This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world's books discoverable online.
It has survived long enough for the Copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to Copyright or whose legal Copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that 's often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken Steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use of the file s We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's System: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in Copyright varies from country to country, and we can't off er guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
any where in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.
About Google Book Search
Google's mission is to organize the world's Information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books white helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the füll text of this book on the web
at |http : //books . google . com/
iHllilll
^B 3Xfl 571
^
H*
1^ y
3t i%
J. HENRY SENGER
GERMANISCHER BÜOHERSOHATZ
HEBAUSOXaEBIBN VON AUFBBD HOIJ>BB.
4. 1 Mark.
OTFRIDS
EVANGELIENBUCH
HBRAUSaEGEBEN
VON
PAUL PIPER.
ERSTER THEIL.
EINLEITUNG. TEXT.
ZWEITE AUSGABE.
FREIBURa I. B. UND TUBINGEN 1884
AKADEMISCHE VERLAGSBUCHHANDLUNG von J. C. B. MOHE
(PAUIi 8IEBE0E).
OTFRIDS
EVA NGELIENBÜCH
HEBAUSGEGEBEN
VON
PAUL PIPER.
EESTEE THEIL.
ZWEITE AUSGABE.
FBEIBUEG I. B. UND TUBINGEN 1884
AKADEMISCHE VBBLAGSBUCHHANDLUNG von J. 0. B. MOHB
(PAUIi SIEBEOK).
REPLACINO
Vorwort zur ersten Ausgabe.
Der vorliegende Otfridteoct ist nach den in der Ein-
leitung zu meiner grösseren Ausgabe (Paderborn 1880)
dargelegten Orundsätzen bearbeitet In Bezug auf die
Accente bin ich über das dort Gebotene hinausgegangen,
indem ich namentlich die dritten (und vierten) Accente,
die in eineeinen Salbversen sich finden, hinwegschaffte.
Die Gesichtspunkte, denen ich dabei folgte^ sind in einem
Aufsatze in Paul und Braune's Beiträgen zur Ge-
schichte der deutschen Sprache und Literatur (Vlll, 325 ff.)
dargelegt Ich muss jedoch bemerken, dass ich keineswegs
die dort g^undenen Begdn Otfrids consequent durchzu-
führen beabsichtigen konnte, wie es ja auch der Dichter
selbst nicht gethan hat Vielmehr bin ich streng conser-
vativ verfahren und habe Besserungen, bezw. Tilgungen
in den Accenten nu/r da vorgenommen, wo solche durch
die Ueberli^erung des Textes selbst an die Sand ge-
geben wurden.
Ich hoffe^ das$ der vorliegende billige Text, auf dessen
carrede Herstellung ich alle Sorgfalt verwendet habe, be-
sonders den Studierenden willkommen sein wird,
Ältona, den 20. September 188 L
Vorwort zur zweiten Ausgabe.
Von Neuem sende ich das Buch hinaus, nachdem ich
demselben eine Einleitung beigefügt habe. Unterdessen ist
auch mein grosses, sowie mein kleines Otfridwörterbu^ch,
letzteres zu dem geringen Preise von 1 M., in den Handel
gäcomm^n, und ich hoffe, dass mein correcter Text (ich hebe
das gegenüber den unmotivierten Anklagen in der deutschen
Litteraturzeitung hervor) und mein auf eigener Arbeit
beruhendes Wörterbuch (dies betone ich, um dasselbe von
demjenigen Erdmanns zu unterscheiden^ welches ein flüch-
tiger Auszug aus Kelle ist mit den Fehlem des letzteren),
welche beide die Darstellung eines von mir, oder vielmehr von
Dr. Holder, zuerst gefassten Gedankens sind, sich gegen
jede Ooncurrenz von Nachahmern behaupten werden. Der
geringe von dem Herrn Verleger angesetzte Preis wird das
Seinige dazu beitragen.
Altona, den 5. April 1884.
P. PIPER.
EINLEITUNG.
vtfrid ist — wahrscheinlich — um 790 in der Gegend von
Weissenburg geboren und um 875 im dortigen Kloster gestorben.
Er war in Fulda unter Hrabanus Maurus (804 — 822 moffister scholae,
842 Abt, 847 — 856 Erzbischof von Mainz) erzogen worden und
hatte in dieser Zeit den Werinbert, späteren Lehrer der Kloster-
schule von St. Gallen, den Hartmuat, späteren Aht von St. Gallen
(872—883), und vielleicht auch Salomo, der später (839—871) als
Salomo I. Bischof von Constanz war, kennen gelernt. Um 825
wurde er unter Abt Gerhoh als Mönch in Weissenburg aufge-
nommen, auch 830 — 840 unter Gximalds erster Abtschaffc weilte er
daselbst, ebenso nach 847, als Grimald wieder eingesetzt war. Da-
gegen scheint er in der Zeit 840 — 847, als der lotharisch gesinnte Otger
die Abtei inne hatte, nicht daselbst gewesen zu sein, vielmehr sich mit
seinem Gönner Grimald in St. Gallen aufgehalten zu haben, wo er
vielleicht Notker Balbulus kennen lernte, der aber jedenfalls noch
ein Kiiabe war. Sein Werk mag er schon um 850 begonnen haben,
doch ganz vollendet war es auch bei seinem Tode noch nicht, da er
noch immer daran besserte. Die einzelnen Teile sind in folgender
Reihenfolge abgefasst: L SaL V. Hartm. IV. IL IIL Liutb. Lud.
OtMds Evangelienbuch ist in folgenden Handschriften erhalten:
F., Wiener Hds. 2687, welche von Otfrid geschrieben und
corrigiert ist.
P., Heidelberger Hds. 52, ebenfalls ein Exemplar von des Dichters
Hand. Es fehlen darin Lud. 1—76. V, 23, 264 — H 141.
£>., Zerschnittene Hds.; Bruchstücke derselben sind in Berlin
(Ms. germ. quart. 504), Wolfenbüttel (131. 1. Extr.), Bonn (Cod. 499)
erhalten. Auch diese Hds. ist alt und von Bedeutung für die Kritik;
nur die Accente sind nach andern Grundsätzen gesetzt als in Fund F.
F., Münchner, aus Freisingen stanunende Hds. (Og, 14), ist eine
durch den Priester Sigihart auf Befehl des Bisdioft Waldo von
Freisingen um 905 in bairischem Dialekt nach V und P gefertigte
Abschrift.
Wir sind in der günstigen Lage, das Werden des Werkes
beobachten zu können, da die drei ersten Handschriften zu Ot&ids
Zeiten in Weissenburg, zum Teil von seiner eigenen Hand geschrieben
sind. Die Hds. P. stellt den ^m weitesten geförderten Text dar»
wie ich ausführhch nachgewiesen habe, und muss also die Grundlage
jeder Textconstruction bilden.
Als Quellen benutzte der Dichter die Vulgata, femer des
Hrabanus Maurus ea^sitio in MaUhaewmi des B^eda ea^sitio in
iMcam und des Alcuinus commenixwia 9uper Johannem, auch An-
k^ge an christliche lateinische Dichter und veremzelte andere "BtaU
lehnungen finden sich.
Ob Otfrid ausser dem Evangelienbuobe noch andere Schriften
abgefasst habe, ist fraglich. Tritheim will noch verschiedenes von
ihm gesehen haben, doch hegt die Möglichkeit von Verwechselungen
nahe.
Otfrid ist deigenige von den älteren deutschen Dichtem, welcher
am f^hesten Beachtung bei den Gelehrten gefunden hat. Joh*
Tritheim gibt 1495 die ersten Nachrichten von ihm in seinem eata-
logus ülustritm wrorwm, und Beatus Bhenanus in den rervm Qer^
manicarum libri trea. Basü. 1531 veröffentlicht zuerst einige Stellen
aus der Freisinger Handschrift. Von da an findet er ununter)brochen
mindestens Erwähnung in den litterarhistorischen und encyklopädischen
Werken, wie ich in der ausführhchen Bibliographie der grossen
Ausgabe gezeigt habe.
Hier führe ich ausser den Ausgaben nur die neueren Schriften
zur Kritik, Geschichte und Erklärung des Evangelienbuches an.
Ausgaben: 1) Math. Flaciua lUyricus, Oifridi evafigeliortm
Über. Basti 1571 (nach P, Sal. und Lud. aus 7 ergänzt). 2) Joh.
ZI
Schilter, thesaurua antiquitatwn teutonicartm. Tom. L Ulm 1726;
besorgt von Scherz, gibt den Text nach Elacius, doch in den An-
merkungen Lesarten von P und Y; 8) E. G. Qraff, Krist. Königs-
berg 1881 nach den Hdss. 7, P und F; 4) J. Kelle, OtMds von
Weissenburg Evangelienbuch. 8 Bde. Begensburg 1856— 1861; gibt
den Text nach V; 5) 0. Erdmann, OtMds Evangelienbuch« Halle 1882,
unglaublicher Weise wieder nach Y; 6) desselben kleine Ausg. Halle
1882 mit einem sehr flüchtig gearbeiteten Wörterbnche ; 7) P. Piper,
Otfrids Evangelienbuch. 2 Bde. (Text und Wörterbuch mit
Grammatik) erste Ausg. Paderborn 1878; zweite Ausg. Ereiburg L B.
und Tübingen 1882—1884, gibt den Text nach P, mit vollständigstem
Apparat aus sämmtUchen Handschriften, mit ausführHcher Einleitung
über Handschriften, Quellen, namenthch auch mit einer Bibliographie).
8) P. Piper, kleine Ausgabe (natürlich nachP) Freiburg i.B. und Tübingen ;
erste Ausg. 1882 zweite Ausg. 1884. — Kleinere Stücke sind veröffent-
licht von K. Gödeke (deutsche Dichtung im Mittelalter. Hann. 1854),
sowie in den altdeutschen Lesebüchern von W. Pütz (Gobi. 1855)
W. Wackemagel (5. Aufl. Basel 1873), K. Müflenhoff (Altd. Sprach-
proben. 8. Aufl. Berlin 1878), Frauer (Oppenheim 1869), Schulz
(Paderb. 1877), W. Braune (2. Aufl. Halle 1881), P. Pipw (Leseb.
des Althochdeutschen und Altsächsischen. Paderborn 1880), O. Schade
(Halle 1862).
Über das Leben OtMds handeln folgende Arbeiten: Thfiod,
Homing, cor^ectures sur la vie et Veducatwn d^Otfnd. Strassburg
1888. J. Grimm, Grammatik Ji, S. LYIff. K. Lachmann in Ersch
und Grubers Encykl. m, 7, S. 278 ff. (Kl. Sehr. I, 449 ff.) W. Wacker-
nagel, Elsäss. Neujahrsbl. Basel 1847 S. 210 ffl G. Y. Lechler, Theolog.
Studien und Kritiken. XXIL S. 54 ff. 808 ff. G. Grünhagen, 0. und
Heliand. Breslau 1855. J. Kelle in seiner Ausg. L S. 8 ff. 11, Vor-
rede. L. Spach, nou/veaux melanges d'histoire et de critig^ Htt^,
Strasb. 1865. {Oeuvres ehoiaies. 1866 S. 1 ff.) H. Pertsch, Weissenb.
1874. E. Dümmler Z. f. d. A, XIX, 115 ff. G. Meyer v. Knonau,
Forschungen z. deutschen GescL XIX, 187 ff. Lobstein, die Abtei
und Stadt Weissenburg in Elsass. Strassb. 1882. P. Piper, in Paul
xn
und Braunes Beitr. "VULL, 244 ff. P. Piper, libri confratemitatum.
Berol. 1884. S. 72 u. 484
Die Sprache des Diehters ist die seiner Heimat, des Elsass,
vielleicht mit einigen alemannischen Anklängen. Über dieselbe ist
gehanddt in: Kelle, Ausg. Bd. 11 und in P. Piper, grosse Ausg.
Bd. 11; Wörterbücher: Schilter, glossaritim ffermanicum, tJiesaurus,
t IIL (1728). B. G. Graff, ahd. Sprachschatz. Berlin 1834/42.
J. Kelle, Ausg. Bd. m. (1882). O. Erdmann, kleines Wörterbuch
in der kleinen Textausgabe, (Auszug aus Keiles grossem, mit den
Fehlem desselben). 1882. P. Piper, ausführliches Glossar als Bd. IE.
der Ausg. (Treiburg und Tübingen 1884) und P. Piper kurzes Wörter-
buch, Freiburg und Tübingen 1884; einzelnes auch in den Wörter-
büchern zu den Lesebüchern von Wackemagel, Frauer, Braune,
Piper, sowie in Schade's Wörterbuch.
Kleinere Abschnitte der Grammatik, besonders der Syntax,
haben behandelt: £. G. Graff, die althochd. Präpositionen. Königsb.
1824. A. F. 0. Vilmar, de genetivi casus syntaad quam praebeat har-
monia efoangeliorwm Saxonica. Marb. 1834. Kelle, über Otfrids
Verbalflexion. Z. f. d. A. XII, 1 ff. (wiederh. in Ausg. Bd. ü),
Erdmann, Z. f. d. Ph. I, 437 ff. P. Piper, über den Gebrauch des
Dativs im Ulf., Hei. und 0. AJtona 1874. 0. Erdmann, Untersuch,
über die Syntax der Sprache Otfrids. Halle 1874/76. Behaghel,
Modi im Heliand. Paderb. 1876. Zeitfolge d. abh. Rede. Paderb.
1878. Eng. Herford, über den Accus, m. d. In£ im Deutschen.
Thom 1881. J. Rost, Syntax des Dat. im Althochd. Halle 1878.
Die Metrik und der Reim des Gedichtes sind bearbeitet in:
Lachmann, ahd. Betonung und Yerskunst. BerL Ak. 1831. 32.
(Kl. Sehr. I, 358 ff. 394 ff.); über Singen und Sagen, Berl. Ak. 1833.
(Kl. Sehr. I, 461 ff.); über das HüdebrandsHed. Berl. Ak. 1833.
(Kl. Sehr. I, 407 ff.). Benecke und Lachmann, Iwein. Berl. 1843.
H. Feussner, die ältesten allit. Dichtungsreste. Hanau 1845. A. Fr.
Meyer, de theotiscae poeseos verborum conson, finali. Berol. 1846.
W. Gfrimm, z. Geschichte des Reims, Berl. 1852. 0. Schade, Grund-
züge der altd. Metrik, im Weimar, Jahrb. I, 1 ff. J. I. Schneider,
•gm-
eystematische und geschichtliche Darstellung der deutschen Yerskunst.
Tüb. 1861. K. Simrock, die Nibelungenstrophe und ihr Ursprung.
Bonn 1858. K. Müllenhoff, de carmine Weasofontano. Berol. 1861.
K. Bartsch, der satumische Yers und die altd. Langzeile. Leipzig
1867. R. Hügel, über die Betonung der Wörter von drei und mehr
Süben bei 0. Leipzig 1869. Jessen, Z. f. d. Ph. 11, 118 £f. F. Vetter,
über die german. Allitterationspoesie. Wien 1872. W. Wilmanns in
Z. £ d. A. XVI, 113 ff. Fr. Zamcke, AbhdL d. Leipz. Ak. d. Wissensch,
1874 S. 34 ff. über den Keim. W. Scherer, über den Refrain, Z. f.
d. A. XIX, 104 ff. 0. Schmeckebier, zur Verskunst Otfrids. Kiel 1877.
M. Trautmann, Lachmann^s Betonungsgesetze und Otfrids Vers.
Halle 1877. E. Sievers, zur Accent- und Lautlehre der germ. Sprachen,
in Paul und Braune's Beiträgen IV, 522 ff. V, 63 ff. 101 ff. P. Piper,
grosse Ausgabe, S. 138 — 171. Th. Ingenbleek, über den Einfluss des
Keims auf die Sprache Otfrid's. Strassb, 1880. P. Piper, Litteratur-
geschichte und Grammatik des Althochdeutschen und Altsächsischen
I. Paderb. 1880. S. 460 ff. Piper in Paul und Braune's Beitr. VHI,
225 ff. Naphtali Sobel, die Accente in Otfrid's Evangehenbuch.
Strassb. 1882. W. Wihnanns in Z. f. d. A. XXVH (1883), 105 ff.
E. Nierhoff, über den Bmfl. des Reims a. d. Sprache O.'s. Tüb. 1879.
Kritische Beiträge hefem, a) über die Handschriften a) über
die Wiener Hds. E. G. Graff, Diutisca. DI. Stuttg. 1829. Hoffmann,
Verzeichnis der Hdss. der Wiener Bibl. Wien 1841. S. 1. West-
wood, palaeoffraphia sacra, IV. Lond. 1855. J. W. Schulte, Z. f.
d. A. XXn, 406 ff. ß) über die Heidelberger Hds. : Mone de emen-
danda ratione gramm, Heidelb, 1816. Fr. Wilken, G-esch. der
Heidelberger Büchersammlungen. Heidelb. 1817. Oasp. Zeuss,
traditiones posseasionesqiie Wizenhurgenses. 8pir. Ups, Vtnd, 1842.
0. Behaghel, Germ. XXIV, S. 382. P. Piper, German. XXVHI, 99 ff.
7) über P und V: 0. Erdmann, Abhdl. d. Berl. Ak. d. W. 1879.
P. Piper, in Paul und Braune's Beitr. VTLI, 250 ff. — 5) über F.:
Aretin, in Bragur, VH, S. 265 (1802) und in den Beitr. z. G-eschichte
d. Litter. München 1803. I, 51 ff. v. d. Hagen u. Büsching, literar.
Grundriss. Berl. 1812. S. 28. Silvestre, paUographie universelle.
xn
und Braunes Beitr. VIII, 244 ff. P. Piper, libri confratemitatum.
Berol. 1884. S. 72 u. 484
Die Sprache des Diehters ist die seiner Heimat, des Elsass,
vielleicht mit einigen alemannischen Anklängen. Über dieselbe ist
gehanddt in: Kelle, Ausg. Bd. 11 und in P. Piper, grosse Ausg.
Bd. IE; "Wörterbücher: Schilter, glossarium germanieum, thesatirus,
t IIL (1728). E. G. Graff, ahd. Sprachschatz. BerHn 1834/42.
J. Kelle, Ausg. Bd. m. (1882). O. Erdmann, kleines Wörterbuch
in der kleinen Textausgabe, (Auszug aus Keiles grossem, mit den
Fehlem desselben). 1882. P. Piper, ausführliches Glossar als Bd. IE.
der Ausg. (Preiburg und Tübingen 1884) und P. Piper kurzes Wörter-
buch, Freiburg und Tübingen 1884; einzelnes auch in den Wörter-
büchern zu den Lesebüchern von Wackemagel, Frauer, Braune,
Piper, sowie in Schade's Wörterbuch.
Kleinere Abschnitte der Grammatik, besonders der Syntax,
haben behandelt: E. G. Graff, die althochd. Präpositionen. Königsb.
1824. A. F. 0. Vilmar, de genetivi castis syntaxi quam praebeat har-
monia evangeliorum Saxonica. Marb. 1834. KeDe, über Otfrids
Verbalflexion. Z. f. d. A. XII, 1 ff. (wiederh. in Ausg. Bd. 11),
Erdmann, Z. f. d. Ph. I, 437 ff. P. Piper, über den Gebrauch des
Dativs im Ulf., Hei. und O. Altona 1874. O. Erdmann, Untersuch,
über die Syntax der Sprache Otfrids. Halle 1874/76. Behaghel,
Modi im Heliand. Paderb. 1876. Zeitfolge d. abh. Rede. Paderb.
1878. Eug, Herford, über den Accus, m. d. In£ im Deutschen.
Thom 1881. J. Rost, Syntax des Dat. im Althochd. Halle 1878.
Die Metiik und der Reim des Gedichtes sind bearbeitet in:
Lachmann, ahd« Betonung und Verskunst Berl. Ak. 1831. 32.
(Kl. Sehr. I, 358 ff. 394 ff.); über Singen und Sagen, Berl. Ak. 1833.
(Kl. Sehr. I, 461 ff.); über das Hildebrandslied. Berl. Ak. 1833.
(Kl. Sehr. I, 407 ff.). Benecke und Lachmann, Iwein. Berl. 1843.
H, Feussner, die ältesten aUit. Dichtungsreste. Hanau 1845, A. Fr.
Meyer, de theoUscae poeseos verhorum comon, finaU» Berol. 1846.
W. Grimm, z. Geschichte des Reims, Berl. 1852. O. Schade, Grund-
züge der altd. Metrik, im Weimar. Jahrb. I, 1 ff. J. I. Schneider,
Bystematische und geschichtliche Darstellung der deutschen Yerskunst.
Tüb. 1861. K. Simrock, die Nibelungenstrophe und ihr Ursprung.
Bonn 1858. K. Müllenhoff, de carmine Wessqfontano, Berol. 1861.
K. Bartsch, der satumische Yers und die altd. Langzeile. Leipzig
1867. R. Hügel, über die Betonung der Wörter von drei und mehr
Silben bei 0. Leipzig 1869. Jessen, Z. f. d. Ph. ü, 118 £P. F. Vetter,
über die german. Allitterationspoesie. Wien 1872. W. Wilmanns in
Z. f. d. A. XVI, 113 ff. Fr. Zamcke, AbhdL d. Leipz. Ak. d. Wissensch.
1874 S. 34 ff. über den Beim. W. Scherer, über den Refrain, Z. f.
d. A. XIX, 104 ff. O. Schmeckebier, zur Verskunst Otfnds. Kiel 1877.
M. Trautmann, Lachmann's Betonungsgesetze und Otfrids Vers.
Halle 1877. E. Sievers, zur Accent- und Lautlehre der germ. Sprachen,
in Paul und Braune's Beiträgen IV, 522 ff. V, 63 ff. 101 ff. P. Piper,
grosse Ausgabe, S. 138 — 171. Th. Ingenbleek, über den Einfiuss des
Reims auf die Sprache Otfrid's. Strassb. 1880. P. Piper, Litteratur-
geschichte und Grammatik des Althochdeutschen und Altsächsischen
I. Paderb. 1880. S. 460 ff. Piper in Paul und Braune's Beitr. VHI,
225 ff. Kaphtali Sobel, die Accente in Otfrid's Evangelienbuch.
Strassb. 1882. W. Wihnanns in Z. f. d. A. XXVn (1883), 105 ff.
E. Nierhoff, über den Einfl. des Reims a. d. Sprache O.'s. Tüb. 1879.
Ejitisohe Beiträge Hefem, a) über die Handschriften a) über
die Wiener Hds. E. G. Graff, Diutisca. IH. Stuttg. 1829. Hoffmann,
Verzeichnis der Hdss. der Wiener Bibl. Wien 1841. S. 1. West-
wood, palaeographia sacra, IV. Lond. 1855. J. W. Schulte, Z. f.
d. A. XXn, 406 ff. ß) über die Heidelberger Hds. : Mone de emen-
danda ratione gramm» Heidelb. 1816. Fr. Wilken, Gesch. der
Heidelberger Büchersammlungen. Heidelb. 1817. Oasp. Zeuss,
traditumes possessionesque Wizeräywrgenses. Spir. Ups, Yind. 1842.
0. Behaghel, Germ. XXIV, S. 382. P. Piper, German. XXVm, 99 ff.
7) über P und Y: 0. Erdmann, Abhdl. d. Berl. Ak. d. W. 1879.
P. Piper, in Paul und Braune's Beitr. VHI, 250 ff. — 8) über F.:
Aretin, in Bragur, Vii, S. 255 (1802) und in den Beitr. z. Geschichte
d. Litter. München 1803. I, 51 ff. v. d. Hagen u. Büsching, literar.
Gmndriss» ßerl. 1812. S. 28. Silvestre, paleographie imiverseUe,
Par. 1841. E. Sievers, Z. f. d. A. XIX, (1876) S. 133 ff. e) über die
zerschnittene Handschrift: Museum f. altd. Litt, und Kunst. 1809.
S. 1 ff. H. Hoffmann, Bonner Bruchstücke. Bonn 1821. v. d. Hagen,
Denkmale des Mittelalters. 1824. S. 1 ff. M. Haupt, Berichte der
sächs. Gesch. d. Wissensch. zu Leipzig. I, 54 ff. (vgl. Z. f. d. A.
Vn, 563 ff.). F. Knittel, TUfOae vera. goth. Brunovic. 1762. S. 484 ff.
Sammlung für altd. Litt und Kunst. Breslau 1812. S. 225 ff.
Zur Erklärung tragen bei: J. Grimm in Seebodes krit. Bibliothek.
1819. S. 1025 ff. K. Lachmann, zu den Nibelungen und zur Klage
Berl. 1836. K. Müllenhoff, de anUguissima Germ, poeai ehorica. Kiel
1847. S. 10 f. F. Bechenberg, OtMds Evangelienbuch und die
übrige althochd. Poesie karolingischer Zeit. Chemnitz 1862. Stellen,
in K. Müllenhoff und W. Scherer's Denknullem deutscher Poesie
und Prosa. Berl. 1864. W. Wackemagel, Z. f. d. Ph., I, 291 ff.
O. Erdmann, Progr. Graudenz 1873. Derselbe, Z. f. d. Ph., V,
838 ff., VI, 446 ff., XVI, 70. Anz. f. d. A., V, 371 ff. Beitr. z.
deutsch. Phü. Halle 1880. S. 83 ff. E. Henrici, Z. f. d. A., XXII,
231 ff., XXIV, 194 ff. Schade, wissenschaftl. Monatsbl. 1879, no. 13,
S. 205. Plaumann, Übersetzung zweier Stellen a. d. HeHand und a.
Otfrid. Graudenz 1882. Steinmeyer, Anz.^. d. A., IX, 1 ff.
Allgemeines, besonders über die litterargeschichthche Stellung
des Dichters, sowie über die Geschichte seines Werkes findet man
bei: H. Hoffinann v. FaUersleben, Fundgruben, I, 38 ff. (Breslau
1830). K. Roth, Predigten des 12. u. la Jahrh. Quedlinb. 1839,
S. 12 ff. B. y. Räumer, Einwirkung des Ghristenthums auf die alt-
hochd. Sprache. Stuttg. 1845. J. Diemer, Germ. ITC, 359 f. J. Kelle,
in Naumanns Serapeum. 1860. S. 65 ff. E. Behringer, zur Wür-
digung des .Hei. Würzb. 1863; Krist. und Heliand. Würzb. u.
Berl. 1870. Fr. Wolffgramm, OtMds Evangelien buch. Stargard,
1869. Allgemeine Zeitung 1870. no. 73, S. 1115. Preussischer
Staatsanzeiger. 187L no. 53. Seemüller, Z. f. d. A. XXI, 190 ff.
J. W. Schulte, Z. f. d. A. XXII, 406 ff. Neue evangel. Kirchenz.
1878. n. 28 ff. Salzer, Z. f. d. Ph. XIV, 83 ff. Piper im ersten
Bande von Kürschners Nationallitteratur. Stuttg. u, Berl. 1884,
xy
in welchem auch Facflimiles der Bilder der Wiener Handschrift
gegeben sind.
Übemetzongen: G. Eapp. Stuttg. 1858. Job. Kelle. Prag,
1870; eine Übersetzung ins Lateinische steht dem Texte in Schilters
ihesaunu gegenüber.
Verbesserungen.
L 50 ubaniuäN. 1, 15, 32 thiu 19, 27 scrib 24, 11 gidüet ir 25, SO
gxmüati. 27, 47 iogilicho IE, 8, 18 zi't noh 8, 28 iouu&nne 10, 21
fr^auidä m, 2, 29 er es harto 15, 51 ni giangti 20, 35 datun 22, 54
niz aüo 25, 18 kr^ftigera lY, 1, 18 thia 13, 22 imo 15, 19 Ih 85, 44
salida Y, 17, 11 So bimt 23, 66 ioh] noh.
OTFRID'S
EVANGELIENBÜCH.
Otfrid ed. Piper.
LUDOWICO ORIENTALIVM REGNORVM
REGI SIT SALVS AETERNA.
Lüdouuig ther snello, thes uuisduames föUo,
er ^starrichi rihtit al, so fränkono küning sca L.
Vbar fränkono lant so gengit 61lu sin giuualt;
thaz rihtit, so ih thir zellu, thiu sin giunält eil V.
5 Themo si lamer h^ili loh sälida gimeini;
druhtin hohe mo thaz guat loh freuue mo emmi-
zen thaz müa T,
Hohe mo gimüato io allo ziti guato,
er ällo stuntä freuue sih, thes thigge io männogili H.
Oba ih thaz iruuellu, theih sinaz lob zellu,
10 zi thiu due stünta mino, theih scribe däti sin 0:
Vbar mino mähti so ist al thaz gidrahti.
höh sint, so ih thir zellu, thiu sinu thing eil V.
Vuanta er ist 6dil franko, uuifsero githanko,
uuisera redinu; thaz düit er al mit 6bin V,
15 In sihes selbes brüsti ist herza filu festi,
mänagfalto guati; bi thiu ist sinen er gimüat L
Cleinero githanko so ist ther selbo franko,
so ist ther selbo 6düinc: ther heizit auur lüdouui C.
Ofto in nöti er uuas, in uuär, thaz biuuänköta er sär
20 ^ mit götes scirmu scioro ioh harto filu zior 0.
Oba iz uuard iouuanne in not zi fehtanne,
so uuas er io thero redino mit götes kreftin öbor 0.
Riat göt imo ofto in nötin, in suären arabeitin;
gigiangerinzälauuerginthär, druhtin half imo sä R
1*
4
• ;••• y* !.•• •••••/
25 In *n?)tlic\ien uuerkon; thes scal er göte thankon,
thes thänke ouh sin gidigini ioh tinsu smähu
nidir I,
Er uns gin^dön sinen riat, thaz sulichan kuning
uns gihialt;
then spar er nu zi iTbe uns allen io zi liab E.
Nu niazen uuir thio güati ioh fridosamo zili
30 sihes selbes uuerkon, thes sculun uuir göte
thanko N;
Thes männilih nu gerno ginäda sina fergo,
fon got er muazi haben münt ioh uuesan lango
gisun T.
AUo ziti guato so leb er io gimuato,
ioh bimWe io zala, thero fTanto far A.
35 Lango, liobo druhtin min, läz imo thie dagä sin,
stiaz imo sin l¥b al, so man güetemo sca L.
In imo irhugg ih thräto däuides selbes dato:
er selbo thülta ouh nt>ti iu manago ärabeit I,
Vuant er uuolta man sin, — thaz uuard sid filu
seih —
40 thegan sin in uuäru in manegeru zäl V.
Manag leid er thülta, unz thaz thö got gihangta,
ubaruuänt er sid thaz främ, so gotes thegane
giza M.
Riat imo io gimuato selbo druhtin guato:
thaz sagen ih thir in alauuär, selbo mäht iz
lesan tha R.
45 Eigun uuir thia güati, gilicha theganheiti
in thesses selben müate zi managemo güat £•
Giuuisso, thaz nihiluh thih, thülta therer sämalih
arabeito ginüag, mit thulti sama iz ouh firdrüa 6.
Niliaz er imo thuruh thaz in themo müate then haz ;
50 er mit thülti, so er bigan, al thiefiantauberuua N.
Oba es laman bigan, th4z er uuidar imo uuan,
scinnta imo iogilicho druhtin lioblich 0,
Riat imo io in notin, in suuären ärabeitin,
gilihta imo ellu stnu iltr, thiu nan thohtun
filu suä R;
55 Vnz er nan gileitta, sin richi mo gibreitta —
bi thiu mag er sin in ähtu thera däuides slaht Y.
Mit so sämeKche so quam er ouh zi riebe;
uuas gotes drut er filu främ: so uuard ouh
therer, so gizä M;
Rihta gener sctfno thie gotes liuti in frtfno:
60 so duit ouh therer ubar ilir, so iz gote zimit,
thaz ist uulC R,
Emmizen zi guate, io heilemo müate,
fon iäre zi iäre, thaz sägen ih thir zi uuär £•
Gihialt däuYd thuruh nCft, thaz imo druhtin gibtft,
ioh gifasta sinu thing ouh selb thaz rthi al
umbirin 6.
65 In thesemo ist ouh scihhaft, so fram so inan
läzit thiu Graft,
thaz er ist io in nöti gote thionont I.
Selbaz richi sinaz äl rihtit scono, soso er scäl,
ist ßUenes guates ioh uuola quekes muate S.
lä farent uuänkonti in änderen bi nffti
70 thisu küningrichi ioh iro guallich I;
Toh habet therer thuruh nCft, so druhtin selbe
gibe^t,
thaz fiant uns nigäginit, thiz fästo binägili T,
Simbolon bisperrit, uns uuidaruuert nimerrit —
sicher mügun sin uuir-thes, lange niaz er lYbe S!
75 Allo ziti, thio the sih, krist loko mo thaz müat sin,
bimide ouh allo pihä, got freuue s^la sin A.
Lang sin dägä sine zi themo ^uuinigen libe,
bimtde ouh zlClöno fal, thaz uuir sin sicher übara L.
Uuänta thaz ist füntan, unz uuir haben nan
gisuntan,
80 thaz leben uuir, so ih meinu, mit freuui ioh
mit heü ü
Simbolon gimuato ioh eigun ziti guato.
niaz er ouh mammuntes, nibreste in Suuön
imo the ^ S.
Allen sinen kindon st richiduam mit niinnön,
^ si zi gote ouh minna thera selbün küninginn A.
85 feuuiniga drutscaf niazen se lamer, soso ih quad,
in himile zi uuäre mit Ivdoiiuige thär E.
Themo tihtön ih thiz büah ; oba er habet iro rtiah,
odo er thaz giuueizit, thaz er sa lesan heizi T:
Er hiar in thesen rediön mag htfren euang^lion,
90 uuaz krist in then gibiete fr&nkono thiet E,
K^gula thero büachi uns zeigöt himilrichi —
thaz niaze lüdouuig io thär thiu ^uuinigun
gotes iä R.
Niazan muazi thaz sin müat io thaz ^uuiniga guat;
thär ouh lamer, druhtin mih, läiz mih mit imo si N!
95 AUo ziti güato leb er thär gimuato,
inliuhte imo io thär, uuunna, thiu guuiniga sünn A I
* INCIPIT PROLOGÜS.
DIGNITATIS CÜLMINE GRATU DIÜINA
PRAECELSO
liutberto mogontiacensis nrbis archiepiscopo
ötfridus. quamuis indignus tarnen deuotione mo-
nachus presbyterque exiguus aeternae uitae gau-
dium optat semper in christo.
Uestrae excellentissitnae prudentiae praesentis
libri stilum comprobare tränsmittens in öapite cau-
sam, qua illum dictare praesumpsi, primitus uobis
enarrare curaüi, ne uUorum fidelium mentes, si
5 uilescet, uilitatis meae praesumptioni deputare pro-
curent. Dum rerum quondam sonus inutilium pulsaret
aures quorundam probatissimorum uirorum eorum-
que sanclitatemlaicorumcantusinquietaret obscenus,
a quibusdam memoriae dignis fratribus rogatus,
10 madmeque cuiusdam uenerandae matronae uerbis
nimium flagitantis, nomine iudith, partem euangelio-
rum eis theotisce conscriberem, ut aliquantulum huius
cantus lectionis ludum saecularium uocum deleret,
et in euangeliorum propria lingua occüpati dulcedine,
15 sonum inutilium rerum nouerint declinare. Petitioni
quoqüe iungentes quaeremoniam, quod gentilium
uates, ut uirgilius, lucanus, ouidius caeterique quam
plurimi suorum facta decorarent lingua natiua, quo-
8
rum iam uoluminum dictis fluctuare cognoscimus
20 mundum. Nostrae etiam sectae probatissimorum
uirorum facta laudabant iuuenci, aratoris, prudentii
caeterorumque multorum, quisualinguadicta etmira-
cula Christi decenter ornabant; Nos uero quamuis
eadem fide eademque gratia instructi, diuinorum uer-
25 borum splendorem clarissimum proferre propria lin-
gua dicebant pigrescere. Hoc dum eorum caritati
importime mihi instanti negare nequiui, feci non
quasi peritus, sed fraterna petitione coactus. Scripsi
namque eorum precum suffultus iuuamine euangelio-
30 rum partem franzisce compositam interdum spiritalia
moraliaque uerba permiscens, nt qui in illis alienae
linguae difficultatem horrescit, hie propria lingua
cognoscat sanctissima uerba, Deique legem sua lin-
gua intellegenS) inde^se uel parum quid deuiare
35 mente propria pertimescat* Scripsi itaque in primis
et in ultimis huius libri partibus inter quatuor euan-
gelistas incedens medius, ut mo*do quid iste quidue
alius caeterique scriberent, inter illos ordinatim,
prout potui, penitus pene dictaui. In medio uero,
40 ne grauiter forte pro superfluitate uerborum ferrent
legentes, multa et parabularum christi et miracu-
lorum eiusque doctrinae, quamuis iam fessus (hoc
enim nouissime edidi) ob necessitatem tamen prae-
dictam pretermisi inuitus et non iam ordinatim, ut
45 caeperam, procuraui dictare, sed qualiter meae par-
uae occurrerunt memoriae. Uolumen namque istud
in quinque libros distinxi, quorum primus natiuita-
tem christi memorat, finem facit baptismo doctrina-
que iohannis. Secundus iam accersitis eins di-
50 scipulis refert, quomodo se et quibusdam signis et
doctrina sua praeclara mundo innotuit. Tertius
9
signorum claritudinem et doctrinam ad iudaeos ali-
quantiüum narrat Quartus iam qualiter suae pas-
sioni propinquans pro nobis mortem sponte pertu-
55 lerit dicit. Quintus eius resurrectionem, cum di-
scipulis suam postea conlocutionem, ascensionem et
diem iudicii memorat« Hos, ut dixi, in quinque,
quamuis euangeliommlibri^atuor sint, ideo distinxi,
quia eorum quadrata aequalitas sancta nostrorum
60 quinque sensuum inaequalitatem omat et superflua
in nobis quaeque non solum actuum, uerum etiam
cogitationum uertunt in eleuationem caelestium. Quic-
quid uisu, olfactu, tactu, gustu audituque delin-
quimus, in eorum lectionis memoria prauitatem ipsam
65 purgamus. Uisus obscuretur inutilis, inluminatus
euangelicis uerbis. Aüditus prauus non sit cordi
nostro obnoxius. Olfactus et gustus sese a prauitate
constringant christique dulcedine iungant. Cordisque
praecordia lectiones has theotisce conscriptas semper
70 memoria tangent. Huius enim linguae barbaries,
ut est inculta et indisciplinabilis atque insueta capi
regulari freno grammaticae artis, sie etiam in multis
dictis scripto est propter litterarum aut congeriem
aut incognitam sonoritatem difficills. Nam interdum
75 tria uuu, ut puto, quaerit in sono. Priores duo con-
sonantes, ut mihi uidetur, tertium uocali sono ma-
nente. Interdum uero nee a, nee e, nee i, nee u
uocalium sonos praecauere potui, ibi y graecum mihi
uidebatur ascribi* Et etiam hoc elementum lingua
80 haec horrescit interdum, nuUi se caracteri aliquo-
tiens in quodam sono, nisi difficile, iungens. E et
z sepius haec lingua extra usum latinitatis utitur,
quae grammatici inter litteras dicunt esse superfluas.
Ob stridorem autem interdum dentium, ut puto, in
10
85 hac lihgua z utuntar, k autem ob fantimn sonori-
tatem. Patitar quoque metaplasmi figuram nimium,
non tarnen assidue, quam doctores grämmaticae artis
uocaut sj^alipham, et hoc nisi legentes praeuideant,
rationis dicta deformius sonant. Litteras interdiim
90 scriptione seruantes, interdum nero ebraicae Iinguae
more uitantes, quibtfs ipsas litteras raüone synaliphae
in lineis, ut quidam dicunt, penitus amittere et
transilire moris habetur. Non quo series scriptionis
huius metrica sit subtilitate constricta sed scema
95 omoeoteleuton assidue quisterit. Aptam enim in hac
lectione et priori decentem et consimilem quaerunt
uerba in fine sonoritatem. Et non tantum per hanc
inter duas uocales, sed etiam inter alias litteras sae-
pissime patitur conlisionem synaliphae. Et hoc
tOO nisi fiat, eztensio sepius litteranun inepte sonat
dicta uerborum. Quod in communi quoque nostra
locutione, si solerter intendimus, nos agere nimium
inuenimus« Quaerit enim Iinguae huius ornatus et
a legentibus synalphae lenam et conlisionem lubricam
105 praecauere, et a dictantibus omoeoteleuton id est
consimilem uerborum terminationem obseruare. Sen-
sus enim hie interdum ultra duo uel tres uersus
uel etiam quatuor in lectione debet esse suspensus,
ut legentibus, quod lectio signat, apertior fiat. Hie
110 sepius i et o caetereque similiter cum illo uocales
simul inueniuntur inscriptae, interdum in sono diuisae
uocales manentes, interdum coniunctae, prioretran-
seunte in consonantium potestatemu Duo etiam nega-
tiui, dum in latinitate rationis dicta cOnfirmant, in
115 huius Iinguae usu pene assidue negant, et quamuis
hos interdum praecauere ualerem, ob usum tamen
cottidianum, ut morum se locutio praebuit, dictare
11
curaui. Huins enim lingnae proprietas nee numerum
nee genera me conseiniare sinebat. Interdum enim
120 maseulinum latinae lingnae in hae feminine protnli
et eaetera genera necessarie simili modo permiseni.
Nnmerum plnralem singnlari, singxdarem plurali
uariani, et tali modo in barbarismnm et soloeeismum
saepius coactns ineidi. Herum supra scriptomm
125 omninm nitioram exempla de hoe libro theetisce
ponerem, nisi inrisionem legentiom denitarem. Nam
dum agrestis lingnae inculta nerba inseruntnr latini-
tatis planitiae, caehinnum legentibus prebent. Lingua
enim haec uelut agrestis habetur, dum a prepriis
130 niee dcriptura, nee arte aliqua uUis est temporibus
expolita. Quippe qui nee historias suorum ante-
eessorum, ut multae gentes eaetere, cenmiendant
memoriae, nee eorum gesta uel uitam omant digni-
tatis amore. Quod si rare contigit, aliarum gentium
135 lingua, id est latinorum uel grecorum potius expla-
nant. Gauent aliarum et deformitatem neu uerecun-
dant suarum. Stupent in aliis uel litterula parua
artem transgredi et pene propria lingua uitium ge-
nerat per singula verba. Bes mira tam magnos
140 uiros prudentia deditos, cautela precipuos, agilitate
suffultos, sapientia latos, sanctitate praeclares cuncta
haec in alienae linguae gloriam transferre et usum
scripturae in propria lingua nen habere. Est tamen
conueniens, ut qualicumque modo sine corrupta seu
145 lingua integrae artis, humanum genus auctorem om-
ninm laudent, qui plectrum eis dederat linguae, uer-
bum in eis suae laudis sonare, qui non uerborum
adulationem politorum, sed quaerit in nebis pium
cogitationis aflfectum operumque pio labere con-
150 geriem, non labrorum inanem seruitiem.
12
Hunc igitur librum uestrae sagaci prudentiae
probandum cnraui transmittere. Et quia a rhabano
uenerandae memoriae digno uestrae sedis quondam
praesule, educata parum mea paruitas est, praesu-
155 latus uestri dignitati sapientiaeque in uobis pari
commendare curaui« Qui si sanctitati uestrae placet
optutibus et non deiciendum iudicauerit, uti licenter
fidelibus uestra auctoritas concedat. Sin uero minus
aptus parque meae negligentiae paret, eadem uene-
160 randa sanctaque contempnet auctoritas* ütriusque
enim facti causam arbitrio uestro decemendum mea
parua commendat humilitas.
Trinitas summa unitasque perfecta cunctorum
uos utilitati multa tempora incolomem rectaque uita
165 manentem conseruare dignetur. amen»
EXPLICIT PROLOGUS.
SALOMONI EPISCOPO OTFRIDUS.
Si sälida gimüati sälomönes güati,
ther biscof ist nu ediles köstinzero sedale S 1
Allo guaii gidue, thio söi, thio biscofa er thär
häbettn,
ther man zi thiu giladota, in houbit sinaz
zuiualt A!
5 Lekza ih therera buachi iu sentu in suäbo lichi,
thaz ir irkiaset ubaräl, oba siu fruma uuesan sca L.
Oba ir hiar findet iauuiht thes, thaz uuirdig
ist thes lesannes,
iz iuer hügu iruuallo, uuisduames foll 0.
Mir uuärun thio io uuizzi iu öfto filu nuzzi,
10 lueraz umsduam; thes duan ih mihUan rua M.
Ofto irhugg ih müates thes mänagfalten güates,
thaz ir mih lertut härto lues selbes uuört 0*
Ni thaz müho dohti giuuerkön thaz io möhti,
odo in thön thingon thio huldi so gilango N —
1 5 Iz dätun gomaheiti, thio iues «selbes gtiati,
^ iueraz giräti, nales miho dät I.
Enunizigen ubaral ih drumin fergön scal;
mit l^n er iu iz firgelte ioh sines selbes uuört £,
Päradyses festi gebe iu zi gilusti, —
20 ungilffnöt nibüeip ther gotes uuizzode klei P—
In himilriches sct>ne so uuerde iz iu zi l^ne
mit geltes ginühti, thaz ir mir dätun zuht I.
14
Sint in thesemo buache, thes gömo thehein rüache
uuortes odo güates thaz lieh iu iues muate S;
25 Ch^ret thaz in muate bi thia zühti iu zi güate
ioh zellet thaz äna uuänc al in lueran than C*
Ofto uuirdit, oba güat thes mannes iüngoro giduat,
thaz es leuuet thräto ther zühtäri guat 0.
PStrus, ther richo, lono iu es blidlicho,
30 themo zi romu druhtin gräp ioh hüs inti höf ga P.
Obana fon himile sent iu io zi gamane
salida gimyato selbe krist ther guat 0!
Oba ih irbälden es gidär, niscal ih iz firläzan
ouh a
ni ih biuih lO gerne ginäda sina ferg 0:
35 Thaz höh er iuo uuirdi mit sines selbes huldi
ioh iu festino in thaz müat thaz sinaz mä-
nagfalta gua T;
Firliche iu sines riches, thes hohen himilriches,
bi thaz ther guato hiar io uuiaf ioh emmizen
zi göte ria F;
Rihte iue pedi thara frtia ioh mih gifüage tharazua,
40 thaz uuir unsih freuuen thär thaz gotes Suui-
niga iä R,
In himile unsih bilden, thaz uuizi uuir bimiden.
ioh düe uns thaz gimüati thüruh thio siho guat I,
Düe uns thaz zi guate blidemo muate!
mit heilu er giboran uuard, ther thia salida fan D,
45 Vuanta es nibristit furdir, thes gilöube man mir,
nirfreuue sih mit müatu lamer thär mit guat ü.
Selbe krist ther guato firliche uns hiar gimyato,
uuir iamer fro sin myates thes ^uuinigen güate S.
INCIPIT
LIBER EVANGELIOEUM
DOMINI GRATIA THEOTISCE
CONSCRIPTUS.
INCIPIUNT CAPITULA.
I. Cur scriptor hunc libram theotisce dictauerit.
II. Inuocatio scriptoris ad deum.
m. Inber generaüonis iesu christi filii dauid.
rV. Pmt in diebus herodis regia sacerdos nomine zacharias.
y. Missus est gabrihel angelus ad mariam uirginem.
YI. Exsurgens autem maria habiit in montana.
Vn. De cantico sanotae mariae.
Vm. Cum esset desponsata mater iesu maria.
IX. Elisabeht autem impletum est tempus pariendi.
X. Canticum zachariae.
XI. Exit edictum a caesare augusto.
Xn, Pastores erant in regione eadem.
XTTT. Pastores lo(juebantur ad inuicem.
XIY. De circumcisione pueri et purgatione sanctae mariae.
XV. De obuiatione et oenedictione symeonis.
XYI. De anna prophetissa.
XVn. De Stella et aduentu magorum.
XYm. Mystice de reuersione magorum ad patriam.
XIX. De faga ioseph cum matre et puero in aegyptum,
XX. De occisione infantum.
XXI. De morte herodis et reuersione ioseph cum matre et puero.
XXII. Cum factus esset iesus annorum "X^TT,
XXni. De predicatione iohannis et baptisma eins.
XXIV, Interrogabant iohannem turbae quid faciemus?
XXV. Venit iesus a galilea ad iohannem ut baptizaretur ab eo.
XXVI. Moraüter,
XXVn. Miserunt iudaei ab hierosolimis sacerdotes et leuitas ad
iohannem.
XXVni. Spiritahter.
EXPLICIÜNT CAPITULA LIBRI PRIMI.
. • . . . I. -
CÜB SCRIPTOR HÜNC UBRÜM THEOTISCE
DICTAÜEBIT,
Yiias liuto filu' in fiize^ in managemb agaleize,
sie thaz in scrip gikleiptin, thaz se iro namon
breittin.
Sie thes in iogil!cho flizun ^uallicho,
in b^chon man gimeinti thio iro chdanlieiti.
5 Tharana dSton sie öoh thaz dtiam, öugtun iro
uufsduam,
öugtun iro kleini in thes tihtdnnes reini.
Iz ist al thuruh nt>t so kleino giredinot,
iz dunkal eiguh füntan, zisämane gibüntan,
Sie onh in tfalu gisagetin, thaz then thio büah
niraiähettn,
10 ioh uuöl er sih firuu6sti, then 16san iz gilusti.
Zi Üiiu mag man ouh ginC^to managero thioto
.' hiar namon nü gizellen ioh s&itar ginennen.
Sar kriachi ioh römSni iz m&oh6nt so gizKmi,
iz machönt se al girustit^ so thih es uuola lüstit
15 Sie m&chönt iz'sö r6htaz ioh sd fflu slehtaz,
iz ist gifdagit al in Sin, selb so h^lphantes bSin.
Thiie dttti man giscrlfbe, theist männes lust zi libe ;
mm gouma thera dihm, thaz hürsgit thina drähta.
Ist iz prffsün slihti, thaz^ drenkit thih in rihtl;
20/ odo metres klSini; theist gouma filu reini.
Sie düent iz filu süazi ioh mezent sie thie f&azi,
thie lengi ioh thie kurti, theiz gilÄstlichaz uuürti.
Eigun sie iz bithenkit, thaz sillaba in niuuenkit;
sies &lles uuio niruacheüt, nis6 thie fdazi
süachent.
Ofcfrid ed. Piper. 2
18
25 lo ällo thio zili 86 z<un sie bi ntSü;
iz mizit ana bitga al io sulih uuäga.
Yrfdrbent sie iz reino ioh härto filu kleino,
selb so man thurubt ntft sinaz körn reinöt
Oiüi selbün buah fröno irreinönt sie sd sctfno;
30 tbär lisist sctfna gilust äna theb6iniga äkust.
Nu es füu manno inthi^hit, in stha zungun scrin}it,
ioh Iflit, er, gigähe, thaz sinaz io gih(fhe:
Vuä.nana sculun frankon einen thaz biuuänkdn,
ni sie in irenUsgon biginaen, sie gol^s lob
singen?
35 Nist si so gisüngan, mit regulu bithuiingan,
si habet thoh thia rihü in sctfneru slihH
ni thu zi ntfte theiz' scffno thoh giltlte,
ioh gotes utuzzod thänne thärana scdno helle;
Thaz thärana singe, iz sconö .man ginenne,'
40 ' in themo firstantnisse unir gihiltan sin giuuisse.
Thaz ISz thir uuesan süazi, so mezent iz tme fdazi,
z$t ioh thiu r6gula, so ist gdtes selbes brediga.
Yuil thü thes uu61a drahton, thu metar uuoUes
ahton,
in tluna zungun uuirken duani ioh^ sctThi uers
' ^ ' uuoUes düan;
45 n io gotes uuillen ällo ziti irfüllen,
so scribent gotes thegana in frenkisgön thie
regiillu
In götes gibotes suazi läz gängan thine fuazi,
niläz thir iZiS?!; thes'ingiCn.: theist scöni u6rs sär
giMn.
Dihto io thaz zi ntiti : theso sehs ziti^
,'50 thaz thü thih so .girustSs, in theru sabuntün
: girestes.
Thaz kristes uuort uns sagetun ioh drüta sine uns
zelitun,
biföra lazu ih iz äl, so ih bi rehtemen scaL
Vuanta sie iz gisungün härto in edil züngun,
mit göte iz alläz riatun, in uiierkon oiih giziartun.
55 Theist s&azi ioh o.uh nuzzi inti lexit unsih uuizzi,
himilis gimächa; bi tluu ist thaz .ander racha.
19
Ziu sculun frankon, so ih qu&d, ü thhi einen
uuesan lingimah,
: thie liutes unith niduältnn, tUie uuir hiar 6ba
zäJtun.
Sie sint ffö sama chuani, * selb so' thie römäni;
60 nitharf man thaz ouh redinön thaz kriahi in
es giuniderön.
Sie eigun in zi nnzzi - so ^ämalicho uuiz'^,
in felde iohinüoalde so sint sie samabialde;
Ri hidnam gintiagi, ' ioh sint öuh fflu cliuani,
zi unltfEtne snelle, so sint thie theganaalle.
65 Sie büent mit giziagön ich uuärun io th'e's giuuön
in guatemo länte; bi thiu sint se i&nscante.
Iz ist filu feizzit) harto ist iz giüueizzit
mit managfalten ^tin'; nist iz bi ünsen frehtin.
Zi nuzze grSbit man ouh th&r %r inti kuphar
70 ioh, bi thia meinal Tsine steinä«
Ouh tharazua fdagi siläb'ar |in&agi,
ioh lesetit thär in lante gold in iro sante.
Sie sint f&stmuate zi mänagemo guate,
zi mänageru nüzsä, thaz duent in iro^ umzzi.
75 Sie sint fflu redie sih flanton zirrSttinne;
nigidürfun sies biginnan, sie eigun se iibaruuünnan.
Liut sih ih nintfliarit, thaz iro lant ruarit,
ni se birö guati in thionon io zi nt^ti;
loh mennisgön alle, ther sS iz niuntarfäUe -^
80 ih uueiz, iz gdt uuorahta — al eigun se iro
förahta.
Nist liut, thaz es biginne, thaz uuidar in ringe,
in eigun sie iz firmSinit, xnit uuäfanon gizeinit.
Sie IKrtun sie iz mit suerton, näles mit then uuörton,
mit speron filu üuässo; bi thiu forahten sie se
nöh so.
85 Nisi^ thidt, thaz thes gidr&hte, in thiu iz mit in
fehte,
thöh m^di iz sin ioh persi, nub' in es thi uuirs si.-^
L&s ih iu in älauuiCr ' in einen buachouj ih uueiz
uuSr,
sie in sibbu ioh in &htu sin alexänderes slahtu,
20
Ther uuörol^ 's6 gifbreuuita, mit suertu sia al
gistreuuita, *
90 u&tar sSheü hänton mit füu herten bauten;
loh fand in theru redinu, thaz fon macedoniu
: ther liut in gibürti giscöidiner uuurti.
Nist untar in, thaz thulte, thaz Mning irb uuälte,
in uuorolti niheine, nisi thie sie zugun heime ;
95 Odo in erdringe ander es.bigiime
in thiheinigemo ihiote, thaz ubar sie gibiete.
Thes eigun sie io niizzi in snelli ioh in uuizzi,
ninträtent sie niheinän, unz si nan eigun heilan.
Er ist gizäl nbaräl, io so edil thegan scal,
100 uuiser inti kdani, thero eigun se io ginüagi.
Uueltit er githiuto mänagero liuto'
ioh ziuhit er se reine selb so stne heime.
Nisint, thie imo ouh denen, in thiu nan fränkon
uuerien,
thie snelli stne irb^tSn, thsiz sie nan umbirrten.
105 Uuanta allaz, thaz sies thenkent, . siez al mit göte
utdrkeht;
nidüent sies uuiht in n^ti ana sih girati.
Sie sint götes uuorto flizig filu harto,
thaz sie thaz gUernen, tbaz in thia büah. zellen,
Thaz sie thes biginnen, iz ttzana gisingen,
110 ioh sie iz oüh irfüUdn mit mihilemo uiullen.
Gidän ist es nu fedina thaz sie sint guate the^anä,
ouh göte thionönte alle ioh uuisduames folle.
Nu uuiU ih scriban unser heil, euangeliono deil,
so uuir nu hiar bigunnun, in: frenlasga zungun;
115 Thaz sie niuuesen einö thes :selben ädeilo,
ni man in irö gizungi kristes lob sungi,
loh er ouh iro uüorto gilöbot uuerde häito,
ther sie zimo holeta, zi giloubön sinen l&döta.
Ist ther in iro lante iz alles uuio nintstante,
120 in ander gizungi fimeman iz nikunni;
Hiar htfr er io zi guate uuaz got imo gibiete,
äiaz uuir imo hiar gisüngun in frenkisga zungun.
Nv freuuen sih es alle, so uuer so uuöla uuoUe,
ioh so uuer si hold in müate fränkönö thiote,
21
125 Thäz uuir krf ste sungua in finseira zöngOlB,;
ioh umr oüh thaz gil^betun, iii fren^sgon nan
ftlbotun.
U.
INÜOCATIO SCRIPTOBIS AD DEÜM.
Vuola, drAhtin mtnl iä bin ih scalc tfatn;
thiu arma müater mlfn eigan thiu ist si thtn.
Fingar thtnan dua aiia münd minan,
then ouh h&nt thina in thia zungnn mina:
5 Thaz ih lob thinaz st Ifidentaz, ^
giburt sünes thines, druhtines mines;
loh ih biginne redinön, uuio er bigonda bredigön,
thaz ih giuuar si harto thero sinero uuörto,
loh zeichan, thiu er deta tho, — thes uuir birun nu
so frff, —
10 ioh uuio thiu selba heiU nust uuorölti gimeini.
Thaz fh ouh hiar giscrilbe, uns zi rehtemo 15fbe,
uuio firdän er unsih fand, tho er selbo dothes
ginand,
loh uuio er fuar ouh thanne ubar hlmila alle,
ubar $6nnün Uoht ioh ällan thesan uuöroltthiot;
15 Thäz ih druhtin thanne in theru sägu nifirspirne,
nöh in themo uuähen thiu uuort nimissiföhen;
Thaz ih niscrTbu thuruh ruam^ suntar bi thin
lobduam,
thaz mir iz iouuänne zi uuize nirgänge.
Ob iz zi thiu thoh gigeit thuruh niina dümpheit,
20 thia sunta, druhtin, mthol ginädlicho dUo;
Uuanta, ih zellu thir in uuän, iz nist bi bälauue
gidSn,
ioh ih iz ouh bimide, bi niheinigemo ntde.
Then uuän z611u ih bi thäz, thaz herza uueist thu
filu bäz;
thoh iz büe innan mir, ist härto kundera thir.
22
25 Bi tHfu thu io, drähtin, ginSdo fdilicho min,
hügi in nur mit kfefti .ther& thinera gisceftil
Hiar hügi mines uuortes tkaz thu iz harto haltes,
gizäuua mo firUfhe ginSda thin, theiz thihe.
Ouh ther uuidaruuerto thih, niquem er innan
muat min,
30 thaz er mir hiar niderre, ouh uuiht mih ni-
gimerre»
Unkust rümo stnu, ioh nah ginäda thinul
irfirrit uuerde balo stn; thu druhtin rihti uuört
mini
AI giztingilo, thaz ist thu druhtin eino es alles bist;
uueltis thu thes liutes ioh alles uuoroltthiotes.
35 Mit thiheru giuuelti sie dSti al sprechenti,
: ioh, sälida, in gilungun thiu uuort in iro zungun;
^ Thaz sie thin io gihogettn, in %uuön iamer lobötin,
ioh sie thih irknätin inti thionöst thinaz dätin.
Sär thu üzar theru menig^ * sceithist thin githigini,
40 so läz mih, druhtin mih, mit druton thtnen ia-
mer sin;
loh theih thir hiar nu ziaro in mina zungun thiono
ouh in äl gizungi, in thiu thaz ih iz kunni,
Thaz ih in himUriche thir, druhtin, iamer Itche
ioh iamer freuue in rihti in thiheru gisihti
45 Mit engilon thmen, thaz nist bi uuerkon mmen,
suntar rehto, in uuSru, bi thiheru ginädu.
Thu hüphis io mit krefti theru thinera gisceftil
düa hüldi thino ubar mih, thaz ih thanne iamer
löbo thih,
. Thaz ih ouh nu gisito thaz, thaz mir es iamer si
thiu bäz,
50 theih thionöst thinaz fülle, uuiht alles io niuuoUe,
loh mir io hiar zi libe uuiht alles iö niklibe,
: nisi, druhtin, thaz thin uuillo ist, thu io ginS-
diger bist
Thih bittu ih mines muates, thaz mir queme alles
guates
in ^uuön ginuagi; ioh zi drtfton thinSn fdagi.
55:Thaz ih iaisier^ drahtin mlii, . Hiit tbemo irtSBie
megi sin,
mit tbemo göate ih frauuo thlEr mina däga inti
eUuiar,
Fon iäre zi iäre ih lamer; firauxio thSre,
fon Snuön iinz io $auön mit then slüHgen sSlön.
m.
LIBER GENERAHONIS lESV CHRISTI FILH
DAOID.
Thiz sint buah fr&no: sio zSigönt £lu scSno,
was zellent se äna bäga thie kristes ältmäg&.
Zellent sie unsfilu fr&m, uuio selbo er hera in
uuörolt quam,
ioh, mihilo uuunnt thaz sin adalkunni.
5 Adam thero gomono uuas manno aristo,
<fater mIErer, fon drühtine gidliner.
Bi önterin uuörolti uuäs er liut beranti,
kann er io gibreitta, unz krisl sih uns yroagta.
Niuoas no^, ih sagen thir Sin, in then thaz
ininnista deil,
10, fon thämo thie liuti, thes uuas not, auürtun auur
gi&üaröt.
Ther tha arca sinen kindon rihta in then ündon,
thes auäges er sie uolsta, thera freisün oah
yrlt^sta.
Sih abrahäm giguatta ioh druhtine ouh giliubta,
uoant er üuas giht^rsam; bi thia ist er gieret
nn so fr&m.
15 Thio büah duent onsih auisi, er kristes iltano si,
ioh zellent ans ouh märi, sin sun sin fater uuäri.
Thaz uuas däoid, thero gomono ein, ther zi kii-
ninge girein;
er quam mit theganheiti zi sülicheru guati.
dt
Thaz ISrta nän sin milti, thazr er Bulih üuürti,
20 thaz er uuard gitbiuto kuning thero liuto.
Nist m&n^ thöh er uuölle, thaz g^misg} al gizelle;
thoh sint these noti furista thero guati.
IHt thriu deil äna ziatual 60 ist iz gisceidan,
thaz edil in gibürti fon in uuAhsenti:
25 Thie höliun ältfaterä endont anan kuningä,
thiu thritta zuahta thänana, thaz uuarun edil
theganä.
Thie uuarun uuürzelün theru säligun blüomün
muater thera märun, thera gotes drtftthiamun.
Htigi uueih thir sageti, niuuis zi dümpmuati,
30 firnim thesa iSra, so z611u ih thir es m^ra.
Ih meinu sancta märiun, kdningin thia rTchün;
sia ist engilo n^enigi in himile Srenti.
So uuer so in erdriche ouh sälida süache,
irbiat er iro g4ati mihilo ütmixsAL
35 Fon änagenge uuörolti unz' anan ira ziti
zeli du thaz kunni, so ist einlif stunton sibini,
Iro dago uuard giuuago fon altön uuizagön,
thaz si uns heran scolü, ther unsih güieilti,
Giuujfhtän in ^uuon; ginädöt er uns thSn sSlön
40 ioh allere uuörolti, so nu männilih ist sehenti.
Sih thaz h^rötif theist imo thiohmuati,
so uutto soso uuörolt ist, uuant er ther druh-
tin ist
Er ist giuueltig filu fram ioh hera in uuorolt zj
uns quam,
uuüntarlichen thingon hera untar mennisgon.
45 Thaz uuill ih hiar gizellen gidriuuen singn allen,
so uuir nu hiar bigmnen, uuorton frenldsgen.
Thoh scrH)!! ih hiar nu z} ^rist, so in euangeliön
iz ist,
uuio giboran uuard ouh ^r iöhannes, thegan
siner;
Ther imö ingegin gärota, thaz uuorolt missiuuo-
rahta,
50 thie uuegä riht er jmo ubaräl, so man bare-
ren scal.
25
IV.
FTOT IN DIEBÜS HERODIS REGIS SACERDOS
NOMINE ZACHARIAS.
In dagon eines küninges ioh h&rfco firdänes
uuas ein Sunarto — zi g&ate si er ginanto. —
Zi hran er mo quenün las, 86 thär in lante situ
uuas,
uu&nta uuarun thäiine thie biscofa einkunne.
5 CuSrun siu b^diu gote filu drffdiu
ioh logiuu&r slnaz gibot füllentaz,
Uuizzod sinan io uuirkendan
ioh reht minnonti &na meindäti.
Unbera uuas thiu quena kindo zeizSro^
10 • so uuSrun se unz in. elÜ thaz lib leidendi,
Zit uuard thö gir6isöt, thaz er giangi furi got;
opphorön er scölta bi die siho suntä.
Zi gote ouh thanne thfgiti, ' thaz er giscouuoti
then Ifut, ther ginSda thäriize beitota.
15 Thiu heriscaf thes Hutes stuant thär üzuuertes,
sie uuSrun iro henti zi gote h6flfenti;
Sinero Sregrehli uuarun thiggenti,
^ thaz er ouh gihtfrti thaz ther Suuarto bäti
Ingiang er tho skioro, göldo garo zfaro
20 mit zinseru in henti thaz hus rouhenti.
ThSr gisah er st&ntan gotes boton sctfnan
zi thes älteres zesauui, uuas sin beitönti.
Hintarquam thd härto ther gotes ^uuarto»
intriat er thaz gisiuni, uuant iz uuas filu sctfni.
25 Er irbleichdta ioh färauuün er uuänta;
ther engil imo züasprah, thö er nan sciuhen
gisah:
„Niförihti thir, biscofl ih niterru thir drof,
uuänta ist gibet thinaz fon druhtine gih&rtaz,
loh ältquena thlhu ist thir kind berantiu,
30 sun mn zeizan; iöh&nnes scal er heizan.
36
Er ist thir herzblidi ioh nuirdit filu mSri,
ist siheru giburti sih unorolt mendentL
QiaaÜ so ist er h&her ioh göte filu linbdr,
ist er ouh fon iiigendi filu f&stentL
35 Nifdllit er sih uulhes ouh lldes xnh^ines;
fon r6ue thera muater so ist er io giuuihter.
Fflu thesses liutes in &bnh irrentes
ist er zi gotes henti nuola chSrentL
Er ferit fora kriste mit selbomo g^iste,
40 then iu in ältuuorblti helSas unas o^ h&bentL
Gik^rit er skt^no thaz herza fordröno
in kindo üibrusti zi gotes änalusti
Thie ungiloubige gikSrit er zi l$be,
thie dümbon duat ouh th&nne zi auTsemo manne,
45 Zi thiu thaz er gigarauue thie liuti uuirdige,
selb druhttne strJiza zi dretanne/^
Thü sprah ther biscof — harto forahta er mo thöh,
niuuas mo anauuäni thaz ärunti scöni — :
,,Ghtümg bin ih iltro iu £lu manegero,
50 ioh thiu quena mühu ist kinde& tirminnu.
Uns sint kind zi beranne iu dägä furif&rane;
ältduam suiCraz duit uns iz üruuänaz.
Iz habet ubarstigana in uns iugund m&naga,
nigibit uns thaz alta, thaz thiu idgund scölta.
55 Uuio mag ih uuizan thänne, thaz uns kind uuerde?
int uns ist iz in ther elti binoman unz in enti^*
Sprah ther götes boto thü, m thoh irbolgono,
^uuäs er mo auur sägenti thaz selba ärunti:
„Ih bin ein thero slbino thero gotes drtttbotono,
60 thie in siheru gisihti sint io stäntenti;
Thi er hera in uuorolt sentit, thann er kraft uuirkit
ioh uuerk filu hebigu ist iru kundentu.
Sant er mih fon himUe, thiz selba thir zi säganne,
fon himilriches h£)hi, theih thir iz uuTsdäti.
65 Nu thu thaz ärunti so härto bist firmönanti
nu uuird thu stummer sär, unz thüz gisahes
älauuar;
Uuanta thu äbahönti bist gotes ärunti
int ouh thaz bist firsagenti, thaz selbo got ist
gebenti;
2Z
Iz uüirdit thoh irfällit, so got gisazta thia zit,
:70\^ tmz thdz tharbe harto thtfo thlhero uuörto.*'
Yze stuant ther Iiut thär, uu&s sie filu uuuntar,
ziu ther Süuarto diiäleti so harto,
Gibetes &ntfangi fon gote nigisägett,
mit sliiera h^nti sie ouh liu&ri uuihenti.
75 Griang er üz tho spSto * hintarqueman thräto»
tiieru sprSchä.ar bilemit uuas, uuant er gilöu-
btg niauas.
Tho tuias er btfuhaenti, nales sprechenti,
thaz menigt thes liutes fuari neimortes.
Sie'fuaram dxfirdnti ioh ouh tho ähtönti,
80 uuant er uuiht zin nisprah» thaz er thaz uuün-
tar gisah.
Thes oppheres ^ uuärun entönti,
fuar er ouh tho säre zi sthemo gifuare.
Thera spi^chä momentii thes uulüies uuas sih
freuuenti;
^oubt er filu späto, bi thiu beitöta er so nt^to.
85 Tbiu quena sun uuas drägenti iöh isili harto scä-
menti,
thaz siu scolta in eltt mit kmde gän in henti.
V.
MISSÜS EST GABRIHEL ANGELÜS ET
RELIQÜIA.
Vtard after thiu irscritan sär, so moht es stn, ein
hälp iär,
mänödo after rime thria stuntä zuSne.
Tho quam böto fona gote, engil ir himile^
bräht er therera uuörolti diuri ärunti.
Flöug er sünnün päd, sterröno striiza,
uuegä uuolköno zi theru itins fröno,
Zi edües frSuuon selbün sancta mariun;
thie fordoron bt barne uuärun kuninga alle.
2S
. Oifliig er in'thia pilinza, faiid sia drtfrdnta;,'
10 mit ps<eim in lienti, then s&ng si un^iin enti;
Uultohero däaeho atierk utifrkendo,
diurero g&mo, thaz detd sia io g^rno.
Thö sprah er Srltcho nbaral, so man zifrfi^ftn scal,
8Ö böte scal io gäater^ zi drühttnes mäater:
IS^Heil, m&gad zieri, thiarha so sc&ni,
- ' Äliero uulbo gote zei^&sto!
Nibrtitti thih muates, noh thtnes änlnzzes
farauua niauenti; fol bistu g6tes ensti.
Förasagon süngun fön thir sSUgün,
20 uuänm se ällo unorolti zi thir z6igönti.
Gimma thiu uuiza, magad söfoenta,
m&ater tbiu diura scalt thu uuesan eina.
Thü scalt beran einan* alaüualtentan
erdiin ich himiles int alles ITphafbes,
25 Se^pheri nuorolti — Iheist min Srunti -^
f&tere giböronan, eban^uutgan.
6ot gibit imo uufha ioh 8ra filu hffha ^-^
drof nizutuolo thu thes — däuldes sez thes
küninges.
Er rl^chisSt githiuibo küning therero liuto,
30 thaz steit in götes henti äna theheinig enti.
Allera uuorolti ist er lib gebenti,
thaz er ouh insperre himilrichi manne."
Thiu thiarna filu scC^no sprah zi boten fröno,
gab simo äntuurti mit sdazeru giuurti:
35 „Uuanana ist iz, fr{f mtnl thaz ih es uuirdtg bin,
thaz iH druhttne stnan sun souge?
Uuio mag iz io uuerdan uuär, thaz ih uuerde
sudngar?
mih io gdmman nihein in mtn muat nibirein«
Haben ih gimeinit, in müate bicleibit,
40 thaz ih einluzzo mtna uuörolt nuzzo."
Zi iru sprah tho ubarlüt ther selbo drdhtines drüt
ärunti gäbaz ' ioh harto filu uuHhaz.
„Ih scäl thir sagen, thiarna, racha filu dougna:
sälida ist in 6uuu mit thtneru selu.
45 Sägen ih thir einaz: thaz selba kind thinaz,
heizit iz scono gotes sün fröno.
Ia)t sedflfl f^n . M. hiioile gistäHitaz.
tco^ing Aist in uuörolti, Bi9i imo tbioudnti;
IS^ keisor untaf masnei lulao geba j>iiage
50 fdazfaUdati int inan Srenti.
& scal slnen dirüton tbjrl^to gimunton;
then alten satana^n uuüit er gi^Jban«
Nist in erdnche thär er imo. io instric^e,
noh uuinkil luitar himilei tbär er sih ginerie.
55 iliuhit er in then sg, thär gidüat er imO uue,
gidüat er imö fremidi thaz hoha hjinilrichi.
,Thoh hftbet er imo irdöiUt; loh selbo gimeinit,
thaz er nan in beche^ mit ketinu zibröche.
Ist ein th^n gisibba reues umberenta,
60 iu mäneggru :3rti ist dagä läidenti. ,
Nu ist diu gibl^dinöt kindes so dinres
so fdrira bi uuorolti nist quSna berenti.
Nist uuiht, suntar uu6rde, in thiu iz got uuolle,
nöh thaz nnidarstante druhtines uuorte.''
65 ^Ih bin,*" quad siu, gotes thiu zi erbe giboraniu,
si uuort sinaz in mir uuahsentaz/
Uudlaga, {(tmuatil so guat bistu io in noti!
thu uuäri in ira unörte zi foUemo äntuurte.
Drühtin kos sia guater zi ^igeneru muater;
70 si quad, si uuS^ri sin thiu zi thionöste gärauuiu.
£ngil floug sd himile, zi selb druhtine;
sagata er in fr&no thaz limnti scono.
VL
EXÜRGENS AOTEM MARIA ABIIT IN MONTANA
CUM FESTINATIONE.
FvAt thö sancta märia, thiamä thiu mära,
mit Hu ioh mit miünU zi thSr iru maginnu.
SS si in ira hifs giang, thiu uuirtun sia Srlicho
intfiang,
ioh spilöta in thetu muater . ther ira sun guater«
30
5 Sprah thiu ftin miiater: ;,lieil, titüli dohter) '
: uuöla uuarä tfiih lebenti ioh gtloubenti!
Giuiüihit bisbi in uutbon ioh untar uuöroltma-
gädon
ist fürista alles untbes uuahsmo reues thines.
Uuio uudrd ih iö so uuirdig fora drühtane,
10 thaz selbä muater sTn giangi innan bifs min?
So sliitmo so ih gihtfrta thia stfmmüü thina,
, so blVdta sih ingegin thir thaz min kind innan mir.
AUo unihi in uuörolti^ thir gotes boto sagSti,
sie quementj so gimSinit, ubar thtn houbit/'
15 Nu singemSs &lle m&nnolih bi barne:
uuola, kind diuri, förasago maril
üuola, kind diuri, förasago märil
iä kändt er uns thia hdfli, er er giböran uuari.
vn.
DE CANTICO SANCTAE MARIAE.
ThCT sprah sancta maria, thaz siu zi hüge. häbeta ;
si uuas sih birdehti bi thaz äirunti.
„Nu scal geist miner mit sglu gifüagter,
mit lidin lichamen druhtinan diuren.
5 Ih frauuön druhtine; alle dägä mine
freuu ih mih in muate gote heilante.
Uuant er otmuati in mir uuas scouuönti;
nu säligönt mih alle* uuorolt io bt manne.
Mahtig driihtin, uuih nämo siner,
10 det er uuerk märu in mir armeru;
Fon anagenge uuörolti ist er ginädönti,
fon künne zi kunne, in thiu man nan irkSnne.
Det er mit giuuelti sYneru henti,
thaz er ubarmuati gisciad fon ther guatii
15 Fona htüisedale zistiaz er thie riche,
gisidalt er in hfmile thie {ftmuatige;
31
TMe hüngorogön miiadon gil£bdt er i& ^üu6n,
thie (fdegun alle firUaz er ttale.
Nu intfiang drdhtin drüiliut sinan,
20 nu uuilit er ginädön thSn unsSn ältmagon;
Thaz er allo uuörölti zin uiias spfächenti
ioh io giheizenti, na Mb^ sie iz in &&iti.<<
Uuas Bi &fter thia mit ira sär thri mänötho thär,
rSo Mar si ziro . säidon mit all^n s^dön.
25 'Nvi fergomes thia thfärniiiiy sölbün sancta iuäriün,
thaz si uns allo uuorolti si ziru süne uuegönti.
lohannes, drahünes drift, nuflit es bithThan,
th^ er uns firdSnfin ginuerdo giniUön.
vm.
CUM ESSET DESPONSATA MATER lESü.
Ther man theih noh nisageta, ther thaz uuib ma-
halta,
uuas üno iz harte ungimah, tho er sia hafta
gisah.
Ih sagen thir, in uuar wXn^ si nimohta inböran sin
in flühti ioh in zdhti, theiz alles uuesan mohti.
5 Oub 60 iz zi thisu uuurti, iz diufal nibifünti,
ioh thiu rächi^ sus gidän nam thes huares
thäna uuän
Er sia Srlicho zt^, in aegyptum mitiflC^h
ioh brähta sa afur thänne zi themo ira heiminge.
Qidar ih lobon inan främ, *:er uuas sulih, so er
gizäm,
10 er uuas in sitin fruatdr * ioh heilag inti g&atSr.
Iz uuas imo ün^muati thuruh sino gdäli,
ioh thithta izimo s^, ob er sia firliazL
Er thähta uno ouh in gähi thia mänagfaltün
:: : : UuTM
iöh thia höhun üuirdi; niuuolta; thiEtz:iz uuürdi.
82
l$£r naift ^uiha 10)68 thäs heitegen n'üibes
ioh hintarquam bi n£fti thera mihitim guati.
Thähta er,bi thia guatii ^ sih fon iru däii^
: ioh th^iz gidöugho uuitf ä, er sih £on im irfirti.
Unz er tharathahta, thei* ^gil imö nähta^
20 kündt ei* imo in är6ame, . er thes uüibes uuola
göame«
Er 4uäd, thes nithähti, ni er sih im nahd,
ich thärazua ouk hogeli, loit ^ thionöstu iru
fagoti.
Quad, ällaz thaz gizämi fon selben gote quämi,
ioh thier heiligo geist, fon imo uuehsit iz meist.
25 „Si birit sün zeizan, ther ofto ist iu giheizan;
thie buah fon imo singent uuio iz förasagon
zellent.
Er giheilit thiz lant, heiz inan ouh heilant;
güieilit thiu sin guati allo uuorolt liuti."
ELISABETH ATJTEM IMPLETÜM EST TEMPUS
PAKIENDL
Thes %r in uuard giuuahinit, thö uuard irfullit
thiu zi t,
thaz säliga thiu alta thiEiz kind thö heran
scolta.
BihSTtB. iz filu manag Munt ioh aller ouh ther
läntliut;
^ uuärun sie sih freuiienlä theru dr^htines gifti.
5 Thö gieisgötun thie mägä thia drühtines ginlda;
thö zemo äntdagen sär : so uüärun se alle sä-
mant.th&r.
Sie quämun &1 zisamane thaz kindilin zi sehanne,
th£z sie iz ouh giquätti!h ioh inio naanon scaptin.
33
Stuant thö thftr umbiring fila manag ediling;
10 sih uuiCraii sie einönti, uuio man thaz kfnd nanti.
Sie sprSchun tJ^nnih müma al einera stimna,
theiz uuäri giäforönti then fater in ther elti.
Qaädun, iz so zämi, er sinan nämon nämi,
thaz man in ther nämiü thes alten io gihogeti.
15 Tho sprah thiu muater ubarltit — uuas iru ther
sün drüt —
„thiz ist liub kind min, iöh&nnes scal ther
namo sin.
Thes fäter nämon, in min uuär, then firsägen ih
iu sär;
ir scnhit sprechan thaz mTn, süs scal io ther
nämo sin.^
Sie sprächun filu blt'de zi themo sitligen uuTbe,
20 quädun, iz nizSmi, niuuas in ther namo nami.
„In thtnemo künne — z61 iz al bi manne —
so nist ther gihogeti, thaz lo then namon
habeta.«
Gifttuatun sie thö scouuön in then fater stummen,
si uuärun bouhnenti, uuio er then nämon uuolti.
25 Näm er in thaz zuTual thana sär ubaral;
thö scröib er, theiz ther lint sah, so thiu muater
gisprah.
Uuüntar uuas thia menigi äuur thar ingegini
thaz zunga sin uuas stummu, thoh uuärun ein-
stimmu.
Hiö uuard mund siner sär sprechanter,
30 ioh uuas sih lifsenti theru zungun gibenti.
Then drtihtin uuas er lobenti, ther thaz uuas
mächönti,
thes man nihein io gimah. in uuorolti er ni*
gisah.'
Yrförahtun thö thie Kuti thio uuüntarlichun däti,
ioh sie gidätun märi thaz scöna seltsäni
35 Allaz thaz gibirgi, inti ällo thio burgi,
ioh dales ebonöti, so uues iz allaz lobönti.
Ioh alle, thie iz gihc^rtun, ih sägen thir, uuio sie
dätun.
sie gikleiptun sär thaz guat filu fästo in iro muat.
Otfrid ed. Piper. 3
34
Sie sprächtm filu bäl4e: „uuaz uuSiiist, fhaz er
uuerde?'*
40 . thiu z&ht uuas uuähsenti in druhtines henti.
CANTICÜM ZACHAEIAE.
Tho uuard ther fater alter götes uuihi irfulter;
spräh er thaz uns thie altun förasagon zaltun:
„Si druhtin got gidiurto * therero l&ntliuto,
ther unsih irlösta ioh selbe uüYsota.
5 Zi uns riht er hom heiles, nales fehtannes,
in künne eines küninges, sines drüttheganes,
Sffs er thuruh alle thie förasagon sine
thera göregun uuörolti uuas io giheizenti.
Riht er zi uns ouh heilant, thaz ünsih miti
fTant,
10 ioh alle thie liuti, thie sint unser SChtenti,
Nu uuilit er ginädön then unsen altmägon,
gihügit, thaz er h6r iz liaz, thaz er ia ofto
gihiaz*
Soso er gihiaz iuuuänne themo drütmanne,
thaz er uns sin gisiuni in lichamen gäbi;
15 Thaz uuir so gidrtfste, fon fianton irloste,
unförahtenti sin imo thiononti.
In uuihi inti in rihti fora sineru gisihti
alle dagafristi, thi er uns ist IThenti.
Int ih scäl thir sagen, kind min, thu bist föra-
sago sin,
20 thu scalt druhtine rihten uuegä sine,
Thaz uuizin these liuti, thaz er ist heil gebenti,
inti se ouh iruuente fon dfufeles gibente«
Ginada ' sino uuärun , thaz uuir nan harto
ruuuun;
bi thiu ist er selbo in ntiti nu unser uui'sönti;
36
25 Mit drSstu ouh thie gispreche, thie sizzent innan
beche,
anse fuazi ouh rüite in sine uuega rehte.
üuüahs thaz kind in edili mit gote th^henti,
ioh fastöta io zi ntiie in nualdes einöte.
XI.
EXHT EDICTÜM A CAESARE AUGÜSTO.
Vuuntar uuard tliö msfraz ioh filu seltsänaz,
gibfft iz ouh zi uuSru ther keisor fona rümu.
Sant er filu uuiee selbes böton sine,
so uuito soso in uuörolti man uuäri buenti,
5 Thaz sie erdrfchi zaltin, ouh uuiht es io nirduältin,
in briaf iz al ginämin int imo es zäla irgäbin;
Thaz 81 gömman ioh uuib, in thiu se uuöllen
haben lib,
in thiu sie thaz giliezen, thaz se erdriches
niezen,
Iiinger ioh alter, tharäna si er gizalter.
10 nisi man nihein so ueigi, ni sinan zins eigi,
Heime, quad, zi uuSre, zi sinemo altgiläre;
so uutto so gisi'ge ther himil innan then se,
Bürg nist, thes uuenke, noh bam, thes io gi-
thenke,
in felde noh in uualde, thaz es io irbalde.
15 „EUu uuoroltenti zi mtneru henti,
so uuär man sehe, in uuarön, sterron odo
mänon, —
So uuära so in erdente sünna sih biuuente, —
al Sit iz brieuenti zi m5fneru henti.*
Tho fuarun h'uti thuruh nt>t, so ther keisor gibot,
20 zi eiginemo länte filu suorgente.
Ouh uuidorort niuuanlan, er siro zins gultin,
zi nSti, thär man uuesti thero fördorono festi.
3*
36
Ein bürg ist thär in lante, thär uaärun io ginante
hüs inti uuenti zi edilingo henti.
25 Bi thiu uuard, thih nu sageta, thaz i{>seph sih
irbürita;
zi theru steti fdart er thia druhtines maater.
Uuanta ira anon uuarun thanana, gotes drtttthe-
ganä,
forderen alte zi sälidön gizalte*
ünz siu thö thär gistültun, thio zYti sih irfoltun,
30 thaz si kind bäri zi uuorolti einmäri.
Sun bar si tho zeizan, ther uuas uns io giheiza;
sin uuäs man alle uuorolti zi gote uuun-
genti. —
Vuär si nan gibädöti ioh uuär si nan gilegiti,
niuuänu, thaz siz uuessi bi theru gästuuissi.
35 Biuuänt si nan thoh thare mit lächonon säre,
in thia knppha si nan legita bi nt»te, thih nu
sageta*
Thö bot si mit gilusti thio kindisgun brusti;
nimeid sih, suntar sie öugti, then gotes sun
sougtii.
Vvola uuard thio brusti, thio krist io giküsti,
40 ioh müater, thiu nan quätta inti emmisägen
thägta!
üuöla, thiu nan düzta inti in ira bärm sazta,
sc&no nan insuebita inti hX iru nan gilegital
SItlig, thiu nan uuätta inti nan fandota^
ioh thiu in bette ligit inne mit sülichemo kindel
45 Salig, thiu nan uuerita, than imo frost derita,
ärmä ioh henti inan helsentil
Er nist in erdringe, ther ira 16b irsinge,
noh man io so gimuati, ther erzelle ira guati.
Dag inan nirinit, ouh sünna nibiscinit,
50 ther iz lo bibringe, thöh er es biginne.
üuanta ira sun güato diurit sia gimyato;
ist ira lob ioh giuuäht, thaz thu irr^men ni-
maht.
Muater ist siu märu ioh thiama thoh zi uuäru;
si bar uns thüruhnahtin then himilisgon dnüitin.
S7
M 7 8 1 i c e.
55 Drohtin queman uuolta, thö man alla uuörolt
zalta,
thaz uuir sin al giUfche gibriafte in hlmilriche.
In krippha man nan legita, thär man thaz fflm
nerita,
uuiant er unilit nnsih scouuön zi then Sumnigen
goumön.
Niunäri ihif thiu gibürt, thö uuarti nuörolti
fimuurt,
60 sia sätanäs ginSmi, ob er thö niquibni.
üuir uuSron in gibentin, in unidaniuerten hentin,
thu uns helpha, druhtin, dSti zi theru öberos-
tün noti.
XIL
ET PA8T0BES ERANT IN REGIONE EADEM.
Thö uuärun thär in lante hirtä haltente,
thes fehes dätun uuarta uuidar f¥ant4.
Zi in quam boto scöni, engil scinenti,
ioh uuürtun sie inliuhte fon himilisgen liohte«
5 Forahtun sie in thö gähün, so sie inan anasähun,
ioh hintarquämun härto thes gotes böten uuorto.
Sprah ther gotes boto si[r: ^ scäl iu sagen
uuiintar;
iu scal sin fon gote heil, nales förahta nihein.
Ih scal iu sagen imbot, giböt ther himihsgo got;
10 ouh nist, ther er gihorti so frönisg ärunti*
Thes uuirdit uuörolt slnu zi Suuidön blifdu,
ioh äl giscaft, thiu in uuörolti the aserdün ist
ouh dretenti.
Niuuuiboran habet thiz länt then himilisgon heilant;
theist druhtin krist guater fon iungeru muater
88
15 In b^thleem; thiue küningä thie uuSron alle
thänana,
fon m uuard otth giböhmiu sin muater magad
sconu.
S&gen ih iu, guate man, uuio fr nan scnlut
findan,
zeichan ouh gizami thuruh thaz seltsäni.
Zi theru burgi faret hinana; ir findet, so ih iu
sageta,
20 kind niuuiboranaz in kripphün gilegilaz."
Thö quam, unz er zin thö sprah, engüo heriscaf,
himilisgu meni^, sus alle singenti:
„In himilriches hffhi sl gote guallichi,
si in erdu fridu ouh allen, thie fol sin güates
uuillenl"
M y s t i c e.
25 Sie kundtun uns thia früma frua ioh ISrtun ouh
thär sang zua,
in herzen hugi thu inne, uuaz thaz fers singe.
Niläz thir innan thina brüst arges uuillen gilust,
thaz er fon thir nirstr^che thee fridu in himil-
riche.
Uuir sculun uaben thaz sang, theist scC^ni gotes
äntfang,
30 uuanta engila uns zi bilide brähtun iz fon
himile,
Biscof, ther sih uuachorot ubar kristinaz thiot,
ther ist ouh uuirdig sones engilo gisiunes. —
Thie engilä zi himile flugun smgente
in gisiht fröno, thär zämun se scöno.
39
xni.
PASTORES LOQUEBANTÜR AD INÜICEM.
Sprächun tho thie hirtä, thie selbun feheunartS. —
sie ahtötim thaz imbot, thiu selbun engiles
, , .uuort ^-
„Ilemes nu alle zi themo kästelle.
thaz uuü* ouh mit then göuuon thiu: gotes uuort
scouuön,
5 Thaz druhtin d6an uuolta int iz hera in uuorolt
Santa;
ia ougta uns zi ^rist thaz gibdt ther ginitdigo
got."
Tho fuarun sie Henti ich filu gähonti,
irhüabun sie sih filu frua sie thähtun hdrto
tharzua.
So sie tho thäraquämun, thia müater gisähun,
10 in ira barm si sazta bamo bezista;
loh ther siu tharafdarta, thär iro zueio hüatta;
thaz scölta sin bi nöti, thaz er in thionöti.
Grisähun sie thaz uuort thär ioh irkäntun iz sär,
thaz thie engila in iröugtun, thär sie thes fehes
goumptun.
15 Alle, thie iz gih&rtun, harto sie iz intrietun
ioh forahtün mer ouh häbetun, so thie hirtä
thiz gisagetun.
Thiu müater barg mit festi thiu uuort in iru
brusti,
in herzen mit githShti thiz ebono ahtönti,
üuio thiu uuort hiar gägantin, thiu er förasagon
sägetin,
20 ioh thiz al mit gizämi ouh tharazua biquämi.
Fuarun sär thes sindes thie hirtä heimortes;
thero uuSröno uuorto blidtun sie sih harto.
Sie iz ällaz thär irkäntun, so thie engila in
gizältun;
thes löbotun sie iogilicho druhtin gäallicho.
40
XIV.
DE CIRCÜMCISIONE PÜERI ET DE PüßGATIONE
SANCTAE MARIAE.
So ther antdag sih thö öugta, thaz sin thaz kind
sougta,
thö scoltuB siu mit uuillen then uuizzöd irfullen,
Then situ ouh, then io thie ältiin fordoron irfultun ;
thes namen uuestun se ouh giuuant, hiazun nan
heilant.
5 So ther engil iz gizalta inti in iz zeigöta,
er 81 zi theru gibürti thes kindes häft uuurti.
Ist uuöla so gimeinit, unanta er then Hut heilit;
ther engil kundta iz gr thö skr, ioh gisptfnöt ist
ther n&mo thar.
Vyizod thero liuto gibfft in filu ntfto,
10 thaz uuir ouh nu mit uuillen io emmidgen
füllen,
So uuelih xmXh so uuari, thaz thegankind gibäri,
thaz si ünreini thera gibürti fiarzug dago uuurtL
Sih innan thes inthabeti, in themo götes hüs ni-
betoti;
after thiu thanne sär giougti thaz kind thar,
15 Thaz kind ouh, thaz uuurti fon gommannes gibürti;
bi thiu nidräfun thärasun thiu thiarna noh ther
ira sun.
Si quam thoh, so si scölta, so ther uuizöd iz
gizalta,
so thia fart iru niuueritun thia dägä, thie uuir
nu sägetun.
Siu füarun fon theru bürg uz zi themo drühünes
hüs;
20 thes gibötes siu githähtun, thaz kind ouh thara-
brähtun,
Uuanta uuas iz thegankind, thes uuibes Srista
kind,
ih scal iu sagen uuüntar, iz uuas götes suntar,
41
Thaz Biu ouh fori thaz Mnd s&r öpphorötin göte
thär,
80 thei* uuizod hiaz iz m&chön, zuä düböno
gimachon.
XV.
DE OBÜIATIONE ET BENEDICTIONE STMEONIS.
Thär uuas ein man altSr, zi slQidön gizalter,
er uuas thionönti thär göte filu manag i&r.
Er uuas göteforahtal ioh rehto er lebeta ubaral;
beitöta er thär süazo thero druhtines'giheizo.
5 Ther gotes geist, ther imo anauuas, ther gihiaz
imo thaz,
thaz krist er druagi in henti gr sines däges
enti;
Er tffthes io nichöreti, er er then drffst habeti;
thiu xLvXbi götes geistes giuueröta inan thes
giheizes.
Thö quam ther säligo man, in sinen dagon uuas
iz fram,
10 in hüs, thaz ih nu sageta, thär er emmizigon
betöta.
Müater thiu guata thaz kind ouh thärafuarta;
thär gä^gantä in gimyato syme^n ther guato.
Gineig er imo filu främ ioh hüab inan in sinan
arm,
thö spräh ouh filu blöder ther alto scälcsiner:
15 „Nt läzist thu mit fridu sin, so gihiaz mir io thaz
uuort thin,
mit dagon ioh ginuhtin thinan scalc, druhtin,
Uuanta thiu min öugun nu thaz giscouuötun,
thia heili, thia thu uns gärotos, er thu uuörolt
uuorahtos;
Lioht, thaz thär scinit inti alla uuörolt rinit,
20 ioh guallichi githiuto therero läntliuto.''
i2
Uvuutorötö sih thö h&rto thiu mdater thejro uuörto,
thiu allen th^n stunton gispröchanv uuurtun,
loh ther thar uuas in auäni, the9 kindes fäter
uuäri,
bithaht er siu iogilicho filu förahüicho.
25 Thö uuThta siu ther älto thar förna in ginänto
ioh sprah ouh zi theru müater, ther förasago
guater:
„Nim nu uuort minaz in herza, mägad, thinaz
ioh hug es harto ubaral, thu thiarna, theih thir
sägen scal.
Thiz kind ist untar manne zi mänegero falle
30 ioh then zirstäntnisse, thie zi libe sint giuuisse,
In ceichan filu hebigaz^ thoh firsprichit man thaz,
thia fruma ist hiar iröugit, so uuemo iz ni-
güöubit.
Druhtin i^t er guater, ioh tmarna ist ouh sin
müater,
er töd sih änauuentit, in themö thritten dage
irstentit.
35 Ferit er ouh thänne ubär himila alle,
ubar sünnün lioht ioh allan thesan uuöroltthiot.
Er quimit mit giuuelti, sär so ist uuoroltenti,
in uuolkön filu ht^o so scouuön uuir nan scöno.
Mit imo ist sin githigini ioh engilo menigi
40 er habet thär, ih sagen thir thaz, thfng filu
hebigaz,
Ofifan duat er thäre, thaz uuir nu holen hiare;
ist iz übil odo uuär, ünforholan ist iz thär.
Thie ungiloubige, thie äbahönt iz alle,
firsprechent io zi noti thie uuüntarlichun däti.
45 loh uuuntöt ferah thinaz uuäfan filu uuassaz,
bitturu pina thia selbün s^a thina.
Thu sihis sün liaban zi märtolönne ziahan,
so riuzit thir thaz herza thuruh mihila smerza.
Thär sprichit filu manno, thaz se ^r iu halun
längo,
50 giborgan n^d in manne, al öugit er sih thanne."
N
4d
XVL
DE ANNA PROPHETISSA.
Anna hiaz ein unfb thär, si thionöta thär manag
iär;
alt uuas si iäro ioh filu mänegero.
Si uuas forasagin guat, zi gote rihta siru müat;
uuitua gimyati, gihialt si främ thio guati.
5 Sid si tharben bigan thes liobes ziro gömman,
so hdbeta si in githähti, uüär si then drtfst
suahti,
Zi themo gotes hfis fuar si sär ioh leitta siro
dagä thär,
ktfmtä thär thaz iro sSr, niruahta gönunannes
mer.
Deda si tho then githänc zi gotes thionöste äna
uuanc
10 ioh thionöta iogilicho thär gote driulicho.
Si ällo stunta betöta ioh filu ouh fasteta;
gotes üuiUen huatta ioh thionöst sinaz uabta.
Däges inti nahtes fleiz si thär ther rehtes;
in iügundi uuard si uuitua, mit thisu iralteta.
15 Tho quam si in thesen stuntön, thih zalta bi then
älton,
thaz kindilin si thär gisäh ioh lob ouh drüh-
tine sprah.
Si kundta thär, sös iz uuas, thaz in thiu fruma
queman uuas,
, sälida zi 1^)6 gömmanne ioh uuibe.
Alte ioh iünge, in thiu er tharzua githinge,
20 niotot er sih Itbes ioh ^uuiniges liobes.
So siu tho thär irfültun, so in thio buah gizältun,
sie flizzun sär thes sinthes thes iro heiminges.
Thaz kind uuuahs untar mannon, so lil^a untar
thörnon,
so bluama thär in crute, so sco'no theh zi güate.
44
25 Uuizzi th^ imo ana sSr, thaz uuas gilümflih, in
uuSr;
sih unisduames irfulta, so gotes sun scolta.
Gotes geist imo anauuas, nitharftu uuÜBtorön thaz,
uaanta iz uuäs imo anan henti, zi siheru giu-
uelti.
xvn.
DE STELLA ET ADÜENTÜ MAGOBÜM.
Nist man nihein in uuorolti, thaz säman al irsägeti,
uoio manag uuüntar uuurti zi theru druhtines
giburti.
Bi thiu thaz ih irdualta, thär förna nigizalta,
scäl ih iz mit uuillen nu somaz hiar irzeUen.
5 Thödruhtinkristgiböranuuard — thesmeraih sägen
nu nitharf —
thaz bltdi uuorolt uuurti theru säligün giburti ;
Thaz ouh giditn uuurti, si in ^uuön nifiruutirti, —
iz uuäs iru anan henti thö det es druhtin enti — :
Thö quämun {^stanainthaz länt, thie irkäntun sün-
nün fart,
10 sterröno girusti; thaz uuSCrun iro^listi.
Sie eiskötun thes kindes särio thes'sindes
ioh kundtun ouh thö märi, thaz er ther kuning
uuäri.
üu&run frSgenti, uuär er giboran uuurti,
ioh bätun io zi nt>ti, man in iz zeigoti.
15 Sie zältun seltsäni ioh zeichan filu uuähi,
uuüntar filu hebigaz, uuanta ^r nihtTrta man thaz,
Thaz io fon mägadburti man giboran uuurti;
inti ouh zeichan sin sctfnaz in himile so scinaz.
Sägetun, thaz sie gähün sterron einan sithun,
20 ioh dätun filu märi, thaz er sm uuäri.
„üuir sähun sinan sterron, thoh uuir thera bürgi
irron,
ioh quJtmun, thaz uuir betotin, ginSdä sino thigitin.
46
Östar filu ferro so seein uns auh ther störro;
ist laman hiar in lante es lauuiht thoh firstante?
25 Gistirri zaitnn unir io, nisähun uuir nan er io;
bi Üdu bfron uuir nu gieinot, er niauan küning
z^inöt.
So scnbun uns in lante man in nnörolti alte,
thaz ir uns ouh gizellet, uuio iz muo buah
singent."
So thisu unort tbö gähün then kuning anaqnltmun,
30 hintarquam er härto thero selbero nuorto,
loh männiliches houbit uuärd es thär gidruabit,
gihörtun üngemo, thaz uuir nu niazen gemo.
Thie buachära ouh thö thäre gisamanöta er säre;
sie uuas er frä^enti, uuär krist giböran uuurti.
35 Er sprah zen ^uuartön selben thesen uuorton;
gab 4rmer ioh ther rfcho äntuuurti gilicho.
Thia bürg nantun sie sär, in festiz dätun älauuär
mit uuorton, then er thie ältun förasagon zaltun.
So er giuuisso thär bifänd, uuär druhtin krist gi-
böran uuard,
40 thäht er sär in festi mihilo ünkusti.
Zi imo er ouh thö lädöta thie uuSisun man, thih
sageta,
mit in gistuat er thingön ioh filu hälingon.
Thia 2at eisgöta er fon in, so ther sterro giuuön uuas
queman zin,
bat sie iz ouh biruahün, bi thaz selba kind
irsüahtin/
45 „Gidüet mih,'^ quad er, nanauuart bi thes ster-
ren fart,
so faxet eisköt thäre bi thaz kind säre!
Sin eisköt iogilTcho ioh filu giuuäralicho,
sUumo duet ouh thänne iz mir zi uuizzanne.
Ih uuiUu faran beton nän, so riat mir filu manag
man,
50 thaz ih tharzua thinge ioh imo ouh gebä bringe/^
Long ther uu^nego man, er uu&nkota thär filu
fram;
er uuolta nan irthuesben ioh uns thia fruma
irlesgen.
48
Nifand in thir ih ander guat, suntar rl^zzagaas muat,
30 s^ragaz herza ioh mänagfalta smerza.
Ob uns in müat ^igdnge, thaz unsih heim lange,
zi themo lante in ^ähe ouh iämar gifähe;
Färames, so thie ginozä^ ouh andera sträza,
then uueg, ther un^ih uu6nte zi eiginemo lante.
35 Thes selben pädes suazi suachit reine fuazi:
si therer ditu in manne ther thar anagange.
Thü scalt haben guati ioh mihilo tftmuati,
in herzen io zi nCfti uuaro käritäti.
Düa thir zi giuuurti scono furiburti,
40f ^ uuis hörsam ouh zi güate, nihöri themo müate.
Innan thines herzen kust nUiCz thir thesa uuo-
roltlust;
fliuh thia geginuuerti, so quimit thir fruma in
henti.
Hügi, uuio ih tharfora quad, thiz ist ther ander
päd;
gang thesan uueg, ih sagen thir ein, er gileitit thih
heim.
45 So thu thera h6imuuisü niuzist mit gilüsti,
so bistu gote lieber^ ninträtist scädon niamer.
XIX.
DE FÜGA lOSEPH CUM MATRE IN AEGYPTÜM.
löseph 10 thes sinthes er hüatta thes kindes,
uuas thionöstman güater, bisuörgeta ouh thia
müater.
Ther engil sprah imo zua: ,|thu scalt thih heffen
filu frua;
fliuh in anderaz laut, bimid ouh thesan fiant.
5 In aegy'pto uuis thu sär, unz ih zeigo auur thär,
uuänne thu biginnes thes thines heiminges.
Niläz iz nu untar nüari, thia mtiater tharafuari;
thaz kind ouh iogilicho bisuorge h^rlicho.
Ther k6nmg utiilit sliumo inan süackoi inginuno
10 mit bizentön sverton, ludes mit iStSa üudrton.
Hügi filu harto thero mrn^ro anöito,
in herzen giuuaro uuärtes, thaz thuns thia
fruma haltes.*^
Er fnar sär thera ferti nahtOB mit giuimrti,
' thäz is niuuurti märi ioh baz firhölan uuari;
15 £r öuh thaz ingiangi, sin unäfian nibifiangi:
bi thiu uuas er so ^rachar ioh härto filu
unachai*.
Sin fuärt er noh nidu<a in liJBt, thaz ih nu
^ta:
thär unas ther snn giiato, nnz starb tner gote-
nnuoto.
Tho uu&rd thär irfüUit, thaz förasago singit,
20 fon gote sMtsänaz ioh nnnntar filn niüüraz.
Er qti4d, er unolti h^rasnn sinän einigan flun
ladön thanana ir lante, er sinan lint halte.
In büachon duat man muri, er fiar iar thär
uuäri;
snme qtteäent otih in uuär, thaz er nuär in
znei iär.
