Opera

^e>f^V

(0801

^

P. VERGILI MARONIS
OPERA

RKOENSVIT

OTTO RIBBECK.

VOL. IV.

APPENDIX VERGILIANA,

LIPSIAE.

IN AEDIBVS B, G. TEVBNERI.
MDCCCLXVIII.

APPENDIX VERGILIANA.

RECENSVIT ET PROLEGOMKNIS INSTRVXIT

OTTO RIBBECK.

^V>\s

LIPSIAE.

IN AP^DIBVS B. G. TEVBNERI.
MDCCCLXVIII.

MPSIAK : TYPIS B. O. TEVHNKftt.

PRAEFATIO.

Ultimo huic Vergilii mei volumini nihil fere habeo quod
pra^mittam, nisi forte mihimet ipsi gratulari ferat animus,
quod longum et pulveris plenum emensus campum sudans
tandem ad metam pervenerim. nam accusare si quae vel
aliud agenti invito exciderint vel hebetiore iudicii acumine
usum fefellerint aut latuerint securus obtrectatoribus relin-
quam, qui tamen ut solent uti labore alieno quamvis silen-
tio dissimulantes non dedignabuntur : excusanda in hac qui-
dem operis parte videtur fastidiosa fortasse quibusdam fu-
tura sordium ex manuscriptis infimi partim aevi libris con-
lectarum coacervatio. quam qui aegre feret, eum ad Silligii
redire iubebo 'squalem scabremque, inluviem ac vastitudi-
nem', quae tamen non caret tantum gravissimis testimoniis,
sed in ipsa inutilis* farraginis abundantia nec fidem meretur
nec ad usum commoda et perspicua est. ego quos contuli
codices (et spero vel confido eos etiam, qui mea gratia ab
aliis hominibus doctis atque accuratis conlati sunt) iam ita
patent curiosis artisque criticae peritis, ut quid eis traditum
sit dubitatio nuUa relinquatur, modo teneant, quod consue-
tudine pridem receptum atque probatum est, ubicumque
taceo, consentire librorum memoriam cum textu meo. quod
moneo propter Neuium, qui in grammaticae Latinae vol. II
p. 496 desiderari passim in variarum lectionum apparatu
meo certam notitiam inmerito queritur. ac diligentiam qua
Thuanci codicis varias lectiones Froehnerus enotavit magno-
pere confirmari laetatus sum eis, quae ex eodem libro ad
rosarum carmen et ad versiculos de esi et non monosyllabis
deque institutione viri boni sibi collecta liberaliter mecum
communicavit Alexander Riese: adeo enim cum illis congru-

VI PKAEFATIO.

unt, ut quod addam nihil habeam. ne illa quidem; quae cx
aliis duobus codicibus bibliothecae regiae Parisinae (n. 7927
et 7936) idem excerpsit, novi quidquam praebent, quippe
quae plerumque meorum Zl testimonia repetant. contra di-
serte ubique, nusquam per silentium indicavi si quid ex
aliorum horreis, ne ad plenam memoriam desideraretur, de-
prompsi. nam integra excutere nec volui, quibus plerumque
careri posset; nec tutum erat. unum in huius voluminis
prolegomenis video quod excusandum sit. nam quaedam
codicum excerpta cum partim ipse fecerim partim ab aliis
acceperim postquam prolegomena non scripsi tantum, sed'
typothetis etiam tradidi, pauca in his paullo minus vel plene
vel accurate de librorum scripturis enotata reperies, quac
comparato ipso variae lectionis penu facile vel suppleri vel
corrigi possint. ipse plagulis sedulo examinandis quae of-
fendi ad calcem huius libri composui.

Sed antequam poetae trium lustrorum sodali vale dicam
ad prolegomena quae superiore anno prodierunt respiciens
sarcinas exonerabo, quae perlustraturis illa cognitu dignae
videri possint.

Ac primum quod in prolegg. praef. p. XXX dixi frustra
me expectasse Medicei codicis specimen photographi arte cx-
pressum sero tamen mense praeteriti anni Decembri medio
Florentia mihi transmisit Theodorus Heysius, scribens litte-
ris amicissimis se usque retinuisse schedulam, quod nec ipsi nec
artifici qui exceperat satis fecisset. et dolendum sane quod
quaodam in ea vel temporum vel luminis iniuria adeo eva-
nuerunt, ut ne instrumenti quidem ope adiuti oculi umbram
eorum redipisci possint. quod maxime de verbis in exitu
versiculorum positis valet: nam prorsus evanuerunt in v. 30
margine adpositum peetivm (quamquam extare in codicc
nunc etiam retivm evanida sola p testatur Heysiiis), et in
extremis v. 12 opes, v. 14 ANiCDus vocabula; item in v. 8
ultimi vocabuli duas tantum litteras ou agnovi: sed cla-
riorem umquam huius paginae speciem soli apparituram
esse cum spes nulla sit, quae strenue conantem artificem
identidem fefellerit, cumque pleraque saltem vivam antiquae
scripturae imaginem reddant, quae benignitati amici debeo
licet partim ipsa obscura tamen in lucem proferenda esse

PUAEFATIO. VJI

duxi. videbis autem, quamvis religiose Fogginii exemplar
typis cxpriini iusserim, tamen quae in prolegg. meorura p.
222 leguntur ne genus quidem littcrarum quales in ipso co-
dice leguntur satis fideliter exhibere. nam in tituli v. 2
CODiceiM, non CODICEM cxtat; in distichis inde a v. 5
capitales sunt litterae praeter ceteraS; de quibus vere testa-
tus est Fogginius , Q (hac forma, quae ctiam in superiore
titulo v. 2 restituenda), L, p, scd haec ut interdum paullo
infra lincam descendat; descendit constanter ut (] littera f,
minoris formae scmper sunt A, e vel e, m. docuit nie
praeterea Heysius accuratissima enarratione, eademne manu
titulus superior (v, 1 — 3) et disticha (v. 5. 7 — 12. 14) scripta
sint prorsus esse ambiguum: at calamo magis obtuso, litte-
ris paulo crassioribus, atramento diverso, subfusco illo, ergo
non eodcm certe die haec exarata, eademque manu et eodem
tempore quo cetera etiam ultimum v. 14 additum csse. quod
vero in margine a correctore his litteris capitalibus adposh
tum est PRETIVM (v, non u) multo gracilioris et exilio-
ris ductus, speciem quidem antiquiorem quamvis falso prae
se ferre quam textum subscriptionis. quod verissime monet
hiculento exemplo esse quam lubricum de scripturae anti-
quitate, si sola elementorum forma nitatur, iudicium sit.

Dc codice 31o7itispessulano, quem nondum exploratum
esse monueram in prolegg. p. 361, vir doctissimus G. Benoit,
Massiliensis lycei professor, ultro litteris humanissimis me
certiorem fecit docuitque specimine lectionum ex georgicon
libi'i III initio excerptarum nullam eius peculiarem virtutem
esse. pertinet enim liber numero 253 signatus et quantum
duorum versuum scripturae exemplo iudicare licet nono
saeculo recentior, ut ipse vidit vir clarissimus, ad familiam
libris Bernensibus hc repraesentatam , tamen ut codicis c si-
milior sit quam alterius b. versibus secundi Aeneidis libri
567 — 588 ut plerique omnes caret.

Longe accuratissimam collationem codicis Leidensis Vos-
siani 111 saeculi IX, unde Lucianus Mueller in mus. Rhen.
XIX 114 sqq. argumenta metrica decasticha edidit mox a
me recognita in prolegomenis p. 369 sqq. , gratus acceptam re-
fero Alfredi Holderi benignitati, qui ex itineribus redux hoc
ipso mense transmisit quae Vergilii mei in usum converti

VIII PKAEPATIO.

posse existimaret. excerpsi autem omissis, ut in hoc scrip-
torum genere par est, vulgaribus orthographiae discrepan-
tiis erroribusque librarii manifestis quae Muelleri culpa in
adnotatione mea critica vel desunt vel minus recte tradita
sunt haec:

II 10 receptos] re^tos (i. e. repertos) III 4 Ani]
anii 5 rursus (deleta linea quae supra u ducta est)
9 receptus {compendio quod typis imitari non audeo, sed
perspicuo) IV 8 fa*^ 9 puram (u m. 2 corr. in I)
V 4 Prodigiu est 8 mostrat (~ /». 2) VII 1 sepelit,
tum] tumult. 8 Rex edit furiis (c suprascr. m. 2)
VIII 3 ausiliu 5 tenete 7 fatri (ri del.) IX 8 pa-
doron 10 fatigat^^s castra] tuta XI 9 icta] ips^a
(s fortasse corr. ex t) Monostichon 1 v. b ludos quos

cdcelebrar& deletis quinque litteris, quarum duac

ultimae videntur fuisse es 9 dux] rex.

In eodem inest etiam tetrastichon georgicon {yide prolegg.
p. 379), ubi legitur v. 4 munera nostra; et quod apud
Meyerum extat n. 863, 1 — 4 {prolegg. 380), ubi in primo
versu pro modo laetus] modulatus.

Valentiani n. 389 scripturis, quas ex eisdem his carmi-
nibus excerptas idem vir doctus mihi obtulit, carere possu-
mus: nihil enim praebent quod non ex libris Rybc vel con-
iunctis vel singulis notum sii.

Unum, ut de codicibus Vergilianis absolvam, postremo
declarandum est, quod prolegg. p. 358 Hamburgensem codi-
cem nescio qua oblivione ad saeculum XIII detrusi, me de
laude eius, qua nobilis saeculi IX propago auditur (cf. Mer-
kelii ad Ovidii vol. III praef. p. IV), minime voluisse detrahere.

Kestat ut defendam eundem librum meum contra tres
viros, quorum nec parvi facio iudicium et a duobus in illum
psum conlata beneficia grato animo agnosco.

Ex quibus primum nomino Hermannum Hagen, ex
cuius nova scholiorum Bernensium recensione qui fructus ad
Vergilianorum carminum historiam plenius ac subtilius eru-
endam redundent enarrare aliis relinquam. at hic in prole-
gomenon suorum bonae frugis plenorum capite ultimo p.
2.30 sqq. quod meas quasdam de Corneliani et Ebrii qui

PRAEFATIO. IX

appellantur commentariis dubitationes rectius dixeris quam
suspiciones (prolegg. crit. p. 27 sq. et 175 sqq.) tamquam
coniecturas confidenter prolatas refutare studuit; nihil sane
fecit quam difficultates, quas in quaestione illa positas esse
haud dissimulaveram, edisseruit: nam certam esse traditam
de grammaticis istis memoriam quique fuerint ne ipse qui-
dem docuit. quamque fluctuans in his tenebris iudicium sit
vel illis ekicet, quibus non licere 'ebrii' nomen omnibus
ignotum in illustrissimum Verrii mutari adnotatione ad ge.
IV 120 ^intyha inehrii, intuha in Corniliani' demon-
strare conatus est: Verrium scilicet intuha, non intyha com-
mendaturum fuisse. verum istud, nec latuit me Verrii Flacci
doctrina, de qua p. 123 et 452 monui. sed ecquid erit sup-
plicii, si fieri potuisse audebimus opinari, ut commutaret
librarius vocabula simillima et falso tribueret alteri quod
alterius esset, cum deberet describere haec: ^intuha inebrii,
intyha in Corniliani'? nam veri quid sit in hac nebula
dispicere atque adfirmare nobis mortalibus concessum sane
non est.

Contra verissime monuit Hagenus p. 726 quae in pro-
legg. p. 172 ad Terentium Scaurum rettuli ad ecl. VIII 65
in scholiis Bern. adnotata, ad poetam Terentium (Andr. IV
3, 11) spectare.

De notis criticis a Valerio Proho adhibitis quae in
prolegg. critt. p. 150 sqq. et contra Alexandrum Riesium
in eiusdem libri praefatione p. VIII sqq. disputavi idem
nuper refutare conatus est in Fleckeiseni annalibus a. 1866
p. 868 sqq., sed talibus ille arg-umcntis usus, quibus brevi-
ter respondere satis habeam. nam qui in commentarioli
initio haec scripseraf Suetonius ^his' (sc. notis) *et olim in
adnotationibus Ennii Lucilii et scaenicorum usi sunt Var-
gunteius Laeliusque et postremo Prohus, qui illas in Vergilio
et Horatio et Lucretio apposuit ut Homero Aristarchus'
habuit profecto cur non de eis tantum, quibus alio ac ceteri
consilio, sed de eis quoque, quibus solus vel primus usus
erat AristarchuS; expressis verbis adfirmaret auctoritatem
eius secutum esse Probum. in reliquis autem, quarum vel
communis omnibus vel spretus quidem ab Aristarcho, sed
non varius apud ceteros usus fuerat, cur tandem de Lati-

X PRAEFATIO,

norum grammaticorum consuetudine etiam moneretur, quos
usurpasse omnes illas iam supra narratum esset? ceterum
non integrum Suetonii, sed partim in breve contractum
commentariolum hodie extare valde probabile vel eo reddi-
tur, quod de varia antisigmatis apud Graecos vi ne verbuni
quidem factum est atque sequentia quoque multo quam ante-
cedentia exiliora sunt omnique Graecorum grammaticorum
commemoratione carent. antisigmatis vero cum puncto dc-
finitionem utrum ego verba antiqui testis plana et simplicia
secutus veriorem proposuerim an Riesius, alii iudices sunto.
mihi non persuasit qui prout lubet quodvis silentium aucto-
ris sui tamquam doctum ac disertum veneratur, verbis
quamvis sanis atque perspicuis fidem adeo non habet, ut
argutandi subtilitate et arbitraria interpretatione pervertat
atque in peius detorqueat sententiam.

Denique Quintiliani Riesius p. 873 loco quodam (I 4, 3)
quod tamquam testimonio, non usum obelo esse Probum,
abutitur, et nimium si quid sentio probat et quae Quintiliani
sit sententia minus animadvertit. qui cum tanta narret iu-
dicii severitate usos esse veteres grammaticos, 'ut non ver-
sus modo censoria quadam virgula notare et libros, qui
falso viderentur inscripti, tamquam subditos summovere fa-
milia permiserint sibi, sed auctores alios in ordinem rede-
gerint alios omnino exemerint numero', proprium veteribus
hoc tantum vindicare videtur, quod postremo loco posuit; in
ordinem numerumque eorum auctorum; qui summa laude
digni existimarentur, alios eos redegisse alios inde exemisse
(nota enim sunt veterum grammaticorum de ordine (tdh,£L)
eminentium in quoque litterarum genere scriptorum studia
atque discrimina); alteram tamen censorii muneris partem,
quae in notandis versibus singulis et damnandis integris
libris constabat, vulgarem et a recentioribus quoque exer-
citam fuisse ut adhuc soliti sumus pergemus credere. an
Varrdnem aliosque grammaticos Latinos in diiudicanda Plau-
tinarum fabularum origine elaboravisse fugit Quintilianum ?
ne tot alia exempla notissima, quibus hoc grammaticae disci-
plinae munere numquam non Latinos homines functos esse
apparet, enumerando taedium et mihi et aliis excitem.

Acrior adversarius coniecturae, quam in prolegg. p.

PKAEFATIO. XI

104 sqq. 124 proposui, extitit nuperrime Gustavus Thilo,
qui cum gemiimim Servii commentarium eum csse sibi per-
suaserit, qui in plerisque codicibus circumfertur, additamen-
tis ille quae in suis quibusdam libris P. Daniel repperit de-
stitutus, hos autem scholiis quamvis Servii aetate antiquio-
ribus interpolatos esse (cf. mus. Rhen. XIV 450), meam
sententiam, qua Scaligerum secutus multo integriorem olim
quam nunc extat, Danielino autem quam vulgato similiorem
Servii commentarium a Macrobio in Saturnaliorum libris
usurpatum fuisse conlatis his cum nostris scholiis probare
conatus sum, peculiari quadam, qua philologis Halae con-
ventum hoc anno agentibus salutem dixit, commentatione
*quaestiones Servianae' inscripta refutare studuit. quae cum
his ipsis diebus, cum 'iam canit effectos extremus vinitor
antes', extremis scilicet huius libri plagulis sub prelo sudan-
tibus, instantibus praeterea atque urgentibus et qui materiam
sibi deposcit operario et qui scholis hibernis instituendi sunt
adulescentibus , auctoris beneficio mihi transmissa sit, nec
vacat singula omnia excutiendo longum responsum con-
texere nec si quid video pro meo quidem consilio opus est.
pleraque enim a Thilone collecta exempla et argumenta talia
sunt, ut non qualis fuerit anticus Servii commentarius (de
quo quaerendum erat) iukistrent, sed comprobent quod ipse
statui, communi -ex fonte eoque Vergilii quidem commenta-
rio aliquo et Danielis excerpta et Macrobii copias hausta
esse.*) de hoc igitur ita convenit inter nos, ut quae p. 22
scripsit Thilo 'uterque auctorem habuisse videntur, cuius
pleniorem . . . disputatiouem in brevius contrahentes non ea-
dem in suas chartas transcripserunt, sed quod quisque ad

*) Cf, p. 12, ubi Probi commentarium nou Gellio tantum II 6, ut in
prolegg. p. 145 statui, sed Macrobio etiam VI 7 et Lemovicensi Vergilii
ad ecl. VI 76 scholiastae ad manus fuisse conicit, quos Servii ab ipso
Macrobio hic laudati auctoritate uiti mihi persuasum est. porro p. 14
conl. Macrobio VI 8, 14 — 23 cum Servianis ad Aen. VI 273; p. 17. 18. 19.
20. 21. 22. 24. 25. 29. 30. 31. 32. 33. 35. 37 conl. Macr. III 2 sqq. cum
Serv. Aen. V 238 IV 699. 219 I 373 XII 779. 648 XI 158 II 686. ge. I 269 sq.
Aen. IV 56 Aen. II 225 I 378 II 269 ecl. V 74 Aen. III 85. 84 VIII 363. 269
III 407 VIII 288 ecl. IV 43 sq. et deinceps (taedet euim singula enotare)
in quavis fere pagina.

XII PUAEFATIO.

poetae verba intellegenda aptum esse iudicabat' mea facere
nullus dubitem, qui "minime gentium interpolata quae ille
dicit scholia, ut nunc sunt, a Macrobio quasi devorata esse
contenderim. disconvenit inter nos eo, ut communem illum
Macrobii et scholiorum nostrorum fontem Servii, qualis olim
fuit, mihi, isti contra alius nescio cuius interpretis Vergi-
liani, qui ineunte fere saeculo quarto scripserit (p. 53),
commentarium fuisse probabilius videatur.

Vertitur ergo summa res in hac quaestione: certisne
argumentis demonstratum sit contractiorem qualis in pleris-
que libris legitur Servii textum nec quidquam praeterea ab
hoc profectum esse. cui quaestioni ut satis fecerit Thilo
tantum abest, ipse ut p. 51 fateatur, se quod demonstran-
dum fuisset non demonstravisse, sed verum esse posuisse.
quod ita sane se habet. nam quod voluit pro argumento
esse, quod quattuor tantum locis «imiles esse docuerit Ser-
vii ipsius et Macrobii expositiones , octiens diversa inter se
dicere Servium et Macrobium, septiens neque Servium ne-
que 4nterpolatorem' habere quod apud Macrobium legatur
(qui numeri quam diligenter computati sint quaerere distuli),
mirbr equidem argumentationem, qua ut demonstretur, non
pleniorem olim Servii commentarium fuisse, docemur multa,
quae apud Macrobium leguntur, hodie in mutilatis quae su-
persunt scholiis non reperiri, quasi haec ab illo transcripta
esse dixissem. immo ne eis quidem quae in genuino, quem
iste dicit, Servio nunc leguntur, eam fidem habendam esse
puto, ut quid de quaque re vel loco ipse grammaticus do-
cuerit vel senserit, scholiis nunc servatis satis constare crc-
dam. quae si excerpta et contracta ex multo ampliore libro
sunt, quis neget stupidum et properantem librarium vel lit-
teratorem passim pro Servianis excerpere potuisse quae
falsa esse grammaticus olim demonstravisset? solent enim
quae refutandae sunt pravae aliorum opiniones praemitti in
singulis titulis, sequi meliora. quid? quod et Macrobium
ipsum quaedam in brevius contraxisse comparata ipsius
Servii scholia docent (Aen. V 609: cf. p. 10) et interpola-
mentis corrupta Danielis quoque additamenta esse suspica-
tur Thilo p. 25. ne dicam etiam in breviorem commenta-
rium per interpolatores quaedam posse inlata esse.

PKAEFATIO. XIII

Alia vero quae tamquam mea refutavit Thilo numquam
dixi: e. c. videri dixi res et magnam ipsorum verborum
partem Maerobium integriori Servio debere, non dixi aucto-
ritati eius usquequaque addictum non protulisse nisi quae
suo ille calculo comprobasset. neque enim tam nullius
mentis hominem Macrobium mihi fingo, qui non ausus sit,
dum legit excerpitque grammatici quamvis summo loco
liabiti commenta, etiam quae hic non probaverit, rettulerit
tamen, pro veris commendare (cf. p. 17 de Aen. V 238
disputata). nec tam temerarius ego fui, ut quidquid ad
explicandum vel aestimandum poetam collegit Macrobius ex
uno Servio sumptum esse conlidentius adseverarem: Hate-
riano utrumque usum esse (cf. p. 37) ipse monui p. 177 sq. ;
idem p. 113 de Vergilii auctoi'ibus quaestionem antiquam
Macrobio ad manus fuisse conieci (cf. Thilo p. 48).

Praeterea quod p. 5 docet adversarius Isidoinim et ray-
thographos aliquot locis breviorem Servii nostri formam
reddere nihil profecto probat nisi quod per se satis credi-
bile est, iam ante illorum aetatem, h. e. ante saeculum septi-
mum vel sextum excerpta nostra facta esse. at tamen aliis
locis Isidorus etiam cum Danielis scholiasta conspirat (cf.
p. 5 sq.)^ ubi cum communem utrique fontem fuisse Thilo
ipse concedat, quid est cur de antiquiore quam Servii com-
mentario cogitemus? qui per gradus paullatim despoliatus
quaedam in eo exemplari, quo Isidorus usus est, etiam re-
tinuit, quae vulgatis codicibus nostris saeculorum noni re-
centiorumque iam desunt.

At enim vero alia quaedam vir doctus in museo Rhe-
nano olim (XIV p. 550) attulit argumenta. primum libro-
rum, quibus mutilatus Servius traditur, multitudinem, pau-
citatem contra Danielinorum : quod nemini inponet qui
meminerit solere genuinum scriptorum antiquorum textum
paucis vel uno exemplari, interpolatum ceterorum codicum
turba servatum esse. tum subscriptum iilic expressis litteris
Servii nomen, omissum hic. ad Servium quidem recte re-
ferri mutilata quoque numquam negavi ; pleniores vero sche-
dae non ita multae, neglegenter et turbide scriptae (cf. 1. 1.
p. 541. 543) supersunt, omni quidem destitutae titulo, quo
tamen quamvis careant, alicui saltem auctori non nominato

XIV PRAEFATIO.

vel sic tribuendae erunt , et quoniam cum Servianis scholiis
coniuncta sunt, cui tandem per se probabilius quam ipsi
Servio tribuantur? qui si tam inane eruditionis commentum
reliquisset', quale in vulgatis codicibus et in Thilonis speci-
mine Halis anno 1866 edito legimus, numquam nomen eius
vel ista aetate tam illustre fuisset.

lam vero haec mihi considera. compilavit Macrobius
Saturnalia aut post editos Servii commentarios, ut ipse sta-
tuo, aut; quae Thilonis fere opinio*) est, antequam hi in
vulgus editi sunt. hoc ut verius esse paullisper largiamur,
putasne tantis ab illo laudibus elatum tamquam inter omnes
non solum qui tum, sed qui priore etiam aevo Vergilii car-
minibus operam dederint, doctrina et iudicio et auctoritate
principem (cf. prolegg. p. 104) tam ieiuna et vilia postea
editurum fuisse qualia nunc in vulgaribus libris traduntur?
tamque copiarum, quas ipse quasi dies ipsaque patria sup-
peditasset, ignarum vel incuriosum tamque laudis studio
destitutum fuisse, ut illa quoque, quae ipsius laudator et
admirator quasi ab ipso collecta tradita inventa inque doctis-
simorum hominum popularium coetu partim prolata partim
audita ceterorum sermonibus effudit, vel ignoraret vel sper-
neret, nisi forte in puerorum usum tritissima tantum con-
scribere satis habuit? quod ne credamus alia reconditioris
doctrinae frustula quamvis mutilata vetant.

Sed ante compositos a Servio commentarios Macrobium
Saturnalia compilavisse nec probabile est, quoniam re vera
provectiore tunc aetate eum fuisse Macrobius ipse I 2, 15
significat, nec probavit Thilo. quodsi post editos tantus
Macrobius Servianae eruditionis praeco extitit, ruborem illi,
sibi mirae benignitatis admirationem quaesivit, qui praeter-
missas ab illo doctrinae copias amico ludi magistro scilicet
tamquam priscos etiam grammaticos superanti litteratorum-

*) 'Saturnalia quo tempore conscribebat Macrobius Servius aut non-
dum scripserat commentarios suos, quamquam Vergilii carminibus in
publico interpretandis iam magnam eximiae eruditionis famam sibi com-
paraverat, aut editi quidem commentarii, sed Macrobio hominum sermo-
nibus, non legendo cogniti' p. 50. quorum quod ultimum posuit de aequali
et populari et amico et litteratissimo, Vergilianae artis atque doctrinae
studioso credat Iudaeus_Apella.

PRAEFATIO. XV

que omnium longe maximo quam vel sibi vel vero auctori
maluerit tribuere. nec dubitat Tiiilo ipse p. 50 'quin Ma-
crobius de Vergilio scripturus eius 'grammatici quem ipse
summis laudibus prosequitur libros quaesiturus fuerit'. quo
autcm magis consentio cum illo Macrobium quae de arte et
doctrina Vergilii explicanda et defendenda proposuit non e
multis antiquiorum interpretum commentariis congessisse
(p. 46 et 52), sed uno vel paucis auctoribus fere contentum
fuisse, eo probabilius videtur, eo, cuius ipse laudes prae
ceteris insignes esse voluit, primario auctore usum esse.

Quae cum ita sint, Servium quidem ipsum recuperari
nostris auxiliis omnino numquam, verum coniunctis Macro-
bii excerptis cum Danielis additamentis multo certe inte-
griorem et antiquo similiorem quam ex vulgari plerorumque
codicum memoria reconcinnari posse etiam nunc sentio. nam
ignarum fuisse Serviani commentarii Macrobium milii quam-
vis operosa disputatione vir diligentissimus non demonstravit.

Dabam Kiliae mense Octobri.

Hoklero p. VII laudato debeo etiam Vossiani Leidensis
n. 111 scripturas versiculorum de est et non monosyllabis et
de viro bono accuratissime enotatas. quae cum expresso iam
fere typis textu meo cum adnotatione in manus meas vene-
rint nec ad restituenda poetae verba novi quidquam conferre
visae sint, tamen tam antiqui libri testimonia, nisi quae ab
omni parte trita vel inutilia essent, apparatui mbo nolui de-
esse. plena mox Riesium in anthologia editurum esse suspicor.

Riesio de notis criticis oblocutus est, sed paullo ille, ut
solet, mordacius in lexici sui Vindobonensis prooemio p.
XXXIX Augustus Nauckius quoque. qui attulit exem-
plum, quo ostenderet ^quanta veteres interpolatores teme-
ritate in Vergilii Aeneide grassati fuerint et quam facile
etiam absurdissirai versus nostrae aetatis criticos possint
eludere', sexti libri finem, ubi '^abiectis versibus quattuor
893 — 896 et admissa v. 897 lectione his ubi' [deteriore] '^cor-
rigendum' arbitratur ^portaque emittit averna'. minus feli-
citer poetam ita rem instituisse, ut ex eburna Somniorum
porta ad superos Aenean remitti fingeret, olim Heynius in
excursu ad hunc librum XV monuit, et in sermone huius
loci solitam eius elegantiam desideravit Peerlkampus, a qua
sane longe abest v. 896: ut inperfectum hunc exitum et se-

XVI PRAEFATIO.

cundis curis emendandum fuisse qui censuerit (ut fuerunt
qui censerent), ei nihil equidem habeam quod opponam. plane
absurdum esse Nauckio non concedam : nam cornea porta
cum umbris tantum quae ad inferos pauUisper escenderent,
sed mox rediturae essent, pateret nec praeberet praeter hane
et alteram, qua ficta umbrarum simulacra evolarent, tertia
exitum, sane quamvis invito per eburneam redeundum erat
Aeneae, nec verendum, ut ait Heynius, ne omnis ex prae-
stantissimo episodio percepta voluptas tamquam vana et in-
anis dilaberetur. neque enim quae vidit atque audivit Aeneas
apud inferos ex porta illa tamquam ^ falsa insomnia ' ad eum
pervenerant aut ipse Aeneas tunc, cum ex Orco reverteretur,
primum inter mortales dormientes ac somniantes illos appa-
ruit, ut a vigilantibus pro nihilo haberi posset. portam au-
tem si semel commemoravit Vergilius, vix poterat non Ho-
meri meminisse eiusque auctoritatem , quantum e re erat,
sequi. ergo antiquis testibus, qui hos versus vel laudaverunt
vel ut Ausonius in cupidine cruci adfixo v. 103 (p. 166 B.)
imitati sunt, credendum esse etiam nunc puto, quamvis pro-
perantem et male consultum poetam in his agnoscam.

Arundelianas Vergilii schedas, de quibus Pertzio teste
in prolegg. p. 361 monui, non in museo Britannico, sed in
collegio heraldico sive armorum quod Londini est extare
nunc Guilelmi Wagneri litteris a. d. V Kal. Dec. ad me
datis comperi. qui cum illas indagaverit, mox se varias inde
scripturas in philologicae societatis quae dicuntur transactio-
nibus compositurum esse promittit.

Mense Novembri.

Insunt haec:

Prolegomenon cap. I de opusciilorum quae feruntur Vergilianorum

titulis auctoribus aetate pag. 1

,, „ II de libris manuscriptis ,,24

„ ,, III de emendandi textus rationibus .... ,,39

Culex ,, 63

Ciris . . . .^ ,, 97

Copa „129

Moretum ,, 135

Catalecta ,, 145

Dirae „164

Lydia „173

Bosetum , 179

Est et Non „185

Vir bonus „ 188

elegia in Maecenatem I „ 191

„ „ „ II . . .' „202

PHOLEGOMENON
Caput I.

De opusculorum quae feruntur Ver«iliaiiorum
titulis auctoribus aetate.

Pracler hiicolica georgica Aeneidcm Suetonio auctorc Donalus
|>. 58 R. postquam disliclii in Balistac memoriam compositi men-
lionem lecit Iiaec ad Maronis nomen relata commemorat: ^deinde
catalecion et priapia et epifframmata ei diras, ite?}i cirim^) et
culicem, cum esset cmnorum XV 1'^) .... scripsii etiam [de qua
ambiffitur] ^) Aeinam. mox cum res Bofnanas inchoasset, offen-
sus maieria ad hucolica transiit' e. q, s. quasi ilia omnia anlc
bucolica scripta essent. in quibus cum Moretum (quod in vul-
gato textu inscrtum est) et Copa desiderentur, banc addidit Ser-
vius qui in prolegomenis ad Aeneida haec babet, item elogii in
Balistam facti memoriac adiuncla: ^ scripsit etiam septem sive^)
ocio lihros hos: cirin Aetnam culicem priapeia caialecton-') epi-
fjrammata copam diras,' ut quod ambiguum posiiit numerum illam
de .\etnae auctorc dubitalionem spcctare videalur, quamquam
^Aetna Vet^ffilii' in commcntario ad Acn. III 571 laudatur.

Corpori cuidam carminum quae Vergilio tribuebantur mino-
rum cpigramma olim inscriptum fuit, quod in catalecton fine prae-
bent ex lihris mcis Rruxellensis {B), Ilelmstadiensis {H), Rehdige-
ranus {B), Vossiaims (Z), Burmannus autem in antbol. Lat. II n.
CLXXXII exhibuit, hoc (cf. Ilcynius in cd. Verg, vol. I p. LXXXVIII
adnol., Naekius in Catone p. 223):

') cirimus Ber7i. Pith. ^) XV Sangall. ^) de qua ambigitur post
aethnam Bern., om. {am etiam vocabulo) Sartgali, uncis incliusit Hagemts.
■*) scptem siue extant in Naekii (Cat. p. 222) Angustano et Leid.

ta c
''•') ca lcpton Paris. teste Thilone

RIBBECK, VERGII.. IV. \

Z PKOLEGOMENOis'

vate Syracosio qui dulcior Ilesiodoque

raaior, Homerco non minor ore fluit,')
illius haec quoque sunt^) divini elenienta poetae

et rudis^) in vario carmine Galliope.

Quod corpus quae complexum quoque litulo insignitum fucrit
nescimus: nolim enim Naekio adsentire, quia catalcclis in libris
nostris subiectum est epigramma illud, ad haec tantum speclare
statuenti. nam quamvis verum de his sit quod dicit 'vario car-
mine', tamen rudis Calliope in aliis, velut in culice ciri Aelna,
multo verius quam in hac maxima ex parte elegantissimorum car-
minum sylloge deprehenditiir. immo iuvenilis poeseos corpori
omnino convenire videtur epigramma illud, quod cum cataleclis
subscriptum hodie legatur, fortasse haec agmen olim clauserunt.

Sed de hoc ipso catalecton nomine eiusque notione non
satis constat. nam cum Ausonius in grammatico-mastige v. 5
(p. 203 ed. Bip.) ".catalecta Maronis' ut vulgo dicuntur 'quid
significent' quaerat, in libris eorum HR catalepton, in Z
CATHELEPTON inscripta sunt (caret titulo B). quod memora-
bili modo firmatur Parisini codicis in vita Serviana VergiUi

tu c . .

scriptura ca lepton. his igitur motus indiciis possit quispiam
Bergkii sententiae, quam ille inter theses suas philologicas in
mus. Rhen. XX p. 291 quinquagesimam secundam proposuit,
adstipulari, fuisse poematia Vergiliana vero nomine catalepton
vel xara Xstcxov appellata, unde vulgari mox usu catalepta,
tum temeraria coniectura ante Ausonii aetatem catalecta facta
sint. cuius tituli significatio explicanda erit exemplis huiusmodi:
*ne forte quaeras ^ara Xehxov de singulis rebus' Cic. ad Attic.
II 18, 2; xara XeTtrov xal dxQi^cog tcsqI orovovv TtQccy^arog
di,aXsys6&ai Phrynich. in Bekkeri anecd. p. 48, 16; sidsvai ndvra
%ard lETtrov Tzetz. Exeg. 11 p. 147, 3; vtcperog ri xard Xa-
Tirov xaracpsQo^avri %cc6v Suid. et Phot. ut carminum aard
le-jirov liber videatur habendus esse qui in tenues quasdam par-
ticulas vel eclogas quasi in filos diductus, non solidus aut com-
pactus vel uno stamine pertextus sit ut maiora poetae opera, sed
miscellaneus et variis eisque pusillis reliquiis conflatus. quam-
quam nescio an disponi rectius et discriminari vel legi vel discindi
adeo et dispergi Kard XsTtrov, quae fueraut composita, dicas

1) fuit f/Z 2) siiit /y 3j ,.mjis Bl/nZ ritdit viiljo.

CAPUT I. iy

quam parliculalim vel lilatim componi et congregari. multo certe
et planior et simplicior calalecton titulus, quamquam exemplum
quo lucar non liabeo, ut coilecturum et in idem corpus recepto-
rum carminum, qui praeter Ausonii auctoritalem confirmari vide-
tur etiam Isidori glossa quamvis corrupta, quae in Pitlioeanis
(pioque excerptis fuisse traditur ^catadocta, mullorum cantica,'
ubi Pitlioeus coniccit legendum esse " catalecta' , Martinius ^ cata
(Ucta\ ul iu Mediolanensi Priapeorum codice se repperisse narrat
Is. Vossius observ. ad Catuil. p. 344: ^ cata dicta veterum poetarum
in Priapum' (vide Burmanni ad anthoi. lib. VI adn. p. 478]. nam
poterant hi quoque variorum lusus catalecton et nomine et cor-
pore comprehendi. elementorum autem C ei P permutatio in
cursiva capitaUum litterarum scriptura minime insolita. et video
in apograplio editionis Romanae alterius Basiieensi, ubi Catalecton
et praemissum et subscriptum est, in tiiulo tamen, qui in foliorum
margine superiore adpositus est, idem vocabulum litteris initialibus
ita pictum ut C plane videatur P esse, sic fere: (f.

Ceterum sive catalepton sive catalecta rectius appellantur,
mirum si qui nunc eo nomine comprehenduntur elegos et iambos
intellegemus, cur epigrammata praeterea apud Donatum et Servium
inter opuscula Vergiliana referantur. nam priapia quod ab illis se-
parata sunt ipsius argumenti natura facile explicatur. sed praeter
haec si peculiari epigrammaton nomine significatos esse cum Naekio
(Cat. p. 226) statuimus versiculos illos, qui in codicibus nonnullis
cum Vergilianis opusculis coniuncti extant de Balista latrone, de viro
bono, de ^est' et 'uon' monosyllabis, de rosis nascentibus et sene-
scentibus vel adeo totam illam scholasticorum carminum farraginem,
quae optimi poetae nomen in codicibus mentitur, certe omnis illa
quae apud Donatum legitur notitia a Suetonio aliena habenda erit,
cuius aetate probabile non est tam viles fetus aut procreatos aut
Vergilio tributos esse. sed tam late per se patet catalecton (sive
catalepton) nomen, ut multa facile comprehendisse possit. ergo
quod apud Donatum legimus ' catalecton et priapia et epigram-
mata et dirtis^ poterimus intellegere catalecton libros tres, pria-
pia scilicct et epigrammata et diras; ac fortasse idem voluit vitae
quae in Servii prolegomenis nunc excerpta est auctor, siquidem
post cirin, Aetnam et culicem reliqua sic fere composuisse con-
icitur: ' catalecton priapea epigrammata copam diras\ haec
quattuor commuui cataleclon nomine conqilexus. quibus si addi-

1*

4 PROLEGOMENOK

mus moretum culicem cirin, habemus septem, si Aetnam prae-
terea, octo libros, quos numerat scholiasla. et quidni his omnibus
in unum corpus receptis catalecton titulum is qui primus collogit
inscripserit? qui apud Donatum certe in totius enumerationis
fronte legitur. sed cmn singulis libris et inscribi et subscribi
soleret certo quidem numero addito, tum autem ut fiebat negle-
gentia librarii ceteris locis omissus sit, evenit ut in nostris codi-
cibus uni tantum epigrammatum libro rclictus ct fortasse a gram-
maticis quoque cursim inscriptiones ex corpore excerpentibus huic
soli per errorem tributus sit.

Nam quae nunc catalecton nominc appellari solcnt carmina
hilariora prolusiones antiquis grammaticis audivisse videntur, ut
testis est Diomedes p. 512 K., cuius in hac partc auctorem Cae-
sium Bassum, Neronis aequalem, fuisse statuit Westphalus (de
artc metrica Graecorum 11 2 p. 76 sqq.). usum autem Vergilium
in prolusionibus suis metro priapeo quod dicit, quale sit ^incidi
patulum in specum procumbente Priapo', qui versiculus hodie
inter Vergilianae poeseos reliquias non legitur, et relata iam illo
tempore ad eius auctoritatem priapea quacdam probat, quo Do-
nati vel Suetonii et Servii testimonium quodammodo confirmatur,
et pleniorem tunc prolusionum syllogen extitisse quam quae hodie
circumfertur. nam mirum esset, si laudato Marone alius nescio
cuius quam huius ipsius poetae versiculum pro exemplo ponere
maluisset. nec dubitationem peritis movejnt quod Atilius Fortu-
nalianus p. 2675 et Terentianus Maurus v. 2769 sqq. priapeos
invoniri in Vergilii hexametris demonstrare student nulla pria-
peorum ipsorum facta mentione. cum enim eiusdcm Westphali
acnmine constet, hos quoque ex Caesii Uassi auctoritate pendere,
coniunctis dcmum Diomedis Atilii Terentiani locis quid in huius
de metris libro traditum fuerit intellegitur, qui et vci"a priapea in
prolusionibus Maronis extare tradidit et in herois ciusdem non
minus quam in Ilomeri versibus simulacra quaedam metri illius
reperiri adnotavit. et praebcnt nostri quoque quotquot innotue-
runt catalecton quae vulgo appellantur codices BHRXZ (cf. Sca-
ligcri adnot. p. 217. 219) in fronte libri tria priapca quac in
Burmanni anthologia Lat. sunt VI 84 — 86, ('vere rosa' c. q. s.,
ego hacc, ego arte fabricata rustica' et.*hunc ego, iuvenes,
ocum'), quorum tcrtium ad CatuIIiani carminis, cuius initium
Terentianus Maurus v. 2755 sqq. servavit, cxemplum metro quoque

CAPUT I. O

priapeo coni|jositum est. viiulicavit lioc ipsum Naekius Cat.
p. 230 sq. V^ergilio uoslro, nec tamen ea inter ulrumque simi-
litutlo intercedere mihi videtur, ut propter hanc alterum ut ex
iuiitatione huius expressum alii auctori relinquendum esse mihi
persuaserit. nam demonstrari necessitate argumentorum aut esse
aut non esse Vergihanum neutrum potest. in tertii v. 7 notavit
Ilerlzhergius synaloepham minus elegantem, sed tamen a Vergilii
arte non aHenam, in v. 17 glyconei extremam syllabam ancipi-
tem. secundi v. 12 sq. comparaverunt cum eclogae I v. 35, quo
tanien nec eundem nec diversos utriusque loci auctores fuisse
evincitur. primum cum pessima in primo versu synaloepha {'vere
rosal e. q. s.) nec Naekius quemquam Maroni adsignare ausurum
esse credidit et ad Martialis VIII 40 imitationem factum statuit
Huechelerus mus. Rhen. XVIII p. 415: tamen Vergilio tribuere non
duhitavit Ilertzbergius.

Praeterea Tibullo teste Scaligero in membrana Cuiaciana ad-
scriptos iambos (in Burmanni anthol. VI 83, in Lachmanniano Ti-
buUo IV 14) Aldus 'in antiqnis Ubris' (fortasse in Z) 'separatim
ab aliis in Priapum lusibus sub Virgilii nomine legi' narrat; et
leguntur in codice XII saecuU Monacensi 18059 cum hoc titulo
'Priapeia Maronis incipit', nec evanuit eadem memoria in Mona-
censis 7471 codicis inscriptione quamvis ceterum incredihili:
'compositio non ipsius VirgUii set alterius poete novissimi tem-
pore Philelphi vitam agentis' (vide Buechelerum 1. I. p. 415).

Adiunctum integrum priapeorum Ubrum opusculis VergiUanis
quibusdam (non tamen catalectis quae vulgo dicuntur) in solo co-
dice V repperi, nec scio in quihus libris Maroni lusus illi vario-
rum tribuantur: sed possunt inter hos quoque esse Maroniani.
nam versiculos 'severos parum', ut omnes fere paulo laetioris
ingeiui homines Romanos, Vergilium quoque fecisse idoneus testis
est Plinius epist. V 3, 6: 'inter quos vel praecijme numerandus
est P. Vergilius, Cornelius Nepos, et prius Attius Enniusque'.
et huic ipsi lasciviori Musae, cui in dulci iuventa indulsit, vale
dicit poeta in choliambis (catal. VII), qnibus Sironis magistri disci-
plinam auspicatur, v. 11 sqq. tales igitur fuerunt quas prolii-
siones Diomedes dicit sive ipse quasi excusandi pudicissimi poetae
causa substituit hoc nonien catalecton vel alii titulo opusculorum
Vergilianorum commuui sive in antiquo horum exemplari vel epi-
grammata sola vel integram syllogen sic inscriptam iegit. nani

b " PHOLEGOMENON

redit idem illud verbum et apud Focam, qui in vitae v. 60 scrip-
sit 'hinc culicis tenui prolusit' (sic Heinsius, praelusit cod. Sca-
ligeri) ^funera versu', et in Statii ad silv. lib. I praef., uhi rursus
culicem praelusisse Vergilius fertur (cf. Naekius Cat. 224).

Sed iam videndum est cataleclon titulo quae nunc circum-
feruntur qua quodquc fide ad poetae nostri auctoritatera referatur.
cui ipsis argumentis certo vindicantur praeter choliambos (VII)
supra commemoratos elegidia X quo Sironis villulam sibi suis-
que perfugium adioquitur, anno 714, et VI quo pro perficienda
Aeneide votum Veneri concipit, intra ultimum vitae decennium,
sed propius a finc quam ab initio compositum. nec aut Quin-
tilianus VIII 3, 28 aut in grammatomastige v. 5 sq. (cf. 8 sq.)
Ausonius dubitavit, quin Vergilii esset carmen II quo T. Annius
Ciniber castigatur. quem quoniam mense Martio anni 711 Cicero
in Phiiipp. XI 6, 14 (cf. XIII 12, 26) proptcr fratris caedem tangit,
circa hoc ipsum tempus versiculi quoque nostri videntur facti
esse, quorum aenigmata solvere ne lo. Fr. Gronovio quidem con-
tigit, cuius commentatiunculam inter manuscripta Gronoviana in
bibliotheca universitatis Leidensis n. 60 adservatam legi. nam
satis fere habuit vir clarissimus hominum doctorum (Baptistae Pii
Posterior. c. 44, Turnebi adv. XXIII 30 XXVII 29, Sam. Petiti
misc. III 9, Salmasii ad SoUnum p. 1157, P. Pithoei) opinioncs
et coniecturas exscribere. in emendandis verbis quae periclitatus
sit adnotatio mea critica docet. recte autem praeter illos Cice-
ronis locos ad interpretationem adhibentur quae Suetonius Aug. 86
Iradidit '31. quidem Antonium ut insanum increpat quasi ea scri-
bentem quae mirentur potius homines quam intellegant; deinde
iudens malum et inconstans in eligendo genere dicendi ingenium
eius addit haec: "tuque dubitas, Cimberne Annius an Veranius
Flaccus imitandi sint tibi, ita ut verbis, quae Crispus Sallustius
excerpsit ex originibus Catonis, utaris? an potius Asiaticorum ora-
torum inanis sententiis verborum volubilitas in nostrum sermo-
nem transferenda ? " item Thucydides cur dicatur satis explicavit
Iluschkius conlatis Ciceronis in or. 9, 32 verbis 'cum mutila et
hiantia locuti sunt, quae vel sine raagistro facere potuerunt, gcr-
manos se putant esse Thucydidas'. et de eorum qui Atticos Ro-
mae imitabantur frigore nota omnia. reliqua , quae scripserit
Thucydidius iste, cur Britannus appelletur (quiane Britanniae
historiam scripserit an propter Cimbri cognonien an, ut Grono-

CAPUT I. i

vius voliiit, quia in Britannia dum in Caesaris castris erat vel
exercitii causa (leclamaverit vel ad regulum nescio queni legatus
missus dicendo se apud indoctos iactaverit), quae sint ^ Corinthia
verba' (num mixta ex variis linguis an venenata), tau Gallicim
([uid sibi velit, in ariolatione posita sunt. al fortasse non allium,
sed alum vel halum est, quam Graeci sil vocabant: cf. Plinius
n. b. XXVI 7, 42. XXVII 6, 41. sed vel banc ob causam ex
librorum scriptura psinae vel psinet aliud monosyllabon elicien-
dum ac sil, quamquam psin quid esse possit nescio.

Ceterum notatu dignum istum quoque Annium Cimbrum ut
(piem in ecl. IX 36 Maro oblique tetigit poetam Anserem in An-
tonii cjstris fuisse, quo confirmatur quod in comm. de Vergilii
vita et scriptis p. XVII conieci, nostrum iam tunc a senatus et
Octaviani partibus stetisse.

Paulo minus certa memoria de carmine quarto niti videtur
sive niedio quarlo saeculo Marius Victorinus sive quem is quoque
exscripsit multo antiquior testis Caesius IJassus, cum dicat III 17
(p. 188 G. 2585 P.) 'facit praeterea versum iambicum trimetrum
tam Simonides quam negotio repetitum ter, baud alias quam iit
aiunt fecisse Vergiliutn nostrum iambico epigram?nate: thalassio
thalassio thalassio'. sed boc qui fecit, certe teriium quoque
in eundeni yoctuimm fecisse pulandus erit. qui si Vcrgilius fuit,
CatuIIi studiosum, qualem priapeum III et cboliambi VII exbi-
buerunt, bic quoque deprebendimus.

Idem vero qui ter repetitum ab eo thalassio commemoravit
vix dubito quin etiam epodum sequenlem (V) legerit. nani ad-
iunxit illis quae supra posuimus haec: '^quod bis enuntiatum facit
epodon, ita:

beatus ille qui procul negotiis
thalassio thalassio'.

bic enim ipse versiculus in quinto insertus est (v. 16). maluit
autem ille Iloratianum, non ex nostro carmine sumptum sena-
rium praemittere, quia cum solet Iloratianis potissimum exemplis
uti tum hoc paulo ante usus est. auctoreui tamen carminis
(luem babuerit, conici nequit: non fuisse Vergilium docet ipsum
initium, quo iam senem se, antea autem per maria vectum et
arma victoris secutum esse dicit poeta. nec potuit ille umquam
valere ^iram et anticim furorem' suum adseverare. polest fuisse
Furius Bibaculus, quem anno 655 fere natum circa a. 736 sal et

O PROLEGOMENON

acerbitas noniUim destituit, ut carmina in Orbilium et Catonem
grammaticum demonstrant. (cf. L. Schvvabii quaestt. Catull. 307).

Familiares Vergilii occurrunt in elegis I et VIllI: in illis
Tuccam, in his Varium 'dulcissimum' adloquitur poeta, cuius
mores cum Vergilianis, quoniam pronior ille in pueros libidine
fuisse dicitur, optime conveniunt. Deliam in epigr. I cui Tibulii
amicam esse placet, quod tamen ut conicias nec nomen nec quod
V, 2 Mimine clausa viri' dicitur (cf. TibuIIi I 2, 5 sqq. 5, 67 sqq.
6, 34.) satis argumenti est, malet fortasse illum auctorem habere
quam Maronem, quamquam ne hunc quidem a puellarum amori-
bus iuvenem omnino abhorruisse contenderim, artis vero genus
a TibuIIi mollitie alienissimum est.

Nullam causam esse Ilauptius ind. lectt. Beroll. 1858/9 dicit
quin credamus Vergilii esse elegans poemation XIIII, in quo cuius
mortem a calumniis vindicat Octavius non potest tantum putari,
sed admodum probabiliter a Petro Victorio var. lect. VIIII 7 in-
tellegitur Horatii familiaris, qui in serm. I 10, 82 (scripto intra
annos 716 et 725) simul cum Plotio Vario Maecenate Vergilio
Valgio aliisque amicis comniemoratiir. nam quod propter v. 8
ut videtur Ilauptius I. I. statuit fortasse filium illius carmine
nostro defleri, ineptum dicerem, si rustice loqui placeret. an
quis credet patris amicum et aequalem, ut ex Iloratii loco I.
conici par est, quantumvis dilexerit fdium, vivo patre in huius
scilicet solatium versibus questurum fuisse quod huic supersli-
tem esse filium 'perversi manes' inviderunt? immo talia inpre-
catur patri, cui dilectus fdius, exosus pater est, ut illum qui
cum Vergilio Horatio ceterisque amicis pocula ducebat Octavium
parci et tristis et a Musis alieni, ergo invisi poetarum collegio
senis natum fuisse suspicer.

Dicit autem in laudem mortui poeta haec (v. 5 sq.):

scripta quidem tua nos multum mirabimur ct to
raplum et Romanam llebimus liisloriam.

atqui doctissimum hominem et Musis carissimum cumulatis lau-
dibus et iuvenili amore colit epigrammatis proxime praeceden-
tis (XIII) auctor, et illum quoque historiarum scriptorcm esse
docent versus 9 sq.:

0 quis lc in tcrris loquitur iucunilor uno?
Clio tani ccrlo candida non loquilur.

CAPUT I.

9

noiiien huic fuit Miisa, in quo repetendo v. 6 et 8 et cum
Musaruni Plioebique comniemoratione festive conectendo lusisse
poctam apparet. de Antonio quiclem Musa mcdico Augusti (cf. Sue-
ton. Oct. 59. 81. Plinii n. h. XIX 128. XXV 77. XXIX 6. XXX 117.
Cassius Dio LIII 30) et Iloratii (epist. I 15, 3) ut cogitemus
cum Scahgero, nihil in toto carmine suadet: minus etiam pro-
bandi qui rhetorem tumidum atque ineptum, servum olim, tum
libertum (cf. Seneca controv. X p. 294 B.) inteilexerunt. iam
casune dicemus factum, quod novimus Octavium Musam quen-
dam ex Servii ad ecl. IX 7 et Bernensibus ad ecl. VIII 6 scholiis,
valde his quidem ex parte excerptoris oscitantia turbatis, sed
quornm tamen auctor exhibetur 'lunihus', h. e. lunius Philar-
gyrius, homo non usquequaipie contemnendus? (vide de vita et
scriplis Verg. narr. p. XVIII sq.) a quo cum civis Mantuanus
fuisse tradatur Octavius Musa, possunt facile pueri vel xMediolani
vel Cremonae consuetudinem iniisse. nec praelereundum, quod
culex poema, cuius de auctore hic nondum quaerimus, prooemio
dedicatur Octavio cuidam nobili adulescentulo, quem poeta ipse
adulescentulus adloquitur 'Octavi venerande' (v. 25) et *puer vene-
rabilis' (v. 37) et 'sanctepuer' (26: moribus -scilicet, non, ut sunt
qui iuterpretentur, numine) : qui si Musa cognomine luit, fortasse
non sine lepore quodam v. 6 et 8 musae commemoratio repeti-
lur, si autem in historiae studia iam tum inclinavit, phis acumi-
nis habebit quod et bellis vel centaurorum vel Persarum imparem
se confiletur (27—34) et per ludum historiam se condere velle
v. 4 promittit.

At Octavius iste Musa, si Servio credinms, Mantuanis agros
veteranis adsignandos eripuerat, quia Cremonenses non sufficerenl :
parum ergo probabile, paterni ruris raptorem Vergilii amicum
fuisse. audio: sed inter Illviros agris dividundis etiam Asinius
Pollio et Cornelius Gallus, fautores ac familiares poetae nostri,
fuerunt, quibus si Octavius Musa tertius adiunctus fuit, Patavino
et Foroiuliensi Mantuanus, scilicet ut tres homines transpadani
civium pariter ac militum rebus quantum fieri posset consulerent,
non necessario, dum publico munere fungitur, inimicum se con-
tubernali veteri gessisse putandus erit. legi paruil et gravibus
imperatoris iussis^), rei pubUcae posthabuit sensus privatos: sed

^) Hoc ipsum testatur Probus p. 5 K. iussisse Caesarem dividi Cre-
monensium agros 'et si nou suffecissent Mantuanos adiungi'.

10 PROIiEGOMENON

idem non minus quam collegae fortasse suasit Vergilio ut Caesa-
rem precibus adirct et commendavit ignotum adulescentem pro-
ceribus. nihili enim duco fabellam qua iratus Mantuanis Musa
fuisse propter nescio quam offensam a scholiastis traditur, quam
et silentio, docto ni falior, pressit Donatus et disertis verbis rc-
pudiaverunt Servius ad ecl. IX 28 et in praef, bucol. ac Focas
V. 80: nam propter vicinitatcm, non propter civium culpam Man-
luanos agros Cremonensibus iunctos fuisse adfirmant. crgo neque
cur irasceretur Octavio Musae Maro, modo quid res ferret aequo
animo secum reputaret, et habuit fortasse cur gratiam referret.
nec mirabimur quod nobilem ac potentem virum et dum Romae
inter principis familiares erat veneratus est, ut epigr. XUI ne
mutuuni quidem amorem sperare ausus veneratur, nec mortui
memoriam interire voiuit. ut servavit epigr. Xlill. ceterum hunc
Octavium, cui *nimio pocula ducta mero' causam mortis fuisse
dixerunt, equitem Romanum cognominem csse suspicor, cui Ar-
cesilaus, Luculli familiaris artifex, cratera facturus exemplar e
gypso fecit talenlo, ut ait Phnius n. h. XXXV 156. a Catulii
lectione recentem huius quoque epigrammatis auctorem Naekius
Cat. 232 demonstravit conlatis v. 11 sq. cum CatuUi 68, 147 ct
76, 23; V. 3 (ct Vllll 2) cum CatuUi 92, 2 et 4.

Restant carmina tria. Transpadanus aliquis sive Mantuanus
sive Cremonensis sive Rrixiensis lusit parodiam phaseli Catulliani
(catal. VIII), quodsi vere coniecit P. Victorius ad Cic. fam. X
18 p. 107 ed. Graev. olim mulionem iam magistratum curulem
esse Ventidium Rassuni, de quo ex Gellio IV 15 Valerio Maximo
VI 9, 9 Plinio n. h. VII 135 Velleio II 65, 3 Cassio Dione XLIII
51, 4 sqq. XLVIIII 21 constat, scriptum illud quoque epigramma
est anno 711, et si consulem, non praetorem ante Castoris tem-
plum in eburnea sedc collocatum recte intellegimus, postquam
a. d. V Kal. Decembres tresviri reipublicae constituendae muiuis
inierunt, quoniam in Octaviani consulis locum suffectus est Ven-
tidius. qui cum anno 696 cum Caesare in Gallias profectus sit (cf.
Gellius i. I.) ubi vehiculis in magistraluum usum praebendis man-
data imperatoris naviter peregit, et tum puero annorum XI imio-
tuisse potest et fortasse antea, si in provincia cisalpina nmlio fuil
castrensis furnariac, ut Ciceronis apnd Plinium 1. I. verba sunt.
natus enim non antc annum 664, quoniain in triumpho Ponipei
Strabonis de Asculanis et Picentibus anno 665 acto inpuber

CAPUT I.

11

iii siiiu matris vectiis est (cf. Gellius et Valerius Maximus), vel
iiide a prima Vergilii infanlia inter Maiituam et Cremonam et
JJrixiam *mulio ceierrinius' cisio suo volare poterat. anno autem
711 iuvenem viginti sex annorum inter alias nugas, quibus in-
ilulsit priusquara ad graviora totum animum adiunxisset, quidni
lios quoque lepidissimos iambos fecisse credamus, praesertim
quem Catullianam pocsin tum in deliciis babuisse et studiose imi-
tatum esse sat muitis exemplis (III. VII. VIIII. XIII) viderimus?
merilo igitur 'Vcrgilii Sabinum' laudavit Lacbmannus Lucr. p. 326.
nibili enim sentio esse quod Hertzbergius dicit, non tam impium
fuisse bonum Maronem, ut suae ipse patriae, Cremonae scilicet
frigidqe et lutosae Galliae (12 sqq.) male diceret. nec originem
Gallicam bomini Picenti, qui postea (v. 8) Sahini cognomine bo-
norificentiori maluit appellari, crimini dat, ut ille vult, sed
mulionem ridet consulem factum.

Epigramma XII, ut Hauptii (ind. lectt. Berol. 1859 p. 12)
verba mea faciam, 'ad Mithridatem pertinere probabilior aliorum
opinionibus neque tanien omni dubitalione vacua senlentia est
Rubnkenii' ad Vell. II 18, 3, cui praeivit Scaliger: nam nec Pom-
peius (cuius epitapbium vide apud Meyerum antbol. n. 730) nec
Anlonius vel regnum (v. 1) possedit vel 'servitium' Romae tu-
lisse vel 'pulsus in exilium' proprie dici poterat. quamquam
Mitbridates quoque permirum est quod 'subito medio in cer-
tamine praeceps corruisse' dicitur, cum coeptum sit bellum Mi-
thridalicum a. 666, finitum denmm morte senis a. 691. sed
alium hi quem melius haec omnia quadrarent frustra quaesivi-
mus. potest autem epigramma, quod imagini regis subscribi vo-
luit auctor, inulto post exitum eius factum esse estque per se vel
optimo poela dignum. argenteae Mithridatis statuae in triumpbo
Pompei circumlatae mentionem fecit Plinius n. b. XXIII 12, 151.

Elegiam ad Messallam (catal. XI), quamquam in eodein poe-
tarum coetu nata est, in quo versabatur Vergilius, tamen non ab
lioc scriplam esse certuin videtur. dociiil enim iam Scaliger initio
eius versibus 3 sqq. significari 31. Valerii Messallae Corvini ex
Gallia triumpbum a. d. VII Kal. Ocl. anni 727 actum. quem
^ne in .\frica militavisse (v. 52) et in Hispania ad Tagum (v. 53)
et ullra Oceani adeo fines (v. 54) in Britanniam penetravisse
Iraditum non est; sed non tam ad ipsum quam ad Messallas
cunctos haec referenda monet pluralis numerus v. 40 usurpatus.

12 PROLEGOMENON

ex quibiis unum Valerium Messallam, consulem a. 701, Caesaris
in Africa legatum a. 708 fuisse docuit Boryhesius opp. numism. 1.
p. 405. nec panegyrici (Tibulli IV 1) auclor ubi victoris per
orbem terrarum cursum describit (v. 138 sq. 147 sqq.) illas re-
giones practeriit. cumque de rebus a Messalla Corvino geslis
inde ab anno demum 711 certior extet memoria, potest sive ut
Scaligero et C. Fr. Ilermanno placuit anno 687 sive quae Bor-
ghesii coniectura esl anno demum 690 vcl 691 natus est (cf.
ReilTerscheidii Suet. p. 83 sq. et Borghesii opp. num. I p. 408 sqq.)
ante proscriptionem, qua pulsus ad Brutum et Cassinm profugit,
foris stipendia meruisse, quem dum interficitur Caesar Roma ab-
fuisse ipsi Illviri apud Appianum b. c. IV 38 testantur. atqui
anno 727 non georgica tantum, absolutissimuni poema, ediderat,
sed iam in Aeneidc tolus erat Vergilius, cuius librum pri-
mum vel ante hunc annum scriptum esse in Prolegomenis criticis
conieci. a tali igitur poeta non potuit eodem tempore elegia
oriri, cuius rudem quandam mediocritatem, ieiunitatcm, quae 'ad
prosam orationem vulgaremque epistolarum consuetudinem' ac-
cedat, * atque in transitu ab una sententia ad alteram inveniendo
paupertatem inopiamque, (pialem quidem vix in ullo poeta post
Augustum reperias' merito notavit Naekius in Calone p. 233.
nec probabilior Roberti Unger in libro de C. Valgii Rufi poe-
matis p. 304 sqq. exposita opinio est, Valgium redeunti ex Gallia
Messallae hac elegia gratulatum esse. qui cum Iloratio satiram
1 10, de qua supra diximus, scribenti cum paucis idoneus car-
minum eius iudex habitus sit, cumque anno 723 ab auclore pa-
negyrici ad Messallam (v. 180 sq.) tamquam perfectus poela verbis
quamvis adulatione auctis 'qui possit magnis se accingere rebus,
. . aeterno propior non alter Ilomero' praedicetur, certe anno
727 maturae aetatis et artis vir fuit.

Illam elegiam qui fecit iuvenili studio et Catullum (cf. v. 5
cum Catulli LXVI 13, v. 7 cum CatuIIi LXV 3) et Vergilium
(cf. V. 11 cum ecl. I 32 Aen. IV 20; v. 17 cum ecl. I 1) imi-
talus est (vide Naekium I. I.), praeterea autem illis maxime deli-
ciis indulsit, quae Lygdamo eiusque aequali Ovidio prae ceteris
placuerunt:

v. 1 sqq. pauca milii, niveo scil non incognlta IMioebo,
pauca mihi doctac (licite Pegasitles.

CAPUT I.

13

viclor adest, magni magnum decus ecce triumphi,
victor e. q. s.
d". 13. IG. 21 s((. 31 sq. 47 sq. 51 sq. 57 sq. 61 sq.

Siinililer Lygdanius III 4, 65 sq.

saevus Amor docuit validos tcmptare laborcs,
saevus Amor docuit verbera saeva pali.

cf. 6, 33 sq. 35 sq. 53 sq. 55 sq.

