati    et  moJlis    hominis ,     lunt  Praefedit'^     Vide   ad  Tiber. 

apud    Ciceronem     de   Harufp.  c.  6.     Ep>n. 

Refp.  c.   21.     Vide    Clav.    Gic.  Ac  mullifariam,  fccit\     Re- 

\n  fnfciola  etfirophium.    Ge-  cepi   copulara  ac ,    quani  Labet 

terum     varios     ufus    fafciarum  unicus   Memmianus    et  Mf.  Ly- 

purpurearura   apud  feminas  fu-  fer.     Vcitigia  eius  eiiam  in  Co- 

ilTe,   credibile  elt :    unde  apud  pefiano ,    qui   habet,   aut  mul- 

Lampridiura     in    Alex.    Sevcro  Lifariam.     Fecit    ludos    faepa, 

c.   40.    Alexander   dicitur  -dilj-  et  varie,  et  pluribus  locis.  Ekjt. 

gentillime  exegifle  purpurama^/  Mox  valde    off^emlit    eiiam;   et 

ufum  matronarum.     Erj^,  magis  placeret  auicm.   Sed  Ou- 

Cap.    iS-        Catervas     ylfro-  dend.    plane  delevit  vocem   au- 

rum^      H.   c.    qui    catervaiim,  ctoritateMemra.  etaliorum  Mfl. 
Bon  finguli    cum  ilngulis,    pu-  Codicillos'\     Conf.  Tiber.  c. 

gnarent :  unde  caCcryarii  dictj ;  /^i.    £«>'.         Et  Claud.  c.  39. 


318 


SUETONn 


19 


dit  et  cir(^enfos  plnrimos  a  m.me  usque  ad 
vefperam,  inteiiecta  niodo  Africannrum  vena- 
tioiie,  modo  Troiae  decurrionf:  et  quosdam 
praecipuos,  minio  et  chryfocolla  conlirato  cir- 
co;  nec  ullis ,  niU  ex  lenatorio  orHine,  auri- 
gantibus.  Commilit  ^t  fubitos,  qnnm  e  Gelo- 
tiana  appar.itnm  circi  profpicientem  pauci  ex 
proximis  JVIaenianis  poftulaffent. 

Novum  praeterea  atqur^  inauclitum  genus 
fpectaculi  excogitavit.  Nam  Baiarum  meclium 
intervallum  Puteolanas  ad  moles,  trium  millium 
et  fexcentormn  ferepafluum,  ponte  coniunxit, 
contractis  undique  onerariis  navibus,  et  ordine 
duplici  ad  ancoras  collocatis,  fuperiectoque  ag- 


Ec  quosdnm]  Llpfius  ma- 
lehat  quoiidam:  nriiipe  quia 
paulloantc,  quondam  etiam 
ct  iiocturnos.  Sed  il»i  f[uor|ue 
coild.  |)lures  habetit  quosdam  ; 
•t  parunt  reffrre  arbiiror,  utnim 
probetur.     Erw. 

Cap.  ig.  Exco^iiat  ir~\  Rc- 
cte  retinotur  hor  verbum  in 
coutrxtu,  ctfi  in  pluribus  corlrl. 
fbiiidcratur.  Nequp  enim  in- 
telligi  potclt  edidit,  j>roptHr 
interiecia  vcrba ,  commijit  ct 
J^ulilos  etc. ,  ct  rrperitur  Wcvn. 
Verbum  infra  ,  inlrm  pontfm 
ff  Caio  excof^iiatum.  Erx. 
^beU  vocabulum  a  puucis  coJd. 
|jpf)nc    optimis. 

Pdffnum}  ]\Temmianus,  S.ilr 
mari.inus  ot  Co]ip(i.Tnu<i  .idibint: 
Jpniium ,  quort  pml^at  I^avi- 
itus  ad  Caclarctn  Li.  G.  i  ,  /(P- 
)ta  fit  (aiie  paullo  clarior  ora- 
|io ;    ffd    poteA   t<>)>en    fiiam 


ad  inlervallum  referri  pnjfuum  : 
fenfus  elt  hic :  pontera  e  navi- 
bas  fecit  per  medium  Laiarum 
Cnum ,  qua  niaxima  eft  eius 
laritudo,  patctr|ue  ad  tria  mil- 
lia  et  fcxcentos  padiis ,  inde 
a  Baiaruni  urbe  ns<jiie  ad  ag- 
geres  PuteolanOi^  Hto  Haiis  Dio 
ponit  Baiilos ,  lofepbus  Mife- 
num,  quae  fuit  nobiiis  prope 
Baias  vlila,  f|uae  pro  Baiis  in- 
terdum  ponitur.  Cicero  rpii- 
dem  Baulos  et  Puteolos  fimi- 
litcr  iitnxit.  Oudendorpius  lo- 
cum  vitiofnm  putat.  Erx. 
Vulganin»  bene  tuetur  Bremiui. 

Colloctftis]  Non  ell  prar- 
tercunda  leriioMI.  Lvfer.  colii- 
f;t>tis.  Sed  lainen  nibil  miiian- 
diiin  :  n.im  naves  diciintur  a<l 
ancoras,  fivr  in  ancoris,  J>Jii, 
collocari  eir.     ErJ*. 

Superiecto  aiigere  trrreno  ] 
I^'cvUoquc«ti»  b.  l.  utitur  Sue- 


CiVLICULA. 


349 


gere  terreno,  ac  directo  in  Appiae  viae  for- 
rnaiTi.  Per  hunc  pontem  ultro  citro  coiiinieavit, 
bidiio  continenti.  1'rimo  clie  plialerato  equo, 
inlii^nisque  quernea  corona ,  [et  lecuri,]  et  cae- 
tra,  et  t;l:iclio,  aureaque  clilamyde.  Poltridie 
quadrii^ario  habitu ,  curriculoque  biiugi  famo- 
forum  equorum ,  prae  fe  ferens  Darium  pue- 
rum  ex  i^arthorum  obfidibus ;  comitante  prae- 
torianorum  agmine,    et  in  eHedis  cohorte  ami- 


toniiis.  Sic  aiitem  capi;:  du* 
plex  ordo  navium  onerafiariira 
iunctus  eR,  transverfe  poiitis 
trabibus  vel  longuriis,  conta- 
bulatus  afferibus,  ut  e  feqiien- 
tibus  etiam  paiet:  liis  ingf-iia 
materia  aggeribns  faciendis  ido- 
nea,  quae  Laliriis  eilam  a^f^er 
metonymice  flicitur.  Virg.  Aen. 
9,  567.  et  fojfus  a^^erc  com- 
plenl.  Setl  quoniain  non  mo- 
(lo  terra ,  fed  etiam  ligna ,  la- 
pidescjne  aggcribus  ftrupndis 
»fUiibentiir.  propterea  dixit  a^- 
gcrem  terreiium ,  ut  indicetur, 
tantum  terra  et  cefpite  itra- 
tum  poiitem  illum  fuille.  Ter- 
renum  aggerem  iimiliter  di- 
xiiTe  Virg.  Aen.  1 1 ,  857. ,  iam 
notarunt  Viri    docti.     Ern. 

Quercica  corona  ]  Querci- 
eus  apud  auctores  antiquos  et 
bonos  non  ocrurrit,  ied  qucr- 
neus  niit  quvrnus ,  illud  apud 
prolalros,  lioc  apu<l  poetas. 
Itaque ,  qiium  quernea  Ct  in 
Mf.  Lyfer.  et  aliis,  id  cumOu- 
dentlorpio    praetuH.     Er.N. 

Kt  fecuri'^  Abelt  quoque  a 
Mr.  L)'fer.  dMpUe«t<jue£uj:maa- 


DO  ,  quod  ,  /1  recnrim  liabuerit^ 
gladiuin  tenere  non  potuerit. 
Securim  requirere  videtur  cd*- 
tra ,  ut  animadverfum  Torren- 
tio.  Potuit  gladio  cinctus  fuiiTe. 
lecurim  manu  geitalle.  Koa 
ignoro,  tecurim  gladii  locum 
tenere ,  neque  in  amiutiira  ea- 
dem  effe  feciuini  et  gladium  : 
fed  hominis  vani  et  itulti  in- 
itituta  non  funt  ad  vcrain  ra- 
tionem  exigenda.  Dio  qiiiilem 
llb.  S9-  P-  653.  difcrte :  },i<^oc; 
T£  '7Tv.^f^(t)<TXT0  '.  g/aclio  fe  ac- 
cinzit  :  qtiia  tnmcn.  quod  non 
vidit  liiumaiinns  ,  yi.-c-Hr/j'  eiiain 
a  Dione  omiititiir  ,  lectio  illo- 
rum  codd.  et  fcnteniia  Lur- 
nianni  a<Uuvatur,  quam  et  ie- 
cutus  eii:  Oudcndorpius,  qui 
et  fectiri  delevit.  Ebn.  Glof- 
fema  eft  haud  dubie,  qu« 
omnes   carent    codd.  noliri. 

Famoforiim  equorum]  N<J- 
bilium  ,  ut  Ovidius  vocat.  Sic; 
in  Caef.  c.  26.  noti  gladiatO' 
rcs ,     uobiles.     Erx.  Conf, 

Dukrrum  adFlor.  3,   7.  p-^og. 

Fffcdo]  Alii  effedis ;  e«. 
detn  tttriusque    fenteuti,!.     Dio 


350 


SUETONII 


20 


corum.  Scio,  plerosque  exirtimalTe ,  talem  a 
Caio  pontem  excocitatum  aemulatioiie  Xerxis, 
qui  non  fine  admiratione  aliquanto  angufiiorem 
Hellespontum  contabulaverit:  alios,  ut  Germa- 
niam  et  Briranuiam,  quibus  imminebat,  alicu- 
ius  immenU  oporis  fama  territaret.  SeJ  avum 
mcum  narrantem  puer  audiebam,  cauflam  ope- 
ris  ab  intfrioribiis  aulicis  proditam ,  quod  Tiira- 
fyllus  mathemnticus,  anxio  de  fucccHore  Tibe- 
rio,  et  in  verum  nepotem  proniori,  alTirmalTet, 
JVo7i  7?7^g7's  Cai 71771  i777prT'atii7'7i77i  ^  qiiam  per 
Baia77iti77  firunn  rqius  (liscmj  11771.711. 

Edidit  et  pere^re  fpectacula:  in  Sicilla  Sy- 
racufis  afiicos  ludos,  et  in  GaJIia  Lugduni  mi- 
fcellos.  Sed  et  certamen  quoque  Graecae  La- 
tinaeque  facundiae:  quo  certamine  ferunt  vi- 
ctoribus  praemia  victos  contulilfe,  eorundem 
et  laudes  componere  coactos.  Eos  autem ,  qui 
maxime  displicuiflent,  fcripta  fua  fpongia  lin- 
guave  delere  iulTos,  nifi  ferulis  obiurgari,  aut 
flumine  proximo  mergi  maluillent. 


p.  G53.  OV  TE  ^(7oi  x«i  e* 
irx'^01  «UTou  i-rrl  d;j^>;/u«T«v. 
Hor  .•nliliiruis  proptcr  Torren- 
tiiim  ,  qui  coliortem  amicorum 
iTiaJorem,  tlicit,  creHondnm, 
quam  «t  uno  « ffedo  vehi  po- 
tuerit.  Oiulciulf>r|<Iin  tameii 
rffeJis  fecutus  fll.  F.nN.  Re- 
cte  pluralem,  rpiem  li.  1.  per- 
Ipicuitas  pufceljjt ,  lubct  cod. 
Mrmm. 

^■tliquanlo  nnf^iiftiorvm]  I. 
e.  longe  anRiifiifreui.  Vulo  aii 
Caef.   c.  Jjti.      rniv. 

C«p>  ao.    ^Jiicoi  /udo.i]  HIc 


lorus  varle  legltiir  et  emenda- 
tur.     Viile  Excurfum.     Er.v. 

Mifc.cl/os]  Iuvenalis.Sar.it, 
20.  rtufccllaneos  vocat.  Sic  di- 
cti  vltlontur,  cpiia  non  imiiM, 
aui  cerii  penerls  fuere,  fcd  c 
variis  niixli  et  compofitl.  Vrr.i 
autein  ratio  non  conflat.  .\r< 
bitror  autem,  cos  iion  a  Caio 
demum  inltitiitos,  fed  «1»  eo 
innium.  qiiiini  forle  I.u^diini 
rflet,  quod  Lictum  iTt  p.iullo 
nnte  tcrtiiim  confulatum,  eiiis- 
demqiic  iiiifio,  c.  i-.,  crlchra- 
tui   «t  sditos ,    pcr    occdiioneiii 


CALIGULA. 


351 


Opera  fub  Tiberio  femiperfecra ,  templiim  21 
Aupurti,  Theatrumque  Pompeii,  abfolvit.  Iii- 
choavit  autem  aquae  ductum  regione  Tiburtf, 
n  Amphitheatrum  iuxta  fepta :  quorum  ope- 
runi  a  fuccelTore  eius  Claudio ,  alterum  per- 
actum,  omilium  atterum  elt.  SvracuQs  colLi- 
pla  vctuftate  moenia,  deorumque  aedes  refe- 
ctae.  Deliinaverat  et  Sami  Polycratis  regiam 
reitituere,  IMileti  Didvmeum  peragere,  in  iugo 
Aipium  urbem  condere,  fed  ante  omnia  Hthmuni 
in  Achaia  perfodere.  Miferatque  iam  ad  di- 
metiendum  opus  primipilarem. 

Hactenus  quafi  de  principe :    reliqua  ut  de  aa 
monftro  narranda  funt.     Compluribus  cognomi- 


prnefcRtiae  fuae,  quiim  <llu 
ante,  ab  Augulto  fortalTe,  vel 
Drufo,  qiii  aram  «ledicavfrat 
I.uijdunenfem,  ad  quam  ludjha- 
bere  foliti,  inltituti  tflent.  Erk. 

Cap.  21.  Inchoai>it  autem] 
lUud  ntiicm  b.  I.  non  pla<et. 
Codd.  duo  a  Tonentio  laudati 
et  ed.  Rom.  habent  iuchoa^ic- 
tjiie ,  quod  longe  praefcro  :  efl 
enim  Suetonianum.  Viile  ad 
Ner.  c.  37.  De  re  ipfa  vide 
Claud.  c.  20.  Si  aiice/n  ell  a 
Suctonio,  cft  pro  <jue,  porro , 
praiterea.  Ern.  llla  ahfol- 
ifit  —  alia  antem  opera  inchoa- 
vit.  Hodie  vulgo  dicunt  con- 
tra,  fed  niinus  Laiine. 

Didjmeum]  TemplumApol- 
Hiiis  Didvmaei  celcberrimum , 
de  quo  Straljo  lib.  i.j.  p.  634- 
Apnllo  uiide  boc  cognomen  ha- 
beat,  quacri  poteit<    Maciobiu9 


fcribit  SiJvfuarov,  Sat.  i,  17.; 
quo  nomine  eliam  Romae  cul- 
tum  dicit.  Ratio  nominis  ab 
co  prolata,  philofophica  eft  po- 
tius,  quam  grammaiica  et  ve- 
ra.  Si  fic  frribirur,  eit  haud. 
dubie  Apollo  geminus ,  iive  ge- 
melhis ,  qnod  cum  Diana  uno 
partu  cdiius  eit.  Atque  haec 
vis  potuit  effe  eius  cognomi- 
nis  apud  Romanos.  Sed  de 
Apollinis,  cuius  de  templo  Mi- 
leflo  hic  lermo  cft,  diibltajidiim 
videtur:  nam  non  modo  Pau- 
fanias ,  led  etiam  Stephanus,  ia 
.  Aihvya. ,  dicit,  vocatum  a  lo- 
co ,  qui  Didyma  vocaretur.  Iii 
ea  fententia  fiiilTe  videtur  etiam 
Strabo  :  nam  appellat  templuni 
Apoilinis  non  AfdKjuaiov,  fed 
AidvufMf,  quod  efta  A*5uju«v^. 
Id  autem  formatur  a  noniitie  lor.i 
tiiiufiTi ,  non  ab  adiectivo  iiix»' 


352 


SUETONU 


nibiis  asfumptls  (nnm  etPius,   et  Castrorlm  fi- 

I.ILS,     et  PaTER    EXLnClTULxM  ,    et    OrTiMlS    MAXIMUS 

(vAESAR  vocabiitur)  fjiium  autliret  lorte  rci^es, 
Cjiii  oiliLii  caiiila  iii  Urbem  adveiierant,  con- 
cerrrintes  apud  le  fLiper  coenam  de  nobilitiile 
generis,  exclamavit:  Ei?  >cc/(.avc?  fcrTw^  Ei;  izxa-i- 
}.£ii(;.  Nec  multam  afuit,  quin  Itatim  dia<lema 
fumeret,  fpeciemque  piincipatus  iu  regiii  for- 
mam  converteret.  \erum  admonitus,  et  priii- 
cipum  et  regum  le  excefliire  faftigium,  divinam 
ex  eo  maiefiatem  asferere  fibi  coepit.  Datoque  ; 
neg,otio,  ut  fnnuiacra  numinum,  reliirione  et  ar-  1 
te  praeclar.i,  inter  quae  Olympii  lovis,  appor- 
tafentur  e  Graecia,  quibus  capite  dempto  iuum 
imponeret,  partem  Palatii  ad  forum  usque  pro- 
niovit,  atque  aede  Caftoris  et  Pollucis  in  vefti* 
bulum  transfigurata,    conGftens  faepe  iuter  fra-^    | 


fi6i.  Atiqtie  iiinc  cliicitiir  i^Slr- 
ftfiov ,  teinpluni  /^tovixftMt^,  Iia- 
«jue  l<njjri  etiam  Didj  ntenm. 
Lill.iniis  aiifni  ej)-.  b2.  appellat 
Aii«<jua<ov,  etiis  oraciihini  jiro- 
f>.'rt,  ii-ipie  lortiimn  elTe  too 
k^tdb/uaiob  iT(o9>;r<b'fiy.    Ehn. 

Cap.  22.  Cajiroritm  Jfi/iiii] 
Simiiiter  \ictojia,  VictDriiio- 
riim  uiater»  dicia  matcr  crt/Z/b- 
t  ittn  ,  apud  PoUiunem  \XX 
T<.r.  c.   51.     F.r.s. 

/{r^<?i]  Apsippain  ct  Aiilio- 
cliiini  <^oiTinid;;ciuini  intelligi^ 
e  Dionc  iam  hioniiit  (yalaiibo- 
titis.  MirUm  autnn  videri  pol- 
lit,  quomo<)o  Agripp«>  cuitii 
gtntit  ii<  iiium  per  Anlipniiiiiu» 
litfrodis  ^T.  patrcm  >  in  oibi! 
l|Ut()ein  llftmano»   uobiliiAiHin 


Fuerat,  cura  Antiocho,  Seleuri- 
da ,  contciitlcre  fiiper  nubilita- 
tf  generis  potut-rit.  Kili  fort«% 
quoil  rex  lu(l.ieae  efleti  et  Ih* 
daeonim  tacris  addictus,  reges 
ludaeue  iii  gcnere,  quoa<l  aDa- 
vide  oriuntur,  antiquiores  etiio- 
bilioi^s  Seleucidis  iactavit.  Erw. 
\ipcciem  principatus  etc.  J 
Recte  interpretahiur  de  inligni- 
bus,  et  pompa,  qua  principes 
Romaiii  et  re?,es  utebantur. 
SpeciofH  faepe  diti  a  Cici^one" 
de  apparatu  et  ponipa»  nota» 
vimus  in  Clave  Cicer.  Inpri- 
luis  huii  pcrtiuPt  Agr.  3,  15. 
Jprcics  tjrannorum ,  ei  in  Pi- 
lnn.  c.  II.  Jpccies  Conjiitit, 
Lodein  Agrariae  loro  ell  oiiam 
Jvima  ^r^HHvrHm.      Lniit 


CALIGULA. 


353 


tres  deos  medius,  fe  adoranclum  adeuntibus 
•exliibebat;  et  quidam  eum  Latiarem  Iovem  con- 
ialutarunt.  Templuni  etiam,  numini  fuo  pro- 
prium,  et  facerdotes,  et  excogilatilfimas  lio- 
liias  inftituit.  In  templo  limulacmm  Itabat  au- 
reum  iconicum,  amiciebaturque  quotidie  vefte, 
quali  ipfe  uleretur.  Magilteria  facerdotii  di- 
tillimus    quisque,     et   ambilione    et    licitatione 


Mediiij'^  Sic  ciim  Burman- 
no  ex  6c{(i.  quibusrlam  antiquis 
edidi.  Libri  rcripii  oranes  me- 
diiitn,  quod  male  fervavit  Ou- 
dendorpius,  quum  ineptum  fit 
et  non  Latiuum.  Mox  alii 
ikdere  Latiarem  e  libris  uti- 
qiie  icriptis,  qui  ffmper  in  bac 
forma  variant,  in  qua  eit  nibil 
nifi  diverla  fiusdem  verbi  pro- 
runtiatio:  eit  tamen  haec  Icri- 
ptura  vel  apud  Cic.  in  pleris- 
que  libris,  ut  Mil.  c.  31.  Ern. 
Vulf;o ,   Latinlem. 