25 Thia gSöuba, ih sagen thir nuar, thia IKz ih, themo
iz lisit thär;"
niscrib ih hiar in ürbeiz, thaz ih ginnlsso ni-
uueiz.
Ob ih ginuisso iz uuesti, ih scribi iz hiar in festi;
thoh mag man uuizzan thin i£r, nuio man sin
zelit thär.
XX.
DE 0CCI8I0NE INFANTUM.
So hdarSd ther Mning tho bifEUid, thaz ^r fon in
bidrogan uuard,
inbran er sär zi nSti in mihil heizmuati.
OfcMd ed. Piper. 4
50
Er sasta msm m&nege mit uuSfanoti giraaue,
ioh dStan se &na fehta mihila slahta.
5 Thiu kiad gistuantnn stechan, thiu uuiht nimohtun
sprechan,
ioh uuürtun al filloriniu mitthont giböraniu.
So sih thass ältar druag in uuSr thanan unz in
zuei iär,
80 traTt thasL geuuimez uuas, nifirliaznn sie ni-
heinaz.
Thie müater thie ruzun, ioh zachari üzfluzzun;
10 thaz uueinön üuas in lehgi himilo gizengi.
Thie brusti sie in ougton, thaz fähs thanarouftun;
nist ther io in gSM then iämar gisähL
Sitt zSlatun siu io ubar dag, thär iz in theru
uuigÄn lag,
ioh änan themo barme, thera muater zi härme,
15 Nist uvXhj thaz io gigiangi in merün gSringt,
odo mSron grunni mit kindu io giununni.
Indoub man mit thdn sn^rton thaz Idnd ir then
hanton
ioh ziro leidlusti nem iz fon ther brusti.
Ira ferah bot thaz uatb, thaz iz müasi haben IIb ;
20 nifuntun, thia meina, ginKdä niheiniEU
UuYg uuäs ofbo mänegaz ioh jfilu m&nagfaltaz;
nisah man lo, ih sagen thir ihäz, the&emo gi-
Itchaz.
Iz nihiftb^nt Iinolä noh iz nUesent scrib&rä,
thaz inngera uuorolti sulih mörd uuurti.
25 In thin alten euuön, so saget thesan uu^uuon,
thär zaltaz %r ubarlut ther selbe drühtines drüt
£r quad, man phtSrü uueinön theso däti
filu höhen sümmön uulb mit iro kindon.
Quad, sie thaz niuuoltin, suntar siu sih qualtin,
30 noh drf^st gifähan lindo so mänegöro kindo.
Ther iro kuning iungo nimit iz io so längo;
thaz uuig er nifirbKri, in thiu sin zit uuäri.
Er gisceintaz filu fram, so er zi sinen dägon quam;
thö gtfz er bunsih sinaz blüat, thäz kuning
ander niduat.
51
35 Nu folgst imo thuruh th&z githigini so manegaz,
thaz ther nist hiar in ITbe, ther thia zala
irscribe.
XXI.
DE MORTE HERODIS.
Tho erstarp ther kuning . herVd, iöh hina fHarta
nan tod;
mit ttfthu er d&ga fulta, ther io in 4biih uuolta.
Thär i^fseph uuas in lante hina in elUente,
quam imbot imo in droume, er thes kindes
uuola göume,
5 Thia m^ter Quh bibrlnge ziro heiminge, .
ioh uuisön heimortes eiganes lante.
„Nisi thir es", quad er, »nfft, ther iro ff ant ther
ist dtft;
bi thiu ili io thes smthes thes iro heiminges.
Fvar er sar heimort, fimam ouh gerno thiu
uuort;
10 BÜatai mit thera muater so fuar ther sün
guatSr.
Tho gihört er m&i, thar ander k6ning uuäri,
ioh ouh tiiero uuorto hintarquam er harto.
EKrt er tho in fiara in eina bürg ziara;
thaz kind er scono th&r irzifh ioh then f Tanten
intfldh.
15 Uuiiahs er filu zforo in uuizzin uuola skioro»
in uursduani theh io thdnne mit gote ioh mit
manne.
&2
xxn.
CUM FACTÜS ESSET lESÜS ANNORUM
DUODECIM
So er thS uuard altero^ zuiro sehs iaro,
sie flizzun, thaz sie g¥ftin zen htihen gizttin.
Thie zTti sint, 96 J^ealag,^ thftz man irzellen nimag;
uuir föratflichb jz uueizeii' loh östoron heizen.
^ .ZSa uurb^ zitia maron, sa sin giuuon uuärun;
; iJiea uuizzödes gihygitun, thaz kind mit in
frumitun.
So ai€[Jth6 tb^ igib^toton, thie f^ra gientötun,
so (Htiui sie b^im sär^ drof niduäletun thar.
Thas; jqnd gidualta thia fart, niuuurtun siu es
anauuart,
10 ioh ihm einogoii sim goamilösan ÜazmL
Jl^f^h «aajita früat^^ er ^uäri mit ther umater;
: fii uHÄnta in älauuari thaz er mit imo uuäri.
^isX ihih thes uutmtaar; ;tbda uiub tidu giangun
. suntar,
tU^.igömman fuarun thanne in themo äfteren
15 Thia kind thiu fölgetun, so uuedar so siu uuoltun,
liafun miti stiU^, sos in ?uias muatuuiHa.
Sus mit u^r^edinu so uuurtun sm bidröginiu;
gi^A^un si 68 in emu^ iu tharäta paihila
angjist.
So sfu thö heim quämun, sih umbibisähun,
20, jsärio.thiBS siftthes so w^t^nslu .tb0$ kiiides.
Sie süsJitun imtar kundan ioh untar gatilingön;
nifuBtun sie nan uuergin thär, sie nibrähtun
nan sar.
Tho hfntarquam thiu müater — ther sün ther
ist so guater —
ioh ruartun thio iro brusti tho mänego angusti.
25 Thio slüag si mit then hanton, bigan iz harto
antön,
kümta s@ro then grün; iz uuas ira ^inego sun.
53
Siftt muuatuiir ^rnuBtin aut groEen angostki .
slkria thia uuila; hebig uuas in thiu ila.
Theru nwater uuaa 6b filu mXty Ya t&m iltun sia
sflc niii&)rot;
BO ruarta sia tb u smena . . iimaa ira keraiu
Sia flaanin filu glQi&n zi theru bürg, th&r sin
uttKma; .
tho thes tbntten dages sSr so fdntun siu thaz
kiad thär.
Er uuas thär, er giang sär tn mit then bredigärin;
sih fdagt er io zi nöte zi themo h^röte.
35 Er lösota iro uuorto ioh giuuäro harto;
in mitten saz er eino inti frSgSta sie kleino.
Uuuntar uuas sie hartp thes iüngen kindes uuorto
ioh losetun mit giüuurtl thero sinero äntuuurti.
In lantQ un&nm maii^e. mtfiduaine^ Silädane;
40 niuuas er io so märi, ni thiz biföra uu&rL
So sitt gisali then liobon man int inu thaa herza
hiquam,
tho tpr4h si zi themo huid« init gidrftttemo
sinne:
„üm> uuard, thoz ih niuuesta, manno Uobdata,
this thu hiar iruuiinti mir 6ntec thavn henti?
45 loh thaz thu hiav giduaUos, mia m6at mir so
irfältos^
min sun guater, thera etndgüii mAater?.
Ruarta mih ouh thes thiu m^r in min herza
thaz ser,
thaz ih iz %r niuuesta, so gSChün thin firmista.
So ih erist mista thin sun, . so f it ih sibr heirasun^
50 ioh hintarquam ih sar thin ^^ tini bist einego
wSrI
üuir uuärun sudigenti theru tUoKSru gisnnÜ;
uuaz mag ih quedan m^ra, min einega sdlaS""
nUraz ist,* quad er^ „so hebigaz, thaz ir ndh süah-
tut bi tibaz;
iä limphit mir» theih uuerbe in miaas fäter
erbe."
55 Siu so heim quamun, es uutht nifirnKmun,
zi niheineru h6itiy uuaz er mit thiu meiati.
54
Üntartihio uuas er in, xmnuis er idruhtiB thes
ihia min;
noh 8%i giuualt sih nn&nöta, thaz er in thfonota.
Er uuölta unsih l^ren, uuir unsan f&ter 6ren
60 ioli thia miutter th&rmit; hS thia ist iz faiar
gibflidit
Thu klnd thSh io filu fram, so selben gotes süne
sam,
in un&hsmen ioh giuuizze uns allen io zi nuzze.
xxm.
DE PREDICATIONE lOHANNIS.
. Tkö thisu uuörolt ellu quam zi them stullu,
onh zi theru ziti, thaz krist sih iru iröugü;
. SS quam thiu gotes stimna in thia uuuastinnai
in themo einöte inne zi thes Sauarten kinde;
5 Thaz er fdari thanan fr&m 'üz untar uuöroltman,
then liutin ouh gikundÜ thes druhtines kunfti;
Thaz er thie uuKnege nifinde so firdäne,.
ioh m&nnilih thes gäbe, zi buazu gifähe.
F^ar er tho in thia uuörolt in, liaz thaz uuuast-
uueldi stn,
10 ioh fiiar er kundenti th&z, so uufto so Üiaz
; laut uuas,
Zi gil6ubu gifian^n, in riuoa gigiangin;
sih mannolih bithählo, ^uad, Idmilricfai nähli;
Mit uu&rkon sih gigdrottn ioh Srlicho imo g&gantin.
elliu uuorolt ubaral, so man druhüne scaL
15 Er fuar bredigonti ioh döufta thio liuti;
sct^no er iz gisuazta^ th&r sih ther liut buazta.
Mb forasagon altan, thär findist inan gizaltan,
thär uuard sus Ur sin giuuaht, so thu thir thär
lesan mäht
Stimma ruäfentes in uuuastinnu uudldes
20 siiB thesen uuorton ingegin uuidaruuerton
Giböt^ man äfoldti, thie uaeg& göte garoü
tbia heristrl^ in skiere, onh scffno giziere.
Berg& 9onlun sninan, ther nol then dal rinan,
yrfällent sih ssi nSii thes dales ebonöti
25 ist th&r nuiht so s&rphes, odo lauuiht ouh 86
gelphes,
iz nnirdit in girihti 2i scffneru sliliü. .
Thie uu<gä rihtet alle, thie ze herzen iu gigange»
, mit uudrkon filn rShtdn so tlet sie gislfliten,
Ob iz uuerde uuänne, thaz er thär anagange,
30 thaz er iu zi grdnne thärana nifirspyme.
Niuuard er io zi m&nne, ni er gisehe uuanne,
ouh ellu uuörolt ubar laut, then druhtines heilant.
Fvar mit ther bredigu mit mihileru redinu
ioh rafsta sie iogiltcho filu krafUicho.
35 Er sprah zi then es rüahtun, thie sinan d6uf suahtun,
zi liutin filu manegen ioh uuörton filu hebigen:
,,Uaer ougta iu,^ quad, «fillorane, fon natarön
gibörane,
thaz ir intfliahet heile themo gotes ürdeile?
Nithärf es man biginnan, so er sm biginnit belgan,
40 er uu6rgin sih giberge fon sinemo libulge.
Biginnet göte thankön, thaz me^t ir biuuankön
theso 6gislic&n grunni, ir natorvn kunnil
Thu scält thih ouh mit driuuön fora gote riuuön
Üieiz thir si uu^hsenti in sTnSru gisihti
45 Nidrtfstet iuih in thiu thing, thaz iagilih ist Sdiling,
odo fördoröno guatt biscfrmen thiuuo d&ti;
06t mag these kisila ioh alle these felisa
ioh these steine, alle yrquicken zi manne.
Thaz sie sint ouh* in äbta ther iuuuera slahta
50 ioh beziron zi n&ti theru fuuuero güatt.
Ist thiu akus iu giuuezzit, zi theru uuürzelÄn gi-
s4zzit,
ouh härto gisUmit themo, then si rinit*
Nist boum nihein in uuorolti, nist ther fruma beranti,
suntar siu nan sutote inti fiur änauuente.
55 Bi thiu bdazet iuih sliumo» ouh mannilih sih riuuo,
io harto nemet göuma, thaz ir nisit thie böuma«
66
Hügget therero uuorto, — thurfti eint ejs harto —
thaz iagilih bimide, inao ihm äkua, ni^mde,
loh maanilih sin gonme, thäz si nan niböuue,
60 thaz thu tbes uualdes alles s) ältere nifalles;
thaz thih thaz fiur uuanne iamer nibreune,
noh thih däti thino in ^uuön nipino.
Thiz ist gisprdoban allaz sus; thir sstgen ih fon
ther akus,
niouSne thah thir g61bo, druhtin ist iz selbe.
XXIV.
INTERROGABANT EUM TÜRBAE EQDID
FACIEMÜS?
Thp bICtun nan thie liuti, er in fon göte riati,
uuio se ingxangpln alle themo egislichen falle.
^Nemety" qpad or, „härto gouma thero uuorto,
tliiu ih lu nu giselle, ion iagilih siu irfulle.
5 Nisi man nihein so feigi, ther zuei gifäng eigi,
sunter in reht deila gisp^nto thaz äina.
8o uuer so Quh mA$A eigi, gäbe themo nieigi;
thaz mit xninmi gidüa, ioh gib thaz drinkan
tharzua.
Uuirket ouh thaz Ihännft, thaz unizzod iuih ISrit,
10 noh ungidan bilibe, thaz ther forasago scribe.
. Mit thiu gidüet er uuidar got thaz er iu ginitdöt,
ioh ob ir es biginnet, thio hüldi giuuinnet.
Uvir sculun thiu uvuSrt ahton, thara harto ouh
zua drähtöt^
ioh soülumes sia irfuUea mit mihilemo uuillen.
15 Thaz er se hiar l^rit, theist züns nu gik^rit;
nimügun uuir thär uuenken, uuir sculun iz bi-
thenken.
67
So uaer manno 66 sih buazit ioh 8iiiit& sino riuzit,
&az thaime ualCrlicIio dvuyb, gihditföt er mo ma-
nag gaat.
Oah thanne irfdllit äna n{^t, thaz got hiar obana
giboli,
20 ther ist, ih sagen thir obarltlty selben drdhtines
drüt.
XXV.
ÜENIT lESUS A GALILEA AD lOHANNEM.
Fon themo beiminge quam krist zi tbemo thinge.
tbaz iöhännes thär ingagenti, mit döufu inan
gibadöti.
Hintarquam tbö sliumo ther forasago diuro;
älfol spräb er uuorto ioh uuidorota iz harto.
5 „Druhtin," quad er, „uuio mag sin, iä bin ih smä-
her scälc thin,
thaz thih henti mine zi doufenne birihe?
Zi tfaiu scalt thd mih rinan ioh donfen scalg thinan,
unio mag ih biuuänen thanne mih, theiz si min
imbaht nbar thih?**
Zi imo sprah thö lindo ther götes sun selbe,
10 knndta imo, ^r iz uuolta, iz oiih so uuesan scolta.
„Läz iz süs thnruhgitB, so nuir Signn nu gisprocban;
uns limphit, mir mit uuillen guatalih irfdllen.''
Slium er iz irfulta, so druhtin kriat uuolta,
thö doufta er inan thuruh not, so er mo selbo
giböt.
15 Thö uuard himil offan, then fäter hört er sprechan,
ioh zalt er thar gimuati thes selben sünes güati.
nThtz ist m|& BÜn diurer, in herzen mir ouh
liubör;
in imo liehen ih mir al, theih inan sülichan
gibar.
se
Ad&m er firkffs mih ioh selbon ouh firiSs sih;
20 ih uu&ne, ther irfulle allaz^ thas ih Quölle.
Oif&ar er, so er niscölta, ioh deta, so fli ni-
uaölta;
therer nullit auur dl, so siiu nun einigo scaL''
Gis4h er queman götea geist fon himilriche, so
thu uueist;
in kriste er sih gisidolta, so sliumo er nan gi-
bädöta.
25 Er uuas dfibün gilih, thäz uuas so giliimplüi,
thuruh thia ira güati ioh thaz mämmunti.
Thär nist gällün ana uuiht ouh bitteres niauuiht;
mit snäbulu niuuumit ouh fuazin nikrimmit.
S6 ist ther h^üego geist; thiu scC^ni ist al in
imo meist,
30 süazniss} inti guati ioh mämmunti gimuati.
XXVI.
MORALITER.
Ther douf uns allen thihit; thaz uuäzar theist
giuuihit,
sid druhtin krist quam uns heim int iz mit sinen
lidin rein.
Sid er thärinne bädöta, then brunnon reinöta,
sih uuächeta aUen männon thiu slQida in then
ündon.
5 So üuer m&nno so gilöufe zi themo beilegen döufe
hiar mag er lernen ubaral, uuio er gilöuben
scaL
Thu lisist hiar in alauuär, then sun then doufta
man thar:
thär sprahtherfater so thu uueist, thiu düba uuas
ther gotes geist.
In döufe, thiu unsih reinöt ther ginädigo got,
10 so ist thisu kraft allu zir heilegün undu.
69
Thaz seulun uuir gttduben ioh h&rto iz uns
giliubeii,
thaz uns in götes uuihe ther douf io uuola ththe ;
Thaz uuir gangen heile fon themo bade reine,
thiu gilöuba uns ouh rehte in thionost sinaz
rihte.
, xxvn.
COGITANTIBÜS TÜRBIS NE FORTE lOHANNES
ESSET CHRISTUS. ET QÜOMODO MISERUNT
PRINCIPES AD EUM.
Thie liuti dätun mXri, thaz iöhannes krist uuäri,
ioh uuärun ahtönti, theiz uuöia uuesan mohtL
Sie ahtotun thie guati ioh cdna gömaheiti,
ouh hintarquamun mera theru kreftigün ISra.
5 üuanta er niuuas so hebiger, thaz er mo libithes
thiu mer;
, in uuiisduame so uuSOii, ther imo iz untarsähi.
Alle thie füristun ioh Üiie iungistun/
arme ioh riebe giangun imo al giliche.
Tho santun in th^ stüntön tibie rfchun lantuualton
10 selbun ouh thie furiston ioh thie uulfsöston —
üuSnu, si iz intriatin int iz bi thiu dätin;
ther man uuas filu mSri irfrSgen, uuer er uu2Cri
Sie thaz Srunti giriatun ioh iro fert| iltun;
tho sprächun sie bi herton sus thesen uuorton:
15 „Bistu krist guato? säge, uns iz gimuato,
thaz uuir hiar niduellen^ thaz Irunti nimerren.^
Iah er tho, sös iz uuäs, nigiang in strtt umbi
thaz
in lougna noh in bäga sulichera fräga.
»Nibin in krist,** quad er zi in, ,noh ih es uuirdig
nibin,
20 nigiduant iz man alle, theih so hiflhan mih
gizelle/
60
NiuuSiia, iz uuola intfiafngin ioh h&hbr ov3i gi-
giangin,
frKgetun sie auur thuruh nSt, so maa in heime
gibot:
^Oba ikxL heltas auur bist, ther uns künftiger ist?
thaz gizeli du uns nu sär, thaz uuir iz auur
sagen thftr.''
25 Then nämon er irk&nta, stl man nan ginanta;
thö gab er zi äntuuurte thaz, thaz er ther selbe
man niuuas.
„Ther gomo, then ir ssUtat ioh namaha^o näntut,
nibin ih ther, ih sagen iu ein, bi iäron quimit
er iu heim."
^6idua un8ih% quiduo, „thah nu uuäfs, oba äiufora-
sago sis?
30 uns zältun sie ofto uuähaz ioh manag seltsänaz."
Guates er in onda, sös er uuäa kondai,
bi thiu gab er mit giuuürü suazaz antouurti:
„Nibm ih thero männo, the ir eisgot im so gerne,
noh then namon in min uuKr^ ^n nifelgu ih
mir. sär.'*
35 SprKchun sie auur sliumo ioh thräto ingiriuno,
gäherp uuorto frägetun nan harte:
„Thes gidüa thu nu unsäi uuTs, uuer thoh manne
thu sis,
thaz uuir iz then gizaltin, tkie unsih hera sanün."
Gab er mit giuuurti in auur dntuuurti,
40 ,thaz det er iogilicho fihi bäidlicho:
„Ih bin uuäastnualdes stimma ruafentes:
rihtet gote slnan päd, so ther fdrasago quad.''
NifirnXmun sie thia Ifoa, bi thiu frägetun se auur
mera;
nirthrtfz se thero uuorto, sie insKzun iz harte.
45 „Ziu ferist thu inti doufist, nu thu ther h&lant
nibist,
noh thero manne ouh thamie, in thero ambaht
iz gi^nge?"
Gab er gömilicho in antuuurti iogilicho
offonöta in sar thaz, theiz sin ambaht uuas.
81
'^,Sd nner so uuilit m&nno, so doufu ih man gerno,
5d 'oah iagilichaii TLuiha, tlker ündöno nirzüia.
ir niävfirfiefc thoh bi thiu, tker aoftn ist nü mntar iu;
thaz %tua uvmt gimeiaeiKt, uuaz thisu uueirk
zeinent.
VMbt timimA ir fiSh^ tiiaz ist thoh Xrunti ihin,
tlias ih iu gizalti, uuaz er hera uuolti.
55 küer mir so qtiimit er, inti alle ziti uua» er Kr;
so xnier so in lante ist furisto, thes ist er hS-
rosto.
S& hffh ist igdmaheit sin, thaz mih nithünkit,
megi sin,
tfaeih scüahriuinon sine JEÜnbfntanne birlhe,
Odo ih gikneirae sdazo föra sihen fnazon
60 'zi thia, thaz ih inklenke thie riomon, thier gis-
krenke.
Er donfit tih^, so ihn iz nhmeist, thuruh then hei-
legan geist,
ioh r^nöt iuih siCre in scmentemo fiure.
H&bet er in hanton sina uuintuuanton,
thaz &r &a Üeiao thaz sin Icorn reino,
65 Sin denni gikerre, thiu spriu thanauuerre,
thaz thaz körn seine, int iz galfissa nirihe;
Thaz er iz filu gärauuo in sinn gadum samano,
ioh thiu spriu thanne in fiure firbrenne.'*
Ih uueiz, thie boten rietun ioh thaz {(runti gidStun,
70 thaz sie sih irhüabin inti heimortes füarin.
xxvm.
SPIRITALITER.
Mit allen unsen kreftin bittemes nu drfihtin,
er unsih uns zi leide fon then guaten nigisceide;
ThÄz uuir fon then blöden mit leidu nigisceiden,
uuir ünsih in then riuuön nimüasnn lo biscouuön;
Thaz si uns thiu uuintuuorfa in themo ürdeüe helfa,
iz unsih mit giuuelti nifiruuäe unz in enti;
loh in fiure after thiu thär nibrinnen in 86 spriu,
uuir mit ginädön sinen then nuSuuon bimiden;
Thaz hirta sine uns uuarten inti 6nsih iö gxhalten
' 10 ioh ünsih buh nirun&nnön özar then götes
kornon;
Uuir ünsih müadn samanön z6a götes drfftthe-
fanon,
lohen himil-
riche
In höhe guallichi; theist äuur thaz himihrichi;
bimiden theso grunni thnruh thiö Suninigo
uuiinni;
1 5 loh müazin mit th^n drffton thes himilriches nioton,
then sprhiri iamer süazan mit sSlidon niazan,
Thaz heilega kornhüs, thaz nuir nifaren fmrdir fiz,
mit sihen unsih fästo freuuen thero resto;
loh uuir thär mua^n untar in bltde foria gote sin
20 fon Suuön unz in Suuön mit thSn heilegön sSlön.
amen,
EXPLICrr LIBER EÜANGEUORÜM PRIMÜS
THEOTISCE CONSCMPTÜS.
INCIPIÜNT
OAPITULA MBRI SEOÜNDL
DE UERBO SINE PRINCIPIO
ET QülBUBDAM 8I0NIB. BT DOOTBIKA EIUS.
INCIPIÜNT OAPITULA LIBRI SECUNDI.
I. In prindpio erat uerbum.
n. Fuit homo missns a deo.
m. Recapitulatio signorum in nativitate christi.
IV. Duotus est iesus in desertum a spiritu.
V. Spiritaliter.
VI. Item de eodem.
yil. Stabat iohannes et ex diBcipolis eins duo.
"Vill, Nuptiae &ctae sunt in cana galüeae.
IX. Spiritaliter.
X. Cur ex aqua et non ex nihilo lanum fedsset
XI. Prope erat pascha iudaeorum.
XII. Erat homo ex phariseis nichodemus nomine.
Xm. De questu discipulorum iohanms cur iesus bi^tizaret
Xiy. leaus fatiffjatus ex itinere*
XY. Fama extfb qudd In galilbam uenit.
XYL De octo beatitudinibus.
Xyn. üos estis sal terrae et lux mundi.
XVUl. Nolite putare quia ueni soluere legem.
XIX. De 00 *qtii uideiit muliereBi. et von iurara et inimicum
diligere.
XX. Attendite ne iustitiam uestram fstciatis coram bominibus.
XXI. Quomodo sit orandum et de oratione dominica.
XXn. Nemo potest duobus dominis seniire.
XXm. Omnia quaecumque uultis, ut fiaciant uobis homines.
XXIY. Conclusio libri secundi.
EXPLICIUNT CAPITÜLA LIBBI SECUNDI.
INOIPIT LIBER SECÜNDÜS.
* : ; . • L
IN PRINdIPIO ERAT ÜERBÜM.
ET UERBÜM ERAT APÜD DEÜM.
ET DEÜS ERAT üERßüM.
& allen uüoröltkreftm ioh engQo gisceftm,
*sd riimo ouh so in ahtön man niihag gidrahton;
£r sS ioh hünii'uürti . ioh erda ouh so Mrti,
ouh nuiht in thiu gifdarit^ tibas aiü äln thriu
ruarit:
5 So imaB io naort uuonanti er aUen zitin uuorolti;
ÜxBZ uuir :na sehen ofiEan^ thaz uuas thanne ^-
: giscafan.
Er alfönt anagifti theru druhtines giscefti
so uuas' k mit ^üsti in theru dr&hünes brusti
Iz uuas nnt druhüne bUt, nibrast imo es io thär,
.10 loh ist oiih dfohtin ubaral, tmantä er iz fon her-
zen gibar.
Then anägin nifüarit, ouh enti nibirüarit,
ioh quam fon himile obana^ uuai: mägih sagen
thänana?
£r m&no rihti thia naht, ioh uuurti ouh sünna
so glät,
odo ouh himil, so er gibfft, mit sterrön gimM6t:
.15 So üuäs er iö mit Imo sSr, mit imo uuoraht er
iz th&r; ^
. so uuas fies io gidKtun, sie iz allaz säman rietun.
Er ther himil umbi sus ^nimizigSn uuurbi,
odo uuölkan ouh in nffti then liutin regonött:
OtMd ed. Piper. 5
66
S6 uuas er io mit imo siCr, mit imo uuöraht er
iz thSr;
20 so uu&s ses io gidätun, sie iz allaz s&man rietuiu
Tho er deta, thaz sih zärpta, ther himil sus io
uuärpta,
thaz fündament zi houfe, th&r thiu erda ligit üfe:
So uuas er fo mit imo sSr, mit imo uuöraht er
iz thär;
80 uuas ses io gidStun, sie iz allaz saman rietun.
25 Ouh himilrichi hCftiaz ioh p&radys so sconaz
engilon ioh manne, thiu zuei zi bfienne:
So uuas er lo mit imo sär, mit imo uuöraht er
iz thär;
so üuäs ses io gidStün, sie iz aUaz säman rietun.
So er th9.ta i% tho gifiarta, er thesa uuörolt ziart^i,
30 thar mennisgon gistätti, er thionöst sinaz.däti:
So üüäs er iö mit imo skr, mit imo uuöraht er
: ' • iz th&r; .
' so uu&s ses io gidätün, sie iz allaz s&maniietun«
Sin. uuöii iz al gimeinta, sus mänagfalto deilta.
al io in thesa uuisün thuruh sinan einigan sun.
:&5*So uuas so hfmil Marit ioh örddn öuh biruarit
iah in sSujae ubaril: got detaz thuruh inan aL
Thes nist uuiht in uuörolti, thaz göt an . inan
uuöraht!,
thaz druhttn fo gidäti Sna sin: girJCti.
Iz üuard allaz io sär,. söso er iz gihüt thar;
40 iokm&n iz ^laz slLf gisah, * sös er iz Srist ^spr&h.
.Thaz th&r nu gidän ist, thaz uuas io in gote, s8s
iz* ist,
. uuas gi&htot io ^ guate in themö Suuinigen muate.
Iz uuas in imo io quegkaz ioh filu libhaftaz«
uuielih ouh ioh' uuanne er iz uuoM yröugen
manne.
: 4^' Thaz Cib uuas lioht gemo suntijjSro manno,
zi thiu thaz sie iz intfiangin inti irri nigion^n.
Iq f!nsterem9 iz scihit, thie süntigon rTnit;
sint thi« in&n al firdjCn, . himiiigun iz bifKhan.
Sie bifiang iz alläf&rt, thoh sies niuuurttn &nauuart,
50 ' so iz büiitan man birihit, then sünna biscTnit.
69
FüIT.HOMO MISSÜS A DED. .
■Thö Santa got giuuSrÄi gofiiön filä mXran,
. man mit ups gimi^ii\an, sinan. 4x*t[t einai|.
Iz uuas, ther hiai^ forna . thie liüti ^r^lgSta
iöh sihero uuorto ' si^ T&{§Hä thär so l^ä^o;
5 Zi themo ouh thie-^nuarton^ «ihie ir<>Bofbn santun.
, iz un^dän pibijeip, so .i^ h^ar J6|*na giscreip.
ifir quam nntar uuSrölttliiot, . tha« er in, Wndti
tkaÄ liobt;
ioli gizältä in slLr th^z, ' thiu sSlidt^ nntiai m uuas.
Er l^rta thie liuti, thaz mdnniHh gjlöubt^-"
10 thaz lagiüh instüanti thes selben liohtes güatL
Niunas er thaz lioht, ih sagen thir ein, thaz tiiär then
liutin irscein;
suntar quam, sie manöti ioh thanana in gisägett
Thaz lioht ist filu uuSr thing, inliiihtit thesan
• '■ uuoroltring
ioh m^misgo^i ouh all^ ther hera i^ iiuorolt
Sinne.
15 Ih sägen thir, uuer thaz lioht ist, thaz thu iz baz
uuizist,
ioh zellu iz Mar gimuato: ist druhtin krist ther
güato,
fir quam in girihtf in thesa unöroltsliKti,/
in thiz laut breita, .äl soso er gim^inta.
Theist algiuuis, nalasr'utiSh, theiz thuruh inan ist
. gidäa;
20 thaz uuais nu uü6rölt wanta, thaz si nan nir«
, . . ^ . . kanta,
fit quam, SOS er scölta, ioh uuisota, thö er uuölta,
in eigaji ioh in crbi: thaz lag al ümbitherbi*
Thie sin$ Hntsidijon, sie dätun, so ih thir redinön:
. niuuas, ther nan intffangi, iü ^löuba gigiangi,
25 Zi giloubu sih ^uüanti, thaz iöian: ouh irkanti.
odo inan Kreti ubaral, ' so man-götes^sfin scäL
S8
Thie (nan thoh irkantun ioh mdates sih biau&ntun
g}i(reta er se in th^n sind, th&z sie uu&rin götes
Idnd.
Niquitmon sie fon bl^te noh fon fleisclichemo
muate;
30 sie liuSrün er firlörane, nu sint fon göte erborane.
In bAachon ist nu funt^io, thaz uuört, theist man
uuortan;
12 nuard h^ra in nuorolt fons ioh nu btüt in dns.
Ünir sSbun sinaz ifchi ioh ^na guallichi;
thas uuas scon} al so ft&m, so selben gotes sune
zam.
35 Ist sin güati ubaral, ^ so in kinde zeizemo scal,
tiiea mter einigan in n&t drtttlicho minnöt,
FoUan götes^ enstii, selb so is man giuuunzsti,
untres inti guates ; ioh druhttnes gimüates.
m.
RECAPITÜLATIO 6IGN0RÜM IN NATIÜITATE
CHBISTL
Er quam uns silih hera heim, thes nist- lougna
nihein,
thaz duent büah festi; nu niazent mit gilusti.
Th&:ana sint ^scribene — urkundon m&nage
drCtä sine m alauuSr; s61bo mahtu iz lesan
th&r — '
5 Uuuntar filu m&Dagaz, thaz uuir iz bithenken Ijhes
thiu fcdz.
thaz uuard allaz mSrif theiz 6nfirholan uu&ri.
Vuio mag sin mSra uuuntar, thanne in tiiieru ist,
thiu nan bdr/
thaz 81 ist ekord eina müater inti thiama.
Niuuard si io in gibürti, thiu io sülih uuurti,
10 in erdu noh in himile, thiu lamer sia irbflide.
69
Mäht l^n, uoio iz uuürii sd^ tUni dflfihttnes
thas ingil mit ginu^rtm 12 kdndta sir thdn
liirtiii;
loh theu niuii&t ooh böralaog^ thaa heriseif mit
fmo sang«
miiio dngflo memgl £6ar thar al ingegim.
15 Thie hfrta irhüi^bmi Bih fftr« ioh ffintim üie thaz
kindthär;
gidmii ix iiidii41t% so ther ingU in gitalta.
Thie m!(gi qu&nmn gShin, ' thaz ImidiBn aie sShtm,
sie brShtim imo in hanton ireso it uro l&nton.
' Sie ^«ICmun filu ferro, iz z6igöta in ther sterro;
20 umo mag thav rfn fifldiignit^ thaa himil tbora
uudrolti .ougit?
Er kimdta uns thaa in alaotfti thaz inder uns ni*
z6inönt;
tiiaz gonma mann es nSmi, hi thia nnas er s fltsänL
Symeffn ther güato ioh &Dna quam gimüato;
sie gianguxi ktbgo iagegia flz' thSr äd themo
gotes hib.
25 Sie kundtun thär th£n Hutint ^^h siesthö ni-
ruahtin,
thaz in uuas queman herisun ther gotes ibäßo sun.
- Ther euangelio ouk giuuiagy uuio man tjhiu kin-
dflim irslnag,
uuio kurt in uuas Uies Ifbes £ri8t| thß siü irstürbun
thuruh krist
' Haht Itean ouh hiar förna, uuio er kffsöuibigonda
30 uutslichen uuorton mit then Suuarton.
. Thfu uuört thiii uuurtun n^ri, thoh er thö Idad uu&ri;
theru muater sageta er ouh thö thaz, theis allaz
sines fater uuas.
Thie liuti irqu&mun h&rto ioh&nnis selbes uuorto,
ther lantUut al githagSla, th&r er fon Imo sageta.
35 Sie uuiirtim al giriiarit^ in mäate gidruabit,
uuant er deta mXri, thaz druhtln queman uu&ri;
Thaz de n imo ouh giang^n slh nimissifian^;
then fingar thenita er ouh sSr, quad: „therer ist
iz, thaz ist uuär.
' ::i Thdrer ist iü£r hoili ioh sSlida gim^i;
40 Biii io ut&kar filu frua ioh tharä gihabet iuih zua/^
r.' i\ lÜauird io uliar unbTÖliring uns giuuissara thing,
this iz 10 sus nuari in erdu so märi.
w*. ' 3%öh thiau nuuisrfaur' e^ uuXrin filu'stfllu, .
fäier biächäri iz firliazi inti scrlTban nihiazi,
45 Tbaz iber fater öngta» iMr man thön bin doufta«
r/ .'■' ! ' thaz ^na' ünäq uns nvzai, hab^^ üuir .tbie
;•. uuizzi.
. in thiu iiuSri uns al giniiagi, ^ ik dr£gi ons'nibilüagi,
,: - ' ^fon herzen: iz niintfdairfi . thiu unser übarlnuati.
Stn sielbes stimma sprah .uns thäz, theiz sun sin
:i/ . .' . einigo uuäs;
: 50 'uuir Bigon ^$üb VSt% ruuaz <fiiskon uuir es mera?
^ ISier selbo heilego geist er öugta iz after imo meist,
- «r quam In {Qaä,:itliaz:'inaa sali, thaär th^ f&ter
' : zimo sprah.
.::^ Hf'ist drlbttu krist igidöufit) thiu sunta in uns
: ' . . « i ' . • bisQufit;
( ' ithaz ^nsik.to sieingta^ er i.1 iz iMr irdrangta.
55 Nu garaüuemes unsm alle zi themo fehtanne
< ' iBj^i^n uuidanifunmdn , ia . soulun uuir unsih
'■■• : -i uuämön.
TbiM Ist uns hiar gtbiliddt, in kriste girädinöt:
-' ^ i:gib6ddst thu tb&rume; er'.uuidar thir io uuinne.
/ Er faar in einöti, — nideta er iz bi ntfti —
( «So ;^ th&r k6ra1;a !sin sär fairto' ther selbe uufdar-
. < uuerto.
J • IJhaz deter^ 'thaz tku';ul uuessis, thih tfaaiä inge-
.! / * . - , gin rustis,
' niuani er hiar in übe . thin tLhtit io zi nide.
Si ihiu tlemes vo gigahön. zi .then drahlanes ginädon,
": er unse uuega iruuente fon themo {Tante,
, 65 Er-änsib nibisdüfe v after.tbemo doufiB,
ioh ^ilih blauenke; thaz-. er nan nifirsenke.
.ISies ginEda uiis sdirmeii, iofruiiir nan ouh irbärmen,
;! / ' ther nan selbe: ubarui^änt, . sfl thü thir hiar nu
; ■ '•'■•' " ;:•.:'■-. ' lesaiB scalt.
n
DUCTUS EST lESUB IK BESERTUk
... : " : , ■ * ;., •. " j •■-. ; '.. •:, ■■.-:
ißil^itit «aard thö druhtin kristi thär ein einöt} ist,
in Bi6ti filtt üitttasie fon-lhemo gofes ipaiste.
Er fasteta üimdto* . tli&r niun faunt zito,*
: sehflKUg oiih thärmit^, in uoär, so ruarta nan
' thö hüngar.
5 Thö sleih ther färari. irfindan, uuer er uuSiL :
thaz zirsüahexine ubaral, selber ther dxufaf.
Er thl^hta ödouuila thas, thaz er ther durfuuart
uuas,
er Ihgang thereca naörolti' bisperrit selbo habeti ;
^ Er thSr mlaeina stigillä nifirliaz ouh ünfirslagana,
10 ihen Ifngang ooh nirljie, nisi ekordi thie sine,
Thi er in thämo Fristen man ^ mit sinen lügin^n
. .giuuan,
mit spenstin sie^ gibeitta iob zi altere firleitta.
Uuar imo fiülih man thihein so quämi uuTsheiti
• heim?
* thia Idekon nuolt ex" findan . ioh gerno nan gi-
iiuinnan. :_^
15 Er-uuolta in alanuari; thaz er oüh sin uuäri;
. thö munard imö ther Aand, , : Duh umht thar slhes
;.'. . ttifand« .
. c Uuio iz io mohti uuerd^n, thaz AuÖlta to gem9
. . V , irfindan; '^ . *
thaz man io so gizämi in thesa uuörolt qu&mi;
Unioer tlraiT untar kinen . mohü tiiaz irlideii,
30 . thaz 6r ekordi einO lebet! so reino,
Odo onh ünhöno sih drageÜ so so&no,-^
: : /sprach er odo deta.auaz, thaz uuas il githlganaz —
Poh Quelicheru ^iburti ^erio iB^]lh jitiurti^ . v.
uitar nüörolt lo giuuunni sulih adalkunnil
25 Thoh. i§r niuüari giater, . tiioh gfeiskotia er thia
V • . ihuater; :.
nihffrt er tiuergin m&n, nüer ther fater uuäri.
72
Uuanta er nan harto forahta, in allauuisün körota,
bi iidxL möht er ödo drähton, in thesa auisün
ahtön:
Oba thiz ist thes sun, ther liuti fuarta herasun
30 thurub tbaz einöti in managem n^.
Mit unSti si er thar nnerita, fon bimile sie onh
netitä,
bi managemo iSre sie priontöta tbKre;
Na scepfe er ima biar brtft, •*- iber bnngiur düit
imo es not; —
bilido QU in ntSti tbes sines fater guati.
35 TIntar tbesen abtdn iob'm&nagdn gi£4hton
niauSn ib, imo bruäti gr&xara angustt.
Tbob er si übiles so bald, tbas imo iö zi scaden
uuard,
tboby unSa ib^ blubgo er ruutt tMo mibiUbn guati.
Tbö spr&cb er zi imo in'tbesa üuis: ^^oba tbu
goites sÄn sis^
40 quid, tbese steint tbanne si brffte uuerden älle/^
Nim göiuna, uuaz er uuölti, uuaz suUb beta scolÜ;
uuaz kriffte scöld tbaz brfft? niuüas imo es ni-
beitt not.
Uns errent sine plüagi bi iaron io ginuagi;
tbob bat er nan zi nffte tbia steini duan zi hrtlte.
45 Iz d6ta imo tbiu fästa, tbaz inan es gilusta,
tbob* unöb er in tiier fSri ir^dan, mtier er üuluj.
Tb6 qnad krist: ,,gi8enban ist, inbrSteginliag nist,
non in tbiu ginühü zi tbes mennisgen zuhti^
Tbiu pr4anta nmo mKra tb^ru drähmiee ISra,
50 tbiu uuört, tbiu er irfinde fon tbemo gotes
munde.^
Tb&nana er nan Marta in eina b&rg guata,
fon tben stetin tbanana flz zi Uiemo drdbtlnes büs.
Er inan in tbie üü^nti ' sazta in öbanenti,
tbär riaf er imo filu früa tbr&to rtfmana zua:
55 „Oba tiüu sSs/' qüad, „g^tes «un, las tbib nidar
b^rasua,
in.l^fte filn scfteo, ^ 8& soal sdn frono.
Iz ist gitbriban fona tbir, tbaz faren engilä mit tbfr,
sie tbib biscirmen . iällan iob tbib niläzen fallan,
Sie tbfii gittuaro uuattte i6\i thih harto IxSAi&n,
60 thaa thin fdaz iouu&nne ia steine nifirspurne/*
Er flpffiidta, 808 er waAßj thas gi8or!p, tkaz er l&s;
er kSrta iz iorilteho sd kritto Mgilteho.
I2 meimt Uar then gotes Arti^ «^ iii tbemo fer8e
ist isj Iftt —
then ^ngila iogfltcho haitent blTdttchO;
65 Tbaz imo miflit nid^rre, 4he8 naeges ouh Bim6rre,
odo ouh Quiht mduelle, thea uaeg, ther f&raa
uuoUe.
Erist, ther druhtia unser ist, er rfhttt, thaz ia
aaoroltl ist;
nibüh&rf thiu da fäara thero 6ägilo stiurä.
Nim au Rouma h&rto thes sätanäses uuörto,
70 uuialicna iiaredina er zi imo sprah hiar obana.
Ob er sprScbi ubar&l, sd maa zi gdies suae scal,
sprSchi thaaae ia thesa uuis, thaz uuSri so gi*
z&mlth:
9,0ba tha sis gotes s6a, far thaaae h^imortsua
hiaa ubar hlmila alle, so irkeaait maa thih
th&aae.^
75 Thö sprah krfst zimo siCr: „giscriban ist ia &Iauuar,
thaz m&aailih giuueridtS, selbdrühtiaes aikoroti
Ih mag iz uuola midaa, mag hiar aidarsügan;
ziu scal ih iouuaaae gotes koron thaaae?
Thaz ih aiih hiar irreke tati hiaa aidarscrikke
80 ioh fare ia lüfte thara zi thir, suUh ünthurft
ist es Biir.**
Thö fdar er thuruh suorga mit imo höhe bergä;
^ thar ougta in älalichi imo ellu uuöroltrichi,
Era ioh thiu rübhi inti manag guallichi,
theiz uuSri imo gizKmi iat imo in müat quämL
85 „Thiz IXzzu ifi,"* quad, „zihenti, zi thiaöru giuuelti,
ia thiu thu afdarfallös ioh mih betöa uuoUes.^
Er spenit unsih &lle zi michilemo falle
ia uuortöa ioh ia uuerkoa; thaz müazta uuir
biuu&aköa.
Thea sSIidöa sie iatf&lieat, thie iaan beton uuoUent.
90 ioh thultent sie in Suuöa thea m&aagfaltaa
uuSuuoa.
9i
,: Tbo g^b dr.iifto ftatuiuirii, thoh unirdig er es ni-
-' uujirti,
; . • ioh det er tbaz hiar 6fto • filu mezbaito:- .
»Far bina, üuidatuuertol &irüacihi^ ib tbef^ uuorto;
' m büacbon ist irdeilit ^ob alles uuio gipieinit.
95 Tbar ist gibotan barto selben gotes uuorto,
tbaz man imo iogUicbo tUono föräbtlicbo;
Ma^ pub bitrabtoti, er dnderan nibetdti
^ in uuorolti nibeinan, nisi selbon drübUn einan.^
Fvar tber diufal tbäna sär; tbö uuärun engila tbär,
.tOO nibräst iro iouua&ne imo zi thion6nne.
•Tber diufal sin nikoröti, furi man er nan nibabeti;
. tbie eugila quämun tliurub tba2, uüant er drtib-
tip.iro üuas.
£llu tbisu redina, . uuir biar nu scribun öbana,
^ tbaz i&an tber uuidaruuierto . grua^ta; tbero
..; uuorto;
105 £Iiqui]a..iz in. sin müat, in uuar, — tbaz nimobta
uuesanslLr, —
odo oub tbes;^berzenguati uuibt innana biruarti.
Nim<>ht er nan birüaren nob uuörgin oub gi-
/ f üaren,
oub selbün tbeso ferti niuuärün, er niuuölti.
SPIBIT ALITER.
Vuir scülun uns ai guate nu k^ren tbaz 2i müate,
mit uuiu tber diufal so. fram . bisußib tben
öriston man.
Uuir sculun träbton bi tbaz, , tbaz. uuir giuuärten
uns tbiu baz,
^ ioh uuir iz giuuarilicbo bimlden iogilicbo«
Adäman tben alton bisueib er mit tben uuorton;
tber iüngo iob tber güato giräh inan gimyato.
.76
Spuan er io ssi nSü ienan zi übannyaii,
zi giri ioh zi ruame, zi suaremo richiduame.
Niazan sah er inantb&z, thaz imo iu gisuiCs uuas;
10 tho irbönda er imo io thes sindes thes scönen
heiminges.
Fiang er thS, sa er then giunaii,^ mit thiu zi themo
andremo man;
: er' bifaad^ tfaeiz xLuas. niuuibt; mzauudta |mo es
ni^uuiht.
^ Er uüdia in themo äna nuänk duan so samilichan
:* :':...' . . sktank;
ienan so bifalt er, hiar unard er filu scanter.
1^ Themo alten det er suazi, thaz ^r thaz öbaz äzi,
: gispüan, thaz er ouh thaz firliaz, thaz druhtin inan
. -^ . duai^ hiaz.
.OilTh, quad, göton uuaiiii, in thiu siu iz ni-
•firbKi^n;
quad, guat ioh übil uuessin, thes guates thoh
nimissia
.Bat thesan otlh zi n&ti, thoh i^r imo es nihj^rti, —
20 nideta er iz M guate -* thie steinä duan zi
' brffte;
. Er sih ouh fon tber hiShi thes büses nidarliazi,
. quad, ihSrduames ir^ti^ in thiu er nan beton
uuoltt
In selben uuörton er then m&n th6 then Fristen
: giuuän,
. so uUard er hiar, thes uuas nSt, fon thesemo
/ firdamnot:
^5 .Thaz* er theru ^elbfin ferti foQ uns. firdriban
... ' uuurti,
ther unsih ^rist bisueih ioh zi herzen gisleih:
': :Jn themo pade büh ffali ioh sffli^ön ingiangi,
the:^ ünsih iu biscrankta, fon himilriche iruuänta.
76
VI.
ITEM DE EODEM;
th ällaz, 86so ih uuölta, tbar foma nigizalta,
thaz unser 'm&nagfalta s^r; bi tbiu zellu ih iu nu
iz hmr mer.
Th6 drahtin themo man luag, thes ih hiar obana
giunnag,
öbaz, theih hiar föra qnad, thaz er mo hirto
firsprah;
5 Harto sageta er imo thaz, thaz er mo borgSü
thiu b&z,
ioh mit thrauuön thuruh ntft iz filu uu&sso
firbot.
Quad, ob er iz iCzi, imo übilo iz gisSzi,
ioh ob er iz firslnnti, fon tffthe nimuiintL
Thaz imo ouh muuSri thaz gibot zi filu suäri,
10 i6h iz mohti irfüUen mit gilüstlichemo uuillen,
Liaz fnan uuidtan alles thes uuünnisamen feldes,
n4zzi thera guati, zi thiu er thiz gihialtL
Thiu nStara iogiltbho spuan siu drugilicho,
thaz si es uuiht nintsSzin, ioh thaz öbaz äzin.
15 In ti^d, quad, nigigian^n, thoh siu tharasüa
&mgin,
noh, bi thia meina, in freisa niheinä.
Thaz er iz ouh mntriati, zalta imo thia guati|
quad, thanana in quämi uuizzi ioh mänagfalto
nüzm.
Quad, thanne uuürtin indSaiu thiu öugun iro
sctteiu
20 ioh gisähin thanne thaz, thaz noh thö siu fir-
hölan uuas.
Gilth, quad, uuurtin thanne goton, nales manne,
ioh tn&nne in iro brustin guat ioh übil
uuestin*
77
Sr Ullas thes aphules fron, ioh uns zi lade ir
nan koo,
ioh uns zi sSre ^r nan nam« uuaz uuan ther
uuSnego man?
25 Zi uafonen nuard uns iz kund^ thaz er nan scöub in
sinan mund;
uuaat er nan kou ioh firslant, nu büen anderaz
lant
UTuard thd mennisgen uu8» thaz er nan tfz thoh
nisp^i
iz uuidorort niruuanta inti ünsih s6 firs&nkta.
Inti Sr er iz firslünti, iheiz uuidorort iruuüntit
30 ioh thaz er es fifl6iptl, iz auur thärakleipü
In then böum, thar si iz naml nimissigiangtn uuir
so ir&m.
harto uuegen uuir es sctn, thaz er iz niliaz in
zTt sin.
Oba er iz firliazi, odo iz göt hilfazi,
ouh uuörolt nigigian{^ in thesa gjfringi
35 Er gistuant uns mSrön then m&nagfaltan uuKuuon,
bäo, ther uns kllfbit ioh 16idör nu nilibit.
Thia fr&okA er uns intfdarta, uuant er nan bi*
ruarta;
deta -Camh urua%e fon themo piradyse,
Fon soihenteru.uuunnt, uu4z er, leuues, uuünnil'
40 iho irfirta uns m^r ouh thaz guat, thaz er loug-
nen gistuat,
Thaz er gigiang in bSga thera götes frägä
ioh foa üno iz uudntai thaz uutb iz anazalta.
Ob ^ sih thoh' biknäti, iähi, sös er dati,
, zalüz allaz tun sih, niuuürtiz allaz so egislih.
.45 Iz irgiangi thanne zi bezziremo thinge,
got ginXdoti sfii: leidor, thaz niseolta sin.^
Uuant er es thö niuuard biknät, — nu ist es
bezziro rat*-,
tho Santa druhtin sinan sün fon hfmilriche
herasun.
Er io man nigisdh thera m£nn& gimah,
50 thero uuerko, er uns iihtStf . thö uns uuas harto
80 not
76
VI.
ITEM DE EODEM;
th ällaz, 86so ih uuölta, thär föma mgizalta,
thaz unser managfalta s^r; bi thiu zeUu ih iu nu
iz hiar mer.
Th6 drdhtin themo m&n luag, thes ih hiar öbana
giuuuag,
öbaz, theih hiar föra quad, thaz er mo birto
firsprah;
5 Barto s&geta er imo thaz, thaz er mo börgeti
thiu biz,
ioh mit thr&uuön thuruh ntft iz filu uu&sso
firbot
Qu&d, ob er iz iCzi, imo übilo iz gisSzi,
ioh ob er iz firslünti, fon tffthe niruuiiBtL
Thaz imo ouh muuXri thaz giböt zi filu suäri,
10 ioh iz mohti irfdllen mit gilüstlichemo uuillen,
Liaz inan uufdtan alles thes uuünnisamen feldes,
nuzzi thera guati, zi thiu er th(z gihialtL
Thiu nStara iogiltcho spuan siu drugilicho,
thaz si es umht nintsKztu, ioh thaz öbas &ztiL
15 In ti^d, quad, nigigiangtn, thoh siu tharaaüa
noh, bi thia meina, in freisa niheinä.
Thaz er iz ouh mntriati, zalta imo thia giiaü|
quad, thänana in quämi uuizzi ioh mänagfalto
nüzm«
Quad, thanne uuürün indSaiu thiu öugun iro
scttniu
20 ioh gisiChin thanne thaz, thaz nöh thö siu fir-
holan uuas.
Gilth, quad, uuurtin thanne goton, nales m&nne,
ioh tnänne in iro brustin guat ioh übil
uuesün.
77
Er Ullas thes ifdiules fron, ioh uns zi Idide ir
nan koo,
ioh uns zi sSre ^r nan nam« uuaz uuan ther
uuSnego man?
25 Zi uafonen nuard uns iz kund^ thaz er nan scöub in
sinan mund;
Quaat er nan köu ioh firslant, nu büen anderaz
laut
UTaard thd mennisgen ua8» thaz er nan tfz thoh
nisp$,
iz uuidorort niruu&Qta inti i&nsih sd firs&nkta.
Inti Sr er iz firslünti, iheiz uuidorort iruuüntit
30 ioh thiz er es fifl6iptl, iz auur tiiärakleipti
In then boum, thär u\ iz n&ml nimissigiangin uuir
so Mm.
harto uuegen uuir es seih, thaz er iz niliaz in
zit sin.
Oba er iz firliazi, ddo iz göt bilfazi,
ouh uuörolt nigigiangi in thesa gtlrmg^
85 £r gistuant uns mSrön then m&nagfaltan uuKuuon,
balo, ther uns kllfbit ioh 16idör nu iiiin)it.
Thia firüma er uns intfdarta, uuant er nan bi*
ruarta;
deta unrih uruu^ie fon themo paradyse»
Fon soihenteru.uuiinid, uuaz er, teuues, uuünnil'
40 tho iifirta uns m^r ouh thaz guat, thaz er loug-
nen gistäat,
Thaz er gigian^ in bSga thera gotes frägä
ioh f(m üno iz uudntai thaz uutb iz anazalta.
Ob ^ sih thoh' biknäti, iähi, sös er dati,
, zaitiz allaz Ü&n sih, niuuürtiz allaz so egislih.
. 4S Iz ii^giangi th&nne zi bezziremo thinge,
got ginXdoti sfii: leidör, thaz nisoolta sin.
XJuant er es thö niuuard biknät, — nu ist es
bezziro rat*-,
tho Santa druhtin sinan sün fon hfmilriche
herasun.
Er io man nigis&h thera minna gimah,
50 thero uuerkp, er uns iihtStf : thö uns uuas h&rto
so not.
78
Then gab er alna imanka« ' bi unsih m4adan idaikä,
thaz sin lioba höubit bi unsih manoboubit,
Tboh Mkm ouh bi^ i^iÜ si tbiu einen missidäti,
thaz sulih urlösi fora göte unsih firuuäsi.
55 Nv biran uüir gihiirsg^e' ^ gotes täuonoste^ * «
uuir uuizzun, uuaz ther scado uuas, thaz uuir got
mfnnön thes thiu baz ;
loh birumes mit redinu in zuiualteru freuuidu,
nu uuir thaz uuizi miden loh himihiches bilden.
VIL
STABAT iÖHANNES ET EX DISCIPÜLIS
EIÜS DUO.
(' ■ ■ . •
f - ■ .■ .
Biginnu ih hiar nu r^inön, uuio er bigonda bre-
" ' . digon
ioh m6isterä, ther uns onda, sämanon bigonda.
Mit zuhtin si er ino hiilta ich uttisduames irfulta;
sänt er thie tiio in allahänt, ' so himä thekit
• thaz laut. •
5 Stuabt' iohannes gomono ein mit slnen iüngoron
• ' * * zuein,
gis&h er gaügan thätrasun :. then selben drüh*
tines sun.
Uuäs iz ouh ginulCro gotes drtft ther märo, .
ther gote rihta filu fram sine uuegd,, sös iz zam.
Er fingar Bfm&n thenita, then iüngoron aar tho
zelita
- 10 ioh sSr in thö gisägeta thia sälida, in thär
r^ r ■ ' . ■ " • / -g&ganta.
„Sehet,^ qasbi er^ „herasun, uuar geit ther .druh-
' tines sun,
' siü lainp, thaz er io m^inta . ther ttuiz^öd öuh
bizeinta.
T»
Oba thaz ihie liuti nerita ioh hungere» biuulrita,
• irretit thiz mit uuorton thia uuorolt fon then
ÄÄntofiJ*
15 TMu uuort sie sär intfiangun ioh after imo
giangun,
er kSrta sih^s&r uuidar zin, qiiad: ipguate man, nukz
scal ia 8in?*J
SprSchun sie tho zünb sar: gmeiätai", Zeilen uuir
• . . thir uu£r-,
uüir uuoltun uuizzan in giuuis, uuär thu emmiid-
* gen biruuuis/
„Ih düan es," quad er, ^^redina int| ougu iu mina
selida
20 iöh iuih unfarholan düan allan minan suSs-
dnam."
So sie thö> tharaquamun, thaz heimingi gisähun,
sie nüzz«m thera heimauisti then dag thö mit
gilüsti.
Thero ztieio ander uuas pStru^e gilanger^
bruader sin gimyatdr; nu ist gotes tllegan
guater.,
25 Imo tlt er sär gisagen th&z, üuant e^r molilobösto
uuas,
thaz 6r niuuurti heile thero frümdno Sdeüo.
„£igun," qiiB>ä er, „liobo man, thiafruma uns füntan
filu fram,
uuizzun ouh, theiz uuKr ist, selbon drühtinan
krist,
Bruader, zellu ih thir uiXär, nimöht ih mih int«
haben sär,
30 nih hera g¥lti z> thir, thaz thu tharagiangis
mit mir;
Thaz ih thih thes gibeitti, thara zi imo leitti,
thaz thu gisikhis then m4n, er scal thir liehen
filu fram."
£r imo iz gizeinta ioh sai' zimo leitta;
bruader sin, so ih z<a, drof er es nidualta.
35 Druhttn krist sär zimo sprah, so er nan Srist gisah:
^symdn, bistu müates Und ioh bistü ofoh dffbün
kind;
Petras scalt thu heuen, mit gilptibu iz ouh
giaueissen,
in thiu sis stark io, so stein, thaz thü sis miner
drttt ein,*
Tjbtö uu^t er sär in morgan in galilKa sinnan;
: 40 giböt er phflippnse tliSr, ^ thaz er lao iolgeü sär.
Er. fand broader sinan, nimoht er iz bimtdan,
nub er iz imo zeliti ioh sliumo sär gisäg^L
^Then üiöyses,*' quad, ,40 sägSta, ioh altgiscrib
uns zelita^
thiu siOida ist nns uuortan, thaz unir nan eigun
funtän:
45 Fon n&zareht then gotes sun; nu ist er queman
hSradun."
tho sprah afnr zimo sär, quad: ,,uaio mag 10
thaz unesan uuar?
Mag iauuiht qaeman thanansi, thaz si thiheining
r^dina
gi^atigiliohesi fon luzili thes uuiches?
Iz mag thoh sin^in uuäni, ther namo ist filu
scffni;
V 50 iz heizit bluama,/^6 thu uu^st, thaz mag thes
uuSnes uuesan meist."
JBiscouuo/ quad ei^» «inimi sftr ioh Uns thir selbo
thaz utiSr,
selbo thenki thänne, ob ih thir uuSr zelle.''
So er nan zimo.brähta, krist inan irknILta;
thö sprach er zimo skioro ioh lobotanan zioro:
. 55 j,In thir hiben ih xßii fuQtan thegan einfaltan,
ther ouh ünkusti nihabet in theru brüsti.^
Gab er mo antuuurti ^ mit süazlicheru giüuürti;
: uuan; iz quämi imo in sin müat, thaz er nan
zalta sd guat
iiMeistar, säge mi^ in uuär, uuio bin ih thir
kund sär?
60 nisi nu in thereru gäl^ mih !Sr v> nigisähi.''
. Sliumo sägeta er imo thaZ| thäz er mo er kund
nuas,
ioh zeichan & mo Zalta, thaz er uuöla irkanta.
81
JDx sah thih, er tluh höloti ich philippus giladoH,
liatar themo löube zi themo figboume*
65 Irkanta ih thino.gtiaü iu rndnageru ziti,
er er thih thes gibeitti, thaz er thih heraleitti.
Thu bist,*' quad er, jj^erasim queman druhtines sun,
bist kuning ouh githfoto therero lantliuto.^
ylluanta ih thir»^ quad er, „zälta thaz ih thih Kr
irkanta,
70 nu.habes thu thuroh thie bouma festirün güöuba.
Ih Zell iu hiar sus suntar: ir sehet m&ra uuontar,
himil sehet ir indän, thie engila ouh hera nf dargän.
Nimügut izbimidan, sehet ir se stigan
heröt inti tharasim ubar then menmsgen sun."
75 Lis selbo, uuio er gihölöta ioh sdme ouh zimo ladöta
zi zdhti ioh zi uuizze fon themo fisgizze.
vm.
NÜPTIAE FACTAE SUNT.
After thiu, in uu&r mtn, so mohtun thri dagä sin,
so th^s tfaritten dages slir so uu4rd thiz , thaz
ih sagen thär.
Üaptun th&r thie liuti eino brfitloufti
themo uuirte ioh theru brfiti in sXligeru ziti.
5 Ni uu&rd io in uuoroltzitin, thiu zisamane gihitin,
thaz sih gtoto guati sulihhero ruamti.
Thär uuas krist guater ioh selba ouh thiu sin
müater,
ouh man tharaladöta thie iüngoron, thier thö
häbeta.
Thiu hihun uuärun filu trü^ giuuerdan mohta siu
es tht^,
10 sie habetun thär selbon krist, ther dlles blides
furista ist.
Tht) zigianc thes lides ioh bräst in thär thes
uuYnes;
marla thaz bihugita ioh kriste si iz gisägeta.
Otfrid ed. Piper. 6
82
„Ih scal thir s&gen, min kind, then hrön filu hebig
thing,
theih mithon oub nu uuesta: thes uuihes ist in
bresta."
15 Sprah tho zim suazo ther ira sün zeizo
soönSn uuorton ubar&l, sd sun zi müater scal:
„Uuib, ih zella thir ein, uuaz drifit sulih zi uns
zuein?
niquam min ztn toh so fir&m, theih ouge, uueih
fon thir nam.
Sär so thaz irscinit, uuaz mih fon thir rinit,
20 so ist thir allen then dag thaz herzafilu riuag.
Thaz thu zi mir nu quäti inti eina klaga es däti,
mit götkundlichen rach6n scal man sülih inächon.''
Thiu muater hSrta thaz tho thSr; si uuessa thoh,
in alauuär,
thaz iru thiu sin gnsM nirzigi, thes siu b£tL
25 Gibt^t si then sär gähün, then thes Itdes sahun,
so uuäs so er in giquäti, iz iagilicher dätL
Thär stuantun uuäaarfaz, so th&r in laute situ uuas,
then mannen sus iouuänne sih zi uuasganne.
Thaz uuärun sehs kruagi ; zi thiu uuas thär ginuagi,
30 tho zi thSn rachön, thio drühtin uuolta m&chön.
Thaz mez uuir ofto zellen ioh sextari iz nennen;
, nam iagilih in redinu thrizzug stunton zehinu,
Odo zuiro zehanzug, thes duent büah thär gihuct.
uuärun steininu thiu faz, siu mohtun uueren
thes thiu baz.
35 Gibst tho selbo druhtin, siu uuäzares irfultin;
thaz dätun sie giuurtig unz in öbanenttg.
Tho quad er, thaz sie scäncün, zi themo hSresten
sih uuänttin,
ther thero thriosezzo uuas furista gimazzo.
Drank er tho, so nan lüsta, er uuiht es. thoh ni-
uuesta,
40 iz uuiht niquäm imo ouh in uulCn, theiz uuas fon
uuäzaregidän.
Thie man thoh, tfaie thär scänktun, iz fQu uuola
irkäntun,
theiz uuazar Ititar suz uuas, tho sie uültun thiu faz.
Then uuirt er tharal4ddta ioh zrnio nian giholöta,
sih haito uuuntoröta sin bi then frt^nisgan uuin.
45 „Säge mir na, friunt mih, uuio dati s& bi then uuTn,
tUh ans es nu inthabetos, so längo nan gis-
päratös?
Gibit giuuelih m&nno, tber frinnta freuuit gemo —
ih uneiz, thu es innana bist — thenfüriston sar-
io zi ^rist.
So thie man sih thanne irüiilnnent ioh drunkenen
biginnent,
50 so scenkit allan then dag sülih, sös iz uuesan
mag*
lä gispäratös aunr thd then guatoh un!ii uns in nu;
Ul scäl thir ouh du rächön, nidfenk ih thes
gim&chon.^
Thiz zeichan deta druhÜn krist mennisgön zi ^rist,
sid er hera in uuörolt quam ioh mannes'Ufcha-
mon nam.
55 £r öugta sina kraft thar ioh sina guallichi, theist
uuKr.
tho gilöuptun ekord eine thie iungoron isine.
IX.
SPIRITALITER.
Thisu selba redina, theih zälta nü hiar öbana,
breitit siu sih harto g6istlichgro uuorto.
Thoh uuilluh es mit uuiUen hiar etthesuuaz ir-
zellen,
thaz uuir niuuerden einen thero goumdno ädeilon,
5 Thes uuazares gismeken ioh uuir then sens in-
theken,
thaz frouuon lldi thine fon themo beilegen uuine.
Fernemet sär in rihti, thaz krist ther brfftigomo si,
ioh drSta sine in lante zi theru brttti ginänte,
Thier in himilkamaru irjfdllit io mit gamanu
10 bildliches müates ioh Suuiniges guates.
84
Zellu ih thir ouh hiar thaz b| thiu steininan faz :
herza iz sint githigano thero gotes drtftthegano.
Siu sint innana hol, heileges giscrn>es fol,
mit thiu sie ünsih iagiltcho drenkent frauua-
licho.
^5 Ltttaran brunnon b6 scenkent sie uns mit uuünnön;
scal iz geistlichaz sin, so scenkent sie uns then
guatän uuin
Uuidar thiu ouh thänne. thie man firnement alle;
BÖ mügun sie mit rdachon uns sägen in then
buaohon.
Sehsu sint thero fäzzo, thaz thu es uueses uuizzo,
20 thaz uuoFolt ist gideilit, in sehsu gimeinit.
Irsuachist thu thiu uuüntar. inti ellu uuöroltaltar,
erzelist thu ouh thia guati, uiiaz lagilicher däti:
Thäranä mahtu irthenken, mit brünnen thih gi-
drenken,
gifreuuen ouh thie thihe mit geistlichemo uuine.
25 Ih zellu thir in älauuär, luzil dränk ih es thar,
luzil ih es mohta, ioh g(frag es gismakta.
NithtQita mih, theih quämi, th&r sulih uuih uuari,
odo io in inheimon zi suazeren goumon.
Ny uuill ih hiar gizellen, ein bilidi ginennen,
30 thaz thaz firstäntnissi uns allen lihtera si.
Drtihtin kos imo einan uuini untar uuöroltmenigi,
man filu mSri, thaz er sin drüt unäri.
Gib^t, thaz er irsluagi, in thiu uuas imo ginuagi^
in opheres uursün sinan einigan sun;
35 In berge, ther mo z^inti, thaz er nan thäraleitti,
es $^lti sar in gähi, thera liubi nisähi.
In imo er suazo lebeta, zi herzen er mo klebeta,
uuärd er mo ouh zi ruame in sinemo ältduame.
Uuärd imo ouh thaz uuüntar zi scönen Srön gidän,
~ 40 theiz uuürti ubar uuorolt Iftt, thaz er bt rehte
uuas sin drut.
Fyart er särthö tharasun then selben sinan drtftsun,
uuölt er sär n^it uufllen thaz sin gibot irfüllen.
Thaz kfnd thaz druag thaz uuitu mit, ioh er iz häbeta
furi niuuiht,
er fon thes fater henti tho thär tot uuurti.
8&
45 Er afar umdorort niiiuänt, er er nan f&sto gibant;
er STLorgata thero uuorto, bi thiu sceint er iz so
Mrto.
In tben älteri er nan legita, so drahtin imo sageta,
thia Uabün s^ sina üfin thia nnitaulna.
loh es ouh niduälti, suntar nan firbr&nti,
50 er al irfolti thnmh nfft, so druhtin selbo gibot.
So er thaz suert thenita, ther engil imo h&reta;
er h(az inan iruumtan; thaz kmd lag thär gi-
büntan.
Qnäd, er sih inthäbeti, ouh uniht imo nidiroti,
ioh thaz er iz firbltri, qnad, thär ginuag uuari.
55 In thm, quad, nuari follon zi erkennenne mannon,
thaz er göt forahta, tho er sulih uuerk uuorahta,
loh slhero uuorto er h((rta filu harto,
thö er in sulth thing gigiang, so näh zi herzen
^fiang.
Ein scäf er st&ntan gisah, thaz unas sem öpphere
gimah;
60 er B&h iz thär uuernön in bribnön mit thenhomon.
Thaz gifiang er thö s&r inti opphorota iz gdte thär,
nnehsal gimyati bt sines sunes guati.
So uüer thüs fim^man uuolle, hera losen sie alle,
ioh herazua thenke, thaz suazo er sih gitrenke.
65 Drähte io zi guate, so unaz thir göt gibiete,
ü iz io irMllen niit mihflemo nuillen,
Bilido io filu främ thesan beilegen man,
so drinkist thu io mituuillen thes lütteren brunnen.
Uuil du iz kleiner reken in uuihe gismeken,
70 fon kriste scalt thu iz Zellen, gisteist thu thaz
iruuellen.
Lis selbe, theih thir rediön, in sinSn euangeliön,
thär lisist thu io zi noti so sämalicho däti.
Läng is tiz zi säganne, uuio iz quimit al zisämane;
iz mag man thoh irrenton mit kurzlich^n lü^uörton.
75 Fimim in älauuäri, thaz got ther fater uoäri
ioh thaz kind eine kristan bizeino,
Then er zi tothe salta bi unsib, sos er u^öHa,
noh themo einigen nileip, io so päulus giscreip;
86
Uuio er selbo druag thaz crtfci, tho er thulta thaz
uuTzi,
80 ioh irst&rp th%re in thes cruces ältare.
Ther Gfchamo iz thulta, thaz götnissi niuuolta,
selb so untar genen thar uuard tliaz uuehsal
gidän.
HaftStun thie ärmon in thes crffces homon,
thie liuti inan thar nSmunj so selb thie selbün
br%mün.
85 Sie h&ftun nan mit uuiintdn bi ünsen suären suntön,
ich hffntim nan bt hertdn mit iro sceltuuorton.
Fimim in thesa uuisün, thaz ih thir zaltabithen
sdn;
nidronki thu lo in nuär mfn alabeziron unlfn.
Nitharft es dröf duellen, uuil thu alla uuörolt
90 sus mäht thih al bithenken, in zuK uuisün drenken.
Thaz giscrfp in rihti irfüUi thu io mit mähti,
so kuisdist thu thih ofto mit brunnen rediafbo.
loh hügi filu härtö thero g^istlichero uuorto,
so trenkist thrahta thine mit frffnisgemo uuine.
95 Thiu fäz thiu n&mun Ifdes zuei ödo thriu mez,
thaz thu n%mis in thin müat, uuio thie heue-
gun duent.
Sie scrn)ent fäter ioh then sun zi heilegeru uuTs&n,
sumes öuh, s6 thu uueist, then selbon heilegon
geist.
X.
CUR EX AQUA ET NON EX NIHILO ÜINUM
FECISSET.
Niuuolt er fon niauuihti, — thoh 6r so düan mohti,
ob er thes uuolti thenken, — then selbon uuTn
uuirken;
Säntar hiaz mit uuillen thiu sehs fäz gifullen
uuäzares thie sine; thaz uuoraht er thar zi
uuihe:
87
b Thaz man th^s io köröti, ihie sehs ziti uuorolti —
in guates nio niuuängta — mit uuisduamu
drankta.
Tho uns uuard thiu sfiflida so ftam, er selbe in tliesa
Tiuörolt quam,
thaz thiu sin geginuuerti zi sälidön uns uuurti.
Thaz sie I£sun er in rihti in thero buahstabo slihti,
10 ioh nüzzun thötbie sKhe, so nii uuaza^ ist bi
uuine:
Deta er iz scffnara al, so zäm, ioh ziarara oub so
fflu fram,
uuir gouma es nemen uuoUen, so uum ist uuidar
brunnen.
Thie zi tbiu giuuizzent, zi h^röst ouh nu sizzent,
iz öuh nu uuola uueizent, ioh biscofä h6izent:
15 Sie kiesent uns mit ruachon then uuin in then
buachoü
ioh inan iogil&ho uns lobont geistlicho*
Sie lobönt inan härto frömsgero uuorto
ioh thankönt es mit uuorte kriste themouuirte;
Uuant er unsih freuuita, then güaton uuin uns
späröta,
20 ther furdir uns niuuenkit ioh geistlicho drenkit,
Thaz unsih es gilüste, thera freuuida nibreste,
ioh uuir zi themo guate io uuesen fastmuate.
XI.
PROPE ERAT PASCHA lüDAEORÜM.
Tho fiiar ther sün guater, thar inan zöh sin müater
in s&eru iungi, zi theru heimingi.
Thitr tho thero gango niuuas er boralango,
so faar er fon theru bürg üz zi themo druhti-
nes hüs.
5 Kr tho sär thara ingiäng ioh filu hebigo iz ihtfiang,
thaz sie iz zugun öfto so unredihafto.
88
Ih sägSn thir in uu£ra, er f&nd thar mezalara
ioh ouh munizära, in un^r, so fand er sizzente
tbar,
S6 thiu selben kristes kr&ft eina g^islmn thar giflat,
10 tCzstiaz er se iogiircho ioh filu krafUicho.
Er giang ürnan thaz hfis ioh uuarpf se alle tha-
nana ttz,
ziuiiarf aliaz thaz girüsti, ninuas iz io so f^sti.
Thie disgi, thie thär stuantun, thär sie tho müni-
zotnn,
thie stuala ouh, thar sie säzun, inti ouh iro
koufmJlzftn:
15 Thaz uuarf er ällaz skr in houf^ thaz sie firmidin
thar then kouf ;
thiu scäf ioh thiu rindir; nih&ngta er in iz
furdir.
Zistiaz er thie skrännon then selben koufmannon,
ioh ällaz thaz gisidili so det er filu nidiri.
Er uuerf iz ällaz thanana tfz, reinöta thaz götes hüs,
20 yrfurbta thiu sin guati iro allero und&ti.
„ÜTerfet," quid er, „thiz hina iiz, iz scölta uuesan
betohüs.
ioh man druhtin thänne io loboti thärinne.
Nu düent iz man ginüage zi scShero lüage,
zi thiobo anauuelti, thoh mann es io nintgulti.
25 Int^rent iz ouh filu främ alle these kouf man
ioh these mezalara, thaz sägen ih iu in uuSra/'
Niuuärd ther thär tho fÄntan, ther uuolti uuidar-
stäntan,
thaz zi thiu gigiangi, zi uueri thoh gifiangi
In imo sähun se ödo uuSn gotes kraft scrnan,
30 thäz sie thär irforahtun, bi thiu sih ouh ni-
uueritun.
SprtCehun tho thie liuti ioh uuärun frägenti^
uuaz zeichono er in ougti ingegin thera däti.
„Thiz hfis," quad er, „ziuuerfet ioh scioro ouh thes
gihelfet;
irsezz ih iz mit lusti in thrio dägo fristL"
35 Slfumo tho tiiie liuti gäbun äntuuurti,
alle thie füriston ioh thie hl^röston:
89
„Thero iaro uuas iuuuanne in themo zimborönne —
thiu zala ist uns giuuissu — fiarzug inti sehsiu
Biheizist thih niuuihtes, thaz thu thaz irrihtes
40 sär in theru noti in thrio dago ziti*
Thaz uuir nimissifiangin, ouh sß^ nimissigiangin,
rihta uns then sin hiar filu främ therer gotes
drtftman.
Er 16rta unsih ioh zeinta, thaz druhtin unser
meinta, —
thaz uuir nik^rtin thanana tizl — thaz eines
ITchamen hds.
45 Thaz druhtin habet fürista ioh uuihes liobösta
ouh uulfsduames thanne: thaz btfit al tharinne.
Thaz ziuurfun se, lesl mit bittiri d&thes,
mit uuKfanu äna redina ziUTstun sie tlua selida.
Er- yrriht iz scioro ioh harto filu zforo
50 thes thritten dages, so er gihiaz, ioh then iJSi
ouh zistiaz.
Er al iz umbithahta ioh fastör gistfftta;
giuuaro ist thaz bithenkit, theiz elichor niuuenkii
Thö er then d&d ubaruuaa, thes thritten dages
thänanquam,
br^t uns sälida ioh guat, tho er tff fon themo
grabe yrstuante
55 Tho irhögtun filu blide thie iüngoron sine,
thaz er iz Ut hiär meinta ioh thiz giscrib iz
zeinta.
Gdloubtun sie thö sc&no themo giscribe fröno,
ioh allerotherouuorto, thier hiar gisprah so harto.
Ioh füu ouh in then ISutin, zi then Sstrigen gizltin
60 giloubtuu thar thö glkhün, so sie thiz gisähun.
NärHaz sih krist in uuSra in thero liuto fära
thö zi themo sinde; sie uuärim imo künde.
£r yrkanta foUon in in then iro uuillon
ioh thio hügulusti, thie in uuärun in theru
brüsti.
65 Uuizist ana bäga: niuuas imo thurft thera frifgä,
thaz imo iaman zalti, uuaz manne» herza uuolti;
Uuanta imo ist al intheUt, thaz männes hugu r6kit,
ioh thaz er mit gilüstin dregit in then brustin. —
90
XII.
ERAT HOMO EX PHARISEIS NICHODEMÜS
NOMINE.
Thär uuas ein man fruater loh edilthegan giLater,
uuas ouh ther gidiurto furisto thero liuto.
Ih uuSn, er therero dfito liintarquämi thräto
ioh ouh thaz seltsäni zi herzen imo quami.
5 Quam er zimo ndhtes, thär thSht er £ilu rehtes;
sie thingötun bi herton sus thö thesen uuorton:
„Meigtar, zelluh thir ein, nist es zuSual nihein,
uuir uuizun thaz gizämi, thaz thu fon göte quami.
Nist, er thes biginne, thaz sülih io bibringe,
10 gilih sär themo uuerke, mit göt er iz niuuirke."
Druhtin krist irkänta, thaz er mo uuär zalta,
uuant er gilöubig zimo quam, bithiu^It er äl,
thaz imo zam.
Naias thaz er fimitmi^ er gotes sün uuäri;
fimam er sus thia sina mäht, thaz bizeinöt thiu
naht.
15 ^Ih sagen thir in uuSra racha seltsäna,
thiu männilichan rtiarit, ther lichamon fuarit:
£r niuuerde uuänne yrboran afur thänne,
nub er thaz bimide, sih himilriches bilde;
Then ingang er niruarit ioh sih thes niruamit,
20 thaz er sih freuue muates thes Kuutnigen guates.^
Hintarquam tho hdrto, ther guato man thero uuörto,
quad, uuio iz io mohti uuerdan, er uuolt iz
gerno irfindan.
„Uuio mag ther män,*^ quad, „thuruh not queman
afur uuidorort,
älter inti früater, in uuamba theru müater,
25 Thäz er zi theru uuisdn bimide so thia freisün,
ioh er thaz biuuerbe, er sulihes nithärbe.'*
Oab er mo äntuuurti mit michileru milti,
ioh er mo iz al gisdazta, so uues soso er nan
gruazta.
91
jh sagen thir in uuara. nith&rft es eiskön mera,
30 niintuuirkit unörolt ellu thes uuibt, thes ih
thir zellu.
Nist, tlier in himilricbi queme, ther geist ioh uuä-
zar nan nirbere,
ther sotSm sina irluage, tbaz er sih tbarafiiage,
Thaz hera in uuorolt io gisän fon themo bruzi-
gen man,
theist allaz fleisc, so thu uueist, bitbarf tbera
r6inidä meist.
35 Uuäzar ioh ther gotes geist scal sin irberan meist,
in thm siu thes ginenden, sih himilriches menden.
Niuuuntoro thu thih fnunt min, nubiz uuola megi sin,
nübiz uuerde unanne, thaz sih es uuorolt mende,
loh 61 iz nibimYde, suntar sih es bllfde
40 mit scSneru giuuurti tbera zuisgün gibdrti.
Ther g^ist ther blasit stillo, thara imo ist muat-
unillo;
er thanana niuuenkit, soso imo rSt thunkit.
Ferit ouh so, thu iz niuuSist, * ther selbo beilego
geist;
sin binft ist iagilicho ungis^uuanlicbo.
45 Nifimfmist thu ouh thänne, uuar er faran uuolle,
ioh nuanana thih rtne tbie selb&n künfti sine.
AI io sulicha giuuürt so duat thes geistes giburt
tb^n zi thiu gigdngent, fon imo irboran uuerdent.**
Tho Mgeta ther guato man, uuio thaz io mohti
uuerdan,
50 ioh unio man ouh fimämi so mihil seltsäni.
Scöno zalt er imo thaz, s6 drdhtin io giuuon uuas,
ioh thaz er th9 mSinta, er sc&no imo iz gizeinta.
„Thu bist hiar githiuto m^istar therero Kuto,
hugi thob nu hera meist, thu thesses uuiht sar
niuueist
55 Zellen uuir iu ubar iSr, thaz uuir uuizzun alauuar,
tb&z uuir sehen rehtaz; thiu halt nintfKhent ir
thaz.
Ob ib tbaz iruuellu, thaz irdisga iu gizellu,
nob nihein niruuelit thaz, thaz thob gilöube bi
tbaz.
92
Uuiö min giloubet thaniie, ob iz uuirdit uudnne,
60 thaz ih biginne bredigön fon himilriche redinöii.
Nist man nihein so richi, ther stige in himilrichi,
nisi ther mennisgen sun, ther thanana quam ouh
herasun.
So moyses iu zi thiu gifiang, thaz er thia nittaran
irhiang
in theru uuuasü thnruh nt^t, so drnhtin selbo
gibot,
65 Then eittar thär bifiangi, thaz er tharagiangi,
in thes tothes gahi thara ziru sähi:
So limphit, thaz man tXhe io htSho nan irhähe
zi sülicheru uuTsün then selbon mennisgen sun.
So uuer so thes biginne, thaz thärazua githinge,
70 sih nioto fräuues muates ioh ^umiüges güates.
Druhtin deta soso zäm, thia uuorolt minnöta er
so främ;
bi tMa so sant er herasun then sinan einigon sun,
Thaz si sih bith^hti, ginäda sina suahti,
ioh ouh thes giflizzi, thaz s\ iamer sin ginuzzi.
75 Nisant er nan zi uuSru bi niheinigeru fSru,
thaz thiu sin selbes güati thia uuorolt pinöti,
Odo inan thes gilusti, er mennisgon firthuäsbü,
thaz kraft sin thaz gimeintt, thaz er in sär
irdeilti;
Bunter se zimo leittt ioh alle giheilti,
80 in thiu se thes biginnen, thaz sie zimo thingen.
Ther mit giloubu thaz giduat, thaz zimo gik^rit
stnaz muät,
nist themo sKr bizeinit noh leides uuiht gimeinit;
Ther afur thes niuuartet, in theru üngiloubu irhärtet,
theist iu sar gimeinit, thaz themo ist giuuisso
irdeilit,
85 Bi thiu sie nigilöuptun in then gotes einogon sun,
in sinan einboronon, in muate iz uuoltun uuidorön,
Noh niminnotun so frdm thaz lioht, thaz hera in
uuorolt quam,
so sie duent in giuuissi thaz selba finstarnissL
Sie sint übil thräto uuerko ioh ther dato;
90 mihil ist ir ubili thuruh thaz herza frauili.
93
Ther mthuingit sinaz müat ioh thaz ubil al giduat,
zelluh thir in alauuar, ther hÄzzöt io thaz lioht sär,
Bi thiu thaz siner sciino nimeldon dSti i^o,
thaz, er iz zimo fdage, thes scäden uuiht niluage;
95 Tber afar uuola uuirkit, er alles uuio iz bithenkit:
er 14zit scihaii siu äna uuSn ^ sin sint mit drüh-
tine gidan."
xm.
DE QÜESTU DISCIPÜLORÜM lOHANNIS CUR
lESÜS BAPTIZARET. ET DE RESPONSDS EIÜS.
Fuar drahtin bredigönti ioh töufta ouh tho thie
littti;
gizältun thaz iöhanne thie iüngoron selbon sine.
„Meistar, ther zi thir, so iz zam, thumh ambaht
thinaz quam,
ther littt nu zimo loufit, ioh er se alle toufit.**
5 Jh gihü,^ qnad er, „in luih, thaz ir hörtut que-
dan mih,
nisägen iz nu ouh thes thiu min, thaz ih selbe
krist nibin.
Ih bin selbes boto sin, fora imo ist bötoscaf
ouh min,
thaz ih fon niuuihte then liut zi uuege rihte.
Ther brät habet, in uuar mlfn, ther scal ther bru-
tigomo sih,
10 ioh heltit er thia minna bi sina drtftinna.
Sin friunt thlir thes fartes steit, löset sines uuortes,
ioh hi^rit er mit minnu thes brtttigomen stimmu.
Er uuihtes nifirsechit, thes er mo zuagisprichit,
hugit iogilicho zi theru stimmu fräuualicho.
15 Theist thaz mühaz heilamuat ioh ouh min fre-
uuida so guat,
in imo sint mir follo thia mina freuuida allo.
94
£r scal uuahsan thräto sihes selbes dato,
thaz minu uuerk suiben iügegin kreftin sinen.
Ther fon ther erdu hiuana ist, ther scal sprechan,
thanana er ist;
: 20 er scal giuuisso rachon fon irdisgen sächön.
Ther afur nife^t tba^ana lob quaia fon himile
öbana,
gistentit barto siu giuualt ubar ellu uuöroltlant.
Min brediga tbiu nist, nisi tbaz mir sus gibotan ist;
tbaz er auur törit, thaz sibit er al ioh htfrit.
25 Thöh niuuollent liuti intfShan tbaz gimuati,
in herzen thaz oub uaben, thaz sie mo thob
gilöuben.
Tbie thob zi thiu ^gähent, gilouba sina intfabent,
gidüent sie lütmäri, thaz er io drubtin uuäri.
Ther fater minnot sinan sun, then sant er selbo
herasun
30 ioh gab imo al zi h6nti zi sineru giuueltL
Nimizit er imo sinaz gnat, so er uns suntigön duat,
er imo thaz gimeine^ then sinan geist deile;
Uuant er sin selbes kind ist, tbaz imo allio-
besten ist,
giuuisso sagen ib iu thaz, . thaz gibit . er imo
allaz Slangaz.
35 Ther man, sib thaz gilgrit, thia gilouba in inan
kSrit,
gidüat er bügu sinan in ^uuön filu blidan.
Themo afur tbaz nigidüat, quimit s^ragaz muat,
ioh uuönöt inan übari gotes äbulgL
Nilag iöhannes noh tho in mj&t in ti^emo kärkere
thär,
40 tho tbiz uuard sus gibredigot, fon imo al so
giredinot.
95
XIV.
lESüS FATIGATÜS EX ITINERE.
Sid tlio tinesen thingon fuar krist zen heimingon,
in selbaz geüui sinaz; thio buah nennent uns thaz.
Thera ferti er uuard yrmüait, so ofto färantemo duit
niläzent tbie arabeiti es frist themo uuärlicbo
man ist.
5 Füar er thurab s&märiam; zi einera bürg er tbar
thö quam,
in themo ägaleize zi eihemo gislize.
ThS gi'saz er muader, so uuir gizaltun nu biar er,
bi einemo brunnen, tbaz uuir ouh püzzi nennen.
Ther euang6Iio thäx quit, theiz möhti uuesan
sexta zit,
10 thaz ist dages heizista iob arabeito meista.
Thie inngoron iro züötun, in koüfe in muas thö
holetun,
thaz sie thes giflizzin, mit selben kriste inbizzin.
Unz drubttn tbar saz eino, so quam ein uuib
thara thö,
thaz sie thes gizüöti, thes uuazares gihölöti.
15 „Uulfb,*' quad er innan thes, „gib mir thes drfn-
kannes,
uuird mir zi gifüare, thaz ih mih nu giküale.^'
,,UTio mag thaz,<^ quad si, „uuerdan, thü bist iü-
diisger man,
inti ih bin thesses thiotes thaz thd mir so
gibiotes?«
Thaz offonöt iöhännes thär, bi hiu si sü quad,
in üuär,
20 bi uuiu si thaz so zelita, thaz drinkan so fir-
■ , sägeta:
Uuanta thio zuä liuti nieigun müas gimüati
^uuergin ziro mäzze in einemo fazze.
„Oba thu,** quad er, ,|dStist, thia götes gift ir-
knatist,
' ioh uuer dib bitit thänne ouh biar zi drinkanne,
96
25 Thu bätis man ödo sär, er gäbi thir in alauuär
zi liebe ioh zi uuünnön springentan brünnon.^
uNihabes," quad si, „frff min, fazzes uuiht zi thiu
herain,
thu herazua gilepphes, uuiht thesses sär gi-
Bcepphes.
Uuaz mag ih Zeilen thir ouh mSr? ther püzz ist
filu diufer.
30 uuar nimist thu thanne ubar thaz uuazar flia-
zantaz?
Furira, uui^n ih, thu nibist, thanne unser fater
iäcob ist;
er drank es, so ih thir zellu, ioh sinu kind ellu.
Er uuolla iz al bithKhta, thaz er mit thiu nan
uuShta,
ioh gab uns ouh zi nüzn thesan selbon püzzi.^
35 Qyad unser drühtin ziru thff: „fimim nu, uuib,
theih redino,
fimim thiu uuört ellu, thiu ih thir hiar nu zellu.
Ther thuruh thurst githenkit, thaz thesses brunnen
drinkit,
nist läng zi themo thinge, nub äfur nan thurst
githuinge;
Ther äfur untar männon niuzit ininan brunnon,
40 then ih imo thanne gibu zi drinkanne:
Thurst then m^r nithuingit, uuant er in imo
springit,
ist imo küali thräto in euuon mämmonto.*'
„Thu möhtis," quad siu, „einan rüam ioh ein gi-
fuari mir giduan,
mit themo brunnen, thu nu quTst, mih uuSnegun
gidränktast,
45 Theih zi thes püzzes diufi sus emmizigen nüiafi,
theih thuruh thiho guati bimiti thio ärabeiti."
„Hölo," quad er sär, „zi erist thinan gomman,
thär er ist,
so zilot iuer hera sär, ih zellu iu b^then thaz uuär."
„Ih nihäben," quad siu, „in uuStr uuiht gommannes
sär."
. 50 gab äntuuurti gimuati stnes selbes güati:
97
,,Thu sprffchi in waKr nu, &6 zam, ^ thu nihabSs
gomman,
giuuisso zellu Ih thir nu, finfi nabotöst thu iu;
Then thu afar nu üabis ioh thir zi thin liubis,
VLUSJit er giuuisso iTaXn nist^ bi thiu spri(chi thu,
so iz uuäkT ist.''
55 „Min muat,'* quad si, „duat mih uuis, thaz thu
förasago sis;
thinu uuört nu zelitun, thaz man thir er ni-
s&getun.
, Unsere älttordoron thie betotun hiar in bergon;
giuuisso uuän ih nu thes, thaz thu hiar bita
ouh suaches.
Quedet ir ouh iudeon nu, thaz sX zi hierosölimu
60 stat filu rifchu, zi thiu gilümpflichu."
„ütib," quÄd er, „ih sagen thir, thaz giloubi
thu mir,
quement noh thio ziti mennisgon bi n(^ti,
Thaz ir noh hiar noh ouh thi(r nibetot then fater,
thaz ist uu^.
giuuisso ir betöt alla frist, thaz iu unkundaz ist;
65 Uuir selbe beton afur th£r, th&z uuir uuizzun
&Iäuuar,
uuanta heil, so ih redi6n^ thaz ^uimit fon then
iudidn.
Thoh quimit noh thera ^i frist, ioh si otth nu
geginuuBrtig ist,
thaz betont uuare betoman then fater g^is^cho
fram.
üuant er sAachit filu fr&m thrSto rehte b6toman,
70 thaz sie nan geistlichb beton iogilichö.
Ther g6ist ther ist druhtin mit filu höhen mahtin;
mit uuSru uuilit ther gotes geist, thaz man inan
beto meist,*"
Si nam gouma härto thero druhünes uuorto
ioh k^rta thö mit uu6rte zi diafemo äntuuurte:
75 „Ein man ist uns giheizan. ioh scal ouh krist^
heizan;
uns dtiit sin kunfb noh uu&nne thaz al zi uui-
zanne.
Otfrid ed. Fip«r. 7
100
Tlüe brffhtun imo ingegini siechero maimo menigi,
10 bifangan mit ummahtin ioh missilichen suhtin.
Sie heilt er, sös er mohta, thio sünta ooh thana-
fiuhta,
ISh in lYb inti g&at ioh harte fraüualichaz miiat.
So er thtS gisah thia^ m^nigi al qu^man imo in-
gegini,
mit ongön blidto er sie intfiang ioh tffim einan
berg giang.
tb 86 drahtin s61bo th&r gisäs, — thes uns lamer
ist thiu b&z,
ntdr iamdr bl%ie in nroAra sülichSra lera, —
Thd glangun thie gisnlfson nChör» so sie muasun,
Uob hSreron mine, thie iungoron sine^
Indet er thö then sinan münd: theist lamer ubar
nuörolt Icimd
2Ö thärinne lag, so er uii6st% dreiso dinrista.
Bigönd er thaz thd spentön sTnes selbes uuörton,
det ör th6n Ifntin mit thin drdst, then iungoron
thoh zi hSröst.
Sie bigan er scöuuon fr&uualichSn ougon,
gruazt er sie zi guate sus suffslichemo müate. ^
XVI.
DE OCTO BEATITÜDINIBUS,
„S£lig birut ir irme, in thiu thaz müat iz uuölle,
in thiu ir thie drmuatt githültSt io mit gtiati;
üuanta iuer ist, ih sagen iu thdz, thaz himilrichi
thiu uuunna ioh ouh manag ^at; bi thiu mag
sih freuuen iuer müat
5 Salige thie mute ioh muates mammunte,
thie iro muates uualtent ioh brdaderscaf gih<ent.
m
': Bfi«nt sie in uuara &rda filu mjära; '' ' tr^ '
ther hiar th^n btf biuuirbit er iamer thär
nirstirbit.
Sälig sint sA guate tbie rtfssegemo soLÜate,
10 uaanta in firdilot tha^ sfo drffst filu m&nager,
lob gifreuttit in tbaz müat barto filu manag goat,
GtiXloi in tbia smerza ioh rtTzagaz herza.
GvataKcbes uualtent, tbie tbürst iob büngar
tbnltent,
tbie 10 tbes rebtes gingent iob tbdrazua gi-
tbingent:
15 Sie uuerdent ettbesuuanne mit seto es filu föUe,
tbaz guates sie ginüagon eigun unz in guuön.
S^g tbie ärmberze, iob tbie armu uuüiti smierze,
tben muat zi tbii^ gigange, tbaz iro leid sie
irbarme:
Si qujoment aeibro äna ni^t^ tbfir man in gniädöt,
20 tbar man gibeilit ixo muat iob filu liebes
giduat
It ist slQida gimeinit, in tbiu ir berza reinaz
eigit,
ir sculut mit süBcben dugön selbon drubtinan
scouuon.
Ir sculut io tbBS gig^ben, mit sulicbu iuib nliben,
mit reinidön ginuagen zi drubttne iuib fdagen.
25 Tbie fridusame oub sSlig, tbie in berzen ni eigun
nibjlinaz uuig,
mit thiu sie tbaz giuueizent, sie gotes kind
beizenjb.
Gat gibit in zi It^non tben selbon nämon scönon,
iob duit in thaz gimüati mit tbes namen guati.
Salig, tbie in niSii tbultent ärabeiti,
30 tben man biro guati duit ofto uuidarmuati:
Sie uuerdent filu riebe in tbemo böben bimilrtcbe,
in tbfu sie iz iogilTcbo firdragen fr^uaScbo.
Nidüet iu iz oub zi ruacbm^ oba iu tbi^ Uuti
flüacbön;
iu. quimit «älida tbiu mStj thftz sie so Sibtent
iuer.
102 ; ; ; ; ; ; ..^
'iu'Ti^iide 8ä' zellent ^thiiriili mih al ubil anan iuih,
Ubaz nihfluh iuih, tiiaz liegent se al thuruh mih.
BUfdet iuih muates ioh harto freuiiet iuih th^s:
iu ist in himile thuruh thaz inihil Itfu garauuaz.
Iro anon ouh so d^tun, thero fdrasägono &htun;
40 bi thiu nilfizet iu iz, in nxMCj uuesan härto filu
suar.**
xvn.
ÜOS ESTIS SAL TERRAE ET ÜOS ESTIS LUX
MÜNbl.
^r birut mihil uuerdä salz th^ra erda,
iueraz girifti scal salzan uuöroltd&ti,
Thaz sie mit thSn uuuntön nirftflgn in then
sdnidh,
noh mit themo meine niuuerden zi &z eine.
5 Ir sie, so ih iuih heize, ^düet mir &[u süaze
ioh 10 mir in müate sie Hübet zi guate.
Oba iz zi thiu uuirdit, thaz thaz salz firuuirdit:
uuer findit untar manne, mit uuiu man gisälze
iz thanne?
Zi uuihtu iz sfd nihilphit, nisi thaz man iz
firuuirphit;
10 zi thiu ist iz thoh gimüati, theiz dreten thär
thie liuti.
Ir birut 6uh ubar thaz in licht scfnentaz
in thesemo erdringe, thaz uuorolt frri nigS.
Nist bürg, thaz sih giberge, thiu stentit üfan
berge,
in htfhemo nölle, thoh siz gerne uuöUe.
15 Nibr6nnit man ouh thuruh thaz giuuisso sinaz
liohtfaz,
thaz er iz biuuelze, mit muttu bisturze;
Süntar thes gihelfe, thaz er iz irhefife
üfan höhaz kerzistal, thaz iz liuhte ubaral.
103
Sama nimag iz uuerdaa, th4z ir sit gibörgan;
20 öfan uueset thrfito iues selbes dato!
Niliuhte lioht ia£r, man ioih löbon thes thiu
mSr,
odo man thfo mehti ssellSn iu zi krefti;
Suntar, thie siu scouuön, sih fora göte firouuon,
ioh göte thero uuerko m&nnilih githänko.*'
xvm.
NOLITE PÜTARE QÜU UENI SOLÜERE.
aNiunftnet thaz gizSmi, thaz ih zi thiu quämi,
, ib mib in tbiu r&cbi, tben uuizzöd firbrffchi,
Odo, so ib nu redino, tbeb^inan tbero förasagöno,
suntar ib mit tbulü siu bSdiu uuola irfdlti.
5 Gittuisso ib sagen in in alaunar, tbaz nibflob iuib
s&r,
nieigut ir mSrün güatl, tb&nne tbiz bSröti,
Nigiffthit iidb io tlutz beil, tbaz eigtt bimilricbes
deil,
zi tbemo scönen lante io iuer fuaz giunente.
Vvizzat ir tbie redina, — tbio büab tbie sagent
tbdnana —
10 nnio tber unizzöd tbnrob n(»t altdn liutin giböt?
Sie quedent, er giunüagi, tbaz man m&n ni-
sluagi,
^ quit, g6t sib beige tbrtfto siilicbSro dato;
Ib zellu afur tb&nana mlhes selbes redina,
selben ban minan, tben ib beiza afar scrlfban:
15 Tbaz mannilib giborge, sib zi lamanne nibelge,
iob oub tbaz bimtde, er man nibein ninTde.
Tbaz selba uueri: uueltit, er ienaz baz gibeltit,
mit gibältnissu ginneizit, tbaz uuizzod inan
bSizit.
Oba tbn tbes biginnSs, tbaz tbu geba bringes,
20 gifti gimuate zi tbemo götes biete;
104
Trhugis tMr thoh eine» man, ther thir sX ir-
bolgan,
thoh iz 80 lüzil uuari, in muat thir er niqnami:
Nibiut iz fürdir thara mör, far bisuani tHh Sr;
iz ist Uvy ih sagdn thir thaz, göte filu leidaz."
XIX.
QÜI ÜIDEBIT MÜLIEBEM. ET NON lüRARE-
ET INimCOS DILIGEBE.
Zalt er ouh thö thuruh n{ft, uuio ther uiuzzöd
giböt,
, giuuisso thar gifdaro, thaz man nihein iiihüoro.
J[h,' quad, „afdt sagen iu, ther uuib biscouuöt
zi thiu,
thaz aar in themo friste zi thiu nan es güuste;
5 Er huoröt sia giuuaro in herzen iu sar suätro,
mit ünreinemo muate; nirgeit imo iz zi guate.
Thaz mä«n sih nifirsuerie, thaz, üuän ih, uuizzöd
uuerie:
m!hu uuort thiu uuerrent, th4z ir sär nisuerrent.
Thaz ist giuuSra mera, — thaz sägen ih iu in
uuära —
10 man baz in so giuuartent ich sih bäz gihaltent.
Ther umzzöd gibiutit gr&zzo, man sinan fiant
hazzo,
ioh lagilicher manno sinan Munt minno:
Uuio ih iu hiar gibiete, thaz hffret io zi guate,
ih iuih nU nihflu thaz, harto sizit iu iz bäz.
15 luan fiant minnot, so gibiutit druhtin got,
minnöt io thie gräzzo, so uuer soso iuih hazzo;
Betot gemo io bi thie, so uuer so iu übilo gidue,
thaz ir göt io thuruh ntit m thesen datin
bilidot.
Sit io in dä^tin filu lind, thaz ir uueset gotes kind,
20 81 druhtin iu zi bflide, ther bfüt üfan himile.
105
Er lazit sünnün sina scTnan filu blTda,
ioh reganä giliche allemo erdriche;
Giuuisso, thaz nihfloh thih, thoh sint thie liuti
missilih,
Miemo miiate, übile ioh guate.
25 Oba in thio mihnft sint nn heiz, zi then ir birut
filu zeiz:
ziu scal iu Idn sin thanana guat? thaz ouh hei-
thiner duat.
Thaz fiiUent öoh filu främ selb thie süntiguu man:
sie IKzent in io then in muat, so uuer so in
liobesfiluduat.'^
XX.
ADTENDITE NE lüSTITIAM UESTRAM FACIATIS
COBAM HOMINIBÜS.
„Oba thu armen uuihtin duest dröst mit gre-
grehtin,
ioh thir uuolles äna rüam elemosyna giduan,
Odo uuerk guatiu ioh drühtine gimuatiu
uuolles io mit uuillen fora göte irfullen:
5 Düs^ so ih thir zellu, thiu selbun thfng ellu
giborganero uuerko, thaz thir es göt githanko.
Niduast thu st), ih sagen thir ein, Ion nihäbes thu
es nihein,
ouh fora gote ana uuänk so niquimit thir es
thank.
Oba thu in reht redina thir uuirkes elemosyna,
10 thir zelluh ein gizami, nidua iz zi liitmäri.
Ltchicera in uu^ra thie duent* sie lütmära,
offono untar jnanne, thaz sie se löbön thanne.
Sie eigun, uui^t ir thaz, th£r thaz Ion ällaz;
ih sagen iu in älauuära: niuuirdit in es mera.**
106
XXI.
QÜOMODO SIT ORANDÜM ET DE ORATIONE
DOMINICA.
y,Öba thu ouh biginneSy thaz thu zi göte thinges,
inti thu githenkes, thaz thin gibet uiiirkes:
Thaz si in herzen thanne, thaz thir es nuiht
nintfalle,
gidöugno in themo müate, thaz thir iz irge zi
guate.