Siniilis buius figurae illa est, qua ex altera hexametri parte
vocabuhnn in pentametri initio repetitur:

13 sq. pauca tua in noslras venerunt carmitia cbarlas,
carmina cum bngua, tum sale Cecropio

cf. 39'sq.

item Lygdamus III 5, 1

manat quae fontibus unda,
utula sub aeslivum non adeunda Canem.

denique cum pentametro hoc 44

tam procul lioc Latio, tani procul bac patria

(a quo paulo dislant cetera exempla v. 3. 7. 10. 48, ubi singula
in hemistichiis vocabula repetuntur), cum illo igitur comparandus
Lygdami III 2. 17

maereat haec genero, maereat illa viro.

Et quoniam anno 711 pariter ut Ovidius natus est Lygda-
mus, horum aequalem aliquem adulescentcm sedecim fere anno-
rum, eadem ut illi disciplina inbutum elegiam nostram condi-
disse coniecerim, nec video causam esse, cur non ipsum Lygdamum
auctorcm habeamus. quem si anno 723 puerum XII annorum
multo rudioris artis specimen panegyricum ad Messallam, qui inter
Tibulliana carmina (IV 1) in libris relatus est, edolavisse proba-
biliter Lachmannus olim statuit, multo certe propius ad elegan-
tiam eius, cuius in Tibullianorum codicum libro III elegias legi-
mus, nostra accedit.

Intra annorum igitur 711 et 727 vel 736 terminos includi
catalecton epigrammata et elegeia et pleraque sat probabiliter
Vergilio tribui, cetera ex collegannu certe communi coetn orta
videri, hanc autem syllogen Caesio Basso et Onintiliano no(am

14

l?ROLEGOMENOi^

Ausonii etiam aetate lectitatam fuisse demonstravimus. iam
ceteris opusculis videamus.

Copa Vergilio et codicum nostrorum {BPYl) et Charisii testi-
monio tribuitur lioc p. 47 P. ' communia cupo cuponis, fullo fullo-
nis; quamvis Vcrgilius lihrum suum Cupam inscripseriV , in quo
infringendo Ilgenius animadversionum p, 12 sqq. cum interpola-
tum esse opinanti Heynio adsentiret, frustra argutatus est. nec
dubitavisse videtur de huius memoriae fide Lachmannus (cf. ad
Lucr. III 374 p. 165): Scaligerum, qui ad VergiHum poema lepi-
dissimum referre non audebat, Nackius (Catonis p. 238 sq.) se-
cutus ipsum eius nitorem ab Ovidiana propius quam a Vergiliana
aetate abesse sensit; sed pentametrorum exitus Propertianis (pot-
erat etiam Catulhanos dicere) multo similiores quam Ovidianis
esse monuit Hertzbergius. ac dubitari de auctore posse conce-
demus: nam Charisius quamvis hoc quoque loco C. lulii Romani
auctoritate usus esse statuatur, tertii p. Chr. saeculi initio quis
habitus sit, non quis reapse fuerit auctor testatur (cf. Schott-
muelleri de C. Pliuii Secundi iibris grammaticis p. 20 sqq.). sed
multo etiam incertiores sunt, immo fundamento omni carent eo-
rum opinationes, qui vel Septimium Serenum vel VaJgium Rufuni
fuisse arbitrati sunt. inprimis memorabilis est v. 31 repetitus vel
a Calpurnio vel ex eodem, Vergiliana reddunt v. 27 et 36.

Testimoniis praeter Donatum et Servium et codices de Mo-
rcti auctore omnino destituti sumus, nisi quod in Ambrosiano
codice quodam Moreti G. I. Vossius de poet. Gr. c. 9 Isaacum
fihum haec legisse narrat ^ Parthcnius Moretum scripsit in Gracco,
quem Virgilius imitatus cst\ et legi hanc ipsam notitiam ad-:
dito ^ V. Amb. ' manu Is. Vossii in exemplari appendicis Vergilianae
quod in bibl. Leid. est inter codices n. 849 cat. XIII [Z httera
signato a me) adscriptam. quae quin vera sint dubitandi causam
esse recle negavit Meinekius anal. Alex. p. 272, quamqnam credere
ausus non est M. Hauptius in quaest. Catull. p. 52: Vergilianis car-
minibus aetate par esse Moretum existimavit Lachmannus Lucr.
p. 326, et commode laudato Martialis disticho XIII 14 (cf. XI
62, 5)

CAPUT 1. 15

claudcre quae cenas lactuca solebat avorum,
(lic mihi, cur nostras iucohat illa dapes?

cuni versu 76 (tle cuius sententia dubitaudi causa Wernsdorfio
nuUa erat) Stauderus in lulii Caesaris diurnis antiquitatis anni
1853 p. 290 demonstravit 3Iartialis certe aetate multo antiquius
esse. quod cum iam Scaliger animadverterit, eo magis mirum quod
Septimio Sereno maluit quam Vergilio tribuere. cui eo adstipu-
latus est Naekius Catonis p. 238 sq. ut Vergilii esse confi-
denter negaret, quia scilicet stilus carminis non ut in Culice et
Ciri rudior, sed elaboratus atque consummatus, tamen a Vergi-
liano, qualis est in bucolicis et georgicis, diversus esset, verum
est, adultae et perfectae artis, non puerilis studii specimen Mo-
retum esse, quod autem a bucolicis et georgicis diversi argu-
menti et generis idyllium stilo aliquantum distat, non magis mi-
rum quam quod differuut inter se bucolica et georgica et Aeneis.
ac ne invenit quidem huius idyllii poeta argumentum: nam anti-
quior sine dubio Suevius eiusdem tituli poemate bortulanum
moretum facientem descripserat, unde octo versus hexametros ser-
vavit Macrobius Sat. III 18, 11. atqui Suevius inter veteres poetas
illos fuit, quorum aurum Maro collegit ut in suis carminibus ex-
poneret (vide Macrobium Sat. VI 1, 37. 5, 15). nec inprobabile
videtur, communem in hoc quidem argumento utriusque auctorem
fuisse Parthenium, motum autem Suevii exemplo Vergilium peri-
culum fecisse num eandem rem elegantius et pulchrius exornare
posset. nec desunt in carmine Vergihani sermonis vestigia: cf. e. c.
cum V. 82 ecl. I 35. Maroni igitur tribuemus Moretum donec
monstraverit aliquis inesse quae non possint ab eo orta putari.

Synaloepba parce et leniter usus est poeta in versibus 124
decies septies, ter in uno versu 96: atque in primo pede octies
(v. 19. 39. 54. 60. 69. 79. 115. 124), in secundo quinquies (v. 71.
83. 86. 87. 96), in quarto ter (v. 25. 73. 77). semel diphthongus
ae in synaloepha posita (v. 77), vocalis producta i bis (v. 69. 96),
sed e correpta ociies (v. 19. 71. 73. 86. 87. 96. 115. 124).
ergo praeferenda versus 37 forma haec, oplimis libris firmata:

hanc vocat alque arsura focis inponere ligna
illi

hanc vocal atque focis arsura itipotiere ligna.

16 PROLEGOMENON

Cirin certissimum est neque a Vergilio neque a Cornelio
Gallo ortam esse; cuius prooemium qui accurate secum perpen-
derit, facile sobrio Silligii iudicio subscribet. fuit enim poematis
illius auctor provectioris iam actatis in re publica administranda
vcrsatus et bonores captavcrat (v. 2), quibus iam satiatus Athcnis
totum se pbilosophiae Epicureac dedit (v. 3 sqq. cf. 22 sqq.),
tamen ut novus etiam boc in sludio fuisse videatur (v, 42 sq.),
promittens olim se rerum naturam magnifico poemate illustratu-
rum esse (v. 12—41) , interim prima aevi rudimenla (v. 44 sq.),
coepta longo ex tempore (v. 9), multo vigilata labore (v. 46) din-
que promissa (v. 47), de Scylla' carmen Mcssallae, iuvcnum do-
ctissimo (v. 54. 36), defert. idem Musas olim se coluisse atquc
clegias interdum ludere (v. 19 sq. 92 sqq.) profitetur. quodsi
M. Valerium Messallam Corvinum, nobilissimum oratorem, appel-
laret, scriptam esse Cirin efficeretur anno 709 vel 710, cum ille
iuvenis Athenis studiis deditus esset (cf. Cic. ad Att. XII 32. XV
17): nam postea usque ad annum 727 civilium aliorumque bello-
rum fluctibus iactatus vcreor ut tali poemati Icgendo vacaverit.
scd noveral poeta ille Acneidis libros sccundum (v. 402), tcrtium,
unde V. 125 sq., et sextum, unde v. 406 in suum carmen (v. 476.
280) transtulit; ne dicam de quinto (cf. v. 318. 349). plura ex
eclogis, alia ex georgicon 1 furatus est, coUecta omnia a Schra-
dcro eraendd. p. 33 sq., ad singulos a me versus notata. ergo
non ante quam recitatus saltem est liber VI anno 731 vel 732,
Ciris potest scripta esse, cum Corvinus ille iuventutis fines trans-
gressus esset. iam optio data cst sive filium illius, in quo 'imago
patcrnae facundiae' (Tac. ann. III 34 cf. Ovidii ex Ponto III 251
sqq.) erat, M. Valcrium Mcssallam, qui Messallinus vocabatur, con-
sulem anui 751, amicum Ovidii (ex Ponto I 7. II 2) mavis in-
tcllcgere sive nepotem M. Valerium Messallam cos. anni 20 p. Chr.
(Tac. ann. III 2) sive abnepotcm cognominem, qui anno 58 p. Chr.
consulatii cum Nerone functus est (Tac. ann. XIII 34). intcr Vcrgi-
liana carmina rclatam Cirin legit Suetonius, ut primo post Chr.
saeculo recentior auctor haberi non possit, cumquc mctricis ctiam
L. Muelleri (p. 42) rationibus longe ultra Augusti actatcm progrcdi
vetemur, Messallino carmen dedicatum esse coniectura Teuffelii in
Pauli cncycl. p. 2657 prolata prae ceteris placet. qui cum anno 727
puer fuisse vidcatur (TibuIIus enim in elcgia I 7 hoc anno scripla
v. 55 optat patri ut 'succrescat proles, quae facla parentis augcat

CAPUT I.

17

i\ circa slet veneramla sonem': cf. Borgliesi opp. numism. I p, 413),
cumque anno 729 vel 730 XVvir factus (cf. TiJHilli II 5) adii-
lescens octodecim fere annoriun probabiliter staluatur a Lach-
manno, iam paucis annis post iuvenis satis recle appellabatur.
M. Hauptius obss. critt. p. 6 qiioil Merkelio (prol. ad Ibin p.
3G7 sqq.) recte adversalus 'multo posteriori tempori' quam Cor-
nelii Galli *carmen minime bonum ascribendum' esse iudicat
quam definiat aetatem noscio. Leutschii opinionem in annall.
phill. suppl. II a. 1833 p. 620 de tripode pronuntiatam, Hadriani
temporibus Cirin propter periodorum rationem tribuendam esse
refulatione indignam hodie esse duco. quod autem in scholiis
Servianis Danielis ad ecl. VI 3 incerto auctore narratur 'alii
Scyllam eum' (Vergilium) 'scribere coepisse dicunt, in quo libro
Nisi et Minois regis Cretensium belkim describebat' vel fictum
vel callide adliibitum ab eo qui supposito illustrissimi poetae no-
mine in fraudem vulgus allicere sluduit. verus auctor mediocris
nescio quis poeta fuit, qui despoliandis magnis auctoribus, Catullo
maxime et Vergilio, vtl sublevare sui inopiam ingcnii vel inter
vetera scripta locum libro suo comparare voluit. ceterum nomen
auctoris frustra quaeres: lulio Montano quidem quem *vel impa-
ribus numeris vel aequis ^sufficere et geniino carmine nomen
habere' dicit Ovidius ex Ponto IV 16, 11 sq., cave ne fraudem
inputes, quia involalurum se esse Vergilio quaedam si et vocem
posset et hypocrisin dixisse narratur in vita Suetoniana p. 61 R.
obscuriorem fuisse putaverim, ac fortasse latuit inter Muvenes'
illos, qnorum quod inedita cura esset adpellandorum nil sibi iuris
adesse professus est Ovidius v. 39 sq.

IVarraverat (testibus Eustathio et scholiasta ad Dionysii Pe-
rieg. 430) eandem fabulam in metamorphosibus Parthenius poeta,
qiii Moreti quoque Graeci idyllii auctor fuisse traditur, nec in-
probabilem Meinekius anal. Alex. p. 273 dicit Heynii coniectu-
rain, ad illius exemplum Lalinum carmen compositum esse, quod
fortasse hanc ipsam ob causam Vergilio ut alumno Parthenii tri-
bulum est. quamquam Callimacbum quoqiie, a cuius imitatione
nostriim alienum non esse evincunt v. 351 sq., in «ma Scyllam
inseriiisse ex Martialis X 4 concluditur (cf. Callimachi fr. inc. 184).
et Graeco auctori etiam Palaephati commemorationem (v. 88) de-
beri putaverim, sive ille poeta sive mirabilium scriptor intelle-
gendus est. ceterum locorum et insularum quae v. 470 sqq.

BIBBECK, VEEGIL. IV. 2

18 PROLEGOMENON

commemorantur situm auctor poematii nostri parum cognovissc
videtur. in eodem merito vituperavit Naekius Cat. p. 237 Mon-
gitudinem cxordii, doctrinae ostenlalionem tam in disputatione de
Scyllis, dc Britomartide, quam geographicae eruditionis copias in
carmine extremo, denique coUoquii Scyllae cum nutrice et quc-
relarum Scyliae, dum Irahilur, longiludinem atque abundantiam,
pcr quam fit ut actio ipsa, li. c. facinus Scyllae excidiumque
Megarae, paucissimis absolvatur et quasi dehtescat'. sed idcm
egregios in sermonibus Scyllae affectus et stili clegantiam multo
maiorcm quam in culice laudavit. quamquam vel in singulis sunt
quae probari non possint: e. g. quod v. 84 Motorum avertere
poenam' ausa dicitur quae debita mercede Venerem fraudavit, ot
V. 320 'candentes . . . canos'. de particularum usu alieno a
consuetudine Vergiliana cf. lacobum ad Prop. p. 165 sq. (in Sil-
ligii epimetro p. 143 sq.) et Ilauptium obss. critt. p. 48

Nullum ex omnibus opusculis quotquot feruntur Vergilianis
teslimoniorum gravitate ccrtius Maroni vindicatur quam Culex.
cuius praeter annum originis argumentum etiam Suetonio auctore
adumbrat Donatus in vita p. 58 H. tale quale nunc legimus ver-
sibus exornatum: ^culicem' (scrip«it Vergilius), 'cum esset anno-
rum XVI (XV Sang.), cuius materia talis est: pastor fatigatus
aestu cum sub arborc condormisset et serpens ad illum j)ro-
reperet e palude, culex provolavit atque inter duo tempora acu-
leum fixit pastori. at ille continuo culicem attrivit et serpentcm
interemit ac sepulchrum culici statuit ct dislicbon fecit [413 sq.]'.
nam quod somnium pastoris, visam culicis umbram einsque que-
rellas et Tartari descriptionem exccrptor summam historiae spec-
tans omisit, prudenti nemini dubitationcm movebit. multo etiam
brevius Focas v. 60 'hinc culicis tenui prolusit funera vcrsu',
in quibus prolusit verbum ut simile 'praeluserit' a Stalio posi-
lum in praefi ad silvarum lib. I 'sed et culicem legimus et ba-
trachomyomachiam etiam agnoscimus, nec quisquam cst illustrium
poetarum, qui non aliquid operibus suis stilo remissiore praelu-
seriP (coll. culicis v» 1. 3. 35) prolusiones quas Diomedes I. I.
laudat Vergilii in memoriam revocat (cf. Naekius in Catone
p. 224). novit poema eius culicem Lucanus, qui Mn praefatione
quadam aetatem et initia sua cum Vergilio comparans ausus sit

caput t. 19

(liccre ^ el qmntum^) mihi restat ad culicem!* (vita Suetoniana
p. 50 R.) glorialus ninurum se aliquanto ante illani aetatem qua
ciiliccm scripsisse Maronem constaret, grandius se opus vel plm-a
fortasse confecisse. num lcgerit culicem nostrumque legerit non
liquet. sed Statius cum in genethliaco Lucani post a. 90 scrip-
lo (silv. II 7), ubi singula eius carmina secundum annorum or-
(ilnem recenset, praecocis ingenii poetam non Iliacon tanlum libros
Ueneris adhuc in annis' (v. 54) et catachthonia et laudes Neronis
et Orpheum et incendium urbis anni 64 scripsisse, sed etiam
'mox coepla generosiorem iuventa' (v, 64) Pharsalica bella deto-
navisse, haec aulem omnia 'primo iuvenem sub aevo ante annos
culicis Maroniani^ (v. 73 sq.) cecinisse testetur aperta ad prae-
fationem illam Lucani adlusione, aut nefarie mentitus et adulatus
est aut non XVI, sed XXVI annorum iuvenem culicis fata ceci-
nisse acceperat: et video Franciscum Oudinum quoque numerum
apud Donatum eodem modo emendari voluisse. al hunc pueri-
lem aetatem designavisse Focas probat, qui culicis memoriam ante
Sironis disciplinam et primam adulescentis in urbem migrationem
inseruit. alterum Slatii, quo legisse se culicem profitetur, locum
ex praefatione ad silvarum librum I supra exscripsimus. atque
ut hic cum batrachomyomachia Ilomeri culicem composuit ita
Martialis post duo epigrammata, quorum priore batrachomyoma-
ciiiae (XIV 183), altero (184) Iliadis et Odysseae exemplar indi-
cal, culicem his (185)

jiccipe f.icunili culicem, sliuliose, Maronis,
ne nucibus positis arnia virumque legas.

et deinceps (186) tria opinor Vergilii opera uno vpiumine inclusa
his describit:

quani brevis immensum cepit membrana Maronem!
ipsius voltus prima labella gerit.

quibus docemur separalim a bucolicis georgicis et Aeneide culicis
exemplaria Saturnalibus anni 90 vei 91 vel 92 (eo enim tempore
Martialis librum XIV scriptum esse docuit Friedlaenderus) facta

') ecqunntum extitit qui emendari nuper iuberet in ann. philoll. 1866
p. 560, fortasse recte, sed necessurium esse nego. prosam orationem
esse, non verauum frnstnla facilius credo.

2*

20

PHOr.EGOMENON

esse et iii tabernis liibliopolarum prostilisso. altero Martialis loco
(VIII 56, 20)

prolinus Itaiium concepit et arma virumque,
qui modo vix culicem fleverat ore rudi

accuratius nihil edocemur: ubi acuminis causa culicem tam subito
insecuta fuisse Aeneis «licitur. denique nostrum poema tamquam
Vergilianum laudat Nonius p. 211, 26 v. labrusca, ubi v. 53 ad-
lertur: quodsi demonstrari posset hunc quoque titulum ut alios
eiusdem generis multos (cf. M. Hertzii de A. Gellio et Nonio Mar-
cello dissertationis in annalibus Fleckeiseni a. 1862 insertae p. 786)
ex Valerii Probi commentariis sumptum essc, baberemus Sueto-
nianae memoriae auctorem gravissimum.

Efficiuntur illis omnibus certa baec, terlio p. Chr. saeculo
nostrum culicem pro Vergiliano babitum esse; Suetonium in ex-
emplari suo cum argumentum universum poematis tum duos ulti-
nios versus eosdem repperisse, quos in nostris hodie legimus; ven-
ditata fuisse versus primi p. Cbr. saeculi finem culicis exemplaria
a ceteris Maronis operibus separata, quem pro Vergiliano poemate
habuerunt Marlialis ct Statius; notum fuisse Lucano adulescenti
vel adulescentulo lusum Maronis, non autem a puero, sed a iuvene
XXVI fere annorum ortum accepisse Statium et fortasse Lucanum.

Ergo testimonia quamvis talia non sint, ut dubitaudi de ori-
gine poematis nostri vias omnes praecludant, tamen nisi gravissimis
argumentis evincatiu', non posse Vergilium eius auctorem esse,
memoriae antiquae facilius quam recentiorum coniecturis fidem
habebimus. nam Octavius puer venerandus, cui lusus est dedi-
catus, quis fuisse videatur supra significavimus, nec quidquam in
toto prooemio inest, quod alium, velut Caesarem Octavianum, in-
tellegi suadeat. qui cum Octavii nomen deposuerit mense medio
Aprili a. 710, quamquam in epistulis Cicero retinet usque ad
Novembrem, falsa essent omnia quae apud Suetonium ceterosque
de inita multo post per Asinium PoIIionem, Cornelium Gallum,
Maecenatem familiaritate inter poetam nostrum et Caesarem tra-
duntur, si puero etiam, quem in communi Epidii rhetoris scbola
viderat, iam ante annum 711 carmcn tam malum praesertim de-
dicare ausus esset. quod illi forlasse etiam inter veteres sibi
persuaserunt, qui anno 710 factum esse statuerunt ut Slatius:
quod si constaret, numquam crcdercm molestum et inops poema

CAPUT I.

21

quale nunc tenemus eiusdem hominis esse, qui duobus annis post
eieganlissiniis idylliis novam poesis Latinae quasi aetatem inauspi-
catus est. contra puero ex scliola grannnaticoruni et rljetorum
recenti, cuius tardius quam aliorum ingenium maturuit, non video
quid in culice non possit satis dignum videri. quam seutentiam
non labefactarunt, sed confirmaverunt etiam ex parte quae lauda-
bili ccterum diligentia et Ilcrlzbergius in versionis Germanicae
praef. disputavit et mq)errime in Fleckeiseni annalibus pbilologicis
anni 1866 p. 357 sqq. congessit Fridericus Baur, quorum uter-
(pie supposilum essc Vergilio carmen ante Lucani Martialis Stalii
tempora, h. e. ante Neronem statuit. quod ut refutari certis ar-
gumenlis vix potest (nam potuisse decipi et deceptos alios illius
aetatis bomines esse quis neget?) ita quae ad persuadendum aplae
sint causis demonstratum esse minime concedo.

Quid enim mirum si XVI annorum adulescentulus vocabulis
quibusdam aut vocabulorum vel formis vcl notionibus vcl struc-
turis usus est, quibus XII annis post maturum poetam absti-
nuisse videmus? quorum tamen magna pars ut Lucretii Catulli
Ciceronis Varronis exemplis firmatur duritiem antiquioris actatis
prosae orationis ieiunitati similem redolet, alia si non Vergilii, at
,aliorum, velut Ovidii auctoritate satis defenduntur, alia emenda-
lione polius quam censura castiganda, alia denique imperitiae et
infantiae pueri condonanda sunt. iam vocabulorum, particularum
etiam iiiopiam, fastidiosas quaruiulam vocum repetitiones, omnino
uniformem ct titid^anlem sermonem, sententias paruni rotundas,
male ligatas, scabras bic illic atque inpeditas, figuras quasdam,
velut anapboram, ultra modum invectas, pleonasmos, eruditionem
mytbologicam ambitiosius expositam, tamen in ipsa fabulosi appa-
ratus copia neglectam de insepultis trans Stygiam paludem non
vehcndis legem, multa denique languida otiosa perversa ridicula
adeo quis in tirone mirabitur? verum est semel (nam v. 202 sq.
duplex est *et Nox . . . et Vesper') post tria vocabula positam
esse copulam et (v. 52) , cuius licentiae in bucolicis ceterisque
perfecti poetac operibus exempla desunt, sed Alexandrinorum,
quorum studio nutriebantur illa aetate vates tenelli, insolentiam
non repudiatam a Lucretio quidni pariter ac dirarum auctor et
in epodis Horatius, qui post duo vocabula et inseruerunl (dir. 44
epod. 1, 23. 16, 40), et Tibullus, qui semel idem ausus est (I 2,
96), inexercitatus noster quoque adulescens semel audendo super-

22 PROLEGOMENON

gressus sit? idem quod numerorum leges alias, quae ad pedum
temperamentum et caesuras maximc spcctant, prorsus easdenj se-
cutus est quas in bucolicis Vergilius (cf. Ilertzbergius p. 8 sqq.),
alias prosodiacas de synaloepba admittenda et quae buius generis
sunt in parvo epyliio rebgiosius quales a magistris acceperat ser-
vavit quam in eis carminibus quac graviore consilio claboravit
(cf. praeter Bauerum Ilertzbergius p. 10 sq.), nibil probat quam
cmancipatum schoia poctam sibi, non magislris paruisse, sonten-
liarum atque orationis nitorem praetulisse moliitudini vocalium,
denique ut fit labente lemporc post XII annorum intervallum
paulo alium factum esse. porro ambitiosius Bauerus conquisivit
quae in culice cetcrisque carminibus aliquid siniilitudinis referre
videntur, ut probaret ex eclogis VI et II maxime, georgicon libri IV
cxitu et Aeneidis libro VI consarcinata in culice multa esse.
quasi vero artis poeticac e Graecis auctoribus pendentis non cer-
tac quaedam dictionis colorum luminum imaginum fabularuni-
que copiac fuisscnt, iam ab antiquioribus in aliorum usum coni-
paralac, quasiquc abhorreret a probabilitate, vcl maturum poc-
lam in ponendo nemore prato grege vcl pingenda universa re
pastoricia vel in uarranda Orphei fabula vel iu Tartaro exornando
quaedam cx iuvenilium studiorum copiis rccollegisse, sed ita ut
expoliret et emendando rcnovarct. nam haec ipsa argumenta,
Orpheus et Eurydice et inferorum sedes adulesccntibus potissi-
mum decantata fuisse vel Lucani excmplum doccre potest. in-
tegros autem in culice versus, qualcs in ciri leguntur, ex aliis
carminibus repctitos vel alia quae hinc potissimum mutuatus esse
culicis auctor evinci possit nusquam offendimus.

At dirarum neque Calo neque Vergilius auctor fuit, quas
ortas essc anno 713 admodum probabilis Mcrkelii ad Ibin p. 364
coniectura est, cui Ilauptius obs. crit. 47 et Lachmannus ad
Lucr. IV 604 adstipulati sunt. sita autem fuerunt rura, quibus
expulsus possessor vota inprecatur, ad litora maris (48 sqq. 58
sqq.), monlibus altis a tergo cincta (13. 76. 88), ut ex octodecim
oppidis, quae veteranis adsignata sunt (cf. Appiani b. c. IV 3),
inter Arimiimm Nuceriam Ilippoiiium Rhegium (cf. v. 9) optio
data sit. receptum autem carmcn utrumque (nam rectc Lydiani
a diris separavit Fr. lacobsius) in syllogen nostram, quia et tcm-

CAPUT I. 23

pore Vergiliaiiis eclogis par et argumeiito ilirarum certe a priina
et nona proxime ncc nimis a bucolicon slilo abesse videbatur.

Propter solam denique stili Vergiliani imitationem quandam
ceteris opusculis adiunctum videlur Aetna poema, quod certe
Seneca cuni epist. 79 scripsit nondum noveraf. quod si legisset,
prae ccteris carminibus, in quibus obiter Aotna descripta erat,
laudavisset. nam praeter Vergilii Aeneida (III 570 sqq.) et Ovidii
nietamorpboses Cornelii Severi bellum Siculum significare videtur,
nec ipse Lucilius, procurator Siciliae, Senecae amicus, peculiare
de Aetna poema tum scripturus erat, cum ille suadeat ut in car-
mine suo (quo fortasse Siciliam universam enarrare decreverat)
bunc quoque sollemnem omnibus poetis locum attingat. ergo
cuni intra annos 811 et 818 (57 — 64) Senecae epislulae scriptae
sint, Aelna poema quod extat post illud tempus, sed antequam
Suetonius vitam Vergilii composuit, et scripfum et in syllogen
nostram receptum necesse est, siquidem recte credilur, Suetonium
ut compilatorem eius Donatura Aetnam inter opuscula Vergiliana
enumeravisse. accuratius etiam terminum ante quem scriptum
esse probabile sit definivit nuperrime Munro, cuius recensio poe-
matis his ipsis diebus, cum diu fuit postquam illa scripseram,
editoris do(-tissimi beneficio niibi transmissa est. cum enim Vul-
cani quae anno p. Chr. 79 accidit eruptio a poeta curiosissimo,
qui exemplis praecepta sua illustrare maxime studeat, nusquani
commemoretur, ante casum illum funestissimum poema orlum
esse optimo iure statuit (p. 35). atque idem posse Luciiium
auctorem eius esse accuratius ac prudentius Wernsdorfio et la-
cobo demonstravit (p. 32—37): cerli nihil adfirniari posse quo
fruitur sobrio iudicio vir doctissimus ipse fatetur.

24

PROLEGOMENON

Caput II.
De libris mannscriptis.

Haec igitiir, de quibus Donatus et Servius testes sunt, anti-
qua aetate quasi appendix Vergiliana uno volumine comprehensa
fuerunt. sed succrescente paulatim larga viliuni carminum messe,
quorum anctorcs obscuri essent, primum, ni fallor, inlegris
et genuinis poetae opcribus, bucolicis georgicis Aeneidi, praeler
septem vel octo libellos. quos supra perlustravimus addita sunt
qnae aliqua ratione ad rcs vel pocsin Vergilii pertinerent, argu-
menta dico singuloriim librorum metrica, cpigrammata ad laudcin
illius a variis auctoribus composita, cpitaphia, centoncs, in Mae-
cenatis mortein elegi. dcinde singularis probitatis ct reconditae
doctrinae qua excelluerit fama per ultimi aevi saecula mirum in
modum adaucta scholasticorum versiculi plurimi quasi in commu-
nem sapientiae et artis thesauruin in Vergilianoriim operum syl-
logen recepti sunt. cuius plenissimum quantum scio exemplar
est codex Helmstadiensis.

Sed in bina volumina anticiim illud corpus, Prisciani aetate
-recentius, videtur divisum fuisse, quo factum cst, ut quae nobis
tradita sunt exemplaria in duas quasi familias discedant, qiiarum
alteri Aetna ciris catalecta praeter alia quaedam propria, altera
culex dirae copa moretum cum tribus aliis carminibus, scil. de
viro bono et prudente, de est et non monosyllabis, dc rosis nas-
centibiis et senescentibus servata sunt. haec autem septem in eis
codicibus, ubi sola extant, communi titulo inscripta leguntur hoc:

VIRGILII IVVENALIS LVDI LIBELLVS
vel simili. cuius generis codices novi hos praeserlim: Bembi-
nttm, Thuaneum, Petavianum, Vossianos V ct /. alterius familiae,
cuius Aetna ciris catalecta cum aliis epigrammatis propria suiit,
uberrimum exemplar est Rehdigeranus. in aliis miscellaneis libris
ex utroque volumine corporis delecta modo haec modo illa, ex
quibus plcniorcs Vossianus Z el Harleianus ex priore volumiiie
pleraciue deprompta habent, ex altero quaedam Bruxellensis , ex
utroque singula Cantabrigiensis. iam singuli libri describendi suiit.

CAPUr II.

25

Helmstadiensis n. 332, nunc Gnelferbylanus, chartaceus,
in forma octava, luculenter eadem maiui perscriptus. insunt haec:
Bucolica. Georgica. his subscriptum Lauf deo \\ henricuf hopf
•i- ,€• ^- •<?• (i. t. 1474). tum secuntur inde a folto 62 Vir
bonus et prudens e. q. s., Esl et non cuncti e. q. s., Ver erat
et blando e. q. s. culex. huic ut ahis plerisque carminibus (in
fol. 117. 119) subscriptum

1 * > 0 (i. e. 1470)

0 -^enix

Czrnaho
secuntur in fol. 71 dirae, 74 morelum, 76 monte sub hoc la-
pidum. e. q. s., 77 copa, 77 Ad mecenatem (Burmanni an-
thol. II 119 sq. Meyeri n. 109 sq.), 81 De littera piihagore
(Burni. V 140, M. 1076, item in R), 81 De etna tnonte, 93 De
cirrina, 103 Catalcpton hoc ordine: Vere rosa e. ([. s. (Burm.
VI 84, M. 1697), Ego Jiaec ego arte e. q. s. (B. VI 85, M. 1698),
Hunc ego iuvenes locum e. q. s. (B. VI 86, M. 1699), tum catal.
1. II. XII. XIII. VII. III. VIIII. X. XI. VIII. XIIII. IIII. V. VI nullo
aut spatio aut titulo inter se distincta. deinde Vate Syracosio
e. q. s. (B. II 182, M. 834). fol. 108 De etatibus animantwn
hcsidion (B. V 142, M. 1078, item in R) , De rosis nascentibus
et sefiesccntibus (B III 292, M. 1023) nullo addito textu, De yma-
ginibus in aqua (B. V 101, M. 517, item in RY). fol. 109 De
glacie et niue (B. V 89, M. 505, item in RY), De iri (B. V 17,
M 469, item in RY^), De quattuor temporibus antii (M. 492 s(iq.,
ilem in R), De sole (B. V 2, M 457, item in RY). fol. 112 Ar-
gumentum eneidos (B. II 195 M. 409 sqq., item in RY), De
signis caclestibus (B. V 29, 31. 481, item in RY), De Xll laho-
ribus herculis (B. I 42, M. 598, item in R), De orpheo (B. I
136, M. 263, item in RY), De fortuna (B. III 104, M. 540, ilem
in RY), De uenere et uino (B. III 85, M. 535, item in RY),
laudes hortuli (B. III 51, M. 533, item in RY), De liuore (B.
III 92, M. 534, item in RY), De cantu sirenarum (B. I 169, M.
277. item in R). fol. 117 epitaphia uirgilii (B. II 197, M. 421
sqq., item in Y), epitaphia (B. II 158, xM. 397, item in Y; B. 162
M. 401; B. I 98 M. 1614). fol. 120 liber centonis: iam primum
temerassc duces e. q. s. deindc post varia carmina Christiana
fol. 139 argumenta Aeneidos (B. II 190, M. 532). fol. 140 Ae-
ncis. fol. 334 Mantua me genuit e. q. s. (B. II 198, M. 98,

26

PUOLEGOMENON

iteni in V), Nocte pluit tota e. q. s. (B. II 68, M. 87), Sperne
lucrwn e. q. s. (B. ill 75, M. 445, item ia MV). post subscrlp-
tionem hanc

•h- -h.
ich wart der czeit

•«. h .^. i. e. [1]474

seciintur Titiron ac segetes e. q. s. (B. II 198, M. 433), Tcm-
poribus letis e. q. s. (B. II 176, M. 869), lusserat hec rapidis
e. q. s. (B. II 174, M. 222), Ergone supremis e. q. s. (B II 184,
M. 858, iteni in Y). denique

0 FELIX.
iterum post Silligium contuH in eis dumtaxat quae hoc libro
edenda curavi; signavi littera H.

Rehdigeranus [R), numero insignitus nullo, membranaceus
in forma oblonga miuori, nitidissime scriptus saec. XIV vel ex-
eunte saec. XIII (cf. Queckii praef. Stat. p. V) foliis 135 per qui-
niones XIII et dimidium ita distributis, ut ultimum folium prorsus
vacuum sit, paenultimum tres tantum versiculos et subscriptionem
contineat, versibus in quaque pagina XXIV. in exemplari, unde
descriptus est, binae initiales cuiusque versiculi litterae videntur
pictae fuisse, unde factum ut in R saepius et omissa prima et
uncialis altera ab initio versuum littera sit.

Continet 1) Staiii silvas, conlatas primum, sed parum accu-
rate, a Schummelio in usum Ferd. Ilandii (cf. praef. ed. Ilan-
dianae p. XXV et Queckianae p. V), tum in Silligii usum magis
quanupiam non satis accurate ab Aug. Wellaucro (cf. Marklandi
Statius repetitus a Siliigio praef. p. XXI sqq.). libri II ecl. 1
v. 207 — 2, 35 omissos librarius idem in medio folio 23" in
calce silvarum fol, 85 "^ et 86 addidit. pauca in hac codicis parte
manu recentiore in margine vel inter hneas addita.

2) Cirin inde a fol. ^?-- — 98'-.

3) P. MAUONIS VIRGI . AETHNA INCIPIT inde a fol. 98^—
111- hac subscriptione: P. M. VERGILII AEThNA EXPLICIT.

4) P. V. MARONIS. ELEGIA. INCIPIT (Burmanni anthol.
II 119 sq.) inde a fol. 111-— 115\

5) P. M. VIRGILII AD PVERVM

Parce puer si forte tuas sonus improbus aures e. q. s.
(versus 15) fol. 115 -.

CAPLT II.

21

G) P. \. M. DE DJAGINE AQA DISTICON Additur effigics
liqnida tuentis in unda e. q. s. (Burin. V 101. M. 517) fol. 115^
el 116'.

7) VIRGILII DE GLATIAE DISTICON (Burm. V 89. M. 505)
fol. 116' et 116\

8) Virgilii de iride tristicon (Burm. V 17, M. 469) fol,
116>-117\

9) P. M. Virgilii dc quatuor temporibus anni. Pcrque no-
uum stahat cinctum florente corona e. q. s. (Meyeri auth, 492—
504) fol. 117^- 118 \

10) P. M. Vergilii de sole thetrasticon incipit (Burm.
V 2,^M. 457) fol. 118^- 119 ^

11) ABGUMENTVM eNEIDOS VEBGILII (Burm. II 195,
M. 409—420), fol. 119-'— 121^

12) Be herculis certaminibus monostica (Burm. I 42, M.
598). Compressit nemeae e. q. s, fol. 121 "■.

13) P. Vergilii de littera pythagore (Burm. V 140, M.
1076), foL 121' «' \

14) de uenere et vino (Burmanni III 85, M, 535) fol. 121'.

15) P. Vergilii laudes hortuli (Burm. III 51, M. 533) fol.
121- 122 ^

16) de liuore (Burm. III 92, M. 534) fol. 122- 123'.

17) de cantu syrenarum (Burm. I 169, M. 277) fol. 123'.

18) de die festo cartne (Burm. V 132, M, 531, item in Y)
fol. 123-^ \

19) de fortuna (Burm. III 104, M. 540, item in H) foL 123-.

20) de Orpheo Vergilius (Burm. I 136, M. 263) foL 123-
124 ^

21) Vergilius de se ipso (Burm. II 173, M. 254) foL 124".

22) de sibi imddente (Mai-tialis IX 97) foL 124.

23) de aetatibus animalium ex hesiodo (Burni. V 142, M.
1078) fol. 124-.

24) Vergilius de ludo (Burm. III 75, M. 445) foL 124- 125".

25) de erumnis herculis (Burm. I 43, M. 583) fol. 125'".

26) Vergilii minor priapea (Tibulli IV 14) 'Quid hoc noui
est?' e. q. s. fol. 125' — 126 '^.

27) Vegilii catalepton

'Vere rosa' e. q. s. fol. 126 '^ — 132' eodem ordine quo
sunt in H, nullis tlistincta aut spatiis aut titulis, nisi quod catal.

28

PROLEGOMENON

XIIII in fol. 130"^ et picta ornatius littera initiaii et spatio unius
lineae post antecedentis catal. VII exitnm relicto insigne est.

28) Vergilius de caesare (Burm. 11 67, M. 757) fol. 132'-.

29) de cornice disticon

Tarpeio quondam consedit cidmine cornix.
Est bene non potuit dicere: dixit erit.

30) rergilii disticon (Burm. II 265, M. 853).

31) de sue iuuene et serpente (Meyeri 871. 873. 872).

32) P. Vergilii de signis caelestibus. (Burm. V 29, M.
481-491) fol. 132^- 133 \

33) Musarum nomina (Meyeii 618).

FINIS
DEO GRATIAS
contuli n, 2. 4. 27 notata, et signavi littera R.

Tliuaneus, Parisiis in bibl. regia extans, nnm. signatus 8069,
membr. saec. XI vel X. fuit lacobi Aug. Tliuani, postea Colber-
tinns. inesse Naekius Cat. p. 340 sq. refert liaec:

1) grammatica quaedam, maxime dc figuris rhetoricis;

2) bucolica cum scholiis, georgica, Aeneidem;

3) sententias VII philosophorum;

4) De nobilitate ac die tempore nativi longitudineque tem-
porum uitae P. Uirgilii Maronis Discipuli Epidii Oratoris In-
cipit. (ilem in B.)

5) Versus Ouidii (Burm. II 192, M. 862, ilem in B). ile-
inde in fol, 114^- praemissa inscriptione miniata liac: POETARVM
SAPIENTISSIMI • PVBLII • VIRGILII • MARONIS • CONDISCIPVLI
OCTAVIANI CESARISAVGVSTI • MVNDI IMPERATORIS • IVVE-
NALIS LVDI LIBELLVS • INCIPIT • CVLEX • PVBLII • VIRGILII^
MARONIS • INCIPIT • (cf. Naekius Cat. p. 344). post culiccm socun-
tur dirae, copa (fol. ll^""); est et non, de institutione tiiri boni, de
rosis, Ammoretum usque ad fol. 121^- (eodem ordine qui est in B).
postea epitaphia Virgilii tria (cf. H), Traiani imperatoris de
bcllo parthico versus 'et alii eiusmodi'. excerptas ex hoc co-
dice lcctiones Is. Vossius ascripsit margini appendicis Virgilianae
quam losepbus Scaliger Lugd. B. 1573 prodire iussit, ex quo
exemplari servato in bibl. Leidensi [cod. catal. bibl. Leid. XIII
n. 502) mihiquc liberalitate viri doclissimi du Ricu conservato-
ris codicum comiter transmisso quidquid enotavit Vossius in meas

CAPUT II.

29

cliartas Iranscripsi. ipsum aiitem Thuaneuni ab illo excerptuiii
e.-se perspexit Naekius (Cat. p. 340 sq.). cum enim duorum co-
(lieum seripturas Vossius exemplari suo ascripserit, utrumque
est ubi MSS. nota signaverit, alterum, Petavianum, satis perspicue
modo cod. Pet. modo Pet. modo P appellavit, in altero desi-
gnando notis utitur primo V vel MS, sed inde a. v. 24 culicis
hac sola V ; qui semel dicitur V. C. Thuanoeus. testatur autem
Vossius subscriptionem illam, quam ex Thuaneo Naekii in usum
descripsit Lassenus, reperiri in 'manuscriptis, quibuscum sequen-
tia contulerit'. contulit autem Thuaneum ad culicem copam
moretum diras aliaque anthologiae carmina enumerata a Naekio I. I.,
quorum pars vel in Helmstadiensi vel in Rehdigerano, pleraque
in litroque leguntur (Burm. I 42. 136. II 195. III 51. 75. 85. 92.
104. V 2. 17. 29. 89. 101), sed alia Thuaneo sunt peculiaria
(1 102. 141. II 159. 160. 161. 163—169. 185. 257 sq. III 268.
V 3—13. 18-28. 30—39. 52—63. 84. 90—99. 102-112) par-
tim illa (III 51. 85. 92. I 169) suis quodque auctoribus, Asmeno
Vitali Vomano Euforbio recte adsignata, partim Vergilio ex inepta
medii aevi superstitione tributa (cf. Naek. p. 226 sq). alio tem-
pore alioque atramento ad Priapea idem Vossius ascripsit scrip-
turas V siglo notatas, has ut alio ex codice sumptas esse suspi-
cetur Naekius p. 341.

Culicis lectioues ex Thuaneo excerptas a Vossio ex huius
exemplari supra laudato in suum transtulit Oudendorpius, quod
ipsum quoque ex bibliotheca Leidensi ubi adservatur [catal. bihl.
Leid. Oudendorp. n. 127, conlinens calalecta VirgiUi et aliorum
poetarum Lalinorum veterum poematia ciuii commentariis losephi
Scaligeri. Lugd. Bat. 1617) mihi translatum inspicere contigit
(cf. Naekius p. 375). errasse Burmannum, qui altenim Vossia-
nwn quem dicit diversum a Tbuaneo esse putaverit, nec Schraderi
'alterum Vossianum' aut Friesemanni 'Vossianum' alium esse,
quamvis in transferendis ex hoc margine in illum leclionibus non-
nulla per errorem mutata sint, satis demonstravit Naekius p. 342
sq. meum in usum, postquam excerpta illa in schedas meas tran-
scripseram, accuratissimam culicis, copae, versiculorum de est et
nbn, de institutione viri boni, de rosis, moreti denique coUationem
instituit W. Froebnerus, cuius ope cum diligentiam Vossii in longe
plerisque confirmalam viderim, quaedam tamen addidi et tacile cor-
rexi. sed bis vel ter, ubi paulo gravior inter utrumque difTerentia

30

prolegomenon

esset, Vossii quoque lestimonium atlposui, non quod diffulerom
Froelinero, sed quia fortasse aut Petavianum aut alium nescio quem
codicem ille his locis descripsit. Silligii testimonia et manca et niinus
fida in hoc ut in aliis lihris saepe expertus sum. siglo usus sum F.

Petavianus, qui olim Parisiis fuit, uhi inspectus est anno
1646 a Nicolao Ileinsio (syll, epist. Burm. 1I[ p. 168 sq. epist.
ad Iloppiuni p. LIV), anno 1651 cum ceteris Petavianae hihlio-
thecae libris, inter quos manuscripti quadraginta erant, Ilolmiam
videtur translatus esse (syll. epist. p. 267. 602. 605 sq.), uhi
tamen nnnc neque hunc neque uUum Petavianorum codicum ex-
tare praefectus hihliothecae illius respondit rogatus mea gratia
per collegarn officiosissimum Theodorum Moehium. ergo nisi
periit prohahile esl latere illum inter ceteros lihros manuscriptos
a Christina regina hihliothecae Vaticanae donatos. quoruni cata-
logum confeclum a Dudikio inter plus duo milia lihrorum etiam
Vergilii exemplaria quaedam audio enumerare, sed non accuratius
illa descripta. interim dum denuo investigatus erit, ex solo illo
appendicis Scaligeranae exemplari cognosci potest, cuius margini
Is. Vossius et huius et Thuanei lecliones adscripsit. qui cum
Petaviano contulit culicem copam et epigrammata anthol. Burm.
I 136. II 192. V 132. quae etiam in Thuaneo leguntur. sed
cum eandem illam inscriplionem POET.ARVM e. q. s. quam ex
Thuaneo supra descripsi, in hoc quoque isdem litteris legi teste-
tur Vossius, satis prohahilis Naekii (p. 339) coniectura est, ne
cetera quidem, quae iuvenaiis ludi libello continentur, defuisse.
ac diras extare in eo diserte dicit Ileinsius ad Ovidii episl. XIX
2^, ahesse tam ab hoc quam a Thuaneo cirin idem adfirmat in
epist. ad lac. Gronovium (in liurmanni epist. dedicatoria p. LIV).
de aetate nihil constat, nisi quod 'veterrimum' appellat Ileinsius
ad Ovid. I. I. signavi liltera P.

Ex eodeni lihro videntur excerpta esse quae Gronovius in
adversaria intulit quae in bibl. Leidensi inter Gronoviana n. 127
servantur. pertinent enim ad copam moretim culicem et semper
lere congruunt cum P. quae uhi commemoravi, siglo ^ a me
praedita sunt.

Vossianus cod. Lai. hiUiothecae Leidensis Oct. n. 81, ex
hibt. Is. Vossii 265, memhr. saec. XV nitide sed compendils
plurimis scriptus continet Priapen fol. 1 — 10, Morelum fol. 11 —

CAPLT 11. 31

13, Hosas fol. 13 sq., Copam fol. 14, Est et non fol, 14, Virum
bomwi fol. 15, Ctilicem fol. 15 sqq., 7n Maecenatis obitum fol.
23—26. secnnlur fol. 27 Petronius (cf. IJiiecljeleri praef. p. XX),
fol. 54 CatuUi liber, fol. 102 Tibullus, fol. 142—224 />^-op^r-
//f/i'. scripti sunl in singulis paginis versus XXIX praeter unam,
(|uae XXX habet. iisurpavil ct in emendationum libro saepius
laudavit Schraderus (cf. Naekius p. 342. 240. 354). conlatum
a me ipso, nisi quod saepe e pro ae vel oe positum et com-
pendia pleraque praetermisi, littera V signiGcavi.

Ex eadem Is. Vossii bibliotheca desumpto exemplari Aldi-
nae Catalectorum editionis anni 1534 (cf. Naekius p. 418), nunc
in miiversitatis Leidensis bibliotheca (n. 849. Cat. XIII) exlanli
V^ossius in margine lectiones codicis Flittera ab ipso signati ad-
scripsit ad ultimos versus carminis Tibulliani IV 14, ad catale-
cta, copam, rosas, diras, tnoreium, carmina anthol. Burm. V 13
(item in V) 142 (ilem in HR) I 42 (item in HRY) III 51 (iteni
in HRY). idem est hic liber, cuius scripturas ex Vossii notatis
descripsi, atque quem 'chartaceum Vossii' Burmannus appellare
solet, a Naekio p. 347 dictus 'Vossianus I.': ipse littera Z
insignem esse volui, cui ubicumque Aldinae secundae notam (a)
adposui, vel ubicumque idem de utroque testor, sciendum est, me
de manuscripti textu couiecturam ex silentio Vossii fecisse.

Vaticanus 3252 membr. saec. IX altioris formae folia con-
tinet XXXII in quaternionibus IV, ila ui in foliis I — VIII quae-
que pagina 36, in sequentibus 38 versus exhibeat. insunt haec:
fol. 1 ^ Servius tractans in uirgilium haec dicit'* e. q. s.
fol. 2 ^ Be nobilitate ac die atque tempore Natiuitatis atque
longitudine teporis Uitae puhlH uirgilii maronis discipuli epidii
oratoris incipit^ e. q. s.

* Versus ouidii nasonis de uirgilio. Virgilitis magm quan-
ium concessit homero . . . praeposuisse tibi^. (Burm. anthol. II
192, M. 862).

fol. 2^- Culex,
S""- Birae,
- 10 ^- Copa,

' 11 Est et non. Be institutione viri honi.
' 12 Be Rosis nascentibus.
Moretum.

32 PROLEGOMENON

liis 11] fol. M"^ suhsrripta liaec: Septetn loca limenaUa VirgUii
Finiunt. fol. 14^ Octauiani cesaris augusti \ uersus de laitdancla
ac I ad/irmajida arte uirgilii \ post tnortem illius incipiunt. \
Ergone suprettiis' e. q. s. (Buriii. II 184, M. 858).

fol. 15 "■ ^ Carmen tetrasticon ouidii nasonis incipit. Qualis
hucolicis . . . carmina tlra' (B. II 189. M. 836).

Deiiide liUeris maiusculis ^ Puhlii VirgiW \ Maronis cartnen
hocolicoti iti quo \ thetnocritum uicit \ iticipit feliciter \ dra-
maticon MIC \ TICON melihoeus tytirus\ secuntur hucoUca el
georgica usque ad I 494.

In folio l"" legitur:

Codex patricii Veneti Bernardi Betnhi
Antiqssime antiquitaiis Beliquie.
deinde post indiceni:

Lusi di VirgiUo di scrittura di milV anni et fii del Bemho,
in pergatnena in fogUo longo. Ful. Vrs.

Est enim hic codex una cum schedis Vergilii Valicanis [F]
et Tereutio Uemhino ex hihliotheca P. Bemhi ad Fulvium Ursi-
nnm delatns, unde in hihliotiiecam Vaticanam devenit (cf. Nae-
kius Cat. p. 336). contulit eum accuratissime anno 1864 Caro-
lus Zangemeister, cuius insigni liheralitati et Ladevicus dehet
quas in Weidmannianae editionis a. 1866 margine selectas ad-
posuit scripturas (littera V ah illo signatas) et ego integram quam
exhihui discrepantiam a me litlera B notatam. nec fugit acumen
Zangemeisteri hunc ipsum esse quem in recensendo culice adhi-
huisset vel prae ceteris laudavisset Petrus Bemhus. qui in dia-
logo de cuUce Virgilii (Opp. II p. 81 sqq. ed. Basil.) Pomponii
Laeti persona usus librum laudat, qui Uruncus mutilalusque sit,
quippe cui praeter iuvenilis ludi liheUum et illos hucoVicorutti
serttiones X et georgicorum primi Uhri partem nihil omnino su-
persit. complecti autem Mudum' eadem illa quae novimus se-
ptem carmina dicit cuiicem cliras copam, est non est (immo est
et non), virum hotium, mbretum rosas, nou inesse Priapea p. 83
diserte teslatur. magni praeterea momenti est quod culicis v. 133,
quem in suo codice vetustissimo non haheri narrat Bemhus p. 95,
etiam in nostri B textu deslderatur. in quo reperiuntur prae-
terea plurimae Bembi scripturae quamvis magna ex parte non
huius unius lihri propriae, quas qui comparaverit non duhilabit

CAPUT ir.

33

(|uiii euin prae aliis iu dialogo illo reddiderit. quod tamen p. 102
scripsil ^ sed est, Ilermolae, plane miruni, in his versibus (233 —
264) quam perverse multa legantur. nam praeter eos ubi de
Belidibus poeta deque Ity mentionem fecit, hi ipsi de Alcestide
ita suiit immutati spectanturque alia facie in reliquis libris ac
visuntur in nostro, ut verear si librum illum tibi legendum agno-
scendumque non praebuero, ne existimes haec me invenisse de
meo', more aetatis illius nebulas bono Hermolao fraudulenter
praetexuit ut emendationes suas, quarum pars nec Vaticano nec
ullo alio libro confirmatur, codicis auctoritate niti persuaderet.
nec uno codice usus est, quippe cuius textus praeter coniecluras
multas omni lide destitutas cum aliis libris meis modo his modo
illis 'congruat, ut praeler Vaticanum duos dumtaxat, alterum
fauiiliae ad quam ex meis APY, alterum eius, ad quam HVl
perlinent, sed hunc saepius illo secutus esse videatur. nam ipse
unum quod v. 407 edidit Picvis ne in suo quidem illo ipso *per-
veteri' legi fatetur p. 109 'ea pagellae parte consumpta delapsa-
que vetustale'. sed de nostri Vaticani iactura nihil adnotavit
Zangemeisterus, contra in archetypo librorum HV mutilatum cu-
licis finem fuisse certum fit omissis in utroque v. 412—414.
crgo fides Bembo nulla habenda est, qui tamen qualem edi-
derit textum ut appareret, adscripsi in commentario critico scrip-
liiras eiu.«, quae ubi nihil adnotavi congruunt cum libris et cum
Aldina (a). quae antem in Vaticano codice recentiore manu cor-
rectoris inlata sunt, ad ipsum Bembum auctorem videntur refe-
renda esse.

Codex Harleianus no. 2534 olim collegii Agenensis soc.
lesu xsi^ijXiov in catalogo dictus. insunt hucolica, georgica,
Aeneis, copa , est et non, vir bonus et sapiefis e. q. s., *ver
erai ei hlando^ e. q. s., moretum, Tibulli IV 14, ctdicis versus
1 — 93. refertur ad saeculi XIII initium. contulit culicis partem
quae extat rogatus mea gratia a Guilelmo Wagnero benevolen-
tissime vir reverendissimus E. R. Horton, M. A., Cantabrigiensis
nuper, nunc Londinensis; unde Colbertino SiUigii quarto fere gemi-
num, h. 6. exigui vel nullius pretii esse intellexi. siglo notavi 0.

Vossianus n. 78 catal. hibl. univ. Leidensis, in papyro
scriptus nescio qua aetate, nam ipse non vidi. descriptum esse
ex editione vetusta Vicentinae a. 1479 simillima suspicatur Nae-
kius p. 369 sqq. insunt autem praeter versiculos multos (e. c.

BIBBECK, VEEGIL. IV, 3

34 PROLEGOMENON

anthol. Burm. III 51. 85. 92. l 169. 136. II 173) Vergilii et
opera et quae eius noinine circumferuntur opuscula omnia. huius
scripturas ab Oudendorpio in exemplaris supra laudati margine
ad catalecta enotatas hac addita praemonitione : 'hic incipit in
Ms. Virg. Vossiano Chart. Fol. N. 78 pub. Virg. Mar. Catalecton
priapus loquitur' descripsi et quoniam pauca saltem nova prae-
bent littera X signatas apparatui meo adhibui. Vossianum II (ut
Naekio appellatur) hic illic laudavi, ubi vel discreparent testimonia
Oudendorpii et Naekii vel omissa ab illo essent quae alicuius
momenti esse viderentur.

Vossianus cod. Lat. bibl. Leid. Oct. n. 96 chartaceus,
forma minima saec. XV neglegenter et properanter compendiis
adhibitis plurimis scriptus haec continet:

fol. 1"^ Ovidii medicam. fac. 70—100, postea in folio 9 se-
cuntur V. 34—69.

- l'' Ovidii amor. II 15.

- 3 ^' De medicamine aurium. Nec tihi displiceat qitod sum

sic corpore paruus e. q. s.

- 4'' ouidii de cuculo (Burm. V 70).

- 5^ ouidii de philomela (Mey. 233).

- 6''' ouidii de pulice. Parve pulex sed amara lues e. q. s.

- 7 ^ ouidii de ludo scacchorutn. Qui cupis egregium scac-

chorum discere ludum e. q. s.

- 8'" Hic incipiunt opuscula P. Maronis. Elego carmine.

Incipit mecenas uirgilii (Burm. III 119 sq.). sub-
scriptio: finit elegia uirgilii maronis in mecenate
inueta db H^NOC in dacia. (eadem subscriptio
in Vaticano 3269 chart. scripto manu Pomponii
Laeti, de quo disseruit Tycho Mommsen mus. Bhen.
VI 626 sqq. cf. praeterea quae M. Hauptius ad epi-
cedium Drusi p. 30 sq. disputavit.)

- 16^' Copa.

- 17 ■• Est et Non.

- 11 ^ De uiro sapienti.

- 19 Culex.

- Sl"" Moreti v. 1 — 4

ceteris in hac pagina lineis vacuis rclictis. in versa sequitur
Phocae grammatici praefatio artis per tre? paginas perscripta.

CAPCT II.

35

tiim post vaciia folia duo et dimidium secuntur recentiorum poe-
larum carmiua varia.

In culice post v. 41. 57. 78. 93. 103. 156 singulorum ver-
siculorum spatia relicta. ipse contuli quae ad consilium meum
pcrtinerent et littera notavi /. ceterum cf. Naekius p. 353 sq.
ex Ileynii libris Uuic simillimus est Koelerianus.

Cantahrigiensis no. 2076. Rk. v. 34, descriptus in ca-
talogo mss. univ. Cantabr. III p. 703—706 et in mus. Rhen. I
135 sq. (quibus addenda quae M. Hauptius in lectionum Beroli-
neusium aest. 1854 indice p. 2 monuit), nuperrime vero ab Aetnae
editore recentissimo H. A. I. Munro p. 29 sq. continet post
commentum quoddam paucorum versuum de parahola filii deper-
diti diiodecim carmina Ausonii, tum 'versus L de quodam su-
perho^ medii aevi, elegiam de deo et natura aevi Christiani, ^res
Bufini de ponderibus et mensuris^ (v. 1 — 162), inde a folio 20
culicem, Aetnam denique hac inscriptione : P.VIRGILII MARONIS
AETHNA INCIPIT.

Membranaceus est, in 4*^ maiori foliis 47 scriptus saeculo IX
vel X eadem manu, litteris admodum perspicuis, non continua
scriptione, sed accuratissime plerumque divisis verbis singulis,
nisi quod voculae quaedam , praepositiones maxime et parti-
culae, vicinis vocabulis adiunctae sunt (e. g. qui v. 239. quod
410. cum 69. 345. ut 2. 91. 214. sibl. seu 345. et 12. 19. 23.
36. 38. 43. 45. 51. 58. 76. 88. 98 etc. ne 140. non 26. 29. 63.
85. 94. 98. 143. cum (praep.) 73. ad 40. 44. 50. 141. 155. 161.
166. 176 etc. in 41. 64. 97. 102. 107. 112. 114. 121. 155.
157 etc. de 299. 395. e 44. 48. 146. 212. a 67. 300. ah
201. 260. 375. per 136. inter 230). compendia scripturae pau-
cissima, maxime litterae w; diphthougus «e plene perscripta ; era-
sum nihil, correcta non multa manu quidem paulo diversa, te-
nuiore scilicet, sed eiusdem aetatis et ductus.

Culicis textus paginas 22 occupat ita, ut cum in prima pa-
gina titulus poematis cum quinque versibus primis legatur, se-
quenlia decem folia vicenos in quaque pagina, ultima denique
pagina novem cum subscriptione contineat. conlatum accuratis-
sime ad hunc librum poema intercedente peramice mea gratia
Guilelmo Wagnero debeo diligentiae ac liberalitati viri doctissimi
II. A. I. Munro, Cantabrigiensis. notavi siglo C.

3*

36

PROLEGOMENON

Codicem miscellaneum Bruxellensem [B) catal. n. 10615—
10729 descripserunt Pertzius Archiv. VII (1839) p. 1004 sq. el
Baro de ReitFenberg tam in nuntiorum academiae Belgicae (bulle-
lins de Tacademie royale de Belgique) vol. VIII part. 2 p. 247 —
268 quam in bibliothecae regiae annuario (annuaire de la biblio-
tbeque royale de Belgique) anno 1843 p. 51 sqq. praeterea
mentionem eius fecit Theodorus Olearius in mus. Rhen. a Wel-
ckero et RitscbeHo editi vol. I p. 302 sqq. continet auteni liber
membranaceus folia formae minoris 231 binis columnis divisa,
saeculo XII non antiquiora. in ea parte quae numeris 10675 et
10676 insignis est, inde a folio 71 leguntur Ciris vv. 458 — 541,
tum epigrammata tria quae in Burmanni anthol. Latina extant
VI 84. 85. 86, deinde Catalecta hoc ordine: I. II. XII. XIII. VII.
III. VIIII. X. XI. VIII. XIIII. IIII. V. VI; secuntur epigr. Burni.
II 182 {^vate Syracusio'), Tibulli IV 14, in Maecenatis obitwn
elegia (Burm. anthol. II 119 sq.), et numero 10677 in calalogo
notatum fragmentum hoc titulo '/*. Annii Flori Vergilius orator
an poeta incipit', quod in mus. Rben. I. 1. publici iuris fecit
Olearius. varias inde scripturas quasdam ciris M. Hauptius in
academiae Berolinensis relatt. menstruis anni 1858 p. 659 sqq.
et catalecton in prooemiis ind. lectionum Berol. 1858/9 et 1859
communicavit. meum in usum Augustus Scheler, privatae regis
Belgici bibliothecae praefectus, contulit cirin, catalecta cum
Priapeis quae antecedunt tribus, et elegias duas in Maecenatis
pbitum.

In Moreto praeter eos quos commemoravi libros in promtu
fuerunt hi:

codex Parisinus 7989 bombycinus saec. XV, qui Regius 11
a Silligio dicitur (cf. Buecheleri in Petronium prolegg.p, XVI).
exhibet post cenam Trimalchionis p. 229—232 Moretum^ cuius
collationem Silligiana aliquanto accuratiorem debeo Guil. Froeb-
neri liberalitati. notavi littera p.

Vindobonenses duo, n. 134 (Endlich. N. CXXX) m.embr.
.saec. XI, et 3108 (Endlicb. N. CXXIX) chart. saec. XV, conlati
diligentissime ab Emanuele Hoffmanno, professore Vindobonensi.
Htteris notavi illum -S', hunc T.

Praeterea in Copa per liberalitatem Caroli Halmii uti etiam
contigit collatione Monacensiufn codicum quattuor facta accu-

CAPUT ir. 37

ralissime a G. Taubmanno; qui in catalogo bibliothecae Mona-
censis sic distinguuntur :

1) Chn 21562 (VVeihensteph. 62) saec. XI -XII, notatus a

me Jittera TF;

2) Chn 18059 (Tegerns. 59, alte sign. X 21. 1) saec. XII (J);

3) Cim 305 saec. XI-XII {M);

4) Clm 261 saec. XV (R).

ceterum cf. de his Silhgianae editionis addenda p. 337 sq., unde
Moreti lectiones ex tribus prioribus enotatas a Ludovico de laii
.sumpsi. Dirarum scripturas varias ex TW excerptas L. Scho-
penus in Catonis Naekiani praef. p. VI sqq. exposuit.