Ico/iicmn']  Sic  apud  Pla- 
tonem  Pbaedr.  p.  235.  E.  t<xwv 
i(TOueT^y,roi  x^^'^^  ■>  "•^"  intel- 
lecta  Serrano.  Iconici  duces 
picti  funt  apud  Plin.  H.  N. 
35.  8-     Er^-- 

Magijieriafacerdotii']  Hae- 
fito,  utrum  lacerdotes  fimpH- 
citer,  an  magilter  aUquis ,  et 
praeful  lacerdotum  intelligen- 
dus.  Si  magijieria  Jacrornm 
fcripCITet ,  initlligerentuT  fane 
fa-rdoies.  Kunc  magis  incli- 
no  in  alteram  fententiam,  ut 
praelulatus ,  et  velut  pontifica- 
tus    inaximus ,    tantiim    tempu- 

/  o/.  /. 


rarius  fuerit  (nam   boc  indicat 
vox   'vicibiis)  et   magno  ftudix> 
et    pecunia  emtus.     Dubitatio- 
nem  niovere  poteft  locus  Dio« 
nis  p.  662.  et  in   Claud.  c.  g. , 
ex  quo   patet,    omnes  facerdo- 
tes   pecuniam   magnam   pro  ^a» 
cerdolio  dedille.     Sed  primo,  ix 
principes  illius  lacerdotii  pluri- 
mo  emerunt  bonorem,  non  pro- 
pterea  repugnat,  ceteros  etiani 
dedille    pecuniam:     deinde    ex 
Dione    patet,     eam    fummam, 
quam   lacerdoles   darent,    defi- 
nitam     fuilTe     et     ab    omnibus 
eandem    datam:     itaque    nuUa 
ibi    licitatio   locum  videtur  ba- 
buifle.     PJures   autem    facerdo- 
tes    fuiffe  fimul  conftitutos,  pa- 
tet  ex  iplo  Suetonio,  qui  tem- 
plum ,    farerdotes     et    holtias 
infiituiiTe    fibi    Caligulam    fcri- 
bit,     tum   e   Dione  I.   c.     Erw. 
Magifiri      facerdotii      alicuius 
funt  ii,   qtii   primura   locum  te- 
nent  inter  lacerdotes    deo  cui- 
piam   coufecratos :  unde  magi' 
Jierium    dicitur    ipfe  locus    et 
niurius;    b.  I.    piuraliter,    quia 
per  vices    «^biri   loieLat,    quum 


7ji>k 


^UETONU 


maxinia,  \Icibus  comparabam.  ITofria^*  prant 
phoenicopleri,  pavones,  tetraones,  nnmitlicae," 
nreleagrides,  pliafianae,  quae  generalim  per 
fm.c^ulos  dies  immoiarentur.  Et  noctihus  (|ni- 
dem  plenam  fulirentemquo  kmam  invitab;!t  iis- 
fidue  in  amplcxus,  atrpie  concubitum  :  interdiu 
vero  cum  Capitolino  love  iecreio  fabulabntin-, 
modo  inlnfuvrans ,  ac  praeb*ens  invicem  aurem; 
modo  clarii!.';,  nec  fme  iurgiis.  Nam  vox  com- 
minantis  audita  eli , 

<lonec  exoratus,  nt  referebat,  et  in  contubier- 
nium  nltro  invitatus,  fuper  t-jmplum  Divi  Aup,!!- 
fti  ponte  transraifiO,  Palatium  Capitoliumque 
coniunxit.  jVIox,  quo  proprior  eiiet,  in  area 
Capitolina  novae  •domus  f-Lmdximenta  iecit. 
25  Asiippae  le  nepotem  nerjue  credi,    ncque 

dici  ob  i^nobilitatem  cius  ^olebat:  fuccenfebat- 
que,  fi  qm  vel  oratione,  vei  carmine,  imai;i- 
nibus  eum  Caeliiram  inlereront.  Praedicabat 
autem,  matrem  fuam  ex  incefto,  quod  Aup;u- 
ftus  cum  lulia  filia  admififlet,  procreatam.  Ac 
non  contentus  bac  Augufti  infectatione,  Actia-  , 
cas  Siculasque  viclorias,  ut  funeftas  populo  Ro-  | 
mano,  t:t  calamitofas,  vetuit  follenniibus.  feriis 
celebrari,      Liviam   Auguftani    proaviam,    CV)' 


i['[iim    Iacet«lotIum  perpptuum  Oiiilonilorp.  Prcrhrmus  aurrs, 

«jjit.      Coni'.   I.Ipf.   atl    Tac.   fi,  fniiim  attrnre  .Tii<linnis  ;   nr/rent 

12.    rt  Cafitub.   ad    Capltol.  ]\I.  prneftrwus ,  admovrnniis  aiicri, 

AiitOM.  c.  4.  iit    .ilifjiiiil   iioMs   infiiturr't. 

Prnrhens    itn-icrm     aiirrm]  II  ju' «vafi^']   Auciorit.is  cn- 

Viilj-jo    pprper.im    unrcs .     invi-  Hiri»     Mommi.mi.     «Iiiiriim(|ne 

li«    f.ptimis    codil.    ct    ufii     In-  Cracvio     l.uuI.;ioriim ,      Dionis 

^iicndi,     f^rikm    tioclB     iiouvit  el  Scnecae  lacil,  ui  .'•acto  bo< 


CALIGULA. 


S5S 


xcm  fiolotum  identldem  appellans,  etiam  igno- 
bilitatis  quadam  ad  Senatum  epiitola  arguere 
aurus  eft,  quali  matcrno  avo  Decurione  Fun- 
dano  ortam  :  quuni  puljiicis  nionumentis  certum 
/it,  Aufidium  Lurconem  Romae  honoribus  fun- 
ctum.  Aviae  AHtoniae  fecretum  petenti  dene- 
gavit,  nifi  ut  interveniret  Macro  praefectus.  Ac 
per  iftiu.smodi  indignitates  et  taedia,  caufla  ex- 
Itilit  mortis;  dato  tamen,  ut  quidam  putant,  et 
veneno.  Kec  defuactae  uUuni  lionorem  habuit: 
proCpexitque  e  triclinio  ardentem  rogum.  Fra- 
trem  Tiberium  inopinanteni,  repente  immifTa 
Tribuno  militum ,  interemit.  Silanum  item  fo- 
cerum  ad  necem,  fecandasque  novacula  fauces, 
compulit:  caulfatus  in  utroque,  qnod  hic  in- 
grelium  fe  turbatius  mare  non  eiFet  feculus,  ag 


Homericum  pt  IllaJ.  \|/,  724- 
pracftratiir  viilratae  alias  t<; 
^«<av  Axvxwv  rrfpKo)  at.  ERrr. 

Cap.  23.  u^nfidium  Lurco- 
nem']  Recte  /ic  repofuere  Vlri 
docti  pro  Lin^oncm.  Aetas 
autem  convenit  ita,  ut  credatn, 
efle  M.  Lurconeni ,  cuius  nien- 
tio  apud  (yiceronem  ad  Att.  1 , 
16. ,  qui  lenem  de  ambitu  tu- 
lit,  Pifone  et  Meffala  CofT. , 
quod  videbatur  etiam  P.  Ma- 
nutio.     Erx. 

Fralrcm ]  Pefcliwitz  in  Com- 
raent.  Famil.  Cacfar.  p.  1:3. 
ed.  Fabricii,  iucongrue  putat, 
fratrem  Caligulae  a  Suctonio 
dici,  quera  Phiio  patruelem  vo- 
cet.  Imperite.  Kam  patiueles, 
•t  confobrinos,  et  p.ni  co- 
gnatione  iunctos,  Jruirci  aj,t  J 


Latlnos    dlci,      conflat    lioJIc 
etiam  inter   tirones.     ERfr. 

Compiilit'\  Dio  lib.  5g.  p. 
646.  iudigiiitatibus  et  ignomi- 
nils  compulfum  fibi  manus 
intuliffe  ,  tradit.  At  PhiloLeg* 
ad  Cai.  p.  1002.,  caefum  ab  eo 
Silanum  oriUnis  fenatorii,  et 
Macronem  equefLiis  principem. 
Philonl  confentientcm  poffu- 
mus  efilcere  Suetoniura,  fx  il- 
lud  compulit  ita  interpretemur, 
ut  iuffus  Ilt,  fibi  iple  vitam, 
quo  modo  vellet,  adimere:  id 
quod  faepe  factum  ab  Impe- 
ratoribus  fcimus.  Atque  noa 
dubitanflum  cft,  qiiin  compu- 
lic  fic  explicari  pofTit.  Tiber. 
c.  5G.  Sfieucum  Grnmmati- 
cum  —  priinnm  a  cottlubcrnio 
rciitotic,   clciriile  etiuin  ad  nt- 


ZbO  SUETONJI 

[pe  occiipaiidi  Urbem,  11  qulcl  libi  per  tem- 
jKiUiiles  accidcrtt,  lemanfiAet;  ille  aiiLid«^)tum 
oljolitiliet,  quaii  ad  praecaveiida  \  enena  iua  liini- 
ptuiH :  quuin  et  Silanus  impalientiain  nauieae 
vitairet  et  moleiliam  navigandi,  et  1'iljerius  pro- 
pter  asliduam  et  ingravelcentem  tuflim  niedi- 
camento  idus  eilet.  Nam  Claudiuin  patruuni 
non  nili  in  ludibrium  relervavit. 
24  Cum  oniuibus  fororibiis  fms  flupri   conCue- 

tudinem  fecit:  plenO(|ue  convivio  lingulas  in- 
fra  fe  vicifQm  collocabat,  ux'.)re  fupra  cubante. 
Ex  his  Druiiliam  vitiaife  viri>inem ,  praetextatus 
adhuc,  credilur.  Atque  etiam  in  concul)itu 
eius  quondam  deprehenfus  ab  Antonia  avia", 
tipud  quam  fimul  erhicabantur.  Mox  Lucio  Cal- 
lio  Longino  coniuhui  collocatam  abduxit,  et  iii 
inoduin  iuliae  iixoris  propahun  habnit.  Here- 
dem  quoque  bonorum  atque  iuiperii  aeger  in- 
ftituit.  Eadem  deiuncla,  iuiiiiium  indiixit:  iii 
quo  rifiUe,  hiviife,  coenaffe  cum  parentibns, 
aut  coniuge  hberisve,  capital  fuit.  Ac  moero- 
ris  impatiens,     quum  repente   noctiique   profu- 


eem   compufit.     Conf.    Ner.   c.  ta! ,    «t    et    alii    ilixcrp,    qiiod 

55.        Quld?     quod      fequeiitia  hnitniiim   f/l    fnMrKle     in   capi- 

lianc     iiiterpn.t.itiontm    deCile-  talr.     Se<i   iii    iltis    loris     apiul 

tant,  ubi,  c|iiibiis  <  aullis  utrarn-  V(  teres  ,  ubi    rtcif   ell   capital, 

que '  caedem    excufare    tentarit,  (pi.iles    fiiiit   liii"  prolati  ab  Ou- 

cnmmemorat.    Alquc  etiani  Ma-  tiiMHJoi  j)iv  ,      frmjier    oraiionis 

rronem    noii     aliter    interfrcit ,  fententi.i   refertur  ad  legein  ali- 

nili      Ril      itinrlein    voluniiiii.nn  ([n.nn :    iii    (jua   cnpital  ilii  tuin 

ailigeiido,  uuciore  Diour  j;.  6.(7.  recto    jxito,      quia    iil    veibum 

Ehw.  tr.u   in    U-gibus    Homaiiis.     Vi- 

j4cciderri'\      \  iile    ail    c.   3.  (lc    Clav.    Cic.  in    li.    v. ,     uhi 

F.HN.  antfin      Ifiriio     eit     de     Faclo » 

(iap.   2.(.   Cnpitnlc  fuit'^  Ou-  (juiim   alii|iii$  diritur    fupjdicio 

rfcndorpiiis   i.  .M/1'.   «didit  capi-  «dfectiis  tlic,    capitale  uii  lius. 


caligula: 


357' 


i^jlfTet  ah  Urbe,  tr.Tnscurrirfetque  CnTnpclnlam, 
6vracuras  petit.  Rurrusque  iude  pro])ere  re- 
fliit,  barba  capilloque  promi/ro.  JNecumquam 
poltea,  quautiscumque  de  rebus,  ue  pro  con- 
cioue  quidem  populi,  aut  apud  niilites,  ni(i 
/^rr  jirtinait  DiifjiUae  deieravit.  Uebquas  foro-- 
re.^  iiec  cupiditate  tanta,  nec  dicjnalioue  dile- 
xit,  ut  quas  faepe  exoletis  fuis  prortraverit.  Quo 
lacib^us  eas  \n  cauJJa  Aemdii  Lepidi  coudemna- 
vit,  (piafi  adulteras ,  et  inlidiarum  adverlus  le 
H  conlcias.  Nec  folum  chirographa  omnium ,  re- 
quilita  fraude  ac  ftupro,  divulgavit,  fer]  et  tres 
gladios  in  necem  fuam  praeparatos  Marti  ul- 
tori,    adciito  elogio,    conlecravit. 

Matrimonia  contraxerit  turpius,   an  dimife-  25 


tit  niinc  efl,  pmo.  EnA'.  No- 
l)is  jiotiiis  ojitinii  cocM.  le- 
fjiicndi  vlflpiitiir  ,  et  iiitegra 
forma  nrl  prifcum  urum  ,  con- 
rracta  att  lecentioieni  rcferen- 
da. 

.  Chiros^rnpha  cxr.^l  Oaifliint 
chiro^rapha  mqiiifita  Jrfiiide 
Ac  Jtnpro  ,  neino  tnlerpretum, 
quod  lciam ,  cxplicavit;  iiec, 
wt  0])inor,  explirari  potflt. 
Lii)fin«  pr©  Jliipro  logl  volc- 
bat  Jtnpra.  SfA  reftdt  tamen 
oblcurltas  in  ."ilrcro,  rrqiiijt- 
tn  fraudc.  Si  frandr  abfffef, 
Ipf^ereturrine  chiroi^rapha  rc- 
quifua  nc  ftupra,  infllii.^f;- 
rem.  roffet  piiam  intellini  , 
li  rcquifita  pfWituni  «licoreinus, 
pro  limplicl  qiiarfita ,  qnod 
effct ,  ablata  ab  ipJls ,  p.irata. 
Obvia    funt   et     alla     exempla 


elicientium  malis  artibns  clil- 
rograpba,  quibus  ad  infiflias 
pcrniciemque  abuterentur.  Sed 
durum  elTe,  fateor,  ita  accl- 
pere  T9  requifua.  Non  llquet. ' 
Oudendorpius  piitat  coniun- 
pcnclum  reqnifun  frnnde,  ut 
dlcantur  requifiti aiutores  npnd 
iionnun.  Scfl  c.hiro<^rapha  bic 
niide  Itare  iion  porfiint.  Ep.jt. 
Oudendorpio  accetlebat  Piiilin- 
kcn.  ,  quod  veliementer  niiror. 
Mibl  quidem  fanus  videtiir  lo- 
cus ,  ncc  quicquain  duri  effe 
in  iila  fignificailone .  qiia  re- 
(fuiri  tlicitur  pro  ciiriojr  qiiae- 
ri.  T)]vu\s,are fiuprn  niiiil  opus 
erat ,  fcfl  chiro^raphn  ,  lelies 
coni|  iratiopis  ;  in  quibiis  con- ' 
quIrenHIs  ne  Hiifiiffimas  ffuiilem 
artes  Ipernf^bat.  Ita  et  aina- 
tores    immiflt. 


353  SUETONIt 

rit,  an  temierlt,  non  oft  f.icile  discernere.  Li- 
\iiim  Oreidiiam ,  G.  J^ifoni  nuljentein,  quum 
ad  ofEcinm  et  ipFe  venillet,  ad  le  deduci  im- 
peravil ,  intraque  paucos  dies  rrpudiatnm  bien- 
nio  polt  reiegavit;  f[uod  repetille  uliun  prioris 
jnariti  tempore  mcdio  videbatur.  Aiii  tradunt, 
adliibitum  coenae  nuptiali,  mandaire  ad  Pi- 
fonem,  contra  accumbentem ,  A'o/i  uxorrm 
meam  premerc:  ftatimque  e  con^vio  abdiixil- 
fe   eam,    ac    proximo    die    edixifle,    Matrimo- 

TiTlUM      SIBI     REPERTUM      EXESIPLO      FjOMULI     ET     Au- 

GusTi.  Loiiiam  Paullinam,  C.  Meinmio  confu- 
lari,  exercitus  re^enti,  nuptam ,  facta  mentio- 
ne  aviae  eius,  ut  quondam  puiclierriniae,  fubi- 
to  ex  prpvincia  evocavit,  ac  pcrductam  a  nia- 
rito  coniunxit  fibi,  Inevique  niiflam  fecit,  in- 
terdicto  cuiusquam  in  perpetuum  coitu.  Cae- 
foniam,    neque  fucic  inligni,    neque  aetate  in- 


Cap.  35.    DAScernere]}    Gro-  Cic.  »d  Ait.  a,  ti.    ATzm  ita  nd 

Hovius   Obn".  3,   15.    legeodiim  nic  mittunt ,   NigiJinm  minari 

putat    drrrrnerc.     Erx.           Et  in     cnncione,     ( conf-    Gionov. 

Perizon.   in  Lectionibus,  et   ad  ad  Liv.  34,   29.)     Hc  eiiam  ili- 

Sanctium    p.    7S4- •    asfentifnte  citur,    mandarn  ad  aliqnrm , 

Hulinlienio.      Veiifilme.    Conf,  eoilfm     [(•nfii.      Ebn.          J\tan- 

Ac  facillima  hac  fciipiurae  con-  datur  alir|uiil  nd  aliqueni  vel 

fufione  Int|ip.  ad    Liv.   7 ,  f).  niiniio,      vcl     lilfri*.        Conf. 

MandaJJr  iid  J'iJ'onrm']     Mi-  Dnk.    ad   Tlor.   5.5.   U 

Ilffe ,    qui   dicf-itl  Piloni,    ve  I ,  /.'.r   protincia]      Maccilonia 

per  tc-neram  (lcnuntiaJln ;  fjtiofl  etAcliaia,   qnas,    paiicis  «nni» 

gcniis   loquendi  ncc   ab  aiircao  anie  Caii    iiiiiia,  iitiribnrrat  ci 

actatis    confufluilino    abliorrrt  :  Til:orius.     V  iile  rishium  ail  a. 

»«m   ctiam    Cicero    mandaic,  DCCL.VvKVH.      Ebn. 

pro    mittrre,    dixit,    pro   .Siili.i  J'rrdnctam]     Deb»'b.U    dice- 

r,  20.  mandare  in  uliimat  tcr-  re  drdnctam  :     nam   ^lniimins 

ras.    Ul  itaquc  initirrr  ad  a/i-  coanus   fuprat ,   e^m  ,  ut   pater. 

ijuem    <liritur.     pro,     mittcrf ,  «Iffponil«»re ,  doiare   et   drdurr- 

qui  nunttet   allcui ,    v.  c.  apud  r«   ad   Caium.     v^vd    ^iicloniua 


CALIGULA.  3^9 

tegi*ft,  matremqiie  iani  ex  alio  viro  tniim  fJia- 
rum ,  fed  luxuriae  ac  larciviae  peiditae,  et  ar- 
dentius  et  coulUHitins  amavit:  ut  laepe  cldamy- 
de  peltaque  et  galea  oioiatam,  et  iuxta  adequi- 
lanlem,  militil)us  oltenderi!;;  amicis  vero  etiam 
jiudam»  Quam  p>iixam  iixorio  nomine  digna- 
tus  efi;,  mio  atquo  eodem  dio  profefkis,  et  ma- 
ritum  fe  eius,  et  pa^trem  infantis  tix  ea  natao. 
Jnfantem  autem,  luliam  Druiillain  appeMatam', 
per  oumium  deru^um  templa  circumferens ,  Mi- 
iierv.-ie  grcmio  iinpofuit,  alendamque  et  infti- 
iLiendam  cammeiid avit.  ISec  ullo-  iirmiore  iur- 
dicio.  fni  feminis  (^Jfe  credebat,  quam  feritartis: 
quae  illi  quoque  tanta  iam  tnnc  erat,  ut  infe- 
itis  diiritis  ora   et  oculos  liniul  ludentium  iiiTan^ 

o 

tium  incefleret. 

Leve  ac  frigidum  iit  his  addere,  quo  pro-  a5 
pbiquos  amicosque  p-acto  tractave?it ,  Ptolemae- 
um,.  regis  lubao  iiJium,  confobrinum  fuum, 
(erat  enim  et  is  M.  Antonii  ex  Selene  fdia  ne- 
pos)  et  in  primis  ipfum  Macronem,  ipfam  En- 
iiiam,  adiutores  imperii:  cpiibus  omnibus  pra 
iieceilitudinis  iure,  proque  meritorum  gratia, 
cruenta  mors  perfoluta  eft.  NiJiilo  reveren.tiop 
ieniorve  erga  Senatum:  quosdam  fummis  JiO'- 
noribus  functos,    ad  felTedum  fibi  currere  toga- 


f.oiifKltcv  turpL  vcrLa  «fiis  vulew  AntoniJ  pronepos  ,    Ptotemaeu* 

potclt,  tj.uoii  perductoris  uia^is  autem,  ul  Suetonius  ait,  nepos. 

jein  fscit  Memmius ,  quam  pi-  Ern. 

tris    (lecluccatls.     Eiix.  Scl«?ie]       Qaae     apnd    Di»* 

Cap.  zG.    Corifo/j-rinum]  S;c  iiem  Clcepatra  dicitur,     «uiua 

/ocat,     quia    genua    uterque    a  cogaomeri  Sclene  fuit.    Ern. 

