Skip to main content

Full text of "Otfrids Evangelienbuch"

See other formats


This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make the world's books discoverable online. 

It has survived long enough for the Copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 
to Copyright or whose legal Copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that 's often difficult to discover. 

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 
publisher to a library and finally to you. 

Usage guidelines 

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken Steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 

We also ask that you: 

+ Make non-commercial use of the file s We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for 
personal, non-commercial purposes. 

+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's System: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in Copyright varies from country to country, and we can't off er guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
any where in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. 

About Google Book Search 

Google's mission is to organize the world's Information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world's books white helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the füll text of this book on the web 



at |http : //books . google . com/ 



iHllilll 

^B 3Xfl 571 



^ 



H* 



1^ y 



3t i% 



J. HENRY SENGER 



GERMANISCHER BÜOHERSOHATZ 

HEBAUSOXaEBIBN VON AUFBBD HOIJ>BB. 

4. 1 Mark. 



OTFRIDS 



EVANGELIENBUCH 

HBRAUSaEGEBEN 

VON 

PAUL PIPER. 

ERSTER THEIL. 
EINLEITUNG. TEXT. 

ZWEITE AUSGABE. 




FREIBURa I. B. UND TUBINGEN 1884 

AKADEMISCHE VERLAGSBUCHHANDLUNG von J. C. B. MOHE 
(PAUIi 8IEBE0E). 



OTFRIDS 

EVA NGELIENBÜCH 

HEBAUSGEGEBEN 

VON 

PAUL PIPER. 

EESTEE THEIL. 
ZWEITE AUSGABE. 






FBEIBUEG I. B. UND TUBINGEN 1884 

AKADEMISCHE VBBLAGSBUCHHANDLUNG von J. 0. B. MOHB 
(PAUIi SIEBEOK). 






REPLACINO 



Vorwort zur ersten Ausgabe. 



Der vorliegende Otfridteoct ist nach den in der Ein- 
leitung zu meiner grösseren Ausgabe (Paderborn 1880) 
dargelegten Orundsätzen bearbeitet In Bezug auf die 
Accente bin ich über das dort Gebotene hinausgegangen, 
indem ich namentlich die dritten (und vierten) Accente, 
die in eineeinen Salbversen sich finden, hinwegschaffte. 
Die Gesichtspunkte, denen ich dabei folgte^ sind in einem 
Aufsatze in Paul und Braune's Beiträgen zur Ge- 
schichte der deutschen Sprache und Literatur (Vlll, 325 ff.) 
dargelegt Ich muss jedoch bemerken, dass ich keineswegs 
die dort g^undenen Begdn Otfrids consequent durchzu- 
führen beabsichtigen konnte, wie es ja auch der Dichter 
selbst nicht gethan hat Vielmehr bin ich streng conser- 
vativ verfahren und habe Besserungen, bezw. Tilgungen 
in den Accenten nu/r da vorgenommen, wo solche durch 
die Ueberli^erung des Textes selbst an die Sand ge- 
geben wurden. 



Ich hoffe^ das$ der vorliegende billige Text, auf dessen 
carrede Herstellung ich alle Sorgfalt verwendet habe, be- 
sonders den Studierenden willkommen sein wird, 

Ältona, den 20. September 188 L 



Vorwort zur zweiten Ausgabe. 



Von Neuem sende ich das Buch hinaus, nachdem ich 
demselben eine Einleitung beigefügt habe. Unterdessen ist 
auch mein grosses, sowie mein kleines Otfridwörterbu^ch, 
letzteres zu dem geringen Preise von 1 M., in den Handel 
gäcomm^n, und ich hoffe, dass mein correcter Text (ich hebe 
das gegenüber den unmotivierten Anklagen in der deutschen 
Litteraturzeitung hervor) und mein auf eigener Arbeit 
beruhendes Wörterbuch (dies betone ich, um dasselbe von 
demjenigen Erdmanns zu unterscheiden^ welches ein flüch- 
tiger Auszug aus Kelle ist mit den Fehlem des letzteren), 
welche beide die Darstellung eines von mir, oder vielmehr von 
Dr. Holder, zuerst gefassten Gedankens sind, sich gegen 
jede Ooncurrenz von Nachahmern behaupten werden. Der 
geringe von dem Herrn Verleger angesetzte Preis wird das 
Seinige dazu beitragen. 

Altona, den 5. April 1884. 

P. PIPER. 



EINLEITUNG. 



vtfrid ist — wahrscheinlich — um 790 in der Gegend von 
Weissenburg geboren und um 875 im dortigen Kloster gestorben. 
Er war in Fulda unter Hrabanus Maurus (804 — 822 moffister scholae, 
842 Abt, 847 — 856 Erzbischof von Mainz) erzogen worden und 
hatte in dieser Zeit den Werinbert, späteren Lehrer der Kloster- 
schule von St. Gallen, den Hartmuat, späteren Aht von St. Gallen 
(872—883), und vielleicht auch Salomo, der später (839—871) als 
Salomo I. Bischof von Constanz war, kennen gelernt. Um 825 
wurde er unter Abt Gerhoh als Mönch in Weissenburg aufge- 
nommen, auch 830 — 840 unter Gximalds erster Abtschaffc weilte er 
daselbst, ebenso nach 847, als Grimald wieder eingesetzt war. Da- 
gegen scheint er in der Zeit 840 — 847, als der lotharisch gesinnte Otger 
die Abtei inne hatte, nicht daselbst gewesen zu sein, vielmehr sich mit 
seinem Gönner Grimald in St. Gallen aufgehalten zu haben, wo er 
vielleicht Notker Balbulus kennen lernte, der aber jedenfalls noch 
ein Kiiabe war. Sein Werk mag er schon um 850 begonnen haben, 
doch ganz vollendet war es auch bei seinem Tode noch nicht, da er 
noch immer daran besserte. Die einzelnen Teile sind in folgender 
Reihenfolge abgefasst: L SaL V. Hartm. IV. IL IIL Liutb. Lud. 

OtMds Evangelienbuch ist in folgenden Handschriften erhalten: 

F., Wiener Hds. 2687, welche von Otfrid geschrieben und 
corrigiert ist. 

P., Heidelberger Hds. 52, ebenfalls ein Exemplar von des Dichters 
Hand. Es fehlen darin Lud. 1—76. V, 23, 264 — H 141. 

£>., Zerschnittene Hds.; Bruchstücke derselben sind in Berlin 
(Ms. germ. quart. 504), Wolfenbüttel (131. 1. Extr.), Bonn (Cod. 499) 



erhalten. Auch diese Hds. ist alt und von Bedeutung für die Kritik; 
nur die Accente sind nach andern Grundsätzen gesetzt als in Fund F. 

F., Münchner, aus Freisingen stanunende Hds. (Og, 14), ist eine 
durch den Priester Sigihart auf Befehl des Bisdioft Waldo von 
Freisingen um 905 in bairischem Dialekt nach V und P gefertigte 
Abschrift. 

Wir sind in der günstigen Lage, das Werden des Werkes 
beobachten zu können, da die drei ersten Handschriften zu Ot&ids 
Zeiten in Weissenburg, zum Teil von seiner eigenen Hand geschrieben 
sind. Die Hds. P. stellt den ^m weitesten geförderten Text dar» 
wie ich ausführhch nachgewiesen habe, und muss also die Grundlage 
jeder Textconstruction bilden. 

Als Quellen benutzte der Dichter die Vulgata, femer des 
Hrabanus Maurus ea^sitio in MaUhaewmi des B^eda ea^sitio in 
iMcam und des Alcuinus commenixwia 9uper Johannem, auch An- 
k^ge an christliche lateinische Dichter und veremzelte andere "BtaU 
lehnungen finden sich. 

Ob Otfrid ausser dem Evangelienbuobe noch andere Schriften 
abgefasst habe, ist fraglich. Tritheim will noch verschiedenes von 
ihm gesehen haben, doch hegt die Möglichkeit von Verwechselungen 
nahe. 

Otfrid ist deigenige von den älteren deutschen Dichtem, welcher 
am f^hesten Beachtung bei den Gelehrten gefunden hat. Joh* 
Tritheim gibt 1495 die ersten Nachrichten von ihm in seinem eata- 
logus ülustritm wrorwm, und Beatus Bhenanus in den rervm Qer^ 
manicarum libri trea. Basü. 1531 veröffentlicht zuerst einige Stellen 
aus der Freisinger Handschrift. Von da an findet er ununter)brochen 
mindestens Erwähnung in den litterarhistorischen und encyklopädischen 
Werken, wie ich in der ausführhchen Bibliographie der grossen 
Ausgabe gezeigt habe. 

Hier führe ich ausser den Ausgaben nur die neueren Schriften 
zur Kritik, Geschichte und Erklärung des Evangelienbuches an. 

Ausgaben: 1) Math. Flaciua lUyricus, Oifridi evafigeliortm 
Über. Basti 1571 (nach P, Sal. und Lud. aus 7 ergänzt). 2) Joh. 



ZI 

Schilter, thesaurua antiquitatwn teutonicartm. Tom. L Ulm 1726; 
besorgt von Scherz, gibt den Text nach Elacius, doch in den An- 
merkungen Lesarten von P und Y; 8) E. G. Qraff, Krist. Königs- 
berg 1881 nach den Hdss. 7, P und F; 4) J. Kelle, OtMds von 
Weissenburg Evangelienbuch. 8 Bde. Begensburg 1856— 1861; gibt 
den Text nach V; 5) 0. Erdmann, OtMds Evangelienbuch« Halle 1882, 
unglaublicher Weise wieder nach Y; 6) desselben kleine Ausg. Halle 
1882 mit einem sehr flüchtig gearbeiteten Wörterbnche ; 7) P. Piper, 
Otfrids Evangelienbuch. 2 Bde. (Text und Wörterbuch mit 
Grammatik) erste Ausg. Paderborn 1878; zweite Ausg. Ereiburg L B. 
und Tübingen 1882—1884, gibt den Text nach P, mit vollständigstem 
Apparat aus sämmtUchen Handschriften, mit ausführHcher Einleitung 
über Handschriften, Quellen, namenthch auch mit einer Bibliographie). 
8) P. Piper, kleine Ausgabe (natürlich nachP) Freiburg i.B. und Tübingen ; 
erste Ausg. 1882 zweite Ausg. 1884. — Kleinere Stücke sind veröffent- 
licht von K. Gödeke (deutsche Dichtung im Mittelalter. Hann. 1854), 
sowie in den altdeutschen Lesebüchern von W. Pütz (Gobi. 1855) 
W. Wackemagel (5. Aufl. Basel 1873), K. Müflenhoff (Altd. Sprach- 
proben. 8. Aufl. Berlin 1878), Frauer (Oppenheim 1869), Schulz 
(Paderb. 1877), W. Braune (2. Aufl. Halle 1881), P. Pipw (Leseb. 
des Althochdeutschen und Altsächsischen. Paderborn 1880), O. Schade 
(Halle 1862). 

Über das Leben OtMds handeln folgende Arbeiten: Thfiod, 
Homing, cor^ectures sur la vie et Veducatwn d^Otfnd. Strassburg 
1888. J. Grimm, Grammatik Ji, S. LYIff. K. Lachmann in Ersch 
und Grubers Encykl. m, 7, S. 278 ff. (Kl. Sehr. I, 449 ff.) W. Wacker- 
nagel, Elsäss. Neujahrsbl. Basel 1847 S. 210 ffl G. Y. Lechler, Theolog. 
Studien und Kritiken. XXIL S. 54 ff. 808 ff. G. Grünhagen, 0. und 
Heliand. Breslau 1855. J. Kelle in seiner Ausg. L S. 8 ff. 11, Vor- 
rede. L. Spach, nou/veaux melanges d'histoire et de critig^ Htt^, 
Strasb. 1865. {Oeuvres ehoiaies. 1866 S. 1 ff.) H. Pertsch, Weissenb. 
1874. E. Dümmler Z. f. d. A, XIX, 115 ff. G. Meyer v. Knonau, 
Forschungen z. deutschen GescL XIX, 187 ff. Lobstein, die Abtei 
und Stadt Weissenburg in Elsass. Strassb. 1882. P. Piper, in Paul 



xn 

und Braunes Beitr. "VULL, 244 ff. P. Piper, libri confratemitatum. 
Berol. 1884. S. 72 u. 484 

Die Sprache des Diehters ist die seiner Heimat, des Elsass, 
vielleicht mit einigen alemannischen Anklängen. Über dieselbe ist 
gehanddt in: Kelle, Ausg. Bd. 11 und in P. Piper, grosse Ausg. 
Bd. 11; Wörterbücher: Schilter, glossaritim ffermanicum, tJiesaurus, 
t IIL (1728). B. G. Graff, ahd. Sprachschatz. Berlin 1834/42. 
J. Kelle, Ausg. Bd. m. (1882). O. Erdmann, kleines Wörterbuch 
in der kleinen Textausgabe, (Auszug aus Keiles grossem, mit den 
Fehlem desselben). 1882. P. Piper, ausführliches Glossar als Bd. IE. 
der Ausg. (Treiburg und Tübingen 1884) und P. Piper kurzes Wörter- 
buch, Freiburg und Tübingen 1884; einzelnes auch in den Wörter- 
büchern zu den Lesebüchern von Wackemagel, Frauer, Braune, 
Piper, sowie in Schade's Wörterbuch. 

Kleinere Abschnitte der Grammatik, besonders der Syntax, 
haben behandelt: £. G. Graff, die althochd. Präpositionen. Königsb. 
1824. A. F. 0. Vilmar, de genetivi casus syntaad quam praebeat har- 
monia efoangeliorwm Saxonica. Marb. 1834. Kelle, über Otfrids 
Verbalflexion. Z. f. d. A. XII, 1 ff. (wiederh. in Ausg. Bd. ü), 
Erdmann, Z. f. d. Ph. I, 437 ff. P. Piper, über den Gebrauch des 
Dativs im Ulf., Hei. und 0. AJtona 1874. 0. Erdmann, Untersuch, 
über die Syntax der Sprache Otfrids. Halle 1874/76. Behaghel, 
Modi im Heliand. Paderb. 1876. Zeitfolge d. abh. Rede. Paderb. 
1878. Eng. Herford, über den Accus, m. d. In£ im Deutschen. 
Thom 1881. J. Rost, Syntax des Dat. im Althochd. Halle 1878. 

Die Metrik und der Reim des Gedichtes sind bearbeitet in: 
Lachmann, ahd. Betonung und Yerskunst. BerL Ak. 1831. 32. 
(Kl. Sehr. I, 358 ff. 394 ff.); über Singen und Sagen, Berl. Ak. 1833. 
(Kl. Sehr. I, 461 ff.); über das HüdebrandsHed. Berl. Ak. 1833. 
(Kl. Sehr. I, 407 ff.). Benecke und Lachmann, Iwein. Berl. 1843. 
H. Feussner, die ältesten allit. Dichtungsreste. Hanau 1845. A. Fr. 
Meyer, de theotiscae poeseos verborum conson, finali. Berol. 1846. 
W. Gfrimm, z. Geschichte des Reims, Berl. 1852. 0. Schade, Grund- 
züge der altd. Metrik, im Weimar, Jahrb. I, 1 ff. J. I. Schneider, 



•gm- 

eystematische und geschichtliche Darstellung der deutschen Yerskunst. 
Tüb. 1861. K. Simrock, die Nibelungenstrophe und ihr Ursprung. 
Bonn 1858. K. Müllenhoff, de carmine Weasofontano. Berol. 1861. 
K. Bartsch, der satumische Yers und die altd. Langzeile. Leipzig 
1867. R. Hügel, über die Betonung der Wörter von drei und mehr 
Süben bei 0. Leipzig 1869. Jessen, Z. f. d. Ph. 11, 118 £f. F. Vetter, 
über die german. Allitterationspoesie. Wien 1872. W. Wilmanns in 
Z. £ d. A. XVI, 113 ff. Fr. Zamcke, AbhdL d. Leipz. Ak. d. Wissensch, 
1874 S. 34 ff. über den Keim. W. Scherer, über den Refrain, Z. f. 
d. A. XIX, 104 ff. 0. Schmeckebier, zur Verskunst Otfrids. Kiel 1877. 
M. Trautmann, Lachmann^s Betonungsgesetze und Otfrids Vers. 
Halle 1877. E. Sievers, zur Accent- und Lautlehre der germ. Sprachen, 
in Paul und Braune's Beiträgen IV, 522 ff. V, 63 ff. 101 ff. P. Piper, 
grosse Ausgabe, S. 138 — 171. Th. Ingenbleek, über den Einfluss des 
Keims auf die Sprache Otfrid's. Strassb, 1880. P. Piper, Litteratur- 
geschichte und Grammatik des Althochdeutschen und Altsächsischen 
I. Paderb. 1880. S. 460 ff. Piper in Paul und Braune's Beitr. VHI, 
225 ff. Naphtali Sobel, die Accente in Otfrid's Evangehenbuch. 
Strassb. 1882. W. Wihnanns in Z. f. d. A. XXVH (1883), 105 ff. 
E. Nierhoff, über den Bmfl. des Reims a. d. Sprache O.'s. Tüb. 1879. 
Kritische Beiträge hefem, a) über die Handschriften a) über 
die Wiener Hds. E. G. Graff, Diutisca. DI. Stuttg. 1829. Hoffmann, 
Verzeichnis der Hdss. der Wiener Bibl. Wien 1841. S. 1. West- 
wood, palaeoffraphia sacra, IV. Lond. 1855. J. W. Schulte, Z. f. 
d. A. XXn, 406 ff. ß) über die Heidelberger Hds. : Mone de emen- 
danda ratione gramm, Heidelb, 1816. Fr. Wilken, G-esch. der 
Heidelberger Büchersammlungen. Heidelb. 1817. Oasp. Zeuss, 
traditiones posseasionesqiie Wizenhurgenses. 8pir. Ups, Vtnd, 1842. 
0. Behaghel, Germ. XXIV, S. 382. P. Piper, German. XXVHI, 99 ff. 
7) über P und V: 0. Erdmann, Abhdl. d. Berl. Ak. d. W. 1879. 
P. Piper, in Paul und Braune's Beitr. VTLI, 250 ff. — 5) über F.: 
Aretin, in Bragur, VH, S. 265 (1802) und in den Beitr. z. G-eschichte 
d. Litter. München 1803. I, 51 ff. v. d. Hagen u. Büsching, literar. 
Grundriss. Berl. 1812. S. 28. Silvestre, paUographie universelle. 



xn 

und Braunes Beitr. VIII, 244 ff. P. Piper, libri confratemitatum. 
Berol. 1884. S. 72 u. 484 

Die Sprache des Diehters ist die seiner Heimat, des Elsass, 
vielleicht mit einigen alemannischen Anklängen. Über dieselbe ist 
gehanddt in: Kelle, Ausg. Bd. 11 und in P. Piper, grosse Ausg. 
Bd. IE; "Wörterbücher: Schilter, glossarium germanieum, thesatirus, 
t IIL (1728). E. G. Graff, ahd. Sprachschatz. BerHn 1834/42. 
J. Kelle, Ausg. Bd. m. (1882). O. Erdmann, kleines Wörterbuch 
in der kleinen Textausgabe, (Auszug aus Keiles grossem, mit den 
Fehlem desselben). 1882. P. Piper, ausführliches Glossar als Bd. IE. 
der Ausg. (Preiburg und Tübingen 1884) und P. Piper kurzes Wörter- 
buch, Freiburg und Tübingen 1884; einzelnes auch in den Wörter- 
büchern zu den Lesebüchern von Wackemagel, Frauer, Braune, 
Piper, sowie in Schade's Wörterbuch. 

Kleinere Abschnitte der Grammatik, besonders der Syntax, 
haben behandelt: E. G. Graff, die althochd. Präpositionen. Königsb. 
1824. A. F. 0. Vilmar, de genetivi castis syntaxi quam praebeat har- 
monia evangeliorum Saxonica. Marb. 1834. KeDe, über Otfrids 
Verbalflexion. Z. f. d. A. XII, 1 ff. (wiederh. in Ausg. Bd. 11), 
Erdmann, Z. f. d. Ph. I, 437 ff. P. Piper, über den Gebrauch des 
Dativs im Ulf., Hei. und O. Altona 1874. O. Erdmann, Untersuch, 
über die Syntax der Sprache Otfrids. Halle 1874/76. Behaghel, 
Modi im Heliand. Paderb. 1876. Zeitfolge d. abh. Rede. Paderb. 
1878. Eug, Herford, über den Accus, m. d. In£ im Deutschen. 
Thom 1881. J. Rost, Syntax des Dat. im Althochd. Halle 1878. 

Die Metiik und der Reim des Gedichtes sind bearbeitet in: 
Lachmann, ahd« Betonung und Verskunst Berl. Ak. 1831. 32. 
(Kl. Sehr. I, 358 ff. 394 ff.); über Singen und Sagen, Berl. Ak. 1833. 
(Kl. Sehr. I, 461 ff.); über das Hildebrandslied. Berl. Ak. 1833. 
(Kl. Sehr. I, 407 ff.). Benecke und Lachmann, Iwein. Berl. 1843. 
H, Feussner, die ältesten aUit. Dichtungsreste. Hanau 1845, A. Fr. 
Meyer, de theoUscae poeseos verhorum comon, finaU» Berol. 1846. 
W. Grimm, z. Geschichte des Reims, Berl. 1852. O. Schade, Grund- 
züge der altd. Metrik, im Weimar. Jahrb. I, 1 ff. J. I. Schneider, 



Bystematische und geschichtliche Darstellung der deutschen Yerskunst. 
Tüb. 1861. K. Simrock, die Nibelungenstrophe und ihr Ursprung. 
Bonn 1858. K. Müllenhoff, de carmine Wessqfontano, Berol. 1861. 
K. Bartsch, der satumische Yers und die altd. Langzeile. Leipzig 
1867. R. Hügel, über die Betonung der Wörter von drei und mehr 
Silben bei 0. Leipzig 1869. Jessen, Z. f. d. Ph. ü, 118 £P. F. Vetter, 
über die german. Allitterationspoesie. Wien 1872. W. Wilmanns in 
Z. f. d. A. XVI, 113 ff. Fr. Zamcke, AbhdL d. Leipz. Ak. d. Wissensch. 
1874 S. 34 ff. über den Beim. W. Scherer, über den Refrain, Z. f. 
d. A. XIX, 104 ff. O. Schmeckebier, zur Verskunst Otfnds. Kiel 1877. 
M. Trautmann, Lachmann's Betonungsgesetze und Otfrids Vers. 
Halle 1877. E. Sievers, zur Accent- und Lautlehre der germ. Sprachen, 
in Paul und Braune's Beiträgen IV, 522 ff. V, 63 ff. 101 ff. P. Piper, 
grosse Ausgabe, S. 138 — 171. Th. Ingenbleek, über den Einfiuss des 
Reims auf die Sprache Otfrid's. Strassb. 1880. P. Piper, Litteratur- 
geschichte und Grammatik des Althochdeutschen und Altsächsischen 
I. Paderb. 1880. S. 460 ff. Piper in Paul und Braune's Beitr. VHI, 
225 ff. Kaphtali Sobel, die Accente in Otfrid's Evangelienbuch. 
Strassb. 1882. W. Wihnanns in Z. f. d. A. XXVn (1883), 105 ff. 
E. Nierhoff, über den Einfl. des Reims a. d. Sprache O.'s. Tüb. 1879. 
Ejitisohe Beiträge Hefem, a) über die Handschriften a) über 
die Wiener Hds. E. G. Graff, Diutisca. IH. Stuttg. 1829. Hoffmann, 
Verzeichnis der Hdss. der Wiener Bibl. Wien 1841. S. 1. West- 
wood, palaeographia sacra, IV. Lond. 1855. J. W. Schulte, Z. f. 
d. A. XXn, 406 ff. ß) über die Heidelberger Hds. : Mone de emen- 
danda ratione gramm» Heidelb. 1816. Fr. Wilken, Gesch. der 
Heidelberger Büchersammlungen. Heidelb. 1817. Oasp. Zeuss, 
traditumes possessionesque Wizeräywrgenses. Spir. Ups, Yind. 1842. 
0. Behaghel, Germ. XXIV, S. 382. P. Piper, German. XXVm, 99 ff. 
7) über P und Y: 0. Erdmann, Abhdl. d. Berl. Ak. d. W. 1879. 
P. Piper, in Paul und Braune's Beitr. VHI, 250 ff. — 8) über F.: 
Aretin, in Bragur, Vii, S. 255 (1802) und in den Beitr. z. Geschichte 
d. Litter. München 1803. I, 51 ff. v. d. Hagen u. Büsching, literar. 
Gmndriss» ßerl. 1812. S. 28. Silvestre, paleographie imiverseUe, 



Par. 1841. E. Sievers, Z. f. d. A. XIX, (1876) S. 133 ff. e) über die 
zerschnittene Handschrift: Museum f. altd. Litt, und Kunst. 1809. 
S. 1 ff. H. Hoffmann, Bonner Bruchstücke. Bonn 1821. v. d. Hagen, 
Denkmale des Mittelalters. 1824. S. 1 ff. M. Haupt, Berichte der 
sächs. Gesch. d. Wissensch. zu Leipzig. I, 54 ff. (vgl. Z. f. d. A. 
Vn, 563 ff.). F. Knittel, TUfOae vera. goth. Brunovic. 1762. S. 484 ff. 
Sammlung für altd. Litt und Kunst. Breslau 1812. S. 225 ff. 

Zur Erklärung tragen bei: J. Grimm in Seebodes krit. Bibliothek. 
1819. S. 1025 ff. K. Lachmann, zu den Nibelungen und zur Klage 
Berl. 1836. K. Müllenhoff, de anUguissima Germ, poeai ehorica. Kiel 
1847. S. 10 f. F. Bechenberg, OtMds Evangelienbuch und die 
übrige althochd. Poesie karolingischer Zeit. Chemnitz 1862. Stellen, 
in K. Müllenhoff und W. Scherer's Denknullem deutscher Poesie 
und Prosa. Berl. 1864. W. Wackemagel, Z. f. d. Ph., I, 291 ff. 
O. Erdmann, Progr. Graudenz 1873. Derselbe, Z. f. d. Ph., V, 
838 ff., VI, 446 ff., XVI, 70. Anz. f. d. A., V, 371 ff. Beitr. z. 
deutsch. Phü. Halle 1880. S. 83 ff. E. Henrici, Z. f. d. A., XXII, 
231 ff., XXIV, 194 ff. Schade, wissenschaftl. Monatsbl. 1879, no. 13, 
S. 205. Plaumann, Übersetzung zweier Stellen a. d. HeHand und a. 
Otfrid. Graudenz 1882. Steinmeyer, Anz.^. d. A., IX, 1 ff. 

Allgemeines, besonders über die litterargeschichthche Stellung 
des Dichters, sowie über die Geschichte seines Werkes findet man 
bei: H. Hoffinann v. FaUersleben, Fundgruben, I, 38 ff. (Breslau 
1830). K. Roth, Predigten des 12. u. la Jahrh. Quedlinb. 1839, 
S. 12 ff. B. y. Räumer, Einwirkung des Ghristenthums auf die alt- 
hochd. Sprache. Stuttg. 1845. J. Diemer, Germ. ITC, 359 f. J. Kelle, 
in Naumanns Serapeum. 1860. S. 65 ff. E. Behringer, zur Wür- 
digung des .Hei. Würzb. 1863; Krist. und Heliand. Würzb. u. 
Berl. 1870. Fr. Wolffgramm, OtMds Evangelien buch. Stargard, 
1869. Allgemeine Zeitung 1870. no. 73, S. 1115. Preussischer 
Staatsanzeiger. 187L no. 53. Seemüller, Z. f. d. A. XXI, 190 ff. 
J. W. Schulte, Z. f. d. A. XXII, 406 ff. Neue evangel. Kirchenz. 
1878. n. 28 ff. Salzer, Z. f. d. Ph. XIV, 83 ff. Piper im ersten 
Bande von Kürschners Nationallitteratur. Stuttg. u, Berl. 1884, 



xy 

in welchem auch Facflimiles der Bilder der Wiener Handschrift 
gegeben sind. 

Übemetzongen: G. Eapp. Stuttg. 1858. Job. Kelle. Prag, 
1870; eine Übersetzung ins Lateinische steht dem Texte in Schilters 
ihesaunu gegenüber. 



Verbesserungen. 

L 50 ubaniuäN. 1, 15, 32 thiu 19, 27 scrib 24, 11 gidüet ir 25, SO 
gxmüati. 27, 47 iogilicho IE, 8, 18 zi't noh 8, 28 iouu&nne 10, 21 
fr^auidä m, 2, 29 er es harto 15, 51 ni giangti 20, 35 datun 22, 54 
niz aüo 25, 18 kr^ftigera lY, 1, 18 thia 13, 22 imo 15, 19 Ih 85, 44 
salida Y, 17, 11 So bimt 23, 66 ioh] noh. 



OTFRID'S 

EVANGELIENBÜCH. 



Otfrid ed. Piper. 



LUDOWICO ORIENTALIVM REGNORVM 
REGI SIT SALVS AETERNA. 

Lüdouuig ther snello, thes uuisduames föUo, 

er ^starrichi rihtit al, so fränkono küning sca L. 
Vbar fränkono lant so gengit 61lu sin giuualt; 
thaz rihtit, so ih thir zellu, thiu sin giunält eil V. 
5 Themo si lamer h^ili loh sälida gimeini; 

druhtin hohe mo thaz guat loh freuue mo emmi- 

zen thaz müa T, 
Hohe mo gimüato io allo ziti guato, 

er ällo stuntä freuue sih, thes thigge io männogili H. 
Oba ih thaz iruuellu, theih sinaz lob zellu, 
10 zi thiu due stünta mino, theih scribe däti sin 0: 
Vbar mino mähti so ist al thaz gidrahti. 

höh sint, so ih thir zellu, thiu sinu thing eil V. 
Vuanta er ist 6dil franko, uuifsero githanko, 
uuisera redinu; thaz düit er al mit 6bin V, 
15 In sihes selbes brüsti ist herza filu festi, 

mänagfalto guati; bi thiu ist sinen er gimüat L 
Cleinero githanko so ist ther selbo franko, 

so ist ther selbo 6düinc: ther heizit auur lüdouui C. 
Ofto in nöti er uuas, in uuär, thaz biuuänköta er sär 
20 ^ mit götes scirmu scioro ioh harto filu zior 0. 
Oba iz uuard iouuanne in not zi fehtanne, 

so uuas er io thero redino mit götes kreftin öbor 0. 
Riat göt imo ofto in nötin, in suären arabeitin; 
gigiangerinzälauuerginthär, druhtin half imo sä R 

1* 



4 

• ;••• y* !.•• •••••/ 

25 In *n?)tlic\ien uuerkon; thes scal er göte thankon, 
thes thänke ouh sin gidigini ioh tinsu smähu 

nidir I, 

Er uns gin^dön sinen riat, thaz sulichan kuning 

uns gihialt; 
then spar er nu zi iTbe uns allen io zi liab E. 
Nu niazen uuir thio güati ioh fridosamo zili 
30 sihes selbes uuerkon, thes sculun uuir göte 

thanko N; 
Thes männilih nu gerno ginäda sina fergo, 
fon got er muazi haben münt ioh uuesan lango 

gisun T. 

AUo ziti guato so leb er io gimuato, 
ioh bimWe io zala, thero fTanto far A. 

35 Lango, liobo druhtin min, läz imo thie dagä sin, 
stiaz imo sin l¥b al, so man güetemo sca L. 
In imo irhugg ih thräto däuides selbes dato: 

er selbo thülta ouh nt>ti iu manago ärabeit I, 
Vuant er uuolta man sin, — thaz uuard sid filu 

seih — 
40 thegan sin in uuäru in manegeru zäl V. 

Manag leid er thülta, unz thaz thö got gihangta, 
ubaruuänt er sid thaz främ, so gotes thegane 

giza M. 

Riat imo io gimuato selbo druhtin guato: 
thaz sagen ih thir in alauuär, selbo mäht iz 

lesan tha R. 
45 Eigun uuir thia güati, gilicha theganheiti 

in thesses selben müate zi managemo güat £• 
Giuuisso, thaz nihiluh thih, thülta therer sämalih 

arabeito ginüag, mit thulti sama iz ouh firdrüa 6. 
Niliaz er imo thuruh thaz in themo müate then haz ; 
50 er mit thülti, so er bigan, al thiefiantauberuua N. 



Oba es laman bigan, th4z er uuidar imo uuan, 

scinnta imo iogilicho druhtin lioblich 0, 

Riat imo io in notin, in suuären ärabeitin, 
gilihta imo ellu stnu iltr, thiu nan thohtun 

filu suä R; 

55 Vnz er nan gileitta, sin richi mo gibreitta — 
bi thiu mag er sin in ähtu thera däuides slaht Y. 
Mit so sämeKche so quam er ouh zi riebe; 
uuas gotes drut er filu främ: so uuard ouh 

therer, so gizä M; 
Rihta gener sctfno thie gotes liuti in frtfno: 
60 so duit ouh therer ubar ilir, so iz gote zimit, 

thaz ist uulC R, 
Emmizen zi guate, io heilemo müate, 

fon iäre zi iäre, thaz sägen ih thir zi uuär £• 
Gihialt däuYd thuruh nCft, thaz imo druhtin gibtft, 
ioh gifasta sinu thing ouh selb thaz rthi al 

umbirin 6. 

65 In thesemo ist ouh scihhaft, so fram so inan 

läzit thiu Graft, 
thaz er ist io in nöti gote thionont I. 

Selbaz richi sinaz äl rihtit scono, soso er scäl, 

ist ßUenes guates ioh uuola quekes muate S. 
lä farent uuänkonti in änderen bi nffti 
70 thisu küningrichi ioh iro guallich I; 

Toh habet therer thuruh nCft, so druhtin selbe 

gibe^t, 
thaz fiant uns nigäginit, thiz fästo binägili T, 
Simbolon bisperrit, uns uuidaruuert nimerrit — 
sicher mügun sin uuir-thes, lange niaz er lYbe S! 
75 Allo ziti, thio the sih, krist loko mo thaz müat sin, 
bimide ouh allo pihä, got freuue s^la sin A. 
Lang sin dägä sine zi themo ^uuinigen libe, 
bimtde ouh zlClöno fal, thaz uuir sin sicher übara L. 



Uuänta thaz ist füntan, unz uuir haben nan 

gisuntan, 
80 thaz leben uuir, so ih meinu, mit freuui ioh 

mit heü ü 

Simbolon gimuato ioh eigun ziti guato. 
niaz er ouh mammuntes, nibreste in Suuön 

imo the ^ S. 

Allen sinen kindon st richiduam mit niinnön, 
^ si zi gote ouh minna thera selbün küninginn A. 
85 feuuiniga drutscaf niazen se lamer, soso ih quad, 
in himile zi uuäre mit Ivdoiiuige thär E. 

Themo tihtön ih thiz büah ; oba er habet iro rtiah, 

odo er thaz giuueizit, thaz er sa lesan heizi T: 
Er hiar in thesen rediön mag htfren euang^lion, 
90 uuaz krist in then gibiete fr&nkono thiet E, 
K^gula thero büachi uns zeigöt himilrichi — 
thaz niaze lüdouuig io thär thiu ^uuinigun 

gotes iä R. 

Niazan muazi thaz sin müat io thaz ^uuiniga guat; 
thär ouh lamer, druhtin mih, läiz mih mit imo si N! 
95 AUo ziti güato leb er thär gimuato, 

inliuhte imo io thär, uuunna, thiu guuiniga sünn A I 



* INCIPIT PROLOGÜS. 

DIGNITATIS CÜLMINE GRATU DIÜINA 
PRAECELSO 

liutberto mogontiacensis nrbis archiepiscopo 

ötfridus. quamuis indignus tarnen deuotione mo- 

nachus presbyterque exiguus aeternae uitae gau- 

dium optat semper in christo. 

Uestrae excellentissitnae prudentiae praesentis 
libri stilum comprobare tränsmittens in öapite cau- 
sam, qua illum dictare praesumpsi, primitus uobis 
enarrare curaüi, ne uUorum fidelium mentes, si 

5 uilescet, uilitatis meae praesumptioni deputare pro- 
curent. Dum rerum quondam sonus inutilium pulsaret 
aures quorundam probatissimorum uirorum eorum- 
que sanclitatemlaicorumcantusinquietaret obscenus, 
a quibusdam memoriae dignis fratribus rogatus, 

10 madmeque cuiusdam uenerandae matronae uerbis 
nimium flagitantis, nomine iudith, partem euangelio- 
rum eis theotisce conscriberem, ut aliquantulum huius 
cantus lectionis ludum saecularium uocum deleret, 
et in euangeliorum propria lingua occüpati dulcedine, 

15 sonum inutilium rerum nouerint declinare. Petitioni 
quoqüe iungentes quaeremoniam, quod gentilium 
uates, ut uirgilius, lucanus, ouidius caeterique quam 
plurimi suorum facta decorarent lingua natiua, quo- 



8 



rum iam uoluminum dictis fluctuare cognoscimus 

20 mundum. Nostrae etiam sectae probatissimorum 
uirorum facta laudabant iuuenci, aratoris, prudentii 
caeterorumque multorum, quisualinguadicta etmira- 
cula Christi decenter ornabant; Nos uero quamuis 
eadem fide eademque gratia instructi, diuinorum uer- 

25 borum splendorem clarissimum proferre propria lin- 
gua dicebant pigrescere. Hoc dum eorum caritati 
importime mihi instanti negare nequiui, feci non 
quasi peritus, sed fraterna petitione coactus. Scripsi 
namque eorum precum suffultus iuuamine euangelio- 

30 rum partem franzisce compositam interdum spiritalia 
moraliaque uerba permiscens, nt qui in illis alienae 
linguae difficultatem horrescit, hie propria lingua 
cognoscat sanctissima uerba, Deique legem sua lin- 
gua intellegenS) inde^se uel parum quid deuiare 

35 mente propria pertimescat* Scripsi itaque in primis 
et in ultimis huius libri partibus inter quatuor euan- 
gelistas incedens medius, ut mo*do quid iste quidue 
alius caeterique scriberent, inter illos ordinatim, 
prout potui, penitus pene dictaui. In medio uero, 

40 ne grauiter forte pro superfluitate uerborum ferrent 
legentes, multa et parabularum christi et miracu- 
lorum eiusque doctrinae, quamuis iam fessus (hoc 
enim nouissime edidi) ob necessitatem tamen prae- 
dictam pretermisi inuitus et non iam ordinatim, ut 

45 caeperam, procuraui dictare, sed qualiter meae par- 
uae occurrerunt memoriae. Uolumen namque istud 
in quinque libros distinxi, quorum primus natiuita- 
tem christi memorat, finem facit baptismo doctrina- 
que iohannis. Secundus iam accersitis eins di- 

50 scipulis refert, quomodo se et quibusdam signis et 
doctrina sua praeclara mundo innotuit. Tertius 



9 

signorum claritudinem et doctrinam ad iudaeos ali- 
quantiüum narrat Quartus iam qualiter suae pas- 
sioni propinquans pro nobis mortem sponte pertu- 

55 lerit dicit. Quintus eius resurrectionem, cum di- 
scipulis suam postea conlocutionem, ascensionem et 
diem iudicii memorat« Hos, ut dixi, in quinque, 
quamuis euangeliommlibri^atuor sint, ideo distinxi, 
quia eorum quadrata aequalitas sancta nostrorum 

60 quinque sensuum inaequalitatem omat et superflua 
in nobis quaeque non solum actuum, uerum etiam 
cogitationum uertunt in eleuationem caelestium. Quic- 
quid uisu, olfactu, tactu, gustu audituque delin- 
quimus, in eorum lectionis memoria prauitatem ipsam 

65 purgamus. Uisus obscuretur inutilis, inluminatus 
euangelicis uerbis. Aüditus prauus non sit cordi 
nostro obnoxius. Olfactus et gustus sese a prauitate 
constringant christique dulcedine iungant. Cordisque 
praecordia lectiones has theotisce conscriptas semper 

70 memoria tangent. Huius enim linguae barbaries, 
ut est inculta et indisciplinabilis atque insueta capi 
regulari freno grammaticae artis, sie etiam in multis 
dictis scripto est propter litterarum aut congeriem 
aut incognitam sonoritatem difficills. Nam interdum 

75 tria uuu, ut puto, quaerit in sono. Priores duo con- 
sonantes, ut mihi uidetur, tertium uocali sono ma- 
nente. Interdum uero nee a, nee e, nee i, nee u 
uocalium sonos praecauere potui, ibi y graecum mihi 
uidebatur ascribi* Et etiam hoc elementum lingua 

80 haec horrescit interdum, nuUi se caracteri aliquo- 
tiens in quodam sono, nisi difficile, iungens. E et 
z sepius haec lingua extra usum latinitatis utitur, 
quae grammatici inter litteras dicunt esse superfluas. 
Ob stridorem autem interdum dentium, ut puto, in 



10 

85 hac lihgua z utuntar, k autem ob fantimn sonori- 
tatem. Patitar quoque metaplasmi figuram nimium, 
non tarnen assidue, quam doctores grämmaticae artis 
uocaut sj^alipham, et hoc nisi legentes praeuideant, 
rationis dicta deformius sonant. Litteras interdiim 
90 scriptione seruantes, interdum nero ebraicae Iinguae 
more uitantes, quibtfs ipsas litteras raüone synaliphae 
in lineis, ut quidam dicunt, penitus amittere et 
transilire moris habetur. Non quo series scriptionis 
huius metrica sit subtilitate constricta sed scema 
95 omoeoteleuton assidue quisterit. Aptam enim in hac 
lectione et priori decentem et consimilem quaerunt 
uerba in fine sonoritatem. Et non tantum per hanc 
inter duas uocales, sed etiam inter alias litteras sae- 
pissime patitur conlisionem synaliphae. Et hoc 

tOO nisi fiat, eztensio sepius litteranun inepte sonat 
dicta uerborum. Quod in communi quoque nostra 
locutione, si solerter intendimus, nos agere nimium 
inuenimus« Quaerit enim Iinguae huius ornatus et 
a legentibus synalphae lenam et conlisionem lubricam 

105 praecauere, et a dictantibus omoeoteleuton id est 
consimilem uerborum terminationem obseruare. Sen- 
sus enim hie interdum ultra duo uel tres uersus 
uel etiam quatuor in lectione debet esse suspensus, 
ut legentibus, quod lectio signat, apertior fiat. Hie 

110 sepius i et o caetereque similiter cum illo uocales 
simul inueniuntur inscriptae, interdum in sono diuisae 
uocales manentes, interdum coniunctae, prioretran- 
seunte in consonantium potestatemu Duo etiam nega- 
tiui, dum in latinitate rationis dicta cOnfirmant, in 

115 huius Iinguae usu pene assidue negant, et quamuis 
hos interdum praecauere ualerem, ob usum tamen 
cottidianum, ut morum se locutio praebuit, dictare 



11 

curaui. Huins enim lingnae proprietas nee numerum 
nee genera me conseiniare sinebat. Interdum enim 

120 maseulinum latinae lingnae in hae feminine protnli 
et eaetera genera necessarie simili modo permiseni. 
Nnmerum plnralem singnlari, singxdarem plurali 
uariani, et tali modo in barbarismnm et soloeeismum 
saepius coactns ineidi. Herum supra scriptomm 

125 omninm nitioram exempla de hoe libro theetisce 
ponerem, nisi inrisionem legentiom denitarem. Nam 
dum agrestis lingnae inculta nerba inseruntnr latini- 
tatis planitiae, caehinnum legentibus prebent. Lingua 
enim haec uelut agrestis habetur, dum a prepriis 

130 niee dcriptura, nee arte aliqua uUis est temporibus 
expolita. Quippe qui nee historias suorum ante- 
eessorum, ut multae gentes eaetere, cenmiendant 
memoriae, nee eorum gesta uel uitam omant digni- 
tatis amore. Quod si rare contigit, aliarum gentium 

135 lingua, id est latinorum uel grecorum potius expla- 
nant. Gauent aliarum et deformitatem neu uerecun- 
dant suarum. Stupent in aliis uel litterula parua 
artem transgredi et pene propria lingua uitium ge- 
nerat per singula verba. Bes mira tam magnos 

140 uiros prudentia deditos, cautela precipuos, agilitate 
suffultos, sapientia latos, sanctitate praeclares cuncta 
haec in alienae linguae gloriam transferre et usum 
scripturae in propria lingua nen habere. Est tamen 
conueniens, ut qualicumque modo sine corrupta seu 

145 lingua integrae artis, humanum genus auctorem om- 
ninm laudent, qui plectrum eis dederat linguae, uer- 
bum in eis suae laudis sonare, qui non uerborum 
adulationem politorum, sed quaerit in nebis pium 
cogitationis aflfectum operumque pio labere con- 

150 geriem, non labrorum inanem seruitiem. 



12 

Hunc igitur librum uestrae sagaci prudentiae 
probandum cnraui transmittere. Et quia a rhabano 
uenerandae memoriae digno uestrae sedis quondam 
praesule, educata parum mea paruitas est, praesu- 

155 latus uestri dignitati sapientiaeque in uobis pari 
commendare curaui« Qui si sanctitati uestrae placet 
optutibus et non deiciendum iudicauerit, uti licenter 
fidelibus uestra auctoritas concedat. Sin uero minus 
aptus parque meae negligentiae paret, eadem uene- 

160 randa sanctaque contempnet auctoritas* ütriusque 
enim facti causam arbitrio uestro decemendum mea 
parua commendat humilitas. 

Trinitas summa unitasque perfecta cunctorum 
uos utilitati multa tempora incolomem rectaque uita 

165 manentem conseruare dignetur. amen» 

EXPLICIT PROLOGUS. 



SALOMONI EPISCOPO OTFRIDUS. 

Si sälida gimüati sälomönes güati, 

ther biscof ist nu ediles köstinzero sedale S 1 
Allo guaii gidue, thio söi, thio biscofa er thär 

häbettn, 
ther man zi thiu giladota, in houbit sinaz 

zuiualt A! 

5 Lekza ih therera buachi iu sentu in suäbo lichi, 
thaz ir irkiaset ubaräl, oba siu fruma uuesan sca L. 
Oba ir hiar findet iauuiht thes, thaz uuirdig 

ist thes lesannes, 
iz iuer hügu iruuallo, uuisduames foll 0. 

Mir uuärun thio io uuizzi iu öfto filu nuzzi, 
10 lueraz umsduam; thes duan ih mihUan rua M. 
Ofto irhugg ih müates thes mänagfalten güates, 

thaz ir mih lertut härto lues selbes uuört 0* 
Ni thaz müho dohti giuuerkön thaz io möhti, 
odo in thön thingon thio huldi so gilango N — 
1 5 Iz dätun gomaheiti, thio iues «selbes gtiati, 

^ iueraz giräti, nales miho dät I. 

Enunizigen ubaral ih drumin fergön scal; 

mit l^n er iu iz firgelte ioh sines selbes uuört £, 
Päradyses festi gebe iu zi gilusti, — 
20 ungilffnöt nibüeip ther gotes uuizzode klei P— 
In himilriches sct>ne so uuerde iz iu zi l^ne 
mit geltes ginühti, thaz ir mir dätun zuht I. 



14 

Sint in thesemo buache, thes gömo thehein rüache 
uuortes odo güates thaz lieh iu iues muate S; 
25 Ch^ret thaz in muate bi thia zühti iu zi güate 
ioh zellet thaz äna uuänc al in lueran than C* 
Ofto uuirdit, oba güat thes mannes iüngoro giduat, 

thaz es leuuet thräto ther zühtäri guat 0. 

PStrus, ther richo, lono iu es blidlicho, 
30 themo zi romu druhtin gräp ioh hüs inti höf ga P. 
Obana fon himile sent iu io zi gamane 

salida gimyato selbe krist ther guat 0! 

Oba ih irbälden es gidär, niscal ih iz firläzan 

ouh a 
ni ih biuih lO gerne ginäda sina ferg 0: 

35 Thaz höh er iuo uuirdi mit sines selbes huldi 
ioh iu festino in thaz müat thaz sinaz mä- 

nagfalta gua T; 
Firliche iu sines riches, thes hohen himilriches, 
bi thaz ther guato hiar io uuiaf ioh emmizen 

zi göte ria F; 

Rihte iue pedi thara frtia ioh mih gifüage tharazua, 
40 thaz uuir unsih freuuen thär thaz gotes Suui- 

niga iä R, 

In himile unsih bilden, thaz uuizi uuir bimiden. 

ioh düe uns thaz gimüati thüruh thio siho guat I, 
Düe uns thaz zi guate blidemo muate! 
mit heilu er giboran uuard, ther thia salida fan D, 
45 Vuanta es nibristit furdir, thes gilöube man mir, 
nirfreuue sih mit müatu lamer thär mit guat ü. 
Selbe krist ther guato firliche uns hiar gimyato, 
uuir iamer fro sin myates thes ^uuinigen güate S. 



INCIPIT 
LIBER EVANGELIOEUM 

DOMINI GRATIA THEOTISCE 
CONSCRIPTUS. 



INCIPIUNT CAPITULA. 

I. Cur scriptor hunc libram theotisce dictauerit. 
II. Inuocatio scriptoris ad deum. 
m. Inber generaüonis iesu christi filii dauid. 
rV. Pmt in diebus herodis regia sacerdos nomine zacharias. 
y. Missus est gabrihel angelus ad mariam uirginem. 
YI. Exsurgens autem maria habiit in montana. 
Vn. De cantico sanotae mariae. 
Vm. Cum esset desponsata mater iesu maria. 
IX. Elisabeht autem impletum est tempus pariendi. 

X. Canticum zachariae. 
XI. Exit edictum a caesare augusto. 
Xn, Pastores erant in regione eadem. 
XTTT. Pastores lo(juebantur ad inuicem. 
XIY. De circumcisione pueri et purgatione sanctae mariae. 
XV. De obuiatione et oenedictione symeonis. 
XYI. De anna prophetissa. 
XVn. De Stella et aduentu magorum. 
XYm. Mystice de reuersione magorum ad patriam. 
XIX. De faga ioseph cum matre et puero in aegyptum, 
XX. De occisione infantum. 

XXI. De morte herodis et reuersione ioseph cum matre et puero. 
XXII. Cum factus esset iesus annorum "X^TT, 
XXni. De predicatione iohannis et baptisma eins. 
XXIV, Interrogabant iohannem turbae quid faciemus? 
XXV. Venit iesus a galilea ad iohannem ut baptizaretur ab eo. 
XXVI. Moraüter, 
XXVn. Miserunt iudaei ab hierosolimis sacerdotes et leuitas ad 

iohannem. 
XXVni. Spiritahter. 

EXPLICIÜNT CAPITULA LIBRI PRIMI. 



. • . . . I. - 

CÜB SCRIPTOR HÜNC UBRÜM THEOTISCE 
DICTAÜEBIT, 

Yiias liuto filu' in fiize^ in managemb agaleize, 
sie thaz in scrip gikleiptin, thaz se iro namon 

breittin. 
Sie thes in iogil!cho flizun ^uallicho, 
in b^chon man gimeinti thio iro chdanlieiti. 
5 Tharana dSton sie öoh thaz dtiam, öugtun iro 

uufsduam, 
öugtun iro kleini in thes tihtdnnes reini. 
Iz ist al thuruh nt>t so kleino giredinot, 

iz dunkal eiguh füntan, zisämane gibüntan, 
Sie onh in tfalu gisagetin, thaz then thio büah 

niraiähettn, 
10 ioh uuöl er sih firuu6sti, then 16san iz gilusti. 
Zi Üiiu mag man ouh ginC^to managero thioto 
.' hiar namon nü gizellen ioh s&itar ginennen. 
Sar kriachi ioh römSni iz m&oh6nt so gizKmi, 
iz machönt se al girustit^ so thih es uuola lüstit 
15 Sie m&chönt iz'sö r6htaz ioh sd fflu slehtaz, 

iz ist gifdagit al in Sin, selb so h^lphantes bSin. 
Thiie dttti man giscrlfbe, theist männes lust zi libe ; 
mm gouma thera dihm, thaz hürsgit thina drähta. 
Ist iz prffsün slihti, thaz^ drenkit thih in rihtl; 
20/ odo metres klSini; theist gouma filu reini. 
Sie düent iz filu süazi ioh mezent sie thie f&azi, 
thie lengi ioh thie kurti, theiz gilÄstlichaz uuürti. 
Eigun sie iz bithenkit, thaz sillaba in niuuenkit; 
sies &lles uuio niruacheüt, nis6 thie fdazi 

süachent. 

Ofcfrid ed. Piper. 2 



18 

25 lo ällo thio zili 86 z&ltun sie bi ntSü; 
iz mizit ana bitga al io sulih uuäga. 
Yrfdrbent sie iz reino ioh härto filu kleino, 

selb so man thurubt ntft sinaz körn reinöt 
Oiüi selbün buah fröno irreinönt sie sd sctfno; 
30 tbär lisist sctfna gilust äna theb6iniga äkust. 
Nu es füu manno inthi^hit, in stha zungun scrin}it, 

ioh Iflit, er, gigähe, thaz sinaz io gih(fhe: 
Vuä.nana sculun frankon einen thaz biuuänkdn, 
ni sie in irenUsgon biginaen, sie gol^s lob 

singen? 
35 Nist si so gisüngan, mit regulu bithuiingan, 
si habet thoh thia rihü in sctfneru slihH 
ni thu zi ntfte theiz' scffno thoh giltlte, 

ioh gotes utuzzod thänne thärana scdno helle; 

Thaz thärana singe, iz sconö .man ginenne,' 

40 ' in themo firstantnisse unir gihiltan sin giuuisse. 

Thaz ISz thir uuesan süazi, so mezent iz tme fdazi, 

z$t ioh thiu r6gula, so ist gdtes selbes brediga. 

Yuil thü thes uu61a drahton, thu metar uuoUes 

ahton, 
in tluna zungun uuirken duani ioh^ sctThi uers 
' ^ ' uuoUes düan; 

45 n io gotes uuillen ällo ziti irfüllen, 

so scribent gotes thegana in frenkisgön thie 

regiillu 
In götes gibotes suazi läz gängan thine fuazi, 
niläz thir iZiS?!; thes'ingiCn.: theist scöni u6rs sär 

giMn. 
Dihto io thaz zi ntiti : theso sehs ziti^ 
,'50 thaz thü thih so .girustSs, in theru sabuntün 
: girestes. 

Thaz kristes uuort uns sagetun ioh drüta sine uns 

zelitun, 
biföra lazu ih iz äl, so ih bi rehtemen scaL 
Vuanta sie iz gisungün härto in edil züngun, 
mit göte iz alläz riatun, in uiierkon oiih giziartun. 
55 Theist s&azi ioh o.uh nuzzi inti lexit unsih uuizzi, 
himilis gimächa; bi tluu ist thaz .ander racha. 



19 

Ziu sculun frankon, so ih qu&d, ü thhi einen 

uuesan lingimah, 
: thie liutes unith niduältnn, tUie uuir hiar 6ba 

zäJtun. 
Sie sint ffö sama chuani, * selb so' thie römäni; 
60 nitharf man thaz ouh redinön thaz kriahi in 

es giuniderön. 
Sie eigun in zi nnzzi - so ^ämalicho uuiz'^, 

in felde iohinüoalde so sint sie samabialde; 
Ri hidnam gintiagi, ' ioh sint öuh fflu cliuani, 
zi unltfEtne snelle, so sint thie theganaalle. 
65 Sie büent mit giziagön ich uuärun io th'e's giuuön 
in guatemo länte; bi thiu sint se i&nscante. 
Iz ist filu feizzit) harto ist iz giüueizzit 

mit managfalten ^tin'; nist iz bi ünsen frehtin. 
Zi nuzze grSbit man ouh th&r %r inti kuphar 
70 ioh, bi thia meinal Tsine steinä« 
Ouh tharazua fdagi siläb'ar |in&agi, 

ioh lesetit thär in lante gold in iro sante. 
Sie sint f&stmuate zi mänagemo guate, 
zi mänageru nüzsä, thaz duent in iro^ umzzi. 
75 Sie sint fflu redie sih flanton zirrSttinne; 

nigidürfun sies biginnan, sie eigun se iibaruuünnan. 
Liut sih ih nintfliarit, thaz iro lant ruarit, 

ni se birö guati in thionon io zi nt^ti; 
loh mennisgön alle, ther sS iz niuntarfäUe -^ 
80 ih uueiz, iz gdt uuorahta — al eigun se iro 

förahta. 
Nist liut, thaz es biginne, thaz uuidar in ringe, 

in eigun sie iz firmSinit, xnit uuäfanon gizeinit. 

Sie IKrtun sie iz mit suerton, näles mit then uuörton, 

mit speron filu üuässo; bi thiu forahten sie se 

nöh so. 
85 Nisi^ thidt, thaz thes gidr&hte, in thiu iz mit in 

fehte, 
thöh m^di iz sin ioh persi, nub' in es thi uuirs si.-^ 
L&s ih iu in älauuiCr ' in einen buachouj ih uueiz 

uuSr, 
sie in sibbu ioh in &htu sin alexänderes slahtu, 



20 

Ther uuörol^ 's6 gifbreuuita, mit suertu sia al 

gistreuuita, * 
90 u&tar sSheü hänton mit füu herten bauten; 
loh fand in theru redinu, thaz fon macedoniu 
: ther liut in gibürti giscöidiner uuurti. 
Nist untar in, thaz thulte, thaz Mning irb uuälte, 
in uuorolti niheine, nisi thie sie zugun heime ; 
95 Odo in erdringe ander es.bigiime 

in thiheinigemo ihiote, thaz ubar sie gibiete. 
Thes eigun sie io niizzi in snelli ioh in uuizzi, 

ninträtent sie niheinän, unz si nan eigun heilan. 
Er ist gizäl nbaräl, io so edil thegan scal, 
100 uuiser inti kdani, thero eigun se io ginüagi. 
Uueltit er githiuto mänagero liuto' 

ioh ziuhit er se reine selb so stne heime. 
Nisint, thie imo ouh denen, in thiu nan fränkon 

uuerien, 
thie snelli stne irb^tSn, thsiz sie nan umbirrten. 
105 Uuanta allaz, thaz sies thenkent, . siez al mit göte 

utdrkeht; 
nidüent sies uuiht in n^ti ana sih girati. 
Sie sint götes uuorto flizig filu harto, 

thaz sie thaz gUernen, tbaz in thia büah. zellen, 
Thaz sie thes biginnen, iz ttzana gisingen, 
110 ioh sie iz oüh irfüUdn mit mihilemo uiullen. 
Gidän ist es nu fedina thaz sie sint guate the^anä, 

ouh göte thionönte alle ioh uuisduames folle. 
Nu uuiU ih scriban unser heil, euangeliono deil, 
so uuir nu hiar bigunnun, in: frenlasga zungun; 
115 Thaz sie niuuesen einö thes :selben ädeilo, 
ni man in irö gizungi kristes lob sungi, 
loh er ouh iro uüorto gilöbot uuerde häito, 

ther sie zimo holeta, zi giloubön sinen l&döta. 
Ist ther in iro lante iz alles uuio nintstante, 
120 in ander gizungi fimeman iz nikunni; 

Hiar htfr er io zi guate uuaz got imo gibiete, 

äiaz uuir imo hiar gisüngun in frenkisga zungun. 
Nv freuuen sih es alle, so uuer so uuöla uuoUe, 
ioh so uuer si hold in müate fränkönö thiote, 



21 

125 Thäz uuir krf ste sungua in finseira zöngOlB,; 

ioh umr oüh thaz gil^betun, iii fren^sgon nan 

ftlbotun. 



U. 
INÜOCATIO SCRIPTOBIS AD DEÜM. 

Vuola, drAhtin mtnl iä bin ih scalc tfatn; 

thiu arma müater mlfn eigan thiu ist si thtn. 
Fingar thtnan dua aiia münd minan, 

then ouh h&nt thina in thia zungnn mina: 
5 Thaz ih lob thinaz st Ifidentaz, ^ 

giburt sünes thines, druhtines mines; 
loh ih biginne redinön, uuio er bigonda bredigön, 

thaz ih giuuar si harto thero sinero uuörto, 
loh zeichan, thiu er deta tho, — thes uuir birun nu 

so frff, — 
10 ioh uuio thiu selba heiU nust uuorölti gimeini. 
Thaz fh ouh hiar giscrilbe, uns zi rehtemo 15fbe, 
uuio firdän er unsih fand, tho er selbo dothes 

ginand, 
loh uuio er fuar ouh thanne ubar hlmila alle, 
ubar $6nnün Uoht ioh ällan thesan uuöroltthiot; 
15 Thäz ih druhtin thanne in theru sägu nifirspirne, 
nöh in themo uuähen thiu uuort nimissiföhen; 
Thaz ih niscrTbu thuruh ruam^ suntar bi thin 

lobduam, 
thaz mir iz iouuänne zi uuize nirgänge. 
Ob iz zi thiu thoh gigeit thuruh niina dümpheit, 
20 thia sunta, druhtin, mthol ginädlicho dUo; 
Uuanta, ih zellu thir in uuän, iz nist bi bälauue 

gidSn, 
ioh ih iz ouh bimide, bi niheinigemo ntde. 
Then uuän z611u ih bi thäz, thaz herza uueist thu 

filu bäz; 
thoh iz büe innan mir, ist härto kundera thir. 



22 

25 Bi tHfu thu io, drähtin, ginSdo fdilicho min, 
hügi in nur mit kfefti .ther& thinera gisceftil 
Hiar hügi mines uuortes tkaz thu iz harto haltes, 

gizäuua mo firUfhe ginSda thin, theiz thihe. 
Ouh ther uuidaruuerto thih, niquem er innan 

muat min, 
30 thaz er mir hiar niderre, ouh uuiht mih ni- 

gimerre» 
Unkust rümo stnu, ioh nah ginäda thinul 
irfirrit uuerde balo stn; thu druhtin rihti uuört 

mini 
AI giztingilo, thaz ist thu druhtin eino es alles bist; 
uueltis thu thes liutes ioh alles uuoroltthiotes. 
35 Mit thiheru giuuelti sie dSti al sprechenti, 

: ioh, sälida, in gilungun thiu uuort in iro zungun; 
^ Thaz sie thin io gihogettn, in %uuön iamer lobötin, 
ioh sie thih irknätin inti thionöst thinaz dätin. 
Sär thu üzar theru menig^ * sceithist thin githigini, 
40 so läz mih, druhtin mih, mit druton thtnen ia- 
mer sin; 
loh theih thir hiar nu ziaro in mina zungun thiono 

ouh in äl gizungi, in thiu thaz ih iz kunni, 
Thaz ih in himUriche thir, druhtin, iamer Itche 
ioh iamer freuue in rihti in thiheru gisihti 
45 Mit engilon thmen, thaz nist bi uuerkon mmen, 
suntar rehto, in uuSru, bi thiheru ginädu. 
Thu hüphis io mit krefti theru thinera gisceftil 
düa hüldi thino ubar mih, thaz ih thanne iamer 

löbo thih, 
. Thaz ih ouh nu gisito thaz, thaz mir es iamer si 

thiu bäz, 
50 theih thionöst thinaz fülle, uuiht alles io niuuoUe, 
loh mir io hiar zi libe uuiht alles iö niklibe, 
: nisi, druhtin, thaz thin uuillo ist, thu io ginS- 

diger bist 
Thih bittu ih mines muates, thaz mir queme alles 

guates 
in ^uuön ginuagi; ioh zi drtfton thinSn fdagi. 



55:Thaz ih iaisier^ drahtin mlii, . Hiit tbemo irtSBie 

megi sin, 
mit tbemo göate ih frauuo thlEr mina däga inti 

eUuiar, 
Fon iäre zi iäre ih lamer; firauxio thSre, 
fon Snuön iinz io $auön mit then slüHgen sSlön. 



m. 

LIBER GENERAHONIS lESV CHRISTI FILH 
DAOID. 

Thiz sint buah fr&no: sio zSigönt £lu scSno, 

was zellent se äna bäga thie kristes ältmäg&. 
Zellent sie unsfilu fr&m, uuio selbo er hera in 

uuörolt quam, 
ioh, mihilo uuunnt thaz sin adalkunni. 
5 Adam thero gomono uuas manno aristo, 
&ltfater mIErer, fon drühtine gidliner. 
Bi önterin uuörolti uuäs er liut beranti, 

kann er io gibreitta, unz krisl sih uns yroagta. 
Niuoas no^, ih sagen thir Sin, in then thaz 

ininnista deil, 
10, fon thämo thie liuti, thes uuas not, auürtun auur 

gi&üaröt. 
Ther tha arca sinen kindon rihta in then ündon, 
thes auäges er sie uolsta, thera freisün oah 

yrlt^sta. 
Sih abrahäm giguatta ioh druhtine ouh giliubta, 
uoant er üuas giht^rsam; bi thia ist er gieret 

nn so fr&m. 
15 Thio büah duent onsih auisi, er kristes iltano si, 
ioh zellent ans ouh märi, sin sun sin fater uuäri. 
Thaz uuas däoid, thero gomono ein, ther zi kii- 

ninge girein; 
er quam mit theganheiti zi sülicheru guati. 



dt 

Thaz ISrta nän sin milti, thazr er Bulih üuürti, 
20 thaz er uuard gitbiuto kuning thero liuto. 
Nist m&n^ thöh er uuölle, thaz g^misg} al gizelle; 

thoh sint these noti furista thero guati. 
IHt thriu deil äna ziatual 60 ist iz gisceidan, 
thaz edil in gibürti fon in uuAhsenti: 
25 Thie höliun ältfaterä endont anan kuningä, 

thiu thritta zuahta thänana, thaz uuarun edil 

theganä. 
Thie uuarun uuürzelün theru säligun blüomün 

muater thera märun, thera gotes drtftthiamun. 
Htigi uueih thir sageti, niuuis zi dümpmuati, 
30 firnim thesa iSra, so z611u ih thir es m^ra. 
Ih meinu sancta märiun, kdningin thia rTchün; 

sia ist engilo n^enigi in himile Srenti. 
So uuer so in erdriche ouh sälida süache, 
irbiat er iro g4ati mihilo ütmixsAL 
35 Fon änagenge uuörolti unz' anan ira ziti 

zeli du thaz kunni, so ist einlif stunton sibini, 
Iro dago uuard giuuago fon altön uuizagön, 

thaz si uns heran scolü, ther unsih güieilti, 
Giuujfhtän in ^uuon; ginädöt er uns thSn sSlön 
40 ioh allere uuörolti, so nu männilih ist sehenti. 
Sih thaz h^rötif theist imo thiohmuati, 
so uutto soso uuörolt ist, uuant er ther druh- 

tin ist 
Er ist giuueltig filu fram ioh hera in uuorolt zj 

uns quam, 
uuüntarlichen thingon hera untar mennisgon. 
45 Thaz uuill ih hiar gizellen gidriuuen singn allen, 
so uuir nu hiar bigmnen, uuorton frenldsgen. 
Thoh scrH)!! ih hiar nu z} ^rist, so in euangeliön 

iz ist, 
uuio giboran uuard ouh ^r iöhannes, thegan 

siner; 
Ther imö ingegin gärota, thaz uuorolt missiuuo- 

rahta, 
50 thie uuegä riht er jmo ubaräl, so man bare- 
ren scal. 



25 



IV. 

FTOT IN DIEBÜS HERODIS REGIS SACERDOS 
NOMINE ZACHARIAS. 

In dagon eines küninges ioh h&rfco firdänes 

uuas ein Sunarto — zi g&ate si er ginanto. — 
Zi hran er mo quenün las, 86 thär in lante situ 

uuas, 
uu&nta uuarun thäiine thie biscofa einkunne. 
5 CuSrun siu b^diu gote filu drffdiu 
ioh logiuu&r slnaz gibot füllentaz, 
Uuizzod sinan io uuirkendan 

ioh reht minnonti &na meindäti. 
Unbera uuas thiu quena kindo zeizSro^ 
10 • so uuSrun se unz in. elÜ thaz lib leidendi, 
Zit uuard thö gir6isöt, thaz er giangi furi got; 

opphorön er scölta bi die siho suntä. 
Zi gote ouh thanne thfgiti, ' thaz er giscouuoti 
then Ifut, ther ginSda thäriize beitota. 
15 Thiu heriscaf thes Hutes stuant thär üzuuertes, 
sie uuSrun iro henti zi gote h6flfenti; 
Sinero Sregrehli uuarun thiggenti, 
^ thaz er ouh gihtfrti thaz ther Suuarto bäti 
Ingiang er tho skioro, göldo garo zfaro 
20 mit zinseru in henti thaz hus rouhenti. 
ThSr gisah er st&ntan gotes boton sctfnan 
zi thes älteres zesauui, uuas sin beitönti. 
Hintarquam thd härto ther gotes ^uuarto» 
intriat er thaz gisiuni, uuant iz uuas filu sctfni. 
25 Er irbleichdta ioh färauuün er uuänta; 

ther engil imo züasprah, thö er nan sciuhen 

gisah: 
„Niförihti thir, biscofl ih niterru thir drof, 

uuänta ist gibet thinaz fon druhtine gih&rtaz, 
loh ältquena thlhu ist thir kind berantiu, 
30 sun mn zeizan; iöh&nnes scal er heizan. 



36 



Er ist thir herzblidi ioh nuirdit filu mSri, 
ist siheru giburti sih unorolt mendentL 
QiaaÜ so ist er h&her ioh göte filu linbdr, 
ist er ouh fon iiigendi filu f&stentL 
35 Nifdllit er sih uulhes ouh lldes xnh^ines; 

fon r6ue thera muater so ist er io giuuihter. 
Fflu thesses liutes in &bnh irrentes 

ist er zi gotes henti nuola chSrentL 
Er ferit fora kriste mit selbomo g^iste, 
40 then iu in ältuuorblti helSas unas o^ h&bentL 
Gik^rit er skt^no thaz herza fordröno 
in kindo üibrusti zi gotes änalusti 
Thie ungiloubige gikSrit er zi l$be, 
thie dümbon duat ouh th&nne zi auTsemo manne, 
45 Zi thiu thaz er gigarauue thie liuti uuirdige, 
selb druhttne strJiza zi dretanne/^ 
Thü sprah ther biscof — harto forahta er mo thöh, 

niuuas mo anauuäni thaz ärunti scöni — : 
,,Ghtümg bin ih iltro iu £lu manegero, 
50 ioh thiu quena mühu ist kinde& tirminnu. 
Uns sint kind zi beranne iu dägä furif&rane; 

ältduam suiCraz duit uns iz üruuänaz. 
Iz habet ubarstigana in uns iugund m&naga, 
nigibit uns thaz alta, thaz thiu idgund scölta. 
55 Uuio mag ih uuizan thänne, thaz uns kind uuerde? 
int uns ist iz in ther elti binoman unz in enti^* 
Sprah ther götes boto thü, m thoh irbolgono, 
^uuäs er mo auur sägenti thaz selba ärunti: 
„Ih bin ein thero slbino thero gotes drtttbotono, 
60 thie in siheru gisihti sint io stäntenti; 

Thi er hera in uuorolt sentit, thann er kraft uuirkit 

ioh uuerk filu hebigu ist iru kundentu. 
Sant er mih fon himUe, thiz selba thir zi säganne, 
fon himilriches h£)hi, theih thir iz uuTsdäti. 
65 Nu thu thaz ärunti so härto bist firmönanti 
nu uuird thu stummer sär, unz thüz gisahes 

älauuar; 
Uuanta thu äbahönti bist gotes ärunti 

int ouh thaz bist firsagenti, thaz selbo got ist 

gebenti; 



2Z 

Iz uüirdit thoh irfällit, so got gisazta thia zit, 
:70\^ tmz thdz tharbe harto thtfo thlhero uuörto.*' 
Yze stuant ther Iiut thär, uu&s sie filu uuuntar, 

ziu ther Süuarto diiäleti so harto, 
Gibetes &ntfangi fon gote nigisägett, 
mit sliiera h^nti sie ouh liu&ri uuihenti. 
75 Griang er üz tho spSto * hintarqueman thräto» 

tiieru sprSchä.ar bilemit uuas, uuant er gilöu- 

btg niauas. 
Tho tuias er btfuhaenti, nales sprechenti, 
thaz menigt thes liutes fuari neimortes. 
Sie'fuaram dxfirdnti ioh ouh tho ähtönti, 
80 uuant er uuiht zin nisprah» thaz er thaz uuün- 

tar gisah. 
Thes oppheres ^ uuärun entönti, 

fuar er ouh tho säre zi sthemo gifuare. 
Thera spi^chä momentii thes uulüies uuas sih 

freuuenti; 
^oubt er filu späto, bi thiu beitöta er so nt^to. 
85 Tbiu quena sun uuas drägenti iöh isili harto scä- 

menti, 
thaz siu scolta in eltt mit kmde gän in henti. 



V. 

MISSÜS EST GABRIHEL ANGELÜS ET 
RELIQÜIA. 

Vtard after thiu irscritan sär, so moht es stn, ein 

hälp iär, 

mänödo after rime thria stuntä zuSne. 
Tho quam böto fona gote, engil ir himile^ 

bräht er therera uuörolti diuri ärunti. 
Flöug er sünnün päd, sterröno striiza, 

uuegä uuolköno zi theru itins fröno, 
Zi edües frSuuon selbün sancta mariun; 

thie fordoron bt barne uuärun kuninga alle. 



2S 

. Oifliig er in'thia pilinza, faiid sia drtfrdnta;,' 
10 mit ps&lteim in lienti, then s&ng si un^iin enti; 
Uultohero däaeho atierk utifrkendo, 

diurero g&mo, thaz detd sia io g^rno. 
Thö sprah er Srltcho nbaral, so man zifrfi^ftn scal, 
8Ö böte scal io gäater^ zi drühttnes mäater: 
IS^Heil, m&gad zieri, thiarha so sc&ni, 
- ' Äliero uulbo gote zei^&sto! 

Nibrtitti thih muates, noh thtnes änlnzzes 
farauua niauenti; fol bistu g6tes ensti. 
Förasagon süngun fön thir sSUgün, 
20 uuänm se ällo unorolti zi thir z6igönti. 
Gimma thiu uuiza, magad söfoenta, 

m&ater tbiu diura scalt thu uuesan eina. 
Thü scalt beran einan* alaüualtentan 
erdiin ich himiles int alles ITphafbes, 
25 Se^pheri nuorolti — Iheist min Srunti -^ 
f&tere giböronan, eban^uutgan. 
6ot gibit imo uufha ioh 8ra filu hffha ^-^ 
drof nizutuolo thu thes — däuldes sez thes 

küninges. 
Er rl^chisSt githiuibo küning therero liuto, 
30 thaz steit in götes henti äna theheinig enti. 
Allera uuorolti ist er lib gebenti, 

thaz er ouh insperre himilrichi manne." 
Thiu thiarna filu scC^no sprah zi boten fröno, 
gab simo äntuurti mit sdazeru giuurti: 
35 „Uuanana ist iz, fr{f mtnl thaz ih es uuirdtg bin, 
thaz iH druhttne stnan sun souge? 
Uuio mag iz io uuerdan uuär, thaz ih uuerde 

sudngar? 
mih io gdmman nihein in mtn muat nibirein« 
Haben ih gimeinit, in müate bicleibit, 
40 thaz ih einluzzo mtna uuörolt nuzzo." 

Zi iru sprah tho ubarlüt ther selbo drdhtines drüt 

ärunti gäbaz ' ioh harto filu uuHhaz. 
„Ih scäl thir sagen, thiarna, racha filu dougna: 
sälida ist in 6uuu mit thtneru selu. 
45 Sägen ih thir einaz: thaz selba kind thinaz, 
heizit iz scono gotes sün fröno. 



Ia)t sedflfl f^n . M. hiioile gistäHitaz. 

tco^ing Aist in uuörolti, Bi9i imo tbioudnti; 
IS^ keisor untaf masnei lulao geba j>iiage 
50 fdazfaUdati int inan Srenti. 

& scal slnen dirüton tbjrl^to gimunton; 

then alten satana^n uuüit er gi^Jban« 
Nist in erdnche thär er imo. io instric^e, 

noh uuinkil luitar himilei tbär er sih ginerie. 
55 iliuhit er in then sg, thär gidüat er imO uue, 

gidüat er imö fremidi thaz hoha hjinilrichi. 
,Thoh hftbet er imo irdöiUt; loh selbo gimeinit, 

thaz er nan in beche^ mit ketinu zibröche. 
Ist ein th^n gisibba reues umberenta, 
60 iu mäneggru :3rti ist dagä läidenti. , 
Nu ist diu gibl^dinöt kindes so dinres 

so fdrira bi uuorolti nist quSna berenti. 
Nist uuiht, suntar uu6rde, in thiu iz got uuolle, 

nöh thaz nnidarstante druhtines uuorte.'' 
65 ^Ih bin,*" quad siu, gotes thiu zi erbe giboraniu, 

si uuort sinaz in mir uuahsentaz/ 
Uudlaga, {(tmuatil so guat bistu io in noti! 

thu uuäri in ira unörte zi foUemo äntuurte. 
Drühtin kos sia guater zi ^igeneru muater; 
70 si quad, si uuS^ri sin thiu zi thionöste gärauuiu. 
£ngil floug sd himile, zi selb druhtine; 

sagata er in fr&no thaz limnti scono. 



VL 

EXÜRGENS AOTEM MARIA ABIIT IN MONTANA 

CUM FESTINATIONE. 

FvAt thö sancta märia, thiamä thiu mära, 
mit Hu ioh mit miünU zi thSr iru maginnu. 

SS si in ira hifs giang, thiu uuirtun sia Srlicho 

intfiang, 
ioh spilöta in thetu muater . ther ira sun guater« 



30 

5 Sprah thiu ftin miiater: ;,lieil, titüli dohter) ' 
: uuöla uuarä tfiih lebenti ioh gtloubenti! 
Giuiüihit bisbi in uutbon ioh untar uuöroltma- 

gädon 
ist fürista alles untbes uuahsmo reues thines. 
Uuio uudrd ih iö so uuirdig fora drühtane, 
10 thaz selbä muater sTn giangi innan bifs min? 
So sliitmo so ih gihtfrta thia stfmmüü thina, 
, so blVdta sih ingegin thir thaz min kind innan mir. 
AUo unihi in uuörolti^ thir gotes boto sagSti, 
sie quementj so gimSinit, ubar thtn houbit/' 
15 Nu singemSs &lle m&nnolih bi barne: 
uuola, kind diuri, förasago maril 
üuola, kind diuri, förasago märil 
iä kändt er uns thia hdfli, er er giböran uuari. 



vn. 

DE CANTICO SANCTAE MARIAE. 

ThCT sprah sancta maria, thaz siu zi hüge. häbeta ; 

si uuas sih birdehti bi thaz äirunti. 
„Nu scal geist miner mit sglu gifüagter, 

mit lidin lichamen druhtinan diuren. 
5 Ih frauuön druhtine; alle dägä mine 

freuu ih mih in muate gote heilante. 
Uuant er otmuati in mir uuas scouuönti; 

nu säligönt mih alle* uuorolt io bt manne. 
Mahtig driihtin, uuih nämo siner, 
10 det er uuerk märu in mir armeru; 
Fon anagenge uuörolti ist er ginädönti, 

fon künne zi kunne, in thiu man nan irkSnne. 
Det er mit giuuelti sYneru henti, 

thaz er ubarmuati gisciad fon ther guatii 
15 Fona htüisedale zistiaz er thie riche, 

gisidalt er in hfmile thie {ftmuatige; 



31 

TMe hüngorogön miiadon gil£bdt er i& ^üu6n, 

thie (fdegun alle firUaz er ttale. 
Nu intfiang drdhtin drüiliut sinan, 
20 nu uuilit er ginädön thSn unsSn ältmagon; 
Thaz er allo uuörölti zin uiias spfächenti 

ioh io giheizenti, na Mb^ sie iz in &&iti.<< 
Uuas Bi &fter thia mit ira sär thri mänötho thär, 

rSo Mar si ziro . säidon mit all^n s^dön. 
25 'Nvi fergomes thia thfärniiiiy sölbün sancta iuäriün, 

thaz si uns allo uuorolti si ziru süne uuegönti. 
lohannes, drahünes drift, nuflit es bithThan, 

th^ er uns firdSnfin ginuerdo giniUön. 



vm. 

CUM ESSET DESPONSATA MATER lESü. 

Ther man theih noh nisageta, ther thaz uuib ma- 

halta, 
uuas üno iz harte ungimah, tho er sia hafta 

gisah. 
Ih sagen thir, in uuar wXn^ si nimohta inböran sin 
in flühti ioh in zdhti, theiz alles uuesan mohti. 
5 Oub 60 iz zi thisu uuurti, iz diufal nibifünti, 
ioh thiu rächi^ sus gidän nam thes huares 

thäna uuän 
Er sia Srlicho zt^, in aegyptum mitiflC^h 

ioh brähta sa afur thänne zi themo ira heiminge. 
Qidar ih lobon inan främ, *:er uuas sulih, so er 

gizäm, 
10 er uuas in sitin fruatdr * ioh heilag inti g&atSr. 
Iz uuas imo ün^muati thuruh sino gdäli, 

ioh thithta izimo s^, ob er sia firliazL 
Er thähta uno ouh in gähi thia mänagfaltün 
:: : : UuTM 

iöh thia höhun üuirdi; niuuolta; thiEtz:iz uuürdi. 



82 

l$£r naift ^uiha 10)68 thäs heitegen n'üibes 

ioh hintarquam bi n£fti thera mihitim guati. 
Thähta er,bi thia guatii ^ sih fon iru däii^ 
: ioh th^iz gidöugho uuitf ä, er sih £on im irfirti. 
Unz er tharathahta, thei* ^gil imö nähta^ 
20 kündt ei* imo in är6ame, . er thes uüibes uuola 

göame« 
Er 4uäd, thes nithähti, ni er sih im nahd, 
ich thärazua ouk hogeli, loit ^ thionöstu iru 

fagoti. 
Quad, ällaz thaz gizämi fon selben gote quämi, 
ioh thier heiligo geist, fon imo uuehsit iz meist. 
25 „Si birit sün zeizan, ther ofto ist iu giheizan; 
thie buah fon imo singent uuio iz förasagon 

zellent. 
Er giheilit thiz lant, heiz inan ouh heilant; 
güieilit thiu sin guati allo uuorolt liuti." 



ELISABETH ATJTEM IMPLETÜM EST TEMPUS 
PAKIENDL 

Thes %r in uuard giuuahinit, thö uuard irfullit 

thiu zi t, 
thaz säliga thiu alta thiEiz kind thö heran 

scolta. 
BihSTtB. iz filu manag Munt ioh aller ouh ther 

läntliut; 
^ uuärun sie sih freuiienlä theru dr^htines gifti. 
5 Thö gieisgötun thie mägä thia drühtines ginlda; 
thö zemo äntdagen sär : so uüärun se alle sä- 

mant.th&r. 
Sie quämun &1 zisamane thaz kindilin zi sehanne, 
th£z sie iz ouh giquätti!h ioh inio naanon scaptin. 



33 

Stuant thö thftr umbiring fila manag ediling; 
10 sih uuiCraii sie einönti, uuio man thaz kfnd nanti. 
Sie sprSchun tJ^nnih müma al einera stimna, 

theiz uuäri giäforönti then fater in ther elti. 
Qaädun, iz so zämi, er sinan nämon nämi, 
thaz man in ther nämiü thes alten io gihogeti. 
15 Tho sprah thiu muater ubarltit — uuas iru ther 

sün drüt — 
„thiz ist liub kind min, iöh&nnes scal ther 

namo sin. 
Thes fäter nämon, in min uuär, then firsägen ih 

iu sär; 
ir scnhit sprechan thaz mTn, süs scal io ther 

nämo sin.^ 
Sie sprächun filu blt'de zi themo sitligen uuTbe, 
20 quädun, iz nizSmi, niuuas in ther namo nami. 
„In thtnemo künne — z61 iz al bi manne — 
so nist ther gihogeti, thaz lo then namon 

habeta.« 
Gifttuatun sie thö scouuön in then fater stummen, 
si uuärun bouhnenti, uuio er then nämon uuolti. 
25 Näm er in thaz zuTual thana sär ubaral; 

thö scröib er, theiz ther lint sah, so thiu muater 

gisprah. 
Uuüntar uuas thia menigi äuur thar ingegini 
thaz zunga sin uuas stummu, thoh uuärun ein- 

stimmu. 
Hiö uuard mund siner sär sprechanter, 
30 ioh uuas sih lifsenti theru zungun gibenti. 
Then drtihtin uuas er lobenti, ther thaz uuas 

mächönti, 
thes man nihein io gimah. in uuorolti er ni* 

gisah.' 
Yrförahtun thö thie Kuti thio uuüntarlichun däti, 
ioh sie gidätun märi thaz scöna seltsäni 
35 Allaz thaz gibirgi, inti ällo thio burgi, 

ioh dales ebonöti, so uues iz allaz lobönti. 
Ioh alle, thie iz gihc^rtun, ih sägen thir, uuio sie 

dätun. 
sie gikleiptun sär thaz guat filu fästo in iro muat. 

Otfrid ed. Piper. 3 



34 

Sie sprächtm filu bäl4e: „uuaz uuSiiist, fhaz er 

uuerde?'* 
40 . thiu z&ht uuas uuähsenti in druhtines henti. 



CANTICÜM ZACHAEIAE. 

Tho uuard ther fater alter götes uuihi irfulter; 

spräh er thaz uns thie altun förasagon zaltun: 
„Si druhtin got gidiurto * therero l&ntliuto, 
ther unsih irlösta ioh selbe uüYsota. 
5 Zi uns riht er hom heiles, nales fehtannes, 
in künne eines küninges, sines drüttheganes, 
Sffs er thuruh alle thie förasagon sine 

thera göregun uuörolti uuas io giheizenti. 
Riht er zi uns ouh heilant, thaz ünsih miti 

fTant, 
10 ioh alle thie liuti, thie sint unser SChtenti, 
Nu uuilit er ginädön then unsen altmägon, 
gihügit, thaz er h6r iz liaz, thaz er ia ofto 

gihiaz* 
Soso er gihiaz iuuuänne themo drütmanne, 
thaz er uns sin gisiuni in lichamen gäbi; 
15 Thaz uuir so gidrtfste, fon fianton irloste, 
unförahtenti sin imo thiononti. 
In uuihi inti in rihti fora sineru gisihti 

alle dagafristi, thi er uns ist IThenti. 
Int ih scäl thir sagen, kind min, thu bist föra- 

sago sin, 
20 thu scalt druhtine rihten uuegä sine, 

Thaz uuizin these liuti, thaz er ist heil gebenti, 

inti se ouh iruuente fon dfufeles gibente« 
Ginada ' sino uuärun , thaz uuir nan harto 

ruuuun; 
bi thiu ist er selbo in ntiti nu unser uui'sönti; 



36 

25 Mit drSstu ouh thie gispreche, thie sizzent innan 

beche, 
anse fuazi ouh rüite in sine uuega rehte. 
üuüahs thaz kind in edili mit gote th^henti, 
ioh fastöta io zi ntiie in nualdes einöte. 



XI. 

EXHT EDICTÜM A CAESARE AUGÜSTO. 

Vuuntar uuard tliö msfraz ioh filu seltsänaz, 

gibfft iz ouh zi uuSru ther keisor fona rümu. 
Sant er filu uuiee selbes böton sine, 
so uuito soso in uuörolti man uuäri buenti, 
5 Thaz sie erdrfchi zaltin, ouh uuiht es io nirduältin, 
in briaf iz al ginämin int imo es zäla irgäbin; 
Thaz 81 gömman ioh uuib, in thiu se uuöllen 

haben lib, 
in thiu sie thaz giliezen, thaz se erdriches 

niezen, 
Iiinger ioh alter, tharäna si er gizalter. 
10 nisi man nihein so ueigi, ni sinan zins eigi, 
Heime, quad, zi uuSre, zi sinemo altgiläre; 

so uutto so gisi'ge ther himil innan then se, 
Bürg nist, thes uuenke, noh bam, thes io gi- 

thenke, 
in felde noh in uualde, thaz es io irbalde. 
15 „EUu uuoroltenti zi mtneru henti, 

so uuär man sehe, in uuarön, sterron odo 

mänon, — 
So uuära so in erdente sünna sih biuuente, — 

al Sit iz brieuenti zi m5fneru henti.* 
Tho fuarun h'uti thuruh nt>t, so ther keisor gibot, 
20 zi eiginemo länte filu suorgente. 

Ouh uuidorort niuuanlan, er siro zins gultin, 
zi nSti, thär man uuesti thero fördorono festi. 

3* 



36 

Ein bürg ist thär in lante, thär uaärun io ginante 
hüs inti uuenti zi edilingo henti. 
25 Bi thiu uuard, thih nu sageta, thaz i{>seph sih 

irbürita; 
zi theru steti fdart er thia druhtines maater. 
Uuanta ira anon uuarun thanana, gotes drtttthe- 

ganä, 
forderen alte zi sälidön gizalte* 
ünz siu thö thär gistültun, thio zYti sih irfoltun, 
30 thaz si kind bäri zi uuorolti einmäri. 

Sun bar si tho zeizan, ther uuas uns io giheiza; 
sin uuäs man alle uuorolti zi gote uuun- 

genti. — 
Vuär si nan gibädöti ioh uuär si nan gilegiti, 
niuuänu, thaz siz uuessi bi theru gästuuissi. 
35 Biuuänt si nan thoh thare mit lächonon säre, 

in thia knppha si nan legita bi nt»te, thih nu 

sageta* 
Thö bot si mit gilusti thio kindisgun brusti; 
nimeid sih, suntar sie öugti, then gotes sun 

sougtii. 
Vvola uuard thio brusti, thio krist io giküsti, 
40 ioh müater, thiu nan quätta inti emmisägen 

thägta! 
üuöla, thiu nan düzta inti in ira bärm sazta, 
sc&no nan insuebita inti hX iru nan gilegital 
SItlig, thiu nan uuätta inti nan fandota^ 
ioh thiu in bette ligit inne mit sülichemo kindel 
45 Salig, thiu nan uuerita, than imo frost derita, 
ärmä ioh henti inan helsentil 
Er nist in erdringe, ther ira 16b irsinge, 

noh man io so gimuati, ther erzelle ira guati. 
Dag inan nirinit, ouh sünna nibiscinit, 
50 ther iz lo bibringe, thöh er es biginne. 
üuanta ira sun güato diurit sia gimyato; 
ist ira lob ioh giuuäht, thaz thu irr^men ni- 

maht. 
Muater ist siu märu ioh thiama thoh zi uuäru; 
si bar uns thüruhnahtin then himilisgon dnüitin. 



S7 



M 7 8 1 i c e. 

55 Drohtin queman uuolta, thö man alla uuörolt 

zalta, 
thaz uuir sin al giUfche gibriafte in hlmilriche. 
In krippha man nan legita, thär man thaz fflm 

nerita, 
uuiant er unilit nnsih scouuön zi then Sumnigen 

goumön. 
Niunäri ihif thiu gibürt, thö uuarti nuörolti 

fimuurt, 
60 sia sätanäs ginSmi, ob er thö niquibni. 

üuir uuSron in gibentin, in unidaniuerten hentin, 
thu uns helpha, druhtin, dSti zi theru öberos- 

tün noti. 



XIL 
ET PA8T0BES ERANT IN REGIONE EADEM. 

Thö uuärun thär in lante hirtä haltente, 
thes fehes dätun uuarta uuidar f¥ant4. 
Zi in quam boto scöni, engil scinenti, 
ioh uuürtun sie inliuhte fon himilisgen liohte« 
5 Forahtun sie in thö gähün, so sie inan anasähun, 
ioh hintarquämun härto thes gotes böten uuorto. 
Sprah ther gotes boto si[r: ^ scäl iu sagen 

uuiintar; 
iu scal sin fon gote heil, nales förahta nihein. 
Ih scal iu sagen imbot, giböt ther himihsgo got; 
10 ouh nist, ther er gihorti so frönisg ärunti* 
Thes uuirdit uuörolt slnu zi Suuidön blifdu, 
ioh äl giscaft, thiu in uuörolti the aserdün ist 

ouh dretenti. 

Niuuuiboran habet thiz länt then himilisgon heilant; 

theist druhtin krist guater fon iungeru muater 



88 

15 In b^thleem; thiue küningä thie uuSron alle 

thänana, 
fon m uuard otth giböhmiu sin muater magad 

sconu. 
S&gen ih iu, guate man, uuio fr nan scnlut 

findan, 
zeichan ouh gizami thuruh thaz seltsäni. 
Zi theru burgi faret hinana; ir findet, so ih iu 

sageta, 
20 kind niuuiboranaz in kripphün gilegilaz." 

Thö quam, unz er zin thö sprah, engüo heriscaf, 

himilisgu meni^, sus alle singenti: 
„In himilriches hffhi sl gote guallichi, 
si in erdu fridu ouh allen, thie fol sin güates 

uuillenl" 

M y s t i c e. 

25 Sie kundtun uns thia früma frua ioh ISrtun ouh 

thär sang zua, 
in herzen hugi thu inne, uuaz thaz fers singe. 
Niläz thir innan thina brüst arges uuillen gilust, 
thaz er fon thir nirstr^che thee fridu in himil- 

riche. 
Uuir sculun uaben thaz sang, theist scC^ni gotes 

äntfang, 
30 uuanta engila uns zi bilide brähtun iz fon 

himile, 
Biscof, ther sih uuachorot ubar kristinaz thiot, 

ther ist ouh uuirdig sones engilo gisiunes. — 
Thie engilä zi himile flugun smgente 
in gisiht fröno, thär zämun se scöno. 



39 



xni. 

PASTORES LOQUEBANTÜR AD INÜICEM. 

Sprächun tho thie hirtä, thie selbun feheunartS. — 
sie ahtötim thaz imbot, thiu selbun engiles 
, , .uuort ^- 

„Ilemes nu alle zi themo kästelle. 
thaz uuü* ouh mit then göuuon thiu: gotes uuort 

scouuön, 
5 Thaz druhtin d6an uuolta int iz hera in uuorolt 

Santa; 
ia ougta uns zi ^rist thaz gibdt ther ginitdigo 

got." 
Tho fuarun sie Henti ich filu gähonti, 
irhüabun sie sih filu frua sie thähtun hdrto 

tharzua. 
So sie tho thäraquämun, thia müater gisähun, 
10 in ira barm si sazta bamo bezista; 

loh ther siu tharafdarta, thär iro zueio hüatta; 

thaz scölta sin bi nöti, thaz er in thionöti. 
Grisähun sie thaz uuort thär ioh irkäntun iz sär, 
thaz thie engila in iröugtun, thär sie thes fehes 

goumptun. 
15 Alle, thie iz gih&rtun, harto sie iz intrietun 

ioh forahtün mer ouh häbetun, so thie hirtä 

thiz gisagetun. 
Thiu müater barg mit festi thiu uuort in iru 

brusti, 
in herzen mit githShti thiz ebono ahtönti, 
üuio thiu uuort hiar gägantin, thiu er förasagon 

sägetin, 
20 ioh thiz al mit gizämi ouh tharazua biquämi. 
Fuarun sär thes sindes thie hirtä heimortes; 
thero uuSröno uuorto blidtun sie sih harto. 
Sie iz ällaz thär irkäntun, so thie engila in 

gizältun; 
thes löbotun sie iogilicho druhtin gäallicho. 



40 



XIV. 

DE CIRCÜMCISIONE PÜERI ET DE PüßGATIONE 
SANCTAE MARIAE. 

So ther antdag sih thö öugta, thaz sin thaz kind 

sougta, 
thö scoltuB siu mit uuillen then uuizzöd irfullen, 
Then situ ouh, then io thie ältiin fordoron irfultun ; 
thes namen uuestun se ouh giuuant, hiazun nan 

heilant. 
5 So ther engil iz gizalta inti in iz zeigöta, 

er 81 zi theru gibürti thes kindes häft uuurti. 
Ist uuöla so gimeinit, unanta er then Hut heilit; 
ther engil kundta iz gr thö skr, ioh gisptfnöt ist 

ther n&mo thar. 
Vyizod thero liuto gibfft in filu ntfto, 
10 thaz uuir ouh nu mit uuillen io emmidgen 

füllen, 
So uuelih xmXh so uuari, thaz thegankind gibäri, 
thaz si ünreini thera gibürti fiarzug dago uuurtL 
Sih innan thes inthabeti, in themo götes hüs ni- 

betoti; 
after thiu thanne sär giougti thaz kind thar, 
15 Thaz kind ouh, thaz uuurti fon gommannes gibürti; 
bi thiu nidräfun thärasun thiu thiarna noh ther 

ira sun. 
Si quam thoh, so si scölta, so ther uuizöd iz 

gizalta, 
so thia fart iru niuueritun thia dägä, thie uuir 

nu sägetun. 
Siu füarun fon theru bürg uz zi themo drühünes 

hüs; 
20 thes gibötes siu githähtun, thaz kind ouh thara- 

brähtun, 
Uuanta uuas iz thegankind, thes uuibes Srista 

kind, 
ih scal iu sagen uuüntar, iz uuas götes suntar, 



41 

Thaz Biu ouh fori thaz Mnd s&r öpphorötin göte 

thär, 
80 thei* uuizod hiaz iz m&chön, zuä düböno 

gimachon. 



XV. 
DE OBÜIATIONE ET BENEDICTIONE STMEONIS. 

Thär uuas ein man altSr, zi slQidön gizalter, 
er uuas thionönti thär göte filu manag i&r. 
Er uuas göteforahtal ioh rehto er lebeta ubaral; 
beitöta er thär süazo thero druhtines'giheizo. 
5 Ther gotes geist, ther imo anauuas, ther gihiaz 

imo thaz, 
thaz krist er druagi in henti gr sines däges 

enti; 
Er tffthes io nichöreti, er er then drffst habeti; 
thiu xLvXbi götes geistes giuueröta inan thes 

giheizes. 
Thö quam ther säligo man, in sinen dagon uuas 

iz fram, 
10 in hüs, thaz ih nu sageta, thär er emmizigon 

betöta. 
Müater thiu guata thaz kind ouh thärafuarta; 
thär gä^gantä in gimyato syme^n ther guato. 
Gineig er imo filu främ ioh hüab inan in sinan 

arm, 
thö spräh ouh filu blöder ther alto scälcsiner: 
15 „Nt läzist thu mit fridu sin, so gihiaz mir io thaz 

uuort thin, 
mit dagon ioh ginuhtin thinan scalc, druhtin, 
Uuanta thiu min öugun nu thaz giscouuötun, 
thia heili, thia thu uns gärotos, er thu uuörolt 

uuorahtos; 
Lioht, thaz thär scinit inti alla uuörolt rinit, 
20 ioh guallichi githiuto therero läntliuto.'' 



i2 

Uvuutorötö sih thö h&rto thiu mdater thejro uuörto, 

thiu allen th^n stunton gispröchanv uuurtun, 
loh ther thar uuas in auäni, the9 kindes fäter 

uuäri, 
bithaht er siu iogilicho filu förahüicho. 
25 Thö uuThta siu ther älto thar förna in ginänto 
ioh sprah ouh zi theru müater, ther förasago 

guater: 
„Nim nu uuort minaz in herza, mägad, thinaz 
ioh hug es harto ubaral, thu thiarna, theih thir 

sägen scal. 
Thiz kind ist untar manne zi mänegero falle 
30 ioh then zirstäntnisse, thie zi libe sint giuuisse, 
In ceichan filu hebigaz^ thoh firsprichit man thaz, 
thia fruma ist hiar iröugit, so uuemo iz ni- 

güöubit. 
Druhtin i^t er guater, ioh tmarna ist ouh sin 

müater, 
er töd sih änauuentit, in themö thritten dage 

irstentit. 
35 Ferit er ouh thänne ubär himila alle, 

ubar sünnün lioht ioh allan thesan uuöroltthiot. 
Er quimit mit giuuelti, sär so ist uuoroltenti, 

in uuolkön filu ht^o so scouuön uuir nan scöno. 
Mit imo ist sin githigini ioh engilo menigi 
40 er habet thär, ih sagen thir thaz, thfng filu 

hebigaz, 
Ofifan duat er thäre, thaz uuir nu holen hiare; 
ist iz übil odo uuär, ünforholan ist iz thär. 
Thie ungiloubige, thie äbahönt iz alle, 
firsprechent io zi noti thie uuüntarlichun däti. 
45 loh uuuntöt ferah thinaz uuäfan filu uuassaz, 
bitturu pina thia selbün s^a thina. 
Thu sihis sün liaban zi märtolönne ziahan, 

so riuzit thir thaz herza thuruh mihila smerza. 
Thär sprichit filu manno, thaz se ^r iu halun 

längo, 
50 giborgan n^d in manne, al öugit er sih thanne." 



N 



4d 



XVL 

DE ANNA PROPHETISSA. 

Anna hiaz ein unfb thär, si thionöta thär manag 

iär; 
alt uuas si iäro ioh filu mänegero. 
Si uuas forasagin guat, zi gote rihta siru müat; 
uuitua gimyati, gihialt si främ thio guati. 
5 Sid si tharben bigan thes liobes ziro gömman, 
so hdbeta si in githähti, uüär si then drtfst 

suahti, 
Zi themo gotes hfis fuar si sär ioh leitta siro 

dagä thär, 
ktfmtä thär thaz iro sSr, niruahta gönunannes 

mer. 
Deda si tho then githänc zi gotes thionöste äna 

uuanc 
10 ioh thionöta iogilicho thär gote driulicho. 
Si ällo stunta betöta ioh filu ouh fasteta; 

gotes üuiUen huatta ioh thionöst sinaz uabta. 
Däges inti nahtes fleiz si thär ther rehtes; 
in iügundi uuard si uuitua, mit thisu iralteta. 
15 Tho quam si in thesen stuntön, thih zalta bi then 

älton, 
thaz kindilin si thär gisäh ioh lob ouh drüh- 

tine sprah. 
Si kundta thär, sös iz uuas, thaz in thiu fruma 

queman uuas, 
, sälida zi 1^)6 gömmanne ioh uuibe. 
Alte ioh iünge, in thiu er tharzua githinge, 
20 niotot er sih Itbes ioh ^uuiniges liobes. 

So siu tho thär irfültun, so in thio buah gizältun, 

sie flizzun sär thes sinthes thes iro heiminges. 

Thaz kind uuuahs untar mannon, so lil^a untar 

thörnon, 
so bluama thär in crute, so sco'no theh zi güate. 



44 

25 Uuizzi th^ imo ana sSr, thaz uuas gilümflih, in 

uuSr; 
sih unisduames irfulta, so gotes sun scolta. 
Gotes geist imo anauuas, nitharftu uuÜBtorön thaz, 
uaanta iz uuäs imo anan henti, zi siheru giu- 

uelti. 



xvn. 

DE STELLA ET ADÜENTÜ MAGOBÜM. 

Nist man nihein in uuorolti, thaz säman al irsägeti, 
uoio manag uuüntar uuurti zi theru druhtines 

giburti. 
Bi thiu thaz ih irdualta, thär förna nigizalta, 
scäl ih iz mit uuillen nu somaz hiar irzeUen. 
5 Thödruhtinkristgiböranuuard — thesmeraih sägen 

nu nitharf — 

thaz bltdi uuorolt uuurti theru säligün giburti ; 

Thaz ouh giditn uuurti, si in ^uuön nifiruutirti, — 

iz uuäs iru anan henti thö det es druhtin enti — : 

Thö quämun {^stanainthaz länt, thie irkäntun sün- 

nün fart, 
10 sterröno girusti; thaz uuSCrun iro^listi. 
Sie eiskötun thes kindes särio thes'sindes 

ioh kundtun ouh thö märi, thaz er ther kuning 

uuäri. 

üu&run frSgenti, uuär er giboran uuurti, 

ioh bätun io zi nt>ti, man in iz zeigoti. 

15 Sie zältun seltsäni ioh zeichan filu uuähi, 

uuüntar filu hebigaz, uuanta ^r nihtTrta man thaz, 
Thaz io fon mägadburti man giboran uuurti; 

inti ouh zeichan sin sctfnaz in himile so scinaz. 
Sägetun, thaz sie gähün sterron einan sithun, 
20 ioh dätun filu märi, thaz er sm uuäri. 

„üuir sähun sinan sterron, thoh uuir thera bürgi 

irron, 
ioh quJtmun, thaz uuir betotin, ginSdä sino thigitin. 



46 

Östar filu ferro so seein uns auh ther störro; 
ist laman hiar in lante es lauuiht thoh firstante? 
25 Gistirri zaitnn unir io, nisähun uuir nan er io; 
bi Üdu bfron uuir nu gieinot, er niauan küning 

z^inöt. 
So scnbun uns in lante man in nnörolti alte, 
thaz ir uns ouh gizellet, uuio iz muo buah 

singent." 
So thisu unort tbö gähün then kuning anaqnltmun, 
30 hintarquam er härto thero selbero nuorto, 
loh männiliches houbit uuärd es thär gidruabit, 

gihörtun üngemo, thaz uuir nu niazen gemo. 
Thie buachära ouh thö thäre gisamanöta er säre; 
sie uuas er frä^enti, uuär krist giböran uuurti. 
35 Er sprah zen ^uuartön selben thesen uuorton; 
gab 4rmer ioh ther rfcho äntuuurti gilicho. 
Thia bürg nantun sie sär, in festiz dätun älauuär 
mit uuorton, then er thie ältun förasagon zaltun. 
So er giuuisso thär bifänd, uuär druhtin krist gi- 
böran uuard, 
40 thäht er sär in festi mihilo ünkusti. 

Zi imo er ouh thö lädöta thie uuSisun man, thih 

sageta, 
mit in gistuat er thingön ioh filu hälingon. 
Thia 2at eisgöta er fon in, so ther sterro giuuön uuas 

queman zin, 
bat sie iz ouh biruahün, bi thaz selba kind 

irsüahtin/ 
45 „Gidüet mih,'^ quad er, nanauuart bi thes ster- 

ren fart, 
so faxet eisköt thäre bi thaz kind säre! 
Sin eisköt iogilTcho ioh filu giuuäralicho, 

sUumo duet ouh thänne iz mir zi uuizzanne. 
Ih uuiUu faran beton nän, so riat mir filu manag 

man, 
50 thaz ih tharzua thinge ioh imo ouh gebä bringe/^ 
Long ther uu^nego man, er uu&nkota thär filu 

fram; 
er uuolta nan irthuesben ioh uns thia fruma 

irlesgen. 



48 



Nifand in thir ih ander guat, suntar rl^zzagaas muat, 
30 s^ragaz herza ioh mänagfalta smerza. 

Ob uns in müat ^igdnge, thaz unsih heim lange, 

zi themo lante in ^ähe ouh iämar gifähe; 
Färames, so thie ginozä^ ouh andera sträza, 
then uueg, ther un^ih uu6nte zi eiginemo lante. 
35 Thes selben pädes suazi suachit reine fuazi: 
si therer ditu in manne ther thar anagange. 
Thü scalt haben guati ioh mihilo tftmuati, 

in herzen io zi nCfti uuaro käritäti. 
Düa thir zi giuuurti scono furiburti, 
40f ^ uuis hörsam ouh zi güate, nihöri themo müate. 
Innan thines herzen kust nUiCz thir thesa uuo- 

roltlust; 
fliuh thia geginuuerti, so quimit thir fruma in 

henti. 
Hügi, uuio ih tharfora quad, thiz ist ther ander 

päd; 
gang thesan uueg, ih sagen thir ein, er gileitit thih 

heim. 
45 So thu thera h6imuuisü niuzist mit gilüsti, 

so bistu gote lieber^ ninträtist scädon niamer. 



XIX. 
DE FÜGA lOSEPH CUM MATRE IN AEGYPTÜM. 

löseph 10 thes sinthes er hüatta thes kindes, 
uuas thionöstman güater, bisuörgeta ouh thia 

müater. 
Ther engil sprah imo zua: ,|thu scalt thih heffen 

filu frua; 
fliuh in anderaz laut, bimid ouh thesan fiant. 
5 In aegy'pto uuis thu sär, unz ih zeigo auur thär, 
uuänne thu biginnes thes thines heiminges. 
Niläz iz nu untar nüari, thia mtiater tharafuari; 
thaz kind ouh iogilicho bisuorge h^rlicho. 



Ther k6nmg utiilit sliumo inan süackoi inginuno 
10 mit bizentön sverton, ludes mit iStSa üudrton. 
Hügi filu harto thero mrn^ro anöito, 
in herzen giuuaro uuärtes, thaz thuns thia 

fruma haltes.*^ 
Er fnar sär thera ferti nahtOB mit giuimrti, 
' thäz is niuuurti märi ioh baz firhölan uuari; 
15 £r öuh thaz ingiangi, sin unäfian nibifiangi: 

bi thiu uuas er so ^rachar ioh härto filu 

unachai*. 
Sin fuärt er noh nidu&lta in liJBt, thaz ih nu 

^ta: 
thär unas ther snn giiato, nnz starb tner gote- 

nnuoto. 
Tho uu&rd thär irfüUit, thaz förasago singit, 
20 fon gote sMtsänaz ioh nnnntar filn niüüraz. 
Er qti4d, er unolti h^rasnn sinän einigan flun 

ladön thanana ir lante, er sinan lint halte. 
In büachon duat man muri, er fiar iar thär 

uuäri; 
snme qtteäent otih in uuär, thaz er nuär in 

znei iär. 
25 Thia gSöuba, ih sagen thir nuar, thia IKz ih, themo 

iz lisit thär;" 
niscrib ih hiar in ürbeiz, thaz ih ginnlsso ni- 

uueiz. 
Ob ih ginuisso iz uuesti, ih scribi iz hiar in festi; 
thoh mag man uuizzan thin i£r, nuio man sin 

zelit thär. 



XX. 

DE 0CCI8I0NE INFANTUM. 

So hdarSd ther Mning tho bifEUid, thaz ^r fon in 

bidrogan uuard, 
inbran er sär zi nSti in mihil heizmuati. 