In Ciri propter paucitatem codicum non dedignatus sum
lectiones adscribere Vaticani 3255 membr. saec. XV, quas ro-
gatu meo Hugo Hinckius accuratissime excerpsit. scriptum esse
manu Pomponii Laeti testatur in folio praefixo Fulvius Ursinus.
insunt autem

fol. 1 — 47 * georgica cum schohis

- 47''— 56* culex

- 56*— 67»» Cyris

- 67 ''—70* Moretum (sine lituio)

- 70*— 74* Dirae

- 74*-'' Copa

- lA^^—lb^ Est non est

- 75^—76* Vir bonus. epigrafnma ad Caes. Aug. epita-

phium balistae latronis. Priapi querela

- 76''— 78* lul. Pomponii de vita P. Virg. Maronis suc-

cincta collectio

- 78*— 79* Octavii Caesaris Aug. post mortem P. Virg.

Maronis Aeneidos commendatio ac approbatio.

- 79*— 80* Epigrammata

- 80*-'' P. Eurialo suo idem Aemilino

- 81*— 94* Aetna

- 94 "^ — 98* Mecaenas cum scholiis

- 98* — 100 de musis; commendatio sui hortuli; rosae ver-

nae laudantur.
siglum addidi Z.

Aegre carui in culice florilegio Parisino (cod. Nostradamensi
n. 188 membr. saec. XIII), in quo cum aliorum carminum tum

38 PROLEGOMENON

huius excerpta legunlur: cf. Bursianus ad Senecam praef. p. XVUII,
Buechelerus praef. ad PeUon. p. XXVI.

Inpressa exemplaria vetusta, dc quibus copiose Nae-
kius in 1. i. disseruit, paucissimis quibusdam locis, quibus de auc-
loritate scripturae minus certo constarel, veilem consulere licuisset.
sed succurrit ex parte desiderio Hinckius meus, qui et Mutinensem
editionem anni 1475 elAldinam priorem a. 1517 mea gratia passim,
ubi operae pretium esset, inspexit. mihimet vulgati textus fontes
duo patuerunt, principis editionis Romanae apographum Basileense
et Ahlina secunda. de quibus pauca etiam monenda sunt.

e = codex Basileensis chartaceus saec. XV, a domino lo-
hanne de Lapide donatus cathedrali Basileensi, accurate descrip-
tus a Naekio Cat. p. 365 sqq. post lo. Andreae episcopi
Aleriensis epislulas duas in primam et in secundam Virgilii im-
pressionem ad Paulum II pontif. max. datas vitam Virgilii , epi-
grammata quaedam et argumenta XII Aeneidos secuntur culex,
dirae, copa^ est et non est, vir honus, rosae, moretum; deinde
post alia epigrammata quaedam bucolica georgica Aeneis cum
libro XIII a Mapheo addito. manu altera multo minus pulchra
praeter alia quae his adnexa sunt scriptae de Maecenate elegiae,
deinde Aetna, ciris, catalecton. descriptum esse hunc cocficem
'aut totum aut longe maximam partem' ex editione Romana altera
a. 1471 et Orellius Silligium docuit et demonstravit Naekius (cf.
p. 367 et 380), quamquam sunt quaedam inter hanc et exemplar
Basilecnse differentiae, quae non possint librarii neglegentiae
tribui. in culice unum tantummodo exemplar ms. parum illud
emendatum sibi in promtu fuisse narrat episcopus. quae accesse-
runt in altera ed. Romana Aetna ciris catalecta ex codice quo-
dam Pomponii Laeti mutilo in fme lectuque difficillimo vel hic
illic laeso etiam descripta sunt. unde faclum ut hemislichia ali-
quot omissa sint. catalecta eodem ordine ut in ceteris codicibus
nostris perscripta sunt, sed deficiunt inde a IIII v. 3, ut desint
IIIl 3 sqq. V. VI. subscriptum P. Virgilii Maronis Catalecton
desinit litteris miniatis eisdem quibus ceteri in priore codicis
parte tituli ornati sunt, cum in altera atramento inscriptiones
factae sint.

CAPUT III. 39

Edilioiiibus vetuslis cum prorsus carereni, liunc quasi vicarium
omnium (juotciuol Aldinam alteram («) antecedunt contuli ipse.

Hanc anno 1534 expressam (cf. Naekius Cat 418) adhibui,
quia 'collatis piuribus . . exeniplaribus ' emendatum a se textum
esse in praefalione Aldus testatur. qui cum in epistula ad Beni-
bum Virgilio anni 1514 praeposita promittat se lusus Virgilii
quos ille habeat correctissimos lum editurum esse si eos acce-
perit, probabile est IJembi et codice et emendationibus usum
esse, ut, ubicumque convenit iuter a et Bembum nullo praeterea
libro manuscripto adstipulante, Bembi videatur coniectura esse.
a quo aliis quidem locis recedens a modo B codicem pressius
modo aliuin sequitiir, velut cum / et /T et V nostris saepius
congruit, alia aiitem satis inulta ex e repetiit. quaedam denique,
iiisi forte ex incognitis mihi exemplaribus sumpta, ipsi propria
sunt. scripturas eius (praetermissis minutiis quibusdam ortho-
graphicis) integras enotavi, utque appareret quae inler hunc et
Bembum ratio intercederet ea quoque indicavi, quae apud hunc
diversa leguntur. ubicumque tacui, cum textu meo illos vel illo-
rum alterumutrum consentire sciendum est.

Caput m.
De emendandi textus rationibus.

lam quae inter hos et ceteros codices rationes intercedanl
breviter dicendiim est. ac primum cognatos esse apparet eos, qui
iiwenilis sive imenalis ludi lihelhm eodem vel simili titulo com-
plectuntur, ex noslris BPV, praeterea Colbertinos I {A) n. 7927
saec. X (cf. Silligius p. 22. 47) et III [F) n. 8205 saec. XV
(quem Parisinum IV dicil Naekius p. 223. 344 sq.), Mediceiim
plut. 33 cod. 31 saec. XIV (cf. Naekius p. 344), Augnstanum
membr. Naekii p. 356 sqq), qui aetatem eius non definivit,
praestantiam magnis laudibus extulit; denique *vetus' exemplar
manuscriptum Scaligeri, sive Pithoeanum fuit sive aliud.

40 PROIiEGOMENON

Huius tamen sylloges singulas per eclogas qui perlustraverit
varias lectiones, ne ceteros quidem libros reperiet ex longe di-
verso fonte originem cepisse. quod in culice, ne de transpo-
sitis versibus dicam, clarissime demonstratur communium vitiorum
sive monstrorum, lacunarum, interpolationum (cf. v. 26. 281. 319)
multitudine, cuius permagna pars compendiis scripturae male in-
tellectis (cf. v. 50. m. 95. 119. 132. 155. 168. 170. 246. 247.
262. 272. 307. 311. 314. 315. 319. 342. 366), alia litterarum
obscuritate videtur orta esse: ut archetypum elementis capitali-
bus cursivis qualia nuper in prolegomenis descripsi satis negle-
genter exaratum ac temporis iniuria sat multis locis vel obscu-
ratum vel adeo imminutum fuisse suspicer. unde cum nostra
exemplaria omnia varias per vices descripta sint, et vario modo
hic modo illic consensu varia vides coniungi nec ullum fere aut
vitiis suis peculiaribus aut virtutibus quibusdam carere. sed
paulo saepius quam cum aliis inter se congruunt ab altera parle
ABCEPY, ab altera HVl, qui ipsi quoque paulo magis quam
illi interpolationibus vel pravis coniecturis inquinati sunt, quam-
quam neque illorum ullus immunis huius labis est nec horum
ope ad corrigendum textum careri potest.

In emendatione culicis quae post M. Hauplium ipse conatus
sum in mus. Rhen. XVIII 100 sqq. olim defendi. pauca secundis
curis mihi subnata sunt: e. g. in restituendis versibus 35 sqq.
religiosius quam in proecdosi secutus sum codicum optimorum

per

testimonia (in archetypo fuisse videtur decurrere, unde factuni
fidecurrere) ; v. 170 Aldi scriptura {et fert) monitus verbum ecfert
ex librorum litteris etfe elicui. non omni ex parte mihi satis
faciunt quae v. 318 proposui, sed verum in libro V fidelius quam
in ceteris omnibus servatum esse non dubito. eidem credidi in
V. 330 et quamvis inusitatum generamen vocabulum commendanti
V. 334, quod tamen ad germen et semen nominum similitudinem
auderi aliquando a tali praesertim versificatore poterat. certe
quod optimorum librorum consensu adeo confirmatur, alia con-
iectura recepta obfucare nolui: nani deteriorum quoque {Hl) cor-
ruptelae ortae videntur ex glossemate generatus cum gcnuina
generamen forma per librariorum sluporem variis modis conflato.
item in v. 357 codici V nunc obtemperare malui quam admo-
dum dubiam navlfraga vocabuli prosodiam, cui Vergilianum *na-

CAPUT iir.

41

vifragum Scylaceum' et Ovidianum 'iiavifragumque frelum' ad-
versatur, sine certa librorum auctoritate propagare. atque eius-
dem r virtus praeter v. 5. 193. 210. 236. 249. 265. 340. 343.
390 maxime v. 332 euiinet, ul)i solus egregiae Scliraderi emen-
dationi fundameutum struxit.

Commnnia in 3foreto omnibus libris vitia sunt v. 8 fumus,
46 transversat durata, 66 regula, 71 apte, versus 77 lacuna,
v. 80 notis, et compendiis scriplum fuisse arcbetypum maxime
y. 96 probatur, ubi gramine ex germine factum. in duas fami-
Sias separanlur codices v. 13, (juarum antiquior et integrior quam-
vis corrupta praebet secl lux fulgore recedit, recentior et inter-
polata ienehrae fulgore recedunt. ad illam ex nostris pertinent
BSY, quibus ex Silligianis AEOahc, praeterea Colbertinus quar-
lus, Regii primus et quartus, Thuaneus alter, Tellerianus, Lipsiensis
accedunt, nec non Colbertinus secundus et Regius tertius, quaiu-
quam ille recedere, hic recessit habet. alterius familiae correc-
toris arbitrio adfectae sunt HTVZp et ex Silligianis Carcavianus,
Balluzianus, Dresdensis. item librorum HVZp commimis est v. 75,
et in eisdem v. 31 intrusum legitur haec. inter quos tamen paulo
sincerior esse cognoscitur V omissis v. 36, quo HTZp et deter-
rimi quidam Silligiani inquinati sunt, et emblemate post v. 73.
item cum optimis vera servavit v. 73. 74 et cum solo B v. 94
cortice. sed idem pravis coniecturis solus indulget v. 42 colatur,
58 sale, 96 ahdicat.

Ceterum correctorum opera luculento exemplo cognoscitur
v. 77, cuius perierat aliquo casu hemistichium prius, alterum
sic videtur in archetypo traditum fuisse:

quae
crescit in acumine radix

sive in margine quae adscriptum fuit. hinc orta lectio libro-
rum ab altera parte ABY Quae crescit in acumine radit, ab
altera OSahc Crescitq; in acumina radix. sed illas quoque ver-
sus reliquias non in textu archetypi insertas, sed in margine
puto adieclas fuisse. iam correctores extituerunt duo, quorum
alter supplevit ut in T et in mg. B Plurima crescit ihi surgit-
que in acumina radix, alter ut m HV v. 77 legitur Pluritnaquc

42 PROLEGOMENON

in terram detriidit acimina radix (iiihil enim hiic facit turbalus
verborum in V ordo). sed illa quae Bmg. T praebent in Zp
falso loco (post V. 73) in textuni inlata, utrumque denique, alte-
rum post V. 73, alterum suo loco ex duobus ni fallor exemplari-
bus recepit codicis H auctor.

Duplicis coniecturae in obscuratis aliquo casu archetypi lit-
teris factae memoria etiam v. 60 tradita est, ubi priori familiae
ABV libris maxime repraesentatae proprium est v. 60 aeris, ce-
teris praeter E omnibus hcros: quorum neutrum placet. nam
heroem appellari hunc homuncionem non festivum, sed ineptum
et ridiculum est, quo nomine ne per ironiam quidem cur ridea-
tur perspicio. parsimoniam autem rustici si laudare voluit poeta,
non providim, sed parciim aeris dicere debebat. qui cum pro-
videat ut cereri escas iungat, non ut reculam augeat, simplex et
aplum per se herbis est, cuius vocis reliquiao in utraque codi-
cuni scriptura latent. sed tam otiosus et repetitis ex v. 54 lan-
guidus totus versus est, ut quotienscumque relego huius idyllii
elegantia indignum habeam. ergo uncis inclusi.

Ortos autem esse et EHZp et FO , sed diversa stirpe ex
codice simili nostro B docet v. 73: nam omissa in j? a librario
particula que deest in illis quoque, sed is qui exemplarium FO
archetypum communem scripsit, simplex homo, sequentia quae
non adsecutus esset [inilae in illo pro inulae scriptum fuit) de-
pingens ut potuit milae effecit, ingeniosior Ubrorum EHZp auctor
et numeris et sententiae mederi conatus est emcndando uiolae.
ut suspicer in communi omnium archetypo sic extitisse:

que u
maluae inilaeque

nec ullus vel in optimis codicibus nostris est, qui non aliquando
in pravis lectionibus a correctore archetypi ortis conseniiat cum
deterioribus, quamquam ceteris multo rarius in hoc genere BV
peccant et omnium rarissime B. de BY cf. v. 39, de F v. 31.
34. ex Vindohonensibus ut antiquior ila purior est S quam T, et
ex alterius familiae codicibus saepius conspirat cum V, proxime
vero cognatus est Silligianorum FOabc ortusque ut Fahc ex co-
dice qui 25 in quaque pagina versus habebat (cf. v. 31). sed
fidem hi {FOSahc), quam olim in quaestt. Catull. p. 49 haberi
iussit Hauptius, raro (v. 39) merentur, quos temerariis coniecturis

cAPur m.

43

iiiterpolatos esse doceant exenipla v. 17 petebat, 22 tergore, 34
peclora, 47 gremio, quae oninia in deleiiore familia redeunt, tum
72 locus, 74 tepentia, 83 vacua mercede., el quae propria sunt
libris Sabc v. 38 bullire , v. 105 singula, soli () v. 68 vel si.
nec liis magis sincerus est E codex, qui cum saepe deteriorum
iibrorum socius sit (v. 18. 23. 40. 58. 62. 65), pauca cx eis
quae singularia liabet felici correctoris acumini magis quam cer-
tae meinoriae debere videtur: nam verum liabeo v. 15 casulae
et 41 ac (cf. praeterea v. 48).

Talia autein ne in eis quidem desunt, quos interpolatos esse
saepius monui. et coniuncti EFHOSabcp facili, sed bona emen-
datione in v. 81 praestant umero vel humero , (|uod leviter cor-
ruptum iu AY ac fortasse in B quoque {humore), temeraria con-
iectura depravalum est in TV^a et manu rec. in B. tum prae-
ferendam duco alleram familiam priori in v. 43, nam proprie
emundari dicunlur quae sordida sunt, tropice velut mores scripta
aHa emendari; item vera sunt v. 45 adtnixtos tum fontis, v. 121
iam famis. Gudianum et HZp, a quibus uon niullum abest V,
secutus sum v. 120 probando lotis recipit, quod minutissima
quaeque pingendi sludio, quo ecloga nostra insignis est, melius
convenit quam laetus recipit sive recipit laetus, ubi additum ma-
nibus plane otiosum est. solis Zp, quibus H proxime accedit,
v. 66 debetur illud; item HZp v. 15 habent claui.

In Copa cuni priore familia [ABPY) congruunt plerumque et
Monacenses {W) et H, ad alteram {VZl) pertinet Gudianus {G.) sed
utra prae altera dignior fide sit, difficile dictu est. meliora quidem
quam VZi dubium non est quin ab altera parte praebeant
ABHPYW v. 7 {(opia), 12 {violae e£ corollae), 25 {calybita),
ABPYW V. 26 {Vestae), ABPY v. 31 {heia), ABPW v. 11 {de-
fusa); HW\. 3 {fumosa): eidem soli coramentatorem experli sunt
v. 26 {deliciae). dcnique v. 28 ipsi librorum ABPY corruptelae
uere in tutius credemus quam facili lectioni, quae tamen con-
iecturae suspicione non caret, etiam in, ut in GVZl extat: iliius
autem non video probabilioram emendationem quam quae re-
cepta in W latet in H quoque uaria in. sed praestant GVZWt
v. 25 {huc), GVZl V. 12 {et Cecropio) ei 18 {autumnalis — deae),
GZl V. 8 {trichila), GZ v. 22 {pendens), nec desunt exempla ubi

44

PROLEGOMENON

vel soli G verum debeatur: v. 6 {viduo), 9 [est), ut Contiano v. 7
calyhae, Colbertino tertio v. 29 ^e pro irftruso in ceteris nunc.
atque idem G^ cum Y solus servavit v. 10 sonans, congruuntque
cum Y solo in genuina scriptura chrystallo v. 30 ipsi VZl.
quorum exemplorum nullo clarius demonstratur duplicem scrip-
turam in archetypo haud paucis locis fuisse, quam v. 13, ubi
etiam croceo uiolae de flore corollae cum praebeant ABHPY^^F,
et cecropio uinctae de flore coronae GVZl (nam minutas discre-
pantias hic non curo) , ex ulraque familia quod aptum sit et ce-
cropio violae de flore corollae eligendum est. compendiuni
scripturae v. 8, cuius vestigium produnt BGPVYl, duplici modo
solutum procreavit umbrosis in HW, umbriferis in Z, bonum per
se utrumque, sed iUud praetuli ut paulo numerosius. sono com-
modiore etiam v. 12 est crepitans quamvis solis VI traditum ma-
gis placuit quam est strepitans: per sententiam utrumque licebat.
diu dubitavi quomodo constituerem v. 15 sq. ubi concinnitas
quattuor inde a v. 13 distichorum aequabile sunt et flagitare vi-
detur initium solis GZ commendatum; ergo ex eisdem recipien-
dum quae niueis, quamvis fuerit cum uimineis scripturae simpli-
citas praeplaceret, qua semel corrupla ut in V (ubi emineis
legitur) poterat illud coniectura nasci. sed potest uimineis ortum
esse ex vocabuli virgineo, quod in antecedentis versus loco parili
collocatum est, syllaba priore perperam repetita et cum niveis
voce confusa. mixtam ex utraque memoria scripturam reperimus
in yi, quorum uterque v. 15 sunt quae habent, at v. 16 ille
emineis, hic que iuuenif praebendo in diversa discedunt. versu
17 quoque sirpea ut in GVZ extat recipere malet quam cele-
rorum iuncea, qui v. 22 comparaverit, ut v. 25 lassus ex AffYW
rectius quam ex VZl fessus repetitum v. 31 recipitur; et versu
primo probabilius est ex Graia, quod in VZl legitur, a glossa-
tore Graeca factum esse quam vice versa.

Ergo non tam auctoritatem testium, quorum integer atque
incorruptus nullus est, quam rationem et artis elegantiam in con-
stituendo huius elegiae textu sequi debebimus. communem autem
omnium exemplarium meorum originem demonstrat mutata voca-
lis / in iJ V. 5 [abisse) , littera B. in D v. 28 [saepe) , ubi soli
Colbertinus IV et Gaibacensis luculentiorem scripturam exhibent,
terminata vox v. 33 littera M pro S [formosus) in recentioribus
paucis reposita, v. 36 ista in omnibus obvium; denique turbatus

CAPUT iir. 45

verbornm ordo in v. 24 felici coniectnra a Colbertini quarli
correclore restilntns et transpositi v. 21 sq. et 19 sq.

Exigua ad cirin recensendam auxilia manuscriptorum libro-
rnm praesto snnt, qni auteni extant pancissimos et praeter Brn-
xellensem, in qno extrema tantum pars servata est, recenlissimos
ex eodeni onmes fonte parum illo vel emendate vel perspicue
scripto flnxisse multitudo locorum demonstrat eodem vel similiimo
modo in omnibns exemplaribns nostris corrnptorum (cf. v. 4 sq.
12. 14. 48. 53. 60. 67. 84. 86. 87. 88. 90.^ 92. 94. 96. 112.
418. 119 ubi lenem Heinsii medelam non amplius spernendani
esse mihi persuasi, 128. 129. 132. 135. 140 sq., 143. 168 sq.
175. 200. 204. 246. 252. 265. 292. 299. 302. 303. 326 sq.
350. 361. 374 sq. 384. 408: 415. 420 sq. 441. 443. 448. 450.
455. 457. 478. 481. 524. 531). sed archetypum anticum un-
cialibus lilteris scriptum fuisse cum probent confusa elementa

C (ii P y. 88 papyrus

C ei S v. 384 cressa

J) ei B y. 118 reicere

Dei S \. 140 di

I et L V. 32 deiectus

N ei P \. 531 patriaeque

P ei Tv. 168 tificta

P ei B V. 337 ificepta, 457 incerto
et non distincta vocabula (cf. v. 87. 112), in eo exemplari, cui
nostra debere videmur, similia fuernnl a et r (v. 200), f ei l
(v. 458). l ei t (v. 200. 450), o et r (v. 129), et compendia
scripturae plurima adhibita.

Fide 'prae ceteris dignus agnoscitur Bruxellensis scripturis
quas solus servavit fecisse v. 458, Salaminia v. 470, sinius quod
ad Sunius proxime accedit v. 472, vexarier undis v. 481, aeter-
nam v. 484 (nam quoniam immortalis futura erat puella, squamis
vestitam piscibus tradere noluit Ampliitrite), illi v. 513, apposuit
V. 532, haliaeetus v. 536. quaedam sive coniectura non nimis
difficili sive codicis ope in Aldina recte emendata auctoritate illins
comprobantur: A65 Scironis, 410 e /luctu, b\l flavo, 520 poena,
533 ut in aetherio; in Basileensi (e) redit v. 463 isthmon; in
margine extat feliciter correctum quod in tcxtu Zea praebenl

46

PROLEGOMENON

aquilis v. 529. cum eisdem congruit v. 470 {respicit) et si mi-
nutissima discrimina omittimus v. 528 {halieios ales). cum HL^
commune ei est aeiliera v. 538 et 541 et levis corruptela auras
v. 525, inque eodem cum E respexerat pro resperserat, denique
cum HR V. 477 sdlutiferam. nec peculiaribus vitiis quamvis
paucis plane immunis est: v. 460 littora et 534 munere ex an-
tecedenti repetitum.

In ceteris ubi deficit B pares fere inter se et pierumque
gemini sunt HB, quos ubi consentiunt et salva ratione ubi liceret
secutus sum, velut in restituendo v. 292 vestigia eorum pressi.
sed soli B debentur murmura v. 108, amorem 109, volitantes
agmine v. 117, humanos v. 198, per te v. 273, maritas v. 443,
coniunctis Ba v. 186 furtimque, 439 honores. eisdem tamen
communis est prava coniectura rauci v. 384, et v. 50 aethera
scriptura, quam pro glossemate audacioris sidera habeo. nam
interpolatus est B etiam v. 114 {continuis) et 249 {morbo), et
ubi cum L congruit v. 14 {patientia).

In corruptis paulo integriora solus praebuit H v. 57 et 432,
cum AL^ V, 72, proxime abest a Ze v. 31 ; vera cum Ze v. 50
{sidera), 235 {cur), cum Zae v. 509 {placida), cum a denique
servavit v. 375 anubus, cui non intellego cur senibus quod B
habet praeferatur, et in versu 45 quo B caret iuuenes in Ze glos-
semate oblitteratum. interpoiatus ipse cura Ze adposito patris Nisi
nomine est v, 334.

Multo saepius interpolatus est Z simillimus Basileensis exem-
plaris (e), quamquam non prorsus idem. textum eius qui recen-
suit sive Pomponius Laetus fuit sive Italus aUus haud pauca,
quorum maxima pars in e vel cc vel in utroque libro redit, ve-
rissime restituit, nec omnia mera coniectura adsecutum esse pu-
taverim: v. 31 cocco, 66 Crataein, 109 sonitu, 12^ nectehat,
ut 'Cecropiae cicadae' genetivi sint (nam una fibula in cicadae
formam Nisi crobylum continebat), 149 lapsa e, 162 in tenera,
197 blandaeque, 229 qua, 239 sinit Adrastea, 241 amore, 211
invideas, 307 in, 312 et, 355 ientantur patriae, 376 amycleo
spargens, 377 defigere, 397 luces, 413 qua, 427 facturum, 433
deliciis, 436 incensam, 442 tumulahit, 453 verbere, 411 semen-
tiferam. certe v. 323 in ipsa corruptela contata latet quod verum
sit quodque in ea correctum extat conaia (cf. praeterea v. 324);
et singularem corruptelam quae non potest non ex manuscripto

CAPUT III. 47

codice repetita esse praebet L v. 102 tempsa. sed multo sane
plura teniere interpolata sunt, ex quibus pleraque etiam in e vel
a vel in utroque, quaedam praeterea in A leguntur. singularia
pauca sunt: v. 38 caelum, 92 laetos, 196 fluvios.

Restat ut bene correctos in /i, e, « exemplaribus locos enu-
merem: in A v. 189 tanti sceleris, in e v. 344 resiinffue?is, in a
V. 32 deiectus, 126 carO) 127 quem (cf. e), 158 ad ulciscendum,
187 miserae proponitur, 211 ne, 283 tristi, 295 erepta, o Bri-
tomarti, 296 Britomarti, 297 ne, 321 spes sit^ 327 ne, 329
amore, 340 /«'^, 362 conficta, 364 quaerit, 366 ?/^, 367 essent,
397 alternas. ex quibus praeclaris partim emendationibus num
(luae iam ante Aldum in aliis editionibus antiquioribus, quibus
uti mihi non licuit, propositae sint nescio.

Ceterum postquam Hauptius in relationibus menstruis acad.
Berolin. a. 1858 p. 659 sqq. suas emendationes defendit, relicta
ab eo quaedam quomodo restituenda esse viderentur exposui in
mus. Rhen. XVIII p. 100 sqq.

Catalecta eodem ordine diverso illo ab expressis exem-
plaribus leguntur in BHR^, de XZ testimonia desunt. sed Nae-
kius quod nihil adnotavit, cave ne suspiceris in X sive Vossiano II
vulgatum ordinem ab eo repertum fuisse; nam simillimi inter se
vel prorsus gemini sunt Xe. consentiunt libri nostri omnes prae-
niissis priapeis tribus quae secundum iibrorum auctoritatem denuo
addenda esse catalectis Naekius monuit Cat. p. 228. nec desunt
vitiorum exempla obviorum vel in BHRXZ^a (II* 18 crux, IFI* 15
sanguinea et arma^ 17 lioc^ I 1. 3 Dequa, II 2 tyrannus vel
siin., III 3 et, IIII 9 bis, non ter repetitum thalassio, V 6 ad-
sim, 1 et, -VIII 6 domus, 16 deposuisse, XII 9 nutu et dedit, XIIII
2 dura), vel in BHRXZe (III* 2 caris, XI 30 grauidae quod,
32 similis, 46 sternere, 50 7ion, XIII 6 multa). sed ex his B
ceteris multo rarius corruptus est, ut qui vera praebeat solus III*
6 fiUusqu£ adulescens, 9 matiu ferens (cf. Zd), 17 priapo est,
I 5 audiui, VII 1 ampuUae, VIII 19 utrimque, 21 praeter, XI 6
oenides, 21 diuei, 23 o te, 24 altera non et fama et esse, 35
non cuius oh, 55 tantas non inquam, 61 aspirare et si, XIII 5
cui iuueni, 1 plioebi chorus ipseque phoehus, XIIII 4 quid inme-
riti, 8 hunc; indicet galtem meliora II* 18, III* 8, I 6, V 5.

48

PROLEGOMENON

cum eodem in bonis congruunt ^ II* 3, III* 3, V 11, VII 1 (et
proxime ab eo abest XI 23. 35); Heu XII 1 valido, HR II* 5
manu, III* 11 primiiiis; HRa VII 11 vos quoque; HZ VI 9 mille:
R XI 48 mare audendo; XZe II* 9 oliua duro cocta frigore;
Za XIII 5 sorores, XIIII 8 quae; JCea III* 18 hortulum uineam
(ubi H proxime accedit) ; Xe VIII 17 milia, Vossianus II * XI 45
paii iam. denique a III* 1 ego, 10 ponitur picta, III 4 abibit
ei, \ \ iacere me (cf. H), 19 non me, 21 nec, 32 lambis;
35 sq., 39 scissumque, VI 7 maxima , XI 29 volucrum, XIIII 1
ociaui.

In corruptelis autem congruit B cum HRZea II * 14 ienera-
que , V 21 lumbos, 28 dulcis, 29 «<?ww, VI 7 /*os, e^, 9 «m^,
VIII G neque, 19 mulas; cum /^^Z II* 5 »?«/«, XI 61 cirenas
vel sim; cum HRXm II* 16 proin; cum /^i?e VIII 2 multo; cum
//J^e III* 4 nutrior; cum ^Ze VII 10 uindicamus.

Apparet ex bis, ceteris similiores codici B esse H et unde
ea exemplaria expressa sunt libros manuscriptos. nam ne cetera
quidem, quae in a sola rectius quam in codicibus nostris legun-
tur, coniectura inventa esse possunt omnia. sunt enim haec:
III* 2 caricis, III 2 Nociuine putidum (unde proxime abest H),
IIII 6 duas, V 11 helluato sera, 14 udaeque, 23 Tybrim et
(cf. ^), VII 2 rore, VIII 21 facla, X 5 inprimisque, XI 30
Graiae quam, 32 ^/^?i-, 46 sieriere, 47 perlabi, 50 «o«, 60
Aglaie, XIII 6 y)!/Msa.

Sed communis librorum HRXZe origo demonstratur et ver-
sus II* 13 lacuna et omisso XI 33, cuius tamen initialem lilte-
ram et spatium cum Vossiano II servaverunt HRe, quorum duo
illi HR inter se proxime cognati sunt. et convenit inter HRta
el Voss. II etiam XII 5 in bona scriptura tibi iam tibi.

Trium autem illorum HRZ exemplar idem fuisse certissimis
discimus indiciis duobus. primum post catal. VI in HRZ sequi-
lur epigramma quod supra p. 2 exhibui

vate Syracosio qui duicior Hesiodoque

maior, Homereo non minor ore fuit,
illius haec quoque sunt divini elementa poetae

et rudis in vario carmine Calliope.

variis lectionibus hisce : v. 1 siracusio HR v. 2 Homeraeo ex
cod. Vossiano Burmattnus homero HRZ Maeonio Vossius

CAPUT III.

49

fluit ad Burmanniammi exemplar vulgo. v. 3 sint H v. 4
rudis HRZ rudit Burmanni cod. Vossiamis ut vid. : ludit et ipse
coniecit, et stupet Ovdendorpius. carmina R caliope H
caliipe R. tum in R secuntur haec (Burmanni anthol. II 202,
Meyeri 865):

Uislia fata tui dum fles in Daphnide Flacci,
docte Maro, fratrem dls inraorlalibus aequas.

m

(in codice est: Ristia et diis). deinde post catal. V v. 16
eisdem inserta leguntur liaec:

Callide mage sub hac caeli est inluria saecli

Antiquis hospes non minor ingeniis.
Et quo Roma viro doctis certaret Atheuis:

Ferrea sed nulii vincere fala datur

variis scripturis hisce: v. 1 Ailide R h^c R hec H secli
R v. 2 Antiquus Z ingenis R v. 3 rhoma Z v. 4
Terrea //. versus primi emendatio incerta est; sentenlia vide-
tur haec fuisse: crudelis magis luic quaenam est iniuria saecli?
ut parenthesi loco hic versiculus fungalur, initium autem elogii,
unde V. 2 pendet, periisse statuatur. an post v, 2 excidit disti-
clion aliquod? in secundo versu hospes vocativus esl, laudatur
•intem mortuus. in quarti initio en quo scribendum videtur.
nnm alibi extet et editum sit epigramma nescio; certe reperire
non potui.

Sed praeterea cum necessitudinem librorum HR quivis fere
vorsiculus demonstret paucaque melioris notae alterius utrius
propria sint (velut in Ha V 32 os usque, in R^a XI 29 equo-
rwn, in Ra XIIH 4 fata), quantum ad lihri B similitudinem in-
clinat H , tantum fere propius quihusdam locis se altingunl RZ.
nam in utroque archetypi verba quaedam sive obscuriiis scripta
sive nimis corrupta omiserunt librarii lacuna relicta: e. g. VII 3.
5, XIII 5; tum coramunis utrique et bona scriptura I 1 tttcca
et corrupta XI 21 epiredia. quaedam etiam in Za emendatius
quam in reliquis leguntur: III* 5 7ne deum, V 19 cotyttia.
quae in solo X vel in Xm vel Xa leguntur meliora (1*4 igna-
uis, II* 3 agellulum, V 9 caesari, XI 45 frigora, XIIII 2
dicunt a nimio: d.' H) fortasse coniecturae felici debentur. ce-
terum ratio et propagatio textus nostri qualis in libris conspicia-

RIBBECK, VKRGIL. IV. 4

50 PROLEGOMKNON

lur exeiiipla luculenla praebenUir versibus V 35 sq., VII 11, VIII
10, XIIII 3.

In diris et in Lydia ex Naeliii apparatu clegi quae ad
supplendum meum vel minimi pretii esse viderentur: eiusdem
scriptnrae testimonia ex recentioribus codicibus nullum in usum
augere pertaesum est. sed haec idyliia post eruditissimi illius
viri operam rara doctorum hominuni studia experta sunt. inter
quos C. Fr. Ilermannus (opusc. p. 112 sqq.) amoebaeum inter
senem et Battarum iuvenem quendam carmen agnoscere sibi
visus, quamquam laudem nactus Bernliardyi, tamen merito refu-
tatus olim est ab Ilenrico Keilio dinrn. litt. len. 1849 p. 487 sq.
nam ad Battarum quamvis verum sit sermonem saepius (v. 1.
14. 54. 71. 97.) converti, tamen hic nusquam aut senem istum
adloquitur aut, ut constans in hoc poeseos genere mos esl, eis
quae alter dixit respondere cognoscitur. quibus autem locis
diiobus mentionem senis fieri statuit Hermannus v. 10 et 93,
horum priore, qui sic in libris traditur

nec fecuiuia seni.s noslri felicia rura
semina parluriant segeles,

illud senis nostri [nostris Monacenses) vel quo pertineat admodurn
dubium est. rettulit cum Tollio Naekius ad semina, villicum in-
tellegens senem, cui serendi cura demandata esset. quasi vero
expulsus agro dominus praedonibus servum suum, qui agros co-
leret, reliquisset! ceterum obscura et languida esse quivis sentit.
alteram, quae Naekio multo minus probabilis, Hermanno contra
multo praestantior visa est ac re vera ipso verborum ordine com-
mendatur, rationem si sequimur, senis nostri felicia rura con-
iungenda sunt, lum autem senex inteliegendus possessor anticus,
atque alii sane huius carminis, quod a v. 8 usque ad 13 pertinet,
partes tribuendae sunt. at nullo praeterea loco ita rura com-
memorantur, ut non eius ipsius qui cantat essc videantur: cf.
V. 33. 45 sq. 61. 70. 72. 79. 80. 84. 86. 90, ex quibus tamen
V. 70. 80. 90 Battaro tribuit Hermannus. praeterea vero ista
quoque languent: nam cum totam per eclogam dc rellctis a legi-
timo domino agris sermo sit, cur tandem senis esse rura hoc
potissimum loco expressis verbis monereturf sententiarum colo-
rem et concinnitatem qui accuratius secum perpenderit, mirabitur

OAPUT III. 51

felicia rura praedicari quae advenae militi relinquenda sunt, qui-
busque adeo sterilitatem inprecatur poeta. nam vale dicens eis
V. 90 quod felix nomen ageUi vocat, felix hoc ipsum dicit quod
suum appellare agrum licuit. non igitur sunt aut erunt felicia
rura, sed fuerunt olim veteri domino, idque ipsum non minus
diserte significandum erat quam v. 33. ubi veteris domini felicia
ligna silva fuimine iam comburenda appellatur. contraria ut eo-
dem modo, quo v. 9 sterilescant gaudia dictum est, inter se
opponi intellegeretur. ergo corrupta esse puto illa senis nostri,
genuinae autem scripturae vestigia interpolatoris temeritate, cuius
alia in hoc idyllio indicia manifesta minime desunt, ita confusa
esse, ut certo resuscitandae spes sane exigua sit. sed mentem
' poetae adsecutus erit qui suis olim vel otim nobis substituerit.
Altero loco (v. 93) ubi legimus

tardius a niiserae descendite nionte capellae:
niollia non iterum carpetis pabula nota.
tuque resiste, pater

iam Keilius monuit iniuria inrisos esse ab Hermanno qui patrem
intellexerunt caprum, ut in eiusdem auctoris ecloga altera v. 28
(131) taurus dicitur 'pater magni gregis', et v. 31 (134) ipse
caper 'pater haedorum'. de quo ne dubitaretur eis quae ante-
cedunt satis cavit poeta : immo in errorem ipse lectores induxisse
arguendus esset, hominem si intellegi voluisset. ac ne decere
quidem ut senem patrem, dominum ruris, sive filius sive servus
pariter atque capellas resistere iuberet, is sensisse videtur, qui
puer scripsit, quod ex Thuaneo enotavit Is. Vossius, a Naekio
eiusque auctore Lasseno praetermissum^ video. quamquam rustica
appellationis pater festivitas et hunc fugit et qui caper coniecit
Heinsium.

Ceterum eius artis ,quae in Catulli Vergilii Theocriti aliorum-
que bucolicorum praecipue poetarum carminibus amoebaeis co-
gnoscitur, ut aequabilibus inter se verbis imaginibus sententiis
strophis denique sibi respondeant certantes, huius idyllii auctor
ignarissimus fuit, si Hermanno credimus, qui nec rerum disposi-
tione nec ambitu parlium concinnitatem ullam persecutus est.
itaque hanc opinionem merito reliquit qui recentissimo tempore
dirarum textum temptavit Goebbelius. sed liic cum de universa
poematii indole ac forma quaedam recte sensisse videatur, singula
tamen pleraque corrupisse magis quam restituisse iudicandus est.

52

PROLEGOMENON

Nibil aiilein magis et iiiterpretationi et emendationi carminis
noslri ohfnit, qnam quod ad intercalariinn qui dicuntur versnum
sentenlias non satis acriter animnm adverternnt homines docti.
nam slatim in prooemio

Baltare cycneas repctamus carmine voces.
(livisas iterum sedes et rura canamus,
rura quibus diras indiximiis, inipia vola

clarissime indicatur, dictas vel cantatas oHm, cum rura relinquc-
rentur, execrationes et querellas iam paratum esse poelam ito-
rnm repetere, non quia similia nunc patiatur, sed iit voleris
doloris memoriam cum Baltaro socio recolat atquc aeternae me-
moriac vota sua commendet (cf. v. 25. 47). ') ergo non ad re-
petenda in eodem carmine per alteram stropham similia vel
eadem vota referendus est v. 14

rursus et hoc iteriim repelamus Battare carmen,

qiio ipso demonstratur, non divisas iterum sedes supra coniun-
genda esse, sed hoc quoque carmen, h. e. quae sequitur stropham
item ut antecedentem se iterum nt olim cecinerit repetitiirum
esse promittlt. iam postquam praediis universis slerilitatem
(9 — 13), malas messes et siccitatem (15 — 19), pestein denique ol
omnia taelra (20 — 24) inprecatus est, transit ad silvae fata, qnac
uhi inann militis impia succisa fuerit, ne arari a colono solum
possit, precatur ut incendio conflagret, quod ventis inflatum ce-
tera quoque, vites et segetes, comhurat. quasi circumclusit hanc
parlem (26 — 46) poeta verbis quae et antocedunt (v. 25) et siih-
secuntur (v. 47) *sic precor: et nostris superent haec carmina
votis'.

Semel autem, v. 30 mesymnium legimus

nec mihi saepe meum resonabit Battare carmen,

quod nec in lihris recte traditum nec ab interpretibus videtur
satis intellectum esse. primum quale carmen dicil? non polest
de alio facile cogitari nisi de hoc ipso quod legimus, non quale-

') Haud procul a yero abfuit C. Putschius p. 35, .cum carmen ab
ipso compositum poetam diris redintegrasse statueret. sed male con-
iecit, factum eo tempore quo primus tradendi militibus agri nuntius
adlatus esset carmen mox in ipso discessu ab eo retractatum esse.

CAPUT III.

53

cuiiKjiie olim iu silvis ceciuit poela. luni si Jioc voluisset, uon
aiiipiius silvaui rcsouaturain esse caruien illud, non saepe debebat
addere: iiani relicta silva post discessum canloris ne semel (|ui-
deni eius vocem reddere polerat eclio. denique abborret talis
querella a ceteroruin versuum intercalariuin, in quibus Battarus
inest, sententia. nec certa fides est voculae nec , pro qua iu
Tbuaneo Haec, in Ilelmstadieusi Hec traditur, ut pronum sit
emendare

hoc inilii saepe iiieum lesonabit, Ballare, carmen

leniore remedio quam quo usus est Goebbelius, qui levissima de,
causa decem versuum stropbam excidisse coniecit, unde v. 30
ultimus relictus sit. pulchre enini bos ipsos versus, quibus lor-
mosae sibique dilectissimae silvae fata luget, 'saepe' sibi in nie-
nioriam redituros esse adfirmat exul socio.

Sequitur inde a v. 48 tertia dirarum pars, qua inundationis
genera varia exoptantur: cui epbymnia interposita legimus duo 54

tristius hoc, inemini, revocasli Battare cannen
et 71:

dulcius hoc, niemini, revocasti Ballare carmen.

in quibus vel memini illud docere interpretes poterat, non de
cantu nescio quo nunc a Battaro inserto sermonem esse, sed
dum repetit praeteriti teinporis meinoriam, meminisse se dicit
poeta quam modo tristi modo dulci sono fistula Battari banc vel
illam stropbain, cum primum cantata sit, revocaverit, b. e. pro-
secuta fuerit. tristius autem consentaneum est eum prosecutuni
esse execrationem , qua in Syrtin alteram ut fecundissima arva
mutarentur optaverat dominus. minus facile perspicitur, cur lae-
lior vel dulcior fistulae cantus post illa fuerit, ubi flumina invo-
cantur, ut effusis per campos fluctibus non minus inutiles arato-
ribus efficiant agros (piam invocatus supra Neptunus. nam Naekii
interpretatio ferri non potest, qua felicis olim temporis recordari
putatur poeta, cum dulces niodos Battarus moduiabatur, tales
(piidem, iu quales nunc. dum proximos versus sequitur, forte
iortuna incidisset. temeraria vero Goebbelii opinio est, qui sen-
suuin iiulla ratione babita alternis vicibus tristius post v. 53. &2.
71, dulcius post V. 57. 65. 66 rediisse statuens quater suo ar-
bilrio inseruit versuin eoque solo loco ubi traditur libris dulcius
inutavit in Iristius. ininio solus toto in carmine locus, qui dul-

54 PROLEGOMKNON

cior Battaro videri dulcioresque cius modos excitare posset, illc
est, ubi aniica ei semper flumina fontesque esse dicuntur, v. 65.
liic igitur fuit cum inserere vellem illa quae nunc in v. 71 le-
gunlur 'dulcius . . . carraeu.' sed certa de causa, quae infra
perspicua fiet, suo loco nunc relinquerc malo, ut omnia illa, qui-
bus amica Battaro numina invocanlur, dulciore sono fingatur tem-
peravisse. nam nullas in ipso canlu, ne in versibus inlercalaribus
quidem Battari partes esse etiam eo ephymnio proditur, quod
paulo post sequitur v. 75

Irislius hoc rursuiii ilicil )ne<i fistula carmen,

nisi forte credes Naekio adseveranti '^mea fistula' perbene dici
potuisse de fistula Battari, qui iussu Catonis domini canal! immo
hic ipse cum omnia cantet suaque avena usus singulis strophis
succinat, hic, ubi paludibus et imbribus vastari agrum exoptat,
ne meminit quidem cantilenae, quam olim Battarus subiecerit, sed
ipse statim, ut qui in execratione totus etiam sit, haec quoque
addit.

Absolutae preces sine dubio his significantur (v. 82): 'o male
devoti, praetorum crimina , agelW e. q. s. sed quae antecedunt
(80 sq.)

j)iscelur nostris in finibus advcna aralor c. q. s.

vereor ut suo loco recte se habeant. nam nec in paludibus nec
in stagnis imbre ortis pi.scari solemus, sed vel in mari vel in
iacubus vel in fluminibus. quo accedit quod v. 73 ubi de palu-
dibus dicitur 'et metat hic iuncos, spicas ubi legimus olim'
subiectum verbi desideratur, quod recuperamus insertis ubi optime
qiladrant versibus 80 sq. post v. 70. atque sic transpositis ver-
sibus 80 sq. id quoque lucramur, ut molesta eiusdem vocabuli in
eadem vicinorum versuum 81 sq. sede positi repetitione [crimine
et crimina) liberemnr.

Sed paulo post quae v. 78 secuntur

unde clapsa raeos agros pervenerit unda

quid sibi volunt? optaverat poeta ut praecipitarent montibus im-
bres, qui late diffuso gurgite campos tenerent et in agrorum loco
stagna praedonibus relinquercnt. quam igitur non dicam langui-
dum, sed absurdum et ridiculum undam fingere e stagnis scilicet
illis super agros effusis elapsam, quae ad mersos fluctibus agros

CAPUT III. 55

pervenial! immo iil Neptunus v. 50 sq. invocatur ut migret in
arva fluctibus, ita si hic minus auditurus esset, flumina nioveri
poterant, ut undas super agros emitterent. poterant igitur con-
iungi v. 63—65 cum 78.

Quibus respondent quae statlm subsecuatur v. 67 ' flectite
currentis lympbas, vaga flumina, retro' e. q. s. intercedunt tamen
quae nec intellegi possint nec recle emendata adbuc videantur
V. m

nil esl quoil perdam ullerius uierila oniuia diclis.

in quibus, ut mittam paulisper verba extrema, sententia certe
borum 'nil est quod ])erdam ulterius' j)erspicua est. sed hoc
quo modo adfirmare poterat (jui in eo ipso erat, ut advocatis
fontium fluminum paludum stagnorum fluctibus perderet agros
suosf his profecto concludenda crant impia vota. quod ubi semel
perspeximus, facillima clausulae emendatio est: 'merito omnia
Diiis.' (cf. V. 41.) nam ineptas et contortas aIioi"um vel expli-
candi vel corrigendi machinas sciens praetermitto.

Ergo ordinalis versibus sic: 65. 79. 67—71. 80 sq. 72—78.
66 haec de aquis votorum pars absoluta est. sequitur extrema,
ubi finitis votis vale dicit ruribus dominus. finxit autem haec ul-
tima se cunctanter abeuntem cantare. relicta rura, quae a fronte
in maris litore sita, a tergo montibus cincta sunt, extremum re-
spicit de tumulo (v. 86), unde in silvas se insinuans per colles
montesque aspectum vallis mox amittit (87 sq.). iam a summis
luontibus in planitiem paulatim descendens (91) intuetur campos
in longum porrectos, ubi novas sedes quaesiturus est. nam sic
explicanda sentio quae quis intellexerit interpretum frustra quaero
'certe M. Schmidtius qui v. 93 sq. drdinem inverti in philol. VIII
191 iussit non intellexit), v, 93

en prima novissima nobis
intueor campos longum: manet ensis in illis.

campos enim non suos dicit, quos modo relictos extremum re-
spexerat v. 86, sed montibus separalos ab illis, quos ut signifi-
cavit primum v. 88, nunc demum procul conspicit, in vasta auteni
planitie quia omnia uno obtutu propinqua quam longinqua per-
cipiuntur, non sine acerbitate quadam et prima et novissima quae
sibi iam habitanda sint se intueri dicit; in illis vero quae reli-
querit vim et ensem regnare.

56 PROLEGOMENON

Restat ut promittat menioriam nec praedii nec Lydiae um-
(juam sihi moiituram esse, quamvis rura iyni vei aqua deperdila
luerint, quidquid de Lydia futurum fuerit. ac de Lydia intelle-
gendos csse v. 97 — 101 inde apparet quod omnia, ait, prius
futura erunt, 'quam tua de nostris emigret ciira meduilis' (v. 101).
nam curam agelli qui liabere poterat, quem ipse malis omnibus
tradidisset et funditus pessumdari voiuisset? contra quae statim
in extrenjis subiciuntur v. 102 sq.

quamvis ignis cris, quamvis aqua, sempcr amabo:
gaudia semper cnim lua mc mcminlsse liccbit

merito Hermannus ridicula fore iudicavit, si de puella intellegc-
rentur, immo multo aptius de agro dici. quam rationcm socutus
Goebbelius p. 5 adiunxit bos duos versiculos ad v. 90, ubi ad
sententiarum tenorem satis bene quadrant.

Sed ad Lydiam quae spectant mutila csse eo quoque versi-
culo demonstratur, qui cum ex omnibus difficillimus sit, simplici
ac probabili artificio nullo ad reliquum textum videtur accommo-
dari possc v. 96

sive eris el sl non mecum morieris utrumquc.

quem ut aliquo modo expUcaret Naekius Scaligero duce singulari
brevilate usum esse poetam statuit, sententiam autem talem pro-
posuit: ^sive eris, mecum eris, licet absens; sive non eris, b. '0.
sive mortua eris, mecum morieris: id est non eris mortua ante-
(|uam ego moriar ; ' vel ' utrumque viva et mortua mecum eris.'
quamquam opposita inter se ^sive — et si' ipse fatetur se non
habere quo exemplo comprobet. nec exemplorum admodum a
nostro alienorum nube mihi persuasit utrumque s\c in talis enun-
tiati fine positum vel tolerari posse. ne moneam quod quivis
sentit sententiam ipsam satis inanem atque ineptam esse: in-
eptum enim dico quod tanta non brevitate, sed infantia esse di-
citur qui corpore vivit, mortuus cuius memoria evanuit, quam
immortalem etiam post suam mortem carmine reddere poetae
erat. sed verba ipsa ciun sine ulla aut varietate aut corruptelae
umbra sic ut vulgo feruntur in libris tradita sint fnisi quod me-
cum om. Monacensis W), mutandis litterulis vel syllabis nihil
proficimus. mutilam sententiam esse et periisse quaedam, ut
recte suspicatur Goebbelius, vel co probabile fit, quod inter duos
versus intercalares 95 et 97 hic unus modo versiculus intercedit.

CAPUT III.

57

periisse auleni cerlum est et alteruni sentenliae njenibruni parti-
cula sive incipiens et utriusqiie protaseos apotlosin, cuius frustu-
luni fortasse esl utrumque. et consentaneuni erat, de fulura
Lydiae suae sorte paulo copiosius poetam augurari.

Restituto ut potuimus ordine versuum et nexu atque consilio
poematii explorato circumspicere licebit, qua in disponendis par-
libus arte usus sit poeta. et fecit periculum stropharum orbes
aequabiles modo bis modo ter repetitos secundum intercaiarium
versuum indicia componendi Goebbelius, quem negari vix potest
«piaedam satis recte auimadvertisse. verum enim est post tres
primos versus, quos prooemii vice fungi pcrspexit, qualtuor 4 — 7
babere qui apprime respondeant ultimos 98—101. idem agnovit
([uinorum versuum par 37—41 et 42— 46 et recte complexus e§t
senos 8 — 13 et 48 — 53, quamquam nec iiaec inter se ratione
uila contineri pulo nec tertiam quam his oppositam esse statuit
slropham 76 — 81 probo. in ceteris quam violenter et parum
prudenter versatus sit enarrare longum. nobis vero egregium
hic praesto fuit documentum atque auxilium artis codex Bembi-
nus, in quo litteris miniatis initialibus bi nostri idyllii versus dis-
lincti sunt: 14. 20. 26. 30. 54. 63. 67. 71. 75. 84. 89. 95. 97.
ex quibus novas sententias incipiunt 20. 26. 63. 67. 84. 89. 95,
vel proasmatum vel ephymniorum vel mesymniorum vice fungun-
tur 14. 30. 54. 71. 75. 97. quod non mero casu vel arbitrio
librarii, sed certo consilio ad indicanda quasi membra quaedam
corporis factum esse cum per se probabile sit tum luculento bu-
colicon exemplo demonstratur. in quibus eodem ornamento non
tantum personarum vices totas per eclogas I. III. V. VII. IX et
in Vill intercalares et in omnibus initiales versus constanter, sed
etiam alii loci tales distinguuntur, unde strophas vel particulas
idylliorum novas incipere signis adpositis ipse indicavi: praeter II
6, VIII 17. ^2 (ubi ut in aliis libris POE praenotatum est) 64.
IX 46 in ecl. II 56. 66, VI 27. 61, X 31. 55. 60. 75. quae
(piamvis nieas dispositiones confirmare laeter, tamen nec sufficere
apparet ad illustrandam totorum idylliorum structuram et alia
librarii vel neglegentia vel errore commissa esse falendum est:
quo ipso fit ut nobismet ipsis sapere licere certius intellegamus.
nam in ecl. III v. 48 falso S initialem minialam posuit librarius,
in VII 69 et VIII 17 novam personam notare oblitus in VII 65
atramento pro minio usus est, nec intercalarem versum VIII 46

58

PROLEGOMENON.

tlistinxisse videtur et transiluit a v. 99 ati 104 neglectis mediis
et in X exornavit v. 66, cuni 65 deberel, ct 42, cum primus
huius stropliae versiculus in lioc ul in omniinis libris excidisset,
et V. 16 pro 13. atque bic fortasse erroris causa fuit e margine
inlatus v. 17, qui quod in B anle 16 legitur, spurium, qua-
lem oliin suspicatus sum, ipse se prodit. atque in noslro quoque
idyllio unusquisque intellegit veteris dispositionis signa non posse
omnia servata esse, sed plura in archetypo fuisse, nobis iam se-
cundum eas rationes, quas supra explicavimus, restituenda. prae-
lerea autem si per stropbarum ambitus decurrere carmen suum
volebat poeta, nimis brcvi intervallo versus dumtaxat 95 et 97
inter se distant, ut quod verborum obscuritale moniti supra con-
iecimus certo eliam praestantissimi codicis temquam testimonio
confirmatur, necessario niedia quaedam intercidisse.

Dubia pauca restant. eius enim partis quae de silva exe-
cranda est (v. 26 — 46) initium cum recte in B significatum sit
et perquam probabiliter extremae quinorum versuum strophae
47 — 41. 42 — 46 separentur, quaeritur quid versu 30 facias mi-
niato illo quoque eiusdem librarii manu. qui cum parenthesis
munere fungatur, initio stropbae ut plerique aiii eodem modo
insignes apte collocari vix poterat. videtur ergo ad distinguenda
priora et sequentia interpositus esse. nam oppositi inter se sil-
vae sunt interitus ferro (v. 31—33) et igni (34—36) futuri. qui
praecedunt quattuor (26 — 29) aut responsione sua carere putandi
aut ita disponendi erunt, ut seposito quasi praeludio, cui v. 30
respondeal, primo (v. 26) reliqui tres (27-29) cum illis 31 — 33
et 34—36 ternionem stropharum efficiant.

Insertos autem esse separandarum partium causa simiU modo
ac V. 30 suspicor v. 71. 75. 97. atque proodi quasi loco ha-
bere qui v. 26—29 malet, tamquam exemplo uli poterit prima
ultimae partis stropha (66. 82 sq.), si quidem integra est. mu-
tilam illam, cuius frustula restant v. 95 sq., cum geminam fuisse
appareat quattuor versibus 89 sq. 102 sq., quae intercedunt
91— 94 referenda erunt ad 84— 88, quo et re et sensu pertinent.
^ergo dee«t in illa periodo versiculus unus, quem post ea quae
Hunc obscuritate quadam laborare vidimus (93) excidisse satis
probabiliter coniciemus.

CAPUT III.

59

Turbae denique in textu nostro quomodo ortac sint sic mihi
finxi animo. scripti erant post v. 65 in archetypi folio

X^^ hi versus: 79. 67-71. 80 sq. = 7

X'^ „ „ 72-78. = 7

Y'-' „ ,. 66. 82-87 = 7

librarius ubi debebat v. 79 describere, evoluto folio non X, sed
y, scripsit V. 66, sed statim animadverso errore rediit ad X''
versum secundum (67), primum autem signis adpositis eo ipso
loco collocavit, unde v. 66 praesumpserat. atque eidem subiecit
quos nescio qua oscitantia omiserat extremos folii X^ versus 80 sq.
versus 102 sq. quod in fine totius poematii additi sunt, cum post
v. 90 neglecti essent, non magis explicatione eget quam unde
lacuna^ venerint.

De Lydia quam Naekius dicit eclogam primus a diris separa-
vit Fridericus lacobsius misc. V. p. 639 sqq., quae cum in ceteris
omnibus quotquot novimus libris sine uUo vel spatio vel titulo illis
adiuncta sit, indicium saltem novi carminis solus servavit B, in quo
miniata littera initiali v. 1 pictus est. atque eodem modo insignes
ille cum praebeat versus 9. 20. 31. 37. 49. 63. 69. 74, et cer-
tum est per strophas compositum esse poemation et singulas eius
partes disponere satis in promtu fuit. nec aut transponendis
versibus ut in diris opus fuit aut lacunis statuendis, quarum stu-
dio paene ridiculus Goebbelius est. quamquam dubitari potest
post V. 73 utrum unus versicuius exciderit, ut quarta ternorum
versuum stropha (g'") evadat, an par versuum ternionem stropha-
rum concluserit, quod quin ad hanc partem pertineat, non cum
sequentibus coniungendum sit rerum similitudinem consideranti
dubium non est. praeterea epilogum (v. 74 — 80) erunt fortasse
qui solidum septem versuum corpus servare quam in particulas
dissecare maiint. denique monendum strophas y' et y" ita inter
se conexas esse, ut qui medii sunt versus 32 — 34 ter ab initio
redeunte vocula sive comprehensi circumdentur reliquis tribus,
quorum unus (31) respondet antecedentis strophae y primo (28),
reliqui duo exlremi (35 sq.) universum cuius exempla taurum et
caprum poeta elegerat animalium genus complexi hanc partem
absohunt. ordinem inverti duorum versuum 17 sq., ut et cuni

60 PROLEGOMENON

rivis foiites coniuiigerentur et copula que adilita * aviumque sileii-
tia fient' concluilerent sententiam.

Muito autem tlilflcilior liac in ecloga verborum emendalio
est. (juae ipse periclitalus sum paucis liic defcndere iuvat. sa-
num non esse (piod v. 7 traditur interea docent cum antecedentia,
ubi (iuid(|uid agit Lydia agris contingere dicitur, tum in extremo
versu positum in aurem, cui quod oppositum sit necessario le-
quiritur, nam Naekius quod p. 144 et 250 sq. suspicatur ante
diras Lydiara compositam esse ab eodem poeta, qui reditum etiam
in agros speret, niliili habeo. talis enim spei praeter lianc vo-
culam ne ievissima (piidem significatio in toto carmine inest,
quodque beati praesentia puellae eidem agri dicuntur, quibus di-
rac interitum inprecantur, primum ne certuin quidem est eosdem
esse, quod etiam si concedalur (et credimus ipsi), quidni recenti
amissi praedii dolore motus poeta execrationibus indulscrit, post
molliore captus desiderio amoris gaudia sibi erepta deploraverit?
ergo interea cum apto careat sensu, nihil et simplicius et con-
silio loci magis conveniens reperire potui quam inter vos, cui
alia quae in mentem veniebant (e. g. in siiva vel intenta) post-
habere non dubitavi.

In versu 13 sperni a Putschio et Naekio non debebat pul-
cherrima Eichstadii coniectura venerem spirantia , cx parte opti-
morum librorum auctoritate qui uenerem praebent 'confirmata,
cumque aliis corruptelis (maxime v. 23 ubi decepit pro decedil
in BY extat) manifestum fiat, huius quoquc carminis textum iii
codicum nostrorum archetypo uncialibus lilteris scriptum fuissc,
nemo qui huius scriplurae formas inter se comparaverit inirabi-
tur quomodo ex SPIRANTIA vocabulo oriri poluerit STIPANTIA
(ut extat in Z) , unde coniectura factuni stipendia. flores auteni
describere et exornare hoc loco a mente poetae prorsus alienuni
erat, qui totus verselur in puellae suae forma ct gratia laudibus
elferenda.

Duriora quam ut hoc poeta digna videri possint ea sunt quae
in V. 40 libri praebent inque vicem Phoehe currens atque au-
reus orbis, frustra, si quid sentio, a Naekio defensa. nam et
desideralur cuius in vicem currat Phoebe, neque currere baec
satis bene dicitur quae placide surgens procedit caelo, nec pro
duobus haberi ' Plioebe . . atque aureus orbis' decebat nec Phoe-

CAPUT iir.

61

ben a Liina, qnae in sequenti versu appellalur, dlstingui. non
nimis a nienioria confulo ahhorrere quod proposui inqite vicem
Pfioehi curnis fugat aureus orbis. nam esse illam maxime ob-
litteratam in hac carminls parte vel pagina (v. 40 — 45) non tam
librarii neglegentia qnam correctoris qni nescio quo casu evanida
vel obscnra ut potuit, sed infeliciter restituere conatus est teme-
ritate, docent sequentia (43—45), quae cum singula praestent
Latina vocabula, tamen sensu sano carere inter omnes convenif,
quamquam emendandi conamina omnia videntur vana fuisse. milii
id maxime propositum fuit, ut et oralionis quasi fdum continua-
rem et quae verbis 'nisi . . fama locnta est' manifesto flagitan-
lur siq)plerem v. 45, ubi quae tradila sunt servare nemo poluit.
In versu 55 cum de zona puellae, non de vila solvenda
sormo esse debeat, fata scripsisse poeta non potest; scripsit aut
sacra aut voia: nam ut v. 61 vota scripsit librarius ubi fafa
debebat, sic vice versa eadem vocabula confudisse potest.

His quae iam Suetonii aetate inter Vergiliana relata 1'uisse
vi<limus non virtutis causa, sed quia librorum manuscriptorum
(opias semel paralas habereni, addenda esse duxi tum cetera
(piae olim in iudi libellum conlecta sunt, rosetum nugasque de
monosyllahis est et non et de viro hono, tum de Maecenate ele-
gias duas, intra annos saeculi XV 44 et 55 in Dania repertas ab
irenoch Asculano, quas tamen nunc Bruxellensi exemplari doce-
mur iam saeculo XIII in coenobio aliquo ad Rhenum vel ad Mo-
sellam lectas fuisse. 'mediocriter antiquas, h. e. aliquot post
(".hr, n. saeculis' natas M. Hauptius in commentario de epicedio
Drusi p. 30, primo saeculo atque adeo non multum post Maecenatis
mortem ortas esse propter sermonis nitorem et versuum elegan-
tiam censet L. Muellerus de re m. p. 52. fnferioris aetatis indicio
synaloephae sunt cum rarissimae tum lenissimae. nam in altera
qnae de moribundo Maecenate vulgo dicilur elegia bis omnino
coalescunt vocales, v. 3 'mene inquit' et v. 24 ''teque ego';
paulo saepius in priore: v. 20 *litore in» (si genuinus est hic
versus), 21 *namque id', 43 'pulvere in', 89 *atque aquilam',
120 'atque ita', 116 'si quorum in', 122 'vellem Aurorae.'
ac post Senccae certe epistulam 114 haec disticha scripta csse
probabilis est suspicio Ilauptii.

62 PROLEGOMENON CAPUT III.

Ceterum in tiibus illis, quae acl ludum pertinent, cum emen-
datione pauca egeant, graviora passi sunt in Maecenatis obitum
elegi, in quibus recensendis par erat libri B auctoritatem prae
ceteris valere. quamquam neque ex diverso ac reliqui fonte hic
derivatus neque hi nihil habent quod ad manum antiquam re-
cognoscendam conferant. sed et haec et quae coniectura mutavi
in tam vili argumento longius enarrare ac defendere taedet.

C U L E X.

Siglomm tabula.

■A. = Colbertinns I saec. X.

B = Bejnbinus saec. IX.

C = Cantabrigiensis saec. IX vel X. *

X! = Colbertinns II saec. X.

JP E= Colbertinus III saec. XV.