(iiiabus  fororii;us ,  Auionii  hiia-  Currei^e'^     Sie   codd.   Mjfl\^   a 

bus  ,  duxlt,  elfi  Caius  uno  gra-  Torrentio    et    UifuiQ    intpecti » 

ilu    remotior    fuit:     ftiic    cnioi  Palat.    fec.    cc  edd.    piurcs,  ia 


56o 


SUETONII 


tos  per  aliquot  pafluum  millia ,  et  coenanti , 
niodo  ad  pluteum,  modo  ad  pedes  ftare,  riic- 
cinctos  linteo,  paflus  e(t :  ajios  tjuum  clam  in- 
teremiiiet,  citare  nihiio  minus  ut  vivos,  perlo- 
veravit,  paucos  poit  dies  voluntaria  morte  per- 
iiTe  mentitus.  Confulibus,  oblitis  de  natali  ruo 
edicere,  aljroga^at  map;iitratu)n ,  fuitque  per  tri- 
duum  fuie  fumma  poteftate  respubiica.  Quae- 
ftorem  fuum  in  coniuratione  nominatum  flagel- 
lavit,  veile  detracta,  fubiectaque  militum  pe- 
dibus,  quo  firme  verberaturi  infifterent.  Simi- 
li  fuperbia  violentiaque  ceteros  tractavit  ordi- 
nes.  Inquietatus  fremitu  gratuita  in  Circo  loca 
de  media  nocte  occupantium,  omnes  fuftibus 
•abegit.  Eiiii  per  eum  tumultum  viginti  amplius 
Equites  Romani,  totidem  matronae,  fuper  in- 
numeram  turbam  cetcram.'  Scenicis  ludis,  iu- 
ter  plebem  et  Equitem  cauifam  discordiarum 
/ereiis,    decimas  maturius   dabat,    ut   equeftria 


]il9(iue  Itintlna  Pt  Aldin.i.  Id , 
Vjiila  fenfus  manifofle  poJtiilat, 
Ht  rccte  doruit  Hnrmanniis , 
«lU^o^^itiltit-imis  Inco  e  Galba 
Xj., 6.^,rece!pi.  Occurratc  el  ac- 
currere,  qnod  idem  eft ,  ne- 
fjue  dnruni  fatls  ell,  Indican- 
dae  infolvntlae  In  Senatnm : 
«am  lervllp  aliquod  otiHcinm 
jndlcare  voluifie,  feijuentia  ilo- 
cent :  occurrer»  antem  adve- 
mletitl  ita  rrnt  uLitatum .  ut 
*tiam  hatu»  Senatui ,  quem- 
quam  Snnatorum  libl  occnrrere 
vetaret ,  Infra  c  ^f).  :  neqne  fta- 
re  potpll ,  propier  verba  nd 
•ejfedum.     £an. 


Con/it/i/>ut]  Eos  fuirre  Sa- 
bitiium  Alaxlminn  ei  Cn.  Do- 
mitium  Coil)ulon<m ,  e  Dione 
dKcImus  lib.  5<).  p.  649.  651. 
Emn. 

Quafjioreui  ]  Vlde  Senec. 
de  Ira  3,   iS-     Eny. 

Diciwas  inaCurius  dahat  ] 
Obfcurns  W\c  locus  varie  ten- 
tatns  r[\,  iruHra  adhnc,  ut  opi- 
iior.  Calanboni  emendationem, 
trjffras  drdina  maturius  dn- 
hat  ,  probarem  ,  (  habei  enini 
in  fe  rnnnnndnm  fenlum.  qunm 
tpffcras  minilinm,  at(]ne  mleo 
minilia  ipla,  poU  lU-ciniam  viil- 
go  data,  et,   ea  imminente,  In- 


CALIGULA.  zGi 

ab  infimo  quoqiie  occnparentur.  Gladiatorio 
miinere,  reductis  interdum  flagrantiHlino  lole 
velis,  emitti  quemquam  vetabat:   remotoque  or- 


^ifTe  honefliores,  conftpt)  fi 
iion  fef[UPretiir ,  «f  cijiirjlria 
ab  infiino  cjuoque  occupa- 
Tfiitur.  Quomodo  enim,  fi 
iflTerae  maturius  folilo  dan- 
trir,  ef[uertria  loca  ab  infimis 
oi.cupari  polTunt,  iam  ocoupa- 
ta  ab  E(|uitibus?  ut  iam  vidit 
et  monuit  Burmannus  de  Ve- 
ctigal.  P.  lA.  p.  22.  Magis  pla- 
cet  Burmanni  coniectura,  ibi- 
dem  proporita,  mimos  matu- 
rius ,  folito  fcil.  dubat.  Nara 
et  Dio  auctor  lib.  5g,  p.  G.^g. 
ludos  citius,  quam  edixiJlet, 
interdum  noctu  coeptos.  Sed 
tamen  oritur  fic  taiitolop;ia  f|uae- 
dam :  nam  mimos  dare  dici- 
tur ,  pro  ludos  fcenicos  edere. 
Quid  ergo  eft,  ludis  fcenicis 
mimos  maturiiis  dabatl  nil , 
nifi:  quumludos  fcenivos  ede- 
iet ,  citius  cdchat.  Irafjue  ipfi 
Uurmanno  non  fatls  placebat , 
qnum  Suetonium  edi  rct.  Hoc 
manirettiim  elt ,  Caium  plelii 
dcdilTe  aliquid  maturius  foli- 
to,  quo  dato,  plebs  citius  Equi- 
tibus  in  Theatnim  conflueret, 
et,  quum  loca  popidaria  oc- 
rupata  eflent,  vacua  adhuc 
equellria  occuparet,  «juum  illi* 
temporibus  liceniia  Rofciae  le- 
gis  negligendae  invalefcere  coe- 
■pifTet,  ut  paiet  e  Domit.  c.  3. 
^tiid    iBtitem    «lari    ante    ludoa 


potefl,  unde  Facuhas  fiar,  ma- 
turius  loca  in  Theatio  orcupan- 
di?  Niliil,  opinor,  nifi  tcfferae, 
quibus  in  adJtu  exhibendis, 
gratis  ingredi,  nuUo  perfoiuto 
hicari,  Hcet,  Frrybillets  .-  nairt 
tales  pojuiio  dari  potuilTe,  et 
interdum  datas,  non  dubitan- 
dum  ,  ut  fpectare  gratis  polfet ; 
idque  genus  Hberaliiatis  in  ple- 
bem  fuifi^e,  vide  Cic.  Mur.  c. 
34-  35-  Unde  fit,  ut  legenduia 
lit,  teflcrns  maturius  dahatl 
aut  fimile  ((uid,  quod  eodem 
rererntiir.  Sic  reperi  po/l  conie- 
cille  Euleiii;eruin  de  Venat.  c. 
24.  apud  Oudendorpium ,  qui 
lianc  correctionem  non  ce- 
pit.     Enx.  Nihil  fatis  certi 

ad  h.  1.  vel  reftituendum  vel 
explicandum  repertum  eft.  Pe-» 
rizonio  tameii  placebat  Cafau- 
boni  correcrio.  vel  Sccriicosi  /«• 
dos  —   dcciina  inat.    daLat. 

Beductis  —  vrlis'^  Notum 
efl,  inde  a  Q.  Catuli  tempori- 
bus  inftitutum  fuiire ,  ut  funt- 
bus,  fi  non  fiiper  oinne  Thea- 
trum  et  Ampliitheatrum,  fahen» 
fuper  capita  fpectantium,  du- 
ctis,  vela  tenflerentur,  ut  ardor 
folis  a  capiiibus  nudis  cohibe- 
retur,  et  hoc  iucundius  fahibrius- 
que  Ppectarentur  ludi.  l'elarl- 
um  ifta  tota  machiiiatio  dititur 
pofteiioribiis  fciiptoribus.      D# 


s^* 


SUETONU 


dinarlo  apparatu,  tabldas  jferas,  vilinimos  fc- 
jiio(|ue  coulectos;  gladiatores  quoqiie  pef;mares, 
patres  familiarum  noto«,  led  inligues  debilitate 
rJiqua  corporis ,  fubiiciehat.  Ac  uounumquani, 
horreis  praeclulis,  populo  famem  indixit. 

Saevitiam  ingejiii  per  haec  maxime  orien- 
dit.  (Juum  ad  faqinam  ferarum,  nnmeri  praepa- 
ratarum,  carius  pecudes  compararentur,  ex  no- 


eo  fifl  luciis  c!nfl[lcu9k  Pliiiil 
Hiit.  K^at.  ic),  I.  CodF.  Lucret. 
4»  73'  Veltipid  opeiis  depre- 
henla  funt  in  Colifaeo  Titi ,  et 
Am[)hitlientro  Vc;ojienli,  nar- 
raiite  Maffeo ,  de  Ampliiih.  2. 
l4*  Veroiiae  illuibai.  T.  IV.  p. 
175-  if(]-     Ern. 

Raliidit  feris  —  prgmares  ] 
Hic  locus  value  exen  uit  \  iros 
(loctos.  Qui  Labidtis  fcras , 
partini  e  coiIJ.,  partiin  tle  f.oii- 
iccrnra,  repoiii  voluerc ,  rlcce- 
re  tlebebant,  lal/idas  Jeras , 
pro  macileniis  actate  elfume, 
«lici  ,  ct  lahern ,  pro  macia 
quacitticfuc ,  v,  c.  corpus  Jenci 
^lute  Cabidum ,  aut,  jainc, 
3iUt,  JcJirctutis  tabcin;  iiipri- 
mis  in  teniii  genero' fcriben'li : 
Cfuod  nnr  Oudendoriiius  fctit, 
quum  Imiic  » orrcciioncm  pro- 
baret.  Tum  quae  ell  in  lioc 
crudwlius,  fi  fenrs  et  il«'bilri 
tubidis  feiis  obiifjyntur 'i*  Iin- 
tno  lia«  iiiis  conveniunt.  J)i 
omnibii<i  coniccinrii,  qiiat  vidi, 
niuiis  niulta  nuitaniwr.  Qiiod 
C  taiidas  ffas  rei  iperr  nuii 
poffumus ,  6t ,  «t  fubiic.irhai 
ii9ii  non  ^icUii :  ujra  ftraiuin 


loco  non  PxLibentur  liominei. ; 
neqiie  modo  ferocibus  beiliis 
aliud  genus  fubiicienduDi  erar. 
led  ctiain  pugnacibus  gladia- 
toribus.  O+iare  probeni  polle» 
riorem  Burmanni  cuniectui<]>*i 
o/'iicie/'at ,  quam  recia  vidit 
e  Dojnii.  c.  lu.  rtabiUri.  Coiif. 
Calig.  c,  27.  Deinde  pof^ma- 
rifS  et  g/adiatorrs  loca  inuiarre 
puto.  Locuin  igitur  fic  conJli- 
tiio  :  I\a/>idis  Jeris  Ti/ijjinios, 
Jenio  coii/rctos,  pei^marrs  ifUO' 
cfuc  p/adiatorrs,  patrcs  Jniui- 
liiiriiin  iiolos,  Jrd  inji^tics  dc- 
liiitatc  nli<iua.  corporis,  o/u,- 
cirbat.  1'iiialis  littera  praucc- 
dentis  \ocis  facileiu  lecit  in 
CDrniptcInin  lapruin.  J'c^;iuai  /  s 
p/adiatures  qiii  Ijiit,  Lexic.i 
e  Calauboni  nora  docent.  Tum 
paircs  Jnnuliarum  noti ,  luni 
lionelli  civcs  c  gcncre  plcbcif. 
Sacpe  fic  utilur  iUo  vi  tbo  Suc- 
ton.  :  fed  etiam  Ciccro  fic  dixii 
iii  \"crr.  4,  r.b.    EiiK.  Cunl. 

Lipf.  Sat,  2,  \\.  et  »lo.\.nipl.ali. 
c.  ?.2..    Do  vcrbis    coul.   Ind. 

Jiorrfls  praec/ujis]  Oniilfa 
frunuuii  roenlhua  dlstiibutio- 
ne;     leimo  cuim   ell  de    plcbf 


J 


aUJGULA. 


363 


xiis  laniandos  annotavit :  et,  curtodiarum  reriem 
lecognofcens ,  nuUiiis  infpecto  elogio,  ftans  tan- 
tummodo  intra  porticum  mediam,  a  calvo  ad 
calvum  duci  imperavit.  Yotum  exegit  ab  eo, 
qui  pro  falute  fua  gladiatoriam  operam  promife- 
rat,  fpectavitque  ferro  dimicantem;  nec  dimiiit 
nifi  victorem ,  et  poft  multas  preces.  Alterum, 
qui  fo  periturum  ea  de  cauffa  voverat,  cun-' 
ctantem  pueris  tradidit,  verbenatum  infulatum- 
que,  votum  repofcentes  per  vicos  agerent, 
quoad  praecipitaretur  ex  aggere.  iMultos  ho- 
nelti  ordinis,  deforraatos  prius  ftigmatum  no-. 
tis,  ad  metalla  et  muniriones  viarum,  aut  ad 
beftias  condemnavit,  aut  befti;mnn  more  qua- 
drupedes  cavea  coercuit,  aut  medios  ferra  dis-r 
fecuit,  Nec  omnes  eravibus  ex  cauflis,  verum 
mide  de  munere  fuo  opinatos,  vel  quod  num,- 
quam  per  Genium  fuum  deieralleut.      Parentea 


tenui.  Locupleuores  e  praeflns 
frumenti  faiis,  opinor,  habe- 
bant.      Er^. 

Cap.  27.  Scans  tnritummo- 
do  iritra  porticnm  Tnedlam } 
Olfendit  Viras  tloctos  verbyiii 
mediain,  idque  varie  tcntant. 
Ego  Eon  video  fatis  ,  qiiare : 
iiam  ,  /i  intra  porticum  Jlans 
Latinutn  v^t^  pro  i7x  porcicit , 
ut  Galb.  c.  g. ,  non  vitlco, 
quare ,  tjuum  ia  porcicu  ine- 
dia  Jians  dicatar  lecte*  noo 
etiam  tlici  poflit  inlra  por- 
kicuiii  mediflm.  Non  confeilit 
in  tribunall,  quod  efFet  in  poT' 
licu,  ut,  reis  s^Mucti*  io  cob- 
rppctuna,  et  ati/lantibus,  £p' 
penfo    cr.inuo    elogio,     fent^n.' 


tJam  tliceret :  fedJtans.in  m-e* 
tlia  portlcu,  quum  extremoSi 
calvos  effe  vi.rlerot,  a  calvo  atl 
calvuni  iluci  iuflit,  unde  res 
JN  proverbiura  abiit.  Ipfos  qui- 
t!en>  lvoiu''iie&  in  porticu  ika- 
liile,  ileclHratDiouis  locus  lib, 
59.  j"5wv  ii  etc.     Erx. 

j^g^ere'^  Pson  de  quocum- 
qiifc  agoere  ceperiia,  quod  per 
Carauboaum  liceret;  acididilTeE 
cnim,  ut  opinar,  aliquo  :  fed 
eo,  qui  iimpliciter  dicsbatur, 
intra  portam  Ccllijiam  ,  nempa 
eo,  quem  commeraorai  Plutar- 
chus  in  Kuma  p,  67. ,  tjuera 
locum  iam  laudavit  idem  Ca.. 
faubonus.  De  re  vidc  Servium 
ad  \  ir?;.  Aen.  ^,  57.     Ep«s, 


564  5UET0NU 

ruppliclo  filiorum  inrerelTe  cogebat.  Qnnrinn 
mii  vaietiidiiiem  exciiranti  lecticani  mifit;  alium, 
a  IpectacM.lo  pooiiae,  epulis  ftatim  adiiibuit,  at- 
que  omiii  comitate  ad  hilaiitatem  et  iocos  pro- 
\ocavit.  Cnralorem  munerum  ac  venationum, 
per  continuos  dies  in  confpectu  fuo  catenis  ver- 
beratuin,  non  prius  occidit,  quam  oilenrus  pu- 
tretacti  cerebri  odore.  Atellanae  poetam,  ob 
ambigui  ioci  verficulum ,  inedia  AmpJiitlieatri 
areria  i2,ni  creuiavit.  Ecpiitem  Romanum  ob- 
iectum  feris ,  quum  fe  innocentem  proclamal- 
fet,  reduxit;  ablciraque  lingua ,  rurfus  in(bixit. 
23  Revocatum  quendarn  a  vetere  exilio  rciici- 

tatus,  «juidniim  ibi  facere  conruefTet,  reCpon- 
dente  eo  per  aduiatioiiem :  Deos  Jrnipfr  ora~ 
Q}i  y  iit  j  (fuod  eyenit  j  prriret  Tiherius^  et 
In  inij)eraros:  opinans,  fibi  quoquc  exules  fiioji 
mortem  inq^recari,  niilit  circum  infulas,  qui 
univerros  contrucidarent.  Quum  discerpi  Sena- 
torem  concupiirot  ,  rubornavit,  qni  inr^redien- 
tem  cmiam ,  repente  Jioft^^m  publicum  ajq)el- 
lantes,  invaderent,  fi^raphiisque  confoffum  la- 
cerandum  ceteris  traderent.  Nec  ante  fati;;tus 
eft,  quam  membra  et  artus  ct  vifcera  hominis, 
iractd  per  vicos,  atque  ante  fe  congella  vicliJiet. 


Crttrtiix  fetf-rrniuml      Otiia  rcliri  nientio  .     lac.    Gronn\-iiM 

iniiritiiliini   tior  riippli(  iiim,    va-  etiam    pttlr^f  nrti    tnln     odorr 

t\e     lenrat.i     ell;     vox     r.ntrttit;  cinen<iahaf;   qii.iri    tnlium     n"ii 

nuafi    noviim    in    ivrannis  rdr.r,  por     le    [nurfrficiioiieni    linli 

til     inauditis     torincnlis    rxrrii-  rft.     Crvhrum   r^rirtf^rrr,    tli- 

riaifMir     homin''».      nrc     phira  minuerr    *»tc.    rle    r.n»iio    «lirl  , 

eitismorti   fii|)plicia  in  Suctonio  f.iris   ncrnm    pIK     Sidoniiis  Ep. 

occnrrcrcnt.       I.    F.    Gronovitis  3,    f^.    tnrm   rrrrhrtim  rrrhra 

lcgcniliiin   |)iil.tt)at  Cfltomij:  ciii  Vihice  prrornitttit ;  (piare  nlliil 

quiim    noii   laii»    convcni.it   co  movcndum.      Eu.t. 


CALIGULA. 


5^5: 


LnmanilTiina  facta  augehat  atrocitato  vor- 
liorimi.  Ni/ul  nu/i:;is  iii  iiafuju  Jiia  laiidara 
/.'  nc  jffolnire  diccljat,  ifuiiin ,  nt  ipfius  ver- 
bo  utar,  uhixTQS-yptxv.  Moiienti  Antoniae  aviae, 
tamquani  parum  ellet  non  obedire:  Memento, 
ait,  onjnia  .niihi  et  in.  omnes  licere.  Truci- 
daturus  fratrem ,  quem  metu  venenorum  prae- 
nuiiiiri  me<licamentis  futpicabatur:  AritidoLiimy 
inquit,  adverfus  Caefarcm  ?  ReleG,atis  forori- 
bus,  non  folum  infulas  liabere  le ,  fed  etiani 
gladios  minabatur.  Praetorimn  virum  ex  fe- 
ceilu  Anticyrae,  quam  valeludinis  caufia  pe-» 
lierat,  propajjari  libi  connneatum  faepius  de- 
iiderantem  ,  quum  mandaflet  interimi ,  adiecit, 
Neccfjariam  ejje  fatii^ninis  niifjiojiem  j  cui 
lam  diii  non  prodejjet   eUehorum,      Decimo 


Cyp:  29.  'AdiaTpf^J^/xv]  H. 
*.  lirinitaceni  et  robur  anijui 
tantiim,  ut  omnia,  etiam  fae- 
villima  fuf>plicia,  f|iiae  ciiius- 
qiieoculos  avertant,  fixis  ocwlls, 
«Vxac3«jWii'<T< ,  viclere  poiris. 
Aliter  prifci  Romani :  Liv.  i,  ag. 
j4vcrterc  omnes  a  lanta  foe- 
ditnte  Jpectaculi  oculas.  Erx. 

Omnia  milii  et  in  omnes 
Jicere]  Qula  haec  lectio  in- 
telii^i  poieft,  netiiie  alicna  ePt 
a  contextu  :  quippe  lic  etiam 
aviae  minaiur:  ea  potius  fcr- 
vanda  erat,  quani  altcra ,  et 
homini ,  ([iiac  iiullum  fenfuni 
eflicit,  retipieiidd.  Conicciuiae 
dociorum  non  fiint  unius  jlJis: 
qiialis  e(t  e:ia;n  liiltiana  ile  In- 
tei  iirtiaiione  ,  omnia  imhi ,  li'' 
tet    lioiniiti ,    lissre       KmQ  I«- 


jf^liat  (lirere,  nuHum  princir 
peni  Jcijfc ,  (juid  Jihi  liceret  , 
Ner.  c.  57.,  i.  e.  omnia  libi  et 
in  omnes   licere.     Eu.x. 