OfcMd ed. Piper. 4 



50 

Er sasta msm m&nege mit uuSfanoti giraaue, 
ioh dStan se &na fehta mihila slahta. 
5 Thiu kiad gistuantnn stechan, thiu uuiht nimohtun 

sprechan, 
ioh uuürtun al filloriniu mitthont giböraniu. 
So sih thass ältar druag in uuSr thanan unz in 

zuei iär, 
80 traTt thasL geuuimez uuas, nifirliaznn sie ni- 

heinaz. 
Thie müater thie ruzun, ioh zachari üzfluzzun; 
10 thaz uueinön üuas in lehgi himilo gizengi. 
Thie brusti sie in ougton, thaz fähs thanarouftun; 

nist ther io in gSM then iämar gisähL 
Sitt zSlatun siu io ubar dag, thär iz in theru 

uuigÄn lag, 
ioh änan themo barme, thera muater zi härme, 
15 Nist uvXhj thaz io gigiangi in merün gSringt, 
odo mSron grunni mit kindu io giununni. 
Indoub man mit thdn sn^rton thaz Idnd ir then 

hanton 
ioh ziro leidlusti nem iz fon ther brusti. 
Ira ferah bot thaz uatb, thaz iz müasi haben IIb ; 
20 nifuntun, thia meina, ginKdä niheiniEU 

UuYg uuäs ofbo mänegaz ioh jfilu m&nagfaltaz; 
nisah man lo, ih sagen thir ihäz, the&emo gi- 

Itchaz. 
Iz nihiftb^nt Iinolä noh iz nUesent scrib&rä, 
thaz inngera uuorolti sulih mörd uuurti. 
25 In thin alten euuön, so saget thesan uu^uuon, 

thär zaltaz %r ubarlut ther selbe drühtines drüt 
£r quad, man phtSrü uueinön theso däti 

filu höhen sümmön uulb mit iro kindon. 
Quad, sie thaz niuuoltin, suntar siu sih qualtin, 
30 noh drf^st gifähan lindo so mänegöro kindo. 
Ther iro kuning iungo nimit iz io so längo; 

thaz uuig er nifirbKri, in thiu sin zit uuäri. 
Er gisceintaz filu fram, so er zi sinen dägon quam; 
thö gtfz er bunsih sinaz blüat, thäz kuning 

ander niduat. 



51 

35 Nu folgst imo thuruh th&z githigini so manegaz, 
thaz ther nist hiar in ITbe, ther thia zala 

irscribe. 



XXI. 
DE MORTE HERODIS. 

Tho erstarp ther kuning . herVd, iöh hina fHarta 

nan tod; 
mit ttfthu er d&ga fulta, ther io in 4biih uuolta. 
Thär i^fseph uuas in lante hina in elUente, 
quam imbot imo in droume, er thes kindes 

uuola göume, 
5 Thia m^ter Quh bibrlnge ziro heiminge, . 
ioh uuisön heimortes eiganes lante. 
„Nisi thir es", quad er, »nfft, ther iro ff ant ther 

ist dtft; 
bi thiu ili io thes smthes thes iro heiminges. 
Fvar er sar heimort, fimam ouh gerno thiu 

uuort; 
10 BÜatai mit thera muater so fuar ther sün 

guatSr. 
Tho gihört er m&i, thar ander k6ning uuäri, 
ioh ouh tiiero uuorto hintarquam er harto. 
EKrt er tho in fiara in eina bürg ziara; 
thaz kind er scono th&r irzifh ioh then f Tanten 

intfldh. 
15 Uuiiahs er filu zforo in uuizzin uuola skioro» 

in uursduani theh io thdnne mit gote ioh mit 

manne. 



&2 



xxn. 

CUM FACTÜS ESSET lESÜS ANNORUM 
DUODECIM 

So er thS uuard altero^ zuiro sehs iaro, 

sie flizzun, thaz sie g¥ftin zen htihen gizttin. 
Thie zTti sint, 96 J^ealag,^ thftz man irzellen nimag; 
uuir föratflichb jz uueizeii' loh östoron heizen. 
^ .ZSa uurb^ zitia maron, sa sin giuuon uuärun; 
; iJiea uuizzödes gihygitun, thaz kind mit in 

frumitun. 
So ai€[Jth6 tb^ igib^toton, thie f^ra gientötun, 
so (Htiui sie b^im sär^ drof niduäletun thar. 
Thas; jqnd gidualta thia fart, niuuurtun siu es 

anauuart, 
10 ioh ihm einogoii sim goamilösan ÜazmL 

Jl^f^h «aajita früat^^ er ^uäri mit ther umater; 
: fii uHÄnta in älauuari thaz er mit imo uuäri. 
^isX ihih thes uutmtaar; ;tbda uiub tidu giangun 
. suntar, 

tU^.igömman fuarun thanne in themo äfteren 



15 Thia kind thiu fölgetun, so uuedar so siu uuoltun, 
liafun miti stiU^, sos in ?uias muatuuiHa. 
Sus mit u^r^edinu so uuurtun sm bidröginiu; 
gi^A^un si 68 in emu^ iu tharäta paihila 

angjist. 
So sfu thö heim quämun, sih umbibisähun, 
20, jsärio.thiBS siftthes so w^t^nslu .tb0$ kiiides. 
Sie süsJitun imtar kundan ioh untar gatilingön; 
nifuBtun sie nan uuergin thär, sie nibrähtun 

nan sar. 
Tho hfntarquam thiu müater — ther sün ther 

ist so guater — 

ioh ruartun thio iro brusti tho mänego angusti. 

25 Thio slüag si mit then hanton, bigan iz harto 

antön, 
kümta s@ro then grün; iz uuas ira ^inego sun. 



53 

Siftt muuatuiir ^rnuBtin aut groEen angostki . 

slkria thia uuila; hebig uuas in thiu ila. 
Theru nwater uuaa 6b filu mXty Ya t&m iltun sia 

sflc niii&)rot; 
BO ruarta sia tb u smena . . iimaa ira keraiu 

Sia flaanin filu glQi&n zi theru bürg, th&r sin 

uttKma; . 
tho thes tbntten dages sSr so fdntun siu thaz 

kiad thär. 
Er uuas thär, er giang sär tn mit then bredigärin; 
sih fdagt er io zi nöte zi themo h^röte. 
35 Er lösota iro uuorto ioh giuuäro harto; 

in mitten saz er eino inti frSgSta sie kleino. 
Uuuntar uuas sie hartp thes iüngen kindes uuorto 
ioh losetun mit giüuurtl thero sinero äntuuurti. 
In lantQ un&nm maii^e. mtfiduaine^ Silädane; 
40 niuuas er io so märi, ni thiz biföra uu&rL 
So sitt gisali then liobon man int inu thaa herza 

hiquam, 
tho tpr4h si zi themo huid« init gidrftttemo 

sinne: 
„üm> uuard, thoz ih niuuesta, manno Uobdata, 
this thu hiar iruuiinti mir 6ntec thavn henti? 
45 loh thaz thu hiav giduaUos, mia m6at mir so 

irfältos^ 
min sun guater, thera etndgüii mAater?. 
Ruarta mih ouh thes thiu m^r in min herza 

thaz ser, 
thaz ih iz %r niuuesta, so gSChün thin firmista. 
So ih erist mista thin sun, . so f it ih sibr heirasun^ 
50 ioh hintarquam ih sar thin ^^ tini bist einego 

wSrI 
üuir uuärun sudigenti theru tUoKSru gisnnÜ; 
uuaz mag ih quedan m^ra, min einega sdlaS"" 
nUraz ist,* quad er^ „so hebigaz, thaz ir ndh süah- 

tut bi tibaz; 
iä limphit mir» theih uuerbe in miaas fäter 

erbe." 
55 Siu so heim quamun, es uutht nifirnKmun, 
zi niheineru h6itiy uuaz er mit thiu meiati. 



54 

Üntartihio uuas er in, xmnuis er idruhtiB thes 

ihia min; 
noh 8%i giuualt sih nn&nöta, thaz er in thfonota. 
Er uuölta unsih l^ren, uuir unsan f&ter 6ren 
60 ioli thia miutter th&rmit; hS thia ist iz faiar 

gibflidit 
Thu klnd thSh io filu fram, so selben gotes süne 

sam, 
in un&hsmen ioh giuuizze uns allen io zi nuzze. 



xxm. 

DE PREDICATIONE lOHANNIS. 

. Tkö thisu uuörolt ellu quam zi them stullu, 
onh zi theru ziti, thaz krist sih iru iröugü; 
. SS quam thiu gotes stimna in thia uuuastinnai 
in themo einöte inne zi thes Sauarten kinde; 
5 Thaz er fdari thanan fr&m 'üz untar uuöroltman, 
then liutin ouh gikundÜ thes druhtines kunfti; 
Thaz er thie uuKnege nifinde so firdäne,. 

ioh m&nnilih thes gäbe, zi buazu gifähe. 
F^ar er tho in thia uuörolt in, liaz thaz uuuast- 

uueldi stn, 
10 ioh fiiar er kundenti th&z, so uufto so Üiaz 
; laut uuas, 

Zi gil6ubu gifian^n, in riuoa gigiangin; 

sih mannolih bithählo, ^uad, Idmilricfai nähli; 
Mit uu&rkon sih gigdrottn ioh Srlicho imo g&gantin. 
elliu uuorolt ubaral, so man druhüne scaL 
15 Er fuar bredigonti ioh döufta thio liuti; 

sct^no er iz gisuazta^ th&r sih ther liut buazta. 
Mb forasagon altan, thär findist inan gizaltan, 
thär uuard sus Ur sin giuuaht, so thu thir thär 

lesan mäht 
Stimma ruäfentes in uuuastinnu uudldes 
20 siiB thesen uuorton ingegin uuidaruuerton 



Giböt^ man äfoldti, thie uaeg& göte garoü 

tbia heristrl^ in skiere, onh scffno giziere. 
Berg& 9onlun sninan, ther nol then dal rinan, 
yrfällent sih ssi nSii thes dales ebonöti 
25 ist th&r nuiht so s&rphes, odo lauuiht ouh 86 

gelphes, 
iz nnirdit in girihti 2i scffneru sliliü. . 
Thie uu<gä rihtet alle, thie ze herzen iu gigange» 
, mit uudrkon filn rShtdn so tlet sie gislfliten, 
Ob iz uuerde uuänne, thaz er thär anagange, 
30 thaz er iu zi grdnne thärana nifirspyme. 
Niuuard er io zi m&nne, ni er gisehe uuanne, 

ouh ellu uuörolt ubar laut, then druhtines heilant. 

Fvar mit ther bredigu mit mihileru redinu 

ioh rafsta sie iogiltcho filu krafUicho. 

35 Er sprah zi then es rüahtun, thie sinan d6uf suahtun, 

zi liutin filu manegen ioh uuörton filu hebigen: 

,,Uaer ougta iu,^ quad, «fillorane, fon natarön 

gibörane, 
thaz ir intfliahet heile themo gotes ürdeile? 
Nithärf es man biginnan, so er sm biginnit belgan, 
40 er uu6rgin sih giberge fon sinemo libulge. 
Biginnet göte thankön, thaz me^t ir biuuankön 

theso 6gislic&n grunni, ir natorvn kunnil 
Thu scält thih ouh mit driuuön fora gote riuuön 
Üieiz thir si uu^hsenti in sTnSru gisihti 
45 Nidrtfstet iuih in thiu thing, thaz iagilih ist Sdiling, 
odo fördoröno guatt biscfrmen thiuuo d&ti; 
06t mag these kisila ioh alle these felisa 

ioh these steine, alle yrquicken zi manne. 
Thaz sie sint ouh* in äbta ther iuuuera slahta 
50 ioh beziron zi n&ti theru fuuuero güatt. 

Ist thiu akus iu giuuezzit, zi theru uuürzelÄn gi- 

s4zzit, 
ouh härto gisUmit themo, then si rinit* 
Nist boum nihein in uuorolti, nist ther fruma beranti, 
suntar siu nan sutote inti fiur änauuente. 
55 Bi thiu bdazet iuih sliumo» ouh mannilih sih riuuo, 
io harto nemet göuma, thaz ir nisit thie böuma« 



66 

Hügget therero uuorto, — thurfti eint ejs harto — 

thaz iagilih bimide, inao ihm äkua, ni^mde, 
loh maanilih sin gonme, thäz si nan niböuue, 
60 thaz thu tbes uualdes alles s) ältere nifalles; 
thaz thih thaz fiur uuanne iamer nibreune, 

noh thih däti thino in ^uuön nipino. 
Thiz ist gisprdoban allaz sus; thir sstgen ih fon 

ther akus, 
niouSne thah thir g61bo, druhtin ist iz selbe. 



XXIV. 

INTERROGABANT EUM TÜRBAE EQDID 
FACIEMÜS? 

Thp bICtun nan thie liuti, er in fon göte riati, 
uuio se ingxangpln alle themo egislichen falle. 
^Nemety" qpad or, „härto gouma thero uuorto, 
tliiu ih lu nu giselle, ion iagilih siu irfulle. 
5 Nisi man nihein so feigi, ther zuei gifäng eigi, 
sunter in reht deila gisp^nto thaz äina. 
8o uuer so Quh mA$A eigi, gäbe themo nieigi; 
thaz mit xninmi gidüa, ioh gib thaz drinkan 

tharzua. 

Uuirket ouh thaz Ihännft, thaz unizzod iuih ISrit, 

10 noh ungidan bilibe, thaz ther forasago scribe. 

. Mit thiu gidüet er uuidar got thaz er iu ginitdöt, 

ioh ob ir es biginnet, thio hüldi giuuinnet. 

Uvir sculun thiu uvuSrt ahton, thara harto ouh 

zua drähtöt^ 
ioh soülumes sia irfuUea mit mihilemo uuillen. 
15 Thaz er se hiar l^rit, theist züns nu gik^rit; 

nimügun uuir thär uuenken, uuir sculun iz bi- 
thenken. 



67 

So uaer manno 66 sih buazit ioh 8iiiit& sino riuzit, 
&az thaime ualCrlicIio dvuyb, gihditföt er mo ma- 
nag gaat. 
Oah thanne irfdllit äna n{^t, thaz got hiar obana 

giboli, 
20 ther ist, ih sagen thir obarltlty selben drdhtines 

drüt. 



XXV. 
ÜENIT lESUS A GALILEA AD lOHANNEM. 

Fon themo beiminge quam krist zi tbemo thinge. 
tbaz iöhännes thär ingagenti, mit döufu inan 

gibadöti. 
Hintarquam tbö sliumo ther forasago diuro; 
älfol spräb er uuorto ioh uuidorota iz harto. 
5 „Druhtin," quad er, „uuio mag sin, iä bin ih smä- 

her scälc thin, 
thaz thih henti mine zi doufenne birihe? 
Zi tfaiu scalt thd mih rinan ioh donfen scalg thinan, 
unio mag ih biuuänen thanne mih, theiz si min 

imbaht nbar thih?** 
Zi imo sprah thö lindo ther götes sun selbe, 
10 knndta imo, ^r iz uuolta, iz oiih so uuesan scolta. 
„Läz iz süs thnruhgitB, so nuir Signn nu gisprocban; 
uns limphit, mir mit uuillen guatalih irfdllen.'' 
Slium er iz irfulta, so druhtin kriat uuolta, 
thö doufta er inan thuruh not, so er mo selbo 

giböt. 
15 Thö uuard himil offan, then fäter hört er sprechan, 
ioh zalt er thar gimuati thes selben sünes güati. 
nThtz ist m|& BÜn diurer, in herzen mir ouh 

liubör; 
in imo liehen ih mir al, theih inan sülichan 

gibar. 



se 



Ad&m er firkffs mih ioh selbon ouh firiSs sih; 
20 ih uu&ne, ther irfulle allaz^ thas ih Quölle. 
Oif&ar er, so er niscölta, ioh deta, so fli ni- 

uaölta; 
therer nullit auur dl, so siiu nun einigo scaL'' 
Gis4h er queman götea geist fon himilriche, so 

thu uueist; 
in kriste er sih gisidolta, so sliumo er nan gi- 

bädöta. 
25 Er uuas dfibün gilih, thäz uuas so giliimplüi, 
thuruh thia ira güati ioh thaz mämmunti. 
Thär nist gällün ana uuiht ouh bitteres niauuiht; 

mit snäbulu niuuumit ouh fuazin nikrimmit. 
S6 ist ther h^üego geist; thiu scC^ni ist al in 

imo meist, 
30 süazniss} inti guati ioh mämmunti gimuati. 



XXVI. 
MORALITER. 



Ther douf uns allen thihit; thaz uuäzar theist 

giuuihit, 
sid druhtin krist quam uns heim int iz mit sinen 

lidin rein. 
Sid er thärinne bädöta, then brunnon reinöta, 
sih uuächeta aUen männon thiu slQida in then 

ündon. 
5 So üuer m&nno so gilöufe zi themo beilegen döufe 
hiar mag er lernen ubaral, uuio er gilöuben 

scaL 
Thu lisist hiar in alauuär, then sun then doufta 

man thar: 
thär sprahtherfater so thu uueist, thiu düba uuas 

ther gotes geist. 
In döufe, thiu unsih reinöt ther ginädigo got, 
10 so ist thisu kraft allu zir heilegün undu. 



69 

Thaz seulun uuir gttduben ioh h&rto iz uns 

giliubeii, 
thaz uns in götes uuihe ther douf io uuola ththe ; 
Thaz uuir gangen heile fon themo bade reine, 
thiu gilöuba uns ouh rehte in thionost sinaz 

rihte. 



, xxvn. 

COGITANTIBÜS TÜRBIS NE FORTE lOHANNES 

ESSET CHRISTUS. ET QÜOMODO MISERUNT 

PRINCIPES AD EUM. 

Thie liuti dätun mXri, thaz iöhannes krist uuäri, 
ioh uuärun ahtönti, theiz uuöia uuesan mohtL 
Sie ahtotun thie guati ioh cdna gömaheiti, 
ouh hintarquamun mera theru kreftigün ISra. 
5 üuanta er niuuas so hebiger, thaz er mo libithes 

thiu mer; 
, in uuiisduame so uuSOii, ther imo iz untarsähi. 
Alle thie füristun ioh Üiie iungistun/ 

arme ioh riebe giangun imo al giliche. 
Tho santun in th^ stüntön tibie rfchun lantuualton 
10 selbun ouh thie furiston ioh thie uulfsöston — 
üuSnu, si iz intriatin int iz bi thiu dätin; 

ther man uuas filu mSri irfrSgen, uuer er uu2Cri 
Sie thaz Srunti giriatun ioh iro fert| iltun; 
tho sprächun sie bi herton sus thesen uuorton: 
15 „Bistu krist guato? säge, uns iz gimuato, 

thaz uuir hiar niduellen^ thaz Irunti nimerren.^ 
Iah er tho, sös iz uuäs, nigiang in strtt umbi 

thaz 
in lougna noh in bäga sulichera fräga. 
»Nibin in krist,** quad er zi in, ,noh ih es uuirdig 

nibin, 
20 nigiduant iz man alle, theih so hiflhan mih 

gizelle/ 



60 

NiuuSiia, iz uuola intfiafngin ioh h&hbr ov3i gi- 

giangin, 
frKgetun sie auur thuruh nSt, so maa in heime 

gibot: 
^Oba ikxL heltas auur bist, ther uns künftiger ist? 
thaz gizeli du uns nu sär, thaz uuir iz auur 

sagen thftr.'' 
25 Then nämon er irk&nta, stl man nan ginanta; 

thö gab er zi äntuuurte thaz, thaz er ther selbe 

man niuuas. 
„Ther gomo, then ir ssUtat ioh namaha^o näntut, 
nibin ih ther, ih sagen iu ein, bi iäron quimit 

er iu heim." 
^6idua un8ih% quiduo, „thah nu uuäfs, oba äiufora- 

sago sis? 
30 uns zältun sie ofto uuähaz ioh manag seltsänaz." 
Guates er in onda, sös er uuäa kondai, 

bi thiu gab er mit giuuürü suazaz antouurti: 
„Nibm ih thero männo, the ir eisgot im so gerne, 
noh then namon in min uuKr^ ^n nifelgu ih 

mir. sär.'* 
35 SprKchun sie auur sliumo ioh thräto ingiriuno, 
gäherp uuorto frägetun nan harte: 
„Thes gidüa thu nu unsäi uuTs, uuer thoh manne 

thu sis, 
thaz uuir iz then gizaltin, tkie unsih hera sanün." 
Gab er mit giuuurti in auur dntuuurti, 
40 ,thaz det er iogilicho fihi bäidlicho: 
„Ih bin uuäastnualdes stimma ruafentes: 

rihtet gote slnan päd, so ther fdrasago quad.'' 
NifirnXmun sie thia Ifoa, bi thiu frägetun se auur 

mera; 
nirthrtfz se thero uuorto, sie insKzun iz harte. 
45 „Ziu ferist thu inti doufist, nu thu ther h&lant 

nibist, 
noh thero manne ouh thamie, in thero ambaht 

iz gi^nge?" 
Gab er gömilicho in antuuurti iogilicho 
offonöta in sar thaz, theiz sin ambaht uuas. 



81 

'^,Sd nner so uuilit m&nno, so doufu ih man gerno, 
5d 'oah iagilichaii TLuiha, tlker ündöno nirzüia. 
ir niävfirfiefc thoh bi thiu, tker aoftn ist nü mntar iu; 
thaz %tua uvmt gimeiaeiKt, uuaz thisu uueirk 

zeinent. 
VMbt timimA ir fiSh^ tiiaz ist thoh Xrunti ihin, 
tlias ih iu gizalti, uuaz er hera uuolti. 
55 küer mir so qtiimit er, inti alle ziti uua» er Kr; 
so xnier so in lante ist furisto, thes ist er hS- 

rosto. 
S& hffh ist igdmaheit sin, thaz mih nithünkit, 

megi sin, 
tfaeih scüahriuinon sine JEÜnbfntanne birlhe, 
Odo ih gikneirae sdazo föra sihen fnazon 
60 'zi thia, thaz ih inklenke thie riomon, thier gis- 

krenke. 
Er donfit tih^, so ihn iz nhmeist, thuruh then hei- 

legan geist, 
ioh r^nöt iuih siCre in scmentemo fiure. 
H&bet er in hanton sina uuintuuanton, 
thaz &r &a Üeiao thaz sin Icorn reino, 
65 Sin denni gikerre, thiu spriu thanauuerre, 
thaz thaz körn seine, int iz galfissa nirihe; 
Thaz er iz filu gärauuo in sinn gadum samano, 

ioh thiu spriu thanne in fiure firbrenne.'* 
Ih uueiz, thie boten rietun ioh thaz {(runti gidStun, 
70 thaz sie sih irhüabin inti heimortes füarin. 



xxvm. 

SPIRITALITER. 

Mit allen unsen kreftin bittemes nu drfihtin, 
er unsih uns zi leide fon then guaten nigisceide; 

ThÄz uuir fon then blöden mit leidu nigisceiden, 
uuir ünsih in then riuuön nimüasnn lo biscouuön; 

Thaz si uns thiu uuintuuorfa in themo ürdeüe helfa, 
iz unsih mit giuuelti nifiruuäe unz in enti; 



loh in fiure after thiu thär nibrinnen in 86 spriu, 

uuir mit ginädön sinen then nuSuuon bimiden; 

Thaz hirta sine uns uuarten inti 6nsih iö gxhalten 

' 10 ioh ünsih buh nirun&nnön özar then götes 

kornon; 
Uuir ünsih müadn samanön z6a götes drfftthe- 

fanon, 
lohen himil- 
riche 
In höhe guallichi; theist äuur thaz himihrichi; 
bimiden theso grunni thnruh thiö Suninigo 

uuiinni; 
1 5 loh müazin mit th^n drffton thes himilriches nioton, 
then sprhiri iamer süazan mit sSlidon niazan, 
Thaz heilega kornhüs, thaz nuir nifaren fmrdir fiz, 

mit sihen unsih fästo freuuen thero resto; 
loh uuir thär mua^n untar in bltde foria gote sin 
20 fon Suuön unz in Suuön mit thSn heilegön sSlön. 

amen, 

EXPLICrr LIBER EÜANGEUORÜM PRIMÜS 
THEOTISCE CONSCMPTÜS. 



INCIPIÜNT 
OAPITULA MBRI SEOÜNDL 

DE UERBO SINE PRINCIPIO 

ET QülBUBDAM 8I0NIB. BT DOOTBIKA EIUS. 



INCIPIÜNT OAPITULA LIBRI SECUNDI. 

I. In prindpio erat uerbum. 
n. Fuit homo missns a deo. 
m. Recapitulatio signorum in nativitate christi. 
IV. Duotus est iesus in desertum a spiritu. 
V. Spiritaliter. 
VI. Item de eodem. 

yil. Stabat iohannes et ex diBcipolis eins duo. 
"Vill, Nuptiae &ctae sunt in cana galüeae. 
IX. Spiritaliter. 

X. Cur ex aqua et non ex nihilo lanum fedsset 
XI. Prope erat pascha iudaeorum. 
XII. Erat homo ex phariseis nichodemus nomine. 
Xm. De questu discipulorum iohanms cur iesus bi^tizaret 
Xiy. leaus fatiffjatus ex itinere* 
XY. Fama extfb qudd In galilbam uenit. 
XYL De octo beatitudinibus. 
Xyn. üos estis sal terrae et lux mundi. 
XVUl. Nolite putare quia ueni soluere legem. 
XIX. De 00 *qtii uideiit muliereBi. et von iurara et inimicum 

diligere. 
XX. Attendite ne iustitiam uestram fstciatis coram bominibus. 
XXI. Quomodo sit orandum et de oratione dominica. 
XXn. Nemo potest duobus dominis seniire. 
XXm. Omnia quaecumque uultis, ut fiaciant uobis homines. 
XXIY. Conclusio libri secundi. 

EXPLICIUNT CAPITÜLA LIBBI SECUNDI. 



INOIPIT LIBER SECÜNDÜS. 

* : ; . • L 

IN PRINdIPIO ERAT ÜERBÜM. 

ET UERBÜM ERAT APÜD DEÜM. 

ET DEÜS ERAT üERßüM. 

& allen uüoröltkreftm ioh engQo gisceftm, 

*sd riimo ouh so in ahtön man niihag gidrahton; 
£r sS ioh hünii'uürti . ioh erda ouh so Mrti, 
ouh nuiht in thiu gifdarit^ tibas aiü äln thriu 

ruarit: 
5 So imaB io naort uuonanti er aUen zitin uuorolti; 
ÜxBZ uuir :na sehen ofiEan^ thaz uuas thanne ^- 
: giscafan. 

Er alfönt anagifti theru druhtines giscefti 

so uuas' k mit ^üsti in theru dr&hünes brusti 
Iz uuas nnt druhüne bUt, nibrast imo es io thär, 
.10 loh ist oiih dfohtin ubaral, tmantä er iz fon her- 
zen gibar. 
Then anägin nifüarit, ouh enti nibirüarit, 
ioh quam fon himile obana^ uuai: mägih sagen 

thänana? 
£r m&no rihti thia naht, ioh uuurti ouh sünna 

so glät, 
odo ouh himil, so er gibfft, mit sterrön gimM6t: 
.15 So üuäs er iö mit Imo sSr, mit imo uuoraht er 

iz th&r; ^ 
. so uuas fies io gidKtun, sie iz allaz säman rietun. 
Er ther himil umbi sus ^nimizigSn uuurbi, 
odo uuölkan ouh in nffti then liutin regonött: 

OtMd ed. Piper. 5 



66 

S6 uuas er io mit imo siCr, mit imo uuöraht er 

iz thSr; 
20 so uu&s ses io gidätun, sie iz allaz s&man rietuiu 
Tho er deta, thaz sih zärpta, ther himil sus io 

uuärpta, 
thaz fündament zi houfe, th&r thiu erda ligit üfe: 
So uuas er fo mit imo sSr, mit imo uuöraht er 

iz thär; 
80 uuas ses io gidStun, sie iz allaz saman rietun. 
25 Ouh himilrichi hCftiaz ioh p&radys so sconaz 
engilon ioh manne, thiu zuei zi bfienne: 
So uuas er lo mit imo sär, mit imo uuöraht er 

iz thär; 

so üuäs ses io gidStün, sie iz aUaz säman rietun. 

So er th9.ta i% tho gifiarta, er thesa uuörolt ziart^i, 

30 thar mennisgon gistätti, er thionöst sinaz.däti: 

So üüäs er iö mit imo skr, mit imo uuöraht er 

: ' • iz th&r; . 

' so uu&s ses io gidätün, sie iz allaz s&maniietun« 

Sin. uuöii iz al gimeinta, sus mänagfalto deilta. 

al io in thesa uuisün thuruh sinan einigan sun. 

:&5*So uuas so hfmil Marit ioh örddn öuh biruarit 

iah in sSujae ubaril: got detaz thuruh inan aL 

Thes nist uuiht in uuörolti, thaz göt an . inan 

uuöraht!, 
thaz druhttn fo gidäti Sna sin: girJCti. 
Iz üuard allaz io sär,. söso er iz gihüt thar; 
40 iokm&n iz ^laz slLf gisah, * sös er iz Srist ^spr&h. 
.Thaz th&r nu gidän ist, thaz uuas io in gote, s8s 

iz* ist, 
. uuas gi&htot io ^ guate in themö Suuinigen muate. 
Iz uuas in imo io quegkaz ioh filu libhaftaz« 
uuielih ouh ioh' uuanne er iz uuoM yröugen 

manne. 
: 4^' Thaz Cib uuas lioht gemo suntijjSro manno, 

zi thiu thaz sie iz intfiangin inti irri nigion^n. 
Iq f!nsterem9 iz scihit, thie süntigon rTnit; 

sint thi« in&n al firdjCn, . himiiigun iz bifKhan. 
Sie bifiang iz alläf&rt, thoh sies niuuurttn &nauuart, 
50 ' so iz büiitan man birihit, then sünna biscTnit. 



69 



FüIT.HOMO MISSÜS A DED. . 

■Thö Santa got giuuSrÄi gofiiön filä mXran, 
. man mit ups gimi^ii\an, sinan. 4x*t[t einai|. 
Iz uuas, ther hiai^ forna . thie liüti ^r^lgSta 
iöh sihero uuorto ' si^ T&{§Hä thär so l^ä^o; 
5 Zi themo ouh thie-^nuarton^ «ihie ir<>Bofbn santun. 
, iz un^dän pibijeip, so .i^ h^ar J6|*na giscreip. 
ifir quam nntar uuSrölttliiot, . tha« er in, Wndti 

tkaÄ liobt; 
ioli gizältä in slLr th^z, ' thiu sSlidt^ nntiai m uuas. 
Er l^rta thie liuti, thaz mdnniHh gjlöubt^-" 
10 thaz lagiüh instüanti thes selben liohtes güatL 
Niunas er thaz lioht, ih sagen thir ein, thaz tiiär then 

liutin irscein; 

suntar quam, sie manöti ioh thanana in gisägett 

Thaz lioht ist filu uuSr thing, inliiihtit thesan 

• '■ uuoroltring 

ioh m^misgo^i ouh all^ ther hera i^ iiuorolt 

Sinne. 
15 Ih sägen thir, uuer thaz lioht ist, thaz thu iz baz 

uuizist, 
ioh zellu iz Mar gimuato: ist druhtin krist ther 

güato, 
fir quam in girihtf in thesa unöroltsliKti,/ 
in thiz laut breita, .äl soso er gim^inta. 
Theist algiuuis, nalasr'utiSh, theiz thuruh inan ist 

. gidäa; 
20 thaz uuais nu uü6rölt wanta, thaz si nan nir« 
, . . ^ . . kanta, 

fit quam, SOS er scölta, ioh uuisota, thö er uuölta, 

in eigaji ioh in crbi: thaz lag al ümbitherbi* 
Thie sin$ Hntsidijon, sie dätun, so ih thir redinön: 
. niuuas, ther nan intffangi, iü ^löuba gigiangi, 
25 Zi giloubu sih ^uüanti, thaz iöian: ouh irkanti. 
odo inan Kreti ubaral, ' so man-götes^sfin scäL 



S8 

Thie (nan thoh irkantun ioh mdates sih biau&ntun 
g}i(reta er se in th^n sind, th&z sie uu&rin götes 

Idnd. 
Niquitmon sie fon bl^te noh fon fleisclichemo 

muate; 
30 sie liuSrün er firlörane, nu sint fon göte erborane. 
In bAachon ist nu funt^io, thaz uuört, theist man 

uuortan; 
12 nuard h^ra in nuorolt fons ioh nu btüt in dns. 
Ünir sSbun sinaz ifchi ioh ^na guallichi; 
thas uuas scon} al so ft&m, so selben gotes sune 

zam. 
35 Ist sin güati ubaral, ^ so in kinde zeizemo scal, 
tiiea mter einigan in n&t drtttlicho minnöt, 
FoUan götes^ enstii, selb so is man giuuunzsti, 
untres inti guates ; ioh druhttnes gimüates. 



m. 

RECAPITÜLATIO 6IGN0RÜM IN NATIÜITATE 
CHBISTL 

Er quam uns silih hera heim, thes nist- lougna 

nihein, 
thaz duent büah festi; nu niazent mit gilusti. 
Th&:ana sint ^scribene — urkundon m&nage 
drCtä sine m alauuSr; s61bo mahtu iz lesan 

th&r — ' 
5 Uuuntar filu m&Dagaz, thaz uuir iz bithenken Ijhes 

thiu fcdz. 
thaz uuard allaz mSrif theiz 6nfirholan uu&ri. 
Vuio mag sin mSra uuuntar, thanne in tiiieru ist, 

thiu nan bdr/ 
thaz 81 ist ekord eina müater inti thiama. 
Niuuard si io in gibürti, thiu io sülih uuurti, 
10 in erdu noh in himile, thiu lamer sia irbflide. 



69 

Mäht l^n, uoio iz uuürii sd^ tUni dflfihttnes 

thas ingil mit ginu^rtm 12 kdndta sir thdn 

liirtiii; 
loh theu niuii&t ooh böralaog^ thaa heriseif mit 

fmo sang« 
miiio dngflo memgl £6ar thar al ingegim. 
15 Thie hfrta irhüi^bmi Bih fftr« ioh ffintim üie thaz 

kindthär; 
gidmii ix iiidii41t% so ther ingU in gitalta. 
Thie m!(gi qu&nmn gShin, ' thaz ImidiBn aie sShtm, 
sie brShtim imo in hanton ireso it uro l&nton. 
' Sie ^«ICmun filu ferro, iz z6igöta in ther sterro; 
20 umo mag thav rfn fifldiignit^ thaa himil tbora 

uudrolti .ougit? 
Er kimdta uns thaa in alaotfti thaz inder uns ni* 

z6inönt; 
tiiaz gonma mann es nSmi, hi thia nnas er s fltsänL 
Symeffn ther güato ioh &Dna quam gimüato; 
sie gianguxi ktbgo iagegia flz' thSr äd themo 

gotes hib. 
25 Sie kundtun thär th£n Hutint ^^h siesthö ni- 

ruahtin, 
thaz in uuas queman herisun ther gotes ibäßo sun. 
- Ther euangelio ouk giuuiagy uuio man tjhiu kin- 

dflim irslnag, 
uuio kurt in uuas Uies Ifbes £ri8t| thß siü irstürbun 

thuruh krist 
' Haht Itean ouh hiar förna, uuio er kffsöuibigonda 
30 uutslichen uuorton mit then Suuarton. 

. Thfu uuört thiii uuurtun n^ri, thoh er thö Idad uu&ri; 
theru muater sageta er ouh thö thaz, theis allaz 

sines fater uuas. 
Thie liuti irqu&mun h&rto ioh&nnis selbes uuorto, 
ther lantUut al githagSla, th&r er fon Imo sageta. 
35 Sie uuiirtim al giriiarit^ in mäate gidruabit, 

uuant er deta mXri, thaz druhtln queman uu&ri; 
Thaz de n imo ouh giang^n slh nimissifian^; 
then fingar thenita er ouh sSr, quad: „therer ist 

iz, thaz ist uuär. 



' ::i Thdrer ist iü£r hoili ioh sSlida gim^i; 
40 Biii io ut&kar filu frua ioh tharä gihabet iuih zua/^ 
r.' i\ lÜauird io uliar unbTÖliring uns giuuissara thing, 

this iz 10 sus nuari in erdu so märi. 
w*. ' 3%öh thiau nuuisrfaur' e^ uuXrin filu'stfllu, . 

fäier biächäri iz firliazi inti scrlTban nihiazi, 
45 Tbaz iber fater öngta» iMr man thön bin doufta« 
r/ .'■' ! ' thaz ^na' ünäq uns nvzai, hab^^ üuir .tbie 
;•. uuizzi. 

. in thiu iiuSri uns al giniiagi, ^ ik dr£gi ons'nibilüagi, 
,: - ' ^fon herzen: iz niintfdairfi . thiu unser übarlnuati. 
Stn sielbes stimma sprah .uns thäz, theiz sun sin 
:i/ . .' . einigo uuäs; 

: 50 'uuir Bigon ^$üb VSt% ruuaz <fiiskon uuir es mera? 
^ ISier selbo heilego geist er öugta iz after imo meist, 
- «r quam In {Qaä,:itliaz:'inaa sali, thaär th^ f&ter 
' : zimo sprah. 

.::^ Hf'ist drlbttu krist igidöufit) thiu sunta in uns 

: ' . . « i ' . • bisQufit; 

( ' ithaz ^nsik.to sieingta^ er i.1 iz iMr irdrangta. 

55 Nu garaüuemes unsm alle zi themo fehtanne 
< ' iBj^i^n uuidanifunmdn , ia . soulun uuir unsih 
'■■• : -i uuämön. 

TbiM Ist uns hiar gtbiliddt, in kriste girädinöt: 
-' ^ i:gib6ddst thu tb&rume; er'.uuidar thir io uuinne. 

/ Er faar in einöti, — nideta er iz bi ntfti — 
( «So ;^ th&r k6ra1;a !sin sär fairto' ther selbe uufdar- 

. < uuerto. 

J • IJhaz deter^ 'thaz tku';ul uuessis, thih tfaaiä inge- 
.! / * . - , gin rustis, 

' niuani er hiar in übe . thin tLhtit io zi nide. 
Si ihiu tlemes vo gigahön. zi .then drahlanes ginädon, 
": er unse uuega iruuente fon themo {Tante, 
, 65 Er-änsib nibisdüfe v after.tbemo doufiB, 

ioh ^ilih blauenke; thaz-. er nan nifirsenke. 
.ISies ginEda uiis sdirmeii, iofruiiir nan ouh irbärmen, 
;! / ' ther nan selbe: ubarui^änt, . sfl thü thir hiar nu 
; ■ '•'■•' " ;:•.:'■-. ' lesaiB scalt. 



n 



DUCTUS EST lESUB IK BESERTUk 

... : " : , ■ * ;., •. " j •■-. ; '.. •:, ■■.-: 

ißil^itit «aard thö druhtin kristi thär ein einöt} ist, 

in Bi6ti filtt üitttasie fon-lhemo gofes ipaiste. 
Er fasteta üimdto* . tli&r niun faunt zito,* 
: sehflKUg oiih thärmit^, in uoär, so ruarta nan 

' thö hüngar. 
5 Thö sleih ther färari. irfindan, uuer er uuSiL : 
thaz zirsüahexine ubaral, selber ther dxufaf. 
Er thl^hta ödouuila thas, thaz er ther durfuuart 

uuas, 
er Ihgang thereca naörolti' bisperrit selbo habeti ; 
^ Er thSr mlaeina stigillä nifirliaz ouh ünfirslagana, 
10 ihen Ifngang ooh nirljie, nisi ekordi thie sine, 
Thi er in thämo Fristen man ^ mit sinen lügin^n 

. .giuuan, 
mit spenstin sie^ gibeitta iob zi altere firleitta. 
Uuar imo fiülih man thihein so quämi uuTsheiti 

• heim? 

* thia Idekon nuolt ex" findan . ioh gerno nan gi- 

iiuinnan. :_^ 
15 Er-uuolta in alanuari; thaz er oüh sin uuäri; 

. thö munard imö ther Aand, , : Duh umht thar slhes 
;.'. . ttifand« . 

. c Uuio iz io mohti uuerd^n, thaz AuÖlta to gem9 
. . V , irfindan; '^ . * 

thaz man io so gizämi in thesa uuörolt qu&mi; 
Unioer tlraiT untar kinen . mohü tiiaz irlideii, 
30 . thaz 6r ekordi einO lebet! so reino, 
Odo onh ünhöno sih drageÜ so so&no,-^ 
: : /sprach er odo deta.auaz, thaz uuas il githlganaz — 
Poh Quelicheru ^iburti ^erio iB^]lh jitiurti^ . v. 
uitar nüörolt lo giuuunni sulih adalkunnil 
25 Thoh. i§r niuüari giater, . tiioh gfeiskotia er thia 
V • . ihuater; :. 

nihffrt er tiuergin m&n, nüer ther fater uuäri. 



72 

Uuanta er nan harto forahta, in allauuisün körota, 
bi iidxL möht er ödo drähton, in thesa auisün 

ahtön: 
Oba thiz ist thes sun, ther liuti fuarta herasun 
30 thurub tbaz einöti in managem n^. 

Mit unSti si er thar nnerita, fon bimile sie onh 

netitä, 
bi managemo iSre sie priontöta tbKre; 
Na scepfe er ima biar brtft, •*- iber bnngiur düit 

imo es not; — 
bilido QU in ntSti tbes sines fater guati. 
35 TIntar tbesen abtdn iob'm&nagdn gi£4hton 
niauSn ib, imo bruäti gr&xara angustt. 
Tbob er si übiles so bald, tbas imo iö zi scaden 

uuard, 
tboby unSa ib^ blubgo er ruutt tMo mibiUbn guati. 
Tbö spr&cb er zi imo in'tbesa üuis: ^^oba tbu 

goites sÄn sis^ 
40 quid, tbese steint tbanne si brffte uuerden älle/^ 
Nim göiuna, uuaz er uuölti, uuaz suUb beta scolÜ; 
uuaz kriffte scöld tbaz brfft? niuüas imo es ni- 

beitt not. 
Uns errent sine plüagi bi iaron io ginuagi; 
tbob bat er nan zi nffte tbia steini duan zi hrtlte. 
45 Iz d6ta imo tbiu fästa, tbaz inan es gilusta, 

tbob* unöb er in tiier fSri ir^dan, mtier er üuluj. 
Tb6 qnad krist: ,,gi8enban ist, inbrSteginliag nist, 

non in tbiu ginühü zi tbes mennisgen zuhti^ 
Tbiu pr4anta nmo mKra tb^ru drähmiee ISra, 
50 tbiu uuört, tbiu er irfinde fon tbemo gotes 

munde.^ 
Tb&nana er nan Marta in eina b&rg guata, 

fon tben stetin tbanana flz zi Uiemo drdbtlnes büs. 
Er inan in tbie üü^nti ' sazta in öbanenti, 
tbär riaf er imo filu früa tbr&to rtfmana zua: 
55 „Oba tiüu sSs/' qüad, „g^tes «un, las tbib nidar 

b^rasua, 
in.l^fte filn scfteo, ^ 8& soal sdn frono. 
Iz ist gitbriban fona tbir, tbaz faren engilä mit tbfr, 
sie tbib biscirmen . iällan iob tbib niläzen fallan, 



Sie tbfii gittuaro uuattte i6\i thih harto IxSAi&n, 
60 thaa thin fdaz iouu&nne ia steine nifirspurne/* 
Er flpffiidta, 808 er waAßj thas gi8or!p, tkaz er l&s; 

er kSrta iz iorilteho sd kritto Mgilteho. 
I2 meimt Uar then gotes Arti^ «^ iii tbemo fer8e 

ist isj Iftt — 
then ^ngila iogfltcho haitent blTdttchO; 
65 Tbaz imo miflit nid^rre, 4he8 naeges ouh Bim6rre, 
odo ouh Quiht mduelle, thea uaeg, ther f&raa 

uuoUe. 
Erist, ther druhtia unser ist, er rfhttt, thaz ia 

aaoroltl ist; 
nibüh&rf thiu da fäara thero 6ägilo stiurä. 
Nim au Rouma h&rto thes sätanäses uuörto, 
70 uuialicna iiaredina er zi imo sprah hiar obana. 
Ob er sprScbi ubar&l, sd maa zi gdies suae scal, 
sprSchi thaaae ia thesa uuis, thaz uuSri so gi* 

z&mlth: 
9,0ba tha sis gotes s6a, far thaaae h^imortsua 
hiaa ubar hlmila alle, so irkeaait maa thih 

th&aae.^ 
75 Thö sprah krfst zimo siCr: „giscriban ist ia &Iauuar, 
thaz m&aailih giuueridtS, selbdrühtiaes aikoroti 
Ih mag iz uuola midaa, mag hiar aidarsügan; 

ziu scal ih iouuaaae gotes koron thaaae? 

Thaz ih aiih hiar irreke tati hiaa aidarscrikke 

80 ioh fare ia lüfte thara zi thir, suUh ünthurft 

ist es Biir.** 
Thö fdar er thuruh suorga mit imo höhe bergä; 
^ thar ougta in älalichi imo ellu uuöroltrichi, 
Era ioh thiu rübhi inti manag guallichi, 
theiz uuSri imo gizKmi iat imo in müat quämL 
85 „Thiz IXzzu ifi,"* quad, „zihenti, zi thiaöru giuuelti, 
ia thiu thu afdarfallös ioh mih betöa uuoUes.^ 
Er spenit unsih &lle zi michilemo falle 
ia uuortöa ioh ia uuerkoa; thaz müazta uuir 

biuu&aköa. 
Thea sSIidöa sie iatf&lieat, thie iaan beton uuoUent. 
90 ioh thultent sie in Suuöa thea m&aagfaltaa 

uuSuuoa. 



9i 

,: Tbo g^b dr.iifto ftatuiuirii, thoh unirdig er es ni- 
-' uujirti, 

; . • ioh det er tbaz hiar 6fto • filu mezbaito:- . 

»Far bina, üuidatuuertol &irüacihi^ ib tbef^ uuorto; 
' m büacbon ist irdeilit ^ob alles uuio gipieinit. 

95 Tbar ist gibotan barto selben gotes uuorto, 
tbaz man imo iogUicbo tUono föräbtlicbo; 
Ma^ pub bitrabtoti, er dnderan nibetdti 
^ in uuorolti nibeinan, nisi selbon drübUn einan.^ 

Fvar tber diufal tbäna sär; tbö uuärun engila tbär, 
.tOO nibräst iro iouua&ne imo zi thion6nne. 

•Tber diufal sin nikoröti, furi man er nan nibabeti; 
. tbie eugila quämun tliurub tba2, uüant er drtib- 

tip.iro üuas. 
£llu tbisu redina, . uuir biar nu scribun öbana, 
^ tbaz i&an tber uuidaruuierto . grua^ta; tbero 

..; uuorto; 

105 £Iiqui]a..iz in. sin müat, in uuar, — tbaz nimobta 

uuesanslLr, — 
odo oub tbes;^berzenguati uuibt innana biruarti. 
Nim<>ht er nan birüaren nob uuörgin oub gi- 
/ f üaren, 

oub selbün tbeso ferti niuuärün, er niuuölti. 



SPIBIT ALITER. 



Vuir scülun uns ai guate nu k^ren tbaz 2i müate, 
mit uuiu tber diufal so. fram . bisußib tben 

öriston man. 
Uuir sculun träbton bi tbaz, , tbaz. uuir giuuärten 

uns tbiu baz, 
^ ioh uuir iz giuuarilicbo bimlden iogilicbo« 
Adäman tben alton bisueib er mit tben uuorton; 
tber iüngo iob tber güato giräh inan gimyato. 



.76 

Spuan er io ssi nSü ienan zi übannyaii, 

zi giri ioh zi ruame, zi suaremo richiduame. 
Niazan sah er inantb&z, thaz imo iu gisuiCs uuas; 
10 tho irbönda er imo io thes sindes thes scönen 

heiminges. 
Fiang er thS, sa er then giunaii,^ mit thiu zi themo 

andremo man; 
: er' bifaad^ tfaeiz xLuas. niuuibt; mzauudta |mo es 

ni^uuiht. 
^ Er uüdia in themo äna nuänk duan so samilichan 
:* :':...' . . sktank; 

ienan so bifalt er, hiar unard er filu scanter. 
1^ Themo alten det er suazi, thaz ^r thaz öbaz äzi, 
: gispüan, thaz er ouh thaz firliaz, thaz druhtin inan 

. -^ . duai^ hiaz. 

.OilTh, quad, göton uuaiiii, in thiu siu iz ni- 

•firbKi^n; 
quad, guat ioh übil uuessin, thes guates thoh 

nimissia 
.Bat thesan otlh zi n&ti, thoh i^r imo es nihj^rti, — 
20 nideta er iz M guate -* thie steinä duan zi 
' brffte; 

. Er sih ouh fon tber hiShi thes büses nidarliazi, 
. quad, ihSrduames ir^ti^ in thiu er nan beton 

uuoltt 
In selben uuörton er then m&n th6 then Fristen 

: giuuän, 

. so uUard er hiar, thes uuas nSt, fon thesemo 

/ firdamnot: 
^5 .Thaz* er theru ^elbfin ferti foQ uns. firdriban 

... ' uuurti, 

ther unsih ^rist bisueih ioh zi herzen gisleih: 
': :Jn themo pade büh ffali ioh sffli^ön ingiangi, 
the:^ ünsih iu biscrankta, fon himilriche iruuänta. 



76 



VI. 
ITEM DE EODEM; 

th ällaz, 86so ih uuölta, tbar foma nigizalta, 
thaz unser 'm&nagfalta s^r; bi tbiu zellu ih iu nu 

iz hmr mer. 
Th6 drahtin themo man luag, thes ih hiar obana 

giunnag, 
öbaz, theih hiar föra qnad, thaz er mo hirto 

firsprah; 
5 Harto sageta er imo thaz, thaz er mo borgSü 

thiu b&z, 
ioh mit thrauuön thuruh ntft iz filu uu&sso 

firbot. 
Quad, ob er iz iCzi, imo übilo iz gisSzi, 

ioh ob er iz firslnnti, fon tffthe nimuiintL 
Thaz imo ouh muuSri thaz gibot zi filu suäri, 
10 i6h iz mohti irfüUen mit gilüstlichemo uuillen, 
Liaz fnan uuidtan alles thes uuünnisamen feldes, 

n4zzi thera guati, zi thiu er thiz gihialtL 
Thiu nStara iogiltbho spuan siu drugilicho, 
thaz si es uuiht nintsSzin, ioh thaz öbaz äzin. 
15 In ti^d, quad, nigigian^n, thoh siu tharasüa 

&mgin, 
noh, bi thia meina, in freisa niheinä. 
Thaz er iz ouh mntriati, zalta imo thia guati| 
quad, thanana in quämi uuizzi ioh mänagfalto 

nüzm. 
Quad, thanne uuürtin indSaiu thiu öugun iro 

sctteiu 
20 ioh gisähin thanne thaz, thaz noh thö siu fir- 

hölan uuas. 
Gilth, quad, uuurtin thanne goton, nales manne, 
ioh tn&nne in iro brustin guat ioh übil 

uuestin* 



77 

Sr Ullas thes aphules fron, ioh uns zi lade ir 

nan koo, 
ioh uns zi sSre ^r nan nam« uuaz uuan ther 

uuSnego man? 
25 Zi uafonen nuard uns iz kund^ thaz er nan scöub in 

sinan mund; 
uuaat er nan kou ioh firslant, nu büen anderaz 

lant 
UTuard thd mennisgen uu8» thaz er nan tfz thoh 

nisp^i 
iz uuidorort niruuanta inti ünsih s6 firs&nkta. 
Inti Sr er iz firslünti, iheiz uuidorort iruuüntit 
30 ioh thaz er es fifl6iptl, iz auur thärakleipü 
In then böum, thar si iz naml nimissigiangtn uuir 

so ir&m. 
harto uuegen uuir es sctn, thaz er iz niliaz in 

zTt sin. 
Oba er iz firliazi, odo iz göt hilfazi, 
ouh uuörolt nigigian{^ in thesa gjfringi 
35 Er gistuant uns mSrön then m&nagfaltan uuKuuon, 
bäo, ther uns kllfbit ioh 16idör nu nilibit. 
Thia fr&okA er uns intfdarta, uuant er nan bi* 

ruarta; 
deta -Camh urua%e fon themo piradyse, 
Fon soihenteru.uuunnt, uu4z er, leuues, uuünnil' 
40 iho irfirta uns m^r ouh thaz guat, thaz er loug- 

nen gistuat, 
Thaz er gigiang in bSga thera götes frägä 

ioh foa üno iz uudntai thaz uutb iz anazalta. 
Ob ^ sih thoh' biknäti, iähi, sös er dati, 
, zalüz allaz tun sih, niuuürtiz allaz so egislih. 
.45 Iz irgiangi thanne zi bezziremo thinge, 

got ginXdoti sfii: leidor, thaz niseolta sin.^ 
Uuant er es thö niuuard biknät, — nu ist es 

bezziro rat*-, 
tho Santa druhtin sinan sün fon hfmilriche 

herasun. 
Er io man nigisdh thera m£nn& gimah, 
50 thero uuerko, er uns iihtStf . thö uns uuas harto 

80 not 



76 



VI. 
ITEM DE EODEM; 

th ällaz, 86so ih uuölta, thär föma mgizalta, 
thaz unser managfalta s^r; bi thiu zeUu ih iu nu 

iz hiar mer. 
Th6 drdhtin themo m&n luag, thes ih hiar öbana 

giuuuag, 
öbaz, theih hiar föra quad, thaz er mo birto 

firsprah; 
5 Barto s&geta er imo thaz, thaz er mo börgeti 

thiu biz, 
ioh mit thr&uuön thuruh ntft iz filu uu&sso 

firbot 
Qu&d, ob er iz iCzi, imo übilo iz gisSzi, 

ioh ob er iz firslünti, fon tffthe niruuiiBtL 
Thaz imo ouh muuXri thaz giböt zi filu suäri, 
10 ioh iz mohti irfdllen mit gilüstlichemo uuillen, 
Liaz inan uufdtan alles thes uuünnisamen feldes, 

nuzzi thera guati, zi thiu er th(z gihialtL 
Thiu nStara iogiltcho spuan siu drugilicho, 
thaz si es umht nintsKztu, ioh thaz öbas &ztiL 
15 In ti^d, quad, nigigiangtn, thoh siu tharaaüa 



noh, bi thia meina, in freisa niheinä. 
Thaz er iz ouh mntriati, zalta imo thia giiaü| 
quad, thänana in quämi uuizzi ioh mänagfalto 

nüzm« 
Quad, thanne uuürün indSaiu thiu öugun iro 

scttniu 
20 ioh gisiChin thanne thaz, thaz nöh thö siu fir- 

holan uuas. 
Gilth, quad, uuurtin thanne goton, nales m&nne, 
ioh tnänne in iro brustin guat ioh übil 

uuesün. 



77 

Er Ullas thes ifdiules fron, ioh uns zi Idide ir 

nan koo, 
ioh uns zi sSre ^r nan nam« uuaz uuan ther 

uuSnego man? 
25 Zi uafonen nuard uns iz kund^ thaz er nan scöub in 

sinan mund; 
Quaat er nan köu ioh firslant, nu büen anderaz 

laut 
UTaard thd mennisgen ua8» thaz er nan tfz thoh 

nisp$, 
iz uuidorort niruu&Qta inti i&nsih sd firs&nkta. 
Inti Sr er iz firslünti, iheiz uuidorort iruuüntit 
30 ioh thiz er es fifl6iptl, iz auur tiiärakleipti 
In then boum, thär u\ iz n&ml nimissigiangin uuir 

so Mm. 
harto uuegen uuir es seih, thaz er iz niliaz in 

zit sin. 
Oba er iz firliazi, ddo iz göt bilfazi, 
ouh uuörolt nigigiangi in thesa gtlrmg^ 
85 £r gistuant uns mSrön then m&nagfaltan uuKuuon, 
balo, ther uns kllfbit ioh 16idör nu iiiin)it. 
Thia firüma er uns intfdarta, uuant er nan bi* 

ruarta; 
deta unrih uruu^ie fon themo paradyse» 
Fon soihenteru.uuiinid, uuaz er, teuues, uuünnil' 
40 tho iifirta uns m^r ouh thaz guat, thaz er loug- 

nen gistäat, 
Thaz er gigian^ in bSga thera gotes frägä 

ioh f(m üno iz uudntai thaz uutb iz anazalta. 
Ob ^ sih thoh' biknäti, iähi, sös er dati, 
, zaitiz allaz Ü&n sih, niuuürtiz allaz so egislih. 
. 4S Iz ii^giangi th&nne zi bezziremo thinge, 

got ginXdoti sfii: leidör, thaz nisoolta sin. 
XJuant er es thö niuuard biknät, — nu ist es 

bezziro rat*-, 
tho Santa druhtin sinan sün fon hfmilriche 

herasun. 
Er io man nigis&h thera minna gimah, 
50 thero uuerkp, er uns iihtStf : thö uns uuas h&rto 

so not. 



78 

Then gab er alna imanka« ' bi unsih m4adan idaikä, 

thaz sin lioba höubit bi unsih manoboubit, 
Tboh Mkm ouh bi^ i^iÜ si tbiu einen missidäti, 
thaz sulih urlösi fora göte unsih firuuäsi. 
55 Nv biran uüir gihiirsg^e' ^ gotes täuonoste^ * « 
uuir uuizzun, uuaz ther scado uuas, thaz uuir got 

mfnnön thes thiu baz ; 
loh birumes mit redinu in zuiualteru freuuidu, 
nu uuir thaz uuizi miden loh himihiches bilden. 



VIL 

STABAT iÖHANNES ET EX DISCIPÜLIS 

EIÜS DUO. 

(' ■ ■ . • 

f - ■ .■ . 

Biginnu ih hiar nu r^inön, uuio er bigonda bre- 

" ' . digon 

ioh m6isterä, ther uns onda, sämanon bigonda. 

Mit zuhtin si er ino hiilta ich uttisduames irfulta; 

sänt er thie tiio in allahänt, ' so himä thekit 

• thaz laut. • 

5 Stuabt' iohannes gomono ein mit slnen iüngoron 

• ' * * zuein, 

gis&h er gaügan thätrasun :. then selben drüh* 

tines sun. 

Uuäs iz ouh ginulCro gotes drtft ther märo, . 

ther gote rihta filu fram sine uuegd,, sös iz zam. 

Er fingar Bfm&n thenita, then iüngoron aar tho 

zelita 

- 10 ioh sSr in thö gisägeta thia sälida, in thär 

r^ r ■ ' . ■ " • / -g&ganta. 

„Sehet,^ qasbi er^ „herasun, uuar geit ther .druh- 

' tines sun, 

' siü lainp, thaz er io m^inta . ther ttuiz^öd öuh 

bizeinta. 



T» 

Oba thaz ihie liuti nerita ioh hungere» biuulrita, 
• irretit thiz mit uuorton thia uuorolt fon then 

ÄÄntofiJ* 
15 TMu uuort sie sär intfiangun ioh after imo 

giangun, 
er kSrta sih^s&r uuidar zin, qiiad: ipguate man, nukz 

scal ia 8in?*J 
SprSchun sie tho zünb sar: gmeiätai", Zeilen uuir 

• . . thir uu£r-, 

uüir uuoltun uuizzan in giuuis, uuär thu emmiid- 

* gen biruuuis/ 

„Ih düan es," quad er, ^^redina int| ougu iu mina 

selida 
20 iöh iuih unfarholan düan allan minan suSs- 

dnam." 

So sie thö> tharaquamun, thaz heimingi gisähun, 
sie nüzz«m thera heimauisti then dag thö mit 

gilüsti. 
Thero ztieio ander uuas pStru^e gilanger^ 
bruader sin gimyatdr; nu ist gotes tllegan 

guater., 
25 Imo tlt er sär gisagen th&z, üuant e^r molilobösto 

uuas, 
thaz 6r niuuurti heile thero frümdno Sdeüo. 
„£igun," qiiB>ä er, „liobo man, thiafruma uns füntan 

filu fram, 
uuizzun ouh, theiz uuKr ist, selbon drühtinan 

krist, 
Bruader, zellu ih thir uiXär, nimöht ih mih int« 

haben sär, 
30 nih hera g¥lti z> thir, thaz thu tharagiangis 

mit mir; 
Thaz ih thih thes gibeitti, thara zi imo leitti, 
thaz thu gisikhis then m4n, er scal thir liehen 

filu fram." 
£r imo iz gizeinta ioh sai' zimo leitta; 
bruader sin, so ih z&lta, drof er es nidualta. 
35 Druhttn krist sär zimo sprah, so er nan Srist gisah: 
^symdn, bistu müates Und ioh bistü ofoh dffbün 

kind; 



Petras scalt thu heuen, mit gilptibu iz ouh 

giaueissen, 
in thiu sis stark io, so stein, thaz thü sis miner 

drttt ein,* 
Tjbtö uu^t er sär in morgan in galilKa sinnan; 
: 40 giböt er phflippnse tliSr, ^ thaz er lao iolgeü sär. 
Er. fand broader sinan, nimoht er iz bimtdan, 
nub er iz imo zeliti ioh sliumo sär gisäg^L 
^Then üiöyses,*' quad, ,40 sägSta, ioh altgiscrib 

uns zelita^ 
thiu siOida ist nns uuortan, thaz unir nan eigun 

funtän: 
45 Fon n&zareht then gotes sun; nu ist er queman 

hSradun." 
tho sprah afnr zimo sär, quad: ,,uaio mag 10 

thaz unesan uuar? 
Mag iauuiht qaeman thanansi, thaz si thiheining 

r^dina 
gi^atigiliohesi fon luzili thes uuiches? 
Iz mag thoh sin^in uuäni, ther namo ist filu 

scffni; 
V 50 iz heizit bluama,/^6 thu uu^st, thaz mag thes 

uuSnes uuesan meist." 
JBiscouuo/ quad ei^» «inimi sftr ioh Uns thir selbo 

thaz utiSr, 
selbo thenki thänne, ob ih thir uuSr zelle.'' 
So er nan zimo.brähta, krist inan irknILta; 
thö sprach er zimo skioro ioh lobotanan zioro: 
. 55 j,In thir hiben ih xßii fuQtan thegan einfaltan, 
ther ouh ünkusti nihabet in theru brüsti.^ 
Gab er mo antuuurti ^ mit süazlicheru giüuürti; 
: uuan; iz quämi imo in sin müat, thaz er nan 

zalta sd guat 
iiMeistar, säge mi^ in uuär, uuio bin ih thir 

kund sär? 
60 nisi nu in thereru gäl^ mih !Sr v> nigisähi.'' 
. Sliumo sägeta er imo thaZ| thäz er mo er kund 

nuas, 
ioh zeichan & mo Zalta, thaz er uuöla irkanta. 



81 

JDx sah thih, er tluh höloti ich philippus giladoH, 
liatar themo löube zi themo figboume* 
65 Irkanta ih thino.gtiaü iu rndnageru ziti, 

er er thih thes gibeitti, thaz er thih heraleitti. 
Thu bist,*' quad er, jj^erasim queman druhtines sun, 

bist kuning ouh githfoto therero lantliuto.^ 
ylluanta ih thir»^ quad er, „zälta thaz ih thih Kr 

irkanta, 
70 nu.habes thu thuroh thie bouma festirün güöuba. 
Ih Zell iu hiar sus suntar: ir sehet m&ra uuontar, 
himil sehet ir indän, thie engila ouh hera nf dargän. 
Nimügut izbimidan, sehet ir se stigan 
heröt inti tharasim ubar then menmsgen sun." 
75 Lis selbo, uuio er gihölöta ioh sdme ouh zimo ladöta 
zi zdhti ioh zi uuizze fon themo fisgizze. 



vm. 

NÜPTIAE FACTAE SUNT. 

After thiu, in uu&r mtn, so mohtun thri dagä sin, 
so th^s tfaritten dages slir so uu4rd thiz , thaz 

ih sagen thär. 
Üaptun th&r thie liuti eino brfitloufti 
themo uuirte ioh theru brfiti in sXligeru ziti. 
5 Ni uu&rd io in uuoroltzitin, thiu zisamane gihitin, 
thaz sih gtoto guati sulihhero ruamti. 
Thär uuas krist guater ioh selba ouh thiu sin 

müater, 
ouh man tharaladöta thie iüngoron, thier thö 

häbeta. 
Thiu hihun uuärun filu trü^ giuuerdan mohta siu 

es tht^, 
10 sie habetun thär selbon krist, ther dlles blides 

furista ist. 
Tht) zigianc thes lides ioh bräst in thär thes 

uuYnes; 
marla thaz bihugita ioh kriste si iz gisägeta. 

Otfrid ed. Piper. 6 



82 

„Ih scal thir s&gen, min kind, then hrön filu hebig 

thing, 
theih mithon oub nu uuesta: thes uuihes ist in 

bresta." 
15 Sprah tho zim suazo ther ira sün zeizo 

soönSn uuorton ubar&l, sd sun zi müater scal: 
„Uuib, ih zella thir ein, uuaz drifit sulih zi uns 

zuein? 
niquam min ztn toh so fir&m, theih ouge, uueih 

fon thir nam. 

Sär so thaz irscinit, uuaz mih fon thir rinit, 

20 so ist thir allen then dag thaz herzafilu riuag. 

Thaz thu zi mir nu quäti inti eina klaga es däti, 

mit götkundlichen rach6n scal man sülih inächon.'' 

Thiu muater hSrta thaz tho thSr; si uuessa thoh, 

in alauuär, 
thaz iru thiu sin gnsM nirzigi, thes siu b£tL 
25 Gibt^t si then sär gähün, then thes Itdes sahun, 
so uuäs so er in giquäti, iz iagilicher dätL 
Thär stuantun uuäaarfaz, so th&r in laute situ uuas, 

then mannen sus iouuänne sih zi uuasganne. 

Thaz uuärun sehs kruagi ; zi thiu uuas thär ginuagi, 

30 tho zi thSn rachön, thio drühtin uuolta m&chön. 

Thaz mez uuir ofto zellen ioh sextari iz nennen; 

, nam iagilih in redinu thrizzug stunton zehinu, 

Odo zuiro zehanzug, thes duent büah thär gihuct. 

uuärun steininu thiu faz, siu mohtun uueren 

thes thiu baz. 
35 Gibst tho selbo druhtin, siu uuäzares irfultin; 
thaz dätun sie giuurtig unz in öbanenttg. 
Tho quad er, thaz sie scäncün, zi themo hSresten 

sih uuänttin, 
ther thero thriosezzo uuas furista gimazzo. 
Drank er tho, so nan lüsta, er uuiht es. thoh ni- 

uuesta, 
40 iz uuiht niquäm imo ouh in uulCn, theiz uuas fon 

uuäzaregidän. 
Thie man thoh, tfaie thär scänktun, iz fQu uuola 

irkäntun, 
theiz uuazar Ititar suz uuas, tho sie uültun thiu faz. 



Then uuirt er tharal4ddta ioh zrnio nian giholöta, 

sih haito uuuntoröta sin bi then frt^nisgan uuin. 

45 „Säge mir na, friunt mih, uuio dati s& bi then uuTn, 

tUh ans es nu inthabetos, so längo nan gis- 

päratös? 
Gibit giuuelih m&nno, tber frinnta freuuit gemo — 
ih uneiz, thu es innana bist — thenfüriston sar- 

io zi ^rist. 
So thie man sih thanne irüiilnnent ioh drunkenen 

biginnent, 
50 so scenkit allan then dag sülih, sös iz uuesan 

mag* 
lä gispäratös aunr thd then guatoh un!ii uns in nu; 
Ul scäl thir ouh du rächön, nidfenk ih thes 

gim&chon.^ 
Thiz zeichan deta druhÜn krist mennisgön zi ^rist, 
sid er hera in uuörolt quam ioh mannes'Ufcha- 

mon nam. 
55 £r öugta sina kraft thar ioh sina guallichi, theist 

uuKr. 
tho gilöuptun ekord eine thie iungoron isine. 



IX. 
SPIRITALITER. 

Thisu selba redina, theih zälta nü hiar öbana, 

breitit siu sih harto g6istlichgro uuorto. 
Thoh uuilluh es mit uuiUen hiar etthesuuaz ir- 

zellen, 
thaz uuir niuuerden einen thero goumdno ädeilon, 
5 Thes uuazares gismeken ioh uuir then sens in- 

theken, 
thaz frouuon lldi thine fon themo beilegen uuine. 
Fernemet sär in rihti, thaz krist ther brfftigomo si, 
ioh drSta sine in lante zi theru brttti ginänte, 
Thier in himilkamaru irjfdllit io mit gamanu 
10 bildliches müates ioh Suuiniges guates. 



84 

Zellu ih thir ouh hiar thaz b| thiu steininan faz : 
herza iz sint githigano thero gotes drtftthegano. 
Siu sint innana hol, heileges giscrn>es fol, 
mit thiu sie ünsih iagiltcho drenkent frauua- 

licho. 
^5 Ltttaran brunnon b6 scenkent sie uns mit uuünnön; 
scal iz geistlichaz sin, so scenkent sie uns then 

guatän uuin 
Uuidar thiu ouh thänne. thie man firnement alle; 
BÖ mügun sie mit rdachon uns sägen in then 

buaohon. 

Sehsu sint thero fäzzo, thaz thu es uueses uuizzo, 

20 thaz uuoFolt ist gideilit, in sehsu gimeinit. 

Irsuachist thu thiu uuüntar. inti ellu uuöroltaltar, 

erzelist thu ouh thia guati, uiiaz lagilicher däti: 

Thäranä mahtu irthenken, mit brünnen thih gi- 

drenken, 
gifreuuen ouh thie thihe mit geistlichemo uuine. 
25 Ih zellu thir in älauuär, luzil dränk ih es thar, 
luzil ih es mohta, ioh g(frag es gismakta. 
NithtQita mih, theih quämi, th&r sulih uuih uuari, 

odo io in inheimon zi suazeren goumon. 
Ny uuill ih hiar gizellen, ein bilidi ginennen, 
30 thaz thaz firstäntnissi uns allen lihtera si. 
Drtihtin kos imo einan uuini untar uuöroltmenigi, 

man filu mSri, thaz er sin drüt unäri. 
Gib^t, thaz er irsluagi, in thiu uuas imo ginuagi^ 
in opheres uursün sinan einigan sun; 
35 In berge, ther mo z^inti, thaz er nan thäraleitti, 
es $^lti sar in gähi, thera liubi nisähi. 
In imo er suazo lebeta, zi herzen er mo klebeta, 
uuärd er mo ouh zi ruame in sinemo ältduame. 
Uuärd imo ouh thaz uuüntar zi scönen Srön gidän, 
~ 40 theiz uuürti ubar uuorolt Iftt, thaz er bt rehte 

uuas sin drut. 

Fyart er särthö tharasun then selben sinan drtftsun, 

uuölt er sär n^it uufllen thaz sin gibot irfüllen. 

Thaz kfnd thaz druag thaz uuitu mit, ioh er iz häbeta 

furi niuuiht, 
er fon thes fater henti tho thär tot uuurti. 



8& 

45 Er afar umdorort niiiuänt, er er nan f&sto gibant; 
er STLorgata thero uuorto, bi thiu sceint er iz so 

Mrto. 
In tben älteri er nan legita, so drahtin imo sageta, 

thia Uabün s^ sina üfin thia nnitaulna. 
loh es ouh niduälti, suntar nan firbr&nti, 
50 er al irfolti thnmh nfft, so druhtin selbo gibot. 
So er thaz suert thenita, ther engil imo h&reta; 
er h(az inan iruumtan; thaz kmd lag thär gi- 

büntan. 
Qnäd, er sih inthäbeti, ouh uniht imo nidiroti, 
ioh thaz er iz firbltri, qnad, thär ginuag uuari. 
55 In thm, quad, nuari follon zi erkennenne mannon, 
thaz er göt forahta, tho er sulih uuerk uuorahta, 
loh slhero uuorto er h((rta filu harto, 
thö er in sulth thing gigiang, so näh zi herzen 

^fiang. 
Ein scäf er st&ntan gisah, thaz unas sem öpphere 

gimah; 
60 er B&h iz thär uuernön in bribnön mit thenhomon. 
Thaz gifiang er thö s&r inti opphorota iz gdte thär, 

nnehsal gimyati bt sines sunes guati. 

So uüer thüs fim^man uuolle, hera losen sie alle, 

ioh herazua thenke, thaz suazo er sih gitrenke. 

65 Drähte io zi guate, so unaz thir göt gibiete, 

ü iz io irMllen niit mihflemo nuillen, 

Bilido io filu främ thesan beilegen man, 

so drinkist thu io mituuillen thes lütteren brunnen. 
Uuil du iz kleiner reken in uuihe gismeken, 
70 fon kriste scalt thu iz Zellen, gisteist thu thaz 

iruuellen. 
Lis selbe, theih thir rediön, in sinSn euangeliön, 

thär lisist thu io zi noti so sämalicho däti. 
Läng is tiz zi säganne, uuio iz quimit al zisämane; 
iz mag man thoh irrenton mit kurzlich^n lü^uörton. 
75 Fimim in älauuäri, thaz got ther fater uoäri 
ioh thaz kind eine kristan bizeino, 
Then er zi tothe salta bi unsib, sos er u^öHa, 
noh themo einigen nileip, io so päulus giscreip; 



86 

Uuio er selbo druag thaz crtfci, tho er thulta thaz 

uuTzi, 
80 ioh irst&rp th%re in thes cruces ältare. 
Ther Gfchamo iz thulta, thaz götnissi niuuolta, 
selb so untar genen thar uuard tliaz uuehsal 

gidän. 
HaftStun thie ärmon in thes crffces homon, 
thie liuti inan thar nSmunj so selb thie selbün 

br%mün. 
85 Sie h&ftun nan mit uuiintdn bi ünsen suären suntön, 
ich hffntim nan bt hertdn mit iro sceltuuorton. 
Fimim in thesa uuisün, thaz ih thir zaltabithen 

sdn; 
nidronki thu lo in nuär mfn alabeziron unlfn. 
Nitharft es dröf duellen, uuil thu alla uuörolt 



90 sus mäht thih al bithenken, in zuK uuisün drenken. 
Thaz giscrfp in rihti irfüUi thu io mit mähti, 

so kuisdist thu thih ofto mit brunnen rediafbo. 
loh hügi filu härtö thero g^istlichero uuorto, 
so trenkist thrahta thine mit frffnisgemo uuine. 
95 Thiu fäz thiu n&mun Ifdes zuei ödo thriu mez, 
thaz thu n%mis in thin müat, uuio thie heue- 

gun duent. 
Sie scrn)ent fäter ioh then sun zi heilegeru uuTs&n, 
sumes öuh, s6 thu uueist, then selbon heilegon 

geist. 



X. 

CUR EX AQUA ET NON EX NIHILO ÜINUM 
FECISSET. 

Niuuolt er fon niauuihti, — thoh 6r so düan mohti, 
ob er thes uuolti thenken, — then selbon uuTn 

uuirken; 
Säntar hiaz mit uuillen thiu sehs fäz gifullen 
uuäzares thie sine; thaz uuoraht er thar zi 

uuihe: 



87 

b Thaz man th^s io köröti, ihie sehs ziti uuorolti — 
in guates nio niuuängta — mit uuisduamu 

drankta. 
Tho uns uuard thiu sfiflida so ftam, er selbe in tliesa 

Tiuörolt quam, 

thaz thiu sin geginuuerti zi sälidön uns uuurti. 

Thaz sie I£sun er in rihti in thero buahstabo slihti, 

10 ioh nüzzun thötbie sKhe, so nii uuaza^ ist bi 

uuine: 
Deta er iz scffnara al, so zäm, ioh ziarara oub so 

fflu fram, 
uuir gouma es nemen uuoUen, so uum ist uuidar 

brunnen. 
Thie zi tbiu giuuizzent, zi h^röst ouh nu sizzent, 
iz öuh nu uuola uueizent, ioh biscofä h6izent: 
15 Sie kiesent uns mit ruachon then uuin in then 

buachoü 
ioh inan iogil&ho uns lobont geistlicho* 
Sie lobönt inan härto frömsgero uuorto 

ioh thankönt es mit uuorte kriste themouuirte; 
Uuant er unsih freuuita, then güaton uuin uns 

späröta, 
20 ther furdir uns niuuenkit ioh geistlicho drenkit, 
Thaz unsih es gilüste, thera freuuida nibreste, 
ioh uuir zi themo guate io uuesen fastmuate. 



XI. 
PROPE ERAT PASCHA lüDAEORÜM. 

Tho fiiar ther sün guater, thar inan zöh sin müater 

in s&eru iungi, zi theru heimingi. 
Thitr tho thero gango niuuas er boralango, 
so faar er fon theru bürg üz zi themo druhti- 

nes hüs. 
5 Kr tho sär thara ingiäng ioh filu hebigo iz ihtfiang, 
thaz sie iz zugun öfto so unredihafto. 



88 

Ih sägSn thir in uu£ra, er f&nd thar mezalara 
ioh ouh munizära, in un^r, so fand er sizzente 

tbar, 
S6 thiu selben kristes kr&ft eina g^islmn thar giflat, 
10 tCzstiaz er se iogiircho ioh filu krafUicho. 

Er giang ürnan thaz hfis ioh uuarpf se alle tha- 

nana ttz, 
ziuiiarf aliaz thaz girüsti, ninuas iz io so f^sti. 
Thie disgi, thie thär stuantun, thär sie tho müni- 

zotnn, 
thie stuala ouh, thar sie säzun, inti ouh iro 

koufmJlzftn: 
15 Thaz uuarf er ällaz skr in houf^ thaz sie firmidin 

thar then kouf ; 
thiu scäf ioh thiu rindir; nih&ngta er in iz 

furdir. 
Zistiaz er thie skrännon then selben koufmannon, 

ioh ällaz thaz gisidili so det er filu nidiri. 
Er uuerf iz ällaz thanana tfz, reinöta thaz götes hüs, 
20 yrfurbta thiu sin guati iro allero und&ti. 

„ÜTerfet," quid er, „thiz hina iiz, iz scölta uuesan 

betohüs. 
ioh man druhtin thänne io loboti thärinne. 
Nu düent iz man ginüage zi scShero lüage, 
zi thiobo anauuelti, thoh mann es io nintgulti. 
25 Int^rent iz ouh filu främ alle these kouf man 

ioh these mezalara, thaz sägen ih iu in uuSra/' 
Niuuärd ther thär tho fÄntan, ther uuolti uuidar- 

stäntan, 
thaz zi thiu gigiangi, zi uueri thoh gifiangi 
In imo sähun se ödo uuSn gotes kraft scrnan, 
30 thäz sie thär irforahtun, bi thiu sih ouh ni- 

uueritun. 
SprtCehun tho thie liuti ioh uuärun frägenti^ 

uuaz zeichono er in ougti ingegin thera däti. 
„Thiz hfis," quad er, „ziuuerfet ioh scioro ouh thes 

gihelfet; 
irsezz ih iz mit lusti in thrio dägo fristL" 
35 Slfumo tho tiiie liuti gäbun äntuuurti, 
alle thie füriston ioh thie hl^röston: 



89 

„Thero iaro uuas iuuuanne in themo zimborönne — 
thiu zala ist uns giuuissu — fiarzug inti sehsiu 
Biheizist thih niuuihtes, thaz thu thaz irrihtes 
40 sär in theru noti in thrio dago ziti* 

Thaz uuir nimissifiangin, ouh sß^ nimissigiangin, 
rihta uns then sin hiar filu främ therer gotes 

drtftman. 
Er 16rta unsih ioh zeinta, thaz druhtin unser 

meinta, — 
thaz uuir nik^rtin thanana tizl — thaz eines 

ITchamen hds. 
45 Thaz druhtin habet fürista ioh uuihes liobösta 
ouh uulfsduames thanne: thaz btfit al tharinne. 
Thaz ziuurfun se, lesl mit bittiri d&thes, 

mit uuKfanu äna redina ziUTstun sie tlua selida. 
Er- yrriht iz scioro ioh harto filu zforo 
50 thes thritten dages, so er gihiaz, ioh then iJSi 

ouh zistiaz. 
Er al iz umbithahta ioh fastör gistfftta; 

giuuaro ist thaz bithenkit, theiz elichor niuuenkii 
Thö er then d&d ubaruuaa, thes thritten dages 

thänanquam, 
br^t uns sälida ioh guat, tho er tff fon themo 

grabe yrstuante 
55 Tho irhögtun filu blide thie iüngoron sine, 

thaz er iz Ut hiär meinta ioh thiz giscrib iz 

zeinta. 
Gdloubtun sie thö sc&no themo giscribe fröno, 

ioh allerotherouuorto, thier hiar gisprah so harto. 
Ioh füu ouh in then ISutin, zi then Sstrigen gizltin 
60 giloubtuu thar thö glkhün, so sie thiz gisähun. 
NärHaz sih krist in uuSra in thero liuto fära 

thö zi themo sinde; sie uuärim imo künde. 
£r yrkanta foUon in in then iro uuillon 
ioh thio hügulusti, thie in uuärun in theru 

brüsti. 

65 Uuizist ana bäga: niuuas imo thurft thera frifgä, 

thaz imo iaman zalti, uuaz manne» herza uuolti; 

Uuanta imo ist al intheUt, thaz männes hugu r6kit, 

ioh thaz er mit gilüstin dregit in then brustin. — 



90 



XII. 

ERAT HOMO EX PHARISEIS NICHODEMÜS 
NOMINE. 

Thär uuas ein man fruater loh edilthegan giLater, 

uuas ouh ther gidiurto furisto thero liuto. 
Ih uuSn, er therero dfito liintarquämi thräto 
ioh ouh thaz seltsäni zi herzen imo quami. 
5 Quam er zimo ndhtes, thär thSht er £ilu rehtes; 
sie thingötun bi herton sus thö thesen uuorton: 
„Meigtar, zelluh thir ein, nist es zuSual nihein, 

uuir uuizun thaz gizämi, thaz thu fon göte quami. 
Nist, er thes biginne, thaz sülih io bibringe, 
10 gilih sär themo uuerke, mit göt er iz niuuirke." 
Druhtin krist irkänta, thaz er mo uuär zalta, 
uuant er gilöubig zimo quam, bithiu^It er äl, 

thaz imo zam. 
Naias thaz er fimitmi^ er gotes sün uuäri; 
fimam er sus thia sina mäht, thaz bizeinöt thiu 

naht. 
15 ^Ih sagen thir in uuSra racha seltsäna, 

thiu männilichan rtiarit, ther lichamon fuarit: 
£r niuuerde uuänne yrboran afur thänne, 

nub er thaz bimide, sih himilriches bilde; 
Then ingang er niruarit ioh sih thes niruamit, 
20 thaz er sih freuue muates thes Kuutnigen guates.^ 
Hintarquam tho hdrto, ther guato man thero uuörto, 
quad, uuio iz io mohti uuerdan, er uuolt iz 

gerno irfindan. 
„Uuio mag ther män,*^ quad, „thuruh not queman 

afur uuidorort, 
älter inti früater, in uuamba theru müater, 
25 Thäz er zi theru uuisdn bimide so thia freisün, 
ioh er thaz biuuerbe, er sulihes nithärbe.'* 
Oab er mo äntuuurti mit michileru milti, 
ioh er mo iz al gisdazta, so uues soso er nan 

gruazta. 



91 

jh sagen thir in uuara. nith&rft es eiskön mera, 
30 niintuuirkit unörolt ellu thes uuibt, thes ih 

thir zellu. 
Nist, tlier in himilricbi queme, ther geist ioh uuä- 

zar nan nirbere, 

ther sotSm sina irluage, tbaz er sih tbarafiiage, 

Thaz hera in uuorolt io gisän fon themo bruzi- 

gen man, 
theist allaz fleisc, so thu uueist, bitbarf tbera 

r6inidä meist. 
35 Uuäzar ioh ther gotes geist scal sin irberan meist, 
in thm siu thes ginenden, sih himilriches menden. 
Niuuuntoro thu thih fnunt min, nubiz uuola megi sin, 
nübiz uuerde unanne, thaz sih es uuorolt mende, 
loh 61 iz nibimYde, suntar sih es bllfde 
40 mit scSneru giuuurti tbera zuisgün gibdrti. 
Ther g^ist ther blasit stillo, thara imo ist muat- 

unillo; 
er thanana niuuenkit, soso imo rSt thunkit. 
Ferit ouh so, thu iz niuuSist, * ther selbo beilego 

geist; 
sin binft ist iagilicho ungis^uuanlicbo. 
45 Nifimfmist thu ouh thänne, uuar er faran uuolle, 
ioh nuanana thih rtne tbie selb&n künfti sine. 
AI io sulicha giuuürt so duat thes geistes giburt 
tb^n zi thiu gigdngent, fon imo irboran uuerdent.** 
Tho Mgeta ther guato man, uuio thaz io mohti 

uuerdan, 
50 ioh unio man ouh fimämi so mihil seltsäni. 
Scöno zalt er imo thaz, s6 drdhtin io giuuon uuas, 
ioh thaz er th9 mSinta, er sc&no imo iz gizeinta. 
„Thu bist hiar githiuto m^istar therero Kuto, 
hugi thob nu hera meist, thu thesses uuiht sar 

niuueist 
55 Zellen uuir iu ubar iSr, thaz uuir uuizzun alauuar, 
tb&z uuir sehen rehtaz; thiu halt nintfKhent ir 

thaz. 
Ob ib tbaz iruuellu, thaz irdisga iu gizellu, 
nob nihein niruuelit thaz, thaz thob gilöube bi 

tbaz. 



92 

Uuiö min giloubet thaniie, ob iz uuirdit uudnne, 
60 thaz ih biginne bredigön fon himilriche redinöii. 
Nist man nihein so richi, ther stige in himilrichi, 
nisi ther mennisgen sun, ther thanana quam ouh 

herasun. 
So moyses iu zi thiu gifiang, thaz er thia nittaran 

irhiang 
in theru uuuasü thnruh nt^t, so drnhtin selbo 

gibot, 
65 Then eittar thär bifiangi, thaz er tharagiangi, 
in thes tothes gahi thara ziru sähi: 
So limphit, thaz man tXhe io htSho nan irhähe 

zi sülicheru uuTsün then selbon mennisgen sun. 

So uuer so thes biginne, thaz thärazua githinge, 

70 sih nioto fräuues muates ioh ^umiüges güates. 

Druhtin deta soso zäm, thia uuorolt minnöta er 

so främ; 
bi tMa so sant er herasun then sinan einigon sun, 
Thaz si sih bith^hti, ginäda sina suahti, 
ioh ouh thes giflizzi, thaz s\ iamer sin ginuzzi. 
75 Nisant er nan zi uuSru bi niheinigeru fSru, 

thaz thiu sin selbes güati thia uuorolt pinöti, 
Odo inan thes gilusti, er mennisgon firthuäsbü, 
thaz kraft sin thaz gimeintt, thaz er in sär 

irdeilti; 
Bunter se zimo leittt ioh alle giheilti, 
80 in thiu se thes biginnen, thaz sie zimo thingen. 
Ther mit giloubu thaz giduat, thaz zimo gik^rit 

stnaz muät, 
nist themo sKr bizeinit noh leides uuiht gimeinit; 
Ther afur thes niuuartet, in theru üngiloubu irhärtet, 
theist iu sar gimeinit, thaz themo ist giuuisso 

irdeilit, 
85 Bi thiu sie nigilöuptun in then gotes einogon sun, 
in sinan einboronon, in muate iz uuoltun uuidorön, 
Noh niminnotun so frdm thaz lioht, thaz hera in 

uuorolt quam, 
so sie duent in giuuissi thaz selba finstarnissL 
Sie sint übil thräto uuerko ioh ther dato; 
90 mihil ist ir ubili thuruh thaz herza frauili. 



93 

Ther mthuingit sinaz müat ioh thaz ubil al giduat, 

zelluh thir in alauuar, ther hÄzzöt io thaz lioht sär, 

Bi thiu thaz siner sciino nimeldon dSti i^o, 

thaz, er iz zimo fdage, thes scäden uuiht niluage; 

95 Tber afar uuola uuirkit, er alles uuio iz bithenkit: 

er 14zit scihaii siu äna uuSn ^ sin sint mit drüh- 

tine gidan." 



xm. 

DE QÜESTU DISCIPÜLORÜM lOHANNIS CUR 
lESÜS BAPTIZARET. ET DE RESPONSDS EIÜS. 

Fuar drahtin bredigönti ioh töufta ouh tho thie 

littti; 
gizältun thaz iöhanne thie iüngoron selbon sine. 
„Meistar, ther zi thir, so iz zam, thumh ambaht 

thinaz quam, 
ther littt nu zimo loufit, ioh er se alle toufit.** 
5 Jh gihü,^ qnad er, „in luih, thaz ir hörtut que- 

dan mih, 
nisägen iz nu ouh thes thiu min, thaz ih selbe 

krist nibin. 
Ih bin selbes boto sin, fora imo ist bötoscaf 

ouh min, 
thaz ih fon niuuihte then liut zi uuege rihte. 
Ther brät habet, in uuar mlfn, ther scal ther bru- 

tigomo sih, 
10 ioh heltit er thia minna bi sina drtftinna. 
Sin friunt thlir thes fartes steit, löset sines uuortes, 
ioh hi^rit er mit minnu thes brtttigomen stimmu. 
Er uuihtes nifirsechit, thes er mo zuagisprichit, 
hugit iogilicho zi theru stimmu fräuualicho. 
15 Theist thaz mühaz heilamuat ioh ouh min fre- 

uuida so guat, 
in imo sint mir follo thia mina freuuida allo. 



94 

£r scal uuahsan thräto sihes selbes dato, 

thaz minu uuerk suiben iügegin kreftin sinen. 
Ther fon ther erdu hiuana ist, ther scal sprechan, 

thanana er ist; 
: 20 er scal giuuisso rachon fon irdisgen sächön. 
Ther afur nife^t tba^ana lob quaia fon himile 

öbana, 
gistentit barto siu giuualt ubar ellu uuöroltlant. 
Min brediga tbiu nist, nisi tbaz mir sus gibotan ist; 
tbaz er auur törit, thaz sibit er al ioh htfrit. 
25 Thöh niuuollent liuti intfShan tbaz gimuati, 

in herzen thaz oub uaben, thaz sie mo thob 

gilöuben. 
Tbie thob zi thiu ^gähent, gilouba sina intfabent, 

gidüent sie lütmäri, thaz er io drubtin uuäri. 
Ther fater minnot sinan sun, then sant er selbo 

herasun 
30 ioh gab imo al zi h6nti zi sineru giuueltL 
Nimizit er imo sinaz gnat, so er uns suntigön duat, 

er imo thaz gimeine^ then sinan geist deile; 
Uuant er sin selbes kind ist, tbaz imo allio- 

besten ist, 
giuuisso sagen ib iu thaz, . thaz gibit . er imo 

allaz Slangaz. 
35 Ther man, sib thaz gilgrit, thia gilouba in inan 

kSrit, 
gidüat er bügu sinan in ^uuön filu blidan. 
Themo afur tbaz nigidüat, quimit s^ragaz muat, 

ioh uuönöt inan übari gotes äbulgL 
Nilag iöhannes noh tho in mj&t in ti^emo kärkere 

thär, 
40 tho tbiz uuard sus gibredigot, fon imo al so 

giredinot. 



95 



XIV. 

lESüS FATIGATÜS EX ITINERE. 

Sid tlio tinesen thingon fuar krist zen heimingon, 
in selbaz geüui sinaz; thio buah nennent uns thaz. 
Thera ferti er uuard yrmüait, so ofto färantemo duit 
niläzent tbie arabeiti es frist themo uuärlicbo 

man ist. 
5 Füar er thurab s&märiam; zi einera bürg er tbar 

thö quam, 
in themo ägaleize zi eihemo gislize. 
ThS gi'saz er muader, so uuir gizaltun nu biar er, 
bi einemo brunnen, tbaz uuir ouh püzzi nennen. 
Ther euang6Iio thäx quit, theiz möhti uuesan 

sexta zit, 
10 thaz ist dages heizista iob arabeito meista. 
Thie inngoron iro züötun, in koüfe in muas thö 

holetun, 
thaz sie thes giflizzin, mit selben kriste inbizzin. 
Unz drubttn tbar saz eino, so quam ein uuib 

thara thö, 
thaz sie thes gizüöti, thes uuazares gihölöti. 
15 „Uulfb,*' quad er innan thes, „gib mir thes drfn- 

kannes, 
uuird mir zi gifüare, thaz ih mih nu giküale.^' 
,,UTio mag thaz,<^ quad si, „uuerdan, thü bist iü- 

diisger man, 
inti ih bin thesses thiotes thaz thd mir so 

gibiotes?« 
Thaz offonöt iöhännes thär, bi hiu si sü quad, 

in üuär, 
20 bi uuiu si thaz so zelita, thaz drinkan so fir- 

■ , sägeta: 

Uuanta thio zuä liuti nieigun müas gimüati 

^uuergin ziro mäzze in einemo fazze. 
„Oba thu,** quad er, ,|dStist, thia götes gift ir- 

knatist, 
' ioh uuer dib bitit thänne ouh biar zi drinkanne, 



96 

25 Thu bätis man ödo sär, er gäbi thir in alauuär 
zi liebe ioh zi uuünnön springentan brünnon.^ 
uNihabes," quad si, „frff min, fazzes uuiht zi thiu 

herain, 
thu herazua gilepphes, uuiht thesses sär gi- 

Bcepphes. 
Uuaz mag ih Zeilen thir ouh mSr? ther püzz ist 

filu diufer. 
30 uuar nimist thu thanne ubar thaz uuazar flia- 

zantaz? 
Furira, uui^n ih, thu nibist, thanne unser fater 

iäcob ist; 
er drank es, so ih thir zellu, ioh sinu kind ellu. 
Er uuolla iz al bithKhta, thaz er mit thiu nan 

uuShta, 
ioh gab uns ouh zi nüzn thesan selbon püzzi.^ 
35 Qyad unser drühtin ziru thff: „fimim nu, uuib, 

theih redino, 
fimim thiu uuört ellu, thiu ih thir hiar nu zellu. 
Ther thuruh thurst githenkit, thaz thesses brunnen 

drinkit, 
nist läng zi themo thinge, nub äfur nan thurst 

githuinge; 
Ther äfur untar männon niuzit ininan brunnon, 
40 then ih imo thanne gibu zi drinkanne: 

Thurst then m^r nithuingit, uuant er in imo 

springit, 
ist imo küali thräto in euuon mämmonto.*' 
„Thu möhtis," quad siu, „einan rüam ioh ein gi- 

fuari mir giduan, 
mit themo brunnen, thu nu quTst, mih uuSnegun 

gidränktast, 
45 Theih zi thes püzzes diufi sus emmizigen nüiafi, 
theih thuruh thiho guati bimiti thio ärabeiti." 
„Hölo," quad er sär, „zi erist thinan gomman, 

thär er ist, 
so zilot iuer hera sär, ih zellu iu b^then thaz uuär." 
„Ih nihäben," quad siu, „in uuStr uuiht gommannes 

sär." 
. 50 gab äntuuurti gimuati stnes selbes güati: 



97 

,,Thu sprffchi in waKr nu, &6 zam, ^ thu nihabSs 

gomman, 
giuuisso zellu Ih thir nu, finfi nabotöst thu iu; 
Then thu afar nu üabis ioh thir zi thin liubis, 
VLUSJit er giuuisso iTaXn nist^ bi thiu spri(chi thu, 

so iz uuäkT ist.'' 
55 „Min muat,'* quad si, „duat mih uuis, thaz thu 

förasago sis; 
thinu uuört nu zelitun, thaz man thir er ni- 

s&getun. 
, Unsere älttordoron thie betotun hiar in bergon; 
giuuisso uuän ih nu thes, thaz thu hiar bita 

ouh suaches. 
Quedet ir ouh iudeon nu, thaz sX zi hierosölimu 
60 stat filu rifchu, zi thiu gilümpflichu." 

„ütib," quÄd er, „ih sagen thir, thaz giloubi 

thu mir, 
quement noh thio ziti mennisgon bi n(^ti, 
Thaz ir noh hiar noh ouh thi(r nibetot then fater, 

thaz ist uu^. 
giuuisso ir betöt alla frist, thaz iu unkundaz ist; 
65 Uuir selbe beton afur th£r, th&z uuir uuizzun 

&Iäuuar, 
uuanta heil, so ih redi6n^ thaz ^uimit fon then 

iudidn. 
Thoh quimit noh thera ^i frist, ioh si otth nu 

geginuuBrtig ist, 
thaz betont uuare betoman then fater g^is^cho 

fram. 
üuant er sAachit filu fr&m thrSto rehte b6toman, 
70 thaz sie nan geistlichb beton iogilichö. 

Ther g6ist ther ist druhtin mit filu höhen mahtin; 
mit uuSru uuilit ther gotes geist, thaz man inan 

beto meist,*" 
Si nam gouma härto thero druhünes uuorto 
ioh k^rta thö mit uu6rte zi diafemo äntuuurte: 
75 „Ein man ist uns giheizan. ioh scal ouh krist^ 

heizan; 
uns dtiit sin kunfb noh uu&nne thaz al zi uui- 

zanne. 

Otfrid ed. Fip«r. 7 



100 

Tlüe brffhtun imo ingegini siechero maimo menigi, 

10 bifangan mit ummahtin ioh missilichen suhtin. 

Sie heilt er, sös er mohta, thio sünta ooh thana- 

fiuhta, 
ISh in lYb inti g&at ioh harte fraüualichaz miiat. 
So er thtS gisah thia^ m^nigi al qu^man imo in- 
gegini, 
mit ongön blidto er sie intfiang ioh tffim einan 

berg giang. 
tb 86 drahtin s61bo th&r gisäs, — thes uns lamer 

ist thiu b&z, 
ntdr iamdr bl%ie in nroAra sülichSra lera, — 
Thd glangun thie gisnlfson nChör» so sie muasun, 

Uob hSreron mine, thie iungoron sine^ 
Indet er thö then sinan münd: theist lamer ubar 

nuörolt Icimd 
2Ö thärinne lag, so er uii6st% dreiso dinrista. 
Bigönd er thaz thd spentön sTnes selbes uuörton, 
det ör th6n Ifntin mit thin drdst, then iungoron 

thoh zi hSröst. 
Sie bigan er scöuuon fr&uualichSn ougon, 
gruazt er sie zi guate sus suffslichemo müate. ^ 



XVI. 
DE OCTO BEATITÜDINIBUS, 

„S£lig birut ir irme, in thiu thaz müat iz uuölle, 

in thiu ir thie drmuatt githültSt io mit gtiati; 

üuanta iuer ist, ih sagen iu thdz, thaz himilrichi 



thiu uuunna ioh ouh manag ^at; bi thiu mag 

sih freuuen iuer müat 
5 Salige thie mute ioh muates mammunte, 

thie iro muates uualtent ioh brdaderscaf gih&ltent. 



m 

': Bfi«nt sie in uuara &rda filu mjära; '' ' tr^ ' 

ther hiar th^n btf biuuirbit er iamer thär 

nirstirbit. 
Sälig sint sA guate tbie rtfssegemo soLÜate, 
10 uaanta in firdilot tha^ sfo drffst filu m&nager, 
lob gifreuttit in tbaz müat barto filu manag goat, 

GtiXloi in tbia smerza ioh rtTzagaz herza. 
GvataKcbes uualtent, tbie tbürst iob büngar 

tbnltent, 
tbie 10 tbes rebtes gingent iob tbdrazua gi- 

tbingent: 
15 Sie uuerdent ettbesuuanne mit seto es filu föUe, 
tbaz guates sie ginüagon eigun unz in guuön. 
S^g tbie ärmberze, iob tbie armu uuüiti smierze, 
tben muat zi tbii^ gigange, tbaz iro leid sie 

irbarme: 
Si qujoment aeibro äna ni^t^ tbfir man in gniädöt, 
20 tbar man gibeilit ixo muat iob filu liebes 

giduat 
It ist slQida gimeinit, in tbiu ir berza reinaz 

eigit, 
ir sculut mit süBcben dugön selbon drubtinan 

scouuon. 
Ir sculut io tbBS gig^ben, mit sulicbu iuib nliben, 
mit reinidön ginuagen zi drubttne iuib fdagen. 
25 Tbie fridusame oub sSlig, tbie in berzen ni eigun 

nibjlinaz uuig, 
mit thiu sie tbaz giuueizent, sie gotes kind 

beizenjb. 
Gat gibit in zi It^non tben selbon nämon scönon, 
iob duit in thaz gimüati mit tbes namen guati. 
Salig, tbie in niSii tbultent ärabeiti, 
30 tben man biro guati duit ofto uuidarmuati: 
Sie uuerdent filu riebe in tbemo böben bimilrtcbe, 

in tbfu sie iz iogilTcbo firdragen fr^uaScbo. 
Nidüet iu iz oub zi ruacbm^ oba iu tbi^ Uuti 

flüacbön; 
iu. quimit «älida tbiu mStj thftz sie so Sibtent 

iuer. 



102 ; ; ; ; ; ; ..^ 

'iu'Ti^iide 8ä' zellent ^thiiriili mih al ubil anan iuih, 
Ubaz nihfluh iuih, tiiaz liegent se al thuruh mih. 
BUfdet iuih muates ioh harto freuiiet iuih th^s: 

iu ist in himile thuruh thaz inihil Itfu garauuaz. 
Iro anon ouh so d^tun, thero fdrasägono &htun; 
40 bi thiu nilfizet iu iz, in nxMCj uuesan härto filu 

suar.** 



xvn. 

ÜOS ESTIS SAL TERRAE ET ÜOS ESTIS LUX 
MÜNbl. 

^r birut mihil uuerdä salz th^ra erda, 

iueraz girifti scal salzan uuöroltd&ti, 
Thaz sie mit thSn uuuntön nirftflgn in then 

sdnidh, 
noh mit themo meine niuuerden zi &z eine. 
5 Ir sie, so ih iuih heize, ^düet mir &[u süaze 
ioh 10 mir in müate sie Hübet zi guate. 
Oba iz zi thiu uuirdit, thaz thaz salz firuuirdit: 
uuer findit untar manne, mit uuiu man gisälze 

iz thanne? 
Zi uuihtu iz sfd nihilphit, nisi thaz man iz 

firuuirphit; 
10 zi thiu ist iz thoh gimüati, theiz dreten thär 

thie liuti. 
Ir birut 6uh ubar thaz in licht scfnentaz 

in thesemo erdringe, thaz uuorolt frri nigS. 
Nist bürg, thaz sih giberge, thiu stentit üfan 

berge, 
in htfhemo nölle, thoh siz gerne uuöUe. 
15 Nibr6nnit man ouh thuruh thaz giuuisso sinaz 

liohtfaz, 
thaz er iz biuuelze, mit muttu bisturze; 
Süntar thes gihelfe, thaz er iz irhefife 
üfan höhaz kerzistal, thaz iz liuhte ubaral. 



103 

Sama nimag iz uuerdaa, th4z ir sit gibörgan; 
20 öfan uueset thrfito iues selbes dato! 

Niliuhte lioht ia£r, man ioih löbon thes thiu 

mSr, 
odo man thfo mehti ssellSn iu zi krefti; 
Suntar, thie siu scouuön, sih fora göte firouuon, 
ioh göte thero uuerko m&nnilih githänko.*' 



xvm. 

NOLITE PÜTARE QÜU UENI SOLÜERE. 

aNiunftnet thaz gizSmi, thaz ih zi thiu quämi, 
, ib mib in tbiu r&cbi, tben uuizzöd firbrffchi, 
Odo, so ib nu redino, tbeb^inan tbero förasagöno, 
suntar ib mit tbulü siu bSdiu uuola irfdlti. 
5 Gittuisso ib sagen in in alaunar, tbaz nibflob iuib 

s&r, 
nieigut ir mSrün güatl, tb&nne tbiz bSröti, 
Nigiffthit iidb io tlutz beil, tbaz eigtt bimilricbes 

deil, 
zi tbemo scönen lante io iuer fuaz giunente. 
Vvizzat ir tbie redina, — tbio büab tbie sagent 

tbdnana — 
10 nnio tber unizzöd tbnrob n(»t altdn liutin giböt? 
Sie quedent, er giunüagi, tbaz man m&n ni- 

sluagi, 
^ quit, g6t sib beige tbrtfto siilicbSro dato; 
Ib zellu afur tb&nana mlhes selbes redina, 
selben ban minan, tben ib beiza afar scrlfban: 
15 Tbaz mannilib giborge, sib zi lamanne nibelge, 
iob oub tbaz bimtde, er man nibein ninTde. 
Tbaz selba uueri: uueltit, er ienaz baz gibeltit, 
mit gibältnissu ginneizit, tbaz uuizzod inan 

bSizit. 
Oba tbn tbes biginnSs, tbaz tbu geba bringes, 
20 gifti gimuate zi tbemo götes biete; 



104 



Trhugis tMr thoh eine» man, ther thir sX ir- 

bolgan, 

thoh iz 80 lüzil uuari, in muat thir er niqnami: 
Nibiut iz fürdir thara mör, far bisuani tHh Sr; 

iz ist Uvy ih sagdn thir thaz, göte filu leidaz." 



XIX. 

QÜI ÜIDEBIT MÜLIEBEM. ET NON lüRARE- 
ET INimCOS DILIGEBE. 

Zalt er ouh thö thuruh n{ft, uuio ther uiuzzöd 

giböt, 
, giuuisso thar gifdaro, thaz man nihein iiihüoro. 
J[h,' quad, „afdt sagen iu, ther uuib biscouuöt 

zi thiu, 
thaz aar in themo friste zi thiu nan es güuste; 
5 Er huoröt sia giuuaro in herzen iu sar suätro, 
mit ünreinemo muate; nirgeit imo iz zi guate. 
Thaz mä«n sih nifirsuerie, thaz, üuän ih, uuizzöd 

uuerie: 
m!hu uuort thiu uuerrent, th4z ir sär nisuerrent. 
Thaz ist giuuSra mera, — thaz sägen ih iu in 

uuära — 
10 man baz in so giuuartent ich sih bäz gihaltent. 
Ther umzzöd gibiutit gr&zzo, man sinan fiant 

hazzo, 
ioh lagilicher manno sinan Munt minno: 
Uuio ih iu hiar gibiete, thaz hffret io zi guate, 
ih iuih nU nihflu thaz, harto sizit iu iz bäz. 
15 luan fiant minnot, so gibiutit druhtin got, 

minnöt io thie gräzzo, so uuer soso iuih hazzo; 

Betot gemo io bi thie, so uuer so iu übilo gidue, 

thaz ir göt io thuruh ntit m thesen datin 

bilidot. 
Sit io in dä^tin filu lind, thaz ir uueset gotes kind, 
20 81 druhtin iu zi bflide, ther bfüt üfan himile. 



105 

Er lazit sünnün sina scTnan filu blTda, 

ioh reganä giliche allemo erdriche; 
Giuuisso, thaz nihfloh thih, thoh sint thie liuti 

missilih, 
Miemo miiate, übile ioh guate. 
25 Oba in thio mihnft sint nn heiz, zi then ir birut 

filu zeiz: 
ziu scal iu Idn sin thanana guat? thaz ouh hei- 

thiner duat. 
Thaz fiiUent öoh filu främ selb thie süntiguu man: 
sie IKzent in io then in muat, so uuer so in 

liobesfiluduat.'^ 



XX. 

ADTENDITE NE lüSTITIAM UESTRAM FACIATIS 
COBAM HOMINIBÜS. 

„Oba thu armen uuihtin duest dröst mit gre- 

grehtin, 
ioh thir uuolles äna rüam elemosyna giduan, 
Odo uuerk guatiu ioh drühtine gimuatiu 
uuolles io mit uuillen fora göte irfullen: 
5 Düs^ so ih thir zellu, thiu selbun thfng ellu 
giborganero uuerko, thaz thir es göt githanko. 
Niduast thu st), ih sagen thir ein, Ion nihäbes thu 

es nihein, 
ouh fora gote ana uuänk so niquimit thir es 

thank. 
Oba thu in reht redina thir uuirkes elemosyna, 
10 thir zelluh ein gizami, nidua iz zi liitmäri. 
Ltchicera in uu^ra thie duent* sie lütmära, 

offono untar jnanne, thaz sie se löbön thanne. 
Sie eigun, uui^t ir thaz, th£r thaz Ion ällaz; 
ih sagen iu in älauuära: niuuirdit in es mera.** 



106 



XXI. 

QÜOMODO SIT ORANDÜM ET DE ORATIONE 
DOMINICA. 

y,Öba thu ouh biginneSy thaz thu zi göte thinges, 

inti thu githenkes, thaz thin gibet uiiirkes: 
Thaz si in herzen thanne, thaz thir es nuiht 

nintfalle, 
gidöugno in themo müate, thaz thir iz irge zi 

guate. 
5 In herzen st iz sotSno, thaz iu es got gUono, 
si ther githang iu festi innan theru brusti, 
Thaz 10 bi themo meine thaz müat si fasto heime, 
then hügu in then githankon nil£zet uuergin 

uuänkön, 
Nilazet faran iu thaz müat, so then driagärin duat, 
10 umbikerit sih thaz müat, selb so mo ther hals 

duat. 
Thaz duent se allaz zi thiu, ther liut se lobo 

thar bi thiu, 
ich sie se ^ren thuruh thdz, bi thiu nist es uuiht 

in thiu baz. 
Uueist thu, uueih thir redinön, thaz selba lob theist 

thaz l&n; 
giuuisso uuizist thu thä^, in thiu gisteit iz allaz. 
15 Thanne ir betöt, uuiztt thaz, duet iz kürzlichaz; 
nirüachit druhtin harto thero mdnagfalton uuorto. 
In herzen betöt harto kürzere uuorto 
ioh Itttoro thäre, thaz iz got gihöre. 
Thaz Itfn laz imo allaz, thaz thes gibetes si thiu 

baz, 
20 thaz thu in thera däti nifirliasest thie ärabeitL 
Ir nithürfut bi thiu: got irkennit in iu, 

^r ir imo iz zellet, allaz, thaz ir uuollet. 
QmKdsL sink gruazet, so mihu uuort iu iz süazent, 
mihes selbes lera; nitharf es uuesan mera. 