€f = Colbertinus IV (vel Pitboeanus Scaligeri) sace. XIV, usque

ad V. 94.
JT = Helmstadiensis saec. XV.
JK = Koelerianus in bibl. Gottingensi saec. XV.
JC = Contianus Scaligeri.

0 = Harleianus saec. XIII, usque ad v. 51.
J» = Petavianus.

9 = Viecbtianus (om. 75—150. a^O-.^OG) saec. XF.

V = Vossianus n. 81 saec. XIV.

V — Thuaneus saec. XI.

1 = Vossianus n. 96 saec. XV.
t = excerpta Gronoviana.

« = Ablina secunda a. 1534.

«' = Aldina a. 1517 (qaacum ubi consentit a, de bac non diserte

testatus sum),
f = IJaslleensis saec. XV. •

ii = libri mei omnes.

W= libri mei praeter eos de quibus diversa testatus sum.
ft> = libri Heyniani et Silligiani quantum constat omnes.
tff = libri htiius generis pleriquc.

Lusimus, Octavi, gracill modulante Tbaiia
atque ut araneoli tenuem formavimus orsum.
lusimus: haec propter culicis sinl carmina dicta,
omnis et historiae per ludum consonet ordo
notitiae. ducara voces, licet invidus adsit. 6

quisquis erit culpare iocos musamque paratus,
pondere vel culicis levior famaque feretur.
posterius graviore sono tibi musa loquetur
nostra, dabunt quom maturos mihi tempora fructus,
ut tibi digna tuo poliantur carmina sensu. 10

Latonae magnique lovis decus, aurea proles,
Phoebus erit nostri princeps et carminis auctor

CULEX PUBLII VIRGILII MARONIS INCIPIT litteris miniatis C:
eadem in A. P. Virgilii Maronis Culex: ad Octauium € 1 litteris

maiusculiS in Y Scripsimus GO modulantet halia C modulante
camena 0 modulante caniela G 2 forauimus C orsum GOVlea,

OISU

Bembus ursum, u priore corr. facta o, suprascr. m. rec. sic orsiT
B ursum CEPY usum H 3 haec B sunt C R F dicta

HOlip: a, Bembus docta BCPYt Ac?l V dea e 4 ut GHOla

proludcns 0 praeludens G consonat 0 5 notitiae, ducam

Scaligero duce Silligius. Nolitie ducam {sive ducum) V Notitiaeque
ducum ^(0, Bembus [nisi quod Noticieq: H duclum E) assit
Oe 6 Quis quis C paratus om. P 7 faraamq: C feratur

s

Scaliger 8 Posteri Y Posteri V somno H tibi om. H

'"'''* musaq • {suprascr. m. 2) H 9 nostra] Dicta V dahant

H m. 1 quom /e cum ceteri maturos Heinsius securos iiw

m tempora VI mentem piam Y 10 tibi] m / digna tuo a^
Bembus dignato Wip dignate sive dignalo V polianlur GO Vlea,
Bembus spoliantur BCPYf^ spolientur H uersu GO 11 que
m. rec. suprascr. H decus iouis e 12 uestrl V princebs Y
autor 0 actor V

RIBBKCK, VERGir.. IV. 5

66 CULEX.

el recanentt} lyra fautor, sive educat illum

Arna Chimaereo Xanthi perfusa liquore

seu decus Asteriae seu qua Parnasia rupes 15

hinc atque hinc patula praepandit cornua fronte

Castaliaeque sonans Hquido pede lalntur unda.

quare, Pierii laticis decus, ite, sorores

naides, et celebrate deum plaudente chorea;

et tu sancta Pales , ad quam bona turba recurrit 20

agrestum secura sibi sua rura tencntes,

aerios nemorum saltus silvasque virentis,

te cultrice vagus saltus feror inter et arva.

13 Et recanenle CPYt, ^ ex veleribus manuscnpt/s^ reponi iubel
Scaliger. Et recineule ^i/; Et relinet V Atque canente Kl.
lira CHO V '^■ducal (e suprascr. m. rec.) B educet H 14 Arna
Hauptius Alnia iioj, Bembus chinioreo CHVl chymerco BY cliy-
niergo e cythareo 0 xantlii e xanli ^ xancli PY xanlhus a Bem-
bus per fusa B liquore, suprascr. m. rec. rcolore B 15 nenius
cc^ Bembus Astcriae a^ Bembus astrieri C astrigcri BEPYlte

r

astigeri (r suprascr. m. rec.) H astrigeris A astrigeruni 0 V astri-
fei-um G parraasia P pnasia VI 16 hinc posteriiis om. V pa-
tule V praependit, suprascr. praetendit 0 praelendit ^ membrana
Pithoei' teste Scaligero praetendet G 17 que om. C liquide H
plabitiu" H prelabitur e 18 latices, e m. eadem corr. in i, m.
rec. factum latium B nemoris GOV 19 Naiades /ea, Bembus

h

Nayadef H celerate H plandenle Bembus laudente C ludente ^o)
corona GO 20 sqq. De his versibus disserui in mus. Rhen.
XVIII 101. 20 tihi Bembus sancta] fcam H palem H pa-

rens V adque C bona turba Heinsius' uentura Sloi gens dura Sil-
ligius votiva Schraderus recurrunt Hlea 21 secura sihi sua

rura scripsi. bona secura sit cura ACEPYliea, item, nisi qtiod in
secura litterae s pars inferior i?i lilura est, B. bona fetura sit
cura KV bona sors cura secura G bona sit sec(?) sil cura 0 dona
uobis sit cura ^ bona cura sequi sit cura Bembus tencntes ABEVY
tenentis CPte, Bembus tenenlum Klcc tenensque G tenenlem(?) 0
■'•'tentum (re m. rec.) H 22 Aereos It nemorum saltus Kle nemorum

cultus ABEHPVYta nemoru cultus C saltus nemorum G estus nemo-
rura 0 nemorum tractus Bembus silvasque . . . saltus om. e uirentis Y

e

uirenlis (e suprascr. m. rec.) B uirentes CHO VI (in ceteris utrum
i an e sit nescio). 23 De H tutrice rnalit Scaliger sallos Y
arua /, Lindenbrochianus astra W(o, Bembus anlra Heyfiius

CULEX.

67

Et lu, cui merilis oritur fiducia tantis,
Octavi venerande, meis adlabere coeptis, 25

sancte puer, tibi namque

triste lovis Rboetique canit non pagina bellum,

Pblegra Giganteo sparsa est qiio sanguine tellus,

nec Centaureos Lapitbas compellit in enses;

urit Erichtbonias Oriens non ignibus arces, 30

non perfossus Albos nec magno vincula ponto

iacta meo quaerent iam sera volumine famam,

non Hellespontus pedibus pulsatus equorum,

Graecia cum timuit venientis undique Persas:

moUia sed tenui decurrere carmina versn et 35

24 At P, Bemhus lanlis a^ cartis BVY cliartis OU, Bembus
caslis CH castris LPt canls G coeptis Mulinensis 25 Optaui

e

(p m. ant. corr. ex c) V adlabore C allabere Yle alabere H
ceptis HO 26 namqiie canit non pagina belluni Sloa Expleri

possit versiciihis velut his: namque bumilis conamine primo
27 ante 26 in AEQ, om. HVea, Bembus Rboeti coni. Gronoviiis
in t, Hauptius. ponli(?) 0 ponit ^co , ?iisi quod possit t Rboeci
Taubma?inus Coei Schraderus Colli Oudendorpius ad Luca?ii IV 596
Pborci Silligius. 28 Flegra ABCEHOVYl Flagra e gyganteo
BY est o?n. C qu§ B quae CE q F 29 Necque centauros H

p
lapbilas HOVle laphitbas Y Ia,hitas C conpellit Y in ensem

0 ad ensem G 30 Urat B Vertit 0 erichtonias C erechtonias
B erictonias HO V erecthonias AEY orithonias / oriensj gloss.
Xerxes 0 arles / 31 non] Nec GO per fossus B m. 1 perfossos
H magua / 32 lacta AEe, Be?nbus Lecta GOa Laeta PF/^ Laeta
{corr. m. eadem ut vid.) B Lela C Leta HV meoj gloss. ingenio
0 mea / mee H querent Y quaerunt / quaerens G iam sera] per
tanla G uolumine i/ea, Bembus uolumina 'Pco fame H 33 he-
lespontus BHY ellespontus VI 34 Grecia BCHVYl cum] no Kl
conlenuit i?i litura G timuit certo legi no?i potuit in 0 uenientis

e

VYle uenientis (e suprascr. m. rec.) B uenientes H ueheraentis C
[in ceteris utrum i an e sit nescio) 35 molli Hauptius i?i nun-
tiis acad. Berol. (raollis idem de Calpurn. et Nemes. p. 30)
set Y tenuis Hauptius l. prius l. decurrere carmina scripsi cum
Heinsio. pede ciurere carmina ^F^/;, Bembus pede oarmina currere
GO V peicunere carmina i decurrens carmina prop. Heinsius decur-
reiis carmine liauptius percurrens carraina Gronovius versu et scripsi,
quod in rudiore poeta tolerandum esse duco. uersu est t uersu y^i//,

5*

68 CULEX.

viribus apta siiis Phoebo xluce ludere gaudent.

haec tibi sacra, puer venerabilis. ut tibl certast

gloria perpetuum lucens, mansura per aevum:

sic tibi sede pia maneat locus et tibi sospes

debita felicis numeretur vita per annos, 40

grata, bonis lucens. sed nos ad coepta feramur.

Igneus aetherias iam sol penetrarat in arces
candidaque aurato qualiebat lumina curru,
crinibus et roseis tenebras Aurora fugarat:
propulit e slabulis ad pabula nota capellas 45

paslor et excelsi montis iuga summa petivit,
florida qua patulos velabant gramina colles.
iam silvis dumisque vagae, iam vallibus abdunt
corpora, iamque omni celeres e parte vagante^

Bembtis uersum Y versiis Hauptius 36 arta / meis // gaiulenl
G gaudet iii/^, Bembus 37 Haec a Ilec F H 0 Et GL sche-

3

dae Pilhoei, Bembus Hoc ^•\\f lu Bembus sacra scripsi scae C

r

sancte Woa pue (r m. rec.) H patcr C venerabilis Bembiis memo-
rabilis ABCPYle memorablis V memorabitur GLOt , schedae Pithoei
memorabile H uenerabile E morlalibus a memoraberis Schraderus
Huc lu sancte ])uer meraor adsis coni. Vossius certa est Bothius
certet ^oj, Bembus cernet C crescet Silligius 38 lucis /*, Bem-
bus 39 sic scripsi Et iira te « 40 felicis BCOVY felices
Hl^ [reliqui utrum e an i habeant nescio) numeretur Gronovius me-
moretur 'P"i/^, Bembus memoret C memoratur H m. 1 41 liceat £

sed] si V no, corr. m. rec. no H feramur i ferantur [hoc ^ m.
eadem vel patdo recetitiore\ ut adnotavit Vossius) Y 42 Igni-
bus 0 aelhereas e etbereas HO V etheneas l aethneas G aelnaeas K
etneas exc. Pithoei Oetaeas Scaliger penetrarat dislincte legi non

ra

potuit in 0 penetrat (ra suprascr. m. rec.) B penetrauerat / pene-
trabat H in om. l 43 Candita l 44 Criminibus A m. 1 Cornibus H

fugabat E^ 45 et [i. e. ec) estabulis H a stabulis / pascua 01
nota C laeta PYcoea, Bembus I§la B leln HOVl 46 summa iuga V
47 florida lacobsius spec. emend. p. 89 Lurida ^i/^, Bembus
Luridas P Lucida // {cf. v. 102) Humida 0, exc. Pithoei uvida

Heinsius herbida Schraderus rorida Hauptius ([ V q H uelabunt
PY uellabant H flores OV 48 uage F raget V mollibus
E m. 1 addut V 49 e] et H so OV

CULEX. 69

scrupea desertae surrepunt ad cava rupis: 51

tondcntur tenero viridantia gramina niorsu, 50

pendula proiectis carpuntur et arbuta raniis

densaque virgultis avide labrusca petunlur.

haec suspensa rapit carpente cacumina niorsu

vel salicis lentae vel quae nova nascitur ainus, 55

haec teneras fruticum senfes rimatur, at iila

imminet inrigui praestanti marginis uivae.

talibus in studiis baculo duni nixus apricas , 98

pastor agit curas et dum non arte canora

compacta solitum modulatur harundlne carmen: 100

tendit inevectus radios Ilyperionis ardor

51. 50 hoc ordine Bembus, inverso Slco 51 Stupea / deser-
lac Bembus desertas BCEYea desertis AHPFtip destis (f priore
corr. cx p) l surrepunt scripsi. herebant BH haerebant CYipea
icrebant Pt haerebat /{l errabant Kmg.., 0 V perrepunt Bembus
riipis G, Bembus ripis HO rupes 'Ft/; 50 tondentur Bembus Ten-
debant C Tondebant Wo) uiridancia Y 53 auidc B auidae Y

petuntur Noniiis p. 211, 27 testatur. petita est H 54 Ilec
HVY Haeret G rapit om. G cacumina, corr. m. rec. cauimina B

55 Vel EG, Bembus Hec HVY Haec ^i\) , sed litterae H non
solita forma in B lente H niente Pt que Y nascitur t pasci-
tur Y almis, corr. m. rec. alnus B alinas A 56 hec H fructicii

u

scntes V fructi cflsentes C fraticn sentes / riinator H ruminatur
Kl miralur G 57 Inminet V Iminet / inrigui Scaliger inriui

'P"a) et riui H praestanti i^el properanti Scaliger praestantis ^co
preslaiitis F prantis V marginis Scaligcr imaginis (ymaginif H) .ftw

ulvae Hauplius unda Gl undam Wifj, Bembus undae Scaliger
Versus 98 — 103 posl 57 potiendos esse demonstravi l. l. p. 102
sq.: vulgatum ordinem UbH tuentur, sed in B v. 98 no«, ut solet
in capitis initio fieri, utquc v. 104 insignitus est amplioribus minia-
tisque litteris. praeterea v. 98 sq. ordine inverso in V. inter-
cedunt autem inter v. 57 et 104 versus qmdraginta, ut facilis
coniectura sit post integrum folium sex illos a librario transpositos
fuisse. summa liceutia in toto hoc loco grassatus esl Scaliger.

98 apricam V (apricus Y teste Vossio) 99 canoras Y teste

a

Vossio 100 Conpacta BVY Coinpacto C solituin AE soHdum ^ip,
Bembus harundine BVY arunduie 'Fw, quantum scio. 101 in
evectos Bembus ^euectus e radio H ypcrionis C; item, sed m. rec.
fnrtum ypinionis B ypirionis Y teste Froehnero hiperionis V Rapi-
rionis Y teste Vossio anloris Y teste Vossio

70 CULEX.

lucidaque aetlierio ponit (liscrimina mundo,
qui iacit Oceanum flammas in utrumque rapaces. 103

0 bona pastoris (siquis non pauperis usum 58

mente minus docta fastidiat et probet illis
somnia luxuriae spretis), incognita curis, 60

quae lacerant avidas inimico pectore mentes!
si non Assyrio fulgent bis lauta coiore
Attalicis opibus data vellera, si nitor auri
sub laqueare domus animum non angit avarum
picturaeque decus, lapidum nec fulgor in ulia 66

cognitus utilitate, manum nec pocula Graiam
Alconis referunt Rhoecique toreuma, ncc Indi
conchea baca maris pretio cst: at peclore puro
saepe super tenero prosternit gramine corpus,

102 aethereo e ethereo l ethereo HV 103 Qui / {sc. aelhe-

rius miind.iis) Qaia m. 1 ut vid., Qua Jti. rec. B Qua 'Fi/;, Bembus Ciuu

E nuin e occeanum V oceanus BCEe capaccs e 58 siqui e 59 miuus

Heinsins prius iioj probat H m. 1 illi / illa G 60 sonuiia

Hauptius Omnia Sla n)unera SilUgius luxorie BY luxoria P spre-

tis Kl.1 qtiod verum esse intellexit Silligius. sptis V preciis Y pre-

tiis 'P"i/; Bembus, nisi quod prauis extare in vetere qiiadam mem-

brana, ^ in qua paucula ex hac digressione excerpla erant' Sca-

liger narrat: Parisina excerpta dicit Hauptius. curis] uitan*

membrana Pithoei 61 mimico, corr. m. rec. B 62 Sed G

assirio BCVY asirio H assirios E fulgent Schraderus fuerint

iiw ))is] hic G his e lauta, suprascr. t lota C 63 Atalicis H

Atalacis V 64 domus GH donios ^i/; augit Y tangit G, Bem-

bus 65 Picture Y lapidis G no F fulgo Y illa GV m. \

66 manus vel manum Hauplius relatt. acad. Berol. l. l. manet fla

movet Schraderus Graiam vel Grai Hauplius grata GHKl gratum

^Tp Bembus Graium Heinsius, Marklandus ad Slatii silv. /9. 92

67 Alconem G referunt G referent Wip referot V referet /

Rhoeci Lachmannus Lucr. p. 136 coeti B hoeti CPYlect, Bembus

hoeti sive hocti V hoethi ip heli H doctum G que om. G 68 Ornat

G hacha G bacha CHVYl prelio est at BVla Bembus prc-

tio (precio Y) est a ACEHYe pretio est ct P nec flagrat G praesto

r

est, at Heinsius flagrans, at Silligius puo, corr. m. rec. piio H

69 Sepe Y procumhunt e gramine (punctum m. anliqua) B

gmine V gramiua H m. 1 teste Vossio, sed tacuit Froehnerus

CULEX.

71

florida cum tellus gemmantis picta per lierbas 70

vere notat dnlci distiiicta coloribus arva;

atque illum calamo laelum recanente palustri

otiaque invidia degentem et fraude remota

pollentemque sibi viridi cum palmite ludcns

Tmolia pampineo subter coma velat amictu. 75

illi sunt gratae rorantes lacte capellae

ct nemus et fecunda Pales ct vallibus intus

semper opaca novis manantia fontibus antra.

quis magis optato queat esse beatior aevo,

quani qui menle procul pura sensuque probando 80

non avidas agnovit opes nec tristia bella

nec funesta timct validae certamina classis

nec, spoliis dura sancta deum fulgentibus ornet

templa vel evectus finem transcendat habendi.

70 cum] nuc V geminatis P gemates V gemantes H gemina-
tcs / 71 nouo V novat Heinsius dulci Hla Betnbus dulcis
ABCEPYe duris G dubiis KV, quod defcndit Jlae/citis Cat. p. 50

distinora V dixlinta / distdcta G ligonibus G 72 illi G
litus G recanenle ABCELPY recante l recinente H m. 2, Bem-
bus retinente H m. 1 Fe« redimite G plaustri Y 73 sq. in-
verso ordine G 73 Otiaque inuidie F Otiaque inuidie / Olia deducit
G degcndo G et GHP ac ea, Bembus, otn. W^ip remota e /
74 Pallcnlera G Pellentera / sui Heinsius et Schraderus ulridem G

ludens ex tncmbrana Pithoei Scaliger luceus Wip, Bembus luces /

liace G 75 Tmolia ea Thmolia P Thmolia Y Tmolia eras. ct m.

1
rec. facttim MoIIia B Pmolea, m. rcc. faclum Pxmolia H Molea C
Molia tn. 1, .MoIIia m. 2 A Thentolia V MoIIis / vitea Betnbus
iiolat V 7G sunt] sicut V grate Y vaccae et Wakefieldus
• apelle C 11 uenus e fccunda] secu3 V palles C palles H

et] tu / ce, suprascr. m. 2 et H uallibus imis ZT/eor, Bcmbus
molliter racus G mollis lacchus scheda Pithoci 78 om. EF Sed
pcr G manancia Y mariantia V 79 Qui G 80 Et qui H

piocul cura / procul dura Silligius potens pura Hcinsius. An
procul prava? 81 agnoscit VI inhiavit Heinsius non Bembus
82 tenet e ualide / ualida H m. 1 83 Nec G Quo e Non ^*'i\),
quantum scio, Bcmbus sca C ornal Hl 84 vel evectus Bem-
bus euectuf {suprascr. m. antiqua, fortasse eadem) B nec

c

euccluf EGHPVYt^ci nece uectus A nec euenlus C n ueclus / uece
evectus Hcrlzbergius transcendat Bembus transcendit 5lo)

72 CULEX.

advorsum saevis ultro caput hostibus olFert? 85

illi falce deus colitur, non arte politus;

ille colit iucos, illi Panchaia tura

floribus agrestes herbae variantibus adflant;

illi dulcis adest requies et pura voluptas,

libera, simplicibus curis: huc imminet, omnis 90

dirigit huc sensus, haec cura est subdita cordi,

quolibet ut requie victu contentus abundet

iucundoque levet languciitia corpora somno.

0 pecudes, o panes et o gratissima tempe

Irondis hamadryadum, quarum non divite cultu 95

aemulus Ascraeo pastor sibi quisque poetae

securam placido traducit pectore vitam!

Et iam compellente vagae pastore capellae 104

ima susurrantis reptabant ad vada lymphae,
quae subter viridem residebant caerula muscum;

85 Aduorsura V Aduersum ^co sceuis H sociis e hostililms V

~ v

86 fdce B alle, m. rec. corr. a.te B alle PY 87 pancjiia /

h

pancliasia F Panciiaica e Bcmbus lura / Ihura AH^ 88 lierbae G VI
iierbe H herbis 'Ft/; adllant Hauptius adsiint y/a assunl e auslro /

89 uolutfs / uoluutas H 90 sollicitis Schraderus huic EFYlea

inminet H eximit G 91 haec] hac F 92 Quahbet Hea
requie H Vea, Bembiis requie Y requiem ^Fco uictu HVl^ Bembus
uiclus ^i/; uictos in litura A motus e contemptus / contemplor e

habundet CV 93 locundo BHYle que om. l levot Heiti-
sius libet Pt licet AB m. 1 CEY liget GV locel B m. rec.
HK^ct., Bembus donat / domet Kmg. languencia Y sompno V

94 o] S Y pecus /e et om. C alque / Addito versu gc. II
458 desinit G 95 frondis Heinsius Fontis Sl(a amadriadum

ABEHVYle amachriadu C fontibus, ac Dryades Schraderus fon-
lis Hamadryasin Silligius fonlibus Hydriadum Ungerus quarei

V culle [corr. m. rec.) B cullc AEPY 96 ascrco CHVY
sibi om. V poetae a Bembus poele H poeta Wco 97 tra-
ducit HVlea Bembus traducis 'Fca cura e 104 iam pallenle

uage fuerant H capelle CH 105 lene Schradertis susurantis
C reptabant Heinsius repedabant C, Barthius repetebant 'P"»,
Bembiis repebant Scaliger hmphae (litura sub i) B limphae CY
lihphe V 106 residebat / resonabat prop. Heynius saliebat Hcin-
sius cerula CHY garrula Heinsitis

CULEX.

73

iam iiiedias operuin partcs evectus erat sol,

(|uom (lensas pastor peciules cogebat iu inubras.

Iiaut procul accessit luco residere vireuti,

Delia diva, luo, quo quondam victa furore 110

venit Nyctelium fugiens Cadmeis Agaue,

infandas scelerata mauus ec caede cruenta:

quae gelidis bacchata iugis requievit in antro,

posterius poenam nati de morte datura.

hic eliam viridi ludentes panes iu herba 115

et satyri dryadesque choros egere puellae

naiadum coetu. tanlum non Orpheus Ilebrum

restantem tenuit ripis silvasque canendo,

quantum te, pernix, reraorantur, diva, chorea

107 niedians F einensus Schraderus 108 Quoni e Cuni

'Fw quantiim scio pccudens C agebat C umbrcf H m. 1
109 haut scripsi. Vt 'Fco, Bcmbus Et e acccssit Barlliius

aspexit iio) adspicieiis coni. Gronovius cliuo A 1 10 diva]

lina / condain / 111 nyeteHum, m. rcc. facium in -./ ctoliara
B myclelinm Y niclelium HV nictelliu l cadmei sagaue B m. 1
cliatincis agaue Y 114. 112 sq. hoc ordine H Infanda B
Infnndens / ec scripsi. et iico e Bembus 113 bachata BCHYl
haccata V 114 Posteri' Y poena A natl dc mortc « (nati

se inortc «') nati se // morte [litura post se) B natis est morte C
uali se morte rcl natis e morte 'Fco, Bembus datura u futu4
H m. 1 fnturam 'Fa» («•), Bembus 115 panis AP herJ^a. [erasa
una litlera) B 116 Et satyriades chorosque egere puelle V

saliii CH driadesque (i m. eadem- corr. in y) B driadesquc 67 c(

a

quicunque A chorus BEP cohors / 117 Naidum (a suprascr.

m. rec.) B Naiduin E coetus / cetus H in coetu Wakeficldus

et coetus Heynius iion] N B Orpheus C in mg., l Bembus lior-
plieuf B m. rec, Va oridus C in texlu orridus A horrid' Y horri-

dus B in mg., EHP h B m. 1, qund hortyhis fuisse sus-

picatur Zangemeislcrus 118 ripis J?e«, Bembus rupit C riuis

ALPVYlt riuos H siluis / 119 Quantum BEVUa, Bembus

Quam tuin A Quam CPYt Qua H pernix, remoranlur Hauptius per-
uix remorantem K.' VI pnigre moraulem B per nigie moranlem y^f/;'

pigra

p nigre morantem Y per nigrae morantem P p gira (suprascr. m.
rec.) morantem H nigrc morantem / pernix reinoratae « Peneu remo-
rantem e, Bembus Pentheu, remorantur Heinsius corea H choreae «

74 CULEX.

multa tuo laetae fundentes gaudia voltu, 120

ipsa loci natura domuni resonante susurro

quis dabat et dulci fessas refovebat in umbra.

nam primum prona surgebant valle patentes

aeriae platani, inter quas inipia lotos,

impia, quae socios Ithaci maerentis abegit, 125

hospita dum nimia tcnuit dnlcedine captos.

at quibus insigni curru proiectus equorum

ambustus Phaethon luctu imitaverat artus

Ileliades, teneris implexae bracchia truncis,

candida fundebant tentis velamina ramis. 130

posterius cui Demophoon aeterna reliquit

perfidia lamenta doli male provida Phyllis,

(perfitle Demophoon et non deflende puellis!)

120 liio CHVle luo m. 2, luae m. 1 B tuae 'Fw tihi a, Bem-
hus laetac B^ letae PV laete At lete Y late CHl laelo Ea, Bem-
bits uulto V uullu W(o? luctu Pt cultu / 121 domu tn, rec.

suprascr. H 122 molii e fessus / fessos // resonahat l

i
anlro e 123 lain / surgebat H parentef {corr. m. antiqua)

us

B 124 Aeree l platani AHPVYla platane (suprascr. m. rec.)

erat

B plalanae C platanos E platanus e, Bembus inler quas (suprascr.
m. rec.) B inter quas erat « interat qf / lothos F/e 125 ithaci

merentis /?/ ilachi maerentis e itliari merelis V ilacis merenti H ita
chimerentis PY sic hac imerenlis C adegit H 126 enimia /

127 El HPlt e Y insigni] ignipcduni Heinsius cursu l
proucctus / 128 Amhustus ///« Amhustos 'Fo), Bembus phae-

ton /e phoeton ABCEY pheton H feton V fUictu / niotaueral
[corr. m. rec) B mutauerit V artus om. A arclus // 129 Ilao-
liades C Eliados V implexae Heifisiiis amplcxao Wco amploxa e

c S

hrachia BHVYe hrahia C truncia C truncu J' 130 pandehant
Scliraderus tcneris, iti mg. lentis K teneris /// 131 Posleris Y
posl etiam Heitisius qui Fe demophon Fe demophoun H

ili([uil H reliquid Y 132 pcriidia e, Silligius Peifidia / Per fidiam
B Perhdiam Wa , Bembus lamenta, doli Hauptius lamentandi Slco
niale Roihius mala 51a) j)rovida Silligius pcrlida ABCEPle,
Bembus perfidia Yl porlide // Va perdila prop. Hatulius Phyllis
Handius mullis Slui 133 in tcxlu om. A(?)B, Bembus, in mg.

m, rcc. add. B demophon Bmg. Fe demopheon H ct] i VI non

CULBX.

75

quam comitabantiir fatalla carmina quercus,

qucrcns ante tlatae Cercris quam semiiia vitae 135

(illas Triptoleini mulavit sulcus aristis).

Iiic magnum Argoae navi decus etlita pinus

proceros tlecorat silvas hirsuta per artus

ac petit aeriis contingere motibus astra.

ilicis et nigrae et species Lethaea cupressus 140

umbrosaeque monent fagus hetleraeque ligantes

bracchia, fraternos plangat ne populus ictus,

ipsaeque escentlunt ail summa cacumina lentae

pinguntque aureolos viritli pallore corymbos,

quis aderat veteris myrtus non nescia fati. 145

liis suherat gelidis manans e fontibus unda, 148

quae levihus placidum rivis sonat acta liquorum.

at volucres patulis residentes dulcia ramis 146

carmina per varios edunt resonantia cantus;

Bmrj., Hauptius iiunc 'Fo) deflende Scaliger defende EF^ S^Rande
Pmg. defuncte H puellas V piiellam Jimg. EFlea 134 comi-

tahatur / 135 anle] ari F 136 Illis C triptolcmi (e m. rec.
rorr. in o) B tri|)loloini H tritolomi l tritolcmi V Iriptopoli E

u

motauil, m. 2 factum .notauit B 137 argo enaui B argoe naui Y argoe
iiani C argo aenaui E argoe nauis H arge maius / daeus E adila V
ahdila / 138 Proceros B, Heinsius Proceras Wco., Bembus hir-

suta j)cr arclus C hirsuta per artes H hirsutaque taxus K hyrsutaque
taxus l 139 ac petit Heinsius Appetit Sla aereis BHVY ae-
rci / coniungere «, Gronovius obss. II 3 motibus Scaliger mou-
libus 5ia) 140 ct species Heynius specics et ^o) Letbaea Qifanius-
lela BHVY laeta Wco, Bembus lenta coni. Vossius cum pressus
Y 141 Imbrosae Y monent Silligius nianent Sla hedere Y
iigantes Hlu ligantis 'Fo), Bembus 142 Bracbia BCHVYe Ira-
lernus P plangenl me, corr. m. 2 j)langant ne H ne plangat /
hiclus Y artus e 143 Ipse Y escendunt Heynius excedunt

Sl(o lenle HV 144 palore H corimbos BCHY conbos {h. e.
corlbos) V 145 martus (a ?n, eadetn corr. in v) B mirtus HV

facti H 148 sq. ante 146 cum excerptis Parisinis Hauptius,
vulgato ordine Sl(o 148 Hic / Hys // suherat ea superat T%

undas / 149 acta VI orta ^Fco, Bembus liquorum Hauptius

_e

liquoru C liquorem 'fw, Bembus 146 Ad F Et P

76 CULEX.

et quaqua geminas avium vox obstrepit aures, 150

hac queruias referunt voces quis nantia limo

corpora lymplia fovet; sonitus alit aeris echo,

argutis et cuncta fremunt arbusta cicadis.

at cu-ca passim fessae cubuere capeliae

excelsis supter dumis, quos ieniter adflans 155

aura susurranlis poscit confundere venti.

Pastor, ut ad fontem densa requievit in umbra,
mitem concepit proiectus membra soporem,
anxius insidiis nullis, sed lentus in herbis
securo pressos somno mandaverat artus: 160

stratus bumi dulcem capiebat corde quiotem,
ni fors incertos iussisset ducere casus.
nam soiitum volvens ad tempus tractibus isdem
immanis vario maculatus corpore serpens,
mersus ut in limo maeno subsideret aestu, 165

150 Et quaqua 5, Batihius: cf. Ovidius metam. VI 376 lau-

daliis a Naekio Cat. p. 290 Et qq V Et q. (]. H Et quauq [h.

e. quaniqnam) e Et quaq l Et quamqna C Et qnaniquam Wco, Bembus
liinc ilJi ^ ex veteri' Scaliger astrepat H 151 Ac V llas t ncc
H Ilanc e« hinc ' ex veteri scheda ' Scaliger qnernlas "^ ex veteri
scheda' Scaliger qnerulae W(o, Bembus querule HV uoces re-
ferunt V naulia V 152 limplia BH limpla V probet / uoucl
H 7n. 1 senitus Y elheris V 153 Iremunt F arhnsta Hein-

d

sius ardore Slco clcatis {corr. m. ant.) B 154 Et //e cir-

cum / fusac Schraderus 155 excelsis snhler Heynius Excelsis-

que supcr 5ia>, nisi quod super in mg. habet E. cxcelsos suhler dumos
Schraderus quos Betnbus quc AV q H qu§ Y qnac ^Fip
leniter e«, Bembus eleniter A leuilcr 'Pi/; afllans CVYle aflans H

156 susuraiitls HY possit lea, Bembus uentls V 157 fuii-
Lcs e 158 Milte H concoepit C perlectus V 159 Ansius

V set Y herha / 160 fessos Nodellius obss. critt. p. 38
sonipno VY mandauerit // m. 1 161 sopore V 162 Sl HY

fortis inceptos iussissc V 163 isdem Bembus, ^ ex veteri scrip-
tura et editione' Scaligcr. idem Ke ide V idae B idae ACPY ydae
E idae, suprascr. hydra t idra Kmg. l hydre H hydrae «'
164 Inmanis CH Innnunls / 165 subsideret Bembus suhsedltur /

suhsideris 'Fo) suhsyderis e eslu Y

CULEX.

77

obvia vibranti carpens gravis ore trilingni,

squamosos iate torquebat motibus orbes:

mollibant aurac venientis flamina nisus.

iam magis atque magis corpus revolubile volvens

attollit nitiilis pectus fulgoribus, ecfert 170

sublimi cervice caput, quoi crista superne

edita purpureo lucens iactatur amictu,

aspectuque micant flammarum lumina torvo.

nictatur late circum fera, quom videt ingcns

adversum recubare ducem gregis. acrior instat 175

lumina diffundens intentuque obvia torvo

saevius arripiens infrendere, quod sua quisquam

ad vada venisset. naturae comparat arma:

ardet mente, furit stridoribus, intonat ore,

flexibus en versis torquetur corporis orbis, 180

1G6 ore Irilingui Schraderus aere lingua (ling //) ^io aera lingua
Hl^ci, Bembus 167 squamosis H molibus CHa raolibus VI nion-
lihus del. n m. rec. B niontibus AEPYe 168 mollii)ant cotiieci.
ToUebant 'P'» Palicbant a nenicnlis, in 7ng. m. rec. 1. uiuentis B
uiuentis e liuentis a llanuna scripsi. ad omnia Sl(o nisus scripsi.
nissus e uisus 'Foj squalebant viro vitiantes omnia rictus Kochius

169 reuobile P resolubilc Heiiisius 170 v^cloflit V pectus

nilidis e corpus V frigoriituf / ecfert sciipsi {olim ecce). et fert «^

et se Wco exit Schrade^nis atque Paldamus 171 caputj rapit Bem-

bus ([iioi V cni 'fco cui crista supernae m. 2 , fianmiarum liimine

toriio m. 1 l 172 purpurea / iactalur conieci. raaculatur ^Fif»,

Bembus miculatur H m. 1 macuialor Q 173 micant ea, Bembus

micat Wa llammantia ea, Bembus lumina ^ea, Bembus luminc

'^■xp nuniine Q 174 — 176 om. e 174 nictatur co?iieci. Mela-

bal ^Fo) Metebat H m. 1 inetala esl Silligius metatur Hauplius late

V sese ^Fco Bembus fera scripsi. loca Slco quom F, om. F cum

t
^ij> uidens corr. m. eadem B anguis Hl, varia lectio in K

175 recubere H gr§is C grecis V 176 intentuque scripsi. inten-
dere et 'Fi/;, Bembus inten . . . lenet F inlentus et a intonta,
ore prop. Heynius tornus H intendere toruo et obuia P
177 saeviiis Bothius et Silligius Saepius §l(o infrendere Ze in-
fringerc 'Fi/;, Bembus 178 om. A naturae] ne V matura Yl

conparat F 179 stridonibus {corr. m. rec.) H insonat Schra-
derus 180 en versis scripsi, cum olim en curvis temptaverim.
et uersis He eucrsis 'Fo), Bembus. fuit qui adversis proponeret. in-

78 CULBX.

manant sanguineae per tractus undique guttae,

spiritus erumpit fauces. quo cuncta parante

parvulus hunc prior umoris conterret alumnus

et mortem vitare monet per acumina. namque

qua diducta genas pandebant iumina somnis, 185

hac senioris erat mature pupula telo

tacta levi, quoin prosiiuit furibundus et illum

oblritum Morti misit: quoi dissitus omnis

spiritns excessit sensus. tum torva tenentem

lumina respexit serpentem comminus ; inde 190

impiger, exanimus, vix compos mente refugit,

nescius aspiciens; timor obcaecaverat artus, 199

ergo tardus erat: somni languore remoto 198

versis Heynius torqiienliir Q coi'pil)iis H corpora in Heinsius orbes /
182 Spiritus FQ^ Heinsius Spii-ilibus iiif», Bembus eriiinpit
Heinsius ruinpit 52,» qiio Ascensiana ciii 5ia> parante Scaliger
paranli Sl(o dalivos fruslra defendil Naekius Cat. p. 304
183 liiiic H propior ^ . proporans Hertzbergius hnmoiis F liii-
moris .Jii/; conteret QY [testc Vossio) coiiterit C lenel H lenlal
Herlzbergius aliimnis C alilpnns H 184 inanet C culmina e
185 Que l (leilucla /e genae Bothius paiulebat m. 2, pan-
ilobit m. 1 H paLoliant Fl pingebant Wakefieldus soinnis conieci.
gentis / geinniis ^[^(o, Bembus 'culex provolavil. atqiie inler duo
tempora aciilciiin fixit pastori' Bonatus in vita Verg. p. 58 R.
186 IIoc // Ac Eeci At / sonioris CF/e seuioris H se moris, in
mg. m. rec. V senioris Bt so inoris AEPY leuioris a sacvioris Bem-
bus maliire Bothiiis nature H ne V naLura P natnrae 'P"», Bem-
bus ac senioris erat naturae parenthesin habet Hertzbergius , po-
pula EHPt pabnla Cl tollo H 187 tacta Schraderus lacla

ABCEPQY Icta //Fea, Bembus Ijla / quom Fe cum ABCEHPQYlt
luin a, Bembus 188 qnoi V cuin // cui ^co? cJissitus B
189 Spo3 V Siritus / sonsus fortasse genetivus est. sensum H
sensim Va membris Heynius cii CH 190 Luinino // m. 1
cominus HVY quominuf / ille / 191 Inpigor H exanimis

PF/, Bembus resurgit HKVl 199. 198. 200. 192 — 197. 201
hoc ordine restitui: vulgatum tibri tuentur. 199 Nescis Y ob ce-
oaiierat B obcecauorat CHPY excecauerat V excitaiierat / 198 ergo
Lardns oraL scripsi. et qiiod erat lardiis i2ci) iiLqiio oral liaiid (ardus
Heinsius somni a^ omni Wo) langore HVYl el qiiod oiaL laidi
somni I. r. Acrior ac pallons timor liaud caecavorat a. Kochius oL
quod erat Lardo sonini languore remotus, Nec senis aspiciens l. oc-
caecaverat a. Hertzbergius

CULBX.

79

hoc minus impliciiit dira formidine mentem, 200

set validum dextra truncum detraxit ab orno 192

(quam casus sociarit opem numcnve deorum

prodere sit dubium, valuit sed vincere talis

liorrida squamosi volventia menibra draconis) 195

atque reluctantis crebris foedeque petentis

ictibus ossa ferit, cingunt qua tempora cristae:

quem postquam vidit caesum languescere, sedit. 201

lam quatit et biiugis oriens Erebeis equos Nox
et piger aura,la procedit Vesper ab Oeta,
quom grege compulso pastor duplicanlibus umbris
vadit et in requiem fessos dare com|)arat artus. 205

quoius ut intravit levior per corpora somnus
ianguidaque efluso requierunt membra sopore,
effigies ad eum culicis devenit et illi
trislis ab evenlu cecinit convicia mortis.

200 Hoc , suprascr. m. rec. aon H Non Kl impleuil Y in-
pleuil V monles / 192 set scripsi. Et il(o ualida V orno a^,
Bembus ora / ore Wi]) tletraxit ab arbore truncum Q 193 quam
Schraderus Q ^ V Qne / Qui Wco, Bembus cui Scaliger sociarit cc^
Bembus sociarel ^i^co satiaret e ve] ne V Posl hwic versutn Bem-
bus legit naraqiie illi dederilne viam casusve deusve, quae desunl iti
libris quanlum scio omnibus 194 sic H^ ualuit Haupiitts uo-

liiit Sl(o sed vincere] uincere, otn. sed, F sed, ow. uincere l sedere
Pl talis Silligius tales 'Fco Bembus tali V tale l callens H 195 uo-
lencia Y 19G crehro H fede BHY patentis Kl, Scaliger
197 tinipora BCY cristae E cristas / crista e chrislam Y cristam
^Ft^, Bembus 201 cesum C cepit / cepit H 202 Nam Y
ii'lJit, /H. 2 sttprascr. qualit H biiuges Ha, Bembus origens P

s o

Erebeis Hauptius ereboeis ABCEP crehoei Y erebo cis HQ creb

o

cis (suprascr. m. eadem) V creb eis / erebus F ereho cit a, Bem-

r

hus crehro cit e Erebois Silligius 203 aurato re« uesper po-
cedil e ora H 204 om. Q Quom Fe Cum, suprascr. t et
C Tum // Cum 'Fw conpulso VY 205 in requiem fessos / in
lessos requiem ^Vco Bembus date V corporal, suprascr. i cora-
parat C 20G Quoiiis V Cuius 'fra lenior V liuor H sompnus
V soranos H 207 eflecto / infuso a 208 eani H m. 1 aduenii
H 209 conuilia CVl

80 CULEX.

'en qnid' ait 'meritus ad quae delatus acerbas 210

cogor adire vices! tua dum mihi carior ipsa

vita fuit vita, rapior per inania Averni.

tu lentus refoves iucunda membra quiete,

ereptus taetris e cladibus; at mea manes

viscera Lelhaeas cogunt transnare per undas: 215

praeda Charonis agor. viden ut flagrantia taedis

limina, quam lucent infernis omnia templis?

obvia Tisiphone, serpenlibus undique compta,

et flammas et saeva quatit mihi verbera. pone

Cerberus et diris latrantia rictibus ora, 220

anguibus hinc atquc hinc borrent quoi colla reflcxis

sanguineunique micant ardorem luminis orbes.

210 en qiiid ail merilus Heinsius Inquit quid meritus P, Bembus.

Inquit quid meritis C Inquid quid meritis Y Inquit quid merilis
ABELQVl^lnf{w\\. quis m&vW.h Hla, pr^obat Nae/dus Cai. p. \ll
;i(l quae ea, Bembus adq {h. e. ad quae) V ad qua l atq; Y alqiie
W(o aut quo Heinsius dilalus BCle delectus H aceibis H
211 iuire e uoces E dum mihi «' dum me Woi me dum H
dum mi Bembus ipso e 212 Averni Heinsius uenli E ueclus

H uenlis ^i/^, Benibus 213 iocunda BHVY i ocund^ /

214 Ereclus / tetris BCHY cetris V terris / e] et V ad VI
215 lelheas BEYe letheas / loetheas C letias, corr. ?)i. 2 leleas
H letheal V tranare H 216 Preda Y charonis ABCHPQY
caronis" VI coronis E charontis ea, Bembus agar P viden ut
Bembus uidi ul W^a, uidi, om. tit l uideo ut a' hanganlia / tedis
HY lelis / 217 07n. V Limina AY Luinina fif', Bembus

([uain lucent scripsi. cum lucent 'Fi/; coUucenl /e«, Bembus lucent
{om. cum) E infernis Domitius Calderinus infcctis EAi iurestis W^>,
BetJibus 218 lysiphone C tesiplione Al thisiphone H Tliesiplioiie e
lissiphone F tisiphone Y 219 seua Y verhera] seuca P pone
Hauptius, cui pone est praeivit Peerlkampus ad Hor. carm. III 11
p. 224 poene B pene HV pena / poenae W(o, Bembus poena ea
220 Cerberea Schraderus latrantia rictibus Hauptius (lagranti la-
tratibus P llagrant latratibus AEQW, Bembus flagrant latranlibus Y

c

flagrat latratihus HEl flagrans latratihus Scaliger 221 hin atq.
(c m. rec.) H horrent cui Ha, Bembus arent quoi V cui slant
E arent cui Wip reflexi / 222 Sanguineumque -e Sanguineaque
J5PF Sanguineique CHVla, Bembus Sanguine alqiie ^' micanl ar-
dores / micant ardore Q ardorc micant iam H arbos, in tng. tn. rec,
r orbes B orbos APY {teste Vossio)

CULEX.

81

heu, quid ab officio digressa est gralia, quom te

restilui superis leti iam limine ab ipso?

praemia sunt pietatis ubi, pietatis honores? 225

in vanas abiere vices et rure recessit

iuslitia et prior illa fides. instantia vici

alterius, sine respectu mea fata reHuquens

ad pariies agor eventus: fit poena merenti.

poena sit exitium: modo sit dum grata vohmtas, 230

existat par officium. feror avia carpens,

avia Cimmerios inter distantia lucos, /

quem circa tristes densentur in obvia poenae.

nam vinctus sedet immanis serpentibus Otos,

devinctum maestus procul aspiciens Ephialten, 235

conati quondam quom sint rescindere mundum;

et Tityos, Latona, tuae memor anxius irae

223 Heu, m. rec. corr. Neu H gratia quom le V cum te gratia
P gratia cum te ^co 224 loeli C loti l luraine, corr. m. ant.
limine B hunine EPl apso, corr. m. eadem ut vid. ipso B
225 pielale l 226 uarias / habiere Y abire /, Bembus rure
ea, Bembus iure E^ uita V 227 iustitia et Schraderus lustitie
VI histicie H lusticij Y lustitiae f"», Bembiis vici Heinsius uidi
Slco 228 facta H 229 sit a 230—306 om. Q 230 poena
sit eor Sit poena l Poena fit ^o), Bembus exitum P modo sit]

o

ra fit V modo sit H dum] tua Hertzhergius uolumptas Y

a

231 per e officio l aui {corr. m. rec.) B 232 Arua l Quia
H m. 1 cummerios AEPY cum inerios B cum inmerios C cumerios

chi

e cumeros V cum merios (suprascr. m. rec.) H chymereos /
ducentia Wakefieldus 233 tristes circa V densantur Hl, Bem-

hus obvia scripsi. omnia i^co agmina lacobsius poene Y ponq B
pene H 234 uinctus Ba, Bembus uictus 'Foo set et Y inmanis" C
etos, corr. m. 2 otos H odios Y othos W(o, Bembus 235 Deuinctum
AEa, Bembus Deuinctus Wip mestus BH ephiallem CHV ophyal-
tem / 236 quondam cum (quu e) sint ^co condam cum sint / quom sint
quondam V rescindere Finscendere AEPYt inscendere ^ incendere
CHea, Bembus incedere l escendere Heinsius celum V: cf. ge. I 280
Aen. VI 583 237 Thycios e titius V ticius H tytius / tityas

ti

AEPY tilias C tyas B tuae «% Bembiis tuas ^co irae Pa, Bem-
bus iras Wa

KIBBECK, VERGIL. IV. ' Q

82

CULEX.

(inplacabilis ira nimis) iacet alitis esca.

lerreor, a, tantis insistere, terreor, umbris!

ad Stygias revocatus aquas vix ultimus amni 240

extat nectareas divom qui prodidit escas,

gutturis arenti revolulus inania sensu.

quid, saxum procul advorso qui monte revolvit,

contempsisse labor quem numiiia vincit acorba?

otia quaerentes frustra cribro ite, puellae, 245

ite, quibus taedas accendens tristis Erinys

sicut Ilymen (pro fata!) dedit conubia mortis.

atque alias alio densas supero agmine turmas,

impietate fera vecordem Colchida matrem,

anxia sollicitis meditanteni volnera natis; 250

238 Inplacabilis CV Implacabilis BHFle nimis lalet ff iaccl
nimis e 239 — 241 post 245 e 239 a] et H terreo urabris
V post urabris plene i^iterpunxil Heijnius. 240 k\. PY sligias
BHVl aquis P enni V 241 Extat Heinsius Rcstat 52co nec
tareas C diuum 52a)? 242 Gucturis V Guturis H inania

scripsi. inoia VI in orania W(o, Bembus 243 Quid A? ea, Bem-
bus Qui ^i/; aduorso V aduerso Hlea^ Bembus auerso ^co
quij de V recumbit l 244 Comptpsisse V labor Heinsius dolor
Slco numine V minima e uincet / iuuit e acerba CKl acerbas V

u

acerbas AEPY acerbas {corr. m. rec.) B accrbus 7/ea, Bembus
245 quaerentes / querentes H quaerentem 'Fo) (querentcm 1 ), Bem-
bus cribro ite conieci. siblite, in mg. m. rec. 1' sublite B siblite
ACPYt syblitae E sublite He fb Hte / ceu uite V sub lite a sibi.
ite Heinsius simul ite coni. Vossius vos ite Bembus saevae ite Ko-
chius 246 ite] In V tedas Y accendens Hauptius (ascendit Y
teste Vossio) acendit H accendit 'Fo), JSembus trastis V erinis

s

BEV erynis AYe berinis 67 berimnis H '2A.1 Sicut bymen

{suprascr. m. eadem) B Sicut iiimen H Sicut bimen V Sicuti mens
E saevus Ilyraen Schraderus dirus H. Kochius pro fata Hauptius
pfata VI prefata H praefata ^(o, Bembus praesaga Heynius conubia
H 248 dempso / densat Bembus supero Hauptius super 52,»

agmina H m. 1 t bas V 249 Inpietate V uecordera Vcc,
Bembus ui cordani B m. 1 ut vid. ui condam l tucordam ABCEPYt
tura quond' H quom cernam e cura cernara L? Colcbida ea, Bem-
bus cocbida Y concbida BCPt colchita V colchia / 250 Ancxia Y
Ansia H sollicitans / mcdicantem e uulnera ^a?

CtTLEX. 83

iam Pandionias niiserandas prole pnellas,

quarum vox Ityn edit Ityn, quo Bistonius rex

orbus epops maeret volucris evectus in auras.

at discordantes Cadmeo semine fratres

iam truculenta ferunt infestaque lumina corpus 255

alter in alterius; iamque aversatur ulerque,

impia germani manat quod sanguine dextra.

cheu mutandus numquam labor! auferor ultra

in diversa, magis distantia nomina cerno:

Eridanus tranandus, agor delatus ad undam. 260

obvia Persephone comiles heroidas urguet

adversas praeferre faces. Alcestis ab omni

inviolata vacat cura, quod saeva mariti

251 hmq'H miseranda /, Bembiis 252 Quare V vox Ityn
edit Ityn Silligius uox it in ed ytyn B uox it in aedytin E uexit
ineililyn C uox sit inedytyn Y uox sit in edityn Pt uox sit in

edynlyn A uox slt in ilim H uox iterat ilim VI uox itera-
tur itym K vox querula est, superat eof vox Ityn et Ityn Beyn-
bus vox ilerabat Ityn Schraderus quo KVl quod *Pi/;, Bem-
bus bis tonius C bislonis Y bostonius l 253 Orbis / epos V
ope / meret BCHY uolucris H uolucres AE^, Bembus [in ce-
ieris ulrum e an i sit nescio) 254 Ad BCVl catnieo (t m.
rec. corr. in d) B catmeo CP cathmeo Y sanguine, suprascr. \
semine C sanguiue Pea, Bembus camie {h. e. carmine) l fvsC

IN

255 festaque {suprascr. m. eadem) B infectaque AHPYt vulnera
Bembus 256 que om. H auersatur (F teste Vossio) codd. Ou-
dendorpii ad lul. Obseq. c. 118 auersatus ABCEPY sec. Froehne-
rum, Bembus aduersatus HVlt^a 257 Inpia V germania H
gerraana E q^ H 258 Heu heu Vle Heu H mactandus num-
quam labor l nunquam labor mutandus E 259 Im H m. 1 post
diversa distinxit Heynius nomina APVY numina E^, Bembiis
260 Eridanus Schraderus Elisiara HVle Elysiam ^^a, Bembus
tranandum H m. 1, corr. m. rec. tradeudus l dilatus BE 261 per-
sephone AEW, Bembus per sophone BY persephore, in mg. n\ so-
phone C thesiphone / tesiphone e heroidas urguet B heroidas urget
Plecc, Bembus jroidas urget Y heroydas urget V heroida surget A
hoeroida surget C eroida surge E herodia surgunt H 262 Ad-
uer^um e praeferre nonnullae edd. vett., Marklandus ad Statii
silv. VI, 257 perferre .Sioj uaces B vices prop. Heinsius acies

Schraderus cjlestis / 263 Couuiolata l uocat I q H seua Y

6*

84 CULEX.

in Chalcodoniis Admeti fata morata est.
ecce, Ithaci coniunx semper decus Icariotis 265

femineum inconrupta decus manet et procul illa
turba ferox iuvenum telis confixa procorum.
quid, misera Eurydice, tanto maerore recesli,
^ poenaque respectus et nunc manet Orpheos in te?

audax ille quidem, qui mitem Cerberon umquam 270

credidit aut ulli Ditis placabile numen,

nec timuit Phlegethonta furentem ardentibus undls,

nec maesta obtenta Ditis ferrugine regna

defossasque domos ac Tartara nocte cruenla

obsita, nec faciles Dictaeo iudice sedes, 275

264 in Chalcodouiis Dorvillms .- cf. Apollonii JRhod. I 49 In chal-
cedoniis ABCEPt lu calcedoniis FKYa In calcedoneis V \n calche-
doniis H In calcedemouiis / Hic alcedonias e ipsa suis falis Bembus

admaeti B fata Bembus cura Slco ' niorata est, suprascr. al
negata C 265 om. E itaci Hle coniiix Pl sempe m. 1, sempo
m. rec. B simplex Kochius decus Icariolis a^ Bembus decus iclia-
riolis V decusiha rotis B decus iharotis APY decusia rolis, in mg.
\ harentis C decus hycariontis l decus enilet oris H: cf. Aen. IV 150
decus vna charontis e ducis lcariolis cum Bothio Kochius 266 in-
corrupta Bembus concoepla C coneepta ^o) illa V illa BCl^ illaj
H illam AEPYa, Bembus 267 felix / laelis B te uel Pt con-
lisa l 268 Quid BHV Qui CEPY Quin Aea, Bembus Qu§ /
me fera J5^ euridice 5CFe erudice ^F/ mQrove BCHVY mavmova
A recesti Barthius adv. XXI 20 recessit Sla 269 Pene V con-
spectus H Orpheos scripsi. orphes Y orpheus W(o^ Bembus nunc

in

in te raanet, Orpheu Scaliger 270 quidemj fuit / milem {su-
prascr. m. 2) H cerheron unquam PVea, Bembus cerhara num-
quam / cerbera numquam W 271 aut Hlea, Bembus haut AEPY
haud BCV illi H illum V 272 phlegetonta BY flegethonta C

V

Ilegetonta HVl furentem Bembus ferens Y furens Wg) unda Y

273 mesta BH niestu V ohtenta HV, Scaliger obtecta / oh-

tentu 'Pca, Bembus obtentum a ditu Y diro et Bembus feruginc

dc

H regnum a 274 Defossas Fea, Bembiis ^tee- fossas {corr. m.
rec.) B Nec fossas CFY (Nec fossos Y teste Vossio) Nefossas APt
Nefosas EL Nec fessas H cnefosas coni. Is. Vossins depressas la-

1
cobsius 275 ne / facies V Dictaeo Scaliger ditissime E ditis

sime !^i\), Bembus: cf. Aen. VI 431 uindice H

CULEX.

85

iiulice, (lui vilae post niortem vindicat acta:

sed Fortuna valens audacenv fecerat ante.

iani rapidi steterant anines et turba feraruin

blanda voce sequax regioneni insederat Orpbei;

iamque imam viridi radicem moverat alte 280

quercus bumo siivaeque sonorae

sponte sua cantus rapiebant cortice avara.

labentes biiuges etiam per sidera Pboebus

pressit equos, et tu currentis, menstrua virgo,

auditura lyram tenuisti Nocte relicta. 285

Iiaec eadem potuit Dilis te vincere coniunx

Eurydicenque viro ducendam reddere? non fas,

non erat invictae divae exorabile numen.

illa quidem, nimium manes experta severos,

praeceptum signabat iter nec rettulit intus 290

lumina nec divae corrupit munera lingua ;

276 liulice, m. rec. factum Vindice H uindicet H iudical F/,
^ vetus membrana' Scaligeri 211 favens Heinsius ante] Orphea e,
Bembus 278 paridi / amnes CH^ omnes ^» amnes, in mg. al ' manes
Bembus 279 Blandia E Elande // insederat /Tea, Bcmbus insiderat
W(o arjifici C 280 lamque ?h. 1 , lam uox m. 2 H iraa H
unani e uiridi BCea, Bembus uiridis Kl uiri AHPY radiis V
euridicem H nouerat / 281 liumo steterant amnes f*"^; cf. 278.
humo slelerantque amnes A, Bembus hurao sleterant oranis H stcle-
ranl iiumo amnes P sequiturquc comes Heinsiiis steteratque coraes

o

Hertzbergius sonore BHY sonarae C sonor V sonoros Heinsius
282 rapiebat H amara /T/eor, Betnbus 283 Labentes eliara hiiu-
ges V Lamhentes etiam hiiuge / sydere / sydera e Phoehus

scripsi. luna ^, Bembus lunae AY lune HVl 284 deleri voluit
Kochius. Praessit B Pre^sit H currentls BCHYle currentes V
(ceteri libri utrum i an e habeant nescio.) mostrua V mestrua /

nocle reliela

285 liram H tenuisti menstrua uirgo {corr. m. 2) H tenuit stalionc

relicta Kochius 286 coniuncx Y 287 Euridicen Y Euridicen| C
Euriditera HVl que om. E viro Heinsius ullro Sloi ducehat /
288 invictac Hauptius inuicla H inuitam Wo), Bembus invitae
Ladevicus dire V dirae « invita diva Silligius nuraen Bembus
mortis 5i(o 289 cxperle B securos H 290 Prereptum H
rctulil BCHVY tulil P inler e 291 Liraine / Liraina e nec]
quae K diua / corripit raunera E corrurapit munere H nec rupil
imagine K rurapit iraagine / corrupit limina ex Ze Scaliger linguam HKl

86 CULEX.

sed tu crudelis, crudelis tu magis, Orpheu,

(peccatum meminisse tuom grave sede piorum) 295

oscula cara petens rupisti iussa deorum: 293

dignus amor venia, gratum si Tartara nosscnt.

has manet heroum contra manus. hic et uterque 296

Aeacides (Peleus namque et Telamonia virlus

per secura patris laetantur numina, quorum

conubis Venus et Virtus iniunxit honorem :

hunc rapuit Periboea, illum Nereis amavit). 300

adsidet hac iuvenis, sociatae gloria sortis,

acer, inexcussus, referens a navibus ignis

Argolicis Phrygios torva feritate repulsos.

o quis non referat talis divortia belli,

292 crudelis semel AVY 295. 293 sq. sic ordinavi: vul-
gatum ordinem libri tuentur 295 Pacatum l ignovisse Betnbtis

tuom grave scripsi. tuo graue AY tuos graue CH graue tuos E
graues tuos BPt graues uos V graue uos B mg. m. rec. grauc el
uos la graue et nos e grave: at vos Scaliger sed et vos Bembus
at nos, grave Silligius at nos gravis ecce piorum Kochius 293 iura
deorum C 294 ueniae / parvum Bembus noscent /fe nol-
lent Silligius 296 has sc?ipsi. Hos Y Vas H m. 1 Vos W(o,
Bembus nos Silligius eroum ^ heroum cum H contran' liic Y

1110

297 Eacides CHVl thelamonia l th<ilania {suprascr. m. 2) H

298 Perse cura C locantur e lumina H minima e munera a

299 conubis Hauptius conubiis BCEHVY connubiis ^^, Bembus
uerius l iniuncxit Y coniunxit C 300 rapit l Periboea

Schraderus ferit ast AEW feritas Vea ferit ase l ferruni ast H ser-
va, ast Bembus 301 Assidet CHYle ha V iiec H ac ea
iuvenum Heynius sociatae Ascensiana sociat de AE^ sociat te
lea^ societate V sociat quem H, Bembus sociat quos Hertzbergius
fortis H.I Bembus 302 acer Bembus Alter Slco inexcussus

9

Bembus inexcussum AEle inexcissum, m. rec. corr. inexcissum quod
est inexcussum B in_excissum PYt, metnbrana Scaligeri incxcisum C
in cxcelsum Va in excidiura H , membrana Scaligeri altcra niani-
bus V ignes H igncm l igens V 303 phrigios B frigios CHVl
torua /ea, Bembus turba, in mg. m. rec. V torta B turba 'F
feritare V fremitante H repulsos ^^, Bembus refulsos APYt

s

refusa V 304 quisnam H quis nos e tahs HVlea, Bembus tah
(s m. rec.) B tali W^) talibus F diuortia FW, Bembus dcuortia
ABEP denorcia Y belli HVea, Bembus bocUi l J)ellis BCEF bclis

CULEX. 87

quae Troiae videre viri vitlereqiie Grai, 305

Teucria quom magno manaret sanguine tellus

et Simois Xantliique liquor, Sigeaque propter

litora quom Troas saevi ducis Hectoris ira

videre in classes inimica mente Pelasgas

volncra tela neces ignis inferre paratos? 310

ipsa iugis nanique Ida patens frondentibus, ipsa

Ida faces altrix cupidis praebebat alumnis,

omnis ut in cinercs Rhoetei litoris ora

classibus ambustis flamma flagrante daretur.

liinc erat oppositus conto Telamonius heros 315

obiectoque dabat clipeo certamina, et illinc

Hector erat, Troiae summum Jecus, acer ulerque.