Prorvgari  Jt/,i]  Ouia  plure* 
Mff.  coWd.  hoc  liabent,  prnor 
ferentlum  vuloato  propagari: 
nam  commeatus  continuaiio  tit 
per  ilecietum  ,  quae  eit  proro- 
gatio  ,  non  propa^aiio  ,  quae 
dicitur  de  co'iiinuatione,  (juae 
lit  iiaturaiibus  caullis.  Alque 
hoc  iu  his  duobiis  vf^rbis,  quas 
f.iepe  pcrmiitara  iunt  a  libra- 
riis ,  lequcinliim.  \  ide  prao- 
ter  Periz.  Animadv.  hilt.  c.  6.  p. 
229.  iriprimis  l)r.»k.  ad  Liv.  2^, 
2.S-  Er.v.       Conf.  a.i  {)ct.  c.  23. 

ProdfjTct  ]  L.T!iiiitatis  retta 
ratio  ])oiiii!ur,  projuijjet,  quod 
a    Toritfiiltu    iii    i,>;  uuiw    todice 


365  SUETONII 

(pioqiie  die,  numorum  pumerKlorum  ex  cufio- 
dia  rubfcnbens,  liatiojiem  fe  pur^are ^  dice- 
bat.  Gallis  Graecisqtie  aliquot  uno  tempore 
condemnatis ,  gloriabatur ,  Gallo^raeciam  fc~ 
fe  fiil>c<j;{ffe. 
5o  Non  temere  in  quemquam ,    nifi  crobris  ct 

minutis  ictibus  animadverti  pailus  elt:  per[>e- 
tuo  notoque  iam  praecepto  :  Ita  feri^  ^^t  fe  mo^ 
ri  fentiat.  Punito  per  errorem  nominis  alio, 
quam  quem  delUnaverat,  ipfum  quoque  paria 
meruille,  dijdt.  Tragicum  iliud  lubinde  ia- 
ctabat: 

Oderint ,    diim    ?nctuant. 

Saepe  in  cunctos  pariter  Senatores,  iit  Seiani 
clieutes,  ut  matris  ac  fratrum  fuorum  delato- 
res,  invertus  efl:  prolatls  libellis,  quos  crema- 
tos  fuuulaverat,  defen!aque  Tiberii  faevitia, 
quali  necefiaria,  qmnn  tot  criminantibus  cre- 
dendmn  effet.  Equofirem  ordinem,  ut  f(5enae 
arenaeque  devotum ,  asfulue  profcidit.  Infen- 
fus  turbae,  faventi  adverfus  fiudium  fuum,  ex- 
clamavit:  Utinam  populus  llonianus  iiuarn 
cervicem  hahcretl  Quumque  Tetrinius  latro 
poftularetur,  ct  qui  poft.ularent ,  Tetrifiios 
rjjoj  ait.  Retiarii  tunicati  quinque  numero  c;re- 
gatini  dimicantes,    iine  certamliic  ullo  totidem 


invcntnm   rcrlprrem,    nlli   aliis  Cap.   5"-    Scrnar  arenneque 

•Xfniplis  con/ljirct,  Siieionium,  devotum]       Nimis     IhiHiolum 

Omninor|ne     eam     aetatem,    iii  Ip»;fiacuiorum      fcenicoruni     ct 

lii»    non     f;uis     conflanfem    ac  plucliatoriorum.   Pb.lcJr.  F.il).  ^, 

dili('«f  t<^"i    fuiflp.      Vidc  ntl    c.  /^.  dci-otntn  -vino  tertiain.   Eh>. 

5.   1.4.    ERrr.         TSon  «Itcnilit  aj  Turtnf ,    favenli  adirrfiu'^ 

Tor.    diu.  li.  e.   plaiulenti  alii   circcnli  hi- 

Sithfci ihrns"]    Iilcni  fjiioil  lu-  «lioiii.   quaui  pralin.ie,  ciii  ipf« 

pr«  annotarc  c.  37.     £n.T.  lavebat»  ut  doccl  Dio.    Ekn. 


CALIGULA. 

'  t^cutorlbiTs  fuccubiiernnt:  quum  occidi  ittberen- 
lur,  unus,  rerumpta  fulc^ina,  omnes  victores  in- 
reremit.  Hanc,  ut  crudeliirunam  caedem,  et 
<lelievit  edieto,  et  eos,  (jui  ipectare  fustinuif- 
lent,    exfecratus  elh 

Qneii  etiani  palam  tle  conditioue  tempo-  3i 
rum  iuorum  rolebat;  cpiod  Jiuilis  calamitatibus 
pul^licis  infiguirentur:  Augufii  principatum  cla- 
de  Variana,  Tiberii,  ruina  fpectaculorum  apud 
Fidenas,  mem.orabiJem  factum;  fuo  oblivionem 
imminere,  profperitate  rerum.  Atque  identi- 
dem  exerciruum  caedes,  famem,  peliilentiam , 
incendia,    hiatum  aiitpiem  terrae  optabat. 

Animum  quoque  reraittenti,  ludoque  et  epu--  53 
lls  dedito,  eadem  dictorum  factorumque  faevi- 
tia  nderat.  Saepe,  in  coulpectu  prandentis  vel 
comiiranlis,  feriae  quaeftiones  per  tormenta  ha- 
bebantur.  Miles  decollandi  artifex:  quibuscum- 
que  e  cufLodia  capita  amputnbat.  Puteolis,  de- 
dicatione  ponlis ,  quem  excogitatum  ab  eo  ligni- 
iicavimus,  quum  multos  e  litore  invitaffet  ad  fe, 
repente  omnes  praecipitavit.  Quosdam  guber- 
nacida  apprehendentes ,  contis  remisque  detru- 
lit  in  mare.  Romae  publico  epulo  fervum ,  ob 
detractam  lectis  argenteam  laminam ,  carnifici' 
confertim  tradidit,  ut,  manibus  iibfcifis,  atque 
ante  pectus  e  coUo  pendentibus,  praecedente 
titulo ,  qui  cauffiim  poenae  indicaret,  per  coe- 
tus  epulantium  circumduceretur.  Mirmillonem 
e  ludo ,    rudibus   fecum   batuentcm,   et  fponte 


Suo   ohtfi-/'nnpm]     Pro  vnl^.  «Jiim  prlncipatu! ,     rrfoitiirfftje 

fui  cum   OudciHiornio  relciipfi  a<l  ^uguCti  priru/palnm.     Nil 

Jiio ,    qiiod   in   bonis   liljris    .lii-  ccriiu-i   hac  coirectiono.      Erw. 

quet   repenum   «A.     Intelli^ca-  Ai  vdiiafi  ia  i.ilibas  lolct.     I§i- 


3^8 


SUETONH 


proftratum,  confodit  ferrea  fica,  ac  more  \i- 
ctoriim  ciim  palma  discucunlt.  Admota  altari- 
bus  victima,  fuccinctus  poparum  habitu,  elato 
altemalleo,  cultrarium  mactavit.  Lautiore  con- 
vivio  efFufus  lubito  iu  cachiuuos,  Confiilibus, 
qui  iuxta  cubabant,  quidnam  rideret,  bhinde 
quaerentibus ,  Quidj  inquit,  ////Z  uno  tneo 
nutiL  ULi^ulari  utrumque  "vejirum  Jtatini 
pojfe? 

33  Inter  varios  iocos,  quum  asfiuens  fimul.i- 
cro  lovis  Apellem  tragoedum  confuluifTet ,  uter 
iUi  maior  videretur,  cuuctanlem  fhigeHis  difci- 
dit;  collaudans  fubinde  voccm  doprecantis, 
^uafi  etiam  in  gemitu  praedulcem.  Quoties 
uxoris  vel  amiculae  collum  exoscuhuetur ,  ad- 
debat,  Tat?i  houa  cervixy  fiinulac  iujjero^ 
drnietetur.     Quiu  et  fubinde  iactabat,  Kxqui- 

fituruni  fe  a)el  fidicJiIis  de  Caefonia  fua  j  cur 
eani   tanto   opere  dilii^eret. 

34  Nec  minore  iivore  ac  mahgnitate,  quam 
fiiperbia  faevitiaque,  paene  atlveriVis  omnis  aevi 
Lomiaes    graflatus    eft.       Statuas    virorum    iliu- 


tur  ndn  Certa  pfl  corrertio,  ex 
paiicis  facta  libris  ,  Verum  pro- 
babilis    tamen. 

Cap.  35.  Tam  lioriii  —  (tc- 
mrtur']  Brouklniliiis,  Jiiirinnu- 
nus  et  Ouileiuloipius  probant 
conierturara  Graevii  nliorum- 
que.  demelctur;  cuiusvcibi  elc- 
gaiuinm  facile  agnofco.  Inte- 
riin  rjMum  omnes  libri  in  vul- 
gdia  coiiloiitiant,  et  fupra  etiartt 
c.  22.  capitr  drmpio  occurrat, 
quamqunni  p.inllo  aliter,  iion 
audeo  ilicerc,   dcmetetur  i^iu  a 


Suetonlo.      E«^f.  Demrtere 

jjrnpiiuiii  ell  liac  in  re  verbura, 
et  iacilliinus  laplus  librario- 
riiin.  Iliic  ]ilaue  non  pertinot 
exempliiin    c.  32. 

Cap.  5.(.  yidvrrfus  omnes 
ae\.'i  homincs]  MlL  pUues  /<o- 
ininum  scrius;  quoa  Gracvius, 
Grouoviiis  et  Oudentlorpius 
probariint.  Hi  duo  ot  rrceperc. 
IVIilii  liaec  lectio  friijet.  Ekn. 
\rrcor,  ut  ct  alii  Ittiitiant  id 
fii<;us.  Ac  plur<.'S  codd.  liabnu 
ctil»    srnus. 


CALIGULA.        ,  369 

ftrium ,  ab  Augufto  ex  Capitolina  area  propter 
auiijiiliias  in  Maitium  campum  collatas,  ita  fub- 
yeitit  at<|ue  disiecit,  ut  reftitui  falvis  tituiis  non 
potueriut.  Vetuitque  poflhac  viventium  cui- 
quam  usquam  ftatuam  aut  imaginem,  nili  fe 
confulto  et  auctore,  poni.  Cogitavit  etiam  de 
Homeri  earminibus  abolendis.  Ciir  enim  fihi 
non  liccre _,  dicens,  quod  Platoni  Jicuijjet ., 
qui  eum  ci^'itatej  quani  cofijtituchat  j  eie~ 
cerit ?  Sed  et  VirgiHi  ac  Titi  Livii  fcripta  et 
imagines,  paullum  afuit,  quin  ex  omnibus  bi- 
bfiothecis  amoveret:  quorum  alterum ,  \\t  niil- 
lius  ingeniij  mininiaeque  doctrinae ;  alte- 
rum,  wx.  verhofuni  iu  liiftoria  ne^li^entemque 
carpebat.  De  iuris  quoque  confultis ,  qhali 
fcientiae  eorum  omnem  ufum  aboliturus,  faepe 
iactavit,  Se^  nieJicrcule ^  cjjecturum  j  ne  ciui 
refpondere  pofjent  praeter  eum. 


Non  potucrint']    Sic  pro  vul-  t^r    eum    clictiim    iiitelllganiiis , 

gato    'valuerint    cdiili,   tum    li-  pro   praeter    fe,     qiiod     farere 

broriim   vett.  auctoritate,     tuin  multa    exempla,     apufi  vetere^s 

Latinitatis  caufla.    Erx.       Suis  obvia,  permittunt;   non    video, 

titulis    corrigebant     Lipfius    et  quid     magnopere     dubitandiim 

Torrent. ,    netclo    qiio  ronfilio.  Ct,   quo    minus  e  codd.   ei  edd. 

Salvae     ne     elTent    honorificae  vett.  non   paiicis   lejiamus ,     ne 

infcrlptiones  ,    maxiine     labora-  qui  refpondere  pojfint ,     quod 

bat   lividum    inonrtrum.  eft  etiam   in  Mf.    Lyfer. ,    aut, 

ISoti    liccre ,     diccm']     Bou-  ne   qui   (vel.i^Mij)    refpondcrf. 

hierius    diccns  A\Avr\A\\\x\  puia-  poffu :    nam   ita   lenfiis    cxfiliit 

bat.      Placet  Ondendorpio  cor-  planilfimus:   fe    elYecturum,    iit 

rectio ;  eiiaiA  mlhl.  EnN.  ipfe   folus    de    iure    lelpondere 

ISc  (juid   refpondere  poffcnt  poffit.     Inlnlentia    tou    prnettr 

praeter  eum]     Sic  vulgo.    Sed  enm  locum    dedit  mutationi   ia 

primo    codd.    et   libri    iionnulli  prncter    artjuum  :    e.a.    neci  Hj- 

liabent  ^o^zV/i ,  quodelt,   e  re-  riam   leLJt    alteram,     ne    quid. 

gula   Latinitatls    evqtilfiiae,   re-  Itaqne    fic    miiic  edldi,     ut    el 

Ctius    polt    fuiuruiii.     Si    prae-  Oudcndoipius    fttit.     Ceteruni 

roi.  I.  A  u 


570  SUETONn 

Vetera  famillarimi  inlignia  noLilifTiiiio  cui- 
que  (ideinit;  Torqiialo  torquem;  Ciacinnato  ' 
crinem;  Cn.  Pompeio  ftirpis  antiquae,  Maijjni 
copnonien.  Ptolemaeum,  de  quo  retuli,  et  ar- 
cellitum  e  regno,  et  exceptum  honorilice,  non 
alia  de  caulTa  repente  perculit,  quam  quod, 
edente  i'e  munus,  inj.fre{ium  fpectacula,  conver- 
tjfle  hominum  oculos  fulgore  purpureae  abollae 
animadvertit,  Pulcros  et  comatos,  quoties  fibi 
occurrcrent,  occipilio  rafo  deturpabat.  Erat 
Efius  Procuhis  patre  primipilari,  ob  egregiarri 
corporis  amphtudinom  et  fpeciem  Coio['f»'ros 
dictus.  Hunc  fpectacuhs  detractum  repente, 
et  ia  arenam  deductum,  Threci,  ef:  iiiox  ho- 
ploDuicho  comparavit;  bisque  viclorem  conftrin- 
gi  fuio  mora  iufllt;  et  pannis  obfitum  vicatim 
circuniduci,  ac  muheribus  oftendi,  deinde  iu- 
i^uhui.  Nidlus  denirjue  tam  alnectae  conditio-  ' 
iiis,     tamque    extrcnuie   fortis   fuit,     cuius    noii  i 


Imc   prrtlnet  iiifignls  locusriil-  rcina ,     mifTo     paterno,      uFur- 

lonis  Lt'^.   acl    Caium    p.  loog.  pare.     Eum    porro ,     ex  Infcri- 

'ti^u.ov  Yt^(oCy.t'jOC,  fxliTov  ^    TsC<;  ptiune    aliqua    vetore.     fufpica- 

Twv   ixx<TT»^o\J   vO|uo3frwv,  w?  tur,    ademio    Maf;ni  rognomi- 

Xf^z?    ciiafiq  ,   (X-jvj.      Ehn.  ne,   «lictum   Cn.  Poinpriutn  Fc- 

Caj).   55.      Cn.  Pompeio  Jiir-  rocein     Licininniim  :     aul    fal- 

pis    (jntif/ufie]     Conf.     Claud.  tcm    luinc     filium    illius    fuilTc. 

r.  27.     Rupertus    Epilt  48-  ad  Ei\n. 

Heinefium  p.  428.   putat,   iuiHi*  Pcrcu/H]    CertifTima  pfi  ' 

filium    M.   Licinii    Craffi .    rpii  emcntlalio    Lipfii^cl    Pcr          i 

^rriboniam,    Cn.  Pompoii    ^Ta-  jno  vuli^Mo  percu^it ;  <jiU'         i 

fni,   Triumviri,  proneptim,  clu-  proj)rium  Laiinotum  ,  tlc  n  ; 

3.ix.      Apud   ScnoiMin    «juidcm ,  litia  pcrnii.ic,  inpiiiMisipu 
in   .Aporolocynlofi  ,  Crulli  lilius 
difeiii*    vocutur.     !Ncmpc     mos 

hiit  illoniin    temporiim,    tnaio-  Ii-ni-.  qiinin  pro  rc,  vcibuni  1  li. 

IUU1,    tuum    matcruoruin^    nu-  Tiim   b.iuc   Juo    vciba  iuliiiiti 


iina  pcrnti.ic,  inpiiniisipu 
loiiii,  vcibum.     Vidc  Tibii.  o.j 
5j.   Xrr.   r,  55.  }'ercnjfit  iiiniii!l 


1 


CALIGULA. 


371 


commodls  obtrectnret-.  Nemorpnfl  regi,  qnod 
multos  iam  aiinos  polirelur  facerclotio,  validio- 
rem  adverfarium  fuljornavit.  Quuju  fjuodam 
die  muueris  efledario  Porio,  ob  piofperam 
puwnam  fervum  fuuni  manumittenli ,  rtudiofiu» 
plaufum  ejfet,  ila  fe  prorij)uit  e  fpect:iculis ,  ut 
calcata  Lacinia  togae,  praeceps  per  gradus  irer, 
indiiinabundus  et  clamitans ,  Domijium  "cii- 
tiiun  populum  ex  re  levijjima  p7us  hono- 
ris  ^hidiatori  Irihiicutem :,  quam  confecratis 
principilnis  ,    aul  praefenti  jihi, 

Pudicitine  neque    fuae   neque   alienae   pe-  5G 
percit.     M.  Lepidum  Mneflerem  pantomimum, 
quosdam    obfides    dilcxiife    fertur,     commercio 
mutui  ftupri.      Valerius   Catullus,    conluLiri   fa- 
milia  iuvenis,     Itupratum   a    fe,     ac  latera   libl 
contubernio  eius  defeffa,    etiam  vociferatus  eft. 
Super  fororum  incefta,    et  notiiTmuim    proftitu- 
tae   Pyrallidis   amorem,     non   temere  uJIa   illu- 
ftriore   femina    abstinuit:    quas  plerumque  cum 
maritis   ad  coenam  vocatas,     praeterque  pedes 
fuos   transeunles,    diligenter  ac  lente   mercan- 
tium  more,    confiderabat;     etiam   faciem  manu 
allevans,  fi  quae  pudoro  fubmitterent.     Quoties 
deinde  libuilfet,     egreffus  triciinio,    quum   ma- 
xime   placitam   fevocaffet,    paullo   poft,    recen^ 
tibus  adliuc  lafciviae  notis,    reverfus,    vel  lau- 


!■.?.«  1 


locis  veterum  fcrlptorutn  a  11- 
brariis  pennutata  funt.  ViJe 
ad  Tiber.   c.  ii.     Er^". 

Nemorerifi   r-^r/]      Sacerdoti 
in    Diana'-     Aiiiifne     templo , 
quod   \i\  NtiiioieiiQ  fitum  erat. 
De  hoc  facfriiote  locus  plt  con- 
-hjiiill  fulendus   tirouibus    apud  Ovi(i. 


,-!.il 


Iret"]  Inttdlif^e  raeret :  nam 
ire  in.  ilta  forma  lic  dici,  fati» 
hodie   iiotum  e(t.     Enw. 

Triltueritem]  Indignantis  ex- 
clamatio  eft,  ii  haec  genuina 
leciio.  Scd  frigidior  videfur 
oratio:      valdeque    aiTidet    Li- 

Aa  a 


5/2 


SUETONH 


dabat  palam,   vel  vitiiperabat:     fingiila   eniime- 
rans  bona  malave  corpoiis ,    atque   coiicubitus. 
Quibusdam  absentiuui  maritorum  iiomine,     re- 
pudium  ipTe  milit,  iiiiritque  in  acta  ita  referri. 
57  Nepotatus    lumplibus    omnium    prodii^orum 

ingenia  iLiperavit:  commentus  novum  bidnea- 
runiufum,  portentordruna  genera  ciborum  at- 
que  coenarum;  ut  calidis  Irigidisque  unguentis 
lavarctur,  pretiofiflimas  maroaritas  aceto  lique- 
factas  forberet,  convivis  ex  auro  panes  et  opfo- 
nia  apponeret,  aut  frmri  homincin  ejje  opor~ 
lercj  dictitans,  aut  Cacjarein.  Quin  et  num- 
mos  non  mediocris  fummae  e  faftipio  bafiiica< 
Juliae  per  aliquot  dies  f|)arfit  in  pleb«Mii.  Fa- 
bricavit  et  decercs  Liburnicas,  gomuiatis  pup- 
pibus,  verficoloribus  velis,  maj:;na  thrrmaruiji 
et  porticuum  et  tricliuiorum  laxiiate,  ma^uaque 


jifu  conitciura,   irihiirre.     Erv. 