5 In herzen st iz sotSno, thaz iu es got gUono,
si ther githang iu festi innan theru brusti,
Thaz 10 bi themo meine thaz müat si fasto heime,
then hügu in then githankon nil£zet uuergin
uuänkön,
Nilazet faran iu thaz müat, so then driagärin duat,
10 umbikerit sih thaz müat, selb so mo ther hals
duat.
Thaz duent se allaz zi thiu, ther liut se lobo
thar bi thiu,
ich sie se ^ren thuruh thdz, bi thiu nist es uuiht
in thiu baz.
Uueist thu, uueih thir redinön, thaz selba lob theist
thaz l&n;
giuuisso uuizist thu thä^, in thiu gisteit iz allaz.
15 Thanne ir betöt, uuiztt thaz, duet iz kürzlichaz;
nirüachit druhtin harto thero mdnagfalton uuorto.
In herzen betöt harto kürzere uuorto
ioh Itttoro thäre, thaz iz got gihöre.
Thaz Itfn laz imo allaz, thaz thes gibetes si thiu
baz,
20 thaz thu in thera däti nifirliasest thie ärabeitL
Ir nithürfut bi thiu: got irkennit in iu,
^r ir imo iz zellet, allaz, thaz ir uuollet.
QmKdsL sink gruazet, so mihu uuort iu iz süazent,
mihes selbes lera; nitharf es uuesan mera.
107
25 Sos ih luih ubaräl hiar nu l^ren scal,
firfShent iogillcho thiu iz allaz garaliclio:
Fater unser giiato, bist druhttn thu gimüato
in Wmilon io hoher, uuifh si nämo thiner.
Biqueme uns thinaz richi, thaz höhä himilrichi,
30 ^ära uuir zua io gingen ioh ^mmizigen thingen.
Si uuiUo thin hiar nidare, sos er ist üfan himile.
in erdu hilf uns hiare, so thu engilon duist nu
thÄre.
Thia dagalichün zühti gib hiutu uns mit ginühü,
ioh föUon ouh — theist m^ra — thShes selbes
lera.
35 Sculd bil&z uns allen, so uuir ouh duan uuollen,
sünta, thia uuir thenken, ioh emmizigen uuirhen.
Nifirl£ze unsih thin uu£ra in thes uuidaruuerten
fära,
thaz uuir nimissigangen, thäräna nibifallen/
Li^si unsih io thanana, thaz uuir sin thihe theganä,
40 ioh mit gin£d6n thinen then uuSuuon io bimi-
den. amen.
Ob ir in müat iu lazet, thaz sunta ir io biläizet,
so dtlönt sino guati thio iuo missidäti.
Ther thär afur sff nidüat, — läzet queman iu iz
in miiat —
gizelit sint themo in drffti allo thio undäti.**
xxn.
NEMO POTEST DÜOBÜS DOMINIS SERÜIBE.
JNimag thaz man duan nihein, thaz thiono bare-
ren zuein,
thaz er irfuUe io follon bSdSro uuilion.
Nithurfat ir biginnan, thaz ir ouh megit bringan,
thaz ir göte thionöt ioh thoh thia uuorolt minnöt.
In muate si iu gifestit, thaz muases iu nibristit,
mit suorgön ouh niratet, mit uuiu ir iuih uuätet.
108
Fürira ist thiu sKla, thaz müas nisi iu mera,
thes licham«n dati, thanne sin giuuatL
Sehet these fogala^ thie hiar fiiagent obana:
10 zi akare sie nigan^ent ioh ouh uuiht nispinnent,
Thoh nibristit in thes, zi uuäru thob ginuages,
ni sie sih ginerien, ioh scCfno giuueriea.
Biginnet anascouuön thio frtfnisgon blüomon,
thar liuti after uuege gent» tme in themo äkare
Stent:
15 Salomön ther ricbo niuu£ta sih ^icho,
thaz sagen ih iu in alauxiar, so ein thero bluo-
möno tbSr.
Nv er thaz so uuilit uuerren, thaz ^ mithont scal
irthörren,
thie fogala ouh zi uuS^re, thie iu sint undiure:
Uuio harto mihiles mSr suorget druhtin luer,
20 thu mo liabara bist^ thanne al gifügiles, thaz ist.
Er gidüit, thaz thu uueist, thaz thu näkot nigeist,
ioh ouh gibit thir thia uuist, thu hüngiru nir-
stirbist.
Giduan nimahtu in uuä^ra thih minnöron noh mera;
har nihein, hugu ouh thes, thu iz alles uuio
gifarauues.
25 Bi thiu l^z thia suorga, theist es guat, themo thih sü-
lichan giduat,
mit uuati er thih io uuerie ioh emmizigen nerie.
Er uueiz äna zuTual, thaz ir es bithurfut ubaral;
nimügut ouh firlS^zan, nir scülit sulih niazan.
Suachet io mit mahti thes himilriches rihti;
30 iu biquimit, ih sagen iu thaz, thaz ändaraz allaz.
Nist iuer nihein, thaz ist uuar, so härto sulih düfar,
thin kind thih bitte brtftes, thaz thu mo steinä
bietes.
Ouh giborges thu th^s, bitit er thih fi^es, .
nibiutist, thia meina, natarun niheina,
35 Nibiutist ouh, in uuffra, scörpion, thia z£la,
harto borgest thu thes, bitit er thih eies.
Nu ir birut thes giuuön, ir fruma gebet kindon,
ioh äl, thaz in liehet, tiiaz ir se nibisuTchet:
109
Utao harto mihiles mdr ^it drahttn iu6r
40 guat, ob ir mo folget loh inan bitten uuoll6t.
BiÖet dgaleizo ioh härto filu heize, —
tliaz aägeii ih iu in ilaunar, — thia fruma gibit
er iu sar."
. xxin:
OMNU QÜAEOÜNQÜE UÜLTIS ÜT FACIANT
UOBIS HOMINES. ET CAUENDUM A FALSIS
PROPHETIS.
aNu 18r ih iuih harto kurzero unorto,
uuio fr giduet follon then druhtines nuillon.
Nidua, zellu ih thir ein, uuidar manno nihein
nuiht in uuorolti alles, ni so thu thir uuoles.
5 Mit thfa ir thanne irf&llet, thaz förasagon singent,
ioh uuirket iogü&ho then uuizöd föllicho.
UttÄrtet in io härto fon driagero uuorto,
fonfdrasa^önluggSn; thes scülut ir io gihüggen.
Sie sint in in änar&tin in scSfingn giuuStin,
10 thar büent iüne, in üuäre, nuölua filu sutfre.
Nimügun sie iu uuankön, sehet ziro uuerkon,
ioh in alathrät! 8c6uu6t iro dätL
Nidöit man untar mannon, thaz thrtlbon lese ir
thornon,
, in hiafön flgun thanne, thoh man es bijginne.
15 übil boum birit thäz, thaz Imo ist io gislahtaz,
s6 duat ouh ther güato; iz limphit so gimuato.
Then übilon sie bi^nneüt, iz m&n ouh al sd
uuollent;
then güatön afur, äna uuSn, l£zent sie mit
fridu stffn.
In hünil al nigengit, — ioh iz g6t nihengit,
20 iz tiuirdit noh giuueizit, — thaz mih drähttn
heizit.
liO
Griuuisso uuizit äna wiän^ thie I£^t man thar
ihgän,
thie hiar giuuirkent foUon miues fäter uuillon.
Ih sägen iu in alauuäx, klagönt mänege sih thär
mit seren mänagfaltön ioh leidlichen uuorton.
25 Quit logilih in thrä^ti, thaz er zeichan däti ^
in mihes namen nämati, thaz ih thoh thes gi-
hogeti.
Ih zellu in thänne in gahün, thaz sie mir kund
niuuarun,
theih ^r sie hal iu ULngo, niruachuh iro thingo.
Fare in alethräti, so uuer so io ubil däti,
30 fon mir in älagähe ioh sih mir ninähe.*
XXIV.
OONCLÜSIO LIBRI SECÜNDL
Thiz l^rta krist in uuara ioh mäna^alto mera;
ih sä^en thir zi uuare, mäht selbe iz lesan thäre,
Sina mänunga alla ioh l^ra filu folla,
thräuua ouh filu suS^ra, thaz sägen ih thir in
uuara.
5 Nimäg man thaz irzellen, thoh uuir es biginnen,
thera ISrä guati uuas härto thiu gimüati*
So er zi thiu thö gifiang, fon themo berge er
nidargiang,
fölgete mo githiuto al menigi thero liuto.
Er selbe tho gimeinta, thar homgibruader heilte
10 mit sinen uuorton gahün, thar al thie liut iz
sähun;
Thäz sies uuola lüsti, thiu töra inuuäri festi,
thia se thär innan thes hortun mithontes;
Thäz sie iruuächetin frua ioh hogtin härto tha-
razua,
ioh iz uuäri festi innan iro brusti;
in
15 Thaz m thiu muat niuu&nkön, sin fasto in then
gitliankon,
in huge ioh in mnate zi allemo anagoate.
Dua drilhün uns zi nüzze tfaaz uns iz uuöla sizze,
biscirmi nnsih. thes leides, fon thihen nigisceides,
Thäz unir nibifallen fon thihen liobön allen,
20 fon selben drfiton thinen, thia z£la uuir bi-
mtden.
Gireino uns thia gith&nka — uuir birun thine
scalkä —
mit ginffdöno ginühti fon suntono suhti.
Hält unsih in nCftin fon allen uuidamiuatin;
thaz muazin uuir biuuankon then äbahen gi-
thankon.
25 Biscirmi unsih in thratt fon allem ündäti,
fon egisltchen suhtin mit thifnes selbes mahtin.
Thinu uuort hiar obana thi uns zellent alla redina,
tharazüa firlih uns müates ioh hüges filu
güates.
f^irlih uns, druhtin, allen, thaz uuir thaz thifn io
uuollen,
30 mit uuerkon io irfollen, thaz thinu uuört uns
Zellen:
Thaz uuir tharzua huggen, in herzen uns iz leggen,
uuiht es nifirleiben, ni uuir iz thar gikleiben.
Firdrib fon uns in thr£ti allo missidäti;
thiz festino uns in müate, theiz uns irge zi
guate;
35 Thaz uuir tharana uuerkon mit uuächeren githankon,
ioh uuir thaz io ahtön mit Ifiteren gitrahton.
Ther scädo fliahe in gäbe, iohthiz sih uns io
nähe,
ioh mit thiu giuuerkön, thaz thu uns es muazis
thankön;
Thaz uuir mänahoubit zi thihen sin gifdagit,
40 thie thionost thiu hiar dä^tun, s6 sie thih druhtin
bätun;
loh uuir uuesen blide in themo guuinigen libe
mit scälkon thinen iamer, — uuir ni geron uuih-
tes mer —
112
Mit 6ngilon thinSn, thaz uuir then traKuuoQ
A "1 A
miden,
in himilriche in rihtii, in thShSru gisihti,
45 Fon Snuön nnz in ^uuön, mit then drfitselon,
fon uuorolti sd uuörolti sth thih iamer lobönü
amen.
EXPLICIT ÜBER SECONDÜS.
INCIPIÜNT
OAPITÜLA LEBBI TEßTH
DE MIRACÜLIS DOMINI
DE DOOTBIKA AD lUDAEQS.
Otfrid ed. Piper.
I. Frae&tio libri tertü.
n. Erat ^uidam regulus.
m. Morahter.
IV. Prope erat pascha iudaeorain.
V. Moraliter.
VI. Abiit iesuB traoB mare galileae.
VIL Spiritaliter.
VHX Uoloit eum poptdus regem facere et quomodo ambulabat
super mare.
IX« Obtulenmt ei omnes male -habentes.
X. De muliere ohananea.
XI. Moraliter.
XTT. Uenit iesus in partes caesareae phüippi.
Xni. Preeepit oe cm dicerent ^uia ipse esset Christus, et incre-
patio petri. et de uisiöne m monte.
XIV. ^reuis ammonitio de siffnis.
XV. Ambulabat iesus in galSeam. non enim uolebat in iudaeam
ambulare.
XVL lam die festo mediante asoendit
XVJJL. Perrexit iesus in montem oliuetL
XVIII. Quis ex uobis arguet me de peocato.
YTX. Moraliter.
XX. De caeco nato.
XXI. Spiritaliter.
XXII. Facta sunt encoenia bierosolimis.
XXm. Erat quidam languens lazarus a bethania.
XXrV. Uenit er^o iesus et inuenit eum iam quatuor dies in monu-
mento bäbentem.
XXV. Gollegerunt ergo pontifices et pharisaei concilium.
XXVI. Morafiter.
EXPLICIUNT OAPITÜLA MBRI TERTIL
INCIPIT LIBER TERTIÜS.
I.
PRAEFATIO LIBRI TERTIL
Mit selben kristes segenon uuill ih hiar nu re-
dinön
in einan liuol suntar thiu seltsanun uuuntar
Fon themo uuüntariiclie, thiu er deta hiar in
riche,
Tinz er uuas hiar in nnorolti, er töthes b| nnsih
koroti;
5 Thiu zeichan seltsänu, sümu thoh zi uuäru,
uuänta, thoh er uuölle, nist man, ther siu al
irzelle.
Niscribu ih nü in alauuar, so sih ther ördo dregit
th&r,
suntar so thie dSü mir quement in githahti.
Ginäda ih sina fergon mit forahtKchen suorgon,-
10 er ouh in thesemo uuerke zeichan sinaz. uuirke,
In thesen buachon uuanne ih S^uuiggon nigange,
ih rehto ioh hiar scono giscribe d^ti frono.
Er deta, thaz hake liafun ioh stumme man ouh
riafun:
er düe, theih hiar nihinke, thes senses ouh ni-
uuenke;
15 Hömgibruader heile: er mih ouh hiar gireine
fon eitere ioh fon uuüntön, fon mihen suären
sunton.
8*
116
In in irhuggu ih IKuues leides filu seres;
riuzit mir thaz herza, thaz düat mir iro smerza.
Druhtin, fon then stankon, thaz muaz ih ser
biuuankön,
20 mih nim, — nidua iz zi sp£ti — so lazarum thu
dati.
Fon tSthe inan irquictös, then ITchamon iruuagtös:
irquicki in mir, theist mera, thia m&a muadün
sela,
Theih hiar in libe irumzze, zi thinemo disge onh
sizze,
so er deta after thiu, ih muazt thingen ad thiu.
25 Thaz ih io mit rtiachön zi goumön si m then
huachon,
thäräna ho^ge onh foUon thines selbes uuillon.
loh thaz ih hiar nu zellu, — thin gift ist iz mit
allu, -*-
thie uuizzi dua mir mSrön zi thines selbes
eron.
Nirih s6nta, druhtin, mino in thiu, suntar mir unizzi
lih zi thm;
30 nifreuuit uuiht hiar unser müat, so thin äbläzi
duat.
Lindo, liobo druhtin mTn, laz thia kestiga sin,
giloko mir thaz minaz müat, so muater kindi-
line duat;
Thöh si iz sero fOle, nist ni si afur uuolle,
suntar si imo münto, theiz iaman thoh ni-
uuunto.
35 Thia haut duat si furi sar, ob iaman ramet es
thar,
gihügit sär thes sinthes thes irä lioben kindes.
Mit henti siu mo scirmit, mit theru si iz mi-
thont fillit;
nimag gisehan ira muat, thaz imo f Tant giduat.
Ther selbo fäter ouh so duat, thoh er mo sSre
sinaz muat,
40 thoh duat er mo afur bitherbi thaz sihaz ada-
lerbi.
117
Scirmi, drühtin, mir ouh stf, theih bX thin scalk
giütdsfio,
thin hänt mih ouh biunerre, thaz f tant mir ni-
derre.
Firlih ouh mir githinges thes mines heiminges,
uuis fäter mir ich muäter: thu bißt min drüh-
tin guater.
n.
ERAT QÜIDAM REGÜLÜS CÜIÜS FILIUS
INFIRMABATÜR CAPHARNAUM
ET RELIQÜA.
Thö krfst in galil^a quam, uuard thaz thö mari,
SOS iz zäm,
ioh uuard gikundit sin giuualt ubar aUaz thaz
laut.
Ein kuning giSiscot iz, in uuar, ioh fuar ingegin
imo sär;
uuaz mag ih zellen thir es mgr? sin s6n uuaa
filu siecher.
5 Bat, er sih sär irhüabi, mit imo höim fuari,
thaz er thffr gimeinti, then.sün imo giheilti.
Quäd, er io bi nffti lägi däuualonti
ioh uuari in theru suhti mit grozeru ümmahti
Gab er mo antuuurti mit mihilSru milti,
10 mit uuörton . uuolt er suazen, thia gilouba in
imo buazen:
„Ir zeichan nigiscouuöt, thanne iu uuirdit so n{ft,
uuuntar selts&nu, nigilöubet ir zi uuätru."
üvanta, ob er giloubti ubaral, so iz bl rehte
uuesan scal,
in herza imo quämi, so iz fora gote zami,
15 Giloubt er selbe thanne, s6 zimit götes manne,
thaz iagiuuär ist druhtin mit öihes selbes
mahtin,
118
Thaz then nitharf man beiten, after stetin leiten,
iher so kreftiger ist, bihabet, thaz in uuo-
rolti ist.
„Druhtin,'' quad er, ,zilo thih, oba thu ginSdön
uuiU mm,
- 20 thin güatiz er biauerbe, er mir ther sun ir-
sterbe/*
Sprah druhtin zimo sinaz uuort, thaz er fiiari
heimort,
thaz er fdari tharasun, quad, funti gänzan
sinan sun.
Giloubt er themo uuorte ioh k^rta sih zi lante,
sär bi themo thinge zi themo heiminge.
2&'Unz er fuar ähtönti thes selben uuortes mähti,
gägantun imo blMe thie holdun scälka sine,
Zaltun imo ouh innan thes thr^to filu liobes,
thaz rehto in älauuari sin sun gineran uuäri.
Thia zit er eiscöta th{^, — uuas er härte filu
fro, —
30 thia stünta ouh mit giuuurti, uuanne imo bäz
uuurti.
„H^rero, zeUen uuir thir thaz, thö sibuBta zit thes
däges uuas,
gesteren, so sie sShun, tho uuard er gänzer
gähün.
NizuTuolo müat thinaz, sus findist thu iz gid&naz,
findist zi älauuare then liobon dröst sus thare/'
35 Irkänta thö ther fäter sär, theiz thiu zTt uuas
in uuar,
thaz imo iz druhtin so giliaz, thie selbün gän-
zidä gihiaz.
Giloubta sär thö selbe ther kuning irdisgo thö
mit sihemo githigine themo himilisgen kü-
ninge.
119
m.
MORAUTER.
Thiz ist uns ungizffmi, so ih iz nu fim£mi,
noh niquimit uns thiz guat in unser ärmali-
chaz muat;
Thoh habet er uns gizeigöt ioh ouh mit bilide
giböt,
uuio uuir thoh düan scoltin, oba uuir iz uuoltin.
b lu quam ein SQuldheizo bi n{>tthurfti heizo,
bat, er sin uuört gimeinti, er sinan scalk heilt!.
Er quady er selbe quami, then ümmahtin binSimi,
thoh gener thara nigeröti sin selbes geginuuerti.
Ther kuning bat, er.quSmi: niuuas kriste thaz
gizami;
10 ther sculdheizo es nigeröta, er thara thoh faran
uuolta.
Hiar streuuit thiu sin guäti in uns thio übarmuati,
thia unsera dümpheit, so uu£r so iz io zi thiu
Sf "
Uuir la^emes uns l)fchan man then nlu rfchan,
firmonames zi n{^ti anderere äramuati.
15 In in uns ist gimuati göld ioh diuro uuSti,
ninem^n in thia ahta manne scalkslahta.
Nibidrahtot unser sumilih, thaz uuir birun al gilih,
einera giburti, thoh iz sid suHh uuurti.
In Bumen duen zi nidiri thera giscefti ebini,
20 in sümen thuruh thia ^ra ist uns ther scäz
mera.
Bi thiu habet uns iz selbe göt hiar forna nu gi-
biUdot,
natura in uns nifliehen ioh zi ebine giziehen.
Er uuolta s$hes thankes uuison thar thes scalkes;
zemo sune, sih nu z41ta, giladöter niuuolta,
25 Ob linsih afur ladöt heim man ärmer thehein,
thuruh ubarmuati in uuäir so suiUit uns thaz
müat sar;
122
V.
MORAUTER.
Hiar mügun uuir instäntan, — thaz eigun uuir
ouh fantan, —
thaz quement iimmahti fon Slintono suhti.
Tho er mo ßihtii thio dati, thae er nicramtoti,
thes giuuärteti, thaz uuirs imo nimuurti:
5 Tho rflit unsih thiu redina, thaz uufr uns uuarten
thanana,
thaz siiht niderre uns m8ra then Ifdin ioh
thera sSla.
Bi siislicho däti so Ithton sin thie liuti,
ioh iagilih in imo räh, thaz er then sämbazdag
firbrah.
Er uuialt thera flra, so iz gizam; thaz iro nihein
nifirnam,
10 thaz er mit sthen mahtin uuas thes dages
druhtin.
Sie ahtun öuh bi thiu sin mSr, uuanta in thaz
uuäs filu ser;
qu£dun, däti märi, thaz got sin fater uu£ri,
loh er 10 bi n&ü sih drühtine 6bonöti
in uuerkon io gilichan noh uuergin missilichan.
15 Iz ist so giuuisso, thoh sie iz äbahötin so,
thoh iro rnüates herti iz emmizigen zumti,
loh io in abuh kSrti thio druhtines däti,
thiu zeichan filu m^ru; thaz uuizist thu zi uuara.
Giuuerdo unsih, druhtin, heilen mit liobön drfiton
thinen,
20 ioh öns gidua thu syazo thio unse thiirfti grözo,
Thaz uns niuu6se thaz zi su£r, uuir linsih io fir-
dragen hiar,
ioh sct^no untar mannen io emmizigen minnon.
123
VI,
ABUT lESÜS TRANS MAKE GALILEAE.
Thazih hiar nu zellu, thaz uneiz thiu uuörolt ellu,
uuuntar filu märaz ioh thrito seltsänaz:
Uuio krist nam finf leibä ioh zuene fisgä tharazua,
fon th^n gab foUoD müases finf thtCsonton mannes.
5 Fuar drühtin inti sine übar einan lantse;
thio büah iz thlLr zellent ioh galilSa iz nennent.
Bi managemo seltsäne ioh uuüntoron zi uu^re
, fuar imo thär ingegini mihil auoroltmenigi.
Unfirslagan heri, in uuSr, fdar ingegin imo thär,
10 uuorolt mihil, so gizam, uuib inti gomman.
Nam dr6htin sine theganä inti giang mit in thö
thanana
in einan berg hoho; mit in gisaz thär scono.
Uuas iz ouh giuuisso fora einen östorön s&,
theso selbün däti fora theru uuihnn ziti.
15 So er thö mit sinen ougon then liut bigonda
scoauon,
thie selbun menigi gisah, zi philippus er sus
- sprah:
„Uuar mügon uuir nu biginnan, mit köufu bröt
giuuinnan,
thaz ther liut gisäzi, unz er hiar nu gazi?'^
Eorata er thia uuarba thera uueichun gilouba,
20 thoh uuest er, sös er scolta, uuäz er es duan
uuolta.
Er quad, nimohtt uuerdan, mit köufu sie biuu6rban,
mit nuhilemo scazze, ther liut zi thiu gisizze,
Thaz lagilichen thanne thoh foller mund uüerde,
then mund zi thiu irreken, thes br&tes uuiht
gismeken.
25 Andreas sprah tho einer, pStruse gilanger,
bruader sin gimyato, ther kristes thegan guato :
I2ä
;^Hiar ist kneht einer, — niuueiz ih uuiht es hiar
mer —
ther tregit hiar in sinan n{ft finf girstinu bröt,
Ouh zuene fisgä thärmit, theist zi thm thoh ni-
uuiht,
30 thaz man sulili biete themo mänagfalten thiete.'^
„Dvet,". quad er tbö ubarlüt, ,,thaz hiar gisizze
ther liut;
unz er hiar girestit thes br&tes in nibristit/^
Thar uuas in alauuäri grases ouh gifüari,
mammunti ginüagaz; thia büah zellent uns thaz.
35 So thaz heri thö gisaz, thaz bröt gisegenötaz az,
iz uuüahs thär thera ferti in munde ioh in henti
Iz uuuahs in 41ägähün, thar sie alle züasähun,
sih mSröta iz ginöto zi seti thero liuto,
Zi süazeru gilüsti, thaz in es thar nibrüsti,
40 alten inti iungen ioh selb then uuibon allen.
Er selbo ouh thö gimeinta, thie fisga in thär gi-
deüta;
thie uuüahsun ouh thuruh not, io so selbaz
thaz bröt.
StS sie thär thö gäzun, thie in themo grase säzun,
ioh mannilih thär sät uuard, so sie thes br&tes
giuuard:
45 Gib&t thö druhtin sinen, thaz uuöla sie thes gilen,
thie liuti thes firuuäsin, thie br&smun thär güäsin,
Thaz sie gihältan uuurtin ioh ouh nifiruuürtin.
thär läsun sie thö alle zuelif körbi folle.
Thie liuti thär in gäliün thiz zeichan thö gis^un,
50 bigondum mit githänkon thö drühtine tiiankön.
„Thiz," quadun, „ist giuuä'ro ther forasago märo, —
mit iauuihtu alles uuio iz nist, — ther künftig hera
in uuörolt ist.
Er müäses sid gab föllon fiar thtlsonton mannen,
seti sibun bröto mit fisgon ouh gimyato.
55 loh uuard thero äleibo, thero fisgo ioh thero
leibo, —
nifräzun sie iz ällaz — sibun körbi ubar thaz.
125
VII.
SPIRITALITER,
Druhtin mia ther guato, nu rihti mih gimyato,
zi thisu mir then hugu dua iöh thaz herza tharzua.
Tfaaz ih htar gizeine, uuaz thiu thin göuma meine,
mit geistlichen redinön then thihen liobon the-
genon.
5 Giuuisso uuizzun uuir thaz, theiz fora then Sstorön
xmas,
thö drlohtin uuolt es nu<an, fon themo gr4be
irstantan«
Sunes ouh giuuisse, fora themo irst&ntnisse,
mit minnön io ginüagen zisämane unsih füagen.
ScouuömSs ouh thaime, uuara drühtin gange,
10 uuir unsih imo io nähen, thaz uuir nimissifi^en.
Nist uns uuiht mera, thanne thiu sin lera,
niminno uuiht so suazo, io so spdr thero fuazo,
Galiläa, thaz ih quad, theist in frenkisgon rad,
thaz sih io umbizeiHbit ioh emniizigen uuerbit.
15 Ther s^ ist zessonti, sih selben missihabenti,
stt^zot sih io in thrati mit mihileru ünstati.
Thiu meinent, uuio sih zerbit ioh thisu uuörolt
uuerbit,
mit üngiinachu thuruh n&t sih emniizigen sti^zot.
Thö selben druhtines mäht sülth untar fuaz drät,
20 mit suies selbes tödu ubarfüar thiu bediu:
Thö fölgeta imo thuruh thaz, so er üfan himile
gisaz,
gilöubtun sino guati manogo üuöroltliuti.
Thes sarphen uuizödes n&t bizeinöt thisu ftnf bröt,
mit thiu er io in n{)ti thuängta thie liuti
25 Gidar ih zellen ubarltft: hert ist gersttin kömes hüt,
ist ouh, so ih fom iu uuesta, sines leibes krusta.
Thoh fmdü ih melo thärinne, in thiu ih es biginne,
ioh brösmün süaza, in alauuKr, thes aenses leib
indue ih thär.
126
So ist ther uuizzod alter ffzana herter,
30 thar ist inne manag güat, thaz geistlicho uns
io uuola duat
Thaz deta drühtin, thaz man uueiz, thö er thia
krustün firsleiz,
thaz m&n thia fruma thär gisah, thö er thia
rfntün firbrah.
Thie selfoun fisg& zeinent, utiaz förasagon meinent ;
^ thfa gouma losget thS^re, so fisg in themo unage.
-35 Oba thii ira rüachis, thu th%r sia diofo suachis,
ioh th£r irfisgöt thinaz müat harto managfaltaz
gtiat
Ther kneht, ther thaz allaz druag, er es uuiht
nigiunüag,
er imo iz niginuzta, furi ändere onh nisazta.
So duent thie iödaeon in xlvl&t: sie drägent iro
büah thir,
40 noh in thia fmma niazent, noh ändere nilSzent.
Thaz spentot drahtin hiare — thaz sägen ih thir
zi unSre,
nim es harto gouma , thiz sint thio selbün
göuma —
Thaz spentot er in muate uns zj allemo änaguate,
ioh ouh uuörolti ubaräl; er unsih uuiht es nihäl.
45 Uuaz förasagon zellent, ioh uns thie s61mi singent,
ouh giböt thaz älta: er geistlicho uns iz zälta.
Thaz spentot er nu liutin mit geistlichen dätin,
, mit geistlichem l^ru; thaz sägen ih thir zi uuäru.
Ob iz uuär zi thiu gigSft, thaz man thio diufi ni-
firstat,
50 thero brosmöno kleini ioh thes brStes reini:
Lesent zi in thia redina thie höhun gotes thegana,
in giscrib iz kleifoent, thaz mTne gilichon leibent.
So VLU&T so iz io zi thiu gigeit, thaz mino gilicho
iz nifirsteit,
in büah sie iz duent zisämane gihältan tMr zi
häbanne,
55 Thaz man iz lese th£re gihältan io bi i^re,
th&z sie uns scöno zelitun inti in thie korbi
legitun.
127
Sie eigun thaz giuueizity bi bin man sie korbi
beizit,
uuanta thiu iro guati hiar thultit ärmuati.
Eozp theist scalkUchaz fäz, thob nirüadieiit sie
bi thaz,
60 m man sie sus ionuanne zi körbin ginenne;
Uuanta sie sint alle tbera kristes lera folle,
thia selba klein^ nnizzi, tbia sGi^emt sie uns
zi niizzi.
Thaz gras sint äkusti, thes Itchamen lusti:
sie bljent hiar in manne sär zi thorrenne.
65 Uuir scülun thes biginnan, sulib gras io thuingan,
iöb thio sino süazi al dretan untar füazi,
Thaz siu mit themo uuerke al untar uns iruuelke
ioh sah ouh uuidar rebte furdir zi uns niirrihte.
Nimugun, thob uuir uuiSUen, thob uuir es ouh bi-
ginnen,
70 ü tben krfstes goumon skzen, uuir selbon ni-
giuuizzen.
Firdrit, so ih quad, thio suazi al untar thino fiiazi,
thaz siu thir uuibt niderre, tbera göumjt ni-
gimerre.
So tbu thaz thänne giduas, so uuebsit thir thaz
kristes muas,
in münde ioh in muate zi thihes selbes guate.
75 Lis thir mit giuuürti in thero büahstabo berti,
grubilo in girihti in thes giscrtbes slihti:
Thär findistu io Üiurub nfft filu geistlichaz hTÜt
untar themo gikrüste, in thiu thaz thih es uuola
luste.
Oba thu iz thiko filu düas, so uuebsit thir thaz
kristes muas
80 enunizigen thanne; so guimit iz uuola manne.
So thü io in thia redina thär l&ngör sizzis obana,
so thir ther äbaho githank uuelket mer äna
uuank,
loh sib thaz gras thär untar thir min irrihtit
uuidar thir,
thio argün gilüsti gebeut thir furdir fristi.
128
85 loh findistu öuh äaa thäz fhär. tteso filu diiiraz,
then förasagon märon, ther sih thiu brt^t hiaz
merön.
Thie liuti dätun mICri, thaz forasagö er uulCxi:
quam uns gilouba herasun, thaz er ist selbe
gotes sun.
Er uuerdo unsib gibliden io zda goomon sinen,
. 90 hungere biuuerien ioh ouh fon tSde nerien.
VIII.
ÜOLUIT EUM POPÜLÜS REGEM FACERE.
ET QÜOMODO AMBÜLABAT SUPER MARK
Vu61tun thö thie liuti fiChan üan bt niüiy
giuuisso, thaz nihiluh thih, duan zi kuninge
übar sih.
Er fltfh in thaz gibirgi, thaz er sih thär giburgi;
giuuisso, er detaz thuruh thaz, bi thiu sin zit
noh tho niuuÄs,
5 Thaz er noh thö uuolti sin küning mit giuuelti
öfono zi uuSre, bi thiu flöh er sie tho thSre.
Er thö then iüngorön gibt^t^ thaz sie füartn uui-
dorort,
thaz sie ouh giuuar uuärin ioh ubar thaz fär
fuarin.
Sie ouh thö so d£tun, ioh angusti sie rüartun,
10 mihil üngiuuitiri uuäs in harte uuidari.
So sie in thaz seif gigiangun, sie uuetar sär bi-
fiangun,
ioh feritun sie giuu^ro in then ündön filu su£ro.
Ther uuint thaz seif fuar iagönti, thie undön
bliuenti;
uuäs in thrato herti thaz uuetar in theru ferti.
129
15 Ddihtiii afteirm thö giang, so ther liiit tliö zigiang,
ioh thfe Bau firlia^im, thie th&r zen gotunön
säzun.
Giang er after (n iho s&r obathemo uuäzare thär,
fäato oba ther 4&dTi, so uxiir chien hiar in> erdu.
Giang er uttegerihti, s^ahta sin giknfhti,
20 «fione Uebun tkegaai in tli^n ünd6n th&r thö
öbma.
Bizffh se, tho iz zi dage uuant, er sie quamin in lant,
\mz sie in ilathräti uuCrun in ther ntSü.
Si m^r oüh hintarqufeoiun, so sie nan thö gislihun,
fini^mun in giuuffrt, tfaaiz ein gidrög nuarL'
25 Sie thö lü<» irharetim thuruh thia suSrun forahtün,
thuruh thaz mihila ungimah, uuanta er man sulih
nigisah,
Thaz man io thes githffhti, thaz sülih io bibrShti,
odo ouh thaz gidati, thaz uuäzar er so drati.
Sprah thö druhün in^an thiu, quad: «uniht ni-
forahtet ir iu,
30 gihdbet iuih bÄUo, ^ tun ih giwfsM w sedbo.«
So Petrus thaz thö gisäh, fon themo sciff er zimo
sprah,
groazta baldo, ih sagen thir thaz, Üien meistar,
so eiigiuuönuuas.
Jjrühtin^'^ quad er, «oba thu.iz.biat, ioh selho thu thar
gengist,
thanne," . quad, „glbint mir, tiiaz ih queme thara
ätMi?."
35 ),Qnim|'' quad druhtin zimo in uuar, uuiht nidualta
er es s£r,
nub er zi ganne in. drati sihfouiheino sci&däti.
Er grist uuöla sih gifnah; so er aftir then uuint
thö giaah,
ioh uuaz thio undün uuorahtun, so ruartun inan
forahtun.
Thar s% nan s£r thö sanetai «ö imo ther hügu
uuänhta;
40 nidroa^ inan th^'Z zuiual». so thiu gil5üba ubaraL
»Druhtini" quad er, „hilf ^inir^ theih thuruhqueme
thara zi thir,
Otfrid ed. Piper. 9
130
thefibi biftr nu nifirutterdet firl^«ii ouh mua6rde.
ESr sina hmi thA iheuita, then «inaä kaiht thar
nerita,
nSfita nan thö uuorto ihota uoffilouba harto;
. 45 Zvi lor sQÖlti io thes githeniE^n ioh muates in gi-
auh fiKrahten ttfthes su&riv >ii^xiz «r mit imo uuftri*
In tiitas seif er giang thö zin, niforahtun sie in
tb6S thiu min;
^ tibö unard in theru stiiSi tibiz iiuäM filu stilli.
Iimn al tko betdta, thtor Ipq iben fi?eis6n x^etita,
50 ottäduiL ouh» SOS 12 ist: »thu s&beA cotes sun
bist;«
IX.
OPTULBBDNT EI OMNES MALE HABENTES.
Ther liut thö gieiseota thaz, thaz drdhtin thara-
quanuua uuas»
ingSgin fdamn folkon zen seltsanen uuerkon.
Sie ^umiiai ü zisamaae, tiiiu «eichan tbar zi
sehanne,
manag seltsftni; bi thin uuerd iz thar so marL
5 Sie brAhton ümmahti ich ellu krumbu unihti,
ouh h&mgibniader sntfre, thaz sögen ih thir zi
uuSre;
Bl&te ioh ouk däabe, thaz m&nnillh gilonbe,
Otth thata^ zima qnämun, thie in dnuuizzi nu&ron.
Sie nuünsgtun, muasin r&an thoh sinan trädon
einan
10 in sTn&n ginuiStin; thaz mSra sie nibatin.
So utt6r so haa biräarta, er fmma thanafuarta,
sJClida inti hSili; thaz nu&s in thar gimeini.
Sie heili thär io scüafon, thie mit' giionbü riafun,
aUes gnatos io ginnht, nnanta er ist thisu uuö-
roltzuhty
Itt
15 Uttanta er giscaaf thcMMi enda ioh himflkgä iauiima,
otth tbea sS hiar mdana, bi thia« giM< ^ thar
.80 •oibata.
Huus utias bi thiu, in uuär m]^ ther selbo uu£g
ihßr liaas sin,
ther 8elbo MS, tbai ist wi£t, bi thiu Aiiitaueih
: .«r mo /tlilur.
Er Uus io hl ikem friati si fiS^itn luaaoir festi,
20 : lüiitiiaeib ima iounaiiM zi^nes sattM. gange.
X. ■
DE MOLIUffi C»ANAN£A.
Sos in n»ig8 qnam «in aufb, uueindta thtt ira irbi»
föigftta in then löuftin mit grossen anaruaftin.
Ni<jttam Sr ^nihtine fem h&idmmo Utttbe
in gäage odo in loufti snlih anaroafti.
5 Si quajn TitftfcnUii, kümpta Um (ro tiiirfti,
kl&goia ira traSuua fera äiSliter liaiia;
Mit mibildn rinuön, io so uuib sint ginuon,
io m6r ioti m&r, idta im^ tiuu int sSr«
jfiis^ldOj drnhtin,* quad si, ^miri bi thiu ruafn ih
zi tbir^
10 beUH äiSno ims täbkt 4&u3taes sau thes guatea.
Uki döbter ist init attra ia 4nmiittin zi nnaru,
ther d(ii£al ist im aitte, ther ftant ist io manne.
Thaz fäar si redinönti, after imo b^renti;
klagöta iogüSoho thia d^bt^ untfiiagiieho.
15 Tbhi drfthtines mflti nigab es äntuaurti;
thaz iBtirb io suslih r^döta, selbo drahtin thageta.
Thö 8|)diehim tb§Sr, so gizam, thie utMdauuflfigim
man,
thie selbun drtfta sine, hülfun themo uuibe:
sFrumi, druhtin, thaz uuib, thaz si nnsih Ifise
hal^n lib,
20 si hera sus nilonfe ioh after uns i^afe.
4)*
U2
,y. 14 hfifist t&u lo mit küillw thesSfi Uuitin allen, :
rücken ioh amen,r ikz sia thih ouh irbarmen.^
„Ih mbin)" quad er thö zin, „gisentit hera in uuo-
: V . ..• .• ,..".. • *:/• j .* . .. * rolt hl,-
• ; flist theih gidue githiuti thie mtnes fater liutL
.':25 Iro^ist ifilaliruaörian, - niaint otih^noh nu fidntan;
'' ih (quam bi theru nöti theüx thie gisamanöti.^
Si xkWBLB eS'iigaleki ^ioh fiai in ^o Mazi,
.^ Vklagfita 10 ihaz^ira^a^» thasc iz irb^rmSti in^n
mör.
,,Druhtin,'' quad si, „hilf mir, then drt^st uueiz ih
in thir,
30 ginado in therera riuuui thinera müadün thiuuui :
Heili döhter mina tjiuruh gin^da thina,
dua mir thaz gimuati thuruh thin selbes guati^
«Nist,^ g^d ßZ Jkö^ ;|![HX^9itMz>. thaz man zükke
thaz mäz
,u ^tih^ ktodob ir tb^u.häntou intii uiier£4z;(l2 then
. • ; : :hu»ykaa:**
35 „Drühtia,'* (quad siu, ;,,al ist ia ßff, thaz unizun
. : . '. / V- uuir giuuisso,
aJile inan jiiiitneinQi£t, ; tbaz ^bSnu uuort ^m^inent.
Gilechont thoh thie uuelfä, theiatläba iitioh ouh
,-y . . . i . V = •: : häfa, .;.
thero bröamöö^^ . sik füUent,. thie iou then disgin
i! ;. • . . falleüt,
Thajr.hSreron thie uuise sizzent ziro muase,
,40 gismekent tbcih» thia mäüi». : tberaäelhün Kleibä:''
. Thera giloubun festi irkänt er ia ther brüsti;
.' Ullas druhtine iz gim4aJti ioh löböta* .aus thio
. ,: • i ' \ : ■ guati: /
„In thi^. uueug minu .^äo ist stark gil^uba thinu,
nu uuerden al tbio dS^ti; mo thu mih Mar au
4ß Tho uuard bi theru tmin, . Atouddhteif riario.Wilu;
giböt iz krist guater, thes bat iru thiu müater.
133
XI.
MOBAÜTER
, . * . . -
. r Sie ' habeta^ so: er tiiiesta, ^ouba. JEiü festä,
thaz gisceinta si th^, thaz s&gen ih thir in
älauuär.
Fdar si therero d£to redihaftör thrato
ioh b&z in therero n{(ti, thanne ther köning dati.
5 Er bat, thaz druhtin^ ^ari, thär ther siin uuari,
rioh er thltr. gimeiati^ tiiaz er nan giheilti.
Nideta siu es afdr'mSn giklagöta ekfodo ira sSr,
' thaz ira minagfalta; leid, ioh . eih es ujaiht' th&r
riimeid. *
Kihat . si thes, thaz ist uii£ri thaz ef fuari thira sffr
10 niunanu, si ooh thea thiShti, tbaz siu siä thära-
Santar sns betöta, ginS^da sino thigita,
fioubta, er sia giheflti,' ob er iz .gimeintt,,
6h er thaz gidati, thaz er sin uuort giqu&ti,
thaz sSno sin gizffmi ' thera dohter biguSmi.
15 Giuuisso uufzist thu'thaz, bi thiu gisceinta siu
tha?;
sliumo füar si sär heim, so er gisprah' sin
r - m^ort ein.
Habeta sin ouh fn thia stunt filu mihila thult,
thnltigaz^ herza übar ira smerzä.;
Selbe krist, so er uuolta, zi hünton er sia zaita;
20 nigab si thoh ubar&l io thes ruaffennes stal,
. Sih uniht onh tiies msc&meta, thaz er. thaz redi-
notft.
^nifirliaz onh in thera nCfti, ni si uno folf^ti,
Ni si äuur thaz iruueliti, then nSt imb gizeliti,
thia thurfti imo giklagöti io ifterruafenti. %
25 Seibon krist* thär betota' ioh sinaz uuort ouh
' , ^ löböta; :
intfiang iruz zi guate mammuntemo müaio.
184
Bt thiu gih6IAta sin thftr, — uuizist thaz in 41a-
uuar, — *
Quanta sin h&b£ta mlih, iniiat, thera döhter thaz
guat.
(Htiti4ii mit &galeizei mit mihilemo flize
30 BÜf io thia uuila <ina h^ilida &na duSla.
loh f&ar si eines nuörtes frö thö hSimortes,
iok 81 sKr gitUigeta, filoubta, tbas ^ sig^ta.
üENrr lESoa in paktes caesarbae.
Hgjair dnüfatfa eines rJdüiftit gfsanlTso mit tiien
theganon,
. ftSg^a sie mitmixuidir fönfihenuuoroltmannon«
Bis^ta 9xe b thHEtS, uuaz tUü nudrolt qu&ti,
linar nie^fon imo redötin ioh umo. fon imp ze- |
Htin:
.5, „litrfht»* qtrad er, »nihelell mü, thes & nu frÄ-
gfiü iuiS,
gluttfssc^ aagSt m£r iz il, tfa[e9 itxni efscdi^ hiar
nu scal.
Unaz qnll fon mir ther Uutstam? thaz gizellet mir
nn Mml
tiuer quedent sie, theih .scnlisth odo oukracha
miese min?"
Sie imo redinottiii, utntr sies* aDe h&rtun,
fO zaltun ntfssilih gim^äh, truib t!her liut fon imo
sprah.
'' „Sftme,^ qii&dun, ,,duent sie niiTs, fhaz thu hiere-
mYas sis,
i^ltirnDtem sume onh nJnnent, ioh tMh. zi.tbiu
gizellent.
Qnledient si6m giuuäro, hSlTaä ^s ther mStx),.
ther thiz l&nt so th&rta; then himiil sd bisparta,
15 Ther fn niliaz in ntTtin regonön th^n liutin»
thn&ngta sie ginnXro h&rto filu suaro.
IM
loh sprechent hiar in riclie thie liuti ouh &(ämi-
liche,
thu sts giuttiBso heiler thero förasagöno einer,
Thie iu bi alten itü6roltin then liutin uuüntar
zelitin,
20 känfttgo däti ioh drtihtines gir&ti.''
^^i** qoBä er, ,,mbelet mlh, nuio fr fimoman
eigit mfli,
na sie bi mih so zellent, so h&rto missihellent.'*
Deta^ 6inte thes thd redina^ firsprih thie selbun
theganä,
pStnii qsrih th&r nbarMtr th^r firisfeo drähti-
ne« drüi:
25 «uns iflSa thax giunf s ist^ tikte Üra sdlbo krist bis,
Hon göte uns quämi herasnn, selbo druhtines sunt«
3iiki]^dta er mo hixto tiMro selbon uuorta
ioh gitfrfi^^ inan, uui^rt thäiff, ouh filii htOio
ttbar thaz.
JUdf gib nn,*^ qoad, ^ g6aii min fiter thaz zi
lätote,
30 ni ikeiz min gidäti, thaz ita. m tülih quf ti.
Nu uufUu ih thir giheizan: pStrus scaltthu heizan,
thar th« in gil^ubu^ ik mg« tfair ^in^ 9Ss so festi
io* sd stein,
TüAr ilt öbi^ uuiUe -^ thie wSlae liobon alle —
giadmbordn thaz min hffs, thaz sie nirgangen
thaMm Hz.
36 Kbrm&indt sih, «dzist tktii^ thiu helliportaubar thiz,
diitfeiiB giriiati: iz stSatit i» tber fiktL
Thir uuiOili geban innan thes släzila himiles,
tUa^ thu; u^fltdB illes tli^ selben fngräges;
Thaa thSo thif duri sin bidan, tl^ tharin niscu-
lin gSn,
40 iah ouh thin insliazSs thie t&d tfaatrzua gillizes.
CUbinfc tii«A x»a mit uu6rton, tber Stinte so in
< tiik^n banton;
niunill ihtb^mo ouh uuidorön thenthü gisteist
ivtrßdinön.
So noiis 80 thu es biz6in&s, in erdu hier gimeines
söuuesezilin himile, thir niaman thes niuuidire.''
t36
Xffl* .
PREOEPIT NE CÜI DICERBNT 9ÜIA IPSE
ESSET CHRISTUS. ET iNCBEPATIQ PßTRL
ET DE UISIONE IN MONTE.
Er thö then lungoroa gibSt, thaä;: isie iz hälin
thuruh not,
. theiz uiuuujfti mKHi ih«^ er krist mmtL
Zilt er in thö follon then sinan muatuuillon
loh 6uh barto filu fraihj bi biü er b^ra in uuö-
. . xoli quam.
5 ,,Mih scal man/' qiia*d, ^^^gSSban^ üfali orttsti bahan,
bispiuuan iob bifütan ioh bei«tigO bisisoltan.
Düent tbaz these furiston iob thie b^reston,
ergebent mib zi note: fremidemo thxote.
Ih irstSa after tbiu, — drof niforabtet ir iu,
10 nist iz l&Qg sd uii&re ^^ tbes thritten dages
Bare."
So Petrus tbaz tb6 uuestai er inan süntar rafsta
iob ouh fflu barto sülicbero uuorto:
,iNigittuahiti es« druhtin, furdirl ginädo s^lbo tbu
thob tbir^
tbaz uuorolt nibifinde, tbaz tbir io sulib nuerde.
15 Druhtin tbu ii riiüuoHes, tbaz. tbu so 10 bifälles,
iob tbu iz selbo firbiut, tbaz tbir nidue so tber
' liuL
Thuün$ih so bisutcbes. tbaz tbu uns iogisuicbes?
, göt iz nigiuuerde, tbaz tbir io suilh uuerdel"
Gab er tbo äntuuurti, tbaz pStrum thübta berti,
20 tbaz inda tbo giuuisso ruarta filu uuasso:
„Far kfter mir tbstnnd, tbu, satanäs zi mianney
tbu tbes girates uuibt niuueist, tbaz selbo drub-
tia uuilit meist.
Hab^t er gimeinit, mit mir tbia uuorolt beilit,
nimeg iz uuerdan alles; tbu quist, tliaz tbu iz
niuuöUes.
18T
25 Sini ikfo thir mäniies d&Ü, tfaattnie slh girltti;
SÖ8 US thih githunkit, naies so er githenkit
Sd nu^r s6 uuotte m&imo g&n after mix io gemO|
firlougn er filü follon then' stnaa m^atiimHon,
loh neme crtizi sinaz tharaada ouh ubaf thaz,
30 folge mir io thanne, thär ih fora imo gange.
Uyaz hilfit nu then müadon man, ther hiar ginSret
so fram,
thaz sint imo nntar henti ellu uuoroltenti,
Ob er in thia uuila firliusit sina sSIa,
ioh sih selbon thiqrtth nfft mit sünton firdämnot?
35 Nimag er^ thaz ist al niuniht, findan uuehseles
uniht
in allen richin, thaz ist uuär, er selbo scal iz
ttu^saü thär,
Uuanta drähtin giltit, so er sin ürdeili duit,
inen, so sie datun ibh hiar ginuerk&tan.
Hiar stäatent sume Abtar in, giunfsso sagen ih
iz iti,
40 ,^ thie' täitiies nikorönt er, noh nithültent thaz ser.
Er sie s^eöt sc9no then gotes sün fröno*
in sunnün aaaliche^ in sfnemo riche.^
Er ahl^ d&gon afber thiu, — thaz zelluh hiar nu
bi thiu,
thak tha thir flelbo leses thSr thaz s^Itsäna
uuuntar,
45 Zi hin et sXr thö gifiang — er tffan einan berg
giang;
thär Usist ihn oim, äna nuSn, thaz thri er hiaz
mit imo gän;
loh sie thär in gShin sotfni sino sähun,
uuio- sie ouh mit ünredinön in uuöltun thär
gisölidon.
Ther fäter iz gisüazta, then sinan liobon gruazta,
50 quad, er uuäri, uueist es mer, einige siner.
Moyses giuuiCrö, helias onh ther mKro
fon faeiiegdro meadgi quämnn thara ingegihi.
Zelit thip iz Itfcas, uuaz iro thing thär thö uuäs,
uuaz sine scälka in feste thär k&s6tun mit kriste.
IM
55 Tbk iüögoroii th&r thö glUidii tkera scSni binter-
qndklQuii,
Ml lie ihö thero dato irf^rabtim sih tfarSto.
£r in i^lW g&bSt^ thas lie 10 hKUa thuriih nt^t,
mm tkiu afo gvatt üf £m t9tlie irstuantL
XIV.
BREÜIS AMMONITIO DE SIGNIS.
Thes Hirt «ila noh ouh rim, uuio manag un^ntar
idt slhy
uiKio manttg seltsam ist ubar iiti6roU mari.
Thaz dueat Ifitmäri thie mstintork^ fkri,
thie scrlHbent euangeUon; lis selbo, theih thir
redidür
5 Thav m&htu ana fiindaii, uuio er oub einan gomman
irqmcta in theru bSm; ibM« sagisn ib thir zi
niaSriL
Irqnict er ouh, so moht er, thes hSresten d6bter
in ihemo ht(s zi übe tb£n htom ü Uebe*
Unz druhtin selbo tharagiang, ein uuTb iz er
untarüMg;
10 si g&nz sih thanafdarta, so sliumo sin nan ruarta,
Thoh niuuas giuuisso Sr arzat nibeinfiri
thoh si ira al spentoti, ther hülfi iru in theru noti.
So drubtin tbarasun thö fiiar, so inan ira fater
Spilan^
b) thtn^ döhter däti, so er nan thär thö bffti:
15 Tbränk inan thiu menigi, tbi» tbSr uuas thö in-
g^gini,
thSr thie selbum Iiuti, dr^htSn hriat zi nutSÜ.
. BigoBida gemi thribtön, im iia müato ouk ahton,
si sih zi thiu gifiarti^ thaz sfu inaii binialrti,
Thobi bi thfa meina, thia drddAn ekord eina,
20 si iz zi thiu gisitöti, thaz mSra uuiht nigeröti,
18»
Thas tftriö mä ginwirti gi umda ganz Uftbrüft,
ioh 6b is 2i thin uniirti, thaz Uuat iru fisrstülti
9i u n tlona büurKhta^ ioh drulitiiie n n&hta,
ioh is «t tkfa gifiart% tkee giuuätet triadom ruarta.
25 Mit mMen ISa tö uuird ri sino bSilii,
ai.rio thia unarba in atten aaaluUML
S&r gab Biilf thaz ist miir^ m%t aL rinnaaiiö thär
brünna tlies bluates: si fualta sär thes guates.
Sä drthtln kirla uaiteort, tker tibia kofli thdx
gibfft,
30 ioh Mffdia bt nIM, mwr aaa thkr ihö rtariL
^u isfc^ drAhttOy'^ ^uirii thö^ pCteaa» ^thaa thu ei
ftiote nu BUS,
ioh tbti thexird dftto Mgea Hu so thrCto?
Thih thringit imta bi ttiiuio in thesamo nähen
^ me Ihfise Uttti; diu frSg^i, uutr tiuh ruarti?''
35 „Ih,*' quad er^ i^filaba, thaa ttthesmier mih röarta;
ih irfc&ntä, ih lägen thiri tUa krift hiar faran
fona nin"^
S6 afa thsds? thö gihfftta, thas er iz äntöta,
ioh thiu odlbä dtft dSti nimdkta thö firholan siD,
loh 6r MtA sprah nbaral bt Mina, thia si thsjr firstal,
40 thft Mithottt in ther fristi, — ^ Üiaz» uuSitita si,
. «r niuuesti; —
Quam sii&rahtalu sar ioh z<a mo thiu uuerk
ihix^
Utk ihd tk&r gini^ato sXmb selbe» dido»
Thepo druliliiies uaerko ioh oah ko gühanko,
bl kfli ^ iirbaldöta so främ, ioh zi thiu si thara-
quam,
45 loh zim si fKreta, thaz si thia thr&don riiarta:
gflöubä isr deta, iu uytUfd, mgidörsta es ruaren
mKrav
ffia^^ faad er thö izmaa tiies» JaSht&Tr hcunortes
ndt^ MivL iob lai* guatSL loik gilöubii so giheiltu.
GikMte tktfi,']ii uuKra, ftiu deta thok kiar heüa,
50 ^ ÜAm deta tbaz giafimt» tiiu kiar thia Mma nami/'
Mäht MÜHUi in theru redinu zeichan filu managu,
giuictfsso» se fii thir zieHu, thiu er deta saman ellu :
140
Uuio f&shm <bia: dfaifilir; iSzr thlär.-zi pStrases hus,
thö dr&htin thaz güiiBnita, erisisä ävdgar heilta.
55 Thie siechnn quamiin alle thd temo SlxeiBde^
firdreib er id thi» s6hti loh iro iunmahtiL
£r gibst theii umntoB^ then nndoii cetoontiM;
so sliamo er es giuuüag thar, sie gistiltun in sän
Tht sin giäifgini zimc^ naf, thö er in themörscife
sliaf,
60 Iruuagtun Üutruk föcaliis. tho er titat z^eichan
uuorahta.
. Heilt er ouk ia blmte^ thie lui&nin morneate,
thie BUS in nnöge gäh&n mitbont zixnö quämun.
. Thie ouh ssimo sünnun, thie mit diufele uuunnun;
homgibmader th&nne, thie heilt er särio alle.
65 lis thir mätheuses deil^ uuio unard ein hom-
gibruader heil;
in Iticases deile» uuio zehihi Tu^rtun h^ile.
IMr sint ouh gizalte bettirison 41te,
ummähtige. m&n, ,. tiiie heilt er &U so gizam.
FirdUdta er in suntar thia sunta, thaz uuas
u^öbtar,
70 firgab in thiu sin guaÜ thio iro missidatL
Thara ouh zda gifuagi blintero ^n4agi,
h41zero menigi loh krumbero gisäiiiani,
Theih al ireellen nimäg, thoh ih tharzüa due then
d&g,
ouh thaz iär allaz, ioh minaz llfb ubar thaz.
75 Thaz uuas in inoudn ioh fize in then gouuon,
so UQ&r so sie sih klagotun ioh mithont imo
gägautun^
So heilte se alle druhtin sär, thaz s&gen ih thir
in alauuär;
i er bllder thanauuantii, »6 uuer so zimo ndndta.
So uuer so thes ruahta, thaz fruma zimo süahta,
80 uiulzist iz in älauu&r^ er nibr&st iifto. tbar t
üuant 6r ist sislbö bruuno ioh aUe$ gdaies uuunno;
allaz gäat zi uuKre so flffz £an imo thare
Allea liutin io ginuag, so uuer so es thanne thär
giwAag»
ther thara in thiu giliafi^ thaz thara zimo ria&
Ul
85 In sütiicha redina so «ant ^r asuelif tbeganä;
• m thoh üi nuöroltruame, xeicban ouh zi düanne,
Tha«' sie diufal fluhtin in armilichen suhtin,
ioh in ^U6n ntSim ^ ^ hulphüi io ikben ImtixL
Gtbfi^t, ihaz sie finiKmin, oukxnxihtJiütiaiiinäittiA
90 tho zi themo friste in zi uuegeneste:
Sechil noh thia m&laha; thaz süs sie faarin thanana,
noh ouh nifaartin in thiu thing mit in niheinan
penthing;
Thaz sie zi thm gifiangin sus mit st&bon giangin,
mit gertün in henti harte ilenti;
95 Thaz sie ouh thes xiirüahtin, znä dünichün in
siiahtin,
n^ oiiL in thera gahi « m&nagfalt giscuahi.
Deta in thaz zi nüzze, thaz faarin sie einluzze
untar nnöroltmannon zi s&slichSn thihgön..
,,Uiiihty*^ quady »sagen ih iu thaz, ninemet scäzzes
'ombi thaz,
100 ^ iu läzet ünthräta thero uuoroltliuto miata.
£rä thesses^ -uuerkes ' gab ih iu mliies tHanke»;
ir mir, uufzut ir thaz, mgä,but dröf umbi thaz«
Ir ouh thaz niuuöllet, thaz ir zi thfa giganget,
odo ouh'zi thiu güoufet, thaz ir es uuiht fir-
köufef'
105 Bt süslicho d&ti so ähtuA sin thio Uuti,
fKrdtim thes fSrahes sine fianta innan thes,
loh sie d&tun mttri, thaz er &m6mB,n uuari,
ioh er 4hen dKufal habßtl, br thiu thiz allaz
sftoti.
Thaz jfiidruag er allaz ioh ouh mSra ubar thaz,
HO al tkiz'^gimuati thunih slho guäti;
Thuruh sino mätl uuas er in mammunti,
öugta in ia gixmissi mifail sdasaiissi*
Er ougta in io filn M^, bi hiu er h^a in uuo-
rolt quam,
mit uii6rkon in girihti bi sinera ^regrehti,
115 Mit tiuörkon' fihi flUlon, thöh sie ougtin argan
uuflloB,.
^mmizen thiu menigi alor thara ingeginl
Nfd filu hebigan^ then firdruag er &lUa,
uvanta ntdlgas müat haosot emmizea thaz
guat,
HazBob 10 thio gAäü thuriih labanfiaaii,
120 aiatfiShent thes gilusti tkio armilidiun hmsü.
XV.
AftUBULABAT lESDS IN GAIiLEABL
Thie iftdeon müi er thö bt tbaz thurub then mi-
hilon hi»z,
unanta ue uufiirun thurub nfft sines tSdes
gieinöt.
In gaÜlSa er nudneta^ nf th<^ Ümrub tUa forabta:
er 41tas, sös er «coita, unz cor thia zit uuolta.
5 Sih nahjtvn eine ziti, tbaz maa tbo ftröt
eina uueebfiA tbunüi nSt, so thar uuizzdd gib((t;
Tbaz tfaer Uut zi flize sazi uuecbün üze
mit spSsono gmubd^ so in gibSt in drahtin.
Iz nuard ISr in, ana nuan, zi 6ineu gibiigtifi gidan,
10 tbera saaianungn zi Einern manitttgu:
Tb&z sie tbes irbög^in iobiro xajäatoubaaBiänotin,
uuio fem segypto fiiarun, tbie fordoron iro
Uuio 86, in tbesa redina uul^mn äna. aeUda,
in button giunaro slLzun fianmg iaroü
15 Tbö bätim sinä sibbon, so ofto v^sA aint ginuon,
ibSn ist. io gim^ti tbero nlSustono guati;
Lfotnn sie nan, einan r&am tbaz er gidSti imo
e(inaiL düam,
imo ein giaUkmi, tbaz er zera fifra ^(uami,
Tb&z er tbir gisceinti tbia sina gomabeiti,
20 mit sseicbonon gidSti, tbaz ioan tbdr liut irk-
nati,
14S
loh ouh thaa fölo instuanti suies selbe« gürti,
thie iongorcm ouh irknifttn U the«^ ^jBelbfa
datin.
„Niduit thaz/* quädun, „uioman, ther sih öflbndn
6r sär thes githSnke, gidougno siQih uuirke/^
25 Nigiloubtun, so se scoltun, thie thaz fon imo
uuoltun;
in imo uuas in m$ra thisu unöroltera.
Firsaget er in thaz gizffmi, sin ztt, quad, noh ni-
qufimi,
er sih mit guallidie iröugti in themo rrche.
„Nimag thin uuörolt, uuizit th&z, haben in m the-
heinan haz,
30 in abuh kSren ziu thaz müat, siS ther liut zi
wir duai
Unäiita ih zellu in nSti iro irm^hdii d&ii,
tbio'siissidat, so sagen ih; bi thin inkünnnn
se isak^'
Qtod, thae sie tharaiuarin ioh iro iltiz umarin;
sie sih tho s&r irhaaban, zftfi ^säfbeit zitin
35 Er 4fter thin gidougno, nales ^iflbiM) tkö,
faar thara mit then sTn6n zen stMis filu uuHien.
lliie iideon d^eizo süahtun nan thar heizo,
sie nnaron «älseonti, nul^ er «iu4isan sodÜ
TbSr unard Üiö, ih s4gen äiir, mürsMÜnngi
mihil;
40 sprftchim th&r thö hertöi^ missilieh^ nu(»:ton.
Sfm fan imo zutun, thie thar uuöla uuoltun,
mit nuörton ioh mit müate löbötim iian zi
guate;
Ändert thass in zaltun, thie in dbuh uitoltun,
quIÜan, iK^suichi, nub er tiben Uvt bisuichi,
45 ieh «r se tiies gibditti, zi iltere Mßittl,
si ält^aao uuSuuen, oba sie mo uuollent ht^ren.
Nis^pfiehun, thie thae s<un, thie sino guati
nantun,
uuorton ö£Fon6ro bi förahtftn thero iMeono;
loh tliae h^röti sulQ» oi &h(BLkHh
iO: thaz in iji niuuäri «aSa, th«% sagSli ib thir in
uuara,
löh iagüih the3 uuäugti, in fxiantecaf giang^i
in sulichemo nöte fon themo hgröte.
r.. • . •' XVI. . ■
lAM DIE FESTO MEDIANTE.
Xhö thiu uu6cha, so got gibot^ uuas hälbu gifTröt,
in tbass btlfl thö dtubttn giang iob thar.isi l^ru
. . gifiang,
Tbar bredigöta scöno ther gotes sun fröno
thie Imti io tbar bi n^^iti lob selb: tba« bKroti.
5 Sie tbo uuunjbar gifiang, • so iz zi thiu thö gigiang;
bintarquämun innan tbes tbes sines uuisduames,
lob sljaeru kunsti» uuio er tbio bvtab kon&ti,
bintarqiLsdnun tbes t)Ub m^r, uuant^ er nilemeta
ü^ er.
Nis^un sie nan sizen untar saüalärin er,
10 nob kliban tbemo manne,, Üier sia inan l^rti
uuanno.
Drnbtin sprab tbö zi in sar iob irougta in tbaz
uuär,
yröugt er in tbar filu fram uuana^a thiu fruma
qnam.
„Tbisu ISra minu, uuiziti; ni^t> si »i^nu;
er tbera l&r& uueltit, f0n tjx^w^ ib ;bin gisentit.
15 So uuer s6 uuolle tbeoken» tbein .gote$ uniUon
unirken,
iob bu£$;en io tbui^rn^t» tbaz er selbem gibot:
Trkenn er tbesa lera iob sebe tbärana in unara,
si fon gote queme tbir, odo ib sia eigpüae mir.
146
Ther fon imo saget unäz, ther süaohit io thaz
slfnaz,
20 nullit thes giglfhen, thaz sTnaz io gihohen;
Ther auur thara iz nuentit, stiachit thes nan
sentit,
ther ferit iogiltcho in tkiu ^nusuralicho.
Moyses gab iu nuizzöd, thes niuufrket ir drof,
süntar get zisämane inti rStet mih zirslähanne.
25 Ginuisso unizit ir th&z: moyses er nideta thaz,
mit datin odo mit nnorton mir uuolti unidar-
unerton."
Th^ sprah thara ingegini änur thiu selba menigi,
liazun üz, in nn££r6n, thes selben muates
nneuuon:
„Thu häbes then diufal in thir, ginuisso, thaz
fimemen uuir;
30 uuer ist, thes hiar thenke, thaz thir t^d gi-
uuirke?"
Gab antuuurti er then liutin^ ' thoh sie nan ni^retin,
er zälta, bi hin si es flizun, ioh unaz sie imo
alle uuizun.
„Ih deta ein uuerk märaz, giuuisso, uuizit ir thaz,
theih bi einan man gimeinta, in sämbazdag gi-
heilta.
35 Gibot moyses, ir nimidet, nir iu kind bisnidet; —
thaz gibot liuas thoh m^r bi alten fordorön
«r —
Uuirdit thaz ouh äna uu£n ofto in sämbazdag
gidan,
zi thiu thaz sie giflizen, thaz sin gibot nisli'zen,
loh thaz ouh heili thanne queme themo manne
40 ioh ouh sälida ginuag^ uuant es ther uuizzöd
giuuuag.
Nu ir sämbazdag nimidet, nir fu kind bisnidet,
thaz man irfülle thuruh ntft, so ther uuizöd
gibot:
Ziu ist thanne iu uuidarmuati thisu selba güati
theih einan man allan in then dag deta heilan?
45 Nirdeilet ünrehto, thaz iaman adal ahto;
duet rehtaz ürdeili uns zuein hiar gimeini.
OtMd ed. Piper. 10
U6
Zi imo thih nibflgis; oba thu in sambasdag thaz
duis;
ouh nibelget nuidar mih, oba Oi duaa so s4-
malik"
Quadun sumiliche fon themo selben riebe:
50 „thiz ist, then sie zellent ioh then sie slähan
uuollent;
Er sprichit ofono Mar na zi in ioh filu bäldo
untar in,
er düit biar untar in then strit, inti iro nibein es
uuiht niqnil.
Sie thaz ababotun, thaz sie then heime babetun,
then se Sr irsiähan uuoltun, inti in nu sus
gistiltun.
55 Firsteit thaz hSröti, thaz er si krist zi nöti?
thaz mibil ünredina ist, uuir nuizun uuöla,
uuanan er ist.
Uuir uuizun in thia ahta älla sina slahta,
jpäter inti müater; scolt er sin krist guater?
Thanne uns krist quimit heim, niuueiz iz männo
nibein,
60 thes künnes gizämi, uuänana er selbo quämi/^
Riaf er thff ubarlüt, thär iz hffrta ther liut,
quad, inan irknatin untar in „ioh uuizut uuola,
uuanana ih bin;
Uuizit thaz ouh filu fram, theih fon mir selbemo
niquam,
ist uuarhaft, ther mih sänta, niuuizut sin
giuuänta.
65 Niuueiz ih inan thes thiu min, uuanta ih ouh fon
imo bin,
ioh er mih Santa hera ziu: ir nigilöubet thoh
bi thiu."
Fahan sie nan uuöltun, ioh thoh in thes gistültun,
iz ouh uuöla so gizam, bi thiu sin zit noh ni-
quam.
Filu thero liuto gilöubta in druhtinan tho.
70 ioh sprächun ouh in nhti, uuio thaz uuesan
mohti.
147
Thaz selben kristes guatt mera auüntar dati,
m^ra giz^mi, sfir so er selbo quami.
Thie fdriston thaz gDiÜttua ich ein' gir^ti dätun
mit nuorton thö ginüagi, thaz man nan gifiangi
XVII.
PERREXIT lESÜS IN MONTEM OLIÜETI.
Er äfter uuorton managen ioh l&rön filu he-
bigen —
thaz unas kräftltchaz nuerk — so gianrg er in
then öHberg.
Er filu frua in thaz htfs quam ioh l^rta se auur,
so imo zäm,
scJ^nero uuorto ioh managfalten harto.
5 Zi then h^roston allen so sprdch er uuorton
foUen,
scffnera brediga; hört dl ther liut thia redia.
Sie thära thö in farun, so sie ubiluuillig uu£run,
eina hüarrun brähtun, sös io in äbuh thähtun.
ßrähtun sia thö in thaz thing thara in mitten
then ring,
10 in mitte thie liuti, thaz man im irdeilti.
Fragetun zi uu£re unsan drühtin säre
therera selbün dati, ioh uuaz er es giquäJti.
,,Mei8tar, uuizist, thaz thiz uuib firuuöraht habet
ira irb,
bifangan ist si in drati in huares ündäti.
15 Selbo moyses er quit, thaz uuTb, thaz Mar sulih
duit,
es man nihein nihelfe, mit steinen sia bi-
uuerfe.
Nu zeli uns auur föllon hiar then thinan uuillon,
thaz thtnaz girffti, uuaz iz thesses qiiati,
10*
148
Th&z uuir uuizin ana unank then thmea muates
githänk;
20 thü unsih niheles uuiht thes ioh unsib es gi-
rihtes."
Sie sprffchun thaz in uuaru bi eineru färu,
sie uuöltun thar gifiiagen, thaz sie nan mohtin
ruagen,
loh thia sina guati gilästorön bt nöti,
sinu uuört uuisu sus zi therera uuisu;
25 Uuanta unser dnihtin zälta gin^da io managfalta
ginäkdigero uuörto; fdalen uuir es harto.
Quäkti er, man sa liazi, uuanta ist ginä^da suazi,
thes urdeiles inbünti, iz alles uuio niuuurti:
Sie zigin nan in uuSkra, thaz er thia altun lera,
30 then uufzod, so man hf^rti, in abuh redinoti.
QuÄt er ouh bi nffti, thaz man sia steinoti,
. so uuidorit er in uu&u sines selbes lern.
Odö sprÄchin bi thaz, ther er ginÄdiger uuäs,
thaz süazes er gil^rti, zi sarphidu iz bik^rti.
35 Selbo druhtin nidarsah, thö man zimo thiz gisprah,
in erdu th&% so man uueiz, mit themo fingare
reiz.
Sie fragetun thö heizo ioh auur agaleizo;
irriht er sih mit thültin mit thesen dntuuurtin:
„So uuer", quad, „untar iu si, thaz er sunti-
löser 81,
40 ther uuerfe, zelluh iu ein, in sia then ^riston
stein."
Er sih sar nidarneigta, so sliumo er thiz gimeinta,
mit themo fingare auur reiz, iöh iagilih sär
üzsmeiz.
Nihein th&rinne bileip, unz er thar nidare tho
screib;
iagilih sin zilota, unz er so nidarstareta.
45 loh Iagilih zi thiu gifiang, ein after änderemo
giang;
sih thanana öz tho fiartun, so sie thaz gihortun.
Uuanta iagilih thö thar insttiant, thaz ther man scolta
uuesan güat,
zi güaten sih gizeliti, ther suntigan so queliti.
149
Thaz niuuärun sie, in uuffr, bt thiu so skiuhtun
se thäfr,
50 sario thes sindes inzügun sih thes thiiiges.
üuard drühtin thär zi leibu ioh si ekrodo einu;
uuas iru s^r thaz irn müat, noh thär in mitte*
men stuant.
„üuib," quad er, „nu zeli mir, uuär sint, thie
uuidorotun thir,
thie sih zi thlu hiar fuagtnn, s6 leidliche nu
ruagtnn?
55 Firmonet thih hiar nu iaman?" si gab äntuurti,
so zam:
.^niaman/' quad si, „drühtin, theist al mit thi-
nen mahtin.**
„Noh ih," quad er, „firmönen thih, pu gänk thu
frammort inti sih,
thaz thu bigöumes iamer thir, thaz thü nisün-
tos furdir."
GinSdo, druhtin, thu ouh m5fn, ih bin suntig scalk
thin,
60 bin suntig in githänkon ioh leidlichen uuerkon.
üuaz uuäri racha minu, niuuari ginada thinu,
thuruh thio mino übili ioh managfalto frauili!
Hilf, druhtin, mir in nt)ti, . so thu hiar nu däti
thesemo armen uuYbe, thaz hüarlust mir niklibe;
65 Thaz ih nimissigänge ioh zi thir io thinge,
ioh ih 81, druhtin, io, min, emmiziger scalk thin.
Afur zalta in drühtin thaz, thaz er ist lioht ir-
uuelitaz,
ioh sTnero dato unlästarbärig thräto.
Yröugt er in thär manag guat; uuiht nigiang in
es in müat;
70 thera frönisgun lerä nigiang in uuiht in ffra.
150
xvin.
QÜIS EX UOBIS ARGÜET ME DE PECCATO.
, Yntar uuörton managen ioh thingon filu hebigen
mit sines selbes mahtin zi in thö sprah sus
druhtin:
„Vuer ist/' quad, i,hiar untar iu, thaz mih ginenne
zi thin,
ther untar iu thaz uuolle, thaz sunta in mih
gizelle?
5 Oba ih iu sagen hiar thaz uuär, bi hin nigilöubet
ir mir sär?
bi hin nintduat sih iuer müat, thär ih iu zellu
^ thaz guat?
Ther fon gote ist, uuiztt thaz, ther hörit uuort
sinaz,
ioh rihtit io filu frua sin selbes herza tharzua.
Nibirut ir fon imo in uuär, bi thiu nihoret ir
iz sär,
10 noh niquimit iu in müat thaz sinaz mänagfalta
guat."
Bigondun sie äntuurten uuörton filu herten,
uuorton üngiringon mit imo thär tho thingon:
„Uuaz," quädun, ),missiquedan uuir, ob ther diufal
ist in thir;
uuir Zellen thir es ouh m^r : bist elibenzo fremider.**
15 „Uuizit,^ quad er, „ubaral, nihaben ih then diufal,
gibörgen ih thes reino^ thaz er nist min gimeino,
Suntar ^ren ubaräl minan fäter, so ih scäl;
thaz nihiluh iuih, ir int^retauur mih.
Nisuah ih hiar nu rSchi, noh mino gualllchi;
20 min fäter thaz gimeinit, ioh er ouh selbo irdeilit
Giuuisso uuizit ir thaz: thie haltent uuort minaz;
mit uuillen thaz irfullent^ thaz minu uuort in
zellent^
151
NifdrahtSn sie theii uu^unon, nirsterbent sie in
Suuön,
niuuirdit in thaz üngimah, so ih hiar mithont
gisprah.''
25 Sie gäbnn antuurti mit grdzeni üngiunrti,
mit michilemo nTde so uuurtun sie umbilde:
„Nn uaizun uufr^ uuaz iz ist, thaz thuin ünuuizzin
bist,
^ thaz uueltit thin ubar&l s61ber ther diufal.
Abraham ther märo ther ist dfft giuuaro,
30 thie forasagon guate thie sint ouh alle dtfte:
Thanne qulfstu, ther gidüit, thaz thinaz nuört
gimeinit,
so uuer so thaz biuuerbe, er iamer sär nirsterbe.
Bistn nu zi unSre furira äbrahäme?
ouh th^n man hiar nu zälta, ioh sie alle töd
bifdlta? ^
35 Nu bigin uns redinön, uuemo thih uuolles ebonön,
uuenan thih zelles ana uuän, nu gene al eigun
aus gidän?*«
Er gab in thes mit thulti sdazzaz antuurti,
ribta sies, in uuar min, thoh uuiht sies nifir-
nämin:
^Oba ih mih mit ruachön biginnu eino guallichön,
40 mit suorgön duan ouh thanne thaz; thaz ist
niuuiht allaz.
Min fater ist, ther thaz giduat, ther mir gifordoröt
thaz guat,
gifordoröt er follon then'minan lüuatuuillon.
Then quedet irj uueist es mSr, thaz er si druhtin
imser,
zi thiu ir inan nennet ioh uuihtes thoh nirkennet.
45 Ih irkennu inan io; sprihchu ih auur alles uuio,
binn ih thanne in lüginon gilicher iuen redinön.
Ih uueiz inan giuuisso, thaz nist alles suntar so,
, ioh ih in uuära mina gihaltu l^ra sina.
Abraham ther alto er blidta sih thes harte,
50 er thes sih muasi frouuön, then mfnan dag bis-
couuön.
182
Gisah er dag rnman, thes freuüita er hugü sinan,
thes blidt er herza sinaz, giuuisso uuizit ir thaz.^
Sie nSmun^ thia meina, thes lichai&en gooma,
sähuQ sinaz ältar, bi thiu uaas sies filu uuuntar.
55 „Thü nibist giuuSro noh alter finfzug iäro
hiar untar uuöroltmanne; uuar sähi thu man
tkanne?«
Gab druhtin äntuurti mit suazlicheru milti,
uuolta thes biginnan, thaz muat zi uuege bringan.
Er hüab in tff thö thaz muat, so er uns emmi-
zigen duat,
60 zi thes gotnisses guati, thaz uuas in üngimuati.
„Ih sagen," quad, „iu in uuar min, er imo sost
thaz uuesan min,
ih bin mit giuuürti er, thanne er io uurtL
Uuärun zili mino, er uuürtin io thio sino,
min uuesan, uuizit ir thaz, er imo filu rümaz."
65 Nimöhta thö thaz iro muat firdrägan thaz Suui-
niga guat,
thia ^uuinigun l^ra; uuizist thaz in uuära.
Thaz steinina herza rüarta thö thiu smerza,
ruarta thö thiz selba leid, thaz emmizigen fruma
meid.
Nämun sie thö steinä särio, thia meina,
70 thaz sliumo sies gihülfin ioh inan anauuurfin,
Thaz sie gikualtin in thaz muat, so man in fiante
duat,
in thiu girächin iro zorn; sie thähtun Ur thes
filu förn.
Gibarg er sih, zi uuare, ioh giang ouh Hz thö säre,
tlzar iro hanton, fon sinen fianton.
XIX.
MORALITER.
Hiar manöt unsih druhtin krist, so sin giuuona-
heit ist,
hiar Igrit unsih dät sin, thaz uuir thültige sin.
ISS
Nist untar uns, theiz thülte, thsCz vaisih, iaman skelte ;
theist sär filu redii, thaz uuir thär sprechen
• uuidarL'
5 NiuuoUen ouh ubar ih&z, firdragan zorn niheinaz,
uns thünkit in giuuissi, thaz iz htfnida si,
Thaz uuir thes biginnen, uuir htfnida gihengen,
öda in thes uuortes uuige uuiht iamanne firsuTge«
Thaz'duat uns übarmuati, nales ünsu guati,
10 mihilu gelpfheit ioh unser herza gimeit
Lerne hiar thia guati, uuio unser druhtin däti,
sihes selbes müti ioh müates mämmunti.
Hiar ist anafüntan, thaz er hiar uuard biscoltan,
ioh er iro uuorto int^ret uuard hiar harte.
15 Sie quätun io zi n^ti, thaz er then diufal habeti;
thaz firdruag er allaz, selbo lisist thu thir thaz.
Det er ouh thö mSra: ougt in sine l^ra
giuuisso thära ingegini thär thera selbun menigi.
Sie iz ällaz äbahötun, thie thICr iz thö gihi^rtun,
20 er uuolta in io diit uuillen mammonto gistillen.
Er zeigötain, in alauuär, thio sino Suuinigi thär^
thia dina htHiün gibürt; thaz uuäs in allen ün-
giuurt.
Sie liafun zi iro steinon säriO; th^n meinön,
mit th^n io thSn uuilon so uuoltun sie nan
pinön.
25 Tho meid er sie mit thülti, theiz uns zi frumu
uurti,
thaz emmizen in tit^tin uuir so sama dätin.
Niuuolt er Uuiht theB sprechan, thoh er sih mohti
rechan,
sie duan ouh, ob er uuöltt, innan äbgrunti.
Uuir duen auur zj ^rist, sS uuir mugun uuirsist;
30 bristit uns thera dSti, so threuuen uuir zi nSü.
Fürira ist in uuara thiu druhtines lera,
so ih hiar foma giuuuag, er sine üanta fir-
druag.
Bilidon thaz ouh alle, so uuer so uuola uuoUe^
so uuer so thes gith6nke, then diufal bis-
krenke.
154
35 Thaz ist kfisgi ich oiih gäat, habe mämmuntaz
müat, *
m thiu nigiuuänko, thaz thir es got githanko,
Thaz er hiar in übe auur thir noh libe,
thu thüruh thiu sTnu bilidi firdregist thero
manno fräuili.
XX.
DE CAECO NATO.
Gisäh thö drühtin einan man blintan giboranan,
uuas er fon giburti in thera selbün üngiuuurti.
Frä^getun thö thänana thie sine holdun thegana,
öba thiu selba blinti fon sunton sinen uutirti,
5 Odo iz firuuorahtin ouh 8r fater inti müater,
sie fram so suntig uuärin> thaz sülih kind gi-
bä:rin.^
Gab er thö uuorton bilden antuurti then sinen,
zalta in thia üngimacha, thes selben mannes
sacha.
„Nisint theso ummahti, thaz er iz firuuörahti,
10 nidÄtun ouh giuu^ro iz uuerk thero fördoröno;
Suntar uuard iz bi thiu, — giüuisso sagen ih
iz iu —
thaz uutirti in imo thuruh thaz gotes uuerk io
scinaz.
Mir limphit, thaz ih thenke, theih sinu uuerk
uuirke,
thes mih zi thiu uuanta, hera in uuörolt santa,
15 ünz ther dag scinit, ioh naht inan nirinit,
noh man nithültit ummaht thera finsterün naht.
Thiu naht thiu quimit ubar thaz — giüuisso uuizit
ir thaz —
thaz man nist, ther in gahe zi uuerke gifähe,
1S5
Odo ouh thiLrfi fh&oken, th&z mi^gi er uuiht gi-
uufrken
20 in themo finstamisse; thes slax sie io giuuisse.
Unz ih bin hiar in uuörolti, so bin ih Uoht
beranti
zi frtfnisgen thingon allen mennisgön."
Uuöraht er thö ein horOi in uuär, mit sineru spei-
cheln sär;
thaz kleibt er imo, so er es nibät; in thero 6u-
gono stat.
25 Nant er imo ein unäzar, hiaz faran uuäsgan iz
th&r,
mit uuasgUi so iz gizami, thaz horo thänanämi.
Er fuar sär, so er es giuutiag, ich thaz höro tha-
nathuagy
brähta imo selben guat gimah, uuant er sct^no
gisah.
Thö hintarqn&mun glthün, thie inan 6r gisähun,
30 niuuöltun nan irkennen ioh süs gistuantnn
Zellen:
)Jst thiz ther betalari, in miKr, ther hiar saz
blinter nbar iar,
ther bi sino thürfti hiar deta uns anaruafti?''
Quadun sume thero knehto: ,jiz ist ther selbo
rehto,
giuuisso unizit ir thaz, ther blinter untar uns
saz.*'
35 Sume dätun mjfrii thaz iz ther niuuäri,
quifdun iogilicho, theiz uuari sui gilicho.
„Ih bin iz," quad er, „uuizit thaz, ther blint hiar
betolönti saz,
ih io mit stabu nöti giang uueges greifönti
Zi mannoliches uuenti io brötes oetolönti,
40 klagöta io bi nSti min selbes ärmuati/'
Thio ärmalichün uuizi uuas thes thö firiuuizzi,
uuas sies uuüntar dräto, ioh. fr£getun thero
dato:
„Sage uns nu ginuäro, üuio sihist thu so zioro,
ioh* uuer dir d£ti thia mäht, thaz thu so scöno
sehan mäht?''
156
• * 45 ),Thes zelluh iu,^ quad er^ ,^giau4nt, then iiuir dar
heizen heilant.
ih uuiht zi imo thes nispr&h; so er mih hiar
thö gisah,
Särio thia uuarba so spS er in thia erda,
githuar ein horo thär, in uulfr, inti kleibta mir
thäräna aar.
So ih thaz horo thänathuag, thes er mir selbo
giuuuag,
50 so quam gisiuni miner; theist götes thang loh
sSnör.'*
y,Dua ünsih," quädun, „uuisi, uuar ther selbo
man si."
er sär zi thera fristi quad, es uuiht niuuesti.
Leittun sie nan ubar thäz, thär thaz h^röti uuas,
thdra zi themo thinge, zi therofuristono ringe.
55 Thie büah duent thär märi, theiz sämbazdag thö
uuäri,
thö krist thes uuolta thenken, thiz selba uüntar
uuirken.
Tho frägetun thie fariston ioh thie h^röston,
uuio er in thera g£hi so sc&do gisähi.
„Ih sagen iu," quad' er, ,jthaz ist uuÄr, er kleibta
mir ein horo thär,
60 gisah ih sär, so iz gizäm, so sliumo so ih iz
thänanam."
Sum quad, er däti uuidar got ioh er firbr£chi sin
gibot,
„thaz sin unuuizzi so uuialt, thaz er then säm-
bazdag nihialt."
Thanne ouh fon ther menigi sprächun thara in-
gegini,
ähtotun iz reinor ioh härto filu kleinor:
65 „Uuio suntig man thaz möhtt, od ouh zi thiu so
dohti,
thaz er in therera nöti sulih zeichan däti?"
Thär uuas strit umbi thäz ioh gisliz hebigaz;
thie ubile ioh thie döhtun sih gieinön thär
nimöhtun.
167:
Bigöndün thes tho hKgen ioh geiaan äuur fnfgan,
70 ioh uuorton unsuazen bigöndun inan grtiazen:
„Uuaz quis thü fon themo man, ther thir giliubta
so fr am,
ther thir so müatfagöta^ thaz lioht thir heim
giholota?"
„Er ist,^ quad, ,,g6tes höldö, thes zihuh inan
baldo ;
giheizit mir thaz minaz müat, thaz er ist fora-
sago guat**
75 Nimohtun sie gilouben thia selbuh d£t ubar then,
thaz er in thera gahi so niuuanes gisähi,
Er thar zi steti uuärun thiu selbun, thiu nan
barun,
fater inti müater, thar ouh ther sun guater.
Sie hiazun thiu gan fori sär, thaz siu gizaltin
thaz uuär,
80 thaz siu alles uuio nid£ktin, in thiu sie nan
irknatin*.
„Biginnet," quädun, „scouuön giuuäralichen öugori,
ist thiz und iuer, ther blinter uuard giboräner?
Ir bSdu dätut märi, thaz er tho blint uuäri,
ioh imo in thera fristi thes gisiunes gibrusti.
S5 Nu saget uns in dräti, uuer auur thiz dati,
thaz er nu mag giscouuon so löteren öugon."
Bigöndun sie tho rentön ' forahtelen uuorton,
sie in thar tho zelitun, uuio siez fimoman
habetun.
„Uuir uuizun, sagen uuir iu ein, thes nist lougna
nihein,
90 sülih so uuir uuärun, thaz uuir nan blintan
bärun.
Nist kund uns thaz giräti, uuer thiu ougun imo
indäti,
thes leuuen ouh niuuöllen, so uuir iu hiar nu
Zellen.
Fraget inan es in uuar^ er habet iu thaz ältar,
thaz er in thesen thingon firsprechan mag sih
selben.*'
156
95 Thio selbün &ntuurti gäbun sie bi ntSti,
sie forahtun in thr£to therero selbün dato.
Ther liut d6ta, so man uu6izy mihilan urheiz,
in themo uuärun feste uuidar selben kriste.
So uuer so thaz iruueliti, zi kriste nan gizeliti,
100 er lamer sär bi ni^ti iro tharbeti.
Bi thiu unurfun siu in inan sär thiu selbün ant-
uuurti thär,
uuänta sie tbaz forahtun, thaz sie nntar in er
uuorahtun.
Sie thd therSro dato angustitun dräto,
uuas in h&rto ungimah, thaz ther blinto gisah.
105 Ladotun äuur thö then man, ther thes gisiunes
biguam ;
quSdun, sih thera dl(ti noh thö bäz foiknäti.
,,Thank es göte filu fram, nik^r iz üfan thesan
man;
uuir uuizun inan dato firdSinan filu dräto/'
Er gab tho antuuurti then liutin mit giuuurti,
HO zälta, uues er füalta, ioh uuaz thär man ruarta.
Sih thär thö bäldo firsprah, ther gr io man ni-
gisah,
,f6ra themo liute mit mihilemo nöte:
„ünkund ist mir thräto, ob er si übildäto;
rüerent mih in dräti thio sino uuöladäti.
115 Ih uuänt, ih scolti noti sin iamer mornenti
blintilingon hffno; nu sihuh auur scöno.
Mir deta thaz gimuati sines selbes güati;
nam mih fon ummahtin bt stnen ^regrehttn.*'
Sie äuur thö ginffto eiscötun thero dato
120 fon themo selben uuerke, fora themo folke;
üuio imo so gizämi gisiuni sin biquämi,
ioh sehenti auur uuürti, ther blint uuas fon
gibürti.
„Uuaz uuoUet ir nu," quad er, „thes, ih riht es iuih
alles;
uuaz scäl es auur thänne nu so zi frägenne?
125 Ih zalta iu nü thaz uuära, uuaz uuoUet ir es
mKra,
ziu sint iuo uuizzi thes mera firuuuizzi?
159
Ir uuollet ödo, in uuär mtn, uuerdan iÜBgoroxi stn,
thaz ir bi thaz so bffget ioh emmizigen fraget.^
Inbrustun sie zi nüii thö sär in heizmuati,
130 bigondun imo dr£to fluachou thö gintfto:
,iThu sis iungoro sin, thaz queme ouh thir in
müat thin,
bimidan thu niuuölles, suntar thv imo folges.
Folgen nuir, in üuara,. moyseses lera,
Mlen unizöd sinan ioh uuoUen thesan midan.
135 Uuir utiizon alle thaz gim4h, ' thaz got zi möysese
sprah,
ioh ougt er imo foUon then sinan muatuuillon;
Uuanana therer auur ist, thes uuiht uns särio
kund nisty
niuuiznn uuir in uu£ra siiies selbes fuara."
Oba thu scouuöst thaz müat, thanne nist thaz
uuört guat,
140 uuanta uu£ntun harto thes, thaz sie mo bätin
übiles.
In rehtemo müate erge uns iz io zi guate,
thaz uuir io muazin bilde uuesan scalkä sine.
Bigönd er in thö rediön selb these euangelion,
ioh mit thesen rediön sie ofono bredigön.
U5 „Thaz ist," quad er, „nu uuuntar, thaz ir nirknähet
then man,
ther mir so fram giliubta, thiu öugun mir in-
liuhta.
üuer hörta Sr io thaz gimäh? ih sunnun 8r ni-
gisah,
thoh scouöt ir nu alle, theih sih al, sös ih
uuille.
Nintheizit mir iz müat min, ni ther fon göte
sculi sin,
150 es alles uuio nithenkit, ther sülih uuerk uuirkit.
Giuuisso uueiz thaz unser müat, uuio got then
süntigen duat,
thaz er se sär nihi>rit, ouh uuiht sih zi in ni-
kerit;
Er auur themo liubit, ther sinan uuillon uabit,
ioh themo ist io gimüati, ther uuonet in ther güati.
160
155 Leset allq buah, thia sth: mfibdet ir, in uuar
min,
fon öristera uuorolti, ther Sr io sulih uuorahti.
Er ouh mit horouue iz biklani nigieiscöta er thaz
uuoroltman,
thaz det er ouh thö suntar, theiz uuari m^ra
uuuntar.
Ih sägen in hiar ubarlut, niuuari therer gotes
drut,
160 fon imo quämi ouh suntar, nidati er sulih
uuuntar."
Sie irbülgun sih, in untoa, thera frffnisgün lerä,
thero sci^nero uuorto; sus sprS^chun zi imo ouh
härto:
„Thu bist al honer, in sunton giböraner,
mit allen unredinön, thu ünsih thanne bredigon?"
165 Sie nan sliumo thö in uuar uuurfun fon in
Hz sslr,
er iro sid zi noti iamer thärbeti,
loh er bi thaz märi firmeinsamöt uuari,
lamer gisceidan, uuant er det in dag leidan.
Druhtln tho gihorta, uuio er tho uuemöta,
170 ioh er bifand iz allaz, thaz sie firuuurfun nan
bi thaz.
So drühtin inan tho gisäh, er selbe sär tho zi
imo sprah,
thera s^ä det er gimeini thes lic'hamen heili:
„Giloubistu in then gotes sun, ther quam fon
himile herasun?"
gab er äntuuurti tho, uuas thes gisiunes filu £rö:
175 „üuer ist iz," quad er, „drühtin, theih mit gilöubu
uuerde sfii?*'
er selbe, soso iz döhta, sconon es girihta:
,Jz ist in älanahi, thaz thu nan gisähi,
ioh ist, gilöubi thu mir, ther hiar sprfchit nu
mit thir."
„Iah ih," quad er, „drühtin, düan, giloub ih fdsto in
thinan duam."
180 framhald fial thö thärasun ioh betöta then
gotes sun.
161
Sie ahton sin zi n8ti bi süslicho d&ti,
then nid gideta ouh m^ra thiu filu hoha lera.
Sär after, th^n meinonl so uuoltnn sie nan steinon;
thaz nnard äl io thuroh thaz, uuant er in zälta,
uuerer uuas.
1S5 Mit naorton iz gimeinta, mit zeichonon gisceinta
al, thaz iro frdma uuas; sie nirdahtun bi thaz.
XXI.
SPnUTALITER.
Firlifhe mir nu selbe krist, ther unser liobo drüh-
tin ist,
thaz ih nu hiar gimeine, uuenan ther män*bi-
zeine,
Ther blinter uuard giböraner ioh uuiht nimohta
sehan er,
8r ther suntiloso man thaz faoro in thiu öugim
giklan,
5 Er er zi thiu iz gifiarta, mit hanton sinen rüarta
thes betaläres öugon, thaz er sid mohti scöuuön.
AUaz mänkimni thaz thulta grözo grunni,
ouh ubar manag ubilaz finstamissi seraz,
Süntä filu suaro, thaz sägen ih thir giuuä^ro;
10 nüiazun se unsih frounön, thaz rehta lioht bis-
couuon.
Thiu blinti uns, uuän ih, uuürti fon ä^dämes gi-
bürti,
ouh mennisgon allen fon sunton, then uuir fallen.
Gis&h thö druhtin noti thio unsero a^muati,
thio blintün giburti, er uns gin$dig uuurti.
15 Ntrt heiz ih hiar thaz, uuänt es r&t thö niuuas,
laba noh gizlimi, fon üno uns iz niquami.
Thö uuard thaz uuort sinaz zi lichamen gidänaz,
zi fleisges gisoeftin mit allen sinen kr^itin.
OtMd ed. Piper. U
162
Thö er zi thiüz gifiarta, mit sülichu unsili ruarta,
20 mit siheru giburti, theiz uns zi frümu uuurti:
Thie dä^t} uns uuola döhtun, ioh. sid gisehan
mohtun,
inliuhte giuuisse fon themo alten finstamisse.
Männilih nu lönfe zi themo scönen doufe,
thara inan krist thö uuanta ich selbo thara-
santa.
25 Uuizist thaz in alauuar^ thaz uuazar heizit ouh
so thär,
uuanta krist es uueltit, ther hera uuard gisentit.
Niuuurti man niheiner fon sünton sinen heiler,
ther fater nan nisanti ioh hera in uuörolt
uuanti«
Inliuht er unsih filu främ, ioh er hera in uuorolt
quam,
30 thaz uns thiu sin güati thiu öugun indäti,
Thaz. uuir thaz irkäntin, uuara uuir gängan
* scoltin,
pedin in girihti zi sineru ^regrehti,
loh uuir nan muazin scouuön offenen öugon,
, indahemo ännuzze, thaz uns iz uuola sizze,
35 Ofenemo müate, theiz uns irge zi guate,
mit thes herzen ougön muazin iamer scouuön.
amen.
xxn.
FACTA SUNT ENCAENIA.
GistüantuB in thera nIChi thes gotes hüsös uuihi;
thio selbün hoho ziti fYrötun thie liuti.
Ther, euangelio thär quTt^ theiz uuäri in uiiinti-
riga zit,
thisa dä^t ubaral, thia ih iu hiar nu sagen scaL
163
5 Giang tho driihtiii innan thSs in porziche thes
httseSy
ther namo detaz mlfri, er sälomönes uuari.
Tbaz möhta sin, in uuari, thiiruh sina ziari,
thaz man zi thiu nan zSlita, then namon imo
iruuelita.
Thie iudeon nan bistüantun, — niuuestun, uuaz
sie fuartun —
10 sprSchun zi imo in fSrun, so sie g^iuuonuu&run:
„U.uio lango so firdrägen uuir, thaz thu ünsih spe-
nis SU8 zi tnir.
sus nimis einizzen? uuil duiamerthesiruuizen?
Oba krist si namo thth, thaz 1^ thanne öfanaz stn,
thaz gizel uns Mar nu sär, . thaz uuir uuizin
thaz uuär.**
15 „Ob ih iz sägen/ quad er, ^u, ir nigiloubet thoh
bi thiu;
nifirnimit iuer müat, thanne ih iu zellu thaz
guat.
Thiu uuerk, thiu ih uuirku innan thes in namon fä-
ter mines,
irgehent iogilicho mih filu föllicho.
Ir nigiloubet thoh thiu halt, thaz ist iu öfto gizalt,
20 giuuisso nibirut ir thero ih iruuellu zi mir.
Thie ih zi thiu gizellu ioh süntar mir iruuellu,
^ thie eigun min io minna ioh h{(rent mina stimma.
Ih ouh sie irkennu, ioh fölgent mir mit minnu,
gibu ih ouh, in uuar mtn, thaz Suuiniga lib in.
25 N^uuerdent sie in ^uuon, firmident ouh then
uueuuon,
sint fästo ana enti in mihes selbes henti.
Ninimit se m^nnisgen haz, — giuuisso uuizit ir
thaz —
unjz anan uuöroltenti fon mines fater henti.
Thes fater min mir gionsta, theist alles guates
fürista,
30 Bist thaz sih io giebono thera sihera gifti frumöno.
Ih inti fater min, ioh thiu Kuuinigi sin, —
nimithuh luer nihein — ist ünker zueio uue-
n e
11"
164
Ther Ifut thia sprJCcha al firdruag, unz sin uuört thö
thes giuuüag;
thö tltan sar bi nt^tin, thaz sie nan steinötin.
35 £r gab thö mit thulii then liutin antuurti,
ISrta sie auur thö thaz gdat ioh kert in frammort
thaz muat:
^Ih öugt iu*', quad, ^gim&atn manigu uuerk guatu,
fon mines fäter guati suazlicho däti.
Min ffhtet ir mit nidn thuruh thiu uuerk nunu,
40 lagilih bi manne mit iuuuemo steinönne.''
Mit tibilemo uuiUen ioh müaton filu foUen
bigondun sie sih rechan ioh auur zi imo sprechan :
- ^idüen uuir bi thia güati thir thaz uuidarmuati ;
uuir duen iz mör Üdn halt, uuanta sprichist,
thaz niscalt.
45 Thu bist man einfolt, thu quist, thu uueses auur got,
ebonöt thin ünfruati sih druhtines guati.«
Unsör druhtin ni thiu min sprah thaz rehta thar
thö zin;
er sie thar thö mänöta, uüaz thes ther uuizöd
sageta.
JEuuo buah/ quad, „uu6izent, thaz man ouh göta
heizent;
50 giuuisso s&gen ih iz iu, thaz man sie nennit
thar zi thiu.
Nu thie zi göte sint ginänt, thie btfent hiar thiz
uuöroitlant,
thön gotes uuort gizältun, uuaz se in io sagen
scoltun;
Ouh man nihein nilougnit, thaz giscrib iu thar
giquit,
ni zallo uuöroltfristi s!* io filu festi:
55 Then got uufhan nanta inti hera in uuorolt santa,
gab sine seganä alle in inan filu folle,
Ir quedet, thaz thiu uuört min uuidar druhiäne
sin,
thaz ih thes ginendu, mih gotes sun nennu?
Nu düan ih sinu uuerk iu, ir nigilöubet thoh bi
thiu,
60 nöh ir thes nifKret, ir iuih th&rakeret
165
Ob ih auur thenku, theih sinu uuerk uuirka,
ob ih nibin iu thräti, giloubet thoh thera däti,
Thaz ir thaz irkexmet ioh ouh gilöuben uuoUet^
thaz uuir ein sculun sin» ih inti f&ter min.<'
65 Fähan sie nan uuoltun, thö sihu uuort thiz
zaltun;
er giang sär th%n stunton üzar iro hanton.
Thö Üiaz uuard allaz so gidän, so füar er ubar
iördan,
sie thär gisnäso uuärin, unz sine ziti quänun.
xxm.
ERAT QÜIDAM LANGÜENS LAZARUS.
tro ist filu thräto thero drühtines dato
ioh mänagfalt ouh manne al zi zellenne;
Thoh uuilluh hiar nu süntar zeUen einaz uuüntar;
iz ist, thaz nihiluh thih, then anderen allen
üngilih.
5 Lazarus ther guato uuard kffmig filu drSto
kreftigera suhti ioh grözera ümmahtL
Thir zeU ih hiar ubarlüt: er liuas kriste filu drttt,
er uuas siner liobo; thes sfst thu mir giloubo.
Er uuäs fon kästelle, thaz uuizun uuir ouh alle,
10 thar märtha uuas ioh maria, ioh heizit ouh be-
thania.
Thiz uuas, uuizist thu thaz, thiu iu inb&nt thaz
ira fähs,
ioh uuas iru thaz suazi» mit thiu suarb si kris-
tes fuazi*
Uuaz mag ih zellen thir es mer? thaz uuarun sino
suester,
habetun kristes minna, sin selbes drfitinnä.
U6
15 Sie säntun bi then brdader zi kriste kdnden
iro s^r;
uuäs in thär ginüa^, man ekrod es ginaüagi.
Er ekrodi thaz nuesti sär zi theru fristi,
thia ümmaht, thier tMr tholeta, then er so
minnöta.
„Nist," quad er, „thiu ümmaht so fram zi dode
imo brahi^
20 10 sOj in älauuari, zi druhtines diuri,
Thaz in thera ümmahti thes götes sunes mahti
uuerthen filu märo, thaz uuizit ir giuuaro."
Häbeta er in uuär mTn minnä liublicho sin
ioh thero zueio uu5fbo; thes sist thu mir gi-
löubo.
25 So druhtin thö gihörta, thaz er so zörkolota,
thö inthabet er sih sar ginuisso zuene dagä
thär.
Er sprah zen iüngoron thö: „uuTsomes thero
iüdöno,
farames äuur thara zi in hina in iro lant in.''
Sprächun thö mit minnön thie sine liobon höldon,
30 sierquämun ödo in dräti thera Srerun dati:
jyMeistar/' quädun, „hugi thes, sie färent thines
ferehes
mit selb steinönne; nu suachist sie auur
thanne?"*
„la sint," quad er, „bi nffti zuelif dagoziti,
thio iro stuntä uuerbent ioh themo däge folgent.
35 So uuer so ddges gengit, giunisso, er nifirspirnit,
uuant er sih mit then öugön ]f6ma mag bis-
cöuuon:
Drof nizuiuolot ir thes, biginnit er es nahtes,
ni er blintilingon uuerne ioh söro firspurne.