APY 305 Quo H Troes Heinsius: cf. Naekiiis Cat. p. 313
grai Cl graii Woa? 306 quom V inde l cum ^w? Bembus

a .

multo Schraderus maneret [corr. m. eadem) B maneref

H m. 1 l 307 symois BC simonis P xanti CHVYl sygea C
scygeia / propter Heinsius pler / praeter 'Fo), Bembus 308 Lit-
tora HYe quom V cum ^co? seui HPQY ducis AEV duos,
in mg. m. rec. V uos B duos CHPQY no l uox Voss. II ISaekii
uos ek, Bembtis vis Scaliger liaec toris C 309 Videre F/a,
Bembus Vidi, in mg. m. rec. V uidere B Vidi ACEPQYt Vidit et H
Viderit Voss. II Nuekii e 310 Vulnera Sl(o? tela neces ignes
HV^a, Bembus telane te signis C lela nece signas AQ tela nete

ces ig^nes

signas, corr. m. rec. nele signas B lcla nele signas EPY tela neces
pugnas l paratas VI parantes H 311 iugis Bembus uagis ^co
nalis H magis e ira l potens HPVYea, Bembus petens /
frondenlibus Heinsius feritatis ab V ferilatis et IPb), Bembus
312 om. Q Ida KVa Datquc Zf/e Daque ^i/; aequa Bembus
altris V cupidis A? H m. 2 ea, Bembus cupidus E^ cupide V

prcbebat CHV alumnis A? HVea, Bembus aluminis P alum-
nus BCEY alunnus l 313 Omnes H in om. EVl rhoctei Pu,
Bembus roethei BC retlici HV rhetei le clhei Y rhoei Q liltoris
HYe hora HV 314 llagrantc Hauptius lacrimante 'Fw? la-
chrimanle lu lachrymante e superanle Bembus populante vel crepi-
tanto Hcinsius lacerante Silligius darentur H 315 oppositos V

conto Schraderus contra Wco con H thelamonius HVl telea-
monis Y 316 clepeo AY clippeo V illic l 317 II§ctor BY
Hacolor C Iroye V summus, corr. m. eadcm ut vid. summu. B

sumu // summum Troiae dccus « uteque (r fort. m. eadem) B

88

CULEX.

fulminibus veluli fragor atro et turbine nisus,

ignibus hic telisque asper si [classibus Argos]

eriperct reditus, alter Volcapia ferro 320

volnera protectus depellere navibus instat.

hos sedet Aeacides vollii laetatus honores,

Dardaniaeque alter fuso quod sanguine canipis

Hectoreo viclor lustravit corpore Troiam.

rursus acerba fremunt, Paris hunc quod letat et huius 325

alma dolis Ithaci virtus quod concidit icta.

huic gerit aiersos proles Laertia voltus

et iam Strymonii Rhesi victorque Dolonis,

318 Fulmjnibus JFHtea, Bembus FJuiiiinibus fi/; nolut B
caelo veluti^e, Bembus flagor / alro cl turbine nisus dubitanter
conieci. ealbine nise V et tecllbus inse H et edibus inse F cdibus in
se AYt acdibus in se B aedibus inse CEP sonat ^lbcrif in sc /
editur ense e intonat aetheris in se a edilus allo Bembits edilus
ingens Scaliger 319 om. V ignibus hic Bembus Tcgniinibus
.Jiw taedisquc Heinsius asper Haupiius super Slco fuicns Heynius

si classibus Argos Bembus sigcaque praeler JEKQ^F: cf. 307

sygeaque praetcr C sigeaque plexit Y 320 Arriperct / Erlpial

Bembus redditus V alter] ille ut Bembus uulcania ^(o? uul-

gania / 321 Vulnera Tco? Ulnera H inslct Bembus 322 bos

Hauptius Hoc ^oo , Bembus II§c l Hlnc V hic Scaliger scdct

scripsi. erat ii» eacides CHVY uultu W(o? multum a vullus

Scaliger alter Bembus elatus Scaliger honore ea, Bembus et

Scaliger 323 Dardanie Y Dardanidg l aliter H fusci C suo H

- quo F/ g, € campus, m. 2 campos H altcr— Dardanio fusis

' quod s. campis Bembus 324 Ilcctoreo eor, Bembus Ilectore Fa^

'■-Hcclor HKVl Haectora C Ilcctora Wi^) victor luslravit Bcmbus

nictor luslradt eo; lustrarit victora^ luslrauit uictor de J^y^ clustra-

uit uictor de F lustrauit ucctor dc Q lustrauit dcuiclo HK iroia e

325 -ursus Y fremu P fremit e patris P pars KVl
binc C huic KVl quod letat ct JEPe, Bembus quod I^lat cl

CYa quod letat [om. et) B quod necat et Q dclectat et H pars
destinat K VI humus E ullus () illi KVl 326 alma a, Bem-

bus Arma ^oj {etiam Y) alta Scaliger itaci H itacbi e

quod] quoq-iT qq V que Kl cccidit V inciiUt // ira Kl

327 sq. ordine inverso l 327 Hinc /^Fea Ilic / regit Hciti-
siui auersos P, Bembus euersos 'P"i/; eucrsus Q lacerlia BC

a

I§ercia Y lercia (a suprascr. m. 2) // uultus AEQ^ uultos Y
uultus, in mg. m. rec. V uirtus B currus ea 328 strimonii

CULEX.

89

Pallade iaiii laetatnr ovans, rursusque trcniescit

iam Ciconas ianique liorret atrox Laestrygonas ipse. 330

ilium Scylla rapax canibus succincta Molossis

Aetnaeusque Cyclops, illum Zanclaea Charybdis

pallentcsque lacus et squalida Tartara terrent.

liic et Tantaleae generamen prolis Atrida

adsidet, Argivum lumen, quo Ilamma regente 335

Doris Erichtbonias prostravit funditus arces.

reddidit heu Graius poenas tibi, Troia, ruenti,

Ilellespontiacis obiturus reddidit undis.

illa vices hominum testata est cbpia quondam,

ne quisquam propriae fortunae munere dives 340

CHVYle resi BFY liresi C rhisis l 329 Palladio « treiiics-
cat C tremiscit VYea 330 lam ciconas ianique CV lam cicoiias
iamquae JE lam cicones iamque Hla lam cicone iam t lam oicon
asiam quae (m mg. m. rec. V painoicon) B lamoi conasiain qu§ Y
lamoi conasi iamq: P Pamoicon asiamque e lam oicini iainque Q lam
Ciconas iamiamque Bembus orret V atrox Laeslrygonas ipse
scripsi. alrox leslrigones ipse V atrox leslrigones et H atrox laeslri-
gone a alrox leslrigone ABCY lestrigenas atrox / leslrigones atrox e
a. Laestrygonas atros Bcmbus alrox Laestrygone natos Silligius atiox
Laestrygonis aiilrnm Hertzbergiiis 331 Illam H m. 1 scilla ^F

sylla / subcincta V succinta Y molosis ABCEHYle 332 Aeth-
ncus BCY hethneus V Etneus H Elhneos l ciclops CHVl
Zanclaea Schraderus rauolea V metuenda ^o), Bembtis caryhdis B
charihdis C carihdls HVYle 333 Pallenles CE m.11 r/ea^Pallan-

cl

les v^^^" ffj. 2 PF Pallentis H squalia {corr. m. rcc.) H lar-
lara om. V 334 est H tantaleae ACEPQYl tantale§ Ble lan-
lalce V lantaleum H Tantalci a, Bembus Tantaleus Ascensiana genc-
rainen prolis scripsi. gcneranienjihis F gener i\mii\h ABCEPQYt gnii-
tain|)lif / gemmatae prolis K genus iam plisten H generis decus amplus a,
Bembtts Eacides gener ainplus e gener Aeacus: amplus Ascensiana
atrida B atridae Wco atride Tl' alrides Ha, Betnbus 335 Assidet
CH Vle argutum / quod CQ tcgente / regentem H 336 Oris e

erechthonias PY erecthonias ABY herectonias C erithonias / eric-
lonias H ariclonia V 337 Redidit V graius a^ grauis Y gra-
uius ^Pa, Betnbus ruenti Bembus furenti Slbj 338 heiespon-
tiacis VY ohhiturus V redidit V redditur C 339 uires Hl

testa. e C quodam P condam VI 340 Ne quisquam Vea,

ueq,sq,
Bembus Nec quisquam / Neq; [corr. m. rec.) B Ne quis A Neque

90

CULEX.

irel inevectus caeluni super: omne propinquo

frangitur invidiac telo decus. ibat in altum

vis Argea petens palriam ditataque praeda

arcis Erichllioniae ; comes huic erat aura secunda

per placidum cursu pelagus; Nereis ab uuda 345

signa dabat, pars inflexis super acta carinis:

quom seu caelesti fato seu sideris ortu

undique mutatur caeli nitor, omnia ventis,

omnia turbinibus sunt anxia. iam maris unda

sideribus certat consurgere, iamque superue 50

corripere et solis et sidera cuncta- minatur

ac ruere in terras caeli fragor. hic modo laeta

copia nunc miseris circumdatur anxia fatis

inmoriturque super fluctus et saxa Capherei

CPQ Neq; Y Ne quo E H^cc etenim H Ciir aliquis ^ mcmhrana ex-
cerplorum' Scaligeri proprie HP prurl^ / proprio Heinsiiis
forlunate Q diuos V fulens Schraderus 341 inevectus] lu jllie-
riu e iret humo evectus Heinsius tenderet cvectus Schraderus
342 decus €«, Bembus ds V deus ^^(o alto F 343 Vix Ha
Bis e Argea {vel Argiva) petens Heinsius et Schruderus argoa
pctens V-i Bemhus argO're_petens {sic corr. m. rec.) B argo repc-
tens AEQW agros repetens H Argos repetcns a ergo repetens e
dotata Q predam Y 344 Artls HV Ariis Q Auis l erectlio-
uiae AB erecthoni§ Y erictonie HV herithonij l 345 ciirsus Kl
pelagos Y Nereisj uereueif l uenientis K ab unda Paldamus
abundans Q ad undas Slip, Bembus Nereides udae Heinsius
346 Signabat H super acta carinis Y^cc , Bemhus supcr^iacta (sic
corr. 711. rec.) carinis B sup iacta carinis C superiecta carinis A
supericta cariuis Q sr icta carinis V superala carinis Kl subacta oa-
rinis H super carinis iacta P 347 Quom e Cum ''Va»? celeslis
P orto Pt sidere moto coni. Gronovius 348 motatur B

mutanlur l caeli onitor / 349 iam m. rec. suprascr. H

351 Corripuere E Corruere Bembus soles l sol e minalur Hey-
nius minantur Sla 352 At Hl ruere H Vla uere Wa! venit e,
Bemhus terris Fl caelo Schraderus hoc P laela e laetit C
I^ftii (I corr. ex m) / l^tum Y laetum Pa Bemhus letum ABEFQ V
lelhum /i lelus H 354 hnmoriturque Y Immoriaturq: C hnmo
ut'que l himoritur [om. que) H super om. A capherei ABCE
capharei Vli.a, Bemhiis capherei el ferei addito bis eodem siglo
[V=^ Y) adnotavit Vossius, qucm conicio voluisse testari: caphe-
rei P ferei Y; nam ferei Y teste Froehnero. pherci H capharea Q

CUIiEX.

91

Euboicas aul per cautes Aegaeaqiie late 355

litora, cum Plirygiae passim vaga i^raeda peremptae

lluctuat omnis in aeqaoreo iam naufraga fluctu.

hic alii siduut pariles virtutis honore

heroes mediisque siti sunt sedibus omnes,

omnes, Roma decus magni quos suspicit orbis. 360

hic Fabii Deciique, hic est et Horatia virlus,

hic ct fama vetus numquam moritura Camilli,

Curtius et mediis quem quondam sedibus uri)is

devotura tellus consumpsit gurgitis unda,

Mucius et prudens ardorem corpore passus, 365

limitibus cessit cui fracta poteptia regis;

355 aut] que ct / et e, Bemhus aegea K, Scaliger egea VI
^rea Y erea ABEP nerea C heraea Q, Bembus plierea H Oelea or
(]^ica e 356 Lictora V Lillora He Litore F phrigiae B h[-
gi^ / frigie HV preda BCH pereniptae H, Bembus perempta
^Foj peracta /e 357 Fluctuat oranis iu aequoreo (equoreo CY
equore H) 'Ftf;, Bembus Oranis fluctuat aequoreo Q Omnis in equo-
reo nuitat V iara naufraga F«, Bembus naufraga H naufragi A
naufragia Wip niale naufraga Heinsius navifraga Scaligcr lluctu Va
luctu fo) tractu Bcmbus 358 Hic om. Y Ilinc / sidunt pari-
ies AHea, Bembus sidunt parides V pariles sidunl / sident pariles
Wtp 359 medus B placidis Kochius 360 Omnes Ha Omnis

f', Bembus como V decus (de ex corr.) V mag VI

quod Q suspicit Heitisius suspice Y (suscipe teste Vossio)
suscipit y[^co, Bembus 361 decu B decus E hic suprascr. tn.

eadem in V et om. He oratia H m. 2 le oratio ABCPQ ora-
cio EY oro, suprascr. m. rec. oracia H gracchia V 362 antc
361 H fama et P moritura Camilli Bembus raoritura metelli HV

itur

mora melli AB m. 1 CEPY mora belli Q mora melli peuu (s/c corr.

m. rec.) B moritura per aeuum lea 363 Gursius V Curcius H
e a mediis PQVlea, Bembus medius ABCEY mecius H
condam VI 364 tellus Wakefieldus bellis Woi Itoellis / divis
Silligius lelri Heynius gurgilis unda Heynius gurges in *unda
B gurges in unda AEFQW greges in unda P ul vid. [cf. adn.
ad V. 354), / gurges inundans Scaliger gurgitis haustus Bembus
gurgilis haustu Wakefieldus 365 Mulius BCY et corr. M ex jN
V 366 limilibus scripsi. Legitime ^co Legittime H finitimi Hein-
sius. transposilis 366 et 367 Fabricius Heynius, Aeacidae Silli-
gius ce^sit H facta potenlia BY fata potentia C potentia facta P

92 CULEX.

hic Curius clarae socius virtutis et ilie

Caeciiius, tlevota dedit qui corpora flamniae,

Scipiadaeque duces, quorum devota triumphis 370

moenia vae rapidis Lihycae Karthaginis horrent.

iure igitur tales sedes pietalis honores; 369

illi laude sua vigeant: ego Ditis opacos 372

cogor adire lacus, vacuos, a, lumine Phoebi,

et vastum Phlegethonta pati, quo, maxime Minos,

conscelerata pia discernis vincula sede. 375

ergo iam causam mortis, iam dicere vitae

vcrberibus saevao cogunt sub iudice Poenae,

367 clare ABHVY dare C 368 Caecilius Nic. Loensis niisc.
epiph. IX 2 Flainminius BCu Flaniinius Y Flamineus ZTe Flaminius
^o), Bembiis luraina Nic. Loensis flamine Y flaine HV flammis
le 370 sq. ante 369 reposuil Hauptius 370 Scipiadaeque

sci

Hauptius Sclpiadasquc V Scipiadas piadesquc / Istarum piadasquc
[suprascr. m. rec.) B Istarum piadasque CEFQY Is starum piadas-
que P Islarum pia ad asque J Istarum pii ad asque H m. 1 Istic
scipiadasque H m. rcc, e illic Scipiadasquc a illic Scipiadaeque Bem-
bus quorum om. ea, Bembus 371 om. E vae inserui, om.

ni

'Fa) quos ea, Bembus rapidis, m. rec. sic corr. rapidis B iapi-
dis // romauis KVt rapidos eor, Bembus responsis vel arundinibus
Naekius Cat. p. 294 Romanos Kochius ruderibus vel {inserta et
posl Libycae) larbiadis Herlzhergius lybicae C»libycc Y libice HV

r

carlhaginis CPYle cartaginis BHV horent H 369 tales

i a

Heynius talis Sl(o? honorat a, Bembus 372 Ille C uigent Y

ergo V opaces l 373 locos Schraderus uacuos C uiduos

Wa, Bembus a inierieclio7iem agnovit Heinsius 374 phelege-

ta

thon {suprascr. m. rec.) B phlegetonta /TFe flegetonta / phlegeton
E flegeton V quos e maxime Minos Schraderus maximinos A
niaxima minos Slip , Bembus 375 Cum scelerata V discernis
Schraderus discernit Slw saecula Schraderus limina lacobsius
sede] poene C 376 iam P (nam de C fefellit Hauptium opinto),
Bembus quam 'Fi/; qua A iam, in mg. Tqua B quam Fe«,

ex ^membrana' Sculiger inc Pl , Bembus dicerc Plea, Bctnbus
discere W(o uite Fe vinctae Bembus 377 seuae CP s§ue Y
saeue A seue V sceue // sacvo Bembus sub Scaliger ab fw a H
poene V pene H

CULEX.

93

quom milii tu sis causa mali nec conscius adsis.
sed lu mobilibus curis haec inmemor audis,
et tamen elsi audis, dimittes omnia ventis ' 380

et mea difTusas rapienlur dicta per auras. 383

digredior numquam rediturus: tu cole fontis 381

et viridis nemorum silvas et pascua laetus.'
dixit et extrema trislis cum voce recessit. 384

Hunc ibi sollicilum dimisit inertia vitae, 386

interius graviter regementem. nec tulit ultra
sensibus infusum cnlicis de morte dolorem:
quantumcumque sibi vires tribuere seniles
(quis tamen infestum pugnans devicerat hostem),
rivum propter aquae viridi sub fronde latentem 390

conformare locum capit impiger. hunc et in orbem

378 Quom Ve Cum W^co? causa mali nec Vla, Bembus causa
mali ne C causa maligne EH causa malignj Y causa malignae A"^
causam alme Q assis e axis V 379 sed tu mobilibus scripsi.
Sed tolerabilibus CP^ Sed tolerabilius BVYlla Sed tollerabilius H
nec tolerabilibus Bembus intolerabilibus Herlzbergius hoc HVl
imniemor BYle sed iam memor audi Herlzbergius 380 et

tamen etsi audis Hauptius Et tamen ut uadis EQW Sed tajnen ut
uadis / Et tamen ut uadas F Erraraus ut uada A et tamen in vanis
eor quae tamen ut vanis Bembus et lamen usque vagis Silligius et
cave ne vanis Hertzbergius dimittes orania AQt dimites orania PY

diraille sorania BCEFHle diraitte {h. e. diraittere) sopnia V diraittis
sorania a dlmittens orania Bembus 383 versui 380 adiunxit Sca-
liger diffusus P rapientur Scaliger rapiuntur ^ro rapiantur e,
Bembus 381 Disgredior VI raoriturus V fontis B fontes

CHVYle frontes A {in.ceteris utrum fontis o?j fontes sit nescio)
382 uiridis BCHY uirides Fea, Bembus condes / (m ceteris
utrum uiridis an uirides 5// nescio) silua Q siluis H m. 1

385 ibi scripsi. mihi C ubi 'Foj, Betnbus sollicilae Bothius

386 Incercius H m. 1 rege raentera PY regit raentera / raenlem
aeger ea, Bembus 387 inclusum Kl incussura lacobsius do-
morte H 388 uires sibi V 389 pugnas VI 390 propter
aquae CEQVlea, Bembus preter aque F praeter aquae BHP prop-

terea A uiridis A fronte C fronte H m. 1 labenlem Q
391 Confirmare / cepit H an incipil? inpiger V impcr P
in om. V

94 CULKX.

(leslinat ac ferri capulum repetivit in usum,

gramineam ut viridi foderet de caespite terram:

iam memor inceptum peragens sibi cura laborem

congestum cumulavit opus, atque aggere muito 395

telluris tumulus formatum crevit in orbem.

quem circum lapidem levi de marmorc formans

conserit, adsiduae curae memor. hic et acanthos

et rosa purpureo crescens pudibunda rubore

et violae omne genus, hic est et Parthica myrlus 400

atque hyacinthus et hic Cilici crocus editus arvo,

laurus item Phoebi surgens decus, hic rhododaphne

liliaque et roris non avia turba marini

herbaque luris opes priscis imitata Sabinis

392 Dlslinat B m. 1 EQY hac A fieri H cumulum E

111
cupidum /e petiuit l acuti Hemsius 393 Graminea P Gra-
minea Y ut Bembits, om. Slco fodiens Ha fodies / ccspile
{ut s videatur initio p fuisse) B cespite CHPVY 394 incoeptu

C 395 Gonieslum H agere H 396 tumulum l Post 396
repetuntur 392 sq. in V 397 lapidiT V 398 congerit Hein-

ii
sius assidu§ B assidue CH Fe assidu^u^ l cure Y achantos

{suprascr. m. eadem) B achantos ACEHPYe achantus VI acanthus
Bembus 399 purpureo ^ea, Bembus purpureura Wco crescens
Kl crescent ^ip crescit Hea, Bembus pudibunda V rubibunda B

rubicunda ^i^, Bembus rubicundata Q rubore Wakefieldus ruhoes
V terorem A t'rorem t lerrore Y lerrore P tenorem H terrorem,
suprascr. m^ rec. Y colore B colore /ea, Bembus porbera C
400 et] Sunt E genus onine Hertzbergius p. 11 parthica /, Sca-
liger cotil. Athenaeo XV p. 682 c parlica V spartica Wco, Bembus
ispartica PY mirtus CH VI 401 iacinthos C iacintos BV iacin-
tus Yl iacymtos // culici Q silici l cilyci H cilico e crosus
ABEY edditus / auro H antro cc 402 surgens decus //«,
Bembus decus [om. surgens) V decus exurgens e decus surgens 'F
hic rododapbne BHY hic rodo daphpe C hic orodapnhe Q liic
rododamnae l et sua pagina dicit V rhododaphne {om. hic) e
403 om. V Ilia / et om. l roris HQlea, Bembus rosis ^ijj

4-i

turba Heinsius cura iico raarina C raarina APY 404 tlmris
H Vle piscis Y rautata H sabinis EHle sabinas A VY sahina
BCPa, Bembus, ^prisca membrana' Scaligeri

CULEX.

95

clirysanthcsquc liederaeqiie iiitor palleiite corymbo 405

et bocclius Libyae regis niemor; bic amarantbus

bumastusque virens et semper florida tinus;

non illinc narcissus abest, quoi gloria formae

igne Cupidineo proprios exarsit in artus;

et quoscumque novant vernantia tempora florcs, 410

bis tumulus super inseritur. tum Jronte locatur

elogium, tacita firmat quod liltera voce:

'parve culex, pecudum custos tibi tale merenti

funeris officium vitae pro munere reddit.'

405 clirysanthes Scaliger chrysanthus Pea, Bcmbus chrysantus
BCoi Chrisantus H crisantus V crhysanlus Y crhysanctus / quc
om. V edere V heredae P Iierede AY palante Hcinsius clio-
rimho BY coriinbo CHVl 406 hochus ABCY hoccus Ha hocus
V hacciio / libye Y lyhiae C/e lihie HV regis o/n. l heic /

amaranlus Hl aniaratus V 407 Bamastus B Huraastus H huph-
thalmus Bembus linus Sabnasius pinus iio) picris Bembus ex con-
iectura, ut ipse profiletur: cf. de culice p. 110. 408 illic Fl

illi E illicre H narcisus BCHYea quoi V cui ^» forme

CHV 409 propos V arctus / 410 quoscuuque V noua /

411 tum] lc V cuni H 412 — 414 om. V vacuis in pagina

relictis sex lineis, aliena manu add. in H 412 Eulogiura /ea

t
Et longiura A firmat quod CH firma quod (t suprascr. m. 2) B

firma quod EPY forra;it quod A, Bembus forma quod Q quod firmat

/e« litera uita Q 413 sq. laudai Donatus in vita p. 58 R.

413 cuHx B custos pecudum ea 414 redit H reddo /e

«

Subscripta in B haec ; Lihellus Qui Nominalur || Culex Puhlii
Virgilii • Finit || Dir^ Eiusdem Incipiunt. in C littcris 77iiniatis:
LiBELLVS QVI NOMINATVR CVLEX VIRGILII 1| MARONIS FINIT • in
Y: LIBELLVS |1 QVI NOMINAT CVLEX • VIRGILII • 3IAR0N- || FINIT-

DIRE EIVSDE MARONI • INCIPIVI^ • Beest subscriptio in V, sed i7iitio

VIRGILII MARONIS LIB INC. suprascripta su7it. Virgiliuf de culice
finil II TIIEAOC /

C I R I S.

BIBBECK, VEBQII,, IV.

Siglorum tabula.

A = Adalbertinns saec. XVI.

J* = Bruxellensis saec. XII (inde a v. 458).

JT = Helmstadiensis.

£ = Vaticanus n. 3255 saec. XV.

H = Rehdigeranus saec, XIII vel XIV.

«' = Aldina a. 1517.

« = editio Aldina a. 15.34 (nbi consentit cum or', hanc solam

laudavi).
e = cod. Basileensis.

Etsi me vario iactatum laudis amore
irrilaque expertum fallacis praemia volgi
Cecropius suavis expirans hortulus auras
florentis viridi sophiae complectitur umbra,
iamque mea ratione indignumst quaerere carmen, 5

longe aliud studium atque alios quae accincta labores
altius ad magni subtendit sidera mundi
et placilum paucis ausa est ascendere coliem:
non tamen absistam coeptum detexerc munus,
in quo iure meas utinam requiescere musas _ 10

et ieviter blandum liceat deponere morem,
quod si mirificum saeclis proferre vaierem.

P. VIRGILII MARONIS AD 3IESSALAM CVRIS- L P-M.VIR-

GILII ILLV. POETAE CIRIS FELICITER INCIPIT Ti De cirrina [lilleris
ruhris) H V. Virgilii xAIaro- Ciris ad Messale e 1 cf. Ca-

liiUi LXV 1 2 Irita R falacis B uulgi HLRa 3 cf. Catulli
LXIV 87 suauis HE suaues Ze« ortulus HLe hotul' R
4 Florentes HLRe uiridis HLRe coplectif R umbras HLRe

5 iainque niea ralione indignumst sc?ipsi. Tum mea queret eo
dignum sibi Ha Tum ea qu§ret eo dignum sihi R Tu nica qu§ret eo
(lignum sil)i Ze nec mca quit Erato dignum se Scaligcr nec mea
(juit ralio dignum sihi Hauplius nec mens quacrit eo dignum sibl
Puetzius adnot. ad Virg. Cirin p. 6 6 atque o?h. Xe quae

Puelzius, om. HRa q: L que e 7 suhtendit Scaliger suspendit

HRa suspensi Ze suspexit Schraderus sydera LR 8 placidum
Ra^ paucis] mullis Ze Nec facilem multis '^exemplar antiquis
tt/pis excusum' el a Paulo Leopardo emetidatum tesle Nic. Loensi
misc. epiphyll. VIII 23 eatisa est H 9 adsistani // ohsislam e

dexlere H m. 1 10 In qu§ R rite Schraderus 11 cf. Ca-
lulli LXXVI 13 leniler R amorem exempiar Locnsis l. l.
12 mirificum] maiorum Scaliger saeclis proferre vaierem scripsi.
genus omnes HLRea perferre ualent geuus omnes A Valeri, genus
omne tiiorum Scaliger proferre valet genus omne Twmebus quod

7*

100

CIRIS.

niirificum mundi genus omne (o bella iibido!),

si mc iam summa Sapientia pangeret arce,

quattuor antiquis quae lieredibus est data consors, 15

unde hominum errores longe lateque per orbem

despicere atque humiiis possem contemnere curas:

non ego te talem venerarer munere tali,

non equidem (quamvis interdum ludere nobis

et gracilem molli liceat pede claudere versum), 20

sed magno intexens, si fas est dicere, peplo,

qualis Erechtheis olim portatur Athenis,

debita cum castae solvuntur vota Minervae

tardaque confecto redeunt quinquennia lustro,

cum levis alterno zcphyrus concrcbruit euro 25

et prono gravidum provexit pondere currinn.

felix illa dies felix et dicitur annus,

feliccs qui talem annum videre dicmque:

crgo Palladiae texuntur in ordine pugnae,

magna Giganteis ornantur pepla tropaeis, 30

horrida sanguineo pinguntur proelia cocco;

additur aurata deiectus euspide Typhon,

quia mirantem diicet dca per genus omnis Herlzbergiiis 13 miri-
fice Scaliger mundi geniis omne scripsi. secli (saecH a^ scdi R
seclis exetnplar Loensis) modo sit tibi HLRea^ saeclis modo sit Scali-
ger o bella scripsi. uelle HLRea proferre Scaliger 14 me, corr.

s

m. rec. mea H suma (s m. rec.) H patietia LR artcs HLRf.

15 Quatuor HLR quae ante Scaligerum, om. HLRea^
haeresibus Pattlus Leopardus teste Loensi l. l. beroibus vel heroisin
Heinsius est data] adtlita Heinsius 17 Dispicere H humilis
HRe hurailes La possem ante Scaligerum possu HLe possim Ra^

cotepnere H 18 munera e vili Schraderus 19 Hbeat
coniecit Heytmis 21 intexem Marklatidus ad Statii silv. I 6, 24

22 Erechlheis Loensis eritheis, suprascr. m. rec. crictoniis H
eritheis R erycteis L erichlheis ea^ 23 vota] dona ALe ' 24 que
Taubmanniis ue ALRea ^ m H 25 averso Wakefieldus zephi-
ris H m. 1 zephirus R concrebuit Ha 26 ponde R currum
Barthius cursu HLRea 27 ille HLe ANNUS litteris maiuseu-
lis L 28 talem qui R 29 texentur HR 30 trophcis HRe

31 cocco Lea corco H socco AR succo varia lectio apud Loen-
sem fuco Heinsius 32 deieclus a^ delectus HLRe thipho H

CIRIS. 101

(jiii iirius, Ossaeis coiistcrneiis aethera saxis,

Ematliio celsum duplicabat vertice Olympum,

lale tleae velum soliomni temporc portanl; 35

tali te vellem, iuvenum doctissime, rilu

purpureos inter soles et candida lunae

sidera, caeruleis orbem pulsantia bigis,

naturae rerum magnis intexere chartis:

aeternum sophiae coniunctum carmine nomen 40

nostra luum senibus loqueretur pagina saeclis.

sed quoniam ad tanlas nunc primum nascimur artes,

nunc primum teneros firmamus robore nervos,

liaoc tamen interea, quae possumus, in quibus aevi

[nima rudimenta et iiivenes exegimus annos, 45

accipe dona meo multuni vigilata labore

promissaeque diu iam tandem exordia opellae:

impia prodigiis ut quondam exterrita amoris

Scylla novos avium sublimis in aere coetus

viderit et lenui conscendens sidera pinna 50

caeruleis sua tecta super volitaverit alis,

Iianc pro purpureo poenam scelerata capillo,

pro patria solvens excisa funditus urbe.

lyjdio Zea 33 osseis HLR 34 aeniatliio L 35 solcnini HR

in tcniporc Ze 36 uellm R 38 Sytlera LR orbem] c§-

hiin L signis .4Ze '«/. sumis' Is. Vossius 39 ucrf R car-

lis // 40 aclernum ul ISicolaus Loensis misc. epiph. VIII 24

41 tccuin R sequeretur Z seclis R 44 sqq. cf. Catulli

<;i .7 sqq. 45 om. R iuuenes Hcc ut Ovidius meiam. VII 295

[triinos Ze cxigimus //Ze 47 promissaeque diu scripsi. Proniissa

alquc diu HR et promissa tuis AL^ Et praemissa tuis u iam tan-

«lcm HR non inagna Zea non raultura A exordia opellae scripsi,

<>m. HR exordia rebus ALea cxordia musac amicus quidam suasit

48 exlerrita Schraderus exterruit HLea tcrruit R cxercuit A cx-

iiorruit Vossius excrcita Scaliger amoris Scaligcr araplis AHLReci

(liris vcl miris Heinsius 49 Scilla HL Sylla R 50 Auxerit

cxcmpl. Loensis sidcra penna e sydera pena Z sidcra pinnc H

aclera pena R aelliera penna cc 51 cf. ecl. VI 81 sup H 52 cf.
fjc. I 405 -eeitscelcrata H 53 Proque Lea patia Hauptius
quaesl. Calull. 76 patris HLRecc excisa Lea excisa ctr/T excisa esl

102

CIRIS.

complures illaiii et magni, Messalla, poetae

(nam verum fateamur: amat Polyliymnia verum) 55

longe alia pcrhibcnt mutatam mcmbra (igura

^Scyllaeum monstro saxum infcstare voraci;

iliam esse aerumnis quam saepe icgamus Ulixi

candida succinctam latrantibus inguina monstris

Dulichias vexasse rates et gurgite in alto 60

deprensos nautas canibus lacerasse marinis.

sed neque 3Iaeoniac patiuntur crodere chartae

nec malus istorum dubiis crroribus auctor.

namque alias alii volgo finxere puellas,

quae Colophoniaco Scyllae dicantur Ilomero. 65

ipse Cratacin ait matrem; sed sive Crataeis

sive illam monstrum genuit grave Echidna biformis,

sive est neutra parcns atque hoc in carmine toto

inguinis est vitium ct Vcncris des(Ti])ta libido;

sive etiam iactis specicm mutata veneiiis 70

R cxcisam A urbem Ae An pro palrio s. excisa et f. urbe?
54 Cura plures HLRe illa HR et om. HRa 55: cf. Catidli
LXII 16 araat L araant e Polyliyrania vulgo polhimuia H polym-
nia L polyrania eor ' polimnia R 56 aliam HR prohibent R
raulala i R figuram HR 57 Scilleum H Scylleum L Syllcum

R monstro saxum Hauptius monslra saxum // monstra in saxuni
ALea saxo raonstra R infcslare Hauptius infectata H infeclala R

contenla L conuersa Aea voracl Hauptius uori H uocnri Ze« uo-
caui R 58 esse ea^ messe, suprascr. m. rcc. messana H messca

R sc L erupnis H. om. R 59—61 cf. ccl. VI 75—77
59 succinta R 60 Dulychias R ucxase R 61 latrassc R
62 meoni§ R Mconij h§c ie carte // 64 Nanq: L uulgo

V

LRcc fulgo {corr. m. rcc.) H lingere H 65 Quc honiaco e
scillc // syll§ R dicuntur ARa ^ 66 Cralacin ail Hcynitis cratcin
L gratinei HR cratem A, om. e Cralaein ci Silligius sive illi Lamie
mater est sive Crateis Nicolmis Loensis ipsi seu Lamio maler sit «

sine H Crataeis a crichteis A crithei HLR criclilhei e 67 raon-
strura Hauptius {qui genuit raonstrura nescio qua caiisa transpo-
suerit) raonstro HLRea grave Echidna Hauptius grauena HR gran-
deua Le Persea a germana Silligius biforrais Hauplius biforrai HLRea

69 est] id ALe et om. ALe 70 cxactis ALe spclicra L

mutuata e

ciRis. 103

iiitelix virgo ((|iiiil oiiiiii (0111111186131 illa?

ipse paler timidam sicca complexus liareiia

coniugium carae violaverat Amphitrites ;

atlamen exegit longo post tenipore poenas,

ut, cum cura sui veheretur coniugis alto, 75

ipsa trucem multo misceret sanguine pontum) ;

seu vcro, ut perhibent, forma cum vinceret oninis

et cupidos quaestu passim popularet amantes,

horribilis circum vidit se sistere formas 80

piscibus et canibusquc malis vallata rcpentest 79

(heu quotiens mirata novos expalluit artus!

ipsa suos quoliens lieu pertimuit latratus!),

ausa quod est mulier numen fraudare deoruni

et dictain Veneri votorum avertere poenam,

quam, mala mulliplici iuvenum quod saepta caterva 85

vixit eratquo animo meretrix iactata ferarum,

infamem tali merito rumore fuisse

docta Palaephatia tcstatur voce papyrus:

71 comiseral HR 72 liraidam sicca Hauptius limidam seua

AHLe "scaeuam " niula R nudam saeua Loensis l. l. 25, a^ timi-
dam llava Heynius nu(tam fiilva Kochiiis complexit HR 73 carle
HR ampliitritc H amphltrilj R 74 Ast tameu He pocnnas

R Ib tum Ze sui Nic. Loensis, Scaliger su§ L suae Aeu tu§

V

R luc H phcherctur {corr. m. rec.) H ^ alt§ R 76 miseret
R 11 prohibont R omuis H onis ije omnes La 78 questu R
procularet H spoliaret Ze 80. 79 sic collocavil Hauptius:

invcrso ordinc HLRea 80 horribilis // Horrib in ras. m. eadem
R horribilcs Lecc sii)i sistere Lecc 79 canihus rapidis L cani-

hus rabidis e« fallala {corr. m. rec.) H ualata R repentest

Hauptius repeule cst HLRe repente, om. est, a 81 Neu H
cxpaluit // 82 portimuissc L pertinuissc e 84 edictain Ae
avertere Scaligcr ad Euseb. p. 54 "^ a. 1658 uertere HLRea
praedam vel partem Schraderus lucroruin . . . partem vel simile
quid flagitari monuit Haupfius 85 mala] mo(io a septa R

86 vixit eratque Hauptius Dixerat atque HLRea vixerat atque {v.
85 quae) Scaliger 87 merilo ruinore JSic. Loensis merilo4 moro
HLa meritorum more Re 88 l^alaephatia «^ palcpapbie AHe pa-
lcpaphi§ L palepaphiae R papyrus a^ pachinus HLR pachinnus A
pachynus e

104 ciRis.

quidquid et iit quisque est tali de clade locutus,

Mneniosyne, potius liceat notescere cirin, 90

atque unam ex multis Scyllam non esse puellis.

quare quae cantus meditanti mittere curtos

magna mihi cupido tribuistis praemia, divae

Pierides, quarum castos alabastria postes

munere saepe meo inficiunt foribusque Iiyacinthi 95

dependent flores aut suave rubens narcissus

aut crociis allerna coniungens lilia calta

sparsaque liminibus floret rosa, nunc age, divae,

praecipue nostro nunc aspirate labori

atque novum aeterno praetexite Iionore volumen. 100

Sunt Pandioniis vicinae sedibus urbes
Aclacos inter colles et candida Thesei
purpureis late ridentia litora conchis,
quarum non ulli fama concedere digna
stat Megara, Alcathoi quondam munita labore, 105

Alcathoi Phoebique: deus nanique adfuit illi;

89 Quicquid HLRea quisquis lali AL quisq^ taii e loquu-
lus L 90 Mncmosyne Hauptius Omne suam R Omnia sim H

Omnia sunt ie Omnia sint u pocius H cirim H cyrim R crein
i€ 91 syllam R 92 et quac ALe meililati L medielati e

e

curtos scripsi. certos Aea cocos (e suprascr. m. rec.) H caccos
R laetos X, Haupiius doctos Bergkius mus. Rhen. VII 160
93 magna milii «^ Magna^ liii H Magnam lii R magna nimis ALe
cupidos A cupidis ie tribuisti ALe. diuac a^ diua AHLRe
94 alabastria Bergkius allaria HLRea calparia Huuptius libamina
Silligius 95 floribus R iacincti H iaceti R 96 cf. ecl. III

63 depcndent Heinsius Deponunt HLRecc narcisus R 97 cf.
ecl. II 50 calca R 98 luminibus L lumibus e limibus A

agite R 99 labori [coi^r. i m. eadem in e) H 100 — 135 pusl
172 A 100 — 105 om., m. rec. in mg. add. H 100 pcr-

tcxite a 101 litleris maiusculis scriptus in L paridioniis e

102 acteos ie Actheos R collocs R Thesei] tempsa L tlies e

103 late] lateri H mg. R later e lictora L littora R 104 nulli
LRe 105 alcathoi H acthei R actci Ze attei A Actaci a acter
H mg. munita Zfa mnXnXdi AH mg. LRe 106 Alcathoia', Locn-

sis, Allcato ^ H Alcathoac R Arcadio Le Archadio A phoeboque A
decus ALRe nanq : LR alluit HLR

ciEis. 105

uiule eliaiu citbarac voces imilatus acutas

saepe lapis rccrepat Cyllenia niuriuura pulsus

et veterem sonitu Plioebi testatur amorcm.

banc urbem ante alios qui tum florebat in armis 110

fecerat infestam populator remige Minos,

hospitio quod se Nisi Polyidos avito

Carpathium fugiens et flumina Caeratea

texcrat. hunc bello repetens Gortynius heros

Attica Crctaea sternebat rura sagitta. 115

scd ncquc ttinc civcs neque tunc rex ipse veretur

infcsto ad nmros vohtantis agmine turmas

reicere ct indomita virtute retundere Martcm,

responsum quoniam satis cst meminisse dcoruin^

nain capite a suinmo regis (mirabiie dictu) 120

candida cacsarics (florcbant tempora lauro),

at roscus mcdio surgebat vertice crinis;

107 cilotc // cytharj LR imitalus Ha imitati^ir A imillatur R
itiiiliiul~ L imilantur e 108 cillenia H murmura R tuuucta H^cc

iiijnia L 109 ul A solito (Ti m. rec.) H sontu R amorcin

u

R honoreiu HL^u 110 aute] iuler R tunc R forcbat (u

m. 2) H ferebat R 111 populato H populata R 112 liospi-

lio quod sc Nisi Polyidos avito post Cotitarenu/n var. lcct. 8 {qui
ipto volueral) Heynius hospicioq. scnis hypolidosa uilo H hospicioqj
sctiis hipolidosa uiro R hospilioq^ senis hypolidosa ulclo e hospilioq:
seiiis (c in litura m. 1) reliquo versu mutilo a' hospilioq; senis liy-
polidos auito a hospitio quod seni fuit hippolidosaque uicto A hospi-
lio qua se Nisus Pelopeus avito Scaliger 113 Carpalium H Car-

paliu R Caeratea Scaligcr ceratea HLeci^ cerathca AR 114 iuic Ze

Gorlynius vulgo cortinius //« corynlliius L Corinlhius e conlinuis R
115 aclica L Alica R crclliea L cretea R rula R 116 tura bis
Hauptiiis 117 Infoesto R Infestos /fie ad om. L uolitantes ag-
tnine R uolitante (e m. rec. corr. in i, suprascr. s) cxagtnine H
uolitanti ex agmine AL^a 118 reicere Heinsius Picerc HR Du-

cere Ze« vincere Silligius et m. 1 in litura L indomita ea in-
domilas HLR Marlem Heinsius menles HLRea gcntes Heitirichius
120 ah H 121 cesarie H c§sarie R frondcbant R lem-
pore e 122 cf. Catulli LXIV 309 At « Et AHLR^ ful-

schat «

106 ciRis.

cuius quam servata diu natura fuisset,

tau) patriam incolumem Nisi rcgnumque futurum

concordes stabili fjrmai'unt ninnine parcae. 125

ergo omnis caro residebat cura capillo,

aurea sollemni comptum quem libula ritu

Cecropiae tereti nectebat dente cicadae.

Nec vero hacc urbis custodia vana fuisset,
nec rnerat, ni Scyila novo corrcpta furore, 130

Scylla, patris miseri patriaeque invcnta sepulchrum,
o nimium cnpidis Minoa inhiasset occllis.
sed malus ille pucr, quem nec sua flcctere mater
iratuni potuit, quem ncc patcr alque avus idem
luppiter (ille etiani Poenos dormire lcones 135

et rabidas docnit vires mansuescere tigris,
ille etiani divos, homines — sed dicere magnuni est),
idem tum tristis acuebat parvulus iras.
lunonis magnae, cuius periuria divjJe

olim di meminere, ut iam periura puellae 140

nulli non liceant, violaverat inscia sedem.

124 Nisi sc H insc R 125 cf. ecl. IV 47 (innarut R

lirmaranl maluit Heynius nuinina H 126 caro a ' cano JHLRe

127 solepni H solemni R qucni Lucnsis, a q.(o m. 2) H (\:

L q3 e quoq3 Ru ^ 128 (vccropiac Scaligcr Corpscllc // Corpsc-

lae R (]orscllc ALe Mopsopio « crobylus el Locnsis neclebat Leu
ncclchant HR cicade R 129 urbis Heinsius uobis HLRa no-

bis A€ volis Scaligcr 130 bec // rucral scripsi. fucral HLRea

(lefucrat Schradertis ni H in R nisi Zeor si Sc/iradcrus
sylla R corrcpla Loensts l. l. 26, a concepta HR cocepta ie
131 Sylia R 132 o nimium] Minocm Hcinsius Minoa Lach-

mannus Lucr. p. 162 si non HLRea Minoi Schraderus 135 cciam
illc H (lormire scripsi. (lomilare HLRea 136 rabidas Heynius

ualidas HLRae rabidae Heinsius uiclas ALe tygris R tygrcs i

137 \m^\m. eadcm) H 138 cil L cum A trislis HR supcris ALe

parulus (u m. 2) H 139 magnac] lacuna in € 140 di scripsi
se HLRea si Silligius ul iam scripsi. diu HLRea perilura L

puelle, m. rec. corr. puclla // 141 nulli non scripsi. Nulli
{om. non) L Non nulli HRea non uUi Silligius liceanl scripsi.

ciRis. 107

duni sacris operata deae lascivit et extra

procedit longc matrnm comitumque catervam,

suspensam gaudens in corpore ludcrc vestem

et tumidos agitante sinus aquilone relaxans. 145

necdum etiam castos guslaverat ignis honores,

necdum sollemni lympba perfusa sacerdos

pallentis foliis caput exornarat olivae:

cum lapsa e manibus fugit pila; cumque elapsa est,

procurrit virgo. quod uti nc prodita ludo 160

auratam gracili solvisset corpore pallam!

omnia, quae relinere gradum cursusque morari

possent, 0 tecum vellem tu semper haberes:

non umquam violata manu sacraria divae

iurando, infelix, nequiquam iura piasses. 155

at si quis nocuisse tibi periuria crcdat,

causa pia est: timuit fratri se ostendere, luno.
*****

at levis illc deus, cui semper ad ulciscendum

quaeritur ex omni ventosa iniuria dicto,

aurea fulgenti depromens tela pharetra 160

heu nimium certo nimium torrentia nisu

liceat HRa Lictam, suprascr. m. 1 relictani L liclaiu e liciluin Hein-
sius 142 deae] hcc dce e 143 Procidil R niacru R

ciilervain lunlina caterua ^Z7?e« ' 145 agltare i? 146 eliam]

t'l H cuslos H caslros R agitaucrat Ze honoris H 147 so-
leinui HR 148 exornat R exornalus L 149 hipsc manilnis

ss

AHR pyla R elapsa est scnpsi. rclapse HR rclaxe (sitprascr.
m. cadem) L relaxe A relapsac a relapsa e relapsa est Heinsius.
150 quo ie 151 auralam lacobsius Aurea iam HLRea

■lurea lam Hcinsius solvisscs Qreenius corpora « palla Ze

1
152 Omuiaq.^ 153 iielcm R lu SiUigius tua HLR^a

154 unquam R inaiius HR 155 urcndo Silligius infanda Ko-

r/iius ncquicquain HLRea tura Silligius seia Kochius 156 at
scnpsi. Et HLRea nocuisset R 157 sc sc7-ipsi. te HLRea
vino h />os/ hunc v. fjuacdam cxcidissc suspicor. 158 ad

ulciscendura «' adolescendiim HR adolescentum ALe 159 Queritur
R uentosa scripsi. uerborura HLRea verbo atque Haupfius dictu

H faclo Hauptius 161 ccrto vir doctus apud Schraderum. tcret

108 ciRis,

virginis in tenera defixerat oninia mente.

Quae simul ac venis hausit sitientibus ignem
et validum penilus concepit in ossa furorem,
saeva velut gelidis Edonum Bistonis oris 165

iclave barbarico Cybeles antistita buxo,
infelix virgo tota bacchatur in urbe,
non storace Idaeo fragrantis tincta capillos,
cognita non leneris pedibus Sicyonia servans,
non niveo retinens bacata monilia coilo. 170

multum illi incerto trepidant vestigia cursu:
saepe redit patrios ascendere perdita muros
aeriasque facit causam se visere turris;
saepe etiam tristes volvens in nocte querellas

(r suprascr. m. rcc.) H tcrret R lereti iea Tcrei Scaliger ccleri
Schraderus nientcm et Silligius certa et Keiliiis obs. crit. in Prop.
scnt. contr. XI lerreul Puetzius taelro Hauptius lorreulia Schra-
dcrtis liricia R thirincia H tyryiilhia L lyrintliia e lirynthia cc fcricn-
lia vir doctus pcnetranlia Heinsius terrcntia Kcilius irrilanlia Silli-
gius nisu « uisu HR iussu Jie viro Hauptius 162 iu tciiera
ie« intcrea AHR ilcfixcnt H m. 1 horrida coni. Silligius
ilcfixit acuniina Hcinsius, fort. recte 164 cf. Catulli LXIV 92 sq.

165 Scacua R uelud HR gelidis Edonum Scaligcr gclilidi
sidonum H gelidi si donu L gelidis cyconum a gclidi Sidonfi e gclidi
sydonu R gclidi sitonum A gelidus Sylhon vcl Loensis histhonis L

oris Scaligcr in oris « lionoris Ha honores LR^ ore A ora Locn-
sis gclidis Ciconum Bistonis in oris defendil Bcnlleius ad Hor.
carm. I 25, 11: cf. Meinekius ad Stcph. Byz. s. v. BtGxovla

il

166 acta Wake/icldus tacta Hei?isius cibcles H antisla (il m.
rec.) H antistia Zea antistica R 167 cf. Aen. IV 300 S(|.

bachatur H baccatur R 168—170 cf CaiuUi LXIV 63 — 65

168 storac§ R styracc Loensis idcj R fragrantcs A llagrantis HR
llagrantcs Ze« tincta Schraderus picta HLRea uncta Hcinsius

169 commoda Leopardus condita Scaligcr mollia Lenzius ad Ca-
lulli LXIV 129 candida Puctzius Sicyonia Leopardus sicionia a si-

coTa /fe sic oraia LR seruas R 170 retincs LR baccata H

bacchala LRa 171 Mullo R 172 pcrdita Dousa prodita (pro-

dita m. rec.) H prodita LR^a 173 Senas, suprascr. m. rcc. Ae-

rias, H Aereas LR^ causam H ca3 R sibi Haupiius uisserc H

turis (r suprascr. m. rec.) H turres LR 174 qrelas H que-

CIRIS.

109

seilibus ex altis caeli speciilatur in orbcm 175

castraquc prospectat crebris lucentia flanimis.

non arguta sonant tenui psalteria cliorda, 178

non Libyco molles plauduntur pectine telae,

nulla colum novit, carum non respicit aurum, 177

nullus in ore rubor: ubi enim rubor, obstat amori. 180

atque ubi nuUa malis reperit solacia tantis

labidulamque videt labi per viscera mortem,

quo vocat ire dolor, subigunt quo tendere fata,

fertur et horribili praeceps impellitur oestro,

ut patris, a demens, crinem de vertice sectimi 185

furtimque arguto dctousum mitteret bosti,

namque Iiaec condicio miserae proponitur una,

sive illa ignorans (quis non bonus omnia malit

credcre quam tanti sceleris damnare puellam?),

beu tamen infelix: quid enim inprudentia prodest? 190

Nise pater, cui direpta crudeliter urbe

vix erit una super sedes in turribus altis.

relas LR 175 lecti Heynius Celei Hertzbergitis Caris vel Caros
coni. Haupliiis iii orbem scripsi. amoreni HLRea ad oram Sca-
lifjer 17G — 213 post 251 A 178 sq. 177 sic collocavi;

177 — 179 orcline vidgato HLRea: 179 saltem ante 178 po7ii voluil
Heynius. cf. Catulli LXiV 39 Sfjq. 63 sqq. 1 78 corda HLR 179 ly-

p
hico R blauduiitur (p ?n. rec. suprtiscr.) H lelie H m. 1

177 iiec Lm 180 ubi, om. enim H nisi cum Schrademis pu-
(lor Schraderus 181 magis {coi^r. m. ant.) H repetit H

solatia L 184 estro (o suprascr. m. rec.) H ostro Ze

185 aii demes R adcmptmn Xe cf. ecl. II GO crimen H m. 1 L

serum, corr. m. rec. H serum R seuet [h. e. seruet) Z seruet
€a sacrum Silligius 18G Furlimque Ra Furtim atq . HLe

187 Nanqs R conditio L raiserae proponitur a^ nisi erepto
ponitur H nisi crept§ ponitur R nisi raplo opponilur Ze raptori op-
ponitur A Niseidi ponitur Heinsius deceptae ponitur Silligius raptori
ponitur Puetzius 188 nori] ue R niallit R 189 tanti sce-'

leris A tanto sceleri L taiUo scelere HRec( dapnare H 190 im-
prudentia L prudcnlia Ra 191 Nisi H m. 1 cu quo rapta AL
cum quo dircpla e 192 turibus H

110 CIRIS.

fessus ubi extructo possis considcre niclo,

tum quoque avis mctuere: dabit tibi filia poenas.

gaudete, o celeres, subnisac nubibus altis, 195

quac mare, quae viridis silvas lucosque sonantes

incolitis, gaudete, vagae blandaeque volucres;

vosque adeo, bumanos mutatae corporis artus,

vos 0 crudeli fatorum lege, puellae

Dauliades, gaudete: venit carissima vobis 200

cognatos augens reges numeriimque suorum

ciris et ipse pater. vos, o pulcberrima quondam

corpora, caeruleas praevertite in aethera nubes,

qua novus ad superum sedes haliaeetus et qua

candida concessos ascendat ciris honores. 205

lamque adeo dulci devinctus hniiina somno
Nisus erat, vigilumque procul custodia i>i-iinis
excubias foribus studio iactabat inani:
cum furtim lacito descendens Scylla cubili
auribus arrectis nocturna silentia temptat 210

et pressis tenuem singultibus aera captat.
tum suspensa levans digitis vestigia primis

193 exlhiclo (m. rec. faclwn extucto) H consedere HR coii-
scendere AL^ 194 cf. ge. I 405 lum sctipsi. Tu HLRf^a
nieluere G. Hermannus raoricre HLRea penuas o'tm Hauplms
quaesl. Calull. 77 195 sqq. cf . Catulli h\l\ 22 s^m. 195 eo

H subnisae R subnixe He subnixae La sujjnixi J 190 cf.

1
ecl. X 58 uiriiles Lcc sykias L nuuiosq: L fucosqB e
197 blandaeque] laudale HR 198 V sq: Z Vsq3 e Vtque A

s

humaiios R humane H humani Xea raulate LR 199 Uox {corr.

m. rec.) H Vix ie crudeli a^ crudeiis AHLe cnuleles R

200 gaudete Scaligcr crudele HLRea querulac Heinsius nohis R

201 soiorum Barlhius 202 Cyris R 20.3 peruertitc R

praeverrile Heinsius acthere Schraderus 204 haliaeelus et (jua
LoensiSj Scaligcr calcheius et qua Ze« calciieis ^ aq H calciieius ^ aqua
R 205 ascendunt (m. 2 asceiuiant) H cyris HR 206 cf.
Calulli LXIV 122 deuictus LRe 207 Nissus H prirais (i posl.
in litura m. 1) L 208 cf. ccl. II 5 ductabat Heinsius

209 lacio R sylla R 210 ereplus (p coi^r. ex c) H arreptis L

erectis R: cf. Aen. II 303 lental LR 211 et primum ALe

212 leuas R

CIRIS.

111

egreditur ferroque mamis armata bidenti

evolat; al (lemptac subita in formidine vires:

caeruleas sua furta prius testatur ad umbras, 215

nam qua se ad patrium tendebat semita limen,

vestibiilo in tbalami pauium remoratur et alte

suspicit ad celsi nictantia sidera mundi,

non accepta piis promitteus munera divis.

Ouam simul Ogygii Pboenicis fiUa Carme 220

surgere sensit anus (sonitum nam fecerat ilii
marmoreo aeratus stridens in limine cardo),
corripit extemplo fessam languore puellam
et simul 'o nobis sacrum caput' inquit *alumna,
non tibi nequiquam viridis per viscera pallor 225

aegrotas tenui suffudit sanguine venas,
nec levis boc faceret (neque enim pote) cura subegit.
baut fallor (quod ut o potius, Rbamnusia, fallar):
nam qua te causa nec dulcis pocula Caccbi
nec gravidos Cereris dicam contingere fetus; 230

quae causa ad patrium solam vigilare cubile,
tejnpore quo fessas mortalia pectora curas.

213 uidenti HR 214 at Ze ac A aut HR 215 testan-

tur H 216 lumen H m. 1 217 talami R remoratg (^ m.

7^ec.) H remoratus R alte Hertzhergius alli HR altum Zea
218 ad celsi Scaliger: cf. 7. ad c§li ALR ad celi ZTe ad culti a ad
Lunae Silligius aelherii Ladeviciis nictanlia Scaliger nulantia L^a
miincia (li. e. mutanlia), m corr. m. rec. in n H mutanlia R sy-
dera LRa 220 ogigii LR uenicis (u ???. 2 corr. i?i f) H

u

cliarae Z charme Aea 222 Marmorea R 223 langore (u m.

rec.) H langore Z 221 simul o AL^a fanmlo HR carum malit

Schraderiis 225 nequic((uam HLa ncc quicquam R 22G Ae-
yiolas Ra Egrolos Z Egroto He Aegroto A tenuis A an aegroto tenuis?
sulfudlt Ze suflundit AHRa uultus Z 227 hoc faceres vulgo
hanc faciem Pithoeus puto Z subedit Marklandtis ad Statii silv.
V 3, 258 228 haud Zea Aut HR quod ut o Schi^aderus quo
duta H quod te ALm quod . . . R rannusia H Ranmusia

LR fallar luntina fallor HLRea^ fallat A^ Loensis fallit ante
Loensem, «- 229 qua Lea que H qu§ R hachi H 230 graui-
dus H foetus LR 231 qu§ Ze que HR qua «, forlasse recte

112 CIRIS.

quo rapidos etiam requiescunt flumina cursus?

dic age nunc miserae saltem, quod saepe petenti

iurahas niliil esse mihi, cur maesta parentis 235

formosos circum virgo remorere capillos.

hei mihi, ne furor ille tuos invaserit artus,

iile, Arahae Myrrhae quondam qui cepit ocellos,

ut scelere infando (quod nec sinit Adrastea)

laedere utrumque uno studeas errore parentem ! 240

quod si alio quovis animi iactaris amore

(nam te iactari, non est Amatlmsia nostri

tam rudis ut nullo possim cognoscere signo),

si concessus amor noto te macerat igni:

per tihi Dictynnae praesentifi numina iuro, 245

prima decus quae dulce mihi te donat alumnam,

omnia me potius digna atquc indigna, lahonuu

miiia visuram, quam te tam tristihus istis

sordihus et senio patiar tahescere tali.'

Haec loquitur, mollique ut se velavit amictu, 250

frigidulam iniecta circumdat veste puellam.

sola muigilare R 233 rapidus H 234 sallim quod saepo L

snltcmq • sepc H 235 cur ie cu3 (r tn. unt.) H cum Ra mesla
R 236 Formosus H m. 1 remorcrc limlina morere H re-

morc A morcrcre LR^u rcmorarc Loensis 238 arabee H ara-

bis iea Myrrg L mirrac R mirra H cocpit R 239 ncc

sinit adrastea Ze« nec sinita tristea H nec {om. celeris) R sinat
Loetisis 240 ymo H una A 241 cf. Catiilli LXIV 372

quouis alio R animi Hauptitis qtiaest. Calull 75 animis HR

animo ALe.a nimio vel animum Scaligei' animos Schraderus amore
Zea araore R amorera H 242 cf. Cattilli LXVIII 17 Ncc

te R araathisia HR Amalisia Ze nostram A 244 Sin

ALe confessus A igni HL igne R^a 245 dictinnc H, oni.

lacuna relicta R nuie H uino, suprascr. m. rec. iuro H

246 dccus Schraderus dcum HLRea que R alupna H

247 atque] tuq: L Jaturam ALe 248 31ilia HLe, qtiod ad
lahorura piito referendtim esse. Millia Ra fdia Heinsitis nisurara
H 249 scnio vir doctus in misc. ohss. IV 323 sconia H saria
L scorea e scoria «^ cilia exempl. Loensis morbo R cura Heinsius
scabre Scaliger 250 Ilcc H 251 circudat R

CIRIS. 113

qiiae priiis in tenui steterat succincta crocota.

(liilcla deinde genis rorantibus oscula figens

l^ersequitur miserae causas exquirere tabis,

nec tamen ante ullas patitur sibi reddere voces, 255

marmoreum tremebunda pedem quam rettulit intra.

illa autcm 'quid me' inquit 'io nutricula, torques?

quid tantum properas nostros novisse furorcs?

non ego consueto mortalibus uror amore,

nec mibi notorum deflectunt iumina voltus, 260

nec genitor cordi est: ultro namque odimus omnes.

nil amat hic animus, nutrix, quod oportet amari,

nil, quo falsa tamen lateat pietatis imago;

sed media ex acie mediisque ex hostibus. heu heu,

quid dicam quove ausa malum hoc exordiar ore? 265

dicam equidem, quoniamque libi non dicere, nutrix,

non sinis, extremum hoc munus morientis habeto.

ille (vides), nostris qui moenibus assidet hostis,

quem pater ipse deum sceptri donavit honore,

cui parcae tribuere nec ullo volnere laedi 270

(dicendum est, frustra circumvehor omnia verbis).

252 in] ul ALe succinta R crocota Scaliger corona ffLJRea

253 dein e fingens R 254 Persequitur e Persequiraur {"
m. rec.) H prosequitur LRa tabis vir doctus misc. obss. IV 325,
Marklandiis l. l. talis HR tales Lea. 256 que R retulit HR

int H 257 quod R me] nuc me L uunc me e io Haup-
tius, om. HLReci 258 nostro R 260 uultus HLR 261 oms
R 262 oportet] par sit melius futurum esse dicii Lachjnan?ius

e

ad Lucr. I 778 263 nil Heynius In HLRea pistatis (e m.

rec.) H 264 mediisque R mediis Leu medius H heu semel H

265 quove] quidue R ausa Silligius agam HR ipsa Lecc
hoc om. L 266 quoniamque tibi non Hauptius quoniam quid non
libi Xe quoniam quid tu libi a quoniara lunc n H quoniara tu non
R quoniam fictum me Bothius 267 cf. ecl. VIII 60 slnus H

_ d

;n. 1 exrau H 268 fides e quin H assisiet {corr. m. rec.)
H 269 honore^ H w. 1 270 Qui H m. i parc§ et tri-

buunt Xe nec ullo] nullo qct {h. e. quod) Xe uulnere HLR

^ V

ledi R 271 est otn. LRe circup.helior (cof^r. m. rec.) H

SIBBECK, VEBaiL. IV. 8

114 CIRIS.

ille mea, ille idem oppugnat praecordia Minos.
quod per te divum crebros testamur amores
perque tuum memori sanctum mihi pectus alumnae,
ut me si servare potes ne perdere malis; 275

sin autem optatae spes est incisa salutis,
ne mihi quam merui invideas, nutricula, mortem.
nam nisi te nobis malus, o malus, optima Carmo,
ante hunc conspectum casusve deusve tulisset,
aut ferro hoc' (aperit ferrum quod veste latebat) 280

*purpureum patris dempsissem vertice crinem
aut mihi praesenti peperissem volnere letum'.
Vix haec ediderat, cum clade exterrita tristi
intonsos multo deturpat pulvere crines
et graviter questu Carme complorat anili: 285

*o mihi nunc iterum crudelis reddite Minos,
0 iterum nostrae Minos inimice senectae,
semper ut aut olim natae te propter eundem
aut amor insanae luctum portaret alumnae!
tene ego tam longe capta atque avecta nequivi, 290

tam grave servitium, tam duros passa labores,
effugere, o sistam exitium ut crudele meorum?

273 per te R te per HLect testamur R obtestor HLecc
274 memori sanctum Silligius raemoris auctu HR memoris liauslum
Xe« meraori liaustura Scaliger memori suctum olim Hauptius quaeslL
Catull. 78 alupne H 275 Ui H seritare potes o; uersa re-

petes HR uersare poles Ze ne a nec HLRi. 276 optate R

277 ne a Nec HLRe inuidens H inuideris R 278 nisi] si

Za . . si e cliarme Recc 279 huic H in Drakenborchius

ante expectatura Scaliger 280 cf. Aen. VI 406 auferri hoc

Ze operit R capiti Ze ferri Z ferro e 281 demsissem H

282 mihi praesenti desunt in lacuna Ze uulnere HLR Ijtu
R 283 trisli a trislis HLRe 284 Intousus e incomtos Hein-

sius : possis inmundos vel infuso conicere coll. Aen. XII 611 et
Catidli LXIV 224 turpauit Ze 285 carmie H charme Z/?ea

287 iterura] nimium Ze 288 ut Schraderus^ om. HR et Zea

nate R nata o e 289 Haud H l§tum R portaret Schra-
derus portauit HLRea 290 o?«. Z aduecta R 292 o sis-

tam exilium ut scripsi. obslstam exitiura HRecc cxitium obsislam Z
ut sistam exitium Pithoeus

CIRIS. 115

iam iam nec nobis aequo senioribus ullum

vivere uti cupiam vivit genus. ut quid ego amens

te erepta, o Britomarti, mei spes una sepulchri, 295

te, Britomarti, diera potui producere vitae?

atque ulinam celeri ne tantum grata Dianae

venatus esses virgo sectata virorum,

Gnosia nec Partho contendens spicula cornu

Dictaeas ageres ad gramina nota capellas: 300

numquam tam obnixe fugiens Minois amores

praeceps aerii specula de montis iisses,

unde alii fugisse ferunt et numen Aphaeae

virginis assignant, alii, quo notior esses,

Diclynnam dixere tuo de nomine lunam. 305

sint haec vera velim; mihi certe, nata, peristi:

nuraquam ego te summo volitantem in vertice montis

Ilyrcanos inter comites agmenque ferarum

conspiciam nec te redeuntem amplexa tenebo.

