Full text of "Opera"
EXE.
P
we
ὡ
214
mes : Ls
-
^ 4
MT 5
wu τὰ "uf * ^ iam
HUE ! c^
d
A ΞΘΘΙΉ
ΦΩ͂Σ JAY -
á "- )
CON
oy
Vil ts
Y
d LN , ^ 5
tere
vod Addi."
ἰόντ à ievaldsi
P. YERGILI MARONIS.
OPERA
RECENSVIT
OTTO RIBBECK.
— . VOL. III.
AENEIDOS LIBRI VII — XII.
LIPSIAE.
IN AEDIBVS B. G. TEVBNERI.
MDCCCLXII.
P. VERGILI MARONIS
AENEIDOS LIBRI VII—XII.
RECENSVIT
OTTO RIBBECK.
LIPSIAE.
IN AEDIBVS B. G. TEVBNERI.
MDCCCLXII.
--.- ι΄. α
LIPSTAE TYPIS P.G. TEVBNERI.
— -——-—C-—————————"——— -
235
n
S |
* »- Ae ote
* — vp. VERGILI MARONIS
wo Pw UOÍÁ
LIBER SEPTIMVS
* | - " ΕΣ
*
T Tt oque litoribus nostris, Aeneia nutrix,
. A weternam moriens famam, Caieta, dedisti ;
e
nunc servat honos sedem tuos ossaque nomen
ia in- mz , siqua est ea gloria, signat.
quiis. Aeneas rite solutis, Ὁ
: ᾿δοπιροβίίο tumuli, posquam alta quierunt
aequora, tendit iter velis- — relinquit.
TESTIMONIA.
"€ 4 "iu d. l. n.' Probi inst. 1 10, 2 Servius Aen. I 2
1 * Nenefa n.' Charisius 245 Diomedes 455 P. 39 Servius
ῇ NEfBoS VI. 1 ex anon; de nom. 52 p. 140 Endl. ^1 Probi
, a 6607 Priscianus 1033 P. de XH vers. Aen. VII 135 *tu αι.
^ »
a ΠῚ 319 VI 152
A
VARIA LECTIO. p !
AzwEmos VIL 1 QVQVE » aenea c 2 AETERNA M
MENS Py cagetab ἃ ferua' c tuof c, TVVS ceteri
74 MESPERIA:N P Efperia in c — SIGNANT MPy1 ^ 5—9. 10—30
—F 5Adbb peuf yt — EXEQVIIS AENEAS Pb exfequiif aeneaf γ
exquif aeneaf'e AENEAS EXEQUIIS M AENEAS EXSEQVIIS Αὶ
6 pofqua b1 POSTQVAM ceteri *quierunt: Zebrus quierant. legit"
Servius (sie Lips. Paris., hebrius Aegin. Aeron Helenus Parrhasius
epist. qu. 1V): ef. IV 523, contra VI 102. 226. ΧΙ 80)0 7 PORTVS P»:
cf. ME 10. 124. 289 et ΠῚ 219. 254. 382 IV 612 V 32. 57. 813 VI 366 VII 22
reliquit. em
RIDRECK, VERGIL. 111ν Ί
2 VERGILI AENEIS VII
adspirant aurae in noctem nec candida cursus
Luna negat, splendet tremulo sub lumine pontus.
proxima Circaeae raduntur litora terrae, : 10
dives inaccessos-ubi Solis filia lucos
adsiduo resonat cantu tectisque superbis 2
urit odoratam noeturna in lumina cedrum, -
arguto tenuis percurrens pectine telas.
hinc exaudiri gemitus iraeque leonum Y 15
vincla recusantum et sera sub nocte rudentum,
saetigerique sues atque in praesepibus ursi
saevire ac formae magnorum ululare. luporum,
quos hominum ex facie dea saeva potentibus herbis
induerat Circe in voltus ac terga ferarum. 20
TESTIMONIA. ,
S8 *adspirant ... noctem? Servius Aen. II 385 8.54. *nec... ne-
gat' schol. Hor. epod. X 9 9 *splendet... pontus. Macrobius Sat.
VI 4, 7 sehol Hor. carm. II 5, 19 10—14 Macrobius Sat. V 12, 7
11 sq. *inaccessos ... cantu' Arusianus p. 258 L. 11 Servius Aen.
IX 26. 641 ge. III 5 *inaecessos ... lucos! Servius Aen. III 386
13 Arusianus p. 240 14 *arguto percurrens p. t. schol. Veron, 74,
20 K., qui fortasse ad ge, I 294 spectat. 15—20 Macrobius Sat. V
8,1 15 sq. Eutyehius II 4 16 “οἱ... rudentum" Servius Aen.
III 561 VIII 248 20 Iulius Rufinianus 255 R.
-
VARIA LECTIO.
p M,
8 ADSIRANT (P z. rec.) F Afpirantb ^ AVREAE M curfü- c2
(curfuf ej) CVRSV E cursum schol. Hor. 9 SPLENDENT lE
limine c. 10 CIRCEAE 2PRyb | circaae c1 11 filia circe Macrobii
Salisb. 12 Affiduo 5 13 VHRIT P odoratam om. Arusianus
adoratam c NOCTURNO IN LVMINE 2M. CAEDRUM JMbc 14 cf. ge.
1294 Arguàto (o m. 2 add.) c — telam schol. Veron. 158 EXAVDIRE
l
Pyc: exaudirei ? 16 Vinca c SERA ΜΉ γὺψ feraf e1 SAEVA P:
cf. 84 Idem Servius legisse videri potest, cum interpreteturz. * quasi
eo tempore, quo naturali libertate uti consueverunt. — cf. ecl. VMI 88.
€ :
ge. ME 467 IV 132 4en. VIL 492. NOTE Z2. .CRUDENTUM F 17 Seti-
geriq: b Setigerite cl Setigeriqe ۈ Sa&ingeriq: yl im y 18
Literis sae in huius praecedentisque versus initio redeuntibus inductus
possit quispiam de corruptela cogitare et. mugire serbum commendare,
quod cum ruditu et ululatu bestiarum nescio an etiam aptius compona-
tur. NLVLARE (L alt. eras. vel in ras.) αὶ 90 CIRCAE ἥςε VO.LTVS
(erasa ul vid. L, alt. L m. rec. P VVLTVS FMAbc
-
«.»
᾿
VERGILI AENEIS VII
quae ne monstra pii paterentur talia Troes-
delati in portus neu. litora dira subirent,
Neptunus. ventis inplevit vela secundis
atque fugam dedit. et praeter vada fervida vexit.
Iamque rubescebat radiis mare et aethere ab alto
Aurora in variis fulgebat lutea bigis:
cum venti posuere omnisque repente resedit
flatus et in lento luctantur marmore tonsae.
alque hic*Aeneas ingentem ex aequore lucum
prospicit. hune inter fluvio Tiberinus amoeno
verticibus rapidis et multa flavos harena
in mare prorumpit. variae circumque supraque
TESTIMONIA.
.. 21 Seryius Aen, III 265 26 Nonius 549, 20 27 sq.
flatus' Nonius 368, 12 Servius Aen. III 130 *ommis ... flatus' schol.
Hor. carm. 3,30 27 'eum v. p.' schol. Lucani III 523 V 599
- . Rervius 356 30—34 *hunc ... volabant' Diomedes 481 P.
* «80232 d ra ig
30 "hang T. a. in mare prorumpit" (om. 31) Macrobius Sat. III I, 2
996
Hor. .
prorumpit! Donatus ad 'ler. Andr. IV 1, 39
25
30
*eum ...
30. 32
..amoeno" Servius Aen. II 681 IV 663 VIII 95. 107 TX 418.
io T. a.' Servius Aen. VII 430 Asper 112, 13 K.
.12, I3. . verticibus r. Servius Aen. XII 073
harena' sehol. Hor. carm. I 8, 8
VARIA LECTIO, |
Φ| (το. δ 22D. elati b. littora c 23 IMPLEVIT Zybc
24 uixit c 25 IAM? (Q sup. m. 2) Fe. 26 in variis] inuafeif c1
inrafeif c9 INNO FMPRybw: cf. NM 535 XE 913. *multi
h
inroseis; 7. e. non
leius
icundis' Servius. in eroceis Schraderus,
ad Lucan. W 135, ut Ausonius in periocha VIII Iliados
3l schol.
o PE
iungunt :
et Bent-
bi . gif e
27 tum schol, Lucani V 899 28 in m. ant. sup. 6 FLVCTANTVR
(F eras.) luetatur b remi m. 29 ADQVE α΄ hic sup. b
, x] & cl
huec /— itere iMfluuio ὁ. tyberinufe — 31 Vertibuf c
FLAVOS PI. FLAUUS FMP2Rybc HERENA FP 32 Meu varia
lectio in Moret. tert.: ef. IN 251. SVPPRAQ- P fuppra'. : . (a m.2,m.1
fort. fapprema) 7. superque. Witt. 7Toc solo loco apud Vergilium supra
correpta u legitur, quod imitatum Statium Theb, IX 114 item cireumque
supraque, sed semel tantum seripsisse monet Marklandus ad Statii silv.
I| 2, 122. Fortasse tamen in seripturis illis latet, quod verius sit: cir-
cum superaque: ef. ge. 1 364
1*
H AL
»- & τ
l VERGILI AENEIS VII "
- * « . . "Wi 1 e €
adsuetae ripis volucres et^fluminis alveo ὃ
aethera mulcebant omia lucoq 1e volabant. - des
flectere iter sociis. C. DE
imperat et laetus vio 1C *:
Nunc age, qui reges, irato; a tempora. D e £ τ
quis Latio antiquo fuerit status; adiona lassen E * 5 2d
cum primum. Ausoniis exercitus.:à ulit. oris, i - E WP
expediam et primae revocabo exordia pugnae."
tu valem, tu, diva, mone. dicam horrida bella, ^. — dox
dicam acies actosque animis. i fuere sent, ον Re ἢ -
Tyrrhenamque manum totamque sub ; arma oactam.
Hesperiam. maior rerum. mihi nascitur. on o, ES
2
TESTIMONIA. " 1$ * *
'34 ' aethera mulcebant cantu! schol. Lucani I
IV. 824 37 '*nune ... Erato! schol. Hor. serm. I15,
pugnae? Servius Aen. VII 481 Al *tu v. t. d. mon
l. 4 Servius Aen. II 422 .43 sq. 'totam ..
p. 261 L. 44 sq. *maior ... moveo" p
*quoniam, ut Mantuanus vates praedixi excels sus,
maiorque mihi rerum nascitur ordo" Ammianus
VARIA LECTIO.
33 ATSVETAE JM ADSVAETAE P ADSVETAE (E alf. semi iras.) - "A
Affuetae (f pr. corr. ez d, ut vid.) b. Affuetae ς *34 aequora (aee &
testatur Servius Aen. IV 524 aera V'akefeldus da Ovidius Fast. 1]
- Non offendit. Lachmannus Lucr. 300 ΠΡ - canto b
loco c... 35 socios Mentel. j pr. m. 1, aliquot ΓΙ ΠῚ ΚῊ Fa»
86 fucce.dit b. — 37 * inc est sequentis operis initium; ante dicta enim |
ec superioribus pendent! Servius. Hoc septimi libri iniium esse voluit.
Peerlkampus. Integrum folium incipit in. R. -érato — rerum R |
ERATO (E m. 2 corr. ez A erasa) F ΟἿΑ (E add.) P — tempora,
rerum Quis Peerlkampus : tempora rerum coniungit M et Servius ,
38 LATIOR. ΓΚ antico c fuerit — classem R STATVS P y
39 AVSONZs — oris αἰ excercit' c. ADPVLIT P 40 Revocabo — '
PVGN&
pugnae αὶ BELLA M 41 deesl in leztu, add. in mg. , ubi haec
nunc legi possunt: EMTUDIUAMONEDICAM // RIDA BELLA JM — dia b
MONe — bella αὶ MONEODICAM £ die bis Voss. alt. 42 Animis
— reges ἢ funerec 48 Tyrrenam c. MANVz! — coactam R |
COACTA FP — 44Efperiam c. MAIORRERum — ordo R |
—'——— βοΣ
VERGILI AENEIS VII 5
-.
maius opus moveo. |
rex arva Latinus et urbes 45
iam senior longa placidas in pace regebat.
hunc Fauno et nympha genitum Laurente Marica
accipimus, Fauno Picus pater isque parentem
te, Saturne, refert, tu sanguinis ultimus auctor.
filius huic fato divom prolesque virilis 50
nulla fuit primaque oriens erepta iuventa est.
sola domum et tantas servabat filia sedes,
iam matura viro, iam plenis nubilis annis.
multi illam magno e Latio totaque petebant
Ausonia. petit ante alios pulcherrimus omnis - 95
Turnus, avis atavisque potens, quem regia coniunx
adiungi generum miro properabat amore;
TESTIMONIA. '
46 'longa ... regebat! Servius Aen. IV 229 VII 601 48 sq.
*Fauno...auctor' Servius Aen. XII 822 49 *tu , ., auctor' Nonius,
417, 25 Servius ge. 1 27 Philargyrus ge. IV 319 90 sq. Claudius
Sacerdos I 180 — *'filius ... nulla Nonius 303, 33. 455, 20 51 *prima
. est? Servius Aen, X 333 52 Nonius 387, 24 Servius Aen. VI 402
*et ... sedes" Servius Aen. II 711 V 30 ge. IV 459 53 Arusianus
p. 246 L. 56 sq. *quem ... amore! Servius Aen. XII 31
VARIA LECTIO.
45 MALVS M1. MOveo — urbes R MONEO REX (NE m. 2,
N corr. ex V, X corr. ex T ut vid.) F ARVA (V corr. fort. ex €
vel B) F 46 SENIOR T regebat ᾿ὸ pla.cidaf y placidof.c1 populos
Servius Aen. IN 229. IM (corr. m. rec.) F r 47 HVNC (H m. rec, corr.
ex N) F FAVNo — marica R nympa 5 MARICA (I m. ant.
V
add.) P morica cl ^ 48 Fauno — parentem R PICUS (Ὁ corr. ec
ut vid., suprascr, V vel Y) F 49 SATURNE (S ex corr., pr. m. non liq.,
Ssup.) F kefert — auctor ἢ 50 FAto — virilis αὶ DIVOM (0
corr. in V) P DIUUM PMybc 51 PRimaque — est ἢ quae δ]
52 et — sedes ἢ TANTAS M. 531Á R VIRO/am — annis R
iam plenis] INPLENIS P 54 FILLAM (Lait. corr. ec Y) M — e magno
tacitus Lachmannus ad Lucr. IV. 151 Magno — petebant R
PETEBANT P 55 ausonia — pulcHERRIMVS 7. ante omnes p. unus
Moret, sec, — 56 turnus — potensQVEM A coniux be. CONIVX Καὶ
57 adiungi — proPERABAT αὶ
6 VERGILI AENEIS VII
set variis portenta deum terroribus opstant.
laurus erat tecti medio in penetralibus altis,
sacra comam multosque. metu servata per annos, 60
quam pater inventam, primas cum conderel arces,
ipse ferebatur Phoebo sacrasse Latinus
Laurentisque ab ea nomen posuisse colonis.
huius apes summum densae (mirabile dictu),
stridore ingenti liquidum trans aethera vectae, 65
obsedere apicem, et pedibus per mutua nexis
examen subitum ramo frondente pependit.
continuo vates *externum cernimus" inquit
*adventare virum et partis petere agmen easdem
partibus ex isdem et summa dominarier. arce.' 70
praeterea, castis adolet dum altaria taedis
et iuxta genitorem adstat Lavinia virgo,
TESTIMONIA.
99 *laurus erat t. m. Servius Aen. XI 547 "tecti m.' Arusianus
p. 247 L. 60 Nonius 349, " *laeta comam? schol. Hor. carm.
] 21, 12 *multos ... annos' Servius Aen. II 715 61 sq. Servius
Aen. VII 136 63 Arusianus p. 248 L. 66 'et ... nexis' Arusianus
p. 256 L. 71 'adolet ... taedis? Nonius 58, 28. 247, 33. 440, 7
VARIA LECTIO. -
58 SED FPybc sed αὶ variis — ieRRORIBVS R — potenta b
OBSTANT FMRyb abstant 6 59 laurus — pENETRALIBVS A.
. penetra.libuf b penetrabilibuf c1. 60 sacra — meTV αἰ sacra] laeta
schol. Hor. coma y, Nonius SERUAT^ M 61 quam — priMAS R
ri :
62 ipse — sacra$SE αὐ faeare (f m. 2 sup.) c 63 laurentis —
posuisse R.Lauren.tif 5. laurentef z, Arusianus 64 huius — mi-
SUM
rabiLE Ε Πὰς ZALAMUM 127. Reciperem thalamum, valde com-
mendatum ge. IN 189 et Aen. VIL 97. nisi eodem et fortasse maiore
etiam iure pro docta glossa haberi posset. — dictum y1 65 stridore
— aETHERA A2 VECTAI (I vel E add.) P — 66 obsedere — mutuA καὶ
67 examen — frondente R 68 continuo — cernimYS R Cotinuo b
69 adventare — aGMINE A Atuentare 51. PARTIS (I corr. in E)
M partef b. 70 partibus — domiNARIER ££ — SISDEM (H m. rec. add.)
f
P idem y hifdem c 71 praeterea — altaRIA P — adolet cum Nonii
p. 247 et 440 c, 58 Leid. adoletque (adolet quom?) p. 58 Wolf.
72 el — laviNIA αὶ Ut εχ .iuxta y
Qt
VERGILI AENEIS VII 7
visa (nefas) longis comprendere crinibus ignem,
*atque omnem ornatum flamma crepitante cremari,
regalisque accensa comas, accensa coronam | 75-
insignem gemmis, tum fumida lumine fulvo
involvi ac totis Volcanum spargere tectis.
id vero horrendum ac visu mirabile ferri:
namque fore inlustrem fama fatisque. canebant
ipsam, sed populo magnum portendere bellum. J 80
at rex sollicitus monstris oracula Fauni,
fatidici genitoris, adit lucosque sub alta
consulit Albunea, nemorum. quae maxima sacro
fonte sonat saevamque exhalat opaca μεμα
TESTIMONIA. ,
74 schol. Veron. 97, 7 Κα, 76 *tum ... fulvo? Servius Aen. II 683
82—84 'lucos ... fonte manat' schol. Hor. carm. I7, 12 82 sq.
*lueos ... Albunea' schol. Hor. carm. I 7, 1 schol. Veron. 97, 4
84 'saevamque ... mephitim' Priscianus 757 P. Arusianus p. 233 L.
schol. Persii III 99 *exhalat o. m.! Eutychius II 8
VARIA LECTIO.
73 LONgis — ignem BR eam Pybc 74 ornatum —
cremari αὶ FLAMwA (Mm. rec. add.) P ELAMMA (ἡ. e. E corr. in F) M
75 Regalef ὃ ACCENS4COMAS 2. ACENSACOMAS P acenfacomaf y
acenfacoronam y 16 famida y T7 involvi, atque omnem flamma
crepitante cremari Ornatum, ac totis Volcanum spargere tectis Auc trans-
positis v. 74 elementis Peerlkampus. Mihi quoque v. 74 sic positus
suspicionem movet: ut duplicem poetae manum agnoscere mihi videar,
qui cum primum v. 74. conclusisset. descriptionem, eandem postea
v. 715—711 amplificare , v. 74 autem deleri voluerit. tutif }} VVL-
CANVM Pybc 18 ld (I m. 2 in ras.) b. Hoc em ^ orrendum c fere 6]
79 CANEBANT (CAN in ras.) R 80 "ED M fed m. ant. in mg.
s
add.c pondendere c1 — 81 AD Pyhi folicituf y — MONETRIS 2
montrit ^ — 82 FATIDIC--I M ^ a.ditc ^ 83 faerü uf vid. δὶ
84 SONAT (T in ras.) R manat schol. Hor. | SAEVAM (SAE in ras.) R
seram Arusiani cod.: ef. 16 SAEUUM Mb. ἤπια spectat Servius *me-
phitis proprie est terrae putor ... alii Mephitin deum volunt Leucotheae
cot ενν alii Mephitin Junonem eB alotgnt. EXALAT Ἢ
exalat y opece yl opace y2 MEPITHIM M MEIFI ITIM (I pr. corr.
in E) P. mefitim 7be MEFITEM Z7 mefitin. Witt. mephitim. testatur
Priscianus. |
Ez : t Ee vou ἃς
8 VERGILI AENEIS VII é 7^ dme
hinc Italae gentes omnisque Oenotria tellus v ubt 5
in dubiis responsa- petunt; huc dona sacerdos e
cum tulit et caesarum ovium sub nocte silenti
pellibus incubuit stratis somnosque petivit,
multa modis simulacra videt volitantia miris
el varias audit voces fruiturque deorum ε΄ 90
conloquio atque imis Acheronta adfatur Avernis.
hic et tum pater ipse petens responsa Latinus
centum lanigeras mactabat rite bidentis
atque harum effultus tergo stratisque iacebat
velleribus: subita ex alto vox reddita luco: est 95
'ne pete conubiis natam sociare Latinis,
o mea progenies, thalamis neu crede paratis:
externi venient generi, qui sanguine nostrum
nomen in astra ferant. quorumque ἃ stirpe nepotes
TESTIMONIA.
89 οἵ, schol. Hor. carm. III 18, 1 90 sq. *fruiturque d. c." Pris-
cianus 1193 P. 93 Gellius XVI 6, 3 cf. Macrobius Sat. VI 9, 1
94 Servius ecl, VI 53 96. anon. de verbo 20 p. 156 Endl. Cledonius
1924 P. schol. Veron. 97, 5 K. 'ne p. e. Probi inst. I 9, 7 Diomedes
422 *ne ... natam" Probi inst. I l, 1 97 *thalamis ... paratis"
anon. de verbo 20 p. 156 Endl. 98 sq. *externi veniunt quorumque
a S. n.' (om. mediis) Probi inst. I 6, 3 98 'externi v. g.' Servius
Aen. VII 234 XI 325
VARIA LEQCTIO.
85 ITALAE (A m. 2 add.) P itale y ITALIAE ἢ. "enotria b
86 refponfa p&unt (sa p& in ras.) c 87 Contulit ὁ Contulit c
! V
89 cf. ge. L 471 "uirif y 90 ADIT P fru.itur b 91 conloquio —
acheronta ἢ Coloquio bc affatur (f pr. in ras.) b. effat* c1
92 hic — respoNSA ἢ tunc c 93 MACTABat R mactabit γῷ (maeta-
5
bat y1) mactarat "Ὁ RISTE P RITE αὶ 94 ADQVE R. EFFVLTV P
95 fubit^ y SVBITO 4. luco b] (luco € 52) 96 sociasse Latini
Cledonius Putschii 98 VENIENT JPRyb uenient (corr. m. rec.) c
ueniunt. /Mentel., 4, Probi inst. .* venient; melius veniunt? Servius
99 ferent Leid.. QVORV.ORVM P Α Abe, Probi inst.: cf. ge. UT
II 312 Aen. 1 626 ΠῚ 94 VIII 130 IX 603. ab. γ AB MP, Probi inst.
ftvrpe c
haec responsa patris Fauni monitusque silenti
nocte datos non ipse suo premit ore Latinus,
sel circum late volitans iam Fama per urbes
Ausonias tulerat, cum Laomedontia pubes — — 105
gramineo ripae religavit ab aggere classem.
Aeneas primique duces et pulcher Iulus :
corpora sub ramis deponunt arboris altae |
instituuntque dapes et adorea liba per herbam
subiciunt epulis (sic luppiter ipse monebat) 110
el Cereale solum pomis agrestibus augent.
consumptis hic forte aliis ut vertere morsus
exiguam in Cererem penuria adegit edendi
et violare manu malisque audacibus orbem
- fatalis crusti patulis nec parcere quadris: 115
TESTIMONIA, . ;
100 sq. *qua... oceanum" schol. Hor. carm, IV 15, 15 105 *Lao-
medontia p.' Servius Aen. III 248 106 Servius Aen. VIII 175
100 sq. “οἱ... epulis! Nonius 52, 25 *adorea ... epulis" Priscianus
700 110 *sic ... monebat' Servius Aen, I 617 Priscianus 935. 1064
de XII vers. Aen. 172 114 sq. “ο΄... erusti?^ schol. Hor. serm. I 1, 25
*orbem f. c Servius ge. III 360
VARIA LECTIO.
101-ASPECIT Py1 ASPICIT MRy2bc respicit schol. Hor.
U
VIDEBENT (corr. m. alt.) P 102 EAUNI (cf. 74) M motuf b
V
108 SO M latinuf ore ^. latinif c1 104 SED δῆγνε et malit
Peerlkampus 106 '""ligauit b. 108 rami! b. 109 que suprascr. y
4: m. rec. add. c — adorea] OREA αἰ herbam R "erbam b herbaf cz
110 rupi c IPSE PRybe, recte defendit Dietschius theol. Verg.
25, 192. IPSE M. ille z, testantur Priscianus et ad 1 617 Servius, qui
etiam hoc loco ille ad ΠῚ 255 retulit (exhibet hic in lemmate ille Regin.,
ipse Paris, Lips,): cf. 558 ll 779 — ponebat c... 112 CONSUMTIS M
uetere ἡ MORSVS (S pr. m. 2 ut vid. in ras.) P MORSVs Τὸ morsum
* plerique veteres! Pieriani 113 EXIGVA ἢ CAEREREM JM
PAENVRIA PRb 114 orem) — 115 CRVSTRI P
10 VERGILI AENEIS. VII
d 4
*heus! etiam mensas consumimus:' inquit. Iulus,
nec plura adludens. | ea vox audita laborum | s
prima tulit finem, primamque loquentis ab ore
eripuit pater ac stupefactus numine pressit.
continuo 'salve fatis mihi debita tellus 120
vosque' ait, *o fidi Troiae salvete penates:
hic domus, haec patria est. genitor mihi talia namque
(nunc repeto) Anchises fatorum arcana reliquit :
cum te, nate, fames ignota ad litora vectum
accisis coget dapibus consumere mensas, 125
tum sperare domos defessus ibique memento
prima locare manu molirique aggere tecta.
haec erat illa fames; haec nos suprema manebat,
exiliis positura modum.
TESTIMONIA. :
116 Sergius 1852 P. Pompeius 349 L. Servius Aen. I 321. 735. —
*heus e. m.! Probi inst. I 9, 7 117 sq. *laborum ... finem' Nonius
407, 8 120 'salve ... tellus! Servius Aen. VIII 291 122-046: 7
est! Servius Aen, I 380 122 sq. *genitor . .. reliquit? Servius Aen.
V 47 123 Servius Aen. I 188 128 sq. Servius Aen. III 395
128 Arusianus p. 246 L. *haee ... fames Probi inst. I 4, 14, 24
VARIA LECTIO. à;
116 confumpfimuf μέ vid. c1 confumi..muf c2 .-ULUS. M
iulus αὶ 117 alludenf (1 pr. in ras.) b LABORVm α΄. 118 primam].
. PRIMA A primum JMenag. pr. | LOQVENZis ab ore ἢ 119 ac] ET Z
NVMINe pressit α NVMINE (V corr. in O) 120 tellus R.
q; / : :
121 VOSQ-ACT R Vofagitec 00 M,o suprascr. y — Penates R
192 hic patria eft c — GENI£or — namque ἢ 192 sq. TALIANAMQ-//
NUNC REPETO- JM, unde talia namque, nunc repeto, JJagnerus. talia
(namque nunc repeto) Fabricius 1928 Nue e ANCISES P — Arcana
reliquit R archana bc reliquid b — *nusquam legimus, quod An-
chises praedixerat fame in Italia laboraturos Troianos! Servius
] ra A. ἢ j
124 aDLitora vectum ἢ hitto 5 uictum 01. 125 Aceelfif 7/1. Oceifif
(A atramento p. m. 9) b. AMBESIS A: cf. WII 257 COnsumere men-
sas ἢ 126 domuf 1] Defessus — R . defeffuf (f pr. in ras.) b
127 prima locare R 1328 haeCERAT ἢ SVPPREMA Py fupraema b
MANEBAN A: ef. VI 84. 129 exiliis Goth., quod commendaverat
Burmannus conl. W 780. EXITIIS MPybc exitilS Καὶ MbODVM P.
ΥΕΒΟΙΠΙ AENEIS VII 11
quare agite et. primo laeti cum lumine solis 130
quae loca, quive habeant homines, ubi moenia gentis,
vestigemus et a portu diversa petamus.
nunc pateras libate lovi precibusque vocate
Anchisen genitorem, et vina reponite mensis.
sic deinde effatus frondenti tempora ramo 135
implicat et geniumque loci primamque deorum
Tellurem nymphasque et adhuc ignota precatur
flumina, tum Noctem Noctisque orientia signa
Idaeumque Iovem Phrygiamque ex ordine matrem
invocat et duplicis caeloque ereboque parentis. 140
hic pater omnipotens ter caelo clarus ab alto
intonuit radiisque ardentem lucis et auro
ipse manu quatiens ostendit ab aethere nubem.
diditur hic subito Troiana per agmina rumor
TESTIMONIA.
131 *quae... homines' Nonius 318, 3 Cledonius 1923 P. 138 * nunc
p. 1. L' Isidorus orig. VI 19, 32. Donati ars III 6, 2 Pompeius 468 L.
Beda de trop. 380.C, — *pateras L I. Philargyrus ge. IV 54 134 “οἱ
... mensis' Arusianus p. 259 L. Servius Aen. 1700 136 sq. *genium
... Tellurem' Servius Aen, IX 53 139 *Iovem ... matrem" Macrobius
Sat. III 1, 2 139 sq. 'Phrygiam ... invocat! Servius Aen. V 773
142 Probi inst. I 4, 17 144 Donatus ad Ter. Phorm. V 7, 30 Ser-
vius Aen. VIII 132
VARIA LECTIO.
modom c 130 quaRE R 131 qgQAE quive] quae Nonii exempl.
l
132 veSTIGEMVS αὶ 133 nuNC R— LABATE P libata cl
praecibuf y 134 anchiSEN R. Anchifem b 135 sic deinDE R
timpora c1 lauro, in mg. m. 2 t ramo c: cf. V 539 lauro Menag. all., x
136 implicat et gENIVM (ENIV in ras.) ἢ 137 tellurem nyMPHAS αὶ
ATHVC Py 138 flumina tum R NOCTI A, quod pro dativo
accipiendum sit, noctu. Vossius — 139 idaeumque ioveM ἢ — Ideü c
fhrigiam b — 140 invocat et dupliclS ἢ DVPL1ICIS (I pr. m. 2 add.) P
EREBOO- (Q- in ras.) R hereboq; c — PARENTIS Pybci1. PARENTES
MRce2 141 Aic — omnlPOTENS A — oHpíc 142 intonuit radiis-
qVE aRDENTEM καὶ 143 ipse — ostENDIT A MANVM ἡ AB
h
AETHERE (corr. m. ant.) R ab ae&ere y hab&here c 144 diditur. —
troianA R DIDITUR- M. Deditur ybe, Servii Aen. VMI 185 Regin.
E
12 VERGILI AENEIS VII
advenisse diem, quo debita moenia condant. ἢ 145
certatim instaurant epulas atque omine maguo
crateras laeti statuunt et vina coronant.
Postera cum prima lustrabat lampade terras
orta dies, urbem et finis et litora gentis
diversi explorant: haec fontis stagna Numici, 150
hunc Thybrim fluvium, hic fortis habitare Latinos.
tum satus Anchisa delectos ordine ab. omni
centum oratores augusta ad moenia regis
ire iubet, ramis velatos Palladis omnis, |
" donaque ferre viro pacemque exposcere Teucris. 155
haut mora, festinant iussi rapidisque feruntur
passibus. ipse humili designat moenia fossa
moliturque locum primasque in litore sedes
castrorum in morem pinnis atque aggere cingit.
iamque iter emensi turris ac tecta Latinorum 160
TESTIMONIA.
147 Beda de trop. 380 C. *et vina c. Claudius Sacerdos I 175
148 Probi inst. 1 4, 238 151 'hic f. ἢ. L.' Arusianus p. 233 Τὶ.
153 sq. *centum ... iubet? Servius Aen. X 80 157 *ipse ... fossa"
Servius Aen, IX 7 159 Servius Aen. I 5 160 sq. *iamque .
cernebant? Maximus Vict. de rat. metr. VIII 160 schol. Hor. serm.
I 8, 43
*
VARIA LECTIO.
(dedi..tur Zips. didic Paris.) creditur m rO..moOr (o post. corr. ex
u), af murmur y: cf. Xl 289 145 debita: cf. 120 — condent c1
146 EPULATS M homine y 147 cf.1724 148 om., in mg. m.
rec. add. c — PRIMO A, Probi inst. LAMPADA P 149 FINES Mc
li.tora ὃ gentef c1 1580 "plorat b 151 tibrim b. tybrin c
hac cl —fortefc latinif € 152 In mg. SM 153 angufta c
154 PALLIDIS M OMNIS (I corr. in E) P Post omnif rasura fere
13 literarum in y 155 ferro C 156 HAUD 24 Pyb2c IVSSI P
': IUSSI M ΙΔ € . 158 "ESSÉ M 160 enenfi C TVRRES
I
PRylc2 — ET M et yb. LATINO REM (eorr. minio) M latinorum
(orum in ras., m. 1 fort. latinum) b Latinorum testantur schol. Hor.
et Servius
p ————M—mRETEEPP
VERGILI AENEIS VII 13
ardua cernebant iuvenes muroque subibant.
ante urbem pueri et primaevo flore iuventus .
exercentur equis domitantque in pulvere currus
aut acris tendunt arcus aut lenta lacertis
spicula contorquent cursuque ictuque lacessunt: — — 165
cum praevectus equo longaevi regis ad auris
nuntius ingentis ignota in veste reportat
advenisse viros. ille intra tecta vocari
imperat et solio medius consedit avito.
tectum augustum ingens, centum sublime columnis, 170
urbe fuit summa, Laurentis regia Pici, |
horrendum silvis et religione parentum.
hic sceptra accipere et primos attollere fasces
regibus omen erat, hoc illis euria templum,
hae sacris sedes epulis, hic ariete caeso 4 75
perpetuis soliti. patres considere mensis.
TESTIMONIA,
161 *muroque s.' Arusianus p. 259 L. schol. Lucani VI 530 Servius
Aen. III 292 IV 598 VI 222 X 797 162—165 *ante ... contorquent'
Augustinus de mls 2013 P. - 162 sq. *ante . . - equis" Servius Aen.
IX. 606 102 “ . iuventus! Isidorus orig. IX 3, 87 165 *eursu-
que i. 1." Aruéjpüns p. 244 L. 170 Diomedes 498 Asper 114, 17 K.
"tectum a.' Servius Aen. XI 235 171 Diomedes 498. — *Lauren-
tis r, P.' Servius Aen. "VII 678 172 Servius Aen. VI 10 173. sq.
Servius Aen. XI 235 174 *hoc ... templum" Servius Aen. IX 4
176 Seryius Aen; I 79. 214. 637. 708
VARIA LECTIO.
161 MVROS AR muro testantur ate μα schol. Lucani, Servius :
cf. IX 371 subibant , e^ ppinquant y: ^ VIII 101 XI 597. 621
163 EXERCETVR ^. exerc&ur y dnt c 164 TENDUNTER M
165 ictum δ] 166 PWES Rb 167 Nuncciuf c1. — in om. ἢ
V
REPORTAST M 168 ADDENISSE P. 369 MEDIOS ÀJ. CONSIDIT καὶ
M
170 COLUNIS M 171 summa] media χ, Diomedes ^ paci yl
172 religione b religione c 178 Hic y Minc bemg, Servii Regin. Lips.
^
(hie Par.) SEPTRA P leeptra ec — ACCIPERE-FET P. 175 HAEC ἢ,
quod hie onerare magis quam ornate concinnitatem versus videbatur.
faerif (if m. 2) y. faeri. e2 faerae (ae in ras.) b. facrae χ AEPVLIS A
5
176 PERPETUI MM Perpetuuf γ1 perpetuis Zestatur Servius — PATRIS A
14 VERGILI AENEIS VII
quin etiam. veterum effigies ex ordine avorum
antiqua e cedro, Italusque paterque. Sabinus
vitisator, curvam servans sub imagine falcem,
Saturnusque senex lanique bifrontis imago — 180
vestibulo astabant, aliique ab origine reges
Martiaque ob patriam pugnando. volnera. passi.
multaque praeterea sacris in postibus arma,
captivi pendent currus curvaeque secures ioi.
et cristae capitum et portarum ingentia claustra - 185
spiculaque clipeique ereptaque. rostra carinis.
ipse Quirinali lituo parvaque sedebat. d
succinctus trabea laevaque ancile gerehat |
Picus, ecum domitor ; quem capta du]mbiha. coniunx
B
TESTIMONIA. i , |
178 Maximus Vict. de rat. metr. VI Probi inst. I 1 2 4.179 sq.
*vitisator ... senex! Servius Aen. III 165 ' *euryam . . senex" Aru-
sianus p. 261 L. 179 Macrobius Sat. VI 5, 11 ' curvam T. fus
cem" Nonius 329, 11. 388, 3. 184 sq. Servius "Aen. IH 904. 184 schol.
Persii VI 45 Servius Aen, XI 254 'eaptivi p. e. Servius Aen. VII |
601 X 520 187. sq. Gellius. V 8 *ipse.... trabea' Macrobius Sat.
VI 8,1 *parva ... trabea' Servius Aen. IX 4- ^ 188.'laeva ...
gerebat" Macrobius Sat. I 4, 13. Nonius 310, 26. 554, 8 haa 227 L.
Isidorus orig. XVIII 12, 3 Augustinus de gramm. 1080 P.
*
ka LECTIO. / "
177 effigif b1 178 E.M e m. 2 sup. c, om. 4 ex Servii exempl.
A v
CEDRO (A miniop.)M caedro c, Probi inst. — fabinafe — 179—194. 195
—200.F 179 viusator que senex, curvam sub imagine f. Saturnus servans
Peerlkampus, cui imagine corruptum videtur, sed testantur Nonius 329
NUS
δι Servius quamvis. laborantes mierpretanim 180 SATUR— (m. 3
sup) F "18 ADSTABANT FMAybe ^ Abl(sup.m.3) F^ 88 ὁ
VI 660 Aliunde inrepsisse videtur Heynio. Certe non absolvit poeta
hunc locum. — QVE F2PRy, defensum α Wagnero lect. Verg. in Phi-
lologi suppl. 1 386 QUI F1Mc 4: b pugnandi c1 VVLNERA FPR
A x
γιρις UOLNERI 74 panfi, μέ vid., γ1 poffi c1 186 clypei y cli.pei ὃ
187 —191 anle v. 183 retrahendos videri posse monuit Heynius
187 in mg. A F 188 infra, sed eisdem literis adiectus adposita in
" H
mg.B F . Suecintuf b —rabe Ὁ ANCILE (m. 2 sup.) F anci.lae y
GEREBAT P 189 EQVvM (V m. 2 add.) P. EQVVM FRybe
*
T MK -—
^- "e e"
4 ^
*
X ois Y: AENEIS VII
3 ν ἢ
fecit avem |
tali fitus templo . livom. patriaque atünus. ἂν
sede sedens Tec ros od sese d in tecta. Ei
atque haec Ingressis. placido gis ededit ore:
* Dicite, Dan PE eque enim nesci
et genus, auditique a rtitis aequor e cu
quid. pete? quae ^ cdüsd Tales. cut cu
PES TOO
sive errore - via e seu. | tempestatibus acti"
(qualia multa. b E nautae patiuntur in iio)
fluminis intr s ripas portuque. Sedetis, ὦ
ἠδ᾽ fugite hospitium. neve dgnorate- Latinos |
15
190
On ^ 195
Saturni gentem, haut vinclo nec legibus aequam,
sponte " veterisque. dei. se iore tenentem.
Es s e m memini ( (fama 94 yog mi) Gu
a". d
TESTIMONIA: 2s -
190 *aurea p. v." erue Kon. IV Ἢ; 56. buiafhas: 1186 p.
Ng roy Mui Ἢ Servius Aen. p. 30 Maerobi | Sat.
CENE Priscia *qu m. m. n.
ὡς inst. 16,3 203 “παπᾶ. .. m buo Hor. . I3, 98
pu Aen. Yu 922 —*. 204 ἑϑβοηΐαῆθμα. Priscianus 1 n di ris
. tenentem" Servius Aen. VIII 316
Senes" Agroetius 2268
E gut u QM
ud ^
VARIA LECTIO. 4 «
208 sq. *memini ^ d f.
ἃ,
ῃ .
"4
- 190 aurea eoniux; nam aliter. non stat versus' Serbius, sed aurea.
virga reete coniungit-ad IV 242: ef. 1698 191 CIRCE-S P OIRGE-E P
ciree y. circae c 192. DIV FMPybc 194 hae
nefei
EDEDIT P EDIDIT-FMRybe —.195 DICITAE E.
Ὁ τῆ ant. sup. €
muf urbem b
hurbé c — 196 equora & 197 EGENTIS (I corr. in E) P EGENTES
V
FMyc 198 TEXIT JM uixit cl Uam 2. 222—242 .F
201 INÁTRASTIS P 202 NEC.M — NEU (sup. m. 3) F
MP WALIT Εὶ HAVD Py "aud b. hàud (h m. 2 in ras.) c
nec (e in ras.) b. 204 “αὐ si diceret, aurei saeculi i
Servius, unde aevi, non dei eum legisse suspicatur
Statii silv. W 5. 88 tenetem 51
203 HAVT
uin.clo b
magine vivimus"
Marklandus ad
P uo 200
-
10 | VERGILI AENEIS VII .
Auruncos ita ferre senes, his ortus ut agris
Dardanus [daeas Phrygiae penetravit ad urbes
Thraeiciamque Samum, quae nune Samothracia fertur.
hinc illum, Corythi Tyrrhena ab sede, profectum
aurea nunc solio stellantis regia caeli | 210
accipit. el numerum divorum altaribus auget.'
Dixerat, et dicta llioneus sic voce secutus:
'rex, genus egregium "Fauni, nec fluctibus actos
atra subegit hiemps vestris suecedere terris
nec sidus regione viae litusve fefellit: . 215
consilio hanc omnes animisque volentibus urbem
adferimur, pulsi regnis, quae maxima quondam
extremo veniens Sol aspiciebat Olympo.
TESTIMONIA.
206.sq. *his ... Dardanus! Arusianus p. 251 L. 208 *quae ..: fer-
tur' Nonius 303, 4 211 “οἷ... auget' Servius Aen. VI 650
216 sq. 'consilio , .. adferimur? Arusianus p. 215 L.
VARIA LECTIO. :
u
206 AVTRVNCOS Πα Aruncos y, Fabricius in (corr. m. rec.) b
307 IDEAS Jc PENETRARIT Zt... 208 Treicià b. THREICIAM ceterZ
SAMOM ΜΘ famotrhatia δ᾽ famotraehia e - 309 Hic ὁ — liüne olim -
: * ὴ
Peerlkampus | corythy y corytic — TYRRENA 7e tyrrhaena b... 211 E
(m.25up)F NVMEROM P numero y ALTATRIB- 2. AUGET FMPR
d
adit, af aug& y addit bc *addit, auget? Servius Paris., sed. in Regin.
omisso addit literis saiusculis auget lemma legitur, atque in Lips. quo-
que manu secunda demum addit suprascriptum est, in quo num pro
lemmate scriptum sit auget, non enotavit Thilo. Fuerunt tres lectiones :
numerum auget, numerum addit, numero addit, quorum postrema nihil
A
sane habet quod displiceat. 212 Dixera. b — DICTUM M dicto y1
E G S8
313 GNYS P PENUS JJ EGREGREGIVM F ^ actuf bl ^ 214 fubeit y
h n
HIEMS My 'iemfb^ teetf 915 REGIONI αὶ "916 hac 7 "ane b
oinf
animi, fq: (sup. m. rec., m. 1 animuf) 5 URBEM (M m. rec. add.)
V
F 9207 Afferimur c QVEM ἢ MAXIMA FMPybe | QONDA— M
218 olimpu 51
μ 4 125 E 45» dd c4
VERGILI AENEIS VII i: 17
ab Iove principium generis, Iove Dardana pubes |
gaudet avo, rex ipse lovis de gente suprema, | 320
'Troius Aeneas, tua nos ad limena misit.
quanta per Idaeos saevis effusa Mycenis
lempestas ierit campos, quibus actus uterque
Europae atque Asiae fatis concurrerit orbis,
audiit et siquem tellus extrema refuso - 225
summovet oceano et siquem extenta plagarum
quattuor in medio dirimit plaga Solis iniqui. -
diluvio ex illo tot vasta per aequora vecti -
dis sedem exiguam patriis litusque rogamus
innocuum et cunctis undamque auramque patentem. 230
non erimus reguo indecores, nec vestra feretur
TESTIMONIA.
219 Servius Aen. IV 138 *ab ... generis' Servius Aen. III 105
220 'rex ... suprema' schol. Hor. carm. I 21, 3 220 sq. 'rex
. misit! Donatus ad Ter. adelph. II 1, 42 222—227 Probus 42,
7 K. 222 sq. *quanta ... campos' Servius Aen. XI 422. * saevis
... ierit" Servius Aen. I 5660 . 223—226 'quibus ... Oceanus? schol.
Hor. carm. II 1, 31 225—277 Priscianus 802 2206 “οἱ... plaga-
rum" Probi inst. I 17, 4 schol. Lucani I 531 227 *in medio ... ini-
qui' Nonius 378, 2 *plaga s. i. schol. Hor. carm. I 22, 20 228
*diluvio ex illo! Nonius 203, 27 Servius Aen. I 566 220 sq. 'litusque
τ, i! Nonius 325, 26. 383, 6 Servius Aen. I 540 *litus innoeuum"
Servius Aen. X 302 231 *non...indecores' Aleimus Avitus epist, 51
VARIA LECTIO.
C
319 PRINIPIVM P 220 GAVDEAT P IFSE M fupraema ὃ
221 TROIIVS F LIMENA ἘΠ LIMINA F2M2PR»bc LUMINA μὲ vid.
8
Fi, Zulich. ΜΙΠΙΤΤΤΚ 222 IDEOS Re — AEUIS' (sup. m. 2) F
emissa Servii Aen. ΧΙ 422 exempl., sed effusa testatur idem Aen. I 566
E
mycenif (y m. 2) y micenif c 224 EUROPAS M europa. y Europa
bi ADQVE FR — CONCVRRERET A concurrit |. CONCVRRITVR yi
L|
occurrerit schol. Hor. urbifó] 295 Audit b. AVDIT R.— 296 SUM-
U 0
MOBET M — QVAM A — 327 QUATTUR (sup. m. 2) P. Quatuor e
di
meo e — 2328 *diluvio ex illo ... alii hic distinguunt et mutant sensum,
ut sit: quos dirimit plaga solis ardentis ex quo mundus est constitutus,
hoc est ex quo cliaos esse desiit post illud. diluvium Servius aecoria
I
bi aeqora i2. 229 Di. (erasa D»yhife patrif " 23 urái b
RIBBECK, VERGIL, 111. 2
Jj
18 VERGILI AENEIS VII
fama levis tantique abolescet gratia facti,
nec Troiam Ausonios gremio excepisse pigebit.
fata per Aeneae iuro dextramque potentem
sive fide seu quis bello est expertus et armis: 235
multi nos populi, multae (ne temne, quod ultro
praeferimus manibus vittas ac verba precantia)
el petiere sibi et voluere adiungere gentes;
sed nos fata deum vestras exquirere terras
imperiis egere suis. hinc Dardanus ortus; 240
huc repetit iussisque ingentibus urguet Apollo
Tyrrhenum ad Thybrim et fontis vada sacra Numici.
dat tibi praeterea fortunae parva prioris
TESTIMONIA.
2359 schol. Veron. 96, 29 K. 237 'praeferimus m, v. Servius
Aen. VII 418 238 schol. Gron. Cic. 438 Or. 239 sq. 'sed ... suis?
Servius Aen. XI 325 240 sq. *hine ... repetit? Servius Aen. IV 159
VIII 13 243 sq. Claudius Sacerdos 1 131
VARIA LECTIO.
5
232 tan.tiq: ΤΑΝΤΙΝΕ Ac ABOLECET (corr. m. ant.) ἢ AB-
OLESCERET 7 abolefeit c17 facti: ef. Lachmannus Lucr. 64
I
233 PIGEBAT Η pigebat ad v. 207 relatum placuit Heinsio 284 VIRO P
935 FIDES- P fide. b. exptif e et inras.b — 237 PRAEFEREMVS P
QUE
AC (corr. m. sat ant.) F ET R./.— UERBAPRAECANTIA (A sec. eras.) M
uerba peantia 52 VERBA PRAECANTIA (signa —— —5 m.eadem qua supra)
F precantia uerba » VERBA PRECANTV R, ut Statius silv. 4, 46 uerba
peantü (ü z. 2 im ras.)c uerba peanti. δ1 uerba precantis Zigot. cf.
Lachmannus ad Lucr. M 719 238 ATIUNGERE (T eorr. in D) M
GENTIS M . 239 fata sup. ὃ üraf b 240—242 hinc ... Numici
aliena videntur Heynio luc b 941 HVNC αὶ hunc repeti iussis
imgentibus JMenag. pr. huc repetit Servius urget yb 242
1 " !
Thyrrenum (ἢ pr. m. ἃ add.).b — AT Py ET R Lybrim c — 243—
263. 264—273 F fol. LXI 5245 Dure omitti subiectum monuit Heynius.
dat pius Aeneas Peerlkampus. Equidem puto additurum quaedam fuisse
re
poetam. ante hunc versum. pra&ea c
VERGILI AENEIS VII 19 —
munera, reliquias Troia ex ardente receptas.
hoc pater Anchises auro libabat ad aras; * 245
hoc Priami gestamen erat, cum iura vocatis
more daret populis, sceptrumque sacerque tiaras
lliadumque labor vestes."
Talibus llionei dictis defixa Latinus
optutu tenet ora soloque immobilis haeret 250
intentos volvens oculos. nec purpura regem
picta movet nec sceptra movent Priameia tantum,
quantum in conubio natae thalamoque moratur;
et veteris Fauni volvit sub pectore sortem,
hunc illum fatis externa ab sede profectum 255
portendi generum paribusque in regna vocari
auspiciis, huie progeniem virtute futuram
egregiam et totum quae viribus occupet orbem.
TESTIMONIA,
244 'reliquias... receptas' Donatus ad Ter. Phorm. I 1, 12 Servius
ecl. I1 40 246 sq. *hoe... populis ' Priscianus 1212 246 *hoe ...
erat! Servius Aen. I 653 247 'sceptrumque s. t." Nonius 307, 19
249 sq. "Latinus, quia miratur, defixa obtutu tenet ora" Maerobius Sat.
IV 1,5 256 'portendi g. Servius Aen. III 184
VARIA LECTIO. : Ἶ
Ι MI
244 MUNERA (A n. anl. in ras.) F reliquiaf b relliaf c
245 AURAS M a.raf b 246 om., in mg. m. ἃ add. b 247 dare
dar& c "CEPTRYM F — Assaracique tiaras *paulo calidior quis con-
iectare possit" Heynius. sacerque Liaras festantur Nonius et Servius
tyaraf c — 248—273 Veron. fol. 252 246 ueftif c1 — 250 OBTVTV
PRybe O.TVTV V INMOBILIS Py immolir c 251 INTENTOS (0
corr.ex V) F 252 NEC m. 2 sup. R mon& c priameia tantum V
253 QVAN/um V conibio c THA/amoque moraTVR V talamo b
254 VOLYENS (corr. m. eadem qua V1 591) F v Fauni Moret.
pr. fupbhi Sortem V 255 Hinc ut vid. c — SE (corr. m. 3) F
256 Regna vocari V — REGNA (N m. 2 corr. ex ἢ VOCARE M
2,7 AVspiciis hulC PRO — V — PROGENIEM (I corr. ex T ut vid.)
Ae
F proieniem b 258 et om. c TOTVM (0 corr. ex V) F ΟΥ̓
(corr. m. eadem qua 254) F
9*
!
20 '^ "VERGILI AENEIS VII
tandem laetus ait: *di nostra incepta secundent
auguriumque suum! dabitur, Troiane, quod optas; 260
munera nec sperno. non vobis rege Latino
divitis uber agri Troiaeve opulentia derit.
ipse modo Aeneas, nostri si tanta cupidost,
si iungi hospitio properat sociusque vocari,
adveniat voltus neve exhorrescat amicos: 1 265
pars mihi pacis erit dextram tetigisse tyranni.
vos contra regi mea nunc mandata referte.
est. mihi nata, viro gentis quam iungere nostrae
non patrio ex adyto sortes, non plurima caelo
TESTIMONIA.
- 9859 'di... secundent! Nonius 169, 27 | 260 'auguriumque s.'
Probi inst. I 6, 7 *augurium? schol. Veron. 96, 23 K. 261 sq.
*non ... derit? Priscianus 646. 674. 1122, — 261 * munera nec sp." schol. -
Hor. I 1, 21 Lueani V 348 Servius ecl. III 74 ge. I 83 III 56 Aen. I
71. 987 VII 9 VII 299 X 907 *'non ... Latino schol. Hor. serm.
IL2, 54 . 263—205 'ipse... adveniat? Servius Aen. XII 581, item, sed
om. 264 Pompeius 242 L. 2603 sq. 'nostri ... vocari' schol. Veron.
100, 14 K. 209 Priscianus de XII vers. Aen. 172 266 Nonius
370, 30 Isidorus orig. IX 3, 19 Augustinus de οἷν. dei V 19 schol. Lu- ᾿
cani IX 134 Hor. carm. III 17, 9 Servius Aen. IV 320 cf. schol. Veron.
96, 25 K. 268 Claudius Sacerdos I 135 Priscianus 1120 *est mihi
nata domi? schol. Lucani VII 662 260 schol. Veron. 97, 4 K.
VARIA LEOTIO. :
259 vietus Menag. . DE R dii bc — vestra z — 260 aufpicium
Menag. pr. . 261 MVNEra nec sperno V — 262 uber V TROIAEVE
FMPIRYc TROIAEQVE P2yb DERIT FPV»y, Prisciani 646. Amien.
el Halb., 614 Faris. R et Amien., 1122 Paris. R et Monac. m. 2 (aderit
m. | defit 1122 Lugd. m. 2 in ras., et suprascr. uel deerit K«rolir.)
E
DERIT 4 DEERIT Abc — 263 ipse — tanta Υ nrif óà1 CVPIDOST PF
CVPIDO EST FMPRybc cupido (om. est) schol. Veron. 264 si —
SociVS V VE FRV bc, schol. Veron. 265 adveniat voltus V
H
Atueniat c1 VVLTVS FPHbc EXORRESCAT (corr. m. 3) F
r M
266 Prafc . erit — tyrANNI V... DEXTRA (corr. m. 2) F . dete-
* . * J G
giffe c1 tiranni c 267 vos — nunC€ V RIUI (corr. m. rec) F
REGE MI manda" b 268 est — iungere V nostrae quam i.
gentis Menag. pr. |. QVA R 269 non — sortes V adito ybe
SORTIS 2. non om. c
VERGILI AENEIS VII 21
monstra sinunt: generos externis adfore ab oris, . 270
hoc Latio restare canunt, qui sanguine nostrum
nomen in astra ferant. hunc illum poscere fata
el reor el, siquid veri mens augurat, opto.'
haec effatus equos numero pater eligit omni
(stabant ter centum nitidi in praesepibus altis): 275
omnibus extemplo Teucris iubet ordine duci
instratos ostro alipedes pictisque tapetis
(aurea pectoribus demissa monilia pendent,
lecti auro fulvom mandunt sub dentibus aurum),
absenti Aeneae currum geminosque iugalis 280
semine ab aetherio, spirantis naribus ignem,
illerum de gente, patri quos daedala Circe
supposita de matre nothos furata creavit.
talibus Aeneadae donis dictisque Latini -
sublimes in equis redeunt pacemque reportant. /..285
TESTIMONIA.
271 *hoc canunt Latio' schol. Veron. 97, 7 K. 272 sq. 'hunc
: opto" Nonius 469, 12 273 “οὐ si ... opto' Cledonius 19016 P.
*si ... opto" Priscianus 79] Nonius 358, 9 275 Servius Aen.
VHI 662 XII 92. 543 - 271—270 Seneca epist. 87, 8 271
Charisius 45 P. 'instratos alipedes p. t.' de orthogr. 2803 P.
*pictisque t.^ Probus de nom. 19 p. 218 Endl, 278 Servius Aen.
IV 138 279 *fulvum aurum" Gellius II 206, 11 282 sq. *'quos
e". ub schol, Hor. serm. I 6, 77 282 'daedala Circe" Ma-
crobius Sat. VI 4, 20 Paulus Festi 08 Servius ge. IV 179 283
Macrobius Sat. VI 6, 2 Cledonius 1886 P 285 Servius Aen.
— — (Do
VARIA LECTIO.
270 MOnstra — adfore V externi^ b. 271 sq. cf. 98 sq.
471 NOSTrum V. 272 FERant hunc illuM POSCERE fata V. ferent
Menag. pr. 273 QVIT FMR — au.gurat y. ^ 274—280. 281—301
F fol. ΑΙ 274 xQVOS (E m. 2 add.) ὔκὶ -. numero c elegit cl
$75 STABAT M. 276 extimplo b. 277—645 desunt in P
277 ALHPEDES M 279 tecti] freni Peerlkampus | FVLVVM FMRybc
280 ABSTI wp. m.9), F ABSENTIA E gemenof γ1] IVGALES
N
FRyb — 981 eterio b a&hero c fpirantib: ΟἹ FLAGRATIS 7, fortasse
praeferendum: ef, ge. V 140. 282 patre δ] patrum Peerlkampus.
CIRCAE P. CIRCAE Mc 283 Subposita γ᾽ notof yb fura e
284 AENEADES 7. LATINIS A. 285 aequif y
^
292 VERGILI AENEIS VII
Ecce autem Inachiis sese referebat ab Argis
saeva lovis coniunx aurasque invecta tenebat,
et laetum Aenean classemque ex aethere longe
Dardaniam Siculo prospexit ab usque Pachyno.
moliri iam tecta videt, iam fidere terrae, ^ 290
deseruisse rates: stetit acri fixa dolore.
tum quassans caput haec effundit pectore dicta:
*heu stirpem invisam et fatis contraria nostris
fata Phrygum! num Sigeis occumbere campis,
num capti potuere capi? num incensa cremavit 295
TESTIMONIA.
XII 581 288 sq. 'laetum Aenean Siculo ... Pachyno' Servius Aen.
Ἵ 35 *prospexit longe venientem" Priscianus 1175 non addito libro:
cf. XI 909 XII 595 289 Philargyrus ge. IV 293 *Sieulo ... Pa-
ehyno' Donatus ad Ter. eun. III 2, 18 Probi ars minor 736 Cledonius
1926 P. Servius Aen. VI 385 XI 202 290 Priscianus 1185 tam
fidere t." Arusíanus 230 L. 201 sq. 'stetit ... dieta" Donatus ad
Ter. adelph. I1,54 292 'tunc quassans c.' Servius Aen. I 127 XII 894
203 sq. *heu ... Phrygum' Macrobius Sat. IV 2, 2 Nonius 220, 28.
303, 32. 455, 26 203 'heu st. i. ^ Charisius 85 Cledonius 1895
Consentius 2026 Claudius Sacerdos I 81 Emporius rhet. p. 305 C.
Servius Aen. I 626 III 94 XII 208 204—298 *num ... quievi' Ma-
crobius Sat. IV 2, 4 294 *num ... campis" Emporius rhet. 305 C.
2950 sq. fnum... viros" Macrobius Sat. VI 1, 60 295 *num... capi'
schol. Lucani VI 198 :
VARIA LECTIO.
. - . h
286 Haecce ec — INANCHIIS (II i» ras.) F INACCHIS A inaciüf y
n NE
referebat (tm. 2) y — .abargify 287 coniux b. coniux c TEBAT
(sup. m. rec. ἢ . 388aeneamc cla.fé cl etere δ LONGE
FRybce: cf. ΧΙ 909. LONGO M, probavit post Heinsium M. Hauptius
Halieut. p. XXVII (sed longe in ed. Lips.) — 289 Italiam longe prospexit
Philargyrus: cf. VL 337. SICVLO (SICVL in ras. R. — ADVSQVE αὶ
*abusque e£ adusque praepositive dicimus" Servius, sed hic abusque se
legere significat ad XI 262. PAHYNO AZ pachino ybc 290 *iam fidere
lerrae. per dativum 2ungendum, aliler non procedit! Servius. errae
Arusianus quoque testatur, sed terra Priscianus. 292 Tunc γ,
Servii Aen. 1 128 et XII 894 exempl. hanc... vocem Donatus: cf.
Aen. V 728 293 STIRPE (Un. sup. m. rec.) F votis Schraderus
* fatis, voluntatibus! Servius. fatis testatur Nonius 303. 455. Indigna-
bundam. et dedignabundam Iunonem loqui tenenduin est. 294 SI-
GAEIS γε — 295 NUNC CAPTI AM, Mentel. pr. non capü Menag. pr.,
χ' Scriptum erat nun capti: cf. Corssen de pronuntiatione linguae La-
VERGILI AENEIS VII 23
Troia viros? medias acies mediosque per ignis
invenere viam. at, credo, mea numina tandem
fessa iacent odiis aut exsaturata quievi,
quin etiam patria excussos infesta per undas
ausa sequi οἱ profugis toto me opponere ponto ' 300
absumptae in Teucros vires caelique marisque.
quid Syrtes aut. Scylla mihi, quid vasta Charybdis
profuit? optato conduntur Thybridis alveo,
securi pelagi atque mei. Mars perdere gentem
immanem Lapithum valuit, concessit in iras 305
ipse deum antiquam genitor Calydona Dianae,
TESTIMONIA.
207 sq. “δὲ... iacent' schol. Lucani IX 890 208 'odiis ...
quievi' Charisius 82 anon. de orthogr. 2801 P. Arusianus p. 261 L.
299—303 *per undas ... profuit! Macrobius Sat. IV 2, 5 299 'quin
. exeussos? Arusianus 228 L. Claudius Sacerdos I 74 801 Servius
Aen. I 280 'absumptae in T.' Servius Aen. I 304 302 *quid vasta
Ch. profuit' Emporius rhet. 305 C. 303 *Iuno ipsa conqueritur non
magis quod Aeneam contigisset contra suum velle in Italiam pervenire
quam aes optato potiretur CY alveo' Macrobius Sat. III 1, 4
*optato ... alveo' Nonius 250, 304—307 Macrobius Sat. IV 9, 6
*Mars ... merentem' τα μον 1081 interpolatus 304 sq. ' Mars
. 5. valuit" Macrobius Sat. IV 2, 6. 5, 6 Servius ge. II 455 Aen. I 39
XII 804 304 'securi ... mei' Arusianus 263 L. Probi inst. I 6, 1
schol. Lucani VI 730 Servius Aen. I 350 305 sq. 'concessit .
Dianae' Nonius 296, 26
————— — ——À— —— — !
VARIA LECTIO. | |
tinae | 107 nom incenfa c — 296 media! 5. IGNIS P IGNES 24 Rybc
T
297 AP. .M — 298 ICENT α΄ aut (Lm. rec. corr. in d) b Faud y2
haut Charisii Neap. (aut exc. Paris.) HAUD Mc odii saturata anon.
de orthogr. exaturata b quieuit. Charisii cod., anon. de orthogr.
299 quaene Peerlkampus, sed hoc ipsum quin est: cf. VIE 485. quin
eliam confirmat Claudius Sacerdos infeftaf. 6] 300 obponere y
exponere 7. 80] Abfumte ὁ CAELIS M 302—322. 323—329 7"
fol.LXIII — 802 SYRTIS Zc aufeylla c — CARYBDIS ZR. caripdif
b. carybeif (c Lg d corr. in d) c 304 PELAGI- M. MEI" 24 mei sup. b
805 IMMANE. M Inmanü cl Ιαρ 5b. laphytum c 306 ANTI.
QUA. M antiquü c — diane y
24 VERGILI AENEIS VII
quod scelus aut Lapithis tantum aut Calydone merente?
.ast ego magna lovis coniunx, nil linquere inausum
quae potui infelix, quae memet in omnia verti,
vincor ab Aenea. quod si mea numina non sunt 310
magna satis, dubitem haut equidem inplorare quod usquam est:
flectere si nequeo superos, Acheronta movebo.
non dabitur regnis (esto) prohibere Latinis,
atque immota manet fatis Lavinia coniunx:
at trahere atque moras tantis licet addere rebus, 315
TESTIMONIA. |
307 Priscianus 1081 308 'ast ... econiunx' Macrobius Sat. IV
2, 6 3009 sq. *quae potui ... Aenea' Servius Aen. V 791 309
'quae p. i? Servius Aen. I 330 H 772 ecl. V 65 *infelix .. . verti
Macrobius Sat. IV 2, 6 310 *vincor ab A.' Macrobius Sat. IV 2, 6
Augustinus de civ. dei X 21 Servius Aen. I 37. 38 312—317 Macro-
bius Sat. IV 2, 7 (om. 314) 312 Servius Aen. I 42 313 sq. Ser-
vius Aen. VIII 40 — 313 Donatus ad Ter. eun. III 1, 5 Emporius rhet.
305 C. 314 sq. Servius Aen. VIII 398
VARIA LECTIO.
307 quo^scelere Peerlkampus quod scelus vM Servius
LAPITHIS Zy, Macrobius laphitif € laphiti b GAprIis M. CALY-
DONE A, Macrobius CALYDONE M calydo - € CALYDO- j m.2) F
calydona y calidona. b MERENTE Z2, Macrobius MERENTE .F
M
merente. cà MERENES J/ merentem ylbcl ^ 'quod scelus aut Lapithis
tantum aut Calydone merente? Aaec est vera lectio: sic et sensus pro-
cedit, ut uterque ablativus sit. nam si Calydona leges, vitium erit nec
sensus procedet' Servius. Lapithis ... Calydona merentem testatur
Priscianus, addens tamen *sed melius hic quoque in quibusdam inve-
nitur Lapithus ... Calydone merente ve] Lapithas .. . Calydona meren-
tem.' Credo ipifbn poetam has duas scripturas in schedas con-
iecisse —. 308 MAGNO M NIHIL 7 NIHI M NIHIL A LINQRE 7
309 quod Menag. pr. quae legit Servius — POTVIT R UERTIM 7
310 UINCAR M "ENEA (corr. m. 2) R SIMEMEA αὶ 311 HAUD
FMybc — IMPLORARE M — QOD M — ufquamc (c m.23)c 312
OACHERONTA Κ᾽. 313 elloregnif cm, Medic. Pierii — PROHIBERE
(H in ras., B corr. ex D) F: providere fuit 314 om. Macrobius .
INMOTA P —fatufel — LAVINIA CONIVNX (VI et IACONIVN in ras.) R
315 AD A. autque ; moram Servii Aen. VIII 398 ez. adde y
VERGILI AENEIS VII : 25
at licet amborum populos excindere regum.
hac gener atque socer coeant mercede suorum:
sanguine Troiano et Rutulo dotabere, virgo,
el Bellona manet te pronuba.- nec face tantum
Cisseis praegnas ignis enixa iugalis; 320
quin idem Veneri partus suus et Paris alter
funestaeque iterum recidiva in Pergama taedae.'
Haec ubi dicta dedit, terras horrenda petivit:
luctificam Allecto dirarum ab sede dearum
infernisque ciet tenebris, cui tristia bella 325
iraeque insidiaeque et crimina noxia cordi.
odit et ipse pater Pluton, odere sorores
Tartareae monstrum: tot sese vertit in ora,
tam saevae facies, tot pullulat atra colubris.
quam luno his acuit verbis ac talia fatur: 330
TESTIMONIA.
318 Macrobius Sat. IV 2, 8 319 sq. *nec... iugales" Macrobius
Sat, IV 2, 8 319 *et ... pronuba' schol. Lucani VIII 90 Servius
Aen. IV 59 320 'ignes e. i. Arusianus p.228 L. 321 Nonius 217, 25
322 schol. Hor. carm. I 15, 16 324 Charisius 47 P. *]uctificam A.'
Probi inst. I 4, 21 Charisius 039 326 Nonius 438, 22 . 327 cf. schol.
Veron. 97, 9 K. — 'odit ... Pluton' Servius Aen, TII 89 880 'quam
. verbis Servius Aen. V1I 406
e.
VARIA LECTIO.
316 AD E. Aut y1 Et b amborem y | REGVM (ἃ in ras.) R
317 hac] AT M mercide b. 318 TROIANO- M. RUTULO- M
DOTAVERE (V corr. in B) F 319 bellu.. 51 bello. ὁ γῷ face. c
320 PRAEGNAS. M PRAEGNAS P pregnanf bc iyasb P enixe ὃ
IUGALES M 321 SUUS. M. 322 REGIDIUA (ἃ corr. in C) M
SORO
PARGAMA F 323 orrenda y — 324 ALLECTO- 74 adlecto c — DEARUM
t fororü
(supraser. m. rec.) M dearum y SORORVM Bb forum c: cf. 327. 454
326—338 Veron. fol. 2319 b 326 INSIDIE (corr. m. 9) F insi-
diaeque om. Nonius corda c 327 ODEDERE 724. 328 TARTHAREAE
A
R TARTAREAE- δ MONSTRUM- M 329 SAEUE M. pululat y
POLLVLAT FR PAVLVLAT V ORA A COLOBRIS AV. 330 DICTIS y
26 VERGILI AENEIS VII
'hunc mihi da proprium, virgo sata Nocte, laborem,
hanc operam, ne noster honos infractave cedat
fama loco neu conubiis ambire Latinum
Aeneadae possint [talosve obsidere finis.
tu potes unanimos armare in proelia fratres 335
atque odiis versare domos, tu verbera tectis
funereasque inferre faces, tibi nomina mille,
mille nocendi artes. fecundum concute pectus,
. dissice compositam pacem, sere crimina belli:
arma velit poscatque simul rapiatque iuventus.' 340
Exim Gorgoneis Allecto infecta venenis
principio Latium et Laurentis tecta tyranni
celsa petit tacitumque obsedit limen Amatae,
TESTIMONIA.
331 sq. *'hune ... operam! Donatus ad Ter. adelph. II 3, 8 331
Nonius 361, 22 Probi inst. I 2, 1 Servius Aen. VI 250 *hune ...
proprium" schol. Veron. 97, 11 K. 333 sq. 'nec ... possint! Nonius
242, 10 333 'neu ... Latinum' Servius Aen. IV 283 990 Marcia-
nus Capella V 405 337 sq. cf. schol. Veron. 97, 19 K. 'cui nomina
. artes! Nonius 354, 15 337 'tibi n. m." schol. Hor. carm. II 13, 34
. 989 'sere c. b." Servius Aen. VII 55i 340 *arma ... simul?
Servius Aen. VIII 5 341 Priscianus 985. 1008 Aldhelmus de re gr.
et metr. in A. Mai auct. class. V 574 Servius Aen. I 689 cf. schol.
Veron. 97, 24 Καὶ 343 *tacitumque o. l. A.' Servius Aen. I 502 II 255
IV 364 'tacitum obsedit 1. A." schol. Lucani VIII 171 'tacitumque
ὃ, L' schol. Lucani IX 355'
VARIA LECTIO.
331 Hunc — viRGO V PROPRIUM UIRGO- ΜΠ . LABORE JM
LABORV A 332 ΠΌΝΟΝ. M uein ras.b cedantyl 388 LOCVS
| A
V nec Nonius: fortasse fuerunt qui ne repeterent. 384 AENEADE ἡ
POSSINT (I corr. in E) M possunt Noni Bern. ve| q: b — FINES
MRbc 385 UNAANIMOS J/ unamef b. 337 FVNEREAS INFERRE. m
tibi] cui Nonius — 339—331 Veron. fol. 912a. — 339 DISSICE ybwv
de
Diffieae c DISICE 74. DISIICE μὲ vid., suprascripta fortasse S, V
RE
SE R 340 UELIT. M VELINT ut vid. V. que. rapiat (fóramine
membranae orta lacuna) y 841 EXIN RVy9bc, Priscianus, Aldhelmus
GorgonEIS V infacta y1 insecta 4/dhelmus ^ medullis Menag. pr.
342 PRINcipio latium et V — LATIUM- M tüirannic 848 obfidit
yl ob(det b1 ^ amatat y1
-—————"————— 1
VERGILI AENEIS VII 2"
quam super adventu Teucrum Turnique hymenaeis
femineae ardentem curaeque iraeque coquebant. 345
huic dea caeruleis unum de crinibus anguem
conicit inque sinum praecordia ad intuma subdit,
quo furibunda domum monstro permisceat omnem.
ille inter vestes et levia pectora lapsus
volvitur attactu nullo fallitque furentem, 350
vipeream inspirans animam; fit tortile collo
aurum ingens coluber, fit longae taenia vittae
innectitque comas, et membris lubricus errat.
ac dum prima lues udo sublapsa veneno -
pertemptat sensus atque ossibus implicat ignem 355
necdum animus toto percepit pectore flammam,
mollius et solito matrum de more locuta est,
multa super natae lacrimans Phrygiisque hymenaeis:
TESTIMONIA.
345 Servius Aen. XI 782 352 'fit ... vittae" Servius Aen. V 269
355 'atque ... ignem' Remmius Palaemon 1373 P. — 357 *mollius
. matrum Probi inst. I 9, 10. 12
VARIA LECTIO.
344 QVM ἢ. Super — hymeNAEIS V TEUCRUM- M teucrum
(u post. m. 2) y HYMENEIS Zy HYMAENEIS 4. hymineif c 845
Ardentem — iraeque V. ARDENTEM- M 846 DEA, M — unum —
angVEM V^ — 347 CONicit inQVE V. — CONICIT- 24 Coicit c — PRAE-
A
COrdia — suBDIT V —PRECORDIA INTIMA Jfybc mittit
Menag. pr. | 348 Quo. b. DOMUM- M DOMVMETMONSTRO (ETM in
ras) Β΄ OMNem V omé b 849 INter vESTESETLEVIA — V
/
UESTES, M — LEUIA M laeuia y — pectora] CORPORA αἰ 350 attactu
(a pr. m. 2) y nullOFALLITQue furentem V 351 VIPEREAM
SPIRANS ME — fit TOrtile collo V — fi νὰ fabl — tortile (1 m. 2) y
N
352 INGES (N m. 2 sup.) α΄ longa y1 longe c — taenia (t m. 2) y
TENIA JM tenea b1 tenuia c — 354 IAC M. dum suprascr. y — LUES-
M lucef b]. — VNO 356 CONCEPIT A: cf. IV 502 ΧΙ 860. pectora
c1 357 LOCUTA Myl — 358 NATA γῶν: cf. 398 — lacrimis Mentel.
pr. [πᾳ ς HYMENEIS A. HYMAENAEIS 77
28 VERGILI AENEIS VII
*exulibusne datur ducenda Lavinia Teucris,
o genitor, nec te miseret gnataeque tuique? 360
nec matris miseret, quam primo aquilone relinquet
perfidus alta petens abducta virgine praedo?
an non sic Phrygius penetrat Lacedaemona pastor
Ledaeamque Helenam Troianas vexit ad urbes?
quid tua sancta fides? quid cura antiqua tuorum 2365
et consanguineo totiens data dextera Turno?
sj gener externa petitur de gente Latinis
idque sedet Faunique premunt te iussa parentis,
omnem equidem sceptris terram quae libera nostris
dissidet, externam reor et sic dicere divos. 370
et Turno, si prima domus repetatur origo,
Inachus Acrisiusque patres mediaeque Mycenae.'
TESTIMONIA.
359 Macrobius Sat. IV 3, 7 Emporius rhet. 304 C. Asper iun. 1726 P.
Servius Aen. XII 15 360 Probi inst. 1 6, 2 'nec ... tuique' Aru-
sianus 246 L. 362 Servius Aen. X 774 363 sq. Donati ars III 6, 2
Beda de trop. 386 C. schol. Hor. carm. III 3, 25 IV 9, 16 363 Dio-
medes 460 P. Isidorus orig. 11 30, 7 Servius Aen, IX 144 368 'Fauni
... parentis! Nonius 365, 2 371 sq. Servius Aen. VI 88 "θη οι
pater" schol. Hor. earm. II 8, 20 372 Servius Aen, VII 791
VARIA LECTIO.
359 EXULIB-NE M EXVLIBVSVE £ exulibus ducenda datur * 20z-
nulli' Pieriani: cf. NI 8& 860 Ὁ. MM. natae y natae c. gnati Probi
inst. — 361 om., in mg. m. 2 add. b. miserae Venetus — prim.. c1
primum χ RELINQET 7/ relinquit c2. 362 aducta c abrepta Rottend.
sec., Servii Aen. X 74 Voss., Regin. (obducta Paris. 868 ANNON ἢ,
Diomedes , Isidori ed. pr. ATNON Ay, Donati cod., Isidori ὦ (ut non
Gud. 4), schol. Hor. Acnnon (c m. 2) b. Adnon (d corr. in t) c *at non
sic Phrygius: legitur et annon sic, sed hoc absolutum est. si autem at
legeris, copulativa particula est ad ornatum solum pertinens? Servius.
a! non olim conieci. PHRYGIVS (HRYG ἐπ ras. αὶ PHYGIOS ἡ
prygiuf y1 frygiuf y2 LACAEDEMONA JE 364 LAEDEAM Z
ledeam y Pelenam y — troianufó1 — 365 QUIT M. fiac quit y
iura Parrhas. Ven. 366 quid consanguineo. Servii in lemmate
Regin. Lips. 5861 Sic ut vid. 31 869 QAE M 870 Desid& c
D I
DICERE Abc POSCERE 74 dicere, at pofcere y: cf. 272 VIII 512
371 sine interp. M 872 ACRISEUS 27 acrif.iuf ; aeriu[ b ^ pater
Oudart., schol. Hor. — my.cenae y micenae c
VERGILI AENEIS VII 29
His ubi nequiquam dictis experta Latinum
contra stare videt penitusque in viscera lapsum
serpentis furiale malum totamque pererrat, 375
tum vero infelix, ingentibus excita monstris,
immensum sine more furit lymphata per urbem.
ceu quondam torto volitans sub verbere turbo,
quem pueri magno in gyro vacua atria circum
intenti ludo exercent (ile actus habena 380
curvatis fertur spatiis; stupet inscia supra
inpubesque manus, mirata volubile buxum;
dant animos plagae): non cursu segnior illo
per medias urbes agitur populosque feroces.
quin etiam in silvas, simulato numine Bacchi, 385
maius adorta nefas maioremque orsa furorem
evolat et natam frondosis montibus abdit,
quo thalamum: eripiat Teucris taedasque moretur,
TESTIMONIA.
378 sq. Probus de nom. 23 p. 219 Endl. 378 'ceu q. t.' Cledonius
1923 *tortó ... turbo' Charisius 48. 117 P. exc. Charis. 550, 16 K.
(101 Endl.) anon. de orthogr. 2803. 2804 Beda de metris 2348 P.
*verbere torto" Diomedes p. 315 P. 979 sq. *vacua ... ludo? Ser-
vius Aen, IV 82 380 *ludo e." appendix ad Probi art. min. 26 p. 440
Endl. 382 'volubile b.' Priscianus 640 383 'dant a. p.' Probi inst.
I 17, 4 schol. Persii III 51
VARIA LECTIO.
373 $q. om., imo mg. m? 2 add. b 373 NEQUICQUAM M 374
flare (f m. 2) y 375 furiade y1 — per.errat y — 376 ingentibuf excita, -
suprascr. at magnif exercita y: cf. V 779 377 immensum proposuit
Heynius. IMMENSAM Z7y INMENSAM ρὲ incensam Burmannus
limphata c — Totum versum spurium habet Peerlkampus 378 con-
dam y toto y tortus Charisius 117 volitans om. Charisius, Beda,
inc. de orth. 2803 379 giro c 380 EXERCEENT J/ hebena cl
HABENIS καὶ 383 plage y. fenior y 384 4: sup. b. — FEROCES
M2Rybce FEROCIS MI 385 SILUIS M filuif (a m. ant.) e — NOMINE
R bachi be 386 Manuf 1 — adhorta 51 adorsa zm. — EXORSA £. ausa
Sehraderus — Hunc gyden versum abesse malim. — 388 qui Zamb. alt.
talamum b. ERIPIAT TVC BIS M thedaf b ve malebat Sehraderus
LA
30 VERGILI AENEIS VII
*euhoe Bacche' fremens, solum te virgine dignum
vociferans, etenim mollis tibi sumere thyrsos, 390
te lustrare choro, sacrum tibi pascere crinem.
fama volat, furiisque accensas pectore matres
idem omnis simul ardor agit nova quaerere tecta:
deseruere domos, ventis dant colla comasque
pampineasque gerunt incinctae pellibus hastas. 396
ast aliae tremulis ululatibus aethera complent : 395
ipsa inter medias flagrantem fervida pinum
sustinet ac natae Turnique canit hymenaeos,
sanguineam torquens aciem, torvomque repente
clamat *io matres, audite, ubi quaeque, Latinae: 400
siqua piis animis manet infelicis Amatae x
gratia, si iuris materni cura remordet;
solvite crinalis vittas, capile orgia mecum.'
TESTIMONIA.
380 sq. *euhoe ... vociferans' Charisius 214 389 *euhoe B. f.'
schol. Hor. carm. II 11, 17 391 *sacrum ... crinem? Servius Aen.
1I 684 399 sq. *torvum ... matres! Servius Aen. XII 95 * tor-
vumque r. c.! Donati ars III 2, 2 Servius Aen. I 251 V 19 ge. III 28
*'torvum elamat! Diomedes 401 Cledonius 19022 Servius Aen. II 32
III 68 400 *o matres ... Latinae! Priscianus 1060 P. (interpolatus)
*io matres Latinae? Terentianus Maurus 532 *jo matres audite*
schol. Hor. carm. IV 2, 49. 401 sq. 'si... gratia" Servius Aen. XII 57
403 Nonius 390, 22 schol. Hor. carm. III 14, 8
VARIA LEOTIO. ./
389 euhye schol. Hor. BACCHAE, M bache bc 390 etenim ]
; - 8
fuadet Menag. pr. .— mollef ὃ 391 luftra b choro y CHORO
M CHOROS Zbc choruf, u corr. im 0, y 392 furiuf c1
f a ;
accenfa c pectore pectora c17 393 omnef yb 394 domuf
h
ylc 396 et 395 transposuit Peerlkampus 396 aftaf y 395
ALLAE 4M illae probavit Peerlkampus VLVLANTIBVS E conplent y
di
397 meaf c fraglentem yi 398 ac] hae c HYMAENEOS JM
himeneof b 8909 TORUUM J/ybc 400 ἼΟ ?? b. — AVDITE (E m. 2
add. R ubicumque Menag. pr., y *ubi quaeque L. pro quaecumque ;
potest tamen hic ubi pro ubicumque accipi! Priscianus interpolatus
401 infelicef c1 amate y 402 cu.ra b. 403 CRINALES Zibcl
quatite Selraderus
*
VERGILI AENEIS VII 31
talem inter silvas, inter deserta ferarum,
reginam Allecto stimulis agit undique Bacchi. 405
Posquam visa satis primos acuisse furores
consiliumque omnemque domum vertisse Latini,
protinus hinc fuscis tristis dea tollitur alis,
audacis Rutuli ad muros, quam dicitur urbem
Acrisioneis Danae fundasse colonis, 410
praecipiti delata noto. locus Ardea quondam
dictus avis (et nunc magnum manet Ardea nomen,
set fortuna fuit): tectis hic Turnus in altis
iam mediam nigra carpebat nocte quietem.
Allecto torvam faciem et furialia membra 415
exuit, in cultus sese transformat anilis ;
et frontem obscenam rugis arat, induit albos
cum vitta crinis, tum ramum innectit olivae;
TESTIMONIA.
405 Servius Aen. V 792 409 *audacis ... muros! Servius Aem.
IV 615 410 Diomedes 423 Priscianus 584 Probi inst. I 14, 2
* Acrisioneis D.' Charisius 2 Marius Victorinus 2471. 2474 412 cf.
schol. Veron. 97, 33 K. 415 *Allecto t. f Probi inst. I 4, 6 416
*in... aniles' Arusianus p. 200 L. 417 “οἱ... arat' Nonius 204, 27
*frontem ... arat?! Macrobius Sat. VI 6, 6 schol. Hor. carm. IV
13, 11 epod. 8, 4 417 sq. 'induit ... crines! Priscianus 1205 Con-
sentius 2055 418 *tum ... olivae! Servius Aen. VIII 128
VARIA LECTIO.
^ 404—416 Veron. fol. 315 b. 400 REGINA R — ALLECTO, ἡ
ftimuli.f (m. L fort. ftimulof) y bachi ἡ undique Bacchi ezpellit
Peerlkampus 406 Pofquà e. plufquam (7. e. posquam) Menag. sec.
POSTQVAM MR Vybe uifa. c — 408 HINC. M fulvis Menag. pr.
furvis Heinsius: cf. VIII 369 409 retuli b. 410 FVNDassE V
colonef b] — 411 PRECIPITI 2M. nothoc — condam c 412 MANET
* TE
Vybe MANET M TENET A *retinet quidem nomen adhuc" schol. Veron.
Ardek V — NOMÉ M ' menb — 413 SED RVybc — fuil V
tectis hic| HICTECTIS F 414 MEDIA Zy1 — nigram 71] Nigra car-
pebat nOCTE V 415 ALLECTO- MM Alecto c FACGieM V 416
cultus Arusianus VNVLTVS MRVybe — TRANFORMAT 7. tranfform& c1
ANILES Mybe ANIL.S V 417-—429 Veron. fol. 215 a 417
i i
OBSCEnaM VF — 4iB crinef y erinef be—— nectit y
32 VERGILI AENEIS VII
fit Calybe Iunonis anus templique sacerdos
et uiveni ante oculos his se cum vocibus offert: 420
*Turne, tot incassum fusos patiere labores
et tua Dardaniis transcribi sceptra colonis?
rex tibi coniugium et quaesitas sanguine dotes
abnegat, externusque in regnum quaeritur heres.
i nunc, ingratis offer te, inrise, periclis; .« 425
Tyrrhenas, i, sterne acies; tege pace Latinos.
haec adeo tibi me, placida cum nocte iaceres, ,
ipsa palam fari omnipotens Saturnia iussit.
quare age et armari pubem portisque moveri
laetus in arva iube, et Phrygios qui flumine pulchro 490
consedere duces pictasque exure carinas.
caelestum vis magna iubet. rex ipse Latinus,
ni dare coniugium et dicto parere fatetur,
sentiat et tandem Turnum experiatur in armis.
TESTIMONIA.
419 *fit C." schol. Veron. 98, 2 K. 422 Arusianus p. 265 L.
425 Marius Victorinus 2475 P. 426 'ÜTerentianus Maurus 1218
"DTyrrhenas ... acies! Servius Aen. VII 601 429 *quare a." Probi
inst. I 10, 4 429 sq. “οὗ... iube" Servius Aen. I 35 432 'cae-
lestum ... iubet? Priscianus 770 Servius Aen. V 707 ὁ
VARIA LECTIO.
h -
419 CALYBE M calibe (h m. ant.) c CHALYBE Κγ CHALYBAE £
chalibae (a post. eras.) b 490 HIS suprascr. V OFFET A — 421
5
INCASVM (m. 2 corr.) ἢ — fu.fofb 422 tua Dardaniis om. Arusianus
N
DARDAIIS (corr. m. rec.) R.— tranfferibif y1, 4rusiani cod. — 423
ἀοία δ] — 425 t M ingratefó1 426 TYRRHENAS (H in ras.) R
N
Tyrrenaf ς et (7. e. ei) aliquot Pieriani hi y2 in ras. 1 M — aciaf c
427 pacida b IAceres V 498 odip[ c — iussit V — 498—448.
449—469 F fol. LXIV — 429 ARMARE (E corr. inl) F PubeM V
480 arva Peerlkampus ARMA Hbri — IUBE M, Servii Aen. 135 exempl.
PARA Rybc —— Nescio an melius poeta haec sic contracturus fuisset :
quare age, iam arma para: cf. 468 οἵ om. Mentel. pr., 3 PHRYGIOS
(Ὁ zn ras.) F phrigiof c qui] 0. αὶ PVLCHRO (0 Zn ras.) F
S
43| CONSEDEREDUCES ^ ΜΠ. 432 ΠΧ IVBET (B in ras.) F
LATINVS (INV in ras.) F
VERGILI AENEIS VII 33
Hic iuvenis vatem inridens sic orsa vicissim — 435
ore refert: *classis invectas Thybridis undam
non, ut rere, meas effugit nuntius auris.
ne tantos mihi finge metus; nec regia Iuno
inmemor est nostri.
set Le victa situ verique ecfeta senectus, 440
o maler, curis nequiquam exercet et arma
regum inter falsa vatem formidine ludit.
cura tibi divom effigies et templa tueri:
bella viri pacemque gerent, quis bella gerenda.
Talibus Allecto dictis exarsit in iras, .— 445
at iuveni oranti subitus tremor occupat artus,
deriguere oculi: tot erinys sibilat hydris
tantaque se facies aperit; tum flammea torquens
lumina cunctantem et quaerentem dicere plura —
TESTIMONIA,
440 Priscianus 908 *verique e. s. ap OHNE p. 229 L. 444
*bella . pron schol, Veron, 8I, 11 Κα 447 'deriguere o.' Servius
Aen. IV 25
VARIA LECTIO.
435 irridenf c 486 CLASSES M Rybc INVICTAS (I ait. in ras.
ut vid.) R INVECTAES F — undam, at alueo y alueo in ras., in mg. m.
rec. unda &. ALVEO A: cf. 303. 437 AURES Myb 438 FINGERE A
439 IMMEMOR Rb —üricl 440 SET M. SED FRybc — TEVICTA
(EV in ras) R te αἷαν. fi.tu y f&u ΣΙ ETFETA (— eefeta) M
effe. ta b. EFFATA (A pr. erasa vel in ras.) Τὰ effata y1cl 441 ó M
excere& e.— ET (T in ras.) F.— 443 DIVVM (V pr. in ras.) F DIVVM
9
Hybe — EFFIGIES- ΜΝ. 444 PACEM (Q sup.m.2) F GEREN'T
FRybew, ut Homerus Il. Z. 40) GERANT M, schol. Veron. gerunt 4
quis "^ urtnio reiecit Heumannus 445 AEXARSIT F — araf
cl 446 AD M IVVENIH FP fubitof Mentel. pr. m. 2, Heinsius
fubito Mentel. pr. m. 1,Χ occupat m. 2 sup. c 447 Diriguere bc
ror RA ERYNIS Myb erinif c; fibillat y — hidrif » 448 FVMEA
R: ἐΓ. 451 V 593. TORQVENS (Q in ras. ut vid.) R 440 LUMINA- M:
RIBBECK, VERGIL. III. 9
94 VERGILI AENEIS VII
reppulit et. geminos erexit crinibus anguis ! 450
verberaque insonuit rabidoque haec addidit ore:
*en ego vieta situ, quam veri effeta senectus
arma inter regum falsa formidine ludit. -
respice ad haec: adsum dirarum ab sede sororum,
bella manu letumque gero.' 455
sic effata facem iuveni coniecit et atro
lumine fumantis fixit sub pectore taedas.
olii somnum ingens rumpit pavor, ossaque ef artus
perfundit toto proruptus corpore sudor.
arma amens fremit, arma toro tectisque requirit ; 460
saevit amor ferri et scelerata insania belli,
ira super: magno veluti cum flamma sonore
virgea suggeritur costis undantis aéni :
TESTIMONIA.
451 *verberaque i.' Arusianus p. 236 L. 452 Donatus ad Ter.
eun. V 1, 2 'en ... Situ! Diomedes 422 Donatus ad Ter. eun. IV
4, 36 adelph. III 4, 12 Probi inst. I 4, 3. 7, 1 Servius Aen. III 451
453 *arma i. iuvenum" Charisius 209 (si quidem hune loeum respicit
grammaticus) 454 'respice ad h.' Donatus ad Ter. hec. III 2, 4
495 *bella ... gero" Nonius 316, 25 460 *arma a. f. Servius Aen.
I 56 462—466 *magno ... auras! Macrobius Sat. V 11, 23 463
*eostis u. a." Servius Aen. I 218. *
VARIA LECTIO.
490 gelidos Burmannus geminos testatur Servius; duo autem fla-
gello seiictóupio cf. Ovidii metam. IV 495 ANGVS F anguef une
451 VERBA (sup. m. 3) F RAPIDO Fylc Q- suprascr. M addit c
edidit y: cf. 194. hore c 455 QUAMUERE F| - quà b verique
Donatus ut 440 — EFFECTA F EFFATA A — 453 iuvenum Charisius:
v. test. 454 'respice: mulli hic distinguunt et superioribus iungunt,
ul sit sensus: respice eam, quam dicis falsa deludi formidine. Ad haec
adsum ... al7i respice ad haec legunt! Servius. Post haec interp. M
b
durarum b] afede y 455 loetum be 456 Post effata interp. M
FACIEM κ᾽ -457 LUMINE- Η 458 ILLI ΜῈ SOMNVSINGENS (in.
sup. m. 9) F INGENSSOMNVM αὶ RVPIT κα ora ratio postulare
videtur Heynio 459 PERFUDIT 7/. PRAERVPTVS ΚΣ}. 460 MENS
R fremit arma toro, tectisque r. Peerlkampus. Vulgatam structuram
Servius agnoscit. 463 flammaf honore y1 — SANARE αὶ
E ἐν -MY— ipi 0 ὁ -..
VERGILI AENEIS VII 35
exultantque aestu latices, furit intus aquai
fumidus atque alte spumis exuberat amnis, 465
nec iam se capit unda, volat vapor ater ad aurás.
ergo iter ad regem polluta pace Latinum
indicit primis iuvenum et iubet arma parari,
tutari Italiam, detrudere finibus hostem: |
se satis ambobus Teucrisque venire Latinisque. — 470 -
haec ubi dicta dedit divosque in vota vocavit,
certatim. sese Rutuli exhortantur in arma:
hunc decus egregium formae movet atque iuventae,
hunc atavi reges, hunc claris dextera factis.
Dum Turnus Rutulos animis audacibus implet, 470
Allecto in Teucros Stygiis se concitat alis.
arle nova speculata locum, quo litore pulcher
TESTIMONIA.
464 *furit i. a.' Probi inst. I 18, 10 schol. Persii VI 9 . *intus a.'
Charisii exe. 538, 27 K. (84 E.) 466 Servius Aen. VI 218 *vapor
... Muras' de gen. nom, 105 Haupt. 470 Nonius 419, 32 Servius Aen.
VI 760 |
VARIA LECTIO.
464 EXSVLTANT ÀJ. AQUAI 2/71? 02 (i in ras.), c1g, Probi inst.,
schol. Persii, Charisii exc. AQVAEVIS FRy2 (uif m. 2) c2m, Macrobius,
qui tamen in paraphrasi amnem fumidum exuberantem spumis atque
intus furentem dicil. *aquai (AQVA, m. 2 sed ea antiqua corr. in
AQUAE — Lips.: Regin. et Paris. lemmata non enotavit Thilo) fumi-
dus ... hanc autem diaeresin Tucca et Varus fecerunt. nam Virgilius
sic reliquerat : furit intus aquae amnis, id est furit intus aqua et amnis
exuberat (sie Hegin. aquae ide furit intus aq: amnis exuberat ut aque
amnis Paris. aq. amnis et exuberat amnis Lips.), quod satis asperum
fuit? Servius (ef. Lachmannus Lucr. 196) *aquae vis apposuit Tucca,
quia nimis aspere sonuit aquae amnis, quod Virgilius prius ibi posuit"
Moretani pr. glossa 465 exhuberat c 466 NEC SE IAM FP 467
GREGEM A —'469"oftem yb 470 Pos! ambobus interp. M — ambubof
el — teuerif' y — latinif... y latinis sine copula 7 472 RVTILI A
exortantur 7 473 AEGREGIUM 2] iuuente y iuuenta m :
N
474. HVC (corr. m. 2) R—. REGIS A. 475 animif rutulof e. animis ru-
(ulo m — 476 fe" 5 — 477 littore b1 littora cl
4."
36 VERGILI AENEIS VII
insidiis cursuque feras agitabat Iulus,
hic subitam canibus rabiem Cocylia virgo
obicit et noto naris contingit odore, 480
ut cervom ardentes agerent j quae prima laborum
causa fuit belloque animos accendit agrestis.
cervos erat forma praestanti et cornibus ingens,
Tyrrhidae pueri quem matris ab ubere raptum
nutribant Tyrrhusque pater, cui regia parent 485
armenta et late custodia credita campi.
adsuetum imperiis soror omni Silvia cura
mollibus intexens ornabat cornua sertis :
pectebatque ferum puroque in fonte lavabat.
TESTIMONIA.
479 sqq. cf. Macrobius Sat, V 17 481 sq. *quae ... fuit? Probi
inst. I 17, 3 483 sqq. cf. Statius silv. II 6, 20 484 sq. *quem...
nutribant' Consentius 2073 485 sq. (nutribat ... armenta? Marcia-
nus Capella III 322 'Tyrrhus ... armenta" Servius Aen. VI 760
485 ef. schol. Veron. 08, 5 K. — 'nutribat ... pater' Diomedes 342 P.
487 *adsuetum i." schol, Veron. 98, 11 K. 489 Nonius 59, 28.
307, 19 ef. schol. Veron. 98, 9 K. — 'pectebatque f. Servius Aen. 11] 50
VARIA LECTIO. |
478 Post insidiis distinclum in M... CVRSV Q VE (VQV in spatio
quatuor lit., in ras.) ' agi.tabat y 479 f Ibitam y | COCYTHIA Η
480 Posi obiit inf. MM — NARES Ry202 nare 51 — contigit yb
481 CERVVM MRybe primam y1 LABORVM Z»2bc labore y1,
Mb ὁ οὗ
LABORU Ἢ malorum Servii exempl., testatur Probus inst. : cf. 1V
169 . 482—307 Veron. fol. 257 482 ACceNDIT P agreftef b
483 CERVVS MR Vybe Post erat dist. M * | PRESTANTI καὶ 484
TYRRHIDae V TYRRIDAE 7/ TYRAIDAE AZ Thyrri de e Tyrrydae y
pueri queM V. 485 NUTRIBANT- 4. nutribat Diomedes et Marcianus
Capella TYRRHVS Zy, Diomedis exempl., Asper in schol. Veron.,
Servius TYRRUS Mb tyruf c. TYRRHEVS V, si recte intendi aciem.
486—302. 503—509 F fol. LXV 486 late y1bc, Servii exempl.
E
late est Menag. pr. LATI M LATI FR Vy2 | CAMP. F 487 ADSVE-
tum V. Mfuetum ὃ Post imperiis dist. M — OMNIS γι. €Vra V
cura F 488 Sertis F 480 P&ebat 71 LAVABAT (V et B in ras.)
R LAvabat F
-——————
———— ———— ————— -
VERGILI AENEIS VI1I j 37
ille, manum patiens mensaeque adsuetus erili, 490
errabat silvis rususque ad limina nota
ipse domum sera quamvis se nocte ferebat.
hunc procul errantem rabidae venantis Iuli
commovere canes, fluvio cum forte secundo
deflueret ripaque aestus viridante levaret. ..495
Ξ ipse etiam, eximiae laudis succensus amore,
Ascanius curvo derexit spicula cornu;
nec dextrae erranti deus afuit, actaque multo
perque uterum sonitu perque ilia venit harundo.
saucius at quadrupes nota intra tecta refugit 200
successitque gemens stabulis questuque cruentus
atque imploranti similis tectum omne replebat.
TESTIMONIA.
490 “116 m. p.' Nonius 59, 27 anon. de nom. 39 p. 137 Endl.
*mensaeque a. e.' Arusianus p. 211 L. — 491 *errabat s.' Servius Aen.
I 184 493 *rapidae ... canes' de gen. nom. 74, 1 H. 498 *nec
... Abfuit' schol, Hor carm. I 12, 23 Servius Aen. II 632 XI 896 ge.
II 98. 499 *perque i. v. h.' schol. Hor. carm. I 15, 17 — 500 Nonius
398, 10 Donatus ad Ter. Andr. V 2, 24 Servius ecl. V 25 901 'suc-
cessitque.g. s.' Arusianus p. 260 L. Servius Aen. I 627 ecl. V 5
*questuque e,' Probi inst. II 1, 53 Claudius Sacerdos II 57
VARIA LECTIO.
M
490 MANU Ἢ MANU (i.e, manui) F *manum ... patiens illius rei
dicimus. Unde apparet unum u causa metri esse detractum" Servius
'manum pro manuum" anon. de nom. 39 mensaeque adsuetus erlLI
V — menfq(fqin ras) c — ADSVETVs erii F — αἴτιοι δ "erili ὁ
herili y 491 RVSVS (ut vid.) V RVRSVS FMRybc — Nota F
492 IPse — ferebaT V — NOCTERE ferebat F — 493 HANG ἢ
ERRANTem raBlDae veNANTIS P rabide y rapidae de gen. nom.
| VENantis iuli Ε΄ 49& Commoueri 1 CANCES P cane.[ b.— fluvio V
. SEcundo F — 495 ripa (a m. 2) y LEvaret F LAVARET Z, for-
lasse etiam V 496 accenfuf y Amore F 497 Post Ascanius
dist, M — DEREXIT FIRy1 D..EXIT V DIREXIT 72My2bc — CORNu .F
498 DEXTRA M eranti y | abfuit m- — ACTAque multo F
499 ILLA M1. VENit harundo F 500 AD MIR. QVADRIPES ΗΚ
NOTA (A in ras.) R refugit F 501 QVAESTV. Fh Que
eruentus F 502 inplorANTI V. inploranti yb. IMPLORANTE Ἡ
OMNe F om" c REPLEVIT ARVbe: cf. 5711 repleuit (uit m. 2) y
replebat F
LI
38 VERGILI AENEIS VII
Silvia prima soror, palmis percussa lacertos,
auxilium vocat et duros conclamat agrestis.
olli (pestis enim tacitis latet aspera silvis) - i 505
inprovisi adsunt, hic torre armatus obusto,
stipitis hic gravidi nodis: quod cuique repertum
rimanti, telum ira facit. vocat agmina Tyrrhus,
quadrifidam quercum cuneis ut forte coactis
scindebat, rapta spirans immane securi. 510
ταί saeva e speculis tempus. dea nancta nocendi
ardua tecta petit stabuli et de culmine summo
pastorale canit signum cornuque recurvo
Tartaream intendit. vocem, qua. protinus omne
contremuit nemus et silvae insonuere profundae; 515
audiit et Triviae longe lacus, audiit amnis
TESTIMONIA.
903 *palmis p. l.! Servius Aen. XI 35 506 cf. schol. Veron. 98, 17
907 sq. *quod ... facit? Nonius 382, 6 908 *rimanti ... facit"
Servius Aen. I 150 XI 748 *telum ira f.' schol. Lucani III 671
509 sq. 'quadrifidam ... scindebant' Nonius 265, 10 — 510 'spirans i."
Charisius 181 513—515 'cornu .. . profundae? Nonius 377, 13
513 *cornuque r.' Probi inst. I 18, 2 514 sq. 'Tartaream ... nemus'
Arusianus 264 L. 916 'audiit ... lacus! Servius Aen, VIII 218
VARIA LECTIO.
^ 503 silvia primA .F 504 auailium F agreftef b 505 olli
^ |
pestis eNM F . ΟΠ: M ILLI Vybe— PEStis enim tacitis V 506
| f
INPROvisi — armatus V — inprovisi aDSVNT F — adfunt b. ABVSTV
(TV in ras.) R. adusto Menag. pr., 4 507 stipitis hic F — hi Menag.
pr. REPERTVMEST R 508 rimanti (ΟΝ FP — amiua b. — TYRRUS
h
4M tyrruf b. tirruf c. Tyrrheuf aliquot. Pieriani 509 quadrifidàM .F
QVADRIFIDAM (D pr. in ras., fort. corr. ex T) R et Nonii exempl.
510 SCINDEBANT- 74. scindebaut Nonii exempl.: cf. ge. Y 144
à /
inmane ybc |. 511 AD MIRycl -E: M E om. R., add. c2, suprascr.
m. ant. b fpulif y | NANCTA καὶ na.cta ὃ NACTA Myc 514 inten-
T
dit ybcw , Nonii exempl. INCENDIT 74. INCENDIT (CEN 2n ras.) R. in-
cendit Menag. pr., Bigot.: cf. IX 900 X895 ΧΙ 147 515 intremuit Noni
et Arusiani exempl. NEMUS-ETET X —intonuere οὔ. 516 AVDIT αὶ
AVDITETAMNIS AZ — amnif (a in ras.) b omnif y1
VERGILI AENEIS VII 39
sulpurea Nar albus aqua fontesque Velini,
et trepidae matres pressere ad pectora natos.
tum vero ad vocem celeres, qua bucina signum
dira dedit, raptis concurrunt undique telis 520
indomiti agricolae; nec non et Troia pubes
Ascanio auxilium castris effundit apertis.
derexere acies. non iam certamine agresti,
stipitibus duris agitur sudibusve praeustis,
sed ferro ancipiti decernunt atraque late . 925
- horrescit strictis seges ensibus aeraque fulgent
sole lacessita et lucem sub nubila iactant:
fluctus uti primo coepit cum albescere vento,
paulatim sese tollit mare et altius undas
erigit, inde imo consurgit ad aethera fundo. 530
hic iuvenis primam ante aciem stridente sagitta,
natorum Tyrrhi fuerat qui maximus, Almo,
sternitur; haesit enim. sub gutture volnus et udae
vocis iter lenuemque inclusit sanguine vitam.
corpora multa virum circa seniorque Galaesus, 2935
TESTIMONIA.
517 'sulpurea ... aqua! Priscianus 645. 691 P. Arusianus 118 L.
518 Quintilianus VIII 3, 70 Iulius Vietor comm. in Cic. c. 22
519 sq. *qua ... dedit" Isidorus orig, XVIII 4, 4 Servius Aen. XI 474
520 sq. * coneurrunt . ; agricolae" Macrobius Sat. VI 1,16 524
Priscianus 562 P. * sudibusve p. Marcianus Capella III τ Servius
Aen, II 417 528—530 Macrobius Sat. V 13, 20 533 sq. 'et udae
v. i, schol. Persii I 17 — 535 'corpora ... circaque! Probi inst, I 12, 2
VARIA LECTIO.
517 Sulphurea bc — .albufy — fontf }}Ὶ 518 PRAESSERE Ἢ
pfferae b 519 QVAS 7 quia Servius Aen. XI 414 520 d.dit c
CONCORRVNT A — 521 agrigole ἡ 523 DIREXERE Zybc. — AGRESTI-S
M 524 fudibuf.ue (erasa q) b 925 utraq: cl 627 luce yl
fublumine y, item (sed lumine m. rec: in ras.) c lactant. c 528
at ponto
coepit primo b. uento y PONTO M, Máergbs exempl.: cf. ge. I 237
529 mare. y — 530 inde. imo c adhera y 5321yrric ΜΑΧΙ-
Iu v
EN 533 gure y guttore 5. guttere e.— VVENVS ρὲ UULNUS- ἡ
^
EUDE M — $534 ui.tam y — 585 GELAESVS Zi: cf. 575. galefuf c
40 VERGILI AENEIS VII
dum paci medium se offert, iustissimus unus
qui fuit Ausoniisque olim ditissimus arvis:
quinque greges illi balantum, quina redibant
armenta, et terram centum vertebat aratris.
Atque ea per campos aequo dum Marte geruntur, 940
promissi dea facta potens, ubi sanguine. bellum
imbuit et primae commisit funera pugnae,
deserit Hesperiam et caeli convexa per auras....
Iunonem victrix adfatur voce superba:
en, perfecta tibi bello discordia tristi: . 545
- dic in amicitiam coeant et foedera iungant.
quando quidem Ausonio respersi sanguine Teucros,
TESTIMONIA.
536 *dum ... offert? Macrobius Sat. IV 4, 3 937 'Ausoniis ...
arvis" Macrobius Sat. IV 3, 7 938 sq. *quinque ... armenta" Ser-
vius Aen. VI 38 941 Sq. *promissi ... imbuit?! Nonius 324, 24
949 'eaeli . .. auras! Servius Aen. I 607 X 40 944 'Iunonem v. a.'
Nonius 418, 23 547 Maximi Vict. de fin. 19 gloss. p. 466 Endl.
' quandoquidem A. Probi inst. I 10, 3
VARIA LECTIO.
536 SESE Aylc 537 FUIT- M aufonimf cl — ditiffimuf aruif
(sed omnia exc. di in — aruif, at agrif y. agris Menag. pr.: cf.
] 343 X 563 669. ETERRAM M "centum terram ὃ uertaba. 6]
540 ADQVE A ^EQVO M equo y saevo 7Marklandus ad Statii silv.
V2, 21 ut 608 aequo Servius 541 Promiffa c] | ubi] ut — . 542
IMBUIT- 4. pri.mae y funera] SANGVINE ££ munera Marklandus
δὰ
l.: ef. X 155 543 efperia c CONVEXA Zybemap, CONUERSA 2
connexa Morel. sec. *convexa per auras: Probus, Asper, Donatus dicunt
hoc loco per bis accipiendum : alloquitur Iunonem per caeli convexa et
per auras. polest tamen esse epecegesis: per auras, ?.e. caeli convexa...
dicit. etiam quidam commentarius convecta legendum , ut sit ?psa con-
vecla , quod difficile in exemplaribus invenitur' Servius. connixa Bo-
thius evecta Heynius convexa participium esse Turnebus persuaserat
M. Hauptio halieut. praef. XVII (quamquam conversa 2n ed.. Lipsiensi
legitur). Alius quidam ad 1 607 sidera per auras suspensa intelligit. Mihi
omissum esse aliquid, velut adpetit, videtur. cf.1V 451. — auref b1 544
Iunonem at vietrix Nonii Bern. b (ac?) — uictrix (x m. 2) y — affa c
545 IN R 547 QVANDOEQVIDEM Z, fortasse recte iungant. (546),
Quandoquidem ... Teucros ante Heynium: cf. Wagnerus lect. Verg. in
59 m s C, OE CP t Lec
VERGILI AENEIS VII 41
hoc etiam his addam, tua si mihi certa voluntas:
finitimas in bella feram rumoribus urbes
accendamque animos insani Martis amore, 990
undique ut auxilio veniant; spargam arma per agros. -
tum contra luno *terrorum et fraudis abundest. |
stant belli causae, pugnatur comminus armis,
quae fors prima dedit sanguis novos imbuit arma.
talia coniugia et talis celebrent. hymenaeos 999
egregium Veneris genus et rex ipse Latinus.
te super aetherias errare licentius auras
haut pater ille velit, summi regnator Olympi:
cede locis; ego, siqua super fortuna laborum est,
ipsa regam.' talis dederat Saturnia vocés. 560
illa autem attollit stridentis anguibus alas
Cocylique petit sedem, super ardua linquens.
est locus Italiae medio sub montibus altis,
TESTIMONIA.
549 Servius Aen. X 8 552 'terrorum...est' Arusianus p. 200 L.
553 *pugnatur c. a.' Charisius 224 Diomedes 393 Priscianus 10068.
1124 P. 554 Nonius 521, 17 schol. Verog. 94, 9 K, 550 sq. *ego
...regam Servius Aen. X 8 563—505 'est ... valles? (om. 564)
aneed, Paris. Ecksteinii 5, 12- 563 sq. *est... nobilis' Nonius 351, 32
VARIA LECTIO. ἡ
Philologi suppl.1419 548 cf. ΙΝ 125 549 erbef ας. 552 Tune c
ABUNDEEST. Mb abende eft ς 553 certatur Prisciani 1068 ὦ, ea-
cepto Vindob. S bellatur Priscianus 1134 554 sors χ, schol. Veron.
NOVVS MRybce — 555 CONIUGIA- M. conubia Mentel. pr., 7, Servi
exempl. CELEBRENTUR 4. HYMAENEOS JJ himenaeos b — 556
*Urbanus tamen totum hunc locum per interrogationem vult. accipi :
terrorum et fraudis abunde est? stant. belli causae? uf quasi per gra-
tulationem non credat" Servius 597 aethereaf blc oras Lach-
mannus Luer. 167: sed. ef. 768 558 HAVD. Mybc ille, al ipfe y
ipse Mentel. pr., 7: ef. 10. — fummi, supraser. at fuperi, y: cf. 11 779
560 TALES Mbh|e 561 AUTEM- M adtolit b] — STRIDEN-
TES Me ftridentif.. (f post. m. 2 ut prima manu ftridentibuf. seriptum
M
fuerit) y ftridentif (if im ras.) b.— 562 Coriti c μοι» SEDENS Jf
fedef 1 SVPER X fuper" 5. fupera yc: ef. V1 241. 750. 788. 563
Ef cet? — MEDIO- M. medius anecd. Paris.
42 VERGILI AENEIS VII
nobilis et fama multis memoratus in oris,
ampsancli valles: densis hunc frondibus atrum 9565
urguel utrimque latus nemoris, medioque fragosus
dat sonitum saxis et torto vertice torrens.
hic specus horrendum et saevi spiracula Ditis
monstrantur, ruptoque ingens Acheronte vorago
pesüferas aperit fauces, quis condita erinys, 2570
invisum numen, terras caelumque levabat.
Nec.minus interea extremam Saturnia bello
imponit regina manum. ruit omnis in urbem
pastorum ex acie numerus caesosque reportant
Almonem puerum foedatique ora Galaesi 90795
implorantque deos obtestanturque Latinum.
TESTIMONIA.
565 *amsaneti v. Servius Aen, VII 125 568 *hiec s. h.^ Cledonius
1896 P. 'saevi s. D," Servius ge. IV 39 573 'imponit r. m.'
Donatus ad Ter. Andr. II 5, 1 573 sq. 'ruit ... numerus? Priscianus
1206 979 'Almonem p.' Servius Aen. VII 531 *foedatique o. G.
Servius Aen. III 216
VARIA LECTIO.
564 NOBILIS. J/ 565 ampfaneti y AMPSACTI J/. amfanto (o m.
2 corr. ini) c amfaneti 5h AMFRACTI ἢ 566 URGET ΡΟ utrumque
yl menio y] que fragofuf in ras. y2 — 568 * hic specus horrendum
... quamquam antiqui codices habeant: hic specus horrendus (horren-
dum Paris.) Servius. Fuerunt nimirum qui horrendü saevi omisso et
scriberent. horrendum testatur Cledonius οἱ om. m, plerique Pie-
riani — 'spiracula .. . antiqui codices piracula habent! Servius 569
MONSTRATVR ZA 570 Peftiferaf (f post. add.) y Peftiferof c1 con-
diterinif (1 sec. m. 2. corr. in y) ὃ CONDITERYNYS 74 conditerynif yc
*condita erinys ... alii condit legunt et se subaudiunt' Servius quis
numen erinys Condidit invisum et terras Peerlkampus. quis condita
Erinys Invisum numen terras JFakefieldus, ut invisum numen accusati-
vus ad condita referatur. quis condit erinys Invisum numen f7ecisis
ceteris conici posse monuit Heynius, quod nescio an poeta maaime
dignum sit. | 571 caelum terrasque Parrhas. terram caelumque Pieriani
LEVAVIT £: cf. 502 levabat Servius — 573 INPONIT bc Inpo.nit y
574 ali.e b 975 damnat, Peerlkampus ——| GELAESTI . galefi bc
l z 4j
576 om. Goth. tert. — Inplorant y Inporan. b obteftanti" y ob-
—" —n"
—nÓ—m— pá—XÀ —nnn€€ All o on ul o
———— m DaÜ c € —
3 VERGILI AENEIS VII 43
Turnus adest medioque in crimine caedis οἱ igni
terrorem ingeminat: Teucros in regna vocari,
stirpem admisceri Phrygiam, se limine pelli.
tum quorum attonitae Baccho nemora avia matres 580
insultant thiasis (neque enim leve nomen Amatae),
undique collecti coeunt. Martemque fatigant.
ilicet infandum cuncti contra omina bellum,
contra fata deum perverso numine poscunt,
certatim regis circumstant tecta Latini. 585
ille velut pelagi rupes immota resistit,
ut pelagi rupes magno veniente fragore,
quae sese multis circum latrantibus undis
mole tenet; scopuli nequiquam et spumea circum
saxa fremunt laterique inlisa refundituv alga. 590
TESTIMONIA. í |
979 Servius ge. II 504 'stirpem a. P.' Probus de nom. 22 p.
219 Endl 582 Servius Aen. IV 573 986 Probi inst. I 4, 14 Augu-
stinus de ordine II 20, 54 587 Macrobius Sat, VI 3, 1 989 *mole
t. s.' Probi inst. I 4, 14. 23
VARIA LECTIO.
ftentanturq: b1cl obfteftanturq: 52 ob. teftantq : c2 obtestantur confir-
mat Servius 571 Post adest ef caedis dis. M — igni. b ignif y
caedis iniquae Burmannus caedis et ipse Peerlikampus 5718 INGEMINAT
(ἃ inras. R — 579 Styrpem yb. frigiam.c — 580 bacho ὃ Post v. 580
in M ima pag. sequuntur erasae duae lineae, quarum tamen legi nihil
potest. Versus 581—600. 601—613 in folio singulari ceterorum ordini
inserto. et largioribus versuum spaliis insigni m. ant. conscripti sunt.
Sequens deinde folium incipit a v. 582—585 in mg. nolis () utrimque
adposilis, quos exeipiunt v. 616 sqq. Distinai singulare. illud n dins
ποία M* — 582 collectae b.— 583 SCILICET M — conctic — OMNIA M
HOMINA M* omina in ras. c 584 NOMINE ἡ" 586—611 Veron.
fol.244 586 ILLE- M IMMota V inmota c inmuta 51. RESISZt V
587—590 aut emendanda sibi reliquisse poetam aut. aliunde ascita et
illata esse censet Wagnerus. «— 581 om. Mentel. alt. m. 1, Bigot. m. 1,
Lips. alt., damnavit Heinsius — FRAGORE (FR fort. in ras.) f. FRAGore
V — 588sese — la TRANTIBVS P 589 TENETSCOPOLI- M* *mole
tenet: Aie distinguendum, ut scopuli nominativus pluralis sit" Servius
T om, V ET M* — scopuli .. . fremunt eiecit Peerlkampus
590 inlifa "ἡ
44 VERGILI AENEIS VII
verum ubi nulla datur caecum exsuperare potestas
consilium et saevae nutu lunonis eunt res,
multa deos aurasque pater testatus inanis
'frangimur heu fatis" inquit. *ferimurque procella!
ipsi has sácrilego pendetis sanguine poenas, 995
o miseri. te, Turne, nefas, te triste manebit
supplicium, votisque deos venerabere seris.
nam mihi parta quies, omnisque in limine portus
funere felici spolior. nec plura locutus
saepsit se tectis rerumque reliquit habenas. 600
TESTIMONIA.
993 Arusianus p. 246 L. 594 'frangimur ... inquit! Servius Aen.
II 13 995 Servius Aen. X 231 9596 sq. *te Turne ... supplicium"
Nonius 349, 25 Diomedes p. 296 Servius Aen. XI 302 'te triste m.
s." Arusianus p. 246 L. 600 Servius Aen. IX 367 schol. Veron.
101, 5 K. 'rerumque r. h." Servius Aen. VIII 1 |
VARIA LECTIO. j
591 EXUPERARE ΜῈ 599 CONsilium et saevae Κ' CONSILIO-M
ETSAEUAE M* natuc res V ES αὶ 593 multa. — pater V.
auras] cf. ge. IV 196 aras Hamb. alt. m. 1, Marklandus praef. ad
Statii silv. p. X conl. Aen. XII 496 — TESTATVS V2 TESTATVR 27 * Ry,
Arusianus Vestatu. b] testac— INANiS V. INANES.R. 594—606. 607
—613.Ffol. LXVI 591 frangimur —iNQVIT V. fatis — procella F
INQVIT m. rec. sup.M* | PROCELLAS M* — 595—597 supra in mg.
m. ἃ add. sine nota in 1 - 595 ipsi — pendetiS Υὸ "aty | PENDE—
N 4
F PERDETIS M* Poenas P paenafb ὅ960- nefAs — mane-
bit V nephafe — te t. manebit F — manebat c1, Arusiani cod.
597 Supplicium VotiSQVEDEOs veneraBERESERIS V — venerabere seris
F — faerif b. faerif 6] 598 non suprascr. m, Ladevicus, quem refu-
tavit Wagnerus lect. Verg. in Philologi suppl. I 407 nam legit Servius
* vicinae mortis beneficio" adnotans MIH; — omNIS V Quies —
portus F —— omnis ... spolior recte coniunxit Ladevicus — omnis ...
portus corruptissimum videbatur Marklando ad Statii silv. W 2, 7
mortisque Zurmannus navisque alius vir doctus — lumine χ potuf c
599 Felici sPOLIOR 7 FELICIS Κ᾽ SPOLior — locutus F
V
PLVra loCVTVS V. LOCATUS M* 600 SEPSIT 2*ec — tectis V
RErum — habenas F habENAS VF RELIQVITHABENAS (QVITHA
in ras. ut vid.) ᾿ὸ reli. quit b
VERGILI AENEIS VII 45
Mos erat Hesperio in Latio, quem protinus urbes
Albanae coluere sacrum, nunc maxima rerum
Roma colit, cum prima movent in proelia Martem,
sive Getis inferre manu lacrimabile bellum
Hyrcanisve Arabisve parant seu tendere ad Indos
Auroramque sequi Parthosque reposcere signa.
sunt geminae belli portae (sic nomine dicunt)
religione sacrae et saevi formidine Martis;
centum aerei claudunt vectes aeternaque ferri
robora, nec custos absistit limine Ianus: 610
has, ubi certa sedet patribus sententia pugnae,
o
c
Ct
TESTIMONIA.
601—603 *mos ... colit? Maerobius Sat. III 8, 8 Servius Aen. I 7
601 sq. *mos ... sacrum' Nonius 377, 4 schol. Hor. carm. III 3, 30
601 *mos ... Latio' Probi inst. I 4, 15 schol. Hor. epist, II 1, 255
604 sq. (om. *lacrimabile ... parant") schol. Hor. carm. III 24, 11
604 schol. Hor. carm. I 21, 13 .605 Priscianus 688 schol. Veron.
98, 21 K. *Hyreanis ... parant! Charisius 77. 99 Diomedes 428 P.
606 *Parthos ... signa' schol. Veron. 98, 23 K. G07 cf. schol.
Veron, 98, 27 K. 608 *religione s.* Probi inst. I 17, 2 de gen. nom.
97 Haupt: 609 sq. schol. Lucani I 62 '609 *centum ... vectes"
Nonius 231, 9
VARIA LECTIO.
601 HESPERIo — urbes F haefperio b. 602 ALBANE ΜῈ
SACRVM m. rec. sup. M* SAerum — rerum F |. MAXIMA V.
N
603 PRima — martem Εἴ MOUENTIS (sup. m. rec.) M* mour.nt in
j| moue.ntin ;2 . "artem b — 604 Manu — bellum ΜΑΝῸΝ
M*, schol. Hor. carm. W 34,11 605 HYRCANISUE M *. HYRCANIIS-
QVE F — Hircanisve Arabisque Charisius 77. Hircanisque Arabisque * ple-
rique' Pieriani, Charisius 99 Wyrcanisve Arabisve testatur Diomedes
ARAbisre — indos F — 606 AVERORAM M* — SEQVi — signa F
vi. h
SEQ Μὴ partof b. DEPOSCERE Z2. REPOScere V. reposcere con-
firmat Servius — fign. c — 607 sunt — nOMINEF GEMINE 5
[
608 religione — formMINE Κ᾽ religione b. relligione c, Probus inst.
sacra de gen. nom. sacrae confirmat Servius "artif b . 609 centum —
vecteS ; CENtum aeREI V.— cludunt c 610 robora — liMINE F
. 345 k
ROBARA M * ABSTIT M* — 614 Aas — seNTENTIA P HAS M*
46 VERGILI AENEIS VII
ipse Quirinali trabea cinctuque Gabino
insignis reserat stridentia limina consul,
ipse vocat pugnas; sequitur tum cetera pubes,
aereaque adsensu conspirant cornua rauco. 615
hoc et tum Aeneadis indicere bella Latinus
more iubebatur tristisque recludere portas.
abstinuit tactu pater aversusque refugit
foeda ministeria et caecis se condidit umbris.
tum regina deum caelo delapsa morantis 620
impulit ipsa manu portas, et cardine verso
belli ferratos rumpit Saturnia*postes.
ardet inexcita Ausonia atque immobilis ante; 623
signaque ferre iuvat sonitusque audire tubarum. 628
quinque adeo magnae positis incudibus urbes
tela novant, Atina potens Tiburque superbum, 630
TESTIMONIA.
612 *einetu G.' schol. Lucani I 596 614 Donatus ad Ter. eun.
IV 7, 2, ubi tamen hie versus sequitur v. 694 — 615 Servius Aen. VIII 2
616 Eutychius II 2 *indicere b. L.' schol. Lucani II 4 617
*tristisque r. p.' Servius Aen. VII 608 618 sq. *abstinuit . . . mini-
steria! Priscianus 1176 *aversus ... ministeria? Nonius 304, 15 Aru-
sianus p. 258 L. 621 *inpulit ... portas" schol. Veron. 81, 31 K.
623 Servius Aen. VIL 601 *'ardet... Ausonia! Arusianus p. 209 L.
629 sq. *quinque .. . novant! Servius Aen. VIII 385 630 *Atina ...
superbum! Nonius 391, 9 'Tiburque s.' schol. Veron. 82, 21? Servius
Aen. IX. 324 "s
VARIA LECTIO. ᾿ |
612 ipse — cinctugVE Κ᾽ CYRINALI 4 * — CINTU 27* SABINO
F Gabino testatur Servius 613 insignis — liMINA F 614—634.
f
635—646 F fol. LYVII . 614 TUNC M* . CITERA M* 615 a.fenfu
b 616 TVÀM F 617 redude c 618 aduerfuf y 619 CONDIDIT
-. VMBRIS (DITV zn ras., D post. corr. ex T) F . condedit b. urbif c1
620 MORANTIS (NTIS m. 2 in ras. F morantef 5 621 inpulit ye
manum 51 622 RVMPIT 2/c RVPIT FZ rüpit y ru.pit 5 623
in excitam Ausoniam £esíatur Arusianus — 624—640 de hoc loco dispu-
lavi in emend. Verg. 1 sq. 628 IVVANT A IUBET // lubet coni.
Heinsius 629 ADEO- MAGNAE- M —— μοι] 680 LATINA F
uüna 71 uina Joni exempl. — tybur c ultroque schol. Veron.
"y Wt 9 ttt quee.
VERGILI AENEIS VII 47
Ardea Crustumerique et turrigerae Antemnae.
tegmina tuta cavant capitum flectuntque salignas
umbonum cratis; alii thoracas aénos
aut levis ocreas lento ducunt argento;
vomeris huc et faleis honos, huc omnis aratri 635
cessit amor; recoquont patrios fornacibus enses. |
classica iamque sonant; it bello tessera signum. 637
* [pars pedes ire parat campis, pars arduus altis 624
* pulverulentus equis furit; omnes arma requirunt.
TESTIMONIA.
634 Maximus Vict. de carm. her. 5. 6 Marius Plotius p. 241. 20] G.
Beda 2375 P. Diomedes 495 (ubi ipse grammaticus "Iamnas' ἊΝ *ocreas?
exempli causa posuit) schol. Hor. a. p. 26 635 ' yomeris ... honos"
Probi inst. I 4, 15 636 ,recoquunt . . enses! addito ge. I 508
Macrobius Sat. VI 1, 63 637 *classica i. s." Isidorus orig. XVII
4, 5 schol. Lucani I 238 VII 476 gloss. Ziz. Petri p. 13. . “1 b. t. s.
Prisciani partitiones XII vers. Aen. VIII 160 .025 Macrobius Sat.
VI 1, 54
VARIA LECTIO. : |
631 Ardua yl Crustumeri * quomodo dicere potuerit. Vergilius,
consiare' negat Lachmannus Lucr. 2352 *Crustumerique: mutavit,
nam Crustumerium dicitur! Servius. Crustumium Goth. pr. Crustu-
menum Menag. pr. Poterat poeta (rient poer, ut ge. M 88
et om. R pes ΕἸ 632 Viae bc CAPITU". (corr.-m. 9) F
FLECTU' * (eorr. m.9) F flectà ς plectunt b falignaf m. 2 add.,
idem in extremo, v. 633 m. ant. scriptum, sed eras. c 633 CRATIIS
(erateis?) F CRATES M Rybc ALII (I post. in ras.) F^. AENOS (S
/ ,
m. 2 ut vid. add.) F -A.ENEOS Ἢ wneof c1 634 AVT, sed A in mg.
postea add., etiam literae 'Y pars sup. m. rec, F LÉUIS M laeuif b
635 falcef c1 — honof, m. rec. sup. honuf b 636 REQUOQUONT
M requoquunt c RECOCVNT FAy recocuunt 51. recoquunt 52 637
Claffica (ca in ras.) e ΠΗ it /// bello (t corr. ez d, b ex u, ut
vid.) € tefera b 624 Praf (bis) cl parant y1 Zulich. Mats
Menag. alter, Zulich. m. pr. ARTIS M campis ille arduus altis
Pulverulentus equis ve/ c. pars altus apertis P. eques Peerlkampus, qui
hoc ordine versus disponit: 625. 628. 626 sq. 632—636. 629 —631.
637—640 0625 PVLVERVLETVS E — eques Macrobii ecempl.: et
fortasse in Medicei archetypo AWUIS. seriptum. fuerat OMNIS
FIMyIbI
48 VERGILI AENEIS VII
,
* pars levis clipeos et spicula lucida tergent
* arvina pingui subiguntque in cote secures;] 627
hic galeam tectis trepidus rapit, ille frementis 638
ad iuga cogit equos clipeumque auroque trilicem
loricam induitur fidoque accingitur ense. γέ 640
Pandite nunc Helicona, deae, cantusque movete,
qui bello exciti reges, quae quemque secutae i
complerint campos acies, quibus Itala iam tum
floruerit terra alma viris, quibus arserit armis.
el meministis enim, divae, et memorare potestis : 645
TESTIMONIA.
626 *et ..,' tergent'! Probi inst. II 3, 10 Claudius Sacerdos II 110
*spieula 1. t.' Claudius Sacerdos II 1607 627 'subigunt ... secu-
res? Nonius 400, 25 schol. Lucani VII 574 Servius Xen. VI 302 640
*loricam i.' Arusianus p. 235 LL. Consentius 2055 P. *fidoque a. e."
Arusianus p. 210 L. 641 Priscianus 1138 *pandite . .. deae"
schol. Hor. serm. I 5, 53 645 Macrobius Sat. V 13, 9
VARIA LECTIO. |
626 Praf cl cli. peof (i. e. clupeos) 5 TERGENT ZFMAbc
tergent y tergunt Menag., χ *tergent ab eo quod est tergeo venit, et
lergunt ὦ tergo tergis, quod de usu penitus recessit" Servius. * legimus
. lergent, quod venit a tergeo, et gunt ab eo quod est tergo' Claudius
Sacerdos M 110 (cf. idem IW 167) *tergo .. . lectum est et tergeo , unde
in Virgilio utramque declinationem indifferenter invenimus: et .. ter-
gunt, a tergo tergis, e£ tergent, ergo terges' Probi inst. ΝΥ ARBINA
F. SVBICIVNT (om. QVE) E. fecurif 7 fecuraf c1 888 "RAPIDUS M:
frementet c, item. (sed f in ras.) b TREMENTIS M imet y TRE-
MENTIS FR 639 quogit ecl. AEQVOS F cli. peum b clypeum c
640 LVRICAM 7| LORICA AZ induitur loricam humeris Arusianus
haenfe c 641 — X 163 641 A Lit (E m. rec. corr. ex]
h
"ut vid., A dad F elicona y MOVETE (N m. rec. eadem qua VI
591) F mouete (u eras.) y *movete: legitur et monete' Servius: cf. 41
uae
q
642 ACCITL M quemcumque (cum eras.) y 648 CVMPLERINT .F
VER
COMPLERVNT ἢ itala.. b TVM (T zn ras.) R 644 FLORIT
(corr:m.9) F — alma (1 fort. corr. ex by ui.ifc ADSERIT ΜῈ
ti
645 Hinc redit αὶ'΄Ἤἔ meminif b eni Zn ras. c
VERGILI AENEIS VII 49
ad nos vix tenuis famae perlabitur aura.
Primus init bellum Tyryhenis asper ab oris
contemptor divom Mezentius agminaque armat.
filius huic iuxta Lausus, quo pulchrior alter
non fuit excepto Laurentis corpore Turni, 650
Lausus, ecum domitor debellatorque ferarum,
ducit Agyllina nequiquam ex urbe secutos
mille viros, dignus, patriis qui laetior esset
imperiis et cui pater haut Medientius esset.
Post hos insignem palma per gramina currum 655
victoresque ostentat equos satus Hercule pulchro
pulcher Aventinus, clipeoque insigne paternum
centum angues cinctamque gerit serpentibus hydram ;
collis Aventini silva quem Rhea sacerdos
TESTIMONIA.
647—649 *primus ... Lausus' Macrobius Sat. V 15, 15 648 cf.
Macrobius Sat. III 5, 9 649 sq. *quo ... Turni! Quintilianus VIII
4, 6 650 *excepto ... Turni' schol. Lucani VII 585 651 Charisius
129 Diomedes, 309 P. *Lausus e. d." Charisii exc. 536, 3 K. (81 E.)
652 Servius Aen. X 183 653 sq. 'dignus ... esset' Priscianus
1176, 1198. 654 *cui ... esset? Iulius Capitolinus in vita Opilii Ma-
erini 12 Maximi Vict. de fin, 5 gloss. p. 457 Endl. 655 Macrobius
Sat. V 15, 15 656 sq. *satus ... Aventinus! Servius Aen. IV 149
VARIA. LECTIO.
646 AT Pybic2 — TENVI A. fama Oudart. 647 tyrrenif c
T
afper (f in ras.) b. — or.f ei 648 CONTEMNOR X/. DIVVM M Rybc
Mezentius agminaque armat om. Goth. alt. MEZENTIUS- ΗΠ Mesentius
I
Witiian. 649 HVICIVXTA (ICIV in ras. R HUNCIUXTA 24
PVLCHRIOR (H m.2 add. ΡῈ 651 EQVvM (V m. 2 add.) P. EQUUM
Mybc —BELLATOR αὐ 652 AGYLLINA- Jf agillina y AGYLLINAx. P
NEQUICQUAM Mb1c1 653 digmf c — quae c] — letiory — 654
HAVD Myb — MEDIENTIVS P: cf. mus. Rhen. ΧΙ 419 sgg. MEZENTIVS
MRybc 655 HOS- M — PALMAM Z fama Macrobii exempl. 656
AEQVOS P — ercule c 657 clippeo 51 clypeo 5 658 sectam Peerl-
kampus ea: Silio ll 158 S ER P ENTIBVS. (inter S et E erasa una
litera, P in duarum fortasse literarum eras. spalio) R hidram b
h
ylram e — 659 SILUA- 2 RHEA (H zn ras.) R rea y
RIBBECK, VERGIL. III, 4
50 VERGILI AENEIS VII
furtivom partu sub luminis edidit oras, 660
mixta deo mulier, postquam Laurentia victor
Geryone extincto Tirynthius attigit arva
Tyrrhenoque boves in flumine lavit Hiberas.
m * * * *
pila manu .saevosque gerunt in bella dolones
et tereti pugnant mucrone veruque Sabello. 665
ipse pedes, tegimen torquens immane leonis, !
horridus, Herculeoque umeros innexus amictu, 669
terribili inpexum os saeta cum dentibus albis 667
indutus capiti, sic regia tecta subibat.
TESTIMONIA.
660 *sub ... oras! Servius ecl. VIII 45 661 *mixta d. m."
Servius Aen. IV 95 661 sq. *postquam ... arva? Servius Aen. VIII
202 662 schol. Hor. carm. II 14, 7 663 schol. Hor. carm. III 29, 1.
664 sq. cf. schol. Veron. 99, 1 K. 665 Priscianus 764 Servius
Aen. XII 180 666—668 Priscianus 1185 P. 666 *indutus terga
leonis! (libri numero non addito) Priscianus 797 667 Donatus ad
Ter. eun. II 3, 32 *eum dentibus albis! Quintilianus VIII 2, 10 cf.
6, 40 668 Arusianus p. 235 L.
VARIA LECTIO.
660 FVRTIVOM Pj FVRTIVVM 2 P2Rybc PARTV (V eras.) P
PARTVS A partu. ὁ hminif ; —— horafe 662 Gerione yb
TIRYNTHIVS (N m. 2) αὶ TIRYNTIUS ἡ thirintiuf (i pr. corr. in y) b
thirinthiuf c ty.rinthiuf (erasa r) y 668 Tyrreno c flumina yl
hiberos Moret. sec. et tertius Hic desidero militum quos Aventinus
ducit mentionem aliquam. — 664—689 Veron. fol. 349 664 $g. manus
...Sabellae Peerlkampus — 664 geru- c 665 pugnant (nt m. 2 add.) c
ueruf y1 — que om. P "abello y 666—669 De his versibus dixi
in emend. Verg. p. 1 666 TEGUMEN Ἢ teste Heinsio, Mentel. pr., 4:
cf. ΠῚ 594 TORQVENS (RQVE zn ras., ut m. pr. fortasse tollens
seriptum fuerit) ἢ Vorquef ut vid. c1 rictus Peerlkampus | torquens
testatur Servius | inmane c 669 huc transposui ^ humerof yc
INNIXVS PR: cf. IV 217 Vl 281 667 TERRIBILIS ^ Terribi. y
INPLEXV £ inplexum 51 os om. libri SETA Ac οἱ dentibus
atris Donatus 668 indutis Bothius SVBIBANT AZ — capiti, atque
humeros innexus amictu Horridus Herculeo, sic regia tecta subibat Peerl-
kampus conl. XI 679 sqq.
———À—D Pla:
VERGILI AENEIS VII 5t
- . Tum gemini fratres Tiburtia moenia linqunt, 670
fratris Tiburti dictam cognomine gentem,
Catillusque acerque Coras, Argiva iuventus,
et primam ante aciem densa inter tela feruntur:
ceu duo nubigenae cum vertice montis ab alto
descendunt centauri, Homolen Othrymque nivalem 675
linquentes cursu rapido; dat euntibus ingens
silva locum et magno cedunt virgulta fragore.
Nec Praenestinae fundator defuit urbis,
Volcano genitum pecora. inter agrestia regem
inventumque focis omnis quem credidit aetas, 680
Caeculus. hunc late legio comitatur agrestis:
quique altum Praeneste viri quique arva Gabinae
TESTIMONIA.
670 *tum g. f. Macrobius Sat. V 15, 15 672 schol. Hor. carm.
I 7, 13 II 6, 5 Servius Aen. I 467 XI 465 *Catillusque acerque C.'
schol. Hor. carm. I 7, 1 674 sq. *ceu... centauri^ Diomedes 459 P.
674 *nube nati ceu duo' Terentianus Maurus 4760 678 'nec P. f.
Macrobius Sat. V 15, 15 681 cf. schol. Veron. 09, 6 ΚαὶἪὀ 6 θ82
Priscianus 760 — *quique... viri" Consentius 2027 Servius Aen. VIII 561
VARIA LECTIO.
670 TVNC Re — tyburtia yb]. — LINQVNT ΒΡ LINQUUN Mybc
671 FRATRIS (I corr. in E) P FRATRES J/y1 TIBURTI- Ἢ TIBVRTHI
R. tibuti (1 pr. corr. ex y) b DE NOMINE P: cf. VIII 84. *et eam de
fratris maioris nomine Tibur appellaverunt! Servius. 672 Catilluf b
1
Catilus e. CATHILLVS ££. Cathiluf y. CATFTILLUS M "CATTHILLVS P7:
cf. XL 640 — QVE om. V 674 nubigine c 6765 DISCENDUNT M.
omolen 5 omolen.c — OTRYN R OTRUM J/ oty.rim b otyrin c otyrum,
otirum, tyrrim 4: cf. nov. annal. Fleckeiseni LXXVII 198 NIVALI V
676 LINQUENTES- M LIQVENTES αὶ RAPIDO (P an B, non liq.)
V: cf. 451 677 ET suprascr. P magno — vIRGVLTA. V
v . A ͵
GAEDUNT Ἢ cedant y — UIRGULATA 678 PRAENESTINE M
DEFICIT R — orbif y 679 sq. in suspicionem vocavit Bryantus, legit
Servius 679 voleano — agreSTIA V. VVLCANO Pyb Vulgano.c
agestia b. — regis Peerlkampus | 680 inventum — creDIDIT V
FOCIS- M 681 LATELEGIO 4. LEGIOLATE PA Vybc comitantur
Mentel. tert. m. 1 682 Qui.que bc — quique arva gaBINAE V
qui.q: b Gabinae] Celemnae ex 739 Priscianus
4 Ἂ
52 VERGILI AENEIS VII
Iunonis gelidumque Anienem et roscida rivis
Hernica saxa colunt, quos dives Anagnia pascit,
quos, Àmasene paler. non illis omnibus arma, 685
nec clipei currusve sonant: pars maxima glandes
liventis plumbi spargit, pars spicula gestát
bina manu, fulvosque lupi de pelle galeros |
tegmen habent capiti, vestigia nuda sinistri
instituere pedis, crudus tegit altera pero. 690
At Messapus, ecum domitor, Neptunia proles,
quem neque fas igni cuiquam nec sternere ferro,
iam pridem resides populos desuetaque bello
agmina in arma vocat subito ferrumque retractat.
hi Fescenninas acies aequosque Faliscos 695
TESTIMONIA.
683 *gelidumque A.' Claudius Sacerdos II 12. 684 *Hernica s. c."
schol. Iuven. XIV 180 Cassiodorus 2313 Beda de orthogr. p. 2344 P.
684—090 *quos ... pero' Macrobius Sat. V 18, 13 685 *'quos
A. p. Servius Aen. IX 641 686 sq. *pars... spargit! Nonius 553, 20
688 'fulvos ... galeros' Charisius 61 *fulvos galeros' Gellius
II 26, 11 690 *erudus ... pero' sehol..Iuven. XIV 188 *'erudus p.'
Philoxeni gloss. 691 *at ... domitor! Macrobius Sat. V 15, 15
692 Servius Aen. IX 128 XI 422 693 'iam p. r. p." Probi inst. I 9, 11
093 sq. 'desueta ... retractat' (et 614) Donatus ad Ter. eun. IV
7, 2 Servius Aen. VII 601
VARIA LECTIO.
683 ani.ené ἢ aniene' c — et roscida V — ..riuifc 684 dives
anagnik V . pascis nonnulli Pieriani 685 pater — arMA V
686 CLipei —soNANT parSMANXima glandes V — ch.pei b. — CVRRVS-
QVE AR. glandif c1 687 IIVEN6is plumbi sPARGIT V. PICVLA καὶ
spargunt ...gestant z 688 nu fVLVOS V 689 TEGMINA
5 ^
Pyl: cf. 142 CAPITI M — finiftra c1 690 PEDES M CERO 5
691 EQVVM MRybc 693—695 hoc ordine posuit Ladevicus :
fi 0
695.693.694 698 redef ὃ BELLA..M — 694 tracta.t b... 695 is
Ladevicus ^ fefcaerinaf (ri corr. in n) e EQVOS A. Aequos ZHeinsius
aequos Servius | FALLECOS AZ falifqcof (qeras.)c ^ Fescenninos colles
aequorque Faliseum Peerikampus | Fescenninos a$ros aequosque Εἰ,
Hoffmannus. | Mihi quaedam excidisse videntur. Desideratur verbum,
velut ducunt: ef. emend. Verg. 9
VERGILI AENEIS VII 53
.hi Soractis habent arces Flaviniaque arva
el Cimini cum monte lacum lucosque Capenos.
nec quisquam aeratas acies ex agmine tanto . 703
misceri putet, aériam sed gurgite ab alto ;
urgueri volucrum raucarum ad litora nubem. 705
ibant aequati numero regemque canebant, ' - 698
ceu quondam nivei liquida inter flumina cyeni, |
cum sese e pastu referunt et longa canoros 700
dant per colla modos, sonat amnis et Asia longe
pulsa palus.
Ecce Sabinorum prisco de sanguine magnum — - 706
agmen agens Clausus magnique ipse agminis instar,
Claudia nunc a quo diffunditur et tribus et gens
per Latium, postquam in partem data Roma Sabinis.
TESTIMONIA, i
697 “εἰ... lacum' Servius ge. III 30 703 sq. *nec ... putet"
Servius Aen. II 487 698 'regemque c.! Servius Aen. I 1 VIII 2
schol, Hor. epod. 9,18 699—702 'ceu ... palus! Macrobius Sat. V
8, 3 706 8q. *ecce ... Clausus' Servius Aen. X 345 706 *ecce
. Sanguine! Macrobius Sat. V 15, 15
VARIA LECTIO. ; M
696 SORACTRS P forüf y ^ FLAVINIA P fla....ui.na 72 flamni-
mia ut vid. y1 697 CYMINI P2y2c cymino yl com y com c
CAIENOS αὶ 703—705 anle v. 698 reponendos esse dixi in emend.
Verg. 9 sq. 703 ..erataf y —— examine Zamb. alt., Leid. TANO
E
minio p. in mg. M — 7104 PUTAT M aeream δ] aetheream Menag. pr.
U
SET M2 705 Urg.eri b. VRGERI P UOLUCREM 7M — 698
AE ^ N
QVATI P EQUATI M equati yc. — CANEBAT Μὲ 699 NIVEL MI
liquida: ef. IX 679 — FLVMINA P: cf. Homeri Il. B 461 Apollonius
Rhod. 4 1300 flumina, suprascr. at nubila y NUBILA TK Macrobii
ecempl., legit Servius: ef. V 5925 cygnic 700 SES P et pastu,
i. e. ec pastu, Macrobii Angl. εἰ Med. ὃ longae y — ,702 sq. uno versu
continuat M — Pulfa (Vin ras.) b. 706 fabinarum y1— SANGUINE. M
A
uf
707 clauf' c — IPSI £y1— 708 EQUO M —— DIFFUNDITUR- f
defundit cl — gens] INGENS M. 709 ROMA (R in ras., ut vid.) R
ABINIS P
54 VERGILI AENEIS VII
una ingens Amiterna cohors priscique Quirites, 710
Ereti manus omnis oliviferaeque Mutuscae;
qui Nomentum urbem, qui Rosia rura Velini,
qui Tetricae horrentis rupes montemque Severum
Casperiamque colunt Forulosque et flumen Himellae,
qui Tiberim Fabarimque bibunt, quos frigida misit 715
Nursia, et Ortinae classes populique Latini,
quosque secans infaustum interluit Alia nomen:
quam multi Libyeo volvontur marmore fluetus,
saevos ubi Orion hibernis conditur undis;
TESTIMONIA,
710 *priscique Quirites, pro Curites! Prisciani 633 Darmst.* m. alt.,
Erl. 2 Dresd. Krehlii 7183 Nonius 181, 15. 390, 15 714 *prope
flumen H.' Priscianus 680 1715 *qui... bibunt' Priscianus 757 schol.