Mir," quad er, „so folge, ther röhto gangan uuöUe,
40 giuuisso io in aladräti, so scouu er min giräti."
Sprah tho druhtin ubarltft bi then sinan siachan
dröt^
uuörton ouh thö bilden zen iüngoron sinen:
„Ther unser friunt guato släfit nu gimüato;
uuir scülun nan iruueken, fon themo släfe irreken."
167
45 yyüuola ist, druhtin/' quädun, ,,tli4z, thanne uuirdit
imo bäz,
nu quimit lihtida imo in müat, so ofto siochemo
duat."
Sie uu^tun, druhtin meinti, er sinan sllCf zeinü;
er selbo meinta auur th4z, thaz er thö biliban
uuas.
Det er dfan in thö b&t, uuio bi nan gflegan uuas
thaz uuar:
50 „ih uuüle iu iz'zellen/^ quad er, „er: ist läzarus
biUbanSr,
Thoh uuill ih freuuen es nu mih, giuuisso, thoroh
iuih,
thaz ir gilöubet bi thin, uuanta ih hiar nu uuas
mit lu.
loh uueiz thoh thia gimacha, suies selbes sächa^
uuio iz ällaz fuar thS^re; thaz sägen ih iu zi
uuSre.
55 Thoh er nu biliban si, farames thoh thar
er sii
zi thiuz nu sar giligge, thoh er bigräban ligge/'
Quad th&mas, ein thero knehto: «farames uuir
ouh rehto,
nu er so uuilit selbo, in uuar, irsterbemes mit
imo thär.
Nu er then d{fd suachit, thes libes ouh niruachit,
60 QU simes gärauue alle mit imo zi themo faUe/^
XXIV.
UENIT ERGO lESüS. ET INÜENIT EÜM lAM
QÜATÜOR DIES HABENTEM.
Quam tho druhtin heilant thara in iudeöno laut,
thar ther sin friunt uuas iu %r lag fiardon dag
bigräbaner.
168
Quam menigi thero iudeöno Sr, drCfstim thär thio
suester,
b£tun, sie in gistülttn fon then unthultin.
5 Martha tfaiu guata, so sia thia kunft gihörta,
firliaz si sär thia menigi ioh ilta kriste in-
gegini.
Heime saz thiu suester inti kfimta thäz ser,
uueinöta iogilicho then brüader iämarlicho
Giuuisso thICr untar in s^rlichen zaharin,
10 s^ragemo muate; irgiang iruz zi guate«
Martha sih thö kümta, so si zi kriste giilta,
sSrlichero uuorto, sia ruartaz filu harte.
„Druhtin," quad si, „quffmist thu er, uuir nithultin
thiz sKr,
ginadaz thin nihängti, thaz t£>d ims sus io
giängti,
15 Theiz io zi thiu irgiangi, sus n^ er uns gifiangi,
sus leides unsih fdlti ioh s^rera ünthulti.
Uueiz ih thoh in drati, thoh si thin kunft nu spati,
thaz got ist alles thir gilos, so uues so thu
nan fergös,
loh allaz thin girati frumit sär zi stäti,
20 allaz, so thir liob ist ioh so thu selbo giquist."
„Nilffz thir iz," quad er, „s8r; irstentit ther thin
brüader,
,zi lib er so gikSrit, thaz miat sih thin nisSrit.
,Jz ist, druhtin," quad si, „sff, . giloubu ih thaz
giuuisso,
theiz ouh man nifirgeit, thanne ellu uuorolt
lifsteit"
25 Sprah tho druhtin zi iru sär, thaz uuir gilouben
• älauuär
ioh ellu uuorolt ubaräl in herzen thaz io haben
scal:
„Ih bin irstäntnissi, thaz uuizist thu in giuuissi,
bin l¥b ouh filu festi zi Kuuinigeru fristi.
So uuer so in mih gilöubit, theist alles guates
höubit;
90 zi IH) er thoh biuuirbit, sid er hiar irstirbit.
169
Inti alle, ihaz nihiluh thih, thie gilöubent in
mih, —
niforahti drof then uuSuuon — nirstirbit er in
Suuön.
Giloubist thu, so ih zellu, thiu minu uuort ellu?''
,,sint, druhtin/' quad si, ,yfesti in mines herzen
brusti.
35 Giloub ih thaz gimüato, thaz thu bist krist ther
guato,
gotes sun gizffmi, thu hera in uuörolt quämi/*
So si thaz gizelita, thia su^ster si sär holöta.
,yther meistar/' quad si, „hiar ist, gibfft thir, thaz
thu quamist"
Ufirstuant si snello, thaz deta ru ther uuillo;
40 nideta si thes tho bita, si sliumo zi imo giilta.
Niquam noh tho unser druhtin in thaz kdstel in,
er noh sih thär inthäbeta, thär imo martha
gaganta.
Quam then iudeön thaz in müat, thaz si so gähün
tffirstuant;
sie ouh zi thiu gifiangun, ioh after iru giangun«
45 Quädun, s| iltiloufan, zi themo grabe uuuafan,
thaz si thes giflizzi, sih sdta thär giruzL
Si zi fuaze knste fial, unz thaz muat iru so
uuial;
mit zaharin si thie bigt^z, thär si then bruader
liobon rffz.
Yröugta si tho s^raz muat, so uuib in sülichu
ofto düat,
^0 irbeit si thes er kümo ioh sprah zi druh-
tine tho:
*„Uuärist thu hiar, druhtin krist, nithültin uuir nu
thesa quist,
ther bruader min nu lebeti, ioh ih thiz leid
nihabeti."
Intsu&b er tho thaz üngimah, so er sa riazan
gisäh,!
thie liuti ouh ruzun alle, thie quämun zemo
thinge.
170
55 Thär stüantun thio gisuester^ saman uueinötun
thaz ser,
öugtiin thär thio smerzä, thaz iro sera herza.
Ther fdrist ist alles güates sih druabta tho thes
müates
sih zäharin er ninthabeta^ thär man then brua-
der klagöta.
Thaz druhtin ouh gisceinta, uuaz er mit thfu
meinta,
60 thaz inan so gintito irbärmeta ther dtiio.
Gib&t er, sie mo zelitin, uuara sie nan legitin.
„druhtin,^' quädun se slur, „selbo mahtuz sehan
thär."
Quam thö druhtin unser thara riazanter,
thära zi themo lioben man, thär er lag bi-
dölban.
05 Thär lag oba felisa, so noh nu in laut ist uuisa,
bürdin filu suäru, thaz sägen ih thir zi uuäru.
Uuäs thö thär ingegini härto mihil menigi,
liutes fflu dräto; in mitten lag ther dffto.
Then iämar allan sahun, thie mithont quämun
gähun,
70 thaz üngimah so ruarta thie sine selbes friuntä.
Thö ähtötun thie liuti, uuio er nan minnöti,
thö sie in älagähün thie zähari gisähun.
Thö sprächun sümiliche ouh ir themo rtche,
— in äbuh sie iz k^rtun, so sie thiz gihörtun.
75 Sie ähtötun thaz süiaz ser: — „bi hiu er nibi-
drähtöt iz er,
bi hiu er sih thes leides er niuuämöti, ISs,
Bi hiu er nibiuürbi, thaz ther sin friunt nirsturbi,
ther kreftig @r uuas so fram, then blinton deta
sehentan?"
Thö druhtin mit then öugön thaz grab bigonda
scöuön,
80 uuorton bildlichen spräh er thö zen smen:
„Nemet thäna sär then stein ioh sliumo düet inan
in ein,
intheket mir thaz ketti, thes mines friuntes
betti."
171
„Druhtin,'' qtiad thiu suester, „ther irchamo ist
iu füler;
bi thiu zelluh thir iz @r: ist fiardon dag bi-
gräbaner."
85 „Thih deta ih mithont/' quad er, „uuis, oba thu
gilöubis,
thaz tjbü gisihis götes krafb ioh selben druh-
tines mäht."
Sie nämun thana thuruh ntft then selbem stein,
so er giböt;
thaz gr&h sie thär indlttun, so sinu uuört gi-
quadun.
Stüant er thär thö nidare, huab thiu ougun üf
zi himile,
90 zi thes fater barme filu främ, thanana er hera
in uuorolt quam.
„Fäter," quad, „thir thankon mit uuörton ioh mit
uuerkon,
thaz thu emmizen io foUon irfüllis minan uuillon.
Ih habet iz io giuuissaz, fater, sagen ih thu: thaz,
thaz thu alles uuio nidäti, nisi al, sös ih thih
bäti«
95 Thoh zelluh thino guati thuruh theso liuti,
sie uuizin, thu mih santös ioh hera in uuorolt
uuantös."
£r sprah tho uuörton lüten thära zi themo d&ten,
zi themo ftQen thegane, erstüanti ir themo
legare,
loh er uuürbi thuruh nfft fon beche hera uui-
dorort,
100 fon hellöno thiote auur zi thesemo liohte.
Quek uuard sSr imo thaz muat, ioh fon themo
grab erstuant,
mit 14chanon biuuüntan ioh funön so gibuntan.
„Inbintet inan,'^ quad er sär thö zen iüngorön thär,
„sliumo irUfset inan thes, thaz gS er sines
sindes."
105 Manage, thie thär quämun, thgn uuibon dr&st
ouh uuärun,
giloubtun särio gähün, so sie thö thiz gisähun.
172
Bigondun süme iz zellen mit übilemo unillen
then furistßn guuarton zörnlichen uuorton,
loh themo hSröte ällemo io zi nöte;
110 ^ so sliumo sie iz gihCfrtun, iz allaz äbahötun.
Angustitun dräto therero selbun dato;
thir Zell ih hiar nu süntar: uuas härto in leid
thaz uuntar.
XXV.
COLLEGERÜNT PONTIFICES ET PHARISAEI
CONCILIÜM.
Thie biscofa bi nffti ioh al thaz hgroti
thuruh thesa racha dätun eina sprächa.
Thära zi themo ringe ioh zi themo selben thinge
quam mihil uuöroltmenigt then h^restön in-
gegini.
5 Thie guuarton alle quämun zi themo thinge, —
sie nidualtun es thö dröf — in käiphases frtthof.
,;Uuaz mugun uuir/' quädun, „thesses düan? ther man
ther machöt sinan ruam
, mit zeichonon mären ioh thräto seltsänen.
Alle these liuti giloubent io zi nöti,
10 nisi, öba uuir biginnen, thaz suslih uuir ni-
hengen«
Irgeit iz zi ängusti, oba uuir mes duen thie
fristi,
thaz er in themo müaze then liutin sih gi-
süaze.
Gifahent sih zimo thanne thie gilöubigun alle,
uuoUent haben n£>ti zi imo thaz h^röti.
15 So quement romäni ouh ubar thaz, nement thaz
laut allaz,
ioh ouh thes giflizent, iz $talaz läzent
Mit uuäfanu unsih thvingent, öba sies biginnent,
mit kreftigeru henti duent unsih elilenti.
173
Uaänent sie bi nStin, thaz uuir then urheiz datin,
20 ioh uuir thes biginnen, thaz uuidar in ringen/'
Grab einer thö giräti ihuruh thaz h&roti,
büuaz sih ther thes uulbres, ther biscof uuas
thes iäres:
„Nibithenket,'' quad, „i^ uuära unserero allo zälä,
ioh ir ouh uuiht thes niahtöt, ouh drof es ni-
bidrahtöt,
25 Thaz bäz ist, man biuu6rbe, thaz ein man bi un-
sih sterbe,
ioh eindr bi unsih dJfuue^ ther liut sih thes
gifrouue,
Thaz 31 gisünt ther selbo fölk thuruh thes einen
mannes dolk,
thuruh sino 6ino doti, thaz thunkit mih giräti.^
Giuuisso uuizit thaz gimah, fon imo er sülih hiar
nisprah,
30 thiu sprächa ouh, so gizffmi, fon imo hiar bi-
quami:
Uuas biscof er thes iSres, thaz manöta nan thes
untres,
thes selben stuales era; sih niuuas es mera.
Bi thiu uuas er förasag^ thär, thoh er niuuSsti
thaz uuär,
er unthankes in zalta, uuio iz allaz uuesan
scolta:
35 Thaz druhtin selbo uuolta, bi unsih st^rban
scolta,
ioh sines blüetes rinnan uns sichurheit giuuinnan.
Fon thesses dages fristi so uuas in thaz sid
festi,
in muate ginüagi, th&z man nan irslüagi.
Inzi)h sih drdhtin thö fon in, nigiang er öfono
untar in;
40 ioh fuar mit slhen thanana in eina uuuastinna.
174
XXVI.
MORALITER.
•Nu krist in therera redinu zeichan duit so me-
nigu,
so thie Suuarton quä'tun, ' iz al in übil datun:
Nu duemes uuir thaz zuiual thana sar ubaral,
giloubemes thero dato; iz sizit uns so drato.
5 Kfe'remes in müate uns selben io zi güate
främmortes thia gotes dat, so siu thär giscri-
ban stät
Sie rietun, uuas sies uuoltin ioh uuas si es düan
scoltin,
harto ginöto, ther selbün gotes dato;
Thoh nisprächuH sie, in uuär, thaz sie giloubtin
gote sär,
10 thaz siro herza iz l^rtin ioh främmortes iz gi-
k^rtin.
üuir scülun unsih sämanon zi rehteren redinon,
uuir unsih gote Hüben ioh rehtör gilouben.
Ioh quedemes in rihti, thaz iz lobosamaz si,
allo sinö däti, thoh sin si ündräti.
15 Sie qültdun thes ginüagi, oba man nan nirsluagi,
thaz sie mit giuu6lti uurtin elilenti,
loh tharbetin thes sindes thes iro heiminges,
särio thes fartes thes eigenen lantes.
Uuir sculun auur ahton, uuir uuöla iz nibi-
drähton,
20 . thaz uuir thiu uuerk Kren, in müat uns siu
gik^ren,
Thaz üuir äna enti uuerden elilenti,
tharhen scSnes riches, thes hohen himilriches,
loh birun mörnente in suäremo elilente,
in githuingnisse; thes sin uuir io giuuisse.
25 Thönkemes zi guate ouh heilemo muate,
ioh främmortes iz k^ren, thaz caiphas uuolta
Iferen.
175
Er riat, thaz man biuürbi, thaz ther man eino
irstürbi,
thaz sin einen doli al then Uut gihialti,
loh thuruh sinan einan dölk uuar al gihaltan
ther folk,
30 mammonto sazi, sid er thaz IH) firliazi.
Giuuisso, uuizun unir thaz, thaz nns iz harto
uuöla saz,
ioh uns iz th^h filu främ, thaz druhtin hera in
uuorolt quam.
Er bi unsih uuolta sterban ioh eino thaz bi-
uuerban
thaz uuir niruürtin furdir äl thuruh then sman
einan fäl,
35 loh ünsih thiu sin guaü al gisamanöti;
uuirio irri fuarun, zispreitite uuärun.
Thaz ist nu uuüntarlichaz thing ubar thesan
uuoroltring,
ubar allo däti uuuntarlih giräti:
Thanne uuoroltkuninga sterbent biro theganä,
40 in uuige iogüicho dffuuent theganlicho;
So sint se alle girrit, thes uuiges gimerrit,
ther in thera nffti thär imo fölgeti;
loh fallent sie ginJ^ton fora iro f lanton,
üntar iro hanton speron ioh mit suerton;
45 Sie sint in aladräti flühtig thera däti,
irqueman thero uuerko flühtigero githänko.
Starb auur therer noti, er unsih samanoti,
ioh sines t&thes guati zisämane gifüagti,
loh thuruh sTna smerza uuir h&betin baldaz herza,
50 fianton io thanne zi uuidarstantanne;
Thaz uuir fr?) thes ttfthes faren heimortes
in eiginaz githingi sid thera g{^ringi.
Sid man nan, bifälta, so cäiphas uns zalta,
i6h man nan gidfftta, so er thär redinota,
55 Nu birun irtS in müate bi sinemo einen guate,
mit sinemo einen fälle so irlffst er unsih alle.
Nu buuuen bäldo thuruh thaz küningrichi sinaz,
bilde in girihti in sineru gisihti.
176
Thaz selba mämmunti thaz düit uns thia sin guati,
60 uuant er eino thaz biuuirb, thaz er bi ünsih
irstarb.
Nu ilemes thes thenken ioh emmizigen uuirken,
thaz imo lo liehe zemo h£>hen hfmilriche;
loh ünsih thara io alle bi nämen druhtin zelle,
alle io bi manne er onsih thäranenne;
65 Thaz' sin t&d ubaral niuuesse in uns so Tdal
thuruh ünsero übili ioh mdnagfalto fräuili,
Suntar thes ginenden, mit sihen iamer menden,
mit sTnen iamer bilden ioh iz nibimTthen.
Thaz ist in gifestit, thaz in es mer nibristit;
70 so siz ouh uns allen mit kristes selbes uuülen.
amen.
EXPLICIT LIBER TERTIÜS.
INOIPIT
LIBER EUANGELIORUM QU ARTUS
THEOTISCE CONSCRIPTUS.
OdUd «d. Fiptr. 1 2
I. Fre&tio libri quartL
II. Ante sex dies pasche uenit iesus bethaniam.
in. Com audisset populus quia uenit iesus hierosolimam.
lY. Cum appropinquassent nierosolimis.
V. Spiritaliter.
YI. Aoüt in bethaniam et de dactrina eius in crastinmn.
yn. Item de dootrina domini in monte ad disdpulos.
VLLL. Appropinquabat dies festus azimorum.
IX. Uenit dies azimorum et reliqua.
X. Desiderio desideraui hoc pascha.
XI. Sciens iesus quia uenit eius ora.
XIL Gontristatus est iesus spiritu et dixit eis de traditione eios.
Xm. Fetrum dixit negaturum.
XTV. lubet utcui'desit gladit^m emat. ' ' ,
XV. Consolatur discipulos de morte eius.
XVI. Egressus est iesus trans torrentem caedron.
Xyi l. Quomodo petrus abscidit auriculam seruo sacerdotis.
XVJLlI. ße negatione petri. ^ ....
XIX tJerba pontificis ad iesuin et de falsis teetibas.
ICK. Duxerunt eum ad caiphan ubi erat et pilatus.
XXI. Allocutio pilati ad chnstum in pretorio.
XXTT. Quomodo pilatus uoluit ohristum dimittere pro barabba.
XXin. Puxit pilatus iesum derisum ad populum.
XXIV. TJoluit pilatus iesum dimittere et quia tradidit eum eis.
XXV. Pauca spiritaliter.
XXVI. Duxerunt eum ut crucifigerent et lamentatio mulierum.
XXVn. Quomodo dauis eum fixerunt in crucem. et titulus pilati.
XXVm. De spoliis diuisis. et tunicae sorte.
XXTX. Mysüce.
XXX. De irrisionibus sacerdotum et omnium praetereuntium.
XXXI. Id ipsum et latrones fecerunt.
XXXn. Stabat iuxta crucem iesu mater eius. et discipulus quem
diligebat. haec uidentes*
XXXm. Sol obscuratus est et tradidit spiritum iesus.
XXXIV. Terra mota est et petrae scisse sunt, et reli<j[ua.
XXXV. Quomodo ioseph et nichodemus sepelierunt iesum.
XX XVI . Quomodo sao^^otes summi signauerunt sepulchrum.
XXXVIL MoraKter.
L
PREFATIO LIBRl QÜARTL .
Nu thie. ^uuarton bi n&ti omcbönt thaz .giräti,
ioh fcristes tödes thuruh.üöt . \her liut .^ih habet
gieinot,
Bigiunent frammort uuisen, uuio sie nan firliesen,
ioh thaz io thenüt iro. uotiiat, uuio -sie firdues-
. ben thaz guat:.
5 Nu uuill ih scriban framinprt, — er selbo rihte
mir thaz uuört —
uuio druhtin selbo thaz biuuarb, er sihes thankes
bi ÜAsiU starb;
üuiQ er sih tharanahta, thö sih thiu zit bibrähta,
ihsLT er thaz thö uuolta , ich i2^ uuesan 9colta;
. üaio er selbo giang zi h^nton sinexi f lantoQ,
10 uuas üufluhtig dräto jbhero i^deono däto^
Ei: sines, thaiik^s . tharaqjajam ioh sie thär l^rta
filu ftam
io gidago fora thiu^ thaz sie irkant^ thoh .bi
thiu,
Thaz er uuas druhtin heilant ubar all^z thaz
\kn%
ioh sie alles; imio nidatiu, ni sie iuan i]pinnotin.
15 Thaz bigond er redinon mit frffnisgen bilidon,
thass ^ie iz n^Qr intrietin, ; zi Imo sih gikISrtin«
12*
180
Er z< iz in ouh harto 6fon6ro uuorto,
thio sSlida iogilfcho filu süazlicho.
Er zalta ouh dages uuuntar then iüngorön sus
io siintar;
20 ihaz gihialt er, uuizist th&z, harto mflules baz.
Sie htfrtim iz mit uuillen ioh uuoltan iz irfuUen,
tharazüa sie harto thShtiUi mit uuerkon ouh
bibr&htun.
Giuuisso uuiztst thu thaz, niscrrb ih thaz hiar
ällaz,
ioh hiar ouh nifirlSze, nub ih es uuaz gigruazei
25 Nub ih es thoh biginne, es ethesuuaz gizeUe,
ioh ouh thaniie gille zi thes krtfzömies heile,
fliar ouh foma bileip, thaz ih iz allaz nigiscreip,
äl nigizdlta, thaz ih gemo uuolta.
Firliaz ih filu dräto sihSro dato,
30 mänagfaltu uuuntar ioh sinu zeichan, in uuär;
Bilidiy iMu er zälta then liutin, thann er uuolta,
Ifoa filu uuSra in alla uuorolt mära;
Thaz deta ih bi einen ruachon, theih libi in thesSn
büachon,
thaz iz zi suiCr nizalti, ther iz lesan uuolti.
35 Bi thiu firliaz ih dräto thero druhtines dato,
uuorto ioh uuerkes mines unthankes;
Iz drühtin nibillbe, thaz ih es thoh giscribe,
ni iz hiar in erdiiche fora thinen öugön liehe.
Thaz ih giscrn)ez hiar so främ, theiz thir io uuese
löbosam,
40 thihera krefti, fon thines selbes gifti!
Ih hiar giscribe föUon then thinan müatuuillon,
tibShaz giräti, thaz thu ubar unsih däti;
Uuio thu thultos uuud, thaz hi^nlicha kribsi,
in m&nagfalten uuünton bi unseren sunton,
45 Thuruh i&nser ubili ioh managfalto fr&uili,
th£r uuir analägun ioh hart es seih uuägun.
Nimohtun uuir in uuSra irthenken thio ginSdä,
thia thu in thera n{>ti, drühtin, bi unsih dSti.
Iliaz uuas io äna uu&nk 411az, druhtin, thiher
thank,
50 druhtin, allaz thth duaim, thaz Suuiniga uuisduam.
181
Iz n thin niuutirti, ninnXrin thino ndltt;
al bi thlhen mahtin ioh höhen Sregrehtin
Thes muazin niaEan famer ioh midan süntöno
fr^üuen in girfhti in th)heni gisihtL ftmen.
n.
ANTE SEX DIES PASCHiE ÜENIT lESUS
BETHANIAM.
Tho driibtin thaz gimeinta, er thesa iiuörott heiltay
then meimisgön in ntSü onh Üio ginädöti;
So er thara iz thö bibrähta, thaz sih thin zit
n&hta,
er iinsih thö gidrffsü, fon fianton irlöstl:
5 Sehs dagon fora thlu quam er zi bethania,
thär er fon ttSde imudgta lazarum irquicta.
Thö zemo ^ande sär g&retun sie sin muas th&r;
frö uuSron sie sin, wer unülo deta iz filn sein.
Martha thin guata th&r thö thionöta;
10 si scSno iz al bithShta, thaz muas fdribrahta.
Niuuäni) si onh thes uuängti^ ni si thär gis-
cankti,
thaz iz &L gizffmi druhtine biquKmi.
Lazarus er uuäs iro ein, then thin sälida gireinii
thaz thär zi disge säzin, mit imo saman kaXL
15 Näm mada nardon filu diurön uu6rdyn —
uuas im thaz thionöst suazi — thia gffz si in
sine fuazi.
So siu thaz sälbon thö biunarb, mit im fähse
sie gisuarb
thie selben fuazi fröno, mit löcön iro scöno.
Thin diuri thera sälbä stank in alahalba,
20 irfiilta thiu ira guati tiies selb^ htfses uuitt.
fie2
Thäz bisprah tho ittdasi ther io in -thetab ärgeren
UtIÄS,
quad, man ßia mofeti scioro firtöofen filu diuro,
In thiu jnan thaz imueliti, man arme miti neriti,
iöh ia&ii thes 'güii5gt^ buli naköte gitkägti,
25 Ouh th^n thär after länte farent uuällonte,
thaz man then in n{>ti mit thiu ginadött.
Thöh er thaz tho quäti, nidet er thaz bi gtiati,
odo inan thie ärmuati uuiht irbärmeti:
Er Ullas thiob hebiger ioh sekiläri siner:
30 uuolt er thär uuaz irscäborön, bi thiu bigänn er
sulih redinön«
„Läz sia," quad ther meistar, „düan thiu uuerk,
thiu si bigan,
thaz siu iz nirfülle nu thiu min; nimüaz si, sih
bigraban bin.
,•■'•■ Mit iu eigut ir ginühto io armero uuihto,
nales aüur ' mih in uuar nieigut emmizigen
: : hiar.*'
in.
CUM AÜDI8SET POPÜLÜS.
Gih^rta thö ther liut thaz, thaz druhtin krist
tharaqueman uuas;
/ quam thö thara ingegini mihil xiuoroltmenigi,
Nales, th^n meinen I bi druhtinan einen,
suntar sie in then fertin ouh läzarum irkän^.
5 Uüanta inan druhtines uüort fon dJ^de fuarta
uuidorort,
thö quam ther liut mit driüön thaz seltsani
scouön,
Thaz sie gisShin ouh thö thaz, thaz ther man, ther
iu dtlt uuas,
in selb^ mihila giuuurt, leben ändera' stunt.
168
Jtiie fttri^on Süuartoa gtbütän iro auörtofi^'
10 es niamati nigiuüagi, ^r man nan irsluagi,
UiiAiita in4iiag man in unSr • giliSubta thuroh
inanth&ir,
thUruh theso däti in selben götes guAÜ.
Bi hiu 86 thes mhögetin, oba sie thaz gifrumitin,
thaz er nan mohta äna nuSn heizan 'auur
15 loh Biit thiru krefti äuur nan irquicta,
ther $r nan t^de binam^ hiaz tfzer themo grabe
gän?
In mörgan thö ther lint äl, ther zen ((stordn
quam —
th^s uuas mihil m6m^ — f6ar thara al in-
gegini;
Fuar thar al ingegini .thes lantlintes menigt,
20 so ther Hut thö gjeiscöta, thaz er tharaqueman
scolta.
Sie druagnn in then h&nton p&lmöno gertün
ing^gin imo rtfmo, znig ouh öliboumo.
Mit thiu meintun thie m&n, thaz ör in dMe sfgu
nam,
^ ioh er frides uuunnon ~ sid gab iamer m&nnon.
IV.
CUM APPROPINQÜASSET.
Vu61t er tho biginnan, zi hierusalSm sinnan,
th&z er thaz binuärbi, bi unsih thär irsturbi.
Thaz uuas ffnf dagon %r, er er thülti thaz sSr,
Sr iz 2i thiu irgiangi, thaz man nan gifiangi.
5 Oistüant er thö gibiatan, uuant er t£är uuolta
rftan,
thaz sie thes gizflötin, imo einan esil holdün.
XU
QJkKi er thäz, ih aagdn thir ein, ainSn iängorön
zuein,
{Mb sie sih irhüabio, zi themo k4steUe fiiarin.
,TbAr uuirdit fon iu flintan ein esilin gibüntan;
10 thia inbintet ir thSr ioh bringet ouh thaz fiilin
sär.
Ob iaman thes bigurne, thaz er iz iu nihenge,
saget thio thürni imo in uuär, so l&zit er iz
uuesan s&r.*^
F6arun sie thö iro p&d ioh fimtan &1, sds er gi-
qu&d,
sie tb&razua thShton ioh thaz fmin brahttin.
15 Nämnn sie thö iro uuSt, legitun tharüf in gidiCt,
in miUnmnnti int in süazi, thaz er thäröba säzL
Thö üeiz thara ingegini thiu mfhila menigi,
sd kuninge sie nan quättun ioh imo then uueg
thagtun.
Thaz AWLxm sie bi ntlü^ thaz ros nikrankolöti,
20 ioh iz nifurspürni, so er Üiera reisa bigunni.
Ioh d^un iz in uulira zi frffnis^ru öro,
sa slhern hISri; er uiUls in filu diuri.
Nist ther io gih^eti in ällSru uuorolti,
thaz koning thmhein füari mit sulichöru ziari,
25 Then io liuto dati so scffno giSreti,
thaz thionöü imo in uuäru mit sulicheru
fuaru.
Ther selbe Hut, thaz ist uuKr, breitta sina uul^t
thär,
thaz &r then uueg mit uuati mämmuntan gidäti
Thägtun sie imo scioro then uueg thär filu zioro,
30 thes ntun sie io zi nSü, thie m&a mit iro
uuKtL
Sie streuuitun, thaz uuas uuuntar, then uueg thär
imo sutttar,
seltsam racha, breitun iro lächan.
Uuas th6mo thes gibrusti, so brach er särio thie
esti,
thiz er in girihti then uueg mit then gislihti.
186
35 Nttman sie tlies gdoma inti bi^him thar thie
boumä)
thaz sie süi ihes gifreunitin, then uueg imo gi-
ströumtiiL
Thar faanm man manage föra ikemo kuninge,
her} 6ah redihaftSr sd folgata thär&fter.
Er reit in mitte, so gizam, so iz tht^ zi thera reisu
biquam,
40 Srttcho, so er nuölta ioh selbe küning scolta.
Hüabun sie thd htfliaz s&nk filu scdnaz,
imo thö gim&chaz ioh filu redihaftaz:
„Thu nu61tis liutes manages, däuTdes snn thes
kdninges,
bist kuning onh ^thiuto therSro l&ntliuto.
45 Zi nuörolti simo heili ioh sSlida gimeini,
ioh fruma in guallichi ubar allaz sinaz richi.
Giuuihit si er filu fram, uuant er in götes na-
mon quam,
ist kuning uns gimuato selbe krist ther guato.
Heili ouh thu thia hffhi mit theru selbün uuihi,
50 breiti ouh thinaz rfchi in thaz ht^ha himilrichL
Thaz thünsih hiar gihältös ioh engilo ouh giuualtes
ioh selben p&radises, mit giuuelti'thar irscIfnSsl*'
Ther selbo Uut guoto sank ^meinmuato
thesses liedes uuunna al einera stimma.
55 Thaz süngun io zi n&ti thie fördorun liuti;
thaz selba ingegin ouh inquad l^u aftera he-
riscaf.
Sie quämun mit githrenge in themo selben gange
ioh mit theru krefti in thia bürg in girihti.
Hintarqu&mun alle, thie biruun thlxinne»
60 in müat iz, uuän ih, ruarÜ thie selbun bürgliuti.
„Uuer ist,^ qujkdun, „tiierer man, ther unsih dritit
hiar so fram,
mit heri uns sus hiar £ngit ioh üzar ther b6rg
dringit?"
Gab äntuurti ther liutsar: „thiz ist ther förasago
in uuar,
fon nazareth ther heilant, ther tii&nana hera
quam in lant.^
I«
as6
'6h Odsang er.ia thaz gotesMs, dreip se al tliaiian öz,
ziuuarf er al bi nffti thio iro Ibffsheiti.
Däges er se l^rta . iöh selbo bredigota,
nahtes uuas io thänne in themo öliberge,
. Thaz uuas nu üngimacha ioh egislichu racha,
70 sie mo innouuo niöndun ioh selidono irböndun.
Thie furiston, thiz gisShun, es härto ; hintarquSmun,
idh ouh thero dato filu sprächun dräto:^
„Niat unser racha," quädun, „uuiht, si främmort
uuiht nithihit,
nimuaz si thihan uuänne fora themo selben
manne.
75 After imo gengit, oba man thiz gihengit,
bi einera stullu thisu uuörolt ellu."
V.
SPIRITALITER.
Hiar scäl man zellen n&'ti thie geislichün däti
in ferti int in gange ioh in thero liuto sänge;
Uuaz thaz fihu meine, thiu uuät ouh hiar bizeüie,
ioh thie esti, thie se zetitun inti in then uueg
legitun:
5 Thaz selba fihu birun uuir, irkenn iz selbo bi thir;
thuruh dumpheiti so birun uuir iz nöti.
;fisil, uuizun uuir thaz, theist fihu filu dümbaz,
nimüduh mih* thero uuörto, ist huarilinaz harte.
Iz mag ouh in uuäira burdin dragan suära,
10 mag scadon harte Man, nik&nn inan bimidan.
Uuir uultrun io firlorane ioh suntono biladane,
druagun bi ünsen uuirdin thero 6mmezlicha
burdin,
loh uuSCrun uuir gispännan, mit sSru bifangan,
mit ubilu gibuntan; nimuasun unser uuältan«
18-7
15 üuir uuärun üinbitherbe ich harto iilu dumbe,
so thie sär göt nirknitent ouh imo sih ninahent.
Uuärun uuir firhüarot mit äbgoton thuruh nfft,
mit missidätin manegen bigan 6ns iz harto gä-
ganen.
So er thäz tbo scolta uuerkon, ginffdon sinen seälkon,
20 er unsih heilti thuruh nö't; thaz ther oliberg
bizeinot.
Er zeinöt h&hi'in uuara thera s^nera ginadä,
thaz olei ouh thia sMhti thera sinera eregrehti.
Thö sant er drtfta uns sine heim mit sinen gibo-
tpn zuein;
— thaz bizeinont th&re thie iüngoron zuene —
25 Thaz sie Ifuti lertin, untar in sih minnotin,
ouh alles uuio md&iiiiy mit minnu got irknätin;
Thaz sie ünsih muadon füntin, fon ungiloubu in-
buntin,
mit bredigu gibeittin, thaz sie unsih zi imo
leittin;
Mit l^ru sie unsih thdgtin, fon ungiloubu iruuäktin,
30 thäz kriste iz uurti süazi, in herzen unsen säzi.
Giuuisso so firnemen uuir, thaz krist nibuit in thir,
thia uuSt sie in thih nileggeU; mit bredigu bi-
theken.
Sär so iro sito bilidi sie thih gileggent übari,
thes giloubi thu mir, so büit druhtin in thir.
35 Er leitit mit gilüsti thih zer heimuuisti
ioh rihtit unsih alle zi themo kästelle,
Zi fQu höhen m^rön ioh zi eigenen gibürön,
zi fesü thes uuiches, thes höhen himilriches.
Thaz ander 61 theist niuuiht, theist Mdes furista
gisiht,
40 selben gotes nähuuist; so uuola nan, ther thsCr ist.
Thiu mihila menigi, thia uuät th&r breitta ingegini,
martyro heriscaf ; tfaen uueg man förahten nidarf.
Sie uurfun nidar, äna uuänk, iro s^öno gifank,
thes BTchameti brüzi; thes ganges thih nirthruzzi.
45 Sie Bturbun b&ldo, so man uu6iz; nidätun sie iz
in • urheiZy
ouh nidätun suHh düam thuruh theheinan uu6-
roltruam.
188
Ther itid unas in unänna thuruh. götes miima,
iz krist in deta suazi, thaz in iz nuola sazi.
SimSs unir ouh balde, ob es thorft uuerde,
50 th&z unir thaz iruuellen, thaz ferah bi inan
sellSn«
Mag ünsih thera ferti gilusten mit giuurti,
nu nnir sie hiar zi gnate so sehen gih^rSte.
Slihtit uns ingegini then uueg thiu selba menigi
mit estin thero uualdo, thaz uuir gangen b&ldo.
55 Theist giscrib heilag, thaz uuir 16sen ubar dag,
mit thiu uns then uueg, soso zdm, streuent thie
götes man.
Uuir mugun thero uuerko ioh f&sai thero gith&nko,
then hügu uuir giuudzzen, thär baldo ä^asezzen.
Thar düent se uns io zi muate situ filu guate,
60 mäht lesan io in ähtu, uuerk filu rehtu.
Thaz selba, thaz thie süngun, thie thärföra giangun,
thaz selba inquad in uulbra thiu äftera fuara.
Sin drfit thehein, ther uuärti er sinSru giburti,
famam,thazscolti uuerdan th&z, thazuuir nu eigun
g&rauuaz.
65 FirsKhun sih zi uuäru zi slneru ginädu,
so uuir ouh iz fimffmun, uuir thär sidör quämun.
VL
ABHT lESÜS IN BETHANIAM. ET DE DQCTRINA
IN CRASTINUM.
Fuar tho druhtin thanana zi 8elid6n in bethania,
in buachon thu iz lesan nuJit; thar uüas er thö
thio fiar naht.
Oiang io in mOrgan th&nnan üz thära zi themo
gotes hüs;
mäht lesan, uuio er däti ioh uuio er se bre-
digötd.
189
5 Zi bilide er iro h&rt& then flfgboum irth&rta,
uuanta sie firblEnin, thaz goatn xmdrk nibärun.
Uuio thie sc&lka sih irhüabun ioh thie gdtes bo-
ton stäägun
iöb then adalerbon sid thö thesen uuarbön,
Thes hi^reren sun in uuKra, thoh nih&bat er iro
mffra,
10 ioh uÄrfan äz, so er drist qu&m, then 6imgon
sihan.
Uuio 6vh thio meind&ti nihein nirb&rmed,
ihes hSreren forahta sie uniht niregisö^
Sie iz 6iih thö gimeinton ioh in selbo irdeiltun,
thaz man thia fruma in nami inti änderen gäbi.
15 Ouh zälta in thiu sin guati bi eino brKtloufti,
uuio küning ein thio sitota ioh zioro machöta;
Uuio er thaz allaz uuorahta ioh scffno iz al bi-
förata
suiemo lieben m&nne, themo einigen kinde;
Uuio sine boton sluagun, thie thara gil&döt uuarun,
20 uuanta sie in iz s&gStun, zi göumon tharaUL-
dötun.
Thö man zimo thaz thö sprdh, er sluag sie sSr
ioh sie rdh;
niuuils, ther sih firburgi; ioh bränta ouh iro
bürgi.
GihtSt, thaz sies ffizflötin ioh &rmu uuihtir holötin,
so uuar sie thärttze säzin, mit imo thie thoh
Szin.
25 „Nihein,'' quad, „thoh thero manne, thi ih hera nu
bat so gemo,
thaz sagen ih iu in alauu£r, so ninbizit es hiar.**
B¥du thisu bilidi so m6init thio iro fräuili;
sie slüagun, thie sie m&nötun, zi himilriche 1&-
dötun.
Sie uuoltun düan in einan duam ioh gemo imo
ängustgiduan,
30 friCgetun thes sindes thes keisores zinses;
loh fi^götun zi uu&re bi eina qu6nün thäre,
thiu h&beta iu, uueist es mör, zi k&rle sibun
bruader.
190
Lis thar in äntreita, uuio scC^no.er thaz gimeiuta,
ioh;uuio er in thär gizalta, uuio thaz aluuesan
■ ; scoltal
35 Er zalta in ouh tbo, in alauu^r, thaz iro ruami-
sal thjar,
tbia; m;hilün gimeitheit; siu uuas alles zi breit
Uuio se minnötun thär, thaz man sie hiazi meistar,
zi göumön, thar sie ouh äzin, zi h^rost io gi-
säzin ;
Uuio iagilih ouh däti, thaz ziarti sin giuuäti,
40 ioh süahtin fon then liutin, thaz nigin sie in
bi notin,
Mänöta er ouh thö suntar thie sine iüngoron in
uuär^
thaz sie thaz firbSrin, ioh süliche. niiiuärin.
Quad, sie mit &tmuati suahtin h^röti,
iz alles uuio nidohti ioh uuerdan nimohti.
45 Er uuiht es ouh tbo niälta ioh manag, uu^ in
zalta;
thaz hortun sie io thuruh not^ so matheus iz
redinot.
Zält er in sum siban uue; in einemoistzi uilu, lel
sie habetun auur thuruh not iz sus gimanag-
faltot
loh ßUr in ouh gizälta, bi hiu in iz uuesan scolta,
50 uuanta sie, al firliazun, thaz buah sie duan
hiazun,
Ouh dätun, so sie uuöltun, äl, thaz sie niscoltun,
uuidar götes, euuan, bi thiu zält er in then
uu^uuon.
Firuueiz in ouh tbo thäre bi förasagon sine,
uuio sie thie gidottun ioh alle martolotun;
■55 Zalt er ouh then znannon, ui^o er se i^uolti min-
nön,
|o then selben Hutin, oba sie izjuiuuidorqlan.
191
vn.
DE DOCTRINA DOMINI ßf. MONTE AD
DISCIPÜLOS.
Giang thö druhtin tÜaiiana, mit fmo: ouh sine
theganä;
diigtun sie fmo innan thes gizimbri /tbes hüses.
Qnad ei: „ginuisso ih sagen iu, thie steina uuerdent
nbh zi thiu,
thaz sie sint $o todräte, Mar liggeirt al zisäte.^
5 Er säz sid themo gange in themo öHberge,
frägetun sie nan suntar, sie uuäs es filu uuüntar:
^Sage uns, meistar, thanne, unio thiu zil gigänge,
zeichan, nuio thu queman scalt ioh uuio thiu uuö-
rolt ouh zigät"
„Gdumet,*' quad er, „thero dato ioh uueset gläuue
dräto,
tO thaz lu nidaron in f£ra thie manegnn lüginära.
Yruuehsit iamarlichaz thing übar thesan uuöroltring
in hungere int^ in suhti, in uuSxtegeru äuhti.''
Thö zalt in thiu sin güati thio selbün ärabeiti,
thie sie scoltun rinan thuruh nämon sinan;
15 Männo haz ouh managan übar sie gilegenan,
nid filu strengan, so fram sie iz mügun bringan;
Uuia se scoltun faQian, zi herizohön* ziähaji,
gibüntan fiiri kuningä, thie sine Uobun theganä«
De^ er in drost thö alles thes iro. d&thes faUes,
20 quad, theiz niuuäri bi alles uuaz, nisi thuruh
sinan einen haz.
^isuörget fora themo Iiute, thär ir stet in ntSte,
in förahtun niuu^ntet, uuaz ir in 4ntuuurtet«
Ih uuysera uuörto giuuamön iuih hdrto,
rehtera redina; ir birüt mine thegana.
25 Ih bin selbe zi thiu ioh thär ouh sprichu üzar iu,
giuuamön herzen güates ioh thrä^to festes
müates."
192
S&geta in ouh zi uuäre fon themo endidagen
thSre,
giuuuag in ouh gintfto thes intikristen zilo,
Thes githuingnisses, thes uuorolt thultit thannei
30 giuuisso, thaz nihfluh thih, theist säüin allSn
ungiHh.
Sie sint thanne in uuSuuen, in ärabeitin serdn,
thaz Sr niuuard io sülih fal, ouh iamSr uuerdan
niscal.
Thaz kürzit druhttn säre thoruh thie drttfca sine,
thimih then goteleidon mit slnSn ginäd6n.
35 Duit mäno ioh thiu sünna mit finstere unnuunna,
ioh f&llent ouh thie sterron in erda filu ferron«
Sih uueinot thanne thuruh thia quist äl, thaz hiar
in erdu ist,
thuruh thio selbün grunni al thiz uuoroltJainni.
So sehent sie mit githuinge queman thara zi
thfnge
40 fon uuölkonon hfirasun then selbon m6nnisgen
sun«
Sine engila ouh in alauuKr, sie blffsent iro hom
thär,
thaz ddrat sie iogilTcho filu kraftlicho,
Thaz sie thes thar giafolön, sine drtfta al sa-
manön, * .
thaz sie quemSn thara zi in, so uuär in uuörcdti
si sin.
45 Thaz iugr lagüih nu qu¥); bi thesa iüngistün ^t,
nist ther thia gizeino, nisi min fäter eino,
Ödo iz uuizi uuoroltman, uudnne iz sculi uuerdan,
uuanne iz got uuolle, thaz uuörolt al zifalle.
Thoh uuirdit in giuuissi er mihil stilnissi,
50 so lu uuas untar liutin bi alten ntfes zitiiu
S6 sie thaz uuäzar thär bifiang, so er %rist thia
archa ihgigiang,
so gahün quimit hörasun ther selbo mennisgen
sun.
.193
„Bi thiu Sit io givLtito uuächar filu drffto;
uuanta ist fixhölan ioihJU, uuaime drohtin que-
man scaL
55 Oba ther man uuesti, ther heime ist in ther
festi,
äl tbaz nngizSmi, uuio ther thiob quämi:
Er uuaoheti bi n&ti thanne in theru ziti,
dribi then thiob thanana üz, nfliazi irgr&ban
sinaz IjLilts.
Bi thiu uuahtet alla thia naht, thoh er iz düe
ubar i^alit,
60 thaz er thaz sth ginerie ioh ftanton biuuerie.
Duet fr duh so, so th^r duit, uuanta :ir niuuizut
thia. zit,
Sit uuakar io, so ih gib^ft, thaz ir bimtdet
then not."
Sagilta er tho then liobön fon then zehen thiornon
biliäi biquämi ,ioh tharazua gizämi:
65 Uuio thio nnfi fuarun, thie ungiuuare uuärun; —
niuuärun uuola uu&kar, bi thiu missigiangun
sie thär —
Uuio uuola iz then gifuar ouh thSr, thio hiar io
uuä.run uu&kar,
thes herzen sie hiar uuialtun ioh reino gi-
hialtun.
Er zalta ouh bilidi ander, thaz sie sih uuamötin
thiu mSr,
70 uuio fuar ein man richi in ander küningrichi;
Uuio er iz er gimeinta, sinaz dreso deilta
untar sinen sc^kon zi suorgUchen uuerkon.
ßib^t, thaz sie iz biföiratin iöh'thärana uuorahtin
uuüachar gizämi, unz.er auür quami.
75 Thie.zuSne es uuola zflötun ioh uuola iz.mSrotun;
ther thritto uuas nihein heit tiiüruh sina za-
gaheit.'
Ef.uuard fir^&mnot tburuh n(ft, thitr man inan
pmot,
giuuisso rehto thuruh thaz, uuant .er uuäkar
niuuas;
OtftrÖ ed. Piper. * * , 13
194
Thie andere zB^ne sfne gidet er filu blYde,
80 gJU^euudta in harto iro muat, so guat h^rero
duat
QiB&zt er sie thd sctSno ubar burgi sino,
gideta er se filu riebe, thaz in thaz thionost
liehe.
„Bi tbiu Btt io uudkar allaz iuSr Üb hiar,
däges inti n&htes sd thenket io thes rebtes,
85 Tb&s ir thes io ginSt, thia zäla bimidet,
i6h io thes gigKhftt, themo egisen intfliahßt;
th&z ir uuerdet uuirdig, sär so quimit minaz
thfng,
thaz ir st^ in rihti in minem gisihtL''
L8rt er dages ubarltft öfono ällan then liut;
90 sie quSmun io gint^to zi imo s&r gizito.
Fnar thanne mit then knehton in then oliberg
z§n n&hton,
uuas io th£r ubsu* näht, so hiar föra nuard
giuuaht.
vm.
APPROPINQÜABAT DIES FESTÜS.
MIQitnn sih zi nffti thio h(fliün giziti,
thio uuir hiar föra zaltun inti Sstor^n nantun.
Bigondun thie Kuuarton ahtdn kleinen uuorton,
däton ein githingi, uuio man nan giuunnni.
5 Gibütiin filu h4rto selbero iro uuorto,
sd uuKr so er lantes giangi, thik man nan
gifiangi;
So uuer so inan insuin)i, Sr nufg er zi imo ir-
hüabi
iöh inan irslüagi, Sr er imo io ingiangi;
195
So uuär so er uuari thanne, th&z er uuäri in
b&ime,
10 8) es alles uuio nithikhün, ni si ^e sin io
ähtin.
Riatnn thes ginuagi, umo man nan irsluagi,
sie forahtun auur innan thes meni^ thes
liutes.
Qu^dim, iz nidiCtin in then hffhen gizitin,
thaz ther selbo liutstam th&r nvXg nirhäabi zi
fram.
15 i^Unir eculun,^ qu&dun, ^hüggen, thaz sie nan uns
nirzuken,
bi thiu scel iz nuesan nffti in andero gis^Sd.*^
Itidas iz onh sitöta, mit in iz ahtöta,
er uuolta düan imo einan duam, sd ther diuM
JTMMi spuan.
Mit in uuas sin giriCti, thaz selbo er nan firlSli,
20 mit iro botön giangi, thär man nan gifiangi
„Gimachon/ qnad, „in uuara, thaz thär nist
manne mera,
nisi ekordo in girihti sin emmizig giknihti/'
Sie imo sär thuriiJi thaz gihiazun mihilan scaz,
in thiu er thaz gidiUd, so gisoäso inan giliCti.
25 Er iz fasto gihiaz ioh iz ouh nifirliaz;
th&razna er hugita ioh 41 onh so gifrdmita.
Sie thShton thes gifdares sid thö frammortes ;
unas ^r ouh in ther f%ri, ther liut tharmit ni-
nuäri.
IX.
UENIT AÜTEM DIES AZIMOBÜM IN QUA
NECESSE ERAT OCCIDI PASCHA.
Qistnant thera Z$ti gnati, thaz man opphoröti
ioh man zi thiu gisäzi, thaz lamp thes nahtes
äzi.
13»
196
Thö santrer pgtrusan sar, iohdnnem öuh thärmitj
in uuär,
giböt, thäz sies gizflötin, thie östoroni in gi-
garötin.
5 Bigondun sie antuurten: „uuara mügun uuir un-
sih uuenten,
thaz uuir zi thiu gigangen, uuir süHches bi-
giiinSn?
\. Uuir'nieigun sSr, theist es meist, hüses uuiht, so
thu uueist,
noH uuiht s^lidönp, thaz uuir iz gimachon
scöno."
„Thes nibristit," quad er ai in, „faret in thia
bürg In;
10 uns düat ein man giläri, l^hit sinan söläri.*'
Sin lagiuuedar zilota, ioh funtun al, so er sägeta;
ther man bisuörgeta thaz ioh ISh thaz gadum
garauuaz.
Iz uuas garo zioro gistreuuiterostuolo,
mit reinidu al so filu fram so gestin sulichen
gizam.
15 Iltun sie thö harto sär sines thionostes thär,
thes zilötun se io thuruh n&t: sie hogtun gemo,
' uüio er gibot.
So sie girihtun allaz thaz ioh er zi müase gisaz,
gibt^t er, thaz sie sKzin, mit imo al säman äzin.
Uuöla thaz githigini, thaz nt^z tho thaz gisidili,
20 thia süazi sines muasesl giuuerdan mohta sie
thes.
Niuuard io nihetn ezzan mit sulichen bisezzan,
noh disg in älahalbön, nisj äuur mit then
selbön,
Thar saz, mihil uuunna, thiu ^uuiniga sunna,
ni fon imo ouh ferron einlif dägasterron.
25 Druhtin selbo in uuara, uuaz zellu ih thir es
m^ra?
ioh thie mit imo in nC^te uuärun uuällönte.
Sint sie Äntar mennisgon after göte furiston,
ia himilriche ouh, tiaz ist uüär; thaz githiono-
tun se thär.
197
Irthionötiin se harto frumä mänagfaJto,
30 thia selbirn ^ra, thih nu quäd, ioh ^üuiniga
drutscaf.
Nu ist uns thiu iro gomaheit, so iz zen thürftin
gigeit,
zi gote uuegöd harto ioh thräto mänagfalto.
Nimügun uuir, thoh uuir uuöUen, iro lob irzellen;
bi thiu fahemes mit freuuidu nu främmort zi
theru redinu.
X.
DESIDERIO DESIDERAÜI HOC PASCHA,
Bigän thö. druhtin redinön ' theh selben zuelif
theganon^
then. thär umbi inan säzun, mit imo saman
äzun:
^Thes iuüases gerota ih bi thiu, thaz ih iz ^i
riiit'iu,
er ih thaz uuizi thulti ioh biuih dfft uurti.
5 Nidrinku ih rehto in uuära thes rebekunnes
mera,
fön themo uu^smen furdir, thaz giloubet ir
mir,
Er ih iz so bithenkü, mit iu saman auur drinku,
niuuuaz, thaz iu iz liehe, in mines fater riebe.**
Nam er thö selbe thaz bröt, htSt in iz gis^gendt,
10. gib&t, thaz sies azin äl, so sie thär säzih.
Jlr ezet," quad er, „äria uuän lichamon möian,
allen zellu ih iu thaz; thaz eigiit ir giuuissaz.
Nemet then kelih ouh nu ziu, thaz drinkan deilet
untar iü;
thär drinket ir thaz minaz blüat, thaz iu in ^uuön
uuoladuat.
199
15 Iz heilit liuto uuuntä loh mänagero suntä;
iz ist mänagfaltaz thing: yrlt^sit thesan uuo-
roltring."
XI.
ANTE DIEM FESTÜM PASCHAE SCIENS lESÜS
QÜU ÜENIT.
StS sie thö thär gazun, noh thö zi disge sazun,
spiohöta ther diufal selbon ifidasan thar.
Det er, sos er io duat, uuarf iz härto in sinaz
müat,
thes nähtes er gisitött, er drühtinan firselitL
5 Erist mmnota thie sTne unz in enti themo Iibe,
thi er zi zuhti zi imo nam, tho er erist bredi-
gön bigan.
Er uuessa, thaz stn fäter gab, so uuit so himil
nfnbiuuarb,
äl imo zi henti, zi sineru giuuelti.
Uuest er selbo ouh, so iz zäm, thaz er uns fon
gote quam,
10 ioh auur, sos er uuolta, zi imo faran scolta.
Er stuant ir themo muase thö zi themo äbande,
legita sin giuuäti, er in mandät dati.
Näm er einan säban thar, umbigurta sih in
uuär,
nam after thiu ein bekin, göz er uuäzar tharin,
15 Fiang tho zi iro füazin, gibC^t, sie stülo säzin,
thio sino diurün henti uuüas^n se unz in entL
Druhtin selbo thaz biuuarb mit themo sabane
ouh gisuarb;
thiu sin h{>ha güati lerte sie t^tmuati.
So er es grist bigan, er sär zi pStruse quam;
20 yrsciuht er filu dräto süUchero dato.
199
^Ist, druhtin,^ quad, „gildmidih, thaz thu nu uiiis-
ges mih?
inti ih bin eigan scälk thin, thu bist bSrero
miit?
Thurub thin hSröti nist mir iz gimoati,
thaz io fuazi mine zi thiu tbtn hant birine.**
25 Gabler mo aiituurti mit mammenteru milüa,
thaz uuerk er thar thö sitöta, iz suazo ijao
gisag^:
„Thaz ih nu meinu mit thiu, luäund harto ist
iz iu;
iz uuirdit ethesuuanne thoh iu zi uuizanne.
„Firsagen ih iz,^ quad er, „fram, ouh lo nimeg
iz uuerdan,
30 theiz io zi thiu gigange, theih thionöst thir
gihenge."
„Niuuäsgu ih se,^ quad er, ^thir, nihabest thu deiles
uuiht mit mir,
ouh, bt thia meina, gimeinida niheina.*'
^Druhttn,'' quad er, „uuasg mih al, ob iz sülih
uuesan scal,
hdubit ich thie fuazi, thin nähuuist ist mir
süazi;
35 Thaz iz io niuuerde, thaz ih thin githarbe,
noh, liobo drühttn mtn, theih io gimangolo
thia«
Quad thö zi imo druhtin krist: „ther man, ther
githuägan ist,
thie fuazi reino in uuSra, nitharf er uuasgan
mera,"
So druhttn thö gideta thaz, mit in er auur sa-
man saz,
40 sliumo er in thö zeinta, uuaz er mit thiu
meinta.
Er nam er stn giuuati, thö zalta in sär thio
däti,
thes selben uuerkes guatt, thoh itfdas es nihörti;
»Uttizit,^ quad er, „thesa dSt, thaz sie in iuih
gigät,
thär fr nisit zi frauili, thaz zeigöt iu thiz bilidL
200
45 Ir heizet allaz thaz iär mih drdhtin inti meistar:
rehto sprechet ir thär; ih bin ouh so, thaz ist
uuär.
Nu ih sülth thultu uuidar thie, thih uualtu,
mit süslicheru redinu then mihen mih sus
nidiru;
Uuio harto mSr zimit iu, ir ginJfzon biru^untar iu,
50] thaz ein ändremo Mazi uuasge gemo,
loh^untar iu mit guati irbietet ^tmuatt,
tnit mihilSn minnön iz främmort zeigöt mannen P
xn.
CONTRISTATÜS EST lESÜS SPIRITÜ. ET DIXIT
EIS DE TRADITIONE EIÜS.
So er in gizeigöta thar, so uuard er unfrauuer
sär;
sih druabta sines muates, ther freuuida ist
alles guates«
Bou thio sino guati thie uu^negun liuti,
thes ouh niuuas thö duäla, thero iungoröno
zäla.
5 „Ih zfllu iu," quad er ubarlüt, „alle üuÄrut ir
mir dröt,
^ ih zuelifi iuih zelita ioh süntar mir iruuelita:
Üzar uuoroltmenigi ir uuärit min githigini,
thaz ih ouh min girati iu allaz kund däti;
loh so iz zi thisu uurdi, thaz ir mir leistit huldi,
10 bi thiu meistig z&h ih iuih ir mir nidatit äsuih.
Thoh habet sümilih thaz muat, mir hinaht ana-
rati duat,
ioh gibit mih zi hanton then minen ftanton."
Sah ein zi andremo ; in herzen uuas in ango,
in müate irquamun harto thero druhtines uuorto.
201
15 In müate uuas in driCti thie egisltchnn däti
iah forspotun zi nSti, fon uuemo er stilih
quäti,
lo tmtar in umbiring, fon nuemo quami sulth
thing,
so nu^cho däti ioh sulih änaräti.
Tho sprachun sie alle fon in:. ,,iä ih iz, drnhtin,
nibin?
20 ia iz: herza min niruarit, noh sulih bälo
fuarit."
Thoh sie sih uuestin reinan, ifzana then einan,
gilöubtun sie mer harto thero sinero uuorto.
Quad tho illdas, ther iz riat ioh ällan thesan
scädon bliant,
er sprah mit unuuirdin: „meistar, iä ih iz
nibin?"
25 „Thaz quisdü," quad er sär, „thoh sagen ih iu
in alauuär:
ther man thultit iamer filu mänagfaltaz ser,
So kräftlichan uu^uuon so thultit er in @uuön,
thaz imo säzi thänne, niuürti er io zi männe.^
P^'trus bat iohannan, thaz er ireisköti then man,
30 er zi imo irfrägeti, uuer sulih balo riati.
Thaz bduhnita er giuuisso, uuas nähisto gisezzo;
thes meisteres in uuara häbetun sie mihila
hgra*
Cuanta thär saz, thageta p^trus, so ih nu sägeta,
nigidorsta sprechan ItCto h^rösto thero drüto,
SSTho frägeta er thio däti ioh thaz anaräti,
bat, er in iz gisägeti, fon suorgon sie al
irretiti.
„Thaz sitöt,^' quad er, „äna nt^t, themo ih biutu
thiz bröt.«
tho nam er eina snitun thär inti b&t sa iü-
dase sär.
After themo muase so kleib er sätanäse,
40 ioh uuialt sin sSr ubaral selbe ther diufal.
So er zi thiu tho giuuänt, thaz er thia snitün thär
firslänt;
tizgiang sär tho lindo ther diufeles gisindo.
202
Sprah thö druhtin zimo sär, ni daz er iz gibüti,
in uuär;
„thaz thu in müate fuaris, sliumo so gisciar iz."
45 Niuuäs thär ther firstuanti, uuaz er mit thiu
meinti,
ouh thia muatdäti theheino mezzo irknätl
Siime fimämun iz in thäz, uuant er sekiläri uuäs,
thaz hiazi er io then uuörton uuaz armen uuih-
tin spentön,
Odo er thes gisunni, zen Sstorön uuaz giuuunni,
50 tliaz sie thanne habetin, thes däges sih gidrä-
gottn.
So sliumo SOS er uzgiang, fiustar naht nan int-
fiang;
fon themo Höhte uuas ther man in ^uuön gi-
sceidan.
£r fuar Hönto zi furisten thero liuto,
machota zi noti thaz kristes änarati.
55 Bigan sih freuuen Iindo ther küning ^uuiDi-
go thö,
thoh er scolti in morgan bi richi sin irsterban.
Nibabat er in thia redina^ nisi ekord einlif
thegana;
ih meg iz baldo sprechan: ther zuelifto uuas
gisuichan.
Nistüant thiu mäht thes uuiges in menigi thes
heries;
60 iz uuas äl in rihti in sihes einen krefti.
Er quam so risi hera in länt, ioh kreMger
grgant,
in einuuigi er nan streuuita, ther richi sinaz
daröta;
Then füriston therera uuorolti nfftagan giholöti,
in baut inan gilegiti, er furdir uns nideriti.
203
xm.
PETRÜM DIXIT NEGATÜRÜM.
Zi sineru sprächu druhtin fiang, so iädas thanan
ttzgigiang,
thes nahtes er in zalta reda managfalta,
„Giuuisso/' quad er, ^uoizit nu, kindiliQ miBU
theih bin mit iu in uuära lüzila uuila:
5 So süachet ir mih heizo ioh harto ägaleizo,
nihflfit iuih thiu ila thanne in thia uuila.
Ih läz iu, sägen ih iu thaz, giböt alaniuuaz,
ir iuih minnöt untar iu, so ih iz bflidta
fora iu,
Thaz männilih irkenne in themo minnönne,
10 ioh ellu uuorolt ouh in thiu, mih meistar habe-
tut zi thiu/*
Suntar gruazt er ouh in uuSir pStrum, sinan the-
gan, thär,
sprah imo thero uuorto in muat thö filu
harto:
„Simon, hug es ubaral, thes ih thir nu sagen
scal,
ioh harto thenki tharazua, thaz muat in fiara
nidua*
15 Gerota iuer harto selb ther uuidaruuerto,
thaz muasi er redan iu thaz muat, so man kom
in sibe duat.
Iz uuas harto egisUh; thö betota ih selbo
bithih,
in giloubu nigiuuängtis ioh müates thih gi-
härtis.
Uuis ouh dröst sSres, sJCr thu thih bikSres,
20 brüadoron thihen, thaz scädon sie firmiden/'
Er sprah baldlicho ioh harto theganlicho,
quad, 10 gihärteti mit imu in theru noti.
202
Sprah thö druhtin zimo aar, ni daz er iz gibuti,
in uuär;
„thaz thu in müate fuaris, sliumo so gisciar iz/^
45 Niuuäs thar ther firstüanti, uuaz er mit thiu
meinti,
ouh thia muatd&ti theheino mezzo irknäti.
Sume fimJtmun iz: in thaz, uuant er sekiläri uuäs,
thaz hiazi er io then uuorton uuaz armen uuih-
tin spentön,
Odo er thes gisünni, zen Sstorön uuaz giuuunni,
50 thaz sie thanne häbeün, thes dages sih gidrä-
götin.
So sliumo sös er tzgiang, finstar naht nan int-
fiang;
fon themo Höhte uuas ther man in Suuön gi-
sceidan.
£r fiiar Hönto zi furisten thero liuto,
machöta zi nC^ti thaz kristes änarati.
55 Bigan sih freuuen Ifndo ther küning ^'uuini-
go tho,
thöh er scolti in morgan bi rTchi sin irsterban.
Nihdbat er in thia redina, nisi ekord einlif
theganä;
ih meg iz baldo sprechan: ther zuelifbo uuas
gisuichan.
Nistüant thiu mäht thes uuTges in menigi thes
heries;
60 iz uuas äl in rihti in stnes einen krefti.
Er quam so risi hera in länt, ioh krefiager
gYgant^
in einuuigi er nan streuuita, ther richi sinaz
daröta;
Then furiston therera uuörolti ntftagan giholoti,
in baut inan gflegiti, er fürdir uns nideriti.
203
XIIL
PETRÜM DIXIT NEGATÜRÜM.
Zi sineru sprSchu druhtin fiang, so iudas thanan
ttzgigiang,
thes nahtes er in zälta reda managfalta,
„Giuuisso/^ quad er, „uoizit nu, kindilin m&u
theih bin mit iu in uuära lüzila uuila:
5 So suacliet ir mih heizo ioh harte ägaleizo,
nihflfit iuih thiu i la thanne in thia uuila.
Ih läz iu, sägen ih iu thaz, giböt alaniuuaz,
ir iuih minnöt untar lu, so ih iz bflidta
fora iu,
Thaz männilih irkenne in themo nunnönne,
10 ioh ellu uuorolt ouh in tfaiu, mih meistar habe-
tut zi thiu."
Suntar gruazt er ouh in uuär pStrum, sinan the-
gan, thär,
sprah imo thero uuorto in müat tho filu
härto :
„Simon, hug es ubaräl, thes ih thir nu sägen
scal,
ioh härto thenki tharazua, thaz muat in fiara
nidua*
15 Geröta iuer härto selb ther uuidaruuerto,
thaz muasi er redan iu thaz muat, so man kom
in sibe duat.
Iz uuas härto egisUh; thö betota ih selbe
bi thih,
in gilöubu nigiuuängtis ioh müates thih gi-
härtis.
Uuis ouh dröst sSres, sJCr thu thih bikSres,
20 bruadoron thinen, thaz scädon sie firmiden/*
Er sprah bäldKcho ioh harte theganlicho,
quad, io gihärteti mit imu in theru ntfti.
204
„Mit thir bin garo, druhtin, mit muate ioh mit
mahtin
in karkari zi färanne ioh t&thes ouh zi kö-
ronne.
25 Gisuichen sie thir alle, nub ih io thiz uuolle,
nub ih giuueizez ubaräl, so man meistere scal.
Nisi thir in githanke, thaz ih thir io giuuenke,
drühtin min liobo, thes duan ih thih gilöubo.''
Thö zalta krist thia herti, theiz alles uuio
uuurti,
30 bald! stnes müates ioh ellenes guates.
„Petrus, zellu ih ihir thaz, thaz uuig thaz ist so
hebigaz,
thaz thu gilöugnis harto noh hinaht thero
. . uuorto,
Thaz. thu quis zi lezist, thaz thü mih sär ni-
uuizist,
ioh sueris filu heizo, nisis thero gin&zo.
35 Thu lougnis min zi uuäre, er hinaht hano krähe,
in n^tltchemo thinge, er thaz huan singe.
Lougnis thrin stuntön mit thihes selbes uuorton,
gibugi uuörtes mines, thes hgreren thines."
Zi speri irquam er harto sulichero uuorto;
40 thö sprah er uuorton heizen, thia küanheit uuolt
er uueizen:
„Drühtin min ginädig, thi ih es uuurti uuirdig,
mit thionostu ih biuürbi, thaz ih mit thir
irsturbi.
Thaz suert niuuari in uuörolti . so harto btzenti,
odo ouh sper thehein so uuas, thaz ih rüahti
bi thaz;
45- Uuäfan niuuäri, thaz ih in thiu firbäri,
ni ih gäbi s^a mina in uuehsal bi thia thfna;
Ther f iant io so hebiger, then ih intriati thiu
mer,
thaz mih io ginfftti, theih tlun firlöugneti.**
Sie sprachun alle, so man uueiz, so samalichan
urheiz,
50 bihiazun sih zi n^ti. thera selbün kuanheiti;
205
In selben thaz nihangtin, thaz simo io gi-
uuangtin,
thehein thes müate hörti in sülicheru nöti.
„Nist er," quädun, „tMre, ther io thih so irfiire,
gisunten uns thir denen; uuir uuöllen thih in
uuerien."
XIV.
lüBET ÜT Cül DESIT GLADIÜM EM AT.
„Thanne ih," quad er, „santa, in min Änmti iuih
uuanta,
uuÄrd iz iouuanne, thaz brusti iu uuihtes
thanne?"
„NiuTierd iz," quädun, „druhtin, ni uuir füarin
mit ginühtin,
thoh unser nihein uuiht druagi, thoh häbetun
uuir ginüagi."
5 „So uuer sekil," quad er, „eigi, nisi imo in thiu
giniiiigi,
uuanta iu nu nC^t uuirdit, neme thiä däsgun
thäirmit.*'
Gibt^t et thö in then n^tin, tha^ siesih uuämotin,
thaz niheüi thes färtes thö tharbet! thät suertes.
So uuelih so iz nihabeü, gibfft er, thes giziloti,
tO er ümbi thaz in gä^hi thia dünichün gigSbi.
„Tha^ beilege io giredotun, ouh buah fon mir gi-
sagetün,
ioh förasagon zellent: thio ziti iz nu irfullent."
„Druhtin," ' quSdun • se sär, „uuir eigua zuei su^rt
hiar
nu zi therera fristi in thina föllusti."
15 „Ginüag ist thär," quad er zi in, „thiu mugun
lirkundön sin,
thaz • uuir in mugun uiierren; in thiu uuir thaz
uuollen,
206
Nok mtharf man zeHeii, in ifain uuir thaz ir-
unellen,
ni bi ünsih uuäifan nerien, gistSn uuir unsih
uuerien."
XV.
CONSOLATÜR DISCIPÜLOS DE MORTE EIÜS.
Dr{>st er sie thö uuörto sines ^ihes harto,
Sr iz zi thiu uorti; es uuSrun in thö tfaürfti.
„Nisi iuz,^ quad er, „smerza, niriaze ouh iuer
herza,
in g6t gfloubet ioh in mih; giuuisso, theist gi-
lumpHh.
5 Mines fäter hüs ist breit, uuard uuola then thar
ingeit,
ther sih thes muaz fröuuön ioh innana bis-
cöuuön.
Thar ist in alauuäri mänagfalt giUtri —
hugget therero uuörto — ioh selidä managfalto.
Uu&nz 4Iles uuär in uuSr, sliumo säget ih iu iz sär,
10 nnergin thaz gizami> sih iuih iz nihali.
Ih faru gärauuen lu sär frffnisgo iu stat thar,
ir thes nimissidrüet, mit mir thar iamer büet,
Thaz th£r min geginuuerti ist, si iamer iuer näh-
uuist,
thaz ir uuizit mina fart, thero uuego ouh uue-
set änauuart."
15 Zi ^0 i^ah tho th{(mas^ er ein thero einlifo
uuas:
„thes uueges nibimn uuir änauuart, , ouh niuui-
zonthinafart;
Girihti unsih es alles, uuara thu färan uuoUes.^
thaz uuffra zalt er imo s&r ioh sprah ouh zimo
sus in wiSi:
207
^Ih bin uueg rehtes ioh alles redihaftes,
20 bin ouh ifb inti uuar; bi thiu nigirröt ir tbär.
Nist man nihein, tbaz ist uuar, tber queme zi themo
ftter sär,
,ih6S iaman inan gibeite, ih inan nileite.
Ob ir mib irkn^atit, ir selben thaz instuantit
äna länglicha Mst, uuioHh ouh min fäter ist."
25 Quad tbo ^iKppus iro ein; tbiz selba uuas imo
imtar zuein,
giloubt er, ünredina, tber fater uuari fürira.
„Then fäter, drubtin, einen, then \Sz unsih bis-
cöuuön,
tbin uuort sin ofto giunüag; so ist uns alles
ginuag."
Nam tbö drubtin tbänana tbia selbun ünredina,
30 uuant er in äbub iz instuant, kert er mo alles
uuiotbazmüat.
„So m&nagfalto z!%i ib mit iu bin biar in uuorolti,
mit miiatu ir mir ninäbbet iob mib nob nirknäbet?
So uuer so thaz iruuelle, then fäter sehan uuolle,
thänne, tbaz nihiluh thih, giuuäro scou er
anan mib:
35 Thär sihit er thaz edili ioh sihes selbes bilidi;
giuuisso seh er anan mib: min fäter ist so sä-
malih."
Er zält in ouh tbö thär meist, uuio ther heilego
geist
thie uuizzi in scoHa mSrön mit sTnes selbes
leron;
Niheinemo nibrusti, ni er alla fruma uuesti,
40 allaz uuä^r inti guat, so selben gotes geist duat.
Zälta in ouh in uuä^ra uuöroltliuto fära,
ärabeiti mänago, tbio in tbö uuärun gärauuo.
L^rt er sie mit uuorton, uuio thaz firdrägan scoltun;
quad, after theru thulti zi mämmunte in iz uurti.
45 „Ir nitbürfut," quad, „bi thiu; fridu läCzu ib mit iu,
mämmunti ginüagaz; drof nisuorget bi tbaz.
Nil£zu ih iuih uueison, ib iuer äuur uuisön;
gidrffstu ih iuih scioro mit freuuidu alazioro.
208
Ir birut, thaz nist uuüritar, friuntä mine süntar,
50 drütä mine in alauulCr; zi thiu so kSs ih iuih
sär.
Theist giböt nünaz ziu, ir iuih minnot untar iu,
ioh lagiHh thes thepke, thero minnöno niuuenke.^
In tho druhtln zelita uuant er se selbo üuelita,
manota sie thes nahtes mänagfaltes rehtes.
55 Er habet in thär gizdltan dröst managfaltan,
fon sin selbes güati, so sliumo so er irstuanti.
Quad, after thera fristi iii niainer sin nibrusti,
ioh sie lamer, sär thaz uurti, uuärin mit gi-
uuürti.
So er se ISrta tho in thera naht, so thd thirthar
lesan mäht;
60 giztfh se thar tho föUon selbo in sinan üuillon.
tlf zi himile er tho sah ioh selben gotes lob sprah,
bifalah tho thie theganä in sines fater seganä,
Thaz er mo sie gihialti, ünz er fon döthe irstuanti,
er sie thäüne santi, in thionöst sinaz uuänti.
XVI.
EGRESSÜS EST POST HAEC TRANS TOERENTEM
CEDRON.
Er after thesen uuorton giang in einan garton,
übar einan klingon sid tho thesen thingon.
Sie ouh zi thiu gifiangun, mit imo sainan giangun,
festes hüges foUdn, thie n&tigistallon.
5 Bidrahto.iz ällaz umbiring, thaz uuas nu iämar-
lichiaz thing:
ther alla uuörolt nerita, tho mgra:ira nih&beta.
Er deta al thaz gidKn ist, ioh gibit in 411a thia
uüist;
thoh nihabeta er nu, ISsl mgra thes githfgines.
209
Thaz iiuesta selbo iildas, thaz drühtin thes gi-
uuon uuas,
10 thaz er öfto tharalh giuuon uuas gangan mit in«
Er sliumo sär tho zi imo nam thes selben heri-
zohen man,
skära filu breita, loh sie tharaleita.
loh thie ^uuarton fehto liuuun fflu knehto,
thie fSrira ouh ginuage zi themo selben uuige.
15 Bigondun sie sih fäzzön mit iro liohtfa^zon,
mit fäkolon managen ioh uuiCfanon gärauuen.
Ingegin imo fuar in uuär ünfifslagan heri thär,
männo mihil menigi — sie uuärun einon zue-
liui —
Mit speron ioh mit suerton, bihiazun sih mit
uuorton,
20 thaz man nan gifiangi, mit niauuihtu er nin-
giangi.
Süme ouh thie ginoza druagun stangun gröza,
köibon ouh in heiiti, thaz sies gidätin enti.
Zi in sprah thö iüdas, ther iro leitiri uuas,
fürista ouh in uuära thera ärmilichün färä:
25 „Thaz ir nimissifShet — niuuänu, ir nan ir-
nähet —
sehet, then ih küsse; so sit es sär giuuisse.
Ther ist iz, sagen iu in uuar, then gifahet ir sär,
^ sär zi themo uuipphe, thaz er iu nintslüpfe."
Oda er horta gähün fon thSn, theiz gisShun,
30 uuiolih er sih färota, in themo berge sih gibi-
lodta.
Tho uuänt er, in ther noti sih änderlichan däti,
thaz man nan nirknäti ioh thiz bi thiu quäti;
Sin kraft ouh, thi uns giscriban ist, theiz uuäri
gouguläreslist,
mit thiu sih in biuueriti ioh sih fon in gineriti.
35 Ejrist giang forna, sös iz zam, iöhingegininquam;
er shumo sär thö zin sprah: „uuenan süachet
ir?^' quad.
Sie i^no s^ir iz zaltun ioh fnan selbon nantun;
nales, thaz- sie iz ä&iin, thaz sie nan thoh ir-
knätin.
Otfrid ed. Piper. 14
210
Zi in sprah er thö sär: „ih bin iz selbo, thaz ist
uuär,
40 zi guatu ir min niruachet; thoh bin ih, then ir
süachet'*
So sliumo sie iz gihCfrtnn, sie sär biskrdnkolötiin,
uuidorort sie füarun ioh alle nidarfialnn.
Det er äuur frägün, sS sie thö biquämun,
er eischöta äuur sär tbö zi in, uuenan sie thär
sdahtin.
45 Gäbnn sie mit uuorte thaz selba zi äntuurte,
thaz selba sie imo sägetun, sie hiar bifora ^e-
litun.
„lä säget ih iu,^ quad er zi in, „thaz ih ther selbo
man bin,
bi then ir rehto in uuSra irhüabut thesa füara.^
Itidas, ther sie brShta, sih druhtine thö nähta,
50 thaz er irfulti ällaz, so er hiar förna gihiaz.
„Heil," quad er, „meistarl" inti kust inan sär;
intfiang er nan mit thulti thüruh sina milti.
Thaz zeichan thö fimämun, thie thara mit imo
quämun,
ioh lagilih thö högeta, uuio er in ^r sageta.
55 Stuantun sie thö gäro thär inti fiangun nan sär,
dlltun thio iro henti druhtin in gibenti.
XVIL
QUOMODO PETRUS ABSCIDIT AÜRICULAM
SERUO SAOERDOTIS.
Petrus uuard es anauuert ioh bratt er sliumo
thaz suert,
er herzen sih gihärta inti einan sär iruuärta.
Ih uueiz, er thes ouh fiKrta, . thes houbites rämta,
thäz er thaz gisitöti, then meistar irretiti.
211
5 Gistuant gener, uuän ih, thenken, th&z er uuolti
uuenken,
thoh slüag er imo in uuära thana thaz zesua öra.
Nist, ther uuidar herie so hSreron sinan uuerie,
ther üngisaro in ntiti so baldücho däti,
Ther äna seilt inti ana sper so £ram firliafi in
thaz giuuer,
10 in githrengi so giatito sihero ^anto.
Duerit er inan giumsso harto filu uuässo,
unz imo drahtin thuruh ntSt thaz unig selbe
firbot.
Soso ein man sih scal uuerien ioh h^reron sinan
nerien,
so Sht er io ginifto thero kristes fTanto,
15 Unz er selbe zimo spräh: ^ih mag giuuinnan he-
riscaf^
engilo giuuelti, ob ih iz duan uuolti,
Himiusge theganä thtfsunt filu managa,
sih snello herafuartin ioh geginuuerte stüantin,
Thaz sie mih hiar firsprächin ioh mih sär gi-
rächin,
20 irretitin mit suerton zuar iro hanton.
Irkenni selbe thisu uuört ioh dua thaz suert uui-
dorort;
gilimphit, theih thiz uuolle ioh thaz giscrib ir-
fuUe."
Thes niuuas thö dulQa, so er ruarta imo thaz Cfra,
er säztaz uuidar heüaz; nigilöubtun sie thoh
bi thaz.
25 Thie liuti rSchun tho iro zom, thes thähtun sie
er filu fem.
sie inan sKr gibüntun, so sliumo sie inan fdntun.
Thie iüngoron Üiiz gisShun, infiühun imo gähun;
then meistar io meine liazun sie thär eine.
Sie sähun üngimacha ioh egislicha sacha,
30 drühtin iro hintan; nigidorstun zi imo iruuintan.
Anna hiaz thar ein man käiphases suehur, uuän,
zi themo leittun sie $rist selben druhtinan krist»
14*
212
xvni.
DE NEGATIONE PETRL
Petrus fölgeta imo thti rfimana ioh ferro,
thaz er biscöuuöti, uuäz man imo dati,
Zi uuiu sie iz ouh bibrähtin, iob iiuaz sie bi inan
thähtin;
uuölt er in then riuon thaz enti biscouuon.
5 So er thff zi einen düron quam — ih uuänu, er giangi
zi fram, —
zi imo harto thar thö spräh thaz uuib, thaz thero
duro sah:
„Ih uu^nu, thu sis rehto thesses mannes knehto,
thes sühes gisindes; thaz, uuän ih, thu nu
findes."
Tho sprah er fora theru menigi sliumo thara in-
gegini,
10 löugnit es alles, quad, niuuestj uuiht thes
mannes.
Thar uuas fiur thuruh thaz, uuänta iz filu kalt
uuas,
thar stuant pStrus untar in, sih uuarmta säman
thär mit in.
Sie quSdun sume säre: „uuaz düast thu, man, hiare?
thü bist rehto in uuära thesses mannes fuarä/'
15 Er suar thö filu gemo, quad, niuuSri thero manne,
mit eidu iz deta festi, thaz er then man niuuesti.
Ih sägen iu, quad, in wh&tb.: , „nibin ih thera füarä,
nimächöh in then urheiz, ih uuiht ouh suliches
niuueiz.«
D£tun thie gintfzä imo ängust ouh thö grt^za,
20 sie quädun sum zi ntiti, thaz man nan irknSti.
Thes selben mä^ es thar giu6ag, themo er thaz
{(rathanasluag,
quad, er nan in ther gäbt in themo garten gi-
sähi.
213
„Thu däti, ih. sagen thir in uu&t^ thaz selba uuer-
tisal thär,
uuanta ih gistuant thin uuärten thifr in them
garten.
25 Thaz uuTg thu thär irhdabi ioh uuerresal ginuagi,
ähtos nnser thuruh not; niscaltu queman uui-
dorort."
^ithärft es,'' quadnn, „lougnen, thin spr%cha scal
thih ougen,
thinu uuört ntfa thiu meldönt thih, in driua,''
Tho bigond er suerien, — er uuolta sih ginerien, —
30 zalt in in giuuissi, thaz er then man niuuessi.
Suär in io zi nS^ti, thaz er nan sär nirknäti,
noh er anaräti mit imo io nigid^ti.
Uuarun tho thio ziti, thaz ther häno kräti,
thaz onh thaz hiian gikundti thes selben däges
kunfti.
35 So er ^rist tho irkräta, sih pStrus sär bikn£ta;
thaz müat brungun heimort thiu selbun druh-
tines uuort.
Irhogt er tho ginSto thero selbun Äüfto,
thaz imo iz hiar al gaganta, thaz druhtin imo
sägeta.
Tho bigan er uuüafen, zi drühtine ruafan;
40 uueinönes smerza so ruarto mo thaz herza,
Uuanta druhtin in uuär ^r sah ubar inan sär,
bigonda er inan scouuön ginSdlichen öugön.
XIX.
ÜEEBA PONTIFICIS AD lESüM ET DE FALSIS
TESTIBÜS.
Stuant druhtin innan thes in uuar fora themo bi-
skofe thär;
thaz ^uuiniga uuisduam scolta reda thär tho
düan.
Stuant er thär tho nSton untar ffanton,
in bänton iro seilo; theru friunto uuas er eino.
2U
5 FrSgeta er nan.sSre bi iüngoron sine
ioh eisköta ouh thö mSra bi smes selbes l^ra.
„Thänne ih," quad er, ^IKrta, iz thisu uuorolt hörta,
in mittemo iro ringe so sprah ih zi iro thinge.
Thär ih in zalta minu uuort, thär uultnm sie al
gisämanöt,
10 öffonöta in uuKra io alla mina l^ra.
Ziu thu fräges es mih? thie selbun nhtent es thih
ioh uniüsduent thih es alles, in thiu si es frligen
uuoÜes."
So druhtin thaz thö gisprah, ein thero männo
zimo sah,
sltiag inan härto ioh räfsta nan thero unorto:
15 „Sprih," quad, „meznuorte zi thesemo ^uuarte,
er ist hiar h^rosto, niantunrti so frauilo."
Mit uuängon thö bifilten bigan er äntuuurten,
manöta sie thes nahtes thes uuizödes rehtes:
„Ob ih hiar übilo gisprah, zeli du thaz üngimah;
20 spräh ih auur alauuär, ziu fillist thu mih thanne
sÄr?«
In mörgan sär bi ntfti so quam thaz h^röti,
alte ioh thie iunge, zi thero biskofo thinge.
Thie selbun öuuarton ioh thie h^reston
süahtun io innan thiu ürkundon luggu,
25 Thaz sie nan thoh mit luginön möhtin thär bire-
dinön,
thaz sie irsluagin inan s^r; nifuntun sies gi-
uuära thär.
Thoh iro filu uuäri, niuuard in es gifuari,
thaz sie nan in ther färu bizelitin mit uuä^ru.
Zuene, sagen ih thir thaz, thie zältun al, thaz
niuuäs,
30 quädun, siö iz gihörtin, thoh sie niuuiht fuartin,
Thaz krefbo er sih bihiazi, thaz gotes hus zistiazi
ioh mohti in thrin dagon sär irzimborön iz
auur thär.
Lugun sie giuuisso, druhtin er niquäd so;
er quad, zilöstin sie iz, in uuär, thaz er irquic-
tiz auur sär.
215
35 Er zeinta, thes sie uuas ouli Cfth, sines ISchamen
tod;
these meintun auur tMz mit steinon gidanaz.
£in ist, thaz man uuekit, fon dt^de manirquickit;
theist anderlih gimächa, thaz man zimboröt thia
rächa.
Zi imo sprah ther biscof: „gib es antuurti thoh;
40 thu hCfris, uuaz sie nennent ioh thih änazellenf
Nigäb in thia sin thülÜ uniht thes äntunurti;
ingegin in, so ih sägeta, so stdant er inti tha-
geta.
Ufyrscrikta harto ther fdristo ^uuarto;
sinan stüal in alauuär so liaz er italan thär. '
45 Bizeinta, thaz sin uulrdi zi niunihti scioro uuurdi,
ioh scolti uuerdan Ttal thiu sin ^ra ubaraL
„STs," quad er, „bimünigot thuruh then himilis-
gon göt, ^
bisuöran thuruh thes förahta, ther alla uuorolt
uuorahta,
Thaz thu unsih nu gidua uuis, oba thu gotes
sün sis,
50 zi kriste er thih ginanti ioh hera in uuorolt
santi."
Ther gotes sün fröno gab antuurti imo scSno:
„gidüan ih thih es,^ quad er, „uuis: ih bin izrehto,
ther thu quifs.
After thisu sehet fr, thes giloubet ir mir,
mih queman filu hSho in uuolkonon scöno,
55 Ouh sizen h^rlicho ioh filu güallicho
after therera redinu zi selben gotes zesauuu.''
Ther ^uuarto zi noti inbran in heizmuati
ioh sleiz er sin giuuati, sin muat in kund gidäti,
Thaz ther liut uuesti thaz, theiz imo filu zom
uuas,
60 in £bulgi ouh sie uuurtin, mit imo }z saman
zürntin.
Zellu ih ana baga bi thesa selbün fräga,
irkenni in themo müate, nidet er iz bi güate.
Det er iz then mannen zi einen fristfrangon,
thaz sie nan, so ih thir rächön, mohtin gianabrechön.
216
65 „Ir hffrtut," quad, „thaz üngimah, uuio er uuidar
gote sprah;
nibithürfun uuir in uuära nu ürkundöno mera.
üuaz er selbo hiar nu quil, thaz eigut ir gihf^rit;
männilih nu thenke, uuaz inan thesses thünke."
Ther liut thö sär gimeinta, zi dode nan irdeilta,
70 quäd, thes uuäri uuirdig ioh härto filu scüldig.
Thö spiun sie ouh ubar thäz in ännuzzi sinaz,
sih ouh thes nimidun, les! sines halsslagönnes.
Thiu ougun sie imo büntun, thaz in zi spile funtun,
ioh frägetun ginuagi, uuer nan thanne sluagi.
75 Thaz thult er in then stünton bi unseren sunton,
al io theso fräuili thuruh thio ünsero ubili.
XX.
DÜXERÜNT EÜM AD CAIPHAN ÜBI ERAT ET
PILATUS.
Tho leittun nan thie liuti, thar uuas thaz hKroti;
ther biscof käiphas uuas thär ioh ther herizoho
in uuär.
Giang er selbo ingegin Uz thar zi themo pälinz-
hüs,
sie nimuasun gän so fram zi themo heidinen
man,
5 Thaz sie in th^n gizitin biuuollane niuuurtin,
mit reinidu gisemötin, thio ifstoron gifehotin.
Sie uuiht thoh thes nintriatun, sie mänslahta
riatun,
ni sie thes giuuuagin, sie kristan irsluagin.
Spräh ther herizoho zi in, so er tfzgigiang inge-
gin in:
10 „uuelih ruagstab so fram zellet ir in thesan
man?«
217
Thes argen uuillen herti gab imo antuuurti:
„oba er," quad, „uuala thähti, zi thisu er iz ni-
brähti,
Nifüer er in then liutin mit grozen meindätin;
uuir ouh thes nithähtin, thaz uuir nan thir brähtin."
15 üuörton tho ginüagen bigöndun sie nan rüegen,
thingon £Ju hebigen ioh suntön filu managen.
Quadun, sih bihiazi, er gotes sün hiazi,
ioh ouh däti mari, er iro kuning uuäri;
Zelle ouh in giuuissi, thaz er selbo krist si,
20 in thia beldida gigange, then nämon imo feige.
Quadun, er niuuölti, thaz man zins gulti,
thie liuti furdir mSra in thes keisores Sra;
loh er thie liuti alle spuani zi giuuerre,
zi gr^zemo ürheize, in thiu man nan firläze.
25 „Er es ^r io niruuänt, er er allaz thiz laut
gidrüabta harto in uuaru mit sines selbes leru.
Nist thes gisc6id noh giuuänt, uuio er girrit thaz
laut,
uuio er iz allaz uuirrit ioh thesa uuörolt merrit.
Bigan er süsliches zi ente thesses riches,
30 mit thiu er thaz laut al ubargiang, unz man hiar
nannugifiang."
„Nemet inan,« quad er, „ziu, ziu brShtut ir nan
mir bi thiu?
irdeilet imo thäre, so uuizod iuer lere.
Findet ir thär alle, uuio er thaz rehta uuolle,
thaz gifrümmet allaz ir; iz ist iu kund, nales
mir.«
35 Thaz, qulidun sie, in nidohti, ouh uuesan thaz
nimöhti,
uuanta hio tinbüah luagin, thaz sie man sluagin.
Ther liut mit thiu bizeinta, thaz druhtin er gi-
meinta,
thaz er sin lib scolta entön in heithinero hänton.
Thoh sägen ih iu in uuar nun: sie uuärun man-
slagon sin,
40 zi t&the sie nan brungun mit uuässidu iro zungun.
218
XXL
ALLOCÜTIO PILATI AD CHRISTUM IN
PRAETORIO.
Giang pilätus uuidari mit imo tho in then söläri,
sprän mit imo lango; er suorgeta thero thingo.
Zi erist frSgeta er bi thaz, thazereshärto sinsaz:
„gidüa mih," quad, „nu särio uuis, oba thu iro
kuning sis;
5 Bistü zi thiu giuuihit, so thih ther liut zihit?
in themo uuillen giangis, thaz richi so bifiangis?"
Tho quad drühtin: „sage mir, sprichis süüh thu
fon dir?
odo andere iz thir sagetun ioh thir fon mir iz
zelitun?«
Pilätus uuolta sliumo sär fon imo neman tho
then uuan,
10 thaz er thes niuuänti, er iz fon imo irthähti.
„Thie liuti uuizun,** quad, „fon in, thaz ih iüdeo
nibin,
thines selbes läntthiot gab thih mir in thesan not,
Ther liut, ther thih mir irgab, zalta in thih then
rüagstab ;
thie selbun zaltun alle mir thesa belcß fona thir.
15 Ob äuur thaz so uuär ist, thaz thu iro kuning
nu nibist,
bi hiu ist, thaz sie thih nämun, sus häftan mir
irgäbun?"
„Thir zellu ih," quad er, „thänana: richi minnist
hinana,
iz nist, soso ih thir rächon, fon thesen uuörolt-
sachön.
Ob iz uuäri hinana, giflizzin mine theganä
20 mit iro kuanbeiti, min fYant sus niuuialti
loh in therera noti mih sus nihäntoloti;
mit theganheiti sitotin, thaz sie mih in irretitin.
Ih duan es auur redina: nist min nchi hinana,
thaz ih mih nu biuuerie mit mines selbes herie.*
219
25 Thö sprah püätus auur thäz, uuanta imo uuas iz
heizzaz,
frägeta auur nöti bi sinaz h^röti:
ßö uuär 80 81 thin richi ioh thin güallichi,
thoh bistu zi älauuäru kuning, so ih gihoru?^
„Thu qu^is,*' quad er, „theih kuning bin, zi thiu quam ih
hera in uuorolt in
30 ioh uuard giboran ouh zi thiu, theih su8lih thülti
untar iu,
Theih urkundi säre gizälti fona uuäre,
thaz ih ouh uuärlichu thing gibreitti in thesan
uuoroltring.
So uuer so ist fona uulire, ther hörit mir io
säre,
hörit er mit minnu mJhes selbes stimmu."
35 „Sage thü mir," quad er sSr, „uuaz thu nennes
thaz uuär,
gidüä mih thes giuuissi, uuaz sT thaz uuär-
nissi."
xxn.
QUOMODO PILATUS ÜOLÜIT CHRISTUM PRO
BARABBA DIMITTERE.
Giang er, so er thaz giquad; ih uueiz, er uuirdig
niuuard,
thaz er thaz gihffrti, uuaz drühtin thes giquati«
Uuane ouh, bi diu so gahti, thes skächeres gi-
thähti,
mit uuehselu er gisitoti, er selban krist irretiti.
5 Sprah er thö zen Uutin, siez alles uuio giriatin:
„nifindu ih," quad er, „thesan man in niheinen
sachön firdan,
Nibin ih ouh thes uufsi, ob er thes libes scolo si,
so irsüaht ih inan drato sTnes selbes dato.
220
la ist iu in thesa zilbi zi giuuoaaheiti,
10 ih tfzar themo uuize iu einan häft firläze;
Nu ähtot, uuio ir uuöllet, ioh uuederan ir
iruuellet,
ir barrabasan nemet ziu, odo ir krist iruuel-
let iu.«
Thanne uuäs imo auur ther scahäri hebiger;
bi dero dato antön so lag er thär in banton.
15 Riaf imo al ingegini thes lantliutes menigi,
quad, uuär in Hob ioh süazi, man barnabän in
liazi.
Tho häft er nan, so er uuolta, ioh er nan selbo
filta,
^elbon druhünan; uuaz uuan der uuSnogo man!
Nämun nan tho thänana thes herizohen theganä,
20 sie flühtun in zi gämane thorna thar zisämane,
loh saztun sie imo in höubit then selbon thür-
ninan ring,
zi hCfnidon gerno, corffna thero thömo.
Sie nämun in thera däti küninglih giuu£ti,
filu rotaz purpurin, inti datun nan in.
25 Fialun tho in iro knio, zi hue habetun nan io,
zi bismere dräto suslichero dato.
„Heil du," quadun se, „krist, thu therero liuto
kuning bist,
bist gär ouh thiu gilicho ioh harto küning-
licho.«
Zi hCfnidu imo iz dlCtim, thaz sie sülib quatun;
30 sie thahtun io bi notin, uuio sie nan gih&ntin.
Sie sluagun sär d^n gangon thiu heilegun uuän-
gun,
ioh hertön in den fäiron so bltiun sie imo thiu
Cfrun. '
Er thulta, so ih hiar fora quad, bi unsih suslih
ungimah
in siegin ioh in uuorton, bi ünsen suaren
sunton.
221
xxin.
DÜXIT PILATUS lESüM DERISUM AD
POPÜLÜM.
PMtus giang zen Uutin sid thö thesen dätin,
uuolt er in gistillen thes armilichen uuillen.
„Heratfz,^ quad, „leitu ih inan in, thaz ir irken-
n6t in diu,
thaz ih undäto nifindu in imo thräto."
5 Giang krist tho in themo gange mit rStemo gi-
fange,
bithürnter ioh bifflter ioh sus gibismeroter.
Pürpurin giuuäti druag er tho bi nffti,
thümina cor&na; giditn uuas thaz in h&na.
„Sehet,'* quad er, „nu then m&a: firdamnöt ist er
filu fram,
10 ir sehet sin ünera; uuaz uuöUet ir es mera?
Biscoltan ist er härto ioh hC^nlichero uuorto,
ouh sinSro undäto girefsit filu dritto.
Er ist,'* quad, „bifillit, mit thömon ouh bi-
stellit;
nü man imo sülih duat, nu läzet kuelen iu
thaz muat.^
15 So sie nan thö gisähun, so riafun sie alle gähün,
ingegin imo inbran thaz muat, so ofto üanton
duat.
Bätun thö ginuagi, thaz man nan irslüagi,
ioh riafun filu heizo: „crtfzo, les, nan crtfzo.^
„Nemet inan,** quad er, „zi iu inti crüzöt inan
untar iu;
20 nimag ih in imo irfindan, oba er firdän si so
fram."
Thero biscofo herti gab imo antuuurti
mit alten nides uuillen; nimöhtun sie in gis-
tillen:
222
„Er scal irsterban thuruh nCft, so uuizöd unser
zeinöt,
ioh douuen sinen uuorton in therero manno
hantoB,
25 Uuanta er gikundta herasun, thaz er st selbe
gotes sun^
ioh ubaral in uuäri so det er sülih märi.
Ther uuizod lerit thSre, in crözi man then bähe
so uuer so in ürbeize sih sülicbes bibeize.^
Yrförabta sib tbo bärto pilStus tbero uuorto,
30 giang mit kriste er tbo fon in in tbaz spr£h-
büs in.
„Gidua mib sär nu,^ quad er, „uuis, uuanana
lantes tbu sis,
uuelicbera giburti, tbaz tbu io zi tbisu uuurti.^
£r stuant, suTgeta iob mämmonto gitbägeta;
s!hes selbes tbulti nigab imo äntuuurti.
35 „Niuuildu sprecban,^ quad er, „zi mir? niuueistu,
uuaz ib sägen thir,
tbaz steit tbaz tbinaz enti in mihes selbes
benti?
lob bin ib oub giuueltig ubar ellu tbinu tbing,
in lib iob dSd biutu, so uuedar so ib gi-
biutu?"*
Antuurtita lindo tber keisor ^uuinigo tbtf,
40 tber kuning bimilisgo in uu£r tbemo berizoben
tbar:
„Ib sägen tbir, tbaz nibilub tbib, giuualt nibäbe-
tist ubar mib,
oba tbir tbaz gizämi fon bimile niqu£mi.
Bi tbiu ist mit m^ren suntön, tber mib gab tbir
zi bänton,
iob tber iz zi tbiu bibräbta, tbaz biar man min
sus Sbta."
223
XXIV.
ÜOLÜIT PILATUS lESUM DIMITTERE ET QUIA
TRADIDIT EUM EIS.
Pilatus uuas tho in flizi, thäz er nan firliazi,
thaz er in nih&rti, ioh nämi ir thera nt^ti.
Stimmä sie iro irhüabun, . so sie thö thäz in-
süabun;
ingegin skr ei gint^to al menigi thero liuto:
5 „Thih zihen ünhuldi mit michüeru sculdi,
thaz thü sus läz in heila hant thes keisores
fiant?
Er uuar ällaz thiz lant; bi thiu gäbun uuir nan
thir in hant,
then Hut spuan ürheizes; thu sus inan nu
lazes?
Ther man, thaz giägaleizit, thaz sih küning heizit,
10 ther uuidorot in alauuär themo keisore sär."
Giang pilätus zi in thö fram ioh selbon krist mit
imo nam;
„uuaz mag ih Zellen,'' quad er, „m^r? hiar eggo
küning iuer."
Ingegin riaf tho lifto heriscaf thero liuto,
irscrirun filu gähün, so sie inan anasähun:
15 „Hina, hina nim inan inti crüzo then man;
sin gisiuni ist uns in uuär zi sehanne ürgilo
suär."
Quad Pilatus: „uuio mag sih, thaz queme io thaz
in müat min,
theih io zi thiu gifähe, ih iuan küning hähe?"
Thie biscofä zi nffti firsprächun tho thie liuti,
20 firsüachun sino güatt, ioh selb thaz hSröti:
„Uuir eigun küning einan, änderan niheinan,
ioh uuanen, uuältan uuolle ther keisor ubar
aUe."
224
Ther Hut mit thisu imo änalag unz selban mitten
then dag;
nimöht er sie io giuueichen thes uuillen ärma-
lichen.
25 Tho uuüasg er sino henti; er uuölt es duan tho
enti,
sih uuolt er rehto ubarltft neman ir thera
leidunt:
„Niuuill ih," quad, „in uuär müi sines bluates
scolo sin,
noh ouh therero dato plegan boradrato;
Ir selbo iz hiar nu .scöuuotl*' tho riaf ther liut
al thuruh not,
30 in sih selbon äna ruah luadun mihilan fluah:
„Nim thana garalicho thih; sin blüat si übar
unsih,
iz folge ouh, so uuir Zeilen, nnsen kindon
allen.«
Niuuest er thöh tho, uuaz er uuan, firliaz in then
firdanan man;
thia fruma liazun sie fon m ioh nÄmun grozan
scädon zin.
35 Tho irdeilt er, thaz sie dätin, so sie thär tho
batln,
gibfft, thaz man nan nami, then liutin irgäbi.
Irgäb er nan, so ih zalta, sid er nan bifilta,
ioh uuörahtun sie tho föUon then iro müat-
uuillon.
XXV.
PAUCA SPIRITALITER.
Ih uuölta hiar gizellen, er sie nan sus na
quellen,
tho man nan bismerota, uuio er ünsih mit thiu
nerita;
225
Uuio uüntarltcho er uns gihalf, thö man thiz in
inan uuarpf,
ginSdIicho uncdh retita^ thö thiz man imo sitöta.
5 Thio suntäy thio nnsih steehent ioh sih in uns
rechent,
bizeinönt thaz ihie th6m&, thie uuir hiar läsun
forna:
Sie steehent unsih s^ro ioh uutLntönt filu suffro,
daent se nnsih unguate mit süntlichemo blüate.
Zeinöt ouh thio dffti thaz purpurin giuuM,
10 ther selbe düah röto, heidinero liuto:
Thie Mad er thö thar Äfan sih, giuuisso, thaz ni-
hfluh thih,
mit s&es selbes uuirdin irlifsta unsih thera
bürdin.
Er n&galte sie in thaz crifzi inti thülta bi unsih
uuYzi,
ioh tholöta bi ünsih allaz thaz, thaz uns es ia-
mer si the baz.
XXVL
DÜXERUNT EUM UT CRUCIFIGERENT. ET
LAilENTATIO MXJLIERUM.
Thö nICmun nan, so ih zälta, thie sine ftantä
ioh leittun nan mit zöme zi des selben krtizes
hörne.
Uu&s thö th&r ingegini thes liutes mihil menigi;
thie fölgötun imo^ alle zi sin selbes tothes faUe.
5 Thiu uuib thero lantliuto thiu iruueinötun thö
Itfto;
uuiCnu, sie ouh thaz nizh), uuaz sie imo, leuues,
uuizin,
Sie uueinötun thö Itito ioh scrirun filu thrffto,
in herzen ruatta siu thö thSr thaz gCTriglicha
iffmar.
OtlHd ed. Piper. 15
22^
- Siu blifun iro brdsti' thuruh thio angu&ti
10 ioh ktimtiin io zi nt^ti thio uu^naglichün dati.
Bigöndun odo zeil^iiy ziu then Biß scoUiD quellen,
ther frima in io gimeilita . ioh al thaz lant
heilta.
„So uuer so nan biruarit, ev g^ßi fon imo fnarit,
er frff fon imo gengit, so uuer so zi imo
nendit.
15 Er hömgibruader heilta» so e^ ^rist iz ^bneinta,
&1 mit sinen m&htiti; uuaz uuusent sie imo,
druhtinl
Blmte man gisehente ioh krumbe gängemte,
iä uuurtun d&de man ouh, l^s! queke sines
uttortes/
la saget man thaz zi uuffru, sie scrigün fon
theru bÄru,
20 thaz lib bigondun sie äuarön ioh stüantun ir
' ^ thSn grebiron.