293 uobis HR aequo Haiiptius ea q H eaqu§ L ea quae a
eaque i?e aevi Heinsius seuioribs R 294 vivere uti cupiam

Silligius Viuendi cupiam a Viuendi copiam HRe Viueudi

{ceteris lacuna 7-elicta) L quod eo R 295 erepta, o Britomarli
a erepto brito niarte He erepto Britomarte L crepto britho raorte R

mei H ei R meae a est Z e e uana ie salutis Ra senec-
lae Heinrichius 296 om. L Britomarli a brito marto H

lirilo Marte e brithe morte R 297 cereri Ze ne a nec HLRe

298 sq. inverti voluil Heynius^ fort. recte 298 ferarum

Schradenis 299 cf. ecl. X 59 Cnossia L Gnossia R

nec Parlho Hauptius ueu partho « Neupbarto Ze naupharto R nau-
farto H naupactio exempl. Loensis naupacto luntina heu Partho
Silligius 300 cf. cul. 45 Dicteas R puellas R

301 Nunquam LR fugeres 6 Minos Ze 302 cf. ecl. VIII 59

acrii Scaligcr aerei R aeriis ZTeof, lacuna in L montis Scali-
yer montibus HLRea iisses Hauptius isses HLRea abisses Sca-
liger 303 et om. relicta lacuna R numen Apliaeae Parrhasius
rt Loensis numina phoee H uuTa phoce R numhia phoce e {cf. Nae-
kius Cat. 273) numina phocae La nomen Apbaeae Scaliger numina
Apbaeae Heynius 304 Uirginef H adsignat e 305 Dicti-

nam HR lumine R 306 Sunt R perisses Ze 307 Nun-
quam LR m Ze, om. HRa montis om. HR 308 Hircanos R
llircanus e interque canes Schraderus

8*

116 ciRis.

verum haec tiim non sic gravia atque indigna fuerc, 310

tum, mea alumna, tui cum spes integra maneret;

et vox ista meas nondum violaverat aures.

tene etiam Fortuna mihi crudelis ademit,

tene, o sola meae vivendi causa seneclae?

saepe tuo dulci nequiquam capta sopore, • ,315

cum premeret natura, mori me velle negavi,

ut tihi Corycio glomerarcm flammea luto.

quo nunc me, infelix, aut quae me fata reservant?

an nescis, qua lege patris de vertice summo

edita candentes pj'aetexat purpura canos, 320

quae tenuis patrio spes sit suspensa capillo?

si nescis, aliquam possum sperare salutem,

inscia quandoquidem scelus es conata nefandum;

sin est quod metuo, per te, mea alunma, tuumque

expertum multis miserae mihi rebus amorem, 325

perdita, saeva precor per lumina te Ililhyiae,

ne tantum in facinus tam nulla mente feraris.

non ego te incepto, fieri quod non pote, conor

flectere amore, neque est cum dis contendere nostrum;

310 tura H€.a cu L tunc R non sic Silligins iiobis HLR^a
311 Tu L cui H m. 1 libi R 312 Et Zea Nec HR nun-

dura HR 313 Te etiam R 314 o i€(v, om. HR 315 ne-
quicquara HLa necquicquam (qui m. ead. in ras.) R lepore Hein-
sius 317 corylio a coritio L caritio R 318 cf. Aen. V 625
VIII 575 aut quo me R ad quae me vir docitis iii misc. ohss.
IV 326 nuraina seruant Lea 319 sumrao] canos Ze

320 pretexeral R prelexit e canos] crines Ze 321 quam ScaUger

tenui patriae a spes sit a pressit ZTZe pr§sit R capilla H
323 es conata ea est contata Z est (t m. 2 add.) calacla H esca lcn-
tauda R neplml ' H nephandTi" R 324 per te, mea Gronovius ad
Liv. XXIX 18, 9 per me raea Ze« pcr me tua H pmetuo p me iu R
te per mea Scaliger alupna H 326 perdita scripsi. Perdere

r

HLRe Per te a scaeua R sacra a pecor {corr. m. ant.) H

lumina Scaliger fluia H flumina Ra flumina sacra Ze numina prop.
Heynius le addidi, om. HLRea que Hauptius elithi^ Z eliliiie
H elythie e elythi^ R Lethaeaea Salmasius 327 ne Loensis l. l.
27, ea Nec HR N# Z nulla] molli Z stulta Heinrichius feraris
Scaliger sequaris HLRea 328 incoepto R 329 amore a amor

CIRIS. 117

sL'cl palris incolunii polius deuubere regno . 33(5

at(juc aliquos tanion esse velis tibi, alunnia, penales.

Iioc ununi exitio docta alque experta monebo.

(juod si non alia poteris ratione parentem

lleclere (sed poteris: quid enim non unica possis?),

tunc jiotius tamen ista, pio cum iure licebit, 335

cum facti causam lempusque doloris habebis,

tunc potius conata tua atque incepta referto;

ineque deosque tibi comites, mea alumna, futuros

poUiceor: nihil est, quod texuis ordine, longum.'

His wbi solUcitos animi relevaverat aestus 340

vocibus et blanda pectus spe luserat aegrum,
paulatim tremebunda genis obducerc veslem
virginis et placidam tenebris captare quielem
inverso bibulum restinguens lumen olivo
incipit ad crebrosque insani pectoris ictus 345

ferre manum, assiduis mulcens praecordia palmis.
noctem illain sic maesta super morientis alumnae
frigidulos cubito subnixa pependit ocellos.
postera lux ubi laeta diem mortalibus almum

HLR^ neque Ze iiec HRa est « sit HLRe diis LRe con-

te

cedere H m. 1 330 denubere R denubere {corr. m. rec.) H le

nubore Lea 331 velim vir doctus in misc. obss. IV 327 alu-
ma R 332 exicio H exitium L 333 aliqua vel ulla Schra-

deriis 334 non Ra nisi HLe 335 Tunc HLect Tu R tum

Hauptius tameu isla vir doctus misc. obss. l. l. tamen ipsa LRecc
ipa' tiii H iura H m. 1 337 tum Hauptius tuo Le

incepta a [ed. pr. teste Silligio) incerta HLRecc ^ 338 deos,

om. que R 339 lexuis scripsi. -texuit HR texas u texat Le cf.
Naekius Cat. p. 137 in ordine Le 340 his a Hic HR Hoc

Le ubi] tibi Le solicilos R sollicitus HLe reuelauerat, su-
prascr. m. rec. relaucuerat (sic) H uelauerat Le estus R
341 spe om. H spem e luserat ut scripsi «, nisi quid fugit ocu-
los. iusserat (i. e. lusserat) R uiserat H clauserat Le uicerat lun-
tina 342 gemis H 344 restinguens ea restringens HR restri-
gens L 345 que Bothius, om. HLRea 347 morientis HLRecc :
cf. 182. 225, defendit Burmannus ad Prop. I 10, 5 p. 108 mar-
centis vel maerenlis Heinsius alupne H 348 cubitos H cubitis

t
Le pependis {corr. m. rec.) H 349 cf. Aen. V 64 morta-

118

CIRIS.

et gelida venientem ignem quatiebat ab Oela, 350

quem pavidae alternis fugitant optantque pueilae

(Ilesperium vitant, optant ardescere Eoum),

praeceptis paret virgo nutricis et omnis

undique conquirit nubendi scdula causas.

temptantur patriae submissis vocibus aures, 355

laudanturque bonae pacis bona: multus ine]»lae

virginis insolito sermo novus errat in ore.

nunc tremere instanlis belii certamina dicit

communemque timere deum, nunc regis aniicis.

iamque ipsi verita a! se orbam flet macsta parenle, 360

cum love communes qui nolit babcre nepoles.

nunc etiam conficta doio mendacia turpi

invenit et divom terret formidine cives;

nunc alia ex aliis (nec dcsunt) omina quaerit.

quin etiam castos ausa est corruinpere vates, 365

ut, cum caesa pio cecidisset victima ferro,

libu H m. 1 350 cf. Callimachi Hecal. fr. 52 Cululli LXII 7

gelido Xe venienlem igneni Hauplius uenienlc niilii (niichl H)
HRci uenienteni inane L ueniente mane e venicns mnni vulgo
Aegliade venientc iterum Hcrtzhcrgius obeta H m. 1 ab octiia R
351 qu§ L optant Ze« obstant HR 352 Eoum Benl-

leius ad Callimachi l. l. : cf. Naekii opusc. \\ p. 38, om. HR
solem Zea 353 omnis L oins HR 354 coiKirit R 355 Tcn-
tantur iea Temptatus H m. 1 R patriae Ze« proprie H propri^ R
summissis Z« 356 Laudanter H bone H m. 1 Z multus,
m. rec. uultus H multis R ineptae Pithoeus incpte ZTTempt^ R
inepto Zea 357 insolito Pithocus insolite H m. 1, e insolit^ LR

insolitae a sermo om. e eral HR 358 bcllis H ducil H
. 359 Comunem R tregis e amici Z 360 iainque Haup-
tius Naraq- HRe Nanq: La nunc Kochius ipo Ze verita a! se
scripsi ueritas est HR uerita cst Zea sterilem atque Kochius or-
bam scripsi. orl)um HRa orbari Ze flet i?eor fit H , om. L
parente Ze parete R paientei H parentem a 36] comunes R
qui nolit scripsi. qui» H quin R q quoda Z qui quondam ea
quem par sit Hauptius. aliis fortasse qui possit placuerit. iia-
bere Hauptius habuere HLRea 362 conficta « confecta HLRe

conserta ^ alias^ Loensis 363 diuu HLR terre (t suprascr. m.
rec.) H 364 alia] gallia H jn. 1 nec] nuuc Z omnia R
qu erit a qrunt H qu^rut LRe 366 cf Catulli LXIV 369 ut

CIRIS. 119

esscnt qui gcnerum Minoa auctoribus extis
iuiigcre et ancipites suaderent toliere pugnas.
At nutrix, patula coniponens sulfura testa,
narcissum casiamque lierbas contundit olentes, 370

terque novena Jigans triplici diversa colore
fila 'ter in gremium mecum' inquit 'despue virgo,
despue ter, virgo: numero deus impare gaudet.'
inde mago generata lovi Stygialia sacra,
sacra nec Aeaeis anubus nec cognita Grais, 375

pergit, Amyclaeo spargens altaria thallo,
regis lolciacis animum defigere votis.
verum ubi nulla movet stabilem fallacia Nisum
nec possunt Iiomines nec possunt flectere divi
(tanta cst in parvo fiducia crine cavendi), 380

rursus ad inceplum sociam se iungit alumnae
purpurcumque parat rursus tondere capillum,
lam longo quoniam captat succurrere amori,

a Et HLRe 367 cssent « Et sinet {" m. rec.) H Et sit R

Vl sinl ie cssel Silligius eslis H m. 1 R 368 suaderent Lect
suaderet HR 369 Et H corapones R sulphura HLR

370 cf. ecl. II 11. Narcisum H Narcysum R incendil Ha

371 ligans scripsi. liganl H ligant R ligat Zeor duTsa H diusa e
372 gremium] circum Ze 373: cf. ecl. VIII 75 374 inde]

liTc L liinc e mago generala lovi scripsi. magno generata loui Ze
magnu geminat ioui HR loui geminat magno a^ lovi raagno geminat
SiUigius lovi ingeminat inagico Schraderus raagico venerala lovi Sca-
ligcr Slygialia Scaligcr: cf. Aen. IV 638 frigidula HRea\ om.
lacuna rclicta in L furialia Bothius lunoni Slygiae facit inde Heca-
leia sacra exempl. Loensis 375 Aeaeis Heinsius ideis HLR idaeis
a ydcis e anubus (u corr. in i) H anibus a auibus Ze senibus R

graiis Lea 376 Perdit R amycleo spargens La amicleo

sj>argens e emicleos pergens (e pr. m. rec. corr. in a) H amicleos
pergcns R laUo H lalo R 377 iolchiacis HRa iolchiachis Le

1

defigere La defugere HR def-igere e 378 stabulis Le fala-

r

cia R 380 Taiilo H pauo (r ?«. rec.) H raouendi cauedi

{m. eadcm) H 381 incoeplu R iungit Ra adiungit HLe cingit
Silligius 382 rursus] nutrix Hertzhergius 383 lam longo

Heynius cum longo Lea Cuin longe HR infando Kochius. languenti
olim conieci. (imnism luntina quod iara HLRea^ sucurrere R

120

CIRIS.

non niinus illa lanien, rovehi qiiod nioenia Ciessa
gauileat: et cineii patria est iucuiula sepulto. 385

Eigo iterum capiti Scylla est ininiica i)ateino:
tum coma Sidonio florens dcciditur ostro,
tuni capitur Mogara et divom responsa probantur,
tum suspensa novo rilu de navibus altis
per mare caeruleum trahitur Niseia virgo. 390

complurcs illam nympbae mirantur in undis,
miralur pater Oceanus et candida Tctbys
et cupidas sccum rapiens Galatea sorores;
illani eliain iunctis magnum quae piscibiis aecpior
et glaiico bipodum curru melitur eqnoruni 395

Leucotbca parvusque dea cum matro Palaenion;
illani otiani alternas sorliti vivere lucos,
cara lovis suboles, magiium lovis incromontum,
Tyndaridae nivoos mirantur virginis artus.
has adeo voces atque haec lamenta per auras 400

fluctibus in mediis questu volvebat inani,
ad caelum infeHx ardentia lumina tendens,
lumina, nam teneras arcebant vincula palmas:
'supprimito o paulum turbati flamina venli,
duin queror et divos (quamquam nil testibus illis 405

384 rephehi {corr. m. rec.) H rauci jR«, lacuna in L Cressa
Schraderus crescat HL^ crescant u crcsca"t R 385 gnudcbal Bo-
ihius patrie Ze estq? e iocunda HR scpulchro Ze

386 iterum Heinsius nietu HLR^a capili a capilis HLRe
sylla R paterni L 387—389 cf. Calulli LXIV 19—21

387 Tunc R sidonia H m. 1 sydonia R deciditur Silligius decc-
ditur HR succidilur Ze« 388 Tunc Re megera H diuu
HLR prond' H 389 Tuc Zea Tunc R maibo {h. e. mani-
bus), suprascr. m. rec. nauibus Ha 392 Airatur H occeanus
H Ihetis (i m. ant. corr. in y) Re theseis H 393 Galath^a
Z galathea R 394 illa La et R quae] quoqa R
395 metlitur H 396 Leucothea Ra Leucotoa H Leuchothoe L
Leucothoe e palemo R 397 illam Heitisius Ilh HLRea
alternas « eternas He §ternas Z §ternos R luces Lea lucos HR

398 cf. ecl. IV 49 soboles HLRa incremetu R

399 Tintaride H Tyndarides R 402 cf. Aen. II 405 tollens Z

403 = Aeti. Il'406 404 turbata H turbata o Ze A05 sq.

CIRIS. 121

proreci) exlienia niorieiis lamen ailoijuor Iioia.

vos eyo, vos adeo, venli, leslabor, et aurae,

vos, l*andionia siqui de gente venilis,

ternitis: illa ego suin cognato sanguine vobis

Scylla (quod o salva liceat te dicere Procnej; 410

illa ego suin INisi pollentis filia quondanj,

cerlatini ex omni petiit quam Graecia regno,

qua curvus terras amplectilur Hellespontus;

illa ego sum, Minos, sacrato foedere coniunx

dicta tibi: tamen haec, etsi non aspicis, audis. 415

vinclane tam magni tranabo gurgitis undas?

vincta tot assiduas pendebo ex ordine luces?

non equidem me alio possum conlendere dignam

supplicio, quod sic patriam carosque penates

hostibus inmitique addixi ingrata lyranno, 420

veruin istaec, Minos, illos scelerata putavi,

si noslra ante aliquis nudasset foedera casus,

lacturos, quorum direptis moenibus urbis

o ego crudelis flamma delubra petivi;

te vero victore prius vel sidera cursus 425

mutatnra suos quani te mihi talia captae

facturum melui. iam iam scelus omnia vincit.

= ecl. VIII 19 sq. qucros R 408 Vos, Pandionia Heyuius

Uos 0 numanlina HR^ Vosq: Niimantina L Vos numantina « vos o
Maiillnca Loensis vos matutina Scaliger vos Orilliyiae Herlzbcnjiiis

si (piid H m. 1 409 nobis H 410 Sylla R licet H
liltl Ze milii Scaliger progne HRea procline L 411 Ille H

m. 1 Scylla ie 412 Certam (siiprascr. m. rec. lim) H

113 Qua Zea Quam HR terras Zea e tcrris H lerris R com-

ploclilur Z 414 Minus [genetivo) Loensis coniux H

415 facla Z Dala e hoc Z aspicis Heinsius accipis HLRea
416_Victane R irainabo H trannabo R gurgile e 419 quot
H (^g, Z q'q' {h. e. quam que) e sit H 420 immitti H
adixi H aduxi R ingrata vel ignava Heinsius ignara HLRea
421 istaec Schraderus esthec HRe esto. haec a est hoc Z illos
Ze« illo HR 422 ahquid H nudassent H 423 dereptis H

424 nainam Ze 425 vero] non, suprascr. m. rec. vo H
sydera LRa 426 raihi om. R 427 Facturum Zea Factorum H
Falori^jfj uicit H

122

CIRIS.

len ego plus patrio dilexi pertlita regno?

ten ego? nec miriun, voltu tlecepta puella

ut vidi ut perii, ut me malus abstulit error. 430

nou equidem ex isto speravi corpore posse

tale malum nasci: forma vel sidera fallas.

me non deliciis commovit regia dives,

divcs curalio fragili et lacrimoso electro,

me non florentes aequali corpore nympliac, 435

non inetus incensam potuit retinere deoruui:

omnia vicit amor; quid enim non vinceret iile?

non milii iam pingui sudabunt tempora myrrha,

pronuba nec castos accendet pinus honores,

nec liibys Assyrio sternetur lectuius ostro. 440

vana queror: ine ne illa quidem communis aluinuaui

onuiibus iniecta tclius tumulabit liarena.

mene inter malres ancillarisque maritas,

men alias inter famularum munere fungi

coniugis atque tuae, quaecumque erit illa, beatae 445

non licuit gravidos penso devolvere fusos?

at belli saltem captivam lege necasses!

429 uultu HLR 430 = ccl. VIIl 41 432 sidera H sy-

dero LEea fallas Haiiplius fallc, m. rcc. faclum fallal // fallor
LR^ci 433 non nie /ea dcliciis ea dclilils L doliclis H de-

lectis in ras. R 434 dlvcs «^, Planlitiiana, om. HLRea

curallo lahnius: cf. Heinsius ad Ovidii met. IV 749 Coialio Ze Co-
rallo HRa ct lacrimoso elcctro HRu ct laclirinioso inouit Electro
(elcclro e) Le ac eleclro lacrimoso Scaliger alque c. I. Heynius
coralio cl fr. aut inovit I. e. Loensis 435 non nie Loensis

436 inccnsam Ze« inceiulens H incendes R 437: cf. ecl. X 69

ulcil H uincit LRea 438 myrra L mirta R 439 dascos

R accendit HR spinus Leopardus lesle- Nic. Loensi l. l. 27
odores HLe-. cf. 145 440 Non ie 441 vana Heinsius Magna

HLRea me ne Hcynius nc ut HLe nec ct Ru nec me Scali-
(jer aluinnam Heinsius alumna LRea alupna H 442 cf. Ca-

lulli LXIV 153 0(l»mnil)us R luniulabit Lea cumulabit HR
443 malres] coraitcs Le ancillaris Silligius ancillarl HR ancillanl
Lecc marllas R niarinas H catenias Lea malrisfiue ancillari alquc
marilae Herlzbergius 444 mene alias a Menalias HLe Mocnalias R

445 tue R beata Ze, quod placuit Naekio Cat. 407
447 Ad e nicasses H m. 1 »

ciRis. 123

iam fcsso taiidem fugiunt de corpore vires,
et capul iuflexa lentum cervice recumbit,
marmorea adductis tabescunt braccliia nodis. 450

aequoreae pristes, immania corpora ponli,
undique conveniunt et glauco in gurgite circuni
verbere caudaruni atque oris minitantur biatu.
iam tandem casns hominum, iam respice, Minos!
sit satis boc, tantum Scyllam vidisse raalorum, 455

velfato fuerit nobis baec debita pestis
vei casu incerlo merita vel denique culpa:
omnia nam potius quam te fecisse putabo.-
Labitur interea rcsoluta ab litore classis,
magna repentino sinuantur lintea coro, 460

flectitur in viridi remus sale, languida fessae
virginis in cursu morilur querimonia longo.
deserit angustis inclusum faucibus Istbmon,
Cypselidae magni florentia regna Corintbi;
praeterit abruptas Scironis protinus arces 465

iiifestumque suis dirac tesludinis exit
spelaeum multoque cruentas hospite cautes.

448 iam] aplior a interiectio videtur: cf. 454 fesso Schra-
(lcrus: cf. Catulli LXIV 189 fesse HLt fess§ R fessac « 449 ser-
iiice R rocubit R 450 tabescunt Schradcrus labescunt HRc<

labascunl Ze livescunl vir doclus in misc. obss. IV 330 ct Hcinsius

Itracliia HLR 451 Equoro§ L Equoiea H Aequorci Ru

|uistcs Vossiiis: cf. Aen. 111 427 pestes {suprascr. m. rcc. pislrcs)
H pestes L pisces Ra pisccs, corr. m. 2 pestes e inmania H ini-
iiaiilia R 453 uerbere La Uerbeia HR^ hyatu H 455 Scyllam
Hauptius solam Ze« sola HR 457 incerto Scaligcr iuceptu (u. m.
rcc. corr. in o) H incepto Zea incoepto R 458 non H fecisse B
legissc HR lesisse Ze laesisse a 459 resoluta Heinsius reuoluta

RHLRea a R litlore HR lictore L 460 lintliea R iittora,

m. rcccntiore corr. liiitca B choro BLRe 462 qujrcmoiiia R

463 Desirit B isllimon Bea iilmon H histhmo Z ismon R

164 Cypselidae « Cypselide Ze Cypseide (I m. 2.) H Cypseide BR
fApselidae ct Schraderus florencia BH magna B chorinthi B
rorinli // Corynthl LR Corlntlium Heynius 465 ahrustas R

scironis Ba chlronis HRt chyronis Z 466 Infoestum R

467 Speleum R hospita H cautas H m. 1

124 ciRi».

iamque adeo tiituni longe Piraeea ceriiit,

el iiotas eheu IVustra respectat Atheuas.

iani procul e tluctu Salaminia suspicit arva 470

florentesque vitlet iam Cycladas; hinc sinus illi

Sunius, hinc statio contra patet Hermionea.

linquitur ante alias longe gratissima Delos

Nereidum malri et Neptuno Aegaeo.

prospicit incinctam spumanti litore Cytlinum 475

marmoreamque Paron viridemque adlapsa Donysam '

Aeginamque simul sementiferamque Seriphum.

fertur et incertis iactalur ad aera ventis,

cumha velut, magnas scqiiitur cum parvola classes,

Afer et hiberno bacchatur in aequore tnrbo, 480

donec tale decus formae vexarier undis

468 Tamqiie B Piraeea « plreia HLR^ pierida B 469 chcu
B secum heu HLRea Aegci olim cotiieci. alenas H m. 1 Jiarcnas
R 470 e Ihictu Ba c lUictus R ct lluctus H cflUixus Ze sala-
minia B, Heynius alia nniios HR minoia Lea Salarainos Silliyius
suspicit Silligius respicit BLea aspicit HR 471 uidit e sinus

s

illi Hauplius uenus illi BHRa strophadaq: (s. suprascr. m. 1) L
slrophadasque e vetus illi Herlzbergius 472 Sunius Hauptius

Sinius B Summus H Siimus R hinc sinus Lta Sunion Herlzbergius

slacio BH pelit R hermionca B hermionia Ze hermonia Ha
Iiciiniona R 473 sq. spurios habel Hertzbergitts 473 cf.

Aen. III 73. 124 474 = Aen. III 74 neptunno ie aegeo LR
ageo B egeo iTe 475 Iiospicil H m. 1 intinctam H liinc cinclam
Schraderus liltore BHR lictore L gnrgilc Schradcrus (]ytlinura
Loensis Cythnon a cynlhuni BL cyntiT R chintum /Te 476 cf. Aen.
III 125 sq. Marraoreon H uiridimque m. 1 ut vid. B allapsa
BLR Donysam a Donysan^e donisam BL donissa R donisa H m. 1

477 et Diam el Siphnon Heynius Olearonque s. Puetzius sefnen-
liferam Lea salulifcram BHR serpcnliferam Scaliger coll. Strabone
X p. 487. ahsinthiferam Silligius seryphu L seryphon R 478 ad
aera scripsi. ad omnia BLRea ad onna (a post. m. rec. add.) H
479 Cuinba B Cimha HR cymba Ze« uelud B paruula BHLR

480 ADer H hibernos H m. 1 bacbatur BH eqrc Z
481 vexarier B, Heinsius, uexauit et HRa uexauerit Ze undis B
egros H aegros Ra egra Ze Aegon Hertzbergius ultra Heinsius,
fortasse recte

ciRis. 125

non tulit ac miseros mutavit virginis artus

caeruleo pollens coniunx Neptunia regno.

sed tamen aeternam squamis vestire puellam

infidosque inter teneram committere pisces 485

non statuit (nimium cst avidum pecus Amphitrites):

aoriis potius sublimem sustulit alis,

csset ut in terris facti de nomine ciris,

ciris Amyclaeo formosior ansere Ledae.

liic velut in niveo, tenera est cum primitus, ovo 490

effigies animantis et internodia membris

imperfecta novo fluitant concreta calore:

sic liquido Scyllae circumfusum aequore corpus

semiferi incertis etiam nunc partibus artus

undique mutabant atque undique mutabantur. 495

oris honos primum et multis optata labella

et patulae frontis species concrescere in unum

coepere et gracili mentum producere rostro;

tum qua se medium capitis discrimen agebat,

ecce repente velut patrios imitatus honores 500

puniceam concussit apex in vertice cristam;

at mollis varios intexens pluma colores

marmoreum volucri vestivit tegmine corpus.

482 ac BHL^ et Ra misero e 483 coniux, corr. con-

iunx B coniux R ncptunia L 484 eternam B externam HRa

ct rigidis Ze cximiam Hcniptius cxtremam Hertzbergius. an aeternis'
cf. 504 485 teneras, corr. teneras B connelere H comit-

c

tere R 486 nimimum B nimiumq: Xe auide regno Ze amphildes
(des m. ant. sed 2 add.) H 487 Aereis BR Aeris H suIj-

slulit L 488 cyris LR 489 Cyris LR amicleo HR Amy-

clacae Heinsius 490 uelud BH tenera est Hauptius tener est
R leneres H lencrae Ba tenere ie protinus Zea ono H m. 1
491 animanlur e« 492 concreata H calor/// Z 493 hqui-
dos HR cille B syll^ R 494 Seniferi R eliam tum Silli-

u

gius 495 mutabantur, corr. m. eadem ut vid. B mutabuntur H
inutabatur Ze 496 horis honus H et om. Ze 497 speties

Z 499 qna se] quasi B quia se Z 500 uehid H paruos

Ze inmilatus R 501 purpuream Ze concusit R 502 mol-

lis] memhris Ze coloris H 503 Mansurum Ze uestuit (su-

126 ciRis.

lentaque perpetuas fuderunt bracchia pinnas.

inde alias partes minioque infecta rubenti 505

crura nova macies obduxit squalida pelie

et pedibus teneris ungues affixit acutos.

et tamen hoc demum miserae succurrere pacto

vix fuerat placida Neptuni coniuge dignum.

numquam illam post haec oculi videre suorum 510

purpureas flavo relinentem vertice vittas,

non thalamus Tyrio fragrans accepit amomo,

nullae illam sedes: quid enim iam sedibus illi?

quae simul ut sese cano de gurgite velox

cum sonitu ad caelum slridentibus extulit alis 515

et multum late dispcrsit in aequora rorem:

infelix virgo nequiquam a morte recepta

incultum solis in rupibus exigit aevom,

rupibus et scopulis et litoribus desertis.

nec tamen hoc ipsum poena sine: namque deum rcx, 520

omnia qui imperio, terras mare sidera versat,

counnotus taleni ad superos volitare puellam,

prascr. m. rec.) H tecmine B 504 funderunt BHR brachia

BH bachia R pinnas Hauptius pennas BHLR^a 505 inde]

In 6 nimio R impfecta H 506 noua macies a nouamque

acies B nouamq- acie H nouemq: aciem Ze nouatiqB aciem R novam
macles Silligius pelle scripsi. pelle R pellem BH pellis Zea pelli Pi-
thoeus, prob. Lachmannus Lucr. p. 425 507 pellibus H teneros
//. m. 1 confixit a acittos B 508 misere R 509 phi-

cida HL^a placide R placidi B 510 Nunquam BHLR illum B
post hec B post hac Zea 511 cf. Catulli LXIV 63 flauo

Ba saluo HLRt renitenlem B retinenles R uiclas L

512 Ihalamis R lliirio H flagrans HLR amono R

513 NuUe B nulla Scaliger illu, u corr. in a B fides R
iam] cum Heinsius illi B, Heinsius illis HLRea 515 coelum
B 516 aequora H aequore BLa equore Re 517 nequicquam
HLRa nequidquam B a a, om. BHLRe 518 aeuum BLR
euum H 519 liltoriLus HR lictorihus L 520 hac H ipsum
Loensis iterum BHLRea poena Ba penas HLRe siue R
521 terras mare sidera scripsi. lerrarum milia HLe terrarum raillia
BRa et lerras ac sidera Heynius rerum mortalia Heinsius 522 Como-

tus // ad celum, in mg. superos B uiolare [suprascr. m. rec.) H

ciRis. 127

cum pater extinctus caeca sub nocte lateret,

illi pro pietate sua (nam saepe nitentum

sanguine taurorum supplex resperserat aras, 525

saepe tleum largo decorarat munere sedes)

reddidit optatam mutato corpore vitam

fecitque in terris lialiaeetos- ales ut esset :

quippe aquilis semper gaudet deus ille coruscis.

huic vero miserae, quoniam damnata deorum 530

iudicio patriaeque et coniugis ante fuissef,

infesli apposuit odium crudele parentis.

namque ut in aetherio signorum munere praestans,

unum quem dupHci stellatum sidere vidi,

scorpios alternis clarum fugat Oriona: 535

sic inter sese tristis haliaeetos iras

et ciris memori servant ad saecula fato.

523 dum Sillighis 524 proprietale H m. 1 nitenlum veil.

cdd.: cf. Aen. III 20 uidemus BHLRe tepenli a^ bidentum Scaliger

525 Ihaurorum H suplex H respeserat BH m. 1 {corr. ?/?.
rec.) aras 7?« auras BHLe 526 longo R decorauit R

et

527 Reddit (et suprascr. m. rec.) H Reddit e m. 1 528 Fecitguo

B Fecit et Xea hahetos ales B halyelhos ales e haliaetus ales a
alielhos ales L hclicone sales H helice sales 7? essent R
529 aquilis Zea ahis, in mg. aquihs B aliquis HR coruscis As-
censiana et lunlina choruscis B coruscus HLRu 'e 530 vero]

ero (g m. rec.) H ero R misere R quoniam damnata Bcc quoniam

iam nata Xe qui iam uala H quoniam iam nacta R 531 iuidicio

B patriaeque Silligins natique HLRea n?que, in mg. nalique B
patrisque Heynius 532 Infoesti R apposuit 5, Silligius appo-

snitq H apposuitq. LRea 533 lamq: Ze ut in aetherio Ba

utinam aelhereo R utinam ethereo H utinam etherio Ze luminc
Schraderus pr§stas R 534 stellatum luntina slellarum BHLRea

sydere LRa muere B 535 Scorpios B Scorpius HLRea

allerius R fugant HR, lacuna in L oryoua R orionem Ze
536 se . . . se {erasis 2 rel 3 litteris, se posterius m. alf.) B
irisles BLea Iialiaeetus B lialyetus e haliaetus a alielos H aliethus
L alielhes R in iras LRea 537 ciricis Z^e cyricis LR ser-

uans Ze sedula R facto R facta H

128 ciRis.

quacumque illa levem fugiens secat aethera pinnis,

ccce inimicus atrox magno slridore per auras

inseqiiitur Nisns; qua sc fert Nisus ad auras, 540

illa levem fugiens raptim secat aethera pinnis.

538—541 = ge. I 406—409 538 secat] in Ze aellicra BL
elhera H^ aera Ra pennis BLR^a piiinus [m. rec. suprascr.

pennis) H 540 nisiis B uisus H 541 aethera BL elhera H^
aera Ra pinnis H pcnnis BLR^a V. VIRGILII MARONIS CYRIS
FINIT R

C O P A.

RIBliECK, VERGin. IV.

Siglorum tabula.

A = Colbertinus I.

J» = Bembinus.

fi! = Gudianus saec. XV.

JT = Helmstadiensis.

M= Monacensis n. 305 saec. XI vel XII,

Jl = Monacensis n. 261 saec. XV.

5P = Tegernseeensis saec. XII.

IF^Monacensis n, 21562 saec. XI vel XII.

W = MRTW.

JP = Petavianns,

V = Vossianus n. 81.

J[ = Thuaneus.

35 = Vossianus n. 849,

I = Vossianus n. 96.

t = Gronovii excerpta.

e = Basileensis.

« = Aldina a. 1534.

Copa Siirisca, capiit Graia redimita mitella,

crispum suh crotalo docta movere latus,
ebria fumosa saltat lasciva taberna,

ad cubitum raucos excutiens calamos:
*quid iuvat aestivo defessum pulvere abisse? 5

quam potius viduo decubuisse loro!
sunt topia et calybae, cyatbi, rosa, tibia, cbordae

et trichila umbrosis frigida harundinihus;

Piiblii Virgilii Maronis ]| Dir^ Finiunl; Copa Eiusde 1| Maronis
Incipil B PVBLII.VIRGILII DIRE FmW- COPA EIVSDEM-MARONIS-
INCIPIVNT- Y P. VIRGILII MARONIS COPA INCIPIT P teste £ur-

manno. P. Virgilii Maronis • Copa • e PRIAPEIA EXPt-COPA INCIP-T
Finis Rosarum libri. Et cope Liber Incipit V COPA AD ALIDIDAM Z
Copa H Virgilius ad copara / 1 litteris 7naitiscidis in Y Cupa Be7it-
leius ad Hor. serrn. II 2, 123 voluit. syrisca Zla sirisca HF sui
risca, in 7ng. m. rec. V sirisca B suirlsca P VIRISCA Y furisca ^

graia Zea gia V graya / greca HP"^ grega, corr. m. eade^n greca
B CRECA F metalla, in 7ng. m. rec. V mitella B MGTaLLa Y

melalla P capplla niitella H 2 Crispim H m. 1 crolola fV cro-
lala MRT 3 bebria BY fumosa H^ famosa BPVYZlea

4: Ai H 5 abisse HgC7ius et Hauptius in lah^iii ann. suppl.

II 1833 p. 198 abesse BHPYZlea ab^ee ^F adee F 6 quid G

potis Y potum GZ quum polis es Hauptius olim l. l.
niduo G bibulo ceteri lihri ctan or, nisi quod herboso Baluz. de-
cubuisset Y thoro BHYWe 7 topia MPRfV lopia, in mg.

m. rec. V trophi B Iropia T copia AHY cuppe GV cuppae Zlea
cophia Teller. strophia Gaibac. et o;n. ea calybae ^ 7nembra7ia
Contii\ Scaliger kalibes ABY kalybes P calibes H chalibes RTV
chalybes MT calices GVZlea ob])a et calices Heinsius obbae, ca-
lices Ilgerius cyati rosa BY ciati rosa V crati rosa A crathrosa

*?■ tybia W chorde RW cord§ B corde HVY 8 trichila Za,
om. R tricila G triaclia APVY triaclia, m 7ng. m. rec. V triachria

B Inacria / triclya MT Iryclia W triclina H Triclina e umbrosis IP¥e :

132 copA.

est et vappa cado nuper defusa picalo, 11

est crepitans rauco murmure rivus aquae.
est et Maenalio quae garrit dulce snb antro 9

rustica pastoris fisluia more sonans.
sunt et Cecropio violae de fiore corollae 13

sertaque purpurea lutea mixla rosa;
sunt et virgineo libata Acliclois ab amnc 15

lilia quae niveis altulit in calathis.
sunt et caseoli, quos sirpea fiscina siccat,

sunt autunmalis cerea pruna deac; 18

sunt et mora cruenta et lentis uva racemis 21

ct pendens iunco caeruleus cucumis
castancaeque nuces et suave rubentia mala; 19

cst liic munda Ceres, esl Amor, est Bromius.

cf. Aen. VIII 34 umliris, in mg. m. rec. V umljrosis B nmliris GPVl

nmhis Y urabriferis Za frida P aruiuliiiihus HZe harundineis V

arundineis / 11 sq. 9 sq. traTisposui, viilgalo orditie libri.

11 est om. W et luappa P Elaappa B nado, corr. m. ant. II

defu a ADPY^F, membrana Contii diffusa BVZUa piccalo //

12 El BYlea crcpllans VI slrepitans JBffPYZWea Irepi-

dans co?ii. N. ffeitisiiis parco Bgeniis 9 Est G, Baluz. Eli

H m. 1 En ABH m. rec. PVYZW/ka menalLo BMRVWYle

yO Fistule P in ore HPYa sonans G sonal celcri, nisi

quoil canit Gaib. 13 el cecropio GVZl cliani crocco ABPY'i'ea

eciam crocee H el Corycio Burmannus uiole HR W uinolac G

uincle VI iuuctae Z de more V coronac GZl coronc V corell§ e

14 qui P mixla rosa HVW misla rosa Za mislalrosa [corr.

m. rec.) B mislratrosa P minislrosa Y 15 Sunl et GZ Sunt q

V Sunt (j l Et quae BHPYWea uergineo P et corr. e pr.
ex i Y achalois W acheloio V achaloio / 16 Filia W quac
niucis GZ quj iuuenis l cmincis V uimineis BHMPWYea nimeneis
(e pr. corr. in i) RT adtulit V galalhis R chalalis // calalis l

17 quo / sirpea GZa scirpea V iuncea BHPYWle fascina
BH ficina e 18 aulumnalis GZla aulunalis F aulumnali BPYWe

autupnali H prune V prima P deae GZla dcc V dic BHPYWe

21 sq. 19 sq. transposuit Bgetius, vulgato ordine libri.
21 Suntq3 cruenta niora V esl Wernsdorfius letis Y Iglis l
uva] at3 uua V 22 Est P pendens GZ pendet BHPVY^e

niueo R ceruleus BHVYW 19 ruhencia Y 20 hic] ct

V amor -:- / amor et G VZ

copA. 133

est tuguri custes, armatus falce saligna, 23

sed vasto non est inguine terribilis.
liuc calybita veni: lassus iam sudat asellus; 25

-parce illi, Veslae deiicium est asinus.
nunc cantu crebro rumpunt arbusta cicadae,

nunc varia in gelida saepe lacerta latet.
si sapis, aestivo recubans te prolue vitro

seu vis crystallo ferre novos caliccs. 30

heia age pampinea fessus requiesce sub umbra

et gravidum roseo necte caput strophio,
formosus tenerae decerpens ora puellae.

a pereat quoi sunt prisca supercilia!

23 Et / siuslos (teste Vossio) Y 24 sed uasto non est in litura
Colberliniis 4, Hauptius sed non et mslo esl B II PVYZlea, quod ec
scribendo tueri cmiabar. sed non et uaste R sed non et uasto MTW

25 IIuc GVZmeci Huic ABPY nunc H calybita Colbertinus 2
calibita ABHPRY chalybita MTW calibida V alibulla Z alibida /e al-
bida G ad liba a CYhelista Hertzbergius uenit P hssas AHMTWY,
om. P; item om., sed m. rec. inter sudat et asellus suprascr. sal-
sus B salsus € lapsus i? 'fessus VZlta sedet V casellus H
26 Vestac Is. Vossius ad Catidl. p. 165 uestrae P^ uestr§ J5e

ur§ Y ure A uestru Ua nostrum GVZ nostri ^ vctus membrana'

[h. e. Contii) teste Scaligero, Baluz. delicium ZAea deliciu ///, m.

rec. (liliciuni B dilicium PY delitium VI deliciae MT delicie RW

Parce illi idelice est asinus uestre H 27: cf. ge. III 328

Ilunc H c . rebro [erasa c) B rurapiunt B cupiunt R cycadc

RW cicade Y 28 uaria in ^ uerearia H uere in ABPYte uero

in vctus membra?ia Contii etiam in G VZla verna in N. Heinsius

veprum Hauptius viridis Burmafitius saepc Gaib.. cum N. Hcin-

sio Burmamitis et Hauptius sepe Colberlinus 4 sede ccteri libri

locusta ^ vetus fnembrana' Contii sedet deteriores quidam., e

29 te Colb. 3, Scaliger {^hoc etiam cofifirmat scripta lectio')

Nunc B nunc ceteri libri 30 Seuuius F crystallo Za cris-

tallo VI cristalle ABP cristallae F cristalli HMRT cliristalli W

ferue F nouo P 31: c/". Calpurnii ecl. XI 46 Eia Fe

\\\;\ ABP Ilaec MT Ilec W Ilic HZa, ut in Calpurnii l. l. IIuc V

iNec R Nunc l 32 slrofio BMTW tropiuo V scrolio R stripbeo

H 33 Formosus duo Vossiatii leste Burmantio, e, ed. Vicetitina

Formosis Gaib. Fumosus Bresd. Formosum ceteri libri tenerc F

dcccrpas / decerpes eor candida formosae decerpens Bembus de

cul. Verg. p, 85, sed libruin antestatus nidlum 34 A pereat F,

134 coPA.

quid cineri ingrato servas benc olentia serta? 35

anne coronato vis lapide ossa tegi?
pone merum et talos. pereat qui crastina curat!

mors aurem vellens ^vivite' ait, 'venio'.

item (sed A m. rec. corr. in Ila) B Aperlat 'F Apareat P Ah
pereat VI Ah pereant Za fla pereant H Ha pcreant e quoi VZ
quihus H cui ceteri. sit V hec H prisca, in mg. m. rec. V

crispa B crispa Zl percilia R 35: cf. Aen. VI 213 cinere.

corr. m. ant. cineri B Ciperi e ingrata fV senias V benac
RTW olencia Y 35 ossa llgenus ista libri ipse Hauptius
legi (teste Vossio) Y 37 tallos MTW callos R pereant e
curat e 38 autem W m. 1, l

Puhlii Virgilii Maronis || Copa Finit. Versiculi Eiusde | Maronis
De Est-Et-Non • Incip B PVBLII • VIRGILII • JIARONIS • COPA • FINIT-
VERSICVLr EIVSDEM^DE EST t NON • INCIPIVJ^T T Finis Cope Vir-
gihi Maronis. jj Epltaphium haliste conditum a Marone. Monte e. q. s.
V. VIRGILII MARONiS COPE LIB. EXPfc. V

M O R E T U M.

Siglorum tabula.

A = Colbertinus I.

JB ^= Bembinus.

JE = Colbertinus V saec. XIII.

W = Regius I saec. XI.

JT = Helmstadiensis.

O = Sorbonianus.

S = Vindobonensis I saec. XI.

T = Vindobonensis II saec. XV.

V = Vossianus n. 81.

Y = Thuaneus.

X = Vossianus n. 849.
a = Monacensis I saec. XI.
b =1 Monacensis II saec. XIII,
c = Monacensis III saec. XI.
p = Regius II saec. XV.
t = excerpta Gronoviana.
e = Basileensis.
(i = ed. Aldina II.

lam iiox liibernas bis quinque peregerat lioras
excubitorque diem cantu praedixerat ales,
Simylus exigui cultor cum rusticus agri,
tristia venturae metuens ieiunia lucis,

membra levat vili sensim demissa grabato 5

sollicitaque manu tenebras explorat inertis
vestigatque focum, laesus quem denique sentil.
parvulus exusto remanebat stipite fomes
et cinis obductae celabat lumina prunae.
admovet his pronam submissa fronte lucernam 10

et producit acu stuppas umore carenlis
excitat et crebris languentem llatibus igncm,
tandem concepto se lux fulgore recepit;

Publii Virgilii Maronis ]] Egloga de Rosis Finit |] Eiiisdcm Ma-
ronis |1 Moretum Felicit Incip" B Iiicip publii Virgilii Maronis fclicitcr
Morclum T irsCIP MORETVM PVRLij VIRGIi: maRONIS S PVM-
EGt DE ROSIS FLMT.EIVSDEM AMMORETVM lACIPIT Y Incipit Mo
retus Virgilii T Morelura incipit H P. Virgilii Maronis Morelum e
1 lam om. Y perliegcrat Y 2 predixerat Y prjdixerant B
praeuenerat ^ veius membrcma' Scaligeri 3 Symilus B Simdus Se

u

Symilius Y Simulus H VZpa Sumilus A Similis Tbc similis a horti e
orli TV 4 Tria' T 5 Mcnbra S uili sensum T sensim uili

HVZa sensim tristi [in mg. uili) p dimissa Yabc grabatto BSabc
grabaclo V 6 Solicita Hp extersit Sabc inertes Vbce in-

lierlis Yj) inhertes HT inanes, suprascr. inertes a 7 Igsus. (era-
sa q) qui B laesus qui AY quem laesus 0 laesum quem 5 sen-
sit BSTabce 8 erusto V fomes Scaliger fumus libri

9 Sed V •obductc V uelabat Q remanebat Z lumine H
prune V 10 Admonet m. 1 ut vid. B is HVp sumissa B

summissa Fe sub4tysinissa H laternara Gaibac. 1 1 acus S stupas
BHTpe liumore libri carcntis Hp carentes celeri libri

12 faucibus e 13 se lux fulgore recepit Scaliger sed lux fulgore

138 MORETUM.

oppositaque manu lumen defendit ab aura

et reserat casulae quae pervidet ostia clavi. 15

fusus erat terra frumenti pauper acervus:

liinc sibi depromit quantum mensura patebat,

quae bis in octonas excurrit pondere libras.

Inde abit adsistitque molae parvaque labella,
quam fixam paries illos servabat in usus, 20

lumina fida locat; geminos tum veste lacertos
liberat et cinctus villosae tegmine caprae
praeverrit cauda silices gremiumque molarum.
advocat inde manus operi, partitus utrimque:
laeva ministerio, dextra est intenta labori. 25

haec rotat adsiduum gyris et concitat orbem
(tunsa ceres silicum rapido decurrit ab ictu),
interdum fessae succedit laeva sorori
alternatque vices. modo rustica carmina cantat

recedit AEOSYahc sed lux fulcore recedit, m. rec. sic corr. .- sert
lux fulgore recedut, et in mg. ^ lenebrae B tenebrae fulgore
recedunt HVZpea tenebre fulgore recidunt T 14 Obposita V
defendil {i m. 2) p 15 reseret B m. 1 casulae E, Scali-

ger : cf. V. 61 clausae OY claus§ Be clause T clausa HSVZabcpa
clauae Gaibacensis claue membrana Pithoei cellae Barthius
qua SO que HV q; T peruidet BSYZ praeuidet pleriquc

Silligiani, a preuidet HTVe prouidet E pro varia lectione
hostia HTVZpea clauis BSTVYabce, plerique Silligiani cel-

lae Heynius 16 terra (a corr. ex e) p lerrae EZa tere V

paruus Z 17 Hanc a petebat FOSTVZabcea siuebat E

18 Que HST bis in] bifido SOa bifide F bis et bc octenas OT
octauas Thuaneus 2 excurit V occurrit EHZp 19 assistit

HSTabcpe pua T 21 tum Silligius tunc libri 22 Librat Z
tergore FOSZabca capte T 23 Peruerrlt BY Peruertit

STpe Praeuertit HEabc Euerlit Z cauda caudam {om. silices) T

cauda cauda {otn. silices) Colhertinus 2 silicem Ve 24 Adrao-
uet a partitur T utrinq; TV utriq; EOSabc utrumque AHZp
utrasque glossator in p utramque ea cum paucis tleterr. 25 Leua

BYe 26 Hinc V assiduum STahce assiduls HZpa giris

HTV concutit HZp 27 Tonsa ABEY Tusa Oc Trita HZ

Tricta, corr. Trita p rapido silicum HZpa decurit V decurrat bc

28 succurrit pe laua {corr. m. rec.) B leua Y 29 dehinc

p canta^ B

MORETUM. 139

agrestique suum solatur voce laborem, 30

interdum clamat Scybalen. erat unica custos,

Afra genus, tota patriam testante figura,

torta comam labroque tumens et fusca colore,

peclore lata, iacens mammis, compressior alvo,

cruribus exilis, spaliosa prodiga planta. 35

[continuis rimis calcanea scissa rigebant.]

hanc vocat atque arsura focis imponere iigua

imperat et flamma gelidos adolere liquores.

Postquam implevit opus iusto versalile fine,
transfert inde manu fusas in cribra farinas 40

et quatit, ac remanent summo purgamina dorso,
subsidit sincera foraminibusque liquatur
emundata ceres. levi tum protinus illam
componit tabula, tepidas super ingerit undas;
contrahit admixtos tum fontis atque farinas 45

transversa duratque manu liquidoque coacto

30 voce] utre V 31 Inlerea Za scibalen erat S cyhalen

erat e sibalcin erat T cibale3 hec erat V cibale hec erat p ihibale
hec erat H cybale haec erat Za Post r. 31 repetitur v. 7 m
FSabc : cf. Hauptii quaest. Catull. p. 50 32 Ipsa FSabc

patrium tota FOSabc patriam tota Colbertinus 4 33 Torua E
calore ABT 34 Pectora AFHOSTVYabce iacent Te gerens

Sabc complexior V comprensior a 35 spaciosa Yp spaciose T

prodigia AB V plante T 36 om. ABFFOSVYabc, imo mar-
gine m. rec. add. B, habent in textu HTZpea scalcanea B m.
rec. sissa T 37 focis arsura E inponere S imponeret Y
lingua H 38 bullire Sabc 39 Sed postquam Te inpleuit V

opus om. BTYe iusto EFOSabc, membranae Scaligeri iustum
BHT VYZpea fmeEFOSTabctnembranae Scaligeri finem BH VYZpea

40 Transferat BY hide Y ilh FOSabc imnus EHTVZp
tusas e, Vossius 41 ac ETe hac AY hanc {corr. m. ant.) B hec
S haec FOabc et HVZpa at Thuaneus 2 summa Y 42 Sub-
sedit HTVp Subdidit F Suscedit Z Suscipit E sincere B in-

cepta E loquatur H colatur V 43 Emundata HSTVZpa Emen-
Ad.ii)i ABEYabce lunc EH Vp, om. T illa ABEOSTYabc 44 Com-

0

poil, m. eadetn sic corr.: Compnit B Conponit V 45 om. dete-

riores quidam Silligiatii Cum trahit FO Conterit e admistos Za
admixtas ABEFOSTYabce tunc V nunc BSTYabc fontis V
fontes HSZabcp froudes ABFOTYe frondens i frendeus Gronovius

46 Transversa Scaliger Transuersat (Trans uersat B) libri, nisi quod
Tranuersat e duratque Hcinsius ad Ovidii fasl. I 338, Vossius durala

140 MOBETUM.

interdum grumos spargit salc. iamque subactum

levat opus palmisque suum dilatat in orbem

et notat inpressis aequo discrimine quadris.

infert inde foco (Scybale mundaverat aptum 50

ante locum) testisque tegit, super aggerat ignes. .^

dumque suas peragit Volcanus Vestaque partis,

Simylus interea vacua non cessat in liora,

verum aliam sibi quaerit opem, neu sola palato

sit non grata ceres, quas iungat comparat escas. 55

non illi suspensa focum carnaria iuxta,

durati sale terga suis truncique, vacabant,

traiectus medium sparto sed caseus orbem

et vctus adstricti fascis pendebat anetlii.

[ergo aliam molitur opem sibi providus berbis.] 60

Hortus erat iunctus casulae, quem vimina pauca
ct calamo rediviva levi munibat harundo,
exiguus spatio, variis sed fertilis berbis.
nil illi derat, quod pauperis exigit usus:
interdum locuples a paupere plura petebat. 65

libri, nisi quod aurata V casto V coactu (u ex corr.) e
47 grurao Hp gremio FOSZabc spsit T 48 Laeuat p Format
a suura] unum E, fortasse recle sinu e 49 impressis STFpe
§quuo S equo V quatris V 50 foco scyljale abc foco sci-
balc S focos cybale ABY foco sibale T foco cybale pea foco cibole
B foco cibale V fixo cybale Z actum V 51 focum p quae
B quae A tegis T tegens e " aggeret Y aggcrit Regius 4
igncm Colbertinus 4 52 Guraque A peregit // m. 1 uulca-

nus libri uasta FO testa or partis p partes ceteri libri

u

53 Symilus B Similus STbce Simulus HVZpa Syrailius Y Siraihs a

cessit H ab hora E 54 abara Y querit Y posclt T

55 non] cu S copat S conifat T 56 focis e carraaria

(ni corr. m. antiqua in n) B carnalia EF 57 Durata E tersa

E 58 Traicctu T Transiectus // sparto] parco EHVZ sed]

sale V 59 ue . . tus Z astricti HSTVpe fassis Hp festis

E pandebat H aneti HSTVp anehti Y 60 spurium habeo.

raolitur in litura, sed m. 1, item in 7ng. raolit m. 1 S herhis scripsi:

cf. 63. 99. 106 aeris, in mg. m. rec. Y heros B acris AEY heros

STVZabcpea hos H 61 Ortus HTVp m. 1 casuleq^ V uirrina

Z 62 rediniita EVZp rcdemita H recidiua a leua a munlchat 1'

arundo Zpe 63 spacio STYp 64 Non OTVe dcrat B et

u

Cotbertinus 2 dcerat reliqui exigat b casus b 65 locuplcx Tp

MORETUM. 141

noc sumplus erat illutl opus, scd rccula curae.

si quando vacuuni casula pluviacvc lcncbant

fcstave lux, si fortc labor ccssabat aratri,

liorli opus ilhul crat. varias disponcrc plantas

norat ct occultae committere semina terrae , 70

vicinosque apta cura summittere rivos.

liic olus, hic late fnndentes bracchia betae

fecundusque rumex malvaeque inulaequc virebant,

hic siser et nomen capiti debentia porra,

[hic ctiam nocuum capiti gelidumque papaver] 75

grataquc nobilium requies lactuca ciborum,

crescit quae in acumina radix

multa EHZp palcbat V (5G Non H suni plus B eral om. S

illud Zp ille' {eorr. m. 2) H ulhis {an latet ollus?) ABOYe ullius
FSabc ulils T Iiuius Va:cf. 09 recula curae scrijjsi. regula cu-

h a

rae libri pleriqtie omnes, nisi qiiod fercula cure regula corr. m. 1
T regula uilae E G7 casul§ S casuale V pluuie STV ve]

V

q; SF que EFO 68 Fesla T ve om. F q; Sabc uel si 0

lux] uel S morte a cessahil T aralro p 69 Oili HTVp

erat illud opus i) crat huius opus E ilJud opus crat T deponere
HZpa 70 Horat Y occulte V ocultc HT comiter§ Y comi-
telur // m. 1 comiltere e seminat Y seuiine T semita B

71 que om. Regii 3^/4 apta Hanplius aple libri cure T

curat Colbertinus 4 cum aliis summittere BY sumittere S sub-
mittere celeri libri 72 — 74 om. m. 1, sed vacuis relictis Iribus

ii
lineis, add. m. rec. in V 72 olus (h. suprascr. m. ant.) B

hohis H locus OSabc lolus e lothos T hic lal§ Y liic latae jPe

et late EHp fundenlis FSubc frondonlis E brachia BHSTYabcpe

jtaetac AY ]»ele HT hlile p 73 Secundus Y que 07n. S

mahiacque inulaeque ^ rea ma]a§q; inil^q; Sabc malueq; inuleq;

T ma]u§ inu]§que BY maluae uioiaeque EHZp maluae milaeque FO

rulicbanl Gaibacensis Post v. 73 piurima crescit ihi surgitque

in acumina radix HZp 74 sesir, in mg. m. rec. V siser 1' cicer

B cicer Zp acer // capiti nomen EHTZpea dehcncia Y te-

penlia FOSabc porri AY portat S cepa HZp 75 habent

HVZpa, om. BEFOSTYabce cum aliis, etiam A ?i07i dubi-

tunlc Hauplio qu. Cat. 50 76 Orata V 77 hic om.

Zpea crescit qiuic in acumina radix sc7ipsi. Crescitq; in acumina

radis OSabc Quae crcscit in acumine radit ABYt:cf. Hauptiiis l. l.

Plurima crescit i])i surgilque in acumina radix B m. rec. in 77ig., T

142 MORETUM,

et gravis in latum dimissa ciicurbita vcntrem.

verum hic non domini (quis enim contractior illo?),

sed populi proventus erat, nonisque diebus 80

venales umero fasces portabat in urbem:

inde domum cervice levis, gravis aere redibat,

vjx umquam urbani comitatus merce macelli.

caepa rubens sectique famem domat area porri

quaeque trahunt acri voltus nasturtia morsu 85

intibaque et venerem rcvocans eruca morantem.

Tunc quoque tale aliquid meditans intraverat hortum.
ac primum, leviter digitis tellure refossa,
quattuor educit cum spissis allia fibris;
inde comas apii gracilis rutamque rigentem 90

vellit et exiguo coriandra trementia filo.
haec ubi collegit, laetum consedit ad ignem

Plurimaque in terram detrudit acumina radix H -. cf. Ovidii metam.
XI 72 Plurimaque in lerram acumina radix delrudit V possis fortasse
plurima ibi rapliani supplcre. 78 Aemissa U FZpa 79 hec abc

cnim] hic T illo est ffp 80 puentus p profectus FOSabc
nonis Pithoeus notis aut nonis ^membrana Pithoei ilemque atiae'
tesie Scaligero notis BHSTVYabcp m. 1 e noctis Fpm. 2 nbcles Z
certis Regius 4, a ue T 81 umero 0 humero EFHSZabcp

liumore ^F humeris G horaero Dresd. olerum Fea holerum T holoru
m. rcc. in litura (erasarum litterarwn prima ut fuisse Zangemeistero
videatur h, secunda vel o vel e, terlia m, ultima o, ut non dubitem
quin m. 1 aut liumore aut humero extilerit) B fasses H ad bc
82 cf. ecl. I 35 ceruice erasum, sed m. rec. restitutum, suprascr.

etiam aliud nescio qujd, sed hoc quoque erasum in B guis m. rec. in
litura B ere ST, m. rec. suprascr. B here p 83 unquam TVp
comitatg ierce Hm.l comitatus inherte T uacua mercede FOSabc
[ut vid.), ' vetus scriptura' ieste Scaligero ' marcclli H m. 1
84 Caepa BY Cepe T Cepa reliqui -oebens {h. e. ut vid. roebens)
T dorat H m. 1 aera abc pori V porli T 85 animo E uul-
lus BHSTYp cum plerisque uultum V naslurcia BHSVYe mas-
lurtia Ep nascenlia Z 86 Intuha Vp reuocansq; T euruca

V 87 Tum Z, fortasse recte intrauit in Regius 4 orlum
HTVYp 88 Ilac AB Hanc F digitis leuiter Colbertinus 4
tellura S rcfusa i^O 89 Quatuor /^5 F7a6c/?e spicis ^^TFe
alea OT alia Thuaneus 2 90 gracilis V graciles BHSYZp^

r

graliles T ///igentem (g corr. m. eadem ex r) F uirentem

EHVZpa 91 Vellet {corr. m. rec.) B et om. a tremen-

cia F filio B 92 leluni Y lenlimi Heinsius ad Ovidii fast.

MORETUM.

143

et clara famulam poscit mortaria voce.

singula tum capitum nodoso cortice nudat

et summis spoliat coriis contemptaque passim 95

spargit humi atque abicit. servatum in germine bulbum

tinguit aqua lapidisque cavum dimittit in orbem.

liis salis inspargit micas, sale durus adeso

caseus adicitur, dictas super ingerit berbas,

el laeva vestem saetosa sub inguina fulcit: 100

dextera pistillo primum fragrantia mollit

allia, tum pariter mixto terit omnia suco.

it^manus in gyrum: paulalim singula vires

deperdunt proprias; color est e pluribus unus,

nec totus viridis, quia lactea frusta repugnant, 105

nec de lacte nitens, quia tot variatur ab berbis.

saepe viri nares acer iaculatur apertas

spiritus et simo damnat sua prandia voltu;

saepe manu summa lacrimantia lumina tergit

inmeritoque furens dicit convicia fumo. 110

H 578 93 clara in H 94 Sigula {corr. m. eadem) B

lunc EHVp nodosum Y nodos H m. 1 nuraerosa Carcav. e
corpore AFOSTYbc^ ^vetiis scripliira" Scaligeri uertice Hp pectore
a ' mundat Tellerianus miscet Thuaneus 2 95 spoliat om. b
coreis BY comptetaqs V coniectaq; Sabc conlectaque F tcmpla-
taq; Te 96 adtq^ V abicit abca adicit BEFOSTYZp adiicit //e

abdicat F in F, om. BHSTYZabcpecc germiue Schraderiis gminc
HSTV gvamineBYZabcpea huUu ESap hoiu bc 97 TmgiLHTVpe
Fingit Z aqu5 S labidis S lepidis T demittit VZa 98 Hic
Vpe Hinc Za Hec, corr. m. 2 Hic H inspargit ABFSTYabc in-
spergit 0 inspargitque e aspergit EHVZpa micas] durasq; micas
T sale om. F obeso V abeso Begiiis 3 adusto Te 99 ad-
iicitur BHe aduehit V adueliitur Begius 3 inserit AEFOSTYabce

100 leua HBVYe setosa libri, nisi quod sethosa // setossa
Dresdensis inguine ABY fulscit T 101 flagrantia ABEOSabc
flagrancia Y 102 Alea T tunc EHp misto Za succo

HVZabcpe 103 Et Se in girum VY inguum T 104 ex HVp
et T puribus b 105 totus est E lactea] singula Sabc fruslra
BOTV (teste Vossio Y) abcp resultant Gaibacensis 106 dee H
uariantur a ad herhis // 7n. 1 in lierhis Z in erbas V 107 Sepe Y
uiri ad E narres p 108 Spc S simo, m mg. m. rec. camure vel
camuro B suo T summo e dampnat Y dapnat AHSV uoltu
Stutig. uullu ceteri libri, nisi quod naso Tellerianus 109 sua T

lacrimancia Y tciget BOY 110 Immerito BHTYZp

144 MORETUM.

procedebat opiis: iion iam salebrosus, iit ante,

sed gravior lenlos ibat pistillus in orbcs.

ergo Palladii guttas instillat olivi

exiguique super vires infundit aceti

atque iterum commiscet opus mixtumque retractat. 115

tum demum digitis mortaria tota duobus

circuit inque globum distantia contrabit unum,

constet ut effecti species nomenque moreti.

eruit interea Scybale quoque sedula panem,

quem lautis recipit manibus pulsoque timore 120

iam famis inque diem securus Simylus illam

ambit crura ocreis paribus teclusque galero

sub iiiga parentes cogit lorata iuvencos

atque agit in segetes et terrae condit aratrum.

ferueiis H m. 1 conuilia SY fumnio p 111 nec FlWSZacpa.,
om. b lam HZpa 112 gravio 0 gravius Reghis 3 grauilcr HVp

V

lenlus BHOYp lenlusqs V pislillos S corr. m. 1 pistullus T
pislillans Y paslillus E orbe SV 113 Ergo et Z palladi F

guctas V gutas p inslilat p dlslillat gutlas H 115 co-
niiscet H niixlumque] iterum Z ilerumque Rcgius 3, Tellei^ianus

recuruat HZp 116 Tunc EHVp digilis demum VZp

117 Circumit J^FCircum niit 0 distancia Y (onlliahit ^ 118 Con-
stal H efecli p effeli T spelies Y 119 Erruit p Estrahit

Telleriamis scyhale S sihale T cybale BYZpea cihale V cibala H

120 lautis recipit scripsi. lolis recipil Giidiatius, a recipit lolis
HZp l§tis recipit Y Froehnero ieste recipil lelis V laelus recipit
ubc (ul vid.J , ^velus membrana' Scaligcri recipit letus S {Y ieste
Vossio) recipit retus B recipis rcctis T tcclis rccipit e 121 lam

famis HSVZabcpa iNfnmis B Infamis AY Ilinc famis Te lam fatuus

a

E symilus 5 F similus ^OSr^ce slmuhis H VZapa illum « ullani
H m. 1 122 Abil 0 ohreis V palrib : Y que om. V

124 ail (g m. rec.) B ait b hys egenles jy »j. 1 in segetem a

immitlit HZp

Seplem loca luuenalia Virgilii Piiilunt B Versiis cenlum XXnil'"
Moreti liher Virgilii pueri explicit p FINIS TV

CATALECTA.