Hor. carm. IV 15, 21 716 “οὐ Ortinae c. Servius Aen. II 30 III 602
717 Pseudoascon. ad Cic. 118 Or. *et quos infaustum ... no-
men Priscianus 680 718 Claudius Sacerdos I 163
VARIA LECTIO.
ui :
710 prifei.. queritel y2 prifcuequeritef μέ vid. y1 QVIRITIS A
711 FRETI ΜΙ MVTVSCAE (CA zn ras.) R 712 VRBEM (V
cida
corr. ex Ὁ ut vid.) P — ROSEA ER. ROSA MM. ROSC:A P rofcia y rofea
(corr. m. rec.) b. rof/// eY rofeida c2 rofida, rocida y 713 tetrice y
rupit Von? 181 exempl. MONTEM (T in ras.) R AMNEM P: ut
al monte .
gc. MIL 37 den. VI 374 amnem y montem /estatur Servius 714 Cafpe-
riam (fm.9) y FVRVLOS (V pr. corr. in 0) P forulof y 4 suprascr.
y | ETFLUMEN suprascr. M prope flumen Priscianus (*Himella Sabi-
norum flumen prope Casperiam" Vibius Sequester p. 11) HYMILLAE
f :
R "15 quoc | FABARV!M P FABARVM A Faburum ' antiqui aliquot
Pieriani ararim Prisciani q (fortasse Farfarum adscriptum fuerat)
UR
Fabarim /estatur Priscianus 116 NVRISIA Z NOSIA M ORTINAE
H
Pybc ORTINAE ΗΠ HORTINAE A urtinae Menag. alt. — populique La-
uni num recte se habeat dubito, quamquam lectum a Servio. — MT et
quos infaustum Priscianus intervenit. Pseudoasconius ALIA A,
Prisciani Halb. alia yb ALLIA MP al.la cl (additur unum 1 propter
meírum' Servius: cf. schol. Lucani VII 633 718 LYBICO Mybc
VOLVVNTVR PZAybc — FLVCTOS (0 corr. in V) P 719 SAEVOS (0
corr. in V) P. SAEVVS ΜῊ Seuuf yc oryon yc jbernif y
VERGILI AENEIS VII 09
vel cum sole novo densae torrentur aristae 120
aut Hermi campo aut Lyciae flaventibus arvis.
scuta sonant pulsuque pedum conterrita tellus.
Hine Agamemnonius, Troiani nominis hostis,
curru iungit Halaesus equos Turnoque ferocis
mille rapit populos, vertunt felicia Baccho 725
Massica qui rastris et quos de collibus altis
Aurunci misere patres, Sidicinaque iuxta
aequora quique Cales lincunt, amnisque vadosi
accola Volturni, pariterque Saticulus asper
Oscorumque manus. teretes sunt aclydes illis 130
tela, set haec lento mos est aptare flagello;
laevas caetra tegit, faleati comminus enses.
TESTIMONIA.
720 Claudius Sacerdos I 163. 723 Arusianus p. 233 L . hic
Agamemnonius' Macrobius Sat. V 15, 15 727 'dixit Aurunci, quod
aeque barbarum est producere' Terentianus Maurus 471 730 sq.
*teretes ... flagello! Nonius 554, 4 731 'sed...flagello? Priscianus
650. 749. 764 P. Arusianus p . 2993 L. Servius Aen. IV 289 782 'lae-
vas c. t.' Nonius 555, 6 poidoris orig. XVIII 12, 5 (scetra)
VARIA LECTIO.
720 quot Menag. quam ed. Pinciana a. 1495 sub Peerlkampus
TORRENTVR (V corr.ez ΟἹ P torrenter c — HARISTAE ΜΠ 721 lucie
ΕἸ Libyae Scehraderus Lyciae legit Servius 722 cf. XII 445 pufa y
CURSU Ἢ, ut 807 tremit excita tellus *Mediceus et Porcius' Pierii,
Voss. Monltalb. Zulich. Moret. tert. m. 9, ex XII 445 723 hic Macrobii -
exempl. agamennoniuf y1 agmen noniuf c tro.ianib 794 nALAE-
SVS Palefuf c AEQUOS Ἢ equuf y1 FEROCES MZbe — 725 rap&
cel. — VENIVNT αὶ hacho δ᾽ 726 aluf (1m. 2) y 727 Arunci 7: cf.
Terentianus Maurus PATRES 2: cf.206 728 qui.q: ὃ LINQVNT
R LIQUENT M líquunt y linquunt bc — AMNES M1 729 VVLTVRNI
N
Rbe fatculife — 730 TVSCORVM .— MAUS M — terretef yl teritif
bY — ACLVDES Py1: nescio an recte 7131 SED niri d lento]
tereti. Menag. alter , Zulich., testatur Priscianus MOL M 732
LAEVASCAETRA πὶ LAEUASCETRA yb, Isidori Gud. 1. 2 Nonii ea.
LAEVASCEPTRA P laeuaffceptra Menag. pr., Sprotian. laeuafe&tera c1
laeuaf feetra. Franc. laeuam fcetra Zsidori o — cüminuf c
56 VERGILI AENEIS VII
Nec tu carminibus nostris indictus abibis,
Oebale, quem generasse Telon Sebethide nympha
fertur, Teleboum Capreas cum regna teneret, 739
iam senior; patriis set non.et filius arvis
contentus late iam tum dicione premebat
Sarrastis populos et quae rigat aequora Sarnus
quique Rufras Batulumque tenent atque arva Celémnae
et quos maliferae despectant moenia Bellae, 140
Teutonico ritu soliti torquere cateias,
TESTIMONIA. ^
734 *Oebale q. g.' Marius Plotius 266 G. 739 'Teleboum ...
teneret' schol. Iuvenalis sat. X 72 736 sq. 'patriis .. . contentus"
Nonius 263, 33 738 *qua ... Sarnus' Orosius IV 15 741 Isidorus
orig. XVIII 7, 7 gloss. Zic. Petri p. 14
| VARIA LECTIO.
733 noctrif 7 — indieüf y — ABEBIS MI 784 quem (e m. 2) y
quae 1 qu.& 52 — generaffeque (que eras.) y — generaff&helon c
SEBETHIDE P SEDETHIDE A SEBETIDE X feb&hide (ἢ corr. in r) y
febethride 5 febethirido c febretide, febetrida, fuberetide, leboetide y
nymfa y nimpha b 735 teleboeum c Capreis schol. Iuvenalis
Capreas confirmat Servius 786 patrif b]. SED PRyb— ARMIS AZ
ἘΓ Post contentus disi. M — LATE (E add.) P — iam tum] latü c
R
T tnebdl y TENEBAT ΤΡ, ut 1236. 622 X53 788 SARRASTIS P
Sarraftrif Lt QVA Ay2, Orosius qua. c TSARNVS P. 739 Qui.q:
b BATULUM M batalum "αὖ BATALVM PR, ut Silii VMI 566 Colon. et*
Oxon. tenet b CELENE M CALEMNAE Z celemne c caelénae δ]
740 malifrae y difpectant 51. ...fpectant (eras. dae vel que) y
monia y BELLAE Jbri quotquot innotuerunt omnes. *Bellae:
mulli Nolam volunt intelligi, et dicunt iratum Virgilium nomen eius
mutasse propter sibi negatum hospitium, et ideo aperte noluisse dicere,
sed ostendere per periphrasin ... alii idem a Virgilio in georgicis
(II 925) factum memorant ... alii ita volunt accipi moenia Bellae, ut sit
synaloepha et legatur moenia Abellae' Servius 741 RITU. M ri.tu b
M
RITV P ritum γι TORQVERECATEIAS (Ὁ — S in ras., ut post S
quatuor eliam literae videantur erasae esse, quarum ultima fortasse E.
R — cateiaf (i in ras.) b. calegaf c. CATELAS M
“»
YERGILI AENEIS VII 57
tegmina quis capitum raptus de subere cortex,
aerataeque micant peltae, micat aereus ensis.
Et te montosae misere in proelia Nersae,
Ufens, insignem fama et felicibus armis; 145
horrida praecipue cui gens adsuelaque multo
venatu nemorum, duris Aequicula glaebis.
armati terram exercent, semperque recentis
convectare iuvat praedas et vivere rapto.
Quin et Marruvia venit de gente sacerdos, 790
fronde super galeam et felici comptus oliva,
Archippi regis missu, fortissimus Umbro, !
vipereo generi et graviter spirantibus hydris
spargere qui somnos cantuque mamuque solebat
mulcebatque iras et morsus arte levabat. . 799
sed non Dardaniae medicari cuspidis ictum
TESTIMONIA.
742 de gen. nom. p. 75 Haupt. *raptus ... cortex! Priscianus
655 Probi inst. n 1, 25 Nonius 199, 30 Servius ecl. VI 63 743 'mi-
cat aereus ensis Servius Aen. I 295 XI 655 744 *et te m." Macro-
bius Sat. V 15, 15 745 'insignem ... armis! Servius Aen. XII 641
749 Servius ecl. III 7 750 Macrobius Sat. V 15, 15 792 'for-
tissimus Umbro' Macrobius Sat. V 15,8 794 schol. Hor, epod. V 76
796 sq. 'sed ... evaluit! Priscianus 702 Arusianus p. 246 L. Ser-
vius Aen. X 545
VARIA LECTIO. |
R r ἡ
742 Tecmina δ! — "APTUS M — fubbe "(b pr.eras)c. - 743
AERATAE. (sup. μι. 3) καὶ AERATE(. M aeneus Servius 1 295: cf.
Bentleius ad Hor. serm. 13,183 744 MISERAE 74. NERSAE M Pycep,
Servii Dresd.: cf. inser. Osca edita a G. Colueci in bull. arch. Neap.
1858 no. 162 (Philol. XV 572) nirfe 51. NYRSAE A nmarsae Menag.
. Nursae JWitt., Servii o 745 Ulfens Menag. pr. | Post fama interp. M
746 Worrid. c praecipuae δ] adfueta b affueta c 747 DVRI
R equicula c — glabif y glebif bc 748 recente c 750 MARRVLA,
i.e. MARRVIA 2 (Maegoviov Strabo V p. 341 Dionysius Halic. Y 14)
ma rubia (b eorr. ez u) e marrubia ap, Macrobii SOPP- 751 comtuf )
752 regif (if m. 9) y . 753 hidrif b 765 "ERAS (F m. ant.) P
feras Sprot. .iraf (i m. 2) y — morffuf e — 756 cupidif y
58 VERGILI AENEIS VII
evaluit, neque eum iuvere in volnera cantus
somniferi et Marsis quaesitae montibus herbae.
te nemus Angitiae, vitrea te Fucinus unda,
te liquidi flevere lacus. 760
Ibat et Hippolyti proles pulcherrima bello,
Virbius, insignem quem mater Aricia misit,
eductum Egeriae lucis umentia circum .
litora, pinguis ubi et placabilis ara Dianae.
namque ferunt fama Hippolytum, postquam arte novercae 765
occiderit patriasque explerit sanguine. poenas !
turbatis distractus equis, ad sidera rursus
aetheria et superas caeli venisse sub auras,
Paeoniis revocatum herbis et amore Dianae.
LI
TESTIMONIA.
799 sq. Macrobius Sat. IV 6, 23 Isidorus orig. I 35, 9 Diomedes 440
P. interpolatus 759 Quintilianus IX 3, 34 'angitiae" cf. Marius
Victorinus p. 2465 P. et Ritschelius mon. epigr. tria p. 25 * vitrea
.. unda? schol. Hor. carm. III 13, 1 IV 2, 3 761 *ibat ... proles
Macrobius Sat. V 15, 15 *Virbius Hippolyti ... bello! Maerobius
Sat. V 15, 8 762 *insignem ... misit? Servius Aen. X 172 *quem
. misit! schol. Lucani VI 74 763 *eduetum E. l.! Diomedes 373
765 Probus 10, 24 7607 *turbatis d. e.' Nonius 287, 18 768
'superas... auras! Probi inst. I 7, 7 769 schol. Hor. carm. IV 7, 25
VARIA LECTIO. (AREE
751 euadit 4rusiani cod. .NEQV Ρ IN M — uolnera y uulnera
I lio : Es
bc9 UOLNERE JJ VVLNERE Μὲ]. 758 Post somniferi dist. M iüsrit
.OA IN
y | QUAESIETE .MONTIB- 23 quaefitae.in montibuf b. 759 ANGITIAE
Pybc, Macrobii exempl. ANGITTE πὶ ANGUETIAE Ἢ anguitiae Mentel.
pr. , 4, [sidori Gud. 3 (argitiae eiusdem Gud. 2, argucie Gud. 1, hanc
uicia Gud. 4), Quintilianiexempl. | uitriab1 — 761 hippoliti 1 hvpoliti c
762 VERBIVS Z viribus Peerlkampus conl. IX 583 — ARECIA A. aracia
i v h :
yl-ariac 768 aegeriae b luco HYMETIA Pc h.mecia y ime.tia.
b ymetia 7Mentel. pr. himecia Menag. pr. Symetia Leid.: cf. ΙΧ 584
fumetia » . 764 cf. IX 585. Post litora et ubi dist. M — PLAGABILIS
M τὸ NAM M hippolitum y hyppolitü be arte nouerce in
ras.y | 767 Turbatuf y1 768 Post aetheria dist. M — auras: cf. 557
I
769 PAEONIS JM: cf. Lachmannus Lucr. 280. Fortasse genetivum
Γ
Paeonis intellegi voluit poeta: cf. ΧΠ 401 herbi 5
VERGILI AENEIS VII 59
-1
-1
c
. tum pater omnipotens, aliquem indignatus ab umbris
mortalem infernis ad lumina surgere vitae,
ipse repertorem medicinae talis et artis
fulmine Phoebigenam Stygias detrusit ad undas.
at Trivia Hippolytum secretis alma recondit
sedibus et nymphae Egeriae nemorique relegat, 715
solus ubi in silvis Italis ignobilis aevom
exigeret versoque ubi nomine Virbius esset.
unde etiam templo Triviae lucisque sacratis
cornipedes arcentur equi, quod litore currum
et iuvenem monstris pavidi effudere marinis. 780
filius ardentis haut. setius aequore campi
exercebat equos curruque in bella ruebat.
TESTIMONIA,
" 710.sq. *pater...vitae' Arusianus p. 239 L. 772 sq. *clamat sum-
mus poeta, eos omnes qui inventas vitam excoluere pcr artes (VI 663)
apud inferos esse, ipsumque illum repertorem medicinae talis et artis
ad Redit: undas fulmine esse detrusum' Lactantius inst. I 12 715
*et ... relegat! Arusianus p. 258 L.
VARIA LECTIO.
- 770 ompf c ἃ suprascr. y — urbif c1. 772 Post talis dist. M
T .
ARMIS M. 773 POENIGENAM 77y2b POENIGINAM καὶ poe. nigenam
(erasa g ni f.) c phoenigneam Mentel. pr. 'Poenigenam i. e. inatris -
"Poena genitum. Alii n legunt, ut Probus* Servius ftigiaf b1c
in em t y2 (ad γ1) VNDIS P 771. Post Trivia int. M , HYPPOLI-
TUM. M hippolitum b hyppolitüc receditel 7T NYMPHA 1] nimphae |
γε TI6 LBI M -IGNORADILIS (RA eras.) M — AEVOM (0 corr. in V)
I
P AEVVM MRybe ΤΙ IXIGERET 2/4. VIREBVS P VIRBIVS (B fort.
corr. ex D, 1 seq. in ras.) Τὸ uerbiuf y1: cf. 762 779 Cornipet c
quod litora cireum Heu! iuvenem m. p. e. m. Marklandus ad Statii silv.
1 2, 45 ΠῚ 3, 25. quod litora cireum Attoniti monstris iuvenem traxere
marinis vel per litora curru Quod iuvenem monstris pavidi effudere m.
Peerlkampus 780 montrif b pauide y1 EFFUNDERE Zfcl
784 "AVT P aud y2 (51 non liquet) haud be — fentiuf (n m. ant., m. 1
non liq.) y2 segnius z (*haud setius: non segnius patre' Servius)
782 reebat c
00 VERGILI AENEIS VII
Ipse inter primos praestanti corpore Turnus
verlitur arma tenens et toto vertice supra est.
cui triplici crinita iuba galea alta Chimaeram 785
sustinet, Aetnaeos efflantem faucibus ignis :
tam magis illa fremens et tristibus effera flammis,
quam magis effuso erudescunt sanguine pugnae.
at levem clipeum sublatis cornibus Io
auro insignibat, iam saetis obsita, iam bos 790
(argumentum ingens), et custos virginis Argus
caelataque amnem fundens pater Inachus urna.
insequitur nimbus peditum clipeataque totis
agmina densentur campis, Argivaque pubes
Auruncaeque manus, Rutuli veteresque Sicani 795
et Sacranae acies et picli scuta Labici;
L3
TESTIMONIA. .
785 sq. Macrobius Sat. V 13, 306 . *'galea . . . ignis! Servius
Aen. X 208 787 sq. Quintilianus IX 3, ἴδ Pompeius 138 L.
787 *tam ... fremens! Probi inst. I 9, 8 789 Servius Aen. V 306
791 *argumentum i.' Quintilianus V 10, 10 schol. Lucani VIII 869
*et ... Argus! schol. Lucani ΙΧ 663 792 Macrobius Sat. VI
6, 19 794—800 *'agmina ... praesidet! Macrobius Sat. V 15, 19
795 *Siculi veteresque S." Servius Aen. I 2 796 *picti s. L.' Ser-
vius Aen. IV 509
VARIA LECTIO.
A E
183 PRESTANTI JM 784 Post vertitur inf. M — 785 crynita y
IVBA (B n ras.) E CHIMAERAM (AE zn ras.) R- chymerà c CHIME-
h
. RAM MPyb — 786 AETNEOS MR etneof ὃ &neofc —— efflantem (f pr.
in ras) b. facib;c ^ IGNES PRybe ——Fortius hic interpunci, ut
illa v. 787 ad Chimaeram referri possit. 187 IAM M tremens Quin-
liliani exempl. 1788 CRVDENSCVNT. P. 789 AD PRy1 clypeü c
sub latis Peerlkampus 1790 insignibat] INSIGNITAM Z ΤᾺΝ MI
SETIS Ac .f&if (f pr. m. 2) y OBSTITA RE. TAM A IAM- M
791 ARCUS 24. 792 CAELATAM Jf aerata Peerlkampus — anne c
INACHUS M ina.chuf y 793 nymbuf γε clippeatatq: b1 794 den-
fantur y2y *densentur: denseo denses dicimus, aliter non' Servius : cf.
ge.1248. 419 àrg.iua b 795 RUTULI- M rutüli 5. Siculi Servius
Aen. 12. 796 stant Macrobius: cf. ll 333 faerae (e m. 2 in ras.) y
farranae, faranae, faturnae y gaurinae Thuan. Gauranae Macrobius.
VERGILI AENEIS VII 61
qui saltus, Tiberine, tuos sacrumque Numici
litus arant Rutulosque exercent vomere colles
Circaeumque iugum, quis Iuppiter Anxurus arvis
praesidet et viridi gaudens Feronia luco; 800
qua Saturae iacet atra palus gelidusque per imas
quaerit iter vallis atque in mare conditur Ufens.
Hos sufeer advenit Volsca de gente Camilla
agmen agens equitum et florentis aere catervas,
bellatrix, non illa colo calathisve Minervae 805
femineas adsueta "manus, set proelia virgo
dura pati cursuque pedum praevertere ventos.
illa vel intactae segetis per summa volaret
gramina mec teneras cursu laesisset aristas,
TESTIMONIA.
799 sq. *quis ... praesidet" iodfiGdi p. 232 L. Iuppiter ddl
praesidet? schol. Hor. serm. I 9, 26 800 'viridi ... luco' schol. Hor.
serm. I 5, 24 801 sq. Probus 950, 5 K. 803 * Yolsca .. . Camilla?
Servius Aen. IX 505 — 805 'calathisve M.' Diomedes 428 807 'cursu
... ventos' sehol. Lucani VIII 30 *praevertere v." Priscianus 803
808 'illa v. i. s.' Probi inst. I 6,2 .— 808—811 Seneca epist. 85, 4
Macrobius Sat. V 8, 4 Diomedes 457 P. — 808 sq. Quintilianus VIII 6, 69
Servius Aen. XI 719
VARIA LECTIO.
Sacranae testatur. Servius: ef. Festus 321 M. 797 tyberine c
798 erant y1 durosque Peerlkampus ^ exercen' b. uomore c1 799
CIRCEUM M4. iupiter bc — ANXURUS 77 AVXYRVS Z anxyrus Voss. duo,
Menag. alt., Rottend. sec., Moret. pr., Arusianus. anxirus Franc.
Parrh. ANXVRIS Pyl1, Macrobius, schol. Hor. anx. rif y2 anxirif
(1 post. in ras.) b anxirif c anxur et Scheff. * Anxyrus: (Anxirus Zips. Par.
Anxiris Regin.) dicebatur quasi ἄνευ ξυρᾶς᾽ Servius: cf. Martialis V 1,
6 codd. | 801 QVAS ER. SATVRAE /ibri cum Probo, ut Silius VII 382
*'Saturae... secundum hanc lectionem re vera Saturam paludem zntel-
ligimus. sed alii asturae(sic Regin. Lips. stare Paris. siturae Leid. V) le-
gunt; quod si est, paludem pro flumine posuit. nam haud longe a Ter-
racina oppidum est Astura (eustura Paris.) et eius cognominis fluvius"
Servius 802i.ter b. — VALLES MPybic — ADQVE ἢ immare y — 803
vf
Post advenit int. M — VOLSCA (0 zn ras.) R uolcay VVLSCA Pec uolfcan δ]
805 Bellatri. c1 — calatif c 806 affuaeta c, (f pr. in ras.) ὃ fet c1
SED ceteri 808 SEGETES JM 809 cursu teneras Seneca
HARISTAS M
602 VERGILI AENEIS ΙΓ
vel mare per medium fluctu suspensa tumenti 810
ferret iter celeris nec tingueret aequore plantas.
illam omnis tectis agrisque effusa iuventus
turbaque miratur matrum et prospectat euntem,
attonitis inhians animis, ut regius ostro
velet honos levis umeros, ut fibula crinem - 815
auro internectat, Lyciam ut gerat ipsa pharetram .
et pastoralem praefixa cuspide myrtum.
"TESTIMONIA.
817 Isidorus orig. XVIII 7, 11 Servius ge. II 446 Aen. III 22
810 Post medium nt. M FLVCTV.SVSPENSA (erasa una lit.,
fort. S) R timenti y fluctus s. tumentis Diomedes —— 811 CELERIS
(I corr. in E) M celeris nec] cursu non Diomedes 814 inhians]
HAESERE P ut. V 529 haesere, at inianf y inhians festatur Servius
815 VELLET P ΠΌΝΟΝ. M leuef δ humerofc — vestem Menag.
pr. 3, uC IV 139 816 licea c1 817 mirtum 51
—. P- UERGILI- MARONIS [| AENEIDOS- LIBER. UII. EXP- || INC- LIB-
UII FELICI- M. VERGILI- MARONIS- AENEIDOS || LIBER- VII- EXPLIC- ||
INCIPIT. LIBER- VII. A EXPLICIT- LIBER- SEPTIMVS- || INCIPIT.
OCTAUUS. » EXPLICIT LIBER SEPTIMVS VIRG MARONIS AENEIDOS ||
VERSVS OVIDII NASONIS (sequuntur undecim versus, quos v. in proleg.)
INCIPIT LIBER OCTAVVS P Virgilii marónif liber VII aeneidorum felieit
explieit Ineipit VIII- (sequuntur item 11 versus, de quibus cf. proleg.) c
P. VERGILI MARONIS
EK X 3 Jo Ls B at
LIBER OCTAVOS
U. peti signum Laurenti Turnus ab arce
extulit el. rauco strepuerunt cornua cantu,
utque acris concussit equos utque impulit arma,
extemplo turbati animi, simul omne tumultu
coniurat trepido Latium saevitque iuventus | Ὁ
effera. ductores primi Messapus et Ufens
contemptorque deum Mezentius undique cogunt
auxilia et latos vastant cultoribus agros.
mittitur et magni Venulus Diomedis ad urbem,
TESTIMONIA.
AENEIDOS VIII. 1—4 “αὖ... animi' Diomedes 433 1 sq. *ut
. extulit! Nonius 297, 20 1 Probi inst. I 9, 2 Priscianus de XII
vers. Aen. 8, 157 3 *utque impulit a.' Servius Aen. VII 603 4 sq.
Simul ,.. Latium' Servius Aen. II 157 ..7 *contemptorque d. M."
Charisius 245 Diomedes 455 P. Probi inst, I 3, 4 8 *et latos v. e. a.
Servius Aen. XI 367 ge. I 507 9 sq. *mittitur ,.. auxilium" Nonius
366, 19 9 Nonius 348 10 Servius Aen. II 157 *Diomedis ad u.'
gloss, Port. p. 6
VARIA LECTIO. TREP
Azxzmoos VIIL 2 SONVERVNT P: cf. VIL 637 — 3agrif cl
acref b implit. (it corr. ez u, ut vid.) y inpulit b. 4 turbato c1
5 Coniu.ràt b 7 contemptor diuum, om. que, Diomedes deum
E
om. c — MEZZENTIVS αὶ MZENTIVS P 8 Axilia c1
64 VERGILI AENEIS VIII
qui petat auxilium et Latio consistere Teucros, s 10
advectum Aenean classi victosque penatis
inferre et fatis regem se dicere posci
edoceat [multasque viro se adiungere gentis
Dardanio et late Latio increbrescere nomen |. |
quid struat his coeptis, quem, si Fortuna sequatur, 15
eventum pugnae cupiat, manifestius ipsi
quam Turno regi aut regi apparere Latino.
Talia per Latium. quae Laomedontius heros
cuncta videns magno curarum fluctuat aestu,
atque animum nunc huc celerem, nunc dividit illuc, 20
in partisque rapit varias perque omnia versat:
sicut aquae tremulum labris ubi lumen aénis
TESTIMONIA.
11 Priscianus 768 *advecetum A. e.? Consentius 2038 P. 18
'talia p. L. Probi inst. 1 6,3 *Laomedontius h.! Diomedes p. 310 P.
Servius Aen. III 248 20 —25 (om. 23) schol. Hor. carm. 1I 16, 11
22 Nonius 449, 20
VARIA LECTIO.
PE
10 TAT (m. 2 sup.) P p&it cl CONSIDERE (D zn. anl., sed in
spalio erasarum 2 litl.) P: cf. VI 67 confidere y consistere Servius: cf.
Ι 841 VI 807 VIII 381 X 75 — teerofb 11 Aduecti y1 (Aduectü 72)
aeneam.. (eras. an, μέ vid.) y eneà c penatef bc 12 INFERRE P
Infer.re c — difeeré c 13[e.c .— GENTIS (I corr. in E) P gentef
γι multas ... nomen aliena manu addila esse statuit Peerlkampus,
dormitanti Vergilio adscripsit Wagnerus quaest. Verg. XXXX 2. multas
εἷος Dardanio znterpretatur Servius: cf. VII 938 —..14 inerebefcere bc
15—39 Veron. fol.2938 18 Qui* b — quid struat his coeplis quem
81 fORTVNA seQVATVR 7 quid, si Ε΄. sequatur Eventum pugnae, cu-
piat Peerlkampus. Paulo probabilius quae scribere poterat, sed quem
testatur Servius. 16 EVENTVM — V. 17 Quantnoc — — latiNO V.
regi.aut (eras. & ut vid.) y aparere y | 18 TALIA per latium
quae laomedontius her0S V talia per Latium quae. coniungit Peerl-
kampus | erofy 19 cf.IV 532. ^ magno curarum fluctuaT V
20 sq. — IV 985 sq. 20 ADQVE A nue b . celerem nune huc scAol.
Hor. nun diuidit y | 21 PARTE'S V partef b. varias V P
(corr. m. rec.) c. 92 aquae treMVLVM V AENEIS V
VERGILI AENEIS VIII 65
sole repercussum aut radiantis imagine lunae
omnia pervolitat late loca iamque sub auras
erigitur summique ferit lacuaria tecti. "m 25
nox erat, et terras animalia fessa per omnis
alituum pecudumque genus sopor altus habebat:
cum pater in ripa gelidique sub aetheris axe
Aeneas, tristi turbatus pectora bello,
procubuit seramque dedit per membra quietem. 30
huic deus ipse loci fluvio Tiberinus amoeno
populeas inter senior se attollere frondes
visus (eum tenuis glauco velabat amictu
carbasus, et crinis umbrosa tegebat harundo),
tum sic adfari et curas his demere dictis: . 35
“Ὁ sate gente deum, Troianam ex hostibus urbem
qui revehis nobis aeternaque Pergama servas,
TESTIMONIA.
25 cf. schol. Veron. 99, 22 26 sq. Seneca controv. VII 27
p. 195 B. 26 'nox e.' Probi inst, I 4, 17 Marius Victorinus 2474
27 Priscianus 773 schol. Hor. earm. 11, 33 *alituum p. g.'
Servius Aen. VI 653 'alituum" Diomedes 447 28 *inripa...axe'
schol. Hor. carm. III 2, 5 *sub a. a." schol. Veron. 99, 24 30
cf. schol. Veron. 99, 27 'seram ... quietem" Servius ge. I 251
33 sq. *eum ... carbasus' Nonius 541, 15 34 *'carbasus! schol,
Veron. 99, 29 37 οἵ, schol. Veron, 100, 1 K.
VARIA LECTIÍO.
23 repereusso Zoffmannus spicil. crit. Vindob. 15. repercussum
legit Servius. radientif 751 himagine (ἢ del, N in ras. ἢ 25
M
SVM:QVE (1 add.) ΡΟ LAQVARIA V lacuar— scAol. Veron. LAQVEA-
RIA MPRye, schol. Hor. laq:aria b. *laquearia; mulli lacuaria (sic Paris.
lacunaria Zegin. Lips.) legunt' Servius. tectif »1 26 feffaf c1
A
h h
omf c 27 abebatb X 28 aeterif b. axae δῚ 29 PECTORE
30 PROCVBVIT — V 31ltyberinul y 32 "nior c adtollere ὃ
33 eum] CVM RF X TENuis glauco velabat amictu V — tenui. cl
34 CRINIIS V: fuerat crineis, ni fallor — VMbrosa tegebat harYVNDO Κὶ
t.gebat e — ARVNDO Ae 35 affari c *tum sic adfari: $ubaudis
h
visus' Servius | demere dictis V 36 oftibuf b. 37 QVI— — —VAS
V reueif b »
RIBBECK, VERGIL. III. 5
66 VERGILI AENEIS VIII
expectate solo Laurenti arvisque Latinis,
— hic tibi certa domus, certi (ne absiste) penates ;
neu belli terrere minis: tumor omnis et irae 40
concessere deum.
[iamque tibi, ne vana putes haec fingere somnum,
litoreis ingens inventa sub ilicibus sus,
triginta capitum fetus enixa, iacebit,
alba, solo recubans, albi circum ubera nati. ; 45
ex quo ter denis urbem redeuntibus annis 417
Ascanius clari condet cognominis Albam.
haut incerta cano.] nunc qua ratione quod instat
expedias victor, paucis (adverte) docebo. 50
hic locus urbis erit, requies ea certa laborum 46
TESTIMONIA.
38 Servius Aen. III 185 *expectate s. L.' Servius Aen. VIII 12
. 41 Marius Plotius p. 252 G, Servius Aen. III 340
VARIA LECTIO.
38 EXSPECTATE MA expectanle y1 - solo ' Laurenti] LO ^ LAU-
RENTI (CO m. rec. ut vid., in mg. m. ant. ALIBISOLO) M — LAVRENT;
arvisque latinis V — Laurentum Servii ad v.12 Lips. Par. (Laurenti Aeg.)
el ad MI 185 Cass. 89 CERZ ne absiste penales Υ ADSISTE καὶ
E
40NVP - omfec *mire quidam conclusit hunc. versum dicens:
concessere deum profugis nova moenia Teucris' Serwius: cf. idem ad
III 340. Zabet interpolationem Menag. pr. cum al. — Optime coniungi
v. 41 concessere deum cum v. 49 nunc qua ratione quod instat Zeynius
animadvertit. Sed quae intercedunt forlasse ab ipsis poetae amicis
interpolata sunt. 45 NEC αὶ ne. (e fort. m. 2) y putaf y 43—46
^ S ᾽
zii Ss 393 48 2" il cl INUENTAUB M ILICIBVSVVS Py1
ILICIB- USUS M ILICEBVXVS (corr. m. rer.) R 44&cubitüc fo&ufc
A
e.nixa y. 45 ALBA- M RECUBANT M recuban. c1 UBERE ἢ
46 om. MPyI 47 sq.: cf. 1 269 sq. ex quo 2nlerpretor ex quo
prodigio, ut Varro ait de 1. 3 V 144 49 HAVT Py] RAVT (H m. 2
M
add.) αὶ HAUD 7/y20c QUA M 50 EXPEDIAS 74. EXPEDIAM (M m.
ant., sed ea corr. in litura, ut possit S fuisse) P expediam 71 : cf. VI
159 ΧΙ 315 — pacify
VERGILI AENEIS VIII 67
Arcades his oris, genus a Pallante profectum,
qui regem Euandrum comites, qui signa secuti,
delegere locum et posuere in montibus urbem
Pallantis proavi de nomine Pallanteum.
hi bellum adsidue ducunt cum gente Latina; 95
hos castris adhibe socios et foedera iunge.
ipse ego te ripis et recto flumine ducam,
adversum remis superes subvectus ut amnem.
surge age, nate dea, primisque cadentibus astris
Iunoni fer rite preces iramque minasque 60
supplicibus supera votis. mihi victor honorem
persolves. ego sum, pleno quem flumine cernis
stringentém ripas et pinguia culta secantem,
caeruleus Thybris, caelo gratissimus amnis.
. hic mihi magna domus, celsis caput urbibus, exit.' 65
Dixit, deinde lacu fluvius se condidit alto,
^
TESTIMONIA.
53 sq. *et posuere... Pallanteum' Servius Aen. V 60 — 55 Nonius
284, 10 Servius Aen. VII 426 VIII 116 ΟἹ sq. *mihi ... persolves'
Servius Aen. VIII 76 XI 565 62 sq. *'ego ... ripas! Nonius 403, 10
64 Servius Aen. XI 125 *eaelo g. a. Claudius Sacerdos I 175
Diomedes 454 -
I
VARIA LECTIO.
5 |
51 Archadef y1 Archadif c1. HIC (corr. m. rec.) M — APPALLANTE
M appellante (e pr. corr. in a) y a pellante c1. 53 Delagere cl
54 pollanteü c1 — 55—58 m. 2 ín mg. add. b. — 55 affidue b. ADSIDVAE
R affiduae c dicunt c $6 FOEDERE Pyb — 'foedera iunge; 7egitur
et foedere iunge" Servius : cf. IV 112 — IUNGE (cauda m. alienae) M
57 tecto Menag. pr. certo Peerlkampus recto testatur. Servius 59
p
age om. Τὸ, m. rec. sup. c RIMIS M , 60 sq. : cf. MI 438 sq.
- 60 PRECIS Ἢ praecef y. irafe — 61 donis ut ΠῚ 439 z, plerique Pie-
riani 62 Perfoluenf b quem pleno gurgite aliquot Pieriani
P
63 Strigentem y SINGUIA Ἢ pingula y 64 tybrif c ᾿ 65 tibi
a magna I
Peerlkampus | CERTA P: cf. 46. certa. y CAESIS ΔΓ celsum hie
vf
Peerlkampus | 66 laui b — fluuio y | condedit 51 lacus flavo se c.
alveo Peerlkampus contra Servii testimonium
5*
68 VERGILI AENEIS VIII
ima petens; nox Aenean somnusque reliquit.
surgit et aetherii spectans orientia solis
lumina rite cavis undam de flumine palmis
sustinel ac talis effundit ad. aethera voces: 70
'*nymphae, Laurentes nymphae, genus amnibus undest,
tuque, o Thybri tuo genitor cum flumine sancto,
accipite Aenean et tandem arcete periclis.
quo te cumque lacus miserantem inconimoda nostra
fonte tenet, quocumque solo pulcherrimus exis, 79
semper honore meo, semper celebrabere donis,
corniger hesperidum fluvius regnator aquarum.
'l'ESTIMONIA.
68 sq. *surgit . .. lumina? Nonius 397, 16 69 *rite . ... palmis"
Probi inst. I 9, 12 71 Servius Aen. I 6 VII 137 XII 142 72
Macrobius Sat. VI 1, 12 79 *ei. . periclis" schol. Hor. carm. I
27, 4 76 Nonius 320, 10 71 56. ' corniger . . adsis" Asper 112, 1
7i Priscianus 741. 1110. 1116. 1251. 1280 P. de XII vers. Aen. 7, 120.
. 13, 212 Cledonius 1863 Phocae ars V 2 (1710 P.) Servius ad Donat. 1784
P. Servii ars p. 500 L. schol. Hor. carm, IV 14, 25 Servius Aen. X 325
*corniger.h. f) Probi inst. II 1, 6 -'*hesperidum f. r. a.' Servius
Aen. XI 464
VARIA LECTIO.
67 eneà ςἬ RELINQVIT Z relinqui.t c 68 sVRGIT (S m. al.
h
add.) P ^ a&erii y aetherei c oriantià c 69 rete c1 PALMIS (P
ὃ ulit
inras. R — 70 Suftin& y Suftulit be. (sustinet Servii Par., in Regin.
et Lips. lemma mulilum est) — ad suprascr. y — effundit pectore voces
Peerlkampus ea V 482 : cf. etium V 780 VII 292, sed contra V 723
71—71. 18—98 F fol. LXVIII 71 *nymphae: Aie distinguendum '
é E.
Servius. NYMPHAE. LAVRENTES NYMPHAE- etiam JM Vào d (E
sup. m. 2, T in mg. , sed m. ant.) F VNDEEST eye iue TEQVE. (V
supraser.m.rec.)F Tu quoque b. 0 THYBRE αὶ ὐ THYDRE- M "Lybri
cothibriób TUO X flummine 71 SNACTO M facto y fco in ras. b
xanto MaerobiiSalisb. 73 eneam c BERICLIS F 74. CLACVSs (S m,
: Γ —
al. add.) P lacu ὃ MISERANTE (in. sup. m.2) F — nró (ὁ m.2 corr.
in ἃ ὃ 75 TENENT FA: cf. 296 III 886 VI 134 GVOTEM NOME Ὁ
76 CELEBRAVERE (V m..2 corr. in B) F celebrare c 71 FLUIUS (V
m.2 sup.) F
δες cz Vw *
VERGILI AENEIS VIII 69
adsis o tantum et propius tua numina firmes."
sic memorat geminasque legit de classe biremis '
remigioque aptat, socios simul instruit armis. 80
Ecce autem subitum atque oculis mirabile mostrum,
candida per silvam cum fetu concolor albo
procubuit viridique in litore conspicitur sus.
quam pius Aeneas tibi enim, tibi, maxuma Iuno,
mactat sacra ferens et cum grege sistit ad aram. 85
Thybris ea fluvium, quam longa est, nocte tumentem
leniit, et tacita refluens ita substitit unda,
mitis ut in. morem stagni placidaeque paludis
Sterneret aequor aquis, remo ut luctamen abesset. -
ergo iter inceptum celerant rumore secundo. 90
/
TESTIMONIA.
78 Priscianus 1021. 1023. 1140 — *adsis o tandem" Alcuini gramm.
2124. 2125 79 *geminas ... biremis' Servius Aen. VIII 107
82 sq. *'cum ... procubuit! Servius Aen. .V1II 631 83 Priscianus de
accent. 7 *viridique .... sus' Diomedes 430 Isidorus orig. I 17, ὁ
Maximi Viet. ars 17 Sergius in Don. 24 (1836 P.) Pompeius p. 77. 79 L.
Servius Aen. VII 798 XII 248 84 sq. *tibi ... ferens" Macrobius
Sat. III 3, 2 85 *'et... aram' Servius Aen. IV 633 86 sq.
"Thybris ... leniit! Servius Aen. IV 193 87 “οἵ... unda? schol.
Hor. carm. I 32, 8 88 Nonius 343, 7 Servius Aen. VIII 57 89-
schol. Hor. carm. I 9, 10 90 Macrobius Sat. VI 1, 37 Nonius 385, 7
VARIA S RTI:
78 0 M — tandem z, Prisciani 1021. 1141 Par. D, Bongars., Al-
cuinus propiuf y PROPRIVS P * propius; legitur et proprius" Servius
et placide, n mg. m. 2 — et ppius b. 79 m. ant. imo mg. add. b
biremef bc2 birem-c1 * 80: cf. MEL 471 — abtatb.— 81 ADQVE καὶ
I
MIRABE (m. 2 sup.) F MOSTRVM P MONSTRVM FMRybc 82 -
/ tibi
fo&u c 883. Procumbuit y SUS M SVVS P. B4tibi enim maxima ὦ
MAXIMA FMPyc 86 THYBRIMS P Tybrif c. — FLVVIVM (M in
1 DW
ras) P fuum y — TUMESU- M TUMENTE P — &7 LENIT R.— SVB-
STIT P fubfiftitit 71. — INUNDA 7 — 88 immoré c — PLACIDAEQ- (0.
in ras.) R. placid..q; c1 89 cf. V 821 —— ABISSET καὶ 90 inter
(n, eras.) b "ceptum b — celerant, af pagant y colerant ΟἹ celebrant
Mediceus Pierii, Hamb. alter PERAGVNT Z2, Macrobius, Nonius, ut
τ VERGILI AENEIS VIII
labitur uncta vadis abies: mirantur et undae,
miratur nemus insuetum fulgentia longe
scuta virum fluvio pictasque innare carinas.
olli remigio noctemque diemque fatigant
et longos superant flexus variisque teguntur 95
arboribus viridisque secant placido aequore silvas.
sol medium caeli conscenderat igneus orbem,
cum muros arcemque procul ac rara domorum
tecta vident, quae nunc Romana potentia caelo
aequavit (tum res inopes Euandrus habebat): 100
ocius advertunt proras urbique propinquant.
Forte die sollemnem illo rex Arcas honorem
Amphitryoniadae magno divisque ferebat
ante urbem in luco. Pallas huic filius una,
una omnes iuvenum primi pauperque senatus 105
TESTIMONIA,
91 sq. *labitur ... nemus? Diomedes 411 91 *labitur ... abies'
Maerobius Sat. VI 1, 51 Eutychius II 1 93 Servius Aen, X 80. .—
94 Nonius 112, 16 'remigio ... fatigant? Servius Aen. VIII 549
95 *et ... flexus? Servius Aen. VIII 57 96 *viridis ... silvas! No-
nius 247, 2 97 Beda de temp. ratione c. 32 *sol m. e. Probi
inst. I 4, 8 100 -*res ... habebat! Nonius 30, 32 * Euandrus"
Charisius 11 102 sq. Nonius 320, 14 103 schol. Hor. carm, I 10, 3
105 *una... primi! Servius Aen. IV 133 . 'pauperque s. Servius
Aen, III 539: cf. schol. Veron. 100, 6 K.
VARIA LECTIO.
VI 384 RUMONE (corr. m. rec.) M 'rumore... aut rumore pro ru-
mone posuit! Servius. — celerant; rumore secundo Labitur Heynius
91 unda 1 unta 5 92 MIRANTVR Zy1 — 93—118 Veron. fol. 237
93 FVVIO V SPICTAS (S prior fere abrasa) M 95 VARIS V 96
uiridef b equora c1 97 igneof b 98 AG in ras. ul vid. F, item b
domorum V — 100 TVNC Rb INOPIS Ry2 INOPeS V EVANdruS
habebat Ψὸ 10] ADVER£unt V. -ubi δὲ 1052 Fonte b... folemnem ᾧ
folemne y SOLLEMNE PZ, Nonii exempl. ᾿ archaf c honOREM V
103 AMPHITR — /erebAT V Amphytryoniade y Amphitrioniade
b Amphytrioniade c — ferebaut schol. Hor. — 104 lococ — PALLANS F
pallaf? ^ 105 omif c
VERGILI AENEIS VIII 71
tura dabant, tepidusque cruor fumabat ad aras.
ut celsas videre rates atque inter opacum
adlabi nemus et tacitis incumbere remis,
terrentur visu subito cunctique relictis
consurgunt mensis. audax quos rumpere Pallas 110
sacra vetat raptoque volat telo obvius ipse
et procul e tumulo *iuvenes, quae causa subegit
ignotas temptare vias? quo tenditis?' inquit.
*qui genus? unde domo? pacemne huc fertis an arma?*
tum pater Aeneas puppi sic fatur.ab alta 115
paciferaeque manu ramum praetendit olivae:
'Troiugenas ac tela vides inimica Latinis,
-
TESTIMONIA.
106 *tepidus ... aras' Servius Aen. IX 455 110 sq. *audax.
volat? Servius Aen. III 178 110 *audax... Pallas' Servius Aen. IV
615 112—114 "iuvenes... arma" Isidorus orig. II 21, 16 113 sq.
*quo ... domo' Servius Aen. I 369 114 Priscianus 1169 * qui .
domo schol. Hor. serm. I 5, 54 Servius Aen. V 285 A g. Aru-.
sianuds p. 233 L. 115 *puppi ... alta? Consentius 2038 P
VARIA LECTIO.
106 Tura — crVOrFVMabATADARAS P — THVRA A dabat γ1]
cruor m. rec. δι." 107 uedere cl RAT.S Vcl Atque
inter opACNM VF ADQVE 72 108 adlabi — inCVMbere RemlS
(sed ante CVM agnoscere visus sum cv) V lacitif y2c2, ap ut vid.
TACITOS MPRylbel dne pro ipsi taciti" Servius — 109 TerreNTVR
V ^ uifo b 110 QUOD M pallaf y 1H Sacra vetat V
0 /
VELAT P — obuiaf b1 112 E M haee (i. e. ec) m TUMULO? M
M3 TEMPTare vias V — temtara (a post. corr. in e) b 114 QVi
genus uNDEDOMOPAcemne huc fertis aNARMA V. quid Zsidori Gud. 1
de
VN (m. rec. sup.) αἰ domu 51. domus Zsidori exempl., nisi quod
domum Gud. |] — IN R ade — 110 TVm pater aenea$ V. TVNC R
puppif 71 fat e FATVS an ALTa V alba ct 116 Paciferae-
que manu V — Pacifere y PAVPERAE (sup. m. rec.) Ft: pacuperae scri-
ptum fuerat. — PRAEtendit V. pra&endit, at p y. H7 VDES αὶ
INimica latinis V
72 VERGILI AENEIS VIII
quos illi bello profugos egere superbo.
Euandrum petimus. ferte haec et dicite lectos
Dardaniae venisse duces socia arma rogantis.' 120
obstipuit tanto percussus nomine Pallas: /
*ecgredere o quicumque es ait *coramque parentem
adloquere ac nostris succede penatibus hospes;'
excepitque manu dextramque amplexus inhaesit.
progressi subeunt loco fluviumque relincunt. — 125
Tum regem Aeneas dictis adfatur amicis:
*optume Graiugenum, cui me Fortuna precari
et. vilta comptos voluit praetendere ramos, -
non equidem extimui, Danaum quod ductor et Arcas
quodque a stirpe fores geminis coniunctus Atridis ; 130
sed mea me virtus et sancta oracula divom
TESTIMONIA.
118: Nonius 243, 17. 391, 15 Servius Aen. VIII 613 *bello ...
superbo! Servius Aen. VIII 146 X 151 119 *Euandrum p.' Nonius
367, 2 123 “οὖ nostris .. . hospes" Nonius 403, 19 *ae ... pena-
tibus" Servius ecl. V 5 125 Servius Aen. III 662 'progressi s. l.
Servius Aen. VIII 363 *subeunt...relinquunt! Servius Aen. VI 525
'subeunt 1]. Servius Aen. 1V 598 127 sq. Iulius Rufinianus p. 228 R.
127 Priscianus 677. 732 *optime G.' Diomedes p. 312 P. 128 .
Servius Aen. VII 237. 418 130 Arusianus p. 221 L.
VARIA LECTIO.
' ᾿
118 ILLE Δ profugo, (erasa r, ut vid.) y — SVperbo V
129 uenire c1 uenife c2 uirof ey : cf. VII 168 ROGANTIS P1
ROGANTES MP2Rybc — 121 PERCVLSVS Zib : "x I 513 ge. II 476 pcul-
fof c pilaty | i22 ETGREDERE ΔΓ ETGRADERE P ETGRADERE A
egredere ybc ó M, suprascr. y 123 Alloq;re c ET M et Nonius
"
hac y | 124 DEXTRA AZ. inefitc 195 Progref' y loco y fíuuio y
RELINCUNT 7/ relineunt (c corr. in d) 5. RELINQVNT Ac RELIN-
QVvNT (V add.) P relinquunt 7 126 afflat. ei 127 OPTIME PR»yc
E
PRAECARI Ab . 128 ac Iulius Rufinianus — PRATENDERE P
D
199 ext..ui c1 QUODUCTOR 74 ARCES A archafc 180 QVOD-
QVAE P quodquae 7 A PRyb, Arusiani cod, Ambr. ab (b eras.) c
AB M foret Arusiani Ambr. 131 ET. om. P fca b DIVOM
(0 corr. in V) P diuum yc diu///um ὃ
ma κα τ
VERGILI AENEIS VIII . 13
cognatique patres, tua terris didita fama,
coniunxere libi et fatis egere volentem.
Dardanus, lliacae primus pater urbis et auctor,
Electra, ut Grai perhibent, Atlantide cretus, 135
advehitur Teucros; Electram maxumus Atlans
edidit, aetherios umero qui sustinet orbes. Ὁ
vobis Mercurius pater est, quem candida Maia
Cyllenae gelido conceptum vertice fudit;
at Maiam, auditis si quicquam credimus, Atlans, 140
idem Atlans generat, caeli qui sidera tollit.
sic genus amborum scindit se sanguine ab uno.
his fretus non legatos neque prima per ariem -
Lemptamenta tui pepigi: me, me ipse meumque.
obieci caput et supplex ad limina veni. 145
gens eadem, quae te, crudeli Daunia bello
E
TESTIMONIA.
132 tua ... fama! Velius Longus 2226. 2227 135 sq. *Electra
εν. Teueros' Iulius Rufinianus p. 254 R. 135 Servius Aen. I 530
138 *eandida M.' schol. Hor. epod. 3, 10 140 sq. “αὖ... gene-
rat' schol. Hor. carm. 1 2, 41 1435q. *his... pepigi" Nonius 412, 30
146 sq. *gens ... insequitur" Servius Aen. VIII 474
VARIA LECTIO.
132 COGNATI (AT in ras. ut vid.) R PATRIS yl DEDITA
Ryb, Servii Regin, Lips. Par. (sed ad v. 131 didita Regin. Lips.) debita
aliquot Pieriani, Menag. pr. didita testatur. Velius Longus 188 CON-
IVNXERETIBI (RET in ras.) αὶ EGEREVOLENTEM (GEREVO 7n ras.) R
134 &octor c1 185 Electram Grai ... cretam Aufiniani exempl.
h
VTGRAII P; matre ut Peerlkampus — adlantide yc — 136 Adueitur
bc — MAXIMVS MPybe — ATHLANS Jf allanf (n eras.) b. athlaf c
AT e
137 EHERIOS ΗΠ humero c 138 mercuriof b 139 CYLLINAE AZ
CYLLAENE JM. Cyllesae ν FVNDIT P. . 140 AD Py Et (E del., adpos.
m. rec. Α, Vin ras,) b..— AVDITISI P auditifi y | €VIQVAM A. CRE-
DITIS P creditif, af credim2; y adlanf »1 athlanf b. athlafc 14]
athlaf e — GAELL (G corr. in €) P. 144 Temtamenta 5. ipfi 51
145 Obieci. (erasa fort. t) y 146 Menf" (M m. 2 corr. in G) b
BELLA A
^
74 VERGILI AENEIS VIII
insequitur; nos si pellant, nihil afore credunt,
quin omnem Hesperiam penitus sua sub iuga mittant
[et mare quod supra teneant quodque adluit infra].
accipe daque fidem: sunt nobis fortia bello BB.
pectora, sunt animi et rebus spectata iuventus.'
Dixerat Aeneas. ille 0s oculosque loquentis
iandudum et totum lustrabat lumine corpus.
ium sic pauca refert: “αἰ te, fortissime Teucrum,
accipio adgnoscoque libens! ut verba parentis 155
et vocem Anchisae magni voltumque recordor!
nam memini Hesionae visentem regna sororis
Laomedontiaden Priamum, Salamina petentem,
protinus Arcadiae gelidos invisere finis. |
tum mihi prima genas vestibat flore iuventas, 160
TESTIMONIA.
147 $q. *nos ... mittant" Isidorus orig. II 30, 11 150 $q. 'aecipe
. pectora! Macrobius Sat. VI 1, 13 *sunt ... iuventus' Nonius
402, 23 150 *accipe daque f.' schol. Hor, carm. saec. 44 Servius -
Aen. X 150 151 'rebus s. i? Donatus ad Ter. Andr. V 1, 1 Servius
Aen. I 590 VI 687 ge. I 198 II 237 152 5ᾳ. 'ille ... corpus! Nonius
335,- 32 154 sq. *ut ... libens? Nonius 239, 28 *ut ... aecipio'
Sergius ad Don. 1852 154 αἰ... Teucrum Cledonius 1926 156
Nonius 502, 5 Arusianus p. 258 L. 157—159 Nonius 377, 16 Arusia-
nus p. 245 L. 157 sq. nam ... Priamum" Macrobius Sat. V 14, 15
Priscianus 826 159 Eutychius I 1, 2 160 Servius Aen. VIII 659
VARIA ur yt
147 AFORE P ATFORE (T corr. in D) M adfore y atfore Zsidori q
afforte δὲ FORE A offore Moret. pr. m. 1 obfore Servius ut vid.
148 OMEN P 149 cf. d II 158. D hunc v. Peerlkampus , legit
iam.Servius. — TENEANTSVPRA Py QVOQVE R — ABLVIT Z alluit bc
150 forti Nonii exempl. 151 ///pectata cl 153 IAM (M fort.
corr. ex N) P IAM De limine (corr. ἐφ ant.) c 154 TAE M
155 AGNOSCO: Abc ABNOSCO M UERA id . 156 VVLTVM P£bc
157 HAESIONAE Py HISIONAE ἢ HESIONE" M . 158 Laomedon-
tiadem e 159, archadiae b archadie c. FINIS (I aif. in ras.) P 160
tune Servius Aen. VII 659 ueftibit c vesteibat (vestiebat?) aliquot
Pieriani — INVENTAS MPRyb, Servii Aen. VM 659 exempl. : cf. V 398
iuuenU? c iuuentus Zulich. Leid. iuuenta χ
Boe mmm wm msg asa luno
VERGILI AENEIS VIII 75
mirabarque duces Teucros, mirabar et ipsum
Laomedontiaden, set cunctis altior ibat
Anchises: mihi mens iuvenali ardebat amore
compellare virum et dextrae coniungere dextram.
accessi et cupidus Phenei sub moenia duxi. 165
ille mihi insignem pharetram Lyciasque sagittas
discedens chlamydemque auro dedit intertextam
frenaque bina meus quae nunc habet aurea Pallas.
ergo et quam petitis iuncta est mihi foedere dextra,
et lux cum primum terris se crastina reddet, 170
auxilio laetos dimittam opibusque iuvabo.
interea sacra haec, quando huc venistis amici,
annua, quae differre nefas, celebrate faventes
nobiscum et iam nunc sociorum adsuescite mensis.'
Haec ubi dicta, dapes iubet el sublata reponi - 175
pocula gramineoque viros locat ipse sedili
praecipuumque toro et villosi pelle leonis
TESTIMONIA.
166 "insignem ph. schol. Veron. 82, 7 K. 168 Nonius 2006, 10
"frenaque b. Servius Aen. X 329 17] Servius Aen. VIII 464 172.
*interea s. h. Claudius Sacerdos I 74 » 173 *annua ... nefas! Ser-
vius ge. I 339 174 *sociorum a. m.' Arusianus p. 211 L. 175 sq.
Maerobius Sat. III 6, 16 176 *gramineo ... sedili" Servius Aen. I
VARIA LECTIO.
161 teucrof, at teucrü y 162 Laomedontiadé c . SED PRybc
163 Achifef 51 iuuenili 2 164 CÓMPELLA" "p Conpellare b 165
ACCESSIT αι POENEI P. PHOENEI A. PHAENEI 7/. penei y. Phenei
tribus syllabis Servius conl. Hom. Il. B 605 166 litiaf 51
167 Difce.denf b. CHALAMYDEM A . celamydem (e m. 2) y clamidem c
INTERTEXTO^« P |NTERTEXTO £ *intertextam, 7egitur et inter-
texto' Servius [68 area y μα Πα A 169 iuncta esl (iunc Zn ras.) c
170 primum $uprascr. y 17| LECTOS P tutos aliquot leri,
Servii ad VMI 464. exempl. ex 1 57] 173 differe y 174 NOBICVM
f
(m.2sup.) R fotiorum y — aduefeite b. affuefcite c menfif in ras. c
176 POCVLAOVE P Procula y ἰρία 71 177 PRECIPUUM M
TVRO P uillofo c1 pille c1
16 VERGILI AENEIS VIII
accipit Aenean solioque invitat acerno.
tum lecti iuvenes certatim araeque sacerdos
viscera tosta ferunt taurorum onerantque canistris 180
dona laboratae Cereris Bacchumque ministrant. |
vescitur Aeneas simul et Troiana iuventus.
perpetui tergo bovis et lustralibus extis.
Postquam exempta fames et amor compressus edendi,
rex Euandrus ait: *non haec sollemnia nobis, 185
has ex more dapes, hane tanti numinis aram
vana superstitio veterumque ignara deorum
inposuit: saevis, hospes Troiane, periclis
servati facimus meritosque novamus honores.
iam primum saxis suspensam hanc aspice rupem, 190
disiectae procul ut moles desertaque montis |
stat domus et. scopuli ingentem traxere ruinam. -
hic spelunca fuit, vasto summota recessu,
semihominis Caci facies quam dira tenebat
TESTIMONIA.
79.214.708 . 181 *dona l. C.' Macrobius Sat. VI 6, 7. 182—185 vescitur
. ait Macrobius Sat. V 8, 5 182 sq. Servius, Aen. I 546 182 No-
nius 415, 25 184 Macrobius Sat. V 3, 6 Augustinus contra Iulianum .
Pelag. 67 185 sq. *non ... dapes' Emporius rhet. p. 304 Cap.
185 Priscianus 602 'rex E. ait! Probus de nom. 56 p. 223 Endl.
187 Lactantius instit. IV 28 188 sq. 'saevis ... facimus" Arusianus
p. 260 L. 190 Priscianus 1006 P. *hane primum suspice rupem"
Servius Aen. I 438 191 sq. 'deserfía ... domus! Donatus ad Ter.
Andr. IV 2, 16 |
VARIA LECTIO.
! f
178 enean 71 eneam 72 aeneam c 179 leti ὃ 180 tota y
&taurorü c. , CANISTRI 7 181 laborate y baecü c 182 AENEAS-
M 183 perpetuo Goth. tert, Ladevicus perpetui testatur. Servius
ergo b.— 184 FAMAES JM — CONPRESSVS Pyb COMPRENSVS A
" h ;
conpfufb ^ 185 ecc SOLLEMNIA JM folemnia b folemnia y fol-
lempnia c 187 Una c1 16,6 igna y 188 IMPOSVI καὶ
TROIANAE 7/7 perichlif 51. 190 PRIDEM Ab — hane primum suspice
rupem Servius, memoria, ut videtur, fulsus 101 DEIECTAE Z Diflecte
y 198 fubmota ybc 194 CACI- M CACE Z caci (c post. m. 2) y
N :
lexebat (x in ras.) b TEGEBAT 7/7 TEGEBAT Pyy, * aliquot pervetusti*
—————— ————————————oS
VERGILI AENEIS VIII 71
,
solis inaccessam radiis; semperque recenti 195
caede tepebat humus, foribusque adfixa superbis
ora virum tristi pendebant pallida tabo.
huic monstro Volcanus erat pater: illius atros
ore vomens ignis magna se mole ferebat. ——
altulit et nobis aliquando optantibus aetas 200
auxilium adventumque dei. nam maximus ultor,
tergemini nece Geryonae spoliisque superbus, |
Alcides aderat taurosque hac victor agebat .
ingentis, vallemque boves amnemque tenebant.
at furiis Caci mens effera, nequid inausum 205.
aut intractatum sceelerisve dolive fuisset,
quattuor a stabulis praestanti corpore tauros
averlit, totidem forma superante iuvencas;
atque hos, nequa forent pedibus vestigia rectis,
TESTIMONIA.
195 sq. 'semper ... humus' Augustinus de civ. dei XIX 12
196 sq. 'foribus . . . tabo' Nonius 391, 6 Servius Aen. VIII 233 -
*foribus ... virum" Arusianus p. 213 L. 107 Macrobius Sat. IV 6, 14
198 *huie ... pater' Priscianus 1206 200 Nonius 246, 7 202
'tergemini n. G.' Servius Aen. VII 662 203 *tauros ... agebat!
Servius Aen. VIII 363 207—211 Probi ars minor 536 gramm. Vatic.
in A. Mai auct. elass. V 248 (om. 'versis .. . raptos" 210 sq.) 207—
209 *praestanti ... atque' Servius Aen. X 572 209 Asper 112, 17 K.
VARIA LECTIO, :
Pieriani ^ 195 inacce.fam 51 [196 adfixu y1 afixa c 107 squallida
Mediceus m. 1 teste Heinsio, Bentleius ad Lucani V 165 : cf. Ovidii
fast. 1558 198 uuleanuf be 199 ignef 6. SIGNIS ἢ 200 obtantibuf
b obstantibus Nonii exempl. 201 NAM fort. in ras. R 202 NEGE
PI TNTONAS Pyb2, lestatur Servius Aen. VI 662. gerione c
GERYONE (corr. m. rec.) M GERYONI R gerion. bl faperbit y (sed
if fort. m. 2), be. 203 "AC (H ex corr. add.) P — 204 Ingentef ὃ
205 Ad b fur.if b. furif y2cw, Servius : cf. 211. 3190 manus Peerl-
YI
kampus, mens tuetur Marklandus ad Statii siv.IV 6,91 QI 'A
EMP |
206 INTRACTATUM MM. inté.tatum c2 (intractatum 61) intemptatum n
/
dolisve n. FUISSENT A71 207 sq. cf. ge. V 550 sq: 4507
Quatuor δ ab b, Probi Bob. et ed. pr., gramm. Vat. — praeftante y1
209 NEQUA continuat M
78 VERGILI AENEIS VIII
cauda in speluncam tractos versisque viarum 210
indiciis raptor saxo occultabat opaco:
quaerenti nulla ad speluncam signa ferebant.
interea, cum iam stabulis saturata moveret
Amphitryoniades armenta abitumque pararet,
discessu mugire boves atque omne querellis 215
impleri nemus et colles clamore relinqui.
reddidit una bovom vocem vastoque sub antro
mugiit et Caci spem custodita fefellit.
hic vero Alcidae furiis exarserat atro
felle dolor: rapit arma manu nodisque gravatum 220
robur et aérii cursu pelit ardua montis.
tum primum nostri Cacum videre timentem
turbatumque oculis: fugit ilicet ocior euro
^
TESTIMONIA.
214 Priscianus 908 210 'discessu m. b.' Priscianus 773 210 sq.
*omne ... nemus? schol. Leid. ge. I 378 217 Priscianus 773
'reddidit . . . vocem?! Priscianus 568 Iulius Rufinianus 251 R. 218
*Caci ... fefellit? Servius Aen. XI 585 220 *arma m.' Probi inst.
Ec uu 222 Pseudoascon. ad Cic. 128 Or. 223 'turbatumque o."
Servius Aen. V 505 IX 127
VARIA LECTIO.
210 CAVDA (D in ras.) R CAVDAM P — SPELVNCRHAM P, item 912
e( 224 — iractif c. versis... raptor om. Probi ars minor 211] raptor
Wakefieldus, ut Propertius. V (IV) 9, 9 RAPTOS libri — op..aco c
212 quaerente' 52 (quaerenti y1) Querentef (f in ras.) c QVAERENTES £
Quaerentif b 215 astabulis m. — STATVRATA A moueret (t m.2) y
214 amphytioniadef y Amphytrioniadef ὃ Log en cre ἠδ c
^pITVM P HABITVM Ay — PARARENT αὶ PARADAT M 216 Difceffum
y — boes Prisciani q ADQVE απ QVAERELLIS Z QVERELLOS (0
corr. in Il) P querelif c 216 colle! Ὁ RELINQVIT P relicti Schra-
derus | clamare propinqui Peerlkampus *clamore relinqui: cum cla-
more ... et hoc est melius! e. q. s. Servius 217 Reddit c1. BOVVM
Py] BOUM J/Hbc, testatur Priscianus — VOCEMQ- (Q- eras.) P 218
MVGIT R 219 ALCIDEAE 24 - ANTRO 2 — 221-robor yb robor c2,
A. ;
Mentel. pr. — etaerii] AETHERII Z7. a&herii y a&herii. c et aetherii
() m : ef. ecl. VIIL 59 292 trmentem (timentem m. 1) 2 223 oculof
71, eleganter. oculi 4 * oculis... alii oculi legunt! Servius
VERGILI AENEIS VIII 19
speluncamque petit (pedibus timor addidit alas).
ut sese inclusit ruptisque immane catenis 225
deiecit saxum, ferro quod et arte paterna
pendebat fultosque emuniit obice postis,
ecce furens animis aderat Tirynthius omnemque
accessum lustrans huc ora ferebat et illuc,
dentibus infrendens. ter totum fervidus ira — - 230
lustrat Aventini montem, ter saxea temptat
limina nequiquam, ter fessus valle resedit.
stabat acuta silex, praecisis undique saxis
speluncae dorso insurgens, altissima visu, -
dirarum nidis domus opportuna volucrum. - 515; 299
hane, ut prona iugo laevom incumbebat ad amnem,
dexter in adversum nitens concussit et imis
avolsam solvit radicibus; inde repente
TESTIMONIA.
228 *ecce ... Tirynthius' Arusianus p. 230 L. 231 *lustrat A.
m,' Nonius 335, 20 Servius Aen. I 607 IV 6 V 504 232 'ter ... re-
sedit! Servius Aen, I 178 VI 846 *fessus v. r.' Isidorus orig. X 101
233 Priscianus 655 *stabat a. s.' Probus de nom. 18 p. 218 Endl.
Cledonius 1904 P. de gen. nom. 100, 5 H. Pompeius p. 145 L. Servius
Aen. I 646 2395 Arusianus p. 250 L. Servius Aen. VII 657 296
Iulius Rufinianus p. 255 R.
VARIA LECTIO.
224 PETIT PEDIB- sine interp. M — 225 inmane 5 inmane c
226 DEIECTIT P Delect.t 51 (Deiecit /2) — SAXUM- FERRO- 4 2927
! e
EMVNVIT P EMVNIT A. muniit y POSTIS (I corr. in E) P POSTES
Myc potet b — 228 TIRINTHIVS A tyrynthiuf y tyrinthiuf bc — omnem
Lusirat omissis v. 929 sq. Peerlkampus conl. IX 57 et MI 664. Legit
nóstra Servius. 220 hu.c à — 230 infrendens (d ;n. 2) y FRENDENS
R 232nequi.quà δ΄ Possis limina, nequiquam: dislinguere. NE-
QUIQUAM- TER- JM *ter fessus valle resedit... sane quidam sic dis-
linguunt: ter saxea tentat limina, e£ subiungunt: nequicquam ter, ac
post: fessus valle resedit" Servius — uelle 71 refedet 01. 233 SILIX
R 235 cana nidis Arusiani cod. oportuno yl oportuna bc — 236
prouna 71 LAEVOM (0 corr. in V) P LAEUUM MAyb leuum c — in
d
amnem Zufinianus sono commodiore 237 DEXTER- M auerfum b
238 AVOLSAM Pic APUOLSAM MM. AVVLSAM P2A2yb
80 VERGILI AENEIS VIII
inpulit, inpulsu quo maximus intonat aether,
dissultant ripae refluitque exterritus amnis. - 240
at specus et Caci detecta àpparuit ingens !
regia, et umbrosae penitus patuere cavernae:
non secus ac siqua penitus vi terra dehiscens
infernas reseret sedes et regna recludat ὃ.
pallida, dis invisa, superque immane barathrum 7245
cernatur, trepident inmisso lumine manes.
ergo insperata deprensum luce repente -
inclusumque cavo saxo atque insueta rudentem
desuper Alcides telis premit omniaque arma
advocat et ramis vastisque molaribus instat. - 250
ille aulem (neque enim fuga iam super ulla pericli)
. faucibus ingentem fumum (mirabile dictu)
evomit involvitque domum caligine caeca,
TESTIMONIA. ,
242 *et ... cavernae' Servius Aen: II 19 243—246 Macrobius
Sat. V 106, 14 243 sq. *non ... sedes? Nonius 4], 14 245 sq.
'super ... cernatur! Diomedes 408 246 *trepident ... manes? No-
nius 408,8 248 *atque i. r, Arusianus p. 241 L. | 251 Diomedes 408
*neque ... perieli" de orthogr. 2798 P. Servius Aen. III 489
VARIA LECTIO.
239 IMPVLIT 2MAEc — IMPVLSV AZ. INSONAT Zbem 3240 Diffil-
X
lant 7 ENTERRITUS Μ 241 AD PR. APARVIT P at specus
umbrosaeque intus patuere cavernae omissis reliquis Peerlkampus
A.
249 REGI M penitus] late Schraderus ex Ennii Ann. 420 243.
faecuf Ὁ SIQUA continuat M- — poenituf δ ui (uin ras.) c 9484
A
referet bc2, Macrobii exempl. RESERET 7/4. RESERAT PZyel, Nonii
exempl. ἃ 345 dif 6 — inmane ybc — baratrü c 246 TREPI-
DENT MPyb, Nonius, Macrobii ὦ trepident (re Zn ras.) 6 trepidant
Macrobii Par. TREPIDANTQVE ἢ immiffo 5. 247 DEPRENSVMLVCE
ΙΝ
P DEPRENSVMLVCE Jy DEPRENSVMINLVCE Ab depn.fum in luce (n
pr.inras. c 3248 SAXOQ- INSVETA, sed ut m. 1 SAXO ATQ- INSVETA
scriptum fuisse appareat, R 249 aleidef (fm. 2) y tellif y1
251 illa cl PERICLIEST Pybc pericli, om. est, testantur Diomedes οἱ
Servius Aen. VI 489 (quamquam ibi est in exempl. add.) — 253 EMOVIT
TIT uil.
A EUOM M inuo] y
VERGILI AENEIS VIII 81
prospectum. eripiens oculis, glomeratque sub. antro
.fumiferam noctem commixlis igne tenebris. 255
non tulit Alcides animis seque ipse per ignem ὁ
praecipiti iecit saltu, qua plurimus undam
fumus agit nebulaque ingens specus aestuat atra.
hic Cacum in tenebris incendia vana vomentem
corripit in nodum complexus et angit inhaerens 260
elisos oculos et siccum sahguine guttur.
panditur extemplo foribus domus atra revolsis,
abstractaeque boves abiurataeque rapinae
caelo ostenduntur, pedibusque informe cadaver
protrahitur. nequeunt expleri corda tuendo | 265
terribilis oculos, voltum villosaque saetis
pectora semiferi atque extinctos faucibus ignis.
ex illo celebratus honos, laetique minores
servavere diem, primusque Potitius auctor
TESTIMONIA.
255 'fumiferam noctem" Maerobius Sat. V 14, 8 257 sq. *qua
it' Servius Aen. II 609 259 *hie ... tenebris conversum a
lumine? (cf. XII 172) Probi inst. I 12, 1 260 “οἱ angit i^ Diomedes
361 261 Nonius 291, 28 Servius Aen. III 567 *et s. 5. g.! Arusia-
p. 263 L. 203 Priscianus 773 268 sq. 'ex illo ... diem"
PHiauds 995 208 *ex ... honos! Asper iun. III (2726 P.)
^
VARIA LECTIO.
355 IGNI Py — 256 ALCHIDES M — 357 PRAZCIPITI P — IECIT
SALTV MRBb : cf. X 683 iet SALTV (S add.) P iniecit faltu yc :
cf. W 408 IX 553 258 ag. y NEBULAMQ- M — 259 Cacum] tantum
Probi inst. cod. IN E TENEBRIS incendia vana] conversum a
lumine Probi insf. | mouentem z 260 CONPLEXVS Pyb 261 *'angit
oculos non procedit... unde multi elidens legunt... dune soloeco-
phanes est' Servius 493 EXTEMPLO P EXEMPLO A exemplo b ex-
templo, a intea 7 ALTA P: cf. ge. 1461 REVOLSIS (O corr. in V)
P reuulfif y1c 263 boes Prisciani o — ADBIURATAE Ἢ abiurata cl
266 Terribilef bc — VVLTVM MAylbc — SETIS γε. 267 adq: cl
IGNIS γι IGNES M2PRy2bc.— 268 illo celebratus honos] ILLO
CELEBRATVS H 7n ras., sed m. ant. ἃ cebrat? ed. celebratur χ
MINORIS M — 269 SERVARE 2 Seruare b — altor c
RIBBECK, VERGIL, III. 6
-—
82 VERGILI AENEIS VIII
et domus Herculei custos Pinaria sacri. j 270
hanc aram luco statuit, quae maxuma semper
dicelur nobis et erit quae maxuma semper.
quare agite, o0 iuvenes, tantarum in munere laudum
cingite fronde comas et pocula porgite dextris
communemque vocate deum et date vina volentes." 210
dixerat, Herculea bicolor cum populus umbra
velavitque comas foliisque innexa pependit
et sacer inplevit dextram scyphus. ocius omnes
in mensam laeti libant divosque precantur.
Devexo interea propior fit Vesper Olympo. 280
iamque sacerdotes primusque Potitius ibant,
pellibus in morem cincti, flammasque ferebant.
[instaurant epulas et mensae grata secundae A
TESTIMONIA.
270 Macrobius Sat. III 6, 12 273 Priscianus 1021 *quare ...
^ juvenes? Priscianus 1170 274 'cingite f. c.' Probi inst. I 7, 4 “οἱ
poeula p. d. Servius Aen. I 249 276 sq. Probus 46, 18 2716 'Her-
culea ... umbra! schol. Hor. carm. II 3, 9 Servius ge. II 66 278
*et ... scyphus! Macrobius Sat. V 21, 1 Nonius 545, 18 2718 sq.
*ommes ... precantur! Macrobius Sat. III 11, 8 279 Macrobius Sat.
II 11,3 283 *et...secundae' Servius Aen. I 216 schol. Lucani I 163
VARIA LECTIO.
270 SACRIS καὶ 271 sq. damnavit Heynius — ARMA Pyl arm.
y2 statui Pomponius MAXIMA AM Pybc 272 om. Mentel. pr.,
Rottend. sec., Àimo mg. m. ant. add. b quae m. s. om. Leid. et erit
quae m. s. om. Marklandus ad Statii silv. Vl 1, 9: tuetur Servius
ET POCVLA
QVAE P — MAXIMA MPybe 278 munera Ó — 274 COMAS- FOLIISQ-
PORGITE DEXTRIS
INNEXA PEPENDIT (corr. m. ant. M: οὔ. 1 — 215—911 infra additi
adpositis in mg. literis Β ἃ D et ad v. 98 E.M | UINEA M 76 HER-
CVLIA P tum 72 (cum 1) 37; UELABIT M ^ nexa y inmissa
Probus (lacuna in Paris.), quod probavit H. Keilius philol. W 167
978 IMPLEVIT AZ»ybc SCHYPUS M f[ciphuf c 279 IM P que .
(e m. 2) y 280 PROPRIOR P»1b1c1 ORYMPO (R corr. in L) .M
i
olimpo b1c 282 FLAMAS P flamaf c FLAMMAM A. — 283—986 hoc
ordine: 985. 986. 983. 284 Menag. pr. 288 sq. in margine a poeta
ad v. 919 adposita videntur Heynio, quo sane melius quadrant. cf. VM
E q. : :
146sg. 283 Inftaurate inftaurant y — gratiae] — mensis grata secun-
VERGILI AENEIS VIII 83
. dona ferunt cumulantque oneratis lancibus aras.]
. tum salii ad cantus incensa altaria circum 285
populeis adsunt evincti tempora ramis,
hie iuvenum chorus, ille senum; qui carmine laudes
Herculeas et faeta ferunt: ut prima novercae
monstra manu geminosque premens eliserit angues,
ut bello egregias idem disiecerit urbes, — 290
Troiamque Oechaliamque, ut duros mille labores
rege sub Eurvstheo fatis Iunonis iniquae
pertulerit. *tu nubigenas, invicte, bimembris,
Hylaeumque Pholumque, manu, tu Cresia mactas
prodigia et vastum Nemeae sub rupe leonem. 295
te Stugii tremuere lacus, te ianitor Orci
TESTIMONIA.
284 *eumulantque ... aras' Probi ars minor 541 gramm. Vatic.
in A. Mai auct. class. V 249 285 sq. Macrobius Sat. III 12, 1
*tum ... eireum adsunt! schol. Hor. carm. I 36, 11 280 'geminos
... angues' Nonius 291, 33 200—293 Maerobius Sat. VI 6, 14
291—293 “πὲ... pertulerit" schol. Hor. epist. II !, 11 202 sq. 'rege
... pertulerit? schol. Lucani IX 367 — 292 *fatis I. i, Donatus ad Ter.
adelph. prol.2 Servius Aen. I 32. 299 203 'tu ... bimembres! Ma-
erobius Sat. VI 5, 13 295 “οἱ... leonem' schol. Lucani IV 612
296 sq. 'ianitor .. . cruento" (et VI 401) Seneca epist. 82, 16
VARIA LECTIO.
dis schol. Lucani 284 COMVLANT Z, Probi a.m. Bob. 985 TVNC R
SALHT M ^ AT Py1 — 986 ETVINCTI (i: e. ecvincti) ἢ. vamif, αἱ
lenif y. taenis Voss. pr. ut V 269 288 FERUNT M 289 geminas
Nonii exempl. "hunc versum iunge: unum est enim monstra el
angues' Servius 290 egratiaf cl defiecerit e. deiecerit b. — 291
Q. UT
OECHALIAMQ- ET ἣν, Macrobái exempl. OECHALIAM- E DUROS. Ἢ
oequaliamq: ut durof c 292 EVRYsTHEO (S add.) P eriftheu 51
I
eryftheo 52 erifüheo c — 293m. ant. in mg. c — PERTVERIT P
INVICTAE 7. inuitae y BIMEMBRES Ἢ 294 Hileum b. Hileum €
'" PHOLVM P POLVM Z2 :295 NEMEAE P NEMEA 7yb NEMAEA M
Nemeae testatur Servius 296 STVGIE Z2. STYGIE MPe Πρ yb
6 *
84 VERGILI AENEIS VIII
ossa super recubans antro semessa cruento;
nec te ullae facies, non terruit ipse Typhoeus,
arduus arma tenens; non te rationis egentem
Lernaeus turba capitum circumstetit anguis. 300
salve, vera Iovis proles, decus addite divis,
el nos et tua dexter adi pede sacra secundo.'
talia carminibus celebrant; super omnia Caci
speluncam adiciunt spirantemque ignibus ipsum.
consonat omne nemus strepitu collesque resultant. 305
Exim se cuncii divinis rebus ad urbem
. perfectis referunt. ibat rex obsitus aevo
et comitem Aenean iuxta natumque tenebat
ingrediens varioque viam sermone levabat.
miratur facilisque oculos fert omnia circum 310
Aeneas capiturque locis et singula laetus
exquiritque. auditque virum monimenta priorum.
tum rex Euandrus, Romanae conditor arcis,
TESTIMONIA.
297 'ossa s. r.' diff. vocum 1 p. 226 Endl. schol. Hor. carm. I?7, 8
Servius Aen. VI 395 299 Probi inst. I 2, *non te r. e.' Aru-
sianus p. 227 L. 301 *salve ... proles? Servius Aen. II 491 VI 322
302 Augustinus epist. 11, 2 Nonius 290, 11 Servius Aen. IV 294
9511 sq. 'singula ... priorum ' Macrobius Sat. VI 2, 16 311 * Aeneas
c. 1l) Nonius 253, 12 *capiturque l.' Servius Aen. IV 348 313
Priscianus 738 Isidorus orig. XV l, 1. 55 Servius Aen. VI 773 VII 678
VARIA LECTIO. |
297 recu. banf b SEMESSA (S add.) P. SEMENSA (N Zn ras.) R
SEMESA Mbcm X 'semesa...semensum z02 dicimus, sicut. nec ensum ;
nam esum facit el comesum. * Servius 298 ipf ἢ. tiphoefuf (f pr.
eras.) cl 800 LERNEUS γε 301 DIVIS (IS i» ras.) A. 302 ADII
Pyl eiit R 305 imo mg. m. ἃ add. b: cf. 9216 806 EXIN Ab2c
| CUNTI M 307 Perfecü! b 808 commi.tem b ^ aeneam c 809
LAVABAT Z leuabant y 510 facilif (fae corr. ez que) y facilef b2
312 monumenta b 313 tunc Zsidorus XV 1, 1, Prisciani p, Servius
Aen. V1718 Mgnfor Isidorus XV 1,55, Servius l.1.: cf.5588 — EVANDER
pé euandér y Euandrus festatur Priscianus,
-—- UTC MEM
ἌΤΑΝ quss
E Vrae €, enge m E SS ms
VERGILI AENEIS VIII 80
rd
'haec nemora indigenae fauni nymphaeque tenebant
gensque virum truncis et duro robore nata, 315
quis neque mos neque cultus erat, nec iungere tauros
aut componere opes norant aut parcere parto,
sed rami atque asper victu venatus alebat.
primus ab aetherio venit Saturnus Olympo,
arma lovis fugiens et regnis exul ademptis. 320
is genus indocile ac dispersum montibus altis
composuit legesque dedit Latiumque vocari
maluit, his quoniam latuisset tutus in oris.
aurea quae perhibent illo sub rege fuere
saecula. sic placida populos in pace regebat, . 325
deterior donec paulatim ac decolor aetas
el belli rabies et amor successit habendi.
TESTIMONIA.
314—317 Victorinus ad Cie. de inv. p. 8Or. | 316 *quis ... erat'
anon. de nom. 54 p. 141 Endl. Servius ge. 1 3 317 'nec componere
o. n.' Servius Aen. I 374 318. Nonius 230, 6 319 sq. Augustinus
epist. 17, 3 de civ. dei VII 27 320—323 Augustinus de consensu
evang. 134 321—325 'is...saecula' Augustinus de civ. dei XVIII 15
321—323 Lactantius de falsa relig. I 13 324 sq. Lactantius de falsa
relig. 1 14 Servius Aen. XI 252 'aurea... saecula" schol. Hor. carm.
II 10, 5 IV 2, 22 325 'longa populos ... regebat" Servius Aen. VII
162 326 sq. Augustinus de civ. dei III 10 326 Nonius 432, 12
VARIA LECTIO.
314 Hec (ec m.2 in ras.) b. imdigine bi — 815 Menf, ut. vid. bl
rupto Aottend. ἰθσί. nati Servius Dresdensis 817 At ΟἹ nec Ser-
vius Aen. 1 814 conponere c — gnorant Mentel. pr. RAPTO, sed
ut videatur principio scriptum fuisse PARTO 7M. 319 &herio c
olympho b 320 adentif c 322 Conposuit b. 323 tuuf ) tutus
latuisset Lactantius — 324 AVREAQVAE (A postr. m. ἃ add.) P Aurea-
que. (e. m.2) b Aureaq; ut c, Lactantius, Augustinus : cf. IV 179
46.134 — phibent (p in ras.) b.— FVERVNT Pyce, schol. Hor. carm.
IV 2, 22, Servius Aen. X1 252 : cf. IX 292 et Wagneri quaest. Verg. V
325 longa uf VII 46 Servius Aen. IV 229 pa.ce y regebat
(gebat m. 2) y 326 DETERIOR- 4. difcolor b. decolor&af (color&af
m.2inras.y 8527 amor in ras. c
80 VERGILI AENEIS VIII
tum manus Ausonia et gentes venere Sicanae,
saepius el. nomen posuit Saturnia tellus ;
tum reges asperque immani corpore Thybris, 330
a quo post Itali fluvium cognomine Thybrim
diximus (amisit verum vetus Albula nomen).
me pulsum patria pelagique extrema sequentem
fortuna omnipotens et ineluctabile fatum
his posuere locis matrisque egere tremenda | 990
Carmentis nymphae monita et deus auctor Apollo.'
vix ea dicta: dehinc progressus monstrat et aram
et. Carmentalem Romani nomine portam
.. quam memorant, nymphae priscum Carmentis honorem,
valis falidicae, cecinit quae prima futuros 240
Aeneadas magnos el nobile Pallanteum.
hinc lucum ingentem quem Romulus acer Asylum
rettulit et gelida monstrat sub rupe Lupercal,
TESTIMONIA.
328 'et ... Sicanae? Servius Aen. XI 317 928 sq. 'et .. . sae-
pius" Servius Aen. 12 329 'et ... tellus? Servius Aen. VI 784
331 sq. *a quo ... diximus' Priscianus 757 *fluvium ... diximus"
Servius ÀAen. III 335 334 Probi inst. I 10, 1 Servius Aen. VIII 477
ge. II 401 336 Servius Aen. IV 331 VII 102 940 sq. cecinit ...
Pallanteum* Priscianus 814 342 sq. 'hinc... rettulit" schol. Lucani
VII 438 'quem ... rettulit" Servius. Aen. I 761. 943 οὐ... Lu-
percal! Augustinus de gramm. 1981 P.
VARIA LECTIO. /
328 tunc y, Servius . AVSONIAE Ab aufonie c ficcanae y
329 SAEPIUS - 7M : * alii sic distinguunt Sicanae, el subiungunt : saepius
et nomen p. S. t. semel enim Sicani ex Hispania in Italiam venisse
dicuntur ; at Italia plura nomina habuit! Servius. | 330 alper. y
inmani bc — tybrif bc - 331 QUO, M POSIT Z poft // (ft in ras.) b
h E n
tibrym y tybrim bc 888 aecftrema c. 334 ompf c eluctabile b
335 ERIGERE α΄ TREMENDAE A 336 d&if c1 — 337 MONSTRAT-
M — ExARAM (T add.) P. ET ARMA 24. ET ARMA ἢ 338 ROMANO
me ni x f
Róc 339 morant ᾧ merant c nimphe ὃ carmenti ὁ 840 CAE-
CINIT 4. 341 NOBINE γι NOMINE Z, Prisciani Paris. R 342
romoluf c ASASYLU- M afilum b. — 343 totum continuat M Retulit
b R&ulit yc MONSTRATARGILETISUB MM. LVPERCAL (L corr. ea
-
rJ tvK£U—K-SPTwccIPTSETPTIETEE
lav -—-— —— ":
wary ^
—w vs !
VERGILI AENEIS VIIL
Parrhasio dicium Panos de more Lycaei.
nec non οἱ sacri monstrat nemus Argileti
87
940
Lestaturque locum et letum docet hospitis Argi.
hinc ad Tarpeiam sedem et Capitolia ducit,
aurea nunc, olim silvestribus horrida dumis.
iam tum religio pavidos terrebat agrestis
᾿
dira loci, iam. tum silvam saxumque tremebant. 350
*hoc nemus, hunc' inquit *frondoso vertice collem
(quis deus incertum est) habitat deus: Arcades
ipsum
credunt se vidisse lovem, cum saepe nigrantem
aegida concuteret dextra nimbosque cieret.
haec duo praeterea disiectis oppida muris,
3955
reliquias vetlerumque vides monimenta virorum.
TESTIMONIA.
344 Priscianus 688 Probi inst. I 4, 20 Terentianus Maurus 1223
Servius Aen. I 232 *Parrhasio de more Lycaei' schol. Lucani 11 237
*Panos ... Lycaei' Probi iust. II !, 20 Phocae ars III 13 (1705)
Claudius Sacerdos II 11 349 sq. Nonius 379, 14
*iam ... loci'
Servius Aen. I 293 351 sq. *hoc ... deus' Priscianus 1183 — *hunc
. deus' Claudius Sacerdos I 188. 5 352 *quis'...
epist. 41, 2
VARIA LECTIO.
deus" | Seneca
E ut vid.) P 344 PARROUNE Rb, Prisciani 9 Paráíyo y Arcadici
Servius Aen. | 232 DICTAM M | monte y, Schrade
rus conl. Ovidii
fast. 11 423. licaei b.— 345 m. 2 in mg. add. b. — NECNON «ontinuat
M | MONSTRANTNEMVS (NE zn ras.) αὐ argiloeti bc
sapere videtur Peerlkampo: legit hunc versum Servius.
346 glossam
LAETUM ἡ
f
la&um y loetum 5. hofpiti b. — 347 AT - ait n (ad γ3). TARPEIAM
eras.) M religi. b relligio c AGRESTIS M. agreltef ὁ
'EZSAEDEM M capitolio yl 848 nonch. 349 RELIGIO (L sup.
350 filuà. b
SILVAS 7 TREMEBANT (T pr. add.) P TENEBANT M tremebat y
N
351 HUC M .hoc y2 . hoc y3 (hune y1, ut vid.)
inquid y — col-
lem, at faxi y 8562 INCERTU EST 4. DEOS (0 corr. in V) P.
archadef ᾿ς. 353 SEP P — 354 'aegida concuteret : Aic
distinguendum'
Servius. — BEXTRA- M. dextram y! nymbof c — cieret (r Zn ras.) b
cierit 71 355 difiectof 51 356 helliquiaf e — monumenta ἢ
88 : VERGILI AENEIS VIII
hanc lanus pater, hanc Saturnus condidit arcem:
laniculum huic, illi fuerat Saturnia nomen.'
talibus inter se dictis ad tecta subibant
pauperis Euandri. passimque armenta videbant 360
Romanoque foro et lautis mugire Carinis.
ut ventum ad sedes, *haec' inquit "limina vicLor
Alcides subiit, haec illum regia cepit. ,
aude, hospes, contemnere opes et te quoque dignum
finge deo rebusque veni non asper egenis.' b 365
, dixit et angusti supter fastigia tecti
ingentem Aenean duxit stratisque locavit
effultum foliis et pelle Libystidis ursae.
Nox ruit et fuscis tellurem amplectitur alis.
at Venus haut animo nequiquam exterrita mater 310
Laurentumque minis et duro mota tumultu
TESTIMONIA,
"^ 3858 Macrobius Sat. I 7, 23 Arusianus p. 248 L. 360 * pauperis
E.' Probi inst. II 1, 34 361 'lautis m. c.' schol. Hor. epist. I 7, 48
362 sq. *haec ... subiit? Macrobius Sat. III 6, 9 Arusianus p. 259
L. Nonius 408, 24 *haec ... Aleides' schol. Iuven. XI 63 363
haec ... cepit' Nonius 253, 17 — 364 *aude ... opes' Nonius 442, 27
Isidorus orig. II 21, 20 schol. Hor. epist. II 2, 111 3645sq. 'aude...
deo" Seneca epist. 18, 12 de "E 400 H. 'et...deo" Seneca epist.
31, 11 366 sq. angusti ... duxit? Augustinus de gramm. 2016 P.
369 Sergius in Donat. 7 p. 479 Endl. (1831) 370 Priscianus 546
Arusianus p. 228 L.
VARIA RT
357 HAN SATVRNVS (eorr. m. ant.) P ARCEM M VRBEM ἢ: cf.
Wagneri lect. Verg. 330 — 358 luniculum y1 ili: c 359 AT P ac y1
(ady2) fubibaty 861 Roma..noy LATISJ/ CAVERNISR —lautis ,
. Carinis destatur Servius 362 inquit om. Arusianus — nobif t uictor
I
b victor confirmat Servius — 363 SVBIT A SUBIT M -. coepit 5
364 CONTEMPNERE Ac Romgtempnére y comtempnere b — 365 DEO-S
P deo.(0m.2)y | REB-Q- M rebuf" e .— 366 ANGVISTI P — SVBTER
MPybc |36713aeneà c 368 spoliis Goth. tert., Schraderus — lybiftidif
! H
jybc | 369 & fufecif im ras. c — 370 AD PR A.tc — HAUD Mb. AVT
(corr. m. 2) R ΑΥ̓ΤΟ PyL had c2 ad c. NEQUICQUAM MM. 371 diro
Schraderus. TUMULTUM Ἢ ;
m P
VERGILI AENEIS VIII . 89
Volcanum adloquitur thalamoque haec coniugis aureo
incipit et dictis divinum adspirat amorem:
*dum bello Argolici vastabant Pergama reges
debita cassurasque inimicis ignibus arces, 315
. non ullum auxilium miseris, non arma rogavi
artis opisque tuae nec te, carissime coniunx,
incassumve tuos volui exercere labores,
quamvis et Priami deberem plurima natis
et durum Aeneae flevissem saepe laborem. 380
nunc lovis imperiis Rutulorum constitit oris:
ergo eadem supplex venio et (sanctum mihi nomen)
arma rogo genetrix nato. te filia Nerei,
te potuit lacrimis Tithonia flectere coniunx.
aspice qui coeant populi, quae moenia clausis 385
ferrum acuant portis in me excidiumque meorum.'
dixerat et niveis hinc atque hinc diva lacertis
cunctantem amplexu molli fovet. ille repente
T
TESTIMONIA.
9374 *dum b. A.' Emporius rhet. p. 305 Cap. 381 sq. *'nunc ...
venio' Servius Aen. VIII 374 384 schol. Hor. carm. I 28, 8 Servius
Aen, I 489 385 sq. 'aspice ... portis' Seneca epist. 49, 7 *quae
.» portis' schol, Hor. a. p. 200 Servius Aen. I 209 II 27 388 'cun-
ctantem ... fovet' Nonius 252, I8. '
VARIA LECTIO. H
372 Vulcanum 5c alloquit" c . AURO M aureo m. 2 add. c
373 infpirat mz — 374 bellüà 5 — quassabant Schraderus pergaa b
375 CASVRAS MPybe 816 AXILIVM P axilium y — 377 opisve m
378 Incafum b ve] Q. M 380 dolorem m . 981 Hunc cl
ΙΟΝῊΣ P INPERIIS M. imperio m, Oblongus Pierii, Menag. pr. x :
sono, ni fallor, elegantiore. *imperio ... et subdistingue" Servius
382 fem & — nomen y, Leid. NVMEN (Vm. 2 in ras.) P. NVMEN bey
NUME- Jl. Sanctum sibi id nomen dicere videtur, quod genetrix nato
arma roget. sanctum tibi nomen Sehraderus 3&3 'arma rogo;
hie distinguendum Servius genitrif c Neri. * aliquot! Pieriani,
Menag. alt., Mentel. tert., 4, Asper apud. Servium. Neres * nonnulli"
Pieriani 386 ^ dium y exicium b. 387 ADQVE αὶ
90 . VERGILI AENEIS VILI
accepiL solitam flammam, notusque medullas
intravit calor et labefacta per ossa cucurrit: 390
non secus atque olim tonitru cum rupta corusco
ignea rima micans percurrit lumine nimbos.
sensit laeta dolis et formae conscia coniunx.
tum pater aeterno fatur devinctus amore
*quid causas. petis ex alto? fiducia cessit . 995
quo tibi, diva, mei? similis si cura fuisset,
tum quoque fas nobis Teucros armare fuisset :
nec pater omnipotens Troiam nec fata vetabant
stare decemque alios Priamum superesse per annos.
el nunc, si bellare paras atque haec tibi mens est, 400
quidquid in arte mea possum promittere curae,
quod fieri ferro liquidove potest electro,
quantum ignes animaeque valent, absiste precando
viribus indubitare tuis. ea verba locutus
TESTIMONIA. 1
392 Servius Aen. VII 142 393 “οἱ... coniunx" schol. Hor. carm.
IH 4, 6 395 *quid ... alto? Nonius 237, 20. 366, 23 396 sq.
*similis ... fuisset? Iulius Rufinianus 239 R. Priscianus 1151 396
'similis ... fuisset? Priscianus 1144 Servius Aen. IV 696 398 sq.
*nee ... annos! Servius-Aen. IV 610 399 *decem ... annos! Ser-
vius Aen. VII 315 402 Probus 11, 16 403 *quantum ... valent"
Macrobius Sat. I 14, 14 Nonius 233, 393 schol. Persii I 14 Hor. carm.
IV 12, 1 Servius Aen. I 57 404—406 *ea...soporem" Gellius IX 10
VARIA LECTIO.
389 ACCIPIT: £ ...890 CALO. P. color c1 CALEFACTA Z ,
391 non] HAUT A : cf. 414 ADQVE κα TONETRUM ἡ 392
N
MICAS Μ nymbof y 394 DEVINCTVS P deuictuf y deuictuf c : cf.
0
Lucretius Y 34 evinctus on 395 QUIT ἡ 396 QVOD αὶ QVAE M
diuinaeif 6] . MEIS πὶ subisset prop. Heinsius, ut IX 757
397 om. Mentel. alt. m. 1 TEVCROS NOBIS P teucrof nobif c
FUISSENT M . 398 ompfc X u&ebantc 400 ADQVE αὶ men' ὃ
EEST P 401 QUITQUIT 77 Quidquid (d pr. eorr. in c) y Quiequid
M
(c in ras.) b. Quicquid e — POSSUNT JM possunt » — PROMITTERERE
PyY 402 fieri (1 pr. m. 2 in ras.) y. poteftur cm — 403 ignif b1
PRAECANDO Jb :
VERGILI AENEIS VIII 91
optatos dedit amplexus placidumque petivit 405
coniugis infusus gremio per membra soporem.
Inde ubi prima. quies medio iam Noctis abactae
curriculo expulerat somnum, cum femina primum,
cui tolerare colo vitam tenuique Minerva
impositum, cinerem et sopitos suscitat ignes, 410
noctem addens operi, famulasque ad lumina longo
exercet penso, castum ut servare cubile
coniugis et possit parvos educere natos:
haul secus ignipotens nec tempore segnior illo
mollibus e stratis opera ad fabrilia surgit. - 415
insula Sicanium iuxta latus Aeoliamque
erigitur Liparen, fumantibus ardua saxis,
TESTIMONIA. «
405 sq. *placidum ... soporem" Claudius Sacerdos I 177 Charisius
245 Diomedes 456 P. Nonius 366, 27 *placidum ... gremio" Isido-
rus orig. I 36, 15 408—410 *cum ... ignes' Donatus ad Ter. Andr.
I 1, 48 409 sq. *cui ... impositum" Arusianus p. 264 L. 400
Priscianus 719 410 schol. Persii V1 45 412 sq. *castum ... na-
tos' schol. Hor. epod. II 39 415 Nonius 346, 26 416 *insula ...
latus' Servius Aen. X 653 — 417 *Aeoliam Liparen' Servius Aen. I 52
VARIA LECTIO.
405 placidd c1 placiduf c2 notum Nonius : cf.389 — 406 INFVSVM
(M m. ant. corr. in S) P. INFVSVM (M m. ant. in ras.) R. *infusum Pro-
bus el Carminius propler sensum cacemphaton . . . alii infusus legunt'
Servius. infusus Charisius, Claudius Sacerdos, Nonius effusus Jio-
medes. . placidus . . . infusum malebat Burmannus — GREMIO m. ant.
in ras. αἰ A97 abacto Montalb. opacae Peerlkampus 408 primum]
duram Peerlkampus ex Terentii Andr. V 1, 47 408 sq. * multi sic dis-
linguunt : inde ubi . . . abactae, curriculo e. s. cum f. primum, cui . . . im-
positum" Servius. Post curriculo et somnum dist. in M 409 'tenuique
Minerva . . . et alii hic distinguunt et subaudiunt mos est vel. placet...
et sic inferunt: impositum cinerem ... ignes. alii sic legunt: tenuique
M. inpositum" Serrius. Post cinerem dist. in M 410 INPOSITUM J/bc
IGNES M Rylbe | IGNIS (I post, m. ant. corr. in E) P 412 EX-
ERCENS M. 413 CONIUGIS- 7 CONIVGIS (ONIV n. 2 in ras., in spatio
/
5 liter.) R 414 HAUD MRyb Aud c 415 E M. STRATIS (ἢ in ras,
ul vid.) αἰ adfurgit (ad eras.) b.—— 417 lyparen y. LIPARE (L in ras.)
R lipare" b lyparem c
92 VERGILI AENEIS VIII
quam supter specus et. Cyclopum exessa caminis
antra Aetnaea tonant validique incudibus ictus
auditi referunt gemitus striduntque cavernis 420
stricturae Chalybum et fornacibus ignis anhelat,
Volcani domus et Volcania nomine tellus.
hoc tunc ignipotens caelo descendit ab alto.
ferrum exercebant vasto Cyelopes in antro,
- Brontesque Steropesque et nudus membra Pyragmon, 420
his informatum manibus iam parte polita
fulmen erat, toto genitor quae plurima caelo
deiecit in terras, pars inperfecta manebat.
tris imbris torti radios, tris nubis aquosae
addiderant, rutili tris ignis et alitis austri: 430
TESTIMONIA.
. 420 sq. 'stridunt . . . anhelat! Priscianus 837. 866. 867. 892
421 Nonius 21, 14. 524, 3 423 Priscianus 553. 1006 Servius Aen. L4
424 'ferrum exercebant! Servius Aen. IV 86 ge. I 99 425 M:
rius Victorinus 2478 P. Servius ge. I 58 'membra P.' Terentianus
Maurus 1252 426 *iam p. p.' Probi inst. 11 3, 6 Claudius Sacerdos
II 132 427 *fulmen e.! Probi inst. I 4, 10 427 sq. 'toto ... ter-
ras! Nonius 288, 29 420 sq. *tris ... addiderat! Servius Aen. II 649
429 *tris ... radios" Probi inst. II i, 25 430 “οὐ alitis a. Ser-
vius Aen. V 319 'alitis a.' Isidorus orig. XIII 12, 22
VARIA LECTIO. - :
418 SUBTER J/bc ciclopum ὃ cyclopeum c1 — EXESA Pyb
b v
EXSESA JM exaeffa cl 419 AETNEA ΜΡ aetnea b. &hnea 5 ictif yc
hictuf b1 420 gott firidunt. γοῦχ, Servius. GEMITVS. STRIDVNT
P ΘΕΜΙΤῸΝ. TRIDENT M gemitü ftridunt cl GEMITVM STRIDVNT Z5
stridunt Zestatur Priscianus 421 chalibum 5b. calibum e — hanelat c
492 Vulcani (u 2» ras.) b. Vulcani c domof y uulcania (u post.
in ras.) b. uulcania c 423 HVC Py1 'hoc pro huc' Priscianus, Ser-
vius — TVM Py1 *hoc tunc, ἢ. e. huc tum^ Servius 424 ciclopef yb
425 PYRAGMO* M phyragmon ἢ Pyracmon Servius, Terentianus
Maurus : ef. Corssen de pronuntiatione 1. L. V 4l 426 INFORMA-
TVSM P 438 DEIECIT αὶ DE-I-CIT P DEICIT γε — canebat b '
md N
499 NOBIS (0 corr. in V) P. nubef y1 430 ADDIDERAT 77. rutuli y1
V :
ALITI P alituf, at alitif y halitus Aottend. pr. AVSTRi P
^ J WP CY C M
di
———
VERGILI AENEIS VIII 93
fulgores nunc terrificos sonitumque metumque
miscebant operi flammisque sequacibus iras.
parte- alia. Marti currumque rotasque volucris
instabant, quibus ille viros, quibus excitat urbes;
aegidaque horriferam, turbatae Palladis arma, 435
cerlatim squamis serpentum auroque polibant
conexosque anguis ipsamque in pectore divae
Gorgona, desecto vertentem lumina collo.
*tollite cuncta" inquit *coeptosque auferte labores,
Aetnaei Cyclopes, et huc advertite mentem: 440
arma acri facienda viro. nunc viribus usus,
nunc manibus rapidis, omni nunc arte magistra.
praecipitate moras. nec plura effatus; at illi
ocius incubuere omnes pariterque laborem .
sortiti. fluit aes rivis aurique metallum, 445
TESTIMONIA.
433 sq. 'parte ... instabant! Arusianus p. 238 L. Priscianus 1177.
183 *eurrumque ... instabant! Asper 115, 16 436 *squamis
auroque p.' Servius Aen. VI 468 *polibant' Probi inst. 1I 3, 6
Claudius Sacerdos II 132 438 Nonius 418, 25 439 Plinius epist.
VI 33 Nonius 422, 18 'tollite e, i; Servius Aen. XII 39 441 sq.
*arma ... rapidis" Nonius 419, 23 441] *arma ... viro" Donatus ad
Ter. eun. I 2, 17 Servius Aen. I 1 442 Seneca epist. 05, 33 445
*fluit ... metallum" Arusianus p. 231 L.
- VARIA LECTIO.
43] HORRIFICOS A, Servii exempl. ad 429, sed idem terrificos
ad 431. cf. 435 433 marte y1 martis Prisciani 1177 ὦ, 1186 Vind. N,
Par. Rm.2.— CVRRVMQVE P currum" y — VOLVCRES MARbc — 434
s
INTABANT P ilae y — URBES (E corr. ex Ὁ M 435 horriferam, at
horrificà y : cf. 43: pallidif y 436 POLLIBANT Κα poleibant *ai-
μοί" Pieriani — 437 Conexfof α ANGVES P2yl1bc — ipfam (ip m. 2
: M
in ras.) y ipfa (a in ras.) b 438 GORGONA (sup. m. rec.) P
DEIECTO 7 de..fecto (de m.2 in ras.) y dissecto "οι θη. pr. disiecto 7
h
lumine c1 439 inquid cl — AUTFERTE 440 Aetnei b. A&h-
nei c — ciclopef 5. auertite 7 4&1 faciunda Nonii exempl. 442
ἀν" Α
omni]opusest Seneca — nonc c. 443 ET P ATTI ΗΝ 444 INCVBERE
R omife 440 aef. y— ΕΝ (I pr. add.) P
94 VERGILI AENEIS VIII
volnificusque chalyps vasta fornace liquescit.
ingentem clipeum informant, unum omnia contra
tela Latinorum, septenosque orbibus orbes
impediunt. -alii ventosis follibus auras
accipiunt redduntque, alii. stridentia tingunt 450
aera lacu. gemit impositis incudibus antrum.
illi inter sese multa vi bracchia tollunt j
in numerum versantque tenaci forcipe massam.
Haec pater Aeoliis properat dum Lemnius oris,
Euandrum ex humili tecto lux suscitat alma ^ — 455
et matutini volucrum sub culmine cantus.
consurgit senior tunicaque inducitur artus
et Tvrrhena pedum circumdat vincula plantis;
tum lateri atque umeris Tegeaeum subligat ensem,
demissa ab laeva pantherae terga retorquens. 460
'l'ESTIMONIA.
446 Charisius 72 P. 'vulnifieusque c.' Isidorus orig. XVI 21, 1
Servius ge. I 58 447 'ingentem c. i, Cledonius 1896 449 sq.
*alii ... redduntque' Nonius 239, 32 453 *versantque t. f. m. Nonius
931, 30 Velius Longus 2232 Charisius 75 455—462 Macrobius Sat.
V8,6 457 Priscianus 796 *tunicaque i. a. Arusianus p. 235 L.
458 Terentianus Maurus 1213 459 Arusianus p. 262 L. Servius
Aen. V 2990 460 'pantherae t. r. Priscianus 688
^
VARIA LECTIO.
, h
446 VOLNAFICVS κα Vulnifieuf bc — que. y — CHALYPS P calypf y
CHALYBS (H m. 2 in ras.) καὶ CALYBS Mc. chalibf ὃ FORNACAE P
447 cli. peum (i. e. clupeum) b. clypeum y . informat b uni E
, 448 Taela ὃ la.tinorum (a m. 2) y — 449—453 ef. ge. IV 171—
175 449 Inpediunt 5. Inpediunt 6 fontibuf y1 450 ALE R — 451
aERA P Atra yl — gemit|-TGEMIT P INPOSITIS Mic 452 ΠΕΡ
brachia yóc ^ tollont Ὁ 453 INAVMERVM P INNVMERANT καὶ
FORFICE αὶ : forfices e£ forcipes distinguit Servius, forcipe testantur
grammatici. — ferrum Charisius ut ge. IV 175 454 leniufe — horif c
456 matulinus Macrobii exempl. 458 TE M thyrrena b. thyr-
rhenà c CIRCVMDANT 7? 459 ADQVE αὶ humerife — Tegeaeum ap
ul vid.: Lestatur Servius Aen. V 299 TEGAEVM Pybe, Arusiani Gud. .
TEGEVM MB, Arusiani Ambr. — 460leua b —PANTHEREA Py pan
therae festatur. Priscianus ! |
VERGILI AENEIS VIII 95
nec non οἱ gemini custodes limine ab alto
praecedunt gressumque canes comitantur erilem.
hospitis Aeneae sedem et secreta petebat
sermonum memor et promissi muneris heros.
nec minus Aeneds se matutinus agebat. . ^ 465
filius huie Pallas, illi comes ibat Achates.
congressi iungunt dextras mediisque residunt
aedibus et licito tandem sermone fruuntur.
. rex prior haec:
*maxume "l'eucrorum ductor, quo sospite numquam 470
Tres equidem Troiae victas aut regna fatebor,
nobis ad belli auxilium pro nomine tanto
exiguae vires: hinc Tusco claudimur amni,
hinc Rutulus premit et murum circumsonat armis.
sed tibi ego ingentis populos opulentaque regnis 47
iungere castra paro, quam fors inopina salutem
m
TESTIMONIA.
463 *hospitis A. s.' Servius Aen. VIII 532 465 nec m. interea
se m. a. Aeneas! schol. Lucani III 499 466 Probi inst. I 4, 14.
*filius h. P. Probi inst. I 4, 13 468 “οἱ... fruuntur! Priscianus 922
470 Festus v. sospes p. 301 M. *maxime T. d.' Probi inst. I
9, 10 Servius Aen. VIII 363 — 470 sq. *quo ... fatebor! Priscianus 765
72 Probi inst. I 12, 2 475 sq. 'sed... paro" Servius Aen. VIII 552
475 'sed ... populos? Claudius Sacerdos 1 74
A
|
VARIA LECTIO.
461 NECNON continuat M — cuftode! b. lumine y1 — limine in
ipso uf ecl. VM 92 Aen. X 355 ΧΙ 881 Macrobius limine ab arto Mark-
landus ad Statii silv. | 1, 46 propter v. 360. 455 limine aperto Peerl-
kampus. limine ab alto inter somnia poetae refert W'agnerus quaest.
Verg. XXXXl; sed potuit, ni fallor, etiam humile tectum regen: alto limine
prae ceteris insigne esse.. Ceterum cf. ΧΙ 482 462 PROCEDVNT P
Praecedent c — herilé c 465 SE MP SESE Ryc 467 iugunt c
468 SERMONI Z — 470 MAXIME J/Pybe — TEVCRYM αὐ quo///b
SHOSPITE P. NUMQv& M — 472 AT (T mut. in D) M — NOMINE
(0 corr. ex Vj P. 473 tufquo 71 (tufco y2) co b. 474. imo mg. m.2.—
T
edd.b — CMCVMSONAT À/. armis| ARN.. PI ARANS Z2 arcens *ali-
quot antiqui' Pieriani Arruns * alii 470 S&d c INGENTES ἣν
-
90 VERGILI AENEIS VIII
ostentat: fatis hue te poscentibus adfers.
haut procul hinc saxo incolitur fundata vetusto -
urbis Agvllinae sedes, ubi Lydia quondam
gens, bello praeclara, iugis insedit Etruscis. 480
lianc multos florentem annos rex deinde superbo
imperio et saevis tenuit Mezentius armis.
quid memorem infandas caedes, quid facta tyranni
effera? di capiti ipsius generique reservent!
mortua quin etiam iungebat corpora vivis 485
componens manibusque manus atque oribus ora, /
tormenti genus, et sanie taboque fluentis |
complexu in misero longa sic morte necabat.
at fessi tandem. cives infanda furentem
armati circumsistunt ipsumque domumque, 490
Qbiruncant socios, ignem ad fastigia iactant.
ille inter caedem Rutulorum elapsus in agros
TESTIMONIA.
478 *haut ... saxo! Probi inst. I 9, 3 “ 480 *gens b. p.' Arusia-
nus p. 217 L. 'jugis i. E.' Arusianus p. 236 L. . . 483—486 *'quid
. effera? mortua ... ora componens?! Pompeius 453 L. 484 “αἱ
. reservent? Macrobius Sat. IV 6, 19 'di e. i, fragm. de quant.
11 p. 504 Endl. - 485 sq. *mortua ... manus' Servius Aen. X 714
485 Maerobius Sat. IV 4, 16 486 Nonius 260, 26 *eomponens ...
manus' Servius Aen. I 374 489 'infanda f. schol. Hor. serm. I 6, 43
Servius Aen. XI 854
VARIA LECTIO.
477 affref c1 affeef c2 adfer y — 'legimus igitur et affert. et afferst
Servius 478 HAUD 7Mbc 479 agillinae (gi im ras., g corr. ex c π᾿
vid.) b agilline c —— lidia ὃς 480 iugis] LVCTIS A 482 SEVIS M
mezentiVSABanis R.—. MEZZENTIVS Μ me.zentiuf 6. 483 INFAN—
R ^ dnfundaf, κί vid, y1 — fala b — tiranni b. 484 dii y — IPSIVS
C—— R 485 quin, ἡ. e. quine : cf. VII 299 ETIAM— A 486
MANibus — R — horib c — Hoc versu finitur pagina lacera in R
487 FLVENTES JM fluentif (feras. y 488 in suprascr. "Ὁ Post mi-
* T 9
sero inferp. Μ' 489 ÀB JM AD Pel —infenda c1 491 OBTRVNCAT
5
M obftruncant y1 492 CAEDEM Ap. CAEDEM A : cf. 709 XI 648. 729
cedef » CEDES Pe caedef ὃ elapfof b
Tat wvwgtes T M RSEN
VERGILI AENEIS VIII | 97
confugere et Turni defendier hospitis armis.
ergo omnis furiis surrexit Etruria iustis: |
regem ad supplicium praesenti Marte reposcunt. 495
his ego te, Aenea, ductorem milibus addam.
toto namque fremunt condensae litore puppes -
signaque ferre iubent; retinet longaevos haruspex
fata canens “ὁ Maeoniae delecta iuventus,
flos veterum virtusque virum, quos iustus in hostem 500
fert dolor et merita accendit Mezentius ira,
nulli fas Italo tantam subiungere gentem:
externos optate duces": tum Etrusca resedit
hoc acies campo, monitis exterrita divom..
ipse orátores ad mé regnique coronam 505 Ὁ
cum sceptro misit mandatque insignia Tarchon,
succedam castris Tyrrhenaque regna capessam.
sed mihi tarda gelu saeclisque effeta senectus
TESTIMONIA.
497 Servius Aen. VIII 607 409 *Maeoniae d, i." Servius Aen.
XI 750 . 503 'externos o. d,' Servius Aen. X 71. 154 505 sq. 'ipse -
... mandat' Servius Aen. IV 200 *ipse ... misit! Servius Aen.
VII 552
VARIA LECTIO.
493 CONFVGERE (FV m. 2 in ras., in spatio trium literarum) R
/
(ni 5 defendiher δ 494 -E-TRURIA M ^ 495 PRAESENTE 7
"arte 406 ergo b. MILLIBVS PRy 497 frement y 498 IGNA
P QVAE ἢ LONGAEVOS (0 corr. in V) P LONGAEVVS Zty LON-
GAEUS M longeuuf (uu in ras.) b. longeuuf c ARVSPEX PAyc
499 Facta y1 dilecta bl 509 FIOS veteruMVirtusqNERVM AZ
"oftem b — 501 fert — acCENDIT R —— MEZZENTIVS ἢ me.zentiuf b
502 nulli — suBIVNGERE A. 503 externos — etRVSCA R
f v
Externo ἡ 504 hoc — exterMITA ἢ diuom y DIUUM Z/bc— Zic
finitur pagina in αὐ 505 sq. ipse oratores regnique insignia Tarchon
Misit eiectis. reliquis Posten. Vulgatam. interpretatur. Servius
506 Con (corr. m. ant.) e tharcon (h eras.) y torchon 51. tharcon c *
907 tyrrena c tirrena b. capafcà cl 508 geluf c1. -SSECLIS 1]
SAECVLIS 7t faclif y — EFFATA Pyjl
RIBBECK, VERGIL. III.
-1
08 VERGILI AENEIS VIII
invidet imperium seraeque ad fortia vires.
gnatum exhortarer, ni mixtus matre Sabella. 510
hinc partem patriae traheret. tu, cuius et annis
et generi fata indulgent, quem numina poscunt,
ingredere, o Teucrum atque Italum fortissime ductor.
hunc tibi praeterea, spes et solacia nostri,
Pallanta adiungam; sub te tolerare magistro 5015
militiam et grave Martis opus, tua cernere facta
adsuescat primis et te miretur ab annis.
Arcadas huic equites bis centum, robora pubis
lecta dabo totidemque suo sibi munere Pallas.'
Vix ea fatus erat, defixique ora tenebant 520
Aeneas Anchisiades et fidus Achates
multaque dura suo tristi cum corde putabant,
ni signum caelo Cytherea dedisset aperto.
namque inproviso vibratus ab aethere fulgor
c
TESTIMONIA.
909 *'invidet 1.,᾽ Servius ecl, 7, 58 511 sq. *tu ... indulget"
Servius Aen. VIII 552 9159 sq. 'sub ... militiam' Charisius 910
Priscianus 1211 P. ^sub ... opus' Servius Aen. V 546 516 sq.
*tua ... annis' schol. Lucani IX 807 517 “οὐ te primis m. ab annis"
schol. Lucani VI 167 921 *Aeneas A.' Probi inst. 1 4, 14 ᾿
VARIA LECTIO.
509 INPERIUM Ἧς ^ ferey 510 NATVM JM/Pybe — exortarer ὃ.
extare ὁ EXIIORTAREN p 51L PATREM Μ TRAHERENT P
NT
CIUS M. 512 FATVM P FATVM AZylb INDVLGES PP INDVLGEET
(D m. 9 in ras.) R indulget ὃ fatum indulget Servii exempl., etiam
numina
ad 589): fata—repofcunt b : cf. 495 513 ADQVE R. 514 ü b
515 PALLANTAM ἢ TOTOLERARE P 516 et om. m 517 AD-
SVECAT (S prior e suprascriptis ros P Affuefcat bc οἱ te primis
schol. Lucani Vl 167 518 Archadef ὃ Archadaf c PUBES et
519 SVOTIBI (T m. ant. corr. in S) P fuo tibi (t corr. ex P) y TUOSIDI
M SVOTIBI Abe, Servius — MVNERE PAyb NOMINE Je, Servius : cf.
121 520 Vox y1 . defixit y1 522 cum tristi η 523 citherea b
b
524 a&here y
“.-
$e
VERGILI AENEIS VIII 99
cum sonitu venit, et ruere omnia visa repente 920
Tyrrhenusque tubae mugire per aethera clangor.
suspiciunt, iterum atque iterum fragor increpat ingens:
arma inter nubem caeli regione serena
per suidum rutilare vident et pulsa tonare.
obstipuere animis alii, sed Troius heros 530
adgnovit sonitum οἱ divae promissa parentis.
tum memorat *ne vero, hospes, ne quaere profecto,
quem casum portenta ferant: ego poscor Olympo.
hoc signum cecinit missuram diva creatrix,
' $i bellum ingrueret, Volcaniaque arma per auras 535
laturam auxilio. |
heu quantae miseris caedes Laurentibus instant!
quas poenas mihi, Turne, dabis! quam multa sub undas
scuta virum galeasque et fortia corpora volves,
TESTIMONIA.
525 Seneca nat. qu. VI 22, 4 526 Isidorus orig. XVIII 4, 2
527 'iterum ... ingen$' Nonius 329, 21 - 528 sq. 'arma . .. vident"
Nonius 31, 15 020 *per ... vident' Servius ge. IV 77 534 Ser-
vius Aen. VIII 612 7 Priscianus 1183 schol. Hor. carm. I 15, 9
———
VARIA LECTIO.
525 r.uere* 526 Tyrrenuf bc — GLANGOR P clangor (c m. 2) y
ak fonuf
527 SVSCIPIVNT 7 ADQVE R FRANGOR 7 fragor y
INGREPAT A intonat 'vetusti admodum" Pierii, Servius : cf. IX 706
inerepat (estatur Nonius 528. nubes Parrhas., Nonius ΙΝ post caeli
PRybe, suprascr. M : om. Nonius — REGIONE (REG m. ant. in ras.) P
529 SVIDVM A fudum 5 SVDVM MPye — rutilare 71 — tonare b,
N
Servius TORARE MM fonare, at tonare y. SONARE PZc 530 "erof y
531 AGNOUIT Mbc — ET om. R. 532 Tunc c quaere, profecto
Quem Ladevicus, qui in commentatione scholastica de locis aliquot
Vergilii scripta p. 3 sqq. totum hunc locum a v. 520 ad 540 in ecamen
vocavit. 533 *alii Olympo poscor, alii Olympo sequentibus iungunt '
Servius. Et hoe praetulit Peerlkampus, illud Wagnerus lect. Verg.
420 $q4. 1085 VOLCANIA (0 corr. in V) P. UULCANIA Mc — 536 auxiliü
c 537 0 P HAEU M quante y — 538 michi poenaf b VNDA
Hb :cf.V100 — 539 cf. 110] galiaf 6&1. — VOLVENS ἢ
1*
100 VERGILI AENEIS VIII
Thubri pater! poscant acies et foedera rumpant.' 540
Haec ubi dicta dedit, solio se tollit ab alto -
et primum Herculeis sopitas ignibus aras
excitat hesternumque larem parvosque penatis
laetus adit: mactant lectas de more bidentis
Euandrus pariter, pariter Troiana iuventus. 545
post hinc ad navis graditur sociosque revisit. |
quorum de numero qui.sese in bella sequantur
praestantis virtute legit; pars cetera prona
fertur aqua segnisque secundo defluit amni,
nuntia ventura Ascanio rerumque patrisque. ; 550
dantur equi Teucris Tyrrhena petentibus arva; |
ducunt exsortem Aeneae, quem fulva leonis
pellis obit totum, praefulgens unguibus aureis. .
Fama volat parvam subito volgata per urbem,
ocius ire equites Tyrrheni ad litora regis. 955
TESTIMONIA.
540 *Thybri p.' Probi inst. I 4, 22 Servius ge. IV 355 Aen, I 155
III 89 542sq. “οὗ sopitas ... excitat! Servius Aen. VIII 408 545
Asper 113, ! 546 Priscianus 1105 P. 947 sq. 'quorum ... legit
Servius Aen. X 430, qui ... legit! Servius Aen. VIII 606 549
'segnis ... amni' Servius ge. I 70
VARIA LECTIO. eti e
540 THVBRI Py] THYBRI ΜΠ γῶν Tybri c et] ER. 542 HER-
CVLEIS P Herceis susp. Heynius fopitf c Herculeas ... aras Dorvill.
543 SVSCITAT Am, ut 410 et V 743. ESTERNUM //. EXTERNVM
R. *hesternum ... male quidam externum legunt! Servius. — patrios
Goth.sec. PENATES MRbc. 544cf.IV 597. ADIT Py] MACTAT
PRybe, Servii exempl. — BIDENTES (E corr. ex I) P bidentef b. boden-
TE
tef (o eorr. in i) y 546 NAVES Abc . reuefit γ — 548 PRAESTANS
"M
M Preflantef c — caetera Ὁ 549 FERTVR Ρ ANNIS M — 550
Nuncia y — ASCASIO πὶ PARATRIS P 551 TEVCRIS (S m. 2 ut
. T: ;
vid. in ras. P. thyrrena b. 552 DVCVN P EXORTEM P»ybec
553 Pellef y . OBIIT P1 'otum b .fulgenf e 554 VVLGATA
ἤθε urbe (rbe m. 2 in ras.) y — 555 thyrreni ὃ tyrreni c TYRRHENA
ΓΙ — LITORA MRy2b : cf. 497 LIMINA Pyle : cf. 145. 362
VERGILI AENEIS VIII | 101
vota metu duplicant matres, propiusque periclo.
it timor, et "maior Martis iam apparet imago.
tum pater Euandrus dextram complexus euntis
haeret, inexpletus lacrimans, ac talia fatur:
“ὁ mihi praeteritos referat si luppiter afinos, 560
qualis eram, cum primam aciem Praeneste sub ipsa
stravi scutorumque incendi victor acervos
et regem hac Erulum dextra sub Tartara misi,
nascenti cui tris aninias Feronia mater
(horrendum dictu) dederat (terna arma movenda, 565
ter Leto sternendus erat; cui tum tamen omnis.
TESTIMONIA. :
. 956 sq. *vota ... timor! Philargyrus ge. IV 47 *propiusque p.
it metus' Priscianus 1172 996 'vota ... matres' schol. Hor. carm.
11,25 ' 558 Priscianus 692 500—567 Macrobius Sat. V 8, 8
960 sq. 0... eram' Nonius 381, 33 560 Priscianus 899. 908 de XII
vers. Aen. 1, 18 Sergius 1856 Cledonius 1936 Marius Victorinus 2475 P.
Isidorus orig. IH 21, 18 Servii ars 519 L. Servius Aen. VIII 268 fo
mihi ... si' Marius Plotius p. 264 G. 961: sq. *qualis .. . stravi'
Macrobius Sat, V 14, I5 Priscianus 1100 P. *cum ... Stravi' Ser-
vius Aen. VII 682 561 Priscianus 760. 1110 P. *Praeneste s. i."
Consentius 2027 Priscianus 656 964 sq. *nascenti ... dederat' No-
nius 319, 9 Servius Aen. VIII 252.
VARIA LECTIO.
556 PROPRIVS PA prop.uf (propriif 1) at ppiuf y propi. uf (i ἐπ
ra$) b pericli Philargyrus 557 it] ID P. ET A. timor] metus
Priscianus | martyf y. APPERET P 558 DEXTRM P 559 HAERET-
M - INEXPLETVM (M corr. in S) P. inexpletü (pletü in ras.) c. INPLE-
TVS Ry). LACRIMIS: M lacrimanf, suprascr. ak lacrimif y — *haeret
inexpletus: multi hie distinguunt , ut sit: inexpletus haesit et talia locu-
tus est lacrimans. Alii legunt inexpletus lacrimis. onestius tamen est
inexpletum lacrimans, μέ $i nomen pro adverbio" Servius. — 560 RE-
FERT P refert, ἐπὶ mg. at referat y ^ iupit c — 563 "AC M HAEC P
haec y — ERYLUM MPyc erilum b. herilum Macrobii Salisb. erimum
cetera Macrobii exempl. — DEXTRA P miffi c1 564 TRIS (I corr.
in E) P tref y 565 Orrendd e | 'movenda autem vel contra ipsum
vel ab ipso' Servius. Itaque alii Verna . . . movenda cum antecedentibus
coniungebant. — 566 lo&o y laeto b — ternenduf 7 cui .. . armis
omisisse poetam mavult Peerlkampus. τὰ b. TUNC MPRye, Macro-
bii exempl. : ef. Wagneri quaest. Verg. XXV 5 a.
102 VERGILI AENEIS VIII
abstulit haec animas dextra et totidem.exuit armis):
non ego nunc dulci amplexu divellerer usquam,
nate, tuo, neque finitimos Mezentius umquam
huic capiti insultans tot ferro saeva dedisset 970
funera, tam multis viduasset civibus urbem.
at vos, o superi, et divom tu maxume rector
Iuppiter, Arcadii, quaeso, miserescite regis
et patrias audite preces. si numina vestra
incolumem Pallanta mihi, si fata reservant, 915
si visurus eum vivo et venturus in unum:
vitam oro, patior quemvis durare laborem.
sin aliquem infandum casum, Fortuna, minaris:
nunc, o nunc liceat crudelem abrumpere vitam,
dum curae ambiguae, dum spes incerta futuri, 980
TESTIMONIA.
074 sq. 'si ... reservant! Servius Aen. I 546 576 *si... vivo'
Probi inst. I 8, 7. 17, 6 577 *patior . .. laborem' Arusianus p. 254 L.
979 schol. Persii I 11
VARIA LECTIO.
567 animas, totidem dextra Mentel. pr. EXSUIT M . 568 apo-
dosis hinc incipit in ed. Lipsiensi, ceteri novam sententiam fecerunt.
ufquam y2 in ras. 569 FINITIMOS P finitimus Rottend. pr. m. 3
finitimo (o in ras.) b. FINITIMO MEyc, Servius — MEZZENTIUS M
me.zentiuf b. MEZZENTIVS κα VSQVAM PRc PE (inf. eras.,
suprascr. m. rec.) y hostis Moret. sec. — 570 CAPIT p SAEVA P
DEDESSET P — 571 MVNERA P —— uiduaf fed γι 512 AD PRel
T
AB M XDIVOM (0 corr. in V) P DIVVM AZyc TVM Zy1 MAXIME
MPc maximue y maxime. (e in ras.) b — 573 archadii bc 574 PRAE-
S
| :
CES Py — 575 palanta y 576 VISURUM /4/. VIVVM A. Post eum
A
et vivo interp. M 5171 PATIOR P patiar yc patior (ὁ m. 2 corr. in a) b
579 cf. IX 497. NVNC ὁ NVNC A, Mentel. pr. : cf. M 644 NUNC
e
/ r
NUNC 0 Mybew, add. m. 2 0 P tunc tunc o schol. Persii aprüpe c
VERGILI AENEIS VIII 103
-dum te, care puer, mea sera et sola voluptas,
complexu Lleneo, gravior neu nuntius auris
volneret. haec genitor digressu dicta supremo
fundebat: famuli conlapsum in tecta ferebant.
Iamque adeo exierat porlis equitatus apertis, . 985
Aeneas inter primos et fidus Achates,
inde alii Troiae proceres, ipse agmine Pallas
in medio, chlamyde et pictis conspectus in armis:
qualis ubi Oceani perfusus Lucifer unda,
quem Venus ante alios astrorum diligit ignis, 590
extulit os sacrum caelo tenebrasque resolvit.
stant pavidae in muris matres oculisque secuntur
pulveream nubem et fulgentis aere catervas.
TESTIMONIA.
981 *mea ... voluptas" Servius Aen. IX 482 . 582 sq. 'gravior
. vulneret' Donatus ad Ter. hec. IV 4, 15 Nonius 315, 13 985 sq.
'iamque ... primos' Servius Aen. VIII 552 585 Nonius 236, 11
589—591 Macrobius Sat. V 8, 10 989. 591 cf. Iulius Capitolinus in
vita Maximini iunioris c. 1 989 sq. Servius Aen. I 382 589 schol.
Hor. carm. III 9; 21 590 Servius Aen. IV 130 591 *protulit os s.'
schol. Hor. serm. I 8, 22
VARIA LECTIO.
581 SERA ET SOLA Pb, Mentel. pr., Mediceus et Porcius Pierii,
Servius Aen. IX 482 SOLA ET "REA MB, y2 in ras., cv 582 Com-
plexu e. CONPLEXV I CONPLEXU- M Complexuf (uf in Ped b COM-
PLEXVS A TENEO (teneam?) P. NEU MR NEV P ne. y ne b, No-
nius et Donatus, m. rec. suprascr. c auref bc 583 VOLNERET
(0 corr. in V) P VVLNERET ρὲ verberet. Donatus nec ... volnerat
Marklandus ad Statii silv. V 2, 88 DICTA SVPPREMO Pyi DICTA
DI1ct€
SVPREMO (€ — O0 in ras.) R MAESTA SUPREMO Ἢ: cf. MI 482 984
conlapfum b colapfü c — ferrebant yl 585—613. 614—642 folium
libri Medicei codici Vaticano F adnexum. 585 APERTVS (V eras.,
m. ant. corr. in Y) Py 587 AL: (I add.) P agmine (e in ras.) b
palla y 988it Marklandys ad Statii silv. V 1, 245. clhamidae y
clamide be 590 digit " IGNES (E corr. ex I) P ignef ybc — 591
protulit schol. Hor. 592 pauide y — mu.rif c
104 VERGILI AENEIS VIII
olli per dumos, qua proxuma meta viarum,
armati tendunt; it clamor, et agmine facto 595
"
ἊΣ
E
E
quadrupedante putrem sonitu quatit ungula campum.
est ingens gelidum lueus prope Caeritis amnem,
religione patrum late sacer; undique colles
inclusere cavi et nigra nemus abiete cingunt.
Silvano fama est veteres sacrasse Pelasgos, 600
arvorum pecorisque deo, lucumque diemque,
qui primi finis aliquando habuere Latinos: ὁ
haut procul hinc Tarcho et Tyrrheni tuta tenebant
castra locis, celsoque omnis de colle videri
.jam poterat legio et latis tendebat in arvis. 605
huc pater Aeneàs et bello lecta iuventus
succedunt fessique et equos et corpora curant.
At Venus aetherios inter dea candida nimbos
dona ferens aderat; natumque in valle reducta
TESTIMONIA.
996 Macrobius Sat, VI 1, 22 Nonius 272, 15 Diomedes 498 'qua-
ben ... ungula" Marius Plotius Ῥ. 248. 259 597— 601 *est
. deo" Macrobius Sat. III 3, 9 95097 Priscianus 633. 994. 1172 P.
099 Marius Plotius p. 301 G. 603 Servius Aen. X 748 * haud
. Tyrrheni? Servius Aen. X 153 605 “οὐ... arvis! Servius Aen.
II 29 607 *fessi ... curant! Servius ge. IV 187 . 608 Servius Aen.
XI 596 609 Ὁ *penitusque in valle r.' schol. Hor. carm. I 17, 17
VARIA LEOCTIO. —ÓÀ
594 PROXIMA MPybc . 595 Armate 1 ΡΥ 596 QVADRI-
PEDANTE JM, Nonii et Macrobii ἘΌΝ excepto Par. Y, Diomedes
campü m. rec. add. c 597 Τοῦ CERITIS J£. cer&if c ^ -.808 Reli- ^
gione b Relligione c — LATV (V erasa, m. ant. corr. in E) P — 599 cava
Plotius ABIEC.TE J/ abiecte cl cingit Macrobii exempl.
601 agrorum Macrobii exempl. | DIEMQVAE P 602 FINES (E corr.
ex V) P finef y1h5c 603 HAVD Py2bc thareo c TARCHON 24Py :
T
ef. 506 Tarcho Servius testatur YRRHENI JM tyrreni b. hyrreni c
605 ut latis Faber, Barthius ad Statii Theb. X 857. In interpretatione
Li. gie versuum haesit Servius. 607 aequof y — currant y1 — 608
x j
AD M AD P ^ AETERIOS MRb| — ITER (sup. m. ant.) M — nymbof c
VERGILI AENEIS VIII 105
ut procul ecgelido secretum flumine vidit, 610
talibus adfata est dictis seque optulit ultro :
*en perfecta mei promissa coniugis arte
munera, ne mox aut Laurentis, nate, superbos
aut acrem dubites in proelia poscere Turnum.
dixit et amplexus nati Cytherea petivit, ] 615
arma sub adversa posuit radiantia quercu.
ille, deae donis et tanto laetus honore,
expleri nequit atque oculos per singula volvit
miraturque interque manus et bracchia versat
terribilem cristis galeam flammasque minantem 620
fatiferumque ensem, loricam ex aere rigentem
: sanguineam ingentem, qualis cum caerula nubes
solis inardescit radiis longeque refulget ;
tum levis ocreas electro auroque recocto
hastamque et clipei non. enarrabile textum. 625
illic res Italas Romanorumque triumphos |
TESTIMONIA.
612—619 Macrobius Sat. V 8, 11 614 Nonius 241, 8. 374, 15.
616 Priscianus 717. 1000 Donati ars II 16, 5 Servius Aen. I 173
620 Macrobius Sat. V 13, 36 621 *fatiferumque e. Servius Aen. IV
262 VI 515 625 “εἰ... textum" Priscianus 904
VARIA LECTIO.
T |
610 ETGELIDO PAy EGELIDO (T suprascr. m. ant.) M ej//gelido
(e pr. in ras.) b. egelido c, Servius 611 affata eft c OBTVLIT
l
PHRybe 6132 MET (corr. m. 2) M — coniu.gif ὃ 613 ΑΥ̓ΤῚ om. καὶ
614 Au b haut yl praelia b 615 chy.terea b. 616 radientia yc,
Prisciani p : ef. 29. 617 dea& c. 618 Expleri, af impleri y. inpleri
Macrobii exempl. : cf. 216 NEQUID Ἢ ADQVE A VINGVLA
(V pr. eras., m. ant. corr. in S) P 619 MIRATVRQ- (ATVRQ- zn ras.)
R brachia ybe 620 FLAMMA (S m. 2) καὶ MINANTEM 7»
VOMENTEM JMAEbc vomentem, at mouente 72 : cf. 259. 680 vocantem
Macrobii Paris. a 621 fatigerum mn 622 sanguineam ardentem
Peerlkampus — 623 inardefcet b]. — LONGAE ΗΠ 624 Tunc c. lauif .
bi recoctas Atotltend, pr, nitentem Oblongus Pierii 625 clypei y
cli.pei (4. e. clupei) ἡ 626 roman, rum (eras. a) y
100 VERGILI AENEIS VIII
haut vatum ignarus venturique inscius aevi
fecerat ignipotens, illic genus omne futurae
stirpis ab Ascanio pugnataque in ordine bella.
fecerat et viridi fetam Mavortis in antro 630
procubuisse lupam, geminos huic ubera circum
ludere pendentis pueros et lambere matrem
inpavidos, illam tereti cervice reflexa
mulcere alternos et corpora fingere lingua.
nec procul binc Romam et raptas sine more Sabinas — 635
consessu caveae magnis circensibus actis
addiderat subitoque novom consurgere bellum
Romulidis Tatioque seni Curibusque severis.
post idem inter se posito certamine reges
TESTIMONIA.
. 630 Nonius 312, 7 Servius Aen. I 51 'fecerat ... fetam" Ser-
vius Aen. II 238 *Mavortis in a. Probi inst. I 18, 3 Charisius 248
Diomedes 436. 447 . 631—033 'geminos ... inpavidos' Nonius 423, 23
! 681 sq. *geminos ... pueros! Nonius 316, 17 632 sq. ποῦ ...
inpavidos' Nonius 343, 32 32 'ludere p. p.' Servius ge. I 369
634 Servius Aen. I 483 *et ... lingua! schol. Hor carm. III 6, 12
Servius Aen. II 80 IV 148 VI 80 635 'raptas ... Sabinas! Servius
Aen. I 28 636 *magnis c. a.' Pseudoascon. Cic. 143 Or. 637 sq.
*subito ... seni' Priscianus 583 637 *subito ... bellum" Servius
Aen. III 591 638 Nonius 390, 12 * Curibusque s.' schol. Hor.
epist. I 16, 50 639—641 schol. Lucani I 118
VARIA LECTIO.
697 *quibusdam videlur hunc versum omilti potuisse" Servius.
HAVT Zy1 HAUD MPy2bc — fatum et fati ;,— 628 OMNIPOTENS M
" potenf ὃ 629 pugnanti ef.pugnantia y pugnanda, quod conici posse
monuerat Wagnerus, Peerlkampus commendavit. *. bella Fecerat: et
prop. Heynius 680 et] malim en. — VIRIDE (E μὲ vid., corr. in V) M
fe.tam ὃ antrum Probi inst. 681 HVIC (H in ras.) ὃ ubere c,
Nonii 316 exempl. 632 pendentef c pendenf b 633 e.r&i y teriti
bl — REFLEXA PAyb : cf. X 535 ΧΙ 622 Lucretius 1 85 REFLEXAM M
reflexam c 684 Mulcere (c m. 2) y ^ FINGERE (F corr. ex L) M
fingere Servius testatur. 685 rapta b Marte Schraderus ^ 636
f
CONSENSV A confeffu (f alf. m. 2) , at cfeffu y Confe,fu b ^ circenci-
buf (ci post. in ras.) b 637 Addiderant (n erasa) b. NOUUM M Rybc
10
638 TAT (m. 2 sup.) M SINLM curribuf y151
dimi. anifesahd iium di di diiit i f m πω “ὦ. “ὦ
ia Ms
an wv
VERGILI AENEIS VIII .107
armati Iovis ante aram paterasque tenentes 640
stabant et caesa iungebant foedera porca, i
Romuleoque recens horrebat regia culmo. 654
haut procul inde citae Mettum in diversa quadrigae 642
distulerant (at tu dictis, Albane, maneres!)
raptabatque viri mendacis viscera Tullus
per silvam, et sparsi rorabant sanguine vepres. 645
nec non Tarquinium eiectum Porsenna iubebat
accipere ingenlique urbem obsidione premebat:
Aeneadae in ferrum pro libertate ruebant.
illum indignanti similem similemque minanti
aspiceres, pontem auderet quia vellere Cocles 650
et fluvium. vinclis innaret Cloelia ruptis.
TESTIMONIA.
641 *caesa ... porca' Quintilianus VIII 3, 19 Claudius Sacerdos
I 144 *et ... porca! Paulus Festi 84 Isidorus orig. XVIII 1, 11
schol. Hor. carm. I 4$ 12 epist. II 1, 143 Servius Aen. I 62 XII 170
654 Charisius 128 Diomedes 310 P. Diomedis exc. 535, 18 K. (80 E.)
642—044 Quintilianus IX 3, 25 642 sq. *haut .. . distulerant'
Nonius 265, 24. 284, 22 643 “αὐ tu .., maneres' Gellius XX 1, 54
Macrobius Sat. IV 4, 11 Arusianus 246 L. 645 'sparsi . .. vepres?
Nonius 231, 1} 646—648 Augustinus de civ. dei V 12 646 sq.
*nee ... accipere" Nonius 300, 18 648 Priscianus 583 de XII vers.
Aen. 6, 100 Servius Aen. I 157 649 sq. *illum ... aspiceres' Clau-
dius Sacerdos I 147 649 Arusianus p. 259 L. 651 Nonius 353, 21
*vinclis ... ruptis! Servius Aen. II 134
VARIA LECTIO.
f
640 ἰο b — ARAS Eb. PATERAM ÀJ. Post 641 legitur v. 654
in ed. Parmensi: cf. emend. Verg. 4 654 RVMOLEO R. romoleo Diome-
T
dis Paris.A — 642 HAVT A, Nonius HAUD MPybc — MEPIUM (I corr. in
ΤῊ Metium Quintiliani exempl., ut Livii, Valerii Maximi, Dionysii codd.
N
m&uü c Mettum confir mant Servii Regin. Lips. Paris. 648 DISTVLERAT
P : r
P DISTULERANT M. AD FL: a interiectio magis placeat. — 645 Pe y
VE
SPARSIS M PRES M uaepraef 1 646 electum y — PORSENA
R Porsenna testatur Servius : cf. Lachmannus Lucr. 3 iuuebat δ]
A
647 ingentem y! PRAEMEBAT À/. 648 AENEADE Ἢ Aeneade yb
fimilem
ferum ὁ 649 INDIGNANTE (E corr. in V) M indignate m que 5
650 -Afpicef b COCHLES MA — 651 inna.r& y — coclia bm
108 "YERGILI AENEIS VIII
in summo custos Tarpeiae Manlius arcis
stabat pro templo et Capitolia celsa tenebat, 653
atque hic auratis volitans argenteus anser . 655.
porticibus Gallos in limine adesse canebat.
Galli per dumos aderant arcemque tenebant,
"defensi tenebris et dono noctis opacae:
aurea caesaries ollis atque aurea vestis,
virgatis lucent sagulis, tum lactea colla 660
auro innectuntur, duo quisque Alpina coruscant
gaesa manu, seculis protecti corpora longis.
hic exultantis salios nudosque lupercos
lanigerosque apices et lapsa ancilia caelo
extuderat, castae ducebant sacra per urbem... 665
pilentis matres in mollibus. hinc procul addit
TESTIMONIA.
653 Nonius 523, 7 *stabat pro t. Arusianus p. 255 L. 658
schol. Hor. earm. III 11, 50 659 Nonius 45, 28 “000 'virgatis 1], s."
Nonius 538, 23 . 660 sq. (tum ... innectuntur' Isidorus orig. IX 2, 104
661 sq. *Alpina ... manu! Nonius 555,-10 662 'scutis ... lon-
gis' schol. Iuvenalis VIII 251 Lucani I 423 VI 259 664 sq. *et ...
extuderat! Priscianus 8901 666 'pilentis m. in m.' Isidorus orig. XX
12, 4 Servius ge. II 389
VARIA LECTIO. |
652 insomnis Peerlkampus in summo confirmat Servius — MALIVS
1
R MANELUS M malliuf b. mall. luf n. 2 (m. 1 potest fuisse manuluf),
af malliuf » — 653 tegebat JF'akefieldus : cf. 631 tenebat tuetur Servius
6505 ADQVE A HINC A hic Servius 656 ABESSE καὶ 657
OLLLR:cf.659 . domof b 668 in tenebris m — DODO PD, 71, ut vid.
L r
dolo m 659 OLIS M ollif (1 post. m. 2) y | ADOVE ἢ 660 LUCEN
MP fulgent c TVNC Pye, Isidorus 661 albina c1 corufcat y
CORVSCAT Pbc, Nonü co praeter Bamb. 662 CAESA PR», Nonii
ecempl. GESSA MM — corpore cl, schol. Iuven. 668 hine y *hie, in
l
eodem scuto' Servius EXULTANTES JM exutantif ὃ ALIOS Abl
PC
664 A..IES (C erasa) ΗΠ — LABSA M 665 EXTVDERANT A
$
666 PILENIS M 666. 670 hine . . . Catonem additamentum esse gram-
matici arbitratur Peerlkampus: parum poeta nostro digna esse con-
cedo.