Nist guates uuiht in uuorolti, ni er untar uns
hiar uuorahti;
nu sculun nan süntilösan in gimeitün sus fir-
liasan?
Ziu sie nan sus nu thuesben, thia fruma in imo
irlesgen?
öba uuir sin nu thärben, ia mag iz got ir-
barmen.
25 In imo häbeta harto frumä managfalto,
alles guates io ginüag, so uuer so männo so es
giuuüag."
Uueinötun se längo himile gizango;
selbq druhün zi in thö sah ioh suslih ouh thö
ü in sprah:
„Hera htfret," quad er, „uujfb» niriazet ir thaz
minaz lib,
30 nikümet t{^d mihan; niscal ih inan midan.
NiklsLgöt ir thaz minaz sSr; ander uuirdit iu mer;
iuih selben uueinöt, harto uuirdit thes iu ntSt.
Uueinöt ouh, so ih zellu, iu kind ellu,
thuruh sulih üngimah, so uuorolt gr nigisah.
227:
35 Uaanta quimit noh thiu isTt, thäz iiiin)ilih fon iru
• quit:
uuola uuard tbia lebenta^ thiu kinde nio ni-
fageta,
Thaz säßg si, in ^uttiBfl!, tMu kindes ümbera si,
fon r6ue iz io nüröugta, mit brtistin ouh ni-
»öugta:
In qu&nent noh thio ziti thera nu^negheiti,
40 so iämarlih githingi thera gSriagL
Sülih quement sie iu noh höim, thaz ir suuintet
ihnan bein,
thaz s^a ioh thaz herza ruarit sulih smerza;
Thaz ir in then su&r^ön ruafet thesen bergen,
bittet sie, thaz sägen ih, sie fällen ubar iuih,
45 loh bittet ouh thie buhila, thaz sie iüih theken
obana,
biscirmen in thdn nt^tin fon sülichen gizitin.
Ir biginnet thanne rtiafan ioh innan erda sliafan,
ioh suuintet filu tfar£to sulicliero dato.
Nu sie iz in thäz uuentent, then grüanan boum
sus suuentent,
50 mit thes krtfzes fiure sus brennent inan hiare:
Uuaz uuanet, uuerde thanne themo umbidi^ben
uuälde,
so sie biginaient terren böume themo thürren?''
xxvn.
QÜOMODOCLAÜISEÜMFIXERÜMT. ETTITULUS
PILAH.
KinSmun sie, tbia meinal thero uuibo kläg&
gouma,
nihein tharzua ouh hügita zi theru thräu, thia
er in zelita.
15*
228
Leittim sie ouh tbö tMre sctfch&ra ürm&re
zuSne zi themo uu&e, thie stiSflun er zi fl^ze.
- & Ih uueiz, sie ihaz auh auöltuui mit süntigdn nan
zältun,
mit th^n unurti ouli firmSinity s6 altgiscr)!^ uns
zeinit
In thaz krtfzi sie nan n&gultun, so sie iz zi thiu
gisitotany
mit fdazin ioh bi hänton mit thrSto herten
b&nton.
Tirbdabim sie üf in alauuär tben käning bimi-
lisgon thär,
10 tben k^isor mit tben m&btin, selbon unsan
trühtin.
Er uuäs tbär mit giuuelti, tbob er sülib thnlti;
bi ünsib er iz tböleta, so ib biar föra zelita.
Mit tberu diurün Itcbi so lost er uuörbltricbi,
mSnnisgon oub alle mit s&es t6des f&lle.
15 Bi unsib gtfz er biar sinbldat; tbaz iam^r ander
niduat,
er d6daz biar nu festi, tbaz gHates uns ni-
brüsti«
Sie d£tun, so ib zelita : in tbaz krtizi naan nan
nagalta,
so sie tbö fastos mobtun, iob ihar nan tffir-
ribtun.
Tbö zeintun uuöroltenti sihes selben benti,
20 tbaz böubit bimilisga munt, tbie fuazi oub tbe-
san erdgrunt
Tbdz uuas sfn al in uuara ümbikirg in fiara,
öbana iob nidana; so uuöla thie sine tbe-
ganä !
Pilatus, buab giscribana sihes selbes redina
dbar sinaz houbit, tbaz uuörolt al giloubit:
25 Heilant tber uuSiro, fon nazaretb tber m£ro,
ist küning er gitbiuto iudisgero liuto.
-'^ Tbö qudbdun tbie Kuuarton: ,,niscrrb iz so tbSn
uuorton,
scrib, thaz er iz quÄti iob sufih s61bo marti."
229
Tho gab er antunurti, quad, üles uaio iz ni-
uuürti:
30 „thaz ik screib in alannaT, thaz steit imo gi-
scriban thär."
xxvm
DE SPOUIS ET TONICA SORTE DIÜISIS.
Sie nSmun thaz giroubi, — then büachon thar
giloubi —
sih thes thö gieinötan, in fiem sie iz gideiltun.
Uuanta iro nuamn fiari, thie in theru A&ü uuäri,
ihaz sie iz aus gimeintin inti ebono gideilün.
5. Thö uti4rd in theru deiln thiu tunicha zi leibu;
unas unerkes thiu gidSnes harto s^ltsanes.
Niuuas thar uuiht ginätes, noh gibifsötes;
mias si nbaräl mit redinu ^iaro giuuebanu.
Thö rietiin thie ginifzä, sie unnrßn iro löm
10 thaz sie mit thin gizämi, uueHh sa imo namL
„NidüemeSy^ quädun se, „ISs! uu^rtisal thes
ünerkes;
ther l{(z ther rihtit nnsih al, uu^liches siu
uuesan scal.
In thiu unsih ouh nirechön, thaz uuir sa ni-
brechen, '
undar uns niflizen, uuir sulih uuerk slizen.
15 Uuania iz ist so gizkmi ioh harto seltsäni,
mit l&zu thaz githulten, uuir sa älanga gi-
hälten.«
Sagen mag man thes gin6ag, uuio altgisertb er
thes giuuüag;
si zellenn ist iz lang in uuar; lis thif selbo iz
rehto thätr.
Zueinzug selmo zeli thir — thaz giloubi thu mir —
20. 6ba thu es ouh so gero bist, thes «älteres zi erist.
«230
:Ku ddan ih tMh es vivSiai: ther slfd thanne
aristo si,
nist tbes thehein' doSCU, ' thär fiödist thu i2 in
uulCra.
Thu findist fol then s&lmon fon thesen selben
thingon,
suslichera redina; thaz 2elit er allaz thänana.
~ XXEi.
MYSTICE.
Bizeinöt thisii dünicha racha diurlicha,
giuuär es sis giuuisso; harto limpMt iz so.
JBizeinöt thiu ira redina thie selbun kristes
theganä:
sint sie ttang io zi guate ioh harto fastmuate.
5 Sie sint al einmuate zi allemo änaguate,
ioh sint io mit ebine mit minnu al nntaruae-
bene.
Duolt er sie gisämanon mit filu kleinen fädomon,
er selbe sie biruachit, bi thiu nist thär uuiht
gidüachit.
Ouh sih tharzua ninähit nuiht thes ist ginäit,
10 üngimaches müates, noh uuiht thes ist gi-
düachtes;
GUöttbent sie io rehtes in lichamon kristes,
in sina mennisgi, mit thiu thekent sie nan
umbi.
Thie gotes drfftthegänä thaz sint thie scCfnun
faduma;
mit in ist io mit ebinu thiu dünicha giuue-
binu,
15 Thiu tünicha thiu guata, bi thia ther li(z suanta,
thaz si IClang mit giuuürti gihältinu uiiurti;
Theiz uuSri 80 gispFochan, niuuurti iiuäit fir-
broeban,
thaz iro nih^ia niuuSri, thaz uuiht ira firzäri,
I6h sie thes gizfiäni, thaz sia einllcher n&mi,
20 • thes uuurti ouh thar giflizan, niuuurti , uuiht
firslizan: '
Uuas si nu thero uuorto unuuirdig filu härto,
thaz iaman thaz thar sprä^chi, thaz uuiht ira
firtirächi;
Uuänta sia span sctino . karitäs in ir&no;
sie thie fäduma alle gab ioh sia selbo giuuab.
25 Giuuisso, so ih thir zellu, thiu uuerk bisihit si
eÜu,
si iz alktz gpte reisöt ioh slhen io giz6igöt.
NittüUne, theüi thir gelbo: thia tünichüii 'span
si selbo,
selbo uuab si kriste thaz, bi thiu ist iz allaz
so Slangaz,
loh si iz 411az gimäz, so kristes Itchamen saz,
30 sctino si iz gifüagta, so druhtin selbo suahta.
Giscafföta sia, soso iz zam, ioh sd siu b6zist
biquam,
mit filu kleinen fadumon ioh ünginäten re<finön.
Cleinero gamo — thaz deta si kriste gemo —
uuas giuueban ubaräl, so man einegen scal.
35 Bisäh si iz iogilicho thräto liublicho,
giuuäralicho in. thrati . thaz seltsäna giuuati,
Th&z thar uuiht nirometi, so er sih iz änalegiti,
• biquami zioro ana uuank thaz selba fröno
gifang;
loh ih&T, soso iz zami, uuiht fülteres niuuäri,
40 thaz sih zi thiu gifiarti, thia kristes llfh bi-
ruarti ;
Biquämi ouh seffno ubaral, so fadum zi ändre-
mo scal,
sih untar in ruartin, ssisamane gifdagtin.
Selbo si thaz uuolta, tihö si kriste scolta,
thaz si in thera nähi selbo iz al bisähi,
•45 Theiz uuari in älalichi thera sTnöra liehi,
uuiht nimissihülli, sid si sia selbo spunni;
232
Thaz niaman; iMr niriafi, sid si sia selbo scuafi,
thaz uuflit thar missihulli thes lichamen folli;
Süntar selb si in gäbt kristan dnasahi,
50 . ioh selben scöuuoti äna uuank, tho simo scüaf
thaz gif&nk.
Karitas thiu guata si selbe iz sus gifdagta;
si nob biutu äna uuank uuibit kriste sin
gifank.
Nist unibt so redibaftes, — drof nizuiuolo tbu
thes,
laz thir queman iz in xnuat — so thaz karitas
gidüat.
55 Si liuzit iz al tbanana Hz zi themo drübtines nüs,
si ist dUa ztt io^uanne simbolpn tbärinne.
Sümenes farent tbanana tbio iro suester zulL,
auor thisu in min uuär ist emmizigen io
* . thar.
* XXX.
DE IRRISIONE SAOERDOTÜM ET OMNIÜM
PRETEREÜNTTOM.
Sib fuarun thrangönti umbi man tbö thie linti,
int&retun nan berton mit iro skeltuuorton.
Thär stüantun tbö ginüage inti habetun nan zi
büabe,
, zi bismere barto mit iro selben uuorto«
5 Alle thie thar uuärun ioh oub thar fürifuarun,
zumton tbia gimacha, sines selbes racha«
Sie uuegitun iro böubit ioh sprächun übilo
ibärmiti
sprKchun tho zi ndü thaz iro h6izmuati:
„Uuola nueng, zi zöme! bibiaz sib ther iuuuanne,
10 thaz möbt er thaz giflizan, thaz gotes büs zis-
lizan,
23S
loh thaz er möhti auur thSr iz eino irzimborön aar,
loh A&ü thiu sin guati, theiz thritten dages
stuanti.
Senu hänget er thKr, noh nimag niuuedar sär
thes htfaes. bidHian noh hera nidarstigan.
15 Nu helf er imo selben üfan themo gälgen,
in scantu thesses 4^thes; thaz uuizi manöt
inan thes.
Oba thu siB götes sun^ stig nu nidar herasun,
thes selben ouh gifllzes, thih l&ses theses nutzes.^
Thie selbun ^uuarton hontun nan mit uuorton,
20 scültun nan zi flize in themo selbto uutze.
Thio ärmilichün uuizzi imo dätun ituuizi,
siez allaz frambra}itun| sd mias si es thö gi-
thähtun.
Ingegin imo uuas thär filu manag lastar,
thaz sceltan liezon se allaz främ^ thaz in zi müate
thö biquam.
25 J^ heilt er/ quadnn, ^uti mit sShes selbes däti;
nü nimag biuuerban, thaz sih giheile selban.
Dua noh hiutu unsih uu¥s, öba thu unser küning
Bis,
so stig nidar hera in uuar, uuir gilöuben thir
sär.
Stig fon themo boume, thaz man thir giloube,
30 ümagili thih thänanai uuir uuerthen thine tbe-
gana.
la firsäh er sih in got: scirmerimo, nuistesnt^t,
thaz sehet ir hiar nu alle; nu helf er mo, ob
er uuölle.
Nist thiz alles uuanana, nisi slfnes selbes redina;
thaz det er selbo mari, er gotes sün uuäri.^
35 Thaz uuäs nu i£marlichaz thing: thazfolc thaz stüant
th&r umbiring,
niuulbrun in then Uutin, thie sülih riuuetin.
234
XXXI.
ID IPSÜM AÜTEM ET LATRONES.
Thero scäöhoro, ih' sagen thir, 6in, uuant er hängeta
untar zuein,
deta fmo, so man uuizzi, thia selben ituuizzi:
„Oba thu krist," quad er, „bist, hill thir, nu thir
thurft ist,
ioh dva thär thino güatt, hilf uns ouh hiar in
nffti.«
5 Gab äntuuurti ther ander, — ther firstnant sih
filu m^r —
räfst er nan harte thero dtEfarltchun uuörto:
„Daäzamo manne tiiu nn bist, thaz thu thoh got
niförahtist;
^ ik thültist thu zi ntTti thio selbftn arabeiti.
tJnsu nuerk zi uüSre thiu gaganent uns hiare,
10 ioh rüarent nu in thräti thio unso missidäti.
Thaz uuir ofto uuorahtun ioh süslih er niforahtun,
leidor, ih indi thu thaz selba thülten uuir nu.
Nihabet therer ander uuort, nisi guat einfolt;
er uuas io gimuati ubar alle these liuti*
15 Er deta io güat uuergin in thorfon ioh in bürgih,
gommane ioh uuibe, unz er uuas hiar in libe."
Kört er tho, so er möhta, sihes selbes trahta
bi thero Udo mahtin ioh jgruazta ouh unsan
trühtin:
„GihUgi mit ^ragrehtin thines scälkes, truhtin,
20 ioh läz thaz lib minaz in scöni richi thinaz.
Sar thu sis, truhtin, thSre, gihugi min ouh hiare,
ioh thänne ouh thu githenkes thes thihes armen
scalkes."
„Ih düan,« quad krist, „so thu quist, thoh thu es
uuirdig nisYst;
bist hiutu thu zi uuäre mit mir säman thäre.
25 Boten quement mine thir, thie thih leitent zi mir,
mines selben uuTsi, in thaz scöna päradisi.^
235
Thia ginada ouh, trühtin, dua in mir mit m&htin)
thia thu in tMha guati themo scSchäre dati.
Ih bin, truhttn, äna uuän lila h&rto firdän,
30 ih haben inan gi4for6t ioh süntöno ubarköboröt.
Minero nussodäto ist üngimezzon tbrSto;
gin^bda thin in uuffra ist h4rto filu m^ra.
Thiu unöla iz allaz ubarmag, s9s ih ofto seih uuag,
mih scäden si io intfaarta, thes ih ofto faalta.
35 Dua, druhttn, nu in feste, era fdrdir mir nibreste,
zi uuörolti io ginädo mih, theih si emmiziger
skalk thin.
xxxn.
STABAT AUTEM lUXTA CRÜCEM lESü
MATER EIDS.
Muater 8}n thiu guata thiz allaz scouuota,
theso.selbün quisti, thio rüartun iro brusti,
Ros&agemo müate; ioh uuard uns iz zi guate,
nimoht iz sin in ander, ni si^ ruarti thaz s&r.
5 Sin drtft ouh stuant thär einer mit thiamuduamu
reiner,
er giburita ouh thö thär ioh sah imo thaz
iamar.
Thuruh thio siho guati th^ in thera n&ti
bifälah ther sun guater themo sina muater,
Thaz er sia zi imo nämi, si drifstolös nluuäri,
10 in ira kindes uuehsal sia bisorgeti ubaraL
Bisorgeta er thia muater thär dö hangenter;
uuir sin giböt ouh uuirken, inti bi ünsa muater
thenken.
286
SÖL OBSCORATÜS ET TRADIDIT SPIMTÜM
. lESUS.
Sünna irbalg sih thräto suslichero dato,
niliaz si sehan uuoxoltthiat thaz ira frSnisga
lioht.
Hintarquam in thräti ther armalichun däti,
^ niuuolta si in then riuuön thara zin biscouuon.
5 In niliaz si nüzzi thaz scönaz ännuzzi,
niliaz in scinan thuruh thaz ira gisiuni blidaz.
Thes skimen, thi ih nu zelita, thes sih io uuo-
rolt freuuita,
irzSh si in thes zi nt^ti thrio däges ziti;
Thaz uuas in älauuära fon sextu unz in nCfna;
10 thaz scolta in doh in un&r min thes dages lioh-
tosta s5fn.
Thaz ira lioht berahta, si garo iz in intuuorahta,
si gik^rt in harto thaz in finstar egislichaz,
Uudnta sah gifängan ioh truhtin ira irhangan,
tiien selbon, ther sia nuörahta, ioh hirto thaz
irforahta.
15 Riaf er th& filu fram, so n{fna zit thö biquäm,
ioh gruazta ouh thiu sin stimna sines fater minna:
„Druhtin min, druhtin min, ziu irgäzi thu min,
sus gäro mih firliazi, ioh fianton giliazi?^
Sie nan ouh thö quältun, mit 62zichu drangtun,
20 mit bitteremo lide; thaz dätun se al bi nfde.
Riaf truhtin äuur säre •— ^ tiiu mäht iz lesan thäre —
' in mihileru Ittti, thaz hCfrtun Üikr thie liuti:
„In haut, fater, thlna so gib ih s^a mina,
bifiluhu thir ouh, so thu uueist, then minan
eiginangeist."
25 Särio thia uuHa so liaz er s61a sina
in sihes selben fater haut, so er quad, hiar föra
theist gizält.
237:
Ein thero knehto thiz gis&h, ioh zi ferehe er nan
stah,
mit speru er tharz6a giilta, indeta mo ihia süa.
IndSn uns uuard thar &iia uuAnk thes himilriches
ingang,
30 thia filu langftn btla indei uns thd thiu süa.
Sliumo fl5z thartiz sär bluant inti uu&zar;
irlt(sit, sagSn ih äiir em, uuurtun uuir mit th&n
zuein.:
Thm uuard sär firbröchan thaz gotes büses l&chan,
thaz man zi tbiu iu th&r gihiang, tbiu zerublm
, untarfiang,
35 Altari the& diuron iob tben disg zi uuäron,
^ eUu tbiu liobtfaz; niuuas thes l&cbanes thi bdz.
Iz uuard thö zikl^lat, xuliaz es uuibt bitbekit,
uuanta uns in zSihnungu sie scoltun uuerdan
kundu.
So uuaz so dllaz tbaz bizeinta ioh uns zi giiate
io meinta,
40 tbaz deta drubtin tbär tbo krist, tbaz unz iz
öfanaz ist.
XXXIV.
TERRA MOTA EST. PETRAE SOISSAE
SUNT.
Erda bibindta — - tbiu gotes kraft sies nt^tta —
iob, in tbfa meina, so spfaltun sih thie steinä.
Tbiu grebir sih indfftun, iob giangun tfz thie dStun,
hera in uuoroltrichi thie säligftn lichi.
5 Ib scal thir uuüntar redinön: sie gfan^un ir thön
grebiron,
zen Uutin in thia bürg in iob irougtun sih in,
Tbaz oub sülih märi ünfarbolan uultri,
iob ällo tbeso däti tber selbo liut irknati.
238
Ih siellu hiar ubarUtt: irst^ant tho manag gotes
drüt,
10 mit selben truhtine Hebe scälka sine.
Thaz uuard allaz so gid&i, thö selbo truhim uaolta
irstän,
thes uuir nu birun blfdi; er uuas thaz frümi-
kidi.
Thaz zeUent euangelion al, so ih thir irediön,
iz s&gent filu sctTno thie selbun buah fröno.
15 Ther selbo scüldheizo irquäm es filu heizö,
afker thesen uuerkon gistuant er gote thankön,
Quad, uultri er äna zufual thes giuueltig ttfoaral,
ioh deta Itftmari, er gotes sün uiuiri.
Thie lluti kSrtun o&re mit mihilemo sSre»
20 uuuntun heim thö spStto thero armiliohün dato.
Thie däti sie thö rüun ioh iro brdsti bluun,
ioh giangun sär thes fartes al serag heimortes.
Stüantun tb&f thö ferron alle sine kündon
. iamaragemo müate; iz irgiang in thoh zi gdate.
25 Elagötun thö thiü selbim uufb thaz ira eigena 13fb,
tUlu mit imo uuärun, zen Sstorön quämim.
XXXV.
QUOMODO lOSEPH ET NICHODEMÜS
SEPELIERÜNT lESUM.
Thö quam ein ediles man baldlicho, so imo zäm,
er theso däti.zumta, so guat thegan scolta.
Nimächöt er thio däti noh selbaz thaz girSti,
niuüäs in themo uuülen, er sulih uuolti irfüllen.
Giäng er baldo thö fon in zi themo herizoheü i&,
bat, man gäbi imo then man thoh thö so bili-
bauan,
Thaz müasi er tharauuTsen then lüchamon lösen,
thärazua buh hüggen, ih thaz grab leggen.
239
PMtus quad, er difti, sffso er selbo bSti;
10 hiaz er imo irgeban sär then selbon lichamon
thar.
las allo büah, thio the Sfn: nifmdist iz in uuär min,
thaz m&n io thaz gidäti, sd dinran scäz irbati,
Thaz %r ioman in uuörolti sulih treso legiti
in rS odo in bära; thaz sagen ih thir in uuära.
15 Thaz nuas engilo uuerd ioh himilriches alles,
erdün ioh thes Sinnes, thoh sie so dätin, iSuues.
, Nichödemus ther gnato, er quam th&r tho gimAato,
nnz 6r nan thö thananam, ther ndhtes er iu zi
Imo quam,
Ther bräng mit imo in uuffra s&lbün filu dinra,
20 krist zi sälbönne, so thSCr uuas situ thanne.
Ltfstun nan thö thänana thie zuSne richun theganft,
thie truhiines gidriuon ioh selben kristes liubon.
Thiu uuib gifuaro stuantun, thiz allaz scouötun,
sie uuärun uuärtenti, uuära man nan legiti,
25 Thaz siu thes gißCrtin, oba . sie nan thänafuartin,
odo thaz gisitotin, gifdaro thär gilegitin,
Thaz sie nan muasin fuaren, gisuKslicho biriiaren,
ioh in dlahalbon then liaban man gisälbon,
loh muasin thes giflizan, gisuäslicho biriazan,
30 ouh iu then Srumen gisuSslicho bichfimen.
Biuuüntun sie thö sc&no . thia selbün Ifh fröno
mit liiiinemo düache ioh sörglichemo rüaehe,
Mit Itninemo sabane, . th£r thö zi bigräbanne,
mit duachon filu kleinen ioh harto filu reinen.
85 Legita nan thö ther eino in sinaz grab reino,
ouh in alanluaz in felison irgräbanaz.
Uuüllun se, er se fuann heim, tharafnri mihilan
stein;
thaz dreso thar giburgun ioh h^imortes uurbun.
Thiu uuSfb sar thes fartes giangun heimortes,
40 ouh zi th^n rachön salbftn iro machön.
Erda hialt uns thö in uu£r scäzzo diuröston thar,
dreso thar giborgan unz sunnundag in morgan.
Thö giang uns uf, uuünna, thiu ^uuinigu sünna
ioh ouh sälida ubardl, so m&n hiar fora sägen
scal.
240
XXXVL
QUOMODO SÜMMI SAOERDOTES SIGNAVERÜNT
SEPÜLCHBÜM.
Nimohtun noh bilümen thes armilichen uuiUeu
thie selbuu ^uuarton ; thaz öugtun tbo mit uuorton«
Fuarun sie thö bilde mit tbemo alten nide,
folle bälauues in uxiSr, zi tbemo berizoben s&r,
5 ^ibelen uuir," quadun, „jitSü tbaz tbinaz b^röti,
tbaz tber firdtno io sageta» tbes unser muat nu
irbogeta.
Er zälta mibü uuuntar tben liutin sus io suntar,
„ gib irstäntu," ^ quad er zi in, ,, »so ib tbritten dages
toter bin.«**^
Nu beiz tbes grabes uualtan, fora iüngoron sinen
baltan,
10 tbaz sie unsib nibisuicben, tbarazua nifirslicben,
Tbaz sie tbaz nintbeken, mit stalu nan nirzucben,
nob inan tbar gitbiuben, tben liutin sib giliuben.
So zellent sino güati, thaz er fon t£^de irstüanti,
iob girrent mSr thie liuti, thanne ouh therer
dätt«
15 Quad er tbo, tbaz sie rietin, uuio sie nan gi-
hiallan,
quad, sib in thaz gir^ti furdir uuibt nidäti.
Sie sliumo tbes sar zflotvn, tbaz grab gizeinötuQ,
sario in theru fristi mit mihileru festi,
Io sar tb^n gangon mit giuuafniten männoi^
20 tbaz man nan nifirstäli, mit meginu ouh ninami.
So sie sin mer thö uuialtun, tbaz grab ouh baz
. bibialtun,
so uuir io mer giuuisse in tbemo irstäntnisse.
Uuanta tb^ iz märtun, thie tben balo datun,
ioh thie thär buattun ouh tbo sin, tbo mobta man
es bald sin«
241
xxxvn.
MORAUTER.
öba uuir uuollen uuähten mit giträhton filu rehten,
mit githankon guaten thes kristes gräbes hueten,
Thamie seülun uuir gigfihen, thaz uuir iz auafähen
mit änderen girätin, thanne these datin;
5 Thaz uuir thia uuähta irfullen mit anderemo
uufllen,
mit anderemo muate, theiz uns irge zi guate.
Uüir Bcülun dragan uuSfan ioh ISzan sm thaz
släfaji,
ioh huggen, uuio er thaz biuuarb, thaz er bi ün-
sih irstarb,
Thaz sin hügolusti in rehteru kusti,
10 gilöuba filu festi in thmes herzen brusti.
Mit thiu st krist bifängan, nilaz thir nan ingängan;
bigin tharazua huggen, nila^ thir nan irzuchen.
Thes sih, thaz thu es uuältes ioh uuola nan gi-
halte»
mit rehtemo übe, theiz thir irge zi liebe.
15 Gilouba thih si kreftig, thaz thir sin tt^d si githig,
mifs5fnemo uuihe iz frammort thir io thflie,
Thaz ünsih so irltfste ther gotes böto droste,
ioh unsih iogilfcho gilocho liubHcho,
So er zen uuibon thär thö sah, ioh liublicho zi
in ouh sprah,
20 lindemo müate; thaz det er in zi guate;
Thaz uns hiar in libe thiu forahta mklfbe,
ioh uuir sin fästmuate zi ällemo guate;
Thaz uns si giuuissi thaz sin irstantnissi,
thaz sinaz lib niuaz; ther engil kündta in thö
thaz.
25 Niduemes, so thie rietun, thie thie knehta miattun
mit scäzzu ioh mit uuörton, thie selbun Suuarton,
Mit spenstin ginüagin, thaz sies nigiuuüagin,
theiz niuuurti irmntan, thaz truhtin uuas ir-
stantan;
Otfrld ed. Piper. 16
242
Sirntar fKhemes tharazua mit giloubu filu friia,
30 mit emusti snello, thaz düe uns ther guoto
uuillo;
Oiduemes Itftmari mennisgön in uu£ri,
thaz uuorolt uulzzi thaz güat, thaz krist fon themo
gr&be irstnant;
loh nuir thaz mtfri bringen then tharazua githingen,
ioh thSn thaz uuoUSn ahtön mit rehten ^drähton,
35 Thaz sie ouh thes ginenden, mit uns sih säman
menden»
thaz ouh nibimiden, mit uns sih saman bilden
In ^uuön zi güate mit h6ilemo müate,
mit rehten hugulustin in allSn uuoroltfristin«
In thiu sin furdir uuonSnti ioh truhtin {amer lo-
bönti,
50 ioh th&nkön iogimfflon then sthen ginädön,
Sinera ^regrehti ioh sYnera mahti,
ther ^ns gab thaz gimuati thuruh stho guati,
Thaz uuir sin giuuisse fon themo irstäntnisse;
uuanta truhtm ist so güat, bi thiu eigin lamer
frauuaz muat,
45 £igun lamer scöna freuuida gizama
thuruh sfno müti Sna thiheinig enti. &men.
EXPUCIT LIBER QUARTÜS.
INCIPIT
LffiBB QVINTVS
DE RESUßRECTIONK ET ASCENSIONE.
ET DE DIE lUDICn.
16*
mdPIUNT OAPITULA LIBRI QÜINTL
L Cur dominiiB ignominiam Gnuas. et non aliam pro nobis mor-
tem pertulerit.
n. De utilitate orucifl.
m. Signaculuiu cradB.
IV. De resurrectione domim. nespere sabbatL
y. üna sabbati maria magdalenae uenit ad monumentam.
VL Spiritaliter.
Vn . Maria stabat ad monumentam.
Vm. SpiritaKter.
IX» Duo ex discipuHs iesn ibant in oastellum.
X. Adprojpinquabant castello.
XI. Stetit lesus in medio discipulorum saorum.
XIL Spiritaliter.
XIH. manifestamt se iesos ad mare tiberiadis.
XIV. Mystice.
XV. Cum ergo prandissent didt iesos petro amas me.
Xyi . De ascensione dominL
XyJLjL . Igitnr qui eonuenerant interrogabaat eum. et reliqua.
XVm. Gnmqne intuerentnr in caelum.
XIX De die iudiciL
XX. Qnomodo iudicaturas est mundum.
XXI. Quam districtum sit tunc iudidum deL
XXII. ibunt iusti in uitam aetemam.
XXni. De qualitate caelestis regni et inaequaiitate terrem.
XXIV. Oratio.
XXV. Condusio uoluminis totius.
CUR DOMINUS IGNOMINIAM CRUCIS.
ET NON ALIAM PRO NOBIS MORTEM
PEHTÜLERIT*
Ist £Qt maimo yyyntar, — thaz zell ih hiar nu
süntar -*-
zixL druhtin hiar in uuörolti thes krttzes tod ir-
uuelitt.
Tho er 6nsih hiar s6 nerita, fon fYanton irr^tita,
nam üzar hetlSn banton fon fTanto hanton,
5 Thae sihes selben gdati thaz eina uuas ghnaati,
in sdlicheru nöti er uns ginlidöti.
Duir nuizon äna zuYual, thaz er thes uuiali nbaral,
er bi unsih tüä thulti, so uuio so erselbo uuolti;
Ob auur nuir iz ahton ioh unola iz al biirahton»
10 thanne ist tms ouh thaa uuüntar ein gin£da
suntar.
Mit fiuru sie nan brantin, mit au&2ara ouh ir-
qu<tn,
odo ouh mit slein6nne: mit uuiu segenötis thu
thih thanne?
Uns ist fruma in thiu gizalt ioh segan filu mä-
nagfalt;
sfflida zi If be, thaz so&do uns hiar niklf be.
15 Ist uns thaz girüsti, br&nia alafösti,
ioh ist uns heim ouh ubar thaz, ioh uufffan
alauuässaz.
246
Nist uiiiht in themo boume, thaz fnimtUih gfloube,
thes männilih giuuis st, thaz thär übbigaz si.
Thes krüces hörn thar obana, thaz zei^öt üf in
himilä;
20 thie &rmä ioh thie henti thie zeigönt uuörolt-
enti.
Ther selbo mittilo bonm^ ther scöuöt thesan uuö-
roltfloum —
es ist zi zellenne^ginöag — ther then lichamon
druag.
Nist uiiiht in themo böume, thaz friuntilih gilöube,
thes m&nnilih giuuis si, thaz thar ubbiges si.
25 Thaz sih es tharauuentit, thaz innan erdu stentit,
nim gouma, uuaz thaz m^init, theiz untar erda
zeinit.
Mit thiu ist thär bizSinit, theiz üno ist al gimeinit
in erdu ioh in himile inti in äbgrunte ouh hiar
nidare.
Bi thiu nist in themo boume, thaz männilih gi-
löube,
30 thes friuntilih giuuis si, thaz thär ubbiges si.
L6g iz mdarhaldaz: iz zeigot imo iz allaz
nar hälbün umbiring, sAhji thesan uuöroltring.
£llu, zellu ih thir, thiu thing, theist auur therer
uuöroltring,
ist iauuiht m^ra ouh furdir, theist sih, gilöubi
thu mir.
35 Nist Äuur in themo boume, thaz friuntilih gilöube,
thes männilih giuuis si, thaz thar ubbiges si.
laggez, sägen ih thir thaz, odo ist iz tfflialdaz,
giuuisso uufzist thu thaz, ^ io zeigot imo iz allaz.
£llu thisu uuüntar zeigot imo iz suntar,
40 iz rihtit uuöroltenti zi sWs selbes h^nti.
Bi thiu nist in themo boume, thaz männilih gi-
löube,
thes friuntilih giuuis si, thaz thar tibbiges si.
Uilara thenkistu, ISs? uuio meg iz uuesan alles?
then rüarta mit theru Ifchi, ther rihtit himil-
' richi,
247
45 BigSz inan zi giiate mit sKhes selbes blüate,
er salta, uueist es m%ra, in themo sina sSla.
Bi thiu mst in themo boume» thes mannilih gi-
loube,
thes frfnntilih giunis si, thaz thar dbbigaz si.
n.
DE UHLITATE CRDCIS.
Nu scülun uoir unsih rigilön mit thes krüzes se-
gonon,
mit kristes selben uuörton uuidar fianton.
Thaz sculun uuir. zi uuärön in unsen endin
mälön,
in unsemo ännuzze, thaz uns iz uuola sizze;
5 Zi thiu ouh in themo 6nde, thaz unsSr muat sih
mende
sülichera rusti ingegin äkusti.
Uuir duemes thaz, ih sagen thir ein, mit unsen
fingoron zuein:
sint zuSne oub, nim es göuma, thes selben
krtfzes boum&.
Drag thu, giloubi thu mir, then gundfanon anan
thir
10 in höubite inti in brüstin, in thines herzen
lustin:
Nist fYant hiar in r¥che, nub er hiar fora int-
uuiche,
ther diufal sSlbo thuruh nSt, so er thibrana
scouöt.
Mit thiu uuürtun uuir giröchan, ioh kraft sin
thunihstöchan;
mit thiu uuard er al birSdinöt, thaz iamer er
nirköboröt;
248
15 Mit thiu uuard filu h&rto selb ther uuidarauerto
giuuuntdt ioh firdamnot rümo in Lumigan
not.
Dua» theuB in thir seine, int iz dragen lidi thine,
giloubi mir in uuär rntnj harte sciuhit er
thfii.
m.
SIGNACÜLÜM CRÜCIS.
Gib, drühtin, segan sinan in ITchamon minan,
ioh theiz io hiar in übe minera s^ä klibe.
Si, tr&htin, io ther segan sin in allön änahalbon
min,
thaz fiant io zi nuare min uuergin nigifare,
5 Thaz ih mit themo thuruh krist si ümbikirg bi-
festit,
in Ifchamen ioh muate zi allemo änaguate.
Biscirmen sino süazi ougun ioh thie füazi,
min herza ouh mir biuu6rre, thaz fiant mir
niderre.
Mit thfu sin mino brösti gisegonot in fest!,
10 houbit ioh thio henti, thie lidi al unz in enti.
Bifängan st ih mit reino, thanne ih in mir iz
zeino,
särio thia uuarba, in allan änahalba.
Thaz scirme mih in brästin fon ärmalichen
lüstin,
in h6rzen ioh in dStin fon ubilen githahtin.
15 Mit thiu 81 ih lo thuruh ntSt al ümbizirg bise-
ganot,
thaz fTant sih nimende, er stat in mir io
finde,
249
Mit thiu s! ih lo bifangan ioh fTanton ingfingan,
bifolahan sinSn s^ganon ioh allSn götes the-
ganon,
Thaz mih mit sinu ntde ther fTant io bimtde,
20 ioh mir hiar zi libe gaatalih io klTbe.
IV.
DE RESÜRRECTIONE DOMINI. ÜESPERE
SABBATI.
Thoruh thes crfices krefti ioh selben kristes
mahti
so queme mir frammort nu in müat, uuio er fon
themo grabe irstuant,
loh uuio nan fnuntilih gisah, ouh mit then iun-
goron sprah,
uuio h4rto er thie gifrSuuita ioh guatilih in
sageta.
5 AI thiz üngiräti ioh thie egislichftn d£ti,
thaz uuir hiar fora quätun, in Madag sie iz
dStun.
In mörgan uuas in uu£ra thero tfstoröno fira,
uuas ouh thes d&ges diuri thär harto filu
mSri.
Thes sunnunSbandes sffr irhuabun sih thiu uulfb
in uuar,
10 nidätun sies th& bitftn, zi themo grabe sie
iltun.
Uu4nu, fagilih thö ilti thuruh thio spätün ziti;
tiliaz thiu fira irdualta, thiu minna iz in
irfAlta. '
Druagun se iro salbün mit in sär thia uuarbun
liobemo manne, krist zi salbonne,
250
15 loh giangim ahtönti, thaz uuesail thaz nimöhti,
thaz sie thes stSines burdin fon themo grabe
iruulltn.
Sie th^htun, thaz sierbättn thie man, thie thaz
gidäiin;
uuas iro kraft zi nidiri ingegin thes Steines
hebigL
Thes ganges sie iltun g£hün ioh thaz grab gi-
sähun,
20 in mihilan unuuän thaz ketti fdndun indän.
lliö uuard sär thia uuila mihU erdbiba,
harto mihil egiso; bi thiu hintarquSmun se so.
Sih scütita iogilicho thiu erda kraftlicho,
ioh si slinmo thär irgab thaz dreso, thaz in
iru lag.
25 Quam engil ein in gähi fon himilriches ht^hi,
er uualzta thana sär then stein, so er nan
^rist birein.
Ni thäz er tharaginti, thaz er then uueg gi-
rümti,
suntar man irknSti thio seltsäno dä^ti,
loh ouh man thaz uuestin, thaz krist stuant ir
then restin,
30 gisiunes ärumi er g&b in thaz itala grab.
Gisiuni sin uuas, uuünna, so sc&naz io so sunna,
in uuizes snSuuen farauui 86 uuas al sin gi-
gärauuL
Thö hintarquämun nC^ti thKr in alathräti
ioh forahtun in thö glQiün, thie thes grabes
sähun.
35 Sie uuurtun selb so dtSte in themo selben ntfte;
ther engil bi einen Ifbön sprah thö sär zen
uuibon:
„Uuib, ih sprichu thara zi iu, uuiht niförehtet
ir lu,
dröf nintuuerfet iuer müat: ir quämut hera
thuruh guat
Uuio mag uuesan thaz io BtS^ thaz ^nser iuih
egiso?
40 iä birun uuir in uuSra iu eigene gibürä.
251
Ih uueiz iua herafart: ir stechet xmsan heilant,
then these liuti irsluagun ioh hiar nan ouh
bigruabun;
Then sie hiar gidf^ttun, mit krüze mirtolotun,
in themo sie sih rächun, mit iro speron stächim«
45 Ir nithürfat in uuär nieigut ir sin uuiht hiar,
er uuiht es ungidän niliaz, soso er selbo gihiaz.
Er ist fon h611u iruuuntan ioh üf fon dSde ir-
stantan,
mthurfiit ir nan riazan; iä uuas iuz &r gih6izan.
Er nam in tSAes riche sigi kräftliche;
50 mit imo er mer nifihtit ioh furdir sih nürrihtit.
Ih zellu iu ouh scöno liubi, thar n&m er sin
giröubi,
sid er nan th£r ubaruu&nt, ioh leitta in ände-
raz laut,
In himil guallichi, sines selbes richi,
kraftlicho filu fram, so imo selben gizam;
55 So imo sähen gizam, al thaz er t&de ginam,
— giloubet uuortes nünes — niliaz uuiht er thär
thes sihes.
lagilih hiar sehan mag, uuär ther lichamo lag,
uuär inan ouh gibürgun thie man, thie thaz
biuurbun,
Nu scülut ir särio gitlen zi then iüngorön sinen,
60 mit blidlichemo uuillen thiu minu uuort in
Zellen.
Nidue ouh p^trus nu thaz min, ni er sih fuage
thara zin; .
gifreuuet allen in thaz muat, uuant er fon itiäe
hiutu irstüant
In muat in iz niläzen ouh uuiht inan niriazen;
nithürfun sie in uuar m!h: er sprichit skioro
mit in.'*
252
V.
UNA SABBATI MAMA MAGDALENE ÜENIT
AD MONÜMENTÜM.
Quam mailfa sliumo in uuKr thö zen iungo-
ron aar,
deta si in sar mlbi, thaz er firstolan uuari.
Thö Uefun sär, so thu uuSist, thie inan minnö-
tun meist,
iLna theheina bSlün zi themo gribe sie iltun.
5 Uueiz, themo ouh baz zauueta, ther thiä iügund
habeta;
then gintfz firliaf er fram ioh ^r zi themo grabe
quam.
Nigiang er thiu halt thoh tharih, nihalf ther ander
thiu sin mm:
liaf er näh in thräü, thöh iz uuäri spSti.
Er sär thia beldida gifiang, thaz er in thaz grab
giang;
10 sih ther ander tho gifhäh ioh giang themo
gin^z nah.
Then sabon sie thär füntun, mit thiu nan thie
biuiüntun,
thie nan tharalegitun, so uuir hiar föra ze-
litun,
Ther su^izduah uuard thar fdntan zisamane al
biuuuntan,
fon then sabön suntar: thaz bizeinöt uüntar.
15 Sie thaz al gisSChun, giloubtun sär thö gShun,
thaz er firstolan uuäri, so thaz uuib in deta
märi.
Sie nirknätun noh thö thaz, theiz 8r sus al gi-
scriban uuas,
theiz süs al er uuas füntan, thaz er scolta
irstantan.
253
Thie drfitä giangim gdate mit sSragemo müate
20 zi seliddn thiz ähtön mit rifzagen gitrahtön.
Er stuant fon theru steti frda, — uuir sculun
httggen tharz&a —
th£r er lag gibörgan, in sünnundag in
mörgan.
VI.
SPIRITALTTER.
Thie iungoron in unffira bizeinönt r&eha mSra,
ioh iro zueio loufä dSt filu dfafa.
Theso selbun dSti biz6inönt zuene liuti,
thie iudeon giuuKro ioh folk ouh heidingro.
5 Unio sie d£tun unidar got, hiar ist iz gibflidöt,
gidöugno, so ih thir rediön, in thesen euan-
geliön.
Ioh uuio siez ouh fimSmun, zi giloubu sid bi-
quämon,
irlüeggtun bi nfftt thie selbAn kristes dött
Bizeinöt hiar thaz selba grab, thar ther licha-
mo lag,
10 thes thie liuti uuas filu &d, selben druhtines
töd.
löhannes in giuuissi, thoh er iüngero si,
biz^inöt in therera däti thero iudeöno liuti.
Petrus ther alte in thes giscrTbes uuorto —
thes thih mag uu6san uuola niot — bizeinit hSi-
dinan thiot.
15 liaf iöhinnes harte mSr ioh quam zi themo grabe
ouh St^
er stüant sid themo fl&e in gimeitfln thoh
thärtfze.
264
So liazun in io ümbiruah thie selbun iudeon gotes
buah,
thär in ana zälta, unio krist in queman scolta.
Zi uuizzanne sie altiin thio büah, thin fruma
zaltun,
20 uuio unsan lichamon näm selbo druhtin, so
imo zäm,
loh uuio er ouh thaz biuuärb, thaz er bi ünsih
irstärb;
thio büah ouh thär giuuiiagun, uuio sie nan
bigrüabun.
Iro nihein zi thiu gifiang, so therer in thaz grab
nigiang,^
thaz thes gouma niäini in uuär, irlüegeti thia
frdma thär.
25 Niquam thö pStrus noh thiu mm, ioh giang er
sKrio tharin,
giloubig sär ouh uuürtun, so iz heidene bi-
füntun.
Thö giang näh ther ander — thaz selba ntieid er
thUr «r —
giang after imo in then uuän, tho er Inan sah
thara ihgan.
So uuerdent noh thio ziti, thaz meinent theso
d&tii
30 thaz herza iüdeöno gilöubit kriste scono.
Giloubent sie thaz krtfzi ioh selben kristes uuizi,
ioh eigun ouh giuuissi thaz sin irstantnissi.
Ioh iagilih sih ktfmit, sär sih thaz herza rümit,
fon üngiloubön festi iruueichent thio iro brüsti,
35 loh ruarit thanne smerza thaz steinina herza,
biginnit thanne suizzen, mit zä>harin sih nezen.
ßiginnit thanne uueichSn, mit riu sih irbleichen,
ioh rient io in rihti zi kristes blgihti.
Sie thunkit thaz giräti thanne filu spSti,
40 ist iüdeo manag thanne in uuär härto filu
iämar.
Sih k^rent sie zi guate rtfzagemo müate,
biginnent thanne riuan ioh iro brüsti bliuan.
255
loh uueinont io zi ntfti thio langun missid&ti,
thaz sie sih Sr nüdagotun, so uuSnagltcho le-
betun.
45 Nement sie thanne göuma thera langftn ün-
giloubä
ioh klagönt thera ferti thia füu langftn herti.
Biginnent thanne uuuafan ioh zi gote ruafan
mit mihilen ilön, thaz sie thia sunta dilön.
Giuuisso iz uuirthit thanne, thaz sie gilöubent
alle,
50 thaz sie after themo guate sint rt^zagemo
muate.
Sär so zala nöto heidindro thioto
irMllit uoirdit uuanne, tharain zi g&nganne:
Io so th4r zi thiu gifiang, ther after pStruse
thäz er ooh thio däti mit imo scouuoti.
55 Sie sähun thär thö, uuuntar, thie düachä liggen
sdntar;
ther selbo sueizduah in un^r lag gistintoröt
th&r.
Biuuüntan thär zisamane fon themo selben sabane,
fon then düachon funtan, mit thSn er lag bi-
uuüntan.
Bizeinöt in giuuissi ther düah thaz götnissi,
60 thaz ist in giuuelti ^a theheinig 6nti.
Ther diiah ther uuirdit funtan zisamane bi-
uuüntan;
nimahtu irsehan, uuizist thaz, niuuedar enti
sihaz.
So ist drahtin in giuuelti £na theheinig enti,
ioh ist äna inagengi; niuuäs, thaz Sr bi-
günni.
65 Ist riimo er in then güatin fon unsSn ärabeitin,
süntar biuuüntan so thär ther düah uuard
funtan.
Gilöubent sie thie däti, thöh iz uuese spifti,
ioh irk^nnit thaz müat, nuio selbo drühün
irstuant;
266
Uttio sin giiiKda tbaz biuuarb, thaz er bi tnsih
irstarb ;
70 klagönt thanne ntSü thio @renin ziti,
Thaz sie thero dato gifölgetun so späto,
iob in liazun umbiruab, thaz in zältun thio
büah.
vn.
MARIA AÜTEM STABAT AD MONÜMENTÜM.
Marion thes thoh k> nirthröz: stuant i[zana thes
grabes roz,
zi steti thär gintfto; si minnöta inan thrlSto.
Häbeta si nu in nuär mfa minnä mibilo sin,
mihilo liubi; thes uuortes mir giloubi,
5 Minna mihälo itbaral, so ih thir hiar nu sagen
scal;
thie drtfta giangun thana sär: siu stuant thoh
uiieinöta thär.
Si thk stat iKkh tho nirgäb loh luagäta auur in
thaz grab,
si iwasr thär tho suahta, so härto siu sin
rüahta.
Ther man, ther thaz süachit, thes er härto
ruachity
10 « thär er es milhont mista in uuär, er kSrit, süa-
chit äuur thär.
Xhiz uui b ouhv thaz hiar sitota, si iz al irsua-
chit kabeta,
nisüahta siu thär thes thiu min, luageta äuur
thotharih.
Tho sah si sizzen sctfne tiiiar engflä zuene^
sie uttärun fro'nisg filu främ, so in kristes selben
grabe zam.
257
1& 7A ihm ftiAiton sat ti»et eiM^ tb&i^ knbt lag Atii&r
eino,
jotoi höubäon ther iindöri tliftr tker Uchamo
lag 8r.
Sie 8i»riU}hiili tiud luilhiilti; loh tulz si thara
^ irnolti;
ira n^ufuk si^ OHh 8%t»n, Üfeaz^sietlies fiSgetiin.
„Uiul^ xliii Umiattt thl^?' uuimiai tfoaelualu sär?
20 xxfjum ungifmiro tbinaz . ist, sä ungimacho
riuzist?**
,,lfi^ m^i»^ quäd d jti m dd, ^^tftt! gitasten uaei-
nonnesl
ser ioh läid ub^,rni«Sii' ist mir harto gidliL
Hä^efik ih 21 klagöhne ioh leidalih zi sagenne;
maüeia ib, Idl, ii» gäh^ üaär ih » a;ia£alie.
25 Tha£ a$f, tbfts thär ruarii mih, theist leidon allen
ungilifa, :
iz ttborstifgit noti allo uufdanmiati
Mir ist »^ nibai- f^t\ oinbarteiüitii ih ia ia^r,
fiiuaaii) es untar mamle' . iamer drffst giavinne.
Sie eiguii mir ginomanan liabon drubtin minan,
30 tbaz fs&xi ]^aba hecza;j bi thiu rfiarit 'mib tbiu
smerza.
Nittruas iu tb&r ginüAgi, thäs man liaa irsUiagi,
s^taa^ se cmb biuioikbin, thiz «e oan gibür^,
ThasE Munt nihein niuugsti, umo man nan fir-
quistty
iob uuio man iian firduasbti mfer zi Uidtusti.
35 Bi tbiu, fr£^ min, so ib im r^dinon^ jami^ ib tbaz
irköboron,
tb6ib lam^r frauu^nsti gitiae itt mino brusti;
lob so ib in biar nu zellu, uuard mir uuS mit
minnti^
tbeib sino liubi iet mib güoaz, ob ib Jedi niazan
Oba iaman thob giquKti, uuära man nan däti,
40 odo mir gizeliti, nuära man nan legiti,
Tbaz ih tboh in thera dffti uuaz tbionöstes
gidSti
tbemo Hoben manne: nuaz uoSri mir tbannel"
Ol«d ed. Piper. • 17
258
So sHuma si*thö tb&z gkpvah, si sICrio uuidorort
P bisah;
thä,r sah «i druhttn stantan ich habeta inan
funtan.
45 Si uuiht thoh sin nirknäta iob giuuisso nuänta,
theiz in dlaauärt ther g&rtäri uuäri.
FrKgeta er sa säre, zin si räzi th&re,
uuaz süahtt si so härto tbero klagontero uuorto.
„Fro^nun,*^ quä4 si, ^„daa mih uuis, oba thü nan
n&mis,
-50 ioh uuara^thiu tbin g&aö then minan liobon
däti.
Ib giägaleizön, tbaz ist uuSr, thaz Ih ifian giho-
16n tharj
^ . niUekent mir zi heiti tbioliebftn arabeiti*''
Ninanta si nan dr6f er tbüruh tbaz mihila ser,
si uuanta in alafesü^ tbaz männalib iz uuesti.
55 Bi n&men er sa nänta, ioH si nan sär irkanta,
zi Mazon si sftr flta^ tbes biaz er sia duan Mta.
„Intbabe^^ qnad er zi irii, „thfli, drof nirÄari thu
mib:
nifdajr ib nob nu tb&üauuert ih mined f&ter ge-
ginuuert*
. Gizeli uuörton tMnSn tbSn brüodoron mihSn^
60 tiiaz babSs tbu irfäntan^ tbeib bin fon tt^de
irstantaü,
lob tbeib f&ru in ribti in stnes selb gisibti,
in'frtfhisgt gisiunes tbes dr&htines mines.
Zä in tbu^ tber böto bist^ er göt ioh iro fäter
ist,
tbaz lKz6n sie in uuäära tbia ungilouba in
^ ^ :: fiara.**
65 Nideta^ si tbes tbö bita, zen iüngorön si sär ilta,
s&geta in tbö, tbaz si nan sab, iob unört, tbiu
er zi im spralu
259
vm ' ^
SFIRFFALEFEB,
Ih ttufllu Mar gimeinen^ vtkaz thie 4ngila bi-
zeinen,
thie scffftiin iah thi^ auTzoB^ : tkie in Idistes
^ gr&be s&amn,
Thie th&r in rSsii frono gizSmun so scSno,
nnäron sktnenti fr&m, so gttes l)0t6n uuöla zam.
5 Iah th&z ist mihi! uuuntar, thaz sie so sazun
snntiary *
sih thSr sd gi^inötnn ther& 8t6ti gufttCüi;'
Thaz unir engit nennen, thaz ' heizend, %&' uuir
Zellen,
b6ton in gitluuti frenkisge linti,-
Thie ia thaz iruuellent, thaz sie thaz gizellent
10 sär in horsglleha frist, so uu&z so in ^ibo-
tan ist.
Sie m^inent hiar, thie zu@ne, thie engilä sine^
döent nnsih ginois^e Ion themairstantnisse.
Thie selbnn götes theganä, thie iins scribent
kn^tes rSdinä,
thie uns scribent sino däti ioh selbaz sin
giittti.
15 Thäz ist uns iröugit, thaz gat ist kridtes houbit,
uuizist thaz gimüato, , theist druhtin unser guato,
Ther zen houbiton s&z, ther kundit^iHiizifitii thaz,
uns in giuuissi thaz kristes gotnissi.
Then man zen f&azon ^sah, tiier zeinöt ander
^mäh: ^
20 ther zeinot scJTna giunürt, tiiera selbAn ISchi
giburt.
löhannes, uuMsi thu thaz, zi knstes houbiton sa2,
thö er so hSho gisan, thfes duangäi^n bigän,
Tho 4t so hSho iz füarta, thaz gotnissi rusurta
mit unörtan ilm diäfi§n, thlra lAur zua^ ia ruafen.
17*
29»
25 Gibögat er ouh thero fuazo, uuant er giscreib
uns suazo,
ofono filu fram, uuio er hera in uuörolt quam,
Uuio druhtin deta, sf ^o zäm, er unsan licha-
mon nam,
UUIO er uuard qyi^, bera fffBS ioh nu btüt in uns.
Bi nämen si druhttn nanta, so ih hiar förazalta:
30 rr-^ gisoS^ U)k thior kttado ist^ t](l^^. thu bi
nämen nennist —
vSimft so er zi ijrii quICti: ,;ii:knäi iliik bi n&ü,
]A\inMto ItCz thir iz heiz, uuanta ih thinan
9)BlQÜ>n uueiz.^
Si n»n 8&]r irkito^ta, so ef tlie» «waoQ naji^ta
tliaz «i g4^ 6r firliM, jünzi er sia uBib hiaz,
35 So ist. tbelfto götes drute gisprochan zi guate,
mti^eene m «we,. themo uuizods^entäre.
„Ihif* qiift4 druh*iti, „u^i^ ttih bi naKien^ thaz
nihiluh thäh,
bi namen uuf^iz ih tilüih äl, 95 man siitan drfit
Nalet( tbei^ tbih zeino ipit uwfroiti gimeino,
40 ilx /mieiz thih süntaringon in thihes selbes
: . thfegTO.«
S^;puardj>uh hiar bi thaz mfh, thiv« tb&r thö
9A0i^ t^ÄZ lib:
ßiirik&al^ nan, so er uuolta, thö er then nämon
:. nanl^.
Säma 1^0 er zi iru quäti: „irknäi mih bi n&ti,
in muikte l&s tjbir :Ut heiz,, ' thaz ih thiaatS aimon
.' uueiz."
45 Tb^z BiUJTb zj, thiu gifui^ta^ tbSn iungordn iz
kjindtai
: ;a})i^r $riat thö thaz uuib, in gi^ägeta thaz lib.
Nim goMwi^ hiar nu ntfti thio uüntarlichün däti,
;:: ^om Ir^isga gis^ymi iob th^z seltsani:
Gab i\i «uulfb uuanne themo gdmmanne
5&: :, M^t tSde» '— tbiu nStara ^pu^ sab; -^
Qii#n( ajaur ih^u^ im in uuSr, iob kuirdta thaz
l :: • :., . 'Bfb sai?;
:■.; jiidfb, ib.l^Hjp redia^Ä^ erjiati gpawÄannOB,
2$1
S«% sö drttitin quSti, ioh er U fei-ihfadtti,'
thia botasoaf sns l^atär, ÜieS^ tmtäi m£ra
uüntar.
55 Fon iOi&r^ selb&n hiti% tbe th8<i gismikt iu
enti,
ioh uM^üoü tiid maiiM gäV zi dräikaflbe, '
Fon Öteru intföhent, theist ouh uufb, nu thaz
'■ «TiisSfiigii Üb,
frenn$4[a zi libe: nisit irbolgan uuibe.
DL.
m}Q EX DKCIPÜUS lESU BBA»T IN
- CASTELLÜM.
Üliö tlmz j^thiiiga guai ^ foü t^t)»^ grabe
thaz Itb, thaz bi önsih hiar irstarh) im het^e
^ '^ hera v«d[(laitiuarb,
Tbes ddges faarun thanana sine drtittheganä,
gisellon zu4ne güate, • sSragemO ^6ate.
5 Si^ fuarun qailtilonti thio &milieh4n dSH ^
iämarikkoa thfngon io in tisien s«^Iben gongen.
Sie giangun inm klägonti ioh io fon {tn<y «äggnti ;
quacti in harte in iro muat thaz sin manag-
' ^ felta:%öa*.
Uuard druhtin in dö lindo thes uneges saman-
■ ' ?'■■' - . ' ' ■ sfaidoy- '''■
.10 gliang onh in thera ferti mit in tho kJfsonti;
Ni thäz sie ihM thöh däthi, • thii« «fei nan ir-
knStin,
odo in 61&^nkri sie ttn^ttii^ iraerer miäil.
„Uuüst," qnad, „iuer rSdina ioh iuer ünfreunida,
ir inerew iinorto get stis dttfrÄht»?*^ ■
15 Gab dn^ inimuntii, <d61b sd ^r im zümtl^ '
thaz TsüA thttes inan i^tiirta; tli«z gönAr es idfdalta:
262
,Bi8t thu 6ixiQ ir ^ente, ir indaremo laate,
\ thaz thit in mtiate thaz nist heiz, thaz ^llu thisu
uuoroltuueiz?
Ooh iiuflit thu thes nirkaffiat^ ihaz niuenes gi-
dän ist
20 ^i|l thesed ; inheimÖQ? tha^ mugan uuir iamer
uueinönl*'
,,Uua2 ist thaz,* quad er, „süliches? nu girihtet
nah thes."
sie zältiin, so man ofto duat, thaz iro sSraga
muat:
Inti thtt niht^rtös hiar in länte fon themo hei-
lante?
istir tinkund ooh nu thaz, uuio diuri forasago
iz uuas?*
25 M&httg Ullas er harto stnes selbes uuörto
ibb sines selbes dlito krefljg filu thr^to,
Fora göte uuas iz meist, uuir zellen thir iz, thu
iz niuueist,
£or iUen thesi^n liutin, thoh sie thar so gidICtin —
loh uuio nan ouh irquältun, zi tt^de nan firsaltun
80^ thie unse hSiföston ioh &lle these furiston?
Uuir uuantun thes giuuisso, thoh iz niuurti, lei-
d6r, so,
er ünsih scolti irlSren thes mänagfalten üuSuuen;
Firfilhan nnsih scöltt, thoh uufht es so niuuürti,
thiu stn selba güai^ thera altfin ärabeiti,
35 Thes m&nagfalteii sSres, thaz uuir nu thulten,
ISuues,
theiz alles uuio niuuürti, nub er es duan scolti
enti
Thiu thing uuir hiar nu sagetun, ioh thir ouh hiar '
gizelitun,
^ uuialst thi thaz, Ma uuSn: nust thritto d&g, theiz
ist gidÄn.«
Bigan dö drohtiü redinön thdn selben slnen the-
ganon
40 sines selbes uuorton, then lieben gifertön:
„Uujola dumpmuate zi managemo guate,
: ! ü thesen thingoi^ allen, thoh iüz thio büah
Zeilen.
263
luz thiö büah nennent ioh förasagon singent,
iner herza tiiioh.ttdu in uuSr ni^öubit thes
giscrifbesthär.
45 lä Uimf, so sie sagetiln, fon kridte sulih zelitun,
er al iz 80 irfdlti ioh selbe sulih thülti,
,■ loh er in sinass richi, insina gä&Uichi
mit sulichu biqu£mi, sös imo selben zaini.
Thio büah biganner ifarön, :f<m moysese^ouh tho
redinön,
50 , iöh bigan in Zeilen fön foräsagön alleb.^ ^
. Aütfristöta onh filu fram thaz giscrib in, soso zam,
uuio iz iagilicher zelita» fon imo sulih sageta.
Er zalt in m&nagfaltö* siiazlichero uüorto
al thia selbun redina, thia se scribun th&nana.
55 Zalt in thes gmüagi, ^ Uueühes io giuuiagi,
jet>no inti reino ioh h&rto filu kleine.
APPROPINQÜABANT CASTELLO.
Sib n^tun sie thö alle zi themo kästellei
thara zen iro selidon mit thesen selben rSdinön.
Thö det er, selb so er uuölti ioh rümor färan
scolti;
tho n&ttun sie na^fi ginüagi, thaz er mit in giangi.
5 ,^idüa thir,^ quadun, „thia arabeit, uuanta äband
unsih änageit,
uuis mit uns hihaht, uuanta fdrdir thu nimaht.
Niscaltu io nu so giduan; uuir geben thir hinaht
sul^sduam;
niuueiz, uuär thu iz auur findes; ther dag ist
sines sindes.*'
Ih uueiz, sie filu h&rto thlihtun tbero uuorto,
10 thiu in thär uuarun meista thes sines Ufdes
dröst&:
364
Foa ittöjrsese selben ioh förasagin allen,
uttio ü thäränJa ist al giz<, ' er tSdes dnan scolta
übamuant.
Det er, »o sin quittun ioh iaan ouli ihd b£tun,
al 86 sie nan bSitun; in btfs inan' glleiton«
15 Thö, uoSn i&, sie ginUzin, ihas sie saman Ibsin,
irliuton imo tho uro gdat, so man Uobbmo duat.
Nam er tbd thaz s^ba brtft ioh th^n iüngoron
iz bot.
thni gisCmni in sih indätun lohinan slbr iranäLtnn.
Th6 uiuurd in älagahün, sin uufht sär idgisShnn
20 särio in thSra fristi; th6 niartttn se' ingusti.
Uuard in sfifr th^ filn leid, thas er sih' ^t fon in
firmeid,
thas muastn sih sin fi^uu^Sn ioh iban längo
sconön.
Sah ein zi andremo ioh förahtun in sliumo,
irquämun üngimezen thes Haben gimazen,
25 Thaz sie sin so firmistun, bü sies uuiht niuuestun,
ioh inslüpta in gähun, then mithont se änasähun.
Bigondun thingön tho nntar in, uuio er giang kti-
sönti mit in,
uuaz es thio büah qnätun, sie uuiht thoh sin
nirkniftun;
Uuio thaz herza bran in fn, unz er thingöta mit in,
30 thuruh thio änguSti ioh sthes linbes lusti.
Sie s&rio th^n stunton uuidorortes uu^ntun,
thaz sie sih tho giduamttn, then iöngorön es
giruamtln.
Giuuisso s&g^n ih thir Sin, sie zaltun sar thö
th6sen zuein,
thaz inan pStrus gisah, ioh selbo er ouh mit
imo sprah.
85 Sie in th6 redä dätuti, uuio sie nan ouh irkniitun,
ioh uuio se in thera ferti giangun ktf sönti.
265
XL
STETIT lESUS IN MEDIO DISCIPÜLORUM
SÜORUM,
Vaarun thie iüogoron Üxo b^förahti^ti tb^o iudöno
thuitth tmbila nift in eiiuui hüs gisiamduöt.
Theo. buAchon mäht thär uuärtön: ddrön so bi-
stuuit er untar udUin thes selben dages thritten.
5 Ki zemo antdagen min quam er 4utiF sama zi in,
unanta, ik sägen thir in un£r« sie uuffrun auur
säman th&r.
Sie fltthiUL onh tbm selben nt^t, ioh er in frido
sär irbot,
gab frido, so ih thir redinön, then sinSn drtft-
; . j tbeganon.
. Oufai blias er sie ana, so thu uueist, then selben
, ' : heilegon geist,
10 . tiua selbün kraft sina; thaz gihia^ er in iu
luiila.
,,Sö unemo ir,*" quad, ^gihei^t, ir suntä mo biläzSt,
giuuisso uuizlt äna UMSi% ; ist mtna halbüu sär
gidän.
Then ir iz auur uu&et, . in suntä mbilazet,
theist ouh f^sti ubaril äna theheinig zutual.''
15 Firgab ia thaz zi rüam^f theiz uuari in iro duame,
thaz sies alles uuialtin, so uuio so siez giriattn;
Thas sies uuialtin £lu fmm, so gOtes theganon
gizam,
ioh sario in theru fristi iz uuSri filu festi
Tho uuurtun. sie gidruabte . zutualemo müate,
20 nigiloubtun thesa redina thuruh thes herzen
freuuida.
Nidet er thes thö bita, hiaz ruaren sina sita,
sie henti ouh stno rüartin, thaz sie nizufuolStin.
266
Thaz deta druhtin thoruh thaz, uuant er giuun-
töter uüas,
thaz sie alles uuio nidKtin, bi thiu nan thoh
Irknatin,
25 Uuant er uuard thar giuuäro, giuuuntot filu suSro,
zi firehe gistöchan; iz uuard thoh sid girochan.
Sie ouh tho so datun ioh noh thö zufuölötun;
uuas in thaz herza filu fr&, bi thiu uuünterötun
sie sih sti.
S& giburit manne, thara er so ginget thänne,
30 gisihit thaz söaza liäbaz sTn, thoh forahtit, theiz
] mmegi sin.
Sulih hiar ouh ruarta thie selbun kristes drtita,
sie h&bStun nan in h&ntoü herzen zu¥uolönton.
::Hiaz er imo thanne geban zi ezanne,
noh uuärun zuSuiline thie selbun drtita sine.
35 Sus lökota er mit minnön thie drutmennisgon
sus io tÜesen datin, thiz sie nan irknatin,
Hiaz f6n in uurti fäntan, thaz er uuas selbo ir-
: stantan,
ioh sie giuuisso ouh uuestin, thaz er stuant fon
then restin.
Uu4nta iz mag man uuizan: ther the uuilit ezan«
40 \ thai^ inan ISb ruarit, ^ ioh tSchajnon fuarit.
Az er fora in thö thibre, thaz uuestin sie zi uuare,
thaz er thaz ferah habeta, ^ in llchamen lebeta.
Tho näm er, thaz er leibta, tiait thiu er in ouh
thö liubta,
ffab in thaz zi söazi, thaz iagilih thes jS^L
45 Mai^ta er sie thö alles thes frören thinges,
thaz er gizälta iz allaz in, ^ unz er ^r iu uuas
mit in»
Er deta in offan allaz thaz giscrlfb follaz,
m^röta in thie uuizi mennisgön zi nüzzi,
Xhaz iagilih fii^n^mi th&r&na thaz giz£mi,
50 thaz druhtin thiz so uuölta, ioh süs ouh uuesan
seolta.
267
xn.
SPIRITAUTER.
L6kza thexero uuorto thiu gmazit ^eichan harto,
racha filu mlbra ioh thräto seltsana,
Iz 18t, thaz nihiluh thih, uuüixtoron managen lin-
gilih,
thisu selba redina, thia nuir hiar Bcribun obanaf.
5 £igim unB thiu götes nuerk harto mihilaz gib6rg,
1 , thaz uttir thea biginnen, uuir sülicho däti z6UejL
Ist thaz selba mfiri harto seltsäni,
harto rfimo oba nnsan nxi&n sulih rächagidän.
In uueltcha unisun uur ü; ther man uuas in gi-
bürti —
10 ioh unir gilouben thaz ouh främ, er uuaran If-
chamon nam,
loh habet fasto ouh unser mdat, Bid er fon tt^de
selbo irstuant,
giunisso uuiznn uuir thaz, theiz sid uuar irchamo
uuas —
üuio er selbo qu&ni — thaz ist s61tsäni —
bisparten dürön thara zi in ioh stuant thar mit-
ten untar in.
15 Uuir scülun hiar nu suntar gizellen ander uuuntar,
thSsemo gimachaz, thaz uuir firstanten thiz
thiu bäz,
Thaz uuir fon seltsäne uuola me^ sare
irkennen, so iz giscriban stat^ tUa uuüntarlichAn
gotes dät:
Mannilih uueiz guater, thaz thiarna ist kristes
muater,
20 thiu nan bar, so er uuolta, tho er bunsih ster-
ban scolta.
Bar si fruma managen mit iro lidin alangen,
nithülta si in giuuissi nihein iruu&rtnissi,
Tho er bi ünsih uuolta dSuen, mit thiu thia uuö-
rolt fronen,
thaz si sin ginüzzi in thes lichamen bruzzi:
268
25 Uuaz uuüntoro ist, thaz uuölta, ther iamer loben
scolta,
er ingiang üngimerrit düron so bisperrit,
Thff er uuard zi mäiine, bi sie zi irsterbanney
l^langera müater, ther gotes sün guater,
Gihalten^a thiarnftn, ther seibo druhtities sun?
30 ubar b^da d^t er th&z, aß thm sin giuudlt uuas«
Hiar lisis thu ouh gizämi ander ^Itsäni,
härto mihil uudntar fon selben kriste ouh suntar.
Th^ist gitiüffl io sd dAg, thaz man girieren mag,
thdz iz mag, so ih rMinön, uuertisal ii^ko^orön.
35 Yröngt tms hiar gimuato unsör drihtln guato
sih zi rüarenne ubaral, <Mr tiioh iMier leben
'■ ' SCftl,
Sih zi rüarenne, thia unüntAn ouh si scanne,—
thoh inan ttiA, giloubi mir, niscüli ruaren furdir,
idh uuertisal niheinaz^ giuuisso uiMzist thU thaiz,
•40 dl «ÖS ih thir redinon, furdir ubarköboron —
Thsus ttuärri uufintarlih thiu dÄt, bC> siü th&r gi-
scriban stät,
; üngiHh in guatin io andereti sSnÄn dtSön,
Üngilih, so ih zellu, thisu thing ellu,
4Üo theso däti, thaz drihtineSHgiräö; •
45 Dmz sie güallichi instüantin in thera ITÖhi
• ' ioh «6 frffnisg gimäh, so mennisgo 8r nigisah,
' loh iamer uuestin thanlie thie siÄe holdoö alle,
thie.tho thär uuarun ioh ouh sidör quämun,
Thäz er in natttru uuas selbo ther zi uuätru
50 thera gr§run uuesini, so iz 8t saih din gidigini.
Noh ist ouh hiar nigra th^ä frJfni&gftö löra,
: thero drühtines dÄto, thes uuir bithürfun thrato,
^Thaz uuir fimemen allej uuaz i^fu racha uuölle,
ioh uuäz siu hiar bizeine inti uns zi frumu
-"- - '„'..■.'■ meine,* ^'
55 thiö selbun zua gifti, — es sint uns harto thürfti—
:thfe züt^ gifti drostes thes setben goted' g^stes.
Hiar lerit thiu sin stimna unsih zu^ min^.
tho er in zuirOj so th» u^^isti giib thtofeeile-
gon geist,
269
Thö er flid hiar thas aoAblias, thaz er in 8r iu
gihiaz,
60 Soik bimite iltan sid oüh gii^, sd er ia ^ iu
: firgÄb.
Erist^gab er in tbaz s&^t, tbar er ia göginuuer-
' '! V : .; tig Btdant,
ioh aa^ k »«imr siädr tJMfZ, Ueio er in h(mile
gisäz.
, Ibeiat ther beilege 'g^st^ mit tbiu er se dr^^sta
sidör meist,
ai4i aina geginutierti er nam foa iro b6nti.
65 Mit tbiit i9t giseiait mannon, sih HBtar in io
minndn,
ioh oob tbiu minna, so thu uueist, st io zi druh-
tSne. meist.
In 6rda gab er in thon geigt, tbaz BOAn fimemen
thaz io meist,
tbaz nuaaa sie giiiüage, ioh karitas gifuage.
Sid gab ^ nan fon. öbada» tbaz man fiSrnä^mi thä-
nana,
70 tba9 sie sculun thnruh n{ft minnon göt, so er
gib((t.
Mit tbiu kündt er biar oub mannen, tbaz sie sih
erist minnon,
thaz sie biquemen follon mit tbiu zen gotes
minnon,
So er Srist biar in erdu then geist ^ab, soso ih
zeUu,
aftor tbiu fon bimilon, so ih thir biar oub re-
diafin.
75 Nist mennisgöno uui^zl niuuedar äna ander nuzzi,
ioh er sih gote leidit, ob er siu zuei gisceidit.
Bi tbiu simee io zi gota fons mit thdn minnon
Untat uns,
iob iaan härto minnon^ so quimit iz uuöla mannen.
Nist tbiu ittinna, sumirib, kreftin anderen gilHi,
SO {^uuisao uuizist thu thaz, tbia uuir heizen k&ritas.
öilebdt ist si batto paiites selbes utidrto,
sin^a selbes bredigdb, tbiu karitäs, so ib tbir
redinOn.
270
Lobot sia gittu£ro ther brMig&ti mSro
fila mänagfalto siiies selbes uuorto.
85 Thöh dr sl so mKri ioh ouh 86 uufs uuäri,
, niirzalt er thaz gimiiati, thia mäna^altün giiati,
Odo er ira dohti zi 6nte queman moktt,
thera ira frambärt, bi imu ist si so in£rL
Zalt er m&nagfaltaz güat ftfan sia ich thes ginüag,
90 ioh luad sia harto gaates ioh süaziiches müates:
Theist es allero meist, uui es drühttn qutt, so thu
uueisty
Vi thia s^Blbün miüna, thi er lerta uuotolt alla;
Uuio er lerta drfitä sine hiar in imdrolütbe,
uuio er z<a in fon theru mmnu mit siiies sel-
ben siimnn.
95 Quad, man irkennen scoltt, ther sia minnön uuolti,
ioh thaz gibot mit uufllen unolti emmizfin ir-
fallen,
Thaz thie uuärin guate ioh göte filu drffte;
zi thia zSh er hiar in llfbe thie iüngotob sine.
Bi thiu düemes uns io hiar in muat thaz filu mi-
hila güat, '
100 thia filu scifnün uuunna; thaz heizit auur mfnna.
xm.
MANIFESTAÜIT SE lESüS AD MAKE
TYBERIADIS.
Ih Zell uns hiar zi nuzzi bi einaz fisgi^ '
uuio sie ouh th£r gidätun ioh selbon knst ir-
knätun.
Fuar petrus flsgon in uüär, — selbe mäht 'thu iz
Ifisftö thär —
giloubi üüörton minSn, mit sehs glseU6n sinen.
5 Sie irabeitdtun thia n&ht al in gim^itAn;
thie fisga in al ingiangun, niheinan nigifiangun.
371
Er stuant in themo st&de thar thö thes morga-
V nes sar,
thanana er th6 zi in sprah, thär er sie fisgön
gisah,
Oba iro thehein uniht habeti, thes in in uueidu
zanudtt^
10 frfunton oub zi nüzzin, gifangan mit then nezzin.
Sie fmo slyr thd «&g6tun, thäzsiesuuihtnih&betun,
s&gSton, so ih nu zelita, thaz in es uuiht nizä-
uneta.
Br qnäd, sie sih gifiartin, zi z^sae gikl(rtia,
thaz in th&nne zäuuSti, soso er in selbo zeliti.
15 Sie nunrfun thö zi zesue thaz iro n6zzi in then s^,
in quam nkt ingegini fisgo mihil mönigt.
Ziigun sie thö ginSto, uuanta iro uuas fÜu drato,
zi siade ioh zi sante, zi thurremo tfzlente
Thria stnntön fin&ug — thes dnent büah thär
gihiigt — '
20 onh ihi% so ih thir redinön, thaz zellent euan-
gelion.
Thaz nezzi dröf thoh nibrasti thoh iro uu^ri
snlih last,
iz al utLÖla 8Ö gisam, fflangaz zi Stade quam.
Qoad iöh&nnes, gotes drtft, zi thto gintfzon
ubarlttt,
sprah in &lauuäri, theiz selbo drdhtin uuäri. -
25 Petrus sär thes sindes bigonda suimmannes
mit minnu ioh mit uuillen; nimöht er mo gi-
stillen.
Thie anthere zi länte quämun feriente,
6r nimohta irbitan, uuant er nan minnöta so fram.
Gägant er sär ouh zforo thön gintfzon filu sd[oro,
30 thaz nezzi, so thu Ifsist thär, ztTh er in then
städ sär/
So sie zi städe quämun, sie thär fiur gisähun,
brt^t ouh thär zi henti ioh fisgä brStenti.
Hiaz (dr ezzan säre zi dägamuese thäre
mit iitno thär in uuSra thie stne fisgärä
35 loh hiaz er sie^ooh giüuisso bringan thero fisgo,
thie sie thö thes fartes fiangun mithontes.
37«
XIV,
MYSTICE.
. ■ • ■ * -11 ir' -'.'■'■ : (. \ : '
Tbaz UfiB^inöt mihil guat, thaz druhtin thär in
: ' ) (Stikdcir stuant,
"thiEtz er nidrat thio undus xislKir; sdsa m iil deta
., . ' i Sorisi er.
Unödi ist iz harto aus frenkisgero uuorto
tbia kleinl al :ti sagelme ioh zi irr^kennei
. 5 Thah uufll ib. es mit uufllen hiar lüäUi^ fizellen,
giaSigSn mh in nuära, :: muär thu est llsiainera.
Ther stad bJzeinöt lusti tbes siuW Ixbea lesti,
^ tbia er ginam in si&a bant^ tho er t^ ubar-
/ ■ ^ ' •uii4»t: ,
Th^ sg ibiaeinot däti - iob iiudrottAnataki» ^
10 thiü dib io zi ntiti Mar ferit st(^zenti.
Tbibr uuainin mit gitbuäüge tide iüngiiM*Oiiir;»ob tfaö
inner
sie scolta rüari^ nöh tbö mSr tbaz selba uuo-
roltlicba sSr.
. Tbaz babeta mit tb6ti mabtin ther ^uinigodrühtin
r ubarifttiüntan, tbas istnn&r, .bi tbiu stüäint er tbö
in Stade thär,
15. Selb so er tekbö quUti in tkeveorä selbem d£ti:
y^nibw furdir ib mit männon ; m thesea uuorolt-
widon,
Tbia^ a^asa drät ib untar fuaz, si furdir därön
mir nimüaz,
iobr stau DU mit güuati in ^uuiAigeru fest!.''
Unaa tbaz n^i aeinit, tber rim tbero ÜLSgo meinit,
20 tbero iüngorön^m^ni^ Ümz tisieto uuärua sibini,
Xbaz brSt in tbemo disge, mit gibrätanemo fisge,
:i<di tbaz ottb tbürub tbia laat tbaa selba nezzi
nibrost,
Tbaz Petrus tbaz in Htäd oub a&b^ tbasi imo fisg
' . nibeiit inflöh,
tbaa krist zi iüngist biar giaaZ' mit kUebton si-
binin jnti az;
273
25 Oregorius tber guato er splliiota iz gimuAto^
ioh filu sotina in uuar min, so ist giuuönaheit sth.
Iz augast&tts rechit ioh fihi kleiiio mtbekit,
ther uns härto manag giiat offan scifno giduat.
Sie thiz bSde gruaz^iyt ich tins iz h^o s^zent,
30 thesses, thi ih nu hiar giuuüag; es ist uns foUon
tMt ginüag.
CUM ERaO PRANDISSENT DICIT lESÜS
PETRO.
Sff sie thä/r Oko gKzan, th&r mit Imo sa^ron,
mit selb drühtine thie liebun drffta sSüe,
Quad tbo drubtiii selbo sus: „minndst tbu mih,
Petrus?
miimdst tbu mib filu mSr, tban^e tbth ginöz
ander?*
5 ^Tbü uueist, drabitin,*' quad er, „mih, thaz ib minna
baben tbin,
iob tbu mir bist in müinön fara allen uuorolt-
mannon."
Quad er: „tbeib tiiir gibiete, thaz bä^be tbu fasto
in mtiate^
iob n iz io irfüUen mit borsgltcbemo uuillen:
Gibalt nur scSf mtnu, mühu, nales tbiau,
10 fiiatiri siu io zi uuSru mit mihes selbes ISru.** ■
Drubtin auur zi imo sprab — tbaz man Ur ni-
gisab,
thaz er eino däti so tbiko fraget! — :
^jPKtrus, dua mib uuTsi, oba ib tUr Hob filu si,
mit minaiti tbines m^ätes mir unnis alles
güates?"
15 Gab auur antituarti p^tvus mit ^udrti,
zalta drubtine thie gitbankä sine:
Otfrid ed. Pip«r. IS
2T4
,Thii uüeist, d^ohtin güato, thaz ih thih mlnnön
dr&to,
thaz thu Uobo miner bist» mir ander forä thir
nist**
JDf6a/ quad druhtin, „thiiruh n&t, so £h hiar thir
öbana gibot,
20 in h6rzen si iz bifangan, nil£z es uuiht ingängan:
Bisih mir lembir minu, mtnn, nales thihu,
in in gidua thia uuörolt uuis, uuio filu hold
thu mir sis."
Er thrittün stimt nan gruazta, uuant er in imo
buazta,
thaz er Sr in in un&r min so thiko lougnita sin.
25 Ther thria stuntön i£hi, so thiko inflöhan uuäri,
thia minna zalti hiar, so zam, ther €r so s^ro
hintarquam:
^PKtrus, auur zeli mir, bin ih Uob filu thir?
ist thaz herza thinaz mit uufirlicho hioldaz?*
Erquäm er äna bäkga thera thikün gotes fragä,
30 er uu&s es harto unfrt^, iöh gab er antuuurti
auur thtS;
„Thu selbe druhtin alles bist ioh uu^ist al, thaz
in uuorolt ist,
thu uueist thir selbe anan mir thia miha ijaiona
zi thir.«
,,Fimim,^ quad er, „thia redina, thia ih zälta thir
hiar öbana,
thaz ih uuülei so thu uueist, läz-thir uuesan
thaz io meist.
35 Nu faatiri scäf minu, mfnu, nales thinu,
in in dua harto filu seih, uuio liob thir huldi
mino sin.
Bügi hiar nu harto thero mihero uuorto, ^
in. herzen, kleibi siu nu sitr, uuantaih sagen thir
in räläuuar:
- Unz thu iuag uuari, 90 uuas thir thaz giz^mi,
40 thaz thu thir selbö gurtos iohgiängi, thara thu
uuoltos;
Thu.thönist thino henti, sär tha bist ältgnti,
giuuisao, thaz nihilüh thih, so gurtit änderer thiL
27&
Thih leitit fila manno, thara'thu iiigexigist gerno ;
thu scalt iz thoh irffillen mit thinemo ünuuiUen.''
45 Er mit thiu mo zalta, thaz uuerdan thaz noh
iBcölta,
thaz man nan gifiangi, in krfizi nan irhiangi.
XVI,
DE ASCENSIONE DOMINL
Thö drdhtin iiuolta reison sin selbes rfches uuisön
sid themo sige, so gizam, then er in satanäse
nam,
Eon themo er unsih retita, in hellu nan gistreunita,
gitin&n buh mit githoinge in sin selbes heiminge:
5 Gibst er sinen theganon sid thö thesen redinön,
thaz unöla sie iz fim£min, insegin imo quamin;
Gibst in, thaz sie giiltin zi then selben scönen zütin,
thäira er thö gimeinta ioh selbo in iz >gizeinta.
Sie iitun iro thuruh nfft, so er in selbo thö giböt,
10 thia fart sie al so gisitötun ioh selben drühtin
betötun.
Er in thö n£hör gi^iang ioh sie suazlicho intfiang,
thoh räfst er se erist harte sYnes selbes uuorto,
Thaz in thera tiiiginnurti thaz h6rza in nuas so
terti,
nigiloubtun sar then gShün, thi erstantan nan
gisaEhun.
15 Filu er in thö zalta, so er fon in f&ran scolta,
thaz in iz unäri festi in thes herzen brüsti.
£r in thär ouh zalta sprächa managfalta
uttorton ginühtin; ioh sprah ouh süs thö druhtin:
jfa himile int in erdu so uualt ih es mit &llu,
20 gigeban sint mir zi henti ellu uuoroltenti.
Nu sc&l ih iuih senten, in thionöst minaz uuenten,
gizellet uuoroltthiote al, theih iu gibiete.
18*
276
Faret hredigdiiiv so nvXt so thisu uuöroli si,
iohi kuflüdet 611a thisu thing ubar thesan uuö-
roltring.
25 Gizellet in ouh filu fr&m, theih selbo hera in
uuörolt quam,
thaz thiu min geginuuerti giuueihti thia iro
herti,
Mihes selbes ISra thia duet in filu mära,
toufet sie inti bredigöt, thaz sie gilouben in
got.
Arme ioh thie riche so gSn iu al gilTche,
30 so uuaz so in erdu habe lib, thaz si gomman
inti uuib,
Oba sie thes gigähent, zi gil6ubu sih giföhent:
gidöufit uuerddn alle, so ist iro l&ba thanne.
Ther auur thes nigiilit^ mit. doufu sih niuuThit,
nigiloubit thanne ouh thuruh not, so ist er iu
firdimnötw
3S Zeidüono eigit ir giuualt zi uuirkenne ubar uno-
roltlant,
thiu ir mih düan s&hut, unz. ir: mit nur
uuärut.
Hömgibruader heilet, so sUumo ir iz gimeinet,
thie suhti thänafaeret, aö slfumo so ir se
ruaret;
Dj^te man irquiket, thär ir zi mir es thigget,
. 40 thaorziia^ sin ouh gizälte bettirison alte.
Thiu kraft ist iu gimeini, thaa^ nist ünheiH
m uuorolti zi uuare, nub ir aa heilSt sare.
Nimag diufal thara ingegin sin, thär ir ginennet
nämo min,
so uul^ ir es biginnet, ir uuidar imo ringet
45 Ir nithürfut bi thiu, ih bin lamer mit lu
. iu nibristit min mSr: drof nifocahtet thaz sKr/
277
XVIL
IGITÜR QÜI CONÜENERANT.
Sie thiz al thö fimSmim, thie thara zi imo qua-
mun;
tho Mgetun nan gimeino iohharto fihi kleino:
süuil tiiu thaz rtchi, drahtan, mit thTnes selbes
eirsezen tlieseii liatin nu s&r in tli^sen a^tin?^
5 „Nist lu,'' quad er, aiioh manne thaz zi uuizanne,
thaz min f4ter so githuäng inti innan sinaz
dreso barg,
Theiz hiar in uttoroltfristi m&n niheih niau^ti,
zi ttuizanne iz firbSri^ uu&r thiu idt nuiri.
Thoh quement iu thio m&hti, giuu< ich gotes
krefti,
10 thio gibit iu mit mir meist ther selbo heilogo
geist
Ir bimt mir ürkimdon mit mihilen redinön,
mit krefügera henti in ellu uuoroltenti."
Irhnab er sih, S9 ^r th4z gisprah, thar stn gidi-
giniz gisah,
ioh fdar, sös imo selben zam, zi sinemo fäter,
thanana er quam,
15 Zi sin selbes riebe, so gizäm, sid er in döde sigu
nam,
in lüfte filu sc^Tno, ther gotes sün fröno.
Ther nist in älauuäri^ ther er thia sträza fuari,
ther Sr io thaz gidSti, then selbon uueg gi-
dräti.
Er fdar ouh sama herasun, uuanta er ist thiar-
nun sun;
20 nist man in alauuäri, ther %r so hera quämi.
Firliaz er thia erda ouh thuruh tiiäz, uuanta uuir-
dig si iiiuuäs,
bi ira missod&ti, thaz er sia furdir drätL
278
Sie hintarquämun gSMn, ioh sie after imo sähun,
sih uuüntorötun härto sulichero ferto.
25 Thia sunnün ioh then mluion so ubarfuar er
gähön,
ioh allan thesan uuoroltring, — nigisah man Sr
io sulih thing —
Skr zi theru stullu thiu znelif zeichan ellu
V io aar bi themo thinge in themo uahalden
ringe;
Ubar thaz sibunstirri ioh ther uuagano gistelli,
30 then drachon aieuuihtes min, ther sih thär
uuintit ontar in;
*' Sätumum oiih then drSgön, pol^nan ouh then
stetigon,
thon thu in berahtera naht so kUmo thär gi-
sehan mäht.
Iz ist zi'lang manne ' sus al zi nenneime,
. al thaz seltsäni thes himiles gimäli,
35 Thoh nist nihein sterro, ni er ubarfdari ferro,
quedan man iz uuola muaz: alle drät er se
t uhtar faaz.
Eapfetun se längo, uuas uuüntar sie thero thingo,
mit hänton oba then dugön, thaz bäz sie moh-
tln scoudn.
Sie irlüagatun nan ktüno zi iüngist filu rtüno,
40 thär uttölköno obanentig ist, thär sähun sie nan
nähist
xvm.
: CüMQUE INTÜERENTÜR IN CAELÜM.
Vnz sie thär th6 stuantun, tharafter luagetun,
thär stuantun man thö zuene, ioh härto filu
scffne.
279
JSie quadun zi in, sös iz zam: ,,ttue8 scouöt ir
thär, guate man?
zin sint thie iuo nuizsd thes siiUh fmmuizad?
5 Ir nitMrfiit bi thiu: er quimit äuur sama zi lu,
zi thera selbün uutsftn, so er hinafuar nu tiiä-
rasun.
Er fuar io themo mezze zi sines selbes seme,
, zi sin selbes giiallichi in sines fater richi
Ubar höhl himilo^ inti ist in allen oborb,
10 zi diuri, thär sin f4ter uuas, zi sin selbes ze-
suer gisaz.
, Thar scouöt er sin rfchi, thaz höha himilrichi,
nist uuiht in erdu ouh, uuizist thaz, gisiuni sin
firbölanaz.**
Iz mag uns uuesan drSti: er sihit unso dl^ti,
hügu in then githankon, nimügun uuir- thaz
biuuankon.
15 Sint unsu uuört in rihü in sineru gisihti;
irthenkit uuiht io mannes muat, er imo e» alles
reda duat
XIX.
DE DIE lüDIOn.
Thes habet er ubar uuoroltring, gimeinit einaz
da^athing,
thing filu h^bigaz; zi sorganne eigun uuir bi
thaz.
Thir zellu ih hlar ubarlüt: nist nih^inig sikier
drtft,
thes alles uuio biginne, ni er queme zi themo
thinge.
5 Quement thara ouh thanne thie uuSnegim alle,
thie hiar giäatun follon then iro müatuuUlon.
280
Zi zellenne ist iz suiüri: lust, ther fon nun)e
quämi, —
es irquüiut muat wSki — n&b er tMr seoli sin,
Sfi se sculin hertön th&r iro dSti rentön,
10 al 10 giuuiaso umbiring, theist filu ilboArlichaz
thing.
Uuard uuola in tben tbingon tbie selbun men-
nisgon,
tbie tbKr tbob bigonöto sint sicbor iro dato,
In tbie tbob ubil tMnne nist uuiht zi zellenne,
mit tbiu sib tbob biuueriSn iob etbesuuio gi-
nerien.
15 Uuanta es nist laba furdir, tbaz gilöubi tbu mir,
er imergin megi ingängan, uuerd er tbar bi-
fangan,
Nüib er sculi tburub nt^t, au4rd er thär biredinöt,
läiült^i tbanne in Suuön tbes belliuuizes
uuSuuon.
U«ard uuola. in tben tbingon tbie selbun men-
nisgon,
20 tbie tbär tbob bigonöto sint sicbor iro dato.
Uueistu, uuio bi tiiia :dt tber gotes forasago
quit?
er zelit bi tbaz selba tbing, tbaz tbar si mibilaz
gitbuing.
In imo man tbar lesan mag, tbeiz ist äbulges dag,
ärabeito, quisti, iob mänagoro angusti.
25 Tbaz ist oub dag bornes iob engillicbes galmes,
tbie bläsent Mar in länte, tbaz uuorolt üiT-
stante.
Theist d&g oub nibulnisaes iob uuintes briiti,
l^uues!
tbiu zuei firuuäent tbanne tbie süntigon alle.
Hermido ginifto iob uuSnagbeiti tbräto,
30 uuaz mag ih zelten tbir biar miSr? tbes ist tber
dag al foller.
LKsi tbu io tiiia redina, uuio driUitin tbrennit
tbanana?
ÜAr d&at er zi gibügte, er tbanne bimil scutte/
281
Uuer ist manno in laiite, ther thänne uuidar-
stante,
thanne er iz ad thia gifiarit, thaz sih ther himil
ruarit,
Z& Thanne er mit giuuelti ist inaii faltonti,
queman mag uns thaz in müat, sff man sinan
liuol duat?
Nist ther dag, sumirih, dagon anderen gilTh,
thaz eär man in githankon thär megi uuiht
biuuankön«
Giborganero d£to nipligit man Mar nu drSito,
40 sih öugit thiLr äna uuank ther selbo luzilo
githank.
üuard uuola mennisgon in thSn selben thmgon,
thie thär thoh bfgonöto sint sichor iro dato.
In thie thoh libil thanne nist uuiht zi zellenne,
mit thiu sih thoh biuuerien ioh ethesuuio gi-
nerien.
45 NiKfsent thar in ntiii gold noh diuro uuäti,
nihilfit götouuebbi thär, noh thaz sflabar in
uuar;
Nimag thar m&nahoubit helfan bareren uuiht,
kind noh quena in uuare, — ue sorgent iro
thSre —
Odo iauuiht helphan thanne themo filu riehen
manne:
50 sie sint al ebanreiti in theru selb&n arabeiti.
Giuuisso, thaz nihfluh thib, thar sorget mannilih
bi sih,
bi sines selbes sela, nist uuiht in thanne mSra.
Skalkä ioh thie ifiche thie g^nt thar al giliche,
nisi thie thar bi nüü gifordorönt thio guati.
55 Uuard uuola in then thmgon, thie selbun men-
nisgon,
thie thl^r thoh . bigonoto sint sichor iro dato.
Thar nist miotÖDO uuiht, ouh uuesales niauuiht,
thaz iaman thes giuuise, mit uuihtu sih irlose.
NiuuSri thu io so rJchi ubar uuoroltrichi,
60 thöh thu es thär biginnes: ther scäz ist sines
smdes.
282
Uuanta druhtin ist s6 güat, ther thaz ürdeili
duat,
er duat iz selbe, ih sagen tkir Sin, ander bo-
töno nihein.
Bi thiu ist nnöla in then thfngon thie selbon
mennisgon,
thie thär thoh bigonöto sint sichor iro dato,
65 In thie thoh &bU thanne nist umht zi zeU
lenne,
mit thiu sih thoh biuuerien ioh ethesuuio gi-
nerien.
XX.
QÜOMODO lüDIOATURUS EST MÜNDÜM.
Oizellen uuill ih suntar thaz egislicha uuüntar,
thaz selba urdeiU, thaz uuörolti ist gimeini,
Er selbo iz sus gimeinta ioh iungorön sinen
zeinta,
ioh selbo in s&gSta ubaral, uuio egislih iz nue-
san scal.
Cum uenerit filius hominis.
5 Quimit ther selbo gotes sun fon himilriche he-
rasun
mit mihileru krefti ioh engilo giscefti,
Mit mihileru hebi^ mit imo al sin gidigini,
thaz süach er mit then foralitftn, uuaz mennisgon
io uuorahtun.
Thaz meintun hiar thie zu^ne, thie uulzun man,
thie 8c{^ne,
10 thie quätun sär, so er uuolti, er sama queman
scolti,
Thaz uuill ih hiar nu zellen unsen liobön allen,
thaz sorge mfn gilicho tharazüa io forahüicho.
!283
Ther sielbo kuning richo sizzit gualltcho,
hah ist ther, so ih -zellu, then uuorolt sihit ellu.
15 Thaz selba sedal'sinaz ist allen üngilichaz,
niuuirdit thing, ih sagen thir thaz, Sr noh sidör
sulichaz.
Thar sizzent drt(t& sine^ thi er zt{h hiar selbo in
übe,
ioh sint ouh therero dato giuueltig filu dr£to.
Thara ferit al ingegini engilo menig^,
20 quement iogilücbo thara^a forahtlicho.
Fora sinen ougön stSnt alle mennisgon,
ubile ioh giiate; in stärcho ist thanne in müate.
Nist man, ther noh io uuürti, ' odo ouh' si nü in
gibörti^
od ouh noh imerde in alauuiir, nub er scnli
uuesan thar.
25 Thie selbe irstantent alle fon thes Itchamen falle,
^ fon themo ftflen legere, iro uuerk zi irgebanne,
Uz fon them isgu, fon theru fälauuisgu,
so undnne soso iz unerde, fon themo irdisgen
herde,
Mit themo selben beine^ andere niheine,
30 mit fleisge ioh mit feile, thoh er io niuuoUe.
Thie sceidit er in uuär, m!h iaginuedar halb sin,
80 hirti, ther thar heltit ioh sines f6hes uueltit.
Nitharffc thu tiies auiht fnCgeai, nibigfnnent sie
thar ba;gen,
thaz zürnen odo iz rechen, odo fauuiht thes gi-
sprechen,
35 Odo iauuiht thara ingegini mtirmulo thiu menigi,
süntar sär sih ringöt, so drühtin iz githingöt.
Sih 3ceident thio unarbä sär in älahalba,
nihein iz thar inneinit, so kraft iz sin gimeinit.
Sih sceident thar zi libe, thie uu^run hiar giliebe,
40 zi altere fürdir, thaz giloubi thü mir;
Müater fona kinde, thaz furdir si iz nifinde,
ioh ther fater, thaz ist uuiir, gisceidit sih fon
in thar;
Gisceident sih in alauuar h^rero inti thegan thar,
fon altern liubi, then uuörton mir giloubi;
284
45 Gisibbon filu liebe, thie uu^im hiar in libe
mit minnon filu zeizen; nimugun siez thar gi-
u^izezL
So selbo drühtin giböt, so scal iz uuesan thu-
ruh not,
nist in themo thinge, ther thara ingegin ringe.
Nimugun siez bibringan, ni iz uuerde thär infängan,
50 thaz sie &r io minnötun ioh enuuizigen uuo-
rahtun:
Süaznissi managaz, thie hiar githionötun thaz,
thie änthere iz niniazent, tharaafter iamer riazent.
Sib sceidit, so ih thir zellu, sus thiu uuörolt ellu,
friimt fona friunte mit mihilemo n((te.
55 So sezzit er thie giiate bUfdlichemo muate
in zesuemo ringe zi themo selben tbinge.
Thar sint thie ändere alle in uu^negemo faUe,
thia uninistrün nibiunenkenti thie selb so zigün
stinkent.
Ther ktining biginnit scönon ginSIdlicheu ougon,
60 thie thar zi zesue thuruh not sines uuortes bei-
tönt.
Sie ougun zi imo ouh uuentent ioh förahtente
stantent,
ist in harto in müate, uuio er bi sie gibiete.
Hänton ioh ouh ougon biginnent sie nan scouön,
Uttio er sinaz uuört gimeine, ioh uuäz er in
irdeile.
65 Biginnit er sie gruazen üuorton fifai siiazen,
mit mihileru minnu sines selbes stimmu:
»Quemet,** quit er thara zi in, »thie giuux hte mines
fater sin,
gisegenote sine ioh liabun drutä mine,
Intfahet, thaz er uuörahta, richi, thaz er gärota
70 er anagengi uuörolti, er iuih tharahölött
Ir eigut iz giscüldit, unillon min irfuUit,
ih lönön in es thare mit liebu zi älaunäre.
Ir gibüaztut mir. in uuär thurst inti hüngar.
in htfs mih ouh intfiangi, theih uuallönti ni-
giangi.
285
75 Ir nithültot thoruh gdt, thaz ih giangi n&chot,
ir eigut ouh thuruh g6t siuchi in mir gilöchöt
Oba ih in karkäre uuas: ir binuuetut thaz,
uuTa&tut min ouh in thiu, nibrast mir uuihtes
noh io zin.
Uuard ouh thaz, theih irstarb, iuer iagilih biuuarb,
80 thaz man mih irhdabi ioh scSno bigrtiabL''
Gebent sie mit thuht themo kuninge dntuuurti
— sie sehent sinaz ribhi, thie hoiiün güallichi
Hmtarqiiement müates — : uuer mag uultnen,
drufatüi, thes?
thaz man io in äagahi thih sülichan gis£hi,
85 D{^tan thih io fuart ioh näkotdag thih ruarti,
thürst inti hungar? uuio mag uuerdan thaz io
uuar,
Thaz quSmi uns in gidrähti, thih thuungin üm-
mahti,
elilenti sero odo karkari suäro,
Thaz 10 thaz mohti uu6rdan, — iz ist rtfmo oba
unsanuuÄn —
90 in sülicheru noti thir man io thionoti?**
Quit ther küning märo: ^h sagen iu giuuaro,
ih scal iu iz zellen ubaral, thaz uaiEst äna zuiual:
Mino lid es fualtun, ioh mih thio d£ti ruartun,
thar IT iz d&un lioben then bruederon minen.*^
95 Thie uufnistre er orh thar gruazit ioh thio ubili
in fimuizit,
bigiDnit sie anafarton mit egislichen uuorton
loh ouh änabrechön mit egislichen sächön,
mit sSremo githuinge ioh su^remo anaginge.
I&narUcho er zi in qu3^: ^fixnxi&zaLn ir fon gote sit!
100 faret fon therera suazi in thaz ^uuintga uuüzi!
Giuuisso uumt ir thaz: themo dfufele ist iz gä-
rauuaz,
mit imo iz niaze ntfti, ther thionost stnaz d£ti.
Nifand in iu uuiht guates^ noh liobes mines drtfstes
leides, theih githülta, hiar lioben mtnen zalta.
105 Nii>uaztut ir mir, thaz istuuär, thürst inti hdngar,
Ir mih ouh niuulCttut, in siuchi dröst nidStut.
286
' Ob ih ouh irstiirbi, niuuas, ther mili bidiilbi,
in hfis mih ouh nileittut, iob m&mmuntes ni-
beittut.
Mir lägilih io uuaugta, thes ih in iuib tbingta,
IIQ QS Bcal man in giuu^ro nu Itfnön filu suaro/
Biginnent sie angusten, sie unöUent sih inzeUen:
/ er drtbit sie alle thänana, üniht nist iro redina.
Mit herzen filu sKren biginnent sie thanakeren,
sie satanäsä dribent in uuizi, thiu in nilibent.
U5 Sie habdnt in alauuari zuiualt üngifuari:
sie hlmilriches tharbent, ioh innan beche uuer-
bent.
XXI.
QUAM DISTMOTÜM SIT TÜNC DEI lüDICIüM.
Nim gouma härto thero druhtines uuorto,
in herzen harte thir gibint, uuio filu egislih
siu sint.
Nirefsit er sie dr£to iro fimdato,
suntar ziu se irgsudn, sin thionöst so firliazin.
5 Oba ther scal'sin in beche, ther armSn brfft ni-
beche,
uuaz^ ther inan ubar thäz niliaz haben suiaz?
Nu man uuizinöt then man, ther armen seUdono
irban:
ist ferro irdriban fön hiniile üz, ther änderemo ni-
mit sinaz hüs.
Ob ouh ther bislipfit, ther n&chotan nithekit:
10 uuaz, uuanist, themo irgange, ther dnderan rou-
böt thanne?
Oba ther brinnit thuruh nfft, ther h&ftes man ni-
uuisdt:
fon hellu ther niruuintit, ther süntilösan bintit.
287
Nu biriniut ther in beohd thär, ther äSUai nibigre-
bit biar:
uoazy thüakit thib» si themo man, tber &nderemo
tbaz 1Tb nam?