KIP.BKCK, VEHGIL. IV.

10

Sigloinim tabula.

B := Bruxellensis.

M = Helmstadiensis.

JB = Rehdigeranus.

X = Vossianus n. 78 chart,

X == Vossianus n. 849.

e = Basileensis.

« = Aldina II.

I*.

Vere rosa, autumno pomis, aeslale frequentor
spicis: una mihi est horrida pestis hlems.

nam frigus metuo et vereor ne Ugneus ignem
hic deus ignavis praebeat agricolis.

II*.

Ego haec, ego arte fabricata rustica,

ego arida, o viator, ecce populus

agelhdnm hunc, sinistra et ante quem vides,

erique villulam hortulumque pauperis

tueor malamque furis arceo manum.

mihi corolla picta vere ponitur,

mihi rubens arista sole fervido,

Cataleplon uirgilii inclpit H Vegilii catalepton R CATHELEPTON
Z P. Virgilii Maronis Catalecton. Priapus loquitur e. In B, si Sche-
leri verba recte itilellexi, desiint iituli omnes. I* — IIl* in omtii-
bus anlecedunt ceteris carmitiibus -. cf. JSaeJcius Cat. p. 228.
1* Biirmantii anthol. VI 84, Meyeri ti. 1697. 1 autupno //

aulunus R Autuno — frequcntor repetitnr peculiari versu in H
'1 hieps BH 3 frigens e igneus R igne i. e. igni Scaliger
4 hic adverbium esse puto .- nam vere huius atini in agro positus
Priaptis quid per hiemem ligneo deo faciant rustici notidum ecc-
pertus est. hac a ignauis X ignaris BHRZ^a: an ingralis? cf.
cir. 420 prebeat BHRZ praebear Xe

H* Bunnanni anihol. VI 85 Meyeri 1698. 1 Ego otn. R

hcc BHZ aec R 2 o om. BHRXe 3 agellulum Xea

agelluni BHRZ sinistra et anle scripsi. sinislre lanle BH sinlstre
slanleni R sinistra stantem Z sinistra tute Xea sinistera ante Scali-
ger ad Caiulli Altin 5 jt?. 66 4 heri RXea uillani BHRe
orlulil H 5 tucor BHRXZea tuor vidgo malam scripsi. mala
BHRZ malas Xea furibus Z fuluris // manum scripsi. nianu
BHE manus XZea 6 Michi H {ut saepius) 7 fermido H

10*

148 CATAI.ECTA.

mihi virente dulcis uva pampino,

mihi glauca oliva duro cocta frigore;

meis capella delicata pascuis 10

in urbem adulta lacte portat ubera,

meisque pinguis agnus ex ovilibus

gravem domum remittit aere dexteram,

et tenera matre mugiente vaccula

deum profundit ante terapla sanguinem. 15

proin tu, viator, hunc deum vereberis

manumque sorsum habebis: hoc tibi expedil.

parata namque trux stat ecce mentula.

*ve!im poP inquis. at pol ecce vilicus

venit, valenti cui revulsa bracchio 20

fit ista mentula apla clava dexterae.

III*.
Hunc ego, iuvenes, locum villulamque paluslrem
tectam vimine iunceo caricisque maniplis

8 uirente R uironti € una H 9 mihique - glauca B

oliua duro cocta irigore XZe oliua duro cocta frigo . . B oliua duro
frigore cocta H oliua duro frigore coacta R duro cocta oliva frigore a

raihique g. duro oliva frigore Muretus m. caduca duro oiiva frigore
Heysius 10 capellae X capelle e desiccata Vossiafiiis tesle Bur-
nianno 11 adultcra H portant Xe 12 pigivis H 13 cf. ecl. I
35 remittil aere dexteram om. HRXZe dextram B 14 et te-

nera scripsi. Teneraque BHRZecc lcncrque X, Vossianus teste Bur-
manno^ quod suppleto vilulus defefidit Naekius Cal. p. 156 tenax-
que Doeringius lenella Dorvillius matreni H matre R mugien-
tea H mugiente R uacula HR 15 Dum B j^rofudit JLe

16 proin tu scripsi. proin BHRXea pro hinc Z pro tunc aller Vos-

e „

siafius teste Burmafifio uerheris R 17 Nanu H sorsum B

sursura HRXZ^a habchit HR^ 18 neque RZ Irux Is. Vos-

sius crux BHRXZ^a slat ecce scripsi. ueslat ecce B acslalc e
RZ est arle JTea eslale // siue arte Muretus 19 iniquis //
uillicus HR 20 cura RZ reuulsi B hrachio libri 21 lit

ista ofn. e Fuit HRZ capta R dexlere BH

III* Burmanni afithol. Lat. VI 86, Meijeri 1699. 1 ilunc

ego iuvenes om. e (lacuna) cgo Ba^ om. HRXZ uilulam D
2 teclam uimine ofu. e (lacuna) umniniine RZ iuiico HRZ cari-

CATALECTA.

149

quercus arida rustica fabrlcata securl

en tnor, magis et magis nunc beata quotannis.

buius nam domiiii colunt me deumque salutant ^ 5

pauperis tuguri pater fdiusque adulescens,

alter assidua colens diligenlia ut berbae

asper ac rubus a mco sint remota sacello,

alter parva mami ferens semper munera larga.

florido mibi ponitur picla vere corolla, 10

primitus tenera virens spica mollis arista,

luteae violae mibi lacteumque papaver

palantesque cucurbitae et suave olentia mala,

uva pampinea rubens educala sub umbra.

sanguine banc etiam milii (sed tacebitis) aram 15

barbatus linit birculus cornipesque capella.

cis a caris BHRXZe 3 fabricata Schraderus formicata B formi-
tata H formidata Ze formata RX conformala a confomata Salmasius
ad Solinum p. 181 foniitata Is. Vossius 4 en tuor scripsi. Nu-
Irior BHXe Nutriui BZa Nunc tuor Scaliger Nulrio Vossius nunc

Vossiamis teste Burmanno (ifi cod. 507 cat. XIII adnoiauit Vos-
sius ad V. 3 pro conformata] nunc . . . ut) BHRXZea sit coni.

Vossius beata HBXZea beati B 5 domu B me deum Za

niedium BHBXe 6 pale H fdiusque adulescens B fdiusque

HRXZea fdiusquc coloni Scaligcr filiusque tenellus Is. Vossius
7 assiduam H diligiia H herb? R herbe BHe herba XZa

7 repctitur totidem litteris in H, nisi quod dib*giicia legitur.

8 asper ac rubus scripsi. Asper aut rubus B Aspera drubus H As-
pera dumosaq^ Z Aspera dumosa B Aspera sit dumosa Xe Dumosa
asperaque a a meo sint HB a meo sit BZa meoque Xe 9 manu
ferens B, Dorvillias ferens manu Za ferens HBXe sed semp R
saepc Schraderus usque Dorvilliiis laga B 10 Florida B ponitur
picta Ba ponit picta HB ponjt pictas Z posuit picta e posuit pictas
X uero e corollas XZ , 11 Primitus BHR Priraitiis et Xe Pri-
mitiae et Za Primitu et Muretus viret Hertzbergius 12 Lutee
B Lutea H Luctac R uiole BH luteum Z ue R 13 pa-
lantes N. Heinsius pallentes BHBXZea cucurbite HR olencia H

14 Una H pampina B 15 sanguine hanc Muretus Sanguinea
BHRXZea sanguine haec Vossius eciam // ct B tacehis R tacebi-
mus Xe aram Murelus arma BHRXZea 16 lini tirculus H lini hir-
cus R cornipedis X cornipedes e, Vossianus teste Burmanno ca-
peliae X, Vossianus testc Burmatuio capell^ R capelle He

150 CATALECTA.

pro (juis oiuuia lionoribiis Imic neccssc Priai)o csl,

Ijracstarc ct domini hortulum vincamque lueri.

(juarc liinc, o pueri, malas abstinete rapinas:

vicinus prope dives est neglegensfiue Priapus. 20

inde sumite: semita haec deinde vos feret ipsa,

I.

Delia saepe tibi venit. sed, Tucca, vidcrc

non licet: occulitur limine clausa viri.
Delia saepe tibi, non venit adhuc mihi: nauKiuc

si occulitur, longe est tangere quod ncqueas.
vcncril: audivi. scd iam mihi nuntius istc 5

(juid prodest? illi dicite, quoi rediit!

II.

Oorinthiorum aniator iste verborum.

17 quis BHRZeci quibus X Vossianus lcste BiiriiuDino. ■ luiic
scripsi. hoc BHRXZ^u priapo cst B priapo XZa priapo HRe

18 Prestare BH ^ suprascr. H liorlulum ulncain BXea
liortulu niuea H uineam hortum RZ 19 malas RZa mala BHXe

rapina Xe 20 Viciraus R diues BHea, om. RZ ncgli-
gcns j^ que om. a 21 sumitte R semita XZa scmitam BHRe

hec H de iil //

I. 1 Delia Scaliger De qua BRXZea Dcq H saepe R sepe
BH Tucca a tibi hic Ofn. R' tucca RZe tuica H saepc

BXa uidere tibi R 2 oculitur H lumine Xe causa R

3 Delia Scaliger Dclqua (sic) R Dc qua BXZea Deq // scpc H
se e non tibi HRZ 4 Sicculitur longe esl H Sic longe occu-

tusr R 5 audiui B aut tibi RXZa aut ibi He illa libi Hei/-

nius sed iam HR Voss. II ea iam iam BXZ aut iam iain

tibi: sed miiii Scaliger nutius R 6 dicere Xe dicito Scaliger

quoi Hauptius^ secl ante eum cui Heynius. qui B quae RXZa
que He Versum 5 sq. sic scribi iubet Hertzbergius : venerit ut libi,
sit. sed cam mihi nunc rediisse Quid prodest illi dicere quac rediil?

II. Quintilianus VIII 3, 28 ^multa alia etiam audentius inseri
possunt, sed ita demum, si non adpareat adfectatio, in quam miri-
fice Vergilius: Corinlhiorum . . . fralri. Cimber hic fuit, a quo
fratrem necatum hoc Ciceronis dicto notatum est: Germanum Cim-
ber occiihl.' 1 Corinlbcarum //Ze Orinthioru R Mormelhiorum X

CATALKCTA.

Tliiicydides IJiilaiiiius, Alliiac fchris,
tau Gallicum, niin, al, sil ut male clisit,
ita omnia ista verba miscuit fratri.

III.

Socer, beate nec tibi nec alteri,
gciicrque Noctuine, pntidum capnt,
tuoiie nunc puella talis, ei tuo
stnpore pressa rus abibit? ei mihi,

151

Hormelhiorum ^liber papyraceus Vossii' testc Burmanno, h. e. haud
dubie Fossianus U Naekii Cat. p. 371. Post versum 1 inserta hic
isle riietor uamque (naq3 R) quatenus totiis inserta habent BHRXZa,
Iste uerberet Iiornaque quatcnus totus e, om. Vossii ms. [in cod. 507)
et Quintiliani codices. 2 Tliucydidis Z Tucliydidis R Thucliididis

// Trilici dedisti e hriltannus Quintiliani Ambr. hrittauus Bamb.
tyraniuis BXZa tiranus R tirannu" H tyra^no e allicae XZa attic^
Quintiliani Ambr. allice 5, Quintiliani Bamb. et fortasse m. 1
Ambr., probat Huschkius. aticae R atice H acule e fehres Qiii7i-
tiliani Ambr. et Bamb. 3 cf. Ausonius grammatomast. [id. XII)

V. 5 ^ dic quid significcfit catalecta Maronis? in his al Celtarum po-
suit, sequitur fio?i lucidius tau ', y, 8 * estne peregrifii vox nomifiis
an Latii sil? Et quod germano fnixtum male letiferum min?' {' 3Ia-
rofiis ifi his, al, Et qiiod Celtarum posuit nofi lucidius tau, Et
quod . . . min' Scaliger). Thau BHe tam Quintiliafii Goth. 2
galligcum B galicura R min al sil ut JVagnerus, quod dutn tne-
lius invetiiutti erit in textutti recepi. enim et spinet Quifitiliani Atnhr.
Batnb. minet psinet H minel prosinet Z minet prominet R et psi-
nae B iminet ipsimet e eliim et spinae Quintiliafii Turic. Flor. Goth.
1. 2 cutn aliis spinae ipsimet X spinae ipsemet u min sil et al Sal-
tnasius min al spinae Huschkius elisit Wugtierus ilisit Z illisit

BHXea, Quintitiani Bamb. illi sit R, Quifililiafli Ambr. Guelf. Gofh.
1. 2 :ef L. Muellerus de re m. 228. 4 ita] Ista RXZa

ucrha ista Xe

III. 1 hoat /TZe 2 Nocluine, putidum a noctu inpuditu H

noctu inpudicC R noctu impudicum RXZe noctu in prudentum B
capit B 3 tuone nunc otn. e [lacutia) Tuone Scaliger Tuoquc
BRZ Tuaq • H Tuque Xa tunc R ci Hauptius ct BHRXZea
heu Scaliger 4 stupore pressa om. e {lacutia) pr^ssa rus R

prcssurus B ahihit, hci Scaliger ahi])it et Ba hahitet HRXZ ha-
hital e

152 CATALECTA.

ut illc versus usquequaque perlinet
'geiier socerque, perdidistis oninia!'

IIII.

Superbe Noctuine, putidum caput,
datur tibi puella, quam petis, datur;
datur, superbe Noctuine, quam petis.
sed, 0 superbe Noctuine, non vides
duas habere filias Atilium,
duas, et hanc et alterain, tibi dari.
adeste nunc, adeste: ducit (ut decet!)
superbus ecce Noctuinus birneam.
thaiassio! thalassio! thalassio!

' lacere me, quod alta non possim, putas,
ut ante vectari freta
nec ferre durum frigus aul aestum pali
neque arma victoris sequi.

5 ut ille versus om. e [lacima) usq • q^ // peroinat i?Z,

Is. Vossius i^ tit in duobus eiiis codicibus legitur^ Burmamius)
6 c/". CatuUi XXIX 24 gcner socerque e {lacuna) socer gener-
que Spengelius in Seebodii archivo a. 1828 p. 114 [uist.is per-
didistis B didistis e

IIII. 1 Vperbe R Noctuine, putidum o; nocluine pudilum B
noctui repuditum Z noctu repuditum HR^ noctu il rcculilum X noc-
tui et recutitum Voss. II capd B 2 patis // 3 sqq. desunt
in e 3 Noctuinam X noctui nam HR 4 o om. HRX noc-
lui ne non H noctui nonnc RX 5 filia satilium B 6 duas a,
om. BHRXZ 7 ducitj dicit B 8 nocturnus HR lurncani

r ^

BZa liineam (r m. ead.) H yrnea R irneae X Jiernia Voss. II lier-
niam mavult Scaliger 9 om. a Tlialassio Tlialassio {non ter) B
Talasio Talasio HRZ Thalasio thalasio X Tcr positum testatur Ma-
rius Victorinus p. 2585.

V deest in e 1 lacere me Bcc, om. X lacerem // lacerc RZ,
Voss. II alto HR alte X possum Voss. II 2 ante] lante

HXZ tant§ R nectari H nectam X 3 aut] nec RX, mss. teste
Burmanno 4 neque] Nec quod H

CATALECTA. 153

valent, valent mihi ira et aiiticus fuior 5

et lingua, qua dixini libi
'per prostitntae turpe contuberniuni

sororis, o quid nie incitas,
quid, inpudice et inprobande Caesari?

seu furta dicantur tua 10

et heluato sera patrimonio

in fratre parsimonia
vel acta puero cum viris convivia

udaeque per somnum nates
et inscio repente clamatum insuper 15

thalassio, thalassio.
quid palluisti, femina? an ioci dolent?

au facta cognoscis tua?
non me vocabis spurca per Cotyttia

ad feriatos fascinos, 20

nec te movere lumbulos in caltula

5 ira et] ir;ile B rc et HRX irae ct coni. Bunnannus anliq
H autiquus BRXZ 6 dixiin {in proecdosi (licam) scripsi. adsini
BHRXZa sat siin Scaliger iani adsim Oudenclorpius haud desim
Salmasius adsiem Wagnerus 7 per scripsi. Et BHRXZa ei Scrivc-
rius en Heinsius praestilulae X prcslite HR prustite Z lurbe H
8 om. Z Posl sororis vulgo fortiler ititcrpungunt . o om. HRX

quod R 9 impudice BHRX et om. H improliande BHX

iprobande R caesari RXu caesaris Z cesaris B esaris H 10 Seu

B Sed HRXZa si Scriverius furtim HZ 11 heluato sera a

helleuatos era 7? eleuato sera H leuato sera RZ levato seva X
12 In frate B fralre, om. in, Z parisimonia // 13 conlimunia R

14 udaeque.a Ude, om. que, B Utdeq3 H Vtq XZ Vt R
somniu (lacutia) R soninium Foss. II uates HRX

16 Eiascio R insuper BHRZ super Xa 16 Thalasio thalasio
X Talasio lalasio R Talesio talesio H Thassalio, corr. Thalassio B

Hinc usque ad Vli 2 deficii X. Posl v. 16 m HRZ duo

disticha inserta lcguniur, de quibiis dixi in prolegg. p. 49

17 Vid R paluisti H foemina R an om. B 19 Non me
Ba Nonne HRZ spurca Hauptius pulcra B pulchra HRZa Co-
lyttia Za cocilia B cocytia HR 21 Nec Ba Ne H Haec RZ

le scripsi. dein te BH, om. RZ dein a lumbulos scripsi. lumbos
BHRZa callula scripsi. ratulam B rotula R rotulara HZ crocotii-^
m a

154 CATALliCTA.

prensis videbo altarihiis
flaviimqiie propter Tliybriin olenlis nanticiun

vocare, ubi adpulsae rates
stant in vadis caeno retentae sordido 25

macraque luctantes aqua;
neque in culinam et uncta compitalia

dapesque duces sordidas, -
quibus repietus ut salivosis labris

obesam ad uxorem redis 30

et aestuantes nocte solvis pantices,

os usque lambis saviis.'
nunc laede, nunc lacesse, si quidquam vales!

et nomen adscribo tuum.
cinaede Luci, an te reliquerunt opes 35

famcque genuini crepant?

22 uide.o B uidebos R uidco H 23 quc om. Ba prope a

Thybrim Douza Tybrim cl a licbrT et B libimct HRZ olcnlcs

n

B aulicum B 24 Vocari tibl B adpulsa actatis RZ adpulsa

crat H 25 Sunt H ualidis R coeno B 26 riacq. H

27 et] in iT cuncta 5 28 duces cod. Foss.' teste Burmanno,
Scriverius. dulcis BHRZa ducis Scaliger 29 rcpletis H sali-
uosis HZ salmosis R labris Hauptius aquis BHRZa 30 Ob-

cssam H 31 nocte Scaliger docte BRa dote HZ dcnte Eldikius
cole Hertzbergius saluis H solvens Hertzbergius pa^thices R
32 Os usque H, Scaliger Osusque continuut a Ossusqj Z hossusq;
R Osiculisque B olusque Colvius lambis a blandis del. et manu
eadem suprascr. lambis B labis HRZ sauiis Ha suauis B sanus
RZ 33 quicquara HR 34 ascribo HR adscrihc Z 35 sq.
sic in Ba extant, nisi qitod Cinede B lucci B an lc relique-
runt a iam te liquerunt B Sed in H v. 35 sic legiliir: Cinae

dulucissimaa et liquere opes, v. 36 autem ut in a, nisi quod ge-

nium H pro genuini. R haec habet: Cune dulcissima quc geniu
crepant vacuo relicto versu sequenti; denique Z hacc:

Cunae dulcissimae quae genium crepant
— — — — ira uictus

OATALECTA. 155

viilelto liabeiitcin praeter ignavos nlliil

fiatres cl iratuin lovem
scissuiiKiuc vcntrem et herniosi patnii

pedcs incdia turgidos. 40

VI.

J»ii niilii susccptum fuerit dccurrcre niunus,

0 Paplion, o sed^s quae colis Idalias,
Troius Aeneas Romana per oppida digno

iam landem ut tecum carmine vectus cat:
iion cgo turc modo aut picta tua tcmpla tabella 5

ornabo et puris serta feram manibus;
cornigcr — haud aries humilis, set maxima taurus

victiraa sacratos sparget honore focos,
marmoreusque tibi, dea, mille coloribus ales

in morem picta stabit Amor pbaretra. 10

adsis, 0 Cylberea: tuus te Caesar Olympo

et Surrenlini litoris ora vocat.

37 hebenlcm Z hebeteni R hnlem H propter Z j^ R
39 scissumque Ba Scis unquara HRZ uenerem R herniosi Sca-
liger hirneosi Ba hirreosi H hircosi RZ 40 inedi RZ

VI cleest in e 1 si] 1 /? suspectum R suspectam H
decurere H 2 qui HRZ idalios H . 3 rono // opida H

4 eral HRZ 5 thm"e H 7 coriiiger tam acl taurum quam
ad arietem pertinet, humilis autem cum victitna coniungendum, ul
maxima illi respondeal. haud Burmannus hos BHRZa ast Silli-

ijius in lahnii ann. 1831 p. 201 humiles Heinsius hos atc^ue et
retinens. sed Bumiannus et BHRZa maxima Ba maxime RZ
maxro H thauris H maxima taurus victima redit in ge. II 146.

8 sparget RZ, Neapotitanus Sannazarii teste Heinsio ad Ovidii
trist. IV 4, 64 spargit BH tinget « pascet Heinsius l. l. uocos H

9 Marmoreos HR dea Heinsius ad Ovidii metam. XI 610 aul
BHRZa diva Scaliger mille BHZ digne Ra aut ignicoloribns
alis Pithoeus diversicolorihus alis vel diva, ignicolorihus alis Scaligcr
(lea, versicolorihus [vel ciguicolorihus) ;dis Heinsius aut insignicolori-
hus alis Vossius 11 citherea H tuis R olimpo H

12 littoris BHR ara BH Post hunc versum in HRZ secjui-
tur cpigramma, de cjuo dixi in prolegg. p. 48 sq.

156 CATALECTA. /

vy / VII. .,/'•

vA> ^^® hinc, inanes, ite, rhetorum ampullae,

,r<- ^ inflata rore non Achaico verba;

V et vos, Stiloque Tarquitique Varroque,

scholasticorum natio madens pingui,

ite hinc, inanc cymbalon iuventulis. 5

tuque, o mearum cura, Sexte, curarum,
vale, Sabinc; iam valele, formosi.
iios ad beatos vela mittimus portus,
magni petentes docta dicta Sironis,

vitamque ab omni vindicabimus cura. ' 10

ile binc, camenac, vos quoque ite iam, sane
"^^' ' dulces camenae (nani falebimur verum,

VII. 1 Iste H^ Te R ite, rhelorura Wagneriis iteret horum

He TTheroz B rhetoruin ite Za rhetoru R ampullae Wagnerus

ampiille B mauipulle H manipulac RZ manipule e manipli a 2 rore
u, om. lacima rclicta R rliofso B no . . . Z roso HXe: an roslro
apum scil. Atticarum? archaico R achiaco H ' lurha Scaliger el
Turnebus 3 vos] nos H nosq3 R vos ile Herlzbergius

Sliloque Tarquilique Hauptiiis, om. Z et lacuna rclicta R aclique
larquilique cod. a?itiquus Is. Vossii de eo testantis in observ. ad
Catull. X p. 39, quod veretur Hauptius ut ille satis accuratc me-

inoraverit. se Hquutar qnq; B se liquul argutiq • H seliquir ar-
quilique X seliquit arquitique e seliquir atquitique Vicentitia ct
Brixiensis seliquati Arquilique a ^ Sile Alhuti Arquitique a Stilo
Aeli Tarquitique Scaliger Sile Tarquitique Hertzbergius uario HR
4 Scolasticorum H nacio H uario RZ 5 inane cymhalon

iuventutis om. Z et lacuna relicta R inane Hcinsius inani BHXi.
inanis « inanes Burmannus cimhalon B cybalon X cihalon H^
6 cura BHZ^a curas R causa Hauptius ex te R luarum Z

Musarum Heinsius chartarura Schraderus 7 ualeto R 8 uella

H inmillimus X Initimur e 9 dicta docla B ^ Sciroais A'ef<;

10 ueiulicabiraus a uindicauimus HR uindicauius BX uendicamus
Ze 11 uos quoque BHRa, Turnebus ct Scaliger uosque Z nam
nos quoque Xe ile iam , sane Hauptius iam ite sane B lamile
seue H lamite sene e limite sene Z limite scaeu^ R limite saeuae X
vett. edd. a hinc leves ite Turnebus ite lascivae vcl Misenae Scaliger
Hyniettidis Suadae Hertzbergiu^ 12 Dulcis H Dulcer R alum-
pae Hertzbergius

CATALECTA.

157

dulces fuistls) : et tamcn nieas cliartas
revisilote, sed pudenter et raro.

VIII.

Sabinus ille, quem videtis, hospites,
ait fuisse niulio celerrimus, c\ -^j^

neque ullius volantis impetuni cisi ^Jr^
nequisse praeterire, sive Mantuam

opus foret volare sive Lrixiam, 5

et hoc negat Tryphonis aemuli domum
negare nobileni insulamve Caeruli,
ubi iste post Sabinus ante Quinctio
A ^ bidente dicit attotonse forfice ,'^^4^

• comata colla, nequod^horridum iugo 10

premente dura volnus ederet iuba. }.-■

Cremona frigida et lutosa Gallia, \m'''
tibi haec fuisse et esse cognitissima ^
ait Sabinus: ultima ex origine

tua stelisse dicit in voragine, \ 15

tua in palude deposisse sarcinas
et inde tot per orbitosa milia

i.

13 lamen nieas] linicas // in m6as RZ cartas BJI 14 sed]

r

ot R piulcnter (r suprascr. m. eadetn) H priulenter 7?

VIII. 1 Abnuis R quem] quidem B 2 multo BHJie

celerimus H 3 illius B uilus HRXe impelus cisi R impelus eis
X impetum cis e 5 uolaret HXe G et Scaliger Neque BHRZea

negaret // Uiphouis HR typliouis B emuli BHR domum
Salmasius domus BHRXZea 8 quinlio HRe 9 dicet R

allotonse Liviiieius narrante Lud. Carrione in atiiiq. lectt. III 5
attodisse i?, Scaliger atlondisse HXea allendisse RZ forfice Hey-
nius forpice RXZ forcipc BHea 10 nequod horridum Hauptitis

ne quid orion B nequis olion X nequis lorion HRZ nequis
orion e, Veneta nequa sordidum a nequa corium coni. Vossius

11 uulnus libri 12 frigidat B lutuosa R luctuosa Z

13 coguolissima R 15 Tula R dicit a ullima BHRXZe

10 Tuas RX deposissc Scaliger deposuisse BRXZea deo posuisse //

17 II inde H Tundc RZ tona RZ niilia e millia BX malia

158

CATALECTA.

iiigum lulisse, laeva sive dexlera

strigare mula sive utrimque coeperaf,

neque ulla vota semitalibus deis \*^^ 20

sibi esse facta praeter hoc novissimum,

paterna lora proximumque pectinem.-

sed haec prius fuere: niinc eburnea

sedetque sede seque dedicat tibi,

gemelle Castor et gemelle Castoris. 25

VIIII.

Scilicet hoc sine fraudc, Vari dulcissimc, dicam:

dispeream, nisi me perdidit iste putus.
sin autem praecepta vetant me diccre, sane

non dicam, sed me perdidit iste puer,

X.

Villula, quae Sironis eras, et panper agelle,

verum illi domino tu quoque divitiae,
me tibi et hos una mecum, quos semper amavi,

siquid de patria tristius audioro.

H rnala BZ 18 dexlra Ze 19 slrlgare BHRXZ, Nansii cocl

(cf. ad Nonni paraphr. p. 38), Veneta Stringare e strigere a strin-
gere Pilhoeus mula Scaliger niulas BHRZta ulrimque 2?,

Hetjtiius^ cui Heinsius praeiverat utrumque HRXZ^a ulraque Fran-
cius utrasque Sixtus Octavianus cepat H coeperant Oclavianus.

Hic iinum versiculum velut et haec et illa conquiesccre in latus
excidisse ex comparatione Cattdliani exempli (IV 21) cohiccit JSan-
sius. contra Wagnerus talia pari citata currere inipetu viam sup-
plenda esse censuit. 20 nota RZ nocte i? diesX 21 Tihi

BHR^ facta a sancta HRXZ^, Veneta scl B praeter {vel pf)
B, Salmasius propter XZ^a pp -^ |»p -R 22 huxinum vel puxi-

num [7fv't,ivov) Saltnasius ad Flor. III 20, 4 buxeum Heinsius
24 Sedetq,^ sedes aeque R Sedeque sedquc X Sed eque sedes eque e

VIIII. 1 Si licet Vossianus teste Burmanno, a uaro Xe
dulcedine H 2 putus Scaliger potus RXZea pothus BH

3 sin artis proposuit Heynius

X. 1 que HR sirouis HRZ fironis B teste Hauptio [Sche-
lerus nihil enotavit). scironis Xea 2 tura Schraderus 4 tri-

tius RZ

CATAIiECTA.

159

commendo, in primisque patrem. tn nnnc eris illi 5

Mantua quod fuerat quodquc Crcmona prius.

XI.

Pauca milii, niveo sed non incognita Phoebo,

pauca mihi doctae dicite Pegasides.
victor adest, magni magnum decus ecce triumphi,

victor qua terrae quaque patent maria,
horrida barharicae portans insignia pugnae, 5

magnus ut Oenides utque superbus Eryx,
nec minus idcirco nostros expromere cantus

maximus et sanctos dignus inire choros.
hoc itaque insuetis iaclor magis, optime, curis,

quid de te possim scribere quidve tibi. 10

namque (fatebor enim) quae maxima deterrendi *

debuit, hortandi maxima caussa fuil.
pauca tua in nostras venerunt carnuna chartas,

carmina cum lingua, tum sale Cecropio,
carmina, quae Pylium, saeclis accepta futuris, 15

carmina, quae Pykum vincere digna senem.
molliter hic viridi patulae sub tegmine quercus

Moeris paslores et Meliboeus erant.

5 Coniendo BRZ inprimisque a primisque BHRXZ^ tu nuncj
tiinc TtZ eris et ilH R 6 quodue Z

XI. 1 ignita B phebo BH 2 docte R 3 Victoria cst
HRXZe triumpho HX^ 4 quod H terrem H 5 barba-

rlae RZ 6 et HX oenides B, Heinsius Aenides X Aeneidcs a
conides RZ eenides H Enides e Oeneides Scaliger erix HR
7 uestros HR doctos coni. Wagnerus expromite R 8 sanctus
// 9 Haec X Ilec e magnis H obtime B {in quo conslan-
ier h anle t legitiir) capis R 10 Quod /?e m. 2 scriberem
H ctdue R 12 sq. inverso ordine e 12 caussa B causa

HRZ 13 carmine H carlas H 14 tum] tara H cura X
sole R 15 om. H quae om. Z pilium R prciu B nimium

Laiigiiis seclis R adcepta B 10 quae a, om. HZ qiie R

quod B sed X^, Veneta pilium BR 17 hinc BH huic /?e

patule HR 18 Meris H pastore sed H melibeis H

160 CATALECTA.

(lulcia iactanles alterno carmina versu,

qualia Trinacriae doclus amat iuvenis. 20

cerlatim ornabant omnes lieroida divi,

certatim divae munere quaeque suo.
felicem ante alias o te scriptore puellam!

altera non fama dixerit esse prior:
non illa, Hesperidum ni munere capta fuisset 25

quae volucrem cursu vicerat Hipponionen,
candida cycneo non edita Tyndaris ovo, ' _

non supero fulgens Cassiopea poio,
non d^fensa diu volucrum certamine equorum,

optabant Graiae quam sibi quaeque manus, 30

saepe animam generi pro qua pater impius liansit,

saepe rubro Elois sanguine fluxit bunuis;
regia non Semele, non luacbis Acrisione,

inmitti expertae fulmine et imbre lovem;
non cuius ob raptum pulsi liquere penates 35

19 cantanles R iauctanles e alterna H 20 trinacrie R

21 eroida H opiredia Z opyrcdia R diui lanus Dousa praecidan.
ad Tibulli c. 13 p. 78 diuei B diuae XZa diu§ R diue //e

22 diue HR quoque B qq • ^ 23 alios RZ^ o te B tot H
lanto RXZed 24 Allera non B, Scaliger Alter non HRZa AI-
lerno Jt'e fama B, Scaliger phama R famam HXZea esse BR,
Munckerus ad Hygin. 185 ipse HXZea vixeril usque Heinsius
dicilur esse Fra?icius 25 exsperidu R ni] in Re 26 Que
BR uocrem B liipponienem Z liyporaencn B hyppojnencm H hip-
pomanem Xea ypomane R 27 cygneo R cigneo H tindaris H

o

ono H 28 cassiapea polo B cassipoea polo e casieq • appollo

H casieq3 apollo R 29 uolucrum Ba nudlnm HRXZe equo-

nun Rea quorum BHZ 30 Oblabanl B Graiae quam a gra-

nide quod BHe grauidae quod RXZ queque BR qq3 // nurum
Tollius 31 aiumam] cn;mi e generi om. e proh quam Xe

ipsius Z 32 Sepe B Eleis a similis BHRXZ, Vcneta

j
silis e fulsit R 33 om. HRXZe., tamen ut in HRe iniiialis

lillera R extet vacuo rcliquo versiculi spatio, et sic Voss. 11 quo-
que: cf. Naekius Cat. p. 351 34 Inmitti Be Immitti /rimmiti XZa,
quod placebat Scaligero. Imiti R imniissum Langius expertae Sca-
liger expectat B expectant HRXZa exspectant e 35 Non cuius

oh /?, coni. Meyerus Non ob cuius H Non oh cuus Z Non ohuius

CATALECTA.

IGl

Tarqiiinii patrios, filius atqiie patcr,
illo quo primum dominatus Roma supcrbos

mulavit placidis tempore consulibus.
multa, ncque inmeritis, donavit pracmia alumnis,

praemia 31essallis maxima Publicolis. 40

nam quid ego inmensi memorem studia isla laboris?

borrida quid durae tempora militiae?
castra foro solitos, urbi praeponere castra,

tam procul hoc Latio, tam procul hac patria?
inmoderata pati iam frigora iamque calores? 45

stertere vel dura posse super silice?
saepe trucem adverso perlabi sidere pontum?

saepe mare audendo vincere, saepe biemem?
saepe etiam densos inmittere corpus in hostes

communem belli nec metuisse deum? to

nunc celeres Afros, periurae milia gentis,

aurea nunc rapidi flumina adire Tagi?

B Non ob auiis Vossianus teste Burmanno. Non ocius Xe, Vcncla
cuius ^i ob a rapliin R 36 Tarquinii H Tarquini RXZe

Tarquiniiquc B 38 tcmpora HRXe 39 nec Xe prac-

niia] marcr Xe, Veneta^ aJilpnis BH 40 mcssalis BHRZa

niaximc RZ plublicolis B 41 iam Bimnannus ista om. H

43 solilis Xe castra B urbe B preponere BHR proponere X
44 lam B boc Latio Wernickius schedd. philoll. lioc nato RXZea
Iioc gnato B ac nato H a nalo Francius a gnatis Salmasius araotos
La7igius hac] ac H a R tam procul ignoto bella ciere solo
prop. Wagnerus 45 Immoderata H pati iam B Voss. II pa-

triam HZ patri iam e pali nunc Ra frigora Xa sidera BHe sy-
(iera RZ nuncque Ra colores H m. 1 46 stertere a Sternerc
BHRXZe-i Veneia 47 Sepe B perlabi a perlabens HRXe

perlambens Z prolabeus B sydere R sidera B 48 mare au-

(lendo BR, Broukhusius audendo mare Ha audendo mari Z audendo
mare et A'e, Veneta hyemcm H 49 immittere H 50 Co-
mune R nec a non BHRXZe, Veneta metuisse Tollius memi-
nisse BHXe Veneta, quod defendunt Propertii I 12, 16 exemplo.
monuisse Z timuisse Ra 51 celeris H periurae Wernsdorfius

u

periure H periuria RZ p inrie; B periure in milia e periturae in X,
Veneta perituraque a periuraeque Oudendorpius millia RXZa ultima
Oudetidorjiius pcr rura et ovilia agentes Hertzbergius 52 adiret

RIBBECK, VERGIL. IV. 11

162

CATALECTA.

nunc aliam ex alia bcllando quacrcrc gentcni,

vincere et Ocearii finibus ulterius?
non nostrum est tantas, non, inquam, attingcrc laudes, 55

quin ausim hoc etiam dicerc, vix bominum csl:
ipsa haec, ipsa fcrent rerum monumenta pcr orbom,

ipsa sibi egregium facta decus parient;
nos ea quae tecum fmxerunt carmina divi,

Cynthius et Musae, Bacchus et Aglaie. CO

si laudem aspirare, humilis si adire camenas,

si patrio Graios carmine adirc salcs
possumus, optatis plus iara procedimus ipsis:

lioc satis est; pingui nil mihi cum populo.

XII.
Aspice quem valido subnixum gloria rcgno

altius et cacli sedibus cxtulcrat:
terrarum hic bello magnum concusserat orbcm,

hic reges Asiae fregerat, hic populos;

agi BH 53 qiicrc H 54 finibtis] uiribus finibiis H 55 Inntas non
inquam B cst inqiiam lantas XZea lantas inqiiam esl HR uniqiiam
tanlas Scaliger 56 hausim H 57 ipsa liacc se ipsa Salmashia ipsa
liaec te ipsa Oiuleiidorphis sese Iiacc ipsa Hehishis forenl] fcr~" B
monimenta Za 58 Isa H sibi] etiam Xe 59 Nos ca qnac

om. e {lacuna) que R lectum H fixerunt X GO Cynlliius
et Musae om. e {lacuna) Cinlhius H musa H bachus BH
Aglaic cc, om. Z egialc BRXe egiie H 61 si landom aspirarc o)n.
e {lacuna) laudcs a aspirare B aspirarem // asj^irom RXZa
bumili a, Oudendorphis si B sed HRXZea et Is. Vosshis ad
Catull. p. 18 licet Oudendorpius audire He arLe Oudcndorpius
camenas Hauptius camoena a cirenas B cyrcnas HRZ, Vossius
sirenas Xe, Veneta camcnae Oudendorpius humili lioct utar avena
Wagncrus Si, licet asperius, simili rccitarc camcna Herlzbergius
62 si patrio Graios om. e {lacwia) Sic HRXZ carmina e

promerc Oude?idorpius habere Wakkerus 63 possumus opla-
tis plus om. e {laciina) oppalis B 64 hoc H uil] uel a

XII. 1 Adspice B S spice R nalido BHea uideo RXZ,

Venela uiduo a^ invidia Hertzbergius regni Hertzbergius
2 Alcius H coeli B celi H rcgni RZ 3 bcllum Z terrorc Iiic
belli Ruhnkenius ad Velleium II 18, 3 3Iagnus Vossius et Bur-
matimis orbo e 4 asie H hic populos BRXZ, Venela hic

CATALECTA. 163

liic grave servitium tibi iani, tibi, Roma, ferebat 5

(cetera namqiie viri cuspidc concidcrant),
cuin subito in mcdio rerum certaminc praeceps

conruit, e patria pulsus in exilium.
tale deae numen, tali mortalia ritu

fallax momento temporis bora premit. 10

XIII.

Quocumque ire ferunl variae nos tempora vitae,

taiigcre quas terras quosque videre bomines,
dispeream, si te fuerit mibi carior alter.

alter enim qui te dulcior esse potest,
cui iuveni ante alios divi divomque sorores 5

cuncta neque indigno, Musa, dedere bona,
cuncta quibus gaudet Pboebi cliorus ipseque Pboebus?

doclior 0 quis te, Musa, fuisse potest?
0 quis te in terris loquitur iucundior uno?

Clio tam certe caudida non loquitur. 10

populus H et populos a 5 seruitura H libi iam til»i HR

Voss. II ea tihi iam B tibi i;im iara Z iam iam libi Vossimnis teste
Burmanno^ Veneta. minatur e 6 Coelera R 7 conamine

Bitrmannus 8 Conruit B Corruit HXZ^a Coruit R ct (?. e. ec)

palria //A'e 9 dee H deum Xe, Vossianus teste Burmanno^ Ve-
nela ritu Hauplius luUu BHRXZea 10 premit Ruhnkenius

dedit BHRXZea ruit Hauptius regit Hertzbergius.

XIII. 1 Quodcumque B lii referunt B uarie R 2 Pan-
gerc HRXZe qua X quasq. uideris H , .3 Disperiam He

sf, le -5 4 qui BHR, fortasse recte., si ahlativus est. quis

Zea potcst] pf// [item v. 8) 5 Cui iuueni B Cui cumuenil

II R Cui conucnit Z conucnit Xe, Veneta cui Venus a diui diuom-
que BXa^ Veneta, om. Z tliui diuumque e diui diuq- H q3 posl
lacunam R sorores BZa furores HRXe, Veneta 6 indigna

X Musa a: vocativum agnovit Scaliger. raulta BHRXZe^ Veneta

dedere X 7 gaudent RZ phcbi chorus ipseque piiehus B,

ut iam Scaliger ordinavit. piioel)i ipiq- phochei Z pliclii ipeq- pliehi
// phochi ipeq3 plioehci R Piioclius dcus ipseqiic Plioelio Xe Plioe-
hus, cliorus ipscquc Phoehi a 8 muse He 9 loqu? H io-

cundior iino H 10 Clio tam Casauhonus Clionain BHXZ Clio

n.im ea Clio namqs R

11*

164

CATALECTA,

quare illud satis est, si te permittis amari,
non contra ut sit amor mutuus inde mihi.

XIIII.
Quis deus, Octavi, te nobis abstulit? an quae

dicunt, a, nimio pocula ducta mero?
^vobiscum, si est culpa, bibi: sua quemquc secuntur

fata: quid inmeriti crimen habent cyathi?'
scripta quidem tua nos multum mirabimur et te

raptum et Romanam flebimus historiam,
sed tu nullus eris. perversi dicite manes,

hunc superesse patri quae fuit invidia?

11 pmitis R 12 Nara BHRe nutuus H undc HRZ

XIIII. 1 octaui Ba optauit HRXZe 2 Dicunt a nimio Xe

Dicunl aii nimio a Dicunt anirai B Dicunt animo H Dicuntur animo
RZ ducta Heinshis dura BHRXZea mco R 3 sq. rcspon-

dere Octavhim conlato Callimachi {anthol. Pal. VII 725) exemplo
demonslravit Hauplius 3 sic R culpa, bibi Hauptius culpabili
HRZ culpabile B culpa bilis X cupabilis € Vobis si culpa cst

bilis a queq3 € sequuntur HR 4 Fata Ra Facla BHXZe

quid inmoriti B quod inmeriti a quide meriti X quid' mcriti e
quidera raenti HRZ crinem H liabere RZ ciati /T, om. Z et
lacuna relicta R 5 et te om. e 7 tu nullus] tumulus B

8 Ilunc B Nunc HRXZea quae BZa quod RX quot {voluitne

quor?) H quid, corr. quod 6

D I R A E.

L Y D I A.

Siglorum tabula.

J» := Bembinus.

JT — Helnistadionsis.

n \

Monacenses, quibus in Copa usus suin. hic passiin eorum
T I . mentiouem inieci.

W) ' -

W= Monacenses omnes.
Y = Thuaneus.
X r=: Vossianus.
e — Basileensis.
« = Aldina II.

q) = deteriores quidam Naekii vel unus eorum (velut Augustanus
Mediceus Vossianus II Vratislavienses I et II, qui solent
conspirare).
\f) =z omnes nostri praeter eos quos excepi.
a> = omnes.

D I R A E.

Aa Ijatlarc, cycneas repetamus carmine voces: ,
divisas iterum sedes et rura canamus, *^
rura quibuS diras indiximus, impia vota.

h ante lupos rapient haedi, viluli ante leones,

deiphini fugient pisces, aquilae ante columbas, .'';5

et conversa retro rerum discordia gUscet, /.U >>" * .rx,.^r

multa prius fient quam non mea libcra avena. r--'- ■

lic Montibus et silvis dicam tua facta, Lycurge,
impia. Trinacriae sterilescant gaudia vobis,
nec fecunda, suis olim felicia rura, , 10

semina parturiant segetes, non pascua colJes, ,,f, ^
non arbusta novas fruges, non pampinuS^liivas,
ipsae non silvae frondes, non flumina montes.

c' riirsus et hoc iterum repetamus, Battare, carmen.

' eiletas, Cereris sulci, cflhdatis avenas,<f^^ 15

- — - /■"■'''

Libellus Qui Nominat(,ir | Culex Puhlii Virgllii Finit ] Dir§ Eius-
(leni hicipiunt litteris muiusciiUs, alter?iis versibus minio vcl atra-
mcnto piclis B DIRAE MARONIS INCIPIVNT Y VIRGILII MARONIS
DIRAE Petav. Incipit diras H Pub. Virg. M;ir. dire id est carnien
e\ccratorium ad Ballarum yns. Voss. chart. n. 78 P. Virgilii Maro-
nis: Dir§ id est carmcn execratorium ad Battaru e 1 Bactare //

di

eicneas B clgncas e 2 hyuissas {corr. m. 2) H 3 Dura

Dl\ induximus Zfe 4 cdi H uituliq' leones H 5 aqu§I^
corr. m. cadem B 7 fuerit qoe fuerint Boxhornius 8 dicat

Zci fata Lycurge e falali gurce Y facta ligurcc B 9 trinacryg

B slerilescent H nobis HZa 10 suis olim scripsi. senis

nostri oj, nisi quod noslris *P" Vratisl. 1 sinus nostri Scaliger

11 Senina // parlurient H 13 frondes silue // flamina

iMedic, « aul hic fontes aul v. 18 montibus voluil Wakeficldus.

14 iniliali litlera miniala B bactare H 15 sulci Zcp^a

y

168 . J^ ^.^ DIRAE.

pamda flavescant aesLu siticntia prata,
iiiiinatura cadant ramis pcndentia mala,
desint ct silvis frondes ct fonlilius umor,
ncc desit nostris devotum carmen avenis.

c" hinc Veneris vario florentia serta decore, e-^' 20

purpureo campos rpiae pingunt verna colore,
liinc aurae dulces, hinc suavis spiritus agri
mutent pestiferos aestus et l^etra venena:
dulcia non oculis, non auribus ulla ferantur.
sic precor et nostris superent haec carmina votis. 2.5

rd Liisibns et multum nostris cantata Hbollis o/'^''
oj)tima silvarum, formosis densa viretis, '^fi^ ^
londebis virides umbras nec laeta comantis
iactabis mollis ramos inflantibus auris,

(hoc mihi saepe meum resonabit, Battare, carmen) 30

e militis impia quom succidet dextera ferro,
forinosaeque cadent umbrae, formosior illis
ipsa cades, veteris domini felicia ligna.

sulcis BHY condamus HZ 16 flauescunt H 17 Inmaliira

H ramis (s adp. m. 2) B 18 Dcsinet H frontibus [corr. m.

rec.) B montibus prop. Wakeftcldus :cf. 13. 20 liltera mUiali

miniata B Ilinc HZ Haec B Ilaec Ya H^c e 21 Purpurcos e

piiigunt Heinsius pingint Vrat. 2 pingit BYea pinxit HZ nc pin-
gant aliquando co?iiccit Heinsius verna Heinsius auena co ro-
loro H m. 1 22 agrts H 23 Mutant e Miltent RTW MiUanl

Antverpiensis a. 1556 aestus B terra H 24 naribus Hcin-
sius, forlassc recte. forantur BY 25 Ilic Y II^c B 26 lit-
lcra iniiiali mitiiaia B kisibus Silliyius el Putschius kulinius ca,
dcfendit Naekius lusimus Hundius tu ncraus Scaligcr 27 uircc-
tis BY 28 tondebis Gronovius Tondemus BYZea Tundcmus H

tonderis a^ lierbas HZa et H comantes He canentes M.

Schmidt Philol. VIII 191 29 mollcs H euris H 30 lit-

tera initiali tnitiiata B hoc scripsi: cf. 54. 71. Ilec H Ilaec Y
Nec BZea saepc B rcsenabat // rcsonal)is Tollius bactare
H 31 impia cum] im platanis W in plalanis T quom e cum
'tp succidct Za succedet [h. e. succacdel) BHYe 32 Formo-

sae B cadunt BHY ipsis Z 33 Ipsa Bcpejpsc BHYZa iteris

DIRAE. 169

0-'-
c' m'<ini(juain: nosliis polius dovota lihellis

iguii)us aelheriis llagrabit. luppiler, ipse 35

luppiter hanc aluit: cinis haec ibi fiat opory;t.

f Tlnecis tuni Boreae spirent imniania vires,

Eurus agat mixtam fulva caligine- riiTbemr^ jj^ ^ (X^r*-^

' .\fricus immineat nimbis minitantibus.imbrem, ' '

quom tua cyaneo resplendens aethere silva ir^^(\i^.t,^t^i^i '^^

noscet iter ducens Erebo tua, Lydia, Ditis. ^

f vicinae flammae rapiant ex ordine vites,
pascantur segetes, difTusis ignibus auras
transvolet , arboribus coniungat et ardor aristas. '- *^
pertica qua nostros metata est impia agellos, 45

({ua nostri fincs olim, cinis omnia fiaiit.

^t-^--^

r>{' Sic precor: et nostris supcrent haec carmina votis.

undae quae vestris pulsatis litora lymphis, u.*.-k.
litora quae dulcis auras difTunditis agris,
accipite has voces. migret Neptunus in arva 50

BY iteruin e regua TWq) 34 Nequl^iuani B UocqaiUi-

II Ncquicquani YZa Ncc quicquara e polis Y 35 aellioreis

Be flagrabunl HZa flagrabis glossator m Feneta lensofii

ipse . . . alnlt parenthesin csse vuli Naekius 36 hec H
aluid H liacc B ibi scripsi. tibi co fiet H 37 Grecis H
Thracis Zea inania H 38 Purus BHYe raistara Za

39 Aflricus Ile iminineant H nibis F imilantibus H mutanli-
bus e iinbres HZ iiyraber e 40 quoin Anglic. e cura ip

rosplcndcat Colb. 3 aelhere B 41 noscet iter Medic. cd.

Mutincnsis.1 a noscct intra rejictilo hoc versu post v. 43 Colh. 3
Non itcrum ip ducens Mutin. «, om. ut vid. Mcdic. duces Colh. 3
(licens i/^ bcrebo H erel)ro B crebro TW lidia BHY ditis
Colh. 3. Mutin. a dixti IlYZe dixit B dixi MR(p cum tibi,

cyaneo resplendens aethere silva, Non ilerum dicet crebro quae
Lydia dixit M. Schfnidt Philol. VIII 192 43 auras Heinsius

aura Paris. 4, ed. Mutin. a aure H aurae B aurae YZe 44 con-
tingat HZ ardor glossator iti Veneta lensoni, Scaliger arbor co

45 . . cstica (.ertica teste Lasseno) Y qua a que H quac
BYZe nostra H inpia B 46 fiat B fecit Y 47 ut Pa-
ris. 4 48 nostris {an uoslris?) e litora B 49 Litora qiiac
//(. 1, Liilora quae m. 2 B Littoraq- H dulccs H aures H m.X

50 uitcs H raigrat teste Lasseno Y x

170 ^ l , DIRAE.

fluclibus et spissa caiiipos perlundat hareua.
qua Volcanus agros pastus lovis ignibus arsit,
barbaca dicatur Libycae soror altera Syrtis.

g' tristius hoc, memini, revocasti Battare carnien.

nigro multa jnari dicunt portenta natare, 55

monstra repentinis terrentia saepe figuris,
quom subito emersere furenti corpora ponto.
AjyJ^y^^^ haec agat infesto Neptunus caeca tridenti,

atrum convertens aestum maris undique ventis,

etfuscipn cinerem canis exhauriat undis. 60

h dicantur mea rura ferum mare. nauta caveto
rura, quibus diras indiximus, impia vota.

i si minus haec, Neptune, tuas iiiTiindimus auris,

Dattare, fluminibus tu nostros trade doloresr '!■

nam tibi sunt fontes, tibi semper flumina amica, 65

unde elapsa meos agros pervenerit unda. 79

.>/•, , ■< ' . -

i' flectite ^urrentis lymphas, vaga flumina, retro 67

flectite et adversis rursum diffundite campis:

51 pcrfundit Y harcna Be arena i^ 52 uulcaniis o)

pastos HZ pastor e arsil scrtpsi. arcet co ardct Scaligcr urol

Heinsius 53 sylis B 54 littera itiitiali miniata B hec H

h^c € reuocasset I'e rcuocassf reuocasset B reuocasses Anglic.

Paris. 2. 3 bactare H 65 dicent BHZ 57 quom Anglic.

o

cuin ip furentia Vrat. 2 corporq Y 58 infesta B corr. m.

rec. i)ifesta re 59 convertens] culens Colb. 1 cu Y converrens

Scaliger 60 crimen H undit // ?«. 1 61 ferru H 63 lit-
tera initiali miniata B tuas Heinsiiis tuis co auris Ba auris I

aruis Y aris /TZe 64 Bactare H nostris H m. 1 ihc H m. 1

65 flumica corr. m. eadem B flumina semper Zea 79 hiic

Iransposui. Undae B elapsa RTWZa lapsa BHYe iUapsa Hein-
sius pcr uenerit B perverteril Heinsius 66 post 78 transjM- •

siii. ' 67 littera initiuli tnifiiata B Fleclilej^ (s del. m. anl.) B
lymphas Za hmplias e nymphas B nimphas HY 68 aducrsi

Voss. II auersis Medic. m. pr. cursum Medic. sursum Leid. Bur-
matmi aversi cursum Scaliger

incurraut auuies passiiu riinantibus undis, a iJ " ^' ^

ucc nostros servire siuaut errouibus agros."'"''^^ 70

dulcius hoc, memini, revocasti Baltare carmen.

h' |)iscetur nostris in fmibus advena arator,^' h*^^ 80

advena, civili qiii semper crimine crevit.'^ l/

k^^Vmanent subito sicca teUure paludeS, , 7J

et metat bic iditcos, spicas ubi legirafus oUm:
1 L^ occubet arguti grylli cava garrula rana. /<> ^^

tristius hoc rursum (^cit mea fistula carmeu; ^ 75

k' praecipitent altis fumantes montibus imbres
et late teneant diffuso gurgite campos,
qui dominis iufesta minantes stagua relinquaut.

Ka' |Nil cst quod perdam ulterius: merito omnia Ditis
|o male devoti, praetoruui crimiua, agelli,
Huque iuimica tui semper discordia civis! ,

1 exsul ego indamnatus egens mea rura reliqui,

miles ut accipiat funesti praemia belli. 85

-, / / -^'

66

^2.

69 reraeantibus qoe, Bembus l. l. p. 86 70 servire Bcmbus^ a

exire

soruire (u m. ant. corr. m e.x, suprascr. exire m. rcc.) B cxire ip
erronibus Bembus.i a crroribus ip 71 litlcra initiali mi-

niata B hec // bactare // Hic inserui v. 80 sq. 72 Et
niancnt Y 73 hiuc Fe iuncos] railes qpe : cf. Bembus p. 86
74 occubct Naekius Occulet Vrat. 1 Coculet TW Cocule t {m. rcc.
cuniuncta t cum c), in mg. m. rec. roccuUet B Cogulct Y Concule
iibi H Conchuhie ubi Z Occupet ea conchula et Goebbelius grylli
e grilli BYZa grili H cana Z 75 littera initiali miniata B

dicit BHY dicat Z(p^a (Hxit coni. JSaekius 76 Pr^cipite^ Y

e

fuinanlilHis H furaantc . . . Z 78 Qui dorainis Medic^ Scaliger
Ouid dominis ^FQuis dorainis Anglic^ e Quiq- donios HZa reiiuquant

a

Vratisl. 2 /n. rec relin([uunt i/; relinqnt e Hic inserui v. ^^. Nihil B
ultcris F inerito orania Ditis scripsi. incrita oninia dilis B

nierilara oiunia ditis F raerita orania dici e oinnia uicrita dit? [h. e.
(lilis) // merilis orania dictis Z raerita omnia dictis a 79 post 65,

80 sq. post 71 Iransposui. 82 praetoruni Medic Za pratoruni BY^

V

|»alrorura // parcarura TW raptoruni Scaliger crimine BZa

S4 litlcra initiali tniniata B Exul H indaraiuitus B indampna-
lus F indcmnalus Zea iudcpnatus H relin(jui // 85 premia B

172 DIBAE.

Iniic ego (le liimulo niea rura novissinia visani;
Iiinc ibo in silvas: obstabunt iam niihi colles,^
obstabunt montes. campos audire licebit

m Mulcia rura valete et Lydia dulcior illis

et casti fontes et felix nomen agelli! 90

ir quamvis ignis eris, quamvis aqua, semper amabo: 102

gaudia semper enim tua me meminisse iicebit.'

1 tardius a miserae descendite monte capejlge: ^"^ 91

mollia non iterum carpetis pabula nola.
tuque resiste, pater. en priina novissima nobis

intueor campos longum: manet ensis in illis.
m' rura valete iterum, tuque oplima Lydia salve. 95

sive eris, etsi non mecum morieris, utrumque

extremum carmen revocemus Battare avena.

dulcia amara prius fient et mollia dura,

candida nigra oculi cernent et dexlera laeva,

migrabunt casus aliena in corpora rerum, 100

quam tua de nostris emigret cura medullis.

86 decumulo e novissima {" eras.) B 88 adire H nec

adire Za licebat W 89 littera initiali miniata B Post

V. 90 inseruit 102 sq. Goebbelius. 102 m lihris reliquis non

haheri dicit Bemhus p. 87: om. cpe cum expressis ante Bemhum
exemplarihus. Quam uis {his) B 103 enim om. H tua

'""meminissc (me suprascr. m. rec.) B lua me minisset Y iuuabit
Mutin. cc 91 a miser^ (a m. rec. in ha corr.) B a misere Y ali

miscrae Za lia raiser^ e ab misere H 92 Molia H cum H

93 Tu quoq- H puer Y {nihil adnotavil Naekius) en Antvcr-
piensis a. 1556 et ro hacc u^ Post hunc v. lacunam statui.

94 ensis '^ aliud Ms.' (adnotavit Is. Vossius in exemplari., cui lec-
tiones Y adscripsit) , a^ ensis aL obses Z esscs BHY hostis Voss.
II, ea 95 littera initiali miniata B Post hunc et v. 96 lacu-
nas statui. 97 littera initiali miniata B bactare H 98 fient
Z(f)a fiant BH (item teste Lasse?io Y) e 99 ccrnant BHY^
Icua B leuaq3 H 101 tua] nostra H de tuis H

L Y D I A.

Aa Invideo vohis, agri formosaque prata,

hoc formosa magis, mea quod formosa puolla (105)

in vobis tacite nostrum suspirat amorem. <«'*^r^

vos nunc ilia videt, vobis mea Lydia hulit, -j^^fi*^

vos nunc adloquitur, vos nunc adridet ocellis, ay''^'-'^^ ^ 5

et mea submissa meditalur carmina voce,

cantat et iuter vos, mihi quae cantabat in aurem. (HO)

Invideo vobis, agri: discetis amare. ^l.»^-*^ ^^^-^vo -^" ,

a 0 forfiinstt- nimium multumque beati,

in quibus illa pedis nivei vestigia ponet 10

(aut roseis digitis ^'itlem decerpserit uvam,
dulci namque tumet nondum vitecula baccho, '^^'^^(ilS)
aut inter varios uenerem spirantia flores

1 (104) sqq. sine ullo spatio vel titulo adiimcli in co, sepa-
ravil Fridcricus lacobsius opusc. miscell. vol. \ p. 641 sqq.
1 (104) littera initiali miniata B forniasa B prafa B 2 riec
H II^c e llaec Colh. 3 q ' ^ quo ^ quam qo 3 iii vobis Hein-

sitis est uobis (nobis H) co ueslrum (pe 4 vobis mea Lydia

ludit sic corr.^ delcto quod p?ius fuit Z uos nunc arridet ocellis H

5 om. H alloquilur B^ arridet € 6 summissa BZ^a
carraine T 7 (110) inter vos scripsi. inlerea w, in quo merilo

c

haesit Silligius, male defensiim a Naekio 8 disetis araare (c m.

rec. suprascr.) B dissetis amare Y formosaque prata HZ 9 littera
initiali miniata B cf. ge. II 458 o om. Y nimiumque 31uti-
nensis ed. 11 uiridera digilis 'F, Vratisl. 1 unam H

12 (115) Dulcia BY^ naraque: cf. Lachmannus ad Lucr. IV 604

timet e nleoula m. 1 ^'-Itecula m. 2 H uicerula e uiterula 93
bacho BH 13 ueneris Hea veris Heinsius spirautia Eichsta-

\jJU

174 LYDIA. ,>-^--'

membra rcclinarit tenejamquc inliserit lierl)am),

et secreta meos fiirtim narrabit amores! 15

/3 Gaudebunt silvae, gaudebunt mollia prata,

tardabunt rivi labentes currere lympliae 18 (121)

A^ ot gelidi fontes, aviumqu^ silentia (ient: 17 (120)

dum mea iqcundas expb^'at cura querellas,

j3 Invideo vobis agri: mea gaudia liabetis, 20

et vobis nunc est mea quae fuit antc voluptas.
at mibi tabescunt morientia membra dolorc (125)

et calor infuso decedit frigore mortis,

' <?-;.^C *--•>- *'"^^

|3" quod mea non mecum domina est. non ulla puella

doctior in terris fuit aut formosior, ac si 25

fabula non vana est, tauro love digna vel auro

(luppiter avertas aurem!) mea sola pueila est. (130)

By Felix taure, pater magni gregis et decus! a te
— vaccula non umquam secreta cubilia captans^v^*^'"^^''*"^^
frustra to patitur silvis raugirc dolorem. 30

dius spumanlia 'l^ Vralisl. 1 slipantia Z slipeiidia, /« 7ng. m. rcc.
rstupclia B slipendia Hl\ci dispendia Vralisl. 2, Hcinsius simnlnn-
lia Silligius 14 derlinaiit Te dccJinarit (lil m. rcc. in lilura) B

lcneremque Y tcnereque B ueneri H ucncremqne R illiscril H
illeserit e inpresserit, m. cadem suprascr. illiseiil Vratisl. 1
15 fnrtem H m. 1 narrabat H m. 1 narrabis W Vralisl. 1

IG molia H 17. 18 versuum ordincm invcrli 18 Jabonlis

teste Silligio F, Heinsius labantes T labenti Scaligcr cnncrc or

c

cnrrite i^ limphac B lyphae F lympha Scaligcr 17 (120) fiant
Y 19 iocundas Fea 20 littcra initiali miniaia B 21 no-

l)is H mihi Hcinsius 22 (125) Et T Ilei e milii ct malc \p

labescunt ea thabescant H tabescant ib 23 dcccdit MB(pea i]o-
cedat HZ deccpit BY 24 q. // Quid Mcdic. ost domina //
illa BTWY 25 aut] ct H ac BWe 20 thanro //

27 (130) parcnthcsin agnovit Naekius aduerlas Colb. 3, e
anrem MR(p anre F aiiro, in mg. V nro B auro e anrcs HZa

28 liianre H 29 Vaciila H bucula Hcinsius :cf. calal. \V- 14
non nunqnam e 30 dolorcs Z dolorc goe

LYDIA. 175

y ct pater Iiaedoriim fellx semperqiie beate!

sive pctis montes praeriiptos, saxa pererrans, (13^))

sive tibi silvis nova pabula faslidire -ct .^

7" sive nbet campis: tecum tua lacta capella est. "^"^' ■ '

et mas qulcumque est, illi sua femina iuncta o5

inlerpellatos numquam ploravit amores.

r<S 0"or non et nobis facilis, natura, fuisti? (140)

(|uor ego crudelem patior tam saepe dolorem?
sidera per \1ii(fem redeunt quom pallida mundum
inquc vicem Pboebi currus fugat aureus orbis, 40

Luna, tuus tecum est: cur non est et mea mecuin?
Luna, dolor nosti quid sit: miserere dolentis! (145)

6' Pboebe, geris quam tu laurus celebravit amorem
et quae pompa deum (uisi silvis fama locuta est

31 litlcra initiali miniata B edorum H hcat^ B bealTis

Mcdic. Colb. 3 bcale errans H 32 (135) praeriiplaque T

jilicrhas // percrras Btirmannus 33 fastiditur // fas sit adire

fleinsius 34 om. R lcte H capellc ?n. 1, capella m. 2 H

ost om. H 35 qnicumquc Veneta Scoti a. 1555 quocumq- tjj

quocunquc e quodcuniquc W 3G Inler pellatos {m. rec. coniiincta)

B Intcipclatos H plorabit W 37 (140) littera initiali miniuta
B Qiior Z Cur i\) uobis TW naliira deleta priore lectione
Z na cum signo compendii Colb. 3 fiiisti Salmasius et Heinsius

riiissct (0 38 Quor Z Cur i^ tan // 7«. 1 39 varium Vcnela
Scoli a. 1555 : cf. lacobus Philol. III 549 quom Angl. cum i/^

radiant vel ridcnt Hauptiiis 40 uocem H ;«. 1 ' Plioebi cnr-
ins {sive cnrrum) conieci. phoehe (phoehus ^) currcns (excurrens
qpe) (0 Phoehi praeivit Heinsius fugat scripsi. atquc oj inqnc
viccin Phoehi curreiis argenteus orhis Nae/cius olim. inque viccm Phoche,
ciir cst Actolius hcros lacobus 41 luus Naekius praeeunte Sc7-i-
rcrio tui 0) mecum Vralisl. 2 ct om. H lui tccnm cura csl,
ciir non mca mecum? vel tua est lecum, cur non cura est mea mc-
nim? M. Schmidt Philol. VIH 190 42 qui Med. Colb. 3

43 Ph^ho Y Phoeho B pheopc T geris scripsi cum ^Scali-

gero. gerens w merens Med. Angl. moerens Colb. 3 virens Heinsius
(lcccns Silligius recens ISaekius quam tu scripsi. in te t\) iiite H

cclehrauit (u corr. in h) H celchrahit cp^ cclchrahis Scaliger
Phocho nata reccns 1. c. a. ScJinpcnus , contra quem disputavit Ia~
cobus l. l. Plioche in fronte gercns, lanrus cclchrahis amorem M.
Schmidt 44 qiiae B quem H qiicin e pana Vcneta Scoti

176 LYDIA.

somnia pro veris) seciim sua gaiidia gestat 45

aut insparsa videt mundo, quae dicere longum est;
aurea quin etiam quom saccula volvebantur, (li>0)

condicio similisque fuit mortalibus illis,

^€ baec quoque praetereo. notum Minoidos astrum

quaeque virum virgo sicut captiva secuta est. 50

iaedere, caelicolae, poluit vos nostra quid aetas,

condicio nobis vitae quo durior esset? (1^5)

ausus ego primus castos violare pudores

sacratamque meae vittam temptare puellae?

immatura meaequc est noxae solvere vola? 55

e' istius atque utinam facti mea culpa magistra
prima foret: letum vita mibi dulcius esset.

nisi] nou TWcpe nam Naekius et qtieni nymplia dcum, nisi liulis,
fama, secula est Putschiiis et quae pompa denm non signis fnrla lo-
cuta est Schopemis et q. p. d. non signis facla lociita ost lacohus
et q. p. d. non dulcia furla locuta est Kochius Philol. XIX 585 ct
quicuinque deum, nisi lusus fama locuta est M. Schmidt 45 som-
nia pro veris scripsi. omnia uos eslis {nisi quod estis om. R) w
omnia vos nostis Veneta Scoti omnia, vos testes Scaliger omnis, vos
scitis Silligius omnia caelestes Putschius dulciaT caelestes Schopcnus
orania? caclcstes lacobus omnis caelestis Kochius numlna, vos nostis
M. Schmidt gestant Heinsius 46 inspersa Zea uidet H
est om. R 47 quein H quom Angl. e cum %> scla 5

48 Condicio Y (teste Lasseno) He Condilio ijj similisque fuit
scripsi. similisq • foret co similis fuerat Basil. 1543, Pierius?