Rccro    vulgaiuin    dtfLndit    Uu- 

tloiKlnrj). 

f^ap.  57>     Ncpoiinls  ftimpli- 

Itti]     Mfl.  pliires   et  l)oni    lia- 

Ijciit     Nepotatus     fumptilnis ; 

<|iio   vcrbo   et   iMiniiis    iiliis    t-It. 

Recepit   Ouclen/luipius.   F.hn. 
Dfcercs]   Cod<i.  et  liLri  cild. 

/IiKtuant    intrr    (irccrrs    ct    ilr- 

tcdris,  ut  dillitilf  tlt,  opiioni'in 

faccrc'{  f[uod  utiiiinque  com- 
Dioduni  ieiidun  li.iLet.  (^ihhI 
1'orrentiu,s  ait ,  Suetoniiiiu  non 
lolerc  Graqce  loqui,  et  iiii  /  «- 
tine  diclurum  fuine,  id  iiiliili 
cll :  nani  liiriorici  I,atiui,  n<i- 
niinaiiiii  Lisiiis,  (pii  ct  iple 
non  lolet  Clracce  IVrib»-,»-, 
iinius  ,   fez  ,  fputn    ordiuuni 


ravrs,  moiifres  ,   hexeres ,  fe- 
ptcres     vocat     CJraccis     veiliis. 
cjnod    talcs    naves    Laiinis     non 
«iliiatae  ,   adefKjne  nec  veil>a  (.»- 
cia  ii.s  propiia.    ui   rette  S. 
IVrus   c.Kiltiniat  de  Re  navir.    p. 
100.     yjcT<v/i/f;/i/j  J'liiiiana  n»i- 
nus   elegaus   elt ,    cpiani    «/«'«''    > 
Siifloniana.      Ouaeliiam    aniHi 
in.ii^iiiricentiain    in    nuiliiiudiiio 
oitlinum      ren)i<;uin ,      tcliaiuur 
prodij;;iofae      Ae^vptiorum      ir- 
giim  naves ,    <|n.is    iiniiati    K,a\'\- 
t;ula     voluilie    nianilirtiim     elt. 
Taies  aiiicin    n.ives    ihitlamrs^i, 
tuflt^ae    et    luiir.uliitac    Sen'- 
cac    iliciinUir,     de  <piil>us   viil.> 
S<  licflerum    i.  c.  p.  ao"5. :    un*le 
«lilces,   non   toias  naves    '\\\a%  a 
ct.diis  luiiVti,   ut  iJ  iiniiatu6  rlii 


CALIGULA.  375 

oriam  vitium  et  pomiferarum  .irbonim  vnriet.i- 
te :  quibus  discmnbeus  de  die  inter  choros  ac 
lympliouias,  litora  Canipauiae  peragraret.  iu 
exliructiouibus  praetoriorum  atque  villarum, 
oumi  ratione  pofthabita,  niliil  tam  efiicere  concu- 
pifcebat,  quam  quod  poffe  efrici  negaretur.  Et 
iactae  itaque  moics  iutefto  ac  profuudo  mari,  et 
excifae  rupes  duriiruni  fiLicis,  et  caiupi  montibus 
aggere  aequali,  et  complanata  folluris  moutium 
iuga,  incredibili  quidem  ceieritate,  quum  mo- 
rae  culpa  capite  lueretur.  Ac,  ne  fuigula  euu- 
merem,  immenfas  opes,  totumque  illud  Tiberii 
Caefaris,  vicies  ac  fepties  millies  festertium  noii 
toto  vertente  anno  abfumpfit. 

Exhauftus  igitur  atque  egens ,  ad  rapi- 
nas  convertit  animum,  vario  et  exquifitilli- 
mo  calumniarum  et  auctionum  et  vectigali- 
um  genere.  NegaJjat,  iure  civitatem  Pioma- 
nam  ufurpare  eos,  quoruni  maiores  fibi  pofte- 
risque  eam.  impetraffent,  nifi.  iilii  effent :  ne- 
que  enim  intelligi  debere  jjojicros  ultra  hunc 
gradum :  prolataque  Divorum  Iidii  et  Angu- 
ili  diplomata,     ut   vetera  et  obfoleta,   deflebat. 


potuerlt    Caliis ,    ([und  Torren-  diUii  commircr.itlone  In  vetufia- 

tio    videtur,    leil    partes    (|iias-  tem  diploniatuin  niml.im,   fjuoit 

clam,  allasautem  ccupreflo  etc.  fane  et    Latinitas  patliur,    ncc 

Itaque     magis     probo    deCeres,  abhorret  a  Caii  ingcnio,  mani- 

Ekx.         VerKTime.  fefhnn  eft,  id  cffe  ,'ib  lioc  loco 

Cap.   3J5.     Ut  vctera  et  ohfo-  allenum,  ubi   nmpIicitfT  narra- 

lcta ,    drjlchat'^     SIc    plerique  re  inftltuit  calumnias  eius,  noii 

co(i(l.  et  libri :   eamque  ob  cauf-  in    calumuiando    eiiam    coulu- 

lam  haec  lectio   rctiuenda    elt.  Tncllofum    et    derlforem    fuifTe. 

Ceterum  milii   a  Suetuniu  pro-  Nequc  huc  facit  illud  Virgilia- 

ficta   non   videtur:  nani /i  cum  num ,  haec  ubi   deJievU ,    h.  c. 

Torrentio,  Cannegieterd  et  C,a-  ubi     cum   lacrimis     dixlt,     aut 

laubono  capias  <le  mlniica  cjua-  Suetouianum  illud,  fujjra  c.  jO. 


374 


SUETONH 


Arcjuebat    et  perperam   editos    ceurus,     quibus 
pollea   quacumque   de   cauHa  quidquam   incre- 


eaedcin    dejlevit  cdic.to.    Mnl- 
to  miniis  anfem  probari  potplt, 
qnofl  nonnulli  \\a\nw\.  defiabat : 
nam     contf^nmendi    fij^uiiicaiio 
in  lioc  vprbo  Suetonii   aeiatem 
non  attingit.    Non  autem  omni- 
no  elt  contemnencla  Jectio  cod. 
Obfop.    delehat.     Sic  Vefp.   c. 
23.    pro    dilucret    quidam    de- 
flueret ,  <juod  factum   e    dclue- 
ret :  vide  Drakenb.  ad  Liv.  4» 
13.  :  fimiliterque  f  deh^bat  fieri 
jjotuit  de/lcbat.     Id  dictum  jiu- 
tandum  pro  abolehat,  quod  pa- 
rum  differt;  ut  v.  c.  monuinen- 
ta  deleri  et  aboleri   dicuntnr. 
Burmanni    ratio ,     cjuare     liaec 
lectio  repudietur,  niira  elt.   Fin- 
gendum    effi-,    ait.     Calif^ulam 
fpongiam  aut    alittd  inftrumen- 
tum    ad    manus    liabuille,   quo 
ea    delcrct ;    cjuod    negat    vero- 
Cmile    elTe.      Secl   non    negem , 
me  legi  mallo.   abolvbat,  quod 
elt  proprium  SuetonVi  in  hac  re 
vcrbum.     G.ilb.  rxtr.   qiiod  de- 
crctum    Vejpafiauns    abolevit. 
Aug.   c.    32-     rroritin     notnina 
abolevit.      Claud.    c.  6.     tjuod 
tlrcretum   abolilum    rjt,   li.  e. 
liberius    ratuiii     eiVc ,     valere , 
non    livlt;     ot     pcrniuliis    aliis 
lofis.     l.itter.i     priiua    .tbforpia 
a  (inali    praccadentis  verbi  haec 
foiruptio    oriri   pniuil.     Lectio 
Hulfiani    cod.     drfi-bat     poflit 
Rtiam  lufpicionrni  afTeire,   fcri- 
plum  fuilTe  deiidibat.    Suctoii. 


I\het.  C.  0..  dcridcns ,   ut  infia- 
tuin  ac  icvein,   ac  Jordidum. 
Sed  magis  placet,   abolebat  di- 
plomata,  (ub  praetextu,   ea  iam 
obfoleia   elTe,   ct  ijjfa    vcturtaie 
fublatn :    nam   hanc  vim  ra    ut 
in     his    femper    Labet.        F.bx. 
Gefneius  ad  Claud.   in  Eutiop. 
2 ,    igi.    acceflit   vulgaiuni    de- 
fendentibus,  ut  et  Oudtndorp., 
ingeftu  drjfendi gcuus  cahimni- 
ae    latere  cenlens.     Sed    id  ma- 
xime  elt  contortum ,  meliusque 
vel  delebat,  vel  dejlabal,  quod 
coniecit     Lipf.    ad    Tac.    HifL 
2,  54.    Et  hoc  praeferebatRuhn- 
kenius ,    auditoribus   ad   Cafau- 
bonum    remiflis. 

Ars^ucbat    et  pcrpernm   edi- 
los  ccnjus'^      Cafauboiuis  edui 
legebat,   quod  aliter  conliructio 
non  conliaret.     Burmannus  au- 
tem    cenjus   capiendos  pro  pa- 
trimonio   dicit,    adeoque    nilul 
miitandum  ;     quafi  (laiaubonus 
nliier    Ccperit.        Kilcio,    qiiid 
fil)i     volucrit    Vir    Ci.      Neque 
qiiisquam    uinquam     dubitavir. 
edrr^    ccnfum  Latine  |<Iiri-.    ut 
telliinoiiiis    opus    Jit.     Si  viilga- 
ta   recte  ie  habit ,    quihus  xArx- 
li    deb(.-t    ad   crvjus ;    \n    eoqua 
nil    incummodi   clt.     Sed  quao 
ritur,      an    diri    pnflit    I.atine. 
cenjnm    perperam    rditnin   ar- 
purre,    hoc   ienfu ,   ut   lit ,    prr 
calumniam    accujarr   allqurni 
canfus    peiperam    cditi :    uam 


C.VLIGULA. 


■o,  J 


ineiiti  accefiiiret.  Teftamcnla  primipilarluni , 
qui  ab  initio  principatus  Tiberii,  neque  illum, 
netpie  fe  heredem  reliquilTent,  ut  ingrat;:,  ro- 
fcidit.  Item  ceterorum,  ut  irrita  et  vana  ^ 
quoscumque  quis  diceret  herede  Caefare  mo- 
ri  dellinaile.  Quo  metu  iniecto,  quum  iam 
et  ab  ignotis  inter  familiares,  et  a  pareiillbus 
inter  hberos  palam  heres  nuncuparetur,  de- 
rifores  vocabat;  quod  poft  nuncupationem  vi- 
vere  perfeverarent,  et  multis  venenatas  ma- 
cteas  miiit.  Corrnofcebat  autem  de  tahbus  cauf- 
fis,  taxato  prius  modo  lummae,  ad  quem  con- 
ficiendimi   conlideret:     confecto   demum    exci- 


pro  accujare  eum,  qui  ccnfum 
prrperam    edidit ,    dici    poffe , 
nou  ell;  dubiiim.     Sed  id  nuUo 
inodo  doceri    potelt.     Ac    pro- 
pterea    Cafaubonus  dixit  legen- 
dum   elTe,   arguebat   et  perpe- 
ram  cditi   cenfus,   quibus  etc, 
ut   quibus  referatur    ad   prono- 
ni';n    eos ,    intelligeudum.     Scd 
nilUi  lenius  et  melius   videtur : 
aisuebat ,    ut    pcrperam     edi- 
tos ,   cenfus ,  quibus  etc.    Haec 
ell  propria  et  ufitata  Suetonio 
fo:ma  iu  talibus   calumniis  ex- 
pritnendis:  (  mox  .  tcjiamenta, 
uL  ingrata,  rcfcidit:)  nihil  cer- 
t(US.      Ut   rautanmt   in  et ,    cjul 
cppula  opus  elTe  putarent,  cjula 
etiam    in   fuperiore  genere    ca- 
lumniae    elt    prolataque :     fcd 
ciiam  (ecjuens  genus  fine  copu- 
id  adiicitur.     Cetcrum  hac  ca- 
uunnia  utebatur  Caius,    ut  eo- 
riim ,  cjuos  eius  criniinis  arguif- 
f(.f,  bona  publlcaie  poflct.    Pro- 


bat  correctlonem  noltram  Oa-< 
dendorpius.    Erx.  Cf.  Caef. 

c.  gi-  fin-  Calig.  54.  f.  etc. 
Ceterum  cave  referas  quibus  ad 
fubintellectum  iis  f.  ab  iis  ci- 
'vibus.  Ad  cenfus  pertinct  pro- 
nomen  illud ;  legitiraa  confiru- 
ctionc,  qua  incrementi  aliqnid 
dlcitur  accedere  cenfui,  ut 
patrimonio. 

Teftamenta  primipilarium  ] 
Non  omnluin  centurlonum,  ut 
DIo  CafTius  tradlt,  fed  primi- 
pllarium,  qul  fuiit  lioneftiflimi,  . 
quifine  conClio  militari  Inter-  ' 
funt :  unde  c.  55.  patre  jirimi- 
])ilari  ortus  alirjuis  dicitur,  ut 
lionellas  generis  declareuir:  eC" 
plurlma  commoda  hal)ent.  In 
ceteris  vix  oj)erae  prutium  fuif- 
fet.     Erx. 

Ceterorum]  "Soa  ccrHurio- 
num,  quod  in  mentem  venire 
propter  praecedentla  poffet,  fc;4 
hominum.     Enx. 


57<5  SUETONU 

tabatur.  Ac  ne  paiilliiliim  qulderrt  morae  pa- 
tiens,  fuper  quadragiuta  reo*.  quoudaui  ex  dl- 
verfis  criuiiulbus  uua  lententia  coudemnavlt^ 
gloriatusque  eft  expergefactae  founio  Caefo- 
niae,  quoiilinn  ^gij]'^f  j  durn  ea  nioridinrpt, 
Auctione  propofita,  reliquias  omniuui  Ipecta- 
culorum  fublecit,  et  venditavlt:  exqulrens  per 
fe  pretia,  et  usque  eo  extendens,  ut  quldam 
imrneufo  coacti  quaedaui  emere,  ac  bouis  ex- 
uti,  venas  fibi  incidereut.  Nota  res  eft,  Apo- 
nio  Saturuiuo  iuter  fubfellia  dormitante,  uio- 
nitum  a  Caio  praeconem ,  ne  praerorium  vi- 
rum  crebro  capitls  motu  liutantem  fibi  pfaeter- 
iret:  nec  llceudi  fmem  factum,  quoad  trede- 
cim  gladiatores  festertio  nonagies  ignorautl  ad- 
dicerentiu-. 
59  In  Gallia  quoque,     quum   damnatarum   fo- 

rornni  ornanienta,    et   fupellectilem,    et  fervos,       , 


SubiecW^    Intelligunt  hafiae.  rnrurn]     Burmanniis  et  levl,   et 

Si   in   talibus  quoc|ue    auctionl-  nulllus  Ipeciel ,   Hubltatlone  ae- 

bus    prlvatls ,   ubl  quis   fuas  fibi  Iluat   in   hoc  Joco  ,     et   tandera. 

res    vendit,     hafta   pollta    fuit,  eo     ile(cen«Ht,      ut    legl     velit, 

.  non    improbem.      Iuteri?a,   dura  damriatorum ,   deleto  ybror«wi 

ifl    melius   probetur  ,   quam  ad-  voc.ibulo  ;  quura  pracfertim  Dio, 

huc   factum  ,   v.  c.   a  Matthaeo ,  provincialium     bona      venclita  , 

intellige:  J^uU  praecone ,   flve ,  dicat:    unde    et    Oudendorfiiiij 

voci   praeconls,    ex  Cic.   Quint.  e    Jororum     fecit    Jociorum , 

€.    15.    pro    Donio    c.    20.    etc.  (|uum    idem     Dio     in     illa     Tft 

Conf.   ad  Tit.  c.  S-     InC^aefHre  ci/fx,uit;^^ou<    dlcat,      nempe    do 

quidem    c.   50.    auciinries    hn-  provinclaiibus.      Sed     hoc    non 

Jiae  de  pul)licis    «licuntur   fim-  patitur    contextus.      Sequentia, 

pliclter.     Erv.          Coiif.  Dtikc-  quod  nempe  illa  auctlone  com- 

rum   nd  Flor.   a,  G.  p.  322.  motus    etiain   alia  aulica  orna- 

Ne  —   prarlerirrt]       Raiio-  menia  vendiderit,   cUre  docenf, 

neiu   in    eminilbus    leu  licitato-  non    (b- rebiis  provinoTaliiim  Jer- 

ribu»  habefet.     E«n.  monem    rfle.     Am  iio   haec    fa- 

Cap.  33.     Daintrntaruin  Jo-  cta  efl,  quiiin  roioresrelegataa 


aM.IGULA. 


377 


atfpie  etinm  libertos,  immenfis  pretiis  vendi- 
diiVet:  iiivitatus  liicro,  quidquid  iHllmmenti  ve- 
teris  aulae  erat,  ah  Uibe  lepetiit;  comprehen- 
iis  ad  deportandura  lueiitoriis  quoque  vehicuiis 
(t  piflrinenribus  iunientis:  adeo ,  ut  et  panis 
Roniae  laepe  deficeret,  et  htigatorum  pleiique, 
quod  occurrere  a])sentes  ad  vadimoniuni  noii 
poirent,  canda  caderent.  Cui  inflrumento  dis- 
traliendo  niliil  non  fraudis  ac  lenocinii  adhi- 
buit:  modo  avaritiae  fmgulos  increpans,  et, 
(juod  noii  piiderct  eosj  locuplct iores  fjje _, 
qumu  fc:  modo  pociiitentiam  fimulans ,  quod 
principalituil  rerum  privatis  copiam  faceret. 
Compererat,  provincialem  locupletem  ducenta 
festeitia  numeraire  vocatbribus ,  ut  per  fallaci- 
am  conVivio  interponeretur,  nec  tulerat  molc- 
fte,  tam  magno  aeltimari  horiorem  coenae  fiiae. 


in  infulas  ellenr^  Ergo  non  po- 
tuit  earum  ornamenta  et  fupf;!- 
lectilem  vendere?  Quid  impe- 
dit?  Relegaris  atlcmtum  elTe 
cultum  priltinum,  vel  luliae 
exemplum  declarat.  Ceterum 
eodem  tempore  etiam  provin- 
cialium  damnatorum  bona  po- 
tuit  vendere.  Secjnentia,  de 
vendito  veteris  aulae  inltru- 
mento,  declarant,  Caium  vi- 
diffe,  ilfas  urhanas  delicias  cu- 
pide  iu  provincia  emi :  hinc 
illas  vetrris  anlae  reliquias  iti- 
dem  vrndere  inltituit.  Mox 
pro  lilir.ros,  quod  alieniirimnm 
cit,  edidi  cum  Leroaldo  et  Bur- 
manno   lihcrtos.     Ern.  Ve- 

ram  cum  Ruhnkenio  arhitror 
elTe    emendarionem  Oudendoj^ 


pli ,  quam,  iit  nllill  dicamds 
de  Dionls  leltimonlo,  faris  fla- 
gitant  voces  in  Gallia.  Ita  iam 
et  liberos  revocare  debemus , 
Mff.  omnium  lectionem.  Orna- 
menta  funt ,  ut  ille  recte  expo- 
nir.  pretiofi  apparatus  railitares, 
inltrumenta,  arma.  Conf.  Hirt. 
B.  Alex.  c.  50.  Suet.Tito  c.  9. 

Quod  occurrere  abseni.  etc.J 
Absentes  hoc  loco  lunt,  qui 
extra  illud  lorum  vel  habltant, 
vel  forte  verfantur,  in  quo  ob- 
ire  vadimonium  debent:  occur' 
rere  autem  dt  prrf  accurrere, 
venire ;  quo  lenfu  dici,  fupra 
notatum  eft.  Addere  hic  lu- 
bet  locum  e  Cic.  Verr.  3,  27. 
velle  (/uam  primum  aliam  ci- 
Titateni    eccurrere ,      i.   e.    ia 


378' 


SUETONII 


Huic  portero  die  fc^denti  in  auctione  mifit,    qui 
iiefcio    quid  frivoli    ducentis   millibus   traderet; 
clicerctque,  coeiiatiu  lun  apucl  Carjareni  ^  ^o- 
caLa  ipjnis. 
Lq  Vectigalia   nova    atque   inaudita,     primum 

per  publicanos,  deinde,  quia  lucrum  exubera- 
Lat,  per  centuriones  tribunosque  praetorianos  j 
cxercuit:  nuilo  rerum  aut  hominum  genere 
omiiro,  cui  non  tributi  aliquid  iiriponeret.  Pro 
eduliis,  quac  tota  Urbe  venirent,  certum  fta- 
tumque  exigebatur:  pro  litibus  ac  iudiciis,  ubi- 
cumque  conceptis,  quadragermia  fummae,  de 
qua  litigaretur;  nec  iine  poena ,  fi  quis  com- 
poruifle  vel  donaHe  negotium  convinceretur:  ck 
gerulorum  diurnis  quaefiibus  pars  octava;  ex 
capturis  profiitutarum  quantum  quaeque  uno 
conculjitu  mereret.  Additumque  ad  caput  le- 
gis,  ut  tenerentur  publico,  et  quae  meretrici- 
um,  et  qui  lenocinium  feciflent;  nec  non  et 
matrimonia  pbnoxia  efl^ent. 