15 Mar thi oub in muat thin, unar thie b^Uurerä sin,
lugibarä tbanne, iob nithigun alle;
lob thie th&z oub diäun, allaü bälo rieton,
inti fnnan tberu brdsti droagun ünkusti:
Sie färent» so nuii^ ztUtuH, in uuizi managfaltun,
20 in belUpina nöti tburub dbUdäti,
In becbes einöti tburub iro d£ti,
zi s&tanäses benti £na tbebeinig enti
Tbar brinnent sie unz in Suuön iob eigun iamdr
uueuuon,
s8r iob smerzün ubar dag, tbaz man gizellen
nimag.
25 Biscirmiy drubtin, tb&nana tbie ihSne liebun tb6-
gan&,
oub linsib muadon aUe fon sülicbemo falle 1
xxn.
lüSTI IN tJITAM AETERNAM-
In bimil farent tbanana tbie gotes drtfttbeganä,
tbi^ rSbte iob tbie guate, blTdUcbemo müate.
In Suuinigo uuünni sd ferit tbaz adalkunni,
in m&Qimunti ginüagaz; biar gitbionötun sie
tbaz;
5 Tbie selbun gotes. liuti tbar niezent liobto ziti,
iob sfnt tMr äna forabtün, tbie biar io uuöla
uuorabtun;
In filu Bcinantaz liobt — tbes ist sie iamer filu
niot —
äna ti(d inti äna 16id, nimag ib gisagen tbes
gisceid.
288
Nim&g man thaz irdr&ktön, noh manües müat
irahtön,
10 noh man itdcöuön nimag th^n selbon frJfnis-
gon dag.
Uuia BctStki thar in liimile ist^ tku es io giioabo
nibist»
uuio festa fir&ma niazent, tbsie sih io thar& lie-
zent.
Nimahtu irzellen thaz in untEr, uuio filn thn liebes
sihist th£r:
unsan druhtin thanne^ ioh sine liobon alle.
15 Thes nibristit thir m^: thero drtfto bist tiin ouh
einer,
thir nnola ist mit giuuurti, thu io giböran uuurti.
xxin.
DE QUALITATE CAELESTIS REGNI ET INAE-
QUALITATE TERRENL
VuÖlt ih hiar nu redinon — nimäg iz thoh irkö-
boron, —
uuio managfalt gilfiri in himilriche uuäri,
Mit thiu druhtin Iffnot themo, thi imo thionot,
er thara ouh thie sme leitta, tb^n er hiar foma
irdeilta;
5 Uuio uuünnosamo guati ioh minna so gimuati
thar untar thSn ist lamer, bi tha,? hiar thültent
thaz ser;
Uuio thar thia frlma niezent, thie hiar thia sunta
riezent,
sih hiar io thäraliezent, thie sih mit thiu bi-
giazent;
Ouh Zellen thio arabeiti, thio uuir hiar thulten
noti
10 in irdisgen thmgon, thoh uuir iz harto minnön.
289
Biscirmi uns, druhtin giiato, thero selbftn ärabeito,
lichamon ioh s^a, in tbihes selbes ^ra.
Tburub thüho guati dua uns tbaz gimüati,
uiiir mit ginädön thinen thesa arabeit bimiden.
15 Thaz unill ih hiar gizellen gläuen mannon allen,
thaz si in m^r gimüati tbiu bimilricfaes guati.
Thes uuölt ih hiar biginnan, nimäg iz thoh bi-
bringan;
thoh uuill ih Zellen thanana etheslicha redina.
Nist man nihein in uuorolti, ther äl io thaz ir-
sägSti,
20 , allo thio scifni, uuio uuünnisam thär uuSri,
Odo ouh suuigenti es männes muat irhdgeti
, in s¥hemo sänge odo ouh in hiuuüönne,
Od ouh thaz bibrÄhti, in herzen es irthahti,
sin (fra iz io gih^rti, od ouga irscouöti,
25 Uuio harto främ thaz guat ist, thaz uns gibit
druhtin krist,
thaz guates uns er garota, er er uuorolt uuo-
rahta.
Thara leiti, druhtin, mit thihes selbes mahtin,
zi themo scönen libe thie holdun scalka thine,
Thaz uuir thaz mämmunti in thmera munti
30 niazen uns in muate in guuön zi guate!
Nist thaz sulih redina, thoh sagent se alle thanana,
thie hiar thaz iruuellent, thaz se thara uuoUent
Thaz duit in iämaragaz muat ioh thes himilriches
guat,
thes himilriches sconi ioh ällaz sin gizSmi.
35 Thaz duit füu manno, thaz er hiar mmnot gerno,
mit jninnu thes giffifzit, in muat so diofo lazit,
Thaz uuizist thu in giuuissi, thoh imo iz äbuuer-
taz si,
nimäg ouh mit then öugön zi geginuuert iz
scouön,
Yruuächet er thoh filü frua ioh habet tbiEiz muat
sar tharzua,
40 süftöt stnaz herza, thaz duit thea liobes smerza;
Thoh imo iz abuuertaz si, thoh hügit er io, uuar iz si,
häbSt siäan gingon io zi thes liobes thingon:
(HWd ed. Pip«^^- 19
290
Sd dnent thie götes theganä, sie uuizun tibaz guat
biar öbana,
in Umilrtches höh! thia gotes guallichi,
45 Thara stfftont sie züa ioh uuachent miiates filu
frua,
thaz m6at ist in io th&rasun, nimugnn sih freuuen
herasun.
Sierhnggent kristes uuortes ioh liobes managfaltes,
biginnent thara io fltzan, — er habet in iz gi-
heizan —
Bigüinent thara io hüggen, ginada sina io thiggen,
50 sie fergönt drtfta ouh stne, thes liobes in nirzihe,
Thes mtiazin sih thes fröuön ioh innana biscöuön;
thes uuiUo sin io uualte, zi längo uns iz oah
nielte 1
Thes thigit uuörolt ellu, thes ih thir hiar nu zellu,
thiz scal sfn io thes githfg, ther uuilit uuerdan
sälig,
55 Thiz ist in th&r in libe giheizan zi Höbe,
zi dr&ste in iro muate mit managemo giiate.
Thara leiti, drahtin, mit thtnes selbes mahtin,
zi themo sc6nen li'be thie holdun scalka thine,
Thaz uuir thaz mämmuati in tb&erä mnnti
60 niazdn uns in muate in Suudn zi güatel
£igun iz giuueizit, thie m&rtyr& man heizit,
thaz thär in &nauuani ist harte manag scöni,
loh öffonötaz iro mtiat^ thaz th£r ist harte manag
guat,
thö sie Mar thaz biuuürbun, bi thia selbün sct^ni
irsturbun.
65 Ninamun, thia meinal un^fanes göuma,
liuto fillennes ioh fiures brennennes.
In müate uuas in genaz mer, thanne thaz mänag-
falta ser,
thanne in thera fristi thes ITchamen quisti.
Unfirtun in in ntfte thie ITchamon dSte,
70 thio s^ä filu rifche in themo höhen himilriche.
Duemds uuir ouh uns in m^t tiMz filu manag-
falta guat,
uuir tharzua ouh hüggen, thes hünilricbes thiggen,
291
Thes eminizigen fergön gihogtlichen sörgön,
mit mihilen minnön hiar untar uuoroltmannon.
75 Flihemes thio übili, thiu ünsih geit hiar übiri,
ilemes gidrSste zi hinülriche iilSste.
Uns klf bent biar in rfliti manago ummahti,
thürst inti hujigar, thiu niderrent uns thär.
Biscirmi uns» druhtin güato, therero arabeito,
SO ITchamon ioh sgla in thihes selbes ^ra.
Thuruh thiho guati dua uns thaz gimüati,
uuir mit ginffdon thinen thesa ärabeit bimidenl
Uns ist leid hiar managaz: thorot nisorgen uuir
bi thaz;
manage angusti: thar eigiin uuir gilusti.
85 Thiz ist dodes giuualt: thär ist lib einfalt,
uuanta hinuliichi theist lebentero richi.
Nifrauuönt thar in muate, nisi einfalte thie guate,
thie hiar io datun thuruh ntft, thaz euangelio
gibot,
Thie hiar io gerno irfultun, thaz in thio büah gi«
zaltun,
90 ther uuizöd gint^to, giniezent sies thar dräto.
Hiar ist io uuSuuo ioh allo ziti sero
, ioh stunta filu suäro, thaz uumst thu giuuäro,
Ununez^dgaz s6r, thaz niubaruuinten uuir m^r,
nisi oba iz queme uns muadön fon druhtines
ginadon.
95 Biscirmi uns, druhtin guato, therero arabeito,
ITchamon ioh s^, in thihas selbes Sra.
Thimih thiho guati dua uns thaz gimüati,
^ uuir mit ginädön thinen thesa arabeitbimiden!
Qemes io hfnana; . uuir £&aru& leidor thänaimy
1#0 foA paradises henti in suaraz elilenti,
Fon hunililches süazi ie ilbnarlichaz uuSzi,
in thiz irdisga dal, firlunuai garo g^naz al;
In thiz dal zaharo — thes füelen uuir nu suÄro, —
in thesses uueinonnes last, thes ans fürdir ni-
bffust.
105 Biaosnni uns, druhtin guato, ither^ro arabeito,
JSehamon ioh s^a, in thijaes selbes Sra.
19» i
292
Thuruh thSho guati dua uns thaz gimüati,
unir mit ginEdön thinen thesa Ärabeit bimiden 1
Uuir birun zi ummezze Mar emmizen mit h&zze,
110 in stintöno sünftin mit grözen ungizunftin.
Thaz diiit uns ubil uufllo, thes sint thio brüsti
uns follo,
ioh ubil muat ubar thaz, giuuisso uuizist du thaz,
loh ouh giuuisso äna uuank harto nidiger githank,
h4z unses muates, bi thiu tharben uuir thes
guates.
115 Biscirmi uns, druhtin guato, therero ärabeito,
lichamon ioh s^a, in thihes selbes ^ra.
Thuruh thiho guati düa uns thaz gimüati,
uuir mit ginEdon thinSn thesa arabeit bimiden I
Ist thorot ana zuiual thiu brüadarscaf ubaral,
120 käritas thiu diura, thiu btüt thär in uu£ra
Mit allen giziugon — thes ist si harto giuuon, —
^ uuillo iz al firfShit, ther sih hiar iru nahit.
Ädeüo thu es nibist, uuio in büachon sin gilo-
böt ist,
uuio mihil gimüati sint ällo thio iro guati.
125 Btfent ouh gimüato zuä suester iro güato,
reht inti Mdo thär, uuizist thaz in älauuar.
Nist man, thoh er uuölle, ther thaz gifuari irzelle,
ioh uuio sih man thär frouuent, thär 611u thiu
thriu büent.
Thära leiti, drühtin, mit thlues selbes mähtin,
130 zi themo scönen iibe, thie holdun scalkä thine,
Thaz uuir thaz mämmunti in thiheru munti
niazen uns in müate in Suuön zi güatel
Nimaht äfur thaz gimachön, thära ingegin rächön,
uuio mänagfaho uuüntä hiar thulten thumh
süntä:
135 Frost, ther ümblider ist, ther nigibit thir th&r
frist,
hizza ginöto, suffrUchdro dato.
Nist ouh in erdriche, nüb er hiar irsieche,
nub er io innan thes sih lade förahtennes*
Niuuirdit 6uh innan thes, zi stunton br^st imo thes,
140 ni in iüngistemo thinge thoh elti nan githuinge,
293
Thiu mo 411az liob inselzit ioh mahto nan güielzit,
duit imo uuidarmuati thia iugundlichua guati;
Leident imo in brusti thio ^rerun gilüsti,
ist mSra imo in theru brusti thes buasten än-
gusti.
145 Bircirmi unsih, druhtin gdato, therero ärabeito,
ISchamon ioh sgla, in tbmes selbes Sra.
Thuruh thmo guati dua uns tbaz gimüati,
uuir mit gin£dön thinen theso ärabeit bimfdin!
Hiar suidit manne äna uuänk io ther übilo gi«
thank
150 in herzen ioh in müate, nifirsehent sih zi guate;
Suht ioh suero manager, thes giuuüagun uuir Sr;
nibristit thöh in thes thiu min, ni sie sih haa-
zön untar in,
Ni sie sih lo müen mit manegemo uuSuuen;
niduent in thiu halt thoh in muat, thaz ther diufal
in thaz duat.
155 Nihein ouh thes githenkit, uuio er sie emmizigen
screnkit,
ioh thes ouh nigisuichit, sie emmizen bisutchit.
Biscirmi unsih, dinihtin guato, therero ärabeito,
lichamon ioh sSla, in thihes selbes dra.
Thuruh thmo guati d&a uns thaz gimuati,
160 uuir mit ginSddn thinen theso arabeit bimidenl
Therero arabeito thärbent io ginifto,
thie hiar thes biginnent, zi himilriche thingent.
Theist al ander gimah, so ih hiar forna gispr&h,
theist al einfoltaz guat, gilaz thir thära thinaz
müat,
165 £infoltu uuünna sd skmit thär so sünna
sie fdrdir thar niruuelkent then hiar io uuöla
thenkent.
Thio frümä then thar blfient, thie sih zi thiu hiar
mfienty
then thä^ hiar gi&galeizent, mit hurs^du ouh
giuueizent,
Thaz sie thära al thaz il^r lädöt mihil ilbnar,
170 ioh iro lib allaz Üiie hiar sorgent bi thaz.
294
Thara leiti, druhtin, mit thifnes selbes mahtin,
ai th^mo scönen libe thie holdun scalkä thlne,
Thaz uuir tkaz mammunti in thtneru munti
niazen uns in miiate in Suudn zi guatel
175 Thär ist sang scönaz ioh mannon seltsänaz,
scönu Itidida ubar dag, thaz ih irzellen nimag.
Thäz Ist in ginhti fora drähtines ^sihti;
selbe scouöt er thäz, bi thiu ist iz so sct^naz.
Thu hörist th£r äna uudnk io thero engilo sank,
180 mit thiu se thSn uuarbön lobönt drdhtin selbon,
Mit thiu se dröta sine duent lamer filu bltde,
iamer fräuuamuate zi ällemo guate.
Thära leiti, drühtin, mit thihes selbes mahtin^
zi themo scönen Itbe thie holdun scälkä thine,
IdS Thaz uuir thaz mammunti in thiheru munti
niazen uns in miiate in %uuön zi guatel
Thir äl thär scöno hiUit, thaz musica gisingit,
^ allaz thir zi liebe zi themo ^umnigen libe,
Io then ^uutnigan dag, then man irzellen nimag,
190 — gisteit thir thär al redinön — mit ^uuinigen
freuuidön.
Nimag man nihein irredinön, uuio thäx ist gotes
theganon,
thie arabeiti thultun ioh sinan uuillon fultun.
Thara leiti, druhtin, mit ththes selbes mahtin,
zi themo scönen libe thie holdun scälkä thine,
195 Thaz uuir thaz mammunti in thineru munti
niazen uns in muate in Suuön zi guatel
Sih thär ouh äl ruarit, thaz Organa fuarit,
lira ioh fidula ioh mänagfaltu suegala,
Härpha ioh rotta, ioh thaz io guates dohta,
200 thes mannes mtiat noh io giuuüag: thär ist es
alles ginuag.
> Thaz spil, thaz sei ton fuarit^ ioh man mit hänton
ruarit,
ouh mit bllisanne, thaz htfrist thu allaz thänne,
Thaz niuzist thu iogilicho thär scöno geistliche;
iz ist so in älauuäri in himile gizämi.
205 Thara leiti, druhtan, mit thxnes selbes mahtin,
zi themo scönen libe, thie holdun scälkä thine>
295
Thaz uuir thaz mammanti in thifneru munti
niazen uns in miiate in %uaön zi g&atel
Allo uuunnä, thio sih odo io in gidrahta quemen
thin,
210 ^ thaz niuzist thu in muate lamer tbär mit guate,
lamer mit liebe — thin herza mir giloube —
thaz goata mänagfalta, thaz ih thir hiar nu
zalta.
Niuzit thär in uu^ra sälida thin sSla,
., iamer mämmnnti ioh ^uuinig gimuati,
215 Euuiniga suazi, bimidit allaz uuizi,
alles müates sorgon, si blTdit sih thär foUon;
Blidit sih thar iamer äna sörgun ioh s^r,
ioh ana leidogilih, giuuisso, thaz nihiluh thih.
Thara leiti, druhtin, mit thfnes selbes mahtin^
220 zi themo scönen übe thie holdun scalkä thine,
Thaz uuir thaz mämmunti in thlheru munti
niazen uns in muate in ^uuön zi guatel
Uuäri in mir ginffto manago thtfsunt muato,
spracha so gizämi, thaz enti theis niuu£^ri,
225 Nimöht ih thoh mit uuorte thes löbes queman zi
ente,
alles mines m)e8 frist, uuiolih thar in lante ist
Thu uuirdist mir gilöubo, selbo thu iz biscöuo,
theiz duit thia mtna redina härto filu nidara;
loh 8C0UÖS, uuiaist du thaz, liob filu managaz,
230 liobes härto ginuag, thes ih noh hiar nigiuuuag.
Thara leiti, druhtin, mit thüies selbes mähtin,
zi themo scönen übe thie holdun scälkä thine,
Thaz uuir thaz mämmunti in thifneru munti
niazen uns in muate in ^uuon zi guatel
235 Uuio mag ih thaz iruueUen, thaz mihu uuort ir-
zellen
himilriches döhta, thaz uuorolt al nimohta,
Thaz thie alle er nirzelitun, tharazua doh thin-
götun
ioh ouh zi älauuäre mit muate uuarun thSre?
Uuaz scolt ih thanne, — bin sünta untar manne —
240 thö ebanüh nimohta gizellen, thaz ddhta?
296
Thara leiti, druhtin, mit thihes selbes mahtin,
zi themo sconen libe thie holdun scälkä thine,
Thaz uuir thaz mämmiinti in thmeru munti
niazen uns in muate in guuön zi guatel
245 Nist Üiemo thär in Idnte itSd io thaz inblänte,
— thiu freuui ist in gimeino — thaz sinan
Munt biuueino,
Odo ouh thaz insizze, thaz inan uuiht gilezze
— theist in ouh gimeini — thera sinera sel-
bün heili;
Odo imo töd so gienge^ thaz got io thaz gi-
henge,
250 thaz; in themo riche iaman sär irsieche,
Quistu bi thio siuchi, odo er sär ünfrauuer si,
odo man uuiht sär smerze, thaz er es thoh gi-
grünze;
Odo iauuiht ander, suntar guat, ruere mo thaz
blida muat,
leid odo 8m6rza thaz sinaz fräuua herza.
255 Thara leiti, druhtin, mit thTnes selbes mahtin,
zi themo sconen libe thie holdun scälkä thine,
Thaz uuir thaz mämmunti in thiheru munti
niazen uns in mtiate in ^uuön zi guatel
Niuuirthit in themo erbe, thaz man thihein ir-
sterbe^
260 iiSd inan bisuTkhe in themo selben riche.
Oiuuisso sägen ih thir ein, th£r nirstirbit man
nihein,
bi thiu niuuirdit ouh in uuär, thaz man nan
bigräbe thär,
Odo iauuiht thes man thär bigS, thes zi tt^de
gige;
zi themo thionöste sie sint thär al gidrSste.
265 Then USA then habet fiintan thiu hella, ioh firs-
lüntan,
diofo firsuölgan ioh elichör giborgan,
Thoh ouh thäz niuuäri, thär uuäri tboh io sconi,
'heili, uumstu thaz, äna enti theheinaz.
Thära leiti, druhtin, mit thihes selbes mahtin,
270 zi th6mo scCfnen libe thie holdun scälkä thine
297
Thaz uuir thaz mammimti in tMneru munti
niazen uns in muate in guuön zi güate!
Thär blyent thir io lilia inti rffsä,,
suazo sie thir stinkent ioh elichör niruuelkent.
275 Thia bluat, thia erda fuarit, ioh äkara alle
ruarit,
thia sc^^ni zi uuäre thia sihistu alla thUbre.
Ther stank ther bläsit thär in muat io thaz Suui-
niga güat,
süa^ filu managa in thia götes theganä,
In thie gotes liobon mit süazin ginüagön,
280 in thie drtttä sine; uuard uuola sie mit 1^)6,
Thaz sie giböran unurtun, thö sie sulih funtun,
ioh sie in tibesa redina niazent iamer frSuuida.
Thara leiti, druhlan, mit thtnes selbes mähtin,
zi themo sconen Übe thie holdun scälkä thine,
285 Thaz uuir thaz mammunti in thihSra munti
niazen uns in müate in ^uuön zi guate!
Ybar thiz allaz so ist uns süazista thaz,
uuir unsih thes thar £rouu6n, selbon drühtin
scouön,
Sines selbes scöiü, ioh allaz sin gizKmi
290 iamer in then mähtin bi sinen gregrehtin.
Theist thiu uuünna ioh thaz güat, thaz bläsit lib
unsinthazmüat,
theist al fon themo brunnen, thaz uuir hiar
güetes Zellen.
Sehen ouh thär then drtfst, thero engilo thionöst,
uns thar io lib bibringit, thaz lagüicher singit.
295 Thära leiti, druhtin, mit thmes selbes mähtin,
zi themu sconen in>e thie holdun scälkä thine,
Thaz uuir thaz mammunti in thfneru munti
niazen uns in müate in ^uuön zi guate!
298
XXIV,
ORATIO.
Giuuerdo uus geban, druhtin, mit thines selbes
mähtin,
uuir ünsib muazin bltden mit beilegön thihen.
Mit in uuir muazin niazan, thaz habest du uns
• giheizan,
thesa selb&n uuünna, thia uuir hiar scribun
forna.
5 £rdün inti himiles inti alles fliazentes,
fehes inti mannes, druhtin bist es 411es.
Uuir birun, druhtin, alle thm; niläz queman thaz
io in müat min,
theih hiar gidue in riebe uuiht thes thir ni-
liche.
Giboran uuir niuuürtun, er thino mahti iz uuoltun,
10 steit ouh unser enti in thifnes selbes henti.
Ist uns in thir giuuissi ouh thaz irstäntnissi,
thaz unser stübbi fulaz uuerde auur sulih, soso
iz uuas.
Thu uueltist öuh äna thes thes selben urdeiles,
rihtis selbe thu then dag, then man biuuänkon
nimag«
15 Nu iz ällaz druhtin, thih ist ginado bi ünsib, so
thu bist,
leiti unaih in richi thin, thoh uuir es uuirdig
nisin.
Druhtin, alles uuio nidüa, mih io fiiagi tharaziia,
thaz ih mih untar thihen iamer muazi blTden,
Theih thar thih löbo ubaral, so man drühtinan
scäl,
20 allen kreftin minen mit beilegön thihen,
Vuir thina geginuuerti niazen mit giuuurti,
ioh sfn thih saman lobönti allo uuorolt uuorolti.
amen.
299
XXV.
CONCLUSIO ÜOLÜMINIS TOTIÜS.
Selben kristes stiuru ich smera gin^u
bin nu zi thiu gifierit, zi Stade hiar gimierit.
Bin nu mines uuortes gikerit heimortes,
ioh uuill es duan nu enti mit thiu ih fuar
ferientL
5 Nu uuill ih thes giflfzan, then segal nitharlazan,
thaz in thes Stades feste min rüadar nu
gireste.
Bin gote helphante thero arabeito. zi ente;
thes mih £riunt& bätun, in götes minna iz
dätun,
Thes sie mih bätun härto selben götes uuorto,
10 thaz ih giscrib in unser heil, euangeliöno deil,
Thäz ih es bigunni in ünseraz gizungi,
ih thuruh göt iz däti, soso man mih bäti,
Nimoht ih thaz firlöugnen, nub ih thes scoltt
göumen,
thaz ih äl däti, thes karitäs mih bäti,
15 Ouanta si ist in uuär mih druhtines drütin,
ist furista innan htlses eines thionöstes.
Thes selben thionöstes giuualt, thaz gengit thuruh
ira haut;
nist es uuiht in thanke, mit iru man iz ni-
uuirke.
Nu ist iz, so ih redinön, mit selben kristes se-
genon,
20 mit sliiera giuuelti bräht anan enti,
Giscriban, so sie. bätun, thaz iro minnä dätun,
bruaderscaf ouh diuru, thaz sag^ ih thir zi
uuitru.
Ih hiar nu fergön uuille gotes thegana alle,
alle hdldon sine ioh liabe friunta mine:
25 Si firuma in thesen uuerkon, thaz sies gote
thankon,
thaz si thaz iruuellen, gotes gifb iz zellen.
SOQ
Sinera mähti allaz thaz gidrähti;
imo, so ih z611uy thiu selbun uuört ellu;
Sr thär, thaz nidöhta, so mir giburren mohta,
30 zellet thio gimeiti minera dumpheiti,
Mihes selbes 6bili thaz ih io uuard so fräuili,
ioh minera ar^ filu främ, thaz ih es gouma
ninam,
Thaz ih in thesen rediön nilugi in theuangelion,
thaz ih mir liaz so umbimah thio mines drnh-
ttnes buah*
35 Thero selbun missidäto thig ih, druhtin, thrSto
ginäda thina in uuära, uues meg ih fergon
m^ra?
Ther holdo tlun nimtde, nub er iz thanasnide
ioh er iz thänascerre, thaz iz hiar nimerre,
Zi thiu thaz gtiati sine thes thiu bäz hiar seine,
40 ioh man uuizzi föUon in thiu then guatan
uuillon.
Vuant er thaz guata minnot ioh hiar iz lisit
thuruh göt,
thaz arga hiar ouh midit ioh iz thanasmdit^
Noh thuruh eina lugina nifiruuirfit al thia redina,
noh thuruh ungiuuara mlb niläzit thia froma
sin,
45 Suntar thaz giscrib min uuirdit bezira sin,
buazent siho guati thio mino missodäti.
So eigun däti sine Ion fon truhtine,
gelt filu föUon thuruh then gdatan uuillon,
Uuant er thaz ubila firmeid ioh iz garo thä-
nasneid;
50 thaz guata steit gihältan ioh m&g sih baz gi-
uualtan.
Süs bi thSsa redina so duent thie götes theganä:
sie uuirkent thiz gimuati thuruh thio iro guati,
Sus duent thie io alle, thes guaten uuillen fölle,
thie selbun drtftä sine ioh liebe friuntä mine.
55 Ih uueiz ouh, thaz thu irkennist, ioh thih iz ün-
farholan ist,
uuio afnr iogilicho duit ther mih ^cho.
301
Then ruarit io thiu smerza, — thaz duit imo übil-
herza —
er scöuuöt zi themo guate sSragemo müate.
Iz rdarit sino brüsti sär sd th6ra firisti
60 mit mihilen riuöa, so er iz biginnit scouön.
Er bieget zemo güate, ist übilo imo in miate,
uuolt er sär thSn uuilön g^rno iz firdilöiL
Nist imo thar ouh föllon ihuruh then argan
uuillon,
suntar er thaz grubilo, finthit er thar übilo,
65 loh uuilit sülichero iagüih, theiz äUaz si so
sämalih,
biginnent främ thaz rechen, thaz sie thaz guata
theken.
Luagent io zemo argen, thaz sie genaz bergen,
thaz siez io bihellen mit argemo uuiUen.
Iz sprichit ouh giunäro hiSrönimus ther m^ro,
70 giuuoag er uuortes sines thes selben 41ten
nides.
Er quit: „sin sümiliche, tho in thaz uuerk liehe,
sie thoh, bi thie meina! thes argen nemen
gönma,
Thaz sie thaz io spnrilön, unio sie in äbnh re-
dinön,
loh sie thes io faren, unioz hintoroit gikeren.'
75 Nu sie th&z nimident, so höhan gömon rinent,
sie ouh thaz nieltent, then gotes drtft so
sceltent;
Uuaz düit thanne iro frauili theru mihera nidiri,
ioh iro uuillo übiler; got biskirme mih Sri
Sus sint thiu thing ellu, so ih thir hiar nu
zelln,
80 sus missemo müate sint übile ioh güate.
Thie einun uuöUent in uuär thaz güata ofonön
s&r,
thie andere mit ilön iz uuöllent sar firdüön.
Thie güate es sär biginnent ioh iz främbringent
ioh sint frtS thr&to rehtero dato.
85 Thie andere dlle filu früa sero grünzent thärzüa,
sero düit in thiu frist^ theiz bitheldtaz nist.
302
Nu bifOu ih mih hiar then bezirön allen in uuar,
allen gotes theganon mit selben kristes se-
ganon,
Th&z thie selbün smähi min in gihügti muazin
ixo sin,
90 mit uuorton mih ginuagen zi druJbtine gi-
füagen,
lo sär in themo friste zi uuältantemo kriste,
zi uuältanteru henti Sna theheinig enti.
Themo si guallichi ubar allaz sinaz richi,
ubar allo uuörolti si diuri sin io uuonanti:
95 In er du ioh in himile, in abgrunte ouh hiar
nidere,
mit engilon ioh m&nnon in Suuinigen sangon!
Ther mfli hiar so gidr((sta, thero arabeito
irlffsta,
thaz er min githähta, zi Stade mih bibr£hta.
Thoh ih thärzua hügge, thoh scöuuön sio zi
rugge,
100 bin mir menthenti in Stade stantenti.
Si guallichi thera ensti, thiu mir thes io giönsti,
lob ouh thera giuuelti £kna theheinig enti,
In erdu ioh in himile, in abgrunte ouh hiar
nidere,
mit engilon ioh mannon iu Suuinigen sängon.
amen.
[Gebet des Sigihart, unverändert nach der Frei-
singer Handschrift:]
[Du himilisco trohtin. Ginade uns mit mahtin.
In diu selbes riche. Soso dir giliche.
Trohtin ohri)st in himile. Mit dines fatidr segane.
Gin&de uns in guun. Daz uuir niliden uueuuün.]
OTFBIDUS ÜÜIZANBÜRGENSIS MONACHüS
HAßTMÜATE ET ÜÜERINBERTO SANCTI GALLI
MONASTEMI MONACHIS.
Oba ib. thero büacho guati hiar iauuiht missi-
kßrti,
gikrümptl thero redino, thero qu5ft ther ,
euangeli 0:
Thumh kristes krüzi bimide ih hiar thaz
Tiuizi,
tbnruh siha gibürt, es ist mir, druhtin, thanne
thurf T.
5 Firdilo hiar thio d£ti ioh, druhtin, mih gileiti,
thaz ih nimängolo thes dröf, in himilriches
Mtho F.
Rihti pedi mine, thär sin thie drütä thine,
ioh minaz muat gifreuni mir in euuön, drüh-
tin, mit thi R.
In himikiches sctfni düa mir thaz giz&iii,
10 ioh mih io thäranuisi, thoh ih es uuirdig ^
nis ^ I.
Druhün, düaz thuruh thih: firdanan uueiz ih
filn mih,
thin giböt ih ofto meid, bi thiu thülta ih
thr&to manag lei D.
Yueiz ih thaz giunisso, thaz ih thes unnihig
uuas ouh sff,
thiu uuerk firdilo mXrm ginffda, druhtin, thih ü
304
15 S&rio nü giuuäro, thaz ih thir thiono zioro
ellu iär innan thes ioh dägä mines libe S.
Vuanta unser lib scal uuesan thaz, uuir thio-
nöst duen io thtnaz,
thaz hüggen thera uuunnu mit kristes selbes
mfnn V.
Yuöla sies io ginüzzun, thie uuillen sines
flizzun,
20 ioh sint sie nu mit redinu in himilriches
freuuid V,
In himiles gikämare mit mihilemo gämane
mit mihileru liubi, thes uuörtes mir gilöub I.
Zi hellu sint gifiarit ioh thie ändere gikSrit;
thar thultent beb filu heiz, so ih iz alles
uuio niuuei Z.
25 Alla uuörolt zeli du äl, so man in buachon
sc&l;
thiz fmdistu äna duala, thaz sägen ih thir
in uu£r A.
Nim gouma in älathräti, uuio ab^ däti,
uuior hügu rihta sinan in selb druhtina N:
Bigonda er göte thankön mit sthes selbes
uuerkoUf
30 sihen uuerkon er io kleib uuiht ungidSEhes
nibilei B;
Vuio ther ander missigiang ioh harto hintor-
ort gifiang,
thaz lisist thu ouh zi uutfru ioh fon theru
selbun far \.
Riat er thes ginüagi, uuio er ab^an sluagi,
uuio er gidlkti filu s^r themo einegen
bruathe R,
35 Gifreuuit ist ther guato nu in himilriche
thrSIto,
thaz deta thero uuerko githig; ther ander
nist es uuirthi 6.
Er ist gilöböt harto selben kristes uuorto,
in buachon zi uuäre mäht aelbo Iz. lesan
thffr E.
305
Nibristit, ni thu Mrtlst, uuid leid ther än-
derer ist,
40 nist ther sin habe rüachoD, thaz lisistu ouh
in buacho N.
Sih lamSch ouh ürltSs ioh zu& quenun Srist
KÖH,
deta ander übil ubar thäz, uuant er guatSr
niuua S.
In imo ist uns thiu förahta, tUa uns caTn ouh
uuorahta;
lisy uufo er thSn quenön zeinti, ioh selbemo
imo irdeilt L
45 Suntar uuard enöch in uuar drühtines drtft
sär;
uuanta er uuialt muates sines, nu niuzit
päradise S.
Mänagfalta l^ra duat druhtin uns in uuSra
in diesa uulfsün untar in; theih hiar thir zelle,
thaz firni M.
Oba thu es uuöla drahtös, in muate thir iz
ähtos
50 mäht thänne thu giuu^ro giniazan bSder 0.
NiUkz thir in muat thih thio dat, thio guoto
nisin,
ioh ISlz thir zi bilidin, thie auur b6zzi-
run sr N.
Allo ztli thanne uabiz untar manne,
so niuzisthuy theih zalta, thia fruma mä-
nagfalt A.
55 ChSri ouh thir in thriiti in muat thio uuöla-
däti,
uuio nöK bi guat githic uuard druhttne
uuirthi C,
Hina uuard thiu uuorolt fans, theist allen künd
hiar untar uns,
in süntdn uuard sin mfssilih giuuisso, thaz
nihiluh thi H,
Yuas er eino scöno in liutin ünhöno,
60 deta eino er thd m uulCru uuerk älaunär ¥•
Otfrld «d. Piper. 20
306
Sih kSrta er zi göte äna uuank, thö ellu uuorolt
thär irdrank,
er einä ther intflCQithaz: thiu uuorolt uuirdig
thes niuua S.
HSh er oba manuou ' suebSta in then üudon,
uuant er uuas göte, sumirih, drüt, thaz ni-
hfluh thi H.
65 AUaz mankunni thiilta thar thö grünni,
uuas uuirdig er in uuära zi bimidänne
thia zäl A.
Rektor er iz anäfiang, thö iz zi n&ti gigiang,
thamie thie mezzon in uuär, selbo lesen uuir
iz tha R.
Th(( sie thes bigünnun, zi himile gisunnun;
70 : uuanta iz uuas ünredihaft; bl thiu zigiang in
thiu kräf T.
Müatun sie sih thrltto thero iro selbun dä^to,
giuuisso sägen ih thir 6in, sie quamun filu
scänt hei M,
;Duanta iz zi thiu io irgengit: ther uuidar göte
ringit,
, ist er 10 in üuäru in htfnlicheru zal ü.
75 Abraham ther mäxo uuas götes drüt' giuuaro,
thoh thült er ofto in uuara mänagfalta zäl A.
Thoh riat imo lo druhtin ' mit sines selbes
mahtin,
sös er 10 themo duat, ther thionöst sinaz
uuöla dua T.
Erata.er nan filu fram, thö er zen alten da-
gon quam,
80 sär bi themo sinde, zi diuremo kind E.
Er oüh iä^cobe nisueih, ' thö er theino brüader
insleih,
Ullas io mit imo thänne in themo fliahann E.
Thaz iÖsepe buh giburita, thö er thie dröumä
sageta:
ther selbo nid inan firuuant rumo in ände-
raz lau T.
.85 UuJtrun thär in l&aiei tMe Kuti auintänte,
in fölgetun sie in uuffru mit mihileru pih ü.
307
Caio sie auur göt thär drtfsta ioh mdyses
irlffsta,
, thaz sagent biäah A uuSru in sTnes selbes IKr 11.
Eigun ouh thio büah thaz, then iro mibilan
häz,
90 then drtagnn sie io in nufre . unz themo
fiarzegustenifr E.
Riatun io ubar thaz in thaz f6rah sinaz,
ther in dr{(st uuas io sar, then uuoltiin se
ofto irslahan tha R.
In d&uides dftti nim bflidi zi nffti,
uuio er thnruh sino guaü firdruag thaz
hgrot I.
95 Nimag ih, thoh ih uu611e, thie selbun liuoli
alle,
thoh uuir thaz iruuellen, so mdmmonto gi-
. zelle . ^ N.
Bi thiu ist nn baz zi uuäre ^SfAZ uuiir ^grua-
zen hiare,
thaz ouh thaz nibileib, thaz itfhane o\ih hiar
leidMei B.
Erist Ithtun sie sin, thaz. sagen ih thir in
uuar mSn,
100 fiangun thö mit nide zi selb druhtin E.
Riatun tho ginüagi, uuio man nan irslüagi,
giuuisso sägen ih thir. uuar, thaz irfdltun
se sä R.
Thff sie thaz gifrumitun, thie iungoron firid-
gStun,
so uuar sunna Höht leitity so uuurtuin sie
zisprfiiti T,
105 Oba thu es biginnis, in büachon thu. iz findis,
thaz uuir nu niazen thr^to thero druhtines
drtft . 0.
Sus in thesa uuistin so 8l6if tliiü nuofolt h6-
r^sun:
- io ähta, uuizist thu thdz, thes- gäaten ther
thar übil uua S.
Aller liut gin6to ähta tho .thero drtfto
110 noh dages hititu in uuära so uuönet io thiu fSr A.
20*
308
Nim goumo nu gimüato thero selbun götes
druto,
draht es nu mit uuilleu in selben sancti
galle ; N.
Chörota er ofto thrffto thero selbun arabeito,
thes er nü äna uu^nc habet fora gote than C.
115 Thenkemes in muate uns allen nu zi giiate,
ioh uns härto queme* in müat tbiz selba
druhtinesgua T,
Ist uns hiar gizeinöt in bKthen lo thuruh not,
in ubili inti in güati unseräro zühtp dat I.
iGiuuär thu uuis io thr^to thero bezirün dato,
120 biscouuo thir io umbiring ellu thisu uuo-
roltthin G:
Alle thie firdänun, thie unsitig uuärun,
thie mid thu io in uuSra ioh ällero iro
far A.
LiCz thir in muat thin, thie thär bezirun sin,
so bistu, so ih thir sägen scal, gotes drfit
ubara L.
125 Lis thir in then liuolon thaz selba, theih thir
redinon,
fon alten zitin hina fom, so sint thie büah
al theses fo L.
In in uuir lesen thäre, thaz uuizun uuir zi
uuäre,
thera minna gimüati ioh mänagfalto guat L
Minna thiu dfura theist karitits in uuära,
130 bruaderscaf, ih sägen thir ein, thi gileitit
unsih hei M.
Öbo uuir unsih minnön, so birun uuir uuerd
\ ' .' ' ' mannon
ioh minnöt unsih thrKto selb drdhtin unser
guat 0;
Niduen uuir st}, ih sagen thir ein, sero quimit
uns iz heim,
sSrag uuir es uuerthen^ in thiu uuir iz ni-
uuöUe N.
135 Altan nid, theih r6döta> then oaüh io hdbeta,
ther si uns leid in uuära, er ist uns mihil zKl A.
809
Simes io mit guate zisdmane gifdagte^
ioh folgemes thes uuSres, uuir kind sin
Abrahame S.
Thia miltt, thia däutd druag, duemes harto uns
in thaz muat»
140 thia moyses nnsih ISrit; thia bösa ist ellu
niuu])i T.
Euangelion in uuär thie zeigönt uns so sama
thÄr,
gibietent uns zi uuffre, uuir unsih minnön
hiar
Redinöt er süntar then selben itingoron thar E.
fon theru minnu managaz 8r, selbo druh-
ttn unse
145 In naht^ tho er uuolta in morgan bi unsüi R,
selbo irsterban;
duat uns thaz gimuati bi smes selbes guat L
In giböt er harto sihes selbes uuorto,
thaz man sih minnötiy so er uns iz bilidöt i.
Mit käritate ih fergön, so bruederscaf ist
giuuön,
150 thi unsih sctfno, so gizäm, fon selben säta-
nase na M,
Öfono thio guati, ioh düet mir thaz gimuati,
in gibete thräto iues selbes dät 0.
Niliizet, ni ir gihügget, ioh mir ginSda thigget
mit minnon filu föUen zi selben sancti g^e N.
155 Afur thara uuidiri thiu mines selbes nidiri
duat iu gihugt in uuara, thaz ir bimidet zSl A,
Ci selben sancte pStre, ther so giang in
then s^,
thaz er si uns ginäthic, thoh ih nisi es
uuirdi C,
H^ er uns thes himiles, ioh muaztn freuuen
unsih th6s,
160 insperre, thara gileite mih ioh thar gifreuue
ouh iui H,
In hfmilisgo sctSni, thaz uuir thaz seltsäni
scöuuon thar in uuäri, ioh thio Suuinigiin
ziar r,
310
Simbolon in %uuöB| thes sint thie siae th&r
giuuon;
Uttir muazin freuuen unsih thes iamer smes
thanke S!
t65 Erist halte hartmuatan ioh uuerinbrahtan
guatan,
mit in si ouh mir gimeini thiu Suuiniga
heüi.
loh allen io zi gamane themo beilegen gi-
sämane,
thie dages ioh nahtes thuruh not thär sancte
gallon thionöni
Otfrid's Randbemerkungen.
I 4, 5. Erant enim iusti ambo ante deum (Luc. 1, 6).
I 4, 9. Non erat illis filius eo quod esset helisaböht steriliB
(Luc. 1, 7).
I 4, 15. Omnis populus erat foris hora incensi (Luc. 1, 10).
I 4tj 19. Et ingressus templum.
I 4, 21. Uidit angelum a dextris altaris (Luc. 1, 11).
I 4, 27. Ne timeas zacharias (Luc. 1, 13).
I 4t, 29. Elisabeht uxor tua pariet tibit filium.
I 4, 33. Erit enim magnus coram domino (Luc. 1, 15).
I 4; 35. XJinum et cdceram nön bibet.
I 4, 37. MultoB filiorum Israel conuertit ad dominum (Luc. 1,16).
I 4, 39. Ipse praecedet ante illum (Luc. 1, 17).
I 4, 41. Conuertit corda filiorum ad patres eorum.
I 4, 45. Parare domino plebem perfectam.
I 4, 47. Eespondit zacharias unde hoc sciam (Luc. 1, 18)?
I 4, 49. Ego sum senex et uxor mea processit in diebus suis«
I 4; 57. Bespondit angelus (Luc. 1, 19).
I 4; 59. Ego sum gabrihel.
I 4; 65. Ecce eris tacens et non poteris loqui (Luc. 1, 20).
I 4; 69. Lnplebuntur in tempore suo.
I 4, 71. Stabat populus foris expectans (Luc. 1, 21).
I 4^ 75. Egressus autem non poterat loquietreIiqua(Luc.l,22).
^ 4^ 79. Cognouerunt quod uisionem uidisset.
312
I 4, 82. Postquam impleti sunt dies offitii eius abiit in domum
Buam (Luc. 1, 23).
I 5| 1. Mense autem sexto (Lac. 1, 26).
I 5, 9. IngresBUB angelus ad eam dixit (Lac, 1, 28).
I 5, 15. Aue maria gratia plena dominus tecom.
I 6f 17. Ne timeas maria (Luc. 1, 30).
I 6f 27. Dabit ei dominus deussedemdauidpatris eius (Luc. 1,32).
I 6f 33. Srcspondit maria quomodo fiet istud (Luc. 1, 34).
I 5 41. Bespondit angelus (Luc. 1, 35).
I 6f 45. Quod nascetur ex te sanctum.
I 5, 59. Ecce helisabeht cognata tua (Luc. 1, 36).
I 5, 65. Ecce ancilla domini (Luc. 1, 38).
I 5, 71. Discessit ab ea angelus (Luc. 1, 38).
I 6f 7, Benedicta tu in mulieribus (Luc. 1, 42).
I 6, 13. Perficientur ea quae dicta sunt tibi a domino (Luc. 1;45).
I 7, 3. Magnificat (Luc. 1, 46).
I 7, 5. Et exultauit (Luc. 1, 47).
I 7, 7. Quia respexit (Luc. 1, 48).
I 7, 9. Quia fecit (Luc. 1, 49).
I 7f 11. Et misericordia eius (Luc. 1. 50).
I 7f 13. Fedt potentiam (Luc. 1, 51).
I 7, 15. I>eposuit (Luc. 1, 52).
I 7, 17. Esurientes (Luc. 1, 53).
I 7, 19. SuBcepit (Luc. 1, 54).
I 7, 21. Sicut locutus est (Luc. 1, 55).
I 7, 23. Mansit cum ea mensibus tribus (Luc. 1, 56).
I 8, 11. Giim esset iustus (Matth. 1, 19).
I Bf 17. XJoluit occulte dimittere eam.
I 8; 19, Haec autem eo cogitante (Hatth. 1, 20).
1 8, 25. Pariet filium (Matth. 1, 21).
I 9, 3. Et audierunt uicini (Luc. 1. 38).
I 9, 13. Et factum est in die octauo (Luc. 1, 59).
I 9, 15. Et respondit mater (Luc. 1, 60).
I 9, 19. Et dixerunt ad illam (Luc. 1, 61).
I 9, 21. Quia nemo est iu cognatione tua.
1 9, 23. Innuebant autem patri (Luc. 1, 62).
313
t
I 9, 25. Scripsit dioens iohatmes nomen eius est (Luc. 1, 63).
I 9, 27. Et mirati sunt uniuersi.
I 9, 29. Apertum est os eius (Luc. 1» 64).
I 9, 33. EtÜBMstus est timor super omnes uicinos (Luc. 1,65).
I 9, 39. Quid putas puer iste erit? etenim manus domim erat
cum illo (Luc. 1, 66).
I 10, 1. Et zacharias pater eius impletus est spiritu sancto
(Luc. 1, 67).
I 10, 3. BeuedictuB (Luc. 1, 68).
I 10, 5. Et erexit (Luc. 1, 69).
I 10, 7. Sicut locutus (Luc. 1, 70).
I 10, 9. Salutem (Luc. 1, 71).
I 10, 11. Ad facieudam (Luc. 1, 72).
I 10, 13. lusinrandum (Luc. 1^ 73).
I 10, 15. TTt siue timore (Luc. 1, 74).
I 10, 17. In sanctitate (Luc. 1, 75).
I 10, 19. Et tu puer (Luc. 1, 76).
I 10, 21. Ad dandam (Luc. 1. 77).
I 10, 23. Per uiscera ^^uc. 1, 78).
I 10, 25« luluminare (Luc. 1, 79).
I 11, 19. Et ibant omnes ut profiterentur (Luc. 2, 3).
I 11, 23. Ascendit et ioseph (Luc. 2, 4).
I 11, 29. Factum est autem cum essent ibi impleti sunt dies
ut pareret (Luc. 2, 6).
I 12, 9. Ecce enim euangelizo uobis gaudium magnum
(Luc. 2, 10).
I 12, 13. Quia natus est uobis bodie saluator (Luc. 2, 11).
I 12, 17. Et boc uobis signum (Luc. 2, 12).
I 12, 21. Et facta est cum angelo [multitudo] (Luc. 2, 13).
I 12, 23. Gloria in excelsis deo (Luc. 2, 14).
I 12, 33. Discesserunt ab eis angeli in caelum (Luc. 2, 15).
I 13, 3. Transeamus bebtleem.
I 13, 7. Et uenemnt festinantes (Luc. 2, 16).
I 13, 13. üidentes autem cognouerunt (Luc. 2, 17).
I 13, 17. Maria autem conseruabat omnia [uerba](Luc.2, 19),
I 13, 23. Et reuersi sunt pastores (Luc. 2, 20).
314
I 14, 5. Quod uocatum est ab angelo (Luc« % 21).
[I 14, 7. Ipse salunm faciet populom samn (Matth. 1, 21)].
I 14, 9. Foetquam impleti sunt dies pnrgatiomB mariae (Luc.
2, 22).
I 15, 1. Et ecce homo erat in hierusalem cui nomen symeon
(Luc. 2, 25).
I 16, Ö. Be8ponsumaccepit6ymeonaspiritu8ancto(Luc,2,26).
I 15, 9. Et uenit in spiritu in templum (Luc. 2, 27).
I 15, 15. Nunc dimittis seruum tuum domine (Luc. 2, 29).
I 15, 21. Erat pater iesu et mater ammirantes (Luc. 2, 33).
I 15, 25. Et benedbdt illis symeon (Luc. 2, 34). •
I 15, 29. Ecce positus est hie in ruinam.
I 15, 31. Et in Signum cui contradicetur.
I 15, 45. Et tuam ipsius animam (Luc. 2, 35).
I 15, 49. IJt reuelentur ex multis cordibus (Luc. 2, 35).
I 16, 1. Et erat anna prophetissa (Luc. 2, 36)
I 16, 5. TJixerat cum uiro suo Septem annis.
I 16, 7. Non discedebat de templo ieiunüs et oraüombus
serviens nocte et die (Luc. 2, 37).
I 16, 15. Et haec ipsa hora superueniens (Luc. 2, ^6).
I 16, 21. Et ut perfecerunt omnia (Luc. 2, 39).
I 16, 23. Puer autem crescebat (Luc. 2, 40).
I 17, 1. Cum natus esset iesus in betleem iudae (Matth. 2, 1).
I 17, 9. Ecce magi ab Oriente uenerunt.
I 17, 13. Tibi est qui natus est rex iudaeorum (Ma-tth. 2, 2).
I 17, 21. TJidimus enim stellam eius in Oriente.
I 17, 29. Audiensautemherodesrexturbatu8est(lCaith. 2, 3).
I 17, 33. Et congregans omnes principes sacerdotum et scribas
(Matth. 2, 4).
I 17, 37. At iUi dixerunt in bethleem iudae (Matth. 2, 5).
I 17, 41. Clam uocauit magos (Matth. 2, 7).
I 17, 47. Et mittens illos in bethleem (Matth. 2, 8).
I 17, 53. Qui cum audissent regem abierunt (Matth. 2, 9).
I 17, 59. Et intrantes domum (Matth. 2, 11).
I 17, 61. Et procidentes adorauerunt eum.
I 17, 63. Et apertis thesnuris suis.
315
I 17, 73. Et ammoniti in sonmis (Matth. 2, 12).
I 17y 77. Per aliam uiam reuersi sunt«
I 19, 3. Appamit angelus domini ioseph dioens ioge in
aegyptom (Matth. 2, 13).
I 19, 9. Fatnram est enim nt herodes qnaerat puemm.
I 19, 13. Qui consurgens accepit paemm (Matth. 2, 14).
I 19, 17. Erat ibi usque ad obitom herodii (Matth. 2, 15).
I 19, 19. irt impleretor qnod dictum est per prophetam.
I 19, 21. JiZ aegypto uocaui fihum meam.
I 20, 1. TJidens herodes quod inlusus esset « magis (Matth.
2, 16).
I 20, 7. A bimatu }'et infra.
I 20, 25. üt adimpleretur quod dictum est per hieremiam
prophetam (Matth. 2, 17).
I 20, 2a TJox in rama audita est (Matth. 2, 18).
I 20, 30. Noloit consolari.
I 21, 1. Befuneto autem herode (Matth. 2, 19).
I 21, 9. Qui consurgens accepit puemm (Matth. 2, 21).
121, 11. Audiens autem quod archelaus regnaret (Matth. 2,22).
I 21, 14. Secessit in partes galileae.
I 22, 7. Consummatisque diebus cum redirent (Lue. 2, 43).
I 22, 11. Existimantes autem illum esse in comitatu(Lao. 2, 44).
I 22, 21. Bequirebant eum inter cognatos.
I 22, 27. Begressi sunt in hierusalem (Luc. 2, 45).
I 22, 31. Inuenerunt iUum in templo (Luc. 2, 46). •
122, 37. Stupebant autem omnesquieumaudiebaiit(Luc.2, 47).
I 22, 43. Fili quid fecisti nobis sie (Luc. 2, 48).
I 22, 53. Et quid est quod me querebatis (Luc. 2, 49).
I 22, 61. lesus proflciebat aetate (Luc. 2, 52).
I 23, 1. La diebus iUis uenit iohannes (Matth. 3, 1).
I 23, 9. Et uenit in bmnem regionem iorda&b (Luc. 3^ 3).
I 23, 19. TJox clamantis in deeeito (Luc. 3, 4). •
1 23, 2L Parate uiäm.
I 23, 23. Omnis ualhs implebitur (Luc. S, 5).
I 23, 25. Et emnt pr^ua.
I 23, 31. Et uidebit omnis (Lac 3, 6).
316
I 23, 35. Dixit ad pharisaeos genimina uiperarum (Lac. 3, 7).
I 23, 40. Facite fructas (Luc. 3, 8).
I 23, 45. Et ne nelitis dicere patrem habemus abraham.
I 23, 47. Fotens est deus de lapidibus.
I 23, 51. lam enim Becuris ad radicem arbons posita est
(Luc. 8, 9).
I 24, 5. Qui habet duas tunicas (Luc. 3, 11).
I 24, 9. Nihil aliud quam constitutain est facite (Lud. 3, 13).
I 25, 5. lohannea autem prohibebat eum (Matth« .3, 14).
I 25, 7. Ego a te debeo.
I 25, 11. Sine modo (Matth. 3, 15).
I 25, 13. Tunc dimisit eum.
I 25, 15. Aperti sunt caeli (Matth. 3, 16).
I 25, 17. Hie est fUüus meus (Matth* 3, 17).
I 25, 23. TJidi spiritum dei descendentem (Joh. 1, 32.
Matth. 3, 16)'.
I 27, 9. Miserunt iudaei ab hierosolimis (Joh. 1, 19).
I 27, 17. ConfessuB est (Joh. 1, 20).
I 27, 19. Confessus est quia non sum christus.
I 27, 23. HeHas es tu (Joh. 1, 21).
I 27, 25« Et respondit non.
I 27, 27. Et respondit non.
I 27, 29. Propheta es tu.
I 27, 33. Et dixit non sum.
I 27, 37. Quis es ut responsum demuB (Joh. 1, 22).
I 27, 41. Ego uoz clamantis in deserto (Joh. 1, 23).
I 27, 45. Cur ergo babtizas bl tu non es christus et reliqua
(Joh. 1, 25).
I 27, 49. Ego baptizo in aqua (Joh. 1, 26).
I 27, 51. Medius autem uestrum stetit«
I 27, 55. Ipse est qui post me (Joh. 1, 27).
I 27, 57. GuiuB ego non sum dignus.
I 27, 61. Ipse uos baptizauit in spiritu et igne (Luc. 3, 16).
I 27, 65. Guius uentilabrum in manu sua (Luc. 3, 17).
II 1, 7. Et uerbum erat apud deum (Joh. 1, 1).
II 1, 9. Et deus erat uerbum.
317
n 1, 13. Soc erat in piincipio apud deum.
n ly 19. Hoc erat in principio apud denm (Joh. 1, 2.)
n 1, 23. Hoc erat.
n 1, 27. Hoc erat.
n 1, 31« Omnia per ipsain £Acta sunt (Joh. 1, 3).
n Ij 35« Omnia per ipsnm üacta sunt.
n 1, 37. Et sine ipso factum est nihiL
n ly 41. Quod factum est in ipso uita erat.
U ly 45. Et uita erat lux hominum (Joh. 1, 4.).
n 1, 47. Et lux in tenebris lucet (Joh. 1, 5).
n l, 49. Et tenebrae eam non comprehenderunt dum magis
ab ea comprehenai sunt.
K 2f 7. Hie uenit ut testimonium (Joh* 1, 7).
n 2, 11. Non erat iUe lux (Joh. 1, 8).
n 2, 13. Erat lux uera (Joh. 1, 9).
n 2, 17. In mundo erat (Joh. 1, 10).
n 2, 19. Et mundus per ipsum factus.
II 2, 21. In propria uenit (Joh. 1, 11).
n 2, 23. Et Bui eum non receperunt.
n 2, 27. Quotquot autem receperunt eum (Joh. 1, 12)^
H 2, 29. Qui non ex sanguinibus (Joh. 1, 13).
II 2, 31. Et uerbum caro factum est (Joh. 1, 14).
n 2, 33b Et uidimus gloriam eins,
II 2, 37. Plenum gratia et ueritate.
n 3, 7. De matre uirgine.
n 3, 11, De eo quod angelus nuntiauit pastoribus.
II 3, 15. De eo quod pastores inuenerunt sicut dixit angelus^
n 3, 17. De magis.
n 3, 19. De Stella,
n 3, 23. De symeone et anna.
pi 3, 27. De infantibus],
n Zf 29« De eo quod sedebat in medio doctomm«
n 3, 33. De eo, qi^od referebat iohannes de christo^
[n 3, 37. Ecce agaus dei].
n 3; 46. De eo quia pater et spiritua sanctus refe^ebant ei
testimonium de caelo.
318
n 4| 5. Et accedens temptator (Matth. 4, 3).
n 4; 39. Si filius dei es.
n 4, 47. Non in solo pane (Matth. 4, 4).
n 4; 51. Assumpsit eum in sanctam ciuitatem (Mattli. 4, 5).
n 4t, 57. Angelis suis inandanit de te (Matth. 4, 6).
n 4; 75. Scriptum est enim non temptabis dondnam 4eum
tuum (Matth. 4, 7).
n 4, 81. Assumpsit eum in montem (Matth. 4, 8).
II 4, 85. Haec omnia tibi dabo (Matth. 4, 9).
n 4, 93. IJade satanas scriptum est (Matth. 4, 10).
n 4, 96. Dominum deum tnum adorabis.
n 4, 99. Beliquid eum temptator (Matth. 4, 11).
[n 7, 5. Stabat iohannes et ex discäpulis eins duo €i rdiqua
(Joh. 1, 35)].
n 7, 11. Ecce agnus dei (Joh. 1, 36).
n 7, 15. Et audierunt duo (Joh. 1, 37).
n 7, 17. Rabbi ubi habitas (Joh* 1, 38).
II 7, 19. Uenite ef uidete (Joh. 1, 39).
n 7, 21. Uenerunt et uiderunt.
n 7f 2d. tJnus ex duobus erat andreas et reliqua (Job. 1, 40).
n 7, 27. InuenimuB messiam (Joh. 1, 41).
n 7f 35. Tu es symon fflius iona (Joh. 1, 42).
n 7, 39. In crastinum uoluit esare in galileam ei innenit
philippum (Joh. 1, 43). '
II 7, 43. Quem scripsit moyses (Joh. 1, 45).
n 7, 47. A naaareth potest aliquid boni esse (Johi 1, 46).
II 7, Öl. Üeni etiiide.
II 7, 55. Ecce uere israhelita (Joh. 1, 47).
II 7; 57. Dicit ei nathanael unde me nosÜ (Joh. ly*48)»
li 7, 63. Dicit ei iesus.
n 7, 67. Tu es filius dei (Joh. 1, 49).
n 7, 69. Quift dixi tibi tddi *te sub fic« (Joh. 1, 60),
II 7, 72^ trJdebitis caelum ap«rtum (Joh. 1, 51). .
n 8, 7. Erat mater iesu ibi (Joh. 2, 1). *
n 8, 11. Et deficiente uino (Joh. 2, 3).
II 8, 15. Quid mihi et tibi est mulier (Joh. 2, 4).
319
n 8, 23. Dioit mater mimstris (Job. 2, 5).
n 8f 27. Erant autem ibi lapideae ydrie (Job. 2> 9).
P 8, 31. GapienteB singulae maetretas].
n 8^ 35. Implete bydnas (Job. 2, 7).
n 8; 41. Ministri autem sciebant (Job. 2, 9).
11 8, 43. TJocat sponsmii.
n 8, 47. Omnis bomo .[primtim bo&um oiniiin ponit] (Job.
2, 10).
n 8. 51. Tu autem semaetL
n 8, 53. Hoc fedt iuitium (Job. 2, 11).
11 .9, 31. Temptauit deus abrabam (Gen. 22, 1). .
n 11, 3. Et ingressus in templum (Mattb. 21, 12).
n 11, 13. Mensaa nummulariorum et catbedraa ujBudentium
subuei^t (Mattb. 2, 12. Job. 2, 15).
n 11, 21. Aufarte ista binc (Job. 2, 16).
n 11, 31. Quod Signum ostendis nobis (Job« 2, 18).
n 11, 37. Quadraginta et sex annis aedifioatum est (Job. 2, 20).
n 11, 42. Dicebat äutem de templo corpons saL(J.ob. 2,21).
II 11, 52. Cum uero resurrexit recordati sunt disoipuli et
credidertmt (Job. 2^ 22).
n 11, 6J. Ipse uero iesus non credebat semet ipsum eis
(Job. 2, 24).
n 12, 7. Sciums quia a deo uenisti magister (Job. 3y 1).
n 12, 15. Bespondit iesus nisi quis renatus fuerit (Job. 3, 3).
n 12, 21. Eespondit nicbodemus (Job. 3, 4).
n 12, 23. Quotnodo poiest bomo nasci cum sit senaz. .
n 12, 27. Bespondit iesaa. niei quis natus fuerit (Job. 3, 5).
n 12, 33. Quod natum est .ex came (Job. 3, 6).
n 12, 37. NiOB miieris quia dizi tibi (Job. 3, 7).
n 12, 41. Spiritus ubi uult spirat (Job. 3, d).
n 12, 47^ Sie est omnis qui nätus est ex spüitu. .
U 12, 49. Quomodo possunt baec fieri (Job. 3y 9).
n 12, 53* Tu es magister in israbel (Job. 3, 10> \' .
n 12, 55. Quii» quod soimus loquimnr (Job. 3^ 11).
n 12, 57. Si teotreua^dixi uobis (Job. 3, 12).
n 12^ Ol* Nemo aaoendit in eaelum (Job. 3, 18)* .
320
[ü 12, 63. Siout moyses exaltauit serpentem (Joh. 3, 14).]
II 12, 69. TTt omnes qui credunt in eum (Joh. 3, 15).
II 12, 71. Sic enim dilezit deus mundom (Joh. 3, 16).
U 12, 75. Kon enim misit deus fUium auum ut iudicet mun-
dum (Joh. 3, 17).
n 12, '81. Qui crediderit in eum non iudicator (Joh. 3, 18).
n 12, 83. Qui autem non crediderit.
n 12, 85. Quia non crediderunt in nomine.
n 12, 87. Dilexemnt magis tenebras (Joh. 3, 19).
n 12, 89. Erant enim eorum mala opera.
n 12, 91. Omnis qui mala agit odit lucem (Job. 3, 20).
n 12, 93. Ut non argnantur eins opera.
II 12, 95. Qui autem facit ueritatem (Joh. 3, 21).
. n 13, 3. Dicebant discipuli iohannis magister qui erat tecum
baptizat (Joh. 3, 26).
n 13, 5. Ipsi testimonium mihi perhibetis (Joh. 3, 28).
n 13, 9. Qui habet sponsam (Joh. 3, 29).
n 13, 11. Amious eins stat. .
n 13, 15, Hoc ergo gaudium meum.
n 13, 17. nium oportet crescere (Joh. 3, 30).
n 13, 19. Qui de terra est de terra [loquitur] (Joh. 3, 31).
n 13, 21. Qui autem de caelo.
n 13, 23. Quod uidit et audiuit (Joh. 3, 32).
II 13, 25. Et testimonium eins nemo [accepit].
n 13, 29. Pater diligit filium (Joh. 3, 35).
n 13, 31. Non enim ad mensuramdatdeusspiritum (Joh. 3,34).
n 13, 35. Qui credit in filium (Joh. 3, 36).
n 13, 37. Qui autem non credit.
n 13, 39. Nondum enim missus fuerat in carcerem (Joh. 3, 24).
II 14, 11. Discipulienim eins abieruntinciuitatem (Job. 4, 8).
n 14, 13. Venit mulier haurire aquam (Joh. 4, 7),
II 14, 15. Dicit ei iesus muHer da mihi bibere.
n 14, 17, Quomodo tu iudaeus cum sis et reliqua (Joh. 4,9).
n 14, 21. Non enim contnntur iudaei samaritanis. •
pi 14, 23. Si scires donum dei (Joh. 4, 10).]
n 14, 27. Domine neque in quo habes hauiire (Joh. 4, 11)*
321
n 14, 31. Numquid tu maior es (Job. 4, 12).
n 14, 39. Oornis qni bibit ex aqua (Job. 4, 13).
n 14, 43. Domine da mibi banc aquam (Job. 4, 15).
n 14, 47. TJoca uirum tuum (Job. 4, 16).
n 14, 49. Nou babeo uirum (Job. 4, 17).
II 14, 51. Bene dmBti.
n 14, 55. Domine ut uideo propbeta [es] (Job. 4, 19).
n 14, 59. Et uos didtis quia bierosolimis (Job. 4, 20).
II 14, 61. Mulier crede mibi (Job. 4, 21).
n 14, 65. Nos adoramus quod scimus (Job. 4, 22).
n 14, 67. 8ed uenit bora (Job. 4, 23).
n 14, 71. Spiritus est deus (Job. 4, 24).
II 14, 75. Scimus quia messias uenit (Job. 4, 25).
n 14, 79. Besponditiesusegosumquiloquortecum(Job.4,26).
n 14, 81. Oontinuo uenerunt (Job. 4, 27).
II 14, 85. Beliquit bydriam (Job. 4, 28).
II 14, 87. TJenite et uidete (Job. 4, 29).
n 14, 89. Numquid ipse est cbristus.
n 14, 93. Exierunt de ciuitate (Job. 4, 30).
n 14, 95. Interea rogabant disciptdi (Job. 4, 31).
n 14, 97. Ego cibum babeo (Job. 4, 32).
n 14, 101. Mens cibuB est (Job. 4, 34).
n 14, 103. Nonne uos dicitis quod adbuc quatuor [menses
sunt ad messem] (Job. 4, 35).
II 14, 105. Leuate oculos uestros.
n 14, 109. Ego misi uos [metere] (Job. 4, 38).
n 14, 111. Exciuitateautemilla[multicrediderunt](Job.4,39).
n 14, 113. Ufansit ibi autem duos dies (Job. 4, 40).
II 14, 119. Non propter tuam loquelam (Job. 4, 42).
n 15, 11. Et sanauit eos (Mattb. 4, 24).
II 15, 13. Uidens turbas (Mattb. 5, 1).
II 15, 15. Et cum sedisset.
n 15, 17. Accesserunt.
n 15, 19. Aperiens os suum (Mattb. 5, 2).
n 16, 1. Beati pauperes spiritu (Mattb. 5, 3).
n 16, 5. Beati mites (Mattb. 5, 4).
Otfrid ed. Piper. 21
322
n 16, 9. Beati qui lugent (Matth. 5, 5).
n 16, 18. Beati qui esuriunt (Matth. 5, 6).
n 16, 17. Beati misericordes (Matth. 5, 7),
n 16, 21. Beati mundo corde (Matth. 5, 8).
n 16, 25. Beati pacifici (Matth. 5, 9).
n 16, 29. Beati qui persecutionem (Matth. 5, 10).
n 16, 33. Beati estis cum maledixerint (Matth. 5, 11).
U 16, 37. aaudete et exultate (Matth. 5, 12).
n 16, 39. Sicut enim persecuti sunt prophetas.
n 17, 7. Quod si sal euanuerit (Matth. ö, 13).
n 17, 11. IJos estis lux mundi (Matth. 5, 14).
n 17, 13. Non potest ciuitas abscondi.
n 17, 15. Nemo accendit lucemam (Matth. 4, 15).
n 17, 21. Sic luceat lux uestra (Matth. 4, 16).
n 18, 5. Nisi abundaueiit iustitia uestra (Matth. 5, 20).
U 18, 9. Dictum est enim non occides (Matth. 5, 21).
n 18, 13. Ego autem dico uobis (Matth. 5, 22).
n 18, 19. Si offers munus tuum (Matth. 5, 23).
n 19, 7. Non iurare (Matth. 5, 34).
II 19, 11. Odies inimicum (Matth. 5, 43).
U 19, 13. Ego autem dico uobis (Matth. 5, 44).
n 19, 21. Qui solem suum (Matth. 5, 45).
n 19, 25. Si enim diligitis eos (Matth. 5, 46).
U 20, 9. Cum facis elemosynam (Matth. 6, 2).
n 21, 15. Orantes autem nolite multum loqui (Matth. 6, 7).
n 21, 21. Seit enim pater uester (Matth. 6, 8).
n 21, 27. Pater noster (Matth. 6, 9).
n 21, 29. Adueniat [regnum tuum] (Matth. 6, 10).
11 21, 31. Fiat uoluntas [tua].
n 21, 33. Panem nostrum (Matth. 6, 11).
n 21, 35. Dimitte nobis (Matth. 6, 12).
n 21, 37. Ne nos inducas (Matth. 6, 13).
II 21, 39. Libera nos.
n 21, 41. Si dimiseritis hominibus ([Matth. 6, 14)*
n 22, 5. NoHte solliciti esse (Matth. 6, 25).
n 22, 7. Anima plus est.
323
n 22, 9. Bespioite uolatUia (Matth. 6; 26).
n 22, 13. Conedderate lilia (Matth. 6, 28).
n 22, 17. Si autem foenuiu agri (Matth. 6, 30).
n 22, 27. Seit emm pater oester (Matth. 6, 32).
II 22, 29. Quaerite regnnin [dei] (Matth. 6, 33).
n 22, 31. Qttis ex uobis patrem petit panem (Lne. 11, 11).
II 23, 5. Haec enim lex et prophetae (Matth. 7, 12).
n 23, 7. Adtendite (Matth. 7, 15).
n 23, 11. A fimctlbuB eonun (Matth. 7, 16). .
n 23, 13. Numquid de spinis uuas.
n 23, 17. Arbor quae noa facit frucfcum (Matth. 7, 19).
n 23, 19. Non omnig qui dicit mihi (Matth. 7, .21).
II 23, 23. Multi dicunt mihi in illa (Matth. 7, 22).
n 23, 29. Dificedite a me (Matth. 7, 23).
in 2, 5. Bogauit nt descenderet et sanaret filium eius
(Joh. 4, 47).
in 2, 9. Bespondit iesus (Joh. 4, 48).
[in 2, 11. Nisi Signa et prodigia uideritis non creditis.]
in 2, 19. Domine descende (Joh. 4, 49).
ni 2, 21. Uade filius tuns uiuit (Joh, 4, 50).
m 2, 23. Credidit homo.
m 2, 25. lam autem eo descendente (Joh. 4, 51).
m 2, 29. Interrogauit horam (Joh. 4, 52).
in 2, 35. Oognouit pater (Joh. 4, 53).
in 4, 3. Ei^t autem hierosolimis probatica (Joh* 5, 2).
in 4, 7. Quinque porticus habens.
in 4, 11. Angelus domini descendit (Joh. 5, 4),
in 4, 15. Erat ibi homo triginta et octo annos habens
(Joh. 5, 5).
in 4, 19. Oognouit iesus quia multum tempus (Joh* 5, 6).
in 4, 23. Domine hominem non habeo (Joh. 5, 7).
in 4, 25. Dum uenio enim ego.
in 4, 27. Surge tolle lectum (Joh. 5, 8).
m 4, 33. Erat autem sabbatum (Joh. 5, 9).
in 4, 35. Dicunt iudaei sabbatum est (Joh. 5, 10).
m 4, 37. Qui me fecit sanum (Joh. 5, 11).
21*
324
in 4, 41. Jesus antem declinabat a tarba (Joh. 5, 13).
m 4, 43. Post ea inuenit eom in templo (Job. 5^ 14).
m 4f 47. Abiit ille bomo et nuntiauit iudaeis (Job. 5, 15).
m 5, 7* Idee perseqaebantur iesmn qnia in sabbato faciebat
[boo Signum] (Job. 5, 16).
m 5y 11« Ideo magis persequebantor qnia dicebat se filium
dei (Job. 5, 18).
m 6, 8. Sequebantur eum multitudo (Job. 6, 2).
m 6, 12. Subiit in montem (Job. 6, 3).
ni 6; ]5. Cnm sublenasset oculos (Job. 6, 5).
m 6, 18. ünde ememus [panem].
m 6, 19. Hoc dicebat temptans eum (Job. 6, 6).
m 6, 21. Ducentomm denariorom (Job. 6, 7).
m 6, 25. Dicit andreas (Job. ß, 8).
ni e, 27. Est puer unns bic (Job. 6, 9).
m 6, 31. Facite bomines discumbere (Job. 6, 10).
[m 6, 33. Erat ibi fenum multum].
m 6| 41. Simüiter et ex piscibns (Job. 6, 11).
ni 6, 43. IJt autem impleti snnt (Job. 6, 12).
m 6, 45. CoUigite q&ae snperanemnt.
in 6, 49. Com tddissent signmn (Job. 6, 14).
m 6, 51. Hie est uere propbeta.
m 8, 7. lussit discipnlis ire trans fretom (Mattb. 14, 22).
ni 8, 17« Ambulabat super mare (Mattb. 14, 25).
m 8, 21, Quarta uigilia noctis uenit ad eos.
m 8, 25« Prae timore damauerunt (Mattb. 14, 26).
m 8, 29. Ego sum (Mattb. 14, 27).
m 8, 33. Domine si tu es (Mattb. 14, 28).
m 8, 35. Ueni (Mattb. 14, 29).
m 8, 37. Cum uidisset uentum ualidum (Mattb. 14, 30).
in 8, 41. Domine adiuua me.
ni 8, 43« Extendit manum (Mattb. 14, 31).
m 8, 49. üenerunt et adoraueront eum (Mattb. 14, 33).
[ni 9, 1. Cum cognouissent (Mattb. 14, 35).]
ni 9, 11. Quicumque tetigernnt sanali sunt (Mattb. 14, 36).
rm 10, 1. TJenit mulier cbananea (Mattb. 15, 22).]
in 10,
33.
III 10,
35.
in 10,
37.
1 1 1 10,
41.
TTT 10,
46.
lii 12,
7.
m 12,
11.
1 1 1 12,
15.
325
m 10, 9. IQserere mei fili dauid.
m 10, 15. Qui non respondit (Matth. 15, 23).
m 10, 19. Domine dimitte eam.
m 10, 23. Non Bom missus (Matth. 15, 24).
m 10, 27. At illa cecidit [ad pedes eins] (Matth. 15, 25).
Non eet boniun somare (Matth. 15, 26).
Etiam domine (Matth. 15, 27).
Gatelli edunt
O mulier (Matth. 15, 28).
Salnata est filia.
Quem dicnnt honunee esse [filium hominis]
(Matth. 16, 13).
Alii iohannem alii heliam (Matth. 16, 14)»
Aut unum ex prophetus.
m 12, 21. IJos autem quem me esse didtis (Matth. 16, 15).
m 12, 23. Eespondit petms (Matth. 16, 16).
m 12, 25. Tn es christns filios dei.
m 12, 29. Beatos es symon et reliqua (Matth. 16, 17).
[m 12, 31. Tn es petros].
m 12, 33. Et super hanc petram (Matth. 16, 19>
in 12, 35. Porte inferi.
m 12, 37. Tibi dabo clanes (Matth. 16, 19).
ni 12, 41. Qnodcumque hgaueris.
m 13, 5» FlageUabnnt (Luc. 18, 32).
in 13, 9. Tertia die resurgam (Luc 18, 33).
m 13, 11. Increpabat eum petms (Matth. 16, 22).
m 13, 15. Absit a te.
m 13, 21. IJade post me satanas (Matth. 16, 23).
m 13, 25. Non sapis quae dei sunt,
ni 13, 27. Qui uult umire post me (Matth. 16, 24).
ni 13, 31. Quid enim proficit homini (Matth. 16, 26).
m 13, 39. Sunt de hie stantibus (Matth. 16, 28).
ni 13, 43. Post dies octo (Luc. 9, 28. Matth. .17, .1).
ni 13, 51. Apparuit ei moyses (Matth. 17, 3. Luc. 9, 30).
m 14, 15. Factum est autem dum iret a torba comprimebatur
(Luc. 8, 42).
S26
in 14, 17. Si tetigero fimbriam uestimenti eins et reliqua
(Matth. 9, 21).
m 14, 23. Et cnm tetigisset eum sanata est (Matth. 9, 22).
m 14, 29. Gonuersus iesus dixit quis metetigit (Marc. 5,30.
Luc. 8, 45).
[iü 14, 33. Respondit petrus turbae te conprimont et reliqua
(Luc. 8, 45).]
[III 14, 37. XJidens autem illa quia non latuit et reliqua
(Luc. 8, 47).]
[Hi 14, 85. Duodecim dUcipulos misit praedioare et signa
facere (Luc. 9, 2).]
III 15, 15. Dixerunt &atres eins transi hinc {Job. 7, 3).
m 15, 23. Nemo quippe in occulto (Job. 7, 4).
m 15, 27. Tempus meum nondnm aduenit (Job. 7, 6).
m 15, 33. Uos asöendite (Job. 7, 8).
m 15, 35. Ascendit occulte (Job. 7, 10).
m 15, 37. Judaei quaerebant eum (Job. 7, 11).
m 15, 41. Quidam dicebant quia bonus est (Job. 7, 12).
m 15, 47. Nemo palam loquebatur (Job. 7, 13).
in 16, 5. Mirabantur (Job. 7, 15).
in 16y 7. Quomodo bic litteras seit.
m 16, 13. Mea doctrina non est mea (Job. 7, 16).
m 16, 19. Qui a semet ipso loquitur (Job. 7, 18).
m 16, 23. Nonne mojrses dedit uobis legem (Job. 7, 19).
m 16, 29. Daemonium babes (Job. 7, 20).
m 16, 33. Unum opus feci (Job. 7, 21).
m 16, 35. Dedit moyses -uobis ob boc circumcisionem
(Job. 7, 22).
in 16, 39. Si circumcisionem accipit bomo in sabbato (Job.
7, 23).
m 16, 45. Nolite iudicare secundum faciem (Job. 7, 24).
m 16, 49. Nonne bic est quem querunt interficere (Job. 7, 25).
ni 16, 55. Numquid uere cognouerant principes quia bic est
cbristus (Job. 7, 26).
m 16, 59. Obristos cum uenerit (Job. 7, 27).
ni 16, 61. Glamabat iesus (Job. 7, 28).
^27
m 16, 65. Ego Bcio enm (Joh. 7, 29).
in 16, 67. Quaerebant eum apprehendere (Joh. 1, 30).
[m 16, 69. De turba autem (Joh. 7, 31).]
m 16, 71. Numquid Christas com uenerit plora signa fadt.
m 17, 7. Adducant muherem [in] adulterio depreheusam
(Joh. 8, 3).
m 17, 13. Magister haec molier (Joh. 8, 4).
m 17, 15. In lege autem (Joh. 8, 5).
in 17, 17. Tu ergo quid dicis.
in 17, 35. Inclinanit se (Joh. 8, 6).
ni 17, 37« F^nsieuerantes interrogaat eum (Joh. 8, 7).
ni 17, 39. Qui sine pecoato est uestrum.
m 17, 41. Iterum inclinäuit se (Joh. 8,. 8).
m 17, 45. Unus post unum exiit (Joh. 8, 9).
m 17, 51. Bemansit solus iesus et mulier.
ni 17, 53. Ubi sunt qui te aocusabant (Joh. 8, 10).
UI 17, 57. Nee ego te condempnabo (Joh. 8, 11).
III 17, 67« Ego Bum lux mundi (Joh. 8, 12).
HE 18, 7. Qui est ex deo (Joh. 8, 47).
in 18, 11. Besponderunt iudaei (Joh. 8> 48).
m 18, 15. Ego demonium non habeo (Jok 8, 49).
m 18, 19. Ego non quaero gloriam meam (Joh. d> 50).
in 18, -21. Si quis sermonem meum seruauerit (Joh. 8, 51).
m 18, 25. Besponderunt iudaei (Joh. 8, 52).
m 18, 29. Abraham mortuus est et prophetae (Joh. 8, 53).
in 18, 33. Numquid maior es abraham.
m 18, 36. Quem te ipsum facis.
ni 18, 38. Bespondit iesiUk
m 18, 41. Est pater meus qui glorificat me (Joh. 8, 54).
m 18, 45. Ego autem scio eum (Joh. 8, 55),
m 18, 49. Abraham exultauit (Joh. 8, 56).
in 18, 55. Quinquaginta annos nondum habes (Joh. 8, 57).
m 18, 61. Antequam abraham fieret ego sum (Joh. 8, 58).
m 18, 69. Tulerunt lapides (Joh. 8, 59).
m 18, 74. Iesus autem abscondit se.
m 20, 1. üidit dominus caecum natum (Joh. 9> 1).
328
m 20, 5, Babbi quis peccauit (JoL 9, 2).
m 20, 7. Neque hie peccauit (Job. 9, 3).
[ULI 20, 13. ICe oportet operari opera eius donec (Job. 9, 4).]
[in 20, 21. Quamdiu in mundo sum lux Biun mundi
(JoL 9, 5).]
m 20, 23. Fecit lutum ex sputo (Job. 9, 6).
in 20, 27. Abiit et lauit (Job. 9, 7).
ni 20, 29. Itaque uicini (JoL 9, 8),
m 20, 35. Alii dicebant quia non est.
m 20, 37. Sie autem dizit quia ego sum (Job. 9, 9).
m 20, 43. Quomodo aperti sunt tibi oculi (Job. 9, 10).
[in 20, 46. Ille bomo qui dicitur iesus (Job. 9, 11).]
in 20, 47. Laui et uideo.
m 20, 49. Laui et uideo.
in 20, 51. übi est ille (Job. 9, 12).
m 20, 53. Adducunt eum ad pbarisaeos (Job. 9, 13).
in 20, 55. Erat autem sabbatum (Job. 9, 14).
in 20, 57. Interrogabant quomodo uidisset (Job, 9, 15).
in 20, 61. Non est bic bomo a deo (Job. 9, 16).
m 20, 65. Quomodo potest bomo peccator.
m 20, 67. Scisma erat inter eos.
in 20, 71.. Tu quid dicis de eo.
m 20, 75. Non crediderunt quia cecus fuisset (Job. 9, 18).
ni 20, 81. Hie est filius uester (Job. 9, 19).
m 20, 85. Quomodo uidet.
ni 20, 87. Sesponderunt (Job« 9, 20).
in 20, 93. Ipsum interrogate (Job* 9, 21).
m 20, 95. Haee dixerunt quia (imebant (Job. 9, 22).
in 20, 101. Propterea dixerunt pareutes (Job. 9, 23).
m 20, 105. TJoeauerunt rursum bominem (Job. 9, 24).
m 20, 107. Da gloriam deo.
ni 20, 109. Eespondit iUe (Job. 9, 25).
in 20, 113. Si peccator est nescio.
in 20, 119. Iterum interrogabant quomodo uidisset (Job. 9; 26).
ni 20, 123. Dixi uobis iam et audistis (Job. 9, 27).
ni 20, 129. Ifaledixerunt ei (Job. 9, 28).
329
m 20, 133, Nos moysi discipuli sumus.
ni 20, 137. Hunc autem nescimus (Job. 9, 29).
m 20, 143« In hoc enim mirabile est qoia nesoitis (Job. 9, 30).
in 20, 151. Scimii8 quia peccatores deiis Don audit (Job. 9,31).
m 20, 155. A saecolo non est auditum (Job. 9, 32).
ni 20, 159. Nisi esset bic a deo (Job. 9, 33).
KL 20, 163. In peccatis natus es totos (Job. 9, 34).
m 20, 165. Eiecerunt eum.
in 20, 169. Audiuit iesus quia eiecerunt eum (Job. 9, 35).
m 20, 173. Tu credis in filium dei.
ni 20, 175. Quis est domine (Job. 9, 36).
m 20, 177. £t uidisti eum (Job. 9, 37).
m 20, 179. Credo domine (Job. 9, 38).
m 22, 5. Ambulabat iesus in templo (Job. 10, 23).
m 22, 9. Circumdederunt eum iudaei (Job. 10, 24).
m 22, 11. Quousque animas nostras tollis.
m 22, 13. Si tu es cbristus die nobis pabun«
m 22, 15. Si uobis dixi non creditis (Job. 10, 25).
m 22, 19« TJos non creditis quia non estis ox ouibus meis
(Job. 10, 26).
m 22, 22. Oues meae uocem meam audien^ (Job. 10, 27).
in 22, 25. Non peribit in aetemum (JoL 10, 28).
in 22, 29. Pater mens quod dedit mibi mains omnibus est
(Job. 10, 29).
m 22, 35* Bespondit iesus (Job. 10, 32).
ni 22, 43. De bono opere non lapidamus te (Job. 10, 33).
ni 22, 47. Bespondit iesus (Job. 10, 34).
ni 22, 51. Si illos dixit deos ad quos sermo dei factus est
(Job. 10, 35).
ni 22, 59. Si non facio opera patris mei (Job. 10, 37).
m 22, 61. Si autem facio (Job. 10, 38).
ni 22, 65. Quaerebant ergo eum apprebendere (Job. 10, 39).
ni 23, 9. De cast«llo mariae (Job. 11, 1).
ni 23, 11. Maria erat quae unxit dominum (Job. 11, 2).
ni 23, 15. Miserunt ad eum sorores eins (Job. 11, 3).
m 23, 19. Infirtnitas baec non est ad mortem (Job, 11, 4).
330
m 23, 23. Diligebat iesus martham (Joh, 11, 5).
m 23, 27. Eamus in mdaeam (Joh. 11, 7).
m 23, 33. Nonne duodecim horae sunt diei (Joh. 11, 9).
m 23, 43. Lazarus amicus noster dormit (Joh. 11, 11).
in 23, 45. Domine si dormit (Joh. 11, 12).
m 23, 47. nie dicebat de morte eins (Joh. 11, 13).
m 23, 51. Lazaros mortuus est (Joh. 11, 14).
m 23, 57. Eamus et nos et moriamur cum eo (Joh. 11, 16).
m 24, 5. Martha uenit ad dominum (Joh. 11, 20).
m 24, 13. Domine si fdisses hie (Joh. 11, 21).
in 24, 17. Scio quaecumque poposceris a deo (Joh. 11, 22).
in 24, 21. Eesurget frater tuus (Joh. 11, 23).
m 24, 23. Scio quia resurget (Joh. 11, 24).
m 24, 27. Ego sum resurrectio (Joh. 11, 25).
in 24, 33. Oredis hoc (Joh. 11, 26).
m 24, 35. Utique domine (Joh. 11, 27).
m 24, 37. Abiit et uocauit sororem suam (Joh. 11, 28).
ni 24, 41. Nondum uenit iesus in castellum (Joh. 11, 30).
ni 24, 45. TJadit ad monumentum (Joh. 11, 31).
m 24, 47. Oecidit ad pedes iesu (Joh. 11, 32).
m 24, 51. Domine si fuisses hie.
m 24, 57. Lacrimatus est iesus (Joh. 11, 35).-
in 24, 61. Tibi posuistis eum (Joh. 11, 34).
in 24, 71. Ecce quomodo amabat eum (Joh. 11, 36).
in 24, 77. Non poterat hie facere ut non moreretur
(Joh. 11, 37).
m 24, 79. Iesus eleuatis oculis (Joh. 11, 41).
m 24, 81. TolHte lapidem (Joh. 11, 39).
ni 24, 83. Domine iam fetet.
in 24, 84. None dixi tibi (Joh. 11, 40).
ni 24, 87. Tulerunt ergo lapidem (Joh. 11, 41).
m 24, 89. Iesus eleuatis oculis.
in 24, 93. Ego autem sciebam quia semper me audis
(Joh. 11, 42).
in 24, 103. Soluite eum (Joh. 11, 44).
m 24) 105. Multi ex iudaeis credidemnt (Joh. 11, 45).
m 24, 107. Quidam autem abierunt ad sacerdotes(Joh. 11, 46).
331
m 25, 7. Quid faciemus quia hie homo multa signa facit
(Joh. 11, 47).
m 25, 15. TJenient romani (Joh. 11, 48).
m 25, 21. Caiphas respondit (Joh. 11, 49).
m 25, 25. Expedit uobis ut unus moiiatur (Joh. 11, 50).
ni 25, 29. Hoc a semet ipso non diät (Joh. 11, 51).
m 25, 37. Ab illo die cogitauerunt enm occidere(Joh.ll, 53).
ni 25, 39. lesus autem iam non in palam ambulabat
(Joh. 11, 54).
rV 2, 7. Fecerunt autem caenem ibi (Joh. 12, 2).
rV 2, 13. Lazarus erat unus ex discumbentibus.
IV 2, 15. Maria accepit unguentum (Joh. 12, 3).
IV 2, 17. Et capilliß tersit.
rV 2, 19. Et domuB impleta est.
IV 2, 21. Dixit iudas quare hoc unguentum (Joh. 12, 5).
IV 2, 27. Dixit autem hoc non quia 'de egenis pertinebat ad
eum (Joh. 12, 6).
PV 2, 30. Sine iDam (Joh. 12, 7).]
PV 2, 33. Paupere8enimsemperhabetisuobi8Cum(Joh.l2, 8).]
IV 3, 3. Non propter iesum tantum (Joh. 12, 9).
IV 3, 9. Cogitauerunt autem principes sacerdotum ut et
lazarum interficerent (Joh. 12, 10).
IV 3, 17. In crastinum autem turba (Joh. 12, 12).
IV 4, 7. Ite in castellum quod contra uos est (Matth. 21, 3).
IV 4, 10. Et si quis uobis aliquid dixerit (Matth. 21, 3).
IV 4, 15. Inposuerunt super eum uestem (Matth. 21, 7).
IV 4, 19. Flurima autem turba strauerunt uestimenta sua
(Matth. 21, 8).
IV 4, 33. Alii autem cedebant ramos de arboribus.
IV 4, 45. OsannafiHodauidbenedictu8quiuemt(Matth. 21, 9).
IV 4, 49. Osanna in excelsis.
IV 4, 59. Commota est uniuersa ciuitas dicenff quis hie
(Matth. 21, 10).
rV 4, 63. Hie est iesus propheta (Matth. 21, 11).
IV 4, 65. Et intrauit in templum (Matth. 21, 12).
IV 4, 71. Pharisaei autem dixerunt uidetis quia nihil pro-
ficimus (Joh. 12, 19).
332
lY 4, 73. Ecce mundus totus post eum habiit«
lY 6, 5. De ficu arefacto (Matth. 21, 19).
lY 6f 7. De parabola uineae ubi occidenmt domini filium
(liatth. 21, 33).
lY 6, 13. Malos male perdet (Matth. 21, 41).
lY 6, 15. Bex fecit nuptias filio suo (Matth. 22, 2)
lY 6, 23. Ite ad ezitus uiarum (Matth. 22y 9).
lY 6, 29. De censu caesarie (Matth. 22, 15).
lY 6, 31. De muliere quae Septem fratres nup8it(Matth. 22,25).
lY 6, 35. Omnia opera sua faciunt ut uideantur ab homini-
bus (Matth. 23, 5).
lY 6, 37. Uocari rabbi (MattL 23, 7).
lY 6, 41. TJos autem noHte uocari rabbi (Matth. 23, 8).
[lY 6, 45. TJe uobis scribae et pharisei hypochritae (Matth.
23, 13).]
lY 7, 1. Egressus de templo ostenderunt ei discipuli aedi-
ficationem templi (Matth. 24, 1).
lY 7, 5« Sedente illo super monte interrogauerunt disdpiili
(Matth. 24, 3).
lY 7, 9« üidete ne quis uos seducat (Matth. 24, 4).
lY 7, 15. Odio habent uos (Matth. 24, 10).
lY 7, 21. Nolite cogitare quid loqnamini (Marc. 13, 11).
lY 7, 27. De consummatione mundi (Matth. 24, 11).
IV 7, 33. Propterelectosbreuiabuntur dies illi (Matth. 24,22).
lY 7, 37. Plangent se omnes tribus terrae (Matth. 24, 30).
lY 7, 41. Mittet angelos suos (Matth. 24, 31).
lY 7, 45. De die illa nemo seit (Matth. 24, 36).
lY 7, 49. Sicut in diebus noe (Matth. 24, 37>
lY 7, 55. Si sciret paterfamilias (Matth. 24, 43).
lY 7, 63. De decem uirginibus (Matth. 25, 1).
lY 7, 69. De domino qui talentas seruis diuidit(Matth.25;14).
[lY 7, 71. Dedit seruis suis bona sua.]
lY 7, 83. Ideo dico uobis (Matth. 25, 13).
lY 7, 89. Diebus docebat populum noctibus morabatnr in
monte oliueti (Luc. 21, 37).
lY 8, 13. Dicebant autem non in die feste (Matth. 26, 5).
lY 8, 17. Intrauit autem satanas in. iudam (Luc. 22, 3).
333
IV 8, 23. Gauisi sunt et pacti sunt ei pecuniam dare
(Luc. 22, 5).
lY 9, 3. Misit petrum et iohannem (Luc. 22, 8).
IV 9, 7. Ubi uis paremus (Luc. 22, 9).
IV 9, 11. Euntes inuenerunt sicut dixit (Luc. 22, 13).
rV 10, 5. Non bibam de hoc genimine uitis (Matth. 26, 29).
rV 10, 9. Et accipiens panem (Luc. 22, 19).
rV 10, 13. Similiter et calicem (Luc. 22, 20).
IV 11, 1. Intrauit satanas in iudam (Luc. 22, 3).
rV 11, 5. Cum dilexisset suos (Job. 13, 1).
IV 11, 9. Sciens quia omnia dedit ei pater (Job. 13, 3).
rV 11, 11. Surgit a caena (Job. 13, 4).
rV 11, 13. Accepit linteum praecinxit se.
rV 11, 19. TJenit ad simonem petrum (Job. 13, 6).
rV 11, 21. Bomine tu mibi lauas pedes.
rV 11, 27. Quod ego facio tu nescis modo (Job. 13, 7).
IV 11, 31, Et si non lauero te (Job. 13, 8).
IV 11, 33. Bomine non solum pedes (Job. 13, 9).
IV 11, 37. Qui lottts est (Job. 13, 10).
IV 11, 39. Postquam ergo lauit pedes (Job. 13, 12).
rV 11, 43. Scitis quid fecerim.
rV 11, 47. Si ego dominus et magister (Job. 13, 14).
rV 11, 51. Exemplum dedi uobis (Job. 13, lÖ).
rV 12, 11. TJnus ex uobis tradet me (Job. 13, 21).
IV 12, 13. Aflpiciebant ad inuicem (Job. 13, 22).
rV 12, 19. Numquid ego sum domine (Mattb. 26, 22).
IV 12, 23. Numquid ego sum rabbi (Mattb. 26, 25.)
|TV 12, 27. TJerumtamen yae bomini per quem tradetur
(Mattb. 26, 24).]
IV 12, 31. Innuit petrus iobanni dicens quis est de quo dicis
(Job. 13, 24).
IV 12, 35. Bomine quis est (Job. 13, 25).
IV 12, 37. Ble cui ego intinctum panem porrexero (Job«
13, 26).
rV 12, 39. Post bucellam introiuit in illum satanas (Job«
13> 27).
334
IV 12, 41. Exiuit contiiiuo (Job. 13, 30).
IV 12, 43. Quod facis fac citius (Job. 13, 27).
IV 12, 45. Hoc autem nemo (Joh. 13, 28).
IV 13, 13. Simon ecce satanas expetiuit uos ut cribraret sicut
triticum (Luc. 22, 31).
IV 13, 17. Ego autem rogaui pro te (Luc. 22, 32).
IV 13, 19. Et tu aliquando conuersus.
IV 13, 23. Domine tecum paratus sum et in carcerem et in
mortem ire (Luc. 22, 33).
IV 13, 26. Si omnes scandalizati fuerint (Matth. 26, 33).
IV 13, 35. Antequam gallus cantet (Matth. 26, 34).
IV 13, 41. Etsi oportuerit me mori tecum (Matth. 26, 35).
IV 13, 46. Animam meam pro te ponam (Matth. 26, 37).
IV 13, 48. Similiter et dmnes discipuli dixerunt (Matth.
26, 38).
IV 14, 1. Quando misi uos sine sacculo (Luc. 22, 35).
IV 14, 5. Sed nunc qui habet sacculum (Luc. 22, 36).
IV 14, 7. Qui non habet uendat tunicam.
IV 14, 13. Domine ecce gladii duo hie (Luc. 22, 38).
[IV 14, 15. Bat est.]
IV 15, 3.. Non turbetur cor uestrum (Joh. 14, 1),
rV 15, 5. In domo patris mei (Joh. 14, 2).
IV 15, 9. Si quo minus dixissem.
IV 15, 13. TJt ubi sum ego (Joh. 14, 3).
IV 15, 15. Dicit ei thomas (Joh. 14, 15).
IV 15; 19. Ego sum uia et ueritas (Joh. 14, 6).
IV 15, 23. Si cognouissetis me (Job. 14, 7).
IV 15, 25. Dicit ei philippus (Joh. 14, 8).
IV 15, 27. Domine ostende nobis patrem.
IV 15, 31» Tanto tempore uobiscum sum (Joh. 14, 9).
IV 15, 45. Pacem relinquo uobis (Job. 14, 27).
IV 15, 47. Non uos. relinquam orphanos (Job. 14, 18).
IV 15, 49. Uos amici mei estis (Joh. 15, 13).
IV 15, 52. Hoc est praeceptum meum (Joh. 15, 12).
IV 16, 9. Sciebat autem et iudas (Job, 18, 2).
IV 16, 13. Iudas ergo cum accepisset cohortem (Joh. 18, 3).
335
lY 16, 15. TJenerunt com lantemiB.
lY 16, 23. Quem osculatuB fdero (Matth. 26, 48).
IV 16, 35. lesuB processit et dixit eis quem queritis (Joh.
18, 4).
IV 16, 39. Ego Silin. (Joh. 18, 5).
IV 16, 41. Abienmt retrorsum (Joh. 18, 6).
rV 16, 43. Iterum eoe interrogamt (Joh. 18, 7).
IV 16, 45. Dud qnia ego sum (Joh. 18, 8).
IV 16, 49. Aue rabbi (Matth. 26, 49).
rV 16, 55. Erant ministri parati.
IV 17, 3. Simon petrus habens ghidium (Joh. 18, 10).
IV 17, 15. An putas quia non possum rogare patrem meum
(Matth. 26, 53).
rV 17, 21. Oonuerte gladium in uaginam (Matth. 26, 52).
IV 17, 23. Cum tetigisset auriculam (Luc. 22, 51).
IV 17, 25. Comprehenderunt ergo eum et ligaueront eum
(Joh, 18, 12).
IV 17, 27. Tunc discipuK fdgerunt (Matth. 26, 56).
rV 17, 31. Duxemnt eum ad annam primum (Joh. 18, 13).
IV 18, 1. Petrus autem sequebatur a longe (Matth. 26, 58).
IV 18, 9. Dicit non sum (Joh. 18, 17).
IV 18, 11. Aocenso autem igne in medio atrio (Luc. 22, 55).
IV 18, 15. nie negauit cum iuramento (Matth. 26, 72).
rV 18, 21. Dizit cog^tus eius cuius abscidit auriculam
(Joh. 18, 26).
rV 18, 27. Nam et loquela tua manifestum te facit (Matth.
26, 73).
rV 18, 30. Tunc c«pit detestari (Matth. 26, 74).
IV 18, 33. Statim gallus cantauit.
IV 18, 35. Et recordatus est petrus uerbi iesu (Matth. 26, 75).
IV 18, 39. Egressus foras fleuit.
IV 18, 41. Quia respexit dominus eum (Luc. 22, 61).
IV 19, 5. Pontifex interrogauit iesum de discipuHs suis
(Joh. 18, 19).
IV 19^, 7« Ego in palam locutus sum (Joh. 18, 20).
rV 19, 11. Quid me interrogas (Job. 18, 21).
336
lY 19y 13. Haec cum dixisset unus adsistentium dedit ala-
pam iesu (Joh. 18; 22).
IV 19, 19. Si male locutus sum (Joh. 18, 23).
lY 19, 21. Mane autem facto principes sacerdotum conuene-
runt (Matth. 27, 1).
lY 19, 25. Quaerebant falsum testimonium (Matth. 26, 59.)
lY 19, 29. Uenerunt duo falsi testes (Matth. 26, 30).
lY 19, 39. Nihil respondis ad ea (Matth. 26, 62).
lY 19, 43. Et surgens princeps sacerdotum.
lY 19, 47. Adiuro te per deum (Matth. 26, 63).
lY 19, 51. Tu dixisti (Matth. 26, 64).
lY 19, 53. Amodo uidebitis filium hominis sedentem.
lY 19, 57. Tunc princeps sacerdotum scidit uestimenta sua
(Matth. 26, 65).
lY 19, 65, Quid adhnc desideramus testimonium (Luc. 22, 71).
lY 19, 69. Qui omnes condempnauerunt eum (Marc. 14, 64).
lY 19, 71. Tunc expuerunt in eum (Matth. 26, 67).
lY 19, 73. Uelauerunt faciem eins dicentes prophetiza christe
(Marc. 14, 65).
lY 20, 1. Et surgens omnis multitudo (Luc. 23, 1).
PY 20, 3. Bxut püatus (Joh, 18, 29).]
[lY 20, 4. Ipsi non introierunt ut non contaminarentnr
(Joh. 18, 28).]
lY 20, 9. Quam accusationem adfertis aduersus hominem
(Joh. 18, 29).
lY 20, 13. Si non esset hie maiefactor non tibi tradidissemus
eum (Joh. 18, 30).
[lY 20, 15. Ceperunt autem multis sermonibus accusare eum
(Luc. 23, 2).]
[IV 20, 19. Dicit se christum esse.]
IV 20, 21. Prohibentem tributa dare caesari.
IV 20, 27. Incipiens a galilea (Luc. 23, 5).
IV 20, 31. Accipite eum uos (Joh. 18, 31).
IV 20, 35. Nobis non licet interficere quemquam.
lY 21, 1. Introiuit iterum pilatus in praetorium(Joh. 18, 33).
IV 21, 7. A temet ipso hoc dicis (Joh. 18, 34).
337
lY 21, 11. Numquid ego iudaeus sum (Joh. 18, 3Ö).
IV 21, 15. Quid fecisti.
lY 21, 17. Signum memn non est kinc (JoL 18, 36).
IV 21, 22. Nunc autem regnum meum non est hinc.
IV 21, 25. Dicit ei pilatus (Joh. 18, 37).
rV 21, 27. Ergo rex es tu.
IV 21, 29. Tu dicifl quia rex sum ego.
rV 21, 31. Ego in hoc natus sum et ad hoc ueni in mundum.
rV 21, 33. Omnis qui est ex umtäte.
IV 21, 35. Quid est uerita« (Joh. 18, 38).
IV 22, 1. Cum hoc dixisset exiit ad eos foras (Joh. 18, 38).
IV 22, 6. Ego non louenio in eo causam.
IV ^2, 9. Est autem consuetudo uobis ut unum uobis dimit-
tam in pasca (Joh. 18, 39).
IV 22, 13. Erat autem bamabas latro (Joh. 18, 40).
IV 22, 15. Non hunc set barabba.
IV 22, 17. Tunc ergo apprehendit pilatus iesum (Joh.
19,1);
IV 22, 19. Et milites plectentes coronam de spinis (Joh.
19, 2).
IV 22, 23. TJeste purpurea circumdederunt.
IV 22, 25. Et genu flexo ante eum (Matth. 27, 29).
IV 22, 27. Aue rex iudaeorum (Joh. 19, 3).
IV 22, 33. Et dabant ei aJapas.
IV 23, 1. Exiuit pilatus foras (Joh. 19, 4).
IV 23, 5. Exiit iesus portans spineam coronam (Joh. 19, 5).
IV 23, 9. Ecce homo.
IV 23, 15. Cum ergo uidissent eum pontifices (Joh. 19, 6).
IV 23, 17. Crucifige crucifige.
rV 23, 19. Accipite eum uos et crucifigite.
[IV 23, 21. Eesponderunt pontifices (Joh. 19, 7).]
rV 23, 23. Nos legem habemus et secundum [legem] debet
mori.
IV 23, 25. Quia fihum dei [se] fecit.