VERGILI AENEIS VIII Ἐ 109
-Tartareas etiam sedes, alta ostia Ditis, -
et scelerum poenas et te, Catilina, minaci
pendentem scopulo furiarumque ora trementem, -
secretosque pios, his dantem iura Catonem. , 670
haec inter tumidi late maris ibat imago
aurea, set. fluctu spumabant caerula cano;
et cireum argento clari delphines in orbem
aequora verrebant caudis aestumque secabant.
in medio classis aeratas, Actia bella, 675
cernere erat totumque instructo Marte videres
fervere Leucaten auroque effulgere fluctus.
hinc Augustus agens ltalos in proelia Caesar
cum patribus populoque, penatibus et magnis dis,
stans celsa in puppi; geminas cui tempora flammas 680
TESTIMONIA. ᾿
668 “οἱ s. p.'. Probi inst. I 4, 22 608 sq. *et te .. . scopulo'
Arusianus p. 254 L. schol. Lucani VI 793 674 Servius Aen. V 119
675 cf. Probus 59, 4. “οἱ Actia bella videbis? Donati ars III 1, 2
675.sq. *Actia ... erat! Arusianus p. 219 L. 676 sq. *totumque
... Leueaten' Macrobius Sat, V 14, 10 schol. Lucani I 43 677
Priscianus 837. 866 Servius Aen. IV 409 *fervere L.' Donati ars
III 1, 2 Probi inst. I 7, 7 Eutychius I 4,1 Diorhedes 448 Marius Victo-
rinus 2481 P. Aleimus Avitus epist. 31 Pompeius 447 L. Philargyrus ge.
IV 169 *auroque e. f. Priscianus 838. 866 Probi inst. I 7,7 680
*stans ... puppi' Priscianus 761 Donati ars II 16, 5
VARIA LECTIO.
667 éf'ge.lV 467 — MOSTIA Rb — di.tfb 669 Penden y
frementem » 670 hic Ladevicus : ef. Wagnerus lect. Verg. 409
A
671 Hae c ΨΑΤῈ (L add.) P 672 AVREASED Py25cy RUREA' SED Ἢ
N
Aureaf fed y1. AVREVSET 77. SPVMABAT P7» fpumabat b — aequora
Zulich. caerula Servius ponto Montalb. caerula, sed fluetu sp.
aequora cano Peerlkampus 673 delfünef c 674 uerebant à. 670
Im y — CLASSES PRybc —"ERATAS M — actua y accia b — 6t Actia
bella videbis Donatus 676 INSTRVCTO (ἢ add.) P — 677 leucatan 51
678 praelia b. 679 p.enatibuf y poenatibuf 51. DIIS Pyl1 680
STAT Ab — prima Prisciani exempl. : cf. ΠῚ 527 pubpiy νὰ
(H corr. m. ant. ex €) Ῥ huie y, fortasse ne v. 683 eadem locutio re-
curreret,
110 VERGILI AENEIS VIII
laeta vomunt patriumque aperitur vertice sidus.
parte alia ventis et dis Agrippa secundis |
arduos agmen agens; cui (belli insigne superbum)
tempora nayali fulgent rostrata corona.
hinc ope barbarica variisque Antonius armis, - 685
vicor ab Aurorae populis et litore rubro,
Aegyptum viresque Orientis et ultima secum
Bactra vehit, sequiturque. (nefas) Aegyptia coniunx.
una omnes ruere, ac totum spumare reductis
. convolsum remis rostrisque tridentibus aequor. 690
alta petunt: pelago credas innare revolsas |
Cycladas aut. montis concurrere montibus. altos,
tanta mole viri turritis puppibus instant.
stuppea flamma manu telisque volatile ferrum
TESTIMONIA.
681 *patrium ... sidus! Nonius 236, 31 682 Servius Aen. I 292
687 sq. *ultima ,.. vehit! sehol. Hor. carm. III 29, 27 688 Probi
inst. I 13, 2 'sequitur ... coniunx schol. Hor. epod. IX 11 Servius
Aen. VI 21 *nefas A. c." Maximi Vict. ars 25 691—693: * pelago
. instant? Claudius Sacerdos I 163 601 sq. *pelago ... Cycladas'
Maerobius Sat. V 14, 10 Arusianus p. 235 L. Servius Aen. II 15
'eredas ... Cyeladas' Quintilianus VIII 6, 68 Seneca suas, I 12 p. 7 B.
692 “δι... altos! Arusianus p. 218 L. 693 *turritig p. i."
Servius Aen. XI 529
VARIA LECTIO.
M
681 UOLUNT 7/. AUERTICE . 682 dif b — dis et ventis Ser-
vius Aen.l992 — agryppa b1 688 arduos *aliquot' Pieriani ARDVVS
MPRybc — 685 VARES (Ladd.) P Phariis Heinsius — 686 ductor Mark-
landus ad Statii silv. Il 6, ὃ victor Servius interpretatur. — aurora m
EVROPAE AZ populof 51 littore b1c 687 Aeguptum codices
quidam Pieriani Aegiptum be — 688 Bacthra b. ueit y — fequi..tur b
Aeguptia quidam Pierianus aegiptia c coiux Macimi Vicl. cod.
(8
690 — V 143 CONVOLVM P Conuulfum c ROSTRISQVE
STRIDENTIBVS 752, et (ft in ras.) b. roftrif ftridentibuf ez rostris ru-
dentibus Zanb. pr. pro var. lect. | 691 reuulfaf c 692 Cycladef y
MONTES M -. ""eucurre c altis y *altos; ulii alus legunt" Servius
693 uiri suprascr. y — TVRRITES A. PVPPIBVS (PVP fort. in ras.) R
intant b 694 flammanu y . TELLIS M teli vulgo ante Heinsium
VERGILI AENEIS VIII ἡ
spargitur, arva nova Neptunia caede rubescunt. 7". 695
regina in mediis patrio vocat agmina sistro
necdum etiam geminos a tergo respicit anguis.
omnigenumque deum monstra et latrator Anubis
contra Neptunum et Venerem contraque Minervam
tela tenent. saevit medio in certamine Mavors |; 700
caelatus ferro tristesque ex aethere Dirae,
el scissa gaudens vadit Discordia palla,
quam cum sanguineo sequitur Bellona flagello.
Aclius haec cernens arcum intendebat Apollo
desuper: omnis eo terrore Aegyptus et Indi, 705.
omnis Araps, omnes vertebant terga Sabaei.
ipsa videbatur ventis regina vocatis
vela dare et laxos iam iamque inmittere funis.
illam inter caedes pallentem morte futura
TESTIMONIA.
696 *patrio ... sistro' Servius Aen. VIII 678 697 schol. Hor.
carm. I 27, 26 698 Priscianus 732 anon. de nom. 4 p. 128 Endl.
*omnigenumque d. m.' Priscianus 1233 P. 699 Priscianus 994 schol.
Hor. carm. 1Π| 4, 57 702 sq. Macrobius Sat. IV 5, 1l 704 schol.
Hor. carm. saec. 33 *haee ... Apollo" schol. Hor. carm. I 2, 30
705 Probi inst. I 4, 15 706 Charisius 90 Priscianus 688 709 sq.
Appuleius de mundo 14
VARIA LECTIO. |
696 REGINAM R | AGMINE A . 697 ANGVES P2yblc 698
ΟΜ
NIGENUM Ἢ : *e quo suspicio nascitur fuisse qui scriberent Niligenum"'
Lachmannus Lucr. 292. Possis etiam amnigenum conicere, ut. Hoff-
V
mannus. omnigenum testatur Priscianus. omni.genum y — ANOBIS M
699 u&erem y | 700 TENENS (S m. ant. corr. ex T) P, y1 ΤΟΙ
V
TRISTIS. Eblel athere y DIRAE Ἢ DÍVAE Am : cf. IV 473 Dirae
legit Servius 702 fcifa y uidith 703 confanguineo c 704 TEN-
DEBAT P» — opoloy X 705 AEGYPTUS. P AEGYPTVS P2yb AEGY-
PTOS PI et (0 in ras.) R, Probi inst. testantur. aegiptuf c Aeguptus
antiqui Pieriani 706 ARAPS ἢ, Charisii cod. ARABS MPybe, Prisciani
exempl. —omnif be 707 uocatif. y 708 FUNES M Rbc — 709 ILLAM
(L add.) P — pallanté c
112 VERGILI AENEIS VIII
fecerat ignipotens undis et Tapyge ferri, 710
contra autem magno maerentem corpore Nilum
pandentemque sinus et tota veste vocantem
caeruleum in.gremium latebrosaque flumina victos.
at Caesar, triplici invectus Romana triumpho |
moenia, dis Italis votum inmortale sacrabat, 715
maxuma tercentum totam delubra per urbem.
laetitia ludisque viae plausuque fremebant;
omnibus in templis matrum chorus, omnibus arae;
ante aras terram caesi stravere iuvenci.
ipse, sedens niveo candentis limine Phoebi, | 720
dona recognoscit populorum aptatque superbis
postibus; incedunt victae longo ordine gentes,
quam variae linguis, habitu tam veslis-et armis.
hic Nomadum genus et discinctos Mulciber Afros,
hic Lelegas Carasque sagittiferosque Gelonos 725
TESTIMONIA.
710 *Cleopatram ... iapyge ferri ait! Gellius II 22, 23 712. sq.
Schol. Hor. carm. I 37, 24 *pandentem . . . gremium' Agroetius
2218. B; 714 sq. “δ... moenia! Priscianus 763 720 sq. 'ipse
... populornm' schol. Hor. carm. saec. 65 72] sq. 'aptatque s. p.'
Servius Aen. XI 8 722 *incedunt .. . gentes' schol. Persii VI 47
724 schol. Lucani X 447 *et ... Afros" Macrobius Sat. VI 5, 2
*discinetos M. A.' schol. Hor. a. p. 49
VARIA LECTIO.
tu AEN
710 PEFECERAT P undi δ LAPYGE (L corr. in 1) M iapige
c IAPVGE 2 711 MAERENTEM (ERENTEM ἦι ras.) R mae.r.ntem
(eras. r et a, ut vid.) y Quid si emergentem vel surgentem scriptum
I
fuerit? 714 AD P. TRIPLICLI P 715 TALIS P INMORTALE Pyc
716 MAXIMA MPybec — SACRABAT- MAXIMA — LAETITIA- 7M *est
zeugma, nam el delubra fremebant" Servius. 1710 ardentes Peerlkampus,
ΠΝ
quod magnopere placet. ARAS: M. TERRAM (RR iz ras.) αὶ | STAUERE
M | IUUENCIS ΤΙ iuuencif 51 732 INCENDVNT A INCAEDUNT Ab
gentes | MATRES Z : cf. 718 724 HINC Pyb nomadum y
25. LE
mulcifer c — atrof y1 725 HINC Pybc — RELEGAS 7 LEGAS P leli-
gaf yl carif b fagitiferof y
VERGILI AENEIS VIII 113
finxerat; Euphrates ibat iam mollior undis,
extremique hominum: Morini Rhenusque bicornis
indomitique Dahae et pontem indignatus Araxes.
talia per clipeum Volcani, dona parentis,
miratur rerumque ignarus imagine gaudet, 730
attollens umero famamque et fata nepotum.
TESTIMONIA.
726 *Euphrates ... undis' schol. Hor. carm. II 9, 21 727 Ser-
vius ecl. VIII 44 728 *pontem i. A. Quintilianus VIII 6, 11: cf. XII
10, 61 Seneca nat. qu. VI 17 - *et p. i. A." schol. Iuvenalis III 62
Hor. carm. II 9, 21 Arusianus p. 238 .L.
VARIA LECTIO.
726 TINXERAT AZ Finexerat c EVFRATES 24Rc. 727 EXTREMI
P renufque bicornif be RENHVSCEBICORNIS anu rec. eaque rudi
(antiquae scriplurae vestigia. supersunt haec: R.NH..Q///////N) P
renhufcebicornif y .738 DAAE Py EIT P — arastes Arusiani Gu.
araxif b1c 729 cly.peum b clupeum *antiqui' Pieriami — uulcani c
VOLCANI- M *per clypeum Volcani; Aic distinguendum , nam Vulcani
parentis non procedit' Servius 731 humero c — FLAMMAM (L et M
erasae) M facta c “81 fata legeris, hoc est, quod nepotes fataliter ἡ
fecerunt. Hunc versum notant critici quasi superfluo et inutiliter ad-
ditum nec convenientem gravitati eius, namque est magis neotericus?
Servius. ; -
.P- UERGILI MARONIS || AEN- LIB. UII EXP- || INC- LIB- ὕΠ|
FELICITER- 2 VERGILI. MARONIS- AENEIDOS- LIBER. VIII. EXPLIC-
INCIPIT- LIBER- VIIII- Z FINIT LIBER VII || INCIPIT VIII 5 EXPLICIT
LIBER OCTAVVS || VIRGILII MARONIS AENEIDOS (sequuntur 11 versus,
quos vide in proleg.) EXPLICIT PROLOGVS OVIDII NASONIS ὃ
RIBBECK, VERGIL, III, 8
P. VERGILI MARONIS
A. BR. NA DG 0.5
LIBER NONVS -
Atque ea diversa penitus dum parte geruntur,
lrim de caelo misit Saturnia Iuno
audacem ad Turnum. luco tum forte parentis
Pilumni Turnus sacrata valle sedebat.
ad quem sie roseo Thaumantias ore locuta est: ὃ
*Turne, quod optanti divom promittere nemo
auderet, volvenda dies en attulit ultro. .
TESTIMONIA.
AENEIDOS IX. 1 Donati ars III 4, 2 Charisius 249 Diomedes 437
Priscianus de XII vers. Aen. 10, 169 Servius Aen. I 226 *atque ea
d. p." Isidorus orig. I 34, 5 Probi inst. I 18, 12 *atque ea d." Clau-
dius Sacerdos I 71 2 sq. 'Irim ... Turnum! Nonius 442, 26
2 Charisius 107 9 sq. 'luco ... sedebat! Servius Aen. I 441
'Jueo ... Turnus! Servius Aen. VIII 54 3 *audacem' Servius Aen.
VIII 110 4 *Turnus ... sedebat? Nonius 404, 22 Servius Aen. I 56
ὅ δ᾽... roseo? Marius Victorinus p. 10 G. — 'sic ore locuta est"
Claudius Sacerdos I 109 6 sq. Sidonius Apollinaris epist. IV 24
"Turne ... auderet! Charisius 75 6 Priscianus 683 "Turne q. o.
Probi inst. L 4, 22 7 *volvenda ... ultro" Servius Aen. VIII 200
,
VARIA LECTIO.
AxENEIDOS IX. 1 ADQVE Ac 3 AT Pb dà c 5 AT P
ad scribendum esse monet Marius Victorinus —— ROSEO. (0 in ras.) P
rofe o. (6 Ὃ in ras.) b thaumatiaf y loeufta eft y1 6 DIVOM (0
corr.in V) P DIUUM Mybe —— prmitlere b
VERGILI AENEIS IX 115
Aeneas urbe et sociis et classe relicta
sceptra Palatini sedemque petit Euandri.
nec satis: extremas Corythi penetravit ad urbes 10
Ludorumque manum collectos -armat agrestis.
quid dubitas? nunc tempus equos, nunc poscere currus.
rumpe moras omnis οἱ turbata arripe castra.' |
dixit et in caelum paribus se sustulit alis
ingentemque fuga secuit sub nubibus arcum. 15
adgnovit iuvenis duplicisque ad sidera palmas
sustulit, ac tali fugientem est voce secutus:
*]ri, decus caeli, quis te mihi nubibus actam
detulit in terras? unde haec tam clara repente -
tempestas? medium video discedere caelum 20
palantisque polo stellas. sequor omina tanta,
TESTIMONIA.
8 Iulius Rufinignus p. 229 R. 11 Probi inst. I 7, 2 13 'tur-
bataque arripe c.' Servius Aen. IX 146 14 Servius Aen. IV 252:
*paribus ... alis" Priscianus 692 18 sq. *Iri ... terras? Macrobius
Sat. V9, 1 18 *Iri d. c.' Probi inst. 1 4, 22 19 sq. *unde ...
tempestas" Servius Aen. II 516 III 528 ge. Ϊ 27 20 sq. *medium
. Stellas' Seneca nat. qu. VII 20, 3 20 *medium ... caelum"
schol. Lucani III 632 :
*.
VARIA LECTIO,.
9 FALLANTINI iA palatine (a post. in ras., e m. 2 corr. in i b
pale . tini e1 PETIT (corr. m. rec.) R petin. - (u in ras.) b petiuit en :
cf. Lachmannus Lucr. 209 10 corithi c — hurbef c 11 LVDORVM
R LYDORVM MPybc — MANVM COLLECTOS 24b MANVS COLLECTOS.
P manus collectos Menag. alt., Leid., Probi inst. manuf & collectof
y1 ut vid. manü & collectof cz manü..collectof 2 manum collectosque
Parrhas. 18 omnefb — TVRBAT^ A. 14sq. cf. 657 sq. 16
Agnouit bc — DVPLICES Abc — SIDERA (A in ras.) P. — palmif (corr.
m.ant.)b — Y; ET MR. 18 ACTAM (M dim. erasa) R. actum yl
19 DETULIT (1 corr.ex E) M — HAEC P. cla.ra 72 claufa, ut vid., 71
20 uidem 71 DISCEDERE MP/np, Jegerunt Servius et Seneca,
qune librarii erraverint. DISC E D ERE (E pr. et D post. in ras.) R
difceder- (e pr. corr. in i) y difeindere cmz defcendere 7 dicedere b
21 PALLANTIS Pyc1, item R, sed priore L erasa . POLOS P SE-
QUAR M
δ Ἐ
116 VERGILI AENEIS ΙΧ
quisquis in arma vocas. et sic effatus ad undam
processit summoque hausit de gurgite lymphas,
multa deos orans, oneravitque aethera votis.
lamque omnis campis exercitus ibat apertis, | 25
dives ecum, dives pictai vestis et auri
(Messapus primas acies, postrema coercent
Tyrrhidae iuvenes, medio dux agmine Turnus), 28
ceu septem surgens sedatis amnibus altus 30
per tacitum Ganges aut pingui flumine Nilus
cum refluit campis et iam se condidit alveo.
hic subitam nigro glomerari pulveré nubem
prospiciunt Teucri ac tenebras insurgere campis.
vertitur arma tenens et toto vertice supra est. 29
TESTIMONIA. -
22 *quisquis ... vocas! Servius Aen. IV 577 26 Iulius Rufinia-
nus p. 246 R. Servius Aen. I 14 IV 263 VII 11 Priscianus 561. 728.
1126 Velius Longus 2222 P. *dives pietai ... "auri? Probi inst. I
18, 10 Diomedes 437 Pompeius 448 L. Servius Aen. VII 464 * dives
p. v. ' Isidorus orig. I 34, 4 incertus de nom. 1 p. 127 Endl. ' pietai
v. Charisius-249 Scaurus 2254 Marius Victorinus 2460 28 *medio
. Turnus! Servius Aen. VIII 587
VARIA LECTIO.
" 22 ET P et languere videbatur Heynio, nec satis aptis exemplis
defendit Wagnerus quaest. Verg. XXXV 6. haec Peerlkampus, ut MI
463. Poterat etiam sic deinde effatus ut VII 135. poeta scribere.
A DEO
23 fumo y 24 multa orans pronus 25 OMNIS Ἡ : cf. VIII 585
EXERCITVsR P — 26 EQVVM MRbc —— PICTAI (1 post. in ras.) P
PICTA' M PICTA A pietai estantur certatim grammatici. 27 PRI-
. MVS (V m. ant. corr. in ^) P COHERCENT αὶ 28 IEIUUENES Ἡ
agmina 1 tarnuf y 29 — VII 784 : om. — habet Dor-
vill. et si qui sunt alii nullius br γον τς 80 "EDATIS p AMNIBVS
(AM in ras., corr. ut vid. ex MA) R ÓMNIB. M "Asper distinail :
altus per tacitum" Servius, et sic dist. M. | 31 acm. 32—52. 53—68
F fol. LXIX 32 REFLWMT P 33 MAGNO Pyl : displicet. certe
eadem mnigritiae nolio ter intra quatuor versus (34. 36) repetita : τ
quae adnotavit Dietschius in PEOPLE ann. LXIX 559 34 Propi-
ciunt Ὁ TEVCRI i» ras. κὶ TEVERI F
VERGILI AENEIS IX 117
primus ab adversa conclamat mole Caicus: 35
*quis globus, o cives, caligine volvitur atra?
ferte citi ferrum, date tela, ascendite muros,
hostis adest, heia!' ingenti clamore per omnis
condunt se Teucri portas et moenia complent.
namque ita discedens praeceperat optumus armis 40
Aeneas: siqua interea fortuna fuisset,
neu struere auderent aciem neu credere campo;
castra modo et tutos servarent aggere muros.
ergo etsi conferre manum pudor iraque monstrat,
obiciunt portas tamen et praecepta facessunt 45
armatique cavis expectant turribus hostem.
Turnus ut ante volans tardum praecesserat agmen
TESTIMONIA.
35 schol Lucani III 756 — 36 'quis ... cives! Servius Aen. I 615
37 sq. *ferte ... adest? Macrobius Sat. VI 6, 16 *heia ... portas"
Servius Aen. IX 675 38 'hostis ... ingenti" Probi inst. I 13, 2
*hostis a. e," Probi inst. I 9, 6 40 sq. *'namque ... Aeneas! Nonius
312, 3 4l 'si ... fuisset! Donatus ad Ter. hec. III 3, 26 schol.
Veron. 82, 28 44 Nonius 268, 16. — 47—50 Macrobius Sat. V 1, 1]
47 Donati ars 1 5, 3 *Turnus ... volans?! Diomedes 430 Maximi
Victorini ars 17 à
VARIA LECTIO. .
35 caieuf ὃ 36 CIVIS ut vid. F— 37 cf.1V 594 — ASCENDITE P
ASCENDITE, in mg. alibi SCANDITE πηι afcendite, at & afcandite y
5
ETSCANDITE (ecscandite?) ἔνε, Macrobii exempl. ETCANDITE αὶ
38 ADEST- HEIA? 2 *' ADEST- HEIA- FP *hostis adest eia: Aic distin-
guendum . .. alii hostis adest: ποία legunt. Alii eia non a persona ad
personam dictum putant, sed ipsum poetam quasi actu rei et imagina-
lione exclamasse' Servius. De elisa in heia vocali cf. Lachmannus
E.
Lucr. 164 CLAMOR αὶ OMNIS (I corr. in E) P. omnef y
T
39 CONDVN PF CONPLENT FMAyc 40 defcedenf 71 difce.denf ^
OPTVMVS AR OPTIMVS FMPyc obtimuf ἢ armif (mif m. 2. in
ras.) y armis festatur Servius 41 FV'SSET Ρ 42 ftruere (u m. 2
5 A
in ras. y | ACIES Rc. 43 TVTO κα tutos Servius legit — IGGERE
(A sup. m. rec., Vecorr. in N) F agge - b 44 furor Nonius ut II 316
pudor Serrius — MONSTRANT 7 : cf. II 317 46 cauef y»1 — EXSPE-
CTANT Mb — URBIB- M turribus Servius — oftem yc 47 ut ante
118 VERGILI AENEIS IX
viginti lectis equitum comitatus, et urbi
inprovisus adest; maculis quem Thracius albis
portat equos cristaque tegit galea aurea rubra. 50
*ecquis erit, mecum, iuvenes, qui primus in hostem?
en' ait et iaeulum attorquens emittit in auras,
principium pugnae, et campo sese arduos infert;
clamorem excipiunt socii fremituque. secuntur
horrisono: Teucrum mirantur inertia corda, 59
nou aequo dare se campo, non obvia ferre
arma viros, set castra fovere. huc turbidus atque huc
lustrat equo muros aditumque per avia quaerit.
ac veluti pleno lupus insidiatus ovili
quom fremit ad caulas, ventos perpessus et imbris, 60
nocte super media (tuti sub matribus agni
balatum exercent, ille asper et improbus ira
TESTIMONIA.
48 *viginti .. . comitatus" Servius Aen. X 21 95 "Teucrum ...
eorda' Diomedes 435 56 sq. *non ... fovere! Nonius 311, 31
97 sq. “πο... quaerit? Nonius 237, 30 50 sq. 'ac... caulas?!
Maerobius Sat. IV 5,8 60 Priscianus 776 *eum ,.. caulas! schol.
Hor. epod. II 45 61 sq. 'nocte . . . exercent? Priscianus 1210
6l *nocte s. m.? Arusianus p. 260 L.
VARIA LECTIO.
volans interpretor ut qui ante volaret; vulgo ut ...praecesserat con-
iungunt. | .AGME | FM 48 lectof bi comitantibus urbi Peerl-
kampus 49 sq. cf. V 565 sq. 49 quà c1 traciuf yc 50 EQVVS
(V post. in ras.) αὶ EQVvS P EQUUS FMybc — GALEAM M 51 ET
QVIS Pbc etquif, aec y — IVVENIS MR oftem y 52 ADTORQVENS
.FRc INTORQVENS Jf ut X 323 53 prinCIPIVM F — CAMPIS καὶ
arduos *alicubi' teste Pierio ARDVVS FMPR»ybc 5$ CLAMOREM
MPylbecw CLAMORE Z2y2 claMORE F *clamorem... /egitur et cla-
MI
more' Servius. | FRETV F fequuntur be — 55 hoRRISONO F
λ : . SE ST
inercia y 56 EQUO M SEDARE (eorr. m. rec.) F SE DARE M
0 v
57 SET M SED FPRybc — FAVERE P hiey — ADQVE αὶ
A , δ
atque illuc Nonius — 58 VIA F 60 QVOM P1 CVOM P2 CVM
FMRybc | IMBRES J/Ry2bc imbris Priscianus 61 media.. y midia c
LA
62 BATVM F INPROBVS Pybc
VERGILI AENEIS 1X 119
saevit in absentis, collecta fatigat edendi
ex longo rabies et siccae sanguine fauces):
haud aliter Rutulo muros et castra tuenti 65
ignescunt irae, duris dolor ossibus ardet.
qua temptet ratione aditus et qua vi clausos
.exculiat Teucros vallo atque effundat in aequor?
classem, quae lateri castrorum adiuncta latebat,
aggeribus saeptam circum et fluvialibus undis, wj 10
invadit sociosque incendia poscit ovantis
atque manum pinu flagranti fervidus implet. | 72
— *sic vos, o lecti, ferro qui scindere vallum 146
apparat et^mecum invadit trepidantia castra.' 147
TESTIMONIA.
63 sq. *collecta . .. fauces! Nonius 304, 8 64 (οἱ... . fauces?
schol. Lucani VI 553 65 *haud a. m.' Marius Victorinus 2462
146 sq. Macrobius Sat. V 9, 3
VARIA LECTIO.
63 abfentef c — 65 HAVD FMbc, et sic scribi iubet Marius Victo-
V
rinus HAVT PZEy1 — MOROS (V sup. m. rec.) F : moeros? — tuendi c
66 IGNESCVNCVNT P. DVRVS Pyl : cf. V 5, sed contra VI 54.
haeret m Distinzi ut Peerlkampus : cf. 399. ardet, Qua ceteri
67 TEMTET X aul JFagnerus qua vi proposui in emend.
Verg. 16 QVA VIA FMybc. QVAE VIA P. QVAEVIA πὶ qua vice JFit-
hofius *qua via... legitur tamen et quae via, et est sensus absolutior'
L
N |
Servius .. CAVSOS F ΘΒ ADQVE ἢ EFFVDAT F aequor ybc
M
AEQVOR P AEQVM F AEQVV MR aequum Servii Par. (deest glossa
in Regin.) : ef. V 456 VII 781 X 444. 451. 569. 665. XI 599.746 XII 333. 501.
εἴ
614. 710 69 QUAE Τ0 cirfeptà (cir m. 2 in ras., cü sup. m. 2) ὃ
I
CLAVSAMCIRCVM 7 : cf. 67 71 INCENDA P incendia (a m. 2) y
OVANTES MHc — 72 ADQVE A. manü 72 MANV Py1 PINVM P1
FRAGLANTI Py] FRAGRANTI 77 Post v. 72 inserendos esse
146 sq. in emend. Verg. p. 14—16 demonstrare conatus sum. 146
sic proposui lI. l. SED libri et Ladevicus uos electi m —— lecti ferro
male coniungit Servius — QVISCINDERE ZMPybew quis scindere vulgo
147 Appar at (r £n ras.) b. Appar& y non vel haud parat. Ladevicus
ἱ
"uadit, (corr. m. ant.) e — REPIDANTIA P
120 VERGILI AENEIS 1X
tum vero incumbunt (urget praesentia Turni), 73
atque omnis facibus pubes accingitur atris.
diripuere focos; piceum fert fumida lumen 79
taeda et commixtam Volcanus ad astra favillam.
Quis deus, o musae, tam saeva incendia Teucris
avertit? tantos ratibus quis depulit ignes?
dicite. prisca fides facto, set fama perennis.
tempore quo primum Phrygia formabat in Ida 80
Aeneas classem et pelagi petere alta parabat,
ipsa deum fertur genetrix Berecyntia magnum
vocibus his adfata Iovem: *da, gnate, petenti,
quod tua cara parens domito te poscit Olympo.
*[pinea silva mihi, multos dilecta per annos] 85
lucus in arce fuit summa, quo sacra ferebant,
nigranti picea trabibusque obscurus acernis: |
has ego Dardanio iuveni, cum classis egeret,
TESTIMONIA.
73 Servius Aen. IV 397 'urget p. T.' schol. Iuven. XIV 63
76 *commixtam ... favillam' Isidorus orig. I 36, 9 'commixtam V.
mittit ad a. f. Beda de trop. 380 C. 79 sq. Servius Aen. II 804
83 'da n. p. Arusianus p. 224 L. 85 'pinea s. m.' schol. Iuven.
XII 59 88 Servius Aen. IV 373 *eum c. e.' Servius Aen. XI 343
VARIA LECTIO. s T
73 urg.et b 74 ADQVE R 76 VOLCANVS (0 corr. in V) P
uuleanuf yc — Vulcanus mittit ad astra Isidorus — 77 Qui y QVI P
faeua. (a post. m. 2) y 78 IGNES MP2y1c IGNIS P1Eb. 79 SET M
SIT £& SED Pybc — 80 ab Ida Servius 4en. Il 80&$ — 81 AENEA A
82 GENETRIX FERTVR Z . BERECYNTHIA 7E» berechintia bc * Bere-
cyntia... a monte Phrygiae Berecynto, cuius ultima syllaba caret aspi-
ΐ
ratione' Servius 88 ΠΙ ΡΟ a.fata y. affata (f pr. in ras.) ὃ affata c
/
DA M gnate c, Menag. alt. NATE MPRyb petendi c1
d
84 Quo b Quot cl olimpho 5 85 dittographiam habeo versuum
86 sq., sed eam ipsius poetae manu prima in schedas coniectam ut
VI 716 85 SILVA MIHI- 7. DELECTA 74 86 sq. delendos censebat
f
Heynius. 86 terebant (t pr. eras. y 87 que om. c acenif y
88 hanc Heynius |
VERGILI AENEIS IX 121
laeta dedi; nunc sollicitam timor anxius angit.
solve metus atque hoc precibus sine posse parentem: 90
ne cursu quassatae ullo neu turbine venti
vincantur, prosit nostris in montibus ortas.'
filius huic contra, torquet qui sidera mundi: .
*o genetrix, quo fata vocas? aut quid petis istis?
mortaline manu factae inmortale carinae 95
fas habeant certusque incerta pericula lustret
Aeneas? cui tanta deo permissa potestas?
immo ubi defunctae finem portusque tenebunt
Ausonios olim, quaecumque evaserit undis
Dardaniumque ducem Laurentia vexerit arva, 100
mortalem eripiam formam magnique iubebo P
aequoris esse deas, qualis Nereia Doto
et Galatea secant spumantem pectore pontum.'
dixerat idque ratum Stygii per flumina fratris,
TESTIMONIA.
92 *prosit . . . ortas! schol. Iuven. IV 36 94 *aut . . . istis
Donatus ad Ter. eun. I 2, 112. 122, 3, 73. IV 6, 27 95—97 *mor-
taline . .. Aeneas! Isidorus orig. II 30, 8 97 “ουἱ . . . potestas"
Servius Aen. IX 7 99 *quaecumque e. u.' Arusianus p. 227 L.
101 *mortalem e. f? Probi inst. I 7, ὃ 102 sq. *qualis . .. pontum"
Nonius 404, 5 104—106 Macrobius Sat. V 13, 22
VARIA LECTIO. :
89 urget ; 90 ADQVE Z ^ PARENTLEM 7//. 91 NE 7c, quod
aptius videtur Ne. y NEU Mb, ut 42 : cf. Wagneri quaest. Verg.
XXXVI 14 CVRSVS P — quaffae 7 — 92 p//fit c. ΠΗ supraser. b
94 qo y Wahis z, Servii Regin. Lips. uocas trahis ezusdem Paris.:
ef. V 709 QUIT M 95facte y IMMORTALE ἢ 07. 98 inverso
ordine R 98 tenebat μέ vid. y 99 OLEM M1 -uaferit y | undas
Morel. sec, *undis... alii legunt evaserit undas' Servius, undis testa-
1
tur Arusianus. 100 ducem] DVCEMET καὶ UEXERAT 7/ — 102
quales. *aliquot antiqui' Pierii et. *multi! Burmanniani : et puto aut
hoc restituendum aut v. 105 secat. scribendum aut totum v. 103 omit-
tendum esse. NEREIA (A in ras.) R DOTO (D in ras.) R. dote c
dota Servii Par. (doto Regin.) clotho 7 108 AVT αὶ 104—106
Stygii...Olympum — X 113—115 104 itc —ftygir. (1 post. m. 9) y
ftigii be
-
122 VERGILI AENEIS IX
per pice torrentis atraque voragine ripas Σ 10ῦ
adnuit et totum nutu treme fecit Olympum.
Ergo aderat promissa dies et tempora parcae
debita complerant, cum Turni iniuria Matrem
admonuit ratibus sacris depellere taedas.
hic primum nova lux oculis offulsit et ingens 110
visus ab Aurora caelum transcurrere nimbus |
Idaeique chori; tum vox horrenda per auras
excidit et Troum Rutulorumque agmina complet:
*ne trepidate meas, Teucri, defendere navis
neve armate manus: maria ante exurere Turno 115
quam sacras dabitur pinus. vos ite solutae,
ite deae pelagi: genetrix iubet. et sua quaeque
continuo puppes abrumpunt vincula ripis
- delphinumque modo demersis aequora rostris -
ima petunt. hinc virgineae (mirabile monstrum) 120
quol prius aeratae steterant ad litora prorae | 121
TESTIMONIA. |
106 Aldhelmus de re gramm. in A. Mai auct. class. V 589 Servius
Aen. I 250 108 sq. *'cum ... taedas' Diomedes 431 Ma t τ τὴς
admonuit! schol. Hor. carm. I 35, 13 Servius ge. IV 238 110 *hic
... oeulis? Probi inst. I 4, 17 114 Nonius 408, 11 schol. Hor. carm.
II 3, 12 Servius Aen. III 666 *ne ... Teucri! Cledonius 1931 P. .
*ne t. viri schol. Hor. carm, II 4, 24 IIL 27, 17 115 sq. *maria...
pinus' Maerobius Sat. IV 6, 16 schol, Hor. epist. I 14, 22 118
Servius Aen. X 233
VARIA LECTIO.
105 torrentef c — uoragene cl repaf c1 106 olimpum bc . 108
COMPLERANT (COMP Zn ras. αὶ €ONPLERANT Py conpleuerant 51
109 *sacras (sacris Par. AP Mon.) . . . et sacras taedas expresse legendum,
uL abominandas ostendas? Diomedes 110 lex y oculif—ingenf m. rec. b
re l ᾿
effulfit b1czm, ut 731 — 111 tranfeurre ὃ 112 'orrenda Ὁ 113 RVTI-
LORVM Py 114 meas] viri schol. Hor. lI 4,94 III 27, 17 et 1I 3,12 Med.
NAVES P2yb2c 116 folute » 117 genetrix (e post. in ras.) b
* "P ?
118—125. 126—146 F fol. LXX 118 arrupunt 6 119 Dephinum 7
Delfinà c — dimerfif bl — 120 monstrum] DICTV A μέ alias saepe
121 — X 223, om. FMPRwybc, habet cod. Porcius Pierii, in aliis post-
YERGILI AENEIS IX 123
reddunt se totidem facies pontoque feruntur. 122
Obstipuere animis Rutuli, conterritus ipse
turbatis Messapus equis, cunctatur et amnis
rauca sonans revocatque pedem Tiberinus ab alto. 125
at non audaci Turno fiducia cessit;
ultro animos tollit dictis atque increpat ultro:
*Troianos haec monstra petunt, his Iuppiter ipse
auxilium solitum eripuit, non tela neque igne -
expectans Rutulos. ergo maria invia Teucris 7^. 190
nec spes ulla fugae: rerum pars altera adempta est.
terra autem in nostris manibus, tot milia gentes
TESTIMONIA. ;
123 *obstipuere a. R.' Asper 112, 16 124 sq. 'cunctatur ...
alto" Nonius 461, 28 *eunctatur .. . sonans! Servius Aen. V 19
125 '*revocat ... alto' schol. Hor. carm. I 29, 12 126 Servius Aen.
IV 615 X 270 128 *Troianos ... petunt' Nonius 367, 7 131 sq.
*rerum ... manibus nostris" schol. Lucani VII 97
VARIA LECTIO. |
ponitur versui 122, in Goth. tertio post v. 142: et alii prorae, alii pup-
pes, alii naves. 122 SÉb F ΟΥ̓Κ m. 2 in ras. F.— ferunt. (erunt
in ras.) c 123 OBSTIPVERE FMy, item, nisi quod Ὁ m. ant. corr.
ex V, P OBSTVPVERE Z.—"ANIMIS FZy252em |. ANIMI 2MPy1b1
RVTVLI FAEy2em rutli. 52. RUTULIS MPy rutilif 1 * animis Rutuli
[
ut VIL 530 Asper, animi Rutulis Servius — conterritu, γα CÓNTERRI-
TVR Py — 124 TVRBATVS (V post. m. ant. corr. in 1) P. 'TVRBATVS
Rbiel (turbati.f 52) CVNCTATVR (NCT in ras. et in spatio duarum
Ζ
lit... Ἀ in ras.) R. cunctat. (c post. in ras.) b 125 * melius . . . est
accipere rauca sonans... quam rauca amnis' Servius revocat] V in
M
ras. ut vid. F — PEDE F tiberin. 1 126 cf. X976 AD P M..
(tm.92)y cessit fiducia Turno 7, Servius Aen. IV 615 1297 ADQVE
E "a
R 128IPSO. FP 129 neq/// b NEC AR. ignif 5.1 130 EXSPECTANS
M Expecta. (vid. fuisse expectaf) b] ENPECTANT 7 Pyb2c EXSPECTANT
R expectat Peerlkampus. *non expectant Troiani ut. Rutulorum. telis
aut ignibus pereant" Servius 131 DEMPTAEST 7. 132 in manibus
nostris schol. Lucani — GENTIS MAbIc Comma post milia sustuli,
ut sententia sit : Vot milia efficiunt gentes Italae, quae arma ferunt.
124 VERGILI AENEIS IX
arma ferunt [talae. nil me fatalia terrent,
siqua Phryges prae se iactant, responsa deorum:
sat fatis Venerique datum, tetigere quod arva 135
fertilis Ausoniae Troes. sunt et mea contra
fata mihi, ferro sceleratam excindere gentem,
coniuge praerepta: nec solos tangit Atridas
iste dolor solisque licet capere arma Mycenis.
*sel periisse semel satis est": peccare fuisset 140
ante satis penitus modo nunc genus omne perosos
femineum. quibus haec medii fiducia valli
fossarumque morae, leti discrimina parva,
dant animos. at non viderunt moenia Troiae
TESTIMONIA.
135 sq. (sat ... Troes! Nonius 409, 4 138 *nee ... Atridas"
Cledonius 1884 138 sq. (an solos ... Mycenis' Macrobius Sat. IV
4, 11 *nee solos .. . dolor' Macrobius Sat. V 9, 2 Nonius 408, 14
140 sq. *sed ... satis? Iulius Rufinianus p. 270 R. 141 sq. *pe-
nitus . . . femineum? Charisius 188 P. schol. Hor. carm. I 21, 3
*non ... femineum" Arusianus p. 255 L. 144 sq. 'at ... ignes'
Charisius 248 Diomedes 460 P. Arusianus p. 220 L. Claudius Sacerdos
VARIA LECTIO.
133 ITALIAE P italae (1. 2) y — italae wil (ae im ras.) b.— NIHIL
A
FMPRy i134frygef ὃ frigef c PRE F 1835 cf. 1l 291. STAT P.
DATVMEST FPRybc 157 fcindere c 138 nec] an 7Macrobii IV
4, 11 exempl. | SOLVS (V corr. in O) F - 189 micenif ες. 140 SED
FPRbc, δὶ. (im. 9) y si *nonnulli admodum vetusti' Pieriani , χ
i.3 i
PERISSET FP PERISSE E PERIHSSE 7M. periffe b. perif.fe 52 periiffe 1
FVISSET (T m. 2 add.) F | 141 modo nunc ed. Veneta, Marklandus
ed Stalii silo. V 3, 35. modo nec * aliquot antiquissimi! Pieriani MODO
NON FMPybe, Servius, grammaticorum exemplaria: defendere cona-
V
N
tur Wagnerus lectt. Verg. 3532 NON MODO κὶ OME P . PEROSOS
V
(corr. m. rec.) ΑΓ PEROSSOS MM perofuf γ1, Charisii cod. perofum γῶ,
schol. Hor. Med. 142 FVDVCIA ἢ 143 MORAET £ more γ
A
LETIS M la&i y — DISCRIMINE (sup. m. rec.) F DISCRIMINE Jy
0 A
PARVAS P PARVO (corr. m. rec.) F PARVO MRy : οὕ. Π| 685 144
AD NON Py1 an non Diomedes non Charisiüi Neap. *an non... legitur
et at non' Servius : cf. VII 363 monia y
data ad Lr AZ dica" m
VERGILI AENEIS IX 125
Neptuni fabricata manu considere in ignis? |» .145
non armis mihi Volcani, non mille carinis 148
est opus in Teucros (addant se protinus omnes
Etrusci socios); tenebras et inertia furta 150
[Palladii caesis summae custodibus arcis]
ne timeant, nec equi caeca condemur .in alvo:
luce palam certum est igni circumdare muros.
haut sibi cum Danais rem faxo et pube Pelasga
esse ferant, decumum «quos distulit Hector in annum. 155
nunc adeo, melior quoniam pars acía diei, |
quod superest, laeti bene gestis corpora rebus
procurate, viri, et pugnam sperate parari.'
interea vigilum excubiis obsidere portas
TESTIMONIA.
I 182 Victorinus ad Cic. p. 97 Or. 152 sq. *nec ... palam? schol.
Hor. carm. IV 6, 13 153 *luce p." Probi inst. I 12, 2 154 Donatus
ad Ter. Phorm. II 1, 78 155 'decimum ... annum' schol. Hor. carm.
11 4,11 156 Nonius 2, 14 157 sq. Macrobius Sat. V 9, 4 VII 1, 23
inser. Neap. 6016 157 Servius Aen./ XI 15 158 “οὐ... parari?
Servius Aen. XI 18 . 159 Priscianus 722
VARIA LECTIO. -
145 IGNES PHylc igni Claudius Sacerdos, Charisii Neap.
146 $q. post v. 72 posui. 147—158. 159—164 F fol. LXYXI 148
VOLCANI (0 corr. in V) P uolcaxi (N in ras. duarum vel trium litera-
rum) b uulcani c 1650 fociof (f post. m. 2) y — inhertia y 151 cf.
Il 166 : om. ed. Parmensis. PALLADI 7 Palladii formam tuetur
fuinme
Lachmannus Lucr. 328 LATE (corr. m. rec.) Fb. LATE R 152
ALVEO αὶ 153 CIRCVMDATE (T m. rec. corr. in R) P 154 HAVD
FMy2bc Pelasga| P in ras. F— 155 FERANT FPy1 petent j2 putent
I
(pute n ras.) b. putent in ras. c PUTENT MA DECVMVM 7 DECI-
5 : ;
MVM MPRybc | QVO καὶ haector b 156 DIEIEST M2 bc, Nonii
exempl. — 157 leti y lecti Macrobii V 9, 4 Cantabr. — CORPORE (E m.
^ .
2 corr. in ΑἹ F 168 PROCUBATE Ἢ VIRHS 7 parati Moret. sec.,
Macrobii exempl, exc. Cantabr. Υ 9, 4, Cantabr. Salisb. Vll 1, 23
l
159 UIGULUM Ἢ
120 VERGILI AENEIS IX
cura datur Messapo et moenia cingere flammis. 160
bis septem Rutuli, muros qui milite servent,
delecti; ast illos centeni quemque secuntur
purpurei cristis iuvenes auroque corusci.
discurrunt variantque vices fusique per herbam
indulgent vino et vertunt crateras aénos. 165
conlucent ignes, noctem custodia ducit
insomnem ludo.
Haec super e vallo prospectant Troes et armis
alta tenent, nec non trepidi formidine portas
explorant pontisque et propugnacula iungunt, 170
tela gerunt. instat Mnestheus acerque Serestus,
quos pater Aeneas, siquando adversa vocarent,
rectores iuvenum et rerum dedit esse magistros.
omnis per muros legio, sortita periclum,
e
TESTIMONIA.
163 Iulius Rufinianus p. 250 R. *purpurei c. i.! Servius Aen.
X 722 164 cf. Nonius ad 175 165 Nonius 326, 7 schol. Hor.
carm. II 2, 13 Servius Aen. IV 51 'indulgent v.* Servius Aen. II
716 ge. II 277 166 *noctem c. d.' Servius ge. I 6 168 *haee ..
Troes' Diomedes 408 anon. de orthogr. 2798 P. 169 sq. *nece ...
explorant! Nonius 294, 15
VARIA LECTIO. ;
160 et moenia c. f. ex X 119 Auc translatum putat Peerlkampus
RE os B
CINGE F INGERE M FLAMMA FRb 161 VIS (sup. m. rec.)
ib ᾧ RVE
F'BIS M RUTULO M morofc:cf.65 SENT F 162 DILECTI
(I pr. corr. in E) .P Dilecti yc ceni. c SEQUUNTUR 7/ fecuti (ti
v f
in ras.) b. SECVTI αἰ 163 Purperei c. Purperei y purpureis ARufiniani
ecempl., qui tamen purpurei. /egisse videtur; purpurei item Servius.
h
IVVENIS μὲ vid. F 164 erbam b 165 üertuN crateref (uN crateref
m. 9 in ras , e post. corr. in a) ὃ 168 e] et, i. e. ec Diomedis Monac.
armis] R in ras. ut vid. αὶ 169 formide - (e inf. corr. in i) y
170 PONTES Ay2c portif y1 ᾧ in ras. b. ppugnacula (p £n ras.) b
hse d
171 INSTAT Pybe INSTANT M INSTANT ἢ. 173 iuvenum: Jegitur
et iuveni' Servius 174 LEGIOEST A
LO
VERGILI AENEIS IX 127
excubat exercetque vices, quod cuique tuendum est. 175
Nisus erat portae custos, acerrimus armis,
Hyrtacides, comitem Aeneae quem miserat Ida
venatrix iaculo celerem levibusque sagittis ;
it iuxta comes Euryalus, quo pulchrior alter
non fuit Aeneadum Troiana neque indüit arma, 180
ora puer prima signans intonsa iuventa.
his amor unus erat, pariterque in bella ruebant:
tum quoque communi portam statione tenebant.
Nisus ait:,*dine hunc ardorem mentibus addunt,
Euryale, an sua cuique deus fit dira cupido ? 185
aut pugnam aut aliquid iandudum invadere magnum
mens agitat mihi nec placida contenta quietest.
cernis, quae Rutulos habeat fiducia rerum.
lumina rara micant; somno vinoque soluti
procubuere; silent late loca: percipe porro, “190
quid dubitem et quae nunc animo sententia surgat.
TESTIMONIA.
175 *succedunt variantque duces (sic libri), *quod cuique tuendum
est' Nonius 413, 31, qui hunc et v. 164 et 222 conflavit. 177 Macro-
bius Sat. V 15, 12 181 Macrobius Sat. V 13, 24 184 *Nisus a.'
Probi inst. I 17, 7 'dine hune a. m. accommodant' Appuleius de deo
Soer. 1 184 sq. *dine...cupido' Servius Aen. X 689 185 'an.
cupido" Servius Aen. I 293 VI 373 VIII 350 186 Nonius 323, 30
185 *quae . . fidueia" Servius Aen. IX 164 189 *Iumina r. m.' Ser-
vius Aen. IX 239 *somno vinoque sepulti" Servius Aen. III 42
--- τ,
VARIA LECTIO. 7
177 sq. comitem . . . sagittis damnat Peerlkampus, legit Servius.
178 ef. V 68. SAGITTIS M. 179 it Moret. pr. : cf. VI 159. 448
ET MPRybc eurialuf be 180 eneadem c. — 181 oraque prima puer 2)
SIGNAS Jf — 184 IDE" (E inferior corr. in I) P dine b — 185 de.
bp KIT Ms 186 ALIQVIT MPRy3 — IAMDVDVM Abc iadudum (ia
m. inras,icorr.ez à). 18 mihi m. 2 suprascr. b — QUIETEST
M QVIETEEST Zybc QVIESCIT P 188 habea b 189 VINO
suprascr. P — sepulti mz, Servius : cf. 236 11 265 190 late (1m. 2) y
n
0
PECIPE E prospice m — 191 aut quae » — anima y
128 VERGILI AENEIS IX
Aenean acciri omnes, populusque patresque,
exposcunt mittique viros, qui certa reportent.
si tibi quae posco promittunt (nam mihi facti
fama sat est), tumulo videor reperire sub illo 195
posse viam ad muros et moenia Pallantea.'
opstipuit magno laudum percussus amore
Euryalus; simul his ardentem adfatur amicum:
*mene igitur socium summis ddiungere rebus,
Nise, fugis? solum te in tanta pericula mittam ? 200
non ita me genitor, bellis adsuetus Opheltes, , -
Argolicum terrorem inter Troiaeque labores
sublatum erudiit, nec tecum talia gessi,
magnanimum Aenean et fata extrema secutus:
est hic, est animus lucis contemptor et istum 200
qui vita bene credat emi, quo tendis, honorem.'
Nisus ad haec: *equidem de te nil tale verebar
nec fas, non, ita me referat tibi magnus ovantem
luppiter aut quicumque oculis haec aspicit aequis.
TESTIMONIA.
199 sq. *mene ... fugis! Macrobius Sat. VI 6, 16 Nonius 401, 33
202 sq. "Troiae ... erudiit' Nonius 385, 19 208 sq. *nec ...
secutus! Nonius 316, 28 205 'est hic ... contemptor! Donatus ad
Ter. Andr. V 3, 19 205 sq. *est animus ... honorem schol. Hor.
carm. III 14, 2 208 sq. *non ... Iuppiter! Priscianus 1023 'me
... Iuppiter" Servius Aen. IX 241
VARIA LECTIO.
192 Aeneà c aeneam y2 . POPVLOS καὶ populof € 193 Expof-
funtc 196 fadyl1* 196at 1 197 OBSTIPVIT MPRbc 198
Eurialuf c — affat c 199 summis] tantis Macrobii exempl.: cf. VI 315
f :
201 adfue.tuf b — ofellef ὃ 202 LABORIS 27. 203 ERVDIT A;
204 aeneà c FAMA αὶ 205 hinc 61] et istum] TI in ras. P
206 EMIHI (corr. minio) M ^ co bl qoó2 297—227.928—233 F
haec
fol. LXXII 201 ad (haec m. recentiss) y AYT- HAEC. P. THE
(H del. minio) M ..hily2 NIHIL Ἱ NIHIL FZPRy1b 208 NON
suprascr. P — *non: distinguendum, ut initium iurisiurandi sit ita me
referat! Servius — refier& c — 209 AVTFFAQVICVMQVE P. ASPICIS P
EQVIS κα
-
--- πεν ϑν:-ς--
VERGILI AENEIS IX 129
sed siquis, quae multa vides discrimine tali, 210
siquis in adversum rapiat casusve deusve,
te superesse velim; tua vita dignior aetas.
sit qui me raptum pugna pretiove redemptum
mandet humo, solita aut siqua id Fortuna vetabit,
absenti ferat inferias decoretque sepulchro. 215
neu matri miserae tanti sim causa doloris,
quae te sola, puer, multis e matribus ausa
persequitur magni nec moenia curat Acestae.'
ille autem *causas nequiquam nectis inanis,
nec mea iam mutata loco sententia cedit: 220
adceleremus' ait. vigiles simul excitat, illi
succedunt servantque vices: stalione relicta
TESTIMONIA.
210—212 'sed ... velim" Priscianus 1144 210 *sed ... vides!
Probi inst. I 17, 6 211 Priscianus 1145 214 *mandet ἢ, s? Aru-
sianus p. 247 L. 214 sq. 'aut ... inferias' Priscianus 1145
217 sq. *quae ... persequitur' Donatus ad Ter. Andr. V 4, 32 schol.
Lucani Π 303 Servius Aen. XI 35 222 cf. Nonius ad 175
VARIA LECTIO.
210 TALIS αὶ t..1..... y TALLII (TA m. ant. corr. in LE, I prior
E fuisse potest, punctum m. rec., duae literae extremae erasae) P, ut
discrimina i scripturus fuisse videatur librarius : cf. lX 143 X 511
212 VITIGNIOR P —a&hafy 213 m. 2 imo mg. add. b SIT
PS y | PRAETIO A 214 MANDIT ut vid. FI HVMO- SOLITA
AVT FM HVMO SOLITA- AVT P, Arusianus, Priscianus * mandet humo :.
multi hic distinguunt, alii iungunt mandet humo solita' Servius : cf. V
356 . id om., ut solita dicantur ea quae solita sint, Hoffmannus spici-
leg. 16. Non queritur Fortunae iniquitatem, sed ut v. 210 mullis idem
accidere, ne singulare fatum timere videatur, significat. 214 VITA-.
BIT 7? uetabat c1. vetabit testatur T 215 que] QVAE Py1
V A
216 NE. F MISERE F 217 nuit y tantis Servius Aen. Xl 35
A R ex schol. Lucani 218 ACESTE M 4219 causas] A alt. fort. in
ras. Κ᾽ INANES Pyc 220 wi MVTATA F — 221 ATCELEREMVS
MPy Accelerem' bc — 292 uice b — 'servantque vices: Aic distinguen-
dum, alias sensus non procedit. ... quidam servantque vices statione
relicta pro stationis relictae vices servant intelligi volunt" Servius. Nulla
post vices interpunctio in MP.
RIBBECK, VERGIL. 111. 9
130 VERGILI AENEIS IX
ipse comes Niso graditur, regemque requirunt.
Cetera per terras omnis animalia somno
laxabant curas et corda oblita laborum: — — 225
ductores Teucrum primi et delecta iuventus
consilium summis regni de rebus habebant,
quid facerent quisve Aeneae iam nuntius esset.
stant longis adnixi hastis, in scuta tuentes,
castrorum et campi medio. tum Nisus et una 230
Euryalus confestim alacres admittier orant:
rem magnam, pretiumque morae fore. primus [ulus
accepit trepidos ac Nisum dicere iussit.
tum sic Hyrtacides: *audite o mentibus aequis,
Aeneadae, neve haec nostris spectentur ab annis, 235
quae ferimus. Rutuli somno vinoque soluti |
᾿
TESTIMONIA.
229 Nonius 339, 3 231 *admittier o.' Charisius 248 Diomedes
436 P. Isidorus orig. I 34, 3 Claudius Sacerdos I 94 2892 'rem .'..
fore! Donatus ad 'ler. Andr. III 5, 4 Arusianus p. 247 L. 233 Ser-
vius Aen. III 666 *ae ... iussit? Nonius 324, 3 239 'neve ...
annis! Arusianus p. 263 L.
VARIA LECTIO. E
223 gradituf y1 REGM F reuifunt * antiqui aliquot! Pierii
, A cg .
224 cf. MI 147 TcETERA 7 — 325 OBLATA F 226 DVCTORES P
delecta iuventus : cf. IV 130 VIII 499 DELECTA, non praemisso
et. FMPRybw, Pierii codices paene omnes antiqui, quotquot habuit.
dilecta c1. et quibus in libris extet nescio. Legebatur in editionibus
ante Pierium : cf. 246. 890 9229 adnixi (ad m. 2) y. adnixi (xi in ras.)
Ὶ 5 8
c innixi JVonii exempl. — ENCVT-ATQ-ENTES (corr. m. ant. in ETCVTA
TENENTES) P ETSCVTATENENTES FM Rybe, Nonius, nisi quod tenen-
tis y1 et Nonii exempl. 230 CAMPIS //. campi Servius testatur.
t
231 eurialuf yc — admitier (er in ras.) b .orant y — 232 Rem (ἢ m. 2
atramento scr., fort. ἃ fuerat)b MORAT M. 233 ACCIPIT M. AT ut
/ S
vid. F1 — 234 hirlacidef Ὁ 0.7] 235 Aeneaeade b1 286 FERIMV P
FEREMUS 741 . SOLVTIS A foluti, adser. m. rec. fepulu, b. sepulti
my, Servii Par. (in Regin. deest hoc scholium) , hic rectius, ni fallor :
cf. 189
VERGILI AENEIS IX 131
conticuere; locum insidiis conspeximus ipsi,
qui patet in bivio portae, quae proxuma ponto;
interrupti ignes, aterque ad sidera fumus
erigitur: si fortuna perrmittitis uti 240
quaesitum-Aenean οἱ moenia Pallantea,
mox hic cum spoliis ingenti caede peracta
adfore cernetis. nec nos via fallit euntis:
vidimus obscuris primam sub vallibus urbem
venatu adsiduo et totum cognovimus amnem.' 245
hic annis gravis atque animi maturus Aletes:
*'di patrii, quorum semper sub numine Troia est,
non tamen omnino Teucros delere paratis,
cum talis animos iuvenum et tam certa tulistis
peclora. (sic memorans umeros dextrasque tenebat 250
amborum et voltum lacrimis atque ora rigabat.)
*quae vobis, quae digna, viri, pro laudibus istis
TESTIMONIA. 4 :
porta ... ponto' Servius Aen. IX 317 240 sq. 'si..
Pleno: [ers die 810 240 *'si ... uti" schol. Veron. 82, 26
244 Nonius 359, 27 Donatus ad Ter. hec. V 3, 24 Charisius 188
245 Nonius 230, 4. 275, 28 246 Donatus ad Ter. Andr, II 3, 15 hec.
I 2, 92 Arusianus p. 233 L. Iulius Rufinianus 246 R. 'aevi m. A.'
Arusianus p. 246 L. 249 sq. 'tam ... pectora! Servius Aen. I 576
252 Macrobius Sat. VI 6, 12
VARIA LECTIO.
237; PROCVBVERE Pc procubuere, at cticuere y : cf. 190 οἱ II 253
238 UIUIO JM biuico y1 PROXIMA MPybc 9380 acer m — fomuf
y 240 *alii hunc ordinem volunt: si fortuna p. u., Mox hic... Affore
cernelis. mec nos v. f. euntis Quaesitum" e. q. 8, Servius. Transposue-
runt igitur : 240. 242. 243. 241. Librorum ordinem servat Priscianus.
241 et] adc — PALLATEA Z. 243 FALLET 2/4... EVNTES R
244 primum ΤῊΝ exempl. primam confirmant Charisius, Donatus,
OE
Servius VALLIBVS P moenibuf, at fubuallibz y : cf. 241. vallibus
legit Servius. 345 affiduo c 246 ADQVE ἢ ANIMIS A. ALETIS
M 247 DII Pyl 250 si y animorof, μέ vid. y1 ..umerof y2
Mx s TENEBANT Zt tebat y | 951 UULTUM MP2bc — ADQVE A
HIGEDAT P rigebat y1 252 pro ta. libuf", f. if (pro laudibuf
Q*
132 VERGILI AENEIS IX
praemia posse rear solvi? pulcherrima primum
Ἢ di moresque dabunt vestri; tum cetera reddet
actutum pius Aeneas atque integer aevi 255
Ascanius, meriti tanti non inmemor umquam.'
*immo ego vos, cui sola salus genitore reducto"
excipit Ascanius, *per magnos, Nise, penatis
Assaracique larem et canae penetralia Vestae
obtestor; quaecumque mihi fortuna fidesque est, .. 260
in vestris pono gremiis: revocate parentem,
reddite conspectum; nihil illo triste recepto.
bina dabo argento perfecta atque aspera signis
pocula, devicta genitor quae cepit Arisba,
et tripodas geminos, auri duo magna talenta, 265
cratera anticum, quem dat Sidonia Dido.
si vero capere Italiam sceptrisque potiri
contigerit victori et praedae dicere sortem,
TESTIMONIA.
254—256 *'tum . .. Ascanius! Charisius 175 Priscianus 1013
259 sq. *actutum ... Ascanius' Iulius Rufinianus 246 R. 259 'atque
i.a. A. Donatus ad Ter. eun. III 2, 20 Arusianus p. 236 L. 'integer
a. A.! Donatus ad Ter. Andr. I 1, 45 263 sq. *bina ... pocula"
Nonius 244, 6 2606 Abbo Floriacensis in A. Mai auct. class. V 343
2608 “οὐ... sortem' Servius Aen. III 323 -
VARIA LEOTIO.
iftif »1) y2. pro talib. aufif. in ras. b2my, Macrobius : cf. 281 II 535
pro laudibus istis ut X 825 legit Servius. 253 solvi et m 254 DII
Py | memorefyl | q;supraser. b. — ca&era y —— reddent CAarisii
e 5
cod. 955 ADQVE R inter y 256 MERITI (ut vid.) P IMMEMOR
JPRb 2598 EXCIPIAT P nifi y1. PENATES ΜΡ penatof bp. pa-
natof c1 259 CANE 7/y 260 obftector 7. 261 GREMES P GRAE-
MIS M reuocare y 262 TRISTI P recoepto j|] 968 BINA M
ADQVE αὶ 264 PROCVLA P — coepit b1 966 geminos] MINOS in
ras. αι 966 abesse posse iudicavit Heynius, eiecit Peerlkampus. [π-
terpretatur versum Servius. ANTIQVM Ay antiquum bc 268
PRAEDE M DICERE ΖΡ dicere y DVCERE Zibem, tuetur Marklandus
ad Statii silo. V 3, 92. *dicere sortem, statuere. ali proprie ducere
legunt . . . [alii deicere legunt secundum illud V 490]' Servius. deicere
antiquiorem formam.verbi quod est dicere Servium in codicibus inve-
nisse statuit Heinsius. fortem (f m. 2 in ras.) y
l————————HáHÉÁul(—
uM aet
MS 5 oct ἀφ e
VERGILI AENEIS IX 133
vidisti quo Turnus equo, quibus ibat in armis
aureus: ipsum illum, clipeum cristasque rubentis . 270
excipiam sorti, iam nunc tua praemia, Nise.
praeterea bis sex genitor lectissima matrum
corpora captivosque dabit suaque omnibus arma,
insuper his campi quod rex habet ipse Latinus.
te vero, mea quem spatiis propioribus aetas 215
insequitur, venerande puer, iam pectore toto
accipio el comitem casus complector in omnis.
, nulla meis sine te quaeretur gloria rebus;
seu pacem seu bella geram, tibi maxima rerum
verborumque fides. contra quem talia fatur — - 280
Euryalus: *me nulla dies tam fortibus ausis
dissimilem arguerit; tantum: fortuna secunda
TESTIMONIA.
. 269 Macrobius Sat. VI 6, 12 270 sq. *ipsum ... sorti" Nonius
293, 9 271 Arusianus p. 229 L. 275 sq. mea ... insequitur!
schol. Hor. carm. I 36, 8 .278— 280 *nulla ... fides' Donatus ad
Ter. eun. III 1, 12 279 'seu p. s. b. g.' Claudius Sacerdos I 74
281 sq. Priscianus 881 —
VARIA LECTIO.
269 vidistis Macrobii Par.a — EQV. R — QVIS in ras-vel eras. R
270 clypeum be — RUBENTES JM. COMANTIS A, ut ΠῚ 468 271 iam
iua nunc; nunc iam tua c. nifaey — 272—274 damnat Peerlkampus,
interpretatur Servius. — 273 cap.tiuof y dabatcl — 274 IS M : cf.
Lachmannus Lucr. 262. Sed Ladevicus perperam pro nominativo
interpretatur : cf. Wagnerus lectt. Verg. 389 his Servius — CAMPIS R
5 *
QVOP P QUOS Mye2 275 PROPIIORIBUS 41. PROPRIORIBUS
M2Pyic1Y — 276 UENERANDAE 7/. 277 CONPLECTOR Py 279 seu
pacem s. b. geram ad superiora retulit Iahnius. 281 Eurialuf c
Nisus ad haec wf 207 Prisciani ecempl. dies umquam lam ex 447
Prisciani o 82 AVGVERIT αὶ ARGUERIT- TANTUM FORTUNA M
*lantum : tantummodo hoc possum de me promittere ... nam aut dis-
iunctiva parlicula est, non negantis adverbium. [quidam sic intelligunt :
tantummodo fortuna prospera non in contrarium recidat . . . a/i ita pu-
tant: me nulla dies dissimilem arguet, sive quae est hodie fortuna per-
manserit sive etiam laeta fuerit... et melius legitur sine aspiratione,
i. e. aut adversa' Servius.
134 VERGILI AENEIS IX
aut adversa cadat. sed te super omnia dona
unum oro: genetrix Priami de gente vetusta
est mihi, quam miseram tenuit non Ilia tellus 285
mecum excedentem, non moenia regis Ácestae.
hanc ego nunc ignaram huius quodcumque pericli est
inque salutatam linquo: nox et tua testis
dextera, quod nequeam lacrumas perferre parentis.
at tu, oro, solare inopem et succurre relictae. 290
hanc sine me spem ferre tui: audentior ibo
in casus omnis. percussa mente dedere
Dardanidae lacrimas; ante omnis pulcher Iulus,
atque animum patriae strinxit pietatis imago.
tum sic elffatur: 295
'sponde digna tuis ingentibus omnia coeptis.
namque erit ista mihi genetrix nomenque Creusae
solum defuerit, nec partum gratia talem
parva manet. casus factum quicumque sequentur,
TESTIMONIA.
283 sq. *sed ... oro' Servius Aen. VIII 303 287 Servius Aen.
IX 61 288 'inque s. 1. Nonius 333, 23 Servius Aen. I 161 288 sq.
'nox ... parentis! Asper 114, 9 291 sq. *audentior . , . omnis! No-
' nius 442, 24 294 Nonius 402, 30 *patriae ... imago' Macrobius
Sat. IV 6, 9
VARIA LECTIO.
283 aut y2bc HAVT PR, Symmachum legisse putant , qui epist.
I 28 haec scripserit: *nec umquam te dissimilem scriptis talibus dies
arguet. modo fortuna munifica prosperorum secundet optata." haud yl
287 nune ego c ,une b — iharam y2 naram y] PERlcri:EsT [M
pericli e (€ m. 2 add.) b. peri.clie (cl fort. corr. ex d) y PERICLI (om.
est) PR — 289 NEQ-AM 2M LACRIMAS Pybe — 290at]Hancc —te
(e in ras.) b. inopem] I m. 2 sed ant. in ras. P — 291 SIGNE P
1
MET P 292 CASSVS R OMNES M percuffay | DEDERVNT PZ»yb
d
deder c : cf. Wagneri quaest. Verg. V 293 Dardaniae y — 294 cf.
X824 — ADQVE R — ftixitb — 295 effatuf yl affatur m. 296 Sponde
(d in ras.) b. Spondeo cm tuf y 298 talem] Α m. 9 ant. in ras. P
299 factum (ae m. 92, fort. ex a) y | SEQVETVR Pb
VERGILI AENEIS IX 135
—
per caput hoe iuro, per quod pater ante solebat: 300
quae tibi polliceor reduci rebusque secundis,
haec eadem matrique tuae generique manebunt.'
sic ait inlacrimans; umero simul exuit ensem
auratum, mira quem fecerat arte Lycaon
Gnosius atque habilem vagina aptarat eburna. | 305
dat Niso Mnestheus pellem horrentisque leonis
exuvias; galeam fidus permutat Aletes.
protinus armati incedunt; quos omnis euntis
primorum manus ad portas iuvenumque senumque
prosequitur votis. nec non et pulcher Iulus, 910
ante annos áànimumque gerens curamque virilem,
multa patri mandata dabat portanda: sed aurae
omnia discerpunt et nubibus inrita donant.
Egressi superant fossas noctisque per umbram
castra inimica petunt, multis tamen ante futuri 2315
exitio. passim sommo vinoque per herbam :
corpora fusa vident, arrectos litore currus,
*
TESTIMONIA.
300 Appuleius de deo Socr. 5 Donatus ad Ter. Andr. I 5, 46 adelph.
III 2, 54 Arusianus p. 236 L. 302 Arusianus p. 246 L. Diomedes p.
296 P. 303—307 Macrobius Sat. V 9, 5 304 *mira ... Lycaon'
Servius Aen. X 499 308—10 Maerobius Sat. V 9, 7 311 Servius
Aen. III 342 312 *multa ... portanda! Nonius 348, 27 312 sq.
*sed ... donant' Servius Aen. IV 705 'sed ... discerpunt! Servius
Aen. X 652 314— 323 Macrobius Sat. V 9, 8 314 *'egressi s. f.'
Caper 2241 915 sq. *multis ... exitio" Arusianus p. 231 L.
VARIA LECTIO.
300 capud c — ante folebat s. 2 add. b 302 matrif y1 303
sic ait] Sicut 71. inlacrumans *'veteres' Pierii | NMERO (V m. 2 ant.
in ras., fuit H ut vid.) P humero c. 304 LYGAON JM licaon yc
305 ADQVE A — 306 mnefteuf (mnefte in ras.) c "orrentif y | 307
Exuuiaf (f. 2 add. ut vid.) y — 308 INCENDVNT A. ince.dunt b
euntif £n ras. 2. 312 portenta y SET M. 313 INLITA AZ irrita
(1 post. in ras.) b irrita c — 314 umbras *omnes antiqui' Pieriani, x
315 sq. multis . . . passim eicit Peerlkampus, interpretatur Servius
castra petunt passim. 6. q. 8. proposuit .Dietschius in. Fleckeiseni ann.
LXIX 560 — 316 uno y | erbam c VMBRAM Zim, ut 314 — 317 littore ὁ
136 VERGILI AENEIS IX
inter lora rotasque viros, simul arma iacere,
vina simul. prior Hyrtacides sic ore locutus:
* Euryale, audendum dextra; nunc ipsa vocat res. 320
hac iter est. tu, ne qua manus se attollere nobis
a tergo possit, custodi et consule longe;
haec ego vasta dabo et lato te limite ducam. — ,-
sic memorat vocemque premit; simul ense superbum
Rhamnetem adgreditur, qui forte tapetibus altis 325
extructus toto proflabat pectore somnum,
rex idem et regi Turno gratissimus augur,
sed non augurio potuit depellere pestem.
tris iuxta famulos temere inter tela iacentis *
armigerumque Remi premit aurigamque sub ipsis 330
nanctus equis ferroque secat pendentia colla; -
TESTIMONIA.
323 Nonius 417, 15 Servius Aen. IX 356 X 513 324—326 'simul
. extructus? Nonius 391, 31 324 *sic ... premit! Nonius 365, 1}
329 sq. “αὐ... somnum? Nonius 542, 16 *qui ... extructus'
Iulius Rufinianus p. 250 R. schol. Hor. carm. II 3, 19 Servius Aen. VII
271 325 'qui f. t. a.' Charisius 45 *tapetibus a.' Probi ars minor
046 inc. de orthogr. 28083 P. gramm. Vatic. in A. Mai auct. class. V 250
326 'toto ... somnum? Sergius in Donat. 7 p. 478 Endl. (1830 P.)
328 Macrobius Sat. V 9, 10 320 'temere ... iacentes! Servius
Aen, IX 375 330 *armigerumque R. p.' Nonius 365, 18 * armige-
rumque premit! Servius Aen. II 530
VARIA LECTIO.
318 lora (1 m. 2 ut vid.) y tela *nonnulli? Pieriani : cf. 329
S
320 Euriale c "UIDENDUM M 321 MANVSE P 322 tergo (ergo
m. 9 in ras.) y 323 hEc c uaftadabo y1 uasta..bo y2 uaftabo c
recto Macrobii exempl. lato confirmat Servius Aen. X 513 TE
suprascr. P — LEMITE (E pr. corr. in V) P. limine y1 limite confirmat
M
Servius l.l. 324 SIC M UOCET M — SIMVL E NSE (E et N in ras.)
R 325 Ramnetem e. 326 EXSTRVCTVS RR. 327 dux Io. Schrade-
rus X regni m 328 auguriis poterat /Macrobii ὦ, sed augurio Par. 1
et potuit Salisb. depelle ^ y | 329 TRES R. iuxta (x in ras.) b
tela] LORA A : ef. 318 IACENTES γε 330 Remum Zorvill. m. 2,
N
Schraderus | 334 NANCTVS Ay, Mentel. pr. NACTVS P. Nactuf (a in
ras., fortasse duarum lit.) b NACTUS Mc
NL Ós L
VERGILI AENEIS IX 137
tum capul ipsi aufert domino truncumque relinquit
sanguine singultantem; atro tepefacta cruore
terra torique madent. nec non Lamyrumque Lamumque
et iuvenem Serranum, illa qui. plurima nocte 335
luserat, insignis facie, multoque iacebat
membra deo victus: felix, si protinus illum
aequasset nocti ludum in lucemque tulisset.
inpastus ceu plena leo per ovilia turbans
(suadet enim vaesàna fames) manditque trahitque 940
molle pecus mutumque metu, fremit ore cruento:
nec minor Euryali caedes; incensus et ipse
perfurit ac multam in medio sine nomine plebem,
Fadumque Herbesumque subit Rhoetumque Abarimque,
TESTIMONIA,
335 sq. *illa . ;. luserat? Arusianus p. 244 L. 337 sq. 'felix .
tulisset! Diomedes 407 'felix ... ludum? Nonius 244, 11. 840 sq.
*mandit ... pecus' schol. Hor. epod. V 83 344 *Fadum ... subit?
Nonius 403, 5
VARIA LECTIO.
T
332 capud c AUFER JM reliquit b reliquit m 333 atro
suprascr. y — 'atro potest et superioribus adplicari, ut sit intellectus:
sanguine singultantem atro, potest et sequentibus iungi, sed melius se-
quenlibus' Servius. Post singultantem interp. M — 334 noy — lami-
rum c — lamüque (lam Zn ras.) ἢ Numamque conl. 454 Io. Schraderus
R LED
335 SER, ANVM (erasa I vel L) Py. SERRANVM P2. quae 4rusiani
codd. | 336 IACEBANT (N corr. ex T, ut altera T videatur esse m. 3
sed ant.) P iacebant 51 337 de (e m.9 in ras.) y — Sl in ras. ut
vid., fuit fort. ET P — ullum y1 338 noctis Nonii 244 exempl.
339 INPASTUS JM inpaftuf (uf m. 2 in ras.) y — LEO suprascr. M
0
VILIA P 340 VAESANA P VESANA ἄς MANDET M. TRAHIT
(Η vel erasa vel in ras.) R thrait y 341 MULTUM ΜΡ MVLTVM A
*mutumque metu: seilicet pecus, nam male quidam accipiunt mutum
fremit de leone Servius — "REMIT M — 342 Ne c — euriali yb
M
343 MULTA 2 multum 71 344 Cadum Nonii exempl. Fandum, Pha-
danum, Phadum, Thadum ; — HERBESSVM A HEBESVM Pyc hebe.fum b
Herbaesum Nonii exempl. Werbosum, Hebusum, Heresum χα — ROETHVM
138 VERGILI AENEIS IX
ignaros, Rhoetum vigilantem et cuncta videntem, 345
sed magnum metuens se post cratera tegebat;
pectore in adverso totum cui comminus ensem
condidit adsurgenti et multa morte recepit.
purpuream vomit ille animam et cum sanguine mixta
vina refert moriens; hie furto fervidus instat. 390
iamque ad Messapi socios tendebat; ibi ignem
deficere extremum et religatos rite videbat
carpere gramen equos: breviter cum talia Nisus
(sensit enim nimia caede atque cupidine ferri)
*absistamus' ait, *nam lux inimica propinquat. 395
poenarum exhaustum satis est, via facta per hostis."
multa virum solido argento perfecta relincunt
armaque craterasque simul pulchrosque tapetas.
TESTIMONIA,
947 sq. *pectore .. . condidit! Servius Aen. IX 443 "totum ...
recepit! Nonius 383, 30 347 'totum c. c. e,' Probi inst. I 9, 3
949 *purpuream v. i. a.' schol. Hor. carm. I 24, 15 Lucani VII 622
Servius Aen. I 98 II 532 VI 221 358 'pulehrosque t. Nonius 229, 7
VARIA LECTIO.
h
Pyc RHOETEVM Z rhoetü b Rhoecum ; —— ARABIM Z habarim c abra-
Uum, haberim, aberim, hilarim, haburim, oie fabrum 7 345 IGNA-
RVS (sed corr. m. ant.) P Ignoraf cl RHOTUM M roethum e r&hum
y Rhoeeum Schraderus Erytum Peerlkampus 846 cratera (c m. 9 in
raS.)y | tegeba.t ὃ 348 * Cornutus nocte legit, et annotavit: utrum
nocte pro morte? an cum mulía nox esset?' Servius 349 PVRPV- '
REAM P Purpeream y *et multa morte recepit Purpureum: multi hic
distinguunt .. . alii multa morte recepit, uf $i£: eduxit gladium cum multo
eruore, ef sic inferunt: purpuream vomit ille animam' Servius. Post
recepit interp. M — ETCVM P2 V..ON ut vid. P1 350 furtu δ]
f
351 mefapi y — IBIGNEM P ibignem y ubi ignem c 352 RIGATOS Z
354—366 Veron.fol.935a 854 ADQVE ἢ Nimia — FERRI J^
| h
cupidem c1 — 355 lux — proPINQVAT 7 856 exauftum y. HOSTES
MP2yc 867 RELINQVNT Ry, ilem, sed ut nt in ras. sit, b relinquit c
358 ARMA. R pictos Charisius, inc. de orthogr. : cf. VM 277 .
tapetos Aottend. pr., inc. de orthogr. tapetas testantur ceteri cum
Servio.
— —-.————— m
VERGILI AENEIS IX 139
Euryalus phaleras Rhamnetis et aurea bullis
cingula, Tiburti Remulo ditissimus olim 360
quae mittit dona hospitio cum iungeret apsens
Caedicus (ille suo moriens dat habere nepoti),
[post mortem bello Rutuli pugnaque potiti |
haec rapit atque umeris nequiquam fortibus aptat.
tum galeam Messapi habilem cristisque decoram 365
induit. excedunt castris et tuta capessunt,
Interea praemissi equites ex urbe Latina,
cetera dum legio campis instructa moratur,
ibant et Turno regi responsa ferebant, ,
tercentum, scutati omnes, Volcente magistro. 370
TESTIMONIA.
Charisius 45 Probi ars minor 548 Probus de nom. 19 p. 218 Endl. ine.
de orthogr. 2808 gramm. Vatic. in A. Mai auct. class. V 251 Servius
Aen. VII 277 350—363 Asper 113, 8 K. 399 sq. *Euryalus . ..
cingula! Nonius 554, 17 *aurea ... cingula! Servius Aen. IX 651
360 cf. schol. Veron. 100, 13 K. *Tiburti ... olim' Servius Aen.
XI 700 363 cf. schol. Veron. 100, 20 K. 367 Nonius 295, 16
369 cf. schol. Veron. 101, 3 K. 370 Servius Aen. VII 274 XI 603
*tercentum sc. o.' Servius Aen. I 114
VARIA LECTIO.
359 Eurialuf c — RHAMNITIS μὲ vid. M1 ramnetif bc 360 TI-
BVRTIS P. tyburti c di. Gffimuf (erasa aut c aut f) y 361 Post
hospitio Znterp. P ^ coniunger& yc — APSENS M4. ABSENS PR Vybc
362 moriens] deest nota m apud Asprum 363 rutili b. rutili c
PUGNAM M PRAEDA ἢ : εὐ. 450 — 'sane sciendum locum hunc esse
unum de XM (al. XIII) Virgilii sive per naturam obscuris sive insolu-
bilibus sive emendandis. sive sic relictis, ut a nobis per historiae anti-
quae ignorantiam liquide non intelligantur' Servius. Legit Asper hunc
versum (ef. schol. Veron.), spurium esse iudicavit Wagnerus, infeli-
cissime idem nuper vindicare conatus in lectt. Verg. 3594. 4b eo ad-
scriptum esse puto, qui nequiquam v. 364 interpretari vellet. 364
ADQVE Δ humerifyc APTANT P abtatóc 365 mefapi y —de-
coram (a m. 29) y 866 et cedunt m 367 —379 Veron. fol. 235b
369 'in omnibus bonis regis dicitur inventum' Servius Paris. *alio
loco ostendit illos a Turno missos.(?) hoc loco adnotant Probus et Sul-
picius contrarium illi esse: VII 600" schol. Veron. Sane parum haec
accurate narrata sunt. 370 omif c VOLCENTE A Vy, item, nisi
5
quod Ο in ras., Pb UOLCENTE JM uulcente c
140 VERGILI AENEIS IX
iamque propinquabant castris murosque subibant,
cum procul hos: laevo flectentis limite cernunt
et galea-Euryalum sublustri noctis in umbra
prodidit inmemorem radiisque adversa refulsit,
haut temere est visum. conclamat ab agmine Volcens: 375
'state, viri. quae causa viae? quive estis in armis?
quove tenetis iter?' nihil illi tendere contra,
sed celerare fugam in silvas et fidere nocti.
obiciunt equites sese ad divortia nota.
hinc atque hinc omnemque abitum custode coronant. 9380
silva fuit late dumis atque ilice nigra
horrida, quam densi complerant undique sentes ;
rara per occultos lucebat semita calles.
TESTIMONIA.
971 Priscianus 1178 979 'sublustri" schol. Veron. 101, 6 K.
375 Charisius. 196 *haud t. e. v.' Donatus ad Ter. eun. II 2, 60
976 sq. 'state ... iter' Donatus ad Ter. eun. IV 7, 34 376 Servius
Aen. VIII 113 378 “οὐ fidere n.' Priscianus 1101 Servius Aen, I 452
*fidere n. Servius Aen. VII 290 379 sq. *obiciunt ... huc illuc"
Nonius 458, 19 379 Nonius 290, 24 'divortia" schol. Veron, [0], 12
380 *omnem ... coronant! schol. Veron. 101, 14 K,
VARIA LECTIO.
371 IAM M . PROPINQuabant — suBIBANT V ——portif (port in
ra$.) b. portis z, Priscianus, ut ΧΙ 62 1 MVROS Pyblcl, confirmare
videtur Servius (muros muro Paris. muro Aegin. MVRO JWRAb2c3,
Prisciani , qui inter duo accusativi exempla hunc v. laudat, codd. : ut
VIL 161. 372 flectentef c 373 EVRYLVM V eurialum b VMBRAM V
374 PROdidit inREMOREM 7 IMMEMOREM Ze .adumfa c1
375 Haud — agmine V |. HAUT MRy1 HAVD Py2b5c — haut...visum
T
Volcenti tribuenda putat Peerlkampus. TEMEREREES P TEMERE
SESE M temerere eft y1 ag. .ne y2 AGGERE Py1 uolcenf y VVL-
C
5
CENS 7c ULLCENS 4771 ONTRAP — 378Sed— fidere V 8Εη
(Derasa)R . SILVIS Py — 379 OBICIVNTES P 380—405 Veron.
fol. 240 eel HINC er hinG V huc illuc Nonius Mera R
abitum cap ABITUM M aditum b ADITVM AV ADITV. P *melior est
lectio abitum quam aditum" Seroius. *sic abitum, non aditum" scAol.
Veron. | CONPLERANT Pybc COMPLEBANT A : cf. V 107 383
D
LVCEBAT P»52c LVCEBANT 7? LUCEBAT JM ducebat b1m luceBAT V
—€———————'
VERGILISAENEIS IX 141
Euryalum tenebrae ramorum onerosaque praeda
impediunt fallitque timor regione viarum; 385
Nisus abit. iamque inprudens evaserat hostis
atque locos, qui post Albae de nomine dicti
Albani (tum rex stabula alta Latinus habebat):
ut stetit et frustra absentem respexit amicum.
'Euryale infelix, qua te regione reliqui? | 390
quave sequar, rusus perplexum iter omne revolvens
fallacis silvae?' simul et vestigia relro
observata legit dumisque silentibus errat.
audit equos, audit strepitus et signa sequentum.
TESTIMONIA. 1
384 schol. Veron. [0], 19 386 cf. schol. Veron. 101, 17, 'jam-
que ... hostes! Arusianus p. 227 L. 387 *'qui ... dicti! schol.
Veron. 101, 22 390 Servius Aen. XI 243 *infelix' schol, Veron.
102, 1 K.
VARIA LECTIO.
* ducebat . . . egitur et lucebat" oben: 384 Eurialum ec TENEBrzae
ramorum r 385 IMPEDIVNT (T m. 2 sed ant. in ras.) P. INPEDIVNT
M FALLI M 386 NISUS M — abit y | VAM (Im. 2 sed ant. in
λ :
ras., fuit fortasse N) P —. IMPRVDENS Υ EUASERIT 27. HOSTES
P3c hofief y — 387 ATQVE LOCOS MPyby, defendit Wagnerus lectt.
Verg. 410 ADQVE LOCOS A atque lucof cz ac lucos m, si Hassleri
silentio fides est: Ladevicus. at locos Goth. sec. atque lacus Baptista
Egnatius? adque lacus ut stetit. coniungit Hoffmannus spicileg. 17,
qui saltem v. 389 substetit corrigere debebat. Sed fortasse neque hic
neque sequens versus nostri poetae est: et v. 388 eliam Hoffmannus
damnavit. — quo schol. Veron. 888 alta latinus V 5380 Ut (U in
ras. m. rec.) b Alii post amicum commate posito apodosin sequi
statuunt. 390 INFELIX- M “86 infelicem dicit, qui dolet; non illum,
propter quem dolet' Servius. *melior haec distinctio, ut infelicem di-
cat, X ἀκα ut ad se referat! schol. Veron. — 391 QVaVE etquar 14
RURUS M RVRSVS PHRybe rurSVS V... REVOLVEN. V RESOLUES M:
' ef. V1 29 *iter omne revolvens: Urbanus hucusque verba Nisi vult
esse : alii poetae dant rursus perplexum i. o. r.' Servius. — 392 m. rec.
in mg. add. c — silvas Zoffmannus spicileg. 18, verbis rusus .. . errat
IS
poetae tributis. — vestigia V * 33 legit] T in ras. P. DUM M
394 EQVos F—. SEQVENTVTVM (TVM eras. et corr. in M) P fequentem y
142 VERGILI AENEIS IX
nec longum in medio tempus, cum clamor ad auris 395
pervenit ac videt Euryalum, quem iam manus omnis
fraude loci et noctis, subito turbante tumultu, -
oppressum rapit et conantem plurima frustra.
quid faciat? qua vi iuvenem, quibus audeat armis
eripere? an sese medios moriturus in enses ς 400
inferat et pulchram properet per volnera mortem?
ocius adducto torquens hastile lacerto,
suspiciens altum, Lunam sic voce precatur:
TESTIMONIA.
397 schol. Veron. 102, 3 398 'ae.conantem p. f.! Priscianus
1183 399 sq. 'quid ... eripere" Macrobius Sat. IV 6, 12 Servius
Aen, IV 283 401 “οὐ... mortem Arusianus p. 255 L. * pulehram
... mortem" Asper 115, I8 402 Nonius 246, 29 cf. schol, Veron. 102,
10 K. 403 Priscianus 1034 P.
VARIA LECTIO.
395 TVM M ium y aurif (a.m. 2) y 396 eurialum bc ^ 397
LOCI- M : nulla interp. in P * Halerius: fraude loci potest per se legi,
deinde subiungi et noctis subito t. t... .. sed et alio modo haut absurda
dislinclio , fraude loci et noctis, deinde subito turbante tumultu' scAol.
Veron. 'fraude loci et noctis... quidam noctis subito turbante tumultu
legunt! Servius. 398 'oppressum rapit: Aoc est quem iam manus
omnis rapit; nam male quidam videt rapi accipiunt. Quod si admiseris,
vacat quem iam manus omnis' Servius —— rapiunt Peerlkampus et]
ac Prisciani exempl. 399 quid faciat] heu quid agat? Servius Aen.
IV 283 QUI. M. facia. (a post. in ras.) b. iuuené (e posl. in ras.) b
armis V 400 mediof (o 2n ras.) b HOSTIS Ab : cf. M 511
HOstis V *quidam in enses legunt et melius hoc putant quam in hostes '
Servius 401 cf. ge. IV 2318 Aen. XI 647 PVLCRAM Vc
PROPE ἢ ET (ERE i» ras.) P — properet per] propter A4rusiani cod.
uolnera y VVLNERA MPRb1 Vulnera V uulnere c] — 403 altum, Lunam
Bergkius ind. lect. Hal. aest.1860 p. ΝΠ ALTAM LVNAM- ET MPybemap
ALTAM AD LVNAM ET ZV altam-lunam οἱ cum interpunctione post et
voculam Priscianus, eodemque artificio *adfectatam structuram? ea-
plicare Asper studuit. altam Lunam deleto et (cf. VI 186) ante Pierium.
Servari possit et, si vel v. 402 torquet scribas (et proposuit Vorquetque
Wagnerus lectt. Verg. 355) vel dissecto*v. 403 post lunam duo hemi-
stichia cum verbo finito additurum fuisse poetam statuas. Quamquam
quid addere potuerit nescio. Tuelur et copulam comparato Hom. Il.
VERGILI AENEIS IX 143
*tu, dea, tu praesens nostro succurre labori,
astrorum decus et nemorum Latonia custos. 405
siqua tuis umquam pro me pater Hyrtacus aris
dona tulit, siqua ipse meis venatibus auxi
suspendive tholo aut sacra ad fastigia fixi:
hunc sine me turbare globum et rege tela per auras.'
dixerat, et toto conixus corpore ferrum 410
conicit: hasta volans noctis diverberat umbras
et venit abversi in tergum Sulmonis ibique
frangitur ac fisso transit praecordia ligno.
volvitur ille vomens calidum de pectore flumen
frigidus et longis singultibus ilia pulsat. 415
diversi cireumspiciunt. hoc acrior idem
TESTIMONIA.
404 Servius Aen. X 421 cf. schol. Veron, 102, 16 405 * astrorum
. nemorum Arusianus p. 222 L. 406 sq. *siqua ... tulit' Dona-
tus ad Ter. Andr. I 5, 57 408 *sacra ... fixi' Servius Aen. III 287
XH 768 412 sq. *et ... frangitur' schol. Hor. serm. II 1, 14
412 “εἰ... Sulmonis! Nonius 414, 9 Servius Aen. X 717 | . 413 Pris-
cianus 1272 414 sq. 'volvitur ... frigidus' Nonius 311, 8 Iulius
Rufinianus p. 236 R. 414 Nonius 263, 17 416 Macrobius Sat. VI
1,
VARIA LECTIO.
XXII 247 Naekius in Catonis Dir. p. 299 UOCE, in mg. FORTE (ut
VI 186) M. ore 52 (uoce 71) m : cf. 1614 11 524 XL 123. PRECatur V
404 SVecuRRE labori V — fuccurre.. y fuccurri. δ] 405 LA-
TONia CV$toS Υ 408 Sufpendiu&olo y; — AT P 409 Nunc δὶ
410 CONISVS αὶ 411 hafta (Fn ras.) b. 412 ADUERSI 2PRybew,
Nonius, Servius. aversi Rottend. sec. *tergum pro tergus dicit...
μί intelligamus hastam in scutum venisse et illic esse collisum, ut fran-
gitur sit colliditur, fisso scuti ligno etiam praecordia penetrasse: aliter
non procedit. . .. alii re vera in tergum volunt esse percussum , quod
falsum est. Nam quomodo ante fissum lignum ésset et sic praecordia
penetrata? sciendum tamen, locum hunc unum esse de his quos inso-
lubiles diximus supra' (363) Servius f. Imonif c 413 hae. c
FESSO P, — transit] S in ras. R 414 Soluitur ut vid. bl : cf. 433
FLUME7 M flumen (1 in ras.) b 415 PVLSANT £A plufat 51
Vs
416 CIRCVMSPICIVENT (E eras.) P. — ACRIOR ΡῚ ACRIVS P2y1
(aerior 52)
144 VERGILI AENEIS ΙΧ
ecce aliud summa telum librabat ab aure. e
dum trepidant, it hasta Tago per tempus utrumque
stridens traiectoque haesit tepefacta cerebro.
saevit atrox Volcens nec teli conspicit usquam 420
auctorem nee-quo se ardens inmittere possit.
*tu tamen interea calido mihi sanguine poenas
persolves amborum" inquit; simul ense recluso
ibat in Euryalum. tum vero exterritus, amens
conclamat Nisus, nec se. celare tenebris 425
amplius aut tantum potuit perferre dolorem.
*me me (adsum qui feci, in me convertite ferrum,
o Rutuli! mea fraus omnis; nihil iste nec ausus
nec potuit (caelum hoc et conscia sidera testor),
tantum infelicem nimium dilexit amicum," 430
talia dieta dabat; sed viribus ensis adactus
TESTIMONIA.
417 Servius Aen. II 231 418 Nonius 408, 6 'it ... utrumque?
Servius Aen. IV 56 Priscianus 1101. 1184.1185 '*tempus' Charisius 21
422 sq. *tu ... persolves' Macrobius Sat. VI 1, 15 423 sq. '*simul
..., Euryalum' Donatus ad Ter. Andr. I 5, 16 427 sq. 'me...
omnis! Charisius 251 Diomedes 441 P. Beda de trop. 377 C. ὁ *me
me ... Rutuli! Claudius Sacerdos I 140 427 Donati ars III 5, 2
*me me ... feci! Priscianus 1036 Probi inst. I 6, 1 Iulius Rufi-
nianus p. 233 R. Pompeius 459 schol. Persii I 11 Servius Aen. VIII 144
430. *nimium d, a.' Servius de fin. 5 p. 494 Endl. (1803. 1812 P.)
Beda de metr. 2359 P. 431 sq. *sed ... costas! Nonius 243, 22
VARIA LECTIO.
417 ALIUT MPy | TELVMSVMMA Pybe — AVRAE P aurae y2
418 IT MAybc, Nonii exempl., probavit Lachmannus Lucr. 209 WT Py
volat 7Montalb., Priscianus : cf. 411. 698 XII 923 419 hae. fit (7. e.
S
haeffit) y — TEPEFACTO Py1 420 UOLCENS 7f uulfenf c conpieit b
5 C
à) UMQUA* M ufquá in ras. b 421 NE M IMMITTERE ΜῈ
in
493 quid y2 quit y1 reclufo (lu 2n ras.) b relicto Donati exempl.
redueto Burmannus: cf. XI 605 424 Euryalum propere Donatus
amens] MENS 7? 426 laborem m 427 ^ME ME M 498 rutili c
NEQVE A 499 HAEC δὶ 430 nimium (um in ras.) b 431 adactuf
enfif c
———dH
VERGILI AENEIS IX 145.
transabiit costas et candida pectora rumpit.
volvitur Euryalus leto, pulchrosque per artus
it cruor, inque umeros cervix conlapsa recuubit :
purpureus veluti cum flos succisus aratro . 435
languescit moriens lassove papavera collo
demisere caput, pluvia cum forte gravantur.
at Nisus ruit in medios solumque per omnis
Volcentem petit, in. solo Volcente moratur.
quem circum glomerati hostes hinc comminus atque hinc 440
proturbant. instat non setius ac rotat ensem
fulmineum, donec Rutuli clamantis in ore
condidit advorso et moriens animam abstulit hosti.
tum super exanimum sese proiecit amicum
confossus placidaque ibi demum morte quievit. 445
TESTIMONIA.
433 sq. *volvitur .. . cruor' Macrobius Sat. IV 6, 14 435—437
Maerobius Sat, V 10, 13 435 'purpureus v. c. f , Asper 115, 11
Probus de nom. p. 222 Endl. 436 sq. *lasso ... caput! Nonius 341, 7
440 'quem ... hostes" Servius Aen. IV 154 442 sq. 'donec ...
advorso' Nonius 459, 5 444 diff. vocum 3 p. 226 Endl.
VARIA LECTIO.
432 TRANSABIIT A, Stíatius Theb. ἢ 2 tranfadiit bc. TRANSADIGIT
Py, Nonius : cf. XII 276. 508 TRANSADIBIT M PECTORACANDIDA
Rm ru.pit 5. RVPIT Rc 433 Soluitur ut vid. b1, Schraderus, non
male : cf. 414 IV 530 et X 590 X1 640 eurialuf bc leto om. Macro-
" bii exempl. Aoeto (o post. in ras.) b. . pulerof c — ALTUS MI. 434
ID Py1 uf vid. —— humerof yc CONLABSA MP conlapfa. δ 435.
V
PVRPVREOS (0 corr. in V) P 436 laxo Macrobii Salisb. — 437 capud c
s
438 AD MPy | medioc 439 UULCENTEM Ἢ Vulfcentem c
uulfcente c 440 oftef y péprmam wr R — ATQ- HINC literis mi-
noribus M 4l PROTURBAT My inftit c fotiuf b] . 442
L
FVMINEVM P Fulminü b —— rutilic — horec 448 advorso Nonius
ADVERSO Hbri abftulit(abftn im ras.) b — HOSTIS. — 444 "TUM M
EXANIMUM δε exanimü (u £m ras.) ;^ exanimem y EXANIMEM PA,
diff. vocum. PROIICIT P 445 CONFOSUS M. confoffof y
RIBBECK, VERGIL. 111. 10
140 VERGILI AENEIS IX
Fortunati ambo! siquid mea carmina possunt,
nulla dies umquam memori vos eximet aevo,
dum domus Aeneae Capitoli inmobile saxum
accolet imperiumque pater Romanus habebit.
Victores praeda Rutuli spoliisque potiti - 490
Volcentem exanimum flentes in castra ferebant.
nec minor in castris luctus Rhamnete reperto
' exsangui et primis una tot caede peremptis,
Serranoque Numaque. ingens concursus ad ipsa
corpora seminecisque viros tepidaque recentem 455
caede locum et plenos spumanti sanguine rivos.
adgnoscunt spolia inter se galeamque nitentem
TESTIMONIA.
446—449 Seneca epist. 21, 5 447 Priscianus 748 schol. Hor.
carm. 132, 8 448 sq. *'dum... accolet? Donatus ad Ter. Andr. 1 4, 3
schol, Hor. carm. III 30, 9 448 *Capitoli i. s). Lactantius de falsa
relig. I 20 499 sq. 'tepida ... locum? Macrobius Sat. VI 6, 3
VARIA LECTIO.
446 QVIT PR. 447 uof (Fin ras.) 8 448 don? (o in ras.) b
IMMOBILE Róc 449 AcBCOLET P ACCOLLET M 450 ruüli b
f 5 ᾿
451 uolcentem (f zm. rec. b UULCENTEM 12, Vulfcentem c — EXANIMEM
PRyc 452 ramnete 5 458 EXANGUI M. Exfangui..et (et m. rec.) b
EXSANGVEM A ET m. 2 add. P perepmüf y peremuf (e post. in
E
ra$)b 455 SARRANO M.— NVMA (MA in ras.) P numaq: (sup. m. 9)
b Lamo Schraderus conl. 334 Remo suspicari aliquem posse monet
Heynius conl. 330. * decima antapodosis, quae fit quotiens commemo-
rantur ea quae non sunt ante praedicta. neque Numam inducit occi-
sum' Servius Aen. ἸΧ 454. Quoniam Numa ad *multam' illam *sine
nomine plebem' (343) referri omnino non potesl, viz dubito quin poeta
aut hic Lamoque aut v. 884 Numamque scripturus fuisset, si absolvis-
set poema. Et allerutrum fuisse qui corrigendo inferrent docent libro-
rum b ad v. 884 et P ad ἢ. 1. scripturae. — 455 feminecef bc — tepida
V
(te m. 2 in ras.) ὃ tepida. y2 TEPIDAM Η TEPIDVM PZy1 — RECENTI
Py! : cf. VIII 195 *tepidaque recentem Caede locum Aypallage est
pro tepidum locum recenti caede. Unde multi legunt tepidumque recenti
Caede locum" Servius. tepidaque recentem 1estatur Servius apud Ma-
crobium 456 PLENOS Ayc PLENOS P pleno'b PLENO Jp — fpu-
manti y fpumanti. ὃ SPVMANTIS Z/PRw, Servius 451 Agnofcunt bc
VERGILI AENEIS IX 147
Messapi et multo phaleras sudore receptas.
Et iam prima novo spargebat lumine terras
Tithoni croceum linquens Aurora cubile: 460
iam sole infuso, iam rebus luce retectis
Turnus in arma viros, armis circumdatus ipse,
suscitat, aeratasque acies in proelia cogit
quisque suas variisque acuunt rumoribus iras.
quin ipsa arrectis (visu miserabile) in hastis 465
praefigunt capita el. multo clamore secuntur
Euryali et Nisi.
Aeneadae duri murorum in parte sinistra
opposuere aciem (nam dextera cingitur amni)
ingentisque tenent fossas et turribus altis 470
stant maesti; simul ora virum praefixa movebant,
nota nimis miseris atroque fluentia tabo.
TESTIMONIA. ,
459 sq. Macrobius Sat. V 9, 11 459 Nonius 405, 8 465 sq.
*quin ... capita! Servius Aen. II 558 468 sq. *murorum ... ammi'
Priscianus 766 Servius Aen. IX 238 'murorum .., aciem" Servius
Aen, VII 31
VARIA LECTIO.
h M
438 paleraf b 460 Titoni y Titoni c LIQUENS M. 461 Iamq. c
2 T
462 uirof (of in ras.) b. CIRCVMDASVS P circumdatuf (f in ras.) b
463 praelia-bj] 464 SUAS MJ. SVOS PRybc *quisque suos, scil. co-
mites. nam plenum esl aeralasque acies' Servius Paris. et Regin.
suos ut recíe se haberet, v. 463 cogunt scribendum fuisse concedo
Wagnero quaest. Verg. XVI 2. 465 om. P, m. rec. in mg. zn habet
Servius. ὀ Quin 52 Tum, ut vid., b1 — arectif γῦὺ MIRABILE 27
mirabile Servii Aen. M 558 exempl. — haftf (a in ras. b. 466 fequn-
*. À
tur b 467 nifi (ifi in ras.) b 468 AENEADE 7/4 Aeneade y in
E
om. R 469 Obpofuere yb1 — DEXTRA 2/7» DEXTRA ἣν, Prisciani ὦ
AMNIS P — Ablativum amni festantur. Priscianus et Servius.
470 q: suprascr. b 471 MAESTI suprascr. m. rec. P. — VIDEBANT
Py uidebant, in mg. m. rec. At mouebant, c 472 NOTAx!MIS (corr.
m.rec) P miferi »
10*
148 . VERGILI AENEIS IX
Interea pavidam volitans pinnata per urbem
nuntia Fama ruit matrisque adlabitur. auris
Euryali. at subitus miserae calor ossa reliquit, 478
excussi manibus radii revolutaque pensa. |
evolat infelix et femineo ululatu,
Scissa comam, muros amens atque agmina cursu
prima petit, non illa virum, non illa pericli
telorumque memor; caelum dehinc questibus implet: 480
*hunc ego te, Euryale, aspicio? tune ille senectae
sera meae requies, potuisti linquere solam,
crudelis? nec te, sub tanta pericula missum,
adfari extremum miserae data copia matri? -
heu, terra ignota canibus data praeda Latinis - 485
alitibusque iaces, nec te, tua funera mater
A
TESTIMONIA.
473 *pennata' schol. Lucani I 471 474 sq. (nuntia ..'.. Euryali'
Iulius Rufinianus p. 253 R. 474 matris ... auris" Diomedes 429
476 sq. *excussi...infelix' Macrobius Sat. IV 1,5 476 Quintilianus
VI2,32 Nonius 208, 30 477—479 *evolat...petit! Priscianus 1105
478 *scissa c. Cledonius 1884 Servius de ult. syll. 1802 Sergius in Donat.
1830 P. Iulius Rufinianus p. 248 R. schol. Hor. serm. I 1, 5 Servius Aen.
VI281 cf. Terentianus Maurus 1103 481] *hunc ... aspicio" Charisius
240 Donatus ad Ter. adelph. III 2, 14 Servius Aen. I 253 II 554 IV 237.
674 VIII 427 X 670 XI 16 482 sq. 'potuisti . .. crudelis? Servius
Aen. IX 289 485 "canibus ... marinis! Seneca epist. 92, 34
486 sq. 'nee ... lavi! Macrobius Sat. VI 2, 21 *nee ... oculos'
Donatus ad Ter. adelph. IV 2, 52 schol. Lucani V 280 (om. 'te' et
'* mater?) *nec ... produxi' Nonius 9372, 30 schol. Lucani II 298
VARIA LECTIO.
413 pennata cy, schol. Lucani 474 AURAS M —— à75 Euriali b
A
AD Py1b1 AC R. fubit 51 (fubituf 52) — MISERE 7/ mifere 71
476 expulsi Macrobii exempl. exc. Med. 3 RENSA (R corr. in P) P
'enfa y 477 FIMINEO P1 ululat. δ] 478 ADQVE R 480 QVAE-
A
STIBVS δ΄͵ 48Ll euriale bc afpiceo b1 ΠῚ ἢ 482 MEE 7f
| VM
REREQVIES ΜΠ 484 Affaric — EXTREMIS P. EXTREMIS 4. extrema 7
485 Neu ἢ date Mentel. alt., 4. 486 TE TVA FVNERA MPf£bc,
Servius, schol. Luc., Nonii Donati Macrobii exempl. te in tua funera
Pseudodonatus enim tua funera Moret. sec. ego tua funera Parrhas.
te et tua funera Zeumannus tristia funera. Purmannus fletu funera
ἡ "ud temm D, our
VERGILI AENEIS IX 149
produxi pressive oculos aut volnera lavi,
veste tegens, tibi quam noctes festina diesque
urgebam et tela curas solabar anilis.
quo sequar? aut quae nunc artus avolsaque membra 490
et funus lacerum tellus habet? hoc mihi de te,
nate, refers? hoc sum terraque marique secuta?
figite me, siqua est pietas, in me omnia tela
conicite, o Rutuli, me primam absumite ferro;
aut tu, magne pater divom, miserere tuoque 495
invisum hoe detrude caput sub Tartara telo,
quando aliter nequeo crudelem abrumpere vitam."
hoc fletu concussi animi, maestusque per omnis
it gemitus: torpent infractae ad proelia vires.
illam incendentem luctus Idaeus et Actor 500
llionei monitu et multum lacrimantis Iuli
TESTIMONIA.
487 sq. *produxi ... tegens' Nonius 435, 5 'pressive . .. tegens"
Nonius 364, 29 'nee vulnera ... tegens! Servius Aen. IV 683
488 sq. *tibi ... urgebam' Nonius 418, 14 493 *figite ... pietas"
Servius Aen. X 676 494 *me ... ferro? Servius Aen. XI 895
495—497 Servius Aen. II 645 495 *aut ... miserere? Diomedes 412
VARIA LECTIO. .
Peerlkampus, ingeniose. te tua funere Peírus Bembus taeda funera
Hoffmannus. Librorum scripturam cum Catroeo sic. interpretor : nec
te, immo tua funera, produxi. Contra tua funera ...tegens coniuncit
Ladevicus positis 488 sq. ante 48T. 487 praeffi y VOLNERA (0
, TE
corr. in V) P VVLNERA MZybem funera Macrobii Par. | 488 VES
R. QVODR 489 urgebam y Urguebam 51 πιο y. ANILES
M2P2c 490 aut quae] atq- ς AVOLSA (0 corr. in V) P. AVVLSA
V
C ;
Rylbe 491 FUNES M. 492 referf (fm. 2) y HO P — 494 PRIMUM
Pj 495 summe Servius Aen. M 645 — DIVOM (Ὁ corr. in, V) P diuum
ybc 496 capud c 497 NEQ-O 2. 498fl&um y1 — mefÜ m. rec. in
ras. c maestos Mentel. pr. m. 1 490 IT. (T m. ant. corr. ex N) P
genituf ὁ infraclae ad proelia víres] AEADPROELIAV in ras. P
infacte (f corr. ez t vel c vel r) y praelia b. 500 sq. ordine inverso
ybe . $00 IDEUS Mb. AVCTOR δ 501 om., sed ima pag. m. ant.
add. P, interpretatur Servius
150 VERGILI AENEIS IX
corripiunt interque manus sub tecta reponunt.
At tuba terribilem sonitum procul aere canoro
increpuit; sequitur clamor caelumque remugit.
adcelerant acta pariter testudine Volsci 505
οἱ fossas implere parant ac vellere vallum.
quaerunt pars aditum et scalis ascendere muros,
qua rara est acies interlucetque corona
non tam spissa viris. telorum effundere contra
omne genus Teucri ac duris detrudere contis, 510
adsueti longo muros defendere bello.
saxa quoque infesto volvebant pondere, siqua
possent tectam aciem *perrumpere: num tamen omnis
TESTIMONIA.
503 sq. “δῦ... increpuit? Nonius 329, 23 Diomedes 498 P. Servius
Aen. XI 474 503 Isidorus orig. III 19, 2 XVIII 4, 4 Terentianus
Maurus 1855. 1912 Beda de metr. 2375 Marius Victorinus 2520. 2565 P.
Marius Plotius p. 248. 250. cf. 285 G. Atilius Fortunatianus p. 3309 Mal-
lius Theodorus p. 551 G. 'at... procul? Marius Victorinus 2561 P.
'tuba ... aere recurvo" Augustinus de mus. IV 20 505 Nonius
248, 29 508 Nonius 379, 23 'unde spissa corona Terentianus
Maurus 1103 Sergius 1830 P. 910 *ac ... contis? Nonius 556, 2
911 Arusianus p. 211 L, 518 sq. *omnes ... easus' Augustinus de
gramm. 2016 P.
VARIA LECTIO.
f
502 CORRIPIVN P | manu c E ofepontapi ἣν ut VIL 574 : cf. IV 391
VII 220 503 SONITYM Pp SONITU M . procul] dedit libri quidam
Isidori XVIII 4, 4, Marius Victorinus 2565, ut saepissime, velut-Xl 799.
aere recurvo praeceptorum suorum causa Terentianus Maurus,
item Augustinus : cf. M. 51a excitat horrida Zeda — 505 ATCELERANT
M Accelerant bc — uolci y uolfei (fei ἐγ rid) b | 506 INPLERE Py
P -
UELLERE ΗΓ PELLERE A: οὐ 519. UALLUM M — vellere vallum /egit
: !
Servius 507 ADITVS Py — CALIS P — 508 RARASEST P : voluitne
rarast? -intloc& c 509—528. 530—535 F fol. LX XIII — 509 uirif
(fe corr. y — 510 Omnem y1 512 infeftà c — UOLUERANT J/1
513 PERRVMPERENT P perrü b num] CVM Zibri quam Zo Schra-
derus | OMNES P2 omfc
^"
VERGILI AENEIS IX 151
ferre iuvat supter densa testudine casus?
nec iam sufficiunt. nam qua globus imminet ingens, 915
immanem Téucri molem volvontque ruuntque, . Ἢ
quae stravit Rutulos late armorumque resolvit
tegmina. nec curant caeco contendere Marte
amplius audaces Rutuli, sed pellere vallo
missilibus certant. 520
parte alia horrendus visu quassabat Etruscam
pinum et fumiferos infert Mezentius ignis;
at Messapus ecum; domitor, Neptunia proles,
rescindit vallum et scalas in moenia poscit.
Vos, o Calliope, precor, adspirate canenti, 525
TESTIMONIA.
514 Donati ars II 16, 5 Arusianus p. 261 L. Priscianus 1101 P.
*ferre . .. testudine Pompeius 403 L. *subter d. t) Alcuini gramm.
2141 P. 518 sq. *nec ... Rutuli? Servius Aen. XII 7806. — 524 Ser-
vius ge. I 264 5025 Priscianus 731, 821 Donatus ad Ter. hec. IV 4,
42 Iulius Rufinianus p. 252 RH. schol. Hor. carm. III 4, 3 Servius Aen.
E. XI 664 *vos ... precor! Claudius Sacerdos 80 Servius Aen.
X i
VARIA LECTIO. .
514 iuuat. Mentel. alt., 4, Prisciani o, Arusiani cod. IVVAT (IVV
|o m. rec. in ras., Y alt. corr. ez A) F ibat c pet y, Prisciani Baaqui.
E
et Carolir. IVBET P iubet Donatus, Prisciani Bamb. Grut. LUBAT M
fed qua
LIBET Rbm, Augustinus | SUBTER FMPybc 515 NEC M... nam.
.globuf (nam eras.) ; 6516 lnmanem ὁ VOLVYNT FMAbc uolunt y
VOLVNT P 5517 Volscos Peerlkampus —— armorum] MVRORVM .P
518 Teemina 5 — CVARANT F CU-RANT 7/y — marti b. 521 orren-
dufy | VISVM F ETRVSCA F 522 INFER- 27 — MEZZENTIVS ἢ
ignef y IGNES FP2Rbe — 523 at suprascr. y. AD Ρ At (A m. ἃ in
ras.) b — EQVvM P equum yóc 524 Refcidit b. Refein.dit c — scalas
in | SCALIS AD (SCAL m. 2, item reliqua, quorum loco m. 1 scriptum
in
fuisse videtur IMAS) P fcalaf ad γ fcalaf in (in m. 2 in ras.) b. fcalaf ad
e, Servius ge. 1264. Forlasse poeta scalas iam ad scripserat. — monia c
/ o δ, ὦ
δ ΟΜ" ac CALIOPE M. PRAECOR Ἢ ADSPIRARATE P
152 VERGILI AENEIS IX
quas ibi tum ferro strages, quae funera Turnus
ediderit, quem quisque virum demiserit Orco;
et mecum ingentis oras evolvite belli.
Turris erat vasto suspectu et pontibus altis, - 530
opportuna loco, summis quam viribus omnes
expugnare Itali summaque evertere opum vi
certabant, Troes contra defendere saxis
perque cavas densi tela intorquere fenestras.
princeps ardentem coniecit lampada Turnus ' 535 :
et flammam adfixit lateri, quae plurima vento
corripuit tabulas et postibus haesit adessis.
turbati trepidare intus frustraque malorum
velle fugam. dum se glomerant retroque residunt
in partem, quae peste caret, tum pondere turris 540
procubuit subito et caelum tonat omne fragore.
et meministis enim, divae, et- memorare potestis. 529
TESTIMONIA.
528 Maerobius Sat. VI 1, 18 535 Isidorus orig. IX 3, 21 Aldhel-
mus de re gramm. in A. Mai auct. class. M 590 997 “δ ... adesis'
Priseianus 892.893 Arusianus 233 L. *postibus ἢ. a. Servius Aen.
IX 762 . 539 sq. 'dum ... caret! Arusianus p. 208 L
ES
VARIA LECTIO.
526 SIBI AZ TVM FRb TVNC MPyc 528 ingentef c1
ÉUOLUITE M. 529 — VII 645 : om. FMPybemi, non legit Servius
(na»t quod ad h. v. in interpolatis libris saeculi XV, velut Bononiensi,
exctat. scholion deest in Paris. Regin. MORARE 2 530 fubfpecu c
531 Oportuna bc — omnif y1lc — 532 ITALIS E 533 TROESACRI
CONTRA ZR 534 INTVRQVERE δὲ INTORQUE-...-RE M — FENESTRAS
P 535 PRINCEPS 24 LAMPAD^ P 536 QV4AE P 537 pontibus
Jo. Schraderus | ADESIS Pyb, testantur Servius et Tini (adessis
Prisciani Sangall. Grut. Carolir.) ADHESSIS αὶ ADESIS M ad.efif c
adhaesis 4rusiani Gud. aenis eiusdem Ambr. 538 malorum (l corr.
0
e i)y 889 REThR. P 540 pefte (e pr. in ras.) ὃ poste Arusiani
:
cod. PARET M tum|Tnras;P — turr..f 51
SuibdibsnuEmddbs
VERGILI AENEIS IX | 153
semineces ad terram, immami mole secuta,
confixique suis telis et pectora duro
transfossi ligno veniunt. vix unus Helenor
et Lycus elapsi. quorum primaevos Helenor, 945
Maeonio regi quem serva Licymnia furtim
sustulerat vetitisque ad Troiam miserat armis,
ense levis nudo parmaque inglorius alba;
isque ubi se Turni media inter milia vidit,
hinc acies atque hinc acies adstare Latinas: 550
ut fera, quae densa venantum saepta corona
contra tela furit seseque haut nescia morti
inicit et saltu supra venabula fertur,
haut aliter iuvenis medios moriturus in hostis
inruit et, qua tela videt densissima, tendit. 955
at pedibus longe melior Lycus intér et hostis
inter et. arma fuga muros tenet altaque certat
prendere tecta manu sociumque attingere dextras.
quem Turnus, pariter cursu teloque secutus,
TESTIMONIA.
544 *Helenor' Probi inst. IL 1, 33 546 sq. Macrobius Sat. V 12,9
548 Nonius 554, 24 *parmaque i. a." Servius Aen. VII 796
591—553 Macrobius Sat. V 13, 25 553 'supra v. f.! Nonius 555, 29
- 557 sq. *alta ... dextras' Priscianus 743 5059 sq. 'quem ...
victor' Nonius 329, 17
VARIA LECTIO.
542 Seminecaef 1 AT P TERRA P iMMANI P inmani c
544 ligno] N fort. inras. R — elenor c — 545 om., m. rec. in mg. add.
Ι
. y, legit Servius. — LECUS M lieuf (Lin ras.) b. corum c — PRIMAE-
| V6S P PRIMAEVVS ΜΉῊΣ pri.m..uf b1. elenor c - 546 Meonio ὃ
| quem (e m. 2, corr. fort. ex a) y SERVAT A. lieimnia c 547 AT
MiP 548leui Nonii o exc. Bamb. — nodo ó.— 550 Hic c — ADQVE
R 551feptac — 552 fuit y2 R VIT (V zn ras.) P ruit 71 HAVD
MPybc —NECIAMORTI A MORTIANESCIA P — 553 SVPPRA P — 554
Maud be — moriturofó — HOSTES R — 555 QUAE M — uiditbl -
556 AD Miel — melior (li /n ras.) b. licuf b1.— 557 Post arma interp.
P $58 saxa Moret, pr. DEXTRA αὶ
154 VERGILI AENEIS IX
increpat his victor: *nostrasne evadere, demens, 500
sperasti te posse manus ?' simul arripit ipsum
pendentem et magna muri cum parte revellit:
qualis ubi aut leporem aut candenti corpore cycnum
sustulit alta petens pedibus Iovis armiger uncis
quaesitum aut matri multis balatibus agnum - 965
Martius a stabulis rapuit lupus. undique clamor
tollitur: invadunt et fossas aggere complent;
ardentis taedas alii ad fastigia iactant.
Ilioneus saxo atque ingenti fragmine montis
Lucetium portae subeuntem ignisque ferentem, 970
Emathiona Liger, Corynaeum sternit Asilas,
hic iaculo bonus, hic longe fallente sagitta,
Ortygium Caeneus, victorem Caenea Turnus,
Turnus Ityn Cloniumque, Dioxippum Promolumque
et Sagarim et summis stantem pro turribus Idan, 975
Privernum Capys. hune primo levis hasta Themillae
strinxerat: ille manum proiecto tegmine demens
TESTIMONIA.
5600 sq. 'nostrasne ... manus! Nonius 294, 5 563—507 Macro-
bius Sat. V 12, 12 9566 *Martius...lupus' schol. Hor. carm. I 17, 9
Servius Aen. I 273 9569 *atque ... montis" Charisius 105 P.
971 *Corinaeum s. A.' Macrobius Sat. V 15, 10 976 sq. *hune ...
strinxerat! Nonius 403, 12 5
ΨΑΒΙΑ ΤΕΟΤΊΟ..
f
563 cygnü c ^ 565 matri y MATRIS Zc 567 fossas] FOSSAS
ADQ- R CONPLENT Py 568 ARDENTES A 569 ADQVE £
INGENTIS ἡ ΒΆΘΟΣ τ vid. R 570 SVBEVNTEM IGNES id
fubeuntem igne b SVBEVNTE: MINIS (E ante G corr. ut vid. in 1,
mg. m. rec. ignef) 671 EMATSIONA P CORYNEVM ZZ cori-
neum c Sed Asilas demum X 175 cum. Aenea Tuscis ab oris ggeemre
narratur. 5818 Ortigium 51 Ortigeum c1. 574 ITYN PRybc TYN M
Itym Mentel. alt., χα — DIOXIPPUMQ- Z dioxipfum y1 — promulum yb1c
575 babes. capi VT P IDAM Pybc 576 capif c capyi yl
THEMILLE M temille b temille c 577 STRIXERAT καὶ Lecmine c
—————
VERGILI AENEIS IX 485
ad volnus tulit; ergo alis adlapsa sagitta
et laevo infixa est lateri manus abditaque intus
spiramenta animae letali.volnere rupit. 580
stabat in egregiis Arcentis filius armis,
pictus acu chlamydem et ferrugine clarus Hibera,
insignis facie, genitor quem miserat Arcens,
eductum Matris luco Symaethia circum
flumina, pinguis ubi et placabilis ara Palici: ; 9085
stridentem fundam positis Mezentius hastis
ipse ter adducta circum caput egit habena
et media adversi liquefacto tempora plumbo
TESTIMONIA.
580 Aldhelmus de re gramm. in A. Mai auct. class. V 587 *]e-
tali v. Augustinus de gramm. 1981 — 581—585 Macrobius Sat. V 19, 15
981 Arusianus p. 262 L. 982 'pietus a. c.' schol. Persii I 18
Hor. serm. I 1, 5 'ferrugine c. H.' Isidorus orig. XIX 28, 6 schol.
Hor. epod. V 21 Servius Aen. XI 772 ge. I 466 983 schol.. Veron.
82, 8 587 Nonius 243, 11. 246, 28 9088 sq. Priscianus 8900
988 *liquefacto t. p.' Servius Aen. I 44
VARIA LECTIO. : i
578 AL 91 — uolnuf ; VVLNVS Abc — fagitta & (δ in ras.) b. fagitta
efte 5719 INFIXA EST JAbe : cf. 1 45. ADFIXA EST Py, ut Ovidii
0.
metam. XII 387 ATOADDITA (D pr. corr. in B) M a.ditaqut ὃ
580 SPIRAMENTAN:MAE P Spiramentanimae y uolnere y VVLNERE
Rbc — rumpit bmy — 581 sqq. cf. VM 762 sqq. ΧΙ 769 sqq. — aegregiif
y | 582Picthuf y — CLAMYDEM 7/y2b clamidem y1c hybera ὃ
583 miseral; Arcens inferpungi iubet Servius, quo filii quoque nomen
commemoretur 584 matrif y, Macrobii exempl. MARTIS JPRbwy,
Servius matif e — loco c — lucof.hym&hia y — SYMETHIA M sumoe-
tia Mentel. pr. fimoethia δῷ SHYMETHIA P fimethya c SIMOENTAQVE
R F..Ahia b) — 585 ef. VIL 764. PALICI Pybew, confirmant singula-
rem numerum Servius et Macrobius PALECI Ἢ PAICI 72 Palicis Peerl-
kampus Palicum Cerda Palici ut nominativum pluralis commate post ara
posito olim Wagnerus , qui nuper lectt. Verg. 413 genetivum singularis
defendit. Ovidii epist. ez: Ponto M 10, 35. Eundem locum οἱ Firmici
astron. | praef. laudaverat Otto Iahnius in philologi | 648 δ5δ86 PO-
1 H
SITUS M. MEZZENTIVS MR ASTIS M haftif, at armif y. ARMIS
Rem, ut X 32. 587 capud c — habenas Nonii 243 exempl. —— 588 tem-
pore cl
1580 VERGILI AENEIS IX
diffidit ac multa porrectum extendit harena.
Tum primum bello celerem intendisse sagittam 990
dicitur ante feras solitus terrere fugaces
Ascanius fortemque manu fudisse Numanum,
cui Remulo cognomen erat, Turnique minorem
germanam nuper thalamo sociatus habebat. ᾿
is primam ante aciem digna atque indigna relatu 90
vociferans tumidusque novo praecordia regno :
ibat et ingentem sese clamore ferebat:
*non pudet obsidione iterum valloque teneri,
bis capti Phryges, et morti praetendere muros?
en qui nostra sibi bello conubia poscunt! 600
quis deus Italiam, quae vos dementia adegit?
non hic Atridae nec fandi fictor Ulixes:
durum a3 stirpe genus natos ad flumina primum
deferimus saevoque gelu duramus et undis,
venatu invigilant pueri silvasque fatigant, 605
flectere ludus equos et spicula tendere cornu.
.at patiens operum parvoque adsueta iuventus
TESTIMONIA.
503 *cui ... erat! Arusianus p. 248 L. Iulius Rufinianus p. 248 R.
Pompeius 99 L. Servius ge. III 148 Aen. I 267 995 Probi inst. I
ἜΠΗ 396 'tumidus ... regno! Iulius Rufinianus p. 249 R. 508
*non p. o. i) Probi inst. I 8, 6 599 *bis c. P. Macrobius Sat. IV
3, 7 Iulius Rufinianus p. 272. R. 600 Servius Aen. IV 213 602
Priscianus 1196 605 *venatu i. p.' Arusianus p. 239 L. Philargyrus
ge. IV 158 'silvasque f.' Servius Aen. VIII 94 607 *parvoque a.
i! Servius ge. II 168
VARIA LECTIO.
589 hac y1 arena c 592 Afchaniuf y 594 talamo ὃ
595 Hif y — ADQVE ἢ 596 Voleiferanf 71 nou. b] 597 clamore
..rFebat b 599 frigef b MORTE MI brc χ, (aliquot antiqui" IDEE
non male. morti Servius legit. PRÓ TENDERE M: praetende - b
600 pofcant ὃ 601 ITALIAMM 2 IATRIMIAM, ui vid. P1 (ut ATRIDAE
videatur scripturus fuisse librarius) 603 ab Sprotianus — ST:RPE P
^
V
604 SEUO JM duro, αἱ feuo c DVRO Py DIRAMUS θ05 fati-
gant (ti im ras.) ὃ 606 ludif 7/2 luduf y1 607 cf. ge. 11 472 — AT.
(A in ras.) b. AD PRc1
VERGILI AENEIS IX 157
aut rastris terram domat aut quatit oppida bello.
omne aevom ferro teritur, versaque iuvencum
terga fatigamus hasta; nec tarda senectus a cs-610
debilitat vires animi mutatque vigorem:
canitiem galea premimus, semperque recentis
comportare iuvat praedas et vivere rapto.
vobis pieta croco et fulgenti murice vestis,
desidiae cordi, iuvat indulgere choreis, 615
el tunicae manicas et habent redimicula mitrae.
o vere Phrygiae (neque enim Phryges), ite per alta
Dindyma, ubi adsuetis biforem dat tibia cantum.
tympana vos buxusque vocat Berecyntia Matris
TESTIMONIA. :
608 Nonius 272, 17 609 *omne ...teritur! Priscianus 1177. 1197
609 sq. *versa ... hasta" Nonius 304, 3 Charisius p. 243 Diomedes
373. 446 Cledonius 1884 Beda de metr. 2347 P. Isidorus orig. I 33, 12
Claudius Sacerdos I 115 Pompeius 442 L. 610 Charisius p. 4
*terga f. h.^ Maximus Vict. de fin. 5 p. 497 Endl. Sergii fragm. 9 p
198 Endl. Sergius in Donat. 7 p. 478 Endl. (1830 P.) Servius de ult. syli.
1802 Marius Victorinus 2472 Diomedes 425 P. Martianus Capella III
278 Pompeius 33. 47 L. 612 *canitiem g. p." Seneca de otio l, 4
Nonius 365, 12 614 Nonius 3, 16 615 *iuvat i, e. Servius Aen.
VI 643 616 Gellius VI 12, 6 Nonius 350, 22. 536, 22 Aldhelmus in
A. Mai auct. class. V 530 617 *o ... Phryges? Macrobius Sat. V
9, 13 Nonius 3, 18 schol. Lucani V 358 Servius Aen. I 468 IV 215
.. Phrygiae" schol. Iuvenalis II 65 . 617 sq. 'ite ... cantum?
schol. Hor. carm. IV 1, 22 619 sq. 'tympana ... Idaeae'* schol.
Hor. carm. III 19, 18 *buxus ... ldaeae'! Servius Aen. XII 764
619 Cledonius 1896 P. ;
VARIA LECTIO.
608 Aud c DVOMAT P cuatit. I Nonii. exempl, opida b
opida y 609 aeuom y AEVVM MARbc — te.ritur y. TERRITVR P
610 TERGA JM sera Leid. pro varia lectione. *tarda senectus: in
aliis sera senectus' Servius 612 PRAEMIMUS M — RECENTES Zic
H
613 cf. VII 749 — CONPORTARE Pyb et in ras. b. — 615 COREIS καὶ
di /
coreif e — 616 ante 615 poni malit Heynius. — remicula c — 617 9.
(corr. in 0) M — UIRL Z frigie b phrigef b 618 pro y
Dindim.a b — ADSVETVS (V alt. in ras.) P adfu&uf y1 BIFORE MP
619 Timpana b uocant bcz —— berecynthia y berecinthia b. VERE-
É
CYNTHIA αὶ BERECHYNTIA Ἢ berechyntia c
158 VERGILI AENEIS IX
Idaeae: sinite arma viris et cedite ferro.' 620
Talia iactantem dictis ac dira canentem
nom tulit. Ascanius, nervoque obversus equino
intendit telum diversaque bracchia ducens
constitit, ante lovem supplex per vota precatus:
Juppiter omnipotens, audacibus adnue coeptis. 625
ipse tibi ad tua templa feram sollemnia dona
et statuam ante aras aurala fronte iuvencum
candentem pariterque caput cum matre ferentem,
iam cornu petat et pedibus qui spargat harenam.
audiit et caeli genitor de parte serena 630
intonuit laevom, sonat una fatifer arcus:
ecfugit horrendum stridens adducta sagitta
perque caput Remuli venit et 'cava tempora ferro
transigit. *i, verbis virtutem inlude superbis!
bis capti Phryges haec Rutulis responsa remittunt, 635
TESTIMONIA.
624 Cledonius 1884 P. 625 Servius ecl. IV 50 627 Macrobius
Sat. III 5, 8 Servius ge. II 395 Aen. III 21 V 366 'et ... aras'
schol. Lucani I 611 634 “1... superbis" Arusianus p. 235 L.
*verbis ... superbis? Servius Aen. II 64 635 'bis c. P.' Servius
VARIA LECTIO.
620 IDEAE ÀMPRybc — SINETE & ce.dite c caedite yb *cedite
. aut caedite? Servius 622 obuerfuf equino z. rec. in ras. c. con-
versus equino Dorvill]m.92 623 m. rec. in mg. add. c — INTENDIT
Pyc ut E 665 CONTENDIT ΜΕ ul V 513 XII 815 BRACHIA Jb
624 SUPLEX M praecatuf 2 625 ompf bc annuec 626 AT
MP folemniay ^ 627 FRONDE P | 629 — ecl. Ill 87 : om. Goth.
tert. [purgat γ1 HARENAM (ARENA in ras. R arenam c 680
AUDIT ἢ 631 LAEVVM P2Ayb leuum c. LETIFER Pyem, ut X 169
632 Ecfugit 51. ETFVGIT PZy2c, Pieriani EFFUGIT 2/y1 “οἱ fugit,
melius effugit (efugit Regin. effudit Paris.)' Servius ADLAPSA Py,
ut 578 et XIL 319. elapfa cm. 688 CAPVTTREMVLI P. CAPUTTREMULI
M 634 TRANSIGIT P TRANSADIGIT A : cf. XII 276. Tranfiit u£ vid.
: cf. 413 XII 926. TRAICIT ΜΙ ut X 400 XI 685. "Traicit b. Traiecit 72m
.]- suprascr. τ eras. b, om. Rm ii eras. y 635 hec m. rec. in
ras. c RUTULI M rutilif ὃ
VERGILI AENEIS IX 159
hoc tantum Ascanius. Teucri clamore secuntür
laetitiaque fremunt animosque ad sidera tollunt.
aetheria tum forte plaga crinitus Apollo
desuper Ausonias acies urbemque videbat,
nube sedens, atque his victorem adfatur Iulum: 640
*macte nova virtute, puer: sic itur ad astra, |
dis genite et geniture deos. iure omnia bella
gente sub Assaraci fato ventura resident,
nec te Troia capit. simul haec effatus ab alto
aethere se misit, spirantis dimovet auras 645
Ascaniumque petit. forma tum vertitur oris
antiquom in Buten (hic Dardanio Anchisae
"armiger ante fuit fidusque ad limina custos,
ium comitem Ascanio pater addidit). ibat Apollo
omnia longaevo similis, vocemque coloremque 650
el crinis albos et saeva sonoribus arma,
atque his ardentem dictis adfatur Iulum:
TESTIMONIA.
Aen. XI 306 64] 'macte ... puer' Nonius 341, 29 schol. Hor. serm.
I 2, 31 Pompeius 174. 208 L. Servius Aen. XI 855 βίο. τ ástra"
Seneca epist. 48, 11. 73, 15 642 *dis ... deos? schol. Hor. carm. IV
59, 1 Servius Aen. 1 6 V 45 X 228 644 *nec ... eapit? Servius Aen.
I5 VII 158 VIII 363 647 sq. 'hice . . . custos?, Priscianus 1177
Servius Aen. I 726
VARIA LECTIO.
636 afchaniuf y» — fequuntur b 638 AETERIA 7 — appollo y
640 ADQVE R — alfatur c 641 sic] hac Seneca epist. 73 — 642 Düf b
genitur. b 648 afaraci b — refident (e post. corr. ex u, ut vid.) y
residunt z — 644 TROIAXA J/ — affatus » — 645 SEMISIT ΡΥῚ fenfit c
SEMITTIT 272b SEMITTITET αὶ SPIRANTES 2/2 DEMOVET αὶ
646 FORMA PAbc formà y FORMAM, sed M post. abnens M: cf. XII 224
647 ANTIQVOM P1 ANTIQVVM P27Zybc ANTIQV-O-M M — butem c
qui Servius Aen. 1 726 649 Tuuc b. Hunc c ADDIDIT (A m. 9
add. P 650 sq.:cf.1V 558 sq. — 6591 CRINES A. FLAVOS ἢ, m.
rec.in ras. c : ex IV δ 652 ADQVE A. affatur c ;
100 VERGILI AENEIS IX
*sit satis, Aenide, telis inpune Numanum
oppetiisse tuis; primam hane tibi magnus Apollo
concedit laudem et paribus non invidet armis: 655
cetera parce, puer, bello. sic orsus Apollo
mortalis medio aspectus sermone reliquit
et procul in tenuem ex oculis evanuit auram.
adgnovere deum proceres divinaque tela
Dardanidae pharetramque fuga sensere sonantem. 660
ergo avidum pugnae dictis ac numine Phoebi
Ascanium prohibent, ipsi in certamina rursus
succedunt animasque in aperta pericula mittunt.
it clamor totis per propugnacula muris,
intendunt acris arcus ammentaque torquent. 665
sternitur omne solum telis, tum scuta cavaeque
dant sonitum flictu galeae, pugna aspera surgit:
quantus ab occasu veniens pluvialibus haedis
TESTIMONIA.
653 'sit s. A." Probi inst. I 9, 9 653 sq. 'sit ... tuis! Priscia-
nus 583. 730. 1244 656 *cetera ... bello? Servius Aen. X 133.
.656 sq. *sic o. A. mortalis visus! Diomedes 373 660 *pharetram . ..
sonantem Servius Aen. IV 149 661 sq. *ergo ... prohibent Priscia-
nus 1123 661 *ergo ... dietis? Arusianus p. 210 L. 665 *amenta-
que t." gloss. in Barthii adv. XXXVII 5 . 666 *'sternitur . .. telis?
Nonius 389, 16 668 sq. *quantus ... humum" schol. Hor. carm. III
7, 6 668 *quantus ab o.' Probi inst. I 6, 9 *pluvialibus h.' schol.
Hor. earm. III 1, 24 Servius ge. I 205
VARIA LECTIO. :
653 aemide (wi in ras. trium lit.) b. aenidae Probi cod. AENEADAE
R aeneidae χα Aeneide Servius Aenide testatur Priscianus ^ Post telis
inlerp. P. — IMPVNE ὐ NVMANVM (N alt. in ras., m. 1 fort. LI) P
numanum (a Zn ras.) b 654 OPPETESSE P Opp&ffe y OPPETISSE
MR . is| Tin ras. P — appollo y 657 Mortalef c — ASPECTV
MPR afpectu, in mg. at uifuf y : ef. IV 277 visus Diomedes 658 —
IV 278 659 Agnouere c procere' y | 661 AC fort. in ras. R ET M
numina y — 664 ID Py ET M1 CLAMOR TOTIS. P totif clamor c
665 acref c — ARMENTA R — 666 caue y 667 dant) NT in ras.
ut vid. P SONITVw P fluctu y1 ADFLICTV £ ATFLICTU ἡ ad
flictum Paldamus *flictu pro afflictu! Servius 668 QUANTUS ἡ
PLUBIALIB. 7/ aedif ; HERBIS A
VERGILI AENEIS IX 161
verberat imber humum, quam multa grandine nimbi
in vada praecipitant, cum luppiter horridus austris 670
torquet aquosam hiemem et caelo cava nubila rumpit.
Pandarus et Bitias, Idaeo Alcanore creti,
quos Iovis eduxit luco silvestris aera
abietibus iuvenes patriis et montibus aequos,
portam, quae ducis imperio commissa, recludunt, 675
freti animis, ultroque invitant moenibus hostem. |
ipsi intus dextra. ac laeva pro turribus adstant,
armati ferro et cristis capita alta corusci:
quales aériae liquentia flumina circum,
sive Padi ripis Athesim seu propter amoenum, 680
consurgunt geminae quercus intonsaque caelo
attollunt capita et sublimi vertice nutant.
—
TESTIMONIA.
671 *torquet a. h.' Servius Aen. I 108 VIII 429 675—082 Macro-
bius Sat. V 11, 26 679 Nonius 249, 12 Servius Aen. III 428 676
*freti a.' Arusianus p. 231 L. 677 Servius Aen. VIII 653. * pro
t. a,' Charisius 209 679 sq. 'quales ... ripas? Diomedes 459
680 Priscianus 981
VARIA LECTIO.
669 humü (m in ras.) b quà. (^ m. 3) b nybi bl 670
: . UNTBIL:
prae.pitant 51 HAUSTRIS 2 aufter c1 671 LUMIN-A M
6172 ΤΡ — BITS P. IDEO MARybc 673 LVCO-S P. IERA 7
I
HIERA Abc — 674 PATRIIS IVVENES γε .— AEQVAS (AS eras., À corr.
in Y) P aequif 71 675 est commissa Macrobii Salisb. 676 animis
Peerlkampus : cf. 703 ARMIS /ibri — 677 hac y leuay 678 CO-
RUSCANT ἡ coruscis Macrobii exempl. 679 QUALIS M LIQUEN-
TIA MPR, Diomedis exempl. lique.tia (erasa n) yb. liquetia c, Oblon-
gus Pierii, 4 * Liquetia legendum est, non liquentia' Servius : cf. Plinius
n. h. MI 18, 126, qui Liquentiam appellat. Inde a Vergilio adiectivum
Liquentia factum esse sibi persuasit Paldamus. 680 ripas Diome-
dis Menp. AMTESIM P ATESIM 7c a.tefim y athefin 5
AMONVM A
RIBBECK, VERGIL, III. 11
-
102 ᾿ VERGILI AENEIS IX
inrumpunt aditus Rutuli ut. videre patentis
continuo Quercens et pulcher Aquiculus armis :
et praeceps animi Tmarus et Mavortius Haemon 685
agminibus totis: at versi terga dedere
aut ipso portae posuere in limine vitam.
tum magis increscunt animis discordibus irae;
et iam collecti Troes glomerantur eodem
et conferre manum et procurrere longius audent, 690
Ductori Turno diversa in parte furenti
turbantique viros perfertur nuntius, hostem
fervere caede nova et portas praebere patentis.
'" TESTIMONIA.
684 *puleher quoque Aquiculus! Macrobius Sat. V 15, 8 685
Priscianus 1122 *Mavortius Haemon' Maerobius Sat. V 15, 8
690 Nonius 268, 17
VARIA LECTIO.
683—687 sic distinai. palentis. Continuo ... Haemon Agminibus
totis aut. versi Servius et reliqui. Non assentiendum censeam 81] quis
propter v. 693 verba v. 683 aditus... patentis nterpolata vel adeo
reliqua sic in artum contrahenda suspicetur : inrumpunt Quercens e. q. 8.
683 rutlli Á PATENT.S R MNPUR at patentif y. PATENTES P2c
684 CONTINV A Q- RECENS ἡ quer. -ens 7 Querquens *antiqui αἰϊψιοί᾽
Pieriani QVERCVS A pulcer y | AQVICVLVS MPyb, Macrobü Grp
AQVICOLVS (0 corr. in V) R aquilüf c aquilicus, aquilurus, equicolus 1
685 TMAROS AZ MARUS M, Prisciani Bong., defensum nuper a
W'agnero lectt. Verg. 338 conl. inser. Neap. Momms. 118, Grut. p. 334, 6,
Muratori p. 1761, 14 : cf. etiam Silius Ital. VI 74. 98. 136 .ma.ruf b
Timarus Parrhas., Prisciani Vindob. Wimarys Monac, e Grut.
thamarus Zulich. : cf. Fleckeiseni annal. LXXVII 1065 686 AVERSI T
AVTVERSI (AVT in ras. duarum litt.) R/. AVTVERSI (I corr. ex E) M
autuerfi bc aut. uerfi 52 ut.auerfi »1 adversi Parrhas. — 687 IPSI καὶ
689 ET M Et(tin. ras c — eodem] INVNVM P uf 801 690 manum]
gradum JVonii exempl. : cf. ge. Il 169 4en. VI 488 procedere Moret.
sec., Nonii exempl. — audent (n in ras.) ὃ audet δορὶ exempl. ardent
Leid. 692 profertur ΟἹ nontiufc ^ oftem y | 693 prebere y
patentef c
VERGILI AENEIS IX 163
deserit inceptum atque immani concitus ira
Dardaniam ruit ad portam fratresque superbos. 695
et primum Antiphaten (is enim se primus agebat),
Thebana de matre nothum Sarpedonis alti,
coniecto sternit iaculo; volat Itala cornus
aéra per tenerum stomachoque infixa sub altum
pectus abit: reddit specus atri volneris undam 700
spumantem, et fixo ferrum in pulmone tepescit.
tumh Meropem atque Erymanta manu, tum sternit Aphidnum, *
tum Bitian ardentem oculis animisque frementem
non iaculo (neque enim iaculo vitam ille dedisset),
sed magnum stridens contorta phalarica venit, : 705
fulminis acta modo, quam nec duo taurea terga
nec duplici squama lorica. fidelis et auro
suslinuit: conlapsa ruunt immania membra.
dat tellus gemitum, et clipeum super intonat ingens.
talis in Euboico Baiarum litore quondam 710
TESTIMONIA.
697 *nothum S. a.' Servius Aen. X 471 699 sq. sub . . . abit!
Augustinus de gramm. 2015 P. 701 *et ... tepescit! Servius Aen.
IX 419 705 sq. *sed ... modo' Nonius 555, 14 700 *et ... in-
gens' Nonius 196, 23 *elipeum ... ingens! Cledonius 1896 P. Ser-
vius Aen. III 286
YARIA LECTIO. δὲ
694 ADQVE R inmani bc 695 DARDANIVM P DARDANIAM.
(M in ras. ut vid.) R.—. AT Mi. FRATRIS 4. 697 notum y NOTUM
M 698 Coniect, y — VOLAT (0 fort, in ras.) Ῥ 699 STHOMACO 4b
fhomacho y — 700 REDIT α΄ VOLNERIS Pi. VVLNERIS 24P2Rybc
702 MEROPEN δ ADQVE R —— ERYMANTHA PZy erimanta b eri-
mantha c - fünit y, item, sed V pr. in ras. b. — afidnum Oblongus Pierii
NI
a.fidnü e APHEDNUM Ἢ aphydnü b afidnim y AFIDVM P ACHIDNVM καὶ
apidnum, afitmum, asitnum, asidnum, asidum, aphinum, aphium, aphipnum,
T
afignum, apronum ceteri 703 bitiam yc 706 CERGA JM 708 IN-
MANIA PAHb) menbraó — 709clypeü b. — 710 QVALIS Pybem, Ser-
vius , ut 1 430. 498 1} 223. 471 IV 143 V 213. 273 VI 784 VIII 589 IX 563
X 565 XI 492 ge. ΠῚ 196 IV 511 balarum y — littore b
11^
164 VERGILI AENEIS IX
saxea pila cadit, magnis quam molibus ante
constructam ponto iaciunt; sic illa ruinam
prona trahit penitusque vadis inlisa recumbit:
miscent se maria, et nigrae attolluntur hafenae;
tum sonitu Prochyta alta tremit durumque cubile 715
Inarime Iovis imperiis inposta Typhoeo.
Hic Mars armipotens animum viresque Latinis.
addidit et stimulos acris sub pectore vertit
' inmisitque Fugam Teucris atrumque Timorem.
undique conveniunt, quoniam data copia pugnae 720
bellatorque animo deus incidit.
Pandarus ut fuso germanum corpore cernit -
el quo sit fortuna loco, qui casus agat res,
portam vi magna converso cardine torquet, :
obnixus latis umeris, multosque suorum 725
TESTIMONIA.