^iam  vpnire,  ul)i  tamcn  ptlam 
jjraipofuio  omifTa  elt,  St<l  ad. 
•vadinionium  occurrcre  dicitiir 
Wl  mofluin  Graccorum  oltcxv- 
fy.v  i^  6lxiTXv.  Cl.iud.  c.^.Jl 
■paullo  Jcrius  ad  prnrJiciain 
i^oenae  horatn  ocrurrijjc:.  Ei\N. 
Ca[).  40.  Ceriuin,  Jiuiitin- 
tfue  ]  Siaiutumquc  lidbont  j)la- 
res  c0d.1l.  idque  coinmendat 
Latinitas.  ViJit  et  Oudentlorp. 
et   Uiiliuken. 

•  Pro  /iiil/us]  Haec  omnia 
funl  diviTfa  capiia  unius  ii  j;is, 
«ommuiii  verbo  cxi^tf/alur  iun- 
ti.i.  Itaij.ie  inti.-ipuiiciii«nem 
^ul^atdiu    u^uuvi    fli    bi    iti  Ai.- 


commoflavi.      Ehk. 

jycf^otiuin]  Elt  in  dilogla: 
/Igniricat  enim  litein,  qua  re- 
fcrtur  ad  compnjuijje ,  et  pc- 
niniam,  qua  refcrlur  ad  </»- 
najjc.     £r.x. 

Tenerfntur  puhlico  ]  ruMI- 
Ciun  olt  aeiarlum,  ut  laepe  aliis 
locls  vetcrum  auctorum.  Pu- 
blico  Igitur  tencntur ,  qui  fjua- 
cunquc  de  cauITa,  aiiquid  ae» 
lario  debent.  Apud  Cic.  ad 
Div.  Q  ,  21).  praedes  tcnrri  di- 
cuntur,  ubi  intcUi^cnJum  eft, 
publico.      Ern. 

JMatriinonia  ohnoria  rffcnl] 
Uoc  Hc  capio,  uc.^iui  uxores 


I 


CALIGULA. 


379 


Eiusmodi   vectigalibus  iudictis   neque  pro-  l^i 
pofitis,    (juuin  per  ignoraiitiam   fcripturac  niul- 
ta  conimiira   fierent,     tandem  llagitante  populo 


liaberent ,  aliqiiod  anninam  ve- 
ctigal  peiulcrciit .  veiuti  j)ro 
ufii  uxoris  et  dotis  ,  rjiiam  ma- 
rlto  aituliffent.  Si  hoc  displi- 
cer,  ferjiienrli  erunt  ii,  rjui  pro 
adilu  matriraonii  hoc_  vectig.il 
datum  fufpicantur.  !Mihi  ilhid 
molius  videtur.  Nam  ut,  ii  di- 
xiflet  V.  c.  de  lenocinio,  Caium 
iufTiire,  ut  id  publico  obno- 
xium  eflet,  non  caperemus  fic, 
ut,  qui  lenocinium  exercere 
vellet,  iuiiio  daret  ahrpiid,  ve- 
lut  pro  iure  eius  exercendi  : 
llc  nec  in  matrimoniis  ita  ca- 
piendum  videtur,  resqiie  ad 
Latinitatis  raiionem,  non  ad 
exemplorum  fimilitudinem  iu- 
dicanda.      Ehn. 

Cap.  41.  Indictis  nequc  pro- 
pojitis]  Indicta  'vectigalia 
hocloco  dicuntur  tantum,  quo- 
ad  princeps  ea  pendi  vult,  e 
conluetudine  illius  aetatis.  Sic 
fiipra  c.  26.  popttlo  famem  in- 
dixit :  non  edicto,  fed  fola  vo- 
luntatc,  et  facto,  praecluden- 
dis  horreis :  ut  pofitum  adeo 
fit,  pro  imponcre ,  inducere ; 
de  cjua  fignifioatione  egit  Bur- 
inannus  ad  Quinlil.  Decl.  c. 
13.  ;  aiiorjui  rnim  in  indiccn- 
di  verbo  latere  folet  edlctum 
de  re  aliqua  propofitum ,  et 
pro  edicere  ponitur.  ut  etiam 
Lcxica    docent.     Ern. 

Ignorantiamfcripturacl  Ver- 


bum  fcriptnrae,  quodBurman- 
nus  mallet  deleri ,  Iiabct  hoc 
loco  rariorem  qiiidpm,  fcd 
ron  inufitataits,  figniHcationeni. 
Nempp  fcriptiira  eft  lioc  loco 
lcx ,  qiiam  poftea  vocat.  lure- 
confulti  et  lihetores  amirfui 
Icges,  edicta,  teftamenta  et  fi- 
xn^Xidi  fcripturam  vocant,  quiim 
de  verbis ,  adeoque  vera  vi  et 
fententia  legis,  edicti  vel  tfr- 
itamenti  lermo  eft,  unde  leos. 
et  fcriptura  coniunguntm-  ab 
Auctore  ad  Herenn.  i ,  4.  et 
alibi.  Senteutia  igitur  eft:  ho- 
mines ,  quum  fcirent,  effe  ler 
gem  de  novis  vectigaiibus  iftis, 
tamen  faepe  contra  eam  pec!» 
caffe,  quod  'vcrba  legis  ( i.  e. 
fcripturam)  non  noffent,  adeo- 
que,  quid,  quando,  Caefar  da- 
ri  vellet,  non  fatis  poffent  fcire. 
Itaque  non  durum  ell  hoc  ver- 
bum,  fed  exquilitum ,  nullor 
que  modo  delendum.  Piefeni 
huc  poteft  locus  nolhi  in  Caef. 
c.  4i'  edehai  per  libellos,  cir- 
cum  tribus  miffos ,  fcriptura 
brei'i.  Ern.  Loco,  five  cof- 
rupto,  feu  ob  antiquae  conlue- 
tudinis  infciliam  oblcuro,  nuf- 
la  certa  lux  afferri  a  nobis  po- 
teft;  neque,  quod  fciam,  fece- 
runt  alii. 

Multa  commiffa  Jlerentl 
Commiffa  fiinjdiciter,  ut  ver- 
bura  cvmmiiteref    dicuniur  d# 


S8o 


SUETONU 


propofult  quidem  legem:  fed  et  minuiIfTimis 
lirteris,  et  angufliriimo  loco,  uti  ne  cui  de- 
icribere  liceret.  Ac,  ne  quod  noii  manubia- 
rum  genus  experlretur ,  lupanar  in  Palatio  con- 
Jiituit:  diftinctiscpie  ft  inftruclls  pro  loci  diqni- 
tate  compluribus  cellis,  in  quibus  matronae  in- 
genuique  ftarent,  mifit  circum  fora  et  bafdicas 
iiomenculatores,  ad  invltandos  in  libidinem  iu- 
venes  fenesque;  praebita  advenicntibus  pecu- 
nia  fenebri,  appofitisque,  qui  noraina  palam 
fubnotarent,  quafi  adiuvantium  Caefaris  reditus. 


omnibiis  iis,  qiiae  rontra  \e<^e$ 
fiunt.  Cicero  Verr.  i,  43.  hoc 
fl  in  pojieruin  edixiffes ,  nr- 
tno  rommitteret ,  b.  e.  omnes 
obfpfvarcnt  eJictum.  Ekn.  Vi- 
de    InHicem. 

Legem  ]  I.  e.  formulam  ve- 
ctigaliorum ,  quantum  pro  re 
tjuaffue  darftur.  Mox  tlc  mi- 
rtutijftinis  titteris  in  fcriptura 
autifjua  vitle  Koiiveau  'IVaite 
I^iplom.  T.  III.  p.  255.,  iibi  et 
hic  locus  commemoratiir :  fed 
tamen  haec  Suetonii  aliorum- 
que  aiuiquis  ufitata  fcriptura 
minuta,  «livorfa  ell:  a  miiiuta  a 
fcarliaris    intlucta.     Ern. 

Uti  ne  cui  drfcribcrv  licc- 
r«<]  Burmanni  coniectiira,  ut- 
4}ue  ne  cui,  Jociim  haberet,  fi 
argumentuin  legis  alicuius  com- 
jnemorarftur ,  eiusqiio  partes 
-f|uat><lam  antecelhlTent.  Nunc, 
i|uuiij  iiioduj  li  ^is  propniifn- 
dae  tonfim  tratiitur,  vulgniuin 
ierv.indiiin   elt.      Eit.x. 

DiJiincHs  ^i  injirnctis   «u.  ] 


Di/linctis  refer  arl  tliscrimina 
rpllariim  et  ortlinum  ;  quotl  alio 
ioco  liljertinae ,  alio  maironae 
ccllas  haberent:  quo  fciifu 
etiam  dijtinctio  rerum  dicitur 
apiid  Ciceronem  :  injlrurtis  au- 
tein  pertinet  atl  fupeHcctilem 
cellanim,  quae  in  aliis  cellis 
magnificentior  erat ,  pro  tlis- 
crimino  gencris.  Effe  autem 
legenthim  mox,  in^enuar,  Biir- 
mannoplacet:  male.  Imelligen- 
tli  pueri  ingenui,  ul  docet  e 
Dioue    Ouilentlorpius.     Ern. 

Praebila  advenienlibus  pc- 
cunia  fencbri ,  appofuistjue 
etc. ]  Ouficnttorpiiis  piiiiciuin 
fcriplit  poft  Jcnesquc ,  et  pecu- 
iiia  Jenrbris  ,  appojltique  ,  iir 
eft  in  MlT.  plerisqiie,  veliit  no- 
va  res  t^ffet.  Setl  id  non  patilur 
adi-enienlibus ,  nec  ratio  fub- 
iecta,  qiiae  manifefte  ]>eriinct 
ail  eos,  qiii  invitaii  iii  liip.iiiar 
venilTiiit.     Ern. 

iSoinina  palain  Jnbnota- 
reiii  ]     Vto  JubJcriiert  polliuin 


CALIGULA.  58  r 

Ac  iie  ex  lufLi  qmdem  aleae  compendliim  fper- 
nens,  plus  mendacio ,  atque  etiani  periurio  lu- 
crabatur.  Et  quondam,  proxiino  colluTori  de- 
inandata  vice  lua,  progreHus  in  atrium  donius, 
quuni  praetereuntes  duos  Equites  Romanos  lo- 
cupletes  llne  mora  corripi  conliicarique  iufiiflet; 
exiultans  rediit,  gloriansque,  numquam  ie  pro- 
fperiore  alea  urum. 

Eilla  vero  nata,  paupertatem,  nec  iam  im-  4^ 
peratoria  modo ,  fed  et  patria  couquerens  one- 
ra,  collationes  in  alimoniam  ac  dotem  puel- 
lae  recepit.  Edixit  et  ftrenas  ineunte  anno  fe 
recepturum:  ftetitque  in  veftibulo  aediam  Ka- 
lendis  liinuariis,  ad  captandas  ftipes,  quas  ple- 
nis  ante  eum  manibus  ac  fmu,  omnis  generis 
turba  fundebat.  Noviflime  contrectandae  pecu- 
niae  cupidine  incenfus,  faepe  fuper  immenfos 
aureorum  acervos ,  patentiflimo  dilfufos  loco,  et 
nudis  pedibus  Ipatiatus,  et  toto  corpore  ali- 
quamdiu  volutatus  eft. 

JVjilitiam  resque  bellicas  femel  attlglt,  neque  43 
ex  defilnato,  fed  quum  ad  vifenduin  nemus  fiu- 
menque  Clitumni  Mevaniam  procefllfiet:  admo- 
nitus  de  fupplendo  numero  Batavornm,  quos 
circa  fe  habebat,  expeditionis  Germanicae  ijn- 
petum  cepit:  neque  distulit,  fed  legionibus  et 
auxiliis  undique  excitis ,  dilectibus  ubique  acer- 
biliime  actis,    contracto  et   omnis  generis  com- 


< 


clT,  rpcl  eo  ffie  fenfii  ,  c[MO  ful>-  52.   numerus    aratontm    quoi- 

Jcrihere  diciintur  apud    Cicero-  annis    apud  ma^ijtratus  fui- 

nein ,  rfui  nomina  fiia  deierunt,  fcrihitur.       Sic     h.    J.     nouji 

piofilentnr,     iit  agros   decuma-  na  eorura  fubfcribebantur,    qtii 

nos,   palcua  fiuenda  accipiant,  pecunias    feuebres    accefjilTsiilf 

aut  le  babere  (loceaat.  Vcrr.  3,  £am. 


382  SUETONJl 

meatu ,  qunnto  numquam  alla.s,  iter  ingrefiiis 
elt:  confecitque  modo  tnm  feftinanter  et  rapi- 
de,  nt  praotorianae  coliortes  contra  morem 
figna  iumcntis  imponere,  et  ita  fubfeqni  coge- 
rentur:  interdiim  adeo  fegniter  et  delicate ,  ut 
octophoro  velieretur,  atque  a  propinquarum 
urbiuni  plebe  verri  fibi  vias,  et  conlpergi  pro- 
pter  pulverem  exigeret. 
44  Poftquam  caRra  attigit,    ut  fe  acrem  et  fe- 

verum  ducem  oftenderet,  legato.s,  qui  auxilia 
ferius  ex  diverfis  locis  adduxerant,  cum  igno- 
minia  dimifit.  At  in  exercitu  recenfendo,  ple- 
risque  centurionum  maturis  iam,  et  nonnulhs 
ante  pauciflimos,  quam  confummaturi  eflent, 
dies,  primos  pilos  ademit,  caulTatus  fenium  cu- 
iusqire  et  imbecilJitatem:  ceterorum  increpita 
cupiditate,  commoda  emeritae  militiae  ad  fex 
jnilliuni  fummam  recidit.  Niliil  autem  amplius, 
quan\  Adminio  Cinobellini,  Britannorum  regis, 
iilio,  qui  pulfus  a  patrf^,  rum  exigua  manu 
transfugerat,  in  deditionem  recepto;  quaQ  uni- 
verfa  tradita  infula,    magniiicas  Romam  Ktteras 


Cap.  43-     ^tinrito  niimqnam  ^rrffus  eji,   ex  codiL  rrrlpttira, 

cllns]       Qiinnio   ileiH   pro  viil-  nuinejunm  nuce  aittrri.a/itrr. 
gato  quantum:  nam  id  cx  Lati-  Cap.  44-     Coiijummaturi  ef~ 

jiiias  pojtulat,  et  in  lihrislcriptis  y<-'«f]     \x\Ig\\\^c,  Jiiprndia  vcl 

rpperitur.     Ceteriiin    in    ultimo  militiam ,   ut  roinmoda  minio- 

valile  vari.mt  libri ,  etrorrectio-  num   acciperent.     Ea   ut    lucra^ 

nes  Vlroruiii  iloctorum.     (^uia  rctur,      prinios     pilos     aJcmrt. 

Jiaec  prinia  oxpetlitio  (>ali!:;ulac  Ekn. 

fuil,   corrigunt  rAhj,  vel   nntr  Sr.r  mif/ium]     AAAxdi  Jnm- 

rt//aj,  ut  (.Tracvlus,  quod  non  (lis-  mnm;   qiiaiii   voc*m    lihri    plu- 

plicet.    Slc  pnlt  c.  .i8>  quantus  res  ,  riiam    Lyfer. ,   adilnnt,  rr- 

numqiiam  a/iiis  fuijfrt,    Ern.  itiiuitque  eiiam  Oudcntlorpius. 

Legcfnluin  rum  (ironov. ,  qunn-  Ea    (umina    oll     dmiidiA    ciiis  , 

tQ   numquani  antca ,    iler  in-  «jnae  ab  Auguiio  coiirututa  fuc- 


CAUGULA.  585 

iiiifit:  nionitls  fpeculatoribus ,  ut  velilculo  ad 
foruni  usque  et  curiam  pertenderent,  nec,  nili 
in  aede  Martls,  ac  frequente  Senatu,  Couriili- 
Ijus  traderent. 

Mox,  deiiciente  belli  niateria,  paucos  de  45 
cuftodia  Gerinanos  traiici,  occsdique  trans  Pihe- 
num  iullit,  ac  fibi  poft  prandium  quam  tujuul- 
tuoiiifnne  adefle  hoftem  nuntiari.  Quo  facto, 
pronpiiit  fe  ciun  amicis  et  j^arte  Equitum  prao 
toriitnorum  in  proximam  lilvcun;  truucalisque 
arboribus,  et  in  modum  tropaeorum  adornatis, 
ad  lumina  reverfus ,  eorum  quidem,  qui  fecu- 
ti  non  eflent,  liiruditatem  et  ignaviam  corri- 
puit:  comites  autem  et  participes  victoriae, 
novo  genere  ac  nomine  c^ronarum  donavit; 
quas,  diRinctas  folis  ac  lunae  iiderumque  fpecie, 
cxploratoiiiis  appellavit.  RmTus  oljiides  quos- 
dam,  abductos  e  iitterario  ludo,  clamque  prae- 
mifTos ,  deferto  repente  convivio,  cum  equita- 
tu  inlecutus,  veluti  profugos  ac  repreJienfos 
in  catenis  reduxit:  in  hoc  quoque  mimo  prae- 
ter  modum  intemperans.  Repetita  coena,  re- 
nuntiautes  coactum  agmen,  ficut  erant,  lorica- 
tos  ad  discumbendum  adhortatus  eft.  Monult 
etlam  notilTuuo  Virgihi  verfu,  Durnrciit _,  fc- 
cundiscjue  fe    rebus  Jervarent.       Atque    inti  r 


rat.  ViJe  I/ipf.  ad  Tac.  Ann.  r.  nuUos    enim    tum    Caius    oLIl- 

Exc.    G.     Ef.x.  des     uspiam     accepeiat,    cjuos 

Cap.  45.    Elitterario  ludo'^  in    caftris    fccum   liaberet.    lia 

l-bi  ilie  ludiis  fuerit,    non  pro  que  hic  quidem   videntur  peii 

ccrto    di.xerim.      Perizonii    fen-  ti   fuiflfe    obGdes    ex    urbe    aii- 

tentia,  c.xiitimantis ,    in    caitris  qua,  in  qua  vicinorura  populo 

ludum  litterarium    oblides    ha-  rum   obfides    fervarentur.     M;i 

biilfle,  ctfi  in   fe  non  displicet,  gna     muhitudo     obfidum    pu;:- 

tamen    bit   vix    locum    habet:  rorum  fdl«bat  actij.i  a  barbarii.. 


584  SUETONU 

haec  absentem  Senatum  populumque  graviHimo 
obiuroavit  edicto,  quod,  Carjarc  proclimtle^ 
et  tanfis  rliscriinifnbns  ohiccto  ^  tcnipcfliva 
conviKiaj  Circiim  ct  Theatra  et  amoeiios  fc' 
ccjjus  cclcbrarciit. 

46  Poftremo,  (luafi  perpetraturus  bellum ,  di- 
rocta  acie  iii  blore  Oceani,  ac  baJliftis  maclii- 
ri.sque  dis])ofitis,  nemiue  gnaro  aut  opinaute 
quiiliiam  coepturus  elTet,  repente,  ut  coiichas 
lei;erent,  gab^asque  et  fuius  replerent,  impe- 
ravit;  fpolia  Ocearii  vocans,  Capitolio  Pa~ 
latioque  dcbita.  Et  in  indicium  victoriae  al- 
tiilimara  turrem  excitavit;  ex  qua,  ut  ex  Pba- 
ro,  noctibus  ad  regendos  navium  curPus,  iejnes 
emicarent:  pronuytiatoque  luiliu  donativo,  cen- 
tenis  virilim  deuariis,  quafi  oume  exemphun 
liberabtatis  fupergreflus ,  Abitc^  inquit,  laelij 
abite  locnplcl cs. 

47  ConverI\]s  binc  ad  curam  tnumplii,  pra*- 
ter  captivos  et  transfugas  barbaros,  Galbarum 
quoque  procerifrunum  quemque,  et,  ut  i])fe  di- 
cebat,  u^ic-B-^ixul2^vrcv ,  ac  nonnullos  ex  j.)riuci- 
pibus  Jejrit,  ac  fej^ofuit  ad  pom])am;  coegitqu»^, 
iion  tantum  nnibire  et  fubmilt(»re  comam,  fed 
ot  fermoniMU  Orrmauicnm  adilifcere,  et  nomi- 
iia  barbarica  ferre.  Praecepit  etiam ,  triremes, 
qiiibus  iutroii^rat  Oceanmu ,  magna  ex  jiarte 
iiiuere  terrellri  Piomam  develii.  Scri])fit  ct  pro- 
ciiratoribus,  Triii.mphinn  appararent ,  ipuim 
mininia  Junima  ;  fcd  (juantus  numquam  aliits 


iif[ue  In  provincisc  nibibiis  lia-  Cap.  47-        Quam     mininta 

}»eri   ei  tiudiri.     Vidfv.  r.   Zo-  fiimnia;  fed  nc. J     Minimavi 

Jini.  4.  2<j-     AHiIh  Diikcrnm  iii  Jummam  intL-liigunt,  c]ii.im  <lo 

Ddrvillii   Obf.    Milc.  5.    p.  JJy-  tuo   fiiinortMit.     Sctl  niil-.i  Inciin 

Y,t(.n.  hacc  nou  ]>i<i(-cl ,    jicc    Hc    al.i 


CALIGULA.  ^85 

fuijjet:     quando  in   omnium  hominum   hona 
ius  liabnrcnt. 