IV 23, 29. Pilatus autem cum audisset hunc sermonem magis
timuit (Joh. 19, 8).
Otfrid ed. Piper. 22
338
rV 23, 31. TJnde es tu (Job. 19, 9).
IV 23, 33. lesufl autem tacebat.
IV 23, 35. Mhi non loqueris (Joh. 19, 10).
IV 23, 39. Respondit iesus (Joh. 19, 11).
IV 23, 41. Non haberes in me potestatem.
IV 23, 43. Propterea [qui] tradidit me tibi.
IV 24, 1. Exinde pilatus aoliiit dimittere enm (Joh. 19, 12).
IV 24, 3. ludaei autem clamabant.
IV 24, 5. Si hunc dimittis non es amicus caesaris.
IV 24, 9. Omnis qui se regem facit contradicit caesari.
IV 24, 11. Exiuit pilatus foras et dixit. eccerex uester (Job.
19, 14).
IV 24, 13. Uli autem clamabant (Joh. 19, 15). .
IV 24, 15. Tolle tolle crucifige eum.
IV 24, 17. fiiegem uestrum crucifigam.
IV 24, 19. ßesponderunt pontifiees.
IV 24, 21. Non habemus regem nisi caesarem.
PV 24, 23. Erat autem hora quasi sexta (Joh. 19, 14).
IV 24, 25. Pilatus lauit manus (Matth. 27, 24).
rV 24, 27. Innocens ego sum a sanguine huius.
IV 24, 31. Sanguis eins super nos (Matth. 27, 25).
IV 24, 35. Pilatus iudicauit fieri petitioni eorum (Luc.
23, 24).
IV 26, 1. Acceperunt eum et duxerunt ut crucifigerent
(Marc. 15, 20).
IV 26, 5. Sequebantur autem eum multa turba popuü et
mulieres plangentes (Luc. 23. 27).
IV 26, 29. Piliae hierusalem nolite flere super me (Luc.
23, 28).
IV 26, 35. Uenient dies in quibus dicent beatae steriles
(Luc. 23, 29).
IV 26, 39. Tunc ineipient dicere montibus cadite (Luc.
23, 30).
pV 26, 45. OoUes operite nos].
|TV 27, 3. Ducebant cum eo duos latrones (Marc. 15, 27).]
[IV 27, 5. Cum iniquis deputatus est (Marc. 15, 28).]
339
\TV 27, 23. Scripsit püatus iatulmn (Joh. 19, 19).]
lY 27, 25. lesus nazarenus.
lY 27, 27. Noli scribere rex iudaeorum (Joh. 19, 21).
rV 28, 1. Milites acceperunt spolia (Joh. 19, 23).
lY 28, 5. Et tonicam*
lY 28, 7. Erat autem tonica inconsutilis.
lY 28, 11. Non scindamus eam (Joh. 19, 24).
[lY 28, 15. Ut scriptura impleretur.]
PY 28, 18. Diuiserunt sibi uestimenta mea et reliqua.]
lY 29, 57. Fides. Spes.
lY 30, 5. Pretereuntes autem blasfemauerunt emn mouentes
capita (Matth. 27, 39).
lY 30, 9. Uah qui destruit (Matth. 27, 40).
lY 30, 19. Similiter et principes sacerdotum (Matth. 27,41).
lY 30, 25. Alios saluos facit (Matth. 27, 42).
lY 30, 27. Si rex israhel.
lY 30, 31. Oonfidit in demn (Matth. 27. 43).
lY 30, 33. Dixit quia dei filius sum.
lY 31, 5. Bespondit alter increpauit (Luc. 23, 40).
lY 31, 9. Nam digna factis recipimus (Luc. 23, 41).
lY 31, 13. Hie autem quid fecit.
lY 31, 19. Memento mei domine (Luc. 23, 42).
fEY 31, 23. Hodie mecum eris in paradiso (Luc. 23, 43).]
pY 31, 27. Oratio scriptoris ad dominum.]
lY 33, 9. A sexta hora usque in horam nonam (Matth.
27, 45).
lY 33, 15. Circa horam nonam clamauit iesus (Matth.
27, 46).
lY 33, 19. Dabant ei acaetum bibere (Matth. 27, 48).
lY 33, 21. Iterum clamauit. pater in manus tuas commendo
spiritum meum (Luc. 23, 46).
lY 33, 25. Emisit spiritum (Matth. 27, 50).
lY 33, 27. Unus militum lancea latus eins aperuit (Joh.
19, 34).
pY 33, 33. XJelum templi scissum est (Matth. 27, 51).]
lY 34, 3. Monumenta aperta sunt (Matth. 27, 52).
22*
340
lY 34, 5. Multa corpora sanctorum surrexerunt.
rV 34, 9. Uenerunt in sanctam ciuitatem (Matth. 27, 53).
lY 34, 15. Centimo autem uiso terrae motu (Matth. 27, 54).
lY 34, 17. Uere filius dei erat iste.
lY 34, 19. Omnis turba percutiebat pectora (Luc. 23, 48).
lY 34, 23. Stabant omnes noti eius a longa (Luc. 23, 49).
lY 35, 1. TJenit diues homo ioseph (Matth. 27, 57).
lY 35, 5. Latrauit ad pilatum et petiit corpus (Matth.
27, 58).
lY 35, 9. lussit reddi corpus.
lY 35, 17. TJenit autem et nichodemus (Joh. 19, 39).
lY 35, 23. Stabant mulieres haec uidentes (Matth. 27, 61).
lY 35, 35. Posuerunt eum in monumento suo novo (Matth.
27, 60).
lY 36, 1. Accedentes principes sacerdotum (Matth. 27, 62).
lY 36, 5. Domine recordati sumus (Matth. 27, 63).
lY 36, 9. lube custodire sepulchrum (Matth. 27, 64).
lY 36, 13. Dicant plebi surrexit.
lY 36, 15. Habetis custodiam (Matth. 27, 65).
lY 36, 17. Illi autem abeuntes munierunt sepulchrum (Matth.
27, 66).
Y 4, 5. TJespere sabbati (Matth. 28, 1).
Y 4, 15. Quis reuoluit nobis lapidem (Marc. 16, 3).
Y 4, 21. Et ecce terrae motus factus est magnus (Matth.
28, 2).
Y 4, 25. Angelus domini descendit de caelo et reuoluit
lapidem.
Y 4, 31. Erat enim aspectus (Matth. 28, 3).
Y 4, 35. Prae timore eius exterriti sunt (Matth. 28, 4).
' Y 4, 37. ßespondit angelus mulieribus (Matth. 28, 5).
Y 4, 41. Scio quod iesum.
Y 4, 45. Non est hie surrexit (Matth. 28, 6).
. Y 4, 57. Ecce locus ubi posuerunt eum.
Y 4, 59. Cito euntes dielte discipulis eius et petro (Matth.
8,7).
Y 5, 3. Cmrebant duo simul (Joh. 20, 4).
341
Y 5, 5. lohannes praecucurrit citius petro.
Y 5, 9. Inuenerant Bindonem (Joh. 20, 6).
Y 5, 11. Sudariam seorsum inuenerunt (Joh. 20, 7).
Y 5, 13. Sudarium inuolatam in unum.
Y 1, 7. Inclinanit se et prospezit in monumentmn (Joh.
20, 11).
Y 7, 13, TJidit duos angelos (Joh. 20, 12).
Y 7, 19. Mulier quid ploras (Joh. 20, 13).
Y 7, 29. Tulenmt dominum meum.
Y 7, 43. Haec cum dixisset conuerBa est retrorsum (Joh.
20, 14).
[Y 7, 47. Mulier quid ploras et reliqua (Joh. 20, 15).]
Y 7, 49. Domine si tu sustulisti eum dicito mihi.
Y 7, 55. Maria conuersa illa (Joh. 20, 16).
Y 7, 59. Uade ad fratres meos (Joh. 20, 17).
Y 7, 63. Ascendo ad patrem meum.
Y 7, 65. TJenit maria nuntians discipulis (Joh. 20, 18).
Y 8, 21. In principio erat uerbum (Joh. 1, 1).
Y 8, 27. Uerbum caro factum est (Joh. 1, 14).
Y 8, 29. Et habitabit in nobis.
Y 8, 37. Noui te ex nomine (Exod. 33, 12. Jes. 43, 1. Joh.
10, 3).
Y 9, 5. Narrabant de his omnibus (Luc. 24, 14).
Y 9, 9. Ipse iesus appropinquans (Luc. 24, 15).
Y 9, 11. OcuK illorum tenebantur (Luc. 24, 16).
Y 9, 13. Qui sunt hi sermones (Luc. 24, 17).
Y 9, 15. Respondit unus (Luc. 24, 18).
Y 9, 17. Tu Bolus peregrinus. .
Y 9, 21. Quae (Luc. 24, 19).
Y 9, 23. Qui fuit uir propheta.
Y 9, 27. Coram deo et omni populo.
Y 9, 29. Et quomodo tradiderunt eum summi sacerdotes
(Luc. 24, 20).
Y 9, 31. Nos autem sperabamus (Luc. 24, 21).
Y 9, 37. Tertia dies est hodie,
Y 9, 41. O stulti et tardi corde (Luc. 24, 25).
342
V 9, 45. Nonne hsuec oportuit pati christum (Luc. 24. 26).
V 9, 49. Incipiens a moyse (Luc. 24, 27).
V 10, 3. Ipse finxit se longius ire (Luc. 24, 28).
V 10, 5. Mane nobiscum quoniam aduesperascit (Luc. 24, 29).
(V 10, 13. Et intrauit cum illis et reliqua].
[Y 10, 17. Accepit panem et reliqua (Luc. 24, 30).]
V 10, 19. Ipse euanuit ex oculis eorum (Luc. 24, 31).
V 10, 25. Nonne cor noBtrum ardens erat (Luc. 24, 32).
y 10, 31. Et surgentes eadem hora (Luc. 24. 33).
y 10, 33. Et ipsi narrabant quae gesta erant in uia (Luc.
24, 35).
y 11, 5. Post dies octo.
y 11, 9. Insufflauit et dixit pax uobis (Job. 20, 21. 22).
y 11, 12. Quorum remiseritis peccata (Job. 20, 23).
y 11, 19. Conturbati (Luc. 24, 37).
y 11, 21. Ostendit eis manus (Luc. 24, 40).
y 11, 27. Mirabantur prae gaudio (Luc. 24, 41).
y 11, 33. Habetis quod manducetur.
y 11, 41. Manducauit coram eis sumens reliquias dedit eis
(Luc. 24, 43).
y 11, 45. Haec sunt uerba quae locutus sum ad uos (Luc.
24, 44).
y 13, 5. lila nocte nihil prendiderunt (Job. 21, 3).
y 13, 7. Mane autem facto stetit iesus in litore (Job. 21, 4).
y 13, 11. Qui dixerunt non (Job. 21, 5).
y 13, 13. Mittite in dexteram nauigii rete (Job. 21, 6).
y 13, 15. Miserunt.
y 13, 19. Centum quinquaginta tres (Job. 21, 11).
y 13, 23. Dixit discipulus quem diligebat dominus (Job. 21, 7).
y 13, 25. Cum audisset petrus.
y 13, 29. Alii nauigio uenerunt (Job. 21, 8).
y 13, 31. TJiderunt prunas panem et piscem (Job. 21, 9).
y 13, 35. Afferte de piscibus (Job. 21, 10).
y 15, 5. Domine tu scis quia amo te (Job. 21, 15).
y 15, 9. Pasce oues meas.
y 15, 11. Dicit ei iterum (Job. 21, 16).
343
Y 15; 15. Eciam domine tu scis quia amo te.
Y 15, 21. Pasce agnos mos.
Y 15, 23. Dicit ei tertio amas me (Job. 21, 17).
Y 15, 27. Contristatus est petrus.
Y 15, 29. Domine tu omnia scis.
Y 15, 35. Pasce oues meas.
Y 15, 37. Cum esses iunior (Job. 21, 18).
Y 15, 41. Cum autem senueris.
Y 15, 45. Hoc dbdt significans qua morte (Joh. 21, 19).
Y 16, 11. Et accedens iesus locutus est et increpauit incre-
dulitatem illorum (Matth. 28, 18. Marc. 16, 14).
Y 16, 17. Data est mihi omnis potestas (Matth. 28, 18).
Y 16, 21. Euntes in mundum (Marc. 16, 15).
Y 16, 25. Docentes seruare omnia (Matth. 28, 20).
Y 16, 31. Qüi crediderit (Marc. 16, 16).
Y 16, 33. Qui uero non crediderit.
Y 16, 35. In nomine meo demonia eicite (Matth. 10, 8).
Y 16, 38. Leproses mundate.
Y 16, 39. Mortuos suscitate. ,
Y 16, 45. Ecce ego uobiscum sum omnibus diebus et reliqua
(Matth. 28, 20).
Y 17, 5. Non est uestrum nosse tempdra (Act. ap. 1, 7).
Y 17, 9. Accipietis uirtutem (Act. ap. 1, 8).
Y 17, 11. Eritis mihi testes.
Y 17, 13. Postquam locutus est (Act. ap. 1, 9).
Y 18, 3. TJiri galüei quid aspicitis in celum et reliqua (Act.
ap. 1, 11).
Y 19, 23. Dies ire dies illa tribulationis et angustiae (Soph.
1, 15).
Y 19, 25. Dies tubae et clangoris (Soph. 1, 16).
Y 19, 27. Dies nebulae et turbinis (Soph. 1, 15).
Y 19, 29. Dies calamitatis et miseriae.
Y 19, 31. Mouebo non solum caelum set terram etiam (Apoc.
6, 13. Is. 13, 13).
Y 19, 34. Caelumplicabitursicutliber (Apoc. 6, 14. Is. 34,4).
Y 20, 54. Statuet oues a dextris (Matth. 25, 33).
344
Y 20,. 67. TJenite benedicti.
Y 20, 73. Esuriui et dedistis mihi (Matth. 25, 35).
Y 20, 75. Nudus (Matth. 25, 36).
Y 20, 77. In carcere.
Y 20, 81. Eespondebunt iusti (Matth. 25, 37).
Y 20, 85. Domine quando te uidimus.
Y 20, 91. Eespondit rex (Matth. 25, 40).
Y 20, 93. Quamdiu fecistis.
Y 20, 95. Tunc dicit ad simstris (Matth. 25, 41).
Y 20, 99. Discedite a me.
Y 20, 101. Qui paratos est diabolo.
Y 20, 103. Esuriui et non dedistis mihi mAnducare (Matth.
25, 42).
Y 20, 111. Eespondebunt et illi (Matth. 25, 44).
Y 20, 113. Ibunt in supplicium aeternum (Matth. 25, 46).
Y 23, 125. lustitia et pax.
W. Dnigulin*s Buch- und Kunstdruckerei. Leipzig.
GERMANISCHER BÜCHERSCHATZ
HBBAüSOEGEBEN VON AUFSSD HOUJKB.
11. 1 Mark.
OTFEDS
EVANGELIENBUCH
HERAUSGEGEBEN
VOH
PAUL PIPER.
ZWEITER THEIL:
KURZES WÖBTBBBÜGH.
FREIBURG I. B. und TÜBINGEN 1884.
AKADEMISCHE VERLAGSBUCHHANDLUNG von J. C. B. MOHB
(PAUL SIEBEOK).
KUEZES
OTFKIDWÖRTEEBUCH
BEARBEITET
PAUL PIPER.
FREIBURG I. B. und TÜBINGEN 1884.
AKADEMISCHE VERLAGSBUCHHANDLUNG von J. C. B. MOHR
(PAUL siebeck).
Drvok VOB H. 'Laupp m Tübii^gea«
abah6n sw. y. II. für verkehrt hal-
ten, verkeimen, verschmähen.
äband st. m. (q) Abend.
ab-got St. m. (a) Götze.
ab-gninti st. n. Q'a) Abgrund, Hölle.
ab-lAzi St. n. Q'q) Ejrlass, Vergebmig.
aboh6n sw. v. II. s. abahon,
abuh adj. verkehrt, böse ; st. n. (a)
in abuh auf verkehrte, böse Weise.
4-bulgi St. n. (ja)]ZoTn,
ab-uuert adj. entfernt; m. D.
adal st n. (a) edle Abkunft.
adal-erbi st. n. (ja) Erbgut
adal-erbo sw. m. Stammgutserbe.
adal-kunni st. n. (ja) edle Abstam-
mung.
ä-deilo sw. m. m. G. unteilhaft
afar6n s. aforon,
afol6n sw. v. II. sich anstrengen,
beeifem; m. G.
afor6n sw. v. n. wiederholen, er-
neuem.
aftara s. aftero,
afker Präp. m. D. u. I. nach, hin-
ter, gemäss, längs, über — hin;
Adv. nachher.
aftero comp. Adj. nachfolgend.
after-ruafan red. v. (a) nachrufen.
'afur adv. wieder, zurück; aber.
agaleizi st n. (ja) angestrengtes
Streben, Eifer.
agaleizo Adv. emsig, angestrengt.
Piper, Otfrid-Wörterbuch.
ahta St. f. (a) Nachdenken, Erwä-
gung, Würdigung.
ihten SW. v. I. m. G. verfolgen,
nachstellen, eindringen auf.
ahto Num. card. acht
aht6n sw. v. n. beachten, beden-
ken, überlegen, erstreben.
akar st m. (a) Acker.
akus St. f. (i) Axt
i-kust St f. Q) Verdorbenheit, Ge-
brechen, Fehler.
al Adj. all, ganz; adv. ganz, voll-
ständig; alles adv. ganz, in jeder
Hinsicht.
ala-beziro Compar. besser.
ala-festi Adj. durchaus fest.
ala-festt cons. f. (tn) in a, ganz sicher.
in ala-gihe, in alagähi, in alagä-
hün sofort, ganz schnell, plötzlich.
in ala-halba, in alahalbon nach
allen Seiten, in jeder Beziehung,
ganz und gar.
in ala-ltcht ganz gleich.
in ala-nftht vor kurzem, soeben.
i-lang Adj. unversehrt, ungemindert.
ala-niuui Adj. ganz neu.
in ala-n6tmit zwingender Gewisheit
in ala-thritt sofort, ohne Aufschub.
ala-uualtenti part. Adj. allwaltend ;
m. G.
ala-uuär Adj. Adv. ganz. wahr.
zi alauuäre, in alauuär, in ala"
I
ala-uuas
ana-sezzen
uuärat in alauuärt fürwahr, ge-
wiss.
ala-uuas Adj. ganz scharf.
ala-zioro Adv. ganz schön.
ale-dr4ti, ale-thr4ti s, alathräti.
ä-leiba st. f. (a) Ueberbleibsel.
al-fol, al-ginuagi s. fol, ginuagu
al-gi-uuis Adj ganz gewis.
alla-fart, alla-hant, alla-uutsa s.
fart, hantt t*utsa,
alles ad. anders.
alles-uuanana Adv. anderswoher.
alles-uu4r Adv. anderswo.
alles-uuaz Fron, etwas anderes.
alles-uuiht Pron. etwas anderes.
alles-uuio Adv. anders.
alliebesten s. Hob,
alt Adj. altf bejahrt , aus früheren
Zeiten stammend, veraltet, hart-
näckig»
alta sw. n. Alter.
alt-ano sw. m. Vorfahr.
altar st. n. (a) Alter, Verderben.
altiri St. m. (ja) Altar.
alt-duam st. n. (a) Greisenalter.
alt6n sw. v. in. alt werden.
alt-fater cons. m. Erzvater, Patriarch.
alt-fordoro sw. m. Vorfahr, Ahn.
alt-giUri st. n. (ja) Stammsitz.
alt-giscrtb s. giscrtb,
alt-mäg St. m. (a) Vorfahr.
alt-quena sw. f. alte Ehefrau.
alt-uuorolt st. f. (i) alte Menschen-
geschlecht.
ftmar-lth s. iämarlth,
ambaht st. n. (a) Amt.
amen Interj. Amen.
4n s. äna,
an V. prät. präs. gönnen, schenken.
äna Präp. m. Acc. ohne, ausser;
äna thes ohnedies.
ana s. anan.
ana-bl4san red. v. (a) m. dopp.
Acc. einhauchen.
ana-brech6n sw. v. ü. zornig an-
fahren.
ana-flihan red. v. (a) in Angriff
nehmen.
ana-fart6n sw. v. II. heftig anfah-
ren.
ana-gän unr. v. m. Akk. heran-
kommen.
ana-gengi st. n. (ja) Anfang.
ana-gift st. f. (i) das Hervorbringen.
ana-gin s. anaginni,
ana-ging st. m. (aj Anfahren, hef-
tige Anrede.
ana-ginni st. n. Q'q) Anfang.
ana-guat st. n. (q) das höchste
Gut.
ana-halba st. f. in allen a,, in al-
len anahalbon in jeder Hinsicht,
überall an.
ana-leggen sw. v. I. refl. m. Akk.
anlegen.
ana-liggen st. v. (a) beschwerlich
fallen, anliegen.
ana-ltchi st. n. (ja) vollständige
Gleichheit.
ana-lust st. f. (i) Wohlgefallen.
anan Präp. m. D. u. A. an, auf,
gegen.
ana-queman st. v. (a) m. A. ge-
langen zu.
ana-räti st. n. (ja) Verrat, Anschlag,
Nachstellung.
ana-ruafti st. n. (ja) Anrufen, Betteln.
ana-sehan st. v. (a) ansehen.
ana-scounön
bäga
ana-scouu6n sw. v. II. anschauen.
ana-ththan st y. (t) anwachsen, an-
gedeihen.
ana-uualt st f. (t) Tummelplatz.
ana-uuAni Adj. fasslich, verständ-
lich ; St. n. in a, wie zu erwarten.
ana-uuart Adj. kundig, gewahr.
ana-uuenten sw. v. I. m. dopp.
Akk. zuwenden.
ana-uuerfan st. v. (a) m. A. bewerfen.
ana-uuert s. ana-uuart
ana-uuesan st. v. (a) innewohnen.
ana-zellen sw. v. I. m. dopp. Acc.
beschuldigen.
an-da§^ s. antdag.
ander Pron. anderer; in ander an-
ders.
ander-lth Adj. andersartig.
ango Adv. bange.
ang^st St. f. (^ Beängstigung, Be-
sorgniss, Angst
angusten sw. v. I. m. G. d. S. in
Angst geraten wegen.
an-luzzi, an-nuzzi st n. (ja) Ant-
litz.
ano sw. m. Ahn, Vorfahr.
anst st. f. (i) Gnade.
ant-dag st. m. (a) ant-dago sw. m.
entsprechende Tag, achte Tag.
ant-fang st. m. (a) Empfang.
ant-fangi st. n. (ja) Aufnahme.
ant-frist6n sw. v. II. auslegen.
anti-kristo sw. m. Antichrist.
ant-luzzi st n. (ja) s. annuzzi,
anto sw. m. (oder anta sw. f.?)
Vergeltung.
ant6n sw. y. II. empfinden.
ant-reita st f. (a) Reihenfolge, Ord-
nung.
ant-uuurten sw. v. I. antworten.
ant-uuurti st. n. (ja) ant-uuurtt
cons, f. (in) Ajtitwort, Entgegnung.
aphul st m. ß^ Apfel.
arabeit st f. (i) Arbeit, Anstreng-
ung, Trübsal, Strafe.
arabeit6n sw. v. 11. sich abmühen.
ara-muatt s. armuati.
arg Adj. böse, gottlos; G>mp. ar-
gero.
argl cons. f. (in) Bosheit.
arca, archa st. f. (a) Arche.
arm Adj, arm, elend.
arm st. m. (a) Arm.
arma-lth Adj. s. armilih,
arm-herzi Adj. barmherzig.
armmuatt cons. f. (in) s. armuati,
armo sw. m. Arm.
annuatt cons. f. (in) Armut, Elend.
amo-gi-ztt st f. (i) Erntezeit
am6n sw. v. II. ernten.
4-rümi st. n. (ja) Gelegenheit.
ä-runti St. n. (ja) Botschaft, Sen-
dung, Kunde.
arz&t st m. (a) Arzt.
asga st. f. (a) Asche.
ast st. m. (i) Ast.
4-suth st m.? n.? Abfall.
aualdn, auar6n s. a/olon , afo-
ron.
auur s. afur,
ft-uuiggon adv. D. abwegs, irre.
4z s. ezzan,
äz St. n, (a) Aas, Frass.
B.
bad St n. (a) Bad.
bad6n sw. v. II. baden.
b4ga st t (a) Wortstreit, Wider-
b^6n
bi-felahan
sprach ; in b, gigangan m. G. be-
streiten; äna b, fiirwahr, wahrlich.
b&g6n sw. V. III. «streiten.
bald Adj. kühn, zuversichtlich ; Adv.
baldo,
bald! f. Zuversichtlichkeit.
bald-licho Adv. kühn, zuversicht-
lich.
balo st m. (va) Bosheit, boshafte
Anschlag, Hinterlist.
ban st. m. (a) Verbot, Bann.
bant st n. (a) Fesselung, Fessel.
b4ra st. f. (a) Tragbahre.
barm st m. (i) Schoss.
bam st n. (a) Kind, Menschenkind,
bi barne Mann fiir Mann, der Reihe
nach.
baz comp. Adv. besser, mir ist es b,
ich habe Vorteil davon; ni uuas
thes lachanes thi baz der Vorhang
nützte nichts mehr.
b6de Num. card. beide.
beb st n. {a) Pech, Hölle.
bein st n. (a) Knochen, Gebein;
helphantes b, Elfenbein.
beiten sw. v. I. m. G. nötigen zu.
beit6n sw. v. II. m. G. warten auf.
bekin st n. (a) Becken.
beld! cons. f. ^«) beldida st f. (a)
Kühnheit, Vermessenheit
belgan st. v. (a) auch refi. imwillig
sein, zürnen.
beraht Adj. hell.
beran st v. (a) tragen, bringen,
hervorbringen , gebären , zeugen,
das Leben geben.
berg st m. (a) Berg.
bergan st v. (a) verbergen, ver-
stecken.
beta St. f. (a) Bitte.
beta-hüs s. betohüs,
betaUri st m. (ja) Bettler.
beto-hüs st. n. (a) Bethaus.
betol6n sw. v.. U. betteln.
beto-man cons. M. Beter.
bet6n sw. v. U. beten, anbeten,
Gottesdienst thun.
betti St. n. {ja) Bett, Lager.
betti-riso sw. m. Bettlägerige.
beziro comp. Adj. besser.
bezisto superl. Adj. beste; adv.
bezisU
bt Präp. m. D. bei, um, gegen,
wegen; m. Acc. wegen, um —
willen, für, hinsichtlich, bei (be-
teuernd); m. I. beim Pron.: hX
thiu deshalb; ^ hiu weshalb.
biatan st v. («) darbieten.
bibin6n sw. v. II. beben.
bi-bringan st. v. {a) hinbringen,
vollbringen; auch refL sich er-
füllen.
bl-delban st v. {a) begraben.
bi-derbi adj. s. bitherbi,
bi-dfhan s. bithihan,
bi-draht6n sw. v. erwägen, bedenken.
bi-driagan st v. (») betrügen.
bi-duan unr. v, zumachen, ver-
schliessen.
biegen sw. v. III. misgünstig blicken
auf.
biet st m. (a) Altar.
bi-fähan red. v. {a) umfassen, er-
greifen, reichen.
bi-fallan red. v. {a) fallen, gestürzt
werden.
bi-felahan st v. {a) befehlen, über-
geben.
bi-fellen
bi-sehan
bi-fellen sw. v. I. niederstreckeni
besiegen.
bi-festen sw. v. L befestigen, be-
wahreu.
bi-fiUen sw. v. I. schlagen, geissein.
bi-findan st. v. (a) erfahren, be-
merken.
bi-fora adv. vorher; d, läzan vor-
ziehen ; b, uuesan den Vorzug ha-
ben.
bi-forte sw. v. HL besorgen, ver-
walten.
bi-gän V. red. {a) betreiben, aus-
üben.
bi-giazan st. v. {u) benetzen.
bi-giht st f. {}) Bekenntnis.
bi-ginnan st. v. {a) beginnen, an-
fangen, versuchen.
bi-gon6to adv. vollständig, gehörig.
bi-goumen sw. v. I. m. refl. Dat.
sich hüten.
bi-graban st. v. (0) begraben.
bi-hab6n sw. v. III. umfassen, ganz
umfangen.
bi-haltan red. v. [a) bewachen.
bi-heizan red. v. (/) refl. m. G. sich
einer Sache vermessen.
bi-hellen sw. v. I. verbergen.
bi-huggen sw. v. I. bemerken, be-
achten.
bi-kftren sw. v. I. verwandeln; refl.
sich bekehren.
bi-kleiben sw. v. I. beschliessen,
einprägen.
bi-klinan st. v. (ä) bestreichen.
bi-kn4en sw. v. I. refl. in sich
gehen.
bi-k{imen sw. v. I. beklagen.
bi-ladan st. v. {ä\ beladen.
bi-lahan st. v. (<J) m, D. verweh-
ren.
bi-läzan red. v. (a) erlassen.
bi-lemmen sw. <v. I. unbeholfen
machen, lähmen.
bi-ltban st. v. (/) zurückbleiben, be-
harren, sterben.
I^iliden sw. v. I. sinnbildlich dar-
stellen.
bilidi st n. {ja) Bild, Ebenbild, Vor-
bild, Sinnbild, Gleichnis.
bilid6n sw. v. II. vorbildlich dar-
stellen, nachahmen.
bi-linnan st v. (a) m. G. ablassen
von.
bi-mtdan st. v. (/) vermeiden, um-
gehen.
bi-munig6n sw. v. IT. ermahnen.
bi-nagalen sw. v. I. vernageln, ver-
sichern.
bi-neman st. v. (0) entziehen, weg-
nehmen, entreissen.
bintan st. v. (a) fesseln, verbinden.
bi-quämi adj. angemessen.
bi-queman st. v. (a) gelangen, sich
ereignen.
bi-redin6n sw. v. II. überführen.
bi-riazan st. v. («) beweinen.
bl-rtnan st. v. [%) berühren,
bi-riuu6n sw. v. III. beklagen.
bi-ruachen sw. v. I. m. A. Rücksicht
nehmen auf, Sorge tragen für,
bi-ruaren sw. v. I. berühren.
birumös, blrun, birut s. sin, uue-
san,
biruuis s. büan,
bi-segan6n sw. v. n. segnen.
bi-sehan st v. (d) schauen, beob-
achten, besorgen«
bi-sizzan
blidi
bi-sizzan st v. (a) besetzen.
bi-sceltan st. w. (a) beschimpfen.
bi-sctnan st v. (i) bescheinen.
bi-sclrmen sw. v. I. beschirmen.
biscof st m. (a) Bischof, Hohe-
priester, Priester.
bi-scouu6n sw. v. II. erblicken,
anschauen; refl. sich umsehen.
bi-skrankol6n sw. v. II. strauchebi/
schwanken.
bi-skrenken sw. v. I. zu Falle
bringen.
bi-sltpfan st. v. (/) ausgleiten.
bismer st. n. {a) Spott.
bismer6n sw. v. II. verspotten.
bi-sntdan st. v. (/} beschneiden.
bi-sorgftn sw. v. III. s. bisuorgen,
bi-soufen sw. v. I. ersäufen.
bi-sperren sw. v. I. verschliessen,
ausschliessen.
bi-sptuuan st. v. (/) bespeien.
bi-sprechan st. v. (a) bereden, ta-
deln.
bist s. sin, uuesan*
bi-stantan st. v. {a) umstehen.
bi-stellen sw. v. I. besetzen, um-
kränzen.
bi-sturzen sw. v. I. bedecken.
bi-suanen sw. v.l. refl. sich versöhnen.
bi-suerren st v. (a) beschwören.
bi-sutchan st. v. (/) betrügen, be-
tören, beschleichen.
bi-suorg6n sw. v. III. sorgen für.
bita St. f. (ö) Gebet.
btta St. (fl) sw. f. Verweilen, Zögern;
Ersehnte.
bi-tharf v. prät präs. m. G. bedürfen.
bi-theken sw. v. I. bedecken, ver-
bergen.
I bi-thenken sw. v. I. bedenken, be-
sorgen; refl. sich versehen.
bi-therbi adj. nutzbar, bereit.
bi-ththan st. v. {/) ausrichten, be-
wirken.
bithuingan st v. (d) bezwingen.
bi-thumen sw. v. I. mit Domen
bekränzen.
bittar adj. bitter.
bitten st v. (a) bitten, beten.
bittirt cons. f. i}n) Bitterkeit
bi-uuänen sw. v. I. refl. m. G. in
Gedanken sich anmassen.
bi-uuank6n sw. v. II. vermeiden,
unterlassen.
bi-uuein6n sw. v. II. beweinen.
bi-uuellan st. v. (a) beflecken.
bi-uuelzen sw. v. I bedecken.
bi-uuenken sw. v. I vermeiden.
bi-uuenten sw. v. I. refl. sich wen-
den, umkehren.
bi-uuerban st v. (a) erwerben, durch-
setzen, gelangen.
bi-uuerfan st. v. (a) bewerfen.
bi-uuerien sw. v. I. verteidigen,
schützen; m. G.
bi-uuintan st. v. (a) umwickeln.
blzan st v. (i) schneiden.
bi-zeinen sw. v. I. bedeuten.
bi-zein6n sw. v. II. dasselbe.
bi-zellen sw. v. I. bezichtigen.
bi-ziahan st. v. {u) einholen, treffen.
blantan red. v, (fl) anstiften.
bl4san red. v. (a) wehen, einhauchen.
bleichen sw. v. HI. bleich sein.
bilden sw. v. I. erfreuen ; auch refl,
sich freuen.
bltdi, bltd-lth adj. froh, heiter; adv.
bUdlicho,
blint
burg-liut
blint adj. blind.
• blinti conf. f. {tn) Bliadheit, Un-
verstand.
blintilingon adv. blindlings.
bltthen s. bilden,
bliuan st. v. («) schlagen.
bluama sw. f. Blume.
bluat St. f. (i) Blüte.
bluat St n. {a) Blut, Geblüt
blüen sw. v. I. blühen.
bluogo adv. scheu, furchtsam.
bora-lang adj. allzulang; adv. bora-
lango,
boran s, heran,
bora-thr4to adv. allzusehr.
borgen sw. v. ni. m. G., auch refl.
sich hüten vor,
bösa st f. (a) Bosheit, Herzenshär-
tigkeit
b6s-heit st. f. (/) Sündenwerk.
bota-scaf st. f. (/) Sendung.
boto sw. m. Bote.
boto-scaf s. bota-scaf,
bouhnen sw. v. I. zeigen, zuwin-
ken.
boum St. m. (a) Baum.
bräma sw. f. Dom.
brätan red. v. (0) braten.
bratt s. brettan,
brediga st f. (0) Predigt, Lehre,
Rede.
bredigl^ri st m. (ja) Redner, Geist-
liche.
bredigdn sw. v. IL predigen, leh-
ren, belehren.
breit adj. gross, ausgedehnt.
breiten sw. v. I. ausbreiten.
brechan st v. (a) brechen, zerreis-
# sen, verletzen.
brennen sw. v. I. in Brand stecken,
verbrennen,
bresta sw. f. Mangel,
brestan st v. [a) bersten, zerreissen ;
unpers. fehlen an, m. G.
brettan st v. {a\ zücken.
briaf (/) Verzeichnis,
briafen sw. v. I. verzeichnen,
bringan st v. {a) bringen, darbringen,
hinbringen, zi thiu es so weit bringen,
ausführen,
brinnan st. v. (d) brennen,
brdsma sw. f. Brosamen.
br6t St. n. {d) Brot
bruader cons. m. Bruder,
bruader-scafst f. (2) Brüderlichkeit
brunia st f. (ja) Panzer,
brunno sw. m. Brunnen, Quell,
brüst st f. (/■) Brust, Herz, Gemüt,
brüt st f. (t) Braut,
brüti-gomo sw. m. Bräutigam,
brütlouft St. f. (i) Hochzeit,
brutten sw. v. 1. refl. erschrecken,
bruzi conf. f. (1») Hinfälligkeit
bruztg adj. hinfällig.
bü st. m. (z'a) Erde, Ackerland,
buah st n. (d) st f. [i) Buch, Bibel.
buahstab st m. [d) Buchstabe,
buachäri st. m. (;a) Schriftgelehrte,
Verfasser.
büan red. (u) sw. v. wohnen, sich
aulhalten, bewohnen,
buaza st f. {d) Busse,
buazen sw. v. I. besser machen;
refl. Busse thun.
buhil st m. (a) Hügel,
burdln cons. f. (i») Bürde,
bürg cons. f. Stadt
burg-Uut st m. (/) die Bürger.
dag
dralita
dag St. m. (a) Tag, Lebenszeit, Zeit.
daga-frist st. m. (i) Zeit von einem
T^e.
daga-lth adj. täglich.
daga-muas st n. (a) Mahlzeit.
daga-sterro sw. m. Morgenstern.
daga-thing st. n. (a) Tagsatzung,
Gericht.
dages-ztt, dago-ztt st. f. (i) Stunde.
dal st. m. n. {a) Thal.
dar, darf, s. tMr, tharf.
dar6n sw. v. II. beschädigen; m. D.
schaden.
dasga sw. f. Tasche.
dät st. f. (/) That, Handlung, Er-
eignis, Vorgang, Verfahren; oft
mit Adjectiven und Pronominalien
zur Umschreibung des neutralen
Substantivs.
dauual6n sw. v. II. im Sterben lie-
gen.
daz s. thaz,
deil st. n. (ö) Teil, Abschnitt.
deila st. f. (a) Teilung.
deilen sw. v. I. in Teile zerlegen,
verteilen, zuteilen.
demo, den, denne s. mit th,
dentii st n. {jd) Tenne.
der, dera, derera s. mit th,
derien, derren sw. v. I. m. D. scha-
den.
dero , dem , des , deso , dia , die,
dih, dthan s. mit th,
dihta st f. («) Dichten, Dichtung.
diht6n sw. v. n. dichten.
dtl6n sw. V. II. vertilgen.
dtn, ding s. mit th.
diof adj. tief, bedeutungsvoll; adv.
diofo,
dir s. mit th.
disg st m. (f) Tisch.
disu, diu s. mit th,
diufal st m. n. (a) Teufel; pl. diu-
filir,
diufl cons. f. (i«) Tiefe, tiefer Sinn.
diuren sw. v. 1. preisen.
diuri adj. teuer, wertvoll; superlat.
diuristOf adv. diuro,
diurl conf. f. p«) Köstlichkeit, Herr-
lichkeit, Verherrlichung.
diur-lth adj. kostbar.
d6, doh s. mit th.
d6d St. m. (d) Tod.
dohta s. doug.
dohta sw. n. Herrlichkeit
dohter cons. f. (r) Tochter.
dohtt cons. f. (I«) Tüchtigkeit, Vor-
trefflichkkeit
dolk,st m. (d) Tod. Untei^ang.
d6t adj. tot
d6tl cons. f. ß«) Totsein, Tötung.
doub adj. taub.
douf st m. (a) Taufe.
doufen sw. v. I. taufen.
doug V. prät präs. nützen, zuträg-
lich sein, geziemen; prät dohta,
dougan adj. geheimnissvoll, mystisch.
douu6n sw. V. in. sterben.
dracho sw. m. Drache.
drada sw. f. Faden.
drado sw. m. Faden.
dragan st. v. (ä) tragen, ertragen;
refl. sich fortbewegen.
drag6n sw. v. HI. refl. sich betragen«
drägi adj. träge, langsam.
drägl cons. f. {tn) Trägheit
drahta st. f. [a) Begierde, Streben.
drahten
duzen
drahten sw. v. I. m. G. wahrneh-
men.
draht6n sw. v. II. m. G. in Erwäg-
ung ziehen, überlegen, trachten
nach.
dräti s. thrati,
drefan st. v. (a) angehn, Bezug ha-
ben auf, mit zi.
drenken sw. ▼. I. tränken.
dreso st. n. {vä) Schatz, Schatzkam
mer, Reichtümer.
dretan st. v. (a) treten, bedrängen.
dria s. thria,
driagäri st. m. {ja) Betrüger, Irr-
gläubige.
drtban st v. {i) treiben.
dringan s. thringan,
drinkan st. v. (a) trinken.
dritto s. thritto,
driultcho adv. treu.
driuua St. f. (z/a); mit driuuon, in
driuua aufrichtig, zuverlässig, si-
cher.
drof Verstärkung der Negation,
drAst st. m. (0) Trosf, Hilfe.
drdsten sw. v. I. trösten.
dr6sto-168 adj. trostlos.
droum st m. (a) Traum.
druaben sw. v. I. refl. betrübt werden.
drugi-ltcho adv. trüglich, betrüge-
risch.
druhttn s. truhHn.
dmnkenftn sw. v. III. trunken sein.
drürftn sw. v. in. traurig sein ; adv.
part praes. drurento.
drüt adj. lieb, vertraut.
drüt st. m. {a) Vertraute, Freund,
Jünger.
drüt-boto sw. m. vertraute Bote.
drütin, drütinna st f. [ja) Freundin,
Geliebte.
drüt-ltcho adv. innig, zärtlich.
drüt-liut stm. (1) auserwählte Volk.
drüt-man cons. m. Vertraute, Freund.
drüt-mennisgo sw. m. Vertraute,
Jünger.
drüt-scaf st f. (;') Genossenschaft.
drüt-s61a st f. (0) erwählte Seele.
drüt-sun st m. (») liebe Sohn.
drüt-thegan st m. (a) Auserwählte,
Jünger.
drüt-thiama sw. f. Auserkome.
du s. thu,
duah st m. {d\ Tuch, Zeug.
duila st f. (a) Zögerung, Verzug.
dualen sw. v. III. s. duellen,
duam St. m. n. {a) Amtsgewalt,
Grossthat
duan unr. v. thun, verrichten, be-
wirken, machen.
düba sw. f. Taube.
duellen sw. v. I. m. G. zögern, zu-
rückbleiben, hemmen.
düfar adj. st m. (a) Tor.
düfar-lth adj. töricht.
dulten, dultig s. m. th,
dump-muati adj. töricht
dump-heit st f. {t) Torheit.
dump-muati adj. töricht.
dunicha s. tunicha,
dunkal adj. dunkel, tiefidnnig.
dura st. f. (a) durt cons. f. (m)
Tür.
dürft s. thurft
duri-uuart st. m. (0) Türhüter.
duruh, düsunt, s. m. th,
duzen s. tuzen.
eban-euutg
eli-lenti
£.
eban-6uu!g adj. gleichewig.
eban-lth adj. gleichartig, entspre-
chend.
eban-reiti adj. gleichartig.
ebini st. n. {ja) Ebenmass, Gleich-
artigkeit.
ebono adv. gleichmässig, in gebüh-
render Weise.
ebon6n sw. v. II. refl. sich gleich-
stellen.
ebon6ti st. n. (Ja) Ebne.
edil- franko sw. m. ein vornehmer
Franke.
ediles-biscof st. m. (a) Bischof
edler Herkunft.
ediles-frouua sw. m. vornehme Frau.
ediles-man cons. m. Edelmann.
edili St. n. (fa) vornehme Familie,
Stammesgepräge.
ediling st. m. (a) Adliger.
edil-thegan st. m. (a) Edelmann.
edil-zunga sw. f. edle Sprache.
eggo Interj. siehe.
egis-lih adj. schrecklich.
eg^so sw. m. Schrecken, Schreck-
nis.
egis6n sw. v. II. unpers.. m. G.
erschrecken vor.
6ht St. f. (/] Habe, Schätze.
ei St. n. (a) Ei.
cid St. m. (a) Eid.
cig V. prät. präs. haben, besitzen,
enthalten, erhalten.
eigan adj. eigen, zugehörig; n. («)
Eigentum.
eiginen sw. v. I. m. refl. D. sich
als Eigentum anmassen.
eigiscön s. eiscon.
eiman = etn man.
ein num. card. ein, allein, ein ge-
wisser; tAer eino — ther ander;
in ein gesondert; eines adv. einst-
mals; eino adv. allein.
einag s. einig,
ein-boran adj. part. eingeboren.
eineg s. einig,
einfalt adj. schlicht, einfach, nur,
bloss.
einig adj. einzig, eigen.
einizz6n adv. dat. vereinzelt, all-
mählich.
ein-kunni adj. verheiratet.
ein-lif num. card. eilf.
ein-lih adj. einzig.
ein-luzzi adj. einzeln ; adv. einluzzo.
ein-märi adj. hervorragend.
ein-muati adj. einmütig.
ein6n sw. v. II. refl. sich vereinigen,
übereinkommen.
ein6ti st. n. (ja) Einöde, Wüste.
ein-stimmi adj. übereinstinmiend.
ein-uuigi st. n. (ja) Einzelkampf.
ei8c6n sw. v. II. m. A. u. G. fra-
gen, fordern, bitten.
eitar st. n. (a) Eiter, Gift.
ekord, ekordi, ekrodi adv. blos,
nur.
elemosina st. f. (a) Mildthätigkeit,
Almosen.
elfa s. helfa,
elibenzo sw. m. Fremdling, Aus-
länder.
elich6r adv. Comp, weiterhin, in
alle Ewigkeit.
eli-lenti st. n. (ja) Fremdland,
Fremde.
eli-lenti adj.im Fremdland befindlich.
eilen
eUen st n.' (a) Kraft, Mut.
ellu s. al.
eltt cons. f. (in) Alter.
elten sw. v. I.^ verzögern, versäu-
men.
emaztg s. emmizig,
emiztg^n s. emmizigen,
emmizig adj. immerwährend, be<
ständig; adv. emmizigen, emmizU
gon, emmizen immer, immerdar.
endi st. n. (/s) Stirn.
endi-dago sw. m. jüngste Tag.
engen sw. v. I. beengen, bedrängen.
engl s. ango,
engil st. m. (a) Engel.
engil-lih adj. englisch.
en6n s. einon,
ensti s. anst
cnteri St. n. (ja) Vorzeit.
enti adv. früher.
enti st n. (ja) Ende, Grenze, Le-
bensende.
ent6n sw. v. II. endigen.
er, 8iu, iz pron. pers. III. P. (g.
sifif ira, es, d. imo, iru, imo, a.
inan (nan), sia, iz, n. pl. sie, sio,
siu; g. pl. iro, d. pl. in, a. pl.
sie, sio, siu) er, sie, es.
6r St. n. (0) Eisen.
Ar (einmal ero) adv. vorher, früher;
oft er io jemals früher; er iu früher
schon, einst früher; präp. c. Dat.
vor; conj. ehe, bevor.
6ra st. f. (ö) Auszeichnung, Ehre,
Herrlichkeit.
jferachar adv. früh auf.
6ragreht! s. eregrehti,
erberan, erbittan s. irb,
erbi st n. (jd^ Erbe, Erbteil.
erda st (a) sw. f. Erdboden, Erde,
Erdkreis,
erd-biba st. f. (d) Erdbeben,
erd-enti st. n. (/a) Erdende. .
erd-gnint st. m. (d) Erdboden,
erd-rtchi st n. (;a) Erdreich,
erd-ring st. m. (ä) Erdkreis.
6regrehtt cons. f. (/«) Erbarmung,
Huld, Gnade.
6r6n sw. v. III. ehren, auszeichnen.
6rero Compar. adj. früher; superlat.
eristo erste; adv. erist zuerst
er-geban, -g6n, -huggen, -kennen
s. mit ir,
6r-ltcho adv. anständig, stattlich.
emust st. f. (t) Ernst, Sorge, Eifer.
6ro s. er,
er-queman s. irq.
erren sw. v. I, ackern, pflügen,
er-singan, er-stantan, er-sterban,
thorren, erzellen s. mit ir.
es s. er,
esil st m. (d) Esel,
esilin st. f. (ja) Eselin,
ethes-lih pron. einig,
ethes-uuanne adv. irgend einmal,
ethes-uuaz pron. irgend etwas,
ethes-uuer pron. irgend jemand,
ethes-uuio pron, adv. irgendwie.
6uangelio sw. m. Evangelium.
Äuua St. (z/a) sw. f. Ewigkeit, Gesetz,
alte Testament.
6uuart St. m. [a] Priester,Hohepriester.
6-uuarto sw. m. desgl.
6uuida st. f. (d) Ewigkeit.
6uuig, 6uu!ntg adj. ewig.
6uutn!g! cons. f. {}n) Ewigkeit.
ezzan st. v. (d) essen ; inf. subst. das
Essen.
12
ezzih
fieru
ezzih st. m. (a) Essig.
fadum st. m. (a) Faden.
fag6n sw. V. III. fag6n sw. v. II.
m. D. willfahren, kosen.
fähan red. v. (0) fangen, ergreifen;
mit zi: sich an etwas machen.
fahs st. n. (a) Haupthaar.
fakala st. f. (a) Fackel.
fal St. m. (a) Fall, Sturz, Untergang.
fala-uuisga st. f. (a) Asche.
fallan red. v. (a) fallen, unterliegen.
falt6n sw. v. II. zusammenfalten.
fand6n sw. v. II. einwickeln,
far St. n, (a) Meerenge.
fära St. (ö) sw. f. färl cons. f. (tn)
Nachstellung, Versuchung.
faran st. v. {ä) reisen, gehen, fah-
ren, irre gehn ; sich betragen, sich
zutragen, verfahren.
färäri st. m. {ja) Versucher, Phari-
säer.
farauua st. (vä) sw. f. Farbe.
farauuen sw. v. I refl. sich färben,
sich ändern.
farauu! cons. f. (tn) s. farauua,
färftn sw. V. III. m. G. nachstellen,
lauem auf.
färt cons. f. (m) s. fära,
färiri s. färäru
fart St. f. (t) m. {t) Reise, Weg,
Gang; thes fartes ; thera ferti so-
gleich, damals.
fasta St. f. (fl) Fasten.
fasten sw. V. III. s. faston,
fast-muati adj. beharrlich, standhaft.
fasto s. festip
fastönsw. V. II, fasten.
fatcr cons. m. (r) Vater.
faz st. n. [a) Gefäss.
fazz6n sw. v. n. refl. sich rüsten, sich
bereiten,
ffeh adj. verschieden, mannigfaltig,
fehe-uuart st. m. (0) Viehhüter,
fehta St. f. (a) Kampf,
fehtan st. v. (a) fechten, kämpfen,
feig^ adj. gering,
feizit adj. ergiebig, fruchtbar,
fei st n. (a) Haut,
feld St. n. (df) Feld,
feigen sw. v. I. m. refl. D. sich
aneignen, anmassen.
felis St. m. (d) felisa st f. (a) Stein,
Fels,
ferah st n. {a) Sitz des Lebens,
Herz.
ferg6n sw. v. n. anrufen, erbitten,
ferien sw. v. L schiffen.
ferro, ferron adv. fem , femher,
femhin.
fers st. n. (0) Vers, Bibelstelle,
festi adj. fest, unbeweglich, uner-
schütterlich; Comp, festiro; adv.
fasto t Comp, fastbr,
festi St. n. (;a) festt cons. f (m)
Festigkeit, Dauerhaftigheit, Feste,
festinön sw. v. II. befestigen,
fiant st. m. (a) Feind.
f!ant-scaf st f. (f) Feindschaft,
fiar num. card. vier,
fiara st f (d) Seite; inf bei Seite,
fiara st. f. (0) Geviert,
fiardo num. ord. vierte,
fiarzegusto num. ord. vierzigste,
fiarzug num. card. vierzig,
fidula sw. f. Fiedel,
fieru s. fiar.
ftga
fim-dÄt
13
ftga sw. f. Feige.
f!g-boum St. m. {a) Feigenbaum.
fihu St. n. {«) Vieh.
fihu-uut&ri St. m. (Ja) Viehweiher.
fiUen sw, y. L schlagen.
filtt adv, viel, sehr.
fimf s. ßn/,
findan st. v. {a) finden, begegnen,
erkennen, festsetzen.
finf num. card. fünf.
finf-zug nmn. card. fünfzig.
fingar st. m. (a) Finger.
finstar adj. finster.
finstar st n. (a) Finsternis, Verfin-
sterung. .
finstar-nissi st. n. (fa) Finsternis.
finstrt cons. f. (in) Finsternis.
flra st. f. (a) Feier.
fir-beran st. v. (a) sich enthalten.
fir-bergan st. v. (a) refl. sich ver-
stecken.
fir-biatan st. v. (u) verbieten.
fir-brechan st. v. (a) zerbrechen,
zerreissen, verletzen.
fir-brennen sw. v. L verbrennen.
fir-damn6n sw. v. !!• verurteilen.
fir-dän s. firduan.
fir-d!16n sw. v. II. vertilgen, auf-
heben.
fir-dragan st. v. (a) ertragen.
fir-dretan st. v. {a) mit Füssen treten.
fir-drtban st. v. (/) vertreiben.
fir-duan unr. v. ; p. prät. firdän ver-
worfen, verloren, straffällig.
fir-duasbtt s. firthuesben,
fir-fähan red. v. {a) umfassen, em-
pfangen.
fir-gän red. v. (0) vorübergehn;
m. A.
fir-geban st v. (a) verleihen, ver-
geben.
fir-geltan st. v, (a) erstatten, ver-
gelten.
fir-belan st v, {a) m. dopp. A. ver-
hehlen.
fir-huar6n sw. v. n. verhuren.
fir-iag6n sw. v. n. vertreiben.
firi-uuizzi adj. m. G. neugierig auf,
wissbegierig.
firi-uuizzi st n. {ja) Neugierde; ist
mih /. m. G. ich bin neugierig
auf.
firkiasan st. v. {u) verschmähen,
verwerfen.
fir-koufen sw. v. I. verkaufen.
fir-läen sw. v. I. verraten.
fir-llLzan red. v. (a) verlassen, un-
terlassen, überlassen, zurücklassen;
refl. mit in sich verlassen auf.
fir-leiben sw. v. I. unterlassen.
fir-leiten sw. v. I. verleiten.
fir-liasan st v. [u) zu Grunde rich-
ten, verderben, verlieren.
fir-lthan st v. {i) verleihen.
fir-loufan red. v, {u) vorlaufen, über-
holen.
fir-lougnen sw. v. I. firloiyg^6n sw.
V. in. verleugnen.
fir-mcincn sw. v. I. darlegen, be-
weisen, zählen unter.
fir-meinsamön sw. v. IL bannen.
rmtdan st v, {%) vermeiden; refl.
zieh zurückhalten, entfernen.
fir-missen sw, v. I. vermissen.
fir-mon6n sw. v. IIL verurteilen,
verwerfen, verachten.
fim-dät St. f. (/■) Verbrechen, Fre-
vel. •
14
fir-neman
flaht
fir-neman st. v. (a) vernehmen, ver-
stehen, auffassen.
ftr6n sw. v. II. feiern.
fir-quisten sw. v. I. vertilgen.
firsagftn sw. v. III. verreden, ver-
schmähen.
fir-sachan st. v, (ä) abweisen, ver-
werfen.
iir-sehan st. v. (a) refl. sich versehen
zu, verlassen auf.
iir-sellen sw. v. I. verraten, auslie-
fern.
fir-senken sw. v. I. versenken, ver-
nichten.
fir-sltchan st. v. J. schleichen.
fir-slintan st. v. (a) verschlucken.
fir-sltzan st. v. (i) zerreissen, zer-
brechen.
fir-spimen s. firspurnen,
fir-sprechan st. v. (0) verreden,
leugnen, reden für, verteidigen;
refl. sich verteidigen,
fir-spumen sw. v. I. anstossen,
straucheln.
iir-stän, fir-stantan st, v. {a) ver-
stehen, erkennen.
fir-stant-nissi st. n.'(;ö) Verständ-
nis.
fir-stelan st. v. (a) entwenden.
fir-stullen sw. v. I, stillstehn.
fir-suelgan st. v. (a) verschlingen.
fir-suerien sw. v. I. refl. falsch
schwören.
fir-sutg6n sw. v. III. verschweigen.
fir-thuesben sw. v. I. vertilgen.
fir-ttl6n sw. v. II. s. firdUon.
firu-uuizzi s. firiuuizzu
iir-uu&en, fir-uuähen sw. v, I. ver-
wehten.
fir-uuftzan red. v. (d) p. prät. ver-
flucht.
fir-uueiz v. prät. präs. refl. sich be-
denken.
fir-uuerdan st. v. (a) verderben, zu
Grunde gehn.
fir-uuerfan st. v. (a) fortwerfen,
fallen lassen, ausstossen, ver-
schmähen.
fir-uuesan st. v. (a) m. G. sorgen
für.
fir-uuintan st. v. (a) fortbringen.
fir-uuirken sw. v. I. (prät firuuo-
rahtd) verwirken, verschulden.
fir-uutzan st. v. (/) verweisen, vor-
werfen.
fir-uuurt St. f. (/) Untergang, Ver-
nichtung.
iir-zeran st. v. (a) vernichten.
fisg st. m. (a) Fisch.
fisg&ri St. m. (;a) Fischer.
fisgizzi St. n. (;a) Fischen, Fischerei.
fisg6n sw. V. n. Aschen.
fiur st. n. (a) Feuer.
fleisg st. n. (a) Feisch.
fleis-lih adj. fleischlich.
fliagan st. v. (</) fliegen.
fliahan st. v. {u) fliehn, weggehn,
meiden.
fliazan st. v. {ti) fliessen, strö-
men.
fltz st. m. (/) f. (/) Fleiss, Sorgsam-
keit, Eifer.
fltzan St. V. (/) eifrig streben, auch
refl.
fltztg adj. fleissig, emsig m. G.
fluah St. m. {i) Fluch.
fluach6n sw. v. II. fluchen.
fluht st f. (0 Flucht.
fluhten
fHt-hof
15
fluhten sw. v. I. austreiben, ver-
treiben.
fluhttg adj. fliehend.
fogal St. m. (a) Vogel.
fol adj. voll, vollkommen, vollstän-
dig ; adv. /olh, follon,
folgen sw. V. III. nachfolgen, nach-
gehn.
folk St. m. n. (0) Volk.
folll cons. f. (/«) Vollkommenheit.
fol-ltcho adv. völlig, gänzlich, voll-
ständig.
foUo, follon s. foL
fol-lustt cons. f. p«) Befriedigung.
fon, fona Präp. m. Dat. von, aus,
von — herab, von — weg; auch
bezeichnet es die Herkunft, die
Ursache, besonders beim Passiv.
fora, for Präp. m. D. vor (von Ort,
Zeit und Rang); adv. vorher.
forahta st. (a) sw. f. Furcht, Angst,
Abscheu.
forahtal adj. furchtsam.
forahten sw. v. I. furchten, scheuen,
verabscheuen.
foraht-lth adj. furchtsam, ängstlich ;
adv. forahtltcho,
fora-sagin st. f. [ja) Prophetin.
fora-sago sw. m. Prophet.
fordoro comp. adj. vorhergehend;
PI. fordoron Subst. Vorfahren.
formon^n s. firmon^n.
foma, fom adv. vom, früher, vor-
her.
forspön sw. v. II. forschen.
fräga St. f. (a) Frage.
fragen sw. V. IIL fräg6n sw. v. II.
fragen.
fram adv. vorwärts, weiter.
fram-b&rt cons. f. ß«) Höhe, Er-
habenheit.
fram-bringan st v. (0) hervorbringen,
eröffiien.
firam-gangan red. v. (a) heraustreten.
fram-hald adv. nach vom geneigt.
fram-lllzan red. v. {a) hervorlassen.
frammort, frammortes adv. von
dannen, weiter; fr, keren hervor-
kehren, verkünden.
franko sw. m. Franke.
frauilt cons. f. {tn) Frevel.
frauili adj. übermütig, vermessen,
böse ; adv. frauilo,
frauu6r s. fr6.
frauua-lth adj. fröhlich, heiter, herr-
lich; adv. frauualicho,
frauua-muati adj. frohgemut.
frauuo-lust st. f. (/) Frohsinn.
{rauu6n s. frouuon,
frÄht St. f. (/) Verdienst.
freisa st. (0) sw. f. Unglück, Ver-
derben.
fremidi adj. ausländisch, fremd, ent-
fremdet.
frenkisg adj. fränkisch.
freuuen sw. v. I. erfreuen, refl. sich
freuen.
freuu! cons. f. {tri) Frohsinn.
freuuida st. f. {a) Freude.
frezzan st. v. (a) aufzehren.
frta-dag st. m. (0) Freitag.
fridu St. m. («) Friede.
fridusam adj. fnedsam.
frist St. m. f. (/) Zeit, Zeitdauer;
alla fr, immerdar.
frist-frang st. m. (0) Fristverkür-
zung.
fr!t-hof st. m. (a) Vorhof.
i6
fiiunt
gast
friunt St. m. (a) Freund, Verwandte.
friunti-llh jeder der Freunde.
fr6 sw. m. Herr.
frö adj. froh, fröhlich, fLekt/rauuer,
fr6nisg adj, herrlich, erhaben ; adv.
frbnisgo,
fr6no adj. heilig.
frost St. m. (/) Frost
frouua sw. f. {jS) Frau, Edelfrau,
frouuen s. freuuen.
frouu6n sw. v. II. froh sein.
frua adv. frühzeitig.
fruati adj. verständig, erfahren.
fruma st. f. (0) Vorteil, Nutzen,
Segen, Heil.
frunii-ktdi st. n. (;ö) Erstling.
frummen sw. v. I. befördern, be-
günstigen, ausfuhren.
fuagen sw. v. I. gesellen, dazuthun.
fualen sw. v. I. fühlen, empfinden.
fuara st. f. reisige Zug, Fahrt, Schaar.
fuaren sw. v. I. führen, tragen,
hervorbringen.
fuatiren sw. v. I. futtern.
fuaz st. m. (</) Fuss.
fuaz-fall6n sw. v. II. zu Füssen
fallen.
fuelen s. fualen,
fül adj. verwest, faul.
fulin st. n. (a) Füllen.
füllen sw. V. I. füllen, voll machen;
c. gen. mit.
fulter St. n. (a) Flicken,
lundament st. n. (a) Grund.
funo sw. m. Binde.
funs adj. bereit ; adv. funs,
furdir adv. weiter, seitdem.
furi Präp. m. A. vor; adv, hervor.
furi-bringan st. v, (a) hervortragen.
furi-burt st, f. {t) Enthaltsamkeit,
furi-duan unr. v. vorhalten,
furi-faran st v. (a) vorbeigehn.
furi-gän red. v. [a) hervortreten,
furiro Comp, höher, überlegen,
grösser,
furisto Superlat. höchste , erste ;
subst. furisto sw. m. Fürst.
G.
gabissa st. f. (a) Unreinigkeit
gadum st. n. (a) Gemach, Scheune.
gafor6n s. giaforon,
gaganen sw. v. I. begegnen, ent-
gegentreten, zustossen.
gäben sw. v. I. sich beeilen.
gähi adj. schnell, überraschend; in
gähe, gähüfit in gähun, in gähi
eilig, schnell.
gäh6n sw. V. II. s. gähen.
galgo sw. m. Kreuz.
galla sw. f. Galle.
galm St. m. {a) Gesang.
gaman st. n. (a) Vergnügen.
gän, gangan red. v. {a) gehen. .
gang st m. (a) Gehen, Gang, Weg,
Reise.
ganz adj. unversehrt, gesund.
ganzida st. f. (a) Gesundheit.
gara-ltcho adv. bereitwillig.
garauuen sw. v. I. bereiten; refl.
sich anschicken.
garauuo s. garo,
gam st n. Faden, Garn.
garo adj. bereitet, ausgerüstet (fl.^a-
rauuer)) adv. garo, garauuo,
gartäri st. m. {ja) Gärtner.
garte sw. m. Charten.
gast st. m. {i) Gast
gast-ntiis^
gi-b6s6n
17
gast-uuisst cons. f. {in) Herberge.
gatiling st. m. (a) Verwandte.
gauar6n s. giaforon,
geba St. f. (a) Gabe, Geschenk«
geban st. ▼. (d) geben, hingeben.
gegin-uuert adj. gegenwärtig.
gegin-uuert st. f. (/) geginuuertt
cons. f. (i«) Gegenwart
gegin-uuerttg adj. gegenwärtig.
gehan st v. (0) in Worten bestäti-
gen, bekennen.
gei8c6n s. gieiscdn,
geisla sw. f. Geissei.
geis-lth s. geisüth,
geist St. m. {a) Geist.
geist-lth geistlich, mystisch; adv.
gtisüUho,
gelb6n sw. v. IL m. D. übermütig
behandeln, betrügen.
gelph adj. dünkelhaft, schlecht
gelp-heit st f. (i) Dünkel, Ueber-
mut
gelt st n. {a) Vei^eltung, Bezahlung.
geltan st v, (a) bezahlen, vergelten,
gendr pron. dem. jener.
g6r6n s. gieren,
gerne adv. mit Willen, gerne,
gero adj. m. G. begierig nach.
gerön sw. v. II. m. G. verlangen.
gersta sw. f. Gerste.
gerta sw. f. Zweig, Stab.
gesterftn adv. gestern.
geuui st n. (/a) Gau, Gegend, Land-
schaft, Gefilde.
geuui-mez st n. {a) Gaubereich.
gezan s. giezan,
gi-afol6n sw. v. II. sich anstrengen,
beeifem.
gi-afor6n sw. v. IL wiederholen,
Piper, Otfrid-Wörterbuch,
erneuern,
gi-agaleizen sw. v. I. gi-agaleiz6n
sw. v. n. emsig erstreben.
gi-aht6n sw. v. II. für etwas halten.
gi-an prät präs, m. D. P. G. S.
vergönnen, gewähren.
gi-ana-brech6n sw. v. IL zornig
losfahren auf.
gi-angtt s. giengen,
gi-aual6n s. giafoldn,
gi-auar6n s. giaforon,
giazan st v. (1^) vergiessen, aus-
giessen.
gi*bad6n sw. v. II. baden, waschen,
taufen.
gi-b&ri adj. schicklich,
gi-beiten sw. v. I. m. Gen. nöti-
gen zu.
gi-benti st. n. (;a) Fessel,
gi-beran st. v. (0) gebären, das
Leben geben.
gi-b,erg st n. (a) HeimUchkeit
gi-bergan st. v. (a) verstecken, in
Sicherheit bringen,
gi-bet st. n. (0) Gebet
gi-bet6n sw. v. IL anbeten, Gottes-
dienst thun.
gi-biatan st v. {u) gebieten,
gi-biliden sw. v. I. gi-bilid6n sw.
V. II. sinnbildlich darstellen ; reü.
sich umgestalten,
gi-bintan st v. (a) fesseln, gefang^
setzen, umbinden, festbinden,
gi-birgi st. n. [jd) Gebirge. ,
gi-bisiner6n sw. v. n. verhöhnen,
verspotten,
gi-bltden sw. v. I. erfreuen,
gi-borg^n sw. v. III. sich hüten.
gi-b686n sw. v. IL stopfen,
2
i8
gi*bot
gi-fflrdn
gi-bot St. n. (a) Gebot
gi-br&tan red. v. (a) braten.
gi-bredig6n sw. v. II. predigen.
gi-breiten sw. v. I. ausbreiten.
gi-brestan st v. (a) mangeln, fehlen.
gi-briafen sw. v. I. veneiclmen.
gi-buazen sw. v. I. vertreiben, stil-
len.
gi-bür St. m. (a) Einwohner, Wesen,
Geschöpf.
gi-burdin6n sw. v. II. m. G. be-
laden.
gi-burren sw. v. I. dazukommen;
unpers. es widerfahrt.
gi-burt st. f. (i) Geburt, Abstam-
mung, das Gebome.
gi-dago adr. täglich.
gi-dar prät präs. wagen.
gi-dät st f. (t) in g. sofort.
gi-deilen sw. v. I. verteilen, zuteilen.
gi-denken s. githenken,
gi-diuren sw. v. I. preisen.
gi-d6ten sw. v. I. töten.
gi-doufen sw. v. I. taufen.
gi-dougan adj. geheim, geheimnis-
voll; adv. gidcmgno,
gi-drag6n sw. v. 11. refl. sich unter-
halten, ernähren.
gi-drahta st f. (a) gi-drahti st. n.
(;*ö) Betrachtung, Erwägung, Trach-
ten.
gi-drahten sw. v. I. gi-draht6n
sw. V. IL in Erwägung ziehen,
denken.
gi-drenken sw. v, I. tränken.
gi-dretan st v. (a) betreten.
gi-driuui adj, treu ; subst. gidriuuo
sw. m. der Getreue.
gi-drog st n. (a) Trugbild, Gespenst.
gi-dr68ten sw. v. L trösten.
gi-druaben sw. v. L in Unruhe se-
tzen.
gi-duachen sw. v. L zusammen-
seteen, flicken, stficken.
gi-duamen sw. v. I. refl. sich her-
vorthun.
gi-duan unr. v. thun, verrichten, be-
wirken, machen.
gi-duellen sw. v. I. zögern, verzö-
gern.
gi-ebon6n sw. v. 11. refl. m. D. sich
gleichstellen.
gi-ein6n sw. v. II. reff, sich ver-
einigen, übereinkommen.
gi-ei8c6n sw. v. II. erfragen.
gi-engen sw. v. I. zu nahe treten,
beschwerlich fallen.
gi-cnt6n sw. v. II. beend^jen.
gi-6r6n sw. v. III. ehren.
gi-ezzan st v. (ä) essen.
gi-f&han red. v. {«) erfassen, ergrei-
fen, sich an etwas machen.
gi-fallan red. v. {a) &llen, ins Ver-
derben geraten.
gi-fang St. n. («) Kleid, Gewand.
gi-£aran st. v. {S) verfahren, sich
betragen, sich zutragen.
gi-£arauuen sw. v. I. färben.
gi-f&r6n sw. v. in. nachstellen,
lauem auf; m. G.
gi-feh6n sw. v. 11. feiern.
gi-ferto sw. m* Geföhrte.
gi-festen sw. v. I. befestigen, bestä-
tigen, versichern.
gi-fiaren sw. v. I. bei Seite wen-
den ; auch refl. ; %i thiu g, es da-
hin wenden, es erzielen.
gi-ftr6n sw. v. II. feiern.
gi-flelitan
gihu
19
S^-flehtan st. v. (a) flechten.
gi-fltzan st v. (z) eifrig streben nach,
sich bemühen unu
g^-fiiehan st. v. {ä) refl. sich ein
Herz fassen, Mut fassen.
i^i-folg^n sw. V. HL m. G. anhängen,
nachfolgen.
gi-fordor6n sw. v. II. befördern,
empfehlen.
gi-£reuuen sw. v. I. gi-freuu6n sw.
V. in. erfreuen; refl. sich erfreuen,
m. G.
gi-frouuen s. gifreuuen,
gi-frummen sw. v. I. ausführen,
▼errichten.
gift st. f. (f) Gabe, Schenkung, Opfer.
gi-ftiagen sw. v. I. gesellen, ver-
einen, herstellen.
gi-fuaren sw. v. I. hinfuhren, her-
vorbringen.
gi-fuari st. n. (jd) Behaglichkeit,
Gelegenheit, Wohnung.
gi-fiiaro adv. zweckmässig, pas-
send.
gi-Aigili st n. (/e?) Gevögel.
g^-follen sw. V. I. voll machen, an-
fallen.
gi-lunden sw. v. I. trachten nach.
gi-gähen sw. v. I. gi-g&h6n sw. v.
n. m. G. eilen, trachten.
gi-glln, gi-gangan red. v. (fl) gehen;
zi thiu g, unternehmen ; i% gigeit
zi thiu es ereignet sich,
gigant st. m. (dt) Riese,
gi-garauuen sw« v. I. zubereiten.
gi-garauui st. n. (ja) Gewand.
gi-geban st v. (0) geben, hingeben,
gi-gmazen sw. v, I. berühren.
gi-gruDzen sw. v. I. m. G. murren
über.
gi-guaten sw, v. I. refl. sich be-
währen.
gi-hab6n sw. v. III. refl. sich halten,
gi-h&han red. v. (d) aufhängen.
gi-haltan red. v. (d) erhalten, ret-
ten, bewahren, befolgen.
gi-haltnissa st. f. (a) Beobachtung.
gi-hartto sw. v. III. standhaft aus-
harren.
gi-heilen sw. v. I. heilen, gesund
machen, retten, erlösen, heiligen.
gi-heiz St. m. (a) Verheissung, Trost
gi-heizan red. v. («) verkündigen.
gi-helfan st v. {a) helfen, beför-
dern.
gi-helzen sw. v. I. lähmen, lahm
machen.
gi-hengen sw. v. I. zulassen, er-
lauben.
gi-h6r6n sw. v. III. Herr sein, herr-
schen.
gi-herten sw. v. I. refl. m. Gen. sich *
stark machen an.
gi-hten s. zisatnane gihten,
gi-hilen s. gitlen,
gi-hog^n sw. V. III. s. gihuggen,
g^-hogt-llh adj. ängstlich, nachdenk-
Hch.
gi-h6hen sw. v. I. erhöhen, beför-
dern.
gi-hol6n sw. v, II. herbeibringen,
holen, rufen.
gi-h6nen sw. v. I, verhöhnen.
gi-h6ren sw. v. I. hören, erhören,
gehorchen,
gi-h6r-8ani adj. gehorsam.
gi-houf6n sw. v. IL aufhäufen.
gihu s. gehan,
2*
20
gi-huggen
gi-lusten
gi-huggen sw. v. I. gedenken, be-
herzigen, m. G.
gi-hugt St. f. (i) Erinnerung; ^. äuan
m, G. oder zi gihugte d, erwähnen.
g^-hursgen sw. v, I. anspornen.
gi-tlen sw. v. I. eilen, trachten nach,
gi-irren sw. v. I. verwirren, irre
fuhren.
gi-irr6n sw. v. II. irre gehn.
gi-kamari st. n. (ja) Gemach, Woh-
nung.
gi-k6ren sw. ▼. I. beziehen auf;
refl. sich wenden.
gi-kerren sw. v. II, kehren.
gi-klag6n sw. v. U. beklagen, kla-
gend aussprechen.
gi-kleiben sw. v. I. einprägen, be-
festigen.
£^-klenan st. v. {a) streichen.
gi-kneuuen sw. v. I. niederknieen.
gi-knihti st. n. (ja) Gefolge.
gi-knimben sw. v. I. verdrehen.
gi-krusti st. n. (ja) Kruste.
gi-kualen sw. v. I. kühlen, abkühlen.
gi-kunden sw. v. I. verkünden.
gi-kussen sw. v. I. küssen.
gi-lab6n sw. v. II. laben.
gi-lad6n sw. v. IL einladen, her-
beirufen.
gi-läen sw. v. I. verraten.
gi-lang adj. m. D. verwandt.
g^-lang6n sw. v. IE. erreichen, er-
langen.
gi-läri St. n, (ja) Raum, Gemach.
gi-lastor6n sw. v. IL schmähen,
misbilligen.
gi-lllzan red. v. (a) überlassen, zu-
lassen.
gi-leb6n sw. v. III. erleben.
gi-leggen sw. v. I. legen, hinlegen,
gi-leiten sw. v. I. fähren, leiten.
gi-lech6n sw. v. n. lecken,
gi-lepphen sw. v. I. heben.
gi-16ren sw. v. I. lehren,
gi-lem^n sw. v, III. lernen,
gi-lesan st. v. (a) sammeln.
£^-lezzen sw. v. 1. verletzen.
gi-Uazan st v. {u) erlosen, erwählen,
gi-liggcn St. V. (a) legen, liegen,
gi-lih adj. gleich, ähnlich; adv. gi-
Itcho,
gi-l!hten sw. v. I. erleichtem,
gi-limphan st. v. (a) unpers. ge-
ziemen,
gi-lingan st. v. (d) gelingen,
gi-liob adj. sich liebend,
gi-liuben sw. v. I. m. D. angenehm
machen, gewogen sein.
gi-lob6n sw. v. II. loben.
gi-lock6n sw. v. II. schmeicheln,
ergötzen, mildem.
gi-16n6n sw. v. II. lohnen,
gilos adj. m. G. hörend auf.
gi-louba st. (a) sw. f. Glaube,
gi-loubcn sw. v. I. glauben; auch
m. G.
gi-loubtg adj. gläubig,
gi-loubo sw. m. glaubend,
gi-loufan red. v. {«) hineilen, eilig
nach etwas streben,
gi-lougnen sw. v. I. m. Gen. ver-
leugnen,
gi-lumpf-lth adj. gehörig, ange-
messen,
gi-lust St. f. (t) Vergnügen, Neigung,
Wonne,
gi-lusten sw. v. I. unpers. es ge-
lüstet, m. A. P. G. S.
gi-lust-llli
gi-nuagi
21
g^-lust-lth adj. freudig, fröhlich, er-
götzlich.
gi-lüten sw. v. I. erklingen, ertönen.
gi-mah adj. m. D., zi c. D. oder m.
G. ähnlich , entsprechend , ange-
messen, tauglich; st. n. (a) ange-
messene Deutung.
gi-macha st. f. (0) PI. Paar.
gi-macha st. f. (0) Angelegenheit,
gi-mach6n sw. v. ü. machen, be-
reiten, bewerkstelligen.
gi-mäli st. n. (jd^ Zierrat.
gi-mälon adv. D. immer, allemal.
gi-mäl6n sw. v. II. schmücken,
zieren.
gi-manag-falt6n sw. v. 11. verviel-
fältigen.
gi-mangol6n sw. v. IL m. G. er-
mangeln.
gi-man6n sw. v. II. ermahnen.
gi-mazo sw. m. Tischgenosse.
gi-meinen sw. v. I. erklären, (zu-
teilend) bestimmen, m. D.
gi-meini adj. zugeteilt; adv. gimeino.
gi-meinida st. f. (a) Gemeinschaft.
gi-mein-muato adv. einmütig.
gi-meino sw. m. Genosse, Teilha-
ber; m. Gen.
gi-meit adj. töricht.
gi-meit-heit st. f. {t) Torheit, Eitel-
keit.
gi-tneitt cons. f. (I») Torheit.
gi-meita sw. f. in gimeitün nutzlos.
gi-mcrren sw. v. I. m. D. stören,
schädigen, hindern.
g^-mezzan st. v. (a) abmessen.
gi-miaren sw. v. I. landen.
gimma st. f. (d) Edelstein.
gi-muatfag6n sw, v. II. m. D. will-
fahren,
gi-muati adj. u. adv. m. D. erfreu-
lich , angenehm , herzergreifend,
lieb, gütig (adv. gimuato)\ st. n.
(/fl) Vortrefflichkeit, Gnade.
gi-inunt6n sw. v. 11, m. D. schirmen.
gi-näda st. f. (a) Gnade.
gi-nädig adj. gnädig.
gi-nid-lth adj. gnädig; adv. ginäd-
Hcho,
gi-näd6n sw. v, II. m. D. gnädig
sein, helfen.
gi-näen sw. v. I. nähen.
gi-näthlc s. ginädig,
gi-neman st. v. (d) m. D. wegneh-
men.
g^-nenden sw. v. I. m. G. nach
etwas streben, trachten.
gi-nennen sw. v. I. nennen, ernen-
nen, aussprechen.
gi-nerien sw. v. I. ernähren.
gi-nesan st. v. (0) genesen; p. gi-
neran,
gingen sw, v. III. m. G. verlangen
nach.
gingo sw. m. mit zi\ Verlangen nach.
gi-nlazan st. v, («) m. G. gemessen.
gi-ntgan st. v. (t) m. D. sich ver-
neigen vor.
g^-nindan st. v. (a) m. G. trachten
nach.
gi-n6ten sw. v. I. zwingen.
gi-n6to, gi-n6ton adv. aus Zwang,
mit Mühe, genau, sorgfältig.
gi-n6z St. m. (a) gi-n6zo sw. m.
Genosse, Gefährte.
£^-nuag adv. m. G. genug.
£^-nuagen sw. v. I, befriedigen.
gi-nuagi st. n, (;ö) Genüge.
22
gi-nuagi
gi-smgaii
gi-nuagi adj. genug, hinlänglich,
gi-nuagon adv. Dat. zur Genüge,
hinreichend,
gi-nuht St. f. (/) gi-nuhtt cons. f.
(tn) Genüge,
gi-nuzzen sw. v. I. benützen,
gi-onsta s. ^ian.
gi-ougen sw. v. I. zeigen,
gi-quedan st. v. (ä) sagen«
gi-quetten sw. v. I. benennen,
gi-rätan red. v. {a) einen Anschlag
machen, beschliessen.
gi-r&ti St. n. (;'a) Anschlag, Plan,
Rat.
gi-redin6n sw. v. II. sagen, aus-
sprechen.
gi-redi6n sw. v. II. sagen,
gi-refsen sw. v. I. tadeln, schelten.
gi-rein6n sw, v. II. reinigen,
gi-reisbn sw. v. II. fördern, vollenden.
gi-rechan st. v. (0) rächen, strafen.
gi-resten sw. v. I. ruhen,
girl cons. f. (tn) Gier,
gi-riazan st. v. (u) weinen,
gi-rihten sw. v. I. m. G. S. richten,
berichten, ordnen, unterweisen,
gi-rihti cons. f. (tn) in g* gerade
heraus, offen.
gi-rlman st. v. {%) zuteil werden,
gi-ringo adv. leicht,
gi-rinnan st. v. (0) unpers. m. A.
P. G. S. zur Verfügung stehn.
gi-riuna st. f. (a) in giriuno im
Geheimen,
gi-roubi st. n. (ja) Beute,
girren s. giirren,
girstin adj. von Gerste,
gi-ruamen sw. v. I, refl. m. G. sich
rühmen.
gi-ruaren sw. v. I. berühren, be-
treffen.
gi-rümen sw. v. I. frei machen,
räumen.
gi-rusten sw. v. I. refl. sich fertig
machen.
gi-rusti st n. (ja) Rüstzeug, Gerat,
Aufstellung.
gi-sag^n sw. v. III. sagen, erzählen.
gi-8alb6n sw. v. II. salben.
gi-salzan red. v. {a) salzen«
gi-samani st. n. (;'a) Versammlung,
Schaar.
gi-8aman6n sw. v. n. versammeln.
gi-sllzi st. n. (ja) Sitz.
gi-8egen6n sw. v. IL segnen.
gi-sehan st. v. {a) sehen.
gi-8elid6n sw. v. 11. mit refl. Dat.
sich einen Wohnsitz bereiten, sich
ansiedeln.
gi-8ello sw. m. Gefährte.
gi-8em6n sw. v. U. zusammenkom-
men?
gi-senten sw. v. I. senden.
gi-sezzen sw. v. I. setzen, festsetzen.
gi.sezzo sw. m. Sitzende.
gi-8ibba sw, f. die Verwandte,
gi-8ibbo sw. m. der Verwandte.
gi-8idalen sw. v. I. ansiedeln; refl.
sich niederlassen.
gi-sidili st. n. {ja) Sitz.
gi-8id6n s. gisiton,
gi-s!gan st. v. (/) niedersinken.
gi-siht st. f. (i) AnbUck, Angesicht
gi-sindi st* n. (ja) Genossenschaft,
Gefährten.
gi-8indo sw. m. Genosse.
gi-singan st. v. (d) erschallen lassen,
singen, singend benützen«
gi-
gi-suichan
23
gi-sinnan st. v. (a) m. G. streben
nach.
gi-sit6n sw. v. n. ausfuhren; mit
zi thiu: durchsetzen.
gi-siuni st. n. (ja) Gesicht, Anblick,
Sehen.
gi-sizzen st.v. (a) sich setzen, sitzen;
unpers. m. D. angemessen sein.
gi-scafan st v. {ä) schaffen.
gi-scaff6n $w. v. U. schaffen, ma-
chen.
gi-8caft St. 1 (i) Geschöpf.
gi-sceid st. m. (0) Unterscheidung,
Bescheid, Auskunft: nist thes gi-
sceid nah giuuant es ist gar nicht
zu sagen.
gi-sceidan red. v. (*) scheiden,
trennen.
gi-8ceinen sw. v. I. zeigen, beweisen.
gi-scenken sw. v. I. einschenken,
credenzen.
gi-scepphen sw. v. I. schöpfen,
herbeischaffen.
gi-schrenken s. giscrenken.
gi-8ciaren sw. v. I. schnell betrei-
ben, ausfuhren.
gi-8COUu6n sw. v. II. sehen, an-
schauen.
gi-8crenken sw, v. I. verschränken,
binden.
gi-8crtb St. n. (a) Schrift, Bibel.
gi-8crtbaa st v. {i) schreiben, nie-
derschreiben.
gi-8Ciiahi st n. (ja) Schuhwerk.
gi-8culden sw. v. L verdienen.
gi-slaht adj. m. D. verwandt, ähn-
Uch.
gi-sllchan st. v. (i) schleichen«
gi-slibten sw. v. I. gangbar ma-
chen, ebnen, schmücken.
gi-slimen sw. v. I. schleimen, schär-
fen.
gi-sliz st. n. (a) Spaltung, Zwiespalt
gi-smeken sw. v. I. m. G. schme-
cken, kosten.
gi-8panan red. v. (a) m. G. S. ver-
locken.
gi-spanan red. v. (a) fesseln.
gi-spar6n(6n) sw. v. II. (III.) sparen.
gi-spent6n sw. v. IL spenden.
gi-sprechan st v. (a) sprechen,
sagen.
gi-8pun6n sw. v. II. deu^.
gi-stän, gi-stantan st. v. (ä) stehen,
stocken, aufhören; mit Inf. unter-
nehmen.
gi-8t4ten sw. v. I. hinstellen.
gi-stechan st. v. (a) stechen.
gi-stelli st. n. (ja) Gestell.
gi-stillen sw. v. I. besänftigen; refl.
sich beruhigen.
g^-8tirri st n. (ja) Gestirn, Stellung
der Sterne.
gi-stochan s. gisiechan,
gi-streuuen sw. v. I. bedecken,
niederstrecken.
gi-stuUen sw: v. I. anhalten; refl.
an sich halten, sich massigen.
gi-suäs adj. m. D. vertraut; adv.
gisuäso,
gi-su4s-ltcho adv. liebevoll.
gi-suäso sw. m. Freund.
gi-suazen sw. v. I. angenehm ma-
chen ; refl. sich angenehm machen.
gi-suerban st. v. (a) trocknen.
gi-suester cons. f. (r) Schwester.
gi-sutchan st. v. (i) m. D. P. oder G.
S. abtrünnig werden, ablassen von
24
gi-sunti
gi-unara-lih
g^-sunti adj. gesund.
gi-suntt cons. f. (tn) Gesundheit
gi-8untor6n sw. v. II. absondern.
gi-thag^n sw. v. IIL schweigen.
gi-th&htt cons. f. (tn) Gedanke, in
g, queman einfallen.
gi-thanc st. m. {a) Gedanke, Vor-
satz.
gi-thank6n sw. v. II. D. P. G. S.
danken für.
gi-thar s. gidar,
gi-tharb^n sw. v. III. m. G. ent-
behren.
gi-tharf = gidar,
gi-theken sw. v. I. bedecken.
gi-thenken sw. v. I. m. G. denken
an, bedenken, erwägen, beabsich-
tigen.
gi-thig St. n. (a) Nutzen.
gi-thigano s. githihan,
gi-thigini st. n. Gefolge, Jünger-
schaft.
gi-thlhan st. v. (t) p. praet. gitki*
gan gediegen, vortrefflich, fromm;
adv. githigano,
gi-thingen sw. v, I. tkarazua dar-
auf hoffen.
gi-thingi st. n. (ja) Gerichtsver-
sammlung, gerichtlich bestimmtes
Erbteil, zuerkanntes Loos.
gi-thing6n sw. v, II. entscheiden,
urteilen.
gi-thion6n sw. v. IL verdienen.
gi-thiuben sw. v. II. stehlen.
gi-thiuti adj. zum Volke gehörig,
volkstümlich; in g, auf deutsch;
adv. githiuto öffentlich.
gi-threngi st. n. (ja) Gedränge.
gi-threuuen sw, v. I, m. D. be-
drohen,
gi-thuahan st v. (ä) waschen,
gi-thueran st. v. (a) mischen,
gi-thuignissi s. githuingnissu
gi-thuing st n. (a) zwingende Macht,
Zwang,
gi-thuingan st v. (ä) bedrängen,
belästigen.
gi-thuingnissi st. n. (ja) Bedrängnis,
gi-thulten sw. v. I. ertragen, zu-
lassen,
gi-thunken sw. v. I. unpers. m. A.
gut dünken.
gi-tiuren s. gidiuren,
gi-toufan, g^-tuan s. gidoufafif gi-
duan,
gi-uu&fanen sw. v. I. bewaffiien.
gi-uuago uuirdit m. G. es geschieht
Erwähnung,
gi-uuahan st. v. (a) m. G. erwähnen,
gi-uuahinen sw. v. I. m. G. erwähnen.
gi-uuaht st f. (t) iz uuirdit g. m.
G. es geschieht (rühmend) Er-
wähnung,
gi-uualt st f. (i) Macht, Gewalt
gi-uualtan red. v. (a) m. G. Herr
sein über; refl, wirken, wirksam
sein.
gi-uuank6n sw. v. II. wanken,
gi-uuant st m. (a) Bescheid (s. gi-
sceid),
gi-uuanta st. f. (a) Bescheid,
gi-uuar adj. m. G. aufrnerksam auf;
g» uuesan m. G. beachten; adv.
giuuaro,
gi-uuär adj. wahrhaft; slöv, giuuäro.
gi-uu&ra st. f. (a) Schutz, Gewähr,
gi-uuara-lth adj. aufinerksam; adv.
giuuaralicho»
gi-an&xi
gi-zellen
25
gi-uu&rt cons. f. (tn) m^. in Wahr-
heit
gi-uuari-lth s. giuuaraltk,
gi-uuam6n sw. v. II. warnen.
gi-uuart^n sw. v. HI. m. G. oder
refl. D. sich hüten.
gi-uu&ti st. n. (ja) Gewand, Kleid.
gi-uueban st. v. {a) weben.
gi-uuedar s. iagiuuedar,
gi-uueichen sw. v. I. mildem, er-
weichen.
gi-uueizen sw. v. I. beweisen, kund
thun, erklären.
gi-uuelth adj. jeder.
gi-uuelttg adj. m. Gen. gewaltig,
mächtig.
gi-uuenken sw. v. I. wanken; m.
D. Jemandem untreu werden.
gi-uuenten sw. v. I. auch refl. sich
wenden.
gi-uuer st. n. (0) Kampfgetümmel,
Kampf.
gi-uuerdan st. v. (a) unpers. m. A.
P. G. S. Verlangen haben nach,
Freude haben an.
gi-uuerd6n sw. v. II. giuuerd^n
sw. V. III. würdigen, geruhen, ge-
statten.
gi-uuer^n sw. v. III. sich hüten.
gi-uuerien sw. v. I. kleiden.
gi-uuerk6n sw. v. IL handeln, be-
werkstelligen.
gi-uuer6n sw. v. II. A. P. G. S.
ausstatten mit, gewähren.
gi-uuerri st. n. {jd) s. giuuer. Auf-
stand, Empörung.
gi-uuezzen sw. v. I. scharf machen,
wetzen.
gi-uuidar6n sw. v. II. D. P. G. S.
entgegen treten in Bezug auf,
streitig machen.
gi-uuthen sw. v. I. segnen, weihen.
gi-uuinnan st. v. (0) erringen, er-
werben, erlangen, ergreifen.
£^-uuintan st. v. [a) sich zu etwas
wenden, etwas unternehmen.
gi-uuirken sw. v. L wirken, voll-
bringen.
gi-uuis s. giuuissi.
gi-uuts6n sw. V. in. m. G. sich rich-
ten auf.
gi-uuissi adj. gewiss, sicher; in gi-
uuissi, giuuisso adv. sicherlich.
gi-uuizz6n sw. v. III. zu etwas ge-
witzigt, befähigt sein.
gi-uuizzi St. n. (ja) Weisheit.
gi-uuon adj. m. G. gewohnt
gi-uuona-heit st. f. (i) Gewohnheit.
gi-uuunsgen sw. v. I. wünschen.
gi-uuunt6n sw. v. II. verwunden.
gi-uuurt st f. {t) Annehmlichkeit,
Freude, Genuss.
gi-uuurttg adj. freudig, voll innerer
Genugthuung.
gi-zal adj. hurtig, mitzählend.
gi-zämi adj. adv. geziemend, ange-
messen ; st. n. (ja) das was einem
ziemt, Grossthat, herrliche Tugend,
herrliches Geschick.
gi-zam-lth adj. geziemend.
gi-zango s. gizengi.
gi-zauua st. f. Gelingen.
£^-zeig6n sw. v. II. zeigen.
g^-zeinen sw. v. I. gi-zein6n sw.
V. II. (mit Stäben) bezeichnen,
zeigen, andeuten, befestigen.
gi-zellen sw. v I. zählen, erzählen;
zi erklären als.
26
gi-zeman
guat-thegan
gi-zeman st. v. (a) m. D. geziemen.
gi-zengi adj. hingreifend nach, hin-
langend zu; adv. gizango,
gi-ziahan st. v. (u) ziehen, erziehen.
gi-ziaren sw. v. I. zieren, schmucken.
gi-zil6n sw. v. II. m. G. streben
nach, sich bemühen um.
gi-zimbiri st. n. (ja) Gebäude.
gi-zimbor6n sw. v. II. zimmern,
erbauen.
gi-ztt st. f. (t) im PI. Zeit, Festzeit
gi-ztto adv. frühzeitig.
gi-ziug St. n. (ö) Ausstattung, Gerät.
gi-zungi St. n. (ja) Zunge, Sprache.
gi-zungili st. n. (/a) Sprache.
glao (fl. glauu — ) adj. vorsich^g,
aufmerksam, klug.
glat adj. glänzend.
gold St. n. (ö) Gold.
goma-heit st f. (i) Wesen, Natur,
Charakter.
gomi-ltcho adv. mannhaft, mutig.
gomman cons. m. Mann.
gomo sw. m. Mann.
g6rag adj. u. adv. ärmlich, verkom-
men, gering, wenig.
g6rag-l!h adj. elendiglich, jammer-
voll.
g6reg s. gorag.
gdringt cons. f. (in) Elend, Jammer.
got st. m. {a) Gott.
gote-forahtal adj. gottesfurchtig.
gote-leido sw. m. Gottverhasste.
gote-uuuoto sw. m. Gottesfeind.
got-kund-lth adj. gottesgelehrt, theo-
logisch.
got-nissi st n. {Ja) Gottheit
goto-uuebbi st n. {Jd) feines Ge-
webe.
gougulAri st m. (ja) Gaukler.
gouma st. f. (a) Speise, Gericht, Mal-
zeit, Genuss. gouma neman m.G.
beachten.
goumen sw. v. I. m. G. Acht ha-
ben, Rücksicht nehmen auf.
gouini-168 adj. unbeachtet
gouui s. geuui,
grab st n. (a) Grab.
graban st v. (ä) graben, ausgraben.
gras st n. (d\ Gras.
grazzo adv. unumwunden, aufrich-
tig.
greif6n sw. v. IL tasten.
gr6z adj. gross.
gruani adj. grün.
gruazen sw. v. I. berühren, anreden,
sich wenden an.
grubil6n sw. v. n. ergründen.
gruii st m. f. (i) Unglücksfall, Ver-
derben.
grunzen sw. v. I. grollen, murren.
gual-ltchi st n. (ja) gual-Uchl
cons. f. (I«) Vortreflflichkeit, Herr-
lichkeit, Ruhm.
gual-ltcho adv. herrlich, stattlich.
gual-ltch6n sw. v. IL verherrlichen,
' rühmen.
guat adj. tüchtig, wacker, fromm,
gütig, gnädig; adv. guato»
guat st n. (a) Passende, Gute, Ge-
sundheit, Heil, Segen, Seligkeit
guata-lth adj. heilsam, segensreich.
guatt cgns. f. (tn) Vortrefflichkeit,
Tugend, Wohlergehn, Würde,
Herrlichkeit, Götüichkeit.
guati-lth s. guata4ih,
guati-gi-lih adj. gut, heilsam.
guat-thegan st. m. (a) Getreue.
gimusgl
heiz
27
gumisgi St. n. {ja) Menschheit,
Menschen.
gund-fano sw. m. Kriegsfahne, Pa-
nier.
gurten sw. v. L m. refl. D. gürten.
H.
habön sw. v. III. haben, besitzen,
halten, enthalten.
haft st. m. (a) Gefangene.
haft adj. gefesselt, schwanger.
haft^ sw. V. III. haften, festhängen.
hähan redupl. v. (a) hängen, kreu-
zigen.
halb adj. halb.
halba sw. f. halb st. f. (t) Seite;
mtna Aa/dun an meiner Stelle.
hlllingon adv. Dat* heimlich.
hals st. m. (/) Hals.
hals-slag6n sw. v. II. trs. einen
Schlag ins Gesicht versetzen.
halt adv. tkiu h, desto mehr, trotz-
dem.
haltan redupl. v. (0) halten, bewa-
chen, schützen.
halz adj. gehemmt, gelähmt.
ham adj. gebrechlich.
hangen sw. v. III. hangen.
hano sw. m. Hahn.
hant St. f. (/, u) Hand; in heila k,
läzan entlassen.
hantol6n sw. v. II, behandeln.
här st. n. (a) Haar.
har^n sw. v. III. .rufen, zurufen,
hann st. m. (^z) Schmerz, Kummer.
harpha sw. f. Harfe.
harta st. f. (a) Verstocktheit.
harto s. herti,
haz st, m. {a) Hass.
Ihazzön sw. v. II. hassen.
hebtg adj. gewichtig, würdig, be-
deutend; mir ist h, mir liegt am
Herzen.
hebtgi cons. f. (I«) Gewicht, Ansehn.
heffen st.v. (a)\ prät huab heben,
erheben; refl. sich aufinachen.
heften sw. v. I. fest machen, fes-
seln.
heidin adj. heidnisch.
heil st n. («) Heil, Wohlergehn;
adj. heil, gesund; inteij. Heil!
heilag adj. heilig.
heilant st. m. (a) Heiland.
heiUri cons. m. (?») Heiland.
heilen sw. v. I. gesund machen,
erlösen.
heil! cons. f. {tri) Heilung, Heil,
Seligkeit.
heilida st f. {a) Geheiltheit, Ge-
sundheit.
heilig s. heilag.
heim st. n. (a) keime zu Hause;
heim nach Hause; sero quimit iz
uns h. bekommt uns schlecht.
heimingi st n. (/) heimingt cons.
f. (/«) Heimat
heimort, -tes, -tsun adv. heim-
wärts ; h, bringan zurecht bringen,
bekehren.
heim-uuist st. f. (i) Hauswesen,
Heimat
heisttgo adv. schimpflich, arg.
heit st f. Q) Wesen ; zi heiti kieken
gelingen; nihein heit uuesan nichts
wert sein.
heiz adj. heiss; h. sin am Herzen
liegen; superlat heizisto ; adv.
heizos
28
heizan
hina-fom
heizan redupl. v. (/) heissen, nen-
nen, befehlen.
hciz-muati st. n. (i) Zorn, Wut.
helan st, v. (a) mit dopp. Acc. ver-
hehlen.
hclfa St. f. (a) Hilfe.
hclfan st. v. (a) helfen; m. refl.
Gen. sich beeilen.
helfant st. m. (a) Helfer.
helfant st. m. (a) Elephant.
hclla St. f. (ß) Hölle.
hellan st. v. (a) erklingen, ertönen.
helli-ptna st. f. (a) Höllenpein;
-porta st. f. (a) Höllenpforte ;
-uutzi St. n. (Ja) Höllenstrafe.
heim st. m. (a) Helm.
helpf-, helph- s. keif,
helsen sw. v. I. umhalsen.
hengen sw. v. I. zulassen, gestatten,
her s. Äera und er,
hÄra St. f. (a) Verehrung.
hcra adv. hierher ; bei bittatt, fua-
ren, gangan, giilen, gisenten, gi-
sinnan, hören, huggen, leiten,
losen, loufan, queman, senten,
sinnan, uuenten, zilon,
hera-fart st. f. (t) Herreise.
hera-tn adv. herein.
hera-in adv. hier drinnen.
hera-nidar adv. hernieder.
hera-sun adv. Aierher, bisher.
hera-üz adv. heraus.
hera-uuidar adv. hierher zurück.
hera-zua adv. hierher, herzu.
herd st. m. (a) Staub.
h6r-duam st. m. (a) Herrschermacht.
hirero sw. m. Herr.
h6r! cons. f. (/«) Verherrlichung.
hcri st. m. n. (j, ja) reisige Schaar,
Menge.
h6ri-duam s. herduam,
heri-spaf st. f. (/) Menge.
hcri-strÄza st. f. {u) Heerstrasse.
heri-zoho sw. m. Herzog, Fürst.
h6r-ltcho adv. fürstlich.
hermida st. f. (a) Leid.
h6r6sto superl. adj. und sw. m.
höchste, Fürst; adv. zi herost zu-
erst, obenan.
her6t adv. hierher.
hÄr6ti st. n. (;a) Herrschaft, Fürst,
Obrigkeit.
hirro s. herero,
herta st. f. (a) bi herton abwech-
selnd, wetteifernd.
hcrti adj. hart, fest ; adv. harto sehr.
hcrtl cons. f. (in) Härte, Trotz.
herza sw. n. Herz.
herz-bifdi adj. herzerfreuend.
hta sw. f. Gattin.
hiafo sw. m. Domstrauch.
hiar, hiare adv. hier.
hiar-ana adv. hierin.
hiar-bi-fora, hiar-fora, hiar-foma
adv. hiervom.
hiar-nidana, hiar-nidare adv. hie-
nieden.
hiar-oba, hiar-öbana adv. hieroben.
hierusal6m, hierosolima st f. Je-
rusalem.
hierosolimo sw. m. Jerusalemit.
htlen s. ilen,
himil St. m. (a) Himmel.
himil-gualltcht cons. f. {in) Him-
melsherrlichkeit
hina adv. hin.
hina-faran st. v. (a) weggehn.
hina-fom adv. fortan.
hina-fiiaren
huorön
29
hina-fuaren sw. v. I. hinfuhren,
wegnehmen,
ht-naht adv. heute Nacht.
hina-in ädv. hinein.
hinana adv. von hier.
hinana-faran st v. (ä) weggehn.
hinana-tlen sw. v. I. wegeilen,
hina-neman st. v. (a) hinnehmen.
hina-nidar adv. hinunter.
hina-üz adv. hinaus,
hina-uuerdan st v. (0) vergehen,
hinkan st. v. (a) unsicher gehn.
hintar-queman st. v. {a) c. gen.
erstaunen, erschrecken über.
hintorort adv. verkehrt; h,gikeren
entstellen; h. gifähan sich ver-
kehrt benehmen,
hirti st. m. (;«) Hirt,
hiu s. uuer*
hiutu adv. heute.
hiuuil6n sw. v. IL jubilieren,
hizza st. f. (a) Hitze,
hof st m. (ö) Hof.
hogön s. huggen,
h6h adj. hoch, laut, erhaben; adv.
hdho.
h6hen sw. v. I. erhöhen.
h6ht cons. f. (w) Höhe.
h6h-sedal st n. (0) Hochsitz, Thron.
hol adj. hohl.
hold adj. treu, ergeben, gewogen.
holdo sw. m. Getreue.
hol6n sw. V. II. hol£n sw. v. III.
holen.
h6na st. f. (a) Hohn,
honen sw. v. I. verhöhnen.
h6ni adj. schmachbedeckt, ehrlos;
adv. hono,
hönida st. f. (a) Spott, Schimpf.
h6n-lih adj. spöttisch, schimpflich.
h6ren sw. v. I.' hören, gehorchen.
hörn St. n. {a) Hom.
hom-gi-bniader cons. m. (r) Aus-
sätzige.
horo st n. (z/a) Kot.
h6r-sam adj. gehorsam.
horsg-lth adj. eifrig, hurtig.
houbit st. n. (a) Haupt; thtn h, du.
houf st m. (ö) Haufen; zi houfe
duan zusammenballen; in houf
uuerfan imiwerfen.
houuuan red. v. [u) treffen, fällen.
huah st. m. (0) Spott; D. hue»
huan St. n. (a) Huhn.
huar St. n. (0) Ehebruch.
huareri st. m. {ja) Ehebrecher.
huariltn adj. buhlerisch, geil.
huar-lust st. f. (/) Wollust.
huar6n sw. v. II. Unzucht treiben.
huarra sw. f. Ehebrecherin.
huasto sw. m. Husten.
huaten sw. v. I. c. gen. behüten,
beachten.
hue s. huah.
huggen sw. v. I. hog6n sw. v. III.
c. gen., zi oder abh. Satz : denken
an, bedacht sein auf.
hugu st. m. {i, u) Geist, Gedanke,
Mut.
hugu-lust St. f. (t) Neigung, Ge-
sinnung.
hulden sw. v. I. geneigt machen.
huldl cons. f (tn) Treue, Huld, Gnade.
hungar st. m. {a) Hunger.
hungarig adj. hungrig.
hunt St. m. (0) Hund.
bunt num. hundert.
huor6n s. huaron.