716 Priscianus 736 schol, Lucani V 101 — 717 sq. *hic ... addidit"
Servius Aen. X 2] 723 “απ -.. res? Charisius 70 725 'obnixus
l. u^ Diomedes 371
VARIA LECTIO.,
711 mollibuf y1501 — 712 PON. TO (N in ras.) P — 714 cf. ΠῚ 557
A
MARIA R — "tolluntur (corr. m. rec.) b HERENAE ΗΠ arenae c
715 Tum (T m. 2) b. prochita c PROCYTHA 77 PROCVTHA καὶ
0
716 INARIMAE & IMPOSTA P inpo.ta b INPOSTAQVE αὶ TYPHEO
P TYPHAEO Ἢ tiphoeo (o pr. eres) y phe» b 718 cf. VI 101
fupc 719 IMMISIT Pyb ACRUM M FVROREM (F corr. in T) P
᾿ 720 qm y quó b 721 ANIMOS M animo.c animis Gof. tert.
animos probat post Heinsium Naekius ad Catonis Dir.63 p.98, Vergilii
esse negat Lachmannus Lucr. 242 7522 cernit, add. m. 2 "A uidit b
VIDIT Pyc — 723—794 admodum corrosis foliis duobus ἢ 123 QVIS
PRy)02. qui testatur Charisius — 724 in mg. add. A M — MAGNA ΗΠ,
ut ge. 1 169 IV 174 MVLTA PRAybe: cf. ge. IIl 220 :4en. I 271 al.
D
multa vi ἢ . conuerfo cardine (oca n ras.) b. - CARMINE 7/ cardene
cl 725 sq. hic om., sed sequuntur in textu post v. 732, praeterea
ddd. ima pag. literis minoribus et adpositis notis B C.M — 725 HUMERIS
M imo mg., yc — MULTUS A1 imo mg.
VERGILI AENEIS IX 165
moenibus exclusos duro in certamine linquit;
ast alios secum includit recipitque ruentis,
demens, qui Rutulum in medio non agmine regem
viderit inrumpentem ultroque incluserit urbi,
immanem veluti pecora inter inertia tigrim. 730
continuo nova lux oculis effulsit, et arma
horrendum sonuere; tremunt in vertice cristae
sanguineae, clipeoque micantia fulmina mittit :
adgnoscunt faciem invisam atque immania membra
turbati subito Aeneadae. tum Pandarus ingens 735
emicat et. mortis fraternae fervidus ifa
effatur: *non haec dotalis regia Amatae,
nec muris cohibet patriis media Ardea Turnum.
castra inimica vides; nulla hinc exire potestas."
olli subridens sedato pectore Turnus 740
*jncipe, siqua animo virtus, et consere dextram:
hic etiam inventum Priamo narrabis Achillem.'
dixerat. ille rudem nodis et cortice crudo
TESTIMONIA.
730 Priscianus 757 731 *eontinuo ... effulsit? Servius Aen. IX
110 | 3732 sq. 'tremunt ... mittunt! Macrobius Sat. V 13,35 731
*non ... Amatae' Servius Aen. XI 369 742 'hic ... Priamo n."
Probi inst, I 9, 5. . *hie e. i Probi inst. I 10, 3
VARIA LECTIO. V
727 in mg. nota D M. ATIOS (T corr. in L) P RUENTES 7/2c
730 INMANEM 7J/ TIGRIN Py tigrim testatur Priscianus 78]
OFFVLSIT £ ut 110 effulsit confirmat Servius Aen. IX 110 132 in
mg. A M tremunt 4n. rec. suprascr. € sub vertice Macrobii
ecepl. — erifte m. rec. add. c — Hic sequuntur 725 et 726, sed nota
o irímaue in mg. adposita in M 1788 in mg. B M clypeo b. CLIPEI
attt -
P dipé: y MITTET (E corr. in V) M mittunt y. MITTVNT PA, Ma-
erobii exempl. mutant χα 734 Agnofeunt bc — ADQVE A. inmania bc
A M
menbra b 785 AENEADE M 736 EORTIS M. fraterna y
IRAE M 737 affatur m — 738 mun.f) — PATRIS.2 — 741 ANIMI καὶ
confe..re y 742 narrabif (f m. 2) y ACHILLE^' 7/743 rude
m. 2 suprascr. b
166 VERGILI AENEIS IX
intorquet summis adnixus viribus hastam:
excepere aurae; volnus Saturnia luno | 745
detorsit veniens, portaeque infigitur hasta.
*at non hoc telum, mea quod vi dextera versat, -
effugies; neque enim is teli nec volneris auctor,'
sic ait οἱ sublatum alte consurgit in ensem
et mediam ferro gemina inter tempora frontem .. 790
dividit inpubesque immani volnere malas.
fit sonus, ingenti concussa est pondere tellus:
conlapsos artus atque arma cruenta cerebro
sternit humi moriens, atque illi partibus aequis
hue caput atque illuc umero ex utroque pependit. 795
diffugiunt versi trepida formidine Troes:
et si continuo viclorem ea cura subisset,
rumpere claustra manu sociosque inmittere portis,
ultimus ille dies bello gentique fuisset ;
sed furor ardentem caedisque insana cupido 760
egit in adversos. |
TESTIMONIA.
744 *adnixus v. h.' Diomedes 371 747 Isidorus orig. XVIII
7, 10 Servius Aen. II 468 755 Macrobius Sat. IV 3, 8 759
Nonius 417, 22
. VARIA LECTIO.
745 EXCEPER& P Excipere y — VOLNVS (0 corr. in V) P. VVLNVS
N --
: E
MRybc 1746 UENIES M. 747 AD ut vid. α vi| tibi m DEXTRA
M . LIBRAT Pye : cf. X 421. 778. * versat, librat iactat , et est Ennia-
num (inc. libr. W)' Servius 748 EFFVGIENS P . ES Py, m. rec.
in ras. b teli m. rec. in ras. b. VOLNERIS (0 corr. in V) P. VVL-
NERIS MAybc 1749 Accuratius edocendus erat lector, Turnum locu-
(wm 6886. T5linmanibc —wuolnere γ VVLNERE J/Rbc — 752 fonituf
cl concoffa eft c — 753 conlapfof (o post. m. 2) y CONLAPSUS MPIc
ADQVE ἢ 754 ADQVE R 755 capud c ADQVE ἢ — humero y
V
PERENDIT P 757 fi m. 2 suprascr. c — 758 MAN R mana y
IMMITTERE MP immitere y 760 infana, at inmfa y : ef. VI 828 in-
fanda m
PTT
A SL
. VERGILI AENEIS IX 167
principio Phalerim et succiso poplite Gygen
excipit; hinc raptas fugientibus ingerit hastas
in tergus (Iuno vires animumque ministrat);
addit Halym comitem et confixa Phegea parma, 765
ignaros deinde in muris Martemque cientis
Alcandrumque Haliumque Noemonaque Prytanimque.
Lyncea tendentem contra sociosque vocantem
vibranti gladio conixus ab aggere dexter
occupat (huic uno desectum comminus ictu. 110
cum galea longe iacuit caput), inde ferarum
vastatorem Amycum, quo non felicior alter
ungere tela manu ferrumque armare veneno,
TESTIMONIA.
762 Priscianus 757 763 sq. *hine ... tergus' Charisius 54. 118
Nonius 414, 6 'ingerit h. in t. Servius Aen. I 211 *'in tergum
fugientibus i. h." schol. Hor. carm. II 2, 16 764 'Iuno . .. ministrat?
schol. Hor. a. p. 191 Servius Aen. I 8 766 Servius Aen.. X 23
76; Macrobius Sat. V 17, 17 Diomedes 442 Priscianus 1026 769
'conixus ... dexter' Diomedes 371 718 Velius Longus 2223 Cassio-
dorus 2295 *ungere t. m.' Probi ars minor 829 gramm. Vat. in A.
Mai auct. class. V 318 'ferrum ... veneno Quintilianus Yu 6, 12
Macrobius Sat. NI 6, 17 schol. Veron. 81, 7 K.
VARIA LECTIO.
762 falarim c, Prisciani ὦ PHALARIN Py ararim Prisciani g.
Terminationem in im testatur Priscianus — gigen b. 763 cf. XII 330
hinc] IN & 764 TERGVS ἢ, testantur Charisius et Servius Aen.
M
[2311 TERGVS P TERGUM J/ybe, Nonius huie Iuno. schol. Hor.
VM
Gu Med) 765 halim 5. alim c HALYN Py CONFIXA. P CON-
FIXA- UM confixum y phegia c 766 CLENTES MI CIENTES
M2P2Ryc . 767 ALCAN. RVM 7 ALCANDVM P — HALYUM A alium
bc | NOEMVNA P nOEMONA AH. prYTANIM Z7 PHRYTANIM Ἢ pryta-
nim Prisciani codd. pritanim be PRYTANIN P, AMacrobii exempl.
pritanin γ pritanin, ac We paratanin Diomedis codd. 768 veis yl
lingea y2bc — TENDENTES MM. 769 cONEXVS ut vid. α' DEXTRA. M
dextra c 1770 hune b4 — defectum γ1, ut VIII 438 DEIECTUM 2/Py2bc :
longe y,
cf. X 819. 753. XI 642. 665. 833. DeieCTVM RR — 771 galea.iacit y2. ga-
leaeiacit 71. IACVIT P 772 amicum yb1c —. 773 cf. X 140. UNGERE
M, testantur Servius, Velius Longus, Cassiodorus ung .ere γῷ VNGVERE
168 VERGILI AENEIS IX
et Clytium Aeoliden et amicum Crethea musis,
Crethea musarum comitem, cui carmina semper 1195
et citharae cordi numerosque intendere nervis.
[semper equos atque arma virum pugnasque —
Tandem ductores audita caede suorum
conveniunt Teucri, Mnestheus acerque Serestus,
palantisque vident socios hostemque receptum. 780
et Mnestheus *quo deinde fugam, quo tenditis?' inquit.
*quos alios muros, quae iam ultra moenia habetis?
unus homo et vestris, o cives, undique saeptus
aggeribus tantas strages inpune per urbem
ediderit? iuvenum primos tot miserit Orco? 785
non infelicis patriae veterumque deorum
et magni Aeneae, segnes, miseretque pudetque?'
talibus accensi firmantur et agmine denso
*
TESTIMONIA.
114 sq. “οὐ... comitem" Priscianus 737 774 “οἱ a. C. m." Aru-
sianus p. 210 L. 715 'Crethea m. c. Servius Aen. XII 538 711
'semper ... virum" Probi inst. I 9, 12 782—787 Macrobius Sat. V
9, 14 783 sq. *vestris ... aggeribus! Servius Pus XI 398 785
*primos iuvenum ... Orco' Priscianus 602
VARIA LECTIO.
Rylb, Probi Bob. im. pr. VNGVERE (V pr. in ras., vid. fuisse AV) P
tingere Bentleius ad Lucan. MI 266 — ARMaRZ veneNG R —— 774 CLI-
TIUM 2/51 clithium c AEÓLIDEN M aeolyden y eolidem b1 — CRETEA
Mc T5 CRETEA MJ. CARMiNa seMPER ἢ 776 CITHARE ἢ CHI-
TARAE AM cythare ὃ 171 secundis curis poeta vix relicturus fuisse
videbatur Heynio — ADQVE ἢ 778 TANDEMIAM (IA eras. ut vid.) R
i M
779 fer?tuf 780 PALLANTIS A Palentef c — 781 Αι FVGA
V atia
P INQIT M 782 om. m. QVAEVE VLTRA Τὸ quaeue ultra y quae
ultra iam. exc. Purnanmiope, quam altera Moret. sec. aut quae iam
Macrobii o ^ 783 ürif b Ó M. ciet b feptuf c Lag RAE R
. 785 primos iuvenum Priscianus | IVVENVM A 786 NONINFELICIS
M . deorum, at malorum y : cf. XI 280 parentü 7. ant. in ras. b : cf.
Π 448 V 39. 576 788 acce.fi b]. FIRMANTVRET αὶ
YERGILI AENEIS IX 169
consistunt. Turnus paulatim excedere pugna
et fluvium petere ac partem, quae cingitur unda; 190
acrius hoc Teucri clamore incumbere magno
el glomerare manum. ceu saevom turba leonem
cum telis premit infensis, at territus ille,
asper, acerba tuens, retro redit, et neque terga
ira dare aut virtus patitur, nec tendere contra 195
ille quidem hoc cupiens potis est per tela virosque: |
haut aliter retro dubius vestigia Turnus
inproperata refert, et mens exaestuat ira.
quin etiam bis tum medios invaserat hostis,
bis confusa fuga per muros agmina vertit; 800
sed manus e castris propere coit omnis in unum,
nec contra vires audet Saturnia Iuno
sufficere, aériam caelo nam luppiter lrim
demisit germanae hau mollia iussa ferentem,
ni Turnus cedat Teucrorum moenibus altis. ^. B0
ergo nec clipeo iuvenis subsistere tantum
nec dextra valet: iniectis sic undique telis
TESTIMONIA. s
794 *asper ... redit? Macrobius Sat. VI 1, 30 796 *potis ...
virosque! Arüsianus p. 255 805 sq. *aeriam ... ferentem" Servius
Aen. V 606 IX 2 806—814 Macrobius Sat. VI 3, 4 :
VARIA LECTIO.
789 PVGNAE P : cf. X 441, fortasse ut homoeoteleuton vitaretur.
unda] amni bmg, ut 469. 791 ACRIVs ἢ 792 SAEVOM (0 corr.
in V) P SAEVVM MRybc — leonum b1 798 telis PREMIT E premet
b AC MR. 795.rabl Il.ra 02 | NEQVE A. 796 occupienf y
po. tif (t e corr.) b virosque] per ignes Arusianus, ut II 664. per
hostes Venet., ut 11 358. 527 ΧΙ 682... 797 HAVT A Aut c HAUD Py
dubüfel 798 EXTUAT J/ — 799 medium c1 — hoftef HOSTES
P2c 803 eriam y — IREM M1 — 804 dimittit Servius 4en. V 606
hau" c haud yb HAVT MPR — IUSSA suprascr. M — 805 CAEDAT M
teuchrorum b 806 iuuenis clypeo Mentel. pr. — clypeo b. CLIPEOS
(S fere abrasa) M. clypeus Macrobii Salisb. 807 obiectis Macrobii
exempl. | NXNDique telis P
170 VERGILI AENEIS IX
obruitur. strepit adsiduo cava tempora circum
tinnitu galea, et saxis solida aera fatiscunt,
discussaeque iubae capiti, nec sufficit umbo 810
ictibus: ingeminant hastis et Troes et ipse
fulmineus Mnestheus. tum toto corpore sudor
liquitur et piceum (nec respirare potestas)
flumen agit; fessos quatit aeger anhelitus. artus.
tum demum praeceps saltu sese omnibus armis - 815
in fluvium dedit: ille sue cum gurgite flavo
accepit venientem ac mollibus extulit undis
et laetum sociis abluta caede remisit.
TESTIMONIA. . ᾿ M
809 *tinnitu g."^ Pompeius 471 L. 810 sq. 'nec ... ictibus"
Nonius 386, 8 810 πρὸ s. u.' schol. Lucani VII 608 814 *flumen
a. Probi inst. I 4, 10 815 sq. *tum ... dedit? Nonius 387, 5 Pris-
ciahus 1205 'saltu ... dedit" Arusianus p. 224 L.
VARIA LEOTIO. |
. 808 OBRVITVr— P STREPITU 7171 affiduo bc 809
ET
TINNITu— P Tinnitu. ὃ GALEAE M 810 DISCVSSae— P
Difeu.fae (eras. r vel n : m. 2 f) y 812 MNESTEVS ἢ an cum
propter v. 815? — 813 Li. quitur 5 NECRESPIRARE (NECRES Zn ras.)
R necfpirare y 814 * Probus ait: commodius hic est aeger quam in
quinto (432), quamvis consuetudo sit. Virgilio ista mutandi. Quidam
acer legunt, et volunt in quinto aeger aplius dictum de sene, hic de
iuvene acer melius convenire." Servius 815 faltu precepf 2n ras. y2
- 816 uafto, at flauo » VASTO Pc, ut I 118 Ill 197 VI 741 817 Acci-
pit 51 fugientem m, *antiqui plerique" Pieriani, χ extu.lit (u e
corr.) b :
. VERGILI- MARONIS- AENEIDOS I LIBER- VIIII- EXPLIC- || INCIPIT-
LIBER- X- (Sequentis folii pag. prior vacua relicta, in altera versus
undecim, quos vide in Prolegom.) R FINIT AENEIDOS LIB NONVS |
INCIPIT DECIMVS γ EXPLCT || INCIPIT LIBER X ὁ
ee 1s!
P. VERGILI MARONIS
EE. T.I n H
LIBER DECIMVS
Panáitur interea. domus omnipotentis Olympi,
conciliumque vocat divom pater atque hominum rex
sideream in sedem, terras unde arduus omnis
castraque Dardanidum aspectat populosque Latinos.
considunt tectis bipatentibus, incipit ipse: Ὁ
*caelicolae magni, quianam sententia vobis
versa retro tantumque animis certatis iniquis?
TESTIMONIA.
AENEIDOS X. 1 Quintilianus I 4, 28 IX 4, 49 Diomedes 494. 497
Marius Victorinus 2567 Priscianus de XII vers. Aen. 185 schol. Hor.
carm. II 12, 9 cf. schol. Veron. 102, 21] K. 2. Macrobius Sat. VI 1, 10
Marius Victorinus 2518 4 cf. schol, Veron. 102, 26 5 'considunt
t. b^ Servius Aen. I 374 *considunt t, Probi inst. I Il, 1 6 sq.
'eaelicolae ... retro! Servius Aen. V 13. 6 'quianam' schol. Veron.
VARIA LECTIO.
Arxrmos X. 1—26 Feron.fol.260 — (cf. XM T0) — OMNI-
PONTENTIS M olimpi be — 2 DIVOM (0 corr. in V) P. DIYVM 21 P'ybc
ADQVE A 3 INSEDEM suprascr. M, in ras. b. in seDEM V
b
terras unDE V. AR€VVS P. OMNES MP2yb 4 ADSPECTAT M
APSPECTAT P fpectat y 5 bipatentlBVS V 6 Caelicole y — quia
n^M V quenà (enà im ras.) b. quianam testantur Servius et schol.
Veron. fententia (fente in ras.) b. — 7 tantum — inigVMIS V CER-
TATIS (ἢ in ras.) P certatur Menag. alt.
172 VERGILI AENEIS X
abnueram bello Italiam concurrere Teucris.
quae contra vetitum discordia? quis metus auí hos
aut hos arma sequi ferrumque lacessere suasit 10
adveniet iustum pugnae (ne arcessite) tempus,
cum fera Carthago Romanis arcibus olim
exitium magnum atque Alpes inmittet apertas :
tum certare odiis, tum res rapuisse licebit.
nunc sinite et placitum laeti componite foedus.' 15
Iuppiter haec paucis; at non Venus aurea contra
pauca refert:
*o pater, o hominum rerumque aeterna potestas!
(namque aliud quid sit, quod iam inplorare queamus?)
cernis ut insultent Rutuli Turnusque [feratur 20
per medios insignis equis tumidusque] secundo
TESTIMONIA.
8 Arusianus p. 210 L. Servius Aen. I 261 *abnueram? schol.
Veron. 102, 31 K, 9 *aut hos" schol. Veron. 103, 1 K. 13 * Alpes
i. &.' Isidorus orig. XIV 8, 13 schol. Lucani I 183 16 '*Iuppiter haec
p. Servius Aen. X 621 “δ... contra! Servius ge. I 49] 18
Schol. Hor. carm. III 1, 5 *potestas' schol. Veron. 103, 2 K. 20
'tumidusque feratur? schol. Iuvenalis VIII 40
VARIA LECTIO.
8bellü V — concurre b — 9 COntra — metVS V. 10 aut —
lacesseRE V . hos] of y 'uafit y 11 Adueniat y — lustuM V.
pugne m. ant. suprascr. c — nein ras. b — acenfite c1 12 roman.f
I
b) 18 EXITUM ΑΠΟΝΕ π΄ IMMITTET V 14 tum ceRTARE V
tum res — licebit V — licebit] E in ras. P — 15 nunc — coMPONITE
V LAETI PLACIDUM À/. placidum y2 placitum Servius confirmat
COMPONITE J4Rb CONPONITE Py —phoedufy 16 ?iuppiter — aT V
nun. Ὁ] 17 pauca refert V — 18 PAter — aetern& V. oHOMI-
ΝΥ͂Ν P OMNIVM R diuumque in ras., in mg. t regüq; (g corr. in r) b
diuüq: cm, schol. Hor. : cf. ΧΠ 829 19 namque — implorarE V
— US
ALIVT JP IMPLORARE Zb QVEAMus V QUEA' 74 queamuf
(amuf in ras.) b QVIEAMVS P — 30 cernis — feratVR V. — r&uli y
FERATVR
TVRNOS (0 eorr. in V) P | Q- m. 2 sup. R SECUNP-O. M tumi-
dusque feratur schol. Iuvenalis — 291 intra lineas insertus in M, inter-
pretatur. Servius : cf. ΧΠ 478 .Non eques, sed pedes pugnaverat Tur-
nus. per—secundO V . infiguef δ] tumidof y tmiduf C
VERGILI AENEIS X 173
Marte ruat? non clausa tegunt iam moenia Teucros:
quin intra portas atque ipsis proelia miscent
aggeribus moerorum et inundant sanguine fossas.
Aeneas ignarus abest. numquamne levari ἡ 25
obsidione sines? muris iterum imminet hostis
nascentis Troiae [nec non exercitus alter; |
atque iterum in Teucros Aetolis surgit ab Arpis
Tydides. equidem credo, mea volnera restant
el tua progenies mortalia demoror arma. 30
si sine pace tua atque invito numine Troes
Italiam petiere, luant peccata neque illos
iuveris auxilio; sin tot responsa secuti,
quae superi manesque dabant: cur nunc tua quisquam
vertere iussa potest aut cur nova condere fata? 39
quid repetam exustas Erycino in litore classes,
quid tempestatum regem ventosque furentis
,
TESTIMONIA.
29 *equidem ... restant! Servius Aen. VIII 385 31 .Priscianus
ἐβὶ ... tua! Aleuini gramm. 2140 P. *si ... numine? Ser-
vius Aen. IV 56 33 sq. 'si ... dabant' schol. Hor. carm. saec. 37
94 *quae ... dabant! Servius Aen. X 65 36 Servius Aen. I 39
-VARIA LECTIO.
22 marte — (EVCRos V" — Marte ruat (arte ruat in ras.) ὃ claufe
c1 CLAUSTRA M : cef. IX 758, quo servato non claustra tegunt, non
moenia JWakefieldus, non male 28 QVin — V | ADQVE R. 24 cf.
XLI 382 . AGGeriBVS V MOERORVM (OE corr. in V) P moerorum
(moe in ras. b merorum c2 MURORUM ΤΟΙ moerorum Servius
testatur — SANguine Υ FOSSAS Pyb, Servius fosSAS V. FOSSAE
MRc 25 numquam] QVA in ras. ἢ LEvari V. 97 troie y
nec ...alter hemistichium frigere sensit Heynius, non interpretatur
Servius 25 ADQVE E. &olif y SURGET 2/yb 29 Tididef yc
VOLNERA (0 corr. in V) P VVLNERA Zybc 30 MORTALI^ P — 3I
ADQVE R — inui.to ὃ nomine y, Prisciani Par. R et Bong. — Teucri
Prisciani ὦ exc. Sangall. 82 petire b.— 33 SINI P. si schol. Hor.
34 cur z. 2 suprascr. c nu b 35 flectere m, Menagiani, χ
IVRA AZ POTES A 36 referam »» memorem Servius Aen. 1 39 ut
VI 123. 601 VIII 483 — ericeno (eroecino?) c1 — li.tore b littore c
37 uento b. FURENTES Jc
174 VERGILI AENEIS X
Aeolia excitos aut actam nubibus Irim ?
nunc etiam manis (haec intemptata manebat
sors rerum) movet et superis inmissa repente 40
Allecto, medias Italum bacchata per urbes.
nil super imperio moveor: speravimus ista,
dum fortuna fuit; vincant quos vincere mavis.
si nulla est regio, Teucris quam det tua coniunx
dura, per eversae, genitor, fumantia Troiae - 45
excidia obtestor, liceat dimittere ab armis
incolumem Ascanium, liceat superesse nepotem.
Aéneas sane ignotis iactetur in undis ^
et, quamcumque viam dederit Fortuna, sequatur:
hunc tegere et dirae valeam subducere pugnae. 50
est Amathus, est celsa mihi Paphus atque Cythera
-
TESTIMONIA.
42 *nil... moveor! Diomedes 407 anon. de orthogr. 2708 P. 44 56.
'si ... dura? Iulius Rufinianus p. 271 P. Servius Aen. X 72 *quam
... dura? Servius Aen. II 7 45 sq. *per ... obtestor! Donatus ad
Ter. Andr. I 5, 56 III 3, 9 hec. III 3, 27 47 *liceat s. n.' Nonius
393, 22 Claudius Sacerdos I 120 Servius Aen. I 267 90 Servius
Aen. I 678
VARIA LECTIO.
39 MANIS (I corr. in E) P. MANES Zfybc intemtata bc 40
HI
f
MOUÉT M inmifa ὃ 41 Alecto 51 42 NIL P NIHIL ἣν 44
je A
nulla b ^ Post Teucris inferp. P quam (a in ras.) ὃ QVEM P
49 *coniunx dura: Aic distinguendum' Servius — EUERSAE JM. euerfe y
F ἮΝ. .
SPVMANTIA P troiey — 46 LICET Καὶ liceat (1ηι.3)}λ — DEMITTERE
Py 47Incolumen c 48 PROCVL A pcul (cul zn ras.) e sane Servius
testatur — iactetur ignotif (iactetur im ras.) b. — INVNDIS (VNDIS eras.,
m. ἃ ORIS) P : cf. ge. lll 925. inorif, at inundif y 49 cf. XI 128
QVACVMQVE P ut XII 626, haud male — 50 DIRAE P dire y DVRAE αὶ
pugne y 51 amathof/// (hof in ras.) b est om. m CELSA
MIHI PAPHUS MPbc, et nisi quod PAPHOS Am celfa.mihi paphuf y
celsa Paphos *expositus Palatinus cod.' Pierii, Menag. pr., Servii
exempl. ADQVE καὶ cythera be. CYCHERA 77. CYTHERA, add. in
mg. alta P ALTA CYTHERA 4 : cf. 86 alta cythera y
VERGILI AENEIS X x 175
Idaliaeque domus: positis inglorius armis
exigat hic aevom. magna dicione iubeto
Carthago premat Ausoniam: nihil urbibus inde
obstabit Tyriis. quid pestem evadere belli 55
iuvit et Argolicos medium fugisse per ignes
totque maris vastaeque exhausta pericula terrae,
dum Latium Teucri recidivaque Pergama quaerunt?
non satius cineres patriae insedisse supremos
atque solum, quo Troia fuit? Xanthum et Simoenta 60
redde, oro, miseris iterumque revolvere casus
da, pater, lliacos Teucris. tum regia luno
acta furore gravi *quid me alta silentia cogis
rumpere et obductum verbis volgare dolorem?
Aenean hominum quisquam divomque subegit 65
- bella sequi aut hostem regi se inferre Latino?
Italiam petiit fatis auctoribus (esto)
TESTIMONIA.
99 Arusianus p. 236 63 sq. *quid ... vulgare! Nonius 182, 29
*quid ... rumpere' Macrobius Sat. IV 2, 2 Nonius 382, 27 Servius
Aen. II 129 III 246 63 *quid me a. s.' schol. Veron. 103, 5 K. .
65 *Aenean h. q.' Probi inst. I 4, 21 Diomedes 425 67 Priscianus
741 *fatis' schol, Veron. 103, 8 K.
- Ld
VARIA LECTIO.
52 ingloriif y1 inglori. f y2. 53—'1 Veron.fol.241 58 EXIGET
Vb2cY — AEVOM (0 corr. in V) P. AEVVM MRVylbc — ditione yc
iuBETO V^ 54 Cartago b. AVSONiaM V. NIL Pyb 55 {1 y
56 IVVET P luu , abiuu& y — mediof (of in ras. ὃ FVgisse per
igNIS ut vid. V 57 exaufta yb pericuLA V 58 REDIVIVA αὶ
*recidiva, renascentia' Servius ΒΕΘΙ ένα — quAERVNT V 59 CI.
NERES PATRIOS Z2. PATRIAE CINERES Py cineres Troiae Arusianus
insedisse supremos V 60 ADQVE Hel — XAnthum et simoeNTA
V xantum y SEMOENTA Ἢ fimohenta c 61 revolvere V 62
f
teucri b. Tum — iuNO V. TVM (T in ras.) R 63 graM V
nec alia V 64 OBDVITVM- V. VOLGARE (0 corr. in V) P. VVL-
GARE MA Vylbc uigilare z — 65 Aeneam yc — DIVOM (0 corr. in V) P
DIVVM MVybc 66 regi. b regif cl 67 petiit fatis bc, Prisciani
I
exempl. PETIT FATIS 24. PETIT FATIS PEV peti.it fatif y fatis
ΕΣ
170 VERGILI AENEIS X
*
Cassandrae inpulsus furiis: num linquere castra
hortati sumus aut vitam committere ventis,
num puero summam belli, num credere muros 170
Tyrrhenamque fidem aut gentis agitare quietas?
quis deus in-fraudem, quae. dura potentia nostra
egit? ubi hic Iuno demissave nubibus lris?
indignum est Italos Troiam circumdare flammis .
-1
Ct
nascentem et patria Turnum consistere terra,
cui Pilumnus avos, cui diva Venilia mater:
quid face 'Troianos atra vim ferre Latinis,
arva aliena iugo premere atque avertere praedas?
quid soceros legere et gremiis abducere pactas,
pacem orare manu, praefigere puppibus arma? 80
TESTIMONIA.
68 *Cassandrae i. f. schol. Veron. 103, 9 Servius Aen. X 110
'linquere e Diomedes 436 71 *Tyrrhenamque f.' Donatus ad Ter.
Andr. IV 3, 1 72 sq. 'quis ... Iuno! Iulius Rufinianus p. 271 R.
*quae ... egit? Servius Aen. X 44 74—11 Iulius Rufinianus p. 270
“ B. 76 cf. schol. Veron. 103, 11 K. — 'cui P, a." Servius Aen. VI 90
*eui diva V. m.' Arusianus p. 248 L. Servius Aen. VI 90 78
*arva ... premere? Nonius 192, 28 79 *et ... pactas" Donatus ad
Ter. hec. V 1, 21 Nonius 439, 12 Arusianus p. 213: L. 80 Servius
Aen. I 183 *
VARIA LECTIO.
petiit. *nonnulli admodum ve(usti' Pieriani, quod probare videtur etiam
Lachmannus Lucr. 208. 68 Caffandre y. IMPVLSVS A inpulfif c
.LINQVERE P — 69 uentif, at teucrif y ut XII 60. ventis Servius legit
70 Nón pueroy NON PVERO P 71 Thyrrenam (r post. e corr.) y Thyrre-
nam b Tyrrenam c VE RVe,íin ras. b. aut] ET E. gentefc — agitta-
rey | 72 QVAEP |. NOSTRA PR Vybc, Servii ecempl., Iulius Rufinia-
A :
nus NOSTRI M: conferunt Vll 514 — 73 αὐ — HINC M — iuno///c
74 INDignuM EST 7 . succendere Aufinianus: cf. IX 198. 75 nascen-
teM V 76 om. Rufinianus — AVOS (0 corr. in V) P. AVVS MRybc
AvoS V — diun///cl —VENELIA Py1 VEN.LIA P ueniac — mater V
77 FACERE E facE V ATRAM yl atra Servius — FErre— V
//ferre b 78 sq. inverso ordine m 78 jmere (jm in ras.) b
ADQVE R evertere m — pda C 79 socios legere Hoffmannus spici-
leg. crit. 20 lege - b gremif c | 80 MANVET A prefigere y
VERGILI AENEIS X 177
tu potes Aenean manibus subducere Graium
proque viro nebulam et ventos optendere inanis,
tu potes in totidem classem convertere nymphas:
nos aliquid Rutulos contra iuvisse nefandum est?
* Aeneas ignarus abest": ignarus et absit. 85
est Paphus Idaliumque tibi, sunt alta Cythera:
quid gravidam bellis urbem et corda aspera temptas?
nosne tibi lluxas Phrygiae res vertere fundo
conamur? nos, an miseros qui Troas Achivis
obiecit? quae causa fuit, consurgere in arma 90
Europamque Asiamque et foedera solvere furto?
me duce Dardanius Spartam expugnavit adulter,
TESTIMONIA.
i 81 fragm. de quant. 12 p. 504 Endl. 81. 84 (om. 82. 83) Isidorus
orig. II 30, 13. 83 Servius Aen. IV 228 XII 320 85 Macrobius Sat.
IV 6, 24 86 'sunt a. CJ Servius Aen. I 657. 680 88 sq. *aversa
eum obelo («—) ad ea ponitur quae ad aliquid respiciunt, ut nosne tibi
Phrygiae ... Achivis subegit' Isidorus de notis sententiarum 1 20, 17
*'aversa obelismene in ore ponitur quae ad aliquid respiciunt ut
nosne ... frygiae' anecdotum Paris. v. Bergkius in diar. suis 1845
. 87. ef. Suetonius Reifferscheidii p. 140 89 sq. ^an . . . obiecit"
onatus in Ter. eun, V 7, 13 92 sq. Diomedes 433:schol. Hor. carm.
I 15, 13 92 Quintilianus IX 2, 49 Charisius 247 Diomedes 457 Ser-
vius Aen. I 526. 650 *me d. D.' Brobi inst. I 6, 1 *me d. Clau-
dius Sacerdos I 82 2
VARIA LECTIO.
8E aeneam c graiium ΟἹ 82 OPTENDERE 77 OBTENDERE
PRybc obtendere (ob in ras.) b — INANES P2yle.— 83 om. Francianus
tu Marklandus ad Statii silv. ΠῚ 2, 81 ET libri POTIS M. petef
γι totidem (tot m. 2) y CLASSES Mc ut 36, Servii Aen. IV 228
XII 320 exempl. — nimphaf c 84 ALIQVIT PI ut vid., Ry autem
Isidori Gud. 2. contra Rutulos Zsidorus — inuiffe c 85 Non per.
suasit W'agnerus, rectius distingui absit: Est. . . Cythera. Quid e. q. s.
APSIT (P corr. in B) P 86 PAPHYS αὶ citaera c 87 cordia bI
89 Nulla post nos interp. P achiuaf (corr. m. ant.) δῚ 90
obiecit] subegit (i. e. subiecit) Jsidori Paris. teste Th. Mommseno in
Bergkii et Caesaris diariis a. 1845 p. 8] 91 Εὐτορᾶν 92 sq. ad-
firmari per ironiam, non interrogari volunt Quintilianus, Charisius,
Diomedes p. 451 92 subdistinclionem , hoc est punctum sub versu
ponendum, praecipit Diomedes.
RIBBECK, VERGÍL, III, 12
s..."
178 VERGILI AENEIS X
aut ego tela dedi fovive Cupidine bella?
tum decuit metuisse tuis: nunc sera querellis
haut iustis adsurgis et inrita iurgia iactas.' 95
Talibus orabat Iuno, cunctique fremebant
caelicolae adsensu vario, ceu flamina prima
cum deprensa fremunt silvis et caeca volutant
murmura, venturos nautis prodentia ventos.
tum pater omnipotens, rerum cui prima potestas, 100
infit (eo dicente deum domus alta silescit
et treme facta solo tellus, silet arduos aether,
(um zephyri posuere, premit placida aequora pontus):
'accipite ergo animis atque haec mea figite dicta.
quandoquidem Ausonios coniungi foederé Teucris 105
hau licitum, nec vestra capit discordia finem:
TESTIMONIA.
94 *tum ... tuis" Arusianus p. 247 L. Iulius Rufinianus p. 247 R.
Cledonius 1924 95 *atque i, i. i." Servius Aen. I 102 96 *talibus
o. I Servius Aen. IV 219. 437 100—103 Macrobius Sat. VI 2, 26
100 sq. *tum ... infit Donatus ad Ter. Andr. I 5, 50 101—103
Maerobius Sat. V 13, 38
VARIA LECTIO. :
93 fovique schol. Hor. capi. . dine y BELLA (ELLA zn ras.) Καὶ
94 TVNC PRye, Rufiniauus — QUERELLIS- SERA MM — QVERELIS
P QVAERELLIS Z5 querelif c 95 HAUD 7/y2bc — irrita ὃ lactaf y
96 luno] DICTIS (T superne eras.) P ut Vl 124 dictif, at iuno y
"REMEBANT P remebant y1 97 CAELICOLE 74 affenfu c flamma y
98 DEPRENSA (ENSA in ras., in spatio quinque literarum) ἢ de-
prefenfa c1 depressa Parrhas. Marklandus ad Statii silv. 1 9, 45, re-
futatus ab Handio ge eh P gemunt Marklandus 1. 1. 99
0
UENTIS M — 100 PRIMA καὶ PRIMA M SVMMA Pbem, Macrobii et Do-
nali exempl. fumma, at prima y... 102 TREMIFACTA Z trema facta eL
solo] silet Peerlkampus ^ arduofc arduf y ARDVVS JPRb — 103
lephyri c1 venti Macrobii VI 2, 26 exempl. premit K placid" E
ponduf cl 104 — II[ 250 ADQVE ἢ 105 AVSONIOS P aufonif y
aufoniam μέ vid. c1 — coniugi y TEVCROS Pyl 106 Hau* c HAVT
MPRy| Haud b. LICITVMEST Ae, Servii exempl. ^ ura b. ull (là in
c-
VERGILI AENEIS X 179
2 | :
quae cuique est fortuna hodie, quam quisque secat spem,
Tros Rutulusne fuat nullo discrimine habebo.
[seu fatis Italum castra obsidione tenentur
sive errore malo Troiae monitisque sinistris. | 110 .
nec populos solvo: sua cuique exorsa laborem
fortunamque ferent. rex luppiter omnibus idem.
fata viam invenient. Stiygii per flumina fratris,
per pice torrenlis atraque voragine ripas
adnuit et totum nutu treme fecit Olympum. 115
hic finis fandi. solio tum Iuppiter aureo
surgit, caelicolae medium quem ad limina ducunt.
Interea Rutuli portis circum omnibus instant
sternere caede viros et moenia cingere flamniis.
TESTIMONIA.
107 Nonius 404, 9 108 *Tros R. f." Diomedes 376 "Tros Ru-.
tulusve' Consentius p. 2050 P. 111 'nee ... solvo? Nonius 390, 33
112 *rex .. . idem" Servius Aen. II 326. 617 IV 581 X 689 114
*apud poetas etiam ipse rex Iupiter per torrentes ripas et atram vora-
ginem iurat! Minucius Felix Octav. p. 330 116 sq. *hie..., surgit"
Nonius 205, 6 116 schol. Hor. serm. I 8, 43 *'hie f. f. Charisii
exe. 595, 27 K. Probus de nom. 20 p. 218 Endl. 118 Servius Aen.
X 20
VARIA LECTIO. i e
ras$.)c 1407 om., in mg. superiore lit. min. add. P — CUIQ-EST M
odie 7 108 TROBS P rutulof γὺ NE MPR, Diomedis Par. 4 et
Monac. ne (corr. m. rec.) b. ue yem, Diomedis Par. B, Consentius
Putschii FIAT M luat (1 zn ras.) c luat m 109—112 rescindi
Peerlkampus 109 'sie distingue: Walum, ef infer castra obsidione
tenentur, scilicet Troianorum" Servius — caftro 71 110 VE Py1b1
qe 52. 1H populos Nonius RVTVLOS libri — solvo ea mente accipio,
qua Propertius V 4, 59 QUISQ- M, quod aut pro quibusque haberi
aut ex quoique or(um videri potest. 112 quae ἢ 113 inueniant
yicym — fügi ble 114 TORRENTES J/2c — 115 Adnuat c1 — notu c
olymphum b olympom € ]6foliücl tü.b 117 caelicole y
qué (7 fort. m. 9) b : ef. Wagnerus lectt. Verg. 387. 118. Post Rutuli
interp. P. PORTIS (ἢ zn ras., vid. fuisse S) P. portaf b1
12*
180 VERGILI AENEIS X
at legio Aeneadum vallis obsessa tenetur, 120
nec spes ulla fugae. miseri stant turribus altis
nequiquam et rara muros cinxere corona
Asius Imbrasides Hicetaoniusque 'Thymoetes
Assaracique duo et senior cum Castore Thymbris,
prima acies; hos germani Sarpedonis ambo 125
et Clarus et Thaemon Lycia comitantur ab alta.
fert ingens toto conixus corpore saxum,
haut partem exiguam montis, Lyrnesius Acmon,
nec Clytio genitore minor nec fratre Menestheo.
hi iaculis, illi certant defendere saxis 130
TESTIMONIA.
124 *Assaracique d. Servius Aen. X 541 128 “παπᾶ partem e. m.'
Seneca suas. 6, 24 B. Servius Aen. XII 687 129 Priscianus 736
*nee f. M. Macrobius Sat. V 17, 19
VARIA LECTIO.
120 AD Py] ast Servii exempl. — aeniadum Ὁ] 121 fuge y
MISERIS προ : 122 NECQVICQVAM P nequicequam y. .&y — Alü
post corona fortiter interpungunt. 125. A.fiuf y1 IASIUS Mc IA. fiuf
0 hie πὰ
2 INBRASIDES 7/c HICETAPNIUS Ἱ HEGETAONIVS P. - &tao-
niuf y THYMOETES (E post. in ras.) αὶ timoetef δ] Üimoetef €
124 thy.brif 5. THYBRIS ZPyc *'senior cum Castore Thybris (thibris
Regin. Par.): possumus et solum Tybrim (tibrim Aegin. thybrim Par.)
senem accipere, possumus et CasLorem, 81 legamus et senior cum Ca-
store [ Tybris.] (thibris Par., om. Regin.). nam amphibologia est' Ser-
vius. — 125 hof (f Zn ras.) b "of y -. farpedonif (f pr. n ras.) b
126 THAEMON LYCIA P themon licia y2 themonacia ut vid. y1 themon
lycia b. HAEMON LYCIA MR 'emonlicia e —— àl'a y2 ]DA Dyl: cf. V 254
XII 412 alta Servius 127 connixuf ὃ 128 Aut y Haud be — lyrnefiuf
SUE
(e et f post. in ras.) b — AGMON Pyb2c ACMO7 M 129 NECLYCIÓ P
Nec clitio c Nec.clitio (c post. in ras. b — frater y1 frate. y2 mene-
stheo. Prisciani Par. R et Bongars. menesteo eiusdem Lugd. mueftheo
bc minestheo Prisciani Carolir. MNESTHEO MP», Prisc. libri ceteri,
Maerobii exempl. *non Mnestheo, de quo paulo post dicturus est, le-
gendum est, ne versus nen stet, sed Menestheo' Servius 130 faxof
(o eorr. in i) c | :
——————— —
VERGILI AENEIS X 181
molirique ignem nervoque aptare sagittas.
ipse inter medios, Veneris iustissima cura,
Dardanius caput ecce puer detectus honestum,
qualis gemma micat, fulvom quae dividit aurum,
aut collo decus aut capiti; vel quale per artem 135
inclusum buxo. aut Oricia terebintho
lucet ebur; fusos cervix cui lactea crinis
accipit et molli subnectens circulus auro. "
te quoque magnanimae viderunt, Ismare, gentes |
volnera derigere et calamos armare veneno, 140
Maeonia generose domo, ubi pinguia culta
exercentque viri Pactolusque inrigat auro.
adfuit et Mnestheus, quem pulsi: pristina Turni
aggere moerorum sublimen gloria tollit,
TESTIMONIA.
^.
132 *Veneris i. c. Servius Aen. I 678 III 476 IV 2 VI 691 133
Servius Aen. I 289 134 Servius Aen. I 593 136 *aut O. t.' schol.
Hor. carm. III 7, 6 " 197 sq..'fusos . .. accipit? Priscianus 1121 P.
137 *fusos ... crinis' schol. Persii I 29 142 *Pactolusque i. a."
Isidorus orig. XIII 21, 21 143 *adfuit et M. Donatus ad Ter. eun.
1.0, 1 144 'aggere m. Diomedes 435
VARIA LECTIO.
131 Mo. liri y 132 mediof, in mg. primof y iuftiffimt b
133 capud c 134 FVLVOM (0 corr. in V) P. FVLVVM νξ 8 186
Incluxum 5 boxo b — AVT (T m. | ut vil. corr. in €) P au y
ORYCIA Pe orytia (t corr. in c) b. ORYCI αὶ ORYCIA M corycia y
TEREBENTO M 137 fusus cervix schol. Persii CERVIX FVSOS yc
latea 5 CRINES Ac collaque schol. Persii : cf. VIL 660 138 mollif
A
fubnectenf b1 MOLLIS SUBNECTIT ι89 MAGNANIME //. magnanime
y 'magnanimae gentes .. Aic est ordo, aliter non stat versus" Servius
uideruN (uN in ras.) b. 140 uolnera y VVLNERA 24Abc — DIRI-
GERE My2bc 141 Meonia (eo in ras.) b. Moenia cl generof. δ]
genere c1. MODO ΜῈ ubi]euim —— 142 PACTOLOS R — 143 Atfuit-
& mneftheuf in ras. γ ATFVIT P ΕἼ suprascr. M — mnefteuf ὃ
144 mororum δ] MEORVM (E corr. in R) P MVRORVM ZyIb1em
fublimen 71 SVBLIMEM MPy2c fublimé b
182 YERGILI AENEIS X
et Capys: hine nomen Campanae ducitur urbi. 145
Illi inter sese duri certamina belli
contulerant: media Aeneas freta nocte secabat.
namque ut ab Euandro castris ingressus Etruscis
regem adit et regi memorat nomenque genusque
quidve petat quidve ipse ferat, Mezentius arma 150
quae sibi conciliet, violentaque pectora Turni
edocet; humanis quae sit fiducia rebus
admonet inmiscetque preces: haut fit mora, Tarchon
iungiL opes foedusque ferit; tum libera fati
classem conscendit iussis gens Lydia divom, 155
externo commissa duci. Aeneia puppis
TESTIMONIA.
147 *media ... secabat! Servius Aen. X 215 148 sq. Servius
Aen. VIII 607 148 *castris i. E Arusianus p. 230 L. 149—154
'*regem ... ferit! Charisius 260 Diomedes 439 Beda de trop. 376 Cap.
149 Priscianus 1202 P. Nonius 237, 26 Isidorus orig. I 35, 4 Donati
ars III 5, 2 Pompeius 456 L. 'regem ... memorat! Claudius Sa-
cerdos I 128 152 *humanis ... rebus' Servius Aen. VIII 150
153 sq. *'haut ... ferit? Nonius 311, 17 154 sq. 'tum ... divom"
Arusianus p. 244 L. 156 sq. *Aeneia ... tenet! Charisius 128
156 *Aeneia p.! Diomedes p. 310 P. Charisii exe. 535, 7 Καὶ
VARIA LECTIO. τὶ
Α Ε
145 capif 01. hinc nom Zn ras. Ὁ — CAMPANE P CAMPAENA ἡ
campane y URBE (E corr. in I) M 147 Contullerant 71 freta
(fret im ras.) ὃ feccabat y1 148 ingreff. b1 149 ADIIT P
MEMORANT καὶ decusque Diomedes, ut 189 150 * multi autem quid-
que petat quidque ipse ferat dicunt oportuisse dici' Servius quidue ferat
quidue ipse petat Charisii cod. quidve ipse] AVTQVIDVE (AV e£ VI et
, VE in ras.) P aut quidue ^ y Videntur fuisse qui quidve (vel quidque)
petat aut ipse ferat scriberent. |. MEZZENTIVS A MEZZENTIUS M
me.zentiuf b 151 VIVOLENTA P 152 etdocet (i. e. eedocet) Charisii
cod. 158 IMMISCET ΤΠ admiscet (παγίδι cod. — PRECES (S Zn ras.)
P PRAECES M Alii hic apodosin, cuius protasin v. 148 statuunt,
concludunt. aut y haud bc MAIORA M t.archon y larcon c.
TARCHO R 'Aoc nomen ubique Graece duc) voro uno loco (VIII 603)"
Servius 154 feduf in ras. b | ferit] "FERT P ..ferit y ἴδοι!
Arusiani Gu. fatis Servii exempl. Genetivum testatur Arusianus.
155 DIVOM (0 corr. in V) P DIVO R DIUUM 7/ybe — 156 DVCE (E corr.
VERGILI AENEIS X ». 483
prima tenet, rostro Phrygios subiuncta leones,
imminet. [da super, profugis gratissima Teucris.
hic magnus.sedet Aeneas secumque volutat
eventus belli varios, Pallasque sinistro 160.
adfixus lateri iam quaerit sidera, opacae
noctis iter, iam quae passus terraque marique.
Pandite nunc Helicona, deae, cantusque movete,
quae manus interea Tuscis comitetur ab oris
Aenean armetque rates pelagoque vehatur. 165
Massicus aerata princeps secat aequora ligri :
sub quo mille manus iuvenum, qui moenia Clusi
quique urbem liquere Cosas, quis tela sagittae
gorytique leves umeris et letifer arcus.
una torvos Abas: huic totum insignibus armis 170
agmen et aurato fulgebat Apolline puppis. |
sescentos illi dederat Populonia mater
TESTIMONIA.
164 Diomedes 450 166 sqq. cf. Macrobius Sat, V 15 166
Priscianus 761 schol. Hor. carm. III 30, 13 167 sq. 'sub Massico
duce mille manus iuvenum venisse dixit, qui moenia Clusi quique Cosas
MOS Macrobius Sat. V 15, 7 168 * quique ... Cosas? Arusianus
169 Nonius 550, ?7 170 *una t. A." Pompeius 333 L.
kgs 8q. "Sütesianns 1198 P.
VARIA LECTIO.
inb) P enea y enaeia b 157 fubiunta y 158 Inminet b 161
A TR.
querit y — OPACE M opace y 162 IDEM M - TERRA P ..mari y
1638 — VII 6431. BELICONA P CASTVS (STV 7n ras. ut vid.) R
MONETE Py1 : cf. VII 641 165 Aeneam c 167 CLAVSI P
168 as Ἧνς, legit Arusianus, ut Strabo V p. 925. COSSAS Rt. co. ll
y COSAM P *Cosas, civitas Tusciae, quae numero dicitur singulari
secundum Sallustium (hist. 51.D.)' Servius fagitte y. 169 Gorythi y
CORYTI PA Cory.thi b. Choriti c coriei Nonius — humerif 7€ " umerif
(f in ras.) b LAETIFER Ἢ 170 TORVOS (O0 post. corr. in V) P
TORUUS AM»bc abhafy . I7» appolline y 172 Sexcentof ς PO-
^
PVLONI αὶ
184 VERGILI AENEIS X
expertos belli iuvenes, ast Ilva trecentos
insula inexhaustis Chalybum generosa metallis.
tertius ille hominum divomque interpres Asilas, 175
cui pecudum fibrae, caeli cui sidera parent
et linguae volucrum et praesagi fulminis ignes,
mille rapit densos acie atque horrentibus hastis.
hos parere iubent Alpheae origine Pisae,
urbs Etrusca solo. sequitur pulcherrimus Astur, 180
Astur equo fidens et versicoloribus armis.
tercentum adiciunt (mens omnibus una sequendi)
qui Caerete domo, qui sunt Minionis in arvis,
et Pyrgi veteres intempestaeque Graviscae.
Non ego te, Ligurum ductor fortissime bello, UT 185
TESTIMONIA.
173 *expertos b. i Arusianus p. 227 L. 175—177 Servius Aen.
VIII 429 176 sq. Servius Aen. III 359 179 *Alphea ... Pisae?
Priscianus 587 P. 180 sq. *sequitur ... armis" Charisius p. 250 P.
Beda de trop. 376 C. 'sequitur . . . fidens! Donati ars III 5, 2
Claudius Sacerdos I 137 Diomedes 440 Pompeius 458 Servius Aen. IX
114 183 Priscianus 633 Servius Aen. VIII 597 cf. schol. Veron. 103,
17 Κ. 184 Diomedes 407 cf. schol. Veron. 103, 27 K.
VARIA LECTIO.
178 Experto y TRECENTOS INSULA- JM * Probus trecentos sub-
distingui vult, ut insula sequentibus iungatur? Servius 174 calibum bc
175 DIVOM (0 corr. in V) P DIUUM 7fybc — SASILAS £1 176
A
fabre y! 177 LINGVE P lingue γ PRESAGI My — fulmine fegnef y1
h
178 AOCIAE M ADQVE καὶ orrentibuf ὃ haftef ὃ ARMIS
Pc : ef. 181 armif, at aftif y 179 Alpheae origine Lachmannus Lucr.
160 : cf. Wagnerus lectt. Verg. 356. ALPHEAE ABORIGINE P AL-
PHAEAE ABORIGINE £ alphee ab origine c alphee ab origine y ALPHEA
AB ORIGINE JM, Priscianus alpea ab origine 1 180 VRBIS ἢ ASTVR
PHRbc, Macrobius, Beda, Claudius Sacerdos aftor y aftor Charisii et
Donati cod. ASTYR M, Diomedes 181 ASTVR Pc, Claudii Sacerd.
. 1
cod., Servius Astor Donati cod. Aftür y ASTYR M Rb VERSCOLO-
RIBVS P — 183—196 Veron. 234 a 188 CHERETE M : cf. Varronis
originationem apud schol. Veron. car&e (a corr. in ae, r m. 3)
184 pirgi c GABISCAE A. 185 NON TEGO Υ fortiSSIME V
T anus
Msc d o ab dt
VERGILI AENEIS X 185
transierim, Cinyre, et paucis comitate Cupavo,
cuius olorinae surgunt de vertice pinnae,
crimen, Amor, vestrum formaeque insigne. paternae.
namque ferunt luctu Cycnum Phaethontis amati,
populeas inter frondes umbramque sororum 190
dum canit et maestum musa solatur amorem,
canentem molli pluma duxisse senectam,
linquentem terras et sidera voce sequentem.
filius, aequalis comitatus classe catervas,
ingentem remis Centaurum promovet: ille 195
TESTIMONIA.
188 *crimen a. v.' Maerobius Sat. IV 6, 18 schol. Lucani IX 425
Servius Aen. II 65 VII 339 *'crimen! schol. Veron. 103, 29 189
Macrobius Sat. V 14, 16 cf. 16, 4 190 Servius Aen. VI 659 193
3: v. S." Servius Aen. X 65 195 sq. 'ille i. a." Arusianus p.
L.
M
VARIA LECTIO.
186 cinyre 52, Mentel. pr. CINIRE Vb1c2. (Cinirus in Macrobii V
415. 5 exempl. dicitur) cinere y cinere c1, *plerique' Pieriani CINYRAE
M cinira Voss. alt. (Cinyra et vitiosam synaloepham esse monuit Lach-
mannus Lucr. 272) CINERA (I zn ras.) P. CVMARRE Z cigna m *Cycne;
(om. Par.) Cunare quidam duci nomen datum tradunt a Cunaro monte,
qui in Piceno est" Servius (deest totum sehe bn Regin.): de promon-
torio Cunero Plinius n. h. Vl 13,111 CVPAO. (post O vid. erasa vel
I vel E vel F vel L vel P; AO perfossae ut vid.) P CupaVO V cupabo y
187 olorine y; De— V dE R pennec 188 reiciendum censet
Heynius : hemistichium crimen amor vestrum posterius adiectum videtur
Ladevico. crimen, Amor, vestrum Sprengelius: cf. 1 140 IX 525
Eadem erat sententia eorum, qui teste Servio vestrum pro tuum acce-
perunt conlato ipso IX 525: quamquam in Servianis perverse ad
Cygnum adlocutio refertur. crimen amor vestrum significare *originis
vestrae, ὁ pinnae, causa est amor' putat Wagnerus: atque ita sane
intellexit Asper forme y forma b1 fortunae prop. Wagnerus
paterne 7 189 cienü δὶ PHAETONTIS 7/. phoetontif c photon αδο:
PETHONTIS A 190 frondes V — 191 solatur] T in ras. αὐ 192 PRIMA
(eorr. in L) P — 194 AEQUALI ΔΓ equalef e — 195 ingeNTEM V
CENTauruM V.
186 VERGILI AENEIS X
instat aquae saxumque undis immane minatur
arduus et longa sulcat maria alta carina.
* Ile etiam patriis agmen ciet Ocnus ab oris,
fatidicae Mantus et Tusci filius amnis,
qui muros matrisque dedit tibi, Mantua, nomen 200
(Mantua, dives avis; set non genus omnibus unum:
gens illi triplex, populi sub gente quaterni,
ipsa caput populis, Tusco de sanguine vires).
hinc quoque quingentos in se Mezentius armat,
quos patre Benaco velatus harundine glauca . 205
Mincius infesta ducebat in aequora pinu. |
it gravis Aulestes centenaque arbore fluctum
verberat adsurgens, spumant vada marmore verso.
hunc vehit immanis Triton et caerula concha
TESTIMONIA.
196 *saxum ... minatur! Nonius 502, 27 199 Priscianus 684
Servius ecl. IX 60 'fatidieae ... Tusci? Probi inst. II 1, 21
'fatidieae M.' Charisius 48. 111 P. exc. Charisii 543 K. (91 Endl.) Clau-
dius Sacerdos II 13 200 cf. schol. Veron. 103, 30 K. 201 sq.
schol. Veron. 104, 6 K. 202 Servius Aen. II 278 VIII 475 XI 9
205 sq. *velatus ἢ. g. M Servius Aen. VIII 33 207 sq. Priscianus
991 'it... adsurgens' Priscianus 1353 (de fig. num. 6, 24) 207
cf. schol. Veron. 104, 13 K. 200 *hune . . . Triton?! Probi inst. I
4, 11 Servius Aen. X 166
VARIA LECTIO.
196—208 Veron. fol. 234 b 196 aquae V inmane c
A.
minaTVR V — 197 Arduus— ' fuloa y fulgat c — VLTA P
198 OGNUS MPyb . 199 mantof ye, Prisciani Sangall. Lugd.
mantof (o im ras.) b .Mantus testantur grammatici. 201 ManTVa
DIVes avis seD V auif om. P, suprascr. y SED PRybc
302 ILLIS V POPVLI TRIPLEX A. 203 ipsa— popuLIS V — capud b
POPVLI.R 204 hinc — in V HIN. P QVINGENTOS R QVIN-
GENTOS (0 in ras., in spatio duar. lit.) P —. MEZZENTIUS MEDI
205 VENACO PRy1 arundine c 206 mincius infeSTA V — PINV (V
in ras., ut — Pb pinu. c PIN. / 207 FLVCTVS Rb. 208 MAR-
MORA-E JM mamore y 309 HVNC (V fort. in ras.) α' inmanif c
CHERULA M
——«—
YERGILI AENEIS X 187
exterrens freta, cui laterum tenus hispida nanti 210
frons hominem praefert, in pristim desinit alvos:
spumea semifero sub pectore murmurat unda.
Tot lecti proceres ter denis navibus ibant
subsidio Troiae et campos salis aere secabant.
lamque dies caelo concesserat almaque curru 215
noctivago Phoebe medium pulsabat Olympum:
Aeneas (neque enim merubris dat cura quietem)
ipse sedens clavomque regit velisque ministrat.
atque illi medio in spatio chorus ecce suarum
occurrit comitum: nymphae, quas,alma Cybebe 220
numen habere maris nymphasque e navibus esse
iusserat, innabant pariter fluctusque secabant,
quot prius aeratae steterant ad litora prorae.
TESTIMONIA.
210—212 *cui ... unda! (om. 211) Arusianus p. 264 L. 210 sq.
*eui ... praefert! Priscianus 1203 *laterum ... praefert? Nonius
311, 27 210 "laterum ...nanti' Diomedes 404 — 211 Nonius 535, 28
213 Priscianus 1355 (de fig. num. 7, 29) 215 sq. *alma ...
Phoebe' Macrobius Sat. VI 5, 12 215 'iamque . . . concesserat?
Servius Aen. X 1 218 Arusianus p. 247 L. Servius Aen. V 868
220—222 'quas ... iusserat" Servius Aen. IX 117 222 *adnabant p.'
Probi ars minor 836 (gramm. Vatie. A. Mai V 319) 223. Velius Lon-
gus 2231 P.
VARIA LECTIO.
210 hispida] I post. in ras. ἢ 2911 PRISTIN Py, Nonii Leid. m. 1
pistrim Zorvill., * multi Heinsiani ΑἸΝῸΝ (0 corr. in V) P. ALUUS
Mybc — 212 femiferof y1 caeruleos 4rusiani cod. “18 (TOT M
lecti. c — iuuenes z, Prisciani Par. P, ut VII 179 X 886 bis Pris-
cianus — DENIS (S in ras. ut vid.) P. — 214 cf.135 — cápifc
AERAE MM 216 olimphum b. 218 cef. VI 302 CLAVOM (0 corr. in
V) P CLAVVM MRybe — gerit Arusiani Gu. 219 ADQVE Ac IN-
SPIRATIO 7 290 comytum y — nimphae 5 —CYBERE 7. cibebe 51
cybele em. Cybebe Servius 391 NOMEN P Nomen y εἴρια"
que e] QVE A. nauibuf (ui m. 2) y 222 adnabant lestatur. Probi ars
minor fluctofb — 223 — IX 121 ovo p Qvo R, quam scrip-
turam reprehendit Velius Longus QUO" M ^ ERATE" M STESE-
188 VERGILI AENEIS X
adgnoscunt longe regem lustrantque choreis.
quarum quae fandi doctissima Cymodocea 225
pone sequens dextra puppim tenet ipsaque dorso
eminet ac laeva tacitis subremigat undis,
tum sic ignarum adloquitur: *vigilasne, deum gens,
Aenea? vigila et velis inmitte rudentis.
nos sumus, Idaeae sacro de vertice pinus, 230
nunc pelagi nymphae, classis tua. perfidus ut nos
praecipitis ferro Rutulus flammaque premebat,
rupimus invitae tua vincula teque per aequor
quaerimus. hanc genetrix faciem miserata refecit
el dedit esse deas aevómque agitare sub undis. 235
at puer Ascanius muro fossisque tenetur
tela inter media atque ardentis Marte Latinos.
TESTIMONIA. .
225 Probi inst. I 6, 3 226 *dextra p. t." Priscianus 761
228 sq. 'vigilasne ... vigila? Priscianus 730. 1068. 1118 Donatus ad
Ter. heec. III 5, 8 Servius Aen. II 148 233 'rumpimus ... vincula"
Nonius 382, 17
VARIA LECTIO.
PRORAE
RANT P fterant c — ATP. PUPPIS? M, ut ΠῚ 135. 277 VI 901
VIII 497 naves Oblongus, Velius 224 Agnofeunt bc — choraeif b
d
225 nandi Marklandus ad Statii silv. M 2, 19 cymocea y cymodo-
C
caeac 227 Iminet ὃ] Imminet 52. AT 7 228 IGNAVVM καὶ
alloquitur ὃς 229 IMMITTE XAc inmittere 7I RUDENTES MP2
330 NOS M SUMUS, M IDAEAE A IDEAE Mb — 231 nymphe y
nimphae ὃ fervidus Schraderus conl. IX 72. perfidus Servius legit
332 PRAECIPITES Rc PRECIPITES ΜΠ. rutulof y —— flàma (Π in
ras.) b 233 rumpimus 'aliquot' Pieriani, Servii et Nonii exempl.
234 gen.trix Ὁ] 235 AEVOM P1 AEVVM 7Z4P2Rybc — 236 —261
Veron. fol.965 286 Ad y Et V (an set voluerat?) — puer — tenetur V
moro (moero?) e. 237 Nihil agnosci potuit in V — ADQVE RÀ
ARDENTIS Py1, ut Schraderus coniecerat arl'entif jy2 orrentif 5b. HOR-
RENTIS ΜῊ horrentef c
VERGILI AENEIS X 189
iam loca iussa tenent forti permixtus Etrusco
Arcas eques: medias illis opponere turmas,
ne castris iungant, certast sententia Turno. 240
surge age et Aurora socios veniente vocari
primus in arma iube et clupeum cape, quem dedit ipse
invictum Ignipotens atque oras ambiit auro.
crastina lux, mea si non inrita dicta putaris,
ingentis Rutulae spectabit caedis acervos. * 245
dixerat, et dextra discedens inpulit altam -
haut ignara modi puppim: fugit illa per undas
ocior et iaculo et ventos aequante sagitta. .
TESTIMONIA.
238 sq. 'iam ... eques' Servius Aen. VIII 547 2309 *Arcas e."
Probi inst. I 4, 13 241 cf. schol. Veron. 104, 20 K. 242 cf. schol.
Veron, 104, 16 K. 245 *atque ... auro' Nonius 242, 9 244 sq.
Donatus ad Ter. hec. III 1, 6 248 'et ventos a. s.' Arusianus p.
214 L.
VARIA LECTIO.
238 *hoc κατὰ τὸ σιωπώμενον accipiendum esl. nam intelligimus
eum equites misisse per terram' Servius. cf. VM 547 TENENT ΗἩ
et ut vid. V. TENET PRybc — PERMIS(us erRVSCO Y^ — 239 ILLI. M
240 NEc P Nec y CERTAST V CERTAEST MPRybc2 certaef cl
242 CLVPEVM VF CLIPEVM MPZAbIc clypeum yb2 — CARE (ἢ corr.
in P) P ^ /— ipse] IGNI V, quod interpretatur Haterianus apud schol.
Veron. ingens em, * aliquot antiqui' Pieriani, Mentel. alt. cum aliis
243 ADQVE AR aro € corr. m. rec. orac] 244 CRAs(ina — iNRITA
V dux]LVXSE P /— irrita b. 245 Ingentef c. rutulae — acervos V
rutile b SPECTABIT Abe, probavit Bentleius ad Ter. hec. WI 1, 6
[pectabit (L post. m. 2) y "SPECTABIS MP, testatur Donatus “ crastina
lux [si ad Aeneam referas, spectabis . . . $i autem ad lucem, spectabit
legas. Crastina lux suspendendum quidam ..* | spectabit est vera lectio
...num male quidam spectabis legunt... alii more antiquo lux pro
luce accipiunt... Longus ait: deest venerit, unde et ipse spectabis
legit" Servius. — caedis] gentis y (teste Heinsio) 4; 246 DIXerat — V
TWXERAT M — dextra. b. DISCENDENS α΄ IMPVLIT MAbc — altà
(ἃ in ras.) b alüm 5 247 HAVD MPVybc — ignara —undAS V — 948
OCIOr et iaculü Y — VENTos aEQVANTE V. — uento. (eras. r, ut vid.) y
100 VERGILI AENEIS X
inde aliae celerant cursus. stupet inscius ipse
Tros Anchisiades; animos tamen omine tollit. 250
tum breviter super aspectans convexa precatur:
'alma parens Idaea deum, cui Dindyma cordi —
turrigeraeque urbis biiugique ad frena leones,
tu mihi nunc pugnae princeps, tu rite propinques
augurium Phrygibusque adsis pede, diva, secundo." 255
tantum effatus. et interea revoluta rubebat
matura iam luce dies noctemque fugarat:
principio sociis edicit, signa sequantur -
atque animos aptent armis pugnaeque parent se.
iamque in conspectu Teucros habet et sua castra, 260
stans celsa in puppi. clipeum cum deinde sinistra
extulit ardentem, clamorem ad sidera tollunt
Dardanidae e muris, spes addita suscitat iras,
.tela manu iaciunt: quales sub nubibus atris
TESTIMONIA.
254 sq. Priscianus 657 *(u ... augurium! Priscianus 799
261 *stans ... puppi' Donati ars II 16, 5 263 *Dardanidae e m.'
Probi inst. I 18, 12 204—266 Macrobius Sat. V 10, 1 264 sq.
*quales . .. tranant! Aldhelmus de re gramm. in A. Mai auct. class.
N
V 892 .
VARIA LECTIO. ;
249 aliae ceLERANT V 250 aniMOS PF nomine yl 251
SVPER ASPECTANS PV SUPERASPECTANS Afy SUPERAASPECTANS
Rbc precator y 252 IDEA Pj2c icea yl dyndima y dindima 51
dindimiti e 958 FERENA (F in ras., fuit vel 1 vel 1, vel T; E quod
seq. eras.) P 256 revoLVTA V RVEBAT P :cf. 2941 ru.ebat y
RVEBAT Abc RUEBAN JM ruebat explicare conatur Servius 257
figarat (a pr.in ras. b 958 SOciis — V educit y1 259 ADQVE A
armis— se V 260 IAM M — 261 Stant y — Alii levi distinctione
coniungunt clipeum . .. ardentem cum antecedentibus et post ardentem
fortiter interpungunt. — clypeum y — deinde SINISTRA ΚΥ 268 e om.
BR, suprascr. bc. - spes... iaciunt damnat Peerlkampus, sed ipsa tela
cum clamore iacta gruum per aethera cum clangore volitantium imagi-
nem poetae in mentem vocaverunt. 264 QVAELES (E pr. eras.) P
VERGILI AENEIS.X
Strymoniae dant signa grues atque aethera tranant
cum sonitu fugiuntque notos clamore secundo.
at Rutulo regi ducibusque ea mira videri
Ausoniis, donec versas ad litora puppes
respiciunt totumque adlabi classibus aequor.
ardet apex capiti cristisque a vertice flamma
funditur et vastos umbo vomit aureus ignis :
non secus ac liquida siquando nocte cometae
sanguinei lugubre rubent aut Sirius ardor,
ille sitim morbosque ferens mortalibus aegris,
nascitur et laevo contristat lumine caelum.
Haut tamen audaci Turno fiducia cessit
litora praecipere et venientis pellere terra.
ultro animos tollit dictis atque increpat ultro
TESTIMONIA.
265 sq. *atque ... sonitu! Servius Aen. X 356 265 'Strymoniae
rues' Priscianus 716 207 sq. “αὖ... Ausoniis' Diomedes 450
210—215 Macrobius Sat. V 10, 2
191
265
270
275
271*
218
270 sq. Macrobius Sat. V 13, 35
*ardet ... funditur! Nonius 240, 23] 'eristis .. . funditur' Nonius
313, 8
273 *'sanguinei l. r Pompeius 338 L, Servius Aen. XII 338
*lugubre" Sergius in Donat. 1851 P. 274 sq. “1116...
nascitur?
Servius ge. 1218 275 “οἱ... caelum! Servius Aen. IV 294 2760
Servius Aen. X 270 *haut t. a.' Probi inst. I 10, 2
VARIA LECTIO.
265 Strimoniae γε — ADQVE δ 266 arctos Peerlkampus : cf.
, 9. ἊΝ
Statius Theb, V 11 sqq. — 267 ADR. DUCID- M. ea] FA!EMA Η͂
A
268 Aufoniuf 6] littora b1 LITORE JM littore c1 269 adlapi y
270—275 forí(asse post illa stans celsa in puppi v. 261 aliquo modo
inserere statuerat. — 270 Ardet (d corr. ex c) y — CAPITIS A, Macro-
bii V 10, 2 Par. 1 aj A€ PRye, Macrobii exempl. — 2971 et] ac b
aure.[ y AEREUS Mz, Macrobii V 13, 35 exempl. : cf. 884. 887
IGNES P2y1b 272 a c LIQVIDAS αὶ 273 Sanguinei (i post. in
ras. c sanguineae z, Pompeius — LVGVBRAE P lucubre y1
llle W'agnerus | 274[i.tim b. 275 leuo y 276 cf. IX 126
at non audaci Servius Aen. X 270 ut IX 126 271 displicet
Gruppio in Minoe p. 2032 Littore e|]. uenientef c 978 — 1X 197
om. MPym, non interpretatur Servius, — ADQVE ἢ
Mbc
rd
ardor ;
I2]
HAUD
199 VERGILI AENEIS X
*quod votis optastis, adest, perfringere dextra: 279
in manibus Mars ipse viris. nunc coniugis esto
quisque suae tectique memor, nunc magna referte
facta, patrum laudes. uliro occurramus ad undam,
dum trepidi egressisque labant vestigia prima.
audentis. Fortuna iuvat,'
haec ait et secum versat, quos ducere contra 285
vel quibus obsessos possit concredere muros.
Interea Aeneas socios de puppibus altis -
pontibus exponit. multi servare recursus
languentis pelagi et brevibus se credere saltu,
per remos alii. speculatus litora Tarchon, 290
qua vada non sperat nec fracta remurmurat unda,
sed mare inoffensum crescenti adlabitur aestu, -
advertit subito proram sociosque precatur:
*nunc, o lecta manus, validis incumbite remis;
TESTIMONIA. τυ
280 'in ... viris" Servius Aen. X 773 280 sq. 'coniugis . . .
memor? schol. Lucani VII 347 284 Maerobius Sat. VL, 1 62 Nonius
431, 9 442, 23 287 sq. 'socios . -. exponit! Nonius 299, 6 291
Servius ge. I 326 |
VARIA LECTIO.
: "P UD
279 OPTATIS P obtaftif y — ADEST P perfingere b 280 VIRI
R ΠῚ efto c 981 Post suae e( memor dist. P. TECTISQVEM P
MEMOR- P MOR καὶ REFERTE P referte γι REFERTO 77/2y2bc *re-
ferto autem pro referat: alii hic distinguunt, ul sit referat modo unus-
quisque facta patrum et laudes... alii distinguunt nunc magna referto
facta Servius. 2382 FACTA PATRUM LAUDES? Ἢ, post facta et laudes
interp. P 283 Tum 51 EGRESSIS MP EGRESSI Eybe gressus
*quidam' Pieriani “δὶ egressi, figurate dictum 651 Servius 284
AVDENTES M2P2ybc 286 CONCREDERE ΜΠ — 288 MULTI: M
289 Languentef y1 2900 SPICULATUS τ littora c 291 SPERAT
PRyb2c : cf. 303. SPIRANT 4, Servius ge. 1 326- fpira/// b1 *spirant
εν legitur el sperat, quod et melius est' Servius 299 AESTV P
M
293 ATVERTIT Py — PRORA'S: SOCIOS 74. PRORASOCIOS κ᾿ PRORAS
SOCIOS Pybem 204 NUNC M ineumbe - (e corr. in i) y
. VERGILI AENEIS X 193
tollite, ferte rates; inimicam findite rostris 295
hanc terram, sulcumque sibi premat ipsa carina.
frangere nec tali puppim statione recuso
arrepta tellure semel. quae talia postquam
effatus Tarchon, socii consurgere tonsis
spumantisque rates arvis inferre Latinis, 300
donec rostra tenent siccum et sedere carinae
omnes innocuae, sed non puppis tua, Tarchon.
namque inflicta vadi dorso dum pendet iniquo,
anceps sustentata diu, fluctusque fatigat,
solvitur atque viros mediis exponit in undis; : 305
fragmina remorum quos et fluitantia trastra
impediunt, retrahitque pedem simul unda relabens.
Nec Turnum segnis retinet mora, sed rapit acer
totam aciem in Teucros et contra in litore sistit.
signa canunt. primus turmas invasit agrestis ^». 910
Aeneas, omen pugnae, stravitque Latinos
occiso Therone, virum qui maximus ultro
TESTIMONIA.
- 296 'suleum ... carina! Nonius 364, 27 301 sq. “οὐ... inno-
euae' Nonius 444, 27 303 *dorso ... iniquo' Servius Aen. I 110
306 sq. 'fragmina ... impediunt' Arusianus p. 241 L. 308 Probi
inst. 1 7, 2 310 *'signa c.' Priscianus 1263
VARIA LECTIO.
295 INIMICA? 2] 296 PRAEMAT M PRAEMAT Abi — 297 PUP-
PIM My1b puppif(fim ras.) c. puppif 2 PVPPES PR — füatio b
299 tarcon b SOCIIS M 300 SPUMANTES Jc ratif b1
301 TENT À. 302 INNOCUE M innocue y innocuae Nonius et Servius
legerunt. | non (on in ras.) b. 303 VADI P VADIS MRybe Virpbes
vadi dorso pro vado dictum putat' | Servius 304 SVSTENTAT P
fuftentat »4 305 ADQVE MIA 806 FRACMINA 7? fluuitantia c
| M
TRASTRA Ἢ TRANSTRA PHybc 807 pedem Menag. pr., ; PEDES M
pedéf 5/2 PEDES PRyblem 808 SIGNIS ΡῚ 809 littore c litora y
Par E
310 agreftef 71. agreftif (reftif £n ras.) b. — 311 AENEAS M. PUGNA
M pugn. c — 312 thaerone c
RIBDECK, VERGIL. IIT. 13
194 VERGILI AENEIS X .
Aenean petit: huic gladio perque aerea suta,
per tunicam squalentem auro latus haurit apertum.
inde Lichan ferit, exsectum iam matre perempta 915
et tibi, Phoebe, sacrum: casus evadere ferri
quo licuit parvo? nec longe Cissea durum
immanemque Gyan, sternentis agmina clava,
deiecit Leto: nihil illos Herculis arma
nec validae iuvere manus genitorque Melampus, 320
Alcidae comes usque gravis dum terra labores
praebuit. ecce Pharo, voces dum iactat inertis,
intorquens iaculum clamanti sistit in ore.
tu quoque, flaventem prima lanugine malas
TESTIMONIA. .
314 Gellius Π 6, 4 Nonius 319, 25. 404, 14 'per ... auro!
Maerobius Sat. VI 7, 6 Nonius 452, 27 Servius Aen. II 277 *Jatus
h. a.' Isidorus orig. I 20, 2 XVIII 33 schol. Lucani X 387 Hor. epod.
V 31 Servius Aen. I 738 II 600 V 137 ge. III 105 3922 *ecce .
inertis' Nonius 328, 6 *voees ... inanes' Servius Aen. I 102
324 Probi inst. I 17, 3 Servius Aen. X 390
VARIA LECTIO.
313 Aenean y Aeneam c füta y 314 Lonicam c SQVALENTEM
h
R — haurit] AURIT ἡ 315 lican 5. licham c FERRIT 2y1
E
EXECTUM ἡ exeptum c &fectum, ἡ. e. ecfectum Oblongus — 316 AT P
phoebo y 317 quo, ἡ. e. quorsum /MMarklandus ad Statii silv. 1
2, 88 : cf. Servii verba * et respexit ad illud, quod ferrum nunc iuvenis
vilare non potuit, quod parvus evasit. Quoc y QVOP P QUOD Mb
Quod, in mg. m.2 1 Cui ς ΟΥ̓ A. *quod (quo?) licuit parvo: legitur et cui
licuit Servius — ceffea c1 318 Inmanem bc GIAN ΠῚ fternentef c
AGMINE (E m. rec. corr. in A) M — 319 telo Sehraderus conl. XI 665
A
h
ereulif 6 320 UALIDE 74 ualide — melampuf ὃ 321 Aleide y
N
D |
. GUM M 2322PRAEBVIT δ PHARO 7/y PHARON P Paro Nonii
exempl. 'Pharon.../legitur et Pharo .. . ut sit dativus ab eo quod est
Pharus' Servius | iectatc —— inhertif b. INERTES 7/72 inanes Servius
Aen. 1102, sed inertes hic. —. 323 CLAMANTIS 7 Pyel : ef. 347 clamant
e QVO
testatur Servius 324 TU M QVE κα FAVENTEM AZ LAN-
GVINE 2 languine, τί vid., yl langi..ne y2
^ yERGILI AENEIS X 195
dum sequeris Clytium infelix, nova gaudia, Cydon, 325
Dardania stratus dextra, securus amorum,
qui iuvenum tibi semper erant, miserande iaceres,
ni fratrum stipata cohors foret obvia, Phorci
progenies, septem numero: septenaque tela
coniciunt, partim galea clipeoque resultant 330
inrita, deflexit partim stringentia corpus
alma Venus. fidum Aeneas adfatur Achaten:
'suggere tela mihi: non ullum dextera frustra
torserit in Rutulos, steterunt quae in corpore Graium -
lliacis campis. tum magnam corripit hastam 335
et iacit: illa volans clipei transverberat aera
Maeonis et thoraca simul cum pectore rumpit.
TESTIMONIA.
326 *Dardania s. d. Asper 112, 5 K.— 326 sq. 'securus... erant'
Servius Aen. I 350 330 sq. Iulius Rufinianus p. 240 R. 331 Abbo
Floriacensis in A. Mai auct. class. V 334 333— 339 * suggere ...
campis" Isidorus orig. II 30, 7 339 'suggere t. m.' Probi ars minor.
822 (gramm. Vatic. in A. Mai auct. class. V 317)
VARIA LECTIO.
325 clyüium (y m. 2) y clitium c diciü b E IX "n inter
Troianos trucidatos refertur. — cidon δ] 337 iunü b ERAT M
miferandef e — LACERES Mi 828 PHORCHI PR. phorci (i m. 2 in
ras.) y | 329 NUMERO-S M 330 confiliunt Julii Rufiniani exempl.
; E
PARTEM M1AR . clypeo y — 331 DEFIXIT (I pr. corr. in L) P
NG
STRIBENTIA Ἢ stringentia Servius legit — 332 affatur b Auf yl
333 suffice schol. Barthii ad Stat. T. Ae. Υ 593. DE XTRA M 33
sparserit schol. Barthii 1. 1. STETERINT M. fteterant c. fteterant y2m,
Isidori Gud.a — QUAE M QVE ym 4: b *ordo est: suggere tela mihi,
quae in campis lliacis in Graecorum stetere corporibus. .. . qui vero sle-
leruntque .. per coniunctionem , non per pronomen legunt , hi neque
sic haud (non que, set autem?) debuisse dici putant et mutatam a poeta
coniunctionem. alii que coniunctionem pro enim ponunt' Servius.
gra.iüi b — 335 magnum 71 336 CLIPEL'.: M clypei y — tranfuerberat
aera (fuerber m. 2 in ras., at aera add. m. eadem) b 881 MAEONIIS M
HORACA M. thoraca (thora in ras.) b thoracha α RVNPIT P RVPIT ΗΕ
13*
196 VERGILI AENEIS X
huic frater subit Alcanor fratremque ruentem
sustentat dextra: traiecto missa lacerto
protinus hasta fugit servatque cruenta tenorem, 340
dexteraque ex umero nervis moribunda pependit.
tum Numitor iaculo fratris de corpore rapto
Aenean petiit; sed non et figere contra
est licitum, magnique femur perstrinxit Achatae.
hic Curibus fidens primaevo corpore Clausus 345
advenit et rigida Dryopem ferit eminus hasta
sub mentum graviter pressa pariterque loquentis
vocem animamque rapit traiecto gutture; at ille
fronte ferit terram et crassum vomit ore cruorem.
tres quoque Threicios Boreae de. gente suprema 390
el tris, quos Idas pater et patria Ismara mittit,
per varios sternit casus. accurrit Halaesus
TESTIMONIA. L
338 sq. 'fratrem . .. dextra? Servius Aen. X 304 340 schol.
Lueani III 467 350 sq. Gellius XIII 21, 11
VARIA LECTIO.
DEX
339 TRA M traiecto] *quae fuerit missa retroacto lacerto
Servius, qui fieri posse ut legerit reiecto (an at reiecto?, nisi forte de
Lucreliana forma redducto cogitare malis) monet Peerlkampus conl.
X 552. XI 605, adducto nova ipse coniciens. LACERTOS JM 341
Dextra c humero bc humoro (o post. corr., ut vid. ex e) y.
342 TUM M 343 Aeneàc — PETIT MPAy petit (t post. in ras.) b
EFFIGERE Ale, (tpr. inras)b — 34&acae y — 345 CVRRIBVS
γι FIDENS- M — primeuo y "LAURUS M LAYSVS PRyb, (u pr.
in ras.) c : cf. VII 707 * hic Curibus ἡ. e£ est ordo: tunc fidens pri-
maevo corpore advenit Clausus (lausus Aegin.) Curibus . .. «ut fidens
Curibus" Servius (ad VII 707 clausus in Par. et Regin.) 846 driopem
M
b1 347 MENTV P 348 traiecto (cto 2n ras.) b GVTTVRE in
ras. R guttu//e bl 349 FERIT ΜῈ fe.rit b. .fe.rit 2 PREMIT Py1
uomit (mit Zn ras. b. — 350 TRES Pylb, Gellius scriptum invenit.
TRIS MM Rc THREICIVS P1 threiceof b1 trehieiof c fu. praema ὃ
5
fubprema c 351 TRIS P tris testatur Gellius IZMARA M 352
- ADCVRRIT 7? oceurrit 5bc2.— HALESUS ye, (ἢ m. ἃ add.) b
,
"d ditm
YERGILI AENEIS X 197
Auruncaeque manus, subit et Neptunia proles,
insignis Messapus equis. expellere tendunt
nunc hi, nunc illi; certatur limine in ipso ὁ 395
. Ausoniae. magno discordes aethere venti
proelia ceu tollunt animis et viribus aequis
(non ipsi inter se; non nubila, non mare cedit;
anceps pugna diu, stant obnixa omnia contra):
haut aliter Troianae acies aciesque Latinae 360
concurrunt; haeret pede pes densusque viro vir.
At parte ex alia, qua saxa rotantia late
inpulerat torrens arbustaque diruta ripis,
Arcadas insuetos acies inferre pedestris í
ut vidit Pallas Latio dare terga sequaci 1.900 —
(aspera quis natura loci dimittere quando
suasit equos), unum quod rebus restat egenis,
nunc prece, nunc dictis virtutem accendit amaris:
TESTIMONIA. .
' 855 'certatur...ipso' Diomedes 393 869 'anceps p. d." Nonius
245, 9 Probi inst. I 9, 10 *stant o. o. c.' Arusianus p. 250 L.
360 sq. Macrobius Sat. V 13, 27 361 *haeret ... vir! Macrobius
Sat. VI 3, 5 schol. Hor. carm. II 183, 32 Servius Aen. VI 727 schol.
Veron. 81, 12 K. *haeret p. p.' Claudius Sacerdos I 82 Servius Aen.
I 120 X 653. 845 ge. II 327 3605 *Latio d. t. 5.᾽ Servius Aen. II 193
366 sq. 'aspera ... equos! Priscianus 1018. 1058 P. 368 'virtu-
tem a. a.' appendix ad Probi art. min. 27 p. 441 Endl.
VARIA LECTIO.
353 neptu.nia b 854 menfapuf (n eras.) y 355 CERTANTUR
(Neras.M limino y14 866 AUSONIO M Aufonio y —— DISCORDIS
Pyl aequore Burmannus aethere Servius legit 357 TOLVNT P
N
358 CEDEINT M 359 STAT M obnoxia Aotlend. sec. obnixi
Arusiani cod. 'obnixa .. . legitur et obnixi' Servius 860 HAUD Pb
0
Aud c — 361 occurrunt m. 362 AD ἢ PARTEM P RORTANTIA
(RO eras.) Η 363 IMPULERAT ΗΓ INTVLERAT ρὲ Intullerat (1 pr.
eras.) y 364 Archadaf δ] PEDESTRES Mc 365 fecact cl
366 QVOS Py1 DEMITTERE Z, Prisciani 1058 Bongars. Lugd.
368 — NUNC PRAECE M — praece b
198 YERGILI AENEIS X
*quo fugitis, socii? per vos et fortia facta,
per ducis Euandri nomen devictaque bella 2310
spemque meam, patriae quae nunc subit aemula laudi,
fidite ne pedibus. ferro rumpenda per hostis »
est via. qua globus ille virum densissimus urget,
hac vos et Pallanta ducem patria alta" reposcit.
numina nulla premunt, mortali urgemur ab hoste 315
mortales, totidem nobis animaeque manusque.
ecce, maris magna claudit nos obice pontus,
dest iam terra fugae: pelagus Troiamne petemus ?'
haec ait et medius densos prorumpit in hostis.
obvius huic primum, fatis adductus iniquis, 380
fit Lagus. hunc, magno vellit dum pondere saxum,
intorto figit telo, discrimina costis
per medium qua spina dabat, hastamque receptat
TESTIMONIA.
369 'quo f. s. Donatus ad Ter. Phorm. I 4, 39 370 *ducis E.
Isidorus orig. IX 3, 22 371.Nonius 239, 7 379 sq. *numina .
mortales? Diomedes 432 3977 Nonius 265, 15 Servius Aen. VIII 227
383 sq. 'hastam ... haerentem? Macrobius diff. 21, 8 Incertus de
verbo 4l p. 173 Endl. Servius Aen. IX 348
VARIA LECTIO. -
369 Quof γ1 617] ego Peerlkampus : cf. Wagnerus ad ecl. 1V 6
371 EMVLA P LAvoe M — 373 QVO R VRGVET Zibel 3974:
πὰ Ε »
PALLENTEM (E e; EM eras.) M | DUCUM (U eras.) M — 375 Nomina y
V
URGEMUR M urg.emur b VRGVEMVR PRyc —— ofteyb — 377
magni y — *modo usus habet, ut hic obex dicamus: unde quidam magno
- obice legunt. antiqui etiam haec obex dicebant, secundum quod est
magna obice. Ainc est quia nonnulli vitant generis dubietatem et le-
gunt magni, scilicel maris" Servius 3718 DESST P DEEST M Rybc
ETJAM P TROIANE Py Lernamne ve] pelago omisso Pallanteumne
A
Schraderus * Troiam, i. e. castra Troianorum' Servius | PETEMUS M
PETAMVS AZy1 379 hoflef ὃ 380 obvius huic] SH n ras. πὶ HVI in
0
ras. P 381 VELLITMAGNO Aybcm VELLITMAGNV P pondere |
D fort. in ras. P SAXV^ (V corr. ex Ὁ vel vice versa, deinde seq.
ras.) P — 388 DABAT MPy101 DEDIT £2 et in mg., b9cm
»
VERGILI AENEIS X 199 .
ossibus haerentem. quem non super occupat Hisbo,
ille quidem hoc sperans: nam Pallas ante ruentem, — . 385
dum furit, incautum crudeli morte sodalis
excipit.atque ensem tumido in pulmone recondit.
hinc Sthenium petit et Rhoeti de gente vetusta
Anchemolum; thalamos ausum incestare novercae.
vos eliam, gemini, Rutulis cecidistis in agris, 390
Daucia, Laride Thymberque, simillima proles,
indiscreta suis gratusque parentibus error;
at nunc dura dedit vobis discrimina Pallas:
nam tibi, Thymbre, caput. Euandrius abstulit ensis;
te decisa suum, Laride, dextera quaerit 395
semianimesque micant digiu ferrumque retractant.
TESTIMONIA.
380 sq. cf. Iuvenalis VII 234 *Anchemolus! Probi inst, II 1, 22
'thalamos ... novercae! Aldhelmus de re gramm. in A. Mai auct.
class. V 590 390 *vos etiam g.' Servius Aen. XI 373 — 391 Priscia-
nus 738 Asper 113, 2 K. 392 *gratusque p. e.' Nonius 204, 10
394 Charisius 2490 Diomedes 437 Priscianus 738 Servius de ult. syll.
1802 P. Maximus Victorinus de fin. 5 p. 457 Endl. Pompeius 452 L.
Probi inst. I 18, 13 Asper 113, 2 K. Servius Aen. III 464 *Thymbre'
Isidorus orig. 134, 6. *nam... Euandrius' Marcianus Capella III 278
*nam ... caput' Probi inst. I 6, 1 Pompeius 50 L. * Euandrius
ensis! Diomedes p.310 P. ^ 395 Macrobius Sat. IV 3.8 396 Nonius
348, 2 'semianimesque m, d.' schol. Lucani III 599
ν΄
VARIA LECTIO.
h
384 rentem ἡ OCCUBAT M. HISBO M. ifbo c1 HISBON PZiyb
5
ifon c3 885 PERANS 886 Cum ^| furit incautum coniungit
Heinsius 8587 ADQVE R. 388 STHENIUM ΜΡ STHENLVM καὶ .[le-
nium y flenium (niu m. 2 n ras. duarum litt.) c fthenum Servii Par.
(in Regin. deest schol.) ftelenum b sthenelum 7 : cf. XII 841 roeti c
RHOECI P71 UESTUSTA M 389 ANCHE:.:: MOLUM (eras. SM vel
EM) M Nonne Anchimolum seribendum erat? archemori Juvenalis libri
archemorus Probi cod. talamofc 800 UOS M AGRIS P ἀρνί, ai
5
aruif γ : ef. 404. ARVIS MRbc 891 .laride y — thimber Ὁ] 392 SVI
P suis Servius confirmat gratif c 898 AD Re] At (t in ras) b
ΡῈ
394 THYMBRAE M timbre b] ΕΝΒΕΒ Myl 395 TE CISA f
LARIDAE A ladire c1
200 VERGILI AENEIS X
Arcadas accensos monitu et praeclara tuentis
facta viri mixtus dolor et pudor armat in hostis.
tum Pallas biiugis fugientem Rhoetea praeter
traicit. hoec spatium tantumque morae fuit Ilo; 400
Ilo namque procul validam derexerat hastam,
quam medius Rhoeteus intercipit, optime Téuthra,
le fugiens fratremque Tyren, curruque volutus
caedit semianimis Rutulorum calcibus arva.
ac velut optato ventis aestate cohortis 405
dispersa inmittit silvis incendia pastor
(correptis subito mediis extenditur una
horrida per latos acies Volcania campos;
ille sedens victor flammas despectat ovantis):
non aliter socium virtus coit omnis in unum 410
teque iuvat, Palla. set bellis acer Halaesus
tendit in adversos seque in sua colligit arma.
hic mactat Ladona Pheretaque Demodocumque,
TESTIMONIA.
997 'Arcadas a. m.' Probi inst. I 5, 1 Servius ecl. VIII 56
399 sq. 'tum . . . traicit! Aldhelmus de re gramm. in A. Mai auct.
class. V 592 401 *Ilo n. p. Servius Aen. X 520 408 δὲ ...
ventis! Donatus ad Ter. Andr. III 3, 1 407 'correptis s. m." Probi
inst. I 5, 3 411 Priscianus 758 Ἢ
VARIA LECTIO.
397 Archadef bc 898 FVROR £ pudor Servius legit — HOSTES
M2P2y| 899 rethea bc 400 TRAHICIT 1] Trai.cit (eras. i) c
E ' 0 |
MORA Ἢ more y ILLO P 401 ILI (I post. eras.) M Illo y
DEREXERAT 71A DIREXERAT 7/2Pybc 402 ROETHEUS 7c ro&euf
y | intercepit 71 OPTIMAE JM TEUTRA 2/c2, (eutra in ras.) b
teucru. cl 408 TYRIN A52 tyrem c curfu y2 404 'semanimis:
potest et semianimis ab eo quod est semianimus /egi' Servius 405
obtato y — co.ortif c2 ///coortif (co in ras.) ὃ 406 IMMITIT καὶ
408 latuf y1 UULCANIA 7/P2yc 409 OUANTES M 410 co.it b
411 PALLA-S P palla. c1 pallaf bc2 Palla testatur Priscianus
H
SED PRybc HALAESVS Ay halefuf c. k&ALAESVS P. ALAESUS M
R DO
alesus Prisciani o 418 FERETA Ab PHERETA //. DEDOMOCUM (DO
c——OQ—— aD
VERGILI AENEIS X 201
Strymonio dextram fulgenti deripit ense
elatam in iugulum, saxo ferit ora Thoantis 415
ossaque dispersit cerebro permixta cruento.
fata cavens silvis genitor celarat Halaesum:
ut senior leto canentia lumina solvit,
iniecere manum parcae telisque sacrarunt
Euandri. quem sic Pallas petit ante precatus: snl 420
“(ἃ nunc, Thybri pater, ferro, quod missile libro,:
fortunam atque viam duri per pectus Halaesi.
haec arma exuviasque viri tua quercus habebit.'
audiit illa deus: dum texit Imaona Halaesus,
Arcadio infelix telo dat pectus inermum. Ὁ 425
at non caede viri tanta perterrita Lausus,
pars ingens belli, sinit agmina: primus Abantem
TESTIMONIA.
417 'silvis ... Halaesum' Arusianus p. 219 L. 418 'senior ...
solvit Macrobius Sat. VI 6, 5 419 sq. 'iniecere ... Euandri' Ma-
erobius Sat. III 7, 3 419 *iniecere m. p.' Servius Aen. XII 517
421 Prgsieiae, qe Iulius Rufinianus p. 216 R. — 'da... pater' Probi
inst. I 7, 1 »
VARIA LECTIO.
inf. eras.) M demodocumque (e pr. m. 2 corr. in o, cumque m. 2 in
A
ra$.) c 414 Strimonio 51 . ENSE-M M. 4l5ferrit y1— THONTIS
R 416 *FREBRO P 417 cavens Hamb. pr., *nonnulli' Pieriani
5
CANENS M Rbc ΘΑΝΕΝΈ P canenf (f m. 2 in ras.) y *canens.. . alii
A
cavens legunt' Servius CELERAT M CELERAT P caelerat y1
halefum γε Alesum Arusiani Ambr. Alesim Arusiani Gud. — 418 CA-
A
NENTI καὶ 421 THYBRE £, item P, ut vid., sed corr. E in 1. tibri b
Tymbre Probi inst. cod. Thybri testantur Priscianus et. Servius
f ]
mifile bc — 422 ADOVE RR. DVRE £A diri Mentel. pr. *duri: aut fortis
| n
aut asperi et erudelis in hostes? Servius — halefi yc 493 QUAECUS
I -
M | HABEBAT Η 424 AVDIT 7. HIMAEONIA 72 HYMEONA Ἡ
DI
inmaona e| .imaona c2 halefuf yc 425 ARCANIO αὶ TELVM A
426 AT M Adel cedey 427 PELLI M. pronuf c1 primus
Serrius confirmat — ABANTV A
.
202 VERGILI AENEIS X
oppositum interemit, pugnae nodumque. moramque.
sternitur Arcadiae proles, sternuntur Etrusci
el vos, o Grais inperdita corpora, Teucri. 430 |
agmina concurrunt ducibusque et viribus aequis. :
extremi addensent acies nec turba moveri
tela manusque sinit. hinc Pallas instat et urget,
hinc contra Lausus, nec multum discrepat aetas:
egregii forma, set quis Fortuna negarat 435 ,
in patriam reditus. ipsos concurrere passus ]
haut tamen inter se magni regnator Olympi:
mox illos sua fata manent maiore sub hoste.
Interea soror alma monet succedere Lauso
Turnum, qui volucri curru medium secat agmen. 440
ut vidit socios, *tempus desistere pugnae;
solus ego in Pallanta feror, soli mihi Pallas
TESTIMONIA.
432 *'extremi a. a.' Priscianus 837. 8600 436 sq. (ipsos... Olympi"
Arusianus p. 218 L. 439 sq. 'interea ... Turnum" Nonius 403, 15
VARIA LECTIO. | "aeu Ὁ
498 interimit (1 sec. in ras.) b interimit c NODVMQV P
moramque nodumque zn *quidam dubium volunt, utrum pugnae
oppositum an nodum pugnae, quod est melius' Servius 429 archa-
diae ὃ 430 GRAIIS ΡΟ 431 CONCORRVNT A — ViBIBVEAEOVIS
P 482 postremi Priscianus 8837 — addensent Menag. pr., Mentel. alt.,
j A
testantur Priscianus et Servius ADDENSENT P. ADDENSANT ΜΠ γε
Turba moveri P mouere 51 433 Hinc — P - pallaf y
URGET 2/52 urg& y VRGVET Ab] 484 —HINC M. LAVsus— P
435 ΒΘ να — P forme y | SED PRybc 486 PATriam — P
437 Haut — P haud y20c — magni] summi Arusianus ut VII 558
f
olimpi ὃ 438 sq. ultimi paginae versus rescissi in Ρ 438 ilo y2
h :
illa y1 ofle y — 439 alma. y fuceure - c succurrere y, Servius
Danielis (sed succedere Par.: deest schol. in Regin.) succedere testa-
lur Nonius 410 AGME" M — 441 uidi c.— PVGNA Re : ef. ΙΧ 7&9
442 SOLUS M ferror y1
: VERGILI AENEIS X - 203
debetur; cuperem ipse parens spectator adesset,'
haec ait, et socii cesserunt aequore iusso.
at Rutulum abscessu iuvenis tum iussa superba 445
miratus stupet in Turno corpusque per ingens
lumina volvit obitque truci procul omnia visu
talibus et dictis it contra dicta tyranni:
*aut spoliis ego iam raptis laudabor opimis
aut leto insigni: sorti pater aecus utriquest. 450
tolle minas. fatus medium procedit in aequor.
frigidus Arcadibus coit in praecordia sanguis.
desiluit Turnus biiugis, pedes apparat ire
comminus; ulque leo, specula cum vidit ab alta
stare procul campis meditantem in proelia taurum, 455 -
advolat: haut alia est Turni venientis imago.
hunc ubi contiguum missae fore credidit hastae,
TESTIMONIA.
444. Macrobius Sat. VI 6, 3 445 sq. “δ... miratur' Servius
Aen. XI 15 445 Priscianus 743 449 sq. 'aut ... insigni Maero-
bius Sat. VI 1, 56 452 schol. Lucani VIII 68 *eoit ,.. sanguis"
schol. Lucani VII 339 455 'desiluit T. b.' Arusianus p. 223 L. Dio-
medes 371 'desiluit ΓΤ. Consentius 2073 454 sq. *utque ... tau-
rum Nonius 434, 18 457 Arusianus p. 221 L. :
΄ . ; Ἢ
VARIA LECTIO.
444 iussu el iussi fuerunt qui scriberent: iusso testantur Servius
et Macrobius. *adeo ut huic loco corrupto Probus alogum (ad longam
Regin.: in Par. deest scholion. *alogus nota, quae ad mendas adhibe-
tur' Isidorus orig. 1 20) apposuerit' Servius 445 AD R — abeeffo c
tam z7 446 MIRATVR Z»lc, Servii Aen. XI 15 exempl. — torno y
| V
448 DT P .ity —tiranni b. — 449 LAUDABUR ΜΙ 450 AT P
infignif b. forti (f im γα» AEQVVS MPRyc equus b. UTRIQ-
EST Mb VTRIQVE EST γε VTRISQVE EST. £ 453 DESTILVIT P
A
Diffiluit em — APPARET P 454 COMminus utque P. — Cumminuf c
V «
ATOQ- (A eras.) M 455 Stare procul campis P in om. Pybe,
Nonii Wolf., legit Silius XVM 439 456 advolat — veNIENTIS P
Atuolat γα haud ybc — alia ef ut vid. yY. 457 hunc — cREDIDIT P
HVC R — FORAE M, om. Arusiani cod.
204 VERGILI AENEIS X
ire prior Pallas, siqua fors adiuvet ausum
viribus inparibus, magnumque ita ad aethera fatur:
*per patris hospitium. et mensas, quas advena adisti, 460
te precor, Alcide, coeptis ingentibus adsis. τος
cernat semineci sibi me rapere arma cruenta
victoremque ferant morientia lumina Turni.'
audiit Alcides iuvenem magnumque sub imo
corde premit gemitum lacrimasque effundit inanis. 465
tum genitor natum dictis. adfatur amicis:
*stat sua cuique dies, breve et inreparabile tempus
omnibus est vitae: set famam extendere factis,
hoc virtutis opus. Troiae sub moenibus altis
tot gnati cecidere deum; quin occidit una ὃ . 470
Sarpedon, mea progenies. etiam sua Turnum
fata vocant, metasque dati pervenit ad aevi.'
sic ait atque oculos Rutulorum reicit arvis.
*
TESTIMONIA.
464 *audiit A. i. Servius Aen. X 424 467 'stat ... dies! Ma-
crobius Sat. I 16, 43. V 16, 7 Nonius 391, 32 schol. Hor. carm. I 3, 17
Servius Aen. IV 696. 697 467 sq. stat ... vitae" Macrobius Sat. V
10, 4 'breve ... vitae! schol. Iuven. IX 126 470 sq. 'quin ..
progenies! Claudius Sacerdos I 164 Priscianus 1031 schol. Hor. carm.
I 24, 9 'quin ... Sarpedon' Claudius Sacerdos I 184 472 *metas
... aevi! Servius Aen. X 625 473 'atque .. . arvis? Servius Aen. I
226. II 690
VARIA LECTIO. :
458 ire — aus* M P fica c1 ADIIVVET καὶ ADIUUAT M
aufum (au m. 9) y 429 viribus — aethera P... imparibuf c itad y
MET
hethera ὃ 460 per — adis P — HOSPITIV A — ofpicium yc
461 sq. infimae pag. rescissi, reliqua usque ad v. 509 desunt in P
461 ALCIDAE M 462 CERANT M cernant 7 feminei y
raper. y cruento cl 468 ferant/////////morientia c 464 AVDIT A
AALCIDES A 468 effudit yc DURS (N alt. eras.) M inanef
t
yc 466 affatur b. 468 SED Zybe — FATIS M. 470 To y — nati yb
471 “οἱ iam... multi etiam (en iam coni. Heynius) legunt, ut sit
ecce' Servius 472 ad suprascr. y 418 ADQVE R
VERGILI AENEIS X 205
at Pallas magnis emittit viribus hastam.
vaginaque cava fulgentem deripit ensem. 475
illa volans umeri surgunt qua tegmina summa
incidit atque viam clipei molita per oras
' tandem etiam magno strinxit. de corpore Turni.
hic Turnus ferro praefixum robur acuto
in Pallanta diu librans iacit atque ita fatur: 480
*aspice, num mage sit nostrum penetrabile telum."
dixerat; ai clipeum, tot ferri terga, tot aeris,
quem pellis totiens obeat circumdata tauri,
vibranti cuspis medium transverberat ictu
loricaeque moras et pectus perforat ingens. 485
ille rapit calidum frustra de corpore telum:
una eademque via sanguis animusque secuntur.
corruit in volnus (sonitum super arma dedere)
et lerram hostilem moriens pelit ore cruento.
TESTIMONIA.
478 Servius Aen, IX 5760 — *magno ... Turni' Servius Aen. VIII
63 48] Charisius 249 Diomedes 436 P. *aspice n. m.' Probi inst.
118,17 487 Servius Aen. X 908 488 Macrobius Sat. VI 1, 24
VARIA LECTIO.
474 AD Rb1 475 cf. 896 IV 579 Otiosum hunc versum esse
iudicat Peerlkampus : *ne iacto telo inermis esset' Servius adnotavit.
DIRIPIT My2bcm 476 humeris χ PRIMA ZA prima, in mg. m. 2
*'A'*füma b. summi 7 477 ADQVE καὶ chi.pei 5. CLIPEIEST Η
N
mollita nel 478 llrinx y 480 LIBRAS Ἢ ADQVE R — 481
ASPICE: SUT M mage (e m. 9) y «MAGI A, legerunt Charisius et
Consenlius. mage Charisius, Probus, Servius num magi nostrum
Charisii cod. munc mage nostrum sit. Diomedis libri *num mage sit :
legitur et nunc magis est' Servius. 482 AD Rel clypeum c
483 QUEM Aly, probavit Marklandus ad Statii silv. 1 1, 40 quom 'non-
nulli' Pieriani CVM Hbc 484 CUSPIS MEDIUM 77cm MEDIVM CVSPIS
Ryb 485 Lorici b] PERFORAT- INGENS Ἢ * perforat: Aie subdis-
tinguendum , ul ingens . . ad superiora possil referri! Servius, quem
refellit Marklandus l1. 1. 486 de corpore, at de uolnere y : cf. 744
DE UULNERE Jc de pectore, in mg. m. 2 *'A'T de uulnere ὃ 488
UULNUS MRybe — dederunt Macrobii ὦ
200 VERGILI AENEIS X
quem Turnus super adsistens | 490
* Arcades, haec' inquit *memores mea dicta referte
Euandro: qualem meruit, Pallanta remitto.
quisquis honos tumuli, quidquid solamen humandi est,
largior. haut-illi stabunt Aeneia parvo j
hospitia. et laevo pressit pede talia fatus 495
exanimem, rapiens inmania pondera baltei
inpressumque nefas: una sub nocte iugali
caesa manus iuvenum foede thalamique cruenti,
quae Clonus Eurytides multo caelaverat auro;
quo nunc Turnus ovat spolio gaudetque potitus. 2500
nescia mens hominum fati sortisque futurae
el servare modum, rebus sublata secundis!
Turno tempus erit, magno cum optaverit emptum
intactum Pallanta et cum spolia ista diemque
oderit. at socii multo gemitu lacrimisque 505
TESTIMONIA.
^ 491 *Areades ἢ. i. Probi iust. I 5, 1 492 *qualem ... remitto"
Nonius 344, 19 493 'quisquis ἢ. t.' Sergii fragm. 9 p. 198 Endl.
Sergius in Donat. 7 p. 479 Endl. Maximus Vict. de fin. 5 p. 457 Endl.
Donatus de ult. syll. 1802 Cledonius 1884 P. Marcianus Capella III 278
Pompeius 33. 47 L. Servius Aen. VI 333 495—497 *laevo ... nefas'
Asper 113, 4 K. 407 *una ... iuvenum? schol. Hor. carm. II 14, 19
. .900 Asper 113, 18 90i Nonius 223, 8 Arusianus p. 248 L.
902 Nonius 389, 23 903 sq. Servius Aen. II 104
VARIA LECTIO.
490 ADSISTENS SIC ORE PROFATVR Z 491 Archadef ὃ haec
suprascr. ἢ inquid γ REFERTE || EUANDRO- 2 *referte Euandro:
potest et hic distingui: potest et supra referri, ut sit. Euandro remitto
qualem meruit filium" Servius. 493 Quifquif (Quif pr. zn. 2), at quif- -
quif (m. 1 fort. Siquif) y quicquid bc umandi ὅ ὃ humadi eft y
H 1 f
494 AUT M aut b] aud 02 haud yc — 495 prefit y 496 RARPIENS 77
IMMANIA Zyb BALTAEI ἡ 498 PHOEDE 7M fed. δὲ 499
CLONIVS A οἷο. αἴ y CLON Servi Regin. (clonus Par.) ^— evrytidef (v
m. 9 in ras.).y eirytidef b1. euritidef c EVRITID Servi Regin. eurtydes
eiusdem Par. | CELAVERAT ΜῈ — 500 ouat. (Lm. 2) y — 502 fub-
ST
late y1. 504 IPSA M 505 in mg. add. y
VERGILI AENEIS Χ ὁ 207
inpositum scuto referunt Pallanta frequentes.
o dolor atque decus magnum rediture parenti!
haec te prima dies bello dedit, haec eadem aufert,
cum tamen ingentis Rutulorum linquis acervos.
Nec iam fama mali tanti, set certior auctor 910
advolat Aeneae, tenui discrimine leti
esse suos, versis tempus succurrere Teucris.
proxima quaeque metit gladio latumque per agmen
ardens limitem agit ferro, te, Turne, superbum
caede nova quaerens. Pallas, Euander, in ipsis ! 515
omnia sunt oculis, mensae, quas advena primas
tunc adiit, dextraeque datae. Sulmone creatos
quattuor hic iuvenes, totidem, quos educat Ufens,
viventis rapit, inferias quos immolet umbris
TESTIMONIA.
506 Servius Aen. X 841 507 Priscianus 1024 o0... decus? «
Claudius Sacerdos 1 81 508 Servius Aen. XI 141 513—515 *pro-
xima ... quaerens' Nonius 240, 23.513 * proxima ... gladio" schol.
Hor. carm, IV 14, 31 514sq. 'te... quaerens! Nonius 3 l, 4 Donatus
ad Ter. adelph. III 2, 15 515 sq. *Pallas...oculis? Priscianus 692.
738 P. Asper 113, 1 K. 515 *Pallas ... ipsis? Probus de nom. 56
p. 223 Endl. Servius Aen, VIII 185. XI 55 517—519 'Sulmone ...
umbris" Macrobius Sat. V 2, 15 518 Eutychius II 2. 18
VARIA LECTIO.
506 IMPOSITVM A clipeo Servii Aen. X 841 Regin. (scuto Par.)
507 *duos hos (*hos duos' Regin.: an *duos' omittendum?) versus
plerique a poeta dictos volunt. alii a sociis, qui reportant cadaver'
Servius ADQVE R.— REDDITURE M — PARENTIS A 508 AVFER
R 509—531 manu aliena scripti in P —— 509 tandem m ingenti y
aceruuf /1 — 510 TAM A SED PRybc cercior y 511 AENAE
(AE post. in ras.) P —. LAETI M loeti b. 512 VERSIS TEMPVS P uerfif
tempuf y TEMPUS UERSIS MAbe — fuceurre b. SVCCEDERE Zt ut 439
eQ009 4*9 ἃ
Teucris] VC in ras. P 4 918 ferit à 514 limite (ite 2n ras.) b
515 pallaf y , 916 AnVeN P primit c primuf b1m PRIMV" αὶ
V
517 ADIT πὶ ADIT M adl" c DBEXTRE Zy quaey — 518 QVATTOR
P ^ dicat y 519 Viuentef b INFERIAS (FE e corr.) Ρ —
208 VERGILI AENEIS X
captivoque rogi perfundat sanguine flammas. 520
inde Mago procul infensam contenderat hastam.
ille astu subit ac tremibunda supervolat hasta,
et genua amplectens effatur talia supplex:
*per patrios manis et spes surgenuis Iuli
te precor, hanc animam serves gnatoque patrique. 525
est domus alta, iacent penitus defossa talenta
caelati argenti, sunt auri pondera facti
infectique mihi. non hic victoria Teucrum
vertitur aut anima una dabit discrimina tanta."
dixerat. Aeneas contra cui talia reddit: 530
*argenti atque auri memoras quae multa talenta,
gnatis parce tuis. belli commercia Turnus
sustulit ista prior iam tum Pallante perempto.
TESTIMONIA.
921 Macrobius Sat. V 2, 16 024—536 Macrobius Sat. V 10, 5
924 sq. Donatus ad Ter. adelph. II 1, 28 932 sq. 'belli ...
perempto' Macrobius Sat. V 2, 16 5932 ''gnatis p. t.' Servius
ecl, III 94
VARIA LECTIO.
520 PERFUNDANT M FLAMIMATs P . 521 INFENSAM ΗΓ, ut
IX 793. infenfa (ufà m. rec. in ras.) b iufeftam, at infenfam y INFESTAM
(FES in ras.) P INFESTAM A, Macrobii exempl. : cf. 81 CONTEN-
DERAT Pb, Macrobius et Servius CONTENDERET ἡ contender& ..
(& m. 2) y cotenderet c2 cütenderit cl CONTORSERAT Z : cf. V 520
C
S iUc gne
522 ATTU M. acb at y EN. M AT PHe — tremebunda c — 523
[| M " p
EN M 524 PATRVOS PI, ut vid. |. MANIS P MANES Mb & y per
4, Macrobii et Donati exempl., ut VI 864 furgentef 81 heredif, at
fergentit y HEREDIS " ras. P, u( IV 274 525 noto b1 nato 2c
597 CELATI M ARGNTI P PONDERE- P 598 VICTORIA P
TEVCRVM (VCR 2n ras.) R 'EVCRVM P $599 haude 580 REDDI* P .
S
531 ADQVE AZ MEMORA P magna χ, Macrobii c : cf. IX 265
A
532 commercea b1 — 5331LLA MJ PALLNTE P PALLANTE (E in
ras. αὶ PALLANTA M |
.VERGILI AENEIS X ; 209
hoc patris Anchisae manes, hoc sentit Iulus.'
sic fatus galeam laeva tenet atque reflexa 935
cervice oranti capulo tenus applicat ensem. .
nec procul Haemonides, Phoebi Triviaeque sacerdos,
infula cui sacra redimibat tempora vitta,
totus conlucens veste atque insignibus albis.
quem congressus agit campo lapsumque superstans 540
immolat ingentique umbra tegit; arma Serestus-
lecta refert umeris, tibi, rex Gradive, tropaeum.
instaurant acies Volcani stirpe creatus
Caeculus et veniens Marsorum montibus Umbro:
Dardanides contra furit. Anxuris ense sinistram 945
et totum clipei ferro deiecerat orbem |
(dixerat ille aliquid magnum vimque adfore verbo
*
TESTIMONIA.
534 Priscianus 1166 540 sq. Miki ... tegit? Eutyehius II 8
541 sq. *arma ... umeris' Donatus ad Ter. Phorm. I 2, 3 544 Pris-
cianus 933 . 545 *Dardanides' Pompeius 112 L. 'Dardanides e. ἢν
Servius Aen, X 575 *Anxuris e. s.' Probi inst. II 1, 37
VARIA Tapoio-
534 MENES a ,535 leuam c1 ADQVE 2 . RFLEXA P
536 oranti b ORANTI P ORANTIS MRyc APPLICAT 24Rb2c ADPLI-
. CAT P atplicat y. a. plicat 514. abdidit Macrobii o, ut 1l 553 — 537 HE-
, 4:
MONIDES P2y -W..MONIDES ΡῚ Aemonides, Emenides αἰ TRIVIAE P
538 SACRO A facer. b. REDIMEBAT Ἢ redimibant m. — UITTA:M M
539 TOTU' M — CVNLVCENS P1 COLLUCENS M conlucety | UES —.M
ADQVE R — A...S (ALBIS?) δὶ ARMIS MP2Rybc * insignibus armis:
Asper sic legit . . T cies vero ἀπ Πὰν albis dicil reden, Servius.
540 LAPSVSM P VPERSTANT p SUPERSTAN M . 542 humerif
be — *radiue y — 543 INSTAURAT M, fortasse recte. instaurant. Servii
exempl. | UULCANI Mc creatof c'— 544 marforum ex montibuf c
545 EVERIT R — ANAVRIS A anxirif b. anxirif c. anxyris 7Mentel. pr.,
Probus inst. — SINISTRV* A finiftra. c — 546 clypei b. 547 ILLU AZ
LI
ALIOVIT PR AQUID M — BELLO Z
RIBBECK, VERGIL. III. 14
210 VERGILI AENEIS X,
crediderat caeloque animum fortasse ferebat
canitiemque sibi et longos promiserat -annos):
Tarquitus exultans contra fulgentibus armis, 950
silvicolae Fauno Dryope quem nympha crearat,
obvius ardenti sese optulit. ille reducta |
loricam clipeique ingens onus impedit hasta;
tum caput orantis nequiquam et multa parantis
dicere deturbat terrae truncumque tepentem 209
provolvens super haec inimico pectore fatur:
*isti nunc, metuende, iace. non te optima mater
condet humi patrioque onerabit membra sepulchro:
alitibus linquere feris aut gurgite mersum
unda feret piscesque inpasti volnera lambent.' . . 560
TESTIMONIA. δ
548 'caelo ... ferebat? Priscianus 1010 551 ef. schol. Veron,
105, 7 'silvicolae Fauni*' Macrobius Sat. VI 5, 9 554 sq. Macro-
bius Sat. V 13, 2 9057 'istic ... iace, et reliqua? Macrobius Sat.
v2,1H *istie" schol. Veron. 105, 12 K. 950 οἵ, schol. Veron.
105, 16 K. ;
VARIA LECTIO. . :
549—2574 Veron. fol. 930 b 549 CANIT:IEM P CANITI.M (E an
A fuerit, non liquet) E... CANITIEM ΗΚ Q- m. 2 sup. R 550 ful-
gentlIBVS P — 551 faulo y DRYOPAE Z driope bc niphab 552
ardenti —reducta V... OBTULIT MPybce. ..reducta c — 553 INPEN-
DIT M. - 554 tuncapud 7acrobii Cantabr.- tunc caput. Goth. tert., ceteri
T a
Macrobiani | Orantis — mulla Υ nequi.quam b TE 7 paren-
p
tf y —.555 DICere deturBAT terrae —tepenTEM V — DETURBAT 27
PETENTEM Z reliquit £MMacrobii exempl., quod tamen orlum videtur ea
1
reliqua (cf. 557) 556 PRO— 7 ^ Prouoluenf (n e corr.) y — INMICO
ἘΣ ΒΝ] Iti c Iftie (cin ras.) ὃ ISTIC MPRVy Ο NVNC Πα metuende
— mATER. 7 metuende (e 107. n ras.) b 558 CONdel — sepul-
h 0 :
CRO V .— HVMI PRyb umi e HUMI A : cf. IX 214 X 904 PATRIOVE
PRybm patrio - c... ONERAVIT P honerauit y honerabit (ho m. 2 in
ras.) c honorabit Dorvill | SEPVLCHRO P fepulcro m. 2 in ras. c
559 LIQVERE P liquere y- — gurgite/// b mérfem y 560 FERE! δ
ferenf c inpasti volnerA V uolnera y UULNERA Με
VERGILI AENEIS X 211
protinus Antaeum et Lucam, prima agmina Turni,
persequitur fortemque Numam fulvomque Camertem,
magnanimo Volcente satum, ditissimus agri:
qui fuit Ausonidum, et tacitis regnavit Amyclis.
Aegaeon qualis, centum quoi bracchia dicunt 565
centenasque manus, quinquaginta oribus ignem
pectoribusque arsisse, lovis cum fulmina contra
tot paribus streperet clupeis, tot stringerel enses:
sic toto Aeneas desaevit in aequore victor, |
ut semel intepuit mucro. quin ecce Niphaei 2510
quadriiugis in equos adversaque pectora tendit.
atque illi longe gradientem et dira frementem
ut videre, metu versi retroque ruentes
TESTIMONIA.
561 sq. *protinus ... persequitur' Nonius 376, 21 562 'perse-
quitur f. N.' Macrobius Sat. V 15, 1] . 564 'tacitis r. A." schol:
Veron. 106, 1 9565 cf. Macrobius Sat. V 16, 9 * Aegeon" schol.
Veron. 106, 5 K. 505 sq. *qualis ... manus! schol. Hor. carm. II
17, 13 566—568 'quinquaginta ... clipeis' schol. Veron. 106, 8 K.
VARIA LECTIO.
561 ANTHAEVM Zb ANTuAEVM (EVM in ras.) P ANTHEUS M
LVCAN PV lucan (u corr. ini) y lican c prima V 562—914 Veron.
fol.230a. 562 Prosequitur m. . NVMA. P1 NUMAN. P2: ceterum
cef.1X 4244 FVLVOM (0 corr. in V) P FVLVVM MRVybc — CAMER-
TE- Μ΄ 563 VOLCENTE Py uolcente b wuolfcente c2. UULCENTE
MRcY VVLCENTEM Y — 664 amidlyf amielf bc- — 565 AEGEON
MHc Egeon ν qualif.. y QVI V CUI MPRybc — brachia c — 566
manuf.. (fm. 2) y — naribus m — 567 ARSISSE- 2] arcifque μέ vid. c1
*ambigua hic distinctio. potesl enim sic legi, quinquaginta .. . arsisse
louis, id est ignem louis... polest et sic distingui: quinquaginta . . .
arsisse, ut hic sil mora, deinde inferatur louis cum fulmina" e. q. s.
Schol. Veron. —fulmin. b] 568 CLVPEIS V CLIPEIS MPRb clypei
c elipeofy1 STRINGIT Y — 56910le y — 570 ece y. — NIPHEI Mc
' MID 2
NIPAEIL ἢ 571 Quadriiugef b. EQUIS Ἢ aequof 7 pectore y
ET *»
5722 ADQVE α΄ A€ M. 573 RVENTIS V ut vid.
14*
212 VERGILI AENEIS X
effunduntque ducem rapiuntque ad litora currus..
interea biüugis infert se Lucagus albis 575
in medios fraterque Liger; sed frater habenis
flectit equos, strictum rotat acer Lucagus ensem.
haut tulit Aeneas tanto fervore furentis:
inruit adversaque ingens apparuit hasta.
cui Liger | 580
*non Diomedis equos nec currum cernis Achillis
aut Phrygiae campos: nunc belli finis et aevi
his dabitur terris. vaesano talia late .
dicta volant Ligeri. set non et Troius heros
dicta parat contra: iaculum nam torquet in hostem. 585
Lucagus ut pronus pendens in verbera telo
admonuit biiugos, proiecto dum pede laevo
aptet se pugnae, subit oras hasta per imas
TESTIMONIA.
974 'effunduntque d.' Servius Aen. III 470 971 'strictum ...
ensem" Nonius 402, 32 981 Donatus ad Ter. Andr. IV 4, 48 Isido-
rus orig. II 30, 8 583 'talia dicta volant! Sergius 1830 P. 586 sq.
*Lucagus ... biiugos! Nonius 242, 4 Arusianus p. 238 L. Priscianus
1190 P. 987 'proiecto ... pugnae! Macrobius Sat, VI 4, 14 Nonius
234, 20 Diomedes 408 *proiecto ... laevo" Servius Aen. ΠῚ 699
9088 'subit ... imas schol. Veron. 81, 22 K.
4
VARIA LECTIO.
574 AT MI inm littora c littore y1 CVRRVM Ze currü
(fort. erasa una extrema Titera post u) b. 575 bigif y BIGIS P.biiugis
Servius testatur — LVCAGVS (C fortasse in ras.) R. LUGAGUS
f
576 medio y frater. (er in ras.) c. fi c1? fed c2 577 AGER PI
^ 518 Haud bc 579 APPARVET μέ vid. PI. APPARUIT 2P2Ry
581 nec curruf c. non currus Donatus — achillif (ach in ras.) b. achilli
Menag. pr.,4 582 phrygie 7 phrigiae ὃ frigie c 583 VAESANO P
T
VESANO Rc LATAE ἢ 584 SED 2MRybc. — ROIVS P. 585 CON-
TRA: 2 ONTRA- P *dicta parat: potest legi et dictà parat contra"
Servius contra... hostem suspecta Wagnero HOSTES P2yc
HOSTIS P4,R . 586 Vr P prono 4drusianus pronus Servius confir-
mat 587 ammouit Zrysiani Gu. biiugos] IVG in ras. ut vid. R
biiugis Meus Gu. TRAIECTO ἡ proiecto Servius testatur 588
APTET P Apte. (e corr. in a) y APTAT MAbc horaf y
uttdboematll.d abe MED ime
VERGILI AENEIS X 213
fulgentis clipei, tum laevom perforat inguen:
excussus curru moribundus volvitur arvis. - | 590
quem pius Aeneas dictis adfatur amaris:
*Lucage, nulla tuos currus fuga segnis equorum
prodidit aut vànae vertere ex hostibus umbrae:
ipse rotis saliens iuga deseris. haec ita fatus
arripuit biiugos; frater tendebat inertis 295
infelix palmas, curru delapsus eodem:
*per te, per qui te talem genuere parentes,
vir Troiane, sine hane animam et miserere precantis.'
pluribus oranti Aeneas *haut talia dudum
dicta dabas. morere et fratrem ne desere frater.' 600
tum latebras animae pectus mucrone recludit.
talia per campos edebat funera ductor
Dardanius, torrentis aquae vel turbinis atri
more furens. tandem erumpunt et castra relincunt
Ascanius puer et nequiquam obsessa iuventus. 605
Iunonem interea compellat Iuppiter ultro:
TESTIMONIA.
592 Iulius Rufinianus 273 R. 597 Macrobius Sat. IV 2, 11 Pris-
cianus 987. 1020 Alcuini gramm. 2124. 2138 P. 599 sq. ^haud .
frater' Macrobius Sat. V 1, 17 600 *et . . frater' Donatus ad Ter.
Andr. II 3, 3 IV 5, 34 Servius Aen. IV 88: 'ne desere f.' Sergii
fragm. 8 p. 198 Endl.
VARIA LECTIO.
589 Fulgentef y1 clypei yc jum perforat inguen 502 in
ras. LAEVOM (0 corr. in V) P P LAEUUM MAyc — INGVEM PRycl
590 MONPYNDY. PI 591. alflat c — 592 SEGNIS P — 593 uane yl
594 "ALIENÍS M DESERIT P $595 inertef c INERMIS 2| inertif,
af inermif y : cf. ΧΙ 414. 672 506 PALLAS ἢ DELABSVS P — 597
cf. 1606 5098 troiaxe (Ne m. 2 in ras. Ὁ MISERE 7 mifere b
599 ONERANTI (NE eras.) M — HAUD εἰ γώ 601 mon lacobus
ad Lucilii Aetn. 139 602 TALIO PI TALIÓ P3 TALIA P3 par 51
doctor, ab uictor y uictor em... 603 A-^QUAE 7M aeque γ1] 604
MORTE P . FREMENS A? RELINQVNT ΠΡ relinquunt yc — 605 ne-
| A
qui.qua b — 606 INTERE JM iupiter c
214 VERGILI AENEIS X
“0. germana mihi atque eadem gratissima, coniunx, ,
ut rebare, Venus (nec te sententia fallit)
'Troianas sustentat opes, non vivida bello
dextra viris animusque ferox patiensque pericli.' 610
cui luno sumimissa *quid, o pulcherrime coniunx,
sollicitas aegram et tua tristia iussa timentem?
si mihi, quae quondam fuerat quamque esse decebat,
vis in amore foret, non hoc mihi namque negares,
omnipotens, quin et pugnae subducere Turnum 615
et Dauno possem incolumem servare parenti. |
nunc pereat Teucrisque pio det sanguine poenas.
ille tamen nostra deducit origine nomen
(Pilumnusque illi quartus pater) et tua larga
saepe manu multisque oneravit limina donis." 620
cui rex aetherii breviter sic fatur Olympi:
“51 mora .praesentis leti tempusque caduco
oratur iuveni meque hoc ita ponere sentis,
tolle fuga Turnum atque instantibus eripe falis :
'TESTIMONIA.
611 'cui I. s. Marius Victorinus p. 2472 P. 617 Servius Aen.
II 366 619 *Pilumnus ... pater! Servius Aen, VIII 54 X 75
624 sq. *tolle ... vacat?! Nonius 326, 3 624 'atque ... fatis" Victo-
rinus ad Cie. p. 80 Or.
VARIA LECTIO. |
/ "
6070 M JADQVE R eadem] EM £n ras. καὶ 608 fallit] LIT
in ras. P 609 TROIANA* P — opef(e ex corr. y — 610 uirof c1
animof y 611 fubmiffa c ὁ suprascr. y —— pulcherrima 1 612
Sollicituf y1 IUSSA MM ut IX 804. DICTA PAybem ut 104 IE 115
ve
613 QVAE P QAE ἡ condam y — QVAMQVAE £ 615 Omupf 5
Ompf c . 616 incolome ὃ incolomen c 617 suo χ, Servii Aen. ll 366
€x., sed pio idem testatur ad h. 1. poentef y [618 DEDVCET 21
0
619 Pillumnuf c1 illic e 620 VNERAVIT (V corr. in 0) P
H
ornavit Schraderus — lumina y! 621 AETERIL ἡ SIC (S in ras.) &
f 5 Ζ
FATVR P fatur y. FATUR. 77. fat c FATVS πὸ olimphi ὃ
622 L'-ETI JM loeti δ᾽] 623 hoc] oc y 624 ADQVE R
φρο: etn Am s ! L2
-— "
(0 p M i Ὁ s 0 1. d 2 --— -—--- o OQMMMMMMMMMgxgkstevmgsd1 WV
VERGILI AENEIS X . 215
hactenus indulsisse vacat. sin altior istis 625
sub precibus venia ulla latet totumque moveri |
mutarive putas bellum, spes pascis inanis."
et Iuno adlacrimans *quid si, quae voce gravaris, 1
mente dares atque haec Turno rata vita maneret? |
nunc manet insontem gravis exitus, aut ego veri ἢ 630
vana feror. quod ut o potius formidine falsa
ludar et in melius tua, qui potes, orsa reflectas !'
haec ubi dicta dedit, caelo se protinus alto
misit, agens hiemem nimbo succincta per auras,
lliacamque aciem et Laurentia castra petivit. 635
tum dea nube cava tenuem sine viribus umbram
in faciem Aeneae (visu mirabile monstrum)
Dardaniis ornat telis clipeumque iubasque
divini adsimulat capitis, dat inania verba,
dat sine mente sonum gressusque effingit euntis, 640
TESTIMONIA.
625 sq. *sin...latet! Nonius 237, 29 627 *mutarive p. b. Probi
inst. I 8, 5 628 sq. 'quid si... dares' Priscianus 1169 schol. Lu-
cani V 258 630—632 Augustinus de divinatione daemonum 11
630 Probi inst. I 10, 1 631 sq. *quod ...ludar* schol. Lucani I 636
*o ... ludar' schol. Hor. serm. II 1, 43 638 sq. 'iubasque ...
capitis? Priscianus 799
VARIA LECTIO.
625 ACTENVS P| 626 Sup yc — PRAECID- 24. VLLATET P
; f
uelat& (ecorr.ina)y 627 MULTARL JJ. pacif y 628 cui 7
n /
adlacrimaf y. inlacrimanf c quid f.i (sei?) e. quod fi 72 QUAE M.
quod c qui 1 — graualifel “629 ADQVE R.— DATA R.— UIT M
ü /
631 VNA P VNA ER. O M O om. R, suprascr. yb 682 Laudar y1
MEDIUS (D eorr. in L, quod fortasse fuerat suprascr.) M 633
ded& c1 — protinuf (tinu m. 2 in ras.) b. 634 NIMBO Jf ximbo (xim
in ras.) b. nymbo yc 638 clypei c 639 ATSIMULAT 2/. VERBA
in ras. P uerba, at mébra y *inania: nec a membris nec a mente ve-
nientia' Servius 640 GRESSVSQVEFFINGIT “ἡ GRESSUMQ- EFFINGIT
n Τ
M greffufq. effigit γ EUN-,IS M euntef c
΄
210 . VERGILI AENEIS X
morte obita qualis fama est volitare figuras
aut quae sopitos deludunt somnia sensus.
at primas laeta ante acies exultat imago
inritatque virum telis et voce lacessit.
instat cui Turnus strklentemque eminus, hastam | 645
conicit: illa dato vertit vestigia tergo.
tum vero Áenean aversum ut cedere Turnus
credidit atque animo spem turbidus hausit inanem,
*quo fugis, Aenea? thalamos ne desere pactos;
hae dabitur dextra tellus quaesita per undas,' 650
talia vociferans sequitur strictumque coruscat
mucronem nec ferre videt sua gaudia ventos.
forte ratis celsi coniuncta crepidine saxi
expositis stabat scalis et ponte parato,
qua rex Clusinis advectus Osinius oris. : 655
huc sese. trepida Aeneae fugientis imago
conicit in latebras; nec Turnus segnior instat
exsuperatque moras et pontis transilit altos.
vix proram attigerat: rumpit Saturnia funem
T D
TESTIMONIA.
641 Macrobius Sat. VI 1, 48 Priscianus 801. 899. 908. 1221 Dona-
tus ad Ter. Andr. I 3, 18 644 Nonius 31, 25 Abbo Floriacensis in
A. Mai auct. class. V 994 *inritatque v. t." Arusianus p. 241 L.
schol. Hor. carm. III 29, 41 649 *quo f. A. Charisius 50 Donatus
ad Ter. Phorm. I 4, 39 Probi inst. I 4, 22. 9, 3 651 sq. 'strictumque
c. m. Arusianus p. 218 L. 653 Asper 112,23 659 Maerobius Sat.
V 15, 7 Servius Aen. X 166
VARIA LECTIO.
641 QVALES P — 643 At(Ain ras.) b. ^ ANTEEACIES 2. 644
Irritat (r pr. in ras.) ὃ Inrita c aut m 645 STRIDENTEM M
646 COICIT A : cf. Lachmannus Lucr.136 647 uerfüc 648 ADQVE
R animofyl — animof pt biduf c1 uf vid. 660 debitur y1 658
QONIVCTA P — SAXA MM . 654 PARATO'S M 655 CLUSINIS 1]
OSIRIVS A: cf. 166 656 ΗΠ 24. AENEAE TREPIDA 77 658
EXUPERAT ΗΠ PONTES Mc “659 ATTIGERIT (I post. in ras., corr.
ex Α ul vid.) P attigerit y1 — ruiipit y RVPIT £
- νόον οι
πὰ υὔ OX
VERGILI AENEIS X 217
avolsamque rapit revoluta per aequora navem. 660
tum levis haut ultra latebras iam quaerit imago, 663
sed sublime volans nubi se inmiscuit atrae. 664
illum autem Aeneas absentem in proelia poscit; 661
obvia multa virum demittit corpora Morti: 662 :
cum Turnum medio interea fert aequore turbo. . 665
respicit ignarus rerum ingratusque salutis
et duplicis cum voce manus ad sidera tendit.
*omnipotlens genitor, tanton me crimine dignum
duxisti et talis voluisti expendere poenas?
quo feror? unde abii? quae me fuga quemve reducit? 670
Laurentisne ilerum muros aul castra videbo? |
quid manus illa virum, qui me meaque arma secuti?
4,
TESTIMONIA,
664 Priscianus 1008 *sublime v. ef. Priscianus 1006. 1014. 1069,
1104. 1131 schol. Hor. carm. II 15, 14, Vide quae ad ge. I 320 adno-
| tavi 666 Asper 112, 7 K. *ingratusque s. Arusianus p. 240 L.
668 sq. *tanton ... duxisti^ Nonius 283, 19 Alcuinus gramm. 2135
P. 668 *'tanton ... dignum' Diomedes 430 Priscianus 1032. 1224
Servius Aen. XII 503 670 *quo ... abii' Probi inst. I 7, 3. 8, 1
671 Probi inst. I 17, 6
VARIA LECTIO.
660 in mg. m. ant. add. c — AUULSAM JP2y2bc — 663. 664. 661. -
662 hoc ordine Parisini 2. 3, quem restituerat. Brunckius: sed 661.
662. 663. 664 se excipiunt in MPRybemiy. Non inprobabiliter Heynius
v. 661. 662 a poeta in margine adscriptos esse suspicabatur. 663
'H h 508
laeuif y AUT M aut 71 aud y2 haud bc — querit y — 664 LIME
s
R PNUBLM IMMISCVIT P» 661 ILLE PRy — AENEAN (corr m.
rec.) P AENEAN αὶ *illum autem Aeneas: sic melius quam nonnulli
volunt. Urbanus namque sic legit: ile autem Aenean... μέ obvia. .
morti de nautis in navi inventis intelligamus, quod non procedit" Ser-
vius a 662 dimittit el — 665 INTEREA MEDIO ἂν. 667 DVPLICES Pyc
con y — tollit mz, *plerique' Pieriani 668 Ompf c TANTO Py
tanton festantur Servius, Diomedes, Priscianus 669 DVuIssi P |
TALES ἢ γε 670 ABEO (E corr. in D P abi y QUO " REDU CIT, in
mg. QUEMUE M reducet c 672 QVOD M mea y
218 VERGILI AENEIS X
quosne (nefas) omnis infanda in morte reliqui
el nunc palantis video gemitumque cadentum
accipio! quid ago? aut quae iam satis ima dehiscat 675
terra mihi? vos o potius miserescite, venti:
in rupes, in-saxa (volens vos Turnus adoro)
ferte ratem saevisque vadis inmittite syrtis,
quo neque me Rutuli nec conscia fama sequatur.'
haec memorans animo nunc huc, nunc fluctuat illuc, 680
an sese mucrone ob tantum dedecus amens
induat et crudum per costas exigat ensem,
fluctibus an iaciat mediis et litora nando
curva petat Teucrumque iterum se reddat in arma.
ter conatus utramque viam, ter maxima luno 685
continuit iuvenemque animi miserata repressit.
labitur alta secans fluctuque aestuque secundo
el patris antiquam Dauni defertur ad urbem.
X
TESTIMONIA.
. 6076 *vos ... venti! Servius Aen. II 645 677 Priscianus 770
681 sq. *an...induat' Priscianus 1199. 1205 686 Arusianus p. 246 L.
VARIA LECTIO.
673 quofne b, Leid. QVOSVE Pyc QVOSQVE R QUOSQ- M
*quosve: sper quosne legit, et annotavit: ne pro ve' Servius
OMNES A — in om. Menag., y morte ( m. 3 οὐ ras. duarum lit.) y
N
RELIQVI P 674 PALLANTIS A1 PALLENTES M pa.lantef
(erasa l) e ..uidiagemitum (a fuit fort. g, ge fort. m) y1. "deo gemi-
AV
tum y2 — GeMITVM A cadentem y | 615.ET QUAE AM ecquae coni.
Heinsius ΤᾺΝ (T corr. in V) P deifcat 5 DEHISCET E 676 VOS
/
(0 inras.) P 0 M, om. R 671 in syrtis Menag. alt., Priscianus:
ex 618 678 — PR SYRTES P2y 680 animu. c1 —huc|
C N
AIUNC 2f FUCTUAT M füuctuà y — ILLU. M — 68LAD M ΝΥ.
CRONE J/P2ybc, testantur. Priscianus et Servius MVCRONI PLE 682
cf. XI 508 ^. INBVAT P DVRVM A crudum Servius legit — 683
V
IACTET ἡ 684 CORNUA M. p&&c 686 que] atque Arusianus
animo 4, animi testantur Arusianus et Servius — repfit b
—————sn"
———
VERGILI AENEIS X 219
At Iovis interea monitis Mezentius ardens
succedit pugnae Teucrosque invadit ovantis. 690
concurrunt Tyrrhenae acies atque omnibus uni,
uni odiisque viro telisque frequentibus instant. -
ille velut rupes, vastum quae prodit in aequor,
obvia ventorum furiis expostaque ponto,
vim cunctam atque minas perfert caelique marisque, ' 695
ipsa immota manens, prolem Dolichaonis Hebrum
sternit humi, cum quo Latagum Palmumque fugacem,
sed Latagum saxo atque ingenti fragmine montis
occupat os faciemque adversam, poplite Palmum
succiso volvi segnem sinit, armaque Lauso 700
donat habere umeris et vertice figere cristas.
nec non Euanthen "Phrygium Paridisque Mimanta
aequalem comitemque, una quem nocte Theano
in lucem genitori Amyco dedit et face praegnas
TESTIMONIA.
689 sq. *Mezentius ... pugnae! Aldhelmus de re gramm. in A. Mai
auct. class, V 589 691 *concurrunt T. a.' Iulius Rufinianus p. 232 R.
692 Servius Aen. XI 9 701 *donat h." Servius ecl. II 43
702 sq. *nec ... aequalem" Nonius 235, 26 704 sq. *et ... regina"
Arusianus p. 254 L.
VARIA LECTIO.
689 Ad c1 — montif y — MEZZENTIVS A51 et Z priore del. M
690 OUANTES MP2yc — 691 TYRRHAENAE 24. thirrhenae 5. tyrrene c
ADQVE AZ. ΘΟ VNIE P ODIS A — 693 QVE καὶ 694 expofta
(fin ras)c 605 ADQVE R — atque...marifque y2 in ras. — 696
inmo.ta c — MANENT M DOLOCHAONIS Py1 dolychaonif c
"ebrum y 697 pelmum y1 . 698 ADQVE Z ,, 899 aduerfum y1
palmam c 700LAUSU M 701 humerif ybc RE M 702 ΕΥ̓́ΑΝ.
TEN A euathen y eudtem ὁ euantem c, Nonii edet PIRYGIU M
phrigium ec — minanta el 7053 UNAM MM. QU.E M theana y252c
704 genitore Bentleius ad Hor. epod. V 8 AW-YCO Ἢ amico bc
ut proposuit Heinsius ac W'akefieldus — face, (erasa m, ut vid.) y
preguaf b. PRAEGNANS 7t PRAEGNANS 1 pregnanf c
220 VERGILI AENEIS X
Cisseis regina Parin: Paris urbe paterna |. 705
occubat, ignarum Laurens habet ora Mimanta.
ac velut ille canum morsu de montibus altis
actus aper, multos Vesulus quem pinifer annos
defendit multosve palus Laurentia, silva |
pastus harundinea, posquam inter retia ventumst, 710
substitit infremuitque ferox et inhorruit armos,
nec cuiquam irasci propiusque accedere virtus,
sed iaculis tutisque procul clamoribus instant ;
ille autem inpavidus partis cunctatur in omnis, 717
TESTIMONIA.
705 *Cisseis ... creat! Servius Aen. V 535 'Parim creat' Clau-
dius Sacerdos II 42 Servius Aen. V 370 ' $Parim" Charisius 69 P.
706 'ignarum ... Mimanta' Gellius IX 12, 22 Macrobius Sat. IV 3, 11
Nonius 129, 19 707 *ae ... morsu? Probi inst. I 9, 2 Servius Aen.
XII 5 ἐδ... eanum Servius Aen. I 3 . 709 sq. 'silva p. h.'
Servius Aen. II 471 711 'infremuitque ... armos' schol. Hor. epod.
V 27 *et inhorruit a." Arusianus p. 239 L. *inhorruit a.' schol.
Hor. carm. I 23, 5
VARIA LECTIO.
705 Cif.feif (f pr. m. 2 in ras., erasa deinde f).y . PARIN
MPRyc, Charisii cod., Servius Aen. V 310 legit. parim y, in ras. b,
Claudius Sacerdos Paris sex Parisini, si fides Potterio: coniecerat
Bentleius. CREAT ῥῆγα, in ras. b, Claudius Sacerdos, Servius
CREPAT M . 706 OCCVPAT Z hic cubat, servato v. 705 creat, JWake-
T R
.fieldus — HABE P — HORA Z minanta ycl 707 MOSV P mor-
übuf y1 708 VESVIVS A pinnifer y 709 MULTO M VE P QUE
M Rybc *multosque pro multosve' Servius 710 Pascit ve pavit, sc.
palus Laurentia, Bentleius l.l. pastus Servius testatur — arundinea ὃ
E
p quam, ἡ. e. posquam c POSTQUAM MPyb — intinras. b. VENTVMST
P VENTVM EST Aybc UENVEST (EST vid. m. αἴ} M 7n ferox | furens
schol.Hor. ^ inorruit y HORRUIT JM. - 712 propi.uf (iim ras.) b. QVE
Py, quod probat W'agnerus quaest. Verg. XXXVI 7. VE MRoc, in ras. b
ACCENDERE P 713 totif y TOTIS P — 717. 718. 714—716: Aunc
ordinem restituit Scaliger in praef. ad Manilium. 714—716. 717. 718
se excipiunt in MPRybew, quem ordinem olim parum feliciter defen-
dere instituerat Ladevicus philologi VII 483: δ, emend. Verg. 3 adnot.
715 — 718. 714 Hauniensis V apud Dorphium. 1714 —716. 718. 717
Lips.aller. 717 PARTES ΜῸ cunctuf (( corr. in r) y
VERGILI AENEIS X 221
dentibus infrendens, et tergo decutit hastas: 718
haut aliter, iustae quibus:est Mezentius irae, — 714
non ulli est animus stricto concurrere ferro; 715
missilibus longe et vasto clamore lacessunt. 716
venerat antiquis Corythi de finibus Acron, rn 719
Graius homo, infectos linquens profugus hymenaeos.
hunc ubi miscentem longe. media agmina vidit,
purpureum pinnis et pactae coniugis ostro:
. inpastus stabula alta leo ceu saepe peragrans
(suadet enim vaesana fames), si forte fugacem
conspexit capream aut surgentem in cornua cervom, 125
gaudet, hians immane, comasque arrexit et haeret
visceribus super incumbens, lavit inproba taeter-
ora cruor:
sic ruit in densos alacer Mezentius hostis.
TESTIMONIA.
718 Nonius 414, 10 714 Maerobius Sat. VI 6, 9 *justae ...
irae" Arusianus p. 241 L. 719 *venerat a.' Probi inst. I 17, 7
719 sq. 'venerat . .. homo' Donatus ad Ter. Phorm, II l, 62
723—729 Macrobius Sat. V 10, 7 - .725 'surgentem in c. ον Servius .
Aen. I 365 IV 274 721 sq. Priscianus 803 . 'lavit . . . cruor?
Priscianus 861 Eutychius II 16 Nonius 327, 8. 466, 24. 503, 25 schol.
Hor. carm. III 12, 2
VARIA LECTIO.
718 cf. ML 664. VIIL 230 714 HAVD Pybc — in.tae δῚ est om. c
me zentiuf y. MEZZENTIVS A5] MEZZENTIUS M — 7165 nulli eft c1
CONCURRE JM concurre - y 716long. b. — 719 antiquif (uif 2n
ras.) b antiqui Menag. pr. — CORITI M, Donati exempl. choriti (ch. in
V
ras) b — 720 profugus linquens Menag. pr.,, 4 PROFVGIS P — HY-
MENEOS Myb homineof (hoemenaeos?) c 722 peunif bc 723 IN-
PASTUSTUS M —speculam — SCEU M — 724 uafana y. VESANA Rbc
725 CERVOM (0 corr. in V) P. CERVVM M Rybc 726 .audet 51
g.audet 52. — inmane c et] AET P her&y — 727 INCUMBENS M,
Prisciani exempl., ut V 858. accubenf, suprascr. at incübenf y aecuin-
benf (ae in ras.) b ACCVMBENS PRem, Macrobii exempl. — LAVAT αὶ
EC testatur Servius cum ceteris grammaticis — IMPROBA. Zic IMPRO-
BAT M teter e, in ras. b. AETHER (voluit ater) M. — 729 SICDENSOS
INRVIT Py πιὸ zentiuf y MEZZENTIVS νι MEZZENTIUS M — hoftef c
222 VERGILI AENEIS X
sternitur infelix Acron et calcibus atram πο 190
tundit humum expirans infractaque tela cruentat.
atque idem fugientem haut est dignatus Oroden
sternere nec iacta. caecum dare cuspide volnus:
obvius adversoque occurrit seque viro vir
contulit, haut furto melior, sed fortibus armis. 195
tum super abiectum posito pede nixus et hasta Ὁ
*pars belli hau temnenda, viri, iacet altus Orodes.
conclamant socii laetum paeana secuti.
ille aulem expirans *non me, quicumque es, inulto,
victor, nec longum laetabere: te quoque fata — 740
,
prospectant paria atque eadem mox arva tenebis.'
ad quae subridens mixta Mezentius ira
TESTIMONIA.
730 'sternitur i. A.' Nonius 389, 10 7132 sq. *atque ... sternere?
Nonius 286, 26 739 'non furto... armis" schol. Hor. carm. IV 6, 17
736 'posito ... hasta! Arusianus p. 248 L. 791 'iacet a. O^
Servius Aen. VI 9 738 cf. schol. Veron. 106, 15 K. 139—743
Maerobius Sat. V 12, 10 740 sq. *nec... paria" Servius Aen. II 775
740 *nee 1. 1? Iulius Rufinianus p. 261 KR.
VARIA LE "ONE.
T
130 ATRON M ACRON (CRON in DPA R |EC M T31 EXSPI-
RANS M 732—758 Veron. fol. 229 b... 732 ADQVE ZZ. HAVD Pybc
AUT ἡ HORODEN (N m. rec. in ras.) πὰ Orodem Mentel. pr., χ
C H
733 CAELUM JM. VVLNVS MPRVylbc 1785 AUT 24 ΠΥ͂Τ P haud ὃς
f à;
Ls yl "ud y2 non schol. woh sed] &c FOR'TIBVS P 786
"ASTA ET Y — ΤΆ] HAV" V. HAVT Phy "AUT M. haud y2bc
tempnenda γ uirif 52cm, Menagiani, y. *viri: Asper viris legit Ser-
vius. | ACTUS M altus Servius testatur. HORODES AZ. 738 SOCII-
M |LETVM ἣγ pena y laetum paeane Z7einsius laeto paeane
Peerlkampus conl. IX 54. 466. 636. X 799. 739 EXSPIRANS FP αυἱ-
quumqué c 740 NE Υ l&abere (a corr. ec o, ut vid.) y | TELI M
741 PATRIA (T eras. M —— ADQVE £y1 ARMA M . teneb.if y
tenebaf c1 742 ad quae Menag. pr., χ, Macrobii Salisb. ATQVAE. Vy
M
ATQVAEOC- P ATQ- M Adj:b Atqué c ADQVEM A, Macrobii ὦ
furridenf (r pr. im ras.) Ὁ. MEZZENTIVS Rb1 MEZZENTIUS 1]
VERGILI AENEIS X 223
*nunc morere. as de me divom pater atque hominum rex
. viderit. hoc dicens eduxit corpore telum:
olli dura quies oculos et ferreus urget | 745
somnus, in aeternam clauduntur lumina noctem.
Caedicus Aleathoum obtruncat, Sacrator Hydaspen
Partheniumque Rapo et praedurum viribus Orsen,
Messapus Croniumque Lucaoniumque Erichaeten,
illum infrenis equi lapsu tellure iacentem, 190
hunc peditem. pedes et Lycius processerat Agis;
quem tamen haut expers Valerus virtutis avitae
TESTIMONIA. : ^
7143 “αἰ... divum' Claudius Sacerdos I 71 744 'hoc.. . telum?
Nonius 298, 16. 745 sq. Macrobius Sat. V 11, 30 *olli ... somnus?
Claudius Sacerdos I 162 Servius Aen. I 254 *ferreus τι. s." schol.
Hor. carm. I 24, 5 746 *in aeternam . . . noctem? schol. Lucani
VII 616 Servius Aen. X 54] 748 *praedurum v. O.' Charisius 210 P.
752 sq. *quem ... deiecit! Priscianus 1173
VARIA LECTIO. |
743 in ras. b2. AST P : de qua scriptura dixi in novis annali-
bus philol. LXXVII 188. a ft (f m. 2 in ras.) y, AST MRVbc DIVVM
S
MRVyb diuum (iuum m. rec. in ras.) c — ADQVE R. 745 QVIET P
ET, sed ut T fuerit E, M. FERREVES P — urg& y VRGVET PAbc
5
746 SOMNVM P — LVmina V 747 CEDICUS M alehatoum y
alehato.ü b alchatonü. (erasa f) c * obtrumcat c — HYDASPE 74. ydaf-
pen 5 hydafpem c 748 rappo b orsem, orsam y — Charisii cod.
749 om. V — Mefapuf ^1 CRONIVN P1 c. onium γᾺ c.oni^ (erasa 1)
c €CRONIUM 247b Clonius am occisus IX574 — LVCAONIVM P lucaonium
(u pr. corr. in i, jum m. 2 in ras.) y licaonium c. LYCAONIVM ΜῈ, item,
sed y in ras. b M itum (Ἐριχαίτην) bl: ericha.ten 52. erichaten c
ERYCHAETEN αὶ "RYCHAETEN P erycheten (h corr. ex e, ten m. 2 in
ras.y ERICETEN J/. 750 INfrenis equi V — INFERNIS Pyl infe .nif
y2 "frente — QUI M — LABSV Y. LAPSU-M Jf LAPSVM A^— tellure
(ellure m. 2 in ras.) c 751 peditem: pedes et Peerlkampus : cf. VM
691 IX 27. 124. 523 X 354 'XI 464. 518. 603 XII 128. 289. 550 PEDITEM
PEDES- ET M, vulgo licyuf y. liciuf be. Iycius V AGIS P1 Vy2b
h
AGES P2y1 ARGIS M. argif (r erasa) c HARGIS δ 752 HAVd — va-
lerus V. HAUD My2bc — experf (er in ras.) b expref ΟἹ
224 VERGILI AENEIS X -
deiecit; at Thronium Salius Saliumque Nealces
insidiis, iaculo et longe fallente sagitta.
Iam gravis aequabat luctus et mutua Mavors 799
funera: caedebant pariter pariterque ruebant
victores victique, neque his fuga nota neque illis.
di Iovis in tectis iram miserantur inanem
amborum et tantos mortalibus esse labores:
hinc Venus, hine contra spectat Saturnia luno, 760
pallida Tisiphone media inter milia saevit.
at vero ingentem quatiens Medientius hastam
turbidus ingreditur campo. quam magnus Orion,
cum pedes incedit medii per maxima Nerei
stagna viam scindens, umero supereminet undas 765
aut summis referens annosam montibus ornum
TESTIMONIA.
794 Servius Aen. V 68 758 sq. Macrobius Sat. V 16, 14 761
*pallida T.' Claudius Sacerdos I 161 762 Nonius, 272, 21 Asper iun.
III (1726 P.) 766 *aut s. r.! Probi inst. I 18, 2
VARIA LECTIO.
753 DEIECIT Pu Prisciani o DEICIT MPVyb — ATTHRONIUM ἢ
ACTHRONIVM καὶ ATTHRONIVM P authronium y anthronium JMoret. ter-
lius. aucronium Poss. pr. ....NIVM V at thonium b. at PN * qui-
dam' Pieriani, Leid. — SALIVS m. rec. sup. P NEALCEN V nealcef
cl 754 cf.IX572 INSIDIIS PRV b: cf. VIL 478 XI 783 infidiif (f post.
DI
m. 9 in ras.) y INSIGNIS M longum «f vid. c1 fallente (e pr. 6
corr. y | 755 AEQVAbat luctus V equabat y. 756 CEDEBANT P7y
* caedebant : /egitur et cedebant? Servius 758 iram] casum Jaerobii
exempl. cf.V 88 760 hic y — CONTRAS P. SPECTANT
NU
. 761 PALLID. P PALLIDA 7/ — feuit y 762 Medientius Nonius : cf.
mus. Rhen. XII 419 sqq. Corssenus de pronuntiatione e. q. s. I 78. 123
mezentiuf (z in ras.) b. MEZZENTIVS R MEZZENTIUS M MEZENTIVS
Pyc 168 CAMPUM JJ. ORIO- M 764PEDETS M incendit yl
765 SCINDENS suprascr. M SCINDENS P numero yl 766 sum-
mis] altis Probi inst. — anno.fà (f m. 2) b : scriptumne erat. annonsam?
V———— o—A— —
— ——
VERGILI AENEIS X 225
ingrediturque solo et capul inter nubila condit :
talis se vastis infert. Mezentius armis.
' huie contra Aeneás, speculatus in agmine longo,
obvius ire parat. manet inperterritus ille, 1 710
hostem magnanimum opperiens, et mole sua stat;
atque oculis spatium emensus, quantum satis hastae,
*dextra mihi deus et telum, quod missile libro,
nunc adsint! voveo praedonis corpore raptis
indutum spoliis ipsum te, Lause, tropaeum i $19
Aeneae, dixit stridentemque eminus hastam
iecit; at illa volans clipeost excussa proculque
egregium Antoren latus inter et ilia figit,
Herculis Antoren comitem, qui missus ab Argis
haeserat Euandro atque Itala consederat urbe. 780
TESTIMONIA. : ' ^
710 sq. 'manet ... opperiens' Nonius 349, 19 7139 Appuleius
de deo Socr. 6 714 * . praedonis «ον Spoliis" Servius Aen. II 275
71i 54. ' elipeo est...fixit' Agroetius de orthogr. 2270 P. * eli-
peo ... Antorem' incertus de orthogr. 7196 719 '*Herceulis A. e."
Probi inst. II l1, 26
VARIA LECTIO.
767 — 1V 17] 768 infer ὃ. MEZZENTIUS M "MEZZENTIVS 8
N
769 HVC P HUNC M LONG. ΠῚ longe zm .— 770 L-RE M. ipse
Nonius — 7711 magnanimum.. y — operienf yc — MOLLE 7/ molef y1
ftit 71 112 ADQVE καὶ MEMENSUS M . 773 Dexdera (d post.
N
corr.in t).)c — mifileb1 775 ipfem c ὌΝ c 116 ΔΕΡΕΑΕ M
i IECIT AT Pc IECIT AD Rb IECIT UM Inicit, om. at, y — CLI-
PEOS. P CLIPEOEST MRybe — 778 antoren b, duo Rottend. ANTOREM
MPRyc *erit nominativus hic Antores, quomodo Diores, nam si Antor
fuerit nominativus, metri ratio non procedit. omnia enim Graeca nomina
in or terminata in obliquis casibus o corripiunt" Servius, ut Antoren, non
Antorem probet. ^ Antorem egregium anon. de orthogr. alia c1
fixit Goth. sec., Agroetius Putschianus 770 HERCULIIS M. ANTO-
REN (N post. in ras.) P. ANTOREM M ybe. * quidam putant. Virgilium
contra rationem propriorum produaisse H. A. c., sed errant, nam hic
p
Antores declinavit, non Antor, sicut hic Diores' Probus — 780 EVANRO
P ADOVE R — CONSIDERAT 2/71
RIBBECK, VERGIL, III. 15
220 VERGILI AENEIS X
sternitur infelix alieno volnere caelumque
aspicit et dulcis moriens reminiscitür Argos.
tum pius Aeneas hastam iacit: illa per orbem
aere cavom triplici, per linea terga tribusque
transit intextum tauris opus imaque sedit 785
inguine, sed viris haut pertulit. ocius ensem
Aeneas, viso Tyrrheni sanguiné laetus,
eripit a femine et trepidanti fervidus instat.
ingemuit cari graviter genitoris amore,
ut vidit, Lausus, lacrimaeque per ora volutae. 790
hic mortis durae casum tuaque optima facta,
siqua fidem tantost operi latura vetustas,
non equidem nec te, iuvenis memorande, silebo.
: ille pedem referens et inutilis inque ligatus
cedebat clipeoque inimicum hastile trahebat: 86
TESTIMONIA.
781 *'sternitur . . . vulnere" Macrobius Sat. IV 4, 4 schol. Hor.
carm. I 3, 17 782 “οἱ... Argos! Quintilianus VI 2, 33 Arusianus
258 L.Donatus ad Ter. Andr. I 5, 49 *dulees ... Argos' Macrobius
Sat. IV 3, 11 786 —788 *ocius ... femore' Priscianus 701 787 sq.
*Jaetus eripit a. f) Servius Aen. X 344 788 'eripit a. f. Charisius 66
792 schol. Lucani VII 209 794 sq. 'ille ... cedebat": Nonius
381, 27 'inutilis ... cedebat! Servius Aen. IX 288
VARIA LECTIO.
781 VOLNERE (0 corr, in V) P. VVLNERE JAylbc 188 dulcef c
NY h
783 Tempuf c aftam ὃ. e CAVOM (0 corr. in V) P. CAVO καὶ
cauum γε — TER A | TRIBUNÉSQ. M 785 Wansit Lachmannus
Lucr. 209 TEENS (E corr. in Y) M TRANSIT PAybe. 4n transilit?
cf. 8lT. IMA M 186 fe. (d m. ant.) b. VIRES M3P2Rybc OPUS.
HAUT 74 haud ybc 787 -TYRHENI P tyrreni. bc. tyrreni Prisciani
exempl. 788 FEMINE MP Rybc, testantur Charisius et Servius femore
my, Priscianus — TREPIDANTE ΜΙ 790 LACRIMAES: P per supra-
ser. ὃ 79] OPTIMAE Jf obtime b OPTIME αὐ *optima; alii optime
. E
legunt' Servius 7902 TANTOST P TANTOEST MAybc 798 memo-
DE
rando Ἢ 794 PEM Μ inquo 51 LEGATUS M/ — 795 Caedebat y
cliopio b1 traebat b
ἫΝ γυνὴ νὰν.
VERGILI AENEIS X 29
prorupit iuvenis seseque inmiscuit armis
iamque adsurgentis dextra plagamque ferentis
Aeneae subiit mucronem ipsumque morando -
sustinuit. socii magno clamore secuntur,
dum genitor nali parma protectus abiret, 800
telaque coniciunt proturbantque eminus hostem
missilibus. furit Aeneas tectusque tenet se.
ac velut effusa siquando grandine nimbi
praecipitant, omnis campis diffugit arator
omnis et agricola et tuta latet arce viator, 805
aut amnis ripis aut alti fornice saxi,
dum pluvit in terris, ut possint sole reducto
exercere diem: sic obrutus undique telis
Aeneas nubem belli, dum detonet omnis,
sustinet οἱ Lausum increpitat Lausoque minatur: 810
TESTIMONIA.
798 sq. *Aeneae ... sustinuit" Nonius 403, 29 Priscianus 1178 Ser-
vius Aen. VII 160 798 *Aeneae s. m.' Servius Aen. VIII 125
VARIA LECTIO.
196 PRORVPIT P: cf. 379 PRORIPUIT Abe : ef. V 741 ecl. MI 19
r
797; DEXTRA P dextre c. dextrae z, Servius DEXTRAM ἢ 798
SVBIT αὶ SUBIGIT M morantem Servii Aen. VII 160 exempl., sed
morando A, 7. interpretatur 700 SEQUUNTUR 74. fequuntur b. 800
n
habiret c 801 COHCIVNT P :-cf. 646 — PERTUMBANT M EMINIVS
P Βοϑε ΙΧ 669" — CRANDINE Ρ 804 sq. in emendandis « poeta
relicta pu Wagnero, et merito sane offenditur. homoeoteleuto.
n DIFFUGIS M 805 om. Mentel. sec. m.1 Omnef y arce Morel.
4 arce an arte discerni nequit in b. ARTE 2MPRye, Servius, *quod
scilicet perite se a tempestate defendunt' adnotans. 806 AMNES MI
ri.pif 72 rupit yl 807 Dum (D m. 2 in ras.) b PLVVIT PR
PLUUIT- M. pluit zybe *dum pluit: Aic distinguendum. nam si iunzeris
dum pluit in terris, erit archaismos , debuit enim dicere in terras" Ser-
N
vius POSSINT A POSSIT M 808 Πσ (ὁ m. 2 im ras) y — 809 deto-
M
I
net (ὁ in ras.) b. DETONET P DETINET 2/y 8IOLAVSV P
15*
228 VERGILI AENEIS X
*quo moriture ruis maioraque viribus audes?
fallit te incautum pietas tua. nee minus ille
exultat demens; saevae iamque altius irae
Dardanio surgunt. ductori, extremaque Lauso
parcae fila legunt: validum namque exigit ensem 815
per medium Aeneas iuvenem totumque recondit.
transilit et parmam mucro, levia arma minacis,
et tunicam, 1nolli mater quam neverat auro,
implevitque sinum sanguis; tum vita per auras
concessit maesta ad manis corpusque reliquit. 820
at vero ut voltum vidit morientis et ora,
ora modis Anchisiades pallentia miris,
TESTIMONIA. PME:
811 Nonius 380, 5 812 'fallit ... tua! Macrobius Sat. IV 4, 8
Servius Aen. IV 70 814 sq. 'extrema ... legunt! Nonius 313, 10. .
332, 7 schol. Hor. carm. II 3, 16 epod. XIII 15 819 *inplevit ...
sanguis! Macrobius Sat. IV 6, 14 schol. Iuven. IV 4l
VARIA LECTIO.
811 Quo. y: an quor voluit? ^ moritur e (e 7n ras.) ἢ moriture.
| (e fort. corr. ez a) c 812 FALLET TE P, fortasse recte Fall&e y
FALLITE 2 PIETAS P minu'y 813 Exultet (corr. m. ant.) c
NS !
EXULTAT JM feue (u corr. ez r, ut vid.) y — iamque] que iam y
LAVSO
ATRAE (T corr. in ἢ P 814 EXTREMA M EXIGITENSE* (ima
pag.) M 815 PARCE Ay FILA MR, Nonius, schol. Hor. fil.a
(erasa i) c fila (fil m ras.) b fila (at lina in mg.) y LINA ΡΟ 816 IVVE-
4
ΝΥΝ P fecondit y1 817 tranfilit cm, Mentel. uterque , * aliquot"
Pieriani, 4 : cf. ge. 81. TRANSIIT MPyb TRANSIT 77, Lachmannus
Lucr. 209 MEDIA R MINACI Z *ordo est mucro minacis, Aeneae
scilicel. aut si ad Lausum referas minacis, num audacis et fortis? '
a
Servius 818 QVEM P . NIVERAT μὲ vid. R 819 Inpleuit ἢ
M
SINVM PR : ef. IV 30 fi.nü c finu 5 finum y SINUS M sinus Macro-
bii Salisb., schol. Iuvenalis : cf. 1320. 821 AD Pylcl — VOLTVM (0
corr. in V) P VVLTVM MRylbc 822 auchifiadif 6] pallantia c1
mirif. (if m. 9 n ras., i corr. ez e, ut vid.) y
,
«M o UU MMMONNMEMNS ας HERRERA RR
πον να m c δ
—— —"—————— —— νυν νῶν I vom
H
VERGILI AENEIS X 229
ingemuit miserans graviter dextramque tetendit,
et mentem patriae subiit pietatis imago.
*quid tibi nune, miserande puer, pro laudibus istis, 825
quid pius Aeneas tanta dabit indole dignum?
arma, quibus laetatu's, habe tua, teque parentum
manibus οἱ cineri, siqua est ea cura, remitto.
hoc tamen infelix miseram solabere mortem :
Aeneae magni dextra cadis. increpat ultro 830
cunctantis socios et terra sublevat ipsum,
sanguine turpantem comptos de more capillos.
Interea genitor Tiberini ad fluminis undam
volnera siccabat lymphis corpusque levabat
arboris adclinis trunco. procul aerea ramis 835
dependet galea et prato gravia arma quiescunt.
stant lecti circum iuvenes: ipse aeger anhelans
7|
TESTIMONIA.
827 *arma ... tua? Arusianus p. 244 L. 828 Nonius 383, 18
830 *Aeneae ... cadis" Servius Aen. XI 688 830 sq. 'incerepat ...
socios' Servius Aen. XII 332 832.'turpantem? ef. schol. Hor. carm.
IV 13, 11 *comptos de m. c.' Charisius 81 834 'volnera s. 1.'
Servius Aen. IV 687 835 sq. *procul ... galea! Servius Aen. X 869
*procul ... dependet! Servius ecl. VI 16
VARIA LECTIO.
823 miferanf (fer im ras.) δ GRAUITER MISERANS 2f : : cf. 189
TETENDIT (TE post. in ras.) ἢ reprendit Peerikampué 824
patriae fubiit (triae — in ras.) ὃ — SVBIT A fubit c STRINXIT
ut IX 294 825 ΧΥΝ M, (N post. in ras., fuit fort. M) ΡΟ miferande
(miferand in ras.)b «821 LAETATUS MPRyb laetatuf ef c A HABET P
parenti (Manibus .. . cura) remitto Schraderus conl. ΙΝ 34 828
/
CINERI-S M — 829 HÓC M — 830 Aenea b 881 ETTERRA P
832 capillif (corr. m. ant.) c 884 VVLNERA 2/PRybc — lymphyf yb
corpuf (p in ras.) b leuabat y (si recte notavi) bc, testatur Ser-
vius LAVABAT MPR — 835 Arbori... (eras. cuf) y — adclinuf Mentel.
alt., y adclivus Bigot., * quis -— hunc?' Servius | RAMO ἢ, Servii ad
ecl. VL 16 exempl. 886 prat b — gravia] AV in ras. αὶ 837 STAT
R LECTI P eger y — axhelanf (N in ras.) b. an. helanf c
230 VERGILI AENEIS X
colla fovet, fusus propexam in pectore barbam;
multa super Lauso rogitat multumque remittit
qui revocent maestique ferant mandata parentis. 840
at Lausum socii exanimem super arma ferebant
flentes, ingentem atque ingenti volnere victum.
adgnovit longe gemitum praesaga mali mens:
canitiem multo deformat pulvere et ambas
ad caelum tendit palmas et corpore inhaeret. 845
*tantane me tenuit vivendi, nate; voluptas,
ut pro me hostili paterer succedere dextrae,
quem genui? tuane haec genitor per volnera servor,
morte tua vivens? heu, nunc misero mihi demum
exitium infelix, nunc alte volnus adactum! 850
idem ego, nate, tuum maculavi crimine nomen,
pulsus ob invidiam solio sceptrisque paternis.
debueram patriae poenas odiisque meorum:
omnis per mortis animam sontem ipse dedissem!
nunc vivo neque adhuc homines lucemque relinquo. 855
TESTIMONIA.
838 *propexam ... barbam? schol. Persii I 15 841 Servius Aen.
III 288 IV 495 XI 93 . 843 'praesaga m. m.' Arusianus p. 255 L.
schol. Lucani VIII 43 Servius Aen. VI 332 844 'canitiem ,.. pul-
vere? Macrobius Sat. IV 3,5 845 “οὐ c. i, Asper 112, 24 846 sq.
Priscianus 1032 850 *nune ,.. adactum" Macrobius Sat. IV:4, 23
854 Macrobius Sat. IV 6, 15 É
VARIA LECTIO.
838 PROPLEXAM P PROSPEXAM Z CORPORE Py»: cf. 845
barbam] ἢ in ras. R 839 ROGITANS P ut I 750 MVLTVM
ἩΡΔΈγΙοΙΨ, Servius MVLTOM PI. multof γῶροῦχ 841 ΑΙ) ἢγ
LAVM RA ferabantc — 842 Flentem γ1 ADQVE E. INGENTE M2
VOLNERE (0 eorr. in V) P. VVLNERE 24 Rybe 843 AGNOVIT
IN ND
Hybc longe] LONOVIT LONGE ἢ 8.84. MULTO ἡ: cf. XII 611
847 succumbere dextra Erf., Priscianus 848 GENUIT 24. VVLNERA
PRybc 850 Exitium , 2n mg. m. ant. Exilium c. Exilium yl, Dervius
VOLNVS (Ὁ corr. in Ὁ P VVLNVS MRybc —— 853 paenaf y* 854
MORTES PZybc SONTES M didiffem 51 — 855 ATHVC P
-——— Z————
VERGILI AENEIS X 231
sed linquam.' simul hoc dicens attollit in aegrum
se femur et, quamvis dolor alto volnere tardet,
haut deiectus equm duci iubet. hoc decus illi,
hoc solamen erat; bellis hoc victor abibat
omnibus. adloquitur maerentem et talibus infit: 860
*Rhaebe, diu, res siqua diu mortalibus ulla est,
viximus. aut hodie victor spolia illa cruenti
el caput Aeneae referes Lausique dolorum
ultor eris mecum aut, aperit si nulla viam vis, -
^. eccumbes pariter; neque enim, fortissime, credo, 865
iussa aliena pati et dominos dignabere Teucros. »
TESTIMONIA.
856 sq. *attollit . . . femur' Macrobius Sat. IV 3, 8 861 sq.
*Rhoebe . . . viximus! Macrobius Sat. IV 6, 10 Servius Aen. IV 659
X 467 ge. I 24 861 Servius Aen. I 181 862 *hodie ... cruenta?
Probi inst. I 9, 2
VARIA LECTIO.
856 lingam e1 ^ adtollit y 857 quamvis dolor Peerlkampus
QVAMQVAMVIS P QUAMQUAMUIS 24Rybc, Servius, qui *alti vulneris
violentiam' interpretatur. quamquam sese vetusti quidam" Pie-
i Ε feo ἢ
riani | UULNERE γιὲ — tardet γι} trd& c TARDAT P. ARDAT
M tardat. ut *verbum neutrum* tuetur Naekius ad Catonis ecl. 18
quamquam vis alti vulneris ardet. Zofmannus 858 ΠΑΝ Zybc
EQVvM P EQVVM Zybc AEQUUM M — 859 ho y — eht y, unde heri
coni. Heinsius uicLorabibat (ra m. 2 in ras., a corr. ec o) y — 860
. alloquit^ c — MERENTEM Mc ACER talibuf me fit uf vid. y1 TALIA
FATVR Z7 ut 1131. 256 ΠῚ 485 V 16. 79. 464. 532 VII 330 VIII 559 IX 280
ΧΕ 501 XII 228 861 RHAEBE MPRb2 Rhebe c hrebe y Rhoebe 51
lhoebe ve Roebe Macrobii ezempl. .— DEIUM ΟΥ̓ — illa eft
(i erasa) e. VTRAEST (voluit ultra est) δ΄ 862 HAUT MPR — 'ODIE
Mc — CRVENTAE P CRUENTA MAjb ereenta c. "cruenta , . ϑὲ autem
cruenti, intellexeris scilicet erudelis: sic enim convenit personae lo-
quentis* Servius. superba Probi inst. cod. 868 Ut y WOLORVM (V in
ras.) R dolorem y DOLOREM P prisco loquendi usu. — 864 aper. y
NVLLAM A 865 Occumbenf y! Oceübaf c1 Accübef ὃ pater y
pariter neque] PARITERN ἐμ ras. A — fortiffima 61] 866 dominof (nof
in ras.) b domonuf cl
239 VERGILI AENEIS X
dixit et exceptus tergo consueta locavit
membra manusque ambas iaculis oneravit acutis,
aere caput fulgens cristaque hirsutus equina.
Sic cursum in medios rapidus dedit: aestuat ingens 870
uno in corde pudor mixtoque insania luctu. |
atque hic Aenean magna ter voce vocavit. 873
Aeneas agnovit enim laetusque precatur:
“βίο pater ille deum faciat, sic altus Apollo! 875
incipias conferre manum."
tantum effatus et infesta subit obvius hasta.
ille autem *quid me erepto, saevissime, nato
terres? haec via sola fuit, qua perdere posses.
nec mortem horremus nec divom parcimus ulli. S80
desine: nam venio moriturus et haec tibi porto
et furiis agitatus amor et conscia virtus. 872
TESTIMONIA.
860 'cristaque h. e." Servius Aen. II 391. 412 X 638 870 sq.
*aestuat ... luctu? Servius Aen. X 398 875 Charisius 172 Servius
Aen. VI 9 X 737 schol. Veron. 82, 5 *sie ... faciat! Servius Aen.
III 558 | 879 *haec...posses' Macrobius Sat, IV 4, 24 Nonius 420, 12
880 «nee ... ulli' schol. Lucani IV 123 881 sq. “δὲ ... prius?
Servius Aen. XI 856 ecl. VIII 60
VARIA LECTIO.
A V
869 UERE 7 HERSUTIS (E corr. in Y) M hyrfutuf y 870 .
curfu. ;2 GVRSV A curfuf y1 REDIT A — 870 sq. aestuat... luctu —
XII 666 sg. — 871 Una y2 uno Servius testatur dolor *vetustiores'
Heinsii, Mediceus Pierii. pudor Servius legit lueta c 872 — XII 668
extat in c, m. rec. in mg. y, post 815 Menag., om. MPRyb, non
N
interpretatur Servius. 878 ADQVE Rc. AENEAE 7/ aeneam γ aeneà b
I
d
magno cl 874 cf. VI317 agnouit y ADGNOVIT P 875 DEUM
(ut vid.) M | altum c1 sanctus Charisii Neap. magnus eiusdem excerpta
Paris. altus testantur Servius et schol. Veron. | appollob 877 obiuf b
h
aftab 878 feuiffimae ὃ 879 TERREAS E possis IVonii exempl.
880 Ne b — "orremut ó — DIVVM MPRybc — 881 NAM MPRbc
iam yy
1
Ld
Veo om s
VERGILI AENEIS X 233
dona prius. dixit telumque intorsit in hostem;
inde aliud super atque aliud figitque volatque
ingenti gyro, set sustinet aureus umbo.
ter circum astantem laevos equitavit in orbes 885
tela manu iaciens, ter secum Troius heros
inmanem aerato circumfert tegmine silvam.
inde ubi tot traxisse moras, tot spicula taedet
vellere et urgetur pugna congressus iniqua,
multa movens animo iam tandem erumpit et inter 890
bellatoris equi cava tempora conicit hastam.
tollit se arrectum quadrupes et calcibus auras
verberat effusumque equitem super ipse secutus
implicat eiectoque incumbit cernuus armo.
clamore incendunt caelum Troesque Latinique. 895
advolat Aeneas vaginaque eripit ensem
΄
TESTIMONIA.
885 *laevos ... orbis" Arusianus p. 239 L. 887 Macrobius Sat. ἡ
VI 6, 6 889 “οὐ... iniqua! Servius Aen. XII 465 892 *tollit... .
quadrupes' Noniüs 406, 31 802 sq. .'tollit . .. verberat! Priscianus
703 Nonius 29, 17 803 'effusum ... secutus' Nonius 295, 18 894
*eiecto ... armo' Nonius 21, 3. 300, 22 805 Servius Aen. XI 147
VARIA LECTIO.
883 ALIVT Py ADQVE Rc ALIVT P. F:VGIT P FUGIT (U
corr. in ἢ Mc aliud: fugitque prop. /Teynius uo ..lat (In. 2 in
ra$.)y2 uolutat y1 884 giro bc SED PRybe ^ aureuf in ras. b
au.reuf (erasa e, ni f.) y AEREVS Pm: cef. 2971 et 887. 885 Te c
ADSTANTEM Mc ftantem 5b LEUOS Mb — orbif ci 886 IACENS P
iacenf b 887 IMMANEM P7Hb ter cireum Macrobii exempl. (cf. 889)
tegmine, at agmine y TEGMINE (T in ras. ἢ 888 TAEDIT (I corr.
inE)M 889 urg&ur y URGUETUR Ἐν — cügreffuf c 800 erupit y
' V
INSTER Z^ — 890 caue el — 892 arecti "ἃ QVADRIPES P QVA-
E
DRIPES ἢ aurof 6] — 893 €eQVITEM P QUITEM M 894 ELECTO
n
a ]
M electo ;.— CERNVLVS P CERNVLVS 71. AMBO M — 896 At-
uolat 7 *advolat Aeneas: mulli haee nolunt distingui, quasi simul
fiant' Servius. Post Aeneas dist. M
234 VERGILI AENEIS X
et super haec: *ubi nunc Mezentius acer et illa *
effera vis animi?' contra Tyrrhenus, ut auras
suspiciens hausit caelum mentemque recepit:
*hostis amare, quid increpitas mortemque minaris? 900
nullum in caede nefas, nec sic ad proelia veni,
nec tecum meus haec pepigit mihi foedera Lausus.
unum hoc per siqua est victis venia hostibus oro:
corpus humo patiare tegi. scio acerba meorum
circumstare odia: hunc, oro, defende furorem 905
et me consortem nati concede sepulchro.
haec loquitur iuguloque haut inscius accipit ensem
undantique animam diffundit in arma cruore.
TESTIMONIA.
807 *ubi n. M. Maximi Victorini ars 18 899 *hausit ... rece-
pit? Servius Aen. I 738 X 781 900 Nonius 329, 15. 465, 22 *hostis
. inerepitas" Servius Aen. IV 203 'hostis a." Servius ge. I 120
9083 'si... oro' Servius Aen. X 626 904 sq. 'scio ... odia"
Servius Aen. XI 9 905 'hune ... furorem' Arusianus p. 225 L.
Servius ecl. VII 47 906 Macrobius Sat. VI 6, 4 908 Aldhelmus
de re gramm. in A. Mai auct. class. V 593 EUR
VARIA LECTIO. .
.897 NET P nunc] est Max. Victorinus — mezenciuf y MEZZEN-
. r h
TIVS E MEZZENTIUS M ad illac 898 con. y | Vyrrenuf y. tyr-
E
renuf e — VT (V in ras.) R UT M XET P &, at ut y ut Servius legit
h : .
899 aufit y haud fit c recoepit 51. 900 QUIT 2M. INCREPITANS
MON i
M mortàcl 901 CEDE M AD(D corr. in T) M. UENIT ἡ
CE B
902 Hec 51 foedera (fo Zn ras.) ὃ 904 TEGIT ἢ ARMA M
H
tuorum Servius Aen. XL 9 906 fepulero c 907 AUT //. aut γ haud
M
bc .908.ANIMA P DEFVNDIT £y1 arua /Menag. pr., non male,
ni fallor: cf.741 ^ CRUOREM 7, (M eras.) P cruore Servius confirmat
ΟΡ. UERGILI MARONIS AENEIDOS:- || LIB- X- EXPL. INC- LIB- XI |
FELICITER- 24. — VERGILI- MARONIS- AENEIDOS || LIBER- X- EXPLICIT.
INCIPIT- || LIBER- XI- FELICITER 72» seg. pagina undecim versus, quos
vide in prolegom. R — EXPLICIT LIBER AENEIDOS- X- || INCIPIT- XI- γ
EXPLICIT LIB. X- VIRGILI MARONIS AENEIDOS ὁ
Y ETC PL NN
Md sui fa τὰν sr c
(00 Teu amm Wagn DS
P. VERGILI MARONIS.
LL E τ
LIBER VNDECIMVS
Oceanum interea surgens Aurora reliquit:
Aeneas, quamquam et sociis dare tempus humandis
praecipitant curae turbataque funere mens est,
vota deum primo victor solvebat Eoo.
ingentem quercum decisis undique ramis | Ὁ
constituit tumulo fulgentiaque induit arma, '
Mezenti ducis exuvias, tibi, magne, tropaeum,
bellipotens: aptat rorantis sanguine cristas
TESTIMONIA,
AENEIDOS XI. 1 Donatus ad Ter. eun. III 5, 46 Priscianus de
XII vers, Aen. 11, 198 p. 1275 P. Diomedes 495 Aldhelmus de re gramm.
et metr. in A. Mai auct. elass. V 520 4 Macrobius Sat. VI 6, 4
7 *Mezenti d. e.' Probi inst. I 14, 2 Maximus Vict. de fin. 5 p. 457 Endl.
Sergius in Donat. 7 p. 479 Endl. Donatus de ult. syll. 1802 Cledonius
1883. 1884 Marius Victorinus 1474 P. Marcianus Capella III 278 Pom-
peius p. 33. 52 L.
VARIA LECTIO.
AENEIDOS XL | — IV 129. reliquid yb. 2 et om. Parrhas.
A ,
An ei? ef. 591 — DERE (infra ser. minio) M — HUMANDIS (minio ser.) M
3 FUNERA (minio scr.) M — eft m. 2 in ras. b. ὃ QUAERCUM Ἢ
deciffif e1.— undeq: c1 6 fulgentie γι 7 MEZZENTI αὶ MEZZENTI
M : *ergo illi errare noscuntur, qui hanc (z) dupliciter scribunt! Probi
inst. *z... quae apud Graecos duplec est! Marius Victorinus
MAGNAE M MAGNAE 72. tropheume 8. RORANTES 77. RORANTI καὶ
236 VERGILI AENEIS XI
telaque trunca viri et bis sex thoraca petitum
perfossumque locis clipeumque ex aere sinistrae 10
subligat atque ensem collo suspendit eburnum.
tum socios (namque. omnis eum stipata tegebat
turba ducum) sic incipiens hortatur ovantis:
*maxima res effecta, viri; timor omnis abesto,
quod superest: haec sunt spolia et de rege superbo 15
primitiae, manibusque meis Mezentius hic est.
nunc iter ad regem nobis muresque Latinos.
arma parate animis et spe praesumite bellum,
nequa mora ignaros, ubi primum vellere signa
adnuerint superi pubemque educere castris, 20
inpediat segnisve metu sententia tardet.
interea socios inhumataque corpora terrae
mandemus, qui solus honos Acheronte sub imost. *
ite" ait, *egregias animas, quae sanguine nobis
TESTIMONIA.
9 sq. “οὐ... locis" Servius Aen. II 278 XII 98 12 sq. Charisius
246 Diomedes 456 *tum .*.. ducum? Pompeius 474 L. 14 *timor
o. a. schol. Hor. carm. III 8, 15 15 sq. *haec ... primitiae" Ma-
crobius Sat. III 5, 1 10 'Mezentius h. e. schol. Veron. 89, 26
'manibusque ... est' Marius Victorinus 2467 Servius Aen. IV 237 XI
54. 84 18 Donatus ad Ter. Phorm. II 1, 20 Servius Aen. IX 158
24—20 'ite ... muneribus" Nonius 466, 31 24 sq. 'iie.. ὁ suo"
Nonius 464, 25 'ite ... peperere Donatus ad Ter. Andr. I 1, 90
'qui ... suo' Macrobius Sat. IV 4, 9
VARIA LECTIO.
9 Taela ὃ Ἢ c lOclypeum y — finiftrae (if m. 2 in ras.) δ᾽
11 ADQVE 2. EBURNOUM M. 12 cum Charisii exc. Leid. — tenebat
Diomedis Parisini et Monac. 18 "orlatur b — OVANTIS (L corr. in E)
P 16 MEZZENTIVS £ MEZZENTIUS MM. 18 ANIMIS- M *arma parate
animis... aut certe est mutanda distinctio, ul sit: animis el spe prae-
sumite bellum* Servius ^ bellum (bell Zn ras.) c 19 IGNARUS JM
prim. ὃ 20 ABNVERENT Z7 Annucerint c 91 IMPEDIAT Zb
Q
SEGNISUE 74 SIGNISQVE Pc fegnifq: b. fegnefque y 32 copora'ire
E
m. rec. y 23 sq. om., add. m. rec. in mg. y 1IMOST M imo eft bc
IMO (om. EST) PR 24 * vitiose in media oratione ait positum critici
notant" Servius agite Peerlkampus QVAE P qui Macrobii exempl.,
——————
MUS Ge τόνων
VERGILI AENEIS XI 237
hanc patriam peperere suo, decorate supremis 25
muneribus, maestamque Euandri primus ad urbem
mittatur Pallas, quem non virtutis. egentem
abstulit atra dies et funere mersit acerbo.'
Sic ait inlaerimans recipitque ad limina gressum,
corpus ubi exanimi positum Pallantis Acoetes i" - 39
servabat senior, qui Parrhasio Euandro
armiger ante fuit, sed non felicibus aeque
tum comes auspiciis caro datus ibat alumno.
circum omnis famulumque manus Troianaque turba
et maestum lliades crinem de more solutae. 90
uL vero Aeneas foribus sese intulit altis,
ingentem gemitum tunsis ad sidera tollunt
pectoribus, maestoque inmugit regia luctu.
ipse caput nivei fultum Pallantis et ora '
ut vidit levique patens in pectore volnus 40
cuspidis Ausoniae, lacrimis ita fatur obortis.
TESTIMONIA.
30 sq. 'corpus ... senior' Donatus ad Ter. hec. III 3, 4 30
Donatus ad Ter. Andr. I 4, 7 33 *caro ... alumno! Nonius 243, 7
35 Bervius Aen. IX 217 39 sq. Macrobius Sat. IV 6, 13 40
*levi ... vulnus? Quintilianus VI 2, 33 41—43 *lacrimis .., mihi"
Priscianus 1037
VARIA LECTIO. 4
forasse inelius — fangine c 35 PEPERE M — SVPPREMIS P fuprae-
mefb1 285 — VL 4290 FVNERA 7 aceruo 0] 29 recepit y1
limine e$. 30 EXANIME Ἢ EXANIMIS A, (lin ras.) c exanimum *veteres
quidam: Pieriani, Donati ad Andr. ex., sed exanimi idem ad hecyr.
PALLANTIS (ALL in ras.) R. pallantef 71 AGOETES JM Acestes
Donati ad Andr. exempl. — 31 parrafio c — 32 FELICIS ΡΟ aequae bc
| I
33 Tunc c 84 mani b — 35cf.Ill 66 ILLADES M 'folatae y
36 Ut (U in ras.) b 38 misto Peerlkampus, fortasse recte.
1
INMUGIT Ἢ IMMVGET P inmugiit 71 39 Ipfe y2 Ipfa 71 pallatif
bi pallentif 6] 40 laeui b. VVLNVS Mybe 41 fatuf (f corr. ez r,
ut vid.) c fatu. y. fatur testantur Priscianus et Servius — oborUf (o pr.
in ras.) € abortif y
238 VERGILI AENEIS XI
*tene' inquit, *miserande puer, cum laeta veniret,
invidit Fortuna mihi, ne regna videres
nostra neque ad sedes vietor veherere paternas?
non haec Euandro de te promissa parenti 45
discedens dederam, cum me complexus euntem
milteret in magnum imperium metuensque moneret
acris esse viros, cum dura proelia gente.
et nuné ille quidem spe multum captus inani -
fors et vota facit cumulatque altaria donis: 50
nos iuvenem exanimum et nil iam caelestibus ullis
debentem vano maesti comitamur honore.
infelix, nati funus crudele videbis!
hi nostri reditus expectatique triumphi,
haec mea magna fides. at non, Euandre, pudendis 50
volneribus pulsum aspicies nec sospite dirum
TESTIMONIA.
42 sq. *tene ... mihi? Servius ecl. VII 58 42 *ten .. . puer'
Marius Victorinus 2467 45 sq. *non ... dederam" Iulius Rufinianus
p. 248 KR. 47 sq. metuens ... viros! Priscianus 775 49 sq. “οἱ.
... facit? Macrobius Sat. IV 6, 7 Iulius Rufinianus p. 243 R. 50
Priscianus 1006. 1015. 1016. 1021 — *fors ... facit? Servius Aen. I 203
XI 158 91 sq. *nos ... debentem" Servius Aen. II 641 $E.
debentem" Servius Aen. 1 387 VI 83 *nil ... debentem" schol. Hor.
carm. I 24, 11 52 'vano ... honore! schol. Hor. carm. II 20, 24
Servius Aen. X 828 593—506 'infelix ... aspicies' Iulius Rufinianus
p. 244 R. 99. 'infelix n. f. e. Probi inst. I 4, 21 54 sq. *hi...
fides? Servius Aen. VIII 537 . 54 'nostri... triumphi? Nonius 222, 12
VARIA LECTIO. V
49 ten Marius Victorinus inqud Ὁ PVeR δ LETA Z
4. UEHAERERE ΗΠ ue.ere (erasa r) c REVERE αὶ 46 cederà δ]
com c CONPLEXVS P 47 IM ἐγ] inperium 7 MONERES
(corr. m. ead. ut vid.) P 48 Acref c PROEL:A P praelia b
IN
PROELIA ΜΠ 49 spe mulcet pectus Peerlkampus 50 forsit *ali-
quot" Pieriani '*fors et... et forte ... potest et unum esse forset, i. e.
forsitan! Servius .fors testatur Priscianus 51 EXANIMEM Zic
HI
NIL P nihil y 53 funus nati Aufiniani exempl. — 54 EXSPECTATI ἡ
EXOPTATI A triumphy y — Vulgo. interrogantem faciunt Aeneam.
55 ad yb euadre b — pudantif c] 66 VVLNERIBVS PRybe — afpi-
cienf b] — durum Menag. pr., 7
mt s so π᾿ οὐδ ὰϊχοι σω νιν qom nm emen
VERGILI AENEIS XI 239
optabis nato funus pater. ei mihi, quantum
praesidium Ausonia et quantum tu perdis, [ule!'
Haec ubi deflevit, tolli miserabile corpus
imperat et toto lectos ex agmine mittit 60
mille viros, qui supremum comitentur honorem
intersintque patris laerumis, solacia luctus
exigua ingentis, misero set debita patri.
- haut segnes alii crates et molle feretrum
arbuteis texunt virgis et vimine querno 65
extructosque toros obtentu frondis inumbrant.
hic iuvenem agresti sublimen stramine ponunt,
qualem virgineo demessum pollice florem
seu mollis violae seu languentis hyacinthi,
cui neque fulgor adhuc nec dum sua forma recessit : 70
non iam mater alit tellus viresque ministrat.
tum geminas vestes auroque ostroque rigentis
TESTIMONIA. .
57 sq. *ei ... Iule! Donatus ad "Ter. Phorm. I 3, 26 61 *qui -
... honorem' Nonius 388, 5 68 sq. Nonius 338, 30 68 Macrobius
Sat. IV 5, 7 *demessum pollice f.' Servius ge. II 274
VARIA LECTIO.
57 Obtabif be OBSTABIS P. HEIL Z/ ET AZ heuc — 681VLI Z
E
59 ubi] VBI DICTA (voluit ubi dicta dedit) 8 — DEFLUIT M defleuit
(uit Zn ras.) b 60 ORDINE ΡῈ : cf. VII 152 agmine Servius 61
SVPPREMVM P SUPPREMUM M —— committentur γ 62 lacrumif cl
LACRIMIS MPR/be2 63 EXIGVA (deleta V) P SED PRybc
PATRES M — 64 haud ybc | SEGNIS (L corr. in E) P. PHERETRVM
" N
PHy 65 ulmine y 66 EXSTRUCTOS MR — FRODIST P frondif (ron
N
m. rec. in ras.) c INVMBRAT P — 67 fublimen yc SUBLIMEM MPR
fublimé b ponuN (uN zn ras.) " 68 DEMISSVM Py demenf fum 6]
messum de Servii ge. 11 2974 ex. 60 molles Nonius langentif b
IACINTHI 7c hyacincethi y hiacinethi (inc zn ras.) b. 70 fulgur y1
AY»HVCP 71 ali. y .URIS Mj)P| . — 72ueftif b. auro ostroque
Servii Par. auroque (om. ostroque) eiusdem Ftegin. ostroque auroque
Moret. see. — WIGENTIS (I post. corr. in E) M RIGENTES (I corr. ex E)
P RIGENTES Ze regentif δ]
240 VERGILI AENEIS ΧΙ
extulit Aeneas, quas illi laeta laborum
ipsa suis quondam manibus Sidonia Dido
fecerat et tenui telas discreverat auro. 15
harum unam iuveni supremum maestus honorem
induit arsurasque comas obnubit amictu,
multaque praeterea Laurentis praemia pugnae
aggerat et longo praedam iubet ordine duci. |
[addit equos et tela, quibus spoliaverat hostem. ] 80
vinxerat et pos terga manus, quos mitteret umbris
inferias, caeso sparsurus sanguine flammas,
indutosque iubet truncos hostilibus armis
ipsos ferre duces inimicaque nomina figi.
ducitur infelix aevo confectus Acoetes: 85
pectora nunc foedans pugnis, nunc unguibus ora
sternitur et toto proiectus corpore terrae....
ducunt et Rutulo perfusos sanguine currus.
TESTIMONIA.
78 'quas illi l. 1. Arusianus p. 244 L. Iulius Rüfinianus p. 246 R.
*]aeta l.' Servius Aen. XI 416 79 Aldhelmus in A. Mai auct.
class. V 530 76 sq. *harum ... induit! Priscianus 1185. 1199
71 *arsuras ... amictu! Donatus ad Ter. hec. IV 4, 34 79 Euty-
chius II 13 80 Servius Aen. VIII 202 81 sq. 'vinxerat ... infe-
rias? Servius Aen. X 518 82 *eaeso ... flammas? Macrobius Sat. VI
6, 3 83 sq. 'indutos ... duces! Servius Aen. XI 173 — 83 Arusianus
p. 235 L. Servius Aen. XI 6. 76 85 Macrobius Sat. IV 3, 5 Nonius
208, 28 283, 10 Probi inst. I 7, 2 *dueitur i. a. c.' Probi inst, I 8, 1
87 “εὖ... terrae! Arusianus p. 254 L.
YARIA LECTIO.
78 bonorum Julii Rufiniani exempl. | 75 —:1V 264 76 IVVENIS
R | SUPPREMUM MPy 78 post v. 84 adscripto & signo m. 79
iubet praedam m 80 deleturus fuisse videtur poeta, ut cuius vice
v. 78 sq. et 83 sq. fecerit — 81 pofterga yc POST TERGA MPRb
82 fparfurof bc — FLAMMAS J/Pbem, Macrobii exempl. FLAMMAM y
1
83 Inductof 71 84 numina 71 — FINGI A FIGOCT (figit?) M
85 ^EUO Δ acoetaf b1 acoetis Nonii 268 exempl. acestes Hamb. alt.,
Nonii 283 Bern. b aletes Macrobii ex. 86 fedanf y — Post ora vulgo
interpungunt 87 deleri volebat editor Parmensis: lacunam statui
STERNITUR- Μ᾽ corpore terrae] tempore Turnus ex 459 Arusianus
88 perfufuf 71 currof y
mte utm ann rape ye na
VERGILI AENEIS XI ; 241
post bellator ecus positis insignibus Aethon
it lacrimans guttisque umectat grandibus ora. 90
hastam alii galeamque ferunt, nam cetera Turnus
victor habet. tum maesta phalanx Teucrique secuntur
Tyrrhenique omnes et versis Arcades armis.
postquam omnis longe comitum praecesserat ordo,
substitit Aeneas gemituque haec addidit alto: 95
*nos alias hinc. ad lacrimas eadem horrida belli
fata vocant: salve aeternum mihi, maxime Palla,
aeternumque vale. nec plura effatus ad altos
tendebat muros gressumque in castra ferebat.
lamque oratores aderant ex urbe Latina, 100
velati ramis oleae veniamque rogantes :
corpora, per campos ferro quae fusa iacebant,
redderet ac tumulo sineret succedere terrae;
nullum cum victis certamen et aethere cassis;
A
TESTIMONIA.
89 *positis i? Quintilianus VI 2, 33. 92 sq. *Teucri .... armis"
schol. Lucani* VIII 735 93 *Tyrrhenique o.' Probi inst. I 5, 1
*et ... armis" Servius Aen. VIII 588 XII 281 97 sq. 'salve ...
vale' Donatus ad Ter. Andr. IV 2, 13 schol. Veron. 94, 13 Servius Aen.
I1 789 97 'salve... Palla? Priscianus 702 101 *veniamque precan-
tes' Servius Aen. X 31 103 *tumulo ... terrae?! Servius Aen. XI 146
VARIA LECTIO.
T
89 EQVvS P EQVVS Ryb μοι — 90 ID P Id y1 91 fer b
92 FALÁNX Mc — teueri zn ras. ἢ fequuntur b. 93 Thyrrheni y
Tirre" c — OMNES- MPyc, ad Arcades refert Peerlkampus DVCES ut
171 bm, schol. Lucani, Servius — arcadaf ὃ armis] ARARMIS P
af p ) p ἜΡΙΝ Ε
94 praecefferat γ pcefferat c 95 SUBSIT 27. gemitum y1 — ADDIDIT
M EDIDIT £: cf. V 799 VIL 194. 96 alia. hine. (fhine in ras.) b
hi
LACRIMANS P — EADEXx A EA: DEM M orrida c 97 mi c
E A
MAXIMA Ἢ maxima 71 PALLAS Z : cf. X 411 98 PLUR. 7
F
EFATUS M — AS" P altos] A corr. m. ant. ex T P — 99 IN in ras.
R .fereba.:ty— 101 PRECANTES 7, Servius Aen. X 31, ut 106 : cf.
Cx
Il 144 102 quae] Q- M — 104 hetere c aere m, Mediceus Pierii,
Menteliani
RIBBECK, VERGIL, III, 16
242 VERGILI AENEIS XI
λ
parceret hospitibus quondam socerisque vocatis. 105
quos bonus Aeneas haut aspernanda precantis
prosequitur venia et verbis haec insuper addit:
*quaenam vos tanto fortuna indigna, Latini,
inplicuit bello, qui nos fugialis amicos ?
pacem me exanimis et Martis sorte peremptis 110
oralis? equidem et vivis concedere vellem.
nec veni, nise fata locum sedémque dedissent,
nec bellum cum gente gero: rex nostra reliquit
hospitia et Turni potius se credidit armis.
aequius huic Turnum fuerat se opponere morti. m 115
si bellum finire manu, si pellere Teucros
apparat, his mecum decuit concurrere telis:
vixet, cui vitam deus aut sua dextra dedisset.
nunc ite et miseris supponite civibus ignem.'
dixerat Aeneas. illi opstipuere silentes 120
conversique oculos inter se atque ora tenebant. :
tum senior semperque odiis et crimine Drances
infensus iuveni Turno sie ore vicissim
TESTIMONIA.
112 Probi inst. I 14, 3 Charisius 239 Diomedes 440 Servius Aen.
XI 130 118 *vixet ... deus! Probi inst. I 18, 6 *vixet! Claudius
Sacerdos I 96 121 Priscianus 99] 122 sq. *semper ... Turno?
Donatus ad Ter. hec. V 2, 13 -
VARIA LECTIO.
106 haud bc PRECANTES MRy2c 107 uerba γ 108 TANTOS
R furtuna y 109 IMPLICUIT 24. 110 ME ΜΡΗ͂γϑιψ ne 52, supra-
ser.c | mortif y1 112 uenisse CAharisii cod., ut veni nise scriptum
fuisse appareat. UENINISI MPR»yb ueni ni c, Probi inst. cod.
fedem///que ὃ 113 gentem y1 — reliquid 0. 114 credidit (didit m. 2 in
"ras.)y 116 manuf y]. 117 decuit mecü cm — concurre y 118 sua]
$
CVIP 119 MISERI P. SUBPONITE Zybc — 120 OBSTIPUERE 2 Zybc
»
121 ADQVE' ZA. horac 122 HUNC 74. huie susp. Wagnerus
VS
que om. c 128 INFENSE 7M Infeffuf ^ infestus παρ. αἰ. — orsa vi-
cissim Ore refert m
|
|
^
VERGILI AENEIS XI 243
orsa refert: *o fama ingens, ingentior armis
vir Troiane, quibus caelo te laudibus aequem? 125
iustitiaene prius mirer belline laborum?
nos vero haec patriam grati referemus ad urbem
el te, siqua viam dederit fortuna, Latino
iungemus regi: quaerat sibi foedera Turnus.
quin et fatalis murorum attollere moles 130
saxaque subvectare umeris Troiana iuvabit."
dixerat haec, unoque omnes eadem ore fremebant.
bis senos pepigere dies et pace sequestra
per silvas Teucri mixtique inpune Latini
erravere iugis. ferro sonat alta bipenni 135
fraxinus, evertunl actas ad sidera piuus,
TESTIMONIA.
124 sq. *o ... Troiane! Macrobius Sat. VI 2, 33 124 ^*6, 4.
armis! Arusianus p. 236 L. *o f. i? Emporius rhet. 304 C. 125
*quibus...aequem' Servius Aen. X 548 XI 508 120 Priscianus 1031.
1081. 1154. 1186. 1189 129 *quaerat s. f. T. Donatus ad Ter. hec.
V |, 19 Phorm. II 1, 67 131 Servius Aen. XII 192 'saxaque 5.
u.' Donatus ad Ter. hec. II 1, 17 132 *ore f^ Diomedes 424
133 *et pace s.' Priscianus 692 *pace s. bis senos p. d. Suetonius
verb. diff. p. 315, 5 Rothii 135—138 *ferro ... gementibus' Asper
114, 5.K. 135 sq. '*ferro ... pinus? Priscianus 717 *ferro ...
fraxinus? Priscianus 652. 763
VARIA LECTIO.
124 refert o fama] TOFA in ras. ἢ — 0] ὐ M ingencior y
125 caelo] EGO π΄ 126 IVSTITIAE Pybem IUSTITIA MR *iustiliane ...
sed invenitur eliam iustiliaene . . . quod est aplius' Priscianus 1081
'iustitiae, laborum genitivum pro ablativo. si autem iustitiae Zegeris,
subaudiendum iustitiae laudibfls, si iustitia, subaudiendum praeditum '
Servius — bellinae y1 LABORVM (V fort. corr. ex E) P LABOREM
Ry2 127 refemuf y referimuf δ] 128 TE (T in ras.) P — qua]
Ἢ ν P 130 mororü (moerorum?) c — 131 fubuectari c1. SVBIECTARE
E
(I eorr. in V m, rec.) P, ut Lucretius VI 700 humerif yc. TROIANA
M iuuabat y1.— 134 SILUAM ΙΜΡΥΝῈ A. 135 acta * aliquot"
Pieriani icta *antiquissimus' Pierii, 4 ut Vl 180 inler. bipenni et
bipinnt fluetuant' Prisc, libri — 136 altas z, Prisciani exempl. — PINVS
PRybe, Priscianus PINOS M ;
16 *
244 VERGILI AENEIS XI
E
robora nec cuneis et olentem scindere cedrum
nec plaustris cessant vectare gementibus ornos.
Et iam Fama volans, tanti praenuntia luctus,
Euandrum Euandrique domos et moenia replet, 140
quae modo victorem Latio Pallanta ferebat.
Arcades ad portas ruere et de more vetusto
funereas rapuere faces; lucet via longo
ordine flammarum et late discriminat agros.
contra turba Phrygum veniens plangentia iungit 145
agmina. quae postquam matres succedere tectis
viderunt, maestam incendunt clamoribus urbem.
at non Euandrum polis est vis ulla tenere, -
sed venit in medios. feretro Pallanta reposto .
procubuit super atque haeret lacrimansque gemensque, 150
el via vix tandem voci laxata dolorest.
TESTIMONIA.
140 *Euandrum ... domos! Probi inst. I 3, 1 142 *Arcades ...
ruere! Quintilianus VIII 6, 21 142 sq. “οἱ... faces! schol. Persii
III 103 143 sq. *lucet ... agros? Servius Aen. V 4 148 Diomedes
3931 Priscianus 708 schol. Persii IV 13 151 Servius Aen. XII 47
VARIA LECTIO. ἢ
137 nec OLLENTEM P OLLENTEM R findere 52 feste Hein-
A EN
sio — CEDRUC" M 138cefanty ^ ueftare y] — GEMTIBVS P
CON
140 domuf y1b, Probi inst. cod. . REFLET (F corr. in P) P REPLET ΗΓ
cf.1X 39, 141 Quo el ferebat. (t m. 2 in ras.) y [142 AT MIP
*Arcades ad portas ruere ...nulta tamen exemplaria: Arcades et
portis ruere" Servius 148 fafcef y1 — , 144 diferimin& y 145 frigü
T
bc | iung& c1 IUNGUN Mb. 146 MARES P 148 AD E. eft in
A
ras$.b 149 FERETPRO J/ PHERETRO P fr&o y — PALLANTE JM :
cf. VI 50$ PALLANTE Pybem , confirmat Servius 150 PROCVM-
A
BIT £ . ADQVEZ . HERET 74. heret (tn ras.) b. herent γ1 HAERENS
S
P LACRIMAN P 151Ut b; — VOCIS Py UOCES (E corr. in ἢ .M
E
DOLOREST J/; DOLORE EST Zibc vocis laxatà dolori est coni.
Jeinsius, et dolori est Servius Danielis Aen. XII 47, quamquam ibi
δι de prearmmsmtr
"vQ—"
ΨΎ “σι
VERGILI AENEIS XI 245
*non haec, o Palla, dederas promissa parenti,
cautius ut saevo velles te credere Marti:
haut ignarus eram, quantum nova gloria in armis
et praedulce decus primo certamine posset. 159
primitiae iuvenis miserae bellique propinqui
dura rudimenta et nulli exaudita deorum
vota precesque meae! tuque, o sanctissima coniunx,
felix morte tua neque in:hunc servata dolorem!
contra ego vivendo vici mea fata, superstes T 160
restarem ut genitor. Troum socia arma secutum
obruerent Rutuli telis! animam ipse dedissem
atque haec pompa domum me, non Pallanta, referret!
nec vos arguerim, Teucri, nec foedera nec quas
iunximus hospitio dextras: sors ista senectae 165
TESTIMONIA. es |
152 Servius ecl. III 75 Aen. VIII 537—154 sq. *haud ... decus?
Macrobius Sat. IV 6, 8 158 sq. 'tuque . .. tua! Macrobius Sat.
HI 3, 6
VARIA LECTIO.:
quoque dolore est Regin. exhibet (in Par. deest locus). 152) *duplex
expositio est. aut enim hoc dicit: non mihi talia promittebas, μέ crede-
rem caulius te dimicaturum ... aut certe non pro nonne et nempe ac-
cipiamus' Servius — PALLAS PyI Palla testatur Servius ecl. WI 75
8
DEDERAT P — promifa b — PARENTI Zibri *alii non parenti, sed petenti
legunt" Servius. precanti Peerlkampus. Alii post parenti fortiter inter-
pungunt, ego sic intelligo: *quae mihi promiseras ut cautus fores non
congruunt cum his quae nunc video. 153 ut in ras. b. AVT A ut
idem quod utinam hic esse putabat Faber 1584 HAUD MPybc — gaudia
Macrobii Par. 1, haud male : ef. X 325. . 155 CERMINE A. 156 MI-
SERE Ay — 158 PRAECES Ἢ PROCES P coiunx b 159 NEC Py1b
160 EGO (G m.2 add.) P — UICI- MEA FATA- M *vici mea fata ... multi
sic distinguunt: contra ego vivendo vici, vitam scilicet filii, i. e. super-
viri...ut mea fata per exclamationem dictum sit' Servius — SVPER-
STENS (NS item supraser., sed eras.) P. fuperftef. (f ult. m. 2 in ras.) y
N Y
161 TROVVM P fecutà b. 162 Obruere y — rutli b. 163 AD-
R c
OVE R — REFERET Mb — 164 Ne b. ARGVEREM ΠῚ arguerim Ser-
h
vius — 165- ofpicio y dextra j2 dextre y1 SISTA (S pr. eras.) P
2406 VERGILI AENEIS XI
debita erat nostrae. quod si inmatura manebat
mors gnatum, caesis Volscorum milibus ante
ducentem in Latium Teucros cecidisse iuvabit.
quin ego non alio digner te funere, Palla,
quam pius Aeneas et quam magni Phryges et quam 170
Tyrrhenique duces, Tyrrhenum exercitus omnis.
magna tropaea ferunt, quos dat tua dextera Leto:
tu quoque nunc stares inmanis truncus in armis,
essel par aetas et idem si robur ab annis,
Turne. sed infelix Teucros quid demoror armis? 175
vadite et haec memores regi mandata referte:
quod vitam moror invisam Pallante perempto,
dextera causa tuast, Turnum gnatoque patrique
TESTIMONIA.
169 Priscianus 702. 758 Probi inst. 110, 3. 173 sq. Priscianus 1031
174 Priscianus 1144 175 Abbo Floriacensis in A. Mai auct. class.
V 336 178 'Turnum g. p.' Charisius 248 Diomedes 435
^».
VARIA LECTIO.
166 quof 71 SIIAMMATVRA P fi iam matura y 167 VOLSCO-
RVM (L fort. in ras.) αὶ VOLSCORVM (0 pr. corr. in V) P uulfcorum c
MILLIBVS 2 MELLIB- (E corr. in Y) M . 168 cediffe c1 — IVVABIT
ret
P»y2, Servii Par. egit. iuuabit. (bit zn ras. b iuuabit RS m. ant.) c
iuuabat y1 insit y3 IUUARET M IVVARE A — 169 cire
alii dignem legunt iuxta veteres' Servius 170 et quam... . omnis pro
A
insilitàis habet Heynius ETQVM P magna 6] frigef yc 171
TYrRHENI A Tyrreni bc Lyrrenum y thyrrhenü ὃ tyrrenuf c1. tur-
numque Pen. Tuscumque Pothius 172—175 delet Peerlkampus
172 *versum hunc non habet codex vetustus' ed. Ven. 1544 — TROPEA
MPybc | FERANT A ferant yb. dextra yc | la&o y laeto b lo&o c
T
173 f'taref (f pr. m. ἃ add.) y — IMMANIS Zibc 174 ESSE. M
robor Mentel. pr. 175 demoror ultra malit Heinsius, armis legit
M
Servius | 176 AVDITE E. rege y1. 177 OROR M PEREMTO ΓΗ
E
178 TVAST P TUAEST MRBybe -
VERGILI AENEIS XI 247
quam debere vides. meritis vacat hic tibi solus
" fortunaeque locus. non vitae gaudia quaero 180
(nec fas) sed gnato manis perferre sub imos! ὁ
Aurora interea miseris mortalibus almam
extulerat lucem, referens opera atque labores:
iam pater Aeneas, iam curvo in litore Tarchon
constituere pyras. huc corpora quisque suorum '. 185
more tulere patrum, subieclisque ignibus atris |
conditur in tenebras altum caligine caelum.
ter circum accensos cincti fulgentibus armis
decurrere rogos, ter maestum funeris ignem
lustravere in equis ululatusque ore dedere; 190
spargitur et tellus lacrimis, sparguntur et arma:
iL caelo clamorque virum clangorque tubarum.
hic alii spolia occisis derepta Latinis
TESTIMONIA.
187 Arusianus p. 240 L. 191 Maerobius Sat. V 10, 10 Servius
ecl. V 40 192 schol. Persii III 103 . 198 sq. *hic .. . igni" Ma-
erobius Sat. VI 6, 5 : |
VARIA LECTIO. Ü :
179 QVEM (E in ras.) P Quem yt DEPERE ΗΜ UIDES- MERITIS
M — meritis... imos melius absint. — ..uacat (eras. ua, ut vid.) y
A
hie suprascr. y 180 FORTVNE P non...imos inepta iudicat
Peerlkampus. 181. Ne οἱ ἣν» γ in Maronis apographo hic
versum aut defuisse aul excidisse inchoatum suspicantur. Brunckius
et Heynius, sed hic etiam gnato hoc Manis proponit. Wagnerus con-
cedit , PC Vergilium seripturum fuisse: Manis portanda sub
imos. 182 AURA M almma.y — 183]lu.cem y ADQVE A. 184
/
id in ras. b. CORUO J/. curuo (cur in ras.) "Ὁ N, corr. ex ET M
LITORAE Ἢ littore c TARCHON (HO fortasse in ras.) ἃ THARCO^
M 195 pirafó 186 MORTE M — atrif (wif m ras.) c.— 187 in tene-
braf (πίον in ras.) b. — altam — caelum 2n ras. c — 188 afcenfof b. ac-
cenfum el — CYNCTI Z2. 189 DECURRE 7/. 190 "EQUIS M 192 ef.
313. ID Py ET MM. 193 HIC MPRybew, Macrobii exempl. , Servii
Par. Regin, : ef. 185 hinc in quo libro extet nescio — direpta 52c1
248 YERGILI AENEIS XI
coniciunt igni, galeas énsesque decoros
frenaque ferventisque rotas; pars munera nota, 195
ipsorum clipeos et non felicia tela.
multa boum circa mactantur corpora Morti,
saetigerosque. sues raptasque ex omnibus agris
in flammam iugulant pecudes. tum litore toto
ardentis spectant socios semustaque servant - 200
busta neque avelli possunt, nox umida. donec
invertit caelum stellis ardentibus aptum.
Nec minus et miseri diversa in parte Latini
innumeras struxere pyras, et corpora partim
multa virum terrae infodiunt avectaque partim 205
finitimos tollunt in agros urbique remittunt,
cetera confusaeque ingentem caedis acervom
nec numero nec honore cremant: tunc undique vasti
certatim crebris conlucent ignibus agri.
tertia lux gelidam. caelo dimoverat umbram: 210
maerentes altum cinerem et confusa ruebant
TESTIMONIA.
195 'frenaque f. r Servius ge. III 107 196 schol. Hor. carm.
I 35, 38 197 *mactantur c. m.' Arusianus p. 247 L. 211 sq. “οἱ
... focis? Nonius 380, 8
——
VARIA LECTIO.
194 DECORUS (U corr. in O) M 195 FERUENTES J/. 196 CLI-
PAEOS A clipeaf c1 telof c1 198 Setigerof b. Sedigeraf c1
199 flammas zm — littore c 200 SEMIVSTA (T in ras. ἢ . 201 NEC καὶ
euelli c1 humida γε 202 cf. IV 482 VI 797. FVLGENTIBVS ἢ,
propter v. 200 204 STRVXERE (T m. ant.) P — pirafe partim]
PA in ras. P 308 om. Menag. pr. et Goth. tert., post 206 in. Leid. et
N in
Zulich. ἸἹΡΟΒΙΥ͂ΝΤ (I pr. fort. corr. ex T vel F) P fodiunt γ info-
R
dux ὃ 206 Fenitimof y! — .grofy UBL 907 CETAERA P
Ca&era yb — cedif 5. STRAGIS-2 ut 884 et VL 504. ACERUUM J/ybc
ACERBVM P — 208 NNMERO ἢ NEQVE Pc " que (c add. m. rec.) y
tum 71 $909 conlu.cent 52 conculcent 71 conlucef c1 210
"TERTIA ΠῚ 911 Merentef y — confufe c1
ΩΡ υν δ τ«ρὸῇὸ τυ Θ᾿
ὙΕΒΟΊΠΙ AENEIS XI 249
ossa focis tepidoque onerabant aggere terrae.
iam vero in tectis, praedivitis urbe Latini,
praecipuus fragor et longi pars maxima luctus.
hic matres miseraeque nurus, hic cara sororum ἡ 215
pectora maerentum puerique parentibus orbi
dirum execrantur bellum Turnique hymenaeos:
ipsum armis ipsumque iubent decernere ferro,
qui regnum [Italiae et primos sibi poscat honores.
ingravat haec saevos Drances. solumque vocari 220
testatur, solum posci in certamina Turnum.
multa simul contra variis sententia dictis
pro Turno, et magnum reginae nomen obumbrat,
multa virum meritis sustentat fama tropaeis.
Hos inter motus, medio in flagrante tumultu, 225
ecce super maesti magna Diomedis ab urbe
TESTIMONIA.
213 " praedivitis ἴω L.' Donatus ad Ter. adelph. II 1, 13 Servius
Aen. XII 22: 216 * puerique p. o. Arusianus p. 250 L. — 218 Nonius
285, 297 226 sq. 'ecce . .. ferunt! Diomedes 407 Priscianus 1001
VARIA LECTIO.
212 honerabant b 213 imo mg. m. 2 add. ὃ 214 longe bc
Joege - ; . et hoc est melius quam quod legatur et longi" Servius
luc . E JF y2 luentif y1 — 215 pos b] mifere c hicarac . 216 me-
nidinh (e pr. in ras.) b merente 6 217 ΠΕΥΜΕ P Durüb — EXSE-
CRANTVR Py, EX in litura trium litt. R hymeneof y himenaeof c
V
hymoenaeof (hoemenaeos?) b. — 218 IPSAM M FERRV wt vid. ΠῚ
A
220 INGRVAT (corr. m. rec.) R , haec] ET Py1 ec y2— SAEVVS Pyb
A
SEUUS JM feuuf c saeuis m, Bigot. — draces m. SOLVM (OLV zn ras.,
ut vid.) P primus m 221 in mg. ^ M —— CERTAMINE αὶ 222 sq.
híc Coen me ima pag., adscriptis in mg. B et C, M — 224 in mg. D M
Ἢ
SIMUL. M:cf.222 Wopeif c tropheif 5. 225 FLAGRANTE, sed
Let Kinras. P — 226 maefti (erasa super i litera, f, ni f.) y — magna
Diomedis ] ADIOM in ras. R *magna Diomedis ab urbe: ^ dgituh et
magni" Servius : cf. VIII 9 niagni Oblongus Pierii, Diomedis codd.
diamedif 71:
250 VERGILI AENEIS XI
legati responsa ferunt: nihil omnibus actum
tantorum inpensis operum, nil dona neque aurum
nec magnas valuisse preces, alia arma Latinis
quaerenda aut pacem Troiano ab rege petendum. : 230
deficit ingenti luctu rex ipse Latinus.
fatalem Aenean manifesto numine ferri
admonet ira deum tumulique ante ora recentes.
ergo concilium magnum primosque suorum
imperio accitos alta intra limina cogit. 235
: olli convenere fluuntque ad regia plenis
Lecta viis. sedet in mediis et maximus aevo
et primus sceptris haut laeta fronte Latinus.
atque hic legatos Aetola ex urbe remissos,
quae referaut, fari iubet et responsa reposcit 240
TESTIMONIA.
. 221 'legati r. f Nonius 303, 11 229 sq. *alia ... quaerenda"
Servius Aen. II 99 230 “δῦ... petendum" Iulius Rufinianus'256 R.
anon. de verbo 36 p. 168 Endl. Donatus ad Ter. Andr. I 5, 19 eun.
.I2,17 Philargyrus ge. IV 484 '*pacem ... petendum? Donatus ad
Ter. adelph. IV 7, 11 Servius Aen. X 628 232 sq. *fatalem . . . deum?
Arusianus p.215 L. 233 'admonet i. d.' Probi inst. 17, 2 234 'con-
cilium saerum" de gen. nom. 76, 16 Haupt. 238 Arusianus p. 255 L.
VARIA LECTIO.:
LIGATI ἢ . RESPONSAE //. 228 TANTURUM 7/4, IMPENSIS
PRy milb NIHIL M NIHIL αὐ dona y2 aura y1.— NEC Aib, Servii
exempl. 329 praecef y 280 Quaerenda (a post. in ras.) ὃ aut] et
Donatus ad Andr., Philargyrus Α ἢ petendum ὅς, Menag. pr., χ :
Ü
testantur Iulius Rufinianus, anonymus de verbo, Servius PETENDAM
R x
M PETENDAM PRy 231 SEX M IPSAM 232aeneàc — nomine y
N ;
233 ADMOUET 7/. recentif óbc1 284 sacrum anon. de gen. nom.
335 INFRA 74. MOENIA Z limina Servius confirmat φ 86 Illico
N
m COVENERE P FLVVNT Zyc, Servii Regin. (in Par. deest hoc
scholion) FtVVNT P fluunt (fl in ras.) b. RUUNT M, Servii φ : cf. XII
ÉT s
443. AT (T corr.inD) M 937 SED P maxim b — 238 PRIMVM
P SCEPTSIS P — haud bc 289 ADQVE R — LIGATOS R — 240
repofcet (e pr. m. ant. corr. in i) b
men
mu weg: νυ spe |
VERGILI AENEIS XI : 251
ordine cuncta suo. tum facta silentia linguis,
et Venulus dicto parens ita farier infit:
* Vidimus, o cives, Diomede Argivaque castra
atque iler emensi casus superavimus omnis E
contigimusque manum, qua concidit llia tellus. 245
ille urbem Argyripam patriae cognomine gentis
victor Gargani condebat lIapygis agris.
postquam introgressi et coram data copia fandi,
munera praeferimus, nomen patriamque docemus,
qui bellum intulerint, quae causa attraxerit Arpos. 250
auditis ille haec placido sic reddidit ore:
“ὁ fortunatae gentes, Saturnia regna,
TESTIMONIA.
243 *'vidimus . . . Diomede' Macrobius Sat. V 17, 19. Emporius
rhet. p. 304 C. 247 schol. Lucani V 380
*
VARIA LECTIO.
241 tunc y TVNC Pc 242 Αἱ bl 243 ó M diomede e, -
Mentel. pr., Rott. sec., *antiqui plerique! Picriani, defendit Wag-
nerus lectt. Verg. 331 contra praeceptum Lachmannianum Lucr. p.
272 sq. diomede. b DIOMEDEN Py, et vereor ne sic reliquerit
poeta, cum nondum absolverit versum. diomedem Parrhas., Dorvill.,
Emporius: probavit Lachmannus ad Lucr.l739 diomedae AZottend.
tert., Sprot. * Diomede, ut talium nominum accusativus Graecus est in
e desinens. nam si quis eum putat Latine dixisse Diomeden, sanitas
metri in versu desiderabitur' Macrobius. *aut Diomedem legendum . . .
aut $i Graecum accusativum facere voluerimus, Diomede /egatur .. .
si autem Diomeden dixerimus, nec Latinum est nec Graecum nec ver-
sus consislil . . . melius est ut Diomede legatur" t q. 8. Servius 244
ADQVE αι EMENSE Pj EMENSSI CASV. P — OMNES Pyl
245 quM. P —346arbéc — ARGIRIPAM Pyc ARGYRIPPAM 2 : cf.
Servius .GNONINE M gentef b]. 247 *victor: distingue' Servius
gargani y GARGANII Mb1 — "L'APYGIS (L corr. in D M iapigil bc
aruis Mentel. pr., 4, *aliquot' Pieriani, in ras. b 248 ingreffi b
CONGRESSI R 250 Quid »1 . intullerint y» — ADTRAXERIT bc
ATTRAXERAT M — 251 haec om. m REDIDIT M edidit z^ — 953
A
FORTUNAE M
252 VERGILI AENEIS XI
-
antiqui Ausonii, quae vos fortuna quietos
sollicitat suadetque ignota lacessere bella?
quicumque lliacos ferro violavimus agros 255
(mitto qa, quae muris bellando exhausta sub altis,
quos Simois premat ille viros), infanda per orbem
supplicia et scelerum poenas expendimus omnes,
vel Priamo miseranda manus: scit triste Minervae
sidus et Euboicae cautes ultorque Caphereus. 260
militia ex illa diversum ad litus abacti
Atrides Protei Menelaus adusque columnas
ecsolat, Aetnaeos vidit Cyclopas Ulixes.
ipse Mycenaeus magnorum ductor Achivom 1 266
TESTIMONIA.
256 Nonius 348, 20 257 'quos ... viros? Nonius 365, 13 259
'vel... manus! Donatus ad Ter. Andr. III 2, 9 hec. I 2, 53 schol.
Lucani'IX 50 Servius ecl, VIII 69 250 sq. 'scit ... sidus" Servius
Aen. XII 451 ge. I 204 262 'Atrides P.' Asper iun. III 262 sq.
'Atrides . . . exulat?' Arusianus p. 227 L. schol. Lucani IX 654
'Protei ... exulat' schol. Lucani X 509 *adusque c. exsulat' Ser-
vius in Donat. 1798. 1855. 1933 P. 209 *Aetnaeos ... Ulixes" Ser-
vius Aen, II 5 Philargyrus ge. II 502 266—208 “ἃ patria: ipse M.,
a 1
VARIA LECTIO.
A
255 VIOLAVIMVS (A suprascr. eras.) P POPVLAVIMVS AR uasta-
uimus Menag. pr. | 256—258 in mg. add. c 256 exaufta fubaltif »2c
EXHAVSI. . VSALTIS P exaufimuf altif »1 257 SIMONIS M. PREMAT
(EM in ras. R 358 omnif 2 — 'scelerum poenas expendimus omnes,
i. e. luimus omnes poenas, quae sunt statutae sceleribus. Alii sceleris
omnis legunt, nam omnes non potest ad Graecos referri? Servius
259 MANUS MRy2bc DAMVS (DAM in ras.) P .amuf yl domus 7, schol.
Lucani 260 eboice ; — CAUTAES M — VLTOR (OR in ras.) R
261 ad om. m. ADACTI (D corr. in B) M — 262 prothaei ὃ pthei c
NW. *
ATP ad(dm.3)y 263 ETSOLAT M EXOLAT P2 exolat y EXVLAT
PLR exul.at c2 exultat c1 exfulat ὃ a&neof γ ethnaeof ὃ eneof c
ciclopaf b cyclopuf, uf vid., γ1 olixef y2 olixuf yl 266— 268.
264 sq. sic ordinavi in emend. Verg. p. 6: offenderat vulgatus ordo
Wagnerum , qui aut post pertextum carmen poetam v. 266—268 in
margine allevisse aut v. 266 magnorum ut ductor seribendum esse pu-
taverat. 266 MYCENEVS ΜῊ micenaeuf y. micaenaeuf ὃ miceneuf c
magnunum yi | ACHIVVM P2ybc
VERGILI AENEIS XI 253
coniugis infandae prima inter limina dextra
oppetiit: devictam Asiam subsedit adulter. 268
regna Neoptolemi referam versosque penates 204
Idomenei? Libycone habitantis litore Locros? — ^ 265
invidisse deos, patriis ut redditus aris 269
coniugium optatum et pulchram Calydona viderem? 270
nunc etiam horribili visu portenta secuntur,
et socii amissi petierunt aethera pinnis
fluminibusque vagantur aves (heu dira meorum
supplicia!) et scopulos lacrimosis vocibus implent.
TESTIMONIA.
a fortuna: magnorum d. Α. a necessitudine: coniugis, a loco: prima i. l.,
α causa: possedit adulter' Macrobius Sat. IV 4, 22 266 Servius Aen.
I 284 267 sq. *prima ... oppetiit! Macrobius Sat. IV 3, 12. ^ 268
*devictam ... adulter! Arusianus p. 263 L. schol. Lucani V 226 Ser-
vius Aen. V 498 205 *Libyeo ... Loeros' Servius Aen. III 399
269 sq. Donatus ad Ter. Phorm. III 1, 2 269 Donatus ad Ter. Andr.
HI 5, 4 272 “εἰ... petierunt! Probi inst. I 7, 3 ἣ
YARIA LECTIO.
267 INTER Pylc, 'sex septemve' Heinsiani, Macrobii exempl. :
I
cef. 882 INTRA ΜΠΡ “68 OPPETIT //y Opetiit c OPPETIT (I 2n ras.)
R —DEVICTAM ASIAM MPylbl, legit Arusianus deuicta. afia. y202
deuicta afia c, schol. Lucani. *devicta Asia subsedit . . . /egitur et devic-
lam Asiam . . . znelius tamen est ut devicta Asia legamus' Servius
POS
SUBSEDIT Ἢ fubfedit, at poffedit » POSSEDIT £A, Macrobii o (exc.
Med. 2). *ut sit subsedit dolo possedit' Servius. — 264 neptolemi b
VERSVS (V corr. in O) P. ü.fof (erasa ἢ c QVEPENATIS in ras.
praeter Ὁ literam ἢ que poenatef 6b. Q-PANATES MM. 265 IDOMENAEI
M libicone b lybicone e libycoue 7, Servii exempl. HABITANTES
MP2y|c LITORE (E in ras.) Ρ 269 INDVIDISSE P ARIS MPRybiy
arif (g m. rec.) c : ef. Ovidius met. XIV 476 Argis *nonnulli' Pieriani :
p
cf. M 95 oris my, Oblongus Pierii : cf. 281 970 OTATVM P pul-
h
eram c — CALIDONA Mbe — 271 orribili y — SEQVYNTVR P fequuntur 7
272 AMISSIS P' admissis *aliquot antiqui? Pieriani, Leid. pro div.
lect. admissi Goth. pr. admisi Ven. *legunt nonnulli et admissis pinnis,
sed melius est amissi" Servius peunif bec 373 eorülz — 974
inplent b
9’ VERGILI AENEIS XI
haec adeo ex illo mihi iam speranda fuerunt 275
tempore, cum ferro caelestia corpora demens
adpetii et Veneris violavi volnere dextram.
ne vero, ne me ad talis inpellite pugnas:
nec mihi cum Teucris ullum post eruta. bellum
Pergama, nec veterum memini laetorve malorum. 280
munera, quae patriis ad me portatis ab oris,
vertite ad Aenean. stetimus tela aspera contra
contulimusque manus: experto credite, quantus
in clipeum adsurgat, quo turbine torqueat hastam.
si duo praeterea talis Idaea tulisset 285
terra viros, ultro Inachias: venisset ad urbes
Dardanus, et versis lugeret Graecia fatis.
quidquid apud durae cessatum est moenia Troiae,
TESTIMONIA.
277 Probi inst. I 1, 8 270 sq. 'nec ... Pergama Priscianus
798. 882 280 *nec ... malorum' Arusianus p. 244. 245 L. Servius
ecl. VII 69 289 sq. *experto ... adsurgat' Priscianus 802 Nonius
296, 10 285 sq. 'si ... viros! Priscianus 745 Incertus de verbo 12
p. 151 Endl. Philargyrus ge. IV 285 . .285 schol. Hor. serm. I 7, 15
*si d. p." Maerobius diff. 15,.19 286 sq. *ultro . .. Dardanus?
Servius Aen. II 19 288—290 Seneca suas. p. 17, 20 B. 288 Aru-
sianus p. 211 L.
VARIA LECTIO. i
275 HAEC M —— adeo] EADEM Pjf, Zulich. ὀ exillo om. Π'
SVPERANDA A τ cf. V 710 *speranda pro timenda" Sed en 976 fer.o
cox dN m έν b, testatur Probus inst. apetii c ADPETI M ATPETII
pP atp&i y APPETI καὶ inuolaui y. 278 AT Py1 talef c — IM-
PELLITE ἢ 279 DIRVTA R 'Ahuc enim spectat quod dicit, nullum se
cum Troianis habere bellum post dirulam Troiam' Servius | BELLVM
EST ἤθε. 9280 uerumc — l&ory 281 PATRES P —— portaftif
bc, Mentel. pr., Menag. pr., y oref y1. | 282 AT (T corr. in D) M
AENEAN P aeneam 72 aenei óc 9288 contulimus] V pr. in ras. P
Q- suprascr. M. — 984 insurgat. Nonus TOÓRTORQ-AT M4 — 985
talef c — idea bc daea y TVLLISSET P 288 Quiequid bc — APVT
PR quidquid apud durae| quod quia aduerse Senecae cod., unde Se-
RT
neca adversae legisse videtur Bursiano CESSATUMEST J/ troiiae
VERGILI AENEIS XI 255
Hectoris Aeneaeque manu victoria Graium
haesit et in decimum vestigia rettulit annum. 290
ambo animis, ambo insignes praestantibus armis:
hic pietate prior. coeant in foedera dextrae,
qua datur; ast armis concurrant arma cavete."
et responsa simul quae sint, rex optime, regis
audisti et quae sit magno sententia bello.' | 295
Vix ea legati, variusque per ora cucurrit
Ausonidum turbata fremor: ceu saxa morantur
cum rapidos amnis, fit clauso gurgite murmur
vicinaeque fremunt ripae crepitantibus undis.
ut primum placati animi et trepida ora quierunt, — 300
praefatus divos solio rex infi ab alto:
*ante equidem summa de re statuisse, Latini,
et vellem et fuerat melius, non tempore tali
cogere concilium, cum muros adsidet hostis.
TESTIMONIA.
201 Servius Aen. VI 170 202 sq. *coeant ... datur" Priscianus
798 Servius Aen. I 83 XII 147 203 *ast ... cavete" Arusianus p.
243 . 296 sq. 'varius ... fremor" Priscianus 733 209 'vicinaeque
f. r, Servius ge. I 12 301 Pseudoascon,. Cic. p. 116 Or. Servius Aen.
. VII 259 302 Maximi Vict. ars 24
VARIA LECTIO.
Senecae cod. 989 haectorif yb 290 haesit: * Messala aiebat hic
Vergilium debuisse desinere: quod sequitur et . . . annum eoplementum
GI
esse' Seneca — decumum *'vetusti quidam" Pieriani — UESTIA M
reT . Tullit (1 pr. (tato y 991» infignif »1 . 293 AEST αὶ CONCVR-
RANT R CONCURRENT M — kavete Arusianus ^ 294 SIMULRESPONSA
M REGVM A. 295 magni s. belli prop. Ladevicus — 296 LIGATI 7
varii y 297 tremor z, Prisciani Grut. Sang. m. 2 298 RA-
PIDUS MiPy — amnefe . 300 PLACITI καὶ n»n R ut VI 102
QVIERANT R 301 DIVOS (0 corr. ea Y) P IUOS M . 302/'ANTE M
STATUISE M 309 TEMPORI ἢ 304 eoneilium c (ΟΌΝ (0 corr.
in V) P adfidet, in mg. m. 2 at obfidet c OBSIDET bm
256 VERGILI AENEIS XI
bellum inportunum, cives, cum gente deorum: 305
invictisque viris gerimus, quos nulla fatigant
proelia: nec victi possunt absistere ferro.
spem siquam ascitis Aetolum habuistis in armis,
ponite: spes sibi quisque. sed haec quam: angusta videtis;
cetera qua rerum iaceant perculsa ruina, 310
ante oculos interque manus sunt omnia vestras.
nec quemquam incuso: potuit quae plurima virtus
esse, fuit; toto certatum est corpore regni.
nunc adeo quae sit dubiae sententia menti
expediam et paucis (animos adhibete) docebo. 315
est antiqus ager Tusco mihi proximus amni,
longus in occasum, finis super usque Sicanos ;
TESTIMONIA.
. 3905 sq. *bellum ... gerimus' Arusianus p. 217 L. 305 Servius
Aen. XI 351. 842 306 sq. 'quos ... ferro! schol. Hor. earm. IV
4, 53 Servius Aen. IV 40 *quos ... proelia! Nonius 304, 11
309 *ponite ... quisque' . Priscianus 557 et fragm. p. 192 H. Maximus
Vict. de fin. 5 p. 457 Endl. Sergius in Donat. 7 p. 478 Endl. Sergii fragm.
8 p. 198 Endl. Marius Victorinus 2517 Servius de ult. syll. 1802 Dio-
medes 424 Marcianus Capella III 278 Pompeius 28. 48' L; Donatus ad
Ter. eun. II 2, 9 *ponite sp. s. 4. suas? Cledonius 1884 schol. Hor.
serm. II 3, 42 311 Servius Aen. XI 343 313 *pugnatum est toto
c. r.' schol. Lueani VII 653 317 *finis ... Sicanos' Servius Aen.
I 533 III 500
VARIA LECTIO.
305 cives] gerimus Servius Aen. XI 842 — 307 PROELIA? M Alii
post proelia non distinguunt | POSSUNT suprascr. M —— ADSISTERE
D
(D corr. in B) ΜΠ}. bello schol. Hor. 308 ASCISTIS P ADSCITIS
"τὰ a TIS
M Rybc, Servii Par. (ascitis Regin.) adcitis Dorvill. accitis ;— HABVIS
H
(Hin ras. R ABVISTIS P 309 PONITE- JM, ut Servius: ponite spes
/
coniungunt ceteri grammatici 310 Ca&era y QUA M QVAE αὶ
que y1 312 incu.fo b INCYSSO αὶ 313 pugnatum est toto scAol.
M
Lucani | CERTATU EST M. 315 ET P et om. y — PAVCIS, £M paucif
(au m.2)y . adhibete] D corr. fort. ex T P adib&e c * qut paucis
docebo aut animos paucis adhibete" Servius 316 ANTIQVS AZ ANTI-
QVvS P ANTIQUUS J/be antiquif y | Wfco.(co m. 2, Ὁ corr. ex 4) y
317 finef c — usque] V in ras. ὦ fi.canof b
VERGILI AENEIS ΧΙ | 257
-Aurunci Rutulique serunt et vomere duros
exercent colles atque horum asperrima pascunt.
haec omnis regio et celsi plaga pinea montis 320
cedat amicitiae Teucrorum, et foederis aequas
dicamus leges sociosque in regna vocemus:
considant, si tantus amor, et moenia condant.
sin alios finis aliamque capessere gentem
est animus possuntque solo decedere nostro: 325
.bis, denas Italo texamus robore navis
seu pluris complere valent (iacet omnis ad undam
materies), ipsi numerumque modumque carinis
praecipiant, nos aera manus navalia demus.
praeterea qui dicta ferant et foedera firment 330 .
centum oratores prima de gente Latinos
ire placet pacisque manu praetendere ramos,
munera portantis aurique eborisque talenta
el sellam regni trabeamque insignia nostri.
consulite in medium et rebus succurrite fessis.' 335
Tum Drances idem infensus, quem gloria Turni
TESTIMONIA. | | ,
320 sq. *haec ... Teucrorum? Nonius 250, 30 — 321 'cedat a. T.'
Servius Aen. XII 17 326 Servius Aen. II 16 328 sq. 'ipsi ...
praecipiant! Nonius 372, 2 328 'ipsi . .. carinis? Iulius Rufinianus
p. 240 R. 331 sq. *centum ,.. placet! Nonius 360, 15 335 'con-
sulite in m.' Servius ge. I 127
VARIA LECTIO,
319 coll& c ADQVE A. pascunt] PA in ras. αὐ 321 Caedet
y1 323Confid..ant c fitc MONIA R 324finefc VE Pyble
325 animif c poscunt 4 possunt legit Servius —— discedere χ
326 texamus] T im ras. ἢ ROBOREA P ^ nauefy nauofc 897
PLURES Ne. CONPLERE Py iacent μέ vid. y1 iacet. (t m. 2 in ras.)
7. UNDA M — 329 PRAECIPITANT P 330 fuerunt y1 8932
PLACIS M — 333 PORTANTES P2Rybc EBORIS" Mj TALENTA-Q-
M 335 fessis] VESTRIS ΓΚ] 336 in mg.:lM pridem Peerl-
kampus *idem: videlicet qui supra (123) apud Aeneam egerat* Servius
RIBBECK, VERGIL. III. 17
258 VERGILI AENEIS XI
obliqua invidia stimulisque agitabat amaris,
largus opum et lingua melior, sed frigida bello
dextera, consiliis habitus non futtilis auctor,
seditione potens (genus huic materna superbum 940
nobilitas dabat, incertum de patre ferebat),
surgit et his onerat dictis atque aggerat iras:
*rem nulli obscuram nostrae nec vocis egentem
consulis, o bone rex: cuncti se scire fatentur,
quid fortuna ferat populi, Set dicere mussant. 2945
det libertatem fandi flatusque remittat
cuius ob auspicium infaustum moresque sinistros
(dicam equidem, licet arma mihi mortemque minetur)
lumina tot.cecidisse ducum totamque videmus
consedisse urbem luctu, dum Troia temptat : 900
castra fugae fidens et caelum territat armis.
TESTIMONIA.
338 sq. 'largus ... dextera' Nonius 311, 10 338 'largus o.'
Arusianus p.245 L. 339 *'consiliis ... auctor' Donatus ad Ter. Andr.
III 5,38 343—345 Priscianus 1129 343 sq. *rem ... rex! Arusianus
p. 218 L. 345 Nonius 427, 17. 347 Donatus ad Ter. Phorm. II 1, 2
Priscianus 981. 986 348 Priscianus 1028 Alcuini gramm. 21535 P.
350 sq. *dum ... armis? Priscianus 1185. 1191 3591 'fugae... armis!
Arusianus p. 230 L.
VARIA LECTIO.
E ut
337 QV P 338 LINGVAE P linguae Servius quoque legisse vi-
detur, ut qui 1 441 et Sallustii hist. Il 91 D. exempla afferat. 339
habitif c — FVTTILIS A futti.lif y2 futi.lif 5 FVITTILIS P FUITILLIS
M futtulif »1 futulif 1] 340 Sedicione y — 341 FEREBANT P FERE-
T
BANT Acl 842 SURGIS M4 honerató — ADQVE R 848 UOCES JI
944 Ó M cunctifeire y (cunctis se scire Prisciani Bong. cunetis
scire Par. R) 845 PETAT (T pr. corr. in R) M petat y2em. — populif
yl, Prisciani Bong. sE P SED Myb — 346 DE M LIBERTAREM'P
1
fatuf (f corr. ec r) ) y 347 augurium auspicium Prisciani 986 9
augurium eiusdem 981 Damb. INFAVSEVSTVM P — SINESTROS (E
corr. n] M 849 TROTAM M . 3850 TRO--A M . 331FVGA A
fugae testantur Priscianus, Arusianus, Servius
——— rs — 99 ad "
"-— q—————————" ἰὑ
VERGILI AENEIS XI 259
P 4
unum etiam donis istis, quae plurima mitti
Dardanidis dicique iubes, unum, optime regum,
adicias, nec te ullius violentia vincat,
quin gnatam egregio genero dignisque hymenaeis 355
des, pater, et pacem hanc aeterno foedere iungas.
quod si tantus habet mentes et pectora terror,
ipsum optestemur veniamque oremus ab ipso:
cedat, ius proprium regi patriaeque remittat.
quid miseros totiens in aperta pericula cives | 360
proicis, o Latio caput horum et causa malorum?
nulla salus bello: pacem te poscimus omnes,
Turne, simul pacis solum inviolabile pignus.
primus ego, invisum quem tu tibi fingis (et esse
nil moror), en supplex venio. miserere tuorum, 365
pone animos et pulsus abi. sat funera fusi
TESTIMONIA.
354 Marius Victorinus p. 90 G. 3598 sq. 'veniam . . . cedat"
Arusianus p. 249 L. 358 Iulius Rufinianus p. 234 R. n6 *o ouis
malorum' Donatus ad Ter. Andr. II 6, 27 Servius Aen. XII 572
'o ... horum? Servius Aen. XII 660 362 sq. *pacem ... Turne?
Donatus ad Ter. adelph. V 3, 14 Servius Aen. I 38 366 *pone ...
abi' Nonius 233, 30
-
VARIA LECTIO.
352 UNUM Δ DONSISISTIS P donifüf y — 353 difci y1 di.ci 2
dici Servius confirmat regum (um in ras.) b regnü y1 8584 ullif y
uiolenta y uincant b. 355 NATAM MPyb — genere y1 hymeneif
f, bytineit c hymoeneif (hoemenaeis?) b 356 DES P DES: M
IUNGAS M FIRMES 7:cf.330 — 358 OBTESTEMVR P7Zy2bc obteftamur
y 359 'cedat: Asper hic distinguit, i. e. hanc veniam oremus ut cedat ;
aut si coniucticte legeris: cedat ius proprium regi, nova eril elocutio"
Servius. Post cedat et regi interp. M — REGII P remittit c — 361
h
PROICHS ᾿ orum y orum c 362 in bello c1 OMNIS 7
1
365 NIL P Nihil; mifere b — 366 PEVLSVS P. — ABE ΤΊ (abei?)
E
FVNERA. (A in ras.) P funere 71 FVSI Ry2bc, Servius FUSIS M
FVSO Pj1
17*
/
260 VERGILI AENEIS ΧΙ
vidimus ingentis et desolavimus agros.
aut si fama movet, si tantum pectore robur
concipis et si adeo dotalis regia cordi est,
aude atque adversum fidens fer pectus in hostem. 370
scilicet ut Turno contingat regia coniunx,
nos animae viles, inhumata infletaque turba,
sternamur campis. etiam tu, siqua tibi vis,
si patrii quid Martis habes, illum aspice contra,
qui vocat.' 375
Talibus exarsit dictis violentia Turni.
dat gemitum rumpitque has imo pectore voces:
*larga quidem, Drance, semper tibi copia fandi
tum, cum bella manus poscunt, patribusque vocatis
primus ades. set non replenda est curia verbis, 380
TESTIMONIA.
368 sq. *aut ... concipis! Beda de trop. 379 C. 8 tantum ...
concipis' Donati ars III 6, 2 Charisius 243 Diomedes 453 Pompeius
465 L. 371 anon. de verbo 35 p. 165 Endl. 372 'nos a. v.' schol.
Iuven. XIII 142 *inhumata i. t.' Servius Aen. VI 325
VARIA LECTIO.
367 INGENTES JMbc DESOLAVIMVS AGROS. MRy2c, Servius
defolauimuf agrof in ras. praeter lit. d, ὃ DESIGNAVIMVS AGROS Py1
Sal funera fusos vidimus ingentis et designavimus agros oli scrip-
tum fuisse conieci in nunliis lit. academiae Berolinensis a. 1854 p. 41,
i.e. satis multos ut funera stratos vidimus eorumque corporibus agros
velut tr opaeis disünximus et ornavimus: cf. 386 368 ROBVR £y2be,
(OBVR in ras.) P. RUBOR JMy1 robor CAarisii ὦ, DAMM el Pottper ea.
369 et] AUT Z4. ADEOESTDOTALIS P ADEOTALIS M RETIA M
CORDISEST P cordi, om. est, Ven. | 370 ADQVE ἢ AVERSVM ἢ
UMA FLE
372 INH .:.: TA (erasa I vel E) M infleta] INOMATA 7M : cf. VI
325 373 Sternamur y Stnemur c fternemur X et iam Zeinsius
etiam Ped legit t 1. led y TVM P τὶ suprascr. y
374 PATRIA P MATÁIS 'ABES M CONTRA, QUI UOCAT eodem
versu ÀM . 375 Quid y1 — 378 Drance semper DRANCE. SSEMPER ἡ
f n
SEMPER DRANCE P»ybm femp dranco .c 379 pafeunt c ὅ80 SED
PHyc inreplenda eft (in eras.) y implenda Goth. tert. . uerbif (omnia
VERGILI AENEIS XI 261
quae tuto tibi magna volant, dum distinet hostem
agger moerorum nec inundant sanguine fossae.
proinde tona eloquio (solitum tibi) meque timoris
argue tu, Drance, quando tot stragis acervos
Teucrorum tua dextra dedit passimque tropaeis 385
insignis agros. possit quid vivida virtus,
experiare licet; nec longe scilicet hostes
quaerendi nobis: circumstant undique muros.
imus in adversos: quid cessas? an tibi Mavors
ventosa in lingua pedibusque fugacibus istis 390
semper erit?
pulsus ego? aut quisquam merito, foedissime, pulsum
*
TESTIMONIA.
381 'quae ... volant! Charisius 196 381 sq. *dum ... fossas'
Priscianus 798 383 'proinde ... tibi" Donatus ad Ter. Phorm. II
3, 35 383—385 'meque ... dedit! Quintilianus IX 2, 49 383 sq.
*meque ... acervos' Probi inst. I 10,3. *meque ... Drance' Quin-
tilianus ΧΙ 3, 176 Iulius Rufinianus 197 ἢ. — 384 'quando ... acervos!
Charisius 87 387—391 'nec ... erit' Donatus ad Ter. Pliorm. II
3, 43 392 *pulsus e.' Donatus ad Ter. eun, IV 4, 36
VARIA LECTIO.
U
exc. u lit. in ras.) b 381 TOTO M. DISTINET Pybc, Prisciani o,
testatur Servius DESTINAT A DETINET AM, Prisciani p — hostes Pris-
cianus — 382 cf. X24 agger by2, Menagiani, Prisciani ὦ AGGERE ut
X 144 MPRylc, Prisciani Bong. MOERORVM (0 pr. corr. in V) P
merorum (e corr. ex αὐ b MVRORVM Ryc — 'ecj2 ET u( X 24 Pyl
*fossas ut X 24: invenitur tamen in quibusdam codicibus . . . fossae"
Priscianus. 888 TONAT M folitum (Lin ras.) b. TIMORES JI
384 ARGUETA M Arguito (1 et o m. 2 in ras.) b caedis ut 207
X 245 Quintilianus 385 tropheif bc 386 campos 7 887 libet
Menag. pr. — 388 circóü..ftant c 389 sq. ordine inverso R 889
iMVS ᾿ aduerfuf y1 iiferrogandi. som alii ponunt cum Zeinsio.
qui yc QVI »^ CESS^S p CESS" M — ANTTIBI M 390 UEN-
TOSA'N M LINGA R 390 SEMPER ERIT- NÉQUIQUAM ARMIS TER-
REBIMUS HOSTE 2 semper erit? numquamne sines fallacia verba? Zeid.
392 "PULSUS M "aud j2 haud c — fediffume 51
262 VERGILI AENEIS XI
arguet, lliaco tumidum qui crescere Thybrim
sanguine et Euandri totam cum stirpe videbit
procubuisse domum atque exutos Arcadas armis? 395
haut ita me experti Bitias et Pandarus ingens -
et quos mille die victor sub Tartara missi,
inclussus muris hostilique aggere saeptus.
*pnulla salus bello." capiti cane talia, demens,
Dardanio rebusque tuis. proinde omnia magno 400
ne cessa turbare metu atque extollere vires
genlis bis victae, contra premere arma Latini.
nunc et. Myrmidonum proceres Phrygia arma tremescunt,
nunc et Tydides et Larisaeus Achilles,
amnis et Hadriacas retro fugit Aufidus undas. 405
vel cum se pavidum contra mea iurgia fingit
artificis scelus et formidine crimen acerbat.
TESTIMONIA.
3996 Arusianus p. 227 L. 405 schol, Hor. carm. III 30, 10
406 sq. *vel ... scelus" Nonius 309, 22 406 Quintilianus IX 3, 14
407 oformidiae e. 8. Donatus ad Ter. hec. V 2, 18
VARIA LECTIO.
393 tuidü ὃ TYBRIM Mc, (ty inras.)b — 394 et euandri (omnia exc.
ilit. in ras.) b. 895 ADQVE Καὶ exitof (ierasa) y — arcadef b arca-
difc 8096 HAUD MPybc mein ras.b, om. c me experti (me ex
^ Lr) b MEXPERTI καὶ mexperti yl experti, om. me, c biciaf ὃ
ERGÜEN Jf ingens, in mg. at ..... erasis literis y 397 DIES P
mifi 71 MISI pb rA T INCLVSSVS P INCLUSUS MEybc — feptuf
yc 899 (΄. ἜΧΕ M GEMENS M 400 proinde] PRO in ras. &
N
401 CESSET (cesses?) P ceffe..(e post. corr. ina) y ADQVE R 402
uicte (uic n ras.) b uite y | PRAEMERE //. 403 MYRMYDONVM Py
mirmidonü c phygia y, (phy n ras.) b. phrigia c tremifcunt y252
404 tididef c. larifaeuf 7 larifeuf c, (euf in ras.) ὃ LARISSEUS ἡ
M
LARISAEVGS P LARISAEVVS A: cf. 1L 1907 405 ANNIS 24. — haddria-
caf b ADRIACAS Rc — AUTFIDUS M Appulus Faber 406 iactat Zigot.,
Quintiliani exempl. 407 cf. M 125 acerbat (b eras.) y aceruat m
ΥΕΒΟΊΠΙ AENEIS XI 263
numquam animam talem dextra hac (absiste moveri)
amittes: habitet tecum et sit pectore in isto,
nunc ad te et tua magna, pater, consulta revertor. 410
si nullam nostris ultra spem ponis in armis,
si tam deserti sumus et semel agmine verso
funditus occidimus neque habet Fortuna regressum,
oremus pacem et dextras tendamus inertis.
quamquam O0, si solitae quicquam virtutis adesset! 415
ille mihi ante alios fortunatusque laborum
egregiusque animi, qui, nequid tale videret,
procubuit moriens et humum semul ore memordit.
sin et opes nobis et adhuc intacta iuventus
auxilioque urbes Italae populique supersunt, 420
sin et Troianis cum multo gloria venit
sanguine (sunt illis sua funera parque per omnis
TESTIMONIA.
413 *neque ἢ, f. r) schol. Veron. 82, 25 414 'dextras t. i Ser-
vius Aen. I 487 415 Macrobius Sat. IV 6, 21 Probi inst. I 4, 19
416—418 *ille ... moriens! Servius Aen. XII 641 416 sq. “116...
animi" Iulius Rufinianus 24 R. 416 *fortunatusque l.' Arusianus p.
230 L. 417 *egregiusque a. Arusianus p. 227 L.
VARIA LECTIO.
408 Nüquà (üquà im ras.) b. Nuncquà c HAEC P ABISTE P
abifte ; — 410 AT Py1. tu b. MAGNE Mb, sed cf. 469 —' reuertor
(er in ras.) b 411 SIC P. 412 fimul, in mg. at femel y1 SIMVL P
413 fundimuf y1 — nec schol. Veron. —regreffum praeter re literas
in ras. b. recursum Leid. 414 inhertif b. inertef c. inermes Servius
/
Aen. 1487 : ef. X595 X672. 415 0 M. folite y— Alii post adesset
comma ponere satis habent. 416 ante oculos felix functusque Zulius
Rufinianus — 417 QVIT PRy — uiderit γ1 418 SEMVL P SIMVL A
SIMXEL (I corr. in E) M femel ybc *cito, confestim, id est qui tota
morlis celeritate consumptus est quasi nihil - passurus' Servius
memordit * antiqui aliquot! Pieriani, Leid. MEMORDIT P MOMORDIT
ΜΉΡε momord& 71 419 ATHVC P infacta y1 421 ETROIANIS M
multo (0 £n ras.) b 422 SVNTQVE Ab — 'illis... legitur et illi,
€t aut Aeneae intelligimus aut adverbium loci est pro illic" Servius
264 VERGILI AENEIS XI
^
tempestas): cur indecores in limine primo
deficimus? cur ante tubam tremor occupat artus?
multa dies variusque labor mutabilis aevi 425
rettulit in melius, multos alterna revisens —
lussit et in solido rursus Fortuna locavit.
non erit auxilio nobis Aetolus et Arpi:
at Messapus erit felixque Tolumnius et quos
tot populi missere duces, nec parva sequetur .. 430
gloria delectos Latio et Laurentibus agris.
est et Volscorum egregia de gente Camilla,
agmen agens equitum et florentis aere: catervas.
quod si me solum Teucri in certamina poscunt
idque placet tantumque bonis communibus obsto, 435
non adeo has exossa manus Victoria fugit,
ut tanta quicquam pro spe temptare recusem.
ibo animis contra, vel magnum praestet Achillem
factaque Volcani manibus paria induat arma
TESTIMONIA.
424 (ον... artus? Nonius 412, 17 schol. Hor. carm. III 5, 20
425—427 Macrobius Sat. VI 2, 16 425 sq. *multa ... melius! Nonius
380, 32 426 sq. *multos ... locavit? schol. Hor. carm. I 35, 4
435 'tantum ... obsto' Arusianus p. 260 L. 438 Priscianus 1201.
1211 *jbo a. c." Charisius 1914 P. *vel m. p. A. Diomedes p.
204 P.
VARIA LECTIO.
- . 495 uariuf em, Macrobii οἱ Nonii exempl. uariuf (uf im ras.) b
S
V Q9
uariuf, af uarii y. VARI. MP VARII ἢ 426 MULTOS. ἡ mutata
schol. Hor. 497 LVSSIT P LVSIT Mybc iuvit Peerlkampus
429 AD A erat cl 430 MISSERE P- MISERE //Aybc — tarda 7,
' ET
Servius : cf. ge. M 52 431 lacio y 432 EST UULSCORUM (ET
suprascr. minio) M ^ uulfcorum c CAMILLAS M 488 — VII 804
florentef c 484 QVOSI &. 436 HAS suprascr. M — EXOSSA Pyl
A
EXOSA MAbc 457 temtare yc 438 contra //// ut c PRESTET Ἡ
ACHILLE Re ACHILLE- J4 Achillen Diomedis libri 439 VOLKANI
R VOLCANI (0 corr. in V) P uuleani bc. — INDVAT JRbc indui y
INDVIT P : cf. IX 180 ΧΙ 6
VERGILI AENEIS XI 265
ille licet. vobis animam hanc soceroque Latino 440
Turnus ego, haut ulli veterum virtute secundus, -
devovi. **solum Aeneas vocat": et vocet oro,
nec Drances potius, sive est haec ira deorum,
morte luat, sive est virtus et gloria, tollat.'
llli haec inter se dubiis de rebus agebant . 445
certantes; castra Aeneas aciemque movebat:
nuntius ingenti per regia tecta tumultu
ecce ruit magnisque urbem terroribus implet,
instructos acie Tiberino a flumine Teucros
Tyrrhenamque manum totis descendere campis. 450
extemplo turbati animi concussaque volgi
pectora et arrectae stimulis haud mollibus irae.
arma manu trepidi poscunt, fremit arma iuventus,
flent maesti mussantque patres. hic undique clamor
dissensu vario magnus se tollit in auras ^. 455
haut secus atque alto in luco cum forte catervae
consedere avium piscosove amne Padusae
TESTIMONIA.
440. 442 'vobis ... Latino devovi' Servius Aen. XII 234 448 sq.
schol. Lucani X 103 453 *fremit a. i.' Priscianus 1176 454 'flent
. patres" Nonius 427, 18
VARIA LECTIO.
440 LATINI (1 corr. in O) M — 441 HAVT Py AVT R HAUD fpc
442 DEVIVO A deuoui (0 corr. ex i, ui m. 9 in ras.) y 443 Nec
(c in ras.) b iX potiuf (fp m. 2) 7 445 SESE M 446
CASTR^ 7 : AENEAE M — AXDINGENTI M ^ tumulo b 449 Ín-
M
firuetuf y "FLUMINE M 450 Tyrrenam yc 451 EXTEPLO M
Extimplo b ANL M ANIMO ἢ uolgi y2 uolui y1. VVLGI Rbc
A
452 PECTOR P arrecte y arectae (e post. in ras.) b.— HAVD Pybc
N
at tunc
ire y — 454 FLET M hic y hinc 7 455 IN PRybe : cf. IV 176
V 257. 520 ge. III 109, JFagneri quaest. Verg. X 1 ADM — 456 HAUD
Mybc — ADQVE ἢ frontec 457 PISCOSOVE (0 post. corr. m. rec.
in ΟἹ P pifeofque y1 — padufae (f in ras.) b
266 VERGILI AENEIS XI
dant sonitum rauci per stagna loquacia cycni.
*immo' ait *o cives" arrepto tempore Turnus,
'cogite concilium et pacem laudate sedentes: 460
illi armis in regna ruunt. nec plura locutus
corripuit sesé et tectis citus extulit altis.
“απ, Voluse, armari Volscorum edice maniplos,
duc' ail “οἱ Rutulos. equitem Messapus in armis
et cum fratre Coras latis diffundite campis. 465
pars aditus urbis firmet turrisque capessat,
celera, qua iusso, mecum manus inferat arma.
ilicet in muros tota discurritur urbe.
consilium ipse pater et magna incepta Latinus
deserit ac tristi turbatus tempore differt 470
multaque se incusat, qui non asciverit. ultro
TESTIMONIA.
458 Servius ecl. VIII 22 463 sq. Rutilius Nam. it. I 169
463 Donatus ad "Ter. adelph. III 4, 36 Diomedes 341 464 sq. *equi-
tem ... eampis' Asper 112, 2 464 Cledonius 1900 P. 467 Seneca
epist. 58, 4 468 'ilicet?! Charisius 180 469 Macrobius Sat. V 14,3
471 multaque se i?) Arusianus p. 246 L.
VARIA LECTIO. ;
458 loquatia y — cygni b cigni (1 pr. corr. in y) c 459 ὋὉ' M
460 COGITET R 461 PARMIS M ruant 7, *antiqua aliquot ecem-
plaria' Pierii 462 CIT--US M ALvIS (T m. ant.) P .altf y 468
E
UOLUS // uolufaec — UULSCORUM ἥν MANIPLOS 21, quod prae-
fero, ne quatuor deinceps versus in is terminent. MANIPLIS 27 £52bc,
Servius, Donati et Diomedis exempl. 464 EQUITEM 7b, Asper, ut
5
517. EQVITEM P EQVITES £Ryb2c, Cledonius , qui Rutulos equites con-
iunxit. 1M M 468 latis om. R 466 FIRMENT AZbc*FIRMENT A:
ef. Wagneri quaest. Verg. VIL 4 — TVRRES A tref c q: in ras. c
CAPESSANT Ab 469—472 forlasse post 476 inseri voluit poeta
C f
469 consilium Aeg., Macrobii Par. et Salisb. CONSILIUM JM conci-
lium y CONCILIVM PRbc, Macrobii cetera exempl. PATER IPSE M
A ν
ipse pater zestatur Macrobius — MAGNUM 7M ineoepta c — latimf c
4710 DIFERT 24. 471 QVO (0 m. ant. in ras., suprascr. ut vid. D) P
quod yy — NOCN M .. adsciverit Peerlkampus ACCEPERIT MPRybiw
CN. S EE
VERGILI AENEIS XI 267
Dardanium Aenean generumque acceperit urbi.
praefodiunt alii portas aut saxa sudesque
subvectant. bello dat signum rauca cruentum
bucina. tum muros varia cinxere corona 475 '
matronae puerique: vocat labor ultimus omnis.
nec non ad templum summasque ad Palladis arces
. subvehitur magna matrum regina caterva
dona ferens, iuxtaque comes Lavinia virgo,
causa mali tanti, oculos deiecta decoros, 480
succedunt matres et templum ture vaporant
el maestas alto fundunt de limine voces:
*armipotens, praeses belli, Tritonia virgo,
frange manu telum Phrygii praedonis et ipsum
pronum sterne solo portisque effunde sub altis.' 485
TESTIMONIA. por.
4760 *vocat ... omnis' Servius Aen. XI 891 477 Probi inst, I
4, 19 Servius Aen. I 479 *nec ... templum Cledonius 1933 P.
480 Servius Aen. XII 66 *oeulos d. d. schol. Hor. serm. I 1, 5
483—485 Macrobius Bat. V 3, 10 483 Claudius Sacerdos I 150 Dio-
medes 441 *armipotens p. b.' Arusianus p. 255 L.
VARIA LECTIO.
""eeperit c 472 aeneam c] aeneà b — que suprascr. y | Aenean
generum, atque Peerlkampus acceperit idem | ADSCIVERIT bri
urbi (i in ras.) b. 478 au y faxafyl — fudef (f pr. m. 2) y 474
y A A
figna c." 475 UARL M cinexere ὃ 476 MATRONE ΔΓ — LABOR (A
in ras) R | OMNES P2yc — 477 NEC M — ATTEMPLVM Pyl — PAL-
LADAIS M — arcif γ 478 Subueitur yc 480 cf. VI933 — MALITANTI
: f
Pyc2, Servius (item ad XI 66 Paris. et Regin.) MALITANTIS M. mali
tantif (f utraque eras.) b. MALISTANTIS Zc1 mali tanti atque Zrancian.
48] THVRE A tore y 482 de pectore my — 483 armipotes Diome-
N
dis Par. A et Monac. m. 1 PRAESES £A praefe.f ;2c2 PRAESES M
PRAESENS P praefenf y1bcYm , Macrobii exempl., Arusiani et Claudii
Sacerdotis exempl. *qui praesens legunt, quasi praestans (praesens?)
in. bellis intelligunt, qui praeses sine n litera, quasi quae praesideat rei
[bellicae?]' Servius. — trytonia y 484 in mg. hoc signum: 1 .M
phrygi.i y 485 sub ipsis Macrobii ezxempl., ut 499
268 VERGILI AENEIS XI
cingitur ipse furens certatim in proelia Turnus.
iamque adeo rutilum thoraca indutus aénis
horrebat. squamis surasque incluserat auro,
tempora nudus adhuc, laterique accinxerat ensem
fulgebatque alta decurrens aureus arce, 490
exultatque animis et spe iam praecepit hostem:
qualis ubi abruptis fugit praesepia vinclis
tandem liber equs campoque potitus aperto
aut ille in pastus armentaque tendit equarum
aut adsuetus aquae perfundi flumine noto 495
emicat arrectisque fremit cervicibus alte
luxurians, luduntque iubae per colla, per armos.
obvia cui Volscorum acie comitante Camilla
occurrit portisque ab equo regina sub ipsis
desiluit, quam tota cohors imitata relictis 500
ad terram defluxit equis; tum talia fatur:
TESTIMONIA.
486—490 Macrobius Sat. V 10, 11 486 Servius Aen. II 614
487 sq. 'iamque ... squamis? Gellius II 6, 22 Macrobius Sat. VI 7, 18
Servius Aen. X 314 488 'suras i. a.' Servius Aen. IV 228 489
*laterique a. e." Arusianus p. 209 L. 491 Nonius 372, 12 492
Macrobius Sat. VI 3, 8 Nonius 218, 3 Probi inst. I 7, 6 499—501
*portis ... equis? Servius Aen. XI 828 499 sq. *portis . . . desiluit'
Priscianus 906 Arusianus p. 223 L. 500 sq. *quam ... equis! Ma-
crobius Sat. VI 4, 10
VARIA LEOTIO.
486 certatum Macrobii Cantabr. | im c 1 suprascr. y — praelia b
4g; RVTILVM A, Gellii et Macrobii exempl. ruülum à. RUTULUM
MPy rutulem c — thoraca (om.9)y . 488 in mg. inf. add. m. rec. y
suras i. a.: cf. XII 430 489 ATHVC P accincxerat ὃ 490 de-
curef c — 491 exultant y1. PRAECEPIT (E pos/.*corr. in Y) M PRAE-
h
CIPIT PRybc oftem y 499 ap.ruptif y — PRAEPIA Z2 498
M d
EQVvS P EQUS M EQVVS Ayb aequif c — 495 fuetufc ^ aque y
NO ! 2
PERFVNDIT P TO M 4963ltae b 497 Luxorianf yb 498 cu ὁ
S
VVLSCORVM P UULCORUM 74 uulfeorum e — ACIES P 499 sub
altis Arusianus : cf. 485. 500 De.filuit ὃ | 501 AT Py1 FLVXIT καὶ
DESILVIT Py1 ut vid. defluxit Servius testatur
VERGILI AENEIS XI 269
*Turne, sui merito siqua est fiducia forti,
audeo et Aeneadum promitto occurrere turmae
solaque Tyrrhenos equites ire obvia contra.
me sine prima manu temptare pericula belli: 905 ὁ
tu pedes ad muros subsiste et moenia serva.'
Turnus ad haec, oculos horrenda in virgine fixus:
“ὁ decus Italiae virgo, quas dicere grates
quasve referre parem? sed nunc, est omnia quando
iste animus supera, mecum partire laborem. 510
Aeneas, ut fama fidem missique reportant
exploratores, equitum levia inprobus arma
praemisit, quaterent campos; ipse ardua montis
per deserta iugo superaus adventat ad urbem.
furta paro belli convexo in tramite silvae, 515
ut bivias armato obsidam milite fauces.
tu Tyrrhenum equitem conlatis excipe signis;
tecum acer Messapus erit turmaeque Latinae
Ἂς
.
TESTIMONIA.
502 Victorinus ad Cic. p. 172 Or. 507 'oculos ... fixus! Agroe-
tius 2271 incertus de orthogr. 2786 P. — 508 *o decus I.' Probi inst. I 6, 1
. 'est ... supra' Priscianus 1064 910 *mecum p. Ἰ.᾽
Claudius Sacerdos I 149 915 *furta p. b.' Donatus ad Ter. eun. IV
7, 39 515 sq. Nonius 310, 16
VARIA LECTIO.
í ΒΕ
502 SEUI M 508 ET P & suprascr. y — OCCURRE .My
TORMAE (0 corr. in V) P TVRMIS A turma yl 504 tyrrenof yc
U
thyrrenof ὃ 507 AT P orrenda yc. IN suprascr. M — FIXIS Mc
fixof y — oculis... fixis susp. Heinsius — 908 in mg. hoc signum: 0 M
I
f
ITALAE.P qua c — ducere cl 509 patrem c 510 supera
Prisciani Monac. M m. od SUPERA: M superat Prisciani Vindob. N
SVPRA PRybc 511 AENÉS P nifi ὃ 519 IMPROBVS αὶ mprobuf
b — 513 quete.rent (e pr. m. 2 corr. in aj y — ATQ-IPSE M — 514
IUGO (I corr. ez L) M — iugo properans *aliquot' Pierani, ; iuga pro-
perans z — ADVENTAT P 515 Furto y Ρᾶ 71 — 517 thyrrenü b
tyrrenà c — COLLATIS
270 VERGILI AENEIS XI
Tiburtique manus, ducis et tu concipe curam.
sic ait, et paribus Messapum in proelia dictis 520
hortatur sociosque duces et pergit in hostem.
est curvo anfractu valles, adcommoda fraudi
armorumque dolis, quam densis frondibus atrum
urget utrimque latus, tenuis quo semita ducit
angustaeque ferunt fauces aditusque maligni. | 925
hanc super in speculis summoque in verlice montis
planities ignota iacet tutique receptus,
seu dextra laevaque velis occurrere pugnae,
sive instare iugis et grandia volvere saxa.
huc iuvenis nota fertur regione viarum 530
arripuitque locum et silvis insedit iniquis.
Velocem interea superis in sedibus Opim,
unam ex virginibus sociis sacraque caterva,
compellabat et has tristis Latonia voces
ore dàbat: *graditur bellum ad crudele Camilla, 235
TESTIMONIA. |
922 sq. 'accommoda ... dolis? Arusianus p. 212 L. 922 'ac-
commoda f.' Nonius 266, 25 525 *aditusque m.' Servius Aen. VI 270
520 Arusianus p. 988 L. 58L “εἰ... iniquis? Servius Aen. V 203
532—535 'velocem ... dabat! Macrobius Sat. V 22,2. 532 Pris-
cianus 757
VARIA LECTIO.
T íi
519 TIBVRNI 2/Pb Tyburn » 520 SIC JM — 522 uallif c1
ADCOMODA P aecomoda y accómoda b accommoda c 523 sq. quam
densis . . . latus : cf. VII 565 sq., et fortasse hic ne scripserat quidem
Vergilius. ^ 524 Vrget y VRGVET Rb — QVOS Rel quo... legitur
et qua! Servius — 525 sq. inverso ordine c — 525 Angufte y — 526 IN
T.
Mbe, om. R 1 m. ἃ in ras. y E Pyl "t Ss IV586 Vll 511 527 IACE
M RECEPTVS Pbc recepit y RECEPTUS 4M RECESSVS A *receptus:
male quidam recessus legunt! Servius Regin. et Paris. 529 VVL-
NERE Z 530 Huic fort. γι (Huc y2) — fertur nota m — 533 fociof y1
SACRIS SOCIA Z 534 Conpellabat yc CONPELLAT Z ET
suprascr. Py wiftef c TRISTI E tristis Servius confirmat ^ 535
greditur y1 | AT M
VERGILI AENEIS XI 271
o virgo, et nostris nequiquam cingitur armis,
cara mihi ante alias. (neque enim novos iste Dianae
venit amor subitaque animum dulcedine movit.
pulsus ob invidiam regno viresque superbas
Priverno antiqua Metabus cum excederet urbe, 540
infantem fugiens media inter proelia belli
sustulit exilio comitem .matrisque vocavit
nomine Casmillae mutata parte Camillam.
ipse sinu prae se portans iuga longa petebat
solorum nemorum: tela undique saeva premebant 945
el cireumfuso volitabant milite Volsci.
ecce fugae medio summis Amasenus abundans
spumabat ripis: tantus se nubibus imber
ruperat. ille, innare parans, infantis amore
tardatur caroque oneri timet. omnia secum s 250
TESTIMONIA.
537 Maximus Vict. de carm. her. 5 *novus i. D.' fragm. de
quant. 16 p. 505 Endl. 537 sq. *neque ... amor! Donatus ad Ter.
Andr. III 3, 7 539 Diomedes 480 540 Servius Aen. VII 803
*Priverno a.' Consentius 2031 P. 541 Nonius 437, 19 542 sq.
*matris ,.. Camillam' Macrobius Sat. III 8, 5 944 'ipse ... por-
tans' Probi inst. I 17,3 547 “6666 f. m. Arusianus p. 247 L.
VARIA LECTIO.
536 NEQVICQVAM P 537 neque enim usque ad intemerata colit
v. 584, maacime 531. 566. 582 non. possum non adsentiri Peerlkampo
parum convenire Dianae sermoni. Aliqui cum hemistichia cara mihi
ante alias (537) e/ vellem haut correpta fuisset (584) i» unum versum
coeant , putaverim totam illam narrationem a poeta secundis curis in
schedas conieclam esse, — NOVS P. NOVVS MRybc. . DIANE ΔΙ diane y
539 SÓBUENIT M — SUBITO. M ^ 539 inulam c unamiam, wt vid.,
yl (inuidiam 72) — 540 in mg./ M PRIVERO P — 541 praelia b
542 EXILLO κα LOCAVIT Py1 . 543 carmille y camille c — 544 s
M κα δ Ῥεεῖ.. γί pref. y2 portat Probi inst. 545 undiq; (4
m.2ínras)y way PRAEMEDAN M — 546 uolitabat 7 , ulli e
947 abundanf (f m. 2 in ras.) y habundanf bc — 550 CAR. M
272 VERGILI AENEIS XI -
versanti subito vix haec sententia sedit.
telum immane manu valida quod forte gerebat
bellator, solidum nodis et robore cocto,
huic natam, libro et silvestri subere clausam,
implicat atque habilem mediae circumligat hastae; 955
quam dextra ingenti librans ita ad aethera fatur:
* alma, tibi hanc, nemorum cultrix, Latonia virgo,
ipse pater famulam voveo; tua prima per auras
tela tenens supplex hostem fugit. accipe, testor,
diva tuam, quae nunc dubiis committitur auris." 560
dixit et adducto conlortum hastile lacerto
inmittit: sonuere undae, rapidum super amnem
infelix fugit in iaculo stridente Camilla.
at Metabus, magna propius iam urgente caterva,
dat sese fluvio atque hastam cum virgine victor 565
gramineo donum Triviae de caespite vellit.
non illum tectis ullae, non moenibus urbes
accepere neque ipse manus feritate dedisset:
TESTIMONIA.
994 schol. Persii I 97 968 'neque ... dedisset! Servius Aen.
XI 539
VARIA LECTIO.^
551 vera distinclio est: omnia secum versanti subito" Servius
F I
[entia y 552 IMMANE Ay INMANE ρθε | GEREBAT ΜΠ. 554 HVC
υ ,
R HUIT M huic Servius — gnatam Leid. gratam Sprot. — * Probus de
hoc loco: ἀπίϑανον πλάσμα᾽ Servius — 555 INPLICAT Pc — ADQVE καὶ
h
abile bc — afte y — 556 dextra in ras. c — ingenti (in Zn ras.) c
N h : M t
LIBRAS γ aetera b. 557 LATRONIA //. 560 TVA P . commiti-
T— H *
tur y COMMITTVR AZ 561 DIXIT 2/. MASTILE Η aftilec 562
'sonuere undae... ic distinguendum" Servius — 56$ ADR — PRO-
R v e » ,
PRIVS Py] VGENTE P urgente y URGUENTE Mb — 565 ADQVE καὶ
A
566 CESPITE A. cefpite yc Lollit, at uellit » TOLLIT P : cf. ge.
IV 273 567 villae Peerlkampus, recle, ut videtur. ullae Servius
non ullae Goth. pr. | 568 NEC R. ferita.te y
VERGILI AENEIS ΧΙ 278
pastorum et solis exegit montibus aevom.
hic natam in dumis interque horrentia lustra 570
armentalis equae mammis et lacte ferino
nutribat, teneris inmulgens ubera labris.
utque pedum primis infans vestigia plantis
institerat, iaculo palmas armavit acuto
spiculaque ex umero parvae suspendit et arcum. 575
pro crinali auro, pro longae tegmirme pallae
tigridis exuviae per dorsum a vertice pendent.
tela manu iam tum tenera puerilia torsit
et fundam tereti circum caput egit habena
Strymoniamque gruem aut album deiecit olorem. 980
multae illam frustra Tyrrhena per oppida matres
optavere nurum: sola contenta Diana
aelernum telorum et virginitatis amorem
intemerata colit.) *vellem haut correpta fuisset
militia tali, conata lacessere Teucros: 985
cara mihi comitumque foret nunc una mearum.
verum age, quandoquidem fatis urgetur acerbis,
TESTIMONIA.
5090 Donatus ad Ter. Phorm. V 7, 86 971 Servius Aen. I 215
973 sq. 'plantis i) Arusianus p. 237 L. 579 Priscianus 764
VARIA LECTIO.
569 AEUUM MP32ybc 510 MINC P — "orrentia y — 571 EQVAE
P AEQ- M aeque y LACETE P lac&e (& corr. in t) y 572 NVTRI-
sS I
BVSAT P INMVLGEN P 578 primuf 71. — PLANTAS M — 574
INSTITVERAT αὶ onerauit b, Moret. pr., xj ^vi ut X 868 575
humero bc — parue y — arfum c — 576 LONGA P LONGE A — teg-
mina y TEGMINA JM 579 Effundam 71 — EXEGIT A — 580 Strimo-
niamc —cruemyl — DEICIT Pb — 581 frauftra, μέ vid., y1 . TYRRENA
M tyrrena yc. thyrrena E 582 Obtauere b ΝΥ͂Ν R 583 honorem m
984 haud be δ86 FERET P 587 QVANDOEQVIDEM Z — VRGVE-
TVR PRybe — acerbif, at iniquif 7 : cf. M 257 III 17 X 380
RIBBECK, VERGIL, III. 18
274 VERGILI AENEIS XI
labere, nympha, polo finisque invise Latinos,
tristis ubi infausto committitur omine pugna.
haec cape et ultricem pharetra deprome sagittam: 590
hac quicumque sacrum violarit volnere corpus,
Tros Italusque, mihi pariter det sanguine poenas.
post ego nube cava miserandae corpus et arma
inspoliata feram tumulo patriaeque reponam.'
dixit; at illa levis caeli delapsa per auras 595
insonuit, nigro circumdata turbine corpus.
At manus interea muris Troiana propinquat
Etruscique duces equitümque exercitus omnis,
compositi numero in turmas. fremit aequore toto
insultans sonipes et pressis pugnat habenis 600
huc conversus et huc; tum late ferreus hastis
horret ager campique armis sublimibus ardent.
nec non Messapus contra celeresque Latini
et cum fratre Coras et virginis ala: Camillae
adversi campo apparent hastasque reductis 605
TESTIMONIA.
988 'labere n. p.' Isidorus orig. X 158 Servius Aen. II 14 1V 22
V 151 VI 2 601 sq. “πιὰ... ager" Macrobius Sat. VI 4, ὃ
603 sq. (nec non eeleresque ... Camillae! Servius Aen. VII 675
VARIA LECTIO.
588 nimpha b. INVISA £m 589 omne y 590 faretra b
591 quecumque y£.— UIOLARET (E corr. in I) M uiolarit (rit im ras.) b
VOLNERE P152 VVLNERE MP2R»lbc 5992 QVE PR» Q- M, in
ra$. b ue cy, Servius ἈΕῚ ἢ — 593 miferande y | corpuf (e m. 2) y
595 AD Ayl DEMISSA PZyc : cf. X 73 XII 685. dimiffa bm
597 AD R 598 ETRVSCI (SC in ras.) Pb etrurii Mentel. pr., Menag.
alt. ewuri 4. *etrusci ... quidam sane etruri legunt! Servius 599
CONPOSITI 77; Conpofita cl 600 PRAESSIS E 601 CONVERSVS
MP conuerfuf, in mg. at obuerfuf y OBVERSVS Abc — late om. Macro-
bii exempl, 602 haftif, in mg. at armif y HASTIS P. fublimibuf (buf
in ras.) b. fublimi..buf y 603 CELERESQ- (RESQ zn ras.) ἢ celefq;
ef v r
yl celer q; γ2΄ latini (ni m. 2 add.) y 60$ com c frate y
A 1
605 ADPARENT M . HASTIS P REDUCTAS A.
VERGILI AENEIS ΧΙ 275
protendunt longe dextris et spicula vibrant,
[adventusque virum fremitusque ardescit equorum |.
iamque intra iactum teli progressus uterque
substiterat: subito erumpunt clamore furentisque
exhortantur- equos; fundunt simul undique tela 610
crebra nivis ritu caelumque obtexitur umbra. |
continuo adversis Tyrrhenus et acer Aconteus
conixi incurrunt hastis primique ruina i
dant sonitum ingenti perfractaque quadrupedantum
pectora pectoribus rumpunt: excussus Aconteus ^. 615
fulminis in morem aut tormento ponderis acti
praecipitat longe et vitam dispergit in auras.
extemplo turbatae acies, versique Latini
reiciunt parmas et equos ad moenia vertunt.
Troes agunt, princeps turmas inducit. Asilas.- 620
TESTIMONIA.
K 608 *iamque ... progressus! Arusianus p. 256 L. 'jamque i. i."
Probi inst. I 12, 2 610 *fundunt ... tela" Cledonius 1924 611
*erebra n. r.' Arusianus p. 259 L. 615 54. 'excussus ... morem"
Nonius 298, 27 615 *exeussus A.' Servius Aen. VI 79 620 Servius
Aen. I 468 "Troes a.' Servius Aen. XII 704
VARIA LECTIO.
0
606 PRAETENDUNT M4. 607 cf.911. adventuque prop. Heynius
v R : B ;
fremitf c — ADESCIT Pb — adventuque v. fremitus crudescit Zo/Fmannus
VT
608 ERQVE P 609 SVBSTITERAT Pyc Subftiterant (n del.) b
, SUB
SVBSTITVERANT AZ CONSTITUERANT Jf: ef. XIL 671 que om c
X
610 EFHORTANTUR M Exhortatur y Exortantur be. 611 Lrru (L corr.
in R) M. 612 ADVERSI-S P ADVERSI My — tyrrenuf y tyrrenuf c
thyrrenuf b. acer] Α in ras. αἰ 618 ruina AMoretani sec. et quartus
RVINAM P RUINAM AMAybc 614 SONITUM MPyl, Moretani duo
x au -M Ry2be — INGENTI M Zy2be, Moretani duo INGENTEM Py1
PERFECTA M perfreta 72 perfecta y! — QVADRIPEDANTVM Z
0
615 acon...teuf y — 616 MORTEM M TORMENTI M actuf, in mg.
at aceti γ1 ACTVS (sed ut V fort. fuerit Y) ΡΟ 617 difperfit 71, fortasse
recte. disparsit Mentel. αἴ. 619 tendunt, m. rec. in mg. t uertunt b:
ef. 811 620 afylaf c
18*
276 VERGILI AENEIS XI
iamque propinquabant portis, rursusque Latini
clamorem tollunt et mollia colla reflectunt:
hi fugiunt penitusque datis referuntur habenis.
qualis ubi alterno procurrens gurgite pontus
nunc ruit ad terram scopulosque superiacit unda 625
spumeus extremamque sinu perfundit harenam,
nunc rapidus retro atque aestu revoluta resorbens
saxa fugit litusque vado labente relinquit:
bis Tusci Rutulos egere ad moenia versos,
bis reiecti armis respectant terga tegentes. | 630
tertia sed postquam congressi in proelia totas
inplicuere inter se acies legitque virum vir::
tum vero et gemitus morientum et sanguine in alto
armaque corporaque'et permixti caede virorum
semianimes volvontur equi, pugna aspera surgit. 635
Orsilochus Remuli, quando ipsum horrebat adire,
hastam intorsit equo ferrumque sub aure reliquit.
. TESTIMONIA.
622 *mollia c. r.' Servius ge. III 204 630 Servius Aen. XI 619
632 Nonius 332, 3
VARIA LECTIO.
621 IAM PROPINQVABANT αὶ 633 abenty | — 4lii post habenis
commale posito continuant sentenliam usque ad v.628. 624 VBx P
PROCVRRENS, sed RR zm ras., P PROCVMBENS Aem : cf. ge. MI 240
625 AT Py — TERRAS Η ut ge. Il[239 — SVPERIICIT P fuperlicit γι
SVBERIGIT A, Silius XV 155 UNDA MPb|1, Servii Regin. VndA R
undà yb2cm undam Servii Paris. 627 ADQVE καὶ aefLo y reuoluta
(re in ras.) ὃ REVSOLVTA P. re. oluta 5 refoluta yl 628—630 add.
m. rec. in mg. y 628 reliquit y2. 629 TEUCRI M 630 RELECTI
(L corr.inY) M refpentant c 631 totasque χα 682 IMPLICVERE Ac
hes fanguine largo (in mg. lemma scholii in alto) b : ἊΣ XII 721
at necef
634 "mixti b 635 Semianimef γ : ef. XII 329 VOLVNTVR P VOL-
h
VVNTVR MARybc — pugna afpera furgit in ras. b 636 Orfilocuf »
T
Orfilocus c Remuli: ef. IX 633 orrebat c 637 INORSIT P
VERGILI AENEIS XI 277
quo sonipes ictu furit arduus altaque iactat
volneris inpatiens arrecto pectore crura:
volvitur ille excussus humi. Catillus Iollan . 640
ingentemque animis, ingentem corpore et armis
deiecit Herminium, nudo cui vertice fulva
caesaries nudique umeri, nec volnera terrent:
tantus ih arma patet. latos huic hasta per armos
acta tremit duplicatque virum transfixa dolore. 645
funditur ater ubique cruor; dant funera ferro
certantes pulchramque petunt per volnera mortem.
At medias inter caedes exultat Amazon,
unum exerta latus pugnae, pharetrata Camilla,
et nunc lenta manu spargens hastilia denset, 650
nunc validam dextra rapit indefessa bipennem;
hd
TESTIMONIA.
639 *volneris i, Arusianus p. 241 L. 644 sq. *latos ... tremit
Isidorus orig. XVIII 5, 2 648 Probi inst. I 3, 4 Servius Aen. I 318
VI 580 *milibus in mediis exultat A." schol. Lucani I 476 VI 229
*exultat A.' Priscianus 909 Nonius 300, 31 Servius Aen. II 67 649
*pharetrata C. Diomedes 309 P. :
VARIA LECTIO. v"
638 hictu y1c — FERIT (corr. m. rec.) M FERIT A. 639 VVLNERIS
MPRybc 640 CATHILLVS Zy CATTHILLVS P CATTHYLLUS Ἢ ca-
thylluf 5 : cf. VIL 672 —— IOLLANT P IOLEAN M IOLLAM Abc — 641
ΦΈΡ ΤΟ al pectore γ: cf. 1V 11 642 Deiecit c1 DEICIT MPRyb
IEIMIONIUM M HERMIONVM P hermi.num y1 herme. num y2 ermeniü :
bl 643 CESARIS M | VMERES P humeri c — VVLNERA MPRylbc
644 TANTVM A *tantus . . . id est tantum patebat in vulnere (vul-
nera?), id est in hostilia tela totus patebat" Servius, ex qua adnotatione
fortasse triplez lectio elicienda est: tantus in arma, tantum in tela,
totus in arma. 645—692 deficit P 645 fremit y1 premit ἢ 647
h
ef. ge. IV 2318 pulceram b. VVLNERA MARybc 648 AD A. milibus
in mediis schol. Lucani : ef. 1 491 — exfultat y 649 EXSERTA ἡ
L
faretrata b. 600 ENTA M . aftilia b. denfet bz, testatur Servius
E
DENSAT M DENSAT Aycm
278 ΥΕΒΘΊΠΙ AENEIS XI
aureus ex umero sonat arcus et arma Dianae.
illa etiam in tergum, siquando pulsa recessit,
spicula converso fugientia derigit arcu.
.at circum lectae comites, Larinaque virgo 655
Tullaque et aeratam quatiens Tarpeia securem,
Italides, quas ipsa decus sibi dia Camilla
delegit pacisque bonas bellique ministras : E
quales Thraeiciae cum flumina Thermodontis
pulsant et pictis bellantur Amazones armis 660
seu cireum Hippolyten, seu cum se Martia curru
Penthesilea refert, magnoque ululante tumultu
feminea exultant lunatis agmena peltis.
TESTIMONIA.
656 Priscianus 758 657 sq. *quas ... delegit? Servius Aen. XII
83 657 Priscianus 587 'dia C. Diomedes 455 Priscianus 857 P.
Pompeius 469 L. schol. Persii I 31 658 'pacis ... ministros' Aru-
sianus p. 248 L. . 660 'pulsant . .. Amazones" Probi inst. I 5, 1
'et ... armis! Nonius 472, 9 Servius Aen. I 104 *pictis ... armis"
Priscianus 798 Claudius Sacerdos I 89 Servius Aen. I 4. 317 * bel-
lantur A. ἃ. Diomedes 377 Priscianus 796. 1207 662 *magnoque
u. t. Servius Aen. IV 168
VARIA LECTIO.
652 VMERIS κα ar.cuf 72 aureuf ut vid. y1 653 in tergü
fiquando ὃ SIQVANDO IN TERGVM Z4Zycwv —— 634 Spucula y1 — FVL-
GENTIA A fulgientia c1. fugienta Servius confirmat — dirigit c degerit
T
δὶ — 655 AD R Et b. & y 666 ARPEIA M fecurem y1, Mentel.
alter, testatur Priscianus SECVRIM MRbc * 657 libi decuf 70 dia
Polterii unus, Diomedis Par. A et Monac., testantur Servius, Priscia-
nus, Schol. Persii dia (a in ras.) b dia y diua (u zn ras.), in mg. t dia c
DIUEA ( corr. m. rec.) M DVRA A dira Diomedis Par. Β 658 bonaf
(fm.2) e BONAE Ay2bm, confirmat Servius — bonos ...ministros Arusia-
nus 669 traeiciae bc THREICIAE ΜῈ treiciae y — temodontif c thermo-
doontif (o sec. in ras) b. THERMODOONTIS 7? termodoontif 7 Thermodon-
tis testatur Servius — 660 pictif (if 1.2) y pectif c1 (voluit peltis, ut 663, -
nif. . amadiones Nonii Bamb. 661 HYPPOLYTEN 7/y ipoliten 51
hypoliten c feu (f zn ras.) b 662 Penthefilea (e sec. in ras.) b
Pentefilea y Pentefilia cl refert (t m. 2 in ras.) y referit c1 663
Feminaque » — lunti.f c] — AGMENA (E corr. in I) MM. AGMINA Zybc
VERGILI AENEIS XI 279
quem telo primum, quem postremum, aspera virgo,
deicis? aut quot humi morientia corpora fundis? 665
Euneum Clytio primum patre, cuius apertum |
adversi longa transverberat abiete pectus:
sanguinis ille vomens rivos cadit atque cruentam
mandit humum moriensque suo se in volnere versat.
tum Lirim Pagasumque super; quorum alter habenas 670
suffuso revolutus equo dum colligit, alter
dum subit ac dextram labenti tendit inermem,
práecipites pariterque ruunt. his addit Amastrum
Hippotaden, sequiturque incumbens eminus hasta
Tereaque Harpalycumque et Demophoonta Chrominque; 675
quotque emissa manu contorsit spicula virgo,
TESTIMONIA.
669 sq. Macrobius Sat. IV 6, 14
VARIA LECTIO.
664 POSTTREMUM J/ POSTTREMVM A — afpira j1 668 QVOD
h
Ry | umiy humi aut quot c. 666 in mg. / M — Euneum c, Ser-
vius EVNAEVM J/Ayw Lunaeum 51] eunedeum, eunereum, puminium,
eaneum, eneum 7 clitio e CLYTHIO ἡ pate y | ecuiuf in ras. b. Ὁ
667 BUANVBEUERAT M 668 Sanguinef y1 ADQVE Zc
CRUENTA - M 5669 MADIT M. VVLNERE Aybc sanguine Macrobii
ex. 670 lyrim y lirü e .phagafü c paiafum 51 phaganiqe χ
abenaf 1 habenif »1 671 SVFFVSO Ab2cw Subfufo y SUFFOSSO M
"Suffoffo b1^ * suffuso (suffoso Fegin.), casuro. nam suffusi (suffosi Par.
Regin.) equi dicuntur quos vulgo cespitatores vocant. alii suffosso (suffo
Regin.) legunt, i. e. praecipiti et iam cadenti' Servius : cf. Vegetius
velerin. 53 colligit (git m. 2 in ras.) y 672 lubenti y; TENDET
M inertem yem inemem b "inertem: nudam an nihil proficientem ?'
Servius, qui et ipse inter inermem et inertem /luctuasse videtur (in
Regifi. deest scholion). 678 HIS (Ln ras. , fuerat litera amplior) R
h
674 Hyppotaden y Hypotadem e fequitur quem c aftac 670
Therea (T in ras.) b Therea c —. HARPALICUM Jy arpalicum ὃ arpa-
lum e . CHROMIN MA. eromin yc chromi b cromim, cromum y
AN
I
676 Quot (t in ras.) b QUOD MRy — EMISSAM MVZ CONTOR-
TORSIT M |
280 LEO VERGILI AENEIS XI
tot Phrygii cecidere viri. procul Ornytus armis
ignotis et equo venator lapyge fertur,
cui pellis latos umeros erepta iuvenco
pugnatori operit, caput ingens oris hiatus 680
et malae texere lupi cum dentibus albis,
agrestisque manus armat sparus; ipse catervis
verlitur in mediis et toto vertice suprast.
hunc illa exceptum (neque enim labor agmine verso)
traicit et super haec inimico pectore fatur: i 685
'silvis te, Tyrrhene, feras agitare putasti? :
advenit qui vestra dies muliebribus armis
verba redarguerit. nomen tamen haut leve patrum
manibus hoc referes, telo cecidisse Camillae.'
protinus Orsilochum et Buten, duo maxima Teucrum — 690
corpora, set Buten aversum cuspide fixit
loricam galeamque inter, qua colla sedentis
TESTIMONIA.
6078 *ecum quoque Apulum eodem quo ventum vocabulo iapygem
nominavit! Gellius II 22, 24 681 schol. Hor. carm. II 19, 24
*eum d. a.' Quintilianus VIII 2, 10 cf. VIII 6, 40 682 'agrestis ...
sparus' Nonius 224, 2. 555, 19 684 *hunec i. e.' Terentianus Maurus
1277 686 Donati ars III 2, 3 Pompeius 436 L. Servius Aen. I 2
II 620 *te silvis agitare feras' Servius Aen. III 583 688 *verba
r. Priscianus 881 . 688 sq. *nomen... Camillae' Servius Aen, X 830 :
690 —693 *protinus ... lucent' Iulius Rufinianus E 241 R. — 690 sq.
Macrobius Sat. VI 6, 10 *protinus .., corpora! Nonius 376, 23
VARIA LECTIO. : 2^ eiit
677 phrigii be. phygii y orniP e ornitf b AETUS M 678
IGNOTUS M Ignotuf y1 a Apise c 679 à (ui in ra$.) b — humerof
ybc | 681 MALE Ay MALE Ἡ 683 SUPRAST Ἢ SVPRAEST Zybc
684 Hunc (u Zn ras.) b illi b 686 te suprascr. c ET R. tyrrene yc
uhyrrhene ὃ agittare y ^ putaftif yL 687 muliebribuf (bribuf in
ras. b. MVLIERIBVS A 688 REDARGVERET Aybc2 redarguerat cl
H
redarguerit festatur Priscianus AUT M haud bc 690 orfilocum c
A
. 691 CORPORE 7//. SED Rybc — a.uerfum c aduerfum 5, Macrobii
Salisb. 692 GALE^M P sedentis] I in ras. R
Hi
E
:
VERGILI AENEIS XI 281
lucent et laevo dependet parma lacerto,
Orsilochum fugiens magnumque agitata per orbem
eludit gyro interior sequiturque sequentem, 695
tum validam perque arma viro perque ossa securim
altior exurgens oranti el multa precanti
congeminat: volnus calido rigat ora cerebro.
incidit huic subitoque aspectu territus haesit
Appenninicolae bellator filius Auni, 700
haut Ligurum extremus, dum fallere fata sinebant.'
isque ubi se nullo iam cursu evadere pugnae
posse neque instantem reginam avertere cernit,
consilio versare dolos ingressus et astu
incipit haec: *quid tam egregium, si femina forti 105
fidis equo? dimitte fugam et te comminus aequo
mecum crede solo pugnaeque accinge pedestri:
TESTIMONIA.
695 *sequiturque s.' Donatus ad Ter. eun. II 2, 12 IV 4, 54 schol.
Hor. epist, I 11, 28 704 'consilio ... ingressus! Servius ecl. X 68
705 sq. ' quid. . equo" Nonius 306, 12 Servius Aen. VII 807
706 'dimitte f.' Probi inst. I 17, 6
VARIA LECTIO.
693 lucent] invenit Rufiniani exempl. 694 Orfilocü (o in ras.) b
0 B
Orfilocoum c FVGIES 2. PERREM 695 ETLVDIT (i. e. ecludit)
Pyi — girob 696 SECVREM Py1 : cf. 656 697 exfurgenf bc
praecanti ὃ 698 CONGEMINAT- JM *congeminat: Aic distinguendum,
nam nemo dicit securim vulnus congeminat, sed securis' Servius. Post
volnus dist. m P VOLNVS (0 corr. in V) P VVLNVS MRybc
ora
ORA P2 ORE P| ore Menag. alt. arma ὃ. 700 APPENNINICOLAE (CO
in ras.) R Appeninicole y 701 HAUD ρὲ Aut yl hAut m. ead.
N
corr. y2 Aut δ] LIGYRVM καὶ fallere om. R SINEBAT ἢ
702 hif; — 703 REGINAm αὶ ABUERTERE J/ "uetere ὃ VERTERE A -
avertere confirmat Servius 1704 a.ftu y — 705 .tam (erasa i, ni f.) y
SE P1 706 FIDES Ab1 eqo γ eco y1 707 pugnequae y
pugnaque bm
282 VERGILI AENEIS ΧΙ
iam nosces, ventosa ferat cui gloria fraudem.
dixit, at illa furens acrique accensa dolore
tradit ecum comiti paribusque resistit in armis, 710
ense pedes nudo puraque interrita parma.
at iuvenis, vieisse dolo ratus, avolat ipse
(haut mora) conversisque fugax aufertur habenis
quadripedemque citum ferrata calce fatigat.
'vane Ligus frustraque animis elate superbis, ' 715
nequiquam patrias temptasti lubricus artis,
nec fraus te incolumem fallaci perferet Auno,'
haec fatur virgo et pernicibus ignea plantis
transit ecum cursu frenisque adversa prehensis
congreditur poenasque inimico ex sanguine sumit: 720
quam facile accipiter saxo sacer ales ab alto -
/
TESTIMONIA. ,
710 *tradit e. e. Arusianus p. 264 L. 714 *ferrata c. f? Nonius
199, 18 Charisius 72 *qua de causa Vergilius calces feminino genere
pronuntiarit' Probi ars minor 540 715 *vane... animis! Probi inst.
I9,5 718 *pernicibus i. p.' Isidorus orig. X 211 Servius Aen. I 472
IV 180 721 sq. schol. Hor. carm. I 37, 18 721 Nonius 192, 23
Terentianus Maurus 1267 Priscianus 1013. 1014 ΄ * accipiter! Chari-
sius 76 incertus de orthogr. 2778 P.
Ld
VARIA LE OTIO.
D
108 VENTOS. A P. FRAVDEM A, in ras. ὃ FRAUDEM Jf laudem,
in mg. in. 9 1 fraudem c. .LAVDEM (L 7n ras.) P laudem y, si recte
éenótavi, quamquam poenam Zeinsius se legisse dicit. poena y 'Aaec
esl vera et antiqua lectio ut fraudem, non laudem legas . . . nam fraudem
veleres poenam vocabant! Servius 709 AD yb | 710 EQVVM PRy
aequü bc 4; in ras. b RESTITIT M ΑΔ (re in ras.) b. assistit
m, Oblongus Pierii — 711 cf. IX 548 KAPU. "M pura Servius legit
. INTERITA α΄ 712 AD PRyb1 — 713 HAUD MPbc — FUGAX (X m.
rec. corr. ea A)M — autfertur c1 "abenif ν VM Quadripedem y
; Y "n
Quadrupedé c — citam c 715 ELATE Η elate ϑ 716 TEMPTASI καὶ
'"S
TEMPTATI (S m. ant.) P temtafti c — ARTES P2y— 717 FRAVS (S m.
ant. add.) P incolomé bc perfe.ret ; — auno (am. 2) y 719
Tranfiit 71 EQVM AZ EQVVM P»ybc — praehenfif y — 720 cf. XII 949
CONGREGITVR 7/1 afanguinec 721 ATES (T corr. in L) P
YVERGILI AENEIS ΧΙ 283
consequitur pinnis sublimem in nube columbam
comprensamque "tenet pedibusque eviscerat uncis ;
tum cruor et volsae labuntur ab aethere plumae.
At non haec nullis hominum sator atque deorum 725
observans oculis summo sedet altus Olympo:
Tyrrhenum genitor Tarchonem in proelia saeva -
suscitat et stimulis haut mollibus incutit iras.
ergo inter caedes cedentiaque agmina Tarchon
fertur equo variisque instigat vocibus alas, 130
nomine quemque vocans, reficitque in proelia pulsos.
*quis metus, o numquam dolituri, o semper inertes
Tyrrheni, quae tanta animis ignavia venit?
femina palantis agit atque haec agmina vertit!
quo ferrum quidve haec gerimus tela inrita dextris? 735
at non in Venerem segnes nocturnaque bella
aut ubi curva choros indixit tibia Bacchi -
TESTIMONIA.
731 Macrobius Sat. VI 1, 34 'nomine 4. v.' Probi inst. I 4, 5
736 Donatus ad Ter. eun. V 2, 60 'noeturnaque b.' Servius ge.
III 98
VARIA LECTIO.
722 pennif b1c — .fublimen yc 723 CONPRENSAM 7/Pb Conpref-
fam yc ἡ EUINCERAT (corr. m. rec.) M euifcerat (e pr. m. 2) y
724 Tunc e et] E £.— UULSAE 216 uolfe y 725 AD αὶ ADQVE ἢ
726 oculof c1 — altof y olimpo δε. T» Thyrrenü c — praelia b
728 HAUD MPybc incutit Zeinsius. INCITAT MPyb : cf. X 268.
INICIT Rc 729 CEDES Pybc — caedentiac 780 e. o y2 ego yl
VAREBS P —— uocarif 71 HALAS A IRAS Py ex 728 731 in] ad
Macrobii exempl., ut in Furii versu — pulsat Macrobii Salisb., Med. a
/ Pe G
732 0 (bis) M 738 Tyrreni bc Q- M. INAUIA M 734 Femina
(F m. 2) y PALANTIS (I corr. in E) M pallantif y15c1 — ADQVE κα
Interrogandi signum alii ponunt. 785 geritif c — irrita ὃ 736 AD καὶ
SIGNES (lcorr.in E)P 737—783 deficit Ρ — 131 corof y
284 VERGILI AENEIS XI
expectate dapes et plenae pocula mensae
(hic amor, hoc studium), dum sacra secundus haruspex
nuntiet ac lucos vocet hostia pinguis in altos!' 740
haec effatus ecum in medios, moriturus et ipse,
concitat et Venulo adversum se turbidus infert
dereptumque ab equo dextra complectitur hostem
et gremium ante suum multa vi concitus aufert.
tollitur in caelum clamor, cunctique Latini 145
convertere oculos. volat igneus aequore Tarchon
arma virumque ferens; tum summa ipsius ab hasta
defringit ferrum et partis rimatur apertas,
qua volnus letale ferat; contra ille repugnans
sustinet a iugulo. dextram et vim viribus exit. 750
utque volans alte raptum cum fulva draconem
TESTIMONIA.
739 *hic ... studium" Maximus Vict. de rat. metr. III 1 Sergius
in Donat. 7 p. 478 Endl. 740 *lucos ... altos" schol. Hor. carm. I
37, 4 742 *Venulo ... infert! Servius Aen. XI 814 745 Macro-
bius Sat. VI 1, 21 747 *arma v. f^ Probi inst. I 14, 1 Servius Aen.
I1 748 “οἵ... apertas! Nonius 382, 5 750 Nonius 296, 20
*et ... exit? Arusianus p. 227 L. Priscianus 1171 Servius Aen. V 438
791—756 Macrobius Sat, V 13, 28 791 sq. 'fulva d. f. a." schol.
Hor. carm. IV 4, 12. 751 'fulvam aquilam dicit! Gellius II 26, 11
VARIA LECTIO. .
7138 EXPECTATE JMybcew, confirmat Servius EXSPECTATE X. ex-
spectare χ, quod qui receperunt, lenius post v. 737. distinguunt.
menfe
PLENA A dextrae y : cf. VII 274 | Hic fortiter distinoit Paldamus,
qui v. 738 expectate scripsit. 789. 'hic amor, hoc studium per paren-
thesin dictum est, nam ordo est: pocula mensae, dum" e. q. 8. Servius
| U
feconduf b — HAROSPEX JM arufpex bc 1740 Nuntiet (N m. 2) 7
Nunciet bc — hac y1 . lu..cof (eras. fo) c pingif b — 741 EQVVM
Rybc moriturof 7 etipse] in hoftif y ut IL 511 cf. IX 400 742
OFFERT Ry: cf. ΥἹ 420 —— 743 dextram c1 “ conpleetit c — 744
EGREGIVM R . fumy 745 Tollitur. (lli e£ r m. 2 in ras) y
in caelum (incae m. 9 in ras.) y que om. y 146 ^EQUORE M
TARCHO^" M 748 Defingit y — PARTES M2Rc apü.cl 749
Quamy1 VVLNVS MRyb la&aleybe 750 ἃ inras.y2 751 altae b1
]wr-——WP
VERGILI AENEIS XI 285
fert aquila inplieuitque pedes atque unguibus haesit,
saucius at serpens sinuosa volumina versat.
arrectisque horret squamis et sibilat ore,
arduos insurgens; illa haut minus urget obunco 755
luctantem rostro, simul aethera verberat alis:
haut aliter praedam Tiburtum ex agmine Tarchon
portat ovans. ducis exemplum eventumque secuti
Maeonidae incurrunt. tum fatis debitus Arruns
velocem iaculo et multa prior arte Camillam | 760
circuit et quae sit fortuna facillima, temptat.
qua se cumque furens medio tulit agmine virgo,
hac Arruns subit et tacitus vestigia lustrat;
qua victrix redit illa pedemque ex hoste reportat,
hac iuvenis furtim celeris detorquet habenas. 165
hos aditus iamque hos aditus omnemque pererrat
undique circuitum et certam quatit improbus hastam. |
forte sacer Cybelo Chloreus olimque sacerdos
TESTIMONIA.
797 sq. *praedam ... ovans! Servius Aen. VIII 9 764 *qua ...
illa! Probi inst. I 9, 3 766 Priscianus 908 ex quinto (cf. V 44l)
767 'certam ... hastam' Velius Longus 2237 P. 768—771 (114—116
om.) Macrobius Sat. V 1, 12
VARIA LECTIO.
752 IMPLICVIT Zc — ADQVE ἢ ungib;c — hefit yc 758 AT
h
M2c2 AD MIRyb aut c1 et m 794 orr& y 755 arduos * aliquot
antiqui! Pierii ARDUUS MRybc — adfurgenf (in mg. A: in) ὃ ille y1
HAUD Mybc urg& y urg.& e VRGVET α΄ ADVNCO A. abunco 7facro-
bii Cantabr. Angl. obuncto c1. — 751.—793 deficit αὶ “151 HAUD 7Mbc
H
tyburtum yc. TARCON JJ. raptam Servius Aen. VIII 9 — 759 Meonidae c
G
.arrunf 5 761 Cireumit ybc 762 tullit y1 — ARMINE M 763 har-
runfb — 765 uenif y celeref c caeleref b c&erif }1 766 cf. V 441
iamque] atque y — iamque hos abitus zz ^ peperrat y1 767 inpro-
bufyc — 768 satus * aliquot antiqui' Pieriani — CYBELO. Mbemip, Servi
Regin. Par.: cf. ML 111. cybele y, Macrobii Cantabr. cybelae Macrobii ὦ
chloreuf »b. chloreuf e CHOREUS M, Macrobii c, nisi quod thoreus
Cantabr. : ef. XI 363 — olin cl
286 VERGILI AENEIS XI
insignis longe Phrygiis fulgebat. in armis
spumantemque agitabat ecum, quem pellis aénis 710
in plumam squamis auro conserta tegebat. j
ipse, peregrina ferrugine clarus et ostro,
spicula torquebat Lycio Gortynia cornu;
aureus ex umeris erat arcus et aurea vati
cassida; tum croceam chlamydemque sinusque crepantis 775 -
carbaseos fulvo in nodum collegerat auro,
pictus acu tunicas et barbara tegmina crurum.
hunc virgo, sive ut templis praefigeret arma
Troia, captivo sive ut se ferret in auro
venatrix, unum ex omni certamine pugnae 780
caeca sequebatur totumque incauta per agmen
femineo praedae et spoliorum ardebat amore,
telum ex insidiis cum tandem tempore capto
concitat et superos Arruns sic voce precatur:
TESTIMONIA.
710 sq. *quem ... tegebat! Gellius II 6, 21 Macrobius Sat. VI 7,
18 Diomedes 406 Servius Aen. X 314 - . 774 sq. *aurea ... cassida"'
Charisius 80 Priscianus 689. 708 anon. de orthogr. 2780 P. Servius Aen.
II 122 719 *haee cassida' Claudius Sacerdos II 47 715 sq. *tune
.. auro! Nonius 541, 16. 777 'barbara t. c. Servius Aen, II 503
719 sq. *captivo νυ... venatrix' Nonius 302, 14 782 Arusianus p. 209
L. Servius Aen. IX 477 ;
VARIA LECTIO.
769 PHRYGIS X frigüf b frigif c — 770 equum ybc — QUEM
suprascr. M A'E-NIS M. enif c 7711 in plumam squamis om.
Macrobü o fqualif; 772 ferugine b. 773licio c — CORTYNIA
My gortinia b1c 114 UMERIS ΠΡ humerif c. umero yz ut 652
ERAT 7b fonat yc ut 652 aure b 116 tune Νορῖϊ ecempl.
CLAMYDEM A4, Nonii exempl. clamidem y chamidem b clamidem c
crepantef c 777 tecmina Ὁ 779 ΤΟ ΓΑ M. auro, ἘΣ unum
* incenfa
alii .— 781 masa € incensa z : cf. IV 300 782 PRAEDE M 188
INSIDES P iadiif 6 784 Conicit e. Coniicit m : cf. IX 411 X 646. 891
harrunf Ὁ PRAECATUR
Su M BEP. Ln met aem. c em -
—
bd t
E
“ἢ Ae cen mme v
m LE
*»
, VERGILI AENEIS XI 287
*summe deum, sancti custos Soractis Apollo, 785
quem primi colimus, quoi pineus ardor acervo
pascitur et medium freti pietate per ignem
cultores multa premimus vestigia pruna,
da, pater, hoc nostris aboleri dedecus armis,
omnipotens. non exuvias pulsaeve tropaeum | 1790
virginis aut spolia ulla peto (mihi cetera laudem
facta ferent): haec dira meo dum volnere pestis
pulsa cadat, patrias remeabo inglorius urbes.'
audiit et voti Phoebus succedere partem
mente dedit, partem volucris dispersit in auras: 195
sterneret ut subita turbatam morte Camillam,
adnuit oranti; reducem ut patria alta videret,
non dedit, inque notos vocem vertere procellae.
ergo ut missa manu sonitum dedit hasta per auras,
convertere animos acris oculosque tulere . «4 800
TESTIMONIA.
785 sq. 'summe ... colimus! Nonius 250, 4 785 schol. Hor.
carm. 19, 2 Servius Aen. I 665 VI 79 ecl. III 62 *sancti ...
Apollo Priscianus 681 'sancti e. S Consentius 2027 P. 789 Ser-
vius Aen. XI 592 793 'patrias ... urbes? Servius Aen. XI 762
794 sq. Macrobius Sat. V3, 7 'partem... auras' Servius Aen. X 652
795 *partem ... auras! Servius Aen. IX 313
ibas
-—
VARIA LECTIO.
E
785 DVM P — appollo y 786 Quem (Q corr. ea C, em m. 2 in
ra$.) y . PRIMIS 7^ primum 7 Hirpini Peerikampus — QVOI P CVI
My2be qui y. PENNEVS Py] — ARBOR (B corr. in D) P 787 FRETI
(F eorr. ec E) P 788 victores Villebrunus conl. Silio V 180 secura in
Peerlkampus | MVLTA suprascr. P PRÁAEMIMUS ἡ pruna (ἃ m.
2inras.)y 789. abolere c1 799 ecfuuiaf c1. — ue (ἃ zn ras.) b
TTROPEUM Ἢ tropeum y tropheum b tropheü c 791 VLLA suprascr.
D
P 792dura7z1 MEORUM M VOLNERE (0 corr: in V) P UULNERE
Mybc 798 lapsa Peerlkampus 704. AVDET P — uotis phoebus 7,
Macrobii ὦ phoebus votis Macrobii Par. 1 phoebus vati Salisb. — parte
fuecedere phoebuf 5 partim ΟἹ : cf. V 187 795 partim 7 patrim cl
E h
uolucrif (c m. 2) y 798 notof c nothof b 799 UBI Ἢ : cf.
IV 474 |
288 VERGILI AENEIS XI
cuncti ad reginam Volsci. nihil ipsa nec aurae
nec sonitus memor aut venientis ab aethere teli,
hasta sub exertam donec perlata papillam
haesit virgineumque alte bibit acta cruorem.
concurrunt írepidae comites dominamque ruentem 805
succipiunt. fugit ante omnis exterritus Arruns,
laetitia mixtoque metu, nec iam amplius hastae
credere nec telis occurrere virginis audet.
ac velut ille, prius quam tela inimica sequantur,
continuo in montis sese avius abdidit altos 810
occiso pastore lupus magnove iuvenco,
conscius audacis facti, caudamque remulcens
subiecit pavitantem utero silvasque pelivit :
haut secus ex oculis se turbidus abstulit Arruns
contentusque fuga mediis se inmiscuit armis. 815
illa manu moriens telum trahit, ossa sed inter
TESTIMONIA.
803 Probi inst. I 12, 2 803 sq. Nonius 453, I4. 804 'virgineum
. eruorem' Macrobius Sat. VI 6, 17 Servius Aen. XII 376 812
*eonseius a. f. Arusianus p. 220 L. 812 sq. *caudam ... petivit"
Diomedes 407 'caudam...utero' Nonius 387, 11 Servius Aen. V 505
B
VARIA LECTIO.
801 uolei 2 VLSCI P uulei y1 — neq; cy aurae, in mg. m. ant.
af auraf c. auraf (f fort. ex corr.) b. auras Menag. alter , y *auras...
s
haec est antiqua lectio" Servius 802 SONITU 7. ATAMaude
803 Hafta (f im ras.) b exerta Nonii exempl. exartà b. EXPERTAM αὶ
perlata] L corr. ex T P 804 virgineum| E corr. ex I P — BEBIT
(E corr. in V) P 806 Succipiunt (c pr. in ras.) b : cf. 1 175 IV 391
VI 249 SUSCIPIUNT MPRyc — FVGITT P — OMNES Py — harrunf b
807 IA" (A. in ras.) P iam suprascr. c — 808 Crederere y Crederete
b telis oceurre. b. TELISSVCCVRRERE (V pr. in ras] P — 810 MON-
TES AM2c aui.uf (erasa 1 vel b) ὃ auluf γι] 811 paftoref 51
S
lpufy — 812 REMVLGENS Py — 8I3SILUA. M — 814 HAUD J/Rbc
I
harrunf b 815 MEDIS P ' 816 manuf yl TRAHIT (RAH ἐπ
. litura erasis quatuor literis) P
t ERIT
——MMÀ
Mau tmt
VERGILI AENEIS XI 289
' ferreus ad costas alto stat volnere mucro:
labitur exsanguis, labuntur frigida leto
lumina, purpureus quondam color ora reliquit.
tum sic expirans Áccam ex aequalibus unam τ 820
adloquitur fidam ante alias, quae sola Camillae,
quicum parliti curas; atque haec ita fatur:
*hactenus, Acca soror, potui: nunc volnus acerbum
conficit, et tenebris nigrescunt omnia circum.
effuge οἱ haec Turno mandata novissuma perfer: 825.
succedat pugnae Troianosque arceat urbe.
iamque vale. simul his dictis linquebat habenas,
ad terram non sponte fluens. tum frigida toto
paulatim exsolvit se corpore lentaque colla
TESTIMONIA.
820 —822 (om. 821) 'Accam ... fatur' Arusianus p. 257 L.
*Aecam ... unam, quicum p. c.' Priscianus 960 822 *quicum p. c.'
Rhemnius Palaemon 1377 Augustinus de gramm. 1993 P, Servius Aen.
I 37 823 sq. 'haetenus ... conficit? Nonius 208, 24 *nune ...
conficit! Probi inst. I 11, ! 824 “εὐ... circum" anon. de verbo 40
p. 171 Endl.
VARIA LECTIO.
U
817 coftaf (f post. m. 9) y — VOLNERE (0 corr. in V) P UOLNERE
M VVLNERE Aybc 818 labitur] R in ras. P la&o y loeto (ut
saepe) bc — *frigida leto: al telo legunt! e. q. s. Servius — 819 ora
(rin ras.) b ossa m — relinquit cz 820 SIC suprascr. M —— EXSPI-
RANS My :SACCAM P 821 ADLQVITVR Z Alloquitur c ΕἾΠΑΝ
M
Pyi fidem b FIDA M FIDA Rc 822 QUICUM AMRU, testantur. Aru-
: atqua *
sianus, Priscianus, Rhemnius, Augustinus Cuicum 51 Qui..cum (m. 1
fort. Quamcum) y QVACVM (A in rasura duarum litt.) P Quacum c
patiri y solet, atque ita 7 *subaudis consueverat! Servius. Ceterum
. vix credo haec tam nuda relicturum fuisse poetam. ADQVE καὶ
haec om. Arusianus 828 WACTENUS M for y | num Probi inst.
cod. | VOLNVS (0 eorr. in V) P. VVLNVS MRybc 824. CONFICIT-ET
(sed T-E in ras.) P 825 NOVISSIMA MÁbc 826 VRBI PLA
827 HIS suprascr, Ρ hif dictif hoc dicenf 5 : ef. X 886 ling quebat
b 828 AD (D fort. corr. ex T) P fluenf. (n corr. ex r, f m. 2 in
ra$., erasa deinde f) y Lolo (t pr. e corr., 0 post. corr. ex a) γῶ
TOTA P ,
RIBBECK, VERGIL. III. 19
290 VERGILI AENEIS XI
et captum leto posuit caput, arma relinquont, 830
vitaque cum gemitu fugit indignata sub umbras.
tum vero inmensus surgens ferit aurea clamor
sidera: deiecta crudescit pugna Camilla,
incurrunt. dénsi simul omnis copia Teucrum
Tyrrhenique duces Euandrique Arcades alae. 835
At Triviae custos iandudum in montibus Opis
alla sedet summis spectatque interrita pugnas.
utque procul. medio iuvenum in clamore furentum
prospexit tristi mulcatam morte Camillam,
ingemuitque deditque has imo pectore voces: 840
*heu nimium, virgo, nimium crudele luisti
supplicium, Teucros conata lacessere bello!
TESTIMONIA.
832 sq. 'ferit . . . sidera! Priscianus 906 ex quinto haec laudans
contaminata cum V 140 833 'deiecta ... Camilla" Servius ge. III
504 836 sq. “δῇ... sedet! Servius Aen. VIII 269 836 Macrobius
Sat. III 6, 15 V 22, 2 841 sq. *heu ... supplicium' Atilius Fortu-
natianus p. 334 G. Servius Aen. II 366 841 *heu n. v. n.' Marius
Victorinus 2472 θὰ n. v.' Maximi Vict. de fin. 5 gloss. p. 456 Endl.
VARIA LECTIO.
830 cap.tum (p m. 2) y la&o y laeto ὁ loeto c relinquont
Probus , ut apparet ex Servii adnotatione hac: * arma relinquens: alii
arma relinquunt legunt. Probus hypallágen vult vel contrarium, ut ipsa
relinquit. a/ü arma relinquunt /audant dictum, i. e. illa decidebant e
manibus Camillae exanimi.' RELIQVENS (N et fort. S in ras.) P RELIN-
QUENS Mybc RELIQVIT R — 831 — XII 952 | per b 832 AVRE P
833 delecta y 834 CONCVRRVNT AZ 885 cf. 171 ΧΗ 551 Thyr-
reni c TYRRHENUM Ὡγοδάοί (e m. ant. corr. in i) bc AUS M
836 AD αὶ IAMDVDVM PRybc 888 medio iuuene. IVENEM-
MEDIO P iuuenum medio 71 iuuenem medio y2 furente 5. FURENTEM
My2 in clamore furentü in ras. c 889 Profpexit (Pro m. salis ant.
in ras.) b MVLCATAM MPRyl1b multatam, in mg. m. 2 t mulcatà c
* muleatam, affectam. mulcari enim proprie verberibus dicimus' Servius
840 IMODE ER 841 heu] o Atilius Fortunatianus 842 cf. 585
IFTEVCROS P
i arat m en
———2 ——
-
VERGILI AENEIS XI 291
nec tibi desertae in dumis coluisse Dianam
profuit aut nostras umero gessisse sagittas.
non tamen indecorem tua te regina reliquit 845
extrema iam in morte, neque hoc sine nomine letum
per gentis erit aut famam patieris inultae.
nam quicumque tuum violavit volnere corpus,
morte luet merita. fuit ingens monte sub alto
regis Dercenni terreno ex aggere bustum 850
antiqui Laurentis opacaque ilice tectum :
hic dea se primum rapido pulcherruma nisu
sistit eL Arruntem tumulo speculatur ab alto.
ut vidit laetantem animis ac vana tumentem,
*cur' inquit *diversus abis? huc derige gressum, — 855
huc periture veni, capias ut digna Camillae
praemia. tune etiam telis moriere Dianae?'
dixit, et aurata volucrem Threissa sagittam
TESTIMONIA.
845 Priscianus 699 852 sq. (hic ... sistit" Arusianus p. 262 L.
859 *cur ... abis' Probi inst. I 9, 7 Cledonius 1923 856 sq.
*eapias ... praemia Priscianus 1021 857 'tune ... Dianae! Maxi-
mus Viet. de rat, metr. Vd
VARIA LECTIO.
843 DESERTA.. P1 deferte y 844 VMEROS P humero yc
GRESSISSE MM ceffiffe γ1 PHARETRAS PZybm : cf. 1 500 V 558
815 No y Nóc — tan////ci . ®INA P rgina 7 relinquit 52,
Prisciani Par. R. RELINQVET Pyb1e, Prisciani Bong. 846 EXTRE-
IA :
MAMIMMORTE P extrema iám morte ;— NEC ἢ la&um y laeti ὁ
847 gentef c — aud y2 — inultae] E in ras. P — 848 quecumque γ1
L
VVLNERE MARybc 849 lnu.& yc fugit cl ingerif y1 ABTO M
n D
850 DECERNI M — agere b — 85l illice yc — 852 EA M — PVL-
hr v
CHERRIMA 2 Rbc 853 aruntem ἢ fpeculator y SPECVLATVS αὶ
FULGE R
ALTO P 854 LAETANTEMANIMIS MM FVLGENTEMARMIS PZybc
surgentem animis Leid. Fuisse qui scriberent laetantem armis su$pica-
A
tur Wagnerus. ΥΝΑ (V in ras.) P 855 abhif y HVNC P
f
dirige c — greffum 5b . 856 γος — CAMILLA αἰ 858—878. 879—895
Ffol.LXXIV 858 ET suprascr. F teiffa c
19*
292 VERGILI AENEIS XI
deprompsit pharetra cornuque infensa tetendit
et duxit longe, donec curvata coirent 860
inter se capita et manibus iam tangeret aequis,
laeva aciem ferri, dextra nervoque papillam.
extemplo teli stridorem aurasque sonantis
audiit una Árruns, haessitque in corpore ferrum.
illum expirantem socii atque extrema gementem 865
obliti ignoto camporum in pulvere lincunt,
Opis ad aetherium pinnis aufertur Olympum.
Prima fugit domina amissa levis ala Camillae;
turbati fugiunt Rutuli, fugit acer Atinas,
disiectique duces desolatique manipli 870
tuta petunt et equis aversi ad moenia tendunt.
nec quisquam instantis Teucros letumque ferentis
TESTIMONIA.
860—862 Macrobius Sat. V 3, 2 865 *atque e. g.' Arusianus p.
233 L. 867 Servius ge. III 93. 872 sq. 'nec ... sustentare Iulius
. Rufinianus p. 237 R.
VARIA LECTIO.
TE
. 859 DEPROMSIT 4 Pbc PHARETRA-M P TENDIT PF 860
ETDVXSIT P Eduxit by adduxit Macrobii exempl. 861 iam] l ex corr.
à A
rec. M . tenderet δ] EQUIS M 862 LAEVAM P LAEVAM αὶ
1
868 EXEMPLO P SONANTES M 864 AVDLT P AVDIT P — ^RRVNS
(A m. rec. F arunf 1 ARRUNS- M. *multi nolunt in medio distingui
propter exprimendam celeritatem' Servius HAESSIT P heffit 71
HAESIT ΜΕ. | FERRV* P — 865 EXSPIRANTEM FMPyc — ADQVE αὶ
GEMENTE F ὅ66 LINQVVNT Fe LINQUNT Mb LINQVANT καὶ
867 AETERIVM αὶ pennifc olimpü bc ^ 868fuitb levis] LE
m. 9 corr. fort. ex ΤΊ, suprascr. sed eras. LE ut "E P 869 ATILAS
R : Asilas in calamo fuerat. cf. ΧΙ 661 870 DEFECTI M DVCES.
D ESOLATI (D altera m. ant., sed ex corr. ut vid.) P — maniple, corr.
m. ant, b. — 871 EQVOS Py — aduerfi ς 872 m. 2 intra lineas add. c
errantes (fortasse aeratas ez VII 703) acies letumque Aufinianus
S
inftantef c TEULCROO- 7. TETVM P1 laetü b. ' FERENTES FMc
VERGILI AENEIS XI 293
sustentare valet telis aut sistere contra, -
sed laxos referunt umeris languentibus arcus,
quadrupedumque putrem cursu quatit ungula campum. 870
volvitur ad muros caligine turbidus atra
pulvis, et e speculis percussae pectora matres
femineum clamorem ad caeli sidera tollunt. .
qui cursu portas primi inrupere patentis,
hos inimica super mixto premit agmine turba; ... 880
nec miseram effugiunt mortem, sed limine in ipso,
moenibus in patriis atque inter tuta domorum
confixi expirant animas. pars claudere portas:
nec sociis aperire viam nec moenibus audent
accipere orantis, oriturque miserrima caedes : 885
defendentum armis aditus inque arma ruentum..
TESTIMONIA.
874 'laxos ... arcus' schol. Hor. carm. III 8, 23 878 schol.
Hor. epod. X 17 882 Macrobius Sat. IV 3, 12 883 'confixi e. a."
Servius Aen. I 44
*
- VARIA nemi
873 AU M 814 UMERISUMERIS J/. humerif c oup. 5 referunt
schol. Hor. 875 cf. VIII 596 Quadcugedim c QUADRUPEDUM M
QVADRIPEDVM Pyb QVADRIPEPO R QVADRIPED.O- F pàtrem y
PNGVLA P — 877 ETSPECVLIS FMb: fortasse ec speculis seribebatur
omissa et, ut in pulvis servaretur is longa. * pulvis hic corripuit, alibi
producit | 478' Servius. et e murif cz — PECTORE (E post. corr. in X)
F 818 οἵ. Χὶ 262 Femineom c caeli om. schol. Hor. 879
PATNTIS F PATENTES 2/2c 880 PRAEMIT FP PRAEMIT 4 — 881
Haec c1 MISERA 7 ..fugiu. c] fugiunt ει. limine (ine 2n ras.) c
882 patrif y PATRIS P ἈΠΕ R — INTRA ΜῈ: cf. 235. 267 VI 525
VIL 168 — 883 CONFIXI 27 ESSPIRANT (i. e. ecspirant) M. exfpirant c
884 Haec.c] nec 885 ORANTES MPAy CAEDAES M — 886
cf. XM 410 DEFENTVM (DEN vid. suprascr. fuisse, sed erasa) F
DEFENDENT -.:-:: M. Defendentem yc | atque y
204 VERGILI AENEIS XI
exclusi ante oculos laerumantumque ora parentum
pars in praecipitis fossas urgente ruina
volvitur, inmissis pars caeca et concita frenis
arietat in portas et duros obice postis. 890
ipsae de muris summo certamine matres
(monstrat amor verus patriae, ut videre Camillam)
tela manu trepidae iaciunt ac robore duro
stipitibus ferrum sudibusque imitantur obustis |
praecipites primaeque mori pro moenibus ardent. 895
Interea Turnum in silvis saevissimus implet
nuntius, et iuveni ingentem fert Acca tumultum:
deletas Volscorum acies, cecidisse Camillam,
ingruere infensos hostis et Marte secundo
omnia corripuisse, metum iam ad moenia ferri. 900
ille furens (et saeva lovis sic numina pellunt) ὁ
deserit obsessos collis, nemora aspera linquit.
vix e conspectu exierat campumque tenebat,
TESTIMONIA.
890 Marius Plotius p. 301 G. *arietat in p.' Macrobius Sat. V
14, 2 Cledonius 1885 Probi inst. I 14, 4 Servius Aen. V 432 *et..
postes' Macrobius Sat. V 14, 3 891 'ipsae de muris matres! Servius
Aen. IX 479
--
VARIA LECTIO.
887 LACRIMANTVM ΠΡ lacrimatü c PARENTum F 888
C
PRAECIPITES πὸ — VRGVENTE Ay 889 CAERA (AEC in ras., € sup.
m. "ae F 890 muros Plotius XPOSTES Ac poftif (f pr. in ras.).b
PORTIS Pl 891 IPSAE αὶ morif (moeris?) b 892 VERSVS αὶ
Alii post patriae concludurit parenthesin. — VT suprascr. Ε΄ CAMILLA
F 898 repidey — iaceunt c ROEBORE P 894 Stypibuf y
fu.dibuf y — imatantur 71 id obuftif (o ez corr. c 895 PREAMAE P
M
Mori (M m. rec. F — ARDENT Jy audent bc 8906 TURNUS ἡ
feuifimuf y —. INPLET Z5; 897 IVENI P 898 VOLSCORVM (0 pr.
corr. in V) P uufcorü c 899 Ingru.ere —. HOSTES P2yc 901
et] nam 4 Fortasse en placeat. |. NOMINA 2M. PELLVNT POSCVNT
MPybc ut 1V 614 VIII 512 T dis Diferit y1 COLLES XR linquv///
b1 linquenf 52 908 CAMPOS M
l—— —————— — αὰ-Ο-
"
VERGILI AENEIS XI 295
cum paler Aeneas saltus ingressus apertos
exsuperatque iugum silvaque evadit opaca. 905
sic ambo ad muros rapidi totoque feruntur
agmine nec longis inter se passibus absunt;
ac simul Aeneas fumantis pulvere campos
prospexit longe Laurentiaque agmina vidit,
el saevom Aenean adgnovit Turnus in armis 910
adventumque pedum flatusque audivit equorum.
continuoque ineant pugnas et proelia temptent, .
ni roseus fessos iam gurgite Phoebus Hibero
tinguat equos noctemque die labente reducat:
considunt castris ante urbem et moenia vallant. 915
TESTIMONIA.
909 *prospexit l.' cf. Priscianus 1175 910 Servius Aen. I 99
914 *tingat e.' Servius Aen. VIL 811 .
VARIA LECTIO.
A
904 SLTUS M — 905 SILVA P falua 1 906 AMO R 907 Ag-
mine interrena longif inter fe y INTEr αὶ 908 TVM PATER PA
ut 904 tum pater, at ac fimul ; FUMANTES MM . 909 Confpexit ὃ
LONGAE M 910 SAEVOM (0 corr. in V) P SAEVVM MRyc feuum ὃ
aeneam 16 — AGNOUIT Jc CONSPEXIT Py — 911 ADUENTUS 27
A
FLATVM A — AEQVORVM ΡΟ 912 INEUNT J/ ineunt b temptant yc
913 RVSEVS (V pr. corr. in 0) P
P. UERGILI MARONIS AENEIDOS || LIB. ΧΙ. EXPL- INC- LIB- XII |
FELICITER 24 VERGILI- MARONIS- AENEIDOS- LIB. XI. || EXPLIC-
INCIPIT- LIBER- ΧΕ (sequuntur versus undecim, quos vide in pro-
legom.) R EXPLICIT LIBER VNDECIMVS [| INCIPIT DVODECIMVS γ
PBLII VIRGILII MARONIS AENEIDOS || LIB- ΧΙ. EXPLICIT INCIP. LIB
DVODECIMVS (sequuntur undecim versus) b
P. VERGILI MARONIS
A EUN E D. 0318
LIBER DVODECIMVS
Turnus ut infractos adverso Marte Latinos ;
defecisse videt, sua nunc promissa reposci,
se signari oculis, ultro inplacabilis ardet
attollitque animos. Poenorum qualis in arvis
saucius ille gravi venantum volnere pectus Ὁ
tum demum movet arma leo gaudetque comantis
excutiens cervice toros fixumque latronis
TESTIMONIA.
AENEIDOS XII. 1 sq. Turnus ... videt! Donatus ad Ter. eun.
113,44 1 Diomedes 406 Priscianus 1279 Servius Aen. V 784 VII 332
IX 499. 2 Diomedes 494, 496 9 Diomedes 496 *ultro i? Ser-
vius Aen. XII 45 4—0 *attollit ... leo? Donatus ad Ter. hec. III
9, 97 *Poenorum ... leo" schol. Hor. carm. III 20, 2 Victorinus ad
Cic. p. 84 Or. 4 Terentianus Maurus 1212 4 sq. 'Poenorum ...
gravi' Servius Aen. X 707 5 'saucius ille" Servius Aen. I 3
*saucius pectus' anecd. Paris. Eckst. 9, 31 6 sq. *gaudet ... toros"
Nonius 208, 24 6 Diomedes 496 7 Diomedes 496
VARIA LECTIO.
ArNEIDOS XII. 1 ὅς fractofy — MORTE Py1 2 DEFI-
I
CISSE PR sua iam Diomedis exempl. | 38e. y | OCVLOS MP.
N
5 UENATUM 7» VOLNERE (0 corr. in V) P. VVLNERE 4 Ryc
6 Cum 51 COMANTES M
; Me peace wem Ὁ. Ὃν
εἰν τῷ πῶσ nm
VERGILI AENEIS XII 297
inpavidus frangit telum et fremit ore cruento:
haut secus accenso gliscit violentia Turno.
tum sic adfatur regem atque ita turbidus infit: 10
*nulla mora in Turno; nihil est quod dicta retractent
ignavi Aeneadae, nec quae pepigere recusent:
congredior. fer sacra, pater, et concipe foedus.
aut hac Dardanium dextra sub Tartara mittam,
desertorem Asiae (sedeant spectentque Latini), 15
et solus ferro crimen commune refellam,
aut habeat victos, cedat Lavinia coniunx.'
Olli sedato respondit corde Latinus: -
*o praestans animi iuvenis, quantum ipse feroci |
virtute exsuperas, tanto me impensius aecum est 20
consulere atque omnis metuentem expendere casus.
TESTIMONIA, "
8 Nonius 459, 13 9 Nonius 22, 20 1l *nulla m. in T." Seneca
de benef. VI 41 15 'sedeant s. L.' Donatus ad Ter. adelph. IV
5, 38 Nonius 402, 14 Servius Aen. XI 434. 460 16 Servius Aen. XII
229 17 Nonius 250, 32 19—21 Macrobius Sat. VI 2, 17 *o
-.. consulere! Macrobius Sat. V 1, 16 19 sq. *o ... exsuperas'
Donatus ad Ter. Phorm. II 3, 31 19 *o ... iuvenis? Nonius 371, i2
Arusianus p. 252 L. Donatus ad Ter. hec. III 5, 32. schol. Hor. carm.
I 22, 1 Servius Aen. II 61 IV 529 V 202 X 086 ge. IV 491 21 ' at-
B
VARIA LECTIO.
M
8 INPAUIDUS M 9 HAUD 2/Pybc — GLISCET 4. 10 Tunc c-
AFFATUR Mc — ADQVE αι tubiduf; .— 11 "orac — Turno est
C A
Senecaà 12 NEQVE P neq c 'quidam sane a nulla mora in Turno
usque ad pepigere recusent ungunt, ne, si dislinctio intercesserit, lan-
guescat sententiae color' Servius. Nec est in Mediceo Fogginio teste
nisi post Aeneadae distinctio. 18 faeduf δ 14 HAEC P hac. y
16 folef c — CRIMEN FERRO 7c — conmunec 17 abeat Zulich. m.
pr., Vratisl. — uicto., $n mg. m. 2 at uictor c uictor Mentel. m. pr., ἃ
habeat victos legit Servius cedatque, viri docti * aliqui libri" ap.
.ni
Ge. Fabricium — laüia c laurentia Franc. : cf. VII 359 18 fedato. c
V
LATINOS 2H latinif c1 19 ferocem m 20 VIRTVTEM P
INPENSIVS MPybc ^ aequm eft y AEQVVMEST 2Zbc — 21 ADQVE αὶ
EXPENDERI uw vid. P| expendere (re in ras.) b cafuf in ras. b
298 VERGILI AENEIS XII
sunt tibi regna patris Dauni, sunt oppida capta
multa manu, nec non aurumque animusque Latinost ;
sunt aliae innuptae Latio et Laurentibus arvis,
nec genus indecores. sine me haec haut mollia fatu 25
sublatis aperire dolis, simul hoc animo hauri.
me natam nulli veterum sociare procorum
fas erat, idque omnes divique hominesque canebant.
victus amore tui, cognato sanguine victus
coniugis et maestae lacrumis, vincla omnia rupi: 30
promissam eripui genero, arma impia sumpsi.
ex illo qui me casus, quae, Turne, sequantur
bella, vides, quantos primus patiare labores.
bis magna victi pugna vix urbe tuemur
spes Italas; recalent nostro Thybrina fluenta 35
- TESTIMONIA.
que ... casus' Servius Aen. XII 43 25 Priscianus 609 'nec g. i.'
Nonius 489, 3 25 sq. 'sine ... hauri^ Donatus ad Ter. hec. V 1, 18
*sine ... dolis! Nonius 385, 21 Donatus ad Ter. hec. V 1, 17
*haee ... hauri' Nonius 319, 27 26 *simul ... hauri? Seryius Aen.
IV 359 27 sq. *me ... erat' Donatus ad Ter. Andr. II 1, 30
29 Arusianus p. 266 L. 3l 'arma i. s. promissam e." Servius Aen.
VI 86 94 sq. *vix ... Italas' Servius Aen. XI 16. 35 sq. *recalent
.. adhue' Servius Aen. VI 87 35 'recalent ... fluenta" Chari-
sius 241
Ls
VARIA. LECTIO.
causas Macrobii ὦ casus Servius legit 22 DAUNIUS M opida y
33 LATINOEST J/Réóc latino. y 24 laurentibi e. ARUIS J/. AGRIS
ut XI 431 PRybc : cf. VIL 537 X 390. ΧΙ 247. XII 516 ge. ΠῚ 249 25
H
indecoris Nonius HAECHAVT Zi», Priscianus HAECAUT 4 HAEC
HAVD P, (d in ras.) b. haut haec Nonii 319 exempl. haud haec em, Men-
teliani fatu. c FATAU 74. 26 haec Donatus 28 FASS α΄ οἶς
f
diui. (diuum m. 1 ut vid.) c homine b 29 cognati Arusiani Gu.
30 LACRVMIS (V corr. inl) P LACRIMIS MAyc lacimif ΥΙΝ-
CVLA Py — 31 ERVPL A. generoque πὸ INPIA.P. 32 CASVVS A
A
33 PATIERE Ἱ PATIERE καὶ 34 PUGNAS: M /— 365 ....recalent y
THYBRINA MPR thybrina y thyberina bc, Charisii cod. — FLV-
VENTA A ἢ
[2m s
VERGILI AENEIS XII 299
sanguine adhuc campique ingentes ossibus albent.-
quo referor totiens? quae mentem insania mutat?
si Turno extincto socios sum adscire paratus,
cur non incolumi potius certamina tollo?
quid consanguinei Rutuli, quid cetera dicet 40
Italia, ad mortem si te (Fors dicta refutet!)
prodiderim, natam et conubia nostra petentem?
respice res bello varias; miserere parentis
longaevi, quem nunc maestum patria Ardea longe
dividit." hautquaquam dietis violentia Turni 45
flectitur: exsuperat magis aegrescitque niedendo.
ul primum fari potuit, sic institit ore: -
*quam pro me curam geris, hanc precor, optime, pro me
deponas letumque sinas pro laude pacisci:
et nos tela, pater, ferrumque haut debile dextra 90
TESTIMONIA.
36 *campi ... albent' Eutychius I 4, 1 Charisius 223 Diomedes
335 Priscianus 709 Martianus Capella II1511 — 41 *ad... fors" Marius
Victorinus p. 10 G. *fors d. r. Eutychius II 15 43 sq. *miserere
p. Ll, Maerobius Sat. IV 4, 20 46 *aegrescitque m.' Priscianus 826
47 Donatus ad Ter. hec. V 1, 18 50 sq. *et nos ... spargimus'
Donatus ad Ter. Andr. V 4, 36
VARIA LECTIO.
36 ADHUNC M — 37 cf.1V 595 REFERO R 88 TUANO (A
corr. m.rec.in R) M — EXSTINCTO R —paratofh 89 ἢ suprascr. c
incolomi y incolomi ας. 40 QT M — QUIT (T corr. in D) M -
DICIT καὶ 41 montem γ 49 NATA P 45 HAUDQUAQUAM bc
M ;
HAVDQVAQVAM P HAVTQVAMQVAM AZ autquamquam (t corr. in d, m
pr. eras.) y 46 EXUPERAT Ἡ ARDESCIT Q- TUENDO, in mg.:
AEGRESCIT, M ex 1 713. aegrescitque medendo festantur Priscianus et
Servius — 471—193 deficit Ρ 47 INSTITIT PRybew, * antiqua omnia
exemplaria, quotquot evolvit' Pierius *tam in Vaticana bibliotheca
quam etiam aliunde conquisita. inftitit, at incipit y. INCIPIT, wt 692,
M, Donatus ('erat et in antiquo Mediceae bibliothecae codice institit;
sed ultimae duae syllabae ab imperito aliquo abrasae fuerunt, vestigio
tamen mediae adhuc integro permanente' Pierius) 48. obtime yc
49 LAETUM Ἢ la&um y loetum c pafci et cf.V230 50 HAUD Με
300 VERGILI AENEIS XII
spargimus; et nostro sequitur de volnere sanguis.
longe illi dea mater erit, quae nube fugacem
feminea tegat et vanis sese occulat umbris.'
At regina, nova pugnae conterrita sorte,
flebat et ardentem generum monitura tenebat: 99
*Turne, per has ego te lacrimas, per siquis Amatae
tangit honos animum (spes tu nunc una, senectae
tu requies miserae, decus imperiumque Latini
te penes, in te omnis domus inclinata recumbit),
unum oro: desiste manum committere Teucris. 60
qui te cumque manent isto cerlamine casus,
et me, Turne, manent: simul haec invisa relinquam
lumina nec generum Aenean capliva videbo.
accepit vocem lacrimis Lavinia matris.
flagrantis perfusa genas, quoi plurimus ignem 65
subiecit rubor et calefacta per ora cucurrit. !
Indum sanguineo veluti violaverit ostro
siquis ebur, aut mixta rubent ube lilia multa
TESTIMONIA.
9l 'et... sanguis! Servius Aen. I 30 XII 323 52 sq. 'longe
... tegat! Nonius 339, 25 92 'longe ... erit? schol. Hor. carm. IV
4, 6 96 *per... lacrimas? Donatus ad Ter. Andr. III 3, 6 96 sq.
*per si... animum Nonius 320, 18 '81 ... animum" Servius ecl.
VII 39 97—59 'spes ... recumbit? Diomedes 440 98 sq. *decus
. penes? Priscianus 982 99 'in ..'. recumbit? Cledonius 1934 P.
60 Asper 113, 7 *desiste :.. Teucris" Donatus ad Ter. Andr.
prol. 8 hec. II 1, 33 Arusianus p. 224 L. Servius Aen. II 19 . 61 *qui
. certamine" Diomedes p. 296 P. 67—69 Claudius Sacerdos I 163
67 sq. 'Indum ... ebur' Macrobius Sat. V 12, 4 Diomedes 459
6 sq. *aut ... rosa" Claudius Sacerdos I 119
VARIA LECTIO.
51 VVLNERE 2 Rybc 53 ut vanis Schraderus, Wyttenbachius
occulet 2. 54 Ad y 55 MORITVRA TENEBAT Jibri, nisi quod
moritura monebat ZZontalbanius 56 ego te has Donati exempl. ἰδ
suprascr. y perfequif 51 — 58 REQUIEM M MISERE M MISERE καὶ
61 man& e CASVVS R. 68 gerum y aeneum c6 — 65 Fragran-
tfc! CUL MAy3be quiy1 — plurimifc 66 cf. VIIL390 67 uelu c
68 ebor y uel my ubey1 UBI MAbc
VERGILI AENEIS XII 301
alba rosa: talis virgo dabat ore colores.
illum turbat amor, figitque in virgine voltus: - 70
ardet in arma magis paucisque adfatur Amatam.
*ne, quaeso, ne me lacrimis neve omine tanto
prosequere in duri certamina Martis euntem,
o mater; neque enim Turno mora libera mortis. |
nuntius haec Idmon Phrygio mea dicta tyranno 79
haut placitura refer: cum primum crastina caelo
puniceis invecta rotis Aurora rubebit, [M
non Teucros agat in Rutulos, Teucrum arma quiescant
et Rutuli; nostro dirimamus sanguine bellum,
illo quaeratur coniunx Lavinia campo.' 80
-
*
Haec ubi dicta dedit rapidusque in tecta recessit,
poscit equos gaudetque tuens ante ora frementis,
Pilumno quos ipsa decus dedit Orithyia,
qui candore nives anteirent, cursibus auras.
TESTIMONIA.
71^*ardet... magis! Nonius 240, 18 Servius Aen. IX 198 72 sq.
*neve ... prosequere' Nonius 357, 28 79 Servius Aen. XII 111
*Idmon' Claudius Sacerdos II 11 76 *haut p. r.' Marius Victorinus
2462 76 sq. *cum primum ... rubebit? Servius Aen. IV 584 T1
*puniceis i. r, schol. Hor. carm. IV 10, 4 80 schol. Lucani VII 348
82 Nonius 374, 10 84 Seneca de benef. VIL 23 Iulius Rufinianus
p. 223 R. schol. Hor. serm. I 7, 8 *qui 6. n. a.' Servius ge. III 82
YARIA LECTIO.
. 69 talef c 70 FUGIT (U corr. in Y) M — VVLTVS M Rybc 71
or.ma yl AFFATUR JM ita fatur y 72 tantum y1 73 Prolere y
MARTI αἰ 74 martis Zamb. pr. — 'sciendum tamen est, locum hunc
unum e$8e de insolubilibus XII, quae habent obscuritatem ,. licet a
multis pro captu resolvantur ingenii' Servius — 75 phrigio b frigio c
76 haud 7be haut scribi vult Marius Victorinus refer. b1 refert
M ;
52 referf y1 — PRIMUS M 77 inuicta y1 78 AGITAT //. quiefeunt
J1 - 79 rutuli 5. rutulü c2, Menag. — bellom c 81 4podosin post
dedit incipere putat W'agnerus. 82 EQUUS M — ante. y framentef
(a corr. in e) 7 83 orithy.a y orithya c — 84 candorem γ1 NIUES-
M niuif ;2 — auras] amnes schol. Hor.
902 : VERGILI AENEIS XII
circumstant properi aurigae manibusque lacessunt 85
pectora plausa cavis et colla comantia pectunt. i
ipse dehine auro squalentem alboque orichalco
circumdat loricam umeris; simul aptat habendo
ensemque clipeumque et rubrae cornua cristae,
ensem, quem Dauno ignipotens deus ipse parenti 90
fecerat et Stygia candentem tinxerat unda.
exim quae mediis ingenti adnixa columna
aedibus adstabat, validam vi corripit hastam,
Acloris Aurunci spolium, quassatque trementem
»
vociferans: *nune, o numquam frustrata vocatus 95
hasta meos, nunc tempus adest: te maximus Actor,
te Turni nune dextra gerit. da sternere corpus
loricamque manu valida lacerare revolsam
TESTIMONIA. M
85 'circumstant p. a.' Servius Aen. IX 488 86 *et ... pectunt"
Nonius 200, 13 88—91 'simul ... clipeumque, ensem ... fecerat'
Servius Aen. XII 734 88 'cireumdat 1. u Arusianus p. 219 L.
88 sq. *simul ... clipeumque? Arusianus p. 234 L. 90 sq. Servius
Aen. IX 148 90 *ensem ... ignipotens' Servius Aen. IV 262
91 *et ... unda? Servius Aen. XII 358 92 'ingenti a. e." Arusianus
p. 215 L. 94 Priscianus 700 *Actoris A. s.' Asper 113, 17 Probi
inst. II 1, 26 'Actoris A.' appendix ad Probi art. min. 36 p. 443
Endl. *spolium' Diomedes p. 315 95 sq. nunc ... meos! Ma-
erobius Sat. IV 6, 10 97—99 (om. 98) *da ... Phrygis' Arusianus
p. 226 L. 97 'te ... gerit? Servius Aen. IV 659 *da st. c.'
Iulius Rufinianus p. 259 R. .
VARIA LECTIO.
85 PROPERE A71 proper. b] properi Servius testatur 86 pulfa y
PETVNT ER — 87 ORICALCHO AZ oricaléo c 88 humerif b. abendo c
0.
89 CLIPEUM 3, clypeumque y — crifte im ras. c — 91 fugia c
tincxerat ὃ 99 EXIN Abc — columna 5l, testatur Arusianus COLVM-
NAE ME colunnae c 93 abftabat c 94 Hactorif c — Arunci Probi
inst. cod., Prisciani o, Iuvenalis τ 100 codd. interpolati: cf. VII 206.727
auruncif proelium c1 95 NVK.CQVAM P fruflata c 96 Afta cl
meuf (u corr. in 0, ἴ in ras.) b 96 nunc (tempus) ades Zeinsius
nunc tempus, ades Peerlkampus *te maximus Actor: subaudimus
antea gerere consueverat! Servius. Malim non m. A. a.ctor y
97 DAT P 98 om. Arusianus, legit Servius lacerare] L in ras. P
celebrare Menag. alt., unde fortasse terebrare, non ienebrare eruere
φιλο.
VERGILI AENEIS XII 303
semiviri Phrygis et foedare in pulvere crinis
vibratos calido ferro murraque madentis.' 100
his agitur furiis; totoque ardentis ab ore
scintillae absistunt, oculis micat acribus ignis: -
mugitus veluti cum prima in proelia taurus
terrificos ciel atque irasci in cornua temptat, :
arboris obnixus trunco, ventosque lacessit 105
ictibus aut sparsa ad pugnam proludit harena.
Nec minus interea maternis saevos in armis
Aeneas acuit Martem et se suscitat ira,
oblato gaudens componi foedere bellum.
tum socios maestique metum solatur Iuli, 110
fata docens, regique iubet responsa Latino
certa referre viros et pacis dicere leges.
TESTIMONIA.
99 *foedare ... crines! schol. Hor. carm. I 15, 20 99 sq. 'cri-
nes ... ferro! schol. Hor. serm. I 2, 98 100 schol. Hor. serm. I
2, .98 *murraque m.' schol. Lucani IV 380 101 sq. *toto ...
ignis' Macrobius Sat. IV 1, 2 107 Servius Aen. XI 190 ' mater-
nis... armis' schol. Hor. carm. I 19, 1 Servius Aen. XII 82 107 sq.
*maternis ... Aeneas! Servius Aen. I 4 109 Servius Aen. I 374
VARIA LECTIO.
volebat Burmannus: cf. W 38 III 635 reuolfam y REUULSAM Mbc
99 PHRYGHS P frigif ec — .foedare (f m. 2 in ras. y — CRINES P2Ryc
100 VIBRATOS (0 im ras.) P — myrra γῶν MADENTES Ab .aden-
I
tif γ8 CADENTIS Py1 101 FVRIS P ' — ARDENTIS (ARD in ras.) .P
S
loquentis Moret. tert., Macrobii ecempl. 102 ABISTVNT (AB zn ras.,
S eras.) P abfiftunt. (b in ras.) ἢ EXSISTVNT A abfiliunt Hamb. alt.,
quod valde placet — MCRAT P IGNES MP2y1 103 PRIMAM M
PRIMVM A praelia b. 104—106 cf. ge. I 232—234 — 104 ATQ- M
alq:
AVT PR aut b aq;] y2 aulvelacl 1 , — HRASCI P — temptat, add.
U
m. 92 difeit (μέ ge. ΠῚ 232) 5. 105 ONIXVS P 106 arena c 107 ma-
ternuf 51 SAEVOS (0 corr. in V) P SAEVVS MRyc feuuf b. 108
ef. V 454 109 CONPONI Py X PHOEDERE P phedere y 112 difcere
Oblongus dicere Servius confirmat
304 VERGILI AENEIS XII
Postera vix summos spargebat lumine montis
orta dies, cum primum alto se gurgite tollunt
solis equi lucemque elatis naribus efflant: | 115
campum ad cerlamen magnae sub moenibus urbis
dimensi Rutulique viri Teucrique parabant
in medioque focos et dis communibus aras
. gramineas. alii fontemque ignemque ferebant,
velati limo et verbena tempora vincti. | 120
procedit legio Ausonidum, pilataque plenis
agmina se fundunt portis. hine Troius omnis
Tyrrhenusque ruit variis exercitus armis,
haut secus instructi ferro, quam si aspera Martis
pugna vocet; nec non mediis in milibus ipsi 125
ductores auro volitant ostroque superbi,
et genus Assaraci Mnestheus et fortis Asilas
et Messapus equom domitor, Neptunia proles.
TESTIMONIA.
113—115 Diomedes 444 115 'solis e. Probi inst. I 4, 8 118
Servius Aen. VIII 275 119 Beda de trop. 381 C. . 'fontemque i. f.
Donati ars III 6, 2 Diomedes 455 P. Pompeius 470 L. schol. Lucani
. VI 766 Servius Aen. XII 417 120 *velati 1. Servius Aen. XII 169
VARIA LECTIO.
E
113 ummof c1 aiio c9. SUMMO Jb, Diomedis libri — LVMINA
P lumina à — MONTIS Pj Ae MONTES P2» terraf, zn. 2 1 montef b :
cf. IV 584 IX 459 115 FLATIS (F corr. in ΕἸ INARIBVS P
117 DEMENSI 7/y1c : cf. ge. 1 284 1181M P düfb 1190 pontum
Schol. Lucani fontem testatur Servius 120 UELLATI (L pr. eras.) M
limo duo Parisini teste Potterio — LINO MPRybc *lino... Caper
tamen et Hyginus hoc loco dicunt lectionem esse corruptam, nam Vir-
gilium ita reliquisse confirmant: velati limo' Servius uerbera yl
uerbeno c 121 PROCIDIT Pj . LEGIo - in ras.) P τρόμον γὴν: R
AUSONIDUM ATQ- ἅτ: eras.) - PILA ^ ? M 122 cw Pi ut
vid. Agua y PORTUS M HINS M HIC καὶ 123 Tyrrénuf b Tirre-
nufc — VARES P. 124 HAUD Z/Pybc — BELLO ἢ: cf. V1 553 XI 307
125 MEDES P — MILLIBVS P MILLIBVS αὶ 126 superbi] DECORI
Phybem, ut V 133. 127 affaracim y mnefteuf c 128 cf. VII 691
ΙΧ 523. meffappuf Ὁ — EQVVM PRybe —PROLIS M
P. vol
4 VERGILI AENEIS XII 305
utque dato signo spatia in sua quisque recessit,
defigunt tellure hastas et scuta reclinant. 130
tum studio effusae matres et volgus inermum
invalidique senes turris ac tecta domorum
obsedere, alii portis sublimibus adstant. :
At Iuno e summo, qui nunc Albanus habetur ,
(tum neque nomen erat nec honos aut gloria monti), 135
prospiciens tumulo campum aspectabat et ambas
Laurentum Troumque acies urbemque Latini.
extemplo Turni sic est adfata sororem
diva deam, stagnis quae fluminibusque sonoris
praesidet (hunc illi rex aetheris altus hónorem 140
Iuppiter erepta pro virginitate sacravit):
*nympha, decus fluviorum, animo gratissima nostro,
scis ut te cunctis unam, quaecumque Latinae
magnanimi Iovis ingratum ascendere cubile,
d
TESTIMONIA. .
130 Servius Aen. XII 563 *defigunt t. h." Arusianus p. 225 L.
139 sq. 'diva ... praesidet' Servius Aen. V 45 “αἰνὰ d. Donatus
ad Ter. Phorm. prol. 1 'tfluminibusque s.' Servius Aen. I 53
c Donatus ad Ter. Andr. I 1, 10 144 Terentianus Maurus
VARIA LECTIO.
129 fua. (ua m. 2 in ras., erasa deinde a) y 130 TELLURE
MPybA, testatur Arusianus TELLVRI A52c — aftafc 1381 VOLGVS
(0 eorr. in V) P VVLGVS Rybe 182 INVALIDI (I ultima in ras.) P
Wurify — AC PRybL, ut V 445 ET Mb2c 183 Obfidere 31. AALIL 2f
fublimi.. buf (i. e. subliminibus, ni f-) y — INSTANT Zi, non male
134 AT M2Py2bc2 AD MICI EX P EX Hbc 135 nec] NEQVE
PRybe "onof b — monti. c . 136 afpectabat (af m. 2 in ras.) c
AMBAS (A post. in ras., S fort. add.) Ρ 137 ACIES P. 138 Extem-
plum y1 — ADFATA (A ultima in ras.) P ATFATA (T pr. corr. in D) M
affata c — 139 DEAM (M zn ras.) P — QVE R qua (a in ras., add. e) b
hune
140 m. rec. summo mg. add. b. — ili y — 141 lupiter c — arrepta m
. 12 gratiffima (gratif Zn ras.) b. CARISSIMA PRy 148 ut m. 92 in
ras. c LATINIS (IS in ras.) P latinif y1 144 MAGNAANIMI P
Magnanimi . c
RIBBECK, Wenocir, 111. , 20
306 VERGILI AENEIS XII
praetulerim caelique lubens in parte locarim : 145
disce tuum, ne me incuses, [Iuturna, dolorem.
qua visa est Fortuna pati parcaeque sinebant
cedere re$ Latio, Turnum et tua moenia texi:
nunc iuvenem inparibus video concurrere fatis,
parcarumque dies οἱ vis inimica propinquat. 150
non pugnam aspicere hanc oculis, non "foedera possum.
tu pro germano siquid praesentius audes, *
perge: decet, forsan miseros meliora sequentur.'
vix ea, cum lacrimas oculis:TIuturna profudit.
terque quaterque manu pectus percussit honestum. 155
*non lacrumis hoc tempus' ait Saturnia luno:
*adcelera et fratrem, siquis modus, eripe morti,
aut tu bella cie conceptumque excule foedus:
TESTIMONIA. -
147 'qua ... pati? Arusianus p. 257 L. 149. sq. Macrobius Sat.
V 13, 39 152 *si ... audes' Victorinus ad Cic. p. 80 Or.. 156
Donatus ad Ter. adelph. III 2, 37 'non ,.. tempus! 8680]. Hor,
epod. XVI 40
VARIA LECTIO. ;
145 Pretulerim (m 2» ras.) c LIBENS MPRbc — LOCAREM (E
corr.inl) Pb 146:0e c NEC R — ineuffef δ] 147 QVA. P quà Men-
tel. uterque quoad estatur Arusianus *qua...et Jew putant EFE
lium quoad visa est fortuna reliquisse' Servius VIEAEST P UISAAT M
H
PARCAE 7f perce y1. 148 CAEDERE-SRELATIO (A pr. eras.) M Cae-
" re " ΠΣ
dereflatio y — lati.o b. 149 — b concorre c fatuf, at telif
yl: cf. ge. 1 489 οἦδὸ PARCARUM 1] vis] lux Macrobii ecempl.,.
'A
ec ΙΧ 355... 151 IN "M nec c — FOEDERE M phedera y POSSum
R 192 QVIT R. pftantiuf (fta in ras.) b. praestantius 7 : cf. 245 ge.
1127 158 fequenter y | 154 PROFUNDIT 24 PROFVGIT ἢ *totum
iungendum cum lacrimas ... percussit, ne videatur diverso tempore et
lacrimare et pectus percutere, cum utrumque simul fiat* Servius
156 LACRIMIS J4Rbe 157 Accelera c QVIS (S fort. ex corr.) P
moduf eft c — MORTE Py 158 BELLIA P cie in ras. b q:
(με vid.) cl '
ΕΣ
Wet! σα dm v
Mt.
--—pm
sow qe ceo m ca irm
VERGILI AENEIS XII . ' 907
auctor ego audendi. sic exhortata reliquit
incertam et tristi turbatam volnere mentis. 160
. Interea reges, ingenti mole Latinus
quadriiugo vehitur curru, cui tempora circum
aurati bis sex radii fulgentia cingunt,
Solis avi specimen; bigis it Turnus in albis,
bina manu lato crispans hastilia ferro; 165
hinc pater Aeneas, Romanae stirpis origo,
sidereo flagrans clipeo et caelestibus armis,
et iuxta Ascanius, magnae spes altera Romae,
procedunt castris, puraque in veste sacerdos
TESTIMONIA.
159 *auctor e. a.' Donatus ad Ter. adelph. V 8, 16 Probi inst. II
1, 26 Arusianus.p. 214 L. incertus art. gramm. 103 p. 91 Endl. Probi
ars minor 539 Augustinus de gramm. 1986 P. Charisii exe. 543 K.
gramm, Vatic. in-A. Mai auct. class. V 249 — 161 Isidorus .,orig. I 35, 2
Donati ars III 5, 2 161 sq. Claudius Sacerdos I 127 'interea ...
eurru! Macrobius Sat. VI 6, 10 Iulius Rufinianus p. 228 R. Charisius
250 Diomedes 438 P. Beda de trop. 375 C. 164—169 *'bigis ...
eastris' (omissis 1605 et 167) Charisius 250 Diomedes 438 164 *solis
a. sp.' Servius Aen. VII 47 *bigis ... albis' Beda de trop. 375 C.
165 Servius ge. I 232 166 sq. 'hine p. A. sidereo ... armis"
Servius Aen, XII 734 167 Servius Aen. XII 312 168 sq. 'iuxta
C e Beda de trop. 375 C. 169 *procedunt c.' Isidorus orig.
I 2
VARIA LECTIO.
G H
159 EO P EXORTATA M EXORTATA Pybc 160. VVLNERE
A
MBke. 161 INTERE .P continuo Donali ars, Charisius, Diomedes
REX 2 INGENTI DEMOLE τὸχ ingenti de more Peerlkampus — 'lon-
gum hyperbaton. nam ordo est: interea reges procedunt castris. ce-
. tera enim per parenthesin dicta sunt" Servius. Item reges prolepseos
nomine ceteri auctores antiqui confirmant. Etiam mole testatur Ser-
vius. us quadrigo 72 QVADRIGO Py1 — curro Claudii Sacerd. cod.
163 bifex 72 bifec ut vid. yV — 164 AUIS M AVT ΙΗ 165 aftilia c
166 hin y tum Charisius, Diomedes 167 Sedereo δ] clvpeo b
168 magna y, Charisii cod., Diomedis libri " magnae . .. male autem
quidam —- legunt! Servius
20 *
ἴω
308 VERGILI AENEIS XII
saeligeri fetum suis intonsamque bidentem 170
attulit admovitque pecus flagrantibus aris.
illi ad surgentem conversi lumina solem
dant fruges manibus salsas et tempora ferro
summa notant pecudum paterisque altaria libant.
tum pius Aeneas stricto sic ense precatur: . 175
*esto nunc Sol testis et haec mihi Terra vocanti,
quam propter tantos potui perferre labores,
et pater omnipotens et tu Saturnia coniunx
(iam melior, iam, diva, precor), tuque inclute Mavors,
cuncta tuo qui bella, pater, sub numine torques; 180
fontisque fluviosque voco, quaeque aetheris alti
religio et quae caeruleo sunt numina ponto:
cesserit Ausonio si fors victoria "Turno,
TESTIMONIA. |
170 'saetigerae f. s.' Charisii exc. 546 K. 171 *admovitque ...
aris? Arusianus p. 213 L. 174 'paterisque a. l.' schol. Veron. 94, 25
Servius ecl. V 66 176 *esto ... testis" anon. de verbo 20 p. 155
Endl. Servius Aen. X 67 179 *iam melior i. d. p.' Donatus ad Ter.
adelph. II 1, 21 IV 2, 50 180 Servius Aen. I 108 IV 269 * qui
n. t, Servius Aen. I 156 181 *fontesque f. v.' Martianus Capella
III 277 183 sq. Nonius 271, 15 183 Nonius 250, 28.
VARIA LECTIO.
170 SAETIGERI 2PARybw S&igeri: c. setigerumque Charisii exc.
saeligerae in quo libro extet, non traditur. Servius adnotans *nonnulli
autem porcum, non porcam 2n foederibus adserunt solere mactari, sed
poetam periphrasi usum propter nominis humilitatem' videri potest
saetigerum /egisse. foetum bc — intonfaf 6] 171: admo . uit. y
152 iLLI 2. 173 "anibuf y2 animuf.y1 175 enfe (n m. 2) y 176
esTO R TEsTIS P — VOCANTI PAR uocanti, af pcanti y peanti c, in -
ras. Ὁ PRAECANTI (A pr. erasa) M 178 eT. R. tu om. c. An te?
coniunx | IUNÓ M iuno em : cf. praeter alios locos v. 156 179
iAM A lam (am in ras.) b.— vieta Peerlkampus nostra prop. Wagnerus
PRAECOR (A eras. M . tuque. (tuquam m. 1, n f-) y | INCLUTE
BIO INCLYTE R inclite y2bc maurof c| 180 cVNCTA A
nomine c 181. FONTIS (I corr. in E) P FONTES M Rybc aluf cl
182 Religio b Relligio c* coeruleo c
-—-————D"»——
VERGILI AENFIS XII 309
convenit Euandri victos discedere ad urbem,
cedet lulus agris, nec post arma ulla rebelles — . 185
Aeneadae referent ferrove haec regna lacessent. ;
sin nostrum adnuerit nobis Victoria Martem
(ut potius reor et polius di numine firment),
non ego nec Teucris Italos parere iubebo
nec mihi regna peto: paribus se legibus ambae 190
invictae gentes aeterna in foedera mittant. i
sacra deosque dabo; socer arma Latinus habeto,
imperium sollemne socer; mihi moenia Teucri
constituent, urbique dabit Lavinia nomen.'
sic prior Aeneas; sequitur sic deinde Latinus 195
suspiciens caelum tenditque ad sidera dextram:
*haec eadem, Aenea, terram mare sidera iuro
Latonaeque genus duplex lanumque bifrontem
vimque deum infernam et duri sacraria Ditis;
audiat haec genitor, qui foedera fulmine sancit. . 200
tango aras, medios ignis et numina testor:
nulla dies pacem hanc Italis nec foedera rumpet,
TESTIMONIA.
184 Nonius 250, 23 185 sq. *nec ... referent? Donatus ad Ter.
hec. V 1, 12 192 Servius Aen. III 104 *socer . . . habeto"
Asper 112, 1. Probi ars minor 349 Consentius 2043 P. gramm. Vatic.
in A. Mai auct. class, V 217 Servius Aen. I 734 III 156 X 326
197 Iulius Rufinianus p. 240 R. *terram ... iuro! Servius Aen. I67
,. 200 Probi inst. I 7, 4 Priscianus 1167. 1174 Servius Aen. I 230
201 Macrobius Sat. III 2, 9
VARIA LECTIO. , -
5
184 difcere c DECEDERE M —. 185 CEDAT αὐ rebelle.f c 186
ferro.ue h ferroque y 187 SL A 188 et] UT (U corr. m. rec. ut
vid.in E) M PROPIVS 7 ex VIIL 78 — NVMINA (A in ras.) P. NVMINA
Ry 190 SEV P 191] phoedera y 193 SOLLENNE 7/ folemne 7c
194 VB] P — 196 Sufpicienf (pic in ras.) b 197 Aenea om. Rufi-
niani exempl. — TVRO (T corr. in I) P iulo c1 199 infeream c
datif 1] 200 Audeat ^1 — 201 mediosque Fabricíus — IGNES P2Atyc
A
et] ac Macrobii exempl. 202 FOEDERE 2/. RVMPLT P rum-
pat y
910 VERGILI AENEIS XII
quo res cumque cadent; nec me vis ulla volentem
avertet, non, si tellurem effundat in undas
diluvio miscens caelumque in Tartara solvat; 205 *
ut sceptrum hoc' (dextra sceptrum nam forte gerebat)
'*numquam fronde levi fundet virgulta nec umbras,
cum semel in silvis imo de stirpe recisum
matre caret posuitque comas et bracchia ferro,
olim arbos, nunc arlificis manus aere decoro 210
inclussit patribusque dedit gestare Latinis.'
talibus inter se firmabant foedera dictis
conspectu in medio procerum. tum rite sacratas Ὁ
in flammam iugulant pecudes et viscera vivis
eripiunt cumulantque oneratis lancibus aras. 215
At vero Rutulis inpar ea pugna videri
iandudum et vario misceri pectora motu;
E
ἂν
TESTIMONIA.
204 *non ... undas? Macrobius Sat. IV 6, 16. 206—211 Maecro-
bius Sat, V 3, 14 206 sq. *ut ... levi" Macrobius Sat. VI 6, 13
208 *imo ... recisum" Quintilianus I 6, 2 Charisius 85 . 210 *'olim
a.' Probi inst. I 9, 2 Servius Aen. I 20 216 sq. “δὲ... iamdudum'
Claudius Sacerdos I 89 Charisius 239
VARI1A LECTIO.
203 CADET R uif.(fm.2inras)y lay 904 Auertit yl
fe y1 TELLURE. M ET M 205 DILLVVIO E caelumue ὃ
SOLUIT M non 31... solvat melius omissurum fuisse poetam con-
cedo Peerlkampo 01 NYNQVAM P frodec — leui.c — FVNDIT
. (L eorr. in E) P funde c neque b, *multi' Heinsiani, Macrobii ὦ
umbram JMoret. pr., Macrobii o (umbra p) 208 styrpe ὃ recef-
R c
fum y1 209 CADET JM BACCHIA 7/ brachia y brachia b brahia c
210 arbor yc 211 INCLVSSIT P INCLUSIT M ybc CERTARE A
213 PROSPECTU ἡ IN suprascr. MPb rituc 214 IM M
| NT
pecudes] E post. m. ant. in ras. P — 915 cf. VIII 284 — CUMULAM Η
eumula c 9216 AD Z, Claudii Sacerd. cod. — uidere c1 217 IAM-
DVDVM Pybc, Claudii Sacerd. cod.
AN A wn mp λῶν, ἢ cane
YERGILI AENEIS XII 311
tum magis, ut propius cernunt non viribus aequis... .
adiuvat incessu tacito progressus el aram -
suppliciter venerans demisso lumine Turnus 220
tabentesque genae et iuvenali in corpore pallor.
quem simul ac luturna soror crebrescere vidit
sermonem et volgi variare labantia corda,
. in medias acies, formam adsimulata Camerti
(quoi genus a proavis ingens clarumque paternae 225
nomeén erat virtutis, et ipse acerrimus armis),
in medias dat sese acies haut nescia rerum
rumoresque serit varios ac talia fatur:
TESTIMONIA. -
219 sq. *et aram ... venerans' Servius Aen. XII 234 221 Ma-
erobius Sat. IV 3, 4 224 *Iuturna formam a. C.' Macrobius Sat. V
15, 11 *formam a. C.' Diomedes 362 Priscianus 797. 799 P. Arusia-
nus p. 215 L. 228 Macrobius Sat. VI 1, 33
VARIA LECTIO. :
218 ^ EQUIS M non viribus aequos conl. 230 Schraderus *non
viribus aequis eos congressuros subaudis' Servius. non viribus aequis
interpolata esse statuit Brunckius , Peerlkampus orta putat ea V 809.
Mihi probabilius videtur sententiam a poeta inperfectam. relictam esse ;
nam debebat utrumque virum aliquo modo inler se comparare.
219—230 om. in teatu , in singulari folio m. recentiore add. y 219
ingreffu ym, Oblongus Pierii — tardo Schraderus tacito testatur Servius
ETARMA ΡῚ ad aram b. 220 demeffo 51 demifo c — 221 tabentef c,
Menteliani, χ PU.BENTES (quamquam Pierius m. 1 TABENTES scrip-
tum fuisse narrat) M PVBENTES PRy2bm, Macrobii exempl. pallen-
tes Bigotianus — iuuenili m, Macrobii Par. Salisb. — languor vel torpor
"Schraderus — 222 ac (corr. in ut), mg. ut 72c, ut Menteliani, y — cre-
befcere yb — 223 VOLGI (0 corr. in V) P. VVLGI MRybc —. LABENTIA
R X224 CAMERTI J/Pybe, Diomedis et Arusiani exempl., Prisciani
Heidelb. camert. Prisciani 797 Par. Τὰ camerte Mentel. pr., Moret.
lert., Prisciani 107 et 799 Bongars., 199 Bamb.. Macrobii Salisb.
camer.te Prisciani 797 Halb. camertae Prisciani et Macrobii ὦ. Sed
ipsum Macrobium Camerti legisse necesse est, qui eundem Camertem
hic dici statuat, quem ín decimo (562) Aeneas occiderit. | 225 QVOI P
CVE MRybe a.(erasa c) y 227 MAVT Καὶ AUT. 24. HAVD. Pybc
inscia Mentel. pr. et Menag. pr. haud neseia rerum | post v. 222 sq.
salís otiosa esse iudicavit Wagnerus
312 VERGILI AENEIS XII
*non pudet, o Rutuli, pro cunctis talibus unam
obiectare animam? numerone an viribus aequi 230
non sumus? en omnes et Troes et Arcades hi sunt
fatalesque manus, infensa Etruria Turno:
vix hostem, alterni si congrediamur, habemus.
ille quidem ad superos, quorum se devovet aris,
succedet fama vivosque per ora feretur: 235
nos patria amissa dominis parere superbis
cogemur, qui nunc lenti consedimus arvis.'
talibus incensa est iuvenum sententia dictis
iam magis atque magis, serpitque per agmina murmur;
ipsi Laurentes mutati ipsique Latini. . . 240
qui sibi iam requiem pugnae rebusque salutem
sperabant, nunc arnia volunt foedusque precantur
infectum οἱ Turni sortem miserantur iniquam.
his aliud maius Iuturna adiungit et alto
dat signum caelo, quo non praesentius ullum 245
turbavit mentes Italas monstroque fefellit.
TESTIMONIA.
239 Servius Aen. III 423 235 'vivus ... feretur' sehol. Hor.
carm. II 2, 5 236 sq. 'nos ... cogemur' schol. Veron. 82, 22 -
297 “αὐ... arvis? Servius ecl. I 4
VARIA LECTIO. hU
329 N. 1 PVDE R^ 230 AC VIRIBVS (C in ras.) P — AEQVIS
Pyy:cf.218 931 fimufy — archadefc ^ iy HINC R.— 233.
suspectus Heynio, lectus a. Servio. FATALES MRb FATALIS Pyc
AETRURIA J/ &muria y1 234 deuouit y2 385 VIVOS (0 corr.
in V) P UIUUS Mybc — refertur ἢ. 237 lenuf y1 lenti Servius con-
firmat ARMIS My 239 om.Goth. pr. Tam b1 TVM Py, ut 218
ADQVE R 240 IPSIET P Ipfa cl 24! punae y. 3242 NUNC supra-
scr. M 5344 hic Peerlkampus, ut M 199. — ALIVT ut vid. R1 — maius]
ma.ucl iuturn. cl Saturnia iungit Peerlkampus ^ adiuugit: ab
alto conici posse monet Wagnerus 245 cf. ge. M 127 figno c
quod y1 — PRAESTANTIVS Zcm praesentius Servius testatur
-———Q-— 7
VERGILI AENEIS XII 313
namque volans rubra fulvos lovis ales in aethra
litoreas agitabat aves turbamque sonantem |
agminis aligeri, subito cum lapsus ad undas
cycenum excellentem pedibus rapit inprobus uncis. 250
arrexere animos [tali, cunctaeque volucres ..
convertunt clamore fugam (mirabile visu) :
aetheraque obscurant pinnis hostemque per auras
facta nube premunt, donec vi victus et ipso
pondere defecit, praedamque ex unguibus ales 255
proiecit fluvio penitusque in nubila fugit.
tum vero augurium Rutuli clamore salutant
expediuntque manus; primusque Tolumnius augur
*hoc erat, hoc, votis" inquit *quod saepe petivi.
accipio adgnoscoque deos; me, me duce ferrum 260
corripite, o miseri, quos inprobus advena bello
erritat invalidas ut aves et litora vestra *
vi populat: petet ille fugam penitusque profundo
vela dahit. vos unanimi densete catervas
TESTIMONIA.
255 sq. 'praedam ... fluvio" Servius Aen. IX 24 256 Marius
Victorinus p. 2477 R. 264 Eutychius II 14 *vos ... catervas'
Servius Aen. XI 6050
VARIA LECTIO.
247 rubra fuluof y. RVBRA FVLVVS Ab rubra.uluuf (erasa u ut
vid. εἰ FULUUS RUBRA Ἢ iouif im ras. y2 ACER P : voluerat
SACER ut XI 721 aethra (ra in ras.) b. AETHERA 7Zic 248 AVES
ΡΠ . 249 ALIGERE M1. LABSVS MP 280 CYGNUM 2 Cignü bc
improbuf y 25] HAE P 5852 FVGAm mlRABILE ἢ visu]
S
XVLSV P — 253 OBCVRAT J/ — pennifbc — oftem yc 354 PRAEE-
MUNT M TONEC (T corr. in D) M — 256 proiiecit scribi vull Marius
Victorinus — FVLVVIO A8. que om. M 259 uitif c | inquid yc
d
quo y QVID (I m. ant. corr. in O) P 260 agnofcoque b. ADGNOSQVE
rutuli
P aguofco (om. que) c — 261 miferi y rutulj bcm — IMPROBVS αὶ
bello] Ὁ in ras., videntur fuisse duae lit. P 262 littora b. üra. c
263 vi] UT M petit 51. 264 VNANIMI Jb una.animi y2 VNAANIME
Py unanimi, c1. UNANIMIS Ἢ unanimef c27, Eutychii cod. : ef. IV 8
314 VERGILI AENEIS XII
et regem vobis pugna defendite raptum. Ὁ ws 265
dixit et adversos telum contorsit in hostis
procurrens: sonitum dat stridula cornus et auras
certa secat. simul hoc, simul ingens clamor et omnes
turbati cunei; calefactaque corda tumultu.
hasta volans, ut forte novem pulcherrima fratrum 210
corpora constiterant contra, quos fida crearat
una tot Arcadio coniunx Tyrrhena Gylippo,
horum unum ad medium, teritur qua sutilis alvo
balteus et laterum iuncturas fibula mordet,
egregium forma iuvenem et fulgentibus armis 219.
transadigit costas fulvaque effundit harena.
at fratres, animosa phalanx accensaque luctu,
pars gladios stringunt manibus; pars missile ferrum
corripiunt caecique ruunt. quos agmina contra
procurrunt Laftrentum,, hinc densi rursus inundant 280
Troes Agyllinique et pictis Arcades armis:
TESTIMONIA.
268 *simul ἢ. s. i.) Priscianus 1021 273 *balteus sutilis' Probus
de nom. 53 p. 223 Endl. 280 Probi inst. I 12, 2 *'hine ... inun-
dant! Eutychius p. 2174 P.
VARIA LECTIO.
VII 335. DENSETE Rbew, testantur- Eutychius et Servius Xl 650.
DENSATE M Py, Eutychii cod. : cf. ge. 1 348. 419 4en. VII 794 XI 650
f
265 raptum (a zn ras.) b. 266 DIXSIT P aduerfo c — HOSTES
P2Ry ofüfc 268 Certat y1 269 CALEFACTA P calafacta c1
Q- suprascr. M 270 Aftac— VoLANS A fratum yc 212 archadio
yc . tihyrrena b tyrrenac— GYLIPSPO ἢ gilippo ὃς 273 UNUM
| V
UNUM M MEDIAM M —— futulifb ^. ALVEO P aluof c1 aluum 7
AURO M alvo Servius confirmat 274 Baltheuf c LATERIM (I n
ras. P lateri y 275 IVVENVM R — 276 etfundit (n erasa) c effundit, in
h
mg. extend y : cf. V 374 IX 589 extendit 7 arena b arena c 277
AD A Et cl fallanx (1 pr. erasa).c 278 Praf (bis, ut saepe) c
N VN
mifile y 280 PROCURRUT 24. INDANT R inundat y 281 agilline
A
δ1 agillint 6 — ARCEDES 74 archadef c cf. XI 93
hs. didis
; ÉA4— —-— EE CIN
€
VERGILI AENEIS XII 315
sic omnis amor unus habet decernere ferro.
diripuere aras (it toto turbida caelo
Lempestas telorum ac ferreus ingruit imber)
craterasque focosque ferunt. fugit ipse Latinus 280 ΄
pulsatos referens infecto foedere. divos.
infrenant alii currus aut corpora saltu
subiciunt in equos et- strictis ensibus adsunt.
Messapus regem regisque insigne gerentem,
Tyrrhenum Aulesten, avidus confundere foedus, 290
adverso proterret equo: ruit ille recedens
et miser oppositis a tergo involvitur aris
in caput inque umeros. at fervidus advolat hasta
Messapus teloque orantem multa trabali
desuper altus equo graviter ferit atque ita fatur: 295
*hoc habet, haec melior magnis data victima divis."
concurrunt [tali spoliantque calentia membra.
obvius ambustum torrem Corynaeus ab ara
TESTIMONIA.
284 *ac ... imber" Macrobius Sat. VI 1, 52 *ferreus imber
Macrobius Sat. VI 6, 7 285 *erateras .. - ferunt" Servius Aen. XII
118 287 sq. 'aut ... equos' Nonius 387, 18 'eorpora ... equos!
Diomedes 407 anon. de orthogr. 2799 P. Servius ge. I 202 290 *avi-
dus c. f, Arusianus p. 210 L. 296 Nonius 317, 21 Donatus ad Ter.
Andr. I !, 56 298—300 *obvius ... os' Macrobius Sat. V 15, 10
208 *obvius a.' Probi inst. I 11, 1 ]
VARIA LECTIO.
282 OMNES AH 283 araf in ras. b. — *more suo interiecit aliud,
nam ordo erat diripuere aras craterasque f. f." Servius it in ras. b
V
ID Mi ET Piy1 turpida b] — 284 INGRAUIT 7. 285 terunt. Zo/f-
mannus — 987 curfuf 71 ET M : ef. Wagnerus ju Verg. Cg
SALTUS M, Diomedis Monac. et exe. Paris. 288 aut y ADSEN M
assunt z 289 REGENTEM 7 290 Tyrrenum c — audeften 1
*avidus . .. legitur et avidum. sed melius est-avidus' Servius 291
AUERSO ἡ "QUO M | RECENDENS P — 292 MISERO A arif (rif
m.9 in ras.)y 293 humerof γε — AD MiZiyec1— ATVOLAT (T m.
ant. corr. in U) P 294 orantam γ1 295 ADQVE A. 296 HABE ET
M habet Servius, Nonius, Donatus 297 cadentia mz 298 corinaeuf
y^ corineuf c Corynaeum IX 571 sternit Asilas
316 VERGILI AENEIS XII
corripit et venienti Ebuso plagamque ferenti :
occupat os flammis: olli ingens barba reluxit 300
nidoremque ambusta dedit. super ipse secutus .
caesariem laeva turbati corripit hostis
inpressoque genu nitens- terrae applicat ipsum:
sic rigido latus ense ferit. Podalirius Alsum,
. pastorem primaque acie per tela ruentem, | 305
ense sequens nudo superimminet: ille securi
adversi frontem mediam mentumque reducta
. dissicit et sparso late rigat arma cruore.
olli dura quies oculos et ferreus urget |
somnus, in aeternam conduntur lumina noctem. 310
lI
At pius Aeneas dextram tendebat inermem
nudato capite atque suos clamore vocabat:
*quo ruitis? quaeve ista repens discordia surgit?
TESTIMONIA.
290 sq. *et ... flammis" Nonius 355, 8. 369, 2 303 Priscianus
1204 'inpressoque g. n. t. Probi inst. I 17, 7 'terrae a. i) Aru-
sianus p. 212 L. 304 *rigido ense fefit! schol. Leid. apud Suringa-
rum 11 299 911 'dextram t, i. Servius Aen. XII 734
—-
VARIA LECTIO. |
299 uenient y | EBVSO Pybe, Maerobii exempl., Nonii Bern. B
h :
EBYSO MR . 300 ofy . ILLI PEybc — RELVXSIT P refluxit m
A
301 dedet 51 302 LEUA M leua y 808 INPRESSV PI, Goth. sec.
Inpraeffo b — ADPLICAT P7» implicat ;» applicat testantur Arusianus
et Priscianus 304 Hic b1 sic testatur Servius — FERET 7/1 ferit.
(f corr. ez: p, it m. 2 in ras.), at fer& y PEDIT (an PETIT?) P — PO-
DARILIUS Mc PODARIVS £ Polidarius ef Polidorius 7 806 fuperimi-
5
net y fup.eminet c2 308 Difficit be. DISICIT 74 dificit y» DISHCIT P
Gem
5 .
. DISCIDIT Z2. . PARS P cerebro cz, in ras. b : cf. V 413 IX 753
309 sg. — X 745 sq. 809 ferreof y | VRGVET Rbc — 310 aeternü cl
CONDVNTVR P, duo Rottend. CLAVDVNTVR 7MAybe ut X 746
! M .
311 AD R INERTEM JM inermen c inermem (estatur Servius Aen.
XII 734. . 312 ATe&-. P ADQVE ἢ 313 QVOVE Rc. iSTA P recens
m4 repens Servius testatur
αν o——2
VERGILI AENEIS XII 317
o cohibete iras! ictum iam foedus et omnes
compositae leges; mihi ius concurrere soli; S 315
me sinite atque auferte metus; ego foedera faxo
firma manu; Turnum debent haec iam mihi sacra.'
has inter voces, media inter talia verba
ecce viro stridens alis adlapsa sagitta est
incertum qua pulsaà manu, quo turbine adacta, 320
quis tantam Rutulis laudem, casusne deusne,
altulerit: pressa est insignis gloria facti,
nec sese Aeneae iactavit volnere quisquam. -
Turnus ut Aenean cedentem ex agmine vidit -
turbatosque duces, subita spe fervidus ardet: - 920
poscit equos atque arma simul saltuque superbus
emicat in currum et manibus molitur habenas.
multa virum volitans dat fortia corpora Leto,
semineces volvit multos aut agmina curru
TESTIMONIA.
314 sq. 'ictum ... leges" Priscianus 877 314 *ictum iam f.'
Priscianus 1207 320 *incertum ... manu' Servius Aen. XII 856
Ay Diomedes 412 *aut ... hastas! Augustinus de gramm.
13 P. |
Vias HsoMO.
314 coibete b coib&e y SICTVM A hictum c phoeduf y
omif c — -315 CONPOSITAE Pc Conpofite y coneurre y 316 Me
(Min ras, m.2) "ὁ ADQVE R — METVVS R.— 317 Firmanu c
319 viro| umero Peerlkampus: sed in pede potius vel in femore vide-
tur vulneratus esse propter v. 386. 398. 746 sq. — utrum alis stridens
an alis adlapsa?' Servius — ADLABSA P ALABSA M 320 manuf c1 '
TAN
abacta 51 321 TAM A CASUSUE: DEUSUE M ut IX 211
E
DVSNE P 322 ADTULERIT JM Attullerit »51 — praeffa € b. prefaé& c
323 lactauit (1 Zn ras.) b σοὺς (0 corr. in V) P. VVLNERE
MRybe | QVISQVAM 7. 324 AEN "M aeneam c aeneà b — icedentem
(af eredenté) 75 326 ADQVE αὶ "ALTU M 327 mollitur y — 328
la&to 7 laeto b loeto e — 329 feminecif y — cursu Diomedis libri
318 YERGILI AENEIS XII
proterit aut raptas fugientibus ingerit hastas. 330
qualis aput gelidi cum flumina concitus Hebri
sanguineus Mavors clupeo increpat atque furentis
bella movens iumittit equos (illi aequore aperto
ante notos zephyrumque volant; gemit ultima pulsu
Thraeca pedum; circumque atrae Formidinis ora 335
Iraeque Insidiaeque, dei comitatus, aguntur) :
talis equos alacer media inter proelia Turnus
fumantis sudore quatit, miserabile caesis
hostibus insultans; spargit rapida ungula rores
sanguineos, mixtaque cruor calcatur harena. 340
iamque Neci Sthenelumque dedit Thamyrumque Pholumque,
hunc congressus et hunc, illum eminus; eminus ambo
TESTIMONIA.
331 'qualis ... flumina! Probi inst. I 11, 2 333 *bella m. Probi
inst. I 8, 7 333 sq. filli ... volant! Nonius 246, 31 337 'equos
... Turnus! schol. Gron. 398 Or. 339 sq. 'spargit ... harena' Ma-
erobius Sat. V 12, 1 'spargit ... sanguineos' Nonius 404, 32 schol.
Lucani VII 837 Servius ecl. VIII 15. 342 'illum eminus? Probi inst.
19,3 . 342 sq. 'eminus ambo I Serviugsecl. Vl 18
VARIA LEOTIO.
330 PROTERET 2/1 ΕἼ Z, Diomedis exempl. — 331 APUD Mb
h
ebri y ebri c — 332 maurof 1] CLVPEO (V corr. in Y) P clypeo
yb CLIPEO MRc. — INCREPAT Pyb, Servius confirmat. intonat (tonat
m. 9 in ras.) c INTONAT ΜΠ : cf. VI 607 VIII 527.IX 709 XII 700
FV N 5
ADQVE καὶ FVRENTI A PREMENI (voluit frementis) M: cf. XI 610
et VIL 638 XIL 82 333 IMMITTIT ΡΥ aequoràe b 884 nothuf 51
zephyrum (z in spatio duarum liti. e; corr.: an diephyrum?) y — 335
THRAICA A THRACA JMPybc — ATRA ἢ oóraf 51 horafe 8957 acer
Mentel. pr. m. 1 alacres schol. Gron. Cic. quidam alacer, gestiens
et rei novitate turbatus, volunt; alacris vero laetos (laetus vulgo)' Ser-
U
vius — 838 Fumantif (F m. 2 in. ras.) 5. SODORE ΗΓ 339 rapida |
T
rara Macrobii exempl. 341 SHENELUM Ἢ ftenelà ς THAMYRUM
MPR thamurum y1 thamirum 72. thamirü b. tamirà c, for(asse recte.
. . . . e .
thamyrim in quo libro extet nescio. * plura ομοιοτέλευτα᾽ Servius -
EMINUS emin?
pholü (p del.) » POLVM 2 342 ILLUM EMINUS- AMBO A illum emin.uf |
ambof 52. illum emimuf ambo y1 ILLVM EMINVS AMBO PAb|] ambofe .
ambo £estatur Servius
VERGILI AENEIS ΧΙ : 319
Imbrasidas, Glaucum atque Laden, quos Imbrasus ipse
nutrierat Lycia paribusque ornaverat armis,
vel conferre manum vel equo praevertere ventos. 345
parte alia media Eumedes in proelia fertur,
antiqui proles bello praeclara Dolonis,
nomine avom referens, animo manibusque parentem,
qui quondam, castra ut Danaum speculator adiret,
ausus Pelidae pretium sibi poscere currus; 350
illum Tydides alio pro talibus ausis
adfecit pretio, nec equis adspirat Achillis.
hunc procul ut campo Turnus prospexit aperto,
ante levi iaculo longum per inane secutus
sistit equos biiugis et curru desilit atque 355
semianimi lapsoque supervenit et pede collo
inpresso dextrae mucronem extorquet et alto
TESTIMONIA. e
343 sq. *quos ... nutrierat'! Servius Aen. II 394 346 sqq. 'Eu-
medes Dolonis proles bello praeclara animo nianibusque parentem re-
tes Macrobius Sat. V 15, 12 348 Arusianus p. 259 L. *nomine
' fragm. de praen. p. 212 Endl. Pompeius 99 L. 350 Servius |.
po. XII 374 351 sq. "illum ... pretio' Donatus ad Ter. Andr. III
5,4 352 “πος... Achillis! Servius Aen. 1 30 854 *longum p. i. s
Isidorus orig. XIII 5, I
VARIA LROTIO.
343 IMBRASIDAS M Inbrafidaf y VRERASIDAS PRc : d X 123,
ADOVE A iaden ἡ liaden c IMBRASUE. M inbrafuf b EMBRASVS
PRycl —— 344 licia yb1 345 cf. VII 807 uentof m. 2 in ras. €
gentes 7 346 eumedef (d m. 2 corr. in n) y EVMENIDES 7c 848
AVOM (0 corr. in V) P AUUM 7Mybc — 349 condam yc — 350 PELL DAE
(LL m. rec., erasis tribus literis, D m. ΜΕ corr. fort. ez L) P poelide b
PRAETIUM Ἢ PRAETIVM A — 352 PETIO P praelio γὺ neq, c
xQVIS A ACHILLES Ἢ Achillei coni. Heinsius conl. ge. MI 91, sed
Achillis testatur Servius Aen. 130 858 ut in campo c. PROSPEXIT
M confpex b confpexit c — ' 354 laeui y aeulo ὁ feculof c — 855
ADOVE αὶ 356 ELABSO P elapfo by *'elapsoque pro lapso' Servius,
IN
quae Wagnerus qu. Verg. XVI 2 frere lemptavit. 807 EXPRESSO
M DEXTRA Zyic MUC ONE" M
920 VERGILI AENEIS XII
fulgentem tinguit iugulo atque haec insuper addit:
*en agros et quam bello, Troiane, petisti,
Hesperiam melire iacens: haec praemia qui me - 960
ferro ausi temptare ferunt, sic moenia condunt.'
huic comitem Asbyten coniecta cuspide mittit,
Chloreaque Sybarimque Daretaque Thersilochumque
et sternacis equi lapsum cervice Thymoeten.
ac velut Edoni Boreae cum spiritus alto 2365
insonat Aegaeo sequiturque ad litora fluctus,
qua venti incubuere, fugam dant nubila caelo:
sic Turno, quacumque viam secat,'agmina cedunt
conversaeque ruunt acies; fert impetus ipsum,
el cristam adverso curru quatit aura volantem. 370
non tulit instantem Phegeus animisque frementem:
obiecit sese ad currum et spumantia frenis
ora citatorum dextra detorsit equorum.
TESTIMONIA.
359 sq. Beda de trop. 384 C. 'en ... iacens! Donati ars III 6, 2
Claudius Sacerdos I 154 Diomedes 458 P. Iulius Rufinianus 273 R.
Pompeius 479 L. Servius Aen. X 650 *en ... Hesperiam Servius
Aen. II 547 359 *en a. Probi inst. I 9, 6 363 cf. Macrobius Sat.
V 15, 12 9371 Nonius 407, 14 379 Nonius 440, 20. 459, 9 Dio-
medes 498
VARIA LECTIO.
358 inlinguit. δ] ADQVE £A 359 peliftif e petebas Pom-
peius -860 Efperiam c 361 temtare c CONDANT (A m. ant. in
ras. P 362 HvlC P ASBYTEN M ASBVTEN Ryb ASBVTEM P
hafbutem c — conleeta »1 868 CHLOREAM P Cholorea γι Clore c
fu.barim y fubarim e, Mentel. al. — DARETATQVE P. DARETATQ- 27
H
dar& atq, 1] THERSILOCUM J/ THERSILOCVM P ifilocü c ^ 364
ETAQUI 24 qui y — LABSVM P — THYMOTEM Μ thimoethen 5 timoe-
Hi
ten c 365 EDONEA 7/ udonii (τ corr. in e) y *Edoni...sane scien-
dum hoc loco errasse Donatum qui dicit Edonii legendum" Servius : cf.
Bentleius ad Hor.carm.1I25, 9 866 AEGEO 7Myb egeo c — littora δὲ
367 Que c1 368 QUA. CUMQ- M — CAEDUN M — 371 Phegeus : cf.
IX 765 fremtem (re in ras.) c furentem Zamb. pr. 9373 dextra]
cursu Diomedes
VERGILI AENEIS XII 3231
dum trahitur pendetque iugis, hunc lata retectum
lancea consequitur rumpitque infixa bilicem 375
loricam et summum degustat volnere corpus.
ille tamen clipeo obiecto conversus in hostem
ibat et auxilium ducto mucrone petebat:
cum rota praecipitem et procursu concitus axis
impulit effunditque solo, Turnusque secutus 380
imam inter. galeam summi thoracis et oras
abstulit ense caput truncumque reliquit harenae.
Atque ea dum campis victor dat funera Turnus,
interea Aenean Mnestheus et fidus Achates
Ascaniusque comes castris statuere cruentum, 385
alternos longa nitentem cuspide gressus. -
saevit et infracta luctatur harundine telum
eripere auxilioque viam, quae proxima, poscit:
ense secent lato volnus telique latebram
rescindant penitus seseque in bella remittant. 390
iamque aderat Phoebo ante alios dilectus Iapyx
TESTIMONIA.
377 sq. Nonius 283, 4 — 382 'truncumque r. h.' Servius Aen. XI 86
386 Arusianus p. 249 L. 390 'seseque in b. r. Servius Aen. IV
606 391 cf. Macrobius Sat. V 15, 12: :
VARIA LECTIO.
374 thrahitur 7 lugif y1 HVIC P» HIC ἢ lateyl 4876
h
VOLNERE (0 corr. in V) P UULNERE Mybc — 377 clypeo yc — oftem
y S318auxilio y — DVCTOA ἢ MUCRO MUCRONE M — 379 CUM-.:
M Quem (Quom?) em 380 EFFVDIT Zyc — fequutuf c 381 [ΜᾺ P
toracif e — ORA P orof γι 382 HARENA 7b] arena c harenae
Servius Aen. Xl 86 confirmat 383 ADQVE A 384 aeneam c
aeneam . . mneftheuf (m pr. corr. ec m, erasae mi, ni f)» fidef b
acathef c — 385 puer in ras., in mg. comef, b PVER Κα velut M 598 et
T N
alibi. 387 ARUNDINE Mc — CAELUM J/ 388 Eripe y — 389 SECET
M lato om. m. VOLNVS (0 corr. in. V) P. VVLNVS MRybe — latebra
N
ΡῚ latebráf 52 LATEBRAS 74. 390 REMITTAT Ἢ 391 ad.erat b
DELECTVS P71 diletof 5 IAPYX MPRyl2, Macrobii ὦ iapix ble,
Macrobii Par. P iapis 7
RIBBECK,; VERGIL. III. 21
322 VERGILI AENEIS XII
lasides, acri (uondam quoi captus amore
ipse suas arles, sua munera, laetus Apollo
augurium citharamque dabat celerisque sagittas.
ille ut depositi proferret fata: parentis, 395
scire potestates herbarum usumque medendi
maluit et mutas agitare inglorius artes.
stabat acerba fremens, ingentem nixus in hastam
Aeneas magno iuvenum et maerentis [uli
concursu, laerimis inmobilis. ille retorto 400
Paeonium in morem senior succinctus amictu
multa manu medica Phoebique potentibus herbis
nequiquam trepidat, nequiquam spicula dextra
sollicitat. prensatque tenaci forcipe ferrum.
nulla viam Fortuna regit, nihil auctor Apollo 405
subvenit; et saevos campis magis ac magis horror
crebrescil propiusque malum est. iam'pulvere caelum
TESTIMONIA.
394 schol. Hor. carm. saec. 61 Servius ge. II 486 395 Macro-
bius Sat. IV 4, 7 Nonius 279, 21 schol. Gron. Cic. 402 Or. Pseudo-
ascon. Cic. 157 Or. 396 sq. *scire ... maluit! Arusianus p. 262 L.
3097 “οὐ... artes" Servius ge; II 486 398 'ingentem ἢ. in h.'
Arusianus p. 240 L. 403 'nequiquam t.' Probi inst. I 9, 5 407 sq.
'jam ... vident? Nonius 391, 23 schol. Hor. carm. I 9, 1 Servius Aen.
I 646 *pulvere ... vident! Servius Aen. VI 22 *stat pulvere
VARIA LEOTIO.
392 QVOI (Ὁ corr. in C) P ΟΥ̓ MRybc 898 artif }7 latuf y1
appollo c 394 cytharam y chytaram c DEDIT 74, schol. Hor.
dedi y1 dab ἢ y2 'dedit: vera lectio est dabat? Servius CELERI- Rh
395 faeta γ1 — 396 poteftatif y» — erbarüc 897 MVLTAS P multaf
ΟἹ mutas Servius testatur — agittare yc1 — artif y 898 acerua y151
FIXUS M nixus Arusianus testatur — aftam c 399 MERENTIS καὶ
| M
merentof y»1 400 LACRIMISQVE δ — INMOBILIS 4 IMMOBILIS PARybc
REPORTO AZ reperto » “401 PAEONIDUM E PAEONVM P, [0 pe
recte : cf. Vll 769 Paeonium Servius legit 402 "erbif γ erbif c HERMIS
(armis?) M armis Dorvill. 408 ASPICVLA P 404 Sollitaty - PRESSAT
R — FORFICE 4: cf. VIIL 453 forcipe Servius legit 405 appollo y
h
406 SAEVOS (0 corr. in V) P. SAEVVS MRybc OrrOr y 407 pro-
Νὴ
VERGILI AENEIS XII ^ EB
stare vident: subeunt equites, et spicula castris
densa cadunt mediis. it tristis ad aethera clamor
bellantum iuvenum et duro sub Marte cadentum. 410
hic Venus, indigno nati concussa dolore,
dictamnum genetrix Cretaea carpit ab Ida,
puberibus caulem foliis et flore comantem
purpureo (non illa feris incognita capris
gramina, cum tergo volucres haesere sagittae): 416
hoc Venus, obscuro faciem circumdata nimbo, .
detulit; hoc fusum labris splendentibus amnem
infecit occulte medicans spargitque salubris :
ambrosiae sucos et odoriferam panaceam.
fovit ea volnus lympha longaevos lapyx 420
ignorans, subitoque omnis de corpore fugit
quippe dolor, omnis stetit imo volnere sanguis;
iamque secuta manum nullo cogente sagitta
TESTIMONIA.
caelum schol. Lucani VI 224 cf. Gellius VIII 5 408 sq. * subeunt
. mediis' Servius Aen. XII 462 412—418 'dictamnum puberibus
. medicans' Priscianus 1100 413 *puberibus c. f Nonius 93, 25
414 sq. *non ... gramina? Servius Aen. IV 73 418 sq. 'spargit
... panaceam' Priscianus 776 419 *odoriferam p." schol. Lucani
IX τ 420 Nonius 311, 26 42] 'subitoque ... fugit! Probi inst.
I 17, :
VARIA LECTIO.
f
priuf 71. 408 SVBEVNT Pyb, suprascr. M SVBEVNTQVE Ac — picula
N
y fpecula δ] 409 SIT M a&era y 410 BELLATUM ΗΓ 412
DICTAMNVNC A ipsa manu Donatus : cf. ge. MI 395 Aen. ΠῚ 372 VIE 143
CRETEA Zc ere.tea (t m. 2) y Dictea Donatus CARPSIT A
413 caulam c1 418 eferec — 416 hoc. y 417 SPLENDENTIBVS P
PENDENTIBVS αὶ 418 INFECIT (E corr. in V) M INFICIT PRybc
OCCULTAE M salubris] I corr. in E P 419 PANACE&M P 420
VOLNVS (0 corr in V) P. VVLNVS Rybc linpha c LONGAEVOS
(0 corr. in Vj P LONGAEVVS MR longeuuf yc iapix blc, Nonii
exempl. — 421—425 om. in lextu, singulari scheda m. recen'iore add.
γ 4921M0 P IMO IN Zy2eg — VOLNERE (0 corr. in V) P. VVL-
: M
NERE Ay2b fangif h1 423 MANVM Zbc MANU M MANVS P
manu. (erasa f) y2
21*
324 VERGILI AENEIS XII
4,
excidit, atque novae rediere in pristina .vires.
*arma citi properate viro! quid statis?' Tapyx 425
conclamat primusque animos accendit in hostem.
*non haec humanis opibus, non arte magistra
proveniunt neque te, Aenea, mea dextera servat:
maior agit deus atque opera ad maiora remittit."
ille avidus pugnae suras incluserat auro 430
hinc atque hinc oditque moras hastamque coruscat.
postquam habilis lateri clipeus loricaque tergo est,
Ascanium fusis circum complectitur armis
summaque per galeam delibans oscula fatur:
'disce, puer, virtutem ex me verumque laborem, 435
fortunam ex aliis. nunc te mea dextera bello.
defensum dabit et magna inter praemia ducet.
tu facito, mox cum matura adoleverit aetas,
sis memor, el te animo repetentem exempla tuorum
et pater Aeneas et avonculus excitet Hector." 440
TESTIMONIA.
429:'maior a. d. Maximi Victorini ars 19 430 'suras i. a. Ser-
vius Aen. X 546 . 434 Servius Aen. I 256 435 sq. disce , . . aliis"
Servius Aen. III 260 VIII 260. 204 485 Arusianus p. 225 L. Macro-
bius Sat. VI i, 58 *disce ... me" Nonius 286, 33 437 *defensum
d. Servius Aen. XII 367: 438 mox ... aetas' Priscianus 872
*mox adoleverit aetas! Diomedes 370 |. 440 “οὐ p. A. schol. Hor.
carm. IV 4, 27
VARIA LECTIO. id
494 ADQVE AR ^ pedi.ere ὃ 425 uiri bm iapix be. 426 eatal
hi
bis, el in textu et in scheda y — oftem y 427 8»VMANIS P 428 TE
suprascr. M — AENEAN MM. MEPIA P 499 'maiior...$ic enim
isla scribi per geminatam i metri ratio deposcit Maaoimus Victorinus
ADQVE Δ. 430 pugna y1 — inclufere c1 ^ auru. c1 —— 431 H:NC
(Lm. ant.) ΡΟ ADQVE R. aftam c. - recusat »? 432abilif c — cly-
peufb - 433 FUSIS M4. CONPLECTITVR P»b 437 praelia * plerique
veteres' Pierii, Menag. pr., x 438 TUM ἡ ADLEVERIT P AD-
1 :
OLEUERAT 2/. AESTAS P. 440 — Il[ 343. PRAETER 4. AVON-
: A ' τ 3 E :
CVLVS (0 corr. in V) P. AVVNCVLVS MRb auuncuhf yc ἘΧΟΙΤᾺΤ P
YERGILI AENEIS XII ᾿ 325
Haec ube dicta dedit, portis sese extulit ingens, :
telum immane manu quatiens; simul agmine denso
Antheusque Mnestheusque ruunt omnisque relictis
turba fluit castris: tum caeco pulvere campus
miscetur pulsuque pedum tremit excita tellus. 445
vidit ab adverso venientis aggere Turnus,
videre Ausonii, gelidusque per ima cucurrit
ossa tremor: prima ante omnis Iuturna Latinos
audiit adgnovitque sonum et treme facta refugit.
ille volat campoque atrum rapit agmen aperto. 450
qualis ube ad terras abrupto sidere nimbus
ii mare per medium (miseris heu praescia longe
horrescunt corda agricolis: dabit ille ruinas
arboribus stragemque satis, ruet omnia late); :
ante volant sonitumque ferunt ad litora venti: 455
TESTIMONIA.
446 *vidit .. . venientis! Probi inst. I 17, 6 453 *dabit i. r.'
Donatus ad Ter. eun. V 2, 60 453 sq. *dabit .. . satis' Donatus ad
Ter. adelph. III 4, 4 *dabit ... arboribus! Donatus ad Ter. eun.
11 3,9 454 *ruit o. 1. Diomedes 436 |
VARIA LECTIO.
441 "HAEC JM — VBE (E corr. in ]) P. VBl MRybc 442 inmane c .
443 ANTHAEUS 4 Anteuf c OM RUUNT 2/. OMNES M. relitif
y 444tlurbafluit γι TVRBARVIT 44: cf. ΧΙ 386 tunc c — uulnere
m, Menag. alt. campof c 445 cf. VIL 722 pulfac] — plausuque
tremit magno excita Zulich. 446 UENIENTES Mc . AGMINE A aggere
Servius testatur 4458 PRIMA (A in ras., erasis minimum duabus lite-
ris) P omnif (i m. ant. corr. in e) ὃ iuterna b. 449 AVDIIT P
AGNOVIT M ybe ADGNOSCIT P — et om.m — TREMIFACTA 7Z trema-
facta c — 450 CAMPOS P ATRVVM P 451......... qualif (prima
lit. eras. € vel Q vel Ey VBE P VBI MRybc — àabruto c1 — 462 ld
γι ET M psupraser. y MESERIS P. euc preftia y 488
corda 72 longa, ni f., y1 ruinam Donatus ad eun. — 454 RUIT M1,
5
Diomedis exempl. — latae 71ἃ 455 VOLANT P uolant ὁ UOLANS Jfjl,
Distinguitur in M post volans, non post late — littora c
".
326 VERGILI AENEIS XII
talis in adversos ductor Hhoeteius hostis
agmen agit, densi cuneis se quisque coactis.
adglomerant. ferit ense gravem Thymbraeus Osirim,
Arcetium Mnestheus, Epulonem obtruncat Achates
Ufentemque Gyas; cadit ipse Tolumnius augur, 460
primus in adversos telum qui torserat hostis.
tollitur in caelum clamor, versique vicissim
pulverulenta fuga Rutuli dant terga per agros.
ipse neque aversos dignatur sternere Morti
nec pede congressos aequo nec tela ferentis 465
insequitur: solum densa in caligine Turnum !
vesligat lustrans, solum in certamina poscit.
TESTIMONIA.
450 *talis in a. Probi inst. I 6,3 458 'ferit ... Osirim" Dona-
tus ad Ter. hec. V 1, 32 Nonius 315, 14 Iulius Rufinianus 243 R, Ser-
vius Aen. V 114 X 207 XII 5 'gravem T. Ο,᾽ schol. Veron. 1006, 19 K.
460 Servius Aen. VII 745 'Ufentemque G.' schol. Veron. 106, 22 K.
VARIA LECTIO.
456—468 Veron. fol. 213 b. 456 DuctOR V - . RHOETELUS 4
RHOETHEIVS Ac ROETHEIVS: P;b RHOEteiuS V — 457 agmen — se V.
densis Sprot. — COACTIS PR Vybc : cf. VII 509 COACTIS M. coacti
probavit W'agnerus. *in cuneorum modum compositi' Servius 458
S
ferit — gravEM Υ THYMBREUS MAbc tymbreuf THYMBRAEV - P
THIMóraeus V — OSIRIm V OSIRI* 7M ofyrim c ofyrim (yrim in ras.) b
orisim, oristim alii 459 ARCERTIVM PA Arcetium (A corr. ex 0) b
Arc&im y ARCHETIUM Ἢ ARcetiVM V arcentim, arcetum, artheum ali
EM
MNESTHEOS ut vid. V — EPULON ΜΗ opuloné c acatef c
460 Vfentemque gyAS V giaf »yblc (OLVMNIVS 7 TOLVMIVS καὶ
AVgVr V 461 fort(asse ab interpolatore repetitus ex 266 ΑΠ-
VERSos V AVERSOS ER. telum Υ torserat] TORSITIN A ut 266
462 TO/H[uR V caeLVM V — ViCissim V 463 pulverulenta f VGA
rululi V — 464 NEQVE AVERSOS Z, Oblongus Pierii NEQ- ADUERSOS
M neque aduerfof-.»c NEC ADVERSOS P», ut videatur abversos scriptum
fuisse. NEque avers0S V fternere (t m. 2) y morti V 465 CON-
A'V
GRESSVS P EQo M nec equo z, Servius FERENTES AR . 466
insEQVITYVR 7 DENSO ἢ
VERGILI AENEIS XII 327
- ,
hoc concussa metu mentem luturna virago
aurigam Turni media inter lora Metiscum
excutit et longe lapsum temone reliquit: . . - 470
ipsa subit manibusque undantis flectit habenas, |
cuncta gerens, vocemque οἱ corpus et arma Metisci.
nigra velut magnas domini cum divitis aedes
pervolat et pinnis alta atria lustrat hirundo,
pabula parva legens nidisque loquacibus escas, 475
et nunc porticibus vacuis, nunc umida circum
stagna sonat: similis medios Iuturna per hostis
fertur equis rapidoque volans obit omnia curru
iamque hic germanum iamque hic ostentat ovantem
nec conferre manum patitur, volat avia longe. 480
haut minus Aeneas tortos legit obvius orbes
vestigatque virum et disiecta per agmina magna
voce vocat. quotiens oculos coniecit in hostem
TESTIMONIA.
468 *Iuturna v.' schol. Veron. 106, 26 470 cf. schol. Veron.
107, 7 K. 483 *quotiens ... hostem" Probi inst. I 9, 11
VARIA LECTIO.
469—481 Veron. fol. 213 a. 4710 LABSVM PF RELIQVIT
N A
PRybe RELIQUIT Ἢ RELINQVIT 7 471 HEBENAS M — 472 ME-
L
A
TISTI P 473 VELVM VF 474 PENNIS Fc ATRATRIA Η
harundo y1 — 475 Pau la y escas V — 476 inporticibuf e — humida y
V
477 STAGna sonat V — SONANT M MEDIO" M | ITURNA M
478 Volans oBIT V — alant ἡ OMNIA P. cursu χ 419 gerMANVM.
^
V — IAMQ- HIC OSTENDIT (I postr. corr. in T) M IAMQVE IIIC OSTen-
tat V IAMQVE HIC Ostentat P. iam hic oftentat y iamque hic oftendit ὃ
iamq, hoftendit, in mg. m. 2 t oflentat c — oVANTEM V ovantem P
480 PATITVr — V — volat avia IONGE V 481 HAVD PPybe TOr-
tos — P . TOTOS V tortos Servius confirmat — orbif be urbef y1
482—508 Veron. fol. 255 4R2 Disiecta.— P — per aGMINA V
483 OCulos P oculos V coniecit in hostem P- — coniecit 52
cor... d bi
328 VERGILI AENEIS XII
alipedumque fugam cursu temptavit equorum,
aversos totiens currus. Tuturna retorsit. 485
heu quid agat? vario nequiquam fluctuat aestu, -
diversaeque vocant animum in contraria curae.
huic Messapus, uti laeva duo forte gerebat
lenta levis cursu praefixa hastilia ferro,
horum unum certo contorquens derigit ictu. 490
substitit Aeneas et se collegit in arma,
poplite subsidens; apicem tamen incita summum
hasta tulit summasque excussit vertice cristas.
tum vero adsurgunt irae; insidiisque subactus,
diversos ubi sensit equos currumque referri, 495
multa Iovem et laesi testatus foederis aras
iam tandem invadit medios et Marte secundo
e ,
ζ΄
TESTIMONIA.
484 schol. Hor. carm. I 27, 24 491 sq. 'substitit ... subsidens'
Nonius 273, 25 491 *et ... arma! Servius Aen. X 412 492 sq.
'apicem ... cristas! Nonius 40], 28 *apicem ... tulit! Macrobius
Sat. VI 1, 53 494. cf. schol, Veron. 107, 8 K. 495 cf. schol.
Veron. 107, 10 K.
VARIA LECTIO.
484 que — temptaVIT V curfu..... (ut videatur erasa eadem
D Σ
v0x iterum posila) y EQuorVM V aequorum b 485 AUERSOS ἡ
Aduerfof yc:cf.46& — currus — retorsit V — curuus *in antiquo admo-
dum exemplari' Pieriano 486 cf.IV283. — QVid — V — FL VCTVAT P
487 Diversae — contraria V uocat y eu.rey 488 Messapus
L
— V AEVA P LEUA //; 489 cf. V 5587 Lenta — hastiLIA V
leui γχ 490 HOrum — deRIGIT V Orü c dirigit »bc 491 Suftitit
c | AENEAS P CONLEGIT £A COLLIGIT Py1 con.... 51 collegit
M
testantur Nonius et ad Aen. X 419 Servius . 499 APICE M. APIcem V
incilà V. — SVMMAM A 493 TVLi/ —vERTICE 7 — que... (eras.
que) y excussit] exti Nonii exempl. 494 INSIDIS 77 fübaetif c
fubáctif b1 ^ 495 .ub γῶ ful. 1 SENSIT PRVybe SENTIT M
496 LAEISI 7 TESTATVR PR 4097 in mg. A M — TAndem — se-
cunDO V TAMEN P *potest et Marte secundo distingui, ut sequa-
tur terribilis saevam . . . potest et iungi , ut sit Marte secundo terribilis?
Servius. In M non post secundo, sed post terribilis distinguitur.
arva f cap tale IPS ῳ"
VERGILI AENEIS XII 329
terribilis saevam nullo discrimine caedem
suscitat irarumque omnis effundit habenas.
Quis mihi nunc tot acerba deus, quis carmine caedes 500
diversas obitumque ducum, quos aequore toto |
inque vicem nunc Turnus agit, nunc Troius heros,
expediat? tanton placuit concurrere motu,
luppiter, aeterna gentis in pace futuras?
Aeneas Rutulum Sucronem (ea prima ruentis 2505
pugna loco statuit Teucros) haut multa morantem
excipit in latus et, qua fata celerruma, crudum
transadigit costas et cratis pectoris ensem.
Turnus equo deiectum Amycum fratremque Diorem,
TESTIMONIA.
503 *tanton' cf. Priscianus 1252 504 ef. schol. Veron. 107, 11
507 “εἰ... crudum Priscianus 760
VARIA LECTIO.
498 in mg. D .M TERRIBILES (E post. corr. inl) P | saevam
— caedem V DISCRIME P 499 add. ima pag. nota B adposita .
in mg. M irarumque — habenas V ETFVNDIT (i. e. ecfundit) P
500 add. ima pag. nota € in mg. adposita M — QVIs— caeDES V
quf carminae (qu m. 2 in ras.) b 501 Diueruerfaf ὃ obitum —
(οἱ V obituf c2 (obitum 61) 502 inque — nVNC P nunc (n pr.
in ras.) b turnus — nuNC V tur? y tanuf (a corr. in u, r m. 2) b
trohiuf c — 503 om. V — expediat — placuit P tanto y TANTO
R tanton testatur Servius : cf. X 668 concurre y m&u y | 504
iuppiter — paCE P — lupiter e — SEGENTIS (I corr. in E) M GENTES
Rybe — futuraf (af in ras.) c — 505 aeneas — sueroneM P — retulum c
- ruentif (i m. ant. corr. in e) b FVRENTIS V. .506 pugna — teucros P
H
LOCOS M HAVT R AUT M aut bj HAVD PVyb2c — MORANIS F
moratum Servius legit, sed moratus ad 507 exempl. exhibent : cf. MI 610
5 Y /
507 LATUM M Ἰαιοῦ" QUA M fata (a post. in ras. c — CE-
T .
LERRIMA MZb CERRIMA 7 — 508 E P CRATES Mbc — 509 ami-
E *
cum ye. AMOTVM (T m. rec. corr. in € ut AMOECVM Jegatur) P. Amycus
iam IX 772 a Turno occisus DIORE& Mc DIOREN PA
3230 VERGILI AENEIS XII
congressus pedes, hunc venientem cuspide longa, 510
hunc mucrone ferit curruque abscisa duorum
suspendit capita et rorantia sanguine portat.
ille Talon Tanaimque Neci fortemque Cethegum,
tris uno congressu, et maestum mittit Oniten,
hic fratres Lycia missos et Apollinis agris 516
nomen Echionium matrisque genus Peridiae, 915
et iuvenem exosum nequiquam bella Menoeten,
Arcada, piscosae cui circum flumina Lernae
ars fuerat pauperque domus nec nota potentum
munera conductaque pater tellure serebat. 520
TESTIMONIA.
ὅ11 sq. 'curru ... capita! Servius Aen. I 156 II 553 ge. I 208
915 Servius Aen. II 89 VI 758 916 Servius Aen. III 8 . 517 *ex-
osum ... Menoeten' Arusianus p. 229 L. 918 Probi inst. I 5, 1
919 sq. pauper ... munera! Servius Aen. III 539 9519 *pauperque
d.' Probi ars minor 224 gramm. Vatic. in A. Mai auct. class. V 194
920 *conducta ... serebat! Donatus ad Ter. Phorm. II 3, 18
VARIA LECTIO. A "
510 PIDES (Dcorr.in E) P — 511 FECIT M — abfcifa c ABSCISE
f ;
P abfei ^ y ABSCISSA ΜΗΝῚ 518 talon (a in ras.) b. THALON M
I -
talum, tagum alii .tanaim b. TANAM JM. TANAIN Rc tauain (u m. 2) y
TALAIM P thalarum, talarim, taganum aii c&egm (g fort. corr. ea
ci y 514 TRES Rc — uno(uin ras) b . onitem 6] onyten Serviü
Par. Regin. omentem, orontem a4 516. 515 sic ordinavit Peerl-
kampus 516 Hine y1 LYCOIA Jf licia c'litia b appolinif y
appolninif c1 agr//if (agr im ras.) b aruif (ruif m. rec. in ras.) c
agrof }1 515 NOMENECHIONIVM 252c NOMINECHIONIVM Zyb1 NOMI-
NEECHIONIUM 74 *Onyten Donatus dicil aut gentile esse aut patro-
mymicum ...$sed hoc non procedit .. . proprium ergo est, et sequens
versus erit nomen Echionium, id est Thebana gloria ... male quidam .
legunt nomine Chionium' e. q. s. Servius PERIDIAE (I post. corr. in
E) M perhidae 51 517 iuuenim c1 nequiquam om. 4rusianus ne-
A
quicquam y MENOETE J/ menoetem y 518 PISCOSE M — l///ernec
p
519 AVPER P . 520 LIMINA 2 velut Hor. epod. Il 8 munera festa-
tur Servius, quem mffnia legisse Marklandus praef. Stat. p. IX putabat
R
SEBIBAT (I corr. in E) M *
VERGILI AENEIS XII 33l
ac velut inmissi diversis parlibus ignes
. arentem in silvam et virgulta sonantia lauro,
aut ube decursu rapido de montibus altis
dant sonitum spumosi amnes et in aequora currunt
quisque suum populatus iter: non segnius ambo 525
Aeneas Turnusque ruont per proelia; nunc nunc
fluctuat ira intus, rumpuntur nescia vinci
pectora, nunc totis in volnera viribus itur.
Murranum hic, atavos et avorum antiqua sonantem
nomina per regesque actum genus omne Latinos, 930
praecipitem scopulo atque ingentis turbine saxi
excutit effunditque solo: hunc lora et iuga subter
provolvere rotae, crebro super ungula pulsu
, incita nec domini memorum proculcat equorum.
ille ruenti Hyllo animisque immane frementi 535
TESTIMONIA.
525 'quisque ... iter' Cledonius 1916 P. . 527 sq. 'rumpuntur
... pectora! schol. Hor. carm. 16, 5 - 'nescia v. p.' Arusianus p.
248 L. .929 sq. Servius Aen. VI 760 933 sq. '*quatit' ungula ...
equorum Priscianus 909 534 “προ... equorum? Priscianus 772
VARIA LECTIO. .
521 uelut. c IMMISSI γε PARIBVS A ignif; 522 AR-
PENTEM XM Aerentem y arentem Servius testatur ^ UERGULTIA M
M
523 VBE P UBI MPybc 525 SUUS M populatur z, Cledonii ex.
526 ruont *aliquot antiqui'. Pieriani RVVNT MPRybc in proelia χ,
* aliquot antiqui' Pieriani 528 $qq. Hinc margines rescissi in b: quae
desunt literis cursivis in parenthesi notavi. 528 nune suprascr. y
IN
IN VOLNERA (0 corr. in V) P IN UULNERA J/»bc | VVLNERA A
(itur) b — 529 .hic (c m. 2 ín ras.) y — ATATVOS Py1 ADAVOS αὶ
531 ADQVE ἢ 'axic — 532 EXCIPIT 1 : ef. 507 IX 763 X 387
effudit 5 iug.ay — SVPTER R 533 PROUULNERE (U post. corr.
in 0) M Proueluere c super ] SNOTANT M — super ungula pulsu]
quatit ungula cursu Prisc. "E A : ef. VII 596 — 534 PROCULLAT M
AEQVORVM P — 535 ILLO M — "uentic — HYLLO Jf hylo ybc
HYLLOS A inmane c
4.
982 VERGILI AENEIS XII
occurrit telumque aurata ad tempora torquet:
olli per galeam fixo stetit hasta cerebro.
dextera nec tua te, Graium fortissime Cretheu,
eripuit Turno. nec di texere Cupencum
Aenea veniente sui: dedit obvia ferro 540
pectora, nec misero clipei mora profuit aerei.
te quoque Laurentes viderunt, Aeole, campi
oppetere et late terram consternere tergo.
occidis, Argivae quem non potuere phalanges
sternere nec "Priami regnorum eversor Achilles; 9045
hic tibi mortis erant metae: domus alta sub Ida,
Lyrnesi domus alta, solo Laurente sepulchrum. -
totae adeo conversae acies, omnesque Latini,
omnes Dardanidae, Mnestheus acerque Serestus
et Messapus equm domitor et fortis Asilas 9050
Tuscorumque phalanx Euandrique Arcades alae,
pro se quisque viri summa nituntur opum vi:
nec mora nec requies, vasto certamine tendunt.
TESTIMONIA.
9309 sq. (nec... sui? Donatus ad Ter. Phorm. I 2, 24 Servius Aen.
II 396 IV 610 547 Macrobius Sat. IV 3, ll 0902 'summa ... vi!
Macrobius Sat. VI 1, 17 553 *'vasto c. t. Donatus ad Ter. eun. IV 1, 12
VARIA LECTIO. s
536 aerata Schraderus 538 DEXTRA P CRETEV ῥγε : cf.
DE
IX 774 539 dii c. dii.. (i post. m. 2) y 540 VENIENTI PI DIT ἢ
541—576 valde corrosa in R 54] aerei A/dina pr. AERIS
E
MPRybecw 545 TX (corr. m. rec.) P. — AEOLAE ἢ ele γ 6016 in
ras. c | CAMPIS M. 543lato. y — 544—546 partim legi non poterant
in ἢ 544 quem — pOTVERE RE. falangef c 545 PRiami — achillES
A
R PRIMI P 545 Erant — domVS R 546 MORTES (E corr. in Y) M
. d
ma&e y ittayl | 547 in ras. b. Lirnefi c LYRNASI αὶ "muf c
IaVRENTE αὶ SEPVLCRVM Pe 548 omnif c 549 cf. IX 171
DAR
Omnif c DANIDAE. Z mn&heuf C aCER R. . 550 cf. 127 sq.
EQVM P EQVVM 2 Rybc 551 cf. ΧΙ 885 falanx c euendri c
archadef c — 552 ef. V 501 IX 532. 558 cf. ge. III 110 Aen. V 458
. VERGILI AENEIS XII 333
Hic mentem Aeneae genetrix pulcherrima misit,
iret ut ad muros urbique adverteret agmen 995
ocius et subita turbaret clade Latinos.
ille ut vestigans diversa per agmina Turnum
huc atque huc acies circumtulit, aspicit urbem
immunem tanti belli atque impune quietam.
continuo pugnae accendit maioris imago: 560
Mnesthea Sergestumque vocat fortemque Serestum
ductores tumulumque capit, quo cetera Teucrum
concurrit legio nec scuta aut spicula densi
deponunt. celso medius stans aggere fatur : |
*nequa meis esto diclis mora (luppiter hac stat), 265
neu quis ob inceptum subitum mihi segnior ito.
urbem hodie, causam belli, regna .ipsa Latini,
ni frenum accipere et victi parere fatentur,
TESTIMONIA.
554 *mentem ... misit? Servius Aen. XII 622 958 'hue atque
h. a. e.' Probi inst. I 9, 3 — 559 Arusianus p. 240 L. 565 Macrobius
Sat. VI 1, 19 Arusianus p. 262 L. . *'Iupiter h. s.' Donatus ad Ter. -
Phorm. II 1, 39 schol. Lucani VII 360 966 incertus de verbo 20 p.
155 Endl. neu... inceptum' Probi inst. I 11, 2 ,568 Charisius 76
ἐπὶ f. a. Charisius 72 P. Servius Aen. IV. 40
VARIA LECTIO. H
554 gen&rix (rix in ras. c — PULCHERRIMA 7/ pulcerrima δ]
555 Ubi M urbe y1 — 556 (ocius et s)ubita 5 — CLADEA P 537 (ille
ut vestiga)nf b turnom c 558 (huc atque huc acies cir)cütulit b
ADQVE αὶ 559 tanti om. Arusianus. ADQOVE ἢ INPVNE Pybc
h
QVIETEM Zy1 561 —1V 288 Mneftea c feriftum c1. 562
co el — 563 legio neC R nec... deponunt otiosa esse iudicavit Wag-
nerus : cf. 100. SCuta auT ἢ fessi Zulich. m. ἃ 564 Medius —
ἢ C ,
aggERE A 565 eif (m in ras.) b "eif c — DITIS M, om. Arusianus
dictis esto Macrobii exempl. — iupiter c. hic Donati exempl. hac
Ennii ann. 263 exemplo confirmat Macrobius 566 ne Probi inst. et
h
anonymi de verbo exempl. 567 odie y odie c 568 frenum, in mg.:
fedus m. frenum testantur Charisius et Servius — uico (u m. 2, o corr.
in i) y. dicto 7, Charisii cod., ut MI 189 parare 71 parare/// c1
N
FATETUR M
994 VERGILI AENEIS XII
eruam οἱ aequa solo fumantia culmina. ponam.
scilicet expectem, libeat dum proelia Turno 570
nostra pati rursusque velit concurrere victus? inni:
hoc caput, o cives, haec belli summa nefandi: -
ferte faces propere foedusque reposcite flammis.'
dixerat, atque animis pariter certantibus omnes
dant cuneum densaque ad muros mole feruntur. 2079
scalae inproviso subitusque apparuit ignis. v ost x
discurrunt alii ad portas primosque trucidant,
ferrum alii torquent et obumbrant aethera telis. ;
ipse inter primos dextram sub moenia tendit
Aeneas magnaque incusat voce Latinum. 580
Lestaturque deos, iterum se ad proelia cogi,
bis iam ltalos hostis, haec allera foedera rumpi.
exoritur trepidos inter discordia civis:
urbem alii reserare iubent et pandere portas :
Dardanidis ipsumque trahunt in moenia regem, 585
arma ferunt alii et pergunt defendere muros.
inclusas ut cum latebroso in pumice pastor
TESTIMONIA.
569 *et ... ponam" Servius Aen. XII 654 972 'hoe .. . eives'
Probi inst. I 4, 17 Maximus Vict. de fin. 5 p. 457 Endl. Martianus Ca-
pella III 278 Servius de ult. syll. 1802 P. 974 'dixerat ... certan-
tibus' Probi inst. 19,3 585 'ipsum . .. regem" Servius Aen. II 480
VARIA LECTIO.
569 po.nà ὃ 570 EXSPECTEM Zy 571 uellit }] concurre c
5972 0c c1 O Servius Putschianus 573 properi m, JMenag. pr.,
* plerique" Pieriani ^ phoeduf y 574 ADQVE R omnif b1 . 575
V
muraf c FERENTVR P 576 IMPROVISO P : fubito. y2 (fubituf y1)
.. 811 ALI A fatigant m, Moret. pr., Hamb, alt., Oblongus Pierii
N IAM
578 OBVMBRAT P {ποῦ 581 praelia ὃ 582 oftif 5. — HAEC AL-
TERA 74 583 CIVIS (I post. corr. in E) P CIVES Rybc 584 RESAE-
. I
RARE P RESEREARE 7/ — 585 Dardanidef c1 — thraunt y — 586 ALI
P defende(re muros) ὃ 587 ut cum] UELUTI 2M ut 749 im y
( pastor) b |
ΥΕΒΟΙΙΙ AENEIS XII - 385
vestigavit apes fumoque implevit amaro:
illae intus trepidae rerum per cerea castra
discurrunt magnisque acuunt stridoribus iras; .990
volvitur ater odor tectis, tum murmure caeco
intus saxa sonant, vacuas it fumus ad auras.
Accidit haec fessis etiam fortuna Latinis,
quae totam luctu concussit funditus urbem.
regina ut tectis venientem prospicit hostem, . 595
incessi muros, ignis ad tecta volare,
nusquam acies contra Rutulas, nulla agmina Turni:
infelix pugnae iuvenem in certamine credit
extinctum et, subito mentem turbata dolore,
se causam clamat crimenque caputque malorum, * 600
multaque per maestum demens effata furorem
purpureos moritura manu discindit amictus
et nodum informis leti trabe nectit ab alta.
TESTIMONIA.
989 'illae... rerum Arusianus p. 264 L. — 594 Probi inst. I 9, 12
595 * venientem prospicit ' cf. Priscianus 1176 596 Eutychius II
14 Servius ge. IV 68 *ineessi m.' Arusianus p. 242 L. 603 Lac-
tantius de mort. persec. 30
VARIA LECTIO. P.L
588 APESET P [funo y in(plevit amaro) ὃ inpleuit yc
AMÓRE M 589 ILLE Hy traepidae y trepede 1 590 cf. IX 464
592 fumus] expectes volgus secundum Apollonium II 133 sq.
594 concufit b 595 speculis Peerlkampus tectis Servius confirmet
596 NUES P, testantur. Arusianus Eutychius Servius INCEDI M
Ince//// (corr. m. rec.) b. Incendi, in mg. At inceffi c INCENSI A. In-
cendi y — IGNIS (I post. corr. in E) P ignifq, c IGNESQVE A. ADIN-
DA P 598 IN CERTAMINA P in cermina (a post. corr. in e) e
"certamina (a post. corr. n e)y A ΑΡΉΑΝΙΣΕ, R certamine , om, in, b
CERDIT P — 599 Extineto e οἱ om. y DOLERE M 602 Purpureaf
71 Purpereof e 603 ac Lactantius — infamis z — *informis leti quasi
mortis infamissimae' Servius — la&i y loeti c laquei Peerlkampus
'alta (a post. e corr.) y
996 VERGILI AENEIS XII
quam cladem miserae postquam accepere Latinae,
filia prima manu floros Lavinia crinis 605
οἱ roseas laniata genas, tum cetera circum
turba furit: resonant late plangoribus aedes.
hinc totam infelix volgatur fama per urbem.
demittunt mentes; it scissa veste Latinus,
coniugis attonitus fatis urbisque ruina, 610
canitiem inmundo perfusam pulvere turpans.
Interea extremo bellator in aequore Turnus 614
palantis sequitur paucos iam segnior alque 1
iam minus atque minus successu laetus equorum.
attulit hunc illi caecis terroribus aura
multaque se incusat, qui non acceperit ante 612
Dardanium Aenean generumque adsciverit ultro.
. TESTIMONIA.
.606 “οὐ... genas! Iulius Rufinianus p. 249 R. ἢ 610 *coniugis
a. f^ Arusianus p. 215 L. 616 *iam m. a. m. Probi inst. I 9, 9
VARIA LECTIO.