107 

25 Sos ih luih ubaräl hiar nu l^ren scal, 

firfShent iogillcho thiu iz allaz garaliclio: 
Fater unser giiato, bist druhttn thu gimüato 
in Wmilon io hoher, uuifh si nämo thiner. 
Biqueme uns thinaz richi, thaz höhä himilrichi, 
30 ^ära uuir zua io gingen ioh ^mmizigen thingen. 
Si uuiUo thin hiar nidare, sos er ist üfan himile. 
in erdu hilf uns hiare, so thu engilon duist nu 

thÄre. 
Thia dagalichün zühti gib hiutu uns mit ginühü, 
ioh föUon ouh — theist m^ra — thShes selbes 

lera. 
35 Sculd bil&z uns allen, so uuir ouh duan uuollen, 
sünta, thia uuir thenken, ioh emmizigen uuirhen. 
Nifirl£ze unsih thin uu£ra in thes uuidaruuerten 

fära, 
thaz uuir nimissigangen, thäräna nibifallen/ 
Li^si unsih io thanana, thaz uuir sin thihe theganä, 
40 ioh mit gin£d6n thinen then uuSuuon io bimi- 

den. amen. 
Ob ir in müat iu lazet, thaz sunta ir io biläizet, 

so dtlönt sino guati thio iuo missidäti. 
Ther thär afur sff nidüat, — läzet queman iu iz 

in miiat — 
gizelit sint themo in drffti allo thio undäti.** 



xxn. 

NEMO POTEST DÜOBÜS DOMINIS SERÜIBE. 

JNimag thaz man duan nihein, thaz thiono bare- 
ren zuein, 

thaz er irfuUe io follon bSdSro uuilion. 
Nithurfat ir biginnan, thaz ir ouh megit bringan, 

thaz ir göte thionöt ioh thoh thia uuorolt minnöt. 
In muate si iu gifestit, thaz muases iu nibristit, 

mit suorgön ouh niratet, mit uuiu ir iuih uuätet. 



108 

Fürira ist thiu sKla, thaz müas nisi iu mera, 

thes licham«n dati, thanne sin giuuatL 
Sehet these fogala^ thie hiar fiiagent obana: 
10 zi akare sie nigan^ent ioh ouh uuiht nispinnent, 
Thoh nibristit in thes, zi uuäru thob ginuages, 

ni sie sih ginerien, ioh scCfno giuueriea. 
Biginnet anascouuön thio frtfnisgon blüomon, 
thar liuti after uuege gent» tme in themo äkare 

Stent: 
15 Salomön ther ricbo niuu£ta sih ^icho, 

thaz sagen ih iu in alauxiar, so ein thero bluo- 

möno tbSr. 
Nv er thaz so uuilit uuerren, thaz ^ mithont scal 

irthörren, 

thie fogala ouh zi uuS^re, thie iu sint undiure: 

Uuio harto mihiles mSr suorget druhtin luer, 

20 thu mo liabara bist^ thanne al gifügiles, thaz ist. 

Er gidüit, thaz thu uueist, thaz thu näkot nigeist, 

ioh ouh gibit thir thia uuist, thu hüngiru nir- 

stirbist. 
Giduan nimahtu in uuä^ra thih minnöron noh mera; 
har nihein, hugu ouh thes, thu iz alles uuio 

gifarauues. 
25 Bi thiu l^z thia suorga, theist es guat, themo thih sü- 

lichan giduat, 

mit uuati er thih io uuerie ioh emmizigen nerie. 

Er uueiz äna zuTual, thaz ir es bithurfut ubaral; 

nimügut ouh firlS^zan, nir scülit sulih niazan. 
Suachet io mit mahti thes himilriches rihti; 
30 iu biquimit, ih sagen iu thaz, thaz ändaraz allaz. 
Nist iuer nihein, thaz ist uuar, so härto sulih düfar, 
thin kind thih bitte brtftes, thaz thu mo steinä 

bietes. 
Ouh giborges thu th^s, bitit er thih fi^es, . 
nibiutist, thia meina, natarun niheina, 
35 Nibiutist ouh, in uuffra, scörpion, thia z£la, 
harto borgest thu thes, bitit er thih eies. 
Nu ir birut thes giuuön, ir fruma gebet kindon, 
ioh äl, thaz in liehet, tiiaz ir se nibisuTchet: 



109 

Utao harto mihiles mdr ^it drahttn iu6r 
40 guat, ob ir mo folget loh inan bitten uuoll6t. 
BiÖet dgaleizo ioh härto filu heize, — 
tliaz aägeii ih iu in ilaunar, — thia fruma gibit 

er iu sar." 



. xxin: 

OMNU QÜAEOÜNQÜE UÜLTIS ÜT FACIANT 

UOBIS HOMINES. ET CAUENDUM A FALSIS 

PROPHETIS. 

aNu 18r ih iuih harto kurzero unorto, 

uuio fr giduet follon then druhtines nuillon. 
Nidua, zellu ih thir ein, uuidar manno nihein 
nuiht in uuorolti alles, ni so thu thir uuoles. 
5 Mit thfa ir thanne irf&llet, thaz förasagon singent, 
ioh uuirket iogü&ho then uuizöd föllicho. 
UttÄrtet in io härto fon driagero uuorto, 

fonfdrasa^önluggSn; thes scülut ir io gihüggen. 
Sie sint in in änar&tin in scSfingn giuuStin, 
10 thar büent iüne, in üuäre, nuölua filu sutfre. 
Nimügun sie iu uuankön, sehet ziro uuerkon, 

ioh in alathrät! 8c6uu6t iro dätL 
Nidöit man untar mannon, thaz thrtlbon lese ir 

thornon, 
, in hiafön flgun thanne, thoh man es bijginne. 
15 übil boum birit thäz, thaz Imo ist io gislahtaz, 
s6 duat ouh ther güato; iz limphit so gimuato. 
Then übilon sie bi^nneüt, iz m&n ouh al sd 

uuollent; 
then güatön afur, äna uuSn, l£zent sie mit 

fridu stffn. 
In hünil al nigengit, — ioh iz g6t nihengit, 
20 iz tiuirdit noh giuueizit, — thaz mih drähttn 

heizit. 



liO 

Griuuisso uuizit äna wiän^ thie I£^t man thar 

ihgän, 
thie hiar giuuirkent foUon miues fäter uuillon. 
Ih sägen iu in alauuäx, klagönt mänege sih thär 
mit seren mänagfaltön ioh leidlichen uuorton. 
25 Quit logilih in thrä^ti, thaz er zeichan däti ^ 

in mihes namen nämati, thaz ih thoh thes gi- 

hogeti. 
Ih zellu in thänne in gahün, thaz sie mir kund 

niuuarun, 
theih ^r sie hal iu ULngo, niruachuh iro thingo. 
Fare in alethräti, so uuer so io ubil däti, 
30 fon mir in älagähe ioh sih mir ninähe.* 



XXIV. 
OONCLÜSIO LIBRI SECÜNDL 

Thiz l^rta krist in uuara ioh mäna^alto mera; 

ih sä^en thir zi uuare, mäht selbe iz lesan thäre, 
Sina mänunga alla ioh l^ra filu folla, 
thräuua ouh filu suS^ra, thaz sägen ih thir in 

uuara. 
5 Nimäg man thaz irzellen, thoh uuir es biginnen, 
thera ISrä guati uuas härto thiu gimüati* 
So er zi thiu thö gifiang, fon themo berge er 

nidargiang, 
fölgete mo githiuto al menigi thero liuto. 
Er selbe tho gimeinta, thar homgibruader heilte 
10 mit sinen uuorton gahün, thar al thie liut iz 

sähun; 
Thäz sies uuola lüsti, thiu töra inuuäri festi, 

thia se thär innan thes hortun mithontes; 
Thäz sie iruuächetin frua ioh hogtin härto tha- 

razua, 
ioh iz uuäri festi innan iro brusti; 



in 

15 Thaz m thiu muat niuu&nkön, sin fasto in then 

gitliankon, 
in huge ioh in mnate zi allemo anagoate. 
Dua drilhün uns zi nüzze tfaaz uns iz uuöla sizze, 
biscirmi nnsih. thes leides, fon thihen nigisceides, 
Thäz unir nibifallen fon thihen liobön allen, 
20 fon selben drfiton thinen, thia z£la uuir bi- 

mtden. 
Gireino uns thia gith&nka — uuir birun thine 

scalkä — 
mit ginffdöno ginühti fon suntono suhti. 
Hält unsih in nCftin fon allen uuidamiuatin; 
thaz muazin uuir biuuankon then äbahen gi- 

thankon. 
25 Biscirmi unsih in thratt fon allem ündäti, 

fon egisltchen suhtin mit thifnes selbes mahtin. 

Thinu uuort hiar obana thi uns zellent alla redina, 

tharazüa firlih uns müates ioh hüges filu 

güates. 
f^irlih uns, druhtin, allen, thaz uuir thaz thifn io 

uuollen, 
30 mit uuerkon io irfollen, thaz thinu uuört uns 

Zellen: 
Thaz uuir tharzua huggen, in herzen uns iz leggen, 

uuiht es nifirleiben, ni uuir iz thar gikleiben. 
Firdrib fon uns in thr£ti allo missidäti; 
thiz festino uns in müate, theiz uns irge zi 

guate; 
35 Thaz uuir tharana uuerkon mit uuächeren githankon, 
ioh uuir thaz io ahtön mit Ifiteren gitrahton. 
Ther scädo fliahe in gäbe, iohthiz sih uns io 

nähe, 
ioh mit thiu giuuerkön, thaz thu uns es muazis 

thankön; 
Thaz uuir mänahoubit zi thihen sin gifdagit, 
40 thie thionost thiu hiar dä^tun, s6 sie thih druhtin 

bätun; 
loh uuir uuesen blide in themo guuinigen libe 
mit scälkon thinen iamer, — uuir ni geron uuih- 

tes mer — 



112 

Mit 6ngilon thinSn, thaz uuir then traKuuoQ 

A "1 A 

miden, 
in himilriche in rihtii, in thShSru gisihti, 
45 Fon Snuön nnz in ^uuön, mit then drfitselon, 

fon uuorolti sd uuörolti sth thih iamer lobönü 

amen. 

EXPLICIT ÜBER SECONDÜS. 



INCIPIÜNT 
OAPITÜLA LEBBI TEßTH 

DE MIRACÜLIS DOMINI 

DE DOOTBIKA AD lUDAEQS. 



Otfrid ed. Piper. 



I. Frae&tio libri tertü. 
n. Erat ^uidam regulus. 
m. Morahter. 

IV. Prope erat pascha iudaeorain. 
V. Moraliter. 

VI. Abiit iesuB traoB mare galileae. 
VIL Spiritaliter. 

VHX Uoloit eum poptdus regem facere et quomodo ambulabat 
super mare. 
IX« Obtulenmt ei omnes male -habentes. 
X. De muliere ohananea. 
XI. Moraliter. 

XTT. Uenit iesus in partes caesareae phüippi. 
Xni. Preeepit oe cm dicerent ^uia ipse esset Christus, et incre- 

patio petri. et de uisiöne m monte. 
XIV. ^reuis ammonitio de siffnis. 
XV. Ambulabat iesus in galSeam. non enim uolebat in iudaeam 

ambulare. 
XVL lam die festo mediante asoendit 
XVJJL. Perrexit iesus in montem oliuetL 
XVIII. Quis ex uobis arguet me de peocato. 
YTX. Moraliter. 
XX. De caeco nato. 
XXI. Spiritaliter. 

XXII. Facta sunt encoenia bierosolimis. 
XXm. Erat quidam languens lazarus a bethania. 
XXrV. Uenit er^o iesus et inuenit eum iam quatuor dies in monu- 

mento bäbentem. 
XXV. Gollegerunt ergo pontifices et pharisaei concilium. 
XXVI. Morafiter. 

EXPLICIUNT OAPITÜLA MBRI TERTIL 



INCIPIT LIBER TERTIÜS. 

I. 
PRAEFATIO LIBRI TERTIL 

Mit selben kristes segenon uuill ih hiar nu re- 

dinön 
in einan liuol suntar thiu seltsanun uuuntar 
Fon themo uuüntariiclie, thiu er deta hiar in 

riche, 
Tinz er uuas hiar in nnorolti, er töthes b| nnsih 

koroti; 
5 Thiu zeichan seltsänu, sümu thoh zi uuäru, 

uuänta, thoh er uuölle, nist man, ther siu al 

irzelle. 
Niscribu ih nü in alauuar, so sih ther ördo dregit 

th&r, 
suntar so thie dSü mir quement in githahti. 
Ginäda ih sina fergon mit forahtKchen suorgon,- 
10 er ouh in thesemo uuerke zeichan sinaz. uuirke, 
In thesen buachon uuanne ih S^uuiggon nigange, 

ih rehto ioh hiar scono giscribe d^ti frono. 
Er deta, thaz hake liafun ioh stumme man ouh 

riafun: 
er düe, theih hiar nihinke, thes senses ouh ni- 

uuenke; 
15 Hömgibruader heile: er mih ouh hiar gireine 
fon eitere ioh fon uuüntön, fon mihen suären 

sunton. 
8* 



116 

In in irhuggu ih IKuues leides filu seres; 

riuzit mir thaz herza, thaz düat mir iro smerza. 
Druhtin, fon then stankon, thaz muaz ih ser 

biuuankön, 
20 mih nim, — nidua iz zi sp£ti — so lazarum thu 

dati. 
Fon tSthe inan irquictös, then ITchamon iruuagtös: 
irquicki in mir, theist mera, thia m&a muadün 

sela, 
Theih hiar in libe irumzze, zi thinemo disge onh 

sizze, 
so er deta after thiu, ih muazt thingen ad thiu. 
25 Thaz ih io mit rtiachön zi goumön si m then 

huachon, 
thäräna ho^ge onh foUon thines selbes uuillon. 
loh thaz ih hiar nu zellu, — thin gift ist iz mit 

allu, -*- 
thie uuizzi dua mir mSrön zi thines selbes 

eron. 
Nirih s6nta, druhtin, mino in thiu, suntar mir unizzi 

lih zi thm; 
30 nifreuuit uuiht hiar unser müat, so thin äbläzi 

duat. 
Lindo, liobo druhtin mTn, laz thia kestiga sin, 
giloko mir thaz minaz müat, so muater kindi- 

line duat; 
Thöh si iz sero fOle, nist ni si afur uuolle, 
suntar si imo münto, theiz iaman thoh ni- 

uuunto. 
35 Thia haut duat si furi sar, ob iaman ramet es 

thar, 
gihügit sär thes sinthes thes irä lioben kindes. 
Mit henti siu mo scirmit, mit theru si iz mi- 
thont fillit; 
nimag gisehan ira muat, thaz imo f Tant giduat. 
Ther selbo fäter ouh so duat, thoh er mo sSre 

sinaz muat, 
40 thoh duat er mo afur bitherbi thaz sihaz ada- 

lerbi. 



117 

Scirmi, drühtin, mir ouh stf, theih bX thin scalk 

giütdsfio, 
thin hänt mih ouh biunerre, thaz f tant mir ni- 

derre. 
Firlih ouh mir githinges thes mines heiminges, 
uuis fäter mir ich muäter: thu bißt min drüh- 

tin guater. 



n. 

ERAT QÜIDAM REGÜLÜS CÜIÜS FILIUS 
INFIRMABATÜR CAPHARNAUM 
ET RELIQÜA. 

Thö krfst in galil^a quam, uuard thaz thö mari, 

SOS iz zäm, 
ioh uuard gikundit sin giuualt ubar aUaz thaz 

laut. 
Ein kuning giSiscot iz, in uuar, ioh fuar ingegin 

imo sär; 
uuaz mag ih zellen thir es mgr? sin s6n uuaa 

filu siecher. 
5 Bat, er sih sär irhüabi, mit imo höim fuari, 
thaz er thffr gimeinti, then.sün imo giheilti. 
Quäd, er io bi nffti lägi däuualonti 

ioh uuari in theru suhti mit grozeru ümmahti 
Gab er mo antuuurti mit mihilSru milti, 
10 mit uuörton . uuolt er suazen, thia gilouba in 

imo buazen: 
„Ir zeichan nigiscouuöt, thanne iu uuirdit so n{ft, 

uuuntar selts&nu, nigilöubet ir zi uuätru." 
üvanta, ob er giloubti ubaral, so iz bl rehte 

uuesan scal, 
in herza imo quämi, so iz fora gote zami, 
15 Giloubt er selbe thanne, s6 zimit götes manne, 
thaz iagiuuär ist druhtin mit öihes selbes 

mahtin, 



118 

Thaz then nitharf man beiten, after stetin leiten, 
iher so kreftiger ist, bihabet, thaz in uuo- 

rolti ist. 
„Druhtin,'' quad er, ,zilo thih, oba thu ginSdön 

uuiU mm, 
- 20 thin güatiz er biauerbe, er mir ther sun ir- 

sterbe/* 
Sprah druhtin zimo sinaz uuort, thaz er fiiari 

heimort, 
thaz er fdari tharasun, quad, funti gänzan 

sinan sun. 
Giloubt er themo uuorte ioh k^rta sih zi lante, 
sär bi themo thinge zi themo heiminge. 
2&'Unz er fuar ähtönti thes selben uuortes mähti, 
gägantun imo blMe thie holdun scälka sine, 
Zaltun imo ouh innan thes thr^to filu liobes, 

thaz rehto in älauuari sin sun gineran uuäri. 
Thia zit er eiscöta th{^, — uuas er härte filu 

fro, — 
30 thia stünta ouh mit giuuurti, uuanne imo bäz 

uuurti. 
„H^rero, zeUen uuir thir thaz, thö sibuBta zit thes 

däges uuas, 
gesteren, so sie sShun, tho uuard er gänzer 

gähün. 
NizuTuolo müat thinaz, sus findist thu iz gid&naz, 
findist zi älauuare then liobon dröst sus thare/' 
35 Irkänta thö ther fäter sär, theiz thiu zTt uuas 

in uuar, 
thaz imo iz druhtin so giliaz, thie selbün gän- 

zidä gihiaz. 
Giloubta sär thö selbe ther kuning irdisgo thö 
mit sihemo githigine themo himilisgen kü- 

ninge. 



119 



m. 

MORAUTER. 

Thiz ist uns ungizffmi, so ih iz nu fim£mi, 
noh niquimit uns thiz guat in unser ärmali- 

chaz muat; 
Thoh habet er uns gizeigöt ioh ouh mit bilide 

giböt, 
uuio uuir thoh düan scoltin, oba uuir iz uuoltin. 
b lu quam ein SQuldheizo bi n{>tthurfti heizo, 

bat, er sin uuört gimeinti, er sinan scalk heilt!. 

Er quady er selbe quami, then ümmahtin binSimi, 

thoh gener thara nigeröti sin selbes geginuuerti. 

Ther kuning bat, er.quSmi: niuuas kriste thaz 

gizami; 
10 ther sculdheizo es nigeröta, er thara thoh faran 

uuolta. 
Hiar streuuit thiu sin guäti in uns thio übarmuati, 
thia unsera dümpheit, so uu£r so iz io zi thiu 



Sf " 



Uuir la^emes uns l)fchan man then nlu rfchan, 
firmonames zi n{^ti anderere äramuati. 
15 In in uns ist gimuati göld ioh diuro uuSti, 
ninem^n in thia ahta manne scalkslahta. 
Nibidrahtot unser sumilih, thaz uuir birun al gilih, 

einera giburti, thoh iz sid suHh uuurti. 
In Bumen duen zi nidiri thera giscefti ebini, 
20 in sümen thuruh thia ^ra ist uns ther scäz 

mera. 
Bi thiu habet uns iz selbe göt hiar forna nu gi- 

biUdot, 
natura in uns nifliehen ioh zi ebine giziehen. 
Er uuolta s$hes thankes uuison thar thes scalkes; 
zemo sune, sih nu z41ta, giladöter niuuolta, 
25 Ob linsih afur ladöt heim man ärmer thehein, 
thuruh ubarmuati in uuäir so suiUit uns thaz 

müat sar; 



122 



V. 
MORAUTER. 

Hiar mügun uuir instäntan, — thaz eigun uuir 

ouh fantan, — 
thaz quement iimmahti fon Slintono suhti. 
Tho er mo ßihtii thio dati, thae er nicramtoti, 
thes giuuärteti, thaz uuirs imo nimuurti: 
5 Tho rflit unsih thiu redina, thaz uufr uns uuarten 

thanana, 
thaz siiht niderre uns m8ra then Ifdin ioh 

thera sSla. 
Bi siislicho däti so Ithton sin thie liuti, 

ioh iagilih in imo räh, thaz er then sämbazdag 

firbrah. 
Er uuialt thera flra, so iz gizam; thaz iro nihein 

nifirnam, 
10 thaz er mit sthen mahtin uuas thes dages 

druhtin. 
Sie ahtun öuh bi thiu sin mSr, uuanta in thaz 

uuäs filu ser; 
qu£dun, däti märi, thaz got sin fater uu£ri, 
loh er 10 bi n&ü sih drühtine 6bonöti 
in uuerkon io gilichan noh uuergin missilichan. 
15 Iz ist so giuuisso, thoh sie iz äbahötin so, 
thoh iro rnüates herti iz emmizigen zumti, 
loh io in abuh kSrti thio druhtines däti, 

thiu zeichan filu m^ru; thaz uuizist thu zi uuara. 
Giuuerdo unsih, druhtin, heilen mit liobön drfiton 

thinen, 
20 ioh öns gidua thu syazo thio unse thiirfti grözo, 
Thaz uns niuu6se thaz zi su£r, uuir linsih io fir- 

dragen hiar, 
ioh sct^no untar mannen io emmizigen minnon. 



123 



VI, 
ABUT lESÜS TRANS MAKE GALILEAE. 

Thazih hiar nu zellu, thaz uneiz thiu uuörolt ellu, 

uuuntar filu märaz ioh thrito seltsänaz: 
Uuio krist nam finf leibä ioh zuene fisgä tharazua, 
fon th^n gab foUoD müases finf thtCsonton mannes. 
5 Fuar drühtin inti sine übar einan lantse; 

thio büah iz thlLr zellent ioh galilSa iz nennent. 
Bi managemo seltsäne ioh uuüntoron zi uu^re 
, fuar imo thär ingegini mihil auoroltmenigi. 
Unfirslagan heri, in uuSr, fdar ingegin imo thär, 
10 uuorolt mihil, so gizam, uuib inti gomman. 
Nam dr6htin sine theganä inti giang mit in thö 

thanana 
in einan berg hoho; mit in gisaz thär scono. 
Uuas iz ouh giuuisso fora einen östorön s&, 
theso selbün däti fora theru uuihnn ziti. 
15 So er thö mit sinen ougon then liut bigonda 

scoauon, 
thie selbun menigi gisah, zi philippus er sus 

- sprah: 
„Uuar mügon uuir nu biginnan, mit köufu bröt 

giuuinnan, 
thaz ther liut gisäzi, unz er hiar nu gazi?'^ 
Eorata er thia uuarba thera uueichun gilouba, 
20 thoh uuest er, sös er scolta, uuäz er es duan 

uuolta. 
Er quad, nimohtt uuerdan, mit köufu sie biuu6rban, 

mit nuhilemo scazze, ther liut zi thiu gisizze, 
Thaz lagilichen thanne thoh foller mund uüerde, 
then mund zi thiu irreken, thes br&tes uuiht 

gismeken. 
25 Andreas sprah tho einer, pStruse gilanger, 

bruader sin gimyato, ther kristes thegan guato : 



I2ä 

;^Hiar ist kneht einer, — niuueiz ih uuiht es hiar 

mer — 
ther tregit hiar in sinan n{ft finf girstinu bröt, 
Ouh zuene fisgä thärmit, theist zi thm thoh ni- 

uuiht, 
30 thaz man sulili biete themo mänagfalten thiete.'^ 
„Dvet,". quad er tbö ubarlüt, ,,thaz hiar gisizze 

ther liut; 
unz er hiar girestit thes br&tes in nibristit/^ 
Thar uuas in alauuäri grases ouh gifüari, 
mammunti ginüagaz; thia büah zellent uns thaz. 
35 So thaz heri thö gisaz, thaz bröt gisegenötaz az, 
iz uuüahs thär thera ferti in munde ioh in henti 
Iz uuuahs in 41ägähün, thar sie alle züasähun, 

sih mSröta iz ginöto zi seti thero liuto, 
Zi süazeru gilüsti, thaz in es thar nibrüsti, 
40 alten inti iungen ioh selb then uuibon allen. 
Er selbo ouh thö gimeinta, thie fisga in thär gi- 

deüta; 
thie uuüahsun ouh thuruh not, io so selbaz 

thaz bröt. 
StS sie thär thö gäzun, thie in themo grase säzun, 
ioh mannilih thär sät uuard, so sie thes br&tes 

giuuard: 
45 Gib&t thö druhtin sinen, thaz uuöla sie thes gilen, 
thie liuti thes firuuäsin, thie br&smun thär güäsin, 
Thaz sie gihältan uuurtin ioh ouh nifiruuürtin. 

thär läsun sie thö alle zuelif körbi folle. 

Thie liuti thär in gäliün thiz zeichan thö gis^un, 

50 bigondum mit githänkon thö drühtine tiiankön. 

„Thiz," quadun, „ist giuuä'ro ther forasago märo, — 

mit iauuihtu alles uuio iz nist, — ther künftig hera 

in uuörolt ist. 
Er müäses sid gab föllon fiar thtlsonton mannen, 
seti sibun bröto mit fisgon ouh gimyato. 
55 loh uuard thero äleibo, thero fisgo ioh thero 

leibo, — 
nifräzun sie iz ällaz — sibun körbi ubar thaz. 



125 



VII. 
SPIRITALITER, 

Druhtin mia ther guato, nu rihti mih gimyato, 

zi thisu mir then hugu dua iöh thaz herza tharzua. 

Tfaaz ih htar gizeine, uuaz thiu thin göuma meine, 

mit geistlichen redinön then thihen liobon the- 

genon. 
5 Giuuisso uuizzun uuir thaz, theiz fora then Sstorön 

xmas, 
thö drlohtin uuolt es nu&ltan, fon themo gr4be 

irstantan« 
Sunes ouh giuuisse, fora themo irst&ntnisse, 

mit minnön io ginüagen zisämane unsih füagen. 
ScouuömSs ouh thaime, uuara drühtin gange, 
10 uuir unsih imo io nähen, thaz uuir nimissifi^en. 
Nist uns uuiht mera, thanne thiu sin lera, 

niminno uuiht so suazo, io so spdr thero fuazo, 
Galiläa, thaz ih quad, theist in frenkisgon rad, 
thaz sih io umbizeiHbit ioh emniizigen uuerbit. 
15 Ther s^ ist zessonti, sih selben missihabenti, 
stt^zot sih io in thrati mit mihileru ünstati. 
Thiu meinent, uuio sih zerbit ioh thisu uuörolt 

uuerbit, 
mit üngiinachu thuruh n&t sih emniizigen sti^zot. 
Thö selben druhtines mäht sülth untar fuaz drät, 
20 mit suies selbes tödu ubarfüar thiu bediu: 
Thö fölgeta imo thuruh thaz, so er üfan himile 

gisaz, 
gilöubtun sino guati manogo üuöroltliuti. 
Thes sarphen uuizödes n&t bizeinöt thisu ftnf bröt, 
mit thiu er io in n{)ti thuängta thie liuti 
25 Gidar ih zellen ubarltft: hert ist gersttin kömes hüt, 
ist ouh, so ih fom iu uuesta, sines leibes krusta. 
Thoh fmdü ih melo thärinne, in thiu ih es biginne, 
ioh brösmün süaza, in alauuKr, thes aenses leib 

indue ih thär. 



126 

So ist ther uuizzod alter ffzana herter, 
30 thar ist inne manag güat, thaz geistlicho uns 

io uuola duat 
Thaz deta drühtin, thaz man uueiz, thö er thia 

krustün firsleiz, 
thaz m&n thia fruma thär gisah, thö er thia 

rfntün firbrah. 
Thie selfoun fisg& zeinent, utiaz förasagon meinent ; 
^ thfa gouma losget thS^re, so fisg in themo unage. 
-35 Oba thii ira rüachis, thu th%r sia diofo suachis, 
ioh th£r irfisgöt thinaz müat harto managfaltaz 

gtiat 
Ther kneht, ther thaz allaz druag, er es uuiht 

nigiunüag, 
er imo iz niginuzta, furi ändere onh nisazta. 
So duent thie iödaeon in xlvl&t: sie drägent iro 

büah thir, 
40 noh in thia fmma niazent, noh ändere nilSzent. 
Thaz spentot drahtin hiare — thaz sägen ih thir 

zi unSre, 
nim es harto gouma , thiz sint thio selbün 

göuma — 

Thaz spentot er in muate uns zj allemo änaguate, 

ioh ouh uuörolti ubaräl; er unsih uuiht es nihäl. 

45 Uuaz förasagon zellent, ioh uns thie s61mi singent, 

ouh giböt thaz älta: er geistlicho uns iz zälta. 

Thaz spentot er nu liutin mit geistlichen dätin, 

, mit geistlichem l^ru; thaz sägen ih thir zi uuäru. 

Ob iz uuär zi thiu gigSft, thaz man thio diufi ni- 

firstat, 
50 thero brosmöno kleini ioh thes brStes reini: 
Lesent zi in thia redina thie höhun gotes thegana, 
in giscrib iz kleifoent, thaz mTne gilichon leibent. 
So VLU&T so iz io zi thiu gigeit, thaz mino gilicho 

iz nifirsteit, 
in büah sie iz duent zisämane gihältan tMr zi 

häbanne, 
55 Thaz man iz lese th£re gihältan io bi i^re, 

th&z sie uns scöno zelitun inti in thie korbi 

legitun. 



127 

Sie eigun thaz giuueizity bi bin man sie korbi 

beizit, 
uuanta thiu iro guati hiar thultit ärmuati. 
Eozp theist scalkUchaz fäz, thob nirüadieiit sie 

bi thaz, 
60 m man sie sus ionuanne zi körbin ginenne; 
Uuanta sie sint alle tbera kristes lera folle, 
thia selba klein^ nnizzi, tbia sGi^emt sie uns 

zi niizzi. 
Thaz gras sint äkusti, thes Itchamen lusti: 
sie bljent hiar in manne sär zi thorrenne. 
65 Uuir scülun thes biginnan, sulib gras io thuingan, 
iöb thio sino süazi al dretan untar füazi, 
Thaz siu mit themo uuerke al untar uns iruuelke 
ioh sah ouh uuidar rebte furdir zi uns niirrihte. 
Nimugun, thob uuir uuiSUen, thob uuir es ouh bi- 
ginnen, 
70 ü tben krfstes goumon skzen, uuir selbon ni- 

giuuizzen. 
Firdrit, so ih quad, thio suazi al untar thino fiiazi, 
thaz siu thir uuibt niderre, tbera göumjt ni- 

gimerre. 
So tbu thaz thänne giduas, so uuebsit thir thaz 

kristes muas, 
in münde ioh in muate zi thihes selbes guate. 
75 Lis thir mit giuuürti in thero büahstabo berti, 
grubilo in girihti in thes giscrtbes slihti: 
Thär findistu io Üiurub nfft filu geistlichaz hTÜt 
untar themo gikrüste, in thiu thaz thih es uuola 

luste. 
Oba thu iz thiko filu düas, so uuebsit thir thaz 

kristes muas 
80 enunizigen thanne; so guimit iz uuola manne. 
So thü io in thia redina thär l&ngör sizzis obana, 
so thir ther äbaho githank uuelket mer äna 

uuank, 
loh sib thaz gras thär untar thir min irrihtit 

uuidar thir, 
thio argün gilüsti gebeut thir furdir fristi. 



128 

85 loh findistu öuh äaa thäz fhär. tteso filu diiiraz, 
then förasagon märon, ther sih thiu brt^t hiaz 

merön. 
Thie liuti dätun mICri, thaz forasagö er uulCxi: 
quam uns gilouba herasun, thaz er ist selbe 

gotes sun. 
Er uuerdo unsib gibliden io zda goomon sinen, 
. 90 hungere biuuerien ioh ouh fon tSde nerien. 



VIII. 

ÜOLUIT EUM POPÜLÜS REGEM FACERE. 
ET QÜOMODO AMBÜLABAT SUPER MARK 

Vu61tun thö thie liuti fiChan üan bt niüiy 

giuuisso, thaz nihiluh thih, duan zi kuninge 

übar sih. 
Er fltfh in thaz gibirgi, thaz er sih thär giburgi; 
giuuisso, er detaz thuruh thaz, bi thiu sin zit 

noh tho niuuÄs, 
5 Thaz er noh thö uuolti sin küning mit giuuelti 
öfono zi uuSre, bi thiu flöh er sie tho thSre. 
Er thö then iüngorön gibt^t^ thaz sie füartn uui- 

dorort, 
thaz sie ouh giuuar uuärin ioh ubar thaz fär 

fuarin. 
Sie ouh thö so d£tun, ioh angusti sie rüartun, 
10 mihil üngiuuitiri uuäs in harte uuidari. 

So sie in thaz seif gigiangun, sie uuetar sär bi- 

fiangun, 
ioh feritun sie giuu^ro in then ündön filu su£ro. 
Ther uuint thaz seif fuar iagönti, thie undön 

bliuenti; 
uuäs in thrato herti thaz uuetar in theru ferti. 



129 

15 Ddihtiii afteirm thö giang, so ther liiit tliö zigiang, 
ioh thfe Bau firlia^im, thie th&r zen gotunön 

säzun. 
Giang er after (n iho s&r obathemo uuäzare thär, 
fäato oba ther 4&dTi, so uxiir chien hiar in> erdu. 
Giang er uttegerihti, s^ahta sin giknfhti, 
20 «fione Uebun tkegaai in tli^n ünd6n th&r thö 

öbma. 
Bizffh se, tho iz zi dage uuant, er sie quamin in lant, 

\mz sie in ilathräti uuCrun in ther ntSü. 
Si m^r oüh hintarqufeoiun, so sie nan thö gislihun, 
fini^mun in giuuffrt, tfaaiz ein gidrög nuarL' 
25 Sie thö lü<» irharetim thuruh thia suSrun forahtün, 
thuruh thaz mihila ungimah, uuanta er man sulih 

nigisah, 
Thaz man io thes githffhti, thaz sülih io bibrShti, 

odo ouh thaz gidati, thaz uuäzar er so drati. 
Sprah thö druhün in^an thiu, quad: «uniht ni- 

forahtet ir iu, 
30 gihdbet iuih bÄUo, ^ tun ih giwfsM w sedbo.« 
So Petrus thaz thö gisäh, fon themo sciff er zimo 

sprah, 
groazta baldo, ih sagen thir thaz, Üien meistar, 

so eiigiuuönuuas. 
Jjrühtin^'^ quad er, «oba thu.iz.biat, ioh selho thu thar 

gengist, 
thanne," . quad, „glbint mir, tiiaz ih queme thara 

ätMi?." 
35 ),Qnim|'' quad druhtin zimo in uuar, uuiht nidualta 

er es s£r, 
nub er zi ganne in. drati sihfouiheino sci&däti. 
Er grist uuöla sih gifnah; so er aftir then uuint 

thö giaah, 
ioh uuaz thio undün uuorahtun, so ruartun inan 

forahtun. 
Thar s% nan s£r thö sanetai «ö imo ther hügu 

uuänhta; 
40 nidroa^ inan th^'Z zuiual». so thiu gil5üba ubaraL 
»Druhtini" quad er, „hilf ^inir^ theih thuruhqueme 

thara zi thir, 

Otfrid ed. Piper. 9 



130 

thefibi biftr nu nifirutterdet firl^«ii ouh mua6rde. 
ESr sina hmi thA iheuita, then «inaä kaiht thar 

nerita, 
nSfita nan thö uuorto ihota uoffilouba harto; 
. 45 Zvi lor sQÖlti io thes githeniE^n ioh muates in gi- 

auh fiKrahten ttfthes su&riv >ii^xiz «r mit imo uuftri* 
In tiitas seif er giang thö zin, niforahtun sie in 

tb6S thiu min; 
^ tibö unard in theru stiiSi tibiz iiuäM filu stilli. 
Iimn al tko betdta, thtor Ipq iben fi?eis6n x^etita, 
50 ottäduiL ouh» SOS 12 ist: »thu s&beA cotes sun 

bist;« 



IX. 
OPTULBBDNT EI OMNES MALE HABENTES. 

Ther liut thö gieiseota thaz, thaz drdhtin thara- 

quanuua uuas» 
ingSgin fdamn folkon zen seltsanen uuerkon. 
Sie ^umiiai ü zisamaae, tiiiu «eichan tbar zi 

sehanne, 
manag seltsftni; bi thin uuerd iz thar so marL 
5 Sie brAhton ümmahti ich ellu krumbu unihti, 
ouh h&mgibniader sntfre, thaz sögen ih thir zi 

uuSre; 
Bl&te ioh ouk däabe, thaz m&nnillh gilonbe, 

Otth thata^ zima qnämun, thie in dnuuizzi nu&ron. 
Sie nuünsgtun, muasin r&an thoh sinan trädon 

einan 
10 in sTn&n ginuiStin; thaz mSra sie nibatin. 
So utt6r so haa biräarta, er fmma thanafuarta, 

sJClida inti hSili; thaz nu&s in thar gimeini. 
Sie heili thär io scüafon, thie mit' giionbü riafun, 
aUes gnatos io ginnht, nnanta er ist thisu uuö- 

roltzuhty 



Itt 

15 Uttanta er giscaaf thcMMi enda ioh himflkgä iauiima, 
otth tbea sS hiar mdana, bi thia« giM< ^ thar 

.80 •oibata. 
Huus utias bi thiu, in uuär m]^ ther selbo uu£g 

ihßr liaas sin, 
ther 8elbo MS, tbai ist wi£t, bi thiu Aiiitaueih 

: .«r mo /tlilur. 
Er Uus io hl ikem friati si fiS^itn luaaoir festi, 
20 : lüiitiiaeib ima iounaiiM zi^nes sattM. gange. 



X. ■ 
DE MOLIUffi C»ANAN£A. 

Sos in n»ig8 qnam «in aufb, uueindta thtt ira irbi» 

föigftta in then löuftin mit grossen anaruaftin. 
Ni<jttam Sr ^nihtine fem h&idmmo Utttbe 
in gäage odo in loufti snlih anaroafti. 
5 Si quajn TitftfcnUii, kümpta Um (ro tiiirfti, 
kl&goia ira traSuua fera äiSliter liaiia; 
Mit mibildn rinuön, io so uuib sint ginuon, 
io m6r ioti m&r, idta im^ tiuu int sSr« 
jfiis^ldOj drnhtin,* quad si, ^miri bi thiu ruafn ih 

zi tbir^ 
10 beUH äiSno ims täbkt 4&u3taes sau thes guatea. 
Uki döbter ist init attra ia 4nmiittin zi nnaru, 

ther d(ii£al ist im aitte, ther ftant ist io manne. 
Thaz fäar si redinönti, after imo b^renti; 
klagöta iogüSoho thia d^bt^ untfiiagiieho. 
15 Tbhi drfthtines mflti nigab es äntuaurti; 

thaz iBtirb io suslih r^döta, selbo drahtin thageta. 
Thö 8|)diehim tb§Sr, so gizam, thie utMdauuflfigim 

man, 
thie selbun drtfta sine, hülfun themo uuibe: 
sFrumi, druhtin, thaz uuib, thaz si nnsih Ifise 

hal^n lib, 
20 si hera sus nilonfe ioh after uns i^afe. 

4)* 



U2 

,y. 14 hfifist t&u lo mit küillw thesSfi Uuitin allen, : 
rücken ioh amen,r ikz sia thih ouh irbarmen.^ 
„Ih mbin)" quad er thö zin, „gisentit hera in uuo- 
: V . ..• .• ,..".. • *:/• j .* . .. * rolt hl,- 

• ; flist theih gidue githiuti thie mtnes fater liutL 
.':25 Iro^ist ifilaliruaörian, - niaint otih^noh nu fidntan; 
'' ih (quam bi theru nöti theüx thie gisamanöti.^ 
Si xkWBLB eS'iigaleki ^ioh fiai in ^o Mazi, 
.^ Vklagfita 10 ihaz^ira^a^» thasc iz irb^rmSti in^n 

mör. 
,,Druhtin,'' quad si, „hilf mir, then drt^st uueiz ih 

in thir, 
30 ginado in therera riuuui thinera müadün thiuuui : 
Heili döhter mina tjiuruh gin^da thina, 

dua mir thaz gimuati thuruh thin selbes guati^ 
«Nist,^ g^d ßZ Jkö^ ;|![HX^9itMz>. thaz man zükke 

thaz mäz 
,u ^tih^ ktodob ir tb^u.häntou intii uiier£4z;(l2 then 

. • ; : :hu»ykaa:** 

35 „Drühtia,'* (quad siu, ;,,al ist ia ßff, thaz unizun 
. : . '. / V- uuir giuuisso, 

aJile inan jiiiitneinQi£t, ; tbaz ^bSnu uuort ^m^inent. 
Gilechont thoh thie uuelfä, theiatläba iitioh ouh 
,-y . . . i . V = •: : häfa, .;. 

thero bröamöö^^ . sik füUent,. thie iou then disgin 
i! ;. • . . falleüt, 

Thajr.hSreron thie uuise sizzent ziro muase, 
,40 gismekent tbcih» thia mäüi». : tberaäelhün Kleibä:'' 

. Thera giloubun festi irkänt er ia ther brüsti; 
.' Ullas druhtine iz gim4aJti ioh löböta* .aus thio 
. ,: • i ' \ : ■ guati: / 

„In thi^. uueug minu .^äo ist stark gil^uba thinu, 
nu uuerden al tbio dS^ti; mo thu mih Mar au 

4ß Tho uuard bi theru tmin, . Atouddhteif riario.Wilu; 
giböt iz krist guater, thes bat iru thiu müater. 



133 



XI. 

MOBAÜTER 

, . * . . - 

. r Sie ' habeta^ so: er tiiiesta, ^ouba. JEiü festä, 

thaz gisceinta si th^, thaz s&gen ih thir in 

älauuär. 
Fdar si therero d£to redihaftör thrato 
ioh b&z in therero n{(ti, thanne ther köning dati. 
5 Er bat, thaz druhtin^ ^ari, thär ther siin uuari, 
rioh er thltr. gimeiati^ tiiaz er nan giheilti. 
Nideta siu es afdr'mSn giklagöta ekfodo ira sSr, 
' thaz ira minagfalta; leid, ioh . eih es ujaiht' th&r 

riimeid. * 
Kihat . si thes, thaz ist uii£ri thaz ef fuari thira sffr 
10 niunanu, si ooh thea thiShti, tbaz siu siä thära- 

Santar sns betöta, ginS^da sino thigita, 

fioubta, er sia giheflti,' ob er iz .gimeintt,, 
6h er thaz gidati, thaz er sin uuort giqu&ti, 
thaz sSno sin gizffmi ' thera dohter biguSmi. 
15 Giuuisso uufzist thu'thaz, bi thiu gisceinta siu 

tha?; 
sliumo füar si sär heim, so er gisprah' sin 
r - m^ort ein. 

Habeta sin ouh fn thia stunt filu mihila thult, 

thnltigaz^ herza übar ira smerzä.; 
Selbe krist, so er uuolta, zi hünton er sia zaita; 
20 nigab si thoh ubar&l io thes ruaffennes stal, 
. Sih uniht onh tiies msc&meta, thaz er. thaz redi- 

notft. 

^nifirliaz onh in thera nCfti, ni si uno folf^ti, 

Ni si äuur thaz iruueliti, then nSt imb gizeliti, 

thia thurfti imo giklagöti io ifterruafenti. % 

25 Seibon krist* thär betota' ioh sinaz uuort ouh 

' , ^ löböta; : 

intfiang iruz zi guate mammuntemo müaio. 



184 

Bt thiu gih6IAta sin thftr, — uuizist thaz in 41a- 

uuar, — * 
Quanta sin h&b£ta mlih, iniiat, thera döhter thaz 

guat. 
(Htiti4ii mit &galeizei mit mihilemo flize 
30 BÜf io thia uuila <ina h^ilida &na duSla. 
loh f&ar si eines nuörtes frö thö hSimortes, 
iok 81 sKr gitUigeta, filoubta, tbas ^ sig^ta. 



üENrr lESoa in paktes caesarbae. 

Hgjair dnüfatfa eines rJdüiftit gfsanlTso mit tiien 

theganon, 
. ftSg^a sie mitmixuidir fönfihenuuoroltmannon« 
Bis^ta 9xe b thHEtS, uuaz tUü nudrolt qu&ti, 
linar nie^fon imo redötin ioh umo. fon imp ze- | 

Htin: 
.5, „litrfht»* qtrad er, »nihelell mü, thes & nu frÄ- 

gfiü iuiS, 
gluttfssc^ aagSt m£r iz il, tfa[e9 itxni efscdi^ hiar 

nu scal. 
Unaz qnll fon mir ther Uutstam? thaz gizellet mir 

nn Mml 
tiuer quedent sie, theih .scnlisth odo oukracha 

miese min?" 
Sie imo redinottiii, utntr sies* aDe h&rtun, 
fO zaltun ntfssilih gim^äh, truib t!her liut fon imo 

sprah. 
'' „Sftme,^ qii&dun, ,,duent sie niiTs, fhaz thu hiere- 

mYas sis, 
i^ltirnDtem sume onh nJnnent, ioh tMh. zi.tbiu 

gizellent. 
Qnledient si6m giuuäro, hSlTaä ^s ther mStx),. 
ther thiz l&nt so th&rta; then himiil sd bisparta, 
15 Ther fn niliaz in ntTtin regonön th^n liutin» 
thn&ngta sie ginnXro h&rto filu suaro. 



IM 

loh sprechent hiar in riclie thie liuti ouh &(ämi- 

liche, 
thu sts giuttiBso heiler thero förasagöno einer, 
Thie iu bi alten itü6roltin then liutin uuüntar 

zelitin, 
20 känfttgo däti ioh drtihtines gir&ti.'' 

^^i** qoBä er, ,,mbelet mlh, nuio fr fimoman 

eigit mfli, 
na sie bi mih so zellent, so h&rto missihellent.'* 
Deta^ 6inte thes thd redina^ firsprih thie selbun 

theganä, 
pStnii qsrih th&r nbarMtr th^r firisfeo drähti- 

ne« drüi: 
25 «uns iflSa thax giunf s ist^ tikte Üra sdlbo krist bis, 
Hon göte uns quämi herasnn, selbo druhtines sunt« 
3iiki]^dta er mo hixto tiMro selbon uuorta 
ioh gitfrfi^^ inan, uui^rt thäiff, ouh filii htOio 

ttbar thaz. 
JUdf gib nn,*^ qoad, ^ g6aii min fiter thaz zi 

lätote, 
30 ni ikeiz min gidäti, thaz ita. m tülih quf ti. 
Nu uufUu ih thir giheizan: pStrus scaltthu heizan, 
thar th« in gil^ubu^ ik mg« tfair ^in^ 9Ss so festi 

io* sd stein, 
TüAr ilt öbi^ uuiUe -^ thie wSlae liobon alle — 
giadmbordn thaz min hffs, thaz sie nirgangen 

thaMm Hz. 
36 Kbrm&indt sih, «dzist tktii^ thiu helliportaubar thiz, 
diitfeiiB giriiati: iz stSatit i» tber fiktL 
Thir uuiOili geban innan thes släzila himiles, 
tUa^ thu; u^fltdB illes tli^ selben fngräges; 
Thaa thSo thif duri sin bidan, tl^ tharin niscu- 

lin gSn, 
40 iah ouh thin insliazSs thie t&d tfaatrzua gillizes. 
CUbinfc tii«A x»a mit uu6rton, tber Stinte so in 
< tiik^n banton; 

niunill ihtb^mo ouh uuidorön thenthü gisteist 

ivtrßdinön. 
So noiis 80 thu es biz6in&s, in erdu hier gimeines 
söuuesezilin himile, thir niaman thes niuuidire.'' 



t36 



Xffl* . 

PREOEPIT NE CÜI DICERBNT 9ÜIA IPSE 

ESSET CHRISTUS. ET iNCBEPATIQ PßTRL 

ET DE UISIONE IN MONTE. 

Er thö then lungoroa gibSt, thaä;: isie iz hälin 

thuruh not, 
. theiz uiuuujfti mKHi ih«^ er krist mmtL 
Zilt er in thö follon then sinan muatuuillon 
loh 6uh barto filu fraihj bi biü er b^ra in uuö- 
. . xoli quam. 

5 ,,Mih scal man/' qiia*d, ^^^gSSban^ üfali orttsti bahan, 
bispiuuan iob bifütan ioh bei«tigO bisisoltan. 
Düent tbaz these furiston iob thie b^reston, 

ergebent mib zi note: fremidemo thxote. 
Ih irstSa after tbiu, — drof niforabtet ir iu, 
10 nist iz l&Qg sd uii&re ^^ tbes thritten dages 

Bare." 
So Petrus tbaz tb6 uuestai er inan süntar rafsta 

iob ouh fflu barto sülicbero uuorto: 
,iNigittuahiti es« druhtin, furdirl ginädo s^lbo tbu 

thob tbir^ 
tbaz uuorolt nibifinde, tbaz tbir io sulib nuerde. 
15 Druhtin tbu ii riiüuoHes, tbaz. tbu so 10 bifälles, 
iob tbu iz selbo firbiut, tbaz tbir nidue so tber 
' liuL 

Thuün$ih so bisutcbes. tbaz tbu uns iogisuicbes? 
, göt iz nigiuuerde, tbaz tbir io suilh uuerdel" 
Gab er tbo äntuuurti, tbaz pStrum thübta berti, 
20 tbaz inda tbo giuuisso ruarta filu uuasso: 
„Far kfter mir tbstnnd, tbu, satanäs zi mianney 
tbu tbes girates uuibt niuueist, tbaz selbo drub- 

tia uuilit meist. 
Hab^t er gimeinit, mit mir tbia uuorolt beilit, 
nimeg iz uuerdan alles; tbu quist, tliaz tbu iz 

niuuöUes. 



18T 

25 Sini ikfo thir mäniies d&Ü, tfaattnie slh girltti; 
SÖ8 US thih githunkit, naies so er githenkit 
Sd nu^r s6 uuotte m&imo g&n after mix io gemO| 

firlougn er filü follon then' stnaa m^atiimHon, 
loh neme crtizi sinaz tharaada ouh ubaf thaz, 
30 folge mir io thanne, thär ih fora imo gange. 
Uyaz hilfit nu then müadon man, ther hiar ginSret 

so fram, 
thaz sint imo nntar henti ellu uuoroltenti, 
Ob er in thia uuila firliusit sina sSIa, 
ioh sih selbon thiqrtth nfft mit sünton firdämnot? 
35 Nimag er^ thaz ist al niuniht, findan uuehseles 

uniht 
in allen richin, thaz ist uuär, er selbo scal iz 

ttu^saü thär, 
Uuanta drähtin giltit, so er sin ürdeili duit, 

inen, so sie datun ibh hiar ginuerk&tan. 
Hiar stäatent sume Abtar in, giunfsso sagen ih 

iz iti, 
40 ,^ thie' täitiies nikorönt er, noh nithültent thaz ser. 
Er sie s^eöt sc9no then gotes sün fröno* 

in sunnün aaaliche^ in sfnemo riche.^ 
Er ahl^ d&gon afber thiu, — thaz zelluh hiar nu 

bi thiu, 
thak tha thir flelbo leses thSr thaz s^Itsäna 

uuuntar, 
45 Zi hin et sXr thö gifiang — er tffan einan berg 

giang; 
thär Usist ihn oim, äna nuSn, thaz thri er hiaz 

mit imo gän; 
loh sie thär in gShin sotfni sino sähun, 
uuio- sie ouh mit ünredinön in uuöltun thär 

gisölidon. 
Ther fäter iz gisüazta, then sinan liobon gruazta, 
50 quad, er uuäri, uueist es mer, einige siner. 
Moyses giuuiCrö, helias onh ther mKro 

fon faeiiegdro meadgi quämnn thara ingegihi. 
Zelit thip iz Itfcas, uuaz iro thing thär thö uuäs, 
uuaz sine scälka in feste thär k&s6tun mit kriste. 



IM 

55 Tbk iüögoroii th&r thö glUidii tkera scSni binter- 

qndklQuii, 
Ml lie ihö thero dato irf^rabtim sih tfarSto. 
£r in i^lW g&bSt^ thas lie 10 hKUa thuriih nt^t, 
mm tkiu afo gvatt üf £m t9tlie irstuantL 



XIV. 
BREÜIS AMMONITIO DE SIGNIS. 

Thes Hirt «ila noh ouh rim, uuio manag un^ntar 

idt slhy 
uiKio manttg seltsam ist ubar iiti6roU mari. 
Thaz dueat Ifitmäri thie mstintork^ fkri, 
thie scrlHbent euangeUon; lis selbo, theih thir 

redidür 
5 Thav m&htu ana fiindaii, uuio er oub einan gomman 
irqmcta in theru bSm; ibM« sagisn ib thir zi 

niaSriL 
Irqnict er ouh, so moht er, thes hSresten d6bter 

in ihemo ht(s zi übe tb£n htom ü Uebe* 
Unz druhtin selbo tharagiang, ein uuTb iz er 

untarüMg; 
10 si g&nz sih thanafdarta, so sliumo sin nan ruarta, 
Thoh niuuas giuuisso Sr arzat nibeinfiri 

thoh si ira al spentoti, ther hülfi iru in theru noti. 
So drubtin tbarasun thö fiiar, so inan ira fater 

Spilan^ 
b) thtn^ döhter däti, so er nan thär thö bffti: 
15 Tbränk inan thiu menigi, tbi» tbSr uuas thö in- 

g^gini, 
thSr thie selbum Iiuti, dr^htSn hriat zi nutSÜ. 
. BigoBida gemi thribtön, im iia müato ouk ahton, 

si sih zi thiu gifiarti^ thaz sfu inaii binialrti, 
Thobi bi thfa meina, thia drddAn ekord eina, 
20 si iz zi thiu gisitöti, thaz mSra uuiht nigeröti, 



18» 

Thas tftriö mä ginwirti gi umda ganz Uftbrüft, 

ioh 6b is 2i thin uniirti, thaz Uuat iru fisrstülti 
9i u n tlona büurKhta^ ioh drulitiiie n n&hta, 
ioh is «t tkfa gifiart% tkee giuuätet triadom ruarta. 
25 Mit mMen ISa tö uuird ri sino bSilii, 
ai.rio thia unarba in atten aaaluUML 
S&r gab Biilf thaz ist miir^ m%t aL rinnaaiiö thär 
brünna tlies bluates: si fualta sär thes guates. 
Sä drthtln kirla uaiteort, tker tibia kofli thdx 

gibfft, 
30 ioh Mffdia bt nIM, mwr aaa thkr ihö rtariL 
^u isfc^ drAhttOy'^ ^uirii thö^ pCteaa» ^thaa thu ei 

ftiote nu BUS, 
ioh tbti thexird dftto Mgea Hu so thrCto? 
Thih thringit imta bi ttiiuio in thesamo nähen 

^ me Ihfise Uttti; diu frSg^i, uutr tiuh ruarti?'' 

35 „Ih,*' quad er^ i^filaba, thaa ttthesmier mih röarta; 

ih irfc&ntä, ih lägen thiri tUa krift hiar faran 

fona nin"^ 
S6 afa thsds? thö gihfftta, thas er iz äntöta, 

ioh thiu odlbä dtft dSti nimdkta thö firholan siD, 

loh 6r MtA sprah nbaral bt Mina, thia si thsjr firstal, 

40 thft Mithottt in ther fristi, — ^ Üiaz» uuSitita si, 

. «r niuuesti; — 

Quam sii&rahtalu sar ioh z&lta mo thiu uuerk 

ihix^ 
Utk ihd tk&r gini^ato sXmb selbe» dido» 
Thepo druliliiies uaerko ioh oah ko gühanko, 
bl kfli ^ iirbaldöta so främ, ioh zi thiu si thara- 

quam, 
45 loh zim si fKreta, thaz si thia thr&don riiarta: 
gflöubä isr deta, iu uytUfd, mgidörsta es ruaren 

mKrav 

ffia^^ faad er thö izmaa tiies» JaSht&Tr hcunortes 

ndt^ MivL iob lai* guatSL loik gilöubii so giheiltu. 

GikMte tktfi,']ii uuKra, ftiu deta thok kiar heüa, 

50 ^ ÜAm deta tbaz giafimt» tiiu kiar thia Mma nami/' 

Mäht MÜHUi in theru redinu zeichan filu managu, 

giuictfsso» se fii thir zieHu, thiu er deta saman ellu : 



140 

Uuio f&shm <bia: dfaifilir; iSzr thlär.-zi pStrases hus, 
thö dr&htin thaz güiiBnita, erisisä ävdgar heilta. 
55 Thie siechnn quamiin alle thd temo SlxeiBde^ 
firdreib er id thi» s6hti loh iro iunmahtiL 
£r gibst theii umntoB^ then nndoii cetoontiM; 

so sliamo er es giuuüag thar, sie gistiltun in sän 
Tht sin giäifgini zimc^ naf, thö er in themörscife 

sliaf, 
60 Iruuagtun Üutruk föcaliis. tho er titat z^eichan 

uuorahta. 
. Heilt er ouk ia blmte^ thie lui&nin morneate, 
thie BUS in nnöge gäh&n mitbont zixnö quämun. 
. Thie ouh ssimo sünnun, thie mit diufele uuunnun; 
homgibmader th&nne, thie heilt er särio alle. 
65 lis thir mätheuses deil^ uuio unard ein hom- 

gibruader heil; 
in Iticases deile» uuio zehihi Tu^rtun h^ile. 
IMr sint ouh gizalte bettirison 41te, 

ummähtige. m&n, ,. tiiie heilt er &U so gizam. 
FirdUdta er in suntar thia sunta, thaz uuas 

u^öbtar, 
70 firgab in thiu sin guaÜ thio iro missidatL 
Thara ouh zda gifuagi blintero ^n4agi, 
h41zero menigi loh krumbero gisäiiiani, 
Theih al ireellen nimäg, thoh ih tharzüa due then 

d&g, 
ouh thaz iär allaz, ioh minaz llfb ubar thaz. 
75 Thaz uuas in inoudn ioh fize in then gouuon, 
so UQ&r so sie sih klagotun ioh mithont imo 

gägautun^ 
So heilte se alle druhtin sär, thaz s&gen ih thir 

in alauuär; 
i er bllder thanauuantii, »6 uuer so zimo ndndta. 
So uuer so thes ruahta, thaz fruma zimo süahta, 
80 uiulzist iz in älauu&r^ er nibr&st iifto. tbar t 
üuant 6r ist sislbö bruuno ioh aUe$ gdaies uuunno; 

allaz gäat zi uuKre so flffz £an imo thare 
Allea liutin io ginuag, so uuer so es thanne thär 

giwAag» 
ther thara in thiu giliafi^ thaz thara zimo ria& 



Ul 

85 In sütiicha redina so «ant ^r asuelif tbeganä; 
• m thoh üi nuöroltruame, xeicban ouh zi düanne, 
Tha«' sie diufal fluhtin in armilichen suhtin, 
ioh in ^U6n ntSim ^ ^ hulphüi io ikben ImtixL 
Gtbfi^t, ihaz sie finiKmin, oukxnxihtJiütiaiiinäittiA 
90 tho zi themo friste in zi uuegeneste: 

Sechil noh thia m&laha; thaz süs sie faarin thanana, 
noh ouh nifaartin in thiu thing mit in niheinan 

penthing; 
Thaz sie zi thm gifiangin sus mit st&bon giangin, 
mit gertün in henti harte ilenti; 
95 Thaz sie ouh thes xiirüahtin, znä dünichün in 

siiahtin, 
n^ oiiL in thera gahi « m&nagfalt giscuahi. 
Deta in thaz zi nüzze, thaz faarin sie einluzze 

untar nnöroltmannon zi s&slichSn thihgön.. 
,,Uiiihty*^ quady »sagen ih iu thaz, ninemet scäzzes 

'ombi thaz, 
100 ^ iu läzet ünthräta thero uuoroltliuto miata. 
£rä thesses^ -uuerkes ' gab ih iu mliies tHanke»; 

ir mir, uufzut ir thaz, mgä,but dröf umbi thaz« 
Ir ouh thaz niuuöllet, thaz ir zi thfa giganget, 
odo ouh'zi thiu güoufet, thaz ir es uuiht fir- 

köufef' 
105 Bt süslicho d&ti so ähtuA sin thio Uuti, 

fKrdtim thes fSrahes sine fianta innan thes, 
loh sie d&tun mttri, thaz er &m6mB,n uuari, 
ioh er 4hen dKufal habßtl, br thiu thiz allaz 

sftoti. 
Thaz jfiidruag er allaz ioh ouh mSra ubar thaz, 
HO al tkiz'^gimuati thunih slho guäti; 
Thuruh sino mätl uuas er in mammunti, 

öugta in ia gixmissi mifail sdasaiissi* 
Er ougta in io filn M^, bi hiu er h^a in uuo- 

rolt quam, 
mit uii6rkon in girihti bi sinera ^regrehti, 
115 Mit tiuörkon' fihi flUlon, thöh sie ougtin argan 

uuflloB,. 
^mmizen thiu menigi alor thara ingeginl 



Nfd filu hebigan^ then firdruag er &lUa, 
uvanta ntdlgas müat haosot emmizea thaz 

guat, 
HazBob 10 thio gAäü thuriih labanfiaaii, 
120 aiatfiShent thes gilusti tkio armilidiun hmsü. 



XV. 

AftUBULABAT lESDS IN GAIiLEABL 

Thie iftdeon müi er thö bt tbaz thurub then mi- 

hilon hi»z, 
unanta ue uufiirun thurub nfft sines tSdes 

gieinöt. 
In gaÜlSa er nudneta^ nf th<^ Ümrub tUa forabta: 
er 41tas, sös er «coita, unz cor thia zit uuolta. 
5 Sih nahjtvn eine ziti, tbaz maa tbo ftröt 

eina uueebfiA tbunüi nSt, so thar uuizzdd gib((t; 
Tbaz tfaer Uut zi flize sazi uuecbün üze 

mit spSsono gmubd^ so in gibSt in drahtin. 
Iz nuard ISr in, ana nuan, zi 6ineu gibiigtifi gidan, 
10 tbera saaianungn zi Einern manitttgu: 

Tb&z sie tbes irbög^in iobiro xajäatoubaaBiänotin, 
uuio fem segypto fiiarun, tbie fordoron iro 

Uuio 86, in tbesa redina uul^mn äna. aeUda, 
in button giunaro slLzun fianmg iaroü 
15 Tbö bätim sinä sibbon, so ofto v^sA aint ginuon, 
ibSn ist. io gim^ti tbero nlSustono guati; 
Lfotnn sie nan, einan r&am tbaz er gidSti imo 

e(inaiL düam, 
imo ein giaUkmi, tbaz er zera fifra ^(uami, 
Tb&z er tbir gisceinti tbia sina gomabeiti, 
20 mit sseicbonon gidSti, tbaz ioan tbdr liut irk- 

nati, 



14S 

loh ouh thaa fölo instuanti suies selbe« gürti, 
thie iongorcm ouh irknifttn U the«^ ^jBelbfa 

datin. 
„Niduit thaz/* quädun, „uioman, ther sih öflbndn 

6r sär thes githSnke, gidougno siQih uuirke/^ 
25 Nigiloubtun, so se scoltun, thie thaz fon imo 

uuoltun; 
in imo uuas in m$ra thisu unöroltera. 
Firsaget er in thaz gizffmi, sin ztt, quad, noh ni- 

qufimi, 
er sih mit guallidie iröugti in themo rrche. 
„Nimag thin uuörolt, uuizit th&z, haben in m the- 

heinan haz, 
30 in abuh kSren ziu thaz müat, siS ther liut zi 

wir duai 
Unäiita ih zellu in nSti iro irm^hdii d&ii, 
tbio'siissidat, so sagen ih; bi thin inkünnnn 

se isak^' 
Qtod, thae sie tharaiuarin ioh iro iltiz umarin; 
sie sih tho s&r irhaaban, zftfi ^säfbeit zitin 

35 Er 4fter thin gidougno, nales ^iflbiM) tkö, 

faar thara mit then sTn6n zen stMis filu uuHien. 
lliie iideon d^eizo süahtun nan thar heizo, 
sie nnaron «älseonti, nul^ er «iu4isan sodÜ 
TbSr unard Üiö, ih s4gen äiir, mürsMÜnngi 

mihil; 
40 sprftchim th&r thö hertöi^ missilieh^ nu(»:ton. 
Sfm fan imo zutun, thie thar uuöla uuoltun, 
mit nuörton ioh mit müate löbötim iian zi 

guate; 
Ändert thass in zaltun, thie in dbuh uitoltun, 
quIÜan, iK^suichi, nub er tiben Uvt bisuichi, 
45 ieh «r se tiies gibditti, zi iltere Mßittl, 

si ält^aao uuSuuen, oba sie mo uuollent ht^ren. 
Nis^pfiehun, thie thae s&ltun, thie sino guati 

nantun, 
uuorton ö£Fon6ro bi förahtftn thero iMeono; 



loh tliae h^röti sulQ» oi &h(BLkHh 
iO: thaz in iji niuuäri «aSa, th«% sagSli ib thir in 

uuara, 
löh iagüih the3 uuäugti, in fxiantecaf giang^i 
in sulichemo nöte fon themo hgröte. 



r.. • . •' XVI. . ■ 
lAM DIE FESTO MEDIANTE. 

Xhö thiu uu6cha, so got gibot^ uuas hälbu gifTröt, 
in tbass btlfl thö dtubttn giang iob thar.isi l^ru 

. . gifiang, 
Tbar bredigöta scöno ther gotes sun fröno 
thie Imti io tbar bi n^^iti lob selb: tba« bKroti. 
5 Sie tbo uuunjbar gifiang, • so iz zi thiu thö gigiang; 
bintarquämun innan tbes tbes sines uuisduames, 
lob sljaeru kunsti» uuio er tbio bvtab kon&ti, 
bintarqiLsdnun tbes t)Ub m^r, uuant^ er nilemeta 

ü^ er. 
Nis^un sie nan sizen untar saüalärin er, 
10 nob kliban tbemo manne,, Üier sia inan l^rti 

uuanno. 
Drnbtin sprab tbö zi in sar iob irougta in tbaz 

uuär, 
yröugt er in tbar filu fram uuana^a thiu fruma 

qnam. 
„Tbisu ISra minu, uuiziti; ni^t> si »i^nu; 
er tbera l&r& uueltit, f0n tjx^w^ ib ;bin gisentit. 
15 So uuer s6 uuolle tbeoken» tbein .gote$ uniUon 

unirken, 
iob bu£$;en io tbui^rn^t» tbaz er selbem gibot: 
Trkenn er tbesa lera iob sebe tbärana in unara, 
si fon gote queme tbir, odo ib sia eigpüae mir. 



146 

Ther fon imo saget unäz, ther süaohit io thaz 

slfnaz, 
20 nullit thes giglfhen, thaz sTnaz io gihohen; 
Ther auur thara iz nuentit, stiachit thes nan 

sentit, 
ther ferit iogiltcho in tkiu ^nusuralicho. 
Moyses gab iu nuizzöd, thes niuufrket ir drof, 
süntar get zisämane inti rStet mih zirslähanne. 
25 Ginuisso unizit ir th&z: moyses er nideta thaz, 
mit datin odo mit nnorton mir uuolti unidar- 

unerton." 
Th^ sprah thara ingegini änur thiu selba menigi, 
liazun üz, in nn££r6n, thes selben muates 

nneuuon: 
„Thu häbes then diufal in thir, ginuisso, thaz 

fimemen uuir; 
30 uuer ist, thes hiar thenke, thaz thir t^d gi- 

uuirke?" 
Gab antuuurti er then liutin^ ' thoh sie nan ni^retin, 
er zälta, bi hin si es flizun, ioh unaz sie imo 

alle uuizun. 
„Ih deta ein uuerk märaz, giuuisso, uuizit ir thaz, 
theih bi einan man gimeinta, in sämbazdag gi- 

heilta. 
35 Gibot moyses, ir nimidet, nir iu kind bisnidet; — 
thaz gibot liuas thoh m^r bi alten fordorön 

«r — 
Uuirdit thaz ouh äna uu£n ofto in sämbazdag 

gidan, 
zi thiu thaz sie giflizen, thaz sin gibot nisli'zen, 
loh thaz ouh heili thanne queme themo manne 
40 ioh ouh sälida ginuag^ uuant es ther uuizzöd 

giuuuag. 
Nu ir sämbazdag nimidet, nir fu kind bisnidet, 
thaz man irfülle thuruh ntft, so ther uuizöd 

gibot: 
Ziu ist thanne iu uuidarmuati thisu selba güati 
theih einan man allan in then dag deta heilan? 
45 Nirdeilet ünrehto, thaz iaman adal ahto; 
duet rehtaz ürdeili uns zuein hiar gimeini. 

OtMd ed. Piper. 10 



U6 

Zi imo thih nibflgis; oba thu in sambasdag thaz 

duis; 
ouh nibelget nuidar mih, oba Oi duaa so s4- 

malik" 
Quadun sumiliche fon themo selben riebe: 
50 „thiz ist, then sie zellent ioh then sie slähan 

uuollent; 
Er sprichit ofono Mar na zi in ioh filu bäldo 

untar in, 
er düit biar untar in then strit, inti iro nibein es 

uuiht niqnil. 
Sie thaz ababotun, thaz sie then heime babetun, 
then se Sr irsiähan uuoltun, inti in nu sus 

gistiltun. 
55 Firsteit thaz hSröti, thaz er si krist zi nöti? 

thaz mibil ünredina ist, uuir nuizun uuöla, 

uuanan er ist. 
Uuir uuizun in thia ahta älla sina slahta, 

jpäter inti müater; scolt er sin krist guater? 
Thanne uns krist quimit heim, niuueiz iz männo 

nibein, 
60 thes künnes gizämi, uuänana er selbo quämi/^ 
Riaf er thff ubarlüt, thär iz hffrta ther liut, 
quad, inan irknatin untar in „ioh uuizut uuola, 

uuanana ih bin; 
Uuizit thaz ouh filu fram, theih fon mir selbemo 

niquam, 
ist uuarhaft, ther mih sänta, niuuizut sin 

giuuänta. 
65 Niuueiz ih inan thes thiu min, uuanta ih ouh fon 

imo bin, 
ioh er mih Santa hera ziu: ir nigilöubet thoh 

bi thiu." 
Fahan sie nan uuöltun, ioh thoh in thes gistültun, 
iz ouh uuöla so gizam, bi thiu sin zit noh ni- 

quam. 
Filu thero liuto gilöubta in druhtinan tho. 
70 ioh sprächun ouh in nhti, uuio thaz uuesan 

mohti. 



147 

Thaz selben kristes guatt mera auüntar dati, 
m^ra giz^mi, sfir so er selbo quami. 

Thie fdriston thaz gDiÜttua ich ein' gir^ti dätun 
mit nuorton thö ginüagi, thaz man nan gifiangi 



XVII. 
PERREXIT lESÜS IN MONTEM OLIÜETI. 

Er äfter uuorton managen ioh l&rön filu he- 
bigen — 
thaz unas kräftltchaz nuerk — so gianrg er in 

then öHberg. 
Er filu frua in thaz htfs quam ioh l^rta se auur, 

so imo zäm, 
scJ^nero uuorto ioh managfalten harto. 
5 Zi then h^roston allen so sprdch er uuorton 

foUen, 
scffnera brediga; hört dl ther liut thia redia. 
Sie thära thö in farun, so sie ubiluuillig uu£run, 
eina hüarrun brähtun, sös io in äbuh thähtun. 
ßrähtun sia thö in thaz thing thara in mitten 

then ring, 
10 in mitte thie liuti, thaz man im irdeilti. 
Fragetun zi uu£re unsan drühtin säre 

therera selbün dati, ioh uuaz er es giquäJti. 
,,Mei8tar, uuizist, thaz thiz uuib firuuöraht habet 

ira irb, 
bifangan ist si in drati in huares ündäti. 
15 Selbo moyses er quit, thaz uuTb, thaz Mar sulih 

duit, 
es man nihein nihelfe, mit steinen sia bi- 

uuerfe. 
Nu zeli uns auur föllon hiar then thinan uuillon, 
thaz thtnaz girffti, uuaz iz thesses qiiati, 

10* 



148 

Th&z uuir uuizin ana unank then thmea muates 

githänk; 
20 thü unsih niheles uuiht thes ioh unsib es gi- 

rihtes." 
Sie sprffchun thaz in uuaru bi eineru färu, 
sie uuöltun thar gifiiagen, thaz sie nan mohtin 

ruagen, 
loh thia sina guati gilästorön bt nöti, 
sinu uuört uuisu sus zi therera uuisu; 
25 Uuanta unser dnihtin zälta gin^da io managfalta 
ginäkdigero uuörto; fdalen uuir es harto. 
Quäkti er, man sa liazi, uuanta ist ginä^da suazi, 

thes urdeiles inbünti, iz alles uuio niuuurti: 
Sie zigin nan in uuSkra, thaz er thia altun lera, 
30 then uufzod, so man hf^rti, in abuh redinoti. 
QuÄt er ouh bi nffti, thaz man sia steinoti, 
. so uuidorit er in uu&u sines selbes lern. 
Odö sprÄchin bi thaz, ther er ginÄdiger uuäs, 
thaz süazes er gil^rti, zi sarphidu iz bik^rti. 
35 Selbo druhtin nidarsah, thö man zimo thiz gisprah, 
in erdu th&% so man uueiz, mit themo fingare 

reiz. 
Sie fragetun thö heizo ioh auur agaleizo; 

irriht er sih mit thültin mit thesen dntuuurtin: 
„So uuer", quad, „untar iu si, thaz er sunti- 

löser 81, 
40 ther uuerfe, zelluh iu ein, in sia then ^riston 

stein." 
Er sih sar nidarneigta, so sliumo er thiz gimeinta, 
mit themo fingare auur reiz, iöh iagilih sär 

üzsmeiz. 
Nihein th&rinne bileip, unz er thar nidare tho 

screib; 
iagilih sin zilota, unz er so nidarstareta. 
45 loh Iagilih zi thiu gifiang, ein after änderemo 

giang; 
sih thanana öz tho fiartun, so sie thaz gihortun. 
Uuanta iagilih thö thar insttiant, thaz ther man scolta 

uuesan güat, 
zi güaten sih gizeliti, ther suntigan so queliti. 



149 

Thaz niuuärun sie, in uuffr, bt thiu so skiuhtun 

se thäfr, 
50 sario thes sindes inzügun sih thes thiiiges. 
üuard drühtin thär zi leibu ioh si ekrodo einu; 
uuas iru s^r thaz irn müat, noh thär in mitte* 

men stuant. 
„üuib," quad er, „nu zeli mir, uuär sint, thie 

uuidorotun thir, 
thie sih zi thlu hiar fuagtnn, s6 leidliche nu 

ruagtnn? 
55 Firmonet thih hiar nu iaman?" si gab äntuurti, 

so zam: 
.^niaman/' quad si, „drühtin, theist al mit thi- 

nen mahtin.** 
„Noh ih," quad er, „firmönen thih, pu gänk thu 

frammort inti sih, 
thaz thu bigöumes iamer thir, thaz thü nisün- 

tos furdir." 
GinSdo, druhtin, thu ouh m5fn, ih bin suntig scalk 

thin, 
60 bin suntig in githänkon ioh leidlichen uuerkon. 
üuaz uuäri racha minu, niuuari ginada thinu, 

thuruh thio mino übili ioh managfalto frauili! 
Hilf, druhtin, mir in nt)ti, . so thu hiar nu däti 
thesemo armen uuYbe, thaz hüarlust mir niklibe; 
65 Thaz ih nimissigänge ioh zi thir io thinge, 

ioh ih 81, druhtin, io, min, emmiziger scalk thin. 
Afur zalta in drühtin thaz, thaz er ist lioht ir- 

uuelitaz, 
ioh sTnero dato unlästarbärig thräto. 
Yröugt er in thär manag guat; uuiht nigiang in 

es in müat; 
70 thera frönisgun lerä nigiang in uuiht in ffra. 



150 



xvin. 

QÜIS EX UOBIS ARGÜET ME DE PECCATO. 

, Yntar uuörton managen ioh thingon filu hebigen 
mit sines selbes mahtin zi in thö sprah sus 

druhtin: 
„Vuer ist/' quad, i,hiar untar iu, thaz mih ginenne 

zi thin, 
ther untar iu thaz uuolle, thaz sunta in mih 

gizelle? 
5 Oba ih iu sagen hiar thaz uuär, bi hin nigilöubet 

ir mir sär? 
bi hin nintduat sih iuer müat, thär ih iu zellu 
^ thaz guat? 

Ther fon gote ist, uuiztt thaz, ther hörit uuort 

sinaz, 
ioh rihtit io filu frua sin selbes herza tharzua. 
Nibirut ir fon imo in uuär, bi thiu nihoret ir 

iz sär, 
10 noh niquimit iu in müat thaz sinaz mänagfalta 

guat." 
Bigondun sie äntuurten uuörton filu herten, 

uuorton üngiringon mit imo thär tho thingon: 
„Uuaz," quädun, ),missiquedan uuir, ob ther diufal 

ist in thir; 
uuir Zellen thir es ouh m^r : bist elibenzo fremider.** 
15 „Uuizit,^ quad er, „ubaral, nihaben ih then diufal, 
gibörgen ih thes reino^ thaz er nist min gimeino, 
Suntar ^ren ubaräl minan fäter, so ih scäl; 

thaz nihiluh iuih, ir int^retauur mih. 
Nisuah ih hiar nu rSchi, noh mino gualllchi; 
20 min fäter thaz gimeinit, ioh er ouh selbo irdeilit 
Giuuisso uuizit ir thaz: thie haltent uuort minaz; 
mit uuillen thaz irfullent^ thaz minu uuort in 

zellent^ 



151 

NifdrahtSn sie theii uu^unon, nirsterbent sie in 

Suuön, 
niuuirdit in thaz üngimah, so ih hiar mithont 

gisprah.'' 
25 Sie gäbnn antuurti mit grdzeni üngiunrti, 

mit michilemo nTde so uuurtun sie umbilde: 
„Nn uaizun uufr^ uuaz iz ist, thaz thuin ünuuizzin 

bist, 
^ thaz uueltit thin ubar&l s61ber ther diufal. 
Abraham ther märo ther ist dfft giuuaro, 
30 thie forasagon guate thie sint ouh alle dtfte: 
Thanne qulfstu, ther gidüit, thaz thinaz nuört 

gimeinit, 
so uuer so thaz biuuerbe, er iamer sär nirsterbe. 
Bistn nu zi unSre furira äbrahäme? 
ouh th^n man hiar nu zälta, ioh sie alle töd 

bifdlta? ^ 
35 Nu bigin uns redinön, uuemo thih uuolles ebonön, 
uuenan thih zelles ana uuän, nu gene al eigun 

aus gidän?*« 
Er gab in thes mit thulti sdazzaz antuurti, 
ribta sies, in uuar min, thoh uuiht sies nifir- 

nämin: 
^Oba ih mih mit ruachön biginnu eino guallichön, 
40 mit suorgön duan ouh thanne thaz; thaz ist 

niuuiht allaz. 
Min fater ist, ther thaz giduat, ther mir gifordoröt 

thaz guat, 
gifordoröt er follon then'minan lüuatuuillon. 
Then quedet irj uueist es mSr, thaz er si druhtin 

imser, 
zi thiu ir inan nennet ioh uuihtes thoh nirkennet. 
45 Ih irkennu inan io; sprihchu ih auur alles uuio, 
binn ih thanne in lüginon gilicher iuen redinön. 
Ih uueiz inan giuuisso, thaz nist alles suntar so, 
, ioh ih in uuära mina gihaltu l^ra sina. 
Abraham ther alto er blidta sih thes harte, 
50 er thes sih muasi frouuön, then mfnan dag bis- 

couuön. 



182 

Gisah er dag rnman, thes freuüita er hugü sinan, 
thes blidt er herza sinaz, giuuisso uuizit ir thaz.^ 
Sie nSmun^ thia meina, thes lichai&en gooma, 
sähuQ sinaz ältar, bi thiu uaas sies filu uuuntar. 
55 „Thü nibist giuuSro noh alter finfzug iäro 

hiar untar uuöroltmanne; uuar sähi thu man 

tkanne?« 
Gab druhtin äntuurti mit suazlicheru milti, 

uuolta thes biginnan, thaz muat zi uuege bringan. 
Er hüab in tff thö thaz muat, so er uns emmi- 

zigen duat, 
60 zi thes gotnisses guati, thaz uuas in üngimuati. 
„Ih sagen," quad, „iu in uuar min, er imo sost 

thaz uuesan min, 
ih bin mit giuuürti er, thanne er io uurtL 
Uuärun zili mino, er uuürtin io thio sino, 

min uuesan, uuizit ir thaz, er imo filu rümaz." 
65 Nimöhta thö thaz iro muat firdrägan thaz Suui- 

niga guat, 
thia ^uuinigun l^ra; uuizist thaz in uuära. 
Thaz steinina herza rüarta thö thiu smerza, 
ruarta thö thiz selba leid, thaz emmizigen fruma 

meid. 
Nämun sie thö steinä särio, thia meina, 
70 thaz sliumo sies gihülfin ioh inan anauuurfin, 
Thaz sie gikualtin in thaz muat, so man in fiante 

duat, 
in thiu girächin iro zorn; sie thähtun Ur thes 

filu förn. 
Gibarg er sih, zi uuare, ioh giang ouh Hz thö säre, 
tlzar iro hanton, fon sinen fianton. 



XIX. 

MORALITER. 

Hiar manöt unsih druhtin krist, so sin giuuona- 

heit ist, 
hiar Igrit unsih dät sin, thaz uuir thültige sin. 



ISS 

Nist untar uns, theiz thülte, thsCz vaisih, iaman skelte ; 
theist sär filu redii, thaz uuir thär sprechen 

• uuidarL' 
5 NiuuoUen ouh ubar ih&z, firdragan zorn niheinaz, 
uns thünkit in giuuissi, thaz iz htfnida si, 
Thaz uuir thes biginnen, uuir htfnida gihengen, 

öda in thes uuortes uuige uuiht iamanne firsuTge« 
Thaz'duat uns übarmuati, nales ünsu guati, 
10 mihilu gelpfheit ioh unser herza gimeit 
Lerne hiar thia guati, uuio unser druhtin däti, 

sihes selbes müti ioh müates mämmunti. 
Hiar ist anafüntan, thaz er hiar uuard biscoltan, 
ioh er iro uuorto int^ret uuard hiar harte. 
15 Sie quätun io zi n^ti, thaz er then diufal habeti; 
thaz firdruag er allaz, selbo lisist thu thir thaz. 
Det er ouh thö mSra: ougt in sine l^ra 

giuuisso thära ingegini thär thera selbun menigi. 

Sie iz ällaz äbahötun, thie thICr iz thö gihi^rtun, 

20 er uuolta in io diit uuillen mammonto gistillen. 

Er zeigötain, in alauuär, thio sino Suuinigi thär^ 

thia dina htHiün gibürt; thaz uuäs in allen ün- 

giuurt. 
Sie liafun zi iro steinon säriO; th^n meinön, 
mit th^n io thSn uuilon so uuoltun sie nan 

pinön. 
25 Tho meid er sie mit thülti, theiz uns zi frumu 

uurti, 
thaz emmizen in tit^tin uuir so sama dätin. 
Niuuolt er Uuiht theB sprechan, thoh er sih mohti 

rechan, 
sie duan ouh, ob er uuöltt, innan äbgrunti. 
Uuir duen auur zj ^rist, sS uuir mugun uuirsist; 
30 bristit uns thera dSti, so threuuen uuir zi nSü. 
Fürira ist in uuara thiu druhtines lera, 
so ih hiar foma giuuuag, er sine üanta fir- 

druag. 
Bilidon thaz ouh alle, so uuer so uuola uuoUe^ 
so uuer so thes gith6nke, then diufal bis- 

krenke. 



154 

35 Thaz ist kfisgi ich oiih gäat, habe mämmuntaz 

müat, * 
m thiu nigiuuänko, thaz thir es got githanko, 
Thaz er hiar in übe auur thir noh libe, 
thu thüruh thiu sTnu bilidi firdregist thero 

manno fräuili. 



XX. 
DE CAECO NATO. 

Gisäh thö drühtin einan man blintan giboranan, 
uuas er fon giburti in thera selbün üngiuuurti. 
Frä^getun thö thänana thie sine holdun thegana, 
öba thiu selba blinti fon sunton sinen uutirti, 
5 Odo iz firuuorahtin ouh 8r fater inti müater, 
sie fram so suntig uuärin> thaz sülih kind gi- 

bä:rin.^ 
Gab er thö uuorton bilden antuurti then sinen, 
zalta in thia üngimacha, thes selben mannes 

sacha. 
„Nisint theso ummahti, thaz er iz firuuörahti, 
10 nidÄtun ouh giuu^ro iz uuerk thero fördoröno; 
Suntar uuard iz bi thiu, — giüuisso sagen ih 

iz iu — 
thaz uutirti in imo thuruh thaz gotes uuerk io 

scinaz. 
Mir limphit, thaz ih thenke, theih sinu uuerk 

uuirke, 
thes mih zi thiu uuanta, hera in uuörolt santa, 
15 ünz ther dag scinit, ioh naht inan nirinit, 

noh man nithültit ummaht thera finsterün naht. 
Thiu naht thiu quimit ubar thaz — giüuisso uuizit 

ir thaz — 
thaz man nist, ther in gahe zi uuerke gifähe, 



1S5 

Odo ouh thiLrfi fh&oken, th&z mi^gi er uuiht gi- 

uufrken 
20 in themo finstamisse; thes slax sie io giuuisse. 
Unz ih bin hiar in uuörolti, so bin ih Uoht 

beranti 
zi frtfnisgen thingon allen mennisgön." 
Uuöraht er thö ein horOi in uuär, mit sineru spei- 
cheln sär; 
thaz kleibt er imo, so er es nibät; in thero 6u- 

gono stat. 
25 Nant er imo ein unäzar, hiaz faran uuäsgan iz 

th&r, 
mit uuasgUi so iz gizami, thaz horo thänanämi. 
Er fuar sär, so er es giuutiag, ich thaz höro tha- 

nathuagy 
brähta imo selben guat gimah, uuant er sct^no 

gisah. 
Thö hintarqn&mun glthün, thie inan 6r gisähun, 
30 niuuöltun nan irkennen ioh süs gistuantnn 

Zellen: 
)Jst thiz ther betalari, in miKr, ther hiar saz 

blinter nbar iar, 

ther bi sino thürfti hiar deta uns anaruafti?'' 

Quadun sume thero knehto: ,jiz ist ther selbo 

rehto, 
giuuisso unizit ir thaz, ther blinter untar uns 

saz.*' 
35 Sume dätun mjfrii thaz iz ther niuuäri, 
quifdun iogilicho, theiz uuari sui gilicho. 
„Ih bin iz," quad er, „uuizit thaz, ther blint hiar 

betolönti saz, 
ih io mit stabu nöti giang uueges greifönti 
Zi mannoliches uuenti io brötes oetolönti, 
40 klagöta io bi nSti min selbes ärmuati/' 
Thio ärmalichün uuizi uuas thes thö firiuuizzi, 
uuas sies uuüntar dräto, ioh. fr£getun thero 

dato: 
„Sage uns nu ginuäro, üuio sihist thu so zioro, 
ioh* uuer dir d£ti thia mäht, thaz thu so scöno 

sehan mäht?'' 



156 

• * 45 ),Thes zelluh iu,^ quad er^ ,^giau4nt, then iiuir dar 

heizen heilant. 
ih uuiht zi imo thes nispr&h; so er mih hiar 

thö gisah, 
Särio thia uuarba so spS er in thia erda, 
githuar ein horo thär, in uulfr, inti kleibta mir 

thäräna aar. 
So ih thaz horo thänathuag, thes er mir selbo 

giuuuag, 
50 so quam gisiuni miner; theist götes thang loh 

sSnör.'* 
y,Dua ünsih," quädun, „uuisi, uuar ther selbo 

man si." 
er sär zi thera fristi quad, es uuiht niuuesti. 
Leittun sie nan ubar thäz, thär thaz h^röti uuas, 
thdra zi themo thinge, zi therofuristono ringe. 
55 Thie büah duent thär märi, theiz sämbazdag thö 

uuäri, 
thö krist thes uuolta thenken, thiz selba uüntar 

uuirken. 
Tho frägetun thie fariston ioh thie h^röston, 

uuio er in thera g£hi so sc&do gisähi. 
„Ih sagen iu," quad' er, ,jthaz ist uuÄr, er kleibta 

mir ein horo thär, 
60 gisah ih sär, so iz gizäm, so sliumo so ih iz 

thänanam." 
Sum quad, er däti uuidar got ioh er firbr£chi sin 

gibot, 
„thaz sin unuuizzi so uuialt, thaz er then säm- 
bazdag nihialt." 
Thanne ouh fon ther menigi sprächun thara in- 

gegini, 
ähtotun iz reinor ioh härto filu kleinor: 
65 „Uuio suntig man thaz möhtt, od ouh zi thiu so 

dohti, 
thaz er in therera nöti sulih zeichan däti?" 
Thär uuas strit umbi thäz ioh gisliz hebigaz; 
thie ubile ioh thie döhtun sih gieinön thär 

nimöhtun. 



167: 

Bigöndün thes tho hKgen ioh geiaan äuur fnfgan, 
70 ioh uuorton unsuazen bigöndun inan grtiazen: 
„Uuaz quis thü fon themo man, ther thir giliubta 

so fr am, 
ther thir so müatfagöta^ thaz lioht thir heim 

giholota?" 
„Er ist,^ quad, ,,g6tes höldö, thes zihuh inan 

baldo ; 
giheizit mir thaz minaz müat, thaz er ist fora- 

sago guat** 
75 Nimohtun sie gilouben thia selbuh d£t ubar then, 
thaz er in thera gahi so niuuanes gisähi, 
Er thar zi steti uuärun thiu selbun, thiu nan 

barun, 
fater inti müater, thar ouh ther sun guater. 
Sie hiazun thiu gan fori sär, thaz siu gizaltin 

thaz uuär, 
80 thaz siu alles uuio nid£ktin, in thiu sie nan 

irknatin*. 
„Biginnet," quädun, „scouuön giuuäralichen öugori, 
ist thiz und iuer, ther blinter uuard giboräner? 
Ir bSdu dätut märi, thaz er tho blint uuäri, 
ioh imo in thera fristi thes gisiunes gibrusti. 
S5 Nu saget uns in dräti, uuer auur thiz dati, 
thaz er nu mag giscouuon so löteren öugon." 
Bigöndun sie tho rentön ' forahtelen uuorton, 
sie in thar tho zelitun, uuio siez fimoman 

habetun. 
„Uuir uuizun, sagen uuir iu ein, thes nist lougna 

nihein, 
90 sülih so uuir uuärun, thaz uuir nan blintan 

bärun. 
Nist kund uns thaz giräti, uuer thiu ougun imo 

indäti, 
thes leuuen ouh niuuöllen, so uuir iu hiar nu 

Zellen. 
Fraget inan es in uuar^ er habet iu thaz ältar, 
thaz er in thesen thingon firsprechan mag sih 

selben.*' 



156 

95 Thio selbün &ntuurti gäbun sie bi ntSti, 

sie forahtun in thr£to therero selbün dato. 
Ther liut d6ta, so man uu6izy mihilan urheiz, 
in themo uuärun feste uuidar selben kriste. 
So uuer so thaz iruueliti, zi kriste nan gizeliti, 
100 er lamer sär bi ni^ti iro tharbeti. 

Bi thiu unurfun siu in inan sär thiu selbün ant- 

uuurti thär, 
uuänta sie tbaz forahtun, thaz sie nntar in er 

uuorahtun. 
Sie thd therSro dato angustitun dräto, 
uuas in h&rto ungimah, thaz ther blinto gisah. 
105 Ladotun äuur thö then man, ther thes gisiunes 

biguam ; 
quSdun, sih thera dl(ti noh thö bäz foiknäti. 
,,Thank es göte filu fram, nik^r iz üfan thesan 

man; 
uuir uuizun inan dato firdSinan filu dräto/' 
Er gab tho antuuurti then liutin mit giuuurti, 
HO zälta, uues er füalta, ioh uuaz thär man ruarta. 
Sih thär thö bäldo firsprah, ther gr io man ni- 

gisah, 
,f6ra themo liute mit mihilemo nöte: 
„ünkund ist mir thräto, ob er si übildäto; 
rüerent mih in dräti thio sino uuöladäti. 
115 Ih uuänt, ih scolti noti sin iamer mornenti 
blintilingon hffno; nu sihuh auur scöno. 
Mir deta thaz gimuati sines selbes güati; 

nam mih fon ummahtin bt stnen ^regrehttn.*' 
Sie äuur thö ginffto eiscötun thero dato 
120 fon themo selben uuerke, fora themo folke; 
üuio imo so gizämi gisiuni sin biquämi, 

ioh sehenti auur uuürti, ther blint uuas fon 

gibürti. 
„Uuaz uuoUet ir nu," quad er, „thes, ih riht es iuih 

alles; 
uuaz scäl es auur thänne nu so zi frägenne? 
125 Ih zalta iu nü thaz uuära, uuaz uuoUet ir es 

mKra, 
ziu sint iuo uuizzi thes mera firuuuizzi? 



159 

Ir uuollet ödo, in uuär mtn, uuerdan iÜBgoroxi stn, 
thaz ir bi thaz so bffget ioh emmizigen fraget.^ 
Inbrustun sie zi nüii thö sär in heizmuati, 
130 bigondun imo dr£to fluachou thö gintfto: 

,iThu sis iungoro sin, thaz queme ouh thir in 

müat thin, 
bimidan thu niuuölles, suntar thv imo folges. 
Folgen nuir, in üuara,. moyseses lera, 
Mlen unizöd sinan ioh uuoUen thesan midan. 
135 Uuir utiizon alle thaz gim4h, ' thaz got zi möysese 

sprah, 
ioh ougt er imo foUon then sinan muatuuillon; 
Uuanana therer auur ist, thes uuiht uns särio 

kund nisty 
niuuiznn uuir in uu£ra siiies selbes fuara." 
Oba thu scouuöst thaz müat, thanne nist thaz 

uuört guat, 
140 uuanta uu£ntun harto thes, thaz sie mo bätin 

übiles. 
In rehtemo müate erge uns iz io zi guate, 

thaz uuir io muazin bilde uuesan scalkä sine. 
Bigönd er in thö rediön selb these euangelion, 
ioh mit thesen rediön sie ofono bredigön. 
U5 „Thaz ist," quad er, „nu uuuntar, thaz ir nirknähet 

then man, 
ther mir so fram giliubta, thiu öugun mir in- 

liuhta. 
üuer hörta Sr io thaz gimäh? ih sunnun 8r ni- 

gisah, 
thoh scouöt ir nu alle, theih sih al, sös ih 

uuille. 
Nintheizit mir iz müat min, ni ther fon göte 

sculi sin, 
150 es alles uuio nithenkit, ther sülih uuerk uuirkit. 
Giuuisso uueiz thaz unser müat, uuio got then 

süntigen duat, 
thaz er se sär nihi>rit, ouh uuiht sih zi in ni- 

kerit; 
Er auur themo liubit, ther sinan uuillon uabit, 
ioh themo ist io gimüati, ther uuonet in ther güati. 



160 

155 Leset allq buah, thia sth: mfibdet ir, in uuar 

min, 
fon öristera uuorolti, ther Sr io sulih uuorahti. 
Er ouh mit horouue iz biklani nigieiscöta er thaz 

uuoroltman, 
thaz det er ouh thö suntar, theiz uuari m^ra 

uuuntar. 
Ih sägen in hiar ubarlut, niuuari therer gotes 

drut, 
160 fon imo quämi ouh suntar, nidati er sulih 

uuuntar." 
Sie irbülgun sih, in untoa, thera frffnisgün lerä, 
thero sci^nero uuorto; sus sprS^chun zi imo ouh 

härto: 
„Thu bist al honer, in sunton giböraner, 
mit allen unredinön, thu ünsih thanne bredigon?" 
165 Sie nan sliumo thö in uuar uuurfun fon in 

Hz sslr, 
er iro sid zi noti iamer thärbeti, 
loh er bi thaz märi firmeinsamöt uuari, 

lamer gisceidan, uuant er det in dag leidan. 
Druhtln tho gihorta, uuio er tho uuemöta, 
170 ioh er bifand iz allaz, thaz sie firuuurfun nan 

bi thaz. 
So drühtin inan tho gisäh, er selbe sär tho zi 

imo sprah, 
thera s^ä det er gimeini thes lic'hamen heili: 
„Giloubistu in then gotes sun, ther quam fon 

himile herasun?" 

gab er äntuuurti tho, uuas thes gisiunes filu £rö: 

175 „üuer ist iz," quad er, „drühtin, theih mit gilöubu 

uuerde sfii?*' 
er selbe, soso iz döhta, sconon es girihta: 
,Jz ist in älanahi, thaz thu nan gisähi, 
ioh ist, gilöubi thu mir, ther hiar sprfchit nu 

mit thir." 
„Iah ih," quad er, „drühtin, düan, giloub ih fdsto in 

thinan duam." 
180 framhald fial thö thärasun ioh betöta then 

gotes sun. 



161 

Sie ahton sin zi n8ti bi süslicho d&ti, 

then nid gideta ouh m^ra thiu filu hoha lera. 

Sär after, th^n meinonl so uuoltnn sie nan steinon; 

thaz nnard äl io thuroh thaz, uuant er in zälta, 

uuerer uuas. 

1S5 Mit naorton iz gimeinta, mit zeichonon gisceinta 

al, thaz iro frdma uuas; sie nirdahtun bi thaz. 



XXI. 
SPnUTALITER. 

Firlifhe mir nu selbe krist, ther unser liobo drüh- 

tin ist, 
thaz ih nu hiar gimeine, uuenan ther män*bi- 

zeine, 
Ther blinter uuard giböraner ioh uuiht nimohta 

sehan er, 
8r ther suntiloso man thaz faoro in thiu öugim 

giklan, 
5 Er er zi thiu iz gifiarta, mit hanton sinen rüarta 
thes betaläres öugon, thaz er sid mohti scöuuön. 
AUaz mänkimni thaz thulta grözo grunni, 

ouh ubar manag ubilaz finstamissi seraz, 
Süntä filu suaro, thaz sägen ih thir giuuä^ro; 
10 nüiazun se unsih frounön, thaz rehta lioht bis- 

couuon. 
Thiu blinti uns, uuän ih, uuürti fon ä^dämes gi- 

bürti, 
ouh mennisgon allen fon sunton, then uuir fallen. 
Gis&h thö druhtin noti thio unsero a^muati, 
thio blintün giburti, er uns gin$dig uuurti. 
15 Ntrt heiz ih hiar thaz, uuänt es r&t thö niuuas, 
laba noh gizlimi, fon üno uns iz niquami. 
Thö uuard thaz uuort sinaz zi lichamen gidänaz, 
zi fleisges gisoeftin mit allen sinen kr^itin. 

OtMd ed. Piper. U 



162 

Thö er zi thiüz gifiarta, mit sülichu unsili ruarta, 

20 mit siheru giburti, theiz uns zi frümu uuurti: 

Thie dä^t} uns uuola döhtun, ioh. sid gisehan 

mohtun, 
inliuhte giuuisse fon themo alten finstamisse. 
Männilih nu lönfe zi themo scönen doufe, 
thara inan krist thö uuanta ich selbo thara- 

santa. 
25 Uuizist thaz in alauuar^ thaz uuazar heizit ouh 

so thär, 
uuanta krist es uueltit, ther hera uuard gisentit. 
Niuuurti man niheiner fon sünton sinen heiler, 
ther fater nan nisanti ioh hera in uuörolt 

uuanti« 
Inliuht er unsih filu främ, ioh er hera in uuorolt 

quam, 
30 thaz uns thiu sin güati thiu öugun indäti, 
Thaz. uuir thaz irkäntin, uuara uuir gängan 
* scoltin, 

pedin in girihti zi sineru ^regrehti, 
loh uuir nan muazin scouuön offenen öugon, 
, indahemo ännuzze, thaz uns iz uuola sizze, 
35 Ofenemo müate, theiz uns irge zi guate, 

mit thes herzen ougön muazin iamer scouuön. 

amen. 



xxn. 

FACTA SUNT ENCAENIA. 

GistüantuB in thera nIChi thes gotes hüsös uuihi; 

thio selbün hoho ziti fYrötun thie liuti. 
Ther, euangelio thär quTt^ theiz uuäri in uiiinti- 

riga zit, 

thisa dä^t ubaral, thia ih iu hiar nu sagen scaL 



163 

5 Giang tho driihtiii innan thSs in porziche thes 

httseSy 
ther namo detaz mlfri, er sälomönes uuari. 
Tbaz möhta sin, in uuari, thiiruh sina ziari, 
thaz man zi thiu nan zSlita, then namon imo 

iruuelita. 
Thie iudeon nan bistüantun, — niuuestun, uuaz 

sie fuartun — 

10 sprSchun zi imo in fSrun, so sie g^iuuonuu&run: 

„U.uio lango so firdrägen uuir, thaz thu ünsih spe- 

nis SU8 zi tnir. 

sus nimis einizzen? uuil duiamerthesiruuizen? 

Oba krist si namo thth, thaz 1^ thanne öfanaz stn, 

thaz gizel uns Mar nu sär, . thaz uuir uuizin 

thaz uuär.** 
15 „Ob ih iz sägen/ quad er, ^u, ir nigiloubet thoh 

bi thiu; 
nifirnimit iuer müat, thanne ih iu zellu thaz 

guat. 
Thiu uuerk, thiu ih uuirku innan thes in namon fä- 

ter mines, 
irgehent iogilicho mih filu föllicho. 
Ir nigiloubet thoh thiu halt, thaz ist iu öfto gizalt, 
20 giuuisso nibirut ir thero ih iruuellu zi mir. 
Thie ih zi thiu gizellu ioh süntar mir iruuellu, 
^ thie eigun min io minna ioh h{(rent mina stimma. 
Ih ouh sie irkennu, ioh fölgent mir mit minnu, 
gibu ih ouh, in uuar mtn, thaz Suuiniga lib in. 
25 N^uuerdent sie in ^uuon, firmident ouh then 

uueuuon, 
sint fästo ana enti in mihes selbes henti. 
Ninimit se m^nnisgen haz, — giuuisso uuizit ir 

thaz — 
unjz anan uuöroltenti fon mines fater henti. 
Thes fater min mir gionsta, theist alles guates 

fürista, 
30 Bist thaz sih io giebono thera sihera gifti frumöno. 
Ih inti fater min, ioh thiu Kuuinigi sin, — 
nimithuh luer nihein — ist ünker zueio uue- 

n e 
11" 



164 

Ther Ifut thia sprJCcha al firdruag, unz sin uuört thö 

thes giuuüag; 
thö tltan sar bi nt^tin, thaz sie nan steinötin. 
35 £r gab thö mit thulii then liutin antuurti, 

ISrta sie auur thö thaz gdat ioh kert in frammort 

thaz muat: 
^Ih öugt iu*', quad, ^gim&atn manigu uuerk guatu, 

fon mines fäter guati suazlicho däti. 
Min ffhtet ir mit nidn thuruh thiu uuerk nunu, 
40 lagilih bi manne mit iuuuemo steinönne.'' 
Mit tibilemo uuiUen ioh müaton filu foUen 
bigondun sie sih rechan ioh auur zi imo sprechan : 
- ^idüen uuir bi thia güati thir thaz uuidarmuati ; 
uuir duen iz mör Üdn halt, uuanta sprichist, 

thaz niscalt. 
45 Thu bist man einfolt, thu quist, thu uueses auur got, 
ebonöt thin ünfruati sih druhtines guati.« 
Unsör druhtin ni thiu min sprah thaz rehta thar 

thö zin; 
er sie thar thö mänöta, uüaz thes ther uuizöd 

sageta. 
JEuuo buah/ quad, „uu6izent, thaz man ouh göta 

heizent; 
50 giuuisso s&gen ih iz iu, thaz man sie nennit 

thar zi thiu. 
Nu thie zi göte sint ginänt, thie btfent hiar thiz 

uuöroitlant, 
thön gotes uuort gizältun, uuaz se in io sagen 

scoltun; 
Ouh man nihein nilougnit, thaz giscrib iu thar 

giquit, 
ni zallo uuöroltfristi s!* io filu festi: 
55 Then got uufhan nanta inti hera in uuorolt santa, 
gab sine seganä alle in inan filu folle, 
Ir quedet, thaz thiu uuört min uuidar druhiäne 

sin, 
thaz ih thes ginendu, mih gotes sun nennu? 
Nu düan ih sinu uuerk iu, ir nigilöubet thoh bi 

thiu, 
60 nöh ir thes nifKret, ir iuih th&rakeret 



165 

Ob ih auur thenku, theih sinu uuerk uuirka, 

ob ih nibin iu thräti, giloubet thoh thera däti, 
Thaz ir thaz irkexmet ioh ouh gilöuben uuoUet^ 
thaz uuir ein sculun sin» ih inti f&ter min.<' 
65 Fähan sie nan uuoltun, thö sihu uuort thiz 

zaltun; 
er giang sär th%n stunton üzar iro hanton. 
Thö Üiaz uuard allaz so gidän, so füar er ubar 

iördan, 
sie thär gisnäso uuärin, unz sine ziti quänun. 



xxm. 

ERAT QÜIDAM LANGÜENS LAZARUS. 

tro ist filu thräto thero drühtines dato 

ioh mänagfalt ouh manne al zi zellenne; 
Thoh uuilluh hiar nu süntar zeUen einaz uuüntar; 
iz ist, thaz nihiluh thih, then anderen allen 

üngilih. 
5 Lazarus ther guato uuard kffmig filu drSto 
kreftigera suhti ioh grözera ümmahtL 
Thir zeU ih hiar ubarlüt: er liuas kriste filu drttt, 
er uuas siner liobo; thes sfst thu mir giloubo. 
Er uuäs fon kästelle, thaz uuizun uuir ouh alle, 
10 thar märtha uuas ioh maria, ioh heizit ouh be- 

thania. 
Thiz uuas, uuizist thu thaz, thiu iu inb&nt thaz 

ira fähs, 
ioh uuas iru thaz suazi» mit thiu suarb si kris- 

tes fuazi* 
Uuaz mag ih zellen thir es mer? thaz uuarun sino 

suester, 
habetun kristes minna, sin selbes drfitinnä. 



U6 

15 Sie säntun bi then brdader zi kriste kdnden 

iro s^r; 
uuäs in thär ginüa^, man ekrod es ginaüagi. 
Er ekrodi thaz nuesti sär zi theru fristi, 
thia ümmaht, thier tMr tholeta, then er so 

minnöta. 
„Nist," quad er, „thiu ümmaht so fram zi dode 

imo brahi^ 
20 10 sOj in älauuari, zi druhtines diuri, 

Thaz in thera ümmahti thes götes sunes mahti 

uuerthen filu märo, thaz uuizit ir giuuaro." 
Häbeta er in uuär mTn minnä liublicho sin 
ioh thero zueio uu5fbo; thes sist thu mir gi- 

löubo. 
25 So druhtin thö gihörta, thaz er so zörkolota, 

thö inthabet er sih sar ginuisso zuene dagä 

thär. 
Er sprah zen iüngoron thö: „uuTsomes thero 

iüdöno, 
farames äuur thara zi in hina in iro lant in.'' 
Sprächun thö mit minnön thie sine liobon höldon, 
30 sierquämun ödo in dräti thera Srerun dati: 
jyMeistar/' quädun, „hugi thes, sie färent thines 

ferehes 
mit selb steinönne; nu suachist sie auur 

thanne?"* 
„la sint," quad er, „bi nffti zuelif dagoziti, 
thio iro stuntä uuerbent ioh themo däge folgent. 
35 So uuer so ddges gengit, giunisso, er nifirspirnit, 
uuant er sih mit then öugön ]f6ma mag bis- 

cöuuon: 
Drof nizuiuolot ir thes, biginnit er es nahtes, 
ni er blintilingon uuerne ioh söro firspurne. 
Mir," quad er, „so folge, ther röhto gangan uuöUe, 
40 giuuisso io in aladräti, so scouu er min giräti." 
Sprah tho druhtin ubarltft bi then sinan siachan 

dröt^ 

uuörton ouh thö bilden zen iüngoron sinen: 
„Ther unser friunt guato släfit nu gimüato; 
uuir scülun nan iruueken, fon themo släfe irreken." 



167 

45 yyüuola ist, druhtin/' quädun, ,,tli4z, thanne uuirdit 

imo bäz, 
nu quimit lihtida imo in müat, so ofto siochemo 

duat." 
Sie uu^tun, druhtin meinti, er sinan sllCf zeinü; 
er selbo meinta auur th4z, thaz er thö biliban 

uuas. 
Det er dfan in thö b&t, uuio bi nan gflegan uuas 

thaz uuar: 
50 „ih uuüle iu iz'zellen/^ quad er, „er: ist läzarus 

biUbanSr, 
Thoh uuill ih freuuen es nu mih, giuuisso, thoroh 

iuih, 
thaz ir gilöubet bi thin, uuanta ih hiar nu uuas 

mit lu. 
loh uueiz thoh thia gimacha, suies selbes sächa^ 
uuio iz ällaz fuar thS^re; thaz sägen ih iu zi 

uuSre. 
55 Thoh er nu biliban si, farames thoh thar 

er sii 
zi thiuz nu sar giligge, thoh er bigräban ligge/' 
Quad th&mas, ein thero knehto: «farames uuir 

ouh rehto, 
nu er so uuilit selbo, in uuar, irsterbemes mit 

imo thär. 
Nu er then d{fd suachit, thes libes ouh niruachit, 
60 QU simes gärauue alle mit imo zi themo faUe/^ 



XXIV. 