Prius  quam  provincia  decederet,  conrilium  43 
iniit  nefandae  arrocitatis,  legioiies,  quae  poft 
excelTum  Auguiti  feditionem  olim  nioverant, 
contrucidandi;  quod  et  patrem  ruum  Germa- 
nicum  ducern,  et  l'e,  infantem  tunc,  obfediHent. 
Vixque  a  tam  praecipiti  cogitatione  revocatus, 
inhiberi  nullo  potuit  modo,  quin  decimare  vel-  / 
ie  perfeveraret.  Vocatas  itaque  ad  concionem 
inermes,  atqne  etiam  gladiis  depofitis,  equi- 
tatu  arniato  circumdedit.  Sed  quum  videret^ 
fulpecta  re,  plerosque  dilahi  ad  rcfumenda,  li 
•qua  vis  fieret,  arm.a,  profugit  concionem;  con- 
feftimque  Urljem  petiit,  deflexa  orani  acerbita- 
te  in  Senatum,  cui,  ad  avertendos  tantorum 
dedecorum  rumores ,  palam  minabatur:  que- 
rens  inter  cetera,  fraudatum  fe  iufto  triumpho, 
quum  ipfe  paullo  ante,  ne  quid  de  honoribus 
fuis  ageretur,  etiam  fub  mortis  poena  denun- 
tiailet. 

Aditus  ergo  in  itinere  a  legatis  amplilfimi  49 
ordinis,  ut  maturaret,  orantibus,  cjuam  maxima 
voce:  T^eniamj  inquit,  'veninnij  et  Jiic  mecum: 
capulum  gladii  crebro  verberans,  quo  cinctus 
erat.  Edixit  et,  reverli  Je,  fed  iis  tantum,  qui 
opLarenL  j    eciucfui    ordini    et  populo :    nani. 


in    Tall     re;      eftque     ambigua.  rps,  et  fic  debebat  fcrlbere.  Ern. 

Kec  platret  leriio  Mf.  Lyfer.  et  Eundem   renium   praebet  lectio 

pauconrm    aliorum,   non  cjuam  vulp.ata. 

minima  fuinma,  cjuae  eit  glof-  Cap.  48-     Piofugit     concio" 

fatoris   vi<Ientis  ,   vul^^atum   non  nfm]  Sic  MfT.  fere  omnes,  otiansi 

f.OMrenlire      1' (jiieniiinis.         An  Lvfer. ,   et  edd.   vctt.   plera»  f]ue, 

fcrif  lir,     ffiinm    iriiniino  fiim-  ificjiie  et  Eurnianiius  etOuilen- 

ptii  fuol    Siiitcm  hoK  poliulat  doipius    piaeiulere    alieri    con- 

•    yd.  I.  15  b 


SS6  SUETONU 

yj?  Tipqnc  ciK^pm  noquf  principetn  Senaiui 
^inipHus  forc.  Vetuit  etiam  ,  queniqunm  Sona- 
torum  fibi  occurrere :  atque  omiiro,  vel  dilato 
triumpho  ,  ovans  Urbem  iiatali  fuo  ingrellus  eft. 
Intraque  quartum  menfem  periit,  ingentia  faci'- 
3iora  aufus,  et  aliquanto  maiora  molieus.  Si* 
fjuidem  proporuerat,  Antium,  deinde  Alexan- 
ilriam,  commip,rare,  inlerempto  prias  utrius- 
C]ue  ordinis  eleclilTimo  quoque.  Quod  ne  cui 
clubium  \ideatur,  in  {'ecretis  eius  reperti  funt 
<duo  libelli,  diverfo  titulo:  aJteri  Gladius,  al- 
teri  PuGio  index  erat.  Ambo  notas  et  nomina 
continebant  morti  deltinatorum.  Inventa  et  ar- 
ca  ingens ,  variomm  venenorum  plena :  quibus 
iTiox  a  Claudio  demerlis,  infecta  inaria  tradun- 
tur,  non  Hne  pifcium  exitio,  quos  enectos  ae- 
Itus  in  proxima  litora  eiecit. 
5o  Statura    fuit    eminenti,     colore    expallido, 

corporc  enornn,  c,vaci]itate  maxima  cervicis  et 
'crnrum,  oculis  et  temporibus  concavis,  fronte 
lata  ct  torva,  capillo  raro,  ac  circa  verliceni 
nullo,  liirrutus  ceiera.  (^uare,  transeunte  eo, 
proPpicere  ex  fnperiore  parte,  aut  onniino  qua- 
cinnque  de  caufla  cnprmn  nouiinare,  crimino- 
fimi  et  exili;de  ha.bebatur.  \  ultum  vero  natu- 
ra  Iiorridum  ac  tetrum  otiam  ex  induftria  eflfe- 
rabat ,    componens  ad  fpeculum  in  omnem  ter- 


fitjir",   r[tin(|    rorrrrtorr^ni  fapir.  nipplirloriim  ,    fjirJii!'.    ii,    fjijo- 

Ft     illa     coiiiimciio     rfcia    i-it.  riiin    nominiLiiis    iHKIit.ic  «fli-ijt, 

Ln\.  .Tliireioiuur.    Dndemlorpius  <  li- 

•     (Jnp.  /,f).    Quartmn  incTifcm'\  iiiiiiu    iiifollipit .    (|iiales    roiilo- 

fjtiin.!nm    lipiio     corrrxit    IVri-  riirli      iiolap.       Non      roncr-do. 

v.on.   tl    .ilii.   Conl.   c.  8.  et  58-  Crnioriiin     rii.im      nol.ir      (nnt 

JSiUnx    rt   tiominn]      IVotns  innoniiniiic.       Klian<    mlnoinrr 

■ttitdiipio    pcrlilrerff    iiJ     gincra  «1«  puciiiK    dicilur.      \  ulo    Cu- 


.    CALIGULA.  SS7 

rorem  ac  formlcllnem.  Valetuclo  ei  neque  cor- 
poris  iieque  auiiiii  conrtitit.  Puer  couiitiiili  mor- 
bo  vexatus:  in  aJolcrcentia  ita  patiens  labo- 
rum  erat,  ut  tanieu  nonnumquam  fubita  defe- 
ctione  ingredi,  Itare,  colligere  femet,  ac  fuf- 
ferro  vix  poUet.  Mentis  valetudinem  et  ipfe 
fenferat:  ac  fublnde  de  feceflu  deque  pur- 
gando  cerebro  cogitavlt.  Creditur  potionatus  a 
Caefonia  uxore,  amatorio  quidem  medicamento, 
fed  quod  in  furorem  verterit.  Incitabatur  in- 
fomnia  maxime:  neque  enim  plus  quam  tribus 
nocturnis  boris  quiercebat:  ac  ne  his  quidem 
pLicida  quiere,  fcd  pavida  miris  rerum  imagi- 
nibus;  ut  qui  inter  ceteras,  pelagi  quondam 
fpeciem  colloquentem  fecum  Aidere  vifus  lit. 
Ideoque  magna  parte  noctis  vigiliae  cubandi- 
que  taedio ,  nunc  toro  refidens,  nunc  per  lon- 
giflimas  porticus  vagus ,  invocare  identidem  at- 
que  exfpectare  hicem  confuerat. 

Nou    immerito    mentis   valetudini  attribue-  51 
rim  diverflflima  iu  eodem  vitia,    fuuimam   con- 
fldentiam ,   et  contra  nimium  metum.     Nam  qui 


pcrum   Obff.   r,   t^-     itaque  et  ta,     fermone    nova    ant    vulga- 

jnale    Invcrut    iiomiitn    et    no~  tiora    ciimina    iniitante.     Abla- 

tas.     Ei\.v.           Kectc     inveriic,  tirns  vel  in  correctione  Lene  lia- 

iiiotiis    auctorltate  Orofii  7,  Q.  beret. 

et    conleniiontiuiu    codd. :     re-  Pelagl     tjttondnnt  Jprcirml 

cfe    etiam    intelle-;it    notas ,    iit  Talcm    fpetlem    vide  npud  Gio- 

Claud.  r.  iC).  et  Viteil.  3.  adlli-  novinm  ad  Melam  5,    i.  e  nio- 

pulante  Rijbnkenio.  num^mlo   antir[Uo.     Ern. 

Caj^.  50.     Potionatits]     Ou-  Cr^y.    51.       Aon     immcritn] 

{'.endorpius       corrJjiit     potione  Diuum    rnilii    lioc   et    fi igidum 

tentatus.   Non bene  :  nam  nbla-  videtur.     An   e  m.niginc   in  tex- 

tivus    fequitiir.    Ern.           Nem-  tum    vohit    nota    probautis   iu- 

pc    vox     baibnri    at\  i    iam    Ijis  dicium     Suetonil?       Immerito 

tcrtiporiints    videMr    frt-Quent*-  «^uidttm     iu     tali     cauila     non 

B  b  :i 


i89  SLETONU' 

doos  tanto  opere  contemneret,  ad  minima  to- 
iiitrua  et  falfiura  connivere,  caput  obvolvere, 
iid  vero  maiora  prorij)ere  le  e  ftrato ,  fub  le- 
"ctumque  condere  folebat.  Peregrinatione  qui- 
clem  Sicilierifi ,  Irrifis  multorum  locorum  mira- 
iculis,  repente  a  MeHana  noctu  profu£Tit,  Aetnaei 
Verticis  Tumo  ac  murmuro  pavefactus.  Adver- 
fus  Barbaros  quoque  minaciffimus,  quum  trans 
J\lTonum  inler  anguflias  dojifumque  agmen  iter 
leiledo  faceret,  dicente  quodam,  J\o7i  rnrdio- 
crctn  fore  conjlorncitiouem ^  ficunde  hoftis 
xipjyareiity  equam  iliico  confcendit;  ac  propere 
verliis  ad  pontes,  nt  eos  calonibus  et  impedi- 
Tuentis  fiipatos  reperit,  impatiens  morae,  per 
inani^s  ac  faper  caplta  hominnm  translatus  efr. 
MoN.  eliain,  audita  rebellione  Germaniae,  fuc;ani 
et  fablidia  fugae,  clalfes  apparabat:  uno  fola- 
tio  Jicqniefcens,  transmarinas  certe  fibi  fuper- 
JiUurns  provittcias,  fi  victores  Alpium  iuga ,  ut 
Ciaibri,  vel  eliam  Urbem,  nt  Senones  (pion- 
dani,  occuparent:  nnde,  credo ,  percuJToribus 
eius  poliea  conniiinn  nat.um,  apud  tumultuan- 
*es  militPS  emeulicudi ,  ipluin  (Ibi  manus  iiitu- 
lille,     nuntio  niaiae  pugnae  perterrituui. 


fhri    polcif.      Erx.  ^anidi-  p.  S29.     V.^-a.  Ex  cod.    quo- 

ma     h.lpiclo.       Coiif.    Ncr.    c.  «lim    (ram     Uction»-m     aiml.Tflt 

13.    )  r.  'fiuiu-lui!»,    qi-a.'   et    Riilinkoai» 

.Vi/   jv/o    tnniorn']     .,4t  Tero  Jil.inb.it.    non   imraeiito. 
<9c{   maioia  torr.  Iliinfiiis,  non  Proprrr   vrrfiis    n(l  pontrs^ 

•iiinlc.     C'.'ite    v«rba  lcvittr  cor-  Cinncgitii-riis  corrigit  reverfus. 

ril|iia    vitlentiir.  Bene.       Ki;.n. 

^■frOtrfci  1'criicis  fumo]    Non  Tmnsmnrtnns  ccrlr]    Crrtr 

Iiun»'  I.  F.  (Ironovium  pro   vcr-  aiMidi  riim  Onilfitdorpio,  quo«! 

"l/c/.T   If-I    \rlli'    cratcris ,    bnie  plim »   libri   liabent  et   re*     po 

•lotri  Don iiliusliin'.  Sic.  T.  i.  Auiut.     Hax. 


CALIGULA. 


3S9 


Veffitu  calceatuqne,  et  cetero  Iiabitu,  ne-  f>a 
que  patrio,  iicque  civili ,  ac  ne  virili  qui- 
deui,  ac  deniijue  liuniaiio,  leinper  ulus  cii. 
Saepe  depicttis  gemmatascpie  indutus  paenulas, 
manuleatus  ot  armillatus  in  publicum  proccfiit: 
aliquaudo  i'ericatus,.  et  cycladtUns :  uo  nioda 
in  cre{)idis  vel  co-thurnis ,  modo  in  fpecidat.Q-j 
ria  calij^a,  nounumrjuam  rocco.  muliebri;  ple^ 
rumrpie  vero  aurca  barba,  tulmeii  t('iie!,is,  au^' 
furciuam,  aut  caducouni,,  deorum  iufiguia,  al,"!. 
que  etiain  \  eneris  cuitu  conlpectu^  eli.  .'rri^ 
uinplialein  q.uidern  ornaluin  eiiaiu  aiite  ex.- 
pedilioneni  asiidue  geiiavit:  interdum  ct  .Ma^ 
gni  AlexancUi  tlioracem  repetuuia  e  condiLpriQ 
eius. 


Cap.  52.  ^c  dciilqitc  huma- 
7/0]  Pucte  ex  aiutoritate  corH- 
cum  omiiiiini  oniitritiir  neijar- 
lio  non ,  )jo(t  dcuKfuc.  Si-fl 
lanien  lociis  iioiKitim  faniis  tft, 
omninocjiie  I«'2;>,n<luin  ,  ncc  d.e- 
nique  huinnno.  TScc  et  ac  fa- 
ci!e  peiniiit;i.mi;r.  Oiium  iiii- 
teni  ac  facliini  fflet  e  K.ec ,  ue- 
cefTariura  piope  fait  acldeie 
Hon ,  ut  fciilws  coa[t;ue,t.  Ern. 
At^iis  aut  coniiciat,  «juotl  pro- 
priuni  lociiin  liaLet  iu  tali  coa- 
ihuctioiie. 

Sacpe  drplctfi.^l  Ouacro  ad- 
huc  exenipla  drpicld'-  ■vrjiis, 
pro  pir.tae.  Jllae  dcpictnc  mi- 
nio  ajjulac ,  a  tluimanno  alla- 
tae,  niltil  faciunt  Ikic.  quae 
fnnt  totae  j;ioiae  ei  iiidiictae 
mlmo,  nec  exempla  ab  Oiiilen- 
'.lor]>io    allata    rdlisraciunt ,     ia 


cpiilmj  -j-j^fiT  drpicta  eft,  -fe«i 
ctiin  verbo  coloi"is,  aut  a<lvei« 
l);o,.  ut  aurq,  jLoridr  etr.  ;  ego 
anmm  exempltim  ttefi-iifiabam, 
in  fjuo  fic  vejiis  depicia  di- 
caiLir  nifde,  ut  loga  piti-n.  Jia- 
(fue  aibllrarer  I.ef;fiict-tiin ,  /u- 
fta.f:  fjllaba  dc  oria  e  'inali 
fjilaba  jifaccecleiiils  voeis;;  iil,|| 
et  c.  Q^.  drnotfire  1  i\ci  pii^. 
noia,'c,.  ct  Ooinil. .  c.  21.  ^lc- 
^'r/icr<^pro  7'r(/ci:c.  EftN.  Do 
pictae  vcfiis  ritmpla  attiiii^ 
Oud''nd.  ex.  Valer.  Fl.  2,  2.,^. 
et  .filura  ex  Ap^mlcic»  limlle 
etiani  ex.Cic,  Or.>l.  c.  12.  Kcc 
.diverfns  uftis  efle  poti.rt  veibi 
iini>  adi^iioj^   politi. 

^/«t,  fuffijiani}  ^ttt  dedl 
pro  vnlfiaio  «c,  e  Mf.  jAftr.  ef 
aliis,  ut  et  Otidendorpiiis  ft- 
cit:    iiaiu  et  poft.  eit  aut.   fV-. . 


59» 


SUETONII 


53 


Ex  difciprmis  liberalibns  minimnm  eniclitio- 
ni,  eloqiieiuiac  plurinium  attendit,  riuaiitumvis 
facundus  et  proraptu.s:  ujique,  fi  pcroranduni 
in  aliquom  elYet.  Trato  et  verba  et  fententiae 
riippcrchant:  j)ronuiitiaiio  quoqne  et  vox,  ut 
iieque  eodem  loci  prtie  ardore  conlifteret,  et 
exaudiretur  a  procul  ftantibus.  Peroraturus, 
Jirictarum  fc  Inciibratiojiis  fuoe  tolimi ,  mi- 
nabatur:  lenius  qomptiusque  Ibribendi  genus 
adeo  contemnens,  ut  Senec.tm,  tum  maxime  pla- 
centem ,  conimijjionrs  meras  componere,  et, 
arcnmn  e[jt'  fme  cnlce  j  diceret.  Solebat  etiam 
profperis  oratorum  actionibus  refcribere,  et  ma- 
^norum  in  Senatu  reorum  accurationes  defen- 
Honesque   meditari;     ac,    prout  ItUus   ceflerat, 


Cip.  ^%.  ErNditioni']  AH- 
lii  liLteras  Graecas  et  Lulinns 
vocat,  IntelligUffUo  philolngiam, 
qunm  iliciuuis  intellij;entiai»i 
jjoet.irum  ,  biiloricoriuTi  etc.  ea- 
r(ue  ]U'itinontem  (ioclrinain. 
Mox  poit  ejTrt  punrtum  fcri- 
pfit  Ouffemlorpius.  Non  ma* 
Je.  EpN'.  I.  e.  optkno  ot  nc- 
celTario. 

Cointntffiones  mfirns']  De 
hnc  voce  muha  Calaubonus 
e;:rcf;ia  aii  h.  I.  l»abet,  ut  r.Iios 
inittam,  ab  .tliis  laui^atos.  l>i»'- 
viteri  roniwiliianrs  luut,  tjiiaC 
Graeci  aytfviS-uaTK  vocant,  Im- 
htifnc, ,  f]ua(j  ingoiiii  ofli>nl.in- 
fll  caiifT.1  tantimi  fcrifiuntur. 
ut  fit  iii  cntaminibuK  oraioriis 
et  |'')rii' i,i ;  iu  fpnibiii  IrboU- 
illca  inolliiirs,  Jiiitf  vi  ct  nrr- 
vis  ,    inri\.      I  oi  ij    Cafiiubono 


laudaiis  a<lHe  eip^^i-gium  locum 
I.uciani  dc  Hiftor.  fierib.  c. 
43.    Erx. 

^^rcnam  Jine  ca/cc]  Recte 
Caluuboiius  intpiligic  oratio- 
nein  in  minuta  niembra  con- 
cilain,  fiiic  \iiiciilis  r*t  ambiru. 
Facit  eniiii  lioc  Scnec»,  iit 
lemper  fere  pcr  incifa  }or{ua- 
tur,  et ,  tpiae  C.icero  un.i  pe- 
riofJo  complcrtcroliir ,  In  miif- 
tas  ininut.13  lontentiolas  ccuicl- 
tl.1t  i  HUfle  homines  imprritl, 
Lroviiatein  piMicioiinn  frofjuen- 
lia  aeflimantes,  brcviorem  mul- 
to  puiant  <.'ic(>»onc ;  i(uiim  fir 
faopc  miilto  fuqiiafior  ct  vcr- 
bolior    Cirrrone.    Ei\N. 

Projpcris  oraiorum  ariiont- 
f<ns  rrjriiftrre]  Or.ilionej  ft«- 
natori.i.i,  vrl  rorcnf«"s,  rjuae 
\)lobat^e  cflfcnl,  \innj»ic    biibu- 


CALIGULA.  &9.t 

vel  onerare  rententia  faa  quemque,  vel  fuble- 
vare;  equertii  (|uof[iie  ordine  ad  audiendiun 
invitato  per  edicta. 

Sed  et  alioruni  geneFum  artes  rtudiofini-  54 
me  et  diverliffiinas  eKcrcuit.  Threx  et  auri-r 
ga,  idem  cantorj  atque  fakator.  Catuebat  pu' 
gnatorilis  arniis,  aurii;abat  exliruclo  pbirirariani 
Circo.  Cauendi  ac  ialtandi  volupLate  ila  elle-* 
rebaUir ,  ut  no  publicis  quiciein  jpcct^tculis  ieni-r 
peraret,  quo  ininus  et  tra.p;oedo  pronuntianti 
concineret,  es  c^eUuni  liiilrionis  qu.di  laiidans 
vel  corri^ens  palani  eiinigeret.  iScc  alki  do 
cauila  videtur  eo  die,  quo  periit,  pervigilium 
indixille,  qunm  ut  initiuni  in  icenavn  protleun-* 
di  licentia  temporis  aulpicaretur.  Saltahat  au^ 
teni  nonuumquam  etiam  noctu;  et  quondam 
tres  confulares  iecunda  vii^ilia  in  Palatiuui  acci- 
tos ,  multaque  et  extrenia  metueutes,  hiper  pul- 
pitum  collocavit;  deinde,  repente  magno.  ti:< 
biarum  ei.  rcabellorum  crepitu,  cym  palla  tu- 
iiicaque  talari  profduit,  ac  defaltato  cantico. 
abiit»  Atque  hic  tam  docilis  ad  cetera,  nataro 
nelciit. 

Ouorum  verO'  ftudio  teneretur,  omnibus  5o 
ad  infaniam  favit.  jMnenerem  pantomimum 
etiam  inter  foec-tacula  osculabatur:  ac  ii  qiri 
frJtante  eo  vel  leviter  abitrcperet,  detrahi  iufr 
fu;m  manu  lua  iLageilriljat..  Kqiiifci  lloniano  tUr 
juultuanti  per  centurionem  denunliavit,  abiret 
line  mora  Oftiam,  perferretquc  ad  Ptoleinaeum 
re!:>"em  in  jMauritaniam  codiciilor,  fiios.  Quorum 
exemplum  erat:    is/j    ijucni  ijiuc  mifi^   ncfjue 


jllf^nt,  refeHerr.  m  l.iiulom  ora-  C.ip.  55.   Oiiornin  rrcmplnni] 

lorum    dej^rlmeret.     Enx,  I.  e.  qiii  his  vo.xLis  iciipti  f^rant. 


39^  SUETONIl 

honi  qtilflquam ,  nrque  maJi ,  feccris.  Thre- 
ces  qiio.sciam  Geiiiianis  corporis  curtodihus 
praepol-Liit.  JMirinillonum  arniaturas  r<;cidit. 
Columbo  victori ,  Icviter  tarneii  iaucio,  veiie- 
iium  iu  pla^am  addidit,  qiiod  ex  eo  Coluinbi- 
niiiii  appeUavir.  Sic  cerie  inter  aJia  veiiena 
fcriptum  ab  eo  repertum  elt.  Prafmae  factioui 
ita  addictus  et  deditus,  ut  coenaret  \\\  fiabulo 
asfidue,  et  maneret.  Agitatori  Eutyclio  comii- 
fatione  quadam  in  apoplioretis  vicies  restertium 
contLilit.  Incitato  equo,  cuins  cauila  pridie 
Circenfes,  ne  inquietaretur,  viciiiiae  iileutiinn 
per  miiites  indicere  folebat,  praeter  equile  mar- 
moreum ,  et  praeiepe  eburneum,  ]>raeterque 
purpurea  te^umonta ,  ac  moniiia  e  gemniis, 
donmm  etiam ,  et  famiiiam,  ct  fupellectilem 
dedit,  quo  lautiiis  nomiiie  eins  invitati  accir 
percntur;  conluiatum  quoque  traditur  deiti- 
nafie. 
56  Ita  bacchantem  atque  graflantem  non  defuit 

plerisque  animus  adoriri.  Scd  una  alteraque 
confpirationo  deiecta,  aliis  ]>er  inopiam  occa- 
fionis  cunctantibus ,  fjiio  conliliuni  communica- 
verunt,  peifecernntquo :'  non  f.ne  conrcienlia 
potentillimorum  libri  torum  pra(>fectorunupie 
praetorii;  rpiod  ipii  (pioqnc,  efli  iailo,  in  qua- 
dam  coniuialione,  ((iiaii  ()aiti(ipcs  nominati, 
fuipeclos   tamcn   i'e   et  inviios  fentiebant.     Nam 


Hanc    vcrM    luiiiis    ripriifir.itJo-  nniibus   ;«rri<-iot>ar  ,    illoR  depri- 

nem  p!iiiil>ii$  il|iiftr.-(vir  Menku-  nvrrhjt  oiitni   m<>i)o.    adpo,     it( 

nius  OliPT.   t,.  L.  in  h.  v.   Y.ws.  Piijni  eormn  ariTi.itiiras    ininiio- 

Brcuiit]      ^TirmilloriPs     rom-  T'-t ,      h.     r.    iniirii*   pretiof.is   el 

poii»  I>.imiir 'riiicfilms  r'.iili.iio-  tNiT.ini>"s     lifri  iiii>i'ref.    Ei\y. 

ril»u«.     C^)iiia   lij»   jniuir  inippn-  Jnciiato]     Komcn  proprium 

fe  f.ivrli.Tt .    rt  iiiiiiitati.s  bo.s  li«-  eqtii. 


CVLIGULA.  3<j3 

et  ftatim  feductis  mngnam  fecit  Invicliatn ,  de- 
ftricto  gladio  afiurmans,  fpotitc  fe  perituiiun  , 
Ji  et  i/iis  morie  f}i^?uis  vidcreinr:  nec  cefl.i- 
vit  ex  eo  criiuuinri  alterum  alteri,  atque  inter 
fe  omnes  commitiere.  Qunm  placuiiiet,  Pala- 
tinis  ludis  fpectaculo  egreihmi  nieridie  ag.rjredi, 
primas  lilji  partes  CalUu^  Chaerea ,  tribi.uius 
coliortis  praetoriae,  depopolcit:  qiiem  Caius 
feniorem  iam,  ut  moliem  et  eifeminatum  de- 
notare  omni  prouro  confuerat;  et  niodo,  liguum 
petenti,  Priavum  aut  ^  ekekem  dare;  modo,  ex 
aliijua  cauifa  apenti  gralias,  oscuLindnm  m.i- 
num  oflerre,  formatam  cojumotauu|ue  in  ob- 
fcoenum  modum^ 

Futurae  caedis  multa  prodigia  exftiterunt.  57 
OI}nnpiae  iimuincrum  lovis,  quod  disrolvi  trans- 
ferrique  riomani  placuerat,  tantum  cachinnum 
repente  edidit,  ut  maciiinis  labefactis  opiiices 
diliugerint.  Supervenitque  illico  quidam  Cai- 
fius  quoque  nomine  ,  iuliam  fe  fomnio  aiHrmnus, 
immolare  taurum  lovi.  Capiroiiuui  Capuae  Idi- 
bus  INIarliis  de  caelo  tactum  elt:  item  Romae 
eelia  Palatini  atrienlls.  iSec  dofuerunt,  qui 
coniectarent,    altero  oltento  perigulum  a  culio-' 


Cap.  56.      Palatinis    /uctis]  lientliim   hmi/larrnm    aflhibiia: 

Jnrtiiiiti    funt   a  Livia .    iic    au-  ea    He    jn.iiiiljiis     opificuni    fiu- 

ctor   Dio  lib.  5t>-  extr.    in    lio-  xprunr.      Ekx.  Rilii    folutae 

norptri   Augulti,  actirj^Ui^   in  Pa-  funt  ma-cliinae  .    puia   rifu  ojji- 

latio,     unde    Doist^n     accrpcre.  ficum.     locoCum  prorfiijium  ,  ni 

Eos  acciirate  defcripfit  JolVphHS  poiiiis    artn    paratum, 
Antt.  ludil.    irj,    1.,   nui    de   iis  DH; iii^erir/t]     \  er.i  Latinita» 

adeundus.     Ee.s.  tis    r.iiio    poliulat   clijfi/grre/fl , 

Cap.  5'"-      i^lnclii/iis    Inljrfa-  atque  iia   Kiseiidum.     Sic  mox , 

ciis]     MacLi/iac  iunl  veiAei  et  iiec  defupmnt ,    qiU   loiiiecia- 

liniilia   inftnimenta  .  ad  deiuo-  rent ;   ctfi  Icio,  in  iioc  non  lor- 


5Df  SUETONU 

clibiis  (lomino  portendi ;  nltero,  caedom  rurriis 
iiilii^iicm ,  qiialis  eoJeni  die  Tacta  qiioiidam  fa- 
iilet.  Goiiiiileiiti  qnoque  de  cenitiira  fua,  Sul- 
la  matliemallcus,  ccrl iljlniarn.  nccnni  nppropin- 
ipinvc  j  afrirmavi?.  Monuerunt  et  Fortunae  An- 
lialinae,  iii.  a  Cnjjlo  cavcvct.  Qua  cauOa  ille 
Cadium  Lonciuuui,  Afiae  tum  Proconrulem, 
occidendum  delefijaverat,  immemor,  Chaere- 
fim  CaOiuui  rioniinari.  iVidie,  nuam  periret, 
fomnia\it,  conlirtere  fe  in  caelo  iuxta  folium 
lovis ,  impullumque  ab  eo  dextri  pedis  pollicc, 
et  in  terras  ])raocipitatum.  Prodigicrum  loco 
LrJjiia  funt  eliam,  quae  forte  iUo  iplb  die  paui- 
lo  prius  acciderant.  Sacrilicans  refperfus  eft 
plioenicopjeri  languine.  Et  pantomimus  ivjne- 
Irer  tragoediam  fdllavit,  quam  oJim  Neoptole- 
mus  iragoedus  ludis,  quibus  rex  Macedonum 
Plii]ij)pu  >  occifus  eft  ,  ei^erat.  Et  quum  in  Lau- 
reolo  mimo,  iii  quo  c^vctor  prorir»iens  fe  ruina 
fanguiiiem   vomit,  plures  fecundarum  certatim 


taffe    frmpcr    accnriitoa    aetatis  de   ^lio    rarriricio,    qn.iin  lore- 

poftciloiis      fcri|)to.'es      viileri.  priDS ,  qiii    <li'f<*rte  tradit,  ifl  fd- 

\'i(lo    ad     -\ns;.     c.    27.      l£n.v.  crificium    f.iciiim   a  C.ilo  in  ho- 

Eti.nn   noitilam  noilr.im.  norem   .\ii;,'iilii  ,  qiiiim   P.il.itini 

loi luitnr  ^^iiLintinnf']    Dii.is  liidi  a;jfM<nlur.     .'^cd  iu  eo  nul- 

Forl>i!ia9    forores    Aoiii     riiltai  li    pbotiiicoptcri  ,   vcriim  iii  ia- 

cfTc ,    et  liaiio  veram  fcclionem  crilicio,   cjuf.d  Calo  (iertt.  Enw. 
eflc ,      j)I.^nifrimn     demonflravit  Quani     oliin     JSi^optoteinus'] 

riii!.   a    l^urr^.'    in     Moiiiniontis  Siicloiiiiiin    polius    audieiidum , 

Vfituris    Aiitii,      luucidlus     iuai  <|iiam     inrfpliiiin,     r|iii   rem   pr 

l]iirm.iiiiio.    Li\?r.  rlie  artam  tradit.  qiia  1'liilippus 

llitfpcyfus']     Non  piij»naro  ar-  int(>k'r<'Clu«    iil.      pliiribiis   dncot 

l)iii.T  SiiuoiiiuiM  cum  lofepVio,  Ufl<iiiis  .i.I.i.  .MM.MIXII.W  111. 

cjiii  ArprcMatem  rclperlr.m  dicii:  Kriw. 

nain   Siinioiun.^,   ut  «*  plioeniro-  /'roripicnst   fr  mi/i.i   /../„;«. 

ptcii  uiL-nttune    patot,  loquitiM-  uem  voiuil]  Acior  iiigicus  lait. 


CALIGTjT.A.  39^ 

exporimentum  nrtis  dcirent,  crnore  fcpna  abun- 
davit.  Parabatiir  et  iii  iioctem  fpectacniiim , 
cpio  argunie)ita  inferorum  ner  Acg}ptios  cl;  Ae- 
thiopas  explicarentur. 

Nono  Kalendas  Februai-ias,  liora  fpiafi 
feptirna,  cunctatus ,  an  ad  prandiani  fiirge- 
ret,  marcente  adhuc  ftamacho  pFJdiani  cibi 
onere,  tandem  fuadentihus  amicis  egrellas  eft, 
Qiuim  in  crypta,  per  quam  transeundum  erat, 
pueri  nobiies  ex  Alia  ad  etlendas  in  icena  ope-' 
ras  evocati  praepaFarentur,  ut  eos  infpice- 
ret  liortareturque ,  refiitit.  Ac,  nifi  pruiceps 
gregis  algere  ie  diceret,  redire  ac-  repraelen- 
tare  ipecta(iulum  voiiiit.  Duplex  dehiuc  fama 
eft :  alii  tradunt,  ailoquenli  pueros-  a  tergo 
Cliaeream  oervicem  gladio  caei-im  graviter  per- 
cuflilTe,  praemilla  voce:  //oc  <7/.'yv  DeluuG 
Cornelium  Saijinurn .  ake-rum  e  coniuratis  tri- 
buiuun,  ex  adv^n^fo  traiecdie  pectus.  Alii,  Sa- 
binunij    fLunmota  per  confcios  centuriones  tur^ 


arquc   inctp,    vcliit   lapfu  concl-  inpjnnratiir.    Er>x.         W(h^  f\eri^ 

tatiim    ianguincm.    vopjuit.     Gc-  c.    2r..     Hortarl    pC   Rulyiikefjirt 

terir.n  rcrutus  Iiim  iiurinannum.  alienum  vidcliatiir,  nec  clff(»iifli. 

Viif2;o  cll  vomuit ,    lU-;    in  f)ua  fortajlo   poleit  loco'  iXer.    c.  23. 

lectione  nuHus  feiifua  cfi.  Eu^f.  extr. 

Cap.   5S.     Sur!;erct  —  fgrcf-  Frincefis  ^rcf;is}     F.'i,  rfUnm 

y}/jt]     Iritelli^e,    e  t}ic:;lro.     Sic  Giapi  i  ;gcpadiij(VxaA^v  vocanrx 

Ouint.    6,  2,  35.     EwN'.  fjiii  prac-.>a:r.t  piicros  f  grcNoem  ) 

Hortfircturttufi']    Scil.titpar^  et  rfoc(;^t.    Viilo  jios  a<I  Xenoph, 

tes  /iias  boiie  ao^/^re.it,   qiio  pQr-  MfiD.  Socr.  3,  4-  Ern.       Grejo^ 

linpt    niox    allonn^^nti  pnnro.u  propiLe  a6ri'[>»'  (To  tiir't»a  omuium 

Ouitemlorp.    commemorat   coii!-  hil-ij  iorviim ,    ut    apud    i-^lauluri» 

iecturam  J^opfM,  acutiim    f.iiK-,  tl   'iercr/tiiim. 

fortirriurnvi',    et  prohat:    n.nn  Redirc  ar  rrprarfrntnrr]  S\z^ 

Jorritio    in    hoc   .cnerf;  et  aHli»  H-m    induccrtf  in  'i.onain  jmtMOi 


396  SUETONn 

ba,  jGeimini  more  milillae  petilTe,  et,  Caio  Jo-^ 
Tcm  danie,  Chaeream  exclaiiiaiie:  ^icr.ipp:  ira- 
luni ;  reipiciealique  maxiliam  ictu  clilcidiHe. 
lacentem,  contractisque  membiis  clamitantem, 
Te  vivere,  cereri  vuineribus  triginta  coiifece- 
runt.  Nam  figaum  erat  omnium,  Rcjicte.  Oui- 
dam  etiam  ])er  obCcoena  torrum  adegerunt. 
Ad  primum  tumultum,  locticarii  cum  Hlleri-. 
bus  in  auxiiium  accucurrerunt :  n»ox  Gennani 
corporis  cniiodes;  ac  nonnullos  ex  percnirori- 
bus,  quosdam  etiam  Senatores  imioxios,  inler- 
eijierunt. 
59  Vixit   annis   undetriginta :    imperavit   trien- 

iiio  et  decem  menlibus,  diel/usque  octo.  Ca- 
daver  eius  clam  in  liortos  Lamianos  a.^^fjoriatum, 
el  tnmuituario  ro^o  remiambuiium ,  levi  celpi- 
te  oinurum  eit:  poftea  per  forores  alj  exilio  re- 
verias  ejutuei,  et  creniatum,  repultmiujue.  Sa-^ 
lis  conOat,  prius  quam  id  iiert.t,  liruiorum  cu- 
itodes  umbris  i)K[uietatos :  in  ea  quoque  domo, 
in  qua  occubuerit,    nuilam  noctcm  line  aliquo 


jllos,   .iil  onpr.iin  ctltfiidairt,   vO'  fgo    tP    jlaflio.     Harc    pxplica- 

Iiiii.      Yws.  \\n,     iit    iiiilii     [acilior    cctciis 

.jSctipftiinii.m']     \ Mte  c\\\\\'  viilt.iUir,      tdmt;n      ailhut:    rcli- 

<;auir  lioi.  ilii  imii :    f^tl  iii  oiniii-  fjiiurn    «11,   nilcio    qiii<l ,    quod 

liiis .    f|iia$    vidi,     iiiicipreiniii>-  11011    fiiiis    jiiacet.     Iu«r|ue   11011 

nibus      cit     alir^uid      cnnioali;  iiiierctd.nii,    ijiin    luinus    lcga- 

quotl    fft  iniUiiu,    aut  fallas   iU  tur ,   j4ccipc  irntuui ,     quotl    ft 

},is  flle ,   aul  cnriiipttmi  Iticwin.  Groiiovin    .  r.    l>tirnianno  viilco 

/Si   rainis  locus  lif ,   inii-ili^am  :  pl.tcorn,     CHi(lcn(loi|)iusque    iti 

ctnrn.     Llinuit|tiH   verbuin  pro-  tixium    rtct-pit.     £n>.           Pal- 

prie    tli»  oininilnis   tlitmir.     Ac-  mari.i  ementlatio   Lipiii    «>ll    in 

ripi' riitiiin  oiiirii.   iii«iuil,   quoil  F.xc.  A.  .ul  Tac.  Auii.  1.  i^.  'rff- 

fpcilii  .   Inve  j)ro   ifilVid  tlaniio  :  fcr/im  ilio  tlctl«'r.il /orr/n  ;  Cliur- 

iit    Iiijiii«r    iulMiint*    ferit,     ita  rcai    cxciamat,     ylccipc    ira' 


CALIGULA.  597. 

terrore  iTansactam,  dohec  ipQi  domiis  inceii- 
dio  conlumpta  lit.  Periit  una  et  uxor  Caelbriia, 
£;ladio  a  centurione  conioila ;  et  fiiia  parieti 
illila. 

Conditionem  temporum  illorum  etiam  per  60 
liaec  exillimare  quivis  pollit.  Nam  neque  cae- 
de  vulgata  Itntim  creditum  eft:  fuitque  fufpicio, 
ab  iplb  Caio  famam  caedis  fimulatam  et  emif- 
iam;  ut  eo  pacto  lioniinum  crga  ie  mentes  de- 
prelienderet.  Neque  conimati  cuiquam  impe- 
rium  deiiinaverunt.  Et  Senatus  in  asferenda  li- 
bertate  adeo  confenfit,  ui;  Confules  primo  non 
in  curiam,  quia  lulia  vocabatnr,  ied  in  Capi- 
tolium  convocarent:  quidam  vero,  lententiae 
loco,  a])olendam  Caerarum  memoriam,  ac  di- 
ruenda  templa,  ceuluerunL  ObCervatum  autem 
notatumque  eft  in  primis,  Caefares  onnies,  qui- 
bus  Caii  praenomen  luerit,   ferro  periiie,    iara 


tum  lov^m.     Hoc    elt  alifjnld  Oiidonflorpiiis.      Knv.           Riir- 

Latine   (licfre,    ait   Gronovius ,  fns   rt'po(iii    liljb.   oinnium    l'ri- 

alterum    niliil.  ])nirnni  ,    ndiutam    corn.cia    tli- 

Cap.  60.        Conditionem    —  jtinctione. 

arjiimare    quii<is   pojjit']     Sic  Fnii]     Repofui    fiicrit ,      ex 

ex  e<lil.   vett.   et  tcr.  reititni  pro  Mf.  I.vfer.   et  aliis  ,   et  etlri.  JjO' 

exijtiinarv.     Knllo   modo  recte  non.   tt    Paiif. ,     (jiiod    contex- 

<liritnr  conclitionem  tfniporum  tns    et  ratio  tenijjornm  poliijJaf, 

exifiimnre.       Er>-.          Elr    pro  ([1111^1  rr  niox  fit  occijiis.     Hoc 

exijiiniarc  d e    cnnditionf.  nifi    clfet,     aillinc     anibigercm, 

\  ide  laudatos   a  Diak.    mX  Liv.  f|uia    et    ali(.)i     lic    repeii    apnd 

3-i '  2.  .Saeiouiiun.      Simile     qniil     ait 

Crnjuenint']    Sncroniii.?  Iianrl  Iiipra    c.    ^j''.     Lej:^ionrs,    auae 

<lnbie     icriplir,      conrocnrent :  pofi   excejTum  ylw^iijii  feditio- 

fju.idnm  i>ero  — —  cenfrrent :  nein   o/iiii   inoferanl ,     contru- 

pendet  eniin    ntrnmqtie    necef-  cidniidi:  qnod  —   olfrdijfent. 

iarii»    *.    conftnjlt.         Frobavit  Scd  iljl  nil  leij.uiiiir,  (jiiod  '.«n- 


595' 


C.\LIGULA. 


inde  ab   eo,    cmi  Cinnanis  temporibus  fit  oc- 
ciius. 


tra  fit.    Rf;ceplt  et    Oudendor-  ctaiorls,  patre»  npqiie  cle  Caio, 

piiis.     Ern.  Au£;nlti  ncpote,   alii    lain   mo- 

Fcrro  p^rijfc]     Hoc   non  \e-  nueie.     Er>:^. 
rum  effe  de  Caii  Caelarisj  Di- 


I 


^*Ni« 


7a  .  -^ 


,»**. 


-rT>*-. 


-^ '.  % 


^- ^ 


m  :i 


^ 


'       Y'»^^^
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Opera; textu ad Codd. MSS. recognito, cum Io. Aug. Ernestii animadversionibus"

See other formats