30
hursgen sw. v. I. trs. anspornen,
hursgida st. t {a) Eifer.
hüs St. n. {a) Haus, Tempel,
hüt st. f. (0 Haut.*
hutta St. f. (fl) Hütte.
ik a, interj. wahrlicli; b. conj. in
der Frage.
ia-gi-lth pron. jeder.
ia-gi-uu4r adv. überall.
ia-gi-uuedar pron. jeder von beiden.
iag6n sw. v« II. treiben.
iah s. iä,
ia-man pron. jemand.
i&mar st. n. {a) Trauer, Betrübnis;
adj. betrübt.
iAmar-l!h adj. jammervoll, schmerz-
lich.
ia-xn6r hdv. immer.
i&r st n. (a) Jahr.
ia-uuiht pron. etwas.
iehan s. gehan,
ien^r s, genhr»
ih pron. ich (G. mtn D. mir A, mih
PI. N. uuir G, uns^r D. uns A.
unsih G. Dual, unker),
tla st. f. (ö) Eüe, Hast,
!len sw. v. I. tl6n sw. v. II. eilen,
trachten nach; mit refl. Genet.
sich beeilen; Hanta eilig,
im-bot st. n. (a) Auftrag.
imo, in s. er,
in präp. m. Dat., Acc. u. Instrum.
in, an, bei, unter; in tkiu hier-
bei; conj. wofern.
tn adv. hinein.
inan s. er,
in-beran st. v. (a) c gen. entbehren.
in-bintan st. v. (a) c. gen. lösen,
befreien.
in-btzan st. v. [t) c. gen. essen.
in-blantan red. v, {a) auferlegen,
in-bot s, imbat,
in-brestan st. v, (a) ausbrechen.
in-brinnan st, v. (a) entbrennen.
in-bru8t st. f. (t) Brust, Herz.
indi s. inti,
tn-duan irr. v. einhüllen, anziehn.
in-duan irr, v. aufthun, öffiien.
tn-faran st. v. {d) hmeingehn.
in-fualen sw. v. I. empfinden.
in-gaganen sw. v. I. entgegenkom-
men.
tn-gän, -gangan red. v. {a) hinein-
gehn.
in-g4n, -gangan red. v. (a) entgehn.
in-gegin, in-gegini adv. entgegen;
so bei bringen, faran , flizan,
gangan, garauuen, Uen, queman,
ruafan, skrian, sUkten, uuesan;
präp. c. dat. entgegen, im Ver-
hältnis zu.
tn-gi-gangan red. v. {a) hineingehn,
betreten.
tn-heim st. n. (a) Wohnort, Heimat.
tn-tlen sw. v. I. hineineilen.
in-kan v. prät. präs. hassen.
in-klenken sw. v. I. lösen.
in-kliaban st. v. (») losreissen.
in-liuhten sw. v. I, erleuchten,
leuchten,
in-nagalen sw. v. I. refl. sich los-
machen (von Nägeln).
innan c. dat., instr. und acc. in;
innan tkes inzwischen.
innana adv. von innen, im Innern ;
/'. uuesan sehr wohl wissen.
inne
ir-belgan
31
inne adv. drinnen; i, uuesan darin
sein.
inouua st. f. (a) Wohnung, Wohn-
sitz.
in-quedan st. ▼. (a) en^egnen.
in-queman st v. {a) hineinkonnnen.
in-salzan red. v. (a) verbittern.
in-8e£GBui st. v. {&) wahrnehmen.
in-8i2zan st v. {a) m. A. erschre-
cken vor.
in-sliazan st. v. [u) aufechliessen.
in-sltchan st. v. (1) m. D. entschlü-
pfen.
in-slupfen sw. v. I. m. D. entschlü-
pfen.
in-sperren sw. v. I. eröfihen.
in-stantan st v. (4) verstehen, fassen.
in-stiichan st. v, (0 m. D. entwei-
chen.
in-suebben sw. v. I. einschläfern.
int s. inti; int-b. s. inb,; int-d. s.
ind,
int-6r6n sw. v. III. schänden.
int-f4han red, v. (a) aufnehmen,
erhalten.
int-fallan red. v. (a) einbüssen, ab-
handen kommen.
int-fiiahan st. v. (u) zurückweichen,
entfliehen.
int-fuaren sw. v. I. entführen, rau-
ben.
int-g. s. ing,
int-geltan st. v. (0) entgelten, be-
zahlen,
int-hab^n sw. v. II. refl. c. gen.
sich enthalten, sich zurückhalten,
int-heizan red. v. {t) in Abrede
stellen,
in-thcken sw. v. I. aufdecken.
in-ththan st. v. (/) m. G. beginnen.
inti Conj. und.
int-k. s. ink.; int-n. s. inn*
in-trätan red. v. (0) furchten, stau-
nen über.
int-redin6n sw. v. II. lossprechen,
int-8. s. ins,
int-uuerfan st v. (a) wegwerfen,
fallen lassen.
int-uutchan st. v. (i) m. D. ent-
weichen.
int-uuirken sw. v. I. entziehen,
wegnehmen.
in-zellen sw. v. I. refl. sich ent-
schuldigen.
in-ziahan st. v. («) refl. m. G. sich
entziehen, fem halten von,
io adv. immer, je.
iog. s. tag,; iog^licho immer.
ich Conj. und.
iom^r s. iamer,
io-uuanne adv. jemals, einst.
iouuiht s. iauuiht.
ir s. er,
ir präpos, c. dat. aus, von — her.
ir Pron. ihr.
ira s. er,
ir-aht6n sw. v. II. erfassen, erkennen.
ir-alt^n sw. v. III. altem.
ir-bald6n sw. v. III. -baldön sw.
V. II. c. gen. wagen, sich erkühnen.
ir-ban v. prät. präs. m. D. P. G. S,
misgönnen, versagen.
ir-barm6n sw. v. III. m. A. P. mit
Erbarmen erfüllen, dauem.
ir-belgan st. v. («) refl. c. gen. er-
zümt sein, zomig werden; irbol-
gart strt m. D. P. böse sein, zür-
nen.
32
ir-beran
ir-luag6n
ir-beran st. v. (a) wieder gebären.
ir-biatan st. v. (») darbieten, er-
weisen.
ir-biliden sw. v. I. gleichen.
ir-b!tan st v, (i) warten, erwarten,
ertragen.
ir-bittan st. v. (a) durch Bitten zu
erlangen suchen.
ir-bleichÄn sw. v. III, itr. u. refl.
blass werden.
ir-bolgono adv. zornig ; s. irbelgan,
ir-burren sw. v, I, rcfl. sich auf-
machen.
ir-deilen sw. v. I. m. D. P. ent-
scheiden, ein Urteil fallen.
irdisg adj. irdisch.
ir-draht6n swf>-v. II. aus, zu Ende
denken.
ir-drenken sw. v. I. ertränken.
ir-drinkan st. v. (a) ertrinken.
ir-duellen sw. v. I. c. gen. verzö-
gern.
ir-egisön sw. v. II. in Schrecken
setzen.
ir-eisc6n sw. v. II. erfragen.
ir-fÄrÄn sw. v. III. durch Nach-
stellungen erreichen.
ir-fellen sw. v. 1. niederschlagen.
ir-findan st. v. (a) finden, erfahren.
ir-firren sw. v. I. beseitigen, ent-
fernen.
ir-fi8g6n sw. v. II. erfischen, er-
langen,
ir-forahten sw. v. I. itr. m. A. S.
oder refl. m. G. S. in Furcht ge-
raten vor.
ir-fr4g6n sw. v. lU. durch Fragen
erfahren, erfragen.
ir-freuuen sw. v. I. refl. sich er-
freuen.
ir-f(il6n sw. v III. verfaulen.
ir-fuUen sw. v. I. m. G. S. voll
machen, füllen.
ir-furben sw. v. I. säubern, sühnen.
ir-g4n, -gangan v. red. (a) ; unpers.
m. D. P. es kommt zu, ergeht.
ir-geban st. v. (0) ausliefern, ver-
lassen, Rechenschaft ablegen.
ir-gehan st. v. (a) Zeugnis ablegen.
ir-gezzan st. v. (a) m. G. vergessen»
ir-graban st. v. (a) ausgraben, un-
tergraben,
ir-hihan red. v. {d) aufhängen.
ir-har6n sw. v. III. laut aufschreien.
ir-hart6n sw. v. III. verstockt sein,
beharren.
ir-heffen st. v. {ä) erheben^ aufheben.
ir-hog£n s. irhuggen»
ir-hol6n sw. v. II. herholen.
ir-huggen sw. v. I. m. G. sich er-
innern, denken an.
ir-kennen sw. v. I. erkennen, vei-
stehen.
ir-kiasan st. v. («) untersuchen, er-
forschen.
ir-kn4en sw. v. I. erkennen, wahr-
nehmen.
ir-kobor6n sw. v. II. bewältigen,
die Oberhand gewinnen.
ir-krilhen sw. v. I. aufkrähen.
ir-lären sw. v. I. m. G. entledigen,
befreien von.
ir-lesgen sw. v. I. tilgen.
ir-ltdan st. v. (*) ertragen.
ir-lösen sw. v. I. m. G. S. befreien,
erlösen von.
ir-luag6n zw. v. III. erblicken, er-
schauen.
ür-megmön
u>uaerdan
33
ir-megin6n sw. v. II. refl. sich er-
heben über.
ir-xnuait part. ermüdet.
iro s. er.
ir-ougen sw. v. I. zeigen.
ir-quellen sw. v. I. peinigen.
ir-queman st. v. (a) m. G. S. er-
schrecken über.
ir-quiken sw. v. I. lebendig machen.
ir-redin6n sw. v. II. erzählen.
ir-reimen sw. v. I. m. D. zuteil werden.
ir-rein6n sw. v. II. reinigen.
ir-reken sw. v. I. aufrichten, er-
klären.
irren sw. v. I. irren.
ir-rentön sw. v. II. auseinander-
setzen.
ir-retten sw. v. I. erretten.
irri adj. irre.
ir-rihten sw. v. I. aufrichten.
ir-rtmen sw. v. I. aufzählen.
irr6n sw. v. II, s. irren,
ir-sagön sw. v. III. vollständig sa-
gen.
ir-sehan st v. (ä) erblicken.
ir-sezzen sw. v. I. ersetzen-
ir-singan st. v. {a) vollständig singen.
ir-siuchön sw. v. III. krank werden.
ir-skabordn sw. v. II. erwerben,
erscharren.
ir-skinan st. v. (/) erscheinen.
ir-skiuhen sw. v. I. m. G. in Ent-
rüstung geraten über.
ir-skouu6n sw. v. II. erschauen.
ir-scrtan st, v, (/) aufschreien.
ir-scrtban st. v. {t) vollständig auf-
schreiben.
ir-scrltan st. v. (i) durch Schreiten
erreichen.
Piper, Otfrid'Wörtcrbuch.
ir-skutten sw. v. I. schütteln, be-
wegen.
ir-slahan st. v. (ä) erschlagen.
ir-8mih6n sw. v. ni. unangenehm
berühren.
ir-8panan red. v. (a) verlocken.
ir-st4n, -stantan st. v. (ä) aufer-
stehn.
ir-stant-nissi st. n. (ja) Auferstehung.
ir-sterban st. v. (a) sterben.
ir-strtchan st. v. (t) wegstreichen,
wegnehmen.
ir-suachen sw. v. I. erforschen.
ir-thenken sw. v. I. ausdenken, er-
denken.
ir-thcrren sw. v. I. dürr machen.
ir-thion6n sw. v. II. verdienen.
ir-thorrön sw. v. III. trocken wer-
den.
ir-thriazan st. v. (u) unpers. m. A.
P. G. S. es verdriesst.
ir-thuesben sw. v, I. vertilgen.
im (d. s. f.) s. er.
ir-uuach6n sw. v, III. erwachen.
ir-uuahsan st. v. {ä) erwachsen.
ir-uuallön sw. v. II. abschreiten,
durchmustern.
ir-uuann6n sw. v. II. worfeln.
ir-uuart-nissi stn. (;a) Beschädigung.
ir-uueichdn sw. v. III. weich wer-
den.
ir-uuein6n sw. v. II. aufschluchzen.
ir-uueken sw. v. I. erwecken.
ir-uuelk6n sw. v. III. welk werden.
ir-uuellan st. v. (a) wegwälzen,
ir-uuellen sw. v. I. erwählen.
ir-uuenten sw. v. I. zurückbringen.
ir-uuerdan st. v, (a) verderben, zu
Grunde gehn.
3
34
ir-uuerten
kieken
ir-uuerten sw. v. I. verletzen, ver-
wunden.
ir-uuinnan st v. (a) refl. in Kampf-
lust geraten.
ir-uuintan st. v. (a) umkehren.
ir-uuizz6n sw. v. II. zum Verständ-
nis gelangen; m. G. ikes in Bezug
darauf.
ir-zellen sw. v. I. aufzählen, her-
sagen.
ir-ziahan st. v. {u) erziehen.
ir-zlhan st. v. (i) D. P. G. S. ent-
ziehen, verweigern, versagen.
ir-zimbor6n sw. v. II. wieder auf-
bauen.
ir-zuken sw. v. I. entziehen, ent-
reissen, wegnehmen.
tstn adj von Eis; tsine steinä Kry-
stalle.
ist s. uuesanr
Ital adj. eitel, leer.
itis cons. f. Jungfrau.
it-uuizzt cons. f. (in) Spott, Hohn.
iu = iuuue s. iuer,
iu d. pl. s. thu,
iu adv. irgend einmal, schon, früher.
iudeo sw. m. Jude.
iudiisg adj. jüdisch.
iuÄr g. pl. s. thu.
iuÄr pron. poss. euer; neben den
regelmässigen Formen begegnen
iuany tu€s, tue, iu, iuo, tuen*
iugund St. f. (t) Jugend.
iung adj. jung; Comp, iungoro;
superl. iungisto; adv. zi iungist
zuletzt.
iungend s. iugund.
iungt cons. f. i^n) Jugend.
iungoro sw. m. Jünger.
iu-uuanne adv. einst,
iz n. a. s. n ; s. er*
C. K.
kalt adj. kalt.
kan V. prät. präs. verstehe, kann.
kapf^n sw. v. III. schauen.
karitis st. f. (i) Christenliebe.
karkiri st. m. [Ja) Kerker.
karl st m. (a) Ehegatte.
kastei st. n. (a) Burg, Flecken.
keisor st. m. (a) Kaiser.
kelih st m. (a) Kelch.
kören sw. v. I. wenden, ablenken.
kerzi-stal st n. (a) Leuchter.
cessa s. zessa.
kestiga st. f. (a) Züchtigung.
ketina st. f. (a) Kette.
ketti St. n. (/a) Grube.
ci s. %u
kiasan st v. («) erwählen.
kind st n. (a) Kind, Sohn, Nach-
komme.
kindi-ltn st n. {a) Kindleüi.
kindisg adj. jungfräulich.
kisil st. m. (a) Kiesel.
kiuuan st v. [u) kauen, zerbeissen.
klaga st f. [fl\ Klage.
klag6n sw. v. II. klagen sw. v. III.
klagen, beklagen.
kleben sw. v. Ili. kleben, haften.
kleiben sw. v. I. fest machen, an-
kleben.
kleini adj.. zierlich, scharfsining, tief,
gründlich; adv. kleino; Compar.
Ueinor.
kleini cons. f. (I«) Feinheit, tiefer
Sinn.
kieken s^. v. I. treffen.
klSban
lachan
35
kllban st. v, (i) anhaften, anhängen.
klingo sw. m. Bach.
kneht st. m. {a) Jüngling, Kriegs-
knecht.
knio St. n. (va) Knie.
kolbo sw. m. Kolben.
korb st. m. (i) Korb.
kor^n s. kordn.
kom st, n. (a) Korn, Getreide.
kom-hÜ8 st n. (a) Speicher.
kor6n sw. v. II. kor^n sw. y. III,
m. G. prüfen, kosten,
koröna st. f. (a) Krone,
k6s6n sw. v. II. sprechen, plaudern.
kostinzeri st. m. (ja) Bewohner von
Constanz.
kouf st. m. (a) Kauf, HandeL
koufen sw. v. I. kaufen.
kouf-xnan cons. m. Händler.
kouf-miiza sw. f. Kaufmass.
kraft St. f. CO Kraft. Wunderkraft;
sin k. er der Mächtige.
kraft-lth adj. wunderbar.
krähen sw. v. I. krähen,
krankol6n s. skrankolon,
kreftlg adj. kräftig, wirksam, ein-
flussreich.
kriachi n. pl. m. Griechen.
kriachisg adj. griechisch.
kriipxnan st v. (a) verletzen.
krippha st (a) sw. f. Krippe.
krist st m. (0) Christus.
kristtn adj. christlich.
kruag st. m. {j) Krug.
knimb adj, verkrüppelt
knista sw. f. Kruste, Rinde.
krüt St. n. (a) Kraut, Gras,
krüci, krüzi st n. (ja) Kreuz.
krüz6n sw. v, II. kreuzigen.
kualen sw. v. L kühl machen, ab-
kühlen.
kuali adj. kühl,
kuan-heit st f. (f) Kühnheit; pl.
tapfre Thaten,
kuani adj. kühn.
kümen sw. v. I. bejammern, jam-
mernd erzählen.
kümtg adj. krank, schwach.
kümo adv. mit Mühe, kaum.
kund ad> bekannt
künden sw. v. L verkünden.
kundo sw. m. Bekannte.
kunft st f. (1) Ankunft.
künftig adj. kommend, zukünftig.
kuning st m. (a) König, Edle, Vor-
nehme.
kuning^n st f. {a) Königin.
kuning-lth adj. königlich.
kuning-rtchi st n. (ja) Königreich.
kunni st n. (ja) Geschlecht
kunst st f. (i) Kenntnis.
kuphar st n. (d) Kupfer.
kurt s. kurz,
kiirtt cons. f, (m) Kürze.
kurz adj. kurz.
kurzen sw. v. I. abkürzen.
kurz-lth adj, kurz.
küsgi adj. ehrbar,
küssen sw. v. I. küssen.
kust st f. (/) Reinheit
L.
laba st f. (a) Labsal, Hilfe, Rettung,
ladan st v. (ä) laden, beladen,
lad6n sw. v, II. einladen,
lahan st v. (ä) tadeln, verbieten,
lachan st n, (a) Stück Zeug, Vor-
hang.
3*
36
lamp
Vad
Iflimp St. TU (a) Laxmn.
lang adj. lang; Adv. longo; Com-
par. langor.
langen sw. v. III. iinpers. t% langet
mih es verlangt mich,
lang-lth adj. lang,
lant st. n. (a) Land, Heimat,
lant-liut St. m. (i) das im Lande
(Israel) wohnhafte Volk, die Juden,
lant-s6 st. m. (va) Landsee.
lant-sidilo sw. m. Landsässige,
Landsmann,
lant-thiot st m. {a) Landsleute.
lant-uualto sw. m. Gebieter, Regent,
last St. f. (i) Last,. Uebermass.
lastar st. n. (a) Schmähung,
l^an red. v. (a) lassen, über-, un-
ter-, los-lassen.
16, Uuues, 16s interj. achl leider I
leb6n sw. v, III. leben.
legar st. n. (a) Ls^er.
leggen sw. v. I. legen, hin-, ab-
legen.
leib st. m. (a\ Brot,
lelba st. f. (a) Rest : uuirdit zi IHbu
bleibt übrig,
leiben sw. v. I. übrig lassen,
leid St. n. (d) Leid, Kummer,
leid adj. verhasst, leid; adv. comp.
leidor leider,
leida-lth adj. jedes Leid,
leiden sw. v. I. leid, verhasst machen,
leiden sw. v. in. leid, verhasst sein,
leid-lth adj. abscheulich, jammervoll,
leid-lust st. f. (/) dauernder Schmerz,
leido-gi-lth adj. jegliches Leid,
leidunt st. f. (/) Leidwesen, böse
Angel^enheit
leisten sw. v. L erweisen, erzeigen.
leiten sw. v. I. fuhren, bringen.
leitiri st. m. (ja) Führer.
Iek2a St. f. (a) Probestück, Abschnitt
lengt cons. f. (in) Länge.
16ra St. f. (ff) Lehre.
16ren sw. v. I. lehren; m. A. P.
und A. S.
lernen sw. v. III. lernen.
168 s. IL
lesan st. v. \a) sammeln, lesen.
Ieuu6n sw. v. III« c. gen. rechtfer-
tigen? III 20, 92.
16uue8 s. le,
lezist adv. superl. zuletzt
liab s. liob,
liagan st. v. (u) lügen,
liazan s. tAaraliazan.
Itb St. n. [a) Leben.
Itba st f. (a) Schonung.
Uban St. v. (1) m. Dat schonen.
ltb«haft adj. lebendig,
lid st m. f. (1) GHed.
Itd st. n. {u, a) Getränk,
itdan st V. {*) erleiden,
lido-lth adj. Glied für GUed.
lieb s. liod,
lied st n. (a) Lied,
liggen st V. (a) liegen.
Ith st f. (/) Körper, Leichnam.
Ithan st V. (i) verleihen, übeigeben.
Ith-hamo sw. m. Leib, Leichnam.
Itht; compar. liktero leichter.
Ithtida st f. (<7) Erleichterung.
Itch6n sw. V. in. m. Dat gefiülen.
Itchiaeri st m. {Ja) Heuchler.
Ulla st f. {a) Lilie,
limphan st. v. (a), unpers. es kommt
zu, gebührt sich,
lind adj. weich, sanft; Adv. lindo»
ünin
macedonia
37
Itntn a4j. leinen.
Hob adj. lieb, treuer; liobdro Com-
parat liobbsto Superl.
Hob St. n. (ö) Glück, Freude, Heil.
Hob-ltcho adv. Uebevoll, zärtlich.
Hobo sw. m. Freund, Vertraute.
Hobt 8t.'n. {d) Licht; adj. hell;
superlat. HohtSstö,
lioht-faz St. n. (dt) Leuchte; -
Up-haft s. nöhafi,
Itra sw. f. Leier.
li«t st£ (/) Kenntnis, Wissenschaft.
Hub s. lieb» '
Hüben sw, v. I. angenehm machen.
Hubt cons. f. {tn) Liebe, Neigung,
Glück.
Huhten sw. v. I. leuchten.
Hut st m. f. {i) n. Volk; PI. Leute.
Hut-stam st m. {d) Volk,
liuol St. m. (/) Buch.
Huuen s. leuuhi,
lob St n. (a) Lob.
lob-duam st n. («z) Lob.
lob6n sw. V. II. loben,
lobo-sam adj. löbHch.
loc st. m. {a) Locke,
lokön sw. V. IT. reizen, erfreuen. '
16n St. n. (a) "Belohnung.
16fi[6tt sw^ V. n. lohnen,
16sen sw. v. I. m. G. lösen, befr'eieft.
loBÄn sw. V. Itt. losÄn sw. V. It.
m. G. höreii, horchen.
los^6n sw. V. m. versteckt sfein.
loub st n. {a) Laub,
louf st. m. {a) Laul
loufan V. red. {u) laufen, eilen,
louft st f, (i) das Laufen,
lougna st f. (fl) Ableughung.
lougnen sw. v. I. leugnen.
16z st m. (dl) Loos. .
luag st n. {a) Schlupfwinkel.
luag^n sw. V. m. blicken, spähen
nach.
lüden, lüdida s. lüten, iutida,
luft st m. {{) Luft.
luggi adj. falsch.
tugi-Ucho adv. fÜlscMich,
lugina st f. (a) Lüge.
Iugin4ri st m. (Ja) Lügner.
Ittcka sw. f. Lücke;
lust st. f. (i) Neigung, Begierde.
lusten sw. v, L unpers, '/ä* /«jäV
mik es gelüstet mich.
lüt adj. laut, vernehmbar; Adv. iüto,
lütar adj, lauter, klar; Adv. lütaro,
lüten sw. V. I. laut werden lassen.
\t!A cons. f. {tn) Schall.
lütida St. f. {a) Schall.
lüt-m&ri adj. bekannt, offenkundig.
luzil adj. gering, unbedeutend.
luzili, *-\a cons. f. («») Unbedeutend-
heit, dn Weniges.
M. . ' -
mag V. praet präes. können, ver-
mögen.
m&g St. m". (fl) Blutsvefwan<it61'
magad st f. (*) Jungfrau.
magad-burt st. f. (i) jungfräuliche
Geburt
mÄgi PI. m. (/) Magier.
mäginna st. f. {a) Vei^andte.
mabalen sw, v. I. freien, zur Frau
nehmen.
mabt st f. (0 Macht , Vermögen.
druhHnes m, der mächtige Herr.
mahtfg adj. mächtig.
I macedonia st f. {d) Mazedonien.
3»
mach6n
maa
mach6n sw. v. II. machen, ver-
richten.
malaha st 1 (a) Reisetasche.
xn&16n zw. v. 11. malen, zeichnen.
mammuxiti adj. weich, anmutig;
adv. mammonto; st.n. (;a) Sanftmut,
Behaglichkeit, Heil, Sel^keit.
man cons. m. Mensch, Mann, Kriegs-
mann.
manag ad> manch, viel.
manag-falt adj. mannigfach; adv.
managfalto.
mana-houbit s. manohoubiU
mandät st. n. (a) Auftrag, Gebot.
mangol6n sw. v. II. c gen. ent-
behren,
man-kunni st. n. {Jd) Menschen-
geschlecht.
man-muati s* tnammunH,
manni-lth> manno-gi-lth jedweder.
m&no sw. m. Mond.
m&n6d st m. {a) Monat
mano-houbit st n. (a) Leibeigene.
man6n sw. v. II. m. Gen. ermah-
nen, erinnern.
man-slago sw. m. Mörder.
man-slahta st f. {a) Mord.
manunga st C (a) Erinnerung, Er-
mahnung.
m&ren sw. v. 1. verkünden.
m&ri adj. bekannt, berühmt; st. n.
(ja) Erzählung, Kunde.
martol6n sw. v. II, martem, quälen.
martyr st. m. (ä) Märtyrer.
maz ,st n. (a) Essen, Speise.
M«di PI. m. Medier.
megin st n. (a) Macht, Gewalt.
mein st n. (a) Frevel: tkia m., dt
thia flu, thin meinoni o über die
Verkehrtheit! wer sollte, es für
möglich halten 1
mein-dAt st f. (i) Frevel,
meinen sw. v. I. meinen, bedeuten,
im Sinne haben,
meisto superlat meiste; adv. meist,
meistar st. m, (a) Meister, Lehrer,
meisttg adv. acc besonders.
meld6n sw. v. II. anzeigen,
melo St. m. (va) Mehl,
menden sw. v. I. refl. m. Gen. sich
freuen; m. refl. Dat V 25, 100.
menigt cons. f. (/») Menge,
mennisgl cons. f. {in) Menschheit
mennisgo sw. m. Mensch.
m^ro adj. und m6r adv. Compar.
grösser, mehr,
mörön sw. v. n. vermehren,
merren sw. v. I. stören, lundem,
schädigen; m. Dat
mes = imo es.
metar st. n (a) Versmass.
mez St. n. (a) Mass; themo nusze
auf diese Art; tkekeino mezzo in
keiner Art
mezaläri st m. (ja) Krämer,
mezan st. v. (a) abmessen,
mez-hafto adv. angemessen,
mez-uuort st. n. (a) massvolle Rede,
mezzo sw. m. Steinmetz.
miata st f. (a) Lohn,
miaten sw. v. I. mieten«
m!dan st v. (i) vermeiden; auch refl.
mih a. s. von ih*
mihil adj. gross, gewaltig; miluUs
mer bei weitem mehr; mihil adv.
acc. sehr,
milti adj. sanftmütig.
miltl cons. f. ^n) Sanftmut, Güte.
min
myrra
39
m!n g. s. von ik,
mtn pron. poss. mein.
min adv. Comp, weniger; ni thiu
m, nichtsdestoweniger; solangor
— so m. je länger — desto weniger.
minna st. f. [a) Liebe.
minniro Gompar. kleiner.
minnisto Superl. kleinste.
minn6n sw. v. 11. lieben.
miota s. miata,
mir d. s. von ih,
missen sw. v. I. m. Gen. vermissen.
missi adj. verscliiedentlich.
missi-d4t st. f {t) Vergehen, Sünde.
missi-drü^n sw. v. III. m. Gen.
misstrauen.
missi-duan unr. v. unrecht handeln.
missi-f4han red, v. {a) tehlgreifen,
irregehn, missverstehn.
missi-gangan red. v. (a) irregehn,
einen Fehltritt thun.
missi-hab^n sw. v. III. refi. un-
ruhig sein.
missi-hellan st. v. {a) nicht stim-
men.
missi-k^ren sw. v. I. verdrehen,
falsch erklären.
missi-lth adj. verschieden, ungleich.
missi-quedan st. v. (a) unrecht re-
den.
missi-uuirken sw. v. I. unrichtig,
schlecht machen.
mit Präp. m. Dat. u. Instr. mit.
mit-dragan st. v. (4) mittragen.
mithont, mithontes adv. soeben,
sogleich.
mtthuft =r mlthu ih von mtdan,
miti adv. damit.
miti-fliahan st. v. {u) fliehen zu-
gleich mit,
miti-loufan red. v. («) zugleich mit-
laufen.
mittamo sw. m. in mittemen in der
Mitte.
mitti adj. mitten.
mitti st. n. (ja) Mitte.
mittil adj. mittlere.
mo == iffio,
mord st. n. (a) Ermordung.
morgan st. m. (a) Morgen; in m,
am folgenden Tag.
mom^n sw. v. III. m. Gen. betrübt
sein wegen.
muadi adj. müde, unglücklich.
muas St. n. {ä) Speise.
muat St. n. (a) Geist, Mut, Herz,
Neigung.
muater cons. fem. Mutter.
muat^ag6n sw. v. II. m. Dat. will-
fahren.
muat-uuillo sw« m. Verlangen, Ab-
sicht.
muaz V. praet. praes. können, dürfen.
muazi st. n. (/a)* Müsse, Zwischen-
zeit,
müen sw. v. I. refl. sich bemühen.
mugan s. mag.
mund st. m. (a) Mund.
muniz&ri st. m. (ja) Wechsler.
munt st, f. (i) Schutz
munt6n sw. v. II. m. Dat. schützen.
müra st. f. (a) Mauer.
murmulön sw. v. IT. murreii.
murmultmgä' st. f. (a) Geiiiurmel.
musica st. f. (a) Musik.
mutti st. n. (ja) Mass, ScheifFel.
myrra sw. f. Mywhe.
40
nili
N.
nagalen sw. |v. I. nageln.
näh adv. c. dat. nahe; compar,
nahor; superl. nahist.
nähisto superl. der nächste.
nähen sw. v. I. näher kommen;
refl. sich nähern.
näh-gangan v. red. {a\ nachfolgen.
nähl cons. f. {in) Nähe, nahe Zeit.
nähisto sw. m. nahe Verwandte.
näh-loufan red. v. [u) nachlaufen.
naht cons. fem. {t) Nacht.
näh-uuist St. f. (/) Nahesein, Nähe.
nakot adj. nackt.
nakot-dag st. m. (0) Naktheit.
nalas, nales adv, keineswegs.
nama-hafto s. namohafto,
namati s. namitt.
nämi adj. genehm, annehmbar.
namitt cons. f. (/«) Nennung.
namo sw. m. Name.
namo-hafto adv. namhait, mit Na-
men.
nan =: inan,
narda sw. f. Narde.
nätara sw. f. Schlange, Natter.
natura st. f. («) Natur.
neman st. v. («) ergreifen, wegneh-
men, befreien ; an-, hin-, mit-neh-
men, empfangen, in muat n, be-
herzigen.
nenden sw. v. I. sich wenden an.
nennen sw. v. I. nennen, namhaft
machen; halten für.
nerien sw. v. I. erhalten, retten,
nezzen sw. v. I. refl. sich benetzen;
nezzi st. n. (ja) Netz.
ni adv, nicht; conj. wenn nicht,
dass nicht, der nicht
niaman pron. Niemand.
niam6r adv. niemals.
niauuiht s, niuuiht,
niazan st. v. («) m. Gen. Vorteil
ziehen aus, gemessen.
nibul-nissi st. n. [ja) Nebel.
ntd St. m. (ö) Hass, Femdschaft. |
ntdan st, v. {t) beneiden,
nidana adv. unten.
nidare adv. unten. i
nidar-fallan red. v. (a) niederfallen. ;
nidar-gän, -gangan red. v, {a)
herabsteigen.
nidar-hald adj. heruntergeneigt,
niedergelegt. i
nidari s. nidiri,
nidar-läzan red. v. (a) herunter-
lassen; refl. sich herablassen. '
nidar-neigen sw, v. I. refl. sich
niederbeugen.
nidar-sehan st. v. (a) niederblicken.
nidar-skriken sw, v. I. niedersprin-
gen.
nidar-star6n sw. v. ni. niederstar-
ren.
nidar-sttgan st v. [i] niedersteigen.
nidar-uuerfan st. v, [a) niederwer-
fen, ablegen.
nidere s. nidare,
ntdig adj. böswillig, gehässig.
nidiren sw. v. I. refl^ sich ernied-
rigen
nidiri adj. gering, niedrig.
nidirt cons. f. {tn) Niedrigkeit; mtnu
n, meine Wenigkeit.
nieuuiht s. niuuiht
nigan st. v, («*) m. Dat. sich ver-
neigen vor.
nih =: ni ih.
nihein
ofiSui
41
nihein, niheinlg pron. adj. kein.
nio adv. niemals.
nioman s. niaman,
niot st n. (a) Verlangen; thes ist
mih «. darnach trage icli Ver-
langen.
niot6n sw. v. II., auch refl., m. Gen.
nach etwas streben.
nithar, ntthtg s. mit d,
niun s. niuuan.
niuuan num. card. neun.
niuuanes, niuenes gen. adv. netdich.
ni-uuedar pron. adj. keiner von
beiden.
niuui adj. neu.
niuui-boran adj. neugeboren.
niuuiht pron. nichts; thaz ist n,
hat nichts zu bedeuten; sih ni*
uuihtes biheizan sich ohne Grund
rühmen; zi niuuihte uuerdan zu
nichte werden ; mit niauuihtu mit
nichten.
noh adv. noch; conj. und nicht,
noch, aber nicht, auch nicht.
nol st. m. (a) Hügel.
n6na st. f. (a) neunte Stunde.
n6t st. m. f. (j) Not, Bedrängnis,
Angst, Zwang; noii (note), öt, in,
zi uSti (noUf notin), in, tkuruh
not aus Zwang, sorgfaltig, aus
zwingendem Grunde, in strenger
Consequenz, eifrig; mir ist not
m. G. S. es ist für mich nötig,
ich habe Sorge; not duan m. G.
S. zu etwas zwmgen.
n6tag adj. bezwungen.
n6ten sw. v. I. m. G. S. zwingen zu.
n6ti-gi-8tallo sw. m. Genosse.
n6t-lth adj. geüahrvoll.
n6to , n6ton adv. aus Zwang,
strenge.
n6t-thurft st. f. (i) Bedürfnis, Not.
nü adv. jetzt; Conj. da, und als
Einleitung einer Frage.
nüa adv. sofort.
nub conj. ohne dass, es sei denn
dass, besonders nach negiertem
Hauptsatz.
nust = nu ist,
nuz s. nuzzt,
nuzzi adj. nützlich, dienlich.
nuzzt cons. f. {tfi) nuz st. m. {i)
Nutzen.
nuzz6n sw. v. II. ausnützen, ge-
messen.
ny = nL
oba i) adv. oben; 2) präp. m. D.
u. A. über, auf, über — hinaus;
3) Conj. wenn, ob.
obana adv. oben,
oban-enti st n. (ja) oban-enttg st
n. (ö) obere Teil, Spitze, Zinne.
obar = oba er.
obar-lüt s. ubarlüu '
obaz st n. ^ Obst
oboro Comparat. höher.
oborösto Superl. höchste.
od s. odo,
6d St. m. ? mih ist dd m. G. S. habe
Verlangen nach.
oda s. odo,
6deg adj. reich,
odo Conj. oder.
6do adv. leicht, vielleicht
ofifan adj. offen, öffentlich; adv.
offono.
42
offondn
redan
offon6n sw. v. II. bekannt maclien,
kund thun.
ofto adv. oft,
olei St. n. (a) Oel.
oli-borg St. m. («) Oelberg,
oli-boum St. xn. {a) Oelbaum.
onda, ondun, onsta s. an,
opphar St. n. {a) Opfer.
opphor6n sw. v. II, opfern.
6ra sw. n, Ohr.
ordo sw. m. Ordnung.
Organa sw. f. Orgel.
6stana adv. von Osten.
6star adv. im Osten, östlich,
6star-r!chi st. n. {ja) Ostreich.
6storon sw. f. pl. Ostern.
6strtg adj. österlich,
öth s. oä.
6t-muatl cons. f. (tn) Demut.
6t-muattg adj. demütig,
ouga sw. n, Auge,
ougen sw. v. I. zeigen, erzeigen,
ouh Conj. auch, in Folge dessen,
denn, doch ; beim Compar. noch.
päd st. m. (/■) Pfad.
palinza st. f. (a) Wohnung.
palinz-hüs st. n. (a) Palast, Ge-
richtshaus,
palma st. f, {a) Palme.
paradysi st. n. (ja) Paradies.
penthing st. m. (a) Pfenning.
persi pl. m. Perser.
p!na St. f. (a) Angst, Not.
ptn6n sw. v. II. strafen, peinigen.
plegan st. v. (a) m. G. zu thun
haben mit.
pluag St. m. (/) Pflug.
pol6n St. m. {a) Polarstem,
porzich St. m. (a) Halle.
prössL sw. f. Prosa,
pnianta st. f. (a) Nahrung, Speise.
pniant6n sw. v. II. versehen, spei-
sen.
psaltari s. saltari,
purpurtn adj. purpurn.
puzzi st, m. (/Vz) Brunnen.
Q.
quedan st. v. (a) sagen, befehlen,
erzählen.
quek adj. lebendig.
quellen sw. v. I. peinigen, strafen.
queman st. v. (a) kommen.
quena sw. f. Ehefrau.
quetten sw. v. I. benennen, aus-
rufen.
quist St. f. (/) Qual.
quitil6n sw. v. n. besprechen, re-
den über.
R.
ra =r ira.
rad St n. (a) Rad.
racha st. f. {ä) Sache, Angelegen-
heit, That.
rach6n sw. v. II. sagen, erwähnen.
rifcmin sw. v. HI, m. G. zielen nach.
rÄt St. m. (i) Anschlag, Ablulfe.
rMan red. v. (0) überlegen, be-
schliessen.
r6 St. n. (v€^ Grab.
rebe-knnni stn. {Ja) Rebenwuchs,
Wein.
reda, redia st. f. {a) Erörterung;
Erzählung.
redan st v. (^ ddbetf^ sibht^.
redi-haft
rosa
43
redi-haft ad> namhaft, veroünfiig,
vortrefflicli» gut; adr. redikafto;
G>mpar. redihaftor,
redü adj. bereit, sicher.
redina st. f. (a) Erörterung, Lehre,
Rede, Deutung, Art und Weise.
redin6n sw. v. II. darlegen, erzählen.
rediön sw. v. IL erörtern, darlegen.
ref St. n. (a) Mutterleib.
refsen sw. v. I. m. G. tadeln, schel-
ten.
regan st. m. (n) Regen.
regon6n sw. v. 11. regnen.
regula st. f (a) R^el.
reht adj. gerade, schlicht, recht,
gut; Compar. rehtero; adv. rehtes
richtig, mit Recht; rekto richtig,
gut; Comp, rektor*
reht-deila st. f. (a) richtige Teilung.
rehtemo sw* m. Recht.
reht-redina st. f. (a) rechte Art.
rein st. m. (a) Schranke, Schutz-
wehr.
reini adj, rein, unbescholten, keusch;
adv. reino; Comp, reinor,
reint cons. f. (tn\ Reinheit.
reinida st f. (a) Reinheit*
rein6n sw. v. I^. reinigen.
reisa st. f. (a) Zug.
reis6n sw. v. II. reisen.
reken sw. v. I. erklären, ersinnen.
rechan st, v. (a) strafen, rächen,
ahnden; refl. in Zorn geraten.
rent6n sw. v, II. m. G. Rechen-
schaft ablegen von.
restl cons. f. {in) resta st f, (a)
Ruhe, Ruhestätte.
retten sw. v. 1. erretten.
reu s. ref.
riazan st. v. (») weinen ; betrauern,
beklagen.
rigil6n sw. v. II. refl. sich schützen
vor.
rihten sw. v. I. m. G. richten, re-
gieren, anleiten, erklären.
rihtt cons. f. (in) Geradheit, Ge-
rechtigkeit; in rihti in streng lo-
gischem Gange.
rlchi st. n. Qa) Herrschaft, Reich,
Land; adj. herrschgewaltig, mäch-
tig, reich, glücklich.
rtchi-duam st. m. (a) Herrschge-
walt, Reichtum.
rtchisön sw. v. II. herrschen.
rtm st. m. Zahl, Berechnung.
rtnan st. v. {i) berühren, betreffen.
rind st. n. (a) Rind.
ring St. m. (a) Kreis, Kranz, Krone.
ringan st v. (a) kämpfen.
ringön sw. v. IL refl, sich im Kreise
au&tellen.
rinnan st v. (a) fliessen.
rinta sw. f^ Rinde.
riomo sw. m. Riemen.
risi St. m. (ja) Riese.
rttan st. v. (/) reiten.
riuua St. f. (a) Schmerz, Trauer,
Reue.
riuuag adj. traurig.
riuuan st. v. («) Schmerz empfin-
den, auch m. A. P. erbarmen«
riuu6n sw. v. HL beklagen.
riuut cons. f. {in) Schmerz, Jammer.
riuu6n sw. v. IL refl. Busse thun.
rizan st. v. {i) ritzen, schreiben.
rom^n sw. v. 111. bauschig sein.
res st n. (a) Reittier.
rosa st f. (a) Rose.
44
r6t
segal
r6t adj. rot
rotta sw. f. Rotte, Spielrad.
roub6n sw. v. n. berauben.
rouhen sw. v. I. räuchern.
r6zag adj. traurig.
ru = iru.
ruadar st. n. (a) Ruder.
ruafan red. v. («) rufen, zurufen,
beten.
ruagen sw. v. L anklagen, verkla-
gen,
ruag-stab st. m. (a) Anklage,
ruah St. m. (a) ruacha st. f. (a)
Sorgfalt, Rücksicht,
machen sw. v. I. m. G. beachten,
niam st. m. (a) Ruhm,
ruamen sw. v. I. refl. m. G. sich
rühmen,
ruami-sal st. n. (a) Prahlerei,
ruaren sw. v. I. berühren, nahe
kommen, betreffen,
ruggi st. m. (Ja) Rücken,
rümana adv. von ferne,
rümen sw. v. I. refl. sich zurück-
ziehn, sich e^eben,
rümi adj. fem; adv. rümo, Comp.
rumor,
nisten sw. v. I. refl. sich rüsten,
nistt cons. f. (tn) Rüstung.
S.
saban st. m. (a) leinenes Tuch.
sabo sw. m. leinenes Tuch,
säen sw. V. I. säen,
saga St. f. (a) Erzählung,
sag^n sw. V. III. sagen, erzählen.
sacfaa st. f. (a) Sache, Angelegen-
heit, Rechtssache.
salba st. {a) sw. t Salbe.
salben sw. v. 11. salben.
sälida st. f. (a) Seligkeit, Hefl, Glück.
s41tg adj. selig.
sftligÖR sw. ▼. n. sdig preisen.
salm st. m. (i) Psalm.
salmo sw. m. Psalm.
sahen st. m. {f'a) Psalter.
salz st nu (a) Salz.
salzan red. v. (a) salzen.
sama adv. ebenso; saman, so gleich
als ob.
sama-lth adj. adv. jgleich.
sama-ltchi st n. (Ja) mit sd ^ama-
liehe ganz ebenso.
saman adv. zusammen.
saman6n sw. v. IL sammeln,
saman-sindo sw. m. Gefahrte,
samant s. saman,
samanunga st f. (a) Gemeinde,
sambaz-dag st m. {a) Sabbat,
Sonnabend,
samt-lth s. samalth,
sand St. m. (a) Absicht
sang st n. (a) Gesang,
sanct lateinisch flektiertes Adj. heilig.
sant st. m. (a) Sand, Ufersand.
sät (im Reime säre) Adv. sofort,
sogleich, eilig, eben, nunmehr,
nun aber; Conj. sobald als.
säHo Adv. sofort, sogleich,
sarph Adj. scharf, rauh, streng.
sarphida st. f. {a) Strenge,
sat Adj. satt.
satanfts st. m. {a) Satan,
satumus st m. lat. flekt der Stern
Saturn.
86 st m. (va) Meer, See.
sedal St. n. (a) Sitz, Stuhl,
isegal St m. (a) Segel.
segan
45
segan st. nu (») Segen, Segnung.
segan6n sw. v. IL refl. sicli be-
segnen.
sehan st v. (a) sehen, beobachten.
sehs Num. carcL sechs.
sehs-zug Nnm. card. sechzig.
seil St. n. (a) Seil.
seito sw. m. Saite. .
sekil st.m. (a) Säckel.
sekil4ri st. m. (ja) Säckelmeister.
s61a St. f. (a) Seele, Leben. *
selb Pron. selbst, sogar.
selb 86 Conj. gleich wie, gleich
als ob.
selida st f. (a) Wohnung.
seilen sw. v. L hingeben.
sehne s. saim,
selt-sftni Adj. seltsam, wmiderbar.
selt-säni st n. (;a) Wunder.
selz- s. salzan,
senken sw. v. I. trs. versenken.
sens St. m. (a) Sinn.
senten sw. v. I. trs. senden.
s6nu Inter). siehe dal
s6r st m. {a) Schmerz, Kummer.
s6r Adj. schmerzlich, traurig; Adv.
sero,
s6rag Adj. traurig, schmerzlich.
s^ren sw. v. L trs. verletzen, be-
kümmern.
s^r-lth Adj. bekümmert, schmerzvoll.
sett cons. f. (i») Sättigung.
sexta St. t sechste Stunde.
sextäri st m. {ja) Sextar.
sexto Num. ord. sechste.
sez St. n. {a) Sitz, Thron.
sezzen sw. v. I. trs. setzen, stellen.
si, sia s. er,
siach s. stock»
siaz = sia iz,
sib St. n. (a) Sieb.
sibba St. f. (Ja) Verwandtschaft.
sibbo sw. m. Verwandte.
sibun Num. card. sieben.
sibun-stirri st. n. (Ja) Siebengestim.
sibunto Num. ord. siebente.
sld Adv. nacher, seitdem, m Folge
dessen ; Präp. c. dat. nach ; Conj.
seitdem, nachdem.
stddr adv. Comp, später.
sie s. er.
siech s. siocA,
sign St. m. (u, i) Sieg.
sih c= so ih n 14, 88. III 3, 24.
IV 2, 32. •
sih Pron. refl. sich; stets Accus.
sicher Adj. sicher.
sichur-heit st f. (t) Sicherheit.
silabar st. n. (a) Silber.
sillaba st f. (a) Silbe.
simbolon adv. Dat immer.
stmo = si imo.
sin st. m. (a) Sinn, Geist.
stn Gen. Pron. 3. Pers. sein; s. er,
stn Pron. poss. sein.
stn V. subst. s. uuesan,
sind st m. (ä) Weg; stnes sindes
uuesan dahin sein; thes sindes
bei der Gelegenheit, damals.
singan st. v. (d) trs. singen, ver-
künden.
sinnan st. v. (a) itr. sich begeben,
reisen.
sinsaz s. insizzan,
sinth s. sind,
sie s. er, ^
siech Adj. krank.
stta st f. (d) Seite.
46
slto
soialftri
sito s. situ,
sit6n sw. V. II. trs. bewirken, aus-
richten, thun.
situ St. m. {u, t) Sitte.
siu s. er,
slu = si tu,
siuch s. stock,
siucht cons. f. (in) Krankheit.
stuz = st iu iz,
stz = si iz.
sizzen st. v. (fa) itr. sich setzen,
sitzen, bleiben.
scado sw. m. Schaden, Schädigung.
sc4f St. n. (a) Schaf.
scafan st. v. (ä) schaffen, bereiten.
sciftn Adj. zum Schafe gehörig.
sc4chäri st. m. (;'a) Räuber.
scal V. praet. praes. (a) soll.
scalk St. m. (a) Knecht.
scalk-lth Adj. knechtlich.
scalk-slahta st. f. {a) Knechtsstand.
Seaman sw. v. II. refl. sich schämen.
scant Adj. beschämt
scanta st. f. (a) Schande.
skara st. f. (a) Schaar.
scaz St. m. (a) Schatz.
sceffen s. scephen,
sceidan red. v. (f) scheiden.
skeinen sw. v. I. zeigen.
sceltan st. v. [a) schelten, tadeln.
scelt-uuort st n. (a) Scheltwort
scenken sw. v. 1. trs. schenken.
scepphen sw. v. I. trs. schaffen.
sceppheri st m. {Jd) Schöpfer.
scerran s. tkanascerran»
seh s. sc,
sciaban st v. {u) schieben.
sciaro s. scioro,
seif st. m. (ä) Schiff.
seilt st m. («) Schild.
sctmo sw. m. Schein, Glanz.
sein Adj. deutlich, klar; sc, duan
kund thun; sc, uuegan deutlich
zeigen, beweisen.
setnan st v. (i) leuchten, scheinen,
erscheinen.
sctn-haft Adj. sichtbar, deutlich«
scioro Adv. bald, alsbald.
seirm st. m« (a) Schirm, Schutz.
seirmen sw. v. I. m. Acc. u. Dat.
beschirmen.
seiuhen sw. v. I. itr. zuräckscheuen.
seiura s. scura,
seolo sw. m. schuldig an, Urheber;
m. Gen.
sc6ni Adj. schön.
&c6nl coDS. i, (I») seöni st n. {Jd)
Schönheit, Pracht
se6non = scono in,
seorpio sw. m. Scorpion.
scouu6n sw. v. IL trs. sehen, an-
schauen, erblicken.
serank st. m. {a) Falle, Schlinge.
serankol6n sw. v. IL itr. straucheln.
skranno sw. m. Tisch«
serenken sw. v. I. trs. überlisten,
fangen.
sertan st. v. (i) itr. aufschreien,
weinen.
scrtb st n. {a) Schrift.
serlban st v. (i) trs. schreiben.
sertbiri st. m. {ja) Schreiber.
scrikken sw. v. I. itr. springen.
scrtp s. scrib,
scriptor st m. (a) Schreiber, Ver-
fasser.
scuah-riumo sw. m. Schuhriemen.
scuaUlri st m. (ja) Gelehrte.
sculd
spiohön
47
sculd St. f. {«) SclmlcL
sculd-heizo sw. m. Schuldheiss.
sculdtg adj. schuldig.
sctkra St. f. (a) Scheuer.
scutten SW. v. I. trs. erschüttern;
refl. in Erschütterung geraten.
slAf st. m. (q) Schlaf.
släfan red. v. (q) schlafen.
slag st, m. (i) Schlag.
slahan st. v. (ä) schlagen, erschla-
gen.
slahta st. f. (a) Gemetzel.
slahta st. f. (a) Geschlecht, Her-
kunft. '
sieht adj. einfach, schlicht.
sliafan st. v. («) schlüpfen.
sltfan s. slipAan.
slihtt cons. i (tn) Einfachheit,
Schlichtheit, Gleichmässigkeit
sltchan st. v. (j) schleichen, ver-
stohlen kommen.
sltphan st. v. {i) itr. gleiten, strei-
chen.
sliumo adv. schnell, geschwind,
bald.
sltzan St. V. (ij trs. zerreissen, bre-
chen.
sluzil st. m. (a) Schlüssel.
8in4hi adj. gering, bescheiden.
smäht cons. f. (in) Niedrigkeit, We-
nigkeit.
smerza st. (a) sw. f. Schmerz.
smerzan st. v. (q) m. Akk. d. Pers.
schmerzen, dauern.
snabul st. m. (a) Schnabel.
8x16 s. snio,
snel adj. schnell, hurtig, tapfer;
adv. snello,
snelli cons. f. (in) Hurtigkeit, Tapfer-
keit.
sn6o st. m. (va) Schnee.
snldan st. v. fi) schneiden, verletzen.
snita sw. f. Schnitt, Abschnitt, Stück.
sniumo s. sliumo,
s6 i) Adv. demonstr, so, so sehr,
relat. (auch soso) wie; sama so
gerade so wie; so er , so iz =
ther , thaz; nach Fron, und Adv.
verallgemeinernd: so uuer so, so
uuaz so wer auch immer, was
auch immer; sd uuar so, so uuara
so, wo, wohin auch immer; so
uuedar so wer von beiden auch
immer; so uuio sd wie auch im-
mer. 2) Conj. als, indem, weim,
da, obgleich; sär so sobald als.
soUri st. m. {Ja) Söller, Saal.
sorg- s. suorg.
sougen sw. v. L trs. säugen.
spaltan red. v. (a) refl. sich spalten.
spanan red. v. (a) locken, verlocken,
bereden.
spanst St. f. (2) Verlockung.
sparen sw. v. III. sparön sw. v. II.
sparen, schonen, erhalten, be-
schützen.
sp4ti adj. spät; adv. späto,
speichela st. f. (a) Speichel.
spent6n sw. v. II. trs. spenden,
hingeben.
sper St. n (a) Speer.
spert cons. f. (/«), zi speri gar sehr.
spthiri St. m. (70) Speicher.
spil St. n. (ö) Spiel.
spil6n sw. V. II. itr. spielen, sich
rasch bewegen.
spinnan st. v. (a) itr. spiimen.
spioh6n sw, v. II. trs, erspähen.
48
sptsa
sdft6n
sptsa St. f. (a) Speise.
spluuan st. v. (i) itr. speien, spu-
cken.
spor St. n, (a) Spur.
sprÄcha st f. (a) Sprache, Unter-
redung, Gespräch.
sprih-hüs st. n. {a) Gerichtshans.
sprechan st. v. (a) sprechen, reden.
springan st. v. {a) itr. hüpfen, her-
vorspringen.
spriu st. n. (vq) Spreu.
spun6n sw. v. II. trs. deuten.
spuril6n sw. v. II. trs. ausspüren.
Stab St. m. (a) Stab.
stad St. m. {a) Gestade.
stal st. m. (ä) Stillstand; st, geban
einstellen.
stäla St. f. (a) Diebstahl.
stän s. stantan.
stanga sw. f. Stange.
stank st. m. {a) Geruch.
stantan st. v. {ä) treten, stehn,
bleiben, sich befinden, bestehn.
Staren sw. v. III. s. nidarstaren,
stark adj. widerstandsfähig, fest, ge-
waltig, schlimm; adv. starcho,
stat St. f. (?) Ort, Stätte.
stätl cons. f. (Iw) Beständigkeit.
stein St. m. (a) Stein.
steintn adj. steinern.
stein6n sw. v. II. trs. steinigen.
stechan st. v. (0) stechen, durch-
bohren.
stelan st. v. («) trs. stehlen.
sterban st. v. (a) sterben.
sterro sw. m. Stern.
stetig adj. feststehend.
stlgan St. V. («) (herauf-, hinab-)
steigen.
stigilla st. f. (a) Steige, Stiege.
stilli adj. stille, unbekannt; adv.
stillo heimlich.
stil-nissi st. n. (ja) Stille,
stimna st. (a) sw. f. Stimme.
stinkan st. v. (a) einen Geruch von
sich geben, duften.
stiura st f. (a) Beisteuer, Hilfe.
st6zan red. v. (u) itr. anstossen.
st6z6n sw. V. IL refl. unruhig sein.
str^za st. f. (a) Strasse, Kunstweg.
streng! adj. stark, strenge.
streuuen sw, v. I. trs. bestreuen,
bereiten. *
strtt St. m. (a) Streit.
stual st m. (a) Stuhl.
stubbi St. n. (a) Staub.
stulla st f. (a) Halteptmkt, Zeit-
punkt.
stuUl st. f. (In) Zeitpunkt
stum adj. stumm.
stunt St. f. {i) stunta st f. (a)
Stunde, Zeitpunkt, Zeit, Mal.
stuppi s. stubbi,
suachen sw. v. I. trs. verfolgen,
suchen, untersuchen.
suanen sw. v. I. itr. schlichten, ent-
scheiden.
suazen sw. v. I. trs. süss, angenehm
machen.
suazi adj. süss, angenehm; adv.
suazo; Compar. suaziro; Superl.
suazisto,
suazt cons. f. (In) Süssigkeit, Labung.
suaz-lth adj. mild, köstlich; adv.
suazltcho,
suaz-nissi st. n. (ja) Süssigkeit,
Lieblichkeit, Milde,
süft6n sw. V. II. itr, seufzen.
saht
tralit6n
49
suht St. f. (i) Krankheit
sulth adj. Fron, solch.
sum adj. Pron., stets Plur, einige.
sumenes, sumes gen. Adv. bis-
weilen, dann und wann.
sumi-lth adj. Fron, mancher; Flur,
einige, manche.
sumirih Interj. fürwahr!
sun st. m, {u, i) Sohn.
sunft st. m. {{) Sumpf.
sunna sw. f. Sonne.
sunnün-ftband st m. (a) Sonnabend.
sunnün-dag st. m. (a) Sonntag.
sunnün-lioht st m. {a) Sonnenlicht
sunta st f. (a) Sünde.
suntar Adv. besonders, in Sonder-
heit; Conj. sondern, es sei denn
dass, wofern nicht.
suntaringon* adv. Dat. in Sonder-
heit
sunter s. suntar,
sunttg adj. sündig.
sunti-16s adj. sündlos.
sunt-lth adj. sündig,
8unto-168 s. suntilds,
sunt6n sw. v. ü. itr. sündigen.
sus adv, so, in der Art
sus-lth adj. Fron, so beschaffen,
suangar adj. schwanger.
suär, suAri adj. schwer, drückend,
schlimm; adv. suäro,
su4rt cons. f. (tn) Last.
suär-lth adj. drückend, lästig.
sufts-duam st m. {a) Vertraulich-
keit, Genossenschaft, Wohnung.
suäs-lth adj. vertraulich.
suebdn sw. v. III. itr. schwimmen,
suegala sw. f. Schwegel.
suehur cons. m. (r) Schwiegervater.
Piper, Otfrid-Wörtcrbuch.
sueiz-duah st m. {a) Schweisstuch,
suellan st v. (a) anschwellen, auf-
wallen.
suenten sw. v. I. trs. vernichten.
suerban st v. (a) trs. abreiben.
suerien s. suerren,
suero sw. m. Schwere.
suerren sw. v. I. st v. («) itr.
schwören.
suert st n. (a) Schwert
suester cons. f. (r) Schwester.
sutdan st v. (/) gedeihen.
suigar cons. f. (r) Schwiegermutter.
sutgdn sw. V. in. itr. schweigen.
sutchan st v. (/) itr. m. Dat. im
Stiche lassen.
suimman st. v. (d) itr. schwimmen.
sutnan st v. (>') itr. abnehmen, ver-
schwinden.
suintan st. v. \a) itr. hinschwinden.
suizzen sw. v. I. itr. schwitzen.
suorga, sorga st. (a) sw. f. Sorge,
Sorgfalt, Eifer, Kummer.
suorg^n, sorgen sw. v. III. itr. m.
Gen. und bi sorgen.
suorg-lth adj. besorgt, sorgsam,
syazi s. suazu
T.
terren s. derren,
tiht6n s. dihton.
tiuren s. diuren,
toh s. thoh,
tohter s. dohter,
tohtun s. doug,
t6t s. dot.
toufen s. doufen.
trada, trado s. drada, drado,
trahta, traht6n s. drahta, drahton*
4
so
treso
tharaflizan
treso s. dreso,
tniaben s. druaben»
trü6n s. missidrüin,
trahttn St. m. (a) Herr,
tunicha sw. f. Gewand,
tiizen sw. V. I. trs. schaukeln.
Th.
th V 25, 33 Abkürzung des Artikels.
tha = tÄia s. tAer»
thag^n sw. v. HL itr. schweigen.
than s. thanne,
thana-duan unr. v. trs. ablegen.
thana-faran st. v. (ä) weggehn.
thana-fluhten sw. v. I. vertreiben.
thana-fuaren sw. v. I. mit dch
wegnehmen; refl. sich wegbegeben.
tbana-gangan red. v. {d) weggehn.
thana-k^ren sw. v. I. refl. sich fort-
wenden.
thanana adv. von da, davor, da-
nach, davon.
thanana-driban st v. (t) wegtreiben.
thanana-faran st. v. {ä) weggehn.
thanana-fuaren sw. v. I. hinweg-
fuhren.
thanana-neman st. v. {a) wegneh-
men.
thanana-queman st. v. (d) davon-
kommen, loskommen.
thanana-uuesan st. v. (a) daher-
stammen.
thana-neman st. v. (a) wegnehmen.
thana-roufen sw. v. I. ausraufen.
thana-scerran st. v. (a) abschaben.
thana-slahan st. v. (a) abhauen.
thana-sntdan st. v. (i) wegschnei-
den, abschneiden.
thana-thuahan st v. (ä) abwaschen.
thana-uuelxen sw. v. I. wegwälzen.
thana-uuenten sw. v. I. von dan-
nen gehn.
thana-uuerran st. v. (a) hinweg-
wirbeln,
thank st m. {d) Gnade, Wohlthat;
Dank, Lohn; niines, thtnes u. s. w.
thankes freiwillig.
thanken sw. v. I. thank6n sw. v.
n. m. D. d. P. G. d. S. fUr et-
was danken.
thanne Adv. dann, darauf, deshalb;
femer; nämlich; beim Imperat.
doch, in der Fr^e denn; Conj.
wann; beim Compar. als.
th&r, thäre Adv. da, dort; dann,
damals; Conj. da wo, als. thär
stantan dast^hn; ik, liggen da-
liegen; th, sizzen dasitzen; th.
duan darthun; sih th, dragan sich.
ergeben; th, ougen vorzeigen; th,
läzan zurücklassen; fh, breiten aus-
breiten; th, uuesan sich befinden
u. s. w.
thara Adv. dahin; wohin.
thara-after Adv. darnach.
thara-ana Adv. darüber.
thara-biatan st v. (u) darbringen,
opfern.
thara-bi-bringan st. y» (d) es durch-
setzen.
thara-bi-scQuu6n sw. v. IL dahin
schauen.
tbara-bringan st. y. (a) hinbringen.
thara-duas^ unr. v. zeigen, offen-
baren.
thara-faran st. v. (ä) hingehen.
thara-fltzan st v. (i) eifrig streben
nach.
th&rafter
tMrfari
51
thAr-after adv. danach.
thar-after s. tharaafter,
thara-fuagen sw. v. I. sich dazu
gesellen, sich hinbegeben.
thata-fiaaren sw. v. I. hinbringen,
hinfuhren.
thara-furi adv. davor.
thara-gangan red. v. (a) hingehen«
thara-ger6n sw. v. IL hinbegehren.
thara-gi-gähen sw. v. I. dahineilen.
thara-gi-tlen sw. v. I. hineilen.
thara-gi-ladön sw. v. II. dahin be-
rufen.
thara->gi-lAzan red. v. (a) dahin
lassen, dahin richten.
thara-gi-leiten sw. v. I. dahin fuh-
ren.
thara-gi-louÜEUi red. v. («) hineilen.
thara-hol6n sw. v. IL dahin rufen.
thara-huggen sw. v. I. dahin den-
ken.
thara-tlen sw. v. L hmeilen.
thara-ln, thar-tn adv. dahinein.
tbara-tn-fSeuran st v. [a) hineingehn.
thara-in-queman st. v. (a) hineinr
kommen.
thara-ingegin(t) adv. dahin ent-
gegen.
thara-k^ren sw. v. I. refl. sich wo-
hin kehren.
thara-kleiben sw. v. I. daran be-
festigen.
thara-ladön sw. v. II. dahin ein-
laden.
thara-leggen sw. v. L hinlegen.
thara-leiten sw, v. I. hinleiten.
thara-liazan st. v. {u) sich ent-
scheiden für.
thar-ana s. tharaana.
thär-ana adv. daran, darauf; worin,
worauf.
thara-n4hen sw. v. L dahin gehn.
thara-nennen sw. v. I. dahin berufen.
thara-quedan st. v. (tf) zu jeman-
dem sprechen.
thara-queman st. v. {a) hinkommen.
thara-rihten sw.v. I. dahin richten.
thara-ruafan red. v. [a) anrufen.
thara-rusten sw. v. I. refl. sich be-
reiten.
thara-sehan st. v. \d) hinsehen.
thara-senten sw. v. L hinsenden.
thara-sprechan st. v. (0) hinspre-
chen.
tharasun adv. dorthin, bei drefaHf
fallan, faran, fuarcn, gangan,
sügarif uuesan.
thara-thenken sw.v. I. hindenken.
thara-thuruh adv. dahindurch.
thara-üz adv. dahinaus.
thara-uuenten sw. v. I. es darauf
ablegen, dahin wenden.
thara-uuert adv. dahinwärts.
thara-uuidiri adv. dagegen, hin-
gegen.
thara-utits^n sw. v. in. darauf aus-
gehn, danach streben.
thara-zellen sw. v. I. aufzählen.
thara-zua adv. dazu, darnach; über-
dies.
tharb^n sw. v. III. m. Gen. be-
dürfen, entbehren, nicht haben.
thäre s. thär,
tharf V. praet. praes. bedürftig sein,
brauchen.
thär-fora adv. davor.
th4r-foma adv. da vom.
thir-furi adv. davor.
S2
Üiailn
thing
thar-tn s. ihara4n*
thar-ingegini s. tharaingegin.
thUr-üme adv. darin.
th4r-mit(i) adv. damit, dabei.
thär-oba adv. darauf, darüber (Ruhe).
thUr-obana adv. darauf (Ruhe).
thar-üf adv. dahinauf, darauf (Rich-
tung).
thftr-üf adv. darauf (Ruhe).
thar-Ü2 adv. dahinaus.
thUr-üze adv. draussen.
thftr-uuidari adv. dawider.
thar-zua s. tharazua,
thajE Conj. dass, damit, so dass.
thajE Art. s. ther.
the Relativstamm, oft in Verschmel-
zungen.
thegan st. m. (a) Mann, Kriegs-
mann, Kämpfer, Diener.
thegan-heit st. f. (t) Mannhaftig-
keit, Tüchtigkeit
thegan-kind st n. (a) Knabe.
thegan-licho adv. heldenhaft.
thehein, thihein, thihhein pron.
irgend ein (in Sätzen negativen
Inhaltes).
theheinig, thiheinig, thiheining
dasselbe.
theih r= thaz ih.
thetst = thaz ist,
theiz = thaz iz,
theken sw. v. I. decken, bedecken.
themo, then, th6n s. ther,
thenen sw. v. I. ausstrecken, erheben.
thenken sw. v. I. (m. Gen.) den-
ken (an).
ther, thiu, thaz Pron. demonstr. u.
Art. der, die, das: g. s. thes,
thera, thes; d. s. themo, theru,
themo; a. s. then^ thia, thaz; i. s.
n. thiu (bt thiu [thaz] deshalb,
weil; in thiu [thaz] sofern, wenn;
zi thiu [thaz] dass, damit); n. pl.
thie, thio, thiu; g. pl. thero; d.
pl. th^n; a. pl. thie, thio, thiu;
relativ gebraucht: welcher.
ther = the er,
thera s. ther,
therdr, thisu, thiz pron. demonstr.
dieser, diese, dieses (g. s. thesses,
ther er a, thesses; d.s. thesemo, the'
rhu, thesemo; a. s. thesan, thesa,
thiz; L s. n. thisu; n. pl. these,
theso, thisu; g. pl. ther er o; d. pl.
thesen; a. pl. these, theso, thisu.
thero s. ther,
therren sw. v. I. verdorren machen.
theru, thes s. ther,
thesemo, thesses s. therer,
thi = thiu s. ther,
thia s. ther*
thiar c= thia er,
thiama sw. f. Junjgfrau.
thiamu-duam st m. (a) Keuschheit
thie s. ther,
thiggen sw. v. I. m. G. d. S. flehen
um.
thih s. thu.
thih = the ih,
ththan st v. (/) gedeihen, wachsen,
zu Gute komipen.
thihein, thiheinig s. thehein,
thiki adj. häufig; thiko adv. oft.
thtn g. s.; s. thu,
thin pron. poss. dein.
thing st n. (a) Gerichtsversamm-
lung, Rechtssache, Ding; dient
auch zur Umschreibung abstrakter
thingen
thuralig&n
53
Begriffe, z. B. zi thes liebes thingon
zu dem Geliebten.
thingen sw. v. I., mit ti: hoffen
auf; mit in: die Hof&ung setzen
auf.
thmgön sw. v. n. überlegen, beraten.
thio s. ther,
thiob st m. (oi) Dieb.
thio-muati adj. unterthanig.
thion6n sw. v. ü. dienen.
thion68t St. n. {a) Dienst.
thion6st-man cons. m. (i») Diener.
thioma s. ihiarna,
thiot st m. n. (a) Volk, Leute.
thir s. thu,
thiu s. ther,
thiu St. f. (flekt thtuut) Magd,
Dienerin.
thiuns = thiu uns,
thiuuo := thio iuuo,
thiz s. theser,
thiz = thie iz.
th6 Adv. da; Conj. als, nachdem.
thoh Adv. doch, auch in Wunsch-
und Befehlssätzen; Conj. obgleich,
m. d. Conjunkt
thol6n sw. V. III. thol6n sw. v. ü.
dulden.
thorf st n. (a) Dorf.
thom st m. (a) Dom.
thorot adv. dort.
thorrftn sw. v. m. verdorren.
thrahta s. drahta.
thrang6n sw. v. II. refl. sjph drän-
gen.
thräti adj. wichtig; adv. thraio^ als
Verstärkung bei Verben und\ Ad-
jektiven: sehr, völlig; ni'th¥äto
ganz und gar nicht
thrUtt nur in der Verbindung: in
thräü eifrig, sofort,
thrauua st f. {jfä) Drohung,
threuuen sw. v. I. drohen,
thrt num. card. drei (g. thrio, d.
thrin, ntr. thriu),
thringan st v. (a) drängen,
thrio-sez st n. {a) Speisetisch, Tri-
clinium.
thritto num. ord. dritte,
thrtzug num. card. dreissig.
thrübo sw. m. Traube,
thu pron. pers. du (g. s. thtn; d.s.
thir; a. s. thih; n. pl. ir; g. pl.
iuir; d. pl. iu; a. pl. iuih),
thuahan st v. {ä) s. githuahan.
thuan s. duan, ^
thuengen sw. v. 1. züchtigen,
thuesben sw. v. I. vertilgen,
thuingan st v. (a) bezwingen, be-
wältigen. •
thult st 1 (0 thulti cons. f. (in)
Geduld, Nachsicht
thttlten sw. v. I. dulden, leiden,
ertragen,
thump = dump, töricht
thunken sw. v. I. m. Acc. d. P.
unpers. es dünkt (II I2, 42. III
19, 6. m. Dat. d. Pers.).
thunsih = thu unsih.
thurft st f. (/) Bedürfiiis; ist mir
thurft nu Gen. d. S. ich bedarf
etwas,
thumtn adj. aus Domen,
thurri adj. trocken,
thurst st m. (f) Durst
thunih Präpos. m. Acc. durch, um
— willen, wegen,
thuruh-^än red, v. (a) hingehen.
54
thuruhnalit
umbikirg
thuruh-naht adj. vollkommen, herr-
lich.
thunih-queman st. v. {a) hindurch-
kommen, gelangen.
thuruh-Btechan st. v. {a) durch-
bohren.
thuruht s. thuruh»
thüsunt num. card. tausend; subst.
Tausend.
thüzar = thu üzar,
U(V).
uaben sw. v. I. üben, verrichten;
m. Acc. d. P. Umgang haben mit.
ua-hald adj. geneigt.
ubar präpos. m. d* Acc. über, über
— hin; uöar thaz ausserdem.
ubar-al adv. in jeder Hinsicht, durch-
aus, überall.
ubar-faian st. v. (a) gehen über,
ubar-gän, -gangan red. v. (0) über-
schreiten.
ubari-gangan red. v. (a) betreffen.
ubari-gi-leggen sw. v. I, legen auf.
ubari-uuon6n sw. v. II. weilen über.
ubar-kobor6n sw. v. II. übertreffen,
überwinden.
ubar-lüt adv. laut, kundbar.
ubar-mag v. prät. präs. übertreffen.
ubar-muatt cons. f. (in) Uebermut,
Ungerechtigkeit, Sünde.
ubar-sttgan st. v. {i) übersteigen,
überschreiten.
ubar-uuant st. m. (0) Umsturz.
ubar-uuinnan st. v. (0) bewältigen.
ubar-uuintan st. v. (a) überwmden,
ertragen.
ubbtg adj. bedeutungslos, nichtig.
ubil adj. schlecht, böse ; adv. ubilo.
ubil st. n. (ö) das Böse, Uebel.
ubil-boum, ubil-diLt s. boum, dät,
ubil-d4to sw. m. Uebelthäter.
ubil-herza, ubU-muat s. herza,
muat,
ubil! cons. f. (tn) Schlechtigkeit,
Bosheit
ubil-uuill!g adj. böswillig.
ubil-uuillo s. uuillo,
ubiri s. ubaru
ueigi, uers, uestt %,feigifferSffesti,
üf adv. hinauf, empor.
üfan (seltener üfin) präpos. m. Dat.
u. m. Acc. auf.
üfe s. tharüf(e),
üf-gangan red. v. (ä) aufgehen.
üf-hald adj. aufgerichtet.
üf-heffen st. v. (<$) aufheben, auf-
richten.
üfin s. üfan*
üf-ir-heffen st. v. {ä) aufheben.
üf-ir-rihten sw. v. I. aufrichten.
üf-ir-skrikken sw. v. I. au&pringen.
üf-ir-stantan, üf-stantan st. v. (ä)
aufstehn, auferstehn.
uilu s. filu,
um-beranti adj. unfruchtbar.
um-beri adj. unfruchtbar.
umbi präp. m. Acc. um, für; umbi
thaz dafür, deshalb.
umbi-bi-f4han reg. v. {a) umgeben.
umbi-bi-sehan st. v. (a) refl. sich
umsehen.
um-bi-derbi s. umbitherbi,
umbi-gurten sw. v. I. refl. sich um-
gürten.
umbi-k6ren sw. v. I. refl. sich um-
drehen.
umbi-kirg adv. ringsherum.
umbiring
55
umbi-ring adv. im Kreise herum.
umbi-rttan st. v. (i) umreiten , zur
Seite reiten.
um-bi-ruah adj. unberücksichtigt.
uinbi-scouu6n sw. y. II. umher-
blicken.
umbi-theken sw. v. I. ringsum
decken, verwahren.
um-bi-therbi adj. untauglich.
umbi-uuerban st. v. (a) herum-
gehen.
umbi-zerban st. v. (a) refl. sich
herumdrehen.
umbi-zirg s. umbikirg,
um-bltdi adj. unfreundlich, manisch.
um-maht st. f. (i) Kraftlosigkeit,
Krankheit.
um-mahttg adj. kraftlos, krank.
um-mez st. n. Masslosigkeit ; zi um-
mezze im Uebermass.
um-mez-lth adj. unermesslich.
un-bera s. umberi,
unda sw. f. Welle, Woge.
undar s. untar,
un-dÄt St. f. (i) Flecken, Makel,
Sünde.
un-diuri adj. wertlos.
un-drUti, im-dulti s. mit th,
un-dra st. f. Verunehrung, Schmach.
un-fir-holan partic. Adj. offenkundig.
un-fir-slagan partic. Adj. unverkürzt,
unabsehbar.
un-fluhtig adj. m. Gen. ohne Scheu
vor.
un-forahtenti partic. Adj. furchtlos.
un-frauu6r s. unfrd,
un-freuuida st. f. (a) Kummer.
un-fr6 adj. (flekt. unfrauuer)^ m.
Gen. betrübt über.
un-fruatt cons. f. (in) Unverstand.
un-ga-louba, un-ga-lth s. ungt-
louba, ungilih,
un-ganzt cons. f. (tn) Krankheit.
un-gemo adv. widerwillig.
un-gi-dlin partic. Adj. unerfüllt.
un-gi-fuari st. n. (ja) Unglück.
un-gi-lih adj. ungleich, verschieden.
un-gi-16n6t partic. Adj. unbelohnt.
un-gi-louba st. f. (a) Unglaube.
un-gi-loui}tg adj. ungläubig.
un-gi-mah adj. unbequem, ungeeig-
net, ungehörig; adv. ungimacho
heftig.
un-gi-mah st n. (a) Kummer,
Schmerz, Ungebühr.
un-gi-macha st. f. (a) Unbehaglich-
keit, Ungebühr.
un-g^-merrit partic. Adj. ungehin-
dert.
un-gi-mezz6n, un-gi-mezz6n adv.
Dat. masslos.
un-gi-muati adj. unangenehm, m.
d. Dat.
un-gi-muati st. n. (ja) Kränkung.
un-gi-nidt partic. Adj. ungenäht.
un-gi-räti st. n, (ja) böser Anschlag.
un-gi-ring adj. gewichtig.
un-gi-saro adj. ungerüstet.
un-gi-seuuan-licho adv. unsichtbar.
un-gi-scafan part. Adj. unerschaffen.
un-gi-uuar adj. unachtsam.
un-gi-uuara st. f. (a) Unachtsamkeit.
un-gi-uuitiri st. n. (ja) Unwetter.
un-gi-uuurt adj. m. d. Dat. unan-
genehm.
un-gi-uuurt st. f. (i) Unannehmlich-
keit, Rauhheit.
un-gi-z4mi adj. unpassend.
S6
ungizämi
un-gi-zämi st. n. (ja) Widerwärtig-
keit.
un-gi-zunft st. f. (i) Uneinigkeit.
un-guat adj. böse.
un-heilt cons. f. (in) Krankheit.
un-h6ni adj. makellos ; adv. unhono,
un-huldl oons. f. (tn) Treulosigkeit
unkdr pron. unser beider.
un-kund adj. unbekannt.
un-ku8t St. t (i) Bosheit.
un-lastar-bärtg adj. untadelhaft.
un-maht s. ummaht
unnts s. an,
un-n6tag adv. Acc. ohne Zwang.
un-n6to adv. freiwillig.
un-ödi adj. schwer.
un-redi-haft adj. unvernünftig, sinn-
los; adv. unredihafto,
un-redina st. f. (a) Ungereuntheit,
Irrtum.
un-rehto adv. ungerecht.
un-reini adj. unrein.
uns s. ih,
uns = unsu s. unser,
unsdr pron. poss. unser.
uns£r g. pl, pron. pers. s. ih^
un-sittg adj. zuchtlos.
un-scant adj. ehrenvoll.
un-stätl cons. f. (In) Unrast.
un-suazi adj. strenge.
untar präpos. m. Dat u. Acc. unter,
zwischen.
untar-f4han red. v. (a) entziehen,
entreissen.
untar-fallan red. v. (a) dazwischen
treten.
untar-muari I 19, 7. ni läz iz u,
unterlass es nicht mit Rücksicht
auf die Beschwerlichkeit,
untar-sehan st. v. (a) m. Dat. d. P.
Acc. d. S. Nachsicht üben mit.
untar-thio adj. unterthaA.
untar-uueban st, v. (ä) durchweben.
untar-uuizzan v. praet. praes. er-
kannt haben.
un-thankes adv. gen. unfreiwillig,
un-thräti adj. bedeutungslos.
un-thultt cons. f. (In) Marter, Be-
trübnis.
un-thurft st. f. (i) sultk u, ist es
mir so wenig habe ich es nötig.
un-uu4n st. m. (a) in mihilan un-
uuän ganz gegen Erwarten.
un-uuillo sw. m. mit thinemo un-
uuillen ohne dass du es willst.
un-uuirdl cons. f. (in) mit unuuir-
din in unwürdiger Weise.
un-uuirdtg adj. m. Gen. unwert.
un-uuizzl cons. f. (in) Unverstand,
Torheit.
un-uuunna st. f. (ja) Trauer.
unz Präpos. m. Dat u. Acc. bis;
Comp, so lange bis.
uoUon s. fol,
ur-deili st. n. (ja) Urteil.
urgilo adv. drückend, unerträglich.
ur-heiz st m. (a) Aufstand, Em-
pörung.
ur-kundi st. n. (ja) Zeugnis.
ur-kundo sw. m. Zeuge.
ur-16si st n. (ja) Erlösung.
ur-mUri adj. berühmt
ur-minni adj. ohne Gedanken an,
m. d. Gen.
ur-uuäni adj. nicht in Betracht kom-
mend.
ur-uulsi adj. verwiesen.
uz = unz I 20, 7. IV 20, 30.
Az
iiiiftra
57
üz adv. heraus.
üsana adv. auswendig.
üzar Präpos. m. Dat heraus aus.
üz-drtban st. v. {i) hinaustreiben.,
üze adv. aussen, ausserhalb.
üzer s. uzar,
üz-faran st ▼. (ä) hinausgehn.
üz-fiaren sw. v. I. refl. verstohlen
hinausgehn.
üz-fliazan st v. (u) herausfliessen.
üz-gangan red. v. (a) herausgehn.
üz-gi-gangan red. y. (a) heraus-
gehn.
üz-ir-drtban st. v. (t) austreiben.
üz-ir-gangan red. v. (a) hinausgehn.
üz-ir-stantan st. v. (a) auferstehn.
üz-kdren sw. v. I. sich heraus be-
geben.
üz-14zaii red. v. (a) herauslassen.
üz-lenti st n. (/a) Ufersand.
üz-Iiazan st. v. {u) austeilen.
üz-smizan st. v. (i) herauswerfen.
üz-sptuuan st. v. (t) ausspucken.
Üz-st6zan red.v. (u) hinausstossen.
üz-uuertes adv. Gen. aussen.
üz-uuerfan St. v. (a) hinauswerfen,
vorwerfen.
W.
uu^fan st n. (a) Waffe, Schwert,
uu^g st m. (j) Woge,
uuaga sw. f. Wiege,
uuäga st. f. (a) Wage, Abwägung,
uuagan st. m. (a) Wagen.
uu4hi adj. fein, kostbar,
uuahsanf st. v. {ä) wachsen, zuneh-
men, gedeihen,
uuahsmo sw. m. Wachstum, Frucht
uuahta st. f. {äj Wache.
uuahtdn sw. v. III. Wacht halten.
uuakar adj. wach, munter.
uuach^n sw. v. III. wachen, mun-
ter, lebendig sein.
uuachor^n sw. v. II. refl. wachen.
uuald st. m. (a) Wald.
uuallan red. v. {a) wallen, brennen.
uuaU6n sw. v. IL wallen, wandern,
gehn.
uualtan red. v. (ä) walten über, be-
herrschen, verrichten, thun.
uuamba st f. (a) Leib.
uu4n St. m. (a) Gedaidie, Ho£Ehung,
Einbildung.
uuanana adv. woher.
uiULnen sw. v. I. denken, meinen.
uuang s. uuank.
uuanga sw. n. Wange.
uuänt cons. t{in) Gedanke, Meinung.
uuank st m. (a) ; äna uuank zwei-
fellos, sicher.
uuanka st. f. (d:) ; äna uuanka ohne
Zaudern.
uuank6n sw. v. IL schwanken, ent-
gehen, schweifen.
uuanne adv. wann? indefin. irgend
einmal, jemals, einst.
uuan6n sw. v. IL refl. sich ver-
mindern.
uuant st. f. [t) Mauer, Wand.
uuanta (apoc. uuant) Conj. denn, da.
uuar s. uuara,
uuÄr adv. wo, woher; indefin. ir-
gendwo.
uuÄr st n. (a) das Wahre, die Wahr-
heit.
uuär adj. wahr, wirklich.
uuara adv., apoc uuar, wohin.
uuära st f. (a) Wahrheit : nUt uuaru,
58
uuenten
in uuäru wahrlich, wirklich; in
uuära wahrhaftig.
uuara st. f. {cl) Schutz.
uuarba st. f. (a) Gang, Handlung.
uu4r-haft adj. wahrhaftig.
uu^r! cons. f. {in) Wahrheit.
uu4r-lth adj. wahrhaft; adv. uuär-
Ucko,
uu4r-nissi st. n. {ja) Wahrheit,
uuam^n sw. v. III. uuam6n sw.
V. II. refl. sich in Acht nehmen,
uuarta st. f. (a) Wache.
uuart^n sw. v. III. achten auf, sor-
gen für, m. Gen. oder Dat.; m.
refl. Dat. sich hüten.
uuas s. uuesan und uuer,
uuas adj. scharf; adv. uuas so,
uuasga St. f. (a) das Waschen,
uuasgan st. v. (a) waschen,
uuassida st. f. {a) Schärfe.
uu4t St. f. (/■) Kleidung,
uuäten sw. v. I. kleiden,
uuaz s. uuer,
uuazamo sw. m. Auswurf.
uuazar st. n. (a) Wasser,
uuazar-faz st. n. (a) Wasserfass.
uu6 St. n. (z/a) Wehe,
uucban st. v. (a) weben,
uuedar pron. welcher von beiden;
ni uuedar keiner von beiden; so
uuedar so welcher von beiden
auch immer.
uueg st. m. (a)-Weg, Reise,
uuegan st. v. (a) sein uu, m. Gen.
klar erkennen,
uuege-nest st. n. (a) Reisegerät,
uuege-riht! cons. f. (in) gerade Weg.
uueggen sw. v. I. bewegen.
uueg6d St. m. (a) Hilfe, Fürsprache.
uuegön sw. v. II. helfen, beistehn.
uuehsal st. n. (a) Stellvertretung,
Austausch.
uueida st. f. (a) Fang.
uueih = uuaz ih,
uueih adj. schwach.
uueich^n sw. v. III. weich werden.
uueing s. uueng,
uueinön sw. v. II. weinen, m. A.
beklagen.
uueiso sw. m. Waise.
uueist = uuaz ist
uueiz s. uuizzan,
uueizen sw. v. 1. zeigen.
uueken sw. v. I. erwecken.
uuecha sw. f. Woche.
uuelf s. uuelph,
uuelih pron. was für ein.
uud-lth adj* traurig.
uuelkÄn sw. v. III. welk, schlaff
werden.
uuellan st. v. (a) wälzen.
uuellen sw. v. I. wählen.
uuelph St. m. (a) junge Himd.
uuemo s. uuer,
uudnag adj. unglücklich, elend,
kläglich.
uu6nag-heit st. f. {i) Unglück, Jam-
mer.
uudnag-lth adj. traurig; adv. uue-
naglicho.
uuenan s. uuer.
uueng interj. uuola uueng! o des
Frevels !
uuenken sw. v. I. schwanken, zu-
rückweichen, unsicher sein, im Sti-
che lassen (m. Dat. d. P. Gen. d. S.).
uuenten sw. v. I. wenden, richten,
leiten.
uuidaniuerban
59
uuer, uüaz pron. interrog. wer, was
(g. s. uues; d. s. uuttno ; a. s.
uuenan, uuaz; i. s. uuiuj hiu [bi
kiu, zi hiu, ziu weshalb]); indef.
irgendeine, irgendetwas; so uuer
so, so uuaz so wer, was auch
immer.
uuerban st. v. (a) sich umwälzen,
sich bewegen, sich authalten.
uuerben sw. v. I. refl. sich um-
drehen.
uuerd adj. wert, teuer, m. Dat. d. P.
uuerd st n. (a) Wert, Güte.
uüerdan st. v. (a) werden, geschehen,
m. Dat. zuteil werden,
uuerd6n sw. v. II. für wert erachten,
geruhen,
uuer^n sw. v. III. aushalten.
uuerfan st. v. (a) werfen,
uuergin adv. irgendwo, irgendwo-
her.
uuert cons. f. (in) Wehr, Gegenwehr.
uuerk st. n. (a) Werk.
uuerk6n sw. v. II. arbeiten, ins
Werk setzen.
uuermen sw, v. I. refl. sich wärmen.
uuemÄn sw. v. III. uuernön sw.
V. II. sich abmühen.
uuerpfan s. uuerfan.
uuerran st. v. (a) in Aufruhr bringen.
üuerren, uuerien sw. v. I. kleiden.
uuerren, uuerien sw. v. I. vertei-
digen, verbieten.
uuerre-sal st. n. {a) Widerstand,
Aufstand.
uuerti-sal st. n. (a) Verwundung,
Beschädigung.
uuets s. uuer,
uüesal s. uuehsal.
tiuesan v. subst. (a) sein (Präs. Ind.
bin, bist, ist, birun, birut, sint;
Präs. Conj. si, sis(t), si, simes (sw),
stt, sin; uuese , uues es u. s. w. ;
Prät. Ind. uuas uuäri uuas uuä-
run u. s. w.; Prät. Conj. uuäri,
uuärist, uuäri u. s. w. ; Imperat.
uuis, uuesei; si, sit),
uüesan st. n. (a) Wesen.
Quesin! cons. f. (in) Wesenheit, Natur,
uüesta s. uuizzan.
uuetar st. n. (a) Unwetter.
UU^uua St. f. (vä) Schmerz, Kummer.
uuduuo SW. m. Schmerz, Aerger,
Untergang.
uüial s. uuallan,
uuia-lth pron. adj. wie beschaffen.
uuib St. n. (a) Weib, Frau.
Uulbi-lih adj, jedes Weib.
uuidar, uuidari adv. wiederum,
Präpos. m. Dat. u. Acc, im Ver-
hältnis zu, gegen.
uuidaren s. uuidarbn,
uuidari-uuesan st. v. {a) zuwider
sein.
uuidar-muati adj. m. Dat. unan-
genehm.
üüidar-muati st. n. (ja) uüidar-
muatt cons. f. {in) Unannehm-
lichkeit, Leid.
uuidar6n sw. v. II. uuidiren sw.
V. I. zurückweisen, verschmähen.
uüidar-ort adv. zurück, rückwärts.
uuidar-ortes adv. Gen. zurück, rück-
wärts.
uüidar-stantan st. v. (ä) m. Dat.
entgegentraten.
uuidar-uuerban st. v. (a) zurück-
kehren.
6o
uoidaruuert
uuttt
uuidar-uuert st. m. (a) Widersacher,
Gegner,
uuidar-uuerto sw. m. Gegner.
uuidar-uuert6n sw. v. n. m. Dat
entgegentreten,
uuidar-uuinno sw. m. Widersacher.
uiiidiren s. uuidarSn.
uuidiri s. uuidar.
uuidor6n s. uuidarbn,
uuidorort, uuidorortes, uuidorot
s. uuidarorU
uiiie s. uuio,
uuielth s. uuialih,
uuig St. n. {a) Kampf, Krieg.
uu!h St. m. (a) Flecken,
uuth adj. heilig.
uutha st f. (a) s. uuthi,
üuthen sw. V. I. weihen, segnen,
uuthi st. n. (ja) Heiligkeit,
uutht cons. f. (I«) Heiligung, Weihe,
Weihung.
uuiht St. n. {a) etwas, (ni uutht
nichts).
uuihti plur. freute; daneben ««i^/IrV.
uu!la St. f. (a) Zeit, Weile,
uuillo sw. m. Wille, Neigung, Ab-
sicht.
uuillu unreg. Verb, wollen,
uuln st. m. (ö) Wein,
uuini St. m. (i) Freund,
uuinistar adj. link,
uuinkil st. m. (a) Winkel,
uuinnan st. v. {a) kämpfen, im
Kampfe liegen,
uuint st m. (a) Wind,
uuintan st. v. {a) umkehren,
uuintes-brüt st f. (/) Windsbraut,
uuintirtg adj. winterlich.
uuint-üOanta sw. f, Worfschaufel.
uuint-üüorfa sw. f. Wor&chaofel.
üuio adv. wie; so uuio so wie auch
immer.
uuio-lih s. uuialth,
uuipf St. m. ? n. ? (a) Z^it,
uuird! cons. f. (tn) Würde, VortrefF-
lichkeit, Verdienst.
uuirdtg adj. wert, würdig, m. d. Gen.
iiairken sw. v. I. (praet. uuorahta)
wirken, thun, verrichten, ausüben ;
weben.
uüt-roüh st m» {a) Weihrauch.
uüirs adv. Comparat schlimmer;
Superlat. uuirsist am schlimmsten.
uoirt st m. (t) Hausherr.
uuirtun st f. (ja) Hausfrau.
üuts s. uuisa,
uuts adj. s. uutsu
uutsa St. (fl) sw. f. Weise, Art, Sitte.
aüts-duam st n. {a) Weisheit.
uuts-düan s. uutsu
uutsen sw. v. I. weisen, zurecht-
weisen, Anweisung geben.
uutsdn sw. V. III. m. d. Gen. be-
suchen.
Qüis-heit st. f. {t) Weisheit
uotsi adj. wissend, kundig; uuUi
duan m. G. d. S. A. d. P. be-
lehren, benachrichtigen; Superl.
uuisosto,
uuts-lth adj. klug.
uuls6n sw. V. n. m. Gen. besuchen,
sich wohin begeben,
uuist st. f. (t) Lebensunterhalt, Nah-
rung.
uult adv. weit; uuito adv.
uuita-utna s. uuituuina.
uuithar s. uuidar,
uuitt cons. f. (Im) Weite.
uuita
uuorolttmstdti
6i
ttuitu st. n. {u) Holz.
uuitu-uina st f. {a) Scheiterhaufen.
uuitüa st f. {vä) Witwe.
üQt2 adj. weiss.
uutzago sw. m. Prophet.
uut^an st V. {i) m. d. Dat vor-
werfen.
uützi st n. {ja) Strafe, Qual.
uulzindn sw. v. II. peinigen.
uuizzan v. prät präs. wissen, ken-
nen, verstehen, erfahren.
uuizzt cons. f. (tn) üuizzi st n. {ja)
Verstand, Einsicht.
uuizzo sw. m. wissend, kundig, m.
d. Gen.
uuizz6d st m. {a) Recht, Gesetz,
Gebot
uuizz6d-spentÄri st. m. (ja) Geber
des Gesetzes.
üuola adv. wohl ; (uu, uuollen wohl-
gesinnt sein; thir uuola ist du
bist glücklich zu preisen); Interj.
Heü! ach!
uuola-dit st. f. (f) Gutthat.
uuola-daan unr. v. wohlthätig wir-
ken auf; m. Dat.
uuolaga Interj. acht
uuola-üuilltg adj. wohlgesinnt
uuolf st m. (ö) Wolf.
uuolkan st. m. (a) Wolke.
uuolko sw. m. Wolke.
uuon6n sw. v. HI. verharren, dauern,
wohnen.
uuorahta, uuorahutn s. uuirken,
uuorolt st f. (i) Menschheit, Welt,
Mitmenschen, Zeit.
uuorolt-altar st. n. {«) Weltalter.
uuorolt-dÄt st f. (/) menschliche
Wesen,
uuorolt-enti st. n. (ja) Weltende,
jüngste Tag.
uuorolt-6ra st f. Anerkennung, Ehre.
uuorolt-floüm stm. (d) Erdboden.
üOorolUfrist st. m. (t) Zeitlauf.
uüorolt-kraft st f. (t) irdische We-
senheit.
UQorolt-kaning st m. (a)* irdische
König.
uuorolt-kuxmi st n. (ja) Menschen-
geschlecht.
uuorolt-lant st. n. (a) Erdreich.
uuorolt-ltb st n. (a) Erdenleben.
uuorolt-lth adj. weltlich.
uuorolt-liüti st. f. Flur, (i) Erden-
bürger.
uuorolt-lust st f. (i) Weltlust
nuorolt-magad st. f. (i) Erdenjung-
frau.
uuorolt-man cons. m. {^) Erdenbe-
wohner, Mensch.
üuorolt-menigt cons. f. ß«) Men-
schenmenge.
üuorolt-rtchi st n. (/a) Reich der
Welt
uüorolt-ring st m. (a) Erdenrund.
uuorolt-ruam st. m. (a) irdischer
Ruhm.
ttuorolt-sacha st f. (a) irdische
Angelegenheit.
üüorolt-scanta st. f. (a) Schande
für die Menschen.
uuorolt-slihtt cons. f. (?») arme Welt
uuorolt-thing st n. (a) Erdenan-
gelegenheit
uuorolt-thiot st. m. (a) Erdenvolk.
uuorolt-unda sw. f. Weltgewoge.
uuorolt-nn-stätt cons. f. (I») Unbe-
ständigkeit des Irdischen.
62
nuoroltztt
uuorolt-z!t St. f. (/) Zeit dieser Erde.
uuorolt-zuht St. f. (t) Welterhaltung.
uuort St. n. (a) Wort.
uuorto-gi-llh adj, je ein Wort.
uuuafan red. v. (a) weinen, klagen.
uuuachar st. n. (a) Gewinn.
uuuasti adj. wüst.
uuuastt- cons. f. (in) Wüste.
uuuastinna st. f. (jä) Wüste, Wild-
nis.
uuuast-üualdi st. n. (Ja) Einöde.
uuunna st. (/a) sw. f. Lust, Selig-
keit, Wonne.
uuunnl cons. f. (in) Wonne, Selig-
keit.
uuunni-sam adj. wonnig.
uuunno sw. m. Woxme.
uuunno-sam s. uuunnisam,
uuunsgen sw. v. I. m. Gen, wün-
schen, ersehnen.
uuunta st. (a) sw. f. Wunde.
uuuntar st, n. (a) Wunder.
uuuntar-lth adj. wunderbar, ausser-
ordentlich; adv, uuuntar Itcho,
uuuntar-Uchi st. n. (ja) Wunder-
werk.
utlunt6n.sw. v. IL verwunden,
uuuntorön sw. v. II. itr. auch refl.
sich wundern.
uuurzela sw. f. Wurzel.
yr s. tr.
zaga-heit st. f. (/) Unentschlossen-
heit,
zahar st. m. (j) Thräne;
zala st. f. (a) Zahl, Berechnung.
zÄla St. f. (fl) Schrecknis, Not, Ge-
fahr, Untergang.
zäldn sw. V. ni. hinschlachten.
zauudn sw. v. III. m. Dat. d. Pers.
Gen. d. Beziehung: gelingen, zu-
teil werden.
ze = zu
zehan num. card. zehn.
zehan-zug num. card. hundert.
zeig6n sw. v. II. zeigen, andeuten,
be-, erweisen.
zeihnunga st. f. (a) Bild.
zeichan st. n. (a) Zeichen, Merk-
mal, Wunder, Himmelszeichen,
zeinen sw. v. I. zeigen, weisen.
zein6n sw. v. II. andeuten, zeich-
nen, ein Zeichen machen.
zeiz adj. zart, anmutig.
Zellen sw. v. I. zählen, berechnen,
mustern; sagen, erzählen; beken-
nen, befehlen.
zeman st. v. (a) geziemen, passen;
mit Dat. oder fora,
zemo = zi themo*
zkn == zi ihm,
zer = zi theru,
zerben sw. v. I. refl. sich umdrehen
zerubtm st. n. Flur. Cherubim.
zes = zi thes,
zesauua cons. f. (z^^) Rechte.
zesauut st. f. (tn) Rechte.
zeso adj. (flekt. zesuuer) recht«
zeso St. n. (z/a) Rechte.
zessa St. f. (a) Woge.
zess6n sw. v. II. wogen, wallen«
zetten sw. v. I. auseinanderbreiten.
zi Präp. m. Dat. zu, an, bei; nach
Verben der Bewegung und zur
Bildung adverbialer Ausdrücke,
ziahan
zoalita
63
auch von der Ruhe in Raum und
Zeit; häufig dient es dazu, das
Prädikat einzuleiten.
ziahan st. v. («) ziehen, erziehen,
verpflegen, verwahren.
ziaren sw. v. I. schmücken.
ziari adj. schön, lieblich ; adv. ziaro,
ziarl cons. f. (in) Schönheit.
zi-brechan st. v. (a) zerbrechen,
vernichten.
zi-fallan red. v. (0) zerfallen, zu
Grunde gehn.
ziga sw. f. Ziege.
zi-g4n, zi-gangan red. v. (0) ver-
laufen , auseinandergehn , gebre-
chen.
zlhan st. v. (/) m. Acc. d. P. Gen.
d. S. aussagen von, zeihen.
zi-kleken sw. v. I. zerreissen, zer-
platzen.
zildn sw. V. II. itr. m. Gen. oder
mit refl. Gen. sich beeilen, sich
beeifem.
zi-lösen sw. v. I. auflösen, zerstö-
ren.
zimbor6n sw. v. II. zimmern, er-
bauen.
zins St. m. (/) Zins, Steuer, Steuer-
veranlagung.
zinsera st. f. (0) Rauchfass.
zioro s. ziaro,
zi-säen sw. v. I. zerstreuen,
zisamane-bi-uuintan st. v. (a) zu-
sammenwickeln.
zisamane-duan unr. v. sammeln.
zisamane-faran st. v. [ä) zusammen-
kommen.
zisamane-flehtan st. v. {a\ zusam-
menflechten.
zisamane-fuagen sw. v. I. refl, sich
vereinigen.
zisamane-gin red. v. {a) zusammen-
kommen.
zisamane-gi-bintan st. v. (0) zu-
sammenfugen.
zisamane-gi-fuag«n sw. v. gesellen ;
refl. sich zusammenfugen.
zisamane-gi-hlen sw. v. I, sich
verheiraten.
zisamane-queman st v. (a) zu-
sammenkommen.
zi-sltzan st. v. {i) zerstören.
zi-spreiten sw. v. I. zerstreuen.
zi-stözan red. v. («) auseinander-
stossen, niederstürzen.
ztt St. f. (/) Zeit, Zeitmass, Stunde;
Plur. Festzeit.
ziu = zi hiu s. uuer. 1
zi-uuerfan st. v. (a) zerstören.
zorkolön sw. v. II. hinschwinden.
zom St. n. (fl) Zorn, Erbitterung;
zi Zorne l o über den Frevel 1
zom-lih adj. zornig, erbittert.
zuä s. zuene,
zua-gi-sprechan st. v. {a) spre
chen zu.
zua-ruafan red. v. (0) zurufen.
zua-sehan st. v. (a) zusehen.
zua-sprechan st. v. (0) sprechen zu.
zuht St. f, (/) Erziehung, Unterhalt,
Nachkommenschaft.
zuhtilri St. m. [ja) Zuchtmeister,
Erzieher.
zukken sw. v, I. gewaltsam weg-
ziehen,
zunga sw. f. Zunge, Sprache.
zürnen sw. v. I. zornig, böse sein.
zuahta st. f. (a) Geschlecht.
64
zuemzi^
zuiaol6n
zuein-zug num. card. zwanzig,
zuelif num. card. zwöl£
zuelifto ntun. ord. zwölfte,
zu^ne, zui, zuei nmn. card. zwei
(g. zueio; d. zuein; a. zuene, zuä,
zuei).
zutg st n. (a) Zweig,
zuiro adv. zweimal.
zuisgi adv. doppelt, zwiefach.
zutual St. n. (<i^ Zweifel, Schwanken,
zutual adj. zi^^eifelnd.
zui-ualt adj. zwief^tig; adv. zui-
ualta,
zutuiltn adj. zweifelhaft.
zutuol6n sw. V. II. zweifeln.
THIS BOOK IS DUE OK THE LAST DATE
STAMPED BELOW
AN INITIAL FINE OF 25 GENTS
WILL BB A88E88ED FOR FAILURE TO RPTURN
THIS BOOK ON THE DATE DUE. THE PENALTY
WILL INCREA8E TO 80 CENT8 ON THE FOURTH
DAY AND TO $1.00 ON THE 8EVENTH DAY
OVERDUE.
JUL 10 1943
MAY 5 1Q' > 7
K^A-^-U-
rz^
AP R ^ 1968 5 4
\<^h%
jUECEiV^
MAY 13 '65 -5
PjniÄmw»^
^
V ti^
^lACKS
t^^&uvm^
m^y^^'^^^
LD 21-100m-7,'39(4028)
YfI^%30Ö
M165714
■,:^^c
h-^
•«••.]
•»•
^-'•.'-t
THE imiVERSITYt>F CALIFORNIA LIBRARY
i'i'
ISk