UENIT ERGO lESüS. ET INÜENIT EÜM lAM 
QÜATÜOR DIES HABENTEM. 

Quam tho druhtin heilant thara in iudeöno laut, 
thar ther sin friunt uuas iu %r lag fiardon dag 

bigräbaner. 



168 

Quam menigi thero iudeöno Sr, drCfstim thär thio 

suester, 
b£tun, sie in gistülttn fon then unthultin. 
5 Martha tfaiu guata, so sia thia kunft gihörta, 
firliaz si sär thia menigi ioh ilta kriste in- 

gegini. 
Heime saz thiu suester inti kfimta thäz ser, 

uueinöta iogilicho then brüader iämarlicho 
Giuuisso thICr untar in s^rlichen zaharin, 
10 s^ragemo muate; irgiang iruz zi guate« 
Martha sih thö kümta, so si zi kriste giilta, 

sSrlichero uuorto, sia ruartaz filu harte. 
„Druhtin," quad si, „quffmist thu er, uuir nithultin 

thiz sKr, 
ginadaz thin nihängti, thaz t£>d ims sus io 

giängti, 
15 Theiz io zi thiu irgiangi, sus n^ er uns gifiangi, 
sus leides unsih fdlti ioh s^rera ünthulti. 
Uueiz ih thoh in drati, thoh si thin kunft nu spati, 
thaz got ist alles thir gilos, so uues so thu 

nan fergös, 
loh allaz thin girati frumit sär zi stäti, 
20 allaz, so thir liob ist ioh so thu selbo giquist." 
„Nilffz thir iz," quad er, „s8r; irstentit ther thin 

brüader, 
,zi lib er so gikSrit, thaz miat sih thin nisSrit. 
,Jz ist, druhtin," quad si, „sff, . giloubu ih thaz 

giuuisso, 
theiz ouh man nifirgeit, thanne ellu uuorolt 

lifsteit" 
25 Sprah tho druhtin zi iru sär, thaz uuir gilouben 
• älauuär 

ioh ellu uuorolt ubaräl in herzen thaz io haben 

scal: 
„Ih bin irstäntnissi, thaz uuizist thu in giuuissi, 

bin l¥b ouh filu festi zi Kuuinigeru fristi. 
So uuer so in mih gilöubit, theist alles guates 

höubit; 
90 zi IH) er thoh biuuirbit, sid er hiar irstirbit. 



169 

Inti alle, ihaz nihiluh thih, thie gilöubent in 

mih, — 
niforahti drof then uuSuuon — nirstirbit er in 

Suuön. 
Giloubist thu, so ih zellu, thiu minu uuort ellu?'' 
,,sint, druhtin/' quad si, ,yfesti in mines herzen 

brusti. 
35 Giloub ih thaz gimüato, thaz thu bist krist ther 

guato, 
gotes sun gizffmi, thu hera in uuörolt quämi/* 
So si thaz gizelita, thia su^ster si sär holöta. 
,yther meistar/' quad si, „hiar ist, gibfft thir, thaz 

thu quamist" 
Ufirstuant si snello, thaz deta ru ther uuillo; 
40 nideta si thes tho bita, si sliumo zi imo giilta. 
Niquam noh tho unser druhtin in thaz kdstel in, 
er noh sih thär inthäbeta, thär imo martha 

gaganta. 
Quam then iudeön thaz in müat, thaz si so gähün 

tffirstuant; 
sie ouh zi thiu gifiangun, ioh after iru giangun« 
45 Quädun, s| iltiloufan, zi themo grabe uuuafan, 
thaz si thes giflizzi, sih sdta thär giruzL 
Si zi fuaze knste fial, unz thaz muat iru so 

uuial; 
mit zaharin si thie bigt^z, thär si then bruader 

liobon rffz. 
Yröugta si tho s^raz muat, so uuib in sülichu 

ofto düat, 
^0 irbeit si thes er kümo ioh sprah zi druh- 

tine tho: 
*„Uuärist thu hiar, druhtin krist, nithültin uuir nu 

thesa quist, 
ther bruader min nu lebeti, ioh ih thiz leid 

nihabeti." 
Intsu&b er tho thaz üngimah, so er sa riazan 

gisäh,! 
thie liuti ouh ruzun alle, thie quämun zemo 

thinge. 



170 

55 Thär stüantun thio gisuester^ saman uueinötun 

thaz ser, 
öugtiin thär thio smerzä, thaz iro sera herza. 
Ther fdrist ist alles güates sih druabta tho thes 

müates 
sih zäharin er ninthabeta^ thär man then brua- 

der klagöta. 
Thaz druhtin ouh gisceinta, uuaz er mit thfu 

meinta, 
60 thaz inan so gintito irbärmeta ther dtiio. 
Gib&t er, sie mo zelitin, uuara sie nan legitin. 
„druhtin,^' quädun se slur, „selbo mahtuz sehan 

thär." 
Quam thö druhtin unser thara riazanter, 

thära zi themo lioben man, thär er lag bi- 

dölban. 
05 Thär lag oba felisa, so noh nu in laut ist uuisa, 
bürdin filu suäru, thaz sägen ih thir zi uuäru. 
Uuäs thö thär ingegini härto mihil menigi, 
liutes fflu dräto; in mitten lag ther dffto. 
Then iämar allan sahun, thie mithont quämun 

gähun, 
70 thaz üngimah so ruarta thie sine selbes friuntä. 
Thö ähtötun thie liuti, uuio er nan minnöti, 

thö sie in älagähün thie zähari gisähun. 
Thö sprächun sümiliche ouh ir themo rtche, 
— in äbuh sie iz k^rtun, so sie thiz gihörtun. 
75 Sie ähtötun thaz süiaz ser: — „bi hiu er nibi- 

drähtöt iz er, 
bi hiu er sih thes leides er niuuämöti, ISs, 
Bi hiu er nibiuürbi, thaz ther sin friunt nirsturbi, 
ther kreftig @r uuas so fram, then blinton deta 

sehentan?" 
Thö druhtin mit then öugön thaz grab bigonda 

scöuön, 
80 uuorton bildlichen spräh er thö zen smen: 
„Nemet thäna sär then stein ioh sliumo düet inan 

in ein, 
intheket mir thaz ketti, thes mines friuntes 

betti." 



171 

„Druhtin,'' qtiad thiu suester, „ther irchamo ist 

iu füler; 
bi thiu zelluh thir iz @r: ist fiardon dag bi- 

gräbaner." 
85 „Thih deta ih mithont/' quad er, „uuis, oba thu 

gilöubis, 
thaz tjbü gisihis götes krafb ioh selben druh- 

tines mäht." 
Sie nämun thana thuruh ntft then selbem stein, 

so er giböt; 
thaz gr&h sie thär indlttun, so sinu uuört gi- 

quadun. 
Stüant er thär thö nidare, huab thiu ougun üf 

zi himile, 
90 zi thes fater barme filu främ, thanana er hera 

in uuorolt quam. 
„Fäter," quad, „thir thankon mit uuörton ioh mit 

uuerkon, 
thaz thu emmizen io foUon irfüllis minan uuillon. 
Ih habet iz io giuuissaz, fater, sagen ih thu: thaz, 
thaz thu alles uuio nidäti, nisi al, sös ih thih 

bäti« 
95 Thoh zelluh thino guati thuruh theso liuti, 

sie uuizin, thu mih santös ioh hera in uuorolt 

uuantös." 
£r sprah tho uuörton lüten thära zi themo d&ten, 
zi themo ftQen thegane, erstüanti ir themo 

legare, 
loh er uuürbi thuruh nfft fon beche hera uui- 

dorort, 
100 fon hellöno thiote auur zi thesemo liohte. 
Quek uuard sSr imo thaz muat, ioh fon themo 

grab erstuant, 
mit 14chanon biuuüntan ioh funön so gibuntan. 
„Inbintet inan,'^ quad er sär thö zen iüngorön thär, 
„sliumo irUfset inan thes, thaz gS er sines 

sindes." 
105 Manage, thie thär quämun, thgn uuibon dr&st 

ouh uuärun, 
giloubtun särio gähün, so sie thö thiz gisähun. 



172 

Bigondun süme iz zellen mit übilemo unillen 
then furistßn guuarton zörnlichen uuorton, 
loh themo hSröte ällemo io zi nöte; 
110 ^ so sliumo sie iz gihCfrtun, iz allaz äbahötun. 
Angustitun dräto therero selbun dato; 

thir Zell ih hiar nu süntar: uuas härto in leid 

thaz uuntar. 



XXV. 

COLLEGERÜNT PONTIFICES ET PHARISAEI 
CONCILIÜM. 

Thie biscofa bi nffti ioh al thaz hgroti 

thuruh thesa racha dätun eina sprächa. 
Thära zi themo ringe ioh zi themo selben thinge 
quam mihil uuöroltmenigt then h^restön in- 

gegini. 
5 Thie guuarton alle quämun zi themo thinge, — 
sie nidualtun es thö dröf — in käiphases frtthof. 
,;Uuaz mugun uuir/' quädun, „thesses düan? ther man 

ther machöt sinan ruam 
, mit zeichonon mären ioh thräto seltsänen. 
Alle these liuti giloubent io zi nöti, 
10 nisi, öba uuir biginnen, thaz suslih uuir ni- 

hengen« 
Irgeit iz zi ängusti, oba uuir mes duen thie 

fristi, 
thaz er in themo müaze then liutin sih gi- 

süaze. 
Gifahent sih zimo thanne thie gilöubigun alle, 
uuoUent haben n£>ti zi imo thaz h^röti. 
15 So quement romäni ouh ubar thaz, nement thaz 

laut allaz, 
ioh ouh thes giflizent, iz $talaz läzent 
Mit uuäfanu unsih thvingent, öba sies biginnent, 
mit kreftigeru henti duent unsih elilenti. 



173 

Uaänent sie bi nStin, thaz uuir then urheiz datin, 
20 ioh uuir thes biginnen, thaz uuidar in ringen/' 
Grab einer thö giräti ihuruh thaz h&roti, 
büuaz sih ther thes uulbres, ther biscof uuas 

thes iäres: 
„Nibithenket,'' quad, „i^ uuära unserero allo zälä, 
ioh ir ouh uuiht thes niahtöt, ouh drof es ni- 

bidrahtöt, 
25 Thaz bäz ist, man biuu6rbe, thaz ein man bi un- 

sih sterbe, 
ioh eindr bi unsih dJfuue^ ther liut sih thes 

gifrouue, 
Thaz 31 gisünt ther selbo fölk thuruh thes einen 

mannes dolk, 
thuruh sino 6ino doti, thaz thunkit mih giräti.^ 
Giuuisso uuizit thaz gimah, fon imo er sülih hiar 

nisprah, 
30 thiu sprächa ouh, so gizffmi, fon imo hiar bi- 

quami: 
Uuas biscof er thes iSres, thaz manöta nan thes 

untres, 
thes selben stuales era; sih niuuas es mera. 
Bi thiu uuas er förasag^ thär, thoh er niuuSsti 

thaz uuär, 
er unthankes in zalta, uuio iz allaz uuesan 

scolta: 
35 Thaz druhtin selbo uuolta, bi unsih st^rban 

scolta, 
ioh sines blüetes rinnan uns sichurheit giuuinnan. 
Fon thesses dages fristi so uuas in thaz sid 

festi, 
in muate ginüagi, th&z man nan irslüagi. 
Inzi)h sih drdhtin thö fon in, nigiang er öfono 

untar in; 
40 ioh fuar mit slhen thanana in eina uuuastinna. 



174 



XXVI. 

MORALITER. 

•Nu krist in therera redinu zeichan duit so me- 

nigu, 
so thie Suuarton quä'tun, ' iz al in übil datun: 
Nu duemes uuir thaz zuiual thana sar ubaral, 
giloubemes thero dato; iz sizit uns so drato. 
5 Kfe'remes in müate uns selben io zi güate 

främmortes thia gotes dat, so siu thär giscri- 

ban stät 
Sie rietun, uuas sies uuoltin ioh uuas si es düan 

scoltin, 
harto ginöto, ther selbün gotes dato; 
Thoh nisprächuH sie, in uuär, thaz sie giloubtin 

gote sär, 
10 thaz siro herza iz l^rtin ioh främmortes iz gi- 

k^rtin. 
üuir scülun unsih sämanon zi rehteren redinon, 

uuir unsih gote Hüben ioh rehtör gilouben. 
Ioh quedemes in rihti, thaz iz lobosamaz si, 
allo sinö däti, thoh sin si ündräti. 
15 Sie qültdun thes ginüagi, oba man nan nirsluagi, 
thaz sie mit giuu6lti uurtin elilenti, 
loh tharbetin thes sindes thes iro heiminges, 

särio thes fartes thes eigenen lantes. 
Uuir sculun auur ahton, uuir uuöla iz nibi- 

drähton, 
20 . thaz uuir thiu uuerk Kren, in müat uns siu 

gik^ren, 
Thaz üuir äna enti uuerden elilenti, 

tharhen scSnes riches, thes hohen himilriches, 
loh birun mörnente in suäremo elilente, 
in githuingnisse; thes sin uuir io giuuisse. 
25 Thönkemes zi guate ouh heilemo muate, 

ioh främmortes iz k^ren, thaz caiphas uuolta 

Iferen. 



175 

Er riat, thaz man biuürbi, thaz ther man eino 

irstürbi, 
thaz sin einen doli al then Uut gihialti, 
loh thuruh sinan einan dölk uuar al gihaltan 

ther folk, 
30 mammonto sazi, sid er thaz IH) firliazi. 

Giuuisso, uuizun unir thaz, thaz nns iz harto 

uuöla saz, 
ioh uns iz th^h filu främ, thaz druhtin hera in 

uuorolt quam. 
Er bi unsih uuolta sterban ioh eino thaz bi- 

uuerban 
thaz uuir niruürtin furdir äl thuruh then sman 

einan fäl, 
35 loh ünsih thiu sin guaü al gisamanöti; 
uuirio irri fuarun, zispreitite uuärun. 
Thaz ist nu uuüntarlichaz thing ubar thesan 

uuoroltring, 
ubar allo däti uuuntarlih giräti: 
Thanne uuoroltkuninga sterbent biro theganä, 
40 in uuige iogüicho dffuuent theganlicho; 
So sint se alle girrit, thes uuiges gimerrit, 

ther in thera nffti thär imo fölgeti; 
loh fallent sie ginJ^ton fora iro f lanton, 
üntar iro hanton speron ioh mit suerton; 
45 Sie sint in aladräti flühtig thera däti, 

irqueman thero uuerko flühtigero githänko. 
Starb auur therer noti, er unsih samanoti, 
ioh sines t&thes guati zisämane gifüagti, 
loh thuruh sTna smerza uuir h&betin baldaz herza, 
50 fianton io thanne zi uuidarstantanne; 
Thaz uuir fr?) thes ttfthes faren heimortes 

in eiginaz githingi sid thera g{^ringi. 
Sid man nan, bifälta, so cäiphas uns zalta, 
i6h man nan gidfftta, so er thär redinota, 
55 Nu birun irtS in müate bi sinemo einen guate, 
mit sinemo einen fälle so irlffst er unsih alle. 
Nu buuuen bäldo thuruh thaz küningrichi sinaz, 
bilde in girihti in sineru gisihti. 



176 

Thaz selba mämmunti thaz düit uns thia sin guati, 
60 uuant er eino thaz biuuirb, thaz er bi ünsih 

irstarb. 
Nu ilemes thes thenken ioh emmizigen uuirken, 

thaz imo lo liehe zemo h£>hen hfmilriche; 
loh ünsih thara io alle bi nämen druhtin zelle, 
alle io bi manne er onsih thäranenne; 
65 Thaz' sin t&d ubaral niuuesse in uns so Tdal 
thuruh ünsero übili ioh mdnagfalto fräuili, 
Suntar thes ginenden, mit sihen iamer menden, 

mit sTnen iamer bilden ioh iz nibimTthen. 

Thaz ist in gifestit, thaz in es mer nibristit; 

70 so siz ouh uns allen mit kristes selbes uuülen. 

amen. 

EXPLICIT LIBER TERTIÜS. 



INOIPIT 
LIBER EUANGELIORUM QU ARTUS 

THEOTISCE CONSCRIPTUS. 



OdUd «d. Fiptr. 1 2 



I. Fre&tio libri quartL 

II. Ante sex dies pasche uenit iesus bethaniam. 
in. Com audisset populus quia uenit iesus hierosolimam. 
lY. Cum appropinquassent nierosolimis. 
V. Spiritaliter. 
YI. Aoüt in bethaniam et de dactrina eius in crastinmn. 
yn. Item de dootrina domini in monte ad disdpulos. 
VLLL. Appropinquabat dies festus azimorum. 
IX. Uenit dies azimorum et reliqua. 
X. Desiderio desideraui hoc pascha. 
XI. Sciens iesus quia uenit eius ora. 

XIL Gontristatus est iesus spiritu et dixit eis de traditione eios. 
Xm. Fetrum dixit negaturum. 
XTV. lubet utcui'desit gladit^m emat. ' ' , 

XV. Consolatur discipulos de morte eius. 
XVI. Egressus est iesus trans torrentem caedron. 
Xyi l. Quomodo petrus abscidit auriculam seruo sacerdotis. 
XVJLlI. ße negatione petri. ^ .... 

XIX tJerba pontificis ad iesuin et de falsis teetibas. 
ICK. Duxerunt eum ad caiphan ubi erat et pilatus. 
XXI. Allocutio pilati ad chnstum in pretorio. 
XXTT. Quomodo pilatus uoluit ohristum dimittere pro barabba. 
XXin. Puxit pilatus iesum derisum ad populum. 
XXIV. TJoluit pilatus iesum dimittere et quia tradidit eum eis. 
XXV. Pauca spiritaliter. 

XXVI. Duxerunt eum ut crucifigerent et lamentatio mulierum. 
XXVn. Quomodo dauis eum fixerunt in crucem. et titulus pilati. 
XXVm. De spoliis diuisis. et tunicae sorte. 
XXTX. Mysüce. 

XXX. De irrisionibus sacerdotum et omnium praetereuntium. 
XXXI. Id ipsum et latrones fecerunt. 
XXXn. Stabat iuxta crucem iesu mater eius. et discipulus quem 

diligebat. haec uidentes* 
XXXm. Sol obscuratus est et tradidit spiritum iesus. 
XXXIV. Terra mota est et petrae scisse sunt, et reli<j[ua. 
XXXV. Quomodo ioseph et nichodemus sepelierunt iesum. 
XX XVI . Quomodo sao^^otes summi signauerunt sepulchrum. 
XXXVIL MoraKter. 



L 
PREFATIO LIBRl QÜARTL . 

Nu thie. ^uuarton bi n&ti omcbönt thaz .giräti, 
ioh fcristes tödes thuruh.üöt . \her liut .^ih habet 

gieinot, 
Bigiunent frammort uuisen, uuio sie nan firliesen, 
ioh thaz io thenüt iro. uotiiat, uuio -sie firdues- 

. ben thaz guat:. 
5 Nu uuill ih scriban framinprt, — er selbo rihte 

mir thaz uuört — 
uuio druhtin selbo thaz biuuarb, er sihes thankes 

bi ÜAsiU starb; 
üuiQ er sih tharanahta, thö sih thiu zit bibrähta, 
ihsLT er thaz thö uuolta , ich i2^ uuesan 9colta; 
. üaio er selbo giang zi h^nton sinexi f lantoQ, 
10 uuas üufluhtig dräto jbhero i^deono däto^ 
Ei: sines, thaiik^s . tharaqjajam ioh sie thär l^rta 

filu ftam 
io gidago fora thiu^ thaz sie irkant^ thoh .bi 

thiu, 
Thaz er uuas druhtin heilant ubar all^z thaz 

\kn% 
ioh sie alles; imio nidatiu, ni sie iuan i]pinnotin. 
15 Thaz bigond er redinon mit frffnisgen bilidon, 
thass ^ie iz n^Qr intrietin, ; zi Imo sih gikISrtin« 

12* 



180 

Er z&lt iz in ouh harto 6fon6ro uuorto, 

thio sSlida iogilfcho filu süazlicho. 
Er zalta ouh dages uuuntar then iüngorön sus 

io siintar; 
20 ihaz gihialt er, uuizist th&z, harto mflules baz. 
Sie htfrtim iz mit uuillen ioh uuoltan iz irfuUen, 
tharazüa sie harto thShtiUi mit uuerkon ouh 

bibr&htun. 
Giuuisso uuiztst thu thaz, niscrrb ih thaz hiar 

ällaz, 
ioh hiar ouh nifirlSze, nub ih es uuaz gigruazei 
25 Nub ih es thoh biginne, es ethesuuaz gizeUe, 
ioh ouh thaniie gille zi thes krtfzömies heile, 
fliar ouh foma bileip, thaz ih iz allaz nigiscreip, 

äl nigizdlta, thaz ih gemo uuolta. 
Firliaz ih filu dräto sihSro dato, 
30 mänagfaltu uuuntar ioh sinu zeichan, in uuär; 
Bilidiy iMu er zälta then liutin, thann er uuolta, 

Ifoa filu uuSra in alla uuorolt mära; 
Thaz deta ih bi einen ruachon, theih libi in thesSn 

büachon, 
thaz iz zi suiCr nizalti, ther iz lesan uuolti. 
35 Bi thiu firliaz ih dräto thero druhtines dato, 
uuorto ioh uuerkes mines unthankes; 
Iz drühtin nibillbe, thaz ih es thoh giscribe, 

ni iz hiar in erdiiche fora thinen öugön liehe. 
Thaz ih giscrn)ez hiar so främ, theiz thir io uuese 

löbosam, 
40 thihera krefti, fon thines selbes gifti! 

Ih hiar giscribe föUon then thinan müatuuillon, 

tibShaz giräti, thaz thu ubar unsih däti; 
Uuio thu thultos uuud, thaz hi^nlicha kribsi, 
in m&nagfalten uuünton bi unseren sunton, 
45 Thuruh i&nser ubili ioh managfalto fr&uili, 

th£r uuir analägun ioh hart es seih uuägun. 
Nimohtun uuir in uuSra irthenken thio ginSdä, 
thia thu in thera n{>ti, drühtin, bi unsih dSti. 
Iliaz uuas io äna uu&nk 411az, druhtin, thiher 

thank, 
50 druhtin, allaz thth duaim, thaz Suuiniga uuisduam. 



181 

Iz n thin niuutirti, ninnXrin thino ndltt; 

al bi thlhen mahtin ioh höhen Sregrehtin 
Thes muazin niaEan famer ioh midan süntöno 

fr^üuen in girfhti in th)heni gisihtL ftmen. 



n. 

ANTE SEX DIES PASCHiE ÜENIT lESUS 
BETHANIAM. 

Tho driibtin thaz gimeinta, er thesa iiuörott heiltay 

then meimisgön in ntSü onh Üio ginädöti; 
So er thara iz thö bibrähta, thaz sih thin zit 

n&hta, 
er iinsih thö gidrffsü, fon fianton irlöstl: 
5 Sehs dagon fora thlu quam er zi bethania, 
thär er fon ttSde imudgta lazarum irquicta. 
Thö zemo ^ande sär g&retun sie sin muas th&r; 
frö uuSron sie sin, wer unülo deta iz filn sein. 
Martha thin guata th&r thö thionöta; 
10 si scSno iz al bithShta, thaz muas fdribrahta. 
Niuuäni) si onh thes uuängti^ ni si thär gis- 

cankti, 
thaz iz &L gizffmi druhtine biquKmi. 
Lazarus er uuäs iro ein, then thin sälida gireinii 
thaz thär zi disge säzin, mit imo saman kaXL 
15 Näm mada nardon filu diurön uu6rdyn — 

uuas im thaz thionöst suazi — thia gffz si in 

sine fuazi. 
So siu thaz sälbon thö biunarb, mit im fähse 

sie gisuarb 
thie selben fuazi fröno, mit löcön iro scöno. 
Thin diuri thera sälbä stank in alahalba, 
20 irfiilta thiu ira guati tiies selb^ htfses uuitt. 



fie2 

Thäz bisprah tho ittdasi ther io in -thetab ärgeren 

UtIÄS, 

quad, man ßia mofeti scioro firtöofen filu diuro, 

In thiu jnan thaz imueliti, man arme miti neriti, 
iöh ia&ii thes 'güii5gt^ buli naköte gitkägti, 
25 Ouh th^n thär after länte farent uuällonte, 
thaz man then in n{>ti mit thiu ginadött. 
Thöh er thaz tho quäti, nidet er thaz bi gtiati, 

odo inan thie ärmuati uuiht irbärmeti: 
Er Ullas thiob hebiger ioh sekiläri siner: 
30 uuolt er thär uuaz irscäborön, bi thiu bigänn er 

sulih redinön« 
„Läz sia," quad ther meistar, „düan thiu uuerk, 

thiu si bigan, 
thaz siu iz nirfülle nu thiu min; nimüaz si, sih 

bigraban bin. 
,•■'•■ Mit iu eigut ir ginühto io armero uuihto, 

nales aüur ' mih in uuar nieigut emmizigen 
: : hiar.*' 



in. 

CUM AÜDI8SET POPÜLÜS. 

Gih^rta thö ther liut thaz, thaz druhtin krist 

tharaqueman uuas; 
/ quam thö thara ingegini mihil xiuoroltmenigi, 
Nales, th^n meinen I bi druhtinan einen, 

suntar sie in then fertin ouh läzarum irkän^. 
5 Uüanta inan druhtines uüort fon dJ^de fuarta 

uuidorort, 
thö quam ther liut mit driüön thaz seltsani 

scouön, 
Thaz sie gisShin ouh thö thaz, thaz ther man, ther 

iu dtlt uuas, 
in selb^ mihila giuuurt, leben ändera' stunt. 



168 

Jtiie fttri^on Süuartoa gtbütän iro auörtofi^' 
10 es niamati nigiuüagi, ^r man nan irsluagi, 
UiiAiita in4iiag man in unSr • giliSubta thuroh 

inanth&ir, 
thUruh theso däti in selben götes guAÜ. 
Bi hiu 86 thes mhögetin, oba sie thaz gifrumitin, 
thaz er nan mohta äna nuSn heizan 'auur 

15 loh Biit thiru krefti äuur nan irquicta, 

ther $r nan t^de binam^ hiaz tfzer themo grabe 

gän? 
In mörgan thö ther lint äl, ther zen ((stordn 

quam — 
th^s uuas mihil m6m^ — f6ar thara al in- 

gegini; 
Fuar thar al ingegini .thes lantlintes menigt, 
20 so ther Hut thö gjeiscöta, thaz er tharaqueman 

scolta. 
Sie druagnn in then h&nton p&lmöno gertün 

ing^gin imo rtfmo, znig ouh öliboumo. 
Mit thiu meintun thie m&n, thaz ör in dMe sfgu 

nam, 
^ ioh er frides uuunnon ~ sid gab iamer m&nnon. 



IV. 
CUM APPROPINQÜASSET. 

Vu61t er tho biginnan, zi hierusalSm sinnan, 

th&z er thaz binuärbi, bi unsih thär irsturbi. 
Thaz uuas ffnf dagon %r, er er thülti thaz sSr, 
Sr iz 2i thiu irgiangi, thaz man nan gifiangi. 
5 Oistüant er thö gibiatan, uuant er t£är uuolta 

rftan, 
thaz sie thes gizflötin, imo einan esil holdün. 



XU 

QJkKi er thäz, ih aagdn thir ein, ainSn iängorön 

zuein, 
{Mb sie sih irhüabio, zi themo k4steUe fiiarin. 
,TbAr uuirdit fon iu flintan ein esilin gibüntan; 
10 thia inbintet ir thSr ioh bringet ouh thaz fiilin 

sär. 
Ob iaman thes bigurne, thaz er iz iu nihenge, 
saget thio thürni imo in uuär, so l&zit er iz 

uuesan s&r.*^ 
F6arun sie thö iro p&d ioh fimtan &1, sds er gi- 

qu&d, 
sie tb&razua thShton ioh thaz fmin brahttin. 
15 Nämnn sie thö iro uuSt, legitun tharüf in gidiCt, 
in miUnmnnti int in süazi, thaz er thäröba säzL 
Thö üeiz thara ingegini thiu mfhila menigi, 
sd kuninge sie nan quättun ioh imo then uueg 

thagtun. 
Thaz AWLxm sie bi ntlü^ thaz ros nikrankolöti, 
20 ioh iz nifurspürni, so er Üiera reisa bigunni. 
Ioh d^un iz in uulira zi frffnis^ru öro, 

sa slhern hISri; er uiUls in filu diuri. 
Nist ther io gih^eti in ällSru uuorolti, 
thaz koning thmhein füari mit sulichöru ziari, 
25 Then io liuto dati so scffno giSreti, 

thaz thionöü imo in uuäru mit sulicheru 

fuaru. 
Ther selbe Hut, thaz ist uuKr, breitta sina uul^t 

thär, 
thaz &r then uueg mit uuati mämmuntan gidäti 
Thägtun sie imo scioro then uueg thär filu zioro, 
30 thes ntun sie io zi nSü, thie m&a mit iro 

uuKtL 
Sie streuuitun, thaz uuas uuuntar, then uueg thär 

imo sutttar, 
seltsam racha, breitun iro lächan. 
Uuas th6mo thes gibrusti, so brach er särio thie 

esti, 
thiz er in girihti then uueg mit then gislihti. 



186 

35 Nttman sie tlies gdoma inti bi^him thar thie 

boumä) 
thaz sie süi ihes gifreunitin, then uueg imo gi- 

ströumtiiL 
Thar faanm man manage föra ikemo kuninge, 

her} 6ah redihaftSr sd folgata thär&fter. 
Er reit in mitte, so gizam, so iz tht^ zi thera reisu 

biquam, 
40 Srttcho, so er nuölta ioh selbe küning scolta. 
Hüabun sie thd htfliaz s&nk filu scdnaz, 
imo thö gim&chaz ioh filu redihaftaz: 
„Thu nu61tis liutes manages, däuTdes snn thes 

kdninges, 
bist kuning onh ^thiuto therSro l&ntliuto. 
45 Zi nuörolti simo heili ioh sSlida gimeini, 

ioh fruma in guallichi ubar allaz sinaz richi. 
Giuuihit si er filu fram, uuant er in götes na- 

mon quam, 
ist kuning uns gimuato selbe krist ther guato. 
Heili ouh thu thia hffhi mit theru selbün uuihi, 
50 breiti ouh thinaz rfchi in thaz ht^ha himilrichL 
Thaz thünsih hiar gihältös ioh engilo ouh giuualtes 
ioh selben p&radises, mit giuuelti'thar irscIfnSsl*' 
Ther selbo Uut guoto sank ^meinmuato 
thesses liedes uuunna al einera stimma. 
55 Thaz süngun io zi n&ti thie fördorun liuti; 

thaz selba ingegin ouh inquad l^u aftera he- 

riscaf. 
Sie quämun mit githrenge in themo selben gange 

ioh mit theru krefti in thia bürg in girihti. 
Hintarqu&mun alle, thie biruun thlxinne» 
60 in müat iz, uuän ih, ruarÜ thie selbun bürgliuti. 
„Uuer ist,^ qujkdun, „tiierer man, ther unsih dritit 

hiar so fram, 
mit heri uns sus hiar £ngit ioh üzar ther b6rg 

dringit?" 
Gab äntuurti ther liutsar: „thiz ist ther förasago 

in uuar, 
fon nazareth ther heilant, ther tii&nana hera 

quam in lant.^ 



I« 



as6 

'6h Odsang er.ia thaz gotesMs, dreip se al tliaiian öz, 
ziuuarf er al bi nffti thio iro Ibffsheiti. 
Däges er se l^rta . iöh selbo bredigota, 
nahtes uuas io thänne in themo öliberge, 
. Thaz uuas nu üngimacha ioh egislichu racha, 
70 sie mo innouuo niöndun ioh selidono irböndun. 
Thie furiston, thiz gisShun, es härto ; hintarquSmun, 

idh ouh thero dato filu sprächun dräto:^ 
„Niat unser racha," quädun, „uuiht, si främmort 

uuiht nithihit, 
nimuaz si thihan uuänne fora themo selben 

manne. 
75 After imo gengit, oba man thiz gihengit, 
bi einera stullu thisu uuörolt ellu." 



V. 

SPIRITALITER. 

Hiar scäl man zellen n&'ti thie geislichün däti 

in ferti int in gange ioh in thero liuto sänge; 
Uuaz thaz fihu meine, thiu uuät ouh hiar bizeüie, 
ioh thie esti, thie se zetitun inti in then uueg 

legitun: 
5 Thaz selba fihu birun uuir, irkenn iz selbo bi thir; 
thuruh dumpheiti so birun uuir iz nöti. 
;fisil, uuizun uuir thaz, theist fihu filu dümbaz, 

nimüduh mih* thero uuörto, ist huarilinaz harte. 
Iz mag ouh in uuäira burdin dragan suära, 
10 mag scadon harte Man, nik&nn inan bimidan. 
Uuir uultrun io firlorane ioh suntono biladane, 
druagun bi ünsen uuirdin thero 6mmezlicha 

burdin, 
loh uuSCrun uuir gispännan, mit sSru bifangan, 
mit ubilu gibuntan; nimuasun unser uuältan« 



18-7 

15 üuir uuärun üinbitherbe ich harto iilu dumbe, 
so thie sär göt nirknitent ouh imo sih ninahent. 
Uuärun uuir firhüarot mit äbgoton thuruh nfft, 
mit missidätin manegen bigan 6ns iz harto gä- 

ganen. 
So er thäz tbo scolta uuerkon, ginffdon sinen seälkon, 
20 er unsih heilti thuruh nö't; thaz ther oliberg 

bizeinot. 
Er zeinöt h&hi'in uuara thera s^nera ginadä, 

thaz olei ouh thia sMhti thera sinera eregrehti. 
Thö sant er drtfta uns sine heim mit sinen gibo- 

tpn zuein; 
— thaz bizeinont th&re thie iüngoron zuene — 
25 Thaz sie Ifuti lertin, untar in sih minnotin, 

ouh alles uuio md&iiiiy mit minnu got irknätin; 
Thaz sie ünsih muadon füntin, fon ungiloubu in- 

buntin, 
mit bredigu gibeittin, thaz sie unsih zi imo 

leittin; 

Mit l^ru sie unsih thdgtin, fon ungiloubu iruuäktin, 

30 thäz kriste iz uurti süazi, in herzen unsen säzi. 

Giuuisso so firnemen uuir, thaz krist nibuit in thir, 

thia uuSt sie in thih nileggeU; mit bredigu bi- 

theken. 
Sär so iro sito bilidi sie thih gileggent übari, 
thes giloubi thu mir, so büit druhtin in thir. 
35 Er leitit mit gilüsti thih zer heimuuisti 
ioh rihtit unsih alle zi themo kästelle, 
Zi fQu höhen m^rön ioh zi eigenen gibürön, 

zi fesü thes uuiches, thes höhen himilriches. 
Thaz ander 61 theist niuuiht, theist Mdes furista 

gisiht, 

40 selben gotes nähuuist; so uuola nan, ther thsCr ist. 

Thiu mihila menigi, thia uuät th&r breitta ingegini, 

martyro heriscaf ; tfaen uueg man förahten nidarf. 

Sie uurfun nidar, äna uuänk, iro s^öno gifank, 

thes BTchameti brüzi; thes ganges thih nirthruzzi. 

45 Sie Bturbun b&ldo, so man uu6iz; nidätun sie iz 

in • urheiZy 
ouh nidätun suHh düam thuruh theheinan uu6- 

roltruam. 



188 

Ther itid unas in unänna thuruh. götes miima, 
iz krist in deta suazi, thaz in iz nuola sazi. 
SimSs unir ouh balde, ob es thorft uuerde, 
50 th&z unir thaz iruuellen, thaz ferah bi inan 

sellSn« 
Mag ünsih thera ferti gilusten mit giuurti, 

nu nnir sie hiar zi gnate so sehen gih^rSte. 
Slihtit uns ingegini then uueg thiu selba menigi 
mit estin thero uualdo, thaz uuir gangen b&ldo. 
55 Theist giscrib heilag, thaz uuir 16sen ubar dag, 
mit thiu uns then uueg, soso zdm, streuent thie 

götes man. 
Uuir mugun thero uuerko ioh f&sai thero gith&nko, 
then hügu uuir giuudzzen, thär baldo ä^asezzen. 
Thar düent se uns io zi muate situ filu guate, 
60 mäht lesan io in ähtu, uuerk filu rehtu. 

Thaz selba, thaz thie süngun, thie thärföra giangun, 

thaz selba inquad in uulbra thiu äftera fuara. 
Sin drfit thehein, ther uuärti er sinSru giburti, 
famam,thazscolti uuerdan th&z, thazuuir nu eigun 

g&rauuaz. 
65 FirsKhun sih zi uuäru zi slneru ginädu, 

so uuir ouh iz fimffmun, uuir thär sidör quämun. 



VL 

ABHT lESÜS IN BETHANIAM. ET DE DQCTRINA 
IN CRASTINUM. 

Fuar tho druhtin thanana zi 8elid6n in bethania, 
in buachon thu iz lesan nuJit; thar uüas er thö 

thio fiar naht. 
Oiang io in mOrgan th&nnan üz thära zi themo 

gotes hüs; 
mäht lesan, uuio er däti ioh uuio er se bre- 

digötd. 



189 

5 Zi bilide er iro h&rt& then flfgboum irth&rta, 
uuanta sie firblEnin, thaz goatn xmdrk nibärun. 
Uuio thie sc&lka sih irhüabun ioh thie gdtes bo- 

ton stäägun 
iöb then adalerbon sid thö thesen uuarbön, 
Thes hi^reren sun in uuKra, thoh nih&bat er iro 

mffra, 
10 ioh uÄrfan äz, so er drist qu&m, then 6imgon 

sihan. 
Uuio 6vh thio meind&ti nihein nirb&rmed, 

ihes hSreren forahta sie uniht niregisö^ 
Sie iz 6iih thö gimeinton ioh in selbo irdeiltun, 
thaz man thia fruma in nami inti änderen gäbi. 
15 Ouh zälta in thiu sin guati bi eino brKtloufti, 
uuio küning ein thio sitota ioh zioro machöta; 
Uuio er thaz allaz uuorahta ioh scffno iz al bi- 

förata 
suiemo lieben m&nne, themo einigen kinde; 
Uuio sine boton sluagun, thie thara gil&döt uuarun, 
20 uuanta sie in iz s&gStun, zi göumon tharaUL- 

dötun. 
Thö man zimo thaz thö sprdh, er sluag sie sSr 

ioh sie rdh; 
niuuils, ther sih firburgi; ioh bränta ouh iro 

bürgi. 
GihtSt, thaz sies ffizflötin ioh &rmu uuihtir holötin, 
so uuar sie thärttze säzin, mit imo thie thoh 

Szin. 
25 „Nihein,'' quad, „thoh thero manne, thi ih hera nu 

bat so gemo, 
thaz sagen ih iu in alauu£r, so ninbizit es hiar.** 
B¥du thisu bilidi so m6init thio iro fräuili; 
sie slüagun, thie sie m&nötun, zi himilriche 1&- 

dötun. 
Sie uuoltun düan in einan duam ioh gemo imo 

ängustgiduan, 
30 friCgetun thes sindes thes keisores zinses; 
loh fi^götun zi uu&re bi eina qu6nün thäre, 
thiu h&beta iu, uueist es mör, zi k&rle sibun 

bruader. 



190 

Lis thar in äntreita, uuio scC^no.er thaz gimeiuta, 
ioh;uuio er in thär gizalta, uuio thaz aluuesan 
■ ; scoltal 

35 Er zalta in ouh tbo, in alauu^r, thaz iro ruami- 

sal thjar, 
tbia; m;hilün gimeitheit; siu uuas alles zi breit 
Uuio se minnötun thär, thaz man sie hiazi meistar, 
zi göumön, thar sie ouh äzin, zi h^rost io gi- 

säzin ; 
Uuio iagilih ouh däti, thaz ziarti sin giuuäti, 
40 ioh süahtin fon then liutin, thaz nigin sie in 

bi notin, 
Mänöta er ouh thö suntar thie sine iüngoron in 

uuär^ 
thaz sie thaz firbSrin, ioh süliche. niiiuärin. 
Quad, sie mit &tmuati suahtin h^röti, 
iz alles uuio nidohti ioh uuerdan nimohti. 
45 Er uuiht es ouh tbo niälta ioh manag, uu^ in 

zalta; 
thaz hortun sie io thuruh not^ so matheus iz 

redinot. 
Zält er in sum siban uue; in einemoistzi uilu, lel 
sie habetun auur thuruh not iz sus gimanag- 

faltot 
loh ßUr in ouh gizälta, bi hiu in iz uuesan scolta, 
50 uuanta sie, al firliazun, thaz buah sie duan 

hiazun, 
Ouh dätun, so sie uuöltun, äl, thaz sie niscoltun, 
uuidar götes, euuan, bi thiu zält er in then 

uu^uuon. 
Firuueiz in ouh tbo thäre bi förasagon sine, 
uuio sie thie gidottun ioh alle martolotun; 
■55 Zalt er ouh then znannon, ui^o er se i^uolti min- 

nön, 
|o then selben Hutin, oba sie izjuiuuidorqlan. 



191 



vn. 

DE DOCTRINA DOMINI ßf. MONTE AD 
DISCIPÜLOS. 

Giang thö druhtin tÜaiiana, mit fmo: ouh sine 

theganä; 
diigtun sie fmo innan thes gizimbri /tbes hüses. 
Qnad ei: „ginuisso ih sagen iu, thie steina uuerdent 

nbh zi thiu, 
thaz sie sint $o todräte, Mar liggeirt al zisäte.^ 
5 Er säz sid themo gange in themo öHberge, 

frägetun sie nan suntar, sie uuäs es filu uuüntar: 

^Sage uns, meistar, thanne, unio thiu zil gigänge, 

zeichan, nuio thu queman scalt ioh uuio thiu uuö- 

rolt ouh zigät" 
„Gdumet,*' quad er, „thero dato ioh uueset gläuue 

dräto, 
tO thaz lu nidaron in f£ra thie manegnn lüginära. 
Yruuehsit iamarlichaz thing übar thesan uuöroltring 

in hungere int^ in suhti, in uuSxtegeru äuhti.'' 
Thö zalt in thiu sin güati thio selbün ärabeiti, 
thie sie scoltun rinan thuruh nämon sinan; 
15 Männo haz ouh managan übar sie gilegenan, 

nid filu strengan, so fram sie iz mügun bringan; 
Uuia se scoltun faQian, zi herizohön* ziähaji, 

gibüntan fiiri kuningä, thie sine Uobun theganä« 
De^ er in drost thö alles thes iro. d&thes faUes, 
20 quad, theiz niuuäri bi alles uuaz, nisi thuruh 

sinan einen haz. 
^isuörget fora themo Iiute, thär ir stet in ntSte, 

in förahtun niuu^ntet, uuaz ir in 4ntuuurtet« 
Ih uuysera uuörto giuuamön iuih hdrto, 
rehtera redina; ir birüt mine thegana. 
25 Ih bin selbe zi thiu ioh thär ouh sprichu üzar iu, 
giuuamön herzen güates ioh thrä^to festes 

müates." 



192 

S&geta in ouh zi uuäre fon themo endidagen 

thSre, 
giuuuag in ouh gintfto thes intikristen zilo, 
Thes githuingnisses, thes uuorolt thultit thannei 

30 giuuisso, thaz nihfluh thih, theist säüin allSn 

ungiHh. 
Sie sint thanne in uuSuuen, in ärabeitin serdn, 
thaz Sr niuuard io sülih fal, ouh iamSr uuerdan 

niscal. 

Thaz kürzit druhttn säre thoruh thie drttfca sine, 

thimih then goteleidon mit slnSn ginäd6n. 

35 Duit mäno ioh thiu sünna mit finstere unnuunna, 

ioh f&llent ouh thie sterron in erda filu ferron« 

Sih uueinot thanne thuruh thia quist äl, thaz hiar 

in erdu ist, 
thuruh thio selbün grunni al thiz uuoroltJainni. 
So sehent sie mit githuinge queman thara zi 

thfnge 
40 fon uuölkonon hfirasun then selbon m6nnisgen 

sun« 
Sine engila ouh in alauuKr, sie blffsent iro hom 

thär, 
thaz ddrat sie iogilTcho filu kraftlicho, 
Thaz sie thes thar giafolön, sine drtfta al sa- 

manön, * . 
thaz sie quemSn thara zi in, so uuär in uuörcdti 

si sin. 
45 Thaz iugr lagüih nu qu¥); bi thesa iüngistün ^t, 
nist ther thia gizeino, nisi min fäter eino, 
Ödo iz uuizi uuoroltman, uudnne iz sculi uuerdan, 

uuanne iz got uuolle, thaz uuörolt al zifalle. 
Thoh uuirdit in giuuissi er mihil stilnissi, 
50 so lu uuas untar liutin bi alten ntfes zitiiu 
S6 sie thaz uuäzar thär bifiang, so er %rist thia 

archa ihgigiang, 
so gahün quimit hörasun ther selbo mennisgen 

sun. 



.193 

„Bi thiu Sit io givLtito uuächar filu drffto; 
uuanta ist fixhölan ioihJU, uuaime drohtin que- 

man scaL 
55 Oba ther man uuesti, ther heime ist in ther 

festi, 
äl tbaz nngizSmi, uuio ther thiob quämi: 
Er uuaoheti bi n&ti thanne in theru ziti, 
dribi then thiob thanana üz, nfliazi irgr&ban 

sinaz IjLilts. 
Bi thiu uuahtet alla thia naht, thoh er iz düe 

ubar i^alit, 
60 thaz er thaz sth ginerie ioh ftanton biuuerie. 
Duet fr duh so, so th^r duit, uuanta :ir niuuizut 

thia. zit, 
Sit uuakar io, so ih gib^ft, thaz ir bimtdet 

then not." 
Sagilta er tho then liobön fon then zehen thiornon 
biliäi biquämi ,ioh tharazua gizämi: 
65 Uuio thio nnfi fuarun, thie ungiuuare uuärun; — 
niuuärun uuola uu&kar, bi thiu missigiangun 

sie thär — 
Uuio uuola iz then gifuar ouh thSr, thio hiar io 

uuä.run uu&kar, 
thes herzen sie hiar uuialtun ioh reino gi- 

hialtun. 
Er zalta ouh bilidi ander, thaz sie sih uuamötin 

thiu mSr, 
70 uuio fuar ein man richi in ander küningrichi; 
Uuio er iz er gimeinta, sinaz dreso deilta 

untar sinen sc^kon zi suorgUchen uuerkon. 
ßib^t, thaz sie iz biföiratin iöh'thärana uuorahtin 
uuüachar gizämi, unz.er auür quami. 
75 Thie.zuSne es uuola zflötun ioh uuola iz.mSrotun; 
ther thritto uuas nihein heit tiiüruh sina za- 

gaheit.' 
Ef.uuard fir^&mnot tburuh n(ft, thitr man inan 

pmot, 
giuuisso rehto thuruh thaz, uuant .er uuäkar 

niuuas; 

OtftrÖ ed. Piper. * * , 13 



194 

Thie andere zB^ne sfne gidet er filu blYde, 
80 gJU^euudta in harto iro muat, so guat h^rero 

duat 
QiB&zt er sie thd sctSno ubar burgi sino, 
gideta er se filu riebe, thaz in thaz thionost 

liehe. 
„Bi tbiu Btt io uudkar allaz iuSr Üb hiar, 
däges inti n&htes sd thenket io thes rebtes, 
85 Tb&s ir thes io ginSt, thia zäla bimidet, 

i6h io thes gigKhftt, themo egisen intfliahßt; 
th&z ir uuerdet uuirdig, sär so quimit minaz 

thfng, 
thaz ir st^ in rihti in minem gisihtL'' 
L8rt er dages ubarltft öfono ällan then liut; 
90 sie quSmun io gint^to zi imo s&r gizito. 

Fnar thanne mit then knehton in then oliberg 

z§n n&hton, 
uuas io th£r ubsu* näht, so hiar föra nuard 

giuuaht. 



vm. 

APPROPINQÜABAT DIES FESTÜS. 

MIQitnn sih zi nffti thio h(fliün giziti, 

thio uuir hiar föra zaltun inti Sstor^n nantun. 
Bigondun thie Kuuarton ahtdn kleinen uuorton, 
däton ein githingi, uuio man nan giuunnni. 
5 Gibütiin filu h4rto selbero iro uuorto, 

sd uuKr so er lantes giangi, thik man nan 

gifiangi; 
So uuer so inan insuin)i, Sr nufg er zi imo ir- 

hüabi 
iöh inan irslüagi, Sr er imo io ingiangi; 



195 

So uuär so er uuari thanne, th&z er uuäri in 

b&ime, 
10 8) es alles uuio nithikhün, ni si ^e sin io 

ähtin. 
Riatnn thes ginuagi, umo man nan irsluagi, 
sie forahtun auur innan thes meni^ thes 

liutes. 
Qu^dim, iz nidiCtin in then hffhen gizitin, 
thaz ther selbo liutstam th&r nvXg nirhäabi zi 

fram. 
15 i^Unir eculun,^ qu&dun, ^hüggen, thaz sie nan uns 

nirzuken, 
bi thiu scel iz nuesan nffti in andero gis^Sd.*^ 
Itidas iz onh sitöta, mit in iz ahtöta, 
er uuolta düan imo einan duam, sd ther diuM 

JTMMi spuan. 
Mit in uuas sin giriCti, thaz selbo er nan firlSli, 
20 mit iro botön giangi, thär man nan gifiangi 
„Gimachon/ qnad, „in uuara, thaz thär nist 

manne mera, 
nisi ekordo in girihti sin emmizig giknihti/' 
Sie imo sär thuriiJi thaz gihiazun mihilan scaz, 
in thiu er thaz gidiUd, so gisoäso inan giliCti. 
25 Er iz fasto gihiaz ioh iz ouh nifirliaz; 

th&razna er hugita ioh 41 onh so gifrdmita. 
Sie thShton thes gifdares sid thö frammortes ; 
unas ^r ouh in ther f%ri, ther liut tharmit ni- 

nuäri. 



IX. 

UENIT AÜTEM DIES AZIMOBÜM IN QUA 
NECESSE ERAT OCCIDI PASCHA. 

Qistnant thera Z$ti gnati, thaz man opphoröti 
ioh man zi thiu gisäzi, thaz lamp thes nahtes 

äzi. 

13» 



196 

Thö santrer pgtrusan sar, iohdnnem öuh thärmitj 

in uuär, 
giböt, thäz sies gizflötin, thie östoroni in gi- 

garötin. 
5 Bigondun sie antuurten: „uuara mügun uuir un- 

sih uuenten, 
thaz uuir zi thiu gigangen, uuir süHches bi- 

giiinSn? 
\. Uuir'nieigun sSr, theist es meist, hüses uuiht, so 

thu uueist, 
noH uuiht s^lidönp, thaz uuir iz gimachon 

scöno." 
„Thes nibristit," quad er ai in, „faret in thia 

bürg In; 
10 uns düat ein man giläri, l^hit sinan söläri.*' 
Sin lagiuuedar zilota, ioh funtun al, so er sägeta; 
ther man bisuörgeta thaz ioh ISh thaz gadum 

garauuaz. 
Iz uuas garo zioro gistreuuiterostuolo, 
mit reinidu al so filu fram so gestin sulichen 

gizam. 
15 Iltun sie thö harto sär sines thionostes thär, 
thes zilötun se io thuruh n&t: sie hogtun gemo, 
' uüio er gibot. 

So sie girihtun allaz thaz ioh er zi müase gisaz, 
gibt^t er, thaz sie sKzin, mit imo al säman äzin. 
Uuöla thaz githigini, thaz nt^z tho thaz gisidili, 
20 thia süazi sines muasesl giuuerdan mohta sie 

thes. 
Niuuard io nihetn ezzan mit sulichen bisezzan, 
noh disg in älahalbön, nisj äuur mit then 

selbön, 
Thar saz, mihil uuunna, thiu ^uuiniga sunna, 
ni fon imo ouh ferron einlif dägasterron. 
25 Druhtin selbo in uuara, uuaz zellu ih thir es 

m^ra? 
ioh thie mit imo in nC^te uuärun uuällönte. 
Sint sie Äntar mennisgon after göte furiston, 
ia himilriche ouh, tiaz ist uüär; thaz githiono- 

tun se thär. 



197 

Irthionötiin se harto frumä mänagfaJto, 
30 thia selbirn ^ra, thih nu quäd, ioh ^üuiniga 

drutscaf. 
Nu ist uns thiu iro gomaheit, so iz zen thürftin 

gigeit, 
zi gote uuegöd harto ioh thräto mänagfalto. 
Nimügun uuir, thoh uuir uuöUen, iro lob irzellen; 
bi thiu fahemes mit freuuidu nu främmort zi 

theru redinu. 



X. 

DESIDERIO DESIDERAÜI HOC PASCHA, 

Bigän thö. druhtin redinön ' theh selben zuelif 

theganon^ 
then. thär umbi inan säzun, mit imo saman 

äzun: 
^Thes iuüases gerota ih bi thiu, thaz ih iz ^i 

riiit'iu, 
er ih thaz uuizi thulti ioh biuih dfft uurti. 
5 Nidrinku ih rehto in uuära thes rebekunnes 

mera, 
fön themo uu^smen furdir, thaz giloubet ir 

mir, 
Er ih iz so bithenkü, mit iu saman auur drinku, 
niuuuaz, thaz iu iz liehe, in mines fater riebe.** 
Nam er thö selbe thaz bröt, htSt in iz gis^gendt, 
10. gib&t, thaz sies azin äl, so sie thär säzih. 
Jlr ezet," quad er, „äria uuän lichamon möian, 
allen zellu ih iu thaz; thaz eigiit ir giuuissaz. 
Nemet then kelih ouh nu ziu, thaz drinkan deilet 

untar iü; 
thär drinket ir thaz minaz blüat, thaz iu in ^uuön 

uuoladuat. 



199 

15 Iz heilit liuto uuuntä loh mänagero suntä; 

iz ist mänagfaltaz thing: yrlt^sit thesan uuo- 

roltring." 



XI. 

ANTE DIEM FESTÜM PASCHAE SCIENS lESÜS 
QÜU ÜENIT. 

StS sie thö thär gazun, noh thö zi disge sazun, 

spiohöta ther diufal selbon ifidasan thar. 
Det er, sos er io duat, uuarf iz härto in sinaz 

müat, 
thes nähtes er gisitött, er drühtinan firselitL 
5 Erist mmnota thie sTne unz in enti themo Iibe, 
thi er zi zuhti zi imo nam, tho er erist bredi- 

gön bigan. 
Er uuessa, thaz stn fäter gab, so uuit so himil 

nfnbiuuarb, 
äl imo zi henti, zi sineru giuuelti. 
Uuest er selbo ouh, so iz zäm, thaz er uns fon 

gote quam, 
10 ioh auur, sos er uuolta, zi imo faran scolta. 
Er stuant ir themo muase thö zi themo äbande, 

legita sin giuuäti, er in mandät dati. 
Näm er einan säban thar, umbigurta sih in 

uuär, 
nam after thiu ein bekin, göz er uuäzar tharin, 
15 Fiang tho zi iro füazin, gibC^t, sie stülo säzin, 
thio sino diurün henti uuüas^n se unz in entL 
Druhtin selbo thaz biuuarb mit themo sabane 

ouh gisuarb; 
thiu sin h{>ha güati lerte sie t^tmuati. 
So er es grist bigan, er sär zi pStruse quam; 
20 yrsciuht er filu dräto süUchero dato. 



199 

^Ist, druhtin,^ quad, „gildmidih, thaz thu nu uiiis- 

ges mih? 
inti ih bin eigan scälk thin, thu bist bSrero 

miit? 
Thurub thin hSröti nist mir iz gimoati, 
thaz io fuazi mine zi thiu tbtn hant birine.** 
25 Gabler mo aiituurti mit mammenteru milüa, 

thaz uuerk er thar thö sitöta, iz suazo ijao 

gisag^: 
„Thaz ih nu meinu mit thiu, luäund harto ist 

iz iu; 
iz uuirdit ethesuuanne thoh iu zi uuizanne. 
„Firsagen ih iz,^ quad er, „fram, ouh lo nimeg 

iz uuerdan, 
30 theiz io zi thiu gigange, theih thionöst thir 

gihenge." 
„Niuuäsgu ih se,^ quad er, ^thir, nihabest thu deiles 

uuiht mit mir, 
ouh, bt thia meina, gimeinida niheina.*' 
^Druhttn,'' quad er, „uuasg mih al, ob iz sülih 

uuesan scal, 
hdubit ich thie fuazi, thin nähuuist ist mir 

süazi; 
35 Thaz iz io niuuerde, thaz ih thin githarbe, 

noh, liobo drühttn mtn, theih io gimangolo 

thia« 
Quad thö zi imo druhtin krist: „ther man, ther 

githuägan ist, 
thie fuazi reino in uuSra, nitharf er uuasgan 

mera," 
So druhttn thö gideta thaz, mit in er auur sa- 

man saz, 
40 sliumo er in thö zeinta, uuaz er mit thiu 

meinta. 
Er nam er stn giuuati, thö zalta in sär thio 

däti, 
thes selben uuerkes guatt, thoh itfdas es nihörti; 
»Uttizit,^ quad er, „thesa dSt, thaz sie in iuih 

gigät, 
thär fr nisit zi frauili, thaz zeigöt iu thiz bilidL 



200 

45 Ir heizet allaz thaz iär mih drdhtin inti meistar: 
rehto sprechet ir thär; ih bin ouh so, thaz ist 

uuär. 
Nu ih sülth thultu uuidar thie, thih uualtu, 
mit süslicheru redinu then mihen mih sus 

nidiru; 
Uuio harto mSr zimit iu, ir ginJfzon biru^untar iu, 
50] thaz ein ändremo Mazi uuasge gemo, 
loh^untar iu mit guati irbietet ^tmuatt, 
tnit mihilSn minnön iz främmort zeigöt mannen P 



xn. 

CONTRISTATÜS EST lESÜS SPIRITÜ. ET DIXIT 
EIS DE TRADITIONE EIÜS. 

So er in gizeigöta thar, so uuard er unfrauuer 

sär; 
sih druabta sines muates, ther freuuida ist 

alles guates« 
Bou thio sino guati thie uu^negun liuti, 
thes ouh niuuas thö duäla, thero iungoröno 

zäla. 
5 „Ih zfllu iu," quad er ubarlüt, „alle üuÄrut ir 

mir dröt, 
^ ih zuelifi iuih zelita ioh süntar mir iruuelita: 
Üzar uuoroltmenigi ir uuärit min githigini, 

thaz ih ouh min girati iu allaz kund däti; 
loh so iz zi thisu uurdi, thaz ir mir leistit huldi, 
10 bi thiu meistig z&h ih iuih ir mir nidatit äsuih. 
Thoh habet sümilih thaz muat, mir hinaht ana- 

rati duat, 
ioh gibit mih zi hanton then minen ftanton." 
Sah ein zi andremo ; in herzen uuas in ango, 
in müate irquamun harto thero druhtines uuorto. 



201 

15 In müate uuas in driCti thie egisltchnn däti 

iah forspotun zi nSti, fon uuemo er stilih 

quäti, 
lo tmtar in umbiring, fon nuemo quami sulth 

thing, 
so nu^cho däti ioh sulih änaräti. 
Tho sprachun sie alle fon in:. ,,iä ih iz, drnhtin, 

nibin? 
20 ia iz: herza min niruarit, noh sulih bälo 

fuarit." 
Thoh sie sih uuestin reinan, ifzana then einan, 
gilöubtun sie mer harto thero sinero uuorto. 
Quad tho illdas, ther iz riat ioh ällan thesan 

scädon bliant, 
er sprah mit unuuirdin: „meistar, iä ih iz 

nibin?" 
25 „Thaz quisdü," quad er sär, „thoh sagen ih iu 

in alauuär: 
ther man thultit iamer filu mänagfaltaz ser, 
So kräftlichan uu^uuon so thultit er in @uuön, 

thaz imo säzi thänne, niuürti er io zi männe.^ 
P^'trus bat iohannan, thaz er ireisköti then man, 
30 er zi imo irfrägeti, uuer sulih balo riati. 
Thaz bduhnita er giuuisso, uuas nähisto gisezzo; 
thes meisteres in uuara häbetun sie mihila 

hgra* 
Cuanta thär saz, thageta p^trus, so ih nu sägeta, 
nigidorsta sprechan ItCto h^rösto thero drüto, 
SSTho frägeta er thio däti ioh thaz anaräti, 

bat, er in iz gisägeti, fon suorgon sie al 

irretiti. 
„Thaz sitöt,^' quad er, „äna nt^t, themo ih biutu 

thiz bröt.« 
tho nam er eina snitun thär inti b&t sa iü- 

dase sär. 
After themo muase so kleib er sätanäse, 
40 ioh uuialt sin sSr ubaral selbe ther diufal. 
So er zi thiu tho giuuänt, thaz er thia snitün thär 

firslänt; 
tizgiang sär tho lindo ther diufeles gisindo. 



202 

Sprah thö druhtin zimo sär, ni daz er iz gibüti, 

in uuär; 
„thaz thu in müate fuaris, sliumo so gisciar iz." 
45 Niuuäs thär ther firstuanti, uuaz er mit thiu 

meinti, 
ouh thia muatdäti theheino mezzo irknätl 
Siime fimämun iz in thäz, uuant er sekiläri uuäs, 
thaz hiazi er io then uuörton uuaz armen uuih- 

tin spentön, 
Odo er thes gisunni, zen Sstorön uuaz giuuunni, 
50 tliaz sie thanne habetin, thes däges sih gidrä- 

gottn. 
So sliumo SOS er uzgiang, fiustar naht nan int- 

fiang; 
fon themo Höhte uuas ther man in ^uuön gi- 

sceidan. 
£r fuar Hönto zi furisten thero liuto, 
machota zi noti thaz kristes änarati. 
55 Bigan sih freuuen Iindo ther küning ^uuiDi- 

go thö, 
thoh er scolti in morgan bi richi sin irsterban. 
Nibabat er in thia redina^ nisi ekord einlif 

thegana; 
ih meg iz baldo sprechan: ther zuelifto uuas 

gisuichan. 
Nistüant thiu mäht thes uuiges in menigi thes 

heries; 
60 iz uuas äl in rihti in sihes einen krefti. 

Er quam so risi hera in länt, ioh kreMger 

grgant, 
in einuuigi er nan streuuita, ther richi sinaz 

daröta; 
Then füriston therera uuorolti nfftagan giholöti, 
in baut inan gilegiti, er furdir uns nideriti. 



203 



xm. 

PETRÜM DIXIT NEGATÜRÜM. 

Zi sineru sprächu druhtin fiang, so iädas thanan 

ttzgigiang, 
thes nahtes er in zalta reda managfalta, 
„Giuuisso/' quad er, ^uoizit nu, kindiliQ miBU 
theih bin mit iu in uuära lüzila uuila: 
5 So süachet ir mih heizo ioh harto ägaleizo, 
nihflfit iuih thiu ila thanne in thia uuila. 
Ih läz iu, sägen ih iu thaz, giböt alaniuuaz, 
ir iuih minnöt untar iu, so ih iz bflidta 

fora iu, 
Thaz männilih irkenne in themo minnönne, 
10 ioh ellu uuorolt ouh in thiu, mih meistar habe- 
tut zi thiu/* 
Suntar gruazt er ouh in uuSir pStrum, sinan the- 

gan, thär, 
sprah imo thero uuorto in muat thö filu 

harto: 
„Simon, hug es ubaral, thes ih thir nu sagen 

scal, 
ioh harto thenki tharazua, thaz muat in fiara 

nidua* 
15 Gerota iuer harto selb ther uuidaruuerto, 

thaz muasi er redan iu thaz muat, so man kom 

in sibe duat. 
Iz uuas harto egisUh; thö betota ih selbo 

bithih, 
in giloubu nigiuuängtis ioh müates thih gi- 

härtis. 
Uuis ouh dröst sSres, sJCr thu thih bikSres, 
20 brüadoron thihen, thaz scädon sie firmiden/' 
Er sprah baldlicho ioh harto theganlicho, 
quad, 10 gihärteti mit imu in theru noti. 



202 

Sprah thö druhtin zimo aar, ni daz er iz gibuti, 

in uuär; 
„thaz thu in müate fuaris, sliumo so gisciar iz/^ 
45 Niuuäs thar ther firstüanti, uuaz er mit thiu 

meinti, 
ouh thia muatd&ti theheino mezzo irknäti. 
Sume fimJtmun iz: in thaz, uuant er sekiläri uuäs, 
thaz hiazi er io then uuorton uuaz armen uuih- 

tin spentön, 
Odo er thes gisünni, zen Sstorön uuaz giuuunni, 
50 thaz sie thanne häbeün, thes dages sih gidrä- 

götin. 
So sliumo sös er tzgiang, finstar naht nan int- 

fiang; 
fon themo Höhte uuas ther man in Suuön gi- 

sceidan. 
£r fiiar Hönto zi furisten thero liuto, 
machöta zi nC^ti thaz kristes änarati. 
55 Bigan sih freuuen Ifndo ther küning ^'uuini- 

go tho, 
thöh er scolti in morgan bi rTchi sin irsterban. 
Nihdbat er in thia redina, nisi ekord einlif 

theganä; 
ih meg iz baldo sprechan: ther zuelifbo uuas 

gisuichan. 
Nistüant thiu mäht thes uuTges in menigi thes 

heries; 
60 iz uuas äl in rihti in stnes einen krefti. 

Er quam so risi hera in länt, ioh krefiager 

gYgant^ 
in einuuigi er nan streuuita, ther richi sinaz 

daröta; 
Then furiston therera uuörolti ntftagan giholoti, 
in baut inan gflegiti, er fürdir uns nideriti. 



203 



XIIL 

PETRÜM DIXIT NEGATÜRÜM. 

Zi sineru sprSchu druhtin fiang, so iudas thanan 

ttzgigiang, 
thes nahtes er in zälta reda managfalta, 
„Giuuisso/^ quad er, „uoizit nu, kindilin m&u 
theih bin mit iu in uuära lüzila uuila: 
5 So suacliet ir mih heizo ioh harte ägaleizo, 
nihflfit iuih thiu i la thanne in thia uuila. 
Ih läz iu, sägen ih iu thaz, giböt alaniuuaz, 
ir iuih minnöt untar lu, so ih iz bflidta 

fora iu, 
Thaz männilih irkenne in themo nunnönne, 
10 ioh ellu uuorolt ouh in tfaiu, mih meistar habe- 
tut zi thiu." 
Suntar gruazt er ouh in uuär pStrum, sinan the- 

gan, thär, 
sprah imo thero uuorto in müat tho filu 

härto : 
„Simon, hug es ubaräl, thes ih thir nu sägen 

scal, 
ioh härto thenki tharazua, thaz muat in fiara 

nidua* 
15 Geröta iuer härto selb ther uuidaruuerto, 

thaz muasi er redan iu thaz muat, so man kom 

in sibe duat. 
Iz uuas härto egisUh; thö betota ih selbe 

bi thih, 
in gilöubu nigiuuängtis ioh müates thih gi- 

härtis. 
Uuis ouh dröst sSres, sJCr thu thih bikSres, 
20 bruadoron thinen, thaz scädon sie firmiden/* 
Er sprah bäldKcho ioh harte theganlicho, 
quad, io gihärteti mit imu in theru ntfti. 



204 

„Mit thir bin garo, druhtin, mit muate ioh mit 

mahtin 
in karkari zi färanne ioh t&thes ouh zi kö- 

ronne. 
25 Gisuichen sie thir alle, nub ih io thiz uuolle, 

nub ih giuueizez ubaräl, so man meistere scal. 
Nisi thir in githanke, thaz ih thir io giuuenke, 

drühtin min liobo, thes duan ih thih gilöubo.'' 
Thö zalta krist thia herti, theiz alles uuio 

uuurti, 
30 bald! stnes müates ioh ellenes guates. 

„Petrus, zellu ih ihir thaz, thaz uuig thaz ist so 

hebigaz, 
thaz thu gilöugnis harto noh hinaht thero 

. . uuorto, 
Thaz. thu quis zi lezist, thaz thü mih sär ni- 

uuizist, 
ioh sueris filu heizo, nisis thero gin&zo. 
35 Thu lougnis min zi uuäre, er hinaht hano krähe, 
in n^tltchemo thinge, er thaz huan singe. 
Lougnis thrin stuntön mit thihes selbes uuorton, 

gibugi uuörtes mines, thes hgreren thines." 
Zi speri irquam er harto sulichero uuorto; 
40 thö sprah er uuorton heizen, thia küanheit uuolt 

er uueizen: 
„Drühtin min ginädig, thi ih es uuurti uuirdig, 
mit thionostu ih biuürbi, thaz ih mit thir 

irsturbi. 
Thaz suert niuuari in uuörolti . so harto btzenti, 
odo ouh sper thehein so uuas, thaz ih rüahti 

bi thaz; 
45- Uuäfan niuuäri, thaz ih in thiu firbäri, 

ni ih gäbi s^a mina in uuehsal bi thia thfna; 
Ther f iant io so hebiger, then ih intriati thiu 

mer, 
thaz mih io ginfftti, theih tlun firlöugneti.** 
Sie sprachun alle, so man uueiz, so samalichan 

urheiz, 
50 bihiazun sih zi n^ti. thera selbün kuanheiti; 



205 

In selben thaz nihangtin, thaz simo io gi- 

uuangtin, 
thehein thes müate hörti in sülicheru nöti. 
„Nist er," quädun, „tMre, ther io thih so irfiire, 
gisunten uns thir denen; uuir uuöllen thih in 

uuerien." 



XIV. 
lüBET ÜT Cül DESIT GLADIÜM EM AT. 

„Thanne ih," quad er, „santa, in min Änmti iuih 

uuanta, 
uuÄrd iz iouuanne, thaz brusti iu uuihtes 

thanne?" 
„NiuTierd iz," quädun, „druhtin, ni uuir füarin 

mit ginühtin, 
thoh unser nihein uuiht druagi, thoh häbetun 

uuir ginüagi." 
5 „So uuer sekil," quad er, „eigi, nisi imo in thiu 

giniiiigi, 
uuanta iu nu nC^t uuirdit, neme thiä däsgun 

thäirmit.*' 
Gibt^t et thö in then n^tin, tha^ siesih uuämotin, 
thaz niheüi thes färtes thö tharbet! thät suertes. 
So uuelih so iz nihabeü, gibfft er, thes giziloti, 
tO er ümbi thaz in gä^hi thia dünichün gigSbi. 
„Tha^ beilege io giredotun, ouh buah fon mir gi- 

sagetün, 
ioh förasagon zellent: thio ziti iz nu irfullent." 
„Druhtin," ' quSdun • se sär, „uuir eigua zuei su^rt 

hiar 
nu zi therera fristi in thina föllusti." 
15 „Ginüag ist thär," quad er zi in, „thiu mugun 

lirkundön sin, 
thaz • uuir in mugun uiierren; in thiu uuir thaz 

uuollen, 



206 



Nok mtharf man zeHeii, in ifain uuir thaz ir- 

unellen, 
ni bi ünsih uuäifan nerien, gistSn uuir unsih 

uuerien." 



XV. 

CONSOLATÜR DISCIPÜLOS DE MORTE EIÜS. 

Dr{>st er sie thö uuörto sines ^ihes harto, 

Sr iz zi thiu uorti; es uuSrun in thö tfaürfti. 
„Nisi iuz,^ quad er, „smerza, niriaze ouh iuer 

herza, 
in g6t gfloubet ioh in mih; giuuisso, theist gi- 

lumpHh. 
5 Mines fäter hüs ist breit, uuard uuola then thar 

ingeit, 
ther sih thes muaz fröuuön ioh innana bis- 

cöuuön. 
Thar ist in alauuäri mänagfalt giUtri — 

hugget therero uuörto — ioh selidä managfalto. 
Uu&nz 4Iles uuär in uuSr, sliumo säget ih iu iz sär, 
10 nnergin thaz gizami> sih iuih iz nihali. 
Ih faru gärauuen lu sär frffnisgo iu stat thar, 

ir thes nimissidrüet, mit mir thar iamer büet, 
Thaz th£r min geginuuerti ist, si iamer iuer näh- 

uuist, 
thaz ir uuizit mina fart, thero uuego ouh uue- 

set änauuart." 
15 Zi ^0 i^ah tho th{(mas^ er ein thero einlifo 

uuas: 
„thes uueges nibimn uuir änauuart, , ouh niuui- 

zonthinafart; 
Girihti unsih es alles, uuara thu färan uuoUes.^ 
thaz uuffra zalt er imo s&r ioh sprah ouh zimo 

sus in wiSi: 



207 

^Ih bin uueg rehtes ioh alles redihaftes, 
20 bin ouh ifb inti uuar; bi thiu nigirröt ir tbär. 
Nist man nihein, tbaz ist uuar, tber queme zi themo 

ftter sär, 
,ih6S iaman inan gibeite, ih inan nileite. 
Ob ir mib irkn^atit, ir selben thaz instuantit 
äna länglicha Mst, uuioHh ouh min fäter ist." 
25 Quad tbo ^iKppus iro ein; tbiz selba uuas imo 

imtar zuein, 
giloubt er, ünredina, tber fater uuari fürira. 
„Then fäter, drubtin, einen, then \Sz unsih bis- 

cöuuön, 
tbin uuort sin ofto giunüag; so ist uns alles 

ginuag." 
Nam tbö drubtin tbänana tbia selbun ünredina, 
30 uuant er in äbub iz instuant, kert er mo alles 

uuiotbazmüat. 

„So m&nagfalto z!%i ib mit iu bin biar in uuorolti, 

mit miiatu ir mir ninäbbet iob mib nob nirknäbet? 

So uuer so thaz iruuelle, then fäter sehan uuolle, 

thänne, tbaz nihiluh thih, giuuäro scou er 

anan mib: 
35 Thär sihit er thaz edili ioh sihes selbes bilidi; 
giuuisso seh er anan mib: min fäter ist so sä- 

malih." 
Er zält in ouh tbö thär meist, uuio ther heilego 

geist 
thie uuizzi in scoHa mSrön mit sTnes selbes 

leron; 
Niheinemo nibrusti, ni er alla fruma uuesti, 
40 allaz uuä^r inti guat, so selben gotes geist duat. 
Zälta in ouh in uuä^ra uuöroltliuto fära, 

ärabeiti mänago, tbio in tbö uuärun gärauuo. 
L^rt er sie mit uuorton, uuio thaz firdrägan scoltun; 
quad, after theru thulti zi mämmunte in iz uurti. 
45 „Ir nitbürfut," quad, „bi thiu; fridu läCzu ib mit iu, 
mämmunti ginüagaz; drof nisuorget bi tbaz. 
Nil£zu ih iuih uueison, ib iuer äuur uuisön; 
gidrffstu ih iuih scioro mit freuuidu alazioro. 



208 

Ir birut, thaz nist uuüritar, friuntä mine süntar, 
50 drütä mine in alauulCr; zi thiu so kSs ih iuih 

sär. 
Theist giböt nünaz ziu, ir iuih minnot untar iu, 

ioh lagiHh thes thepke, thero minnöno niuuenke.^ 
In tho druhtln zelita uuant er se selbo üuelita, 
manota sie thes nahtes mänagfaltes rehtes. 
55 Er habet in thär gizdltan dröst managfaltan, 

fon sin selbes güati, so sliumo so er irstuanti. 
Quad, after thera fristi iii niainer sin nibrusti, 
ioh sie lamer, sär thaz uurti, uuärin mit gi- 

uuürti. 
So er se ISrta tho in thera naht, so thd thirthar 

lesan mäht; 

60 giztfh se thar tho föUon selbo in sinan üuillon. 

tlf zi himile er tho sah ioh selben gotes lob sprah, 

bifalah tho thie theganä in sines fater seganä, 

Thaz er mo sie gihialti, ünz er fon döthe irstuanti, 

er sie thäüne santi, in thionöst sinaz uuänti. 



XVI. 

EGRESSÜS EST POST HAEC TRANS TOERENTEM 
CEDRON. 

Er after thesen uuorton giang in einan garton, 

übar einan klingon sid tho thesen thingon. 
Sie ouh zi thiu gifiangun, mit imo sainan giangun, 
festes hüges foUdn, thie n&tigistallon. 
5 Bidrahto.iz ällaz umbiring, thaz uuas nu iämar- 

lichiaz thing: 
ther alla uuörolt nerita, tho mgra:ira nih&beta. 
Er deta al thaz gidKn ist, ioh gibit in 411a thia 

uüist; 
thoh nihabeta er nu, ISsl mgra thes githfgines. 



209 

Thaz iiuesta selbo iildas, thaz drühtin thes gi- 

uuon uuas, 
10 thaz er öfto tharalh giuuon uuas gangan mit in« 
Er sliumo sär tho zi imo nam thes selben heri- 

zohen man, 
skära filu breita, loh sie tharaleita. 
loh thie ^uuarton fehto liuuun fflu knehto, 
thie fSrira ouh ginuage zi themo selben uuige. 
15 Bigondun sie sih fäzzön mit iro liohtfa^zon, 
mit fäkolon managen ioh uuiCfanon gärauuen. 
Ingegin imo fuar in uuär ünfifslagan heri thär, 
männo mihil menigi — sie uuärun einon zue- 

liui — 
Mit speron ioh mit suerton, bihiazun sih mit 

uuorton, 
20 thaz man nan gifiangi, mit niauuihtu er nin- 

giangi. 
Süme ouh thie ginoza druagun stangun gröza, 
köibon ouh in heiiti, thaz sies gidätin enti. 
Zi in sprah thö iüdas, ther iro leitiri uuas, 
fürista ouh in uuära thera ärmilichün färä: 
25 „Thaz ir nimissifShet — niuuänu, ir nan ir- 

nähet — 
sehet, then ih küsse; so sit es sär giuuisse. 
Ther ist iz, sagen iu in uuar, then gifahet ir sär, 
^ sär zi themo uuipphe, thaz er iu nintslüpfe." 
Oda er horta gähün fon thSn, theiz gisShun, 
30 uuiolih er sih färota, in themo berge sih gibi- 

lodta. 
Tho uuänt er, in ther noti sih änderlichan däti, 
thaz man nan nirknäti ioh thiz bi thiu quäti; 
Sin kraft ouh, thi uns giscriban ist, theiz uuäri 

gouguläreslist, 

mit thiu sih in biuueriti ioh sih fon in gineriti. 

35 Ejrist giang forna, sös iz zam, iöhingegininquam; 

er shumo sär thö zin sprah: „uuenan süachet 

ir?^' quad. 
Sie i^no s^ir iz zaltun ioh fnan selbon nantun; 
nales, thaz- sie iz ä&iin, thaz sie nan thoh ir- 

knätin. 

Otfrid ed. Piper. 14 



210 

Zi in sprah er thö sär: „ih bin iz selbo, thaz ist 

uuär, 
40 zi guatu ir min niruachet; thoh bin ih, then ir 

süachet'* 
So sliumo sie iz gihCfrtnn, sie sär biskrdnkolötiin, 

uuidorort sie füarun ioh alle nidarfialnn. 
Det er äuur frägün, sS sie thö biquämun, 

er eischöta äuur sär tbö zi in, uuenan sie thär 

sdahtin. 
45 Gäbnn sie mit uuorte thaz selba zi äntuurte, 

thaz selba sie imo sägetun, sie hiar bifora ^e- 

litun. 
„lä säget ih iu,^ quad er zi in, „thaz ih ther selbo 

man bin, 
bi then ir rehto in uuSra irhüabut thesa füara.^ 
Itidas, ther sie brShta, sih druhtine thö nähta, 
50 thaz er irfulti ällaz, so er hiar förna gihiaz. 
„Heil," quad er, „meistarl" inti kust inan sär; 
intfiang er nan mit thulti thüruh sina milti. 
Thaz zeichan thö fimämun, thie thara mit imo 

quämun, 
ioh lagilih thö högeta, uuio er in ^r sageta. 
55 Stuantun sie thö gäro thär inti fiangun nan sär, 
dlltun thio iro henti druhtin in gibenti. 



XVIL 

QUOMODO PETRUS ABSCIDIT AÜRICULAM 
SERUO SAOERDOTIS. 

Petrus uuard es anauuert ioh bratt er sliumo 

thaz suert, 

er herzen sih gihärta inti einan sär iruuärta. 
Ih uueiz, er thes ouh fiKrta, . thes houbites rämta, 

thäz er thaz gisitöti, then meistar irretiti. 



211 

5 Gistuant gener, uuän ih, thenken, th&z er uuolti 

uuenken, 
thoh slüag er imo in uuära thana thaz zesua öra. 
Nist, ther uuidar herie so hSreron sinan uuerie, 

ther üngisaro in ntiti so baldücho däti, 
Ther äna seilt inti ana sper so £ram firliafi in 

thaz giuuer, 
10 in githrengi so giatito sihero ^anto. 
Duerit er inan giumsso harto filu uuässo, 
unz imo drahtin thuruh ntSt thaz unig selbe 

firbot. 
Soso ein man sih scal uuerien ioh h^reron sinan 

nerien, 
so Sht er io ginifto thero kristes fTanto, 
15 Unz er selbe zimo spräh: ^ih mag giuuinnan he- 

riscaf^ 
engilo giuuelti, ob ih iz duan uuolti, 
Himiusge theganä thtfsunt filu managa, 

sih snello herafuartin ioh geginuuerte stüantin, 
Thaz sie mih hiar firsprächin ioh mih sär gi- 

rächin, 
20 irretitin mit suerton zuar iro hanton. 

Irkenni selbe thisu uuört ioh dua thaz suert uui- 

dorort; 
gilimphit, theih thiz uuolle ioh thaz giscrib ir- 

fuUe." 
Thes niuuas thö dulQa, so er ruarta imo thaz Cfra, 
er säztaz uuidar heüaz; nigilöubtun sie thoh 

bi thaz. 
25 Thie liuti rSchun tho iro zom, thes thähtun sie 

er filu fem. 
sie inan sKr gibüntun, so sliumo sie inan fdntun. 
Thie iüngoron Üiiz gisShun, infiühun imo gähun; 

then meistar io meine liazun sie thär eine. 
Sie sähun üngimacha ioh egislicha sacha, 
30 drühtin iro hintan; nigidorstun zi imo iruuintan. 
Anna hiaz thar ein man käiphases suehur, uuän, 
zi themo leittun sie $rist selben druhtinan krist» 



14* 



212 



xvni. 

DE NEGATIONE PETRL 

Petrus fölgeta imo thti rfimana ioh ferro, 
thaz er biscöuuöti, uuäz man imo dati, 
Zi uuiu sie iz ouh bibrähtin, iob iiuaz sie bi inan 

thähtin; 
uuölt er in then riuon thaz enti biscouuon. 
5 So er thff zi einen düron quam — ih uuänu, er giangi 

zi fram, — 
zi imo harto thar thö spräh thaz uuib, thaz thero 

duro sah: 
„Ih uu^nu, thu sis rehto thesses mannes knehto, 
thes sühes gisindes; thaz, uuän ih, thu nu 

findes." 
Tho sprah er fora theru menigi sliumo thara in- 

gegini, 
10 löugnit es alles, quad, niuuestj uuiht thes 

mannes. 
Thar uuas fiur thuruh thaz, uuänta iz filu kalt 

uuas, 
thar stuant pStrus untar in, sih uuarmta säman 

thär mit in. 

Sie quSdun sume säre: „uuaz düast thu, man, hiare? 

thü bist rehto in uuära thesses mannes fuarä/' 

15 Er suar thö filu gemo, quad, niuuSri thero manne, 

mit eidu iz deta festi, thaz er then man niuuesti. 

Ih sägen iu, quad, in wh&tb.: , „nibin ih thera füarä, 

nimächöh in then urheiz, ih uuiht ouh suliches 

niuueiz.« 
D£tun thie gintfzä imo ängust ouh thö grt^za, 
20 sie quädun sum zi ntiti, thaz man nan irknSti. 
Thes selben mä^ es thar giu6ag, themo er thaz 

{(rathanasluag, 
quad, er nan in ther gäbt in themo garten gi- 

sähi. 



213 

„Thu däti, ih. sagen thir in uu&t^ thaz selba uuer- 

tisal thär, 
uuanta ih gistuant thin uuärten thifr in them 

garten. 
25 Thaz uuTg thu thär irhdabi ioh uuerresal ginuagi, 
ähtos nnser thuruh not; niscaltu queman uui- 

dorort." 
^ithärft es,'' quadnn, „lougnen, thin spr%cha scal 

thih ougen, 
thinu uuört ntfa thiu meldönt thih, in driua,'' 
Tho bigond er suerien, — er uuolta sih ginerien, — 
30 zalt in in giuuissi, thaz er then man niuuessi. 
Suär in io zi nS^ti, thaz er nan sär nirknäti, 

noh er anaräti mit imo io nigid^ti. 
Uuarun tho thio ziti, thaz ther häno kräti, 
thaz onh thaz hiian gikundti thes selben däges 

kunfti. 
35 So er ^rist tho irkräta, sih pStrus sär bikn£ta; 
thaz müat brungun heimort thiu selbun druh- 

tines uuort. 
Irhogt er tho ginSto thero selbun Äüfto, 
thaz imo iz hiar al gaganta, thaz druhtin imo 

sägeta. 
Tho bigan er uuüafen, zi drühtine ruafan; 
40 uueinönes smerza so ruarto mo thaz herza, 
Uuanta druhtin in uuär ^r sah ubar inan sär, 
bigonda er inan scouuön ginSdlichen öugön. 



XIX. 

ÜEEBA PONTIFICIS AD lESüM ET DE FALSIS 
TESTIBÜS. 

Stuant druhtin innan thes in uuar fora themo bi- 

skofe thär; 
thaz ^uuiniga uuisduam scolta reda thär tho 

düan. 
Stuant er thär tho nSton untar ffanton, 
in bänton iro seilo; theru friunto uuas er eino. 



2U 

5 FrSgeta er nan.sSre bi iüngoron sine 

ioh eisköta ouh thö mSra bi smes selbes l^ra. 

„Thänne ih," quad er, ^IKrta, iz thisu uuorolt hörta, 

in mittemo iro ringe so sprah ih zi iro thinge. 

Thär ih in zalta minu uuort, thär uultnm sie al 

gisämanöt, 
10 öffonöta in uuKra io alla mina l^ra. 

Ziu thu fräges es mih? thie selbun nhtent es thih 
ioh uniüsduent thih es alles, in thiu si es frligen 

uuoÜes." 
So druhtin thaz thö gisprah, ein thero männo 

zimo sah, 
sltiag inan härto ioh räfsta nan thero unorto: 
15 „Sprih," quad, „meznuorte zi thesemo ^uuarte, 
er ist hiar h^rosto, niantunrti so frauilo." 
Mit uuängon thö bifilten bigan er äntuuurten, 
manöta sie thes nahtes thes uuizödes rehtes: 
„Ob ih hiar übilo gisprah, zeli du thaz üngimah; 
20 spräh ih auur alauuär, ziu fillist thu mih thanne 

sÄr?« 
In mörgan sär bi ntfti so quam thaz h^röti, 

alte ioh thie iunge, zi thero biskofo thinge. 
Thie selbun öuuarton ioh thie h^reston 
süahtun io innan thiu ürkundon luggu, 
25 Thaz sie nan thoh mit luginön möhtin thär bire- 

dinön, 
thaz sie irsluagin inan s^r; nifuntun sies gi- 

uuära thär. 
Thoh iro filu uuäri, niuuard in es gifuari, 

thaz sie nan in ther färu bizelitin mit uuä^ru. 
Zuene, sagen ih thir thaz, thie zältun al, thaz 

niuuäs, 
30 quädun, siö iz gihörtin, thoh sie niuuiht fuartin, 
Thaz krefbo er sih bihiazi, thaz gotes hus zistiazi 
ioh mohti in thrin dagon sär irzimborön iz 

auur thär. 
Lugun sie giuuisso, druhtin er niquäd so; 
er quad, zilöstin sie iz, in uuär, thaz er irquic- 

tiz auur sär. 



215 

35 Er zeinta, thes sie uuas ouli Cfth, sines ISchamen 

tod; 
these meintun auur tMz mit steinon gidanaz. 
£in ist, thaz man uuekit, fon dt^de manirquickit; 
theist anderlih gimächa, thaz man zimboröt thia 

rächa. 
Zi imo sprah ther biscof: „gib es antuurti thoh; 
40 thu hCfris, uuaz sie nennent ioh thih änazellenf 
Nigäb in thia sin thülÜ uniht thes äntunurti; 
ingegin in, so ih sägeta, so stdant er inti tha- 

geta. 
Ufyrscrikta harto ther fdristo ^uuarto; 
sinan stüal in alauuär so liaz er italan thär. ' 
45 Bizeinta, thaz sin uulrdi zi niunihti scioro uuurdi, 
ioh scolti uuerdan Ttal thiu sin ^ra ubaraL 
„STs," quad er, „bimünigot thuruh then himilis- 

gon göt, ^ 
bisuöran thuruh thes förahta, ther alla uuorolt 

uuorahta, 
Thaz thu unsih nu gidua uuis, oba thu gotes 

sün sis, 
50 zi kriste er thih ginanti ioh hera in uuorolt 

santi." 
Ther gotes sün fröno gab antuurti imo scSno: 
„gidüan ih thih es,^ quad er, „uuis: ih bin izrehto, 

ther thu quifs. 
After thisu sehet fr, thes giloubet ir mir, 
mih queman filu hSho in uuolkonon scöno, 
55 Ouh sizen h^rlicho ioh filu güallicho 

after therera redinu zi selben gotes zesauuu.'' 
Ther ^uuarto zi noti inbran in heizmuati 

ioh sleiz er sin giuuati, sin muat in kund gidäti, 
Thaz ther liut uuesti thaz, theiz imo filu zom 

uuas, 
60 in £bulgi ouh sie uuurtin, mit imo }z saman 

zürntin. 
Zellu ih ana baga bi thesa selbün fräga, 

irkenni in themo müate, nidet er iz bi güate. 
Det er iz then mannen zi einen fristfrangon, 
thaz sie nan, so ih thir rächön, mohtin gianabrechön. 



216 

65 „Ir hffrtut," quad, „thaz üngimah, uuio er uuidar 

gote sprah; 
nibithürfun uuir in uuära nu ürkundöno mera. 
üuaz er selbo hiar nu quil, thaz eigut ir gihf^rit; 

männilih nu thenke, uuaz inan thesses thünke." 
Ther liut thö sär gimeinta, zi dode nan irdeilta, 
70 quäd, thes uuäri uuirdig ioh härto filu scüldig. 
Thö spiun sie ouh ubar thäz in ännuzzi sinaz, 

sih ouh thes nimidun, les! sines halsslagönnes. 
Thiu ougun sie imo büntun, thaz in zi spile funtun, 
ioh frägetun ginuagi, uuer nan thanne sluagi. 
75 Thaz thult er in then stünton bi unseren sunton, 
al io theso fräuili thuruh thio ünsero ubili. 



XX. 

DÜXERÜNT EÜM AD CAIPHAN ÜBI ERAT ET 
PILATUS. 

Tho leittun nan thie liuti, thar uuas thaz hKroti; 
ther biscof käiphas uuas thär ioh ther herizoho 

in uuär. 
Giang er selbo ingegin Uz thar zi themo pälinz- 

hüs, 
sie nimuasun gän so fram zi themo heidinen 

man, 
5 Thaz sie in th^n gizitin biuuollane niuuurtin, 
mit reinidu gisemötin, thio ifstoron gifehotin. 
Sie uuiht thoh thes nintriatun, sie mänslahta 

riatun, 
ni sie thes giuuuagin, sie kristan irsluagin. 
Spräh ther herizoho zi in, so er tfzgigiang inge- 
gin in: 
10 „uuelih ruagstab so fram zellet ir in thesan 

man?« 



217 

Thes argen uuillen herti gab imo antuuurti: 
„oba er," quad, „uuala thähti, zi thisu er iz ni- 

brähti, 
Nifüer er in then liutin mit grozen meindätin; 
uuir ouh thes nithähtin, thaz uuir nan thir brähtin." 
15 üuörton tho ginüagen bigöndun sie nan rüegen, 
thingon £Ju hebigen ioh suntön filu managen. 
Quadun, sih bihiazi, er gotes sün hiazi, 

ioh ouh däti mari, er iro kuning uuäri; 
Zelle ouh in giuuissi, thaz er selbo krist si, 
20 in thia beldida gigange, then nämon imo feige. 
Quadun, er niuuölti, thaz man zins gulti, 

thie liuti furdir mSra in thes keisores Sra; 
loh er thie liuti alle spuani zi giuuerre, 
zi gr^zemo ürheize, in thiu man nan firläze. 
25 „Er es ^r io niruuänt, er er allaz thiz laut 

gidrüabta harto in uuaru mit sines selbes leru. 
Nist thes gisc6id noh giuuänt, uuio er girrit thaz 

laut, 
uuio er iz allaz uuirrit ioh thesa uuörolt merrit. 
Bigan er süsliches zi ente thesses riches, 
30 mit thiu er thaz laut al ubargiang, unz man hiar 

nannugifiang." 
„Nemet inan,« quad er, „ziu, ziu brShtut ir nan 

mir bi thiu? 
irdeilet imo thäre, so uuizod iuer lere. 
Findet ir thär alle, uuio er thaz rehta uuolle, 
thaz gifrümmet allaz ir; iz ist iu kund, nales 

mir.« 
35 Thaz, qulidun sie, in nidohti, ouh uuesan thaz 

nimöhti, 
uuanta hio tinbüah luagin, thaz sie man sluagin. 
Ther liut mit thiu bizeinta, thaz druhtin er gi- 

meinta, 
thaz er sin lib scolta entön in heithinero hänton. 
Thoh sägen ih iu in uuar nun: sie uuärun man- 

slagon sin, 
40 zi t&the sie nan brungun mit uuässidu iro zungun. 



218 



XXL 

ALLOCÜTIO PILATI AD CHRISTUM IN 
PRAETORIO. 

Giang pilätus uuidari mit imo tho in then söläri, 

sprän mit imo lango; er suorgeta thero thingo. 

Zi erist frSgeta er bi thaz, thazereshärto sinsaz: 

„gidüa mih," quad, „nu särio uuis, oba thu iro 

kuning sis; 
5 Bistü zi thiu giuuihit, so thih ther liut zihit? 
in themo uuillen giangis, thaz richi so bifiangis?" 
Tho quad drühtin: „sage mir, sprichis süüh thu 

fon dir? 
odo andere iz thir sagetun ioh thir fon mir iz 

zelitun?« 
Pilätus uuolta sliumo sär fon imo neman tho 

then uuan, 
10 thaz er thes niuuänti, er iz fon imo irthähti. 
„Thie liuti uuizun,** quad, „fon in, thaz ih iüdeo 

nibin, 
thines selbes läntthiot gab thih mir in thesan not, 
Ther liut, ther thih mir irgab, zalta in thih then 

rüagstab ; 
thie selbun zaltun alle mir thesa belcß fona thir. 
15 Ob äuur thaz so uuär ist, thaz thu iro kuning 

nu nibist, 
bi hiu ist, thaz sie thih nämun, sus häftan mir 

irgäbun?" 
„Thir zellu ih," quad er, „thänana: richi minnist 

hinana, 
iz nist, soso ih thir rächon, fon thesen uuörolt- 

sachön. 
Ob iz uuäri hinana, giflizzin mine theganä 
20 mit iro kuanbeiti, min fYant sus niuuialti 
loh in therera noti mih sus nihäntoloti; 

mit theganheiti sitotin, thaz sie mih in irretitin. 
Ih duan es auur redina: nist min nchi hinana, 
thaz ih mih nu biuuerie mit mines selbes herie.* 



219 

25 Thö sprah püätus auur thäz, uuanta imo uuas iz 

heizzaz, 
frägeta auur nöti bi sinaz h^röti: 
ßö uuär 80 81 thin richi ioh thin güallichi, 

thoh bistu zi älauuäru kuning, so ih gihoru?^ 
„Thu qu^is,*' quad er, „theih kuning bin, zi thiu quam ih 

hera in uuorolt in 
30 ioh uuard giboran ouh zi thiu, theih su8lih thülti 

untar iu, 
Theih urkundi säre gizälti fona uuäre, 
thaz ih ouh uuärlichu thing gibreitti in thesan 

uuoroltring. 
So uuer so ist fona uulire, ther hörit mir io 

säre, 
hörit er mit minnu mJhes selbes stimmu." 
35 „Sage thü mir," quad er sSr, „uuaz thu nennes 

thaz uuär, 
gidüä mih thes giuuissi, uuaz sT thaz uuär- 

nissi." 



xxn. 

QUOMODO PILATUS ÜOLÜIT CHRISTUM PRO 
BARABBA DIMITTERE. 

Giang er, so er thaz giquad; ih uueiz, er uuirdig 

niuuard, 
thaz er thaz gihffrti, uuaz drühtin thes giquati« 
Uuane ouh, bi diu so gahti, thes skächeres gi- 

thähti, 
mit uuehselu er gisitoti, er selban krist irretiti. 
5 Sprah er thö zen Uutin, siez alles uuio giriatin: 
„nifindu ih," quad er, „thesan man in niheinen 

sachön firdan, 
Nibin ih ouh thes uufsi, ob er thes libes scolo si, 
so irsüaht ih inan drato sTnes selbes dato. 



220 

la ist iu in thesa zilbi zi giuuoaaheiti, 
10 ih tfzar themo uuize iu einan häft firläze; 
Nu ähtot, uuio ir uuöllet, ioh uuederan ir 

iruuellet, 
ir barrabasan nemet ziu, odo ir krist iruuel- 
let iu.« 
Thanne uuäs imo auur ther scahäri hebiger; 
bi dero dato antön so lag er thär in banton. 
15 Riaf imo al ingegini thes lantliutes menigi, 

quad, uuär in Hob ioh süazi, man barnabän in 

liazi. 
Tho häft er nan, so er uuolta, ioh er nan selbo 

filta, 

^elbon druhünan; uuaz uuan der uuSnogo man! 

Nämun nan tho thänana thes herizohen theganä, 

20 sie flühtun in zi gämane thorna thar zisämane, 

loh saztun sie imo in höubit then selbon thür- 

ninan ring, 
zi hCfnidon gerno, corffna thero thömo. 
Sie nämun in thera däti küninglih giuu£ti, 
filu rotaz purpurin, inti datun nan in. 
25 Fialun tho in iro knio, zi hue habetun nan io, 
zi bismere dräto suslichero dato. 
„Heil du," quadun se, „krist, thu therero liuto 

kuning bist, 
bist gär ouh thiu gilicho ioh harto küning- 

licho.« 
Zi hCfnidu imo iz dlCtim, thaz sie sülib quatun; 
30 sie thahtun io bi notin, uuio sie nan gih&ntin. 
Sie sluagun sär d^n gangon thiu heilegun uuän- 

gun, 
ioh hertön in den fäiron so bltiun sie imo thiu 

Cfrun. ' 
Er thulta, so ih hiar fora quad, bi unsih suslih 

ungimah 
in siegin ioh in uuorton, bi ünsen suaren 

sunton. 



221 



xxin. 

DÜXIT PILATUS lESüM DERISUM AD 
POPÜLÜM. 

PMtus giang zen Uutin sid thö thesen dätin, 
uuolt er in gistillen thes armilichen uuillen. 
„Heratfz,^ quad, „leitu ih inan in, thaz ir irken- 

n6t in diu, 
thaz ih undäto nifindu in imo thräto." 
5 Giang krist tho in themo gange mit rStemo gi- 

fange, 
bithürnter ioh bifflter ioh sus gibismeroter. 
Pürpurin giuuäti druag er tho bi nffti, 

thümina cor&na; giditn uuas thaz in h&na. 
„Sehet,'* quad er, „nu then m&a: firdamnöt ist er 

filu fram, 
10 ir sehet sin ünera; uuaz uuöUet ir es mera? 
Biscoltan ist er härto ioh hC^nlichero uuorto, 

ouh sinSro undäto girefsit filu dritto. 
Er ist,'* quad, „bifillit, mit thömon ouh bi- 

stellit; 
nü man imo sülih duat, nu läzet kuelen iu 

thaz muat.^ 
15 So sie nan thö gisähun, so riafun sie alle gähün, 
ingegin imo inbran thaz muat, so ofto üanton 

duat. 
Bätun thö ginuagi, thaz man nan irslüagi, 

ioh riafun filu heizo: „crtfzo, les, nan crtfzo.^ 
„Nemet inan,** quad er, „zi iu inti crüzöt inan 

untar iu; 
20 nimag ih in imo irfindan, oba er firdän si so 

fram." 
Thero biscofo herti gab imo antuuurti 
mit alten nides uuillen; nimöhtun sie in gis- 
tillen: 



222 

„Er scal irsterban thuruh nCft, so uuizöd unser 

zeinöt, 
ioh douuen sinen uuorton in therero manno 

hantoB, 
25 Uuanta er gikundta herasun, thaz er st selbe 

gotes sun^ 
ioh ubaral in uuäri so det er sülih märi. 
Ther uuizod lerit thSre, in crözi man then bähe 

so uuer so in ürbeize sih sülicbes bibeize.^ 
Yrförabta sib tbo bärto pilStus tbero uuorto, 
30 giang mit kriste er tbo fon in in tbaz spr£h- 

büs in. 
„Gidua mib sär nu,^ quad er, „uuis, uuanana 

lantes tbu sis, 
uuelicbera giburti, tbaz tbu io zi tbisu uuurti.^ 
£r stuant, suTgeta iob mämmonto gitbägeta; 
s!hes selbes tbulti nigab imo äntuuurti. 
35 „Niuuildu sprecban,^ quad er, „zi mir? niuueistu, 

uuaz ib sägen thir, 
tbaz steit tbaz tbinaz enti in mihes selbes 

benti? 
lob bin ib oub giuueltig ubar ellu tbinu tbing, 
in lib iob dSd biutu, so uuedar so ib gi- 

biutu?"* 
Antuurtita lindo tber keisor ^uuinigo tbtf, 
40 tber kuning bimilisgo in uu£r tbemo berizoben 

tbar: 
„Ib sägen tbir, tbaz nibilub tbib, giuualt nibäbe- 

tist ubar mib, 
oba tbir tbaz gizämi fon bimile niqu£mi. 
Bi tbiu ist mit m^ren suntön, tber mib gab tbir 

zi bänton, 
iob tber iz zi tbiu bibräbta, tbaz biar man min 

sus Sbta." 



223 



XXIV. 

ÜOLÜIT PILATUS lESUM DIMITTERE ET QUIA 
TRADIDIT EUM EIS. 

Pilatus uuas tho in flizi, thäz er nan firliazi, 
thaz er in nih&rti, ioh nämi ir thera nt^ti. 
Stimmä sie iro irhüabun, . so sie thö thäz in- 

süabun; 
ingegin skr ei gint^to al menigi thero liuto: 
5 „Thih zihen ünhuldi mit michüeru sculdi, 

thaz thü sus läz in heila hant thes keisores 

fiant? 
Er uuar ällaz thiz lant; bi thiu gäbun uuir nan 

thir in hant, 
then Hut spuan ürheizes; thu sus inan nu 

lazes? 
Ther man, thaz giägaleizit, thaz sih küning heizit, 
10 ther uuidorot in alauuär themo keisore sär." 
Giang pilätus zi in thö fram ioh selbon krist mit 

imo nam; 
„uuaz mag ih Zellen,'' quad er, „m^r? hiar eggo 

küning iuer." 
Ingegin riaf tho lifto heriscaf thero liuto, 
irscrirun filu gähün, so sie inan anasähun: 
15 „Hina, hina nim inan inti crüzo then man; 

sin gisiuni ist uns in uuär zi sehanne ürgilo 

suär." 
Quad Pilatus: „uuio mag sih, thaz queme io thaz 

in müat min, 
theih io zi thiu gifähe, ih iuan küning hähe?" 
Thie biscofä zi nffti firsprächun tho thie liuti, 
20 firsüachun sino güatt, ioh selb thaz hSröti: 
„Uuir eigun küning einan, änderan niheinan, 
ioh uuanen, uuältan uuolle ther keisor ubar 

aUe." 



224 

Ther Hut mit thisu imo änalag unz selban mitten 

then dag; 
nimöht er sie io giuueichen thes uuillen ärma- 

lichen. 
25 Tho uuüasg er sino henti; er uuölt es duan tho 

enti, 
sih uuolt er rehto ubarltft neman ir thera 

leidunt: 
„Niuuill ih," quad, „in uuär müi sines bluates 

scolo sin, 
noh ouh therero dato plegan boradrato; 
Ir selbo iz hiar nu .scöuuotl*' tho riaf ther liut 

al thuruh not, 
30 in sih selbon äna ruah luadun mihilan fluah: 
„Nim thana garalicho thih; sin blüat si übar 

unsih, 
iz folge ouh, so uuir Zeilen, nnsen kindon 

allen.« 
Niuuest er thöh tho, uuaz er uuan, firliaz in then 

firdanan man; 
thia fruma liazun sie fon m ioh nÄmun grozan 

scädon zin. 
35 Tho irdeilt er, thaz sie dätin, so sie thär tho 

batln, 
gibfft, thaz man nan nami, then liutin irgäbi. 
Irgäb er nan, so ih zalta, sid er nan bifilta, 
ioh uuörahtun sie tho föUon then iro müat- 

uuillon. 



XXV. 

PAUCA SPIRITALITER. 

Ih uuölta hiar gizellen, er sie nan sus na 

quellen, 
tho man nan bismerota, uuio er ünsih mit thiu 

nerita; 



225 

Uuio uüntarltcho er uns gihalf, thö man thiz in 

inan uuarpf, 
ginSdIicho uncdh retita^ thö thiz man imo sitöta. 
5 Thio suntäy thio nnsih steehent ioh sih in uns 

rechent, 
bizeinönt thaz ihie th6m&, thie uuir hiar läsun 

forna: 
Sie steehent unsih s^ro ioh uutLntönt filu suffro, 
daent se nnsih unguate mit süntlichemo blüate. 
Zeinöt ouh thio dffti thaz purpurin giuuM, 
10 ther selbe düah röto, heidinero liuto: 

Thie Mad er thö thar Äfan sih, giuuisso, thaz ni- 

hfluh thih, 
mit s&es selbes uuirdin irlifsta unsih thera 

bürdin. 
Er n&galte sie in thaz crifzi inti thülta bi unsih 

uuYzi, 
ioh tholöta bi ünsih allaz thaz, thaz uns es ia- 

mer si the baz. 



XXVL 



DÜXERUNT EUM UT CRUCIFIGERENT. ET 
LAilENTATIO MXJLIERUM. 

Thö nICmun nan, so ih zälta, thie sine ftantä 
ioh leittun nan mit zöme zi des selben krtizes 

hörne. 
Uu&s thö th&r ingegini thes liutes mihil menigi; 
thie fölgötun imo^ alle zi sin selbes tothes faUe. 
5 Thiu uuib thero lantliuto thiu iruueinötun thö 

Itfto; 
uuiCnu, sie ouh thaz nizh), uuaz sie imo, leuues, 

uuizin, 
Sie uueinötun thö Itito ioh scrirun filu thrffto, 
in herzen ruatta siu thö thSr thaz gCTriglicha 

iffmar. 

OtlHd ed. Piper. 15 



22^ 

- Siu blifun iro brdsti' thuruh thio angu&ti 
10 ioh ktimtiin io zi nt^ti thio uu^naglichün dati. 
Bigöndun odo zeil^iiy ziu then Biß scoUiD quellen, 
ther frima in io gimeilita . ioh al thaz lant 

heilta. 
„So uuer so nan biruarit, ev g^ßi fon imo fnarit, 
er frff fon imo gengit, so uuer so zi imo 

nendit. 
15 Er hömgibruader heilta» so e^ ^rist iz ^bneinta, 
&1 mit sinen m&htiti; uuaz uuusent sie imo, 

druhtinl 
Blmte man gisehente ioh krumbe gängemte, 
iä uuurtun d&de man ouh, l^s! queke sines 

uttortes/ 
la saget man thaz zi uuffru, sie scrigün fon 

theru bÄru, 
20 thaz lib bigondun sie äuarön ioh stüantun ir 

' ^ thSn grebiron. 

Nist guates uuiht in uuorolti, ni er untar uns 

hiar uuorahti; 
nu sculun nan süntilösan in gimeitün sus fir- 

liasan? 
Ziu sie nan sus nu thuesben, thia fruma in imo 

irlesgen? 
öba uuir sin nu thärben, ia mag iz got ir- 

barmen. 
25 In imo häbeta harto frumä managfalto, 

alles guates io ginüag, so uuer so männo so es 

giuuüag." 
Uueinötun se längo himile gizango; 

selbq druhün zi in thö sah ioh suslih ouh thö 

ü in sprah: 
„Hera htfret," quad er, „uujfb» niriazet ir thaz 

minaz lib, 
30 nikümet t{^d mihan; niscal ih inan midan. 
NiklsLgöt ir thaz minaz sSr; ander uuirdit iu mer; 
iuih selben uueinöt, harto uuirdit thes iu ntSt. 
Uueinöt ouh, so ih zellu, iu kind ellu, 
thuruh sulih üngimah, so uuorolt gr nigisah. 



227: 

35 Uaanta quimit noh thiu isTt, thäz iiiin)ilih fon iru 

• quit: 

uuola uuard tbia lebenta^ thiu kinde nio ni- 

fageta, 
Thaz säßg si, in ^uttiBfl!, tMu kindes ümbera si, 
fon r6ue iz io nüröugta, mit brtistin ouh ni- 

»öugta: 
In qu&nent noh thio ziti thera nu^negheiti, 
40 so iämarlih githingi thera gSriagL 

Sülih quement sie iu noh höim, thaz ir suuintet 

ihnan bein, 
thaz s^a ioh thaz herza ruarit sulih smerza; 
Thaz ir in then su&r^ön ruafet thesen bergen, 
bittet sie, thaz sägen ih, sie fällen ubar iuih, 
45 loh bittet ouh thie buhila, thaz sie iüih theken 

obana, 
biscirmen in thdn nt^tin fon sülichen gizitin. 
Ir biginnet thanne rtiafan ioh innan erda sliafan, 

ioh suuintet filu tfar£to sulicliero dato. 
Nu sie iz in thäz uuentent, then grüanan boum 

sus suuentent, 
50 mit thes krtfzes fiure sus brennent inan hiare: 
Uuaz uuanet, uuerde thanne themo umbidi^ben 

uuälde, 
so sie biginaient terren böume themo thürren?'' 



xxvn. 



QÜOMODOCLAÜISEÜMFIXERÜMT. ETTITULUS 
PILAH. 

KinSmun sie, tbia meinal thero uuibo kläg& 

gouma, 
nihein tharzua ouh hügita zi theru thräu, thia 

er in zelita. 

15* 



228 

Leittim sie ouh tbö tMre sctfch&ra ürm&re 
zuSne zi themo uu&e, thie stiSflun er zi fl^ze. 
- & Ih uueiz, sie ihaz auh auöltuui mit süntigdn nan 

zältun, 
mit th^n unurti ouli firmSinity s6 altgiscr)!^ uns 

zeinit 
In thaz krtfzi sie nan n&gultun, so sie iz zi thiu 

gisitotany 
mit fdazin ioh bi hänton mit thrSto herten 

b&nton. 
Tirbdabim sie üf in alauuär tben käning bimi- 

lisgon thär, 
10 tben k^isor mit tben m&btin, selbon unsan 

trühtin. 
Er uuäs tbär mit giuuelti, tbob er sülib thnlti; 
bi ünsib er iz tböleta, so ib biar föra zelita. 
Mit tberu diurün Itcbi so lost er uuörbltricbi, 
mSnnisgon oub alle mit s&es t6des f&lle. 
15 Bi unsib gtfz er biar sinbldat; tbaz iam^r ander 

niduat, 
er d6daz biar nu festi, tbaz gHates uns ni- 

brüsti« 
Sie d£tun, so ib zelita : in tbaz krtizi naan nan 

nagalta, 
so sie tbö fastos mobtun, iob ihar nan tffir- 

ribtun. 
Tbö zeintun uuöroltenti sihes selben benti, 
20 tbaz böubit bimilisga munt, tbie fuazi oub tbe- 

san erdgrunt 
Tbdz uuas sfn al in uuara ümbikirg in fiara, 
öbana iob nidana; so uuöla thie sine tbe- 

ganä ! 
Pilatus, buab giscribana sihes selbes redina 
dbar sinaz houbit, tbaz uuörolt al giloubit: 
25 Heilant tber uuSiro, fon nazaretb tber m£ro, 

ist küning er gitbiuto iudisgero liuto. 
-'^ Tbö qudbdun tbie Kuuarton: ,,niscrrb iz so tbSn 

uuorton, 
scrib, thaz er iz quÄti iob sufih s61bo marti." 



229 

Tho gab er antunurti, quad, üles uaio iz ni- 

uuürti: 
30 „thaz ik screib in alannaT, thaz steit imo gi- 

scriban thär." 



xxvm 

DE SPOUIS ET TONICA SORTE DIÜISIS. 

Sie nSmun thaz giroubi, — then büachon thar 

giloubi — 
sih thes thö gieinötan, in fiem sie iz gideiltun. 
Uuanta iro nuamn fiari, thie in theru A&ü uuäri, 
ihaz sie iz aus gimeintin inti ebono gideilün. 
5. Thö uti4rd in theru deiln thiu tunicha zi leibu; 
unas unerkes thiu gidSnes harto s^ltsanes. 
Niuuas thar uuiht ginätes, noh gibifsötes; 

mias si nbaräl mit redinu ^iaro giuuebanu. 
Thö rietiin thie ginifzä, sie unnrßn iro löm 
10 thaz sie mit thin gizämi, uueHh sa imo namL 
„NidüemeSy^ quädun se, „ISs! uu^rtisal thes 

ünerkes; 
ther l{(z ther rihtit nnsih al, uu^liches siu 

uuesan scal. 
In thiu unsih ouh nirechön, thaz uuir sa ni- 

brechen, ' 
undar uns niflizen, uuir sulih uuerk slizen. 
15 Uuania iz ist so gizkmi ioh harto seltsäni, 

mit l&zu thaz githulten, uuir sa älanga gi- 

hälten.« 
Sagen mag man thes gin6ag, uuio altgisertb er 

thes giuuüag; 
si zellenn ist iz lang in uuar; lis thif selbo iz 

rehto thätr. 
Zueinzug selmo zeli thir — thaz giloubi thu mir — 
20. 6ba thu es ouh so gero bist, thes «älteres zi erist. 



«230 



:Ku ddan ih tMh es vivSiai: ther slfd thanne 

aristo si, 
nist tbes thehein' doSCU, ' thär fiödist thu i2 in 

uulCra. 
Thu findist fol then s&lmon fon thesen selben 

thingon, 
suslichera redina; thaz 2elit er allaz thänana. 



~ XXEi. 

MYSTICE. 



Bizeinöt thisii dünicha racha diurlicha, 

giuuär es sis giuuisso; harto limpMt iz so. 
JBizeinöt thiu ira redina thie selbun kristes 

theganä: 
sint sie ttang io zi guate ioh harto fastmuate. 
5 Sie sint al einmuate zi allemo änaguate, 

ioh sint io mit ebine mit minnu al nntaruae- 

bene. 
Duolt er sie gisämanon mit filu kleinen fädomon, 
er selbe sie biruachit, bi thiu nist thär uuiht 

gidüachit. 
Ouh sih tharzua ninähit nuiht thes ist ginäit, 
10 üngimaches müates, noh uuiht thes ist gi- 

düachtes; 
GUöttbent sie io rehtes in lichamon kristes, 
in sina mennisgi, mit thiu thekent sie nan 

umbi. 
Thie gotes drfftthegänä thaz sint thie scCfnun 

faduma; 
mit in ist io mit ebinu thiu dünicha giuue- 

binu, 
15 Thiu tünicha thiu guata, bi thia ther li(z suanta, 
thaz si IClang mit giuuürti gihältinu uiiurti; 



Theiz uuSri 80 gispFochan, niuuurti iiuäit fir- 

broeban, 
thaz iro nih^ia niuuSri, thaz uuiht ira firzäri, 
I6h sie thes gizfiäni, thaz sia einllcher n&mi, 
20 • thes uuurti ouh thar giflizan, niuuurti , uuiht 

firslizan: ' 
Uuas si nu thero uuorto unuuirdig filu härto, 
thaz iaman thaz thar sprä^chi, thaz uuiht ira 

firtirächi; 
Uuänta sia span sctino . karitäs in ir&no; 
sie thie fäduma alle gab ioh sia selbo giuuab. 
25 Giuuisso, so ih thir zellu, thiu uuerk bisihit si 

eÜu, 
si iz alktz gpte reisöt ioh slhen io giz6igöt. 
NittüUne, theüi thir gelbo: thia tünichüii 'span 

si selbo, 
selbo uuab si kriste thaz, bi thiu ist iz allaz 

so Slangaz, 
loh si iz 411az gimäz, so kristes Itchamen saz, 
30 sctino si iz gifüagta, so druhtin selbo suahta. 
Giscafföta sia, soso iz zam, ioh sd siu b6zist 

biquam, 
mit filu kleinen fadumon ioh ünginäten re<finön. 
Cleinero gamo — thaz deta si kriste gemo — 
uuas giuueban ubaräl, so man einegen scal. 
35 Bisäh si iz iogilicho thräto liublicho, 

giuuäralicho in. thrati . thaz seltsäna giuuati, 
Th&z thar uuiht nirometi, so er sih iz änalegiti, 
• biquami zioro ana uuank thaz selba fröno 

gifang; 
loh ih&T, soso iz zami, uuiht fülteres niuuäri, 
40 thaz sih zi thiu gifiarti, thia kristes llfh bi- 

ruarti ; 
Biquämi ouh seffno ubaral, so fadum zi ändre- 

mo scal, 
sih untar in ruartin, ssisamane gifdagtin. 
Selbo si thaz uuolta, tihö si kriste scolta, 
thaz si in thera nähi selbo iz al bisähi, 
•45 Theiz uuari in älalichi thera sTnöra liehi, 
uuiht nimissihülli, sid si sia selbo spunni; 



232 

Thaz niaman; iMr niriafi, sid si sia selbo scuafi, 
thaz uuflit thar missihulli thes lichamen folli; 
Süntar selb si in gäbt kristan dnasahi, 
50 . ioh selben scöuuoti äna uuank, tho simo scüaf 

thaz gif&nk. 
Karitas thiu guata si selbe iz sus gifdagta; 
si nob biutu äna uuank uuibit kriste sin 

gifank. 
Nist unibt so redibaftes, — drof nizuiuolo tbu 

thes, 
laz thir queman iz in xnuat — so thaz karitas 

gidüat. 
55 Si liuzit iz al tbanana Hz zi themo drübtines nüs, 
si ist dUa ztt io^uanne simbolpn tbärinne. 
Sümenes farent tbanana tbio iro suester zulL, 
auor thisu in min uuär ist emmizigen io 
* . thar. 



* XXX. 

DE IRRISIONE SAOERDOTÜM ET OMNIÜM 
PRETEREÜNTTOM. 

Sib fuarun thrangönti umbi man tbö thie linti, 

int&retun nan berton mit iro skeltuuorton. 
Thär stüantun tbö ginüage inti habetun nan zi 

büabe, 
, zi bismere barto mit iro selben uuorto« 
5 Alle thie thar uuärun ioh oub thar fürifuarun, 
zumton tbia gimacha, sines selbes racha« 
Sie uuegitun iro böubit ioh sprächun übilo 

ibärmiti 
sprKchun tho zi ndü thaz iro h6izmuati: 
„Uuola nueng, zi zöme! bibiaz sib ther iuuuanne, 
10 thaz möbt er thaz giflizan, thaz gotes büs zis- 

lizan, 



23S 

loh thaz er möhti auur thSr iz eino irzimborön aar, 
loh A&ü thiu sin guati, theiz thritten dages 

stuanti. 
Senu hänget er thKr, noh nimag niuuedar sär 
thes htfaes. bidHian noh hera nidarstigan. 
15 Nu helf er imo selben üfan themo gälgen, 

in scantu thesses 4^thes; thaz uuizi manöt 

inan thes. 
Oba thu siB götes sun^ stig nu nidar herasun, 

thes selben ouh gifllzes, thih l&ses theses nutzes.^ 
Thie selbun ^uuarton hontun nan mit uuorton, 
20 scültun nan zi flize in themo selbto uutze. 
Thio ärmilichün uuizzi imo dätun ituuizi, 
siez allaz frambra}itun| sd mias si es thö gi- 

thähtun. 
Ingegin imo uuas thär filu manag lastar, 
thaz sceltan liezon se allaz främ^ thaz in zi müate 

thö biquam. 
25 J^ heilt er/ quadnn, ^uti mit sShes selbes däti; 
nü nimag biuuerban, thaz sih giheile selban. 
Dua noh hiutu unsih uu¥s, öba thu unser küning 

Bis, 
so stig nidar hera in uuar, uuir gilöuben thir 

sär. 
Stig fon themo boume, thaz man thir giloube, 
30 ümagili thih thänanai uuir uuerthen thine tbe- 

gana. 
la firsäh er sih in got: scirmerimo, nuistesnt^t, 
thaz sehet ir hiar nu alle; nu helf er mo, ob 

er uuölle. 
Nist thiz alles uuanana, nisi slfnes selbes redina; 
thaz det er selbo mari, er gotes sün uuäri.^ 
35 Thaz uuäs nu i£marlichaz thing: thazfolc thaz stüant 

th&r umbiring, 
niuulbrun in then Uutin, thie sülih riuuetin. 



234 



XXXI. 
ID IPSÜM AÜTEM ET LATRONES. 

Thero scäöhoro, ih' sagen thir, 6in, uuant er hängeta 

untar zuein, 
deta fmo, so man uuizzi, thia selben ituuizzi: 
„Oba thu krist," quad er, „bist, hill thir, nu thir 

thurft ist, 
ioh dva thär thino güatt, hilf uns ouh hiar in 

nffti.« 
5 Gab äntuuurti ther ander, — ther firstnant sih 

filu m^r — 
räfst er nan harte thero dtEfarltchun uuörto: 
„Daäzamo manne tiiu nn bist, thaz thu thoh got 

niförahtist; 
^ ik thültist thu zi ntTti thio selbftn arabeiti. 
tJnsu nuerk zi uüSre thiu gaganent uns hiare, 
10 ioh rüarent nu in thräti thio unso missidäti. 
Thaz uuir ofto uuorahtun ioh süslih er niforahtun, 
leidor, ih indi thu thaz selba thülten uuir nu. 
Nihabet therer ander uuort, nisi guat einfolt; 
er uuas io gimuati ubar alle these liuti* 
15 Er deta io güat uuergin in thorfon ioh in bürgih, 
gommane ioh uuibe, unz er uuas hiar in libe." 
Kört er tho, so er möhta, sihes selbes trahta 
bi thero Udo mahtin ioh jgruazta ouh unsan 

trühtin: 
„GihUgi mit ^ragrehtin thines scälkes, truhtin, 
20 ioh läz thaz lib minaz in scöni richi thinaz. 
Sar thu sis, truhtin, thSre, gihugi min ouh hiare, 
ioh thänne ouh thu githenkes thes thihes armen 

scalkes." 
„Ih düan,« quad krist, „so thu quist, thoh thu es 

uuirdig nisYst; 

bist hiutu thu zi uuäre mit mir säman thäre. 
25 Boten quement mine thir, thie thih leitent zi mir, 
mines selben uuTsi, in thaz scöna päradisi.^ 



235 

Thia ginada ouh, trühtin, dua in mir mit m&htin) 

thia thu in tMha guati themo scSchäre dati. 
Ih bin, truhttn, äna uuän lila h&rto firdän, 
30 ih haben inan gi4for6t ioh süntöno ubarköboröt. 
Minero nussodäto ist üngimezzon tbrSto; 

gin^bda thin in uuffra ist h4rto filu m^ra. 

Thiu unöla iz allaz ubarmag, s9s ih ofto seih uuag, 

mih scäden si io intfaarta, thes ih ofto faalta. 

35 Dua, druhttn, nu in feste, era fdrdir mir nibreste, 

zi uuörolti io ginädo mih, theih si emmiziger 

skalk thin. 



xxxn. 



STABAT AUTEM lUXTA CRÜCEM lESü 
MATER EIDS. 

Muater 8}n thiu guata thiz allaz scouuota, 

theso.selbün quisti, thio rüartun iro brusti, 
Ros&agemo müate; ioh uuard uns iz zi guate, 
nimoht iz sin in ander, ni si^ ruarti thaz s&r. 
5 Sin drtft ouh stuant thär einer mit thiamuduamu 

reiner, 
er giburita ouh thö thär ioh sah imo thaz 

iamar. 
Thuruh thio siho guati th^ in thera n&ti 

bifälah ther sun guater themo sina muater, 
Thaz er sia zi imo nämi, si drifstolös nluuäri, 
10 in ira kindes uuehsal sia bisorgeti ubaraL 
Bisorgeta er thia muater thär dö hangenter; 
uuir sin giböt ouh uuirken, inti bi ünsa muater 

thenken. 



286 



SÖL OBSCORATÜS ET TRADIDIT SPIMTÜM 

. lESUS. 

Sünna irbalg sih thräto suslichero dato, 
niliaz si sehan uuoxoltthiat thaz ira frSnisga 

lioht. 
Hintarquam in thräti ther armalichun däti, 
^ niuuolta si in then riuuön thara zin biscouuon. 
5 In niliaz si nüzzi thaz scönaz ännuzzi, 

niliaz in scinan thuruh thaz ira gisiuni blidaz. 
Thes skimen, thi ih nu zelita, thes sih io uuo- 

rolt freuuita, 
irzSh si in thes zi nt^ti thrio däges ziti; 
Thaz uuas in älauuära fon sextu unz in nCfna; 
10 thaz scolta in doh in un&r min thes dages lioh- 

tosta s5fn. 
Thaz ira lioht berahta, si garo iz in intuuorahta, 

si gik^rt in harto thaz in finstar egislichaz, 
Uudnta sah gifängan ioh truhtin ira irhangan, 
tiien selbon, ther sia nuörahta, ioh hirto thaz 

irforahta. 
15 Riaf er th& filu fram, so n{fna zit thö biquäm, 
ioh gruazta ouh thiu sin stimna sines fater minna: 
„Druhtin min, druhtin min, ziu irgäzi thu min, 

sus gäro mih firliazi, ioh fianton giliazi?^ 
Sie nan ouh thö quältun, mit 62zichu drangtun, 
20 mit bitteremo lide; thaz dätun se al bi nfde. 
Riaf truhtin äuur säre •— ^ tiiu mäht iz lesan thäre — 
' in mihileru Ittti, thaz hCfrtun Üikr thie liuti: 
„In haut, fater, thlna so gib ih s^a mina, 
bifiluhu thir ouh, so thu uueist, then minan 

eiginangeist." 
25 Särio thia uuHa so liaz er s61a sina 

in sihes selben fater haut, so er quad, hiar föra 

theist gizält. 



237: 

Ein thero knehto thiz gis&h, ioh zi ferehe er nan 

stah, 
mit speru er tharz6a giilta, indeta mo ihia süa. 
IndSn uns uuard thar &iia uuAnk thes himilriches 

ingang, 
30 thia filu langftn btla indei uns thd thiu süa. 
Sliumo fl5z thartiz sär bluant inti uu&zar; 
irlt(sit, sagSn ih äiir em, uuurtun uuir mit th&n 

zuein.: 
Thm uuard sär firbröchan thaz gotes büses l&chan, 
thaz man zi tbiu iu th&r gihiang, tbiu zerublm 
, untarfiang, 

35 Altari the& diuron iob tben disg zi uuäron, 
^ eUu tbiu liobtfaz; niuuas thes l&cbanes thi bdz. 
Iz uuard thö zikl^lat, xuliaz es uuibt bitbekit, 
uuanta uns in zSihnungu sie scoltun uuerdan 

kundu. 
So uuaz so dllaz tbaz bizeinta ioh uns zi giiate 

io meinta, 
40 tbaz deta drubtin tbär tbo krist, tbaz unz iz 

öfanaz ist. 



XXXIV. 



TERRA MOTA EST. PETRAE SOISSAE 

SUNT. 

Erda bibindta — - tbiu gotes kraft sies nt^tta — 
iob, in tbfa meina, so spfaltun sih thie steinä. 
Tbiu grebir sih indfftun, iob giangun tfz thie dStun, 
hera in uuoroltrichi thie säligftn lichi. 
5 Ib scal thir uuüntar redinön: sie gfan^un ir thön 

grebiron, 
zen Uutin in thia bürg in iob irougtun sih in, 
Tbaz oub sülih märi ünfarbolan uultri, 
iob ällo tbeso däti tber selbo liut irknati. 



238 

Ih siellu hiar ubarUtt: irst^ant tho manag gotes 

drüt, 
10 mit selben truhtine Hebe scälka sine. 

Thaz uuard allaz so gid&i, thö selbo truhim uaolta 

irstän, 
thes uuir nu birun blfdi; er uuas thaz frümi- 

kidi. 
Thaz zeUent euangelion al, so ih thir irediön, 
iz s&gent filu sctTno thie selbun buah fröno. 
15 Ther selbo scüldheizo irquäm es filu heizö, 

afker thesen uuerkon gistuant er gote thankön, 
Quad, uultri er äna zufual thes giuueltig ttfoaral, 

ioh deta Itftmari, er gotes sün uiuiri. 
Thie lluti kSrtun o&re mit mihilemo sSre» 
20 uuuntun heim thö spStto thero armiliohün dato. 
Thie däti sie thö rüun ioh iro brdsti bluun, 

ioh giangun sär thes fartes al serag heimortes. 
Stüantun tb&f thö ferron alle sine kündon 
. iamaragemo müate; iz irgiang in thoh zi gdate. 
25 Elagötun thö thiü selbim uufb thaz ira eigena 13fb, 
tUlu mit imo uuärun, zen Sstorön quämim. 



XXXV. 



QUOMODO lOSEPH ET NICHODEMÜS 
SEPELIERÜNT lESUM. 

Thö quam ein ediles man baldlicho, so imo zäm, 

er theso däti.zumta, so guat thegan scolta. 
Nimächöt er thio däti noh selbaz thaz girSti, 

niuüäs in themo uuülen, er sulih uuolti irfüllen. 
Giäng er baldo thö fon in zi themo herizoheü i&, 

bat, man gäbi imo then man thoh thö so bili- 

bauan, 
Thaz müasi er tharauuTsen then lüchamon lösen, 

thärazua buh hüggen, ih thaz grab leggen. 



239 

PMtus quad, er difti, sffso er selbo bSti; 
10 hiaz er imo irgeban sär then selbon lichamon 

thar. 
las allo büah, thio the Sfn: nifmdist iz in uuär min, 
thaz m&n io thaz gidäti, sd dinran scäz irbati, 
Thaz %r ioman in uuörolti sulih treso legiti 
in rS odo in bära; thaz sagen ih thir in uuära. 
15 Thaz nuas engilo uuerd ioh himilriches alles, 

erdün ioh thes Sinnes, thoh sie so dätin, iSuues. 

, Nichödemus ther gnato, er quam th&r tho gimAato, 

nnz 6r nan thö thananam, ther ndhtes er iu zi 

Imo quam, 
Ther bräng mit imo in uuffra s&lbün filu dinra, 
20 krist zi sälbönne, so thSCr uuas situ thanne. 
Ltfstun nan thö thänana thie zuSne richun theganft, 
thie truhiines gidriuon ioh selben kristes liubon. 
Thiu uuib gifuaro stuantun, thiz allaz scouötun, 
sie uuärun uuärtenti, uuära man nan legiti, 
25 Thaz siu thes gißCrtin, oba . sie nan thänafuartin, 
odo thaz gisitotin, gifdaro thär gilegitin, 
Thaz sie nan muasin fuaren, gisuKslicho biriiaren, 

ioh in dlahalbon then liaban man gisälbon, 
loh muasin thes giflizan, gisuäslicho biriazan, 
30 ouh iu then Srumen gisuSslicho bichfimen. 
Biuuüntun sie thö sc&no . thia selbün Ifh fröno 
mit liiiinemo düache ioh sörglichemo rüaehe, 
Mit Itninemo sabane, . th£r thö zi bigräbanne, 
mit duachon filu kleinen ioh harto filu reinen. 
85 Legita nan thö ther eino in sinaz grab reino, 
ouh in alanluaz in felison irgräbanaz. 
Uuüllun se, er se fuann heim, tharafnri mihilan 

stein; 
thaz dreso thar giburgun ioh h^imortes uurbun. 
Thiu uuSfb sar thes fartes giangun heimortes, 
40 ouh zi th^n rachön salbftn iro machön. 

Erda hialt uns thö in uu£r scäzzo diuröston thar, 
dreso thar giborgan unz sunnundag in morgan. 
Thö giang uns uf, uuünna, thiu ^uuinigu sünna 
ioh ouh sälida ubardl, so m&n hiar fora sägen 

scal. 



240 



XXXVL 

QUOMODO SÜMMI SAOERDOTES SIGNAVERÜNT 
SEPÜLCHBÜM. 

Nimohtun noh bilümen thes armilichen uuiUeu 

thie selbuu ^uuarton ; thaz öugtun tbo mit uuorton« 
Fuarun sie thö bilde mit tbemo alten nide, 
folle bälauues in uxiSr, zi tbemo berizoben s&r, 
5 ^ibelen uuir," quadun, „jitSü tbaz tbinaz b^röti, 
tbaz tber firdtno io sageta» tbes unser muat nu 

irbogeta. 
Er zälta mibü uuuntar tben liutin sus io suntar, 
„ gib irstäntu," ^ quad er zi in, ,, »so ib tbritten dages 

toter bin.«**^ 
Nu beiz tbes grabes uualtan, fora iüngoron sinen 

baltan, 

10 tbaz sie unsib nibisuicben, tbarazua nifirslicben, 

Tbaz sie tbaz nintbeken, mit stalu nan nirzucben, 

nob inan tbar gitbiuben, tben liutin sib giliuben. 

So zellent sino güati, thaz er fon t£^de irstüanti, 

iob girrent mSr thie liuti, thanne ouh therer 

dätt« 
15 Quad er tbo, tbaz sie rietin, uuio sie nan gi- 

hiallan, 
quad, sib in thaz gir^ti furdir uuibt nidäti. 
Sie sliumo tbes sar zflotvn, tbaz grab gizeinötuQ, 

sario in theru fristi mit mihileru festi, 
Io sar tb^n gangon mit giuuafniten männoi^ 
20 tbaz man nan nifirstäli, mit meginu ouh ninami. 
So sie sin mer thö uuialtun, tbaz grab ouh baz 

. bibialtun, 
so uuir io mer giuuisse in tbemo irstäntnisse. 
Uuanta tb^ iz märtun, thie tben balo datun, 
ioh thie thär buattun ouh tbo sin, tbo mobta man 

es bald sin« 



241 



xxxvn. 

MORAUTER. 

öba uuir uuollen uuähten mit giträhton filu rehten, 

mit githankon guaten thes kristes gräbes hueten, 

Thamie seülun uuir gigfihen, thaz uuir iz auafähen 

mit änderen girätin, thanne these datin; 

5 Thaz uuir thia uuähta irfullen mit anderemo 

uufllen, 
mit anderemo muate, theiz uns irge zi guate. 
Uüir Bcülun dragan uuSfan ioh ISzan sm thaz 

släfaji, 
ioh huggen, uuio er thaz biuuarb, thaz er bi ün- 

sih irstarb, 
Thaz sin hügolusti in rehteru kusti, 
10 gilöuba filu festi in thmes herzen brusti. 
Mit thiu st krist bifängan, nilaz thir nan ingängan; 
bigin tharazua huggen, nila^ thir nan irzuchen. 
Thes sih, thaz thu es uuältes ioh uuola nan gi- 

halte» 
mit rehtemo übe, theiz thir irge zi liebe. 
15 Gilouba thih si kreftig, thaz thir sin tt^d si githig, 
mifs5fnemo uuihe iz frammort thir io thflie, 
Thaz ünsih so irltfste ther gotes böto droste, 

ioh unsih iogilfcho gilocho liubHcho, 
So er zen uuibon thär thö sah, ioh liublicho zi 

in ouh sprah, 
20 lindemo müate; thaz det er in zi guate; 
Thaz uns hiar in libe thiu forahta mklfbe, 
ioh uuir sin fästmuate zi ällemo guate; 
Thaz uns si giuuissi thaz sin irstantnissi, 
thaz sinaz lib niuaz; ther engil kündta in thö 

thaz. 
25 Niduemes, so thie rietun, thie thie knehta miattun 
mit scäzzu ioh mit uuörton, thie selbun Suuarton, 
Mit spenstin ginüagin, thaz sies nigiuuüagin, 
theiz niuuurti irmntan, thaz truhtin uuas ir- 

stantan; 

Otfrld ed. Piper. 16 



242 

Sirntar fKhemes tharazua mit giloubu filu friia, 
30 mit emusti snello, thaz düe uns ther guoto 

uuillo; 
Oiduemes Itftmari mennisgön in uu£ri, 
thaz uuorolt uulzzi thaz güat, thaz krist fon themo 

gr&be irstnant; 

loh nuir thaz mtfri bringen then tharazua githingen, 

ioh thSn thaz uuoUSn ahtön mit rehten ^drähton, 

35 Thaz sie ouh thes ginenden, mit uns sih säman 

menden» 
thaz ouh nibimiden, mit uns sih saman bilden 
In ^uuön zi güate mit h6ilemo müate, 

mit rehten hugulustin in allSn uuoroltfristin« 
In thiu sin furdir uuonSnti ioh truhtin {amer lo- 

bönti, 
50 ioh th&nkön iogimfflon then sthen ginädön, 
Sinera ^regrehti ioh sYnera mahti, 

ther ^ns gab thaz gimuati thuruh stho guati, 
Thaz uuir sin giuuisse fon themo irstäntnisse; 
uuanta truhtm ist so güat, bi thiu eigin lamer 

frauuaz muat, 
45 £igun lamer scöna freuuida gizama 

thuruh sfno müti Sna thiheinig enti. &men. 
EXPUCIT LIBER QUARTÜS. 



INCIPIT 
LffiBB QVINTVS 

DE RESUßRECTIONK ET ASCENSIONE. 
ET DE DIE lUDICn. 



16* 



mdPIUNT OAPITULA LIBRI QÜINTL 

L Cur dominiiB ignominiam Gnuas. et non aliam pro nobis mor- 
tem pertulerit. 
n. De utilitate orucifl. 
m. Signaculuiu cradB. 
IV. De resurrectione domim. nespere sabbatL 
y. üna sabbati maria magdalenae uenit ad monumentam. 
VL Spiritaliter. 
Vn . Maria stabat ad monumentam. 
Vm. SpiritaKter. 
IX» Duo ex discipuHs iesn ibant in oastellum. 
X. Adprojpinquabant castello. 
XI. Stetit lesus in medio discipulorum saorum. 
XIL Spiritaliter. 

XIH. manifestamt se iesos ad mare tiberiadis. 
XIV. Mystice. 
XV. Cum ergo prandissent didt iesos petro amas me. 
Xyi . De ascensione dominL 

XyJLjL . Igitnr qui eonuenerant interrogabaat eum. et reliqua. 
XVm. Gnmqne intuerentnr in caelum. 
XIX De die iudiciL 
XX. Qnomodo iudicaturas est mundum. 
XXI. Quam districtum sit tunc iudidum deL 
XXII. ibunt iusti in uitam aetemam. 
XXni. De qualitate caelestis regni et inaequaiitate terrem. 
XXIV. Oratio. 
XXV. Condusio uoluminis totius. 



CUR DOMINUS IGNOMINIAM CRUCIS. 

ET NON ALIAM PRO NOBIS MORTEM 

PEHTÜLERIT* 

Ist £Qt maimo yyyntar, — thaz zell ih hiar nu 

süntar -*- 
zixL druhtin hiar in uuörolti thes krttzes tod ir- 

uuelitt. 
Tho er 6nsih hiar s6 nerita, fon fYanton irr^tita, 
nam üzar hetlSn banton fon fTanto hanton, 
5 Thae sihes selben gdati thaz eina uuas ghnaati, 
in sdlicheru nöti er uns ginlidöti. 
Duir nuizon äna zuYual, thaz er thes uuiali nbaral, 
er bi unsih tüä thulti, so uuio so erselbo uuolti; 
Ob auur nuir iz ahton ioh unola iz al biirahton» 
10 thanne ist tms ouh thaa uuüntar ein gin£da 

suntar. 
Mit fiuru sie nan brantin, mit au&2ara ouh ir- 

qu&lttn, 
odo ouh mit slein6nne: mit uuiu segenötis thu 

thih thanne? 
Uns ist fruma in thiu gizalt ioh segan filu mä- 

nagfalt; 
sfflida zi If be, thaz so&do uns hiar niklf be. 
15 Ist uns thaz girüsti, br&nia alafösti, 

ioh ist uns heim ouh ubar thaz, ioh uufffan 

alauuässaz. 



246 

Nist uiiiht in themo boume, thaz fnimtUih gfloube, 

thes männilih giuuis st, thaz thär übbigaz si. 
Thes krüces hörn thar obana, thaz zei^öt üf in 

himilä; 
20 thie &rmä ioh thie henti thie zeigönt uuörolt- 

enti. 
Ther selbo mittilo bonm^ ther scöuöt thesan uuö- 

roltfloum — 
es ist zi zellenne^ginöag — ther then lichamon 

druag. 
Nist uiiiht in themo böume, thaz friuntilih gilöube, 
thes m&nnilih giuuis si, thaz thar ubbiges si. 
25 Thaz sih es tharauuentit, thaz innan erdu stentit, 
nim gouma, uuaz thaz m^init, theiz untar erda 

zeinit. 
Mit thiu ist thär bizSinit, theiz üno ist al gimeinit 
in erdu ioh in himile inti in äbgrunte ouh hiar 

nidare. 
Bi thiu nist in themo boume, thaz männilih gi- 

löube, 
30 thes friuntilih giuuis si, thaz thär ubbiges si. 
L6g iz mdarhaldaz: iz zeigot imo iz allaz 

nar hälbün umbiring, sAhji thesan uuöroltring. 
£llu, zellu ih thir, thiu thing, theist auur therer 

uuöroltring, 
ist iauuiht m^ra ouh furdir, theist sih, gilöubi 

thu mir. 
35 Nist Äuur in themo boume, thaz friuntilih gilöube, 
thes männilih giuuis si, thaz thar ubbiges si. 
laggez, sägen ih thir thaz, odo ist iz tfflialdaz, 

giuuisso uufzist thu thaz, ^ io zeigot imo iz allaz. 
£llu thisu uuüntar zeigot imo iz suntar, 
40 iz rihtit uuöroltenti zi sWs selbes h^nti. 

Bi thiu nist in themo boume, thaz männilih gi- 
löube, 
thes friuntilih giuuis si, thaz thar tibbiges si. 
Uilara thenkistu, ISs? uuio meg iz uuesan alles? 
then rüarta mit theru Ifchi, ther rihtit himil- 

' richi, 



247 

45 BigSz inan zi giiate mit sKhes selbes blüate, 
er salta, uueist es m%ra, in themo sina sSla. 
Bi thiu mst in themo boume» thes mannilih gi- 

loube, 
thes frfnntilih giunis si, thaz thar dbbigaz si. 



n. 

DE UHLITATE CRDCIS. 

Nu scülun uoir unsih rigilön mit thes krüzes se- 

gonon, 
mit kristes selben uuörton uuidar fianton. 
Thaz sculun uuir. zi uuärön in unsen endin 

mälön, 
in unsemo ännuzze, thaz uns iz uuola sizze; 
5 Zi thiu ouh in themo 6nde, thaz unsSr muat sih 

mende 
sülichera rusti ingegin äkusti. 
Uuir duemes thaz, ih sagen thir ein, mit unsen 

fingoron zuein: 
sint zuSne oub, nim es göuma, thes selben 

krtfzes boum&. 
Drag thu, giloubi thu mir, then gundfanon anan 

thir 
10 in höubite inti in brüstin, in thines herzen 

lustin: 
Nist fYant hiar in r¥che, nub er hiar fora int- 

uuiche, 
ther diufal sSlbo thuruh nSt, so er thibrana 

scouöt. 
Mit thiu uuürtun uuir giröchan, ioh kraft sin 

thunihstöchan; 
mit thiu uuard er al birSdinöt, thaz iamer er 

nirköboröt; 



248 

15 Mit thiu uuard filu h&rto selb ther uuidarauerto 
giuuuntdt ioh firdamnot rümo in Lumigan 

not. 
Dua» theuB in thir seine, int iz dragen lidi thine, 
giloubi mir in uuär rntnj harte sciuhit er 

thfii. 



m. 

SIGNACÜLÜM CRÜCIS. 

Gib, drühtin, segan sinan in ITchamon minan, 
ioh theiz io hiar in übe minera s^ä klibe. 
Si, tr&htin, io ther segan sin in allön änahalbon 

min, 
thaz fiant io zi nuare min uuergin nigifare, 
5 Thaz ih mit themo thuruh krist si ümbikirg bi- 

festit, 
in Ifchamen ioh muate zi allemo änaguate. 
Biscirmen sino süazi ougun ioh thie füazi, 
min herza ouh mir biuu6rre, thaz fiant mir 

niderre. 
Mit thfu sin mino brösti gisegonot in fest!, 
10 houbit ioh thio henti, thie lidi al unz in enti. 
Bifängan st ih mit reino, thanne ih in mir iz 

zeino, 
särio thia uuarba, in allan änahalba. 
Thaz scirme mih in brästin fon ärmalichen 

lüstin, 
in h6rzen ioh in dStin fon ubilen githahtin. 
15 Mit thiu 81 ih lo thuruh ntSt al ümbizirg bise- 

ganot, 
thaz fTant sih nimende, er stat in mir io 

finde, 



249 

Mit thiu s! ih lo bifangan ioh fTanton ingfingan, 
bifolahan sinSn s^ganon ioh allSn götes the- 

ganon, 
Thaz mih mit sinu ntde ther fTant io bimtde, 
20 ioh mir hiar zi libe gaatalih io klTbe. 



IV. 

DE RESÜRRECTIONE DOMINI. ÜESPERE 
SABBATI. 

Thoruh thes crfices krefti ioh selben kristes 

mahti 
so queme mir frammort nu in müat, uuio er fon 

themo grabe irstuant, 
loh uuio nan fnuntilih gisah, ouh mit then iun- 

goron sprah, 
uuio h4rto er thie gifrSuuita ioh guatilih in 

sageta. 
5 AI thiz üngiräti ioh thie egislichftn d£ti, 

thaz uuir hiar fora quätun, in Madag sie iz 

dStun. 
In mörgan uuas in uu£ra thero tfstoröno fira, 
uuas ouh thes d&ges diuri thär harto filu 

mSri. 
Thes sunnunSbandes sffr irhuabun sih thiu uulfb 

in uuar, 
10 nidätun sies th& bitftn, zi themo grabe sie 

iltun. 
Uu4nu, fagilih thö ilti thuruh thio spätün ziti; 
tiliaz thiu fira irdualta, thiu minna iz in 

irfAlta. ' 
Druagun se iro salbün mit in sär thia uuarbun 
liobemo manne, krist zi salbonne, 



250 

15 loh giangim ahtönti, thaz uuesail thaz nimöhti, 
thaz sie thes stSines burdin fon themo grabe 

iruulltn. 
Sie th^htun, thaz sierbättn thie man, thie thaz 

gidäiin; 
uuas iro kraft zi nidiri ingegin thes Steines 

hebigL 
Thes ganges sie iltun g£hün ioh thaz grab gi- 

sähun, 
20 in mihilan unuuän thaz ketti fdndun indän. 
lliö uuard sär thia uuila mihU erdbiba, 

harto mihil egiso; bi thiu hintarquSmun se so. 
Sih scütita iogilicho thiu erda kraftlicho, 
ioh si slinmo thär irgab thaz dreso, thaz in 

iru lag. 
25 Quam engil ein in gähi fon himilriches ht^hi, 

er uualzta thana sär then stein, so er nan 

^rist birein. 
Ni thäz er tharaginti, thaz er then uueg gi- 

rümti, 
suntar man irknSti thio seltsäno dä^ti, 
loh ouh man thaz uuestin, thaz krist stuant ir 

then restin, 
30 gisiunes ärumi er g&b in thaz itala grab. 
Gisiuni sin uuas, uuünna, so sc&naz io so sunna, 
in uuizes snSuuen farauui 86 uuas al sin gi- 

gärauuL 
Thö hintarquämun nC^ti thKr in alathräti 
ioh forahtun in thö glQiün, thie thes grabes 

sähun. 
35 Sie uuurtun selb so dtSte in themo selben ntfte; 
ther engil bi einen Ifbön sprah thö sär zen 

uuibon: 
„Uuib, ih sprichu thara zi iu, uuiht niförehtet 

ir lu, 
dröf nintuuerfet iuer müat: ir quämut hera 

thuruh guat 
Uuio mag uuesan thaz io BtS^ thaz ^nser iuih 

egiso? 
40 iä birun uuir in uuSra iu eigene gibürä. 



251 

Ih uueiz iua herafart: ir stechet xmsan heilant, 
then these liuti irsluagun ioh hiar nan ouh 

bigruabun; 
Then sie hiar gidf^ttun, mit krüze mirtolotun, 
in themo sie sih rächun, mit iro speron stächim« 
45 Ir nithürfat in uuär nieigut ir sin uuiht hiar, 
er uuiht es ungidän niliaz, soso er selbo gihiaz. 
Er ist fon h611u iruuuntan ioh üf fon dSde ir- 

stantan, 
mthurfiit ir nan riazan; iä uuas iuz &r gih6izan. 
Er nam in tSAes riche sigi kräftliche; 
50 mit imo er mer nifihtit ioh furdir sih nürrihtit. 
Ih zellu iu ouh scöno liubi, thar n&m er sin 

giröubi, 
sid er nan th£r ubaruu&nt, ioh leitta in ände- 

raz laut, 
In himil guallichi, sines selbes richi, 
kraftlicho filu fram, so imo selben gizam; 
55 So imo sähen gizam, al thaz er t&de ginam, 

— giloubet uuortes nünes — niliaz uuiht er thär 

thes sihes. 
lagilih hiar sehan mag, uuär ther lichamo lag, 
uuär inan ouh gibürgun thie man, thie thaz 

biuurbun, 
Nu scülut ir särio gitlen zi then iüngorön sinen, 
60 mit blidlichemo uuillen thiu minu uuort in 

Zellen. 
Nidue ouh p^trus nu thaz min, ni er sih fuage 

thara zin; . 
gifreuuet allen in thaz muat, uuant er fon itiäe 

hiutu irstüant 
In muat in iz niläzen ouh uuiht inan niriazen; 
nithürfun sie in uuar m!h: er sprichit skioro 

mit in.'* 



252 



V. 

UNA SABBATI MAMA MAGDALENE ÜENIT 
AD MONÜMENTÜM. 

Quam mailfa sliumo in uuKr thö zen iungo- 

ron aar, 
deta si in sar mlbi, thaz er firstolan uuari. 
Thö Uefun sär, so thu uuSist, thie inan minnö- 

tun meist, 
iLna theheina bSlün zi themo gribe sie iltun. 
5 Uueiz, themo ouh baz zauueta, ther thiä iügund 

habeta; 
then gintfz firliaf er fram ioh ^r zi themo grabe 

quam. 
Nigiang er thiu halt thoh tharih, nihalf ther ander 

thiu sin mm: 
liaf er näh in thräü, thöh iz uuäri spSti. 
Er sär thia beldida gifiang, thaz er in thaz grab 

giang; 
10 sih ther ander tho gifhäh ioh giang themo 

gin^z nah. 
Then sabon sie thär füntun, mit thiu nan thie 

biuiüntun, 
thie nan tharalegitun, so uuir hiar föra ze- 

litun, 
Ther su^izduah uuard thar fdntan zisamane al 

biuuuntan, 
fon then sabön suntar: thaz bizeinöt uüntar. 
15 Sie thaz al gisSChun, giloubtun sär thö gShun, 
thaz er firstolan uuäri, so thaz uuib in deta 

märi. 
Sie nirknätun noh thö thaz, theiz 8r sus al gi- 

scriban uuas, 
theiz süs al er uuas füntan, thaz er scolta 

irstantan. 



253 

Thie drfitä giangim gdate mit sSragemo müate 
20 zi seliddn thiz ähtön mit rifzagen gitrahtön. 
Er stuant fon theru steti frda, — uuir sculun 

httggen tharz&a — 
th£r er lag gibörgan, in sünnundag in 

mörgan. 



VI. 

SPIRITALTTER. 

Thie iungoron in unffira bizeinönt r&eha mSra, 

ioh iro zueio loufä dSt filu dfafa. 
Theso selbun dSti biz6inönt zuene liuti, 
thie iudeon giuuKro ioh folk ouh heidingro. 
5 Unio sie d£tun unidar got, hiar ist iz gibflidöt, 
gidöugno, so ih thir rediön, in thesen euan- 

geliön. 
Ioh uuio siez ouh fimSmun, zi giloubu sid bi- 

quämon, 
irlüeggtun bi nfftt thie selbAn kristes dött 
Bizeinöt hiar thaz selba grab, thar ther licha- 

mo lag, 
10 thes thie liuti uuas filu &d, selben druhtines 

töd. 
löhannes in giuuissi, thoh er iüngero si, 

biz^inöt in therera däti thero iudeöno liuti. 
Petrus ther alte in thes giscrTbes uuorto — 
thes thih mag uu6san uuola niot — bizeinit hSi- 

dinan thiot. 
15 liaf iöhinnes harte mSr ioh quam zi themo grabe 

ouh St^ 
er stüant sid themo fl&e in gimeitfln thoh 

thärtfze. 



264 

So liazun in io ümbiruah thie selbun iudeon gotes 

buah, 
thär in ana zälta, unio krist in queman scolta. 
Zi uuizzanne sie altiin thio büah, thin fruma 

zaltun, 
20 uuio unsan lichamon näm selbo druhtin, so 

imo zäm, 
loh uuio er ouh thaz biuuärb, thaz er bi ünsih 

irstärb; 
thio büah ouh thär giuuiiagun, uuio sie nan 

bigrüabun. 
Iro nihein zi thiu gifiang, so therer in thaz grab 

nigiang,^ 
thaz thes gouma niäini in uuär, irlüegeti thia 

frdma thär. 
25 Niquam thö pStrus noh thiu mm, ioh giang er 

sKrio tharin, 
giloubig sär ouh uuürtun, so iz heidene bi- 

füntun. 
Thö giang näh ther ander — thaz selba ntieid er 

thUr «r — 
giang after imo in then uuän, tho er Inan sah 

thara ihgan. 
So uuerdent noh thio ziti, thaz meinent theso 

d&tii 
30 thaz herza iüdeöno gilöubit kriste scono. 

Giloubent sie thaz krtfzi ioh selben kristes uuizi, 

ioh eigun ouh giuuissi thaz sin irstantnissi. 
Ioh iagilih sih ktfmit, sär sih thaz herza rümit, 
fon üngiloubön festi iruueichent thio iro brüsti, 
35 loh ruarit thanne smerza thaz steinina herza, 
biginnit thanne suizzen, mit zä>harin sih nezen. 
ßiginnit thanne uueichSn, mit riu sih irbleichen, 

ioh rient io in rihti zi kristes blgihti. 
Sie thunkit thaz giräti thanne filu spSti, 
40 ist iüdeo manag thanne in uuär härto filu 

iämar. 
Sih k^rent sie zi guate rtfzagemo müate, 
biginnent thanne riuan ioh iro brüsti bliuan. 



255 

loh uueinont io zi ntfti thio langun missid&ti, 
thaz sie sih Sr nüdagotun, so uuSnagltcho le- 

betun. 
45 Nement sie thanne göuma thera langftn ün- 

giloubä 
ioh klagönt thera ferti thia füu langftn herti. 
Biginnent thanne uuuafan ioh zi gote ruafan 
mit mihilen ilön, thaz sie thia sunta dilön. 
Giuuisso iz uuirthit thanne, thaz sie gilöubent 

alle, 
50 thaz sie after themo guate sint rt^zagemo 

muate. 
Sär so zala nöto heidindro thioto 

irMllit uoirdit uuanne, tharain zi g&nganne: 
Io so th4r zi thiu gifiang, ther after pStruse 

thäz er ooh thio däti mit imo scouuoti. 
55 Sie sähun thär thö, uuuntar, thie düachä liggen 

sdntar; 
ther selbo sueizduah in un^r lag gistintoröt 

th&r. 
Biuuüntan thär zisamane fon themo selben sabane, 
fon then düachon funtan, mit thSn er lag bi- 
uuüntan. 
Bizeinöt in giuuissi ther düah thaz götnissi, 
60 thaz ist in giuuelti ^a theheinig 6nti. 

Ther diiah ther uuirdit funtan zisamane bi- 
uuüntan; 
nimahtu irsehan, uuizist thaz, niuuedar enti 

sihaz. 
So ist drahtin in giuuelti £na theheinig enti, 
ioh ist äna inagengi; niuuäs, thaz Sr bi- 

günni. 
65 Ist riimo er in then güatin fon unsSn ärabeitin, 
süntar biuuüntan so thär ther düah uuard 

funtan. 
Gilöubent sie thie däti, thöh iz uuese spifti, 
ioh irk^nnit thaz müat, nuio selbo drühün 

irstuant; 



266 

Uttio sin giiiKda tbaz biuuarb, thaz er bi tnsih 

irstarb ; 
70 klagönt thanne ntSü thio @renin ziti, 
Thaz sie thero dato gifölgetun so späto, 
iob in liazun umbiruab, thaz in zältun thio 

büah. 



vn. 

MARIA AÜTEM STABAT AD MONÜMENTÜM. 

Marion thes thoh k> nirthröz: stuant i[zana thes 

grabes roz, 
zi steti thär gintfto; si minnöta inan thrlSto. 
Häbeta si nu in nuär mfa minnä mibilo sin, 
mihilo liubi; thes uuortes mir giloubi, 
5 Minna mihälo itbaral, so ih thir hiar nu sagen 

scal; 
thie drtfta giangun thana sär: siu stuant thoh 

uiieinöta thär. 
Si thk stat iKkh tho nirgäb loh luagäta auur in 

thaz grab, 
si iwasr thär tho suahta, so härto siu sin 

rüahta. 
Ther man, ther thaz süachit, thes er härto 

ruachity 
10 « thär er es milhont mista in uuär, er kSrit, süa- 
chit äuur thär. 
Xhiz uui b ouhv thaz hiar sitota, si iz al irsua- 

chit kabeta, 
nisüahta siu thär thes thiu min, luageta äuur 

thotharih. 
Tho sah si sizzen sctfne tiiiar engflä zuene^ 
sie uttärun fro'nisg filu främ, so in kristes selben 

grabe zam. 



257 

1& 7A ihm ftiAiton sat ti»et eiM^ tb&i^ knbt lag Atii&r 

eino, 
jotoi höubäon ther iindöri tliftr tker Uchamo 

lag 8r. 

Sie 8i»riU}hiili tiud luilhiilti; loh tulz si thara 

^ irnolti; 

ira n^ufuk si^ OHh 8%t»n, Üfeaz^sietlies fiSgetiin. 

„Uiul^ xliii Umiattt thl^?' uuimiai tfoaelualu sär? 

20 xxfjum ungifmiro tbinaz . ist, sä ungimacho 

riuzist?** 
,,lfi^ m^i»^ quäd d jti m dd, ^^tftt! gitasten uaei- 

nonnesl 
ser ioh läid ub^,rni«Sii' ist mir harto gidliL 
Hä^efik ih 21 klagöhne ioh leidalih zi sagenne; 
maüeia ib, Idl, ii» gäh^ üaär ih » a;ia£alie. 
25 Tha£ a$f, tbfts thär ruarii mih, theist leidon allen 

ungilifa, : 
iz ttborstifgit noti allo uufdanmiati 
Mir ist »^ nibai- f^t\ oinbarteiüitii ih ia ia^r, 

fiiuaaii) es untar mamle' . iamer drffst giavinne. 
Sie eiguii mir ginomanan liabon drubtin minan, 
30 tbaz fs&xi ]^aba hecza;j bi thiu rfiarit 'mib tbiu 

smerza. 
Nittruas iu tb&r ginüAgi, thäs man liaa irsUiagi, 

s^taa^ se cmb biuioikbin, thiz «e oan gibür^, 
ThasE Munt nihein niuugsti, umo man nan fir- 

quistty 
iob uuio man iian firduasbti mfer zi Uidtusti. 
35 Bi tbiu, fr£^ min, so ib im r^dinon^ jami^ ib tbaz 

irköboron, 
tb6ib lam^r frauu^nsti gitiae itt mino brusti; 
lob so ib in biar nu zellu, uuard mir uuS mit 

minnti^ 
tbeib sino liubi iet mib güoaz, ob ib Jedi niazan 

Oba iaman thob giquKti, uuära man nan däti, 
40 odo mir gizeliti, nuära man nan legiti, 

Tbaz ih tboh in thera dffti uuaz tbionöstes 

gidSti 
tbemo Hoben manne: nuaz uoSri mir tbannel" 

Ol«d ed. Piper. • 17 



258 

So sHuma si*thö tb&z gkpvah, si sICrio uuidorort 
P bisah; 

thä,r sah «i druhttn stantan ich habeta inan 

funtan. 
45 Si uuiht thoh sin nirknäta iob giuuisso nuänta, 
theiz in dlaauärt ther g&rtäri uuäri. 
FrKgeta er sa säre, zin si räzi th&re, 

uuaz süahtt si so härto tbero klagontero uuorto. 
„Fro^nun,*^ quä4 si, ^„daa mih uuis, oba thü nan 

n&mis, 
-50 ioh uuara^thiu tbin g&aö then minan liobon 

däti. 
Ib giägaleizön, tbaz ist uuSr, thaz Ih ifian giho- 

16n tharj 
^ . niUekent mir zi heiti tbioliebftn arabeiti*'' 
Ninanta si nan dr6f er tbüruh tbaz mihila ser, 
si uuanta in alafesü^ tbaz männalib iz uuesti. 
55 Bi n&men er sa nänta, ioH si nan sär irkanta, 
zi Mazon si sftr flta^ tbes biaz er sia duan Mta. 
„Intbabe^^ qnad er zi irii, „thfli, drof nirÄari thu 

mib: 
nifdajr ib nob nu tb&üauuert ih mined f&ter ge- 

ginuuert* 
. Gizeli uuörton tMnSn tbSn brüodoron mihSn^ 
60 tiiaz babSs tbu irfäntan^ tbeib bin fon tt^de 

irstantaü, 
lob tbeib f&ru in ribti in stnes selb gisibti, 
in'frtfhisgt gisiunes tbes dr&htines mines. 
Zä in tbu^ tber böto bist^ er göt ioh iro fäter 

ist, 
tbaz lKz6n sie in uuäära tbia ungilouba in 
^ ^ :: fiara.** 

65 Nideta^ si tbes tbö bita, zen iüngorön si sär ilta, 
s&geta in tbö, tbaz si nan sab, iob unört, tbiu 

er zi im spralu 



259 



vm ' ^ 

SFIRFFALEFEB, 

Ih ttufllu Mar gimeinen^ vtkaz thie 4ngila bi- 

zeinen, 
thie scffftiin iah thi^ auTzoB^ : tkie in Idistes 

^ gr&be s&amn, 
Thie th&r in rSsii frono gizSmun so scSno, 
nnäron sktnenti fr&m, so gttes l)0t6n uuöla zam. 
5 Iah th&z ist mihi! uuuntar, thaz sie so sazun 

snntiary * 
sih thSr sd gi^inötnn ther& 8t6ti gufttCüi;' 
Thaz unir engit nennen, thaz ' heizend, %&' uuir 

Zellen, 
b6ton in gitluuti frenkisge linti,- 
Thie ia thaz iruuellent, thaz sie thaz gizellent 
10 sär in horsglleha frist, so uu&z so in ^ibo- 

tan ist. 
Sie m^inent hiar, thie zu@ne, thie engilä sine^ 
döent nnsih ginois^e Ion themairstantnisse. 
Thie selbnn götes theganä, thie iins scribent 

kn^tes rSdinä, 
thie uns scribent sino däti ioh selbaz sin 

giittti. 
15 Thäz ist uns iröugit, thaz gat ist kridtes houbit, 
uuizist thaz gimüato, , theist druhtin unser guato, 
Ther zen houbiton s&z, ther kundit^iHiizifitii thaz, 

uns in giuuissi thaz kristes gotnissi. 
Then man zen f&azon ^sah, tiier zeinöt ander 

^mäh: ^ 
20 ther zeinot scJTna giunürt, tiiera selbAn ISchi 

giburt. 
löhannes, uuMsi thu thaz, zi knstes houbiton sa2, 

thö er so hSho gisan, thfes duangäi^n bigän, 
Tho 4t so hSho iz füarta, thaz gotnissi rusurta 
mit unörtan ilm diäfi§n, thlra lAur zua^ ia ruafen. 

17* 



29» 

25 Gibögat er ouh thero fuazo, uuant er giscreib 

uns suazo, 
ofono filu fram, uuio er hera in uuörolt quam, 
Uuio druhtin deta, sf ^o zäm, er unsan licha- 

mon nam, 
UUIO er uuard qyi^, bera fffBS ioh nu btüt in uns. 
Bi nämen si druhttn nanta, so ih hiar förazalta: 
30 rr-^ gisoS^ U)k thior kttado ist^ t](l^^. thu bi 

nämen nennist — 
vSimft so er zi ijrii quICti: ,;ii:knäi iliik bi n&ü, 
]A\inMto ItCz thir iz heiz, uuanta ih thinan 

9)BlQÜ>n uueiz.^ 
Si n»n 8&]r irkito^ta, so ef tlie» «waoQ naji^ta 
tliaz «i g4^ 6r firliM, jünzi er sia uBib hiaz, 
35 So ist. tbelfto götes drute gisprochan zi guate, 
mti^eene m «we,. themo uuizods^entäre. 
„Ihif* qiift4 druh*iti, „u^i^ ttih bi naKien^ thaz 

nihiluh thäh, 
bi namen uuf^iz ih tilüih äl, 95 man siitan drfit 

Nalet( tbei^ tbih zeino ipit uwfroiti gimeino, 
40 ilx /mieiz thih süntaringon in thihes selbes 

: . thfegTO.« 
S^;puardj>uh hiar bi thaz mfh, thiv« tb&r thö 

9A0i^ t^ÄZ lib: 
ßiirik&al^ nan, so er uuolta, thö er then nämon 
:. nanl^. 

Säma 1^0 er zi iru quäti: „irknäi mih bi n&ti, 
in muikte l&s tjbir :Ut heiz,, ' thaz ih thiaatS aimon 
.' uueiz." 

45 Tb^z BiUJTb zj, thiu gifui^ta^ tbSn iungordn iz 

kjindtai 
: ;a})i^r $riat thö thaz uuib, in gi^ägeta thaz lib. 
Nim goMwi^ hiar nu ntfti thio uüntarlichün däti, 
;:: ^om Ir^isga gis^ymi iob th^z seltsani: 
Gab i\i «uulfb uuanne themo gdmmanne 
5&: :, M^t tSde» '— tbiu nStara ^pu^ sab; -^ 
Qii#n( ajaur ih^u^ im in uuSr, iob kuirdta thaz 

l :: • :., . 'Bfb sai?; 

:■.; jiidfb, ib.l^Hjp redia^Ä^ erjiati gpawÄannOB, 



2$1 

S«% sö drttitin quSti, ioh er U fei-ihfadtti,' 
thia botasoaf sns l^atär, ÜieS^ tmtäi m£ra 

uüntar. 
55 Fon iOi&r^ selb&n hiti% tbe th8<i gismikt iu 

enti, 
ioh uM^üoü tiid maiiM gäV zi dräikaflbe, ' 
Fon Öteru intföhent, theist ouh uufb, nu thaz 

'■ «TiisSfiigii Üb, 
frenn$4[a zi libe: nisit irbolgan uuibe. 



DL. 

m}Q EX DKCIPÜUS lESU BBA»T IN 
- CASTELLÜM. 

Üliö tlmz j^thiiiga guai ^ foü t^t)»^ grabe 

thaz Itb, thaz bi önsih hiar irstarh) im het^e 
^ '^ hera v«d[(laitiuarb, 

Tbes ddges faarun thanana sine drtittheganä, 
gisellon zu4ne güate, • sSragemO ^6ate. 
5 Si^ fuarun qailtilonti thio &milieh4n dSH ^ 
iämarikkoa thfngon io in tisien s«^Iben gongen. 
Sie giangun inm klägonti ioh io fon {tn<y «äggnti ; 
quacti in harte in iro muat thaz sin manag- 
' ^ felta:%öa*. 

Uuard druhtin in dö lindo thes uneges saman- 
■ ' ?'■■' - . ' ' ■ sfaidoy- '''■ 

.10 gliang onh in thera ferti mit in tho kJfsonti; 
Ni thäz sie ihM thöh däthi, • thii« «fei nan ir- 

knStin, 
odo in 61&^nkri sie ttn^ttii^ iraerer miäil. 
„Uuüst," qnad, „iuer rSdina ioh iuer ünfreunida, 
ir inerew iinorto get stis dttfrÄht»?*^ ■ 
15 Gab dn^ inimuntii, <d61b sd ^r im zümtl^ ' 

thaz TsüA thttes inan i^tiirta; tli«z gönAr es idfdalta: 



262 

,Bi8t thu 6ixiQ ir ^ente, ir indaremo laate, 
\ thaz thit in mtiate thaz nist heiz, thaz ^llu thisu 

uuoroltuueiz? 
Ooh iiuflit thu thes nirkaffiat^ ihaz niuenes gi- 

dän ist 
20 ^i|l thesed ; inheimÖQ? tha^ mugan uuir iamer 

uueinönl*' 
,,Uua2 ist thaz,* quad er, „süliches? nu girihtet 

nah thes." 
sie zältiin, so man ofto duat, thaz iro sSraga 

muat: 
Inti thtt niht^rtös hiar in länte fon themo hei- 

lante? 
istir tinkund ooh nu thaz, uuio diuri forasago 

iz uuas?* 
25 M&httg Ullas er harto stnes selbes uuörto 
ibb sines selbes dlito krefljg filu thr^to, 
Fora göte uuas iz meist, uuir zellen thir iz, thu 

iz niuueist, 
£or iUen thesi^n liutin, thoh sie thar so gidICtin — 
loh uuio nan ouh irquältun, zi tt^de nan firsaltun 
80^ thie unse hSiföston ioh &lle these furiston? 
Uuir uuantun thes giuuisso, thoh iz niuurti, lei- 

d6r, so, 
er ünsih scolti irlSren thes mänagfalten üuSuuen; 
Firfilhan nnsih scöltt, thoh uufht es so niuuürti, 
thiu stn selba güai^ thera altfin ärabeiti, 
35 Thes m&nagfalteii sSres, thaz uuir nu thulten, 

ISuues, 
theiz alles uuio niuuürti, nub er es duan scolti 

enti 
Thiu thing uuir hiar nu sagetun, ioh thir ouh hiar ' 

gizelitun, 
^ uuialst thi thaz, Ma uuSn: nust thritto d&g, theiz 

ist gidÄn.« 
Bigan dö drohtiü redinön thdn selben slnen the- 

ganon 
40 sines selbes uuorton, then lieben gifertön: 

„Uujola dumpmuate zi managemo guate, 
: ! ü thesen thingoi^ allen, thoh iüz thio büah 

Zeilen. 



263 

luz thiö büah nennent ioh förasagon singent, 
iner herza tiiioh.ttdu in uuSr ni^öubit thes 

giscrifbesthär. 
45 lä Uimf, so sie sagetiln, fon kridte sulih zelitun, 

er al iz 80 irfdlti ioh selbe sulih thülti, 
,■ loh er in sinass richi, insina gä&Uichi 

mit sulichu biqu£mi, sös imo selben zaini. 
Thio büah biganner ifarön, :f<m moysese^ouh tho 

redinön, 
50 , iöh bigan in Zeilen fön foräsagön alleb.^ ^ 
. Aütfristöta onh filu fram thaz giscrib in, soso zam, 
uuio iz iagilicher zelita» fon imo sulih sageta. 
Er zalt in m&nagfaltö* siiazlichero uüorto 
al thia selbun redina, thia se scribun th&nana. 
55 Zalt in thes gmüagi, ^ Uueühes io giuuiagi, 
jet>no inti reino ioh h&rto filu kleine. 



APPROPINQÜABANT CASTELLO. 

Sib n^tun sie thö alle zi themo kästellei 

thara zen iro selidon mit thesen selben rSdinön. 
Thö det er, selb so er uuölti ioh rümor färan 

scolti; 
tho n&ttun sie na^fi ginüagi, thaz er mit in giangi. 
5 ,^idüa thir,^ quadun, „thia arabeit, uuanta äband 

unsih änageit, 

uuis mit uns hihaht, uuanta fdrdir thu nimaht. 

Niscaltu io nu so giduan; uuir geben thir hinaht 

sul^sduam; 
niuueiz, uuär thu iz auur findes; ther dag ist 

sines sindes.*' 
Ih uueiz, sie filu h&rto thlihtun tbero uuorto, 
10 thiu in thär uuarun meista thes sines Ufdes 

dröst&: 



364 

Foa ittöjrsese selben ioh förasagin allen, 
uttio ü thäränJa ist al giz&lt, ' er tSdes dnan scolta 

übamuant. 
Det er, »o sin quittun ioh iaan ouli ihd b£tun, 
al 86 sie nan bSitun; in btfs inan' glleiton« 
15 Thö, uoSn i&, sie ginUzin, ihas sie saman Ibsin, 
irliuton imo tho uro gdat, so man Uobbmo duat. 
Nam er tbd thaz s^ba brtft ioh th^n iüngoron 

iz bot. 
thni gisCmni in sih indätun lohinan slbr iranäLtnn. 
Th6 uiuurd in älagahün, sin uufht sär idgisShnn 
20 särio in thSra fristi; th6 niartttn se' ingusti. 
Uuard in sfifr th^ filn leid, thas er sih' ^t fon in 

firmeid, 
thas muastn sih sin fi^uu^Sn ioh iban längo 

sconön. 
Sah ein zi andremo ioh förahtun in sliumo, 
irquämun üngimezen thes Haben gimazen, 
25 Thaz sie sin so firmistun, bü sies uuiht niuuestun, 
ioh inslüpta in gähun, then mithont se änasähun. 
Bigondun thingön tho nntar in, uuio er giang kti- 

sönti mit in, 
uuaz es thio büah qnätun, sie uuiht thoh sin 

nirkniftun; 
Uuio thaz herza bran in fn, unz er thingöta mit in, 
30 thuruh thio änguSti ioh sthes linbes lusti. 
Sie s&rio th^n stunton uuidorortes uu^ntun, 
thaz sie sih tho giduamttn, then iöngorön es 

giruamtln. 
Giuuisso s&g^n ih thir Sin, sie zaltun sar thö 

th6sen zuein, 
thaz inan pStrus gisah, ioh selbo er ouh mit 

imo sprah. 
85 Sie in th6 redä dätuti, uuio sie nan ouh irkniitun, 
ioh uuio se in thera ferti giangun ktf sönti. 



265 



XL 

STETIT lESUS IN MEDIO DISCIPÜLORUM 
SÜORUM, 

Vaarun thie iüogoron Üxo b^förahti^ti tb^o iudöno 

thuitth tmbila nift in eiiuui hüs gisiamduöt. 
Theo. buAchon mäht thär uuärtön: ddrön so bi- 

stuuit er untar udUin thes selben dages thritten. 

5 Ki zemo antdagen min quam er 4utiF sama zi in, 

unanta, ik sägen thir in un£r« sie uuffrun auur 

säman th&r. 
Sie fltthiUL onh tbm selben nt^t, ioh er in frido 

sär irbot, 

gab frido, so ih thir redinön, then sinSn drtft- 

; . j tbeganon. 

. Oufai blias er sie ana, so thu uueist, then selben 

, ' : heilegon geist, 

10 . tiua selbün kraft sina; thaz gihia^ er in iu 

luiila. 
,,Sö unemo ir,*" quad, ^gihei^t, ir suntä mo biläzSt, 
giuuisso uuizlt äna UMSi% ; ist mtna halbüu sär 

gidän. 
Then ir iz auur uu&et, . in suntä mbilazet, 
theist ouh f^sti ubaril äna theheinig zutual.'' 
15 Firgab ia thaz zi rüam^f theiz uuari in iro duame, 
thaz sies alles uuialtin, so uuio so siez giriattn; 
Thas sies uuialtin £lu fmm, so gOtes theganon 

gizam, 
ioh sario in theru fristi iz uuSri filu festi 
Tho uuurtun. sie gidruabte . zutualemo müate, 
20 nigiloubtun thesa redina thuruh thes herzen 

freuuida. 
Nidet er thes thö bita, hiaz ruaren sina sita, 
sie henti ouh stno rüartin, thaz sie nizufuolStin. 



266 

Thaz deta druhtin thoruh thaz, uuant er giuun- 

töter uüas, 
thaz sie alles uuio nidKtin, bi thiu nan thoh 

Irknatin, 
25 Uuant er uuard thar giuuäro, giuuuntot filu suSro, 
zi firehe gistöchan; iz uuard thoh sid girochan. 
Sie ouh tho so datun ioh noh thö zufuölötun; 
uuas in thaz herza filu fr&, bi thiu uuünterötun 

sie sih sti. 
S& giburit manne, thara er so ginget thänne, 
30 gisihit thaz söaza liäbaz sTn, thoh forahtit, theiz 

] mmegi sin. 

Sulih hiar ouh ruarta thie selbun kristes drtita, 
sie h&bStun nan in h&ntoü herzen zu¥uolönton. 
::Hiaz er imo thanne geban zi ezanne, 

noh uuärun zuSuiline thie selbun drtita sine. 
35 Sus lökota er mit minnön thie drutmennisgon 
sus io tÜesen datin, thiz sie nan irknatin, 
Hiaz f6n in uurti fäntan, thaz er uuas selbo ir- 

: stantan, 
ioh sie giuuisso ouh uuestin, thaz er stuant fon 

then restin. 

Uu4nta iz mag man uuizan: ther the uuilit ezan« 

40 \ thai^ inan ISb ruarit, ^ ioh tSchajnon fuarit. 

Az er fora in thö thibre, thaz uuestin sie zi uuare, 

thaz er thaz ferah habeta, ^ in llchamen lebeta. 

Tho näm er, thaz er leibta, tiait thiu er in ouh 

thö liubta, 
ffab in thaz zi söazi, thaz iagilih thes jS^L 
45 Mai^ta er sie thö alles thes frören thinges, 

thaz er gizälta iz allaz in, ^ unz er ^r iu uuas 

mit in» 
Er deta in offan allaz thaz giscrlfb follaz, 
m^röta in thie uuizi mennisgön zi nüzzi, 
Xhaz iagilih fii^n^mi th&r&na thaz giz£mi, 
50 thaz druhtin thiz so uuölta, ioh süs ouh uuesan 

seolta. 



267 



xn. 

SPIRITAUTER. 

L6kza thexero uuorto thiu gmazit ^eichan harto, 

racha filu mlbra ioh thräto seltsana, 
Iz 18t, thaz nihiluh thih, uuüixtoron managen lin- 

gilih, 
thisu selba redina, thia nuir hiar Bcribun obanaf. 
5 £igim unB thiu götes nuerk harto mihilaz gib6rg, 
1 , thaz uttir thea biginnen, uuir sülicho däti z6UejL 
Ist thaz selba mfiri harto seltsäni, 

harto rfimo oba nnsan nxi&n sulih rächagidän. 
In uueltcha unisun uur ü; ther man uuas in gi- 

bürti — 
10 ioh unir gilouben thaz ouh främ, er uuaran If- 

chamon nam, 
loh habet fasto ouh unser mdat, Bid er fon tt^de 

selbo irstuant, 
giunisso uuiznn uuir thaz, theiz sid uuar irchamo 

uuas — 
üuio er selbo qu&ni — thaz ist s61tsäni — 
bisparten dürön thara zi in ioh stuant thar mit- 
ten untar in. 
15 Uuir scülun hiar nu suntar gizellen ander uuuntar, 
thSsemo gimachaz, thaz uuir firstanten thiz 

thiu bäz, 
Thaz uuir fon seltsäne uuola me^ sare 
irkennen, so iz giscriban stat^ tUa uuüntarlichAn 

gotes dät: 
Mannilih uueiz guater, thaz thiarna ist kristes 

muater, 
20 thiu nan bar, so er uuolta, tho er bunsih ster- 

ban scolta. 
Bar si fruma managen mit iro lidin alangen, 

nithülta si in giuuissi nihein iruu&rtnissi, 
Tho er bi ünsih uuolta dSuen, mit thiu thia uuö- 

rolt fronen, 
thaz si sin ginüzzi in thes lichamen bruzzi: 



268 

25 Uuaz uuüntoro ist, thaz uuölta, ther iamer loben 

scolta, 
er ingiang üngimerrit düron so bisperrit, 
Thff er uuard zi mäiine, bi sie zi irsterbanney 

l^langera müater, ther gotes sün guater, 
Gihalten^a thiarnftn, ther seibo druhtities sun? 
30 ubar b^da d^t er th&z, aß thm sin giuudlt uuas« 
Hiar lisis thu ouh gizämi ander ^Itsäni, 

härto mihil uudntar fon selben kriste ouh suntar. 

Th^ist gitiüffl io sd dAg, thaz man girieren mag, 

thdz iz mag, so ih rMinön, uuertisal ii^ko^orön. 

35 Yröngt tms hiar gimuato unsör drihtln guato 

sih zi rüarenne ubaral, <Mr tiioh iMier leben 

'■ ' SCftl, 
Sih zi rüarenne, thia unüntAn ouh si scanne,— 
thoh inan ttiA, giloubi mir, niscüli ruaren furdir, 
idh uuertisal niheinaz^ giuuisso uiMzist thU thaiz, 
•40 dl «ÖS ih thir redinon, furdir ubarköboron — 
Thsus ttuärri uufintarlih thiu dÄt, bC> siü th&r gi- 

scriban stät, 
; üngiHh in guatin io andereti sSnÄn dtSön, 
Üngilih, so ih zellu, thisu thing ellu, 
4Üo theso däti, thaz drihtineSHgiräö; • 
45 Dmz sie güallichi instüantin in thera ITÖhi 
• ' ioh «6 frffnisg gimäh, so mennisgo 8r nigisah, 
' loh iamer uuestin thanlie thie siÄe holdoö alle, 
thie.tho thär uuarun ioh ouh sidör quämun, 
Thäz er in natttru uuas selbo ther zi uuätru 
50 thera gr§run uuesini, so iz 8t saih din gidigini. 
Noh ist ouh hiar nigra th^ä frJfni&gftö löra, 
: thero drühtines dÄto, thes uuir bithürfun thrato, 
^Thaz uuir fimemen allej uuaz i^fu racha uuölle, 
ioh uuäz siu hiar bizeine inti uns zi frumu 
-"- - '„'..■.'■ meine,* ^' 

55 thiö selbun zua gifti, — es sint uns harto thürfti— 
:thfe züt^ gifti drostes thes setben goted' g^stes. 
Hiar lerit thiu sin stimna unsih zu^ min^. 
tho er in zuirOj so th» u^^isti giib thtofeeile- 

gon geist, 



269 

Thö er flid hiar thas aoAblias, thaz er in 8r iu 

gihiaz, 
60 Soik bimite iltan sid oüh gii^, sd er ia ^ iu 

: firgÄb. 

Erist^gab er in tbaz s&^t, tbar er ia göginuuer- 
' '! V : .; tig Btdant, 

ioh aa^ k »«imr siädr tJMfZ, Ueio er in h(mile 

gisäz. 
, Ibeiat ther beilege 'g^st^ mit tbiu er se dr^^sta 

sidör meist, 
ai4i aina geginutierti er nam foa iro b6nti. 
65 Mit tbiit i9t giseiait mannon, sih HBtar in io 

minndn, 
ioh oob tbiu minna, so thu uueist, st io zi druh- 

tSne. meist. 
In 6rda gab er in thon geigt, tbaz BOAn fimemen 

thaz io meist, 
tbaz nuaaa sie giiiüage, ioh karitas gifuage. 
Sid gab ^ nan fon. öbada» tbaz man fiSrnä^mi thä- 

nana, 
70 tba9 sie sculun thnruh n{ft minnon göt, so er 

gib((t. 
Mit tbiu kündt er biar oub mannen, tbaz sie sih 

erist minnon, 
thaz sie biquemen follon mit tbiu zen gotes 

minnon, 
So er Srist biar in erdu then geist ^ab, soso ih 

zeUu, 
aftor tbiu fon bimilon, so ih thir biar oub re- 

diafin. 
75 Nist mennisgöno uui^zl niuuedar äna ander nuzzi, 
ioh er sih gote leidit, ob er siu zuei gisceidit. 
Bi tbiu simee io zi gota fons mit thdn minnon 

Untat uns, 
iob iaan härto minnon^ so quimit iz uuöla mannen. 
Nist tbiu ittinna, sumirib, kreftin anderen gilHi, 
SO {^uuisao uuizist thu thaz, tbia uuir heizen k&ritas. 
öilebdt ist si batto paiites selbes utidrto, 
sin^a selbes bredigdb, tbiu karitäs, so ib tbir 

redinOn. 



270 

Lobot sia gittu£ro ther brMig&ti mSro 

fila mänagfalto siiies selbes uuorto. 

85 Thöh dr sl so mKri ioh ouh 86 uufs uuäri, 

, niirzalt er thaz gimiiati, thia mäna^altün giiati, 
Odo er ira dohti zi 6nte queman moktt, 

thera ira frambärt, bi imu ist si so in£rL 
Zalt er m&nagfaltaz güat ftfan sia ich thes ginüag, 
90 ioh luad sia harto gaates ioh süaziiches müates: 
Theist es allero meist, uui es drühttn qutt, so thu 

uueisty 
Vi thia s^Blbün miüna, thi er lerta uuotolt alla; 
Uuio er lerta drfitä sine hiar in imdrolütbe, 
uuio er z&lta in fon theru mmnu mit siiies sel- 
ben siimnn. 
95 Quad, man irkennen scoltt, ther sia minnön uuolti, 
ioh thaz gibot mit uufllen unolti emmizfin ir- 

fallen, 
Thaz thie uuärin guate ioh göte filu drffte; 

zi thia zSh er hiar in llfbe thie iüngotob sine. 
Bi thiu düemes uns io hiar in muat thaz filu mi- 

hila güat, ' 
100 thia filu scifnün uuunna; thaz heizit auur mfnna. 



xm. 

MANIFESTAÜIT SE lESüS AD MAKE 
TYBERIADIS. 

Ih Zell uns hiar zi nuzzi bi einaz fisgi^ ' 
uuio sie ouh th£r gidätun ioh selbon knst ir- 

knätun. 
Fuar petrus flsgon in uüär, — selbe mäht 'thu iz 

Ifisftö thär — 
giloubi üüörton minSn, mit sehs glseU6n sinen. 
5 Sie irabeitdtun thia n&ht al in gim^itAn; 

thie fisga in al ingiangun, niheinan nigifiangun. 



371 

Er stuant in themo st&de thar thö thes morga- 
V nes sar, 

thanana er th6 zi in sprah, thär er sie fisgön 

gisah, 
Oba iro thehein uniht habeti, thes in in uueidu 

zanudtt^ 
10 frfunton oub zi nüzzin, gifangan mit then nezzin. 
Sie fmo slyr thd «&g6tun, thäzsiesuuihtnih&betun, 
s&gSton, so ih nu zelita, thaz in es uuiht nizä- 

uneta. 
Br qnäd, sie sih gifiartin, zi z^sae gikl(rtia, 
thaz in th&nne zäuuSti, soso er in selbo zeliti. 
15 Sie nunrfun thö zi zesue thaz iro n6zzi in then s^, 
in quam nkt ingegini fisgo mihil mönigt. 
Ziigun sie thö ginSto, uuanta iro uuas fÜu drato, 

zi siade ioh zi sante, zi thurremo tfzlente 
Thria stnntön fin&ug — thes dnent büah thär 

gihiigt — ' 
20 onh ihi% so ih thir redinön, thaz zellent euan- 

gelion. 
Thaz nezzi dröf thoh nibrasti thoh iro uu^ri 

snlih last, 
iz al utLÖla 8Ö gisam, fflangaz zi Stade quam. 
Qoad iöh&nnes, gotes drtft, zi thto gintfzon 

ubarlttt, 
sprah in &lauuäri, theiz selbo drdhtin uuäri. - 
25 Petrus sär thes sindes bigonda suimmannes 

mit minnu ioh mit uuillen; nimöht er mo gi- 

stillen. 
Thie anthere zi länte quämun feriente, 

6r nimohta irbitan, uuant er nan minnöta so fram. 

Gägant er sär ouh zforo thön gintfzon filu sd[oro, 

30 thaz nezzi, so thu Ifsist thär, ztTh er in then 

städ sär/ 
So sie zi städe quämun, sie thär fiur gisähun, 

brt^t ouh thär zi henti ioh fisgä brStenti. 
Hiaz (dr ezzan säre zi dägamuese thäre 
mit iitno thär in uuSra thie stne fisgärä 
35 loh hiaz er sie^ooh giüuisso bringan thero fisgo, 
thie sie thö thes fartes fiangun mithontes. 



37« 



XIV, 
MYSTICE. 

. ■ • ■ * -11 ir' -'.'■'■ : (. \ : ' 

Tbaz UfiB^inöt mihil guat, thaz druhtin thär in 

: ' ) (Stikdcir stuant, 
"thiEtz er nidrat thio undus xislKir; sdsa m iil deta 
., . ' i Sorisi er. 

Unödi ist iz harto aus frenkisgero uuorto 
tbia kleinl al :ti sagelme ioh zi irr^kennei 
. 5 Thah uufll ib. es mit uufllen hiar lüäUi^ fizellen, 
giaSigSn mh in nuära, :: muär thu est llsiainera. 
Ther stad bJzeinöt lusti tbes siuW Ixbea lesti, 
^ tbia er ginam in si&a bant^ tho er t^ ubar- 

/ ■ ^ ' •uii4»t: , 

Th^ sg ibiaeinot däti - iob iiudrottAnataki» ^ 
10 thiü dib io zi ntiti Mar ferit st(^zenti. 

Tbibr uuainin mit gitbuäüge tide iüngiiM*Oiiir;»ob tfaö 

inner 
sie scolta rüari^ nöh tbö mSr tbaz selba uuo- 

roltlicba sSr. 
. Tbaz babeta mit tb6ti mabtin ther ^uinigodrühtin 
r ubarifttiüntan, tbas istnn&r, .bi tbiu stüäint er tbö 

in Stade thär, 
15. Selb so er tekbö quUti in tkeveorä selbem d£ti: 
y^nibw furdir ib mit männon ; m thesea uuorolt- 

widon, 
Tbia^ a^asa drät ib untar fuaz, si furdir därön 

mir nimüaz, 

iobr stau DU mit güuati in ^uuiAigeru fest!.'' 

Unaa tbaz n^i aeinit, tber rim tbero ÜLSgo meinit, 

20 tbero iüngorön^m^ni^ Ümz tisieto uuärua sibini, 

Xbaz brSt in tbemo disge, mit gibrätanemo fisge, 

:i<di tbaz ottb tbürub tbia laat tbaa selba nezzi 

nibrost, 
Tbaz Petrus tbaz in Htäd oub a&b^ tbasi imo fisg 
' . nibeiit inflöh, 

tbaa krist zi iüngist biar giaaZ' mit kUebton si- 

binin jnti az; 



273 

25 Oregorius tber guato er splliiota iz gimuAto^ 

ioh filu sotina in uuar min, so ist giuuönaheit sth. 
Iz augast&tts rechit ioh fihi kleiiio mtbekit, 

ther uns härto manag giiat offan scifno giduat. 

Sie thiz bSde gruaz^iyt ich tins iz h^o s^zent, 

30 thesses, thi ih nu hiar giuuüag; es ist uns foUon 

tMt ginüag. 



CUM ERaO PRANDISSENT DICIT lESÜS 
PETRO. 

Sff sie thä/r Oko gKzan, th&r mit Imo sa^ron, 
mit selb drühtine thie liebun drffta sSüe, 
Quad tbo drubtiii selbo sus: „minndst tbu mih, 

Petrus? 
miimdst tbu mib filu mSr, tban^e tbth ginöz 

ander?* 
5 ^Tbü uueist, drabitin,*' quad er, „mih, thaz ib minna 

baben tbin, 
iob tbu mir bist in müinön fara allen uuorolt- 

mannon." 
Quad er: „tbeib tiiir gibiete, thaz bä^be tbu fasto 

in mtiate^ 
iob n iz io irfüUen mit borsgltcbemo uuillen: 
Gibalt nur scSf mtnu, mühu, nales tbiau, 
10 fiiatiri siu io zi uuSru mit mihes selbes ISru.** ■ 
Drubtin auur zi imo sprab — tbaz man Ur ni- 

gisab, 
thaz er eino däti so tbiko fraget! — : 
^jPKtrus, dua mib uuTsi, oba ib tUr Hob filu si, 
mit minaiti tbines m^ätes mir unnis alles 

güates?" 
15 Gab auur antituarti p^tvus mit ^udrti, 
zalta drubtine thie gitbankä sine: 

Otfrid ed. Pip«r. IS 



2T4 

,Thii uüeist, d^ohtin güato, thaz ih thih mlnnön 

dr&to, 
thaz thu Uobo miner bist» mir ander forä thir 

nist** 
JDf6a/ quad druhtin, „thiiruh n&t, so £h hiar thir 

öbana gibot, 
20 in h6rzen si iz bifangan, nil£z es uuiht ingängan: 
Bisih mir lembir minu, mtnn, nales thihu, 

in in gidua thia uuörolt uuis, uuio filu hold 

thu mir sis." 
Er thrittün stimt nan gruazta, uuant er in imo 

buazta, 
thaz er Sr in in un&r min so thiko lougnita sin. 
25 Ther thria stuntön i£hi, so thiko inflöhan uuäri, 
thia minna zalti hiar, so zam, ther €r so s^ro 

hintarquam: 
^PKtrus, auur zeli mir, bin ih Uob filu thir? 

ist thaz herza thinaz mit uufirlicho hioldaz?* 
Erquäm er äna bäkga thera thikün gotes fragä, 
30 er uu&s es harto unfrt^, iöh gab er antuuurti 

auur thtS; 
„Thu selbe druhtin alles bist ioh uu^ist al, thaz 

in uuorolt ist, 
thu uueist thir selbe anan mir thia miha ijaiona 

zi thir.« 
,,Fimim,^ quad er, „thia redina, thia ih zälta thir 

hiar öbana, 
thaz ih uuülei so thu uueist, läz-thir uuesan 

thaz io meist. 
35 Nu faatiri scäf minu, mfnu, nales thinu, 

in in dua harto filu seih, uuio liob thir huldi 

mino sin. 
Bügi hiar nu harto thero mihero uuorto, ^ 
in. herzen, kleibi siu nu sitr, uuantaih sagen thir 

in räläuuar: 
- Unz thu iuag uuari, 90 uuas thir thaz giz^mi, 
40 thaz thu thir selbö gurtos iohgiängi, thara thu 

uuoltos; 
Thu.thönist thino henti, sär tha bist ältgnti, 
giuuisao, thaz nihilüh thih, so gurtit änderer thiL 



27& 

Thih leitit fila manno, thara'thu iiigexigist gerno ; 

thu scalt iz thoh irffillen mit thinemo ünuuiUen.'' 

45 Er mit thiu mo zalta, thaz uuerdan thaz noh 

iBcölta, 
thaz man nan gifiangi, in krfizi nan irhiangi. 



XVI, 

DE ASCENSIONE DOMINL 

Thö drdhtin iiuolta reison sin selbes rfches uuisön 
sid themo sige, so gizam, then er in satanäse 

nam, 
Eon themo er unsih retita, in hellu nan gistreunita, 
gitin&n buh mit githoinge in sin selbes heiminge: 
5 Gibst er sinen theganon sid thö thesen redinön, 
thaz unöla sie iz fim£min, insegin imo quamin; 
Gibst in, thaz sie giiltin zi then selben scönen zütin, 
thäira er thö gimeinta ioh selbo in iz >gizeinta. 
Sie iitun iro thuruh nfft, so er in selbo thö giböt, 
10 thia fart sie al so gisitötun ioh selben drühtin 

betötun. 
Er in thö n£hör gi^iang ioh sie suazlicho intfiang, 
thoh räfst er se erist harte sYnes selbes uuorto, 
Thaz in thera tiiiginnurti thaz h6rza in nuas so 

terti, 
nigiloubtun sar then gShün, thi erstantan nan 

gisaEhun. 
15 Filu er in thö zalta, so er fon in f&ran scolta, 
thaz in iz unäri festi in thes herzen brüsti. 
£r in thär ouh zalta sprächa managfalta 

uttorton ginühtin; ioh sprah ouh süs thö druhtin: 
jfa himile int in erdu so uualt ih es mit &llu, 
20 gigeban sint mir zi henti ellu uuoroltenti. 
Nu sc&l ih iuih senten, in thionöst minaz uuenten, 
gizellet uuoroltthiote al, theih iu gibiete. 

18* 



276 

Faret hredigdiiiv so nvXt so thisu uuöroli si, 
iohi kuflüdet 611a thisu thing ubar thesan uuö- 

roltring. 
25 Gizellet in ouh filu fr&m, theih selbo hera in 

uuörolt quam, 
thaz thiu min geginuuerti giuueihti thia iro 

herti, 
Mihes selbes ISra thia duet in filu mära, 
toufet sie inti bredigöt, thaz sie gilouben in 

got. 
Arme ioh thie riche so gSn iu al gilTche, 
30 so uuaz so in erdu habe lib, thaz si gomman 

inti uuib, 
Oba sie thes gigähent, zi gil6ubu sih giföhent: 
gidöufit uuerddn alle, so ist iro l&ba thanne. 
Ther auur thes nigiilit^ mit. doufu sih niuuThit, 
nigiloubit thanne ouh thuruh not, so ist er iu 

firdimnötw 
3S Zeidüono eigit ir giuualt zi uuirkenne ubar uno- 

roltlant, 
thiu ir mih düan s&hut, unz. ir: mit nur 

uuärut. 
Hömgibruader heilet, so sUumo ir iz gimeinet, 
thie suhti thänafaeret, aö slfumo so ir se 

ruaret; 
Dj^te man irquiket, thär ir zi mir es thigget, 
. 40 thaorziia^ sin ouh gizälte bettirison alte. 
Thiu kraft ist iu gimeini, thaa^ nist ünheiH 

m uuorolti zi uuare, nub ir aa heilSt sare. 
Nimag diufal thara ingegin sin, thär ir ginennet 

nämo min, 
so uul^ ir es biginnet, ir uuidar imo ringet 
45 Ir nithürfut bi thiu, ih bin lamer mit lu 

. iu nibristit min mSr: drof nifocahtet thaz sKr/ 



277 



XVIL 

IGITÜR QÜI CONÜENERANT. 

Sie thiz al thö fimSmim, thie thara zi imo qua- 

mun; 
tho Mgetun nan gimeino iohharto fihi kleino: 
süuil tiiu thaz rtchi, drahtan, mit thTnes selbes 

eirsezen tlieseii liatin nu s&r in tli^sen a^tin?^ 
5 „Nist lu,'' quad er, aiioh manne thaz zi uuizanne, 
thaz min f4ter so githuäng inti innan sinaz 

dreso barg, 
Theiz hiar in uttoroltfristi m&n niheih niau^ti, 

zi ttuizanne iz firbSri^ uu&r thiu idt nuiri. 
Thoh quement iu thio m&hti, giuu&lt ich gotes 

krefti, 
10 thio gibit iu mit mir meist ther selbo heilogo 

geist 
Ir bimt mir ürkimdon mit mihilen redinön, 

mit krefügera henti in ellu uuoroltenti." 
Irhnab er sih, S9 ^r th4z gisprah, thar stn gidi- 

giniz gisah, 
ioh fdar, sös imo selben zam, zi sinemo fäter, 

thanana er quam, 
15 Zi sin selbes riebe, so gizäm, sid er in döde sigu 

nam, 
in lüfte filu sc^Tno, ther gotes sün fröno. 
Ther nist in älauuäri^ ther er thia sträza fuari, 
ther Sr io thaz gidSti, then selbon uueg gi- 

dräti. 
Er fdar ouh sama herasun, uuanta er ist thiar- 

nun sun; 
20 nist man in alauuäri, ther %r so hera quämi. 
Firliaz er thia erda ouh thuruh tiiäz, uuanta uuir- 

dig si iiiuuäs, 
bi ira missod&ti, thaz er sia furdir drätL 



278 

Sie hintarquämun gSMn, ioh sie after imo sähun, 
sih uuüntorötun härto sulichero ferto. 
25 Thia sunnün ioh then mluion so ubarfuar er 

gähön, 
ioh allan thesan uuoroltring, — nigisah man Sr 

io sulih thing — 
Skr zi theru stullu thiu znelif zeichan ellu 
V io aar bi themo thinge in themo uahalden 

ringe; 
Ubar thaz sibunstirri ioh ther uuagano gistelli, 
30 then drachon aieuuihtes min, ther sih thär 

uuintit ontar in; 
*' Sätumum oiih then drSgön, pol^nan ouh then 

stetigon, 
thon thu in berahtera naht so kUmo thär gi- 

sehan mäht. 
Iz ist zi'lang manne ' sus al zi nenneime, 
. al thaz seltsäni thes himiles gimäli, 
35 Thoh nist nihein sterro, ni er ubarfdari ferro, 
quedan man iz uuola muaz: alle drät er se 
t uhtar faaz. 

Eapfetun se längo, uuas uuüntar sie thero thingo, 
mit hänton oba then dugön, thaz bäz sie moh- 

tln scoudn. 
Sie irlüagatun nan ktüno zi iüngist filu rtüno, 
40 thär uttölköno obanentig ist, thär sähun sie nan 

nähist 



xvm. 

: CüMQUE INTÜERENTÜR IN CAELÜM. 

Vnz sie thär th6 stuantun, tharafter luagetun, 
thär stuantun man thö zuene, ioh härto filu 

scffne. 



279 

JSie quadun zi in, sös iz zam: ,,ttue8 scouöt ir 

thär, guate man? 
zin sint thie iuo nuizsd thes siiUh fmmuizad? 
5 Ir nitMrfiit bi thiu: er quimit äuur sama zi lu, 
zi thera selbün uutsftn, so er hinafuar nu tiiä- 

rasun. 
Er fuar io themo mezze zi sines selbes seme, 
, zi sin selbes giiallichi in sines fater richi 
Ubar höhl himilo^ inti ist in allen oborb, 
10 zi diuri, thär sin f4ter uuas, zi sin selbes ze- 

suer gisaz. 
, Thar scouöt er sin rfchi, thaz höha himilrichi, 
nist uuiht in erdu ouh, uuizist thaz, gisiuni sin 

firbölanaz.** 
Iz mag uns uuesan drSti: er sihit unso dl^ti, 
hügu in then githankon, nimügun uuir- thaz 

biuuankon. 
15 Sint unsu uuört in rihü in sineru gisihti; 

irthenkit uuiht io mannes muat, er imo e» alles 

reda duat 



XIX. 

DE DIE lüDIOn. 

Thes habet er ubar uuoroltring, gimeinit einaz 

da^athing, 
thing filu h^bigaz; zi sorganne eigun uuir bi 

thaz. 
Thir zellu ih hlar ubarlüt: nist nih^inig sikier 

drtft, 
thes alles uuio biginne, ni er queme zi themo 

thinge. 
5 Quement thara ouh thanne thie uuSnegim alle, 
thie hiar giäatun follon then iro müatuuUlon. 



280 

Zi zellenne ist iz suiüri: lust, ther fon nun)e 

quämi, — 
es irquüiut muat wSki — n&b er tMr seoli sin, 
Sfi se sculin hertön th&r iro dSti rentön, 
10 al 10 giuuiaso umbiring, theist filu ilboArlichaz 

thing. 
Uuard uuola in tben tbingon tbie selbun men- 

nisgon, 
tbie tbKr tbob bigonöto sint sicbor iro dato, 
In tbie tbob ubil tMnne nist uuiht zi zellenne, 
mit tbiu sib tbob biuueriSn iob etbesuuio gi- 

nerien. 
15 Uuanta es nist laba furdir, tbaz gilöubi tbu mir, 
er imergin megi ingängan, uuerd er tbar bi- 

fangan, 
Nüib er sculi tburub nt^t, au4rd er thär biredinöt, 
läiült^i tbanne in Suuön tbes belliuuizes 

uuSuuon. 
U«ard uuola. in tben tbingon tbie selbun men- 

nisgon, 
20 tbie tbär tbob bigonöto sint sicbor iro dato. 
Uueistu, uuio bi tiiia :dt tber gotes forasago 

quit? 
er zelit bi tbaz selba tbing, tbaz tbar si mibilaz 

gitbuing. 
In imo man tbar lesan mag, tbeiz ist äbulges dag, 
ärabeito, quisti, iob mänagoro angusti. 
25 Tbaz ist oub dag bornes iob engillicbes galmes, 
tbie bläsent Mar in länte, tbaz uuorolt üiT- 

stante. 
Theist d&g oub nibulnisaes iob uuintes briiti, 

l^uues! 
tbiu zuei firuuäent tbanne tbie süntigon alle. 
Hermido ginifto iob uuSnagbeiti tbräto, 
30 uuaz mag ih zelten tbir biar miSr? tbes ist tber 

dag al foller. 
LKsi tbu io tiiia redina, uuio driUitin tbrennit 

tbanana? 
ÜAr d&at er zi gibügte, er tbanne bimil scutte/ 



281 

Uuer ist manno in laiite, ther thänne uuidar- 

stante, 
thanne er iz ad thia gifiarit, thaz sih ther himil 

ruarit, 
Z& Thanne er mit giuuelti ist inaii faltonti, 

queman mag uns thaz in müat, sff man sinan 

liuol duat? 
Nist ther dag, sumirih, dagon anderen gilTh, 
thaz eär man in githankon thär megi uuiht 

biuuankön« 
Giborganero d£to nipligit man Mar nu drSito, 
40 sih öugit thiLr äna uuank ther selbo luzilo 

githank. 
üuard uuola mennisgon in thSn selben thmgon, 
thie thär thoh bfgonöto sint sichor iro dato. 
In thie thoh libil thanne nist uuiht zi zellenne, 
mit thiu sih thoh biuuerien ioh ethesuuio gi- 

nerien. 
45 NiKfsent thar in ntiii gold noh diuro uuäti, 

nihilfit götouuebbi thär, noh thaz sflabar in 

uuar; 
Nimag thar m&nahoubit helfan bareren uuiht, 
kind noh quena in uuare, — ue sorgent iro 

thSre — 
Odo iauuiht helphan thanne themo filu riehen 

manne: 
50 sie sint al ebanreiti in theru selb&n arabeiti. 
Giuuisso, thaz nihfluh thib, thar sorget mannilih 

bi sih, 
bi sines selbes sela, nist uuiht in thanne mSra. 
Skalkä ioh thie ifiche thie g^nt thar al giliche, 
nisi thie thar bi nüü gifordorönt thio guati. 
55 Uuard uuola in then thmgon, thie selbun men- 
nisgon, 
thie thl^r thoh . bigonoto sint sichor iro dato. 
Thar nist miotÖDO uuiht, ouh uuesales niauuiht, 
thaz iaman thes giuuise, mit uuihtu sih irlose. 
NiuuSri thu io so rJchi ubar uuoroltrichi, 
60 thöh thu es thär biginnes: ther scäz ist sines 

smdes. 



282 

Uuanta druhtin ist s6 güat, ther thaz ürdeili 

duat, 
er duat iz selbe, ih sagen tkir Sin, ander bo- 

töno nihein. 
Bi thiu ist nnöla in then thfngon thie selbon 

mennisgon, 
thie thär thoh bigonöto sint sichor iro dato, 
65 In thie thoh &bU thanne nist umht zi zeU 

lenne, 
mit thiu sih thoh biuuerien ioh ethesuuio gi- 

nerien. 



XX. 

QÜOMODO lüDIOATURUS EST MÜNDÜM. 

Oizellen uuill ih suntar thaz egislicha uuüntar, 
thaz selba urdeiU, thaz uuörolti ist gimeini, 
Er selbo iz sus gimeinta ioh iungorön sinen 

zeinta, 
ioh selbo in s&gSta ubaral, uuio egislih iz nue- 

san scal. 
Cum uenerit filius hominis. 
5 Quimit ther selbo gotes sun fon himilriche he- 

rasun 
mit mihileru krefti ioh engilo giscefti, 
Mit mihileru hebi^ mit imo al sin gidigini, 
thaz süach er mit then foralitftn, uuaz mennisgon 

io uuorahtun. 
Thaz meintun hiar thie zu^ne, thie uulzun man, 

thie 8c{^ne, 
10 thie quätun sär, so er uuolti, er sama queman 

scolti, 
Thaz uuill ih hiar nu zellen unsen liobön allen, 
thaz sorge mfn gilicho tharazüa io forahüicho. 



!283 

Ther sielbo kuning richo sizzit gualltcho, 
hah ist ther, so ih -zellu, then uuorolt sihit ellu. 
15 Thaz selba sedal'sinaz ist allen üngilichaz, 

niuuirdit thing, ih sagen thir thaz, Sr noh sidör 

sulichaz. 
Thar sizzent drt(t& sine^ thi er zt{h hiar selbo in 

übe, 
ioh sint ouh therero dato giuueltig filu dr£to. 
Thara ferit al ingegini engilo menig^, 
20 quement iogilücbo thara^a forahtlicho. 
Fora sinen ougön stSnt alle mennisgon, 

ubile ioh giiate; in stärcho ist thanne in müate. 
Nist man, ther noh io uuürti, ' odo ouh' si nü in 

gibörti^ 
od ouh noh imerde in alauuiir, nub er scnli 

uuesan thar. 
25 Thie selbe irstantent alle fon thes Itchamen falle, 
^ fon themo ftflen legere, iro uuerk zi irgebanne, 
Uz fon them isgu, fon theru fälauuisgu, 
so undnne soso iz unerde, fon themo irdisgen 

herde, 
Mit themo selben beine^ andere niheine, 
30 mit fleisge ioh mit feile, thoh er io niuuoUe. 
Thie sceidit er in uuär, m!h iaginuedar halb sin, 
80 hirti, ther thar heltit ioh sines f6hes uueltit. 
Nitharffc thu tiies auiht fnCgeai, nibigfnnent sie 

thar ba;gen, 
thaz zürnen odo iz rechen, odo fauuiht thes gi- 

sprechen, 
35 Odo iauuiht thara ingegini mtirmulo thiu menigi, 
süntar sär sih ringöt, so drühtin iz githingöt. 
Sih 3ceident thio unarbä sär in älahalba, 

nihein iz thar inneinit, so kraft iz sin gimeinit. 
Sih sceident thar zi libe, thie uu^run hiar giliebe, 
40 zi altere fürdir, thaz giloubi thü mir; 
Müater fona kinde, thaz furdir si iz nifinde, 
ioh ther fater, thaz ist uuiir, gisceidit sih fon 

in thar; 
Gisceident sih in alauuar h^rero inti thegan thar, 
fon altern liubi, then uuörton mir giloubi; 



284 

45 Gisibbon filu liebe, thie uu^im hiar in libe 

mit minnon filu zeizen; nimugun siez thar gi- 

u^izezL 
So selbo drühtin giböt, so scal iz uuesan thu- 

ruh not, 
nist in themo thinge, ther thara ingegin ringe. 
Nimugun siez bibringan, ni iz uuerde thär infängan, 
50 thaz sie &r io minnötun ioh enuuizigen uuo- 

rahtun: 
Süaznissi managaz, thie hiar githionötun thaz, 

thie änthere iz niniazent, tharaafter iamer riazent. 
Sib sceidit, so ih thir zellu, sus thiu uuörolt ellu, 
friimt fona friunte mit mihilemo n((te. 
55 So sezzit er thie giiate bUfdlichemo muate 
in zesuemo ringe zi themo selben tbinge. 
Thar sint thie ändere alle in uu^negemo faUe, 
thia uninistrün nibiunenkenti thie selb so zigün 

stinkent. 
Ther ktining biginnit scönon ginSIdlicheu ougon, 
60 thie thar zi zesue thuruh not sines uuortes bei- 
tönt. 
Sie ougun zi imo ouh uuentent ioh förahtente 

stantent, 
ist in harto in müate, uuio er bi sie gibiete. 
Hänton ioh ouh ougon biginnent sie nan scouön, 
Uttio er sinaz uuört gimeine, ioh uuäz er in 

irdeile. 
65 Biginnit er sie gruazen üuorton fifai siiazen, 
mit mihileru minnu sines selbes stimmu: 
»Quemet,** quit er thara zi in, »thie giuux hte mines 

fater sin, 
gisegenote sine ioh liabun drutä mine, 
Intfahet, thaz er uuörahta, richi, thaz er gärota 
70 er anagengi uuörolti, er iuih tharahölött 
Ir eigut iz giscüldit, unillon min irfuUit, 

ih lönön in es thare mit liebu zi älaunäre. 
Ir gibüaztut mir. in uuär thurst inti hüngar. 
in htfs mih ouh intfiangi, theih uuallönti ni- 

giangi. 



285 

75 Ir nithültot thoruh gdt, thaz ih giangi n&chot, 
ir eigut ouh thuruh g6t siuchi in mir gilöchöt 
Oba ih in karkäre uuas: ir binuuetut thaz, 
uuTa&tut min ouh in thiu, nibrast mir uuihtes 

noh io zin. 
Uuard ouh thaz, theih irstarb, iuer iagilih biuuarb, 
80 thaz man mih irhdabi ioh scSno bigrtiabL'' 
Gebent sie mit thuht themo kuninge dntuuurti 

— sie sehent sinaz ribhi, thie hoiiün güallichi 
Hmtarqiiement müates — : uuer mag uultnen, 

drufatüi, thes? 
thaz man io in äagahi thih sülichan gis£hi, 
85 D{^tan thih io fuart ioh näkotdag thih ruarti, 
thürst inti hungar? uuio mag uuerdan thaz io 

uuar, 
Thaz quSmi uns in gidrähti, thih thuungin üm- 

mahti, 
elilenti sero odo karkari suäro, 
Thaz 10 thaz mohti uu6rdan, — iz ist rtfmo oba 

unsanuuÄn — 
90 in sülicheru noti thir man io thionoti?** 
Quit ther küning märo: ^h sagen iu giuuaro, 

ih scal iu iz zellen ubaral, thaz uaiEst äna zuiual: 
Mino lid es fualtun, ioh mih thio d£ti ruartun, 
thar IT iz d&un lioben then bruederon minen.*^ 
95 Thie uufnistre er orh thar gruazit ioh thio ubili 

in fimuizit, 
bigiDnit sie anafarton mit egislichen uuorton 
loh ouh änabrechön mit egislichen sächön, 

mit sSremo githuinge ioh su^remo anaginge. 
I&narUcho er zi in qu3^: ^fixnxi&zaLn ir fon gote sit! 
100 faret fon therera suazi in thaz ^uuintga uuüzi! 
Giuuisso uumt ir thaz: themo dfufele ist iz gä- 

rauuaz, 
mit imo iz niaze ntfti, ther thionost stnaz d£ti. 
Nifand in iu uuiht guates^ noh liobes mines drtfstes 
leides, theih githülta, hiar lioben mtnen zalta. 
105 Nii>uaztut ir mir, thaz istuuär, thürst inti hdngar, 
Ir mih ouh niuulCttut, in siuchi dröst nidStut. 



286 

' Ob ih ouh irstiirbi, niuuas, ther mili bidiilbi, 
in hfis mih ouh nileittut, iob m&mmuntes ni- 

beittut. 
Mir lägilih io uuaugta, thes ih in iuib tbingta, 
IIQ QS Bcal man in giuu^ro nu Itfnön filu suaro/ 
Biginnent sie angusten, sie unöUent sih inzeUen: 
/ er drtbit sie alle thänana, üniht nist iro redina. 
Mit herzen filu sKren biginnent sie thanakeren, 
sie satanäsä dribent in uuizi, thiu in nilibent. 
U5 Sie habdnt in alauuari zuiualt üngifuari: 

sie hlmilriches tharbent, ioh innan beche uuer- 

bent. 



XXI. 
QUAM DISTMOTÜM SIT TÜNC DEI lüDICIüM. 

Nim gouma härto thero druhtines uuorto, 
in herzen harte thir gibint, uuio filu egislih 

siu sint. 
Nirefsit er sie dr£to iro fimdato, 

suntar ziu se irgsudn, sin thionöst so firliazin. 
5 Oba ther scal'sin in beche, ther armSn brfft ni- 

beche, 
uuaz^ ther inan ubar thäz niliaz haben suiaz? 
Nu man uuizinöt then man, ther armen seUdono 

irban: 
ist ferro irdriban fön hiniile üz, ther änderemo ni- 

mit sinaz hüs. 
Ob ouh ther bislipfit, ther n&chotan nithekit: 
10 uuaz, uuanist, themo irgange, ther dnderan rou- 

böt thanne? 
Oba ther brinnit thuruh nfft, ther h&ftes man ni- 

uuisdt: 
fon hellu ther niruuintit, ther süntilösan bintit. 



287 

Nu biriniut ther in beohd thär, ther äSUai nibigre- 

bit biar: 
uoazy thüakit thib» si themo man, tber &nderemo 

tbaz 1Tb nam? 
15 Mar thi oub in muat thin, unar thie b^Uurerä sin, 
lugibarä tbanne, iob nithigun alle; 
lob thie th&z oub diäun, allaü bälo rieton, 
inti fnnan tberu brdsti droagun ünkusti: 
Sie färent» so nuii^ ztUtuH, in uuizi managfaltun, 
20 in belUpina nöti tburub dbUdäti, 
In becbes einöti tburub iro d£ti, 

zi s&tanäses benti £na tbebeinig enti 
Tbar brinnent sie unz in Suuön iob eigun iamdr 

uueuuon, 
s8r iob smerzün ubar dag, tbaz man gizellen 

nimag. 
25 Biscirmiy drubtin, tb&nana tbie ihSne liebun tb6- 

gan&, 
oub linsib muadon aUe fon sülicbemo falle 1 



xxn. 

lüSTI IN tJITAM AETERNAM- 

In bimil farent tbanana tbie gotes drtfttbeganä, 
tbi^ rSbte iob tbie guate, blTdUcbemo müate. 
In Suuinigo uuünni sd ferit tbaz adalkunni, 
in m&Qimunti ginüagaz; biar gitbionötun sie 

tbaz; 
5 Tbie selbun gotes. liuti tbar niezent liobto ziti, 
iob sfnt tMr äna forabtün, tbie biar io uuöla 

uuorabtun; 
In filu Bcinantaz liobt — tbes ist sie iamer filu 

niot — 
äna ti(d inti äna 16id, nimag ib gisagen tbes 

gisceid. 



288 

Nim&g man thaz irdr&ktön, noh manües müat 

irahtön, 
10 noh man itdcöuön nimag th^n selbon frJfnis- 

gon dag. 
Uuia BctStki thar in liimile ist^ tku es io giioabo 

nibist» 
uuio festa fir&ma niazent, tbsie sih io thar& lie- 

zent. 
Nimahtu irzellen thaz in untEr, uuio filn thn liebes 

sihist th£r: 
unsan druhtin thanne^ ioh sine liobon alle. 
15 Thes nibristit thir m^: thero drtfto bist tiin ouh 

einer, 
thir nnola ist mit giuuurti, thu io giböran uuurti. 



xxin. 



DE QUALITATE CAELESTIS REGNI ET INAE- 
QUALITATE TERRENL 

VuÖlt ih hiar nu redinon — nimäg iz thoh irkö- 

boron, — 
uuio managfalt gilfiri in himilriche uuäri, 
Mit thiu druhtin Iffnot themo, thi imo thionot, 
er thara ouh thie sme leitta, tb^n er hiar foma 

irdeilta; 
5 Uuio uuünnosamo guati ioh minna so gimuati 
thar untar thSn ist lamer, bi tha,? hiar thültent 

thaz ser; 
Uuio thar thia frlma niezent, thie hiar thia sunta 

riezent, 
sih hiar io thäraliezent, thie sih mit thiu bi- 

giazent; 
Ouh Zellen thio arabeiti, thio uuir hiar thulten 

noti 
10 in irdisgen thmgon, thoh uuir iz harto minnön. 



289 

Biscirmi uns, druhtin giiato, thero selbftn ärabeito, 

lichamon ioh s^a, in tbihes selbes ^ra. 
Tburub thüho guati dua uns tbaz gimüati, 
uiiir mit ginädön thinen thesa arabeit bimiden. 
15 Thaz unill ih hiar gizellen gläuen mannon allen, 
thaz si in m^r gimüati tbiu bimilricfaes guati. 
Thes uuölt ih hiar biginnan, nimäg iz thoh bi- 

bringan; 
thoh uuill ih Zellen thanana etheslicha redina. 
Nist man nihein in uuorolti, ther äl io thaz ir- 

sägSti, 
20 , allo thio scifni, uuio uuünnisam thär uuSri, 
Odo ouh suuigenti es männes muat irhdgeti 
, in s¥hemo sänge odo ouh in hiuuüönne, 
Od ouh thaz bibrÄhti, in herzen es irthahti, 
sin (fra iz io gih^rti, od ouga irscouöti, 
25 Uuio harto främ thaz guat ist, thaz uns gibit 

druhtin krist, 
thaz guates uns er garota, er er uuorolt uuo- 

rahta. 
Thara leiti, druhtin, mit thihes selbes mahtin, 

zi themo scönen libe thie holdun scalka thine, 
Thaz uuir thaz mämmunti in thmera munti 
30 niazen uns in muate in guuön zi guate! 

Nist thaz sulih redina, thoh sagent se alle thanana, 

thie hiar thaz iruuellent, thaz se thara uuoUent 

Thaz duit in iämaragaz muat ioh thes himilriches 

guat, 
thes himilriches sconi ioh ällaz sin gizSmi. 
35 Thaz duit füu manno, thaz er hiar mmnot gerno, 
mit jninnu thes giffifzit, in muat so diofo lazit, 
Thaz uuizist thu in giuuissi, thoh imo iz äbuuer- 

taz si, 
nimäg ouh mit then öugön zi geginuuert iz 

scouön, 
Yruuächet er thoh filü frua ioh habet tbiEiz muat 

sar tharzua, 
40 süftöt stnaz herza, thaz duit thea liobes smerza; 
Thoh imo iz abuuertaz si, thoh hügit er io, uuar iz si, 
häbSt siäan gingon io zi thes liobes thingon: 

(HWd ed. Pip«^^- 19 



290 

Sd dnent thie götes theganä, sie uuizun tibaz guat 

biar öbana, 
in Umilrtches höh! thia gotes guallichi, 
45 Thara stfftont sie züa ioh uuachent miiates filu 

frua, 
thaz m6at ist in io th&rasun, nimugnn sih freuuen 

herasun. 
Sierhnggent kristes uuortes ioh liobes managfaltes, 
biginnent thara io fltzan, — er habet in iz gi- 

heizan — 

Bigüinent thara io hüggen, ginada sina io thiggen, 

50 sie fergönt drtfta ouh stne, thes liobes in nirzihe, 

Thes mtiazin sih thes fröuön ioh innana biscöuön; 

thes uuiUo sin io uualte, zi längo uns iz oah 

nielte 1 
Thes thigit uuörolt ellu, thes ih thir hiar nu zellu, 
thiz scal sfn io thes githfg, ther uuilit uuerdan 

sälig, 
55 Thiz ist in th&r in libe giheizan zi Höbe, 

zi dr&ste in iro muate mit managemo giiate. 
Thara leiti, drahtin, mit thtnes selbes mahtin, 

zi themo sc6nen li'be thie holdun scalka thine, 
Thaz uuir thaz mämmuati in tb&erä mnnti 
60 niazdn uns in muate in Suudn zi güatel 
£igun iz giuueizit, thie m&rtyr& man heizit, 

thaz thär in &nauuani ist harte manag scöni, 
loh öffonötaz iro mtiat^ thaz th£r ist harte manag 

guat, 
thö sie Mar thaz biuuürbun, bi thia selbün sct^ni 

irsturbun. 
65 Ninamun, thia meinal un^fanes göuma, 
liuto fillennes ioh fiures brennennes. 
In müate uuas in genaz mer, thanne thaz mänag- 

falta ser, 
thanne in thera fristi thes ITchamen quisti. 
Unfirtun in in ntfte thie ITchamon dSte, 
70 thio s^ä filu rifche in themo höhen himilriche. 
Duemds uuir ouh uns in m^t tiMz filu manag- 

falta guat, 
uuir tharzua ouh hüggen, thes hünilricbes thiggen, 



291 

Thes eminizigen fergön gihogtlichen sörgön, 
mit mihilen minnön hiar untar uuoroltmannon. 
75 Flihemes thio übili, thiu ünsih geit hiar übiri, 
ilemes gidrSste zi hinülriche iilSste. 
Uns klf bent biar in rfliti manago ummahti, 

thürst inti hujigar, thiu niderrent uns thär. 
Biscirmi uns» druhtin güato, therero arabeito, 
SO ITchamon ioh sgla in thihes selbes ^ra. 
Thuruh thiho guati dua uns thaz gimüati, 

uuir mit ginffdon thinen thesa ärabeit bimidenl 
Uns ist leid hiar managaz: thorot nisorgen uuir 

bi thaz; 
manage angusti: thar eigiin uuir gilusti. 
85 Thiz ist dodes giuualt: thär ist lib einfalt, 
uuanta hinuliichi theist lebentero richi. 
Nifrauuönt thar in muate, nisi einfalte thie guate, 
thie hiar io datun thuruh ntft, thaz euangelio 

gibot, 
Thie hiar io gerno irfultun, thaz in thio büah gi« 

zaltun, 
90 ther uuizöd gint^to, giniezent sies thar dräto. 
Hiar ist io uuSuuo ioh allo ziti sero 
, ioh stunta filu suäro, thaz uumst thu giuuäro, 
Ununez^dgaz s6r, thaz niubaruuinten uuir m^r, 
nisi oba iz queme uns muadön fon druhtines 

ginadon. 
95 Biscirmi uns, druhtin guato, therero arabeito, 
ITchamon ioh s^, in thihas selbes Sra. 
Thimih thiho guati dua uns thaz gimüati, 
^ uuir mit ginädön thinen thesa arabeitbimiden! 
Qemes io hfnana; . uuir £&aru& leidor thänaimy 
1#0 foA paradises henti in suaraz elilenti, 
Fon hunililches süazi ie ilbnarlichaz uuSzi, 

in thiz irdisga dal, firlunuai garo g^naz al; 
In thiz dal zaharo — thes füelen uuir nu suÄro, — 
in thesses uueinonnes last, thes ans fürdir ni- 

bffust. 
105 Biaosnni uns, druhtin guato, ither^ro arabeito, 
JSehamon ioh s^a, in thijaes selbes Sra. 

19» i 



292 

Thuruh thSho guati dua uns thaz gimüati, 

unir mit ginEdön thinen thesa Ärabeit bimiden 1 
Uuir birun zi ummezze Mar emmizen mit h&zze, 
110 in stintöno sünftin mit grözen ungizunftin. 

Thaz diiit uns ubil uufllo, thes sint thio brüsti 

uns follo, 
ioh ubil muat ubar thaz, giuuisso uuizist du thaz, 
loh ouh giuuisso äna uuank harto nidiger githank, 
h4z unses muates, bi thiu tharben uuir thes 

guates. 
115 Biscirmi uns, druhtin guato, therero ärabeito, 
lichamon ioh s^a, in thihes selbes ^ra. 
Thuruh thiho guati düa uns thaz gimüati, 

uuir mit ginEdon thinSn thesa arabeit bimiden I 
Ist thorot ana zuiual thiu brüadarscaf ubaral, 
120 käritas thiu diura, thiu btüt thär in uu£ra 
Mit allen giziugon — thes ist si harto giuuon, — 
^ uuillo iz al firfShit, ther sih hiar iru nahit. 
Ädeüo thu es nibist, uuio in büachon sin gilo- 

böt ist, 
uuio mihil gimüati sint ällo thio iro guati. 
125 Btfent ouh gimüato zuä suester iro güato, 

reht inti Mdo thär, uuizist thaz in älauuar. 
Nist man, thoh er uuölle, ther thaz gifuari irzelle, 
ioh uuio sih man thär frouuent, thär 611u thiu 

thriu büent. 
Thära leiti, drühtin, mit thlues selbes mähtin, 
130 zi themo scönen iibe, thie holdun scalkä thine, 
Thaz uuir thaz mämmunti in thiheru munti 

niazen uns in müate in Suuön zi güatel 
Nimaht äfur thaz gimachön, thära ingegin rächön, 
uuio mänagfaho uuüntä hiar thulten thumh 

süntä: 
135 Frost, ther ümblider ist, ther nigibit thir th&r 

frist, 
hizza ginöto, suffrUchdro dato. 
Nist ouh in erdriche, nüb er hiar irsieche, 

nub er io innan thes sih lade förahtennes* 
Niuuirdit 6uh innan thes, zi stunton br^st imo thes, 
140 ni in iüngistemo thinge thoh elti nan githuinge, 



293 

Thiu mo 411az liob inselzit ioh mahto nan güielzit, 
duit imo uuidarmuati thia iugundlichua guati; 
Leident imo in brusti thio ^rerun gilüsti, 
ist mSra imo in theru brusti thes buasten än- 

gusti. 
145 Bircirmi unsih, druhtin gdato, therero ärabeito, 
ISchamon ioh sgla, in tbmes selbes Sra. 
Thuruh thmo guati dua uns tbaz gimüati, 

uuir mit gin£dön thinen theso ärabeit bimfdin! 
Hiar suidit manne äna uuänk io ther übilo gi« 

thank 
150 in herzen ioh in müate, nifirsehent sih zi guate; 
Suht ioh suero manager, thes giuuüagun uuir Sr; 
nibristit thöh in thes thiu min, ni sie sih haa- 

zön untar in, 
Ni sie sih lo müen mit manegemo uuSuuen; 
niduent in thiu halt thoh in muat, thaz ther diufal 

in thaz duat. 
155 Nihein ouh thes githenkit, uuio er sie emmizigen 

screnkit, 
ioh thes ouh nigisuichit, sie emmizen bisutchit. 
Biscirmi unsih, dinihtin guato, therero ärabeito, 

lichamon ioh sSla, in thihes selbes dra. 
Thuruh thmo guati d&a uns thaz gimuati, 
160 uuir mit ginSddn thinen theso arabeit bimidenl 
Therero arabeito thärbent io ginifto, 

thie hiar thes biginnent, zi himilriche thingent. 

Theist al ander gimah, so ih hiar forna gispr&h, 

theist al einfoltaz guat, gilaz thir thära thinaz 

müat, 
165 £infoltu uuünna sd skmit thär so sünna 

sie fdrdir thar niruuelkent then hiar io uuöla 

thenkent. 
Thio frümä then thar blfient, thie sih zi thiu hiar 

mfienty 
then thä^ hiar gi&galeizent, mit hurs^du ouh 

giuueizent, 
Thaz sie thära al thaz il^r lädöt mihil ilbnar, 
170 ioh iro lib allaz Üiie hiar sorgent bi thaz. 



294 

Thara leiti, druhtin, mit thifnes selbes mahtin, 

ai th^mo scönen libe thie holdun scalkä thlne, 
Thaz uuir tkaz mammunti in thtneru munti 
niazen uns in miiate in Suudn zi guatel 
175 Thär ist sang scönaz ioh mannon seltsänaz, 

scönu Itidida ubar dag, thaz ih irzellen nimag. 
Thäz Ist in ginhti fora drähtines ^sihti; 

selbe scouöt er thäz, bi thiu ist iz so sct^naz. 
Thu hörist th£r äna uudnk io thero engilo sank, 
180 mit thiu se thSn uuarbön lobönt drdhtin selbon, 
Mit thiu se dröta sine duent lamer filu bltde, 

iamer fräuuamuate zi ällemo guate. 
Thära leiti, drühtin, mit thihes selbes mahtin^ 
zi themo scönen Itbe thie holdun scälkä thine, 
IdS Thaz uuir thaz mammunti in thiheru munti 
niazen uns in miiate in %uuön zi guatel 
Thir äl thär scöno hiUit, thaz musica gisingit, 
^ allaz thir zi liebe zi themo ^umnigen libe, 
Io then ^uutnigan dag, then man irzellen nimag, 
190 — gisteit thir thär al redinön — mit ^uuinigen 

freuuidön. 
Nimag man nihein irredinön, uuio thäx ist gotes 

theganon, 
thie arabeiti thultun ioh sinan uuillon fultun. 
Thara leiti, druhtin, mit ththes selbes mahtin, 
zi themo scönen libe thie holdun scälkä thine, 
195 Thaz uuir thaz mammunti in thineru munti 
niazen uns in muate in Suuön zi guatel 
Sih thär ouh äl ruarit, thaz Organa fuarit, 

lira ioh fidula ioh mänagfaltu suegala, 

Härpha ioh rotta, ioh thaz io guates dohta, 

200 thes mannes mtiat noh io giuuüag: thär ist es 

alles ginuag. 
> Thaz spil, thaz sei ton fuarit^ ioh man mit hänton 

ruarit, 
ouh mit bllisanne, thaz htfrist thu allaz thänne, 
Thaz niuzist thu iogilicho thär scöno geistliche; 
iz ist so in älauuäri in himile gizämi. 
205 Thara leiti, druhtan, mit thxnes selbes mahtin, 

zi themo scönen libe, thie holdun scälkä thine> 



295 

Thaz uuir thaz mammanti in thifneru munti 

niazen uns in miiate in %uaön zi g&atel 
Allo uuunnä, thio sih odo io in gidrahta quemen 

thin, 
210 ^ thaz niuzist thu in muate lamer tbär mit guate, 
lamer mit liebe — thin herza mir giloube — 
thaz goata mänagfalta, thaz ih thir hiar nu 

zalta. 
Niuzit thär in uu^ra sälida thin sSla, 
., iamer mämmnnti ioh ^uuinig gimuati, 
215 Euuiniga suazi, bimidit allaz uuizi, 

alles müates sorgon, si blTdit sih thär foUon; 
Blidit sih thar iamer äna sörgun ioh s^r, 

ioh ana leidogilih, giuuisso, thaz nihiluh thih. 
Thara leiti, druhtin, mit thfnes selbes mahtin^ 
220 zi themo scönen übe thie holdun scalkä thine, 
Thaz uuir thaz mämmunti in thlheru munti 

niazen uns in muate in ^uuön zi guatel 
Uuäri in mir ginffto manago thtfsunt muato, 
spracha so gizämi, thaz enti theis niuu£^ri, 
225 Nimöht ih thoh mit uuorte thes löbes queman zi 

ente, 
alles mines m)e8 frist, uuiolih thar in lante ist 
Thu uuirdist mir gilöubo, selbo thu iz biscöuo, 
theiz duit thia mtna redina härto filu nidara; 
loh 8C0UÖS, uuiaist du thaz, liob filu managaz, 
230 liobes härto ginuag, thes ih noh hiar nigiuuuag. 
Thara leiti, druhtin, mit thüies selbes mähtin, 

zi themo scönen übe thie holdun scälkä thine, 
Thaz uuir thaz mämmunti in thifneru munti 
niazen uns in muate in ^uuon zi guatel 
235 Uuio mag ih thaz iruueUen, thaz mihu uuort ir- 

zellen 
himilriches döhta, thaz uuorolt al nimohta, 
Thaz thie alle er nirzelitun, tharazua doh thin- 

götun 
ioh ouh zi älauuäre mit muate uuarun thSre? 
Uuaz scolt ih thanne, — bin sünta untar manne — 
240 thö ebanüh nimohta gizellen, thaz ddhta? 



296 

Thara leiti, druhtin, mit thihes selbes mahtin, 
zi themo sconen libe thie holdun scälkä thine, 

Thaz uuir thaz mämmiinti in thmeru munti 
niazen uns in muate in guuön zi guatel 
245 Nist Üiemo thär in Idnte itSd io thaz inblänte, 

— thiu freuui ist in gimeino — thaz sinan 

Munt biuueino, 
Odo ouh thaz insizze, thaz inan uuiht gilezze 

— theist in ouh gimeini — thera sinera sel- 

bün heili; 
Odo imo töd so gienge^ thaz got io thaz gi- 

henge, 
250 thaz; in themo riche iaman sär irsieche, 
Quistu bi thio siuchi, odo er sär ünfrauuer si, 
odo man uuiht sär smerze, thaz er es thoh gi- 

grünze; 
Odo iauuiht ander, suntar guat, ruere mo thaz 

blida muat, 
leid odo 8m6rza thaz sinaz fräuua herza. 
255 Thara leiti, druhtin, mit thTnes selbes mahtin, 

zi themo sconen libe thie holdun scälkä thine, 
Thaz uuir thaz mämmunti in thiheru munti 

niazen uns in mtiate in ^uuön zi guatel 
Niuuirthit in themo erbe, thaz man thihein ir- 

sterbe^ 
260 iiSd inan bisuTkhe in themo selben riche. 

Oiuuisso sägen ih thir ein, th£r nirstirbit man 

nihein, 
bi thiu niuuirdit ouh in uuär, thaz man nan 

bigräbe thär, 
Odo iauuiht thes man thär bigS, thes zi tt^de 

gige; 
zi themo thionöste sie sint thär al gidrSste. 
265 Then USA then habet fiintan thiu hella, ioh firs- 

lüntan, 
diofo firsuölgan ioh elichör giborgan, 
Thoh ouh thäz niuuäri, thär uuäri tboh io sconi, 

'heili, uumstu thaz, äna enti theheinaz. 
Thära leiti, druhtin, mit thihes selbes mahtin, 
270 zi th6mo scCfnen libe thie holdun scälkä thine 



297 

Thaz uuir thaz mammimti in tMneru munti 

niazen uns in muate in guuön zi güate! 
Thär blyent thir io lilia inti rffsä,, 
suazo sie thir stinkent ioh elichör niruuelkent. 
275 Thia bluat, thia erda fuarit, ioh äkara alle 

ruarit, 
thia sc^^ni zi uuäre thia sihistu alla thUbre. 
Ther stank ther bläsit thär in muat io thaz Suui- 

niga güat, 
süa^ filu managa in thia götes theganä, 
In thie gotes liobon mit süazin ginüagön, 
280 in thie drtttä sine; uuard uuola sie mit 1^)6, 
Thaz sie giböran unurtun, thö sie sulih funtun, 

ioh sie in tibesa redina niazent iamer frSuuida. 
Thara leiti, druhlan, mit thtnes selbes mähtin, 
zi themo sconen Übe thie holdun scälkä thine, 
285 Thaz uuir thaz mammunti in thihSra munti 
niazen uns in müate in ^uuön zi guate! 
Ybar thiz allaz so ist uns süazista thaz, 
uuir unsih thes thar £rouu6n, selbon drühtin 

scouön, 
Sines selbes scöiü, ioh allaz sin gizKmi 
290 iamer in then mähtin bi sinen gregrehtin. 
Theist thiu uuünna ioh thaz güat, thaz bläsit lib 

unsinthazmüat, 
theist al fon themo brunnen, thaz uuir hiar 

güetes Zellen. 
Sehen ouh thär then drtfst, thero engilo thionöst, 
uns thar io lib bibringit, thaz lagüicher singit. 
295 Thära leiti, druhtin, mit thmes selbes mähtin, 
zi themu sconen in>e thie holdun scälkä thine, 
Thaz uuir thaz mammunti in thfneru munti 
niazen uns in müate in ^uuön zi guate! 



298 



XXIV, 

ORATIO. 

Giuuerdo uus geban, druhtin, mit thines selbes 

mähtin, 
uuir ünsib muazin bltden mit beilegön thihen. 
Mit in uuir muazin niazan, thaz habest du uns 

• giheizan, 
thesa selb&n uuünna, thia uuir hiar scribun 

forna. 
5 £rdün inti himiles inti alles fliazentes, 
fehes inti mannes, druhtin bist es 411es. 
Uuir birun, druhtin, alle thm; niläz queman thaz 

io in müat min, 
theih hiar gidue in riebe uuiht thes thir ni- 

liche. 
Giboran uuir niuuürtun, er thino mahti iz uuoltun, 
10 steit ouh unser enti in thifnes selbes henti. 
Ist uns in thir giuuissi ouh thaz irstäntnissi, 
thaz unser stübbi fulaz uuerde auur sulih, soso 

iz uuas. 
Thu uueltist öuh äna thes thes selben urdeiles, 
rihtis selbe thu then dag, then man biuuänkon 

nimag« 
15 Nu iz ällaz druhtin, thih ist ginado bi ünsib, so 

thu bist, 
leiti unaih in richi thin, thoh uuir es uuirdig 

nisin. 
Druhtin, alles uuio nidüa, mih io fiiagi tharaziia, 
thaz ih mih untar thihen iamer muazi blTden, 
Theih thar thih löbo ubaral, so man drühtinan 

scäl, 
20 allen kreftin minen mit beilegön thihen, 
Vuir thina geginuuerti niazen mit giuuurti, 
ioh sfn thih saman lobönti allo uuorolt uuorolti. 

amen. 



299 



XXV. 

CONCLUSIO ÜOLÜMINIS TOTIÜS. 

Selben kristes stiuru ich smera gin^u 

bin nu zi thiu gifierit, zi Stade hiar gimierit. 
Bin nu mines uuortes gikerit heimortes, 
ioh uuill es duan nu enti mit thiu ih fuar 

ferientL 
5 Nu uuill ih thes giflfzan, then segal nitharlazan, 
thaz in thes Stades feste min rüadar nu 

gireste. 
Bin gote helphante thero arabeito. zi ente; 
thes mih £riunt& bätun, in götes minna iz 

dätun, 
Thes sie mih bätun härto selben götes uuorto, 
10 thaz ih giscrib in unser heil, euangeliöno deil, 
Thäz ih es bigunni in ünseraz gizungi, 

ih thuruh göt iz däti, soso man mih bäti, 
Nimoht ih thaz firlöugnen, nub ih thes scoltt 

göumen, 
thaz ih äl däti, thes karitäs mih bäti, 
15 Ouanta si ist in uuär mih druhtines drütin, 
ist furista innan htlses eines thionöstes. 
Thes selben thionöstes giuualt, thaz gengit thuruh 

ira haut; 
nist es uuiht in thanke, mit iru man iz ni- 

uuirke. 
Nu ist iz, so ih redinön, mit selben kristes se- 

genon, 
20 mit sliiera giuuelti bräht anan enti, 

Giscriban, so sie. bätun, thaz iro minnä dätun, 
bruaderscaf ouh diuru, thaz sag^ ih thir zi 

uuitru. 
Ih hiar nu fergön uuille gotes thegana alle, 
alle hdldon sine ioh liabe friunta mine: 
25 Si firuma in thesen uuerkon, thaz sies gote 

thankon, 
thaz si thaz iruuellen, gotes gifb iz zellen. 



SOQ 

Sinera mähti allaz thaz gidrähti; 

imo, so ih z611uy thiu selbun uuört ellu; 
Sr thär, thaz nidöhta, so mir giburren mohta, 
30 zellet thio gimeiti minera dumpheiti, 

Mihes selbes 6bili thaz ih io uuard so fräuili, 
ioh minera ar^ filu främ, thaz ih es gouma 

ninam, 
Thaz ih in thesen rediön nilugi in theuangelion, 
thaz ih mir liaz so umbimah thio mines drnh- 

ttnes buah* 
35 Thero selbun missidäto thig ih, druhtin, thrSto 
ginäda thina in uuära, uues meg ih fergon 

m^ra? 
Ther holdo tlun nimtde, nub er iz thanasnide 
ioh er iz thänascerre, thaz iz hiar nimerre, 
Zi thiu thaz gtiati sine thes thiu bäz hiar seine, 
40 ioh man uuizzi föUon in thiu then guatan 

uuillon. 
Vuant er thaz guata minnot ioh hiar iz lisit 

thuruh göt, 
thaz arga hiar ouh midit ioh iz thanasmdit^ 
Noh thuruh eina lugina nifiruuirfit al thia redina, 
noh thuruh ungiuuara mlb niläzit thia froma 

sin, 
45 Suntar thaz giscrib min uuirdit bezira sin, 
buazent siho guati thio mino missodäti. 
So eigun däti sine Ion fon truhtine, 

gelt filu föUon thuruh then gdatan uuillon, 
Uuant er thaz ubila firmeid ioh iz garo thä- 

nasneid; 
50 thaz guata steit gihältan ioh m&g sih baz gi- 

uualtan. 
Süs bi thSsa redina so duent thie götes theganä: 
sie uuirkent thiz gimuati thuruh thio iro guati, 
Sus duent thie io alle, thes guaten uuillen fölle, 
thie selbun drtftä sine ioh liebe friuntä mine. 
55 Ih uueiz ouh, thaz thu irkennist, ioh thih iz ün- 

farholan ist, 
uuio afnr iogilicho duit ther mih ^cho. 



301 

Then ruarit io thiu smerza, — thaz duit imo übil- 

herza — 
er scöuuöt zi themo guate sSragemo müate. 
Iz rdarit sino brüsti sär sd th6ra firisti 
60 mit mihilen riuöa, so er iz biginnit scouön. 
Er bieget zemo güate, ist übilo imo in miate, 

uuolt er sär thSn uuilön g^rno iz firdilöiL 
Nist imo thar ouh föllon ihuruh then argan 

uuillon, 
suntar er thaz grubilo, finthit er thar übilo, 
65 loh uuilit sülichero iagüih, theiz äUaz si so 

sämalih, 
biginnent främ thaz rechen, thaz sie thaz guata 

theken. 
Luagent io zemo argen, thaz sie genaz bergen, 

thaz siez io bihellen mit argemo uuiUen. 
Iz sprichit ouh giunäro hiSrönimus ther m^ro, 
70 giuuoag er uuortes sines thes selben 41ten 

nides. 
Er quit: „sin sümiliche, tho in thaz uuerk liehe, 
sie thoh, bi thie meina! thes argen nemen 

gönma, 
Thaz sie thaz io spnrilön, unio sie in äbnh re- 

dinön, 
loh sie thes io faren, unioz hintoroit gikeren.' 
75 Nu sie th&z nimident, so höhan gömon rinent, 
sie ouh thaz nieltent, then gotes drtft so 

sceltent; 
Uuaz düit thanne iro frauili theru mihera nidiri, 

ioh iro uuillo übiler; got biskirme mih Sri 
Sus sint thiu thing ellu, so ih thir hiar nu 

zelln, 
80 sus missemo müate sint übile ioh güate. 

Thie einun uuöUent in uuär thaz güata ofonön 

s&r, 
thie andere mit ilön iz uuöllent sar firdüön. 
Thie güate es sär biginnent ioh iz främbringent 
ioh sint frtS thr&to rehtero dato. 
85 Thie andere dlle filu früa sero grünzent thärzüa, 
sero düit in thiu frist^ theiz bitheldtaz nist. 



302 

Nu bifOu ih mih hiar then bezirön allen in uuar, 
allen gotes theganon mit selben kristes se- 

ganon, 
Th&z thie selbün smähi min in gihügti muazin 

ixo sin, 
90 mit uuorton mih ginuagen zi druJbtine gi- 

füagen, 
lo sär in themo friste zi uuältantemo kriste, 

zi uuältanteru henti Sna theheinig enti. 
Themo si guallichi ubar allaz sinaz richi, 
ubar allo uuörolti si diuri sin io uuonanti: 
95 In er du ioh in himile, in abgrunte ouh hiar 

nidere, 
mit engilon ioh m&nnon in Suuinigen sangon! 
Ther mfli hiar so gidr((sta, thero arabeito 

irlffsta, 
thaz er min githähta, zi Stade mih bibr£hta. 
Thoh ih thärzua hügge, thoh scöuuön sio zi 

rugge, 
100 bin mir menthenti in Stade stantenti. 

Si guallichi thera ensti, thiu mir thes io giönsti, 

lob ouh thera giuuelti £kna theheinig enti, 
In erdu ioh in himile, in abgrunte ouh hiar 

nidere, 
mit engilon ioh mannon iu Suuinigen sängon. 

amen. 



[Gebet des Sigihart, unverändert nach der Frei- 
singer Handschrift:] 

[Du himilisco trohtin. Ginade uns mit mahtin. 

In diu selbes riche. Soso dir giliche. 

Trohtin ohri)st in himile. Mit dines fatidr segane. 

Gin&de uns in guun. Daz uuir niliden uueuuün.] 



OTFBIDUS ÜÜIZANBÜRGENSIS MONACHüS 

HAßTMÜATE ET ÜÜERINBERTO SANCTI GALLI 

MONASTEMI MONACHIS. 

Oba ib. thero büacho guati hiar iauuiht missi- 

kßrti, 
gikrümptl thero redino, thero qu5ft ther , 

euangeli 0: 

Thumh kristes krüzi bimide ih hiar thaz 

Tiuizi, 
tbnruh siha gibürt, es ist mir, druhtin, thanne 

thurf T. 

5 Firdilo hiar thio d£ti ioh, druhtin, mih gileiti, 
thaz ih nimängolo thes dröf, in himilriches 

Mtho F. 

Rihti pedi mine, thär sin thie drütä thine, 
ioh minaz muat gifreuni mir in euuön, drüh- 

tin, mit thi R. 
In himikiches sctfni düa mir thaz giz&iii, 
10 ioh mih io thäranuisi, thoh ih es uuirdig ^ 

nis ^ I. 

Druhün, düaz thuruh thih: firdanan uueiz ih 

filn mih, 
thin giböt ih ofto meid, bi thiu thülta ih 

thr&to manag lei D. 
Yueiz ih thaz giunisso, thaz ih thes unnihig 

uuas ouh sff, 
thiu uuerk firdilo mXrm ginffda, druhtin, thih ü 



304 

15 S&rio nü giuuäro, thaz ih thir thiono zioro 

ellu iär innan thes ioh dägä mines libe S. 

Vuanta unser lib scal uuesan thaz, uuir thio- 

nöst duen io thtnaz, 
thaz hüggen thera uuunnu mit kristes selbes 

mfnn V. 

Yuöla sies io ginüzzun, thie uuillen sines 

flizzun, 
20 ioh sint sie nu mit redinu in himilriches 

freuuid V, 

In himiles gikämare mit mihilemo gämane 

mit mihileru liubi, thes uuörtes mir gilöub I. 
Zi hellu sint gifiarit ioh thie ändere gikSrit; 
thar thultent beb filu heiz, so ih iz alles 

uuio niuuei Z. 
25 Alla uuörolt zeli du äl, so man in buachon 

sc&l; 
thiz fmdistu äna duala, thaz sägen ih thir 

in uu£r A. 

Nim gouma in älathräti, uuio ab^ däti, 

uuior hügu rihta sinan in selb druhtina N: 
Bigonda er göte thankön mit sthes selbes 

uuerkoUf 
30 sihen uuerkon er io kleib uuiht ungidSEhes 

nibilei B; 

Vuio ther ander missigiang ioh harto hintor- 

ort gifiang, 
thaz lisist thu ouh zi uutfru ioh fon theru 

selbun far \. 
Riat er thes ginüagi, uuio er ab^an sluagi, 
uuio er gidlkti filu s^r themo einegen 

bruathe R, 

35 Gifreuuit ist ther guato nu in himilriche 

thrSIto, 
thaz deta thero uuerko githig; ther ander 

nist es uuirthi 6. 
Er ist gilöböt harto selben kristes uuorto, 
in buachon zi uuäre mäht aelbo Iz. lesan 

thffr E. 



305 

Nibristit, ni thu Mrtlst, uuid leid ther än- 
derer ist, 
40 nist ther sin habe rüachoD, thaz lisistu ouh 

in buacho N. 

Sih lamSch ouh ürltSs ioh zu& quenun Srist 

KÖH, 

deta ander übil ubar thäz, uuant er guatSr 

niuua S. 

In imo ist uns thiu förahta, tUa uns caTn ouh 

uuorahta; 
lisy uufo er thSn quenön zeinti, ioh selbemo 

imo irdeilt L 
45 Suntar uuard enöch in uuar drühtines drtft 

sär; 
uuanta er uuialt muates sines, nu niuzit 

päradise S. 

Mänagfalta l^ra duat druhtin uns in uuSra 
in diesa uulfsün untar in; theih hiar thir zelle, 

thaz firni M. 
Oba thu es uuöla drahtös, in muate thir iz 

ähtos 
50 mäht thänne thu giuu^ro giniazan bSder 0. 
NiUkz thir in muat thih thio dat, thio guoto 

nisin, 
ioh ISlz thir zi bilidin, thie auur b6zzi- 

run sr N. 

Allo ztli thanne uabiz untar manne, 
so niuzisthuy theih zalta, thia fruma mä- 

nagfalt A. 

55 ChSri ouh thir in thriiti in muat thio uuöla- 

däti, 
uuio nöK bi guat githic uuard druhttne 

uuirthi C, 

Hina uuard thiu uuorolt fans, theist allen künd 

hiar untar uns, 
in süntdn uuard sin mfssilih giuuisso, thaz 

nihiluh thi H, 
Yuas er eino scöno in liutin ünhöno, 
60 deta eino er thd m uulCru uuerk älaunär ¥• 

Otfrld «d. Piper. 20 



306 

Sih kSrta er zi göte äna uuank, thö ellu uuorolt 

thär irdrank, 
er einä ther intflCQithaz: thiu uuorolt uuirdig 

thes niuua S. 
HSh er oba manuou ' suebSta in then üudon, 
uuant er uuas göte, sumirih, drüt, thaz ni- 

hfluh thi H. 
65 AUaz mankunni thiilta thar thö grünni, 

uuas uuirdig er in uuära zi bimidänne 

thia zäl A. 

Rektor er iz anäfiang, thö iz zi n&ti gigiang, 
thamie thie mezzon in uuär, selbo lesen uuir 

iz tha R. 

Th(( sie thes bigünnun, zi himile gisunnun; 
70 : uuanta iz uuas ünredihaft; bl thiu zigiang in 

thiu kräf T. 
Müatun sie sih thrltto thero iro selbun dä^to, 
giuuisso sägen ih thir 6in, sie quamun filu 

scänt hei M, 
;Duanta iz zi thiu io irgengit: ther uuidar göte 

ringit, 
, ist er 10 in üuäru in htfnlicheru zal ü. 

75 Abraham ther mäxo uuas götes drüt' giuuaro, 
thoh thült er ofto in uuara mänagfalta zäl A. 
Thoh riat imo lo druhtin ' mit sines selbes 

mahtin, 
sös er 10 themo duat, ther thionöst sinaz 

uuöla dua T. 
Erata.er nan filu fram, thö er zen alten da- 

gon quam, 
80 sär bi themo sinde, zi diuremo kind E. 

Er oüh iä^cobe nisueih, ' thö er theino brüader 

insleih, 
Ullas io mit imo thänne in themo fliahann E. 
Thaz iÖsepe buh giburita, thö er thie dröumä 

sageta: 
ther selbo nid inan firuuant rumo in ände- 

raz lau T. 

.85 UuJtrun thär in l&aiei tMe Kuti auintänte, 

in fölgetun sie in uuffru mit mihileru pih ü. 



307 

Caio sie auur göt thär drtfsta ioh mdyses 

irlffsta, 
, thaz sagent biäah A uuSru in sTnes selbes IKr 11. 
Eigun ouh thio büah thaz, then iro mibilan 

häz, 
90 then drtagnn sie io in nufre . unz themo 

fiarzegustenifr E. 
Riatun io ubar thaz in thaz f6rah sinaz, 
ther in dr{(st uuas io sar, then uuoltiin se 

ofto irslahan tha R. 
In d&uides dftti nim bflidi zi nffti, 
uuio er thnruh sino guaü firdruag thaz 

hgrot I. 

95 Nimag ih, thoh ih uu611e, thie selbun liuoli 

alle, 
thoh uuir thaz iruuellen, so mdmmonto gi- 

. zelle . ^ N. 

Bi thiu ist nn baz zi uuäre ^SfAZ uuiir ^grua- 

zen hiare, 
thaz ouh thaz nibileib, thaz itfhane o\ih hiar 

leidMei B. 

Erist Ithtun sie sin, thaz. sagen ih thir in 

uuar mSn, 
100 fiangun thö mit nide zi selb druhtin E. 

Riatun tho ginüagi, uuio man nan irslüagi, 
giuuisso sägen ih thir. uuar, thaz irfdltun 

se sä R. 

Thff sie thaz gifrumitun, thie iungoron firid- 

gStun, 
so uuar sunna Höht leitity so uuurtuin sie 

zisprfiiti T, 

105 Oba thu es biginnis, in büachon thu. iz findis, 
thaz uuir nu niazen thr^to thero druhtines 

drtft . 0. 

Sus in thesa uuistin so 8l6if tliiü nuofolt h6- 

r^sun: 
- io ähta, uuizist thu thdz, thes- gäaten ther 

thar übil uua S. 
Aller liut gin6to ähta tho .thero drtfto 
110 noh dages hititu in uuära so uuönet io thiu fSr A. 

20* 



308 

Nim goumo nu gimüato thero selbun götes 

druto, 
draht es nu mit uuilleu in selben sancti 

galle ; N. 
Chörota er ofto thrffto thero selbun arabeito, 
thes er nü äna uu^nc habet fora gote than C. 
115 Thenkemes in muate uns allen nu zi giiate, 
ioh uns härto queme* in müat tbiz selba 

druhtinesgua T, 
Ist uns hiar gizeinöt in bKthen lo thuruh not, 

in ubili inti in güati unseräro zühtp dat I. 
iGiuuär thu uuis io thr^to thero bezirün dato, 
120 biscouuo thir io umbiring ellu thisu uuo- 

roltthin G: 

Alle thie firdänun, thie unsitig uuärun, 
thie mid thu io in uuSra ioh ällero iro 

far A. 

LiCz thir in muat thin, thie thär bezirun sin, 
so bistu, so ih thir sägen scal, gotes drfit 

ubara L. 

125 Lis thir in then liuolon thaz selba, theih thir 

redinon, 
fon alten zitin hina fom, so sint thie büah 

al theses fo L. 
In in uuir lesen thäre, thaz uuizun uuir zi 

uuäre, 
thera minna gimüati ioh mänagfalto guat L 
Minna thiu dfura theist karitits in uuära, 
130 bruaderscaf, ih sägen thir ein, thi gileitit 

unsih hei M. 
Öbo uuir unsih minnön, so birun uuir uuerd 
\ ' .' ' ' mannon 

ioh minnöt unsih thrKto selb drdhtin unser 

guat 0; 

Niduen uuir st}, ih sagen thir ein, sero quimit 

uns iz heim, 
sSrag uuir es uuerthen^ in thiu uuir iz ni- 

uuöUe N. 

135 Altan nid, theih r6döta> then oaüh io hdbeta, 

ther si uns leid in uuära, er ist uns mihil zKl A. 



809 

Simes io mit guate zisdmane gifdagte^ 
ioh folgemes thes uuSres, uuir kind sin 

Abrahame S. 
Thia miltt, thia däutd druag, duemes harto uns 

in thaz muat» 
140 thia moyses nnsih ISrit; thia bösa ist ellu 

niuu])i T. 

Euangelion in uuär thie zeigönt uns so sama 

thÄr, 
gibietent uns zi uuffre, uuir unsih minnön 

hiar 
Redinöt er süntar then selben itingoron thar E. 
fon theru minnu managaz 8r, selbo druh- 

ttn unse 
145 In naht^ tho er uuolta in morgan bi unsüi R, 

selbo irsterban; 
duat uns thaz gimuati bi smes selbes guat L 
In giböt er harto sihes selbes uuorto, 

thaz man sih minnötiy so er uns iz bilidöt i. 
Mit käritate ih fergön, so bruederscaf ist 

giuuön, 
150 thi unsih sctfno, so gizäm, fon selben säta- 

nase na M, 

Öfono thio guati, ioh düet mir thaz gimuati, 

in gibete thräto iues selbes dät 0. 

Niliizet, ni ir gihügget, ioh mir ginSda thigget 
mit minnon filu föUen zi selben sancti g^e N. 
155 Afur thara uuidiri thiu mines selbes nidiri 

duat iu gihugt in uuara, thaz ir bimidet zSl A, 
Ci selben sancte pStre, ther so giang in 

then s^, 
thaz er si uns ginäthic, thoh ih nisi es 

uuirdi C, 

H^ er uns thes himiles, ioh muaztn freuuen 

unsih th6s, 
160 insperre, thara gileite mih ioh thar gifreuue 

ouh iui H, 

In hfmilisgo sctSni, thaz uuir thaz seltsäni 
scöuuon thar in uuäri, ioh thio Suuinigiin 

ziar r, 



310 

Simbolon in %uuöB| thes sint thie siae th&r 

giuuon; 
Uttir muazin freuuen unsih thes iamer smes 

thanke S! 

t65 Erist halte hartmuatan ioh uuerinbrahtan 

guatan, 
mit in si ouh mir gimeini thiu Suuiniga 

heüi. 
loh allen io zi gamane themo beilegen gi- 

sämane, 
thie dages ioh nahtes thuruh not thär sancte 

gallon thionöni 



Otfrid's Randbemerkungen. 



I 4, 5. Erant enim iusti ambo ante deum (Luc. 1, 6). 

I 4, 9. Non erat illis filius eo quod esset helisaböht steriliB 

(Luc. 1, 7). 
I 4, 15. Omnis populus erat foris hora incensi (Luc. 1, 10). 
I 4tj 19. Et ingressus templum. 

I 4, 21. Uidit angelum a dextris altaris (Luc. 1, 11). 
I 4, 27. Ne timeas zacharias (Luc. 1, 13). 
I 4t, 29. Elisabeht uxor tua pariet tibit filium. 
I 4, 33. Erit enim magnus coram domino (Luc. 1, 15). 
I 4; 35. XJinum et cdceram nön bibet. 

I 4, 37. MultoB filiorum Israel conuertit ad dominum (Luc. 1,16). 
I 4, 39. Ipse praecedet ante illum (Luc. 1, 17). 
I 4, 41. Conuertit corda filiorum ad patres eorum. 
I 4, 45. Parare domino plebem perfectam. 
I 4, 47. Eespondit zacharias unde hoc sciam (Luc. 1, 18)? 
I 4, 49. Ego sum senex et uxor mea processit in diebus suis« 
I 4; 57. Bespondit angelus (Luc. 1, 19). 
I 4; 59. Ego sum gabrihel. 

I 4; 65. Ecce eris tacens et non poteris loqui (Luc. 1, 20). 
I 4; 69. Lnplebuntur in tempore suo. 
I 4, 71. Stabat populus foris expectans (Luc. 1, 21). 
I 4^ 75. Egressus autem non poterat loquietreIiqua(Luc.l,22). 
^ 4^ 79. Cognouerunt quod uisionem uidisset. 



312 

I 4, 82. Postquam impleti sunt dies offitii eius abiit in domum 

Buam (Luc. 1, 23). 
I 5| 1. Mense autem sexto (Lac. 1, 26). 
I 5, 9. IngresBUB angelus ad eam dixit (Lac, 1, 28). 
I 5, 15. Aue maria gratia plena dominus tecom. 
I 6f 17. Ne timeas maria (Luc. 1, 30). 

I 6f 27. Dabit ei dominus deussedemdauidpatris eius (Luc. 1,32). 
I 6f 33. Srcspondit maria quomodo fiet istud (Luc. 1, 34). 
I 5 41. Bespondit angelus (Luc. 1, 35). 
I 6f 45. Quod nascetur ex te sanctum. 
I 5, 59. Ecce helisabeht cognata tua (Luc. 1, 36). 
I 5, 65. Ecce ancilla domini (Luc. 1, 38). 
I 5, 71. Discessit ab ea angelus (Luc. 1, 38). 
I 6f 7, Benedicta tu in mulieribus (Luc. 1, 42). 
I 6, 13. Perficientur ea quae dicta sunt tibi a domino (Luc. 1;45). 
I 7, 3. Magnificat (Luc. 1, 46). 
I 7, 5. Et exultauit (Luc. 1, 47). 
I 7, 7. Quia respexit (Luc. 1, 48). 
I 7, 9. Quia fecit (Luc. 1, 49). 
I 7f 11. Et misericordia eius (Luc. 1. 50). 
I 7f 13. Fedt potentiam (Luc. 1, 51). 
I 7, 15. I>eposuit (Luc. 1, 52). 
I 7, 17. Esurientes (Luc. 1, 53). 
I 7, 19. SuBcepit (Luc. 1, 54). 
I 7, 21. Sicut locutus est (Luc. 1, 55). 
I 7, 23. Mansit cum ea mensibus tribus (Luc. 1, 56). 
I 8, 11. Giim esset iustus (Matth. 1, 19). 
I Bf 17. XJoluit occulte dimittere eam. 
I 8; 19, Haec autem eo cogitante (Hatth. 1, 20). 
1 8, 25. Pariet filium (Matth. 1, 21). 
I 9, 3. Et audierunt uicini (Luc. 1. 38). 
I 9, 13. Et factum est in die octauo (Luc. 1, 59). 
I 9, 15. Et respondit mater (Luc. 1, 60). 
I 9, 19. Et dixerunt ad illam (Luc. 1, 61). 
I 9, 21. Quia nemo est iu cognatione tua. 
1 9, 23. Innuebant autem patri (Luc. 1, 62). 



313 

t 

I 9, 25. Scripsit dioens iohatmes nomen eius est (Luc. 1, 63). 

I 9, 27. Et mirati sunt uniuersi. 

I 9, 29. Apertum est os eius (Luc. 1» 64). 

I 9, 33. EtÜBMstus est timor super omnes uicinos (Luc. 1,65). 

I 9, 39. Quid putas puer iste erit? etenim manus domim erat 

cum illo (Luc. 1, 66). 
I 10, 1. Et zacharias pater eius impletus est spiritu sancto 

(Luc. 1, 67). 
I 10, 3. BeuedictuB (Luc. 1, 68). 
I 10, 5. Et erexit (Luc. 1, 69). 
I 10, 7. Sicut locutus (Luc. 1, 70). 
I 10, 9. Salutem (Luc. 1, 71). 
I 10, 11. Ad facieudam (Luc. 1, 72). 
I 10, 13. lusinrandum (Luc. 1^ 73). 
I 10, 15. TTt siue timore (Luc. 1, 74). 
I 10, 17. In sanctitate (Luc. 1, 75). 
I 10, 19. Et tu puer (Luc. 1, 76). 
I 10, 21. Ad dandam (Luc. 1. 77). 
I 10, 23. Per uiscera ^^uc. 1, 78). 
I 10, 25« luluminare (Luc. 1, 79). 
I 11, 19. Et ibant omnes ut profiterentur (Luc. 2, 3). 
I 11, 23. Ascendit et ioseph (Luc. 2, 4). 
I 11, 29. Factum est autem cum essent ibi impleti sunt dies 

ut pareret (Luc. 2, 6). 
I 12, 9. Ecce enim euangelizo uobis gaudium magnum 

(Luc. 2, 10). 
I 12, 13. Quia natus est uobis bodie saluator (Luc. 2, 11). 
I 12, 17. Et boc uobis signum (Luc. 2, 12). 
I 12, 21. Et facta est cum angelo [multitudo] (Luc. 2, 13). 
I 12, 23. Gloria in excelsis deo (Luc. 2, 14). 
I 12, 33. Discesserunt ab eis angeli in caelum (Luc. 2, 15). 
I 13, 3. Transeamus bebtleem. 
I 13, 7. Et uenemnt festinantes (Luc. 2, 16). 
I 13, 13. üidentes autem cognouerunt (Luc. 2, 17). 
I 13, 17. Maria autem conseruabat omnia [uerba](Luc.2, 19), 
I 13, 23. Et reuersi sunt pastores (Luc. 2, 20). 



314 

I 14, 5. Quod uocatum est ab angelo (Luc« % 21). 
[I 14, 7. Ipse salunm faciet populom samn (Matth. 1, 21)]. 
I 14, 9. Foetquam impleti sunt dies pnrgatiomB mariae (Luc. 

2, 22). 
I 15, 1. Et ecce homo erat in hierusalem cui nomen symeon 

(Luc. 2, 25). 
I 16, Ö. Be8ponsumaccepit6ymeonaspiritu8ancto(Luc,2,26). 
I 15, 9. Et uenit in spiritu in templum (Luc. 2, 27). 
I 15, 15. Nunc dimittis seruum tuum domine (Luc. 2, 29). 
I 15, 21. Erat pater iesu et mater ammirantes (Luc. 2, 33). 
I 15, 25. Et benedbdt illis symeon (Luc. 2, 34). • 
I 15, 29. Ecce positus est hie in ruinam. 
I 15, 31. Et in Signum cui contradicetur. 
I 15, 45. Et tuam ipsius animam (Luc. 2, 35). 
I 15, 49. IJt reuelentur ex multis cordibus (Luc. 2, 35). 
I 16, 1. Et erat anna prophetissa (Luc. 2, 36) 
I 16, 5. TJixerat cum uiro suo Septem annis. 
I 16, 7. Non discedebat de templo ieiunüs et oraüombus 

serviens nocte et die (Luc. 2, 37). 
I 16, 15. Et haec ipsa hora superueniens (Luc. 2, ^6). 
I 16, 21. Et ut perfecerunt omnia (Luc. 2, 39). 
I 16, 23. Puer autem crescebat (Luc. 2, 40). 
I 17, 1. Cum natus esset iesus in betleem iudae (Matth. 2, 1). 
I 17, 9. Ecce magi ab Oriente uenerunt. 
I 17, 13. Tibi est qui natus est rex iudaeorum (Ma-tth. 2, 2). 
I 17, 21. TJidimus enim stellam eius in Oriente. 
I 17, 29. Audiensautemherodesrexturbatu8est(lCaith. 2, 3). 
I 17, 33. Et congregans omnes principes sacerdotum et scribas 

(Matth. 2, 4). 
I 17, 37. At iUi dixerunt in bethleem iudae (Matth. 2, 5). 
I 17, 41. Clam uocauit magos (Matth. 2, 7). 
I 17, 47. Et mittens illos in bethleem (Matth. 2, 8). 
I 17, 53. Qui cum audissent regem abierunt (Matth. 2, 9). 
I 17, 59. Et intrantes domum (Matth. 2, 11). 
I 17, 61. Et procidentes adorauerunt eum. 
I 17, 63. Et apertis thesnuris suis. 



315 

I 17, 73. Et ammoniti in sonmis (Matth. 2, 12). 

I 17y 77. Per aliam uiam reuersi sunt« 

I 19, 3. Appamit angelus domini ioseph dioens ioge in 

aegyptom (Matth. 2, 13). 
I 19, 9. Fatnram est enim nt herodes qnaerat puemm. 
I 19, 13. Qui consurgens accepit paemm (Matth. 2, 14). 
I 19, 17. Erat ibi usque ad obitom herodii (Matth. 2, 15). 
I 19, 19. irt impleretor qnod dictum est per prophetam. 
I 19, 21. JiZ aegypto uocaui fihum meam. 
I 20, 1. TJidens herodes quod inlusus esset « magis (Matth. 

2, 16). 
I 20, 7. A bimatu }'et infra. 
I 20, 25. üt adimpleretur quod dictum est per hieremiam 

prophetam (Matth. 2, 17). 
I 20, 2a TJox in rama audita est (Matth. 2, 18). 
I 20, 30. Noloit consolari. 

I 21, 1. Befuneto autem herode (Matth. 2, 19). 
I 21, 9. Qui consurgens accepit puemm (Matth. 2, 21). 

121, 11. Audiens autem quod archelaus regnaret (Matth. 2,22). 
I 21, 14. Secessit in partes galileae. 

I 22, 7. Consummatisque diebus cum redirent (Lue. 2, 43). 

I 22, 11. Existimantes autem illum esse in comitatu(Lao. 2, 44). 

I 22, 21. Bequirebant eum inter cognatos. 

I 22, 27. Begressi sunt in hierusalem (Luc. 2, 45). 

I 22, 31. Inuenerunt iUum in templo (Luc. 2, 46). • 

122, 37. Stupebant autem omnesquieumaudiebaiit(Luc.2, 47). 
I 22, 43. Fili quid fecisti nobis sie (Luc. 2, 48). 

I 22, 53. Et quid est quod me querebatis (Luc. 2, 49). 

I 22, 61. lesus proflciebat aetate (Luc. 2, 52). 

I 23, 1. La diebus iUis uenit iohannes (Matth. 3, 1). 

I 23, 9. Et uenit in bmnem regionem iorda&b (Luc. 3^ 3). 

I 23, 19. TJox clamantis in deeeito (Luc. 3, 4). • 

1 23, 2L Parate uiäm. 

I 23, 23. Omnis ualhs implebitur (Luc. S, 5). 

I 23, 25. Et emnt pr^ua. 

I 23, 31. Et uidebit omnis (Lac 3, 6). 



316 

I 23, 35. Dixit ad pharisaeos genimina uiperarum (Lac. 3, 7). 

I 23, 40. Facite fructas (Luc. 3, 8). 

I 23, 45. Et ne nelitis dicere patrem habemus abraham. 

I 23, 47. Fotens est deus de lapidibus. 

I 23, 51. lam enim Becuris ad radicem arbons posita est 
(Luc. 8, 9). 

I 24, 5. Qui habet duas tunicas (Luc. 3, 11). 

I 24, 9. Nihil aliud quam constitutain est facite (Lud. 3, 13). 

I 25, 5. lohannea autem prohibebat eum (Matth« .3, 14). 

I 25, 7. Ego a te debeo. 

I 25, 11. Sine modo (Matth. 3, 15). 

I 25, 13. Tunc dimisit eum. 

I 25, 15. Aperti sunt caeli (Matth. 3, 16). 

I 25, 17. Hie est fUüus meus (Matth* 3, 17). 

I 25, 23. TJidi spiritum dei descendentem (Joh. 1, 32. 
Matth. 3, 16)'. 

I 27, 9. Miserunt iudaei ab hierosolimis (Joh. 1, 19). 

I 27, 17. ConfessuB est (Joh. 1, 20). 

I 27, 19. Confessus est quia non sum christus. 

I 27, 23. HeHas es tu (Joh. 1, 21). 

I 27, 25« Et respondit non. 

I 27, 27. Et respondit non. 

I 27, 29. Propheta es tu. 

I 27, 33. Et dixit non sum. 

I 27, 37. Quis es ut responsum demuB (Joh. 1, 22). 

I 27, 41. Ego uoz clamantis in deserto (Joh. 1, 23). 

I 27, 45. Cur ergo babtizas bl tu non es christus et reliqua 
(Joh. 1, 25). 

I 27, 49. Ego baptizo in aqua (Joh. 1, 26). 

I 27, 51. Medius autem uestrum stetit« 

I 27, 55. Ipse est qui post me (Joh. 1, 27). 

I 27, 57. GuiuB ego non sum dignus. 

I 27, 61. Ipse uos baptizauit in spiritu et igne (Luc. 3, 16). 

I 27, 65. Guius uentilabrum in manu sua (Luc. 3, 17). 
II 1, 7. Et uerbum erat apud deum (Joh. 1, 1). 
II 1, 9. Et deus erat uerbum. 



317 

n 1, 13. Soc erat in piincipio apud deum. 

n ly 19. Hoc erat in principio apud denm (Joh. 1, 2.) 

n 1, 23. Hoc erat. 

n 1, 27. Hoc erat. 

n 1, 31« Omnia per ipsain £Acta sunt (Joh. 1, 3). 

n Ij 35« Omnia per ipsnm üacta sunt. 

n 1, 37. Et sine ipso factum est nihiL 

n ly 41. Quod factum est in ipso uita erat. 

U ly 45. Et uita erat lux hominum (Joh. 1, 4.). 

n 1, 47. Et lux in tenebris lucet (Joh. 1, 5). 

n l, 49. Et tenebrae eam non comprehenderunt dum magis 

ab ea comprehenai sunt. 
K 2f 7. Hie uenit ut testimonium (Joh* 1, 7). 
n 2, 11. Non erat iUe lux (Joh. 1, 8). 
n 2, 13. Erat lux uera (Joh. 1, 9). 
n 2, 17. In mundo erat (Joh. 1, 10). 
n 2, 19. Et mundus per ipsum factus. 
II 2, 21. In propria uenit (Joh. 1, 11). 
n 2, 23. Et Bui eum non receperunt. 
n 2, 27. Quotquot autem receperunt eum (Joh. 1, 12)^ 
H 2, 29. Qui non ex sanguinibus (Joh. 1, 13). 
II 2, 31. Et uerbum caro factum est (Joh. 1, 14). 
n 2, 33b Et uidimus gloriam eins, 
II 2, 37. Plenum gratia et ueritate. 
n 3, 7. De matre uirgine. 

n 3, 11, De eo quod angelus nuntiauit pastoribus. 
II 3, 15. De eo quod pastores inuenerunt sicut dixit angelus^ 
n 3, 17. De magis. 
n 3, 19. De Stella, 
n 3, 23. De symeone et anna. 
pi 3, 27. De infantibus], 

n Zf 29« De eo quod sedebat in medio doctomm« 
n 3, 33. De eo, qi^od referebat iohannes de christo^ 
[n 3, 37. Ecce agaus dei]. 
n 3; 46. De eo quia pater et spiritua sanctus refe^ebant ei 

testimonium de caelo. 



318 

n 4| 5. Et accedens temptator (Matth. 4, 3). 

n 4; 39. Si filius dei es. 

n 4, 47. Non in solo pane (Matth. 4, 4). 

n 4; 51. Assumpsit eum in sanctam ciuitatem (Mattli. 4, 5). 

n 4t, 57. Angelis suis inandanit de te (Matth. 4, 6). 

n 4; 75. Scriptum est enim non temptabis dondnam 4eum 

tuum (Matth. 4, 7). 
n 4, 81. Assumpsit eum in montem (Matth. 4, 8). 
II 4, 85. Haec omnia tibi dabo (Matth. 4, 9). 
n 4, 93. IJade satanas scriptum est (Matth. 4, 10). 
n 4, 96. Dominum deum tnum adorabis. 
n 4, 99. Beliquid eum temptator (Matth. 4, 11). 
[n 7, 5. Stabat iohannes et ex discäpulis eins duo €i rdiqua 

(Joh. 1, 35)]. 
n 7, 11. Ecce agnus dei (Joh. 1, 36). 
n 7, 15. Et audierunt duo (Joh. 1, 37). 
n 7, 17. Rabbi ubi habitas (Joh* 1, 38). 
II 7, 19. Uenite ef uidete (Joh. 1, 39). 
n 7, 21. Uenerunt et uiderunt. 

n 7f 2d. tJnus ex duobus erat andreas et reliqua (Job. 1, 40). 
n 7, 27. InuenimuB messiam (Joh. 1, 41). 
n 7f 35. Tu es symon fflius iona (Joh. 1, 42). 
n 7, 39. In crastinum uoluit esare in galileam ei innenit 

philippum (Joh. 1, 43). ' 

II 7, 43. Quem scripsit moyses (Joh. 1, 45). 
n 7, 47. A naaareth potest aliquid boni esse (Johi 1, 46). 
II 7, Öl. Üeni etiiide. 
II 7, 55. Ecce uere israhelita (Joh. 1, 47). 
II 7; 57. Dicit ei nathanael unde me nosÜ (Joh. ly*48)» 
li 7, 63. Dicit ei iesus. 
n 7, 67. Tu es filius dei (Joh. 1, 49). 
n 7, 69. Quift dixi tibi tddi *te sub fic« (Joh. 1, 60), 
II 7, 72^ trJdebitis caelum ap«rtum (Joh. 1, 51). . 
n 8, 7. Erat mater iesu ibi (Joh. 2, 1). * 
n 8, 11. Et deficiente uino (Joh. 2, 3). 
II 8, 15. Quid mihi et tibi est mulier (Joh. 2, 4). 



319 

n 8, 23. Dioit mater mimstris (Job. 2, 5). 

n 8f 27. Erant autem ibi lapideae ydrie (Job. 2> 9). 

P 8, 31. GapienteB singulae maetretas]. 

n 8^ 35. Implete bydnas (Job. 2, 7). 

n 8; 41. Ministri autem sciebant (Job. 2, 9). 

11 8, 43. TJocat sponsmii. 

n 8, 47. Omnis bomo .[primtim bo&um oiniiin ponit] (Job. 

2, 10). 
n 8. 51. Tu autem semaetL 
n 8, 53. Hoc fedt iuitium (Job. 2, 11). 
11 .9, 31. Temptauit deus abrabam (Gen. 22, 1). . 
n 11, 3. Et ingressus in templum (Mattb. 21, 12). 
n 11, 13. Mensaa nummulariorum et catbedraa ujBudentium 

subuei^t (Mattb. 2, 12. Job. 2, 15). 
n 11, 21. Aufarte ista binc (Job. 2, 16). 
n 11, 31. Quod Signum ostendis nobis (Job« 2, 18). 
n 11, 37. Quadraginta et sex annis aedifioatum est (Job. 2, 20). 
n 11, 42. Dicebat äutem de templo corpons saL(J.ob. 2,21). 
II 11, 52. Cum uero resurrexit recordati sunt disoipuli et 

credidertmt (Job. 2^ 22). 
n 11, 6J. Ipse uero iesus non credebat semet ipsum eis 

(Job. 2, 24). 
n 12, 7. Sciums quia a deo uenisti magister (Job. 3y 1). 
n 12, 15. Bespondit iesus nisi quis renatus fuerit (Job. 3, 3). 
n 12, 21. Eespondit nicbodemus (Job. 3, 4). 
n 12, 23. Quotnodo poiest bomo nasci cum sit senaz. . 
n 12, 27. Bespondit iesaa. niei quis natus fuerit (Job. 3, 5). 
n 12, 33. Quod natum est .ex came (Job. 3, 6). 
n 12, 37. NiOB miieris quia dizi tibi (Job. 3, 7). 
n 12, 41. Spiritus ubi uult spirat (Job. 3, d). 
n 12, 47^ Sie est omnis qui nätus est ex spüitu. . 
U 12, 49. Quomodo possunt baec fieri (Job. 3y 9). 
n 12, 53* Tu es magister in israbel (Job. 3, 10> \' . 
n 12, 55. Quii» quod soimus loquimnr (Job. 3^ 11). 
n 12, 57. Si teotreua^dixi uobis (Job. 3, 12). 
n 12^ Ol* Nemo aaoendit in eaelum (Job. 3, 18)* . 



320 

[ü 12, 63. Siout moyses exaltauit serpentem (Joh. 3, 14).] 

II 12, 69. TTt omnes qui credunt in eum (Joh. 3, 15). 

II 12, 71. Sic enim dilezit deus mundom (Joh. 3, 16). 

U 12, 75. Kon enim misit deus fUium auum ut iudicet mun- 
dum (Joh. 3, 17). 

n 12, '81. Qui crediderit in eum non iudicator (Joh. 3, 18). 

n 12, 83. Qui autem non crediderit. 

n 12, 85. Quia non crediderunt in nomine. 

n 12, 87. Dilexemnt magis tenebras (Joh. 3, 19). 

n 12, 89. Erant enim eorum mala opera. 

n 12, 91. Omnis qui mala agit odit lucem (Job. 3, 20). 

n 12, 93. Ut non argnantur eins opera. 

II 12, 95. Qui autem facit ueritatem (Joh. 3, 21). 
. n 13, 3. Dicebant discipuli iohannis magister qui erat tecum 
baptizat (Joh. 3, 26). 

n 13, 5. Ipsi testimonium mihi perhibetis (Joh. 3, 28). 

n 13, 9. Qui habet sponsam (Joh. 3, 29). 

n 13, 11. Amious eins stat. . 

n 13, 15, Hoc ergo gaudium meum. 

n 13, 17. nium oportet crescere (Joh. 3, 30). 

n 13, 19. Qui de terra est de terra [loquitur] (Joh. 3, 31). 

n 13, 21. Qui autem de caelo. 

n 13, 23. Quod uidit et audiuit (Joh. 3, 32). 

II 13, 25. Et testimonium eins nemo [accepit]. 

n 13, 29. Pater diligit filium (Joh. 3, 35). 

n 13, 31. Non enim ad mensuramdatdeusspiritum (Joh. 3,34). 

n 13, 35. Qui credit in filium (Joh. 3, 36). 

n 13, 37. Qui autem non credit. 

n 13, 39. Nondum enim missus fuerat in carcerem (Joh. 3, 24). 

II 14, 11. Discipulienim eins abieruntinciuitatem (Job. 4, 8). 

n 14, 13. Venit mulier haurire aquam (Joh. 4, 7), 

II 14, 15. Dicit ei iesus muHer da mihi bibere. 

n 14, 17, Quomodo tu iudaeus cum sis et reliqua (Joh. 4,9). 

n 14, 21. Non enim contnntur iudaei samaritanis. • 
pi 14, 23. Si scires donum dei (Joh. 4, 10).] 

n 14, 27. Domine neque in quo habes hauiire (Joh. 4, 11)* 



321 

n 14, 31. Numquid tu maior es (Job. 4, 12). 

n 14, 39. Oornis qni bibit ex aqua (Job. 4, 13). 

n 14, 43. Domine da mibi banc aquam (Job. 4, 15). 

n 14, 47. TJoca uirum tuum (Job. 4, 16). 

n 14, 49. Nou babeo uirum (Job. 4, 17). 

II 14, 51. Bene dmBti. 

n 14, 55. Domine ut uideo propbeta [es] (Job. 4, 19). 

n 14, 59. Et uos didtis quia bierosolimis (Job. 4, 20). 

II 14, 61. Mulier crede mibi (Job. 4, 21). 

n 14, 65. Nos adoramus quod scimus (Job. 4, 22). 

n 14, 67. 8ed uenit bora (Job. 4, 23). 

n 14, 71. Spiritus est deus (Job. 4, 24). 

II 14, 75. Scimus quia messias uenit (Job. 4, 25). 

n 14, 79. Besponditiesusegosumquiloquortecum(Job.4,26). 

n 14, 81. Oontinuo uenerunt (Job. 4, 27). 

II 14, 85. Beliquit bydriam (Job. 4, 28). 

II 14, 87. TJenite et uidete (Job. 4, 29). 

n 14, 89. Numquid ipse est cbristus. 

n 14, 93. Exierunt de ciuitate (Job. 4, 30). 

n 14, 95. Interea rogabant disciptdi (Job. 4, 31). 

n 14, 97. Ego cibum babeo (Job. 4, 32). 

n 14, 101. Mens cibuB est (Job. 4, 34). 

n 14, 103. Nonne uos dicitis quod adbuc quatuor [menses 

sunt ad messem] (Job. 4, 35). 
II 14, 105. Leuate oculos uestros. 
n 14, 109. Ego misi uos [metere] (Job. 4, 38). 
n 14, 111. Exciuitateautemilla[multicrediderunt](Job.4,39). 
n 14, 113. Ufansit ibi autem duos dies (Job. 4, 40). 
II 14, 119. Non propter tuam loquelam (Job. 4, 42). 
n 15, 11. Et sanauit eos (Mattb. 4, 24). 
II 15, 13. Uidens turbas (Mattb. 5, 1). 
II 15, 15. Et cum sedisset. 
n 15, 17. Accesserunt. 
n 15, 19. Aperiens os suum (Mattb. 5, 2). 
n 16, 1. Beati pauperes spiritu (Mattb. 5, 3). 
n 16, 5. Beati mites (Mattb. 5, 4). 

Otfrid ed. Piper. 21 



322 

n 16, 9. Beati qui lugent (Matth. 5, 5). 

n 16, 18. Beati qui esuriunt (Matth. 5, 6). 

n 16, 17. Beati misericordes (Matth. 5, 7), 

n 16, 21. Beati mundo corde (Matth. 5, 8). 

n 16, 25. Beati pacifici (Matth. 5, 9). 

n 16, 29. Beati qui persecutionem (Matth. 5, 10). 

n 16, 33. Beati estis cum maledixerint (Matth. 5, 11). 

U 16, 37. aaudete et exultate (Matth. 5, 12). 

n 16, 39. Sicut enim persecuti sunt prophetas. 

n 17, 7. Quod si sal euanuerit (Matth. ö, 13). 

n 17, 11. IJos estis lux mundi (Matth. 5, 14). 

n 17, 13. Non potest ciuitas abscondi. 

n 17, 15. Nemo accendit lucemam (Matth. 4, 15). 

n 17, 21. Sic luceat lux uestra (Matth. 4, 16). 

n 18, 5. Nisi abundaueiit iustitia uestra (Matth. 5, 20). 

U 18, 9. Dictum est enim non occides (Matth. 5, 21). 

n 18, 13. Ego autem dico uobis (Matth. 5, 22). 

n 18, 19. Si offers munus tuum (Matth. 5, 23). 

n 19, 7. Non iurare (Matth. 5, 34). 

II 19, 11. Odies inimicum (Matth. 5, 43). 

U 19, 13. Ego autem dico uobis (Matth. 5, 44). 

n 19, 21. Qui solem suum (Matth. 5, 45). 

n 19, 25. Si enim diligitis eos (Matth. 5, 46). 

U 20, 9. Cum facis elemosynam (Matth. 6, 2). 

n 21, 15. Orantes autem nolite multum loqui (Matth. 6, 7). 

n 21, 21. Seit enim pater uester (Matth. 6, 8). 

n 21, 27. Pater noster (Matth. 6, 9). 

n 21, 29. Adueniat [regnum tuum] (Matth. 6, 10). 

11 21, 31. Fiat uoluntas [tua]. 

n 21, 33. Panem nostrum (Matth. 6, 11). 

n 21, 35. Dimitte nobis (Matth. 6, 12). 

n 21, 37. Ne nos inducas (Matth. 6, 13). 

II 21, 39. Libera nos. 

n 21, 41. Si dimiseritis hominibus ([Matth. 6, 14)* 

n 22, 5. NoHte solliciti esse (Matth. 6, 25). 

n 22, 7. Anima plus est. 



323 

n 22, 9. Bespioite uolatUia (Matth. 6; 26). 

n 22, 13. Conedderate lilia (Matth. 6, 28). 

n 22, 17. Si autem foenuiu agri (Matth. 6, 30). 

n 22, 27. Seit emm pater oester (Matth. 6, 32). 

II 22, 29. Quaerite regnnin [dei] (Matth. 6, 33). 

n 22, 31. Qttis ex uobis patrem petit panem (Lne. 11, 11). 

II 23, 5. Haec enim lex et prophetae (Matth. 7, 12). 

n 23, 7. Adtendite (Matth. 7, 15). 

n 23, 11. A fimctlbuB eonun (Matth. 7, 16). . 

n 23, 13. Numquid de spinis uuas. 

n 23, 17. Arbor quae noa facit frucfcum (Matth. 7, 19). 

n 23, 19. Non omnig qui dicit mihi (Matth. 7, .21). 

II 23, 23. Multi dicunt mihi in illa (Matth. 7, 22). 

n 23, 29. Dificedite a me (Matth. 7, 23). 
in 2, 5. Bogauit nt descenderet et sanaret filium eius 

(Joh. 4, 47). 
in 2, 9. Bespondit iesus (Joh. 4, 48). 
[in 2, 11. Nisi Signa et prodigia uideritis non creditis.] 
in 2, 19. Domine descende (Joh. 4, 49). 
ni 2, 21. Uade filius tuns uiuit (Joh, 4, 50). 
m 2, 23. Credidit homo. 

m 2, 25. lam autem eo descendente (Joh. 4, 51). 
m 2, 29. Interrogauit horam (Joh. 4, 52). 
in 2, 35. Oognouit pater (Joh. 4, 53). 
in 4, 3. Ei^t autem hierosolimis probatica (Joh* 5, 2). 
in 4, 7. Quinque porticus habens. 
in 4, 11. Angelus domini descendit (Joh. 5, 4), 
in 4, 15. Erat ibi homo triginta et octo annos habens 

(Joh. 5, 5). 
in 4, 19. Oognouit iesus quia multum tempus (Joh* 5, 6). 
in 4, 23. Domine hominem non habeo (Joh. 5, 7). 
in 4, 25. Dum uenio enim ego. 
in 4, 27. Surge tolle lectum (Joh. 5, 8). 
m 4, 33. Erat autem sabbatum (Joh. 5, 9). 
in 4, 35. Dicunt iudaei sabbatum est (Joh. 5, 10). 
m 4, 37. Qui me fecit sanum (Joh. 5, 11). 

21* 



324 

in 4, 41. Jesus antem declinabat a tarba (Joh. 5, 13). 

m 4, 43. Post ea inuenit eom in templo (Job. 5^ 14). 

m 4f 47. Abiit ille bomo et nuntiauit iudaeis (Job. 5, 15). 

m 5, 7* Idee perseqaebantur iesmn qnia in sabbato faciebat 

[boo Signum] (Job. 5, 16). 

m 5y 11« Ideo magis persequebantor qnia dicebat se filium 

dei (Job. 5, 18). 

m 6, 8. Sequebantur eum multitudo (Job. 6, 2). 

m 6, 12. Subiit in montem (Job. 6, 3). 

ni 6; ]5. Cnm sublenasset oculos (Job. 6, 5). 

m 6, 18. ünde ememus [panem]. 

m 6, 19. Hoc dicebat temptans eum (Job. 6, 6). 

m 6, 21. Ducentomm denariorom (Job. 6, 7). 

m 6, 25. Dicit andreas (Job. ß, 8). 

ni e, 27. Est puer unns bic (Job. 6, 9). 

m 6, 31. Facite bomines discumbere (Job. 6, 10). 

[m 6, 33. Erat ibi fenum multum]. 

m 6| 41. Simüiter et ex piscibns (Job. 6, 11). 

ni 6, 43. IJt autem impleti snnt (Job. 6, 12). 

m 6, 45. CoUigite q&ae snperanemnt. 

in 6, 49. Com tddissent signmn (Job. 6, 14). 

m 6, 51. Hie est uere propbeta. 

m 8, 7. lussit discipnlis ire trans fretom (Mattb. 14, 22). 

ni 8, 17« Ambulabat super mare (Mattb. 14, 25). 

m 8, 21, Quarta uigilia noctis uenit ad eos. 

m 8, 25« Prae timore damauerunt (Mattb. 14, 26). 

m 8, 29. Ego sum (Mattb. 14, 27). 

m 8, 33. Domine si tu es (Mattb. 14, 28). 

m 8, 35. Ueni (Mattb. 14, 29). 

m 8, 37. Cum uidisset uentum ualidum (Mattb. 14, 30). 

in 8, 41. Domine adiuua me. 

ni 8, 43« Extendit manum (Mattb. 14, 31). 

m 8, 49. üenerunt et adoraueront eum (Mattb. 14, 33). 

[ni 9, 1. Cum cognouissent (Mattb. 14, 35).] 

ni 9, 11. Quicumque tetigernnt sanali sunt (Mattb. 14, 36). 

rm 10, 1. TJenit mulier cbananea (Mattb. 15, 22).] 



in 10, 


33. 


III 10, 


35. 


in 10, 


37. 


1 1 1 10, 


41. 


TTT 10, 


46. 


lii 12, 


7. 


m 12, 


11. 


1 1 1 12, 


15. 



325 

m 10, 9. IQserere mei fili dauid. 

m 10, 15. Qui non respondit (Matth. 15, 23). 

m 10, 19. Domine dimitte eam. 

m 10, 23. Non Bom missus (Matth. 15, 24). 

m 10, 27. At illa cecidit [ad pedes eins] (Matth. 15, 25). 

Non eet boniun somare (Matth. 15, 26). 

Etiam domine (Matth. 15, 27). 

Gatelli edunt 

O mulier (Matth. 15, 28). 

Salnata est filia. 

Quem dicnnt honunee esse [filium hominis] 

(Matth. 16, 13). 

Alii iohannem alii heliam (Matth. 16, 14)» 

Aut unum ex prophetus. 
m 12, 21. IJos autem quem me esse didtis (Matth. 16, 15). 
m 12, 23. Eespondit petms (Matth. 16, 16). 
m 12, 25. Tn es christns filios dei. 
m 12, 29. Beatos es symon et reliqua (Matth. 16, 17). 
[m 12, 31. Tn es petros]. 

m 12, 33. Et super hanc petram (Matth. 16, 19> 
in 12, 35. Porte inferi. 

m 12, 37. Tibi dabo clanes (Matth. 16, 19). 
ni 12, 41. Qnodcumque hgaueris. 
m 13, 5» FlageUabnnt (Luc. 18, 32). 
in 13, 9. Tertia die resurgam (Luc 18, 33). 
m 13, 11. Increpabat eum petms (Matth. 16, 22). 
m 13, 15. Absit a te. 

m 13, 21. IJade post me satanas (Matth. 16, 23). 
m 13, 25. Non sapis quae dei sunt, 
ni 13, 27. Qui uult umire post me (Matth. 16, 24). 
ni 13, 31. Quid enim proficit homini (Matth. 16, 26). 
m 13, 39. Sunt de hie stantibus (Matth. 16, 28). 
ni 13, 43. Post dies octo (Luc. 9, 28. Matth. .17, .1). 
ni 13, 51. Apparuit ei moyses (Matth. 17, 3. Luc. 9, 30). 
m 14, 15. Factum est autem dum iret a torba comprimebatur 

(Luc. 8, 42). 



S26 

in 14, 17. Si tetigero fimbriam uestimenti eins et reliqua 

(Matth. 9, 21). 
m 14, 23. Et cnm tetigisset eum sanata est (Matth. 9, 22). 
m 14, 29. Gonuersus iesus dixit quis metetigit (Marc. 5,30. 

Luc. 8, 45). 
[iü 14, 33. Respondit petrus turbae te conprimont et reliqua 

(Luc. 8, 45).] 
[III 14, 37. XJidens autem illa quia non latuit et reliqua 

(Luc. 8, 47).] 
[Hi 14, 85. Duodecim dUcipulos misit praedioare et signa 

facere (Luc. 9, 2).] 
III 15, 15. Dixerunt &atres eins transi hinc {Job. 7, 3). 
m 15, 23. Nemo quippe in occulto (Job. 7, 4). 
m 15, 27. Tempus meum nondnm aduenit (Job. 7, 6). 
m 15, 33. Uos asöendite (Job. 7, 8). 
m 15, 35. Ascendit occulte (Job. 7, 10). 
m 15, 37. Judaei quaerebant eum (Job. 7, 11). 
m 15, 41. Quidam dicebant quia bonus est (Job. 7, 12). 
m 15, 47. Nemo palam loquebatur (Job. 7, 13). 
in 16, 5. Mirabantur (Job. 7, 15). 
in 16y 7. Quomodo bic litteras seit. 
m 16, 13. Mea doctrina non est mea (Job. 7, 16). 
m 16, 19. Qui a semet ipso loquitur (Job. 7, 18). 
m 16, 23. Nonne mojrses dedit uobis legem (Job. 7, 19). 
m 16, 29. Daemonium babes (Job. 7, 20). 
m 16, 33. Unum opus feci (Job. 7, 21). 
m 16, 35. Dedit moyses -uobis ob boc circumcisionem 

(Job. 7, 22). 
in 16, 39. Si circumcisionem accipit bomo in sabbato (Job. 

7, 23). 
m 16, 45. Nolite iudicare secundum faciem (Job. 7, 24). 
m 16, 49. Nonne bic est quem querunt interficere (Job. 7, 25). 
ni 16, 55. Numquid uere cognouerant principes quia bic est 

cbristus (Job. 7, 26). 
m 16, 59. Obristos cum uenerit (Job. 7, 27). 
ni 16, 61. Glamabat iesus (Job. 7, 28). 



^27 



m 16, 65. Ego Bcio enm (Joh. 7, 29). 

in 16, 67. Quaerebant eum apprehendere (Joh. 1, 30). 

[m 16, 69. De turba autem (Joh. 7, 31).] 

m 16, 71. Numquid Christas com uenerit plora signa fadt. 

m 17, 7. Adducant muherem [in] adulterio depreheusam 

(Joh. 8, 3). 
m 17, 13. Magister haec molier (Joh. 8, 4). 
m 17, 15. In lege autem (Joh. 8, 5). 
in 17, 17. Tu ergo quid dicis. 
in 17, 35. Inclinanit se (Joh. 8, 6). 
ni 17, 37« F^nsieuerantes interrogaat eum (Joh. 8, 7). 
ni 17, 39. Qui sine pecoato est uestrum. 
m 17, 41. Iterum inclinäuit se (Joh. 8,. 8). 
m 17, 45. Unus post unum exiit (Joh. 8, 9). 
m 17, 51. Bemansit solus iesus et mulier. 
ni 17, 53. Ubi sunt qui te aocusabant (Joh. 8, 10). 
UI 17, 57. Nee ego te condempnabo (Joh. 8, 11). 
III 17, 67« Ego Bum lux mundi (Joh. 8, 12). 
HE 18, 7. Qui est ex deo (Joh. 8, 47). 
in 18, 11. Besponderunt iudaei (Joh. 8> 48). 
m 18, 15. Ego demonium non habeo (Jok 8, 49). 
m 18, 19. Ego non quaero gloriam meam (Joh. d> 50). 
in 18, -21. Si quis sermonem meum seruauerit (Joh. 8, 51). 
m 18, 25. Besponderunt iudaei (Joh. 8, 52). 
m 18, 29. Abraham mortuus est et prophetae (Joh. 8, 53). 
in 18, 33. Numquid maior es abraham. 
m 18, 36. Quem te ipsum facis. 
ni 18, 38. Bespondit iesiUk 

m 18, 41. Est pater meus qui glorificat me (Joh. 8, 54). 
m 18, 45. Ego autem scio eum (Joh. 8, 55), 
m 18, 49. Abraham exultauit (Joh. 8, 56). 
in 18, 55. Quinquaginta annos nondum habes (Joh. 8, 57). 
m 18, 61. Antequam abraham fieret ego sum (Joh. 8, 58). 
m 18, 69. Tulerunt lapides (Joh. 8, 59). 
m 18, 74. Iesus autem abscondit se. 
m 20, 1. üidit dominus caecum natum (Joh. 9> 1). 



328 

m 20, 5, Babbi quis peccauit (JoL 9, 2). 
m 20, 7. Neque hie peccauit (Job. 9, 3). 
[ULI 20, 13. ICe oportet operari opera eius donec (Job. 9, 4).] 
[in 20, 21. Quamdiu in mundo sum lux Biun mundi 

(JoL 9, 5).] 
m 20, 23. Fecit lutum ex sputo (Job. 9, 6). 
in 20, 27. Abiit et lauit (Job. 9, 7). 
ni 20, 29. Itaque uicini (JoL 9, 8), 
m 20, 35. Alii dicebant quia non est. 
m 20, 37. Sie autem dizit quia ego sum (Job. 9, 9). 
m 20, 43. Quomodo aperti sunt tibi oculi (Job. 9, 10). 
[in 20, 46. Ille bomo qui dicitur iesus (Job. 9, 11).] 
in 20, 47. Laui et uideo. 
m 20, 49. Laui et uideo. 
in 20, 51. übi est ille (Job. 9, 12). 
m 20, 53. Adducunt eum ad pbarisaeos (Job. 9, 13). 
in 20, 55. Erat autem sabbatum (Job. 9, 14). 
in 20, 57. Interrogabant quomodo uidisset (Job, 9, 15). 
in 20, 61. Non est bic bomo a deo (Job. 9, 16). 
m 20, 65. Quomodo potest bomo peccator. 
m 20, 67. Scisma erat inter eos. 
in 20, 71.. Tu quid dicis de eo. 

m 20, 75. Non crediderunt quia cecus fuisset (Job. 9, 18). 
ni 20, 81. Hie est filius uester (Job. 9, 19). 
m 20, 85. Quomodo uidet. 
ni 20, 87. Sesponderunt (Job« 9, 20). 
in 20, 93. Ipsum interrogate (Job* 9, 21). 
m 20, 95. Haee dixerunt quia (imebant (Job. 9, 22). 
in 20, 101. Propterea dixerunt pareutes (Job. 9, 23). 
m 20, 105. TJoeauerunt rursum bominem (Job. 9, 24). 
m 20, 107. Da gloriam deo. 
ni 20, 109. Eespondit iUe (Job. 9, 25). 
in 20, 113. Si peccator est nescio. 

in 20, 119. Iterum interrogabant quomodo uidisset (Job. 9; 26). 
ni 20, 123. Dixi uobis iam et audistis (Job. 9, 27). 
ni 20, 129. Ifaledixerunt ei (Job. 9, 28). 



329 

m 20, 133, Nos moysi discipuli sumus. 

ni 20, 137. Hunc autem nescimus (Job. 9, 29). 

m 20, 143« In hoc enim mirabile est qoia nesoitis (Job. 9, 30). 

in 20, 151. Scimii8 quia peccatores deiis Don audit (Job. 9,31). 

m 20, 155. A saecolo non est auditum (Job. 9, 32). 

ni 20, 159. Nisi esset bic a deo (Job. 9, 33). 

KL 20, 163. In peccatis natus es totos (Job. 9, 34). 

m 20, 165. Eiecerunt eum. 

in 20, 169. Audiuit iesus quia eiecerunt eum (Job. 9, 35). 

m 20, 173. Tu credis in filium dei. 

ni 20, 175. Quis est domine (Job. 9, 36). 

m 20, 177. £t uidisti eum (Job. 9, 37). 

m 20, 179. Credo domine (Job. 9, 38). 

m 22, 5. Ambulabat iesus in templo (Job. 10, 23). 

m 22, 9. Circumdederunt eum iudaei (Job. 10, 24). 

m 22, 11. Quousque animas nostras tollis. 

m 22, 13. Si tu es cbristus die nobis pabun« 

m 22, 15. Si uobis dixi non creditis (Job. 10, 25). 

m 22, 19« TJos non creditis quia non estis ox ouibus meis 

(Job. 10, 26). 
m 22, 22. Oues meae uocem meam audien^ (Job. 10, 27). 
in 22, 25. Non peribit in aetemum (JoL 10, 28). 
in 22, 29. Pater mens quod dedit mibi mains omnibus est 

(Job. 10, 29). 
m 22, 35* Bespondit iesus (Job. 10, 32). 
ni 22, 43. De bono opere non lapidamus te (Job. 10, 33). 
ni 22, 47. Bespondit iesus (Job. 10, 34). 
ni 22, 51. Si illos dixit deos ad quos sermo dei factus est 

(Job. 10, 35). 
ni 22, 59. Si non facio opera patris mei (Job. 10, 37). 
m 22, 61. Si autem facio (Job. 10, 38). 
ni 22, 65. Quaerebant ergo eum apprebendere (Job. 10, 39). 
ni 23, 9. De cast«llo mariae (Job. 11, 1). 
ni 23, 11. Maria erat quae unxit dominum (Job. 11, 2). 
ni 23, 15. Miserunt ad eum sorores eins (Job. 11, 3). 
m 23, 19. Infirtnitas baec non est ad mortem (Job, 11, 4). 



330 

m 23, 23. Diligebat iesus martham (Joh, 11, 5). 

m 23, 27. Eamus in mdaeam (Joh. 11, 7). 

m 23, 33. Nonne duodecim horae sunt diei (Joh. 11, 9). 

m 23, 43. Lazarus amicus noster dormit (Joh. 11, 11). 

in 23, 45. Domine si dormit (Joh. 11, 12). 

m 23, 47. nie dicebat de morte eins (Joh. 11, 13). 

m 23, 51. Lazaros mortuus est (Joh. 11, 14). 

m 23, 57. Eamus et nos et moriamur cum eo (Joh. 11, 16). 

m 24, 5. Martha uenit ad dominum (Joh. 11, 20). 

m 24, 13. Domine si fdisses hie (Joh. 11, 21). 

in 24, 17. Scio quaecumque poposceris a deo (Joh. 11, 22). 

in 24, 21. Eesurget frater tuus (Joh. 11, 23). 

m 24, 23. Scio quia resurget (Joh. 11, 24). 

m 24, 27. Ego sum resurrectio (Joh. 11, 25). 

in 24, 33. Oredis hoc (Joh. 11, 26). 

m 24, 35. Utique domine (Joh. 11, 27). 

m 24, 37. Abiit et uocauit sororem suam (Joh. 11, 28). 

ni 24, 41. Nondum uenit iesus in castellum (Joh. 11, 30). 

ni 24, 45. TJadit ad monumentum (Joh. 11, 31). 

m 24, 47. Oecidit ad pedes iesu (Joh. 11, 32). 

m 24, 51. Domine si fuisses hie. 

m 24, 57. Lacrimatus est iesus (Joh. 11, 35).- 

in 24, 61. Tibi posuistis eum (Joh. 11, 34). 

in 24, 71. Ecce quomodo amabat eum (Joh. 11, 36). 

in 24, 77. Non poterat hie facere ut non moreretur 

(Joh. 11, 37). 

m 24, 79. Iesus eleuatis oculis (Joh. 11, 41). 

m 24, 81. TolHte lapidem (Joh. 11, 39). 

ni 24, 83. Domine iam fetet. 

in 24, 84. None dixi tibi (Joh. 11, 40). 

ni 24, 87. Tulerunt ergo lapidem (Joh. 11, 41). 

m 24, 89. Iesus eleuatis oculis. 

in 24, 93. Ego autem sciebam quia semper me audis 

(Joh. 11, 42). 

in 24, 103. Soluite eum (Joh. 11, 44). 

m 24) 105. Multi ex iudaeis credidemnt (Joh. 11, 45). 

m 24, 107. Quidam autem abierunt ad sacerdotes(Joh. 11, 46). 



331 

m 25, 7. Quid faciemus quia hie homo multa signa facit 

(Joh. 11, 47). 
m 25, 15. TJenient romani (Joh. 11, 48). 
m 25, 21. Caiphas respondit (Joh. 11, 49). 
m 25, 25. Expedit uobis ut unus moiiatur (Joh. 11, 50). 
ni 25, 29. Hoc a semet ipso non diät (Joh. 11, 51). 
m 25, 37. Ab illo die cogitauerunt enm occidere(Joh.ll, 53). 
ni 25, 39. lesus autem iam non in palam ambulabat 

(Joh. 11, 54). 
rV 2, 7. Fecerunt autem caenem ibi (Joh. 12, 2). 
rV 2, 13. Lazarus erat unus ex discumbentibus. 
IV 2, 15. Maria accepit unguentum (Joh. 12, 3). 
IV 2, 17. Et capilliß tersit. 
rV 2, 19. Et domuB impleta est. 

IV 2, 21. Dixit iudas quare hoc unguentum (Joh. 12, 5). 
IV 2, 27. Dixit autem hoc non quia 'de egenis pertinebat ad 

eum (Joh. 12, 6). 
PV 2, 30. Sine iDam (Joh. 12, 7).] 

PV 2, 33. Paupere8enimsemperhabetisuobi8Cum(Joh.l2, 8).] 
IV 3, 3. Non propter iesum tantum (Joh. 12, 9). 
IV 3, 9. Cogitauerunt autem principes sacerdotum ut et 

lazarum interficerent (Joh. 12, 10). 
IV 3, 17. In crastinum autem turba (Joh. 12, 12). 
IV 4, 7. Ite in castellum quod contra uos est (Matth. 21, 3). 
IV 4, 10. Et si quis uobis aliquid dixerit (Matth. 21, 3). 
IV 4, 15. Inposuerunt super eum uestem (Matth. 21, 7). 
IV 4, 19. Flurima autem turba strauerunt uestimenta sua 

(Matth. 21, 8). 
IV 4, 33. Alii autem cedebant ramos de arboribus. 
IV 4, 45. OsannafiHodauidbenedictu8quiuemt(Matth. 21, 9). 
IV 4, 49. Osanna in excelsis. 
IV 4, 59. Commota est uniuersa ciuitas dicenff quis hie 

(Matth. 21, 10). 
rV 4, 63. Hie est iesus propheta (Matth. 21, 11). 
IV 4, 65. Et intrauit in templum (Matth. 21, 12). 
IV 4, 71. Pharisaei autem dixerunt uidetis quia nihil pro- 

ficimus (Joh. 12, 19). 



332 

lY 4, 73. Ecce mundus totus post eum habiit« 

lY 6, 5. De ficu arefacto (Matth. 21, 19). 

lY 6f 7. De parabola uineae ubi occidenmt domini filium 

(liatth. 21, 33). 
lY 6, 13. Malos male perdet (Matth. 21, 41). 
lY 6, 15. Bex fecit nuptias filio suo (Matth. 22, 2) 
lY 6, 23. Ite ad ezitus uiarum (Matth. 22y 9). 
lY 6, 29. De censu caesarie (Matth. 22, 15). 
lY 6, 31. De muliere quae Septem fratres nup8it(Matth. 22,25). 
lY 6, 35. Omnia opera sua faciunt ut uideantur ab homini- 

bus (Matth. 23, 5). 
lY 6, 37. Uocari rabbi (MattL 23, 7). 
lY 6, 41. TJos autem noHte uocari rabbi (Matth. 23, 8). 
[lY 6, 45. TJe uobis scribae et pharisei hypochritae (Matth. 

23, 13).] 
lY 7, 1. Egressus de templo ostenderunt ei discipuli aedi- 

ficationem templi (Matth. 24, 1). 
lY 7, 5« Sedente illo super monte interrogauerunt disdpiili 

(Matth. 24, 3). 
lY 7, 9« üidete ne quis uos seducat (Matth. 24, 4). 
lY 7, 15. Odio habent uos (Matth. 24, 10). 
lY 7, 21. Nolite cogitare quid loqnamini (Marc. 13, 11). 
lY 7, 27. De consummatione mundi (Matth. 24, 11). 
IV 7, 33. Propterelectosbreuiabuntur dies illi (Matth. 24,22). 
lY 7, 37. Plangent se omnes tribus terrae (Matth. 24, 30). 
lY 7, 41. Mittet angelos suos (Matth. 24, 31). 
lY 7, 45. De die illa nemo seit (Matth. 24, 36). 
lY 7, 49. Sicut in diebus noe (Matth. 24, 37> 
lY 7, 55. Si sciret paterfamilias (Matth. 24, 43). 
lY 7, 63. De decem uirginibus (Matth. 25, 1). 
lY 7, 69. De domino qui talentas seruis diuidit(Matth.25;14). 
[lY 7, 71. Dedit seruis suis bona sua.] 
lY 7, 83. Ideo dico uobis (Matth. 25, 13). 
lY 7, 89. Diebus docebat populum noctibus morabatnr in 

monte oliueti (Luc. 21, 37). 
lY 8, 13. Dicebant autem non in die feste (Matth. 26, 5). 
lY 8, 17. Intrauit autem satanas in. iudam (Luc. 22, 3). 



333 

IV 8, 23. Gauisi sunt et pacti sunt ei pecuniam dare 

(Luc. 22, 5). 
lY 9, 3. Misit petrum et iohannem (Luc. 22, 8). 
IV 9, 7. Ubi uis paremus (Luc. 22, 9). 
IV 9, 11. Euntes inuenerunt sicut dixit (Luc. 22, 13). 
rV 10, 5. Non bibam de hoc genimine uitis (Matth. 26, 29). 
rV 10, 9. Et accipiens panem (Luc. 22, 19). 
rV 10, 13. Similiter et calicem (Luc. 22, 20). 
IV 11, 1. Intrauit satanas in iudam (Luc. 22, 3). 
rV 11, 5. Cum dilexisset suos (Job. 13, 1). 
IV 11, 9. Sciens quia omnia dedit ei pater (Job. 13, 3). 
rV 11, 11. Surgit a caena (Job. 13, 4). 
rV 11, 13. Accepit linteum praecinxit se. 
rV 11, 19. TJenit ad simonem petrum (Job. 13, 6). 
rV 11, 21. Bomine tu mibi lauas pedes. 
rV 11, 27. Quod ego facio tu nescis modo (Job. 13, 7). 
IV 11, 31, Et si non lauero te (Job. 13, 8). 
IV 11, 33. Bomine non solum pedes (Job. 13, 9). 
IV 11, 37. Qui lottts est (Job. 13, 10). 
IV 11, 39. Postquam ergo lauit pedes (Job. 13, 12). 
rV 11, 43. Scitis quid fecerim. 

rV 11, 47. Si ego dominus et magister (Job. 13, 14). 
rV 11, 51. Exemplum dedi uobis (Job. 13, lÖ). 
rV 12, 11. TJnus ex uobis tradet me (Job. 13, 21). 
IV 12, 13. Aflpiciebant ad inuicem (Job. 13, 22). 
rV 12, 19. Numquid ego sum domine (Mattb. 26, 22). 
IV 12, 23. Numquid ego sum rabbi (Mattb. 26, 25.) 
|TV 12, 27. TJerumtamen yae bomini per quem tradetur 

(Mattb. 26, 24).] 
IV 12, 31. Innuit petrus iobanni dicens quis est de quo dicis 

(Job. 13, 24). 
IV 12, 35. Bomine quis est (Job. 13, 25). 
IV 12, 37. Ble cui ego intinctum panem porrexero (Job« 

13, 26). 
rV 12, 39. Post bucellam introiuit in illum satanas (Job« 

13> 27). 



334 

IV 12, 41. Exiuit contiiiuo (Job. 13, 30). 

IV 12, 43. Quod facis fac citius (Job. 13, 27). 

IV 12, 45. Hoc autem nemo (Joh. 13, 28). 

IV 13, 13. Simon ecce satanas expetiuit uos ut cribraret sicut 

triticum (Luc. 22, 31). 
IV 13, 17. Ego autem rogaui pro te (Luc. 22, 32). 
IV 13, 19. Et tu aliquando conuersus. 
IV 13, 23. Domine tecum paratus sum et in carcerem et in 

mortem ire (Luc. 22, 33). 
IV 13, 26. Si omnes scandalizati fuerint (Matth. 26, 33). 
IV 13, 35. Antequam gallus cantet (Matth. 26, 34). 
IV 13, 41. Etsi oportuerit me mori tecum (Matth. 26, 35). 
IV 13, 46. Animam meam pro te ponam (Matth. 26, 37). 
IV 13, 48. Similiter et dmnes discipuli dixerunt (Matth. 

26, 38). 
IV 14, 1. Quando misi uos sine sacculo (Luc. 22, 35). 
IV 14, 5. Sed nunc qui habet sacculum (Luc. 22, 36). 
IV 14, 7. Qui non habet uendat tunicam. 
IV 14, 13. Domine ecce gladii duo hie (Luc. 22, 38). 
[IV 14, 15. Bat est.] 

IV 15, 3.. Non turbetur cor uestrum (Joh. 14, 1), 
rV 15, 5. In domo patris mei (Joh. 14, 2). 
IV 15, 9. Si quo minus dixissem. 
IV 15, 13. TJt ubi sum ego (Joh. 14, 3). 
IV 15, 15. Dicit ei thomas (Joh. 14, 15). 
IV 15; 19. Ego sum uia et ueritas (Joh. 14, 6). 
IV 15, 23. Si cognouissetis me (Job. 14, 7). 
IV 15, 25. Dicit ei philippus (Joh. 14, 8). 
IV 15, 27. Domine ostende nobis patrem. 
IV 15, 31» Tanto tempore uobiscum sum (Joh. 14, 9). 
IV 15, 45. Pacem relinquo uobis (Job. 14, 27). 
IV 15, 47. Non uos. relinquam orphanos (Job. 14, 18). 
IV 15, 49. Uos amici mei estis (Joh. 15, 13). 
IV 15, 52. Hoc est praeceptum meum (Joh. 15, 12). 
IV 16, 9. Sciebat autem et iudas (Job, 18, 2). 
IV 16, 13. Iudas ergo cum accepisset cohortem (Joh. 18, 3). 



335 

lY 16, 15. TJenerunt com lantemiB. 

lY 16, 23. Quem osculatuB fdero (Matth. 26, 48). 

IV 16, 35. lesuB processit et dixit eis quem queritis (Joh. 

18, 4). 
IV 16, 39. Ego Silin. (Joh. 18, 5). 
IV 16, 41. Abienmt retrorsum (Joh. 18, 6). 
rV 16, 43. Iterum eoe interrogamt (Joh. 18, 7). 
IV 16, 45. Dud qnia ego sum (Joh. 18, 8). 
IV 16, 49. Aue rabbi (Matth. 26, 49). 
rV 16, 55. Erant ministri parati. 

IV 17, 3. Simon petrus habens ghidium (Joh. 18, 10). 
IV 17, 15. An putas quia non possum rogare patrem meum 

(Matth. 26, 53). 
rV 17, 21. Oonuerte gladium in uaginam (Matth. 26, 52). 
IV 17, 23. Cum tetigisset auriculam (Luc. 22, 51). 
IV 17, 25. Comprehenderunt ergo eum et ligaueront eum 

(Joh, 18, 12). 
IV 17, 27. Tunc discipuK fdgerunt (Matth. 26, 56). 
rV 17, 31. Duxemnt eum ad annam primum (Joh. 18, 13). 
IV 18, 1. Petrus autem sequebatur a longe (Matth. 26, 58). 
IV 18, 9. Dicit non sum (Joh. 18, 17). 
IV 18, 11. Aocenso autem igne in medio atrio (Luc. 22, 55). 
IV 18, 15. nie negauit cum iuramento (Matth. 26, 72). 
rV 18, 21. Dizit cog^tus eius cuius abscidit auriculam 

(Joh. 18, 26). 
rV 18, 27. Nam et loquela tua manifestum te facit (Matth. 

26, 73). 
rV 18, 30. Tunc c«pit detestari (Matth. 26, 74). 
IV 18, 33. Statim gallus cantauit. 

IV 18, 35. Et recordatus est petrus uerbi iesu (Matth. 26, 75). 
IV 18, 39. Egressus foras fleuit. 
IV 18, 41. Quia respexit dominus eum (Luc. 22, 61). 
IV 19, 5. Pontifex interrogauit iesum de discipuHs suis 

(Joh. 18, 19). 
IV 19^, 7« Ego in palam locutus sum (Joh. 18, 20). 
rV 19, 11. Quid me interrogas (Job. 18, 21). 



336 

lY 19y 13. Haec cum dixisset unus adsistentium dedit ala- 

pam iesu (Joh. 18; 22). 
IV 19, 19. Si male locutus sum (Joh. 18, 23). 
lY 19, 21. Mane autem facto principes sacerdotum conuene- 

runt (Matth. 27, 1). 
lY 19, 25. Quaerebant falsum testimonium (Matth. 26, 59.) 
lY 19, 29. Uenerunt duo falsi testes (Matth. 26, 30). 
lY 19, 39. Nihil respondis ad ea (Matth. 26, 62). 
lY 19, 43. Et surgens princeps sacerdotum. 
lY 19, 47. Adiuro te per deum (Matth. 26, 63). 
lY 19, 51. Tu dixisti (Matth. 26, 64). 
lY 19, 53. Amodo uidebitis filium hominis sedentem. 
lY 19, 57. Tunc princeps sacerdotum scidit uestimenta sua 

(Matth. 26, 65). 
lY 19, 65, Quid adhnc desideramus testimonium (Luc. 22, 71). 
lY 19, 69. Qui omnes condempnauerunt eum (Marc. 14, 64). 
lY 19, 71. Tunc expuerunt in eum (Matth. 26, 67). 
lY 19, 73. Uelauerunt faciem eins dicentes prophetiza christe 

(Marc. 14, 65). 
lY 20, 1. Et surgens omnis multitudo (Luc. 23, 1). 
PY 20, 3. Bxut püatus (Joh, 18, 29).] 
[lY 20, 4. Ipsi non introierunt ut non contaminarentnr 

(Joh. 18, 28).] 
lY 20, 9. Quam accusationem adfertis aduersus hominem 

(Joh. 18, 29). 
lY 20, 13. Si non esset hie maiefactor non tibi tradidissemus 

eum (Joh. 18, 30). 
[lY 20, 15. Ceperunt autem multis sermonibus accusare eum 

(Luc. 23, 2).] 
[IV 20, 19. Dicit se christum esse.] 
IV 20, 21. Prohibentem tributa dare caesari. 
IV 20, 27. Incipiens a galilea (Luc. 23, 5). 
IV 20, 31. Accipite eum uos (Joh. 18, 31). 
IV 20, 35. Nobis non licet interficere quemquam. 
lY 21, 1. Introiuit iterum pilatus in praetorium(Joh. 18, 33). 
IV 21, 7. A temet ipso hoc dicis (Joh. 18, 34). 



337 

lY 21, 11. Numquid ego iudaeus sum (Joh. 18, 3Ö). 

IV 21, 15. Quid fecisti. 

lY 21, 17. Signum memn non est kinc (JoL 18, 36). 

IV 21, 22. Nunc autem regnum meum non est hinc. 

IV 21, 25. Dicit ei pilatus (Joh. 18, 37). 

rV 21, 27. Ergo rex es tu. 

IV 21, 29. Tu dicifl quia rex sum ego. 

rV 21, 31. Ego in hoc natus sum et ad hoc ueni in mundum. 

rV 21, 33. Omnis qui est ex umtäte. 

IV 21, 35. Quid est uerita« (Joh. 18, 38). 

IV 22, 1. Cum hoc dixisset exiit ad eos foras (Joh. 18, 38). 

IV 22, 6. Ego non louenio in eo causam. 

IV ^2, 9. Est autem consuetudo uobis ut unum uobis dimit- 

tam in pasca (Joh. 18, 39). 
IV 22, 13. Erat autem bamabas latro (Joh. 18, 40). 
IV 22, 15. Non hunc set barabba. 
IV 22, 17. Tunc ergo apprehendit pilatus iesum (Joh. 

19,1); 
IV 22, 19. Et milites plectentes coronam de spinis (Joh. 

19, 2). 
IV 22, 23. TJeste purpurea circumdederunt. 
IV 22, 25. Et genu flexo ante eum (Matth. 27, 29). 
IV 22, 27. Aue rex iudaeorum (Joh. 19, 3). 
IV 22, 33. Et dabant ei aJapas. 
IV 23, 1. Exiuit pilatus foras (Joh. 19, 4). 
IV 23, 5. Exiit iesus portans spineam coronam (Joh. 19, 5). 
IV 23, 9. Ecce homo. 

IV 23, 15. Cum ergo uidissent eum pontifices (Joh. 19, 6). 
IV 23, 17. Crucifige crucifige. 
rV 23, 19. Accipite eum uos et crucifigite. 
[IV 23, 21. Eesponderunt pontifices (Joh. 19, 7).] 
rV 23, 23. Nos legem habemus et secundum [legem] debet 

mori. 
IV 23, 25. Quia fihum dei [se] fecit. 
IV 23, 29. Pilatus autem cum audisset hunc sermonem magis 

timuit (Joh. 19, 8). 

Otfrid ed. Piper. 22 



338 

rV 23, 31. TJnde es tu (Job. 19, 9). 

IV 23, 33. lesufl autem tacebat. 

IV 23, 35. Mhi non loqueris (Joh. 19, 10). 

IV 23, 39. Respondit iesus (Joh. 19, 11). 

IV 23, 41. Non haberes in me potestatem. 

IV 23, 43. Propterea [qui] tradidit me tibi. 

IV 24, 1. Exinde pilatus aoliiit dimittere enm (Joh. 19, 12). 

IV 24, 3. ludaei autem clamabant. 

IV 24, 5. Si hunc dimittis non es amicus caesaris. 

IV 24, 9. Omnis qui se regem facit contradicit caesari. 

IV 24, 11. Exiuit pilatus foras et dixit. eccerex uester (Job. 

19, 14). 
IV 24, 13. Uli autem clamabant (Joh. 19, 15). . 

IV 24, 15. Tolle tolle crucifige eum. 
IV 24, 17. fiiegem uestrum crucifigam. 
IV 24, 19. ßesponderunt pontifiees. 
IV 24, 21. Non habemus regem nisi caesarem. 
PV 24, 23. Erat autem hora quasi sexta (Joh. 19, 14). 
IV 24, 25. Pilatus lauit manus (Matth. 27, 24). 
rV 24, 27. Innocens ego sum a sanguine huius. 
IV 24, 31. Sanguis eins super nos (Matth. 27, 25). 
IV 24, 35. Pilatus iudicauit fieri petitioni eorum (Luc. 

23, 24). 
IV 26, 1. Acceperunt eum et duxerunt ut crucifigerent 

(Marc. 15, 20). 
IV 26, 5. Sequebantur autem eum multa turba popuü et 

mulieres plangentes (Luc. 23. 27). 
IV 26, 29. Piliae hierusalem nolite flere super me (Luc. 

23, 28). 
IV 26, 35. Uenient dies in quibus dicent beatae steriles 

(Luc. 23, 29). 
IV 26, 39. Tunc ineipient dicere montibus cadite (Luc. 

23, 30). 
pV 26, 45. OoUes operite nos]. 

|TV 27, 3. Ducebant cum eo duos latrones (Marc. 15, 27).] 
[IV 27, 5. Cum iniquis deputatus est (Marc. 15, 28).] 



339 

\TV 27, 23. Scripsit püatus iatulmn (Joh. 19, 19).] 
lY 27, 25. lesus nazarenus. 

lY 27, 27. Noli scribere rex iudaeorum (Joh. 19, 21). 
rV 28, 1. Milites acceperunt spolia (Joh. 19, 23). 
lY 28, 5. Et tonicam* 
lY 28, 7. Erat autem tonica inconsutilis. 
lY 28, 11. Non scindamus eam (Joh. 19, 24). 
[lY 28, 15. Ut scriptura impleretur.] 
PY 28, 18. Diuiserunt sibi uestimenta mea et reliqua.] 
lY 29, 57. Fides. Spes. 
lY 30, 5. Pretereuntes autem blasfemauerunt emn mouentes 

capita (Matth. 27, 39). 
lY 30, 9. Uah qui destruit (Matth. 27, 40). 
lY 30, 19. Similiter et principes sacerdotum (Matth. 27,41). 
lY 30, 25. Alios saluos facit (Matth. 27, 42). 
lY 30, 27. Si rex israhel. 
lY 30, 31. Oonfidit in demn (Matth. 27. 43). 
lY 30, 33. Dixit quia dei filius sum. 
lY 31, 5. Bespondit alter increpauit (Luc. 23, 40). 
lY 31, 9. Nam digna factis recipimus (Luc. 23, 41). 
lY 31, 13. Hie autem quid fecit. 
lY 31, 19. Memento mei domine (Luc. 23, 42). 
fEY 31, 23. Hodie mecum eris in paradiso (Luc. 23, 43).] 
pY 31, 27. Oratio scriptoris ad dominum.] 
lY 33, 9. A sexta hora usque in horam nonam (Matth. 

27, 45). 
lY 33, 15. Circa horam nonam clamauit iesus (Matth. 

27, 46). 
lY 33, 19. Dabant ei acaetum bibere (Matth. 27, 48). 
lY 33, 21. Iterum clamauit. pater in manus tuas commendo 

spiritum meum (Luc. 23, 46). 
lY 33, 25. Emisit spiritum (Matth. 27, 50). 
lY 33, 27. Unus militum lancea latus eins aperuit (Joh. 

19, 34). 
pY 33, 33. XJelum templi scissum est (Matth. 27, 51).] 
lY 34, 3. Monumenta aperta sunt (Matth. 27, 52). 

22* 



340 

lY 34, 5. Multa corpora sanctorum surrexerunt. 

rV 34, 9. Uenerunt in sanctam ciuitatem (Matth. 27, 53). 

lY 34, 15. Centimo autem uiso terrae motu (Matth. 27, 54). 

lY 34, 17. Uere filius dei erat iste. 

lY 34, 19. Omnis turba percutiebat pectora (Luc. 23, 48). 

lY 34, 23. Stabant omnes noti eius a longa (Luc. 23, 49). 

lY 35, 1. TJenit diues homo ioseph (Matth. 27, 57). 

lY 35, 5. Latrauit ad pilatum et petiit corpus (Matth. 

27, 58). 
lY 35, 9. lussit reddi corpus. 

lY 35, 17. TJenit autem et nichodemus (Joh. 19, 39). 
lY 35, 23. Stabant mulieres haec uidentes (Matth. 27, 61). 
lY 35, 35. Posuerunt eum in monumento suo novo (Matth. 

27, 60). 
lY 36, 1. Accedentes principes sacerdotum (Matth. 27, 62). 
lY 36, 5. Domine recordati sumus (Matth. 27, 63). 
lY 36, 9. lube custodire sepulchrum (Matth. 27, 64). 
lY 36, 13. Dicant plebi surrexit. 
lY 36, 15. Habetis custodiam (Matth. 27, 65). 
lY 36, 17. Illi autem abeuntes munierunt sepulchrum (Matth. 

27, 66). 

Y 4, 5. TJespere sabbati (Matth. 28, 1). 

Y 4, 15. Quis reuoluit nobis lapidem (Marc. 16, 3). 

Y 4, 21. Et ecce terrae motus factus est magnus (Matth. 

28, 2). 

Y 4, 25. Angelus domini descendit de caelo et reuoluit 

lapidem. 

Y 4, 31. Erat enim aspectus (Matth. 28, 3). 

Y 4, 35. Prae timore eius exterriti sunt (Matth. 28, 4). 
' Y 4, 37. ßespondit angelus mulieribus (Matth. 28, 5). 

Y 4, 41. Scio quod iesum. 

Y 4, 45. Non est hie surrexit (Matth. 28, 6). 
. Y 4, 57. Ecce locus ubi posuerunt eum. 

Y 4, 59. Cito euntes dielte discipulis eius et petro (Matth. 

8,7). 

Y 5, 3. Cmrebant duo simul (Joh. 20, 4). 



341 

Y 5, 5. lohannes praecucurrit citius petro. 

Y 5, 9. Inuenerant Bindonem (Joh. 20, 6). 

Y 5, 11. Sudariam seorsum inuenerunt (Joh. 20, 7). 

Y 5, 13. Sudarium inuolatam in unum. 

Y 1, 7. Inclinanit se et prospezit in monumentmn (Joh. 

20, 11). 

Y 7, 13, TJidit duos angelos (Joh. 20, 12). 

Y 7, 19. Mulier quid ploras (Joh. 20, 13). 

Y 7, 29. Tulenmt dominum meum. 

Y 7, 43. Haec cum dixisset conuerBa est retrorsum (Joh. 

20, 14). 
[Y 7, 47. Mulier quid ploras et reliqua (Joh. 20, 15).] 

Y 7, 49. Domine si tu sustulisti eum dicito mihi. 

Y 7, 55. Maria conuersa illa (Joh. 20, 16). 

Y 7, 59. Uade ad fratres meos (Joh. 20, 17). 

Y 7, 63. Ascendo ad patrem meum. 

Y 7, 65. TJenit maria nuntians discipulis (Joh. 20, 18). 

Y 8, 21. In principio erat uerbum (Joh. 1, 1). 

Y 8, 27. Uerbum caro factum est (Joh. 1, 14). 

Y 8, 29. Et habitabit in nobis. 

Y 8, 37. Noui te ex nomine (Exod. 33, 12. Jes. 43, 1. Joh. 

10, 3). 

Y 9, 5. Narrabant de his omnibus (Luc. 24, 14). 

Y 9, 9. Ipse iesus appropinquans (Luc. 24, 15). 

Y 9, 11. OcuK illorum tenebantur (Luc. 24, 16). 

Y 9, 13. Qui sunt hi sermones (Luc. 24, 17). 

Y 9, 15. Respondit unus (Luc. 24, 18). 

Y 9, 17. Tu Bolus peregrinus. . 

Y 9, 21. Quae (Luc. 24, 19). 

Y 9, 23. Qui fuit uir propheta. 

Y 9, 27. Coram deo et omni populo. 

Y 9, 29. Et quomodo tradiderunt eum summi sacerdotes 

(Luc. 24, 20). 

Y 9, 31. Nos autem sperabamus (Luc. 24, 21). 

Y 9, 37. Tertia dies est hodie, 

Y 9, 41. O stulti et tardi corde (Luc. 24, 25). 



342 

V 9, 45. Nonne hsuec oportuit pati christum (Luc. 24. 26). 

V 9, 49. Incipiens a moyse (Luc. 24, 27). 

V 10, 3. Ipse finxit se longius ire (Luc. 24, 28). 

V 10, 5. Mane nobiscum quoniam aduesperascit (Luc. 24, 29). 
(V 10, 13. Et intrauit cum illis et reliqua]. 

[Y 10, 17. Accepit panem et reliqua (Luc. 24, 30).] 

V 10, 19. Ipse euanuit ex oculis eorum (Luc. 24, 31). 

V 10, 25. Nonne cor noBtrum ardens erat (Luc. 24, 32). 
y 10, 31. Et surgentes eadem hora (Luc. 24. 33). 

y 10, 33. Et ipsi narrabant quae gesta erant in uia (Luc. 

24, 35). 
y 11, 5. Post dies octo. 

y 11, 9. Insufflauit et dixit pax uobis (Job. 20, 21. 22). 
y 11, 12. Quorum remiseritis peccata (Job. 20, 23). 
y 11, 19. Conturbati (Luc. 24, 37). 
y 11, 21. Ostendit eis manus (Luc. 24, 40). 
y 11, 27. Mirabantur prae gaudio (Luc. 24, 41). 
y 11, 33. Habetis quod manducetur. 
y 11, 41. Manducauit coram eis sumens reliquias dedit eis 

(Luc. 24, 43). 
y 11, 45. Haec sunt uerba quae locutus sum ad uos (Luc. 

24, 44). 
y 13, 5. lila nocte nihil prendiderunt (Job. 21, 3). 
y 13, 7. Mane autem facto stetit iesus in litore (Job. 21, 4). 
y 13, 11. Qui dixerunt non (Job. 21, 5). 
y 13, 13. Mittite in dexteram nauigii rete (Job. 21, 6). 
y 13, 15. Miserunt. 

y 13, 19. Centum quinquaginta tres (Job. 21, 11). 
y 13, 23. Dixit discipulus quem diligebat dominus (Job. 21, 7). 
y 13, 25. Cum audisset petrus. 
y 13, 29. Alii nauigio uenerunt (Job. 21, 8). 
y 13, 31. TJiderunt prunas panem et piscem (Job. 21, 9). 
y 13, 35. Afferte de piscibus (Job. 21, 10). 
y 15, 5. Domine tu scis quia amo te (Job. 21, 15). 
y 15, 9. Pasce oues meas. 
y 15, 11. Dicit ei iterum (Job. 21, 16). 



343 

Y 15; 15. Eciam domine tu scis quia amo te. 

Y 15, 21. Pasce agnos mos. 

Y 15, 23. Dicit ei tertio amas me (Job. 21, 17). 

Y 15, 27. Contristatus est petrus. 

Y 15, 29. Domine tu omnia scis. 

Y 15, 35. Pasce oues meas. 

Y 15, 37. Cum esses iunior (Job. 21, 18). 

Y 15, 41. Cum autem senueris. 

Y 15, 45. Hoc dbdt significans qua morte (Joh. 21, 19). 

Y 16, 11. Et accedens iesus locutus est et increpauit incre- 

dulitatem illorum (Matth. 28, 18. Marc. 16, 14). 

Y 16, 17. Data est mihi omnis potestas (Matth. 28, 18). 

Y 16, 21. Euntes in mundum (Marc. 16, 15). 

Y 16, 25. Docentes seruare omnia (Matth. 28, 20). 

Y 16, 31. Qüi crediderit (Marc. 16, 16). 

Y 16, 33. Qui uero non crediderit. 

Y 16, 35. In nomine meo demonia eicite (Matth. 10, 8). 

Y 16, 38. Leproses mundate. 

Y 16, 39. Mortuos suscitate. , 

Y 16, 45. Ecce ego uobiscum sum omnibus diebus et reliqua 

(Matth. 28, 20). 

Y 17, 5. Non est uestrum nosse tempdra (Act. ap. 1, 7). 

Y 17, 9. Accipietis uirtutem (Act. ap. 1, 8). 

Y 17, 11. Eritis mihi testes. 

Y 17, 13. Postquam locutus est (Act. ap. 1, 9). 

Y 18, 3. TJiri galüei quid aspicitis in celum et reliqua (Act. 

ap. 1, 11). 

Y 19, 23. Dies ire dies illa tribulationis et angustiae (Soph. 

1, 15). 

Y 19, 25. Dies tubae et clangoris (Soph. 1, 16). 

Y 19, 27. Dies nebulae et turbinis (Soph. 1, 15). 

Y 19, 29. Dies calamitatis et miseriae. 

Y 19, 31. Mouebo non solum caelum set terram etiam (Apoc. 

6, 13. Is. 13, 13). 

Y 19, 34. Caelumplicabitursicutliber (Apoc. 6, 14. Is. 34,4). 

Y 20, 54. Statuet oues a dextris (Matth. 25, 33). 



344 

Y 20,. 67. TJenite benedicti. 

Y 20, 73. Esuriui et dedistis mihi (Matth. 25, 35). 

Y 20, 75. Nudus (Matth. 25, 36). 

Y 20, 77. In carcere. 

Y 20, 81. Eespondebunt iusti (Matth. 25, 37). 

Y 20, 85. Domine quando te uidimus. 

Y 20, 91. Eespondit rex (Matth. 25, 40). 

Y 20, 93. Quamdiu fecistis. 

Y 20, 95. Tunc dicit ad simstris (Matth. 25, 41). 

Y 20, 99. Discedite a me. 

Y 20, 101. Qui paratos est diabolo. 

Y 20, 103. Esuriui et non dedistis mihi mAnducare (Matth. 

25, 42). 

Y 20, 111. Eespondebunt et illi (Matth. 25, 44). 

Y 20, 113. Ibunt in supplicium aeternum (Matth. 25, 46). 

Y 23, 125. lustitia et pax. 



W. Dnigulin*s Buch- und Kunstdruckerei. Leipzig. 



GERMANISCHER BÜCHERSCHATZ 

HBBAüSOEGEBEN VON AUFSSD HOUJKB. 

11. 1 Mark. 



OTFEDS 



EVANGELIENBUCH 



HERAUSGEGEBEN 

VOH 

PAUL PIPER. 

ZWEITER THEIL: 

KURZES WÖBTBBBÜGH. 




FREIBURG I. B. und TÜBINGEN 1884. 
AKADEMISCHE VERLAGSBUCHHANDLUNG von J. C. B. MOHB 

(PAUL SIEBEOK). 



KUEZES 



OTFKIDWÖRTEEBUCH 



BEARBEITET 



PAUL PIPER. 




FREIBURG I. B. und TÜBINGEN 1884. 
AKADEMISCHE VERLAGSBUCHHANDLUNG von J. C. B. MOHR 

(PAUL siebeck). 



Drvok VOB H. 'Laupp m Tübii^gea« 



abah6n sw. y. II. für verkehrt hal- 
ten, verkeimen, verschmähen. 

äband st. m. (q) Abend. 

ab-got St. m. (a) Götze. 

ab-gninti st. n. Q'a) Abgrund, Hölle. 

ab-lAzi St. n. Q'q) Ejrlass, Vergebmig. 

aboh6n sw. v. II. s. abahon, 

abuh adj. verkehrt, böse ; st. n. (a) 
in abuh auf verkehrte, böse Weise. 

4-bulgi St. n. (ja)]ZoTn, 

ab-uuert adj. entfernt; m. D. 

adal st n. (a) edle Abkunft. 

adal-erbi st. n. (ja) Erbgut 

adal-erbo sw. m. Stammgutserbe. 

adal-kunni st. n. (ja) edle Abstam- 
mung. 

ä-deilo sw. m. m. G. unteilhaft 

afar6n s. aforon, 

afol6n sw. v. II. sich anstrengen, 
beeifem; m. G. 

afor6n sw. v. n. wiederholen, er- 
neuem. 

aftara s. aftero, 

afker Präp. m. D. u. I. nach, hin- 
ter, gemäss, längs, über — hin; 
Adv. nachher. 

aftero comp. Adj. nachfolgend. 

after-ruafan red. v. (a) nachrufen. 

'afur adv. wieder, zurück; aber. 

agaleizi st n. (ja) angestrengtes 
Streben, Eifer. 

agaleizo Adv. emsig, angestrengt. 
Piper, Otfrid-Wörterbuch. 



ahta St. f. (a) Nachdenken, Erwä- 
gung, Würdigung. 

ihten SW. v. I. m. G. verfolgen, 
nachstellen, eindringen auf. 

ahto Num. card. acht 

aht6n sw. v. n. beachten, beden- 
ken, überlegen, erstreben. 

akar st m. (a) Acker. 

akus St. f. (i) Axt 

i-kust St f. Q) Verdorbenheit, Ge- 
brechen, Fehler. 

al Adj. all, ganz; adv. ganz, voll- 
ständig; alles adv. ganz, in jeder 
Hinsicht. 

ala-beziro Compar. besser. 

ala-festi Adj. durchaus fest. 

ala-festt cons. f. (tn) in a, ganz sicher. 

in ala-gihe, in alagähi, in alagä- 
hün sofort, ganz schnell, plötzlich. 

in ala-halba, in alahalbon nach 
allen Seiten, in jeder Beziehung, 
ganz und gar. 

in ala-ltcht ganz gleich. 

in ala-nftht vor kurzem, soeben. 

i-lang Adj. unversehrt, ungemindert. 

ala-niuui Adj. ganz neu. 

in ala-n6tmit zwingender Gewisheit 

in ala-thritt sofort, ohne Aufschub. 

ala-uualtenti part. Adj. allwaltend ; 
m. G. 

ala-uuär Adj. Adv. ganz. wahr. 
zi alauuäre, in alauuär, in ala" 
I 



ala-uuas 



ana-sezzen 



uuärat in alauuärt fürwahr, ge- 
wiss. 

ala-uuas Adj. ganz scharf. 

ala-zioro Adv. ganz schön. 

ale-dr4ti, ale-thr4ti s, alathräti. 

ä-leiba st. f. (a) Ueberbleibsel. 

al-fol, al-ginuagi s. fol, ginuagu 

al-gi-uuis Adj ganz gewis. 

alla-fart, alla-hant, alla-uutsa s. 
fart, hantt t*utsa, 

alles ad. anders. 

alles-uuanana Adv. anderswoher. 

alles-uu4r Adv. anderswo. 

alles-uuaz Fron, etwas anderes. 

alles-uuiht Pron. etwas anderes. 

alles-uuio Adv. anders. 

alliebesten s. Hob, 

alt Adj. altf bejahrt , aus früheren 
Zeiten stammend, veraltet, hart- 
näckig» 

alta sw. n. Alter. 

alt-ano sw. m. Vorfahr. 

altar st. n. (a) Alter, Verderben. 

altiri St. m. (ja) Altar. 

alt-duam st. n. (a) Greisenalter. 

alt6n sw. v. in. alt werden. 

alt-fater cons. m. Erzvater, Patriarch. 

alt-fordoro sw. m. Vorfahr, Ahn. 

alt-giUri st. n. (ja) Stammsitz. 

alt-giscrtb s. giscrtb, 

alt-mäg St. m. (a) Vorfahr. 

alt-quena sw. f. alte Ehefrau. 

alt-uuorolt st. f. (i) alte Menschen- 
geschlecht. 

ftmar-lth s. iämarlth, 

ambaht st. n. (a) Amt. 

amen Interj. Amen. 

4n s. äna, 

an V. prät. präs. gönnen, schenken. 



äna Präp. m. Acc. ohne, ausser; 
äna thes ohnedies. 

ana s. anan. 

ana-bl4san red. v. (a) m. dopp. 
Acc. einhauchen. 

ana-brech6n sw. v. ü. zornig an- 
fahren. 

ana-flihan red. v. (a) in Angriff 
nehmen. 

ana-fart6n sw. v. II. heftig anfah- 
ren. 

ana-gän unr. v. m. Akk. heran- 
kommen. 

ana-gengi st. n. (ja) Anfang. 

ana-gift st. f. (i) das Hervorbringen. 

ana-gin s. anaginni, 

ana-ging st. m. (aj Anfahren, hef- 
tige Anrede. 

ana-ginni st. n. Q'q) Anfang. 

ana-guat st. n. (q) das höchste 
Gut. 

ana-halba st. f. in allen a,, in al- 
len anahalbon in jeder Hinsicht, 
überall an. 

ana-leggen sw. v. I. refl. m. Akk. 
anlegen. 

ana-liggen st. v. (a) beschwerlich 
fallen, anliegen. 

ana-ltchi st. n. (ja) vollständige 
Gleichheit. 

ana-lust st. f. (i) Wohlgefallen. 

anan Präp. m. D. u. A. an, auf, 
gegen. 

ana-queman st. v. (a) m. A. ge- 
langen zu. 

ana-räti st. n. (ja) Verrat, Anschlag, 
Nachstellung. 

ana-ruafti st. n. (ja) Anrufen, Betteln. 

ana-sehan st. v. (a) ansehen. 



ana-scounön 



bäga 



ana-scouu6n sw. v. II. anschauen. 

ana-ththan st y. (t) anwachsen, an- 
gedeihen. 

ana-uualt st f. (t) Tummelplatz. 

ana-uuAni Adj. fasslich, verständ- 
lich ; St. n. in a, wie zu erwarten. 

ana-uuart Adj. kundig, gewahr. 

ana-uuenten sw. v. I. m. dopp. 
Akk. zuwenden. 

ana-uuerfan st. v. (a) m. A. bewerfen. 

ana-uuert s. ana-uuart 

ana-uuesan st. v. (a) innewohnen. 

ana-zellen sw. v. I. m. dopp. Acc. 
beschuldigen. 

an-da§^ s. antdag. 

ander Pron. anderer; in ander an- 
ders. 

ander-lth Adj. andersartig. 

ango Adv. bange. 

ang^st St. f. (^ Beängstigung, Be- 
sorgniss, Angst 

angusten sw. v. I. m. G. d. S. in 
Angst geraten wegen. 

an-luzzi, an-nuzzi st n. (ja) Ant- 
litz. 

ano sw. m. Ahn, Vorfahr. 

anst st. f. (i) Gnade. 

ant-dag st. m. (a) ant-dago sw. m. 
entsprechende Tag, achte Tag. 

ant-fang st. m. (a) Empfang. 

ant-fangi st. n. (ja) Aufnahme. 

ant-frist6n sw. v. II. auslegen. 

anti-kristo sw. m. Antichrist. 

ant-luzzi st n. (ja) s. annuzzi, 

anto sw. m. (oder anta sw. f.?) 
Vergeltung. 

ant6n sw. y. II. empfinden. 

ant-reita st f. (a) Reihenfolge, Ord- 
nung. 



ant-uuurten sw. v. I. antworten. 

ant-uuurti st. n. (ja) ant-uuurtt 
cons, f. (in) Ajtitwort, Entgegnung. 

aphul st m. ß^ Apfel. 

arabeit st f. (i) Arbeit, Anstreng- 
ung, Trübsal, Strafe. 

arabeit6n sw. v. 11. sich abmühen. 

ara-muatt s. armuati. 

arg Adj. böse, gottlos; G>mp. ar- 
gero. 

argl cons. f. (in) Bosheit. 

arca, archa st. f. (a) Arche. 

arm Adj, arm, elend. 

arm st. m. (a) Arm. 

arma-lth Adj. s. armilih, 

arm-herzi Adj. barmherzig. 

armmuatt cons. f. (in) s. armuati, 

armo sw. m. Arm. 

annuatt cons. f. (in) Armut, Elend. 

amo-gi-ztt st f. (i) Erntezeit 

am6n sw. v. II. ernten. 

4-rümi st. n. (ja) Gelegenheit. 

ä-runti St. n. (ja) Botschaft, Sen- 
dung, Kunde. 

arz&t st m. (a) Arzt. 

asga st. f. (a) Asche. 

ast st. m. (i) Ast. 

4-suth st m.? n.? Abfall. 

aualdn, auar6n s. a/olon , afo- 
ron. 

auur s. afur, 

ft-uuiggon adv. D. abwegs, irre. 

4z s. ezzan, 

äz St. n, (a) Aas, Frass. 

B. 

bad St n. (a) Bad. 

bad6n sw. v. II. baden. 

b4ga st t (a) Wortstreit, Wider- 



b^6n 



bi-felahan 



sprach ; in b, gigangan m. G. be- 
streiten; äna b, fiirwahr, wahrlich. 

b&g6n sw. V. III. «streiten. 

bald Adj. kühn, zuversichtlich ; Adv. 
baldo, 

bald! f. Zuversichtlichkeit. 

bald-licho Adv. kühn, zuversicht- 
lich. 

balo st m. (va) Bosheit, boshafte 
Anschlag, Hinterlist. 

ban st. m. (a) Verbot, Bann. 

bant st n. (a) Fesselung, Fessel. 

b4ra st. f. (a) Tragbahre. 

barm st m. (i) Schoss. 

bam st n. (a) Kind, Menschenkind, 
bi barne Mann fiir Mann, der Reihe 
nach. 

baz comp. Adv. besser, mir ist es b, 
ich habe Vorteil davon; ni uuas 
thes lachanes thi baz der Vorhang 
nützte nichts mehr. 

b6de Num. card. beide. 

beb st n. {a) Pech, Hölle. 

bein st n. (a) Knochen, Gebein; 
helphantes b, Elfenbein. 

beiten sw. v. I. m. G. nötigen zu. 

beit6n sw. v. II. m. G. warten auf. 

bekin st n. (a) Becken. 

beld! cons. f. ^«) beldida st f. (a) 
Kühnheit, Vermessenheit 

belgan st. v. (a) auch refi. imwillig 
sein, zürnen. 

beraht Adj. hell. 

beran st v. (a) tragen, bringen, 
hervorbringen , gebären , zeugen, 
das Leben geben. 

berg st m. (a) Berg. 

bergan st v. (a) verbergen, ver- 
stecken. 



beta St. f. (a) Bitte. 

beta-hüs s. betohüs, 

betaUri st m. (ja) Bettler. 

beto-hüs st. n. (a) Bethaus. 

betol6n sw. v.. U. betteln. 

beto-man cons. M. Beter. 

bet6n sw. v. U. beten, anbeten, 
Gottesdienst thun. 

betti St. n. {ja) Bett, Lager. 

betti-riso sw. m. Bettlägerige. 

beziro comp. Adj. besser. 

bezisto superl. Adj. beste; adv. 
bezisU 

bt Präp. m. D. bei, um, gegen, 
wegen; m. Acc. wegen, um — 
willen, für, hinsichtlich, bei (be- 
teuernd); m. I. beim Pron.: hX 
thiu deshalb; ^ hiu weshalb. 

biatan st v. («) darbieten. 

bibin6n sw. v. II. beben. 

bi-bringan st. v. {a) hinbringen, 
vollbringen; auch refL sich er- 
füllen. 

bl-delban st v. {a) begraben. 

bi-derbi adj. s. bitherbi, 

bi-dfhan s. bithihan, 

bi-draht6n sw. v. erwägen, bedenken. 

bi-driagan st v. (») betrügen. 

bi-duan unr. v, zumachen, ver- 
schliessen. 

biegen sw. v. III. misgünstig blicken 
auf. 

biet st m. (a) Altar. 

bi-fähan red. v. {a) umfassen, er- 
greifen, reichen. 

bi-fallan red. v. {a) fallen, gestürzt 
werden. 

bi-felahan st v. {a) befehlen, über- 
geben. 



bi-fellen 



bi-sehan 



bi-fellen sw. v. I. niederstreckeni 
besiegen. 

bi-festen sw. v. L befestigen, be- 
wahreu. 

bi-fiUen sw. v. I. schlagen, geissein. 

bi-findan st. v. (a) erfahren, be- 
merken. 

bi-fora adv. vorher; d, läzan vor- 
ziehen ; b, uuesan den Vorzug ha- 
ben. 

bi-forte sw. v. HL besorgen, ver- 
walten. 

bi-gän V. red. {a) betreiben, aus- 
üben. 

bi-giazan st. v. {u) benetzen. 

bi-giht st f. {}) Bekenntnis. 

bi-ginnan st. v. {a) beginnen, an- 
fangen, versuchen. 

bi-gon6to adv. vollständig, gehörig. 

bi-goumen sw. v. I. m. refl. Dat. 
sich hüten. 

bi-graban st. v. (0) begraben. 

bi-hab6n sw. v. III. umfassen, ganz 
umfangen. 

bi-haltan red. v. [a) bewachen. 

bi-heizan red. v. (/) refl. m. G. sich 
einer Sache vermessen. 

bi-hellen sw. v. I. verbergen. 

bi-huggen sw. v. I. bemerken, be- 
achten. 

bi-kftren sw. v. I. verwandeln; refl. 
sich bekehren. 

bi-kleiben sw. v. I. beschliessen, 
einprägen. 

bi-klinan st. v. (ä) bestreichen. 

bi-kn4en sw. v. I. refl. in sich 
gehen. 

bi-k{imen sw. v. I. beklagen. 

bi-ladan st. v. {ä\ beladen. 



bi-lahan st. v. (<J) m, D. verweh- 
ren. 

bi-läzan red. v. (a) erlassen. 

bi-lemmen sw. <v. I. unbeholfen 
machen, lähmen. 

bi-ltban st. v. (/) zurückbleiben, be- 
harren, sterben. 

I^iliden sw. v. I. sinnbildlich dar- 
stellen. 

bilidi st n. {ja) Bild, Ebenbild, Vor- 
bild, Sinnbild, Gleichnis. 

bilid6n sw. v. II. vorbildlich dar- 
stellen, nachahmen. 

bi-linnan st v. (a) m. G. ablassen 
von. 

bi-mtdan st. v. (/) vermeiden, um- 
gehen. 

bi-munig6n sw. v. IT. ermahnen. 

bi-nagalen sw. v. I. vernageln, ver- 
sichern. 

bi-neman st. v. (0) entziehen, weg- 
nehmen, entreissen. 

bintan st. v. (a) fesseln, verbinden. 

bi-quämi adj. angemessen. 

bi-queman st. v. (a) gelangen, sich 
ereignen. 

bi-redin6n sw. v. II. überführen. 

bi-riazan st. v. («) beweinen. 

bl-rtnan st. v. [%) berühren, 

bi-riuu6n sw. v. III. beklagen. 

bi-ruachen sw. v. I. m. A. Rücksicht 
nehmen auf, Sorge tragen für, 

bi-ruaren sw. v. I. berühren. 

birumös, blrun, birut s. sin, uue- 
san, 

biruuis s. büan, 

bi-segan6n sw. v. n. segnen. 

bi-sehan st v. (d) schauen, beob- 
achten, besorgen« 



bi-sizzan 



blidi 



bi-sizzan st v. (a) besetzen. 

bi-sceltan st. w. (a) beschimpfen. 

bi-sctnan st v. (i) bescheinen. 

bi-sclrmen sw. v. I. beschirmen. 

biscof st m. (a) Bischof, Hohe- 
priester, Priester. 

bi-scouu6n sw. v. II. erblicken, 
anschauen; refl. sich umsehen. 

bi-skrankol6n sw. v. II. strauchebi/ 
schwanken. 

bi-skrenken sw. v. I. zu Falle 
bringen. 

bi-sltpfan st. v. (/) ausgleiten. 

bismer st. n. {a) Spott. 

bismer6n sw. v. II. verspotten. 

bi-sntdan st. v. (/} beschneiden. 

bi-sorgftn sw. v. III. s. bisuorgen, 

bi-soufen sw. v. I. ersäufen. 

bi-sperren sw. v. I. verschliessen, 
ausschliessen. 

bi-sptuuan st. v. (/) bespeien. 

bi-sprechan st. v. (a) bereden, ta- 
deln. 

bist s. sin, uuesan* 

bi-stantan st. v. {a) umstehen. 

bi-stellen sw. v. I. besetzen, um- 
kränzen. 

bi-sturzen sw. v. I. bedecken. 

bi-suanen sw. v.l. refl. sich versöhnen. 

bi-suerren st v. (a) beschwören. 

bi-sutchan st. v. (/) betrügen, be- 
tören, beschleichen. 

bi-suorg6n sw. v. III. sorgen für. 

bita St. f. (ö) Gebet. 

btta St. (fl) sw. f. Verweilen, Zögern; 
Ersehnte. 

bi-tharf v. prät präs. m. G. bedürfen. 

bi-theken sw. v. I. bedecken, ver- 
bergen. 



I bi-thenken sw. v. I. bedenken, be- 
sorgen; refl. sich versehen. 

bi-therbi adj. nutzbar, bereit. 

bi-ththan st. v. {/) ausrichten, be- 
wirken. 

bithuingan st v. (d) bezwingen. 

bi-thumen sw. v. I. mit Domen 
bekränzen. 

bittar adj. bitter. 

bitten st v. (a) bitten, beten. 

bittirt cons. f. i}n) Bitterkeit 

bi-uuänen sw. v. I. refl. m. G. in 
Gedanken sich anmassen. 

bi-uuank6n sw. v. II. vermeiden, 
unterlassen. 

bi-uuein6n sw. v. II. beweinen. 

bi-uuellan st. v. (a) beflecken. 

bi-uuelzen sw. v. I bedecken. 

bi-uuenken sw. v. I vermeiden. 

bi-uuenten sw. v. I. refl. sich wen- 
den, umkehren. 

bi-uuerban st v. (a) erwerben, durch- 
setzen, gelangen. 

bi-uuerfan st. v. (a) bewerfen. 

bi-uuerien sw. v. I. verteidigen, 
schützen; m. G. 

bi-uuintan st. v. (a) umwickeln. 

blzan st v. (i) schneiden. 

bi-zeinen sw. v. I. bedeuten. 

bi-zein6n sw. v. II. dasselbe. 

bi-zellen sw. v. I. bezichtigen. 

bi-ziahan st. v. {u) einholen, treffen. 

blantan red. v, (fl) anstiften. 

bl4san red. v. (a) wehen, einhauchen. 

bleichen sw. v. HI. bleich sein. 

bilden sw. v. I. erfreuen ; auch refl, 
sich freuen. 

bltdi, bltd-lth adj. froh, heiter; adv. 
bUdlicho, 



blint 



burg-liut 



blint adj. blind. 

• blinti conf. f. {tn) Bliadheit, Un- 

verstand. 

blintilingon adv. blindlings. 

bltthen s. bilden, 

bliuan st. v. («) schlagen. 

bluama sw. f. Blume. 

bluat St. f. (i) Blüte. 

bluat St n. {a) Blut, Geblüt 

blüen sw. v. I. blühen. 

bluogo adv. scheu, furchtsam. 

bora-lang adj. allzulang; adv. bora- 
lango, 

boran s, heran, 

bora-thr4to adv. allzusehr. 

borgen sw. v. ni. m. G., auch refl. 
sich hüten vor, 

bösa st f. (a) Bosheit, Herzenshär- 
tigkeit 

b6s-heit st. f. (/) Sündenwerk. 

bota-scaf st. f. (/) Sendung. 

boto sw. m. Bote. 

boto-scaf s. bota-scaf, 

bouhnen sw. v. I. zeigen, zuwin- 
ken. 

boum St. m. (a) Baum. 

bräma sw. f. Dom. 

brätan red. v. (0) braten. 

bratt s. brettan, 

brediga st f. (0) Predigt, Lehre, 
Rede. 

bredigl^ri st m. (ja) Redner, Geist- 
liche. 

bredigdn sw. v. IL predigen, leh- 
ren, belehren. 

breit adj. gross, ausgedehnt. 

breiten sw. v. I. ausbreiten. 

brechan st v. (a) brechen, zerreis- 

# sen, verletzen. 



brennen sw. v. I. in Brand stecken, 

verbrennen, 
bresta sw. f. Mangel, 
brestan st v. [a) bersten, zerreissen ; 

unpers. fehlen an, m. G. 
brettan st v. {a\ zücken. 
briaf (/) Verzeichnis, 
briafen sw. v. I. verzeichnen, 
bringan st v. {a) bringen, darbringen, 

hinbringen, zi thiu es so weit bringen, 

ausführen, 
brinnan st. v. (d) brennen, 
brdsma sw. f. Brosamen. 
br6t St. n. {d) Brot 
bruader cons. m. Bruder, 
bruader-scafst f. (2) Brüderlichkeit 
brunia st f. (ja) Panzer, 
brunno sw. m. Brunnen, Quell, 
brüst st f. (/■) Brust, Herz, Gemüt, 
brüt st f. (t) Braut, 
brüti-gomo sw. m. Bräutigam, 
brütlouft St. f. (i) Hochzeit, 
brutten sw. v. 1. refl. erschrecken, 
bruzi conf. f. (1») Hinfälligkeit 
bruztg adj. hinfällig. 
bü st. m. (z'a) Erde, Ackerland, 
buah st n. (d) st f. [i) Buch, Bibel. 
buahstab st m. [d) Buchstabe, 
buachäri st. m. (;a) Schriftgelehrte, 

Verfasser. 
büan red. (u) sw. v. wohnen, sich 

aulhalten, bewohnen, 
buaza st f. {d) Busse, 
buazen sw. v. I. besser machen; 

refl. Busse thun. 
buhil st m. (a) Hügel, 
burdln cons. f. (i») Bürde, 
bürg cons. f. Stadt 
burg-Uut st m. (/) die Bürger. 



dag 



dralita 



dag St. m. (a) Tag, Lebenszeit, Zeit. 

daga-frist st. m. (i) Zeit von einem 
T^e. 

daga-lth adj. täglich. 

daga-muas st n. (a) Mahlzeit. 

daga-sterro sw. m. Morgenstern. 

daga-thing st. n. (a) Tagsatzung, 
Gericht. 

dages-ztt, dago-ztt st. f. (i) Stunde. 

dal st. m. n. {a) Thal. 

dar, darf, s. tMr, tharf. 

dar6n sw. v. II. beschädigen; m. D. 
schaden. 

dasga sw. f. Tasche. 

dät st. f. (/) That, Handlung, Er- 
eignis, Vorgang, Verfahren; oft 
mit Adjectiven und Pronominalien 
zur Umschreibung des neutralen 
Substantivs. 

dauual6n sw. v. II. im Sterben lie- 
gen. 

daz s. thaz, 

deil st. n. (ö) Teil, Abschnitt. 

deila st. f. (a) Teilung. 

deilen sw. v. I. in Teile zerlegen, 
verteilen, zuteilen. 

demo, den, denne s. mit th, 

dentii st n. {jd) Tenne. 

der, dera, derera s. mit th, 

derien, derren sw. v. I. m. D. scha- 
den. 

dero , dem , des , deso , dia , die, 
dih, dthan s. mit th, 

dihta st f. («) Dichten, Dichtung. 

diht6n sw. v. n. dichten. 

dtl6n sw. V. II. vertilgen. 

dtn, ding s. mit th. 

diof adj. tief, bedeutungsvoll; adv. 



diofo, 

dir s. mit th. 

disg st m. (f) Tisch. 

disu, diu s. mit th, 

diufal st m. n. (a) Teufel; pl. diu- 
filir, 

diufl cons. f. (i«) Tiefe, tiefer Sinn. 

diuren sw. v. 1. preisen. 

diuri adj. teuer, wertvoll; superlat. 
diuristOf adv. diuro, 

diurl conf. f. p«) Köstlichkeit, Herr- 
lichkeit, Verherrlichung. 

diur-lth adj. kostbar. 

d6, doh s. mit th. 

d6d St. m. (d) Tod. 

dohta s. doug. 

dohta sw. n. Herrlichkeit 

dohter cons. f. (r) Tochter. 

dohtt cons. f. (I«) Tüchtigkeit, Vor- 
trefflichkkeit 

dolk,st m. (d) Tod. Untei^ang. 

d6t adj. tot 

d6tl cons. f. ß«) Totsein, Tötung. 

doub adj. taub. 

douf st m. (a) Taufe. 

doufen sw. v. I. taufen. 

doug V. prät präs. nützen, zuträg- 
lich sein, geziemen; prät dohta, 

dougan adj. geheimnissvoll, mystisch. 

douu6n sw. V. in. sterben. 

dracho sw. m. Drache. 

drada sw. f. Faden. 

drado sw. m. Faden. 

dragan st. v. (ä) tragen, ertragen; 
refl. sich fortbewegen. 

drag6n sw. v. HI. refl. sich betragen« 

drägi adj. träge, langsam. 

drägl cons. f. {tn) Trägheit 

drahta st. f. [a) Begierde, Streben. 



drahten 



duzen 



drahten sw. v. I. m. G. wahrneh- 
men. 

draht6n sw. v. II. m. G. in Erwäg- 
ung ziehen, überlegen, trachten 
nach. 

dräti s. thrati, 

drefan st. v. (a) angehn, Bezug ha- 
ben auf, mit zi. 

drenken sw. ▼. I. tränken. 

dreso st. n. {vä) Schatz, Schatzkam 
mer, Reichtümer. 

dretan st. v. (a) treten, bedrängen. 

dria s. thria, 

driagäri st. m. {ja) Betrüger, Irr- 
gläubige. 

drtban st v. {i) treiben. 

dringan s. thringan, 

drinkan st. v. (a) trinken. 

dritto s. thritto, 

driultcho adv. treu. 

driuua St. f. (z/a); mit driuuon, in 
driuua aufrichtig, zuverlässig, si- 
cher. 

drof Verstärkung der Negation, 

drAst st. m. (0) Trosf, Hilfe. 

drdsten sw. v. I. trösten. 

dr6sto-168 adj. trostlos. 

droum st m. (a) Traum. 

druaben sw. v. I. refl. betrübt werden. 

drugi-ltcho adv. trüglich, betrüge- 
risch. 

druhttn s. truhHn. 

dmnkenftn sw. v. III. trunken sein. 

drürftn sw. v. in. traurig sein ; adv. 
part praes. drurento. 

drüt adj. lieb, vertraut. 

drüt st. m. {a) Vertraute, Freund, 
Jünger. 

drüt-boto sw. m. vertraute Bote. 



drütin, drütinna st f. [ja) Freundin, 
Geliebte. 

drüt-ltcho adv. innig, zärtlich. 

drüt-liut stm. (1) auserwählte Volk. 

drüt-man cons. m. Vertraute, Freund. 

drüt-mennisgo sw. m. Vertraute, 
Jünger. 

drüt-scaf st f. (;') Genossenschaft. 

drüt-s61a st f. (0) erwählte Seele. 

drüt-sun st m. (») liebe Sohn. 

drüt-thegan st m. (a) Auserwählte, 
Jünger. 

drüt-thiama sw. f. Auserkome. 

du s. thu, 

duah st m. {d\ Tuch, Zeug. 

duila st f. (a) Zögerung, Verzug. 

dualen sw. v. III. s. duellen, 

duam St. m. n. {a) Amtsgewalt, 
Grossthat 

duan unr. v. thun, verrichten, be- 
wirken, machen. 

düba sw. f. Taube. 

duellen sw. v. I. m. G. zögern, zu- 
rückbleiben, hemmen. 

düfar adj. st m. (a) Tor. 

düfar-lth adj. töricht. 

dulten, dultig s. m. th, 

dump-muati adj. töricht 

dump-heit st f. {t) Torheit. 

dump-muati adj. töricht. 

dunicha s. tunicha, 

dunkal adj. dunkel, tiefidnnig. 

dura st. f. (a) durt cons. f. (m) 
Tür. 

dürft s. thurft 

duri-uuart st. m. (0) Türhüter. 

duruh, düsunt, s. m. th, 

duzen s. tuzen. 



eban-euutg 



eli-lenti 



£. 

eban-6uu!g adj. gleichewig. 

eban-lth adj. gleichartig, entspre- 
chend. 

eban-reiti adj. gleichartig. 

ebini st. n. {ja) Ebenmass, Gleich- 
artigkeit. 

ebono adv. gleichmässig, in gebüh- 
render Weise. 

ebon6n sw. v. II. refl. sich gleich- 
stellen. 

ebon6ti st. n. (Ja) Ebne. 

edil- franko sw. m. ein vornehmer 
Franke. 

ediles-biscof st. m. (a) Bischof 
edler Herkunft. 

ediles-frouua sw. m. vornehme Frau. 

ediles-man cons. m. Edelmann. 

edili St. n. (fa) vornehme Familie, 
Stammesgepräge. 

ediling st. m. (a) Adliger. 

edil-thegan st. m. (a) Edelmann. 

edil-zunga sw. f. edle Sprache. 

eggo Interj. siehe. 

egis-lih adj. schrecklich. 

eg^so sw. m. Schrecken, Schreck- 
nis. 

egis6n sw. v. II. unpers.. m. G. 
erschrecken vor. 

6ht St. f. (/] Habe, Schätze. 

ei St. n. (a) Ei. 

cid St. m. (a) Eid. 

cig V. prät. präs. haben, besitzen, 
enthalten, erhalten. 

eigan adj. eigen, zugehörig; n. («) 
Eigentum. 

eiginen sw. v. I. m. refl. D. sich 
als Eigentum anmassen. 

eigiscön s. eiscon. 



eiman = etn man. 

ein num. card. ein, allein, ein ge- 
wisser; tAer eino — ther ander; 
in ein gesondert; eines adv. einst- 
mals; eino adv. allein. 

einag s. einig, 

ein-boran adj. part. eingeboren. 

eineg s. einig, 

einfalt adj. schlicht, einfach, nur, 
bloss. 

einig adj. einzig, eigen. 

einizz6n adv. dat. vereinzelt, all- 
mählich. 

ein-kunni adj. verheiratet. 

ein-lif num. card. eilf. 

ein-lih adj. einzig. 

ein-luzzi adj. einzeln ; adv. einluzzo. 

ein-märi adj. hervorragend. 

ein-muati adj. einmütig. 

ein6n sw. v. II. refl. sich vereinigen, 
übereinkommen. 

ein6ti st. n. (ja) Einöde, Wüste. 

ein-stimmi adj. übereinstinmiend. 

ein-uuigi st. n. (ja) Einzelkampf. 

ei8c6n sw. v. II. m. A. u. G. fra- 
gen, fordern, bitten. 

eitar st. n. (a) Eiter, Gift. 

ekord, ekordi, ekrodi adv. blos, 
nur. 

elemosina st. f. (a) Mildthätigkeit, 
Almosen. 

elfa s. helfa, 

elibenzo sw. m. Fremdling, Aus- 
länder. 

elich6r adv. Comp, weiterhin, in 
alle Ewigkeit. 

eli-lenti st. n. (ja) Fremdland, 
Fremde. 

eli-lenti adj.im Fremdland befindlich. 



eilen 



eUen st n.' (a) Kraft, Mut. 

ellu s. al. 

eltt cons. f. (in) Alter. 

elten sw. v. I.^ verzögern, versäu- 
men. 

emaztg s. emmizig, 

emiztg^n s. emmizigen, 

emmizig adj. immerwährend, be< 
ständig; adv. emmizigen, emmizU 
gon, emmizen immer, immerdar. 

endi st. n. (/s) Stirn. 

endi-dago sw. m. jüngste Tag. 

engen sw. v. I. beengen, bedrängen. 

engl s. ango, 

engil st. m. (a) Engel. 

engil-lih adj. englisch. 

en6n s. einon, 

ensti s. anst 

cnteri St. n. (ja) Vorzeit. 

enti adv. früher. 

enti st n. (ja) Ende, Grenze, Le- 
bensende. 

ent6n sw. v. II. endigen. 

er, 8iu, iz pron. pers. III. P. (g. 
sifif ira, es, d. imo, iru, imo, a. 
inan (nan), sia, iz, n. pl. sie, sio, 
siu; g. pl. iro, d. pl. in, a. pl. 
sie, sio, siu) er, sie, es. 

6r St. n. (0) Eisen. 

Ar (einmal ero) adv. vorher, früher; 
oft er io jemals früher; er iu früher 
schon, einst früher; präp. c. Dat. 
vor; conj. ehe, bevor. 

6ra st. f. (ö) Auszeichnung, Ehre, 
Herrlichkeit. 

jferachar adv. früh auf. 

6ragreht! s. eregrehti, 

erberan, erbittan s. irb, 

erbi st n. (jd^ Erbe, Erbteil. 



erda st (a) sw. f. Erdboden, Erde, 

Erdkreis, 
erd-biba st. f. (d) Erdbeben, 
erd-enti st. n. (/a) Erdende. . 
erd-gnint st. m. (d) Erdboden, 
erd-rtchi st n. (;a) Erdreich, 
erd-ring st. m. (ä) Erdkreis. 
6regrehtt cons. f. (/«) Erbarmung, 

Huld, Gnade. 
6r6n sw. v. III. ehren, auszeichnen. 
6rero Compar. adj. früher; superlat. 

eristo erste; adv. erist zuerst 
er-geban, -g6n, -huggen, -kennen 

s. mit ir, 
6r-ltcho adv. anständig, stattlich. 
emust st. f. (t) Ernst, Sorge, Eifer. 
6ro s. er, 
er-queman s. irq. 
erren sw. v. I, ackern, pflügen, 
er-singan, er-stantan, er-sterban, 

thorren, erzellen s. mit ir. 
es s. er, 

esil st m. (d) Esel, 
esilin st. f. (ja) Eselin, 
ethes-lih pron. einig, 
ethes-uuanne adv. irgend einmal, 
ethes-uuaz pron. irgend etwas, 
ethes-uuer pron. irgend jemand, 
ethes-uuio pron, adv. irgendwie. 
6uangelio sw. m. Evangelium. 
Äuua St. (z/a) sw. f. Ewigkeit, Gesetz, 

alte Testament. 
6uuart St. m. [a] Priester,Hohepriester. 
6-uuarto sw. m. desgl. 
6uuida st. f. (d) Ewigkeit. 
6uuig, 6uu!ntg adj. ewig. 
6uutn!g! cons. f. {}n) Ewigkeit. 
ezzan st. v. (d) essen ; inf. subst. das 

Essen. 



12 



ezzih 



fieru 



ezzih st. m. (a) Essig. 



fadum st. m. (a) Faden. 

fag6n sw. V. III. fag6n sw. v. II. 
m. D. willfahren, kosen. 

fähan red. v. (0) fangen, ergreifen; 
mit zi: sich an etwas machen. 

fahs st. n. (a) Haupthaar. 

fakala st. f. (a) Fackel. 

fal St. m. (a) Fall, Sturz, Untergang. 

fala-uuisga st. f. (a) Asche. 

fallan red. v. (a) fallen, unterliegen. 

falt6n sw. v. II. zusammenfalten. 

fand6n sw. v. II. einwickeln, 

far St. n, (a) Meerenge. 

fära St. (ö) sw. f. färl cons. f. (tn) 
Nachstellung, Versuchung. 

faran st. v. {ä) reisen, gehen, fah- 
ren, irre gehn ; sich betragen, sich 
zutragen, verfahren. 

färäri st. m. {ja) Versucher, Phari- 
säer. 

farauua st. (vä) sw. f. Farbe. 

farauuen sw. v. I refl. sich färben, 
sich ändern. 

farauu! cons. f. (tn) s. farauua, 

färftn sw. V. III. m. G. nachstellen, 
lauem auf. 

färt cons. f. (m) s. fära, 

färiri s. färäru 

fart St. f. (t) m. {t) Reise, Weg, 
Gang; thes fartes ; thera ferti so- 
gleich, damals. 

fasta St. f. (fl) Fasten. 

fasten sw. V. III. s. faston, 

fast-muati adj. beharrlich, standhaft. 

fasto s. festip 

fastönsw. V. II, fasten. 



fatcr cons. m. (r) Vater. 

faz st. n. [a) Gefäss. 

fazz6n sw. v. n. refl. sich rüsten, sich 

bereiten, 
ffeh adj. verschieden, mannigfaltig, 
fehe-uuart st. m. (0) Viehhüter, 
fehta St. f. (a) Kampf, 
fehtan st. v. (a) fechten, kämpfen, 
feig^ adj. gering, 
feizit adj. ergiebig, fruchtbar, 
fei st n. (a) Haut, 
feld St. n. (df) Feld, 
feigen sw. v. I. m. refl. D. sich 

aneignen, anmassen. 
felis St. m. (d) felisa st f. (a) Stein, 

Fels, 
ferah st n. {a) Sitz des Lebens, 

Herz. 
ferg6n sw. v. n. anrufen, erbitten, 
ferien sw. v. L schiffen. 
ferro, ferron adv. fem , femher, 

femhin. 
fers st. n. (0) Vers, Bibelstelle, 
festi adj. fest, unbeweglich, uner- 
schütterlich; Comp, festiro; adv. 

fasto t Comp, fastbr, 
festi St. n. (;a) festt cons. f (m) 

Festigkeit, Dauerhaftigheit, Feste, 
festinön sw. v. II. befestigen, 
fiant st. m. (a) Feind. 
f!ant-scaf st f. (f) Feindschaft, 
fiar num. card. vier, 
fiara st f (d) Seite; inf bei Seite, 
fiara st. f. (0) Geviert, 
fiardo num. ord. vierte, 
fiarzegusto num. ord. vierzigste, 
fiarzug num. card. vierzig, 
fidula sw. f. Fiedel, 
fieru s. fiar. 



ftga 



fim-dÄt 



13 



ftga sw. f. Feige. 

f!g-boum St. m. {a) Feigenbaum. 

fihu St. n. {«) Vieh. 

fihu-uut&ri St. m. (Ja) Viehweiher. 

fiUen sw, y. L schlagen. 

filtt adv, viel, sehr. 

fimf s. ßn/, 

findan st. v. {a) finden, begegnen, 
erkennen, festsetzen. 

finf num. card. fünf. 

finf-zug nmn. card. fünfzig. 

fingar st. m. (a) Finger. 

finstar adj. finster. 

finstar st n. (a) Finsternis, Verfin- 
sterung. . 

finstar-nissi st. n. (fa) Finsternis. 

finstrt cons. f. (in) Finsternis. 

flra st. f. (a) Feier. 

fir-beran st. v. (a) sich enthalten. 

fir-bergan st. v. (a) refl. sich ver- 
stecken. 

fir-biatan st. v. (u) verbieten. 

fir-brechan st. v. (a) zerbrechen, 
zerreissen, verletzen. 

fir-brennen sw. v. L verbrennen. 

fir-damn6n sw. v. !!• verurteilen. 

fir-dän s. firduan. 

fir-d!16n sw. v. II. vertilgen, auf- 
heben. 

fir-dragan st. v. (a) ertragen. 

fir-dretan st. v. {a) mit Füssen treten. 

fir-drtban st. v. (/) vertreiben. 

fir-duan unr. v. ; p. prät. firdän ver- 
worfen, verloren, straffällig. 

fir-duasbtt s. firthuesben, 

fir-fähan red. v. {a) umfassen, em- 
pfangen. 

fir-gän red. v. (0) vorübergehn; 
m. A. 



fir-geban st v. (a) verleihen, ver- 
geben. 

fir-geltan st. v, (a) erstatten, ver- 
gelten. 

fir-belan st v, {a) m. dopp. A. ver- 
hehlen. 

fir-huar6n sw. v. n. verhuren. 

fir-iag6n sw. v. n. vertreiben. 

firi-uuizzi adj. m. G. neugierig auf, 
wissbegierig. 

firi-uuizzi st n. {ja) Neugierde; ist 
mih /. m. G. ich bin neugierig 
auf. 

firkiasan st. v. {u) verschmähen, 
verwerfen. 

fir-koufen sw. v. I. verkaufen. 

fir-läen sw. v. I. verraten. 

fir-llLzan red. v. (a) verlassen, un- 
terlassen, überlassen, zurücklassen; 
refl. mit in sich verlassen auf. 

fir-leiben sw. v. I. unterlassen. 

fir-leiten sw. v. I. verleiten. 

fir-liasan st v. [u) zu Grunde rich- 
ten, verderben, verlieren. 

fir-lthan st v. {i) verleihen. 

fir-loufan red. v, {u) vorlaufen, über- 
holen. 

fir-lougnen sw. v. I. firloiyg^6n sw. 
V. in. verleugnen. 

fir-mcincn sw. v. I. darlegen, be- 
weisen, zählen unter. 

fir-meinsamön sw. v. IL bannen. 

rmtdan st v, {%) vermeiden; refl. 
zieh zurückhalten, entfernen. 

fir-missen sw, v. I. vermissen. 

fir-mon6n sw. v. IIL verurteilen, 
verwerfen, verachten. 

fim-dät St. f. (/■) Verbrechen, Fre- 
vel. • 



14 



fir-neman 



flaht 



fir-neman st. v. (a) vernehmen, ver- 
stehen, auffassen. 

ftr6n sw. v. II. feiern. 

fir-quisten sw. v. I. vertilgen. 

firsagftn sw. v. III. verreden, ver- 
schmähen. 

fir-sachan st. v, (ä) abweisen, ver- 
werfen. 

iir-sehan st. v. (a) refl. sich versehen 
zu, verlassen auf. 

iir-sellen sw. v. I. verraten, auslie- 
fern. 

fir-senken sw. v. I. versenken, ver- 
nichten. 

fir-sltchan st. v. J. schleichen. 

fir-slintan st. v. (a) verschlucken. 

fir-sltzan st. v. (i) zerreissen, zer- 
brechen. 

fir-spimen s. firspurnen, 

fir-sprechan st. v. (0) verreden, 
leugnen, reden für, verteidigen; 
refl. sich verteidigen, 

fir-spumen sw. v. I. anstossen, 
straucheln. 

iir-stän, fir-stantan st, v. {a) ver- 
stehen, erkennen. 

fir-stant-nissi st. n.'(;ö) Verständ- 
nis. 

fir-stelan st. v. (a) entwenden. 

fir-stullen sw. v. I, stillstehn. 

fir-suelgan st. v. (a) verschlingen. 

fir-suerien sw. v. I. refl. falsch 
schwören. 

fir-sutg6n sw. v. III. verschweigen. 

fir-thuesben sw. v. I. vertilgen. 

fir-ttl6n sw. v. II. s. firdUon. 

firu-uuizzi s. firiuuizzu 

iir-uu&en, fir-uuähen sw. v, I. ver- 
wehten. 



fir-uuftzan red. v. (d) p. prät. ver- 
flucht. 

fir-uueiz v. prät. präs. refl. sich be- 
denken. 

fir-uuerdan st. v. (a) verderben, zu 
Grunde gehn. 

fir-uuerfan st. v. (a) fortwerfen, 
fallen lassen, ausstossen, ver- 
schmähen. 

fir-uuesan st. v. (a) m. G. sorgen 
für. 

fir-uuintan st. v. (a) fortbringen. 

fir-uuirken sw. v. I. (prät firuuo- 
rahtd) verwirken, verschulden. 

fir-uutzan st. v. (/) verweisen, vor- 
werfen. 

fir-uuurt St. f. (/) Untergang, Ver- 
nichtung. 

iir-zeran st. v. (a) vernichten. 

fisg st. m. (a) Fisch. 

fisg&ri St. m. (;a) Fischer. 

fisgizzi St. n. (;a) Fischen, Fischerei. 

fisg6n sw. V. n. Aschen. 

fiur st. n. (a) Feuer. 

fleisg st. n. (a) Feisch. 

fleis-lih adj. fleischlich. 

fliagan st. v. (</) fliegen. 

fliahan st. v. {u) fliehn, weggehn, 
meiden. 

fliazan st. v. {ti) fliessen, strö- 
men. 

fltz st. m. (/) f. (/) Fleiss, Sorgsam- 
keit, Eifer. 

fltzan St. V. (/) eifrig streben, auch 
refl. 

fltztg adj. fleissig, emsig m. G. 

fluah St. m. {i) Fluch. 

fluach6n sw. v. II. fluchen. 

fluht st f. (0 Flucht. 



fluhten 



fHt-hof 



15 



fluhten sw. v. I. austreiben, ver- 
treiben. 

fluhttg adj. fliehend. 

fogal St. m. (a) Vogel. 

fol adj. voll, vollkommen, vollstän- 
dig ; adv. /olh, follon, 

folgen sw. V. III. nachfolgen, nach- 
gehn. 

folk St. m. n. (0) Volk. 

folll cons. f. (/«) Vollkommenheit. 

fol-ltcho adv. völlig, gänzlich, voll- 
ständig. 

foUo, follon s. foL 

fol-lustt cons. f. p«) Befriedigung. 

fon, fona Präp. m. Dat. von, aus, 
von — herab, von — weg; auch 
bezeichnet es die Herkunft, die 
Ursache, besonders beim Passiv. 

fora, for Präp. m. D. vor (von Ort, 
Zeit und Rang); adv. vorher. 

forahta st. (a) sw. f. Furcht, Angst, 
Abscheu. 

forahtal adj. furchtsam. 

forahten sw. v. I. furchten, scheuen, 
verabscheuen. 

foraht-lth adj. furchtsam, ängstlich ; 
adv. forahtltcho, 

fora-sagin st. f. [ja) Prophetin. 

fora-sago sw. m. Prophet. 

fordoro comp. adj. vorhergehend; 
PI. fordoron Subst. Vorfahren. 

formon^n s. firmon^n. 

foma, fom adv. vom, früher, vor- 
her. 

forspön sw. v. II. forschen. 

fräga St. f. (a) Frage. 

fragen sw. V. IIL fräg6n sw. v. II. 
fragen. 

fram adv. vorwärts, weiter. 



fram-b&rt cons. f. ß«) Höhe, Er- 
habenheit. 

fram-bringan st v. (0) hervorbringen, 
eröffiien. 

firam-gangan red. v. (a) heraustreten. 

fram-hald adv. nach vom geneigt. 

fram-lllzan red. v. {a) hervorlassen. 

frammort, frammortes adv. von 
dannen, weiter; fr, keren hervor- 
kehren, verkünden. 

franko sw. m. Franke. 

frauilt cons. f. {tn) Frevel. 

frauili adj. übermütig, vermessen, 
böse ; adv. frauilo, 

frauu6r s. fr6. 

frauua-lth adj. fröhlich, heiter, herr- 
lich; adv. frauualicho, 

frauua-muati adj. frohgemut. 

frauuo-lust st. f. (/) Frohsinn. 

{rauu6n s. frouuon, 

frÄht St. f. (/) Verdienst. 

freisa st. (0) sw. f. Unglück, Ver- 
derben. 

fremidi adj. ausländisch, fremd, ent- 
fremdet. 

frenkisg adj. fränkisch. 

freuuen sw. v. I. erfreuen, refl. sich 
freuen. 

freuu! cons. f. {tri) Frohsinn. 

freuuida st. f. {a) Freude. 

frezzan st. v. (a) aufzehren. 

frta-dag st. m. (0) Freitag. 

fridu St. m. («) Friede. 

fridusam adj. fnedsam. 

frist St. m. f. (/) Zeit, Zeitdauer; 
alla fr, immerdar. 

frist-frang st. m. (0) Fristverkür- 
zung. 

fr!t-hof st. m. (a) Vorhof. 



i6 



fiiunt 



gast 



friunt St. m. (a) Freund, Verwandte. 

friunti-llh jeder der Freunde. 

fr6 sw. m. Herr. 

frö adj. froh, fröhlich, fLekt/rauuer, 

fr6nisg adj, herrlich, erhaben ; adv. 
frbnisgo, 

fr6no adj. heilig. 

frost St. m. (/) Frost 

frouua sw. f. {jS) Frau, Edelfrau, 

frouuen s. freuuen. 

frouu6n sw. v. II. froh sein. 

frua adv. frühzeitig. 

fruati adj. verständig, erfahren. 

fruma st. f. (0) Vorteil, Nutzen, 
Segen, Heil. 

frunii-ktdi st. n. (;ö) Erstling. 

frummen sw. v. I. befördern, be- 
günstigen, ausfuhren. 

fuagen sw. v. I. gesellen, dazuthun. 

fualen sw. v. I. fühlen, empfinden. 

fuara st. f. reisige Zug, Fahrt, Schaar. 

fuaren sw. v. I. führen, tragen, 
hervorbringen. 

fuatiren sw. v. I. futtern. 

fuaz st. m. (</) Fuss. 

fuaz-fall6n sw. v. II. zu Füssen 
fallen. 

fuelen s. fualen, 

fül adj. verwest, faul. 

fulin st. n. (a) Füllen. 

füllen sw. V. I. füllen, voll machen; 
c. gen. mit. 

fulter St. n. (a) Flicken, 

lundament st. n. (a) Grund. 

funo sw. m. Binde. 

funs adj. bereit ; adv. funs, 

furdir adv. weiter, seitdem. 

furi Präp. m. A. vor; adv, hervor. 

furi-bringan st. v, (a) hervortragen. 



furi-burt st, f. {t) Enthaltsamkeit, 
furi-duan unr. v. vorhalten, 
furi-faran st v. (a) vorbeigehn. 
furi-gän red. v. [a) hervortreten, 
furiro Comp, höher, überlegen, 

grösser, 
furisto Superlat. höchste , erste ; 

subst. furisto sw. m. Fürst. 

G. 

gabissa st. f. (a) Unreinigkeit 

gadum st. n. (a) Gemach, Scheune. 

gafor6n s. giaforon, 

gaganen sw. v. I. begegnen, ent- 
gegentreten, zustossen. 

gäben sw. v. I. sich beeilen. 

gähi adj. schnell, überraschend; in 
gähe, gähüfit in gähun, in gähi 
eilig, schnell. 

gäh6n sw. V. II. s. gähen. 

galgo sw. m. Kreuz. 

galla sw. f. Galle. 

galm St. m. {a) Gesang. 

gaman st. n. (a) Vergnügen. 

gän, gangan red. v. {a) gehen. . 

gang st m. (a) Gehen, Gang, Weg, 
Reise. 

ganz adj. unversehrt, gesund. 

ganzida st. f. (a) Gesundheit. 

gara-ltcho adv. bereitwillig. 

garauuen sw. v. I. bereiten; refl. 
sich anschicken. 

garauuo s. garo, 

gam st n. Faden, Garn. 

garo adj. bereitet, ausgerüstet (fl.^a- 
rauuer)) adv. garo, garauuo, 

gartäri st. m. {ja) Gärtner. 

garte sw. m. Charten. 

gast st. m. {i) Gast 



gast-ntiis^ 



gi-b6s6n 



17 



gast-uuisst cons. f. {in) Herberge. 

gatiling st. m. (a) Verwandte. 

gauar6n s. giaforon, 

geba St. f. (a) Gabe, Geschenk« 

geban st. ▼. (d) geben, hingeben. 

gegin-uuert adj. gegenwärtig. 

gegin-uuert st. f. (/) geginuuertt 
cons. f. (i«) Gegenwart 

gegin-uuerttg adj. gegenwärtig. 

gehan st v. (0) in Worten bestäti- 
gen, bekennen. 

gei8c6n s. gieiscdn, 

geisla sw. f. Geissei. 

geis-lth s. geisüth, 

geist St. m. {a) Geist. 

geist-lth geistlich, mystisch; adv. 
gtisüUho, 

gelb6n sw. v. IL m. D. übermütig 
behandeln, betrügen. 

gelph adj. dünkelhaft, schlecht 

gelp-heit st f. (i) Dünkel, Ueber- 
mut 

gelt st n. {a) Vei^eltung, Bezahlung. 

geltan st v, (a) bezahlen, vergelten, 

gendr pron. dem. jener. 

g6r6n s. gieren, 

gerne adv. mit Willen, gerne, 

gero adj. m. G. begierig nach. 

gerön sw. v. II. m. G. verlangen. 

gersta sw. f. Gerste. 

gerta sw. f. Zweig, Stab. 

gesterftn adv. gestern. 

geuui st n. (/a) Gau, Gegend, Land- 
schaft, Gefilde. 

geuui-mez st n. {a) Gaubereich. 

gezan s. giezan, 

gi-afol6n sw. v. II. sich anstrengen, 
beeifem. 

gi-afor6n sw. v. IL wiederholen, 
Piper, Otfrid-Wörterbuch, 



erneuern, 
gi-agaleizen sw. v. I. gi-agaleiz6n 

sw. v. n. emsig erstreben. 
gi-aht6n sw. v. II. für etwas halten. 
gi-an prät präs, m. D. P. G. S. 

vergönnen, gewähren. 
gi-ana-brech6n sw. v. IL zornig 

losfahren auf. 
gi-angtt s. giengen, 
gi-aual6n s. giafoldn, 
gi-auar6n s. giaforon, 
giazan st v. (1^) vergiessen, aus- 

giessen. 
gi*bad6n sw. v. II. baden, waschen, 

taufen. 
gi-b&ri adj. schicklich, 
gi-beiten sw. v. I. m. Gen. nöti- 
gen zu. 
gi-benti st. n. (;a) Fessel, 
gi-beran st. v. (0) gebären, das 

Leben geben. 
gi-b,erg st n. (a) HeimUchkeit 
gi-bergan st. v. (a) verstecken, in 

Sicherheit bringen, 
gi-bet st. n. (0) Gebet 
gi-bet6n sw. v. IL anbeten, Gottes- 
dienst thun. 
gi-biatan st v. {u) gebieten, 
gi-biliden sw. v. I. gi-bilid6n sw. 

V. II. sinnbildlich darstellen ; reü. 

sich umgestalten, 
gi-bintan st v. (a) fesseln, gefang^ 

setzen, umbinden, festbinden, 
gi-birgi st. n. [jd) Gebirge. , 
gi-bisiner6n sw. v. n. verhöhnen, 

verspotten, 
gi-bltden sw. v. I. erfreuen, 
gi-borg^n sw. v. III. sich hüten. 
gi-b686n sw. v. IL stopfen, 

2 



i8 



gi*bot 



gi-fflrdn 



gi-bot St. n. (a) Gebot 

gi-br&tan red. v. (a) braten. 

gi-bredig6n sw. v. II. predigen. 

gi-breiten sw. v. I. ausbreiten. 

gi-brestan st v. (a) mangeln, fehlen. 

gi-briafen sw. v. I. veneiclmen. 

gi-buazen sw. v. I. vertreiben, stil- 
len. 

gi-bür St. m. (a) Einwohner, Wesen, 
Geschöpf. 

gi-burdin6n sw. v. II. m. G. be- 
laden. 

gi-burren sw. v. I. dazukommen; 
unpers. es widerfahrt. 

gi-burt st. f. (i) Geburt, Abstam- 
mung, das Gebome. 

gi-dago adr. täglich. 

gi-dar prät präs. wagen. 

gi-dät st f. (t) in g. sofort. 

gi-deilen sw. v. I. verteilen, zuteilen. 

gi-denken s. githenken, 

gi-diuren sw. v. I. preisen. 

gi-d6ten sw. v. I. töten. 

gi-doufen sw. v. I. taufen. 

gi-dougan adj. geheim, geheimnis- 
voll; adv. gidcmgno, 

gi-drag6n sw. v. 11. refl. sich unter- 
halten, ernähren. 

gi-drahta st f. (a) gi-drahti st. n. 
(;*ö) Betrachtung, Erwägung, Trach- 
ten. 

gi-drahten sw. v. I. gi-draht6n 
sw. V. IL in Erwägung ziehen, 
denken. 

gi-drenken sw. v, I. tränken. 

gi-dretan st v. (a) betreten. 

gi-driuui adj, treu ; subst. gidriuuo 
sw. m. der Getreue. 

gi-drog st n. (a) Trugbild, Gespenst. 



gi-dr68ten sw. v. L trösten. 

gi-druaben sw. v. L in Unruhe se- 
tzen. 

gi-duachen sw. v. L zusammen- 
seteen, flicken, stficken. 

gi-duamen sw. v. I. refl. sich her- 
vorthun. 

gi-duan unr. v. thun, verrichten, be- 
wirken, machen. 

gi-duellen sw. v. I. zögern, verzö- 
gern. 

gi-ebon6n sw. v. 11. refl. m. D. sich 
gleichstellen. 

gi-ein6n sw. v. II. reff, sich ver- 
einigen, übereinkommen. 

gi-ei8c6n sw. v. II. erfragen. 

gi-engen sw. v. I. zu nahe treten, 
beschwerlich fallen. 

gi-cnt6n sw. v. II. beend^jen. 

gi-6r6n sw. v. III. ehren. 

gi-ezzan st v. (ä) essen. 

gi-f&han red. v. {«) erfassen, ergrei- 
fen, sich an etwas machen. 

gi-fallan red. v. {a) &llen, ins Ver- 
derben geraten. 

gi-fang St. n. («) Kleid, Gewand. 

gi-£aran st. v. {S) verfahren, sich 
betragen, sich zutragen. 

gi-£arauuen sw. v. I. färben. 

gi-f&r6n sw. v. in. nachstellen, 
lauem auf; m. G. 

gi-feh6n sw. v. 11. feiern. 

gi-ferto sw. m* Geföhrte. 

gi-festen sw. v. I. befestigen, bestä- 
tigen, versichern. 

gi-fiaren sw. v. I. bei Seite wen- 
den ; auch refl. ; %i thiu g, es da- 
hin wenden, es erzielen. 

gi-ftr6n sw. v. II. feiern. 



gi-flelitan 



gihu 



19 



S^-flehtan st. v. (a) flechten. 

gi-fltzan st v. (z) eifrig streben nach, 
sich bemühen unu 

g^-fiiehan st. v. {ä) refl. sich ein 
Herz fassen, Mut fassen. 

i^i-folg^n sw. V. HL m. G. anhängen, 
nachfolgen. 

gi-fordor6n sw. v. II. befördern, 
empfehlen. 

gi-£reuuen sw. v. I. gi-freuu6n sw. 
V. in. erfreuen; refl. sich erfreuen, 
m. G. 

gi-frouuen s. gifreuuen, 

gi-frummen sw. v. I. ausführen, 
▼errichten. 

gift st. f. (f) Gabe, Schenkung, Opfer. 

gi-ftiagen sw. v. I. gesellen, ver- 
einen, herstellen. 

gi-fuaren sw. v. I. hinfuhren, her- 
vorbringen. 

gi-fuari st. n. (jd) Behaglichkeit, 
Gelegenheit, Wohnung. 

gi-fiiaro adv. zweckmässig, pas- 
send. 

gi-Aigili st n. (/e?) Gevögel. 

g^-follen sw. V. I. voll machen, an- 
fallen. 

gi-lunden sw. v. I. trachten nach. 

gi-gähen sw. v. I. gi-g&h6n sw. v. 
n. m. G. eilen, trachten. 

gi-glln, gi-gangan red. v. (fl) gehen; 
zi thiu g, unternehmen ; i% gigeit 
zi thiu es ereignet sich, 
gigant st. m. (dt) Riese, 
gi-garauuen sw« v. I. zubereiten. 
gi-garauui st. n. (ja) Gewand. 
gi-geban st v. (0) geben, hingeben, 
gi-gmazen sw. v, I. berühren. 
gi-gruDzen sw. v. I. m. G. murren 



über. 

gi-guaten sw, v. I. refl. sich be- 
währen. 

gi-hab6n sw. v. III. refl. sich halten, 

gi-h&han red. v. (d) aufhängen. 

gi-haltan red. v. (d) erhalten, ret- 
ten, bewahren, befolgen. 

gi-haltnissa st. f. (a) Beobachtung. 

gi-hartto sw. v. III. standhaft aus- 
harren. 

gi-heilen sw. v. I. heilen, gesund 
machen, retten, erlösen, heiligen. 

gi-heiz St. m. (a) Verheissung, Trost 

gi-heizan red. v. («) verkündigen. 

gi-helfan st v. {a) helfen, beför- 
dern. 

gi-helzen sw. v. I. lähmen, lahm 
machen. 

gi-hengen sw. v. I. zulassen, er- 
lauben. 

gi-h6r6n sw. v. III. Herr sein, herr- 
schen. 

gi-herten sw. v. I. refl. m. Gen. sich * 
stark machen an. 

gi-hten s. zisatnane gihten, 

gi-hilen s. gitlen, 

gi-hog^n sw. V. III. s. gihuggen, 

g^-hogt-llh adj. ängstlich, nachdenk- 
Hch. 

gi-h6hen sw. v. I. erhöhen, beför- 
dern. 

gi-hol6n sw. v, II. herbeibringen, 
holen, rufen. 

gi-h6nen sw. v. I, verhöhnen. 

gi-h6ren sw. v. I. hören, erhören, 
gehorchen, 

gi-h6r-8ani adj. gehorsam. 

gi-houf6n sw. v. IL aufhäufen. 

gihu s. gehan, 

2* 



20 



gi-huggen 



gi-lusten 



gi-huggen sw. v. I. gedenken, be- 
herzigen, m. G. 

gi-hugt St. f. (i) Erinnerung; ^. äuan 
m, G. oder zi gihugte d, erwähnen. 

g^-hursgen sw. v, I. anspornen. 

gi-tlen sw. v. I. eilen, trachten nach, 

gi-irren sw. v. I. verwirren, irre 
fuhren. 

gi-irr6n sw. v. II. irre gehn. 

gi-kamari st. n. (ja) Gemach, Woh- 
nung. 

gi-k6ren sw. ▼. I. beziehen auf; 
refl. sich wenden. 

gi-kerren sw. v. II, kehren. 

gi-klag6n sw. v. U. beklagen, kla- 
gend aussprechen. 

gi-kleiben sw. v. I. einprägen, be- 
festigen. 

£^-klenan st. v. {a) streichen. 

gi-kneuuen sw. v. I. niederknieen. 

gi-knihti st. n. (ja) Gefolge. 

gi-knimben sw. v. I. verdrehen. 

gi-krusti st. n. (ja) Kruste. 

gi-kualen sw. v. I. kühlen, abkühlen. 

gi-kunden sw. v. I. verkünden. 

gi-kussen sw. v. I. küssen. 

gi-lab6n sw. v. II. laben. 

gi-lad6n sw. v. IL einladen, her- 
beirufen. 

gi-läen sw. v. I. verraten. 

gi-lang adj. m. D. verwandt. 

g^-lang6n sw. v. IE. erreichen, er- 
langen. 

gi-läri St. n, (ja) Raum, Gemach. 

gi-lastor6n sw. v. IL schmähen, 
misbilligen. 

gi-lllzan red. v. (a) überlassen, zu- 
lassen. 

gi-leb6n sw. v. III. erleben. 



gi-leggen sw. v. I. legen, hinlegen, 
gi-leiten sw. v. I. fähren, leiten. 
gi-lech6n sw. v. n. lecken, 
gi-lepphen sw. v. I. heben. 
gi-16ren sw. v. I. lehren, 
gi-lem^n sw. v, III. lernen, 
gi-lesan st. v. (a) sammeln. 
£^-lezzen sw. v. 1. verletzen. 
gi-Uazan st v. {u) erlosen, erwählen, 
gi-liggcn St. V. (a) legen, liegen, 
gi-lih adj. gleich, ähnlich; adv. gi- 

Itcho, 
gi-l!hten sw. v. I. erleichtem, 
gi-limphan st. v. (a) unpers. ge- 
ziemen, 
gi-lingan st. v. (d) gelingen, 
gi-liob adj. sich liebend, 
gi-liuben sw. v. I. m. D. angenehm 

machen, gewogen sein. 
gi-lob6n sw. v. II. loben. 
gi-lock6n sw. v. II. schmeicheln, 

ergötzen, mildem. 
gi-16n6n sw. v. II. lohnen, 
gilos adj. m. G. hörend auf. 
gi-louba st. (a) sw. f. Glaube, 
gi-loubcn sw. v. I. glauben; auch 

m. G. 
gi-loubtg adj. gläubig, 
gi-loubo sw. m. glaubend, 
gi-loufan red. v. {«) hineilen, eilig 

nach etwas streben, 
gi-lougnen sw. v. I. m. Gen. ver- 
leugnen, 
gi-lumpf-lth adj. gehörig, ange- 
messen, 
gi-lust St. f. (t) Vergnügen, Neigung, 

Wonne, 
gi-lusten sw. v. I. unpers. es ge- 
lüstet, m. A. P. G. S. 



gi-lust-llli 



gi-nuagi 



21 



g^-lust-lth adj. freudig, fröhlich, er- 
götzlich. 

gi-lüten sw. v. I. erklingen, ertönen. 

gi-mah adj. m. D., zi c. D. oder m. 
G. ähnlich , entsprechend , ange- 
messen, tauglich; st. n. (a) ange- 
messene Deutung. 

gi-macha st. f. (0) PI. Paar. 

gi-macha st. f. (0) Angelegenheit, 

gi-mach6n sw. v. ü. machen, be- 
reiten, bewerkstelligen. 

gi-mäli st. n. (jd^ Zierrat. 

gi-mälon adv. D. immer, allemal. 

gi-mäl6n sw. v. II. schmücken, 
zieren. 

gi-manag-falt6n sw. v. 11. verviel- 
fältigen. 

gi-mangol6n sw. v. IL m. G. er- 
mangeln. 

gi-man6n sw. v. II. ermahnen. 

gi-mazo sw. m. Tischgenosse. 

gi-meinen sw. v. I. erklären, (zu- 
teilend) bestimmen, m. D. 

gi-meini adj. zugeteilt; adv. gimeino. 

gi-meinida st. f. (a) Gemeinschaft. 

gi-mein-muato adv. einmütig. 

gi-meino sw. m. Genosse, Teilha- 
ber; m. Gen. 

gi-meit adj. töricht. 

gi-meit-heit st. f. {t) Torheit, Eitel- 
keit. 

gi-tneitt cons. f. (I») Torheit. 

gi-meita sw. f. in gimeitün nutzlos. 

gi-mcrren sw. v. I. m. D. stören, 
schädigen, hindern. 

g^-mezzan st. v. (a) abmessen. 

gi-miaren sw. v. I. landen. 

gimma st. f. (d) Edelstein. 

gi-muatfag6n sw, v. II. m. D. will- 



fahren, 

gi-muati adj. u. adv. m. D. erfreu- 
lich , angenehm , herzergreifend, 
lieb, gütig (adv. gimuato)\ st. n. 
(/fl) Vortrefflichkeit, Gnade. 

gi-inunt6n sw. v. 11, m. D. schirmen. 

gi-näda st. f. (a) Gnade. 

gi-nädig adj. gnädig. 

gi-nid-lth adj. gnädig; adv. ginäd- 
Hcho, 

gi-näd6n sw. v, II. m. D. gnädig 
sein, helfen. 

gi-näen sw. v. I. nähen. 

gi-näthlc s. ginädig, 

gi-neman st. v. (d) m. D. wegneh- 
men. 

g^-nenden sw. v. I. m. G. nach 
etwas streben, trachten. 

gi-nennen sw. v. I. nennen, ernen- 
nen, aussprechen. 

gi-nerien sw. v. I. ernähren. 

gi-nesan st. v. (0) genesen; p. gi- 
neran, 

gingen sw, v. III. m. G. verlangen 
nach. 

gingo sw. m. mit zi\ Verlangen nach. 

gi-nlazan st. v, («) m. G. gemessen. 

gi-ntgan st. v. (t) m. D. sich ver- 
neigen vor. 

g^-nindan st. v. (a) m. G. trachten 
nach. 

gi-n6ten sw. v. I. zwingen. 

gi-n6to, gi-n6ton adv. aus Zwang, 
mit Mühe, genau, sorgfältig. 

gi-n6z St. m. (a) gi-n6zo sw. m. 
Genosse, Gefährte. 

£^-nuag adv. m. G. genug. 

£^-nuagen sw. v. I, befriedigen. 

gi-nuagi st. n, (;ö) Genüge. 



22 



gi-nuagi 



gi-smgaii 



gi-nuagi adj. genug, hinlänglich, 
gi-nuagon adv. Dat. zur Genüge, 

hinreichend, 
gi-nuht St. f. (/) gi-nuhtt cons. f. 

(tn) Genüge, 
gi-nuzzen sw. v. I. benützen, 
gi-onsta s. ^ian. 
gi-ougen sw. v. I. zeigen, 
gi-quedan st. v. (ä) sagen« 
gi-quetten sw. v. I. benennen, 
gi-rätan red. v. {a) einen Anschlag 

machen, beschliessen. 
gi-r&ti St. n. (;'a) Anschlag, Plan, 

Rat. 
gi-redin6n sw. v. II. sagen, aus- 
sprechen. 
gi-redi6n sw. v. II. sagen, 
gi-refsen sw. v. I. tadeln, schelten. 
gi-rein6n sw, v. II. reinigen, 
gi-reisbn sw. v. II. fördern, vollenden. 
gi-rechan st. v. (0) rächen, strafen. 
gi-resten sw. v. I. ruhen, 
girl cons. f. (tn) Gier, 
gi-riazan st. v. (u) weinen, 
gi-rihten sw. v. I. m. G. S. richten, 

berichten, ordnen, unterweisen, 
gi-rihti cons. f. (tn) in g* gerade 

heraus, offen. 
gi-rlman st. v. {%) zuteil werden, 
gi-ringo adv. leicht, 
gi-rinnan st. v. (0) unpers. m. A. 

P. G. S. zur Verfügung stehn. 
gi-riuna st. f. (a) in giriuno im 

Geheimen, 
gi-roubi st. n. (ja) Beute, 
girren s. giirren, 
girstin adj. von Gerste, 
gi-ruamen sw. v. I, refl. m. G. sich 

rühmen. 



gi-ruaren sw. v. I. berühren, be- 
treffen. 

gi-rümen sw. v. I. frei machen, 
räumen. 

gi-rusten sw. v. I. refl. sich fertig 
machen. 

gi-rusti st n. (ja) Rüstzeug, Gerat, 
Aufstellung. 

gi-sag^n sw. v. III. sagen, erzählen. 

gi-8alb6n sw. v. II. salben. 

gi-salzan red. v. {a) salzen« 

gi-samani st. n. (;'a) Versammlung, 
Schaar. 

gi-8aman6n sw. v. n. versammeln. 

gi-sllzi st. n. (ja) Sitz. 

gi-8egen6n sw. v. IL segnen. 

gi-sehan st. v. {a) sehen. 

gi-8elid6n sw. v. 11. mit refl. Dat. 
sich einen Wohnsitz bereiten, sich 
ansiedeln. 

gi-8ello sw. m. Gefährte. 

gi-8em6n sw. v. U. zusammenkom- 
men? 

gi-senten sw. v. I. senden. 

gi-sezzen sw. v. I. setzen, festsetzen. 

gi.sezzo sw. m. Sitzende. 

gi-8ibba sw, f. die Verwandte, 

gi-8ibbo sw. m. der Verwandte. 

gi-8idalen sw. v. I. ansiedeln; refl. 
sich niederlassen. 

gi-sidili st. n. {ja) Sitz. 

gi-8id6n s. gisiton, 

gi-s!gan st. v. (/) niedersinken. 

gi-siht st. f. (i) AnbUck, Angesicht 

gi-sindi st* n. (ja) Genossenschaft, 
Gefährten. 

gi-8indo sw. m. Genosse. 

gi-singan st. v. (d) erschallen lassen, 
singen, singend benützen« 



gi- 



gi-suichan 



23 



gi-sinnan st. v. (a) m. G. streben 
nach. 

gi-sit6n sw. v. n. ausfuhren; mit 
zi thiu: durchsetzen. 

gi-siuni st. n. (ja) Gesicht, Anblick, 
Sehen. 

gi-sizzen st.v. (a) sich setzen, sitzen; 
unpers. m. D. angemessen sein. 

gi-scafan st v. {ä) schaffen. 

gi-scaff6n $w. v. U. schaffen, ma- 
chen. 

gi-8caft St. 1 (i) Geschöpf. 

gi-sceid st. m. (0) Unterscheidung, 
Bescheid, Auskunft: nist thes gi- 
sceid nah giuuant es ist gar nicht 
zu sagen. 

gi-sceidan red. v. (*) scheiden, 
trennen. 

gi-8ceinen sw. v. I. zeigen, beweisen. 

gi-scenken sw. v. I. einschenken, 
credenzen. 

gi-scepphen sw. v. I. schöpfen, 
herbeischaffen. 

gi-schrenken s. giscrenken. 

gi-8ciaren sw. v. I. schnell betrei- 
ben, ausfuhren. 

gi-8COUu6n sw. v. II. sehen, an- 
schauen. 

gi-8crenken sw, v. I. verschränken, 
binden. 

gi-8crtb St. n. (a) Schrift, Bibel. 

gi-8crtbaa st v. {i) schreiben, nie- 
derschreiben. 

gi-8Ciiahi st n. (ja) Schuhwerk. 

gi-8culden sw. v. L verdienen. 

gi-slaht adj. m. D. verwandt, ähn- 
Uch. 

gi-sllchan st. v. (i) schleichen« 

gi-slibten sw. v. I. gangbar ma- 



chen, ebnen, schmücken. 

gi-slimen sw. v. I. schleimen, schär- 
fen. 

gi-sliz st. n. (a) Spaltung, Zwiespalt 

gi-smeken sw. v. I. m. G. schme- 
cken, kosten. 

gi-8panan red. v. (a) m. G. S. ver- 
locken. 

gi-spanan red. v. (a) fesseln. 

gi-spar6n(6n) sw. v. II. (III.) sparen. 

gi-spent6n sw. v. IL spenden. 

gi-sprechan st v. (a) sprechen, 
sagen. 

gi-8pun6n sw. v. II. deu^. 

gi-stän, gi-stantan st. v. (ä) stehen, 
stocken, aufhören; mit Inf. unter- 
nehmen. 

gi-8t4ten sw. v. I. hinstellen. 

gi-stechan st. v. (a) stechen. 

gi-stelli st. n. (ja) Gestell. 

gi-stillen sw. v. I. besänftigen; refl. 
sich beruhigen. 

g^-8tirri st n. (ja) Gestirn, Stellung 
der Sterne. 

gi-stochan s. gisiechan, 

gi-streuuen sw. v. I. bedecken, 
niederstrecken. 

gi-stuUen sw: v. I. anhalten; refl. 
an sich halten, sich massigen. 

gi-suäs adj. m. D. vertraut; adv. 
gisuäso, 

gi-su4s-ltcho adv. liebevoll. 

gi-suäso sw. m. Freund. 

gi-suazen sw. v. I. angenehm ma- 
chen ; refl. sich angenehm machen. 

gi-suerban st. v. (a) trocknen. 

gi-suester cons. f. (r) Schwester. 

gi-sutchan st. v. (i) m. D. P. oder G. 
S. abtrünnig werden, ablassen von 



24 



gi-sunti 



gi-unara-lih 



g^-sunti adj. gesund. 

gi-suntt cons. f. (tn) Gesundheit 

gi-8untor6n sw. v. II. absondern. 

gi-thag^n sw. v. IIL schweigen. 

gi-th&htt cons. f. (tn) Gedanke, in 
g, queman einfallen. 

gi-thanc st. m. {a) Gedanke, Vor- 
satz. 

gi-thank6n sw. v. II. D. P. G. S. 
danken für. 

gi-thar s. gidar, 

gi-tharb^n sw. v. III. m. G. ent- 
behren. 

gi-tharf = gidar, 

gi-theken sw. v. I. bedecken. 

gi-thenken sw. v. I. m. G. denken 
an, bedenken, erwägen, beabsich- 
tigen. 

gi-thig St. n. (a) Nutzen. 

gi-thigano s. githihan, 

gi-thigini st. n. Gefolge, Jünger- 
schaft. 

gi-thlhan st. v. (t) p. praet. gitki* 
gan gediegen, vortrefflich, fromm; 
adv. githigano, 

gi-thingen sw. v, I. tkarazua dar- 
auf hoffen. 

gi-thingi st. n. (ja) Gerichtsver- 
sammlung, gerichtlich bestimmtes 
Erbteil, zuerkanntes Loos. 

gi-thing6n sw. v, II. entscheiden, 
urteilen. 

gi-thion6n sw. v. IL verdienen. 

gi-thiuben sw. v. II. stehlen. 

gi-thiuti adj. zum Volke gehörig, 
volkstümlich; in g, auf deutsch; 
adv. githiuto öffentlich. 

gi-threngi st. n. (ja) Gedränge. 

gi-threuuen sw, v. I, m. D. be- 



drohen, 
gi-thuahan st v. (ä) waschen, 
gi-thueran st. v. (a) mischen, 
gi-thuignissi s. githuingnissu 
gi-thuing st n. (a) zwingende Macht, 

Zwang, 
gi-thuingan st v. (ä) bedrängen, 

belästigen. 
gi-thuingnissi st. n. (ja) Bedrängnis, 
gi-thulten sw. v. I. ertragen, zu- 
lassen, 
gi-thunken sw. v. I. unpers. m. A. 

gut dünken. 
gi-tiuren s. gidiuren, 
gi-toufan, g^-tuan s. gidoufafif gi- 

duan, 
gi-uu&fanen sw. v. I. bewaffiien. 
gi-uuago uuirdit m. G. es geschieht 

Erwähnung, 
gi-uuahan st. v. (a) m. G. erwähnen, 
gi-uuahinen sw. v. I. m. G. erwähnen. 
gi-uuaht st f. (t) iz uuirdit g. m. 

G. es geschieht (rühmend) Er- 
wähnung, 
gi-uualt st f. (i) Macht, Gewalt 
gi-uualtan red. v. (a) m. G. Herr 

sein über; refl, wirken, wirksam 

sein. 
gi-uuank6n sw. v. II. wanken, 
gi-uuant st m. (a) Bescheid (s. gi- 

sceid), 
gi-uuanta st. f. (a) Bescheid, 
gi-uuar adj. m. G. aufrnerksam auf; 

g» uuesan m. G. beachten; adv. 

giuuaro, 
gi-uuär adj. wahrhaft; slöv, giuuäro. 
gi-uu&ra st. f. (a) Schutz, Gewähr, 
gi-uuara-lth adj. aufinerksam; adv. 

giuuaralicho» 



gi-an&xi 



gi-zellen 



25 



gi-uu&rt cons. f. (tn) m^. in Wahr- 
heit 

gi-uuari-lth s. giuuaraltk, 

gi-uuam6n sw. v. II. warnen. 

gi-uuart^n sw. v. HI. m. G. oder 
refl. D. sich hüten. 

gi-uu&ti st. n. (ja) Gewand, Kleid. 

gi-uueban st. v. {a) weben. 

gi-uuedar s. iagiuuedar, 

gi-uueichen sw. v. I. mildem, er- 
weichen. 

gi-uueizen sw. v. I. beweisen, kund 
thun, erklären. 

gi-uuelth adj. jeder. 

gi-uuelttg adj. m. Gen. gewaltig, 
mächtig. 

gi-uuenken sw. v. I. wanken; m. 
D. Jemandem untreu werden. 

gi-uuenten sw. v. I. auch refl. sich 
wenden. 

gi-uuer st. n. (0) Kampfgetümmel, 
Kampf. 

gi-uuerdan st. v. (a) unpers. m. A. 
P. G. S. Verlangen haben nach, 
Freude haben an. 

gi-uuerd6n sw. v. II. giuuerd^n 
sw. V. III. würdigen, geruhen, ge- 
statten. 

gi-uuer^n sw. v. III. sich hüten. 

gi-uuerien sw. v. I. kleiden. 

gi-uuerk6n sw. v. IL handeln, be- 
werkstelligen. 

gi-uuer6n sw. v. II. A. P. G. S. 
ausstatten mit, gewähren. 

gi-uuerri st. n. {jd) s. giuuer. Auf- 
stand, Empörung. 

gi-uuezzen sw. v. I. scharf machen, 
wetzen. 

gi-uuidar6n sw. v. II. D. P. G. S. 



entgegen treten in Bezug auf, 
streitig machen. 

gi-uuthen sw. v. I. segnen, weihen. 

gi-uuinnan st. v. (0) erringen, er- 
werben, erlangen, ergreifen. 

£^-uuintan st. v. [a) sich zu etwas 
wenden, etwas unternehmen. 

gi-uuirken sw. v. L wirken, voll- 
bringen. 

gi-uuis s. giuuissi. 

gi-uuts6n sw. V. in. m. G. sich rich- 
ten auf. 

gi-uuissi adj. gewiss, sicher; in gi- 
uuissi, giuuisso adv. sicherlich. 

gi-uuizz6n sw. v. III. zu etwas ge- 
witzigt, befähigt sein. 

gi-uuizzi St. n. (ja) Weisheit. 

gi-uuon adj. m. G. gewohnt 

gi-uuona-heit st. f. (i) Gewohnheit. 

gi-uuunsgen sw. v. I. wünschen. 

gi-uuunt6n sw. v. II. verwunden. 

gi-uuurt st f. {t) Annehmlichkeit, 
Freude, Genuss. 

gi-uuurttg adj. freudig, voll innerer 
Genugthuung. 

gi-zal adj. hurtig, mitzählend. 

gi-zämi adj. adv. geziemend, ange- 
messen ; st. n. (ja) das was einem 
ziemt, Grossthat, herrliche Tugend, 
herrliches Geschick. 

gi-zam-lth adj. geziemend. 

gi-zango s. gizengi. 

gi-zauua st. f. Gelingen. 

£^-zeig6n sw. v. II. zeigen. 

g^-zeinen sw. v. I. gi-zein6n sw. 
V. II. (mit Stäben) bezeichnen, 
zeigen, andeuten, befestigen. 

gi-zellen sw. v I. zählen, erzählen; 
zi erklären als. 



26 



gi-zeman 



guat-thegan 



gi-zeman st. v. (a) m. D. geziemen. 

gi-zengi adj. hingreifend nach, hin- 
langend zu; adv. gizango, 

gi-ziahan st. v. (u) ziehen, erziehen. 

gi-ziaren sw. v. I. zieren, schmucken. 

gi-zil6n sw. v. II. m. G. streben 
nach, sich bemühen um. 

gi-zimbiri st. n. (ja) Gebäude. 

gi-zimbor6n sw. v. II. zimmern, 
erbauen. 

gi-ztt st. f. (t) im PI. Zeit, Festzeit 

gi-ztto adv. frühzeitig. 

gi-ziug St. n. (ö) Ausstattung, Gerät. 

gi-zungi St. n. (ja) Zunge, Sprache. 

gi-zungili st. n. (/a) Sprache. 

glao (fl. glauu — ) adj. vorsich^g, 
aufmerksam, klug. 

glat adj. glänzend. 

gold St. n. (ö) Gold. 

goma-heit st f. (i) Wesen, Natur, 
Charakter. 

gomi-ltcho adv. mannhaft, mutig. 

gomman cons. m. Mann. 

gomo sw. m. Mann. 

g6rag adj. u. adv. ärmlich, verkom- 
men, gering, wenig. 

g6rag-l!h adj. elendiglich, jammer- 
voll. 

g6reg s. gorag. 

gdringt cons. f. (in) Elend, Jammer. 

got st. m. {a) Gott. 

gote-forahtal adj. gottesfurchtig. 

gote-leido sw. m. Gottverhasste. 

gote-uuuoto sw. m. Gottesfeind. 

got-kund-lth adj. gottesgelehrt, theo- 
logisch. 

got-nissi st n. {Ja) Gottheit 

goto-uuebbi st n. {Jd) feines Ge- 
webe. 



gougulAri st m. (ja) Gaukler. 

gouma st. f. (a) Speise, Gericht, Mal- 
zeit, Genuss. gouma neman m.G. 
beachten. 

goumen sw. v. I. m. G. Acht ha- 
ben, Rücksicht nehmen auf. 

gouini-168 adj. unbeachtet 

gouui s. geuui, 

grab st n. (a) Grab. 

graban st v. (ä) graben, ausgraben. 

gras st n. (d\ Gras. 

grazzo adv. unumwunden, aufrich- 
tig. 

greif6n sw. v. IL tasten. 

gr6z adj. gross. 

gruani adj. grün. 

gruazen sw. v. I. berühren, anreden, 
sich wenden an. 

grubil6n sw. v. n. ergründen. 

gruii st m. f. (i) Unglücksfall, Ver- 
derben. 

grunzen sw. v. I. grollen, murren. 

gual-ltchi st n. (ja) gual-Uchl 
cons. f. (I«) Vortreflflichkeit, Herr- 
lichkeit, Ruhm. 

gual-ltcho adv. herrlich, stattlich. 

gual-ltch6n sw. v. IL verherrlichen, 

' rühmen. 

guat adj. tüchtig, wacker, fromm, 
gütig, gnädig; adv. guato» 

guat st n. (a) Passende, Gute, Ge- 
sundheit, Heil, Segen, Seligkeit 

guata-lth adj. heilsam, segensreich. 

guatt cgns. f. (tn) Vortrefflichkeit, 
Tugend, Wohlergehn, Würde, 
Herrlichkeit, Götüichkeit. 

guati-lth s. guata4ih, 

guati-gi-lih adj. gut, heilsam. 

guat-thegan st. m. (a) Getreue. 



gimusgl 



heiz 



27 



gumisgi St. n. {ja) Menschheit, 
Menschen. 

gund-fano sw. m. Kriegsfahne, Pa- 
nier. 

gurten sw. v. L m. refl. D. gürten. 

H. 

habön sw. v. III. haben, besitzen, 
halten, enthalten. 

haft st. m. (a) Gefangene. 

haft adj. gefesselt, schwanger. 

haft^ sw. V. III. haften, festhängen. 

hähan redupl. v. (a) hängen, kreu- 
zigen. 

halb adj. halb. 

halba sw. f. halb st. f. (t) Seite; 
mtna Aa/dun an meiner Stelle. 

hlllingon adv. Dat* heimlich. 

hals st. m. (/) Hals. 

hals-slag6n sw. v. II. trs. einen 
Schlag ins Gesicht versetzen. 

halt adv. tkiu h, desto mehr, trotz- 
dem. 

haltan redupl. v. (0) halten, bewa- 
chen, schützen. 

halz adj. gehemmt, gelähmt. 

ham adj. gebrechlich. 

hangen sw. v. III. hangen. 

hano sw. m. Hahn. 

hant St. f. (/, u) Hand; in heila k, 
läzan entlassen. 

hantol6n sw. v. II, behandeln. 

här st. n. (a) Haar. 

har^n sw. v. III. .rufen, zurufen, 

hann st. m. (^z) Schmerz, Kummer. 

harpha sw. f. Harfe. 

harta st. f. (a) Verstocktheit. 

harto s. herti, 

haz st, m. {a) Hass. 



Ihazzön sw. v. II. hassen. 

hebtg adj. gewichtig, würdig, be- 
deutend; mir ist h, mir liegt am 
Herzen. 

hebtgi cons. f. (I«) Gewicht, Ansehn. 

heffen st.v. (a)\ prät huab heben, 
erheben; refl. sich aufinachen. 

heften sw. v. I. fest machen, fes- 
seln. 

heidin adj. heidnisch. 

heil st n. («) Heil, Wohlergehn; 
adj. heil, gesund; inteij. Heil! 

heilag adj. heilig. 

heilant st. m. (a) Heiland. 

heiUri cons. m. (?») Heiland. 

heilen sw. v. I. gesund machen, 
erlösen. 

heil! cons. f. {tri) Heilung, Heil, 
Seligkeit. 

heilida st f. {a) Geheiltheit, Ge- 
sundheit. 

heilig s. heilag. 

heim st. n. (a) keime zu Hause; 
heim nach Hause; sero quimit iz 
uns h. bekommt uns schlecht. 

heimingi st n. (/) heimingt cons. 
f. (/«) Heimat 

heimort, -tes, -tsun adv. heim- 
wärts ; h, bringan zurecht bringen, 
bekehren. 

heim-uuist st. f. (i) Hauswesen, 
Heimat 

heisttgo adv. schimpflich, arg. 

heit st f. Q) Wesen ; zi heiti kieken 
gelingen; nihein heit uuesan nichts 
wert sein. 

heiz adj. heiss; h. sin am Herzen 
liegen; superlat heizisto ; adv. 
heizos 



28 



heizan 



hina-fom 



heizan redupl. v. (/) heissen, nen- 
nen, befehlen. 

hciz-muati st. n. (i) Zorn, Wut. 

helan st, v. (a) mit dopp. Acc. ver- 
hehlen. 

hclfa St. f. (a) Hilfe. 

hclfan st. v. (a) helfen; m. refl. 
Gen. sich beeilen. 

helfant st. m. (a) Helfer. 

helfant st. m. (a) Elephant. 

hclla St. f. (ß) Hölle. 

hellan st. v. (a) erklingen, ertönen. 

helli-ptna st. f. (a) Höllenpein; 
-porta st. f. (a) Höllenpforte ; 
-uutzi St. n. (Ja) Höllenstrafe. 

heim st. m. (a) Helm. 

helpf-, helph- s. keif, 

helsen sw. v. I. umhalsen. 

hengen sw. v. I. zulassen, gestatten, 

her s. Äera und er, 

hÄra St. f. (a) Verehrung. 

hcra adv. hierher ; bei bittatt, fua- 
ren, gangan, giilen, gisenten, gi- 
sinnan, hören, huggen, leiten, 
losen, loufan, queman, senten, 
sinnan, uuenten, zilon, 

hera-fart st. f. (t) Herreise. 

hera-tn adv. herein. 

hera-in adv. hier drinnen. 

hera-nidar adv. hernieder. 

hera-sun adv. Aierher, bisher. 

hera-üz adv. heraus. 

hera-uuidar adv. hierher zurück. 

hera-zua adv. hierher, herzu. 

herd st. m. (a) Staub. 

h6r-duam st. m. (a) Herrschermacht. 

hirero sw. m. Herr. 

h6r! cons. f. (/«) Verherrlichung. 

hcri st. m. n. (j, ja) reisige Schaar, 



Menge. 

h6ri-duam s. herduam, 

heri-spaf st. f. (/) Menge. 

hcri-strÄza st. f. {u) Heerstrasse. 

heri-zoho sw. m. Herzog, Fürst. 

h6r-ltcho adv. fürstlich. 

hermida st. f. (a) Leid. 

h6r6sto superl. adj. und sw. m. 
höchste, Fürst; adv. zi herost zu- 
erst, obenan. 

her6t adv. hierher. 

hÄr6ti st. n. (;a) Herrschaft, Fürst, 
Obrigkeit. 

hirro s. herero, 

herta st. f. (a) bi herton abwech- 
selnd, wetteifernd. 

hcrti adj. hart, fest ; adv. harto sehr. 

hcrtl cons. f. (in) Härte, Trotz. 

herza sw. n. Herz. 

herz-bifdi adj. herzerfreuend. 

hta sw. f. Gattin. 

hiafo sw. m. Domstrauch. 

hiar, hiare adv. hier. 

hiar-ana adv. hierin. 

hiar-bi-fora, hiar-fora, hiar-foma 
adv. hiervom. 

hiar-nidana, hiar-nidare adv. hie- 
nieden. 

hiar-oba, hiar-öbana adv. hieroben. 

hierusal6m, hierosolima st f. Je- 
rusalem. 

hierosolimo sw. m. Jerusalemit. 

htlen s. ilen, 

himil St. m. (a) Himmel. 

himil-gualltcht cons. f. {in) Him- 
melsherrlichkeit 

hina adv. hin. 

hina-faran st. v. (a) weggehn. 

hina-fom adv. fortan. 



hina-fiiaren 



huorön 



29 



hina-fuaren sw. v. I. hinfuhren, 

wegnehmen, 
ht-naht adv. heute Nacht. 
hina-in ädv. hinein. 
hinana adv. von hier. 
hinana-faran st v. (ä) weggehn. 
hinana-tlen sw. v. I. wegeilen, 
hina-neman st. v. (a) hinnehmen. 
hina-nidar adv. hinunter. 
hina-üz adv. hinaus, 
hina-uuerdan st v. (0) vergehen, 
hinkan st. v. (a) unsicher gehn. 
hintar-queman st. v. {a) c. gen. 

erstaunen, erschrecken über. 
hintorort adv. verkehrt; h,gikeren 

entstellen; h. gifähan sich ver- 
kehrt benehmen, 
hirti st. m. (;«) Hirt, 
hiu s. uuer* 
hiutu adv. heute. 
hiuuil6n sw. v. IL jubilieren, 
hizza st. f. (a) Hitze, 
hof st m. (ö) Hof. 
hogön s. huggen, 
h6h adj. hoch, laut, erhaben; adv. 

hdho. 
h6hen sw. v. I. erhöhen. 
h6ht cons. f. (w) Höhe. 
h6h-sedal st n. (0) Hochsitz, Thron. 
hol adj. hohl. 

hold adj. treu, ergeben, gewogen. 
holdo sw. m. Getreue. 
hol6n sw. V. II. hol£n sw. v. III. 

holen. 
h6na st. f. (a) Hohn, 
honen sw. v. I. verhöhnen. 
h6ni adj. schmachbedeckt, ehrlos; 

adv. hono, 
hönida st. f. (a) Spott, Schimpf. 



h6n-lih adj. spöttisch, schimpflich. 

h6ren sw. v. I.' hören, gehorchen. 

hörn St. n. {a) Hom. 

hom-gi-bniader cons. m. (r) Aus- 
sätzige. 

horo st n. (z/a) Kot. 

h6r-sam adj. gehorsam. 

horsg-lth adj. eifrig, hurtig. 

houbit st. n. (a) Haupt; thtn h, du. 

houf st m. (ö) Haufen; zi houfe 
duan zusammenballen; in houf 
uuerfan imiwerfen. 

houuuan red. v. [u) treffen, fällen. 

huah st. m. (0) Spott; D. hue» 

huan St. n. (a) Huhn. 

huar St. n. (0) Ehebruch. 

huareri st. m. {ja) Ehebrecher. 

huariltn adj. buhlerisch, geil. 

huar-lust st. f. (/) Wollust. 

huar6n sw. v. II. Unzucht treiben. 

huarra sw. f. Ehebrecherin. 

huasto sw. m. Husten. 

huaten sw. v. I. c. gen. behüten, 
beachten. 

hue s. huah. 

huggen sw. v. I. hog6n sw. v. III. 
c. gen., zi oder abh. Satz : denken 
an, bedacht sein auf. 

hugu st. m. {i, u) Geist, Gedanke, 
Mut. 

hugu-lust St. f. (t) Neigung, Ge- 
sinnung. 

hulden sw. v. I. geneigt machen. 

huldl cons. f (tn) Treue, Huld, Gnade. 

hungar st. m. {a) Hunger. 

hungarig adj. hungrig. 

hunt St. m. (0) Hund. 

bunt num. hundert. 

huor6n s. huaron. 



30 



hursgen sw. v. I. trs. anspornen, 
hursgida st. t {a) Eifer. 
hüs St. n. {a) Haus, Tempel, 
hüt st. f. (0 Haut.* 
hutta St. f. (fl) Hütte. 



ik a, interj. wahrlicli; b. conj. in 
der Frage. 

ia-gi-lth pron. jeder. 

ia-gi-uu4r adv. überall. 

ia-gi-uuedar pron. jeder von beiden. 

iag6n sw. v« II. treiben. 

iah s. iä, 

ia-man pron. jemand. 

i&mar st. n. {a) Trauer, Betrübnis; 
adj. betrübt. 

iAmar-l!h adj. jammervoll, schmerz- 
lich. 

ia-xn6r hdv. immer. 

i&r st n. (a) Jahr. 

ia-uuiht pron. etwas. 

iehan s. gehan, 

ien^r s, genhr» 

ih pron. ich (G. mtn D. mir A, mih 
PI. N. uuir G, uns^r D. uns A. 
unsih G. Dual, unker), 

tla st. f. (ö) Eüe, Hast, 

!len sw. v. I. tl6n sw. v. II. eilen, 
trachten nach; mit refl. Genet. 
sich beeilen; Hanta eilig, 

im-bot st. n. (a) Auftrag. 

imo, in s. er, 

in präp. m. Dat., Acc. u. Instrum. 
in, an, bei, unter; in tkiu hier- 
bei; conj. wofern. 

tn adv. hinein. 

inan s. er, 

in-beran st. v. (a) c gen. entbehren. 



in-bintan st. v. (a) c. gen. lösen, 
befreien. 

in-btzan st. v. [t) c. gen. essen. 

in-blantan red. v, {a) auferlegen, 

in-bot s, imbat, 

in-brestan st. v, (a) ausbrechen. 

in-brinnan st, v. (a) entbrennen. 

in-bru8t st. f. (t) Brust, Herz. 

indi s. inti, 

tn-duan irr. v. einhüllen, anziehn. 

in-duan irr, v. aufthun, öffiien. 

tn-faran st. v. {d) hmeingehn. 

in-fualen sw. v. I. empfinden. 

in-gaganen sw. v. I. entgegenkom- 
men. 

tn-gän, -gangan red. v. {a) hinein- 
gehn. 

in-g4n, -gangan red. v. (a) entgehn. 

in-gegin, in-gegini adv. entgegen; 
so bei bringen, faran , flizan, 
gangan, garauuen, Uen, queman, 
ruafan, skrian, sUkten, uuesan; 
präp. c. dat. entgegen, im Ver- 
hältnis zu. 

tn-gi-gangan red. v. {a) hineingehn, 
betreten. 

tn-heim st. n. (a) Wohnort, Heimat. 

tn-tlen sw. v. I. hineineilen. 

in-kan v. prät. präs. hassen. 

in-klenken sw. v. I. lösen. 

in-kliaban st. v. (») losreissen. 

in-liuhten sw. v. I, erleuchten, 
leuchten, 

in-nagalen sw. v. I. refl. sich los- 
machen (von Nägeln). 

innan c. dat., instr. und acc. in; 
innan tkes inzwischen. 

innana adv. von innen, im Innern ; 
/'. uuesan sehr wohl wissen. 



inne 



ir-belgan 



31 



inne adv. drinnen; i, uuesan darin 
sein. 

inouua st. f. (a) Wohnung, Wohn- 
sitz. 

in-quedan st. ▼. (a) en^egnen. 

in-queman st v. {a) hineinkonnnen. 

in-salzan red. v. (a) verbittern. 

in-8e£GBui st. v. {&) wahrnehmen. 

in-8i2zan st v. {a) m. A. erschre- 
cken vor. 

in-sliazan st. v. [u) aufechliessen. 

in-sltchan st. v. (1) m. D. entschlü- 
pfen. 

in-slupfen sw. v. I. m. D. entschlü- 
pfen. 

in-sperren sw. v. I. eröfihen. 

in-stantan st v. (4) verstehen, fassen. 

in-stiichan st. v, (0 m. D. entwei- 
chen. 

in-suebben sw. v. I. einschläfern. 

int s. inti; int-b. s. inb,; int-d. s. 
ind, 

int-6r6n sw. v. III. schänden. 

int-f4han red, v. (a) aufnehmen, 
erhalten. 

int-fallan red. v. (a) einbüssen, ab- 
handen kommen. 

int-fiiahan st. v. (u) zurückweichen, 
entfliehen. 

int-fuaren sw. v. I. entführen, rau- 
ben. 

int-g. s. ing, 

int-geltan st. v. (0) entgelten, be- 
zahlen, 
int-hab^n sw. v. II. refl. c. gen. 
sich enthalten, sich zurückhalten, 
int-heizan red. v. {t) in Abrede 

stellen, 
in-thcken sw. v. I. aufdecken. 



in-ththan st. v. (/) m. G. beginnen. 

inti Conj. und. 

int-k. s. ink.; int-n. s. inn* 

in-trätan red. v. (0) furchten, stau- 
nen über. 

int-redin6n sw. v. II. lossprechen, 

int-8. s. ins, 

int-uuerfan st v. (a) wegwerfen, 
fallen lassen. 

int-uutchan st. v. (i) m. D. ent- 
weichen. 

int-uuirken sw. v. I. entziehen, 
wegnehmen. 

in-zellen sw. v. I. refl. sich ent- 
schuldigen. 

in-ziahan st. v. («) refl. m. G. sich 
entziehen, fem halten von, 

io adv. immer, je. 

iog. s. tag,; iog^licho immer. 

ich Conj. und. 

iom^r s. iamer, 

io-uuanne adv. jemals, einst. 

iouuiht s. iauuiht. 

ir s. er, 

ir präpos, c. dat. aus, von — her. 

ir Pron. ihr. 

ira s. er, 

ir-aht6n sw. v. II. erfassen, erkennen. 

ir-alt^n sw. v. III. altem. 

ir-bald6n sw. v. III. -baldön sw. 
V. II. c. gen. wagen, sich erkühnen. 

ir-ban v. prät. präs. m. D. P. G. S, 
misgönnen, versagen. 

ir-barm6n sw. v. III. m. A. P. mit 
Erbarmen erfüllen, dauem. 

ir-belgan st. v. («) refl. c. gen. er- 
zümt sein, zomig werden; irbol- 
gart strt m. D. P. böse sein, zür- 
nen. 



32 



ir-beran 



ir-luag6n 



ir-beran st. v. (a) wieder gebären. 

ir-biatan st. v. (») darbieten, er- 
weisen. 

ir-biliden sw. v. I. gleichen. 

ir-b!tan st v, (i) warten, erwarten, 
ertragen. 

ir-bittan st. v. (a) durch Bitten zu 
erlangen suchen. 

ir-bleichÄn sw. v. III, itr. u. refl. 
blass werden. 

ir-bolgono adv. zornig ; s. irbelgan, 

ir-burren sw. v, I, rcfl. sich auf- 
machen. 

ir-deilen sw. v. I. m. D. P. ent- 
scheiden, ein Urteil fallen. 

irdisg adj. irdisch. 

ir-draht6n swf>-v. II. aus, zu Ende 
denken. 

ir-drenken sw. v. I. ertränken. 

ir-drinkan st. v. (a) ertrinken. 

ir-duellen sw. v. I. c. gen. verzö- 
gern. 

ir-egisön sw. v. II. in Schrecken 
setzen. 

ir-eisc6n sw. v. II. erfragen. 

ir-fÄrÄn sw. v. III. durch Nach- 
stellungen erreichen. 

ir-fellen sw. v. 1. niederschlagen. 

ir-findan st. v. (a) finden, erfahren. 

ir-firren sw. v. I. beseitigen, ent- 
fernen. 

ir-fi8g6n sw. v. II. erfischen, er- 
langen, 

ir-forahten sw. v. I. itr. m. A. S. 
oder refl. m. G. S. in Furcht ge- 
raten vor. 

ir-fr4g6n sw. v. lU. durch Fragen 
erfahren, erfragen. 

ir-freuuen sw. v. I. refl. sich er- 



freuen. 

ir-f(il6n sw. v III. verfaulen. 

ir-fuUen sw. v. I. m. G. S. voll 
machen, füllen. 

ir-furben sw. v. I. säubern, sühnen. 

ir-g4n, -gangan v. red. (a) ; unpers. 
m. D. P. es kommt zu, ergeht. 

ir-geban st. v. (0) ausliefern, ver- 
lassen, Rechenschaft ablegen. 

ir-gehan st. v. (a) Zeugnis ablegen. 

ir-gezzan st. v. (a) m. G. vergessen» 

ir-graban st. v. (a) ausgraben, un- 
tergraben, 

ir-hihan red. v. {d) aufhängen. 

ir-har6n sw. v. III. laut aufschreien. 

ir-hart6n sw. v. III. verstockt sein, 
beharren. 

ir-heffen st. v. {ä) erheben^ aufheben. 

ir-hog£n s. irhuggen» 

ir-hol6n sw. v. II. herholen. 

ir-huggen sw. v. I. m. G. sich er- 
innern, denken an. 

ir-kennen sw. v. I. erkennen, vei- 
stehen. 

ir-kiasan st. v. («) untersuchen, er- 
forschen. 

ir-kn4en sw. v. I. erkennen, wahr- 
nehmen. 

ir-kobor6n sw. v. II. bewältigen, 
die Oberhand gewinnen. 

ir-krilhen sw. v. I. aufkrähen. 

ir-lären sw. v. I. m. G. entledigen, 
befreien von. 

ir-lesgen sw. v. I. tilgen. 

ir-ltdan st. v. (*) ertragen. 

ir-lösen sw. v. I. m. G. S. befreien, 
erlösen von. 

ir-luag6n zw. v. III. erblicken, er- 
schauen. 



ür-megmön 



u>uaerdan 



33 



ir-megin6n sw. v. II. refl. sich er- 
heben über. 

ir-xnuait part. ermüdet. 

iro s. er. 

ir-ougen sw. v. I. zeigen. 

ir-quellen sw. v. I. peinigen. 

ir-queman st. v. (a) m. G. S. er- 
schrecken über. 

ir-quiken sw. v. I. lebendig machen. 

ir-redin6n sw. v. II. erzählen. 

ir-reimen sw. v. I. m. D. zuteil werden. 

ir-rein6n sw. v. II. reinigen. 

ir-reken sw. v. I. aufrichten, er- 
klären. 

irren sw. v. I. irren. 

ir-rentön sw. v. II. auseinander- 
setzen. 

ir-retten sw. v. I. erretten. 

irri adj. irre. 

ir-rihten sw. v. I. aufrichten. 

ir-rtmen sw. v. I. aufzählen. 

irr6n sw. v. II, s. irren, 

ir-sagön sw. v. III. vollständig sa- 
gen. 

ir-sehan st v. (ä) erblicken. 

ir-sezzen sw. v. I. ersetzen- 

ir-singan st. v. {a) vollständig singen. 

ir-siuchön sw. v. III. krank werden. 

ir-skabordn sw. v. II. erwerben, 
erscharren. 

ir-skinan st. v. (/) erscheinen. 

ir-skiuhen sw. v. I. m. G. in Ent- 
rüstung geraten über. 

ir-skouu6n sw. v. II. erschauen. 

ir-scrtan st, v, (/) aufschreien. 

ir-scrtban st. v. {t) vollständig auf- 
schreiben. 

ir-scrltan st. v. (i) durch Schreiten 
erreichen. 
Piper, Otfrid'Wörtcrbuch. 



ir-skutten sw. v. I. schütteln, be- 
wegen. 

ir-slahan st. v. (ä) erschlagen. 

ir-8mih6n sw. v. ni. unangenehm 
berühren. 

ir-8panan red. v. (a) verlocken. 

ir-st4n, -stantan st. v. (ä) aufer- 
stehn. 

ir-stant-nissi st. n. (ja) Auferstehung. 

ir-sterban st. v. (a) sterben. 

ir-strtchan st. v. (t) wegstreichen, 
wegnehmen. 

ir-suachen sw. v. I. erforschen. 

ir-thenken sw. v. I. ausdenken, er- 
denken. 

ir-thcrren sw. v. I. dürr machen. 

ir-thion6n sw. v. II. verdienen. 

ir-thorrön sw. v. III. trocken wer- 
den. 

ir-thriazan st. v. (u) unpers. m. A. 
P. G. S. es verdriesst. 

ir-thuesben sw. v, I. vertilgen. 

im (d. s. f.) s. er. 

ir-uuach6n sw. v, III. erwachen. 

ir-uuahsan st. v. {ä) erwachsen. 

ir-uuallön sw. v. II. abschreiten, 
durchmustern. 

ir-uuann6n sw. v. II. worfeln. 

ir-uuart-nissi stn. (;a) Beschädigung. 

ir-uueichdn sw. v. III. weich wer- 
den. 

ir-uuein6n sw. v. II. aufschluchzen. 

ir-uueken sw. v. I. erwecken. 

ir-uuelk6n sw. v. III. welk werden. 

ir-uuellan st. v. (a) wegwälzen, 

ir-uuellen sw. v. I. erwählen. 

ir-uuenten sw. v. I. zurückbringen. 

ir-uuerdan st. v, (a) verderben, zu 
Grunde gehn. 

3 



34 



ir-uuerten 



kieken 



ir-uuerten sw. v. I. verletzen, ver- 
wunden. 

ir-uuinnan st v. (a) refl. in Kampf- 
lust geraten. 

ir-uuintan st. v. (a) umkehren. 

ir-uuizz6n sw. v. II. zum Verständ- 
nis gelangen; m. G. ikes in Bezug 
darauf. 

ir-zellen sw. v. I. aufzählen, her- 
sagen. 

ir-ziahan st. v. {u) erziehen. 

ir-zlhan st. v. (i) D. P. G. S. ent- 
ziehen, verweigern, versagen. 

ir-zimbor6n sw. v. II. wieder auf- 
bauen. 

ir-zuken sw. v. I. entziehen, ent- 
reissen, wegnehmen. 

tstn adj von Eis; tsine steinä Kry- 
stalle. 

ist s. uuesanr 

Ital adj. eitel, leer. 

itis cons. f. Jungfrau. 

it-uuizzt cons. f. (in) Spott, Hohn. 

iu = iuuue s. iuer, 

iu d. pl. s. thu, 

iu adv. irgend einmal, schon, früher. 

iudeo sw. m. Jude. 

iudiisg adj. jüdisch. 

iuÄr g. pl. s. thu. 

iuÄr pron. poss. euer; neben den 
regelmässigen Formen begegnen 
iuany tu€s, tue, iu, iuo, tuen* 

iugund St. f. (t) Jugend. 

iung adj. jung; Comp, iungoro; 
superl. iungisto; adv. zi iungist 
zuletzt. 

iungend s. iugund. 

iungt cons. f. i^n) Jugend. 

iungoro sw. m. Jünger. 



iu-uuanne adv. einst, 
iz n. a. s. n ; s. er* 

C. K. 

kalt adj. kalt. 

kan V. prät. präs. verstehe, kann. 

kapf^n sw. v. III. schauen. 

karitis st. f. (i) Christenliebe. 

karkiri st. m. [Ja) Kerker. 

karl st m. (a) Ehegatte. 

kastei st. n. (a) Burg, Flecken. 

keisor st. m. (a) Kaiser. 

kelih st m. (a) Kelch. 

kören sw. v. I. wenden, ablenken. 

kerzi-stal st n. (a) Leuchter. 

cessa s. zessa. 

kestiga st. f. (a) Züchtigung. 

ketina st. f. (a) Kette. 

ketti St. n. (/a) Grube. 

ci s. %u 

kiasan st v. («) erwählen. 

kind st n. (a) Kind, Sohn, Nach- 
komme. 

kindi-ltn st n. {a) Kindleüi. 

kindisg adj. jungfräulich. 

kisil st. m. (a) Kiesel. 

kiuuan st v. [u) kauen, zerbeissen. 

klaga st f. [fl\ Klage. 

klag6n sw. v. II. klagen sw. v. III. 
klagen, beklagen. 

kleben sw. v. Ili. kleben, haften. 

kleiben sw. v. I. fest machen, an- 
kleben. 

kleini adj.. zierlich, scharfsining, tief, 
gründlich; adv. kleino; Compar. 
Ueinor. 

kleini cons. f. (I«) Feinheit, tiefer 
Sinn. 

kieken s^. v. I. treffen. 



klSban 



lachan 



35 



kllban st. v, (i) anhaften, anhängen. 

klingo sw. m. Bach. 

kneht st. m. {a) Jüngling, Kriegs- 
knecht. 

knio St. n. (va) Knie. 

kolbo sw. m. Kolben. 

korb st. m. (i) Korb. 

kor^n s. kordn. 

kom st, n. (a) Korn, Getreide. 

kom-hÜ8 st n. (a) Speicher. 

kor6n sw. v. II. kor^n sw. y. III, 
m. G. prüfen, kosten, 

koröna st. f. (a) Krone, 

k6s6n sw. v. II. sprechen, plaudern. 

kostinzeri st. m. (ja) Bewohner von 
Constanz. 

kouf st. m. (a) Kauf, HandeL 

koufen sw. v. I. kaufen. 

kouf-xnan cons. m. Händler. 

kouf-miiza sw. f. Kaufmass. 

kraft St. f. CO Kraft. Wunderkraft; 
sin k. er der Mächtige. 

kraft-lth adj. wunderbar. 

krähen sw. v. I. krähen, 

krankol6n s. skrankolon, 

kreftlg adj. kräftig, wirksam, ein- 
flussreich. 

kriachi n. pl. m. Griechen. 

kriachisg adj. griechisch. 

kriipxnan st v. (a) verletzen. 

krippha st (a) sw. f. Krippe. 

krist st m. (0) Christus. 

kristtn adj. christlich. 

kruag st. m. {j) Krug. 

knimb adj, verkrüppelt 

knista sw. f. Kruste, Rinde. 

krüt St. n. (a) Kraut, Gras, 

krüci, krüzi st n. (ja) Kreuz. 

krüz6n sw. v, II. kreuzigen. 



kualen sw. v. L kühl machen, ab- 
kühlen. 

kuali adj. kühl, 

kuan-heit st f. (f) Kühnheit; pl. 
tapfre Thaten, 

kuani adj. kühn. 

kümen sw. v. I. bejammern, jam- 
mernd erzählen. 

kümtg adj. krank, schwach. 

kümo adv. mit Mühe, kaum. 

kund ad> bekannt 

künden sw. v. L verkünden. 

kundo sw. m. Bekannte. 

kunft st f. (1) Ankunft. 

künftig adj. kommend, zukünftig. 

kuning st m. (a) König, Edle, Vor- 
nehme. 

kuning^n st f. {a) Königin. 

kuning-lth adj. königlich. 

kuning-rtchi st n. (ja) Königreich. 

kunni st n. (ja) Geschlecht 

kunst st f. (i) Kenntnis. 

kuphar st n. (d) Kupfer. 

kurt s. kurz, 

kiirtt cons. f, (m) Kürze. 

kurz adj. kurz. 

kurzen sw. v. I. abkürzen. 

kurz-lth adj, kurz. 

küsgi adj. ehrbar, 

küssen sw. v. I. küssen. 

kust st f. (/) Reinheit 

L. 

laba st f. (a) Labsal, Hilfe, Rettung, 
ladan st v. (ä) laden, beladen, 
lad6n sw. v, II. einladen, 
lahan st v. (ä) tadeln, verbieten, 
lachan st n, (a) Stück Zeug, Vor- 
hang. 

3* 



36 



lamp 



Vad 



Iflimp St. TU (a) Laxmn. 

lang adj. lang; Adv. longo; Com- 

par. langor. 
langen sw. v. III. iinpers. t% langet 

mih es verlangt mich, 
lang-lth adj. lang, 
lant st. n. (a) Land, Heimat, 
lant-liut St. m. (i) das im Lande 
(Israel) wohnhafte Volk, die Juden, 
lant-s6 st. m. (va) Landsee. 
lant-sidilo sw. m. Landsässige, 

Landsmann, 
lant-thiot st m. {a) Landsleute. 
lant-uualto sw. m. Gebieter, Regent, 
last St. f. (i) Last,. Uebermass. 
lastar st. n. (a) Schmähung, 
l^an red. v. (a) lassen, über-, un- 
ter-, los-lassen. 
16, Uuues, 16s interj. achl leider I 
leb6n sw. v, III. leben. 
legar st. n. (a) Ls^er. 
leggen sw. v. I. legen, hin-, ab- 
legen. 
leib st. m. (a\ Brot, 
lelba st. f. (a) Rest : uuirdit zi IHbu 

bleibt übrig, 
leiben sw. v. I. übrig lassen, 
leid St. n. (d) Leid, Kummer, 
leid adj. verhasst, leid; adv. comp. 

leidor leider, 
leida-lth adj. jedes Leid, 
leiden sw. v. I. leid, verhasst machen, 
leiden sw. v. in. leid, verhasst sein, 
leid-lth adj. abscheulich, jammervoll, 
leid-lust st. f. (/) dauernder Schmerz, 
leido-gi-lth adj. jegliches Leid, 
leidunt st. f. (/) Leidwesen, böse 

Angel^enheit 
leisten sw. v. L erweisen, erzeigen. 



leiten sw. v. I. fuhren, bringen. 

leitiri st. m. (ja) Führer. 

Iek2a St. f. (a) Probestück, Abschnitt 

lengt cons. f. (in) Länge. 

16ra St. f. (ff) Lehre. 

16ren sw. v. I. lehren; m. A. P. 

und A. S. 
lernen sw. v. III. lernen. 
168 s. IL 

lesan st. v. \a) sammeln, lesen. 
Ieuu6n sw. v. III« c. gen. rechtfer- 
tigen? III 20, 92. 
16uue8 s. le, 

lezist adv. superl. zuletzt 
liab s. liob, 
liagan st. v. (u) lügen, 
liazan s. tAaraliazan. 
Itb St. n. [a) Leben. 
Itba st f. (a) Schonung. 
Uban St. v. (1) m. Dat schonen. 
ltb«haft adj. lebendig, 
lid st m. f. (1) GHed. 
Itd st. n. {u, a) Getränk, 
itdan st V. {*) erleiden, 
lido-lth adj. Glied für GUed. 
lieb s. liod, 
lied st n. (a) Lied, 
liggen st V. (a) liegen. 
Ith st f. (/) Körper, Leichnam. 
Ithan st V. (i) verleihen, übeigeben. 
Ith-hamo sw. m. Leib, Leichnam. 
Itht; compar. liktero leichter. 
Ithtida st f. (<7) Erleichterung. 
Itch6n sw. V. in. m. Dat gefiülen. 
Itchiaeri st m. {Ja) Heuchler. 
Ulla st f. {a) Lilie, 
limphan st. v. (a), unpers. es kommt 

zu, gebührt sich, 
lind adj. weich, sanft; Adv. lindo» 



ünin 



macedonia 



37 



Itntn a4j. leinen. 

Hob adj. lieb, treuer; liobdro Com- 

parat liobbsto Superl. 
Hob St. n. (ö) Glück, Freude, Heil. 
Hob-ltcho adv. Uebevoll, zärtlich. 
Hobo sw. m. Freund, Vertraute. 
Hobt 8t.'n. {d) Licht; adj. hell; 

superlat. HohtSstö, 
lioht-faz St. n. (dt) Leuchte; - 
Up-haft s. nöhafi, 
Itra sw. f. Leier. 

li«t st£ (/) Kenntnis, Wissenschaft. 
Hub s. lieb» ' 

Hüben sw, v. I. angenehm machen. 
Hubt cons. f. {tn) Liebe, Neigung, 

Glück. 
Huhten sw. v. I. leuchten. 
Hut st m. f. {i) n. Volk; PI. Leute. 
Hut-stam st m. {d) Volk, 
liuol St. m. (/) Buch. 
Huuen s. leuuhi, 
lob St n. (a) Lob. 
lob-duam st n. («z) Lob. 
lob6n sw. V. II. loben, 
lobo-sam adj. löbHch. 
loc st. m. {a) Locke, 
lokön sw. V. IT. reizen, erfreuen. ' 
16n St. n. (a) "Belohnung. 
16fi[6tt sw^ V. n. lohnen, 
16sen sw. v. I. m. G. lösen, befr'eieft. 
loBÄn sw. V. Itt. losÄn sw. V. It. 

m. G. höreii, horchen. 
los^6n sw. V. m. versteckt sfein. 
loub st n. {a) Laub, 
louf st. m. {a) Laul 
loufan V. red. {u) laufen, eilen, 
louft st f, (i) das Laufen, 
lougna st f. (fl) Ableughung. 
lougnen sw. v. I. leugnen. 



16z st m. (dl) Loos. . 

luag st n. {a) Schlupfwinkel. 

luag^n sw. V. m. blicken, spähen 
nach. 

lüden, lüdida s. lüten, iutida, 

luft st m. {{) Luft. 

luggi adj. falsch. 

tugi-Ucho adv. fÜlscMich, 

lugina st f. (a) Lüge. 

Iugin4ri st m. (Ja) Lügner. 

Ittcka sw. f. Lücke; 

lust st. f. (i) Neigung, Begierde. 

lusten sw. v, L unpers, '/ä* /«jäV 
mik es gelüstet mich. 

lüt adj. laut, vernehmbar; Adv. iüto, 

lütar adj, lauter, klar; Adv. lütaro, 

lüten sw. V. I. laut werden lassen. 

\t!A cons. f. {tn) Schall. 

lütida St. f. {a) Schall. 

lüt-m&ri adj. bekannt, offenkundig. 

luzil adj. gering, unbedeutend. 

luzili, *-\a cons. f. («») Unbedeutend- 
heit, dn Weniges. 

M. . ' - 

mag V. praet präes. können, ver- 
mögen. 

m&g St. m". (fl) Blutsvefwan<it61' 

magad st f. (*) Jungfrau. 

magad-burt st. f. (i) jungfräuliche 
Geburt 

mÄgi PI. m. (/) Magier. 

mäginna st. f. {a) Vei^andte. 

mabalen sw, v. I. freien, zur Frau 
nehmen. 

mabt st f. (0 Macht , Vermögen. 
druhHnes m, der mächtige Herr. 

mahtfg adj. mächtig. 

I macedonia st f. {d) Mazedonien. 



3» 



mach6n 



maa 



mach6n sw. v. II. machen, ver- 
richten. 

malaha st 1 (a) Reisetasche. 

xn&16n zw. v. 11. malen, zeichnen. 

mammuxiti adj. weich, anmutig; 
adv. mammonto; st.n. (;a) Sanftmut, 
Behaglichkeit, Heil, Sel^keit. 

man cons. m. Mensch, Mann, Kriegs- 
mann. 

manag ad> manch, viel. 

manag-falt adj. mannigfach; adv. 
managfalto. 

mana-houbit s. manohoubiU 

mandät st. n. (a) Auftrag, Gebot. 

mangol6n sw. v. II. c gen. ent- 
behren, 

man-kunni st. n. {Jd) Menschen- 
geschlecht. 

man-muati s* tnammunH, 

manni-lth> manno-gi-lth jedweder. 

m&no sw. m. Mond. 

m&n6d st m. {a) Monat 

mano-houbit st n. (a) Leibeigene. 

man6n sw. v. II. m. Gen. ermah- 
nen, erinnern. 

man-slago sw. m. Mörder. 

man-slahta st f. {a) Mord. 

manunga st C (a) Erinnerung, Er- 
mahnung. 

m&ren sw. v. 1. verkünden. 

m&ri adj. bekannt, berühmt; st. n. 
(ja) Erzählung, Kunde. 

martol6n sw. v. II, martem, quälen. 

martyr st. m. (ä) Märtyrer. 

maz ,st n. (a) Essen, Speise. 

M«di PI. m. Medier. 

megin st n. (a) Macht, Gewalt. 

mein st n. (a) Frevel: tkia m., dt 
thia flu, thin meinoni o über die 



Verkehrtheit! wer sollte, es für 

möglich halten 1 
mein-dAt st f. (i) Frevel, 
meinen sw. v. I. meinen, bedeuten, 

im Sinne haben, 
meisto superlat meiste; adv. meist, 
meistar st. m, (a) Meister, Lehrer, 
meisttg adv. acc besonders. 
meld6n sw. v. II. anzeigen, 
melo St. m. (va) Mehl, 
menden sw. v. I. refl. m. Gen. sich 

freuen; m. refl. Dat V 25, 100. 
menigt cons. f. (/») Menge, 
mennisgl cons. f. {in) Menschheit 
mennisgo sw. m. Mensch. 
m^ro adj. und m6r adv. Compar. 

grösser, mehr, 
mörön sw. v. n. vermehren, 
merren sw. v. I. stören, lundem, 

schädigen; m. Dat 
mes = imo es. 
metar st. n (a) Versmass. 
mez St. n. (a) Mass; themo nusze 

auf diese Art; tkekeino mezzo in 

keiner Art 
mezaläri st m. (ja) Krämer, 
mezan st. v. (a) abmessen, 
mez-hafto adv. angemessen, 
mez-uuort st. n. (a) massvolle Rede, 
mezzo sw. m. Steinmetz. 
miata st f. (a) Lohn, 
miaten sw. v. I. mieten« 
m!dan st v. (i) vermeiden; auch refl. 
mih a. s. von ih* 
mihil adj. gross, gewaltig; miluUs 

mer bei weitem mehr; mihil adv. 

acc. sehr, 
milti adj. sanftmütig. 
miltl cons. f. ^n) Sanftmut, Güte. 



min 



myrra 



39 



m!n g. s. von ik, 

mtn pron. poss. mein. 

min adv. Comp, weniger; ni thiu 
m, nichtsdestoweniger; solangor 
— so m. je länger — desto weniger. 

minna st. f. [a) Liebe. 

minniro Gompar. kleiner. 

minnisto Superl. kleinste. 

minn6n sw. v. 11. lieben. 

miota s. miata, 

mir d. s. von ih, 

missen sw. v. I. m. Gen. vermissen. 

missi adj. verscliiedentlich. 

missi-d4t st. f {t) Vergehen, Sünde. 

missi-drü^n sw. v. III. m. Gen. 
misstrauen. 

missi-duan unr. v. unrecht handeln. 

missi-f4han red, v. {a) tehlgreifen, 
irregehn, missverstehn. 

missi-gangan red. v. (a) irregehn, 
einen Fehltritt thun. 

missi-hab^n sw. v. III. refi. un- 
ruhig sein. 

missi-hellan st. v. {a) nicht stim- 
men. 

missi-k^ren sw. v. I. verdrehen, 
falsch erklären. 

missi-lth adj. verschieden, ungleich. 

missi-quedan st. v. (a) unrecht re- 
den. 

missi-uuirken sw. v. I. unrichtig, 
schlecht machen. 

mit Präp. m. Dat. u. Instr. mit. 

mit-dragan st. v. (4) mittragen. 

mithont, mithontes adv. soeben, 
sogleich. 

mtthuft =r mlthu ih von mtdan, 

miti adv. damit. 

miti-fliahan st. v. {u) fliehen zu- 



gleich mit, 

miti-loufan red. v. («) zugleich mit- 
laufen. 

mittamo sw. m. in mittemen in der 
Mitte. 

mitti adj. mitten. 

mitti st. n. (ja) Mitte. 

mittil adj. mittlere. 

mo == iffio, 

mord st. n. (a) Ermordung. 

morgan st. m. (a) Morgen; in m, 
am folgenden Tag. 

mom^n sw. v. III. m. Gen. betrübt 
sein wegen. 

muadi adj. müde, unglücklich. 

muas St. n. {ä) Speise. 

muat St. n. (a) Geist, Mut, Herz, 
Neigung. 

muater cons. fem. Mutter. 

muat^ag6n sw. v. II. m. Dat. will- 
fahren. 

muat-uuillo sw« m. Verlangen, Ab- 
sicht. 

muaz V. praet. praes. können, dürfen. 

muazi st. n. (/a)* Müsse, Zwischen- 
zeit, 

müen sw. v. I. refl. sich bemühen. 

mugan s. mag. 

mund st. m. (a) Mund. 

muniz&ri st. m. (ja) Wechsler. 

munt st, f. (i) Schutz 

munt6n sw. v. II. m. Dat. schützen. 

müra st. f. (a) Mauer. 

murmulön sw. v. IT. murreii. 

murmultmgä' st. f. (a) Geiiiurmel. 

musica st. f. (a) Musik. 

mutti st. n. (ja) Mass, ScheifFel. 

myrra sw. f. Mywhe. 



40 



nili 



N. 

nagalen sw. |v. I. nageln. 

näh adv. c. dat. nahe; compar, 
nahor; superl. nahist. 

nähisto superl. der nächste. 

nähen sw. v. I. näher kommen; 
refl. sich nähern. 

näh-gangan v. red. {a\ nachfolgen. 

nähl cons. f. {in) Nähe, nahe Zeit. 

nähisto sw. m. nahe Verwandte. 

näh-loufan red. v. [u) nachlaufen. 

naht cons. fem. {t) Nacht. 

näh-uuist St. f. (/) Nahesein, Nähe. 

nakot adj. nackt. 

nakot-dag st. m. (0) Naktheit. 

nalas, nales adv, keineswegs. 

nama-hafto s. namohafto, 

namati s. namitt. 

nämi adj. genehm, annehmbar. 

namitt cons. f. (/«) Nennung. 

namo sw. m. Name. 

namo-hafto adv. namhait, mit Na- 
men. 

nan =: inan, 

narda sw. f. Narde. 

nätara sw. f. Schlange, Natter. 

natura st. f. («) Natur. 

neman st. v. («) ergreifen, wegneh- 
men, befreien ; an-, hin-, mit-neh- 
men, empfangen, in muat n, be- 
herzigen. 

nenden sw. v. I. sich wenden an. 

nennen sw. v. I. nennen, namhaft 
machen; halten für. 

nerien sw. v. I. erhalten, retten, 

nezzen sw. v. I. refl. sich benetzen; 

nezzi st. n. (ja) Netz. 

ni adv, nicht; conj. wenn nicht, 
dass nicht, der nicht 



niaman pron. Niemand. 

niam6r adv. niemals. 

niauuiht s, niuuiht, 

niazan st. v. («) m. Gen. Vorteil 
ziehen aus, gemessen. 

nibul-nissi st. n. [ja) Nebel. 

ntd St. m. (ö) Hass, Femdschaft. | 

ntdan st, v. {t) beneiden, 

nidana adv. unten. 

nidare adv. unten. i 

nidar-fallan red. v. (a) niederfallen. ; 

nidar-gän, -gangan red. v, {a) 
herabsteigen. 

nidar-hald adj. heruntergeneigt, 
niedergelegt. i 

nidari s. nidiri, 

nidar-läzan red. v. (a) herunter- 
lassen; refl. sich herablassen. ' 

nidar-neigen sw, v. I. refl. sich 
niederbeugen. 

nidar-sehan st. v. (a) niederblicken. 

nidar-skriken sw, v. I. niedersprin- 
gen. 

nidar-star6n sw. v. ni. niederstar- 
ren. 

nidar-sttgan st v. [i] niedersteigen. 

nidar-uuerfan st. v, [a) niederwer- 
fen, ablegen. 

nidere s. nidare, 

ntdig adj. böswillig, gehässig. 

nidiren sw. v. I. refl^ sich ernied- 
rigen 

nidiri adj. gering, niedrig. 

nidirt cons. f. {tn) Niedrigkeit; mtnu 
n, meine Wenigkeit. 

nieuuiht s. niuuiht 

nigan st. v, («*) m. Dat. sich ver- 
neigen vor. 

nih =: ni ih. 



nihein 



ofiSui 



41 



nihein, niheinlg pron. adj. kein. 

nio adv. niemals. 

nioman s. niaman, 

niot st n. (a) Verlangen; thes ist 
mih «. darnach trage icli Ver- 
langen. 

niot6n sw. v. II., auch refl., m. Gen. 
nach etwas streben. 

nithar, ntthtg s. mit d, 

niun s. niuuan. 

niuuan num. card. neun. 

niuuanes, niuenes gen. adv. netdich. 

ni-uuedar pron. adj. keiner von 
beiden. 

niuui adj. neu. 

niuui-boran adj. neugeboren. 

niuuiht pron. nichts; thaz ist n, 
hat nichts zu bedeuten; sih ni* 
uuihtes biheizan sich ohne Grund 
rühmen; zi niuuihte uuerdan zu 
nichte werden ; mit niauuihtu mit 
nichten. 

noh adv. noch; conj. und nicht, 
noch, aber nicht, auch nicht. 

nol st. m. (a) Hügel. 

n6na st. f. (a) neunte Stunde. 

n6t st. m. f. (j) Not, Bedrängnis, 
Angst, Zwang; noii (note), öt, in, 
zi uSti (noUf notin), in, tkuruh 
not aus Zwang, sorgfaltig, aus 
zwingendem Grunde, in strenger 
Consequenz, eifrig; mir ist not 
m. G. S. es ist für mich nötig, 
ich habe Sorge; not duan m. G. 
S. zu etwas zwmgen. 

n6tag adj. bezwungen. 

n6ten sw. v. I. m. G. S. zwingen zu. 

n6ti-gi-8tallo sw. m. Genosse. 

n6t-lth adj. geüahrvoll. 



n6to , n6ton adv. aus Zwang, 
strenge. 

n6t-thurft st. f. (i) Bedürfnis, Not. 

nü adv. jetzt; Conj. da, und als 
Einleitung einer Frage. 

nüa adv. sofort. 

nub conj. ohne dass, es sei denn 
dass, besonders nach negiertem 
Hauptsatz. 

nust = nu ist, 

nuz s. nuzzt, 

nuzzi adj. nützlich, dienlich. 

nuzzt cons. f. {tfi) nuz st. m. {i) 
Nutzen. 

nuzz6n sw. v. II. ausnützen, ge- 
messen. 

ny = nL 



oba i) adv. oben; 2) präp. m. D. 

u. A. über, auf, über — hinaus; 

3) Conj. wenn, ob. 
obana adv. oben, 
oban-enti st n. (ja) oban-enttg st 

n. (ö) obere Teil, Spitze, Zinne. 
obar = oba er. 
obar-lüt s. ubarlüu ' 

obaz st n. ^ Obst 
oboro Comparat. höher. 
oborösto Superl. höchste. 
od s. odo, 
6d St. m. ? mih ist dd m. G. S. habe 

Verlangen nach. 
oda s. odo, 
6deg adj. reich, 
odo Conj. oder. 
6do adv. leicht, vielleicht 
ofifan adj. offen, öffentlich; adv. 

offono. 



42 



offondn 



redan 



offon6n sw. v. II. bekannt maclien, 

kund thun. 
ofto adv. oft, 
olei St. n. (a) Oel. 
oli-borg St. m. («) Oelberg, 
oli-boum St. xn. {a) Oelbaum. 
onda, ondun, onsta s. an, 
opphar St. n. {a) Opfer. 
opphor6n sw. v. II, opfern. 
6ra sw. n, Ohr. 
ordo sw. m. Ordnung. 
Organa sw. f. Orgel. 
6stana adv. von Osten. 
6star adv. im Osten, östlich, 
6star-r!chi st. n. {ja) Ostreich. 
6storon sw. f. pl. Ostern. 
6strtg adj. österlich, 
öth s. oä. 

6t-muatl cons. f. (tn) Demut. 
6t-muattg adj. demütig, 
ouga sw. n, Auge, 
ougen sw. v. I. zeigen, erzeigen, 
ouh Conj. auch, in Folge dessen, 

denn, doch ; beim Compar. noch. 



päd st. m. (/■) Pfad. 

palinza st. f. (a) Wohnung. 

palinz-hüs st. n. (a) Palast, Ge- 
richtshaus, 

palma st. f, {a) Palme. 

paradysi st. n. (ja) Paradies. 

penthing st. m. (a) Pfenning. 

persi pl. m. Perser. 

p!na St. f. (a) Angst, Not. 

ptn6n sw. v. II. strafen, peinigen. 

plegan st. v. (a) m. G. zu thun 
haben mit. 

pluag St. m. (/) Pflug. 



pol6n St. m. {a) Polarstem, 
porzich St. m. (a) Halle. 
prössL sw. f. Prosa, 
pnianta st. f. (a) Nahrung, Speise. 
pniant6n sw. v. II. versehen, spei- 
sen. 
psaltari s. saltari, 
purpurtn adj. purpurn. 
puzzi st, m. (/Vz) Brunnen. 

Q. 

quedan st. v. (a) sagen, befehlen, 
erzählen. 

quek adj. lebendig. 

quellen sw. v. I. peinigen, strafen. 

queman st. v. (a) kommen. 

quena sw. f. Ehefrau. 

quetten sw. v. I. benennen, aus- 
rufen. 

quist St. f. (/) Qual. 

quitil6n sw. v. n. besprechen, re- 
den über. 

R. 

ra =r ira. 

rad St n. (a) Rad. 

racha st. f. {ä) Sache, Angelegen- 
heit, That. 

rach6n sw. v. II. sagen, erwähnen. 

rifcmin sw. v. HI, m. G. zielen nach. 

rÄt St. m. (i) Anschlag, Ablulfe. 

rMan red. v. (0) überlegen, be- 
schliessen. 

r6 St. n. (v€^ Grab. 

rebe-knnni stn. {Ja) Rebenwuchs, 
Wein. 

reda, redia st. f. {a) Erörterung; 
Erzählung. 

redan st v. (^ ddbetf^ sibht^. 



redi-haft 



rosa 



43 



redi-haft ad> namhaft, veroünfiig, 
vortrefflicli» gut; adr. redikafto; 
G>mpar. redihaftor, 

redü adj. bereit, sicher. 

redina st. f. (a) Erörterung, Lehre, 
Rede, Deutung, Art und Weise. 

redin6n sw. v. II. darlegen, erzählen. 

rediön sw. v. IL erörtern, darlegen. 

ref St. n. (a) Mutterleib. 

refsen sw. v. I. m. G. tadeln, schel- 
ten. 

regan st. m. (n) Regen. 

regon6n sw. v. 11. regnen. 

regula st. f (a) R^el. 

reht adj. gerade, schlicht, recht, 
gut; Compar. rehtero; adv. rehtes 
richtig, mit Recht; rekto richtig, 
gut; Comp, rektor* 

reht-deila st. f. (a) richtige Teilung. 

rehtemo sw* m. Recht. 

reht-redina st. f. (a) rechte Art. 

rein st. m. (a) Schranke, Schutz- 
wehr. 

reini adj, rein, unbescholten, keusch; 
adv. reino; Comp, reinor, 

reint cons. f. (tn\ Reinheit. 

reinida st f. (a) Reinheit* 

rein6n sw. v. I^. reinigen. 

reisa st. f. (a) Zug. 

reis6n sw. v. II. reisen. 

reken sw. v. I. erklären, ersinnen. 

rechan st, v. (a) strafen, rächen, 
ahnden; refl. in Zorn geraten. 

rent6n sw. v, II. m. G. Rechen- 
schaft ablegen von. 

restl cons. f. {in) resta st f, (a) 
Ruhe, Ruhestätte. 

retten sw. v. 1. erretten. 

reu s. ref. 



riazan st. v. (») weinen ; betrauern, 
beklagen. 

rigil6n sw. v. II. refl. sich schützen 
vor. 

rihten sw. v. I. m. G. richten, re- 
gieren, anleiten, erklären. 

rihtt cons. f. (in) Geradheit, Ge- 
rechtigkeit; in rihti in streng lo- 
gischem Gange. 

rlchi st. n. Qa) Herrschaft, Reich, 
Land; adj. herrschgewaltig, mäch- 
tig, reich, glücklich. 

rtchi-duam st. m. (a) Herrschge- 
walt, Reichtum. 

rtchisön sw. v. II. herrschen. 

rtm st. m. Zahl, Berechnung. 

rtnan st. v. {i) berühren, betreffen. 

rind st. n. (a) Rind. 

ring St. m. (a) Kreis, Kranz, Krone. 

ringan st v. (a) kämpfen. 

ringön sw. v. IL refl, sich im Kreise 
au&tellen. 

rinnan st v. (a) fliessen. 

rinta sw. f^ Rinde. 

riomo sw. m. Riemen. 

risi St. m. (ja) Riese. 

rttan st. v. (/) reiten. 

riuua St. f. (a) Schmerz, Trauer, 
Reue. 

riuuag adj. traurig. 

riuuan st. v. («) Schmerz empfin- 
den, auch m. A. P. erbarmen« 

riuu6n sw. v. HL beklagen. 

riuut cons. f. {in) Schmerz, Jammer. 

riuu6n sw. v. IL refl. Busse thun. 

rizan st. v. {i) ritzen, schreiben. 

rom^n sw. v. 111. bauschig sein. 

res st n. (a) Reittier. 

rosa st f. (a) Rose. 



44 



r6t 



segal 



r6t adj. rot 

rotta sw. f. Rotte, Spielrad. 

roub6n sw. v. n. berauben. 

rouhen sw. v. I. räuchern. 

r6zag adj. traurig. 

ru = iru. 

ruadar st. n. (a) Ruder. 

ruafan red. v. («) rufen, zurufen, 

beten. 
ruagen sw. v. L anklagen, verkla- 
gen, 
ruag-stab st. m. (a) Anklage, 
ruah St. m. (a) ruacha st. f. (a) 

Sorgfalt, Rücksicht, 
machen sw. v. I. m. G. beachten, 
niam st. m. (a) Ruhm, 
ruamen sw. v. I. refl. m. G. sich 

rühmen, 
ruami-sal st. n. (a) Prahlerei, 
ruaren sw. v. I. berühren, nahe 

kommen, betreffen, 
ruggi st. m. (Ja) Rücken, 
rümana adv. von ferne, 
rümen sw. v. I. refl. sich zurück- 

ziehn, sich e^eben, 
rümi adj. fem; adv. rümo, Comp. 

rumor, 
nisten sw. v. I. refl. sich rüsten, 
nistt cons. f. (tn) Rüstung. 

S. 

saban st. m. (a) leinenes Tuch. 
sabo sw. m. leinenes Tuch, 
säen sw. V. I. säen, 
saga St. f. (a) Erzählung, 
sag^n sw. V. III. sagen, erzählen. 
sacfaa st. f. (a) Sache, Angelegen- 
heit, Rechtssache. 
salba st. {a) sw. t Salbe. 



salben sw. v. 11. salben. 

sälida st. f. (a) Seligkeit, Hefl, Glück. 

s41tg adj. selig. 

sftligÖR sw. ▼. n. sdig preisen. 

salm st. m. (i) Psalm. 

salmo sw. m. Psalm. 

sahen st. m. {f'a) Psalter. 

salz st nu (a) Salz. 

salzan red. v. (a) salzen. 

sama adv. ebenso; saman, so gleich 

als ob. 
sama-lth adj. adv. jgleich. 
sama-ltchi st n. (Ja) mit sd ^ama- 

liehe ganz ebenso. 
saman adv. zusammen. 
saman6n sw. v. IL sammeln, 
saman-sindo sw. m. Gefahrte, 
samant s. saman, 
samanunga st f. (a) Gemeinde, 
sambaz-dag st m. {a) Sabbat, 

Sonnabend, 
samt-lth s. samalth, 
sand St. m. (a) Absicht 
sang st n. (a) Gesang, 
sanct lateinisch flektiertes Adj. heilig. 
sant st. m. (a) Sand, Ufersand. 
sät (im Reime säre) Adv. sofort, 

sogleich, eilig, eben, nunmehr, 

nun aber; Conj. sobald als. 
säHo Adv. sofort, sogleich, 
sarph Adj. scharf, rauh, streng. 
sarphida st. f. {a) Strenge, 
sat Adj. satt. 
satanfts st. m. {a) Satan, 
satumus st m. lat. flekt der Stern 

Saturn. 
86 st m. (va) Meer, See. 
sedal St. n. (a) Sitz, Stuhl, 
isegal St m. (a) Segel. 



segan 



45 



segan st. nu (») Segen, Segnung. 

segan6n sw. v. IL refl. sicli be- 
segnen. 

sehan st v. (a) sehen, beobachten. 

sehs Num. carcL sechs. 

sehs-zug Nnm. card. sechzig. 

seil St. n. (a) Seil. 

seito sw. m. Saite. . 

sekil st.m. (a) Säckel. 

sekil4ri st. m. (ja) Säckelmeister. 

s61a St. f. (a) Seele, Leben. * 

selb Pron. selbst, sogar. 

selb 86 Conj. gleich wie, gleich 
als ob. 

selida st f. (a) Wohnung. 

seilen sw. v. L hingeben. 

sehne s. saim, 

selt-sftni Adj. seltsam, wmiderbar. 

selt-säni st n. (;a) Wunder. 

selz- s. salzan, 

senken sw. v. I. trs. versenken. 

sens St. m. (a) Sinn. 

senten sw. v. I. trs. senden. 

s6nu Inter). siehe dal 

s6r st m. {a) Schmerz, Kummer. 

s6r Adj. schmerzlich, traurig; Adv. 
sero, 

s6rag Adj. traurig, schmerzlich. 

s^ren sw. v. L trs. verletzen, be- 
kümmern. 

s^r-lth Adj. bekümmert, schmerzvoll. 

sett cons. f. (i») Sättigung. 

sexta St. t sechste Stunde. 

sextäri st m. {ja) Sextar. 

sexto Num. ord. sechste. 

sez St. n. {a) Sitz, Thron. 

sezzen sw. v. I. trs. setzen, stellen. 

si, sia s. er, 

siach s. stock» 



siaz = sia iz, 

sib St. n. (a) Sieb. 

sibba St. f. (Ja) Verwandtschaft. 

sibbo sw. m. Verwandte. 

sibun Num. card. sieben. 

sibun-stirri st. n. (Ja) Siebengestim. 

sibunto Num. ord. siebente. 

sld Adv. nacher, seitdem, m Folge 
dessen ; Präp. c. dat. nach ; Conj. 
seitdem, nachdem. 

stddr adv. Comp, später. 

sie s. er. 

siech s. siocA, 

sign St. m. (u, i) Sieg. 

sih c= so ih n 14, 88. III 3, 24. 
IV 2, 32. • 

sih Pron. refl. sich; stets Accus. 

sicher Adj. sicher. 

sichur-heit st f. (t) Sicherheit. 

silabar st. n. (a) Silber. 

sillaba st f. (a) Silbe. 

simbolon adv. Dat immer. 

stmo = si imo. 

sin st. m. (a) Sinn, Geist. 

stn Gen. Pron. 3. Pers. sein; s. er, 

stn Pron. poss. sein. 

stn V. subst. s. uuesan, 

sind st m. (ä) Weg; stnes sindes 
uuesan dahin sein; thes sindes 
bei der Gelegenheit, damals. 

singan st. v. (d) trs. singen, ver- 
künden. 

sinnan st. v. (a) itr. sich begeben, 
reisen. 

sinsaz s. insizzan, 

sinth s. sind, 

sie s. er, ^ 

siech Adj. krank. 

stta st f. (d) Seite. 



46 



slto 



soialftri 



sito s. situ, 

sit6n sw. V. II. trs. bewirken, aus- 
richten, thun. 

situ St. m. {u, t) Sitte. 

siu s. er, 

slu = si tu, 

siuch s. stock, 

siucht cons. f. (in) Krankheit. 

stuz = st iu iz, 

stz = si iz. 

sizzen st. v. (fa) itr. sich setzen, 
sitzen, bleiben. 

scado sw. m. Schaden, Schädigung. 

sc4f St. n. (a) Schaf. 

scafan st. v. (ä) schaffen, bereiten. 

sciftn Adj. zum Schafe gehörig. 

sc4chäri st. m. (;'a) Räuber. 

scal V. praet. praes. (a) soll. 

scalk St. m. (a) Knecht. 

scalk-lth Adj. knechtlich. 

scalk-slahta st. f. {a) Knechtsstand. 

Seaman sw. v. II. refl. sich schämen. 

scant Adj. beschämt 

scanta st. f. (a) Schande. 

skara st. f. (a) Schaar. 

scaz St. m. (a) Schatz. 

sceffen s. scephen, 

sceidan red. v. (f) scheiden. 

skeinen sw. v. I. zeigen. 

sceltan st. v. [a) schelten, tadeln. 

scelt-uuort st n. (a) Scheltwort 

scenken sw. v. 1. trs. schenken. 

scepphen sw. v. I. trs. schaffen. 

sceppheri st m. {Jd) Schöpfer. 

scerran s. tkanascerran» 

seh s. sc, 

sciaban st v. {u) schieben. 

sciaro s. scioro, 

seif st. m. (ä) Schiff. 



seilt st m. («) Schild. 

sctmo sw. m. Schein, Glanz. 

sein Adj. deutlich, klar; sc, duan 
kund thun; sc, uuegan deutlich 
zeigen, beweisen. 

setnan st v. (i) leuchten, scheinen, 
erscheinen. 

sctn-haft Adj. sichtbar, deutlich« 

scioro Adv. bald, alsbald. 

seirm st. m« (a) Schirm, Schutz. 

seirmen sw. v. I. m. Acc. u. Dat. 
beschirmen. 

seiuhen sw. v. I. itr. zuräckscheuen. 

seiura s. scura, 

seolo sw. m. schuldig an, Urheber; 
m. Gen. 

sc6ni Adj. schön. 

&c6nl coDS. i, (I») seöni st n. {Jd) 
Schönheit, Pracht 

se6non = scono in, 

seorpio sw. m. Scorpion. 

scouu6n sw. v. IL trs. sehen, an- 
schauen, erblicken. 

serank st. m. {a) Falle, Schlinge. 

serankol6n sw. v. IL itr. straucheln. 

skranno sw. m. Tisch« 

serenken sw. v. I. trs. überlisten, 
fangen. 

sertan st. v. (i) itr. aufschreien, 
weinen. 

scrtb st n. {a) Schrift. 

serlban st v. (i) trs. schreiben. 

sertbiri st. m. {ja) Schreiber. 

scrikken sw. v. I. itr. springen. 

scrtp s. scrib, 

scriptor st m. (a) Schreiber, Ver- 
fasser. 

scuah-riumo sw. m. Schuhriemen. 

scuaUlri st m. (ja) Gelehrte. 



sculd 



spiohön 



47 



sculd St. f. {«) SclmlcL 

sculd-heizo sw. m. Schuldheiss. 

sculdtg adj. schuldig. 

sctkra St. f. (a) Scheuer. 

scutten SW. v. I. trs. erschüttern; 
refl. in Erschütterung geraten. 

slAf st. m. (q) Schlaf. 

släfan red. v. (q) schlafen. 

slag st, m. (i) Schlag. 

slahan st. v. (ä) schlagen, erschla- 
gen. 

slahta st. f. (a) Gemetzel. 

slahta st. f. (a) Geschlecht, Her- 
kunft. ' 

sieht adj. einfach, schlicht. 

sliafan st. v. («) schlüpfen. 

sltfan s. slipAan. 

slihtt cons. i (tn) Einfachheit, 
Schlichtheit, Gleichmässigkeit 

sltchan st. v. (j) schleichen, ver- 
stohlen kommen. 

sltphan st. v. {i) itr. gleiten, strei- 
chen. 

sliumo adv. schnell, geschwind, 
bald. 

sltzan St. V. (ij trs. zerreissen, bre- 
chen. 

sluzil st. m. (a) Schlüssel. 

8in4hi adj. gering, bescheiden. 

smäht cons. f. (in) Niedrigkeit, We- 
nigkeit. 

smerza st. (a) sw. f. Schmerz. 

smerzan st. v. (q) m. Akk. d. Pers. 
schmerzen, dauern. 

snabul st. m. (a) Schnabel. 

8x16 s. snio, 

snel adj. schnell, hurtig, tapfer; 
adv. snello, 

snelli cons. f. (in) Hurtigkeit, Tapfer- 



keit. 

sn6o st. m. (va) Schnee. 

snldan st. v. fi) schneiden, verletzen. 

snita sw. f. Schnitt, Abschnitt, Stück. 

sniumo s. sliumo, 

s6 i) Adv. demonstr, so, so sehr, 
relat. (auch soso) wie; sama so 
gerade so wie; so er , so iz = 
ther , thaz; nach Fron, und Adv. 
verallgemeinernd: so uuer so, so 
uuaz so wer auch immer, was 
auch immer; sd uuar so, so uuara 
so, wo, wohin auch immer; so 
uuedar so wer von beiden auch 
immer; so uuio sd wie auch im- 
mer. 2) Conj. als, indem, weim, 
da, obgleich; sär so sobald als. 

soUri st. m. {Ja) Söller, Saal. 

sorg- s. suorg. 

sougen sw. v. L trs. säugen. 

spaltan red. v. (a) refl. sich spalten. 

spanan red. v. (a) locken, verlocken, 
bereden. 

spanst St. f. (2) Verlockung. 

sparen sw. v. III. sparön sw. v. II. 
sparen, schonen, erhalten, be- 
schützen. 

sp4ti adj. spät; adv. späto, 

speichela st. f. (a) Speichel. 

spent6n sw. v. II. trs. spenden, 
hingeben. 

sper St. n (a) Speer. 

spert cons. f. (/«), zi speri gar sehr. 

spthiri St. m. (70) Speicher. 

spil St. n. (ö) Spiel. 

spil6n sw. V. II. itr. spielen, sich 
rasch bewegen. 

spinnan st. v. (a) itr. spiimen. 

spioh6n sw, v. II. trs, erspähen. 



48 



sptsa 



sdft6n 



sptsa St. f. (a) Speise. 

spluuan st. v. (i) itr. speien, spu- 
cken. 

spor St. n, (a) Spur. 

sprÄcha st f. (a) Sprache, Unter- 
redung, Gespräch. 

sprih-hüs st. n. {a) Gerichtshans. 

sprechan st. v. (a) sprechen, reden. 

springan st. v. {a) itr. hüpfen, her- 
vorspringen. 

spriu st. n. (vq) Spreu. 

spun6n sw. v. II. trs. deuten. 

spuril6n sw. v. II. trs. ausspüren. 

Stab St. m. (a) Stab. 

stad St. m. {a) Gestade. 

stal st. m. (ä) Stillstand; st, geban 
einstellen. 

stäla St. f. (a) Diebstahl. 

stän s. stantan. 

stanga sw. f. Stange. 

stank st. m. {a) Geruch. 

stantan st. v. {ä) treten, stehn, 
bleiben, sich befinden, bestehn. 

Staren sw. v. III. s. nidarstaren, 

stark adj. widerstandsfähig, fest, ge- 
waltig, schlimm; adv. starcho, 

stat St. f. (?) Ort, Stätte. 

stätl cons. f. (Iw) Beständigkeit. 

stein St. m. (a) Stein. 

steintn adj. steinern. 

stein6n sw. v. II. trs. steinigen. 

stechan st. v. (0) stechen, durch- 
bohren. 

stelan st. v. («) trs. stehlen. 

sterban st. v. (a) sterben. 

sterro sw. m. Stern. 

stetig adj. feststehend. 

stlgan St. V. («) (herauf-, hinab-) 
steigen. 



stigilla st. f. (a) Steige, Stiege. 

stilli adj. stille, unbekannt; adv. 
stillo heimlich. 

stil-nissi st. n. (ja) Stille, 

stimna st. (a) sw. f. Stimme. 

stinkan st. v. (a) einen Geruch von 
sich geben, duften. 

stiura st f. (a) Beisteuer, Hilfe. 

st6zan red. v. (u) itr. anstossen. 

st6z6n sw. V. IL refl. unruhig sein. 

str^za st. f. (a) Strasse, Kunstweg. 

streng! adj. stark, strenge. 

streuuen sw, v. I. trs. bestreuen, 
bereiten. * 

strtt St. m. (a) Streit. 

stual st m. (a) Stuhl. 

stubbi St. n. (a) Staub. 

stulla st f. (a) Halteptmkt, Zeit- 
punkt. 

stuUl st. f. (In) Zeitpunkt 

stum adj. stumm. 

stunt St. f. {i) stunta st f. (a) 
Stunde, Zeitpunkt, Zeit, Mal. 

stuppi s. stubbi, 

suachen sw. v. I. trs. verfolgen, 
suchen, untersuchen. 

suanen sw. v. I. itr. schlichten, ent- 
scheiden. 

suazen sw. v. I. trs. süss, angenehm 
machen. 

suazi adj. süss, angenehm; adv. 
suazo; Compar. suaziro; Superl. 
suazisto, 

suazt cons. f. (In) Süssigkeit, Labung. 

suaz-lth adj. mild, köstlich; adv. 
suazltcho, 

suaz-nissi st. n. (ja) Süssigkeit, 
Lieblichkeit, Milde, 

süft6n sw. V. II. itr, seufzen. 



saht 



tralit6n 



49 



suht St. f. (i) Krankheit 

sulth adj. Fron, solch. 

sum adj. Pron., stets Plur, einige. 

sumenes, sumes gen. Adv. bis- 
weilen, dann und wann. 

sumi-lth adj. Fron, mancher; Flur, 
einige, manche. 

sumirih Interj. fürwahr! 

sun st. m, {u, i) Sohn. 

sunft st. m. {{) Sumpf. 

sunna sw. f. Sonne. 

sunnün-ftband st m. (a) Sonnabend. 

sunnün-dag st. m. (a) Sonntag. 

sunnün-lioht st m. {a) Sonnenlicht 

sunta st f. (a) Sünde. 

suntar Adv. besonders, in Sonder- 
heit; Conj. sondern, es sei denn 
dass, wofern nicht. 

suntaringon* adv. Dat. in Sonder- 
heit 

sunter s. suntar, 

sunttg adj. sündig. 

sunti-16s adj. sündlos. 

sunt-lth adj. sündig, 

8unto-168 s. suntilds, 

sunt6n sw. v. ü. itr. sündigen. 

sus adv, so, in der Art 

sus-lth adj. Fron, so beschaffen, 

suangar adj. schwanger. 

suär, suAri adj. schwer, drückend, 
schlimm; adv. suäro, 

su4rt cons. f. (tn) Last. 

suär-lth adj. drückend, lästig. 

sufts-duam st m. {a) Vertraulich- 
keit, Genossenschaft, Wohnung. 

suäs-lth adj. vertraulich. 

suebdn sw. v. III. itr. schwimmen, 

suegala sw. f. Schwegel. 

suehur cons. m. (r) Schwiegervater. 
Piper, Otfrid-Wörtcrbuch. 



sueiz-duah st m. {a) Schweisstuch, 

suellan st v. (a) anschwellen, auf- 
wallen. 

suenten sw. v. I. trs. vernichten. 

suerban st v. (a) trs. abreiben. 

suerien s. suerren, 

suero sw. m. Schwere. 

suerren sw. v. I. st v. («) itr. 
schwören. 

suert st n. (a) Schwert 

suester cons. f. (r) Schwester. 

sutdan st v. (/) gedeihen. 

suigar cons. f. (r) Schwiegermutter. 

sutgdn sw. V. in. itr. schweigen. 

sutchan st v. (/) itr. m. Dat. im 
Stiche lassen. 

suimman st. v. (d) itr. schwimmen. 

sutnan st v. (>') itr. abnehmen, ver- 
schwinden. 

suintan st. v. \a) itr. hinschwinden. 

suizzen sw. v. I. itr. schwitzen. 

suorga, sorga st. (a) sw. f. Sorge, 
Sorgfalt, Eifer, Kummer. 

suorg^n, sorgen sw. v. III. itr. m. 
Gen. und bi sorgen. 

suorg-lth adj. besorgt, sorgsam, 

syazi s. suazu 

T. 

terren s. derren, 
tiht6n s. dihton. 
tiuren s. diuren, 
toh s. thoh, 
tohter s. dohter, 
tohtun s. doug, 
t6t s. dot. 
toufen s. doufen. 
trada, trado s. drada, drado, 
trahta, traht6n s. drahta, drahton* 
4 



so 



treso 



tharaflizan 



treso s. dreso, 
tniaben s. druaben» 
trü6n s. missidrüin, 
trahttn St. m. (a) Herr, 
tunicha sw. f. Gewand, 
tiizen sw. V. I. trs. schaukeln. 

Th. 

th V 25, 33 Abkürzung des Artikels. 

tha = tÄia s. tAer» 

thag^n sw. v. HL itr. schweigen. 

than s. thanne, 

thana-duan unr. v. trs. ablegen. 

thana-faran st. v. (ä) weggehn. 

thana-fluhten sw. v. I. vertreiben. 

thana-fuaren sw. v. I. mit dch 
wegnehmen; refl. sich wegbegeben. 

tbana-gangan red. v. {d) weggehn. 

thana-k^ren sw. v. I. refl. sich fort- 
wenden. 

thanana adv. von da, davor, da- 
nach, davon. 

thanana-driban st v. (t) wegtreiben. 

thanana-faran st. v. {ä) weggehn. 

thanana-fuaren sw. v. I. hinweg- 
fuhren. 

thanana-neman st. v. {a) wegneh- 
men. 

thanana-queman st. v. (d) davon- 
kommen, loskommen. 

thanana-uuesan st. v. (a) daher- 
stammen. 

thana-neman st. v. (a) wegnehmen. 

thana-roufen sw. v. I. ausraufen. 

thana-scerran st. v. (a) abschaben. 

thana-slahan st. v. (a) abhauen. 

thana-sntdan st. v. (i) wegschnei- 
den, abschneiden. 

thana-thuahan st v. (ä) abwaschen. 



thana-uuelxen sw. v. I. wegwälzen. 

thana-uuenten sw. v. I. von dan- 
nen gehn. 

thana-uuerran st. v. (a) hinweg- 
wirbeln, 

thank st m. {d) Gnade, Wohlthat; 
Dank, Lohn; niines, thtnes u. s. w. 
thankes freiwillig. 

thanken sw. v. I. thank6n sw. v. 
n. m. D. d. P. G. d. S. fUr et- 
was danken. 

thanne Adv. dann, darauf, deshalb; 
femer; nämlich; beim Imperat. 
doch, in der Fr^e denn; Conj. 
wann; beim Compar. als. 

th&r, thäre Adv. da, dort; dann, 
damals; Conj. da wo, als. thär 
stantan dast^hn; ik, liggen da- 
liegen; th, sizzen dasitzen; th. 
duan darthun; sih th, dragan sich. 
ergeben; th, ougen vorzeigen; th, 
läzan zurücklassen; fh, breiten aus- 
breiten; th, uuesan sich befinden 
u. s. w. 

thara Adv. dahin; wohin. 

thara-after Adv. darnach. 

thara-ana Adv. darüber. 

thara-biatan st v. (u) darbringen, 
opfern. 

thara-bi-bringan st. y» (d) es durch- 
setzen. 

thara-bi-scQuu6n sw. v. IL dahin 
schauen. 

tbara-bringan st. y. (a) hinbringen. 

thara-duas^ unr. v. zeigen, offen- 
baren. 

thara-faran st. v. (ä) hingehen. 

thara-fltzan st v. (i) eifrig streben 
nach. 



th&rafter 



tMrfari 



51 



thAr-after adv. danach. 

thar-after s. tharaafter, 

thara-fuagen sw. v. I. sich dazu 
gesellen, sich hinbegeben. 

thata-fiaaren sw. v. I. hinbringen, 
hinfuhren. 

thara-furi adv. davor. 

thara-gangan red. v. (a) hingehen« 

thara-ger6n sw. v. IL hinbegehren. 

thara-gi-gähen sw. v. I. dahineilen. 

thara-gi-tlen sw. v. I. hineilen. 

thara-gi-ladön sw. v. II. dahin be- 
rufen. 

thara->gi-lAzan red. v. (a) dahin 
lassen, dahin richten. 

thara-gi-leiten sw. v. I. dahin fuh- 
ren. 

thara-gi-louÜEUi red. v. («) hineilen. 

thara-hol6n sw. v. IL dahin rufen. 

thara-huggen sw. v. I. dahin den- 
ken. 

thara-tlen sw. v. L hmeilen. 

thara-ln, thar-tn adv. dahinein. 

tbara-tn-fSeuran st v. [a) hineingehn. 

thara-in-queman st. v. (a) hineinr 
kommen. 

thara-ingegin(t) adv. dahin ent- 
gegen. 

thara-k^ren sw. v. I. refl. sich wo- 
hin kehren. 

thara-kleiben sw. v. I. daran be- 
festigen. 

thara-ladön sw. v. II. dahin ein- 
laden. 

thara-leggen sw. v. L hinlegen. 

thara-leiten sw, v. I. hinleiten. 

thara-liazan st. v. {u) sich ent- 
scheiden für. 

thar-ana s. tharaana. 



thär-ana adv. daran, darauf; worin, 
worauf. 

thara-n4hen sw. v. L dahin gehn. 

thara-nennen sw. v. I. dahin berufen. 

thara-quedan st. v. (tf) zu jeman- 
dem sprechen. 

thara-queman st. v. {a) hinkommen. 

thara-rihten sw.v. I. dahin richten. 

thara-ruafan red. v. [a) anrufen. 

thara-rusten sw. v. I. refl. sich be- 
reiten. 

thara-sehan st. v. \d) hinsehen. 

thara-senten sw. v. L hinsenden. 

thara-sprechan st. v. (0) hinspre- 
chen. 

tharasun adv. dorthin, bei drefaHf 
fallan, faran, fuarcn, gangan, 
sügarif uuesan. 

thara-thenken sw.v. I. hindenken. 

thara-thuruh adv. dahindurch. 

thara-üz adv. dahinaus. 

thara-uuenten sw. v. I. es darauf 
ablegen, dahin wenden. 

thara-uuert adv. dahinwärts. 

thara-uuidiri adv. dagegen, hin- 
gegen. 

thara-utits^n sw. v. in. darauf aus- 
gehn, danach streben. 

thara-zellen sw. v. I. aufzählen. 

thara-zua adv. dazu, darnach; über- 
dies. 

tharb^n sw. v. III. m. Gen. be- 
dürfen, entbehren, nicht haben. 

thäre s. thär, 

tharf V. praet. praes. bedürftig sein, 
brauchen. 

thär-fora adv. davor. 

th4r-foma adv. da vom. 

thir-furi adv. davor. 



S2 



Üiailn 



thing 



thar-tn s. ihara4n* 

thar-ingegini s. tharaingegin. 

thUr-üme adv. darin. 

th4r-mit(i) adv. damit, dabei. 

thär-oba adv. darauf, darüber (Ruhe). 

thUr-obana adv. darauf (Ruhe). 

thar-üf adv. dahinauf, darauf (Rich- 
tung). 

thftr-üf adv. darauf (Ruhe). 

thar-Ü2 adv. dahinaus. 

thUr-üze adv. draussen. 

thftr-uuidari adv. dawider. 

thar-zua s. tharazua, 

thajE Conj. dass, damit, so dass. 

thajE Art. s. ther. 

the Relativstamm, oft in Verschmel- 
zungen. 

thegan st. m. (a) Mann, Kriegs- 
mann, Kämpfer, Diener. 

thegan-heit st. f. (t) Mannhaftig- 
keit, Tüchtigkeit 

thegan-kind st n. (a) Knabe. 

thegan-licho adv. heldenhaft. 

thehein, thihein, thihhein pron. 
irgend ein (in Sätzen negativen 
Inhaltes). 

theheinig, thiheinig, thiheining 
dasselbe. 

theih r= thaz ih. 

thetst = thaz ist, 

theiz = thaz iz, 

theken sw. v. I. decken, bedecken. 

themo, then, th6n s. ther, 

thenen sw. v. I. ausstrecken, erheben. 

thenken sw. v. I. (m. Gen.) den- 
ken (an). 

ther, thiu, thaz Pron. demonstr. u. 
Art. der, die, das: g. s. thes, 
thera, thes; d. s. themo, theru, 



themo; a. s. then^ thia, thaz; i. s. 
n. thiu (bt thiu [thaz] deshalb, 
weil; in thiu [thaz] sofern, wenn; 
zi thiu [thaz] dass, damit); n. pl. 
thie, thio, thiu; g. pl. thero; d. 
pl. th^n; a. pl. thie, thio, thiu; 
relativ gebraucht: welcher. 

ther = the er, 

thera s. ther, 

therdr, thisu, thiz pron. demonstr. 
dieser, diese, dieses (g. s. thesses, 
ther er a, thesses; d.s. thesemo, the' 
rhu, thesemo; a. s. thesan, thesa, 
thiz; L s. n. thisu; n. pl. these, 
theso, thisu; g. pl. ther er o; d. pl. 
thesen; a. pl. these, theso, thisu. 

thero s. ther, 

therren sw. v. I. verdorren machen. 

theru, thes s. ther, 

thesemo, thesses s. therer, 

thi = thiu s. ther, 

thia s. ther* 

thiar c= thia er, 

thiama sw. f. Junjgfrau. 

thiamu-duam st m. (a) Keuschheit 

thie s. ther, 

thiggen sw. v. I. m. G. d. S. flehen 
um. 

thih s. thu. 

thih = the ih, 

ththan st v. (/) gedeihen, wachsen, 
zu Gute komipen. 

thihein, thiheinig s. thehein, 

thiki adj. häufig; thiko adv. oft. 

thtn g. s.; s. thu, 

thin pron. poss. dein. 

thing st n. (a) Gerichtsversamm- 
lung, Rechtssache, Ding; dient 
auch zur Umschreibung abstrakter 



thingen 



thuralig&n 



53 



Begriffe, z. B. zi thes liebes thingon 
zu dem Geliebten. 

thingen sw. v. I., mit ti: hoffen 
auf; mit in: die Hof&ung setzen 
auf. 

thmgön sw. v. n. überlegen, beraten. 

thio s. ther, 

thiob st m. (oi) Dieb. 

thio-muati adj. unterthanig. 

thion6n sw. v. ü. dienen. 

thion68t St. n. {a) Dienst. 

thion6st-man cons. m. (i») Diener. 

thioma s. ihiarna, 

thiot st m. n. (a) Volk, Leute. 

thir s. thu, 

thiu s. ther, 

thiu St. f. (flekt thtuut) Magd, 
Dienerin. 

thiuns = thiu uns, 

thiuuo := thio iuuo, 

thiz s. theser, 

thiz = thie iz. 

th6 Adv. da; Conj. als, nachdem. 

thoh Adv. doch, auch in Wunsch- 
und Befehlssätzen; Conj. obgleich, 
m. d. Conjunkt 

thol6n sw. V. III. thol6n sw. v. ü. 
dulden. 

thorf st n. (a) Dorf. 

thom st m. (a) Dom. 

thorot adv. dort. 

thorrftn sw. v. m. verdorren. 

thrahta s. drahta. 

thrang6n sw. v. II. refl. sjph drän- 
gen. 

thräti adj. wichtig; adv. thraio^ als 
Verstärkung bei Verben und\ Ad- 
jektiven: sehr, völlig; ni'th¥äto 
ganz und gar nicht 



thrUtt nur in der Verbindung: in 

thräü eifrig, sofort, 
thrauua st f. {jfä) Drohung, 
threuuen sw. v. I. drohen, 
thrt num. card. drei (g. thrio, d. 

thrin, ntr. thriu), 
thringan st v. (a) drängen, 
thrio-sez st n. {a) Speisetisch, Tri- 

clinium. 
thritto num. ord. dritte, 
thrtzug num. card. dreissig. 
thrübo sw. m. Traube, 
thu pron. pers. du (g. s. thtn; d.s. 

thir; a. s. thih; n. pl. ir; g. pl. 

iuir; d. pl. iu; a. pl. iuih), 
thuahan st v. {ä) s. githuahan. 
thuan s. duan, ^ 
thuengen sw. v. 1. züchtigen, 
thuesben sw. v. I. vertilgen, 
thuingan st v. (a) bezwingen, be- 
wältigen. • 
thult st 1 (0 thulti cons. f. (in) 

Geduld, Nachsicht 
thttlten sw. v. I. dulden, leiden, 

ertragen, 
thump = dump, töricht 
thunken sw. v. I. m. Acc. d. P. 

unpers. es dünkt (II I2, 42. III 

19, 6. m. Dat. d. Pers.). 
thunsih = thu unsih. 
thurft st f. (/) Bedürfiiis; ist mir 

thurft nu Gen. d. S. ich bedarf 

etwas, 
thumtn adj. aus Domen, 
thurri adj. trocken, 
thurst st m. (f) Durst 
thunih Präpos. m. Acc. durch, um 

— willen, wegen, 
thuruh-^än red, v. (a) hingehen. 



54 



thuruhnalit 



umbikirg 



thuruh-naht adj. vollkommen, herr- 
lich. 

thunih-queman st. v. {a) hindurch- 
kommen, gelangen. 

thuruh-Btechan st. v. {a) durch- 
bohren. 

thuruht s. thuruh» 

thüsunt num. card. tausend; subst. 
Tausend. 

thüzar = thu üzar, 

U(V). 

uaben sw. v. I. üben, verrichten; 
m. Acc. d. P. Umgang haben mit. 

ua-hald adj. geneigt. 

ubar präpos. m. d* Acc. über, über 
— hin; uöar thaz ausserdem. 

ubar-al adv. in jeder Hinsicht, durch- 
aus, überall. 

ubar-faian st. v. (a) gehen über, 

ubar-gän, -gangan red. v. (0) über- 
schreiten. 

ubari-gangan red. v. (a) betreffen. 

ubari-gi-leggen sw. v. I, legen auf. 

ubari-uuon6n sw. v. II. weilen über. 

ubar-kobor6n sw. v. II. übertreffen, 
überwinden. 

ubar-lüt adv. laut, kundbar. 

ubar-mag v. prät. präs. übertreffen. 

ubar-muatt cons. f. (in) Uebermut, 
Ungerechtigkeit, Sünde. 

ubar-sttgan st. v. {i) übersteigen, 
überschreiten. 

ubar-uuant st. m. (0) Umsturz. 

ubar-uuinnan st. v. (0) bewältigen. 

ubar-uuintan st. v. (a) überwmden, 
ertragen. 

ubbtg adj. bedeutungslos, nichtig. 

ubil adj. schlecht, böse ; adv. ubilo. 



ubil st. n. (ö) das Böse, Uebel. 

ubil-boum, ubil-diLt s. boum, dät, 

ubil-d4to sw. m. Uebelthäter. 

ubil-herza, ubU-muat s. herza, 
muat, 

ubil! cons. f. (tn) Schlechtigkeit, 
Bosheit 

ubil-uuill!g adj. böswillig. 

ubil-uuillo s. uuillo, 

ubiri s. ubaru 

ueigi, uers, uestt %,feigifferSffesti, 

üf adv. hinauf, empor. 

üfan (seltener üfin) präpos. m. Dat. 
u. m. Acc. auf. 

üfe s. tharüf(e), 

üf-gangan red. v. (ä) aufgehen. 

üf-hald adj. aufgerichtet. 

üf-heffen st. v. (<$) aufheben, auf- 
richten. 

üfin s. üfan* 

üf-ir-heffen st. v. {ä) aufheben. 

üf-ir-rihten sw. v. I. aufrichten. 

üf-ir-skrikken sw. v. I. au&pringen. 

üf-ir-stantan, üf-stantan st. v. (ä) 
aufstehn, auferstehn. 

uilu s. filu, 

um-beranti adj. unfruchtbar. 

um-beri adj. unfruchtbar. 

umbi präp. m. Acc. um, für; umbi 
thaz dafür, deshalb. 

umbi-bi-f4han reg. v. {a) umgeben. 

umbi-bi-sehan st. v. (a) refl. sich 
umsehen. 

um-bi-derbi s. umbitherbi, 

umbi-gurten sw. v. I. refl. sich um- 
gürten. 

umbi-k6ren sw. v. I. refl. sich um- 
drehen. 

umbi-kirg adv. ringsherum. 



umbiring 



55 



umbi-ring adv. im Kreise herum. 

umbi-rttan st. v. (i) umreiten , zur 
Seite reiten. 

um-bi-ruah adj. unberücksichtigt. 

uinbi-scouu6n sw. y. II. umher- 
blicken. 

umbi-theken sw. v. I. ringsum 
decken, verwahren. 

um-bi-therbi adj. untauglich. 

umbi-uuerban st. v. (a) herum- 
gehen. 

umbi-zerban st. v. (a) refl. sich 
herumdrehen. 

umbi-zirg s. umbikirg, 

um-bltdi adj. unfreundlich, manisch. 

um-maht st. f. (i) Kraftlosigkeit, 
Krankheit. 

um-mahttg adj. kraftlos, krank. 

um-mez st. n. Masslosigkeit ; zi um- 
mezze im Uebermass. 

um-mez-lth adj. unermesslich. 

un-bera s. umberi, 

unda sw. f. Welle, Woge. 

undar s. untar, 

un-dÄt St. f. (i) Flecken, Makel, 
Sünde. 

un-diuri adj. wertlos. 

un-drUti, im-dulti s. mit th, 

un-dra st. f. Verunehrung, Schmach. 

un-fir-holan partic. Adj. offenkundig. 

un-fir-slagan partic. Adj. unverkürzt, 
unabsehbar. 

un-fluhtig adj. m. Gen. ohne Scheu 
vor. 

un-forahtenti partic. Adj. furchtlos. 

un-frauu6r s. unfrd, 

un-freuuida st. f. (a) Kummer. 

un-fr6 adj. (flekt. unfrauuer)^ m. 
Gen. betrübt über. 



un-fruatt cons. f. (in) Unverstand. 

un-ga-louba, un-ga-lth s. ungt- 
louba, ungilih, 

un-ganzt cons. f. (tn) Krankheit. 

un-gemo adv. widerwillig. 

un-gi-dlin partic. Adj. unerfüllt. 

un-gi-fuari st. n. (ja) Unglück. 

un-gi-lih adj. ungleich, verschieden. 

un-gi-16n6t partic. Adj. unbelohnt. 

un-gi-louba st. f. (a) Unglaube. 

un-gi-loui}tg adj. ungläubig. 

un-gi-mah adj. unbequem, ungeeig- 
net, ungehörig; adv. ungimacho 
heftig. 

un-gi-mah st n. (a) Kummer, 
Schmerz, Ungebühr. 

un-gi-macha st. f. (a) Unbehaglich- 
keit, Ungebühr. 

un-g^-merrit partic. Adj. ungehin- 
dert. 

un-gi-mezz6n, un-gi-mezz6n adv. 
Dat. masslos. 

un-gi-muati adj. unangenehm, m. 
d. Dat. 

un-gi-muati st. n. (ja) Kränkung. 

un-gi-nidt partic. Adj. ungenäht. 

un-gi-räti st. n, (ja) böser Anschlag. 

un-gi-ring adj. gewichtig. 

un-gi-saro adj. ungerüstet. 

un-gi-seuuan-licho adv. unsichtbar. 

un-gi-scafan part. Adj. unerschaffen. 

un-gi-uuar adj. unachtsam. 

un-gi-uuara st. f. (a) Unachtsamkeit. 

un-gi-uuitiri st. n. (ja) Unwetter. 

un-gi-uuurt adj. m. d. Dat. unan- 
genehm. 

un-gi-uuurt st. f. (i) Unannehmlich- 
keit, Rauhheit. 

un-gi-z4mi adj. unpassend. 



S6 



ungizämi 



un-gi-zämi st. n. (ja) Widerwärtig- 
keit. 

un-gi-zunft st. f. (i) Uneinigkeit. 

un-guat adj. böse. 

un-heilt cons. f. (in) Krankheit. 

un-h6ni adj. makellos ; adv. unhono, 

un-huldl oons. f. (tn) Treulosigkeit 

unkdr pron. unser beider. 

un-kund adj. unbekannt. 

un-ku8t St. t (i) Bosheit. 

un-lastar-bärtg adj. untadelhaft. 

un-maht s. ummaht 

unnts s. an, 

un-n6tag adv. Acc. ohne Zwang. 

un-n6to adv. freiwillig. 

un-ödi adj. schwer. 

un-redi-haft adj. unvernünftig, sinn- 
los; adv. unredihafto, 

un-redina st. f. (a) Ungereuntheit, 
Irrtum. 

un-rehto adv. ungerecht. 

un-reini adj. unrein. 

uns s. ih, 

uns = unsu s. unser, 

unsdr pron. poss. unser. 

uns£r g. pl, pron. pers. s. ih^ 

un-sittg adj. zuchtlos. 

un-scant adj. ehrenvoll. 

un-stätl cons. f. (In) Unrast. 

un-suazi adj. strenge. 

untar präpos. m. Dat u. Acc. unter, 
zwischen. 

untar-f4han red. v. (a) entziehen, 
entreissen. 

untar-fallan red. v. (a) dazwischen 
treten. 

untar-muari I 19, 7. ni läz iz u, 
unterlass es nicht mit Rücksicht 
auf die Beschwerlichkeit, 



untar-sehan st. v. (a) m. Dat. d. P. 
Acc. d. S. Nachsicht üben mit. 

untar-thio adj. unterthaA. 

untar-uueban st, v. (ä) durchweben. 

untar-uuizzan v. praet. praes. er- 
kannt haben. 

un-thankes adv. gen. unfreiwillig, 

un-thräti adj. bedeutungslos. 

un-thultt cons. f. (In) Marter, Be- 
trübnis. 

un-thurft st. f. (i) sultk u, ist es 
mir so wenig habe ich es nötig. 

un-uu4n st. m. (a) in mihilan un- 
uuän ganz gegen Erwarten. 

un-uuillo sw. m. mit thinemo un- 
uuillen ohne dass du es willst. 

un-uuirdl cons. f. (in) mit unuuir- 
din in unwürdiger Weise. 

un-uuirdtg adj. m. Gen. unwert. 

un-uuizzl cons. f. (in) Unverstand, 
Torheit. 

un-uuunna st. f. (ja) Trauer. 

unz Präpos. m. Dat u. Acc. bis; 
Comp, so lange bis. 

uoUon s. fol, 

ur-deili st. n. (ja) Urteil. 

urgilo adv. drückend, unerträglich. 

ur-heiz st m. (a) Aufstand, Em- 
pörung. 

ur-kundi st. n. (ja) Zeugnis. 

ur-kundo sw. m. Zeuge. 

ur-16si st n. (ja) Erlösung. 

ur-mUri adj. berühmt 

ur-minni adj. ohne Gedanken an, 
m. d. Gen. 

ur-uuäni adj. nicht in Betracht kom- 
mend. 

ur-uulsi adj. verwiesen. 

uz = unz I 20, 7. IV 20, 30. 



Az 



iiiiftra 



57 



üz adv. heraus. 

üsana adv. auswendig. 

üzar Präpos. m. Dat heraus aus. 

üz-drtban st. v. {i) hinaustreiben., 

üze adv. aussen, ausserhalb. 

üzer s. uzar, 

üz-faran st ▼. (ä) hinausgehn. 

üz-fiaren sw. v. I. refl. verstohlen 
hinausgehn. 

üz-fliazan st v. (u) herausfliessen. 

üz-gangan red. v. (a) herausgehn. 

üz-gi-gangan red. y. (a) heraus- 
gehn. 

üz-ir-drtban st. v. (t) austreiben. 

üz-ir-gangan red. v. (a) hinausgehn. 

üz-ir-stantan st. v. (a) auferstehn. 

üz-kdren sw. v. I. sich heraus be- 
geben. 

üz-14zaii red. v. (a) herauslassen. 

üz-lenti st n. (/a) Ufersand. 

üz-Iiazan st. v. {u) austeilen. 

üz-smizan st. v. (i) herauswerfen. 

üz-sptuuan st. v. (t) ausspucken. 

Üz-st6zan red.v. (u) hinausstossen. 

üz-uuertes adv. Gen. aussen. 

üz-uuerfan St. v. (a) hinauswerfen, 
vorwerfen. 

W. 

uu^fan st n. (a) Waffe, Schwert, 
uu^g st m. (j) Woge, 
uuaga sw. f. Wiege, 
uuäga st. f. (a) Wage, Abwägung, 
uuagan st. m. (a) Wagen. 
uu4hi adj. fein, kostbar, 
uuahsanf st. v. {ä) wachsen, zuneh- 
men, gedeihen, 
uuahsmo sw. m. Wachstum, Frucht 
uuahta st. f. {äj Wache. 



uuahtdn sw. v. III. Wacht halten. 

uuakar adj. wach, munter. 

uuach^n sw. v. III. wachen, mun- 
ter, lebendig sein. 

uuachor^n sw. v. II. refl. wachen. 

uuald st. m. (a) Wald. 

uuallan red. v. {a) wallen, brennen. 

uuaU6n sw. v. IL wallen, wandern, 
gehn. 

uualtan red. v. (ä) walten über, be- 
herrschen, verrichten, thun. 

uuamba st f. (a) Leib. 

uu4n St. m. (a) Gedaidie, Ho£Ehung, 
Einbildung. 

uuanana adv. woher. 

uiULnen sw. v. I. denken, meinen. 

uuang s. uuank. 

uuanga sw. n. Wange. 

uuänt cons. t{in) Gedanke, Meinung. 

uuank st m. (a) ; äna uuank zwei- 
fellos, sicher. 

uuanka st. f. (d:) ; äna uuanka ohne 
Zaudern. 

uuank6n sw. v. IL schwanken, ent- 
gehen, schweifen. 

uuanne adv. wann? indefin. irgend 
einmal, jemals, einst. 

uuan6n sw. v. IL refl. sich ver- 
mindern. 

uuant st. f. [t) Mauer, Wand. 

uuanta (apoc. uuant) Conj. denn, da. 

uuar s. uuara, 

uuÄr adv. wo, woher; indefin. ir- 
gendwo. 

uuÄr st n. (a) das Wahre, die Wahr- 
heit. 

uuär adj. wahr, wirklich. 

uuara adv., apoc uuar, wohin. 

uuära st f. (a) Wahrheit : nUt uuaru, 



58 



uuenten 



in uuäru wahrlich, wirklich; in 

uuära wahrhaftig. 
uuara st. f. {cl) Schutz. 
uuarba st. f. (a) Gang, Handlung. 
uu4r-haft adj. wahrhaftig. 
uu^r! cons. f. {in) Wahrheit. 
uu4r-lth adj. wahrhaft; adv. uuär- 

Ucko, 
uu4r-nissi st. n. {ja) Wahrheit, 
uuam^n sw. v. III. uuam6n sw. 

V. II. refl. sich in Acht nehmen, 
uuarta st. f. (a) Wache. 
uuart^n sw. v. III. achten auf, sor- 
gen für, m. Gen. oder Dat.; m. 

refl. Dat. sich hüten. 
uuas s. uuesan und uuer, 
uuas adj. scharf; adv. uuas so, 
uuasga St. f. (a) das Waschen, 
uuasgan st. v. (a) waschen, 
uuassida st. f. {a) Schärfe. 
uu4t St. f. (/■) Kleidung, 
uuäten sw. v. I. kleiden, 
uuaz s. uuer, 
uuazamo sw. m. Auswurf. 
uuazar st. n. (a) Wasser, 
uuazar-faz st. n. (a) Wasserfass. 
uu6 St. n. (z/a) Wehe, 
uucban st. v. (a) weben, 
uuedar pron. welcher von beiden; 

ni uuedar keiner von beiden; so 

uuedar so welcher von beiden 

auch immer. 
uueg st. m. (a)-Weg, Reise, 
uuegan st. v. (a) sein uu, m. Gen. 

klar erkennen, 
uuege-nest st. n. (a) Reisegerät, 
uuege-riht! cons. f. (in) gerade Weg. 
uueggen sw. v. I. bewegen. 
uueg6d St. m. (a) Hilfe, Fürsprache. 



uuegön sw. v. II. helfen, beistehn. 

uuehsal st. n. (a) Stellvertretung, 
Austausch. 

uueida st. f. (a) Fang. 

uueih = uuaz ih, 

uueih adj. schwach. 

uueich^n sw. v. III. weich werden. 

uueing s. uueng, 

uueinön sw. v. II. weinen, m. A. 
beklagen. 

uueiso sw. m. Waise. 

uueist = uuaz ist 

uueiz s. uuizzan, 

uueizen sw. v. 1. zeigen. 

uueken sw. v. I. erwecken. 

uuecha sw. f. Woche. 

uuelf s. uuelph, 

uuelih pron. was für ein. 

uud-lth adj* traurig. 

uuelkÄn sw. v. III. welk, schlaff 
werden. 

uuellan st. v. (a) wälzen. 

uuellen sw. v. I. wählen. 

uuelph St. m. (a) junge Himd. 

uuemo s. uuer, 

uudnag adj. unglücklich, elend, 
kläglich. 

uu6nag-heit st. f. {i) Unglück, Jam- 
mer. 

uudnag-lth adj. traurig; adv. uue- 
naglicho. 

uuenan s. uuer. 

uueng interj. uuola uueng! o des 
Frevels ! 

uuenken sw. v. I. schwanken, zu- 
rückweichen, unsicher sein, im Sti- 
che lassen (m. Dat. d. P. Gen. d. S.). 

uuenten sw. v. I. wenden, richten, 
leiten. 



uuidaniuerban 



59 



uuer, uüaz pron. interrog. wer, was 
(g. s. uues; d. s. uuttno ; a. s. 
uuenan, uuaz; i. s. uuiuj hiu [bi 
kiu, zi hiu, ziu weshalb]); indef. 
irgendeine, irgendetwas; so uuer 
so, so uuaz so wer, was auch 
immer. 

uuerban st. v. (a) sich umwälzen, 
sich bewegen, sich authalten. 

uuerben sw. v. I. refl. sich um- 
drehen. 

uuerd adj. wert, teuer, m. Dat. d. P. 

uuerd st n. (a) Wert, Güte. 

uüerdan st. v. (a) werden, geschehen, 
m. Dat. zuteil werden, 

uuerd6n sw. v. II. für wert erachten, 
geruhen, 

uuer^n sw. v. III. aushalten. 

uuerfan st. v. (a) werfen, 

uuergin adv. irgendwo, irgendwo- 
her. 

uuert cons. f. (in) Wehr, Gegenwehr. 

uuerk st. n. (a) Werk. 

uuerk6n sw. v. II. arbeiten, ins 
Werk setzen. 

uuermen sw, v. I. refl. sich wärmen. 

uuemÄn sw. v. III. uuernön sw. 
V. II. sich abmühen. 

uuerpfan s. uuerfan. 

uuerran st. v. (a) in Aufruhr bringen. 

üuerren, uuerien sw. v. I. kleiden. 

uuerren, uuerien sw. v. I. vertei- 
digen, verbieten. 

uuerre-sal st. n. {a) Widerstand, 
Aufstand. 

uuerti-sal st. n. (a) Verwundung, 
Beschädigung. 

uuets s. uuer, 

uüesal s. uuehsal. 



tiuesan v. subst. (a) sein (Präs. Ind. 
bin, bist, ist, birun, birut, sint; 
Präs. Conj. si, sis(t), si, simes (sw), 
stt, sin; uuese , uues es u. s. w. ; 
Prät. Ind. uuas uuäri uuas uuä- 
run u. s. w.; Prät. Conj. uuäri, 
uuärist, uuäri u. s. w. ; Imperat. 
uuis, uuesei; si, sit), 

uüesan st. n. (a) Wesen. 

Quesin! cons. f. (in) Wesenheit, Natur, 

uüesta s. uuizzan. 

uuetar st. n. (a) Unwetter. 

UU^uua St. f. (vä) Schmerz, Kummer. 

uuduuo SW. m. Schmerz, Aerger, 
Untergang. 

uüial s. uuallan, 

uuia-lth pron. adj. wie beschaffen. 

uuib St. n. (a) Weib, Frau. 

Uulbi-lih adj, jedes Weib. 

uuidar, uuidari adv. wiederum, 
Präpos. m. Dat. u. Acc, im Ver- 
hältnis zu, gegen. 

uuidaren s. uuidarbn, 

uuidari-uuesan st. v. {a) zuwider 
sein. 

uuidar-muati adj. m. Dat. unan- 
genehm. 

üüidar-muati st. n. (ja) uüidar- 
muatt cons. f. {in) Unannehm- 
lichkeit, Leid. 

uuidar6n sw. v. II. uuidiren sw. 
V. I. zurückweisen, verschmähen. 

uüidar-ort adv. zurück, rückwärts. 

uuidar-ortes adv. Gen. zurück, rück- 
wärts. 

uüidar-stantan st. v. (ä) m. Dat. 
entgegentraten. 

uuidar-uuerban st. v. (a) zurück- 
kehren. 



6o 



uoidaruuert 



uuttt 



uuidar-uuert st. m. (a) Widersacher, 

Gegner, 
uuidar-uuerto sw. m. Gegner. 
uuidar-uuert6n sw. v. n. m. Dat 

entgegentreten, 
uuidar-uuinno sw. m. Widersacher. 
uiiidiren s. uuidarSn. 
uuidiri s. uuidar. 
uuidor6n s. uuidarbn, 
uuidorort, uuidorortes, uuidorot 

s. uuidarorU 
uiiie s. uuio, 
uuielth s. uuialih, 
uuig St. n. {a) Kampf, Krieg. 
uu!h St. m. (a) Flecken, 
uuth adj. heilig. 
uutha st f. (a) s. uuthi, 
üuthen sw. V. I. weihen, segnen, 
uuthi st. n. (ja) Heiligkeit, 
uutht cons. f. (I«) Heiligung, Weihe, 

Weihung. 
uuiht St. n. {a) etwas, (ni uutht 

nichts). 
uuihti plur. freute; daneben ««i^/IrV. 
uu!la St. f. (a) Zeit, Weile, 
uuillo sw. m. Wille, Neigung, Ab- 
sicht. 
uuillu unreg. Verb, wollen, 
uuln st. m. (ö) Wein, 
uuini St. m. (i) Freund, 
uuinistar adj. link, 
uuinkil st. m. (a) Winkel, 
uuinnan st. v. {a) kämpfen, im 

Kampfe liegen, 
uuint st m. (a) Wind, 
uuintan st. v. {a) umkehren, 
uuintes-brüt st f. (/) Windsbraut, 
uuintirtg adj. winterlich. 
uuint-üOanta sw. f, Worfschaufel. 



uuint-üüorfa sw. f. Wor&chaofel. 

üuio adv. wie; so uuio so wie auch 
immer. 

uuio-lih s. uuialth, 

uuipf St. m. ? n. ? (a) Z^it, 

uuird! cons. f. (tn) Würde, VortrefF- 
lichkeit, Verdienst. 

uuirdtg adj. wert, würdig, m. d. Gen. 

iiairken sw. v. I. (praet. uuorahta) 
wirken, thun, verrichten, ausüben ; 
weben. 

uüt-roüh st m» {a) Weihrauch. 

uüirs adv. Comparat schlimmer; 
Superlat. uuirsist am schlimmsten. 

uoirt st m. (t) Hausherr. 

uuirtun st f. (ja) Hausfrau. 

üuts s. uuisa, 

uuts adj. s. uutsu 

uutsa St. (fl) sw. f. Weise, Art, Sitte. 

aüts-duam st n. {a) Weisheit. 

uuts-düan s. uutsu 

uutsen sw. v. I. weisen, zurecht- 
weisen, Anweisung geben. 

uutsdn sw. V. III. m. d. Gen. be- 
suchen. 

Qüis-heit st. f. {t) Weisheit 

uotsi adj. wissend, kundig; uuUi 
duan m. G. d. S. A. d. P. be- 
lehren, benachrichtigen; Superl. 
uuisosto, 

uuts-lth adj. klug. 

uuls6n sw. V. n. m. Gen. besuchen, 
sich wohin begeben, 

uuist st. f. (t) Lebensunterhalt, Nah- 
rung. 

uult adv. weit; uuito adv. 

uuita-utna s. uuituuina. 

uuithar s. uuidar, 

uuitt cons. f. (Im) Weite. 



uuita 



uuorolttmstdti 



6i 



ttuitu st. n. {u) Holz. 

uuitu-uina st f. {a) Scheiterhaufen. 

uuitüa st f. {vä) Witwe. 

üQt2 adj. weiss. 

uutzago sw. m. Prophet. 

uut^an st V. {i) m. d. Dat vor- 
werfen. 

uützi st n. {ja) Strafe, Qual. 

uulzindn sw. v. II. peinigen. 

uuizzan v. prät präs. wissen, ken- 
nen, verstehen, erfahren. 

uuizzt cons. f. (tn) üuizzi st n. {ja) 
Verstand, Einsicht. 

uuizzo sw. m. wissend, kundig, m. 
d. Gen. 

uuizz6d st m. {a) Recht, Gesetz, 
Gebot 

uuizz6d-spentÄri st. m. (ja) Geber 
des Gesetzes. 

üuola adv. wohl ; (uu, uuollen wohl- 
gesinnt sein; thir uuola ist du 
bist glücklich zu preisen); Interj. 
Heü! ach! 

uuola-dit st. f. (f) Gutthat. 

uuola-daan unr. v. wohlthätig wir- 
ken auf; m. Dat. 

uuolaga Interj. acht 

uuola-üuilltg adj. wohlgesinnt 

uuolf st m. (ö) Wolf. 

uuolkan st. m. (a) Wolke. 

uuolko sw. m. Wolke. 

uuon6n sw. v. HI. verharren, dauern, 
wohnen. 

uuorahta, uuorahutn s. uuirken, 

uuorolt st f. (i) Menschheit, Welt, 
Mitmenschen, Zeit. 

uuorolt-altar st. n. {«) Weltalter. 

uuorolt-dÄt st f. (/) menschliche 
Wesen, 



uuorolt-enti st. n. (ja) Weltende, 
jüngste Tag. 

uuorolt-6ra st f. Anerkennung, Ehre. 

uuorolt-floüm stm. (d) Erdboden. 

üOorolUfrist st. m. (t) Zeitlauf. 

uüorolt-kraft st f. (t) irdische We- 
senheit. 

UQorolt-kaning st m. (a)* irdische 
König. 

uuorolt-kuxmi st n. (ja) Menschen- 
geschlecht. 

uuorolt-lant st. n. (a) Erdreich. 

uuorolt-ltb st n. (a) Erdenleben. 

uuorolt-lth adj. weltlich. 

uuorolt-liüti st. f. Flur, (i) Erden- 
bürger. 

uuorolt-lust st f. (i) Weltlust 

nuorolt-magad st. f. (i) Erdenjung- 
frau. 

uuorolt-man cons. m. {^) Erdenbe- 
wohner, Mensch. 

üuorolt-menigt cons. f. ß«) Men- 
schenmenge. 

üuorolt-rtchi st n. (/a) Reich der 
Welt 

uüorolt-ring st m. (a) Erdenrund. 

uuorolt-ruam st. m. (a) irdischer 
Ruhm. 

ttuorolt-sacha st f. (a) irdische 
Angelegenheit. 

üüorolt-scanta st. f. (a) Schande 
für die Menschen. 

uuorolt-slihtt cons. f. (?») arme Welt 

uuorolt-thing st n. (a) Erdenan- 
gelegenheit 

uuorolt-thiot st. m. (a) Erdenvolk. 

uuorolt-unda sw. f. Weltgewoge. 

uuorolt-nn-stätt cons. f. (I») Unbe- 
ständigkeit des Irdischen. 



62 



nuoroltztt 



uuorolt-z!t St. f. (/) Zeit dieser Erde. 

uuorolt-zuht St. f. (t) Welterhaltung. 

uuort St. n. (a) Wort. 

uuorto-gi-llh adj, je ein Wort. 

uuuafan red. v. (a) weinen, klagen. 

uuuachar st. n. (a) Gewinn. 

uuuasti adj. wüst. 

uuuastt- cons. f. (in) Wüste. 

uuuastinna st. f. (jä) Wüste, Wild- 
nis. 

uuuast-üualdi st. n. (Ja) Einöde. 

uuunna st. (/a) sw. f. Lust, Selig- 
keit, Wonne. 

uuunnl cons. f. (in) Wonne, Selig- 
keit. 

uuunni-sam adj. wonnig. 

uuunno sw. m. Woxme. 

uuunno-sam s. uuunnisam, 

uuunsgen sw. v. I. m. Gen, wün- 
schen, ersehnen. 

uuunta st. (a) sw. f. Wunde. 

uuuntar st, n. (a) Wunder. 

uuuntar-lth adj. wunderbar, ausser- 
ordentlich; adv, uuuntar Itcho, 

uuuntar-Uchi st. n. (ja) Wunder- 
werk. 

utlunt6n.sw. v. IL verwunden, 

uuuntorön sw. v. II. itr. auch refl. 
sich wundern. 

uuurzela sw. f. Wurzel. 



yr s. tr. 



zaga-heit st. f. (/) Unentschlossen- 

heit, 
zahar st. m. (j) Thräne; 
zala st. f. (a) Zahl, Berechnung. 



zÄla St. f. (fl) Schrecknis, Not, Ge- 
fahr, Untergang. 

zäldn sw. V. ni. hinschlachten. 

zauudn sw. v. III. m. Dat. d. Pers. 
Gen. d. Beziehung: gelingen, zu- 
teil werden. 

ze = zu 

zehan num. card. zehn. 

zehan-zug num. card. hundert. 

zeig6n sw. v. II. zeigen, andeuten, 
be-, erweisen. 

zeihnunga st. f. (a) Bild. 

zeichan st. n. (a) Zeichen, Merk- 
mal, Wunder, Himmelszeichen, 

zeinen sw. v. I. zeigen, weisen. 

zein6n sw. v. II. andeuten, zeich- 
nen, ein Zeichen machen. 

zeiz adj. zart, anmutig. 

Zellen sw. v. I. zählen, berechnen, 
mustern; sagen, erzählen; beken- 
nen, befehlen. 

zeman st. v. (a) geziemen, passen; 
mit Dat. oder fora, 

zemo = zi themo* 

zkn == zi ihm, 

zer = zi theru, 

zerben sw. v. I. refl. sich umdrehen 

zerubtm st. n. Flur. Cherubim. 

zes = zi thes, 

zesauua cons. f. (z^^) Rechte. 

zesauut st. f. (tn) Rechte. 

zeso adj. (flekt. zesuuer) recht« 

zeso St. n. (z/a) Rechte. 

zessa St. f. (a) Woge. 

zess6n sw. v. II. wogen, wallen« 

zetten sw. v. I. auseinanderbreiten. 

zi Präp. m. Dat. zu, an, bei; nach 
Verben der Bewegung und zur 
Bildung adverbialer Ausdrücke, 



ziahan 



zoalita 



63 



auch von der Ruhe in Raum und 
Zeit; häufig dient es dazu, das 
Prädikat einzuleiten. 

ziahan st. v. («) ziehen, erziehen, 
verpflegen, verwahren. 

ziaren sw. v. I. schmücken. 

ziari adj. schön, lieblich ; adv. ziaro, 

ziarl cons. f. (in) Schönheit. 

zi-brechan st. v. (a) zerbrechen, 
vernichten. 

zi-fallan red. v. (0) zerfallen, zu 
Grunde gehn. 

ziga sw. f. Ziege. 

zi-g4n, zi-gangan red. v. (0) ver- 
laufen , auseinandergehn , gebre- 
chen. 

zlhan st. v. (/) m. Acc. d. P. Gen. 
d. S. aussagen von, zeihen. 

zi-kleken sw. v. I. zerreissen, zer- 
platzen. 

zildn sw. V. II. itr. m. Gen. oder 
mit refl. Gen. sich beeilen, sich 
beeifem. 

zi-lösen sw. v. I. auflösen, zerstö- 
ren. 

zimbor6n sw. v. II. zimmern, er- 
bauen. 

zins St. m. (/) Zins, Steuer, Steuer- 
veranlagung. 

zinsera st. f. (0) Rauchfass. 

zioro s. ziaro, 

zi-säen sw. v. I. zerstreuen, 

zisamane-bi-uuintan st. v. (a) zu- 
sammenwickeln. 

zisamane-duan unr. v. sammeln. 

zisamane-faran st. v. [ä) zusammen- 
kommen. 

zisamane-flehtan st. v. {a\ zusam- 
menflechten. 



zisamane-fuagen sw. v. I. refl, sich 
vereinigen. 

zisamane-gin red. v. {a) zusammen- 
kommen. 

zisamane-gi-bintan st. v. (0) zu- 
sammenfugen. 

zisamane-gi-fuag«n sw. v. gesellen ; 
refl. sich zusammenfugen. 

zisamane-gi-hlen sw. v. I, sich 
verheiraten. 

zisamane-queman st v. (a) zu- 
sammenkommen. 

zi-sltzan st. v. {i) zerstören. 

zi-spreiten sw. v. I. zerstreuen. 

zi-stözan red. v. («) auseinander- 
stossen, niederstürzen. 

ztt St. f. (/) Zeit, Zeitmass, Stunde; 
Plur. Festzeit. 

ziu = zi hiu s. uuer. 1 

zi-uuerfan st. v. (a) zerstören. 

zorkolön sw. v. II. hinschwinden. 

zom St. n. (fl) Zorn, Erbitterung; 
zi Zorne l o über den Frevel 1 

zom-lih adj. zornig, erbittert. 

zuä s. zuene, 

zua-gi-sprechan st. v. {a) spre 
chen zu. 

zua-ruafan red. v. (0) zurufen. 

zua-sehan st. v. (a) zusehen. 

zua-sprechan st. v. (0) sprechen zu. 

zuht St. f, (/) Erziehung, Unterhalt, 
Nachkommenschaft. 

zuhtilri St. m. [ja) Zuchtmeister, 
Erzieher. 

zukken sw. v, I. gewaltsam weg- 
ziehen, 

zunga sw. f. Zunge, Sprache. 

zürnen sw. v. I. zornig, böse sein. 

zuahta st. f. (a) Geschlecht. 



64 



zuemzi^ 



zuiaol6n 



zuein-zug num. card. zwanzig, 
zuelif num. card. zwöl£ 
zuelifto ntun. ord. zwölfte, 
zu^ne, zui, zuei nmn. card. zwei 

(g. zueio; d. zuein; a. zuene, zuä, 

zuei). 
zutg st n. (a) Zweig, 
zuiro adv. zweimal. 



zuisgi adv. doppelt, zwiefach. 
zutual St. n. (<i^ Zweifel, Schwanken, 
zutual adj. zi^^eifelnd. 
zui-ualt adj. zwief^tig; adv. zui- 

ualta, 
zutuiltn adj. zweifelhaft. 
zutuol6n sw. V. II. zweifeln. 



THIS BOOK IS DUE OK THE LAST DATE 
STAMPED BELOW 



AN INITIAL FINE OF 25 GENTS 

WILL BB A88E88ED FOR FAILURE TO RPTURN 
THIS BOOK ON THE DATE DUE. THE PENALTY 
WILL INCREA8E TO 80 CENT8 ON THE FOURTH 
DAY AND TO $1.00 ON THE 8EVENTH DAY 
OVERDUE. 



JUL 10 1943 



MAY 5 1Q' > 7 



K^A-^-U- 



rz^ 



AP R ^ 1968 5 4 



\<^h% 






jUECEiV^ 



MAY 13 '65 -5 



PjniÄmw»^ 



^ 



V ti^ 



^lACKS 



t^^&uvm^ 



m^y^^'^^^ 



LD 21-100m-7,'39(4028) 



YfI^%30Ö 




M165714 



■,:^^c 



h-^ 

•«••.] 



•»• 



^-'•.'-t 



THE imiVERSITYt>F CALIFORNIA LIBRARY 



i'i' 






ISk