A ,
604 MISERE ΗΠ miferey — ACCIPERE A — 605 floros 7n Leid. m. pr.
el in Mentel. pr. fuisse coniciebat Heinsius. FLAVOS MPRybew, parum
feliciter nuper defensum a Wagnero lectt. Verg. 362 : cf.1V 559. *flavos
... anliqua leclio floros (flores Paris.) habuit ... | Probus sic adnotavit :
neolericum erat flavos, (flauium Paris.) ergo bene floros (flores Paris.) ]'
€. q. $. Servius (uncis inclusa in solo Paris. leguntur). — CRINES PRbc
5 1
606 ROSEA Η rofeaf (f post. e corr.) y — comas Iulii Rufiniani ex.
genas Servius confirmat —— CITERA (I corr. in E) M 607 LATAE 2
LATAE Rc 608 VVLGATVR Pyóc 609 it| et Peerlkampus — feifa y
fcifa c — latimf yc — 610 CONIVNGIS P — adtonituf c — factis A4rusiami .
M ^
cod. 611 IMMUNDO MZ PERFUSA Μ turpimnf 5. turbanf c1 tur-
pat Peerlkampus 612 sq. om. MPRyb, extant in ey : cf. XI 471
612 acceperat. c1 613 aeneam c 614 sqq. alia, sed el ipsa ant. m.
inb 615 PALLANTIS 4. ADQVE τ 616 (iam mijnuf b. — ADQVE
R successu] E corr. ec J.P. AEQVORVM P AEQUORU- M 617
CI ]
(attulit hunc illi b. illi. y.— ILLICAESE (corr. m. rec.) P. CAECIS
ILLI
VERGILI AENEIS XII 331
commixtum clamorem arrectasque impulit auris .
. confusae sonus urbis et inlaetabile murmur.
*ei mihi! quid tanto turbantur moenia luctu? 620
quisve ruit tantus diversa clamor ab urbe?'
sic ait adductisque amens subsistit habenis.
atque hüic, in faciem soror ut conversa Metisci
aurigae currumque et equos et lora regebat,
talibus occurrit dictis: *hac, Turne, sequamur 625
Troiugenas, qua prima viam victoria pandit;
sunt alii, qui tecta manu defendere possint.
ingruit Aeneas [talis et proelia miscet:
el nos saeva manu mittamus funera Teucris.
nec numero inferior pugnae nec honore recedes.' 630
Turnus ad haec :
- “0 soror, et dudum adgnovi, cum prima per artem
foedera turbasti teque haec in bella dedisti, )
et nunc nequiquam fallis dea. set quis Olympo ET,
demissam tantos voluit te ferre labores? 635.
TESTIMONIA.
623 Diomedes 406 ᾿ 625 sqq. cf. Appuleius de deo Socr. 11
627 Servius Aen. XII 661 628 Servius Aen. IL 301 'ingruit Aeneas
armis' Servius Aen. XI 890 629 Servius Aen. XII 664 034 “οἱ
... dea' schol, Hor. epist. I 3, 32
VARIA LECTIO,
618 (commiztum clamorem) b. — arrectuf c1.— inpulit y — AVRIS
M2PjRy AVRES M1P2bc — 619 Confufe y "l&abile c 6820 Hei c
turbatur ας. 621 tantof y 622 fubfiftit (bi in ras) c — 623
ADQVE R — hic y . VT (T corr. ez D) P 624 GEREBAT P gerebat,
at regebat y tenebat Moret. pr. — 625 acc 626 PRL:.::MA (erasis
2 litt., fort. M) M. VICTOIUA Py 627 POSSVNT Pei — 628 Italis]
f
armis Servii Aen. ΧΙ 899 exempl.: cf. 654 — praelia b 629 no c
h ^
630 NEQVE αὶ onore ; — recede.f y 631 om., add. m. rec. in
/
mg. y humili respondet talia voce add. Leid. 682 Ὁ M — agnoui bc
634 nequiquam] I corr. ex E M SET M1 SED M2PRybc
olimpo yc 635 TANTOSQ- αἰ TEPERFERRE καὶ
RIBBECK, VERGIL. III. 29
338 VERGILI AENEIS XII
an fratris miseri letum ut crudele videres?
nam quid ago? aut quae iam spondet Fortuna salutem ?
vidi oculos ante ipse meos me voce vocantem *
Murranum, quo non superat mihi carior alter,
oppetere ingentem atque ingenti. volnere victum. 640
occidit infelix nostrum ne dedecus Ufens
aspiceret; Teucri potiuntur corpore et armis.
excindine domos (id rebus defuit unum)
perpetiar, dextra nec Drancis dicta refellam?
terga dabo et Turnum fugientem haec.terra videbit? 645
usque adeone mori miserum est? vos o mihi manes
este boni, quoniam superis aversa voluntas!
sancta ad vos anima atque istius nescia culpae
TESTIMONIA.
636 Macrobius Sat. IV 2,10 Servius Aen. X 443 638 sq. 'vidi...
Murranum' Maerobius Sat. IV 2, 10 Servius Aen. XII 529 638 'vidi
... meos! Quintilianus IX 3, 46 Servius Aen. X 443 640 Iulius Ru-
finianus p. 237 R. 644 “προ... refellam" Priscianus 706 646
*usque ... est? Seneca epist. 10], 18 Suetonius Ner. 47 Quintilianus
VIII 5, 6 Macrobius Sat. V 16, 7 Servius Aen. X 644 646 sq. *vos
... voluntas! Servius Aen. I 387 IV 610 XI 51 648 sq. 'sancta ...
descendam Macrobius Sat. III 3, 6
VARIA LECTIO.
: 636 miseri fratris Macrobi? exempl- — la&um y loetü δὲ — VT (T
corr. ex l) P. CRUDELES M. 637 QVE Py quàc | SPONDIT Py1
638 uocante, af clamante y — JVihil de hoc legitur 529 sqq. 639
bad" dne P Muranum γ cocl fuperat (p m. 92, corr. ez f ut
vid.) y FUERAT M fuerat m superat lestatur Servius- 640 cf. X 842
N
OPPETERE-S J/ Oppetere (0 m.2in ras)b | ADQVE R — UOL-ERE
M VNLNERE PRybc — wic.tüc — 611 NOSTRYMNE P NE NOSTRVM
ois 642 ASPICERENT P Alpicere 7 corporacl arm(is)b
643 EXCINDI M exleindi c. IDERIBUS (I post. corr. in E) M — 644
Perpetia. c . Drancis dextra »» — refallam y1 ref(eilam) ἢ 645 turno y
te(rra videbit) ὃ — VIDEBO R 646 mih(i manes) b 627 ADUERSA
Myb . u(oluntas) b. 648 ADQVE RR. nescia Menag. all., Goth. tert.
INSCIA MPRbemw , Macrobii exempl. infeia. 2. infeiuf y1 anima,
atque anima istius inscia culpae prop. Lachmannus Lucr. 16
VERGILI AENEIS XII 339
descendam, magnorum haut umquam indignus avorum. '
Vix ea fatus erat: medios volat ecce per hostis 650
vectus equo spumante Saces, adversa sagitta
saucius ora, ruitque implorans nomine Turnum:
"Turne, in te suprema salus: miserere tuorum.
fulminat Aeneas armis summasque minatur
deiecturum arces Italum excidioque daturum; 655
iamque faces ad tecta volant. in te ora Latini,
in te oculos referunt; mussat rex ipse Latinus,
quos generos vocet aut quae sese ad foedera flectat.
praeterea regina, tui fidissima, dextra
occidit ipsa sua lucemque exterrita fugit. 660
soli pro portis Messapus et acer Atinas
sustentant aciem. circum hos utrimque phalanges
stant densae, strictisque seges mucronibus horret
ferrea: tu. currum deserto in gramine versas.'
*
opstipuit varia confusus imagine rerum 665
TESTIMONIA. : Ι
649 Priscianus 1127 'magnorum ... avorum" Arusianus p. 236
L. 651 'vectus ... Saces' Donatus ad Ter. eun. III 1, 9 652
'ruit ... Turnum" Servius ge. IV 321 Aen. I 76 653 Suetonius diff,
sermon. p. 316, 3 Roth. (279, 4 Reiff.) *miserere t.' Arusianus p.
246 L. 654 *fulminat A. armis' Servius Aen. VIII 527 657 sq.
*mussat ... vocet' Servius Aen, XI 345 657 'mussat r. i. L.' Dona-
tus ad Ter. adelph. II !, 53 Servius Aen. XII 718 — 659 sq. ' praeterea
-.. 8ua' Priscianus 1123. 1125 659 *regina t. f.' Arusianus p. 230 L.
661 sq. 'soli ... aciem' Diomedes 408 anon. de orthogr. 2794 P.
604 “τὰ... versas! Servius ecl. X 08
VARIA LECTIO.
649 DISCENDAM Η ITAVT αὶ HAUD MPybc VNQVAM P
NUMQUAM M INDIGN:.-US AUORU^-. Ἢ 650 HOSTES MP2b
651—687 deficit αὐ 652 INPLORANS Pyc — 655 italü arcef cm italis
arces Montalb. — fitalum y1 657 referont c — 661 Atinas: cf. XI 869
asilas alii, fortasse rectius : cf. 197. 550 662 SUSTINEANT (I corr.
in E,E in TJ M ACIES My — utrumque c1 663 denfe m. 2 in ras. c
664 DISERTO (Leorr. in E) M — 665 Obftipuit δὲ Obfupuit y. OB-
STUPUIT M
22*
340 VERGILI AENEIS XII
Turnus et obtutu tacito stetit. aestuat ingens
uno in corde pudor mixtoque insania luctu
et furiis agitatus amor et conscia virtus.
ut primum discussae umbrae et lux reddita menti,
ardentis oculorum orbes ad moenia torsit 670
turbidus eque rotis magnam respexit ad urbem.
ecce autem .flammis inter tabulata volutus
ad caelum undabat vertex turrimque tenebat,
turrim, compactis trabibus quam eduxerat ipse
subdideratque rotas pontisque instraverat altos. 675
*jam iam fata, soror, superant; absiste morari;
. quo deus et quo dura vocat Fortuna, sequamur.
. Stat conferre manum Aeneae, stat quidquid acerbist
TESTIMONIA.
671 *magnam ... urbem' Donatus ad Ter. Andr. II 5, 6 673
*ad eaelum τι. v. Eutychius II 5 674 Servius ecl. II 36 675 Ser-
vius Aen. IX 530 678 *stat c. m. Servius Aen. VII 553 *'stat c. ^
m. À. Arusianus p. 221 L. Servius Aen. I 582. 646 678 sq. 'stat
quidquid ... pati! Servius Aen. II 750
»
VARIA LECTIO.
- | i;
. 666 E OBTVTV P tacito] T pr. corr.exz L P — ingens] S in ras.
P | 661—692 Veron. fol. 254 667 sq. — X 87! sq. 667 in m.
X
ant. sup.c MICTO M 668 FVRIS P 669 (u)t b. PRIMVS V
| f
DISCVSAE P difcufae y difiectae b — uox, in mg. At lux e uox Menag.
alt., Mentel. alt., 4 : cf. MI 40 VII 95 670 ARDENTES Μὴ» 671
(tur)biduf b Turbidif e AEque rotis magnaM V — aeque yc magna
5 :
(gin ras)c | RESPECXIT M. A P 672 in mg. hoc signum : / M
(ecce au)tm b. — Autem — tabulata V - 673 (ad caelu)ym b. At c1
CAEIum — turrimque V. — uertix y TENEBAT— M. 674 (turrim
T
co)mpactif b TVRR;M 7 CONPACTIS γε — RABIBVS P 675
(subdideratque) b rotas — instrAVERAT Κὶ instruxerat my
676 (iam iam fata so)ror b iam nos zn iam iam Sezvius testatur.
facta c1 — soror — abSISTE 7 | MORARE Py 677 (quo deus et quo
ET |
dürj b | Quo. y DEVS QVA P 678 (stal conferre man)ü b
STANT P quiequid 5. ACERBIST P ACERBI EST J/ybc ACER— Κὶ
acerbum est Goth. pr., Servii Aen. Il 750 exempl.
L4
o2 sapie RR pp cr i :
VERGILI AENEIS XII .. eu
morte pati; neque me. indecorem, germana, videbis
amplius. hunc, oro, sine me furere ante furorem. | . 680
dixit et e curru saltum dedit ocius arvis
perque hostis, per tela ruit maestamque sororem
deserit ac rapido eursu media agmina rumpit.
ac veluti montis saxum de vertice praeceps
cum ruit avolsum vento, seu turbidus imber — . 685
proluit aut annis solvit sublapsa vetustas;
fertur in abruptum magno mons improbus actu
exultatque solo, silvas armenta virosque |
involvens secum: disiecta per agmina Turnus
sic urbis ruit ad muros, ubi plurima fuso 690
sanguine terra madet striduntque hastilibus aurae, j
significatque manu el magno simul incipit ore:
*parcite iam, Rutuli, et vos tela inhibete, Latini ;
quaecumque est Fortuna, mea est: me verius unum
TESTIMONIA. 4 B:
679 sq. 'neque ... amplius? Probi inst, I 9, 9 680 cf. schol.
Veron. 107, 14 K. *hunc . . . furorem" Iulius Rufinianus 257 R.
Donatus ad Ter. eun. III 5, 39 Arusianus p. 231 L. 684 *praeceps'
schol. Veron. 107, 19 K. 686 *annis ... vetustas' schol. Hor. carm.
ΠῚ 30,4 687 Diomedes 453 Servius Aen. VI 360 . 694 sq. Priscia-
nus 1180 *me ... ferro? schol. Hor. serm. II 3, 314 4
VARIA LECTIO.
680 hunc — furoREM V . furere (re post. m. 2 in ras.) y — 681
equrrufquantum y] — curru.V — SAltum — V ded&c]1 682 HOstis
— sorO V oftüf y hoftef b. 688 ac — agmiNA V — 684 Mon-
" tis — V. montis] Pindi Peerlkampus ex Silio IX 520 — 685 avolsum
— imber V. AUULSUM MP2ybc 686 annis — vetustas V — SVB-
LABSA P 687 in— inprobus V — abrumptum y abrutum e IMPROB-
Mb INPROBVS Pyc — ictu mz, Oblongug et Porcius Pierii — 688 EX-
SVLTAT V. que — arMEN(a — V. 689 INVOLVENs — turNVS V
fecun y — 696 Ruit V — 691 SANGVIne — AaStilibuS V.— SANGVINEE
P Sangime e — afülibuf ? — ARAE V 692 MagNO R MAGNA Κὶ
fic
magno incipit y — 693—705 Veron. fol. 214 b. 603 PArcite —
inhibete V — 694 QUAECUMQ- EST JM. Quequüq, eft e QVAECVM EST-7
fortuna — veriVS V. VIRIVS ΡῚ
t
342 VERGILI AENEIS XII
pro vobis foedus luere et decernere ferro.' 695
discessere omnes medii spatiumque dedere.
At pater Aeneas audito nomine Turni
deserit et muros et summas deserit arces
praecipitatque moras omnis, opera omnia rumpit,
laetitia exultans, horrendumque intonat. armis: 700
quantus Athos aut quantus Eryx aut ipse coruscis
cum fremit ilicibus quantus gaudetque nivali
vertice se attollens pater Appenninus ad auras.
iam vero οἱ Rutuli certatim et Troes et omnes
convertere oculos Itali, quique alta tenebant 705
moenia quique imos pulsabant ariete muros,
armaque deposuere umeris. stupet ipse Latinus
ingentis, genitos diversis partibus orbis,
^
TESTIMONIA.
700 *horrendum i. a.' Iulius Rufinianus p. 262 R. 701 *quan-
tus ... Eryx" schol. Guelf. Lucani II 677 703 'pater A." Servius
Aen. III 89 707 cf. schol. Veron. 107, 23 K. 708 sq. Seneca
epist. 58, 3
VARIA LECTIO. |
d 695 FOEDus — ferrÜ V — FERRVM (V corr. in O) P 696 DIS-
I T
CES::..SERE M — Omnes — dedERE V. MEDI P 697 AD M AD A
AVDito nOMINE V 698 sq. inverso ordine V Deferet c1
700 intonat] T pr. corr. ex L P 701 ADHOS A adof y1 atof" y2 athon
blcy, schol. Lucani *Athon: haec est vera lectio. Nam si Athos lege-
ris, brevis est et versus non stat' Servius etc | e.rixc CORYS-
CIS V cor(uscis) b — 702 .ilicibuf (1 pr. m. 2) y alicibuf 6] niual(7) b
708 APENNINVS V apenniuf c (auras) ὃ 104 vero —omNES V
E *
TROS (E m. ant.) αὶ (et omnes) b omf (om. et) c 705 COnver-
᾽ Ν LE
tere — teneBANT V.— al(fa tenebant) " TENEBAT P — 706—718
Veron. fol. 214a. 706 quiQ- IMos — arieTE V — . a(riete muros) b
707 humerif yc humer(is) δ umeris stupet V —— (stupet ipse lati-
nus)b — IPETIPSE M — 708 genitos — orBIS V. diuer(sis partibus
orbis) b ORBES P
omm Loma
v clie of e ens
VERGILI AENEIS XII 343
inter se coiisse viros et cernere ferro.
atque illi, ut vacuo patuerunt aequore campi, 710
procursu rapido, coniectis eminus hastis,
invadunt Martem clipeis atque aere sonoro.
dat gemitum tellus; tum crebros ensibus ictus
congeminant: fors et virtus miscentur in unum.
ac velut ingenti Sila summove Taburno 715
cum duo conversis inimica in proelia tauri
frontibus incurrunt (pavidi cessere magistri,
TESTIMONIA. 3
709 Priseianus 557 Abbo Floriacensis in A. Mai auct. class. V 337
Servius Aen. II 508 ge. II 256 711 Probi inst. I 12, 2 712 schol.
Veron. 107, 25 K. ^ 715 Asper 115, 1 Servius ge. III 219
VARIA LECTIO.
109 SE(E corr. ex I) P — COIISSE (I pr. corr. ex L) Mf. coiffe y
S
COISSE RYbc COISE P οἱ om. cy que Prisciani ὦ — cernere feRRO
V — cernere Mentel. m. 2, testatur Seneca (* quaedam simplicia in usu
erant, sicut cernere ferro inter se: dicebantur. idem Vergilius hoc pro-
babit tibi: ingentis... cernere ferro, quod nunc «decernere dicimus.
, DE
simplicis illius verbi usus amissus est | CERNERE P DECERNERE
MRycmw, Prisciani Halb. Sangall. Karolir. Grut. corr., Heidelb. (s
in metro apud vetustissimos vim suam frequenter amittere hoc exem-
plo probantis), legerunt Abbo et Servius ge: 256 Aen 11 508, qui ad
nostrum locum haec adnotavit: *inter se coisse viros et cernere ferro:
vera et antiqua haec est leclio . .. posteritas coepit legere et decernere
ferro. secundum quam lectionem synaloepha opus est, sed excluso os,
ut sit inter se coisse vir" et decernere ferro. difcernere b, Prisciani
cetera exemplaria 710 ADQVE ἢ Vacuo —camPI V . PATue-
RVNT A aequore campi zm. ως in ras, σα 1711 PROCVRsu RAPIDo
h
conieCTIS VF. CONLECTIS Z COLECTIQ-S M — aftify — 712 clypeif c
ADQOVE ἢ Teste schol. Veron. fuerunt, qui clipeis ... sonoro γ8-
ferrent ad "odia Post clipeis et dic WÉn distinclum in M — 718
TUM CREBRIS My tum erebros V ICTIS M hictuf c 714 MISCE-
TVR F 715 sqq. cf. ge. MI 219 $qq. 715 SILA MPbcew, Asper,
om. V SILVA A1 'Sila... pessime quidam silva legunt' Servius : cf.
gé.WE 219 — Taburno] T corr. ex L P 716 CONUERSISINIMICA. ἢ
CONVErsis iniMICA V praelia ἡ ΤΑῚ 717 FRONDIBUS (D
corr. in T) M * Y
᾿
944 VERGILI AENEIS XII
stat pecus omne metu mutum mussantque iuvencae,
quis nemori imperitet, quem tota armenta sequantur);
illi inter sese multa vi volnera miscent 720
cornuaque obnixi infigunt et sanguine largo
colla armosque lavant; gemitu nemus omne remugit :
non aliter Tros Aeneas et Daunius. heros
concurrunt clipeis; ingens fragor aethera complet.
luppiter ipse duas aequato examine lances 725
sustinet et fata inponit diversa duorum,
quem damnet labor et quo vergat pondere letum.
emicat hic, inpune pulans, et corpore toto
alle sublatum consurgit Turnus in ensem
et ferit: exclamant Troes trepidique Latini, 130
arrectaeque amborum acies. at perfidus ensis
frangitur in medioque ardentem deserit ictu . . . .
TESTIMONIA.
718 cf. schol. Veron. 107, 32. 722 Probi inst. 111,1 725 sq.
Macrobius Sat. V 13,39 721 Priscianus 708 Nonius 277, 7 * quem
d. l) Agroetius 2270 P. incertus de orthogr. 2782
VARIA LECTIO. |
719. NEMORI MPRylbw, suprascr. c, confirmat.Servius pe.con
M
j9 pecori m, aliquot Pieriani IMPERETET πὶ imper&& c QUAE M
A
SEQUUNUR 74 fequN? b. 720 SESE (corr. m. ant.) P. UULNERA
V
MRbc VLNERA P proelia, at uulnera y : cf. ge. ΠῚ 920. — 721 Cornu b
et suprascr. b 723 sq. ordine inverso R 724—758 salis ex-
GOR
tinclo colore leguntur in ἢ 724 clypei c FRA P frago" y fragr. NC
H
AET&HERA AZ AETERA JM. ETHERA P 725 exagmine y1 126
IMPONIT Ab 727 ET MPRyc aut by, Prisciani exempl., Nonius el
Servius, qui damnet pro liberet positum esse statuant. *quem virtus sua
absolvat aut victorem facial. numquam enim diversis lancibus unam
rem ponebat, praesertim cum inlerponeret aul. coniunctionem disiunc-
livam' Agroetius. Similiter anon. de orthogr. — le.ü... y loetü b
728 IMPVNE MRb ETTE P 729 Altae c 731 (ar)rectae ὃ ΑΒ
(Qe |
ARyi. 782 (frang)tur b. MEDIOFARDENTEM X/. ICTU-- M ICTVM
R Post hunc versum quid superest? Znserit Bigot. Ego lacunam
signavi. :
————Á— J""—— "ue cm
.
VERGILI AENEIS XII 945
ni fuga subsidio subeat. fugil ocior euro, :
ut capulum ignotum dextramque aspexit inermem. -
fama est praecipitem, cum prima in proelia iunctos 735
conscendebat equos, patrio mucrone relicto,
dum trepidat, ferrum aurigae rapuisse Metisci.
idque diu, dum terga dabant palantia Teucri,
suffecit: postquam arma dei ad Volcania ventumst,
mortalis mucro glacies ceu futtilis ictu 740
dissiluit; fulva resplendent fragmena harena.
ergo amens divérsa fuga petit aequora Turnus
et nunc huc, inde huc incertos implicat orbes;
undique enim densa Teucri inclusere corona,
atque hine vasta palus, hinc ardua moenia cingunt. 745
Nec minus Aeneas, quamquam tardata sagitta
interdum genua impediunt cursumque recusant,
insequitur trepidique pedem pede fervidus urget :
TESTIMONIA. |
733 *ni f. s.' Probi inst. I 10, 3 738 sq. 'idque . .. suffecit"
Nonius 386, 3 — 738 'terga d. Probi ars minor 934 748 'trepidi...
urget ' Arusianus p. 238 L.
VARIA LECTIO.
5
. 788 (πὶ fuga su)bsidio b — &VBEAT P 784 (ut capulum ig)notu b
ASPECXIT M 735 (fama est praecipiteym b — PRIMVM PRy
in ad (ad eras.) y AD P praelia b. 736 (conscendebat equo)f b
737; (dum trepidat ferrum) ὃ 188 (idque diu dum terga daba)nt b
PALLANTIA R 739 SVFFECIT (E corr. ex Y) P. SVFFICIT A, Nonii
E
exempl. |— Ad RR... VVLCANIA. Pybc VENTVMST P VENTVMEST
MHRyc uentu(m est) b. 740 GRACIES P. CVER futtulif 721 futulif c
V
futilif 5 fusilis m, Leid. 741 DISSILIT 274. RESPLENDENT Pyb RE-
SPLENDEXT M refplendet c2. RESPLENDET A refplendit c1. FRAG-
MINA Pybc FRAGMINA (1 corr. in E) M FRAGMEN A hare(na) b
742 "menf 5 MENS R 743 INPLICAT P 744 TEUCRI- DENSA M
HR
coro.na c 745 — E. ADVA (R m. ant.) P 746 Mic cl
TARDATA Pb TARDATA Mc — 747 INPEDIVNT Pe: que om. y
748 ferviduf (fm. 2) » — VRGVET P7iyc instat Arusianus testatur:
cf. 151 IX 350 X 788
346 VERGILI AENEIS XII
inclusum veluti siquando flumine nanctus
cervom aut puniceae saeptum formidine pinnae 750
venator cursu canis et latratibus instat ;
ille autem, insidiis et ripa territus alta,
mille fugit refugitque vias; at vividus Ümber
haeret hians, iam iamque tenet similisque tenenti
increpuit malis morsuque elusus inani est. 795
tum vero exoritur clamor, ripaeque lacusque
responsant circa et caelum tonat omne tumultu.
ille simul fugiens Rutulos simul increpat omnis,
nomine quemque vocans, notumque efflagitat ensem.
Aeneas mortem contra praesensque minatur 760
exitium, si quisquam adeat, terretque trementis
excisurum urbem minitans et saucius instat.
quinque orbis explent cursu totidemque retexunt
huc illuc; neque enim levia aut ludicra petuntur
TESTIMONIA.
758 'ille s. f£? Probi inst. I 17, 6 764 sq. 'neque ... certant'
Priscianus 769
VARIA LECTIO.
749 si quem veluti — in flumine c — NANCTVS αὶ NACTUS MPyb
"actufe — 750 cf. ge. ΠΙ 822 CERVOM (0 corr. in V) P. CERVVM
MRybc — et Peerlkampus |. PVNICEA (E corr. ex I) P punicaeae y
feptum c feptü (tà 2n ras.) b SAEPSITUM JM penne c 751 canif
(cin ras.) c 752 ille] E corr. ex 1 P INSIDES P 753 MILLE P
T
AC M ac b1 AD 7. IMBER Py1. 754 AERET Py TENENS
E uf
Rc "755 LVPSVS P eluf » elapsus Dorvill. 756 *quidam quae-
runt, an iam recessum sit his versibus a comparalione. sed non dubie
à U
videtur! Servius — LACVVS AZ LACOS M 751 CIRCAET in ras. R
tonat] T pr. corr. ex L P omne] E corr. ex 1 P tumultu ]
fragore m, in ras. b, ut IX 541 758 OMNES MP2 omfb — 759—831
deficit R 189 QVEMQVAM Py — EFFLAGIT P eflagitat 7 — 761 ad-
edeat (ad eras., e pr. corr. in a) y terre. y | TREMENTIS (I corr.
in E) MP. tremente(s) b. 762 INSTANT J£ iuft(at) b. 763 ORBIS P1
ORBES MP2ybc — re(texunt) b 764 illc c — nec y1 — lauia c1
^
VERGILI AENEIS XII 347
praemia, sed Turni de vila et sanguine certant. 165
forte sacer Fauno foliis oleaster amaris
hic steterat, nautis olim venerabile lignum,
servati ex undis ubi figere dona solebant
Laurenti divo et votas suspendere. vestes ;
sed stirpem Teucri nullo discrimine sacrum 710
sustulerant, puro ut possent concurrere campo:
hic hasta Aeneae stabat, huc impetus illam
detulerat fixam et lenta radice tenebat.
incubuit voluitque manu convellere ferrum ἢ
Dardanides teloque sequi, quem prendere cursu 7195
non poterat. tum vero amens formidine Turnus
*Faune, precor, miserere' inquit *tuque optima ferrum
terra tene, colui vestros si semper honores,
quos contra Aeneadae bello fecere profanos."
TESTIMONIA. | ar^
766 Arusianus p. 263 L. 768 Arusianus p. 260 L. schol. Hor.
carm. I 5, 13 710 sq. Servius Aen. XII 117 *sed ... sustulerant'
Charisius 85 Cledonius 1895 P. Macrobius Sat. III 3, 4 710 Consen-
tius 2026. 2028 Servius Aen. I 626 III 94 ge. I 171 'stirpem ...
sacrum' Probus de nom. 22 p. 219 Endl. 712 *hic ... stabat! Ma-
rius Victorinus p. 88 G. 711—119 Macrobius Sat. III 3, 4 T11 sq.
*Faune ... tene! schol, Veron. 102, 17 'tuque .. . tene" Macrobius
Sat. IV 6, 10 771 Faune... inquit! Servius Aen. IX 404
VARIA LECTIO. |
ludi.ca c (petuhtur) b . 165 fangui(ne certant) Ὁ GCERTANT P
N
766 (amaris) b 767 STETERANT P — AVTIS P uenera(bile
lignum) b 768 d(ona solebant) b 769 (laurenti) ἢ ueftif cl
710 (sed stir)pem b 771 (sustule)rant b. sustulerunt Diomedis codd.
h « $
coneurre y — 772 (hic-has)a b. fta c — 773 (detulerat b. ET M
AB
et suprascr. b, om. Paldamus — lenta radice ycm LENTA RADICE M:
A
ef. 181. LENTABARADICE P lenta..radice b lenta in radice 7 714
(inc)ubuit " — 115—111 repetuntur post 777 adposilo in mg. utrimque
signo p in M. Itaque hos M^, priores M" signavi. — 115 (a) érdamides b
TERGO P 416] qui y1 776 (n)on b 711 OPTIME M^ OPTIME
8
M^ obtima y; — 778 UESTRO M — 779 bello, αἱ ferro 7 ferro Zulich.,
Rottend. duo, quod alliteratione commendatur.
948 VERGILI AENEIS XII
dixit opemque dei non cassa in vota vocavit. | 780
namque diu luctans lentoque in stirpe moratus
viribus haud ullis valuit discludere morsus
roboris Aeneas. dum nititur acer et instat,
rursus in aurigae faciem mutata Metisci
procurrit fratrique ensem dea Daunia reddit. 785
quod Venus audaci nymphae indignata licere
accessit telumque alta ab radice revellit.
olli sublimes, armis animisque refecti,
hic gladio fidens, hic acer et arduus hasta,
adsistunt contra certamina Martis anheli. . 790
Iunonem interea rex omnipotentis Olympi
adloquitur fulva pugnas de nube tuentem: |
*quae iam finis erit, coniunx? quid denique restat?
Indigetem Aenean scis ipsa et scire fateris
deberi caelo fatisque ad sidera tolli. 795
à |
TESTIMONIA. Vac
. 781 Nonius 227, 3 Probi inst. I 9, 12 787 cf. Diomedes 369, qui
' de stirpe revellit? ut Vergiliana laudat 789 Servius Aen, XII. 747
792 *fulva ... tuentem" Agroetius 2274 P. incertus de orthogr. 2785
' Servius Aen. XII 810
VARIA LECTIO. B
80 VOCAVIT (B; m. rec. ut vid.) P "782 DISCLVDERE Pb DIS-
CURRERE M difclvdere (d corr. ez c vel a, ifel m. 2 in ras., v corr. ex
6), at difcurrere y conuellere cy discindere Venet. Coniectando disrum- ὦ
pere disiungere discerpere distringere divellere possis proponere.
CONVERS
784 mutata bcm mutata.. y. MUTATA ΜΓ CONVERSA Py μέ 623 786
D
nimphae 5 me ab|ad c — RARICE 7/4. de stirpe revellit Diomedes
[f
788 ANIMVM P animi c animis Servius confirmat 789 (h)ic b
ARDVS "T ardeuf c 790 (ad)fiftunt ὃ CERTAMINA Z/Pyc certa-
. mine bz *certamina... alii certamine legunt? Servius 791 (iuno)né b
olimpi b 792 (adloguitur b Alloquitur c 793 (quae iam fi)nif b
CONIVX P 7694 (indigetem a)enean b — aeneam y .. 195 (deberi
E
caelo) b DEBRI P FATIS- CAELOQVE P - tollit c1.
"mdi μὰ πω demdinbt. s du bd conn ine Aden anh δα, ἀν adimi mcn MEM CD
MM Me MM mm RR νον...
VERGILI AENEIS XII i 349
quid struis? aut qua spe gelidis in nubibus haeres?
mortalin decuit violari volnere divom,
aut ensem (quid enim sine te Tuturna valeret?)
ereptum reddi Turno et vim crescere victis?
desine iam tandem precibusque inflectere nostris: 800
ventum ad supremum est. terris agitare vel undis 803
Troianos potuisti, infandum accendere bellum,
deformare domum et luctu miscere hymenaeos: 805
ulterius temptare veto. sic luppiter orsus;
sic dea summisso contra Saturnia voltu:
- *ista quidem quia nota mihi tua, magne, voluntas,
Iuppiter, et Turnum et terras invita reliqui;
nec tu me aéria solam nunc sede videres . 810
digna indigna pati, sed flammis cincta sub ipsa
starem acie traheremque inimica in proelia Teucros.
luturnam misero-(fateor) succurrere fratri
TESTIMONIA.
. 797 Servius Aen, XII 320 *vulnus mortale" Servius Aen. X 30
806 *sic 1. o. Servius Aen. I 325 II 2 808 sq. “ἰδίῳ... Iupiter!
Donatus ad Ter. eun. II 3, 73. 808 *ista ... mihi! Probi inst. I 10, 2
810 sq. *nec ... pati' Servius Aen. IX 640 813 sq. *Iuturnam
. .. 8uasi' Maerobius Sat. VI 6, 11. Arusianus p. 260 L. Servius Aen. X 10
VARIA LECTIO.
796 (quid struis aut qu)ja ἡ ASTRUIS M : cf. Lachmannus Lucr.
h n
232 erefy 797 (mortalin decuit violari " Mortali y — VVL-
.NERE MPybe. DIVOM (0 corr. in V) P DIUUM Mybc 798 (aut ensem
quid enim sine b — SINI Py1 799 reddi. y VICT. S P uicto ὃ
E 7
800 DESINET P PRAECIBUS M — INFLCTERE P — 803 VET P
idife 806 luctum yl hymeneof c — 806 temtare c iupiter c
807 VOLTV (Ὁ corr. in V) P UULTU Mybc 808 NOTO Py1
TVA N
MIHI P magna cl 809 lupiter c — RELIQVIo P μὲ 818. relinqui
cl — BIO ΜῈ ut vid. P — nube z, Servii Aen. IX 640, sed sede idem ad
h.l.testatur. ΒΙ1 Digna. c. patif 6] sed om. c — accineta in
ras.c — IPSAM M — 812 STARE ACIEM 24 Stareace y 818 fateor
e .* »* re
misero Macrobii ὦ exc, Salisb. fuccurre 6 fuecurre y
950 VERGILI AENEIS XII
suasi et pro vita maiora audere probavi,
non ut tela tamen, non ut contenderet arcum: 815
adiuro Stygii caput inplacabile fontis,
una superstitio superis quae reddita divis.
et nunc cedo equidem pugnasque exosa relinquo.
illud te, nulla fati quod lege tenetur,
pro Latio obtestor, pro maiestate tuorum: 820
cum iam conubis pacem felicibus (esto)
component, cum iam leges et foedera iungent,
ne vetus indigenas nomen mutare Latinos
neu Troas fieri iubeas Teucrosque vocari
aut vocem mutare viros aut vertere vestem. 825
sit Latium, sint Albani per saecula reges,
sit Romana potens Itala virtute propago:
occidit, occideritque sinas cum nomine Troia.'
olli subridens hominum rerumque repertor
'es germana lovis Saturnique altera proles: 830
irarum tantos volvis sub pectore fluctus.
TESTIMONIA.
815 Servius Aen. XII 320 816 Arusianus p. 210 L. 820 Pris-
cianus 1024 823 sq. Servius Aen. I 248 cf. idem I 6 827 Servius
Aen. IV 231 *Itala v. p.' Consentius 2028 P. 830 sq. Servius
Aen. I 23 'Saturni ... fluctus! Servius Aen. IV 92. 372
VARIA LECTIO.
— 814 SVASE P 815 tela] illa m conderet c *contenderet . . .
alii ostenderet" Servius — ARCU:M M. 816 figi c. 817 d(ivis) b
818 cedequidem y QVIDEM P exoffa y1 (relinquo) b 819
ILLUT MM — tene(fur) b 820 t(uorum) ὃ 821 Coniam c : Quom iam
I
scriptum fuerat. — conubis editor Lipsiens. CONVBIS P CONUBIIS ceteri :
cf.1V 168 et Lachmannus Lucr.281 — felic(ibus esto) b. 822 Conponent
€ (foedera iungent) ὃ 823 VETVs P. INDEGENAS P nome(n mu- .
lare latinos) Ὁ 824 iubeaf (leucrosque vocari) "Ὁ que] VE Py 825
| N :
u(iros —)b | VESTES Pyc 826 sit] SIT M SINT P — alb(ani —) ὃ
1 N
827 p(ofens —) b 828 OCCIDAT P occi(derit —) b — SIDAS M
S
sine n "omine c9 mina c]. $8299 Obli c furridenf ὃ 831 UOLUI
M volvit. Servii Aen. IV 92. 372 exempl.
——————————
Lib
VERGILI AENEIS XII : 391
verum age et inceptum "frustra summitte furorem:
ni te tantus edit- tacitam dolor et mihi curae 801
saepe tuo dulci tristes ex ore recursent, τ 802
do quod vis, οἱ me victusque volensque remitto. 833
sermonem Ausonii patrium moresque tenebunt, — —
utque est nomen erit; commixti corpore tantum 835
subsident Teucri. morem ritusque sacrorum
adiciam faciamque omnis uno ore Latinos.
hinc genus Ausonio mixtum quod sanguine surget,
supra homines, supra ire deos pietate videbis,
nec gens ulla tuos aeque celebrabit honores. 840
adnuit his Iuno et mentem laetata retorsit.
interea excedit caelo nubemque relinquit. -
His actis aliud genitor secum ipse volutat
Iuturnamque parat fratris dimittere ab armis.
TESTIMONIA.
832 *verum ... inceptum Probi inst. 1 9, 7 801 *ne .... dolor'
Diomedes 358 schol. Hor. epod. III 3 835 *commixti c. t." Servius
Aen. I 248 836 sq. *morem ... adiciam' Macrobius Sat. III 8, 13
841 Nonius 438, 11 :
VARIA LECTIO.
832 verum] quare testatur Probus inst. : cf. VM 429 fuminite y
fubmitte ας Hic 801 sq. inserendos esse demonstrare studui in emend.
Verg. p. 16 sqq. 801 NI P1 NE MP2y, Diomedis exempl. nec bc
"
te nec schol. Hor. EDIT P» EDAT Mbc edit testantur Diomedes et
m
schol. Hor., legisse videtur Servius quoque. 802 dulci. c .RECUSENT
VM
Mc 833 QUO M uo.lens (| m.2) 7 VOLVENS P 884 PATRI P
835 UTQ- EST Mc eRIT Z. CoMmIXTI A comixti c commixto 7,
Mediceus et Porcius Pierii — corpore tanto Menag. pr., Mentel. tert.,
Golh. tert. SANGVINE TANTO Z:cf.838. 836 TeVCRI 2. RETVS P
837 adicient prop. W'agnerus, cui de toto loco non liquet —. OMNIS
Miyic OMNES M2Py2b omnis R | NO R. latinuf 71. 838 MIXTum
qVOD R furgit y] — 839 SVpRAiRE 7. 840 Hic c1 tuof (ἃ m. 9
in Pes) y AEQ- P 541 Annuit bc vultum ScAraderus
A
LAETA Mb 842 CAELVM (V corr. in O) P relinquid c1 8.4
ak deliftere
^
IVTVRNVM P» — demittere b. dimittere y descendere Got. tert. dimit-
lere Servius confirmat
352 VERGILI AENEIS XII
dicuntur geminae pestes cognomine Dirae, 845
quas et Tartaream Nox intempesta Megaeram
uno eodemque tulit partu paribusque revinxit
serpentum spiris ventosasque addidit alas.
hae Iovis ad solium saevique in limine regis
apparent acuuntque metum mortalibus aegris, 850
siquando letum horrificum morbosque deum rex
molitur meritas aut bello territat urbes.
harum unam celerem demisit ab aethere summo
Iuppiter inque omen Iuturnae occurrere iussit.
. illa volat celerique ad terram turbine fertur. 855
non secus ac nervo per nubem inpulsa sagitta,
armatam saevi Parthus quam felle veneni,
Parthus sive Cydon, telum inmedicabile, torsit,
stridens et celeris incognita transilit umbras:
talis se sata Nocte tulit terrasque petivit. 860
"*
TESTIMONIA. | |
| 845 Servius Aen. I 293 II 622 IV- 609 'sunt geminae p.' Servius
Aen. III 209 847 *uno ... partu? Servius Aen. I 575 849 sq.
*'saevi . . . apparent! Servius Aen. XII 845 gloss. in Barthii adv.
XXXVII 5 858 Servius Aen. X 325
VARIA LECTIO. ,
846 (qu)af 9. INTEMPESTESTA P , MEGERAM 7/b maegeram y
847 (uno eo)demq; b eodem" y reuixit c 848 (serpen)tü b
V
SERPENTEM P X SPIRIIS E addit c | 849—866 legi vix potuerunt
in R 849 (hae iovis a)d ὃ saevique ad limina χ saevoque in limine m
semperque ad limina gloss. Barth. REGIS (Icorr. ec E) P 850
(apparent acu)unt ὃ 851 (— letum b. la&um y — 852 (— a)ut b
Mollitur }γ. ac y ORBES (0 corr. in V) P 853 (— de)mifit b
; Ξ
Αιᾶς — VNVM P DemislT ἢ 854 (— iutur)uae ὃ lupiter δ΄
inquo c iulurnae R — 856 uolt c — ad lerram R (— terr)à b:
856 (non — nubem). b NZHYVo per nubem R 4n nimbum? IN-
SA
PULSASIGITTA J| . impulfa b 857 (armatam — felle) b 858
cidon ye — (— inmedic)abile ὃ — 859 celeref b Conieci en tenebris:
Servius celeris testatur. *umbras . . . male enim quidam auras legunt"
Servius
VERGILI AENEIS XII 353
postquam acies videt lliacas atque agmina Turni,
alitis in parvae subitam conlecta figuram,
quae quondam in bustis aut culminibus desertis
nocte sedens serum canit inportuna per umbras,
hanc versa in faciem Turni se pestis ob ora 865
fertque refertque sonans clupeumque everberat alis.
olli membra novos solvit formidine torpor,
arrectaeque horrore comae, et vox faucibus haesit.
at procul ut Dirae stridorem adgnovit et alas,
infelix crinis scindit Iuturna solutos, 870
unguibus ora soror foedans et pectora pugnis:
*quid nunc te tua, Turne, potest germana iuvare?
aut quid iam durae superat mihi? qua tibi lucem
arte morer? talin possum me opponere monstro ? d
iam iam linquo acies. ne me terrete timentem, 875
TESTIMONIA.
862—864 *alitis ... sedens' Asper 115, 4 862 Servius Aen. III
246 863 Marius Plotius p. 251 G. 865 sq. *Turni ,.. refertque'
Arusianus p. 250 L. "Turni ... ora? Servius Aen. I 233 875 sq.
*ne... volucres?" Nonius 357, 5 875 *'ne...timentem Servius Aen,
VARIA LECTIO.
D
861 VIDE P — ADQVE ER 862 SUBITAM Z/Ry2c. SVBITO Py1b
CONLECTA 7Z collecta bc coniecta (i corr. in )) y CONIECTO P CON-
X TIS
UERSA 7M :cf.623 863 QVONDVM P in om. Plotius BVS P
864 SERIM (I m. ant. corr. in V) P importuna b. umbram m, Menag.
'"M '
pr. | 865 UERSA- M OB Ab, testantur Arusianus et Servius Aen.
^ T
1 233 INOD. M AD Pyc in Goth. terl. ora. y 866 FER αὶ CLV-
PEVM (V pr. corr. in Y) P. CLIPEUM MRyb clypeü c 867 olli b,
V
Bigot. lolli (o eras.) y Wi MPRe MEMBRAS J/ NOUOS M NOVVS
A
Rybe NOVS P 868 — IV 280 — COME P 869 AD M AC R
AGNOUIT Mbc 870 SCINDITCRINIS Ac 871 fedanf b 872 te
supraser. y — POTEST (S m. ant, corr. ex T) P — iuu(are) b. .uare y1
a mifere
873 durae 7 dirae Goth. tert. durae Servius confirmat — fuper € b
N r
lucem) b - 874 TALIM M — POSSIM R — m(onstro) b.— 875 terete
(m. Y non liq.) 3. TINMENTEM (N minio del.) P. &imentem (&i m.2) y
RIBRECK, VERGIL. IIT. 23
354 VERGILI AENEIS XII
obscenae volucres: alarum verbera nosco
letalemque sonum, nec fallunt iussa superba
magnanimi lovis. haec pro virginitate reponit?
quo vitam dedit aeternam? cur mortis ademptast
condicio? possem tantos finire dolores | 880
nunc certe et misero fratri comes ire per umbras!
inmortalis ego? aut quicquam mihi dulce meorum
te sine, frater, erit? o quae satis ima dehiscet
terra mihi manisque deam demittet ad imos?"
tantum effata caput glauco contexit amictu | 885
multa gemens .et se fluvio dea condidit alto.
--
TESTIMONIA. à
XII 761 876 *dirarum verbera n. schol. Hor. carm. I 2, 1 878
haee ... reponit? Servius Aen. X 623 882 'inmortalis ego" Maecro-
bius Sat. IV 4, 25 882 sq. *aut ... erit? Priscianus 993
VARIA LECTIO.
timen(£em) b. trementem Oudart. : cf. 161 876 dirarum scAol. Hor.
testatur | no(sco) b 877 LETALEM (L post. corr. ex T) P La&alem
N
y Loetalé bc — SOLUM MM fupeba y f(uperba)b 818 MAGNAANIMI
(corr. minio) P Magna.nima (eras. a) 7 Magnanimif c1 uirgini(fate
—)b5 VIRGENITATE P 879 AETENAM P qur c mortü(s) b
E
ADEMPTA EST γε ADMPTAEST (corr. m. ant.) P 880 Conditio c
ut possem mz POSSIM ἀο(ίογ 65) b 881 com(es —) ὃ
at fup... 24
per umbraf («reto übraf ut vid. )»y sub umbras χ, Medic. Pierii : cf. IV
660 882 INMOTALIS M Immortalif yb Iam mortalif em — — aut (t corr.
in d) y haud cy ,, Oblongus Pierii, Prisciani Bamb., Paris. R m. 2
mi(hi —) b . 883 FRATER Z FRATRE P — o suprascr. b QUAE
: A
MRy2b qc QVAM Py1 qua Leid. im(a —)b IMA MR IAM P
fima (f erasa) y alta cm, * MM Por es" Heinsii, Mediceus et Porcius
Pierii : ef. IV 94 X 675 DEHISCET P DEHISCAT MRybem — , 84
. MANIS (I corr. in E) M MANES Ρὺς ἀο(γε οι —) b - DEMITTIT P
0
DEMITTAT Ἡ Π γε dimittat c1 AIMAS M 885 (contexit amictu) b
886 SI PI '(dea condidit alto) b. Possis suspicari versus tres
882 — 884 in (rium superiorum 879—881 vicem compositos esse a
poeta i
m——G" — ÁN € M ea
^. VERGILI AENEIS XII : 355
Aeneas instat contra telumque coruscat
ingens arboreum et saevo sic pectore fatur:
*quae nunc deinde morast? aut quid iam, Turne, retractas?
non cursu, saevis certandum est comminus armis. . 890
verte omnis tete in facies et contrahe quidquid
sive animis sive arte vales; opta ardua pinnis
astra sequi clausumve cava te condere terra.'
ille caput quassans *non me tua fervida terrent
dicta, ferox: di me terrent et Iuppiter hostis.' 895
nec plura effatus saxum circumspicit ingens, |
saxum anticum ingens, campo quod forte iacebat,
limes agro positus, litem ut discerneret arvis.
vix illud lecti bis sex cervice subirent,
qualia nunc hominum producit corpora tellus: 900
ille manu raptum trepida torquebat in hostem |
altior insurgens et cursu concitus heros.
sed neque currentem se nec cognoscit euntem
TESTIMONIA.
888 'ingens a. Servius ge. I 55 891 *verte ... facies? schol.
Veron. 97, 23 898 Isidorus orig. XVIII 15, 4 *limes a. p.' Ser-
vius ge. I 126 899 sq. Augustinus de civ. dei XV 9 903 sq.
Isidorus orig. I 35, 15 -
VARIA LECTIO.
8S7 lelü(que —) b 888 INGEMENS M fa(evo —) b 889
s
(gu)ae b MORASET (S inferior erasa) M MORAEST PRybc
890 post v. 893 videtur ponendus esse. (n)on b cerdandum eft c
cominuf » — 891 OMNES Pbc — quicquid bc 802 OPTA (T corr.
er 1) P apta y]. pennif bc 893 VE P, Menag. pr. QVE MRybe,
quod defendit Wagnerus quaest. Verg. XXXVI 10 CONDER P ᾿
895 DII Pybc ^ 896 ingens offendi! Wagnerum 897 om. Parrhas.
ANTIQVM A ANTIQUUM Mybe — Q- . M qui Gath. pr., χ, Servius
V
Regin. | 898 (Dimef b agro] erat /sidorus — ARIS Parvi 4 agri
Isidorus 899 (rir) illud (d Zn ras: c W,LUM Mb, Augustini
exempl. — levarent Leid. moverent Goth. ter. — 900 QVAL'A (eorr.
m. ant.) P (qualia b — 901 (ille m)anu b. manum 71 RAPLVM P
902 (altior inffurgenf b. INSVRGNS P 903 (sed neque) b
eundem Peerlkampus
23*
356 VERGILI AENEIS XII
tollentemve manus saxumve immane moventem ;
genua labant, gelidus concrevit frigore sanguis. 905
tum lapis ipse viri, vacuum per inane volutus,
nec spatium. evasit totum neque. pertulit ictum.
ac velut in somnis, oculos ube languida pressit
nocte quies, nequiquam avidos extendere cursus
velle videmur et in mediis conatibus aegri 910
succidimus (non lingua valet, non corpore notae
sufficiunt vires, nec vox aut verba secuntur):
sic Turno, quacumque viam virtute petivit,
successum dea dira negat. tum pectore sensus
vertuntur varii. Rutulos aspectat et urbem 915
cunctaturque metu letumque instare tremescit ;
nec, quo se eripiat, nec qua vi tendat in hostem,
"^ TESTIMONIA.
! 905 Marius Plotius p. 301 G. 'genua 1l Maximus Victorinus de
fin. 8 p. 480 Endl. Pompeius 53 L. 916 Iulius Rnufinianus p. 258 R.
VARIA LECTIO.
904 TOLLENTEMVE PA ((ollente)mue b. tollentemq; γ TOLLEN-
TEMQ- Mc, Isidori exempl. — MANUS MRy1 MANV Pbc manum ZHoret.
N
sec. — queyc — IAMMANE P INMANE Mc — MOVEBATEXM p 900
(genua laba)nt d LAVANT R 906 (— ip)feb "*mire viri addidit"
Servius — VACVM P per] E corr. exc 1Ρ 907 (— eva)fit ὃ.
EUASIT- M nec spatium evasit: hic distinguendum est, ut sit: totum
nec pertulit ictum" Servius — totum] T post. corr. ex L P neque y
NEC Rb pertulit] L corr. ex P P — 908 (— som)nif 6. VBE P VBI
C
MRybc | 909 (— nequ)iquà b nocte (c erasa) y . NEQUIQUAM ἡ
nequiequam y — 910 (velle videmur et) b. "ed L post. corr. m. ant.
ex EP AERGRIP 91] (— lingua b UOLET M 912 (—) uox b
UOS M . SEQUUNTUR “7 fequntur b. 913 (— viam b — QVAM-
CVMQVE P — 914 (successum dea dira negat) b — 915 (— rutulo)f b...
R
VAILP ASPICEAT (E corr. in T) P. — 916 (—)q. inftare b
LETVM P, Rufiniani exempl. TELUM MRyc ho rite Fase
917 Nue e. quof 71 qua y2, Servii ecempl. s P ERIPIT P; NE
AR vi] VT P (fjendat b
——
——————
VERGILI AENEIS XII 351
nec currus usquam videt aurigamve sororem.
curctanti telum Aeneas fatale coruscat,
sorlitus fortunam oculis, et corpore toto 41.920
eminus intorquet. murali concita numquam
Lormento sic saxa fremunt, nec fulmine tanti
dissultant crepitus. volat atri turbinis instar
exitium dirum hasta ferens orasque recludit
lorieae et clipei extremos septemplicis orbes. 925
per medium stridens transit femur. incidit ictus
ingens ad terram duplicato poplite Turnus.
consurgunt gemitu Rutuli, totusque remugit
mons circum, et vocem late nemora alta remittunt.
ille humilis supplex oculos, dextramque precantem 930
protendens, * equidem merui nec deprecor" inquit:
*utere sorte tua. miseri te siqua parentis
tangere cura potest, oro (fuit et tibi talis
TESTIMONIA.
920 *sortitus f. o.' Priscianus 1188 schol. Veron. 82, 27 927 Ati-
lius Fortunatianus p. 349 G. 'vergens ... poplite" Isidorus diff. II 84
'duplicato p. T.' diff. voc. 10 p. 226 Endl. 931 'protendens e.
m.' Probi inst. I 10, 2 *equidem ... inquit? Priscianus 1029, 1032
y opina rhet. 304 C. Donatus ad Ter. Andr. III 5, 15 Beda de orthogr.
2341 anon. de orthogr. 2795 P. *equidem ... deprecor! Claudius
Sacerdos I 73 Agroetius 2266 932 *utere s. t. Arusianus p. 265 L.
Diomedes p. 300 P. Servius Aen. II 554 932 sq. 'miséri ι΄. . oro'
Nonius 408, 1 933 sq. 'fuit ... senectae" Iulius Rufinianus 205 R.
'fuit ... genitor' Macrobius Sat. IV 6, 9
VARIA LECTIO.
918 Nunc e CVRRVVS Z7. (— aurig)àq; " VE MPc QVE Ry
919 sgg. desunt in ν᾽ AENAS P. 921 NVNQVAM P 922 TANTO
P 923 VOLATAT (AT post. eras.) P* TURBINI M — 924 reclud&"
71 925 ORBIS A 926 Et medium cm — STRIDENS (corr. m. ant.) R
927 vergeus ad terram Zsidorus decidit ad terram Atilius Fortuna-
lianus — DVPLICATO P — pondere A(ilii Fortunatiani Vatic. — 929
UOCEMLATET Ἢ LATEVOCEM. καὶ NEMORAM (M post. eras.) P
rem(ittunt) € 930 SVPPLEXOCVLOS PR fupplex...oculof y SUP-
PLEXQ- OCULOS Mc — 931 QVIDEM P DEPRAECOR 74. 932 UTERI
(I corr. in E) M
358 VERGILI AENEIS XII
Anchises genitor), Dauni miserere senectae
et me seu corpus spoliatum lumine mavis 935
redde meis. vicisti, et victum tendere palmas
Ausonii videre; tua est Lavinia coniunx:
ulterius ne tende odiis. stetit acer in armis
Aeneas, volvens oculos, dextramque repressit ; ?
et jam iamque magis cunctantem flectere sermo 940
coeperat, infelix umero cum apparuit alto '
balteus et notis fulserunt cingula bullis
Pallantis pueri, victum quem volnere Turnus
straverat atque umeris inimicum insigne gerebat.
ille, oculis postquam saevi monimenta doloris 945
exuviasqué hausit, furiis accensus et ira
terribilis *tune hinc spoliis indute meorum
eripiare mihi? Pallas te hoc volnere, Pallas
immolat et poenam scelerato ex sanguine sumit,'
TESTIMONIA.
934 *Dauni m. s." Macrobius Sat. IV 3, 5 schol. Hor. carm. I 22,
13 Servius Aen. I 526 935 sq. “οὗ ... meis" Probi inst. I 6, 8
936 sq. 'vicisti , .. videre" Macrobius Sat. IV 2, 1L *vietum ..
videre? Servius Aen. X 443. 941 sq. 'umero ... balteus! Nonius
194, 15 'infelix ... balteus' Charisius 59 944 'atque ... gerebat'
Arusianus p. 232 L. 947 sq. *tune ... mihi? Donatus ad Ter. Phorm.
Π 2, 9 Asper 112, 5 947 'tune ... meorum Arusianus p. 235 L.
948 sq. cf. Claudianus de laud. Stilich. I 97 *Pallas te .. . su-
mit! Priscianus 1180 'te hoe v. Poenus .immolat ... ex dogmate:
sumit?" Augustinus contra Iulianum Pelag. III 32
VARIA LECTIO.
934 ANCHISES- GENITOR // fuit et tibi talis Anchises; Aic dis-
linguendum ut duo dicat: et habuisti patrem, et pater es* Servius
935 et me seu | sive meum Probus inst. — 936 VICISTI Z . VICTVME P
n ; AG /
'* 937 coniux y — 939—952 deficit R 940 MEIS M — FLECTERE Η
941 humero yc UMEROS ÀJ ALTOS MM ultro Parrhas. .alto in-
gens Charisii Neap., de qua scriptura vide quae Keilius disputavit :
celerum cf. X 15 943 PUER. M — VOLNERE (0 corr. in V) P UUL-
NERE γε 944 humerif c 945 MONUMENTA J/c DOLORES P
946 Exequiaf c incenfuf c 947 TERBRIBILIS 77. hic Parrhas.
etiam Arusianus 948 VOLNERE (0 corr. in V) P UULNERE “γε
949 poenas inimico ex sanguine Prisciani exempl. : ut ΧΙ 720
ο΄ VERGILI AENEIS XII 2399
'
hoc dicens ferrum adverso sub pectore condit 950
fervidus. ast illi solvontur frigore membra
vitaque cum gemitu fugit indignata sub umbras.
VARIA LECTIO. ExH ..
950 ADUERSO SUMPTORE CONDIT Ἢ adversum sub pectore condit
Bigot. 951 ILI P SOLVONTVR (0 post. corr. in V) P SOLUUN-
TUR Jfyc |
. LI
. P- UERGILI MARONIS AENEIDOS || LIB- XII- EXPL- FELICITER 7
AENEIDOS LIB XH P PUBLII UIRGILH I1ARONIS eNeidoo; LIBER -
XII EXPLICIT BIDIN. m.-rec. y EXPLICIT VLTIMVS LIBER VIRGILI
QVI EST AENEIDOR DVODECIMVS (sequuntur versus Vergilii de nutrice
sua quatuor et * versus Sibille' 9, quos vide in prolegom.) c
- MGE
L4
x
P. VERGILI MARONIS
AVCTORES ET IMITATORES
COLLEGIT
Woldemarus Ribbeck.
ΕΣ
AENEIDOS LIBER VIL
AVCTORES.
9. Enn. Melanipp. 251 lumine sic
tremulo terra et cava caerula can-
dent. )
12 5ᾳᾳ. Hom. ε 59 πῦρ uiv ἐπ᾽
ἐσχαρόφιν μέγ᾽ ἐκαίετο, τηλόσε δ᾽
ὀδμὴ Κέδρου τ᾽ εὐκεάτοιο ϑύου c.
ἀνὰ νῆσον ὀδώδειν ΖΔαιομένων" T
δ᾽ ἔνδον ἀοιδιάουσ᾽ ὀπὶ καλῇ Iovóv
ἐποιχομένη χρυσείῃ κερκίδ᾽ ὕφαινεν.
13. Lucr, VI 900 nocturna ad lu-
mina linum Nuper ubi extinctum
admoveas.
15. 18 sqq. Hom. x 212 ἀμφὶ δέ
μὲν λύκοι ἦσαν ὀρέστεροι ἠδὲ A£ov-
τες, Τοὺς αὐτὴ κατέϑελξεν, ἐπεὶ
κακὰ φάρμακ᾽ ἔδωκεν.
26. Hom. χροχόπεπλος.
IMITATORES,
l sq. anth. Lat. II 193, 33 tu quo-
que litoribus famam, Caieta, dedisti.
194, 37 tu quoque litoribus nostris, '
Caieta, manebis. Ovid, metam. XIIII
441 Aeneia nutrix, cf. ibid. 157.
2. anth. L. I 170, 161. 172, 154.
9. ibid. II 194, 38 servat honos
nomen, pietas testatur honorem.
4. Ovid. metam. V 378 pro socio,
si qua est ea gratia, regno.
12. anth. L. I 168, 4.
13. ibid. 178, 331.
. vid, ad Ge. I 294.
20. Sil. ΠῚ 563 agitet Gargano
terga ferarum,
21. Colum. de cultu hort, 337 haec
ne ruricolae paterentur monstra.
26. Ovid, metam, VII 703 lutea
mane videt pulsis Aurora tenebris.
- Aus, per. VIILOd, iam caelum rutilat
roseis Tithonia bigis. anth. L. V
7, 1 lutea fulgebat roseis Aurora
capillis.
20 sqq. cf. Ovid. metam. XIII
447 lucosque petunt, ubi nubilus
umbra In mare cum flava prorum-
pit Thybris arena.
94. Ovid. fast. I 155 et tepidum
904
AVCTORES.
37. Apollon. Rh. III 1 εἰ δ᾽ ἄγε
viv, ᾿Ερατώ.
74. vid. ad Ge. I 85.
89. cf. Lucr. IIII 724 rerum simu-
laera vagari Multa modis multis.
108. vid. ad ecl. VIII 87.
AENEIDOS LIBER VIL
IMITATORES,
volueres eoncentibus aéra mulcent.
Ambr. Hex. V 12, 36 aethera cantu
mulcere consuerunt.
4l. anth. L. III 81, 3.
44. ibid. 124, 2 maior rerum tibi
nascitur ordo.
45. ibid. I 170, 6. Wernsdorf. p.
L. m. II 230, 5. :
47. cf. Ovid. metam. XIIII 449,
Wernsd. p. L. m. IIII 490, 20.
92. anth. L. I 172, 5.
53. Stat. Achill. I 291 expleto
teneri iam fine pudoris Virginitas
matura toris. cf. Nemes. Cyn. 120.
Claudian. rapt. Proserp. I 130 iam
vicina toro plenis adoleverat annis
Virginitas. Auson. cent. nupt, 34.
anth. L. VI 84, 31.
96. Ambr. Hex. III 7, 30 avis
atavisque nobilis.
97. anth. L. I 172, 37. 14, 31.
170, 126.
65. ibid. 170, 119.
66. Auson. cent. nupt. 107.
67. anth. L. I 178, 134.
72. ibid. 170, 39.
74. ibid. VI 84, 7.
75. ibid. I 178, 423.
71. ibid. 422.
84. Àus. cent. nupt. 111.
88. anth. L. I 178, 237.
96. ibid. 170, 54. 178, 70.
.97. ibid. 178, 120.:— 170, 153
thalamis ne crede paratis.
100 5ᾳ. Sil. XVII 145 qui modo
sub pedibus terras et sceptra pa-
tensque Litora ad Oceani sub nutu
viderat aequor.
110. Sil. III 181 monet hoc pater
ille deorum. -
118. anth. L. I 168, 12.
118 5ᾳ. Paulinus Petricorius de
vita Martini V.94 haec vox prima
fuit, primamque loquentis ab ore
. Eripuit pater atque auditam in vi-
Scera mersit.
122. anth. L. I 178, 182 hic do-
mus, hie patria est.
128 sq. ibid. 455 sq. — 47 haec
nos suprema manebant.
131. ibid. III 81, 50.
145. ibid. I 172, 54.
|
AENEIDOS LIBER VII
AYCTORES,
179. Att. Bacch. 241 optime viti-
sator.
189. Hom. ἱππότα, ἱππόδαμος.
"
210. Hom. οὐρανὸς ἀστερόεις.
215 (II 331). Luer. II 249 Mala
regione viai Declinare.
225. Hom. XE 399 v 65 ἀψορρόου
᾿Ωκεανοῖο.
365
IMITATORES,
152sq. ibid. II 192, 64 centum
oratores veniam pacemque petentes ,
Ad regem mittit lectos tum sorte
Latinum.
162. Sil. I 376. anth. L. I 89, 63. -
1III 296, 1 primaevo flore iuventae.
anth. L. I 146, 1. 170, 19. 172, 6.
170, Stat. silv. ΠῚ 2, 18 tectum
augustum ingens non 'centum in-
signe columnis. anth. L. VI 84, 11.
173 sqq. Senec. Agam. 8 hine au-
Spicari regium capiti decus Mos, est
Pelasgis: hoc sedent alti toro, Qui-
bus superba sceptra gestantur manu:
Locus hic habendae curiae, hic
epulis locus.
175. anth, L. VI 84, 12 quo sa- -
crae sedes epulis.
176. ibid. 13.
177 sqq. Sil. I 86 stant marmore
maesto Effigies, Belusque parens
omnisque nepotum A Belo series.
178 5ᾳᾳ. Prudent. in Symm. I 2327
adsistunt etiam priscorum insignia
regum, Dux Italus Ianusque bifrons
genitorque Sabinus Saturnusque se-
nex maculoso et corpore Picus.
:183sqq. Stat. Theb. VII 55 ter-
rarum exuviae cireum, et fastigia
templi -Captae insignibant gentes
caelataque ferro Fragmina portarum
bellatricesque carinae Et. vacui
currus,
195 sq. anth. L. I 178, 53 sq.
199, ibid. 261.
203. Stat. silv. III 5, 88 sine fas-
cibus aequum.
205. anth. L. I 170, 8.
213. ibid. 178, 67.
222 sqq. Sil. XVI 214 quanta per
Ausonios po torrentibus armis
Tempestas ruat .... 218 cui nescire
licet?
225 sq. (516). Lucan. VIII 797 qua
terra extrema refuso Pendet in
Oceano, Claudian. rapt. Pros. II
176 audiit et si quem glacies Al-
pina coercet,
229. ef. Valer. Fl., HII 736 det
litora fessis. Avien. deseript. 620,
anth. L. I 178, 85 sq.
900
AVCTORES,
282 sq. Hom. E 268 τῆς γενεῆς
ἔχλεψε ἄναξ ἀνδρῶν ᾿4γχίσης Ado
“αομέδοντος ὑποσχὼν ϑήλεας Ux-
πους.
286 sqq. Hom. s 282 τὸν δ᾽ ἐξ
Αἰϑιόπων ἀνιὼν κρείων ἐνοσίχϑων
Τηλόϑεν ἐκ Σολύμων ὀρέων ἴδε;
Pow γάρ οἵ Πόντον ἐπιπλώων. ὃ
δ᾽ ἐχώσατο κηρόϑι μᾶλλον, Κινήσας
δὲ κάρη προτὶ ὃν μυϑήσατο ϑυμόν.
"
292 (XII 894).
κάρη.
Hom. κινήσας δὲ
204 sq. Enn. ann. 359 quae neque
DDardaniis campis potuere perire
Nee cum eapta, capi, nec cum
eombusta, cremari.
325 sqq. cf. Hom. E 890 ἔχϑιστος
δέ μοί ἐσσι ϑεῶν, οἱ Ὄλυμπον
ἔχουσιν" Αἰεὶ γάρ τοι ἔρις τε 'φίλη
πόλεμοί τε μάχαι τε.
AENEIDOS LIBER VII
IMITATORES,.
230. anth. L. I 14, 30.
231 sq. ibid. 172, 150 neque enim
ipsa feretur Fama levis, tantive
abolebit gratia facti.
249 sq. Sil. XVII 185 audivit torvo
obtutu defixus.
251. Aus. cent. nupt. 37.
L. I 146, 5.
201 5ᾳ. ef. Valer. Fl. II 327 nec
turba nocens scelerisque recentis
Signa movent.
260. anth. L. I 147, 13.
276. ibid. III 81, 14.
anth.
288. Ovid. metam. IIII 623 ex
alto seduectas aethere longe De-
spectat terras.
202..anth. L. I 170, 154.
293. ibid. 178, 382.
208. ibid. 277.
302. ibid. 10.
304 sqq. Stat. Theb. VII 204 aut
Lapithas Marti aut veterem Caly-
donz Dianae Expugnare dedi,
309. anth. L. I 178, 151.
310. ibid. 282.
312. ibid. 283.
317. ibid. 166 haec gener atque
socer.
318. cf. Oros. II 4 Sabinas ...
maritorum et parentum cruore do-
tavit. anth. L. I 178, 104.
324. Sil. II 529 atque ira turbata
gradum ciet ocius atram Tisiphonen.
| ef. Ovid. metam. IIII 473 sqq.
326. Aus. idyll. XV 14 irasque in-
sidiasque.
328. anth. L. III 81, 28.
335. ibid. 29. I 178, 60.
o.
AVCTORES,
AENEIDOS LIBER VII 367
P
'IMITATORES.
336. ibid. I 178, 63.
337. ibid. 61. 358. 63 sq.
338. Sulp. Sev. vit. Mart. 22 mille
nocendi artibus sanctum virum co-
nabatur illudere. anth. L. III 81, 8.΄
— Stat. Achill. I 543 fecundumque
erige pectus. Senec. Herc. f. 105
coneutite pectus. anth. L. I 170, 3.
178, 393.
339. anth. L. I 178, 71. 352.
341. ibid. 345 exhine Gorgoneis
e. q. 8. 191.
343. Ovid. metam. IIII 490 ad-
itumque obsedit Erinys.
345. Sil. XIIII 103 quos ira me-
tusque cogebat. anth. a I 168, 9.
346 (450). Ovid. 1. 1. 495 inde
duos mediis abrumpit crinibus an-
gues.
947. ibid. 507 praecordiaque in-
tima movit.
390 sq. ibid. 498 inspirantque gra-
ves animas. nec vulnera membris
Ulla ferunt.
352. anth. L. I. 178, 233 auro:
m "cg coluber.
3. Gratius Cyn. 115 sed lubri-
eus errat Mos. Avien. descr. 172
flexu lubricus errat Gurges.
356. Valer. Fl. VI: 673 quem pe-
etore toto Iam tenet.
397. Eleg. in obitum Maecen.
(Wernsd. p. L. m. III 165) 67 mol-
lius es solito mecum tum multa lo-
eutus. anth. L. I 172, 135 matrum
de more locuta.
360, anth. L. I 178, 82.
362. Aus. cent. nupt. 105. anth.
L. I 14, 34. 178, 385.
363 sq. anth. L. I 147, 40 sq.
375. ibid. 178, 208. Ovid. metam.
1Π| 497 Inoosque sinus Athamante-
osque pererrant, 5006 vertit furiale
venenum.
378 sq. (cf. Ge. III 106.) Tibull,
I 5, 3 namque agor, ut per plana
citus sola verbere 4urben, Quem
celer assueta versat ab arte puer.
380. anth. L. III 81, 11], 32,
383. ibid. I 170, 121.
387. Stat. Theb. V 91 thalamis-
que insueta relietis Evolat.
388. anth. L. I 178, 192.
391. ibid. IHII 13, 37.
302. ibid. I 178, 145.
393. Sil, II 39 ardor agit ....
Martem exercere,
308 AENEIDOS LIBER VII
AVCTORES,
414. Hom. νυκτὶ μελαίνῃ.
444. cf. Hom. Z 492 πόλεμος δ᾽
ἄνδρεσσι μελήσει...
462 sq. (cf. VIII 6004, XI 786. Ge-
bauer de — Theocriti carmm. — a
Verg. expressis p. 3) Soph. Ant. 123
ztvxasvo Ἥφαιστον ἑλεῖν. Theocr.
VIII 19.
*
IMITATORES,
400. anth. L. III 81, 83. -
402. Claudian. bell. Get. 302 me
quoque non impar naturae cura re-
mordet. anth. L. I 178, 387.
412. Sil. I 293 nune Ardea no-
men, Wernsd. p. L. m. V 1351, 6
et magnum infelix nil nisi nomen
habet.
414 (VIII 30). anth. Τὶ I 178,
122 carpebant membra quietem.
417 sqq. cf. Stat. Theb. II 97 sqq.
420. anth. L. I 172, 24.
42]. ibid. 57. 178, 250.
423. ibid. 170, 6. 178, 41. 253.
425. Auson. Mos. 48. anth. L. I
170, 157. III 61, 12.
429. cf. epit. lliad. 225 totamque
in proelia pubem Festinare iubet
portisque agit agmen apertis.
434. anth. L. VI 84, 60 sentiet.
435. ibid. I 178, 349.
437. ibid. 172, 79. 178, 58.
438, ibid. 170, 57. 178, 72.
440. Ambros. epist. I 18, 2 veri
effeta defendunt,
445. anth. L. I 178, 354 talibus
Allecto dictis exarsit in iram. 284.
446. ibid. III 81, 18. ef. V 129, 3,
451.,ibid. I 178, 355.
454 sq. ibid. 84. 390. 347 sq.
458 sq. ibid. 313 sq.
460. ibid. II 192, 70. 194, 42 fre-
mit arma iuventus.
464 sq. ef. Sil. V 605 ut multo
aecensis fervore exuberat undis,
Clausus ubi exusto liquor indigna-
tur aheno.
466. anth. L. I 171, 8.
471. ibid. 170, 67. 178, 431.
480. Aus. cent. nupt. 114.
483. 489 sq. Sil. XIII 115 cerva
fuit .... 120 doeilisque accedere
mensis ... attactu gaudebat erili.
Aurato matres assuetae pectine mi-
tem Comere et umenti fluvio revo-
eare colorem.
488. anth. L. I 14, 18.
490. ibid. 31. 178, 235, — 171, 1
ipse manu patiens. Val. Fl. VII
T
yer
AENEIDOS LIBER VII.
AVCTORES,
492, vid, ad ecl, IIII 21.
—
369
IMITATORES,
124 sic assueta toris et mensae
dulcis herili.
491. Calpurn. eel. VIIII 65 seit
rursus remeare domum. anth. L.
ἘΠῚ 81, 111. f
496. anth. L. I 170, 149.
900. ibid. 14, 6.
907 sq. Claudian. carm, LXXVIII.
Paulin. vit. Mart, IIII 216 saxa su-
. des fustes stimulos, quod :cuique
- repertum Rimanti telum ira facit,
918. cf. Apollon. Rh. IIII 136
δείματι δ᾽ ἐξέγροντο λεχωίδες, du-
φὶ δὲ παισὶν Νηπιάχοις .... χεῖρας
βάλον ἀσχαλόωσαι.
520, Enn. ann. 155 ansatis con-
currunt undique telis.
526. (XI 601 sq.) cf. Hom. Ν 339
ἔφριξεν δὲ μάχη φϑισίμβροτος ἐγ-
χείησιν... ὅσσε δ᾽ ἄμερδεν Αὐγὴ
χαλκείη. H 02.
RIBBECK, VERGIL. III.
consumit in ictus. cf, Calpurn. eel. ἡ
X 47.
911. Val. Fl. III 488 tempus rata
diva nocendi. :
512, anth. L. III 81, 111.
915 sq. Claudian. rapt. II 173 Si-
culae tenuere cavernae ..'. Audiit
et si quem e. q. s.
916. Stat. Theb. I 118 audiit et
medius caeli Parnassus.
918. Val. Fl. II 202 pariterque
toris exhorruit omnis Mater et
astricto riguerunt ubere nati. anth.
L. I 170, 107. 178, 844. — epit.
Iliad. 565. parvumque ad pectora
natum Astyanacta tenet,
519. anth. L. III 81, 40.
526. Ambros. epist. II 68, 4 vere
terra est ferrea telorum segetibus
inhorrens.
935. Sil. III 475 corpora multa
virum. :
938, pervig. Ven. 83 balantum
greges, Ἶ
941. ὅ44, Ovid, metam. IIII 510
sie vietrix iussique potens, -
545. anth, L. I 178, 411.
550. ibid. 285.
955, ibid. 3795.
057, ibid, 443,
959. ibid. 66. III 81, 100.
561. ibid, I 178, 361 dixerat ad-
tollens stridentes anguibus alas,
902, ibid, 3062,
563. Wernsd. p. ΤΏ. m, IIII 527,
595 duximus Italiae medio montes-
que per altos,
564. anth. L. I 170, 102. 172, 4.
508, Aus. cent. nupt. 113.
24
370
AENEIDOS
AVCTORES,
586 sqq. vid. X 693.
,
604. Hom. πόλεμον δακρυόεντα,
πολύδαλχρυν Ἄρηα sim.
609 sq. Lucr. II 449 ac duri ro-
bora ferri.
022. Enn, ann. 271 belli ferratos
postes portasque refregit,
625. Enn. ann. 192 balantum pe-
cudes quatit. omnes arma requirunt.
641 sqq. (X 163) Hom. B 484
ἔσπετε νῦν μοι, μοῦσαι ᾿λύμπια
δώματ᾽ ἔχουσαι, -- Ὑμεῖς γὰρ ϑεαί
ἐστε πάρεστέ τε ἴστε TE “πάντα,
Ἡμεῖς δὲ κλέος οἷον ἀκούομεν, οὐδέ
τι ἴδμεν — Οἵ τινὲς, ἡγεμόνες Ζα-
ναῶν καὶ κοίρανοι ἤσαν.
049 84. 1014, 673 Νιρεύς, ὃς καλ-
λιστος ἀνὴρ ὑπὸ Ἴλιον ἢλϑεν Τῶν
ἄλλων Δαναῶν μετ᾽ ἀμύμονα Πη-
λεΐωνα.
LIBER VII.
IMITATORES.
973. anth. L. I 14, 17. 170, 18.
977. Valer. Fl. I 696 medioque
in erimine patrem Liquerit,
980. Auson. Mos, 5 nemorosa per
avia. ;
988. Sil. V 397 pelagus latranti-
bus ingerit undis.
591. anth. L. III 81, 94 verum
ubi nulla datur dextra exsuperare
potestas.
995. Nemes. Cyneg. 21 sacrilego
' rotantes sanguine thyrsos.
908. Claudian. consul. Mall. 61
postquam parta quies, et summum
nacta cacumen Iam secura petit
privatum gloria portum. Paulin.
carm. XII 31 inque tuo placidus sit
nobis limine portus. anth. L.I 178,
248 nam mihi parta quies.
600. Sil. I 144 rerum Hasdrubali
traduntur habenae.
613. cf, Corippus laud. Iustini I
90sq. .
616. Stat. Theb. II 55 hac et tum
fusea volueer deus obsitus umbra.
636. Sil. IIII 15 renovantque nova
fornace bipennes.
624. Sil. IIII 18 pars areu invi-
gilant, domitat pars verbere anhe-
lum Cornipedem.
641. "Ovid. metam. XV 022 pan-
dite nune, Musae e. q. s. cf. Sil.
III 222 sqq.
642. Val. Fl. V 606 quae quem-
que manus, quae signa sequantur.
. anth. L. I 170, 1.
646. cf. Stat. Theb. IIII 651
Phoebe, doce. nos rara manent ex-
ordia famae.
AENEIDOS
AVCTORES.
651. (VIII 771 sq.) cf. Hom. E 49
αἵμονα ϑήρης. 51 ἐσθλὸν ϑηρητῆρα.
660 (VIIII 546). Hom. Z 24 oxo-
τιον δέ ἑ γείνατο μήτηρ. 3
661. Hom. 11 176 γυνὴ ϑεῶ εὐνη-
ϑεῖσα.
607. cf. Hom. K 263 ἔκτοσϑε δὲ
λευκοὶ ὀδόντες. :
682 al. Hom. B 496 of 9" Ὑρίην
ἐνέμοντο al. :
699 sqq. ibid. 400 ἢ κύκνων δου-
λιχοδείρων, 'Acío ἐν λειμῶνι Καῦ-
στρίου ἀμφὶ δέεϑρα.... σμαραγεῖ
δέ τε λειμών. Apollon. Rh. IIII 1208
7) ὅτε καλὰ νάοντος im! ὀφρύσι
ακτωλοῖο Κύκνοι κινήσουσιν ἕξὸν
μέλος, ἀμφὶ δὲ λειμὼν 'Egonsg
μέται ποταμοῖό τε καλὰ ῥέεϑρα.
703 sqq. Apoll. Rh. IIII 238 οὐ
δέ κε φαίης Τόσσον νηέτην στόλον
ἔμμεναι, ἀλλ᾽ οἰωνῶν Ἰλαδὸν ἄσπε-
τον ἔϑνος ἐπιβρομέειν πελάγεσσιν.
719. ef, Apollon, Rh, Lou eie
μάλιστα Ζειμερίη ὀλοοῖο δύσις πέλει
S oíovosc. ;
722. Hom. 8 784 τῶν ὑπὸ ποσσὶ
μέγα στοναχίζξετο γαῖα.
911
LIBER VII. C
IMITATORES.
658. Sil. II 158 centum angues
idem Lernaeaque monstra gerebat
In clipeo et sectis geminam ser- .-
pentibus hydram.
664. Sil. III 250 in pugnam ar-
mata dolone.
667 (XI 681). Nemes. Cyn. 171
niveis armantur dentibus ora.
674. ef. Stat. Theb. IIII 139 sqq.
682 sq. Sil. XII 537 Iunonis tecta
Sabinae.
683. cf. Rutil. Namat. I 103 pro-
priis celebrantur roscida venis.
687 sq. Sil. VIII 495 spicula bina
erunt.
689. Sil. III 235 at vestigia nuda.
695. Petronius apud Wernsdorf.
p. L. m. IIII 764, 61 gladios re-
tractant.
698. Sil. VIII 422 ibunt et laeti
pars. Saneum voce canebant.
706, 710. Sil. VIII 414 ecce inter
primos, 'CTherapnaeo ἃ sanguine
Clausi, ,. Nero .. Hune Amiterna
cohors ,.. comitantur.
715. Nemesian. Cyn. 67 quae
Rhenum Tigrimque bibunt.
730. 511, ΠῚ 363 aelyde vel tenui
pugnax instare veruto.
732, ibid. 278 versicolor contra
cetra et faleatus ab arte Ensis,
741. ibid, 277 panda manus est
armata cateia,
749 (VIIH 613). Manil, IIII 182 et
pacare metu silvas et vivere rapto.
24*
372 AENEIDOS
AVCTORES,
757. Hom. E 53 ἀλλ᾽ ov ot τότε
ys χραῖσμ᾽ Ἄρτεμις ἰοχέαιρα Οὐδὲ
ἑκηβολίαι, ἧσιν τὸ πρίν y& κέκαστο.
οἵ, B 859 (VIIII 328 X 319).
159 sq. vid. ad ecl. X 13.
. 783. ef. Hom. ἐν προμάχοισι.
789 sq. Mosch. TI 44 £v uiv ἔην gov-
σοῖο τετυγμένη Ἰναχὶς Ἰώ, Εἰσέτι ...
πόρτις ἐοῦσα.
793. Hom. z 274 ἅμα δὲ νέφος
εἵπετο πεζῶν.
794. Enn. ann. 288 densantur
campis horrentia tela virorum.
- 808 5ᾳ. Hom. T 297 ἄκρον ἐπ᾽
; ἀνϑερέκων καρπὸν ϑέον οὐδὲ κα-
τέκλων.
812 sq. Hom. p. 13 o, 64 τὸν δ᾽
ἄρα πάντες λαοὶ ἐπερχόμενον ϑη-
εῦντο.
LIBER VII.
IMITATORES,
762 sqq. Sil. IIII 368 quos mise-
rat altis Egeriae genitos inmitis
Arieia lucis... at non dabat ultra
Clotho dura lacus aramqüe videre
Dianae. ;
769. epit. Iliad. 351 Paeoniis cu-
rat iuvenis Podalirius herbis.
783. Sil. VIII 414 eece inter pri-
mos,
784. anth. L.
vertice supra.
789 sqq. Stat. Theb. VI 273 pater
. Cernitur emissaeque indulgens
Inachus urnae. Io post tergum, iam
prona, dolorque parentis Spectat
inoeciduis stellatum visibus Argum.
Lactant. inst. I 11 Inachi filiam,
quae ut iram Iunonis effugeret, ut
erat iam saetis obsita, iam bos tra-
nasse dicitur mare.
791. anth. L. I 170, 87. cf, Ovid.
metam, XIII 684.
III 81, 95 sed toto
-
801 sq. Sil. VIII 382 qua Saturae
nebulosa palus restagnat et atro
Liventes caeno per squalida turbi-
dus arva Cogit aquas Ufens.
803. cf. Sil. II 58 venerat Asbyte.
805 sq. ibid. 70 non ecalathis mol-
lità manus.
808 sqq. (cf. ad Ge. III 194 sq.)
Calpurn. ecl. VI 57 tangeret ut fra-
giles, . sed non curvaret aristas.
Claudian. III consul. Hon. 198 qui
summa freti per caerula possint
Ferre viam segetemque levi per-
eurrere motu, nesciat ut-spumas
nee proterat ungula eculnlós.
812sq. Nemes. Cyn. 277 omnis
euntem Nereidum mirata suo super
aequore turba. Aus, cent. nupt.
38 sq. anth. L. I 172, 6.
t nrrmcenge a
ΓΝ
/—————
AENEIDOS LIBER VIII.
-—
213
LIBER VIII.
AVCTORES,
2. Lucr. II 619 raucisonoque mi-
nantur cornua cantu.
19, vid, ad IIII 532.
22 sqq.
e ve Rh. III 754 πυκνὰ
δέ of
ἔη στηϑέων ἔντοσϑεν
ἔϑυιεν, "Ἠελίου ὥς τίς τε δόμοις
᾿ἐνιπάλλεται "αἴγλη Ὕδατος,
ανι-
οὖσα, τὸ δὴ νέον ἠὲ λέβητι "Hé που
ἐν γαυλῷ κέχυται" y δ᾽ ἔνϑα καὶ
ἔνϑα Ωχείῃ στροφάλιγγι τινάσσεται
ἀίσσουσα. "
28. Hom. 9 59 Πηλείδης δ᾽ ἐπὶ
ϑινὶ πολυφλοίσβοιο ϑαλάσσης Keivo
κτλ.
47, Lucr. I 311 multis solis re-
deuntibus annis,
IMITATORES,
^L anth. L. II 192, 71 dat belli
signum Laurenti Turnus ab arce.
193, 37 ut belli signum Turnus.
194, 43 ut belli signum cecinit so-
eiosque vocavit "Turnus.
Ó sq. 13. Ovid. metam. XIIII 457"
at Venulus frustra profugi Diomedis
ad urbem. Venerat, anth. L. II 192,
72 mittitur et magni Venulus Dio-
medis ad urbem, Qui petat auxilium
et doceat, quae causa petendi,
21. anth. L. I 170, 73. Sil. VII
141 simul omnia versat Miscetque
exacuens varia ad conamina men-
tem.
22 sqq. Sil. VII 143 sicut aquae
splendor radiatus lampade solis Dis-
sultat per tecta vaga sub imagine
vibrans Luminis et tremula laque-
aria verberat umbra,
26 sq. (IIII 522) epit. Iliad. 110
nox erat et toto fulgebant sidera
caelo, Humanumque genus requies
divumque tenebat.
27. Àus. cent. nupt. 18.
33. Claudian. in Prob, et Olybr.
214. — anth. L. ΠῚ 81, 109 caput
glauco velatus amictu.
40 sq. Stat. Theb. V 425 post-
quam tumor iraque cessit.
42, 511, VIII 179 ne falsa putes
haec fingere somnum,
60. anth.
minasque.
615sqq. Sil IIII 738 nobis per-
solves meritos securus honores.
Namque ego sum, celsis quem cin-
etum montibus ambit Tmolo missa
manus, stagnis Trasumenus opacis.
63. Aus, Mos. 450 teque inter
L. I 170, 10 irasque
974
AVCTORES,
66 sq. Hom. B 70 ὡς 0 ys εἰπὼν
"Quysv! ἀποπτάμενος, ἐμὲ δὲ γλυκὺς
ὕπνος ἐνῆν.
72. Enn. ann. 55 teque pater Ti-
berine tuo cum flumine sancto.
75. cf. Hom. 1 239 ὃς πολὺ καλ-
λιστος ποταμῶν ἐπὶ γαῖαν ἵἴησιν.
90. Enn. ann. 260 populi rumore
secundo. Incertus ap. Cie. de div.
I 16, 29 secundo rumore adversaque
avi.
91. Enn. ann. 379 labitur uncta
carina,
97. Hom. ἦμος δ᾽ ἠέλιος μέσον
inicio ἀμφιβεβήκειν.
102 sq. cf. Hom. y 43 8q.. εὔχεο
νῦν ὠ ξεῖνε Ἡοσειδέωνι ἄνακτι"
Τοῦ ,γὰρ καὶ δαίτης ἠντήσατε δεῦρο
μολόντες.
114. Hom, τίς πόϑεν εἷς ἀνδρῶν,
πόϑι τοι πόλις ἠδὲ τοκῆες;
124. (558 sq.) Hom. ἔν τ᾽ ἄρα οἵ
φῦ χειρί. cf. y 39 χερσέν τ΄. ἠσπά-
ζοντο.
— 131. Lucr. I 140 sed tua me vir-
tus tamen et sperata voluptas Sua-
vis amicitiae e. q. 8.
AENEIDOS LIBER VIII.
IMITATORES,
medios hominumque boumque la-
bores Stringentem ripas et pinguia
culta secantem.
71. Nemes. Cyn. 95 nymphaeque,
unde amnibus humor.
76. anth. L. I 172, 147.
78. Sil. IIII 127 adsis o firmes-
que tuae pater alitis omen.
82. anth. L. I 146, l1.
84 sq. Sil. XIII 136 mactat, diva
tibi, tibi enim haec gratissima sacra.
88. Appulei. met. I 61 lenis flu-
vius inspeciem paludis ignavus ibat.
91. Avien. deser. 253 hue mirante
salo quondam sese intulit Argo.
95. anth. L. I 170, 124 et longum
superant flexu.
98 sq. Ovid. fast. V 93 hic, ubi
nunc Roma est, orbis caput ... et
casa rara fuit. Sil. VI 630 qua ful-
gent nune moenia Romae ... tunc
Arcadius. ..locabat Inter desertos
fundata Palatia dumos Paupere sub
populo. j
. : Ι
109 sq. Aus. cent. nupt. 28 sq.
"114. anth. L. I 147, 5
120 (II 371). ibid. II 192, 76 socia
agmina iungit. 193, 39 Evandri so-
cia agmina puaerens.
124. Aus. cent. nupt. 56.
131. 133.
me pietas:
egere vias.
139. Sil. III 203 gelidis almae
Cyllenes editus antris. anth. L. I
89, 62 fudit Thetis alma.
143. Ennodius epigr. p. 54 ed.
Stat. Theb. I 644 mea
et conscia virtus Has
(CJ. T—-———pU
OT LU" ERR
AENEIDOS LIBER VIII.
AVCTORES, .
150. Enn. ann. 33 accipe daque
fidem, foedusque feri bene firmum.
183. Hom. H 321 ξ 4937 νώτοισιν
ov df map
184. "—* αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ
ipiis ἐξ ἔρον ἕντο.
242, Enn. ann. 420 tum cava sub
montei late specus intus patebat.
244 sq. Hom. T 64 οἰκία δὲ ^
τοῖσι καὶ ἀϑανάτοισι φανείη Xuso-
δαλέ᾽ εὐρώεντα, τά τε στυγέουσι
᾿ἅδεοί περ.
910
IMITATORES.
Schott. v. 23 his fretus non legatos
nec verba precantum Callida fuca-
tis artibus elicui.
144 sq. Stat. Theb. I 651 me. me,
divum optime, solum Obiecisse ca-
put fatis praestabit.
145. anth. L. I 178, 221. 220,
150. ibid. 170, 89.
152 sqq. Sil. XVI 190 tum laetos
volvens oculos adversa per ora Sie
Latium affatur iuvenem ac prior in-
cipit ultro: Quam te, Dardanida
pulcherrime, mente serena Aecipio
intueorque libens! quamque ora re-
cordor Laetus Scipiadae! revocat
tua forma parentem. Nam repeto
e. q- 8.
154. anth. L. I 172, 56. 87.
155. ibid. 40.
180sq. Aus. cent, nupt. 17. 155sq.
anth. L. I 171, 10.
181. Aus. 1. 1. 23.
184. Aus. l. 1. 22,
187, οἵ, Stat. Theb. I 559 non
inscia suasit Relligio: magnis ex-
ercita cladibus olim Plebs Argiva
litant.
189. ibid. 557 forsitan o iuvenes,
quae sint ea sacra, quibusque Prae-
cipuum causis Phoebi obtestemur
honorem, Rex ait, wei phus animi.
anth. L. I 172, 147.
197. anth. L. I 170, 27.
199. ibid. 172, 30 vasta se mole
ferebat.
203. ibid. 45, 2.
217. ibid. 172, 29.
223 (XII 733). Calpurn. ecl. XI
14 rapidisque fugacior euris.
233. Wernsd. p. L. m. III 417, !
praecisae silicis cautibus edite.
240. anth. L. I 178, 343.
240, Ovid. metam. V 358 inmis
susqne dies trepidantes terreat um-
bras.
251. anth. L, VI 84, 61.
253 sq. ibid. I 178, 366 sq.
376
AVCTORES,
293. Cornifieius in ;Glauco (ap.
Macrob. Sat. VI 5): Centauros fo-
dere bimembres.
299. Lucr. IIII 502 rationis egen-
tem.
314, Lucr. IIII 580 haec loca cor-
nipedes satyros nymphasque tenere
Finitimi fingunt, et faunos esse lo-
euntur, :
315. Hom. ἀπὸ δρυός.
306 sqq. Hom. ξ 48 ὡς εἰπὼν κλι-
σίηνδ᾽ ἡγήσατο δῖος ὑφορβός, ....
᾿Εστόρεσεν δ᾽ ἐπὶ δέρμα ἰονϑάδος.
ἀγρίου αἰγός.
370— 453. οἵ, Hom. Σ' 428 sqq.
-
AENEIDOS LIBER VIII.
IMITATORES,
256. ibid. 45, 8.
257. cf. epit. Iliad. 391 in médias
acies, qua plurimus imminet hostis,
Irruit.
260. anth. L. I 45, 10. 147, 22.
261. Paulin. vit. Mart. I 378 eli-
' Sos oculos et siccas sanguine fauces.
266 sq. Sil. V 441 villosa feris
horrebant pectora saetis.
271. anth. L. I 170, 161.
278. ibid. 147.
286. ibid. 178, 128 velati tem-
pora ramis (XI 101).
. 288 sq. Stat. silv. III 1, 47 par-
vus adhuc similisque tui, eum prima
novercae Monstra manu premeres.
Sil. VI 235 gaudet Elisisse premens.
Martial. XIIII 177 elidit geminos
infans nec respicit angues (697).
Senec. Herc. O. 1235 hisne ego la-
certis colla Nemeaei mali Elisa
pressi?
2905. anth. L. I 172, 8.
299. Val. Fl. IIII 303 sentit enim
Pollux rationis egentem. -Sulpicia
sat. 15 rationis egenos.
301. Val. Fl. IIII 327 salve, vera
Iovis, vera oIovis, undique proles,
Ingeminant.
309. Ovid. metam. IIII 39 utile
opus manuum vario sermone leve-
mus. Sedulius carm. Pasch. I 334
interea dum rite viam sermone le-
vamus. :
944. inscr. ap. Gruter. 376, 2 v. 4
fauni nymphaeque sonabant.
322.
334.
anth. L. I 170, 17.
ibid. 45, 3.
352. Ovid. metam. fI 611 quod
numen in isto Corpore sit dubito,
sed corpore numen in isto est.
972. anth. L. I 172, 36.
371. ibid. III 81, 1.
386. ibid. I 178, 87 in me exiti-
umque meorum.
988 sq. Aus. cent. nupt. 85 sq.
ν /———————————— o
τε Στερόπ
μό
AENEIDOS LIBER VIII.
AYCTORES,
389 sqq. cf. Hom. X& 294 ὡς δ᾽
ἔδεν, ὥς uiv ἔρως πυκινὰς s
ἀμφεκάλυψεν, Οἷον ὅτε πρῶτόν περ
ἐμισγέσϑην φιλότητι.
393. ibid. 329 δολοφρονέουσα.
. 894. Lucr. I 34 aeterno devictus
vulnere amoris,
*
413. Hom. M 435 ἕνα παισὶν ἀει-
κέα μισϑὸν ἄρηται.
425. Hesiod, γα
ρύπην τε κα
140 NM
Ἄργην ὀμβρι-
42 sqq. Apollon. Rh. I 731 Ζηνὶ
κεραυνὸν ἄνακτι TOVEtÜLEVOL, ὃς
τόσον ἤδη Παμφαίνων ἐτέτυκτο,
9177
IMITATORES,
complexu molli e. q, s. ànth. L. I
170, 90 luctantem amplexu molli
* fovet. 147, 23 illa repente. III 186, 7.
389. anth. L. VI 84, 57.
392. Aus. cent. nupt. 111.
395. anth. L. I 178, 87. 269.
400. ibid, 357 nunc si'bella paras
401. ibid, 359.
403. ibid. 360.
404. ibid. 147, 38.
405 sq. cf. epit. Iliad. 336 post
haec amplexu per mutua corpora
iuncto Incübuit membris Cygneidos,
illa soluto Accepit gremio flammas
Troiaeque suasque.
407. Stat. Theb. I 23 noctis ab-
actae.
411. gre III 638 noctem operi
iun
A1 aq sqq. Val. Fl. II 137 castum-
que cubile Servantem: manet illa
viro, famulasque fatigat. 140 et
longo mulcent insomnia penso.
Ambr. Hex. V 24, 85 ut possit ali-
mentum natis suis parvulis non de-
esse. de viduis V 31 ut intemera-
tum defuncti coniugis cubile custo-
diat, alere dulces liberos possit.
anth. L. I 172, 125 castum servare
eubile.
4183. anth. L. I 172, 42.
414 (X 243 XII 90). epit, Iliad.
105 interposito lis ignipotente re-
sedit, 867 illic ignipotens VoM
eaelaverat axem.
419. cf. epit. Iliad. 862 excitat
Aetnaeós calidis fornacibus ignes
Mulciber, et validis fulvum domat
ietibus aurum.
420. cf. Aetna (Wernsd. p. L. m.
III 95) 31 clausis resonare caver-
nis Festinantis y e
422, Gratius Cyn. 433 Vulcano
condicta domus.
'
L|
978 AENEIDOS LIBER. VIII. s :
AVCTORES,
μιῆς δ᾽ ἔτι δεύετο μοῦνον Axcivog
Ἀτλ.
445 sq. cf. Hom. 2 474 χαλκὸν
δ᾽ ἐν πυρὶ βάλλεν ἀτειρέα κασσί-
τερόν τε Καὶ χρυσὸν τιμῆντα καὶ
ἄργυρον.
448, ibid. 48] πέντε δ᾽ ἄρ᾽ αὐτοῦ
ἔσαν σάκεος πτύχες.
449—453. cf. Ge. IJII 171—175.
457 sqq. Hom. β 2 ὥρνυτ᾽ ἄρ᾽ ἐξ
εὐνῆφιν Ὁδυσσῆος φέλος υἱὸς Εἴ-
ματα ἑσσάμενος, περὶ δὲ ξίφος ὀξὺ
δ έτ᾽ Quo, Ποσσὶ δ᾽ ὑπὸ λιπαροῖσιν
ἐδήσατο καλὰ πέδιλα.
461 sq. ibid, 11 οὐκ ; οἷος" ἅμα τῷ
qs δύω κύνες ἀργοὶ ἕποντο. -
516. Hom. 4 734 μέγα ἔργον
Ἄρηος.
IMITATORES.
432. anth. L. I 178, 303.
498. ibid. 170, 87 eurrusque ro-
tasque volucres.
436. ibid. 178, 365.
442. ibid. 88, 1 arte magistra.
444. Wernsd. p. L. m. IIII 342,
168 vix iusserat, omnes Incubuere
manus.
453. cf. Aetna (Wernsd. p. L.
IIII 96) 38 super incudem in udi n
in verbera fortes.
456. Corippus laud. Iustin. I 198
omnia gallorum strepuerunt culmina
cantu.
466. anth. L. II 192, 77 Pallas
fatis comes ibat iniquis.
467. Aus. cent. nupt. 82.
468. ibid. 81.
469. anth. L. I 170, 46,
470 sq. Ovid. metam. XV 440 non
tota cadet te sospite Troia.
472. anth. L. I 172, 98, III 81, 5.
483. ibid. I 170, 9. 168, 16.
487. ibid. 170, 14.
900 sq. Aus.: cent. nupt. 8, 74.
epit. Iliad. 354 et dolor in pugnam
eunctos communis agebat.
915. Sil. IIII 430 te duce primi-
tias pugnae, te magna mniagistro
Audeat et primum hoc vincat, ser-
vasse parentem. Val. ΕἾ. 1 269 sub
te puerilia tela magistro Venator
ferat.
516. anth. L. I 147, 17.
517 (XII 435). epit. Iliad. 574
virtutes patrias primis imitetur ab
annis.
532. Sil XVI 127 ne vero, ne
nate, deum tam laeta pavesce Pro-
digia.
o UUUUMMMMMAMA-—^ARRR
AENEIDOS LIBER VIII.
AVCTORES,
, 985 sq. Hom. Z 191 στεῦτο γὰρ
Ἡφαίστοιο πάρ᾽ οἰσέμεν ἔντεα καλά.
, ὅθ0 5ᾳᾳ. Hom. 4 670 εἴϑ᾽ ὡς
ἡβώοιμι, βίη δέ μοι ἔμπεδος εἴη,
Ὡς ὁπότ᾽ Ἠλείοισι καὶ ἡμῖν νεῖκος
ἐτύχϑη Augl βοηλασίῃ, ὅτ᾽ ἐγὼ
κτάνον Itvuovia.
571. Hom. E 642 χήρωσε δ᾽ ἀγυιάς.
589. Hom. E 5 ἀστέρ᾽ ὀπωρινῷ
αλέγκιον, ὅς τε μάλιστα Παμπρὸν
παμφαΐίνῃσι λελουμένος Qxsavoio.
596 (XI 875). Enn. ann. 281 summo
sonitu quatit ungula campum.
608sq. Hom. T 3 ἣ δ᾽ ἐς νῆας
ἴχανε "Bro? πάρα δῶρα pideved.
616, Hom, £617 τεύχεα μαρμαί-
govra. :
619. Hom. T' 18 τέρπετο δ᾽ ἐν
χείρεσσιν ἔχων θεοῦ ἀγλαὰ δῶρα.
. Ausonio sudabitis
379
-IMITATORES,
:537 sq. Sil. II 455 heu quantum
arma eruore!
Quas, belli iudex, poenas mihi cu-
ria pendes!
941. anth. L. I 172, 43.
544 (III 57). ibid. 178, 113 ma-
ctat de more bidentes.
956. ibid. III 81, 16. Sil. I 13
propiusque fuere periclo.
560. Wernsd. p. L. m. IIII 526,
92 o mihi transactos revocet si pri-
stina soles Laetificis aurora rotis.
a
563. anth. L. I 178, 406.
973. ibid. 92.
- 574sqq. Val. Fl. I 323 si fata
redueunt Te mihi, si trepidis pla-
cabile matribus aequor, Possum
equidem lucemque pati longumque
timorem. Sin aliud Fortuna parat,
miserere parentum, Mors bona, dum
metus est, nec adhue dolor.
979. Ciris 317 aut quae me fata
reservant?
.980. anth. L. I 178, 92. — 170,
129 sed spes incerta futuris.
981. Aus. cent. nupt, 88. cf. anth,
L. IIII 276, 1.
589. Sil. VII 639 qualis ubi Oce-
ani renovatus Lucifer unda Lauda-
tur Veneri. Aus. cent. nupt. 52.
591. Aus. 1, 1. 53. anth. L. VI
84, 2.
594. anth. L..I 170, 123.
996. ibid. 120.
603 sq. Stat. Theb. VII 441 haud
procul inde iugum tutisque accom-
moda castris Arva notant. 444 colle
per excelsum patulo,
608, anth. L. VI 84, 4.
611. ibid. I 172, 104.
* 612 sq. ibid. 178, 411 sq.
617. ibid. 147, 33 ille deae donis
ac tanto laetus honore. -
618. Val. Fl. VII 122 explerique
nequit. Sil. 11 404 per singula lae-
tis Lustrat ovans oculis.
380 | AENEIDOS
AVCTORES,
671. Hom. Z 007 ἐν δ᾽ ἐτέϑει
ποταμοῖο μέγα σϑένος Qxsavoio.
673 sq. Hesiod. seut. 209 πολλοί
γε μὲν ἂμ μέσον αὐτοῦ 4ελφῖνες
τῇ καὶ τῇ ἐθύνεον ἰχϑυάοντες.
679. Enn. ann. 207 volentibus eum
magnis dis..
702. Hom. Σ᾿ 535 i» δ᾽ ,Ἔρις, ἕν
δὲ Κυδοιμὸς ὁμίλεον, Pv δ᾽ ὁλοὴ
Κήρ.
LIBER VIII.
IMITATORES.
635. Ovid. art. I 119 sic illae ti-
muere viros sine more ruentes. Mi-
nucius Felix XXV 3 Romulus ...
nonnullas de matrimonio muliercu-
las sine more rapuit. Orosius II 4,
92 sine more raptas Sabinas.
636. anth. L. I 170, 23. 143.
652. ibid. III 81, 5I.
653. ibid. VI 84, 7.
659 sqq. Sil. IIII 154 colla viri
fulvo radiabant lactea torque, Auro
virgatae vestes. Calpurn, ecl. VIIII
80 lactea colla.
660 sq. anth. L. VI 84, 31 sq.
668. ibid. I 170, 7.
-
672. Avien. descr. 124 cano spu-
mant freta concita fluctu.
686, Ovid. metam. VIIII 136 vi-
ctor ab Oechalia.
691 sq. Stat. Theb. V 338 ab-
ruptam credas radicibus ire Orty-
giam aut fractum pelago decurrere
montem, Ambros. Hex. V 11, 32 am-
bulare insulas putes, montes altis-
simos summis ad caelum verticibus
eminere.
698. Propert, III 11, 41 ausa Iovi
nostro latrantem opponere Anubin,
Et Tiberim Nili cogere ferre minas,
Romanamque tubam crepitanti pel-
lere sistro (696).
702. Petron. de mutat. reip. Rom.
(Wernsd. p. L. m. III 55) 253 mae-
rens lacera Concordia palla. 271
scisso Discordia crine Extulit ad
superos Stygium caput.
703. Lucan. VII 568 sanguineum
veluti quatiens Bellona flagellum.
Sil. IIII 441 atro stimulat Bellona
flagello. anth. L. I 170, 35.
712. Aus. Mos. 418 caeruleos nunc
Rhene sinus hyaloque virentem
Pande peplum. 367 naviger undi-
sona dudum me mole Saravus Tota
veste vocat.
717. anth. L. VI 84, 3.
718. Ambros. epist. I 18, 31 om-
nibus in templis arae.
724. Sil. II 56 diseinetos inter
Libyas.
c ww ———d———
συν τ ΎΎῪΥυςςσς-
-
AENEIDOS LIBER VIIII. 381
AVCTORES,
IMITATORES,
726. anth. L. II 83 4 Ister pa-
eatis lenior ibat aquis.
721. Aus. Mos. 437,cumque unus
de fonte fluas, dicere bicornis.
730. Sil. II 405 et gaudet origine.
regni, enit L. I 146, 12. .
v
LIBER VIII.
- AVCTORES.,
Ὗ
3. ef. Hom. ϑρασὺν Excoga.
18. Hom. Z 182 "let Oed, τίς τ᾽
ἄρ σε ϑεῶν ἐμοὶ ἄγγελον ἧκεν;
"Ὰ
5454. cf. Hom. M 251 τοὶ δ᾽ ἅμ᾽
ἕποντο Ἠχῇ ϑεσπεσίῃ.
—À οἵ, Hom. A 548 ὡς δ᾽ «i-
ϑώνα λέοντα βοῶν ἀπὸ μεσσαύλοιο
ἹΜΙΤΑΤΟΒΕΒ.
1. anth. L. I 170, 116. II 192, 81.
149, 49. — 193, 41 atque ea diversa
dum parte, hic diva Cybebe e.q.s.
13. ibid. I 89, 10 rumpe moras
omnes fervens in praelia virtus.
19 sq. ibid. 178, 317 sq.
31. Lucan. X 252 trahitur Gan-
gesque Padusque Per tacitum mundi.
35. Sil. I 306 minitantem vana
Caicum,
37. anth. L. I 178, 440.
58. ibid. 430. III 81, 93. Ovid.
metam. II 205 rapiuntque per avia
currum. Nemes, Cyn. 97 duc age
diva tuum. frondosa per avia vatem,
Ἑσσεύαντο κύνες τε καὶ ἀνέρες 3
ἀγροιῶται, Οἵ τέ μιν οὐκ εἰῶσι
βοῶν ἐκ πῖαρ feta. Πάννυχοι
ἐγρήσσοντες" ὃ δὲ κρειῶν ἐρατίξων
Ἰϑύει, ἀλλ᾽ οὔ τι e j66£L.
60, Hom. £ 131 ὅς T εἶσ᾽ ὑόμενος
καὶ ἀήμενος.
72. cf. Hom. O 1717 ἄφλαστον
μετὰ χερσὶν ἔχων.
63. Val. ΕἸ. III 589 frangit et ab-
sentem vacuis sub dentibus hostem,
Stat. Theb. II 132 sic excitus ira
Duector in absentem consumit proe-
lia fratrem,
66. anth, L. III 81, 13. cf. epit.
Iliad. 25 ferus ossibus imis Haeret
amor.
68, Oros, V 16, 328 si quo pacto
eos exeuterent vallo atque in aequor
effunderent.
725qq. οἵ, Ovid. metam, XIIII
530 sqq.
382
AVCTORES,
*
, 104 sqq. (X 113 8qq.) Hom. 4 528
ἡ καὶ κυανέησιν ἐπ᾿ ὀφρύσι νεῦσε
Κρονίων e... μέγαν δ᾽ ἐλέλιξεν
Ὄλυμπον.
138. cf. Hom. I 340 5 μοῦνοι
φιλέουσ᾽ αλόχους μερόπων ἀνϑρώ-
πῶν ᾿Δτρεῖδαι:
142 sq. cf. ibid. 349 καὶ δὴ τεῖχος
ἔδειμε καὶ ἤλασε τάφρον ἐπ αὐτῷ.
157. ef. Hom. B: 381 vov δ᾽ ἔρ-
χεσϑ' ἐπὶ δεῖπνον, ἵνα ξυνάγωμεν
; "Agna.
165. Enn. aun. 502 vertunt cra-
teras ahenos.
177. Hom. B 837 Ὑρτακίδης.
184 sq. cf. Hom, à 712 ἤ τίς μιν
AENEIDOS LIBER
VIIII.
IMITATORKES,
73. Sil. V 217 ut praesentia saevi
Exstimulat ducis . Ineumbunt,
80. anth. L. I 178, 224,
102 sq. ibid. VI 84, 40 sq.
107. sq. ibid. I 172, 114. 48 sq.
108. ibid. 115 debita complerat.
120. ibid. III 81, 47.
125. Wernsd. p. T. m. VI 496, 1
rauca sonans ego sum media voca-
lis in unda.
127. anth. L. I 147, 54.
129. ibid. 45, 11.
131. ibid. 178, 94. 165.
135. ieid. 457. — Sil. Π 561 sat
Fidei proavisque datum! Val. Fl.
III 688 sat lacrimis comitiqne da-
tum.
140, Sil. XVII 437
satis fuerit.
sed fugisse
156. anth. L. 1 178, 270.
157. ibid. 184 sq.
159 Sq. epit. Iliad. 684 at φως
obsidunt inclusos aggere Graios Ex-
eubiisque premunt muros Spnanis-
que coronant,
162, Sil. XII 192 lies manus
centeni cuique ferebànt Excubias,
164. Aus. cent, nupt. 30,
166 sq. Stat. Theb. II 74 insom-
nem ludo certatim educere noctem.
Wernsd, p. L. m. VI 404, 3 traducit
philomela insomnem carmine no-
ctem,
174 sq. Ambros. Hex. V 15, 52
quam aegre unusquisque in castris
perieulum sortitus excubat ... ad-
monentur ut exerceant custodiae
vices,
181. Aus, cent, nupt. 47. anth. 1).
] 170, 41.
182, anth. L. 1 146, 10.
AENEIDOS LIBER VIIII.
AYCTORES.
ϑεὸς ὥὦρορεν, qs καὶ αὐτοῦ Θυμὸς
᾿ἐφωρμήϑη.
989
IMITATORES,
186. Val. Fl. II 184 magnum: ali-
quid spirabit amor? anth. L. I 178,
179.
191. anth. L. I 178, 392.
192, Aus. cent, nupt. 30. -
193 (cf. I 309). Sil. I 684 mitti-
ue viros, qui exaeta reportent. .
196 (241). anth. L. II 193, 38 tum
moenia Pallantea Aeneas adit..
199, Sil. III 109 mene... Abnuis
inceptis comitem?
201. anth. L. 1 89, 61 non ita me
genitor, praeclarus nomine Peleus.
205 sq. ibid. 172, 110 sq.
206, sil. III 756 optatum bene
credit emi quocumque periclo Bel-
" landi tempus.
ek sq. (IIII 528) Hom. K 1 ἄλλοι
B v παρὰ νηυσὶν “ἀριστῆες Παναχαι-
ον παννύχιοι.
O21. Lucilius (I 1 Gerl.)): consi-
lium summis hominum de rebus ha-
bebant. cf, Serv. ad X 104.
209. anth. L. I 178, 6 quicumque
oculis haec adspicis aequis, 31 ocu-
lis haec adspicis aequis?
211. Ovid. metam. XIIII 162 qui
te casusve deusve Servat Achaeme-
nide? Val. Fl. III 574 qui tales
impune moras casusve laborve At-
tulerit.
212. Sil. III 94 te longa stare
senecta Aevumque extendisse velim:
tua iustior aetas. Val. Fl. V 26 Ti-
phyn Ante alios superesse volunt.
216. Stat. Theb. III 378 nec vobis
tanti sim causa tumultus.
217. Lucan. V1II 648 matrum quae
sola per undas Et per castra comes,
219. Aus. cent. nupt. 09. anth, L.
I 172, 80. 178, 73.
220, anth, L. I 178, 76.
243. ibid. 170, 58 nec nos via
fallit euntes,
247. Sil. XVI 655 dis grates lau-
demque fero, sub numine quorum
Gens Troiana sumus,
248 sqq. cf. Sil. X 279 nec vero
spes angustae, cum talia restent
Pectora Romuleo regno.
249. anth. L. I 172, 154 aeternam
moriens famam tam certa tulisti,
250sq. ibid, 138 humeros dextram- -
que tenebat Amborum et vultum,
252 (296), Val. Fl. II 242 sed tibi
984 AENEIDOS LIBER VIIII.
AVCTORES,
200. Hom. I 122 ἕπτ᾽ ἀπύρους
τρίποδας, δέκα δὲ χρυσοῖο τάλαντα.
ΠῚ
276 sq. ibid. 135 εἰ δέ κεν αὖτε
Ἄστυ “μέγα Πριάμοιο ϑεοὶ δώωσ᾽
ἀλαπάξαι κτλ.
3083 sqq. ef. Hom. K 255 Τυδεΐδῃ
μὲν δῶκε μενεπτόλεμος Θρασυμήδης
Φάσγανον ἄμφηκες «vA. 200 sq.
305. Hom. 9: 404 κολεὸν δὲ νεο-
πρίστου ἐλέφαντος ᾿ἀμφιδεδίνηται.
308 sq. Hom. K 272 τὼ δ᾽ ἐπεὶ
οὖν ὅπλοισιν ἔνι δεινοῖσιν ἐδύτην,
Βάν ὁ ᾿ ἐέναι, λιπέτην δὲ καταυτόϑι
πάντας ἀρίστους.
312 sq. Catull. LXIIII 142 quae
cuneta aerii discerpunt irrita venti.
316. cf. Hom. Καὶ 471 οἱ δ᾽ εὗδον
καμάτῳ ἀδηκότες, ἔντεα δέ σφιν
Καλὰ παρ᾽ αὐτοῖσιν χϑονὶ κέκλιτο
εὖ κατὰ κόσμον Τριστοιχί᾽ παρὰ
δέ σφι ἕχάστω δίξυγες ἵπποι. 470"
τὸν δ᾽ Ὀδυσεὺς προπάροιϑε ἰδὼν
Διομήδεν δεῖξεν κτλ.
IMITATORES,
nune quae digna tuis ingentibus
ausis Dona feram?
259. Sil. III 566 Assaracique la-
rem οὐ Vestae secreta feramus.
2660. cf. Avien. deser. 618 dant hi
quoque maxima templa.
269. 271. Sil. III 268 ,videsne,
Quantus erat Crixus? iam nunc tibi
praemia pono.
275. Calpurn. ecl. IIII 18 quem
vicina meis natalibus admovet aetas.
271. Sil. I 76 et se participem
casus sociarat in omnes.
281. anth. L. I 170, 57.
281 sq. cf. Symmachus epist. I 22
eonvenit dietum eum fide morum :
tuorum, nec unquam te dissimilem
seriptis talibus dies arguit. modo
fortuna munifica prosperorum 56-
eundet optata.
287. anth. L. VI 84, 43 namque
ego nunc ignara huius, quodcumque
pericli est,
290. Aus. cent, nupt. 91 hane tu
oro solare inopem. anth. L. I 178, 80,
2901. anth. L. I 172, 129. 178, 99.
204 (X 824) Sil. I 185 patriae
virtutis imago.
f
311. epitaph. Probi apud Gruter.
p. MCLXXVI (Burmann. ad anth.
L. vol. II p. 181) ante annos ani-
mumque gerens aetatis avitae.
312. anth. L. I 172, 136.
919. ibid, VI 84, 53.
320. I 178, 392. III 81, 3.
OI. ————— —
AENEIDOS LIBER VIIII.
AYCTORES,
328. Hom. B 859 ἀλλ᾽ οὐκ οἰωνοῖσι
ἐρύσσατο κῆρα μέλαιναν.
339. cf. Hom. K 485 ὡς δὲ λέων
μήλοισιν ἀσημάντοισιν ἐπελϑών.
355. ef. Hom. Καὶ 509 νόστου δὴ
μνῆσαι κτλ.
^
361 sqq. ibid. 206 τήν ῥά mor. εἰ
Ἐλεῶνος 4 Apovrogos Ὀρμενίδαο Ἐξ-
ἐλετ᾽ Αὐτόλυκος... Σκχάνδειαν δ᾽
se ἔδωκε Κυϑηρίῳ ᾿μφιδάμαντι᾽"
ἰδάμας δὲ ,Mólo δῶκε ξεινήιον
ναι, Αὐτὰρ ὃ Μηριόνη κτλ.
372. ibid. 339 βῇ δ᾽ ὠν᾽ ὁδὸν με-
RIBBECK, VERGIL. III.
385
IMITATORES.
325 sq. Ovid. metam. XIII 638
positique tapetibus altis. Stat. Theb.
II 91 fuderat Assyriis exstructa ta-
petibus alto Membra toro. 76 an-
helum Proflabant sub luce deum.
326. Maximian. eleg. IIII 41 toto
me pectore somnum Prospieit ef-
flantem.
336. anth. L. 1 14, 5. VI 84, 30,
340 sq. Val. Fl, II 230 mactatque
trahitque Femineum genus. Sil. II
684 mandit hianti Ore fremens im-
belle peeus, Sedulius earm, Pasch.
I πὸ manditque trahitque Molle
pecus,
343. anth. L. II 192, 96 cadit et
sine nomine vulgus.
345. Val. Fl. II 223 quosdam in-
somnes et cuncta tuentes,
347. anth. L. I 168, 15.
349'sq. Val. Fl. II 107 purpu-
ream singultibus exspuit auram.
epit. Iliad, 305 purpuream vomit ille
animam eum sanguine mixtam, Ora
rigat moriens. anth. L. IIII 61, 8
nune animam quoque tu purpuream
vomeres.
399. anth. L. 1 172, 54.
356. ibid. 170, 50, 178, 405.
359. Auson. Cupid. eruc. 49 aura-
tis fulgentia cingula bullis, Pruden-
tius pgychom. 476 fulgentia bullis
Cingula.
371. Sil, XVII 606 iamque pro-
pinquabant hostes tumuloque subi-
bant.
3718qq. Stat. Theb, II 529 ille pro-
pinquabat silvis et ab aggere celso
Seuta virum galeasque videt ruti-
lare e, q. s. X 391 nescio quid visu
dubium incertumque moveri, Cor-
poraque ire "NN subitus mox
fraude reperta Exelamat: cohibete
gradum quieumque; sed hostes Esse
patet: miseri pergunt anteire e, q. 8.
25 ,
986
AVCTORES,
μαώς" τὸν δὲ φράσατο προσιόντα
“ιογενὴς Ὀδυσεὺῦς κτλ.
378. Hom. Καὶ 358 γνῶ ὁ ἄνδρας
δηίους, λαιψηρὰ δὲ γούνατ᾽ ἐνώμα
Φευγέμεναι.
4,
406. cf. Hom. à 763 εἴ ποτέ τοι
“πολύμητις ἐνὶ μεγάροισιν Ὀδυσσεὺς
Ἢ βοὸς ἢ ὄὅιος κατὰ πίονα μηρί
ἔκηεν.
414. Lucret. II 354 sanguinis ex-
pirans ealidum de pectore flumen.
416. Pacuv. Med. 224 divorsi cir-
eumspiciunt,
418. cf. Hom. 4] 501 βάλε δουρὶ
“Κόρσην" ἢ δ᾽ ἑτέροιο διὰ κροτάφοιο
πέρησεν Αἰχμὴ MAN
422. Ennm. ann. 101 nam mi calido
das sanguine poenas.
AENEIDOS LIBER VIIII.
IMITATORES.
373. epit. Iliad. 702 sublustri no-
ctis in umbra,
375. Val. Fl. II 259 conclamat
ab agmine Tiphys. Stat. Theb. IIII
802 conelaniat ab agmine primo.
376. Stat. Theb. II 535 ae prior:
unde viri? quidve occultatis in ar-
mis?
385. Sil. XVII 580 fallens regione
viarum. Val. Fl. II 43 ignota ca-
ptus regione viarum.
392 sq. Paulin. vit. Mart. I 250
rursum et vestigia retro Observata
legit.
394. anth. L. L 170, 128.
396. Val. ΕἸ. IIII 324 at manus
omnis.
398. Aus. cent. nupt. 103. — anth.
L. I 45, 9 conantem et plurima
frustra.
403. anth. L. I 172, 18.
404. ibid. 178, 351. 5. 28.
405. ibid. 32.
414. epit. Iliad. 411 fundentem
calidum de pectore flumen.
417. Ovid. metam, II 311 dextra
libratum fulmen ab aure,
420sq. Val. Fl. I 700 saevit atrox
Pelias ... nec qua se ardens ef-
fundere possit.
422 sq. Sil. II 240 tu solve inter-
ea nobis ... Supplicium.
427. Sil. IIII 800 me me, quae
genui, vestris absumite votis. (494.)
Stat. Theb. I 651 me me, divum
optime, solum Obiecisse caput fatis
praestabit. anth. L. I 170, 155 me
— adsum qui feci —. 178, 435.
432. Stat. Theb. II 9 transabiit
costas cognatis ictibus ensis. cf. V
127 transadigam ferro.
433 sq. Sil. IIII 204 per candida
membra It fumans cruor.
AENEIDOS LIBER VIIII.
AYCTORES,
435. Catull. XI 22 qui illius culpa
cecidit velut prati Ultimi flos, prae-
tereunte postquam "actus aratro
est. i
436 sq. Hom 6 306 μήκων δ᾽ ὡς
ἑτέρωσε κάρη βάλεν, ἥ v ἐνὶ κήπῳ
Καρπῷ βριϑομένη νοτέῃσέ τε εἰα-
ρινῇσιν. :
452. Hom. K 523 Τρώων δὲ.
κλαγγή τε καὶ ἄσπετος ρτο κυ-
δοιμὸς.
460. vid. ad Ge. I 447.
462 sq. Hom. 4 15 "4rzortümg δ᾽
ἐβόησεν ἰδὲ ξώννυσθαι ἄνωγεν Ao-
γείους" ἐν δ᾽ αὐτὸς ἐδύσετο νώρο-
πα χαλχόν.
476. Hom. X 448 τῆς δ᾽ ἐλελίχϑη
γυῖα, χαμαὶ δέ ol ἔχπεσε κερκίς.
480, vid. ad Ge, IIII 515.
,181 sqq. οἵ, Eurip. ''ro. 1180 sqq.
ὦ πολλὰ κόμπους ἐχβαλὸν φίλον
στόμα κτλ.
La
484. cf, Hom. Q& 744 οὐδέ τί μοι
εἶπες πυκινὸν ἔπος.
485 54. Hom. Α 4 ἔλώρια τεῦχε
κύνεσσιν Οἰωνοῖσί τε πᾶσι.
486 sqq. ef. Enn. Cresph. 126 ne-
987
IMITATORES.
434. anth. L. VI 84, 606.
-
436. Petronius c. 132 *lassove
papavera collo.
438. Sil. V 607 tum praeceps ruit
in medios solumque fatigat Flami-
nium incessens.
442. anth. L. III 81, 75.
444 sq. cf. Sil. XVII 471 extendit
"labens palmas, Heriumque iacen-
tem Amplexus iuncta lenivit morté
dolorem.
446 sq. cf. Sil. IIII 398 felices
leti! ... Aeternumque decus cele-
brabitur aevo ... Si modo ferme
diem ... Carmina nostra valent. .
Aus. cent, nupt. 77 fortunati ambo, ἢ
si quid pia numina possunt. (III 382.)
Ambros. de obitu Valent. 78 beati
ambo, si quid meae orationes va-
lebunt; nulla dies vos silentio prae-
teribit. anth. L. I 172, 119. 178,
24. — IIII 209, 25 (Muratori 1737, 1.
Maffei m. Ver. 174) fortunati ambo,
si qua est ea gloria mortis.
452 sq. Val. Fl. III 280 in mediis
exsangui rege reperto.
-
461. Ambros. Hex. IIII 3, 11 sole
terris infuso. anth. L. I 170, 101.
462 sq. epit, Iliad. 118 cogat in
arma viros.
472. Nemes. Cyn. 22 nota nimis.
476. Val. Fl. I 618 exeussi ma-
nibus remi,
478sqq. Stat. Theb, XI 317 scissa
comas vultuque et pectore nuda
eruento, Non sexus decorisve memor.
481. Stat. Theb. XII:322 hunc
ego te coniux .... Aspicio?
482. anth, L, I 178, 30,
483. ibid. 20,
*
486 sqq. Ambros, de Iacob H 12,
25*
988
AENEIDOS
AVCTORES,
que terram inicere neque cruenta
convestire corpora Mihi licuit, nec
miserae lavere lacrimae salsum
sanguinem,
5003. Enn. ann. 452 at tuba ter-
ribli sonitu taratantara dixit.
* 528. Enn. ann. 178 quis potis in-
gentis oras evolvere belli? -
932. vid. ad XII 552.
| 551 sqq. οἵ. Hom. M 4l og à'
ὅτ᾽ ἂν ἔν τε κύνεσσι “καὶ ἀνδράσι
ϑηρευτῇσιν Κάπριος ἠὲ λέων στρέ-
φεται σϑένει βλεμεαίνων" Οἱ δέ
τε πυργηδὸν σφέας αὐτοὺς ἀρτύ-᾿
ναντες ἀντίον ἵστανται καὶ ἀκοντί-
ξζουσι ϑαμειὰς Αἰχμὰς ἐκ χειρῶν
κτλ.
970. iden O 420 πῦρ ἐς νῆα
φέροντα.
-
- famae:
LIBER VIIII.
^ IMITATORES,
93 non flevit mater, non lamentata
est, non oculos cuiusquam pressit
aut ora morientis clausit, non lavit
vulnera. non superiacienda velami-
na, non prosequendas exequias 6. q. s.
490. ánth. L. I 178, 434. -
4901. ibid. 170, 80, !
492. ibid. 178, 205.
493 sq. ibid. 435 sq.
903 sq. ibid. VI 84, 20 sq.
505 (IL 441). epit. Iliad. 770 sub-
eunt acta testudine 'lroes.
925. Sil. III 221 prodite, Calliope,
anth. L. III 81, 49,
943 sq. anth. L. I 178, 231 sq.
948. ibid. 433.
951 sqq. Sil. X 2 ceu fera, quae
telis cireumcingentibus ultro Assilit
in ferrum .... seseque periclis In-
gerit, anth. L. I 178, 287.
960 sq. anth. L. I 170, 142 sq.
178, 451 sq.
572 (X 754). Sil. V 401 iaculo
taeitas fallente per auras,
982. Aus. cent. nupt. 48 pictus
acu chlamydem auratam,. anth. L.
I 170, 42.
988. anth. L. I 146, 4. 170, 68.
III 81, 90.
587. Sil. I 315 terque levi ducta
cireum eaput altus habena.
995. Ciris 246 digna atque in-
digna laborum.
599. Sil. I 43 bis numina 'capta.
600. anth. L. I 170, 141.
601 sq. Sil. I 448 quaenam te
Poene paternae Hue adigunt furiae?
non haec Sidonia tecta e. q. s.
602. Stat. Theb. XII 761 non eum -
peltiferis, ait, haec tibi pugna pu-
ellis. .. hic eruda virorum Proelia.
anth. L. I 170, 4. ;
603 sq. Avien. descr. 918 durum
ab stirpe genus, placidae mens ne-
scia vitae. Val. Fl. VI 336 saevo
duravimus amne Progeniem natos-
que rudes.
—Hy———MHá
AENEIDOS LIBER VIIII.
AVCTORES,
617. Hom. B 3285 H 96 ἀχαιέδες,
οὐκέτ᾽ ᾿ἀχαιοί.
622 sq. sAttius Philoct. 545 ten-
dens nervo equino concita Tela.
627. Hom. y 382 col δ᾽ αὖ ἐγὼ
δέξω βοῦν .... ἥδ ν κέρασιν
περιχεύας.
sq. Hom. O am μέγα δὲ
χκτύπε μητίετα Ζεὺς Aocov ἀΐων
εν γέροντος.
Enn. ann. 517 tum tonuit
laevum bene tempestate serena.
Hom. z 125 λέγξε βιός.
632. cf. Hom. A4 49 δεινὴ δὲ
κλαγγὴ γένετ᾽ ἀργυρέοιο βιοῖο.
600. Hom. 446 ἔκλαγξαν δ᾽ ἄρ᾽
ὀιστοὶ ἐπ᾿ ὦὥμων χωομένοιο.
667. Hom. ,M I κόρυϑες δ᾽
ἀμφ᾽ αὖον ἀύτευν Βαλλόμεναι μυ-
λάκεσσι καὶ ἀσπίδες ὀμφαλόεσσαι.
672 sqq. Macrobius Sat. VI 2,
32 *item de Pandaro et Bitia ape-
rientibus portas locus acceptus est
ex libro XV Znnii, qui induxit Hi-
stros duos in obsidione erupisse
porta et stragem de obsidente hoste
fecisse, οἵ, Hom, M 127 sqq.
079 sqq. Hom. M 132 ἔστασαν,
ὡς ὅτε τε δρύες οὔρεσιν ὑψικάρηνοι.
989
IMITATORES.
608. .Sil. VIII 371 rastrisque do-
mant Aequicula rura. Val. Fl. II
122 motis quatit oppida linguis.
Petron. apud Wernsd. p. L. m. IIII
284, 5 oppida bello Qui quatit. :
615. anth, L. I 178, 185.
618. Aus. cent. nupt. 27. anth.
L. I 178, 419. VI 84, 19,
619. Val. Fl. III 231 barbara
buxus Si vocet,
626. anth. L. I 172, 149.
627. ibid. 14, 9.
638. anth. L. I 172, 50. 97.
641. Stat. silv. I 4, 48 sic itur in
alta Pectora.
642, Seneca ad Marciam de con-
sol. 15 qui dis geniti deosque geni-
turi dicantur. Sil. III 625 o nate
deum divosque dature.
644. Stat. Achill. 151 nune illum
non Ossa capit, non Pelion ingens.
645. anth. L. I 172, 23.
(656 sq. ibid. 67 sic fatus Apollo
Mortales visus medio sermone reli-
quit.
6607. Sil. VIIII 322 galea horrida
flictu Adversae ardescit galeae. Val.
Fl. HII 455 surgitque miserrima
pugna.
675, Sil. II 152 et fera miscebat
reserata proelia porta,
685. anth, L, I 140, 15.
990 ὁ
AVCTORES,
705. Enn, ann. 534 quae valido
venit contorta phalarica missu.
716. Hom. 5 783 εἰν ᾿ἀρέμοις,
. 091 φασὶ Τυφωέος ἔμμεναι εὐνάς.
719. Hom. z 440 Ζεῖμός τ᾽ ἠδὲ
doflos,
732. cf. Hom. 4 420 δεινὸν δὲ
βράχε χαλπός.
΄
746. cf. Hom. Θ᾽ 311 ἀλλ᾽ o 175
wel τόϑ᾽ GpuoQrs' παρέσφηλεν γαρ
᾿4πόλλων. T 438 καὶ τὸ y A9 1v
Πνοιῇ ᾿ἀχιλλῆος πάλιν ἔτραπε κυ-
δαλίμοιο.
767. Hom. E 678 ᾿λκανδρόν 9
"Aliov τε Νοήμονά cs Πρύτανέν cs.
Til. cf. Hom. E 497 ἀπήραξεν
δὲ χαμᾶξε Αὐτῇ σὺν πήληκι κάρη.
T 482 τῇῆλ᾽ αὐτῇ πήληκι, κάρη βάλε. :
782. Hom. O 736 ἠὲ τι , τεῖχος
ἄρειον, ὅ κ᾿ ἀνδράσι λοιγὸν ἀμύναι;
788. cf. Hom. E 497 al o? δ᾽
ἐλελίχϑησαν καὶ ἐναντίοι ἔσταν
᾿ἀχαιῶν.
AENEIDOS LIBER VIIII.
IMITATORES,
094. ibid. III 81, 103.
699 sq. epit. Iliad. 513 pectus in
aurigae, stomachoque infigitur alto.
703. epit. Iliad. 811 animoque
fremebant.
709 sq. Stat. Theb. VI 527 dat
gemitum tellus. $Sil. IIII 295 pro-
cumbit lata porrectus in arva ruina,
Et pereussa gemit tellus ingentibus
armis. Haud aliter structo Tyrrhena
ad litora saxo Pugnaturs fretis sub-
ter caecisque procellis Pila immane
sonans impingitur ardua ponto e.q.s.
716. Sil. VIII 542 ardentem sor-
tita Typhoea Inarime.
719. cf. Petron. apud Wernsd.
p. L. m. IIII 753, 3 Calchantis atro
dubia pendebat metu.
729. Stat. Theb. X 509 humeris
obnixus Acron, anth. L. III 81, 96.
739. anth. L. I 178, 94.
740. cf. epit. Iliad. 144 miti se-
davit pectore turbam.
741. anth. L. IIL 81, 71. VI 84, 47.
743 sq.'.Aus. cent. nupt. 116 sq.
744 sq. Val. Fl. III 193 torserat
hie totis conixus viribus hastam.
196 raptumque per auras Vulnus.
M
798. 'epit. Iliad. 481 hic iacet
exanimis fuso super arma cerebro.
799. Sil. IIII 239 et divisum hu-
meris iacuit caput.
798. anth. L. I 178, 890 rumpere
fata manu.
767 — Ovid. metam. XIII 258.
710 sq. Sil. XIII 246 deiectum
protinus ense Ante pedes domini
iacuit caput.
787. anth. L. I 170, 50,
- m οι
E——
/——————— ΑΝ
AENEIDOS LIBER X.
AVCTORES.
792 sqq. Hom. 4 948 ὡς δ᾽ ai-
ϑῶωνα λέοντα βοῶν ἀπὸ μεσσαύλοιο
ἐσσεύαντο κύνες κτλ.
794. Lucr. V 33 asper, acerba
tuens, inmani corpore serpens.
803. ef. Hom. 6 397 Ζεὺς δὲ
πατὴρ Ἴδηϑεν ἐπεὶ ἴδε, χώσατ᾽ ἄρ᾽
αἰνῶς, Ἶριν δ᾽ ὥτρυνε χρυσόπτερον
ἀγγελέουσαν.
sqq. Hom. II 102 Αἴας δ᾽
οὐκέτ᾽ ? μεμνε" βιάξετο γὰρ βελέ-
εσσιν. 104 δεινὴν δὲ περὶ προτά-
φοισι owe τ ora κα-
ναχὴν ἔχε. ἱδρὼς
Πάντοϑεν B pide. lic ἔρρεεν,
οὐδέ πῃ εἶχεν ᾿ἀμπνεῦσαι.
991
IMITATORES,
794. ibid. 172, 80, Wernsd. p. L.
m. IIII 593, 4 stabat acerba tuens .
defixo lumine terrae (cf, XII 398).
808 sqq. Sil. I 522 hinc saxis ga-
lea, hinc clipeus sonat aereus ha-
stis. 524 decisae vertice cristae,
Direptumque decus natantum in
caede iubarum. Iamque agitur lar-
gus per membra fluentia sudor.
812 sq. Val. Fl. III 577 cum pi-
ceo sudore rigor.
813. anth. L. I 170, 131.
817. ibid. 14, 22,
LIBER X.
AVCTORES,
2. Hom. 6 2 Ζεὺς δὲ ϑεῶν dyo-.
env ποιήσατο τερπικέραυνος. Enn.
ann. 179 divum pater atque homi-
num rex.
3 sq. Hom. οὐρανὸν ἀστερόεντα.
6 52 εἰσορόων Τρώων τε πόλιν καὶ
νῆας ᾿Αχαιῶν.
5. Hom. Θ 4 αὐτὸς δέ σφ᾽ ἀγό-
ρευε,
6. Enn. amfi. 264 quianam dictis
nostris sententia flexa est?
16. Hom. χρυσέη ᾿Δφροδίτη.
IMITATORES, -
JA sq. anth. L. II 193, 45 panditur
interea caelum coetusque deorum.
194, 55 panditur interea caelum se-
desque tonantis.
6. anth.
14. ibid, III 81, 19.
16. Aus, cent. nupt. 43.
19. anth. L. I 178, 214.
28, Sil. VII 484 Aetolae rursus
Teucris pugnabitis umbrae,
29, anth, L. I 178, 159,
L. I 147, 5.
AENEIDOS
U]
992
AYCTORES,
,100. Hom. £4 Ζεὺς ὑψιβρεμέτης,
οὗ τε κράτος ἐστὶ μέγιστον.
104. Servius: 'totus hie locus de
primo Zuwcili translatus est libro,
ubi inducuntur dii habere concilium
et agere primo de interitu Lupi cu-
iusdam iudicis in re publica: postea
sententias dicere."
120. Hom. M 37 Ayo £8
Νηυσὶν ἔπι γλαφυρῇσιν ἐελμένοι
ἰσχανόωντο.
ἃ
Ἔ 128. cf. Hom. , 481 ἧκε δ᾽ ἀπορ-
ρήξας κορυφὴν ὄρεος μεγάλοιο.
LIBER X.
IMITATORES,
35. ibid. 172, 111.
42, ibid.
178, 223. 170, 145.
43. ibid. 170, 93.
44. ibid. 178, 240 si nulla est re-
gio, miseris quam det tua coniunx.
90 (615). ibid. 89, 69 subducar
pugnae? :
61. ibid. 178, 13. Maximian. eleg.
IIII 1 restat adhue alios turpesque ἡ
revolvere casus.
63. ibid. 172, 93 sq.
69. ibid. 178, 264 aut vitam com-
mittere ventis Hortati sumus, aut
e.
ΕΣ ibid, 262, 265.
79. Val. Fl. VII 48 cur age non
templis sacrata avellere dona Omni-
bus atque ipsas gremiis abducere
natas Praedo libet? Ambros. epist.
I velut pactam e gremio matris non
abduei, sed prodire.
80. anth. L. I 178, 62.
93. ibid. 264.
94. Ambros. de Tobia 5 sera haec
consideratio, tune decuit metuisse
tuis, cum acciperes aliena.
95. anth. L. I 178, 269.
96. ibid. 147, 14.
100, ibid, 179, 25 rerum cui summa
potestas,
102, ibid. 339 et tremefacta solo
tellus, micat ignibus aether.
lil sq. Aus. cent, nupt. 10 sq.
113. Lucan. I 33 quodsi non
aliam venturo fata Neroni Invenere
viam. Stat, silv. V 1, 145 invenere
viam liventia fata.
117. Aus. cent, nupt. 67.
118. anth. L. II 192, 92.
127. cf. epit, Iliad. 367 conatus
eorpore toto.
129. Claudian. in Rufin. I 373
nec forti genitore minor nec fratre
corusco.
.132. Aus, cent. nupt. 33.
134, anth. L. I 170, 64. VI 84, 40.
AENEIDOS LIBER X.
AVCTORES,
139. cf. Hom, μεγάϑυμοι ᾿4χαιοί.
181. Hom. ποικίλα τεύχεα.
' etus spumabat verbere
228, Hom. διογενές.
246 sqq. cf. Apollon. Rh. II 600
καὶ τότ᾽ ᾿Αϑηναίη στιβαρῆς ἀντ-
ἔσπασε πέτρης Σκαιῇ,, δεξιτερῇ H
"we ς det φέρεσθαι"
pes μετήορος
διστῷ. (III 929.)
253. Luer. II 600 hane... ceci-
nere ,.. biiugos agitare leones.
PA
204. cf, Hom. Γ' 8 ἠύτε T
κλαγγὴ γεράνων.
393
IMITATORES.
137. ibid. I 170, 44. — 147, 21
nudos cervix cui lactea crines.
140. Sil. II 92 dirigit aligero le-.
talia vulnera ferro. :
141. anth. L. I 56, 1 antiqua ge-
nerose domo. ,
141 5ᾳ. Avien. deser. 460 immo-
dieae sola pinguia glebae Pannonia
exercet. 1023 tum Pisida ferox ex-
ercet pinguia cultu.
173 sq. Rutil. Nam, I 351 chaly-
bum memorabilis Ilva metallis.
176. anth, I 178, 152, 172, 55.
179. Stat. Theb. IIII 178 huie
parere dati, cf. Rutil, Nam. I 565
Alpheae veterem contemplor origi-
nis urbem.
188. anth. L. I 178, 403.
192, Ambros. de fide resurr. II
129 dum putant modulis se mul-
cendo flebilibus albentem molli plu-
ma mutare canitiem.
194. Val Fl. VI 497 deseris heu
nostrum nemus aequalesque cater-
vas.
201. Stat. Theb. I 392 dives avis.
. 207 sq. Sil. XI 493 centeno fra-.
ontus.
220 sqq. anth. L. II 193, 41 hie
diva Cybebe Puppes esse suas
nympharum [ETUMS iussit,
* 2206. ibid. I 157, 3 pone sequens
genitor,
227. Aetna 295 subremigat un-
dam. anth. L. I 14, 33.
231. anth, L. I 14, 25,
t
251. ibid, 172, 18.
. 257. Culex 43 tenebras Aurora
fugarat,
259. epit. Iliad. 154 arma parari
Dux iubet atque animos aptari et
peetora pugnae.
263, epit. Iliad. 507 et spes ex-
acuit languentia militis arma,
394
AENEIDOS
AVCTORES,
270 sqq. Hom. E 4 δαῖέ͵ οἵ ἐκ
κόρυϑός τε καὶ ἀσπίδος ἀκάματον
πῦρ ᾿Δστέρ ὀπωρινῷ ναλίγκιον.
Σ 214 ὡς ἀπ᾽ "Amos κεφαλῆς
σέλας αἰϑέρ᾽ ἵκανεν.
214. Hom. X 31 καί τε φέρει
πολλὸν πυρετὸν δειλοῖσι βροτοῖσιν.
280. Hom. II 630 ἐν γὰρ χερσὶ
τέλος πολέμου. O 661 ἐπὶ δὲ μνή-
σασϑε ἕκαστος Παίδων ἠδ᾽ ἀλόχων
καὶ κτήσιος ἠδὲ τοκήων.
319. cf. Hom. Η 143 09' ἄρ᾽ ov
LIBER X.
IMITATORES.
265. cf. Lucan. V 711 Strymona
sie gelidum bruma pellente relin-
quunt Poturae te Nile grues.
269. Wernsd. p. L. m. V 1344,
19 adlabi totum spectabis classibus
aequor.
270 sq. Sil. I 466 iacit igneus
hastae Dirum lumen apex, ác late
fulgurat umbo. Rutil. Nam. I. 118
perpeteosque : ignes Aureus umbo
vomat.
272 sq. Claudian. rapt. I 231
sanguineo delabitur igne cometes
Prodigiale rubens.
279. anth. L. I 178, 181.
280. Sil. XII 197 et Mars in ma-
nibus,
284. anth. L. I 170, 60.
208. anth. L. 1 45, 7.
303, ibid. 146, 10.
314. Sil. I 392 latus haurit Hiberi.
κορύνη of ὄλεθρον Χραῖσμε σιδη-.
ρξέη.
324. Calpurn. ecl. VIIII 77 nulla
tegimur lanugine malas. Wernsd.
| p. L. m. IIII 489, 14 florigenas
349. Hom. χ 86 χϑόνα τύπτε
μετώπῳ (94).
356 sqq. Hom. II 765 ὡς δ᾽ Εὖρός
τὲ Νότος τ᾽ ριδαένετον͵ ἀλλήλοιιν
710 ὡς Τρῶες καὶ 4pm ἐπ᾽
ἀλλήλοισι ϑορόντες κτλ.
plenaque decens lanugine malas. .
327. anth. L. I 170, 145 qui iu-
venum tibi semper erat.
333. ibid. 178, 397.
334. Sil. IIII 191 statque omne
in corpore ferrum.
340. Claudian. Prob. et Olybr.
consul. 17 continuum simili servan-
tia lege tenorem.
347. anth. L. I 168, 12,
352. vid, ad I 204.
355. ibid. I 170, 115.
356. Sil. IIII 323 ubi exercet
diseordia ventos. Aetna (Wernsd.
p. L. m. ΠῚ 100) 57 undique dis-
cordes comitum simul agmine venti.
358. anth. L. III 81, 86.
359. cf. Val. Fl. VI 353 magno
veluti cum turbine sese Ipsius Xe-
oliae frangunt in limine venti,
AENEIDOS
AVCTORES,
361. Furius in IIII annali (apud
Macrob. Sat. VI 3, 5): pressatur
ede pes, mucro mucrone. viro vir.
(Hom. N 131 II 215 ἀσπὶς ἄρ᾽ ἀσπίδ᾽
ἔρειδε, κόρυς κόρυν, ἀνέρα δ᾽ ἀνήρ.)
368. Hom. M 367 ἄλλον μειλι-
χίοις ἄλλον στερεοῖσι ἔπεσσιν κτλ.
377. cf. Hom. O 739 ἀλλ᾽ ἐν γὰρ
Τρώων πεδίω πύκα , ϑωρηκτάων
Πόντῳ κεκλιμένοι ἕκὰς ἤμεϑα
πατρίδος αἴης.
LIBER X. 395
IMITATORKES.
Quem pelagi rabies, quem nubila,
quemque sequatur Illa dies: obnixa
virum sic comminus haeret Pugna.
361. Sil. IIII 355 pesque pedem
premit. VIIII 325 pes pede virque "
viro teritur. epit. Iliad. 961 conla-
tusque haeret pede pes et dextera
dextrae. cf. Ovid. metam. VIIII 44
eum pede pes iunctus.
362. Aus. cent. nupt. 27. 46.
367. Stat. Theb. X 590 quodque
unum rebus solamen in aretis.
377. anth. L. I 178, 164.
380. ibid. 172, 50.
386. (cf. ad ecl. V 20) ibid. 49.
390. Sil. II 636 vos etiam primo
gemini cecidistis in aevo.
391 sqq. Sil. II 635 simillima
membra. Lucan, III 605 diserevit
mors saeva viros: unumque relietum
Agnorunt miseri sublato errore pa-
rentes. Claudian. IIII consul. Ho-
nor. 209 iuvat ipse tonantem Error,
et ambiguae placet ignorantia matri.
Eurotas proprios discernere nescit
alumnos. Quinetil. declam, VIII p.
167 ille indiscretus ab utroque latere
comitatus, ile gaudentium duleis
396. Enn. ann. 463 semianimes-
que micant oculi lucemque requi-
runt. (Servius: *quem versum, ita
ut fuit, ad suum carmen transtulit
Varro Atacinus.' Wernsd. p. L. m.
V 1415.)
399. cf. Hom. E 56 πρόσϑεν ἔϑεν
φε "m μετάφρενον οὔτασε δουρί.
. Hom. ἄλκιμον ἔγχος.
416. Hom., P 297 ἐγκέφαλος δὲ
παρ᾽ αὐλὸν ἀνέδραμεν ἐξ ὠτειλῆς
Αϊματόεις.
417, Hom. B 832 ἤδη μαντοσύνας,
error oculorum! Ambros. de exc.
fratris I 38 quam gratus parentibus
error!
396. cf. Sil. IIII 211 micans tre-
mulo conatu lora retentat.
406 5d. Sil. VIIII 605 incendia
pastor Cum iacit .... Collucet iu-
ga dissultans Vulcanius ardor. ἢ
412 (XII 491). Ambros, Hex. VI
4, 20 atque in sua se arma colligit,
cf. epit, Iliad. 207 corpus collectum
tegitur fulgentibus armis.
-
396 AENEIDOS LIBER X.
AVCTORES, IMITATORES. .
οὐδὲ ovg παῖδας ἔασκεν Στείχειν
ἐς πόλεμον.
410. anth. L. IIII 18, 6 iniecere
suas cum mihi fata manus, 142, 8
iniecere. manus invida fata mihi.
427 (137). Sil. VIII 428 pars belli
^ quam magna.
443. Ovid. epist. XI 7 ipse necis
euperem nostrae spectator adesset.
— anth. L. I 178, 385.
445. Sil. VIIII 486 at Gradivus
atrox remeantis in aethera divae
Abscessu revocat mentes.
446. Val. Fl. I 262 stupet in du-
cibus. anth. L, I 45, 11.
447. Sil. III 160 quae dum per-
lustrat crebroque obit omnia visu.
448. Paulin. vit. Mart. I 150 tali-
bus et dietis it contra dieta tyranni.
449 sq. Hom. X 253 ἕλοιμέ κεν
ἤ κε ἁλοίην.
452. Hom. H 215 Τρῶας δὲ τρύ- 452. anth. L. I 168, 18 circum
uos αἰνὸς ὑπήλυϑε γυῖα ἕκαστον. praecordia sanguis.
454 sq. Sil. V 309 haud secus e
Specula praeceps delatus opaca ...
311 eum vicina trucis conspexit
cornua tauri .. leo.
455. Sil. XVII 439 haec dicens
Silarum meditantem in proelia telo
^ Praevenit.
457. anth. L. I 14, 19.
458, ibid. 170, 40.
460 sq. ibid. 178, 212 sq.
466. ibid. 172, 78.
467 sq. Sil. III 134 eunctis stat
terminus aevi. VIIII 375 brevis hoc
vitae quodcumque relietum, Exten-
τ damus. anth. L. I 172, 82. 178, 74.
172, 105 sq.
468 (VI 806), anth. L. IIII 183,
9 discite, qui legitis, factis adqui-
rere famam.
469. 470. Val. Fl. VI 626 cuncta-
que divum Turba fremunt, quorum
. - nati cecidere cadentque. Quin ba-
beat sua quemque dies.
473. Hom. N 3 πάλιν τρέπεν
0068 φαεινώ.
416 sq. cf. Hom. T 274 καὶ βάλεν
Αἰνείαο κατ᾽ ἀσπίδα παντόσ᾽ ἐΐσην
"Avvvy ὕπο πρώτην.
479. Hom. ἀκαχμένον ὀξέι. χαλκῷ.
481. cf. Hom. Λ 391 1| τ᾽ ἄλλως
ὑπ᾽ ἐμεῖο, καὶ si κ᾽ ολίγον" περ
ἐπαύρῃ, Ὀξὺ βέλος πέλεται.
485. Wernsd. p. L. m. IIII 391,
91 loricaeque moras.
ano ebr«
"»
AENEIDOS LIBER X.
,
LI
AVCTORES,
488. Enn. ann. 396 concidit, et
sonitum simul insuper arma dede-
runt. (cf. VIIII 709.)
495. ef. Hom. NN 618 δ᾽ at λὰξ
ἐν στήϑεσι βαίνων Τεύχεά τ᾽ ἐξε-
νάριξε.
501. cf. Hom. P 201 « δείλ᾽,
οὐδέ τί᾽ τοι ϑάνατος ᾿καταϑύμιός
ἐστιν, Ὃς δή τοι σχεδὸν εἶσι.
519. (XI 8I 8q.) Hom. $ 27 ξωοὺς
ἐκ — δυώδεκα λέξατο xov-
ρους, Ποινὴν Πατρόκλοιο Μενοιτι-
ἄδαο θανόντος. *U 175.
521 8464. Hom. Φ 34 ἔνϑ᾽ υἷεῖ
Πριάμοιο pro Ζαρδανέδαο.
68 ἢ τοι ὃ μὲν δόρυ μακρὸν «-
νέσχετο δῖος ᾿Αχιλλεὺς Οὐτάμεναι
μεμαώς, 1 δ᾽ δφίδοσρε, καὶ
Le cama Κυψας’ Min d. ἄρ᾽ ὑπὲρ
νώτου ἐνὶ γαίῃ "Eotr κτλ.
520 sq. Hom. Z 47 πολλὰ δ᾽ ἐν
ἀφνειοῦ πατρὸς κειμήλια κεῖται,
Χαλκός τι χρυσός τε πολύκμητός τε
σέδηρος.
397
IMITATORES.
489. Sil. V 526 appetit ore cru-
ento TelluPem exspirans. !
493. anth. L. I 172, 146. 168, 22.
494. ibid. 178, 10].
408. ibid. 168, 5. :
901. ibid, 172, 153. 178, 11];
III 81, 43. Lactant. de Phoenice
(Wernsd. p. L. m. III 321) 161 at
fortunatáe sortis fatique volucrem!
902. Sil. VIII 546 heu rebus ser-
vare serenis Inconsulta modum et
pravo peritura tumore!
903. Sil. Y 601 seroque emptum
volet impia Roma. Claudian. rapt.
III 194 emptum morte velit,
907. Sil. XIII 384 Scipiadas ma-
gnumque decus magnumque dolo-
rem. anth. L. I 172, 140.
908. anth. L. I 115, 2 prima dies,
bello quae dedit, ipsa tulit. cf. Ovid.
fast. II 235 una dies Fabios ad
bellum miserat omnes: Ad bellum
missos perdidit una dies.
510. Val. Fl. III. 622 nec dum
fama viri nec certior extitit auctor.
513 sq. Sil. IIII 463 latusque re-
pente Apparet campo limes; metit
agmina e. q. s. VIIII 378 dextera
concita Poeni Limitem agit. epit.
Iliad. 485 terga metit gladio.
515. anth. L. I 45, 3.
518, Aus. cent. nupt. 64. Culex
13 sive educat illum Arna Chimae-
reo Xanthi perfusa liquore.
519. Sil. IIII 232 inferias caesis
maetat.
-
520. Sil. IIII 303 una spes anima
tantusque pependerat ardor,
998
AVCTORES,
531. Hom. d 99 νήπιε, μή μοι
ἄποινα πιφαύσκεο, μηδ᾽ ἀγόρευε.
ὅ8ῦ 54. ibid. 117 τύψε κατὰ κληῖδα
παρ᾽ αὐχένα, πᾶν δέ οἵ εἴσω 4
ξίφος ἄμφηκες. Ξ'
552. Lucr. III 1041 sponte sua
leto caput obvius optulit ipse.
557 sqq. Hom. Φ 122 ἐνταυϑοῖ
νῦν κεῖσο eT ἰχϑύσιν, of σ᾽ ὠτει-
λὴν Αἷμ᾽ ἀπολιγμήσονται ἀκηδέες"
οὐδέ σε μήτηρ ᾿Ενϑεμένη λεχέεσσι
γοήσεται, ἀλλὰ Σκάμανδρος Οἴσει
δινήεις εἴσω ἁλὸς εὐρέα κόλπον.
4 453 ἀλλ᾽ οἰωνοὶ Q1 μμησταὶ ἐρύουσι.
962. cf. Hom. ξανϑὸς “Μενέλαος.
572. Hom. μακρὰ βιβάντα.
ὅ70 sq. cf. Hom. 4 102 υἷε δύω
Πριάμοιο,᾿ νόϑον καὶ γνήσιον, ἀμ-
qo Eiv ἑνὶ δίφρῳ ἐόντας. ὃ uiv
νόϑος ἡνιόχευεν, ᾿άντιφος αὖ πα-
ρέβασκε περικλυτός.
603. Hom. E 87 ϑῦνε γὰρ ἂμ
πεδίον ποταμῶ πλήϑοντι ἐοικὼς
Χειμάρρω.
606 sq. cf. Hom. Z 396 Ζεὺς δ᾽
Ἥρην προσέειπε κασιγνήτην ἄλοχόν
TÉ.
636 sqq. Hom. E 449 αὐτὰρ ὃ
εἴδωλον τεῦξ᾽ ἀργυρότοξος Ἵπόλ-
λων Αὐτῷ τ᾽ Αἰνείᾳ ἔκελον καὶ τεύ-
χεσι τοῖον.
AENEIDOS LIBER X.
IMITATORES.
532. anth. L. I 172, 128. 178, 388.
948 sq. Sil. V 404 ille sibi longam
Clotho turbamque nepotum Credi-
derat.
951. anth. L. I 146, 8.
556 sq. ibid. 170, 138 sq.
961. ibid, 45, 4.
986. Sil. VIII 283 pendens in
verbera,
988 (XII 924). Sil. IIII 292 fugit
illa per oras Multiplicis lini,
597.. Aus. cent, nupt. 94.
508. ibid. 96.
599. anth. L. I 172, 61 talibus
oranti, ͵
600. ibid, 178, 404,
601. Stat. Theb. I 614 imas ani-
mae mucrone coruseo Serutatus la-
tebras. Paulin. vit, Mart, VI 257 et
latebras tanti sceleris mucrone re-
solvit,
. 607. Aus, cent. nupt. 70. 87. anth.
L. I 178, 356.
610. anth. L. I 14, 17. 172, 16.
611. ibid. 172, 87. 178, 35.
625. ibid. 172, 67.
J AENEIDOS
AVCTORES,
641. Luer. I 135 morte obita quo-
rum tellus amplectitur ossa.
675 sq. cf. Hom. τότε μοι χάνοι
εὐρεῖα χϑών.
682 (XII 507), Hom. νηλέα χαλ-
κὸν.
693 (VII 586). cf. Hom. O 618
ἠύτε YA "HÀ «rog μεγάλη, πολι-
7S rid yyvs ἐοῦσα, Ἢ τε μένει
λιγέων Lid “λαιψηρὰ, κέλευϑα
Κύματά τε προ δεντα, τά τε προῦ-
ἐρεύγεται αὐτήν.
103 5ᾳ. cf. Hom. Z 251 Ἕκτορι
δ᾽ ἦεν ἕταῖρος, ἰῇ δ᾽ ἐν νυκτὶ
γένοντο.
707 sqq. Hom. 4 41 ὡς δ᾽ ὅτε
κάπριον ἀμφὶ κύνες ἅγαλεροί τ᾽
αἰξηοὶ Σεύωνται" 418 οἱ δὲ μένου-
σιν ἄφαρ δεινόν περ ἐόντα.
711. Hom. N 473 φρίσσει δέ τε
νῶτον ὕπερϑεν.
Frangit,
721. Hom. E 106 rov ἴδεν Αἰνείας
ἀλαπάξοντα στίχας ἀνδρῶν.
723 sqq. Hom. I'23 ὥς TE λέων
ἐχάρη... Εὐὑρὼν ἢ ἔλαφον κεραὸν
LIBER X.
399
IMITATORES,
637 sqq. Sil. X 85 in faciem
Mauri rursus mutata Gelestae. XVII
525 effipiem informat Latiam pro-
pereque coruscis Attollit cristis:
addit clipeumque iubasque Romulei
ducis.
649. anth. L. I 178, 447. VI84,34.-
657. ibid. II 194, 58 at Aeneas
belló non segnior instat.
663. Sil. I 420 ductorem avido
clamore in proelia poscit.
608 sq. anth. L. 1 178, 444 sq.
670. ibid. 313.
ἊΝ,
687. Ovid. metam, XIII 630 uti-
libus ventis aestuque secundo. ibid.
630.
693. 6906. cf. Wernsd. p. L. m.
III 190, 42 illa manet, frustra ven-
tus et unda furit.
699. Aus. cent. nupt. 104.
708 sqq. cf. Sil. I 421 sqq.
712. Sil. VIIII 610 nec cuiquam
virtus propiora capessere bella. V
412 adspirare viro propioremque
addere Martem Haud ausum cui-
quam.
716 sqq. Lucan. VI 209 omne re-
percussum squalenti missile tergo
et haerentes mota cute
discutit hastas. Stat. Theb. II 588
partes pariter divisus in omnes Hos
obit atque illos, ferroque micantia
fela Decutit.
717. anth, L. I 172, 34,
400 AENEIDOS
AVCTORES,
ἢ ἄγριον αἶγα, Πεινάων͵ κτλ. M
300 κέλεται δέ $ ϑυμὸς ἀγήνωρ.
730. Hom. γαῖα μέλαινα.
738. cf. Hom. X 391 ἀείδοντες
παιήονα.
739 sqq. Hom. Π 852 οὔ Suv
οὐδ᾽ αὐτὸς δηρὸν βέῃ, ἀλλά τοι ἤδη
4γχι παρέστηκεν ϑάνατος κτλ.
743 sq. Hom. X 365 τέϑναϑιε"
κῆρα δ᾽ ἐγὼ τότε δέξομαι, ὁππότε
κεν δὴ Ζεὺς ἐϑέλῃ τελέσαι κτλ.
745 sq. (XII 309) Hom. A4 34!
κοιμήσατο χάλκεον ὕπνον.
700 sq. Hom. 4 70 ag Τρῶες καὶ
᾿ἡχαιοὶ ἐπ᾽ ἀλλήλοισι ϑορόντες Zhj-
ουν, οὐδ᾽ ἕτεροι μνώοντ᾽ ὀλοοῖο
' φόβοιο.
787. οἵ. Hom. A 459 Τρῶες δὲ
μεγάϑυμοι ὅπως ἴδον αἷμ᾽ 'OÓv-
σῆος.
807. Luer. VI 630 cum pluit in
terris,
V
809. Hom. P 243 πολέμοιο νέφος.
819. Hom, T 470 ἀτὰρ μέλαν
αἷμα κατ᾽ αὐτοῦ Κόλπον ἐνέπλησεν.
LIBER X.
IMITATORES,
740. Stat. Theb. X 467 non lon-
gum eaede recenti Laetatus. epit.
Iliad. 285 nec longum nostra laeta-
bere coniuge.
742. anth. L. I 170, 55 ad quae
subridens,
751. Val. Fl, VI 554 peditem pe-
des haurit Amastrum.
755 sq. Stat. Theb, VIIII 566 sic
anceps dura belli vice mutua Grais
Sidoniisque simul nectebat funera
Mavors. cf. Markland ad silv. V
1, 18.
'456. Sil XVI 71 hine tantum
caedentum atque inde ruentum.
761. anth. L. I 170, 3.
770. Aus. cent. nupt. 123.
788. Aus, ibid. 109 eripit a fe-
more e. 4. s. anth. L. VI 84, 65
eripit a femine, et fragranti fervi-
dus instat.
800. anth. L I 168, 23.
805. Sil. VI 324 omnis et agri-
cola et nemoroso vertice pastor.
808 sq. cf. epit. Iliad. 746. volat
undique nubes Telorum.
809. Val. Fl. IIII 293 ido.
que Oebalides prima refugit, dum
detonet, ira.
810, Val. Fl. ibid. 2890 emicat hic
dextramque parat dextraque mina-
tur.
811. anth. L. I 170, 47. 178, 447.
III 81, 99.
818. Aus, cent. nupt. 50.
"ww
AENEIDOS LIBER X
AVCTORES,
820 (XI 831 XH 952). Hom. II
806 ψυχὴ δ᾽ ἐκ «δεθϑέων πταμένῃ
᾿Αἰδόσδε βεβήκειν Ὃν πότμον yoo-
o6 κτλ.
881. cf. Hom. 4211 ii δ᾽ av-
τὸν ἀγηγέραϑ᾽ ὅσσοι ἄριστοι.
843. cf. Hom. Z 4 τὰ φρονέοντ᾽
ἀνὰ ϑυμόν, ἃ δὴ τετελεσμένα ἦεν.
844 (XII 611). ibid. 23 dugor£-
ρῆσι δὲ χερσὶν ἑλὼν κόνιν αἰϑα-
λόεσσαν Χεύατο κὰκ κεφαλῆς, χα-
oíev δ᾽ ἤσχυνε πρόσωπον. Catull,
XXXXVIIII 21 canitiem terra atque
infuso pulvere foedans,
860 sq. cf. Hom. 6 184 T' 400,
891 (XI 637). cf. Hom. e 81 ἀλλ᾽
ἵππος ἐτείρετο.
401
IMITATORES,
831. anth. L. I 45, 8.
834. Stat. . Theb. I 527 siccati
vulnera lymphis. anth. L. I I 18.
838. Ovid. fast. I 259 ille manu
mulcens propexam ad pectora bar-
bam. Sil. XIII 310 propexis in pe-
ctora barbis.
841 sqq. Sil. V. 584 super arma
Sychaeum Portabant , . . . 587 prae-
sago pereussus pectora luctu.
843. anth. L. I 172, 86 agnovit
longe gemitus e, q. s.
844. Val. Fl. III 716 multaque
comas deformat harena. Ciris 283
intonsos multo deturpat pulvere
crines.
849. anth. L. I 172, 156.
858. ibid, 170, 90.
860. Sil. IIII 206 cornipedem ad-
loquitur,
862, Stat. Theb. I 461 aut hodie
spoliis gavisus abibis e. q. s.
.866. anth. L. I 178, 13,
ibid, III 81, 73.
. ibid. I 178, 455.
. ibid. 170, 58. 172, 112.
. ef. epit. Iliad, 830 redditque
vices et mutua dona.
887. Lucan, VI 205 densamque
ferens in pectore silvam.
888. Stat. silv. I 1, 61 nec longae
traxere morae.
892 sq. Sil. VIIII 504 exstimulata
gravi sese fera tollit ad auras Vul-
nere, et erectis excussam cruribus
alte Pone iacit e. q. s. XVII 135
erexitque ore cruento Quadrupedem
elatis pulsantem calcibus auras.
: Aus, cent. nupt. 103.
900, Hom, II 850 Πατρόκλεις, τί
νύ μοι μαντεύεαι αἰπὺν ὄλεθρον;
RIBBECK, VERGIL. III.
804. Sil, X 256 cernuus inflexo
sonipes effuderat armo.
805. Stat. Theb. V 553 incendit
clamore nemus,
808, anth, L. III 81, 6.
900, ibid..I 170, 56. 178, 390.
305. 57.
26
901, ibid. 178,
402
AVCTORES,
903 sq. cf. Hom. X 338 λίσσομ᾽
ὑπὲρ ψυχῆς καὶ γούνων σῶν τὲ το-
κήων, Μή us ἔα παρὰ νηυσὶ κύνας
καταδάψαι ᾿Δχαιῶν κτλ.
AENEIDOS LIBER XI
-
LI
IMITATORES,
ES
LIBER XI.
AVCTORES,
23. Hom. Π 06075 τὸ γὰρ γέρας
ἐστὶ ϑανόντων.
ον
egentem.'
Servius: *Quem non virtutis
Ennii versus est.
IMITATORES,
1. 7. anth. L. II 193, 49 Oceano
interea surgens Aurora videbat
Mezenti- ducis exuvias. 194, 61
Oceanum interea Phoebus supera-
verat ortu.
9. ef. Stat. Theb. II 707 quereus
erat .. Aggere camporum medio
.... 710 huie leves galeas per-
fossaque vulnere crebro Inserit
arma ferens.
6 sq. anth. L. II 192, 101 con-
stituit Marti spoliorum ex hoste
tropaeum.
7 sd. Sil. X 548 tibi, bellipotens,
sacrum.
14. anth. L. I 178, 181. -
l7. ibid. 272.
2]. Paulin. vit. Mart. II 27 vel
mortis si dura preces sententia
tardet.
24. Sil. XV 394 vos ite superbae
Exsequias animae.
27sq. *quem .... acerbo" inser.
Neap. 4026 M.
28. vid, ad VI 429.
' 90. cf. Stat. silv. II. 1l, 93 fidus
pugnas spectabat Accetes.
31. anth, L. I 170, 142.
36. Aus. cent. nupt. 40,
49. anth. L. I 170, 96. 178, 112.
. 90. ibid. 178, 418 cumulantque
altaria donis. 116,
51 sq. Sil. XV 371 nil restare vi-
det virtus, quod debeat ultra Iam
superis.
93. anth. L. I 178, 121.
^54. ibid. 207.
99. ibid. 172, 55.
62. ibid. 136. 3
68. Columella de cult. hort. 3093
qui pollice molles Demetitis
——————"
——————————t—
AENEIDOS LIBER XI
AVCTORES,
80. Hom. V/ 171 πέσυρας δ᾽ ἐρι-
| αὔχενας ἵππους.
97 sq. Hom. ibid. 19 χαῖρέ μοι ὦ
Πάτροκλε κτλ.
120, Hom. D'95 al. ὥς ἔφαϑ᾽ ". οἱ
δ᾽ ἄρα πάντες ἀκὴν ἐγένοντο σιωπῇ.
.132. cf. Hom. 4 22 (370) £»9"
ἄλλοι uiv πάντες ἐπευφήμησαν
"Agotot.
133. cf. Hom. ῷ 6067 τῇ δὲ δυω-
δεκάτῃ πολεμίξομεν.
135 sqq. οἵ. H 418 ἀμφότερον,
νέκυάς T ἀγέμεν, ἕτεροι δὲ us"
vàigv. :
138. Hom. Q 782 οἱ δ᾽ ὑπ᾽ ἀμά-
ἔυσιν βόας ἡμιόνους τε Ζεύγνυσαν
Ἀτ Ἶ
150. ef. Hom. £ 128 ὀδυρόμενος
καὶ ἀχεύων.
160, Luer, I 202 vivendo vitalia
vincere saecla,
403
IMITATORES,
. 71. anth. L. I 45, 12...
88. ibid. 178, 433.
90. ibid. III 81, 112.
96 sq. Seneca Herc. Oet, 178 alio
nostras fortuna vocat Lacrimas.
cf, Sil. X 575 nostros fortuna labo-
res Versat adhuc.
97 sq. Stat. silv. III 3, 208 salve
supremum, senior mitissime patrum,
Supremumque vale.
101. anth. L. I 178, 128 velati
tempora ramis. (VIII 280.)
112. ibid. 249.
120, ibid. III 81, 85.
121. Val. Fl. IIII 189 atque ocu-
los cuncti inter se tenuere silentes.
133sqq. Lucan. IIII 196 pax erat,
et miles castris permixtus utrisque
Errabat.
150. anth. L. I 172, 114.
151. Stat. Theb. V 606 tandem
laxata dolore Vox invenit iter. cf.
Claudian. VI consul. Honor. 205
praeelusae voci laxata remisit Frena
dolor.
158. anth. L. I 172, 140. -
159 sq. Ovid. metam. XIII 521
felix morte-sua est. Sil. II 570 fe-
lix Murre necis ... At nos e. q. s.
Ambros. de excessu Satyri I 33
quia non est in hunc servatus do-
lorem,
160. anth. L; I 172, 155.
175. Stat. ''heb. IIII 774 sed quid
ego haec, fessosque optatis demo-
ror undis?
176, anth. L. I 178, 373 vadite
et haee regi memores mandata re-
182, vid, ad Ge, I 237,
ferte.
180 sq. epit. Iliad, 1042 non vitam
mihi nee magnos concedere hono-
res, Sed funus erudele peto.
182 sq. Ciris 348 postera lux ubi
20"
404
AVCTORES,
/
188 sq. Apollon: Rh. I 1059 τρὶς
περὶ χαλκείοις σὺν τεύχεσι δινη-
ϑέντες “Τύμβῳ ἐνεχτερέιξαν. III
1533 τρὶς δ᾽ ἀμφὶ σὺν ἔντεσι δινη-
ϑέντες Ev κτερέων ἴσχοντα, χυτὴν
ἐπὶ γαῖαν ἔϑεντο.
191. Hom. 9? 15 δεύοντο ψάμα-
οι, δεύοντο δὲ τεύχεα φωτῶν
“Ιάκρυσι.
197 sqq. ibid. 30 πολλοὶ μὲν βόες
ἀργοὶ ὀρέχϑεον ἀμφὶ σιδήρῳ Σφα-
ξόμενοι, πολλοὶ δ᾽ ὄιες καὶ μηκάδες
αἶγες Πολλοὶ δ᾽ ἀργιόδοντες ὕες
κτλ.
198. Luer. V 969 VI 974 saetige-
ris subus.
201. cf. Hom. (ὁ 713 καί yv κὲ
δὴ πρόπαν ἦμαρ ἐς ἠέλιον κατα-
δύντα "Exropo. δακρυχέοντες ὀδυ-
ροντο πρὸ πυλάων, Εἰ μὴ κτλ.
259, Pacuv. inc, 3091 Priamus si
adesset, ipse eius commiseresceret,
AENEIDOS LIBER XI
"e
IMITATORES,
laeta diem mortalibus almum ...
quatiebat. Auson. perioch. XI Iliad.
Tithoni croceum linquens Aurora
cubile Spargebat terras referens
opera atque labores.
187. anth. L. I 170, 123. epit.
Iliad. 474 pulvere caelum Conditur.
(ef. XII 407.)
188 sq. Val. Fl. III 347 inde ter
armatos Minyis referentibus orbes
coneussi tremuere rogi e. q. s.
196. anth. L. I 178, 458,
215 sq. Stat. Theb. VII 495 nunc
ipsam urgens, nunc cara sororum
Pectora. anth. L. I 170, 108 sq.
216. anth. L. I 170, 106.
220. Sil. IIII 671 ingravat ad cae-
lum sublatis Scipio palmis.
225. anth. L. I 170, 110.
227. ibid. II, 194, 64 legati re-
sponsa ferunt, -
231. ibid. I 172, 102.
246 sq. Ovid. metam. XIIII 458
ille quidem sub lIapyge maxima
Dauno Moenia condiderat dotalia-
que arva tenebat,
248, anth. L. I 170, 45.
254. Aus. cent. nupt. 84.
259. Ovid. metam. VI 276 mise-
randa vel hosti, XIIII 474 Graecia
um potuit Priamo quoque flenda
videri,
207. anth. L. I 168, 11.
269. Val. ΕἸ, II 375 invidisse deos
tantum maris aequor adortis.
272.. anth. L. I 168, 24.
276. cf. epit. Iliad, 468 et neque,
quem demens ferro petat, inspicit
ante Caelestemque manum mortali
vulnerat hasta..
AENEIDOS LIBER XI 405
AVCTORES; IMITATORES,
3 283. anth. L. III 81, 20.
291. Aus. cent. nupt. 2.
303 sq. Val. Fl. V 535 cuperem
haud tali vos tempore tectis Adve-
nisse meis, quo me gravis adsidet
hostis.
911. Aus. cent. nupt. 21. :
ον 918. Sil. XII 318 corpore sie toto
aec membris Roma omnibus usa,
333 sq. Aus, cent. nupt. 59 sq.
337 sq. Sil. XI 546 quem gliscens
gloria pravum Duectoris studio iam
dudum agitabat amaro. .
340 sq. Sil. III 246 eui vano corda
tumore Maternum implebat genus.
341. anth. L. I 170, 14.
348, Sil. II 281 haud tamen ab-
stiterim, mortem licet arma pro-
pinquent. anth. L. I 178, 69 dicam
equidem, licet arma mihi mortem-
que mineris, 147, 36 licet arma mihi
mortemque minentur.
352 sqq. Claudian. Probini et Oly-
brii consul, 140 sed precor, hoc do-
num, cum libertate recenti, Adde
359. Aus. cent. nupt. 12, anth.
EDEIN, UU.
355 sq. anth. L. VI 84, 50 cui
natam egregio genero dignisque
; hymenaeis Dat pater, et pacem hanc
| aeterno foedere iungit.
! - . 861 (XII 600). Lactant. inst. 11 8
quod tandem sit caput horum et
causa malorum. anth. L. I 170, 153.
362, Ovid. am, I 2, 21 nil opus
est bello, veniam pacemque roga-
mus.
" ς . 365. anth, L. I 170, 51. 172, 59.
Ι 366. ibid, 170, 51. .
808 sq. ibid. 172, 25 sq.
| 369, ibid, 178, 203, 4
3715sq. ibid. 89, 57 scilicet ut
coniunx viduo reddatur Atridi, Pro-
cumbet vilis Teucrorum victima
' Achilles? οἵ, epit, Iliad. 204 dum
] iaceas in amore tuo, nos bella ge-
- remus Scilicet et nostrum fundemns
in hoste cruorem,
372, Soph. Ant. 20 ἐᾶν δ᾽ ἄκλαυ 372, Val. Fl. I 151 nos animae
| precor, si vera manet reverentia
nostri,
| 354. anth. L. I 178, 86.
|
|
rov ἄταφον. Eur. Hec. 30. faciles.
374. cf. Hom. T 15 ἄντην εἶσι- — 374 sq. anth. L. VI 84, 29 illam
| δέειν, adspice contra, Quae vocat.
: 375. ibid. III 81, 15.
381. Stat. Theb. III 601 et tibi
400
AVCTORES,
---
399 sq. cf. Hom. B 178 ὦ γέρον,
εἰ δ᾽ ἄγε νῦν μαντεύεο σοῖσι τέ-
κεσσιν.
418 (X 489). Hom. 7 418 πρηνέες
᾿ ἐν κονίῃσιν ὀδὰξ λαζοίατο γαῖαν.
. 4A 794.
425. Enn. ann. 297 multa dies in
bello conficit unus.
477 $qq. cf. Hom. Z 269 ἀλλὰ σὺ
“μὲν πρὸς νηὸν ᾿ϑηναίης ἀγελείης
ἔρχεο σὺν ϑυέεσσιν, ᾿ἀολλίσσασα
γεραιᾶς.
bj
488 sqq. ibid. 305 πότνι᾽ ᾿ϑηναίη
δυσίπτολι δῖα θεάων, AEov 97 ἔγχος
.. AENEIDOS LIBER XI
-
IMITATORES.
tuto Nune eat iste furor. Val. Fl.
V 600 non frustra magna superbo
Dieta volant.
382. Avien. descr. 382 aggere mu-
rorum Pelusia moenia surgunt.
396. Sil. XII 501 non ita me ex-
perti Fabius Fabiique magister.
405. Lucan. II 407 Hadriacas qui
verberat Aufidus undas.
409. anth. L. I 147, 17.
413. Stat. silv. III 3, 157 heu
blanda diu fortuna regressum Ma-
luit, anth. L. I 172, 106 neque ha-
bet fortuna regressus. 178, 239.
417. Ovid. metam. II 812 saepe
mori voluit, ne quidquam tale vi-
deret.
425. Val. Fl. II 619 adversi lon-
gus labor abseidit aevi. Claudian.
in Eutrop. I 288 longique labor
commiserit aevi.
426 sq. anth. L. III 81, 19 sq.
427. ibid, 106, SI tuta nec in so-
lido rerum fortuna favore est. cf.
Ammian. Marcel, XIIII 2 quorum
tutela securitas poterat in solido
locari cunctorum.
438. anth. L. I 172, 21.
441. ibid. 11 192, 11 nii pietate
secundus, ὁ
454. ibid. I 170, 108,
458. pervig. Ven. 85 iam loquaces
ore rauco stagna cygni perstrepunt.
463 sq. cf. Rutil. Nam. I 169 qui
Volusi antiquo derivat stemmate
nomen Et reges Rutulos teste Ma-
rone refert.
476. Aus, cent. nupt. 31.
479. anth. L. VI 84, 6.
480. Sulpicius Severus hist. I 27
mulierem tanti mali causam cum
domo et patre incendio consumpse-
runt. Stat. Theb. II 232 deiectae-
que genas. anth. L. I 170, 63. 68.
178, 410. '
Ἢ ἉΨΡ νυν ὧν ὦ». ΄ᾳ΄ῃῳ΄ αν
AENEIDOS LIBER XI
AYCTORES.
Διομήδεος, ἠδὲ καὶ αὐτὸν Πρηνέα
δὸς πεσέειν Σκαιῶν προπάροιϑε
πυλάων.
492 sqq. ibid. 506 ὡς δ᾽ ὅτε τις
στατὸς ἵππος ἀκοστήσας ἐπὶ φάτνῃ,.
Δεσμὸν ἀπορρήξας, ϑείῃ πεδίοιο
κροαίνων, Εἰωϑὼς λούεσϑαι ἐυρ-
οεῖος ποταμοῖο, Κυδιόων᾽ ὑψοῦ δὲ
x do ἔχει, ἀμφὶ δὲ χαῖται ἴὭμοις
ἀίσσονται" ὃ ἀγλαΐηφι πεποι-
ϑώς, Ῥίμφα t
τ᾽ ἤϑεα καὶ νομὸν ἵππων. cf. Enn.
ann. 503 et tum sicut equus, qui
de praesepibus fartus Vincla suis
magnis animis abrüpit et inde Fert
sese campi per caerula laetaque
prata Celso pectore, saepe iubam
quassat simul altam e. 4. s.
501, (827 sq.) Furius in I apud
Maerob. Sat, VI 4, 10 in humum
defluxit.
526. cf. Hom. « 426 περισκέπτῳ
ἐνὶ qoo.
581 54.
multi illum pueri, multae optavere
puellae.
.593 sq. οἵ, Hom. II 667 εἰ δ᾽ ἄγε
νῦν, φ ie Φοῖβε, κελαινεφὲς αἷμα
οὔνα φέρει μετά,
(VH 54) Catull. LXII 42΄
407
IMITATORES,
487. Val. Fl.
thoraea sequenti.
491. anth. L. I 147, 206.
VII 620 rutilum
496 sq. cf. Petron. apud Wernsd.
p. L. m. IIII 763, 58 ceu uti solet
Duro remissus Thessali quadrupes
iugo Cervieem et altas quatere ad
excursum iubas. Stat. silv. I 1, 48
cui rigidis stant colla iubis, vivus-
que per armos Impetus.
*
908 sq. anth. L. I 172, 152 sq.
910. ibid. 178, 350.
513. Avien. deser. 284 nunc qua-
tiunt campos.
524, Aus. cent. nupt. 110.
5260. Ciris 306 summo volitantem
in vertice montis,
530. Aus. cent, nupt. 115. -
- 038. anth. L. I 170, 43. 147, 24.
550. ibid, 170, 128,
951. vid. ad, IIII 287,
565. anth. L. I 170, 149.
067 sq. Sil. VIII 322 non hic do-
mus hospita tecto Invitat patrio,
non fidae moenibus urbes Excipiunt,
583. anth. L. I 170, 20 et virgi-
nitatis amore.
586, ibid. VI 84, 42 cura mihi
comitumque foret nune una mearum,
589. Ovid, metam, VI 448 fausto
committitur omine sermo,
408
AENEIDOS
AYCTORES,
κάϑηρον ᾿Ελϑὼν ἐκ βελέων Σαρπη-
δόνα .... 6011] πέμπε δέ μιν πομ-
ποῖσιν ἅμα κραιπνοῖσι φέρεσθαι,
"Pavo καὶ Θανάτῳ κτλ. -
—
602. Servius: *est autem versus
Ennianus (ín Scipione Macrob. Sat.
VI 4, 6), vituperatus a Lueilio di-
cente per inrisionem debuisse eum
dieere Aorret et alget) (inc, 112
Gerl.)
« θ11. cf. Hom. M 156 νιφάδες δ᾽
ὡς πῖπτον ἔραξε. ᾿
632. Hom. z 472 ἀνὴρ δ᾽ ἄνδρ᾽
ἐδνοπάλιξεν.
633. cf. ibid. 450 ἔνϑα δ᾽ ἅμ᾽ οἱ-
ὠγή τε καὶ εὐχωλὴ πέλεν ἀνδρῶν
Ολλύντων τε καὶ ὀλλυμένων, δέε
δ᾽ αἵματι γαῖα.
LIBER XI
IMITATORES,
995 (ef. V 722 VII 020). epit.
Iliad. 95 at illa leves caeli delapsa
per auras, 464 aethereas genetrix
delapsa per auras.
-
617. Sil VIIII 167 in vacuas se-
nior vitam disperserat auras.
623 (713). Sil. III 317 nunc Itali
in tergum versis referuntur habenis,
625. cf. Sil. XV 155.
630. epit. Iliad, 543 tergaque nuda
tegit. :
631. Aus, cent. nupt. 101 post-
quam congressi.
639. anth. L. I 14, 1.
649. Claudian, Prob. et Ol. cons,
| 87 dextrum nuda latus, niveos ex-
664 sq. Hom. II 692 ἔνϑα τίνα
πρῶτον, τίνα δ᾽ ὕστατον ἐξενά-
ρίξας, IloarooxAsugs κτλ. à
serta lacertos. r
*655. anth. L. I 14, 10 at circu
late eomites. (VII 104.) Ae
659 sqq. Sil. II 73 quales Threi-
ciae Rhodopen Pangaeaque lustrant,
Claudian, rapt. II 62 qualis Ama-
zonidum peltis exsultat aduncis
Pulehra «cohors, quotiens Arcton
populata virago Hippolyte niveas
ducit post proelia turmas, Seu fla-
vos stravere Getas seu forte rigen-
tem Thermodontiaca Tanain fregere
securi. ΄
669. Grat. Cyn. 239 mandit hu-
mum. Sil. V 577 versantem in vul-
nere sese,
673. anth. L. III 81, 48.
678 sqq. Sil. IIII 556 Allius ...
Venator rudibus iaculis et Iapyge
campum Persultabat equo, medios-
AENEIDOS LIBER XI
AVCTORES,
409
IMITATORES.
que inveetus in hostes Appula non
vana torquebat.spieula dextra, Huie
horret thorax Samnitis pellibus ur-
sae, Et galea annosi vallatur den-
tibus apri.
682, Sil. III 388 telum sparus.
683. ibid. 264 celsumque caput
super agmina tollit.
691 sq. Sil. I 381 qua corpus 1ο-
rieam inter galeamque patescit, ...
euspide sistit. -
696. 698. Val. Fl. VI 378 gravem
nodis auroque securim Congemi-
nans.
697. anth. L. I 172, 22. 178, 1.
608. epit. Iliad. 366 ora rigat
moriens.
705. Stat. Theb. X 876 et quid
' tam egregium, prosternere moenia
721 sqq. cf. Hom. X 139 ἠύτε
κίρκος ὄρεσφιν, ἐλαφρότατος πε-
τεηνῶν, Ῥηιδίως οἴμησε μετὰ τρή-
ρωνα πέλειαν. o 520 ἐν δὲ πόδεσσιν
/ Τίλλε πέλειαν ἔχων, κατὰ δὲ πτερὰ
χεῦεν ἔραξε.
,725 sq. cf. Hom, K 515 al. οὐδ᾽
ἀλαοσχοπιὴν εἶχε κτλ.
738. cf. Hom. z 343 πρώτω γὰρ
καὶ δαιτὸς ἀκουάξεσϑον ἐμεῖο ....
Ἔνϑα φίλ᾽ ὀπταλέα κρέα ἔδμεναι
ἠδὲ κύπελλα Οἴνου πινέμεναι κτλ.
745. Ennm. ann. 422 tollitur in cae -
lum clamor exortus utrisque.
748 sq. cf. Hom. X 321 εἰσορόων
χρόα καλόν, ὅπῃ εἴξειε μάλιστα.
, 791 sqq. οἵ, Hom. M 201 αἰετὸς
ὑψιπετὴς... Φοινήεντα δράκοντα
φέρων ὀνύχεσσι πέλωρον Ζωόν, ἔτ᾽
ἀσπαίροντα᾽ καὶ οὔ πω λήϑετο
χάρμης Κόψε γὰρ αὐτὸν... 'IÓ-
νωϑεὶς ὀπίσω.
molli Structa lyra?
715. anth. L. I 170, 140.
718. Sil. III 306 levibus gens
ignea plantis.
791 (XII 759). anth. L. III 81, 85.
732. ef. Val. Fl. III 230 num-
quamne dolor virtute subibit Nil
&ausas sine rege manus? e, q. S. .
796. Maximian, eleg. V 50 in Ve-
nerem segnis ut ante fui.
739. Ovid. metam. XIIII 634 hic
amor, hoc studium,
750. Stat, "Theb. II 648 a iugulo
nitentem sustinet hastam.
766 sq. (V 441) anth. L. III 8I,
02 sq. cf, Grat. Cyn, 242 accessus-
LI
410
AVCTORES.
-
,/94 sqq. Hom, II 249 ὡς ἔφαν"
εὐχόμενος, τοῦ δὲ κλύε μητίετα
Ζεύς. Τῷ δ᾽ ἕτερον͵ μὲν ἔδωκε πα-
τήρ, ἕτερον δ᾽ ἀνένευσεν" Νηῶν
μέν of ἀπώσασϑαι πόλεμόν τε μά-
qu» τὲ “ῶκε, σόον δ᾽ ἀνένευσε
μάχης ἐξαπονέεσϑαι.
, 909 sqq. Hom, O 586 ἀλλ᾽ ὅ γ᾽
AENEIDOS LIBER XI
IMITATORES,
que abitusque notasse ferarum Ad-
monet, 334 quod nisi et accessus et
agendi tempora belli Noverit,
711. anth. L. I 147, 1. 170, 42.
785 sq. ibid. 172, 19 sanete deum,
summi eustos Soractis Apollo, —
primi colimus,
788. Sil. V 179sic in Apollinea sem-
per vestigia pruna Inviolata teras.
804. Aus. cent. nupt. 118.
ἄρα τρέσε ϑηρὶ κακὸν δέξαντι iov- -
κώς, Ὅς τε κύνα κτείνας ἢ βουκχό-
λον ἀμφὶ βόεσσιν Φεύγει πρίν περ
ὅμιλον ἀολλισϑήμεναι ἀνδρῶν.
815. cf. Hom. Π 813 μᾶῆκτο δ᾽ ὁμίλῳ.
818 sq. Bion. I 10 ὑπ᾽ ὀφρύσι δ᾽
ὄμματα ναρκῇ, Καὶ τὸ ῥόδον φεύ-
γει τῶ χείλεος.
862. cf. Hom. z 123 νευρὴν μὲν
μαξῷ πέλασεν, τόξῳ δὲ σίδηρον.
812. Val. Fl. IIII 295 territus
ipse etiam atque ingentis conscius
ausi. Stat. Theb. IIII 368 magnique
fugit non inscius ausi. Orosius IIII
9, 288 Xanthippus tam audacis facti
conscius,
816. Aus. cent. nupt. 120. anth.
L. I 172, 138.
817. Aus. l. l. 121.
818. ibid. 131.
822. Stat. silv. V 2, 37 illi eura-
rum asperrima suetus Credere par-
tirique metus.
828. anth. L. I 45, 16. .
839. Sil. X 463 muleata cadavera
caede.
857. Stat. Theb. X 910 tune etiam
feriendus? ait. VIIII 787 leto mo-
riere virorum. Val. Fl. IIII 243
iune Amyci moriere manu? ᾿
877. cf. Sil. II 251 conelamant
matres, celsoque e culmine muri
Lamentis vox mixta sonat.
880. anth. L. III 81, 17.
890. Sil. III 149 arietat in primos,
904. anth. L. I 14, 6.
911. Sil. V 433 flatusque imitan-
tur equorum.
913 sq. ef. Sil. I 209 ubi fessus
equos Titan inmersit anhelos.
AENEIDOS LIBER Xll . AH
LIBER XII.
AVCTORES,
| sqq: cf. Hom. TT 164 sqq.
18. Enn. ann. 34 olli respondit
rex Albai longai.
19 sqq. Attius Antig. 136 quanto
magis te istiusmodi esse intellego,
Tanto, Antigona, magis me par est
tibi consulere et parcere.
50 sq. cf. Hom. T 437 ind ἡ ἡ καὶ
ἐμὸν βέλος ὀξὺ πάροιϑεν.
00. Hom. X 85 μηδὲ πρόμος ἴ-
στασο τούτῳ.
97 sq. Hom. 4 141 ὡς δ᾽ ὅτε τίς
e cse γυνὴ φοίνικι μιήνῃ.
IMITATORES, ,
1l. anth. L.. II 192, 111 Turnus
"jam fractis adverso Marte Latinis
Semet in arma parat. 193, 53 Tur-
nus ut infractos vidisset et undique
caesos. 194, 67 Turnus ut infractos
vidit eessisse Latinos.
2. ibid. I 172, 160.
3. ibid. II 193, 54 ultro Anchisia- :
den bello per foedera poscit.
4. Luean, I 205. anth. L. I 178,
286. epit. Iliad, 494 attolluntque
animos.
6 sq. Wernsd,. p. L. m. I 290, 93
exeussis movet arma toris. Priscian.
laud. Anast. 67 ut leo ... nisi no-
bilis ora lacessat, Non movet arma.
anth. L. I 172, 29, Ambr. Hex. VI
6, 37 eximia leonis pulchritudo co-
mantes cervice toros excutit.
7. anth. L. I 172, 81...
1l. ibid. 107. »
24. ibid. 170, 53.
25. Sil. I 113 haud mollia dictu.
31. anth. L. I 178, 156.
42. ibid. 170, 48.
43. ibid. 178, 81.
47. ibid. 172; 50. — III 81, 69
Sic incipit ore (692). |
52. Grat.
auxilium.
50 sq. anth. L. I 178, 210 sq.
Cyn. 352 nec longe
63, ibid. 22,
65 sq. Stat. silv. I 2, 244 non ta-
lis niveos strinxit Lavinia vultus,
Cum Turno spectante rubet. Aus.
cent, nupt. 35 sq.
67 sq. Claudian. rapt. I 272 non
sic decus ardet eburnum, Lydia Si-
donio quod femina tinxerat ostro.
69. anth. L. I 170, 67.
70. Aus. cent, nupt. 55. anth, L.
VI 84, 64.
412 AENEIDOS
AVCTORES.
72 sq. Hom. € 218 μή μ ᾿ ἐϑέλοντ᾽
ἐέναι κατερύκανε, μηδέ μοι αὐτὴ
Ὄρνις ἐν μεγάροισι καπὸς πέλευ.
84. Hom. K 437 λευκότεροι χιόνος,
ϑείειν δ᾽ ἀνέμοισιν “ὁμοῖοι.
92.
2. Hom. α 127 πρὸς κίονα μα-
x0nv. Η
102. Luer. III 280 ex oculis mi-
cat acribus ardor,
115, Enn. ann. 588 funduntque
elatis naribus lucem.
130. cf. Hom. I' 135 ἀσπίσι κε-
κλιμένοι, παρὰ δ᾽ ἔγχεα μακρὰ
πέπηγεν.
142, Hom. E 243 ἐμῷ κεχαρι-
σμένε ϑυμῷ.
161. Hom. I' 306 οὔ πω τλήσομ᾽
ἐν ὀφθαλμοῖσιν ὁρᾶσϑαι Μαρνά-
μενον φίλον υἱὸν ἀρηιφίλῳ Μενε-
λάῳ.
LIBER XII
IMITATORES,
72 sq. Sil. III 133 ominibus paree
et laerimis, anth. L. I 178, 72 sq.
81. anth, L. I 178, 275.
84. cf. epitom. lliad. 735 multo
eandore nitentes .... quos nec prae-
cederet eurus Nee posset volucri
cursu superare sagitta.
86. Claudian. carm. LXXXVIII 2
exercentur equis et colla comantia
peetunt.
94. Iuvenal. II 100 Aectoris Aurunci
spolium.
99. epit. Iliad. 323 Iliacoque tuos
foedaret pulvere crines.
100, Aus. Mos. 236 aut frontis ad
oram Vibratis coeptat digitis ex-
tendere crines.
102. anth, L. I 171, 7. 178, 330.
104—106. vid. ad Georg. 232—234.
107. anth. L. II 192, 78. iamque
habilis bello et maternis laetus in
armis, cf. ad Ge. II 429.
115. ibid. V 1, 8 naribus elatis
efflant e pectore lucem.
116. ibid. I 170, 101.
118. ibid. 178, 323.
131. Aus. cent. nupt. 67."
139. Sil. VIII 206 diva deae pa-
rere parat.
142. Ovid. metam. V 261 animo
gratissima nostro.
146. anth. L. I 172, 53.
150. ibid. 46.
153. ibid. 178, 171 forsan miseros
meliora sequuntur.
156. vid. ad II 522.
159. Ammian. Marc. XV 8 audendi
in tempore consideratus hortator.
anth. L. I 178, 393.
166. epit. Hiad. 907 non clarae
gentis nobis mansisset origo.
167. epit. Iliad. 941 tectum cae-
lestibus armis.
168. Aus. cent. nupt. 7.
AENEIDOS
AYCTORES,
173 sq. cf. Hom. I' 273 ἀρνῶν ἐκ
κεφαλέων τάμνε τρίχας.
176 — 181. Hom. ibid. 276 Ζεῦ
πάτερ, 1 δηϑεν μεδέων, κύδιστε μέ-
γιστε, ᾿Ηἕλιός 4^, ὃς πάντ᾽, ἐφορᾷς
418
LIBER XII
IMITATORES.
176. anth. L. I 178, 1.
178. ibid, 2. 99 et tu Saturüiá
Iuno. à d
καὶ πάντ᾽ ἐπακοῦεις, Καὶ ποταμοὶ.
καὶ γαῖα .... Ὑμεῖς μάρτυροι ἔστε
κτλ. cf. T 258.
206 sqq. Hom. 4 234 ναὶ μὰ τόδε
σκῆπτρον; τὸ μὲν οὔ ποτε φύλλα
καὶ ὄξους Φύσει, ἐπεὶ δὴ πρῶτα
τομὴν ἐν ὄρεσσι λέλοιπεν, Οὐδ᾽
ἀναϑηλήσει" περὶ γάρ ῥά ἕ χαλκὸς
ἔλεψεν Φύλλα τε καὶ φλοιόν νῦν
αὖτέ μιν υἷες "Aoi ᾽ν παλάμῃς
φορέουσι δικασπόλοι.
224. Hom. z 86 T, δ᾽ ἀνδρὶ ἰκέλη
Τρώων κατεδύσεϑ᾽ ὅμιλον.
228, Furius in X apud Macrob.
Sat. VI 1, 33 rumoresque serunt
varios et multa requirunt.
233. ef. Hom. B 123 εἴ πὲρ γάρ
κ᾿ ἐθέλοιμεν Aycio( τε Τρῶές τε
“Ὅρκια πιστὰ ταμόντες ἀριϑμὴ 9
μεναι ἄμφω, ... Ἡμεῖς δ᾽ ja
δεκάδας ᾿διακοσμηϑεῖμεν. Agouot,
Τρώων δ᾽ ἄνδρα ἕκαστον ἑλοίμεϑα
οἰνοχοεύειν, 1]ολλαί κεν δεκάδες
δευοίατο οἰνοχόοιο.
2535. Enn. epigr. 4 volito vivus
per ora virum. 5
. ecl.
284, Enn, ann,
imber.
287 fit ferreus
*
200. ibid. 172, 66.
203. ibid. 170, 59.
206 sqq. Val. Fl. III 707 hane ego
magnanimi spolium Didymaonis ha-
stam, Quae neque iam frondes vi-
rides nec proferet umbras, Ut semel
est evulsa iugis ac matre perempta
Fida ministeria et duras obit-hor-
rida pugnas, 'Testor. Priap. XXV
hoe sceptrum, quod, ab arbore ut
.reeisum est, Nulla iam poterit vi-
rere fronde.
L|
225. anth. L. VI 84, 32.
230. ibid, I 172, 64, 99.
243. ibid. III 81, 806.
247 sqq. Sil. IIII 105 accipiter ...
Turbabat violentus aves.
253 sq. Auson. Cupid, cruc. 52 ho-
stemque unum loca non sua nactum
. Faeta nube premunt,
274 sqq. Ov. met. VIII 317 morde-
bat fibula vestem. Sil. VII 624 qua
fibula morsus Loricae erebro laxata
resolverat ictu, Accepit lateri peni-
tusque in viscera adegit. Calpurn.
VII 81 adunco fibula morsu,
Corippus de laud. Iust. II 121 aurea
iuneturas morsu praestrinxit adunco
Fibula,
275. anth. L. I 146, 8.
2835q. epit. Iliad. 359 telorumque
volat cunctis de partibus imber,
414
AVCTORES,
. 2935sq. cf. Hom. E 586 ἐπὶ fos-
χμόν τε καὶ μους.
2904, Enn. ann. 589 teloque a
bali.
L1
331 sqq. cf. Hom. N 208 οἷος δὲ
βροτολοιγὸς Ἄρης πόλεμόνδε μέτει-
σιν, Τῷ δὲ Φόβος, φίλος υἱός, ἅμα
κρατερὸς καὶ ἀταρβῆς, “Ἑσπετο, ὅς
τ᾿ ἐφόβησε ταλάφρονά περ πολε-
μιστήν᾽ Τὼ μὲν ἄρ᾽ ἐκ Θρήκης
᾿Ἔφύρους μέτα ϑωρήσσεσϑον κτλ.
AENEIDOS LIBER XII
IMITATORES,
ι
204. epit. Iliad. 373 teloque ad-
versa trabali Tempora transadigit.
- 296. anth. L. I 178, 374.
300. Val. Fl. III 168 occupat os
barbamque viri.
312. Aus. cent. nupt. 107. ὁ
314 sq. anth. L. I 178, 158 sq.
318. ibid. 147, 19. 170, 80. 172, 1156.
322. Stat. Theb. XII 136 pereat-
que ingentis gloria facti.
323. Sil. V 657 nulli dextra ia-
ctare reliquit Flaminium cecidisse
sua.
324 sqq. Sil. V 376 quae dum tur-
batos avertunt aequore campi Du-
ctores, .. ex agmine Poenum. Ce-
. dentem consul tumulo $peculatus ab
alto .... 383 poscit equum.
327. anth, L. I 172, 35.
332, Sil. XII 684 clipeoque tre-
mendum Inerepat.
339 sq. Hom. 4 530 ἃς &o ἀφ᾽ íz-
πείων ὁπλέων ῥαϑάμιγγες ἐβαλλον..
1391, cf. Hom. 4 193 Ταλϑυβι᾽,
ὅττι τάχιστα Μαχάονα δεῦρο κά-
λεσσον κ. τ. É.
393 sq. Hom, B 827 Q καὶ sm
"Amoliov αὐτὸς ἔδωκεν.
339 sq. Val. ΕἸ, II 205 atraeque
genis pallentibus irae.
342, Sil. IIII 175 nec aW ambo.
948, Aus. cent. nu
390 sqq. Sil. II poe qui thalamos
ausus.quondam sperare superbos.
183 ast Ithacus vero ficta pro morte
loquacem Affecit leto.
364. Sil. I 261 correptis sterna-
cem ad proelia frenis Frangere
equum,
374. anth. L. I 170, 136.
386. Sil. VI 79 lapsantes fultum
truneata cuspide gressus, ef, I 554
dubio vestigia nisu Alternata tra-
hens. Val. Fl. II 93 alternos aegro
eunetantem poplite gressus.
388. cf. Grat. Cyn. 382 quae tu-
tela est proxima, tenta.
391. cf. Aus. epigr. XX 7 medi- |
eum quod Iapida dieunt. anth. L.
1 172, ἘΝ
397 (X 52). Sil. III 579 mutum
AENEIDOS
AVCTORES.
407 sq. Enn. ann. 592 stant pul-
vere campi.
435 sq. Soph. Ai. 550 ὦ παῖ, γέ-
vO|O0 πατρὸς εὐτυχέστερο , Tà à!
ἄλλ᾽ ὅμοιος, καὶ yívow ἂν ov xa-
xóg.Attius arm. iudice, 156 virtuti
sis par, dispar fortunis patris,
441. Hom, H 1 ὡς εἰπὼν πυλέων
ἐξέσσυτο φαίδιμος "Ἑκτωρ.
, 451 βᾳᾳ. cf. Hom. “] 275 ὡς δ᾽
ὅτ᾽ ἀπὸ σκοπιῆς εἶδεν νέφος αἷ-
πόλος ἀνὴρ Ἔρχόμενον κατὰ πόν-
τον ὑπὸ Ζεφύροιο ἰωῆς .... 'P(-
γησέν τε ἰδών, ὑπό τε σπέος ἤλασε
unie.
460. Hom. E 835 ὡς φαμένη
Σϑένελον μὲν ἀφ᾽ ἵππων ὦσε χα-
pats. :
492, Hom. X 275 ἕξετο γὰρ προὶ-
δών, Enn. ann, 397 tamen indu-
volans secum abstulit hasta Insigne.
499, Enn. ann. 464 irarumque ef-
funde quadrigas.
507. cf. Hom. .X 325 ἵνα vs ψυ-
1s ὦκιστος ὄλεθρος.
510 sq. Hom. T 462 τὸν μὲν δουρὶ
βαλών, τὸν' δὲ σχεδὸν ἄορι τύψας.
LIBER XII 415
IMITATORES,
volvens inglorius aevum. anth. L.
I 89, 4 lanificas tentavi inglorius
artes, 4
398, vid. ad VIIII 794,
400 sq. Sil. V 3067 intortos de -
more adstrietus amietus. Stat. silv.
I.4, 107 ritu se cingit uterque
Paeonio.
407, Claudian. in I consul. $Sti-
lich. I 257 stant pulvere Syrtes
Gaetulae. 2
424, Stat. Theb. II 326 cervixque
recepto Sanguine magna redit fra-
ctaeque in pectora vires. Nemesian.
Cyn. 286 mox laetae redeunt in pe-
ctora fortia vires, anth. L. I 45, 6
concidit, atque novae rediere in
proelia vires.
427. anth. L. I 172, 39.
428. Aus. cent, nupt. 90.
434. Quinctil. declam. VIIII p.
197 iamque suprema per galeam
dederam oscula.
435. cf. Sil. III 70 nate ... am-
PE e Sis patrio decore. anth.
Ai
439. anth. L. I 172, 126.
444. ibid. 170, 122.
4515sqq. cf. Val. Fl. III 91 cae-
ruleo veluti eum Iuppiter agmine
nubem Constituit; certant zephyri,
frustraque rigentem Pulsat utrimque
notus: pendent mortalia longo Corda
metu, quibus illa fretis, quibus in-
cidat arvis.
469. epit. Iliad. 514 ille ruens
ietu media inter lora rotasque Vol-
vitur.
474. anth. L. I 108, 1 vaeua atria
lustrat hirundo.
483. ibid. III 81, 63 voce vocant.
508, Aus. cent, nupt. 127.
' 519. Ovid. met. III 586 pauper et
410 AENEIDOS
AVCTORES,
521 sq. cf. Hom. 4 155 ὡς δ᾽ ὅτε
πῦρ &í(ÓmAov ἐν ἀξύλῳ ἐμπέσῃ ὕλη.
Apollon. Rh. I 1027 ὀξείῃ ἴκελοι
ῥιπῇ πυρός, nv ἐνὶ ϑάμνοις. Ava-
λέοισι πεσοῦσα κορύσσεται. ;
523 sq. Hom. z 452 ὡς δ᾽ ὅτε
χείμαρροι ποταμοὶ κατ᾽ ὄρεσφι ῥέ-
οντες Eg μισγαγπειαν συμβάλλετον
ὄβριμον ὕδωρ... Τῶν δέ τε τηλόσε
δοῦπον ἐν οὔρεσιν ἔκλυε ποιμήν.
546. Hom. II 787 ἔνϑ᾽ ἄρα τοι
Πάτροκλε φάνη βιότοιο τελευτή.
552 (VIIII 532). Enn. ann, 108
summa nituntur opum vi.
965. ibid. 2603 nunc Iuppiter hac
stat, ^
987 sqq. cf. Apollon. Rh. II 130
ὡς δὲ μελισσάων σμῆνος μέγα um-
᾿λοβοτῆρες "Hi μελισσοκόμοι πέτρη
νι καπνιόωσιν, Ai δ᾽ ἤτοι τείως
μὲν κτλ. |
603. cf. Hom. 4 278 ἁψαμένη βρό-
gov αἰπὺν ἀφ᾽ ὑψηλοῖο μελάϑρου.
627. οἵ, Hom. N 312 νηυσὶ μὲν
ἐν μέσσῃσιν ἀμύνειν εἰσὶ καὶ ἄλλοι.
634 sqq. Hom, A4 202 τίπτ᾽ αὖτ᾽,
αἰγιόχοιο Zig τέκος, εἰλήλουϑας;
ἢ ἵνα υβριν ἴδῃς "Ayaufuvovoc
᾿ἀτρείδαο;
LIBER XII
4
IMITATORES,
ipse fuit... 588 ars illi sua cen-
sus erat,
. 929. Sil. III 445 Volcarum popu-
latur iter.
* 932. anth. L. I 45, 15.
946. ibid. 170,.144,
952, ibid. III 81, 42.
553. ibid, I 170, 113.
573. ibid. 178, 105.
-
589 (cf. ad Ge. IIII 202). Clau-
dian, rapt. II 125 cum cerea reges
Castra movent,
995. anth. L. I 172, 159 regina
ut tectis venientem conspicit hostem.
596. Stat. Theb. XI 361 tecta in-
cessentem.
603. Sil. I 166 deformem leti,
620. anth. L. I 178, 408.
630. ibid. 175, 5 nee pugnae in-
ferior nec e, q. s.
— Ex.
636. ibid. 178, 260.
697. ibid. 170, 81 en quid ago?
aut quamnam spondet fortuna sa-
lutem? |.
638. ibid. III 81, 25.
. 643. Val. Fl. III 294 exstinguine
mea — fatis hoe defuit unum —
Speravi te posse manu? :
646. Lucan. I 366 usque adeo mi-
serum est eivili vincere bello? Stat.
Theb. IIII 673 usque adeone parum
AENEIDOS
- AYCTORES,
684 sqq. Hom. Ν 137 ὀλοοίτροχος
ὡς ἀπὸ πέτρης, Ὅν τε κατὰ στε-
φάνης ποταμὸς [τ ἄρροος à,
'Ρήξας ἀσπέτω e ἀναιδέος
ἔχματα πέτρης" "Py $' ἀναϑρώ-
σκων πέτεται κτλ.
701 sqq. “οἵ, Hom. N 354 ὄρεϊ
νιφόεντι ἐοικώς.
716. Apollon. Rh. II 88 ἠύτε
ταύρω Φορβάδος ἀμφὶ βοὸς κε-
κοτηότε δηριάασϑον.
725 sq. Hom. X 200 καὶ τότε δὴ
χρύσεια πατὴρ ἐτίταινε τάλαντα,
RIBBECK, VERGIL, III.
LIBER XII 417
IMITATORES, T
cineri data mater iniquo? Claudian.
Prob. et Olybr. 166 usque adeone
meam condunt oblivia mentem?
648. anth. L. I 14, 29 inscia
culpae.
.650 sqq. cf. Stat. Theb. XI 239
nuntius exanimi suspensus peetora
cursu Aepytus ad regem portae sta-
tione relieta Tendit e. q. s
653. anth. L. I.175. 178, πὶ.
656. ibid. 175, 20 iamque faces,
non tela iacit.
668. ibid. 178, 278. III 81, 4.
669. ibid. III 8I, 68.
670 (V 648). ibid, 1Π|Ι 13, 13 ar-
dentes oculorum orbes humerosque
nitentes Ostendens,
678 sq. ibid. I 170, 60 sq.
681. ibid. 147.
684 sqq. Lucan. III 470 qualis
rupes, quam vertice montis Absci-
dit impulsu ventorum adiuta ve-
tustas. Sil. IIII 522 ut torrens celsi
praeceps e vertice Pindi Cum sonitu
ruit in campos, magnoque .fragore
Avulsum montis volvit latus, obvia
passim Armenta inmanesque ferae
silvaeque trahuntur: Stat. T'heb. VII
744 sic ubi nubiferum montis latus
aut nova ventis Solvit hiems aut
victa situ non pertulit aetas e.q.s.
cf. Val. Fl. VI 631 sqq.
694. anth, L. I 172, 90. 178, 409.
696. ibid. 170, 117. 178, 381. cf.
epit. Iliad. 279 post haec discedit
uterque Depositis telis populus,
campusque patescit.
99, Aus. cent. nupt. 100.
700. epit. Iliad. 957 hic vastis
intonat armis.
702 sq. Sil. I1 313 mole nivali AI-
pibus aequatum attollens caput Ap-
penninus,
708. Sil. VIIII 434 stabant educti
diversis orbis in oris e. q. s. Iu-
venceus I 794 homines diversis n
tibus orbis Progenitos.
712. anth. L. III 81, 12.
720, ibid. I 178, 250 illi inter sese
magna vi vulnera miscent.
725. epit. Iliad. 658 sustinet au-
ratas aequato pondere lances.
27
418
AVCTORES,
Ἔν δ᾽ ἐτίϑη δύο κῆρε τανηλεγέος
ϑανάτοιο.
742. .ef. ibid. 136 “Ἕκτορα δ᾽ ; ὡς
ἐνόησεν, ἕλε τρόμος" οὐδ᾽ ἀρ᾽ ἔτ
ἔτλη Αὖϑι μένειν, ὀπίσω δὲ πύλας
λίπε, βῆ δὲ φοβηϑείς.
749 sqq. ibid. 189 ὡς δ᾽ ὅτε ve-
βρὸν ὄρεσφι κύων ἐλάφοιο δέηται
κτλ.
704. sq. οἵ, Apollon. Rh. II 280
τυτϑὸν. δὲ τιταινόμενοι μετόπισϑεν
ἼἌκρῃς ἐν γενύεσσι μάτην ἀράβησαν
ὀδόντας.
759. ef. Hom. X 415 ἐξονομακλή-
δὴν ὀνομάξων ἄνδρα, ἕκαστον.
109. οἵ, 1014. 208 ἀλλ᾽ ὅτε δὴ τὸ
τέταρτον ἐπὶ κρουνοὺς ἀφίκοντο.
704 sq. ibid. 159 ἐπεὶ οὐχ ἱερήιον
οὐδὲ βοείην ἀρνύσϑην, ἅ τὲ ποσσὶν
ἀέϑλια γίγνεται ἀνδρῶν, ᾿Δλλὰ περὶ
ψυχῆς ϑέον Ἕκτορος ἱπποδάμοιο.
782. cf. Hom. Φ 174 ὃ δ᾽ ἄρα
μελέην ᾿Δχιλῆος Οὐ δύνατ᾽ ἐκ κρη-
μνοῖο ἐρύσσαι χειρὶ παχείῃ.
815 sqq. cf. Hom. O 36 ἴστω νῦν
τόδε Γαῖα... Καὶ τὸ κατειβόμε-
pov Στυγὸς ὕδωρ, ὃς τὲ μέγιστος
"Ooxog δεινότατός τε πέλει μακά-
ρέσσι ϑεοῖσιν .... Al μὴ δι᾿ ἐμὴν
ἰότητα Ποσειδάων ἐνοσίχϑων Πη-
μαίνει Τρῶας κτλ.
AENEIDOS LIBER XII
IMITATORES.
729. Paulin. vit. Mart. II 436 alte
sublatum surgit furiosus in ensem.
732. anth. L. I 170, 131.
740 sq. cf. epit. Iliad. 305. 968
dissiluit mucro.
748. Aus. cent, nupt. 104.
794 sq. Ovid. metam. I 535 in- |
haesuro similis iam iamque tenere
Sperat. Stat. Theb. V 168 iam iam-
que teneri Credit et elusos audit
coneurrere morsus.
797. anth. L. I 170, 148.
798. ibid. III 81, 84 socios simul
increpat omnes. (Ecl. VIII 70.)
765. ibid. I 170, 125. III 81, 30.
778. ibid. I 178, 353.
783. ibid. 170, 133 tum nititur
acer et instat.
791. ibid. 14, 32.
793. ibid. 178, 409. 459.
794. ef. Ovid. metam. XIIII 608.
799. anth. L. I 45, 7.
800, ibid. 178, 100, 194.
805. ibid. 357. 442.
816. ibid.
819. ibid.
829. ibid. ,
832. ibid. e: 144. "
833. ibid.
841. ef. Ovid. met, XM 902 sq.
/,
,
172, 124.
178, 75.
Past d. adiit ΑΝ“... ἃ
AENEIDOS LIBER XII
y AVOTOUMA
875. cf. Hom. X 213 λέπεν δέ ἕ
Φοῖβος ᾿“πόλλων.
879. cf. Bion. I 52 ἃ δὲ τάλαινα
Zoo καὶ ϑεός ἐμμι, καὶ οὐ δύνα-
peat 6s διώκειν.
888. ef. Hom. βριϑὺ μέγα στιβα-
gov.
π΄ 894. vid. ad VII 292.
897 sqq. Hom. E 302 ὃ δὲ χερ-
μάδιον λάβε χειρί, Τυδεΐδης, μέγα
ἔργον, ὃ οὐ δύο γ᾽ ἄνδρε “φέροιεν,
Οἷοι νῦν βροτοί tio * ὃ δέ μιν δέα
πάλλε καὶ οἷος. cf. M 445 sqq. —
Φ 403 λέϑον εἵλετο χειρὶ παχείῃ
Κείμενον ἐν πεδίω. μέλανα τρηχύν
τε μέγαν τε, Τόν ῥ᾽ ἄνδρες πρότε-
go. ϑέσαν ἔμμεναι. οὖρον ἀρούρης.
,
908 sqq. Toa. X 199 ὡς δ᾽ iv
ὀνείρῳ οὐ δύναται φεύγοντα ὃι-
GELV.
918. cf. Hom. X 295 o
οἵ ἐγγύϑεν ἦεν.
920. cf. ibid. 321 εἰσορόων χρόα
καλόν, ὅπῃ εἴξειε μάλιστα.
δὲ οὔ τί
932 sqq. cf. ibid. 338 λέσσομ᾽ ὑπὲρ
ψυχῆς καὶ γούνων σῶν τε τοκήων,
Μή με ἕα παρὰ νηυσὶ κύνας κατα-
δάψαι ᾿Δἀχαιῶν κ. τ. É
.neres plausis everberat alis.
419
IMITATORES. ^x
847 sq. anth. L. I 178, 431 sq.
848. Propert. II 12, 5 idem non
frustra ventosas addidit alas.
849. anth. L. I 170, 28.
866. Ovid. metam. XIIII 577 kd
cf.
Grat. Cyn. 348 nigris orbem cireum-
sonat alis.
873. cf. Stat. Theb. XII 214 et
nune me duram .... quereris.
878. anth. L. I 178, 21.
883.
888.
889. ibid. III 81, 70.
892 sq. ibid. I 178, 449 sive animo
sive arte vales. opta ardua pennis
Astra sequi. 452 sq.
893. ibid. 453. -
894. Sil. I 298 caput quassans.
805. anth. L. III 81, 102.
897 sqq. epit. lliad. 460 saxum
ingens, medio quod forte iacebat in
.agro, Dis seni quod vix iuvenes
tellure levarent, Sustulit et magno
conamine misit in hostem. (Ovid.
metam. III 60.)
ibid. 282.
ibid. 168, 19. '
ὲ 905 (V 432). Sil. I 529 genua la-
ant.
907. Sil IIII 137 ictum perdide-
rat spatio.
908 5d. epit. Iliad. 944 i in somnis
veluti .... gressum labor ipse mo-
ratur.
911 sq. Ovid. metam. XI 3206
lingua tacet, nee vox temptataque
verba sequuntur. Aus. cent. nupt.
97 sq.
anth. L. I 178, 371.
912.
916. Aus, cent. nupt. 92.
920.
931. ibid. I 170, 155.
032. Ovid. metam. XIII 457 utere
iam dudum generoso sanguine. Sil.
XV 801 utere Marte tuo. anth. L.
I 172, 89. 178, 211.
21*
anth. III 81, 69.
. 420 AENEIDOS LIBER XII
F AVCTORES, IMjTATORES.
933 sq. cf. Hom. δὰ 486 μνῆσαι 931—936. Dictys Cret. III 21
πατρὸς σοῖο, ϑεοῖς ἐπιείκελ᾽ A- nihil deprecor.... concede parvu-
χιλλεῦ w. t. ἕ. | lis saltem non animam parentis,
sed cadaver deprecantibus. veniat
in animum recordatio parentis tui.
. . 945. anth. L. I 168, 15.
-- 946. ibid. III 81, 97. epit, Iliad.
859 accensus furiis decurrit ad ae-
quor.
952, anth. L. II 188, 17 Turni
vita fugit infernas maesta sub
e umbras. κοῦ
ADDENDA ET
CORRIGENDA.
BUCOLICON LIBER.
AYCTORES.
2 (VI 8. Theocr. VII 50 κἠγὼ
μέν, ,9en φίλος εἴ τοι ἀρέσκει,
Τοῦϑ᾽ ὅτι πρὰν ἐν ὄρει τὸ μελύ-
δριον ἐξεπόνασα. Lucret. IIII 589
fistula silvestrem ne cesset fundere
musam,
12, De usu voe; en sim. (apud
'Theoer. ἠνέίδε sim.) vid. quae col-
legit Gebauer 1, l. p. 29.
ECLOGA 1.
IMITATORES,
l. incert. apud Donat. Bk Verg.
XVI Tityre, si toga calda tibi est,
quo tegmine fagi?
2. Calp. eel. VIII 27 sed quia tu
nostrae musam deposcis avenae.
(ef. Gebauer de poetarum Graec.
buc. inpr. Theocriti carminibus in
eclogis à Vergilio expressis libri II.
ed. II p. 14) Ὁ
3. Wernsdorf. p. L. m. I 180, 33
gramine cum tacto patriae sola dul-
cia linquis.
9 sq. Calp. ecl. ITII 38 et fruimur
silvis Amaryllidos ... nisi tu Meli-
boee fuisses, VIII 15 te nune rura
sonant,
6. id. I 46 dum populos deus ipse
— add. [III 7. 165.
id, V 27 tepidos tune hoslin.
eultros Imbuat,
9. ibid. 5 quas errare vides inter
dumeta capellas.
10 (VI 1). id. IIII 20 levibus quem
saepe cieutis Ludere conantem ve-
tuisti.
13sq. id. V 39 te quoque non
pudeat, cum serus ovilia vises, Bi
qua iacebit ovis partu resoluta re-
centi, Hane humeris portare tuis
422
AVCTORES,
24, vid. ad A. I 498 sqq.
—
39 (V 62 X 13). ef. Theocr. XXVII
58 ἀλλάλαις λαλέουσι τεὸν γάμον
ob κυπαρισσοι.
91. pro 64, 18 1. LXVIII 97.
559. cf. Theocr. VII 153 τοῖον
νέκταρ ἔπεισε κατ᾽ αὐὔλια ποσσὶ
χορεῦσαι. De sententia vide, quae
Gebauer collegit l. l. p. 228.
96. cf. Gebauer p. 39.
4
ADDENDA ET CORRIGENDA.
IMITATORES.
natosque tepenti.Ferre sinu tremu-
los.
23. vid. ad Ge. IIII 176.
24, Sulpicia sat. 20 duo sunt,
quibus extulit ingens Roma caput.
26. 36. Calp. ecl. VII 7 mirabar,
quae eausa foret tibi tanta mo-
randi.
31. Wernsd. p. L. m. III 148, 11
namque, fatebor enim, quae maxima
deterrendi Debuit, hortandi maxima
causa fuit,
36. leg. *vid. ad v. 26.
39. Rutil. Nam. I 31 ipsi quin
etiam fontes si mittere vocem, Ipsa-
que si possent arbuta nostra loqui
e. q. 8.
42. Avien. deser. 603 illic saepe
deum conspeximus adridentem. .
45 (Ge. III 73). Nemesian, Cyn.
114 huie parilem submitte marem.
90. Wernsd, p. L. m. II 226, 99 en
tibi Tityrus Salvo laetus agit grege.
94 sq. ibid, VI 163, 13 apes su-
surro murmurant gratae levi.
56 (cf. ad Ge. II 384). Calp. ecl.
1Π1 124 ut nudus ruptas saliat cal-
cator in uvas,
: 958. Wernsd. p. L. m. VI 391, 20
et castus turtur atque columba ge-
munéí.
99 sqq. (III 91 V 76 VIII 27. 52)
— lin. 9 del. “οἵ, III 91 —52,^ —
lin. 12 pro 168 leg. 169. — add.
Wernsd. p. L. m. IIII 533, 92 ante
sub Aegaeo optabunt pix tecta pa-
lumbes, Et versa halcyone compo-
net in arbore nidos, Esuriens vitu-
los alet ante leaena sequaces, Atque
impasta diu teneros lupa nutriet
agnos, Mutantesque suis divisum
partibus orbem Aut Bareaeus alet
Taurum aut Hyrcania Tauros: Ante
Thyesteis iterum male territa men-
sis Interrupta dies refugos vanescet
in ortus: Ante dabunt imbres Ni-
lum, super aethera damae Errabunt,
nantesque canent et flumina plau-
dent, Quam mihi post tergum veni-
ant tua dona, magister.
ΑΥ̓ΟΤΟΒΕΞΒ,
disputavit Gebauer p. 23 sq. 142 sqq.
2 sq. vid. ad III 53 sq.
,,9. cf. Theocr. III 6 ὦ χαρίεσσ᾽
᾿Δμαρυλλί, τί μ᾽ οὐκ ἔτι κτλ.
7. id. VII 119 οὐκ ἐλεεῖ μευ.
13. Catull. LXIIII 354 sole sub
ardenti flaventia demetit arva.
16. Gebauer l. l. p. 39.
17. dele Theocriti versum.
18. add. Theoer. XXIII 28 xoi
τὸ ῥόδον καλόν ἐστι, καὶ ὁ χρόνος
αὐτὰ μαραίνει.
De tota hae ecloga vide, quae
ECLOGA Ill. LE 493
IMITATORES,
63. Rutil. Nam. I 53 obruerint
citius scelerata oblivia solem, Quam
tuus ex nostro corde recedat honos.
66. Nemes. Cyn. 124 divisa Bri-
tannia miitit Veloces nostrique or-.
bis venatibus aptos. Wernsd. p. L.
m. V 1358, 1 semota et vasto dis-
iuncfía Britannia ponto.
76. epitome Iliados 893 tondent
prata greges, pendent in rupe ca-
pellae.
78. cf. Calp. VIII 6 dum salices
haedi, dum gramina vaccae Deton-
dent,
83. id. ITII 169 iam sol contractas
pedibus magis admovet umbras.
VIII 86 sed iam sol demittit equos
de culmine mundi. cf. VIIII 89.
ECLOGA II.
1. Martial. VIII 56, 12 tu licet et .
nostrum, dixit, Alexin ames. Calp.
II 1 intactam "Crocalen puer Asta-
cus et puer Idas ... Dilexere diu.
5. Calp. XI 12 sie sua desertis
, nudarunt vulnera silvis,
6. Gratius Cyn. 300 nee me pi-
gnoribus nec te mea carmina fal-
lent. Calp. VIII 29.
7. Calp. III 87 laqueum miseri
nectemus ab illa Ilice.
8. id. I 19 et iam ecaptatae pa-
riter suecessimus umbrae. XI 39
iam pecudes subiere nemus.
9. Copa 28 nune etiam in (nunc
veprum ZZauptius) gelida sede la-
certa latet.
12 sq. Calp. XI 41 solus cano, me
sonat omnis Silva, nec aestivis
cantu concedo cicadis.
15. ibid. 50 qui tulerit Meroés
fastidia longa superbae. 59 perfe-
rat et fastus.
17. Calpurnii versus est 44: tu
quoque saeve puer niveum ne perde
colorem.
18. Wernsd. p. L. m. ΠῚ 221, 45
alba ligustra tuáe nequeunt aece-
dere laudi,
20. Nemes, Cyn. [59 passim nam
lactis abundans Tempus adest.
424
AVCTORES,
24. Gebauer p. 195.
26 sq. cf. Theocr. VI 37 eg παρ᾽
μὶν κέκριται.
29. Gebauer p. 10.
34. 38. cf. id. I 126 ἔνϑ᾽ ὦναξ
καὶ τάνδε φέρ᾽ εὐπάκχτοιο μελέπνουν
Ἔκ καρῶ “σύριγγα εν. περὶ ' ai
Aog ἑλικτάν: ^H γὰρ ἐγὼν ὑπ᾽
τος ἐς ἄιδος ἕλκομαι ἤδη. :
36. 'TTheoer. V 104 ἔστε δέ μοι
γαυλός. K
ADDENDA ET CORRIGENDA.
IMITATORES,
22. Ovid. metam. XIII 829 lac
mihi semper adest niveum. Wernsd.
p. L. m. VI 161, 7 non defit hortis
et voluptas maxima.
23. Calp. VIIII 82 cantamus avena
Qua divi cecinere prius.
25. Ovid. metam. XIII 840 certe
ego me novi liquidaeque in imagine
vidi Nuper aquae, placuitque mihi
mea forma videnti.
21. am 98 sq.) cf. anth. L. V
149, 19 (Wernsd. VI 407).
28 sq. Calp. II 60 ne contemne
easas et pastoralia tecta, "VII 42
sordida tecta, casas et sola mapalia
nosti.
32 (III 20). id. III 26 calamos in-
texere cera Incipit. III 19 iam
"puerum calamos et odorae vincula
cerae Iungere nune cohibes. "VIII
4 nam te calamos inflare labello
Pan docuit. 58 calamos aptare la-
bris et iungere cera. X 13 nulli fas
est inflare cicutas, Quas ego Mae-
nalis cera coniungo sub antris.
Wernsd. p. L. m. II 388, 7 me Pan*
ad thiasos docuit modulamine cantus.
34. Wernsd. p. L. m. II 388, 10
et roseo ferit ore deus mollique
labello.
36. Ovid. metam. VIII 191 sic
rustica quondam Fistula disparibus
paulatim surgit avenis. Calp. IIII
149 imparibus modo concinuistis
avenis. add. IIII 20. X 13. VII 12.
Wernsd. p. L. m. II 388, 3 dispari-
38. cf. id. I 3 μετὰ Πᾶνα τὸ
δεύτερον cov ἀποισῇ.
"
51. cef. "Theocr. III 10 ἠνίδε τοι
δέκα μᾶλα φέρω. ... καὶ αὔριον
ἄλλα τοι οἰσῶ.
bus.compacta modis WU I x ci-
entis,
42, cf. Ovid. metam. XIII 837
dominae servabimus istos.
45 sq. Copa 16 lilia quae niveis "
attulit in calathis.
50. Colum, X 307 pressaque flam-
meola rumpatur fiscina caltha.
51. Calp. II 72 quam multa sub
arbore nostra Poma legam. 90 ut
in arbore saepe notayi Cerea sub
tenui lucere Cydonia lana, cf. etiam
ECLOGA III.
AYCTORES. ^
53. de hiatu vid. Gebauer 1.1. p. 136.
62. (Ge. II 485 sq.) cf. Mosch. V
7 γᾶ δέ μοι ἀσπαστὰ καὶ Ódowiog.
εὔαδεν ὕλη.
63. add. Theocr. VIII 80 τᾷ flot
δ᾽ ἃ μόσχος, τῶ βουκόλῳ «t βόες
αὐταί.
65. Lucr. II 258 quo ducit quem-
que voluptas.
68. Theoer. VII 56 ϑερμὸς γὰρ
ἔρως αὐτῶ us καταίϑει.
. despernat Alexis.
425
IMITATORES,
Prop. IIII 13, 27. Martial. X 42, 1.
3. anth. L. III 211, 3 sq.
56. Colum. X 298 ne Cydonis opes
cf. etiam Ovid.
metam. XIII 838.
60. Prop. II 30, 1 quo fugis a.
demens? Wernsd. p. L. m. III 189,
37 quid loquor a demens? Calp.
VIIII 72 di pecorum pavere greges. -
67. ef. Calp. VIII 86.
72. id. VIIII 33 ipse ego nec molli
iunco nec vimine lento Perfeci ca-
lathos.
ECLOGA III.
Gebauer p. 186 sqq.
1l. lin. 3 pro βόσκων leg. βόσκεν.
1, incert, apud Donat, vit. Verg.
XVI dic mihi Damoeta, cuium pe-
eus? anne Latinum? Non, verum
"Aegonis. nostri sic rure loquuntur.
6. de hiatu vid. Gebauer p. 135 sq.
10. Theoer. V 112 o? τὰ Míxo-
vog κτλ.
17. id. V 75 κάκιστε.
23. ef. Theocr. XV 91 ὡς δ᾽
"εἰδῆς καὶ τοῦτο, Κορίνϑιαι εἰμὲς
ἄνωϑεν.
-
, 31. οἵ, Theoer. XXII 70 ἦ καὶ
ἄεϑλον ἑτοῖμον, ἐφ᾽ à δηρισόμεϑ᾽
ἄμφω;
6. Nemes. Cyn. 150 hue omnes
catuli, hue indiscreta feratur Turba.
9. ibid. 94 naiades faciles.
10. Calp. VI 84 me puto vicinus
Stimicon e. q. s.
12. id. VII 5 veteres fagos.
20. id. III 94 ipse procul stabo
vel aeuta carice tectus Vel propius
latitans.
26. Calp. X13 nec triviale'sonans.
27. id. III 60 acerbae stridor
avenae.
.. 80 (cf. IIII 21). Wernsd. p. L. m.
II 243, 50 uberibus plenis veniant-
que ad muletra capellae.
31. Calp. II 6 duleique simul con-
tendere cantu Pignoribusque parant.
VI 2 certavere sub his alterno car-
mine ramis Iudice me, sed non sine
pignore. 47 dum sciat hic se non
sine pignore vinci,
426
ADDENDA ET
—
36 sq. id. V 23 vg ποτ᾽ "Agovatov
ἔριν ἤρισεν.- ἠνέδε κεῖται “Ὥριφος.
I27 καὶ βαϑὺ κισσύβιον .... ἔτι
γλυφάνοιο ποτόσδον
931—493. 44—47. Theocr. VIII 18
σύριγγ᾽, ἃν ἐποίησα, καλὰν ἔχω
ἐννεάφωνον, Δευχον καρὸν ἔχοισαν
ἴσον κάτω ἶσον ἄνωϑεν 21 ἡ μάν
τοι κἠγὼ σύριγγ᾽ ἔχω ἐννεάφ. A.
x. E. D *. id. d. (Gebauer p. 01.)
,49. ef. etiam "Theocr. VIII 10
οὔποτε »νικασεῖς uU. οὐδ᾽ si τι πά-
. ὅλοις τῦ γ᾽ ἀείδων.
52 (V 10 VIII 32). id. V 78 εἶα
λέγ᾽ εἴ τι λέγεις.
55. οἵ, Theoer, V 33 ὧδε πεφύκει
Ποία χὰ στιβὰς ἅδε. VI 44 ὠρχεῦντ᾽
ἐν μαλακᾷ ταὶ πόρτιες αὐτίκα ποίᾳ.
. 60. id. XVII 1 ἐκ Διὸς ἀρχώμε-
σϑα καὶ ἐς Δία 4i μοῖσαι. cf.
Gebauer p. 40.
63. de hiatu Gebauer p. 130.
CORRIGENDA.
IMITATORES,
39. id. VII 9, et solus Stimicon ca-
neret pallente corymbo. X 18 gra-
vidis hederata fronte corymbis.
459. Calp. VIIII 5. et molli gre-
mium compleret acantho.
50. id. IIII 78 venit en et frater
Amyntas. ΥἹ 21 veniat licet arbiter
Alcon. 92 et venit ecce Micon.
91. Calp. VI 88 efficerem, ne te
iam quisquam turpior esset.
53. id. VIII 9 vicine Timeta.
97. Calp. V 21 tunc florent silvae,
viridisque renascitur annus. Colum.
X 282 nune ver egelidum, nune est
mollissimus annus.
58. Calp. VI 75 Astile tu Peta-
len, Lycida tu Phyllida lauda,
99. id. IIII 79 cantibus iste tuis
alterno succinet ore. VI 2. 74. 90.
VIII 19, XI 13.
60. cf. Ovid. metam. X 148 ab
Iove, Musa parens — cedunt Iovis
omnia regno — Carmina nostra
move. -
63.. Wernsd. p. L. m. IIII 325, 40
nune laurus nune myrtus — habent
sua munera lauri,
65. ibid. VI 282, 69 sed magis ex
' aliqua eupiebat parte videri.
69. cf. Theocr. V 99 δωρήσομαι
αὐτός.
78. id. V 134 ἀλλ᾽ ἐγὼ Εὐμήδευς
ἔραμαι μέγα.
82 sq. add. Theoer. X 31 ἃ αἵξ
τὸν κύτισον, ὁ λύκος τὰν αἶγα δι-
(£L, A γέρανος τώροτρον, ἐγὼ δ᾽
ἐπὶ τὶν μεμάνημαι.
83. ef. id. III 38 μόνας σέϑεν
οὐδὲ ϑανοίσας Λασεύμεσϑα.
84—80. id. V 82 «ol γὰρ ἔμ᾽
66. Calp. XI 4 Lycidae crinitus
Iollas Ignis erat. -
69. cf. id. III 76.
. 79. Ovid. metam. III 501 dicto-
que vale *Vale' inquit et Echo.
“τ πα μοι
ὡς t npe ml I9
ECLOGA III. 427
AVCTORES.
ὠπόλλων φιλέει μέγα, καὶ καλὸν
αὐτῷ Κριὸν ἐγὼ ᾿βόσκω. VIII ,33
ἄγκεα καὶ ποταμοί, ϑεῖον γένος, er
TL Μενάλκας Πήποχ᾽ ὃ συρικτὰς
προσφιλὲς qos μέλος, Βόσκοιτ᾽ ἐκ
ψυχᾶς τὰς ἀμνάδας. 37 κρᾶναι καὶ
βοτάναι, γλυκερὸν φυτόν, αἴπερ
ὁμοῖον ουσίσδει Adis ταῖσιν
ἀηδονίσιν, Τοῦτο τὸ βουκόλιον
πιαίνετε (alii ποιμαΐνετε).
88, Theoer. I 20 καὶ τᾶς ,Bovxo-
λικᾶς ἐπὶ τὸ πλέον ἵκεο πείρας.
89. add. ibid. 132 νῦν à' ἴα μὲν
φορέοιτε βάτοι, φορέοιτε ^y ἄκαν-
93. cf. id. XIII 52 κουφύτερ᾽ ὦ
παῖδες κτλ.
94 sqq. add. Theocr. V 100 σίττ᾽
ἀπὸ τὰς κοτίνω ταὶ μηκάδες" ὧδε
νέμεσϑε --- 102 οὐκ ,ἀπὸ τᾶς δρυὸς
οὗτος ὁ Κώναρος & τε Κυναίϑα;
τουτεῖ βοσκησεῖσϑε κτλ.
96. id. IIII 44 βάλλε κάτωϑε τὰ
μοσχία.
98. Luer. VI 1049 prius aestus
ubi aeris Praecepit.
100. add. Theocr. IIII 23 καὶ μὰν
ἐς στομάλιμνον ἐλαύνεται . . . . ὅπᾳ
καλὰ πάντα φύοντι.
101. vid. ad II 33.
102. cf. Theocr. epigr. VI 5 ἁνίκα
apes 'Ocvíov οὐδὲ τέφρα λείπεται
χομένας.
ἴ05 (VII 28). cf. id. VI 39 ὡς μὴ
βασκανϑῶ.
IMITATORES,
100. Tib. I 4, 81 heu heu quam
lento Marathus me torquet amore.
101. Ovid. fast. IIII 747 .*'con-
sule* die *pecori pariter pecorisque
magistris."
102. Wernsd. p. L. m. III 253,
126 vix macie exesis artubus ossa
traho.
103. Grat. Cyn. 406 oculique ve-
nena maligni.
106 Auson. Cupid. cruc. 9 fleti
olim regum et puerorum nomina
flores.
108. Calp. II 99 este pares, et
ob hoe concordes vivite; nam vos
Et decor et cantus et amor sociavit
et aetas. VI 90 sed non ego vobis
Arbiter: hoe alius possit discernere
iudex. VIII 52 tu ruricolum discer-
nere lites Adsueras. Wernsd. p. L.
m, II 238, 93 es coce suavis homo,
sed duleis tu quoque pistor. ΠῚ 153,
55 non nostrum est, inquam, tantas
attingere laudes,
109 sq. pro 260 leg. 460,
498 ADDENDA ET CORRIGENDA.
ECLOGA IIII.
AVCTORES,
21 (VII 11. Ge. III 316. A. VII
492). "Theocr. XI 12 πολλάκι ταὶ
ὄιες ποτὶ τωὔλιον αὐταὶ ἀπῆνϑον.
vid. Gebauer 1. 1. p. 233.
(VII 3. VIII 31). Lauer. I 259
lacteus umor Uberibus manat dis-
tentis. Gebauer p. 229.
24 sq. Gebauer p. 49.
29. vid. ad III 89.
90.92. cf. Theocr. VII 149 ἀράγέπᾳ
τοιόνδε — 151 &od γέ πᾳ τῆνον κτλ.
91 (Ge. IIII 222). Gebauer p. 141.
58. Gebauer p. 02.
IMITATOKES.
l. cf. Calp. IIII 10 numina Romae
Non ita cantari debent ut ovile
Menalcae.
6. id. I 43 et redit ad terras tan-
dem squalore situque Alma Themis
posito.
7. Rutil. Nam. I 9 semina virtu-
tum demissa et tradita caelo.
11. Wernsd, p. L. m. IIII 220, 10
abstulit una dies aevi decus.
21 (cf. III 30). Her. epod. XVI
49 illie iniussae veniunt ad mulctra
capellae Refertque. tenta grex ami-
cus ubera. ;
28. Colum, X 311 sed cum matu--
ris flavebit messis aristis.
42. Wernsd. p. L. m. VI 561, 2
luminibus falsis auri mentita colo-
rem.
43 sq. (III 63) Nemes. Cyn. 319
suavique rubescere luto.
95 sqq. Calp. VIII 24 namque fuit
dignus senior, quem carmine Phoe-
bus, Pan calamis, fidibusque Linus,
modulatibus Orpheus Coneinerent.
97. Tib. II 3, 11. Calp. VIIII 72
formosus Apollo.
. 62, Avien. deser, 1121 nascenti
Baecho risit pater.
ECLOGA V.
10, vid. ad III 52.
12. cf. Theocr. VII 87 ὥς TOL
ἐγὼν ivóusvov ἀν᾽ ὥρεα τὰς καλὰς
αἶγας. .
13 sq. cf. ibid, 50 ! sq. κἠγὼ μέν,
ὅρη φίλος εἴ τοι ἀρέσκει, Τοῦϑ'᾽
ὅτι πρὼν ἐν ὄρει τὸ μελύδριον ἐξε-
πόνασα.
2 (VII 3). Calp. II 2 Idas lanigeri
dominus gregis, Astacus horti. XI 2
ealamis ae versu doctus uterque.
9 sq. (Ge. IH 418. 464) vid. ad 19.
13. Calp. VIII 28 aceipe, quae
super haec cerasus, quam cernis ad
amnem, Continet inciso servans
mea carmina libro. :
ndis
— Sn
ECLOGA V. - 429
AVCTORES,
45 sq. cf. Theocr. I 7 ἄδιον ὦ
ποιμάν, τ τὸ τεὸν μέλος ἢ ἢ τὸ καταχὲς
Τῆν᾽ ἀπὸ τᾶς πέτρας καταλείβεται
ὑψόϑεν ὕδωρ. vid. Meinek. ad id.
VIII 33.
i:
53 8qq. vid. Gebauer p. 15.
99. cf. Theocr. X 24 “καὶ μὰν
πρότερόν ποκα μουσικὸς ἦσϑα.
60. cf. id. XXIIII 86 ἔσται δὴ
τοῦτ᾽ ἄμαρ, ὁπηνίκα νεβρὸν iv
εὐνᾷ Καρχαρόδων σίνεσϑαι ἰδὼν
Menos ovx ἐθελήσει.
64 (III 79). Luer. V 8 dicendum
est, deus ille fuit, deus, inclyte
Memmi,
65 sq. Theoer. XXVI 5 ἐν καϑα-
ρῷ λειμῶνι κάμον δυοκαίδεκα βω-
μώς, Τὼς τρεῖς τὰ Σεμέλᾳ, τὼς
ννέα τῷ Διονύσῳ. Gebauer y. 39. 43.
72: add, Theocriti v. 72 ὁ δὲ Τί-
τυρος ἐγγύϑεν cosi.
88. Theocr. VII 128 τόσσ᾽ ἐφά-
μαν" ὃ δέ μοι τὸ λαγωβόλον ἀδὺ
γελάσσας, Ὥς πάρος, ἐκ μοισᾶν ἕει-
νήιον ὦπασεν εἶμεν. cf. XVIL 31.
"»
IMITATORES.
19. Wernsd. p. L. m. II 243, 45
desine plura Hiems.
20. cf. ad Ge. III 263. A. IIII
308. X 386. VI 429.
24. Calp. VIIII 29 nulla meae
trinis tetigerunt gramina vaccae
Lueiferis.
33. Ovid. art. am. I 360 ut seges
in pingui luxuriabit humo.
39. Colum. X 22 spinisque ferat
paliuron acutis. Sedulius carm.
Pasch. I 262 purpurei neu per vio-
laria campi Carduus et spinis sur-
gat paliurus acutis.
42. pro 91 leg. 89.
44. Colum. X 299 formoso nais
puero formosior ipsa.
-
47. Grat. Cyn. 522 tenuesque si-
tim producere rivi.
58 sq. vid. ad II 27.
64. Grat. Cyn. 96 deus ille.
76 sqq. id. 251 ergo semper eris,
dum carmina dumque manebunt
Silvarum dotes atque arma Diania
terris.
: LJ
ECLOGA VI.
2. vid. ad 11 60,
l. Wernsd, p. L. m. V 514, 127
prima Syracosii mens prodidit alta
magistri,
430 ADDENDA ET CORRIGENDA.
. AVCTORES,
20 sq. ibid. 29 τῶ περὶ μὲν χείλη
μαρύεται ὑψόϑι κισσός, Κισσὸς
ἑλιχρύσῳ κεχροϊσμένος.
44. vid. ad III 79.
᾿
93. vid. Gebauer 1. l. p. 141.
55 sq. vid. Gebauer p. 48.
62. vid. ad. 46.
85 sq. Theocr. VIII 16 τὰ δὲ μᾶλα
ποϑέσπερα πάντ᾽ ἀριϑμεῦντι. -
IMITATORES,
9. Colum. X 40 Pierides tenui
deducite carmine musae. .
8. add. Calp. VIII 3 gracili sub
arundine carmen.
10. ibid. 72 silvestris nunc te pla-
tanus Meliboee susurrat.
12. ibid. 20 sed quanam saera
descripta est pagina fago?
13. Calp. X 3 cum Pan venatu
fessus recubare sub ulmo Coeperat
et somno lassatas sumere vires.
15. ibid. 61 ex illo venas inflatus
nectare dulei Hesterhoque gravis
semper ridetur Iaccho.
l7. ibid. 5 quem super ex tereti
pendebat fistula ramo.
-
21. 25. ibid. 12 iamque . videns
ueri, si carmina oscitis, inquit
^» , , ,
*Ipse canam.
48, Calp. VIIII 32 stant vituli et
teneris mugitibus aéra complent.
epit. Iliad. 290 vastisque replent
mugitibus auras. Wernsd. p. L. m.
III 393, 9 et Proetides dicit beatas.
— 49. Wernsd. p. L. m. VI 509, 1
moechus eram ' regis, sed lignea
nrembra sequebar.
54. Ovid. amor. III 5, 17 dum
lacet et lente revocatas ruminat
herbas.
62 sq. Priscian. perieg. 281 hie
Phaéthonta suum carae luxere so-
rores, Hic electra legunt alnis stil-
lantia Celtae.
79 sqq. Wernsd. p. L. m. I 180,
9l atque obsessa gerat latitantibus
inguina monstris. IIII 230,5 monstra
sub undis Qui ferat, Oceanum....
Aequoreosque canes, ratibus consur-
gere prensis, 232, 10 seque feris cre-
dunt per inertia fata marinisIam non
felici laniandos.sorte relinqui. Avien,
deser. 789 a ne monstrigenis, ho-
stem licet, inferat aestus Fluctibus.
85. vid. ad III 34. ;
ECLOGA VII.
Gebauer 1. l. p. 226 sqq.
1 (VIII 22). Calp. VIII 30 gar-
rula pinus. X l1sq. Avien. desér.
dme. ΨΥ Ύ RR RE
τ».
mota
*
ECLOGA VII. 431
AVCTORES,
3. vid. ad IIII 91.
4. add. '"Fheocr. XXII 23 ὦ ἄμφω à
ϑνατοῖσι βοηϑόοι, ὦ φίλοι Pn
9. cf. Theocr. V 66 ἰὼ ξένε, nix-
xóv ἄκουσον Τεῖδ᾽ ἐνθών.
11. vid. ad IIII ?1.
18. vid, ad III 59.
20 (VIII 62). cf. "Tháoer, VIIH
14. οὐτῶς “άφνις ἄεισεν ἐμίν, οὐ-
τῶς δὲ Μενάλκας.
25. vid. ad VIII 63.
ΩΣ
IMITATORES.
1080 altae Consurgunt pinus, et
caelum sibila pulsant Robora.
2sq. (ef. A. V 294 sqq.) id. II 1
intactam Croealen puer Astacus et
puer Idas, Idas lanigeri dominus
gregis, Astacus horti, Dilexere diu,
X 67 conducere in unum,
4 sq. Calp. II 3 formosus uterque
nec impar Voce sonans. VIIII 17
ambo genis leves, intonsi crinibus
ambo. epit. Iliad. 246 florentes ae-
tate viri.
9. Calp. V 42 nondum. stare pa-
rates.
7. Wernsd. p. L. m. II 225, 81
taurus, solidi vir gregis et pater.
9. ibid. 226, 90 en tibi Tityrus
Salvo laetus agit grege.
16. ibid. 240, 8 his certamen erat
euculi de carmine grande. VI 470,
ll nee mediocre fuit magni certa-
minis instar. -
17. Auson. Mos. 206 sua seria
ludo Posthabet.
19. Calp. II 25 alternos magis ut
distinguere cantus Possitis. ὃ
* 22 (A. VI 662). Sil. XIII 538 nec
dedignanda parenti Carmina fude-
runt Phoebo.
24. Wernsd. p. L. m. II 388, 1
' praecelsae quercus frondenti in
26. cf. id. V 12 τὺ δ᾽ ὦ xax x«l
τόκ᾽ ἐτάκευ Βασκαίνων.
28. vid. ad III 103.
35 sq. vid. Gebauer l. l. p. 238.
vertice pendens.
20. cf. Calp. VI 80.
30. Calp. VI 42 cornua subtiles,
ramosaque tempora molles Impli-
cuere rosae,
32. Nemes, Cyn. 90 candida puni-
ceis aptentur crura cothurnis. Grat,
Cyn. 338 tegat imas fascia suras.
9954. Calp. II 59 inter pampineas
ponetur faginus ulmos. cf. Verg.
Catal. VI 9 marmoreusque tibi, dea,
versicoloribus alis In morem picta
stabit Amor pharetra,
97 sqq. cf. Ovid. metam. XIII 789
candidior folio nivei Galatea ligustri
. 703 aestiva gratior umbra ,
705 matura duleior uva, Mollior et
, ; ^
432 ADDENDA ET CORRIGENDA.
AYCTORES, IMITATORES.
eygnis. Martial. I 115, 2 loto can-
didior puella cygno, Argento nive
lilio ligustro.
40. cf. Theocr. XI 42 ἀλλ ἀφίκευ 40. Ovid. 1. 1. 839 iam Galatea
vv x09" ἀμέ. 63 ἐξένϑοις Γαλάτεια. -veni.
43. id. XII 2 of δὲ ποϑεῦντες ἐ
ἤματι γηράσκουσιν: :
45. lin. 4 lgg. μαλακώτεροι.
51 58ᾳ. add. Theocr. VIIII 12 τῶ :
δὲ ϑέρευς qovyovrog ἐγὼ τόσσον
μελεδαίνω, "ÜOccov παῖδες ἐρῶντι
πατρὸς καὶ ματρὸς ἀκούειν.
95. lin. 2 leg. νομοί.
- -
57 sqq. Rutil. Nam. I 480 cum
pallent herbae, «cum sitit. omnis
ager. Calp. III 51 te sine, vae mi-
sero! mjhi lilia nigra videntur, Nec
sapiunt fontes et acescunt vina bi-
benti. -At si tu venias, et candida
lilia fient Et sapient fontes et dul-
cia vina bibentur. cf. VIIII 44 sqq.
61. Nemes. laud. Herc. (Wernsd.
p. L. m. I 284) 20 populea mecum
carmen luctare sub umbra,
62. Theoer. III 45 τὰν δὲ καλὰν
Κυϑέρειαν.
65 sqq. id. XVIII 29 πιεέρᾳ με-
γάλα ἅτ᾽ ἀνέδραμε κόσμος ἀρούρᾳ
Ἢ κάπωῳ κυπάρισσος ἢ ἅρματι ϑεσ-
σαλὸς ἵππος, Ὧδε καὶ ἃ δοδόχρως
Ἑλένα Λακεδαίμονι κόσμος.
70. add. Theoer. XI 29 ἐκ τήνω
δύναμαι. "
ECLOGA VHI. .
2. Calp. II 18 omnia cessabant,
neglectaque pascua tauri Calcabant.
13. id. IIII 56 et modo te bac-
cheis musa corymbis Munerat et
lauro modo pulcher obumbrat Apollo.
14, Rutil. Nam. I 313 needum de-
cessis pelago permittimur umbris.
18. ef. Theoer. VI 26 ἀλλ᾽ ἄλλαν .
τινά φαμι γυναῖκ᾽ ἔχεν.
. 19. Calp. III 45 has tibi Phylli
preces iam pallidus, hos tibi can-
tus Dat Lycidas, quos nocte miser
modulatur acerba, Dum flet e. q. s.
26sqq. Wernsd. p. L. m. III 97 sqq.
» 33. cf. Calp. I 17 nec tibi defue-
rit mea fistula.
34. id. VI 13 hirsuta spinosior
histrice barba.
44, vid. ad. Ge, I 332.
ECLOGA VIII.
AYCTORES,
62. cf. VII 20.
63. Theocr. X 25 μοῖσαι πιερίδες,
συναείσατε κτλ. cf. Lucr. I 166,
7L vid. ad IIT 93.
433
IMITATORES.
t0. Wernsd. p. L. m. IIII 319, 6
improbe dure puer, erudelis crimine
matris.
59. Rutil. Nam. I 405 speculam
validae rupis sortita vetustas. ἢ à
62 sq. Calp. VIIII 53 haec. Idas
calamis, tu, quae responderit Alcon,
Versu Phoebe refer; sunt aurea
carmina Phoebo.
67. id. VI 80 rumpor enim me-
rito: nihil hic nisi iurgia quaerit.
69sqq. Calp. XI 70 cantavit, quod
Luna t$met. Petron. apud Wernsd.
p. L. m. IIII 292, 8 Lunae descen-
dit imago Carminibus deducta meis.
73. Calp. XI 63 ter vittis, ter
fronde sacra, ter ture vaporo Lu-
' Stravit. 68 haec eadem, nodis quae
80. Gebauer 1. 1. p. 13. 40. 69.
versicoloria fila Et mille. ignotas,
Myeale, circumtulit herbas.
82. ibid. 65 incendens vivo crepi-
tantes sulphure lauros.
80 sqq. id. III 1 numquid in hae,
Lycida, vidisti forte iuvencam Valle .
meam? solet illa tuis occurrere '
tauris , ... 4 duris ego perdita ru-
scis. .nullis dubitavi crura rubetis
Seindere. Wernsd. p. L. m. III 393,
3 et per prata iuveneum Mentem
perdita quaeritat, II 310, 7 perdi-
tus incumbens,
99. Calp. XI 71 quo currunt sco-
puli, migrant sata, vellitur arbos.
101 sq. ibid. 64 cineresque aversa
effudit in amnem.
108, Rutil. Nam. I 204 vel quia
perveniunt vel quia fingit amor.
ECLOGA VIIII.
l. ef. Theoer. VII 21 Σιμιχίδα,
7 τὺ μεσαμέριον πόδας ἕλκεις;
ὄπ
era δαῖτα κτλ.
δὴ
Ζ ἡ μ
13. lin. 2 leg. Aéris accipiter.
19. cf. Mosch. III 11 ὅττι Βίων
τέϑνακεν ὁ βουκόλος, ὅττι σὺν
αὐτῷ Καὶ τὸ μέλος τέϑνακε καὶ
RIBBECK, VERGIL. III.
3. Wernsd, p. L. m. III 192, 65
dives erat, si quis, parvi possessor
agelli. V 1301, 25 nec tantum mi-
seri videar possessor agelli,
5, leg. 170, 127.
28
434
ΑΥ̓ΟΤΟΒΕΒ.
ὥὦλετο δωρὶς ἀοιδά. 64 πάντα τοι
ὦ βῶτα ξυγκάτϑανε δῶρα τὰ μοισᾶν.
91. vid. ad IIII 21.
,96. Theoer. VII 45 ὡς μοὶ καὶ
τέχτων μέγ᾽ ᾿ἀπέχϑεται 2 ΑἹ καὶ
μοισᾶν ὄρνιχες ὅσοι ποτὶ χῖον ἄοι-
δὸν Avr(c κοκχύξοντες ἐτώσια μο-
χϑίζοντι. (V 23 óc ποτ᾽ ᾿Αϑαναίαν.)
39. vid. ad II 44.
97. ef. Theocr. VII 57 χαλκυόνες
στορεσεῦντι τὰ κύματα τάν, τε ϑά-
λασσαν Τόν τε νότον τόν T εὕρον.
- 65. vid. Gebauer p. 15. 75.
ADDENDA ET CORRIGENDA.
IMITATORES.
29. leg. 81, 89. — Calp. VIII 18
laudesque tuas sublime ferebat.
40. Colum, X 256 iam ver purpu-
reum, iam versicoloribus anni Fe-
tibus alma parens cingi sua tem-
pora gaudet,
43. Auson. epist. VIIII 39 insana
generata Propontidis acta.
91. Calp. XI 32 omnia tempus
alit, tempus rapit: usus in arto est.
52 (A. III 203). id. VIIII 25 nam
mihi iam perierunt ordine soles.
ECLOGA X.
- 18, vid. ad. II 60. -
23. Ge. IIII 457.
31. 33. Gebauer p. 41.
32. vid. ad VII 5.
94. Gebauer p. 41.
64. vid. ad. V 5l.
8, Calp. VIII 74 respondent sil- |
vae, te nostra armenta loquuntur.
27. Colum. X 10 rutilas ebuli
creat uvida bacas.
33 sq. Calp. IIII 152 (sec. Zauptii
emendationem) o mihi quam tereti
decurrens carmine versus Tum Me-
liboee sonet, si quando montibus
istis Dicar habere larem.
36. epit. Iliad. 892 et gaudet pres-
sis immundus vinitor uvis.
42. Calp. XI 47 hie tibi lene
fluens fons murmurat.
51. id. I 92 carmina, quae nobis
deus obtulit ipse canenda, Dicamus
teretique sonum modulabor avena,
III 63 modulabile carmen avena.
Val. Fl. IIII 336 leni modulatur
carmen avena.
57. add. Nemes. Cyn. 303 magnos
eireumdare saltus Quae possit,
TELE pec mmm ——2* Ww
3
GEÓRGICON 1. 435
AYCTORES,
ΤΙ (Ge. I 266). Theocr. I 52: αὖ-
τὰρ ὅ γ᾽ ἀνϑερίχοισι καλὰν πλέκει.
ἀκριδοϑήραν Σχοίνω ἐφαρμόσδων.
73. ef. Theocr. VII 97 τόσσον ἐρᾷ
Mvgrovg, ὅσον εἴαρος αἶγες ἔραν-
ται. XVIII 29,
IMITATORES.
69. vid. Gebauer 1. l. p. 50.
GEORGICON -
sd δ LIBER I,
AVCTORES.
77. vid, Gebauer 1, 1. p. 53.
IMITATORES,
3. Calp. II 36 me docet ipsa Pa-
les cultum gregis.
14. id. 1 36 nemorum gaudete co-
loni,
18 sq. Rutil, Nam, I 73 inventrix
oleae colitur vinique repertor, Et
qui primus humo pressit aratra puer.
Grat. Cyn. 16 divae Centum omnes
nemorum ... et Latii cultor qui
Faunus amoeni Maenaliusque puer
: et inculto Silvanus termite
gaudens. N
. 96. Paulini versus est 87 p. 408
Rosweyd. |
43 sq. (II 331) Avien. deser. 700
cum vere novo tellus se dura re-
laxat,
54. Aetna (Wernsd. p. L. m. IIII
143) 259 haec platanis humus, haec
terris dignissima tellus,
27. cf. ad II 117.
60 sqq. Colum. X 66 nos abruptae
tum montibus altis Deucalioneae-
cautes peperere, sed ecce Durior
aeternusque vocat labor, ;
66. Grat, Cyn. 58 ante vetant
quam maturis accenderit annum
Ignibus.
74. Calp. IIII 114 tandemque le-
gumina plenis Vix resonant siliquis,
75. id, III 82 qui metere occidua
ferales nocte lupinos Dieitur,
80, Colum. X 82 armentive fimo
saturet ieiunia terrae, 84 pabula
nec pigeat fesso praebere novali,
83, cf, ad II 429.
S8, Grat. Cyn, 422 ut omne Ex-
sudent vitium,
91. id. 146 venas durabit inertes,
28"
*
436 | ADDENDA ET CORRIGENDA.
AVCTORES,
297.. Varro Atac. ap. Wernsd. p.
L. m. V 1408 v. 3 sic terrae extre-
mas inter mediamque coluntur.
passus nobis marcere
rutilae incunabula lucis.
IMITATORES.
93. Calp. V 117 ne forte rigor
penétrabile corpus Urat.
99. Tacitus Germ. 26 sola terrae
seges imperatur,
106. Colum. X 143 largos indu-
cere fontes.
118. Auson. Mos, 459 teque inter
medios. hominumque labores Strin-
gentem ripas et pinguia culta se-
cantem. Colum. X 329 saepe ferus
duros iaculatur i dad oa imbres
Grandine dilapidans hominumque
boumque labores.
124. Calp. VIII 60 nec segnem
iuventam.
Rutil. Nam, I 391 septima quaeque
dies turpi damnata veterno.
133. Grat. Cyn. 8 contiguas didi-
cere ex artibus artes Proserere.
Wernsd. p. L. m. VI 159, 165 quae
sollers processu temporis usus Ex-
primet.
135. Avien. prognost, 105 elisos
fulguris ignes Excudit.
137. Priscian. perieg. 850 et primi
stellis numeros nomenque dedere.
150 sq. Colum. X 342 hinc mala
robigo virides ne torreat herbas.
154. Calp. IIII 115 nec praefo-
cata malignum Messis habet lolium
nec inertibus albet avenis.
159. ibid. 32 viridique famem so-
larer hibisco.
187. Avien. deser. 772 nido
plator item.
193 sq. Colum. X 332 profuit in-
terdum medicantem semina pingui
Palladia sine fruge salis consper-
gere amurca.
212. Colum. X 314 cereale pa-
paver anetho Iungite.
214. ibid. 420 nube nova seritur
caeli pendentibus undis.
222. ibid. 52 dum Bacchi Gnosius
ardor Aequore caeruleo celetur.
235. Wernsd. p. L. ἴθ. V 525 hos
cireum gemini dextra laevaque iu-
gantur,
* 238. ibid. IIII 230, 3 per non
concessas audaces ire tenebras.
250. Avien. deser. 275 hos adflant
02 vix
hebes has oras ardor Titanius adflat,
294. Petron. ap. Wernsd, p. L. m,
—————————À
AYVCTORES,
266. vid. ad ecl. X ΖΕ:
325. vid. ad v. 118.
GEORGICON I. 437
IMITATORES.,
IIII 759, 34 pulsumque marmor
abiete imposita gemit.
΄
272. Grat. Cyn. 425 spumosi ca-
tulos mergentem litoris aestu. j
283. Aetna (Wernsd. p. L. m. IIII '.
101) 62 et iacto perturbat fulmine
montes.
285. Wernsd. p. L. m. VI 494 nec
pepli radios poscunt nec licia telae.
292, Grat. Cyn. 484 spicatasque
faces.
294 (A. VII 14). Aüson. Mos. 397
tenuique aptas subtemine telas Per-
current,
308. Nemes. Cyn. 51 nos timidos
lepores, imbelles figere damas ....
Gaudemus.
315. Nemes. Cyn. 291 lactentes-
que urens herbas.
332. Val. Fl. I 663 contraque
ruentem Aut Athon aut Rhodopen.
Petron. ap. Wernsd. p. L. m. IIII
305 primus in orbe deos fecit ti- '
mor: ardua caelo Fulmina cum ca-
derent, diseussaque moenia flammis,
Atque ietus flagraret Athos.
335. leg. Manil. II 102.
348. Colum. X 328 et iarh matu-
ris quaerit supponere falcem.
399. ef. Calp. V 43 nec tu lon-
ginquas proeul a praesepibus her-
bas .. sectabere,
368. ibid, 116 fronde caduca
Sterne solum.
423. Wernsd. p. L. m. I 185, 104
et ovantes gutture cancri.
448, Calp. X 37 tum primum lae-
tas ostendit pampinus uvas.
450. epit, Iliad. 107 interea sol
immenso decedit Olympo.
453. Aetna (Wernsd, p. L. m. IIII
137) 233 nubila cur caelo terrae
denuntiet imbres,
467. Petron. ap. Wernsd. III 42,
128 deformis Titan vultus caligine
texit.
472. Aetna (Wernsd, III] 87) 1*
Aetna mihi ruptique cavis fornaci-
bus ignes .... Carmen erit,
490. cf, Calp. I 50 nullos iam
Roma Philippos Deflebit.
500. id, IIII 137 di precor hunc
iuvenem .,.. post longa reducite
vitae Tempora.
438 ADDENDA ET CORRIGENDA.
: AVCTORES,
109. ef. ad ecl. VIII 63.
IMITATORES,
513. add. Grat. Cyn, 227 incubuit
spatiis.
LIBER II.
1sq. Colum. X 433 hactenus ar-
vorum cultus Silvane docebam. (III
init.) Claudian. cons. Stil. II 1 hac-
tenus armatae laudes: nune e.q.s.
2. Calp. X 15 iamque ego Bacche
tuos ortus et semina vitis Ordine
J detexam.
22. add. Claudian. rapt. III 30
provocet ut segnes animos rerumque
remotas Ingeniosa vias paulatim
exploret egestas? Utque artes pariat
solertia, nutriat usus? Grat. Cyn.
351 est aliud, quod praestet opus
placabile numen,
33 sq. Calp. II 42 ars mea nunc
malo pira temperat et modo: cogit
Insita praecoquibus subrepere per-
Sica prunis,
43. Wernsd. p. L. m. III 540,
132 non si mihi murmura centum
Det Boreas totidemque animas,
centumque per ora Lingua rigens
adamante fremat, memorare valebo,
59. ibid. VI 143, 49 degenerisque
comae. ;
71sq. Wernsd. p. L. m. VI 144,
59 germine cana pirus niveos haud
invida flores Commodat,
- 76. ibid, 142, 44 et lento stringi-
tur uda sinu,
71. ibid. 141, 40 his diseit cre-
dita ferre modis.
80. ibid. 335, 29 nec longum: ge-
netrix furtivum sensit amorem,
81. Grat. Cyn. 442 siruitur ramis
felicibus ara.
82. Wernsd. p. L. m. VI 143, 54
et quae non novit munera, ferre
docet, 145, 64 et ignotum cogit
amare decus, 149, 88 fetibus insti-
tuit plena rubere novis, Illius in-
solitas miratur persicus umbras.
105. Avien. descr. 813 si velit hoc
ullus, velit idem scire quot alto
Curventur fluctus pelago, quot si-
dera caeli Educunt flammas, quot
robora proferat Ida, Quantus are- ὁ
narum numerus versetur ab Euro.
110, Grat, Cyn. 99 crassaeque
malum fecere paludes. Nemes. Cyn.
AYCTORES, -
GEORGICON II. 439
IMITATORES,
315 quae fluminibus erassisque pa-
ludibus errant,
112. Grat. Cyn. 129 umbrosae
. Veneris per litora myrtus.
117 (cf, I 57). ibid. 132 ab,eois
descendet virga Sabaeis, Mater
odorati multum pulcherrima turis,
121, Avien, deser. 936 vellera per
silvas Seres nemoralia carpunt.
135. vid, ad ΠΠ1| 496 sq.
138. cf, Grat. Cyn. 538 o quantum
Italiae — sie di voluere — paren-
tes Praestant.
153 sq. cf. Calp. XI 40 torto non
squamea tractu Signat humum ser-
pens.
100. Avien, descr. 891 hos super
in fluetus adsurgit Caspia Tethys.
162, Sil, IIII 301 illisum accipiunt
irata sub aequora montem, Avien.
deser. 211 collisas Thetis indignata
per arces Saeviat,
164. Avien. deser. 510 vel qua
'Tyrrheni praeceps involvitur aestus.
169, cf. Grat. Cyn. 321 at qualis
nostris, quam simplex mensa Ca-
millis! qui tibi cultus erat post tot
Serrane triumphos!
173 sq. Auson. Mos. 381 salve
magna parens frugumque virumque
Mosella. :
175 sq. Colum. X 435 qui primu
veteres ausus recludere fontes A-
seraeum cecinit Romana per oppida
carmen,
195. Grat. Cyn. 346 affectusque
eanum tua cura tueri est.
199. ibid. 77 tantum inter mivei
iungantur vellera eyeni.
211. Nemes, Cyn. 14 rudibus qua
luceat orbita sulcis,
214, Wernsd. p. L. m. III 409, 9
decidens scabrum cavat unda tofum.
250. Rutil. Nam, I 53 obruerint
citius scelerata oblivia solem.
274, Nemes, Cyn. 6 campos me-
tatur apertos, ᾿
307. Grat. Cyn. 463 regnantem
exeutiens morbum,
317. Petron. ap. Wernsd. p. L. m.
III 44, 146 hunc nive dura Claudit
hiems,
325 sqq. Calp. VIII 135 ommi-
parens aether, et rerum causa li-
uores, Corporis et genetrix tellus,
olum. X 206 inque sinum matris
violento depluit imbre, pervig. Ven.
440 ADDENDA ET CORRIGENDA.
.AVCTORES,
.330 sq. ef. ad ecl. III 56.
IMITATORES,
59 (B.) primus Aether copulavit
nuptias. 97 in sinum maritus imber
fluxit almae coniugis, Unde fetus
aleret omnes mixta magno corpore.
(ef; .À. VI 721.)
327. del. *perv. — coniugis.'
330 sqq. Wernsd. p. L. m. III 268,
l zephyrisque -moventibus orbem
Iam tepet eurus... Parturit omnis
ager, praesentit terra calorem, Ger-
minibusque novis parturit omnis
ager.
331. cf. ad I 43 sq.
:999. Calp. IIII 117 iam neque
damnatos metuit iactare ligones.
367 sq. Grat. Cyn. 142 post ubi
| proceris pue stirpibu$ àrbor
Se dederit... Stringe notas circum,
382. Calp. - HII 126 qui facit egre-
gios ad pervia compita ludos,
384 (cf. ad ecl I 50). ibid. 124
ut nudus ruptas saliat calcator in
uvas, V 15 pratis errantes mollibus
apnas.
991. Aetna (Wernsd. p. L. m. IIII
184) 486 cavis cunctatus vallibus -
haesit.
417. Calp. V 97 et portat lectas
securus vinitor uvas.
438. Colum. X 386 Naryciae picis.
441]. Rutil. Nam. I 464 qualis sil-
varum frangere lustra solet.
447 sq. Grat. Cyn. 127 disce age-
dum et go delectum hastilibus
omnem, Plurima Threicii nutritur
vallibus Hebri Cornus, et umbrosae
Veneris per litora myrtus (Ge. IIII
124), Taxique e. 4. s.
- 454.. Auson, Mos. 153 Baccheia
munera.
458. Catonis dirae 112 o fortunati
nimium multumque beati. Calp. VII
38 cunctaque mirabar, necdum bona
singula noram.
464. Avien. descr. 1260 illudunt
auro vestes. Nemes.. Cyn. 91 sit
echlamys aurato multum subtemine
lusa. ,
465. cf. Grat. Cyn. 86 interdum
Libyeo fucantur sandycee pinnae.
470. Wernsd. p. L. m. III 271, 19
sub platano viridi iucunda somnus
in umbra.
A71. vid. ad A. III 640 sq.
472, Grat. Cyn. 27 illa operum
patiens. 919 audax et pee ope-
rum genus,
m dien
.AVCTORES.
485 sq. 'ef. ecl. IT 62,
GEORGICON II. 441
IMITATORES,
483. Wernsd. p. L. m. VI 353, 57
sed quis ad has possit naturae at-
tingere partes?
490. ef. Aetna (Wernsd. p. L. m.
HII 145) 271 haec rerum maxima
merces, Scire quod occulto naturae
terra coercet,
492. leg. 606.
906. Grat. Cyn. 313 dum servata
eavis potant Mareotica gemmis.
Colum. X 287 igm rosa mitescit
Sarrano clarior ostro.
907 (A. VI 610). Wernsd., p. L. m.
III 236, 11 quamlibet immenso di-
ves vigil incubat auro. VI 301, 183
immo etiam poena est partis. in-
cumbere rebus.
934. Rutil, Nam. I 47 exaudi re-
gina tui pulcherrima mundi, Inter
sidereos Roma recepta polos.
942. cf. Wernsd, p. L. m. III 170,
99 arator Liberat emerito fervida
eolla bovi.
LIBER III.
4sq. Manil. III 29 speciosis condere
rebus Carmina vulgatum est opus.
Aetna (Wernsd. p. L. m. IIII 89) 9
aurea securi quis nescit saecula
regis?
9. Wernsd. p. L. m. III 264, 17
hostia saepe fuit diri Busiridis ho-
spes, Busirisque aris hostia et ipse
fuit.
9. Nemes. laud, Here. (Wernsd.,
I 283) 5 Hippocrenaeo victorem in-
sistere fonti Me fac.
31. Nemes, Cyn. 74 imbellemque
fugam referam clausasque pharetras
Parthorum.
52, Nemes. Cyn. 263 nec pigeat,
quod turpe caput deformis et alvus
Est ollis e. q. 85, 247 plurima se
validos cervix resupinat in armos.
54. ibid, 244 immodicumque latus,
(Grat, Cyn. 272.)
65 sqq. ibid, 200 sic tibi veloces
catulos reparare memento Semper
et in parvos iterum protendere cu-
ras, Nam tristes morbi scabies et
'sordida venis Saepe venit, multam-
que canes discrimine mullo Dant
stragem (247. 556): tu sollicitos im-
pende labores Et sortire gregem
suffecta prole quotannis,
,
442
ADDENDA ET CORRIGENDA.
- AVCTORES,
IMITATORES.
67. Wernsd. p. L. m. VI 295, 153
iam subeunt morbi, subeunt discri-
mina mille.
70 sq. del. *Ném, — quotannis.'
74. Nemes, Cyn. 204.
76. ibid. 170 et crura natantia
ponunt, !
79'sqq. ibid. 244 parvaeque in-
gentibus alvi, Ardua frons auresque
agiles capitique decoro Altus honos
oculique. vago splendore micantes,
81. ibid, 250 virtusque artus ani-
mosa fatigat.
82. Grat. Cyn. 535 venanti melius
pugnat color. optima nigri Crura illi,
85. ibid. 270 patulis agitatos mor-
sibus ignes Spirent. Nemes. Cyn.
255 nec non terribiles, spirabile
flumen, anheli Provolvunt flatus.
103. Ovid. Hal. 69 nonne vides,
vietor quanto sublimius altum At-
tollat eaput?
106 (A. VII 378). Calp. III 71 vi-
mine torto.
127. Colum. VI 27 ut Veneri
supersit.
140. cf. Grat. Cyn. 286 da requiem
gravidae solitosque remitte labores.
1958. cf. Calp. V 84 impressurus
ovi tua nomina. " -
169, Grat. Cyn. 263 iunge pares
ergo. cf. Nemes, Cyn. 114 huic pa-
rilem submitte marem.
176 sqq. (ecl, III 6) cf. Calp. V
36 parcé tamen fetis: nec sint com-
pendia tanti, Destruat ut niveos ve-
nalis caseus agnos.
194 sq. (A. VII 808) Sil. XIII 327
: penderiti similis Pan semper et imo
Vix ulla inscribens terrae vestigia
cornu. Stat. Theb. VI 638 vix cam-
pus euntem Sentit, et exilis plantis
intervenit aér, Raraque non fracto
vestigia pulvere pendent. Claudian.
III cons. Hon. 547 non sentit are-
nas Ungula.
205. cf. Nemes. Cyn. 283 pasee
igitur sub vere novo farragine molli
Cornipedes.
217 sq. (232) cf. Calp. XI 34 qui
nune pro nivea coiere in cornua
vacca,
231. id. III 94 acuta carice tectus,
232—234 (A, XII 104—100). Sil.
V 315 et sparsa pugnas meditantem
spectat arena. cf. Rutil, Nam. I 257
' uf solet excussis pugnam praeludere
-AVCTORES,
250. vjd. ad v. 103.
316. vid. ad ecl. 1Π1 21.
328. cf, ad ecl. II 13.
^
GEORGICON III. 443 .
IMITATORES,
glebis, Stipite eum rigido cornua
prona terit.
242. vid. ad 480.
203. vid. ad ecl. V 20.
265. Grat. Cyn. 155 magna indo-
cilis dat proelia Medus.
267. add. pervig. Ven. 63 ipsa
venas atque mentem permeante
spiritu Intus occultis gubernat pro-
ereatrix viribus,
278 (A. V 696). Avien. deser. 834
duo nigri partibus Austri Curvantur.
292, Nemes. Cyn. 4 ingentes He-
. lieon iubet ire per agros. 9 iuvat
aurato procedere curru.
297 sj. Calp. V 116 praecipue
gelidum stipulis et fronde caduca
Sterne solum.
302. Grat, Cyn. 422 a vento.
309. Calp. V 33 tumidis spument
tibi muletra papillis.
911. vid. ad. II 429.
313. Avien, or. mar. 220 castro-
rum in usum et nauticis velamina.
315. Calp. V 14 amantes lustra
capellas.
323. ibid. 24 sed non ante greges
jin pascua mittito clausos,
324 sqq. ibid. 6 canaque lascivo
concidere gramina morsu. 52 ante
diem peeus exeat. humida dulces
Effieit aura cibos, quotiens fugien-
tibus euris Frigida nocturno tin-
guntur pascua rore Et matutinae
lucent in gramine guttae.
327. Hor. carm. IIII 12, 13 ad-
duxere sitim tempora, Vergili,
335. cf. Grat. Cyn. 395 tenui per-
mulee vulnus olivo. Calp. V 602.
rursus pasce greges. VIII 86 sed
iam sol demittit equos de culmine
mundi Flumineos suadens gregibus
praebere liquores;
356. Grat. Cyn. 296 Caurino per-
strinxit frigore vesper, 420 Cauri
frigora.
389 sq. Calp. II 36 ut niger albae.
Terga maritus ovis nascenti mutet
in agna. »
3091. Rutil. Nam. I 255 credere si
dignum famae.
400. Calp. V 34 rursusque pre-
metur Mane, quod occiduae mulsura
redegerit horae,
"
. 444 ADDENDA ET CORRIGENDA.
AVCTORES, IMITATORES.
402. id. X 42 et portant calathis.
404. Grat. Cyn. 151 prima illa
i . eanum, non ulla per artes Cura
* prior.
405 sq. Nemes. Cyn. 107 seu La-
cedaemonio natam seu rure Mo-
E uc ac losso. 123 sed non Spartanos tan-
tum tantumve Molossos Pascendum
eatulos. *
414. id. 222 disce igitur potus
medicos curamque salubrem. cf.
Grat. Cyn. 414,
415. 421. Calp. V 89 lurida con-
veniet suecendere galbana saeptis
. ipse videbis Serpentum ceci-
disse minas.
418. vid. ad ecl. V 5sq.
423 sq. Auson. Mos. 138 longi vix
corporis agmina solvis.
426 cf. A. II 474.
432. Calp. V 86 tunc etiam, dum
siccus ager, dum fervida tellus,
- l4 Dum rimosa palus et multo torrida
limo Aestuat. ;
441. Grat. Cyn. 418 deformis ..
corpus Persequitur scabies. cf. Calp.
V 716 sq.
449 sqq. Calp. V 78 providus —
hoe moneo — viventia sulfura te-
eum Et scillae caput atque intacta
bitumina porta.
450. Grat. Cyn. 363 nigrae circum
picis unguine signant. 415 tunc et
odorato medieata bitumina vino
Imponasque pices immundaeque
unguen amurcae.
453. Calp. V 75 quae nisi ferro
Rumpitur.
454. Grat. Cyn. 355 per ulceris
Ora, .
463. Avien. deser. 921 his cibus
et potus simul est: nam sanguinem
equinum Et lae concretum per bar-
bara guttura sorbent.
464. vid. ad ecl. V 5.
PN RR PRINT EIE - Εν ὙΨΒ0ΒΝΝ
467. vid. ad ecl. VIII 88.
468 sqq. cf. Grat. Cyn. 370 sqq.
470 sq. id. 479 mille tenent pe-
stes. Wernsd. p. L. m. II 225, 85
quam multis foliis silva cadentibus
à Nudatur gelidis tacta aquilonibus,
3 : Quam densis fluitant velleribus ni- :
, ves, Tam crebrae pecudum neces.
479. Grat. Cyn. 375 seu vitium
.ex alto.
480. vid. ad A. VI 728.
482. Grat. Cyn. 357 mortis enim
AYCTORES,
GEORGICON IIII. 445
IMITATORES,
patuere viae. 409 longi via pessi-
ma leti,
485. Calp. V 77 putrida contrahet
OSSA.
486 sqq. cf. Ovid, metam, VII 597
mugitus victima diros Edidit et
subito collapsa sine ictibus ullis
Exiguo tinxit subiectos sanguine
eultros.
496. Nemes,. Cyn. 215 hoc cani-
bus blandis inviscerat aestus. .230
blandas canibus componere mentes,
496 sq. Wernsd. p. L. m. VI 197,
8 cum quatit incurvos tussis 'anhela
senes. 312, 245 hine miseros sca-
bies, hine tussis anhela fatigat.
498 sq. ibid, II 223, 65 fontis re-
nuens, graminis immemor (Hor.
carm. I 15, 30).
907 sq. Grat, Cyn. 353 atroque
cadant cum sanguine fibrae.
518. Wernsd. p. L. m, II 222, 47
tristem continuo disiugo coniugem.
525. cf. Grat. Cyn. 371 nec viri-
bus ullis Aut merito venia est aut
spes exire precanti.
“841. Auson. Mos. 141 caerula
turba natantum. 250 vaga t. nm.
Wernsd. p. L. m. I 179, 26 dum
populos pelagi canimus gentemque
natantum, Avien. descr. 4 genus
hoe procul omne animantum.
951 sq. Grat. Cyn. 373 quod sive
ἃ Stygia letum Prosérpina .nocte
Extulit et furiis commissam ulcisci-
tur iram.
LIBER IIII.
1. Colum, X 4 caelestia mella.
32. add. Calp. II 35 inriguis nu-
trire canalibus hortos, '
69 sq. Manil. IIII 220 in bellum
ardentes animos et Martia corda
Efficit, -Sil. VIII 118 trepidantia
corda levaret. :
81. Colum, X 364 decussa pluit
arbore nimbus Vel teretis mali vel
tectae cortice glandis.
87. cf, epit. Iliad. 144 compres-
sam miti sedavit pectore turbam.
Priscian. perieg. 320 pulveris hunc
iactus potis est exstinguere solus.
116 sq. epit, Hiad. 1068 sed iam
siste gradum-finemque impone la-
bori, Calliope .... Iamque tenens
portum ... submitte rudentes,
440
AVCTORES,
222. vid. ad ecl. IIII 51.
337. ef. Theocr. V 91 λιπαρὰ δὲ
παρ᾽ αὐχένα σείετ᾽ ἔϑειρα.
342. vid. ad ecl. VII 4.
442. vid. ad v. 407.
- 821. vid. Gebauer 1, 1.
ADDENDA ET CORRIGENDA.
IMITATORES,
119. Colum. X 37 Paestique ro-
saria gemment.
121 sq. ibid. 370 per graminis
umbras Intortus cucumis.
123. Wernsd. p. L. m. III 310, 85
olentis vimen acanthi.
124. vid. ad II 447,
147, Colum. X 2.
164. add. Wernsd. p. L. m. VI
143, 83 exiguam sorbum dulci dis-
tendere sueo.
169 (corr. num. 168, vid. ad-v. 1).
add. Aetna (Wernsd. p. L. m. IIII
121) 167 fervet opus densique fre-
munt.
171—175. vid. A. VIII 449—453.
176. add. Calp. VIIII 86 si modo
coniferas inter viburna cupressos
Atque inter pinos ecorylum fronde-
scere fas est. (cf. ad ecl. VIIII 30.)
223. Priscian. perieg. 707 unde
canes nati superant genus omne
ferarum,
224. epit. Iliad. 525 tenuemque
daret de corpore vitam.
279. Grat. Cyn. 415 odorato ...
vino.
307. Calp. V 17 nidosque reversa
lutabit hirundo.
p. 41.
3359. Auson. Mos. 418 hyaloque
virentem Pande peplum.
$54. Wernsd. p. L. m. II 388, 9
Attis almus amans tua maxima cura
Cybebe-z |
371. Auson. Mos. 471 exseris au-
ratum taurinae frontis honorem.
378. Wernsd, p. L. m. III 406, 7
regales dapibus gravare mensas.
407 sqq. ibid. IIII 521, 20 spumat
aper, fluit unda, fremit leo, sibilat
anguis.
416. Auson. Mos. 112 lubrica cae-
ruleus perducit tergora fucus. 136
Actaeo perductum tergora olivo.
421. Wernsd. p. L. m. IIII 311, 11
litora qui praestant fessis tutissima
nautis.
464. epit. Iliad. 586 et dulei ci-
thara dirum lenibat amorem.
AENEIDOS I.
AVCTORES.
^
515. cf. A. VIIII 480.
447
IMITATORES.
480. Wernsd. p. L. m. IIII 541,
140 et plaga ponti Interfusa coercet,
489. epit. Iliad. 999 haec ex te
capient Patrocli gaudia manes, Si.
eapiunt umbrae.
492, cf. Grat. Cyn. 233 primos
nequiquam effunderet actus.
496. Wernsd. p. L. m.. II 224, 74
ut vidit vituli condita lumina.
911. add, Calp. XI 1 pópulea Ly-
cidas nec non et Mopsus in umbra.
pervig. Ven. 86 adsonat Terei puella
subter umbram populi,
515. add. epit. Iliad. 16 adsiduis
implevit questibus auras.
994. Grat. Cyn. 443 hic dictu mi-
rum atque alias ignobile monstrum
. Venit.
560 sq. Stat. silv. IIII 7, 50 Cae-
saris fulmen.
964. Grat. Cyn. 392 me studiis
ignobilis oti Mulcentem curas,
966. vid, ad ecl. I 1.
AENEIDOS
LIBER I.
' AYCTORES.
114, vid.
ad. Ge. II 310.
IMITATORES.
l. Auson. epigr. 137 arma virum-
que docens atque arma. virumque
peritus Non duxi uxorem, sed magis
arma domum.
204. add. anth. L. III 81, 10.
433. vid. ad Ge. IIII 164,
436. vid. ad Ge. IIII 169.
501. Ovid, metam. III 182 collo-
que tenus supereminet omnes.
607 sqq. vid, ad ecl. V 70.
633. vid. ad Ge. II 429.
LIBER II.
70. ef. Hom. ε 299 τί νύ μοι μή-
κιστα γένηται;
208, vid, ad Ge. I 237,
. 290. 603. ibid, II 310.
306, ibid, I 118,
448 .— ADDENDA-ET CORRIGENDA.
-AVCTORES,
473. vid. ad Ge. III 437,
—À
IMITATORES.
339. Val. Fl. III 619 socius qui
maximus armis Adforet.
402. Aleimus Avitus V 664 quam
nihil invitis prosit contendere divis.
474. vid. ad Ge. III 426.
475. ibid. 439.
LIBER III.
642. vid. ad Ge. III 287.
. 60. cf. Ovid. metam. XIII 628,
80. Ovid. metam, XIII 632 Anius,
quo rege homines, antistite Phoe-
bus Rite colebatur.
8i. ibid. 643 niveis circumdata
tempora. vittis.
2083. vid. ad ecl. VIIII 52.
349. Ovid, metam. XIII 721 si-
mulataque Troia.
420. ibid. 730 Scylla latus dextrum,
laevum irrequieta Charybdis Infe-
stant.
617 sq. ibid. XIIII 160,
632. ibid. 211 sq.
645—652. ibid. 214—219,
646. Ge. II 471.
LIBER IIII..
66. leg. XXXXV.
429. cf, ad eel. VIII 60.
94. Petron. p. 669 Zurm. id cine-
res aut manes credis sepultos sen-
tire? )
90. Ovid. metam. XIIII 156 sa-
erisque e more litatis.
308. vid. ad ecl. V 20.
404 sqq. Ovid. metam. VII 624 hic
nos frugilegas aspeximus agmine
longo Grande onus exiguo formicas
ore gerentes Rugosoque suum ser-
vantes cortice callem.
445 sq. cf. ad Ge. II 291.
569. ibid. III 42.
LIBER V.
204, vid. ad ecl. VII 2.
536 sq. add. Ovid, metam. XIII
681 sq.
606 sqq. cf. Ovid. metam. XIIII 85,
696, vid. ad Ge. III 287.
AENEIDOS LIBER γ᾿. 449
LIBER VI.
AVCTORES, : IMITATORES,
2. cf. Ovid. metam, XIIII 155 se-
dibus Euboiceam Stygiis emergit in *
urbem.
138. Ovid. metam. XIIII 113 auro
Fulgentem ramum silva Iunonis
Avernae.
212. Ge. II 429.
255. leg. LXIIII.
306—308. fis. ΠῚ 475.
610. ibid. "m 507.
429. ecl. V 20.
662. ibid. VII 22.
728. ibid. III 480. :
850. ibid. III 41.
890. Ovid. metam. XIIII 119 quae-
que novis essent adeunda pericula
bellis.
LIBER VII.
695. pro 695. leg. 694.
698. pro ibunt leg. ibant.
808 sqq. pro nesciat leg. Nesciat.
LIBER VIII.
98 sq. pro Palatia leg. palatia.
120. pro puaerens leg. quaerens.
LIBER VIIII.
138. pro αλόχους leg; ἀλόχους. 166 sq. pro philomela leg. Philo-
142 sq. pro ἐπ leg. ἐπ᾽. mela.
308 sq. pro ἐέναι, leg. ἰέναι.
212 sq. pro aerii leg. aérii.
Quae in ipsa editione vel addenda vel corrigenda sunt, in ultimo
volumine collecta proponentur.
RIBBECK, VERGIL, III. 29
AERE CM
iyoxim Y.
ficio
ld nis
1r
P ἢ
(RI
ὮΝ
»
RUN
nm PN uu
c»
"i Ll E Nr hs.
viSsE "odd -. 0
-
ἥ“
ΝΣ .
1
* c
"x 4
"Ti uE?
r] EC - *
» - s "
io eiufrigs
B , x dw c s
y ν᾿ ω» "
ων» ἧς
.
i
:
.
" . vA *
,
É "c τ ᾿ - $ t
[γ49 T : Ἢ Y) - 9 & fes ai
zh E : SE LGUHOE DE VERREM
P CE ; sum
y — d . δ τὰν L 1 r3 "
ει
x. E
TUS y 34
LS - 3 -
- 2 ' "m. .
" L - τ -
" "e ΓΕ . ἘΞ
AP , x 1 τ ;
: i E 2: ;
Lu Be. 1 "* * .* LJ -
Vergilius Maro, Publius
P. Vergili Maronis opera
PLEASE DO NOT REMOVE
CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET
Σ UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY
πω Y MEO
Live Music Archive
Librivox Free Audio
Metropolitan Museum
Cleveland Museum of Art
Internet Arcade
Console Living Room
Books to Borrow
Open Library
TV News
Understanding 9/11