49 littera initiali mi7iiata B haec quoque] Nec quom Colb. 3
praetereo Basil. a. 1543, Pierius? praeterea YZea practerea B

i

preterea H molu H minoidos ?% niinoidiis Y minoidiis {corr.
m. rec.) B minoidis e 50 sicut] sccum Vratisl. 1 sciuit W

51 Lede H nos BYe quod Z qui TW etas August. Naekii
aestas B aestas Fe optas Z obstans H 52 (155) Conditio Za
uobis ^ quod F qu§ e qni Scaliger 53 pudore i? 54 m^.ae

Y viltam Pompo?iius Sabinus et Domitius Calderinus uitam co uite

ae

R puellara Y puellam W 55 bis habet, sed priore loco

Inmatura mee uitara temptare puelle, altero I. mee quoq-nece sol-
uere fata H que est scripsi. quoque w cogor W noxae Zea nece,
in mg. Y nexe B nece Ff" necis Med. Colb. 3 vota scripsi.

fala, in mg. m. rec. V fca B fata HYZa facta e 57 milii uita go

LYDIA.

177

non mea, non ullo moreretur lempore fama,

dulcia quom Veneris furatus gaudia primus

diccrer atque ex me dulcis foret orta voluplas. 60

nunc mihi non tantum tribuerunt invida fata,

auctor ut occuiti noster foret error amoris. (165)

5 luppiter ante sui semper mendacia furti

cum lunone, prius coniunx quam dictus uterque cst,
gaudia libavit dulcem furatus amorem. 65

4 et mare cum tenero gavisa est laedere in herba

purpureos flores, quos insuper accumbebat, (170

bracchia formoso supponens Cypria collo.

4' tum credo fucrat Mavors distentus in armis;

nam certe Volcanus opus faciebat el iili 70

tristi turpabat malas fuligine barba.

58 Nam Zu imllo BY 59 quom Angl. cum « primus
Basil. a. 1543, Pierius? primum co 60 Diceret HTWY

Gl nunc G. Hermannus Nam a» at Eichstaditis invida fata Hein-
sius impia uota w impia Aita G. Hermanmis et Putschius

62 (165) et. suprascr. m. 2 ut H oculti H eVor H 63 lit-
tera initiali miniata B tiii Peerlkampus ad Hor. carm. 14,7

i

meiulata H factus BTWYe fastus Scaliger 64 coniux

quam a coniux quem Z quara coniunx Naekius de libris ?iihil mo-
nens 65 libasti Peerlkampus amorem est TW 66 mare

cum Lachmayinus ad Lucr. V 1001 raecum ca mea cum 'f secum
Scaliger tecum Grofiovius, Peerlkampus dea clam Heinsius dea cum
praeeunte eodem Wemsdorfius quocum Putschius quicum Naekius

tenero cum Wernsdorfio Lachma?mus , Peerlkampus lenera a>
Clnyrae coni. Wernsdorfitis gauisus est (u altera corr. i?i a) H

nisa est Med. Coll). 3 dea visa Gronovius gavisa, om. est, Arnoldus

laedere post G. Ca?iterum LacJima?mus ludere ro lidere Scaliger
elidere Gronovius et qui cum Venere est visus collidere Naekius
olim in hcrha] Adoni Wernsdorfius 67 (170) quoliens super

Heinsitis 68 hracchia Naekitis Grandia w candida Aldi Tauri?iensis

a. 1518, Heinsius Cypria Putschius formosa H ?n. 1 Cypria
Naekius gaudia t\) hrachia Aldi Tauri?iefisis a. 1518, a colla Colb. 3

69 littera i?iitiali )ni?iiata B Mavors fueras Gro?iovius, Peerl-
kampus 70 Hoc ^' cum Peerlkampus uulcanus ca 71 lur-
pabat iT, Scaliger turpahatque i/; turhahatquc TW malas Sra-

BIBBECK, VERGIL. IV. J^

178 LYDIA.

^ non Aurora novos etiam ploravit amores (175)

atque rubens oculos roseo celavit amictu?

Ia) talia caelicolae. numquid minus aurea promo?

ergo quod deus atque heros, quor non minor aetas? 75

& infelix ego, non illo qui tempore natus

quo facilis natura fuit. sors o mea laeva (180)

nascendi miserumque genus, quoi sera libido cst!

rj' tantam saecla meae cordis fecere rapinam,

ut maneam quod vix oculis cognoscere possis. 80

liger mala ip malum T malam prop. Naekius bnrba Scaliger bar-
bam co 72 (175) nothos co7ii. G. Hermannus 73 roseo] rii-

bco 'f caelauit B velavit Broukhusius 74 sq. inverso ordine

Vratisl. 1 74 littcra initiali miniata B nunqiiit e nimis Med.

prono Z primo TW proles Vonckius 75 q(t B quid H decus
H quor] quoi Z cur i/; non] iie Colb. 3 77 (180) natura

nostra Z leua B lenta D. Heinsius 78 nascendum T nasceiilis
iV. Heinsius quoi Naekius quo » o vel pro N. Heinsius scro
Colb. 2, e est om. HYZa 79 Tantam HTW Colb. 3 Tanlum

MRYZ Tanta Bea Tam Med. saecla mcae scripsi. ulta meae ^

uite meae Y uite mee H uitae mcae Z meae uit^ B meae uitae ea
vota meae lacobus fata meae re/ meo Heinsius vitae ia me iVac-
Ar/«s cordi Z cum dis Scaliger sortis t^e/ cordi Heinsius partls
(oOT. tantam) Putschius 80 maneas 5^ quod] et, 5«/ rfd. Z g. e

possis H possim Za 0 fenix H

ROSETUM.

EST ET NON.

VIR BONUS.

12'

Siglorum tabula.

Ji = Bembinus.

JI = Helmstadiensis.

X :;= Ansonii Leidensis Vossianus n. 111 saec. IX, conlatus ab

Alfredo Holder (in carminibus 'de est et non m.' et 'de

viro bono').
18 = Sangermanensis n. 1188 saec. IX, de quo cf. Froehneri ad

Avianum praef. p. IIII sq. (.extat in eo carmen de est et.

non monosyllabis descriptum ab illo).
V = Vossianus n. 81.
X = Colbertinus I teste Meyero in carminibus ' est et non' et

' de viro bono '.
IT = Thuaneus. *

X ^ Vossianus n. 849 (in Roseto).
I = Vossianus 96.
e = Basileensis.
« = Aldina II.
at = omnes.
tf} = omnes praeter eos de quibus diserte testatus sum.

R O S E T U M.

Ver erat, et blando mordenlia frigora sensn

spirabat croceo mane revecla dies:
slrlctior eoos praecesserat aura iugales,

aesliferum suadens anlicipare diem,
errabam riguis per quadrua compita in bortis, 5

maturo cupiens me vegetare die.
vidi concretas per gramina flexa pruinas

pendere aut holerum stare cacunjinibus,
caulibus et patulis teretes conbidere gutlas

et caelestis aquae pondere tunc gravidas. 10

Burmanni anthol. Lat. III n. 292 t. I p. 701 Meyeri II p. 47
«. 1023 cf. apiid eundem n. 221. 1020 Publii Virgilii Egloga
Fin. I Eiusdem Virgilii Egloga | De Rosis Nascenlibus | Feliciler In-

choat B PV.M.EGLOGA FINIT.EI.'DE DE ROSIS VASCENTIRVS
EGLOGA.INCIPIT F Publii Virgilii Maronis Rosarum Liber Incipit V
Puhlius niaro de uero nouo ad amasia incipit l P. Virgilii Maronis
Uosae e Roselura Z -. sine iitulo H 1 frigorte Y frigore B

morsu e 2 retecla HZci referla / 3 eoas,e processeral /

ora H 4 Esliferum Y 5 quadrua competa BY quadra compita /
quadra et compita HZcc orlis HVl hertis F herbis B^ 6 uegilarc
BY 8 holerum BY^. olerum t/; 9 Cauribus V teretes patulis
HVZl conludere BH colludere Zea concludere VY conducere /
considere Heinsius guctas V 10 in textu om., in mg. add. m.
rcc. B\ om. item Y e Heinsius celestis B mg. tuncj malim
iani grauidos e: v. infra. gravidis Heinsius 10 sq.
Nox assueta diu fecerat illud idem
Vidi paestano gaudere rosaria cultu,

Et caelestis aquae pondere tunc grauidos Z
Nox asueta diu feccrat illud idem

Et celestis aq pondere tunc grauidos.eat
Uidi pestano gaudere rosaria cultu (una linea post v. pri-

182 IIOSETUM.

vidi raestaiio gaudere rosaria cultii,

exoriente novo roscida Lucifero:
rara pruinosis canebat genima frutetis,

ad primi radios interitura die.
ambigeres, raperetne rosis Aurora ruborem 15

an daret et flores tingueret orta dies.
ros unus, color unus et unum mane duorinn:

sideris et tloris nam domina una Venus.
forsan et unus odor: sed celsior ille pcr auras

difflatur, spirat proxiraus iste magis. 20

communis Paphie dea sideris et dea floris

praecipit unius muricis esse habitum.
momentum intererat, quo se nascentia florum

germina comparibus dividerent spatiis.
haec viret angusto foliorum tecta galero, 25

hanc tenui folio purpura rubra notat,
haec aperit primi fastigia celsa obelisci

mum vacua rel.) H, item VI, nisi quod v. 1 assueta VI stelerat /

diein V v. 2 grauidas l eat om. VI v. 3 postano l
11- pestano BY gaudere « caiidere Scriverius 12 rosida H

m. 1 13 candebat VI frutcctis BY frucleclis H fruelis /

lue

14 primos Ve primu l radio l inler aura Y 15 rosis aura
{suprascr. m. rec.) B rosis tunc aura € 16 tingueret BY tingeret

1/^ 17 Rosunt color Y deorum e 18 nam] cst Ze« nam est

H una om. Y unaq- H 19 ^^^. suspectos habet Burmannus,

sed fortasse 21 sq. potius interpolati. 19 Fosan et F Forsilan VI

set Y 20 Difllalur e Diftle, in mg. m. rec. V difflatur B Difflc Y
Diffluit elHVZ Defluit et / effluit et lunianus spiraf Y diffluil:
exspirat Tollius proximus] forsilan l 21 papliiae B paplii^ Y

paplii^ et / pasillie H de H m. 1 sea l 22 liabitum] rosam HZ

23 iuter erat B intereat H interea Z quo] o m. 1, corr.

in (j H nacencia Y nectenlia Z 24 Germine H m. 1

rent

conparibus Y disparibus HVl diuidit in Z diuidit ut [corr.

m. 2) H 25 Nec H filiorum V galera l 26 Hac B VYl
lenui ea tenui et H tenus in, m mg. m. rec. Y tenuis B tenus
in Y tenus et VZl nit3 V 27 prima, corr. m. 1 in primi B
prima Fe oboelisci Y Haec aperit primi fastigia celsa, deinde

vacua rclicta una linea Hec aperit primc florens pludia forme V Hacc
aperit primae florens praeludja formac || Hec aperit primi fastidia celsa

ROSETUM.

183

iniicioiicm absolveiis piiipinei capilis;
vertice colleclos illa exsiiiuabat aniictus

iam ineiUtans foliis se numerare suis, 30

nec mora: ridentis calathi patefecit honorcm

prodens inclusi semina densa croci;
liaec, modo quae toto rutilaverat ^igne comaium,

pallida conlapsis deseritur foliis.
mirabar cclerem fugitiva aetate rapinam 35

et duni nascuntuf consenuisse rosas:
ecce et defluxit rutili coma punica floris,

dum loquor, et tellus tecta rubore micat.
tot species tantosque ortus variosque novatus

una dies aperit, conficit una dies. 40

conquerimur, Natura, brevis quod gratia florum est:

ostentata oculis ilico dona rapis.
quam longa una dies, aetas tam longa rosarum,

quas pubescentes iuncta senecta premit.
quam modo nascentem rutilus conspexit Eous, 45

hanc rediens sero vespere vidit anum.
sed bene quod, paucis licet interitura diebus,

succedens aevum prorogat ipsa suum.

obvHsci H Haec aperit priinae florens praeludia forraae omissis cele-
ris Zl 28 evolvens Bcinsius purpurii / 29 cxiuuabat ^FT/
exuiulabat HZ 31 IIcc H llaec Z niodo lydentis Z calati Hl
odorein Z, Heinsius 32 fcmina Y olcnsa /n. 1, dsensa H dciisi

o ' t

¥ 33 Ac Scriverius lot corr. m. 2 H rulilauera corr. ?«. 2
// 34 conlapsis BVY collapsis ip 35 ruinam Hcitisitts

37 Ouain cito defluxil HVZl rutuli H m.l riuuli Y 38 en

Burmannus tellus] nuUo Z nulla, m. rec. suprascr. tellus H tacta
e 39 lanlos torsos l 40 Ipsa dies Be comlicit Y . ipsa
dies VYle 41 llorum e m. 2 add. B, om. Y llorum, om. est, H
talis VI 42 Obslentata V occulis Y ilico BFYe illico

1/; raplis H 44 Cuin VI Est Junianus pubescenti V pu-

besccndi / premit] breuis BVYl 45 rutulis, m. ead. factum

rutilis B rutilis Yl rutuli H m. 1 prospexit lunianus 46 dixil /

47 Set V quod] quid H que V quain Z q. l 48 Succedcs V
euuin Y ct euus, corr. m. rec. H illa VI

184 ROSETUM.

conlige, vii-go, rosas, diim flos novus et nova pnbes,

el inenior csto aevum sic properare tuum. 50

49 Conligc V Collige ip uiro m. 1 , uirg" m. rec. B

llosj ros lunianiis unus H 50 Sed H euum Y

Piihlii Virgilii Maronis | Egloga De Rosis Finit B P-V-MEGfc
DE HOSIS FliNIT-ElVSDEM AMMOllETVM INCIPIT Y

E S T E T N O N.

EsT et NON cuncti nioiiosyllaba nota frequentant:

nninia in Iiis et ab his sunt omnia, sive negoti 3

sive oli quicquam est, seu turbida sive quieta.

his denq)tis nihil est, hominum quod sermo volutet 2

alterutro, pariter nonnumquam, saepe seorsis 5

obsislunt studiis, ut mores ingeniumque,

ut facilis vel difficilis coulentio nacta est.

Burmanni (mlhol. Lat. V ep. 139 Meycri I p. 115 ;/. 285
Piihlii Virgilii Maronis ] Copa Finit. Versiculi Eiusdo | Jlaronis De Est
El i\on InciiT. B {de Y vide in fine Copae) VERSVS PRISCIAM ELO-
QVENTISSIMI DE EST ET NON 'vetus liber secimdae notae mcm-
hranaceus' Tollii, Reginae Christinae cod. teste Heinsio. Versus
Prisciani de EST ET NON Vossianus n. 33 catal. p. 380 {cf. Nac-
kius Cat. 240). Prisciani de EST ET NON Voss. n. 15 catal. p. 386
(r/". Nackius l. l.). NaY • KaY OY piTaGORICON litleris miniatis L
MARO VIRGILII DE E ET NON E LMN- {Ji. e. liijer incipil) V P. Vir-
gilii Maronis: Est i non est e Virgilius de cst cl non l: sine titido H

1 monosytla S nionosilba H monosillalta LV ^ sq. post 6 V,
post V. 1 ponetidos censeo. 3 ut / uel Leid. alter Btirmanni

omnia om. B sue S negolii LS 4 olii L ocii H tolii -S'

qicqua L quitquam H est om. Ha scu lurluda BLSXYe siuc
lurbida tmtis Leid. seu turjjae HVa siue turb§ l quiela scripsi. quic-
tis 0) 2 Ilys H {item v. 3) nichil <<j ominum Y nil est iiominuni

Ll hominum nihil est V quod Hl(.a g F qo X quo BSY 5 Altcr
utro B nonumquam BLSY non unq HY seorsis ^Z<SI« seorsuni
HVl seorsus e Allcr in allcrius decertat uoce nondis add. H Allcr in
aitcrius de certa uoce nolandis / Aller in alterius deccpla uoce nola
V Scriptum fortasse fuit alter enim {vcl ubi vel ut) allciius de-
cerlat {vel disceptat) voce notandus, quod inseri potcst post v. 7
6 A])sistant / et mores / studio res cod. Reginae, Leid. altcr Bur-
manni, {duo Vossiani teste Bondamio) 7 ut Botidamus Vel /

186

EST ET NON.

si coiisentitur, niora nulla, inlervenit 'est est';

sin controversum , dissensio subiciet 'non'.

liinc fora dissuUant clamoribus, binc furiosi 10

iurgia sunt circi, cnneati binc lanta tbea(ri

seditio, et tales agitat quoque curia Ules.

coniugia et nali cuni patribus ista quielis

verba serunt studiis salva pietate loquentes.

binc etiam placidis scbola consona disciplinis 15

dogmaticas agitat lento cerlamine lites.

hinc omnis certat dialectica turba sopboruni.

*Iux est: estne dies ergo? non cpnvenit istuc:

nam facibus multis aut fulguribus quotiens lux

est nocturna homini, non est lux ista diei.' 20

est et non igitur, quoliens lucem esse fatendnm esl,

sed non esse diem. mille binc cerlamina surgunt,

binc rauci raulti, qui talia commeditantes

Et 1/; facilis LSXl faciles (e m. ant. corr. in i) B facilcs HVl\a

dirficilis LXl dificilis S difficiles (e m. ant. corr. in \) B difficiles

HVY^a contencio Y comptenlio l m. 1 contonti « nncUiBVXFle

nacta H nata LSa 8 Sic L nuUa niora l mora, om. nulla, V esl sc-

V sia

mel S 9 Si HVl In LS contro uersum (suprascr. in. rec.) B

contra uersum Y conlrouersis VI conlrauersim e dissentio V dessentio

(e pr. m. ant. corr. in i) B de scnso S dissessio L discusslo / subii-

i \

ciet Bl subicet H subicio V 10 foro S disultat H distultant

Y hic V 11 lanta scripsi. laeta co teathrl B theatro cod.
Reginae 12 Sedicio FSeddicio H agitet // 13 — 16 om. H
13 Offi./ staX 14Verljcra/ studia / 15 placidis ^ZSFATec;
placitis /, Petav. Regin. all. scola BSVYla cola S 16 lenlo
scripsi. lacto Gothanus placito BXY placido LSVlea 17 oiiis H omni

V certant H dyalcclica H dialelica Y dyaletica / luba V

18 lux est: eslne dies ergo? scripsi. Esl iux: cslne dies ergo? a

Est lux estne dies: ergo e Estne dies est ergo dies ^ non om. Y

nfi m. rec. suprascr. B nam e istud I iliud H istic B istic SXY

slic L 19 at / fulgoribus BHSXYl fulgcribus L quocicns H

quolies S 20 sta i 21 et om. f igni H gi l quociens // qoli
ons / quolies S, om. / est om. BY 22 89- Z niile H 23 liic
LS rauci scripsi. pauci BLS VYe pauci et Hla qui scripsi. quo-

quo S quoquc ip comcditantes V commenioranlur Regin. come S

EST ET NON 187

murmure coucluso rabiosa siloiilia rodunt.

qualis vita hominum, duo quam monosyllaba versaiit! 25

24 cf. Pershis sat. III 81 coiicliisa H m.\ concluse BS

raiiiosa L silcncia Y 25 q. F cu / duni V inonosytta S
inouosyllaha e nionosillaua L m. 1 versant om. S seruant /

•PVM.VEIISICVLI I)E EST ET NON FLMVi^T | EIVSDEM I)E
INSTITVCIONE Vllll BONI 1 INCIIOANT Y

V I R B O N U S.

Vlr bonus et sapiens, qualem vix repperit unum
miliijus e cunctis hominum consultus Apollo,
iudex ipsc sui totuni se explorat ad unguem,
quid proceres vanique levis quid opinio volgi

securus, mundi instar habens, teres atque rotundus,
exlernae ne quid labis per levia sidat.
ille, dies quam longus erit sub sidere cancri
quantaque nox tropico se*ponMgit in capricorno,
cogitat et iusto trutinae se examine pendit.

Biirmcmni anlhol. Lat. V 141 Mcyeri I p. 40 n. 111
PuIjIII Uirgilii .Maronis Uerisiculi De Est Et Non FiniunL| Ucrsiciili
Eiusdem Publii | l)e Inslitulione Viri boni B P-MAUONISVERGILII- (t

VI BON^ 1 SA'LI-L\-(A. e. de viro bono et sapienli liber iucipit)
V Opus inclitissimi (sic^ non raellilissimi ut Naekio Cat. p. 240
tcstatus est Geeliiis) Maronis de viro sapienti l P-Virgilii Maro-
nis Vir bonus e DE VIRO BOXO PYTaGORICA ATIOACIC L: sine
titulo H 1 bonos (o post. corr. m. eadem in u) B sa-

i

pens {corr. m. ant.) B prudens H(.a quam H. m. 1 ullum e

2 cunctis (o mullis Aklinae . . . consultos (erasis 2 vel 3
litteris, fortasse con; o post. m. eadem corr. in \i B) 4 uani-
(pie leuis BVFe ianique leues' / quid leno procax Ha vanique
ferat Bembus l. l. p. 85 uanique lues L uariique leuis Paris. 7936

uolgi L uulgi i|; excidisse yersiculum pulo 5 sq. cf. Horalii
sCrm. II 7, 86 sq., ubi cf. quae adnotavit Bentleius. abens L

2

hnlH atquej adq L que V rotundas B 6 labiis B m. 1 .Yflauis
L deuia H fidat B Y sydat / sudat H 7 dies la diem BHL VXY^
quem Y qua BX 8 que om. l tropico] longo Vl capricornu BX
campi cornu Y 9 ^xo L tutrinae L exanime Y pcnsat ea

VIR BONUS. 189

ne quid hiel, ne qnid proluberet, angulus aequis 10

partibus ut coeat, nil ut deliret amussis;

sit solidum quodcumque subest, nec inania subtus

indicet admotus digitis pellentibus ictus.

non prius in dulcem declinat Iinnina somnum,

omnia quam longi repulaverit acta diei: 15

'qua praetergressus, quid gestum in tempore, quid non?

cur isti facto decus afuit aut ratio illi?

quid milii praeteritum? cur Iiaec sentenlia sedit,

quam melius mutare fuit? miseratus egentem

cur aliquem fracta persensi mente dolorem? 20

quid volui quod nolle bonum foret? utile honesto

cur malus antetuli? num dicto aut deuique vultu

perstrictus quisquam? cur me natura magis quam

disciplina trahit?' sic dicta et facta per omnia

iugrediens ortoque a vespere cuncta revolvens 25

offensus pravis dal palmam et praemia rectis.

10 ne quis medio versu e protuberel Ze« prolurberet BXY pro-

lurbet et Par. 7936 plurbet et VI conlurbet H 11 qoeal L co-
iical / coceat Y ut nil V (lekTCt B amuscis H m. 1 amusgis V

V

amsis L amisis / 12 cf. Persii sai. V 24 ' subes / ne niania H

subt' V subler Ll 13 om. VXYl, item om. in texiti, m. rec.

add. in fng. B ludicet e admotos H admel' B mg. pollentibus B

hictus L 14 sqq. cf. XQvGa eTirj v. 40 sqq. 14 Nec V

(leclinet V detin^ l declinatus, m. anl. facitim decliiialis B declinatis
ATdeclinans Z niiia l 15 apla XI' hacta L 16 Qua Schierius
ad carm. aur. 41 {■t'^ naQi^rjv;) Quo BHLXYe Quae Va Quid /
17 Quur V sti L ista V deciis afuit L decus abfuit a decusa fit I'
(lccusa sit B dccus assit X decus alTuit H Ve decus adfuit / deus abfuit
Heinsius racio Y 18 quur V scntencia Y sedit om. l

19 Qui e mutassc l fort. recte egenum F/, fort. recie

20 Quur V facta / 21 Quid uoluit Y Qui uolui e qui^ nollc
Be quid iliolle XY quid uelle l bonum et / feret (;«. 1 fort. foret)
L furet BY fuit Petav. 22 Quur V magis l non H VXl
dictu Hm. 1 dato l at / uoltu L uultu ip faclo V 23 Perstrictis
FF Pei; slrictis B Perscriptus / qlq^ H fortuna V magisq,
V 24 — 26 :cf. j^^vcTtt enr] 43 sq. 24 sic dicta aut facta

per omnia e sic dicta per omnia facta / sic facta per omnia uersans H
et sta per omnia uersus V 25 Egrediens H higrediensque (que

V

m. anl. del.) B ortu lU liorlo B ad / cuncta] cnc L 26 dct
BLY palinam] pena H uictis (iustis iesie Burmanno) l

E L E G I A E

IN

MAECENATEM.

Siglorum tabula.

-B = Bruxellensis.

JI = Helmstadiensis.

Ji = Rehdigeranus.

8 = Scaligeri membrana.

S — cod. Petri Servii, mcdici Romnni, chart. ab Ileinsio collatus.

V = Vossianus n. 849.

I = Vossiamis n. 96.

e = Basileensis.

a = Aldina II.

e> = omnes.

tp — eeteri omnes praeter eos qiiorum lectioucs adposui.

MAECENAS.

Defleram iiivenis tristi modo carmine fnta:

sunt etiam merito carmina danda seni.
ul iuvenis deflendus enim tam candidus et tam

longius annoso vivere dignus avo.
inreligata ratis numquam defessa Cliaronis 5

it redit in vastos semper onusta iacus.
illa rapil iuvenes prima florente iuventa,

non ohlita tamen sero petitque senes.
nic mihi, Maecenas, tecum fuit usus amici:

Lollius hoc ergo conciliavit opus. 10

foedus erat nohis nam propter Caesaris arma

Caesaris et similem propter in arma fulem.

Burmunju cmthoL II 119. Metjeri n. 109 P-V-MARONIS

ELEGIA INCIPIT R Incipit meccnas uirgilii / Ad mcceiialem H \\\-
certi auloris elegia e: si7ie lilnlo BV 1 facta H 3 enim BS
•11- H cral R Vlea eras Heinsius cailibdus H m. 1 iam HR
4 cuo, suprascr. m. 2 auo H 5 Gharonis scripsi. carinis V ca-

riua 1/; Gharontis Kannegielerus ct lacobsius spec. emend. 74 ra-
pinis Oudcndorpius 6 It €« Et i/; reddit l honusta HVl

lionosta e lalus V 7 Ille H m. 1 8 taraen sero pelilque

[h. e. el quamvis sero tamen ,petit) scripsi. lamen sed repelitque
1/; lamen sed rapit illa a rapit scd tamen illa e tamen suhripit at-
que Scaliger lamen subripit us(iue Scriverius tamen scd rapere illa
i^el sera rapilque illa Heinsiiis l. sed rapit aeque Vossius in mg. V
t. sero petisse idem in mg. l t. sed rapit usquc vel sera petit-

e

que Burmannus senex / 9 Mnchancas B ,10 Lollius i/a

num verum sit dubito. Illius F/e acgro Heinsius 11 foe-

dus Heinsius fultis w cras Fe uohis HS 12 post 13 H

fideni, in mg. al silem / Sententia haec: et propter similem

UIEBECK, VERGTL. IV. ^ 13

194 MAECENAS I.

regis eras, Etrusce, genus, tu Caesaris alti

(lextera, Romanae tu vigil urhis eras.
omnia cum posses tanto tam carus amico, 15

te sensit nemo posse, nocere tamen.
Pallade cum docta Plioebus donaverat artes:

tu decus et laudes huius et huius eras.
[vincit vulgares, vincit berylhis harenas,

litorc in extremo quam simul unda movct.] - 20

quod discinctus eras (namque id prope carpilur unum)

diluitur nimia simplicitate tua.
sic illi vixere, quihus fuit aurea virgo,

quae bcne praecinctos postmodo pulsa fugit.
livide, quid tandem tunicae nocuere solutae, 25

aut tihi ventosi quid nocuere sinus?
num minus urhis erat custos et carceris opses?

nuncuhi non tutas fecit in urbe vias?
nocte sub obscura quis te spoliavit amantcm?

meae fidem in Caesaris nrm.i. 13 etrusce geinis BHS etliruce ge-

ntis R genus elrusce V geniis elrnsc^ l gcnus ctrnsci ea Jilti Hein-
shis ad Ovidii fasl. IV ,305 -.cf. cpiced. Driisi 453 alini o)
14 Dexlra l hdKlvG H tn. 1 roman.i /? romane et VI roui ff

lu vigil] luiilgil B 15 lanlns ffR clarus BffR 16 velle

Meibotnius 17 iloctas H 18 Tc, m. 2 Tn ff Te V

19 sq. alieni videntiir, nisi plura exciderunt. 19 uicit R

herylhis a (in ^iio libro ms. sit ncscioj beriUis Bff berithns R pe-
ritus Vle aronas l 20 Liltore ^e litorc Erylhraco Barthius

quam Bffl quii R quas Fea vomil Barthius Adv. XXX 11
quas huinus Inda fovet vel qnas sinns Indc vomis {oel fovcs) ffein-
sius 21 (^ si / discintns V dislinctns B disiunctus Rl disuic-
tus ff namquc id prope ffeinsius aninio quoqne co nimium, quod
Ruhnkenius uno Fe una l 22 Diluilur a (in quo libro ms.

sit nescio) Diluuiu Iioc (u postr. corr. m. rec. iti o) ff Dilluniu hoc
R Dilunii lioc B Diluuii ac Vle nimiu R vilae simplicilate tuae
ffeinsius 24 precintos R prccinclus ffm.l pcincto e postinodu
H uisa V 25 Livide S Liuida BR Inuidc Vea Inuida ffl
quod R 26 tibi] verba, suprascr. m.2 tihi ff tibi qnid B

quod R 27 carceris scripsi. carcris B caesaris i|^ opses B ob-
ses 1/; bospcs Sa 28 nuncuhi Scaliger Nunc libi BS Nnin libi

i\) nil tutas R 29 oscura BV qui // uiolauit Ra cnn-
lcm 2^, ffeinsius

MAECENAS I. 195

qnis tetigit fcrro dnrior ipse latns? 30

quid faceret? (lefiinctus crat comes inpiger idem 39

miles et Angusli fortiter usque pins.
illum piscosi viderunt saxa Pelori

iguibus hoslilis reddere ligna ratis.
pulverc in Emathio fortcm vidcre Philippi:

quam tunc ille tcner quam gravis hostis erat!
cum freta Niliacae texerunt lata carinae, 45

forlis crat circum, fortis et ante dncem,
miiilis Eoi fugientia terga secutus,

territus ad Nili dum fugit ille capiit.
pax crat: haec illos laxarunt otia cultus.

omnia victores Marte sedente dccent. 50

Actius ipse lyram plectro percussit eburno,

posquam viclrices conticuere lubao.
hic tela in profugos (tantum curvaverat arcum) 55

30 tegit H durio e 39 — 56 hic inserui. 39 Aicere B

intcger HR inge / 40 Millcs R Mihtia Hcinsius angusli /

fortis ct usque vulgo {tihi primum?) Marlis et usquc Heinsius

Structura Jiaec: forlilcr defunctus cral idem comes inpiger et

milcs Augusli usque pius. 41 uoluerunt 1 dohierunt Heinsius

pilori H jjolori F 42 lioslllcs BHll^ redere V perdere Is.

Vossius dedere Heinsius tradere Scaliger lingua / ligna Hein-

sius ad Ooidii metam. XIV 534 rates Vle hostilis ralis ac-

cusativi pluralis sunt sententia hac: hostiles rates ut Hgna igni-

hus quihus debeantur tradere. 43 aemathio e 44 Tam B lam S

uunc BHS Quam tener ille fuit e illi V quam Ra tam

BH Vle tum S grauim H Sententia haec: quam tunc ille, qui

tener alias dicehatur, gravis hoslis erat! 45 leta BH laeta R

■ eoi

latc e 46 circa Ha cura R duces 2 47 Milites H ei H
fugientia Heinsius ad Ovidii metam. I 541 conl. IX 127 fugien-

i

lis 1/; fugientes H sequutus Te sequtus l 48 ruit Burmannus
49 illo BHl laxarant BRa ocia R illos laxarunt cullus, i. e. sol-
verunt tunicam, ut discinctus esset. 50 uictoris BH decet HRl
51 Accius H perousit R 52 Posqua R Postquam i/; uictricem
-ff lurhe H turhe V 55 sq. 53 sq. sic ordinavi. 55 Sic

Heinsius im l tentum Heinsius curuauerit H arcus 2

13*

19G

MAECENAS I.

misit ad extremos exorientis equos.
hic modo miles erat, ne posset femina Romam 53

dotalem stupri turpis habere sui.
maius erat potuisse tamen nec velle triumphos, 31

maior res jBagnis abstinuisse fuit.
makiit umbrosam quercum lymphasque cadentes

paucaque pomosi iugera certa soh.
Pieridas Phoebumque colens in mollibus horlis 35

sederat argutas garrulus inter aves.
marmora Smyrnaei vincent monumenta libelli:

vivitur ingenio, cetera mortis erunt.
Bacche, coloralos posquam devicimus Indos, 57

potasti galea dulce iuvante merum;
et tibi securo tunicac fluxere solutac:

te puto purpnreas lunc habuissc duas. 60

sum memor et certe memini sic ducere thyrsos

» nos

56 exlremos] exlet mersu (" ""^* tn. 2) H mox Orientis Hein-
sius ecce Oi'ieiilis Bwmannus 53 iie] iiec B foemia R

i
54 slnipri B halref / 31 posuisse (l m. 2) R meruisse Fran-

iu

cius nec bis B 32 Maiores B Vle maius Vle obsluisse

H Posl Jiiinc V. interposilum foliwn (9) muim eadem m.
scriplum /nc^p/ews ; Explicat el Ibrma muta superbil auis, fitiiens :^cc
lu pallenles dubila lorrcre lupinos (sunt v. 34, cx Ovidii medicam.
fac.iei V. 34 — 69) in l. 33 Malluit R quercum] que B

lymphas prop. Wernsdorfius nymplias oj cadenles B, Schraderus
cf. Propertii IV (III) 16 4. Senecae de provid. 3, 10 canenlis V
cancntes i/; 34 promisi V culta a, fort. recle. 35 Pierides

r/e molibus R orlis RVle 36 Sederat (r del.) H Sesup B
37 Smyrnaei Scaliger, nisi aliud quid latet in librorum BHS
scripturis. limnei B niinaci S minei H m^onii R maeonii VI meo-
nii e uincent BH uincunt ip marmorea Aonii Scaliger primo bar-
bara Maeonii Eldikius monumenla notione praedicativa accipienda.
monimenta H 38 certa (r del.) H 57 IJache H posqua

a

R postquam t\> deuincimus R ymnos V 58 galete H 59 de-
fluxere H 60 haiiisse R 61 certo malit Wernsdorfius sic]
tua Meyerus dicere 2 Tum memoranl tereles cum Maenade du-
cfie Ihyrsos praeter alia Heinsius Tum mcmorant curru gemiuas lihi

MAECENAS I. 197

bracchia vel pura candidiora nivc.
et tibi thyrsus erat gemmis ornatiis ct auro:

serpentes bederae vix habuere locum.
argentata tuos eliam talaria talos 65

vinxerunt certe, nec puto, Baccbe, negas.
niollius es solito mecum tum multa locutus,

et tibi consulto verba fuere nova.
inpiger Alcide, multo defuncte labore,

sic memorant curas te posuisse tuas, 70

sic te cum tenera laetum lusisse puella

oblitum Nemeae iamque, Erymanthe, tui.
clava torosa tibi pariter cum pelle iacebat, 79

quam pede suspenso percutiebat Amor.
ullra numquid erat? torsisti pollice fusos, 73

lenisti morsu levia fila parum.
percussit crebros te propter Lydia nodos,

te propter dura stamina rupta manu.
Lydia te tunica iussit lasciva fluenle

inter lanificas ducere pensa suas. 78

ducere ligres Burmannus Tura mcinorant certc gerainos libi duccre
thyrsos Oudcndorpius 62 Bacliea H Bacchea R VI Bacchica e

Baclie B vel pura Burmannus purpurea w prae pura Oudendor-
pius 63 thirsis H m. 1 64 hedre H edere V 65 anien-

lata coni. Scaliger talaria BHS tallaria R sandalia Vlecc plan-

taria Burmannus tallos R 66 Vixerunt H Vincxerunt V Vixe-
ruut / bache H 67 Albus S, u?ide Scaligcr balbius coniecit.
tunij cu H tecum vel nec non terauienta Heinsius raalrura dc
niorc Wernsdorfius iil Verg. Aen. VII 357 loquutus V loqutus /
69 Impiger HRl dcfuncto H defunle V 70 possuisse R potuisse B
71 tenera R laetum ea lecunr R VI raultuni BH lcntuui

1
Heinsius luxisse V pucllani HR 72 Ohilu (corr. m. 2) R

ne niea BH ncnices .2 eriraantie H heriraante R 79 sg. hic

inserui. 79 Ciausa V tliorosa HR torose Heinsius ad Ovidii

metam. XV 230 tua BH iacebant E 80 Quas Z praeri-
pichat Burmannus 73 Vltro Bl nuraquit V nuq' m. 1, supra-
scr. v e 74 Leniisti V leuisti S laevasti Heinsius uila H m. 1

75 Percusit R 76 et coni. Burmannus 77 tunica E

lunicas oj uixit V lluentc 2 fluenlcs BVea fauentcs l foucutes
R uouentes (u pr. corr. in f) H 78 pcnsa Heinsius ad Ovidii

198 MAKCENAS I.

qiiis fore credebat, premeret cum iam inpigor iiilans 81

Iiydros ingentes vix capiente manu?
cumve renascentem tereret velociter llydram,

frangeret inmanes vel Diomcdis etpios '
vel tribus adversis communem fratribus alvum 85

et sex adversas solus in arma manus?
fudit Aloidas posquam dominator Olympi,

dicitur in nitidum percubuisse diem
atque aquilam misisse suam, quae quaererel ecquis

posset amaturo digna referre lovi. 90

valle sub Idaea tum te, formose sacerdos,

invenit et presso moliiter ungue rapit,
sic est: victor amet, victor potiatur in umbra,

victor odorata dormiat inque rosa.
victus aret victusque metat, metus imperet illi, 95

membra nec in strata sternere discat bumo.
tempora dispensant usus et tempora cultus:

haec bomines pecudes, baec moderantur aves.

metam. XV 230 saepe oj 81 preuieret cum iam a cum iam pre-

met B cu iam pmet R tuu3 iam pmet H cum iam prcmit SSVle
cuniirumperet Scaliger impiger BJte 82 Hidros H hidros V

83 Cum ucre nascenlem B Tunc nc renascentcm e lcrret HR VI
felicilcr Vossianus et Leidensis (VI) tesle Burmatmo : ipse tiihil
notavi. uelociter ureret Gorallus 84 iramanes HR 86 ad-
uersus H m. 1 87 aloidas « aolidas Leid. alter teste Burmanno

^aloidas i? ct colidas e et oenidas B ^enidas HVl ocnidas S pos-
quam R postquam ip 88 percuhuisse BSVl procul)uisse HRea
diem HRSVl houera B ms. Salmasii, e« 89 misse B ecquis

ea ccquid B #quid H /quid l ccqd R 7q. V 90 maluro BH m. 1
RVl digna Heinsius signa BHSVl uina efi; posse R signifcr
esse coni. Scaliger 91 suIj idca R sihi dea // lum {uel cum)
Heinsius dum co iam Handius ad Statii silv. 11 -lo sacerdosj

iacenlem Heinsius 92 prensum coni. Burmannus ingue l
93 sic esl] segnis Hcinsius palialur S spalictur Scaliger' 94 ad-
orato H adorata / 95 Victiis arct uictusque mclal (m«tet B) BRZ

a

Victus erat uictusque mctat // Victor aiuct uiclusque metat S Victus
uictusquc mclal / Victorcm uiclus metuat Vea impcrat HR

96 tencrc V tne ccrncre e ponere Heinsius 97 dispensat V l

culto H 98 raoderalur l

MAECEMAS I. 199

lux est, lauius aral; iiox est, requiescit arator
liberat et nierilo lervida coUa bovi. 100

conglaciantur aquae, scopulis se condit hirundo;
verberat e-^elidos "arrula vere lacus.

Caesar aniicus erat: polerat vixisse solute,

cuni iam Caesar ideni quod cupiebat erat.
indulsit merito: non est tenierarius ille? 105

vicimus Augusto iudice: dignus erat.

Argo saxa pavens posquam Scyllaea relegit

Cyaneosque nietus iam rcliganda ratis,
viscera dissecti niutaverat arietis agno

Aeetis sucis omniperita suis. 110

99 tliauriis H nox] no H n B est om. V 100 Liberat
I uierito Bl Libera ^ eniorito Z Libcrat enicrito i\) boni H m. 1

101 Conglutinanlur SVl^ cum glacianlur Salmasius et Hcinsius
se condit] sedit B liyrudo R birudo e 102 etgelidos (?. e.

ecgelidos) BHR Vle egelido a, Lcidensis ulter tesle Burmanno
latus Fe Lacunas post v. 102. 106. 128. 132 slatui, non quia
excidisse quaedam putem, sed lU variorum rhetorum in [eodem
themate versantium colores discernercm. 104 ccsarides Ve

105 sq. om. l 105 Indusit E merita 'B merito

sibi : non temerarius Heinsius ille sc. lividus v. 25. interrogandi

signum posid. 106 Vicinus H m. 1 V Vincimus R ciuctus erat
Heinsius, sed idem dignus eat coni. ad Ovidii am. II 12, 2 vici-
mus Augusto iudiec : dignus crat distinxit Wernsdorfius. vicimus : A.
i. d. c. vulgo. 107 Arga/Tw. 1 Ergo Vle siwo H m. 1

parens Vle posquam R postquam ip Scyllaca Salmasius scylleia
BR^ci scilleia Hl scilleija V Scylacoia Heinsius ad Ovidii melam.
XV 702 rolegit Salmasius logit o) 108 Cyaneos fromitus Is.

Vossius ratos B 109 dissocti Leidcnsis alter tcste Bunnaniio, a
disiocli i\) diiecti H direcli S defecti vel et eiroti Heinsius ad Ovidii fast.
III 674 mutauorit B mutarat R mutauit Z agno « agni t\) 110 Ae-
olis Scaliger Aetes S Aot es B Aetas et RZle Eotas el (o alt. m. 2)
H Elas ot V sucis BH facis S succis i|; fucis Scaligcr omni-

n

perlla Salmasius onnieperita i/; orane petita V omcn porila H amna

200 ' MAECENAS I.

his te, Maecenas, iiivenescere posse tlecebat.

haec utinam nobis Colchidos herba foret!
redditur arboribus florens revirentibus aestas: -

ergo non homini quod fuit ante rcdit?
vivacesque magis cervos decet esse paventes, 115

siquorum in torva cornua fronte rigent?
vivere cornices multos dicuntur in annos:

cur nos angusta conditione sumus?
pascitur Aurorae Tithonus nectare coniunx,

atque ita iam tremulo nulla scnecta nocet. 120

ut tibi vita foret semper medicamine sacro,

te vellem Aurorae conplacuisse virum.
illius aptus eras croceo recubare cubili,

et modo poeniceum rore lavante torum
illius aptus eras roseas adiungerc bigas 125

et dare purpurea lora regenda manu,
tu mulcere iubam, cum iam torsisset habenas

procedente die respicientis equi.

quaesivere chori iuvenem sic Hesperon illum,

quem vixdum medio solvit in igne Venus: 130

perila e 111 Islc BB dicebat^F 112 liaec] 0 Z corclii-
tos / 113 Reditur F arboreis F llorcs if/? reuontibus ZT reiio-
cantib3 R recurrenlibus VI aestas R2 §stas l estas BlfVe actas a

114 Egro non e Et cur non a ver cur non Heinsius 115 que
om. B ne Heinsius ceruosus e parentes V m. 1 119 aurora
H m. 1 titonus HVle coniunx VRe coniux i|; 120 ita] illi

R 122 complacuisse HR uiex V {voluitne senex?) 123 sq.
in singulari schedula manu diversa, sed eiusdcm aelaiis B
123 actus VI cubilli R 124 sq. om. SVle 124 et niodo

om. B poeniceum ^ ex veteri scriptura^ Scaliger puniceo i|; pu-
nico R plioenices B lauanlc BS lcuante i/; thorum H 125 tu
iungcrc a : cf. Heinsius ad Ovidii am. I 2, 26 126 et Francius

Tu co 127 Tum, suprascr. m.2 tu H Te 1 torsisse V

128 Protendente e respatianlis cotii. olim Scaliger 129 tliori Fe
tori a cari R iuvenum Sahnasius liesj)cro nilum B liespon illum l
hesjion illum V \\cs\>cvo\\ oWm Scaliger 130Quc5 vixdum scnps/.
ucxum V ncxum i/; necdum Scaliger fovit Heinsius ncmus ZVl

MAECFNAS I.

201

hunc tainen infiiscis placid.a sub noctc nitentem
Luciferuni contra currere cernis equis.

hic lihi Corycium, casias hic tlonat olentis,

hic e palmiferis halsama missa iugis.
nunc pretium candoris hahes, nunc redditus umhris: 135

te sumus ohliti decuhuisse seneni.
tam Pylium flevere sui ter Nestora canum

dicebantque tamen non satis esse senem.
Nestoris annosi vicisses saecula, si me

dispensata tibi stamina nente forent. 140

nunc ego quid possum? tellus, levis ossa teneto,

pendula lihrato pondus et ipsa tuum!
semper serta tihi dahimus, libi semper odores:

non umquam sitiens, florida semper eris.

131 hunc lanien scripsi. Queni (Que H Quac R) niinc w in-
fuscis tma voce scripsi. in fuscis F?n. 2 /ea in lluscis Vm.l in
fusci B in fusi HR iuuentam Z 133 ^forte iio7mulla deside-
rantiir' Burnuumus. coritu R coritiuin e narcissuin Oudendorpius :
cf. Ciris 370 e Corycio Burman?ms olentes Rl 134 e a cl

s

(i. e. ec) BHR Fle niisa H 135 Huc V preciu R redit ""
V reddit' e imbris R 137 tam scripsi. Te B Ter ip ct Hein-
sius piliuni BR Peliam Burmannus Pylii Oudendorpius Plirygium
(sc. Priainum) Schradcrus fluere V 138 Dicebanlque tamen

HRcc Dicebant tamen hunc i/^ 139 annosi Ba annosa ip vicis-

s

ses Ascensiana uixisses Bla uixissem H uicsissera V uixisscm e ui-
xisem R s^cula R 140 Dispcnsanle e ncnte B, Leid. ^ ab
Heinsio coUatus' iestc Burmanno, a ncmpc tp Dispcnsanlc . . .
neta Salmasiiis 141 Nuc e quod HR, Scaliger lclbis im. e
144 numquam (n del.) M unquam R

II.

Sic est Maecenas fato veniente locutus,

frigidus et iamiam cum moriturus erat.
*menc' inquit Muvenis primaevi, luppiter, anle

angustam Drusi non cecidisse diem!
pectore maturo fuerat puer, integer aevo 5

et magnum magni Caesaris illud opus.
discidio veiiemque prius — ' non omnia dixit,

inciditque pudor quae prope dixit amor.
sed manifestus erat moriens: quaerebat amatae

coniugis amplexus oscula verba manus. 10

^mi tamen hoc satis est: vixi te, Caesar, aniico

et morior' dixit; 'dum moriorque, satis
exemplum vixi le propter molle beati, 23

Sequitur sine ullo intervallo vel tittilo carm. apud Bur-
mannum n. 120 in «a, separavit primus Scaliger. 1 loqulus l

loquutus Fe 2 eciam iani B tum e 3 inqd l iu-

uenes V iuppiler RS iupiler ip turpiter e 4 Aiiguslam

BVle, Heinsius : cf. anteced. eleg. v. 118 ct Hauptius de
epiced. Drusi p. 30 Angustuni B Augustain Ra Drusi Frun-

cius, lo. Fr. Gronovius ad Senecae consoL ad Marc. 3 bruti w
dlcm Heinsius fuleni oj 5 aevi Heinsius 6 cf.

epiced. JDrusi 39 Est / 7 Dlscidio BHR VI Dissidio Se Dis-

ccdo Leidensis ab Heinsio collatus teste Burman?io, a dicit /
dici Fe 8 quein H puer R2 quae om., ?«. rec. suprascr.

H quem R 9 Set -F 11 mi scripsi. Si « scd Cannegieterus

est om. BVe cesare Vle 12 dixit dum moriorque] dum

morior dixit H satis est H sat est Pithoeus et Hcinsius Post
V. 12 inserui 23 — 26, qui in singulari schedula add. sutit eadan
manu qua antecedentis elegiae v. 123 sq. in B 23 iussi l
beati Salmasius beate ca '/". beatus' Is. Vossius niollc bcate] no-
bile et ob te coni. Scaliger vitac . . . beatae vel luxus . . . beati

MAECENAS 11. 203

iinus Maecenas leque ego propter eram,
arbiter ipse fui: volui quod contigit esse,

peclus erani vere pectoris ipse tui. 26

niollibus ex oculis aliquis tibi procidct humor, 13

cum dicar subita voce fuisse tibi,
hoc mihi contingat: iaceam tellure sub aequa, 15

nec tamen hoc ultra te doluisse veHm:
sed meminisse velim. vivam sermonibus illic:

semper ero, semper si meminisse voles.
hoc decet: et certe vivam tibi semper amicus,

nec tibi qui moritur desinit esse tuus, 20

ipse ego, quidquid ero, cineres interque favillas

tunc quoque non potero non memor esse tui.
vive diu, mi care senex, pete sidera sero! 27

est opus hoc terris: te quoque velle decet.
sit tibi securo cum primis Livia coniunx, 31

expleat amissi munera rupta gener;
et tibi succrescant iuvenes bis Caesare digni " 29

et tradant porro Caesaris usque genus.

Heinsius 24 inium tliscinctus Hcinsius te quoque proptcr Sal-
masius 25 Arbitror R tui Heinsius uolui « uoluit i/;

13 tibi om. Ve procedet et 6 14 nocc i^ ibi H 15 tibi £Ve
16 te doluisse Hcinsius ad Ovidii am. III 2, 9 te poluisse HRS mc
potuisse Bea hoc poluisse VI uolim / 17 vivus sermonibus illis
Hcinsius 19 boc scripsi. Et co docel H m. 1 dicet V certo fue-
ram Heinsius amar '"' V amare Bl amore e 20 sibi Barlhius
moritus {corr. m. 2) R 21 quicquid RVl 22 om. in tecclu,

m. rec. imo mg. add., sed ciim f. 21 finialur pagina, notalum se-
quentis versus initium Tunc quoque m. cadcm ima pag. in H
quoque] ego Rle 27 cf. Ovidii trist. I 1 milii R sy-

(lera JR, sco' V 31 sq. 29 sq. sic transjwsui. 31 S3 V

Sed / Et e tibi securo Fe tibi secura / sccura tibi ip cuui Ra
quani B2 qd l quod e q F qui, m. rec. factum quu H primis
Heinsius primum w cum primum] supremum Scaligcr Sit diu-
turna vel sitquc aequacva libi cum primis Heinsius. et saluro anuorum
superct tibi Oudendorpius libia H coniux Re coniux ip

s

32 aniisi H amisi V funera vel pignora Heinsius rapta H

rapta vel cruda vcl nupta Heinsius 29 subirescant V sucrescant

R uiues V 30 Sed e

204 MAECENAS II,

tum tleus intersis clivis insignis avitis, 33

te Venus in proprio collocet ipsa sinu.

33 tum malit Wcrnsdorfius Cum w inlcrsis scripsi. in lcr-
ris 0) avitis] et austris 27 34 iuiprio, h. c. iniproprio l in

patro R in patrio i\) ipsa BHl^ ipsc V alma R Va sinus V

finit elcgla uirgilii maronis in meccnate inueta ab IIENOC in da-
cia l Eadem fere subscriplio in Vaticano 3269, cuius pars scripla
cst manu Pomponii Laeti tcste Tychone Mommseno in mus.
Rhen. VI p. 626 sq. cf. M. Hauplius in cpiced. Drusi p. 30 sq.

I n d e X.

pag^. pag.

Aetna 23 Dirae 22. 50

Bas.sus, Ventidius 10 Dirarum v. 10 50

Bibaculus, Furius 7 ,, ,,30 52

Catalecta 2 ,, >, ^6 55

Catalecton I*— III* .... 4 „ „ 78. 80 sq 54

I 8 M „93 51

„ II 6 „ „96. 102 sq. ... 56

„ III— VII .... 7 Elegiae de Maecenate ... 61

„ VIII 10 Lydia 59

„ VIIII 8 Lydiae v. 7. 13 60

„ X 6 ,, ,, 17 sq 59

„ XI. XII 11 „ „ 40 ; 60

„ XIII. XIIII ... 8 „ „55 61

Cimber, T. Annius 6 Lygdamus 12

Ciris 16 Messallae 11. K)

„ V. 50. 128. 375 .... 46 Moretum 14

„ „484 45 Moreti v. 43. 120 43

Copa 14 „ „ 60. 73 42

Copae V. 1. 8. 12. 13. 15. 17. 25 44 „ „77 " 41

„ „28 43 Octavius Musa 8. 20

Culex . 18 Parthenius 14. 17

Culicis V. 35 sqq. 170. 318. 334. Priapea 4

357 40 Prolusiones 5

Delia 8 Suevius 15

Addenda et corriarenda.

pag. 2 lin. 15 sup. legenduin 'grammaticomastige'.
„ 8 „ 2 ab imo legendum ^iucundior'.

„ 29 „ 10 sup. delendum 'autem'.

„ 42 „ 7 ab imo delendum '^31'.

„ 43 „ 18 sup. post 'V^ addendum 'et F\

„ 43 „ 2 ab imo legendura '13' non ''12'.

„ 44 „ 3 sup. delendum 'cum F\

„ 44 „ 3 sq. sup. legendum 'pracbentque soli genuinam scriptu-

ram chrystallo v. 30 VZl\

„ 45 „ 10 sup. delendum '119'.

„ 46 „ 19 sup. legendum 'Lea\ ubi extat 'Ze'.

„ 47 „ 13 sup. addendum "'quaedam Nicolai Loensis sunt'.

i

„ 47 „ 4 ab imo post ^diueP addendum '(h. e. diuey.

„ 47 „ 4 ab imo legendnm 'et cura R esse'.

„ 48 „ 3 sup. post 'manu\ inserendum '///?'.

„ 48 „ 6 „ post '?}iilia' pro commate ponendum semicolon.

„ 48 „ 6 „ legendum 'Vossianus 11', non 'Vossianus II*'.

„ 48 „ 7 „ post 'iam^ pro commate ponendum semicolon.

„ 48 „ 12 „ ante 'V 21' inserendum '/IJlZa\ .

„ 48 „ 13 „ ab initio inserendum '///fZea'.

„ 48 „ 21 „ legendum ^heluato'', non 'helluato^.

„ 48 „ 23 „ „ 'nee', ubi extat 'non\

„ 40 poteram Rothmaleri de Horatio verborum inveutore diss.
p. 10 sq. laudare, ubi vocabula in 7«^« terminantia ex Lucretio
Vergilio Iloratio Ovidio coUecta sunt.

„ 49 lin. 21 sup. legendum 'tertii', non 'quarti'.

„ 49 „ 3 ab imo delenda haec 'V 9 caesarV.

„ 109 „ 8 ab imo legendnm 'atq-', non 'atq.' item p. 163 ad XIII
2 'quasq-', non 'quasq.'.

„ 123 ad Ciris versus 459—519 laudarc poteram Ottonis Franckii 'de
artificiosa carminum Catullianorum compositione' dissertationem,
cuius in p. 57 sq. quam concinna aequabilium membrorum struc-
tura haec poematii pars nitcat animadvertit. tamen quod propter
interruptas rcsponsiones sex versus 508—513 spurios esse Heynio
credidit, ego a tali opusculo, in quo frigida et incommoda cum
pulchrls mixta sunt, quodque studiose lectitatum fuisse nullo con-
stat indicio, interpolationum suspitionem omnem procul habendara

206 ADDENDA ET CORRIGRNDA.

esse censeo. eandera illam artem etiam in vv. 268 — 282 et 428 —
447 regnare p. 59 demonstravit.
pag. 152 et 153 catal. IIII 8 et V 16 debebam talasio scripturam in tex-
tum recipere, quae in Veronensi quoque Catulli 61, 134 extitit.

Ad prolegg. crit. p. 32 sq. ne quis ad bucolica quoque et georgica
ex Bembino nova criticae artis instrumenta peti posse speret, breviter
moneo examinatis quas Zangemeisterus diligentissime notavit horum
quoque carminum scripturis memorabile quod sit praeter initialia ver-
snum quorundam ornamenta p. 57 a me laudata nihil fere me rcpperisse,
nisi quod ecl. V 5 quod coniectura scripseram scphyrix sic in illo extat:
sephiris. pertinet autem ad librorum Bernensium bc familiam , quorum
huic paulo saepius quam illi sociiis est.

^^I^,Q.^MAil>iOr\DfS2fP.U'sUMlSECCM
SNPlNCFNl-irSiVfB^UMUSMCONClDllfSl
NONlllUMNOSIMrOSSUNIMUIARElxB
MECSllMC0MB-M£DllS.iilBRUMa-3lB\
SIIH0NIXSQ-NIUE5HHMISSUBEMUUS;
MECSlCUMMOMFNSMlN.hBfRARFIIh^Ul

AElHlOtUMUEMfMUSOUlSSUBSlDrP.fC:

0MNlAUlNi:£I^M0^FTNOSCtD\MUS\M(

^j^ff5MEMlDlU\E.UESIRUMCEClNLSSEP0

DUMSEDEinG^\ClllIlSCELlNMTf:ClItHlBi:

pl£MOESUOSH\ECl\CnTlSM\"JClM\CKLl

C\llOCUlUS\M0M^NtUMMl1ilCRESCl

QUKNIUMUEKtNOUOUlMDlSSESUBlCn

Sl)P.C\MUSSOLEltSSf GP.XUISCNNTKNIIB-'

lUNinMGRXUlSUMBRXNOCENlEllKU

IHDOMUMSMUKHP.UENIIHESIEIIUSIII

TUKCHjyRUfmSArRONIAWUSAmRIW^-UVtTlfjfcMfCOMltfOOiVNf.^ri-VKCKC!
ixfRArruRBI PMRifiM^llCCN.-MlCROIN Uf l rrDl.siiNCxiCODlCCA\
|fONA«EinovCl\.<>'(TEtMSCVI.V|{t\DOMNi\>VMDtMOlV.<AK0»^TK.t

UfKGlll M\K0NI5

du^iNCXi ETKH^AH.vCKMv«t«n*AttmuHu.vAtMici.S . ^|.

BUCOUCON llBER FX

lecwvoRcquoveN^cwciRCOSUBHiHcximuSMq-.irceH-^^^COKip
u I lMio.vcuKKU sci-.simvilvi A.i;iumt^^€K«.Hu<« CCK T Amc^ljo
TeK^4M(nqui|>t>CSopo.SmCRViUCRf<iaAC/A-ii^j^wU.CI.P(.'KC'AUeASrl
INq A».Mi»mrv"A£*.CC|«l.«iU.<'ACTuHACUCURRrT- N&mlAUf)l5 V.. r
5ICItlcON.Hi(V»P|A.Wi;fRUanM.«»PCCTXC»»\.etCA.<A.H-pCS>OIU«mO K w
'Umq SuUO»tlloAvlH*f<>trittlTlHA.»»Munr.auipa^|;CAS(RAl

NCLPJL .GEORGICON

PA Vergllius l^avo, Publlus

6801 P. Verglli Maronis opera

A2
185^

PLEASE DO NOT REMOVE
CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET

UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY