Skip to main content

Full text of "[Opera];"

See other formats 


ik 


"h 


0%5M 

P.  0VIDIV8  NASO 


EX  ITERATA  K  MERKELII  RECOGNITIONE 


voL.  n 
METAMOEPHOSES 

CVM  EMENDATIONIS  SVMMARIO 


LIPSIAE  ^  y 

IN   AEDIBVS  B.  G.  TEVBNERI 
MDCCCLXXXVI. 


LIPSIAE:    TYTIS    E.  O.  TEtrBSEEI. 


O.  SCHNEIDERO 

CALLIMACHEO 

INDECLINATAE   PER  ANNOS 

DVODEQVADRAGINTA   AMICITIAE 

ET  STVDIORVM  IVC\rNDI  SAEPE 

AC  MVLTIMODIS  CONCILli 

MONVMENTVM  VTI  SIT 


EMENDATIONIS 
CONSPECTUS  ET  RATIONES.    RETRACTATA. 

LIB.  I  V.  2  ILlac,  quod  dedi,  magis  eo  signifi- 
catu  intellego,  quo  est  iv  435  VIII  186,  eadem  290,  quam 
quo  IV  360  aut  in  loco  a  me  correcto  XIII  694.  namque 
viae  quaedam  faciendae  imago  obversatur,  longae  per  tot 
aetates,  tortuosae  et  confragosae  propter  argumenti  va- 
rietatem  et  novitatem,  inter  Romanos  certe,  ut  alias  glo- 
riari  solitus.  in  ea  via  velut  per  stationes  Buis  vicibus 
dei  duces  et  comites  expetuntur,  qui  aut  aliqui  rebus 
intersunt,  aut  suasmet  ipsi  formas  mutant.  parentbeseos 
idem  in  eadem  sententia  locus  et  modus  est  IV  661 
XIII  597.  huius  interpretationis  perspicuitas  perit  in  vul- 
gata  scriptura.  pronomen  illas  nihil  dicit,  quin  ultro  in- 
tellegatur,  tollit  adeo  illud  de  mutatis  deis  ipsis;  ac  qnod 
antecedit  et  aut  sententiae  molestiam  aut  sermonis  creat 
insolentiam.  Hauptii  fuit  explicatio,  ut  dei  invocentur 
eius  potentiae  nomine,  cuius  inter  alia  illae  mutationes 
documentum  sint:  cui,  si  optandum  esset,  praeferrem,  ut 
neglegentia  poetae  excusetur,  similis  Horatianae  Senn.  I 
6  101,  qua  nimis  ambigue  et  pro  guoque  dixerit,  uti  po- 
suit  etiam  IX  433  652  XIII  84;  sensu  eo,  qxio  hoc  est 
X  223.  fecisse  videtur  etiam  VIII  247,  putatur  X  501. 
sed  enim  „ev  dpxtj  Troir|ceujc  TrapdXoTOV  ou  \xr\  TTOiir|Ctw". 

15  Utque  erat  et  tellus  illic  et  pontus 
ET  AER.  sprevi  o^^servatiunculam  de  ut  pro  uti  posito, 
quae  orta  videtur  e  comparatis  duabus  scripturis,  Utque 
erat  teUus  iUic  et  (cod.  Bern.;  mox,  puto,  fuit)  et  Quague 
fuit  tellus  UUe  ut  (Poi-ph.,  ex  parte  M,  Planud.),  quarum 


VI 

posterior  fuit  eruditi  grammatici,  qui  nosset  locutionem 
Ovidianara  ut-sic,  et  acumen  addere  vellet,  sed  non 
attendit  ad  id,  quod  adest,  si  erat  cum  eraphasi  legatur, 
'quamquam  aderant  orania,  tamen  singula  numeris  suis 
manca  erant*.  simili  modo  intellectum  non  est  comma  a 
me  pridem  positum  v.  20  post  pondere;  praecipitur 
etiamnum,  sine  pondere  esse  pro  dativo,  quod  satis  abso- 
num.  pro  nominativo,  omisso  aliquo  participio,  potest 
esse,  ut  IX  639;  poeta  variare  voluit  structuras,  uti  fecit 
V  546  in  alis,  in  caput,  ungues  (qui  est  accusativus  eius 
modi  ut  VII  183  quos  notavi),  VII  43  vultus  in  illo,  nobi- 
litas  animo,  gratia  formae.  36  freta  diffundi.  hoc 
rectene  partim  ex  Bern.  dederim,  pendebit  ex  Lactantii 
codice  Bononiensi,  quem  nimis  obiter  versavi.  nam  eius- 
dem  Lactantii  et  cod.  Bernensis  v.  173  dicitur  esse,  quod 
dedi,  Jiac.  a  fronte  non  potest  opponi  diversis  locis,  nisi 
dicatur,  quae  ea  frons  sit.  attingit  hoc  ad  quaestio- 
nem  illam  difficillimam  topographicam  de  aditu  montis 
Palatini:  frons  Palatti,  si  memini,  est  in  Mirabilibus  Urbis. 
190  INMEDICABILE  CURA.  corpus  libri  meliores: 
mlnus  interpolati,  ut  ii  606  et  saepius.  vitium  sine  dubio 
inveteratum,  sive  litteris  eapitalibus  scriptum  fuit  CDRP., 
aflfecta  postrema  A,  ut  in  titulis  lapideis  passim  obser- 
vatur,  sive  de  scriptura  cogitandum,  qualis  in  fragmento 
Pont.  Guelferb.,  aut  Plinii  Veronensi;  sed  in  hac  malim 
redire  ad  compendium  quod  est  editionis  Moneanae  p.  18,  4 
in  PRA»,  ac  reponere  inmedicabile  CURAE,  ut  IX  262 
legimus  populahile  flammae.  cura  et  curare  scilicet  est 
medicorum.  207,   208.   hos   versus    proscripsi    atque 

interpolationis  generi,  quod  tertium  appelh),  accenseo,  cum 
saeculo  eo  fere,  quo  Ekkehardi  Waltharius  edolatus  est, 
in  scholasticae  lectionis  fabulis,  quales  scriba  Bernensis 
selegit,  aut  salebrae  dictionis  laevigabantur,  aut  multa  a 
multis  apte,  inepte  amplificabantur.  visum  hic  alicui,  ut 
etiam  vill  95,  deesse  quod  sermonem  insequentem  denun- 
ciaret.  omisit  poeta  XII  176  542  XIII  127  XIV  464;  XI 
622   XI  389   XII  182   xiii  640.  268  MANU  lata. 


vu 

scnptuiam  Heinsii  revocavi.  ita  enim  legisse  Seneca  vi- 
detur,  qui  Nat.  qu.  II  28  3:  lato,  ut  ita  dicam,  ictic  et  to- 
tum  glohum  simul  dissipante  oj)us  est,  ut  sonitus  erumpat, 
qualis  auditur,  ewm  tonat.  idem  autem  quae  scri]i;sit  initio 
c.  XXVI  de  origine  imbrium,  vakle  dubiam  mihi  faciunt 
correctionem,  quam  v.  269  dedi,  INCLUSI  nimU,  explicant 
illud  hinc,  quod  in  vulgata  scriptura  male  me  liabuit. 
velim  deleri  coniecturam  ceteroquin  solitis  scribae  M  er- 
roribus  satis  munitam.  405  SED  UTI  EST  l>E  MAR- 

MOBE  COEPTIS  —  SIGNIS.  EST  sine  libris  inserui  eo  lo- 
co,  quo  est  in  versu  XIII  135.  poterat  abesse  hoc  loco, 
si,  nt  in  illo  vel  III  178,  XV  170,  nudum  praedicatum 
esset:  sed  iunctum  est  dativo  possessivo  signis;  ab  ad- 
iectivo  simiUima  non  hic,  sed  rudihus  pendet.  quam  ob 
rem  rasuram  in  M  cept . . .  non  supplevi  scriptura  alionim 
librorum,  quam  manus  secunda  in  illum  intulit,  eraso 
scilicet,  quod  leviori  opera  corrigi  non  posset.  470  QUOD 
FACIT,  HAMATUM  EST.  auratum  est  libri  omnes.  cor- 
reetio  cei-tior  fortasse  Heinsiana  v  80,  ubi  M  . .  ammoto, 
olim  sine  dubio  hammoto,  perpetuo  hic  scriba  ineptit  in 
adicienda  aut  detrahenda  ea  littera.  etiam  II  799  et  iv 
720  dedit  amatis,  amo.  vulgatam  non  tuetur  vil  673 
iaculum,  cuius  fuit  aurea  cuspis;  at  emendationem  v  384, 
Propert.  III  12  9  Haupt.  545,  547  recepi  quae  in  pro- 
ecdosi  posthabui.  non  est  probabile  solum  Peneum  in- 
vocatum  voluisse  poetam,  a  patre  filiam  mutatam  fuisse. 
Tellurem  aut  crediderim  desumptam  ex  Aesch.  Promethei 
vv.  565  581  H.,  quam  fabulam  relegisse  eum  oportet  ante- 
quam  versum  abhinc  vigesimum  conscriberet,  aut  ex  fa- 
bula  Antiochena,  quam  habet  Nonnus  Dion.  XXXIII  214 
(Munro,   Aetna  p,  43).  640  RICTUS  NOVAQUE  UT 

CONSPEXIT  IN  UNDA  CORNUA.  ripas  libri.  tuendum 
reor,  quod  nemo  probare  ausus.  rictus  et  cornu^  redeuut 
w,  740  741:  rictus  bovis  est  apud  Plinium  Nat.  h.  Vill 
74:  vultus  et  cornua  vidit  in  unda  etiam  Actaeon  lli  200. 
quantum  accedere  putatur  tenerioris  affectus  ex  anaphora 
vulgatae  scr^  tantum  deperit  ex  narrationis  partium  con- 


VJll 

venientia.  664  TALIA  MAERENTES.    maerenti  multi 

libri,  inter  quos  L,  qui  cum  MBE  accusativorum  plura- 
lium  in  is  tot  exempla  vel  vsBtigia  servavit,  ut  restitui 
deinceps  pridem  potuerint.  s  liic  abstulit  proximum  sub. 
submovcri  soUemniter  dicitur  cum  lictor  iussu  et  auctori- 
tate  magistratus  multitudinem  itineri  obstantem  dissipat. 
quae  quia  in  partes  diversas  decedere  solet,  suhmovere 
est  interdum  clividere.  Germaniam  ab  Italia  submovent 
Alpes  apud  Plinium.  sed  adest  hic  turba,  pater  et  soro- 
res,  v.  G43,  quas  i-ecessisse  quis  putaverit?  iter  impedi- 
tur  a  circumsistentibus.  qui  auctoritate  agit,  animadver- 
iit,   iter   aperit,    est  Argus.  Hae   sunt  meae   in  boc 

libro  emendationes.  aliorum  aeque  faciles  recepi  Heinsii 
560  677,  Burmanni  435,  Luc.  Muelleri  601,  incertorum 
auctorum  313  580;  uti  nec,  quis  primus  343  344  hoc 
ordine  dederit,  novi:  ipsum  me  fecisse  olim  non  notavi. 
scripturas  reliquas  tenacius  paulo  et  plenius  quam  olim 
codicis  M  reddidi,  cui  accedebat  in  hoc  et  proximo  libro 
interdum  codex  Bernensis  363  saec.  ix,  olim  monasterii 
Floriacensis  ad  Ligerim,  qui  Servium  P.  Danielis,  puto, 
servavit,  cuius  collatio  perdiligens  H.  Keilii  apud  me  in- 
venta  est.  qui  ubi  aperte  fidem  fallebant,  descendi  proxi- 
me  ad  L,  antiquissimum  ex  interpolatis.  is  sine  fraudis 
suspicione  versus  aliquot  in  M  omissos  et  scripturas  vi- 
ginti  suppeditavit,  quarum  loco  glossemata  M  307  622 
710,  rasixras  152  720  habebat.  Erfurtanus  eiusdem  no- 
tae,  saeculo  uno  recentior,  adhibitus  est  484.  reliquorum 
librorum  prorsus  incognitorum  opem  precariam  defugi: 
quae  72  340  637  recepi,  in  ipso  limite,  quem  mihi  scripsi, 
posita  sunt.  sed  tamen  ad  partes  vocavil£>cis  undevigLnti, 
quibus,  praeter  552,  unius  litterulae  discrimine  proba- 
bilia  habebant;  praeterea  dcderunt  660  quod  erasum  in 
M,  678  cuius  vestigium  servavit  in  nova,  747  de  quo  ad- 
notavi  ad  vil  162. 

LIB.   II    V.   244    CUM   PHEGIACO    ERYMANTHO.     ita 
dedi  in  proecdosi   anni  MDCCCL.     Psophis  vetere  nomine 


rx 

fuit  OriTici  seciindiim  Pausan.  VIII  24  2  et  8,  0r|feia 
secundum  llerodiannm  I  p.  280,  10.  ab  hoc  est  Phegeius 
IX  412,  ab  illo  Fhcgiacus.  non  opus  est  redii-i  ad  Gla- 
reani  Psophiacum^  quod  debebat  esse  Psophldium,  Hero- 
dian.  II  p.  883,  2,  etsi  Oridius  a  Phocide  fecit  Pliocaicum 
II  569  et  Phoceum  Am.  Ii  6  15.  399  STIMULOQUE 
DOLENS  ET  VERBERE  SAEVIT;  SAEVIT,  ERUM — .  quod 
in  proecdosi  dederam,  petiveram  ei  codicum  trium  Hein- 
sii  scriptura  apud  Jahnium  omissa.  stimulos  M,  inutiliter; 
deinde  Saevit  oiim  omnes  libri.  sustuli  vitium,  quod  re- 
dit  VII  687,  tvim  interpunxi  post  saevif,  quae  virgula  loco 
esset  particulae  copulativae  in  huius  modi  anaphora  sub- 
sequi  solitae:  V  539  542  et  Xlll  580  582  vidit—  Vidit 
et,  XIV  698  700  Viderat  —  Viderat  et,  xili  427  428  m- 
nem  —  crinem  lacrimasque.  ^erum  insuper  habitum  obiectat, 
natum  perditum  imputat.'  497   TER  QUINQUE  FERE 

NATALIBUS  AUCTUS.  ita  dederam,  quod  M  fere  a  ma. 
pr.,  postremam  vocem  erasam  habere  notabatur.  anmSr 
annis,  actis  reliqui  libri.  crescentes  anni  sunt  x  24. 
774  VULTUMQUE  INITA  AD  SUSPIRIA  DUXIT.  ima  (hoC 
in  ras.  a  ma.  sec.  M)  ad  suspiria,  deae  ad  suspiria  libri, 
ulterum  vix  satis  latine,  alterum  ab  interpolatione.  du- 
cere,  trahcre  vultum  dixit  poeta  Pont.  iv  1  3,  8  12.  ipsam 
emendationem  non  habeo  nunc,    quo  adstruam.  823 

FRIGUSQUE  PERURGUET.  hoc  minus  etiam  praestiterim. 
per  ungues  libri  meliores,  per  artus  interpolati.  Hauptius 
per  inguen  et  proximo  versu  callent,  mira  infelicitate. 
putabam  versum  adiectum  esse,  quia  corruptela  verbum, 
quo  opus,  abstulerat.  simile  factum  apparebit,  idque  cla- 
rissime,  IX  415.  sed  cum  adurguere,  inurguere,  suhiirguere 
proba  sint,  perurguere  ante  Suetonium  vii  reperitur,  in 
LucUii  Aetna  v.  227  explosum  est  ab  editore  Canta- 
brigiensi.  808  GLACIES  INSERTO  SAUCIA  SOLE.  in- 
certo  libri,  cui  nullus  hic  locus.  inserti  radii  solis  sunt 
apud  Lucretium  II  115;  quod  cum  Vergilius  in  versu  apud 
Munroem  adposito  improbasse  videretur,  invenit  Ovidius, 
ubi  appositius  diceretur.  871  FlSSA  PEDUM  —  VESTI- 


GIA  sine  libris  scripsi,  qui  Falsa,  aperte  mendosum. 
A.liorum  coniecturas,  etsi  factae  sunt,  nullas  recepi.  redii 
hic  quoque  paulo  quam  olim  attentius  ad  scripturas  M 
et  B  (habet  hic  v.  11  uidetur,  19  adclyui  adscripto  Vad- 
diuo)]  debebam  etiam  in  cygnus^  uti  B  in  indice  libri, 
.nn.  cygnus  in  auem  cygnus,  M  perpetuo,  367  377  539, 
quod  toto  libro  XII  exhibui,  quamvis,  ut  Progne^  discedat 
a  codioe  Vergiliano;  poteram  in  Non  14  cum  B,  nisi 
forte  M,  quod  videor  notasse,  rasuram  habet;  poteram 
etiam  527  529.  secutus  sum  bis  grammaticorum  testi- 
monia,  L  in  locis  undetriginta  eius  plane  modi,  quo,  quae 
genuina  is  liber  servaverit,  satis  iudicari  potest;  dubius 
eram  132  et  819.  ad  codices  incognitos  confugi  viciens 
quinquiens,  sed  aut  in  parvi  momenti  discriminibus,  aut 
ubi  scribam  M  deliquisse  more  suo  pateret,  glossematis 
receptis  284  376  723,  syllabis  permutatis  485,  ut  infra 
ad  VII  162  adnotavi,  halucinantem  aliorum  locorum  me- 
moria  792,  aut  ubi  scriptm-a  M  in  rasura  extaret,  688 
vicina  tota  788  successihus  atgue  821  flectitur.  ex  E  po- 
terant  fortassis  admitti,  quae  olim  dedi,  701  suo  pretiumf 
Aglauros  Peneos  739  749  243;  ascivi  Maeandros  246. 

LIB.  III  V.  151  PHOEBUS  UTRAQUE  DlSTAT  IDEM 
CRETA.  idem  terra  libri,  suspectum  iam  Bentleio,  qui 
meta  ex  145  iteratum  volebat.  loco  IV  214  nihil  inest, 
qxiod  II  68  XI  258  et  tot  similibus  opponi  possit.  quod 
dedi,  ad  romani  moris  ludos  circenses  ita  referebam,  ut 
cretam,  qua  circiim  praeduxerunt  ad  victoriae  notani,  Plin. 
N.  h.  XXXV  199,  pertinuisse  putarem  int^r  carceres  et 
spinae  partem  inferiorem,  in  qua  metas~^  a  dextra  parte 
metam  ultimam  poeta  Trist.  iv  8  35  Am.  Ill  15  2  adsigni- 
ficaret;  quo  loco  Olympiae,  nepi  Tep)aa  bp6|Liou,  Pind.  01. 
III  33,  arbores  Hercules  plantaverat:  ut  id  metarum  dis- 
crimen  ad  cretam  translatum  sit.  stadii  metae  X  597 
6  64  alienae  sunt  a  cursus  Solis  comparatione.  368 

TANTUM   HAEC   IN   FINE  LOQUENDI.     tamen  haec  libri. 
atqui   explicatio   sequi  videtur,    non  oppositio,    plane    ut 


XI 

XIV  98  100,  absiuUt  usum  Verborum — posse  qneri  tanfuin 
—  rcliquit;  1  655  rctices  —  tanfum  suspiria  ducis;  IV  264  IX 
265  XI  280.  compendia  utriusque  vocis  leviter  differunt, 
474  AD  SPECIEM  EEDiiT.  ad  fociem  (fatiem  E) 
libri,  quod  cum  numquam  intellegerem,  olim  posui  lati- 
cem,  ut  est  499  spectantis  in  undam,  IV  353:  nunc  SPE- 
CIEM,  eo  sensu,  quo  extat  1X473  xi  677  XV  199  252 
420.  641  INQUIT  OPHELTES.  olim  inquit  Acoete  de- 
deram,  quod  sub  rasura  M  latere  visum.  est  id  satis 
veri  simile;  sed  tamen  ofeltes,  quod  nunc  habet,  est  a 
manu  prima,  ac  putaverini  in  arclietypo  antiquitus  fuisse 
supra  adscripto  acoete  et  adiecto  aliqui  versu  proximo 
spurio,  quo  pro  subiecto  enunciati  quisque  indiicitur,  tenet 
ad  supplendam  aposiopesin  scriptum  fuisse  videtur:  habent 
tamen  timet  MLE,  atque  ea  causa  fuit,  cur  scriptum 
acoete  in  M  deleretur,  cuius  scribam  intellectui  prospicere 
videas  VII  756  x  653  697  Xil  70.  interpolator  nutu  ad- 
didit,  quia  ignorabat  significare  id  ipsum  esse,  nutu  et 
signis  loqui,  ut  lexica  docent.  maxima  et  ipsum  imperi- 
tam  manum  prodit,  nec  post  ^laevam  pete'  omnium  locum 
habet.  675  sannamque  cutis  durata  trahebat. 
At  LIBYS  ABSTENTOS  — .  quae  a  v.  672  antecedunt, 
olim  a  me  emendata,  vulgo  recepta  sunt.  correxeram  ex 
et  presso  ML  expresso,  quod  fere  dicit  Plinius  IX  102  in 
dorsum  datum:  interpunxeram  post  flecti  et  iunxi  IncipU 
huiCy  quamvis  sequente  dixit;  namque  ita  IV  790  exdpit 
unus — quaerens,  vil  681  Excipit  —  et  —  diocit.  sequitur  igi- 
tur  in.  libris  omnibus  squamamque  cutis  trahebat,  nimis 
absurdum  apud  Halieuticon  poetam.  delphines  intcguntur 
corio  tantum  Plin.  N.  h.  IX  40.  putaveiis  scribae  locum 
obfuisse  IV  577  Durataeque  cuti  squamas  increscere.  sed, 
puto,  maxime  nocuit  vocabuli  insolentioris  ignoratio  et 
quod  squamam  trahere  dictum  videretur  ut  v  205  natu- 
ram  trahere,  Vll  289  colorem  rapere,  VIII  760  pallorem 
du£ere,  neque  aliud  significari  quam  XIV  282  Osque  meum 
sensi  pando  occallescere  rostro:  cum  artificiosius  duplex 
indicetur,  et  indurari  corium  et  ipso  eo  rigore  servari  san- 


xn 

nam.  versu  pro:dino  ohstantes  remos  librorum  omKium  ut 
potui  emendavi.  remi  cum  a  remigibus  relinquuntur,  in 
mediocribus  navigiis  haerent  scalmis  et  struppis  suspensi, 
et  aut  natant  manubriis  introrsum  versis,  aut  pendent 
propter  latus,  navi  vento  eunte,  X  475.  hoc  autem  loco, 
cum  navicula  sistitur,  v.  660,  remi  implicantur  et  im- 
pediuntur,  664,  simulac  deseruntur,  670,  eriguntur,  ab- 
stant,  abstinentur.  credibile  est  dbstituros  fuisse,  si  ma- 
nus  admoverentur ,  dhverti  temptarentur ;  nam  ohvertun- 
tur  fere  quae  e  motu  fortuito  ad  certum  finem  diriguntur, 
II  470  XI  475  XII  605:  sed  ipsae  manus  extra  parietem 
navis    porrigi    non    poterant,    v.  676.  724   TrunCA 

SED  OSTENDENS  DEIECTIS  VTJLNERA  MEMBRIS.  dede- 
ram  olim  et  editur  vulgo  e  libris  plurimis  disiectis  mem' 
bris,  uti  est  Xll  367  disiectum  vidnere.  sed  neque  dis- 
iectas,  sed  dblatas  manus  legimus,  neque  aliud  dici 
attinebat,  cum  ablativus  uterque  pendeat  ab  adiectivo 
trunca.  deicere  verbum  est  impensae  violentiae,  qua  ani- 
mantes  aiit  inanimata  tolluntur  et  absumuntur,  iii  303 
IX  196  Verg.  Aen.  IX  770  xi  642  665  Val.  Fl.  i  191. 
denique  haec  est  M  auctoritas  atque  prima  eius  modi 
scriptura,  cuius,  longe  saepe  graviora,  exempla  quovis 
abbinc  libro  terna  aut  quaterna,  XIV  sex,  nova  proferen- 
tur;  eodem  fere  numero,  quo  in  proecdosi  aut  emendatio- 
nes  aut  emendationum  sustentacula  ex  eo  libro  sunt  de- 
sumpta.  Aliorum  coniecturas  in  boc  libro  non  mendni 
recipi  praeterquam  Hauptii  597,  quam  praeiverat  Lacb- 
mannus  Lucr.  iv  1130;  et,  puto,  typothetarum  olim 
meorum  576  quendam;  nam  et  MLE-^abent  quondam^ 
quod  Hauptius  revocaverat,  neque  ullum  libx-um  aut  aucto- 
rem  novi,  cui  alterum  tribuam.  in  manifestis  M  mendis 
removendis  grammaticorum ,  codicis  L  et  Heinsianorum 
idem  usus  fuit,  qui  in  superioribus  libris.  sed  coepi  ab- 
hinc  enotare  quae  Erfurtanus  vetustior,  olim  a  Zinzer- 
lingio  adhibitus,  mihi  suppeditavit.  admisi  haec  quoque 
paulo  quam  olim  parcius,  nec  sum  dignatus  qiiamvis 
argute    interpolata    et  eruditione    eius    aevi    delibuta  ad 


xni 

effugienclum  vel  obelum  vel  dubitationis  angorem  reddere; 
sunt  taraen  saepenumero  graviora  quam  aut  in  Hein- 
sianis  repperi,  aut,  si  repperissem,  ab  illis  accepturus 
eram.  ex  E  igitur  hoc  libro  ascivi  quae  differunt  a  M: 
463  (M  Ipse,  nisi  fallor)  482  (cum  L?)  506  567  varia 
scr.  adn.   597  delon   631  {pedore  M)   695    713   728. 

LIB.  IV  V.  46  MOTASSE.  ita  pro  mutasse  scripsi 
ac  probavei-unt  tantumnon  omnes.  corruptela  non  in- 
frequens:  XIII  937  motare  latus  habet  E,  perpetuo  eadem 
ccmfundit  Cbarisii  codex.  vox  est  Vergiliana,  reddita 
Propertio  III  19  extr.  ab  Hauptio,  puto,  anno  post  proec- 
dosin  meam.  maxime  se  tuebitur  loco,  quem  expressit 
Ovidius,  Cypriorum,  apud  Atben.  p.  334d:  Kai  Nefjecic  — 
ix9ui  eibo)aevri  ttovtov  ttoXijv  eHop69uvev.         48  albis 

IN  TURRIBUS  EGERIT  ANNOS.  ita  M.  Columella  VIII  8 : 
totus  autem  locus  et  ipsae  columbarum  cellae  poliri  debent 
albo  tectorio,  quoniam  eo  colore  praecipue  delectatur  hoc 
gemis  avium.  90  Lux  tarde  discedere  visa  est. 
EST  addidi  ex  M.  deletum  esse  videtur  ab  artifice  proximi 
versus:  sed  cum  eae  interpolationes  a  posteriori  manu 
in  archetj-pum  codicis  M  illatae  essent,  huius  scribam 
haerere  interdum  dubium  inter  verum  et  fraudem  videas, 
uti  supra  lll  641  demonstravi,  infra  769  attingam,  cui 
loco  simillimus  est  Vlll  656.  etiam  VIII  86  87  de  versi- 
bus  et  XI  181  de  scripturis  inconstanti  iudicio  usum,  ac 
XIV  383  et  722  plane  uti  hoc  loco  a  vetere  scriptura 
ad  interpolationem  perrexisse  apparebit.  cii-ca  Babylonem 
praeter  Euphraten,  qui  mediam  a  septentrione  perfluit, 
paludes  commemorat  Diodorus  II  7  extr.j  Plinius  IX  175 
Bahylonis  rigua,  diversa  ea  fortassis  a  riguis  et  paludi- 
bus,  quas  dicit  V  90  et  VI  124,  Strabo  p.  741,  12.  aquae 
continuae,  quales  v.  91  indicare  videtur,  nuUae  sunt,  urbs 
Iv  Trebiiu  Straboni  p.  738.  versus  edolatus,  puto,  ab 
ecclesiastico  homine  secundum  Apocal.  XVII,  sedens  super 
aquas  midlas;  colei  che  siede  soptra  Vacque,  Dantes  Inf. 
XIX;    aut   lerem.   LI  12    Touc   KaTOiKoOvTac   BaPuXwva, 


XIV 

KaiacKrivoOvTac    ecp'   v^aa    ttoXXoTc.  131    rigua 

COGNOSCIT  IN  ARBORE  FORMAM.  coniectnram  posui 
quai-undam  Heinsii  siBiiliorein  quam  veri;  vitalem  non 
puto.  dixeris  tale  aliquid  requiri  secundum  v.  90,  et 
rigiws  Itortos,  riguas  ulmos  qui  dixerint,  habent  lexica,  et 
visa  in  arbore  quod  M  praebet,  ieiunum  ac  debile  est, 
et  profecta  ea  vox  ab  interpolatoribus  infra  676.  atta- 
men  ipse  poeta  in  eo  participio  usurpando  multus  est 
nec  ubique  felix:  lll  428  si  emendare  itidem  temptes, 
restat  tamen  li  443  770  778  (780)  III  173  185  416 
492  725  IV  146  316  713  V  209  VI  554  VII  86  IX 
196.  poterit  admitti  visam  in  ariore  formani  ex  LE. 
260  Nympha,  parum  patiens.  Nimpliarum  patiens 
ML.  con-uptela  non  longe  abludit  ab  illo  genere,  quod 
patet  in  "M  IX  253  immune  simul  nuUaque  pro  immune 
(ne)cis  mil  nnllaqiie,  XI  71  QuipiJe  dum  dig.  pro  Quippe 
pcdum,  IV  562  summis  mineides  pro  summis  ismenides. 
panm  patiens  fuit  amorum  (xiv  39)  infeHcium,  quod 
supplendum  e  versu  superiore,  uti  habes  XIV  716  Non 
tulit  impatiens  longi  tormenta  doloris,  vel  intellegendum 
quod  expressum  xiii  859,  contcmptus  essem  patientior  huius. 
388  INCESTO.  incerto,  scripto  r  in  rasura,  M.  cor- 
rexeram  pridem  ex  XV  319:  possit  de  eodem  cogitari 
IX  630.  408   TENUIQUE  INCLUDIT  BRACCHIA  PINNA. 

includit  in  proecdosi  e  M  me  dedisse  putaveiim,  et  pinna 
scripseram  secundum  Plin.  N.  h.  X  168:  vespertilio  —  cui 
et  memhranaceae  pinnae  uni,  nec  inteUegebam  lanuginem 
aut  quidquid  pennae  simile  esset,  sed  membranam  pin- 
nata  figura,  qualis  n  375  iundura  _di^itorum  et  quaUs, 
puto,  informanda  est  alatorum  di-aconum  Medeae  VII  234 
350  391,  etsi  scripturas  e&s  mntare  non  ausim,  cum 
pennae  etiam  sint  apium:  nisi  forte  ubivis  scribendnm 
pinjm    cum    Vergilii    codice.  454    CUMQUE    SUIS  — 

PECTEBANT  CRINIBUS  ANGUES.  Degue  suis  libronim 
nimis  mihi  absonum  visnm.  alterfHS  inmixtos  crinibus 
angues  gerit  Medusa  infra  792.  TrpuiTOC  hi  cqpiciv 
AkxuX-oc  bpciKOVTac  luoincev  6|lioO  TaTc  ^v  t^  KeqjaXfi 


XV 

GpiEiv  eivai  Paxisan.  I  28,  6.  cum  ita  est  i  180  Caesa- 
rian,  citm  qua  —  tnovit,  IV  546  scissae  cum  veste  capillos, 

VI  168  movens  —  Cum  capite  —  capillos.  487  pal- 
LORQUE  FOEES  IXFECIT  AVERNUS.  pristinam  coniectu- 
ram  tuendam  arbitror.  pdllor  sine  epitheto  habet  quo  offen- 
dat,  vix  habet  exemplum  locoi-um  435  XIV  407,  quorum 
utrovis  Nox  Erebos  Styx  adsunt.  Avernae  vaUes,  Aver- 
na  Iimo  sunt  x  51  XI V  116,  bvocpepd  dxXuc  Kaid  buj- 
ILiaTOC,  CTU-fia  dxXuc  apud  Aeschylum  Eum.  571  Pers. 
669.  757  ANDROMEDAN  ET  TANTI  PRAEMIA  FACTI 
In  DOTATA  RAPIT.  dispescui  quod  librorum  est  Indo- 
tata.  neque  causa  talis  modestiae  erat,  neque  mos  is 
est  aevi  heroum,  neque  de  abitu  etiamtum  Persei  mentio 
v27   222   229.    elocutio  huius  loci  alius  est  modi  quam 

VII  157  X  680  spolia  portans,  duxit  praemia,  ideo,  quod 
quae  cerimonia  posteriori  loco  indicatur,  hoc  repraesen- 
tatur:  rapitur  ritu  nuptiali  Andromeda  potissimum:  prae- 
mia  Hymenaei  et  Amoris  figurate  adiciuntur.  loci  igitur 
indicium,  quo  nova  nupta  rapitur,  requiri  videtur:  fuerit 
ea  pars  aediiim  regiarum  dotali  apparatu  instructa.  si- 
milis  est  pluralis  in  ista  supra  336,  h.  e.  loca  v.  337, 
neutrum  v.  585  totum  et  V  622  caligine  tectum^  h.  e.  *quod 
tectum  erat'.  769  QUI  S-IMUL  edocuit.  libri  tan- 
tumnon  omnes  Quae  smwZ,  quod  in  M  resedisse  putabam 
ex  interpolatione  ea,  cuius  v.  767  eiusdem  M  auctoritate 
missum  feci.  poeta  cum  conventus  et  convivia  inducit, 
consuevit  interlocutores  aliquot  ad  paiies  vocare,  suppres- 
sis  scilicet  nominibus  et  ea  sermonum  parte,  quae  ad 
argumentum  carminis  promovendum  non  pertinebat,  v.  790 
VI  382  383  XI  751.  sinml  impatientiam  depingit  aut 
breviter  complectentis,  quae  copiose  dici  poterant,  aut 
aliqui  salva  verecundia  a  responsione  ad  quaestionem 
festinantis.  Hauptius  pro  Perseu  suasit  Cepheus,  quod 
interpolator,  si  hominem  novi,  si  scriptum  invenit,  non 
magis,  puto,  mutaturus  erat  quam  Qui  in  Quae. 
Coniecturas  recepi  Bentleii  506,  Lachmanni  340  700.  ex 
E  ascivi  quae  a  M  discedunt:  20,  31  cum  L  (53  ex  Eif. 


XVI 

recentiore)  121  156  cum  L;  in  M  rasura  pervicax  181 
198,  231,  298  cum  L  (437  stig.  quocl  ducit  ME:  secutus 
sum  L,  nescio,  quam  recte)  459  498  cum  L  567  717 
cum  L;  WW50  M  sub  ras.    726, 

LIB.  V  V.  81  MURRAEQUE  IN  PONDERA  MASSA 
Ingentem  —  CRATERA.  multaeque  in  pmdere  massae 
Ingentem  libri.  ingens  in  pondere  vix  latinum,  nedum 
poetae  est.  ingens  in  pondera  dictum  volui  ut  celsum  in 
cornua  cervum  X  537,  spatiosum  in  guttura  mergum  XI 
753,  et  simili  praepositionis  usu  crescere  in  spatium^  fu- 
gere  in  spatium,  pendere  in  auras,  flecti  in  angueni,  v  547 
VII  783  VIII  145  881.  poterat  hoc  sufficere;  nam  etiam 
multae  in  pondera  massae  crater  emendate  dicitur:  sed 
videbatur  compages  orationis  aptior,  si  que  particula  ista 
cum  ingentem  necterentur.  quamobrem  dedi  massa;  mul- 
lae,  quod  supererat,  langiiidum  iampridem,  removi.  Ce- 
phenum  regio  cum  ipsa  Andromedae  fabula  pertinuit  ad 
Sidonios  illos,  quos  Strabo  p.  42  ev  Trj  Kaia  ITepcac 
eaXdTxr)  commemorat.  murrina  maxime  in  Carmania 
inveniri  testis  est  Plinius  N.  h.  XXXVII  21;  qui  cum  massae 
solidae  modum  modicos  abacos  superare  negat,  poetas 
non    curavit.  97    TUM    QUOQUE  —  HODITES    Ense 

lACET.  Hauptius  Tu  quoque  —  iaces  edidit.  sed  Ovidius 
quoque  particulae  locum  variat  mirifice;  habet  eodem, 
quo  hio  XIV  158  Hic  quoque  suistiterat ,  XV  431  Niinc 
quoque  Dardaniam.  alia  ex  hoc  carmine  sunt  vill  21 
356    XII  403    XIII  734    XV  247  359   531.  117  EE- 

TENTAT.  ita  M;  etiam  L  a  prima  manu  mutatum.  apud 
Veo-gilium  cod.  Med.  v  278.  131  TOLLEBAT  TURIS 

ACERVOS.  ita  M  sub  rasura  cum  ali^iot  Heinsianis; 
reliqui  farris  aceruos.  Nasamones  far  habuerint,  an  zeam, 
uti  discernit  Plinius  N.  h.  XVIII  82,  ignoratur.  tura 
Arabiae  felici  atti-ibuunt  Diodorus  II  49  et  Plinius  XII  52, 
isque  tam  definite  et  enixe  alibi  inveniri  negat,  quasi 
vuigatis  erroribus  occurrendum  putaverit.  ac  videmus 
66,  57,  59  lubam  regem  et  grammaticum  varia  genera 
tradidisse  in  Arabia,  Carmaaia,  Aegypto,  Sardibus;  Ale- 


xvn 

xandriae  non  modo  tura  interpolari,  sed  etiam  legi  ab 
opificibus.  pervulgata  erat  fabula  Euhemeri  de  Panchaia, 
derisa  a  Strabone  pp.  104,  299,  commemorata  apud  Euse- 
bium  Praep.  ev.  ll  2,  p.  59,  recantata  apud  Diodorum 
olim  libro  VI,  nunc  V  41,  ubi  legis  descriptum  Xipavuj- 
t6v,  quem  Pancliaei  KO)iiZouciv  ek  t6  TT^pav  xai  ttu)- 
XoOci  TOic  TUJV  'Apdpoiv  in-nopoic  ktX.  itaque  si  Ovidius 
cum  Vergilio  Panchaiae  tribixit  X  309,  Achaemeniae  IV 
212  255,  Assyriis  XV  394,  auctores  sequi  potuit;  de 
Nasamonibus  num  habuerit,  vix  refert.  quod  acervos  tolli 
dicit,  convenit  cum  eis,  quae  de  messe  sive  vindemia, 
quam  dicit,  Plinius  tradit  XII  68  ad  63.  301  AUXE- 
EUNT  VOLUCRUM   VICTAE    CERTAMINE    TURBAM.    vereor, 

ne  interpolatum  hoc  sit:  M  certamine  poenam  habere 
videtur,  quod  acceperim  pennam,  significatu  eo,  quo  est 
singularis  apud  Silium  iii  344  pennae  sagacem,  pluralis 
%pud  Propei-tium  iv  10  11,  Val.  Fl.  I  234.  387  CYC- 
KORUM.     cygnorum    oportuit   seeundum   M.  390  TT- 

BIOS  —  FLORES.  ita  M,  sed  a  sciolo  inductum  puto  ex 
IX  340,  fere  ut  in  eodem  M  est  VIII  568  lelex  pariis 
iam,  superscripto  albis,  scilicet,  quia  ita  inventum  fuerat 
III  419  e  pario  (albo)  marmore.  460  APTUMQUE  PU- 
DORI  NOMEN  HABET.  ita  M,  nec  dubium  videtur  de 
interpolatione  vulgati  colori.  stelio  apud  Apuleium,  ste- 
lionatus  multis  Ulpiani  locis,  quorum  Dig.  XIII  7  36 
Edictum  interpretatur,  XL  79  graviores  adlegantur,  non 
Bunt   posterioris   aevi  vocabula.  536  POENICEUM  — 

POMUM,  Gluptaque  callenti  — .  Poeniceum  M,  ut  ali- 
quotiens,  quod  sciam;  XII  104  quidem  Phenicen.  Glupta 
scripsi  pro  Sumpta  librorum,  quod  esse  oportebat  sumen- 
da,  si  proprietas  requiratur.  deinde  pallenti  libri.  mirum 
pomum  versicolor:  nam  ipse  cortex  est,  qui  rubeat,  nisi 
forte  ab  interiore  parte  pallet;  Plinius  quid  dicat  XV  100, 
nec  cutis  ulla  singulis  praeter  communem,  quae  est  candida, 
non  satis  perspicio.  callum  idem  quod  corticem  dixit 
Plinius  XIX  33.  lentus  cortex  infra  est  x  736.  Con- 
iecturae  receptae  sunt  48  Ungeri,  163  Sucherii,  461  512 
OVID.  II.  b 


xvra 

Lachmanni.  ex  E  desnmpta  qnae  diffemnt  a  M  vy.  175 
446  482  Falsa  cnm  M,  Sparsa  pro  v.  scr.  nihil  mntan- 
dum  pntavi;  significatus ,  qni  XV  155  509,  558,  576^ 
607  (M?)  cum  L  (619  Diana  cnm  ML,  fortassis  rectius) 
634  lacus  pro  v.  scr.  665  iacerent,  uti  etiam  M  sub 
rasura. 

LIB.  YI  V.  27  Addit  et  infirmos  bacdlum 
QUOD  SUSTINET  ARTUS.  haculum  quoque  libri.  removi 
offensionem,  quae  est  in  et-quoque:  'addit  canos  et  bacu- 
lum'.  hoc  neutro  genere  est  non  solnm  XV  655,  sed 
etiam    II  681    789.  46   TAMEN    EXSILUIT.     erubuU 

libri,  quod  in  litteratura  archetypi  M  proxime  abest  ab 
eo,  qnod  scribendum  putavi.  namque  eruhuit — notavit 
ora  ruhor  sLmile  est  vitioso  illi  in  M  Xlll  581  nibor,  quo 
ruhescunt,  dissimile  IV  329  330.  reliquae  adsistunt  deae, 
nt  II  428;  Arachne,  etsi  non  territa,  tamen  exsilit,  qnod 
est   timoris  III  670   671,   pavoris  1X314,  furoris  X  410. 

54  Haud  mora,  constituunt  —  telas.  rednxi 
hoc  ex  MLE;  edi  solet  consistunt,  qnod  in  E  var.  scr. 
stantis  telae  est  IV  275.  200  QUA  quantum  distat 
ab  orba?  Ite,  satis  pro  prole  sacrist,  laurum- 
QUE  CAPILLIS  Ponite.  qua  quantum,  si  Bentleii  est 
correctio,  est  etiam  M  et  aliorum  auctoritas.  versus  ipse 
etsi  loco  suo  motus,  genninns  est;  ad  qnem  refertnr  212. 
in  proximo  rasurae  quae  sunt  in  libris  M  et  Neap.,  re- 
stant  examinandae:  Heinsii  est  testimoninm  propere  ex- 
tare  in  vestigio  ampliore.  qnae  nuper  temptata  sunt,  ab 
Hanptio  Ite,  satis,  propere  ite,  sacri  est,  Alexandro  Riese 
Ite,  satis,  properate,  sacri  est,  Nic.  Madvigio  Ite,  sat  est, 
propere  a  sacris,  hyperbatis  ipsis  et  lodutionis  intemperie 
personae  dignitatem  tollnnt.  non  spoponderim  me  verum 
invenisse,  sed  peroratio  aptior  erit:  dimittnntur  a  sacro 
Thebanae  formula  consimili  ac  fuerant  admotae  w.  159, 
160:  dictum  fuerat  ite,  date  Latonae  et  Latonigenis  duo- 
hus,  lauro  innectite:  iteratur  ite,  satis  est  pro  numinum 
isto   mmcro,   ponite    laurum.  237    CRURA    adnisa. 

vereor,  ut  haec  satis  certa  sit  correctio.     crura  admissa 


m 

librorum  omniuin  non  putabam  equi  accipi  posse,  iuvenis 
ipsius  volebam  ea  positura,  qua  in  anaglyphis  proni 
equis  insident,  velut  in  metopio  Parth.  occid.  III  et  xiil. 

505  LACRIMAE  DITES  INTER  MANDATA  CADEBANT. 
nec  huic  coniecturae  nimis  confido.  libri  lacrimae  mites. 
id  quid  esset,  non  intelligebam,  uti  nec  Mitis  habebatur 
VIII  262  aut  mite  parcniis  ingeniim  XIII  187,  praesertim 
sequentibus  hic  singultibus  et  praesagiis  w.  509  510. 
memineram  loci  Pont.  III  1   102   flcndi  copia  dives  adcst. 

576  Stamina  barbarica  suspendit  pallade 
TELAE.  M  cum  paucis  servavit  pallida  tela,  quod  cum 
interpolatores  male  haberet,  fecenint  callida  et  candida, 
ut  E.  Palladem  interpretor  quod  in  simili  re  dicitur 
Pont,  III  8  9  Palladis  uti  Arte  Tomitanae  non  didicere 
nurus,  ut  est  intempiestiva  Minerva  iv  33,  tenuis  Minerva 
apud  Verg.  Aen.  VIU  409.  stamina  telae  erant  iv  275 
VI  54,  pendens  vtstis  iv  395.  583  dolor  orsa  re- 
PRESSIT.  ora  repressit  libri,  quod  non  intellegebam, 
quantumvis  ora  opprimantur  III  296,  pudor  ora  tencat 
ix  515,  ore  preniantur  voces  xiv  779.  orsa  rectius  ad 
verba,  quod  sequitur,  referetur,  quam  pro  substantivo 
erit,  quod  tamen  Vergilio   et  recentioribus  frequentatum. 

673  praelonga  cuspide  rostrum.  pro  lor.ga 
cuspide  libri,  quod  non  egregie  interpretatus  Hauptius. 
rostra  habent  cuspidem,  acumon  ll  376  XIV  503.  prae- 
validus  dixit  poeta  III  219,  praedives  ix  91,  praedurus 
XII  349.  701   VI  SED  PACIENDU8.    diflfert  hoc  minimo 

discrimine  a  scriptura  E  m  (superposito  apice)  sed. 
Coniecturas  Heinsii  reddidi  234  614.  ei  E,  partim  solo, 
dedi  versus  117  (sed  aloyd)  174  genetrix  212  recidat 
(reccidat  Erf.  recentior)  224  249  313  334  4-17  Cleonae 
422  subvectaque  pro  var.  scr.  448  457  faenil.  {foen.  M) 
495  obortis  (versuum  ordinem  ex  Erf.  rec,  ex  quo  et 
Prisc.  etiam  506)  579  illa  (ut  etiam  M  sub  rasura). 
omitto  ubi  in  orthographicis  aut  insignioribus  scripturis 
aut  M  aut  L  adstipulatur:  commemoro  617  Abstukrunt 
esse  in  M. 

\* 


XX 

LIB.  VII  V.  8  obeium  posiii  ut  in  re  ancipiti,  bar- 
bariem  proliibui.  quod  proecdosis  habuit,  ex  E  petiveram, 
Voxque  tolerabile,  numeris  nullo  modo,  nec  si  tres  qui- 
dem  labores  putentur  ex  w.  29 — 31,  35,  qui  apud 
Apollonium  III410  415  duo  sunt;  numero  autem  mutasse 
librarios  non  magis  credibile  est,  quam  libros  plurimos 
habere  Minyis.  habent  Visq;  ML,  numeris  MLE.  vis 
Jiorrenda  laborum  datur  latinum  esse,  certe  poetae,  nemo 
velim  existimet.  dedi  igitur  quod  proximum  est  et  ad 
sententiam  fere  huius  modi  collineat,  ^etiamtum  mora 
iniciebatur',  interpunctione  post  v.  8  mutata,  ut  quod  v.  9 
est  interea  ad  eam  moram  referatur.  legitur  ita  x  643 
nec  opis  mora  longa  ddbatur,  h.  e.  'requirebatur-'.  quae 
vox  moram  significare  et  ab  indoctis  librariis  in  numeris 
corrumpi  potuerit,  visa  mihi  est  remoris.  est  id  adiecti- 
vum  apud  Festum  p.  277  Re^nores  item  in  auspieiis  aves 
dicu/ntur  rell.  sed  quae  similia  habentur,  p.  197  Oscincs 
i/oes  —  quae,  p.  245  Praepetes  aves  dicuntur,  quae,  Paul. 
p.  109,  19  Inebrae  aves,  quae,  cum  glossa  Labbaei  apud 
MiilL  p.  76  Inebra  opveov  fiavTeuTiKOV,  Plin.  N.  h.  x  37 
clivia  avis,  siibis  avis,  sunt  scilicet  pleraque  apud  Var- 
ronem,  Ovidium,  Plinium  pro  substantivis.  indicata  igi- 
tur  puto  quae  apud  Apollonium  sunt  III  502 — 520,  non 
ipsum  illud  augurium  v.  540.  multa  enim  sunt,  quae  ab 
Ovidio  obiter  deUbantur,  de  sorore  v.  54,  de  herbis  alla- 
tis  95,  Apoll.  738,  844,  de  dracone  149,  utpote  e  Var- 
roris  Atacini  poesi  in  vulgus  nota.  hinc  erat  quod  99 
in  TESCA  dederam,  qua  voce  ^Xoc  Ap.  168  489  interpre- 
tatus  videbatur.  tecta  Hauptius  Aeetae  aedes  quomodo 
accipi  posse  putet,  non  assequor.  etram  post  certamen, 
V.  143,  ad  navem  victorem  heroas  deduxisse  consentaneum 
est;  quam  ob  rem  147  pro  satis  inepto  aspectu  laetaris 
malim  SECTARIS,  fere  secundum  Apoll.  446  vooc  be  oi  — 
^pTTuCujv  TreTTOTriTO  ihct'  ixvitt  veicojLievoio.  Statius  Theb. 
V  483  Prosequimur  visu.  155  IGNOTOS  OCULOS  SIBI 

facile  persuasi,  ut  posthac  ederetur.    oculos  ubi  MLE,  ut 
supra  VI  46  exsi,  eru.         162  VOTA  LITAT,  ut  xv  794. 


XXI 

uofa  facit  MLE:  corruptela  eius  fere  modi  milii  visa, 
qualia  in  !M  I  746  Unigera  niligera,  II  485  tamen  manet, 
V  276  tnilite  limite,  VII  476  Expetit  Excipit  763  Pestis 
Cessit,  VIII  775   funibus   nubibus,   IX  387   naium  tantum, 

X  493  it  in  init,  xiil  122  relatis  laccrtis,  XIV  97  tielato 
leuato,   in   aliis  XV  818   locctur  colatur,    834   reget  geref. 

183    NUDIS    UMEROS     INFUSA     CAPILLIS.      edi    COn- 
suevit  nudos  umeris  —  cajnllos,   qualis  est  in  M  confusio 

XI  175  XIV  97.  restitui  loquendi  genus  vulgatissiraum, 
ut  est  X  432  XI  3.  sed  est  aliiid  satis  memorabile, 
quod  fraudi  fuit  Bentleio,  qui  improbasse  didtur  VI  59 
cincfaeque  ad  pectora  vestes,  geminum  plane  aut  adfine 
his:  X  536  vestem  ritii  siiccincta  Bia/nae,  iv  511  sumptum- 
que  recingitur  angue^n,  v  338  immissos  hedera  collecta  ca- 
piUos,  V  575  virides  manu  siccata  capillos,  xii  77  canen- 
tia  colla  iugo  pressos,  xii  431  hominem  protecfus  equumqut^ 
XIII  732  airam  canibus  succingifur  alvum,  Xlii  894  m« 
cincfus  flexis  comua  canis  xiv  345  fulvo  clilamydem  cou' 
fracfus  ab  auro.  223  Dispicit  et  tricces  regio- 
NIBUS  APPLICAT  ANGUES.  ita  inauspicatam  meam  olim 
aut  Heinsii  correctionem,  quam  tamen  plerique  recepe- 
runt,  redemisse  me  opinor.  libri  qui  innotuerunt,  crefes 
M  cretis  LE  crefeis  Vaticanus.  etiam  Lachmannianum 
Dispieit  ad  rem  facit.  scilicet  consentaneum  erat,  ut 
ad  vitam  senis  refocillandam  Medea  eas  herbas  requi- 
reret,  quibus  ad  reddendam  mortuis  usus  fiierat  Aescu- 
lapius.  is  et  natus  ferebatur  et  sacrarium  habebat  Tric- 
cae  in  ipsis  Tempeon  Thessalorum  conlinibus.  Strabo 
p.  647  6  Trepi  TpiKKtiv,  ^cp'  tL  6  'AcKXriTTioc  YevvrjOfivai 
Xe-fCTai,  p.  437  TpiKKr),  6ttou  t6  lepov  tgO  'AckXtittioO 
t6  dpxaiOTttTov,  p.  360  beiKVUTai  —  TpiKKaiou  lepov 
'AckXtittioO,  d{pibpu)aa  toO  ev  Trj  GcTTaXiKfi  TpiKKr]. 
248  NUMINA  CIVIT.  leuit  ML  fere  soli  (et  civU  ex  ipso 
M  notavi);  poscit  plerique  reliqui,  glossema.  276  Pro- 
POSITUM  INSTRUXIT  REMORARI  TARTARA  MUNUS.  instr. 
morfali  harbara  MLE;  barbara  maius  M.  non  incuria 
hanc  M  scripturam  olim  insuper  habui,  sed  accensui  eis, 


xxn 

de  quibuB  in  praef.  proecd.  p.  V  obiter  adnotavi,  puta- 
bam  vocem  in  extremo  versu  evanidam  suppletam  ascita 
glossa  aliqua  e  margine.  ascripta  fuisse  suspicabar 
verba  v.  175  exp.  maius  dare  munus  lason,  scilicet  ad 
illustrandum  mu/tius;  ut  talia  adscripta  adeo  in  ordinem 
recepta  videmus  in  ML  infra  post  293,  XII  192,  XIV 
768  (ex  VI  309).  conunentum  ipsum  si  paulo  praestat 
eis,  quae  hic  scriba,  quotiens  aut  ipse  peccavit,  aut  in- 
certus  haesit,  consarcinat,  non  excedit  certe  interpolato- 
rum  eorum  ai-tificium,  quonim  tot  versus  in  M  extant: 
poeta  ipso  indignum  habeo.  sententia  inest  vulgaris, 
male  enunciata.  nam  quae  ingentia  ausa  dicuntur,  cum 
incipiuntur,  v.  178,  ad  finem  perducta  dici  vel  possunt 
mortali  maiora:  sed  siquis  proposifum  aliquod  mortali 
maius  dicit,  deinde  ab  eadem  mortali  aliquotiens,  v.  295, 
effectum  narrat,  inepte,  puto,  «iicit.  sed  maxime  nullus 
bonus  poeta  tam  graphicam  et  copiosam  descriptionem 
juficeta  admonitione  interpellabit.  ipsa  locutio  propositum 
instruxU,  si  modo  latina,  pedestris  est  et  facticia  nec 
Ovidiani  commatis:  id  verbum  efficacius  et  cum  proprie- 
tate  usurpatur,  v.  196  et  VI  591.  videtiu'  hoc  fefeUisse 
etiam  Hauptium,  qui  ita:  ^nachdem  sie  durch  diese  Dinge 
die  Gabe  (die  Zauhermischung) ,  die  sic  eu  bereiten  sich 
vorgesetst  hatte  [propos.],  tnit  der  Kraft  ausgestattet  hatte 
[instr.],  die  Unterivelt,  den  Tod,  au^fzuhalten' .  putavit  me 
infinitivum  remorari  suspendisse  ab  instruxit;  atqui  vo- 
lueram  dici  paulo  rectius  ad  graecam  normam,  propositum 
remorari,  'destinatum  ad  remoranda  Tartara',  quae  pro- 
perantur  v.  250.  moram  lucrabere  fati  ait  Statius  Th. 
779.  quod  superest,  corruptela  vetus  loci^  non  est  peior, 
quam  quae  plurimae  in  M  extant  alioinim  librorum  bene- 
ficio  innocuae.  &  et  ^  confundi  minim  ne  sit,  habes  in 
M  X  431  cdebratait  pro  celebrabant,  XIV  574  barbarus 
pro  dardanus;  nam  d  in  archetypo  fuit  ea  forma,  quae 
t  proxima,  ut  audiat  legeretur  auolat  V  382.  syllabae 
omittuntur,  re  VIII  675,  er  i  235,  mc  IX  149,  va  X  122, 
ni  X  169.  434  cretaeis.     credo    hoc   ab   officiosis 


xxin 

tjpographis  postmodo  correctura:  sed  tamen  ita  ApoUo- 
nius  II  1236  IV  1692,  uti  etiam  in  Amoribus  et  apud 
Propertium  editur.  IX  666  Herodianum  secutus  sum. 
509.  OMNIA  HABET.  RERUM  STATUS  ISTE  MEARUM. 
omnia  quae  M  omnis  cat  LE.  posueram  locutionem  ser- 
monis  Attiei,  quam  nunc  quindecim  comicorum  locis 
variatam  exhibet  H.  Jacobii  olLm  nostri  Com.  dict.  ind. 
pp.  811  812.  post  hahet,  si  levius  interpungas,  iste,  quod 
eequitur,  respiciet  ad  ante  dicta,  ut  v.  485  ea  foedera 
nobis;  si  gravius,  ut  feci,  proxima  intellegentur,  quasi 
dicatur,  ut  non  desint,  fere  uti  habes  IX  630  tanta  est 
discordia  mentis:  —  lihet  temptare.  proxima  dubito  num 
intellecta  sint:  superat  mihi  miles,  h.  e.  tanto  sunt  nu- 
mero,  ut  bona  pars  hosti  proici  possint;  quod  omen 
deinde  Cephalus  deprecatur,  meliora  et  contraria  optat. 
Hauptius    longe   obscurius.  529   IGNAVOS   INCLUSIT 

NOCTIBUS  AESTUS.  nvibihus  acstus  libri,  quod  scaevi  ali- 
quid  habet.  memineram  Plinii  Epp.  VI  16  17:  iam  dies 
alihi^  illic  nox  omnihus  noctihiis  nigrior  densiorque. 
612  Natorum  queribundae  animae.  Natorumque  ui- 
rumque  animae  libri,  vitiose  sine  dubio;  sed  nec  coniectura 
ista  satisfacit.  elisio  eiusmodi,  ut  IV  445  antiquae  imi- 
tamina,  Hor.  Epod.  3  16:  similes  IV  228  VI  656  Xll  407 
XV  217  497  776.  636  Et  promittere  idem  toti- 
DEMQUE.  verissima  haec  solius  M  scriptura  ab  inter- 
polatoribus  et  editoribus,  ex  quo  innotuit  in  praef.  proecd, 
p.  IV,  intellecta  non  est.  promittere  non  est  ^polliceri', 
sed  significatu  proprio,  quo  arhor  ramos  promittit  apud 
Columellam,  se  promittit  apud  Plinium.  in  ea  proprietate 
verborum  maiime  in  re  rustica  nihil  est  frequentius  usu 
intransitivo  transitivorum.  idem  est  accusativus,  sed  non 
obiecti  qui  dicitur;  quem  admodum  III  152  distat  idem 
€st  X  175  spatio  pari  distahat.  quercus  patulis  ramis, 
V.  622,  prominet  in  arva  suhiecta,  v.  638,  quo  decutiuntur 
formicae.  locus  luculento  exemplo  erit  eius  nefariae  inter- 
polationis,  quae  inde  ab  aetate  codicis  L  hoc  carmen  in- 
festavit.  687     SED     ENIM    NARRARE    PUDORI    EST. 


XXIV 

cet  ertm  M  et  cetera  (caetera  E)  nota  pudori  LE.  eius- 
dem  interpolationis  manum  cognoscas.  medelam  adhibui 
eandem,  quam  II  400 ;  neque  video,  quid  in  particularum 
frequentissima  copulatione  cidpetur.  741  MALE  VICTA 

REA  EST.  sic  propius  aliquanto  ad  scripturam  M,  nam 
L  interpolationem  orditur,  accedei-e  temptavi,  secundum 
Amor.  II  5  12  Cid  petitur  victa  palma  cruenta  rea  et 
XIII  58  tnale  convicti;  v.  397  Ulta  se  male  mater.       837 

SILVAMQUE  PETO;  VICTORQUE  PERERRANS.  uictorque 
per  herbas  libri.  victor  recte  explicatum  ab  Hauptio:  est 
ita  VIII  445  nato  victore.  IV  510  Sic  vicirix.  sed  reliqua 
eodem  fere  artificio  explicat,  a  quo  commentariolum  occoe- 
perat.  latuit  corruptela.  intemperies  ubique  occurrit  scribae 
M  praefigentis  aut  infercientis  h  litteram:  quae  barbaries 
cum  hoc  loco  omnes  libros  pervaseiit,  ex  archetypo  ali- 
quo  tradux  apparet:  at  XI  645  populos  alii  pleienique 
pererrant,  solus  M  populis  alii  plehique  per  herbam.  ia- 
telleges  'post  venationem  silvas  pererrans,  pervagans'. 
Coniecturas  recepi  duas  a  N.  Madvigio  publicatas,  in  quas 
et  ipse  incideram,  195  et  559,  de  posteriori  dubius 
etiamnum  propter  Lucretii  locum  ab  Hauptio  indicatum 
et  Dura  cutis  Vlll  803;  alterum  tamen  est  Vlll  413  415 
IX  83  VII  191  X  184.  Salv.  Boessii  et  Gronovii  sunt 
emendationes  435  764.  E  fortasse  rectius  in  vulgata 
scriptura  secutunis  eram  47  et  76,  ubi  quod  dedi,  in  M 
est  correctio  primae,  puto,  manus  ex  recederat.  secutus 
sum  E  solum:  82  lentus,  sub  rasura  quod  adesse  visum 
152  177  in  proecdosi,  quod  abieci  propter  v.  215  181 
205  volebam  tremiscere,  ut  M  637  298  fortasse  cum  L 
(M  a  limine)  304  305  cum  aliquot  Prisc.  308;  nam  L 
videtur  liabere  rogantes  384  ut  M  ma.  sec.  395  410  413 
{adfrax,  \\t  etiam  M)  417  422  cum  L  (M?)  439  eleusim 
(440  senis  Erf.  alter)  469  (senos)  486,  cuius  scriptui*ae 
glossemata  in  ML  506  sceptri  pro  gloss.,  non  var. 
scr.  adpositum  509  var.  scr.  520  576  577  580  589^ 
ttdit,  ut  puto;  certe  M  a  prima  manu  supra  scriptum 
689     710    731     736  cum  L  (M  Servorimbiq;  est)     739 


XXV 

756  (cum  L?)  763  806  807  823   putans  pro  var.  script. 
856. 

LIB.  Vin  V.  87  in  M  omissuin  abieci,  quamvis 
apud  Prisciamim  1.  V  p.  152  libris  praeter  Leidemiem 
traditum  omnibus,  absurda  quidem  scriptura,  quae  est 
etiam  in  E  nostro.  neque  codicis  nostra  auctoritas  sola 
eum  damnat,  neque  Prisciani  tuebitur,  cuius  loci  pristina, 
quae  in  L  servatur,  forma  quem  admodum  sublecto  e 
margine  Ovidii  versu  turbari  coeperit,  D  commonstrare 
videtur.  extat  eiusdem  modi  adnotatio  in  margine  LK 
p.  128,  6.  Ovidii  libros  aeque  quam  Prisciani  pervulga- 
tos  ab  huius  lectoribus  aut  scribis  saepe,  nec  multo  iu- 
dicio,  adhibitos  ipsae  scripturae  docent,  velut  cum  paulo 
inferius  p.  156,  18  in  archetypis  RDAHK,  non  GL,  glossa 
interlinearis  codicum  recepta  est.  quodsi  vel  constaret 
Priscianum  ipsum  libris  Ovidii  non  egregiis  usum  fuisse, 
nihil  effieeretur  nisi  hoc,  ut  interpolationis  quoddam 
genus,  quod  secundum  appello,  saeculo  quinto  antiquius 
haberetur.  ac  primum  quod  dico,  estque  doctrina  fere 
eadem,  qua  spuriae  Heroides  insigne,  multo  est  vetustius; 
secundum  cuius  aevi  sit,  plane  mihi  dubium:  quo  non 
laevigantur,  exornantur,  quae  vel  vitium  traxerant,  vel 
aliqui  displicebant  er\iditulis  saeculi  ix  aut  x,  ut  de 
tertio  indicabam  p.  Vi,  sed  vetustissimae  tantum,  quae 
adesse  videbantur,  lacunae  mira  plerumque  barbarie  sup- 
plentur,  versuum  particulae  aut  hemistichia  a  poeta  Ver- 
giliano  exemplo  relicta.  suspicatus  de  his  fuerat  Heinsius 
ad  XIII  333  et  coeperant  indicari  in  proecdosi.  imper- 
fectos  versus  uterque,  puto,  dixeramus.  sed  nuper  cum 
Senecae  locum  Controv.  XVI  extr.  relegerem,  visus  mihi 
sum  deprendere  alius  modi  testimonium.  videntur  iam 
tum  fuifise,  qui  data  opera  nec  sine  artificio  Vergilium 
ista  posuisse  statuerent:  quibus  cum  illic  aperte  Ovidium 
accessisse  narretur,  vix  ullum  eorum  locorum,  quos  pri- 
dem  eo  genere  habueram,  longe  distare  ab  exemplo  illo 
ex  Atacini  versu  petito  reperio.  puto  hoc  quoque  nihil 
relictum  a  poeta,  quam  dimidiatum  v.  86,  alterum  dimi- 


XXVI 

dium  et  87  88  suppletos,  non  fortassis  uno  tempore,  ut 
de  87  tantum  testimonium  ad  codicis  M  scriptorem  per- 
venerit.  117   EXPONIMUR   ORBE.     obelum    posui   ad 

scripturam  M,  quod  emendationi  diffidebam.  exponimus 
orbem  libri  aliquot  meliores  Heinsii.  ohstruximus  orbem 
interpolati  cum  L,  puto.  temptabam  EXPUNXIMUS  ORBEM, 
ut  figurate  tabulae  informentur,  in  quibus  subsidia  sua 
consignata  habuerit  Scylla,  quibus  inspectis,  ut  luppiter 
apud  Plautum  Rud.  prol.  31  et  in  proverbio  notissimo 
Zenob.  IV  11,  rationem  ducat  vv.  114  ad  118:  quicum 
convenit  ut  pateret  118:  nam  apud  Ciceronem  pro  Rosc. 
com.  2  5  adversaria  perscriptiones  et  lituras  habent,  in 
ea  quod  relatum  nec  expunctum  est,  patet;  et  alteinim 
eius  verbi  significatum,  qui  est  XI  294,  excludit  quod  M 
dedit    Hanc  v.  119.  261    SUMPTIS    PRO    SUPPLICE 

COCALUS  ARMIS  MlTIS  HABEBATUR.  excidit  hic  obelus. 
quid  de  mitis  voce  iudicem,  p.  XIX  dictum.  putabam 
Mactus  habehatur,  si  modo  usitatior  ea  vox  esset.  nam 
locutione  simili  in  successu  aliquo  utitur  poeta:  habetur 
coniuge  felix  IX  333,  Turno  sospite  dicta  potens  xiv  573, 
clarum  vincendo  nomen  habebat  Vl  425.  occisum  Minoem 
Camicis  (Strab.  p.  279)  non  videtur  significari,  nam  vivit 
1X437;  sed  tamen  abhinc  formidari  desitum,  quod  ex 
eis,  quae  de  Athenis  liberatis  adnectuntur,  patet. 
371  EURYTIDAE.  satis  dubia  correctio.  orithie  ML  orp- 
thyae  E.  Hippasi,  qui  est  313,  pater  Eui-ytus  est  apud 
Hyginum    f.  CLXXIII.  397     PRONOS    SUSPENSUS    IN 

ARTUS.  primos  —  in  artus  librorum  non  intellegebam. 
411  OBSTIPA.  abscisa  M.  aesculea  LE  et  reliqui  inter- 
polati.  535  Tristia  persequererishserarum  voce 
SORORUM.  miser.  vota  sor.  ML.  dicta  E  et  interpolati. 
restitui  quod  ad  ora  sonantia  convenit;  mea  voce  repono 
Xlii  235.  tristia  sororum  graecissat,  ut  in  titulo  libroi-um 
et  Fast.  VI  463,  ut  Trist.  l  8  31  tot  mea  seria,  Met.  Vl 
462  ingentia  data,  xi  200  suscepta  magna,  283  commoda 
nostra^  Xlll  188  et  apud  Horatium  publica  commoda^  XIV 
92  gcntis  admissa:   Vl  660  meritis  dictis^    quod  restitui, 


xxvn 

h.e.  'dictis  eis  omnibus,  quae  meruisset*,  ut  Xlll  48  pre- 
caHs    quae    tneruit.  543   hemistichia   duo    habui   pro 

exemplo  primi  ac  vetusti  interpolationis  generis,  de  quo 
plerumque  indicare  supersedi.  Deianiram,  quo  tempore 
\Ieleager  obiit,  moi"tuam  putasse  poetam  oportet:  nam 
JX  8  tandcm  et  9  quondam  et  quod  17  Hercules  deus 
iam  factus,  et  quod  149  Meleager  vivus,  puto,  indicatur, 
non  faciunt  ad  Nicandi-i  fabulam,  qui  Gorgen  et  Deia- 
niram  praesentes  in  fratris  funere,  nec  mutatas  tradidit, 
Ant.  Lib.  f.  II;  quam  secutus  Hygini  f.  CLXXIV  exemplo 
videtur,  qui  Her.  IX  165  166  scripsit.  indidem  haec 
mterpolata  putabam,  inutilia  ideo,  quod  apud  Nicandrum 
irata,  apud  nostrum  placata  Diana  puellas  transformat. 
637  PLACITOS  TETIGERE  PENATES.  parvOS  L  et 
plerique  libri,  quod  nihili  est,  quia  Penates  non  tangun- 
tur;  ad  domum,  penates  aditur,  hospitium  petitur,  ut 
V.  628.  paucos  M,  unde  feci  quod  est  Vll  226:  locutio 
similis  IV  218.  656  IMPOSITUM.    impositus  ]i\)Ti..    dixi 

de   hoc   genere  p.  XIII.    ablativus   qui  sequitur,    est   eius 
modi,  ut  X  648.  714  Navarent  CURAS.     correctio 

fortassis  calidius  recepta.  poterat  edi  quod  M  habet, 
Narrarent  casus.  sed  id  manum  poetae,  si  usquam,  his 
paginis  tersam  et  argutam,  non  referre  ipsi  intei-pola- 
tores  senserunt,  qui  comptius,  Inciperent^  dederunt;  idque 
olim  verum  habui.  renarrare  est  VI  315,  retractare  et 
rdegere  IV  569  in  re  specie  simili,  sed  diversa  ideo,  quod 
eo  sermone  aditus  paratur  ad  novam  fabulam.  idem  si 
hoc  loco  poeta  spectaret,  causae  aliquid  dicendum  erat,  cur 
steterint  uterque  coniunx  ante  aedem  eo  loco,  quo  arbores 
posthac  conspectae.  senes  autem  decrepiti,  v.  712,  tam 
otiosa  confabulantur  sedentes.  nec  quod  antecedit,  aedi- 
tuorum  munere  functos  ad  eitremum  usque  spiritum, 
frustra  posuisse  poetam  consentaneum  est.  itaque  aream 
templi  verrentes  vel  simile  quid  operantes  informavi. 
719  OSTENDIT  ADHUC  CIBYREIUS  ILLIC  INCOLA.  tJii- 
neius  LM,  thyneius,  thyrneius,  cJiineius  alii.  correctio 
Sucherii  Dinieius  ea  re  commendatur,  quod  ita  fabula  haec 


xxvni 

in  ea  loca  conferri  videtur,  quibus  circumlatam  fuissft 
poetae  aevo  videmus  in  Act.  apost.  XIV  11.  Diniae  oppi- 
dum  commemoratur  apud  Livium  in  itinere  a  Cn.  Manlio 
consule  e  Pamphylia  et  Pisidia  in  Galatiam  directo,  quan- 
tum  videtur,  haud  procul  a  confinibus  Isauriae,  quibus 
adiacent  Lystra  ac  Derbe.  sed  tamen  dispKcet  loci  ob- 
scuri  in  re  exili  mentio  et  incerta  nominis  prosodia  et 
quod  locutio  ipsa,  nisi  fallor,  magis  ad  regionis  amplioris, 
non  imius  oppiduli  indicium  videtur  accommodata.  pro- 
baremus,  opinor,  notabile  aliquod  nomen  positum  regio- 
num  earum,  quibus  conventus  et  fora  agentem  Aemilium 
Macrum  comitari  potuit  Ovidius;  Trist.  I  834,  Pont.  II 
10  21.  enumerantur  hi  conventus  apud  Ciceronem  Epp. 
ad  Att.  V'21  9  et  Plinium  N.  h.  V  105  ad  120,  quan- 
tum  huc  pertinent.  quod  enim  dicitiir  illic  v.  719,  respi- 
cit  ad  colles  Phrygios  et  Pelojma  arva  621  622;  Pelops, 
qui  Phryx  est  etiam  Sophocli  et  Herodoto,  Sipylo  tamen 
potissimum  ab  Ho  Phryge  expellitur,  Paus.  II  22  3:  de 
anteriore  Phrygiae  parte  cogitandum  erit,  quam  quidem 
prope  totam  unus  conventus  Cibyraticus  complectitur. 
Kipupa  TtoXic  TTpoc  voTov  Maidvbpou,  Kipupac  dbeXcpoc 
Mapcuou,  apud  Herodianum:  Polyb.  XXII17,  Strabo  libra 
XIII  extr.  prosodiam  habet  Horatius  Ep.  I  6  33.  littera- 
turae  merovingicae  tJi  satis  simile  est  syllabae  db  caro- 
lingicae.  <S29    inmensaque    viscere.     uiscera   libri 

omnes,  sine  seusu.  restitui  frequentissimam  transpositae 
copulae  figuram.  Coniecturas  alias  praeter  Heinsianas, 

vix  satis  certas,  724  750  recipi  non  memini.  ex  E  dedi 
w.  49  59  &0  Ut  pro  Et.  qui  si  fortassis  E  alter  sub 
ras.  61  mea^  si  id  omissum.in  M,  cjpjr<r€seret  in  latiore 
ras.  habet  63  superare  ante  rasuram  in  ME  videtur 
fuisse  siiperasse  123  generis  et  uerus  pro  v.  scr.  141 
146  Heinsio  teste;  non  ipse  notavi  162  Maeandros  266 
adorant  278  pr.  et  lathoidos  (M  latoides)  281  oeneos  (ut 
etiam  L)  283  298  cum  M  et  paucis  301  v.  spurium 
post  317  om.  323  possis  cum  M,  quod  rectius  olim  re- 
ceperam  35l(ferroM)  514  533  5Q3  l' lacunabant .i.  arcu- 


XXIX 

ahant  557  uertice  594  pei-it.  sed  praestat  L  641  701, 
702     740    765   Obstitpuere    784  guatinus    818. 

LIB.  IX  V.  74  DOMITAMQUE  RECLUSI.  rcduxi  M; 
interpolatio  et  emendatio  late  evagata.  edunt  fere  per- 
ussi  vel  piraeussi,  Heinsii  coniecturas;  cum  tamen  non 
domita  perusta,  sed  penista  domita  hydra  fuerit.  domita 
quid  factum  sit,  bifariam  tradit  Apollodorus  II  5  25 
Tujv  dva(puo|Li^vaiv  Ke^aXuiv  nepiYevo^evoc,  xfiv  dOdva- 
Tov  dTTOKoqjac  KaTiupuSe  Kai  3apeTav  eTT£9nK€  TreTpav 
—  t6  be  cujjia  dvacxicac  t^  xo^  touc  oictouc  ^paipev. 
alterum  intelleiit  Planudes,  quod  aegre  scripturis  tradi- 
tis,  nec  idoneorum  auctorum  exemplis  correctioni  nostrae, 
satis,  ut  puto,  leni,  adconunodatur.  at  pectora,  mgulum^ 
vulnera  tecta  RECLUDI,  technicum  medicorum  esse  verbum, 
docent  lexica.  249  istas,  ne,  spernite  flammas. 

est  haec  praeter  interpunctionem  ipsa  M  scriptura:  Oetaeas 
spernite    E    et    reliquorum    oninium.  294    LuciNAM 

NIXOSQUE  PATRES.  Luc.  nexosque  pares  M.  Luc.  ad  ncxos 
partus  cum  gl.  uel  secundum  hoc  quod  quidam  libri  hdbent 
nexasque  deas  E.  quod  pridem  dedi,  putabam  intellegi 
posse.  dei  omnes  patres  audiunt,  maxime  obscuriores  et 
indigitamentorum,  Semo  pater,  pater  Matutinus,  pater 
Indiges.  Nixi  di,  de  quibus  Festus  tradit,  si  doctrinae 
Varronianae  fuerunt,  quod  non  statim  memini,  dubium 
non  est,  quin  accusativum  habuerint  Nixios:  si  super- 
stitione  vulgi  consecrati  sunt,  signa  ante  cellam  Minervae 
genihus  nixa  (Fest.  Qu.  IX  25  I.  1,  2)  advenerantis,  Nixos 
mansisse  putaverim;  nec  vel  poetam  dedecebat  morem 
popularem,  quem  ad  graecam  personam  transfert,  soloece 
parumper  inducere.  406  SUBDUCTAQUE   SITOS   MA- 

NES  TELLURE  VIDEBIT.  su^s  manes  libri,  id  quod  sen- 
sum  mihi  non  habet.  Stygios  manes  adire  dixit  poeta  xill 
465,  nigros  manes  vidcre  Lucil.  Aetna  76:  sunile  hic 
dictum  volui.  Marii  silas  reliquias  dixit  Cicero  Legg.  il 
22   56,    et   quae   alia  lexica  dabunt.  416  lUPPlTER 

HIS  AUCTUS,   PRIVIGNAE   DONA   NURUSQUE,  PRAECIPIET. 


XXX 

lupp.  his  motus  priu.  omnes  libri,  vitio,  \it  opinor,  satis 
vetusto,  fortassis  ex  litteratura  capitali.  his  si  pro  abla- 
tivo  sit,  dicetur  lovem  dona  luventutis  praecepisse,  quod 
fortassis  erunt,  qui  intellegant  'maturasse,  accelerasse' : 
atqui  non  potest  praecipi  donum,  quod  in  alterum  con- 
feratur.  accedit  quod  his  motus  satis,  siquid  sentio,  ab- 
surde  dicitur  de  duplici,  puto,  petito  illo  vv.  414,  416, 
ut  annos  et  ut  ultionem  det;  satisque  probabile  habeo, 
versum  posteriorem  inepte  confictum  esse  ad  ineptam 
interpretationem  fulciendam.  participium  illud  motus  im- 
pedimento  fuit,  quominus  his  iungeretur  cum  praecipiet, 
'luppiter  infantibus  illis  anticipata  largietur  ea,  quae 
Hebe  olim  datura  erat'.  restat  subtumida  oratio,  nisi  ea 
dona  disertius  nuncupentur,  cuius  modi  nomen  praemis- 
Bum  appositioni  dona  latuit  sciUcet  in  motus.  substan- 
tivum  auctus  eodem  numero  est  Fast.  I  679,  verbum 
cum  vetusta  non  indocta  glossa  supra  iv  660  tum 
partes  auctus  (alius)  in  ormes  Crevit.  nec  Lucretii  arbo 
ris  auctus  Vi  168  ad  rlietoricae  figurae  inanitatem  re 
vocaverim:  ligna  arboris  incrementis  annuis  adaugentur, 
eorumque  vestigia  non  in  omnibus,  multis  tamen,  olea, 
quercu,  pinu  etiam  in  Italia  servant:  perspicacis  poetae 
ea   est   animadversio.  Coniecturam  Raph.   Regii    (nisi 

scriptura  M  est,)  admisi  221,  Burmanni  fando  8  paulum 
aberat,  quin  darem  propter  locorum  xv  497  Verg.  Aen. 
II  81  similitudLnem.  ex  E  adsumpsi  17,  puto,  regem  et 
26  malis  (M  males)  33  varas  (etiam  M  pro  var.  scr.) 
39  40  46  (fortes  vidi  M)  65  71  centum  var.  scr.  (ut 
etiam  M)  93  {fugit  M)  123  127  179  si  tibi  (ut  etiam 
L  teste  Madv.)  243  iste  voluptas  (M?)^273  279  286 
289  326  332  334  in  ras.  348  356  (amphysos)  367 
381  387  {tantum  M)  397  405  413  {petit  M)  417 
422  {mitem  M)  et  423  440  452  praestanti  (in  M  dubium) 
475  488,  489  (quos  contraxit  M)  513  529  537  (M?) 
541  560  569,  puto  578  (M?)  581  583  595  606 
{-ret  M?)  639  651  656  675  679  706  741  763 
760    767. 


XXXI 

LIB.  X  V.  58  PRENDERE  CERTUS.  captans^  qnod 
edi  solet,  cum  infinitivo  non  videtur  egregiae  latinitatis 
et  librorum  est  interpolatorum.  certans  M;  unde  eflFeci, 
quod  mutata  leviter  interpunctione,  Jabnio  praeeunte,  vel 
Dantem  non  dedeceret.  certas,  certant  confusa  etiam  XV 
647.  94     CIRRATAQUE     GLANDIBUS     ILEX.      arboris 

eius  Italicae  grapbica  est  imago.  curvataque  libri  omnes, 
E,  ut  notavi,  obscurius  scriptum.    obelum  olim  posueram. 

115  PARILIQUE  AETATE  NITEBANT.  ipsa  haec  est 
ME  auctoritas;  neuter,  quantum  notavi,  ex  aefafe.  eam 
dederam  sine  obelo,  quod  in  bullis  consules  perscribi 
solitos  opinabar.  non  vidi  exemplum  aut  invenio  testi- 
monium.  sed  tamen  inscriptiones  eius  modi  commemorat 
Plinius  N.  h.  viil  119:  vita  ccrvis  in  confesso  longa,  post 
centum  annos  a  quibusclam  captis  cum  torquibus  auteis, 
quos  Alexander  Magnus  addiderat,  adopertis  iam  cute  in 
magna  ohesifate.  133  AT  UTILITER.     ita  scripsi  quod 

in  M  ad  hunc  leviter,  in  reliquis  et  ut  leviter  traditum  est. 
ut  in  arcbetjpo  fuisse  crediderim,  quod  a  scriba  M  non 
putaverim  depravatum  in  hunc,  quamquam  alibi  fecit,  sed 
expulsum  recepta  glossa,  quam  accommodavit  antecedenti 
ad,  quod  olim  fuit  at.  et  ut  iterasse  poetam  post  131 
vii  credibile,  ut  ipsum  commodius  abest:  partera  fuisse 
eius  vocabuli  suspicor,  quod  restitui.  sanam  mentem 
significat  apud  Ovid.  Her.  II  129,  aequum  bonum  apud 
Ictos.  leviter,  quod  ad  versum  explendum  vel  ipse  scriba 
M  comminisci  potuit,  quamvis  respondeat  gravius  III  334, 
durius  est  hoc  loco  et  rusticius  quam  pro  poeta.  at  ex 
ipsius  dei  orationis  impatientia  desumptum  putabimus, 
velut  est  I  678  iv  654  VIII  279  X  351  631  724  xiii 
808.  184    REPERCUSSO    SUBIECIT    VERBERE.      dedi 

ut  probabilius  aliis.  suhiecit  inhere  cum  rasura  postremae 
syllabae  M,  in  aere,  db  aere,  in  aera  interpolati. 
225  Ingluvie  sceleris.  Inluguhris  sceleris  M.  lUu- 
guhris  sceleris  E.  transpositae  potissimum  duae  litterae 
fuisse  videntur.  ac  praestiterit  fortassis  INGLUVIES  sce- 
leris,  ut  est  XI  206  perfidiae  cumuhm,  periuria  XIV  62. 


Kxxn 

translati  in  iilo  vocabulo  sensus  exemplum  e  Petronio 
sistunt  lexica.  addo  alterum  Plinii  N.  h.  1x122:  — 
liistrioni  nulla  sponsione  ad  Jioc  producto,  —  sed  ut  experi- 
retur  ingluvie  palati^  quidnam  saperent  margaritae.  ita 
enim  corrigo  quod  editur,   in  gloria  palati.  297  DE 

QUA    TENET   INSULA   NOMEN.     ita   M;    et    KlVUpaC   'AtTOX- 

Xujvoc  Kai  "TTaqJOU    scholiastae   Pindari    ad  Pyth.  II  15. 

3.81  PATIENTI  VINCULA  COLLO.  sic  SCripsi,  uti 
VI  134  contrarium  habemus  lagueoque  animosa  ligavit 
Guttiira.  pallenti  coJlo  librorum  omnium  nihDi  est. 
500  EST  HONOR  E  LACRIMIS.  libri  et  lacrimis.  ipse 
Fast.  V  228  De  quorum  per  me  mlnere  surgit  honos. 
637  QUID  FACIT,  IGNORANS.  manifestus,  quantum  puto, 
barbarismus  et  sine  exemplo.  graeca  structura  non  ultra 
id  genus,  quod  est  supra  v.  393,  Ut  sihi  committat,  quic- 
quid  dolet^  usi  videntur  poetae;  sed  in  interrogatione 
coniunctivos  sit^  esset,  reticent.  itaque  correxeram  QuiD 
FACTUM,  ignoranSy  qualia  leguntur  II  859  lll  721  IV 
330  V  520  573  vii  566  ix  2  x  552  651  xi  683  xiii 
497  XV  68.  sed  tametsi  in  scripturae  compendio  una 
tantum  littera  differt,  duriuscule  id  et  ipsum  accidere 
visum.  delevi  in  plagulis ,  nec  plane  ad  proscribendos 
versus  636  637  adducebar.  Coniecturae  insunt  Heinsii 
98,  Ungeri  162,  Gronovii  271,  Bergkii  718.  E  praebuit 
10  talum  15  omissum  in  M  21  nec  uti  (M?)  23  61 
68  93  113  121  173  175  231  243  pigm.  neuum  per 
crimina  gentes  295  333  346  359  408  430  434  446 
468  482  483  501  543  550  554  (m  solitus  M,  for- 
tasse  longe  rectius)  558  559  569  612  613  615  626 
648  653  654  660  673  682  687^^91  697  700 
709    710    716    731     732    734. 

LIB.  XI  V.  45  TE  CARMINA.  te  pro  tua  sine  libris 
me  dedisse  in  proecdosi  indicaveram  p.  XIV.  poterant 
duo  hemisiichia  circumscribi:  sed  toto  hoc  loco  inde  a 
v.  15  ad  49  satis  multa  sermonis  aut  rerum  discrunina 
interpolationes  diversarum  manuum  prodere  videntur. 
104  MUNERA  SOL^IT.  obelum  appositum  volueram.  munus 


xxxm 

condictiun,  confirmatuin  pntes;  nam  persolutum,  praesti- 
tum,  ratum  factum  paulo  post  videmus  et  v.  135  dads 
muneribus  hic  ipse,  qui  accesserat,  eventus  demitiir.  pot- 
est  ex  hoc  versu  olim  adscripto,  uti  ad  VII  276  oomme- 
moravi,  solvit  huc  irrepsisse.  si  aliter  erravit  scriba,  pot- 
est  adfuisse  SIVIT,  ut  supplendum  sit  e  proximis  verbum: 
sivit,  petisset,  sive  petisse^  quem  admodum  fere  VI  269 
superos  ex  siiperi,  XIV  659  quam  umquam  ex  qualia  num- 
quam.  247  USQUE  DEOS.    Isque  M,  Inque,  alia  alii. 

quod  scripsi,  eodem  versus  initio  est  V  607  Heroid.  I  45. 
usque  —  donec  est  Horatii.  259  CUBILIA  SAXO.    ita 

M,  quod  mutatum  ab  interpolatoribus ,  quia  versu  supe- 
riore  relicto  scriptum  viderunt  pro  eo,  quod  restitui,  RE- 
LECTO.  relicto  ponto  ieiunius  est  quam  pro  poeta.  saxum 
convenit  RIGIDO  antro  quod  et  ipsum  v.  251  ex  M  pro- 
duxi:  relegisse  qiiod  dicitur,  inesse  ei  verbo  putaverim 
indicium  quoddam  conciliatae  per  Proteum  voluntatis  ac 
fati  in  Thetide  reverentiae;  ipse  Proteus  potiorem  divi- 
nationis  partera  supprimere  visus.  294  Frater  ERAT. 
coniectura  est  Bentleii,  audax  sed  admirabilis.  libri  omnes 
Acer  erat.  sprevit  magnus  criticus  non  modo  locutionis 
huiuB  tenuitatem  et  versns  antecedentis  barbariem,  sed 
etiam  perspexit  nexu  nuUo  opus  esse  inter  292  et  294. 
immorandum  ei  cogitationi,  fratrem  in  accipitre  latere, 
non  erat  Ceyci:  aversatur  talia  humanior  sensus.  inter- 
polatores,  vitiata  littera  illa  initiali  admoniti,  quidquid  ad 
captum  vulgarem  et  aliorum  locorum,  ut  V  298,  simili- 
tudinem  deerat,  etsi  ne  barbare  qiiidem  suppleverunt,  in- 
venerunt  tamen  novissime  mentis  suae  interpretes.  etiam 
Heinsii  subtile  fuit  iudicium  in  confodiendis  w.  299  300: 
bella  commemorantur,  quo  rectius  intelligatur,  cur  peregre 
absenti  solacia  mittantur  v.  329.  319  PROGENITORE 

COMANTI.  retinui  meam  correctionem,  quia  tonanti  ME 
et  meliomm  Heinsii  eo  ducit;  w  et  n  eodem  sicilico  in 
M  saepissime  indicatur,  XI  63  448  507  718  XII  96  163 
284;  quia  ipsa  ^ltera  scriptura  nitenti,  quamquam  mera 
glossa  non  videtur,  ad  sensum  certe  collineat.  Luciferi 
OVTD.  n.  c 


XXXIV 

stemma  varie  traditur,  sed  Astraei  adeo  et  Aurorae  pa- 
rentos  Titanes,  lovi  Iocub  nusquam,  nec,  si  esset,  id 
V.  286  praetermitti  debuit;  omitti  certe  Luciferi  nientio 
V.  319  nullo  modo  potuit.  nec  progenitor  necesse  est 
longius  distet  a  genitore,  quam  proa\Tis  ab  avo  aut  pro- 
nepos  a  nepote.  postremo  comae  et  coniare  de  ignibus 
usurpata  sunt  a  Catiillo,  Seneca,  Silio,  ipso  Ovidio,  puto, 
XV  749;  nam  quae  849  sunt,  de  ascensu  accipienda; 
luUum  sidus,  quod  in  numis  est,  non  est  cometes. 
366  MUCISQUE  PALUSTRIBUS  EXIT.  haec  est  praecipua 
corruptelae  in  his  versibus  sedes,  quam  codicum  ME  ope 
expedivi.  jjalustribus  E  et  alter  Heinsianus  soli  serva- 
runt:  antecedit  in  interpolatis,  etiam  E,  siluisque,  in  M 
niueisgue,  quod  iuepte,  fei-e  ut  VII  190,  sed  sine  fraude 
pro  vocabulo  minus  noto  scriptum  est.  plui-alis  adeo 
nostris  lexicis  iucognitus,  extat  autem  etiam  apud  Sene- 
cam  Nat.  qu.  III  162  muci  salivaeque  et  lacrimae.  lupus 
igitur  ille  mucis  et  spumis  oblitus  emergit.  sequuntur 
duae  locutiones,  quarum  bini  ablativi  sanguine  flamma. 
bini  accusativi  rictus  lumina  dignoscuntur:  participium, 
quod  posteriora  coniungit,  suffusus^  nec  in  prioribus  de- 
fuerit;  latet  in  scriptura  M  et  sparsus^  quae,  ut  potui, 
Vergilii  exemplo  Aen.  Iil  625  coniunxi:  itaque  sanguine 
rictus  exspersos,  oculos  igne  suffusos  lupus  babuisse  dici- 
tur.  fidmineos,  h.  e.  qui  fulmen  in  deutibus  habent,  x 
550,    aliquot   Heinsii    libri   dant.  387  PraESTET  UT 

AUXILIUM.  interpolati  Mittut  ut  aux.,  M  Euetat  aux. 
puto  in  archetypo  fuisse  couapendium  praepositionis  Prae, 
deinde  st  superne  litura  absumptum.  P  lineola  super- 
posita  similius  est  E,  quam,  quod  saBpe  pro  ea  littei'a 
habitum  est,  Per,  aut  Pro  pro  A.  se  praestare  est  in 
Tristibus   II  169    IV  10  104.  529    noviens    emen- 

davi  olim  ad  Trist.  I  2  49,  e  quo  carmine  non  pauca  huc 
transtulisse    interpolatores    credibile    est.  697    MUL- 

TUM  fuit  UTILE.    est  haec  M  scriptura  iniuria  neglecta 
ab  iuterpolatoribus  et  criticis.    IV  155:  0  multum  miseri. 
711 — 714    indicatum   volui   duplex   supplementum, 


XXXV 

quo  nervosam  et  inconiptam  navvationem  ampliavemnt  et 
diluerunt  interpolatores   ne  Heinsio   quidem   intercedente, 

783  QUA  RAUCA.     visum  hoc  latere  in  M  scriptura 
gxio.    quem   cum   reliquis    omnibus  E.  Aliorum  emen- 

dationes  recepi  381  Bentleii  763  veterem  nescio  cuius. 
in  Erf.  notabilem  inveni  orthograpiiiam  Dlssicii  386,  ut 
proximo  libi-o  58  addicif,  de  qua  Lachm.  ad  Lucr. 
pp.  128,  188.  desumpsi  ex  eo  qiiidquid  a  M  differt  in 
w.  17  37  40  46  48  67  60  64  66  tuto  (M  quid 
habeat,  non  notavi)  72  74  76  (M  aliter)  94  (M  al.) 
101  (M  al.)  112  137  (Sardinihus  M)  147  149  160 
164  166  {-tiis  M)  175  176  194  218  261  265  273 
(-lcmq;  M)  282  291  (raptor  M)  300  tysbeas  301  314, 
315  hoc  ordine  318  (disjAic.  M)  343  401  ab  acri  (in 
agri  M)  421  422,  sed  omisso  est  426  436  439  449 
456  458  464  469  493  507  562  597  610  626  (M 
al.)  635  645  655  659  (nunc  M)  674  680  (Num  iu- 
lerant  M;  687  695  739,  partim  pro  v.  scr.  759  769, 
sed  eperyen    774    786    795. 

LIB.  XII   V.   17  ABSCONDIDIT  mea,  puto,  correctio 
fuerat   secundum  M    quas  condidit.  23  ET  SUPERAT 

SERPENTIS  IMAGINE.  habet  M  et  servat  serp.  quod 
edideram,  non  verebar,  ne  ad  ineptias  detorqueretur. 
putabam  notum  aut  e  lexicis  peti  posse,  superare  saepe 
significare  superesse;  etiam  permutari  a  scribis  supare 
cum  lineola  et  servare  memini.  sicui  tamen  displiceret, 
poterat  periclitari  et  SERPIT  serpeniis  imagine  saxum. 
268  IN  LUMrNA  RAMO.  solus  M  lumina  mdtu:  latere 
possit  VALLO,  ut  est  Amor.  I  14  15  vaUum  pectinis., 
valli   apud   Plinium   XVIII  296.  327    VELLERE.     tol- 

lere  M.  356  solido  divellere  dudum  Annosam 

PINUM  —  TEMPTAT.  divellere  dumo  M  et  codd.  plerique, 
a  qua  scriptura  nec  interpolatores  longe  discedere  ausos 
videas.  solidurn  substantivi  loco  habeo,  ut  Fast.  IV  821 
Fossa  fit  ad  solidum.  'dudum,'  quod  adverbiura  praesenti 
iungi  solet,  'temptat,'  h.  e.  eo  temporis  spatio,  quo  gerun- 
tur,  quae  versibus  deoem  superioribus  insunt;  deinde  non 


XXXVI 

tulit,  non  potuit,  misit.  408  CULTU  QUOQUE.    cultus 

libri  omnes.  433  Tectaphon  OLENIDEN  A  SUMMO 

VERTICE  FRENDIT.  Tecta  (interpolati  luncta)  phomle- 
niden  —  fregit  M  et  plerique.  Tectaphon  olim  dede- 
ram,  quod  nomen  est  apud  Nonnum  Dion.  XXX  128  133 
184.  addidi  nunc,  quo  locutionis  insolentia  reliqua  re- 
moveatur.  similia  narrantur  V  66,  franguntur  ossa,  con- 
funduntur  ora:  a  summo  vertice  frangi  aliquem  nihili  est. 
frendere  est  frangere^  PauL  Diac.  p.  91,  12,  sed  *con- 
fringere,  conterere,  contundere/  p.  74,  17.  inest  quaedam 
dictionis  asperitas,  inusitata  Ovidio:  simile  tamen  XIII 
492.  nominum  quorundam  in  proximis  450  460  cor- 
rectio  non  egregie  mihi  cessit.  488  PERCUSSO  LAM- 

MINA  CALLO.  emendavi  olim.  libri  coUo.  527  HanC 
IBI    scripsi.     uU   libri.  566  LATERI  QUA  SUBDITUR 

ALA.  propius  hoc  ad  M  auctoritatem  lateri  qua  funditur 
(supra  scripto  i)  ala  accedit,  quam  quod  interpolatores 
introduxerunt,  iungitur.  ala  ipsa  percussa  erat,  v.  570. 
alae  latus  cingunt,  ut  est  VI  718,  cum  volucris  compli- 
catis  adstat:  sed  alanim  ternae  sunt  partes,  geniculi 
bini,  quorum  alter  latus  tegit,  alter  ad  iugulum  eri- 
gitur.  570  INFERIUS   pennis,   et   quae.    Infirmis 

—  ei  qua  M,  Infirmus  unus  liber  paulo  melior,  qu^e 
pauci,  ut  ait  Heinsius.  infirmae  penuae  absurde  dicun- 
tur.  ala  dextra  praepedita  sinistra  movebatur,  dextmm 
corpus  inclinatum  pendebat.  inferius  adverbium  volui 
esse,  ut  II  208,  interius  VI  306,  exterius  VI  420.  nescio, 
an  pro  affixi  legi   praestet  offixi.  Coniecturas  recepi 

Heinsii  61  256  382  454  618  Huygensii  69  Lenzii 
131  Roscheri  308  353  Al.  Riese  44S.  Erfurt.  Mar- 
ciano  praestabat  17  avidoque  18  30  var.  scr.  46  60 
64  70  71  var.  scr.  104  elusa  {m)  —  sensit  105  110 
Solus  echionias  120  121  122  133  158  167  var.  scr. 
176  195  244  268  295  298  300  reuulsit,  quod  reci- 
piendum  duxi,  uti  ex  M  VIII  585  XI  38,  quandoquidem 
Charisii  p.  249,  Diomedis  p.  372,  Prisciani  lib.  Xp.  526, 
627  testimoniis  tutum  est     313  dederas    321    332    336 


XXXVII 

347  370  422  445  473  474  Vel  quid  477  543  573 
608    609. 

LIB.  XIII  V.  312  VIDISTIS  PRAESTOQUE  OBIECTA 
PATEBANT.  x)retioque  libri  omnes,  quod  aptam  structu- 
ram  non  habet,  praesto  iunxerim  cum  obiecta,  quem 
admodum  praesto  video,  pracsto  adesse  dici  consuevit  et 
visum  ohicctutn,  species  ohiecta  apud  Ciceronem,  ut  iteretur, 
quod  antecessit  crimina  vidisiis,  non  facinus  v.  310,  sed 
criminatio,  ut  v.  60.  durius  paulo  foret  ohiecta,  'quae  ei 
obieceram',  pracsto  patchant,  ut  legebatur  a^jud  Cic.  Epp. 
fam.  XIII  29  2  praesto  fuit  ac  xmtuiL         423  In  mediis 

HECUBA  EST  NATORUM  INVENTA  SEPULCHRIS.  libri 
€st  omittunt,  vitio  vetusto,  quod  redit  infra  556,  estque 
a  barbaris  iilis  in  versum  suppositiciura  549  inlatum. 
ignoratum  est  frequentissimum  illud  byperbaton,  quo  sub- 
stantivum  prioris  enunciati  in  proximum  differtur,  ut 
infra  426,  716;  V  102  553  651  vi  54  98  191  396 
(583?)  VII  80  167  181  241  481  viil  187  IX  597 
X  2   715    xiv  740.  458    Qum    tu.    aut  tu  M  et 

libri  longe  plurimi.  at  iu  aliorum  neque  auctoritatem, 
neque,    puto,    locum    habet.  556   'Tolle    MORAS, 

HECUBA,  ET'  DIXIT.  inserui  ET  librorum  scripturae. 
619  PARENTALI  MORITURAE  LUCE.  moriturae  more  E 
et  plerique.  mor.  morte  pauci.  at  M,  quantum  notavi, 
mor.  uoce,  unde  effeci,  quo  opus  erat,  ne  mense  tantum 
certo,  V.  618,  sed  die  ab  avibus  parentetur,  uti  habet 
Pausanias  x  31  6,  iv  eipriiaevaic  fi|ue'paic.  parentales  dies 
sunt  Fast.  II  548.  632  QUO  rege  homines,  anti- 

STITE  phoebus  Rite  COLEBATUR.  corrupta  puto. 
suspicabar  quo  rege  FIDES,  ant.,  quod  in  archetypo  M 
scripturae  genus  videretur  fuisse,  in  quo  hnes,  cum  lineola, 
non  longe  distaret  a  fides.  similis  sermonis  argutia  est 
XIV  .109  ac  passim.  684  Hyleus.  ita  solus  E,  citra 
interpolationis  suspicionem,  ut  multa.  dederam  iam  in 
proecdosi.  687    PYRAEQUE.     hoc    putavi    latere    in 

scriptura  M  gyroque,  nisi  transpositae  syllabae  putandae 
sunt  reliquorum   omnium   scripturae  rogique.   pyrae   sunt 


XXXVUI 

IX  231    XIV  80.  692  natas  orione  thebis  Hac, 

NON  FEMINEUM  lUGULO  DARE  VULNUS  APERTO,  LLLAC, 
DEMISSO  TER  INERTIA  VULNERE  TELA  PRO  POPULO 
CECIDISSE.  M:  natas  dborigine  {ah  orione  E)  theUs 
Agmm  {Ilanc  non  reliqui)  femineum  —  Hlas  (Illam  rell.) 
dimisso  per  inertia  {demisso  per  fortia  E  alu)  iml/nera 
(pectora  E  alii)  telo.  fabula  Nicandrea  traditur  apud 
Antoninum  Liberalem  XXV,  quae  in  ampbora  exposita 
fuit  strigarum  sive  ordinum,  ut  videtur,  duorum  sigillis 
ternis;  inferiora  haec  sunt,  quae  voculis  Hac,  Illac^  Tum 
indicantur.  primum  habebat  virgines  sublatis  dextris 
acumina  radiorum  (vi  56)  iugulis  (Trapa  xfiv  KXeiba, 
TY\v  ccpaYnv  Ant.  L.)  intentantes:  proximum  iam  moi-tuas 
{cecidisse  v.  695)  impositas  feretro,  extantibus  e  vulnere 
radiis,  telis  inertihus.  singularis  est  vocis  usus,  quam 
certe  ^ad  vulnera  vetui  pertinere,  etsi  v.  693  e  codicis  M 
scriptura  modo  femineum  fortasse  praestiterit :  confundun- 
tur  mo  et  «0  in  M  VIII  852.  demittitur  autem  non  solum 
ferrum  (iv  119),  sed  etiam  vul/nus:  Seneca  Epp.  vii  5  13 
vulnera  parum  demissa  laxantem.  hyperbati,  quod  dedi, 
compages  eadem  v436  VI  217.  tertium  sigilhim  erat 
Coronarum,  quiqui  intelligendi.  724  PINNIS.    ita  pri- 

dem   e   M   dedi.     linguis  interpolati.  794  NOBILIOR 

FORMA  AC  PLATANO  CONSPECTIOR  ALTA.  pariiculam 
inserui;  elisionis  exempla  sunt  apud  Vergilium,  Horatium, 
I  539  587  IV  319  Xili  277  728  Xiv  227  462.  forma 
nominativum  putaverim,  sensu  vocis,  qui  est  IV  676  aut 
Prop.  II  5  28  Cyntliia  forma  potens.  883  extremus 

QUAMVIS  PERVENIT  AD  ILLUM,  ANGULUS  IS  MOLIS  TO- 
TUM  TAMEN  OBRUIT  ACIN.  Ang.  is  motus,  extremis  lit- 
teris  ia  litura  positis  M.  Ang.  e  saxo  reliqui,  inter- 
polati.  reliqui  is,  quod  est  III  284,  scripsi  motis,  quod 
redit  887  et  890  ac  simili  in  re  usurpatur  VIII  357. 
potest  tamen  aliud  latere:  quem  admodum  etiam  v.  890 
praestabat  obelum  ponere  in  scriptiu-a  M:  tum  moles 
tacta  deM-scit.  911  Longus   ab   aequoribus   CON- 

VEXUS  IN  AEQUORA  VERTEX.   M  et  libri  plerique  Longa 


XXXIX 

sith  nrhorihus  conu.  ecripsi  LONGUS  AB  pro  ga  sub,  uii 
XIV  145  in  M  est  numcro  sub  pro  ros  ut.  longu3  veriex 
offensionem  non  habet:  longum  caclum  est  vi  64.  nomina 
suuiliter  geminantur  VIII  585:  eadera  prope  TOiToGecia 
VII  779  VIII  330.  928  apis  inde  tulit  collectos 
FEMINE  FLORES.  M  et  'praestantiores  Heinsii'  coll.  se- 
minc:  alii  collcdos  sedula;  interpolatio  manifestaria  eius 
conunatis,  quod  inde  a  codice  L  grassatur,  et  tamen  lioc 
loco  libros  omnes  Pi'isciani  VI  p.  242  iam  insedit.  de 
correctione  minor  haesitatio:  Verg.  Ge.  IV  181  Crura 
ihymo  pJenae^  Plin.  Nat.  h.  XI  21  quae  flores  comportantj 
priorihus  pcdihus  femina  onerant  proptcr  id  natura  scahra. 
967  SCYLLA  FURENS.  ita  M.  Sc.  dcum  reliqui  libri. 
putabam  latere  FAVENS.  est  sane  ubi  scriba  M  errores 
commissos  mutatis  proximis  ita  compensat,  ut  metrum  certe 
servetur,  I  166  X  113;  I  720  1X567  Vlii  279  1x423, 
ac  potest  ea  audacia  accrevisse  hoc  libro,  qui  scatet  vitiis 
sius    plurimis    et    gravissimis.  Correctiones    aliorum 

insunt:  144  nescio,  cuius;  Bentleii  235;  Heinsii  276  487 
719  833.  ex  E,  quibus  depravato  M  obrogatum  est,  no- 
tavi  7  16  27  omissa  33  53  plura  64  82,  83  omissa  91 
119  129,154  132  158  17 4t  cillan  om.  175  sc?/rMm  (M 
al.)  177  195  197  211  om.  221  226  247  quod  (M 
al.)  276  ad  343  om.  360  374  384  ignem  416  432 
466  523  539  562  607  615  663  684  720  731 
736  748  852  865  868  877  aetne,  ut  M  sub  ras. 
895  905  914  (M  al.)  925  933  casus  (M.  al.)  937 
940    949     957     960. 

LIB.  XIV  v.  160  MEDiis,  EN,  RUPIBUS.  mediis  e 
rup.  M;  mediis  qui  rup.  E  alii.  particula,  quam  posui, 
etsi  in  narratione  poetae  eodem  loco,  quo  ecce,  velut 
edita  est  ab  Hauptio  vn  317,  usurpari  non  videtur,  pot- 
est  tamen  e  sermone  Macarei  cius  modi,  ut  V  518  En 
quacsita  diu — rcperta  est,  reddita  putari.  185  FLUCTUS 

lACTUSVE.  fluctus  uentusue  M.  fluctusue  lap>isue  reliqui. 
putabam  scribam  M  lapsum  in  terminatione  vocabulorum, 
ne   lituram  faceret,   aliud   substituisse.     possunt   alia  in- 


XL 

veniri,  vel   adeo  E  admitti.  244  PROCUL  EST,  MIHI 

CREDE,    VIDENDA    INSULA    VISA    MIHL     prOCUl    llinc    m. 

cr.  videnda  Insula  M;  hinc  m.  cr.  videndum  Ins.  E.  se- 
cutuB  sum  alios  Heinsii  libros.  non  erat,  cur  hinc  potis- 
simum  Circeios  spectaret,  cui  a  Caieta  cursum  persecu- 
turo  istuc  praetervehendum  fuit:  satis  erat,  si  procul 
absistere  iuberetur,  videre,  non  etiani  sentire  fera  faeta,  ut 
est  III  247;  quod  fit  efficaciter  post  procul  inserto,  quod 
abesse  non  potest,  verbo.  250  NEGABAMUS  SED — . 

negdbamus  uel  M.  negabamus  et  E.  uterque  veterem 
scripturam  set  corruptam  accepit;  sed  M  quae  metro  ad- 
versantur,  immutat,  ut  I  114.  interpunctionem  novavi. 
252  NIMIUMQUE  ELPENORA  VINO.  ita  fere  M.  ni- 
miumque  bonus  unus  liber  Heinsii:  reliqui  cum  E  niniii- 
que  elp.  uini,  sollertem  interpolationem,  ut  V  267.  nimium 
mero  Hijlaeum  Hor.  C.  II  12  5.  334  DlCITUR  INNOCUO 
PEPERISSE  VENILIA  lANO.  Dic.  hionio  M.  ionio  aut  an- 
cipiti  magno  utrimque  numero  codd.  reliqui,  alterum  enxdi- 
tae  superstitionis  argumentum,  alterum  nefariae  inter- 
polationis.  memorabiles  sunt  nugae  de  lano  e  Perrhaebia 
in  Italiam  delato  apud  Athenaeum  p.  692  d,  quas  notas 
habuisse  Hyginum  Macrobius  Sat.  I  7  videtur  testari.  sed 
nec  Hyginum,  cui  Ovidius  Trist.  III  14  19  Metamorphoses 
has  commendat,  cuius  interventu  suppletas  prima,  quam 
dignoscere  mihi  videor,  interpolatione  putaverim,  a  flu- 
minis  "loivoc,  qui  apud  Strabonem  est  p.  327,  nomine 
lonium  lanum  introductum  probaturum  fuisse,  inde  Ar- 
rium  aliquem  Catulhanum  aut  scribam  M  more  solito 
dedisse  Hionium,  sed  erratum  alio  modo  in  scripturae 
genere,  quod  i  litteram  non  puncto,— s^d  apice,  lineola 
inclinata,  signaverit,  mihi  persuasi.  apud  Priscianum 
lib.  IX  p.  482,  20  in  versu  Ovidiano  hiophino  captus  amore 
scriba  Sangallensis  dedit  pro  inopino;  hoc  ipso  libro 
V.  609  innominis  pro  hinominis  scriba  M.  itaqiie  hoc  loco, 
si  repperit  inocuo,  apicem  huncce  attribuisse  credibile 
dimidiato  secundo  elemento,  ut  esset  ?',  in  postremis  omo 
denuo  sinuli   modo  errasse,   ac  vidimus  XI  366  in  mucis^ 


XLI 

yiiueis.  in)wcuus  lanus  ille  Fastorum,  I  247  ad  253,  di- 
citur,  ut  Deucalion  i  327;  satis  convenienter  ad  nativara 
et  defaecatam  narvationis  reliquae  simplicitatem.  383 

KEQUe'  AIT  'reudere.  sic  ME  et,  quod  modo  video, 
maxima  pars  librorum;  ut  scriptura  vulgata  neque  enim 
rcddere  ne  vetustioris  quidem  interpolationis  esse  videa- 
tur:  quamquam  de  ea  re  ampliandum  censeo.  de  vv. 
sequentibus,  quibus  discc  E,  non  mutaverim  iudicium. 
396  Nec    quicquam    antiqui.     ita  plane  M.  427 

obelum  apposui  scripturae  M.  videtur  inesse  loci  clarius 
aliquod  indiciiim:  meminerint,  siqui  via  Ostiensi  ultra 
lapidem  fere  decimum  progressi  fuerint.  quod  olim  in 
inticeta  interpolatione  acquieveram ,  versus  emendationem 
ex  inhospitalis  i-ipae  partis  investigatione  non  quaesivi, 
quem  admodum  postero  die  Atria  Tiberina  dextra  ripa 
post  lapidem  tertium  feliciter  sunt  reperta.  467  DA- 

NAAS  PAVERUNT  PERGAMA  DiRAS.  2^ergama  dcxtras  ad- 
scripto  in  margine  danais  patuerunt  j^ergama  dextris  M  et 
paucissimi  Heinsii.  pergama  flammas  reliqui  omnes,  ne- 
quissima  interpolatione.  in  archetypo  fuisse  puto  DEIRAS. 
I)irac  ulfrices  Vergilii  Aen,  IV  473  VI  610  secundum 
Aeschylum  Eum.  409  dictae  videntur,  locus  hic  Aeschy- 
lum   refert,    Ag.  125,  721.  476   AB    AGRIS.     malim 

ARGis,  ut  I  601:  Triv  jndXiCTa  TrpocriKOucav  auToTc  (Dio- 
medi  et  Alcmaeoni)  dpXT|V  dicit  Strabo  p.  4G2,  et  antea 
iam  exclusum  ab  Agamenmone.  489  EST  LOCUS  IN 

VULNUS.  Est  locus  in  uidtum  M.  Est  locus  in  uoto  aut 
Est  in  vota  locus  reliqui.  Ciceronianum  in  primis  mlnus 
pro   infortunio.  493   MAGNILOQUENTIA.    magna  po- 

tentia  M  ciun  omnibus.  magnUoquus  hoc  significatu,  qui 
in  substantivo  est  posterioris  aetatis,  dixit  poeta  VIII  396. 
494  Talibus  IRRITANS.  iratam  M  et  plurimi.  ira- 
tae  vdcrem  tram,  Venerem  verbis  instimulare  locutiones 
sunt   inconditae;    emendatio    mea    non  violenta.  515 

levibus  cannis  nutantia.  letiibus  guftis  (guti-s  E) 
maior  pars  librorum  Heinsii.  post  haec  manantia  libri  omnes. 
s.h  hoc  interpolatiouem  profectam  esse  patet:  ipsum  inde 


xLn 

natum  videtur,  quod  syllaba  nut,  scripto  <,  ut  erat  in 
cod.  Sarrav.,  ad  graeci  similitudinem,  habita  pro  ma  cum 
lineola,  quae  pro  n  esset:  usurpatur  ea  in  M  maxime 
in  fine  vocabulorum,  ocfen^  aeaciden,  eurydicen,  cypron;  in 
B,  qui  litteratura  anglosasonica  exaratus,  etiam  in  me- 
diis,  Idignantia,  iicere,  ietata  i  181  184  190.  idem  dici- 
tur  ac  VI  326  tremuUs  circmndata  cannis.  632  BIBU- 

LAEQUE  RETUNSAS  Kadicis  FIBRAS.  bihulacque  recuruas 
libri  praeter  M,  qui  rqnignans.  illud  glossema  putaverim, 
hoc  mendum  ex  oblitteratis  in  archetypo  versuum  extre- 
mis  partibus,  qualia  in  hoc  potissimum  libro,  partim  in- 
sana,  abundant.  vanum  prope  erat  litterarum  ductus  ri- 
mari,  nisi  hoc,  quod  secundum  Vergiliana  retunso,  ohtunsif 
Ge.  II  301  l  262,  exhibui,  proprietatem  illam  prae  se 
ferret,  quam  peculiarem  poetae  in  hoc  genere  supra  dice- 
bam.  ubicumque  ad  rei  rusticae  disciplinam  defertur, 
Sabini  ingenii,  quo  natus,  sagacitatem  agnoscas.  radicum 
fibras,  cum  ariditate  torpent,  resiliunt,  extenuantur,  nihil 
dici  potest  signatius,  quam  retundi.  658  PlurAQUE 

laudatae  ac  dedit  oscula,  qualia  — .  Paucaque 
laudatae  dedit  libri  omnes;  quod  non  intelligebam.  auda- 
cius  forta.sse  refinxi  cum  structurae  impaiilitate,  qualis 
V  130  guo  non  x^osscderat  alter  latiuSj  aut  totidem  (quot 
ille)  tollehat  turis  acervos.  662  QuAM  COMPTA  POST- 
QUAM  PARITER  VIRTUTE  PROBAVIT.  Quam  COpia  p. 
M,  Quam  socia  p.  reliqui.  'probavit  (ut  lll  425)  propter 
virtutem,  quae  simul  {pariter  II  505  Vlli  324)  ornatum 
haberet.'  671    NEC   CONIUNX   TIMIDI,    AUT   AUDACIS 

ULIXIS.  retraxi  obelum,  qiiem  olim  posui.  fatendum  est 
affectata  et  grammatica  illa  reticentia  ^isnm  poetam,  quae 
praeterquam  in  Ibide  vix  IV  786,  IX  123  occiirrit.  timi- 
dus,  quem  intellegi  vult,  est  Adrastus,  qui  eqpeuYev  eic 
©npwv,  eiVaia  XuYpa  q)e'pujv  cuv  'Apeiovi  KuavoxaiTj;! 
Paus.  VIII  258.  eius  coniunx  Amphithea  Pronactis  filia, 
Apollod.  I  9  13,  cuius  proci  Agathone  apud  Athen.  p.  52Sd 
teste  Aetoliae  omnis  nobilitas,  qui  deinde  Cuietes  dicti, 
fuerunt.  705,  706,  707   expunxi  fide  M,  etsi   paulo 


XLIII 

6unt  aptiores  projdniis,  quos  spurios  notavi.  nam  723 
verbosus,  mei  722  scaevum  nec  tuenduni  ex  l  30  iii  464 
VII  745,  si  vel  amoris  haberi  possit  scribae  M  in  clau- 
sula  evanida  supplementum :  733,  734  satis  absurdi:  739, 
740  qui  infersit  hemisticbia,  ne  perspexit  quidem,  fores 
pulsatas  dici  pedibus,  ut  soleant  manibus,  V  448. 
765  FOEMA  DEUS  ACTA  SENILI.  forma  dcus  aptus  {actus 
in  marg.,  eadem  manu,  ut  puto)  artUi  M.  dcus  ajotus  in 
omnes  E  et  reliqui.  scriba,  qui  u  pro  o,  errore  satis 
facili  in  scripturis  merovingica,  longobardica,  dederat, 
facile  anili  induxit,  quod  interpolatores  noluerunt  versibus 
continuis  repeti.  acta  forma  seniii  dictum  fuit  a  poeta 
ut  VI  468  revertitur  Ad  mandata  Frognes,  et  agit  sua  vota 
sub  iHa.  nec  oflfendi  par  est  in  senili  utriusque  sexus: 
simile  est  V  400  puerilibus  pro  puellaribus.  Alii  pro- 

fuerunt  huic  libro,  v.  66  Heinsius,  95  Salmasius,  169 
Naugerius,  288  Gruterus,  325  Capoferreus,  622  nescio 
quis.  ex  E  edidi  vv.  5  lihcgi  var.  scr.  8  13  14  20  Ai 
(M?)  27  31  32  Neu  (M?)  44  49  55  59  61  non  cred. 
(M?)  92  admissa  (M?)  93  In  deforme  (M?)  96  97  127 
129  (M?)  131  155  162  173  206  214  219  225  232 
233  lami-lestrigonis  236  237  254  262  268,  272  ad  307 
327 /bntona  (M?)  330 /ar/arws  (M?)  357  359  360  361 
365  377  384  386  411  431  435  445  509  513  ijZw- 
ieciosque(}r^)  519  521  524  suco  liceat  561  571  574 
582  589  594  cacl.  mun.  600  630  ut  M  646  670  679 
680    711    731    790    798. 

LIB.  XV  V.  73  PKIMUS  QUUM  TALIBUS  ORA — . 
2)rimus  quoque  libri:  quod  maxime  offendit,  si  initio  ver- 
sus  cum  Heinsio  Arcuit  scribatur,  quo  quod  significatur, 
ipsum  versibus  75  ad  89  inest,  ut  desint  plane,  quae  per 
quoque  copulentur.  Argiiit  summatim  ex  oratione  Pytha- 
gorae  anticipat  id,  quod  inserendae  causam  praebuit,  non 
ipsum  interdictum,  sed  rationem  eius,  metenipsychosin, 
quo  spectant  ilhx  docta  sed  non  crediia.  sed  vel  sic  con- 
iungenda  sunt  Arguit  et  solvit,  cui  rei  inservit  quod  dedi 
quum.    scriptum  fuerit  aliquando  quom,  ut  passim  fit  in 


XLIV 

codice  Med.  Verg.,  in  L,  si  memini,  tic  recentissimis  qui 
busvife,  et  in  scriptura,  qualis  (ragmenti  Guelf.,  rotun- 
dum  illud  m  proxime  abest  a  qo.  122  IMMEMOR  EST, 

DEUS  NEC  FKUGUM  MUNERE  DIGNUS.  €St  demum  libri, 
ea  partieula,  si  modo  a  ratiocinatione,  quae  antecedit, 
prorsus  separatur,  locum  fortasse  tamen  habere  poterat, 
velut  in  meditationis,  quae  suppressa  sit,  conclusione. 
sed  cuiusnam  rei  immemorem  istunc  hominem  dici  pu- 
tabimus?  certe  non  eorum,  quae  a  bove  sibi  sint  prae- 
stita,  cum  adiciatur  dempto  modo  p.  a.;  credo,  bonorum, 
quae  eo  opificio  sibi  obtigerint.  quidni  igitur  immemor 
frugum  muneris  et  indignus  eo  miinere  intellegatur  eodem 
sensu,  quo  V  495  Ceres  Ingratasque  vocat  nec  frugum 
munere  dignas;  quo  in  munere  arationis  et  bovis  aratoris 
quantae  partes  sint,  ipsum  Triptolemi  nomen  demonstrat. 
ita  plane  Varro  R.  r.  II  5,  hic  socius  hominum  in  rustica 
opere  et  Cereris  minister  —  qua  in  re  testis  Attica,  testis 
Peloponnesus.  id  quo  magis  patescat,  Cereris  nomen  in- 
duxi,  scriptum  fortassis  deus;  ignotum  sane  grammaticis^ 
qui  Bidus  Inus  Mantus  Eratus  mentionem  habent,  Cha- 
risius  maxime  pp.  63  64  127  137.  Deoida  tamen  et 
Deoiam  usurpat  Ovidius.  dubito  adeo,  an  Rurieolam  suunt 
V.  125  levi  in  eo  pronomine  inconstantia,  a  qua  alias  noa 
alienus,  Cererls  intellegi  voluerit;  nam  renov.,  condid.  d& 
bove,  non  de  domino  dictum  puto.  126  CONDIDERAT 

MESSES.  Tot  dederat,  corr.  Quot  ded.  messes  E.  dare 
messes  ignota  mihi  locutio:  frumenium  condunt  Cicero  N. 
d.  II  63   157.  138  nihil  attinet  commemorare,  quibu& 

periculis  substantivum,  cui  iungatur  vesci,  aut  interpola- 
tionis  argumenta  quaesiverim.  v.  142  tasien  notus  fuisse 
videtur  Plinio  N.  h.  vill  180.  217  MATRIS  CUBITAVI- 
MUS  ALVO.  matris  habiiavimus  E.  matcrna  habitavimus 
meliores  Heinsii.  271   ET  AUT  IMIS   COMMOTA  TRE- 

MORIBUS  OKBis.  et  aniiquis  tam  midta  treniGrihus  E.  an- 
tiqui  t.  m.  unus  Heinsii,  unde  in  proecdosi  dederam  aut 
imi  comm.  311  athamanas.    atharmntis  libri,  unde 

faciliua   elicitur   quod   de:li,   quam   quod  cum  Tan.  Fabro- 


XLV 

Bentleius,  Atlmmanes  et  proximo  versu  Narrardur  eine 
iibris.  3G4    IN    SCROBE    DEOOS    MACTATOS    OKRUE. 

Uis  quoque  delectos,  In  quoque  dilectos,  deicctos  meliores 
Heinsii  libri.  I  quoque  dilectos  E.  In  scrohe  coniecit 
Heinsius,  ut  sci'ohes  sunt  VII  243.  reliqiia  interpolatorum 
:oramenta  vix  ad  emendationem  usura  ullum  babent:  vi- 
iimus  abunde  usquequaque  a  mendo  aliquo  codicis  M  ex- 
spatiantes.  Dcoos  temptaveram  iam  in  proecdosi,  si  per 
typograpbos  licuisset.  nihil  est,  quo  adstruatui-,  praeter 
ja,  quae  ad  v.  122  adbibui,  et  ipsam,  si  probari  possit, 
jius  versus  correctionem.  574  mendosus  sine  dubio  in 
ibiis  omnibus:  suspicabar  scriptum  fuisse  odoratis  verhe- 
nar.  ignibus  cum  solito  syllabae  rum  compendio,  elisione 
n  pede  quinto,  qualis  v.  763,  minime  rara  alias.  Con- 

ecturae  aliorum  sunt  receptae,  Scaligeri  20,  ubi  E  Mi- 
Hlus;  39  Mureti,  ubi  cuius  caelum;  Burmanni  52,  ubi 
Nemesenque;  Heinsii  104,  E  deorum;  230,  E  solidarum 
•)i.  ferarum;  624,  alti;  677,  est  deus  est;  701,  702, 
cmpla  —  dta  sciUeaque;  708,  Leucoriam;  F.  Ursini  279, 
Amasenus;  G.  Bartbii  396,  Hicis;  Alexandri  Riese  729. 
reddidi,  ut  in  proecdosi,  ubique  codicem  E:  neque  inveni 
■ere,  quem  operae  pretium  fuisset  in  eum  locum  substi- 
;uere.  si  M  totum  in  rebus  minutissimis  excussissem, 
sperabam  inventum  iri  quamvis  recentem  unum  aut  alte- 
rum,  qui  totus  ex  illo  transcriptus  cum  alia  eius  detri- 
3ienta,  tum  huius  libri  defectum  resarcire  posset.  ut  nunc 
jst,  indicanda  video,  quae  hodie  ab  E  diversa  eduntur, 
^ostquam  quaedam  in  proecdosi  praetermissa  ex  ipso 
iscivi,  114  Probi  scripturam  282  320  351  sulj^ura,  q^dod 
i  prima  manu  scriptum  erat;  ut  sulpore  unus  cod.  Mo- 
lacensis  saec.  IX  servavit  apud  Diomedem  p.  319,  16: 
;tiam  E  paulo  ante  849  depravasse  videtur  569  680 
r09  (promunctariumque)  811  concussum^  Lucretianum  vi 
290,  ut  alterum  l  384  855  var.  scr.  adnotatam  ad  alte- 
nim  866.  poteram  etiam  202  herha  nitens  et  343  exa- 
antia.  differunt  igitur  112  quod  ex  Probo,  447  471 
184    706    769  quae    ex    adnotatis   in   E   varr.   scripturis 


XLVI 

desumpta  sunt.  discrimina  omnia  enotari  non  est  operae: 
ount  nec  ea  magni  momenti,  quae  ex  solo  E  recepta  fue- 
runt,  100  herUs  173  nec  481  Latiaris  552  Et  694 
pressa  estque  696  cum  paucissimis  cJassis,  quod  e  Vei-gi- 
lio  inlatura  vix  putaverim.  sed  numeri  ponentur.  discessi 
ab  E  ad  scripturas  codicum  aliquot  Heinsii  22  41  107 
(potest)  232  315  416  443  (Externo)  503  634  642 
715  718  737  804:  ad  vulgatam,  quae  dicitur,  aut  ex- 
tat  apud  Jahnium,  23  (Quod)  78  omissus  177  188  247 
275  285  287  (phorasque)  311  (Admotum)  315  (G-ratis) 
326  (Pretides)  329  332  (phaenum)  337  (ortygia)  342 
360  368  403  465  475  496  504  (Dampnauit  meritum^ 
que  nichil  patcr  eicit  urbe)  606  524  606  620  (auratis) 
651  708  (Leucoriam)  711  (falias)  720  723  739  ad 
744  om.  a  manu  pr,  728  760  789,  788  transp.  803 
810    848    854    876. 

Scripsi  ineunte 
anno  MDCCCLXXV.  R.  M. 


Anno  deinde  LXXVIII  in  verbis  poetae  errores  typogr. 
aliquot  sustuli.  in  praefatione  operae  et  operis  peperci; 
quae  in  marginibus  adnotata  vidi,  hoc  loco  subieci. 
I  190  (ca,  cura),  cp.  corpus  Notae  Magn.  46  p.  290. 
064:  add.  fragm.  Aesch.  120  Dind.  II  774  cfr. 
VI  628  IX  627,  Winckelm.  opp.  VI  p.  105  vv.  16  — 
19,  23.  III  675  add.  XI  60.  VII  757  cfr.  Prop. 
IV  1  1  Hor.  c.  II  18  14.  VI  200  cfr.  quantum  ira 
sinit,  formosa  v.  167.  ^colla  scJiiuma^^tfi^  bocca  ed  arro- 
iando  (jli  rrr'  Az.  Ric.  1  p.  256.  TII  276  cod.  Harl. 
Mus.  Brit.  2610  saec.  XI  Metam.  III  157  netnorale]  mor- 
iale.  VII  741  add.  VIII  509.  VIII  118  cfr.  CatuU. 
28,  6  in  tdbulis  patet.  IX  406  Trist.  V  14  12  spuria? 
416  delenda  omnia.  XI  366  cfr.  Michelang.  Terz.  2 
sub  fin.  ^Che  passo  il  mar,  e  poi  affogd  nei  mocci'. 
XIII  632  Fines,  mies. 


METAMORPHOSEON  LIBER  PRIMUS. 

In  nova  fert  animiis  miitatas  dicere  formas 
Corpora  .  di  ,  coeptis  —  nam  vos  miUaslis  —  et  illac 
Adspirate  meis  ,  primaque  ab  origine  mimdi 
Ad  mea  perpetuum  deducite  t&mpora  carmen . 
6  Ante  mare  et  terras  et  quod  tegit  omnia  ,  caelum 
Unus  erat  toto  naturae  vultus  in  orbe, 
Quem  dixere  Chaos  ;  rudis  indigestaque  moles 
Nec  quicquam  nisi  pondus  iners   congestaque  eodem 
Non  bene  iunctarum  discordia  semina  rerum . 

10  Nullus  adhuc  mundo  praebebat  lumina  Titan , 
Nec  nova  crescendo  reparabat  cornua  Phoebe , 
Nec  circumfuso  pendebat  in  aere  tellus 
Ponderibus  librata  suis  ,  nec  bracchia  longo 
Margine  terrarum  porrexerat  Amphitrite . 

15  Utque  erat  et  tellus  illic  et  pontus  et  aer, 
Sic  erat  instabilis  teUus  ,  innabilis  unda , 
Lucis  egens  aer  .  nulli  sua  forma  manebat , 
Obstabatque  aliis  aliud  ,  quia  corpore  in  uno 
Frigida  pugnabant  calidis  ,  umentia  siccis , 

20  Mollia  cum  duris  ,  sine  pondere  ,  habentia  pondus . 
Hanc  deus  et  melior  litem  natura  diremit; 
Nam  caelo  terras  et  terris  abscidit  undas 
Et  liquidum  spisso  secrevit  ab  aere  caelum . 
Quae  postquam  evolvit  caecoque  exemit  acervo, 

25  Dissociata  locis  concordi  pace  ligavit . 
Ignea  convexi  vis  et  sine  pondere  caeli 
Emicuit  summaque  locum  sibi  fecit  in  arce . 
Proximus  est  aer  illi  levitate  locoque ; 
Densior  his  lcllus  ,  elementaque  grandia  traxil 
oviD.  n.  1 


MUNDi  oRioo  METAMM. 

30  Et  pressa  est  gravitate  sui .  circumfluus  umor 
Ullima  possedit  solidumque  coercuit  orbem . 
Sic  ubi  dispositam  quisquis  fuit  ille  deorum, 
Congeriem  secuit  sectamque  in  membra  redegit, 
Prijicipio  terram ,  ne  non  aequalis  ab  omni 

35  Parte  foret ,  magni  speciem  glomeravit  in  orbis . 
Tum  freta  diffundi  rapidisque  tumescere  ventis 
lussit  et  ambitae  circumdare  litora  terrae . 
Addidit  et  fontes  et  stagna  inmensa  lacusque , 
Fluminaque  obliquis  cinxit  declivia  ripis, 

40  Quae  ,  diversa  locis  ,  partim  sorbentur  ab  ipsa , 
In  mare  perveniunt  partim  ,  campoque  recepta 
Liberioris  aquae  pro  ripis  litora  pulsant . 
lussit  et  extendi  campos  ,  subsidere  valles , 
Fronde  tegi  silvas  ,  lapidosos  surgere  montes . 

46  Utque  duae  dextra  caelum  totidemque  sinistra 
Parte  secant  zonae  ,  quinta  est  ardentior  illis ; 
Sic  onus  inclusum  numero  distinxit  eodem 
Cura  dei ,  totidemque  plagae  lellure  premuntur . 
Quarum    quae  media  est ,  non  est  habitabilis  aestu ; 

50  Nix  tegit  alta  duas  :  totidem  inter  utramque  locavit, 
Temperiemque  dedit  mixta  cum  frigore  flamma . 
Imminet  his  aer  ;  qui ,  quanto  est  pondere  terrae 
Pondus  aquae  levius  ,  tanto  est  onerosior  igni . 
Illic  et  nebulas  ,  illic  consistere  nubes 

56  lussit ,  et  humanas  motura  tonitrua  mentes 
Et  cum  fulminibus  facientes  frigora  ventos . 
His  quoque   non  passim   mundi  fabricator  habendum 
Aera  permisit .   vix  nunc  obsistitur  illis , 
Cum  sua  quisque  regant  diverso  fhraaina  tractu, 

60  Quiu  lauient  mundum  ;  tanla  est  discordia   fratrum . 
Eurus  ad  auroram  Nabataeaque  regna  recessit 
Persidaque  et  radiis  iuga  subdita  matutinis . 
Vesper  et  occiduo  quae  litora  sole  tepescunt, 
Proxima  sunt  zephyro  :  Scythiam  septemque  trionem 

66  Horrifer  invasit  boreas  .   contraria  tellus 

Nubibus  assiduis  pluvioque  madescit  ab  austro. 


I   ,    30 — 103.  AETAS    AUnEA  3 

Haec  super  inposuit  liquidum    et  gravitate  carentem 
Aethera  nec  quicquam  terrenae  faecis  liabenlem . 
Vix  ita  limitibus  dissaepserat  omnia  certis, 

70  Cum  ,  quae  pressa  diu  massa  latuere  sub  illa , 
Sidera  coeperunt  toto  effervescere  caelo . 
Neu  regio  foret  ulla  suis  animantibus  orba , 
Astra  tenent  caeleste  solum  formaeque  deorum, 
Ccsserunt  nitidis  habitandae  piscibus  undae , 

75  Terra  feras  cepit ,  volucres  agitabilis  aer . 
Sanctius  his  animal  mentisque  capacius  altae 
Deerat  adhuc ,  et  quod  dominari  in  cetera  posset . 
Natus  homo  est :  sive  hunc  divino  semine  fecit 
Ille  opifex  rerum  ,  mundi  melioris  origo , 

80  Sive  recens  tellus  seductaque  nuper  ab  alto 
Aethere  cognati  retinebat  semina  caeli, 
Quam  satus  lapeto  mixtam  fluvialibus  undis 
Finxit  in  effigiem  moderajitum  cuncta  deorum ; 
Pronaque  cum  spectent  animalia  cetera  terram, 

85  Os  homini  sublime  dedit ,  caelumque  videre 
lussit  et  erectos  ad  sidera  tollere  vultus . 
[Sic  ,  modo  quae  fuerat  rudis  et  sine  imagine  ,  tellus 
Induit  ignotas  hominum  conversa  figuras  .]  f  •  i. 

Aurea  prima  sata  est  aetas  ,  quae  vindice  nullo 

90  Sponte  sua  ,  sine  lege  fidem  rectumque  colebat . 
Poena  metusque  aberant ,  nec  verba  minacia  fixo 
Aere  legebantur  ,  nec  supplex  turba  timebat 
ludicis  ora  sui ,  sed  erant  sine  vindice  tuti . 
Nondum   caesa   suis  ,  peregrinum  ut  viseret  orbem , 

95  Montibus  in  Uquidas  pinus  descenderat  undas , 
NuUaque  mortales  praeter  sua  litora  norant. 
Nondum  praecipites  cingebant  oppida  fossae: 
Non  tuba  directi ,  non  aeris  cornua  flexi , 
Non  galeae  ,  non  ensis  erant :  sine  militis  usu 
100  Mollia  securae  peragebant  otia  gentes . 

Ipsa  quoque  immunis  rastroque  intacta  nec  ullis 
Saucia  vomeribus  per  se  dabat  omnia  tellus; 
Contentique  cibis  nullo  cogente  creatis 

1» 


IIII    AETATE8 


METAMM , 


Arbuleos  fetiis  montanaque  fiaga  legebant 

105  Cornaque  et  in  duris  haerenlia  mora  rubetis 
Et  quae  (leciderant  patula  lovis  arbore  ,  glandes . 
Ver  erat  aeternum  ,  placidique  tepentibus  auris 
Mulcebant  zephyri  natos  sine  semine  flores . 
Mox  etiam  fruges  telhis  inarata  ferebat, 

110  Nec  renovatus  ager  gravidis  canebat  aristis: 
Fhmiina  iam  lactis  ,  iam  flumina  nectaris  ibant , 
Flavaque  de  viridi  stillabant  ihce  mella . 

Postquam  Saturno  tenebrosa  in  Tartara  misso 
Sub  love  mundus  erat ,  subiit  argentea  proles , 

115  Auro  deterior  ,  fulvo  pretiosior  aere  . 

luppiter  antiqui  contraxit  tempora  veris,  ta 

Perque  hiemes  aestusque  et  inaequales  autumnos 
Et  breve  ver  spatiis  exegit  quattuor  annum. 
Tum  primum  siccis  aer  fervoribus  ustus 

120  Canduit ,  et  ventis  glacies  adstricta  pependit . 

Tum  primum    subiere  domus  .   domus  antra  fuerunl 
Et  densi  frutices  et  vinctae  cortice  virgae . 
Semina  tum  primum  longis  Cerealia  sulcis 
Obruta  sunt ,  pressique  iugo  gemuere  iuvenci . 

125      Tertia  post  illam  successit  aenea  proles,         *  "» 
Saevior  ingeniis  et  ad  horrida  promplior  arma , 
Non  scelerata  tamen  .   de  duro  est  ultima  ferro.  f.  it. 
Protinus  irrupit  venae  peioris  in  aevum 
Omne  nefas  :  fugere  pudor  verumque  fidesque ; 

130  In  quorum  subiere  locum  fraudesque  dolique 
Insidiaeque  et  vis  et  amor  sceleratus  habendi . 
Vela  dabant  ventis ,  nec  adhuc  bene  noverat  illos 
Navita  ;  quaeque  diu  steterant  in  nmntibus  altis , 
Fluctibus  ignotis  insultavere  carinae . 

135  Communemque  prius  ceu  lumina  soUs  et  auras 
Cautus  humum  longo  signavit  limite  mensor . 
Nec  tantum  segetes  aUmentaque  debita  dives 
Poscebatur  humus ,  sed  itum   est   in  viscera  terrae : 
Quasque  recondiderat  Stygiisque  admoverat  umbris, 

140  Effodiuntur  opes  ,  irritamenta  malorum . 


I,     104—177.  OIOAMTES  5 

lamque  nocens  ferrum  ferroque  nocentius  aurura 
Prodierat  :  prodit  bellum  ,  quod  pugnat  utroque , 
Sanguineaque  manu  cropitantia  concutit  arma . 
Vivitur  ex  rapto  ;  non  Iiospes  ah  hospite  tutus , 

145  Non  socer  a  genero  ;  fratrum  quoque  gratia  rara  est , 
Imminet  exitio  vir  coniugis ,  illa  mariti ; 
Lurida  terribiles  miscent  aconita  novercae ; 
Filius  ante  diem  patrios  inquirit  in  annos. 
Victa  iacet  pietas ,  et  Virgo  caede  madentcs, 

160  Ultima  caelestum  ,  terras  Astraea  reliquit . 
Neve  foret  terris  securior  arduus  aether, 
Affectasse  ferunt  regnum  caeleste  Gigantas, 
Altaque  congestos  struxisse  ad  sidera  montes . 
Tum  pater  omnipotens  misso  perfregit  Olympum 

155  Fulmine  et  excussit  subiecto  Pelion  Ossae . 
Obruta  mole  sua  cum  corpora  dira  iacerent, 
Perfusam  multo  natorum  sanguine  Terram 
Inmaduisse  ferunt  calidumque  animasse  cruorem, 
Et ,  ne  nulla  suae  stirpis  monimenta  manerent , 

160  In  faciem  vertisse  hominum  .   sed  et  illa  propago  /•  ▼. 
Contemptrix  superum  saevaeque  avidissima  caedis 
Et  violenta  fuit :  scires  e  sanguine  natos . 

Quae  pater  ut  summa  vidit  Saturnius  arce, 
Ingemit  et ,  facto  nondum  vulgata  recenti 

165  Foeda  Lycaoniae  referens  convivia  mensae, 
Ingentes  animo  et  dignas  love  concipit  iras, 
Conciliumque  vocat .   tenuit  mora  nulla  vocatos . 
Est  via  sublimis  ,  caelo  manifesta  sereno ; 
Lactea  nomen  habet ,  candore  notabilis  ipso . 

170  Hac  iter  est  superis  ad  magni  tecta  Tonantis 
Regalemque  domum  .   dextra  laevaque  deorum 
Atria  nobilium  valvis  celebrantur  apertis . 
Plebs  habitat  diversa  locis  ;  hac  fronte  potentes 
Caelicolae  clarique  suos  posuere  penates . 

175  Hic  locus  est ,  quem ,  si  verbis  audacia  detur, 
Haud  timeam  magni  dixisse  Palatia  caeli. 
Ergo  ubi  marmoreo  superi  sedere  recessu, 


3  LYCAON  METAMM . 

Celsior  ipse  loco  sceptroque  innixus  eburno 
Terrificam  capilis  concussit  terque  quaterque 

180  Caesariem  ,  cum  qua  terram  mare  sidera  movit . 
Talibus  inde  modis  ora  indignantia  solvit : 
'Non  ego  pro  mundi  regno  magis  anxius  illa 
Tempestate  fui ,  qua  centum  quisque  parabat 
Inicere  anguipedum  captivo  bracchia  caelo . 

185  Nam  quamquam  ferus  hostis  erat ,  tamen  illud  ab  uno 
Corpore  et  ex  una  pendebat  origine  bellum . 
Nunc  mihi  qua  totum  Nereus  circumsonat  orbem, 
Perdendum  est  mortale  genus  .  per  flumina  iuro 
Infera  sub  terra  Stygio  labentia  hico, 

190  Cuncta  prius  temptata  .   sed  inmedicabile  cura 
Ense  recidendum  est ,  ne  pars  sincera  trahatur . 
Sunt  mihi  semidei ,  sunt  rustica  numina  ,  nymphae 
Faunique  satyrique  et  monticolae  Silvani : 
Quos  quoniam  caeU  nondum  dignamur  honore, 

195  Quas  dedimus  ,  certe  terras  habitare  sinamus . 
An  satis  ,  o  superi ,  tutos  fore  creditis  illos , 
Cum  mihi ,  qui  fuhnen ,  qui  vos  habeoque  regoque , 
Struxerit  insidias  notus  feritate  Lycaon?' 
Confremuere  omnes  ,  studiisque  ardentibus  ausum 

200  Talia  deposcunt .   sic  ,  cum  manus  impia  saevit 
Sanguine  Caesareo  Romanum  extinguere  nomen , 
Attonitum  tanto  subitae  terrore  ruinae 
Humanum  genus  est  totusque  perhorruit  orbis . 
Nec  tibi  grata  minus  pietas  ,  Auguste  ,  tuorum  est , 

206  Quam  fuit  illa  lovi .   qui  postquam  voce  manuque 
Murmura  compressit ,  tenuere  silentia  cuncti : 
[Substitit  ut  clamor ,  pressus  graviRtte  regentis , 
luppiter  hoc  iterum  sermone  silentia  rupit:] 
^llle   quidem  poenas ,   curam  hanc  dimittite  ,  solvit . 

210  Quod   tamen  admissum ,  quae   sit  vindicta ,  docebo . 
Contigerat  nostras  infamia  temporis  aures: 
Quam  cupiens  falsam  ,  summo  delabor  Olympo 
Et  deus  humana  lustro  sub  imagine  terras . 
Longa  mora  est ,  quantum  noxae  sit  ubique  repertum , 


I  ,    178  —  251  .  LYCAON  7 

215  Enumerare  .   minor  fuit  ipsa  infamia  vero . 
Maenala  transieram  latebris  liorrenda  ferarum 
El  cum  Cyllene  gelidi  pineta  Lycaei : 
Arcadis  hinc  sedes  et  inhospita  tecla  tyranni 
Ingredior  ,  traherent  cum  sera  crepuscula  noctem. 

22(j  Signa  dedi ,  venisse  deum  ,  vulgusque  precari 
Coeperat .   irridet  primo  pia  vota  Lycaon , 
Mox  ait  "experiar  ,  deus  hic  ,  discrimine  aperlo , 
An  sit  mortalis  .   nec  erit  dubitabile  verum  " 
Nocte  gravem  somno  necopina  perdere  morte 

225  Me  parat :  liaec  illi  placet  experientia  veri . 
Nec  contentus  eo  ,  missi  de  gente  Molossa 
Obsidis  unius  iugulum  mucrone  resolvit, 
Alque  ita  semineces  partim  ferventibus  artus 
Molht  aquis  ,  partim  subieclo  torniit  igni . 

230  Quos  simul  inposuit  mensis  ,  ego  vindice  flamma 
In  dominum  dignosque  everti  tecta  Penates . 
Territus  ipse  fugit ,  nactusque  silentia  ruris 
Exululat ,  frustraque  loqui  conatur  ;  ab  ipso 
Colligit  os  rabiem  ,  solitaeque  cupidine  caedis 

235  Vertilur  in  pecudes  ,  et  nunc  quoque  sanguine  gaudet; 
In  villos  abeunt  vestes  ,  in  crura  lacerti : 
Fit  lupus  ,  et  veteris  servat  vestigia  formae .      *.  vi. 
Canities  eadem  est ,  eadem  violentia  vultus , 
Idem  oculi  lucent ,  eadem  feritatis  imago . 

240  Occidit  una  domus  :  sed  non  domus  una  perire 
Digna  fuit :  qua  terra  patet ,  fera  regnat  Erinys ; 
In  facinus  iurasse  putes  .   d«nt  ocius  omnes 
Quas  meruere  pati ,  sic  stat  sententia  ,  poenas  .* 
Dicta  lovis  pars  voce  probant  stimulosque  frementi 

245  Adiciunt ,  alii  partes  assensibus  implent . 
Est  tamen  humani  generis  iactura  dolori 
Omnibus  ,  et ,  quae  sit  terrae  mortalibus  orbae 
Forma  futura  ,  rogant :  quis  sit  laturus  in  aras 
Tura  ?  ferisne  paret  populandas  tradere  terras  ? 

250  Talia  quaerentes  ,  sibi  enim  fore  cetera  curae , 
Rex  superum  trepidare  vetat ,  subolemque  priori 


8  DiLuviuM  METAMM . 

Dissimilem  populo  promittit  origine  mira. 
lamque  erat  in  totas  sparsurus  fulmina  terras; 
Sed  timuit ,  ne  forte  sacer  tot  ab  ignibus  aether 

255  Conciperet  flammas  ,  longusque  ardesceret  axis  . 
Esse  quoque  in  fatis  reminiscitur  ,  adfore  tempus , 
Quo  mare  ,  quo  tellus  correptaque  regia  caeli 
Ardeat  et  mundi  moles  operosa  laboret . 
Tela  reponuntur  manibus  fabricata  Cyclopum . 

260  Pocna  placet  diversa  ,  genus  mortale  sub  undis 
Perdere  et  ex  omni  nimbos  demittere  caelo . 
Protinus  Aeoliis  Aquilonem  claudit  in  antris 
Et  quaecumque  fugant  inductas  flamina  nubes, 
Emittitque  Notum  .   madidis  Notus  evolat  alis, 

265  Terribilem  picea  tectus  caligine  vultum : 

Barba  gravis  nimbis  ,  canis  fluit  unda  capiilis , 
Fronte  sedent  nebulae  ,  rorant  pennaeque  sinusque 
Utque  manu  lata  pendentia  nubila  pressit, 
Fit  fragor ,  inclusi  funduntur  ab  aethere  nimbi . 

270  Nuntia  lunonis  varios  induta  colores 

Concipit  Iris  aquas  ,  alimentaque  nubibus  adfert . 
Sternuntur  segetes  et  deplorata  coloni 
Vota  iacent ,  longique  perit  labor  irritus  anni . 
Nec  caek)  contenta  suo  est  lovis  ira ,  sed  illum 

275  Caeruleus  frater  iuvat  auxiliaribus  undis . 

Convocat  hic  amnes  .   qui  postquam  tecta  tyranni 
Intravere  sui ,  'non  est  hortamine  longo 
Nunc'  ait  ^utendum  .  vires  effundite  vestras , 
Sic  opus  est .   aperite  domos  ,  ac  mole  remota 

280  Fluminibus  vestris  totas  inmittite  habenas. ' 
lusserat .  hi  redeunt ,  ac  fontibus-Ara  relaxant, 
Et  defrenato  volvuntur  in  aequora  cursu . 
Ipse  tridente  suo  terram  percussit .   at  illa 
Intremuit  motuque  vias  patefecit  aquarum . 

286  Exspatiata  ruunt  per  apertos  flumina  campos , 
Cunique  satis  arbusta  simul  pecudesque  virosque 
Tectaque ,  cumque  suis  rapiunt  penetralia  sacris . 
Siqua  domus  mansit  potuitque  resistere  tanto 


I  ,    262  —  325  .  DEUCALION  9 

Indeiecla  malo  ,  culmen  tamen  allior  luiiiis 

290  Unda  legit ,  pressaeque  iatent  sub  gurgite  turres . 
lamque  mare  et  tellus   nulium   discrimen   liabebant: 
Omnia  pontus  erant  .   deerant  quoque  litora  ponlo . 
Occupat  bic  collem  :   cumba  sedet  alter  adunca 
Et  ducit  remos  iliic  ubi  nuper  ararat; 

296  Ille  super  segetes  aut  mersae  culmina  villae 
Navigat ,  liic  summa  piscem  deprendit  in  ulmo ; 
Figitur  in  viridi ,  si  fors  tulit ,  ancora  prato , 
Aut  subiecta  terunt  curvae  vinela  carinae . 
Et ,  modo  qua  graciles  gramen  carpsere  capellae , 

300  Nunc  ibi  deformes  ponunt  sua  corpora  pbocae . 
Mirantur  sub  aqua  lucos  urbesque  domosque 
Nereldes  .   silvasque  tenent  delphines  ,  et  altis 
Incursant  ramis  .  [agitataque  robora  pulsant.] 
Nat  lupus  inter  oves ,  fulvos  vehit  unda  leones , 

305  Unda  vehit  tigres  .   nec  vires  fulminis  apro , 
Crura  nec  ablato  prosunt  velocia  cervo . 
Quaesitisque  diu  terris ,  ubi  sistere  detur , 
In  mare  lassalis  volucris  vaga  decidit  alis . 
Obruerat  tumulos  inmensa  licentia  ponti, 

310  Pulsabantque  novi  moutana  cacumina  fluctus . 

Maxima  pars  unda  rapitur  :  quibus  unda  pepercit, 
Illos  longa  domant  inopi  ieiunia  victu . 

Separat  Aonios  Oetaeis  Phocis  ab  arvis, 
Terra  ferax  ,  dum  terra  fuit :  sed  tempore  in  illo 

315  Pars  maris  et  latus  subitarum  campus  aquarum . 
Mons  ibi  verticibus  petit  arduus  astra  duobus, 
Nomine  Parnasus  ,  superantque  cacumina  nubes . 
Hic  ubi  Deucalion ,  nam  cetera  lexerat  aequor , 
Cum  consorte  tori  parva  rate  vectus  adhaesit, 

320  Corycidas  nymphas  et  numina  montis  adorant, 
Fatidicamque  Themin  ,  quae  tunc  oracla  tenebat . 
Non  illo  meUor  quisquam  nec  amantior  aequi 
Vir  fuit ,  aut  illa  metuenlior  ulla  deorum . 
luppiter  ut  hquidis  stagnare  paludibus  orbem, 

325  Et  superesse  virum  de  tot  modo  milibus  unum , 


10  DEUCALION  METAMM. 

Et  superesse  videt  de  tot  modo  milibiis  imam, 
Innocuos  amhos  ,  cultores  numinis  ambos , 
Nubila  disiecit ,  nimbisque  aquilone  remotis 
Et  caelo  terras  ostendit  et  aethera  terris . 

330  Nec  maris  ira  manet ,  positoque  tricuspide  telo 
Mulcet  aquas  rector  pelagi ,  supraque  profundum 
Extantem  atque  umeros  innato  murice  teclum 
Caeruleum  Tritona  vocat ,  conchaeque  sonanti 
Inspirare  inbet ,  fluctusque  et  flumina  signo 

335  lam  revocare  dato  .   cava  bucina  sumitur  illi 
Torlilis ,  in  latum  quae  turbine  crescit  ab  imo, 
Bucina ,  quae  medio  concepit  ubi  aera  ponto , 
Litora  voce  replet  sub  utroque  iacentia  Phoebo . 
Tunc  quoque  ,  ut  ora  dei  madida  rorantia  barba 

340  Contigit ,  et  cecinit  iussos  inflata  receptus , 
Omnibus  audita  est  telluris  et  aequoris  undis, 
Et  quibus  est  undis  audita  ,  coercuit  omnes . 
Fluniina  subsidunt ,  coUesque  exire  videntur : 
lam  mare  litus  habet ,  plenos  capit  alveus  amnes , 

345  Surgit  humus  ;    crescunt  loca   decrescentibus   undis . 
Postque  diem  longam  nudata  cacumina  silvae    • 
Ostendunt ,  hmumque  tenent  in  fronde  reUctum . 
Redditus  orbis  erat .   quem  postquam  vidit  inanem 
Et  desolatas  agere  alta  silentia  terras, 

350  Deucalion  lacrimis  ita  Pyrrham  affatur  obortis : 
'0  soror ,  o  coniunx  ,  o  femina  sola  superstes , 
Quam  commune  mihi  genus  et  patruelis  origo, 
Deinde  torus  iunxit ,  nunc  ipsa  pericula  iungunt : 
Terrarum ,  quascumque  vident  occasus  et  ortus, 

355  Nos  duo  turba  sumus  :  possedit  ceterax  pontus . 
Haec  quoque  adhuc  vitae  non  est  fiducia  nostrae 
Certa  satis  .   terrent  etiamnunc  nubila  mentem . 
Quis  tibi ,  si  sine  me  fatis  erepta  fuisses , 
Nunc  animus  ,  miseranda  ,  foret  ?  quo    sola  timorem 

360  Ferre  modo  posses  ?  quo  consolante  doleres  ? 

Namque  ego  ,  crede  mihi ,  si  te  quoque  pontus  haberet , 
Te  sequerer  ,  coniunx  ,  et  me  quoque  pontus  haberet . 


I,    326—399.  DEDCALION  11 

0  utinain  possem  populos  reparare  paternis 
Artibus  alque  animas  formatae  infundere  terrae! 

365  Nunc  genus  in  nobis  restal  morlale  diiobus ; 

Sic  visum  est  superis :  hominumque  eiempla  manemus .' 
Dixerat ,  et  flebant  .  placuit  caeleste  precari 
Numen  ,  et  auxilium  per  sacras  quaerere  sortes . 
Nulla  mora  est ,  adeunt  pariter  Cephisidas  undas, 

370  Ut  nondum  Uquidas  ,  sic  iam  vada  nota  secantes . 
Inde  ubi  libatos  inroravere  liquores 
Vestibus  et  capiti ,  flectunt  vestigia  sanctae 
Ad  dehibra  deae  ,  quorum  fastigia  turpi 
Pallebant  musco  stabantque  sine  ignibus  arae . 

375  Ut  tempU  letigere  gradus  ,  procumbit  uterque 
Pronus  humi ,  geUdoque  pavens  dedit  oscula  saxo . 
Atque  ita  'si  precibus'  dixerunt  'numina  iustis 
Victa  remoUescunt ,  si  flectitur  ira  deorum , 
Dic  ,  Themi ,  qua   generis  damnum  reparabile  nostri 

380  Arte  sit ,  et  mersis  fer  opem ,  mitissima  ,  rebus .' 
Mota  dea  est  sortemque  dedit ,  'discedite  templo , 
Et  velate  caput ,  cinctasque  resolvite  vestes , 
Ossaque  post  tergum  niagnae  iactate  parentis.' 
Obstipuere  diu,  rumpitque  silentia  voce 

385  Pyrrha  prior ,  iussisque  deae  parere  recusat , 
Detque  sibi  veniam  ,  pavido  rogat  ore  ,  pavetque 
Laedere  iactatis  maternas  ossibus  umbras. 
Interea  repetunt  caecis  obscura  latebris 
Verba  datae  sortis  secum ,  inter  seque  vokitant : 

390  Unde  Promethides  placidis  Epimethida  dictis 
Mulcet  et  'aut  faUax'  ait  'est  soUertia  nobis, 
Aut  pia  sunt  nuUumque  nefas  oracula  suadent. 
Magna  parens  terra  est :  lapides  in  corpore  terrae 
Ossa  reor  dici  :  iacere  hos  post  terga  iubemur .' 

395  Coniugis  augurio  quamquam  Titania  mota  est, 
Spes  tamen  in  dubio  est  :  adeo  caelestibus  ambo 
Diffidunt  monitis  .  sed  quid  temptare  nocebit  ? 
Descendunt  velantque  caput  tunicasque  recingunt 
Et  iussos  lapides  sua  post  vestigia  mittunt. 


12  PYTHON  METAMM. 

400  Saxa  —  qiiis  hoc  credat ,  nisi  sit  pro  teste  vetustas  ?  — 
Ponere  duritiem  coepere  suumque  rigorem,        f.TU. 
Mollirique  mora ,  mollitaque  ducere  formam . 
Mox  ubi  creverunt ,  naturaque  mitior  illis 
Contigit ,  ut  quaedam ,  sic  non  manifesla  ,  videri 

405  Forma  potest  hominis  ,  sed  uti  est  de  marmore  coeptis 
Non  exacta  satis  rudibusque  simillima  signis . 
Quae  tamen  ex  illis  aliquo  pars  umida  suco 
Et  terrena  fuit ,  versa  est  in  corporis  usum : 
Quod  solidum  est  flectique  nequit ,  mutatur  in  ossa : 

410  Quae  modo  vena  fuit ,  s«b  eodem  nomine  mansit : 
Inque  brevi  spatio  superorum  numine  saxa 
Missa  viri  manibus  faciem  traxere  virorum , 
Et  de  femineo  reparata  est  femina  iactu  . 
Inde  genus  durum  sumus  experiensque  laborum, 

415  Et  documenta  damus ,  qua  simus  origine  nati . 
Cetera  diversis  tellus  animalia  formis 
Sponte  sua  peperit ,  postquam  vetus  umor  ab  igne 
Percaluit  solis ,  caenumque  udaeque  paludes 
Intumuere  aestu ,  fecundaque  semina  rerum 

420  Vivaci  nutrita  solo  ,  ceu  matris  in  alvo , 

Creverunt  faciemque  aliquam  cepere  morando. 
Sic  ubi  deseruit  madidos  septemfluus  agros 
Nilus  et  antiquo  sua  flumina  reddidit  alveo,  \ 

Aetherioque  recens  exarsit  sidere  limus,  \ 

425  Plurima  cultores  versis  animalia  glaebis 

Inveniunt ,  et  in  his  quaedam  modo  coepta  sub  ipsum 
Nascendi  spatium ,  quaedam  inperfecta  suisque 
Trunca  vident  numeris ,  et  eodem  in  corpore  saepe 
Altera  pars  vivit ,  rudis  est  pars  altera  telhis . 

430  Quippe  ubi  temperiem  sumpsere  umorque  calorque, 
Concipiunt ,  et  ab  his  oriuntur  cuncta  duobus . 
Cumque  sit  ignis  aquae  pugnax  ,  vapor  umidus  omnes 
Res  creat ,  et  discors  concordia  fetibus  apta  est . 
Ergo  ubi  diluvio  tellus  lutulenta  recenti 

435  Solibus  aetheriis  almoque  recanduit  aestu, 
Edidit  innumeras  species  ,  partimque  figuras 


I,   400—473.  DAPHNE  13 

Rettulit  antiquas  ,  partim  nova  monstra  creavit . 
llla  quidem  nollet ,  sed  te  quoque  ,  maxime  Python , 
Tum  genuit ,  populisque  novis ,  incognite  serpens, 

440  Terror  eras  ;  tantum  spatii  de  monte  tenebas , 
Hunc  deus  areitenens  ,  et  numquam  talibus  armis 
Ante  nisi  in  dammis  capreisque  fugacibus  usus , 
Mille  gravem  telis  ,  exhausta  paene  pharetra , 
Perdidit  effuso  per  vulnera  nigra  veneno. 

445  Neve  operis  famam  possit  delere  vetustas , 
Instituit  sacros  celebri  certamine  ludos 
Pythia  perdomitae  serpentis  nomine  dictos . 
His  iuvenum  quicumque  manu  pedibusre  rotave 
Vicerat ,  aesculeae  capiebat  frondis  honorem . 

450  Nondum  laurus  erat ,  longoque  decentia  crine 
Tempora  cingebat  de  quaUbet  arbore  Phoebus . 

Primus  amor  Phoebi  Daphne  Peneia,  quem  non 
Fors  ignara  dedit ,  sed  saeva  Cupidinis  ira . 
Delius  hunc  nuper  ,  victo  serpente  superbus , 

455  Viderat  adducto  flectentem  cornua  nervo, 

'Quid'  que  'tibi ,  lascive  puer  ,  cum  fortibus  armis  ?' 
Dixerat ;  'ista  decent  umeros  gestamina  nostros , 
Qui  dare  certa  ferae  ,  dare  vulnera  possumus  hosti , 
Qui  modo  pestifero  tot  iugera  ventre  prementem 

460  Stravimus  innumeris  tumidum  Pythona  sagiltis . 
Tu  face  nescio  quos  esto  contentus  amores 
Indagare  tua  ,  nec  laudes  assere  nostras .' 
Filius  huic  Veneris  Tigat  tuus  omnia  ,  Phoebe , 
Te  meus  arcus  ;'  ait  'quantoque  animalia  cedunl 

465  Cuncta  deo  ,  tanto  minor  est  tua  gloria  nostra.' 
Dixit ,  et  eliso  percussis  aere  pennis 
Impiger  umbrosa  Parnasi  constitit  arce 
Eque  sagittifera  prompsit  duo  tela  pharetra 
Diversorum  operum  ;  fugat  hoc  ,  facit  illud  amorem . 

470  Quod  facit ,  hamatum  est  et  cuspide  fulget  acuta : 
Quod   fugat ,   obtusum   est   et    habet  sub  harundine 
Hoc  deus  in  nympha  Peneide  fixit;  at  illo      [plumbum . 
Laesit  Apollineas  traiecta  per  ossa  medullas . 


14  DAPHNE  METAMM . 

Protiniis  alter  amat ;  fugit  altera  nomen  amantis , 

475  Silvarum  tenebris  captivarumque  ferarum 
Exuviis  gaudens  innuptaeque  aemula  Phoebes. 
Vitta  coercebat  positos  sine  lege  capillos . 
M-uIti  illam  petiere  ,  illa  aversata  petentes 
Impatiens  expersque  viri  nemorum  avia  lustrat, 

480  Nec  quid  Hymen ,  quid  Amor ,  quid  sint  conubia ,  curat . 
Saepe  pater  dixit  'generum  mihi ,  filia  ,  debes .' 
Saepe  pater  dixit   *debes  mihi ,  nata  ,  nepotes .' 
IHa ,  velut  crimen  taedas  exosa  iugales 
Pulchra  verecundo  sufTunditur  ora  rubore, 

486  Inque  patris  blandis  haerens  cervice  lacertis 
'Da  mihi  perpetua ,  genitor  carissime  ,'  dixit 
*Virginitate  frui .  dedit  hoc  pater  ante  Dianae.' 
IUe  quidem  obsequitur  .   sed  te  decor  iste  quod  optas 
Esse  vetat ,  votoque  tuo  tua  forma  repugnat . 

490  Phoebus  amat ,  visaeque  cupit  conubia  Daphnes , 
Quodque  cupit ,  sperat ;  suaque  illum  oracula  fallunl . 
Utque  leves  stipulae  demptis  adolentur  aristis, 
Ut  facibus  saepes  ardent ,  quas  forte  viator 
Vel  nimis  admovit ,  vel  iam  sub  luce  reliquit ; 

495  Sic  deus  in  flammas  abiit ,  sic  pectore  toto         \ 
Uritur  et  sterilem  sperando  nutrit  amorem. 
Spectat  inornatos  collo  pendere  capillos , 
Et  'quid  ,  si  comantur  ?'  ait .   videt  igne  micantes 
Sideribus  similes  oculos  ,  videt  oscula  ,  quae  non 

600  Est  vidisse  satis  ;  laudat  digitosque  manusque 
Bracchiaque  et  nudos  media  pliis  parte  lacertos : 
Siqua  latent ,  meliora  putat .   fugit  ocior  aura 
Illa  levi ,  neque  ad  haec  revocantis-^rba  resistit : 
'Nympha  ,  precor  ,  Penei ,  mane  !  non  insequor  hostis  : 

606  Nympha  ,  mane  !  sic  agna  lupum  ,  sic  cerva  leonem , 
Sic  aquilam  penna  fugiunt  trepidante  columbae, 
Hostes  quaeque  suos  .  amor  est  mihi  causa  sequendi 
Me  miserum  !  ne  prona  cadas  ,  indignave  laedi 
Crura  notent  sentes  ,  et  sim  tibi  causa  doloris . 

610  Aspera  ,  qua  properas  ,  loca  sunt .   moderatius  ,  oro , 


T,  474-548.  daphne  15 

Curre  ,  fugamque  inhihe  .    moderalius  insequnr  ipse . 
Cui  placeas  ,  inquire  tamen  .    non  incola  moniis , 
Non  ego  sum  pastor  ,  non  hic  armenta  gregesque 
Horridus  observo  .   nescis  ,  temeraria  ,  nescis  , 

515  Quem  fugias  ,  ideoque  fugis  .   mihi  Delphica  telUis 
Et  Claros  et  Tenedos  Palareaque  regia  servil . 
luppiter  est  genitor  .   per  me  quod  eritque  fuitque 
Estque  ,  patet :  per  me  concordant  carmina  nervis . 
Certa  quidem  nostra  est ,  nostra   tamen   una   sagitta 

520  Certior  ,  in  vacuo  quae  vulnera  pectore  fecit . 

Inventum  medicina  meum  est ,  opiferque   per  orbem 
Dicor  ,  et  herbarum  subiecta  potentia  nobis . 
Ei  mihi ,  quod  nullis  amor  est  sanabilis  herbis , 
Nec  prosunt  domino  quae  prosunt   omnibus  ,  artes  !* 

525  Plura  locuturum  timido  Penela  cursu 

Fugit  cumque  ipso  verba  inperfecta  reliquit, 
Tum  quoque  visa  decens  .   nudabant  corpora  veflti , 
Obviaque  adversas  vibrabant  flamina  vestes, 
Et  levis  inpulsos  retro  dabat  aura  capillos  ; 

530  Auctaque  forma  fuga  est .  sed  enim  non  sustinet  ultra 
Perdere  blanditias  iuvenis  deus  ,  utque  movebat 
Ipse  amor  ,  admisso  sequitur  vestigia  passu . 
Ut  canis  in  vacuo  leporem  cum  Gallicus  arvo 
'  Vidit  ,  et  hic  praedam  pedibus  petit ,  ille  salutem ; 

635  Alter  inhaesuro  similis  iam  iamque  lenere 
Sperat ,  et  extento  stringit  vestigia  rostro ; 
Alter  in  ambiguo  est ,  an  sit  conprensus  ,  et  ipsis 
Morsibus  eripitur  tangentiaque  ora  relinquit : 
Sic  deus  et  virgo  ,  est  hic  spe  celer ,  illa  timore . 

540  Qui  tamen  insequitur  ,  pennis  adiutus  amoris 
Ocior  est  requiemque  negat  tergoque  fugacis 
Inminet  et  crinem  sparsum  cervicibus  afflat. 
Viribus  absumptis  expalluit  illa  ,  citaeque 
Victa  labore  fugae  ,  spectans  Peneidas  undas  , 

545  'Fer  pater'  inquit  'opem !  Tellus ,'  ait,  Miisce  ,  vel  istam , 

547  Quae  facit ,  ut  laedar ,  mutando  perde  figuraml 
Vix  prece  finita  ,  torpor  gravis  occupat  artus  , 


16  DAPHNB.   10  METAMM. 

Mollia  cinguntur  tenui  praecordia  libro,  f .  viu. 

550  In  frondem  crines ,  in  ramos  bracchia  crescunt : 
Pes  modo  tam  velox  pigris  radicibus  haeret, 
Ora  cacumen  obit  .   remanet  nitor  unus  in  illa . 
Hanc  quoq.ue  Phoebus  amat ,  positaque  in  stipite  dexlra 
Sentit  adhuc  trepidare  novo  sub  cortice  pectus, 

655  Complexusque  suis  ramos  ,  ut  membra ,  lacertis 
Oscula  dat  Hgno:  refugit  tamen  oscula  lignum. 
Cui  deus  'at  quoniam  coniunx  mea  non  potes  esse, 
Arbor  eris  certe'  dixit  'mea  .   semper  habebunt 
Te  coma  ,  te  citharae  ,  te  nostrae  ,  laure  ,  pharetrae  . 

B60  Tu  ducibus  Latiis  aderis  ,  cum  laeta  Triumphum 
Vox  canet  et  visent  longas  Capitolia  pompas . 
Postibus  Augustis  eadem  fidissima  custos 
Ante  fores  stabis  ,  mediamque  tuebere  quercum . 
Utque  meum  intonsis  caput  est  iuvenale  capillis, 

665  Tu  quoque  perpetuos  semper  gere  frondis  honores .' 
Finierat  Paean  .   factis  modo  laurea  ramis 
Adnuit ,  utque  caput  visa  est  agitasse  cacumen . 

Est  nemusHaemoniae ,  praerupta  quod  undique  claudit 
Silva  ,  vocant  Tempe  .  per  quae  Peneus  ab  irtnP" 

670  EfTusus  Pindo  spumosis  volvitur  undis 
Deiectuque  gravi  tenues  agitantia  fumos 
Nubila  conducit ,  summisque  aspergine  silvis      * 
Inpluit  et  sonitu  plus  quam  vicina  fatigat. 
Haec  domus  ,  haec  sedes  ,  haec  sunt  penetralia  magni 

675  Amnis  .   in  his  ,  residens  facto  de  cautibus  antro , 
Undis  iura  dabat  nymphisque  colentibus  undas. 
Conveniunt  illuc  popularia  flumina  primum, 
Nescia ,  gratentur  consolenturne  par^tem , 
Populifer  Sperchios  et  inrequietus  Enipeus 

680  Apidanusque  senex  lenisque  Amphrysos  et  Aeas , 
Moxque  amnes  alii ,  qui  qua  tulit  impetus  illos , 
In  mare  deducunt  fessas  erroribus  undas . 
Inachus  ,  unus  ,  abest  imoque  reconditus  antro 
Fletibus  augel  aquas  ,  nalamque  miserrimus  lo 

685  Luget  ut  amissam  .   nescit  ,  vitane  fruatur , 


I  ,  549—622,  10  17 

An  sit  apiid  manes  .  sed  quam  non  invenil  usqiiam , 
Esse  pulat  nusquam  alque  aninio  peiora  verelur. 
Viderat  a  patrio  redeuntem  iuppiler  illam 
Flumine  et  'o  virgo  love  digna  tuoque  beatum 

690  Nescio  quem  factura  toro  ,  pete'  dixerat  'umbras 
Allorum  nemorum  ,'  et  nemorum  monstraveral  umbras 
*Dum  calet  et  medio  sol  est  allissmius  orbe . 
Quodsi  sola  times  latebras  inlrare  ferarum, 
Praeside  tula  deo  nemorum  secreta  subibis, 

595  Nec  de  plebe  deo  ,  sed  qui  caelestia  magna 

Sceptra  manu  teneo  ,  sed  qui  vaga  fulmina  mitfo. 
Ne  fuge  me  !'  fugiebat  enim  .   iam  pascua  Lernae 
Consitacjue  arboribus  Lyrcea  reliquerat  arva. 
Cum  deus  inducta  latas  caligine  terras 

600  Occuluit  tenuitque  lugam  rapuitque  pudorem. 
Interea  medios  luno  despexit  in  Argos  , 
Et   noctis  faciem  nebulas  fecisse  volucres 
Sub  nitido  mirata  die  ,  non  lluminis  illas 
Esse  ,  nec  umenti  sensit  tellure  remitti  , 

605  Atque   suus  coniunx   ubi   sit ,  circumspicit ,  ut  quae 
Deprensi  totiens  iam  nosset  furta  marili. 
Quem  postquam  caelo  non  repperit ,  'aut  ego  fallor, 
Aut  ego  laedor'  ait ,  delapsaque  ab  aetliere  summo 
Constitit  in  terris  ,  nebulasque  recedere  iussit. 

610  Coniugis  adventum  praesenserat ,  inque  nitentem 
Inacliidos  vukus  mulaverat  ille  iuvencam .  t.ix. 

Bos  quoque  formosa  est .  speciem  Saturnia  vaccae, 
Quamquam  invita  ,  probat  nec  non  et  cuius  ,  et  unde, 
Quove  sit  armento  ,  veri  quasi  nescia  quaerit. 

615  luppiter  e  terra  genitam  mentitur  ,  ut  auctor 
Desinat  inquiri  .   petit  hajic  Saturnia  munus. 
Quid  faciat  ?  crudele  ,  suos  addicere  amores  ; 
Non  dare  ,  suspectum  .   pudor  est  qui  suadeat  illinc , 
Hinc  dissuadet  amor  .   victus  pudor  esset  amore : 

620  Sed  leve  si  munus  sociae  generisque  torique 
Vacca  negarelur  ,  poterat  non  vacca  videri . 
Paelice  donata  non  protinus  exuit  omnem 

OVID  .  II ,  2 


18  10.  ARGus  METAMM. 

Diva  meliim  ,  timuitqu€  lovem  et  fuit  anxia  furti, 
Donec  Arestoridae  servandam  tradidit  Argo . 

625  Centum  luminibus  cinctum  caput  Argus  liabehat : 
Inde  suis  vicibus  capiebant  bina  quietem, 
Cetera  servabant  alque  in  statione  manebant. 
Constitcrat  quocumque  modo  ,  spectabat  ad  lo : 
Anle  oculos  lo  quamvis  aversus  habebat. 

630  Luce  sinit  pasci  .   cum  sol  tellure  sub  alta  est, 
Claudit  et  indigno  circumdat  vincula  coUo. 
Frondibus  arboreis  et  amara  pascitur  herba , 
Proque  toro  lerrae  non  semper  gramen  habenti 
Jncubat  infelix  ,  limosaque  flumina  potat. 

635  Illa  etiam  supplex  Argo  cum  bracchia  vellet 

Tendere  ,  non  habuit  quae  bracchia  tenderet  Argo ; 
Conatoque  queri  mugitus  edidit  ore, 
Pertimuitque  sonos  propriaque  exterrita  voce  est. 
Venit  et  ad  ripas  ,  ubi  ludere  saepe  solebat , 

640  Inachidas  :  rictus  novaque  ut  conspexit  in  unda 
Cornua  ,  pertimuit  seque  exsternata  refugit. 
Naides  ignorant ,  ignorat  et  Inachus  ipse , 
Quae  sit .  at  illa  patrem  sequitur  sequiturque  sorores, 
Et  patitur  tangi  seque  admirantibus  offert . 

645  Decerptas  senior  porrexerat  Inachus  herbas : 
Ilia  manus  lambit  patriisque  dat  oscula  palmis, 
ISec  retinet  lacrimas  et ,  si  modo  verba  sequantur , 
Oret  opem  nomenque  suum  casusque  loquatur. 
Littera  pro  verbis  ,  quam  pes  in  pulvere  duxit , 

650  Corporis  indicium  mutati  triste  peregit . 

'Me  miserum !'  exclamat  pater  Inachus ,  inque  gementis 
Cornibus  et  niveae  pendens  cerviee-4iivencae 
'Me  miserum!'  ingeminat,  ^tune  es  quaesita  peromnes, 
Nata  ,  rnihi  terras  ?  tu  non  inventa  reperta 

655  Luctus  eras  levior  .  retices  ,  nec  mutua  nostris 
Dicta  refers  ,  alto  tantum  suspiria  ducis 
Pectore  ,  quodque  unum  potes  ,  ad  mea  verba  remugis . 
At  tibi  ego  ignarus  thalamos  taedasque  parabam, 
Spesque  fuit  generi  mihi  prima  ,  secunda  nepotum , 


1  ,  623—696  .  AKQLS  19 

660  De  grege  niinc  libi  vir,  niiiic  de  grege  natiis  habendus. 
Nec  tinire  licet  lantos  niilii  morte  dolores : 
Sed  nocet  esse  denm  ,  praeclusaque  ianua  loli 
Aeternum  nostros  luctus  exlendit  in  aevum .' 
Talia  maerentes  stellalus  submovet  Argus, 

605  Ereptamque  patri  diversa  in  pascua  nalam 

Abstraliit  ,    inde  procul  montis  sublime  cacumen 
Occupat ,  unde  sedens  partes  speculatur  in  omnes . 
Nec  superum   rector   mala   tanta  Phoronidos  ultra 
Ferre  polest ,  natumque  vocat ,  quem  lucida  partu 
70  Pleias  eni.xa  est ,  letoque  det ,  imperat ,  Argum. 
Parva  mora  est  alas  pedibus  virgamque  potenti 
Somniferam  sumpsisse  manu  legumenque  capillis : 
[Haec  ubi  disposuit ,  patria  love  nalus  ab  arcej 
Desilit  in  terras  ,  illic  tegnmenque  removit 

»')75  Et  posuit  pennas  :  lantummodo  virga  retenta  est. 
Hac  agit  ut  pastor  per  devia  rura  capellas, 
Dum  venit ,  abductas  ,  et  structis  cantat  avenis . 
Vace  nova  captus  custos  lunonius  .   'at  tu , 
Quisquis  es  ,  hoc  poleras  mecum  considere  saxo ,' 

680  Argus  ait  ^neque  enim  pecori  fecundior  ullo 

Herba  loco  est ,  aptamque  vides  pastoribus  umbram  .' 
Sedit  Atlantiades,  et  euntem  multa  loquendo 
Detinuit  sermone  diem  ,  iunctisque  canendo 
Vincere  fiarundinibus  servantia  lumina  temptat. 

685  Ille  tamen  pugnat  molles  evincere  somnos 

Et ,  qaamvis  sopor  est  oculorum  parte  receplus , 
Parte  tamen  vigilat.  quaerit  quoque  —  namque  reperta 
Fistula  nuper  erat  —  qua  sit  ratione  reperta . 
Tum  deus  *Arcadiae  gelidis  in  montibus'  inquit 

690  Unter  hamadryadas  celebeirima  Nonacrinas 
Naias  una  fuit ,  nymphae  Syringa  vocabant . 
Non  semel  et  satyros  eluserat  illa  sequentes 
Et  quoscumque  deos  umbrosave  silva  feraxve 
Rus  habet .   Ortygiam  studiis  ipsaque  colebat 

695  Virginitate  deam  .   ritu  quoque  cincta  Dianae 
Falleret ,  et  credi  posset  Latonia  ,  si  non 


20  sYRiNx.  lo  METAMM. 

Corneiis  hiiic  arciis ,  si  non  foret  aureiis  illi . 
Sic  qiioqi\e  fallejjat  .   redeiintem  colle  Lycaeo 
Pan  videt  lianc  ,  piniique  caput  praecinctus  acuta 

700  Talia  verba  refert'  —  restabat  verba   referre , 
Et  precibus  spretis  fugisse  per  avia  nympham, 
Donec  harenosi  placidum  Ladonis  ad  amnem 
Venerit .  hic  iilam  cursum  impedientibus  undis, 
Ut  se  mutarent ,  liquidas  orasse  sorores : 

705  Panaque  cum  prensam  sibi  iam  Syringa  putaret, 
Corpore  pro  nymphae  calamos  tenuisse  palustres  .  f.  x. 
Dumque  ibi  suspirat ,  motos  in  harundine  ventos 
Elfecisse  sonum  lenuem  similemque  querenti; 
[Arte  nova  vocisque  deum  dulcedine  captum] 

710  "Hoc  mihi  concilium  tecum'  dixisse  'manebit!'* 
Alque  ila  disparibus  calamis  compagine  cerae 
Inler  se  iunctis  nomen  tenuisse  puellae. 

Talia  dlcturus  vidil   Cyllenius  omnes    , 

Succubuisse  oculos  adopertaque  lumina  somno . 

715  Supprimit  extemplo  vocem  ,  firmalque  soporem 
Languida  permulcens  medicata  lumina  virga: 
Nec  mora  ,  falcato  nutanlem  vulnerat  ense 
Qua  collo  est  confine  caput ,  saxoque  cruentum 
Deicil  et  maculat  praeruptam  sanguine  rupem. 

720  Arge  ,  iaces  .   quodque  in  tot  himina  lumen  habebas, 
Exstinctum  est ,  centumque  oculos  nox  occupat  una. 
Excipit  hos  volucrisque  suae  Saturnia  pennis      f .  xi. 
Collocat  et  gemmis  eaudam  stellantibus  implet. 
Protinus  exarsit ,  nec  tempora  distulil  irae , 

725  Horriferamque  ocuUs  animoque  obiecit  Erinyn 
Paelicis  Argolicae  ,  stimuiosque  in  ^igctore  caecos 
Condidit ,  et  profugam  per  totum  terruit  orbem . 
Ultimus  inmenso  restabas  ,  Nile  ,  labori . 
Quem  simulac  tetigit ,  positis  in  margine  ripae 

730  Procubuit  genibus  ,  resupinoque  ardua  coUo 
Quos  potuit  solos  ,  tollens  ad  sidera  vultus 
Et  gemitu  et  lacrimis  et  hictisono  mugitu 
Cum  love  visa  queri  est  finemque  oraie  malorum. 


I,    697  —  770.         EPAPHU8  .    PHAETHON         21 

Coniugis  ille  suae  complexns  coUa  lacertis, 

735  Finial  ul  poenas  tandem  ,  rogat ,  'in'  que  'futurum 
Pone  nielus  /  inquil  'mimquam  tibi  causa  doloris 
Haec  eril'  et  Slygias  iubet  hoc  audire  paludes. 
Ut  lenita  dea  est ,  vultus  capit  iila  priores , 
Fitque  qnod  ante  fuit .   fugiunt  e  corpore  saetae , 

740  Cornua  decrescunt ,  fit  luminis  artior  orbis, 

Coiilrahitur  rictus  ,  redeunt  umerique  manusque , 
Ungulaque  in  quinos  dilapsa  absumitur  ungues. 
De  bove  nil  superest ,  formae  nisi  candor  ,  in  illa. 
OHicioque  pedum  nymphe  contenta  duorum 

745  Erigitur  ,  meluitque  loqui ,  ne  more  iuvencae 
Mugiat ,  et  timide  verba  intermissa  retemptat. 
Nunc  dea  linigera  colitur  celeberrima  turba. 

Huic  Epaphus  magni  genitus  de  semine  tandem 
Creditur  esse  lovis  ,  perque  urbes  iuncta  parenti 

750  Templa  tenet .   fuit  huic  animis  aequalis  et  annis 
Sole  satus  Phaethon  .  quem  quondam  magna  loquentem 
Nec  sibi  cedentem  Phoeboque  parente  superbum 
Non  tulit  Inachides  ,  'matri'  qu«  ait  'omnia  demens 
Credis  ,  et  es  tumidus  genitoris  imagine  falsi .' 

755  Erubuit  Phaethon  ,  iramque  pudore  repressil, 
Et  tulit  ad  Clymenen  Epaphi  convicia  matrem; 
'Quoque  magis  doleas ,  genetrix  ,'  ait  'ille  ego  liber, 
Ille  ferox  tacui .    pudet  haec  obprobria  nobis 
Et  dici  potuisse  et  non  potuisse  refelli. 

760  At  tu  ,  si  modo  sum  caelesti  stirpe  creatus  , 
Ede  notam  tanti  generis  ,  meque  assere  caelo .' 
Dixit  et  implicuit  materno  bracchia  collo, 
Perque  suum  Meropisque  caput  taedasque  sororum, 
Traderet ,  oravit ,  veri  sibi  signa  parentis . 

765  Ambiguum  ,  Clymene  ,   precibus  Phaethontis  ,  an  ira 
Mota  magis  dicti  sibi  criminis ,  ntraque  caelo 
Bracchia  porrexit  ,  spectansque  ad  lumina  solis 
*Per  iubar  hoc'  inquit  'radiis  insigne  coruscis  , 
Nate  ,  tibi  iuro  ,  quod  nos  auditque  videtque , 

770  Hoc  te  ,  quem  spectas  ,  hoc  te  ,  qui  temperat  orbem , 


22  PHAETUON  METAMM . 

Sole  salum  .   si  ficta  loquor  ,  neget  ipse  videndum 
Se  mihi ,  sitque  oculis  lux  ista  novissima  nostris . 
Nec  longus  patrios  labor  est  tibi  nosse  penates . 
Unde  oritur ,  domus  est   terrae  contermina  nostrae . 
775  Si  modo  fert  aiiimus  ,  gradere  ,  et  scitabere  ab  ipso .' 
Emicat  extemplo  laetus  post  talia  matris 
Dicta  suae  Phaethon  et  concipit  aethera  mente, 
Aelhiopasque  suos  positosque  sub  ignibus  Indos 
Sidereis  transit  patriosque  adit  impiger  ortus. 


LIBER  SECUNDUS^ 

Regia  Solis  erat  sublimibus  alta  cohunnis, 
Clara  micante  auro  flammasque  imitante  pyropo; 
Cuius  ebur  nitidum  fastigia  summa  tegebat, 
Argenti  bifores  radiabant  lumine  valvae. 

5  Materiam  superabat  opus  .  nam  Mulciber  illic 
Aequora  caelarat  medias  cingentia  terras 
Terrarumque  orbem  caelumque  ,  quod  imminet  orbi 
Caeruleos  habet  unda  deos  ,  Tritona  canorum , 
Proteaque  ambiguum ,  ballaenarumque  prementem 

10  Aegaeona  suis  immania  terga  lacertis , 

Doridaque  et  natas  ,  quarum  pars  nare  videtur , 
Pars  in  mole  sedens  virides  siccare  capillos, 
Pisce  vehi  quaedam  .   facies  non  omnibus  una , 
Nec  diversa  tamen  ;  qualem  decet  esse  sororum . 

15  Terra  viros  urbesque  gerit  silvasque  ferasque 
Fluminaque  et  nymphas  et  cetera  nuiirina  ruris . 
Haec  super  inposita  est  caeli  fulgentis  imago, 
Signaque  sex  foribus  dextris  ,  tolidemque  sinistris 
Quo  simul  acclivo  Clymeneia  limite  proles 

20  Venit  et  intravit  dubitati  tecta  parentis , 
Protinus  ad  patrios  sua  fert  vestigia  vultus 
Consistitque  procul :  neque  enim  propiora  ferebal 
Lumina  .    purpurea  velatus  veste  sedebaj 


1,771  —  11,60.  PUAETHON  23 

In  solio  Phoebus  elaris  lucente  smaragdis . 

25  A  dexlra  laevaque  Dies  et  Mensis  et  Annus 
Saeculaque  et  positae  spatiis  aequalibus  Horae 
Verque  novum  stabat  cinctum  llorente  corona, 
Stabat  nuda  Aestas  et  spicea  serta  gerebat, 
Stabat  et  Autumnus  calcatis  sordidus  uvis 

30  Et  glacialis  Iliems  canos  hirsuta  capillos . 
Inde  loco  medius  rerum  novitate  paventem 
Sol  oculis  iuvenem ,  quibus  aspicit  omnia  ,  vidit , 
'Quae'  que  'viae  tibi  causa  ?  quid  hac'  ait  ^arce  pelisli , 
Progenies  ,  Phaethon  ,  haud  inlitiaiida  parenti  ?' 

35  Ille  refert  'o  lux  inmensi  publica  mundi, 

Phoebe  pater  ,  si  das  huius  mihi  nominis  usum , 
Nec  falsa  Clymene  culpam  sub  imagine  celat: 
Pignera  da  ,  genitor  ,  per  quae  tua  vera  propago 
Credar ,  et  hunc  animis  errorem  detrahe  nostris .' 

40  Dixerat .   at  genitor  circum  caput  omne  micantes 
Deposuit  radios  ,  propiusque  accedere  iussit, 
Amplexuque  dato  'nec  tu  meus  esse  negari 
Dignus  es ,  et  Clymene  veros'  ait  'edidit  ortus . 
Quoque  minus  dubites  ,  quodvis  pete  munus  ,  ut  illud 

45  Me  tribueute  feras  .  promissis  testis  adesto 
Dis  iuranda  palus  ,  oculis  incognita  nostris .' 
Vix  bene  desierat ,  currus  rogat  ille  paternos 
Inque  diem  alipedum  ius  et  moderamen  equorum. 
Paenituit  iurasse  patrem  .   qui  terque  quaterque 

50  Concutiens  illustre  caput  'temeraria'  dixit 

'Vox  mea  facta  tua  est .   utinam  promissa  liceiet 
Non  dare  !  confiteor  ,  solum  hoc  libi ,  nate  ,  negarem  . 
Dissuadere  licet .   non  est  tua  tuta  voluntas . 
Magna  petis ,  Phaethon  ,  et  quae  nec  viribus  istis 

55  Munera  conveniant  nec  tam  puerilibus  annis . 
Sors  tua  mortalis  .   non  est  mortale  quod  oplas. 
PIus  etiam  ,  quam  quod   superis  contingere   fas  esl , 
Nescius  affectas  .   placeat  sibi  quisque  licebit , 
Non  tamen  ignifero  quisquam  consistere  in  axe 

60  Me  valet  excepto  .   vasti  quoque  rector  Olympi , 


24  PHAETHON  META.MM. 

Qui  fera  terribili  iaculatur  fulmina  dextra, 
Non  agat  hos  currus  .   et  quid  love  maius  habemus  ? 
Ardua  prima  via  est  et  qua  vix  mane  recentes 
Enilantur  equi  .   medio  est  altissima  caelo, 

66  Unde  mare  et  terras  ipsi  mihi  saepe  videre 
Fit  timor ,  et  pavida  trepidat  formidine  pectus . 
Ultima  prona  via  est  et  eget  moderamine  ccrto: 
Tunc  etiam  quae  me  subiectis  excipit  undis , 
Ne  ferar  in  praeceps  ,  Tethys  solet  ipsa  vereri . 

70  Adde  quod  assidua  rapitur  vertigine  caelum 
Sideraque  alta  trahit  celerique  volumine  torquet . 
Nitor  in  adversum  ,  nec  me  qui  cetera ,  vincit 
Impetus  ,  et  rapido  contrarius  ev^hor  orbi . 
Finge  datos  currus  :   quid  ages  ?  poterisne  rotatis 

75  Obvius  ire  polis  ,  ne  te  citus  auferat  axis  ? 
Forsitan  et  iucos  illic  urbesque  deorum 
Concipias  animo  delubraque  ditia  donis 
Esse  ?  per  insidias  iter  est  formasque  ferarum . 
Utque  viam  teneas  nulloque  errore  Iraharis, 

80  Per  tamen  adversi  gradieris  cornua  Tauri 
Haemoniosque  arcus  violentique  ora  Leonis 
Saevaque  circuitu  curvantem  bracchia  longo 
Scorpion  atque   aliter  curvantem  bracchia  Cancrum. 
Nec  tibi  quadrupedes  animosos  ignibus  illis, 

85  Quos  in  pectore  habent ,  quos  ore  et  naribus  efflant , 
In  promptu  regere  est ,   vix  me  patiuntur  ,  ubi  acres 
Incaluere  animi ,  cervixque  repugnat  habenis . 
At  tu ,  funesti  ne  sim  tibi  muneris  auctor , 
Nate  ,  cave  ,  dum  resque  sinit ,  tua  corrige  vota . 

90  Scilicet  ut  nostro  genitum  te  sanguine^  credas , 
Pignera  certa  petis  ?  do  pignera  certa  timendo , 
Et  patrio  pater  esse  metu  probor  .  aspice  vultus 
Ecce  meos  .  utinamque  oculos  in  pectora  posses 
Inserere  ,  et  patrias  intus  deprendere  curas ! 

95  Denique  quicquid  habet  dives  ,  circumspice  ,  mundus , 
Eque  tot  ac  tantis  caeli  terraeque  marisque 
Posce  bonis  aliquid  .  nuUam  patiere  repulsam. 


11  ,  61  —  134.  niAETUON  25 

Deprecor  hoc  uniim  ,  (|iio(l  vero  nomine  poena, 
Noii  iionor  esl .  j^ocnnm ,  IMiaellion ,  pro  munere  poscis  . 

100  Quid  mea  colla  tenes  hlandis  ,  ignare  ,  lacertis  ? 
Ne  dubila  ,  dabilur  —  Slygias  iuravimus  undas!  — 
Quodcumque  optaris  .   sed  tu  sapientius  opta .' 
Finierat  monitus  .   dictis  tamen  ille  repugnat, 
PropositunKjue  premit  flagratque  cupidine  currus . 

105  Ergo  qua  licuit ,  genilor  cunclatus  ,  ad  altos 
Deducil  iuvenem  ,  Vulcania  munera  ,  currus  . 
Aureus  axis  erat ,  temo  aureus  ,  aurea  summae 
Curvatura  rotae  ,  radiorum  argenteus  ordo . 
Per  iuga  chrysolitlii  posltaeqne  ex  ordine  gemmae 

110  Clara  repercusso  reddehaiit  lumina  Phoeho . 

Dumque  ea  magnanimus  Pha(ithon  miratur  opusque 
Perspicit ,  ecce  vigil  rutilo  patefecit  ab  ortu 
Purpureas  Aurora  fores  et  plena  rosarum 
Atria  .   dinugiunt  slellae  ,  quarum  agmina  cogit 

115  Lncifer  ,  et  caeli  statione  novissimus  exit. 

Quem  pelere  ut  terras  mundumque  rubescere  vidit, 
Cornuaque  extremae  velut  evanescere  lunae : 
lungere  equos  Titan  velocibus  imperat  Horis . 
lussa  deae  celeres  peragunt ,  ignemque  vomentes 

120  Ambrosiae  suco  saluros  ]>raesepihus  altis 

Quadrupedes  ducunt  adduntque  sonantia  frena. 
Tum  pater  ora  sui  sacro  medicamine  nati 
Contigit  et  rapidae  fecit  palienlia  flammae, 
Inposuitque  comae  radios  ,  praesagaque  luctus 

125  Pectore  sollicito  repetens  suspiria  dixit: 

'Si  potes  his  saltem  monitis  parere  paternis, 
Parce  ,  puer  ,  slimulis  ,  et  fortius  ulere  loris . 
Sponle  sua  properant :  labor  est  inhihere  volcnles , 
Nec  tibi  directos  placeat  via  quinque  per  arcus: 

130  Sectus  in  ohliquum  e3t  lato  curvamine  limes , 
Zonarumque  trium  contenlus  (ine  poliimque 
Effugit  australem  iunctamque  aquilonibus  Arcton . 
llac  sit  iter  .   manifesta  rotae  vesligia  ccrnes . 
Utque  ferant  aequos  et  caelum  et  terra  calores , 


26  PHAETHON  METAMM  . 

135  Nec  preme  ,  nec  summum  molire  per  aethera  cursum . 
Altius  egressus  caelestia  tecta  cremabis, 
Inferius  terras  :  medio  tutissimus  ibis . 
Neu  te  dexterior  tortum  declinet  ad  Anguem, 
Neve  sinisterior  pressam  rota  ducat  ad  Aram: 

140  Inter  utrumque  tene  .  Fortunae  cetera  mando, 
Quae  iuvet  et  meJius  quam  tu  tibi ,  consulat  opto . 
Dum  loquor ,  Hesperio  positas  in  litore  metas 
Umida  nox  tetigit .   non  est  mora  libera  n(Ais; 
Poscimur  :  effulget  tenebris  aurora  fugatis . 

145  Corripe  lora  manu  !  —  vel .  si  mutabile  pectus 
Est  tibi ,  consiliis  ,  non  curnibus  utere  nostris , 
Dum  potes  ,  et  solidis  etiamnunc  sedibus  astas , 
Dumque  male  optatos  nondum  premis  inscius   axes . 
Quae  tutus  spectes  ,  sine  me  dare  lumina  terris  !* 

150  Occupat  ille  levem  iuvenali  corpore  currum, 

Statque  super ,  manibusque  datas  contingere  habenas 
Gaudet ,  et  invito  grates  agit  inde  parenti. 
Interea  vokicres  Pyrois  et  Eous  et  Aethon, 
Solis  equi ,  quartusque  Phlegon  hinnitibus  auras 

155  Flammiferis  implent  pedibusque  repagula  pulsant . 
Quae  postquam  Tethys ,  fatorum  ignara  nepotis , 
Reppulit ,  et  facta  est  inmensi  copia  mundi , 
Corripuere  viam  pedibusque  per  aera  motis 
Obstantes  scindunt  nebulas  pennisque  levati 

160  Praetereunt  ortos  isdem  de  partibus  Euros . 

Sed  leve  pondus  erat ,  nec  quod  cognoscere  possent 
SoUs  equi ,  sohtaque  iugum  gravitate  carebat . 
Utque  labant  curvae  iusto  sine  pondere  naves 
Perque  mare  instabiles  nimia  levit^U^  feruntur, 

165  Sic  onere  assueto  vacuus  dat  in  aera  saltus 
Succutiturque  alte  simihsque  est  currus  inani. 
Quod  simulac  sensere  ,  ruunt  tritumque  relinquunt 
Quadriiugi  spatium  nec   quo   prius  ,  ordine  currunt . 
Ipse  pavet  .   nec  qua  commissas  flectat  habenas, 

170  Nec  scit ,  qua  sit  iter  ;  nec  ,  si  sciat ,  imperet  illis. 
Tum  primnm  radiis  gelidi  caluere  Triones 


II  ,    135  —  208  .  PHAETHON  27 

Et  vetlto  friistra  temptarunt  aeqiiore  tingiii . 
Quaeque  polo  posita  est  glaciali  proxima  Serpens, 
Frigore  pigra  prius  nec  formidabilis  ulli, 

175  Incaluit  sumpsitque  novas  fervorihus  iras . 

Te  quoque  turbatum  memorant  fugisse  ,  Boote, 
Quamvis  tardus  eras  et  te  tua  plaustra  tenebant. 
Ut  vero  summo  despexit  ab  aethere  terras 
Inrclix  Phaethon  penitus  penitusque  iacent€S, 

180  Palluit ,  et  subito  genua  inlremuere  timore, 

Suntque  oculis  tenebrae  per  tantum  lumen  obortae . 
Et  iam  mallet  equos  numquam  teligisse  paternos, 
lam  cognosse  genus  piget ,  et  valuisse  rogando ; 
lam  Meropis  dici  cupiens  ita  fertur ,  ut  acta 

185  Praecipiti  pinus  borea  ,  cui  victa  remisit 

Frena  suus  rector ,  quam  dis  votisque  reliquit . 
Quid  faciat  ?  multum  caeli  post  terga  relictum , 
Ante  oculos  plus  est  .   animo  metilur  utrumque . 
Et  modo  quos  illi  fatum  conlingere  non  est, 

190  Prospicit  occasus  ,  interdum  respicit  ortus. 

Quidque  agat ,  ignarus  stupet  et  nec  frena  remittit , 
Nec  retinere  valet ,  nec  nomina  novit  equorum . 
Sparsa  quoque  in  vario  passim  miracula  caelo 
Vastarumque  videt  trepidus  simulacra  ferarum . 

195  Est  locus  ,  in  geminos  ubi  bracchia  concavat  arcus 
Scorpius  ,  et  cauda  flexisque  utrimque  lacertis 
Porrigit  in  spatium  signorum  membra  duorum. 
Hunc  puer  ut  nigri  madidum  sudore  veneni 
Vulnera  curvata  minitantem  cuspide  vidit, 

200  Mentis  inops  gelida  formidine  lora  remisit . 
Quae  postquam  summo  tetigere  iacentia  tergo, 
Exspatiantur  equi ,  nulloque  inhibente  per  auras 
Ignotae  regionis  eunt ,  quaque  impetus  egit , 
Ilac  sine  lege  ruunt ,  altoque  sub  aethere  fixis 

205  Incursant  stellis  ,  rapiuntque  per  avia  currum  . 
Et  modo  summa  petunt ,  modo  per  declive  viasque 
Praecipites  spatio  terrae  propiore  feruntur . 
Inferrusque  suis  fraternos  currere  Luna 


28  PHAETHON  METAMM  . 

Admiratur  eqiios  ,  ambustaque  nubila  fumant . 

210  Corripitur  flammis  ut  quaeque  altissima  ,  tellus , 
Fissaque  agit  rimas  et  sucis  aret  ademptis. 
Pabula  canescunt ,  cum  frondibus  uritur  arbor, 
Materiamque  suo  praebet  seges  arida  damno . 
Parva  queror  .   magnae  pereunt  cum  moenibus  urbes , 

21-5  Cumque  suis  totas  populis  incendia  gentes 

In  cinerem  vertunt .   silvae  cum  montibus  ardent , 
Ardet  Athos  Taurusque  Cilix  et  Tmolus  et  Oete 
Et  tum  sicca  ,  prius  creberrima  fontibus  Ide 
Virgineusque  Helicon  et  nondum  Oeagrius  Haemos . 

220  Ardet  in  inmensum  geminatisyignibus  Aetne, 

Parnasusque  biceps  et  Eryx  et  Cynthus  et  Othrys, 
Et  tandem  nivibus  Rhodope  caritura,  Mimasque 
Dindymaque  et  Mycale  natusque  ad  sacra  Cithaeron , 
Nec  prosunt  Scythiae  sua  frigora  :  Caucasus  ardet, 

225  Ossaque  cum  Pindo  maiorque  ambobus  Olympus, 
Aeriaeque  Alpes  et  nubifer  Appenninus . 
Tum  vero  Phaethon  cunctis  e  partibus  orbem 
Aspicit  accensum  nec  tantos  sustinet  aestus, 
Ferventesque  auras  vehit  e  fornace  profunda 

230  Ore  trahit ,  currusque  suos  candescere  sentit; 
Et  neque  iam  cineres  eiectatamque  favillam 
Ferre  potest ,  caUdoque  involvitur  undique  fumo , 
Quoque  eat ,  aut  ubi  sit ,  picea  caligine  tectus 
Nescit ,  et  arbitrio  volucrum  raptatur  equorum . 

235  Sanguine  tunc  credunt  in  corpora  summa  vocato  t.  ^a. 
Aethiopum  populos  nigrum  traxisse  colorem . 
Tum  facta  est  Libye  raptis  umoribus  aestu 
Arida  .  tum  nymphae  passis  fontes^u^  lacusque 
Deflevere  comis  .   quaerit  Boeotia  Dircen , 

240  Argos  Amymonen  ,  Eprhyre  Pirenidas  undas . 
Nec  sortita  loco  distantes  flumina  ripas 
Tuta  manenl .  mediis  Tanais  fumavit  in  undis , 
Peneosque  senex  ,  Teulhranteusque  Caicus , 
Et  celer  Ismenos  cum  Phegiaco  Erymantho, 

245  Arsurusqiie  iterum  Xanthus  ,  flavusque  Lycormas , 


II ,  209—282  .  rHAETHON  20 

Oiii<liie  reciirvalls  Indit  Miieandros  in  nndis, 
Mygdonins(|ne  Melas  et  Taenarins  Eurotas . 
Arsit  et  Enphrates  Kahylonins  ,  arsit  Orontes, 
Thermnd(tin|ue  citns  ,  rianges((ue,  et  Phasis,  et  Hisler. 

250  Aeslual  Alphens  ,  ripae  Spertheides  ardent: 

Ouod<|ue  sno  Tagus  anuie  vehit ,  (luit  ignibns  ,  anrnm: 
Et  (juae  Maeonias  celebrarant  carmine  ripas 
Fiumineae  volucres  ,  medio  caluere  Caystro . 
Nilus  in  extremum  fugit  perterritus  orbera 

255  Occuluitcjue  caput ,  quod   adhnc   latet .   ostia   septem 
Pulverulenta  vacant ,  septem  sine  llnmine  valles . 
Fors  eadem  Ismarios  Ilebrnm  cum  Strymone  siccat, 
Hesperiosque  amnes,  RhennmRhodamimquePadumque, 
Cuique  fnit  rernm  promissa  potentia  ,  Thybrin . 

260  Dissilit  omne  solum  ,  penetratque  in  Tartara  rimis 
Lumen  et  infernum  terret  cum  coniuge  regem . 
Et  mare  contrahitur  ,  siccaeque    est  campus  harenae 
Quod  modo  pontus  erat ;  quosque  altum  texerat  aequor , 
Exsistunt  montes  et  sparsas  Cycladas  augent. 

265  Ima  petunt  pisces  ,  nec  se  super  aequora  curvi 
Tollere  consuelas  audent  delphines  in  auras. 
Corpora  phocarum  summo  resupina  profundo 
Exanimata  natant .   ipsum  quoque  Nerea  fama  est 
Doridaque  et  natas  tepidis  latnisse  snb  antris. 

270  Ter  Neptunus  aquis  cum  torvo  bracchia  vultu 
Exserere  ausns  erat ;  ter  non  tulit  aeris  ignes . 
Alma  tamen  Tellns  ,  [ut  erat  circnmdata  ponto , 
Inter  aquas  pelagi  contractos  undique  fontes , 
Qui  se  condiderant  in  opacae  viscera  matris, 

275  Sustulit  oppressos]  collo  tenus  arida  vultus , 
Opposuitque  manum  fronti ,  magnoque  tremore 
Omnia  concutiens  paulum  snbsedit  et  infra 
Quam  solet  esse  ,  fuit ;  sacraque  ita  voce  locuta  est : 
'Si  placet  hoc  ,  mernique  ,  quid  o  tua  fulmina  cessant , 

280  Summe  deum  ?  liceat  periturae  viribus  ignis 
Igne  perire  luo  ,  clademque  auctore  levare . 
Vix  equidem  fauces  h^ec  ipsa  in  verba  resolvo'  — 


30  PHAETHON  METAMM  . 

Presserat  ora  vapor  —  *tostos  en  aspice  crines, 
fnque  oculis  tantum ,  tantum  super  ora  favillae . 

285  Hosne  milii  fructus ,  hunc  fertilitatis  honorem 
Officiique  refers  ,  quod  adunci  vulnera  aratri 
Rastrorumque  fero  totoque  exerceor  anno , 
Quod  pecori  frondes  alimentaque  mitia  ,  fruges 
Humano  generi ,  vobis  quoque  tura  ministro  ? 

290  Sed  tamen  exitium  fac  me  meruisse  ,  quid  undae , 
Quid  meruit  frater  ?  cur  illi  tradita  sorte 
Aequora  decrescunt  et  ab  aethere  longius  absunt? 
Quodsi  nec  fratris  ,  nec  te  mea  gratia  tangit, 
At  caeli  miserere  tui .   circu^spice  utrumque , 

295  Fumat  uterque  pohis  .   quos  si  vitiaverit  ignis, 
Atria  vestra  ruent .  Atlas  en  ipse  laborat, 
Vixque  suis  umeris  candentem  sustinet  axem. 
Si  freta ,  si  terrae  pereunt ,  si  regia  caeli , 
In  chaos  antiquum  confundimur  .   eripe  flammis 

300  Siquid  adhuc  superest ,  et  rerum  consule  summae .' 
Dixerat  haec  Telhis  :  neque  enim  tolerare  vaporem 
Ulterius  potuit  nec  dicere  phn^a  ,  suumque 
RettuUt  os  in  se  propioraque  manibus  antra . 
At  pater  omnipotens ,  superos  testatus  et  ipsum , 

305  Qui  dederat  currus  ,  nisi  opem  ferat ,  omnia  fato 
Interitura  gravi ,  summam  petit  arduus  arcem, 
Unde  solet  latis  nubes  inducere  terris, 
Unde  movet  tonitrus  vibrataque  fuhnina  iactat. 
Sed  neque  quas  posset  lerris  inducere ,  nubes 

310  Tunc  habuit  nec  quos  caelo  dimitteret ,  imbres. 
Intonat  et  dextra  hbratum  fuhnen  ab  aure 
Misit  in  aurigam  pariterque  animaq^ie  rotisque 
Expuht ,  et  saevis  compescuit  ignibus  ignes . 
Consternantur  equi  et  saltu  in  contraria  facto 

315  Colla  iugo  eripiunt  abruptaque  lora  relinquunt. 
Illic  frena  iacent ,  illic  temone  revulsus 
Axis  ,  in  hac  radii  fractarimi  parte  rotarum , 
Sparsaque  sunt  late  laceri  vestigia  currus . 
At  Phaethon  ,  rutilos  flamma  populante  capillos , 


II,    283  —  356.  HELIADES  31 

320  Volvitiir  in  praeceps  longoque  per  aera  tractu 
Fertur  ,  ul  interdum  de  caelo  slella  sereno 
Etsi  non  cecidit ,  potuit  cecidisse  videri . 
Quem  procul  a  palria  diverso  maximus  orbe 
Excipit  Eridanus  ,  fumantia((ue  abluit  ora . 

325  Naides  Hesperiae  trifida  fumantia  flamma 

Corpora  dant  tumulo  ,  signant  quoque  carmine  saxum  : 
*Hic  situs  est  Phaethon  ,  currus  auriga  paterni ; 
Quem  si  non  tenuit ,  magnis  tamen  excidit  ausis .' 
Nam  pater  obductos  ,  hictu  miserabiUs  aegro, 

330  Condiderat  vultus  :  et  si  modo  credimus  ,  unum 
Isse  diem  sine  sole  ferunt .    incendia  lumen 
Praebebant ,  aliquisque  malo  fuit  usus  in  ilio . 
At  Clymene  postquam  dixit  quaecumque  fuerunt 
In  tantis  dicenda  maHs ,  lugubris  et  amens 

335  Et  laniata  sinus  totum  percensuit  orbem : 

Exanimesque  artus  primo  ,  mox  ossa  requirens , 
Repperit  ossa  tamen  peregrina  condiLa  ripa, 
Incubuitque  loco  ,  nomenque  in  marmore  lectum 
Perfudit  lacrimis  et  aperto  pectore  fovit. 

340  Nec  minus  IleUades  lugent  et ,  inania  morti 

Munera  ,  dant  lacrimas ,  et  caesae  pectora  palmis 
Non  auditurum  miseras  Phaethonta  querellas 
Nocte  dieque  vocant ,  adsternunturque  sepulchro. 
Luna  quater  iunctis  implerat  cornibus  orbem :    f  •  »» 

345  Illae  more  suo  ,  nam  morem  fecerat  usus, 

Plangorem  dederant .   e  quis  Phaethusa  ,  sororum 
Maxima  ,  cum  vellet  terra  procumbere  ,  questa  est 
Deriguisse  pedes  .   ad  quam  conata  venire 
Candida  Lampetie  subita  radice  retenta  est  . 

350  Tertia  ,  cum  crinem  manibus  laniare  pararet , 
Avellit  frondes  .  haec  stipite  crura  teneri, 
llla  dolet  fieri  longos  sua  bracchia  ramos . 
Dumque  ea  mirantur ,  complectitur  inguina  cortex , 
Perque  gradus  uterum  pectusque  umerosque  manusque 

355  Ambit ,  et  exstabant  tantum  ora  vocantia  matrem . 
Quid  faciat  mater  ,  nisi ,  quo  trahat  impetus  illam , 


32  cvcNL-s  METAMM . 

Huc  eat  atque  illuc  et ,  dum  licet ,  oscula  iungat? 
Non  satis  est ;  truncis  avellere  corpora  temptat 
Et  teneros  manibus  ramos  abrumpit .   at  inck 

360  Sanguincae  manant ,  tamquam  de  vulncre  ,  gutlae . 
'Parce ,  precor ,  mater,'  quaecumque  est  saucia ,  clamat , 
Tarce  ,  precor  !  nostrum  laceratur  in  arbore  corpus  . 
lamque  vale'  —  cortex  in  verba  novissima  venit. 
Inde  fluunt  lacrimae  ,  stillataque  sole  rigescunt 

365  De  ramis  electra  novis ,  quae  iucidus  amnis 
Excipit  et  nuribus  miltit  gestanda  Latinis . 

AfTuit  huic  monstro  pro^s  Stheneleia  Cycnus, 
Qui  tibi  materno  quamvis  jNsanguine  iunctus, 
Mente  tamen  ,  Phaethon  ,  propior  fuit .   ille  rehcto  — 

370  Nam  Ligurum  populos  et  magnas  rexerat  urbes  — 
Imperio  ripas  virides  amnemque  querelUs 
Eridanum  implerat  sihamque  sororibus  auclam: 
Cum  vox  est  tenuata  viro  ,  canaeque  capillos 
Dissimulant  pluniae  ,  coHumque  a  pectore  longe 

375  Porrigitur ,  digitosque  ligat  iunctura  rubentes , 

Penna  latus  vestit ,  tenet  os  sine   acumine  rostrum. 
Fit  nova  Cycnus  avis  ;  nec  se  caeloque  lovique     f.  jut. 
Credit ,  ut  iniuste  missi  memor  ignis  ab  illo : 
Stagna  petit  palulosque  lacus  ;  ignemque  perosus 

380  Quae  colat ,  elegit  contraria  flumina  flammis . 

Squalidus  interea  genitor  Phaethontis  et  expers 
Ipse  sui  decoris  ,  qualis  cum  deficit  orbem 
Esse  solet ,  lucemque  odit  seque  ipse  diemque , 
Datque  animum  in  luctus  et  luctibus  adicit  iram, 

385  Officiumque  negat  mundo  ,   'satis'  inquit  *ab  aevi 
Sors  mea  principiis  fuit  inrequieta>^  pigetque 
Actorum  sine  fine  mihi ,  sine  honore  laborum . 
Quilibet  alter  agat  portantes  lumina  currus  ! 
Si  nemo  est ,  omnesque  dei  non  posse  fatentur, 

390  Ipse  agat ;  ut  saltem  ,  dum  nostras  temptat  habenas , 
Orbatura  patres  aliquando  fulmina  ponat. 
Tum  sciet ,  ignipedum  vires  expertus  equorum , 
Non  meruisse  necem  ,  qui  non  bene  rexerit  illos .' 


II,    357  —  430.  CALLI8T0  33 

Talia  dicentem  circumstanl  omnia  Solem 

395  >'umina  ,  neve  velil  lenebras  inducere  rebus, 

Supplice  voce  rogant .   missos  quoque  luppiler  ignes 
Excusat ,  precibusque  minas  regaliler  addit . 
Colligit  amcntes  et  adliuc  terrore  paventes 
Phocbus  equos  ,  stimuloque  dolens  el  verbere  saevit; 

400  Saevil ,  erum  natumque  obiectat  et  inputat  illis . 
At  pater  omnipotens  ingentia  moenia  caeli 
Circuil ,  el  ne  quid  labelactum  viribus  ignis 
Corruat ,  explorat .   quae  postquam  firma  suique 
Roboris  esse  videt ,  terras  bominumque  labores 

405  Perspicit .   Arcadiae  tamen  est  inpensior  illi 
Cura  suae  .   fontes  et  nondum  audentia  labi 
Flumina  reslituit ,  dat  terrae  gramina  ,  IVondes 
Arboribus ,  laesasque  iubet  revirescere  silvas . 
Dum  redit  ilque  frequens  ,  in  virgine  Nonacrina 

410  Haesit ,  et  accepti  caluere  sub  ossibus  ignes . 
Non  erat  huius  opus  lanam  mollire  trahendo 
Nec  posilu  variare  comas  .   ubi  fibula  vestem, 
Vitta  coercuerat  neglectos  alba  capillos, 
Et  modo  leve  manu  iaculum  ,  modo  sumpserat  arcum, 

415  Miles  erat  Phoebes  .   nec  Maenalon  attigit  ulla 
Gratior  hac  Triviae  .   sed  nulla  potentia  longa  est . 
Ulterius  medio  spatium  sol  altus  habebat, 
Cum  subit  illa  nemus  ,  quod  nulla  ceciderat  aelas . 
Exuit  hic  umero  pharetram  lentosque  retendit 

420  Arcus ,  inque  solo  ,  quod  texerat  herba  ,  iacebat 
Et  pictam  posita  pharetram  cervice  premebat. 
luppiter  ut  vidit  fessam  et  cuslode  vacantem, 
'Hoc  certe  furlum  coniunx  mea  nesciet ,'  inquit 
*Aut  si  rescierit ,  —  sunt  o  sunt  iurgia  tanti.* 

425  Prolinus  induitur  faciem  cultumque  Dianae 

Atque  ait  *o  comitum  ,  virgo  ,  pars  una  mearum , 
In  quibus  es  venata  iugis  ?'  de  caespite  virgo 
Se  levat  et  'salve  numen  ,  me  iudice  ,'  dixit 
'Audiat  ipse  licet ,  maius  love  .'   ridet  et  audit, 

430  Et  sibi  praeferri  se  gaudet  et  oscula  iungit 
oviD .  n .  3 


34  cALLisro  METAMM . 

Nec  moderata  satis  nec  sic  a  virgine  danda . 
Qua  venata  foret  silva  ,  narrare  parantem 
Impcdit  aniplcxu  :  nec  se  sine  crimine  prodit . 
Illa  quideni  contra  ,  quantum  modo  femina  possit  — 

435  Aspiceres  utinam  ,  Saturnia  ,  mitior  esses !  — 
Illa  quidem  pugnat :  sed  cpiae  superare  puella, 
Quisve  lovcm  poterat  superum  ?  petit  aethera  victor 
luppiter  .  huic  odio  nemus  est  et  conscia  silva ; 
Unde  pedem  referens  paene  est  oblita  pharetram 

440  Tollere  cum  telis  et  quem  suspenderat ,  arcum . 
Ecce  s«o  comitata  choro  Dictynna  per  altum 
Maenalon  ingrediens  et  caede  superba  ferarum 
Aspicit  hanc  visamque  vocat  .    clamata  refugit 
Et  timuit  primo  ,  ne  luppiter  esset  in  illa . 

445  Sed  postquam  pariter  nymphas  incedere  vidit , 

Sensit  abesse  dolos  ,  mimerumque  accessit  ad  harum . 
Heu  quam  difficile  est  crimen  non  prodere  vultu! 
Vix  oculos  attollit  humo  ,  nec  ,  ut  ante  solebat, 
luncta  deae  lateri  nec  toto  est  agmine  prima; 

450  Sed  silet  et  laesi  dat  signa  rubore  pudoris . 
Et ,  nisi  quod  virgo  cst ,  poterat  sentire  Diana 
Mille  notis  culpam  .   nymphae  sensisse  feruntur . 
Orbe  resurgebant  lunaria  cornua  nono, 
Cum  dea  venatu  ,  fraternis  languida  flammis , 

455  Nacta  nemus  geUdum ,  de  quo  cum  murmure  labens 
Ibat  et  attritas  versabat  rivus  harenas, 
Ut  loca  laudavit ,  summas  pede  contigit  undas : 
His  quoque  laudatis  'procul   est'   ait  ^arbiter  omnis; 
Nuda  superfusis  tinguamus  corpora  lymphis.* 

460  Parrhasis  erubuit .   cunctae  velamina  ponunt : 
Una  m^ras  quaerit .    dubitanti  vestis  adempta  est, 
Qua  posita  nudo  patuit  cum  corpore  crimen. 
Attonitae  nvanibusque  uterum  celare  volenti 
4  procul  hinc  ,'  dixit  'nec  sacros  pollue  fontes* 

465  Cynthia  ,  deque  suo  iussit  secedere  coetu . 

Senserat  hoc  ohm  magni  matrona  Tonantis, 
Distuleratque  graves  in  idonea  tempora  poenas . 


11,431  —  504.  CAT.LISTO  35 

Causa  morae  nulla  est ,  el  iam  puer  Arcas  —  Id  ipsum 
Indoluit  luno  —  fueral  de  paelice  natus . 

470  Quo  simul  obvertit  saevam  cum  lumine  mentcm , 
'Scilicet  hoc  etiam  restabat ,  adultera  ,'  dixit 
'Ut  fecunda  fores  ,  fieretqu*  iniuria  partu 
Nota  ,  Iovis([ue  mei  testatum  dedecus  esset. 
Haud  inpunc  feres  .  adimam  tibi  nempe  figuram,  t.  xt. 

475  Qua  tibi ,  quaque  places  nostro  ,  inportuna  ,  marito ,' 
Dixit  et  adversa  prensis  a  fronte  capillis 
Stravit  humi  pronam  .   tendebat  bracchia  supplex : 
Bracchia  coeperunt  nigris  horrescere  villis, 
Curvarique  manus  et  aduncos  crescere  in  ungues 

480  Officioque  pedum  fungi ,  laudataque  quondam 
Ora  lovi  lato  fieri  deformia  rictu . 
iSeve  preces  animos  et  verba  precantia  flectant, 
Posse  loqiii  eripitur ,  vox  iracunda  minaxque 
Plenaque  terroris  rauco  de  gutture  fertur . 

485  Mens  antiqua  tamen  facta  quoque  mansit  in  ursa, 
Assiduoque  suos  gemitu  testata  dolores 
Qualcscumque  maiuis  ad  caelum  et  sidera  tollit 
Ingratumque  lovem  ,  nequeat  cum  dicere  ,  sentit . 
A  ,  quotiens ,  sola  non  ausa  quiescere  silva , 

490  Ante  domum  quondamque  suis  erravit  in  agris ! 
A,  quotiens  per  saxa  canum  latralibus  acta  est, 
Venatrixque  metu  venantum  territa  fugit! 
Saepe  feris  latuit  visis  ,  oblita  ,  quid  esset , 
Ursaque  conspectos  in  montibus  horruit  ursos, 

495  Pertimuitque  lupos  ,  quamvis  patcr  esset  in  illis . 
Ecce  ,  Lycaoniae  proies  ,  ignara  parentis  , 
Arcas  adest ,  ter  quinque  fere  natalibus  auctus : 
Dumque  feras  sequitur  ,  dum  saltus  eligit  aptos, 
Nexilibusque  plagis  silvas  Erymanthidas  ambit, 

500  Incidit  in  matrem  ;  quae  restitit  Arcade  viso 
Et  cognoscenti  similis  fuit .   ille  refugit 
Inmotosque  oculos  in  se  sine  fine  tenentem 
Nescius  extimuit ,  propiusque  accedere  aventi 
VuJniQco  fuerat  fixurus  pectora  telo. 

.3* 


36  ARCA6  METAMM . 

505  Arcuit  ornmpotens  ,  pariterque  ipsosque  nefasque 
Sustulit ,  et  celeri  raptos  per  inania  vento         t.  xri. 
Inposuit  caelo  vicinaque  sjdera  fecit . 

Intumuit  Iun.o  ,  postquam  inter  sidera  paelex 
Fulsit ,  et  ad  canam  descendit  in  aequora  Tethyn 

510  Oceanumque  senem  ,  quorum  reverentia  movit 
Saepe  deos  ,  causaraque  viae  scitantibus  infit: 
'Quaeritis  ,  aetheriis  quare  regina  deorum 
Sedibus  huc  adsim  ?  pro  me  tenet  altera  caehim . 
Mentiar ,  obscurum  nisi  nox  cum  fecerit  orbem , 

515  Nuper  honoratas  summo  ,Nmea  vulnera  ,  caelo 
Videritis  stellas  illic  ,  ubi  circulus  axem 
Ultimus  extremum  spalioque  brevissimus  ambit . 
Est  vero  ,  cur  quis  lunonern  laedere  noUt 
Oflensamque  tremat  ?  quae  prosum  sola  nocendo  ? 

620  0  ,  ego  quantum  egi !  quam  vasta  potentia  nostra  est ! 
Esse  hominem  vetui ,  facta  est  dea  .  sic  ego  poenas 
Sontibus  inpono  ,  sic  est  mea  magna  potestas . 
Vindicet  antiquam  faciem  vultusque  ferinos 
Detrahat ,  Argolica  quod  in  ante  Phoronide  fecit  I 

625  Cur  non  et  pulsa  ducat  lunone  ,  meoque 

Collocet  in  thalamo  ,  socerumque  Lycaona  sumat  ? 
At  vos  si  laesae  contemptus  tangit  alumnae , 
Gurgite  caeruleo  Septem  prohibete  triones , 
Sideraque  in  caelo  stupri  mercede  recepta 

630  Pellite  ,  ne  puro  tinguatur  in  aequore  paelex .' 
Di  maris  adnuerant .  habiU  Saturnia  curru 
Ingreditur  Uquidum  pavonibus  aethera  pictis: 
Tam  nuper  pictis  caeso  pavonibus  Argo , 
Quam  tu  nuper  eras,  cum  candidus  ante  fuisses,  . 

5  35  Corve  loquax  ,  subito  nigrantes  versus  in  alas. 
Nam  fuit  haec  quondam  niveis  argentea  pennis 
Ales  ,  ut  aequaret  totas  sine  labe  columbas , 
Nec  servaturis  vigili  Capitolia  voce 
Cederet  anseribus  nec  amanti  flumina  cycno. 

640  Lingua  fuit  damno  .  lingua  faciente  loquaci 
Qui  color  albus  erat ,  nunc  est  contrarius  alho 


II  ,  503  —  578.  coBONis  37 

Pulclirior  in  tota  ,  qiiam  Larissaea  Coronis , 

iNon  fiiil  Ilaemonia  .   placuit  libi  ,  Delphice ,  cerle , 

Dum  vei  casta  fuit  ,  vel  inobservala  .   sed  ales 

545  Sensit  adulterium  Phoebeius  ,  utque  latentem 

Detegeret  culpam  ,  non  exorabilis  index  f   xtU. 

Ad  dominum  tendebat  iter  .  quem  garrula  motis 
Consequilur  pennis  ,  scitetur  ut  omnia  ,  corni.x: 
Auditaque  viae  causa  'non  ulile  carpis' 

550  Inquit  'iter  :  ne  sperne  meae  praesagia  liiiguae. 
Quid  fuerim  quid  simque ,  vide  ,  merilumque  require : 
Invenies  nocuisse  fidem  .   nam  tempore  quodam 
Pallas  Erichthonium  ,  prolem  sine  matre  creatam , 
Clauserat  Actaeo  texta  de  vimine  cisla, 

555  Virginibusque  tribus  gemino  de  Cecrope  natis 
Et  legem  dederat ,  sua  ne  secreta  viderent. 
Abdita  fronde  levi  densa  speculabar  ab  ulmo, 
Quid  facerent .   commissa  duae  sine  fraude  luentur, 
Pandrosos  atque  Herse  .  timidas  vocat  una  sorores 

560  Aglauros  ,  nodosque  manu  diducit  .   et  inlus 
Infantemque  vident  apporrectumque  draconem . 
Acta  deae  refero .   pro  quo  mihi  gratia  talis 
Redditur  ,  ut  dicar  tutela  pulsa  Minervae 
Et  ponar  post  noctis  avem  .  mea  poena  volucres 

665  Admonuisse  potest ,  ne  voce  pericula  quaerant. 
At ,  puto  ,  non  ultro  ,  nec  quicquam  tale  rogantem 
Me  petiit  ?  ipsa  licet  hoc  a  Pallad*  quaeras : 
Quamvis  irata  est ,  non  hoc  irata  negabit . 
Nam  me  Phocaica  clarus  tellure  Coroneus, 

570  Nota  loquor  ,  genuit ;  fueramque  ego  regia  virgo : 
Divitibusque  procis  ,  ne  me  contemne ,  petebar . 
Forma  mihi  nocuit .   nam  cum  per  litora  lentis 
Passibus  ,  ut  soleo  ,  summa  spatiarer  harena , 
Vidit  et  incaluit  pelagi  deus  .   utque  precando 

575  Tempora  cum  blandis  absumpsit  inania  verbis, 
Vim  parat  et  sequitur  .   fugio  densumque  relinquo 
Litus  ,  et  in  molli  nequiquam  lassor  harena . 
Inde  deos  hominesque  voco  ,  nec  contigit  ulluni 


38  C0BVC8  METAMM . 

Vox  mea  mortalem  .  mota  est  pro  virgine  virgo, 

680  Auxiliumque  tulit .  tendebam  bracchia  caelo : 

Bracchia  coeperunt  levibus  nigrescere  pennis .   f.  xTiii, 
Reicere  ex  umeris  vestem  moUbar  .   at  illa 
Pluma  erat  inque  cutem  radlces  egeral  imas. 
Plangere  nuda  meis  conabar  peclora  palmis: 

685  Sed  neque  iam  pahiias  ,  nec  pectora  nuda  gerebam . 
Currebam  :  nec  ,  ut  ante  ,  pedes  retinebat  liarena , 
Sed  summa  toUebar  humo .  mox  acta  per  auras 
Evehor ,  et  data  sum  comes  inculpata  Minervae . 
Quid  tamen  hoc  prodest  ,^diro  facta  volucris 

590  Crimine  Nyctimene  nostro  successit  honori  ? 

An  quae  per  totam  res  est  notissima  Lesbon,  f.  xix. 
Non  audita  tibi  est  ?  patrium  temerasse  cubile 
Nyctimenen  ?  avis  illa  quidem ,  sed  conscia  culpae 
Conspectum  lucemque  fugit  tenebrisque  pudorem 

595  Celat ,  et  a  cunctis  expelhtur  aethere  toto .' 
TaUa  dicenti  'tibi'  ait  'revocamina'  corvus 
*Sint  precor  ista  malo  :  nos  vanum  spernimus  omen ,' 
Nec  coeptum  dimiltit  iter ,  dominoque  iacenlem 
Cum  iuvene  Haemonio  vidisse  Coronida  narrat. 

600  Laurea  dela}>«a  est  audito  crimine  amanti , 
Et  pariter  vuUusque  deo  plectrumque  colorque 
Excidit .  ulque  animus  tumida  fervebat  ab  ira , 
Arma  assuela  rapit  flexumque  a  cornibus  arcum 
Tendit  et  iUa  suo  lotiens  cum  pectore  iuncta 

605  indevitato  traiecit  pectora  telo. 

Icta  dedit  gemitum ,  tractoque  a  corpore  ferro 
Candida  puniceo  perfudit  membra  cruore, 
Et  dixit  *potui  poenas  tibi ,  Phoebe^  dedisse , 
Sed  peperisse  prius  .   duo   nunc  morieraur   in  una .' 

610  Hactenus  ,  el  pariter  vitam  cum  sanguine  fudit . 
[Corpus  inane  animae  frigus  letale  secutum  est.] 
Paenilet  heu  sero  poenae  crudeUs  amantem, 
Seque  ,  quod  audierit ,  quod  sic  exarserit ,  odit : 
Odit  avem  ,  per  quam  crimen  causamque  dolendi 

615  Scire  coactus  erat ,  nec  non  arcumque  manumque 


ll,57y  — G52.  OCVRKHOB  39 

Odit  cunique  niaiui  lcineraria  tela  ,  sagitlas : 
Collaj)sani(iue  lovet  soraque  ope  vincere  fala 
Nililur  et  niedicas  exercet  inaiiiler  ailes . 
Quae  postquam  Iruslra  tenii)lata  ,  rogumque  parari 

620  Sensit  et  arsuros  supremis  ignibus  arlus, 

[Tuni  vero  geniitus  ,  neque  enim  caelcstla  tingui 
Ora  licet  lacrimis  ,  alto  de  corde  petitos 
Edidit :  haud  aliter  ,  quam  cum  spectante  iuvenca 
Lactentis  vituli  dextra  libratus  ab  aure 

€25  Tempora  discussit  claro  cava  malleus  ictu . 
Ut  tamen  ingratos  in  pectora  fudit  odores 
Et  dedit  amplexus  iniustaque  iusta  peregit,] 
Non  tulit  in  cineres  labi  sua  Phoebus  eosdem 
Semina ,  sed  natum  flammis  utercque  parentis 

630  Eripuit  geminique  tulit  Chironis  in  antrum . 
Sperantemque  sibi  non  falsae  praemia  linguae 
Inter  aves  albas  vetuit  consistere  corvum . 

Semifer  interea  divinae  stirpis  alumno  f .  x* 

Laetus  erat  mixtoque  oneri  gaudebat  lionore. 

635  Ecce  venit  rutilis  umeros  protecta  capillis 

Filia  Centauri ,  quam  quondam  nympha  Chariclo 
Fluminis  in  rapidi  ripis  enixa  vocavit 
Ocyrhoen  .   non  haec  artes  contenta  paternas 
Edidicisse  fuit :   fatorum  arcana  canebat . 

640  Ergo  ubi  vaticinos  concepit  menle  furores , 

Incaluitque  deo  ,  quem  clausum  pectore  habebat , 
.\spicit  infantem  *toti'  que  'salutifer  orbi 
Cresce  puer  :'  dixit  'tibi  se  mortalia  saepe 
Corpora  debebunt :  animas  tibi  reddere  ademptas 

645  Fas  erit :  idque  semel  dis  indignantibus  ausus , 
Posse  dare  hoc  iterum  flamma  prohibebere  avita, 
Eque  deo  corpus  fies  exsangue  ,  deusque,         f.xxi, 
Qui  modo  corpus  eras ,  et  bis  tua  fata  novabis . 
Tu  quoque  ,  care  pater  ,  nunc  inmortalis  et  aevis 

650  Omnibus  ut  maneas  ,  nascendi  lege  creatus , 
Posse  mori  cupies  tum  ,  cum  cruciabere  dirae 
Sanguine  serpentis  per  saucia  membra  receplo : 


40  OCYRRHOK  METAMM . 

Teque  ex  aeterno  patientem  numina  morlis      f .  xxu. 
Efficient ,  triplicesque  deae  tua  fila  resolvent .' 

655  Restabat  fatis  aliquid  .    suspirat  ab  imis 

Pectoribus  ,  lacrimaeque  genis  labuntur  obortae, 
.4tque  ita  'praevertunt'  inquit  'me  fata  ,  vetorque 
Plura  loqui ,  vocisque  meae  praecluditur  usus . 
Non  fuerant  artes  tanti ,  quae  numinis  iram 

660  Contraxere  mihi ;  mallem  nescisse  futura . 
lam  mihi  subduci  facies  humana  videtur, 
lam  cibus  herba  placet ,  iam  lalis  currere  campis 
Impetus  est :  in  equam  co^«^taque  corpora  vertor . 
Tota  tamen  quare  ?  pater  est  mihi  nempe  biformis .' 

665  Talia  dicenti  pars  est  extrema  querellae 
Intellecta  parum  ,  confusaque  verba  fuerunt : 
Mox  nec  verba  quidem  ,  nec  equae  sonus  ille  videtur , 
Sed  simulantis  equam  :  parvoque  in   tempore   certos 
Edidit  hinnitus  et  bracchia  movit  in  herbas, 

670  Tum  digiti  coeunt  et  quinos  alligat  ungues 
Perpetuo  cornu  levis  ungula  ,  crescit  et  oris 
Et  colli  spatium  ;  longae  pars  maxima  pallae 
Cauda  fit ,  utque  vagi  crines  per  colla  iacebant, 
Tn  dextras  abiere  iubas  :  pariterque  novata  est 

675  Et  Tox  et  facies  .   nomen  quoque  monstra  dedere . 
Flebat ,  opemque  tuam  frustra  Philyrelus  heros , 
Delphice  ,  poscebal .    nam  nec  rescindere  magni 
lussa  lovis  poteras  ,  nec  ,  si  rescindere  posses , 
Tunc  aderas  .    Elin  Messeniaque  arva  colebas . 

680  Illud  erat  tempus ,  quo  te  pastoria  pellis         f.  sxiii. 
Texit ,  onusque  fuit  baculum  silvestre  sinistrae , 
Alterius  dispar  septenis  fistula  cannis^. 
Dumque  amor  est  curae  ,  dum  te  tua  fistula  mulcet, 
Incustoditae  Pylios  memorantur  in  agros 

685  Processisse  boves  .  videt  has  Atlantide  Maia     t.  xxiv. 
Natus ,  el  arte  sua  silvis  occultat  abactas . 
Senserat  hoc  furtum  nemo  ,  nisi  notus  in  illo 
Rure  senex  ,  Battum  vicinia  teta  vocabant . 
Divitis  hic  saltus  herbosaque  pascua  Nelei 


II,    653  —  726.  DATTU8  41 

690  NobiliiiaKiue  greges  custos  servabat  equarum . 
Hunc  timuit ,  blaiidaque  manu  seduxit ,  et  illi 
'Quis(|uis  es  ,  hospes ,'  ait  'si  forte  armenta  requiret 
Haec  aliquis  ,  vidisse  nega  :  neu  gralia  facto 
Nulla  rependatur  ,  nitidam  cape  praemia  vaccam  ,* 

6i'6  Et  dedit .   accepta  voces  has  reddidit  ,  'hospes, 
Tutus  eas  .   lapis  iste  prius  tua  furta  loquetur' 
Et  iapidem  ostendit .   simulat  love  natus  abire, 
Mox  redit  et  versa  pariter  cum  voce  figura 
'Rustice  ,  vidisti  siquas  hoc  limite'  dixit 

700  '[re  boves  ,  fer  opem  ,  furtoque  silentia  deme : 
luncta  suo  pariter  dabitur  tibi  femina  tauro .' 
At  senior  ,  postquam  est  merces  geminata  ,  'sub  illis 
Montibus'  inquit  'erunt ;'  et  erant  sub  montibus  iiUs . 
Risit  Atlantiades  et  ^me  milu  ,  perfide  ,  prodis  ? 

705  Me  mihi  prodis  ?'  ait  periuraque  pectora  vertit 
In  durum  silicem  ,  qui  nunc  quoque  dicitur  index : 
Inque  nihil  merito  vetus  est  infamia  saxo . 

Ilinc  se  sustulerat  paribus  Caducifer  alis : 
Munychiosque  volans  agros  gratamque  Minervae 

710  Despectabat  humum  cultique  arbusta  Lycei. 
Illa  forte  die  castae  de  more  puellae 
Vertice  subposito  festas  in  Palladis  arces 
Pura  coronatis  portabant  sacra  canistris . 
Inde  revertentes  deus  aspicit  ales  ,  iterque 

715  Non  agit  in  rectum  ,  sed  in   orbem   curvat  eundem. 
Ut  volucris  visis  rapidissima  miluus  extis, 
Dum  timet  et  densi  circumstant  sacra  ministri, 
Fleclitur  in  gyrum  ,  nec  longius  audet  abire , 
Spemque  suam  motis  avidus  circumvolat  alis: 

720  Sic  super  Actaeas  agilis  Cyllenius  arces 
Inclinat  cursus  et  easdem  circinat  auras . 
Quanto  splendidior  quam  cetera  sidera  fulget 
Lucifer  ,  et  quanlo  te  ,  Lucifer ,  aurea  Phoebe : 
Tanto  virginibus  praeslantior  omnibus  Herse 

725  Ibat  eratque  decus  pompae  comitumque  suarum . 
Obslipuit  forma  love  natus  ,  et  aethere  pendeiis 


42  AQLAURUS  METAMM . 

Non  secus  exarsit ,  quam  cum  Balearica  plumbuin 
Funila  iacil :  volal  illud  et  incandescit  eunclo , 
El  quos  non  habuit ,  sub  nubibus  invcnit  ignes . 

730  Vcrtit  iter  ,  caeloque  petit  lerrena  relicto , 
Nec  se  dissimulat .   tanla  est  fiducia  formae . 
Quae  quamquam  iusta  est ,  cura  tamen  adiuvat  illam , 
Permulcetquc  comas  chlamydemque  ,  ut  pendeat  apte , 
Collocat ,  ut  limbus  lotumque  appareat  aurum ; 

735  Ut  teres  in  dextra  ,  qua  somnos  ducit  et  arcet , 
Virga  sit ;  ut  lersis  niteant  talaria  plantis . 
Pars  secreta  domus  ebore  ^Klesludine  cultos 
Tres  habuit  thalamos  ,  quorum  tu  ,  Pandrose , 

dexlrum, 
Aglaurus  laevum  ,  medium  possederat  Herse . 

740  Qwae  tenuit  laevum  ,  venientem  prima  notavit 
Mercurium  nomenque  dei  scitarier  ausa  est 
Et  causam  adventus  .  cui  sic  respondit  Atlantis 
Pleionesque  nepos  :  'ego  sum  ,  qui  iussa  per  auras 
Verba  patris  porto  .  pater  est  mihi  luppiter  ipse . 

745  Nec  fingam  causas  :  lu  lantum  fida  sorori 
Esse  velis  prolisque  meae  matertera  dici . 
Herse  causa  viae  .   faveas  oramus  amanti .' 
Aspicit  liunc  ocuUs  isdem  ,  quibus  abdita  nuper 
Viderat  Aglaurus  flavae  secreta  Minervae, 

750  Proque  minislerio  magni  sibi  ponderis  aurum 
Postulat :  interea  tectis  cxcedere  cogit . 
Vertit  ad  hanc  torvi  dea  bellica  luminis  orbcm, 
Et  tanto  penitus  traxit  suspiria  motu, 
Ut  pariter  pectus  positamque  in  pectore  forti 

755  Aegida  concuteret .   [subit ,  hanc  aTsana  profana 
Detexisse  manu  tum  ,  cum  sine  matre  creatam 
Lemnicolae  stirpem  conlra  data  foedera  vidit: 
Et  gratamque  deo  fore  iam  gratamque  sorori, 
Et  ditem  sumpto  ,  quod  avara  poposcerat ,  auro .] 

7G0  Protinus  Invidiae  nigro  squalenlia  tabo 

Tecta  petit .  domus  est  imis  in  vallibus  huius 
Abdita ,  sole  carens  ,  non  ulli  pervia  vento , 


II  ,  727  —  799.  iNViDiA  43 

Tristis  el  ignavi  plciiissiuia  frigoris  ,  et  quae 
\gne  vacet  semper  ,  caligine  semper  abundet . 

765  Huc  ul)i  pervenil  belli  nietuenda  virago, 

Conslitit  ante  doniuni  ,  neque   enim  succedere  tectis 
Fas  habet ,  et  postes  extrema  cuspide  pulsat . 
Concussae  patuere  iores  .   videt  intus  edcntem 
Vipereas  carnes  ,  viliorum  alinienta  suorum , 

770  Invidiam  ,  visaque  oculos  averlit .   at  illa 
Surgit  humo  pigre  semesarumque  relinquit 
Corpora  serpentum  ,  passuque  incedit  inerti ; 
Utque  deam  vidit  formaque  armisque  decoram, 
Ingemuit ,  vultumqu*  inita  ad  suspiria  duxit. 

775  Pallor  in  ore  sedet ,  macies  in  corpore  loto , 
Nusquam  recla  acies  ,  livent  rubigine  dentes , 
Pectora  felle  virent ,  lingua  est  suffusa  veneno . 
Risus  abest ,  nisi  quem  visi  movere  dolores, 
Nec  fruitur  somno  ,  vigilacibus  excita  curis, 

780  Sed  videt  ingralos  ,  inlabescitque  videndo , 

Successus  hominum  ,  carpitque  et  carpilur  una , 
Suppliciumque  suum  est.  quamvis  tamen  oderat,  illam 
Talibus  aflata  est  breviter  Tritonia  dictis : 
Mnfice  labe  tua  natarum  Cecropis  unam . 

785  Sic  opus  est .  Aglauros  ea  est  /  haud   plura  locuta 
Fugit  et  inpressa  tellurem  reppulit  hasta , 
llla  deam  obliquo  fugientem  lumine  cernens 
Murmura  parva  dedit ,  successurumque  Minervae 
Indoluit  .   baculumque  capit ,  quod  spinca  totum 

790  Vincula  cingebant ;  adopertaque  nubibus  atris 
Quacumque  ingreditur  ,  florentia  proterit  arva, 
Exuritque  herbas  et  summa  cacumina  carpit, 
Aiflatuque  suo  populos  urbesque  domosque 
PoUuit ,  et  tandem  Tritonida  conspicit  arcem 

795  Ingeniis  opibusque  et  festa  pace  virentem, 

Vixque  tenet  lacrimas  ,  quia  nil  lacrimabile  cernit . 
Sed  postquam  thalamos  intravit  Cecrope  natae, 
lussa  facit  pectusque  manu  ferrugine  tincta 
Tangit  et  hamatis  praecordia  sentibus  inplet, 


44  AaLACRVs  METAMM . 

800  Inspiratqiie  nocens  virus  piceumque  per  ossa 
Dissipat  et  medio  spargit  pulmone  venenum . 
[Neve  mali  causae  spatium  per  latius  errent,] 
Germanam  ante  oculos  fortunatumq\ie  sororis 
Coniugium  pulchraque  deum  sub  imagine  ponit , 

805  Cunctaque  magna  facit .   quibus  irritata  ,  dolore 
Cecropis  occulto  mordetur  et  anxia  nocte, 
Anxia  luce  gemit ,  lentaque  miserrima  tabe 
Liquitur,  ut  glacies  inserto  saucia  sole ; 
Felicis({iie  bonis  non  lenius  uritur  Herses, 

810  Quam  cum  spinosis  ignis  su!>p^nitur  herbis , 

Quae  neque  dant  flammas  ,  lenique  tepore  cremantur , 
Saepe  mori  voluit ,  ne  quicquam  tale  videret  5 
Saepe  velut  crimen  rigido  narrare  parenti: 
Denique  in  adverso  venientem  limine  sedit 

815  Exclusura  deum  .   cui  blandimenta  precesque 
Verbaque  iactanti  mltissima  'desine  ,'  dixit 
'Hinc  ego  me  non  sum  nisi  te  motura  repulso .' 
'Stemus'  ait  'pacto'  velox  Cyllenius  'isto,' 
Caelatasque  fores  virga  patefecit :  at  illi 

820  Surgere  conanti  partes  quascumque  sedendo 
Flectimus  ,  ignava  nequeunt  gravitate  moveri . 
Illa  quidem  pugnat  recto  se  attollere  trunco, 
Sed  genuum  iunctura  riget ,  frigusque  perurguet . 
[Labitur ,  et  pallent  amisso  sanguine  venae .] 

825  Utque  malum  late  solet  inmedicabile  cancer 
Serpere  ,  et  illaesas  vitiatJs  add«re  partes , 
Sic  letalis  hiems  paulatim  in  pectora  venit 
Vitalesque  vias  et  respiramina  clausit . 
Nec  conata  loqui  est ,  nec  ,  si  conatafuisset , 

830  Vocis  habebat  iter  .   saxum  iam  coJIa  tenebat , 
Oraque  duruerant ,  signumque  exsangue  sedebat . 
Nec  lapis  albus  erat :  sua  mens  infecerat  illam  .     t.  xxv. 

Has  ubi  verborum  poenas  mentisque  profanae 
Cepit  Atlantiades  ,  dictas  a  Pallade  terras 

835  Linquit  et  ingreditur  iactalis  aethera  pennis . 
Sevocat  hunc  genilor  .   nec  causam  fassus  amoris 


II  ,  800—873  .  EUROPA  45 

Tide  minisler'  ait  'iussorum  ,  nate  ,  nieorum, 
J'elle  moram,  solitoque  celer  delabere  cursu, 
Ouaoque  tuam  matrem  tellus  a  parte  sinistra 

840  Suspicil ,  indigenae  Sidonida  nomine  dicunt, 

Hanc  pete  ;  quodque  procul    montano   gramine   pasci 
Armentum  regale  vides ,  ad  lilora  verte  / 
Dixit :   et  expulsi  iandudum  monte  iuvenci 
Litora  iussa  petunt ,  ubi  magni  filia  regis 

845  Ludere  virginibus  Tyriis  comitata  solebat. 

Non  bene  convcniunt  nec  in  una  sede  morantur 
Maiestas  et  amor  .   sceptri  gravitate  relicta 
Ille  pater  rectorque  deum  ,  cui  dextra  trisulcis 
Ignibus  armata  est ,  qui  nutu  concutit  orbem , 

850  Induitur  faciem  tauri  mixtusque  iuvencis  f  xxvi. 

Mugit  et  in  teneris  formosus  obambulat  herbis . 
Ouippe  color  nivis  est ,  quam  nec  vestigia  duri 
Calcavere  pedis  nec  solvit  aquaticus  auster . 
Colla  toris  extant ;  armis  palearia  pendent : 

855  Cornua  parva  quidem ,  sed  quae  contendere  possis 
Facta  manu  ,  puraque  magis  perlucida  gemma . 
Nullae  in  fronte  minae  ,  nec  formidabile  lumen : 
Pacem  vultus  habet .   miratur  Agenore  nata , 
Quod  tam  formosus  ,  quod  proelia  nulla  minetur , 

860  Sed  quamvis  mitem ,  metuit  contingere  primo : 
Mox  adit ,  et  flores  ad  candida  porrigit  ora . 
Gaudet  amans  et ,  dum  veniat  sperata  voluptas , 
Oscula  dat  manibus  .  vix  iam  ,  vix  cetera  differt . 
Et  nunc  alludit ,  viridique  exultat  in  herba , 

865  Nunc  latus  in  fulvis  niveum  deponit  harenis ; 
Paulalimque  metu  dempto  modo  pectora  praebet 
Virginea  palpanda  manu  ,  modo  cornua  sertis 
Inpedienda  novis  .   ausa  est  quoque  regia  virgo , 
Ncscia  quem  premeret ,  tergo  considere  tauri : 

870  Cum  deus  a  terra  siccoque  a  litore  sensini 
Fissa  pedum  primis  vestigia  ponit  in  undis, 
Inde  abit  ulterius  ,  mediique  per  aequora  ponti 
Fert  praedam  .  pavet  haec  litusque  ablata  relictum 


46  CADMU3  METAiVIM . 

Respicil ,  et  dextra  corniim  tenet ,  altera  dorso 
875  Inposita  est ;  tremulae  sinuantur  flamine  vestes . 


LIBER  TERTIUS . 

lamque  deus  posita  fallacis  imagine  tauri 
Se  confessus  erat  Dictaeaque  rura  tenebat; 
Cum  pater  ignarus  Cadmo  perqu-j^cre  raptam 
Imperat ,  et  poenam  ,  si  norkJnvenerit ,  addit 
5  Exilium  .   [facto  pius  et  sceleratus  eodem .] 
Orbe  pererrato  —  quis  enim  deprendere  possit 
Furta  lovis  ?  —  profugus  patriamque  iramque  parentis 
Vitat  Agenorides  ,  Phoebique  oracula  supplex 
Consulit  et ,  quae  sit  tellus  habitanda  ,  requirit . 

10  'Bos  tibi'  Phoebus  ait  'solis  occurret  in  arvis , 
Nullum  passa  iugum  ,  curvique  immunis  aratri . 
Ilac  duce  carpe  vias  et  qua  requieverit  herba , 
Moenia  fac  condas  ,  Boeotiaque  illa  vocato .' 
Vix  bene  Castalio  Cadmus  descendcat  antro , 

15  Incustoditam  lente  videt  ire  iuvenoam 
NuUum  servitii  signum  cervice  gerentem . 
Subsequitur  pressoque  legit  vestigia  gressu , 
Auctoremque  viae  Phoebum  taciturnus  adorat. 
lam  vada  Cephisi  Panopesque  evaserat  arva : 

20  Bos  stetit  et  tollens  speciosam  cornibus  altis 
Ad  caehun  frontem  mugitibus  inpulit  auras 
Atque  ita  ,  respiciens  comUes  sua  terga  sequenles , 
Procubuit  teneraque  latus  summisit  in  herba. 
Cadmus  agit  grates  ,  peregrinaeque  oscula  terrae 

25  Figit ,  et  ignotos  montes  agrosque  salutat . 
Sacra  lovi  facturus  erat .  iubet  ire  minisiros 
Et  petere  e  vivis  libandas  fontibus  undas. 
Silva  vetus  stabat  nulla  violata  securi, 
Et  specus  in  media  ,  virgis  ac  vimine  densus , 

30  Efficiens  humilem  lapidum  compagibus  arcum , 


11,  874— III,  67.  cADMis  47 

Ubcribus  fecundiis  aquis  ,  ubl  conditus  antro 
Marlius  anguis  crat ,  cristis  pracsignis  et  auro : 
Igne  micant  oculi  ;  corpus  tumet  omne  veneno ; 
Tresque  vibrant  linguae  ;  iriplici  stant  ordine  dcntes. 

35  Quem  postquam  Tyria  lucum  de  gente  profccti 
Infausto  tetigere  gradu,  demissaque  in  undas 
Urna  dedit  sonitum  ,  iongo  caput  extulit  antro 
Caeruleus  serpens  horrendaque  sibila  misit. 
Effluxerc  urnae  manibus  ,  sangiiisque  relinquit 

40  Corpus  ,  et  attonitos  subitus  tremor  occupat  artus . 
llle  volubilibus  squamosos  nexibus  orbes 
Torquet ,  ct  inmensos  saltu  sinuatur  in  arcus, 
Ac  media  plus  parte  leves  erectus  in  auras 
Despicit  omne  nemus  ,  tantoque  est  corpore ,  quanto 

45  Si  totum  spectes  ,  geminas  qui  separat  Arctos . 
^'ec  mora  ,  Phocnicas  ,  sive  illi  tela  parabanl, 
Sive  fugam  ,  sivc  ipse  timor  prohibebat  utrumque , 
Occupat .   hos  morsu  ,  longis  ampiexibus  illos, 
Hos  necat  afflati  funesta  tabe  veneni. 

50  Fecerat  exiguas  iam  sol  altissimus  umbras : 
Quae  mora  sit  sociis  ,  miratur  Agenore  natus, 
Vestigatque  viros  .   tegumen  direpta  leonis 
Pellis  crat ,  telum  splendenti  lancea  fcrro 
Et  iaculum  ,  teloque  animus  praestantior  omni . 

55  Ut  nemus  intravit  letataque  corpora  vidit, 
Victoremqire  supra  spatiosi  corporis  hostem 
Tristia  sanguinea  lambentem  vulnera  lingua, 
'Aut  ultor  veslrae  ,  fidissima  corpora  ,  mortis , 
Aut  comes'   inquit  'ero  .'   dixit ,   dextraque   molarem 

60  Sustulit  et  magnum  magno  conamine  misit. 
Illius  impulsu  cum  turribus  ardua  celsis 
Moenia  mota  forent :  serpens  sine  vulnerc  mansit, 
Loricaeque  modo  squamis  defensus  et  atrae 
Duritia  pellis  validos  cute  reppulit  ictus . 

65  At  non  duritia  iaculum  quoque  vicil  eadem, 
Quod  medio  lentae  spinae  curvamine  fixum 
Constitit ,  et  totum  descendit  in  ilia  ferrum . 


48  CADMU8  METAMM . 

Ille  dolorc  ferox  caput  in  sua  terga  retorsit, 
Vulneraque  aspexit ,  fixumque  hastile  momordit , 

70  Idque  iibi  vi  mulla  partem  labefecit  in  omnem , 
Vix  tergo  eripuit :  ferrum  tamen  ossibus  haesit . 
Tum  vero  postquam  solitas  accessit  ad  iras 
Causa  recens  ,  plenis  tumuerunt  gultura  venis, 
Spumaque  pesliferos  circumfluit  albida  rictus, 

75  Terraque  rasa  sonat  squamis,  quique  halitus  exit 
Ore  niger  Stygio ,  vitiatas  inficil  auras . 
Ipse  modo  ihmensum  spiris  facientibus  orbem 
Cingjtur  ,  inlerdum  longa  tK^e  rectior  extat, 
Impete  nunc  vasto  ceu  concitus  imbribus  amnis 

80  Fertur  et  obstantes  proturbat  pectore  silvas. 
Cedit  Agenorides  paulum ,  spolioque  leonis 
Suslinet  incursus  ,  instantiaque  ora  retardat 
Cuspide  praetenta  .   furit  ille  et  inania  duro 
Vulnera  dat  ferro  ,  figitque  in  acumine  dentes , 

85  lamque  venenifero  sanguis  manare  palato 
Coeperat  et  virides  aspergine  tinxerat  herbas : 
Sed  leve  vulnus  erat ,  quia  se  retrahebat  ab  ictu 
Laesaque  colla  dabat  relro  ,  plagamque  sedere 
Cedendo  arcebat ,  nec  longius  ire  sinebat : 

90  Donec  Agenorides  coniectum  in  gutture  ferrum 
Usque  sequens  pressit ,  dum  retro  quercus  eunti 
Obstitit ,  et  fixa  est  pariter  cum  robore  cervix . 
Pondere  serpentis  curvata  est  arbor ,  et  imae 
Parte  fiagellari  gemuit  sua  robora  caudae . 

95  Dum  spatium  victor  victi  considerat  hostis, 
Vox  subito  audita  est ;  neque  erat  cognoscere 

promptum , 
Unde  ,  sed  audita  est ,  'quid  ,  Agenore  nate  , 

peremptum 
Serpentem  spectas  ?  et  tu  spectabere  serpens  .* 
Ille  diu  pavidus  pariter  cum  menle  colorem 
100  Perdiderat ,  gelidoque  comae  terrore  rigebant . 
Ecce  viri  fautrix  superas  delapsa  per  auras 
Pallas  adest ,  motaeque  iubet  subponere  terrae  t.  xxvu. 


III,    68—139.  CADKUB.    ACTIXON         49 

Vipereos  dentes  ,  popiill  incrementa  futuri . 
Parel  el  ut  presso  sulcum  patefecit  aralro, 

105  Spargit  humi  iussos  ,  mortalia  semina  ,  denles . 
Inde  ,  fide  maius  ,  glaebae  coepere  moveri , 
Primaque  de  sulcis  acies  apparuit  hastae, 
Tegniina  mox  capitum  picto  nutantia  cono, 
Mox  umeri  pectusque  onerataque  bracchia  telis 

lloExistunt,  crescitque  seges  clipeata  virorum. 
Sic  ubi  tolkintur  festis  aulaea  theatris, 
Surgere  signa  solent ,  primumque   ostendere   vultus , 
Cetera  paulatim  ;  placidoque  educta  tenore 
Tota  patent  imoque  pedes  in  margine  ponunt . 

116  Territus  hoste  novo  Cadmus  capere  arma  parabat. 
'Ne  cape  ,'  de  populo  ,  quem   terra   creaverat ,  unus 
Exclamat  'nec  te  civilibus  insere  bellis .' 
Atque  ita  terrigenis  rigido  de  fratribus  unum 
Comminus  ense  ferit :  iaculo  cadit  eminus  ipse . 

120  Ilunc  quoque  qui  leto  dederat ,  non  longius  illo 
Vivit ,  et  exspirat  modo  quas  acceperat ,  auras . 
ETxemploqiie  pari  furit  omnis  turba  ,  suoque 
Marte  cadunt .   [subiti  per  mutua  vulnera  fratres .] 
lamque  brevis  vitae  spatium  sortita  iuventus 

125  Sanguineo  tepidam  plangebat  pectore  matrem, 
Quinque  superstitibus  :  quorum  fuit  unus  Echion . 
Is  sua  iecit  humo  monitu  Tritonidis  arma, 
Fraternaeque  fidem  pacis  petiitque  deditque. 
Hos  operis  comites  habuit  Sidonius  hospes, 

130  Cum  posuit  iussam  Phoebels  sortibus  urbem . 

lam  stabant  Thebae  .  poteras  iam  ,  Cadme  ,  videri 
Exilio  felix  :  soceri  tibi  Marsque  Venusque 
Contigerant .   huc  adde  genus  de  coniuge  tanta , 
Tot  natos  natasque  et ,  pignera  cara  ,  nepotes , 

136  Hos  quoque  iam  iuvenes  .  sed  scilicet  ultima  semper 
Expectanda  dies  homini ,  dicique  beatus 
Ante  obitum  nemo  supremaque  funera  debet. 

Prima  nepos  inter  tot  res  tibi  ,  Cadme  ,  secundas 
Causa  fuit  luctus  ,  alienaque  cornua  fronti 
oviD . n .  4 


50  ACTAEON  METAMM . 

140  Addita  ,  vosqiie  canes  satiatae  sangiiine  erili . 
At  bene  si  quaeras  ,  fortunae  crimen  in  illo , 
Non  scelus  invenies  .  quod  enim  scelus  error  habebat  ? 
Mons  erat  infectus  variarum  caede  ferarum, 
lamque  dies  medius  rerum  contraxerat  umbras 

145  Et  sol  ex  aequo  meta  distabat  utraque: 

Cum  iuvenis  placido  per  devia  lustra  vagantes 
Participes  operum  compellat  Hyantius  ore : 
'Lina  madent ,  comites  ,  ferrumque  cruore  ferarum , 
Fortunamque  dies  habuit  sajis  .  altera  lucem 

150  Cum  croceis  invecta  rotis  Aurora  reducet, 

Propositum  rcpetemus  opus  .  nunc  Phoebus  utraque 
Distat  idem  creta ,  finditque  vaporibus  arva . 
Sistite  opus  praesens ,  nodosaque  tollite  lina .' 
lussa  viri  faciunt  intermittuntque  laborem . 

155  Vallis  erat  piceis  et  acuta  densa  cupressu , 
Nomine  Gargaphie  ,  succinctae  sacra  Dianae , 
Cuius  in  extremo  est  antrum  nemorale  recessu, 
Arte  laboratum  nulla  :  simulaverat  artem 
Ingenio  natura  suo  ;  nam  pumice  vivo 

160  Et  levibus  tofis  nativum  duxerat  arcum . 
Fons  sonat  a  dextra  tenui  perlucidus  unda, 
Margine  gramineo  patulos  incinctus  hiatus. 
Hic  dea  silvarum  venatu  fessa  solebat 
Virgineos  artus  liqnldo  perfundere  rore. 

165  Quo  postquam  subiit ,  nympharum  tradidit  uni 

Armigerae  iaculum  pharetramqiie   arcusque  retentos; 
Altera  depositae  subiecit  bracchia  pallae; 
Vincla  duae  pedibus  demunt .  nam  doctior  illis 
Ismenis  Crocale  sparsos  per  coIIa^Capillos 

170  Colligit  in  nodum  .   [quamvis  erat  ipsa  solutis  .] 
Excipiunt  laticem  Nepheleque  Hyaleque  Rhanisque 
Et  Psecas  et  Phiale  ,  funduntque  capacibus  urnis . 
Dumque  ibi  perluitur  solita  Titania  lympha, 
Ecce  nepos  Cadmi  dilata  parte  laborum 

175  Per  nemus  ignotum  non  certis  passibus  errans 
Pervenit  in  lucum  :  sic  illum  fata  ferebant . 


111  ,    140-213  ACTAEON  51 

Qui  simul  intravit  rorantia  fonlibus  antra , 
Sicut  erant ,  viso  nudae  sua  peclora  nymphae 
Percussere  viro  ,  subilisque  ululatibus  omne 

180  Implevere  nemus  ,  circumfusaeque  Diaiiam 
Corporibus  texere  suis  .   tamen  aitior  illis 
Ipsa  dea  est ,  colloque  tenus  supereminet  omnes . 
Qui  color  infectis  adversi  solis  ab  ictu 
Nubibus  esse  solet  aut  purpureae  aurorae, 

185  Is  fuit  in  vultu  visae  sine  veste  Dianae . 

Quae  quamquam  comitum  turba  est  stipata  suarum, 
In  latus  obliquum  tamen  astitit ,  oraque  retro 
Fiexit :  et  ut  vellet  promptas  habuisse  sagittas , 
Quas  habuit  sic  hausit  aquas,  vultumque  virilem 

190  Perfudit  .   [spargensque  comas  ullricibus  undis] 
Addidit  haec  cladis  praenuntia  verba  futurae : 
*Nunc  tibj  me  posito  visam  velamine  narres, 
Si  poteris  narrare  ,  licet  .*   nec  plura  minata 
Dat  sparso  capiti  vivacis  cornua  cervi,  f-  xxyui. 

195  Dat  spatium  coUo  ,  summasque  cacuminat  aures , 
Cum  pedibusque  manus  ,  cum  longis  bracchia  mutat 
Cruribus  ,  et  velat  maculoso  vellere  corpus; 
Additus  et  pavor  est .   fugit  Autonoerus  heros 
Et  se  tam  celerem  cursu  miratur  in  ipso . 

200  Ut  vero  vultus  et  cornua  vidit  in  unda , 

'Me  miserum  !'  dicturus  erat ,  vox  nulla  secuta  est : 
Ingemuit ,  vox  illa  fuit ;  lacrimaeque  per  ora 
Non  sua  fluxerunt  .   mens  tantum  pristina  mansit. 
Quid  faciat  ?  repetatne  domum  et  regalia  tecta  ? 

205  An  lateat  silvis  ?  pudor  hoc  ,  timor  impedit  illud , 
Dum  dubitat ,  videre  canes  :  primumque  Melampus 
Ichnobatesque  sagax  latratu  signa  dedere, 
Gnosius  Ichnobates  ,  Spartana  gente  Meiampus . 
Inde  ruunt  alii  rapida  velocius  aura, 

210  Pamphagus  et  Dorceus  et  Oribasus  ,  Arcades  omnes , 
Nebrophonusque  valens  et  trux  cum  Laelape  Theron , 
Et  pedibus  Pterelas  ,  et  naribus  utilis  Agre , 
Hylaeusque  ferox  nuper  percussus  ab  apro, 

4* 


52  ACTAEON  METAMM . 

Deque  lupo  concepla  Nape,    pecudesque  s^cuta 

215  Poemenis  ,  et  natis  comilata  Harpyia  duobus , 
Et  substricta  gerens  Sicyonius  ilia  Ladon 
Et  Dromas  et  Canace  Sticteque  et  Tigris  et  Alce, 
Et  niveis  Leucon ,  et  villis  Asbolus  atris , 
Praevalidusque  Lacon  et  cursu  fortis  Aello 

220  Et  Thous  et  Cyprio  velox  cum  fratre  Lycisce , 
Et  nigram  medio  frontem  distinctus  ab  albo 
Harpalos  et  Melaneus  hirsutaque  corpore  Lachne, 
Et  patre  Dictaeo  ,  sed  ma^re  Laconide  nati 
Labros  et  Agriodus ,  et  acutafe  vocis  Hylactor , 

225  Quosque  referre  mora  est .  ea  turba  cupidine  praedae 
Per  rupes  scopulosque  adituque  carentia  saxa 
Quaque  est  difficilis  ,  quaque  est  via  nulla  ,  sequuntur . 
IUe  fugit  per  quae  fuerat  loca  saepe  secutus, 
Heu  famulos  fugit  ipse  suos  !  clamare  libebat 

230  'Actaeon  ego  sum ,  dominum  cognoscite  vestrum  !* 
Verba  animo  desunt .   resonat  latratibus  aether . 
Prima  Melanchaetes  in  tergo  vulnera  fecit, 
Proxima  Theridamas  ;  Oresitrophus  haesit  in   armo . 
Tardius  exierant ,  sed  per  compendia  montis 

235  Anticipata  via  est .   dominum  retinentibus  illis , 
Cetera  turba  coit  confertque  in  corpore  dentes . 
lam  loca  ^'ulneribus  desunt .   gemit  ille ,  sonumque , 
Etsi  non  hominis ,  quem  non  tamen  edere  possit 
Cervus  ,  habet ,  maestisque  replet  iuga  nota  querellis . 

240  [Et  genibus  pronis  supplex  similisque  roganti 
Circumfert  tacitos  tamquam  sua  bracchia  vultus .] 
At  comites  rapidum  solitis  hortatibus  agmen 
Ignari  instigant,  oculisque  Actaeona-^quaerunt , 
Et  velut  absentem  certatim  Actaeona  clamant  — 

245  Ad  nomen  caput  ille  refert  —  et  abesse  queruntur , 
Nec  capere  oblatae  segnem  spectacula  praedae . 
Vellet  abesse  quidem ,  sed  adest :  velletque  videre , 
Non  etiam  sentire  canum  fera  facta  suorum. 
Undique  circumstant,  mersisque  in  corpore  rostris 

250  Dilacerant  falsi  dominum  sub  imagine  cervi . 


III  ,  214—287  .  SEitKLE  53 

[Nee  nisi  finita  per  plurima  vulncra  vita 
Ira  pharetratae  ferlur  saliata  Dianae .] 

Rumor  in  ambiguo  est :  aliis  violentior  aequo 
Visa  dea  est ,  alii  laudant  dignamque  severa 

255  Virginitate  vocant .    pars  invenit  utraque  causas . 
Sola  lovis  conitinx  non  tam  culpetne  probetne 
Eloquitur  ,  quam  clade  domus  ab  Agenore  duclae 
Gaudet ,  et  a  Tyria  collectum  paelice  transfert 
In  generis  socios  odium  .   subit  ecce  priori 

260  Causa  recens  ,  gravidamque  dolet  de  semine  magni 
Esse  lovis  Semelen  .  dum  linguam  ad  iurgia  solvit , 
'Profeci  quid  enim  totiens  per  iurgia  ?'  dixit 
*Ipsa  petenda  mihi  est :  ipsam  ,  si  maxima  luno 
Rite  vocor  ,  perdam  ,  si  me  gemmantia  dexlra 

265  Sceptra  tenere  decet ,  si  sum  regina  lovisque 

Et  soror  et  coniunx  ,  certe  soror  .  at ,  puto  ,  furto  est 
Contenta  et  thalami  brevis  est  iniuria  nostri . 
Concipit !  id  deerat !  manifestaque  crimina  pleno 
Fert  utero  et  mater  ,  quod  vix  mihi  contigit ,  uno 

270  De  love  vult  fieri  .   [lanta  esl  fiducia  formae .] 
FalJat  eam  faxo  :  nec  sum  Saturnia  ,  si  non 
Ab  love  mersa  s«o  Stygias  penetrabit  ad  undas.* 
Surgit  ab  his  solio  ,  fulvaque  recondita  nube 
Limen  adit  Semeles  .   nec  nubes  ante  removit, 

275  Quam  simulavit  anum  ,  posuitque  ad  tempora  canos , 
Sulcavitque  cutem  rugis  ,  et  curva  trementi     f-  "dx- 
Membra  tulit  passu  ;  vocem  quoque  fecit  anilem , 
Ipsaque  erat  Beroe  ,  Semeles  Epidauria  nutrix . 
Ergo  ubi  captato  sermone  diuque  loquendo 

280  Ad  nomen  venere  lovis  ,  suspirat  et  'oplo , 

luppiter  ut  sit ,'  ait  *metuo  lamen  omnia .  multi 
Nomine  divorum  thalamos  iniere  pudicos. 
Nec  tamen  esse  lovem  satis  est :  det  pignus  amoris , 
Si  modo  verus  is  est :  quantusque  et  qualis  ab  alta 

285  lunone  excipitur  ,  tanlus  talisque  ,  rogalo , 

Det  tibi  complexus  ,  suaque  ante  insignia  sumat .' 
Talibus  ignaram  luno  Cadmelda  dictis 


54  8EMELE  METAMM  . 

Formarat  .   rogat  illa  lovem  sine  nomine  munus ; 
Cui  deus  *elige  /  ait  'nullam  patiere  repulsam . 

290  Quoque  magis  credas ,  Stygii  quoque  conscia  sunto 
Numina  torrentis  ,  timor  et  deus  ille  deorum  .* 
Laeta  malo  nimiumque  potens  perituraque  amantis 
Obsequio  Semele  ^qualem  Saturnia'  dixit 
'Te  solet  amplecti ,  Veneris  cum  foedus  initis , 

295  Da  mihi  te  talem .'   voluit  deus  ora  loquentis 
Opprimere  :  exierat  iam  vox  properata  sub  auras . 
Ingemuit ;  neque  enim  non  haec  optasse  ,  neque  ille 
Non  iurasse  potest .  ergo  maestissimus  altum 
Aethera  conscendit ,  vultuque  sequentia  traxit 

300  Nubila  ,  quis  nimbos  inmixtaque  fulgura  ventis 
Addidit  et  tonitrus  et  inevitabile  fulmen . 
Qua  tamen  usque  potest ,  vires  sibi  demere  temptal ; 
Nec ,  quo  centimanum  deiecerat  igne  Typhoea , 
Nunc  armatur  eo  :  nimium  feritatis  in  illo  est . 

305  Est  aliud  levius  fulmen ,  cui  dextra  Cyclopum 
Saevitiae  flammaeque  minus  ,  minus  addidit  irae ; 
Tela  secunda  vocant  superi .   capit  illa  ,  domumque 
Intrat  Agenoream  .  corpus  mortale  tumultus 
Non  tulit  aetherios ,  donisque  iugalibus  arsit . 

310  Inperfectus  adhuc  infans  genetricis  ab  alvo 

Eripitur  ,  patrioque  tener  —  si  credere  dignum  est  — 
Insuitur  femori  maternaque  tempora  complet. 
Furtim  illum  primis  Ino  matertera  cunis 
Educat :  inde  datum  nymphae  Nyseides  antris 

315  Occuluere  suis  lactisque  alimenta  dedere . 

Dumque  ea  per  terras  fatali  lege  geruntur, 
Tutaque  bis  geniti  sunt  incunabuJsK^acchi , 
Forte  lovem  memorant ,  diffusum  nectare  ,  curas 
Seposuisse  graves ,  vacuaque  agitasse  remissos 

320  Cum  lunone  iocos  et  'maior  vestra  profecto  est, 
Quam  quae  contingit  maribus*  dixisse  'voluptas .' 
Illa  negat .  placuit ,  quae  sit  sententia  docti 
Quaerere  Tiresiae  :  Venus  huic  erat  utraque  nota . 
Nam  duo  magnorum  viridi  coeuntia  silva  f .  xxx 


III,    288—361.  TIRESIA8  .    ECHO  55 

326  Corpora  serpentum  baculi  violaverat  ictu ; 
Deque  viro  faclus  ,  mirabile  ,  femina  ,  septem 
Egerat  autuninos  .   octavo  rursus  eosdem 
Vidit ,  et  'est  vestrae  si  tanta  polentia  plagae ,' 
Dixit  *ut  auctoris  sortem  in  contraria  mutet, 

330  Nunc  quoque  vos  feriam  .'  percussis  anguibus  isdem 
Forma  prior  rediit ,  genetivaque  venit  imago . 
Arbiter  hic  igitur  sumptus  de  lite  iocosa 
Dicta  lovis  firmat .   gravius  Saturnia  iusto 
Nec  pro  materia  fertur  doluisse  ,  suique 

336  ludicis  aeterna  damnavit  lumina  nocte . 

At  pater  omnipotens  ,  neque  enim  licet  irrita  cuiquam 
Facta  dei  fecisse  deo  ,  pro  lumine  adempto 
Scire  futura  dedit ,  poenamque  levavit  honore . 
Ille  per  Aonias  fama  celeberrimus  urbes 

340  Inreprehensa  dabat  populo  responsa  petenti . 
Prima  fide  vocisque  ratae  temptamina  sumpsit 
Caerula  Liriope  ,  quam  quondam  flumine  curvo 
Inplicuit ,  clausaeque  suis  Cephisos  in  undis 
Vim  tulit .    enixa  est  utero  pulcherrima  pleno 

346  Infantem  ,  nymphis  iam  tunc  qui  posset  amari , 
Narcissumque  vocat .   de  quo  consultus  ,  an  esset 
Tempora  maturae  visurus  longa  senectae, 
Fatidicus  vates  'si  se  non  noverit'  inquit . 
Vana  diu  visa  est  vox  auguris  .  exitus  illam 

350  Resque  probat  letique  genus  novitasque  furoris . 
Namque  ter  ad  quinos  unum  Cephisius  annum 
Addiderat ,  poteratque  puer  iuvenisque  videri . 
Multi  illum  iuvenes  ,  multae  cupiere  puellae ; 
Sed  fuit  in  tenera  tam  dura  superbia  forma , 

365  Nulli  illum  iuvenes  ,  nullae  tetigere  puellae . 
Aspicit  hunc  trepidos  agitantem  in  retia  cervos 
Vocalis  nymphe  ,  quae  nec  reticere  loquenti 
Nec  prior  ipsa  loqui  didicit ,  resonabilis  Echo . 
Corpus  adhuc  Echo  ,  non    vox  erat :  et  tamen  usum 

360  Garrula  non  alium  ,  quam  nunc  habet ,  oris  habebat , 
Reddere  de  multis  ut  verba  novissima  posset. 


56  ECHo  METAMM . 

Fecerat  hoc  luno  ,  quia ,  cum  deprendere  posset 
Cum  love  saepe  suo  nymphas  in  monte  iacentes, 
lila  deam  longo  prudens  sermone  tenebat, 

365  Dum   fugerent  nymphae  .  postquam  Saturnia  sensit, 
'Iluius'  ait  'linguae ,  qua  sum  dehisa ,  potestas 
Parva  tibi  dabitur  ,  vocisque  brevissimus  usus :' 
Reque  minas  firmat :  tantum  hacc  in  fine  loquendi 
Ingeminat  voces  auditaque  verba  reportat. 

370  Ergo  ubi  Narcissum  per  devia  nira  vagantem 
Vidit  et  incaluit ,  sequitur  vestigia  furtim ; 
Quoque  magis  sequitur ,  Itemma  propiore  calescit , 
Non  aUter,  qiiam  cum  sunmiis  circumlita  taedis 
Admotam  rapiunt  vivacia  sulpura  flammam . 

375  0  quotiens  voluit  blandis  accedere  dictis 
Et  molies  adhibere  preces  !  natura  repugnat, 
Nec  sinit ,  incipiat .  sed  ,  quod  sinit ,  illa  parata  est 
Expectare  sonos  ,  ad  quos  sua  verba  remittat . 
Forte  puer ,  comituni  seductus  ab  agmine  Qdo , 

380  Dixerat  *ecquis  adest  ?',  et  'adest !'  responderat  Echo. 
Hic  stupet ,  atque  aciem  partes  dimittit  in  omnes , 
Voce  *veni !'  magna  clamat :  vocat  illa  vocantem . 
Respicit ,  et  rursus  nullo  veniente  'quid'  inquit 
'Me  fugis  ?'  et  totidem  ,  quot  dixit ,  verba  recepit . 

385  Perstat ,  et  aiternae  deceptus  imagine  vocis 
'Huc  coeamus  !'  ait,  nullique  libentius  umquam 
Responsura  sono  'coeamus  !'  rettulit  Eclio 
Et  verbis  favet  ipsa  suis ,  egressaque  silva 
Ibat ,  ut  iniceret  sperato  bracchia  collo . 

390  Ille  fugit ,  fugiensque  'manus  complexibus  aufer! 
Ante'  ait  'emoriar ,  quam  sit  tibi,  copia  nostri !' 
Rettulit  illa  nihil  nisi  'sit  tibi  copia  nostri !' 
Spreta  latet  silvis ,  pudibundaque  frondibus  ora 
Protegit ,  et  solis  ex  illo  vivit  in  antris . 

395  Sed  tamen  haeret  amor  crescitque  dolore  repulsae : 
Extenuant  vigiies  corpus  miserabile  curae,      f.xxxi. 
Adducitque  cutem  macies  ,  et  in  aera  sucus 
Corporis  omnis  abit .  vox  tantum  atque  ossa  supersunt . 


111,362-434.  NAncisscs  57 

Vox  manet :  ossa  ferunl  lapidis  traxisse  figuram. 
400  [Inde  latet  silvis  nulloque  in  monte  videtur ; 

Oninibus  audilur     soiuis  est ,  qui  vivil  in  illa .] 
Sic  hanc  ,  sic  alias  undis  aut  montibus  ortas 

Luserat  hic  nymphas ,  sic  coetus  ante  viriles . 

Inde  manus  aliquis  despectus  ad  aethera  tollens 
405  *Sic  amet  ipse  licet ,  sic  non  potiatur  amato !' 

Dixerat :  assensit  precibus  Rhamnusia  iustis . 

Fons  erat  inlimis  ,  nitidis  argenteus  undis, 

Quem  neque  pastores  neque  pastae  monte  capellae 

Contigerant  aliudve  pecus  ,  quem  nulla  volucris 
410  Nec  fera  turbarat  nec  lapsus  ab  arbore  ramus . 

Gramen  erat  circa  ,  quod  proximus  umor  alebat , 

Silvaque  sole  locum  passura  tepescere  nuUo . 

Hic  puer  et  studio  venandi  lassus  et  aestu 

Procubuit ,  faciemque  loci  fontemque  secutus . 
415  [Dumque  sitim  sedare  cupit,  sitis  altera  crevit.] 

Dumque  bibit ,  visae  correptus  imagine  formae 

[Spem  sine  corpore  amat ,  corpus   putat  esse  ,  quod 

umbra  est.] 

Adstupet  ipse  sibi ,  vultuque  inmotus  eodem 

Haeret ,  ut  e  Pario  formatum  marmore  signum . 
420  Spectat  humi  positus  geminum  ,  sua  lumina  ,  sidus , 

Et  dignos  Baccho  ,  dignos  et  Apolline  crines , 

Inpubesque  genas ,  et  eburnea  coUa  ,  decusque 

Oris  ,  et  in  niveo  mixtum  candore  ruborem ; 

Cunctaque  miratur  ,  quibus  est  mirabilis  ipse . 
425  Se  cupit  inprudens  et  qui  probat ,  ipse  probatur, 

Dumque  petil ,  petitur  ,  pariterque  accendit  et  ardet . 

Irrita  fallaci  quotiens  dedit  oscula  fonli! 

In  medias  quotiens  visum  captantia  collum 

Bracchia  mersit  aquas ,  nec  se  deprendit  in  illis ! 
430  Quid  videat ,  nescit :  sed  quod  videt ,  uritur  illo , 

Atque  oculos  idem  ,  qui  decipit ,  incitat  error . 

Credule  ,  qiiid  frustra  simulacra  fugacia  captas  ? 

Quod  petis ,  est  nusqiiam  .  quod  amas ,  avertere ,  perdes . 

Isla  repercussae  ,  quam  cernis  ,  imaginis  umbra  est : 


58  NABcissufl  METAMM . 

435  Nil  habet  ista  sui  .   tecum  venitqiie  ,  manetque ; 
Tecum  discedet ,  si  tu  discedere  possis . 
Non  illum  Cereris  ,  non  illum  cura  quietis 
Abs-trahere  inde  potest :  sed  opaca  fusus  in  herba 
Spectat  inexpleto  mendacem  lumine  formam, 

440  Perque  oculos  perit  ipse  suos  .  paulumque  levatus , 
Ad  circumstantes  tendens  sua  bracchia  silvas, 
'Ecquis ,  io  silvae  ,  crudelius'  inquit  'amavit  ? 
Scitis  enim  et  multis  latebra  opportuna  fuistis. 
Ecquem  ,  cum  vestrae  tot  agantur  saecula  vitae , 

445  Qui  sic  tabuerit ,  longo  m^i»inistis  in  aevo  ? 

Et  placet  et  video  :  sed  quod  videoque  placetque , 
Non  tamen  invenio :  tantus  tenet  error  amantem . 
Quoque  magis  doleam  ,  nec  nos  mare  separat  ingens , 
Nec  via  ,  nec  montes  ,  nec  clausis  moenia  portis : 

450  Exigua  prohibemur  aqua  .   cupit  ipse  teneri : 

Nam  quotiens  Hqnidis  porreximus  oscula  lymphis, 

Hic  totiens  ad  me  resupino  nititur  ore . 

Posse  putes  tangi  :  minimum   est  ,  quod   amantibus 

obstat . 
Quisquis  es ,  huc  exi !  quid  me ,  puer  unice  ,  fallis , 

455  Quove  petitus  abis  ?  certe  nec  forma  nec  aetas 
Est  mea ,  quam  fugias ,  et  amarunt  me  quoque  nymphae . 
Spem  mihi  nescio  quam  vultu  promittis  amico, 
Cumque  ego  porrexi  tibi  bracchia ,  porrigis  ultro : 
Cum  risi ,  arrides  :  lacrimas  quoque  saepe  notavi 

460  Me  lacrimante  tuas :  nutu  quoque  signa  remittis : 
Et ,  quantum  motu  formosi  suspicor  oris , 
Verba  refers  ,  aures  non  pervenientia  nostras  — 
Iste  ego  sum  !  sensi ;  nec  me  mea  fallit  imago . 
Uror  amore  mei ,  flammas  moveoque  feroque . 

465  Quid  faciam  ?  roger ,  anne  rogem  ?  quid  deinde  rogabo  ? 
Quod  cuplo  mecum  est :  inopem  me  copia  fecit . 
0  utinam  a  nostro  secedere  corpore  possem! 
Votum  in  amante  novum  ,  vellem  quod  amamus , 

abesset!  — 
lamque  dolor  vires  adimit ,  nec  tempora  vitae 


ni  ,    435—506  .  MARCI88U8  59 

470  Longa  meae  superanl ,  primoqiie  extingiior  in  aevo . 
Nec  milii  mors  gravis   est ,  posituro   morte   dolores : 
Ilic  ,  qui  diligilur  ,  vellem  diulurnior  esset . 
Nunc  duo  concordes  anima  moriemur  in  una  .* 
Dixit ,  et  ad  speciem  rediit  male  sanus  eandem, 

475  Et  lacrimis  turbavit  aquas  ,  obscuraque  molo 

Reddita  forma  lacu  est .    quam  cum  vidisset  abire , 
'Quo  refugis  ?  remane  ,  nec  me  ,  crudelis  ,  amantem 
Desere  !'  clamavit  'liceat  quod  tangere  non  est, 
Aspicere  et  misero  praebere  alimenta  furori .' 

480  Dumque  dolet ,  summa  vestem  diduxit  ab  ora, 
Nudaque  marmoreis  percussit  pectora  palmis . 
Pectora  traxerunt  tenuem  percussa  ruborem, 
Non  aliter  quam  poma  solent ,  quae  candida  parte 
Parte  rubent ,  aut  ut  variis  solet  uva  racemis 

485  Ducere  purpureum  ,  nondum  matura  ,  colorem . 
Ouae  simul  aspexit  liquefacta  rursus  in  unda, 
Non  lulit  ullerius  :  sed  ut  intabescere  flavae 
Igne  levi  cerae  matutinaeque  pruinae 
Sole  tepente  solent ,  sic  adtenuatus  amore 

490  Liquitur  et  caeco  paulatim  carpitur  igni . 

Et  neque  iam  color  est  mixto  candore  rubori, 
Nec  vigor  et  vires  et  quae  modo  visa  placebant, 
Nec  corpus  remanet ,  quondam  quod  amaverat  Echo . 
Quae  tamen  ut  vidit ,  quamvis  irata  memorque , 

495  Indoluit ,  quotiensque  puer  miserabilis  'eheu !' 
Dixerat ,  haec  resonis  iterabat  vocibus  'eheu !' 
Cumque  suos  manibus  percusserat  ille  lacertos, 
Haec  quoque  reddebat  sonitum  plangoris  eundem. 
Ultima  vox  solitam  fuit  haec  spectantis  in  undam, 

500  'Heu  frustra  dilecte  puer  !'  totidemque  remisit 

Verba  locus  ;  dictoque  vale    'vale  !'   inquit  et  Echo . 
Ille  caput  viridi  fessum  summisit  in  herba, 
Lumina  nox  clausit  domini  mirantia  formam . 
Tum  quoque  se  ,  postquam  est  inferna  sede  receptus, 

505  In  Stygia  spectabat  aqua  .  planxere  sorores 
Naides  et  sectos  fratri  posuere  capillos; 


60  PENTHED8  METAMM  . 

Planxerunt  dryades  :  plangentibiis  assonat  Echo . 
lamque  rogum  quassasque  faces  feretrumque  parabant : 
Nusquam  corpus  erat .   croceum  pro  corpore  florem 

510  Inveniunt  foliis  medium  cingentibus  albis .       f.axxii. 

Cognita  res  meritam  vati  per  Achaidas  urbes 

Adtulerat  famam ,  nomenque  erat  auguris  ingens . 

Spernit  Echionides  lamen  hunc  ex  omnibus  unus 

Contemptor  superum  Pentheus  ,  praesagaque  ridet 

515  Verba  senis  ,  tenebrasque  et  cladem   lucis  ademptae 
Obicit .  ille  movens  albentia  tempora  canis 
'Quam  felix  esses ,  si  tu  qilt>que  luminis  huius 
Orbus'  ait  Tieres ,  ne  Bacchica  sacra  videres ! 
Namque  dies  aderit ,  quam  non  procul  auguror  esse , 

520  Qua  novus  huc  veniat ,  proles  Semeleia  ,  Liber, 
Quem  nisi  templorum  fueris  dignatus  honore, 
Mille  lacer  spargere  locis  ,  et  sanguine  silvas 
Foedabis  matremque  tuam  matrisque  sorores . 
Eveniet !  neque  enim  dignabere  numen  honore , 

525  Meque  sub  his  tenebris  nimium  vidisse  quereris  .* 
Talia  dicentem  proturbat  Echione  natus . 
Dicta  fides  sequitur ,  responsaque  vatis  aguntur 
Liber  adest ,  festisque  fremunt  ululatibus  agri : 
Turba  ruit ,  mixtaeque  viris  matresque  nurusque 

530  Vulgusque  proceresque  ignota  ad  sacra  feruntur . 
'Quis  furor ,  anguigenae  ,  proles  Mavortia ,  vestras 
Attonuit  mentes  ?'  Pentheus  ait  'aerane  tantum 
Aere  repulsa  valent  et  adunco  tibia  cornu 
Et  magicae  fraudes  ,  ut  quos  non  bellicus  ensis , 

535  Non  tuba  terruerit ,  non  strictis  agmina  telis , 
Femineae  voces  et  mota  insania  vino^ 
Obscenique  greges  et  inania  tympana  vincant? 
Vosne  ,  senes  ,  mirer ,  qui  longa  per  aequora  vecti 
Hac  Tyron  ,  hac  profugos  posuistis  sede  Penates , 

640  Nunc  sinitis  sine  Marte  capi  ?  vosne  ,  acrior  aetas , 
0  iuvenes  ,  propiorque  meae  ,  quos  arma  tenere , 
Non  thyrsos ,  galeaque  tegi ,  non  fronde  ,  decebat? 
Este  ,  precor  ,  memores  ,  qua  sitis  stirpe  creati , 


111,507  —  580.  PENTHBL-8  61 

IlliiBque  animos  ,  qui  mullos  perdidit  unus, 

645  Sumile  serpentis  !  pro  fontibus  iile  lacuque 
Interiit :  al  vos  pro  fama  vincile  vestra ! 
llle  dedit  leto  fortes  ,  vos  pellite  molles , 
Et  patrium  retinete  decus  .   si  fata  vetabant 
Stare  diu  Thebas  ,  utinam  tormenta  virique 

650  Moenia  diruerent ,  ferrumque  ignisque  sonarent ! 
Essemus  miseri  sine  crimine  ;  sorsque  querenda, 
Non  celanda  foret ,  lacrimaeque  pudore  carerent. 
At  nunc  a  puero  Thebae  capientur  inermi, 
Quem  neque  beila  iuvant,  nec  tela,  nec  usus  equorum. 

655  Sed  madidi  murra  crines  mollesque  coronae 
Purpuraque  et  pictis  intextum  vestibus  aurum. 
Quem  quidem  ego  actutum ,  modo  vos  absistite ,  cogam 
Assumptumque  patrem  commentaque  sacra  fateri . 
An  satis  Acrisio  est  animi ,  contemnere  vanum 

560  Numen  et  Argolicas  venienti  claudere  portas, 
Penthea  terrebit  cum  totis  advena  Thebis? 
Ite  citi  ,'  —  famulis  hoc  imperat  —  'ite  ,  ducemque 
Attrahite  huc  vinctum  !  iussis  mora  segnis  abesto .' 
Hunc  avus  ,  hunc  Athamas  ,  hunc  cetera  turba  suorum 

665  Corripiunt  dictis  frustraque  inhibere  laborant. 
Acrior  admonitu  est ,  irritaturque  retenta 
Et  crescit  rabies  ,  remoraminaque  ipsa  nocebant . 
Sic  ego  torrentem  qua  nil  obstabat  eunti, 
Lenius  et  modico  strepitu  decurrere  vidi : 

670  At  quacumque  trabes  obstructaque  saxa  tenebant, 
Spumeus  et  fervens  et  ab  obice  saevior  ibat. 
Ecce  cruentati  redeunt  et ,  Bacchus  ubi  esset, 
Quaerenti  domino  Bacchum  vidisse  negarunt, 
'Hunc'  dixere  'tamen  comitem  famulumque  sacrorum 

675  Cepimus'  et  tradunt  manibus  post  terga  ligatis. 
[Sacra  dei  quendam  Tynhena  gente  secutum.] 

Aspicit  hunc  Pentheus  oculis  ,  quos  ira  tremendos 
Fecerat ;  et  quamquam  poenae  vix  tempora  difTert , 
'0  periture  tuaque  aliis  documenta  dature 

580  Morte  ,'  ait  ^ede  tuum  nomen  nomenque  parentum 


62  BAccHUB  METAMM . 

Et  patriam  ,  morisque  novi  cur  sacra  frequentes  .* 
nie  metu  vacuus  'nomen  mihi'  dixit  'Acoetes, 
Patria  Maeonia  est ;  humili  de  plebe  parentes . 
Non  milii  quae  duri  colerent ,  pater ,  arva  iuvenci , 

585  Lanigerosve  greges ,  non  uUa  armenta  reliquit . 
Pauper  et  ipse  fuit ,  linoque  solebat  et  hamis 
Decipere  ,  et  calamo  salientes  ducere  pisces . 
Ars  illi  sua  census  erat .   cum  traderet  artem , 
"Accipe  quas  habeo  ,  studii  successor  et  heres  / 

590  Dixit  'opes  ."  moriensque.s^ihi  uihil  ille  reUquit , 
Praeter  aquas  .  unum  hoc  possum  appellare  paternum  . 
Mox  ego  ,  ne  scopuUs  haererem  semper  in  isdem , 
Addidici  regimen  dextra  moderante  carinae 
Flectere  ,  et  Oleniae  sidus  pluviale  CapeUae 

595  Taygetenque  Hyadasque  oculis  Arctonque  notavi 
Ventorumque  domos  et  portus  puppibus  aptos. 
Forte  petens  Delon  Ciae  teUuris  ad  oras 
Applicor  ,  et  dextris  adducor  litora  remis , 
Doque  leves  saltus  udaeque  inmittor  harenae, 

600  Nox  ubi  consumpta  est .   aurora  rubescere  primo 
Coeperat :  exurgo  ,  laticesque  inferre  recentes 
Admoneo  ,  monstroque  viam  ,  quae   ducat  ad  undas . 
Ipse ,  quid  aura  mihi  tumulo  promittat  ab  alto , 
Prospicio  ,  comitesque  voco  ,  repetoque  carinam . 

605  "Adsumus  en  !"  inquit  sociorum  primus  Opheltes , 
Utque  putat ,  praedam  deserto  nactus  in  agro , 
Virginea  puerum  ducit  per  litora  forma . 
lUe  mero  somnoque  gravis  titubare  videtur, 
Vixque  sequi .   specto  cultum  faciemque  gradumque ; 

610  NU  ibi  quod  credi  posset  mortale  7~ridebam . 
Et  sensi  et  dixi  sociis  "quod  numen  in  isto 
Corpore  sit ,  dubito  ;  sed  corpore  numen  in  isto  est . 
Quisquis  es  ,  o  faveas  ,  nostrisque  laboribus  adsis : 
His  quoque  des  veniam  .**   "pro  nobis  mitte  precari*' 

615  Dictys  ait ,  quo  non  aUus  conscendere  summas 
Ocior  antemnas  ,  prensoque  rudente  relabi . 
IIoc  Libys  ,  hoc  flavus  ,  prorae  tutela  ,  Melanthus , 


111,581  —  653.  ACOETKS  03 

Hoc  probat  Alcimedon  ,  el  qiii  requiemque  modumque 
Voce  dabat  remis  ,  aniiuorum  hortator  Epopeus; 

620  Hoc  omnes  alii :  praedae  tam  caeca  cupido  est . 
"Non  tamen  hanc  sacro  violari  pondere  pinum 
Perpetiar  ;'  dixi  'pars  hic  mihi  maxima  iuris ." 
Inque  aditu  obsisto  .   furit  audacissimus  omni 
De  numero  Lycabas  ,  qui  Tusca  pulsus  ab  urbe 

625  Exiliiun  dira  poenam  pro  caede  luebat . 
Is  mihi ,  dum  resto  ,  iuvenali  guttura  pugno 
Rupit ,  et  excussum  misisset  in  aequora  ,  si  non 
Haesissem  ,  quamvis  amens  ,  in  fune  retentus . 
Impia  turba  probat  factum  .  tum  denique  Bacchus ,  — 

630  Bacchus  enim  fuerat  —  veluti  clamore  solutus 
Sit  sopor ,  aque  mero  redeant  in  pectora  sensus, 
*'Quid  facitis?  quis  clamor?'  ait,  *qua,  dicite,  nautae, 
Huc  ope  perveni  ?  quo  me  deferre  paratis  ?" 
"Pone  metum  ,*  Proreus  *et  quos  contingere  portus 

635  Ede  velis  :'  dixit  'terra  sistere  petita ." 

"Naxon'  ait  Liber  'cursus  advertite  vestros . 
Illa  mihi  domus  est :  vobis  erit  hospita  tellus ." 
Per  mare  fallaces  perque  omnia  numina  iurant 
Sic  fore  ,  meque  iubent  pictae  dare  vela  carinae . 

640  Dextera  Naxos  erat :  dextra  mihi  lintea  danti 

"Quid  facis ,  o  demens  ?  quis  te  furor —  ?"  inquit 

Opheltes ; 
[Pro  se  quisque,  'tenet?  laevam  pete ."  maxima  nutu] 
Pars  mihi  significat ,  pars  ,  quid  velit ,  aure  susurrat . 
Obstipui ,  "capiat'  que  ^aliquis  moderamina"  dixi 

645  Meque  ministerio  scelerisque  artisque  removi . 
Increpor  a  cunctis  ,  totumque  inmurmurat  agmen  . 
E  quibus  Aethalion  "te  scilicet  omnis  in  uno 
Nostra  salus  posita  est !"  ait ,  et  subit  ipse  meumque 
Explet  opus  ,  Naxoque  petit  diversa  relicta . 

650  Tum  deus  illudens  ,  tamquam  modo  denique  fraudem 
Senserit ,  e  puppi  pontum  prospectat  adunca 
Et  flenti  similis  "non  haec  mihi  litora  ,  nautae , 
Promisistis  ,'  ait ,  *non  haec  mihi  terra  rogata  est . 


64  TYKRHEXI  META.MM . 

Quo  merui  poenam  facto  ?  quae  gloria  veslra  esl^, 

656  Si  pucrum  iuvenes  ,  si  multi  fallilis  unum  ?" 
landudum  flebam  .  lacrimas  manus  inpia  nostras 
Ridet  et  inpellit  properantibus  aequora  remis . 
Per  tibi  nunc  ipsum ,  iiec  enim  praesentior  illo 
Est  deus  ,  adiuro  ,  tam  me  tibi  vera  referre , 

660  Quam  veri  maiora  fide  .   stetit  aequore  puppis 
Haud  aliter  ,  quam  si  siccura  navale  teneret . 
IUi  admirantes  remorum  in  verbere  perstant, 
Velaqiie  deducunt ,  gemin^ue  ope  currere  temptant . 
Impediunt  hederae  remos  /nexuque  recurvo 

665  Serpunt  et  gravidis  distinguunt  vela  corymbis . 
Ipse  racemiferis  frontem  circumdatus  uvis 
Pampineis  agitat  velatam  frondibus  hastam . 
Quem  circa  tigres  simulacraque  inania  lyncura 
Pictarumque  iacent  fera  corpora  pantherarum. 

670  Exiluere  viri ,  sive  hoc  insania  fecit,  f.  xxxiu 

Sive  timor  .   primusque  Medon  nigrescere  coepit 
Corpore ,  et  expresso  spinae  curvamine  flecti . 
Incipit  huic  Lycabas  :  "in  quae  miracula'  dixit 
'Verteris  ?"  el  lati  rictus  et  panda  loquenti 

675  Naris  erat ,  sannamque  cutis  durata  trahebat . 
At  Libys  ai>stentos  dum  vult  obvertere  remos, 
In  spatium  resilire  manus  breve  vidit ,  et  illas 
lam  non  esse  manus  ,  iam  pinnas  posse  vocari . 
AUer  ad  intortos  cupiens  dare  bracchia  funes 

680  Bracchia  non  habuit ,  truncoque  repandus  in  undas 
Corpore  desiluit :  falcata  novissima  cauda  est , 
Qualia  dimidiae  sinuantur  cornua  lunae. 
Undique  dant  saltus  ,  multaque  aspe^gine  rorant , 
Emerguntque  iterum  ,  redeuntque  sub  aequora  rursus, 

685  inque  chori  ludunt  speciem ,  lascivaque  iactant 
Corpora  et  acceptum  patulis  mare  naribus  cfflant. 
De  modo  viginti ,  tct  enim  ratis  illa  ferebat , 
Restabam  solus  .  pavixJum  gelidumque  trementi 
Corpore  vixque  meum  firmat  deus  "excute'  dicens 

690  'Corde  metum  ,  Diamque  tene  ."   delatus  in  illam 


111  ,  654—727  .  PENTUEU»  65 

Accessi  sacris  Bacciieaque  sacra  frequento .' 
'Praebuimus  longis'  Pentlieus  'ambagibus  aures ,' 
Inquit  'ut  ira  mora  vires  absumere  posset. 
Praecipitem  famufi  rapite  luinc  ,  cruciataque  diris 

695  Corpora  tormentis  Stygiac  demiltite  nocti .' 
Protinus  abstractus  solidis  Tyrrbenus  Acoetes 
Clauditur  in  teclis  :  el  dum  crudelia  iussae 
Instrumenta  necis  ferrumque  ignesque  parantur, 
Sponte  8ua  patuisse  fores  ,  lapsasque  lacertis 

700  Sponte  sua  fama  est  nullo  solvente  catenas. 

Perstat  Echionides  .    nec  iam  iubet  ire  ,  sed  ipse 
Vadit,  ubi  electus  facienda  ad  sacra  Cithaeron 
Cantibus  et  clara  bacchantum  voce  sonabat. 
Ut  fremit  acer  equus  ,  cum  bellicus  aere  canoro 

705  Signa  dedit  tubicen  ,  pugnaeque  assumit  amorem , 
Penthea  sic  ictus  longis  ululatibus  aether 
Morlt ,  et  audilo  clamore  recanduit  ira . 
Monte  fere  medio  est ,  cingentibus  ultima  silvis , 
Purus  ab  arboribus  spectabilis  undique  campus. 

710  Ilic  oculis  illum  cernentem  sacra  profanis 
Prima  videt ,  prima  est  insano  concita  cursu , 
Prima  suum  misso  violavit  Penthea  thyrso 
Mater  .   'io  ,  geminae'  clamavit  'adeste  sorores ! 
Ilie  aper  ,  in  nostris  errat  qui  maximus  agris , 

715  Ille  mihi  feriendus  aper  .'   ruit  omnis  in  unum 

Turba  furens ;  cunctae  coeunt,  trepidumque  sequunlur, 
lam  trepidum  ,  iam  verba  minus  violenta  loquentem . 
lam  se  damnantem  ,  iam  se  peccasse  fatentem . 
Saucius  ille  tamen  'fer  opem  ,  matertera'  dixit 

720  'Autonoe  !  moveant  animos  Actaeonis  umbrae .' 
Illa  ,  quis  Actaeon  ,  nescit ,  dextramque  precantis 
Abstulit :  Inoo  lacerata  est  altera  raptu . 
Non  habet  infelix  ,  quae  matri  bracchia  tendat , 
Trunca  sed  ostendens  deiectis  vulnera  membris , 

725  'Aspice  ,  mater  !'  ait  .   visis  ululavit  Agaue, 
Collaque  iactavit ,  movitque  per  aera  crinem ; 
Avulsumque  caput  digitis  conplexa  cruentis 
oviD.  n.  6 


66  BAccHus  METAMM . 

Claniat  *io  comites  ,  opus  haec  victoria  nostriun  est!'| 
Non  citius  frondes  autumni  frigore  tactas 
730  lamque  male  haerenies  alta  rapit  arbore  ventus , 
Ouam  sunt  membra  viri  manibus  dircpta  nefandis . 
Taiibus  exemi^iis  monitae  nova  sacra  frequentant 
Turaque  dant  sanclasque  colnnt  Ismenides  a^-as . 


LIBER  aUARTUS. 

At  non  Alcithoe  Minyeias  orgia  censet 
Accipienda  dei ,  sed  adhuc  temeraria  Bacchum 
Progeniem  negat  esse  lovis  ,  sociasque  sorores 
Impietatis  habct .    festum  celebrare  sacerdos , 
6  Immunesque  operum  famulas  dominasque  suorum 
Pectora  pelle  tegi ,  crinales  solvere  vittas , 
Serla  coma ,  manibus  frondentes  sumere  thyrsos 
lusserat ,  et  saevam  laesi  fore  numinis  iram 
Vaticinatus  erat .   parent  malresque  nurusque, 

10  Telasque  calathosque  infectaque  pensa  reponunt, 
Turaque  dant ,  Bacchumque  vocant  Bromiumque 

Lyae-umque 
Ignigenamque  satumque  iterum   solumque  bimatrera : 
Additur  his  Nyseus  indetonsusque  Thyoneus, 
Et  cum  Lenaeo  genialis  consitor  uvae, 

15  iNycteliusque  Eleleusque  parens  et  lacchus  et  Euhan , 
Et  quae  praeterea  per  Graias  plurima  gentes 
Nomina  ,  Liber ,  habes  .    tibi   enim   inconsumpta 

iuventa  est, 
Tu  puer  aeternus  ,  tu  formosissimut  alto 
Conspiceris  caelo  .    tibi ,  cum  sine  cornibus  astas, 

20  Virgineum  caput  esl .   oriens  tibi  victus  adusque 
Decoior  extremo  qua  tinguitur  India  Gange . 
Penthea   tu  ,  venerande  ,  bipenniferumque  Lycurgum 
Sacrilegos  mactas  ,  Tyrrhenaque  mittis  in   aequor 
Corpora  .   tu  biiugum  pictis  insignia  frenis 


111,   7-28— rV,  61  .         PVR.  THisnE         67 

25  Colla  preniis  lyiicum  .    barchao  satyrique   sequuiitur, 
Quique  senex  ferula  tituhantes  ebrius  artus 
Sustinet  et  pantlo  non  forliler  haeret  asello . 
Quacumque  ingrederis  ,  clamor  iuvenalis  et  una 
Femineae  voces  inpulsaque  tympana  palmis 

30  Concavaque  aera  sonant  lotigoque  foramine  buxus . 
'Placatus  mitisque'  rogant  Ismenides  'adsis/ 
lussaque  sacra  colunt  .   solae  Minyeldes  intus 
Intempestiva  turbantes  festa  Minerva 
Aut  ducunt  lanas ,  aut  stomina  pollice  versant, 

35  Aut  haerent  telae  famiilasque  laboribus  urguent. 
E  quibus  una  levi  deducens  pollice  filum 
'Dum  cessant   aliae  commentaque   sacra   frcquentant, 
IVos  quoque  ,  quas  Pallas,  melior  dea,  delinet,'  inquit 
'Utile  opus  manuum  vario  sermone  levemus, 

40  Perque  vices  ali(piid  ,  quod  tempora  longa  videri 
Non  sinat ,  in  medium   vacuas   referamus  ad  aures .' 
Dicta  probant ,  primamque  iubent  narrare  sorores . 
Illa  ,  qiiid  e  mullis  referat ,  nam  plurima  norat, 
Cogitat.  et  dubia  est,  de  te,  Babylonia ,  narret,  f.xxxir. 

45  Derceti ,  quain  versa  squamis  velantibus  artus 
Stagna  Palaestini  credunt  motasse  figura: 
An  magis  ,  ut  sumplis  illius  filia  peniiis  f.  xxxt. 

Extremos  albis  in  turribus  egeril  annos : 
ISais  an  ut  cantu  niniiumqiie  potentibus  Iierbis   t.  xxxtI. 

50  Verterit  in  tacitos  iuvenalia  corj)ora  pisces, 

Donec  idem  passa  est :  an  ,  quae  poma  alba  ferebat, 
Ut  nunc  nigra  ferat  contactu  sanguinis  arbnr. 
Hoc  placet .   hanc  ,  quoniam  vulgaris  fabula  non  est, 
Talibus  orsa  modis  ,  lana  sua  fila  seqiiente . 

65 'Pyramus  et  Tliisbe  ,  iuvenum  pulclierrimns  alter, 
Altera  ,  quas  oriens  habuit ,  praelata  puellis, 
Contiguas  tenuere  domos  ,  ubi  dicitur  allam 
Coctilibus  muris  ciiixisse  Semiramis  urbem. 
IVotitiam  primosque  gradus  vicinia   fecit: 

60  Tempore  crevit  amor  .   taedae  quoque  iure  coissent : 
Sed  vetuere  patres  .    quod  non  potuere  vetare , 


ea  PYB.    THI8BK  MlliiAiViffll. 

Ex  aequo  captis  ardebant  mentibiis  ambo. 
Conscius  oronis  abest ,  nutu  signisque  loquuntur , 
Quoque  magis  tegitur ,  tectus  magis  aestuat  ignis . 

65  Fissus  erat  tenui  rima  ,  quam  duxerat  olim 
Cum  fieret ,  paries  domul  communis  utrique . 
Id  vitium  nulli  per  saecula  longa  notatum  — 
Quid  nofl  sentit  amor  ?  —  primi  vidistis  amantes , 
Et  vocis  fecistis  iter;  tutaeque  per  illud 

70  Murmure  bTanditiae  minimo  transire  solebant . 

Saepe  ,  ubi  constiterant ,  hinc  Thisbe ,  Pyramus  illinc , 
Inque  vices  fuerat  captatus  anhelitus  oris, 
"Invide*  dicebant  'paries ,  quid  amantibus  obstas  ? 
Quantum  erat ,  ut  sineres  toto  nos  corpore  iungi , 

75  Aut  hoc  si  nimium ,  vel  ad  oscula  danda  pateres ! 
Nec  sumus  ingrati :  tibi  nos  debere  fatemur , 
Quod  datus  est  verbis  ad  amicas  transitus  aures .'' 
Talia  diversa  nequiquam  sede  locuti 
Sub  noctem  dixere  vale ,  partique  dedere 

80  Oscula  quisque  suae  non  pervenientia  contra . 
Postera  nocturnos  aurora  removerat  ignes, 
Solque  pruinosas  radiis  siccaverat  herbas : 
Ad  solitum  coiere  locum  .  tum  murmure  parvo 
Multa  prius  questi ,  statuunt ,  ut  nocte  silenti 

85  Faliere  custodes  foribusque  excedere  temptent, 
Cumque  domo  exierint ,  urbis  quoque  tecta  relinquant ; 
Neve  sit  errandum  lato  spatiantibus  arvo, 
Conveniant  ad  busta  Nini ,  lateantque  sub  umbra 
Arboris  .  arbor  ibi  niveis  uberrima  pomis 

90  Ardua  morus  erat ,  gelido  contermina  fonti . 
Pacta  placent ,  et  lux  tarde  discedere  visa  est . 
[Praecipitatur  aquis  ,  et  aquis  nox^Bxit  ab  isdem .] 
CaiUda  per  tenebras  versato  cardine  Thisbe 
Egreditur  failitque  suos ,  adopertaque  vultum 

95  Pervenit  ad  tumulum ,  dictaque  sub  arbore  sedit . 
Audacem  faciebat  amor  .  venit  ecce  recenti 
Caede  leaena  boum  spumantes  obiita  rictus, 
Depositura  sitim  vicini  fontis  in  unda . 


IV,    62-134.  PITB.    TOJSBB  69 

Quam  procul  ad  lunae  radios  Babylonia  Thisbe 

100  Vidit ,  et  obscurum  trepido  pede  fugit  in  anlrum , 
Dumque  fugit ,  tergo  velamina  lapsa  reliquit . 
Ut  lea  saeva  sitim  multa  compescuit  unda, 
Dum  redit  in  silvas  ,  inventos  forte  sine  ipsa 
Ore  cruentato  tenues  laniavit  amictus . 

105  Serius  egressus  vestigia  vidit  in  alto 

Pulvere  certa  ferae  ,  totoque  expalluit  ore 
Pyramus  .  ut  vero  vestem  quoque   sanguine   tinctam 
Repperit ,  "una  duos'  inquit  'nox  perdet  amantes : 
E  quibus  illa  fuit  longa  dignissima  vita, 

110  Nostra  nocens  anima  est .  ego  te  ,  miseranda ,  peremi , 
In  loca  plena  metus  qui  iussi  nocte  venires, 
Nec  prior  huc  veni  .   nostrum  divellite  corpus, 
Et  scelerata  fero  consumite  viscera  morsu, 
0  quicumque  sub  hac  habitatis  rupe  ,  leones . 

115  Sed  tiniidi  est  optare  necem"  —  velamina  Thi.sbes 
Tollil ,  et  ad  pactae  secum  fert  arboris  umbram . 
Utque  dedit  notae  lacrimas  ,  dedit  oscula  vesti , 
"Accipe  nunc'   inquit  'nostri   quoque   sanguinis 

haustus  I'* 
Quoque  erai  accinctus  ,  demisit  in  ilia  ferrum , 

120  Nec  mora  ,  ferventi  moriens  e  vulnere  traxit. 
Ut  iacuit  resupinus  humo  ,  cruor  emicat  alte : 
Non  aliter  ,  quam  cum  vitiato  fistula  plumbo 
Scinditur  ,  et  lenui  stridenle  foramine  longas 
Eiaculatur  aquas  atque  ictibus  aera  rumpit. 

125  Arborei  fetus  aspergine  caedis  in  atram 

Vertuntur  faciem  .   [madefactaque  sanguine  radix 
Puniceo  tinguit  pendentia  mora  colore .] 
Ecce  metu  nondum  posito ,  ne  fallat  amantem , 
Illa  redit ,  iuvenemque  oculis  animoque  requirit , 

130  Qaantaque  vitarit  narrare  pericula  gestit. 

Utque  locum  et  rigua   cognoscit  in   arbore  formam, 
Sic  facit  incertam  pomi  color  .  haeret ,  an  haec  sit . 
Dum  dubitat ,  tremebunda  videt  pulsare  cruentum 
Membra  solum  ,  retroque  pedem  tulit ,  oraque  buxo 


70  "B-   THISBE  METAMM. 

135  Pallidiora  gerens  exhorruit  aequoris  instar, 

Quod  tremit ,  exigua  cum  summum  stringitur  aura . 
Sed  postquam  remorata  suos  cognovit  amores, 
Percutit  indignos  claro  plangore  lacertos, 
Et  laniata  comas  amplexaque  corpus  amatum 

140  Vu/nera  supplevit  lacrimis  fletumque  cruori 
Miscuit ,  et  gelidis  in  vultibns  oscula  figens 
"Pyrame  /  clamavit  'quis  te  mihi  casus  ademit  ? 
Pyrame  ,  responde  :  tua  te  carissima  Thisbe 
Nominat .   exaudi ,  vultusque  attoUe  iacentes !" 

145  Ad  nomen  Thisbes  ocuios  iam  morte  gravalos 
Pyramus  erexit ,  visaque  recondidit  ilia . 
Quae  postquam  vestemque  suam  cognovit ,  et  ense 
Vidit  ebur  vacuum ,  "tua  te  manus'  inquit  'amorque 
Perdidit ,  infeUx  .   est  et  mihi  fortis  in  unum 

150  Hoc  manus  ,  est  et  amor  :  dabit  hic  in  vuinera  vires  . 
Persequar  extinctum  ,  letique  miserrima  dicar 
Causa  comesque  tui .   quique  a  me  morte  reveUi 
Heu  sola  poteras ,  poteris  nec  morte  reveUi . 
Hoc  tamen  amborum  verbis  estote  rogati, 

155  0  multum  miseri ,  meus  ilUusque  parentes, 

Ut  quos  certus  amor  ,  quos  hora  novissima  iunxit, 
Componi  tumulo  non  invidealis  eodem.  f   xxxtu. 

At  tu  ,  quae  ramis  arbor  miserabile  corpus 
Nunc  tegis  unius ,  mox  es  tectura  duorum ,    . 

160  Signa  tene  caedis  ,  pullosque  et  luctibus  aptos 
Semper  habe  fetus,  gemini  monumenta  cruoris." 
Dixit ,  et  aptato  pectus  mucrone  sub  imum 
Incubuit  ferro  ,  quod  adhuc  a  caede  tepebat . 
Vota  tamen  tetigere  deos  ,  tetigere  ^arentes . 

165  Nam  color  in  pomo  est ,  ubi  permaturuit ,   ater: 
Quodque  rogis  superest ,  una  requiescit  in  urna  .* 

Desierat :  mediumque  fuit  breve  tempus ,  et  orsa  est 
Dicere  Leuconoe  .  vocem  tenuere  sorores . 
^Hunc  quoque  ,  siderea  qui  temperat  omnia  luce , 

no  Cepit  amor  Solem:  SoUs  referemus  amores. 
Primus  aduUerium  Veneris  cum  Marte  putatur 


IV,    135  —  208.  MAKS.    VKNUS  71 

Ilic  vldisse  deus  .   vidol  liic  deiis  omnia  primus . 

Indoluil  racto  ,  lunoiii^^enat^que  marito 

Furta  tori  furlique  locuin  nionstravit .   at  illi 

175  Et  mens    et   qiiod    opus    fahrilis  dextra  tenebal. 
Exridit  .    exleiii[)lo  graciles  ex  aere  catenas 
Reliaque  et  laqiieos  ,  (juae  himina  fallere  posseni , 
Elimat  .    non  illiid   opus  tenuissinia  vincant 
Stamina  ,  non  summo  quae  pendet  aranea  tigno : 

ibo  Ut(|ue  leves  lactus  momentaque  parva  sequanlur, 
EfUcit ,  et  lecto  circunidata  collocat  apte . 
Ut  venere  toruni  coniunx  et  aduller  in  unum , 
Arte  viri  viiiclisque  nova  ratioiie  paratis 
In  mediis  ambo  deprensi  amplexibus  haerent . 

185  Lemnius  exteinplo  valvas  patefecit  eburnas, 
Admisitque  deos  .  illi  iacuere  ligati 
Turpiter  .   atcpie  aliquis  de  dis  non  tristibus  optat 
Sic  fieri  turpis  .   superi  risere  ,  diuque 
Ilaec  fuit  in   loto   notissima  fabula  caelo . 

190  Exigit  indicii  memorem  Cythereia  poenam, 
Inque  vices  illum  ,  tectos  qui  iaesit  amores, 
Laedit  amore  pari  .    quid  nunc  ,  Hyperione  nate , 
Forma  colorqiie  tibi  radiataque  lumina  prosunf? 
Nempe  tuis  omnes  qui  terras  ignihus  uris, 

195  Ureris  igne  novo  ;  quique  omnia  ccrnere  debes, 
Leucothoen  speclas  ,  et  virgine  figis  in  una 
Quos  mundo  debes  ,  oculos  .   modo  surgis  eoo 
Temperius  caelo  ,  modo  serius  incidis  undis, 
Spectandiipie  mora  hrumales  porrigis  horas : 

200  Deficis  interdiini  ,  vitiumqiie  in  lumina  mentis 
Transit ,  et  ohsciirus  moitalia  peciora  terres. 
Nec  ,  tibi  quod  lunae  terris  propioris  imago 
Ohstiterit ,  palies  :  facit  hunc  amor  iste  colorem . 
Dihgis  hanc   unam  .   nec   te  Clymeneque  Rhodosque , 

205  ISec  tenet  Aeaeae  genetrix  pulcherrima  Circes , 
Quaeque  tuos  Clytie  (juamvis  despecta  petebat 
Concuhitus  ,  ipso(jue  illo  grave  vulnus  hahebat 
Tempore  .  Leucotboe  multarum  oblivia  fccit, 


72  LECCOTHOE  METAMM . 

Gentis  odoriferae  quam  formosissima  partu 

210  Edidit  Enrynome  .   sed  postquam  filia  crevit, 
Quam  mater  cunctas ,  tam  matrem  filia  vicit . 
Rexit  Achaemenias  urbes  pater  Orchamus ,  isque 
Septimus  a  prisco  numeratur  origme  Belo . 
A/e  sub  Hesperio  sunt  pascua  Solis  equorum: 

215  Ambrosiam  pro  gramine  habent .   ea  fessa  diurnis 
Membra  ministeriis  nutrit  reparatque  labori. 
Dumque  ibi  quadrupedes  caelestia  pabula  carpunt, 
Noxque  vicem  peragit ,  thalamos   deus  intrat  amatos 
Versus  in  Eurynomes  faciem  genetricis  ,  et  inter 

220  Bis  sex  Leucothoen  famulas  ad  lumina  cernit 
Levia  versato  ducentem  stamina  fuso . 
Ergo  ubi  ceu  mater  carae  dedit  oscula  natae, 
"Res'  ait  *arcana  est .   famulae  ,  discedite  ,  ncve 
Eripite  arbitrium  matri  secreta  loquendi ." 

225  Paruerant .   thalamoque  deus  sine  teste  relicto 
"IIl€  ego  sum ,'  dixit  'qui  longum  metior  annum , 
Omnia  qui  video  ,  per  quem  videt  omnia  tellus , 
Mundi  oculus  .   mihi ,  crede  ,  places  ."  pavet  illa , 

metuque 
Et  colus  et  fusus  digitis  cecidere  remissis. 

230  Ipse  timor  decuit .   nec  longius  ille  moratus 
In  veram  rediit  faciem  ,  solitumque  nitorem : 
[At  virgo  ,  quamvis  inopino  territa  visu ,] 
Victa  nitore  dei  posita  vim  passa  querella  est. 
Invidit  Clytie  ;  neque  enim  moderatus  in  illa 

235  Solis  amor  fuerat :  stimulataque  paelicis  ira 
Vulgat  adulterium ,  diffamatumque  parenti 
Indicat .  ille  ferox  inmansuetusque~precantem 
Tendentemque  manus  ad  lumina  Solis  et  "ille 
Vim  tulit  invitae"  dicentem  defodit  alta 

•240  Crudus  humo ,  tumulumque  super  gravis  addit  harenae . 
Dissipat  hunc  radiis  Hyperione  natus ,  iterque 
Dat  tibi ,  qua  possis  defossos  promere  vultus ; 
Nec  tu  iam  poteras  enectum  pondere  terrae 
Tollere ,  nympha  ,  caput ,  corpusque  exsangue  iacebas . 


IV  ,  209—281  .  CLYTiK  73 

246  Nil  illo  ferlur  volucruin  moderalor  equoruin 
Post  Phaelhontcos  vidisse  dolentius  ignes . 
Ule  quidem  geUdos  radiorum  viribus  arlus 
Si  queat  in  vivum  ,  temptat ,  revorare  calorcm . 
Scd  quoniam  tantis  fatum  conatibus  obstat, 

250  Nectare  odorato  sparsit  corpusque  locumque , 

Multaque  praequestus  "tanges  tamen  aethera"  dixit . 
Protinus  imbutum  caelesti  nectare  corpus 
Dilicuit  terramque  suo  madefecit  odore;        f.  xxxTiii. 
Virgaque  per  glacbas  sensim  radicibus  actis 

255  Turea  surrexit ,  tumuhimque  cacumine  rupit . 

.\t  Clytien  ,  quamvis  amor  excusare  dolorem , 
Indiciumque  dolor  poterat ,  non  amplius  auctor 
Lucis  adit  Venerisque  modum  sibi  fecit  in  illa . 
Tabuit  ex  illo  ,  dementer  amoribus  usa 

260  Nympha  ,  parum   patiens  ;  et  sub  love   nocte   dieque 
Sedit  humo  nuda  ,  nudis  incompta  capillis . 
Perque  novem  luces  expers  undaeque  cibique 
Rore  mero  lacrimisque  suis  ieiunia  pavit, 
Nec  se  movit  humo  .   tantum  spectabat  euntis 

2G5  Ora  dei ,  vultusque  suos  flectebat  ad  illum . 
Membra  ferunt  haesisse  solo  ,  partemque  coloris 
Luridus  exsangues  pallor  convertit  in  herbas ; 
Est  in  parte  rubor ,  violaeque  simillimus  ora 
FIos  tegit .  illa  suum,  quamvis  radice  tenetur,  f.  xxxix. 

270  Vertitur  ad  Solem  ,  mutataque  servat  amorem .' 
Dixerat ,  et  factum  mirabile  ceperat  aui'es . 
Pars  fieri  potuisse  negant .  pars  omnia  veros 
Posse  deos  memorant .   sed  non  est  Bacchus  in  illis . 
Poscitur  Alcithoe  ,  postquam  siluere  sorores . 

275  Quae  radio  stantis  percurrens  stamina  telae 

'Vulgatos  taceo'  dixit  ^pastoris  amores  «.  ii- 

Daphnidis  Idaei ,  quem  nymphe  pa«Iicis  ira 
Contulit  in  saxum  :  tanlus  dolor  urit  amantes . 
Nec  loquor  ,  ut  quondam  naturae  iure  novato    f.  rii. 

280  Ambiguus  fuerit  modo  vir ,  modo  femina  Sithon . 
Te  quoque,  nunc  adamas ,  quondam  fidissime  parvo , 


74  SALMACI8  METAMM . 

Celnii,  lovi,  largoque  satos  Curetas  ab  imbri,ff.  xn-xiiv. 
Et  Crocon  in  parvos  versum  cum  Smilace  flores 
Praetereo  ;  dulcique  animos  novitate  tenebo . 

285      Uniie  sit  infamis  ,  quare  niale  fortibus  undis 
Salmacis  enervet  tactosque  remoiliat  artus, 
Diicite  .  causa  latet :  vis  est  notissima  fontis . 
Mercurio  puerum  diva  Cylhereide  natum 
Naides  Idaeis  enutrivere  sub  antris ; 

290  Cuius  erat  facies  ,  in  qua  materque  paterque 
Cognosci  possent ;  nomen  quoque  traxit  ab  illis . 
Is  tria  cum  primum  fecit  quinquennia  ,  montes 
Deseruit  patrios  ,  Idaque  altrice  relicta 
Ignotis  errare  locis  ,  ignota  videre 

295  Flumina  gaudebat ,  studio  minuente  laborem . 
lUe  etiam  Lycias  urbes  Lyciaeque  propinquos 
Caras  adit .   videt  hic  stagnum  iucentis  ad  imum 
Usque  solum  lymphae  .   non  illic  canna  palustris 
Nec  steriles  ulvae  nec  acuta  cuspide  iunci; 

300  Perspicuus  liquor  est .   stagni  tamen  ultima  vivo 
Caespite  cinguntur  semperque  virentibus  herbis . 
Nympha  coUt ,  sed  nec  venatibus  apta ,  nec  arcus 
Flectere  quae  soleat ,  nec  quae  contendere  cursu , 
Solaque  naiadum  celeri  non  nota  Dianae. 

305  Saepe  suas  illi  fama  est  dixisse  sorores 

"Salmaci ,  vel  iaculum ,  vel  pictas  sume  pharetras 
Et  tua  cum  duris  venatibus  otia  misce  .*' 
Nec  iaculum  sumit  nec  pictas  illa  pharetras, 
Nec  sua  cum  duris  venatibus  otia  miscet: 

310  Sed  modo  fonte  suo  formosos  perluit  artus, 
Saepe  Cytoriaco  deducit  pectine  crini^s, 
Et  quid  se  deceat ,  spectatas  consulit  undas : 
Nunc  perlucenti  circumdata  corpus  amictu 
MoIUbus  aut  foUis  aut  mollibus  incubat  herbis: 

315  Saepe  legit  flores  .   et  tunc  quoque  forte  legebat , 
Cum  puerum  vidit ,  visumque  optavit  habere . 
Nec  tamen  ante  adiit ,  etsi  properabat  adire , 
Quam  se  composuit ,  quam  circumspexit  amictus , 


IV  ,    282  —  354  .  8ALMACI8  75 

Et  finxit  vultum  ,  et  nieruit  formosa  videri . 

320  Tunc  sic  orsa  loqjii  ,  "puer  o  dignissime  credi 
EsSe  deus  ,  seu  tu  deus  es  ,  potes  esse  Cujjido : 
Sive  es  morlalis  ,  qui  le  genuere  ,  beati, 
Et  frater  iVlix  ,  et  forlunata  profecto 
Siqua  tibi  soror  est ,  et  quae  dedit  ubera  ,  nutrix . 

32r.  Sed  louge  cunctis  longeque  beatior  illa, 

Siqua  tibi  spousa  est ,  siquam  dignabere  taeda . 
llaec  tibi  sive  aliqua  est ,  mea    sit   furliva  voluptas: 
Seu  uulla  est ,  ego  sim  ,  thalanmmque  inoamus 

eundem ." 
ISais  ab  his  tacuit .    pueri  rubor  ora  notavit : 

330  Nescit  euim ,  quid  amor  .   sed  et  erubuisse  decebat . 
Hic  color  aprica  pendentibus  arbore  pomis, 
Aut  ebori  tincto  est ,  aut  sub  candore  rubenti, 
Cum  frustra  resonant  aera  auxiliaria  ,  lunae . 
Poscenti  nymphae  sine  fine  sororia  saltem 

335  Oscula  ,  iamque  manus  ad  eburnea  colla  ferenli 
"Desinis  ?  aut  fugio  ,  tecumque'  ait  Usta  rehnquo  ." 
Salmacis  extimuit ,  "loca'  que  'baec  tibi  libera  trado  , 
Hospes"  ait  simulatque  gradu  discedere  verso , 
Tum  quoque  respiciens  ,  fruticumque  recondita  silva 

340  Delituit ,  ilexuque  genu  summisit .   at  ille , 
Scilicet  ut  vacuis  et  inobservatus  in  herbis, 
Huc  it  et  hinc  iiluc ,  et  in  alludentibus  undis 
Summa  pedum  taloque  tenus  vesligia  tinguit. 
Nec  mora  ,  temperie  blandarum  captus  aquarum 

348  Moliia  de  tenero  velamina  corpore  ponit . 
Tum  vero  stupuit ,  nudaeque  cupidine  formae 
Salmacis  exarsit .   flagrant   quoque   lumina   nymphae, 
Non  aliter  quam  cum  puro  nilidissimus  orbe 
Opposita  speculi  referitur  imagine  Phoebus . 

350  Vixque  mojam  patitur  ,  vix  iam  sua  gaudia  diffeit, 
lam  cupit  amplecti ,  iam  se  male  continet  aniens . 
lile  ,  cavis  velox  applauso  corpore  palmis 
Desilit  in  latices ,  alternaque  bracciiia  ducens 
In  liquidis  translucet  aquis  ,  ut  eburnea  siquis 


76  HERMAPHBODITCS  METAMM  . 

355  Signa  tegat  claro  vel  candida  lilia  vitro . 

"Vicimus  et  meiis  est !"  exclamat  nais ,  et  omni 
Veste  procul  iacta  mediis  inmittitur  undis,    ; 
Pugnantcmque  tenet ,  luctantiaque  oscula  carpit , 
Siibiectatque  manus ,  invitaque  pectora  tangit , 

360  Ey  nunc  hac  iuveni ,  nunc  circumfunditur  illac . 
Denique  nitentem  contra  elabique  volentem 
Inplicat ,  ut  serpens ,  quam  regia  sustinet  ales 
Sublimemque  rapit ;  pendens  caput  illa  pedesque 
Alligat  et  cauda  spatiantes  inplicat  alas: 

365  Utve  solent  hederae  longos  intexere  truncos ; 
Utque  sub  aequoribus  deprensum  polypus  hostem 
Continet  ex  omni  dimissis  parte  flagellis . 
Perstat  Atlantiades ,  sperataque  gaudia  nymphae 
Denegat  .  illa  premit ,  commissaque  corpore  toto 

370  Sicut  inhaerebat ,  "pugnes  licet ,  improbe  ,'  dixit 
*Non  tamen  efl"ugies  .  ita  di  iubeatis ,  et  istum 
NuUa  dies  a  me  nec  me  diducat  ab  isto."        f.  xIt. 
Vota  suos  habuere  deos  .  nam  mixta  duorum 
Corpora  iunguntur ,  faciesque  inducitur  illis 

375  Una  .  velut  siquis  conducat  cortice  ,  ramos 
Creseendo  iungi  pariterque  adolescere  cernit, 
Sic  ubi  complexu  coierunt  membra  tenaci, 
Nec  duo  sunt  et  forma  duplex  ,  nec  femina  dici 
Nec  puer  ut  possit,  neutrumque  et  utrumque  videntur. 

380  Ergo  ubi  se  liquidas  ,  quo  vir  descenderat ,  undas 
Semimarem  fecisse  videt ,  mollitaque  In  illis 
Membra ,  manus  tendens ,   sed  iam  non  voce  virili , 
Hermaphroditus  ait  "nato  date  munera  vestro, 
Et  pater  et  genetrix ,  amborum  nomen  habenti : 

385  Quisquis  in  hos  fontes  vir  venerit ,  exeat  inde 

Semivir ,  et  tactis  subito  mollescat  in  undis ." 

Motus  uterque  parens  nati  rata  verba  biformis 

Fecit ,  et  incesto  fontem  medicamine  tinxit .' 

Finis  erat  dictis  .  sed  adhuc  Minyeia  proles 

390  Urguet  opus  ,  spernitque  deum  ,  festumque  profanat : 
Tympana  cum  subito  non  apparentia  raucis 


IV,    355-4-28.  MINTEIDES  77 

Obslrepuere  sonis  ,  et  adunco  tibia  cornu 
Tinnulaque  aera  sonant .  redolent  murraeque  crocique  . 
Resque  fide  maior ,  coepere  virescere  telae  , 

395  Inque  hederae  faciem  pendcns  frondescere  vestis . 
Pars  abit  in  vites  ,  et  quae  modo  fila  fuerunt, 
Palmite  mulantur  .   de  stamine  pampinus  eiit; 
Purpura  fulgorem  pictis  accommodat  uvis  . 
lamque  dies  exactus  erat ,  tempusque  subibat , 

400  Quod  tu  nec  tenebras  nec  possis  dicere  lucem , 
Sed  cum  luce  tamen  dubiae  confinia  noctis . 
Tecla  repente  quati ,  pinguesque  ardere  videntur 
Lampades  et  rutilis  collucere  ignibus  aedes, 
Falsaque  saevarum  simulacra  ululare  ferarum . 

405  F^umida  iandudum  latitant  per  tecta  sorores, 

Diversaeque  locis  ignes  ac  lumina  vitant.  f .  rfTi 

Dumque  petunt  iatebras  ,  parvos  mcmbrana  per  artus 
Porrigitur  ,  tenuique  includit  bracchia  pinna . 
Nec  qua  perdiderint  veterem  ratione  figuram, 

410  Scire  sinunt  tenebrae  .  non  illas  pluma  levavit; 
Sustinuere  tamen  se  perlucentibus  alis . 
Conataeque  loqui  ,  minimam  pro  corpore  vocem 
Emittunt ,  peraguntque  leves  stridore  q^ierellas . 
Tectaque  ,  non  silvas  celebrant .  lucemque  perosae 

415  Nocte  volant ,  seroque  trahunt  a  vespere  nomen . 
Tum  vero  totis  Bacchi  memorabile  Thebis 
Numen  erat ,  magnasque  novi  matertera  vires 
Narrat  ubique  dei ,  de  totque  sororibus  expera 
Una  doloris  erat ,  nisi  quem  fecere  sorores . 

420  Aspicit  hane ,  natis  thalamoque  Athamantis  habentem 
Sublimes  animos  et  alumno  numine  ,  luno , 
Nec  tulit ,  et  secum  'potuit  de  paelice  natus 
Vertere  Maeonios  pelagoque  inmergere  nautas  , 
Et  laceranda  suae  nati  dare  viscera  matri, 

425  Et  triplices  operire  novis  Minyeidas  alis : 
Nil  poterit  luno  nisi  inultos  flere  dolores? 
Idque  mihi  satis  est  ?  haec  una  poLentia  nostra  est  ? 
Ipse  docet ,  quid  agam  :  fas  est  et  ab  hoste  doceri : 


78  TARTARUS  METAMM  . 

Ouidque  furor  valeat ,  Penthea  caede  satisque 

430  Ac  super  ostendit .   cur  non  stimiiletur  eatque 
Per  cognata  suis  exempla  furoribus  Ino  ?* 

Est  via  declivis  funesta  nubila  taxo, 
Dwcit  ad  infernas  per  muta  silentia  sedes. 
Sjityx  nebulas  exhalal  iners  ,  umbraeque  recentes 

433  Descendunt  illac  simulacraque  functa  sepulchris, 
Palior  hiemsque  tenent  lale  loca  senta  ,   novique 
Qua  sit  iter  ,  manes  ,  Stygiam  qua  ducat  ad  urbem , 
Ignorant ,  ubi  sit  nigri  fera  regia  Ditis, 
Miile  capax  adiUis  et  apertas  undique  portas 

440  Urbs  habet .   utque  fretum  de  tota  (lumina  terra , 
Sic  omnes  animas  locus  accipit  ille  ,  nec  ulli 
Exiguus  populo  est ,  turbamve  accedere  sentit . 
Errant  exsangues  sine  corpore  et  ossibus  umbrae, 
Parsque  forum  celetrant ,  pars  imi  tecta  tyranni, 

445  Pars  aliquas  artes  ,  antiquae  imitamina  vitae . 

447  Sustinet  ire  illnc  caelesti  sede  relicta, 

Tantum  odiis  iraeque  dabat ,  Saturnia  luno . 
Quo  simul  intravit ,  sacroque  a  corpore  pressum 

450  Ingemuit  Hmen  ,  tria  Cerberus  extulit  ora 
Et  tres  latratus  simul  edidit .   illa  sorores 
Nocte  vocat  genitas  ,  grave  et  inplacabile  numen : 
Carceris  ante  fores  clausas  adamante  sedebant, 
Cumque  suis  atros  pectebant  crinibus  angues . 

455  Quam  simul  agnorunt  inter  caUginis  umbras, 
Surrexere  deae  :  sedes  Scelerata  vocatur . 
Viscera  praebebat  Tityos  lanianda  ,  novemque 
lugeribus  distentus  erat .   tibi ,  Tantale  ,  nullae 
Deprenduntur  aquae  ;  quaeque  inwniAet,  effugit  arbos  , 

4<^0  Aut  petis  ,  aut  urgues  ruiturum  ,  Sisyphe  ,  saxum . 
Volvitur  Ixion  et  se  sequiturque  fugitque. 
Molirique  suis  letum  patruelibus  ausae 
Assiduae  repetunt  quas  perdant ,  Belides  undas . 
Quos  omnes  acie  postquam  Saturnia  torva 

465  Vidit ,  et  ante  omnes  Ixiona  ,  rursus  ab  illo 
Sisyphon  aspiciens  'cur  hic  e  fratribus'  inquit 


IV,    429  —  503.  ATIIAMA8  79 

'Perpctiias  palitur  poenas  ,  Athamanta  siiperbiuTi 
Regia  dives  habet ,  (jiii  me  ciim  roniiige  semper 
Sprevil  ?*  et  exponil  c;nisas  odiique  viaeque , 

470  Oiiicique  velit  .   qiiod  vellel ,  erat ,  ne  regia  Cadnii 
Starct ,  et  in  facinus  traherenl  Athamanta  sorores. 
Imperium  ,  promissa  ,  preces  confundit  in  unum, 
Sollicitatque  deas  .   sic  haec  hinone  h)ciita, 
Tisi|)hone  canos  ,  ut  erat ,  turbata  capillos 

475  Movit  et  obstantes  reiecit  ab  ore  colubras, 

Atque  ita  *non  longis  opus  est  ambagil)us  ,*  inquit 
^Facta  puta  ,  quaecumque  iubes  ;  inamabile  regnum 
Desere  ,  teque  refer  caeli  melioris  ad  auras/ 
Laeta  redit  Iiino  .   quam  caelum  intrare  parantem 

480  Roratis  lustravit  aquis  Thaumantias  Iris . 

Nec  mora  ,  Tisiphone  madefactam  sanguine  sumit 
Inportuna  facem  ,  fluidoque  cruore  riibentem 
Induitur  pallam  ,  tortoque  incingitur  angue  , 
Egrediturque  domo  .   Luctus  comitatur  euntem 

485  Et  Pavor  et  Terror  trepidoque  Insania  vultu . 
Limine  constiterat .   postes  tremuisse  feruntur 
Aeolii ,  pallorque  fores  infecit  Avernus, 
Solque  locum  fiigit  .  monstris  exterrita  coniunx , 
Territus  est  Athamas  .   tectoque  exire  parabant : 

490  Obstitit  infelix  aditumque  obsedit  Erinys, 
Nexaque  vipereis  distendens  bracchia  nodis 
Caesariem  excussit .   motae  sonuere  colubrae : 
Parsque  iacent  umeris  ,  pars  circum  pectora  lapsae 
Siliila  dant  saniemque  vomunt  linguaque  coruscant. 

495  Inde  duos  mediis  abrumpit  crinibus  angues, 
Pestiferaque  manu  raptos  inmisit .   at  illi 
Inoosque  sinus  Alhamanteosque  pererrant, 
Inspirantque  graves  animas  .   nec  vulnera  membris 
Ulla  ferunt ;  mens  est ,  quae  diros  senliat  ictus . 

500  Attulerat  secum  liquidi  quoque  monstra  veneni, 
Oris  Cerberei  spumas  et  virus  Echidnae , 
Erroresque  vagos  caecacque  oblivia  mentis, 
Et  scelus  et  lacrimas  rabiemque   et  caedis  amorem . 


80  iNo  METAMM . 

Omnia  trita  simul ,  quae  sanguine  mixta  recenti 

605  Coxerat  aere  cavo  ,  viridi  versata  cicuta . 
Dumque  pavent  ilU ,  vergit  furiale  venenum 
Pectus  in  amborum ,  praecordiaque  intima  movit . 
Tum  face  iactata  per  eundem  saepius  orbem 
Consequitur  motis  velociter  ignibus  ignes . 

610  Sic  victrix  iussique  potens  ad  inania  magni 

Regna  redit  Ditis  ,  sumptumque   recingitur  anguem 

Protinus  Aeolides  media  furibundus  in  aula 
Clamat  Uo  ,  comites ,  his  retia  tendite  silvis ! 
Ilic  modo  cum  gemina  visa  est  mihi  prole  Icaena ,' 

515  Utque  ferae  sequitur  vestigia  coniugis  amens, 
Deque  sinu  matris  ridentem  et  parva  Learchum 
Bracchia  tendentem  rapit  et  bis  terque  per  auras 
More  rotat  fundae  ,  rigidoque  infantia  saxo 
Discutit  ora  ferox  .   tum  denique  concita  maler , 

620  Seu  dolor  hoc  fecit ,  seu  sparsi  causa  veneni , 
Exululat  passisque  fugit  male  sana  capillis, 
Teque  ferens  parvum  nudis  ,  Melicerta ,  lacertis 
*Euhoe  Bacche'  sonat .   Bacchi  sub  nomine  luno 
Risit  et  'hos  usus  praestet  tibi'  dixit  ^alumnus/ 

625  Imminet  aequoribus  scopulus  ,  pars  ima  cavatur 
Fluctibus  et  tectas  defendit  ab  imbribus  undas, 
Summa  riget  frontemque  in  aperlum  porrigit  aequor 
Occupat  hunc  —  vires  insania  fecerat  —  Ino, 
Seque  super  pontum  nullo  tardata  timore 

830  Mittit  onusque  suum  ;  percussa  recanduit  unda . 
At  Venus  inmeritae  neptis  miserata  labores 
Sic  patruo  blandita  suo  est :  'o  numen  aquarum , 
Proxima  cui  caelo  cessit ,  Neptune^^otestas , 
Magna  quidem  posco  ,  sed  tu  miserere  meonim , 

535  lactari  quos  cernis  in  lonio  inmenso , 

Et  dis  adde  tuis  .   aliqua  et  mihi  gratia  ponto  est, 
Si  tamen  in  dio  quondam  concreta  profundo 
Spuma  fui ,  Graiumque  manet  mihi   nomen  ab  illa .' 
Annuit  oranti  Neptunus  et  abstulit  illis 

640  Quod  mortale  fuil ,  maiestatemque  verendam 


IV  ,  504—577  .  cADiics  81 

Inposuil ,  nomenque  simul  faciemque  novavii:  f  xItu. 
Lcucotheeque  deum  cum  matre  Palaemona  dixit. 

Sidoniae  comlles  ,  quantum  valuere  ,  secutae 
Signa  pedum  ,  primo  videre  novissima  saxo : 

645  Nec  dubium  de  morte  ratae  ,  Cadmeida  palmis 
Deplanxere  domum  ,  scissae  cum  veste  capillos, 
Utque  parum  iustae  nimiumque  in  paelice  saevae , 
Invidiam  fecere  deae  .   convicia  luno 
Non  tulit  et  'faciam  vos  ipsas  maxima'  dixit 

650  'Saeviliae  monimenta  meae  .*  res  dicta  secuta  est . 
Nam  quae  praecipue  fuerat  pia  ,  'prosequar'  inquit 
'In  freta  reginam  ,'  saltumque  datura  moveri 
Haud  usquam  potuit  scopuloque  affixa  cohaesit. 
Altera  dum  solito  temptat  plangore  ferire 

655  Pectora  ,  temptatos  sensit  riguisse  lacertos . 
Illa  ,  manus  ut  forte  tetenderat  in  maris  undas , 
Saxea  facta  manus  in  easdem  porrigii  undas . 
lluius  ,  ut  arreptum  laniabat  vertice  crinem , 
Duratos  subito  digitos  in  crine  videres . 

560  Quo  quaeque  in  gestu  deprensa  est ,  haesit  in  illo . 
Pars  volucres  factae  .  quae  nunc  quoque  gurgite  in  illo 
Aequora  destringunt  summis  Ismenides  alis . 

Nescit  Agenorides  natam  parvumque  nepotem 
Aequoris  esse  deos  .  luctu  serieque  malorum 

665  Victus  et  ostentis  ,  quae  plurima  viderat ,  exit 
Conditor  urbe  sua  ,  tamquam  fortuna  locorum , 
Non  sua  se  premeret ;  longiscjue  erratibus  actus 
Contigit  Illyricos  profuga  cum  coniuge  fines . 
lamque  malis  annisque  graves  ,  dum  prima  retractant 

670  Fala  domus  releguntque  suos  sermone  labores , 
*Num  sacer  ille  mea  traiectus  cnspide  serpens' 
Cadmus  ait  'fuerat ,  tum ,  cum  Sidone  profectus 
Vipereos  sparsi  per  humum  ,  nova  semina  ,  dentes  ? 
Quem  si  cura  deum  tam  certa  vindicat  ira, 

675  Ipse  precor  serpcns  in  longam  porrigar  alvum'  — 
Dixit ,  et  ut  serpens  in  longam  tenditur  alvum , 
Durataeque  cuti  squamas  increscere  sentit, 
oviD.  n.  6 


82  CADMUS  METAMM. 

Nigiaque  caeruleis  variari  corpora  guttis: 

In  pectusque  cadit  pronus ,  commissaque  in  unum 

580  Paulatim  tereti  tenuantur  acumine  crura . 

Bracchia  iam  restanl .   quae  restant ,  bracchia  lendit, 
Et  lacrimis  per  adhuc  humana  fluentibus  ora 
'A(;«ede  ,  o  coniunx  ,  accede  ,  miserrima  ,'  dixit 
'Dumque  aliquid  superest  de  me  ,  me  tange  , 

manumqiie 

685  Accipe  ,  dum  manus  est ,  dum  non  totum  occupat 

anguis .' 
Ille  quidem  vult  plura  loqui ,  sed  lingua  repenle 
In  partes  est  fissa  duas  :  nec  verba  loquenti 
Sufficiunt ,  quotiensque  aliquos  parat  edere  questus , 
Sibilat :  hanc  illi  vocem  natura  reliquit.  f.  xiTiii. 

590  Nuda  manu  feriens  exclamat  pectora  coniunx 

'Cadme  ,  mane  ,  teque  ,  infelix  ,  his   exue   monstris ! 
Cadme  ,  quid  hoc  ?  ubi  pes  ?  ubi  sunt  umeriqiie 

manusque 
Et  color  et  facies  et  dum  loquor ,  omnia  ?  cur  non 
Me  quoque  ,  caelestes ,  in  eandem  vertitis   anguem  ? 

595  Dixerat .  ille  suae  lanibebat  coniugis  ora , 
Inque  sinus  caros  ,  veluti  cognosceret ,  ibat , 
Et  dabat  amplexus  ,  assuetaque  colla  petebat . 
Quisquis  adest  —  aderant  comites  —  terretur :  at  illa 
Lubrica  permulcet  cristati  coUa  draconis ; 

600  Et  subito  duo  sunt  iunctoque  volumine  serpunt , 
Donec  in  appositi  nemoris  subiere  latebras . 
Nunc  queque  nec  fugiunt  hominem ,  nec  vulnere 

laedunt , 
Quidque  prius  fuerint ,  placidi   memiflere  dracones . 
Sed  tamen  ambobus  versae  solacia  formae 

605  Magna  nepos  fuerat ,  quem  debellata  colebat 
India ,  quem  positis  celebrabat  Achaia  templis . 
Solus  Abanliades  ab  origine  cretus  eadem 
Acrisius  superest ,  qui  moenibus  arceat  urbis 
Argolicae  ,  contraque  deum  ferat  arraa  ,  genusque 

610  Non  putet  esse  lovis  .  neque  enim  lovis  esse  putabal 


IV,  578  —  647.        rEHSKfs .  ATLA8       83 

Persea  ,  qnem  phivio  Danag  conceperal  auro . 
Mox  tamen  Acrisium  ,  lanta  est  praesentia  veri , 
Tam  violasse  deum  quam  non  agnosse  nepotem 
Paenilet  ,   inpositus  iam  caelo  esl  alter  .   at  alter 

615  Viperei  referens  spolium  memorabile  monstri 
Aera  carpebat  tenerum  stridentibus  alis . 
Cumque  super  Libycas  victor  penderet  harenas , 
Gorgonei  capitis  guttae  cecidere  cruentae,        f.  xUx. 
Quas  humus  exceptas  varios  animavit  in  angues : 

620  Unde  frequens  illa  est  infestaque  terra  colubris . 
Inde  per  inmensum  ventis  discordibus  actus 
Nunc  huc  ,  nunc  illuc  ,  exemplo  nnbis  aquosae 
Fertur  ,  et  ex  alto  seductas  aethere  longe 
Despeclat  lerras  totumque  supervolat  orbem . 

625  Ter  gelidas  Arctos  ,  ter  Cancri  bracchia  vidit : 
Saepe  sub  occasus  ,  saepe  est  ablatus  in  ortus . 
lamque  cadente  die  veritus  se  credere  nocti, 
Constitit  Hesperio  ,  regnis  Atlantis  ,  in  orbe  :        1. 1. 
Exiguamque  petit  requiem  ,  dum  Lucifer  ignes 

630  Evocet  Aurorae  ,  currus  Aurora  diurnos . 

Ilic  hominum  cunctos  ingenti  corpore  praeslans 
lapetionides  Atlas  fuit  .  ultima  tellus 
Rege  sub  hoc  et  ponlus  erat ,  qui  Solis  anhelis 
Aequora  subdit  equis  et  fessos  excipit  axes . 

635  Mille  greges  illi  totidemque  armenta  per  herbas 
Errabant ;   et  humum  vicinia  nulla  premebant . 
Arboreae  frondes  auro  radiante  virentes 
Ex  auro  ramos  ,  ex  auro  poma  tegebant . 
'flospes  ,*  ait  Perseus  ilU  'seu  gloria  tangit 

640  Te  generis  magni ,  generis  mihi  luppiter  auctor ; 
Sive  es  mirator  rerum  ,  mirabere  nostras . 
Ilospitium  requiemque  peto  .'   memor  ille  vetustae 
Sortis  erat ;  Themis  Iianc  dcderat  Parnasia  sortem : 
*Tempus  ,  Atla  ,  veniet ,  tua  quo  spoliabitur  auro 

645  Arbor  ,  et  hunc  praedae  titulum  love  nalus  habebit  .* 
Id  metuens  soUdis  pomaria  clauserat  Atlas 
Moenibus  et  vasto  dederat  servanda  draconi , 

6* 


84  ATLA8  METAMM. 

Arcebatque  suis  exlernos  finibus  omnes. 

Huic  quoque  *vade  procul  ,  ne  longe  glorla  rerum , 

650  Quam  mentiris  /  ait  Uonge  tibi  luppiter  absit ,' 
Vimque  minis  addit  manibusque  expellere  temptat 
Cunotantem  et  placidis  nnscentem  forlia  dictis . 
Viripus  inferior  —  quis  enim  par  esset  Atlanli 
Viribus  ?  —  'at  quoniam  parvi  tibi  gratia  nostra  est , 

655  Accipe  munus  !'  ait ,  laevaque  a  parte  Medusae 
Ipse  retroversus  squalentia  protulit  ora . 
Quantus  erat ,  mons  factus  Atlas .  nam  barba  comaeque 
In  silvas  abeunt ,  iuga  sunt  umerique  manusque ; 
Quod  caput  ante  fuit ,  summo  est  in  monte  cacumen ; 

660  Ossa  lapis  fiunt .  tum  partes  auctus  in  omnes 

Grevit  in  inmensum  —  sic  di  statuistis  —  et  omne 
Cum  tot  sideribus  caelum  requievit  in  illo . 

Clauserat  Hippotades  aeterno  carcere  ventos,  f.  u. 
Admonitorque  operum  caelo  clarissimus  alto 

665  Lucifer  ortus  erat .  pennis  ligat  ille  resumptis 
Parte  ab  utraque  pedes ,  teloque  accingitur  unco , 
Et  liquidum  molis  talaribus  aera  findit. 
Gentibus  innumeris  circumque  infraque  relictis 
Aethiopum  populos  ,  Cepheaque  conspicit  arva . 

670  Illic  inmeritam  maternae  pendere  linguae 
Andromedan  poenas  inmitis  iusserat  Ammon . 
Quam  simul  ad  duras  religatam  bracchia  cautes 
Vidit  Abantiades  ,  —  nisi  quod  levis  aura  capillos 
Moverat ,  et  tepido  manabant  lumina  fletu , 

675  Marmoreum  ratus  esset  opus  —  trahit  inscius  ignes 
Et  stupet .   eximiae  correptus  imagine  formae 
Paene  suas  quatere  est  oblitus  in  aep^  pennas  . 
Ut  stetit ,  *o'  dixit  'non  istis  digna  catenis , 
Sed  quibus  inter  se  cupidi  iunguntur  amantes , 

680  Pande  requirenti  nomen  terraeque  tuumque , 
Et  cur  vincla  geras  .*  primo  silet  illa  ,  nec  audet 
Appellare  virum  virgo  ;  manibusque  modestos 
Celasset  vultus  ,  si  non  religata  fuisset. 
Lumina  ,  quod  potuit ,  lacrimis  implevit  obortis . 


IV,    648  —  720.  ANDROMEDA  85 

685  Saepius  instanti ,  sua  ne  delicla  fateri 

Nolle  viderelur  ,  nomcn  terraeque  suumque, 
Quantaque  malernae  fuerit  fiducia  formae, 
Indicat .   et  nondum  memoratis  omnibus  unda 
Insonuit ,  veniensque  inmenso  belua  ponto 

690  Imminet  et  latum  sub  pectore  possidet  aequor . 
Conciamat  virgo  .   genitor  lugubris  et  una 
Mater  adest ,  ambo  miseri ,  sed  iustius  illa . 
Nec  secum  auxilium  ,  sed  dignos  tempore  flelus 
Plangoremque  ferunt,  vinctoque  in  corpore  adhaerenl: 

695  Cum  sic  hospes  ait :  'lacrimarum  longa  manere 
Tempora  vos  poterunt ;  ad  opem  brevis   Iiora 

ferendam  est. 
Hanc  ego  si  peterem  Perseus  love  natus  et  illa, 
Quam  clausam  implevit  fecundo  luppiter  auro , 
Gorgonis  anguicomae  Perseus  superator  ,  et  alis 

700  Aerias  ausus  iactatis  ire  per  auras , 

Praeferrer  cunctis  certe  gener  .   addere  tanlis 
Dotibus  et  meritum  ,  faveant  modo  numina  ,  tempto . 
Ut  mea  sit  servata  mea  virtute  ,  paciscor .' 
Accipiunt  legem  —  quis  enim  dubitaret  ?  —  et  orant , 

705  Promittuntque  super  regnum  dotale  parentes . 
Ecce  velut  navis  praefixo  concita  rostro 
Sulcat  aquas ,  iuvenum  sudantibus  acta  lacertis , 
Sic  fera  dimotis  impulsu  pectoris  undis 
Tantum  aberat  scopulis  ,  quantum  Balearica  torto 

710  Funda  potest  plumbo  medii  transmittere  caeli: 
Cum  subito  iuvenis  pedibus  tellure  repulsa 
Arduus  in  nubes  abiit .   ut  in  aequore  summo 
Umbra  viri  visa  est ,  visam  fera   saevit  in   umbrara . 
Utque  lovis  praepes  ,  vacuo  cum  vidit  in  arvo 

715  Praebentem  Plioebo  liventia  terga  draconem, 
Occupat  aversum  ;  neu  saeva  retorqueat  ora, 
Squamigeris  avidos  figit  cervicibus  ungues : 
Sic  celeri  missus  praeceps  per  inane  volalu 
Terga  ferae  pressit ,  dexlroque  frementis  in  armo 

720  Inachides  ferrum  curvo  tenus  abdidit  hamo . 


86  PER8EUS  METAMM. 

Vulnere  laesa  gravi  modo  se  sublimis  in  auras 
Atloliit ,  modo  subdit  aquis ,  modo  more  ferocis 
Versat  apri ,  quem  turba  canum   circumsona  terret . 
Ille  avidos  morsus  velocibus  effugit  alis: 

725  Quaque  palent ,  nunc  terga  cavis  super  obsita  conchis , 
Nuna  laterum  costas ,  nunc  qua  tenuissima  cauda 
Desinit  in  piscem ,  falcato  verberat  ense . 
Belua  puniceo  mixtos  cum  sanguine  fluctus 
Ore  vomit .  maduere  graves  aspergine  pennae ; 

730  Nec  bibulis  ultra  Perseus  talaribus  ausus 

Credere  ,  conspexit  scopulum ,  qui  vertice  summo 
Stantibus  extat  aquis ,  operitur  ab  aequore  moto . 
Nixus  eo  rupisque  tenens  iuga  prima  sinistra 
Ter  quater  exegit  repetita  per  ilia  ferrum. 

735  Litora  cum  plausu  clamor  superasque  deorum 
Implevere  domos  .   gaudent,  generumque  salutant, 
Auxiliumque  domus  servatoremque  fatentur 
Cassiope  Cepheusque  pater  .  resoluta  catenis 
Incedit  virgo  ,  pretiumque  et  causa  laboris . 

740  Ipse  manus  liausta  victrices  abluit  unda : 
Anguiferumque  caput  dura  ne  laedat  harena, 
Mollit  humum  foliis  ,  natasque  sub  aequore  virgas 
Sternit ,  et  inponit  Phorcynidos  ora  Medusae . 
Virga  recens  bibulaque  etiamnum  viva  medulla   f.  ui. 

745  Vim  rapuit  monstri ,  tactuque  induruit  huius , 
Percepitque  novum  ramis  et  fronde  rigorem . 
At  pelagi  nymphae  factum  mirabile  temptant 
Pluribus  in  virgis ,  et  idem  contingere  gaudent , 
Seminaque  ex  illis  iterant  iactata  per  undas. 

750  Nunc  quoque  curaliis  eadem  natura  4^ansit, 
Duritiam  tacto  capiant  ut  ab  aere ,  quodque 
Vimen  in  aequore  erat ,  fiat  super  aequora  saxum . 

Dis  tribus  ille  focos  totidem  de  caespite  ponit, 
Laevum  Mercurio ,  dextrum  tibi ,  bellica  virgo ; 

765  Ara  lovis  media  est .  mactatur  vacca  Minervae , 
Alipedi  vitulus  ,  taurus  tibi ,  summe  deorum . 
Protinus  Andromedan  et  tanti  praemia  facti 


IV,    721  —  795.  PEH3EU8  87 

In  (Jolala  rapit:  laedas  Ilymenaeus  Amorque 
Praeculiunl;  largis  satiantur  oiloribus  ignes, 

760  Serlaque  dependent  tectis  ,  et  ubiijue  lyraeque 
Tibiaque  et  cantus  ,  animi  felicia  laeti 
Argumenta ,  sonant .   reseratis  aurea  valvis 
Atria  tota  patent ,  pulchroque  instructa  paratu 
Cepheni  proceres  ineunt  convivia  regis . 

765  Postquam  epulis  functi  generosi  munere  Baccbi 
Diffudere  animos  ,  cultusque  genusque  locorum 

767  Quaerit  Lyncides  moresque  animumque  virorum. 

769  Qui  simul  edocuit  'nunc  ,  o  fortissime  ,'  di.xit 

770  'Fare  precor  ,  Perseu  ,  quanta  virtute  ,  quibusque 
Artibus  abstuleris  crinita  draconibus  ora .' 
Narrat  Agenorides  gelido  sub  Allante  iacentem 
Esse  locum  solidae  tutum  munimine  molis; 
Cuius  in  introitu  geminas  habitasse  sorores 

775  Phorcidas  ,  unius  parlitas  luminis  usum : 
Id  se  soUerti  furtim  ,  dum  traditur  ,  astu 
Subposita  cepisse  manu  :  perque  abdita  longe 
Deviaque  et  silvis  horrentia  saxa  fragosis 
Gorgoneas  tetigisse  domos  :  passimque  per  agros 

780  Perque  vias  vidisse  hominum  simulacra  feraruuKjue 
In  silicem  ex  ipsis  visa  conversa  Medusa : 
Se  tamen  horrendae  clipei ,  quod  laeva  gerebat , 
Aere  repercusso  formam  aspexisse  Medusae : 
Dumque  gravis  somnus  colubrasque  ipsamque  tenebat, 

785  Eripuisse  caput  collo  ;  pennisque  fugacem 
Pegason  et  fratrem  matris  de  sanguine  natos . 
Addidit  et  longi  non  falsa  pericula  cursus : 
Quae  freta  ,  quas  terras  sub  se  vidisset  ab  alto , 
Et  quae  iactalis  tetigisset  sidera  pennis . 

790  Ante  expectatum  tacuit  tamen  .   excipit  unus 

Ex  numero  procerum ,  quaerens  ,  cur  sola  sororum 
Gesserit  alternis  inmixtos  crinibus  angues . 
Hospes  ait  'quoniam  scitaris  digna  relatu , 
Accipe  quaesiti  causam  .   clarissima  forma 

795  Multorumque  fuit  spes  invidiosa  procorum 


88  PER3EU3  METAMM . 

Illa  :  nec  in  tota  conspectior  ulla  capillis 
Pars  fuit .   inveni ,  qui  se  vidisse  referret . 
Hanc  pelagi  rector  templo  vitiasse  Minervae 
Dicitur  .   aversa  est  et  castos  aegide  vultus 
800  Nata  lovis  texit .   neve  lioc  inpune  fuisset , 

Go|/goneum  crinem  turpes  mutavit  in  hydros .  t.m. 
Nunc  quoque  ,  ut  attonitos  formidine  terreat  hostes , 
Pectore  in  adverso  quos  fecit ,  sustinet  angues .' 


LIBER  aUINTUS. 

Dumque  ea  Cephenum  medio  Danaeius  heros 
Agmine  commemorat ,  fremida  regalia  turba 
Atria  complentur  .   nec  coniugialia  festa 
Qui  canat ,  est  clamor ,  sed  qui   fera  nuntiet  arma : 
5  Inque  repentinos  convivia  versa  tumultus 
Assimilare  freto  possis  ,  quod  saeva  quietum 
Ventorum  rabies  motis  exasperat  undis. 
Primus  in  his  Phineus  ,  belli  temerarius  auctor , 
Fraxineam  quatiens  aeratae  cuspidis  hastam, 

10  'En ,'  ait  'en  adsum  praereptae  coniugis  ultor . 
Nec  mihi  te  pennae ,  nec  falsum  versus  in  aurum 
luppiter  eripiet .'   conanti  mittere  Cepheus 
*Quid  facis  ?'  exclamat  'quae  te  ,  germane  ,  furentem 
Mens  agit  in  facinus  ?  meritisne  haec  gratia  tantis 

15  Redditur  ?  hac  vitam  servatae  dote  rependis  ? 

Quam  tibi  non  Perseus ,  verum  si   quaeris  ,  ademit , 
Sed  grave  Nereidum  numen  ,  sed  corniger  Ammon ,, 
Sed  quae  visceribus  veniebat  belua.^onti 
Exsaturanda  meis  .  illo  tibi  tempore  rapta  est, 

20  Quo  peritura  fuit ;  nisi  si  crudelis  id  ipsum 
Exigis  ,  ut  pereat ,  luctuque  levabere  nostro . 
Scilicet  haud  satis  est ,  quod  te  spectante  revincta  est , 
Et  nullam  quod  opem  patruus  sponsusve  tuUsti:      ^ 
Insuper ,  a  quoquam  quod  sit  servata ,  dolebis 

25  Praemiaque  eripies  ?  quae  si  tibi  magna  videntur , 


IV  ,  796— V  ,  61  .  PEnaEi-s  89 

Ex  illis  scopulis  ,  iibi  erant  aflixa  ,  petishes . 
Nunc  sine  ,  qui  peliil ,  per  quem  liaec  non  orba 

senectus , 
Ferre  quod  et  merilis  et  voce  est  pactus  ;  eumque 
IS'on  tibi ,  sed  certae  praelatum  intellege  morti  .* 

30  Ille  niliil  contra  :  sed  et  hunc  et  Persea  vultu 
Allerno  spectans  ,  petat  hunc  ,  ignorat ,  an  illum : 
Cunctatusque  brevi  contortam  viribus  hastam, 
Quanlas  ira  dabat ,  nequiquam  in  Persea  misit . 
L't  stetit  illa  toro  ,  stratis  tum  denique  Perseus 

35  Exiluit ,  teloque  ferox  inimica  remisso 
Peclora  rupisset ,  nisi  post  altaria  Phineus 
Isset :  et ,  indignum  !  scelerato  profuit  ara . 
Fronte  tamen  Rhoeti  non  irrita  cuspis  adhaesit. 
Qui  postquam  cecidit  ferrumque  ex  osse  rerulsum  est , 

40  Calcitrat  et  positas  aspergit  sanguine  mensas . 
Tum  vero  indomitas  ardescit  vulgus  in  iras, 
Telaque  coniciunt ,  ct  sunt  qui  Cephea  dicunt 
Cum  genero  debere  mori  .   sed  limine  tecti 
Exierat  Cepheus  ,  testatus  iusque  fidcmque 

45  Hospitiique  deos  ,  ea  se  prohibente  moveri . 
Cellica  Pailas  adest  et  protegit  aegide  fratrem, 
Datque  animos  .  erat  Indus  Athis ,  quem  flumine  Gange 
Edita  Clematie  vitreis  peperisse  sub  undis 
Creditur  ,  egregius  forma  ,  quam  divite  cultu 

60  Augebat ,  bis  adhuc  octonis  integer  annis , 

Indutus  chlamydem  Tyriam  ,  quam  limbus  obibat 
.A.ureus  ;  ornabant  aurata  moniUa  collum 
Et  madidos  murra  curvum  crinale  capillos . 
Ille  quidem  iaculo  quamvis  distantia  misso 

55  Figere  doctus  erat ,  sed  tendere  doctior  arcus . 
Tum  quoque  lenta  manu  flectentem  cornua  Perseus 
Stipite  ,  qui  media  positus  fumabat  in  ara , 
Perculit  et  fractis  confudit  in  ossibus  ora . 
Hunc  ubi  laudatos  iactantem  in  sanguine  vultus 

60  Assyrius  vidit  Lycabas  ,  iunctissimus  illi 
£t  comes  et  veri  non  dissimulator  amoris, 


90  PEBSEUB  METAMM 

Pcstqiiam  exhalantem  sub  acerbo  vulnere  vitam 
Deploravit  Athin  ,  quos  ille  tetenderat  arcus 
Arripit  et  'mecum  tibi  sint  certamina/  dixit 

65  'Nec  longum  pueri  fato  laetabere ,  quo  plus 

Invidiae  ,  quam  laudis  habes  .*   haec  omnia   nondum 
Dixerat ,  emicuit  nervo  penetrabile  telum , 
Vitatumque  tam6n  sinuosa  veste  pependit . 
Vertit  in  hunc  harpen  spectatam  caede  Medusae 

70  Acrisioniades ,  adigitque  in  pectus  .   at  ille 
lam  moriens  ,  oculis  sub  nocte  natantibus  atra , 
Cucumspexit  Athin  ,  seque  acclinavit  in  illum , 
Et  tuiit  ad  manes  iunctae  solacia  mortis. 
Ecce  Syenites  ,  genitus  Metione  ,  Phorbas 

75  Et  Libys  Amphimedon  ,  avidi  committere  pugnam, 
Sanguine  ,  quo  late  tellus  madefacta  tepebat , 
Conciderant  lapsi .   surgenlibus  obstitit  ensis , 
Alterius  costis  ,  iugulo  Phorbantis  adactus  . 
At  non  Actoriden  Erytum ,  cui  lata  bipennis 

80  Telum  erat ,  hamato  Perseus  petit  ense  ,  sed  altis 
Extantem  signis  murraeque  in  pondera  massa 
Ingentem  manibus  tollit  cratera  duabus, 
Infligitque  viro  .  rutilum  vomit  ille  cruorem 
Et  resupinus  humum  moribundo  vertice  pulsat. 

85  Inde  Semiramio  Polydaemona  sanguine  cretum 
Caucasiumque  Abarin  Sperchionidenque  Lycetum 
Intonsumque  comas  Helicem  Phlegyanque  Clytumque 
Sternit ,  et  extructos  morientum  calcat  acervos . 
Nec  Pliineus  ausus  concurrere  comminus  hosti, 

90  Intorquet  iaculum  :  quod  detulit  error  in  Idan , 
Expertem  frustra  belli  et  neutra  arflis  secutum. 
lile  tuens  oculis  inmitem  Phinea  torvis 
'Quandoquidem  in  pai'tes'  ait  'abstrahor  ,  accipe , 

Phineu , 
Quem  fecisti  hostem ,  pensaque  hoc  vulnere  vulnus'  — 

95  lamque  remissurus  tractum  de  corpore  telum 
Sanguine  defectos  cecidit  collapsus  in  artus . 
Tum   quoque  Cephenum  post  regem  primus  Hodites 


V,    62  —  134.  PERBEU5  91 

Ense   iacet  Clymeni :  Prothoenora  percutit  Hypseus , 
Hypsea  Lyncides  ,   fuit  et  grandaevus  in  illis 

100  Emathion  ,  aequi  cultor  timidusque  deorum ; 
Qui ,  quoniam  prohibent  anni  beilare  ,  loquendo 
Pugnat  et  incessit  scelerataque  devovet  arnia 
Iluic  Chromis  ampiexo  tremulis  altaria  paimis 
Decutit  ense  caput ;  quod  protinus  incidit  arae 

105  Atque  ibi  semianimi  verba  exsecrantia  Hngua 
Edidit ,  et  medios  aniraam  expiravit  in  ignes . 
Hinc  gemini  fratres  Broleasque   et  caestibus  Ammon 
Invictus  ,  vinci  si  possent  caestiLus  enses, 
Phinea  cecidere  manu  ,  Cererisque  sacerdos 

110  Ampycus  ,  albenti  velatus  tempora  vitta . 

Tu  quoque  ,  Lampetide  ,  non  hos  adhibendus  ad  usus , 
Sed  qul ,  pacis  opus  ,  cilharam   cum   voce   moveres , 
lussus  eras  celebrare  dapes  festumque  canendo . 
Cui  procul  astanti  plectrumque  inbelle  tenenti 

115  Pettalus  irridens  'Stygiis  cane  cetera'  dixit 
'Manibus'  et  laevo  mucronem  tempore  fixit . 
Concidit ,  et  digilis  morientibus  ille  retentat 
Fila  lyrae  ;  casuque  fuit  miserabile  carmen . 
Nec  siuit  hunc  inpune  ferox  cecidisse  Lycormas, 

120  Raplaque  de  dextro  robusta  repaguia  posti 
Ossibus  inlisit  mediae  cervicis  .   at  ille 
Procubuit  terrae  mactati  more  iuvenci. 
Demere  temptabat  laevi  quoque  robora  postis 
Cinypliius  Pelates  :  temptanti  dextera  fixa  est 

126  Cuspide  Marmaridae  Corythi ,  lignoque  cohaesit. 
Haerenti  latus  hausit  Abas  :  nec  corruit  ille , 
Sed  retinente  manum  moriens  e  poste  pependit. 
Sternitur  et  Menaleus ,  Perseia  castra  secutus, 
Et  Nasamoniaci  Dorylas  ditissimus  agri; 

130  Dives  agri  Dorylas  ,  quo  non  possederat  alter 
Latius  ,  aut  totidem  loliebat  turis  acervos . 
Huius  in  obliquo  missum  stetit  inguine  ferrum; 
Letifer  ille  locus  .   quem  postquam  vulneris  auctor 
Singultanteni  animam  et  versantem  lumina  vidit 


92  PERSEUS  METAMM . 

135  Bactrhis  Halcyoneus ,  'hoc ,  quod  pi  emis'  inquit  'liabeto 
De  tot  agris  terrae'  corpusque  eisangue  reliquit. 
Torquet  in  hunc  hastam  calido  de  vulnere  raptani 
Ultor  Abantiades  ,  media  quae  nare  recepta 
Cervice  exacta  est ,  in  partesque  eminet  ambas . 

140  Dumque  manum  Fortuna  iuvat,  Clytiumque  Claninque, 
^latre  satos  una ,  diverso  vulnere  fudit . 
Nam  Clytii  per  utrumque  gravi  librata  lacerto 
Fraxinus  acta  femur  :  iaculum  Clanis  ore  momordit . 
Occidit  et  Celadon  Mendesius  :  occidit  Astreus , 

145  Matre  Palaestina  ,  dubio  genitore  creatus: 
Aethionque  sagax  quondam  ventura  videre, 
Tunc  ave  deceptus  falsa  :  regisque  Thoactes 
Armiger ,  et  caeso  genitore  infamis  Agyrtes . 
PIus  tamen  exhausto  superest .  namque  omnibus  unum 

150  Opprimere  est  animus  .   coniurata  undique  pugnant 
Agmina  pro  causa  meritum  inpugnante  fidemque. 
Hac  pro  parte  socer  frustra  pius  et  nova  coniunx 
Cum  genetrice  favent  ululatuque  atria  complent. 
Sed  sonus  armorum  superat  gemitusque  cadentum, 

155  PoIIutosque  semel  multo  Bellona  penates 

Sanguine  perfundit  renovataque  proelia  miscet. 
Gircueunt  unum  Phineus  et  mille  secuti 
Phinea  .   tela  volant  hiberna  grandine  plura 
Praeter  utrumque  latus  praeterque  et  lumen  et  aures  . 

160  Applicat  liinc  umeros  ad  magnae  saxa  columnae , 
Tutaque  terga  gerens  adversaque  in  agmina  versus 
Sustinet  instantes  .   instabat  parte  sinistra 
Chauonius  Molpeus  ,  dextra  Nabataeus  Ethemon . 
Tigris  ut  auditis  diversa  valle  duorum 

165  Extimulata  fame  mugilibus  arraentol-um 

Nescit ,  utro  potius  ruat ,  et  ruere  ardet  utroque : 
Sic  dubius  Perseus  ,  dextra  laevane  feratur  , 
Molpea  traiecti  summovit  vulnere  cruris, 
Contentusque  fuga   est  :   neque    enim   dat   tempus 

Ethemon ; 

170  Sed  furit  et ,  cupiens  alto  dare  vulnera  collo, 


V  ,    135  —  207  .  PERSEUB  93 

Non  circumspectis  exactum  viribus  ensem 
Fregil  in  exlrema  percussae  parte  columnae : 
Lanimina  dissiluit  ,  dominique  in  gutture  fixa  esl . 
Non  tamen  ad  lelum  causas  satis  illa  valenfes 

175  Plaga  dedit :  trepidum  Perseus  et  inermia  frustra 
Bracchia  tendentem  Cyllenide  confodit  harpe . 
Verum  ubi  virtutem  turbae  succumbere  vidit, 
'Auxilium  ,'  Perseus  'quoniam  sic  cogitis  ipsi,'  t.nv. 
Dixit  'ab  hoste  petam  .  vultus  avertite  vestros, 

180  Siquis  amicus  adest !'  et  Gorgonis  extulit  ora . 
'Quaere  alium  ,  tua  quem  nioveant  miracula'  dixit 
Thescelus  ;  utque  mami  iaculum  .fatale  parabat 
Mittere ,  in  hoc  haesit  signum  de  marmore  gestu . 
Proximus  huic  Ampyx  animi  plenissima  magnl 

185  Pectora  Lyncidae  giadio  petit ;  inque  petendo 
Dextera  diriguit ,  nec  citra  mola  nec  ultra . 
At  Nileus  ,  qui  se  genitum  septemplice  Nilo 
Ementitus  erat ,  clipeo  quoque  flumina  septem 
Argento  partim  ,  partim  caelaverat  auro , 

190  'Aspice  ,'  ait  *Perseu  ,  nostrae  primordia  gentis : 
Magna  feres  tacitas  solacia  mortis  ad  umbras, 
A  tanto  cecidisse  viro'  —  pars  ultima  vocis 
In  medio  suppressa  sono  est ,  adapertaque  velle 
Ora  loqui  credas  ,  nec  sunt  ea  pervia  verbis . 

195  Increpat  hos  'vitio'  que  'animi ,  non  viribus'  inquit 
*Gorgoneis  torpetis  ;'  Eryx  'incurrite  mecum 
Et  prosternite  humi  iuvenem  magica  arma  moventem !' 
Incursurus  erat :  tenuit  vestigia  tellus , 
Inmotusque  silex  armataque  mansit  imago . 

200  Ili  tamen  ex  merilo  poenas  subiere  .   sed  unus 

Miles  erat  Persei ,  pro  quo  dum  pugnat^  Aconteus, 
Gorgone  conspecta  saxo  concrevit  oborto . 
Quem  ratus  Astyages  etiamnum  vivere ,  longo 
Ense  ferit .   sonuit  tinnilibus  ensis  acutis . 

205  Dum  stupet  Astyages  ,  naturam  traxit  eandem , 
Marmoreoque  manet  vultus  mirantis  in  ore . 
Nomina  ionga  mora  est  media  de  plebe  virorum 


94  PEK3EUB  METAMM . 

Dicere  .  bis  centum  restabant  corpora  piignae , 
Gorgone  bis  centiim  riguerunt  corpora  visa . 

210  Paenitet  iniusti  tunc  denique  Phinea  belli . 
Sed  quid  agat  ?  simulacra  videt  diversa  figuris , 
Agnoscitque  suos  ,  et  nomine  quemque  vocatum 
Poscit  opem  ,  credensque  parum  ,  sibi  proxima  tangit 
Corpora :  marmor  erant  .   avertitur  ,  atquc  ita  supplex 

215  Confessasque  manus  obliquaque  bracchia  tendens 
'Vincis  ,'  ait  Terseu  :  remove  tua  monstra  ,  tuaeque 
Saxificos  vultus ,  quaecumque  ea  ,  tolle  Medusae : 
Tolle  ,  precor  .  non  nos  odium  regnique  cupido 
Compulit  ad  bellum  :  pro  coniuge  movimus  arma . 

220  Causa  fuit  meritis  mehor  tua  ,  tempore  nostra. 
Non  cessisse  piget .  nihil ,  o  fortissime  ,  praeter 
Hanc  animam  concede  mihi  :  tua  cetera  sunto  .* 
Talia  dicenti  neque  eum  ,  quem  voce  rogabat , 
Respicere  audenti  'quod  ,'  ait  Himidissime  Phineu , 

225  Et  possum  tribuisse  et  magnum  est  munus  inerti , 
Pone  metum  ,  tribuam  .   nullo  violabere  ferro . 
Quin  etiam  mansura  dabo  monimenta  per  aevum; 
Inque  domo  soceri  semper  spectabere  nostri, 
Ut  mea  se  sponsi  soletur  imagine  coniunx  .* 

230  Dixit ,  et  in  partem  Phorcynida  transtulit  illam , 
Ad  quam  se  trepido  Phineus  obverterat  ore . 
Tum  quoque  conanti  sua  vertere  lumina  cervix 
Deriguit ,  saxoque  oculorum  induruit  umor . 
Sed  tamen  os  timidum  vultusqiie  in  marmore  supplex 

235  Summissaeque  manus  faciesque  obnoxla  mansit . 
Victor  Abantiades  patrios  cum  coniuge  muros 
Intrat ,  et  inmeriti  vindex  ultorque-^arentis 
Aggreditur  Proetum  :  nam  fratre  per  arma  fugato 
Acrisioneas  Proetus  possederat  arces . 

240  Sed  nec  ope  armorum  ,  nec  ,  quam  male  ceperat,  arce 
Torva  colubriferi  superavit  lumuia  monstri.         f .  w. 
Te  tamen  ,  o  parvae  rector ,  Polydecta  ,  Seriphi , 
Nec  iuvenis  virtus  per  tot  spectata  labores 
Nec  mala  mollierant .   sed  inexorabile  durus 


V,    208  —  281.  HIPPOCRENK  95 

245  Exerces  odium  ,  nec  iniqua  flnis  in  ira  est , 
Delreclas  etiam  laudem  ,  fictamque  Medusae 
Arguis  esse  necem  .   'dablmus  tibi  pignera  veri . 
Parcite  luminibus  !'  Perseus  ait ,  oraque  regis   t.M. 
Ore  Medusaeo  silicem  sine  sanguine  fecit . 

250      Hactenus  aurigenae  comitem  Tritonia  fratri 
Se  dedit  .   inde  cava  circumdata  nube  Seriphon 
Deserit ,  a  dextra  Cythno  Gyaroque  relictis, 
Quaqiie  super  pontum  via  visa  brevissima  ,  Thebas 
Virgineumque  Ilelicona  petit  .   quo  monte  potita 

255  Constitit ,  et  doctas  sic  est  affata  sorores : 
'Fama  novi  fontis  nostras  pervenit  ad  aures, 
Dura  Medusaei  quem  praepetis  ungula  rupit. 
Is  mihi  causa  viae  .   volui  mirabile  factum 
Cernere  .  vidi  ipsum  materno  sanguine  nasci  .* 

260  Excipit  Uranie  'quaecumque  est  causa  videndi 
Has  tibi ,  diva  ,  domos  ,  animo  gratissima  nostro. 
Vera  tamen  fama  est ,  et  Pegasus  huius  origo 
Fontis'  et  ad  latices  deduxit  Pallada  sacros . 
Quae  mirata  diu  factas  pedis  ictibus  undas, 

265  Silvarum  lucos  circumspicit  antiquarum, 

Antraque  et  innumeris  distinctas  floribus  herbas : 
Felicesqiie  vocat  pariter  studioque  locoque 
Mnemonidas  .   qiiam  sic  afTata  est  una  sororum : 
'0,  nisi  te  virtus  op«ra  ad  maiora  tulisset, 

270  In  partem  ventura  chori  Tritonia  nostri , 

Vera  refers  ,  meritoque  probas  artesque  locumque : 
Et  gratam  sortem  ,  tutae  modo  simus  ,  habemus . 
Sed  —  vetitum  est  adeo  sceleri  nihil  —  omnia  terrent 
Virgineas  menles  ,  dirusque  ante  ora  Pyreneus 

275  Vertitur  ,  et  nondum  tota  me  mente  recepi . 
Daulida  Threlcio  Phoceaque  milite  rura 
Ceperat  ille  ferox  ,  iniustaque  regna  tenebat . 
Templa  petehamus  Parnasia  :  vidit  euntes, 
Nostraque  fallaci  veneratus  numina  vultu 

280  "Mnemonides  ,'  cognorat  enim  ,  'consistite  ,'  dixil 
'Nec  dubitate,  precor,  tecto  grave  sidus  et  imbrem'  — 


96  PIKHIDE8  METAMM . 

Imber  erat  —  Mtare  meo  .   subiere  minores' 
Saepe  casas  superi ."   dictis  et  tempore  motae 
Annuimusque  viro  ,  primasque  intravimus  aedes . 

285  Desierant  imbres  ,  victoque  aquiionibus  austro 
Fusca  repurgato  fugiebant  nubila  caelo . 
Impetus  ire  fuit .   claudit  sua  tecta  Pyreneus  , 
Vimque  parat .   quam  nos  sumptis  efTugimus  aiis. 
Ipse  secuturo  similis  stetit  arduus  arce , 

290  '^Qua'  que  Via  est  vobis  ,  erit  et  mihi'  dixit  'eadem ," 
Seque  iacit  vecors  e  ?ummae  culmine  turris, 
Et  cadit  in  vultus  ,  discussique  ossibus  oris 
Tundit  humum  moriens  scelerato  sanguine  tinctam .' 
Musa  loquebatur ;  pennae  sonuere  per  auras, 

295  Voxque  salutantum  ramis  veniebat  ab  altis . 

Suspicit ,  et  linguae  ,  quaerit ,  tam  certa  loquentes 
Unde  sonent ,   hominemque  putat  love  nata  locutum . 
Ales  erat .   numeroque  novem  ,  sua  fata  querentes , 
Institerant  ramis  imitantes  omnia  picae . 

300  Miranti  sic  orsa  deae  dea  .   'nuper  et  istae 
Auxerunt  volucrum  victae  certamine  turbam. 
Pieros  has  genuit  Peilaeis  dives  in  arvis: 
Paeonis  Euippe  mater  fuit .  illa  potentem 
Lucinam  noviens  ,  noviens  paritura  ,  vocavit . 

305  Intumuit  numero  stolidarum  turba  sororum , 
Perque  tot  Haemonias  et  per  tot  Achaidas  urbes 
Huc  venit  et  taU  committit  proelia  voce: 
"Desinite  indoctum  vana  dulcedine  vulgus 
Fallere  .  nobiscum  ,  siqua  est  fiducia  vobis , 

310  Thespiades  ,  certate  ,  deae  .   nec  voce  ,  nec  arte 
Vincemur  :  totidemque  sumus  .  vef-cedite  victae 
Fonte  Medusaeo  et  Hyantea  Aganippe, 
Vel  nos  Emathiis  ad  Paeonas  usque  nivosos 
Cedamus  campis  .   dirimant  cerlamina  nymphae ." 

315  Turpe  quidem  contendere  erat ,  sed  cedere  visum 
Turpius  .   electae  iurant  per  flumina  nymphae , 
Factaque  de  vivo  pressere  sediiia  saxo . 
Tunc  sine  sorte  prior  quae   se  certare  professa  est, 


V,282~au5.  xyfHoiita  97 

Bella  canil  supeium  lalso(|ue  in  honore  Gigaiilas 

320  Ponit ,  et  exlenuat  niagiiorum  facta  deorum : 
Emissumque  ima  de  sede  Typlioea  terrae 
Caolitibus  fecisse  metum  ,  cunclosque  dedisse 
Terga  fugae  ,  donec  fessos  Aegyptia  lellus 
Ceperit  et  seplem  discretus  in  ostia  Nilus . 

325  IIuc  quoque  terrigenam  venisse  Typhoea  narrat, 
Et  se  mentitis  suj)eros  celasse  figuris :  '.  i»" 

**Duxque  gregis'  dixit  'fit  iuppiter  ;  unde  recurvis 
Nunc  quoqiie  formalus  Libys  est  cum  cornibus  Ammon  : 
Delius  in  corvo  ,  proles  Semelela  capro , 

330  Feie  soror  Plioebi ,  nivea  Salurnia  vacca , 
Pisce  Veiius  ialuit ,  Cylleniiis  ibidis  alis  .'* 
Hactenus  ad  citliaram  vocalia  moverat  ora . 
Poscimur  Aonidcs  —  sed  forsitan  otia  non  sinl, 
Nec  nostris  praebere  vacet  tibi  cantibus  aures?' 

335  'Ne  dubita  ,  vestrumque  mihi  refer  ordine  carmen' 
Pallas  ait ,  nemorisque  levi  consedit  in  umbra . 
Musa  refert :  'dedimus  summam  certaminis  uni . 
Surgit ,  et  inmissos  hedera  collecta  capillos 
Calliope  querulas  praetemptat  pollice  cboidas, 

340  Atque  haec  percussis  subiungit  carmina  nervis . 
"Prima  Ceres  unco  glaebam  dimovit  aratro  , 
Prima  dedit  fruges  alimentaque  mitia  terris, 
Prima  dcdit  leges  :  Cercris  sunt  oumia  munus . 
lUa  canenda  milii  est .  utinam  modo   dicere    possenj 

345  Cannina  digna  dea  :  certe  dea  carmine  digna  est . 
Vasta  Gigonleis  ingcsta  est  iiisula  membris 
Trinacris  ,  et  magnis  subieciiiiii  rnolibus  urguet 
Aetherias  ausum  sperare  Typhoea  sedes . 
Nititur  ille  quidem  ,  pugnatque  resurgere  saepe : 

350  Dextra  sed  Ausonio  manus  est  subiecta  Peloro, 
Laeva  ,  Pachyne  ,  tibi :  Lilybaeo  crura  premuntur : 
Degravat  Aetna  caput .   sub  qua  resupinus  harenas 
Eiectat ,  flammamque  ferox  vomit  ore  Typhoeus . 
Saepe  remoliri  luctatur  pondera  terrae, 

355  Oppidaque  et  niagnos  devolvere  corpore  montes; 
oviD .  n .  7 


98  PB08EEPISA  METAMM . 

Inde  tremit  tellus  et  rex  pavet  ipse  silentum, 
Ne  pateat  laloqiie  soium  relegatur  hiatu, 
Inmissusque  dies  trepidantes  terreat  umbras . 
Ilanc  metuens  cladem  tenebrosa  sede  tyrannus 

360  Exierat ,  curruque  atrorum  vectus  equorum 
Ambibat  Siculae  cautus  fundamina  terrae . 
Postquam  exploratum  satis  est ,  ioca  nulla  labare , 
Depositique  metus ,  videt  liunc  Erycina  vagantem 
Monte  suo  residens  ,  natumque  amplexa  volucrem 

365  "'Arma  manusque  meae  ,  mea  ,  nate  ,  potentia  ,'  dixit 
'Illa ,  quibus  superas  omnes  ,  cape  tela ,  Cupido , 
Inque  dei  pectus  celeres  molire  sagittas, 
Cui  triplicis  cessit  fortuna  novissima  regni. 
Tu  superos  ipsumque  lovem  ,  tu  numina  ponti 

370  Victa  domas  ipsumque  ,  regit  qui  numina  ponti . 
Tartara  quid  cessant  ?  cur  non  matrisque  tuumque 
Imperium  profers  ?  agitur  pars  tertia  mundi . 
Et  tamen  in  caelo  ,  quae  iam  patientia  nostra  est, 
Spernimur  ac  mecum  vires  minuuntur  Amoris . 

375  Pallada  nonne  vides  iaculatricemque  Dianam 
Abscessisse  mihi  ?  Cereris  quoque  filia  virgo, 
Si  patiemur  ,  erit :  nam  spes  affectat  easdem . 
At  tu  pro  socio  ,  siqua  est  ea  gratia ,  regno 
lunge  deam  patruo .'"  dixit  Venus  .  ille  pharelram 

380  Solvit  et  arbitrio  matris  de  mille  sagittis 
Unam  seposuit ,  sed  qua  nec  acutior  ulla 
Nec  minus  incerta  est»,  nec  quae  magis  audiat  arcus ; 
Oppositoque  genu  curvavit  flexile  cornum 
Inque  cor  hamata  percussit  harundine  Ditem. 

385      iland  procul  Hennaeis  lacus  esT^  moenibus  altae , 
Nomine  Pergus  ,  aquae  .   non  illo  plura  Caystros 
Carmina  cycnorum  labentibus  audit  in  undis . 
Silva  coronat  aquas  cingens  latus  omne,  suisque 
Frondibus  ut  velo  Phoebeos  summavet  ignes. 

390  Frigora  dant  rami ,  Tyrios  humus  umida  flores : 
Perpetuum  ver  est .   quo  dum  Proserpina  luco 
Ludit,  et  aut  violas  aut  candida  lilia  carpit, 


V  ,  356-4-29.  cvA.NK  9^ 

Dumque  puellari  sludio  calathosque  sinuriKiuc 
Implet ,  et  aequales  certat  superare  legeudo , 

395  Paene  siniul  visa  est  dilectaque  raptaque  Dili : 

Usque  adeo  est  properatus  amor  .   dea  territa  maesto 
Et  matrem  et  comites  ,  sed  matrem  saepius  ,  ore 
Clamat ;  et  ut  summa  vestem  laniarat  ab  ora , 
Collecti  flores  tunicis  cecidere  remissis . 

400  Tantaque  simplicitas  puerilibus  afl^uit  annis , 
Haec  quoque  virgineum  movit  iactura  dolorem . 
Raptor  agit  currus  ,  et  nomine  quemque  vocatos 
Exliortalur  equos  ,  quorum  per  colla  iubasque 
Excutit  obscura  tinctas  ferrugine  habenas ; 

405  Perque  lacus  sacros  el  olentia  sulpure  fertur 
Stagna  Palicorum ,  rupta  ferventia  terra, 
Ei  qua  Bacchiadae ,  bimari  gens  orta  Corintho, 
Inler  inaequales  posuerunt  moenia  portus . 
Est  medium  Cyanes  et  Pisaeae  Arethusae, 

410  Quod  coit  angustis  inclusum  cornibus  aequor. 

Hic  fuit ,  a  cuius  stagnum  quoque  nomine  dictum  esi , 
Inter  Sicelidas  Cyane  celeberrima  nymphas . 
Gurgite  quae  medio  summa  tenus  extilit  alvo, 
Agnovitque  deam  .    "'uec  longius  ibitis  !'  infjuit 

415  'Non  potes  invitae  Cereris  gener  esse  :  roganda , 
Non  rapienda  fuit .   quodsi  componere  magnis 
Parva  mihi  fas  est ,  el  me  dilexit  Anapis ; 
Exorala  tamen  ,  nec  ,  ut  haec ,  exterrita  nupsi  .'*' 
Dixit ,  et  in  partes  diversas  bracchia  tendens 

420  Obstitit .  haud  ultra  tenuit  Saturnius  iram, 
Terribilesque  hortatus  equos  in  gurgitis  ima 
Contorlum  vahdo  sceptrum  regale  lacerto 
Condidit .  icta  viam  tellus  in  Tartara  fecil 
Et  pronos  currus  medio  cratere  recepit. 

425  Al  Cyane  raplamque  deam  contemptaque  fontis 

lura  sui  maerens ,  inconsolabile  vulnus  f.  irui. 

Mente  gerit  tacita ,  lacrimisque  absumitur  omnis : 
Et  quarum  fuerat  magnum  modo  numen ,  in  illas 
Extenuatur  aquas  .   molliji  membra  videres, 

7* 


100  8TELI0  METAMM . 

430  Ossa  pati  flexus  ,  ungues  posuisse  rigorem : 

Primaque  de  tola  tenuissima  quaeque  liquescunt, 
Cacrulei  crines  digitique  et  crura  pedesque ; 
Nam  brevis  in  gelidas  membris  exiJibus  undas 
Transitus  est  .    post  hacc  umeri  tergusque  latusque 

435  l*ectoraque  in  tenues  abeunt  evanida  rivos . 
Denique  pro  vivo  vitiatas  sanguine  venas 
Lympha  subit ,  restalque  nihii ,  quod  prendere  possis , 

Interea  pavidae  nequiquam  filia  matri 
Omnibus  est  terris  ,  omni  quaesita  profundo . 

4iv)  Illam  non  udis  veniens  Aurora  capillis 

Cessantem  vidit ,  non  Hesperus  .  illa  duabus 
Flammiferas  pinus  manibus  succendit  ab  Aetna 
Perque  pruinosas  tulit  inrequieta  tenebras : 
Rursus  ubi  aima  dies  hehf^tarat  sidera  ,  natam 

445  Solis  ah  occasu  solis  quaerehat  ad  ortus . 
Fessa  labore  sitim  collegerat ,  oraque  nulli 
CoUuerant  fontes  :  cum  tectam  stramine  vidit 
Forte  casam ,  parvasque  fores  pulsavit  .   at  inde 
Prodit  anus  ,  divamque  videt ,  lymphamque  roganti 

450  Dulce  dedit ,  tosta  quod  texerat  ante  polenta . 
Dum  bibit  ilia  datum  ,  duri  puer  oris  et  audax 
Constitit  ante  d«am  ,  risitque  ,  avidamque  vocavit . 
Offensa  est ,  neque  adhuc  epota  parte  loquentem 
Cum  liquido  mixta  perfudit  diva  polenta. 

455  Combibit  os  niaculas  ,   et  quae  modo  bracchia 

gessit,  f.  ur.. 
Crura  gerit ;  cauda  est  mutatis  addita  membris : 
Inque  brevem  formam  ,  ne  sit  vis  magna  nocendi , 
Contrahitur ,  parvaque  minor  mensitra  lacerla  est . 
Mirantem  flentemque  et  tangere  monstra  parantem 

4C0  Fugil  anum ,  latebramque  petit ;  aptumque  pudori 
Nomen  liabet ,  variis  stillatus  corpora  guttis. 

Quas  dea  per  terras  et  quas  erraverit  undas, 
Dicere  longa  mora  est .   quaerenti  defuit  orbis . 
Sicaniam  repetit :  dumque  omnia  lustrat  eundo , 

465  Venit  et  ad  Cyanen  .  ea  ni  mutata  fuisset , 


V  ,  430—502.  CEBES  101 

Omnia  narrasset .   sed  et  os  et  lingua  volenti 
Dicere  non  aderant ,  nec  qiio  loquerelur  ,  liabihat. 
Signa  tamen  manifesla  dedit ,  notamque  parenli 
Illo  forte  loco  delapsam  in  gurgite  sacro 

470  Persephones  zonam  summis  ostendit  in  undis . 

Quam  simul  agnovit ,  lamquam  tunc  deni^iue  raplam 

Scisset ,  inornatos  laniavit  diva  capillos , 

Et  repetita  suis  percussit  pectora  palmis . 

Nescit  adhuc  ,  ubi  sit :  terras  tamen  increpat  omnes 

475  Ingratasque  vocat  nec  frugum  munere  dignas, 
Trinacriam  anle  alias  ,  in  qua  vesligia  damni 
Repperit .   ergo  illic  saeva  vertentia  glaebas 
Fregit  aratra  manu  ,  parilique  irata  coionos 
Ruricolasque  boves  leto  dedit ,  arvaque  iussit 

480  Fallere  depositum  ,  vitialaque  semina  fecit . 
Feriilitas  terrae  lalum  vulgata  per  orbem 
Falsa  iacet :  primis  segetes  moriuntur  in  herbis , 
Et  modo  sol  nimius  ,  nimius  modo  corripit  imber ; 
Sideraque  ventique  nocent ,  avidaeque  volucres 

485  Semina  iacta  legunt ;  lolium  tribulique  fatigant 
Triticeas  messes  et  inexpugnabile  gramcn . 
Tum  caput  Eleis  Alphelas  extulit  undis, 
Rorantesque  comas  a  fronte  removit  ad  aures, 
Alque  ait  '"o  loto  quaesitae  virginis  orbe 

490  Et  frugum  genetrix  ,  inmensos  siste  labores , 
Neve  tibi  fidae  violenta  irascere  terrae . 
Terra  nihil  meruit ,  patuitque  invita  rapinae . 
Nec  sum  pro  patria  supplex :  huc  hospita  veni . 
Pisa  mihi  patria  est ,  et  ab  Elide  ducimus  ortus : 

495  Sicaniam  peregrina  colo  .   sed  gratior  omni 

Haec  mihi  terra  solo  est .  hos  nunc  Arethusa  penales , 
Ilanc  habeo  sedem :  quam  tu  ,  raitissima ,  serva . 
Mota  loco  cur  sim  tantique  pcr  aequoris  undas 
Advehar  Orlygiam  ,  veniet  narratibus  hora 

500  Tempestiva  meis ,  cum  tu  curaqiif.  lcvata 
Et  vultas  melioris  eris  .   mihi  pervia  lellus 
Praebet  iler ,  subterque  imas  ablata  cavernas 


102  cEREs  METAMM . 

Ilic  capiit  attollo  dosuetaqiie  sidera  cerno . 
Ergo  diim  Stygio  siih  terris  gurgite  labor, 

605  Visa  tua  est  oculis  illic  Proserpina  nostris : 

Illa  quidem  tristis  ,  neque  adhuc  inlerrlta  vullu , 
Sed  regina  tamen  ,  sed  opaci  maxima  mundi , 
Sefl  tamen  inferni  pollens  niatrona  tyranni."' 
Mater  ad  auditas  stupuit  ceu  saxea  voces, 

610  Attonitaeque  diu  similis  fuit .   utque  dolore 
Pulsa  gravi  gravis  est  amentia  ,  curribus  oras 
Exit  in  aetherias  .  ibi  toto  nubila  vultu 
Ante  lovem  passi?  stetit  invidiosa  capillis, 
*"Pro'  que  *meo  veni  supplex  libi,  Inppiter,'  inquit 

515 'Sanguine  ,  proque  tuo  .  si  nulla  est  gratia  matris, 
Nata  patrem  moveat .   neu   sit  tibi  cura  ,  precamur, 
Vilior  illius  ,  quod  nostro  est  edita  partu . 
En  quaesita  diu  tandem  mihi  nata  reperta  est; 
Si  reperire  vocas  amittere  certius  ,  aut  si 

520  Scire  ,  ubi  sit,  reperire  vocas  .  quod  rapta,  feremus, 
Dummodo  reddat  eam  .   neque  enim  praedone  marito 
Filia  digna  tua  est  —  si  iam  mea  filia  non  est .'" 
luppiter  excepit  "'commune  est  pignus  onusque 
Nata  mihi  tecum  .   sed  si  modo  nomina  rebus 

526  Addere  vera  placet ,  non  hoc  iniuria  factum, 

Verum  amor  est .  neque  erit  nobis  gener  ille  pudori , 
Tu  modo  ,  diva  ,  velis  .  iit  desint  cetera ,  qiiantum  est 
Esse  lovis  fratrem  !  quid  quod  non  cetera  desunt 
Nec  cedit  nisi  sorte  mihi  .   sed  lanta  cupido 

630  Si  tibi  discidii  est ,  repetet  Proserpina  caelum, 
Lege  tamen  certa  ,  si  nullos  contigit  illic 
Ore  cibos  :  nam  sic  Parcarum  foedere^aiitum  est  .*" 

Dixerat .   at  Cereri  certum  est  educere  nalam . 
Non  ita  fata  sinunt ,  quoniam  ieiunia  virgo 

535  Solverat  et  cultis  dum  simplex  errat  in  hortis , 
Poeniceum  curva  decerpserat  arbore  pomum, 
Gluptaqiie  callenti  septem  de  cortice  grana 
Presserat  ore  suo  ;  solusque  ex  omnibus  illud 
Ascalaphus  vidit ,  quem  quondam  dicitur  Orphne , 


V  ,  603—576  .  «iRENES  103 

540  Inler  Avornales  liaud  igiiolissima  nyniphas, 
Ex  Acheronte  suo  silvis  peporisse  suh  alris; 
Vidil ,  et  indicio  redilum  crudelis  ademit. 
Ingerauit  regina  Erebi  ,  testemque  profanam 
Fecit  avem  ,  sj)arsumque  ca])ut  Phlegethontide  Iym])ha 

645  In  roslrum  et  plumas  et  grandia  lumina  vertit .   f- i* 
lile  sibi  ablatus  fulvis  amicitur  in  alis, 
Inque  caput  crcscit ,  longosque  reflectitur  ungues, 
Vixque  movet  natas  per  inertia  bracchia  pcnnas : 
Foedaque  fit  volucris  ,  venturi  nunlia  luctus , 

650  Ignavus  hubo  ,  dirum  morlalibus  omen . 

Hic  lamen  indicio  poenam  linguaque  videri 
Commeruisse  potest .   vobis  ,  Acheloides  ,  unde  t.ui. 
Pluma  pedesque  avium  ,  cum  virginis  ora  geralis? 
An  quia  ,  cum  legeret  vernos  Proserpina  flores, 

655  In  comitum  numcro  ,  doctae  Sirenes  ,  eralis? 
Quam  postquam  toto  frustra  quaesistis  in  orbe, 
Protinus  ut  vestram  sentirent  aequora  curam, 
Posse  super  fluctus  alarum  insistere  remis 
Oplastis ,  faciiesque  deos  habuistis ,  et  artus 

560  Vidistis  vestros  subitis  flavescere  pennis, 

Ne  tamen  ille  canor  mulcendas  nalus  ad  aures 
Tantaque  dos  oris  linguae  deperderet  usum , 
Virginei  vultus  et  vox  Immana  remansit . 
At  medius  fratrisque  sui  maestaeque  sororis 

665  luppiler  ex  aequo  volventem  dividit  annum : 
Nunc  dea  ,  regnorum  numen  commune  duorum , 
Cum  matre  est  totidem  ,  lotidem  cum  coniuge  menses  . 
Vertitur  extemplo  facies  et  mentis  et  oris; 
Nam  modo  quae  polerat  Diti   quoque   maesta  videri , 

870  Laela  deae  frons  est ,  ut  sol  ,  qui  tectus  aquosis 
Nuhibus  ante  fuit ,  victis  e  nubibus  exit. 

Exigit  alma  Ceres ,  nata  secura  recepta , 
Quae  tibi  causa  fugae  ,  cur  sis,  Arethusa,  sacer  fons  ? 
Conticuere  undae  ,  quarum  dea  sustulit  alto 

675  Fonle  caput ,  viridesque  manu  siccata  capiilos 
Fluminis  Elei  veteres  narravit  amores. 


1G4  ARETHU8A  METAMM  . 

"Tars  ego  nympharum  ,  qnae  sunt  in  AchaTcle  /  dixit 
'Una  fui :  ncc  me  studiosius  altera  saltus 
Legit ,  nec  posuit  studiosius  altera  casses . 

580  Sed  quamvis  forniae  numquam  mihi  fama  petita  esl, 
Quamvis  fortis  eram  ,  formosae  nomen  habebam . 
N/fec  mea  me  facies  nimium  laudata  iuvabat; 
Quaque  aliae  gaudere  solent ,  ego  rustica  dote 
Cerporis  erubui ,  crimenque  placere  putavi . 

585  Lassa  revertebar  ,  memini ,  Stymphalide  silva : 

Aestus  erat ,  magnumque  labor  geminaverat  aestum . 
Invenio  sine  vertice  aquas ,  sine  murmure  euntes , 
Perspicuas  ad  humum  ,  per  quas  nnmerabilis  alte 
Calculus  omnis  erat ,  quas  tu  vix  ire  putares . 

590  Cana  salicta  dabant  nutritaque  popukis  unda 
Sponte  sua  natas  ripis  declivibus  umbras. 
Accessi ,  primumque  pedis  vestigia  tinxi , 
Poplite  deinde  tenus  :  neque  eo  conlenta  ,  recingor, 
MolHaque  inpono  salici  velamina  curvae, 

o95  Nudaque  mergor  aquis  .   quas  dujn  ferioque  trahoque 
Mille  rnodis  labens  ,  excussaque  bracchia  iacto , 
Nescio  quod  medio  sensi  sub  gurgite  murmur, 
Territaque  insisto  propioris  margine  ripae . 
""Quo  properas  ,  Arethusa  ?'  suis  Alpheus  ab  undis , 

600  'Quo  properas  ?""  iterum  rauco  mihi  dixerat  ore . 
Sicut  eram  ,  fugio  sine  vestibus :  altera  vestes 
Ripa  meas  habuit .  tanto  magis  instat  et  ardet, 
Et  quia  nuda  fui ,  sum  visa  paratior  illi . 
Sic  ego  currebam  ,  sic  me  ferus  iile  premebat, 

605  Ut  fugere  accipitrem  penna  trepidante  columbae, 
Ut  solet  accipiter  trepidas  urgueriLCoIumbas . 
Usque  sub  Orchomenon  Psophidaque  Cyilenenque 
MaenaUosque  sinus  gelidumque  Erymanthon  et  EUa 
Currere  sustinui ;  nec  me  velocior  ille . 

610  Sed  tolerare  diu  civrsus  ego  ,  viribu?  inpar, 
Non  poteram  :  longi  patiens  erat  ille  laboris . 
Per  tamen  et  campos  ,  per  opertos  arbore  montes , 
Saxa  quoque  et  rupes  et  qua  via  nulla  ,  cucurri . 


V  ,  577  — 6  »a  .  arethlsa  105 

Sol  erat  a  tergo  :  viili  praecederc  lonjjam 

615  Ante  pedes  umbram  —  nisi  si  timor  iila  videbat  — 
Sed  certe  sonitusque  pedum  terrebal ,  el  ingens 
Crinales  vittas  afllabat  aiihelitus  or-is . 
Fessa   labore   fugae  "''fer  opem  ,  deprendimur  ,* 

inquam, 
*Armigerae  ,  Dictynna  ,  tuae  ,  cui  saepe  dedisti 

620  Ferre  tuos  arcus  in«lusaque  tela  pbaretra ."" 
Mota  dea  est ,  spissisque  ferens  e  nubibus  unam 
Me  sjper  iniecit .   lustrat  caligine  tectum, 
[Amnis  ,  et  ignarus  circum  cava  nubila  quaerit :] 
Bisque  locum  ,  quo  me  dea  texerat ,  inscius  ambit, 

625  Et  bis  ""io  Arethusa  ,  io  Arethusa  !""  vocavit . 
Quid   mihi   tunc   animi   miserae   fuit  ?  anne   quod 

agnae  est, 
Siqua  lupos  audit  circum  stabula  alta  frementes? 
Aut  Ippori ,  qui  vepre  latens  hostilia  cernit 
Ora  canum  ,  nuUosque  audet  dare  corpore  motus  ? 

630  Non  tamen  abscedit ;  neque  enim  vestigia  cernit 
Longius  u!la  pedum  :  servat  nubemque  locumque . 
Occupat  obsessos  sudor  mihi  frigidus  artus, 
Caeruleaeque  cadunt  toto  de  corpore  guttae : 
Quaque  pedem  movi ,  manat  lacus  ,  eque  capillis 

635  Pios  cadit ;  et  citius ,  quam  nunc  tibi  facta  renarro , 
In  latices  mutor  .   sed  enim  cognoscit  amatas    f.uii. 
Amnis   aquas ,  positoque   viri ,  quod   sumpserat ,  ore 
Verlitur  in  proprias  ,  ut  se  mihi  misceat ,  undas . 
Delia  rupit  humum  ,  caecisque  ego  mersa  cavernis 

640  Advehor  Ortygiam  ,  quae  me  ,  cogiiomine  divae 
Grata  meae  ,  superas  eduxit  prima  sub  auras  ."* 

Hac  Arethusa  tenus  .  geminos  dea  fertilis  angues 
Curribus  admovit ,  frenisque  coercuit  ora , 
Et  medium  caeli  terraeque  per  aera  vecta  est 

645  Atque  levem  currum  Trilouida  misit  in  urbem 
Triptolemo  :  parlim(]ae  rudi  data  semina  iussit 
Spargere  humo  ,  partim  post  tempora  longa  recullae . 
lam  super  Europen  sublirais  et  Asida  terram 


106  TBIPT0LKMC8  METAMM  . 

Vec'us  erat  iuvenis  :  Scythicas  adverlilur  oras. 

650  Rex  ibi  Lyncus  erat .   regis  subit  ille  penates . 
Qua  veniat ,  causanique  viae  nomenque  rogatus 
Et  patriam  "*patria  est   clarae  mihi'  dixit  'Athenae , 
Trintolemus  nomen  .  veni  nec  puppe  per  undas, 
Netf  pede  per  terras  :  patuit  mihi  pervius  aether 

655  Dona  fero  Cereris ,  latos  quae  sparsa  per  agros 
Frugiferas  niesses  aUmentaque  milia  reddant.'" 
Barbarus  iiividit :  tantique  ut  muneris  auctor 
Ipse  sit ,  hospilio  recipit ,  somnoque  gravatum 
Adgreditur  ferro  .   conantem  figere  pectus 

660  Lynca  Ceres  fecit :  rursusque  per  aera  iussit    f.ixiii. 
Mopsopium  iuvenem  sacros  agitare  iugales/* 

Finierat  dictos  e  nobis  maxima  cantus: 
At  nymphae  vicisse  deas  Helicona  colentes 
Concordi  dixere  sono  .   convicia  victae 

665  Cum  iacerent ,  "quoniam'  dixit  *certamine  vobis 
Suppliciura  meruisse  parum  est ,  maledictaque  culpae 
Additis  ,  et  non  est  patientia  libera  nobis , 
Ibimus  in  poenas  ,  et  qua  vocat  ira  ,  sequemur  .'* 
Rident  Emathides  ,  spernuntque  minacia  verba : 

670  Conataeque  loqui  et  magno  clamore  protervas 

Intentare  manus  ,  pennas  exire  per  ungues       f .  ixir. 
Aspexere  suos  ,  operiri  bracchia  plumis : 
Alteraque  alterius  rigido  concrescere  rostro 
Ora  videt ,  volucresque  novas  accedere  silvis , 

675  Dumque  volunt  plangi ,  per  bracchia  mota  levatae 
Aere  pendebant ,  nemorum  convicia  ,  picae . 
Nunc  qnoque  in  alitibus  facundia  prisca  remansit 
Raucaque  garrulitas  studiumque  immane  loquendi .' 


LIBER  SEXTUS. 

Praebuerat  dictis  Tritonia  talibus  aures, 
Carminaque  Aonidum  iustamque  probaverat  iram, 
Tum  secum  'laudare  parum  est ;  laudemur  et  ipsae , 


V,    649— VI,    40.  AKACU.NE  107 

Numina  nec  speini  sine  poena  nostra  sinamus* 
6  Maeoniacijue  aninuim  fatis  inlendil  Araclmes, 
Quam  sibi  laniticae  non  cedere  laudibus  artis 
Audierat  .   non  illa  loco  nec  origine  gentis 
Clara  ,  sed  arle  fuit  .   paler  buic  Coloplionius  Idnion 
1'bocalco  bibulas  tinguebat  murice  lanas : 

10  Occidcrat  maler  ;  sed  et  haec  de  plebe  suoque 
Aequa  viro  fuerat  .   Lydas  tamen  illa  pcr  urbes 
Quaesierat  sludio  nonien  memorabile  ,  quamvis 
Orla  domo  parva  parvis  habilabat  Hypaepis . 
Iluius  ut  aspicerent  opus  admirabile  ,  saepe 

15  Deseruere  sui  nymphae  vineta  Timoli , 
Deseruere  suas  nymphae  Pactolides  undas . 
Nec  factas  solum  vestes  spectare  iuvabat; 
Tum  quoque  ,  cum  fierent :  tantus  decor  afTuil  arti . 
Sive  rudem  primos  lanam  glomeraltat  in  orbes , 

20  Seu  digilis  subigebat  opus  ,  repetilaque  longo 
Vellera  moUibat  nebulas  aequantia  iractu , 
Sive  levi  teretem  versabat  pollice  fusum , 
Seu  pingebat  acu  :  scires  a  Pallade  doctam . 
Quod  tamen  ipsa  negat  ,  tantaque  ofTensa  magistra 

25  'Certet'  ait  'mecum  :  nihil  esi ,  quod  victa  recusem  .* 
Pallas  anum  simulat  ,  falsosque  in  tempora  cauos 
Addit  et  infirmos  ,  baculum  ,  quod  suslinet  arlus . 
Tum  sic  orsa  loqui :  'non  omnia  grandior  aeias, 
Quae  fugiamus  ,  habet .   seris  venit  usus  ab  annis . 

30  Consilium  ne  spernfe  meum  .  tibi  fama  petatur 
Inler  morlales  faciendae  maxima  lanae ; 
Cede  deae  ,  veniamqne  tuis  ,  temeraria  ,  dictis 
Supplice  voce  roga  :  veniam  dabit  illa  roganli  .* 
Aspicit  hanc  torvis  ,  inceptaque  fila  reUnquit, 

35  ^ixque  manum  retinens  ,  confessaque  vullibus  iram 
Talibus  obscuram  resecuta  est  Pallada  dictis: 
'Mentis  inops  longaque  venis  confecta  senecta, 
Et  nimium  vixisse  diu  nocet .   audiat  istas, 
Siqua  tibi  nurus  est ,  siqua  est  tibi  filia  ,  voces . 

40  Consilii  satis  est  in  me  mihi  .   neve  monendo 


t08  APACHNE  METAMM . 

Profecisso  putes  ,  eadem  est  sententia  nobis . 
Gur  non  ipsa  venit  ?  cur  haec  certamina  vitat  ?* 
Tum  dea  'vcnit !'  ait ,  formamque  removit  anilem  ^ 
Palladaque  exhibuit .  venerantur  numina  nymphae 

45  Mygdonidesque  nurus  .  sola  est  non  territa  virgo , 
SaB  tamen  exsiluit ,  subitusque  invita  notavit 
Ora  rubor ,  rursusque  evanuit :  ut  solet  aer 
Purpureus  fieri ,  cum  primum  aurora  movetur, 
Et  breve  post  tempus  candescere  solis  ab  ortu. 

50  Perstat  in  incepto  ,  stolidaeque  cupidine  palmae 
In  sua  fata  ruit .   neque  enim  love  nata  recusat 
Nec  monet  ulterius  nec  iam  certamina  dillert. 
Haud  mora ,  constituunt  diversis  partibus  ambae 
Et  gracili  geminas  intendunt  stamine  telas . 

55  Tela  iugo  vincta  est ,  stamen  secernit  harundo , 
Inseritur  medium  radiis  subtemen  acutis, 
Quod  digiti  expediunt ,  atque  inter  stamina  ductum 
Percusso  feriunt  insecti  pectine  dentes . 
Utraque  festinant  cinctaeque  ad  pectora  vestes 

60  Bracchia  docta  movent ,  studio  fallente  laborem . 
Illic  et  Tyrium  quae  purpura  sensit  aenum 
Texitur  ,  et  tenues  parvi  discriminis  umbrae ; 
Qualis  ab  imbre  solet  percussis  solibus  arcus 
Inficere  ingenti  longum  curvamine  caelum: 

65  In  quo  diversi  niteant  cum  mille  colores, 
Transitus  ipse  tamen  spectantia  lumina  fallit: 
Usque  adeo  quod  tangit  idem  est ;  tamen  ultima 

distanl , 
Illic  et  lentum  fiiis  inmittilur  aurum, 
Et  vetus  in  tela  deducitur  .irgumentiim. 

70  Cecropia  Pallas  scopulum  Mavortis  in  arce 
Pingit  et  antiquam  de  terrae  nomine  litem. 
Bis  sex  caelestes  medio  love  sedibus  altis 
Augusta  gravitate  sedent .   sua  quemque  deorum 
Inscribit  facies  .  lovis  est  regalis  imago . 

75  Stare  deum  pelagi  longoque  ferire  tridente 
Aspera  saxa  facit ,  medioque  e  vulnere  saxi 


VI,    41-113.  ARACHXE  109 

Exiluisse  lernm  ;  qiio  pignore  vindic«t  urbcm . 
At  sibi  dal  clipouni ,  dat  acutae  cuspidis  hastani , 
Dat  galeam  capili ;  dclouditnr  aegide  peclus : 

80  Percussamque  sua  simulat  de  cuspide  terram 
Edcre  cum  bacis  fetnm  canentis  olivae : 
Mirarique  deos  :  operi  victoria  finis . 
Ut  tamen  exemplis  inlellegat  aemnla  laudis, 
Quod  prelinm  speret  pro  tam  rurialibus  ausis, 

85  Qualtuor  in  partes  certamina  qualtuor  addit 
Clara  colore  suo  ,  brevibns  distincta  sigillis . 
ThreTciam  Rhodopen  habet  angulus  unus  et  Ilaemon , 
Nunc  gelidos  montes,  mortalia  corpora  quondam,  t  ix^- 
Nomina  summorum  sibi  qui  tribnere  deorum . 

90  Allera  Pygmaeae  fatum  miserabile  matris 

Parshabet.  hanc  luno  victam  certamine  iussit    f.uvi. 
Esse  gruem  populisque  suis  indicere  bellum . 
Pinxit  et  Antigonen  ausam  contendere  quondam 
Cum  magni  consorte  lovis  ,  quam  regia  luno 

95  In  volucrem  vertit ;  nec  profuit  Ilion  illi  f-  ixvii. 

Laomedonve  pater  ,  sumptis  quin  candida  pennis 
Ipsa  sibi  plaudat  crepitante  ciconia  roslro . 
Qui  superest  solus  ,  Cinyran  habet  angulus  orbum ; 
Isque  gradus  tempU ,  natarum  membra  suarum ,  f.  i^viii . 

100  Amplectens  saxoque  iacens  lacrimare  vidctur . 
Circuit  extremas  oleis  pacalibus  oras . 
Is  modus  est ,  operisque  sua  facit  arbore  finem. 

Maeonis  elusam  designat  imagine  tauri 
Europam  :  verum  taurum  ,  frela  vera  putares ; 

105  Ipsa  videbatur  terras  spectare  relictas 

Et  comites  clamare  suas  ,  tactumque  vereri 
Assilientis  aquae  timidas(iue  reducere  plantas . 
Fecit  et  Asterien  aquila  luctante  teneri:    ff.  ixii-uxvi. 
Fecit  olorinis  Ledam  recubare  sub  alis: 

110  Addidit ,  ut  Satyri  celatus  imagine  pulchram 
luppiter  implerit  gemino  Nycteida  fetu , 
Amphitryon  fuerit ,  cum  te  ,  Tirynlhia  ,  cepit , 
Aurcus  ut  Danaen  ,  Asopida  luserit  ignis , 


ilO  ABACH.N'E  METAMM. 

Mriemosyaen  pastor  ,  varius  Deoida  serpens . 

115  Te  quoque  mutatum  torvo  ,  Neplnne  ,  iuvenco 

Virgine  in  Aeolia  posuit.  tu  visus  Enipeus  f.  ixviiUxitit . 

Gignis  Aloidas  ,  aries  Bisaitida  fallis ; 

Et  te  flava  comas  frugum  mitissima  mater 

Sansit  equum  ,  sensit  volucrem  crinita  colubris 

120  Mater  equi  volucris  ,  sensit  delphina  Melanlho . 
Ornnibus  his  faciemque  suam  faciemque  locorum 
Reddidit .   est  illic  agrestis  imagine  Phoebus, 
Utque  modo  accipitris  pennas  ,  modo  terga  leonis 
Gesserit ,  ut  pastor  Macareida  luserit  Issen ; 

125  Liber  ut  Erigonen  falsa  deceperit  uva,  ff.  ixzxiii-ixxxyiii,» 
Ut  Saturnus  equo  geminura  Chirona  crearit. 
Ullima  pars  telae  lenui  circumdata  limbo 
Nexiiibus  fiores  hederis  habet  intertextos . 
Non  illud  Pallas ,  non  illud  carpere  Livor 

130  Possit  opus  .   doluit  succcssu  flava  virago, 
Et  rupit  pictas  ,  caelestia  crimina  ,  vestes . 
Utque  Cytoriaco  radium  de  monte  tenebat, 
Ter  quater  Idmoniae  frontem  percussit  Arachnes. 
Non  tuUt  infelix  ,  laqueoque  animosa  ligavit 

135  Guttura  .  pendentem  Pallas  miserata  levavit, 

Atque  ita  'vive  quidem  ,  pende  tamen,  improba,'  dixil 
'Lexque  eadem  poenae  ,  ne  sis  secura  futuri, 
Dicla  tuo  generi  serisque  nepotibus  esto' 
[Post  ea  discedens  sucis  Hecateidos  herbae] 

140  Sparsit  et  extemplo  tristi  medicamine  .   tactae 
Defluxere  comae  ,  cum  quis  et  naris  et  aures , 
Fitque  caput  minimum ,  toto  quoque  corpore  parva  est ; 
In  latere  exiles  digiti  pro  cruribus'-haerent, 
Cetera  venter  habet ;  de  quo  tamen  ifla  remitlit 

145  Stamen  ,  et  antiquas  exercet  aranea  telas.     f .  ixxxix. 
Lydia  tota  fremit ,  Phrygiaeque  per  oppida  facti 
Rumor  it  et  magnum  sermonibus  occupat  orbem . 
Ante  suos  Niobe  thalamos  cognoverat  illam, 
Tum  cum  Maeoniam  virgo  Sipylumque  colebat; 

150  Nec  tamen  admonita  est  poena  popularis  Arachnes 


VI,    114  — 1&6.  NIOBK  111 

Cedere  caelitibus  ,  verbisque  minoribus  uli. 
Mulla  dabant  animos  .   sed  enim  nec  coniugis  arte& 
Nec  genus  amborum  magnique  potenlia  regni 
Sic  placuere  illi ,  quamvis  ea  cuncta  placerent, 

155  Ut  sua  progenies  .   et  felicissima  matrum 
Dicta  foret  Niobe  ,  si  non  sibi  visa  fuisset . 
Nam  sata  Tiresia  venluri  praescia  Manto 
Per  medias  fuerat ,  divino  concita  molu , 
Vaticinata  vias  ,  'Ismenides ,  ite  frequenles 

160  Et  date  Latonae  Latonigcnisque  duobus 

Cum  prece  tura  pia  ,  lauroqiie  innectite  crinem : 
Ore  meo  Latona  iubet  .*  paretur  ,  et  omnes 
Thebaides  iussis  sua  tempora  frondibus  ornanl, 
Turaque  dant  sanctis  et  verba  precantia  Ilammis. 

165  Ecce  venit  comitum  Niobe  celeberrima  turba, 
V^estibus  intexto  Phrygiis  spectabihs  auro 
Et ,  quanlum  ira  sinit ,  formosa  movensque  decoro 
Cum  capite  inmissos  umerum  per  utrumque  capillos. 
Coflstitit :   utque  oculos  circumtuUt  alta  superbos , 

170  'Quis  furor  ,  auditos'  inquit  'praeponere  visis 
Caelestes  ?  aut  cur  coUtur  Latona  per  aras , 
Numen  adhuc  sine  ture  meum  est  ?  mihi  Tantahis 

auctor, 
Cui  licuit  soli  superorum  tangere  mensas. 
Pleiadum  soror  est  genetri.x  mea  .   maximus  Atlas 

175  Est  avus ,  aelherium  qui  fert  cervicibus  axem: 
luppiter  alter  avus  .   socero  quoque  glorior  illo . 
Me  gentes  meluunt  Phrygiae  ,  me  regia  Cadmi 
Sub  domina  est ,  fidibusque  mei  commissa  marili 
Moenia  cum  popuUs  a  meque  viroque  reguntur. 

180  In  quamcumque  domus  adverti  himina  partem, 
Inmensa    spectantur  opes  .   accedit  eodem 
Digna  dea  facies  .  huc  natas  adice  septem 
Et  totidem  iuvenes  ,  et  mox  generosque  nurusque . 
Quaerite  nunc  ,  habeat  quam  nostra  superbia  causam, 

185  Nescio  quoque  audete  satam  Titanida  Coeo 
Lalonam  praeferre  mihi ,  cui  maxima  quondam 


112  moBiDAE  METAMM. 

Exigiiam  sedem  pariturae  terra  negavit. 

IVec  cnelo  nec  Inimo  nec  aquis  dea  vestra  recepta  est . 

Exsul  erat  mundi ,  donec  miserala  vagantem 

190  "Ilospita  tu  terris  erras  ,  ego'  dixit  'in  undis  /* 
Instabilemque  locum  Delos  dedit .  iila  duorum 
Fafcta  parens  :  uteri  pars  haec  est  septima  nostri . 
Sum  felix  :  quis  enim  neget  hoc  ?  felixque  manebo ; 
IIoc  quoque  quis  duhitet  ?  tutam  me  copia  fecit. 

195  Maior  sum  ,  qnam  cui  possit  Fortuna  nocere ; 
IMuhaque  ut  eripiat ,  multo  mihi  plura  rehiiquet . 
Exccssere  metum  mea  iam  bona  .   fingite  demi 
Hiiic  aliquid  popuio  natorum  posse  meorum, 
Non  tamen  ad  numerum  redigar  spoliata  duorum, 

200  Latonae  turbam  :  qua  quantum  distat  ab  orba  ? 
Ite  ,  satis  pro  prole  sacri  est ;  laurumque  capillis 
Ponite  .'   deponunt ,  infectaque  sacra  reUnquunt , 
Quodque  hcet ,  tacito   venerantur  murmure   numen , 
Indignata  dea  est ,  summoque  in  vertice  Cynthi 

205  Talibus  est  dictis  gemina  cum  prole  locuta : 
'En  ego  veslra  parens  ,  vobis  animosa  creatis , 
Et ,  nisi  lunoni ,  nulli  cessura  dearum , 
An  dea  sim  ,  dubitor  .  perque  omnia  saecula  cultis 
Arceor  ,  o  nati  ,  nisi  vos  succurritis  ,  aris . 

210  Nec  dolor  hic  sohis  :  diro  convlcia  facto 
Tantalis  adiecit ,  vosque  est  postponere  natis 
Ausa  suis ,  et  me  ,  quod  in  ipsam  reccidat ,  orbam 
Dixit ,  et  exhibuit  iinguam  scelerata  paternam  .* 
Adlectura  preces  erat  his  Latona  relatis : 

215  'Desine!'  Phoebus  ait  'poenae  mora  longa  querella  est.* 
Dixit  idem  P])oebe  .   celerique  per  'a&pa  lapsu 
Contigerant  tecti  Cadmeida  nvibibus  arcem . 
Planus  erat  lateque  patens  prope  moenia  campus, 
Assiduis  pulsatus  equis ,  ubi  turba  rotarum 

220  Duraque  moUierat  subiectas  ungula  glaebas . 
Pars  ibi  de  septem  genitis  Amphione  fortes 
Conscendunt  in  equos  ,  Tyrioque  rubentia  suco 
Terga  premunt ,  auroque  graves  moderantur  habenas . 


VI,    187  —  260.  NIOBIDAE  113 

E  quibus  Ismenos  ,  qui  malri  sarcina  qiiondam 

225  Prima  suae  fuerat ,  dum  certum  flectit  in  orbem 
Quadrupedis  cursus  ,  spumantiaque  ora  coercet , 
*Ei  mihi  !*  conclamat ,  medioque  in  pectore  fixa 
Tela  gerit ,  frenisque  manu  moriente  remissis 
In  latus  a  dextro  paulatim  defluit  armo . 

230  Proximus  ,  audito  sonitu  per  inane  pharetrae, 
Frena  dabat  Sipylus  :  veluti  cum  praescius  imbris 
Nube  fugit  visa  ,  pendentiaque  undique  reclor 
Carbasa  deducit ,  ne  qua  levis  effluat  aura . 
Frena  dabat  :  dantem  non  evitabile  telum 

235  Consequitur  ,   summaque  iremens  cervice  sagitta 
Haesit ,  et  extabal  nudum  de  gutture  ferrum . 
Ille  ,  ut  erat ,  pronus  per  crura  adnisa  iubasque 
Volvitur ,  et  calido  tellurem  sanguine  foedat . 
Phaedimus  infelix  et  aviti  nominis  heres 

240  Tantalus  ,  ut  solito  finem  inposuere  labori , 
Transierant  ad  opus  nitidae  iuvenale  palaestrae: 
Et  iam  contulerant  arto  luctantia  nexu 
Pectora  pectoribus  ,  cum  tento  concita  nervo , 
Sicut  erant  iuncti ,  fraiecit  utruiTique  sagitta . 

246  Ingemuere  simul ,  simul  incurvata  dolore 

Membra  solo  posuere  ;  simul  suprema  iacenles 
Lumina  versarunt ,  animam  simul  exhalarunt . 
Aspicit  Alphenor  ,  laniataque  pectora  plangens 
Advolat ,  ut  gelidos  conplexibus  allevet  artus, 

250  Inque  pio  cadit  officio  ;  nam  Dehus  illi 
Intima  fatifero  rupit  praecordia  ferro . 
Quod  simul  eductum  ,  pars  est  pulmonis  in  hamis 
Eruta  ,  cumque  anima  cruor  est  elTusus  in  auras . 
At  non  intonsum  simplex  Damasichthona  vulnus 

265  Afficit .   ictus  erat ,  qua  crus  esse  incipit ,  et  qua 
Mollia  nervosus  facit  internodia  poples. 
Dumque  manu  temptat  trahere  exitiabile  telum, 
Altera  per  iugulum  pennis  tenus  acta  sagitta  est. 
Expulit  hanc  sanguis  ,  seque  eiaculatus  in  allum 

260  Emicat ,  et  longe  terebrata  prosilit  aura . 
oviD .  n .  8 


114  NIOBIDAE  METAMM. 

Ultimus  Ilioneus  non  profectura  precando 
Bracchia  sustulerat ,  'di'  que  ^o  communiter  omnes 
Dixerat ,  ignarus  non  omnes  esse  rogandos , 
'Parcite  !*  motus  erat ,  cum  iam  revocabile  telum 

265  Non  fuit ,  arcitenens  .  minimo  tamen  occidit  ille 
Vijflnere  ,  non  alte  percusso  corde  sagitta . 

Fama  mali  populique  dolor  lacrimaeque  suorum 
Tam  subitae  matrem  certam  fecere  ruinae 
Mirantem  potuisse  ,  irascentemque  ,  quod  ausi 

270  Hoc  essent ,  superi  quod  tantum  iuris  haberent . 
Nam  pater  Amphion  ferro  per  pectus  adacto 
Finierat  moriens  pariter  cum  luce  dolorem . 
Heu  quantum  haec  Niobe  Niobe  distabat  ab  illa, 
Quae  modo  Latois  populum  summoverat  aris 

275  Et  mediam  tulerat  gressus  resupina  per  urbem , 
Invidiosa  suis  ;  at  nunc  miseranda  vel  hosti . 
Corporibus  gelidis  incumbit ,  et  ordine  nullo 
Oscula  dispensat  natos  suprema  per  omnes . 
A  quibus  ad  caelum  liventia  bracchia  tollens 

280  'Pascere  ,  crudelis  ,  nostro  ,  Latona  ,  dolore  , 
[Pascere'  ait ,  'satiaque  meo  tua  pectora  luctu :] 
Corque  ferum  satia  !'  dixit  'per  funera  septem 
Efferor  .   exulta  ,  victrixque  inimica  triumpha . 
Cur  autem  victrix  ?  miserae  mihi  plura  supersunt , 

885  Quam  tibi  felici .  post  tot  quoque  funera  vinco .' 
Dixerat ,  et  sonuit  contento  nervus  ab  arcu : 
Qui  praeter  Nioben  unam  conterruit  omnes. 
Illa  malo  est  audax  .   stabant  cum  vestibus  atr's 
Ante  loros  fratrum  demisso  crine  sorores: 

290  E  quibus  una  trahens  haerentia  viscere  tela 
Inposito  fratri  moribunda  relanguit  ore: 
Allera  solari  miseram  conata  parentem 
Conticuit  subito  ,  duplicataque  vulnere  caeco  est : 
[Oraque  compressit ,  nisi  postquam  spiritus  ibat .] 

295  Haec  frustra  fugiens  coUabitur  :  ilia  sorori 
Inmoritur  :  latel  haec  :  illam  trepidare  videres . 
Sexque  datis  leto  diversaqiie  vulnera  passis 


VI,  261—334.  HiODiDEB  115 

Ullima  reslabat :  quam  loto  corpore  mater, 
Tota  veste  tegens  'unain  niininiamque  relinque ! 

300  De  multis  minimam  posco'  clamavit  'et  unam .' 
Dumque  rogat ,  pro  qua  rogat ,  occidit .  orba  resedit 
Exanimes  inter  natos  natasque  virumque, 
Deriguitque  maiis  .   nullos  movet  aura  capilios,  t.xo. 
In  vultu  color  est  sine  sanguine  ,  lumina  maestis 

306  Stant  inmota  genis  :  nihil  est  in  imagine  vivum . 
Ipsa  quoque  interius  cum  duro  lingua  palato 
Congelat ,  et  venae  desistunt  posse  moveri ; 
Nec  flecti  cervix  nec  bracchia  reddere  motus 
Nec  pes  ire  potest :  intra  quoque  viscera  saxum  est . 

310  Flet  tamen  ,  et  validi  circumdata  turbine  venti 
In  patriam  rapta  est .   ibi  fixa  cacumine  montis 
Liquitur  ,  et  lacrimas  etiam  nunc  marmora  manant . 

Tum  vero  cuncti  manifestam  numinis  iram 
Femina  virque  timent ,  cultuque  inpensius  omnes 

315  Magna  gemelliparae  venerantur  numina  divae . 
Utque  fit ,  a  facto  propiore  priora  renarrant . 
E  quibus  unus  ait :  'Lyciae  quoque  fertilis  agris 
Non  inpune  deam  veteres  sprevere  coloni . 
Res  obscura  quidem  est  ignobilitate  virorum, 

320  Mira  tamen  .   vidi  praesens  stagnumque  locumque 
Prodigio  notum  .   nam  me  iam  grandior  aevo 
Inpatiensque  viae  genitor  deducere  lectos 
lusserat  inde  boves  ,  gentisque  illius  eunti 
Ipse  ducem  dederat .   cum  quo  dum  pascua  lustru, 

326  Ecce  lacu  medio  sacrorum  nigra  favilla 

Ara  vetus  stabat ,  tremulis  circumdata  cannis . 
Restitit ,  et  pavido  'faveas  mihi'  murmure  dixit 
Dux  meus  ;  et  simili  'faveas'  ego  murmure  dixi . 
Naiadum  ,  Faunine  foret  tamen  ara  ,  rogabam, 

330  Indigenaeve  dei :  cum  talia  rettulit  hospes : 

"Non  hac  ,  o  iuvenis  ,  montanum  numen  in  ara  est. 
Illa  suam  vocat  hanc,  cui  quondam  regia  coniunx 
Orbe  interdixit ;  quam  vix  erratica  Delos 
Errantem  accepit ,  tum  cum  levis  insula  nabat . 


116  Lvcii  METAMM. 

335  Illic  incumbens  ciim  Palladis  arbore  palmae 
Edidit  invita  geminos  Latona  noverca . 
Hinc  quoque  lunonem  fugisse  puerpera  fertur 
Inque  suo  portasse  sinu  ,  duo  numina  ,  natos . 
lamque  Chimaeriferae  ,  cum  sol  gravis  ureret  arva , 

340  Fijnibus  in  Lyciae  longo  dea  fessa  labore 
Sidereo  siccata  sitim  collegit  ab  aestu : 
Uberaque  ebiberant  avidi  lactantia  nati. 
Forte  lacum  mediocris  aquae  prospexit  in  imis 
Vallibus  :  agrestes  illic  fruticosa  legebant 

345  Vimina  cum  iuncis  gratamque  paludibus  ulvam . 
Accessit ,  positoque  genu  Titania  terrarn 
Pressit ,  ut  hauriret  gelidos  potura  liquores . 
Rustica  lurba  vetant  .   dea  sic  affata  vetantes : 
'"Quid  prohibetis  aquis  ?  usus  communis  aquarum  est . 

350  Nec  solem  proprium  nalura  nec  aera  fecit 
Nec  tenues  undas  :  ad  publica  munera  veni, 
Quae  tamen  ut  detis  ,  supplex  peto  .   non  ego  nostros 
Abluere  hic  artus  lassataque  membra  parabam, 
Sed  relevare  sitim  .   caret  os  umore  loquentis 

355  Et  fauces  arent ,  vixque  est  via  vocis  in  illis . 
Haustus  aquae  mihi  nectar  erit ,  vitamque  fatebor 
Accepisse  simul  :  vitam  dederitis  in  unda . 
Ili  quoque  vos  moveant ,  qui  nostro  bracchia  tendunt 
Parva  sinu  .'"  et  casu  tendebant  bracchia  nati . 

360  Quera  non  blaiida  deae  potuissent  verba  movere? 
Hi  tamen  orantem  perstant  prohibere ,  minasque , 
Ni  procul  abscedat ,  conviciaqite  insuper  addunt . 
Nec  satis  est ,  ipsos  etiam  pedibusque  manuque 
Turbavere  lacus  ,  imoque  e  gurgite-^ollem 

365  Huc  illuc  limum  saltu  movere  maligno . 

Distulit  ira  sitim  :  neque  enim  iam  filia  Coei 
Supplicat  indignis  ,  nec  dicere  sustinet  ultra 
Verba  minora  dea  ;  toUensque  ad  sidera  palmas 
'"Aeternum  stagno'  dixit  'vivatis  in  isto."* 

370Eveniunt  oplata  deae  .   iuvat  esse  sub  undis,     t  *ci 
Et  modo  tota  cava  submergere  membra  palude , 


VI,    336—408.  MARSYAS  117 

Nunc  proferre  caput  ;  summo  modo  gurgite  nare, 

Saepe  super  ripam  stagni  ccnsistere  ,  saepe 

In  gelidos  resilire  lacus  .   sed  nunc  quoque  turpes 

375  Litibus  exercent  linguas  ,  pulsoque  pudore , 

Quamvis  sint  sub  aqua,  sub  aqua  maledicere  temptant. 
Vox  quoque  iam  rauca  est,  inllataque  colia  tumcscunt, 
Ipsaque  dilatant  patulos  convicia  rictus . 
Terga  caput  tangnnt ,  colla  intercepta  videntur ; 

380  Spina  viret ;  venter  ,  pars  maxima  corporis  ,  albet : 
Limosoque  novae  saliunt  in  gurgite  ranae  y 

Sic  ubi  nescio  quis  Lycia  de  gente  virorum 
Rettulit  exitium  ,  satyri  reminiscitur  alter, 
Quem  Tritoniaca  Latous  harundine  victum 

385  AITecit  poena  .   'quid  me  mihi  detrahis  ?'  inquit: 
'A  !  piget ,  a  !  non  est'  clamabat  Hibia  tanti  !* 
Clamanti  cutis  est  siimmos  direpta  per  artus, 
Nec  quicquam  nisi  vulnus  erat .  cruor  undique  manat , 
Detectique  patent  nervi  ,  trepidaeque  sine  uUa 

390  Pelle  micant  venae  ;  salientia  viscera  possis 
Et  perlucentes  numerare  in  pectore  fibras. 
Illum  ruricolae  ,  silvarum  numina  ,  Fauni 
Et  satyii  fratres  et  tunc  quoque  carus  Olympus 
Et  nymphae  flerunt ,  et  quisquis  montibus  illis 

395  Lanigerosque  greges  armentaque  bucera  pavit. 
Fertilis  inmaduit ,  madefactaque  terra  caducas 
Concepit  lacrimas  ac  venis  perbibit  imis:  f.  =ou. 

Quas  ubi  fecit  aquam  ,  vacuas  emisit  in  auras . 
Inde  petens  rapidum  ripis  declivibus  aequor 

400  Marsya  nomen  habet ,  Phrygiae  liquidissimus   amnis . 
Talibus  extemplo  redit  ad  praesentia  dictis 
Vulgus  ,  et  extinctum  cum  stirpe  Amphiona  luget . 
lyiater  in  invidia  est .   hanc  tunc  quoque  dicitur  unus 
Flesse  Pelops  ,  umeroque  ,  suas  a   pectore  postquam 

405  Diduxit  vestes  ,  ebur  ostendisse  sinistro . 

Concolor  hic  umerus  nascendi  tempore  dextro 
Corporeusque  fuit  .   manibus  mox  caesa  pat(Tnis 
Membra  ferunt  iunxisse  deos.  aliisque  repertis,  fxoiii. 


118  PELOPB  METAMM. 

Qiii  locus  est  iiiguli  medius  summique  lacerti, 

410  Defuit .  inpositum  est  non  comparentis  in  usum 
Partis  ebur  ;  factoque  Pelops  fuit  integer  illo , 

Finitimi  proceres  coeunt ,  urbesque  propinquae 
Oravere  suos  ire  ad  solacia  reges, 
Ar^osque  et  Sparte  Pelopeiadesque  Mycenae, 

416  Et  nondum  torvae  Calydon  invisa  Dianae, 

Orchomenosque  ferax  et  nobilis  aere  Corinthus, 
Messeneque  ferox  Patraeque  humilesque  Cleonae 
Et  Nelea  Pylos  ,  neque  adhuc  Pittheia  Troezen , 
Quaeque  urbes  aliae  bimari  clauduntur  ab  Isthmo, 

420  Exteriusque  sitae  bimari  spectantiir  ab  Isthmo . 
Credere  quis  posset  ?  sblae  cessastis  Athenae . 
Obstitit  officio  bellum  ,  subvectaque  ponto 
Barbara  Mopsopios  terrebant  agmina  muros. 
Threicius  Tereus  haec  auxiliaribus  armis 

425  Fuderat ,  et  clarum  vincendo  nomen  habebat : 
Quem  sibi  Pandion  opibusque  virisque  potentem 
Et  genus  a  magno  ducentem  forte  Gradivo 
Conubio  Prognes  iunxit .  non  pronuba  luno , 
Non  Hymenaeus  adest ,  non  illi  Gratia  lecto . 

430  Eumenides  tenuere  faces  de  funere  raptas ; 
Eumenides  stravere  torum  ,  tectoque  profanus 
Incubuit  bubo  thalamique  in  culmine  sedit. 
Hac  ave  coniuncti  Progne  Tereusque  ,  parentes 
Hac  ave  sunt  facti .  gratata  est  scilicet  illis 

435  Thracia ,  disque  ipsi  grates  egere  .  diemque , 
Quaque  data  est  claro  Pandione  nata  tyranno, 
Quaque  erat  ortus  Itys ,  festum  iussere  vocari . 
Usque  adeo  latet  utiiitas  .  iam  tempbi^  Titan 
Quinque  per  autumnos  repetiti  duxerat  anni: 

440  Cum  blandita  viro  Progne  'si  gratia'  dixit 
'Ulla  mea  est ,  vel  me  visendam  mitte  sorori , 
Vel  soror  huc  veniat :  redituram  tempore  parvo 
Promittes  socero :  magni  mihi  muneris  instar 
Germanam  vidisse  dabis  .*  iubet  ille  carinas 

445  In  freta  deduci ,  veloque  et  remige  portus 


VI  ,  409-488  .  PEOONK  119 

Cecropios  inlral  Piraeaque  lilora  langit. 
Ul  priraum  soceri  data  copia  ,  dextera  dexlrae 
lungitur  ,  el  fausto  commiltilur  omiue  sermo . 
Coeperal  adventus  causam  ,  mandata  referre 

460  Coniugis  ,  et  celeres  missae  spondere  recursus : 
Ecce  venit  magno  dives  Plnlomela  paralu, 
Divitior  forma  .   [quales  audire  solemus 
Naidas  et  dryadas  mediis  incedere  silvis, 
Si  modo  des  illis  cultus  similesque  paratus .] 

455  Non  secus  exarsit  conspecla  virgine  Tereus, 
Quam  siquis  canis  ignem  subponat  aristls , 
Aut  frondem  positasque  cremet  faenilibus  herbas . 
Digna  quidem  facies  ;  sed  el  hunc  innata  libido 
Exstimulat  ,  pronumque  genus  regionibus  iliis 

460  In  Venerem  est :  flagrat  vitio  gentisque  suoque , 
Impetus  esl  iili  comitum  corrumpere  curam 
Nulricisque  fidem  ,  nec  non  ingentibus  ipsam 
SoiJicitare  datis  ,  totumque  inpendere  regnum ; 
Aut  rapere  el  saevo  raplam  defendere  belio ; 

465  Et  nihil  est ,  quod  non  efl^reno  captus  amore 
Ausit ;  nec  capiunt  inclusas  pectora  flammas. 
lamque  moras  male  fert  ,  cupidoque  revertitur  ore 
Ad  mandata  Procnes  ,  et  agit  sua  vota  sub  illa. 
Facundum  faciebat  amor  ;  quotiensque  rogabat 

470  Ulterius  iusto  ,  Prognen  ita  velle  ferebal . 

Addidit  et  lacrimas  ,  tamquam  mandasset  et  ilias . 
Pro  superi ,  quantum  mortaiia  peclora  caecae 
Noctis  habent !  ipso  sceleris  molimine  Tereus 
Creditur  esse  pius  laudemque  a  crimine  sumil. 

475  Quid  ,  quod  idem  Philomela  cupit ,  patriosque  lacertis 
Blanda  tenens  umeros ,  ut  eal  visura  sororem , 
Perque  suam  contraque  suam  petit  ipsa  sakitem . 
Spectat  eam  Tereus  ,  praecontrectalque  videndo , 
Osculaque  et  collo  circumdata  bracchia  cernens 

480  Omnia  pro  stimulis  facibusque  ciboque  furoris 
Accipit ,  el  quotiens  amplectitur  illa  parentem, 
Esse  parens  vellet :  —  neque  enim  minus  impius  esset 


120  PHILOMELA  METAMM  . 

Vincitur  ambarum  genitor  prece  .  gaudet  agitque 
Illa  patri  grates  ,  et  successisse  duabus 

485  Id  putat  infelix  ,  quod  erit  lugubre  duabus . 
lam  labor  exiguus  Phoebo  restabat ,  equique 
Pulsabant  pedibus  spatium  declivis  Olympi: 
Regales  epulae  mensis  et  Bacchus  in  auro 
Ponitur  .   hinc  placido  dantur  sua  corpora  somno . 

490  [At  rex  Odrysius ,  quamvis  secessit ,  in  illa 

Aestuat ;  et  repetens  faciem  motusque  manusque 
Qualia  vult  fingit  quae  nondum  vidit ,  et  ignes 
Ipse  suos  nutrit  cura  removenle  soporem .] 
Lux  erat ,  et  generi  dextram  complexus  euntis 

496  Pandion  comitem  lacrimis  commendat  obortis ; 
*Hanc  ego,  care  gener,  quoniam  pia  causa  coegit, 
Et  vohiere  ambae  ,  voUiisti  tu  quoque  ,  Tereu , 
Do  tibi  .   perque  fidem  cognataque  pectora  supplex, 
Per  superos  oro  ,  patrio  ut  tuearis  amore , 

600  Et  mihi  sollicitae  lenimen  dulce  senectae 

Quam  primum  —  omnis   erit  nobis  mora  longa  — 

remittas . 
Tu  quoque   quam  primum  —  satis   est  procul  esse 

sororem  — 
Si  pietas  ulla  est ,  ad  me  ,  Philomela  ,  redito .' 
Mandabat ,  pariterque  suae  dabat  oscula  natae , 

605  Et  lacrimae  dites  inter  mandata  cadebant . 
Utque  fide  pignus  dextras  utriusque  poposcit, 
Inter  seque  datas  iunxit ,  natamque  nepotemque 
Absentes  pro  se  memori  rogat  ore  salutent; 
Supremumque  vale  pleno  singultibus  ore 

610  Vix  dixit ,  timiiitque  suae  praesagia^^aentis . 
Ut  semel  inposita  est  pictae  Philomela  carinae , 
Admotumque  fretum  remis  tellusque  repulsa  est, 
'Vicimus  !'  exclamat  'mecum  mea  vota  feruntur !' 
Exultatque  et  vix  animo  sua  gaudia  differt 

515  Barbarus  ,  et  nusquam  lumen  detorquet  ab  illa : 
Non  aliter  ,  quam  cum  pedibus  praedator  obuncis 
Deposuit  nido  leporem  lovis  ales  in  alto; 


VI,    483  —  552.  PHILOMELA  121 

Nulla  fuga  est  capto  ,  spectat  sua  praemia  raptor . 
lamque  iler  eirectum  ,  iamque  in  sua  lilora  fessis 

520  Puppibus  exierant ,  cum  rex  Pandione  nalam 
In  slabula  alta  trahit  silvis  oliscura  vetustis, 
Atque  ibi  pallentem  trepidamque  et  cuncla  timentcm 
El  iam  cum  lacrimis  ,  ubi  sit  germana ,  rogantem, 
Includil ,  fassusque  nefas  et  virginem  et  unam 

525  Vi  superat ,  frustra  clamato  saepe  parente , 
Saepe  sorore  sua  ,  magnis  super  omnia  divis . 
llla  tremit ,  velul  agna  pavens  ,  quae  saucia  cani 
Ore  excussa  lupi  nondum  sibi  tuta  videlur; 
Utque  columba  suo  madefactis  sanguine  plumis 

530  Horret  adhuc  ,  avidosque  timet ,  quibus  haeserat , 

ungues . 
Mox  ubi  mens  rediit ,  passos  laniata  capillos , 
[Lugenti  similis  ,  caesis  plangore  lacertis ,] 
Intendens  palmas  'o  diris  barbare  factis ! 
0  crudelis  !'  ait  *nec  te  mandata  parenlis 

535  Cum  lacrimis  movere  piis  ,  nec  cura  sororw 
Nec  mea  virginitas  nec  coniugialia  iura? 
Omnia  turbasti .   [pelex  ego  facta  sororis , 
Tu  geminus  coniunx  .   hostis  mihi  debita  poena .] 
Quin  animam  hanc  ,  ne  quod  facinus  tibi ,  perfide , 

restet , 

540  Eripis  ?  atque  utinam  fecisses  ante  nefandos 
Concubitus  !  vacuas  habuissem  criminis  umbras . 
Si  tamen  haec  superi  cernunt ,  si  numina  divum 
Sunt  aliquid  ,  si  non  perierunt  omnia  mecum , 
Quandocumque  mihi  poenas  dabis  .  ipsa  pudore 

545  Proiecto  tua  facta  loquar.   si  copia  detur, 
In  populos  veniam  :  si  silvis  clausa  tenebor, 
Implebo  silvas  ,  et  conscia  saxa  movebo . 
Audiat  haec  aclher  ,  et  si  deus  ullus  in  illo  est.* 
Talibus  ira  feri  postquam  comnrota  tyranni, 

650  Nec  minor  hac  metus  est ,  causa  stimulatus  utraque 
Quo  fuit  accinctus  ,  vagina  liberat  ensem , 
Arreptamque  coma  llexis  post  terga  lacertis 


122  PHILOMELA  METAMM  . 

Viiicla  pali  cogit .  iugulum  Philomela  parabat , 
Spemque  suae  morlis  viso  conceperat  ense . 

555  Ille  indignantem  [et  nomen  patris  usque  vocantem 
Luctantemque  loqui]  comprensam  forcipe  linguam 
Abstulit  ense  fero  .   [radix  micat  ullima  linguae , 
I{/sa  iacet ,  terraeque  tremens  inmurmurat  atrae . 
Ulque  salire  solet  mulilatae  cauda  colubrae, 

660  Palpitat ,  et  moriens  dominae  vestigia  quaerit .] 
Hoc   quoque   post  facinus  —  vix   ausim   credere  — 

fertur 
Saepe  sua  lacerum  repetisse  libidine  corpus . 
Sustinet  ad  Prognen  post  taligi  facta  reverli, 
Coniuge  quae  viso  germanam  quaerit .   at  ille 

565  Dal  gemitus  fictos  ,  commentaque  funera  narrat; 
Et  lacrimae  fecere  fidem  .   velamina  Progne 
Diripit  ex  umeris  auro  fulgentia  lato, 
Induiturque  atras  vestes  ,  et  inane  sepulchrum 
Constituit ,  falsisque  piacula  manibus  infert, 

570  Et  luget  non  sic  lugendae  fata  sororis. 
Signa  deus  bis  sex  acto  lustraverat  anno . 
Quid  faciat  Philomela  ?  fugam  custodia  claudit: 
Structa  rigent  solido  stabulorum  moenia  saxo: 
Os  mutum  facti  caret  indice  .  grande  doloris 

675  Ingenium  est  ,  miserisque  venit  sollertia  rebus 
Stamina  barbarica  suspendit  Pallade  telae, 
Purpureasque  notas  filis  intexuit  albis, 
Indicium  sceleris  ;  perfectaque  tradidit  uni , 
Utque  ferat  dominae  gestu  rogat  illa  .   rogata 

680  Pertulit  ad  Prognen  ,  nec  scit ,  quid   tradat  in  illis . 
Evolvit  vestes  saevi  matrona  tyrarmt^ 
Germanaeque  suae  carmen  miserabile  legit, 
Et  —  mirum  potuisse  —  silet .  dolor  orsa  repressit, 
Verbaque  quaerenti  satis  indignantia  linguae 

585  Defuerunt .   nec  flere  vacat ,  sed  fasque  nefasque 
Confusura  ruit ,  poenaeque  in  imagine  tota  est. 

Tempus  erat ,  quo  sacra  solent  trieterica  Bacchi 
Sithoniae  celebrare  nurus  :  nox  conscia  sacris . 


VI  ,    568  —  624  .  PHILOMELA  123 

Nocte  sonat  Rhodope  tinnitibus  aeris  aciili : 

690  Nocte  sua  est  egiossa  domo  regina  ,  deique 
Rilibus  instruitur  ,  furialiaque  accipit  arma : 
Viie  caput  tegitur  ,  lateri  cervina  sinistro 
Vellera  dependent ,  umero  levis  incubat  hasta . 
Concita  per  silvas  lurba  comitante  suarum 

695  Terribilis  Progne  furiisque  agitata  doloris, 

Bacche  ,  tuas  simulat  .   venit  ad  stabula  avia  tandem , 
Exululatque  ,  euhoeque  sonat ,  portasque  refringit 
Germanaiiique  rapit ,  raptaeque  insignia  Bacchi 
Induit ,  et  vultus  hederarum  frondibus  abdit, 

600  Attonitamque  trahens  intra  sua  moenia  ducit . 
Ut  sensit  tetigisse  domum  Philomela  nefandam, 
Horruit  infelix  totoque  expalhiil  ore . 
Nacta  locum  Progne  sacrorum  pignera  demit, 
Oraque  develat  miserae  pudibunda  sororis, 

605  Amplexuque  petit  .   sed  non  attoilere  contra 
Sustinet  haec  oculos  ,  paelex  sibi  visa  sororis : 
Deiectoque  in  humum  vultu  iurare  volenti 
Testarique  deos ,  per  vim  sibi  dedecus  illud 
lilatum  ,  pro  voce  manus  fuit .   ardet ,  et  iram 

610  Non  capit  ipsa  suam  Progne  ,  fletumque  sororis 
Corripiens  'non  est  lacrimis  hoc'  inquit  *agendum, 
Se4  ferro  ,  sed  siquid  habes  ,  quod  vincere  ferrum 
Possit .  in  omne  nefas  ego  me  ,  germana  ,  paravi. 
Aut  ego  ,  cum  facibus  regalia  tecta  cremaro , 

615  Artificem  mediis  inmittam  Terea  flammis, 

Aut  linguam  aut  oculos  et  quae  tibi  membra  pudorem 
Abstulerunt ,  ferro  rapiam  ,  aut  per  vulnera  mille 
Sontem  animam  expellam  .   magnum  quodcumqiie 

paravi : 
Quid  sit ,  adhuc  dubito  .'  peragit  dum  taHa  Progne, 

620  Ad  matrem  veniebat  Itys  .   quid  possit ,  ab  illo 
Admonita  est .   oculisque  tuens  inmitibus  *a  ,  quam 
Es  similis  patri !'  dixit .   nec  plura  locula 
Triste  parat  facinus  tacitaque  exaestuat  ira. 
Ut  tamen  accessit  natus  ,  matrique  salutem 


124  PHILOMELA  METAMM  . 

625  AtUilit ,  et  parvis  addiixit  colla  lacertis, 
Mixtaque  blanditiis  puerilibiis  oscula  iunxit, 
Mola  quidem  est  genetrix ,  infractaque   conslitit  ira : 
Invitique  oculi  lacrimis  maduere  coactis . 
Sed  simul  ex  nimia  mentem  pietate  labare 

630  SejBsit ,  ab  hoc  iterum  est  ad  vultus  versa  sororis : 
Inque  vicem  spectans  ambos  'cur  admovet'  inquit 
'Alter  blanditias  ,  rapta  silet  altera  lingua  ? 
Quam  vocat  hic  matrem  ,  cur  non  vocat  illa  sororem  ? 
Cui  sis  nupta ,  vide  ,  Pandione  nata  !  marito 

635  Degeneras  ?  scehis  est  pietas  In  coniuge  Tereo .' 
Nec  mora  ,  traxit  Ityn  ,  veluti  Gangetica  cervae 
Lactentem  fetum  per  silvas  tigris  opacas. 
Utque  domus  altae  partem  tenuere  remotam, 
Tendentemque  manus  et  iam  sua  fata  videntem 

640  Et  'mater ,  mater'  clamantem  et  colla  petentem 
En.se  ferit  Progne  ,  lateri  qua  pectus  adiiaeret , 
Nec  vultum  vertit .   satis  illi  ad  fata  vel  unum 
Vulnus  erat :  iugulum  ferro  Philomela  resolvit . 
Vivaque  adhuc  animaeque  aliquid   retinentia  membra 

645  Dilaniant ;  pars  inde  cavis  exultat  aenis , 

Pars  veribus  stridunt :  manant  penetraha  tabo . 
His  adhibet  coniunx  ignarum  Terea  mensis, 
Et  patrii  moris  sacrum  mentita ,  quod  uni 
Fas  sit  adire  viro  ,  comites  famulosque  removit . 

650  Ipse  sedens  soUo  Tereus  sublimis  avito 

Vescitur  ,  inque  suam  sua  viscera  cengerit  alvum . 
Tantaque  nox  animi  est ,  'Ityn   huc  accersite'  dixit . 
Dissimulare  nequit  crudeHa  gaudia  Progne: 
[lamque  suae  cupiens  existere  nuiilicr-cladis ,] 

655  'Intus  habes  ,  quem  poscis'  ait .   circumspicit  ille , 
Atque  ubi  sit ,  quaerit .   quaerenti  iterumque  vocanti , 
Sicut  erat  sparsis  furiaU  caede  capiUis, 
Prosiluit ,  Ityosque  caput  Phiiomela  cruentum 
Misit  in  ora  patris  :  nec  tempore  mahiit  ullo 

660  Posse  loqui  et  meritis  testari  gaudia  dictis . 
Thracius  ingenti  mensas  clamore  repeUit, 


VI  ,  625—698  .  OBiTHnx  125 

VipcFeasque  ciet  Slygia  de  valle  sorores : 
El  modo  ,  si  possel ,  reserato  pectore  diras 
Egerere  inde  dapes  emersaque  viscera  geslit: 

665  Flet  modo  ,  seque  vocal  bustum  miserabile  nati : 
Nunc  sequitur  nudo  genitas  Pandione  ferro . 
Corpora  Cecropidum  pennis  pendere  putares:    t.xcxy. 
Pendebant  pennis  .   quarum  petit  altera  silvas, 
Ailera  tecta  subit ;  nequc  adhuc  de  pectore  caedis 

670  Excessere  notae ,  signataque  sanguine  pluma  est . 
Ille  dolore  suo  poenaeque  cupidine  velox 
Vertitur  in  volucrem  ,  cui  stant  in  vertice  cristae , 
Prominet  inmodicum  praelonga  cuspide  rostrum . 
Nomen  Epops  volucri ,  facies  armata  videtur . 

675      Hic  doior  ante   diem  longaeque   extrema   senectae 
Tempora  Tartareas  Pandiona  misit  ad  umbras . 
Sceptra  loci  rerumque  capit  moderamen  Erechtheus , 
lustitia  dubium  ,  validisne  potentior  armis . 
Quattuor  ille  quidem  iuvenes  totidemque  crearat 

680  Femineae  sortis  :  sed  erat  par  forma  duanim , 
E  quibus  Aeolides  Cephalus  te  coniuge  felix , 
Procri ,  fuit :  Boreae  Tereus  Thracesque  nocebant , 
Dilectaque  diu  caruit  deus  Orithyia, 
Dum  rogat  et  precibus  mavult  quam  viribus  uti . 

685  Ast  ubi  blanditiis  agitur  nihil ,  horridus  ira , 
Quae  solita  est  illi  nimiumque  domestica  vento, 
'Et  merito  !'  dixit  'quid  enim  mea  tela  reliqui, 
Saevitiam  et  vires  iramque  animosque  minaces, 
Admovique  preces ,  quarum  me  dedecet  usus  ? 

690  Apta  mihi  vis  est :  vi  tristia  nubila  pello , 
Vi  freta  concutio  ,  nodosaque  robora  verto , 
Induroque  nives  et  terras  grandine  pulso . 
Idem  ego  cum  fratres  caelo  sum  nactus  aperto  — 
Nam  mihi  campus  is  est  —  tanto   molimine  luctor, 

695  Ut  medius  nostris  concursibus  insonet  aether, 
Exiliantque  cavis  elisi  nubibus  ignes . 
Idem   ego  cum  subii  convexa  foramina  terrae , 
Subposuique  ferox  imis  mea  terga  cavernis, 


126  BOBEADAE  METAMM  . 

Sollicito  manes  totumque  tremoribus  orbem , 

700  Hac  ope  debueram  thaiamos  petiisse  ;  socerque 
Non  orandus  erat ,  vi  sed  faciendus  Erechtheus .' 
Haec  Boreas  aut  liis  non  inferiora  locutus 
Excussit  pennas ,  quarum  iactatibus  omnis 
Adflata  est  tellus  latumque  perhorruit  aeqiior : 

705  Pulvereamque  trahens  per  summa  cacumina  pallam 
Verrit  humum  ,  pavidamque  metu  caligine  tectus 
Orithyian  amans  fulvis  amplectitur  alis. 
Dum  volat ,  arserunt  agitati  fortius  ignes . 
Nec  prius  afirii  cursus  subpressit  habenas, 

710  Quam  Ciconum  tenuit  populos  et  moenia  raptor . 
Illic  et  gelidi  coniunx  Actaea  tyranni 
Et  genetrix  facta  est ,  partus  enixa  gemellos , 
Cetera  qui  matris  ,  pennas  genitoris  liaberent . 
Non  tamen  has  una  memorant  cum  corpore  natas ;  f-  aov. 

715  Barbaque  dum  rutilis  aberat  subnixa  capillis , 
Inplumes  Calaisque  puer  Zetesque  fuerunt . 
Mox  pariter  pennae  ritu  coepere  volucrum 
Cingere  utrumque  latus ,  pariter  flavescere  malae . 
Ergo  ubi  concessit  tempus  puerile  iuventae , 

720  Vellera  cum  Minyis  nitido  radiantia  villo 
Per  mare  non  notum  prima  petiere  cailna . 


LIBEK  SEPTIMTJS. 

lamque  fretum  Minyae  Pagasaea  puppe  secabant: 
Perpetuaque  trahens  inopem  sub  not^  senectam 
Phineus  visus  erat ,  iuvenesque  Aquilone  creati 
V^irgineas  volucres  miseri  senis  ore  fugarant: 

5  Multaque  perpessi  claro  sub  lasone  tandem 
Contigerant  rapidas  limosi  Phasidos  undas : 
Dumque  adeunt  regem  Phrixeaque  vellera  poscunt, 

—  Usque  datur  numeris  magnorum  horrenda  laborum . 
Concipit  interea  validos  Aeelias  ignes 


VI  ,    699— VII  ,    44  .  MEDEA  127 

10  Et  luctata  diii  ,  poslquam  ratione  furorem 

Vincere  non  polerat  ,  'frustra  ,  Medea  ,  repugnas : 
Nescio  quis  deus  obstat  ;'  ait  'mirumque  ,  nisi  hoc  est , 
Aut  aliquid  certe  simile  huic  ,  quod    amare  vocatur . 
Nam  cur  iussa  palris  nimium  milii  dura  videntur? 

16  Sunt  quoque  dura  nimis  .   cur  ,  quem  modo  deni- 

que  vidi , 
Ne  pereat ,  timeo  ?  qiiae  tanti  causa  timoris  ? 
Excute  virgineo  conceptas  pectore  flammas, 
Si  potes  ,  infelix  .   si  possem  ,  sanior  essem . 
Sed  gravat  invitam  nova  vis  .   aliudque  cupido , 

20  Mens  aliud  suadet .   video  meliora  proboque , 
Deteriora  sequor  .   quid  in  hospite  ,  regia  \irgo , 
Ureris  ,  et  thalamos  aUeni  concipis  orbis  ? 
Haec  quoque  terra  potest ,  quod  ames  ,  dare  .  vivat, 

an  ille 
Occidat ,  in  dis  est  .   vivat  tamen :  idqiie  precari 

25  Vel  sine  amore  licet .   quid  enim  commisit  lason  ? 
[Quem,  nisi  crudelejn,  non  tangat  lasonis  aetas 
Et  genus  et  virtus  ?  quem  non  ,  ut  cetera  desint, 
Ore  movere  potest  ?  certe  mea  pectora  movit .] 
At  nisi  opem  tulero  ,  taurorum  adflabitur  igne , 

30  Concurretque  suae  segetis  tellure  creatis 

Hostibus ,  aut  avido  dabitur  fera  praeda  draconi . 
Hoc  ego  si  patiar  ,  tum  me  de  ligride  natam , 
Tum  ferrum  et  scopulos  gestare  in  corde  fatebor . 
Cur  non  et  specto  pereuntem  ,  oculosqiie  videndo 

35  Conscelero  ?  cur  non  tauros  exhortor  in  illum 
Terrigenasque  feros  insopitumque  draconem? 
Di  meliora  velint .   quamquam  non  ista  precanda , 
Sed  facienda  mihi  .   prodamne  ego  regna  parentis , 
Atcpie  ope  nescio  quis  servabitur  advena  nostra , 

40  Ut  per  me  sospes  sine  me  det  lintea  ventis, 
Virque  sit  alterius  ,  poenae  Medea  relinquar  ? 
Si  facere  hoc  ,  aliamve  potest  praeponere  nobis , 
Occidat  ingralus  .   sed  non  is  vultus  in  illo , 
Non  ea  nobilitas  animo  est ,  ea  gratia  formae , 


128  MEDEA  METAMM . 

45  Ut  timeam  fraiidem  merilique  oblivia  nostri 
Et  dabit  ante  fidem  .   cogamque  in  foedera  testes 
Esse  deos  .   quin  tuta  times  !  accingere  et  omnem 
Pelle  moram  !  libi  se  semper  debebit  lason  , 
Te  face  sollemni  iunget  sibi ,  perque  Pelasgas 

50  Servatrix  urbes  matrum  celebrabere  turba . 

Ergo  ego  germanam  fratremque  patremque  deosque 
Et  natale  solum ,  ventis  ablata ,  relinquam  ? 
Nempe  pater  saevus ,  nempe  est  mea  barbara  tellus, 
Frater  adhuc  infans  .   stant  mecum  vota  sororis : 

55  Maximus  intra  me  deus  est .   non  magna  relinquam : 
Magna  sequar  :  titulum  servatae  pubis  Achivae , 
Notitiamque  loci  melioris  ,  et  oppida  ,  quorum 
Hic  quoque  fama  viget ,  cultusque  artesque  locorum ; 
Quemque  ego  cum  rebus  ,  quas  totus  possidet  orbis , 

60  Aesoniden  mutasse  velim  ,  quo  coniuge  felix 
Et  dis  cara  ferar  et  vertice  sidera  tangam . 
Quid  ,  quod  nescio  qui  mediis  incurrere  in  undis 
Dicuntur  montes  ,  ratibusque  inimica  Charybdis 
Nunc  sorbere  fretum  ,  nunc  reddere  ,  cinctaque  saevis 

65  Scylia  rapax  canibus  Siculo  latrare  profundo? 

Nempe  tenens  quod  amo ,  gremioque  in  lasonis  haerens 
Per  freta  longa  ferar  .   nihil  illum  amplexa  verebor ; 
Aut ,  siquid  metuam  ,  metuam  de  coniuge  solo . 
Coniugiumne  putas  ,  speciosaque  nomina  culpae 

70  Inponis  ,  Medea  ,  tuae  ?  quin  aspice  ,  quantum 
Aggrediare  nefas  ,  et  dum  licet ,  effuge  crimen  .* 
Dixit :  et  ante  oculos  rectum  pietasque  pudorque 
Constiterant ,  et  victa  dabat  iam  terga  Cupido . 
Ibat  ad  antiquas  Hecates  Persei^es,  aras , 

75  Quas  nemus  umbrosum  secretaque  silva  tegebat. 
Et  iam  fortis  erat ,  pulsusque  recesserat  ardor : 
Cum  videt  Aesonideu ,  extinctaque  flamma  reluxit , 
[Erubuere  genae  ,  totoque  recanduit  ore  , 
Utque  solet  ventis  alimenta  assumere  ,  quaeqiie 

80  Parva  sub  inducta  latuit  scintilla  favilla , 
Crescere  et  in  veteres  agitata  resurgere  vires, 


VII  ,    45-118.  MEDEA  129 

Sic  iam  lenlus  amor ,  iam  qiiem  languere  putares , 
Ul  vidit  iuvenem  ,  specie  praesenlis  inarsit .] 
Et  casu  solito  formosior  Aesone  natus 

85  Illa  luce  fuit :  posses  ignoscere  amanti . 
S|)ecl<it ,  et  in  vultu  veluti  tum  denique  viso 
Lumina  fixa  tenet ,  nec  se  mortalia  demens 
Ora  videre  putat ,  nec  se  declinat  ab  illo . 
Ut  vero  coepitque  loqui  dexlramque  prehendil 

90  Hospes  ,  et  auxilium  summissa  voce  rogavil , 
Promisitque  torum  ,  lacrimis  ait  illa  profusis: 
'Quid  faciam  ,  video  :  nec  me  ignorantia  veri 
Pecipiet ,  sed  amor  .   servabere  munere  noslro : 
Servatus  promissa  dalo .'  per  sacra  triformis 

95  Ille  deae  ,  lucoque  foret  quod  numen  in  illo , 
Perque  patrem  soceri  ccrnentem  cuncta  futuri , 
Eventusque  suos  et  tanta  pericula  iurat. 
Credilus  accepit  cantatas  protinus  herbas, 
Edidicitque  usum  ,  laetusque  in  tesca  recessit . 

100      Postera  depulerat  stellas  aurora  micantes: 
Conveniunt  populi  sacrum  Mavortis  in  arvum, 
Consistuntque  iugis  .   medio  rex  ipse  resedit 
Agmine  purpureus  sceptroque  insignis  eburno . 
Ecce  adamanteis  vulcanum  naribus  efllant 

105  Aeripedes  tauri ,  tactaeque  vaporibus'herbae 
Ardent .  utque  solent  pleni  resonare  camini , 
Aut  ubi  terrena  silices  fornace  soluti 
Concipiunt  ignem  liquidarum  aspergine  aquarum ; 
Pectora  sic  intus  clausas  volventia  flammas 

110  Gutturaque  usta  sonant .  tamen  illis  Aesone  natas 
Obvius  it .  vertere  truces  venientis  ad  ora 
Terril)iles  vultus  praefixaque  cornua  ferro, 
Pulvereumque  solum  pede  pulsavere  bisulco, 
F^umificisque  locum  raugitibus  impleverunt. 

115  Deriguere  mctu  Minyae  .   subit  ille  ,  nec  ignes 

Sentit  anhelatos  —   tantum   medicamina  possunt  — 
Pendulaque  audaci  mulcet  palearia  dextra, 
Subpositosque  iugo  pondus  grave  cogit  aratri 
oviD .  n .  9 


130  MEDEA  METAMM . 

Ducere  et  insuetiim  ferro  proscindere  campum . 

120  Mirantur  Colchi :  Minyae  ciamoribus  augent 
Adiciuntque  animos  .   galea  lum  sumit  aena 
Vipereos  dentes  ,  et  aratos  spargit  in  agros . 
Semina  moiiit  humus  valido  praetincta  veneno, 
Et/crescunt  fiuntque  sati  nova  corpora  dentes .  /.xovi. 

125  Utque  hominis  speciem  materna  sumit  in  aivo, 
Perque  suos  intus  numeros  componitur  infans, 
Nec  nisi  maturus  communes  exit  in  auras ; 
Sic  ubi  visceribus  gravidae  telluris  imago 
Effecta  est  hominis ,  feto  consurgit  in  arvo ; 

130  Quodque  magis  mirum  est ,  simul  edita  concutit  arma  . 
Quos  ubi  viderunt  praeacutae  cuspidis  hastas 
In  caput  Haemonii  iuvenis  torquere  parantes, 
Demisere  metu  vultumque  animumque  Pelasgi . 
Ipsa  quoque  exlimuit ,  quae  tutum  fecerat  illum, 

135  Utque  peti  vidit  iuvenem  tot  ab  hostibus  unum, 
Palluit  et  subito  sine  sanguine  frigida  sedit; 
iNeve  parum  valeant  a  se  data  gramina  ,  carmen 
Auxiliare  canit ,  secretasque  advocat  artes. 
lile  gravem  medios  silicera  iaculatus  in  hostes 

140  A  se  depulsum  Martem  convertit  in  ipsos , 
Terrigenae  pereunt  per  mutua  vulnera  fratres, 
Civifique  cadunt  acie  .   gratantur  Achivi, 
Victoremque  tenent  avidisque  amplexibus  haerent . 
Tu  quoque  victorem  complecti ,  barbara ,  velles ; 

145  [Obstitit  incoepto  pudor  .   at  complexa  fuisses ; 
Sed  te  ,  ne  faceres  ,  tenuit  reverentia  famae .] 
Quod  licet ,  aspectu  tacito  laetaris  ,  agisque 
Carminibus  grates  et  dis  auctoribus^wrum . 
Pervigilem  superest  herbis  sopire  draconem . 

160  [Qui  crista  linguisque  Iribus  praesignis  et  uncis 
Dentibus  horrendus  custos  erat  arboris  aureae .] 
Hunc  postquam  sparsit  Lelhaei  gramine  suci 
Verbaque  ter  dixit  placidos  facientia  somnos, 
Quae  mare  turbatum  ,  quae  concita   flumina  sistunt , 

155  Somnus  in  ignotos  «culos  sibi  venit ,  et  auro 


Vll.    119—191    .  MBDEA  131 

Heros  Aesonius  potitur  .    spolioque  superbus 
Muneris  auclorem  secum  ,  spolia  altera  ,  porlans 
Viclor  lolciacos  tetigit  cum  coniuge  portus. 
Ilaemouiae  matres  pro  gnatis  dona  receptis 

160  Grandaevique  ferunt  palres  ,  congeslaque  Hamma 
Tura  liquefaciunt ,  inductaque  cornibus  aurum 
Victima  vola  litat  .   sed  abest  gratantibus  Aeson, 
lam  propior  leto  fessusqiie  senilibus  annis . 
Cum  sic  Aesonides  :  *o  cui  debere  salutem 

165  Confiteor ,  coniunx  ,  quamquam  mihi  cuncta  dedisti , 
Excessitque  fidem  meritorum  summa  tuorum: 
Si  tamen  hoc  possunt ,   —   quid   enim   non  carmina 

possunl?  — 
Deme  meis  annis  ,  et  demptos  adde  parenti .' 
Nec  tenuit  lacrimas  .   mota  est  pietate  rogantis, 

170  Dissimilemque  animum  subiit  Aeeta  relictus. 
Nec  tamen  afTectus  tales  confessa  'quod'  inquit 
'Excidit  ore  tuo  ,  coniunx  ,  scelus  ?  ergo  ego  cuiquam 
Posse  tuae  videor  spatium  transcribere  vitae? 
i\ec  sinat  hoc  Ilecate  ,  nec  tu  petis  aequa  .   sed  isto , 

175  Quod  petis  ,  experiar  maius  dare  munus  ,  lason . 
Arte  mea  soceri  longum  teniptabimus  aevum, 
Non  annis  renovare  tuis  ;  modo  diva  triformis 
Adiuvet  et  praesens  ingentibus  annuat  ausis .' 
Tres  aberant  noctes ,  ut  cornua  tota  coirent 

180  Efdcerentque  orbem  .   postqiiam  plenissima  fulsit 
Ac  solida  terras  spectavit  imagine  luna, 
Egreditur  tectis  vestes  induta  recinctas, 
Nuda  pedem  ,  nudis  umeros  infusa  capillis, 
Fei  tque  vagos  mediae  per  muta  silentia  noctis 

185  Incomitata  gradus  .   homines  volucresque  ferasque 
Solverat  alta  quies  :  nullo  cum  murmure  saepes, 
Inmotaeque  silent  frondes  ;  sUet  umidus  aer: 
Sidera  sola  micant .  ad  quae  sua  bracchia  ter>lens 
Ter  se  convertit ,  ter  sumptis  flnmine  crinem 

190  Inroravit  aquis  ,  ternisque  ululatibus  ora 
Solvit ,  et  in  dura  summisso  poplite  terra 

9' 


132  MEDEA  METAMM . 

*Ncx'  ait  *arcanis  fidissima ,  quaeque  diurnis 

Aurea  cum  luna  succeditis  ignibus  ,  astra , 

Tuque  triceps  Ilecate ,  quae  coeptis  conscia  nostris 

195  Adiutrixque  venis  cantusque  artisque  magorum, 
Quaeque  magos ,  Tellus ,  pollentibus  instruis  herbis , 
Aupaeque  et  venti  montesque  amnesque  lacusque, 
Dique  omnes  nemorum ,  dique  omnes  noctis  adeste : 
Quorum  ope ,  cum  volui ,  ripis  mirantibus  amnes 

200  In  fontes  rediere  suos  ,  concussaque  sisio , 
Stantia  concutio  cantu  freta  ,  nubila  pello 
Nubilaque  induco  ,  ventos  abigoque  vocoque , 
Vipereas  rumpo  verbis  et  carmine  fauces, 
Vivaque  saxa  sua  convulsaque  robora  terra 

205  Et  silvas  moveo  ,  iubeoque  tremescere  montes 
Et  mugire  solum ,  manesque  exire  sepulchris . 
Te  quoque  ,  Luna  ,  traho  ,  quamvis  Temesaea  iabores 
Aera  tuos  minuant :  currus   quoque   carmine   nostro 
Pallet  avi ;  pallet  nostris  Aurora  venenis . 

210  Vos  mihi  taurorum  (lammas  hebetastis  ,  et  unco 
Inpatiens  oneris  collum  pressistis  aratro . 
Vos  serpentigenis  in  se  fera  bella  dedistis, 
Custodemque  rudem  somni  sopistis ,  et  aurum 
Vindice  decepto  Graias  misistis  in  urbes. 

215  Nunc  opus  est  sucis  ,  per  quos  renovata  senectus 
In  florem  redeat ,  primosque  recolligat  annos . 
Et  dabitis  .  neque  enim  micuerunt  sidera  frustra , 
Nec  frustra  volucrum  tractus  cervice  draconum 
Currus  adest .'   aderat  demissus  ab  aethere  currus . 

220  Quo  simul  ascendit ,  frenataque  colla  draconum 
Permulsit ,  manibusque  leves  agitavit^iabenas , 
Sublimis  rapitur ,  subiectaque  Thessala  Tempe 
Dispicit ,  et  Tricces  regionibus  applicat  angues : 
Et  quas  Ossa  tulit ,  quas  altum  Pelion  herbas , 

225  Othrys  quas  Pindusque  et  Pindo  maior  Olympus , 
Perspicit ,  et  placitas  partim  radice  reveliit , 
Partim  succidit  curvamine  falcis  aenae. 
Multa  quoque  Apidani  placuerunt  gramina  ripis, 


VII,    192—264.  MEDKA  133 

Multa  qiicque  Amphrysi ;  neque  eras  inmunis ,  Enipeu  : 

230  Nec  non  Peneus  ,  nec  non  Spercheldes  undae 
Contribuere  aliquid  ,  iuncosaque  lilora  Boebes. 
Carpsit  el  Euboica  vivax  Antiiedone  gramen, 
iNondum  mulato  vulgatum  corpore  Glauci . 
Et  iam  nona  dies  curru  pennisque  draconum 

235  Nonaque  nox  omnes  lustrantem  viderat  agros, 

Cum  rediit  .   ne^iue  erant  tacti ,  nisi  odore  ,  dracones , 
Et  lamen  annosae  pellem  posuere  senectae . 
Constitit  adveniens  cilra  limenque  foresque, 
Et  tantura  caelo  tegitur  :  refugitque  viriles 

240  Contactus  .   statuitque  aras  e  caespite  binas, 
Dexteriore  Hecates  ,  ast  laeva  parte  luventae  . 
Has  ubi  verbenis  silvaque  incinxit  agresti, 
Haud  procul  egesta  scrobibus  tellure  duabus 
Sacra  facit ,  cultrosque  in  guttnra  velleris  atri 

245  Conicil ,  et  patulas  perfundit  sanguine  fossas . 
Tum  super  invergens  liquidi  carchesia  bacchi 
Aeneaque  invergens  tepidi  carchesia  lactis 
Verba  simul  fudit ,  terrenaque  numina  civit, 
Umbrarumque  rogat  rapta  cum  coniuge  regera, 

250  Ne  properent  artus  anima  fraudare  senili . 

Quos  ubi  placavit  precibusque  et  murmure  longo, 
Aesonis  effetum  proferri  corpus  ad  auras 
lussit ,  et  in  plenos  resolutum  carmine  somnos 
Exanimi  similem  stratis  porrexit  in  herbis . 

256  ilinc  procul  Aesoniden  ,  procul  hinc  iubet  ire 

ministros , 
Et  monet  arcanis  oculos  removere  profancs. 
Diflugiunt  iussi  .  passis  Medea  capillis 
Bacchanlum  ritu  flagrantes  circuit  aras, 
Multifidasque  faces  in  fossa  sanguinis  atra 

260  Tinguit ,  et  infectas  geminis  accendit  in  aris: 

Terque  senem  flamma  ,  ter  aqua  ,  ter  sulpure  lustrat. 
Interea  validum  posito  medicamen  aeno 
Fervet  et  exultat  spumisque  tumentibus  albet. 
IUic  Haemonia  radices  valle  resectas 


134  MEDEA  MBTAMM . 

265  Seminaque  floresqiie  et  siicos  incoquit  acres . 
Adicit  extremo  lapides  oriente  petitos 
Et  quas  Oceani  refluum  mare  lavit ,  harenas  j 
Addit  et  exceptas  luna  pernocte  pruinas 
Et  strigis  infames  ipsis  cum  carnibus  alas, 

270  Inmie  virum  soliti  vultus  mutare  ferinos 
Anibigui  prosecta  lupi ;  nec  defuit  illic 
Squamea  Cinyphii  tenuis  membrana  chelydri 
Vivacisque  iecur  cervi  ,  quibus  insuper  addit 
Ora  caputque  novem  cornicis  saecula  passae . 

275  His  et  mille  ahis  postquam  sine  nomine  rebus 
Propositum  instruxit  remorari  Tartara  munus, 
Arenti  ramo  iampridem  mitis  olivae 
Omnia  confudit  sunmiisque  inmiscuit  ima . 
Ecce  vetus  calido  versatus  stipes  aeno 

280  Fit  viridis  primo  ,  nec  iongo  tempore  frondes 
Induit ,  et  subito  gravidis  oneratur  olivis . 
At  quacumque  cavo  spumas  eiecit  aeno 
Ignis  ,  et  in  terram  guttae  cecidere  calentes , 
Vernat  humus ,  floresque  et  mollia  pabula  surgunt . 

285  Quae  simul  ac  vidit ,  stricto  Medea  reckidit 
Ense  senis  iuguhim  ,  veteremque  exire  cruorem 
Passa ,  replet  sucis  .   quos  postquam  conbibit  Aeson 
Aut  ore  acceptos  aut  vuhiere ,  barba  comaeque 
Canitie  posita  nigrum  rapuere  colorem.  f.  xcTii. 

290  Pulsa  fugit  macies  ,  abeunt  pallorque  situsque , 
Adiectoque  cavae  suoplentur  corpore  rugae, 
Membraque  luxuriant .   Aeson  miratur  et  olim 
Ante  quater  denos  hunc  se  reminiscitur  annos. 
Viderat  ex  alto  tanti  miracula  monstri         f  xcvui. 

295  Liber  .   et  admonitus  iuvenes  nutricibus  annos 
Posse  suis  reddi ,  capit  l)oc  a  Colchide  munus . 

Neve  doli  cessent ,  odium  cum  coniuge  falsum 
Phasias  assimulat ,  Peliaeque  ad  limina  supplex 
Confugit.  atque  illam,  quoniam  gravis  ipse  senecta  est, 

300  Excipiunt  natae  .    quas  tempore  callida  parvo 
Colchis  amicitiae  mendacis  imagine  cepit. 


VII  ,  265—338.  PELIA8  135 

Diitnque  refert  inler  meriloriim  maxima  ,  demptos 
Aesotiis  esse  sitns  ,  atquo  liac  in  parte  moratur, 
Spes  esl  virpinil)us  Pttlia  snl)iocta  creatis, 

305  Artc  suum  parili  reviresccrc  posse  parentem . 

lamipie  pelunt ,  pretiumque  iuhent  sine  finepacisci. 
Illa  brevi  spatio  silet  et  duhitare  videtur, 
Suspendilque  animos  ficta  gravitate  roganfum. 
Mox  ubi  poliicita  est ,  'quo  sil  fiducia  maior 

310  Muneris  huius  ,'  ait  'qui  vcslras  maxinius  acvo  esl 
Dux  gregis  inter  oves  ,  agnus  medicamine  fiet  .* 
Protinus  innumeris  efTetus  laniger  annis 
Attrahitur  flexo  circum  cava  tempora  cornu : 
Cuius  ut  Haemonio  marcenlia  gultura  cullro 

315  Fodit  ,  et  exigno  maculavit  sanguine  fcrrum, 
Membra  simul  pccudis  validosque  venefica  sncos 
Mcrgit  in  aere  cavo  :  [minuunt  ea  corporis  artus , 
Cornuaque  exurunt ,  nec  non  cum  cornibus  annos : 
El  tener  auditur  medio  balatus  aeno . 

320  Nec  mora  ,  balalum]  mirantibus  exilit  agnus , 
Lascivilque  fuga  ,  lactantiaque  ubera  quaeril . 
Obstipuere  satae  Pelia  :  promissaque  postquam 
Exhibuere  fidem  ,  tum  vero  inpensius  instant . 
Ter  iuga  Phoebus  equis  in  Hibero  fiumine  mersis 

325  Dempserat ,  et  quarta  radiantia  nocte  micabant 
Sidera  ,  cum  rapido  fallax  Aeetias  igni 
Inponit  purum  laticem  et  sine  viribus  lierbas . 
lamque  neci  similis  resoluto  corpore  regeni 
El  cimi  rege  suo  custodes  somnus  habebat , 

8.30  Qnem  dederanl  cantus  magicaeque  potentia   linguae 
Intrarant  iussae  cum  Colchide  limina  natae, 
Ambierantque  torum  .   *quid   nunc  dubilatis  inerles? 
Stringite'  ail  'gladios ,  veteremqne  haurile   cruorem , 
Ul   repleam  vacuas  iuvenali  sanguine  vcnas , 

335  In  manihus  vestris  vita  est  aetasque  parentis . 
[Si  pietas  ulla  est ,  nec  spes  agitatis  inanes,] 
Officium  praeslate  patri ,  telisque  senectam 
Exigite  ,  et  saniem  coniecto  emiltite  ferro  .* 


136  MEDEA  METAMM . 

His  ,  ut  quaeqiie  pia  est ,  hortatibus  impia  prinja  est , 

340  [Et  ne  sit  scelerata ,  facit  scelus  .   haud  lamen  ictus 
Ulla  suos  spectare  potest ,  oculosque  reflectunt ,] 
Caecaque  dant  saevis  aversae  vuhiera  dextris . 
[lle  ,  cruore  fluens  ,  cubito  tamen  allevat  artus , 
SeAtiilacerque  toro  temptat  consurgere  ,  et  inter 

346  Tet  medius  gladios  pallentia  bracchia  tendens 
'Quid  facitis  ,  gnatae  ?  quid  vos  in  fata  parenlis 
Armat  ?'  ait .   cecidere  illis  animique  manusque . 
Phua  locuturo  cum  verbis  guttura  Colchis 
Abstulit ,  et  calidis  laniatum  mersit  in  undis . 

350      Quod  nisi  pennatis  serpentibus  isset  in  auras, 
Non  exempta  foret  poenae  ,   fugit  alta  superque 
Pelion  umbrosum  ,  Philyreia  tecta ,  superque 
Othryn  et  eventu  veteris  loca  nota  Cerambi.    f.  xcix 
Hic  ope  nympharum  sublatus  in  aera  pennis 

366  Cum  gravis  infuso  tellus  foret  obruta  ponto, 
Peucalioneas  elfugit  inobrutus  undas . 
Aeoliam  Pilanen  a  laeva  parte  relinquit 
Factaque  de  saxo  longi  simulacra  draconis:  t.o. 

Idaeumque  nemus ,  quo  nati  furta  ,  iuvencum 

360  Occuluit  Liber  falsi  sub  imagine  cervi:  f.  d. 

Quaque  pater  Corythi  parva  tumulatus  harena:  f  cii. 
Et  quos  Maera  novo  latratu  terruit  agros:  f.  cju. 
Eurypylique  urbem ,  qua  Coae  cornua  matres  f.civ. 
Gesserunt  tum  cum  discederet  Herculis  agmen: 

365  Phoebeamque  Rhodon  et  lalysios  Telchinas, 
Quorum  oculos  ipso  vitiantes  omnia  visu 
luppiter  exosus  fraternis  subdidit  undis.  fov. 

Transit  et  antiquae  Cartheifa  moenia—Qeae , 
Qua  pater  Alcidamas  placidam  de  corpore  natae 

370  Miraturus  erat  nasci  potuisse  columbam.  f .  cvi. 

Inde  lacus  Hyries  videt  et  Cycneia  Tempe , 
Quae  subitus  celebravit  olor  .   nam  Phyllius  iilic 
Imperio  pueri  volucresque  ferumque  leonem 
Tradiderat  domitos  .   taurum  quoque  vincere  iussus 

375  Vicerat ,  et  spreto  totiens  iralus  amore 


VII,    339-412.  TUK8EU9  137 

Praeniia  poscenti  taiirum  siiprema  negabat. 

lile  indigiialus  'cupies  dare'  dixit ,  et  alto 

Desiluil  saxo  .   cuncti  cecidisse  pulabant : 

Factus  olor  niveis  pendebat  in  aere  pennis.       f.  evu. 

380  At  genetrix  Ilyrie  ,  servari  nescia  ,  Hendo         f .  oviu. 
Dilicuit ,  stagnuiTKpie  suo  de  noniine  fecit . 
Adiacet  his  Pleuron  ,  in  qua  Irepidantibus  alis 
Ophias  elTugit  natorum  vulnera  Conibe .  i.ax. 

Inde  Calaureae  Letoidos  aspicit  arva , 

386  Iii  volucrem  versi  cum  coniuge  conscia  regis.    t.en. 
Dextera  Cyliene  est ,  in   qua   cum   matre  Menephron 
Concubilurus  erat  saevarum  more  lerarum .        f.  oxi. 
Cephison  procul  hinc  deflentem  fata  nepotis 
Respicit  in  tumidam  phocen  ab  Apoliine  versi:   t.  oxu. 

390  Eumelique  domum  lugentis  in  aere  natum.      f.  oxiii. 
Tandem  vipereis  Ephyren  Pirenida  pennis 
Contigit .   hic  aevo  veteres  mortalia  primo 
Corpora  vulgarunt  pluvialibus  edita  fungis.       «.  oxiv. 
Sed  postquam  Colchis  arsit  nova  nupta  venenis, 

396  Flagrantemque  domum  regis  mare  vidit  utrumque , 
Sanguine  natorum  perfunditur  impius  ensis, 
Ultacjue  se  male  mater  lasonis  elfugit  arma . 
Hinc  Titaniacis  ablata  draconibus  inlrat 
Palladias  arces  :  quae  te  ,  iustissima  Phene,       f.  oxv. 

400  Teque,  senex  Peripha,  pariter  videre  volanles,  f-  cxti. 
Innixamque  novis  neptem  Polypemonis  alis.  f .  cxvii. 
Excipit  hanc  Aegeus  —  facto  damnandus  in  uno ,  — 
Nec  satis  hospitium  est:  thalami  quoque  foedere  iungit. 
lamcjue  aderat  Theseus  ,  proles  ignara  parenti, 

406  Qui  virtute  sua  himarem  pacaverat  Isthmon . 
Huius  in  exitium  miscet  Medea  quod  olim 
^ttulerat  secum  Scythicis  aconiton  ab  oris . 
/llud  Echidneae  memorant  e  dentibus  ortum 
Esse  canis  .   specus  est  tenebroso  caecus  hlatu 

no  Et  via  declivis  ,  per  quam  Tirynthius  heros 
Restanlem  contraque  diem  radiosque  micantes 
Obliquantem  oculos  neiis  adamante  catenis 


138  THESEUs  METAMM . 

Cerberon  attraxit ;  rabida  qui  concitus  ira 
Implevit  pariter  ternis  latratibus  auras 

415  Et  sparsit  virides  spumis  albentibus  agros . 

Has  concresse  putant ,  nactasque  alimenta  feracis 
Fecundique  soli  vires  cepisse  nocendi.  f.  cxvui. 

Oiiiie  quia  nascuntur  dura   vivacia  caute, 
Agrestes  aconita  vocant .   ea  coniugis  astu 

420  Ipse  parens  Aegeus  nato  porrexit  ut  bosti . 
Sumpserat  ignara  Tbeseus  data  pocula  dextra, 
Cuni  pater  in  capulo  gladii  cognovit  eburno 
Signa  sui  generis  ,  facinusque  excussit  ab  ore . 
EfTugit  ilia  necem  nebulis  per  carmina  motis . 

425      At  genitor ,  quamquam  laetatur  sospite  nato, 
Attonitus  tamen  est  ingens  discrimine  parvo 
Committi  poluisse  nefas  .   fovet  ignibus  aras , 
Muneribusque  deos  implet ,  feriuntque  secures 
CoIIa  torosa  boum  vinctorum  cornua  vittis. 

4.30  Nulhis  Erechthidis  fertur  celebratior  illo 
Inhixisse  dies  .   agitant  convivia  patres 
Et  medium  vulgus  .   nec  non  et  carmina  \ino 
Ingcnium  faciente  canunt .   'te  ,  maxime  Theseu , 
Mirata  est  Marathon  Cretei    sanguine  tauri: 

435  Quodque  suis  securus  arat  Cromyona  colonus, 
Munus  opusque  tuum  est .   tellus  Epidauria  per  te 
Clavigeram  vidit  Vulcani  occumbere  prolem; 
Vidit  et  inmitem  Cephisias  ora  Procrusten : 
Cercyonis  letum  vidit  Cerealis  Eleusin . 

440  Occidit  ille  Sinis  ,  magnis  male  viribus  usus, 
Qui  poterat  curvare  trabes  et  agebat  ab  alto 
Ad  terram  late  sparsuras  corpora  piniis  . 
Tutus  ad  Alcathoen  ,  Lelegeia  moenia ,  Um^s 
Composito  Sciro.ne  patet :  sparsisque  latronis 

445  Terra  negat  sedem  ,  sedem  negat  ossibus  unda : 
Quae  iactata  diu  fertur  durasse  vetustas 
In  scopulos;  scopulis  nomen  Scironis  inhaeret .  t-  oxix. 
Si  titulos  annosque  tuos  numerare  velimus, 
Facta  premant  annos  .  pro  te  ,  fortissime,  vota 


VII,    413—485.  MIN08  .    AEAC-US  139 

450  Fiiblica  suscipimus  ,  bacchi  tibi  sumimus  haustus.' 
Consonat  assensu  populi  precibusque  favcntiim 
Regia  ;  ncc  tota  trislis  iocus  ullus  in  urbc  esl . 

Nec  tamen  —  U3<]ue  adeo  nulla  est  sincera  voluptas , 
Sollicitumque  aliquid  laetis  intervenit  —  Aegeus 

455  Gaudia  percepit  nato  secura  recepto . 

Bella  parat  Minos  .    qui  quamquam  milite  ,  quamquam 
Ciasse  valet ,  patria  tamen  est  firmissimus  ira 
Androgeique  necem  iustis  ulciscitur  armis. 
Ante  tamen  bello  vires  acquirit  amicas, 

460  Quaque  potens  habitus  ,  volucri  freta  classe  pererral . 
Hinc  Anaphen  sibi  iungit  et  Astypaleia  regna , 
Promissis  Anaphen  ,  regna  Astypaleia  bello ; 
Hinc  hurnilem  Myconum  cretosaque  rura  Cimoli 
Florentemque  Syron  ,  Cythnum ,  planamque  Seripiion , 

465  Marmoreamque  Paron  ,  quamque  impia  prodidit  Arne 
Siphnon  et  accepto  ,  quod  avara  poposcerat ,  auro 
Mutata  est  in  avem ,  quae  nunc  quoque  diligit  f.oxx. 

aurum , 
Nigra  pedes  ,  nigris  velata  monedula  pennis. 
At  non  Oliaros  Didymaeque  et  Tenos  et  Andros 

470  Et  Gyaros  nitidaeque  ferax  Peparethos  olivae 
Gnosiacas  iuvere  rates  ,  latere  nide  sinistro 
Oenopiam  Minos  pelit ,  Aeacideia  regna . 
Oenopiam  veteres  appellavere  .   sed  ipse 
Aeacus  Aeginam  genetricis  nomine  dixit. 

476  Turba  ruit  tantaeque  virum  cognoscere  famae 
Expetit .   occurrunt  illi  Telamonque  ,  minorque 
Quam  Telamon  Peleus  ,  et  proles  tertia  Phocus . 
Ipse  quoque  egreditur  tardus  gravitate  senili 
Aeacus  ,  et  quae  sit  veniendi  causa  ,  requirit . 

480  Admonitus  patrii  luctus  suspirat ,  et  ilh 
Dicla  refert  rector  populorum  talia  centum: 
'Arma  iuves  oro  pro  gnato  sumpta  ,  piaeque 
Pars  sis  militiae  :  tumulo  solacia  posco .' 
Huic  Asopiades  'petis  irrita'  dixit  'et  urbi 

485  Non  facienda  meae  ;  neque  enim  coniunctior  ulla 


140  AEACB8  METAMM . 

Cecropidis  hac  es!  telliis  :  ea  foedera  nobis  .* 
Tristis  abit  'stabimt'  que  *tibi  tua  foedera  inagno' 
Dixit ,  et  utilius  bellum  putat  esse  minari, 
Quam  gerere  atque  suas  ibi  praeconsumere  vires. 

490  Classis  ab  Oenopiis  etiamnum  Lyctia  mnris 
Sp«ctari  poterat ,  cum  pleno  concita  velo 
Atiica  puppis  adest  in  portusque  intrat  amicos, 
Quae  Cephalum  patriaeque  simul  mandata  ferebat. 
Aeacidae  longo  iuvenes  post  tempore  visum 

495  Agnovere  tamen  Cephalum ,  dextrasque  dedere , 
Inque  patris  duxere  domum  .   spectabilis  heros 
Et  veteris  retinens  etiamnum  pignera  formae 
Ingreditur ,  ramumque  tenens  popularis  olivae 
A  dextra  laevaque  duos  aetate  minores 

500  Maior  habet ,  Clyton  et  Buten  ,  Paliante  creatos . 
Postquam  congressus  primi  sua  verba  tulerunt, 
Cecropidum  Cephalus  peragit  mandata ,  rogatque 
Auxiiium ,  foedusque  refert  et  iura  parentum , 
Imperiumque  peti  totius  Achaidos  addit. 

605  Sic  ubi  mandatam  iuvit  facundia  causam, 
Aeacus,  in  capulo  sceptri  nitente  sinistra, 
'Ne  petite  auxilium ,  sed  sumite ,'  dixit  'Athenae ; 
Nec  dubie  vires  ,  quas  haec  habet  insula  ,  vestras 
Ducite  :  et  omnia  habet .   rerum  status  iste  mearum , 

610  Robora  non  desunt ;  superat  mihi  miles  et  hosti . 
Gratia  dis  ,  felix  et  inexcusabile  tempus  .* 
'Immo  ita  sit ,'  Cephalus  'crescat  tua  civibus  opto 
Urbs  !'  ait  '^adveniens  equidem  modo  gaudia  cepi , 
Cum  tam  pulchra  mihi ,  tam  par  aetate  iuventus 

616  Obvia  processit .  multos  tamen  inde-^quiro , 
Quos  quondam  vidi  vestra  prius  urbe  receptus.* 
Aeacus  ingemuit ,  tristique  ita  voce  locutus : 
'Flebile  principium  melior  fortuna  secuta  est. 
Hanc  utinam  possem  vobis  memorare  sine  illo! 

520  Ordine  nunc  repetam  .  neu  longa  ambage  morer  vos : 
Ossa  cinisque  iacent ,  memorj  quos  mente  requiris . 
Et  quota  pars  ilii  rerum  periere  mearum! 


VII,  486—659.  AKi.cL'8  Ul 

Dira  liies  ira  populis  lunonis  iniquae 
Incidit ,  exosae  diclas  a  paelice  terras . 

625  Duni  visum  mortale  maluui ,  lantaeque  latebat 
Causa  nocens  cladis  ,  pugnalum  est  arte  medendi . 
Exitium  superabat  opem ,  quae  \icta  iacebat. 
Principio  caelum  spissa  caligine  terras 
IVessit ,  et  ignavos  inclusit  noctibus  aestus; 

680  Dumque  quater  iunctis  explevit  cornibus  orbem 
Luna  ,  quater  plenum  tenuata  retexuit  orbem, 
Lctiferis  calidi  spirarunt  flatibus  austri . 
Constat  et  in  fontes  vitium  venisse  lacusque, 
Miliaque  incultos  serpentum  multa  per  agros 

636  Errasse  atque  suis  fluvios  temerasse  venenis . 

Strage  canum  primo  volucrumque  oviumque  boumque , 
Inque  feris  subiti  deprensa  potentia  morbi. 
Concidere  infelix  validos  miratur  arator 
Inter  opus  tauros  ,  medioque  recumbere  sulco . 

640  banigeris  gregibus  balatus  dantibus  aegros 
Sponte  sua  lanaeque  cadunt  et  corpora  tabent . 
Acer  equus  quondam  magnaeque  in  pulvere  famae 
[Degeneral  palmas  ,  veterumque  oblitus  honorum] 
Ad  praesepe  gemit  leto  moriturus  inerti. 

546  Non  aper  irasci  meminit ,  non  fidere  cursu 
Cerva ,  nec  armentis  incurrere  fortibus  ursi . 
Omnia  languor  habet :  silvisque  agrisque  viisque 
Corpora  foeda  iacent :  vitiantur  odoribus  aurae . 
Mlra  loquar  ,  non  illa  canes  avidaeque  volucres , 

650  ISon  cani  tetigere  lupi ;  dilapsa  liquescunt, 
Afflatuque  nocent  et  agunt  contagia  late . 
Pervenit  ad  miseros  damno  graviore  colonos 
Pestis ,  et  in  magnae  dominalur  moenibus  urbis . 
Viscera  torrentur  primo  ,  flamniaeque  latenlis 

566  Indicium  rubor  est  et  diictus  anhelitus  igni . 
Aspera  lingua  tumet ,  tepidisque  arentia  ventis 
Ora  patent ,  auraeque  graves  captantur  hiatu 
Non  stratum  ,  non  ulla  pati  velamina  possunt, 
Dura  sed  terra  ponunt  praecordia  :  nec  fit 


142  AEAcus  METAMM . 

660  Corpiis  hiimo  gelidum  ,  sed  liumus  de  corpore  fervet . 
Nec  moderator  adest ,  inque  ipsos  saeva  medentes 
Erumpit  clades ,  obsuntque  auctoribus  artes . 
Quo  propior  quisque  est  servitque  fideiius  aegro, 
In  ,partem  leti  citius  venit  ,   utque  salutis 

665  Sp^s  abiit ,  finemque  vident  in  funere  morbi , 
Indulgent  animis  et  nulla ,  quid  utile  ,  cura  est ; 
Utile  enim  nihil  est .   passim  positoque  pudore 
Fontibus  et  fluviis  puteisque  capacibus  haerent . 
[Nec  sitis  est  extincta  prius  quam  vita  bibendo .] 

570  Inde  graves  multi  nequeunt  consurgere  ,  et  ipsis 
Inmoriuntur  aquis  .   aliquis  tamen  haurit  et  illas . 
Tantaque  sunt  miseris  invisi  taedia  lecti, 
Prosiliunt ,  aut  si  prohibent  consistere  vires , 
Corpora  devolvunt  in  humum  :  fugiuntque  penates 

575  Quisque  suos  ,   sua  cuique  domus  funesta  videtur . 
[Et  quia  causa  latet ,  locus  est  in  crimine  notus ,] 
Semianimes  errare  viis  ,  dum  stare  valebant, 
Aspiceres  ;  flentes  alios  terraque  iacentes , 
Lassaque  versantes  supremo  lumina  motu 

580  [Membraque  pendentis  tendunt  ad  sidera  caeli,] 
Hic  ,  illic  ,  ubi  mors  deprenderat ,  exhalantes , 
Quid  mihi  tunc  animi  fuit  ?  an  quod  debuit  esse , 
Ut  vitam  odissem  et  cuperem  pars  esse  meorum? 
Quo  36  cnmque  acies  oculorum  flexerat ,  illic 

585  Vulgus  erai:  stratum  ,  veluti  cum  putria  motis 
Poma  cadunt  ramis  agitataque  ilice  glandes. 
Templa  vides  contra  gradibus  sublimia  longis: 
luppiter  illa  tenet ,   quis  non  aharibus  illis 
Irrita  tura  tuJit  ?  quatiens  pro  coniuge  coniunx, 

590  Pro  gnato  genitor ,  dum  verba  precantia  dicit, 
Non  exoratis  animam  finivit  in  aris, 
Inque  manu  turis  pars  inconsumpta  reperta  est! 
Admoti  quotiens  templis ,  dum  vota  sacerdos 
Concipit  et  fundit  purum  inter  cornua  vinum, 

595  Haud  expectato  ceciderunt  vulnere  tauri ! 

Ipse  ego  sacra  lovi  pro  me  patriaque  tribusque 


VII,  561  —  633.  AEACUB  143 

Ciini  facerem  natis  ,  mugitus  victima  diros 
Eduiit  et  subito  collapsa  sine  iclibus  uilis 
Exiguo  tinxit  subiectos  sanguine  cullros. 

600  Fibra  quoque  aegra  nolas  veri  monitusque  deorum 
Perdiderat ;  tristes  penelrant  ad  viscera  morbi. 
Ante  sacros  vidi  proiecta  cadavera  postes, 
Ante  ipsas  ,  quo  mors  foret  iuvidiosior ,  aras . 
Pars  animara  la((ueo  claudunl ,  mortisque  tiniorem 

606  Morte  fugant ,  ultroque  vocant  venientia  fata . 
Corpora  missa  neci  nuUis  de  niore  feruntur 
Funeribus  :  neque  enim  capiebant  funera  porlae . 
Aut  inhumata  premunt  terras  ,  aut  dantur  in  altos 
Indotata  rogos  .   [et  iam  reverentia  nulia  est, 

610  Deque  rogis  pugnant  alienisque  ignibus  ardent.] 
Qui  lacriment ,  desunt .   indefletaeque  vagantur 
Natorum  queribundae  animae  iuvenumque  senumque : 
Nec  locus  in  tumulos  ,  nec  sufflcit  arbor  in  ignes . 
Attonitus  tanto  miserarum  turbine  rerura, 

616  "luppiter  0  !*  dixi  'si  te  non  falsa  loquuntur 
Dicta  sub  amplexus  Aeginae  Asopidos  isse, 
i\ec  te  ,  magne  pater  ,  nostri  pudet  esse  parentem : 
Aut  mihi  redde  meos ,  aut  me  quociue  conde  sepulchro." 
Ille  notam  fulgore  dedit  tonitruque  secundo . 

620  "Accipio  ,  sintque  ista  ,  precor  ,  felicia  mentis 

Signa  tuae !'  dixi  'quod  das  mihi ,  pigneror  omen  .*' 
Forte  fuit  iuxta  patulis  rarissima  ramis 
Sacra  lovi  quercus  de  semine  Dodonaeo. 
Hic  nos  frugilegas  aspeximus  agmine  longo 

625  Grande  onus  exiguo  formicas  ore  gerentes 
Rugosoque  suum  servantes  cortice  callem. 
Dum  numerum  miror  ,  "totidem  ,  pater  optime,*  dixi 
'Tu  mihi  da  cives ,  et  inania  moenia  supple ." 
Intremuit  ramisque  sonum  «ine  llamine  motis 

630  Alta  dedit  quercus  .   pavido  mihi  membra  timore 
Horruerant  stabantque  comae  .   tamen  oscula  terrae 
Roboribusque  dedi  :  nec  me  sperare  fatebar, 
Sperabam  tamen  atque  animo  mea  vola  fovebam. 


144  MYRMID0NE8  METAMM  . 

Nox  siibit ,  el  curis  exercita  corpora  somnus 

635  Occupat .  ante  oculos  eadem  milii  quercus  adesse 
Et  promittere  idem ,  totidcmque  animalia  ramis 
Ferre  suis  visa  est ,  pariterque  tremiscere  motu , 
Granifeiumque  agmen  subiectis  spargere  in  arvis; 
Cijpscere  quod  subito  et  maius  maiusque  videri , 

640  Ac  se  tollere  humo  rectoque  assistere  trunco,  f.  oxxi. 
El  maciem  numerumque  pedum   nigrumque  colorem 
Ponere  ,  et  humanam  membris  inducere  formam . 
Somnus  abit  .   damno  vigilans  mea  visa  ,  querorque 
In  superis  opis  esse  nihil  .   at  in  aedibus  ingens 

645  Murmur  erat ,  vocesque  hominum  exaudire  videbar 
lam  mihi  desuetas  .   dum  suspicor  has  quoque  somni , 
Ecce  venit  Telamon  properus  ,  foribusque  reclusis 
"Speque  fideque  ,  pater  ,'  dixit  'maiora  videbis . 
Egredere  l"  egredior  :  qualesque  in  imagine  somni 

650  Visus  eram  vidisse  viros  ,  ex  ordine  tales 
Aspicio  noscoque  .   adeunt ,  regemque  sahitant . 
Vota  lovi  solvo  ,  popuHsque  recentibus  urbem 
Partior  et  vacuos  priscis  cultoril)us  agros : 
Myrmidonasque  voco  ,  nec  origine  nomina  fraudo . 

655  Gorpora  vidisti :  mores  quos  anle  gerebflut , 

Nunc  quoque  habent ,  parcumque  genus  patiensqi>e 

laborum , 
Quaesitique  tenax  et  quod  quaesita  reservet. 
Hi  te  ad  bella  pares  annis  animisque  sequentur, 
Cum  primum  qui  te  feUciler  attuUt ,  eurus'  — 

660  Eurus  enim  attuierat  —  'fuerit  mutatus  in  austros .' 
Talibus  atque  aliis  longum  sermonibus  ilU 
Implevere  diem  .   hicis  pars  ultimanBensae 
Est  data  ,  nox  somnis  .  iubar  aureus  extulerat  sol : 
Flabat  adhuc  eurus  redituraque  vela  tenebat. 

666  Ad  Cephalum  Pallante  sati  ,  cui  grandior  aetas , 
Ad  regem  Cephalus  simul  et  Pallante  creati 
Conveniunl .   sed  adhuc   regem   sopor  altus  habebat . 
Excipit  Aeacides  ilios  in  Umine  Phocus: 
Nam  Telamon  fraterque  viros  ad  beUa  legebant. 


Vll   ,    634  — 705.  CKPHALU8  145 

670  Phociis  in  inlerius  spatium  pulchrosque  recessus 
Cecropidas  ducit ,  cum  quis  sinuil  ipse  resedit . 
Aspicit  Aeoliden  ignota  ex  arbore  factum 
Ferre  manu  iacuhmi ,  cuius  fuit  aurea  cuspis . 
Pauca  prius  mediis  sermonibus  ille  locutus 

675  'Sum  nemorum  studiosus'  ait  'caedisqiie  ferinae ; 
Qua  tamen  e  silva  teneas  hastile  recisum, 
landudum  dubito  :  certe  si  fraxinus  esset, 
Fulva  colore  foret ;  si  cornus  ,  nodus  inesset. 
Unde  sit ,  ignoro  .   sed  non  formosius  isto 

680  Viderunt  oculi  telum  iaculabile  nostri .' 
Excipit  Actaeis  e  fratribus  alter  ,  et  'usum 
Maiorem  specie  mirabere'  dixit  *in  isto . 
CoDsequitur  quodcumque  petit ,  fortunaque  missum 
Non  regit ,  et  revolat  nullo  referente  cruentum .' 

685  Tum  vero  iuvenis  Nereius  omnia  quaerit, 

Cur  sit ,  et  unde  datum  ,  quis  tanti  muneris  auctor . 
Quae  petit ,  ille  refert ,  sed  enim  narrare  pudori  esl , 
Qua  tulerit  mercede  .   silet ,  tactusque  dolore 
Coniugis  amissae  lacrimis  ita  fatur  obortis: 

690  'Hoc  me  ,  nate  dea  ,  —  quis  possit  credere  ?  —  telum 
Flere  facit ,  facietque  diu  ,  si  vivere  nobis 
Fata  diu  dederint  .   hoc  me  cum  coniuge  cara 
Perdidit .   hoc  utinam  caruissem  munere  semper ! 
Procris  erat ,  si  forte  magis  pervenit  ad  aures 

695  Orithyia  tuas  ,  raptae  soror  Orithyiae ; 

Si  faciem  moresque  veUs  conferre  duarum, 
Dignior  ipsa  rapi  .   pater  hanc  mihi  iunxit  Erechtheus , 
Hanc  mihi  iunxit  amor  .   felix  dicebar  eramque . 
Non  ita  dis  visum  est ,  aut  nunc  quoque  forsitan 

essem  . 

700  Alter  agebatur  post  sacra  iugalia  mensis, 
Cum  me  cornigeris  tendentem  retia  cervis 
Vertice  de  summo  semper  florentis  Hymetti 
Lutea  mane  videt  pulsis  Aurora  tenebris, 
Invitumque  rapit .   liceat  mihi  vera  referre 

705  Pace  deae  .   quod  sit  roseo  spectabilis  ore , 
OVID.  u.  10 


146  PR0CRI3  METAMM . 

Quod  teneat  lucis  ,  teneat  confinia  noctis, 
Nectareis  quod  alatur  aquis  —  ego  Procrin  amabam : 
Pectore  Procris  erat ,  Procris  mihi  semper  in  ore . 
Sacra  tori  coitusque  novos  thalamosque  recentes 

710  Primaque  deserli  referebam  foedera  lecti . 

iMjBta  dea  est ,  et  "siste  luas ,  ingrate  ,  quereHas : 
Procrin  habe  !'  dixit  'quodsi  mea  provida  mens  est, 
^on  habuisse  voles"  meque  illi  irata  remisit . 
Dum  redeo  ,  mecumque  deae  memorata  retracto , 

716  Esse  metus  coepit ,  ne  iura  iugalia  coniunx 
Non  bene  servasset .   facies  aetasque  iubebat 
Credere  adullerium  ;  prohibebant  credere  mores . 
Sed  tamen  afueram  :  sed  et  haec  erat ,  unde  redibam , 
Criminis  exemplum  :  sed  cuncta  timemus  amantes . 

720  Quaerere  ,  quod   doleam  ,  statuo  ,   donisque   pudicam 
SoUicitare  fidem  .   favet  luiic  Aurora  timori, 
Iimiutatque  meam  —  videor  sensisse  —  figuram . 
Palladias  ineo  non  cognoscendus  Athenas, 
Ingrediorque  domum  .   culpa  domus  ipsa  carebat , 

725  Castaque  signa  dabat ,  dominoque   erat   anxia   raplo . 
Vix  aditu  per  mille  dolos  ad  Erechthida  facto 
Ut  vidi ,  obstipui ,  meditataque  paene  reliqui 
Temptamenta  flde  .   male  me  ,  quin  vera  faterer , 
Continui ;  male  ,  quin  ,  ut  oportuit ,  oscula  ferrem . 

730  Tristis  erat :  sed  nulla  tamen  formosior  illa 
Esse  potest  tristi ;  desiderioque  calebat 
Coniugis  abrepti .   tu  collige  ,  qualis  in  illa , 
Phoce  ,  decor  fuerit ,  quam   sic   dolor  ipse  decebat . 
Quid  referam  ,  quotiens  temptamina  nostra  pudici 

735  Reppulerint  mores  ?  quotiens  "ego^^^xerit  'uni 
Servor ;  ubicumque  est ,  uni  mea  gaudia  servo"  ? 
Cui  non  ista  fide  satis  experientia  sano 
Magna  foret  ?  non  sum  contentus  ,  et  in  mea  pugno 
Vulnera  ,  dum  census  dare  me  pro   nocte   paciscor, 

740  Muneraque  augendo  tandem  dubitare  coegi . 

Exclamo  "male  victa  rea  est !  ego  tectus  adulter 
Verus  eram  coniunx  .   me  ,  perfida  ,  teste  teneris !" 


Vll  ,    706  —  780  .  CKI-UALLB  147 

Illa  nihil  .   tacito  tantummodo  vicla  pudore 
Insidiosa  malo  cum  coniuge  limina  lugil ; 

745  Odensaque  niei  genus  omne  perosa  virorinn 
Montibus  errabat ,  studiis  operata  Dianae . 
Tum  milu  deserto  violentior  ignis  ad  ossa 
Pervenit .   orabam  veniam  et  peccasse  fatebar , 
Et  potuisse  datis  simili  succumbere  culpae 

750  Me  quoque  muneribus  ,  si  munera  tanla  darentur . 
Haec  mihi  confesso  ,  laesum  prius  ulla  pudorem, 
Redditur  ,  et  dulces  concorditer  exigil  annos . 
Dat  mihi  praeterea  ,  tamquam  se  parva  dedisset 
Dona  ,  canem  munus  ,  quem  cum  sua  traderel  illi 

755  Cyntbia  ,  "currendo  superabit'  dixerat  'omnes ." 

Dat  simul  et  iaculum,  manibus  quod,  cernis,  habemus. 

Muneris  alterius  quae  sit  forluna  ,  requiris  ? 

Accipe  mirandum  ;  novitate  movebere  facti . 

Carmina  Laiades  non  intellecta  priorum 

760  Solverat  ingeniis  ,  et  praecipitata  iacebat 
Inmemor  ambagum  vales  obscura  suarum. 

763  Protinus  Aoniis  inmittitur  altera  Thebis 
Pestis  ,  et  exitio  multi  pecorumque  suoquo, 

765  Rurigenae  pavere  feram  .  vicina  iuventus 
Venimus  et  latos  indagine  cinximus  agros. 
Illa  levi  velox  superabat  retia  saltu, 
Summaque  transibat  positarum  lina  plagarum . 
Copula  detrahilur  canibus  ,  quas  illa  scquentes 

770  EHugit  et  celeri  non  segnior  alite  ludit. 

Poscor  et  ipse  meum  consensu  Laelapa  magno : 
Muneris  hoc  nomen  .   iandudum  vincuia  pugnat 
Exuere  ipse  sibi ,  coiloque  moranlia  lendit. 
Vix  bene  niissus  erat ,  nec  iam  poteramus  ,  ubi  esset , 

775  Scire  :  pedum  calidus  vesligia  puivis  habebat, 
Ipse  oculis  ereptus  erat .   non  ocior  illo 
Hasta  nec  exulae  contorto  verbere  glandes, 
Nec  Gortyniaco  calanius  levis  exit  ab  arcu . 
Collis  apex  medii  suJ)iectis  imminet  arvis: 

780  Tollor  eo  ,  capioque  novi  spectacula  cursus , 

10* 


148  paocRis  METAMM . 

Quo  modo  deprendi ,  modo  se  subducere  ab  ipso 
Vulnere  visa  fera  est .   nec  limite  callida  recto 
In  sjjatiumque  fugit ,  sed  decipit  ora  sequentis 
Et  redit  in  gyrum ,  ne  sit  suus  impetus  hosti , 

785  Imminet  hic ,  sequiturque  parem  ,  simiUsque  tenenti 
lyon  tenet  et  vanos  exercet  in  aera  morsus . 
Ad  iaculi  vertebar  opem  .  quod  dextera  Hbrat 
Dum  mea ,  dum  digitos  amentis  addere  tempto , 
Lumina  deflexi :  revocataque  rursus  eodem 

790  Rettuleram  :  medio  ,  mirum  !  duo  marmora     f.  cxxit 

campo 
Aspicio  ;  fugere  hoc ,  ilkid  latrare  putares . 
Scilicet  invictos  ambo  certamine  cursus 
Esse  deus  vohiit ,  siquis  deus  affuit  illis  .* 
Hactenus ,  et  tacuit .  Uaculo  quod  crimen  in  ipso  est  ?' 

795  Phocus  ait .  iaculi  sic  crimina  reddidit  ille . 

'Gaudia  principium  nostri  sunt ,  Phoce  ,  doloris : 
Illa  prius  referam  .  iuvat  o  meminisse  beati 
Temporis  ,  Aeacida ,  quo  primos  rite  per  annos 
Coniuge  eram  feUx ,  feUx  erat  iUa  marito . 

800  Mutua  cura  duos  et  amor  sociaUs  habebat . 
Nec  lovis  iUa  meo  thalamos  praeferret  amori, 
Nec  ,  me  quae  caperet ,  non  si  Venus  ipsa  veniret , 
UUa  erat .   aequales  urebant  pectora  flammae . 
Sole  fere  radiis  feriente  cacumina  primis 

805  Venatum  in  silvas  iuvenaUter  ire  solebam ; 

Nec  mecum  famulos  nec  equos  nec  naribus  acres 
Ire  canes ,  nec  lina  sequi  nodosa  sinebam : 
Tutus  erani  iaculo  .  sed  cum  satiata  ferinae 
Dextera  caedis  erat ,  repetebam  Mgiis  et  umbras 

810  Et  quae  de  gelidis  exhalat  vallibus  ,  auram . 
Aura  petebatur  medio  mihi  lenis  in  aestu, 
Auram  expectabam  ;  requies  erat  Ula  labori . 
"Aura  ,'  recordor  enim  ,  'venias  ,'  cantare  solebam , 
'Mequc  iuves  ,  intresque  sinus  ,  gratissima  ,  nostros ; 

815  Utque  facis  ,  relevare  velis  ,  quibus  urimur  ,  aestus  ." 
Forsitan  addiderim  —  sic  me  mea  fata  trahebant  — 


VII ,  781—853  .  PRocBiB  149 

Blandilias  plures  et  *'tu  mihi  magna  voluptas/ 
Dicere  sim  solilus  *tu  me  reficis^jue  fovesque : 
Tu  facis  ,  ut  silvas  ,  ut  amem  loca  sola  ;  mcoque 

8'iO  Spiritus  iste  tuus  semper  captatur  ab  ore ." 
Vocibus  ambiguis  deceptam  praebuit  aurem 
Nescio  quis  ,  nomenque  aurae  tam  saepe  vocatum 
Esse  putans  nymphae  ,  nympham  mihi  credit  amari . 
Criminis  extemplo  ficti  temerarius  index 

825  Procrin  adit ,  linguaque  refert  audita  susurra. 
Credula  res  amor  est .   subito  conlapsa  dolore , 
Ut  sibi  narratur  ,  cecidit :  longoque  refecta 
Tempore  se  miseram  ,  se  fati  dixit  iniqui ; 
Deque  fide  questa  est  et  crimine  concita  vano 

830  Quod  nihil  est ,  metuit ,  metuit  sine  corpore  nomen , 
Et  dolet  infelix  veluti  de  paelice  vera . 
Saepe  tamen  dubitat ,  speratque  miserrima  falli , 
Indicioque  fidem  negat ,  et ,  nisi  viderit  ipsa , 
Damnatura  sui  non  est  delicta  mariti. 

835  Postera  depulerant  Aurorae  lumina  noctem : 
Egredior  ,  silvamque  peto  ;  victorque  pererrans 
''Aura  veni ,'  dixi  'nostroque  medere  labori  — " 
Et  subito  gemitus  inter  mea  verba  videbar 
Nescio  quos  audisse  .  "veni*  tamen  'optima  !"  dixi . 

840  Fronde  levem  rursus  strepitum  faciente  caduca 
Sum  ratus  esse  feram  ,  teiumque  volatile  misi . 
Procris  erat ,  medioque  tenens  in  pectore  vulnus 
"Ei  mihi !"  conclamat .  vox  est  ubi  cognita  fidae 
Coniugis ,  ad  vocem  praeceps  amensque  cucurri . 

815  Semianimem  et  sparsas  foedantem  sanguine  vestes 
Et  sua  ,  me  miserum  !  de  vulnere  dona  trahentem 
Invenio  ,  corpusque  meo  mihi  carius  ulnis 
Moliibus  attolio  ,  scissaque  a  pectore  veste 
Vulnera  saeva  ligo ,  conorque  inhibere  cruorem , 

850  Neu  me  morte  sua  sceleratum  deserat ,  oro . 
Viribus  illa  carens  et  iam  moribunda  coegit 
Ilaec  se  pauca  loqui  :  "per  nostri  foedera  lecti , 
Perque  deos  supplex  oro  superosque  meosque, 


150  MiNos  METAMM . 

Per  siquid  meriii  de  te  bene  ,  perque  manentem 
855  IVunc  quoque  ,  cum  pereo  ,  causam  mihi  mortis , 

amorem , 
Ne  tlialamis  Auram  patiare  innubere  nostris." 

fixit .   et  errorem  tum  denique  nominis  esse 
t  sensi ,  et  docui  .   sed  quid  docuisse  iuvabat  ? 
Labitur ,  et  parvae  fugiunt  cum  sanguine  vires . 
860  Dumque  aliquid  spectare  potest ,  me  spectat ,  el  in  me 
Infelicem  animam  nostroque  exhalat  in  ore . 
Sed  vultu  mehore  mori  secura  videtur.' 
Flentibus  haec  lacrimans  heros  memorabat :   et  ecce 
Aeacus  ingreditur  duplici  cum  prole  novoque 
865  Milite ,  quem  Cephalus  cum  fortibus  accipit  armis . 


LIBER  OCTAVUS. 

lam  nitidum  retegente  diem  noctisque  fugante 
Tempora  Lucifero  cadit  eurus  ,  et  umida  surgunt 
Nubila  :  dant  placidi  cursum  redeuntibus  austri 
Aeacidis  Cephaloque  ,  quibus  feliciter  acti 
5  Ante  expectatum  portus  tenuere  petitos . 
Interea  Minos  Lelegeia  litora  vastat, 
Praetemptatque  sui  vires  Mavortis  in  urbe 
Alcathoi ,  quam  Nisus  habet ,  cui  splendidus  oslro 
Inler  honoratos  medioque  in  vertice  canos 

10  Crinis  inhaerebat ,  magni  fiducia  regni . 

Sexta  resurgebant  orientis  cornua  lunae, 
Et  pendebat  adhuc  belli  fortuna  ;  ditique 
Inter  utrumque  volat  dubiis  Victoria  pennis . 
Regia  turris  erat  vocalibus  addita  mms, 

15  In  quibus  auratam  proles  Letoia  fertur 
Deposuisse  lyram  ;  saxo  sonus  eius  inhaesit . 
Saepe  illuc  solita  est  ascendere  filia  Nisi 
Et  petere  exiguo  resonantia  saxa  lapillo, 
Tum  cum  pax  esset .   bello  quoque  saepe  solebat 


VII  ,    864— VIII  ,    56  .  SCYLLA  151 

20  Speclare  ex  illa  rigidi  certamina  Martis . 

Iam(|iie  mora  beHi  procerum    qnoqiie   nomina  norat, 
Arnia(|iie  ecpiosqne  liai)itiis(jue  Cydoneasque  pharolras  . 
Koveral  aiite  aiios  faciem  ducis  Europei , 
Plus  eliam  ,  quam  nosse  sat  est .   hac  iudice  Minos, 

25  Seu  caput  alididerat  cristata  casside  pennis, 
In  palea  formosus  erat ;  seu  sumpserat  auro 
Kiilfieiiiem  cli|)eum  ,  clipeum  sumpsisse  decebat. 
Toiseiat  adduclis  hastilia  lenta  lacertis: 
Laudahat  viigo  iunctain  cum  viribus  arlem . 

30  liiposito  calaino  patulos  sinuaverat  arcus: 
Sic  IMioebum  sumplis  iurabat  stare  sagittis . 
Cum  vero  faciem  demplo  nudaverat  aere, 
I*iirpureusque  albi  slratis  insignia  pictis 
Terga  premebat  equi  spumantiaque  ora  regebat, 

35  Vix  sua  ,  vix  sanae  virgo  Niseia  compos 

Meiilis  eral :  felix  iaculum  ,  quod  tangeret  ille , 
Qiiaeque  manu  premeret ,  felicia  frena  vocabal . 
Impetus  est  illi ,  liceat  modo  ,  ferre  per  agmen 
Virgiireos  hoslile  gradus  ;  est  impetus  illi 

40  Tiirrihus  e  summis  in  Gnosia  miltere  corpus 
Castra  ,  vel  aeralas  hosli  recludere  portas, 
Vel  siquid  Miiios  aliud  velit  .   utque  sedebat 
Candida  Dictaei  spectans  tentoria  regis, 
'Laeter  ,'  ait  'doleamne  geri  lacrimabile  belluni, 

45  Iii  dubio  est :  doleo  ,  quod  Minos  hostis  amanti  est: 
Sed   iiisi  bella   forent ,  numquid  mihi  cognitus  essel? 
Me  lameii  accepta  poterat  deponere  bellum 
Obside  ;  me  comitem  ,  me  pacis  pignus  haberet . 
Si  quae  te  genuit ,  talis  ,  pulcherrime  rerum, 

50  Qualis  es  ipse  ,  fuit ,  merilo  deus  arsit  in  illa . 
0  ego  ter  felix  ,  si  pennis  lapsa  per  auras 
Gnosiaci  possem  castris  insislere  regis, 
Fassaipie  me  llaminasque  meas  ,  qua  dote  ,  rogarem, 
Vellet  emi :  tantum  patrias  ne  posceret  arccs . 

65  Nam  pereant  polius  sperata  cubilia  ,  quam  sim 
Prudilione  potens  .    quamvis  saepe  utile  vinci 


152  8CYLLA  METAMM. 

Victoris  placidi  fecit  clementia  multis. 
lusta  gerit  certe  pro  nato  bella  perempto, 
Et  causaque  valet  causamque  tuentibus  armis: 

60  Ut  puto ,  vincemur  .  qui  si  manet  exitus  urbem , 
Cur  suus  haec  illi  reseret  mea  moenia  Mavors 
Ey  non  noster  amor  ?  melius  sine  caede  moraque 
Inpensaque  sui  poterit  superare  cruoris. 
Non  metuam  certe  ,  ne  quis  tua  pectora  ,  Minos , 

65  Vulneret  inprudens  .  quis  enim  tam  dirus  ,  ut  in  te 
Dirigere  inmitem  non  inscius  audeat  hastam?' 
Coepta  placent  et  stat  sententia  tradere  secum 
Dotalem  patriam  finemque  inponere  bello. 
Verum  velle  parum  est .  'aditus  custodia  servat : 

70  Claustraque  portarum  genitor  tenet .  hunc  ego  solum 
Infeiix  timeo  ,  solus  mea  vota  moratur . 
Di  facerent ,  sine  patre  forem  !  sibi  quisque  profecto 
Est  deus  .  ignavis  precibus  Fortuna  repugnat . 
Altera  iandudum  succensa  cupidine  tanto 

75  Perdere  gauderet ,  quodcumque  obstaret  amori . 
Et  cur  ulla  foret  me  fortior  ?  ire  per  ignes 
Et  gladios  ausim  .  nec  in  hoc  tamen  ignibus  ullis 
Aut  gladiis  opus  est .  opus   est  mihi  crine  paterno . 
Illa  mihi  est  auro  pretiosior ,  illa  beatam 

80  Purpura  me  votique  mei  factura  potentem  .* 
Talia  dicenti  curarum  maxima  nutrix 
Nox  intervenit ;  tenebrisque  audacia  crevit . 
Prima  quies  aderat ,  qua  curis  fessa  diurnis 
Pectora  somnus  habet ,   thalamos  taciturna  paternos 

85  Intrat ,  et ,  heu  facinus  !  fatali  nata  parentem 
Crine  suum  spoliat ,  praedaque  potitJT-nefanda 

88  Per  medios  hostes  —  meriti  fiducia  tanta  est  — 
Pervenit  ad  regem  .   quem  sic  affata  paventem  est : 

90  ^Suasit  amor  facinus  .  proles  ego  regia  Nisi 
Scylla  tibi  trrdo  patriaeque  meosque  penates. 
Praemia  nulla  peto  ,  nisi  te  .   cape  pignus  amoris 
Purpureum  crinem  ,  nec  me  nunc  tradere  crinem , 
Sed  patrium  tibi  crede  caput'  scelerataque  dextra 


VIII  ,    57—131  .  8CVLLA  153 

95  Munera  porrexit .   Minos  porrecla  refiigit: 
[Turbalusque  novi  responilit  imagine  facti :] 
'Di  te  sunimoveant ,  o  noslri  infamia  saecli, 
Orbe  suo  ;  tellusque  libi  ponluscjue  negetur. 
Certe  ego  non  patiar  lovis  incunabula  ,  Creten , 

100  Qui  meus  est  orbis  ,  tantum   contingere  monslrum .' 
Dixit :  et  ut  leges  captis  iustissimus  auctor 
llostibus  inposuit  ,  classis  retinacula  solvi 
lussit  et  aeratas  impleri  remige  puppes . 
Scylla  freto  postquam  deductas  nare  carinas, 

105  Nec  praestare  ducem  sceleris  sibi  praemia  vidit, 
Consumptis  precibus  violentam  transit  in  iram , 
Intendensque  manus  ,  passis  furibunda  capillis 
'Quo  fugis  ,*  exclamat  'meritorum  auctore  relicta, 
0  patriae  praelate  nieae  ,  praelate  parenti  ? 

110  Quo  fugis  ,  inmitis  ?  cuius  victoria  nostrum 

Et  scelus  et  meritum  est .   nec  te  dala  munera ,  nec  te 
Noster  amor  movit ,  nec  quod  spes  omnis  in   unum 
Te  mea  congesta  est  ?  nam  quo  deserta  revertar  ? 
In  patriam  ?  superata  iacet .   sed  finge  manere : 

115  Proditione  mea  clausa  est  mihi  .   patris  ad  ora  ? 
Quem  tibi  donavi  ?  cives  odere  merentem : 

—  Finitimi  exemplum  metuunt .   exponimur  orbe 
Terrarum ,  nobis  ut  Crete  sola  pateret . 
Hanc  quoque  si  prohibes  ,  et  nos  ,  ingrate  ,  relinquis , 

120  Non  genetrix  Europa  tibi  est ,  sed   inhospila  Syrtis , 
Armeniae  tigres  austroque  agitala  Charybdis . 
Nec  love  tu  natus  ,  nec  mater  imagine  tauri 
Ducta  tua  est ;  generis  falsa  est  ea  fabula :  verus , 
[Et  ferus  et  captus  nuliius  amore  iuvencae] 

125  Qui  te  progenuit ,  laurus  fuit .   exige  poenas, 
Nise  pater  !  gaudele  malis  ,  modo  prodita  ,  noslris 
Moenia  !  nam  fateor  ,  merui  et  sum  digna  perire . 
Sed  tamen  ex  illis  aliquis  ,  quos  impia  laesi , 
Me  perimat .   cur ,  qui  vicisti  crimine  nostro , 

130  Insequeris  crimen  ?  scelus  hoc   patriaeque  patrique , 
Officium  tibi  sit .   te  vere  coniuge  digna  est, 


154  DAEDALU8  METAMM  . 

Ouae  torviim  ligno  decepit  adiiltera  tauriim, 
Discordemque  ulero  fetum  tulit .    ecquid  ad  aures 
Perveniunt  mea  dicta  tuas  ?  an  inania  venli 

135  Verba  ferunt ,  idemque  tuas  ,  ingrale  ,  carinas  ? 
lam  iam  Pasiphaen  non  est  mirabile  taurum 
Prieposuisse  tibi  :  tu  plus  ferilalis  habebas . 
Me  miseram  !  properare  iuvat ,  divulsaque  remis 
Unda  sonat .  mecum  simul  a  !  mea  terra  recedil . 

140  Nil  agis  ,  o  frustra  meritorum  oblite  meorum : 
Insequar  invitum  ,  puppimque  amplexa  recurvam 
Per  freta  longa  trahar  .'   vix  dixerat ,  insilit  uiidis , 
Consequiturque  rates  ,  faciente  cupidine  vires , 
Gnosiacaeque  haeret  comes  invidiosa  carinae . 

145  Quam  pater  ut  vidit  —  nam  iam  pendebat  iu  auras , 
Et  modo  factus  erat  fulvis  haliaeetos  alis  —  t.  cxxui. 
Ibat ,  ut  haerentem  rostro  laceraret  adunco . 
Illa  metu  puppim  dimisit ,  et  aura  cadentem 
Sustinuisse  levis  ,  ne  tangeret  aequora ,  visa  est : 

150  Pluma  fuit :  plumis  in  avem  mutata  vocatur 

Ciris,  et  a  tonso  est  hoc  nomen  adepta  capillo .  f.  cxxiv. 

Vota  lovi  Minos  taurorum  corpora  centum 
Solvit ,  ut  egressus  ratibus  Curetida  terram 
Contigit ;  et  spoliis  decorata  est  regia  fixis . 

155  Creverat  obprobrium  generis  ,  foedumque  patebat 
Matris  adulterium  monstri  novilate  biformis . 
Destinat  hunc  Minos  thalamis  removere  pudorem, 
Multiplicique  domo  caecisque  includere  tectis . 
Daedalus  ingenio  fabrae  celeberrimus  artis 

160  Ponit  opus  ;  turbatque  notas  ,  et  lumina  flexum 
Ducit  in  errorem  variarum  ambage^viarum . 
Non  secus  ac  hquidus  Phrygiis  Maeandros  in  arvis 
Ludit ,  et  ambiguo  lapsu  refluilque  fluilque, 
Occurrensque  sibi  venturas  aspicit  undas, 

165  El  nunc  ad  fontes  ,  nunc  ad  mare  veisus  apertum 
Incertas  exercet  aquas  :  ita  Daedalus  implet 
Innumeras  errore  vias ,  vixque  ipse  reverti 
Ad  limen  potuit ;  tanta  est  fallacia  lecti . 


VIII,    132—204.  DABDALU8  155 

Quo  postquam  geminam  tauri  iuvenisque  flguram 

170  Clausil ,  et  Aclaoo  bis  pastum  sanguine  monstrum 
Tertia  sors  annis  domuit  repetila  novenis; 
Ulque  ope  virginea  nullis  iterata  priorum 
lanua  dilTjcilis  (iio  est  inventa  relecto : 
Protinus  Aegides  rapta  Minoide  Diam 

17f)  Vela  dedit ,  comitemque  suam  crudelis  in  illo 
Litore  destituit  .   desertae  et  mulla  querenti 
Amplexus  et  opem  Liber  tulit ;  utque  perenni 
Sidere  clara  foret ,  sumptam  de  fronte  coronam 
Inmisit  caelo  .   tenues  volat  illa  per  auras , 

180  Dumque  volat ,  gemmae  nitidos  vertuntur  in    fcxxv. 

ignes 
Consistuntque  loco  ,  specie  remanente  coronae , 
Qui  medius  Nixique  genu  est ,  Anguemque  tenentis . 

Daedalus  interea  Creten  longumque  perosus 
Exilium  tactusque  loci  natalis  amore, 

185  Clausus  erat  pelago  .   Herras  licet'  inquit  *et  undas 
Obstruat :  at  caelum  certe  patet .   ibimus  illac . 
Omnia  possideat ,  non  possidet  aera  Minos .' 
Dixit ,  et  ignotas  animum  dimittit  in  artes, 
Naturamque  novat  .   nam  ponit  in  ordine  pennas, 

190  [A  minima  coeptas  ,  longam  breviore  sequenti ,] 
Ut  clivo  crevisse  pules  :  sic  rustica  quondam 
Kistula  disparibus  paulatim  surgit  avenis . 
Tum  lino  medias  et  ceris  alligat  imas , 
Atque  ita  compositas  parvo  curvamine  fleclit, 

195  Ut  veras  imitetur  aves  .  puer  Icarus  una 
Stabat  et ,  ignarus  sua  se  tractare  pericla , 
Ore  renidenli  modo  quas  vaga  moverat  aura, 
Caplabat  plumas  ,  flavam  modo  poliice  ceram 
Moilibat ,  lusuque  suo  mirabiie  patris 

200  Impediebat  opus  .   postquam  manus  uitima  coeptis 
Inposita  est ,  geminas  opilex  libravit  in  alas 
Ipse  suum  corpus  ,  motaque  pependit  in  aura . 
Instruit  et  natum  ,  'medio'  que  'ut  limite  curras, 
Icare  ,'  ait  'moneo  ,  ne  ,  si  demissior  ibis , 


156  icABUs  METAMM . 

205  Unda  gravet  pennas ,  si  celsior ,  ignis  adurat . 
Inter  utrumque  vola  .   nec  te  spectare  Booten 
Aut  Helicen  iubeo  strictumque  Orionis  enseni : 
Me  duce  carpe  viam  .'   pariter  praecepta  volandi 
Tradit  et  ignotas  umeris  accommodat  alas. 

210  Inter  opus  monitusque  genae  maduere  seniles , 
Et  patriae  tremuere  manus  .   dedit  oscula  nato 
Non  iterum  repetenda  suo ,  pennisque  levatus 
Ante  volat ,  comitique  timet ,  velut  ales  ,  ab  alto 
Quae  teneram  prolem  produxit  in  aera  nido; 

216  Hortaturque  sequi ,  damnosasque  erudit  artes , 
Et  movet  ipse  suas  et  nati  respicit  alas. 
Hos  aliquis  tremula  dum  captat  harundine  pisces , 
Aut  pastor  baculo  stivave  innixus  arator 
Vidit  et  obstipuit ,  quique  aethera  carpere  possent , 

220  Credidit  esse  deos  .    [et  iam  lunonia  laeva 

Parte  Samos  fuerat  Delosque  Parosque  relictae,] 
Dextra  Lebinthus  erat  fecundaque  melle  Calymne, 
Cum  puer  audaci  coepit  gaudere  volatu, 
Deseruitque  ducem  caelique  cupidine  tractus 

225  Altius  egit  iter  .  rapidi  vicinia  solis 

Mollit  odoratas  ,  pennarum  vincula  ,  ceras . 
Tabuerant  cerae  ;  nudos  quatit  ille  lacertos , 
Remigioque  carens  non  ullas  percipit  auras, 
Oraque  caerulea  patrium  clamantia  nomen 

230  Excipiuntur  aqua  :  qnae  nomen  traxit  ab  illo  .    t.  oxx>i. 
At  pater  infelix  ,  nec  iam  pater ,  ^lcare ,'  dixit , 
'Icare  ,'  dixit  'ubi  es  ?  qua  te  regione  requiram  ?' 
'Icare'  dicebat ,  pennas  aspexit  in  undis , 
Devovitque  suas  artes  ,  corpusque  sepilkhro 

235  Condidit .   et  tellus  a  nomine  dicta  sepulti . 

Hunc  miseri  tumulo  ponentem  corpora  nati 
Garrula  limoso  prospexit  ab  elice  perdix, 
Et  plausit  pennis  testataque  gaudia  cantu  est; 
Unica  tunc  volucris ,  nec  visa  prioribus  annis , 

240  Factaque  nuper  avis  ;  longum  tibi ,  Daedale  ,  crimen  . 
Namque  huic  tradiderat ,  fatorum   ignara  ,  docendam 


Vlll  ,  205—278.  PEiiDix  157 

Progeniera  germana  suam  ,  nalalibus  actis 

Bis  puerum  senis  ,  animl  ad  praecepla  caparis . 

llle  eliam  medio  spinas  in  j^isce  notalas 

245  Traxit  in  excmplum  ,  ferroque  incidit  acuto 
Perpeluos  dentes  el  serrae  repperit  usum . 
Primus  el  ex  uno  duo  ferrea  bracchia  nodo 
Vinxit ,  ut  aequali  spatio  distanlibus  illis 
Altera  pars  starel ,  pars  altera  duceret  orbem . 

260  Daedalus  invidit ,  sacraque  ex  arce  Minervae 

Praecipilem  misil,  lapsum  mentitus.  at  illum   t.  cxxvii 
Quae  favet  ingeniis  ,  excepit  Palias  ,  avemque 
Reddidit ,  el  medio  velavit  in  aere  pennis . 
Sed  vigor  ingenii  quondam  velocis  in  aias 

265  Inque  pedes  abiit :  nomen  quod  et  ante  ,  remansit . 
Non  tamen  haec  alte  volucris  sua  corpora  tollit, 
Nec  facit  in  ramis  altoque  cacumine  nidos; 
Propter  humum  volitat ,  ponitque  in  saepibus  ova, 
Antiquique  memor  metuit  sublimia  casus . 

260      lamque  fatigatum  tellus  Aetnaea  tenebat 

Daedalon  ,  et  sumptis  pro  supplice  Cocalus  armis 
Milis  habebatur  :  iam  lamentabile  Athenae 
Pendere  desierant  Thesea  laude  tributum . 
Templa  coronantur  ,  bellatricemque  Minervam 

265  Cum  love  disque  vocant  aliis  ,  quos  sanguine  voto 
Muneribusque  datis  et  acerris  turis  adorant . 
Sparserat  Argolicas  nomen  vaga  fama  per  urbes 
Theseos  ,  et  populi ,  quos  dives  Achaia  cepit, 
Huius  opem  magnis  inploravere  periclis . 

270  Huius  opem  Calydon  ,  quamvis  Meleagron  haberel, 
Sollicita  supplex  petiit  prece  .   causa  petendi 
Sus  erat ,  infestae  famulus  vindexque  Dianae . 
Oenea  namque  ferunt  pleni  successibus  anni 
Primitias  frugum  Cereri  ,  sua  vina  Lyaeo , 

275  Palladios  flavae  latices  libasse  Minervae . 

Coeptus  ab  agricolis  superos  pervenit  ad  omnes 
Anibitiosus  honor  :  solas  sine  lure  relictas 
Praeteritac  cessasse  ferunt  Latoidos  aras. 


158  CALYDON  METAMM. 

Tanglt  et  ira  deos  .   *at  non  inpune  feremus , 

280  Quaeque  inhonoratae ,  non  et  dicemur  inultae' 
Inquit ,  et  Oeneos  ultorem  spreta  per  agros 
Misit  aprum  ,  quanto  maiores  herbida  tauros 
Non/habet  Epiros  et  habent  Sicula  arva  minores . 
Saniguine  et  igne  micant  oculi,  riget  ardua  cervix, 

285  Et  saetae  similes  rigidis  hastilibus  horrent : 

287  Fervida  cum  rauco  latos  stridore  per  armos 
Spuma  fluit  .   dentes  aequantur  dentibus  Indis : 
Fulmen  ab  ore  venit ,  frondcs  afflatibus  ardent . 

290  Is  modo  crescentes  segetes  proculcat  in  herba , 
Nunc  matura  metit  fleturi  vota  coloni, 
Et  Cererem  in  spicis  intercipit  .   area  frustra 
Et  frustra  expectant  promissas  horrea  messes. 
Sternuntur  gravidi  longo  cum  palmite  fetus 

295  Bacaque  cum  ramis  semper  frondentis  olivae . 
Saevit  et  in  pecudes  .   non  has  pastorve  canesve , 
Non  armenta  truces  possunt  defendere  tauri. 
Diff^ugiunt  populi ,  nec  se  nisi  moenibus  urbis 
Esse  putant  tutas  :  donec  Meleagros  et  una 

300  Lecta  manus  iuvenum  coiere  cupidine  laudis : 
Tyndaridae  gemini ,  spectatus  caestibus  alter , 
Alter  equo  ,  primaeque  ratis  molitor  lason , 
Et  cum  Pirithoo  ,  felix  concordia  ,  Theseus , 
Et  duo  Thestiadae ,  proles  Aphareia  ,  Lynceus 

305  Et  velox  Idas ,  et  iam  non  femina  Caeneus , 
Leucippusque  ferox  iaculoque  insignis  Acastus, 
Hippothousque  Dryasque  et  cretus  Amyntore  Phoenix  , 
Actoridaeque  pares ,  et  missus  ab  Elide  Phyleus . 
Nec  Telamon  aberat  magnique  creator^chillis , 

310  Cumque  Pheretiade  et  Hyanteo  lolao 

Impiger  Eurytion  et  cursu  invictus  Echion, 
Naryciusque   Lelex  Panopeusque  Hyleusque   feroxque 
Hippasus  ,  et  primis    etiamnum  Nestor  in  annis , 
Et  quos  Hippocoon  antiquis  misit  Amyclis, 

315  Penelopesque  socer  cum  Parrhasio  Ancaeo, 
Ampycidesque  sagax  et  adhuc  a  coniuge  tutus 


VIII ,  279—353  .  CALYDON  150 

Occlidos  ,  nemorisqiie  decus  Tegeaea  Lycaei . 
Rasilis  iuiic  summam  inoidebat  (ibiila  vestem ; 
Crinis  erat  simple.x  ,  nodiim  collectus  in  umim: 

320  Kx   umero  peiidens  resonabat  eburnea  laevo 
Telorum  ciistos  ,  arcum  quoque  laeva  tenebal . 
Talis  eral  cultu  :  facies  ,  quam  dicere  vere 
Virgincam  in  piiero  ,  puerilem  in  virgine  posses. 
Hanc  pariter  vidil ,  pariter  Calydonius  Iieros 

325  Optavit ,  renuente  deo  ,  llammasque  latentes 
Haiisit ,  et  'o   folix  ,  siquem  dignabitur'  inqiiit 
*Ista  virum  !*  nec  plura  sinit  tempusque  pudorque 
Dicere :  maius  opus  magni  certaminis  urguet . 

Silva  frequens  trabibus,  quam  nulla  ceciderat  aetas, 

330  Incipit  a  plano  ,  devexaque  prospicit  arva . 
Quo  postquam  venere  viri ,  pars  retia  tendunl, 
Vincula  pars  adimunt  canibus  ,  pars  pressa  se(|uuntur 
Signa  pedum  ,  cupiuntque  suum  reperire  periclum . 
Concava  vallis  erat ,  quo  se  demittere  rivi 

335  Assuerant  pluvialis  aquae  :  tenet  ima  lacunae 
Lenta  salix  ulvaeque  leves  iuncique  palustres 
Viminaque  et  longa  parvae  sub  barundine  cannae . 
Hinc  aper  excitus  medios  violentus  in  hostes 
Fertur ,  ut  excussis  elisi  nubibus  ignes . 

340  Sternitur  incursu  nemus  ,  et  propulsa  fragorem 
Silva  dat .   exclamanl  iuvenes  ,  praetentaque  forti 
Tela  tenent  dextra  lato  vibrantia  ferro . 
Ille  ruit  spargitque  canes ,  ut  quisque  furenti 
Obstat ,  et  obliquo  latrantes  dissipat  ictu . 

345  Cuspis  Ecliionio  primum  contorta  lacerto 

Vana  fuit ,  truncoque  dedit  leve  vulnus  acerno . 
Proxima  ,  si  nimiis  mittentis  viribus  usa 
Non  foret ,  in  tergo  visa  est  baesura  pelito : 
Longius  it .   auctor  teli  Pagaseus    lason . 

350  'Phoebe  ,'  ait  Ampycides  'si  te  coluique  coloque , 
Da  mihi  quod  petitur  certo  contingere  telo !' 
Qua  potuit ,  precibus  deus  annuit .   ictus  ab  illo  est , 
Sed  sine  vulnere  ,  aper  :  ferrum  Diana  volanti 


160  CALYDON  METAMM. 

Abstulerat  iaciilo  ;  lignum  sine  acumine  venit . 

355  Ira  feri  mota  est ,  nec  fulmine  lenius  arsit : 

Emicat  ex  oculis  ,  spirat  quoque  pectore  flamma . 
Utque  volat  moles  adducto  concita  nervo, 
Cuibi  petit  aut  muros  aut  plenas  milite  turres, 
Ii/ iuvenes  vasto  sic  impete  vulnificus  sus 

360  Fertur ,  et  Eupalamon  Pelagonaque  ,  dextra  tuentes 
Cornua  ,  prosternit .   socii  rapuere  iacentes . 
At  non  letiferos  effugit  Enaesimus  ictus 
Hippocoonte  satus  .   trepidantem  et  terga  parantem 
Vertere  succiso  liquerunt  poplite  nervi. 

365  Forsitan  et  Pylius  citra  Troiana  perisset 

Tempora  :  sed  sumpto  posita  conamine  ab  hasta 
Arboris  insiluit ,  quae  stabat  proxima  ,  ramis , 
Despexitque  ,  loco  tutus  ,  quem  fugerat  hostem . 
Dentibus  ille  ferox  in  querno  stipite  tritis 

370  [Imminet  exitio  ,  fidensque  recentibus  armis] 
Eurytidae  magni  rostro  femur  hausit  adunco. 
At  gemini ,  nondum  caelestia  sidera  ,  fratres , 
Ambo  conspicui ,  nive  candidioribus  ambo 
Vectabantur  equis  ,  ambo  vibrata  per  auras 

375  Ilastarum  tremulo  quatiebant  spicula  motu . 
Vulnera  fecissent ,  nisi  saetiger  inter  opacas , 
Nec  iaculis  isset  nec  equo  loca  pervia ,  silvas . 
Persequitur  Telamon  ,  studioque  incautus  eundi 
Pronus  ab  arborea  cecidit  radice  retentus. 

380  Dum  levat  hunc  Peleus  ,  celerem  Tegeaea  sagittam 
Inposuit  nervo  sinuatoque  expulit  arcu. 
Fixa  sub  aure  feri  summum  destringit  harundo 
Corpus ,  et  exiguo  rubefecit  sangliiite  saetas . 
Nec  tamen  iUa  sui  successu  laetior  ictus  , 

385  Quam  Meleagros  erat .  primus  vidisse  putatur , 
Et  primus  sociis  visum  ostendisse  cruorem, 
Et  'meritum'  dixisse  'feres  virtutis  honorem.* 
Erubuere  viri ,  seque  exhortantur  et  addunt 
Cum  clamore  animos ,  iaciuntque  sine  ordine  tela . 

390  Turba  nocet  iactis ,  et  quos  petit ,  impedit  iclus . 


VIII,  864—487.  CALYUON  161 

Ecce  furens  cont.ra  sun  fala  bipenniier  Arc.as 
'Discile  ,  femineis  quid  tela  virilia  pracstent, 
0  iuvenes  ,  operique  meo  concedite  !'  dixit 
'Ipsa  suis  licet  hunc  Latonia  prolegat  armis, 

395  Invita  tamen  hunc  perimet  mea  dextra  Diana  / 
Talia  magniloquo  tumidus  memoraverat  ore, 
Ancipitemque  manu  tollens  ulraque  securim 
Institerat  digitis  ,  pronos  suspensus  in  artus . 
Occupat  audenlem  ,  quacjue  est  via  proxima  leto , 

400  Summa  ferus  geminos  direxit  ad  inguina  dentes . 
Concidit  Ancaeus  ,  glomerataque  sanguine  multo 
Viscera  lapsa  fluunt ,  madefactaque  terra  cruore  e8( . 
Ibat  in  adversum  proles  Ixionis  hostem 
Pirithous ,  valida  quatiens  venabula  dextra . 

405  Cui  'procui,'  Aegides  'o  me  mihi  carior'  inquit 
T*ars  animae  consiste  meae  !  licet  eminus  esse 
Fortibus  :  Ancaeo  nocuit  temeraria  virtus .' 
Dixk  ,  et  aerata  torsit  grave  cuspide  cornum ; 
Cui  bene  librato  votique  potente  futuro 

410  Obstitit  obstipa  frondosus  ab  arbore  ramus . 
Misit  et  Aesonides  iacukun ,  quod  casus  ab  iilo 
Vertit  in  inmeriti  fatum  latrantis  ,  et  inter 
lUa  coniectum  tellure  per  ilia  fixum  est. 
At  manus  Oenidae  variat ,  missisque  duabus 

415  Hasta  prior  terra  ,  medio  stetit  altera  tergo . 

Nec  mora  ,  dum  saevit ,  dum  corpora  versat  in  orbem 
Stridentemque  novo  spumam  cum  sanguine  fundit, 
Vulneris  auctor  adest ,  hostemque  irritat  ad  iram , 
Splendidaque  adversos  venabula  condit  in  armos . 

420  Gaudia  testanlur  socii  clamore  secundo , 

Victricemque  petunt  dextrae  coniungere  dextram; 
Inmanemque  ferum  multa  tellure  iacentem 
Mirantes  spectant ,  neque  adhuc  contingere  tutum 
Esse  putant ,  sed  tela  tamen  sua  quisque  cruentat . 

42.')  Ipse  pede  inposito  caput  exitiabile  pressit, 

Atque  ita  'sume  mei  spolium  ,  Nonacria ,  iuris  / 
Dixit  'et  in  partem  veniat  mea  gloria  tecum .' 
oviD.  n.  11 


162  MELEAGKB  METAMM  . 

Protiniis  exuvias  ,  rigidis  horrenlia  saetis 
Terga  dat  et  magnis  insignia  denlibiis  ora  . 

430  Ilii  laetitiae  est  cum  munere  muneris  auctor  . 
Invidere  alii :  totoque  erat  agmine  murmur . 
E  ouibus  ingenti  tendentes  bracchia  voce 
'P(Hie  age  ,  nec   litulos  intercipe  ,  femina  ,  nostros  / 
Thestiadae  clamant  'nec  te  fiducia  formae 

435  Decipiat ,  ne  sit  longe  tibi  captus  amore 

Auctor'  et  huic  adimunt  munus ,  ius  muneris  illi . 
Non  tulit ,  et  tumida  frendens  Mavortius  ira 
'Discite  ,  raptores  alieni'  dixit  'honoris , 
Facta  minis  quantum  distent'  hausitque  nefando 

440  Pectora  Plexippi ,  nil  tale  timentia  ,  ferro  . 

Toxea ,  quid  faciat ,  dubium ,  pariterque  volentem 
Ulcisci  fratrem  fraternaque  fata  timentem 
Haud  patitur  dubitare  diu  ,  calidumque  prioris 
Caede  recalfecit  consorti  sanguine  telum . 

445      Dona  deum  templis  nato  victore  ferebat, 
Cum  videt  extinctos  fratres  Allhaea  referri. 
Quae  plangore  dato  maestis  clamoribus  urbem 
Implet ,  et  auratis  mutavit  vestibus  atras : 
At  simul  est  auctor  necis  editus  ,  excidit  omnis 

450  Luctus  ,  et  a  lacrimis  in  poenae  versus  amorem  est . 
Stipes  erat ,  quem ,  cum  partus  enixa  iaceret 
Thestias ,  in  flammam  triplices  posuere  sorores  j 
Staminaque  inpresso  fatalia  poUice  nentes 
^Tempora'  dixerunt  *eadem  lignoque  tibique, 

455  0  modo  nate  ,  damus  .'  quo  postquam  carmine  dicto 
Excessere  deae  ,  flagrantem  mater  ab  igne 
Eripuit  torrem  sparsitque  hquentibns--tmdis . 
llle  diu  fuerat  penetralibus  abditus  imis, 
Servatusque  tuos  ,  iuvenis  ,  servaverat  annos . 

460  Protuiit  hunc  genetrix  ,  taedasque   et  fragmina  poni 
Imperat ,  et  positis  inimicos  admovet  ignes . 
Tum  conata  quater  flammis  inponere  ramum, 
Coepta  quater  tenuit .   pugnant  materque  sororque , 
Et  diversa  tralmnt  unum  duo  nomina  pectus. 


VIII,    428  — 501  .  MELKAOER  163 

466  Saepe  metu  sceleris  pallebant  ora  fuliiri, 

Saope  suum  fervens  oculis  clabat  ira  ruborem ; 
Et  modo  uescio  quid  similis  crudele  minanti 
Vultus  erat ,  modo  quem  misereri  credere  posses . 
Cumque  ferus  lacrimas  animi  siccaverat  ardor, 

470  Inveuiebantur  lacrimae  tamen  .   utque  carina , 
Quam  venlus  vent0(|ue  rapit  contrarius  aestus, 
Vim  geminam  sentit ,  paretque  incerta  duobus : 
Thestias  haud  aliter  dubiis  alTectibus  errat, 
Perque  vices  ponit  positamque  resuscitat  iram. 

475  Incipit  esse  tamen  melior  germana  parente , 
[Et  consanguineas  ut  sanguine  leniat  umbras, 
Impietate  pia  est .   nam  postquam  pestifer  ignis 
Convaluit ,  'rogus  iste  cremet  mea  viscera'  dixit . 
Utque  manu  dira  lignum  fatale  tenebat, 

480  Ante  sepulchrales  infeUx  astitit  aras ,] 

'Poenarum'  que  'deae  triplices  ,  furialibus  ,*  inquit 
'Eumenide^ ,  sacri»  vultus  advertite  vestros . 
Ulciscor  facioque  nefas  .   mors  morte  pianda  est : 
In  scelus  addendum  scelus  est ,  in  funera  funus : 

486  Per  coacervatos  pereat  domus  impia  luctus . 
An  felix  Oeneus  nato  victore  fruetur, 
Thestius  orbus  erit  ?  melius  lugebitis  ambo . 
Vos  modo  ,  fraterni  manes  animaeque  recentes, 
Officium  sentite  meum ,  magnoque  paratas 

490  Accipite  inferias  .  [uteri  mala  pignora  nostri .] 
Ei  mihi !  quo  rapior  ?  fratres  ignoscite  matri ! 
Deficiunt  ad  coepta  manus  .   meruisse  fatemur 
IHum ,  cur  pereat :   mortis  mihi  displicet  auctor . 
Ergo  inpune  feret ,  vivusque  et  victor  et  ipso 

495  Successu  tumidus  regnum  Calydonis  habebit, 
Vos  cinis  exiguus  gehdaeque  iacebitis  umbrae  ? 
Haud  equidem  patiar  .   pereat  sceleratus ,  et  ille 
Spemque  patris  regnique  trahat  patriaeque  ruinam . 
Mens  ubi  materna  est  ?  ubi  sunt  pia  iura  pareatum  ? 

500  Et  quos  sustinui  bis  mensum  quinque  labores  ? 
0  utinam  primis  arsisses  ignibus  infans, 

11* 


164  MELBAOBIDEB  METAMM  . 

Idqiie  ego  passa  forem  !  vixisti  munere  nostro ; 
Nunc  merito  moriere  tuo  .  cape  praemia  facti , 
Bisque  datam ,  primum  partu  ,  mox  stipite  rapto , 

505  Kcdde  ariimam  .  [vel  me  fraternis  adde  sepulchris .] 
Et  cupio  et  nequeo .  quid  agam?  modo  vulnera  fratrum 
Ariie  oculos  mihi  sunt  et  tantae  caedis  imago: 
Nunc  animum  pietas  maternaque  nomina  frangunt. 
Me  miseram  !  male  vincetis ,  sed  vincite  ,  fratres : 

510  [Dummodo  quae  dedero  vobis  solacia ,  vosque] 
Ipsa  sequar  .'  dixit ,  d«xtraque  aversa  trementi 
Funereum  torrem  medios  coniecit  in  ignes. 
Aut  dedit ,  aul  visus  gemitus  est  ille  dedisse 
Stipes ,  ut  invitis  correptus  ab  ignibus  arsit . 

515  Inscius  atque  absens  flamma  Meleagros  ab  illa 
Uritur ,  et  caecis  torreri  viscera  sentit 
Ignibus ,  ac  magnos  superat  virtute  dolores . 
Quod  tamen  ignavo  cadat  et  sine  sanguine  leto, 
Maeret ,  et  Ancaei  felicia  vulnera  dicit : 

520  Grandaevumque  patrem  fratresque  piasque  sorore» 
Cum  gemitu  sociamque  tori  vocat  ore  supremo, 
Forsitan  et  matrem  .  crescunt  ignisque  dolorque , 
Languescuntque  iterum  :  simul  est  extmctus  uterquts , 
Inque  leves  abiit  paulatim  spiritus  auras 

626  Paulatim  cana  prunam  velante  favilla . 

Alta  iacet  Calydon  :  lugent  iuvenesque  senesque , 
Vulgusqiie  proceresque  gemunt ,  scissaeque  capillos 
Planguntur  matres  Calydonides  Eueninae . 
Pulvere  canitiem  genitor  vultusque  seniles 

530  Foedat  humi  fusus ,  spatiosumque  increpat  aevua . 
Nam  de  matre  manus  diri  sibi  conscia  facti 
Exegit  poenas  acto  per  viscera  ferro . 
Non  mihi  si  centum  deus  ora  sonantia  linguis 
Ingeniun>que  capax  totumque  Helicona  dedissel, 

636  Tristia  persequerer  miserarum  voce  sororum. 
Inmemores  decoris  liventia  pectora  tundunt; 
Dumaue  manet  corpus  ,  corpus  refoventque  foveatqoe , 
Oscula  dant  ipsi ,  posito  dant  oscula  lecto  : 


VIII ,  502-676  .  ACHKU018  165 

Post  ciDerem  cineres  haustos  ad  pectora  pressant , 

640  Adfusaeque  iacent  lunnilo  ,  signataque  saxo 
Nomina  coniplexae  lacrimas  in  nomina  fundunt . 
Quas  Parlhaoniae  tandem  Lalonia  clade 
Exsatiata  domus  [praeter  Gorgenque  nurumque 
Nobiiis  Alcmenae]  natis  in  corpore  pennis 

545  Allevat  et  longas  per  braccliia  porrigit  alas 

Corneaque  ora  facit  versasque  per  aera  mittit.  f.oxxTiii. 

Interea  Theseus  sociati  parte  laboris 
Functus  Erechtheas  Tritonidos  ibat  ad  arces. 
Clausit  iter  fecitque  moras  Achelous  eunti 

560  Imbre   timiens  .   'succede   meis  ,*  ait   Unclite ,  tectis , 
Cecropida  ,  nec  te  committe  rapacibus  undis . 
Ferre  trabes  solidas  obliquaque  volvere  magno 
Murmure  saxa  solent .   vidi  contermina  ripae 
Cum  gregibus  stabula  alta  trahi ;  nec  fortibus  illic 

666  Profuit  armentis  ,  nec  equis  velocibus  esse . 

Multa  quoque  hic  torrens  nivibus  de  monte  solutis 
Corpora  turbineo  iuvenalia  vertice  mersit. 
Tutior  est  requies ,  solito  dum  flumina  currant 
Limite  ,  dum  tenues  capiat  suus  alveus  undas . 

660  Annuit  Aegides  'utar  ,'  que  'Acheloe  ,  domoque 
Consilioque  tuo*  respondit .   et  usus  utroque  est . 
Pumice  multicavo  nec  levibus  atria  tophis 
Structa  subit :  molli  tellus  erat  umida  musco ; 
Summa  lacunabant  alterno  murice  conchae . 

665  lamque  duas  lucis  partes  Hyperione  menso 
Discubuere  toris  Theseus  comitesque  laborum: 
Flac  Ixionides  ,  illa  Troezenius  heros 
Parte  Lelex  ,  rar is  iam  sparsus  tempora  canis , 
Quosque  alios  parili  fuerat  dignatus  honore 

570  Amnis  Acarnanum  ,  laetissimus  hospite  tanto  . 
Protinus  appositas  nudae  vestigia  nymphae 
Instruxere  epulis  mensas  ,  dapibusque  remotis 
hi  gemma  posuere  merum  .   tum  raaximus  heros , 
Aequora  prospiciens  oculis  subiecta  ,  'quis'  inquit 

§76  *Ille  locus  ?'  digitoque  ostendit ,  et  Mnsula  nomen 


166  ECHINADES  METAMM  . 

Quod  gerit  illa ,  doce  :  quamquam  non  una  videtur .' 
Amnis  ad  haec  *non  est'  inquil  'quod  cernitis,  unum  . 
Quinque  iacent  terrae  :  spatium  discrimina  fallit . 
Quoque  minus  spretae  factum  mirere  Dianae, 

580  rVaLdes  hae  fuerant ,  quae  cum  bis  quinque    f.  cxxix 
/  iuvencos 

Mactassent  rurisque  deos  ad  sacra  vocassent, 
Inmemores  nostri  festas  duxere  choreas . 
Intumui ,  quantusque  feror  ,  cum  phirimus  umquam , 
Tantus  eram ,  pariterque  animis  inmanis  et  undis 

585  A  silvis  silvas  et  ab  arvis  arva  revulsi, 

Cumque  loco  nymphas  ,  memores  tum  denique  nostri , 
In  freta  provolvi .  fluctus  nosterque  marisque 
Continuam  diduxit  humum  ,  partesque  resolvit 
In  totidem  ,  mediis  quot  cernis  Echinadas  undis . 

590  Ut  tamen  ipse  vides ,  procul  en  procul  una  recessit 
Insula ,  grata  mihi ;  Perimelen  navita  dicit . 
Huic  ego  virgineum  dilectae  nomen  ademi. 
Quod  pater  Hippodamas  aegre  tulit ,  inque  profundum 
Propulit  e  scopulo  periturae  corpora  natae. 
Excepi ,  nantemque  ferens  "o  proxima  mundi 

596  Regna  vagae'  dixi  'sortite  tridentifer  undae , 

601  Adfer  opem  ,  mersaeque  ,  precor  ,  feritate  paterna 
Da  ,  Neptune  ,  locum  ;  vel  sit  locus  ipsa ,  Ucebit ." 

609  Dum  loquor ,  amplexa  est  artus  nova  terra  natantes 

610  Et  gravis  increvit  mutatis  insula  membris .'     f.  cxxx. 

Amnis  ab  his  tacuit .   factum  mirabile  cunctos 
Moverat .   irridet  credentes  ,  utque  deorum 
Spretor  erat  mentisque  ferox  Ixione  natus, 
*Ficta  refers  ,  nimiumque   putas  ,  Aeheloe  ,  potentes 

615  Esse  deos ,'  dixit  'si  dant  adimuntque  figuras .' 
Obstipuere  omnes ,  nec  talia  dicta  probaiunt ; 
Ante  omnesque  Lelex ,  animo  maturus  et  aevo , 
Sic  ait :  'inmensa  est  fi^nemque  potentia  caeli 
Non  habet ,  et  quicquid  superi  voluere  ,  peractiun  est . 

620  Quoque  minus  dubites  ,  tiliae  contermina  quercus 
Collibus  est  Phrygiis ,  modico  circnmdata  muro : 


VIII.    576  —  661.    PHILEMON.    BArCIH      167 

Ipse  locum  vidi  ;  iiaDi  ine  Pelopela  Pittheus 

Misil  in  arva  ,  suo  quondam  regnata  parenti . 

Ilaiid  prociil  liinc  stagniini  est ,  leilus  habitabilis  olim, 

625  Nunc  celebres  mergis  fiilicisque  paiustribus  undae . 
luppiter  huc  specie  morlali ,  cumque  parente 
Vcnit  Atlantiades  positis  caducifer  alis . 
Mille  domos  adiere  ,  locum  requiemque  petentes : 
Mille  domos  clausere  serae  .    tamen  una  recepit, 

630  Parva  quidem  ,  stipulis  et  canna  tecta  palustri : 
Sed  pia  Baucis  anus  parilique  aetate  Philemon 
Illa  sunt  annis  iuncti  iuvenalibus  ,  illa 
Consenuere  casa  ;  paupertatemque  fatendo 
Effecere  levem  nec  iniqua  mente  ferendo . 

635  Nec  refert ,  dominos  illic  ,  famulosne  requiras : 
Tota  domus  duo  sunt ,  idem  parentque  iubentque . 
Ergo  ubi  caelicolae  placitos  tetigere  penates, 
Summissoque  humiles  intrarunt  vertice  postes, 
Membra  senex  posito  iussit  relevare  sedili, 

640  Quo  superiniecit  textum  rude  sedula  Baucis . 
Inde  foco  tepidum  cinerem  dimovit  et  ignes 
Suscitat  hesiernos  foliisque  et  cortice  sicco 
Nutrit  et  ad  flammas  anima  producit  anili, 
MuUifidasque  faces  ramaliaque  arida  tecto 

645  Delulit  et  minuit ,  parvoque  admovit  aeno . 
Quodque  suus  coniunx  riguo  collegerat  liorto, 
Truncat  holus  foliis  .  furca  levat  ille  bicorni 
Sordida  terga  suis  nigro  pendentia  tigno, 
Servatoqiie  diu  resecat  de  tergore  partem 

650  Exiguam  ,  sectamque  domat  ferventibus  undis . 
Interea  medias  fallunt  sermonibus  horas, 

655  Concutiuntque  torum  de  molli  fluminis  ulva 
Inpositum  lecto  ,  sponda  pedibusque  salignis . 
Vestibus  hunc  velant ,  quas  non  nisi  tempore  festo 
Sternere  consuerant :  sed   et  haec  vilisque   vetusque 
Vestis  erat ,  lecto  non  indignanda  saligno . 

660  Accubuere  dei .   mensam  succincta  tremensque 
Ponit  anus  .  mensae  sed  erat  pes  tertius  inpar : 


168         PHiL.  BAUCI8         METAMM. 

Testa  parem  fecit .   quae  postqitam  subdita  clivum 
SustuKt ,  aequatam  mentae  tersere  virentes . 
Ponitur  hic  bicolor  sincerae  baca  Minervae, 

865  Conditaque  in  liquida  corna  autumnalia  faece , 
Inlibaque  et  radix  et  lactis  massa  coacti, 
Qvaque  non  acri  leviter  versata  favilla, 
Omnia  fictilibus  .  post  haec  caelatus  eodem 
Sistitur  argento  crater  fabricataque  fago 

670  Pocula  ,  qua  cava  sunt ,  flaventibus  illita  ceris . 
Parva  mora  est ,  epulasque  foci  misere  calentes , 
Nec  longae  rursiis  referuntur  vina  senectae, 
Dan-tque  locum  mensis  paulum  seducta  secundis . 
Hic  nux ,  hic  mixta  est  rugosis  carica  palmis 

675  Prunaque  et  in  patulis  redolentia  mala  canistris 
Et  de  purpureis  collectae  vitibus  uvae . 
Candidus  in  medio  faviis  est .  super  omnia  vultus 
Aeeessere  boni  nec  iners  pauperque  voluntas. 
Interea  totiens  haustum  cratera  repleri 

680  Sponte  sua ,  per  seque  vident  succrescere  vina : 
Attoniti  novitate  pavent ,  manibusque  supinis 
Concipiimt  Baucisque  preces  timidusque  Philemon, 
Et  veniam  dapibus  nullisque  paratibus  orant. 
Unicus  anser  erat ,  minimae  custodia  villae , 

685  Quem  dis  hospitibus  domini  mactare  parabant . 
IHe  celer  penna  tardos  aetat.e  fatigat, 
Eluditque  diu  ,  tandemque  est  visus  ad  ipsos 
Confugisse  deos  .   superi  vetuere  necari : 
"Di'  que  'sumus ,  meritasque  luet  vicinia  poenas 

690  Impia ;'  dixerunt  *vobis  inmunibus  huius 

Esse  mali  dabitur  .  modo  vestra  reliaquite  tecta 
Ac  nostros  comitate  gradus  et  in  ardua  montis 
Ite  simul ."  parent  ambo  ,  baculisque  levati 
Nituntur  longo  vestigia  ponere  clivo . 

695  Tantum  aberant  summo  ,  quantum  semel  ire  sagitta 
Missa  potest :  flexere  oculos  ,  et  mersa  palude 
Cetera  prospiciant ,  tantum  sua  tecta  manere . 
Dumque  ea  mirantur  ,  dum  deflent  fata  suorum , 


Vm,  662—736.        PHiL.  BAi'CM        169 

Illa  ?etus  ,  dominis  eliam  casa  parva  duobiis 

700  Verlitur  in  teniplum  :  furcas  subiere  cohuiinae , 
Stramina  flavescunt  auralaque  tccta  videntur, 
Caelataeque  fores  ,  adoperlaque  marmore  tellus . 
Talia  tum  placido  Saturnius  edidit  ore : 
"Dicite  ,  iuste  senex  et  femina  coniuge  iusto 

706  Digna  ,  quid  optetis  ."  cum  Baucide  pauca  locutus , 
ludicium  superis  aperit  commune  Philemon : 
"Esse  sacerdotes  delubraque  vestra  tueri 
Poscimus  ;  et  quoniam  concordes  egimus  annos , 
Auferat  hora  duos  eadem  ,  nec  coniugis  umquam 

710  Busta  meae  videam  ,  neu  sim  tumulandus  ab  illa." 
Vota  fides  sequitur  .   templi  tutela  fuere , 
Donec  vita  data  est  .   annis  aevoque  soluti 
Ante  gradus  sacros  cum  starent  forte  locique 
Navarent  curas  ,  frondere  Philemona  Baucis,  f.  cxxxi. 

716  Baucida  conspexit  senior  frondere  Philemon . 
lamque  super  geminos  crescente  cacumine  vultiis 
Mutua  ,  dum  licuit ,  reddebant  dicta  "vale*  que 
*0  coniunx"  dixere  simul ,  simul  abdita  texit 
Ora  frutex  .  ostendit  adhuc  Cibyrelus  illic 

72Q  Incola  de  gemino  vicinos  corpore  tnincos . 

Haec  mihi  non  vani ,  neque  erat  cur  fallere  vellent , 
Narravere  senes  .   equidem  pendentia  vi4i 
Serta  super  ramos  ,  ponensque  recentia  dixi 
"Cura  pii  dis  sunt ,  et  qui  coluere  ,  coluntur  .*" 

725      Desierat ;  cunctosque  et  res  et  moverat  auctor : 
Thesea  praecipue  .   quem  facta  audire  volentera 
Mira  deum ,  innixus  cubito  Calydonius  amnis 
TaUbus  alloquitur  :  'sunt ,  o  fortissime  ,  quorum 
Forma  semel  mota  est ,  et  in  hoc  renovamine  mansit ; 

730  Sunt ,  quibus  in  plures  ius  est  transire  figuras, 
Ut  tibi ,  complexi  terrara  maris  incola ,  Proteu . 
Nam  modo  te  iuvenem,  modo  te  videre  leonem;f.cxxxu. 
Nunc  violentus  aper  ,  nunc  ,  qucm  tetigisse  timerent , 
Anguis  eras  ;  modo  te  faciebant  cornua  taurura : 

735  Saepe  lapis  poteras  ,  arbor  quoque  saepe  videri: 


170  EBY8ICHTH0N  METAMM  . 

Interdum  ,  faciem  liquidarum  imitatus  aquarum , 
Flumen  eras ,  interdum  undis  contrarius  ignis . 
Nec  minus  Autolyci  coniunx  ,  Erysichlhone  nata, 
luris  hahel .   pater  huius  erat ,  qui  numina  divum 

740  S^erneret  el  nullo«  aris  adoleret  honores . 
me  etiam  Cereale  nemus  violasse  securi 
Dicitur  et  lucos  ferro  temerasse  vetustos . 
Stahat  in  his  ingens  annoso  robore  quercus, 
Una  nemus  .  vittae  mediam  memoresque  tabellae 

745  Sertaque  cingebant ,  voti  argumenta  potentis . 
Saepe  sub  hac  dryades  festas  duxere  choreas : 
Saepe  etiam  manibus  nexis  ex  ordine  trunci 
Circuiere  modum  ,  mensuraque  roboris  ulnas 
Quinque  ter  implebat .  nec  non  et  cetera  tanto 

750  Silva  sub  hac  ,  silva  quanto  fuit  herba  sub  omni . 
Non  tamen  idcirco  ferrum  Triopelus  illa 
Abstinuit ,  famulosque  iubet  succidere  sacrum 
Robur  :  et  ut  iussos  cunctari  vidit ,  ab  uno 
Edidit  liaec  rapta  sceleratus  verba  securi: 

765  "Non  dilecta  deae  solum  ,  sed  et  ipsa  licebit 
Sit  dea ,  iam  tanget  frondente  cacumine  terram  .'* 
Dixit ,  et  obliquos  dum  telum  librat  in  ictus , 
Contremuit  gemitumque  dedit  Deoia  quercus : 
Et  pariter  frondes  ,  pariter  pallescere  glandes 

760  Coepere  ac  longi  pallorem  ducere  rami . 

Cuius  ut  in  trunco  fecit  manus  impia  vulnus, 
Haud  aliter  fluxit  discusso  cortice  sanguis, 
Quam  solet ,  ante  aras  ingens  ubi  victima  taurus 
Concidit ,  abrupta  cruor  e  cervice  profundi . 

765  Obstipuere  omnes  :  aliquisque  ex:"iminibus  audet 
Deterrere  nefas  ,  saevamque  inhibere  bipennem . 
Aspicit  hunc  ,  "mentis*  que  *piae  cape  praemia !"  dixit 
Thessalus  ,  inque  virum  convertit  ab  arbore  ferrum , 
Detruncalque  caput ;  repetitaque  robora  caedit , 

770  Redditus  e  medio  sonus  est  cum  robore  talis : 

"Nympha  sub  hoc  ego  sum  Cereri   gratissima  ligno, 
Quae  tibi  factorum  poenas  instare  tuorum 


VIII  ,    786— 810  .  EBV8ICHTH0N  171 

Vaticinor  nioriens  ,  nostri  solacia  leti ." 
Persequitiir  sceliis  iile  suum  :  labefaclaque  tandem 

776  Iclibus  innumeris  adduclaque  funibus  arbor 
Corruit  et  multam  proslravit  pondere  silvam . 
Attonitae  dryades  damno  nemorumqire  suoque, 
Omnes  germanae  ,  Cererem  cum  veslibus  atris 
Maerentes  adeunt  poenamque  Erysicbtbonis  orant . 

780  Annuit  bis  ,  capilisque  sui  j)ulcberrima  motu 
Concussit  gravidis  oneratos  messibus  agros : 
Moliturque  gemis  poenae  miserabile  ,  si  non 
llie  suis  esset  nulli  miserabilis  actis, 
Pestifera  lacerare  Fame  .   quae  quatinus  ipsi 

786  Non  adeunda  deae  est  —  neque  enim  Cereremque 

Famemque 
Fata  coire  sinunt  —  montani  numinis  unam 
Talibus  agrestem  compellat  oreada  dictis : 
"Est  locus  extremis  Scytbiae  glacialis  in  oris , 
Triste  soium  ,  steriiis  ,  sine  fruge  ,  sine  arbore  teilus ; 

790  Frigus  iners  illic  habitant  Pallorque  Tremorque 
Et  ieiuna  Fames  .   ea  se  in  praecordia  condat 
Sacrilegi  scelerata  ,  iube  :  nec  copia  rerum 
Vincat  eam  ,  superetque  meas  certamine  vires . 
Neve  viae  spatium  te  terreat ,  accipe  currus , 

795  Accipe  ,  quos  frenis  alte  moderere  ,  dracones" 
Et  dedit .   illa  dato  subvecta  per  aera  curru 
Devenit  in  Scytbiam  ,  rigidique  cacumine  montis, 
Caucason  appellant ,  serpentum  colla  levavit: 
Quaesitamque  Famem  lapidoso  vidit  in  agro 

800  Uiiguibus  et  raras  vellentem  dentibus  herbas . 
Hirtus  erat  crinis  ,  cava  lumina  ,  pallor  in  ore , 
Labra  incana  situ  ,  scabrae  rubigine  fauces , 
Dura  cutis  ,  per  quam  spectari  viscera  possent : 
Ossa  sub  incurvis  extabant  arida  lumbis, 

805  Ventris  erat  pro   ventre   locus  ;  genuumque  tumebat 

808  Orbis  ,  et  inmodico  prodibant  tubere  tah . 

Hanc  procul  ut  vidit,  —  neque  enim  est  accedere  iuxta 
Ausa  —  refert  mandata  deae  :  paulumque  morata , 


172  EHT81CHTH0N  METAMM  . 

Ouamquam  aberat  longe  ,  quamquam  modo  venerat 

illuc , 
Visa  tamen  sensisse  famem  ;  retroque  dracones 
Egit  in  Haemoniam ,  versis  sublimis  habenis . 
/  Dicta  Fames  Cereris ,  quamvis  contraria  semper 

815  Iflius  est  operi ,  peragit ,  perque  aera  vento 
Ad  iussam  delata  domum  est ,  et  protinus  intrat 
Sacrilegi  thalamos  ,  altoque  sopore  solutum  — 
Noctis  erat  tempus  —  geminis  amplectitur  ulnis : 
Seque  viro  inspirat ,  faucesque  et  pectus  et  ora 

820  Aftlat  f  et  in  vacuis  spargit  ieiunia  venis . 
[Functaque  mandato  fecundum  deserit  orbem, 
Inque  domos  inopes ,  adsueta  revertitur  antra .] 
Lenis  adhuc  somnus  placidis  Erysichthona  pennis 
Mulcebat :  petit  ille  dapes  sub  imagine  somni , 

826  Oraque  vana  movet  dentemque  in  dente  fatigat, 
Exercetque  cibo  delusum  guttur  inani, 
Proque  epulis  tenues  nequiquam  devorat  auras . 
Ut  vero  est  expulsa  quies  ,  furit  ardor  edendi , 
Perque  avidas  fauces  inmensaque  viscere  regnat. 

830  Nec  mora :  quod  pontus ,  quod  terra ,  quod  educat  aer , 
Poscit ;  et  appositis  queritur  ieiunia  mensi« , 
Inque  epulis  epulas  quaerit :  quodque   urbibus  esse , 
Quodque  satis  populo  poterat ,  non  sufficit  uni : 
Plusque  cupit ,  quo  plura  suam  demittit  in  alvum . 

836  Utque  fretum  recipit  de  tota  flumina  terra , 
Nec  satiatur  aquis  ,  peregrinosque  ebibit  amnes , 
Utque  rapax  ignis  non  umquam  alimenta  recusat, 
Innumerasque  trabes  cremat ,  et  quo  copia  maior 
Est  data  ,  plura  petit ,  turbaque  voracior  ipsa  est : 

840  Sic  epulas  omnes  Erysichthonis  ora  profani 

Accipiunt ,  poscuntque  simul .   cibus  omnis  in  illo 
Causa  cibi  est ,  semperque  locus  fit  inanis  edendo . 
lamque  fame  patrias  altaque  voragine  vcntris 
Attenuarat  opes  :  sed  inattenuata  manebat 

845  Tum  quoque  dira  fames  ,  inplacataeque  vigebat 
Flamma  gulae  .  tandem ,  demisso  in  viscera  censu , 


VIII,    811  — 882.  MKSTRA  173 

Filia  restabat ,  non  illo  digna  parente . 

Hanc  quoque  vendit  inops .  doniinum  generosa  recusat , 

El  vicina  suas  tendens  super  aequora  palmas 

850  "Eripe  me  doniino  ,  qui  raptae  praemia  nobis 
Virginitalis  habes"  ait .   tiaec  Neptunus  habebat . 
Oul  prece  non  spreta  ,  quamvis  modo  visa  seq-uenti 
Esset  ero ,  formamque  novat  vullumque  virilem  t.  oxxxiu 
Induit ,  et  cultus  pisces  capientibus  aptos . 

855  Ilanc  dominus  spectans  "o  qui  peiidentia  parvo 
Aera  cibo  celas  ,  moderator  harundinis  ,*  inquit 
*Sic  mare  compositum ,  sic  sit  tihi  piscis  in  unda 
Credulus ,  et  nuilos  ,  nisi  fixus  ,  senliat  hamos : 
Quae  modo  cum  vili  turbatis  veste  capillis 

860  Litore  in  hoc  steterat ,  nam   stanlem  in  Utore  vidi , 
Dic  ubi  sit :  neque  enim  vestigia  longius  extant ." 
llla  dei  munus  bene  cedere  sensit ,  et  a  se 
Se  quaeri  gaudens ,  his  est  resecuta  rogantem : 
"Quisquis  es  ,  ignoscas  ;  in  nullam  lumina  partem 

865  Gurgite  ab  hoc  flcxi ,  studioque  operatus  inhaesi . 
Quoque  minus  dubites  ,  sic  has  deus  aequoris  artes 
Adiuvet,  ut  nemo  iandudum  Htore  in  isto, 
Me  tamen  excepto  ,  nec  femina  constilit  ulla ." 
Credidit ,  et  verso  dominus  pede  pressit  harenam , 

870  Elususque  abiit  .   illi  sua  reddita  forma  est . 
Ast  ubi  habere  suam  transformia  corpora  sensit, 
Saepc  pater  dominis  Triopeida  tradit .    at  illa 
Nunc  equa ,  nunc  ales ,  modo  bos ,  modo  cervus  abibat , 
Praebebatque  avido  non  iusta  alimenta  parenti . 

875  Vis  tamen  illa  mali  postquam  consumpserat  omnem 
Materiam ,  dederatque  gravi  nova  pabula  morbo, 
Ipse  SU08  artus  lacero  divellere  morsu 
Coepit ,  et  infeHx  minuendo  corpus  alebat . 
Quid  moror  externis  ?  etiam  mihi  saepe  novandi  eal 

880  Corporis  ,  o  iuvenes  ,  numero  finita  potestas . 

Nam  modo  qui  nunc  sum  videor  :  modo  flector  in 

anguem : 
Armenti  modo  dnx  rires  in  cornua  sumo; 


174  ACHELOus  METAMM . 

Cornua  ,  dum  potui .   nunc  pars  caret  altera  telo 
Frontis  ,  ut  ipse  vides  .'  gemitus  sunt  verba  secuti. 


/ 


LIBER  NONUS. 


Quae  gemitus  truncaeque  deo  Neptunius  heros 
Causa  rogat  frontis  .   cum  sic  Calydonius  amnis 
Coepit ,  inornatos  redimitus  liarundine  crines : 
'Triste  petis  munus  .   quis  enim  sua  proelia  victus 

5  Commemorare  velit  ?  referam  tamen  ordine  .  nec  tam 
Turpe  fuit  vinci ,  quam  contendisse  decorum  est ; 
Magnaque  dat  nobis  tantus  solacia  vietor. 
Nomine  siqua  suo  tandem  pervenit  ad  aures 
Deianira  tuas  —  quondam  pulcherrima  virgo 

10  Multorumque  fuit  spes  invidiosa  procorum . 
Cum  qulbus  ut  soceri  domus  est  intrata  petiti, 
"Accipe  me  generum ,'  dixi  'Parthaone  nate :" 
Dixit  et  Alcides  .   alii  cessere  duobus . 
Ille  lovem  socerum  dare  se  ,  famamque  laborum , 

15  Et  superata  suae  referebat  iussa  novercae . 

Contra  ego  "turpe  deum  mortali  cedere:'  dixi  — 
Nondum  erat  ille  deus  —  'regem  me  cernis  aquarum 
Cursibus  obUquis  inter  tua  regna  fluentum. 
Nec  gener  externis  hospes  tibi  missus  ab  oris, 

20  Sed  popularis  ero  et  rerum  pars  una  tuarum . 
Tantum  ne  noceat ,  quod  me  nec  regia  luno 
Odit ,   et  omnis  abest  iussorum  poena  laborum . 
Nam ,  quo  te  iactas  ,  Alcmena  nate-,^  creatum , 
luppiter  aut  falsus  pater  est ,  aut  crimine  verus . 

25  Matris  adulterio  patrem  petis  .   elige ,  fictum 
Esse  lovem  malis ,  an  te  per  dedecus  ortum ." 
Talia  dicentem  iandudum  lumine  torvo 
Spectat ,  et  accensae  non  fortiter  imperat  irae , 
Verbaque  tot  reddit ;  "melior  mihi  dextera  lingua . 

ao  Dummodo  pugnando  superem  ,  tu  vince  loquendo" 


VIII  ,    883  — IX  ,    67  .  ACHEL0U8  175 

Congreditiirque  lerox  .   puduil  modo   magna  locutiim 
Cedere  :  reieci  viridem  de  corpore  vest^m, 
Bracchiaque  opposui ,  tenuique  a  pectore  varas 
In  statione  manus  et  pugnae  membra  paravi . 

36  Ille  cavis  hausto  spargit  me  pulvere  paimis, 
Inque  vicem  fulvae  tactu  flavescit  harenae . 
Et  modo  cervicem  ,  modo  crura  micantia  eaptat, 
Aut  caplare  putes  ,  omnique  a  parte  lacessit . 
Me  mea  defendit  gravitas  :  frustraque  petebar ; 

40  Ilaud  secus  ac  moles  ,  magno  quam  murmure  fluctus 
Oppugnant ;  manet  ilia  ,  suoque  est  pondere  tuta . 
Digredimur  pauhim  ,  rursusque  ad  bella  coimus , 
Inque  gradu  stetimus ,  certi  non  cedere  ;  eratque 
Cum  pede  pes  iunctus  ,  totoque  ego  pectore  pronus 

45  Et  digitos  digitis  et  frontem  fronte  premebam . 
Non  aUter  vidi  fortes  concurrere  tauros, 
Cum  pretium  pugnae  toto  nitidissima  saltu 
Expetitur  coniunx :  spectant  armenta  paventque 
Nescia ,  quem  maneat  tanti  victoria  regni . 

60  Ter  sine  profectu  voluit  nitentia  contra 
Reicere  Alcides  a  se  mea  pectora  :  quarto 
Excutit  amplexus  ,  adduclaque  bracchia  solvit, 
Inpulsumque  manu  —  certum  est  mihi  vera  fateri  — 
Protinus  avertit ,  tergoque  onerosus  inhaesil . 

55  Siqua  fides  ,  —  neque  enim  ficta  mihi  gloria  voce 
Quaeritur  —  inposito  pressus  mihi  monte  videb;ir . 
Vix  tamen  inserui  sudore  fluentia  multo 
Bracchia  ,  vix  solvi  duros  a  pectore  nexus . 
Instat  anhelanti ,  prohibetque  resumere  vires, 

60  £t  cervice  mea  potitur  .   tum  denique  telhis 
Pressa  genu  nostro  est ,  et  harenas  ore  momordi . 
Inferior  virtute  ,  meas  divertor  ad  artes , 
Elaborque  viro  lengum  formatus  in  anguem.  t.  oxxxk 
Qui  postquam  flexos  sinuavi  corpus  in  orbes , 

65  Cumque  fero  movi  linguam  slridore  bisulcam, 
Risit ,  et  ilhidens  nostras  Tirynthius  artes 
"Cunarum  labor  est  angues  superare  mearom,' 


176  ACHKLODS  METAMM. 

Dixit  'et  ut  vincas  alios  ,  Acheloe  ,  dracones , 
Pars  quota  Lernaeae  serpens  eris  unus  echidnae? 

70  Vulneribus  fecunda  suis  erat  illa ,  nec  ullum 
De  centum  numero  caput  est  inpune  recisum, 
Quin  gemino  cervix  herede  valentior  esset. 
^anc  ego  ramosam  natis  e  caede  colubris 
Crescentemque  malo  domui ,  domitamque  reclusi . 

75  Quid  fore  te  credas  ,  falsum  qui  versus  in  anguem 
Arma  aliena  moves  ?  quem  forma  precaria  celat  ?" 
Dixerat ,  et  summo  digitorum  vincula  coUo 
Inicit :  angebar  ,  ceu  guttura  forcipe  pressus , 
Pollicibusque  meas  pugnabam  evellere  fauces. 

80  Sic  quoque  devicto  restabat  tertia  tauri  t.  •xxxt. 

Forma  trucis  .  tauro  mutatus  membra  rebello . 
Induit  ille  toris  a  laeva  parte  lacertos, 
Admissumque  trahens  sequitur ,  depressaque  dura 
Cornua  figit  humo  ,  meque  alta  sternit  harena . 

85  Nec  satis  hoc  fuerat :  rigidum  fera  dextera  cornu 
Dum  tenet ,  infregit ,  truncaque  a  fronte  revellit . 
Naides  hoc ,  pomis  et  odoro  flore  repletum , 
Sacrarunt ;  divesque  meo  Bona  Copia  cornu  esl  .* 
Dixerat :  et  nymphe  ritu  succincta  Dianae , 

90  Una  ministrarum  ,  fusis  utrimque  capillis , 
Incessit  totumque  tulit  praedivite  cornu 
Autumnum  et  mensas ,  felicia  poma ,  secundas . 
Lux  subit ;  et  primo  feriente  cacumina  sole 
Discedunt  iuvenes  .  neque  enim  ,  dum  flumina  pacen 

95  Et  placidos  habeant  lapsus ,  totaeque  residant , 
Opperiuntur ,  aquae  .  vultus  Achelous  agrestes 
Et  lacerum  cornu  mediis  caput  abdjdit  undis. 
Hunc  tamen  ablati  domuit  iactura  decoris, 
Cetera  sospes  habet .   capitis  quoque  fronde  saligna 
100  Aut  super  inposita  celatur  harundine  damnum . 
At  te  ,  Nesse  ferox ,  eiusdem  virginis  ardor 
Perdiderat  volucri  traiectum  terga  sagitta. 
Namque  nova  repetens  patrios  cum  coniuge  muroe 
Venerat  Eueni  rapidas  love  natus  ad  undas , 


IX,   68  —  141.  NESSU8  177 

105  Uberior  solilo  ,  nimbis  biemalibiis  aiictus, 

Verticibusiiue  IVeiiucns  erat  al([ue  inpervius  amnis . 
Inlrepidum  pro  se  ,  curam  de  coniuge  agentem 
Nessus  adit ,  membrisque  valens  scilusque  vadorum , 
'Ofticio'  que  'meo  ripa  sisletur  in  illa 

110  llaec  /  ait  'Alcide  .   tu  viribus  utere  nando :' 

Pallenleuuiue  metu  ,  lluviumque   ipsumque    timentem 
Tradidit  Aonius  pavidam  Calydonida  Nesso . 
Mox ,  ut  erat ,  pliaretraque  gravis  spolioque  leonis  — 
Nam  clavam  et  curvos  trans  ripam  miserat  arcus  — 

115 'Ouandoquidem  coepi ,  superentur  flumina'  dixit, 
Nec  dubitat ,  nec  ,  qua  sit  clementissimus  amnis, 
Quaerit ,  et  obsequio  deferri  spernit  aquarum . 
lamque  tenens  ripam  ,  missos  ciim  tolleret  arcus , 
Coniugis  agnovit  vocem  :  Nessoque  paranli 

120  Fallere  depositum  'quo  te  fiducia'  clamat 

'Vana  pedum  ,  violente  ,  rapit  ?  tibi ,  Nesse  biformis , 
Dicimus  .   exaudi ,  nec  res  intercipe  nostras . 
Si  te  nulla  mei  reverentia  movit ,  at  orbes 
Concubilus  vetitos  poterant  inhibere  paterni . 

125  Haud  tamen  elfugies  ,  quamvis  ope  fidis  equina . 
Vulnere  ,  non  pedibus  te  consequar  .'  ultima  dicta 
Re  probat ,  et  missa  fugientia  terga  sagitta 
Traicit  .   extabat  ferrum  de  pectore  aduncum . 
Quod  simui  evulsum  est,  sanguis  per  utrunique  foramen 

130  Emicuit ,  mixtus  Lernaei  tabe  veneni . 

Excipit  hunc  Nessus :  'neque  enim   moriemur  inulli' 
Secum  ait ,  et  calido  velamina  tincta  cruore 
Dat  munus  raptae  velut  irritamen  amoris . 

Longa  fuit  medii  mora  tcmporis  :   actaque  magni 

135  Ilercuhs  implerant  terras  odiumque  novercae . 
Victor  ab  Oechaiia  Cenaeo  sacra  parabat 
Vota  lovi ,  cum  fama  loquax  praecessit  ad  aures , 
Deianira  ,  tuas  ,  quae  veris  addere  falsa 
Gaudet ,  et  e  minimo  sua  per  mendacia  crescit, 

140  Amphitryoniaden  loles  ardore  teneri . 

Credit  amans  ,  venerisque  novae  perterrila  fama 
oyiD.  n.  12 


178  DEIANIRA  METAMM. 

Indulsit  prlmo  lacrimis  ,  flendof|ue  dolorem 
Difiudit  miseranda  suum  .   niox  deinde  'quid  autem 
Flemus  T  ait  'paelex  lacrimis  laetabitur  istis . 
U5  Quae  quoniam  adveniet ,  properandum  aliquidque 

^novandum  est, 
um  licet,  et  nondum  thalamos  tenet  altera  nostros . 
Conquerar  ,  an  sileam  ?  repetam  Calydona  ,  morerne  ? 
Excedam  tectis  ?  an  ,  si  nihil  amplius ,  obstem? 
Quid  si  me  ,  Meleagre ,  tuam  memor  esse  sororem 
150  Forte  paro  facinus  ,  quantumque  iniuria  possit 
Femineusque  dolor ,  iugulata  paelice  testor?' 
Incursus  animus  varios  habet .  omnibus  iliis 
Praetuiit  imbutam  Nessco  sanguine  vestem 
Mittere,  qtiae  vires  defecto  reddat  amori. 
155  Ignaroque  Lichae  ,  quid  tradat ,  nescia ,  luctus 
Ipsa  suos  tradit .   blandisque  miserrima  verbis 
Dona  det  illa  viro ,  mandat .   capit  inscius  heros, 
Imluiturque  umeris  Lernaeae  virus  echidnae. 
Tura  dabat  primis  et  verba  precantia  flammis, 
160  Vinaque  marmoreas  patera  fundebat  in  aras : 
Incaluit  vis  illa  mali ,  resolutaque  flammis 
Ilerculeos  abiit  late  difl^usa  per  artus . 
Dum  potuit,  solita  gemitum  virtute  repressit. 
Victa  malis  postquam  est  patientia ,  reppulit  aras, 
165  Implevitque  suis  nemorosum  vocibus  Oeten . 
Nec  mora,  letiferam  conatur  scindere  vestem: 
Qua  trahitur,  trahit  illa  cutem  ,  foedumque   relatu, 
Aut  haeret  membris  frustra  temptata  revelli, 
Aut  laceros  artus  et  grandia  detegit  ossa. 
170  Ipse  cruor ,  gelido  ceu  quondamlainmina  candens 
Tincta  lacu  ,  stridit  coquiturque  ardcnte  veneno . 
Nec  modus  est,  sorbent  avidae  praecordia  flammae, 
Caeruleusque  fluit  toto  de  corpore  sudor, 
Ambuslique  sonant  nervi ,  caecaque  medullis 
175  Tabe  liquefactis  tendens  ad  sidera  palmas 

'Cladibus,'  exclamat  'Saturnia ,  pascere  nostris: 
Pascere ,  et  hanc  pestem  specta ,  crudelis ,  ab  alto , 


IX,    142  —  213.  HERC.    OETAEIS  179 

Corque  ferum  satia  .   vel  «i  miserandus  el  hosli, 
Hoc  est ,  si  tibi  sum  ,  tliris  crucialibus  aegram 

180  Invisamque  animam  nalamque  laboribus  aufer , 
Mors  mihi  munus  erit .   decet  haec  dare  dona 

uovercam . 
Ergo  ego  foedantem  peregrino  templa  cruore 
Busirin  domui  ?  saevoque  alimenla  parentis 
.\ntaeo  eripui  ?  nec  me  pastoris  Iliberi 

185  Forma  triplex ,  nec  forma  triplex  tua ,  Cerbere ,  movit  ? 
Vosne  ,  manus  ,  validi  pressistis  cornua  tauri  ? 
Vestrum  opus  Elis  habet,  vestrum  Stymphalides  undae, 
Partheniumquc  nemus  ?  vestra  virtute  relatus 
Thermodonliaco  caelatus  balteus  auro, 

190  Pomaque  ab  insomiii  concustodita  dracone? 
Nec  mihi  Centauri  poluere  resistere  ,  nec  mi 
Arcadiae  vastator  aper  ?  nec  profuit  hydiae 
Crescere  per  damnum  geminasque  resumere  vires? 
Quid  ,  cum  Thracis  equos  humano  sanguine  pingues 

195  Plenaque  corporibus  laceris  praesepia  vidi, 
Visaque  dcieci ,  dominumque  ipsosqiie  peremi  ? 
Ilis  elisa  iacet  moles  Nemeaea  lacertis : 
Ilac  caelum  cervice  tuli .  defessa  iubendo  est 
Saeva  lovis  coniunx  :  ego  sum  indefessus  agendo . 

200  Sed  nova  pestis  adest ,  cui  nec  virtute  resisti 
Nec  telis  armisque  potest.   pulmonibus  errat 
Ignis  edax  imis  ,  perque  omnes  pascitur  artus . 
At  valct  Eurystheus  !  et  sunt ,  qui  credere  possint 
Esse  deos  ?'  dixit ,  perque  altum  saucius  Oeten 

205  Ilaud  aliter  gradilur  ,  qnam  si  venabula  taurus 
Corpore  fi.xa  gerat ,  factique  refugerit  auctor. 
Saepe  lllum  gemilus  edentem  ,  saepe  frementem, 
Saepe  retemptantem  totas  refringere  vestes 
Sternentemque  trabes  irascentemque  videres 

210  Montibus  aut  patrio  tendentem  bracchia  caelo . 
Ecce  Lichan  trepidum  latitantem  rupe  cavata 
Aspicit ,  utque  doior  rabiem  collegerat  omnem, 
'Tune  ,  Licha  ,'  dixit  'feralia  dona  dedisti? 

12* 


180  "CHA8  METAMM. 

Tune  meae  necis  auctor  eris  ?'  tremit  ilie  ,  pavetque 

215  Pallidus  ,  et  timide  verba  excusantia  dicit . 
Dicentem  genibusque  manus  adhibere  parantem 
Corripit  Alcides  ,  et  terque  quaterque  rotatum 
Mittit  in  Euboicas  tormento  forlius  undas. 
/llle  per  aerias  pendens  induruit  auras:  f.  ox:cxvi. 

220  Utque  ferunt  imbres  gelidis  concrescere  ventis, 
Inde  nives  fieri ,  nivibus  quoque  moUe  rotatis 
Astringi  et  spissa  glomerari  grandine  corpus, 
Sic  illum  validis  actum  per  inane  lacertis 
Exsanguemque  metu  nec  quicquam  umoris  habentem 

225  In  rigidos  versum  silices  prior  edidit  aetas . 

Nunc  quoqiie  in  Euboico  scopulus  brevis  emicat  aJto 
Gurgite  et  liumanae  servat  vestigia  formae, 
Quem  ,  quasi  sensurum ,  nautae  calcare  verentur , 
Appellantque  Lichan  .   at  tu  ,  lovis  inclita  proles , 

230  Arboribus  caesis ,  quas  ardua  gesserat  Oete , 

Inque  pyram  structis  arcum  pharetramque  capacem 
Regnaque  visuras  iterum  Troiana  sagittas 
Ferre  iubes  Poeante  satum  ,  quo  flamma  ministro 
Subdita  .   dumque  avidis  comprenditur  ignibus  agger , 

235  Congeriem  silvae  Nemeaeo  vellere  summam 
Sternis  ,  et  inposita  clavae  cervice  recumbis , 
Haud  alio  vultu  ,  quam  si  conviva  iaceres 
Inter  plena  meri  redimitus  pocula  sertis . 

lamque  valens  et  in  omne  latus  diffusa  sonabat, 

240  Securosque  artus  contemptoremque  petebat 
Flamma  suum  .   timuere  dei  pro  vindice  terrae . 
Quos  ita ,  sensit  enim ,  laeto  Saturnius  ore 
luppiter  alloquitur  :  'nostra  est  timdr  iste  voluptas , 
0  superi ,  totoque  libens  mihi  pectore  grator, 

245  Quod  memoris  populi  dicor  rectorque  paterque 
Et  mea  progenies  vestro  quoque  tuta  favore  est . 
Nam  quamquam  ipsius  datur  hoc  inmanibus  actis, 
ObUgor  ipse  lamen  .   sed  enim  nec  pectora  vano 
Fida  metu  paveant .    istas  ne  ,  spernite  flammas ! 

250  Omnia  qui  vicit ,  vincet ,  quos  cernitis ,  ignes ; 


IX,214— 2S6.  HEBCULES  181 

Nec  nisi  oialerna  vulcanum  parte  polenlem 
Senliet  .    aeternum  est  a  nie  (juod  traxlt ,  et  expers 
Atque  inmune  necis  ,  nullaque  domabile  flamma . 
Idque  ego  defunctum  terra  caeleslibus  oris 

255  Accipiam  ,  cunctisque  meum  laelabile  faclum 
Dis  fore  confido  .   siquis  tamen  Ilercule  ,  siquis 
Forte  deo  doliturus  erit ,  data  praemia  nt^lel, 
Sed  meruisse  dari  sciet ,  invitusiiue  probabit .' 
Assensere  dei  .   coniunx  quoque  regia  visa  est 

260  Cetera  non  duro  ,  duro  tamen  ultima  vultu 
Dicta  tulisse  lovis  ,  seque  indoluisse  notatam . 
Interea  quodcumque  fuit  populabile  flammae, 
Mulciber  abstulerat :  nec  cognoscenda  remansit 
Herculis  effigies  ,  nec  quicquam   ab   imagine  ductum 

265  Matris  habet ,  tantumque  lovis  vestigia  servat . 
Utque  novus  serpens  posita  cum  pelle  senect* 
Luxuriare  solet ,  squamaque  virere  recenti : 
Sic  ubi  mortales  Tirynthius  exuit  artus, 
Parte  sui  meliore  viget ,  maiorque  videri 

270  Coepit  et  augusta  fieri  gravitate  verendus.    «.  crkxvU. 
Quem  pater  omnipotens  inter  cava  nubila  raptum 
Quadriiugo  curru  radianlibus  intulit  aslris . 

Sensit   Atlas    pondus  .    neque    adhuc   Stheneleius 

iras 
Solverat  Eurystheus  ,  odiumque  in  prole  paternum 

275  Exercebat  atrox  .   at  longis  anxia  curis 
Argolis  Alcmene  ,  questus  ubi  ponal  aniles, 
Cui  referat  nati  testatos  orbe  labores, 
Cuive  suos  casus ,  lolen  habet .  Herculis  illam 
Imperiis  thalamoque  animoque  receperat  Ilyllus, 

280  Impleratque  uterum  generoso  semine  .   cum  sic 
Incipit  Alcmene  :  'faveant  tibi  numina  saltem, 
Corripiantque  moras  tum  cum  matura  vocabis 
Praepositam  timidls  parientibus  Ilithyiam, 
Quam  mihi  difficilem  lunonis  gratia  fecit. 

285  Namque  laboiiferi  cum  iam  natalis  adesset 

Ilerculis  et  decimum  premeretur  sidere  signum, 


182  aALANTHis  METAMM . 

Tendebat  gravitas  uteriim  milu  ,  quodque  ferebam , 
Tantum  erat ,  ut  posses  auctorem  dicere  tecti 
Ponderis  esse  lovem  .   nec  iam  tolerare  labores 

290  Ulterius  poteram  .   quin  nunc  quoque  frigidus  artus , 
Dum  ioquor  ,  horror  habet ,  parsque  cst  meminisse 
/  doloris . 

Septcm  ego  per  noctes ,  totidem  cruciata  diebus , 
Fessa  malis ,  tendensque  ad  caehun  bracchia  ,  magno 
Lucinam  Nixosque  patres  clamore  vocabam . 

295  llla  quidem  venit ,  sed  praecorrupta ,  meumque 
Quae  donare  caput  lunoni  vellet  iniquae . 
Utque  meos  audit  gemitus  ,  subsedit  in  illa 
Ante  fores  ara  ,  dextroque  a  poplite  laevum 
Pressa  genu  et  digitis  inter  se  pectine  iunctis 

300  Suslinuit  partus  .  tacita  quoque  carmina  voce 
Dixit ,  et  incoeptos  tenuerunt  carmina  partus . 
Nitor ,  et  ingrato  facio  convicia  demens 
Vana  lovi ,  cupioque  mori ,  moturaque  duros 
Verba  queror  silices  .   matres  Cadmeides  adsunt, 

305  Votaque  suscipiunt ,  exhortanturque  dolentem . 
Una  ministrarum  ,  mcdia  de  plebe  ,  Galanthis, 
Flava  comas  ,  aderat ,  faciendis  strenua  iussis , 
Officiis  dilecta  suis  .    ea  sensit  iniqua 
Nescio  quid  lunone  geri :  dumque  exit  et  intrat 

310  Saepe  fores ,  divam  residentem  vidit  in  ara 
Bracchiaque  in  genibus  digitis  conexa  tenentem, 
Et  '^quaecumque  es  ,*  ait  Mominae  gratare  .  levala  est 
Argolis  Alcmene  ,  potiturque  puerpera  voto  .'* 
Exsiluit ,  iunctasque  manus  pavefacta  remisit 

315  Diva  potens  uteri  :  vinclis  levorfpsS"  remissis . 
Numine  decepto  risisse  Galanthida  fama  est. 
Ridentem  prensamque  ipsis  dea  saeva  capillis 
Traxit ,  et  e  terra  corpus  relevare  volenlem 
Arcuit ,  inque  pedes  mutavit  bracchia  primos . 

320  Strenuitas  anliqua  manet ;  nec  terga  colorem 
Amisere  suum  :  forma  est  diversa  priori . 
Quae  quia  mendaci  parientem  iuverat  ore,  f.  cxxxvui. 


IX,2a7— 35S.  i-uiuiK  183 

Oro  parit  ;  nostrasque  domos  ,  ul  cl  aulc,  frcqiienlat  .* 
Dixil ,  et  admouitu  veleris  commola  ministrae 

325  Iiigemuil  .   quam  sic  nurus  cst  afTata  dolenlem : 
*Te  tamen  ,  o  genetrix  ,  alienae  sanguine  noslro 
Hapta  movet  facies  .   quid  si  tibi  mira  sororis 
Fala  meae  rcferam  ?  quamquam  lacrimaeque  dolorque 
Impediunt ,  prohihenlque  loqui  .   fuit  unica  matri  — 

330  Me  patcr  ex  alia  genuit  —  nolissima  forma 
Oechalidum  Dryope  .   quam  virginitate  carentem 
Vimque  dei  jiassam  Dclphos  Delonque  tenentis 
Excij)it  Andraemon  ,  et  hahetur  coniuge  fc.lix . 
Est  lacus  ,  acclinis  devcxo  margine  formam 

335  Litoris  efficicns  :  summum  myrleta  coronant . 
Venerat  huc  Dryope  fatorum  nescia  ,  quoque 
Indignere  magis  ,  nymphis  latura  coronas ; 
Inque  sinu  puerum  ,  qui  nondum  impleveral  annum, 
Dulce  ferchat  onus  tepidique  ope  lactis  alehal , 

34    Haud  procul  a  stagno  Tyrios  imitata  colores 
In  spem  hacarum  florehat  aqualica  lotos. 
Carpserat  hinc  Dryope  ,  quos  ohlectamina  nalo 
Porrigeret ,  flores  :  et  idem  faclura  videhar  :  — 
Namque  aderam  —  vidi  gultas  e  flore  cruentas 

345  Decidere  et  tremulo  ramos  horrore  moveri . 

Stilicel ,  ul  referunt  tardi  nunc  denique  agresles, 
Lotis  in  hanc  nymphe  ,  fugiens  ohscena  Priapi , 
Contulerat  versos  ,  servato  nomine ,  vullus.  f.  cxxxi.t. 
Nescierat  soror  hoc  .   quae  cum  perterrita  relro 

350  Ire  et  adoratis  vellet  discedere  nymphis, 
Hacserunt  radice  pedes  .   corveilere  pugnat: 
Nec  quicquam,  nisi  sumnia  movet  .  suhcrescit  ab  imo, 
Totaque  paulatim  lcnlus  premit  inguina  cortcx. 
Ut  vidit ,  conata  manu  laniare  capillos , 

S55  Fronde    manum    implevit :    frondes    caput    omne 

tenehant. 
At  puer  Amphissos  ,  namque  hoc  avus  Eurylus  illi 
Addiderat  nomen  ,  matcrna  rigcscere  scnlit 
Ubera ;  nec  sequitur  ducentem  lactcus  umor . 


184  DRvopE  METAMM . 

Spectafrix  adcram  fati  cnidelis  ,  npemque 

360  Non  poteram  tibi  ferre  ,  soror  :  quantumque  valebam, 
Crescentem  truncum  ramosque  amplexa  morabar, 
Et ,  fateor ,  volui  sub  eodem  cortice  condi . 
Ecce  vir  Andraemon   genitorque  miserrimus  adsunt, 
/Et  quaerunt  Dryopen  :  Dryopen  quacrentibus  illis 

365  Ostendi  loton  .   tepido  dant  oscula  ligno , 
Affusique  suae  radicibus  arboris  baerent. 
Nil  nisi  iam  faciem  ,  quod  non  foret  arbor  ,  habebas , 
Cara  soror  :  lacrimae  misero  de  corpore  factis 
Inrorant  foliis  ;  ac  dum  licet ,  oraque  praestant 

370  Vocis  iter  ,  tales  effundit  in  aera  questus : 
"Siqua  fides  miseris ,  hoc  me  per  numina  iuro 
Non  meruisse  nefas  .  patior  sine  crimine  poenam . 
Viximus  innocuae  .   si  mentior ,  arida  perdam 
Quas  habeo  frondes  ,  et  caesa  securibus  urar. 

376  Hunc  tamen  infantem  maternis  demite  ramis , 
Et  date  nutrici .   nostraque  sub  arbore  saepe 
Lac  facitote  bibat ,  nostraque  sub  arbore  ludat . 
Cumque  loqui  poterit ,  matrem  facitote  salutet , 
Et  tristis  dicat  "'latet  hoc  iii  stipite  mater .'" 

380  Stagna  tamen  timeat ,  nec  carpat  ab  arbore  flores , 
El  frutices  omnes  corpus  putet  esse  dearum. 
Care  vale  coniunx  ,  et  tu  ,  germana  ,  paterque ! 
Qui ,  siqua  est  pietas ,  ab  acutae  nilnere  falcis , 
A  pecoris  morsu  frondes  defendite  nostras. 

385  Et  quoniam  mihi  fas  ad  vos  incumbere  non  est , 
Erigite  huc  artus ,  et  ad  oscula  nostra  venite , 
Dum  tangi  possum ,  parvumque  attollite  natum . 
Plura  loqui  nequeo  .  nam  iam  peR^candida  mollis 
CoIIa  liber  serpit ,  summoque  cacumine  condor . 

390  Ex  oculis  removele  manus  .   sine  munere  vestro 
Contegat  inductus  morientia  lumina  cortex ." 
Desierant  simul  ora  loqui ,  simul  esse  .  diuque  f .  cxi. 
Corpore  mutato  rami  caluere  recentes.' 

Dumque  refert  lole  factum  mirabile  ,  dumque 

395  Eurytidos  lacrimas  admoto  pollice  siccat 


IX  ,    359  —  432  .  ALCMAEOXIDAE  185 

Alcmene  ,  flet  et  ipsa  lamen  ,  compescuit  oninem 
Res  nova  (risliliam  .    nam  liminc  conslilit  allo 
Paene  puer  dubiaque  tfgens  lanugine  malas, 
Ora  reformatus  primos  lolaus  in  annos . 

•tOO  Iloc  ilii  dederat  lunonia  muncris  Ilebe,'  f .  cxh. 

Victa  viri  precibus  .   qme  cum  iurare  pararet, 
Dona  tributuram  post  hunc  se  talia  nulli, 
Non  est  passa  Themis  .   'nam  iam  discordia  Thcbae 
Bclla  movent ,'  dixit  'Capaneusque  nisi  ab  love  vinci 

405  Ilaud  poterit ,  fientque  parcs  in  vuhiere  fralres, 
Subductaque  sitos  manes  tcllure  videbit 
Vivus  adhuc  vates  ;  ultusque  parente  parentem 
Natus  erit  facto  pius  et  scelcratus  eodem : 
Attonitusque  malis  ,  exul  mentisque  domusque, 

410  Vultibus  Eumenidum  matrisque  agitabitur  umbris, 
Donec  eum  coniunx  fatale  poposcerit  aurum, 
Cognatumque  latus  Phegeius  hauserit  ensis. 
Tum  demum  magno  petet  hos  Acheloia  supplex 
Ab  love  Callirhoe  natis  infantibus  annos, 

415  Neve  necem  sinat  esse  diu  cultoris  inultam . 
luppiler  his ,  motus ,  privignae  dona  nurusque , 
Praecipiet ,  facietque  viros  inpubibus  annis.'    f .  cxUi. 

Ilaec  nbi  faticano  venturi  praescia  dixit 
Ore  Themis ,  vario  superi  sermon*  fremebant, 

420  Et ,  cur  non  aliis  eadem  dare  dona  liceret, 
Murmur  erat .   queiitur  veteres  Pallantias  annos 
Coniugis  esse  sui  :  queritur  canescere  mitis 
lasiona  Ceres  :  repetitum  Mulciber  aevum 
Poscit  Erichthonio  :  Vencrem  quoque  cura  futuri 

425  Tangit ,  et  Anchisae  renovare  paciscitur  annos . 
Cui  studeat ,  deus  omnis  habet ;  crescitque  favore 
Turbida  sedilio  ,  donec  sua  luppiter  ora 
Solvit ,  et  'o  !  nostri  siqua  esl  reverentia,'  dixit 
'Quo  ruitis  ?  tantumne  aiiquis  sibi  posse  videfur, 

430  Fata  quoque  ut  superet  ?  fatis  lolaus  in  annos , 
Quos  egit ,  rediit .   fatis  iuvenescere  debent 
Callirhoe  geniti ,  non  ambitione  nec  armis. 


186  BVBLia  METAMM . 

Vos  eliam  ,  quoqvie  hoc  animo  meliorc  feratis, 
Me  qiioque  fala  regunt .   quae  si  mutarc  valerem , 

435  Nec  noslrum  seri  curvarent  Aeacon  anni, 

Pcrpcluumque  aevi  florem  Rliadamanthus  haheret 
Cum  Minoe  meo  ,  qui  ijroplcr  amara  senectae 
Pondera  despicilur ,  nec  quo  prius  ordine  regnat .' 
'j)icta  lovis  movere  deos  ;  nec  sustinel  ullus , 

440  Cum  vidcat  fessos  Rhadamanthon  et  Aeacon  annis 
Et  Minoa ,  queri .   qui ,  dum  fuit  integer  aevi , 
Terruerat  magnas  ipso  quoque  nomine  gentes, 
Tunc  erat  invalidus  ,  Deionidenque  iuventae 
Robore  Miletum  PhoeLoque  ])arente  superbum 

445  Pertimuit ,  credensque  suis  insurgere  regnis, 
Ilaud  tamcn  est  patriis  arcere  penatibus  ausus. 
Sponte  fugis ,  Milete  ,  tua  ,  celerique  carina 
Aegaeas  metiris  aquas  ,  et  in  Aside  terra 
Moenia  constiluis  positoris  habentia  nomen . 

450  Ilic  tibi ,  dum  sequitur  patriae  curvamina  ripae, 
FiUa  Maeandri  totiens  redeuntis  eodem 
Cognita  Cyanee  ,  praestanti  corpora  forma , 
Bybhda  cum  Cauno  ,  prolem  est  enixa  gemellam . 
Byhlis  in  exemplo  est ,  ut  ament  concessa  puellae: 

455  BybUs  ApoUinei  correpta  cupidine  fratris 

Non  soror  ut  fratrem  ,  nec  qua  dcbebat ,  amavit . 
lUa  quidem  primo  nullos  intellegit  ignes, 
Ncc  peccare  putat ,  quod  saepius  oscula  iungat, 
Quod  sua  fralerno  circumdet  braccliia  coUo; 

4G0  Meudacique  diu  pietatis  faUitur  umbra . 
Paulatim  decUnat  amor  :  visuraque  fratrem 
Cuka  venit ,  nimiumque  cupit  formosa  videri : 
Et  siqua  est  ilUc  formosior  ,  invidet  illi . 
Sed  nondum  manifesta  sibi  est ,  nullumque   sub  illo 

465  Igne  facit  votum  :  verumtamen  aestuat  intus . 

lam  dominum  appellat ,  iam  nomina   sanguinis   odit : 
Byblida  iam  mavult ,  quani  se  vocct  ille  soi  orem . 
Spes  tamen  obscenas  animo  demittere  non  est 
Ausa  suo  vigilans  .   placida  resoluta  quiete 


IX  ,  433—505.  Bvuus  187 

470  Saepe  videt ,  quod  amat  .  visa  est  quoque  iungere  fralri 
Corpus  ;  et  erubuit ,  quamvis  sopita  iacebat . 
Somnus  abit  :  silet  illa  diu  ,  repetitque  quietis 
Ipsa  suae  speciem  ,  dubiaque  ita  mente  profatur : 
*Me  miseram  !  tacitae  quid  vult  sibi  noctis  imapo, 

475  Quam  noliiu  rata  sit  ?  cur  haec  ego  somnia  vidi  ? 
llle  quidem  est  oculis  quamvis  formosus  iniquis, 
Et  placet ,  et  possim  ,  si  non  sit  frater  ,  amare , 
Et  me  dignus  erat .   verum  nocet  esse  sororem . 
Dummodo  tale  nihil  vigilans  committere  lemptem, 

480  Saepe  licet  simili  redeat  sub  imagine  somnus . 
Testis  abest  somno  ,  nec  abest  imitata  voluptas . 
Pro  Veims  et  tenera  volucer  cum  matre  Cupido, 
Gaudia  quanta  luli  !  quam  me  manifesta  libido 
Contigit !  ut  iacui  totis  resoluta  meduHis! 

485  Ut  meminisse  iuvat !  quamvis  brevis  illa  voluptas, 
Noxque  fuit  praeceps  et  coeptis  invida  nostris. 
0  !  ego  ,  si  liceat  mutato  nomine  iungi , 
Quam  bene  ,  Caune  ,  tuo  poteram  nurus  esse  parenti! 
Quam  bene  ,  Caune  ,  meo  poteras  gener  esse  parenti ! 

490  Omnia  ,  di  facerent ,  essent  communia  nobis , 
Praeter  avos  .   [tu  me  vellem  generosior  esses .] 
Nescio  quam  facies  igitur  ,  pulcherrime  ,  matrem : 
At  mihi ,  quae  male  sum  ,  quos  tu  ,  sorlita  parentes, 
Nil  nisi  frater  eris  .  quod  obest ,  id  habebimus  umim . 

495  Quid  mihi  significant  ej'go  mea  visa  ?  —  quod  autem 
Somnia  pondus  habent  ?  —  an  habent  et  somnia 

pondus? 
Di  melius  !  —  di  nempe  suas  habuere  sorores . 
Sic  Saturnus  Opem  ,  iunctam  sibi  sanguine  ,  duxit: 
Oceanus  Tethyn  ,  lunonem  rector  Olynipi .  — 

600  Siint  superis  sua  iura  .   quid  ad  caeleslia  ritus 
Exigere  humanos  diversaque  foedcra  tempto? 
Aut  nostro  vetitus  de  corde  fugabitur  ardor, 
Aut  hoc  si  nequeo  ,  peream  precor  ante  ,  toroque 
Mortua  componar ,   positaeque  det  oscnla   frater .  — 

505  Et  tamen  arbitrium  quaerit  res  ista  duorum . 


188  BVBLI8  METAMM . 

Finge  placere  milii  ,  sceliis  esse  videbilur  illi . 
At  non  Aeolidae  thalamos  timuere  sororum. 
Unde  sed  hos  novi  ?  cur  hacc  exempla  paravi  ? 
Quo  feror  ?  obscenae  procul  hinc  discedite  flammae , 

510  Nec ,  nisi  qua  fas  est  germanae  ,  frater  ametur  — 
/Si  tamen  ipse  meo  captus  prior  esset  amore, 
Forsitan  illius  possem  indulgere  furori . 
Ergo  ego  ,  quem  fueram  non  reiectura  petentem , 
Ipsa  petam  ?  poterisne  loqui  ?  poterisne  fateri  ? 

615  Coget  amor ,  potero  .  vel ,  si  pudor  ora  tenebit, 
Littera  celatos  arcana  fatebitur  ignes. 
Hoc  placet ,  haec  dubiam  vicit  sententia  mentem . 
In  latus  erigitur  ,  cubitoque  innixa  sinistro 
'Viderit :  insanos'  inquit  'fateamur  amores . 

520  Ei  mihi  !  quo  labor?  quem  mens  mea  concipit  ignem?' 
Et  meditata  manu  componit  verba  trementi . 
Dextra  tenet  ferrum ,  vacuam  tenct  altera  ceram . 
Incipit ,  et  dubitat ;  scribit ,  damnatque  tabellas : 
Et  nolat ,  et  delet :  mutat ,  culpatque  ,  probatque : 

525  Inque  vicem  sumptas  ponit ,  positasqiie  resumit . 
Quid  velit ,  ignorat ;  qiiicquid  factura  videtur , 
Displicet .  in  vultu  est  audacia  mixta  piulori . 
Scripta  'soror'  fuerat :  visum  est  delere  sororem , 
Verbaque  correctis  incidere  talia  ceris: 

530 'Quam  ,  nisi  tu  dederis  ,  non  est  habitura    salutem, 
Hanc  tibi  mittit  amans .  pudet ,  a !  pudet  edere  nomen . 
Et  si ,  quid  cupiam  ,  quaeris  ,  sine  nomine  vellem 
Posset  a^i  mea  causa  meo ,  nec  cognita  Byblis 
Ante  forem ,  quam  spes  votornm  certa  fuisset . 

535  Esse  quidem  laesi  poterat  tibi  peet/^ris  index 
Et  color  et  macies  et  vultus ,  et  umida  saepe 
Lumina  ,  nec  causa  suspiria  mota  patenti , 
Et  crebri  amplexus ,  et  quae  ,  si  forte  notasti, 
Oscula  sentiri  non  esse  sororia  possent. 

540  Ipsa  tamen  ,  quamvis   animo  grave  vulnus  habebam, 
Quamvis  intus  erat  furor  igneus  ,  omnia  feci, 
Sunt  mihi  di  testes ,  ut  tandem  sanior  essem; 


IX,  506-579.  BVDLI8  189 

Pugnaviqiie  diii  violenta  Ciipidinis  arnia 
EfTugere  infelix  ,  et  plus  ,  quam  ferre  puellam 

545  Posse  putes  ,  ego  dura  tuli  .   superata  fateri 
Cogor  ,  opemque  tuam  timidis  exposcere  votis . 
Tu  servare  potes  ,  tu  perdere  solus  amantem . 
Elige  ,  utrum  facias  .   non  lioc  inimica  precatur, 
Sed  quae  ,  cum  libi  sit  iunctissima  ,  iunctior  esse 

660  Expetit  et  vinclo  tecum  propiore  ligari . 

lura  senes  norint ,  et  quid  liceatque  nefasque 
Fasque  sit ,  inquirant ,  legumque  examina  servent . 
Conveniens  Venus  est  annis  temeraria  noslris. 
Quid  liceat ,  nescimus  adhuc  ,  et  cuncta  licere 

655  Credimus  ,  et  seqiiimur  magnorum  exempla  deorum . 
Nec  nos  aut  durus  pater  aut  reverenlia  famae 
Aut  timor  impedient ;  tantum  sit  causa  timendi . 
Dulcia  fraterno  sub  nomine  furta  tegemus . 
Est  mihi  Hbertas  tecum  secreta  loquendi , 

660  Et  damus  amplexus  ,  et  iungimus  oscula  coram . 
Quantum  est,  quod  desit  ?  miserere  fatentis  amorem, 
Et  non  fassurae  ,  nisi  cogeret  ultimus  ardor : 
Neve  merere  meo  subscribi  causa  sepulchro.* 
Talia  nequiquam  perarantem  plena  reUquil 

565  Cera  manum ,  summusque  in  margine  versus  adhaesit . 
Protinus  impressa  signat  sua  crimina  gemma, 
Quam  tinxit  lacrimis  ;   linguam  defecerat  umor: 
Deque  suis  unum  famuHs  pudibunda  vocavit, 
Et  pavidum  blandita  'fer  has  ,  fidissime  ,  nostro*  — 

570  Dixit ,  et  adiecit  longo  post  tempore  'fratri .' 
Cum  daret ,  elapsae  manibus  cecidere  tabellae . 
Omlne  turbata  est ,  misil  tamen  .   apta  minisler 
Tempora  nactus  adit  traditque  latentia  verba . 
Attonitus  subita  iuvenis  Maeandrius  ira 

675  Proicit  acceptas  lecta  sibi  parte  tabellas , 

Vixque  manus  retinens  trepidantis  ab  ore  ministri, 
*Dum  licet,  o!  vetitae  scelerate  libidinis  auctor, 
Effuge  I'  ait  'qui ,  si  noslrum  tua  fata  pudorem 
Non  traherent  secum  ,  poenas  mihi  morle  dedisses  .* 


190  BYBLis  METAMM . 

580  Ille  fiigit  pavidiis  ,  dominaeqiie  ferocia  Canni 
Dicta  refeit ,  palles  audita  ,  Bybli ,  repulsa , 
Et  pavet  obsessum  glaciali  frigore  corpus. 
Mens  tamen  ut  rediit ,  pariter  rediere  furores ; 
Linguaque  vix  tales  icto  dedit  aere  voces: 

58i  'Et  merito  !  quid  enim  temeraria  vulneris  huius 
fndicium  feci  ?  quid  ,  quae  ceianda  fuerunt, 
Tam  cito  commisi  propera-lis  verba  tabellis  ? 
Ante  erat  ambiguis  animi  sententia  dictis 
Praetemptanda  mihi .   ne  non  sequeretur  euntem;, 

5S0  Parte  aliqua  veli ,  qualis  foret  aura ,  notare 
Debueram ,  tutoqiie  rnari  decurrere  ,  quae  nunc 
Non  exploratis  implevi  lintea  ventis. 
Auferor  in  scopulos  igitur ,  subversaque  toto 
Obruor  oceano  ,  neque  habent  mea  vela  recursus. 

595  Quid  quod  et  ominibus  certis  prohibebar  amori 
Indulgere  meo  ,  tum  cum  mihi  ferre  iubenti 
Excidit  et  fecit  spes  nostras  cera  caducas? 
Nonne  vel  illa  dies  fuerat ,  vel  tota  voluntas , 
Sed  potius  mutanda  dies  ?  deus  ipse  monebat 

600  Signaque  certa  dabat ,  si  non  male  sana  fuissem  . 
Et  tamen  ipsa  loqui ,  nec  me  committere  cerae 
Debueram  ,  praesensque  meos  aperire  furores . 
Vidisset  lacrimas  ,  vultum  vidisset  amantis ; 
Plura  loqui  poteram  ,  quam  quae  cepere  tabellae . 

605  Invito  potui  circumdare  bracchia  collo, 
Et ,  si  reicerer  ,  potui  moritura  videri 
Amplectique  pedes  ,  alTusaque  poscere  vitam . 
Omnia  fecissem  ,  quorum  si  singula  duram 
Flectere  non  poterant ,  potuissent^enmia  ,  mentem  . 

610  Forsitan  et  missi  sit  quaedara  culpa  ministri : 
Non  adiit  apte  ,  nec  legit  idonea  ,  credo , 
Tempora  ,  nec  petiit  horamque  animumque  vacantem 
Haec  nocuere  mihi .  neque  enim  de  tigride  natus 
Nec  rigidas  silices  solidumve  in  pectore  ferrum 

615  Aut  adamanta  gerit ,  nec  lac  bibit  ille  leaenae . 
Vincetur  .  repetendus  erit .  nec  taedia  coepti 


IX  ,  580-652.  DVDUS  191 

l'IIa  mei  capiam  ,  «ium  spirilus  iste  mancbit. 
Nam  primum  ,  si  facta  mihi  revocare  liceret, 
Non  coepisse  fuit  :  coepla  expugnare  secuntlum  est. 

620  Quippe  nec  ille  polest ,  ut  iam  mea  vola  relinquam, 
Non  tamen  ausorum  scniper  niemor  esse  meorum . 
Et ,  (|uia  (lesierim  ,  leviter  voiuisse  videbor, 
Aul  etiam  temptasse  illum  insidiisque  petisse : 
Vel  certe  non  hoc  ,  qui  plurimus  urguet  et  urit 

625  Peclora  nostra  ,  deo  ,  sed  victa  libidine  credar. 
Denique  iam  nequeo  nil  commisisse  nefandum . 
Et  scripsi  et  petii  :  tcniorata  est  nostra  voluntas. 
Ut  nihil  ndiciam  ,  non  possum  innoxia  dici . 
Quod  superest ,  multum  esl  in  vota  ,  in  crimina 

parvum  .* 

630  Dixit  :  et  incertae  tanta  est  discordia  montis, 

Cum  pigeat  tomptasse  ,  libet  temptare  .   modumque 
Exit ,  et  infelix  committit  saepe  repelli. 
Mox  ubi  (inis  abest ,  patriam  fugit  ille  nefasque, 
Inque  peregrina  ponit  nova  moenia  terra . 

635  Tum  vero  maestam  tota  Miletida  mente 

Defecisse  ferunt ,  tum  vero  a  pectore  vcstem 
Diripuit  planxitque  suos  furibunda  lacertos ; 
lamque  palam  est  demens  ,  inconcessam^pie  fatelur 
Spem  veneris  ,  sine   qua  patriam   invisosque   penales 

640  Deserit ,  et  profugi  sequitur  vestigia  fratris . 
Ut^pie  tux)  motae  ,  proles  SemeleTa  ,  thyrso 
Ismariae  celebrant  repetita  triennia  bacchae, 
Byblida  non  aliter  latos  ululasse  per  agros 
Bubasides  videre  nurus  .   quibus  illa  relictis 

645  Caras  el  armiferos  Lelegas  Lycinmque  pererrat . 
lam  Cragon  et  Limyren  Xanthiciue  reliquerat  undas, 
Quoque  Chimaera  iugo  mediis  in  partibus  ignem, 
Peclus  et  ora  leae  ,  caudam  serpontis  habebat. 
Deficiunt  silvae  :  cum  tu  lassata  sequendo 

650  Concidls  ,  et  dura  positis  tellure  capillis, 

Bybli ,  iaces  ,  frondesque  tuo  promis  orc  caducas . 
Saepe  etiam  nymphae  tcneris  Lelegeldes  ulnls 


192  ii'Hi3  METAMM.  ji 

Tollere  conantur  :  saepe  ,  iit  medeatur  amori,  | 

Praecipiunt ,  surdaeque  adhibent  solacia  menti .  ] 

655  Muta  iacet ,  viridesque  suis  tenet  unguibus  iierbas    ' 
Byblis ,  et  umectat  lacrimarurn  gramina  rivo . 
Naidas  his  venam ,  quae   numquam  arescere  posset , 
Subposuisse  ferunt .   quid  enim  dare  maius  habebant  ? 
Protinus  ,  ut  secto  piceae  de  cortice  guttae , 

660  Utve  tenax  gravida  manat  tellure  bitumen ; 
Utve  sub  adventu  spirantis  lene  favoni 
Sole  remoUescit  quae  frigore  constitit  unda; 
Sic  lacrimis  consumpta  suis  Phoebeia  Byblis   t.  cxiiii. 
Vertitur  in  fontem ,  qul  nunc  quoque  vallibus  illis 

665  Nomen  habet  dominae  ,  nigraque  sub  iUce  manal. 
Fama  novi  centum  Creteas  forsitan  urbes 
Implesset  monstri ,  si  non  miracula  nuper 
Iphide  mutata  Crete  propiora  tulisset. 
Proxima  Gnosiaco  nam  quondam  Phaestia  regno 

670  Progemiit  telhis  ignoto  nomine  Ligdum , 
Ingenua  de  plebe  virum  .   nee  census  in  illo 
Nobilitate  sua  maior  ,  sed  vita  fidesque 
Inculpata  fuit .   gravidae  qui  coniugis  aures 
Vocibus  his  monuit ,  cum  iam  prope  partus  adesset : 

675  ^Qiiae  voveam  ,  duo  sunt :  minimo  ut  relevere  labore, 
Utque  marem  parias  .   onerosior  altera  sors  est, 
Et  vires  fortuna  negat .   quod  abominor ,  ergo 
Edita  forte  tuo  fuerit  si  femina  partu  ,  — 
Invitus  mando  ;  pietas  ,  ignosce  !  —  necetur  .* 

680  Dixerat :  et  lacrimis  vultum  lavere  profusis 

Tam  qui  mandabat ,  quam  cui  mandata  dabantur . 
Sed  tamen  usque  suum  vanis  Telethusa  maritum 
SoIIicitat  precibus ,  ne  spem  sibi  ponat  in  arto . 
Certa  sua  est  Ligdo  sententia  .   iamque  ferendo 

685  Vix  erat  illa  gravem  maturo  pondere  ventrem, 
Cum  medio  noctis  spatio  sub  imagine  somni 
Inachis  ante  torum  ,  pompa  comitata  suorum , 
Aui  stetit  aut  visa  est .  inerant  lunaria  fronti 
Cornua  cum  spicis  nitido  flaventibus  auro 


IX,  653—726.  iPHis  193 

690  Et  regale  decus  :  cum  ijua  latrator  Anubis , 
Sanctaque  Bubastis  ,  variusque  coloribus  Apis , 
Quique  premit  vocem  digitoque  silcntia  suadet; 
Sistraque  erant  ,  numquamque  satis  quaesitus  Osiris , 
Plenaque  somniferis  serpens  peregrina  venenis . 

695  Tum  velut  excussam  somno  et  manifesta  videntem 
Sic  afTala  dea  est :  'pars  o  Telethusa  mearum , 
Pone  graves  curas  ,  mandataque  falle  marili . 
Nec  dubites  ,  cum  te  partu  Lucina  levarit , 
ToUere  quicquid  erit  .   dea  sum  auxiliaris  opemque 

700  Exorata  fero  .   nec  te  coluisse  quereris 

Ingratum  numen  .*  monuit ,  thalamoque  recessit . 
Laeta  toro  surgit ,  purasque  ad  sidera  supplex 
Cressa  manus  tollens  ,  rata   sint  sua  visa ,  precatur . 
Ut  dolor  increvit ,  seque  ipsum  pondus  in  auras 

705  Expulit ,  et  nata  est  ignaro  femina  patre , 
lussit  ali  puerum  mater  mentita  .  fidemque 
Res  habuit ,  neque  erat  ficti  nisi ,  conscia ,  nutrix . 
Vota  pater  solvit ,  nomenque  inponit  avitum : 
Iphis  avus  fuerat .   gavisa  est  nomine  mater , 

710  Quod  commune  foret ,  ne  quemquam  falleret  illo . 
Inpercepta  pia  mendacia  fraude  latebant. 
Cullus  erat  pueri ;  facies  ,  quam  sive  puellae , 
Sive  dares  puero  ,  fuerat  formosus  uterque . 
Tertius  interea  decimo  successerat  annus: 

715  Cum  pater  ,  Iphi ,  tibi  flavam  despondet  lanthen , 
Inter  Phaestiadas  quae  laudatissima  formae 
Dote  fuit  virgo  ,  Dictaeo  nata  Teleste . 
Par  aetas ,  par  forma  fuit ,  primasque  magistris 
Accepere  artes  ,  elementa  aetatis ,  ab  isdem . 

720  Hinc  amor  ambarum  tetigit  rude  pectus ,  et  aequum 
Vulnus  utrique  dedit .   sed  erat  fiducia  dispar : 
Coniugium  pactaeque  exspectat  tempora  taedae, 
Quamque  virum  putat  esse  ,  suum  fore  credit  lanthe ; 
Iphis  amat ,  qua  posse  frui  desperat ,  et  auget 

725  Hoc  ipsum  flammas ,  ardetque  in  virgine  virgo ; 
Vixque  tenens  lacrimas  'quis  me  manet  exitus ,'  inquit 
oviD.n.  18 


194  1PHI8  METAMM . 

*Cognita  quam  niiUi ,  quam  prodigiosa  novaeque 

728  Cura  tenet  Veneris  ?  si  di  mihi  parcere  vellent , 

730  Naturale  malum  saltem  et  de  more  dedissent . 

Nec  vaccam  vaccae  ,  nec  equas  amor  urit  equarum : 
Urit  oves  aries ,  sequitur  sua  femina  cervum . 
Sic  et  aves  coeunt ,  interque  animalia  cuncta 
Femina  femineo  correpta  cupidine  nulla  est. 

735  Vellem  nulla  forem  .   ne  non  tamen  omnia  Crete 
Monstra  ferat ,  taurum  dilexit  filia  Solis : 
Femina  nempe  marem  .  meus  est  furiosior  illo , 
Si  verum  profitemur ,  amor  .   tamen  illa  secuta  est 
Spem  Veneris  ;  tamen  illa  dolis  et  imagine  vaccae 

740  Passa  bovem  est ,  et  erat ,    qui  deciperetur  adulter , 
Huc  licet  ex  toto  sollertia  confluat  orbe, 
Ipse  licet  revolet  ceratis  Daedalus  alis, 
Quid  faciet  ?  num  me  puerum  de  virgine  doctis 
Artibus  efficiet  ?  num  te  mutabit ,  lanthe  ? 

745  Quin  animum  firmas ,  teque  ipsa  recoUigis ,  Iphi , 
Consiliique  inopes  et  stultos  excutis  ignes? 
Quid  sis  nata  ,  vide  ,  nisi  te   quoque  decipis  ipsam , 
Et  pete  quod  fas  est ,  et  ama  quod  femina  debes . 
Spes  est ,  quae  capiat ,  spes  est ,  quae  pascat  amorem . 

750  Hanc  tibi  res  adimit .  non  te  custodia  caro 
Arcet  ab  amplexu  ,  nec  cauti  cura  mariti , 
Non  patris  asperitas ,  non  se  negat  ipsa  roganti , 
Nec  tamen  est  potiunda  tibi :  nec  ,  ut  omnia  fiant , 
Esse  potes  felix  ;  ut  dique  hominesque  laborent . 

755  Nunc  quoque  votorum  nulla  est  pars  vana  meorum, 
Dique  mihi  faciles  ,  quicquid  valuere  ,  dederunt ; 
Quodque  ego  ,  vult  genitor  ,  vult  ipsa ,  socerque 

futurus . 
At  Bon  vult  natura ,  potentior  omnibus  istis , 
Quae  mHii  sola  nocet .  venit  ecce  optabile  tempus , 

760  Luxque  iugalis  adest ,  et  iam  mea  fiet  lanthe 
Nec  mihi  continget :  mediis  sitiemus  in  undis . 
Pronuba  quid  luno  ,  qnid  ad  haec  ,  Hymenaee  ,  venitis 
Sacra  ,  quibus  qui  ducat  abest ,  ubi  nubimus  ambae  ?' 


IX,  727—797,  iPHis  195 

Pressit  ab  his  vocem  .  nec  lenius  altera  virgo 

7«6  Aestuat ,  utque   celer   venias  ,  Hymenaee  ,  precatur , 
Quod  petit  iiaec  ,  Teletliusa  timens  modo  tempora 

differt , 
Nunc  ficto  languore  moram  trahit ,  omina  saepe 
Visaque  causatur  .   sed  iam  consumpserat  omnem 
Materiam  ficti,  dilataque  tempora  taedae 

770  Institerant ,  unusque  dies  restabat .   at  illa 
Crinalem  capiti  vittam  nataeque  sibique 
Detrahit ,  et  passis  aram  complexa  capillis 
'Isi ,  Paraetonium  Mareoticaque  arva  Pharonque 
Quae  coUs ,  et  septem  digestum  in  cornua  Nikim : 

775  Fer,  precor,*  inquit  'opem  ,  nostroque  medere  timori. 
Te ,  dea ,  te  quondam  tuaque  haec  insignia  vidi 
[Cunctaque  cognovi ,  sonitum  comitantiaque  aera] 
Sistrorum ,  memorique  animo  tua  iussa  notavi . 
Quod  videt  haec  lucem  ,  quod  non  ego  punior ,  ecce 

780  Consihum  munusque  tuum  est .   miserere  duarum, 
AuxiUoque  iuva  .'  lacrimae  sunt  verba  secutae . 
Visa  dea  est  movisse  suas  ,  et  moverat ,  aras , 
Et  templi  tremuere  fores  ,  imitataque  lunam 
Cornua  fulserunt ,  crepuitque  sonabile  sistrum . 

786  Non  secura  quidem ,  fausto  tamen  omine  laeta 
Mater  abit  templo  .   sequitur  comes  Iphis  euntem, 
Quam  sohta  est ,  maiore  gradu  :  nec  candor  in  ore 
.    Permanet ,  et  vires  augentur  ,  et  acrior  ipse  est 
Vultus ,  et  incomptis  brevior  mensura  capillis : 

790  Plusque  vigoris  adest ,  habuit  quam  femina  ,  nam  quae 
Femina  nuper  eras ,  puer  es  .   date  munera  templis , 
Nec  timida  gaudete  fide  !  dant  munera  templis, 
Addunt  et  titulum:  titulus  breve  carmen  habebat 
'Dona  puer  solvit  quae  femina  voverat  Iphis*. 

795  Postera  lui  radiis  latum  patefecerat  orbem,    f.  cxiiv. 
Cum  Venus  et  luno  sociosque  Hymenaeus  ad  ignes 
Conveniunt ,  potiturque  sua  puer  Iphis  lanlhe . 


13' 


196  0BPHEC8  METAMM . 


LIBER  DECIMUS. 

Inde  per  inmensum  croceo  velatus  amictu 
Aetihera  digreditur ,  Ciconumque  Hymenaeus  ad  oras 
Tendit ,  et  Orphea  nequiquam  voce  vocatur . 
Affuit  ille  quidem ,  sed  nec  sollemnia  verba 
5  Nec  laetos  vultus  nec  felix  atlulit  omen , 
Fax  quoque ,  quam  tenuit ,  lacrimoso  stridula  fumo 
Usque  fuit ,  nullosque  invenit  motibus  ignes . 
Exitus  auspicio  gravior  .   nam  nupta  per  herbas 
Dum  nova  naiadum  turba  comitata  vagatur, 

10  Occidit  in  talum  serpentis  dente  recepto . 

Quam  satis  ad  superas  postquam  Rhodopeius  auras 
Deflevit  vates ,  ne  non  temptaret  et  umbras , 
Ad  Styga  Taenaria  est  ausus  descendere  porta: 
Perque  leves  populos  simulacraque  functa  sepulchre 

15  Persephonen  adiit  inamoenaque  regna  tenentem 
Umbrarum  dominum  .  pulsisque  ad  carmina  nervis 
Sic  ait :  *o  positi  sub  terra  numina  mundi , 
In  quem  reccidimus  ,  quicquid  mortale  creamur : 
Si  licet ,  et  falsi  positis  ambagibus  oris 

20  Vera  loqui  sinitis  ,  non  huc  ,  ut  opaca  viderem 
Tartara  ,  descendi ;  nec  uti  villosa  colubris 
Terna  Medusaei  vincirem  guttura  monstri. 
Causa  viae  coniunx  ,  in  quam  calcata  venenum 
Vipera  diffudit ,  crescentesque  abstuUt  annos . 

25  Posse  pati  volui ,  nec  me  temptasse  negabo : 

Vicit  Amor  .  supera  deus  hic  bene  notus  in  ora  est : 
An  sit  et  hic  ,  dubito  ;  sed  et  hic  tamen  auguror  esse , 
Famaque  si  veteris  non  est  mentita  rapinae, 
Vos  quoque  iunxit  amor  .  per  ego  haec  loca  plena 

tunoris , 

30  Per  Chaos  hoc  ingens  vastique  sikntia  regni , 
Eurydices  ,  oro  ,  properata  retexite  fata . 
Omnia  debentur  vobis ,  paulumque  morati 
Serius  aut  citius  sedem  properamus  ad  unam. 


X  ,    1  —  70  .  0»PHEUB  19? 

Tendimus  huc  omnes  ,  haec  est  domus  ultima ,  vosque 

8i  Humaui  generis  longissima  regna  tenelis . 

Haec  quoque  ,  cum  iustos  matura  peregerit  annos , 
luris  erit  vestri :  pro  munere  poscimus  usum . 
Qiiod  si  fata  negant  veniam  pro  coniuge ,  certum  est 
Nolle  redire  mihi  :  leto  gaudete  duorum  .* 

40  Talia  dicentem  nervosque  ad  verba  moventem 
Exsangues  flebant  animae  :  nec  Tantalus  undani 
Captavit  refugam  ,  stupuitque  Ixionis  orbis , 
Nec  carpsere  iecur  volucres  ,  urnisque  vacarunt 
Belides  ,  inque  tuo  sedisti ,  Sisyphe  ,  saxo . 

46  Tunc  primum  lacrimis  victarum  carmine  fama  est 
Eumenidum  maduisse  genas  .   nec  regia  coniunx 
Sustinet  oranti ,  nec  qui  regit  ima ,  negare : 
Eurydicenque  vocant .   umbras  erat  illa  recentes 
Inter ,  et  incessit  passu  de  vulnere  tardo . 

60  Hanc  simul  et  legem  Rhodopeius  accipit  Orpheus , 
Ne  flectat  retro  sua  lumina ,  donec  Avernas 
Exierit  valles  ;  aut  irrita  dona  futura . 
Carpitur  acclivis  per  muta  silentia  trames, 
Arduus  ,  obscurus  ,  caUgine  densus  opaca . 

66  Nec  procul  afuerunt  telluris  margine  summae : 
Hic  ,  ne  deficeret ,  metuens  ,  avidusque  videndi , 
Flexit  amans  oculos  :  et  protinus  illa  relapsa  est, 
Bracchiaque  intendens  prendique  et  prendere  certus 
Nil  nisi  cedentes  infelix  arripit  auras . 

60  lamque  iterura  moriens  non  est  de  coniuge  quicquam 
Questa  suo  :  quid  enim  nisi  se  quereretur  amatam  ? 
Supremiunque  vale  ,  quod  iam  vix  auribus  ille 
Acciperet ,  dixit ,  revolutaque  nirsus  eodem  est . 
Non  aliter  stupuit  gemina  nece  coniugis  Orpheus, 

66  Quam  tria  qui  timidus ,  medio  portante  catenas, 
Colla  canis  vidit ;  quem  non  pavor  ante  reliquit , 
Quam  natura  prior ,  saxo  per  corpus  oborto:    «.  oxiv. 
Quique  in  se  crimen  traxit  voluitque  videri 
Olenes  esse  nocens  ,  tuque  ,  o  confisa  figurae , 

70  Infelix  Lethaea  ,  tuae  ,  iunctissima  quondam 


198  oBPHEus  METAMM . 

Pectora,  nunc  lapides,  quos  umida  sustinet  Ide.  foxiTi 
Orantem  frustraque  iterum  transire  volentem 
Portitor  arcuerat .   septem  tamen  ille  diebus 
Squaiidus  in  ripa  Cereris  sine  munere  sedit: 

76  Cura  dolorqiie  animi  lacrimaeque  alimenta  fuere . 
Esse  deos  Erebi  crudeles  questus ,  in  altam 
Se  recipit  Rhodopen  pulsumque  aquilonibus  Haemum . 
Tertius  aequoreis  inclusum  Piscibus  annum 
Finierat  Titan ,  amnemque  refugerat  Orpheus 

80  Femineam  Venerem ,  seu  quod  male  cesserat  illi , 
Sive  fidem  dederat .  multas  tamen  ardor  Iiabebat 
lungere  se  vati :  multae  doluere  repulsae . 
IUe  etiam  Thracum  populis  fuit  auctor ,  amorera 
In  teneros  transferre  mares ,  citraque  iuventam 

85  Aetatis  breve  ver  et  primos  carpere  flores . 

Collis  erat ,  collemque  super  planissima  campi 
Area ,  quam  viridem  faciebant  graminis  herbae . 
Umbra  loco  deerat .   qua  postquam  parte  resedit 
Dis  genitus  vates  et  fila  sonantia  movit, 

90  Umbra  loco  venit .    non  Chaonis  afuit  arbor , 

Non  nemus  Heliadum ,  non  frondibus  aesculus  altis , 
Nec  tiliae  molles ,  nec  fagus  et  innuba  laurus , 
Nec  coryli  fragiles  et  fraxinus  utilis  hastis 
Enodisque  abies  cirrataque  glandibus  ilex 

95  Et  platanus  genialis  acerque  coloribus  inpar, 
Amnicolaeque  simul  salices  et  aquatica  lotos 
Perpetuoque  virens  buxum  tenuesque  myricae 
Et  bicolor  myrtus  et  bacis  caerula  tinus. 
Vos  quoque ,  flexipedes  hederae ,  vems^  et  una 
100  Pampineae  vites  et  amictae  vitibus  ulmi : 
Ornique  et  piceae  pomoque  onerata  rubenti 
Arbutus  et  lentae ,  victoris  praemia ,  palmae 
Et  succincta  comas  hirsutaque  vertice  pinus, 
Grala  deum  matri ;  siquidem  Cybelelus  Attis 
105  Exuit  hac  hominem,  truncoque  induruit  illo.    t  oxivii. 
Aff^uit  huic  turbae  metas  imitata  cupressus, 
Nunc  arbor,  puer  ante  deo  dilectus  ab  illo, 


X  ,  71 — 144  .  cy^A.RisBU8  199 

Qui  citharam  nervis  et  nervis  temperat  arcum . 
Namque  sacer  nymphis  Carthaea  tenentihus  arva 

110  Ingens  cervus  erat ,  laleque  palentihus  altas 
Ipse  suo  capiti  praehebat  cornihus  umhras . 
Cornua  fulgehant  auro  ,  demissaque  in  armos 
Pendehant  lereti  gemmata  moniUa  collo . 
Bulla  super  frontem  parvis  argentea  loris 

115  Vincta  movehatur  ,  parilique  aetate  :  nitehant 
Aurihus  e  geminis  circum  cava  tempora  bacae . 
Isque  metu  vacuus  naturalique  pavore 
Deposito  celebrare  domos  ,  mulcendaque  colla 
Quamlibet  ignotis  manibus  praebere  solebat . 

120  Sed  lamen  ante  alios ,  Ceae  pulcherrime  gentis, 
Gratus  erat ,  Cyparisse  ,  tibi  .   tu  pabula  cervum 
Ad  nova ,  tu  liquidi  ducebas  fontis  ad  undam : 
Tu  modo  texebas  varios  per  cornua  flores, 
Nunc  eques  in  tergo  residens  huc  laetus  et  illuc 

125  Mollia  purpureis  frenahas  ora  capistris . 

Aestus  erat ,  mediusque  dies  ;  solisque  vapore 
Concava  litorei  fervebant  bracchia  Cancri : 
Fessus  in  herbosa  posuit  sua  corpora  terra 
Cervus ,  et  arhorea  frigus  ducebat  ab  umbra . 

130  Hunc  puer  inprudens  iaculo  Cyparissus  acuto 
Fixit :  et  ut  saevo  morienlem  vulnere  vidit , 
Velle  mori  statuit .   quae  non  solacia  Phoehus 
Dixit ,  at  utililer  pro  materiaque  doleret, 
Admonuit !  gemit  ille  lamen  ,  munusque  supremum 

135  Hoc  petit  a  superis ,  ut  tempore  lugeat  omni . 
lamque  ,  per  inmensos  egesto  sanguine  flelus , 
In  viridem  verti  coeperunt  membra  colorem, 
[Et  modo  qui  nivea  pendebant  fronte  capilli,] 
Horrida  caesaries  fieri ,  sumploque  rigore 

140  Sidereum  gracili  speclare  cacumine  caelum.   f.  cjd^-iii 
Ingenuiit ,  Iristisque  deus  'lugebere  nobis , 
Lugebisque  alios ,  aderisque  dolentibus'  inquit . 
Tale  nemus  vates  attraxerat ,  inque  ferarum 
Concilio  medius  turba  volucrumque  sedebat. 


200  HYACINTHDS  METAMM  . 

145  Ut  satis  inpulsas  temptavit  poUice  chordas 
Et  sensit  varios ,  quamvis  diversa  sonarent , 
Concordare  modos  ,  lioc  vocem  carmine  movit : 
'Ab  love  ,  Musa  parens  ,  —  cedunt  lovis  omnia 

regno  — 
Carmina  nostra  move  .  lovis  est  mihi  saepe  potestas 

150  Dicta  prius  :  cecini  plectro  graviore  Gigantas 
Sparsaque  Phlegraeis  victricia  fulmina  campis : 
Nunc  opus  est  leviore  lyra ,  puerosque  canamus 
Dilectos  superis ,  inconcessisque  puellas 
Ignibus  attonitas  meruisse  libidine  poenam  . 

155      Rex  superum  Phrygii  quondam  Ganymedis  amore 
Arsit ;  et  inventum  est  aliquid  ,  quod  luppiter  esse, 
Quam  quod  erat,  mallet.  nulla  tamen  alite  verti  t.  oxiix. 
Dignatur  ,  nisi  quae  posset  sua  fulmina  ferre . 
Nec  mora  ,  percusso  mendacibus  aere  pennis 

160  Abripit  Iliaden  ;  qui  nunc  quoque  pocula  miscet, 
Invitaque  lovi  nectar  lunone  ministrat. 

Te  quoque  ,  Amyclaide  ,  posuisset  in  aethere 

Phoebus , 
Tristia  si  spatium  ponendi  fata  dedissent. 
Qua  licet ,  aeternus  tamen  es  :  quotiensque  repellit 

165  Ver  hiemem  ,  Piscique  Aries  succedit  aquoso , 
Tu  totiens  oreris ,  viridique  in  caespite  flores . 
Te  meus  ante  omnes  genitor  dilexit ,  et  orbe 
In  medio  positi  caruerunt  praeside  Delplii, 
Dum  deus  Eurotan  inmunitamque  frequentat 

170  Sparten  .  nec  citharae  nec  sunt  in  honore  sagittae : 
Inmemor  ipse  sui  non  retia  ferre  rectisat, 
Non  tenuisse  canes ,  non  per  iuga  montis  iniqui 
Isse  comes  ;  longaque  aUt  assuetudine  flammas . 
lamque  fere  medius  Titan  venientis  et  actae 

175  Noctis  erat ,  spatioque  pari  distabat  utrimque : 
Corpora  veste  levant ,  et  suco  pinguis  olivi 
Splendescimt ,  latique  ineunt  certamina  disci . 
Quem  prius  aerias  libratum  Phoebus  in  auras 
Misit ,  et  oppositas  disiecit  pondere  nubes . 


X,    145—216.  HTAC1NTHU8  201 

180  Reccidit  in  solidam  longo  post  lempore  terram 
Pondus  ,  et  exhibiiit  iunctam  cum  viribus  artem . 
Protinus  inprucfens  aclusque  cupidine  lusus 
Tollere  Taenarides  M'bem  properabat .   at  illum 
Dura  repercusso  subiecit  verbere  tellus 

186  In  vultus  ,  Hyacinthe  ,  tuos ,   expalluit  aeque 

Onam  puer  ipse  deus  ,  collapsosque  excipit  artus , 
Et  modo  te  refovet ,  modo  tristia  vuhiera  siccat , 
Nunc  animam  admotis  fugientem  sustinet  herbis . 
Nil  prosunt  artes  ;  erat  inmedicabile  viihius . 

l»0  Ut    siquis    violas  riguove  papaver  in  horto 
LiUaque  infringat ,  [fulvis  haerentia  lignis 
Marcida  demittant  subito  caput  illa  gravatum, 
Nec  se  sustineant ,  spectentque  cacumine  terram ; 
Sic  viiltus  moriens]  iacet  et  defecta  vigore 

195  Ipsa  sibi  est  oneri  cervix  umeroque  recumbit. 
"Laberis ,  Oebalide  ,  prima  fraudate  iuventa  / 
Phoebus  ait  'videoque  tuum  ,  mea  crimina ,  vulnus . 
Tu  dolor  es  facinusque  meum  :  mea  dextera  leto 
Inscribenda  tuo  est !  ego  sum  tibi  funeris  auctor  .'* 

200  [Quae  mea  culpa  tamen  ?  nisi  si  lusisse  vocari 
Culpa  potest ,  nisi  culpa  potest  et  amasse  vocaii . 
Atque  utinam  merito  vitam,  tecumve  liceret 
Reddere  !  quod  quoniam  fatali  lege  tenemur , 
Semper  eris  mecum ,  memorique  haerebis  in  ore . 

206  Te  lyra  pulsa  manu ,  te  carmina  nostra  sonabunt : 
Flosque  novus  scripto  gemitus  imitabere  nostros . 
Tempus  et  illud  erit ,  quo  se  fortissimus  beros 
Addat  in  hunc  florem  ,  foUoque  legatur  eodem ." 
Talia  dum  vero  memorantur  ApoIIinis  ore,] 

210  Ecce  cruor ,  qui  fusus  humo  signaverat  herbas,  ».  oi. 
Desinit  esse  cruor  ,  Tyrioque  nitentior  ostro 
FIos  oritur  ,  formamque  capit  quam  liiia  ,  si  non 
Purpureus  color  his  ,  argenleus  esset  in  illis . 
[Non  satis  hoc  Phoebo  est  —  is  enim  fuit  auctor 

honoris  — ] 

216  Ipse  8U0S  gemitus  foliis  ingcribit ,  et  AI  AI 


202  CERASTAB  METAMM . 

Flos  habet  inscriptum ,  funestaque  littera  ducta  est . 
Nec  gcnuisse  pudet  Sparlen  Hyacinthon  ,  honorque 
Durat  in  hoc  aevi,  celebrandaque  more  prionim 
Annua  praelata  redeunt  Hyacinthia  pompa . 

220      At  si  forte  roges  fecundam  Amathunta  mctallis, 
An  genuisse  veUt  Propoetidas ,  abnuet  aeque 
Atque  illos  ,  gemino  quondam  quibus  aspera  corni> 
Frons  erat ;  unde  etiam  nomen  traxere  Cerastae . 
Ante  fores  horum  stabat  lovis  Hospitis  ara, 

225  Ingluvie  sceleris  .   quam  siquis  sanguine  tinctam 
Advena  vidisset ,  mactatos  crederet  illic 
liactantes  vitulos  Amathusiacasque  bidentes. 
Hospes  eral  caesus  .   sacris  offensa  nefandis, 
Ipsa  suas  urbes  Ophiusiaque  arva  parabat 

230  Deserere  alma  Venus  .   "sed  quid  loca  grata ,  qiiid 

urbes 
Peccavere  meae  ?  quod  crimen'  dixit  *in  illis  ? 
Exilio  poenam  potius  gens  impia  pendat, 
Vel  nece  ,  vel  siquid  medium  mortisque  fugaeque . 
Idque  quid  esse  potest,  nisiversaepoenafigurae?"f.  cu. 

235  Dum  dubitat ,  quo  mutet  eos ,  ad  cornua  vultum 
Flexit  ,  et  admonita  est  haec  illis  posse  relinqui : 
Grandiaque  in  torvos  transformat  membra  iuvencos . 
Sunt  tamen  obscenae  Venerem  Propoetides  ausae 
Esse  negare  deam  .  pro  quo  sua ,  numinis  ira, 

240  Corpora  cum  forma  primae  vulgasse  fermitur : 
Utque  pudor  cessit,  sanguisque  induruit  oris, 
In  rigidum  parvo  silicem  discrimyie  versae.       f  «iii. 

Quas  quia  PygmaUon  aevum  per  crimen  agentes 
Viderat ,  offensus  vitiis ,  quae  plurima  menti 

245  Femineae  natura  dedit ,  sine  coniuge  caelebs 
Vivebat ,  thalamique  diu  consorte  carebat . 
Interea  niveum  mira  felicjter  arte 
Sculpsit  ebur ,  formamque  dedit ,  qua  femina  nasci 
NuUa  potest :  operisque  sui  concepit  amorem . 

250  Virginis  est  verae  facies ,  quam  vivere  credas , 
Et ,  si  non  obstet  reverentia ,  velle  moveri : 


X,  216—288.  pyoiiALiON  203 

Ars  adeo  lalet  arte  siia  .   miratiir  ,  et  haurit 
Pectore  Pygmalion  simiilali  corporis  ignes . 
Saepe  manus  operi  temptantes  admovet ,  an  sit 

265  Corpus  ,  an  illud  ebur  :  nec  adhuc  ebur  esse  fatelur . 
Oscula  dat ,  reddique   putat ;  loquiturque  ,  tenetque , 
Et  credit  tactis  digitos  insidere  membris: 
Et  metuit ,  pressos  veniat  ne  livor  in  artus . 
Et  modo  blanditias  adhibet ,  modo  grala  puellis 

260  Munera  fert  illi  ,  conchas  teretesque  lapillos , 
Et  parvas  volucres  et  flores  mille  colorum, 
Lihaque  pictasque  pilas  et  ab  arbore  lapsas 
HeUadum  lacrimas  .   ornat  quoque  vestibus  artus : 
Dat  digitis  gemmas  ,  dat  longa  monilia  collo ; 

265  Aure  leves  bacae  ,  redimicula  pectore  pendent . 
Cuncta  decent :  nec  nuda  minus  formosa  videtur . 
Collocat  hanc  stratis  concha  Sidonide  tinctis, 
Appellatque  tori  sociam  ,  adclinataque  colla 
MoIUbus  in  plumis  ,  tamquam  sensura ,  reponit . 

270  Festa  dies  Veneris  tota  celeberrima  Cypro 
Venerat ,  et  pandis  inductae  cornibus  aurum 
Conciderant  ictae  nivea  cervice  iuvencae, 
T  iraque  fumabant :  cum  munere  functus  ad  aras 
Constitit  et  timide  **si  di  dare  cuncta  potestis, 

276  Sit  coniunx  ,  opto'  non  ausus  'eburnea  virgo" 
Dicere  ,  Pygmalion  'simiUs  mea'  dixit  'eburnae  .** 
Sensit ,  ut  ipsa  suis  aderat  Venus  aurea  festis : 
[Vota  quid  iJIa  velint :  et ,  amici  numinis  omen ,] 
Flamma  ter  accensa  est  apicemque  per  aera  duxit . 

280  Ut  rediit ,  simulacra  suae  petit  ille  puellae , 

Incumbensque  toro  dedit  oscula  .   visa  tepere  est : 
[Admovet  es  iterum ,  manibus  quoque  pectora  temptat : 
Temptatum  mollescit  ebur ,  positoque  rigore 
Subsidit  digitis  ,  ceditque  ,  ut  Hymettia  sole 

285  Cera  remollescit ,  tractataque  pollice  multas 
Flectitur  in  facies  ,  ipsoque  fit  utilis  usu . 
Dum  stupet ,  et  dubie  gaudet ,  faUique  veretur , 
Rursus  amans  rursusque  manu  sua  vota  retractat.] 


204  MTKEHA  METAMM . 

Corpus  erat :  saliunt  temptatae  pollice  venae.  «.cuii. 

290  Tum  vero  Paphius  plenissima  concipit  heros 

Verba ,  quibus  Veneri  grates  agit ,  oraque  tandem 
Ore  suo  non  falsa  premit :  dataque  oscula  virgo 
Sensit ,  et  erubuit ,  timidumque  ad  lumina  lumen 
Attollens  pariter  cum  caelo  vidit  amantem. 

295  Coniugio  ,  quod  fecit ,  adest  dea  .   iamque  coactis 
Cornibus  in  plenum  noviens  lunaribus  orbem 
IHa  Paphon  genuit ,  de  qua  tenet  insula  nomen . 
Editus  hac  ille  est ,  qui ,  si  sine  prole  fuisset , 
Inter  felices  Cinyras  potuisset  haberi. 

300  Dira  canam  .  procul  hinc  natae  ,  procul  este  parentes . 
Aut ,  mea  si  vestras  mulcebunt  carmina  mentes , 
Desit  in  hac  mihi  parte  fides  ,  nec  credite  factum ; 
Vel ,  si  credetis ,  facti  quoque  credite  poenam . 

304  Si  tamen  admissum  sinit  boc  natura  videri, 

306  Gratulor  huic  terrae ,  quod  abest  regionibus  illi« , 
Quae  tantum  genuere  nefas  .  sit  dives  amomo , 
Cinnamaque  costumque  suum  sudataque  ligno 
Tura  ferat ,  floresque  alios  Panchaia  tellus , 

310  Dum  ferat  et  murram  .  tanti  nova  non  fuit  arbor. 
Ipse  negat  nocuisse  tibi  sua  tela  Cupido, 
Myrrha ,  facesque  suas  a  crimine  vindicat  isto . 
Stipite  te  Stygio  tumidisque  adflavit  echidnis 
E  tribus  una  soror  .  soelus  est  odisse  parentem : 

315  Hic  amor  est  odio  maius  scelus  .   undique  lecti 
Te  cupiunt  proceres ,  totoque  oriente  iuventa 
Ad  thalami  certamen  adest .  ex  omnibus  unum 
Elige  ,  Myrrha  ,  virum  :  diun  ne^it  in  omnibus  unus . 
Illa  quidem  sentit ,  foedoque  repugnat  amori , 

320  Et  secum  "quo  mente  feror  ?  quid  molior  ?'  inquit: 
*Di ,  precor  ,  et  Pietas  ,  sacrataque  iura  parentum , 
Hoc  prohibete  nefas  ,  scelerique  resistite  nostro : 
Si  tamen  hoc  scelus  est .   sed  enim  damnare  negaret 
Hanc  Venerem  Pietas  .   coeunt  animalia  nullo 

325  Cetera  dilectu  ,  nec  habetur  turpe  iuvencae 
Ferre  patrem  tergo  ;  fit  equo  sua  filia  coniunx , 


X  ,   289—362  .  UTRBHA  205 

Quasque  creavit  init  pecudes  caper  ;  ipsaque  ,  cuius 
Semine  concepla  est ,  ex  illo  concipit  ales . 
Felices  ,  quibus  ista  licent !  humana  malignas 

830  Cura  dedit  ieges ,  et  quod  natura  remittit , 

Invida  iura  negant  .   gentes  tamen  esse  feruntur , 
In  quibus  et  nato  genetrix  et  nata  parenti 
lungitur  ,  et  pietas  geminato  crescit  amore . 
Me  miseram  ,  quod  non  nasci  mihi  contigit  illic , 

335  Fortunaque  loci  laedor  !  —  quid  in  ista  revolvor  ? 
Spes  interdictae  discedite  !  dignus  amari 
Ille  ,  sed  ut  pater ,  est  —  ergo  si  fiUa  magni 
Non  essem  Cinyrae  ,  Cinyrae  concumbere  possem . 
Nunc  quia  tam  meus  est ,  non  est  meus  ,  ipsaque 

damno 

840  Est  mihi  proximitas  :  aliena  potentior  essem . 
Ire  libet  procul  hinc  patriaeque  relinquere  fines, 
Dum  scelus  efTugiam  .   retinet  malus  ardor  amantem : 
Ut  praesens  spectem  Cinyram ,  tangamque ,  loquarque , 
Osculaque  admoveam  ,  si  nil  conceditur  ultra  — 

345  Ultra  aut  respectare  aliquid  potes  ,  impia  virgo  ? 
Ft  quot  confundas  et  iura  et  nomina  ,  sentis  ? 
'iune  eris  et  matris  paelex  et  adultera  patris? 
Tune  soror  nati  genetrixque  vocabere  fratris? 
Nec  metues  atro  crinitas  angue  sorores, 

860  Quas  facibus  saevis  oculos  atque  ora  petentes 
Noxia  corda  vident  ?  at  tu  ,  dum  corpore  non  es 
Passa  nefas  ,  animo  ne  concipe  ,  neve  potentis 
Concubitu  vetito  naturae  pollue  foedus . 
Velle  puta  ,  res  ipsa  vetat .  pius  ille ,  memorque 

866  Moris  —  et  0  vellem  similis  furor  esset  in  illo !" 
Dixerat .   at  Cinyras ,  quem  copia  digna  procorum , 
Quid  faciat ,  dubitare  facit ,  scitatur  ab  ipsa, 
Nominibus  dictis ,  cuius  velit  esse  mariti . 
Illa  silet  primo  :  patriisque  in  vultibus  haerens 

360  Aestuat ,  et  tepido  suffundit  lumina  rore . 
Virginei  Cinyras  haec  credens  esse  timoris, 
Fiere  vetat ,  siccatque  genas ,  atque  oscula  iungit . 


206  MyRRHA  METAMM . 

Myrrha  datis  nimium  gaudet :  consultaque ,  qualem 
Optet  habere  virum  ,  "similem  tibi"  dixit .  at  ille 

365  Non  inteilectam  vocem  conlaudat ,  et  "esto 
Tam  pia  semper"  ait .  pietatis  nomine  dicto 
Demisit  vultus  sceieris  sibi  conscia  virgo . 
Noctis  erat  medium  ,  curasque  et  corpora  somnus 
Solverat .  at  virgo  Cinyreia  pervigii  igni 

370  Carpitur  indomito  ,  furiosaqiie  vota  retractat . 

Et  modo  desperat ,  modo   vult  temptare .  pudetque , 
Et  cupit ,  et ,  quid  agat ,  non  invenit .  utque  securi 
Saucia  trabs  ingens  ,  ubi  plaga  novissima  restat , 
Quo  cadat ,  in  dubio  est ,  omnique  a  parte  timetur : 

375  Sic  animus  vario  labefactus  vulnere  nutat 

Huc  levis  atque  iHuc  ,  momentaque  sumit  utroque . 
Nec  modus  aut  requies  ,  nisi  mors  ,  reperitur  amoris. 
Mors  placet .  erigitur ,  laqueoque  Innectere  fauces 
Destinat .  et  zona  summo  de  poste  revlncta 

380  ''Care  vale  Cinyra ,  causamque  intellege  mortis !" 
Dixit ,  et  aptabat  patienti  vincula  collo . 
Murmura  verborum  fidas  nutricis  ad  aiu-e» 
Pervenisse  ferunt ,  limen  servantis  alumnae . 
Surgit  anus ,  reseratque  fores  :  mortisque  paratae 

386  Instrumenta  videns  ,  spatio  conclamat  eodem 
Seque  ferit  scinditque  sinus  ereptaque  coUo 
Vincula  dilaniat .    tum  denique  flere  vacavit , 
Tum  dare  complexus ,  laqueique  requirere  causam . 
Muta  silet  virgo  terramque  inmota  tuetur, 

390  Et  deprensa  dolet  tardae  conamifia  mortis , 
Instat  anus  ,  canosque  suos  et  inania  nudans 
Ubera  per  cunas  alimentaque  prima  precatur, 
Ut  sibi  committat ,  quicquid  dolet .  illa  rogantem 
Aversata  gemit .  certa  est  exquirere  nutrix 

396  Nec  solam  spondere  fidem  .  "dic'  inquit  'opemque 
Me  sine  ferre  tibi .  non  est  mea  pigra  senectus . 
Seu  furor  est ,  habeo ,  quae  carmine  sanet  et  herbis . 
Sive  aliquis  nocuit ,  magico  lustrabere  ritu . 
Ira  deum  sive  est ,  sacris  placabilis  ira . 


X  ,   363—433  .  MYBHHA  207 

400  Quid  rear  ullerius  ?  certe  fortuna  domusque 

Sospes  et  in  cursu  est .  vi\nnt  genetrixque ,  paterque ." 
Myrrha  ,  patre  audito  ,  suspiria  duxit  ab  imo 
Pectore  .  nec  uutrix  etiamnum  concipit  ullum 
Mente  nefas  ,  aliquemque  tamen  praesenlit  amorem . 

405  Propositique   tenax  ,  quodcumque   est ,  orat ,  ut  ipsi 
Indicet ,  et  gremio  lacrimantem  tollit  aniii , 
Alque  ita  complectens  infirmis  membra  lacertis, 
"Sensimus  ,'  inquit  'amas  .   et  in  hoc  mea  ,  pone 

timorem , 
Sedulitas  erit  apta  tibi  ,   nec  sentiet  umquam 

410  IIoc  pater  ."  exsiluit  gremio  furibunda  ,  torumque 
Ore  premens ,  "discede  ,  precor ,   miseroque   pudori 
Parce  !"  ait  .   instanti  "discede  ,  aut  desine'  dixit 
'Quaerere  ,  quid  doleam  .   scelus  est ,  quod  scire 

iaboras ." 
Horret  anus  ,  tremulasque  manus   annisque  metuque 

4i5Tendit,  et  ante  pedes  supplex  procumbit  alumnae, 
Et  modo  blanditur  ,  modo  ,  si  non  conscia  fiat , 
Terret ,  et  indicium  laquei  coeptaeque  minatur 
\  ortis  ,  et  offlcium  commisso  spondet  amori . 
Extulit  illa  caput ,  lacrimisque  implevit  obortis 

420  Pectora  nutricis  ;  conataque  sflepe  fateri , 

Saepe  tenet  vocem  ,  pudibuudaque  vestibus  ora 
Texit  et  "o'  dixit  'felicem  coniuge  matrem!'* 
Ilactenus ,  et  gemuit  .   gelidos  nutricis  in  artus 
Ossaque  ,  sensit  enim  ,  penetrat  tremor  ,  albaque  toto 

425  Vertice  canities  rigidis  stetit  hirta  capillis . 

Multaque  ,  ut  excuteret  diros  ,  si  posset ,  amores , 
Addidit .   at  virgo  scit  se  non  falsa  moneri , 
Certa  mori  tamen  est ,  si  non  potiatur  amore . 
"Vive  /  ait  liaec  'potiere  tuo"  —  et ,  non  ausa 

*'parente" 

430  Dicere  ,  conticuit ;  promissaque  numine  firmat. 
Festa  piae  Cereris  celebrabant  annua  matres 
Illa  ,  quibus  nivea  velatae  corpora  veste 
Primitias  frugum  dant  spicea  serta  suarum. 


208  MYRBHA  METAMM  . 

Perque  novem  noctes  venerem  tactusque  viriles 

435  In  vetitis  numerant .   turba  Cenchreis  in  illa , 
Regis  adest  coniunx ,  arcanaque  sacra  frequentat . 
Ergo  legitima  vacuus  dum  coniuge  lectus, 
Nacta  gravem  vino  Cinyram  male  sedula  nutrix, 
Nomine  mentito  ,  veros  exponit  amores, 

440  Et  faciem  laudat .   quaesitis  virginis  annis 

"Par*  ait  *est  Myrrhae  .'*  quam  postquam  adducere 

iussa  est, 
Utque  domiim  rediit ,  "gaude ,  mea'  dixit  'alumna : 
Vicimus  ."  infelix  non  toto  pectore  sentit 
Laetitiam  virgo  ,  praesagaque  pectora  maerent, 

445  Sed  tamen  et  gaudet :  tanta  est  discordia  mentis . 
Tempus  erat ,  quo  cuncta  silent ;  interque  Triones 
Flexerat  obUquo  plaustrum  temone  Bootes . 
Ad  facinus  venit  illa  suum  .   fugit  aurea  caelo 
Luna  ,  tegunt  nigrae  latitantia  sidera  nubes : 

450  Nox  caret  igne  suo  .  primus  tegis  ,  Icare  ,  vultus , 
Erigoneque  pio  sacrata  parentis  amore . 
Ter  pedis  offensi  signo  est  revocata ,  ter  omen 
Funereus  bubo  letaU  carmine  fecit. 
It  tamen  ,  et  tenebrae  minuunt  noxque  atra  pudorem ; 

455  Nutricisque  manum  laeva  tenet ,  altera  motu 
Caecum  iter  explorat .  thalami  iam  limina  tangit , 
lamque  fores  aperit ,  iam  ducitur  intus  .  at  iUi 
Poplite  succiduo  genua  intremuere  ,  fugitque 
Et  color  et  sanguis ,  animusque  relinquit  euntem . 

460  Quoque  suo  propior  sceleri  est ,  magis  horret ,  et  ausi 
Paenitet ,  et  vellet  non  cognita  posse  reverti . 
Cunctantem  longaeva  manu  deducit ,  et  alto 
Admotam  lecto  cum  traderet ,  "accipe  ,'  dixit 
*Ista  tua  est ,  Cinyra"  devotaque  corpora  iunxit . 

465  Accipit  obsceno  genitor  sua  viscera  lecto , 

Virgineosque  metus  levat ,  hortaturque  timentem . 
Forsitan  aetatis  quoque  nomine  "fiUa"  dixit: 
Dixit  et  Ula  "pater ,"  sceleri  ne  nomina  desint. 
Plena  patris  thalamis  excedit ,  et  impia  diro 


X,    434-506.  MYRBHA  209 

470  Semina  fert  iitero  ,  conceptaque  crimina  portat . 
Postera  nox  facinus  geminat ,  nec  finis  in  iila  est ; 
Cum  tandem  Cinyras ,  avidus  cognoscere  amantem 
Post  tot  concubitus  ,  illato  lumine  vidit 
Et  scelus  et  natam  :  verbisque  dolore  retentis 

475  Pendenti  nitidum  vagina  diripit  ensem . 

Myrrha  fugit ,  tenebrisque  et  caecae  munere  noctis 
Intercepta  neci  est :  latosque  vagata  per  agros 
Palmiferos  Arabas  Panchaeaque  rura  relinquit . 
Perqiie  novem  erravit  redeuntis  cornua  lunae  , 

480  Cum  tandem  terra  requievit  fessa  Sabaea  , 
Vixque  uteri  portabat  onus  .   tum  nescia  voti 
Atque  inter  morlisque  metus  et  taedia  vitae 
Est  tales  camplexa  preces  :  **o  siqua  patelis 
Numina  confessis  ,  merui  nec  triste  recuso 

485  Supplicium  .   sed  ne  violem  vivosque  superstes 
Mortuaque  extinctos ,  ambobus  pellite  regnis , 
Mutataeque  mihi  vitamque  necemqiie  negate  /* 
Numen  confessis  aliquod  patet .  ultima  certe 
"^ota  suos  habuere  deos  :  nam  crura  loquentis 

490  Terra  supervenit ,  ruptosque  obliqua  per  ungues 
Porrigitur  radix  ,  longi  firmamina  trunci ; 
Ossaque  robur  agunt ,  mediaque  manente  medulla 
Sanguis  it  in  sucos ,  in  magnos  bracchia  ramos , 
In  parvos  digiti ;  duratur  cortice  pellis  . 

495  lamque  gravem  crescens  uterum  perstrinxerat  arbor, 
Pectoraque  obruerat ,  collumque  operire  parabat : 
Non  tulit  illa  moram ,  venientique  obvia  ligno 
Subsedit ,  mersitque  suos  in  cortice  vultus  .      f.  dir. 
Quae  qiiamquam  amisit  veteres  cum  corpore  sensus, 

500  Flet  tamen ,  et  tepidae  manant  ex  arbore  guttae  . 
Est  honor  e  lacrimis  ;  stillataque  cortice  murra 
Nomen  erile  tenet  nullique  tacebitur  aevo  . 

At  male  conceptus  sub  robore  creverat  infans , 
Quaerebatque  viam  ,  qua  se  genetrice  relicta 

605  Exsereret .  media  gravidus  tumet  arbore  venter  ; 
Tendit  onus  matrem .  neque  habent  sua  verba  dolores, 
oviD.n.  14 


210  AD0KI8  METAMM . 

Nec  Liicina  potest  parientis  voce  vocari  . 
Nitenti  tamen  est  similis  ,  ciirvataqiie  crejjros 
Dat  gcmitus  arbor ,  lacrimisque  cadentibus  umet . 

510  Constitit  ad  ramos  mitis  Lucina  dolentes  , 
Admovitque  manus  et  verba  puerpera  dixit . 
Arbor  agit  rimas  et  fissa  cortice  vivum 
Reddit  onus  ;  vagitque  puer  :  qiiem  mollibus  herbis 
Naides  inpositum  lacrimis  unxere  parentis  . 

515  Laudaret  faciem  Livor  quoque  ,   quaiia  namque 
Corpora  nudorum  tabula  pinguntur  Amorum  , 
Talis  erat :  sed  ,  ne  faciat  discrimina  cultus  , 
Aut  huic  adde  leves  ,  aut  illi  deme  pharetras  . 
Labitur  occulte  fallitque  volatilis  a«tas , 

620  Et  nihil  est  annis  velocius  .   ille  sorore 

Natus  avoque  suo  ,  qui  conditus  arbore  nuper , 
Nuper  erat  genitus  ,  modo  formosissimus  infans  , 
lam  iuvenis  ,  iam  vir ,  iam  se  formosior  ipso  est : 
lam  placet  et  Veneri ,  matrisque  ulciscitur  ignes . 

525  Namque  pharetratus  dum  dat  puer  oscula  matri, 
Inscius  extanti  destrinxit  harundine  pectus . 
Laesa  manu  natum  dea  reppulit .   altius  actum 
Vulnus  erat  specie  ,  primoque  fefellerat  ipsam . 
Capta  viri  forma  non  iam  Cythereia  curat 

530  Litora  ,  non  alto  repetit  Paphon  aequore  cinctam 
Piscosamque  Gnidon ,  gravidamve  Amathunta  metaUis : 
Abstinet  et  caelo  :  caelo  praefertur  Adonis . 
Hunc  tenet ,  huic  comes  est :   assuetaque  semper 

— ^  in  umbra 

Indulgere  sibi  formamque  augere  colendo, 

535  Per  iuga  ,  per  silvas  dumosaque  saxa  vagatur 
Fine  genus  vestem  ritu  succincta  Dianae ; 
Hortaturqiie  canes ,  tutaeque  animaUa  praedae , 
Aut  pronos  lepores ,  aut  celsum  in  cornua  cervum , 
Aut  agilat  dammas  :  a  fortibus  abstinet  apris , 

640  Raptoresque  lupos  armatosque  unguibus  ursos 
Vitat  et  armenti  saturatos  caede  leones . 
Te  quoque ,  ut  hos  timeas ,  siqnid  prodesse  monendo 


X,  507—579.     ADONis .  atalante     211 

Possit,  Adoni,  monet,  "fortis'  qiie  'fiigacibus  esto:* 
Inquit  Un  audaces  non  est  audacia  tuta . 

645  Parce  meo  ,  iuvenis  ,  temerarius  esse  periclo ; 
Neve  feras  ,  quibus  arma  dedit  natura  ,  lacesse, 
Stet  mihi  ne  magno  tua  gloria  .   non  movet  aetas 
Nec  facies  nec  quae  Venercm  movere  ,  leones 
Saetigerosque  sues  ,  oculosque  animosque  ferarum . 

650  Fuhnen  habent  acres  in  aduncis  denlibus  apri : 
Impetus  est  fulvis  et  vasta  leonibus  ira; 
Invisumque  mihi  genus  est ."   quae  causa  ,  roganti 
"Dicam  ,'  ait  *et  veteris  monstrum  mirabere  culpae . 
Sed  labor  insolitus  iam  me  lassavit ,  et  ecce 

6ij5  Opportuna  sua  blanditur  popuhis  umbra, 

Datque  torum  caespes  :  lil)et  hac  requiescere  tecum" 
Et  requievit  humo  ,  pressitque  et  gramen  el  ipsum , 
Inque  sinu  iuvenis  posita  cervice  rcclinis 
Sic  ait ,  ac  mediis  interserit  oscula  verbis . 

660  "Forsitan  audieris  aliquam  certamine  cursus 
Veloces  superasse  viros  .   non  fabula  rumor 
lii  ^  fuit ;  superabat  enim  .    nec  dicere  posses , 
Laude  pedum  ,  formaene  bono  praestantior  esset. 
Scitanti  deus  huic  de  coniuge  '"coniuge'  dixit 

665  'IVil  opus  est ,  Atalanta  ,  tibi  .   fuge  coniugis  usum . 
Nec  tamen  effugies  ,  teque  ipsa  viva  carebis .'" 
Territa  sorte  dei  per  opacas  innuba  silvas 
Vivit ,  et  instanlem  turbam  violenla  procorum 
Condicione  fugat ,  nec  '"sum  potiunda  ,  nisi'  inquit 

670  'Victa  prius  cursu  .   pedibus  contendite  mecum : 
Praemia  veloci  coniunx  thalamique  dabuntur; 
Mors  pretium  tardis  .   ea  lex  certaminis  esto ."' 
IUa  quidem  inmitis  :  sed  tanta  polenlia  formae  est, 
Venit  ad  hanc  legem  temeraria  turba  procorum . 

675  Sederat  Hippomenes  cursus  spectator  iniqui, 

Et  '"petitur  cuiquam  per  tanta  pericula  coniunx  ?'" 
Dixerat ,  ac  nimios  iuvenum  damnarat  amores . 
Ut  faciem  et  posito  corpus  velamme  vidit, 
Quale  meum ,  vel  quale  tuum ,  si  femina  fias , 

14» 


212  HIPP0MENE8  METAMM  . 

680  Obstipuit ,  tollensque  manus  "'ignoscite  /  dixit 
*Quos  modo  culpavi .   nondum  mihi  praemia  nota , 
Quae  peteretis,  erant .'"  laudando  concipit  ignes, 
Et ,  ne  quis  iuvenum  currat  velocius  ,  optat 
Invidiaque  timet .   ["*sed  cur  certaminis  huius 

685  Intemptata  mihi  fortuna  relinquitur  ?'  inquit 
*Audentes  deus  ipse  iuvat ."'   dum  talia  secum 
Exigit  Hippomenes  ,  passu  volat  alite  virgo . 
Quae  quamquam  Scythica  non  secius  ire  sagitta 
Aonio  visa  est  iuveiii ,  tameu  ille  decorem 

590  Miratur  magis  .   et  cursus  facit  ille  decorem . 
Aura  refert  ablata  citis  taiaria  plantis: 
Tergaque  iactantur  crines  per  eburnea ,  quaeque 
Popiitibus  suberant  picto  genualia  limbo: 
Inque  pueliari  corpus  candore  ruborem 

695  Traxerat ,  haud  aliter  ,  quam  cum  super  atria  velum 
Caadida  purpureum  simulatas  inficit  umbras . 
Dum  notat  haec  hospes,]  decursa  novissima  meta  est, 
Et  tegitur  festa  victrix  Atalanta  corona. 
Dant  gemitum  victi ,  penduntque  ex  foedere  poenas . 

600  Non  tamen  eventu  iuvenis  deterritus  horum 
Constitit  in  medio  ,  vultuque  in  virgine  fixo 
*"Quid  facilem  titulum  superando  quaeris  inertes? 
Mecum  confer !'  ait  ^seu  me  fortuna  potentem 
Fecerit ,  a  tanto  non  indignabere  vinci . 

605  Namque  mihi  genitor  Megareus  Onchestius  :  illi 
Est  Neptunus  a^^us  :  pronepos  ego  regis  aquarum . 
Nec  virtus  citra  genus  est .  seu  Tincar ,  habebis 
Hippomene  victo  raagnum  et  memorabile  nomen.'" 
Talia  dicentem  molU  Schoeneia  vultu 

610  Aspicit ,  et  dubitat ,  superai'i  an  vincere  malit . 
Atque  ita  '"quis  deus  hunc  forraosis'  inquit  Uniquus 
Perdere  vult ,  caraeque  iubet  discrimine  vitae 
Coniugium  petere  hoc?  non  sum,  me  iudice,  tanti. 
Nec  forma  tangor ,  —  poterara  tamen  hac  quoque 

tangi  — 

616  Sed  quod  adhuc  puer  est.  non  me  movet  ipse,  sed  aeias. 


X  ,    580—650  .  ATALANTE  213 

Qiiid ,  quod  inest  virlus  et  mens  interrita  leli  ? 

Quid,  quod  ab  aequorea  numeratur  origine  quartus? 

Quid ,  quod  aniat ,  tantique  putat  conuhia  nostra , 

Ut  p«reat ,  si  me  fors  illi  dura  negarit  ? 
620  Dum   licet ,  hospes  ,  abi ,   thalamosque   reHnque 

cruentos . 

Coniugium  crudele  meum  est  .   tibi  nubere  nulla 

Nolet ;  et  optari  potes  a  sapiente  puella . 

Cur  tamen  est  mihi  cura  tui ,  tot  iam  ante  peremptis? 

Viderit !  intereat ,  quoniam  tot  caede  procorum 
625  Admonilus  non  est ,  agiturque  in  taedia  vitae .  — 

Occidet  hic  igitur  ,  vohiit  quia  vivere  mecum , 

Indignamque  necem  pretium  patietur  amoris  ? 

Non  crit  invidiae  victoria  nostra  ferendae . 

Sed  non  culpa  mea  est .  utinam  desistere  velles  ! 
630  Aul ,  quoniam  es  demens  ,  utinam  velocior  esses!  — 

At  quam  virgineus  puerili  vultus  in  ore  est ! 

A  !  miser  Hippomene  ,  noUem  tibi  visa  fuissem ! 

Vivcre  dignus  eras  .   quod  si  feUcior  essem , 

Nec  mihi  coniugium  fata  inportuna  negarent, 
635  Unus  eras  ,  cum  quo  sociare  cubiha  vellem  .*** 

Dixcrat :  utque  nidis  ,  primoque  Cupidine  tacta , 

Quid  facit,  ignorans,  amat  et  non  sentit  amorem. 

lam  solitos  poscunt  cursus  popuhisque  paterque: 

Cum  me  solUcita  proles  Neptunia  voce 
640  Invocat  Hippomenes  ,  '"Cytherea'  que  'comprecor , 

ausis 

Assit'  ait  'noslris  et  quos  dedit ,  adiuvet  ignes .'" 

DetuUt  aura  preces  ad  me  non  invida  blandas; 

Motaque  sum,  fateor  .   nec  opis  mora  longa  dabatur. 

Est  ager ,  indigenae  Tamasenum  nomine  dicunt , 
645  Telhiris  Cypriae  pars  optima  ,  quam  mihi  prisci 

Sacravere  senes ,  tempUsque  accedere  dotem 

Hanc  iussere  meis  .   medio  nitet  arbor  in  arvo, 

Fulva  comam  ,  fulvo  ramis  crepitantibus  auro . 

Hinc  tria  forte  mea  veniens  decerpta  ferebam 
650  Aurea  poma  manu  :  nulUque  videnda  nisi  ipsi 


214  HippoMENEs  METAMM . 

Ilippomenen  adii ,  dociiique  ,  quis  usiis  in  ilUs . 
Signa  tubae  dederant ,  cum  carcere  pronus  uterque 
Emicat ,  et  summam  celeri  pede  Ubat  liarenam . 
Posse  putes  illos  sicco  freta  radere  passu, 

655  Et  segetis  canae  stantes  percurrere  aristas . 
Adiciunt  animos  iuveni  clamorque  favorque, 
Verbaque  dicentum  "'nunc,  nunc  incumbere  tempus, 
Ilippomene  ,  propera  !  nunc  viribus  utere  totis . 
Peile  moram  ,  vinces  :"'  dubium ,  Megareius  heros 

660  Gaudeat ,  an  virgo  magis  his  Schoeneia  dictis . 
0  quotiens  ,  cum  iam  posset  transire  ,  morata  est, 
Spectatosque  diu  vultus  invita  reliquit ! 
Aridus  e  lasso  veniebat  anhelitus  ore, 
Metaque  erat  longe  .   tum  denique  de  tribus  unum 

665  Fetibus  arboreis  proles  Neptunia  misit . 
Obstipuit  virgo  ,  nitidique  cupidine  pomi 
Declinat  cursus  ,  aurumque  volubile  toliit : 
Praeterit  Ilippomenes  :  resonant  spectacula  plausu . 
Illa  moram  celeri  cessataque  tempora  cursu 

670Corrigit,  atque  iterum  iuvenem  post  terga  relinquit. 
Et  rursus  pomi  iactu  remorata  secundi, 
Consequitur  transitque  virum  .  pars  ultima  cursus 
Restabat.  '"nunc'  inquit  'ades,  dea  muneris  auctor!'" 
Inque  latus  campi ,  quo  tardius  illa  rediret , 

675  lecit  ab  obUquo  nitidum  iuvenaliter  aurum . 
An  peteret ,  virgo  visa  est  dubitare  :  coegi 
Toilere ,  et  adieci  sublato  pondera  malo , 
Impediique  oneris  pariter  gravitate^oraque . 
Neve  meus  sermo  cursu  sit  tardior  ipso, 

680  Praeterita  est  virgo  :  duxit  sua  praemia  victor , 
Dignane  ,  cui  grates  ageret ,  cui  turis  honorem 
Ferret ,  Adoni  ,  fui  ?  nec  grates  inmemor  egit , 
Nec  mihi  tura  dedit .   subitam  convertor  in  iram : 
Contemptuque  dolens ,  ne  sim  spernenda  futuris , 

685  Exemplo  caveo  ,  meque  ipsa  exliortor  in  ambos . 
Templa  ,  deum  Matri  quae  quondam  clarus  Echion 
Fecerat  ex  voto  ,  nemorosis  abdita  silvis , 


X,  651 — 724.  A.D0M8  215 

Transibant ,  et  iter  longum  requlescere  suasit. 
Illic  concubilus  inlempestiva  cupido 

690  Occupat  Hij)pomenen  ,  a  numine  concita  nostro . 
Limiinis  exigui  fuerat  prope  templa  r-ecessus, 
Speluncae  similis ,  nativo  pumice  lectus , 
Religione  sacer  prisca  ,  quo  nuilta  sacerdos 
Lignea  contulerat  veterum  simulacra  deorum . 

695  Ilunc  init ,  et  vetilo  temerat  sacraria  probro . 
Sacra  retorserunt  oculos  ;  turritaque  Mater, 
An  Stygia  sontes  ,  dubitavit ,  mergeret  unda . 
Poena  levis  visa  est  .   ergo  modo  levia  fulvae 
Colla  iubae  veiant ,  digiti  curvantur  in  ungues ,  t.  oiv. 

700  Ex  umeris  armi  liunt ,  in  pectora  totum 

Pondus  abit ,  summae  cauda  verrunlur  harenae . 
Iram  vultus  habet ,  pro  verbis  murmura  reddunt, 
Pro  thalamis  celebrant  silvas  :  aliisque  timendi 
Dente  premunt  domito  Cybeleia  frena  leones . 

705  Hos  tu ,  care ,  milii  cumque  his  genus  omne  ferarum , 
Quod  non  terga  fugae  ,  sed  pugnae  pectora  praebet, 
EITuge  ,  ne  virtus  tua  sit  damnosa  duobus ." 

Ula  quidem  monuit ,  iunctisque  per  aera  cygnis 
Carpit  iter  .   sed  stat  monitis  contraria  virtus . 

710  Forte  suem  latebris  vestigia  certa  seculi 
Excivere  canes ,  silvisque  exire  parantem 
Fixerat  obUquo  iuvenis  Cinyreius  ictu . 
Protinus  excussit  pando  venabula  rostro 
Sanguine  tincta  suo  ,  trepidumque  et  tuta  pelentem 

715  Trux  aper  insequitur  ,  totosque  sub  inguine  dentes 
Abdidit ,  et  fulva  moribundum  stravit  harena . 
Vecta  levi  curru  medias  Cytherea  per  auras 
Chytron  olorinis  nondum  pervenerat  alis : 
Agnovit  longe  gemitum  morientis ,  et  albas 

720  Flexit  aves  illuc  .   utque  aethere  vidit  ab  alto 
Exanimem  inque  suo  iactantem  sanguine  corpus, 
Desiluit ,  pariterque  sinum  pariterque  capillos 
Rupit ,  et  indignis  j^ercussit  pectora  palmis . 
Questaque  cum  fatis  "at  non  tamen  omnia  veslri 


216  OBPHEUS  METAMM . 

725  luris  eriint :'  dixit  'liictus  monimenta  manebunt 
Semper  ,  Adoni ,  mei ;  repetitaque  mortis  imago 
Annua  plangoris  peraget  simulamina  nostri. 
At  cruor  in  florem  mutabitur  .   an  tibi  quondam 
Femineos  artus  in  olentes  vertere  menthas,      f.oM. 

730  Persephone  ,  licuit ,  nobis  Cinyreius  heros 
Invidiae  mutatus  erit  ?"  sic  fata  cruorem 
Nectare  odorato  spargit ;  qui  tactus  ab  illo 
Intumu-it  sic ,  ut  pluvio  perUicida  caelo 
Surgere  buUa  solet .  nec  plena  longior  hora    t.  ciTii. 

735  Facta  mora  est,  cum  flos  de  sanguine  concolor  ortus, 
Qualem ,  quae  lento  celant  sub  cortice  granum , 
Punica  ferre  solent .    brevis  est  tamen  usus  in  illo : 
Namque  male  haerentem  et  nimia  levitate  caducum 
Excutiunt  idem  ,  qui  praestant  nomina  ,  venti .' 


mm  UNDECIMUS . 

Carmine  dum  tali  silvas  a.nimosque  feraruni 
Threicius  vates  et  saxa  sequentia  ducit, 
Ecce  nurus  Ciconum ,  tectae  lymphata  ferinis 
Pectora  velleribus ,  tumuli  de  vertice  cernunt 

6  Orphea  percussis  sociantem  carmina  nervis . 
E  qiiibus  una  ,  leves  iactato  crine  per  auras , 
'En  ,'  ait  'en  hic  est  nostri  contemptor  !'  et  haslam 
Vatis  ApolUnei  vocaUa  misit  in  ora, 
Quae  foUis  praesuta  notam  sine  vuUiere  fecit. 

10  Alterius  telum  lapis  est ,  qui  missus  in  ipso 
Aere  concentu  victus  vocisque  lyraeque  est, 
Ac  veluti  supplex  pro  tam  furiaUbus  ausis 
Ante  pedes  iacuit .   sed  enim  temeraria  crescunt 
BeUa ,  modusque  abut ,  insanaque  regnat  Erinys . 

15  Cunctaque  tela  forent  cantu  mollita  :  sed  ingens 
Clamor  et  infracto  Berecyntia  tibia  cornu 
Tympanaque  et  plausus  et  Bacchei  ululatus 
Obstrepuere  sono  citharae  .  tum  denique  saxa 


X  ,    725— XI  ,    54  .  0BPHED8  217 

Non  exaiiditi  rubueriint  sanguine  vatis . 

20  Ac  primum  attonitas  etiamnum  voce  canenlis 
Innumeras  volucres  anguesque  agmenque  ferarum 
Maenades  Orphci  titulum  rapuere  IriumplU , 
Inde  cruentatis  vertuntur  in  Orphea  dextris 
Et  coeunt  ut  aves ,  si  quando  luce  vagantem 

25  Noctis  avem  cernunt .   structoque  utrimque  theatro 
Ceu  matutina  cervus  periturus  harena 
Praeda  canum   est ,  vatemque  petunt  et  fronde 

virentes 
Coniciunt  Ihyrsos ,  non  haec  in  munera  factos ; 
llae  glaebas  ,  illae  direplos  arbore  ramos, 

30  Pars  torquent  silices  ,   neu  desint  tela  furori, 
Forte  boves  presso  subigebant  vomere  terram, 
Nec  procul  hinc  multo  fructum  sudore  parantes 
Dura  lacertosi  fodiebant  arva  coloni . 
Agmine  qui  viso  fugiunt ,  operisque  relinquunt 

35  Arma  sui  .   vacuosque  iacent  dispersa  per  agros 
Sarculaque  rastrique  graves  longique  ligones . 
Quae  postquam  rapuere  ferae  ,  cornuque  minaces 
Divulsere  boves  ,  ad  vatis  fala  recurrunt , 
Tendentemque  manus  atque  illo  tempore  primum 

40  Irrita  dicentem  nec  quicquam  voce  moventem 

Sacrilegae  perimunt .  perque  os ,  pro  luppiter  !  illud 

Auditum  saxis  intellectumque  ferarum 

Sensibus  in  ventos  anima  exhalata  recessit. 

Te  maestae  volucres ,  Orpheu  ,  te  turba  ferarum , 

45  Te  rigidi  silices  ,  te  carmina  saepe  secutae 
Fleverunt  silvae  :  positis  te  frondibus  arbos 
Tonsa  comam  luxit .   [lacrimis  quoque  flumina  dicunt 
Increvisse  suis  :  obstrusaque  carbasa  pullo 
Naides  et  dryades  passosque  habuere  capilles.] 

60  Membra  iacent  diversa  locis.   caput,  Hebre,  lyramque 
Excipis  :  et  —  mirum  !  —  medio  dum  labitur  amne , 
Flebile  nescio  quid  queritur  lyra  ,  flebile  lingua 
Murmurat  exanimis  ,  respondent  flebile  ripae . 
lamque  mare  inveclae  flumen  populare  rehnquunt, 


218  ORPHEUS  METAMM . 

55  Et  Metliymnaeae  potiuntur  litore  Lesbi . 
Hic  ferus  exi)ositum  peregrinis  anguis  harenis 
Os  petit  et  sparsos  stillanti  rore  capillos . 
Tandem  Phoebus  adest ,  morsusque  inferre  parantem 
Arcet ,  et  in  lapidem  rictus  serpentis  apertos  f •  ciTiu . 

60  Congeiat  et  patulos ,  ut  erant ,  indurat  hiatus . 
Umbra  subit  terras ,  et  quae  loca  viderat  ante , 
Cuncta  recognoscit :  quaerensque  per  arva  piorum 
Invenit  Eurydicen ,  cupidisque  amplectitur  uhiis . 
Hic  modo  coniunctis  spatiantur  passibus  atnbo, 

65  Nunc  praecedentem  sequitur ,  nunc  praevius  anteit , 
Eurydicenque  suam  iam  tuto  respicit  Orpheus . 

Non  inpune  tamen  scehis  hoc  sinit  esse  Lyaeus: 
Amissoque  dolens  sacrorum  vate  suorum, 
Protinus  in  silvis  matres  Edonidas  omnes, 

70  Quae  videre  nefas  ,  torta  radice  hgavit.  f.  cUx. 

[Quippe  pedum  digitos ,  in  quantum  quaeque  secuta  est, 
Traxit ,  et  in  sohdam  detrusit  acumine  terram . 
Utque  suum  laqueis ,  quos  caUidus  abdidit  auceps , 
Crus  ubi  commisit  volucris  ,  sensitque  teneri , 

75  Plangitur ,  ac  trepidans  astringit  vincula  motu ; 
Sic  ,  ut  quaequ-8  solo  defixa  cohaeserat  harum, 
Exsternata  fugam  frustra  temptabat :  at  illam 
Lenta  tenet  radix ,  exsultantemque  coercet . 
Dumque  ubi  sint  digiti ,   dum  pes  ubi ,   quaerit, 

et  ungues, 

80  Aspicit  in  teretes  hgnum  succedere  suras . 
Et  conata  femur  maerenti  plangecfiL^extra, 
Rabora  percussit .  pectus  quoque  robora  fiunt : 
Robora  sunt  umeri :  longos  quoque  bracchia  veros 
Esse  putes  ramos  ,  et  non  fallare  putando .] 

85      Nec  satis  lioc  Baccho  est .  ipsos  quoque  deserit 

agros , 
Cumque  choro  mehore  sui  vineta  TimoU 
Pactolonque  petit ;  quamiis  non  aureus  illo 
Tempore  nec  caris  erat  invidiosus  harenis. 
Hunc  assueta  cohors  satyri  bacchaeque  frequentant: 


XI  ,    56  —  126  .  MIDA8  219 

90  Al  Silenus  abesl .   tiiubantem  annisque  meroque 
RuricoJae  cepere  Pln-yges  ,  vinctumque  coronis 
Ad  regem  diixere  Midan  ,  cui  Thracius  Orpheus 
Orgia  tradidcrat  cum  Cecropio  Eumolpo . 
Qui  simul  agnovit  socium  comitemque  sacrorum, 
»5  llospitis  adventu  festum  geniaUter  egit 

Per  bis  quinque  dies  et  iunctas  ordine  noctes . 
Et  iam  stellarum  sublime  coegerat  agmen 
Lucifer  undecimus  ,  Lydos  cum  laetus  in  agros 
Rex  venit ,  et  iuveni  Silenum  reddit  aUunno . 

100  Iluic  deus  optandi  gratum  ,  sed  inutile  ,  fecit 
Muneris  arbitrium ,  gaudens  altore  recepto . 
Ille ,  male  usurus  donis  ,  ait  'effice  ,  quicquid 
Corpore  contigero ,  fulvum  vertatur  in  aurum  .* 
Annuit  oplatis  ,  nocituraque  munera  solvit 

106  Liber  ,  et  indoluit ,  quod  non  meliora  petisset. 
Laelus  abit  gaudctque  malo  Berecyntius  heros: 
Pollicitique  fidem  tangendo  singula  temptat. 
[Vixque  sibi  credens  ,  non  alta  fronde  virentem] 
Ilice  detraxit  virgam  :  virga  aurea  facta  est .      f •  cix 

110  Tollit  humo  saxum  :  saxum  quoque  palluit  auro. 
Contigit  et  glaebam  :  contactu  glaeba  potenti 
Massa  fit .  arentes  Cereris  decerpsit  aristas : 
Aurea  messis  erat .   demptum  tenet  arbore  pomum : 
Hesperidas  donasse  putes  .   si  postibus  altis 

115  Admovit  digitos  ,  postes  radiare  videntur. 
Ille  etiam  liquidis  palmas  ubi  laverat  undis, 
Unda  fluens  palmis  Danaen  eludere  posset. 
Vix  spes  ipse  suas  animo  capit ,  aurea  fingens 
Omnia  .  gaudenli  mensas  posuere  ministri 

120  Exstructas  dapibus  nec  tostae  frugis  egentes : 
Tum  vero  ,  sive  ille  sua  Cerealia  dextra 
Munera  contigerat ,  Cerealia  dona  rigebant ; 
Sive  dapes  avido  convellere  dente  parabat, 
Lammina  fulva  dapes  ,  admoto  dente ,  premebat 

126  Miscuerat  puris  auctorem  muneris  undis : 
Fusile  per  rictus  aurum  fluitare  videres 


220  MiDAs  METAMM. 

Attonilus  novitate  mali ,  divesque  miserque , 
Effugere  optat  opes  et  quae  modo  voverat ,  odit . 
Copia  nulla  famem  relevat ;  sitis  arida  guttur 

130  Urit ,  et  inviso  meritus  torquetur  ab  auro . 

[Ad  caelumque  manus  et  splendida  bracchia  tollensj 
'Da  veniam  ,  Lenaee  pater  !  peccavimus  ;'  inquit 
*Sed  miserere  ,  prccor ,  speciosoque  eripe  damno  .* 
Mile  deum  numen  Bacchus  peccasse  fatentem 

135  Restituit ,  factique  fide  data  munera  solvit . 
'Neve  male  optato  maneas  circumUtus  auro, 
Vade'  ait  *ad  magnis  vicinum  Sardibus  amnem, 
Perque  iugum  montis  labentibus  ohvius  undis 
Carpe  viam ,  donec  venias  ad  fluminis  ortus ; 

140  Spumigeroque  tuum  fonti ,  qua  plurimus  cxit , 

Siibde  caput ,  corpusque  simul ,  simul  elue  crimen .' 
Rex  iussae  succedit  aquae  .  vis  aurea  tinxit     f .  cixi. 
Flumen  ,  et  humano  de  corpore  cessit  in  amnem . 
[Nunc  quoque  iam  veteris  percepto  semine  venae 

145  Arva  rigent  auro  madidis  pallentia  glaebis .] 
Ille  ,  perosus  opes  ,  silvas  et  rura  colebat , 
Panaque  montanis  habitantem  semper  in  antris. 
Pingue  sed  ingenium  mansit ;  nocituraque ,  ut  ante, 
Rursus  erant  domino  slolidae  praecordia  mentis . 

150  Nam  freta  prospiciens  late  riget  arduus  alto 
Tmolus  in  ascensu  ,  clivoque  extensus  utroque 
Sardibus  hinc  ,  illinc  parvis  finitur  Hypaepis . 
Pan  ibi  dum  teneris  iactat  sua  carmina  nymphis 
Et  leve  cerata  modulatur  harundin^  carmen, 

155  Ausus  Apollineos  prae  se  contemnere  cantus, 
ludice  sub  Tmolo  certamen  venit  ad  inpar . 
Monte  suo  senior  iudex  consedit ,  et  aures 
Liberat  arboribus  ;  quercu  coma  caerula  tantum 
Cingitur  ,  et  pendent  circurn  cava  tempora  glandes . 

160  Isque  deum  pecoris  spectans  'in  iudice'  dixit 
'NuUa  mora  est .'   calamis  agrestibus  insonat  iUe : 
Barbaricoque  Midan  —  aderat  nam  forte  canenti  -— 
Carmine  delenit .  post  hunc  sacer  ora  retorsit 


XI,  127—200.  MiDAS  221 

Tmolus  ad  os  Plioebi ;   vultiim  sua  silva  secuta  est . 

165  iUe  caput  flavum  lauro  Parnaside  vinctus 
Verrit  liumum  Tyrio  saturata  murice  palia : 
Instrictamque  fidem  gemmis  et  dentibus  Indis 
Sustinet  a  laeva  :  tenuit  manus  altera  piectrum . 
Artilicis  status  ipse  fuit  .   tum  stamina  docto 

170  Pollice  sollicilat ,  quorum  dulcedine  captus 
Pana  iubet  Tmolus  citharae  summittere  caimas . 
ludicium  sanctique  placet  sententia  montis 
Omiiibus  .   arguitur  tamen  atque  iniusta  vocatur 
Unius  sermone  Midae  .   nec  Delius  aures 

175  Ilumanam  stolidas  patitur  retinere  figuram:      f.  cixa. 
Sed  traliit  in  spatium  ,  villisque  albentibus  implet, 
Instabilesque  imas  facit  et  dat  posse  moveri . 
Cetera  sunt  hominis  :  partem  damnatur  in  unam , 
Induiturque  aures  lente  gradientis  aselU . 

180  Ille  quidem  celare  cupit ,  [turpique  pudore 
Tempora  purpureis  temptat]  velare  tiaris . 
Sed  soiitus  longos  ferro  resecare  capillos 
Viderat  hoc  famulus  .   qm  cum  nec  prodere  visum 
Dedecus  auderet ,  cupiens  efferre  sub  auras , 

185  IVec  posset  reticere  tamen  ,  secedit ,  humumque 
Effodit ,  et ,  domini  quales  aspexerit  aures , 
Voce  refert  parva ,  terraeque  inmurmurat  haustae ; 
Indiciumqne  suae  vocis  tellure  regesta 
Obruit ,  et  scrobibus  tacitus  discedit  opertis . 

190  Creber  harundinibus  tremulis  ibi  surgere  lucus 
Coepit ,  et ,  ut  primum  pleno  maturuit  anno , 
Prodidit  agricoiam  :  leni  nam  motus  ab  austro 
Obruta  verba  refert,  dominique  coarguit  aures.  f.  cixiu. 
Ultus  abit  Tmolo  ,  liquidumque  per  aera  vectus 

195  Angustum  citra  pontum  NepheIeido5  Helles 
Laomedonteis  Latoius  astitit  arvis . 
Dextera  Sigci ,  Rhoetei  laeva  profundi 
Ara  Panomphaeo  vetus  est  sacrata  Tonanti. 
Inde  novae  primum  moliri  moenia  Troiae 

200  Laomedonta  videt ,  susceptaque  magna  labore 


222  HESioNE  METAMM . 

Crescere  difficili ,  nec  opes  exposcere  parvas : 
Ciimque  tridentigero  tiimidi  genitore  profundi 
Morlalem  induitur  formam  ,  Plirygiaeque  tyranno 
Aedilicat  muros  ,  pactus  pro  moenibus  aurum . 

205  Stabat  opus  :  pretium  rex  inficiatur ,  et  addit , 
Perfidiae  cumulum  ,  falsis  periuria  verbis . 
'Non  inpune  feres*  reetor  maris  inquit :  et  omnes 
Inclinavit  aquas  ad  avarae  litora  Troiae . 
Inque  freti  formam  terras  complevit ,  opesque 

210  Abstulil  agricolis  et  fluctibus  obruit  agros . 

Poena  neque  haec  satis  est :  regis  quoque  fdia  monstro 
Poscitur  aequoreo  .   quam  dura  ad  saxa  revinctam 
Vindicat  Alcides  ,  promissaque  munera  ,  dictos 
Poscit  equos  ;  tantique  operis  mercede  negata 

215  Bis  periura  capit  superatae  moenia  Troiae . 

Nec  pars  militiae ,  Telamon  ,  sine  honore  recessit , 
Hesioneque  data  potitur  .   nam  coniuge  Peleus 
Clarus  erat  diva  .   nec  avi  magis  ille  superbit 
Nomine  ,  quam  soceri ;  siquidem  lovis  esse  nepoti 

220  Contigit  haud  uni ,  coniunx  dea  contigit  uni . 

Namque  senex  Thetidi  Proteus  Mea'  dixerat  ^indae , 
Concipe  .   mater  eris  iuvenis  ,  qui  fortibus  annis 
Acta  patris  vincet  maiorque  vocabitur  illo .' 
Ergo  ,  ne  quicquam  mundus  love  maius  haberet , 

225  Quamvis  haud  tepidos  sub  pectore  senserat  ignes, 
luppiter  aequoreae  Thetidis  conubia  fugit, 
In  suaque  Aeaciden  succedere  vota  nepotem 
lussit  et  amplexus  in  virginis  ire-H^arinae . 
Est  sinus  Haemoniae  curvos  falcatus  in  arcus, 

230  Bracchia  procurrunt :  ubi ,  si  foret  altior  unda, 
Portus  erat ;  summis  inductum  est  aequor  harenis . 
Litus  habet  solidum  ,  quod  nec  vestigia  servet , 
Nec  remoretur  iter ,  nec  opertum  pendeat  alga . 
Myrtea  silva  subest ,  bicoloribus  obsita  bacis . 

235  Est  specus  in  medio  ,  natura  factus ,  an  arte , 
Ambiguum  ;  magis  arte  tamen  :  quo  saepe  venire 
Frenato  delphine  sedens ,  Theti  nuda ,  solebas . 


XI  ,  201—272  .  TUETifl  223 

Illic  te  Peleus ,  ut  somno  vincta  iacebas , 
Occtipat  :  et  quoniam  precibus  lemplata  repugnas, 

240  Vim  parat  ,  innectens  ambobus  colla  lacertis . 

Quod  nisi  venisses  ,  variatis  saepe  (iguris,       f.  eixiv. 
Ad  solitas  artes  ,  auso  foret  llle  potitus . 
Sed  modo  lu  volucris  —  volucrem  tamen  ille  tenebat; 
Nunc  gravis  arbor  eras  :  haerebat  in  arbore  Peleus . 

245  Terlia  forma  fuit  maculosae  tigridis  :   illa 
Territus  Aeacides  a  corpore  bracchia  solvit. 
Usque  deos  pelagi  vino  super  aequora  fuso 
Et  pecoris  fibris  et  fumo  turis  adorat, 
Donec  Carpathius  medio  de  gurgite  vates 

250  'Aeacide  ,'  dixit  'thalamis  poliere  petitis  : 

Tu  modo  ,  cum  rigido  sopila  quiescet  in  antro , 
Ignaram  laqueis  vincloque  innecte  tenaci. 
Nec  te  decipial  centum  mentita  figuras , 
Sed   preme  ,   quicquid   erit ,   dum   quod   fuit  ante , 

reformet  .* 

255  Dixerat  haec  Proteus  et  condidit  aequore  vultum , 
Admisitque  suos  in  verba  novissima  lluctus . 
Pronus  erat  Titan  inclinatoque  tenebat 
Hesperium  temone  fretum  ,  cum  pulchra  relecto 
Nereis  ingreditur  consueta  cubilia  saxo . 

260  Vix  bene  virgineos  Peleus  invaseral  artus , 
Illa  novat  formas  ,  donec  sua  membra  teneri 
Sentit  et  in  partes  diversas  bracchia  tendi . 
Tum  demum  ingemuit :  'neque'  ait  'sine  numine 

vincis , 
Exhibita  estque  Thetis .'  confessam  amplectitur  heros , 

265  El  potitur  votis  ingentique  implet  Achille . 

Felix  et  nato  ,  felix  et  coniuge  Peleus , 

Et  cui ,  si  demas  iugulati  crimina  Phoci , 

Omnia  contigerant .   fraterno  sanguine  sontem 

Expulsumque  domo  patria  Trachinia  tellus 

270  Accipit .  hic  regnum  sine  vi ,  sine  caede  regebat 
Lucifero  genitore  satus  ,  patriumque  nitorem 
Ore  ferens  Ceyx  .  illo  qui  tempore  maestus 


224  PELBU6  METAMM . 

Dissimilisque  sui  fratrem  lugebat  ademptnm. 
Quo  postquam  Aeacides  fessus  curaque  viaque 

275  Venit ,  et  intravit  paucis  comitantibus  urbem , 
Quosque  greges  pecorum,   quae  secum  armenta 

trahebal , 
Haud  procul  a  muris  sub  opaca  valle  reliquit, 
Copia  cum  facta  est  adeundi  prima  tyranni, 
Velamenta  manu  praetendens  supplice ,  qui  sit, 

280  Quoque  satus  ,  memorat .  tantum  sua  crimina  celat, 
Mentiturque  fugae  causam  ;  petit ,  urbe  vel  agro 
Se  iuvet .  hunc  contra  placido  Trachinius  ore 
Talibus  alloquitur  :  *mediae  quoque  commoda  plebi 
Nostra  patent ,  Peleu  ,  nec  inhospita  regna  tenemus . 

285  Adicis  huic  animo  momenta  potentia ,  clarum 

Nomen  avumque  lovem  .  ne  tempora  perde  precando : 
Quod  petis ,  omne  feres .  tuaque  haec  pro  parte  vocato , 
Qualiacumque  vides  .  utinam  mehora  videres !' 
Et  flebat .  moveat  tantos  quae  causa  dolores , 

290  Peleusque  comitesque  rogant .  quibus  ille  profatur : 
*Forsitan  hanc  volucrem ,  rapto  quae  vivit  et  omnes 
Terret  aves ,  semper  pennas  habuisse  putetis . 
[Vir  fuit .   et  tanta  est  animi  constantia ,  quantum] 
Frater  erat  belloque  ferox  ad  vimque  paratus, 

295  Nomine  Daedalion ,  illo  genitore  creatus , 
Qui  vocat  auroram  caeloque  novissimus  exit. 
Culta  mihi  pax  est ,  pacis  mihl  cura  tenendae 
Coniugiique  fuit :  fratri  fera  bella  placebant . 
Illius  virtus  reges  gentesque  subegk, 

300  Quae  nunc  Thisbaeas  agitat  mutata  columbas . 
Nata  erat  huic  Chione  ,  quae  dotatissima  forma 
Mille  procos  habuit ,  bis  septem  nubilis  annis . 
Forte  revertentes  Phoebus  Maiaque  creatus, 
Ille  suis  Delphis ,  hic  vertice  Cylleneo , 

306  Videre  hanc  pariter ,  pariter  ti  axere  calorem . 
Spem  veneris  differt  in  tempora  noctis  Apollo: 
Non  fert  ille  moras ,  virgaque  movente  soporem 
Virginis  os  tangit .  tactu  iacet  illa  potenti , 


XI  ,    273—345  .  DAEDALION  225 

Vinique  dei  patiliir  .   nox  caeliim  sparserat  astris: 

810  Piioebus  anum  simulat ,   praereptaque  gaudia  sumil . 
Ut  sua  malurus  complevit  tempora  venter, 
AHpedis  de  stirpe  dei  versuta  propago 
Nascilur  ,  Aulolycus ,  furtum  ingeniosus  ad  onine ; 
Candida  de  nigris  et  de  candenlibus  alra 

315  Qui  facere  adsuerat ,  patriae  non  degener  artis . 
Nascitur  e  Plioebo  —  namque  est  enixa  gemellos  — 
Carmine  vocali  ciarus  citharaque  Philammon . 
Quid  peperisse  duos  et  dis  placuisse  duobus 
Et  forti  genitore  et  progenitore  comanti 

320  Esse  satam  prodest  ?  an  obest  quoque  gloria  multis  ? 
Obfuit  huic  certe  .   quae  se  praeferre  Dianae 
Sustinuit ,  faciemque  deae  culpavit .   at  illi 
Ira  ferox  mota  est,  "factis'  que  'placebimus"  inquit. 
Nec  mora  ,  curva^Ht  cornu  ,  nervoque  sagittam 

325  Inpulit ,  et  merilam  traiecH  harundine  linguam . 
Lingua  tacet,  nec  vox  temptataque  verba  sequuntur; 
Conantemque  loqui  cum  sanguine  vita  reliquit. 
Quam  miser  amplexans  ego  tum  patruoque  dolorem 
Corde  tuli ,  fratrique  pio  solacia  misi ; 

330  Quae  pater  haud  aliter,  quam  cautes  murmura  ponti 
Accipit ,  et  nalam  delamentatur  ademptam : 
Ut  vero  ardentem  vidit,  [qiiater  impetus  illi 
In  medios  fuit  ire  rogos  ;  quater  inde  repulsus 
Concita  membra  fugae  mandat ,  similisque  iuvenco 

335  Spicula  crabronum  pressa  cervice  gerenti, 

Qua  via  nulla  ,  ruit .   iam  tum  mihi  currere  visus 
PIus  Iiomine  est ,  alasque  pedes  sumpsisse  putares. 
Effugit  ergo  omnes ,  veloxque  cupidine  leti 
Vertice  Parnasi  potitur.j  miseratus  Apolk), 

340  Cum  se  Daedalion  saxo  misisset  ab  alto , 

Fecit  avem  et  subilis  pendentem  sustulit  aIis,^oixv, 
Oraque  adunca  dedit ,  curvos  dedit  unguibus  hamos , 
Virtutem  antiquam  ,  maiores  corpore  vires . 
Et  nunc  accipiter ,  nulli  satis  aequus  ,  in  omnes 

345  Saevit  aves ,  aliisque  dolens  fit  causa  dolendi .' 
oviD.  n.        '  15 


226  PELEU8  METAMM . 

Qiiae  dum  Lucifero  genitus  miraciUa  narrac 
De  consorte  suo ,  cursu  festinus  aiilielo 
Advolat  armenti  custos  Phoceus  Anetor, 
Et  'Peleu  ,  Peieu  !  magnae  tibi  nunlius  adsum 

350  Cladis'  ait .   quodcumque  ferat ,  iubet  edere  Peleus . 
Pendet  et  ipse  metu  trepidi  Trachinius  oris . 
liie  refert :  'fessos  ad  Utora  curva  iu-vencos 
Appuleram ,  medio  cum  Sol  altissimus  orbe 
Taiitura  respiceret ,  quantum  superesse  videret; 

355  Parsque  boum  fulvis  genua  inclinarat  harenis, 
Latarumque  iacens  campos  spectabat  aquarum, 
Pars  gradibus  tardis  iiluc  errabat  et  illuc, 
Nant  alii  celsoqu«  instant  super  aeqiiora  collo . 
Templa  mari   siibsunt  nec '  marmore  dara  nec  auro ,     | 

360  Sed  trabibus  densis  lucoque  umbrosa  vetusto :  ^ 

Nereides  Nereusque  tenent ;  hos  navita  ponti 
Edidit  esse  deos  ,  dum  retia  Utore  siccat . 
luncta  palus  huic  est ,  densis  obsessa  salictis ,  I 

Quam  restagnanlis  fecit  maris  unda  paludem .  ' 

365  Inde  fragore  gravi  strepitus  loca  proxima  terret ; 
Belua  vasta ,  lupus  mucisque  paluslribus  exit 
Oblitus  et  spumis ,  exspersus  sanguine  rictus 
Fulmineos  ,  rubra  suflusus  lumina  flarama . 
Qui  quamquam  saevit  pariter  rabieque  fameque, 

370  Acrior  est  rabie  .  neque  enira  ieiunia  curat 
Caede  boum  diramque  famera  finire  ,  sed  orane 
Vulnerat  armentum  ,  sternitque  hostiliter  omne . 
Pars  quoque  de  nobis  funesto  saiicia  morsu, 
Dum  defensanTus  ,  leto  est  data  .   sanguine  litus 

375  Undaque  prima  rubet  demugitaeque  }>aludes, 

Sed  mora  damnosa  est ,  nec  res  dubitare  remittit . 
Dum  superest  aUquid  ,  cuncti  coeamus ,  et  arma , 
Arma  capessamus  ,  coniunctaque  tela  feramus .' 
Dixerat  agrestis  .   nec  Pdea  darana  raovebant : 

380  Sed ,  memor  admissi ,  Nereida  coIUgit  orbam 
Damna  sua  inferias  extincto  mittere  Phoco.  . 
Induere  arraa  vu'os  violentaque  sumere  tela 


XI,    346  —  419.  PSAMATHE  227 

Rex  iubet  Oetaeus  ;  cum  quis  simul  ipse  parabat 
Ire  .   sed  Alcyone  coniutix  excita  tunuiltu 

885  Prosilit ,  et ,  nondum  totos  oruata  capillos, 
Disicit  hos  ipsos  ,  coiIo(pie  infusa  niariti , 
Praestet  ut  auxilium  sine  se  ,  verbistpie  precatur 
Et  lacrimis  ,  animasque  duas  ut  servet  in  una . 
Aeacides  illi :  'pulchros  ,  regina  ,  piosque 

390  Pone  metus  .   plena  est  promissi  gratia  veslri . 

Non  placet  arma  mihi  contra  nova  monstra  moveri: 
IVumen  adorandum  pelagi  fest .'   erat  ardua  turris 
Arce  loci  summa  ,  fessis  lux  grata  carinis . 
Ascendunt  illuc  ,  stratosque  in  litore  tauros 

S95  Cum  gemitu  aspiciunt ,  vastatoremque  cruento 
Ore  ferum  ,  longos  infectum  sanguine  villos . 
Inde  manus  tendens  in  aperti  litora  ponti, 
Caeruleam  Peleus  Psamathen  ,  ut  finiat  iram , 
Orat ,  opemque  ferat  .   nec  vocibus  illa  roganlis 

400  Flectitur  Aeacidae  :  Thetis  hanc  pro  coniuge  snpplex 
Accepit  veniam  .    sed  enim  revocatus  in  acri 
Caede  lupus  perstat ,  dulcedine  sanguinis  asper ; 
Donec  inhaerentem  lacerae  cervice  iuvencae 
Marmore  mutavit .   corpus  praeterque  colorem  t.  cUvi. 

405  Omnia  servavit :  lapidis  color  indicat ,  illum 
lam  non  esse  lupum  ,  iam  non  debere  timeri . 
Nec  tamen  hac  profugum  consistere  Pelea  terra 
Fata  sinunt :  Magnetas  adit  vagus  exul ,  et  illic 
Sunrit  ab  Haemonio  purgamina  caedis  Acaslo . 

410      Interea  fratrisque  sui  fratremque  secutis 
Anxia  prodigiis  turbalus  pectora  Ceyx, 
Consulat  ut  sacras  ,  hominum  oblectamina  ,  sortes , 
Ad  Clarium  parat  ire  deum  .   nam  templa  profanws 
Invia  cum  Phlegyis  faciebat  Delphica  Phorbas . 

ii5  Consilii  tamen  ante  sui ,  fidissima  ,  cerlam 
Te  facit ,  Alcyone  .    cui  protinus  intinia  frigus 
Ossa  receperunt ,  buxoque  simiUimus  ora 
Pallor  obit ,  lacrimisque  genae  maduere  profusis . 
Ter  conata  loqui  ter  fletibus  ora  rigavit, 

15* 


228  ALCYONE  METAMM . 

420  Singultuque  pias  interrumpente  querellas 

'Quae  mea  culpa  tuam  ,'  dixit  'carissime  ,  mentem 
Vertit  ?  ubi  est ,  quae  cura  mei  prior  esse  solebat  V 
lam  potes  Alcyone  securus  abesse  relicta  ? 
lam  via  longa  placet  ?  iam  sum  tibi  carior  absens  ? 

425  At ,  puto  ,  per  terras  iter  est ,  tantumque  dolebo , 
Non  etiam  metuam  ,  curaeque  timore  carebunt . 
Aequora  me  terrent  et  ponti  tristis  imago, 
Et  laceras  nuper  tabulas  in  litore  vidi, 
Et  saepe  in  tumulis  sine  corpore  nomina  legi. 

430  Neve  tuum  fallax  animum  flducia  tangat , 

Quod  socer  Hippotades  tibi  sit ,  qui  carcere  fortes 
Contineat  ventos ,  et ,  cum  velit ,  aequora  placet. 
Cum  semel  emissi  tenuerunt  aequora  venti, 
Nil  illis  vetitum  est ,  incommendataque  tellus 

435  Omnis ,  et  omne  fretum  .   caeli  quoque  nubila  vexant 
Excutiuntque  feris  rutilos  concursibus  ignes. 
Quo  magis  hos  novi ,  —  nam  novi  et  saepe  paterna 
Parva  domo  vidi  —  magis  hoc  reor  esse  timendos . 
Quod  tua  si  flecti  precibus  sententia  nullis, 

440  Care  ,  potest ,  coniunx  ,  nimiumque  es  certus  eundi , 
Me  quoque  tolle  simul  .   certe  iactabimur  una , 
Nec  nisi  quae  patiar  ,  metuam  ;  pariterque  feremus , 
Quicquid  erit ;  pariter  super  aequora  lata  feremur .' 
Talibus  Aeolidis  dictis  lacrimisque  movetur 

445  Sidereus  coniunx  :  neqiie  enim  minor  ignis  in  ipso  est . 
Sed  neque  propositos  pelagi  dimittere  cursus, 
Nec  vult  Alcyonen  in  partem  adhtbfire  pericli; 
Multaque  respondit  timidum  solantia  pectus , 
Non  tamen  idcirco  causam  probat .   addidit  illis 

450  Hoc  quoque  lenimen  ,  quo  solo  flexit  amantem : 
'Longa  quidem .  est  nobis  omnis  mora  :  sed  tibi  iuro 
Per  patrios  ignes ,  si  me  modo  fata  remittent , 
Ante  reversurum ,  quam  luna  bis  impleat  orbem .' 
His  ubi  promissis  spes  est  admota  recursus, 

455  Protinus  eductam  navalibus  aequore  tingui , 
Aptarique  suis  pinum  iubet  armamentis . 


XI ,  .420—493 .  CEYX  229 

Qiia  rursiis  visa  ,  veluti  praesaga  futurl , 
Horruit  Alcyone  lacrimasque  emisit  oborlas, 
Amplexusque  dedit ,  tristique  miserrima  tandem 

460  Ore  'vale'  dixit ,  collapsaque  corpore  toto  est . 
Ast  iuvenes  ,  quaerente  moras  Ceyce  ,  reducunt 
Ordinibus  gemini«  ad  fortia  pectora  remos, 
Aequalique  ictu  scindunt  freta  .   sustulit  illa 
Umentes  oculos  ,  stantemque  in  puppe  recurva 

465  Concussaque  manu  dantem  sibi  signa  marilum 
Prima  videt  redditque  notas  :  ubi  terra  recessiL 
Longius  ,  atque  oculi  nequeunt  cognoscere  vultus, 
Dura  licet ,  insequitur  fugientem  lumine  pinum : 
Ilaec  quoque  ut  haud  poterat,  spatio  summota,  videri, 

470  Vela  tamen  spectat  summo  fluitantia  malo . 
Ut  nec  vela  videt ,  vacuum  petit  anxia  lectum , 
Seque  toro  ponit .   renovat  lectusque  locusque 
Alcyonae  lacrimas  ,  et  quae  pars  ,  admonet ,  absit . 
Portibus  exierant ,  et  moverat  aura  rudentes : 

475  Obvertit  lateri  pendentes  navita  remos , 

Cornuaque  in  summa  locat  arbore  ,  totaque  malo 
Carbasa  deducit  venientesque  accipit  auras . 
Aut  minus ,  aut  certe  medium  non  amplius  aequor 
Puppe  secabatur ,  longeque  erat  utraque  tellus , 

480  Cum  mare  sub  noctem  tumidis  albescere  coepit 
Fluctibus  et  praeceps  spirare  valentius  eurus . 
'Ardua  iandudum  demittite  cornua ,'  rector 
Clamat  'et  antemnis  totum  subnectite  velum .' 
Hic  iubet :  impediunt  adversae  iussa  procellae, 

485  Nec  sinii  audiri  vocem  fragor  aequoris  ullam . 
Sponte  tamen  properant  alii  subducere  remos , 
Pars  munire  latus ,  pars  venlis  vela  negare : 
Egerit  hic  fluctus  ,  aequorque  refundit  in  aequor, 
Ihc  rapit  antemnas  ,   quae  dum  sine  lege  geruntur, 

490  Aspera  crescit  hiems  ,  omnique  e  parte  feroces 
Bella  gerunt  venti  fretaque  indignantia  miscent. 
Ipse  pavet ,  nec  se  ,  qui  sit  status  ,  ipse  fatetur 
Scire  ratis  rector ,  nec  quid  iubeatve  ,  vetetve : 


230  CEYX  METAMM . 

Tanta  mali  moles  ,  tantoqiie  potentior  arte  est . 

195  [Quippe  sonant  clamore  viri ,  stridore  riidentes , 
Undarum  inciirsu  gravis  unda  ,  tonitribus  aether .] 
Fluctibus  erigitur  caelumque  aequare  videtur 
Pontiis  ,  et  inductas  aspergine  tangere  nubes ; 
[Et  modo  ,  cum  fulvas  ex  imo  verrit  arenas , 

500  Concolor  est  illis  ,  Stygia  modo  nigrior  unda :] 
Sternitur  interdum  ,  spumisque  sonantibus  albet . 
Ipsa  quoque  his  agitur  vicibus  Trachinia  puppis: 
Et  nunc  suJjlimis  vehiti  de  vertice  montis 
Despicere  in  valles  imumque  Acheron.t*a  videtur : 

605  Nunc  ,  ubi  demissam  curvum  cu'cumstetit  aequor , 
Suspicere  inferno  summum  de  gurgite  caelum. 
Saepe  dat  ingentem  fliictu  latus  Lcta  fragorem, 
Nec  levius  pulsata  sonat ,  quam  ferreus  olim 
Cum  laceras  aries  ballistave  concutit  arces. 

510  [Utque  solent  sumptis  incursu  viribus  ire 
Pectore  in  arma  feri  protentaque  tela  leones: 
Sic  ubi  se  ventis  admiserat  unda  coortis, 
Ibat  in  arma  ratis  ,  mulloque  erat  altior  illis .] 
lamque  labant  cunei ,  spoliataque  tegmine  cerae 

615  Rima  patet ,  praebetque  viam  letalibus  undis . 
Ecce  cadunt  largi  resolutis  nubibus  imbres, 
[Inque  fretum  credas  totum  descendere  caelum, 
Inque  plagas  caeli  tumefactum  ascendere  pontum. 
Vela  madent  nimbis  ,  et  cum  caelestibus  undis] 

520  Aequoreae  miscentur  aquae  .   caret  ignibus  aether , 
Caecaque  nox  premitur  tenebrisTriemisque  suisque . 
Discutiunt  tamen  has  praebentque  micantia  lumen 
Fulmina  :  fulmineis  ardescunt  ignibus  undae . 
Dat  quoque  iam  saltus  intra  cava  texta  carinae 

525  Fluctus  :  et  ut  miles  ,  numero  praestantior  omni , 
Cum  saepe  adsiluit  defensae  moenibus  urbis, 
Spe  potitur  tandem ,  iaudisque  accensus  amore 
Inter  mille  viros  murum  tamen  occupat  unus: 
Sic  ubi  pulsarunt  noviens  latera  ardua  fluctus, 

530  Vastius  insurgens  d^cimae  ruit  impetus  undae, 


XI,  494—566.  CBYX  231 

Nec  prius  absistit  fessam  obpugnare  carinam, 
Quam  velut  in  captae  descendat  moenia  navis . 
[Pars  igilur  temptabat  adhuc  invadere  pinum,] 
Pars  maris  intus  erat .    trepidant  haud  secius  omnes, 

635  Quam  solet  urbs  ,  aHis  murum  fodientibus  extra 
Atque  aliis  murum  ,  Irepidare  ,  tenentibus  intus . 
Deficit  ars  ,  animique  cadunt  :  totidemque  videntur , 
Quol  veniant  (luctus ,  ruere  atque  irrumpere  mortes . 
Non  tenet  liic  lacrimas ;  slupet  hic ;  vocat  ille  bealos , 

540  Kunera  quos  maneant  ;  liic  votis  numen  adorat , 
Bracchiaque  ad  caekim,  quod  non  videt,  irrita  tollens 
Poscit  opem  :  subeunt  ilU  fratresque  parensque , 
Huic   cum   pignoribus  domus ,  et  quod   cuique 

reiictum  est . 
Alcyone  Ceyca  movet ;  Ceycis  in  ore 

545  .\ulla  nisi  Alcyone  est :  et  cum  desideret  unam, 
Gaudet  abesse  tamen  .   patriae  quoque  vellet  ad  oras 
Respicere  ,  inque  domum  supremos  vertere  vultus : 
Verum  ubi  sit ,  nescit  ;  tanta  vertigine  pontus 
Fervet ,  et  inducta  piceis  e  nubibus  umbra 

550  Omne  latet  caelum  ,  duplicataque  noctis  imago  est. 
Frangitur  incursu  nimbosi  turbinis  arbor; 
Frangitur  et  regimen  :  spoliisque  animosa  superstes 
Unda  ,  velut  victrix  ,  sinuataque  despicit  undas : 
Nec  levius  ,  quam  siquis  Athon  Pindumve  revulsos 

555  Sede  sua  totos  in  apertum  everterit  aequor  , 
Praecipitata  cadit ,  pariterque  et  pondere  et  ictu 
Mergit  in  ima  ratem  ,  cum  qua  pars  magna  virorum 
Gurgite  pressa  gravi  neque  in  aera  reddita  fato 
Functa  suo  est .   alii  partes  et  membra  carinae 

560  Trunca  tenent.  lenet  ipse  manu,  qua  sceptra  solebat, 
Fragmina  navigii  Ceyx  ,  socerumque  patremque 
Invocat  heu  !  frustra  .   sed  plurima  nantis  in  ore 
Alcyone  coniunx  .   illam  meminitque  refertque ; 
Illius  ante  oculos  ut  agant  sua  corpora  fluctus, 

565  Optat ,  et  exanimis  manibus  lumuletur  amicis . 

Dum  natat ,  absentem  ,  quotiens  sinit  liiscere  lluctus . 


232  iiLcvoNE  METAMM . 

Nominat  Alcyonen  ,  ipsisque  inmiirmurat  undis . 
Ecce  super  medios  fluclus  niger  arcus  aquarum 
Frangilur ,  et  rupta  mersum  caput  obruit  unda . 

670  Lucifer  obscurus  ,  nec  quem  cognoscere  posses , 
lila  luce  fuit :  quoniamque  excedere  caelo 
Non  licuit ,  densis  texit  sua  nubibus  ora . 
Aeolis  interea  tantorum  ignara  malorum 
Dinumerat  noctes  :  et  iam ,  quas  induat  ille , 

575  Festinat  vestes  ,  iam  quas  ,  ubi  venerit  ille , 
Ipsa  gerat ,  reditusque  sibi  promittit  inanes . 
Omnibus  illa  quidem  superis  pia  tura  ferebat: 
Ante  tamen  cunctos  lurionis  templa  colebat, 
Proque  viro  ,  qui  nullus  erat ,  veniebat  ad  aras , 

580  Utque  foret  sospes  coniunx  suus  ,  utque  rediret , 
Optabat ,  nullamque  sibi  praeferret .   at  illi 
Hoc  de  tot  votis  poterat  contingere  solum . 

At  dea  non  ultra  pro  functo  morte  rogari 
Sustinet ;  utque  manus  funestas  ^rceat  aris,    . 

585  'Iri ,  meae*  dixit  'fidissima  nuntia  vocis , 
Vise  soporiferam  Somni  velociter  aulam, 
Exstinctique  iube  Ceycis  imagine  mittat 
Somnia  ad  Alcyonen  veros  narrantia  casus  * 
Dixerat :  induitur  velamina  mille  colorum 

590  Iris ,  et  arcuato  caelum  curvamine  signans 
Tecta  petit  iussi  sub  nube  latentia  regis . 

Est  prope  Cimmerios  longo  spelunca  recessu, 
Mons  cavus  ,  ignavi  domus  et  penetralia  Somni : 
Quo  numquam  radiis  oriens  mediusV»  cadensve 

695  Phoebus  adire  potest .   nebulae  caligine  mixtae 
Exhalantur  humo  dubiaeque  crepuscula  lucis. 
Non  vigil  ales  ibi  cristati  cantibus  oris 
Evocat  Auroram ,  nec  voce  silentia  rumpunt 
SoUicitive  canes  canibusve  sagacior  anser . 

600  Non  fera ,  non  pecudes  ,  non  moti  flamine  rami , 
Humanaeve  sonum  reddunt  convicia  linguae . 
Muta  quies  habitat .   saxo  tamen  exit  ab  imo 
Rivus  aquae  Lethes  ,  per  quem  cum  murmure  labens 


XI  ,  567—640  .  soifNUs  233 

Invitat  somnos  crepitantibus  unda  lapillis . 

605  Ante  fores  antri  fecunda  papdvera  florent 

Iiinumeracque  herbae  ,  quarum  de  iacte  soporera 
Nox  legil  et  spargit  per  opacas  umida  terras . 
lanua  ,  ne  verso  stridores  cardine  reddat , 
Nulla  domo  tota  ;  custos  in  limine  nullus . 

610  Al  medio  torus  est  ebeno  sublimis  in  anlro, 

—  Piumeus  ,  unicolor  ,  pullo  velamine  tectus ; 
Quo  cubat  ipse  deus  membris  languore  solutis . 
Ilunc  circa  passim  varias  imitanlia  formas 
Somnia  vana  iacent  tolidem ,  quot  messis  aristas, 

615  Silva  gerit  frondes  ,  eiectas  litus  harenas.    * 
Quo  simul  intravit ,  manibusque  obstantia  virgo 
Somnia  dimovit ,  vestis  fulgore  reluxit 
Sacra  domus  :  tardaque  deus  gravitate  iacentes 
Vix  ociilos  tollens  ,  iterumque  iterumque  rdabens 

620  Summaque  percutiens  nutanti  pectora  mento , 
Excussit  tandem  sibi  se  ,  cubitoque  levalus, 
Quid  veniat ,  —  cognovit  enim  —  scitatur  .   at  illa : 
'Somne,  quies  rerum,  placidissime ,  Somne,  denrum, 
Pax  animi ,  quem  cura  fugit ,  qui  corpora  duris 

625  Fessa  ministeriis  mulces  reparasque  labori ! 
Somnia ,  quae  veras  aequent  imitamine  formas , 
Herculea  Trachine  iube  sub  imagine  regis 
Alcyonen  adeant ,  simulacraque  naufraga  fingant . 
Imperat  hoc  luno .'   postquam  mandala  peregit, 

630  Iris  abit :  neque  enim  ulterius  tolerare  vaporis 
Vim  poterat ,  labique  ut  somnum  sensit  in  artus , 
Effugit ,  et  remeat  per  quos  modo  venerat  arcus , 

At  pater  e  populo  natorum  mille  suorum 
Excitat  artificem  simulatoremque  figurae 

635  Morphea  .   non  illo  iussos  sollertius  alter 

Exprimit  incessus  vullumque  sonumque  loquendi ; 
Adicit  et  vestes  et  consuetissima  cuique 
Verba  .   sed  hic  solos  honunes  imitatur  .   at  alter 
Fit  fera  ,  fit  volucris  ,  fit  longo  corpore  serpens . 

640  Hunc  Icelon  superi ,  mortale  Phobelora  vulgus 


234  ALcyoNB  METAMM . 

Nominat .  est  etiam  diversae  tertius  artis 
Phantasos  ;   ille   in  humum  saxumque  undamqiie 

trabemque , 
Quaeque  vacant  anima  fallaciter  omnia  transit. 
Regihiis  hi  ducibusque  suos  ostendere  vultus 

645  Nocte  solent ,  populos  alii  plebemque  pererrant . 
Praeterit  hos  senior ,  cunctisque  e  fratribus  unimi 
Morphea ,  qui  peragat  Thaumantidos  edita ,  Somnus 
Eligit :  et  rursus  moUi  languore  solutus 
Deposuitque  caput ,  stratoque  recondidit  alto . 

650  Ille  volat  nullos  strepitus  facientibus  alis 

Per  tenebras ,  intraque  morae  breve  tempus  in  urbem 
Pervenit  Haemoniam  ;  positisque  e  corpore  pennis 
In  faciem  Ceycis  abit ,  simiptaque  ligura         f.  obcvii. 
Luridus  ,  exanimi  similis  ,  sine  vestibus  ullis , 

655  Coniugis  ante  torum  miserae  stetit .  uda  videtur 
Barba  viri ,  madidisque  gravis  fluere  unda  capillis . 
Tum  lecto  incumbens  ,  fletu  super  ora  refuso , 
Haec  ait :  'agnoscis  Ceyca  ,  miserrima  coniunx  ? 
An  mea  mutata  est  facies  nece  ?  respice^  nosces , 

660  Inveniesque  tuo  pro  coniuge  coniugis  umbram . 
Nil  opis  ,  Alcyone  ,  nobis  tua  vota  tulerunt : 
Occidimus  .   falso  tibi  me  promittere  noli . 
Nubilus  Aegaeo  deprendit  in  aequore  navem 
Auster ,  et  ingenti  iactatam  flamine  solvit : 

665  Oraque  nostra ,  tuum  frustra  clamantia  nomen , 
Implerunt  fluctus  .   non  haec  tibi  nuntiat  auctor 
Ambiguus  ,  non  ista  vagis  rumoribus^audis : 
Ipse  ego  fata  tibi  praesens  mea  naufragus  edo. 
Surge,  age,  da  lacrimas,  lugubriaque  indue,  nec  me 

670  Indeploratnm  sub  inania  Tartara  mitte .' 

Adicit  Iiis  vocem  Morpheus ,  quam  coniugis  illa 
Crederet  esse  sui .   fletus  quoque  fundere  veros 
Visus  erat ,  gestumque  manus  Ceycis  habebat . 
Ingemit  Alcyone  lacrimans ,  movet  atque  lacertos 

675  Per  somnum  ,  corpusque  petens  amplectitur  auras ; 
Exclamatque  'mane  !  quo  te  rapis  ?  ibimus  una  / 


XI,    641  —  713.  ALCYONK  235 

Voce  sua  specieque  viri  turbata  soporem 
Exculit :  et  primo  ,  si  sit ,  circumspicit  illic, 
Qiii  modo  visus  erat .   nam  moli  voc?  miuistri 

680  Intulerant  iumen  .   postquam  non  invenit  usquam, 
Percutit  ora  manu  ,  laniatque  a  pectore  vest«s, 
Pectoraque  ipsa  ferit .   nec  crines  solvere  curat; 
Scindit ,  et  altrici ,  quae  luctus  causa  ,  roganti 
'NuUa  est  Alcyone  ,  nulia  est :'  ait  'occidit  una 

685  Cum  Ceyce  suo  .   solantia  lollite  verba  ! 

Naufragus  interiit  .   vidi  agnovique  ,  manusque 
Ad  discedentem  ,  cupiens  retinere  ,  tetendi . 
Umbra  fuit .   sed  et  umbra  tamen  manifesta  virique 
Vera  mei  .   non  ille  quidem ,  si  quaeris ,  habebat 

690  Adsuetos  vultus  ,  nec  quo  prius  ,  ore  nitebat . 
Pallentem  uudumque  et  adhuc  umente  capillo 
Infelix  vidi  .   stetit  hoc  miserabilis  ipso 
Ecce  loco'  —  et  quaerit,  vestigia  siqua  supersint. 
'Hoc  erat ,  hoc ,  animo  quod  divinante  timebam , 

695  Et  ne  ,  me  fugiens  ,  ventos  sequerere  ,  rogabam . 
At  certe  vellem  ,  quoniam  periturus  abibas , 
Me  quoque  duxisses  .  multum  fuit  utile  tecum 
Ire  mihi .   neque  enim  de  vitae  lempore  quicqiiam 
Non  simul  egissem  ,  nec  mors  discrete  fuisset . 

700  Nunc  absens  perii ,  iactor  quoque  fluctibus  absens, 
Et  sine  te  me  pontus  habet .   crudelior  ipso 
Sit  mihi  mens  pelago  ,  si  vitam  ducere  nitar 
Longius  ,  et  tanlo  pugnem  superesse  dolori . 
Sed  neque  pugnabo  ,  nec  te ,  miserande ,  reUnquam ; 

705  Et  tibi  nunc  saltem  veniam  comes  .  inque  sepulchro 
Si  non  urna  ,  tamen  iunget  nos  littera  :  si  non 
Ossibus  ossa  meis ,  at  nomen  nomine  tangam  .* 
Plura  dolor  prohihet ,  verboque  intervcnit  omni 
Plangor ,  et  attonito  gemitus  e  corde  trahuntur . 

710  Mane  erat .   egreditur  tectis  ad  litus  ,  et  iilum 
Maesta  locum  repetit ,  de  quo  spectarat  euntem . 
[Dumque  moratur  ibi,  dumque  *hic  retinacula  sciJvit, 
Hoc  milii  discedens  dedit  oscula  Htore'  dixitj 


236  HALCYONES  METAMM  . 

[Qiiae  dum  tota  locis  reminiscitur  acta ,  fretumque] 

715  Prospicit :  in  liquida  ,  spatio  distante  ,  tuetur 

Nescio  quid  quasi  corpus ,  aqua .  primoque ,  quid  illud 
Esset,  erat  duiuum .  postquam  paulum  appulit  unda, 
Et ,  quamvis  aberat ,  corpus  tamen  esse  liquebat , 
Qui  foret,  ignorans,  quia  naufragus,  omine  mota  est, 

720  Et ,  tamquam  ignoto  lacrimam  daret ,  'heu  !  miser ,' 

inquil 
'Quisquis  es,  et  siqua  est  coniunx  tibi!'  fluctibus  actum 
Fit  propius  corpus  .   quod  quo  magis  illa  tuetur, 
Hoc  minus  et  minus  est  mentis  .    iam  iamque 

propinquae 
Admotum  terrae  ,  iam  quod  cognoscere  posset , 

725  Cernit :  erat  coniunx  .   'ille  est !'  exclamat ,  et  una 
Ora  comas  vestem  lacerat ,  tendefnsque  trementes 
Ad  Ceyca  manus  'sic  ,  o  carissime  coniunx , 
Sic  ad  me  ,  miserande  ,  redis  ?'  ait .   adiacet  undis 
Facta  manu  moles  ,  quae  primas  aequoris  iras 

730  Frangit  et  incursus  quae  praedelassat  aquarum . 
Insilit  huc.  mirumque  fuit  potuisse  ?  volabat,  f.  cUviii. 
Percutiensque  levem  modo  natis  aera  pennis, 
Stringebat  summas  ales  miserabilis  undas, 
Dumque  volat ,  maesto  similem  plenumque  querellae 

735  Ora  dedere  sonum  tenui  crepitantia  rostro . 
Ut  vero  tetigit  mutum  et  sine  sanguine  corpus, 
Dilectos  artus  amplexa  recentibus  alis, 
Frigida  nequiquam  duro  dedit  oscula  rostro . 
Senserit  hoc  Ceyx  ,  an  vultum  motiblts^  unda^ 

740  ToII-ere  sit  visus  ,  populus  dubitabat .   at  ille 

Senserat .   et  tandem  ,  superis  miserantibus  ,  ambo 
Alite  mutantur  .   fatis  obnoxius  isdem  f.  cixix. 

Tunc  quoque  mansit  amor ,  nec  coniugiale  solutum 
Foedus  in  alitibus  .   coeunt ,  fiuntque  parentes: 

745  Perque  dies  placidos  hiberno  tempore  septem 
Incubat  Alcyone  pendentibus  aequore  nidis . 
Tunc  iacet  unda  maris  .  ventos  custodit  et  arc.et 
Aeolus  egressu  ,  praestatque  nepotibus  aequor . 


XI,    714  —  786.  AK8ACLS  237 

IIos  aliquis  senior  iunctim  freta  lata  volantes 

760  Spcclat ,  et  ad  tiiujm  servatos  laudat  amores . 

Proximus,  aut  idem,  si  fors  tulit,  Miic  quoque,'  dixil 
*Quem  mare  carpentem  subslrictaque  crura  gerenlem 
Aspicis,' —  ostendens  spatiosum  in  guttura  mergum  — 
'Regia  progenies  .   sunt ,  si  descendere  ad  ipsum 

755  Ordine  perpetuo  quaeris  ,  sunl  huius  origo 
lius  et  Assaracus  raplusque  lovi  Ganymedes 
Laemedonque  senex  Priamusque  novissima  Troiae 
Tempora  sortitus  .   fraler  fuit  Ilectoris  iste : 
Qui  nisi  sensisset  prima  nova  fata  iuventa, 

760  Forsitan  inferius  non  Ilectore  nomen  liaLerel; 
Quamvis  est  illum  proles  enixa  Dymantis, 
Aesacon  umbrosa  furtim  peperisse  sub  Ida 
Fertur  Alexirhoe  ,  Granico  nata  bicorni . 
Oderat  hic  urbes  ,  nitidaque  remotus  ab  aula 

765  Secretos  montes  et  inambitiosa  colebat 
Rura  ,  nec  lUacos  coetus  nisi  rarus  adibat . 
Non  agreste  tamen  nec  inexpugnabile  amori 
Pectus  habens  ,  siivas  caplatam  saepe  per  omnes 
Aspicit  Hesperien  palria  Cebrenida  ripa, 

770  Iniectos  umeris  siccantem  sole  ca])iIlos . 
Visa  fugit  nymphe  ,  veluti  perterrita  fulvum 
Cerva  lupum  ,  longeque  lacu  deprensa  relicto 
Accipitrem  fluvialis  anas  .   quam  Troius  heros 
Insequitur ,  celeremqne  metu  celer  urguet  amore . 

775  Ecce  latens  herba  coluber  fugientis  adunco 

Dente  pedem  strinxit ,  virusque  in  corpore  hquit . 
Cum  vita  subpressa  fuga  est .   amplectitur  amens 
Exanimem  ,  clamatque  "piget ,  pig^t  esse  seculum ! 
Sed  non  hoc  timui ,  nec  erat  mihi  vincere  lanti . 

780  Perdidimus  miseram  nos  te  duo  :  vulnus  ab  angue , 
A  me  causa  data  est .   ego  sum  sceleratior  illo : 
Qui  tibi  morte  mea  mortis  solacia  mittam ." 
Dixit ,  et  e  scopulo  ,  qua  rauca  subederat  unda , 
Se  dedit  in  pontum  .  Tethys  miserata  cadentem 

785  MoIUter  excepit,  nantemque  per  aequora  pennis  f.cixx. 


238  AULis  METAMM . 

Texit ,  et  optatae  n©n  est  data  copia  mortis . 
Indigiiatur  amans  invitum  vivere  cogi; 
[Obstarique  animae  ,  misera  de  sede  volenti 
Exire  .   utque  novas  umeris  adsumpserat  alas , 

790  Subvolat  atque  iterum  corpus  super  aequora  mittit . 
Pluma  levat  casus  .   furit  Aesacos  ,  nique  profundum] 
Pronus  abit ,  letique  viam  sine  fine  retemptat . 
[Fecit  amor  maciem  :  longa  mternodia  crurum , 
Longa  manet  cervix  ;  caput  est  a  corpore  longe . 

795  Aequor  amat ,  nomenque  tenet ,  quia  mergilur  illo  .'j 


LIBEE  DUODECIMUS. 

Nescius  adsumptis  Priamus  paler  Aesacon  alis 
Vivere ,  lugebat .   tumulo  quoque  nomen  liabenti 
Inferias  dederat  cum  fratribus  Hector  inanes. 
Defuit  officio  Paridis  praesentia  tristi, 
5  Postmodo  qui  rapta  longum  cum  coniuge  bellum 
Attulit  in  patriam  ,  coniurataeque  sequuntur 
Mille  rates  gentisque  simul  commune  Pelasgae  . 
Nec  dilata  foret  vindicta  ,  nisi  aequora  saevi 
Invia  fecissent  venti ,  Boeotaque  tellus 

10  Aulide  piscosa  puppes  tenuisset  ituras  . 

Hic  patrio  de  more  lovi  cum  sacra  parassent, 
Ut  vetus  accensis  incanduit  ignibus  ara , 
Serpere  caeruleum  Danai  videre  draconem 
In  platanum ,  coeptis  quae  stabat  proxima  sacris . 

15  Nidus  erat  volucrum  bis  quattuor  arbore  summa , 
Quas  simul  et  matrem  circum  sua  damna  volantem 
Corripuit  serpens  avidoque  abscondidit  ore . 
Obstipuere  omnes  .  ^t  veri  providus  augur 
Tbestorides  Vincemus  ,'  ait  'gaudete  ,  Pelasgi . 

20  Troia  cadet ;  sed  erit  nostri  mora  longa  laboris' 
Atque  novem  volucres  in  belli  digerit  annos . 
Ille  ,  ut  erat ,  virides  amplexus  in  arbore  ramos 
Fit  lapis;  et  superat  serpentis  imagine  saxum.  t.  cixi::. 


XI  ,  786-— XII ,  60  .  rAMA  239 

Permanel  Aoniis  Nereus  violenliis  in  undis, 

25  Bellaque  non  transfert ;  et  sunt  qui  parcere  Troiae 
Neptunum  credant ,  quia  moenia  fecerat  urbi . 
At  non  Theslorides  .   nec  enim  nescitve  tacetve, 
Sanguine  virgineo  placandam  virginis  iram 
Esse  deae  .   postquam  pietatem  publica  causa , 

30  Rexque  patrem  vicit ,  castumque  datura  cruorem 
Flentibus  ante  aram  stetit  Iphigenia  ministris, 
Victa  dea  est ,  nubemque  oculis  obiecit ,  et  inter 
Officiura  turi)amque  sacri  vecesque  precantum 
Subposita  fertur  mutasse  Mycenida  cerva  .       f  •  cixxii. 

35  Ergo  ubi ,  qua  decuit ,  lenila  est  caede  Diana , 
Et  pariter  Piioebes  ,  pariter  maris  ira  recessit, 
Accipiunt  ventos  a  tergo  raiHe  carinae, 
Multaque  perpessae  Phrygia  potiuntur  harena . 
Orbe  locus  medio  est  inler  terrasque  fretumque 

40  Caelestesque  plagas  ,  triplicis  confinia  raundi : 
Unde  quod  est  usquam  ,  quamvis  regionibus  aosit, 
Inspicitur  ,  penctratque  cavas  vox  omnis  ad  aures . 
Fama  tenet ,  summaque  domum  sibi  iegit  in  arce , 
Innumerosque  aditus  ac  mille  foramina  tectis 

45  Addidit ,  et  nullis  inclusit  limina  portis , 

Nocte  dieque  patet .   tota  est  ex  aere  sonanti ; 
Tota  fremit ,  vocesque  refert ,  iteratque  quod  audit. 
Nulla  quies  intus  ,  nullaque  silentia  parte . 
Nec  tamen  est  clamor  ,  sed  parvae  nmrmura  vocis : 

50  Qualia  de  pelagi ,  siquis  procul  audiat ,  undis 
Esse  solent ;  qualemve  sonum  ,  cum  luppiter  atras 
Increpuit  nubes  ,  extrema  tonitrua  reddunt. 
Atria  turba  tenet:  veniunt  leve  vulgus  euntque; 
Mixtaque  cum  veris  passim  commenta  vagantur 

66  Milia  runiorum ,  confusaque  verba  volutant . 
E  quibus  hi  vacuas  implent  sermonibus  aures, 
Ili  nariata  ferunt  alio  ,  mensui-aque  ficti 
Crescit ,  et  auditis  aliquid  novus  adicit  auctor . 
Illic  Credulitas  ,  illic  temerarius  Error 

60  Vanaque  Laetitia  est  consternatique  Timores, 


240  CYQNU8  METAMM . 

Seditioque  repens  dubioqiie  auctore  Susurri. 
Ipsa  ,  quid  iu  caclo  rerum  pelagoque  geratur 
Et  tellure  ,  videt ,  totumque  inquirit  in  orbem . 
Fecerat  haec  notum ,  Graias  cum  milite  forti 

65  Adventare  rates  .   neque  inexpectatus  in  armis 
Hostis  adest .   prohibent  aditus  ,  litusque  tuentur 
Troes  ;  et  Hectorea  primus  fataUter  hasta , 
Protesilae  ,  cadis  :  commissaque  proelia  magne 
Stant  Danais,  fortisque  animae  nece  cognitus  Hector;  • 

70  Nec  Phryges  exiguo  ,  quid  Achaica  dextera  posset , 
Sauguine  senserunt .   et  iam  Sigea  rubebant 
Litora ,  iam  leto  proles  Neptunia  ,  Cygnus 
Mille  viros  dederat ,  iam  curru  instabat  Achilles , 
Totaque  Peliacae  sternebat  cuspidis  ictu 

75  Agmina  ;  perque  acies  aut  Cygnum  aut  Hectora 

quaerens 
Congreditur  Cygno  .   decimum  dilatus  in  annum 
Hector  erat .   tum  colla  iugo  canentia  pressos 
Exhortatus  equos  ,  currum  direxit  in  hostem , 
Concutiensque  suis  vibrantia  tela  lacertis 

80  'Quisquis  es  ,  o  iuvenis  ,'  dixit  'solamen  habeto 
Mortis  ,  ab  Haemonio  quod  sis  iugulatus  Achille .' 
Hactenus  Aeacides  .  vocem  gravis  hasta  secuta  est, 
[Sed  quamquam  certa  nuUus  fuit  error  in  hasla, 
Nil  tamen  emissi  profecit  acumine  ferri,] 

85  Utque  hebeti  pectus  tantummodo  contudit  ictu . 
'Nate  dea  ,  nam  te  fama  praenovimus  ,'  inquit 
Ille  'quid  a  nobis  vulnus  iniraris^nbesse  ?'  — 
Mirabatur  errim  —  'non  haec ,  quam  cernis ,  equinis 
Fulva  iubis  cassis  ,  neque  onus  cava  parma  sinisirae 

90  AuxiRo  mihi  sunt ;  decor  est  quaesitus  ab  istis . 
Mars  quoque  ob  hoc  capere  arma  solet .  removebitur 

huius 
Tegminis  officium ,  tamen  indestrictus  abibo . 
Est  ahquid  ,  non  esse  satum  Nereide  ,  sed  qui 
Nereaque  et  natas  et  totum  temperet  aequor.' 

95  Dixit ,  et  haesurum  clipei  curvamine  telum 


Xll,  96—131.  cvaraTS  2-il 

Misit  in  Aeaciden  ,  qiiod  et  aes  et  proxima  rupil 
Terga  novena  boiiiH,  decimo  tamen  orbe  moraliim  est. 
Excutit  boc  beros ,  rursusque  trementia  forti 
Tela  manu  torsit :  rursus  sine  vulnere  corpus 

100  Sincerumque  fuit  .    [nec  tertia  cuspis  aperlum 
Et  se  praebenlem  valuit  destringere  Cygnum  .] 
Haud  secus  exarsit ,  quam  circo  taurus  aperto , 
Cum  sua  terribili  petit  irritamina  cornu, 
Poeniceas  vestes.,  elusaque  vuhie<*a  sensit. 

105  !Num  tamen  exciderit  ferrum  ,  considerat ,  hastae 
Ilaerebat  hgno  .    ^manus  est  mea  debilis  ergo , 
Ouasque'  ait  'ante  habuit  vires  ,  elTudit  in  uno? 
i\am  certe  valui ,  vel  cum  Lyrnesia  primus 
Moeuia  deieci ,  vel  cura  Tenedonque  suoque 

110  Eetioneas  implevi  sanguine  Thebas, 

Vel  cum  purpureus  populari  caede  Caicus 
Fluxit ,  opusque  meae  bis  sensit  Telephus  hastae . 
Hic  quoque  tot  caesis  ,  quorum  per  litus  acervos 
Et  feci  et  video ,  valuit  mea  dextra  valetque .' 

115  Dixit  et ,  ante  actis  veluti  male  crederet ,  bastam 
Misit  in  adversum  Lycia  de  plebe  Menoeten, 
Loricamque  simul  subiectaque  pectora  rupit . 
Quo  plangente  gravem  moribundo  vertice  terram 
Extrahit  illud  idem  calido  de  vulnere  telum , 

120  Atque   ait   'haec   manus   est ,   haec ,   qua   modo 

vicimus ,  hasta . 
Utar  in  hoc  isdem  ;  sit  in  hoc  ,  precor  ,  exitus  idem .' 
Sic  fatur  Cygnumque  petit ,  nec  fraxinus  errat, 
Inque  umero  sonuit  non  evitata  sinistro; 
Inde  velut  muio  solidaque  a  caute  repulsa  est. 

126  Qua  tamen  ictus  erat ,  signatum  sanguine  Cygnum 
Viderat  et  frustra  fuerat  gavisus  Achilles . 
Vulnus  erat  nullum  ;  sanguis  erat  ille  Menoetae . 
Tum  vero  praeceps  curru  fremebundus  ab  alto 
Desiht ,  et  nitido  securum  comminus  hostem 

130  Ense  petens  parmam  gladio  galeamque  cavari 
Cernil ,  at  in  duro  laedi  quoque  corpore  ferrum . 
oviD. n.  18 


242  cyoNcs  METAMM . 

Haud  tulit  ulterius  ,  clipeoque  adversa  recepto 
Ter  quater  ora  viri  et  capulo  cava  tempora  piilsat; 
Cedentique  sequens  instat ,  turbatque  ,  ruitque , 

136  Attonitoque  negat  requiem  .   pavor  occupat  illum, 
Ante  oculosque  natant  tenebrae  :  retroque  ferenti 
Aversos  passus  medio  lapis  obstitit  arvo . 
Quem  super  inpulsum  resupino  pectore  Cygnum 
Vi  mnlta  vertit ,  terraeque  adflixit  Achilles . 

140  Tum  clipeo  genibusque  premens  praecordia  duris 
Vincla  trahit  galeae  :  quae  presso  subdita  mento 
Elidunt  fauces  ,  et  respiramen  iterque 
Eripiunt  animae  .  victum  spoUare  parabat : 
Arma  relicta  videt.  corpus  deus  aequoris  albamf-  cixjtiii. 

145  Contulit  in  vokicrem  ,  cuius  modo  nomen  habebit . 
Hic  labor,  haec  requiem  multorum  pugna  dierum 
Attulit  et  positis  pars  utraque  substitit  armis . 
Dumque  vigil  Phrygios  servat  custodia  muros, 
Et  vigil  Argolicas  servat  custodia  fossas, 

160  Festa  dies  aderat ,  qua  Cygni  victor  Achilles 
Pallada  mactatae  placabat  sanguine  vaccae . 
Cuius  ut  inposuit  prosecta  calentibus  aris, 
Et  dis  acceptus  penetravit  in  aethera  nidor, 
Sacra  tulere  suam ,  pars  est  data  cetera  mensis . 

166  Discubuere  toris  proceres  et  corpora  tosta 

Carne  replent ,  vinoque  levant  curasque  sitimque . 
Non  illos  citharae ,  non  illos  carmina  vocum 
Longave  multifori  delectat  tibia  buxi, 
Sed  nocteni  sermone  trahunt ,  virlusque  loquendi 

160  Materia  est .  pugnam  referunt  hostisque  suamque, 
Inque  vices  adita  atque  exhausta  pericula  saepe 
Commemorare  iuvat .   quid  enim  loqueretur  Achilles, 
Aut  quid  apud  magnum  potius  loquerentur  Achillem  ? 
Proxima  praecipue  domito  victoria  Cygno 

165  In  sermone  fuit .   visum  mirabile  cunctis, 
Quod  iuveni  corpus  nullo  penetrabile  tdo 
Invictumque  a  vulnere  erat ,  ferrumque  terebal , 
Hoc  ipse  Aeacides  ,  hoc  mirabantur  Achivi . 


XII,    132  —  205.  CABNEC8  243 

Cum  sic  Nestor  ait :  *vestro  fuil  unicus  aevo 

170  Contemptor  ferri  nuHoque  forabilis  ictu 

Cygnus  .   at  ipse  olim  patientem  vulnera  mille 
Corpore  non  laeso  Perrhaebum  Caenea  vidi ; 
Caenea  Perrhaebum  ,  qui  factis  inclitus  Othryn 
Incoluit .   quoque  id  mirum  magis  esset  in  illo , 

176  Femina  natus  erat  .*   monstri  novitate  feruntur 

Quisquis  adest,  narretque  rogant .  quos  inter  Achilles: 
Tic  age  ,  nam  cunctis  eadem  est  audire  voluntas, 
0  facunde  senex  ,  aevi  prudentia  nostri , 
Quis  fuerit  Caeneus ,  cur  in  contraria  versus ; 

180  Qua  tibi  militia ,  cuius  certamine  pugnae 

Cognitus  ;  a  quo  sit  victus ,  si  victus  ab  ullo  esl  .* 
Tum  senior  :  'quamvis  obstet  mihi  tarda  vetustas , 
Multaque  me  fugiant  primis  spectata  sub  annis, 
Plura  tamen  memini .  nec  quae  magis  haereat  illa , 

186  Pectore  res  nostro  est  inter  beUique  domique 
Acta  tot .  ac  siquem  potuit  spatiosa  senectus 
Spectatorem  operum  multorum  reddere ,  vixi 
Annos  bis  cenlum  ;  nunc  tertia  vivitur  aetas . 
Clara  decore  fuit  proles  Elateia  Caenis, 

190  Thessalidum  virgo  pulcherrima ,  perque  propinquas 
Perque  tuas  urbes  —  tibi  enim  popularis ,  Achille ,  — 
Multorum  frustra  votis  optata  procorum . 
Temptasset  Peleus  thalamos  quoque  forsitan  illos; 
Sed  iam  aut  contigerant  illi  conubia  matris, 

195  Aut  fuerant  promissa ,  tuae  .   nec  Caenis  in  uUos 
Denupsit  thalamos  .   secretaque  litora  carpens 
Aequorei  vim  passa  dei  est ;  ita  fama  ferebat . 
Utque  novae  Veneris  Neptunus  gaudia  cepit, 
"Sint  tua  vota  licet'  dixit  *secura  repulsae: 

200  Elige ,  quid  voveas  ."  eadem  hoc  quoque  fama  ferebat . 
"Magnum'  Caenis  ait  *facit  haec  iniuria  vortum, 
Tale  pati  nil  posse  ,  mihi .   da ,  femina  ne  sim , 
Omnia  praestiteris  ."  graviore  novissima  dixit 
Verba  sono  ,  poteratque  viri  vox  illa  videri ; 

205  Sicut  erat .  nam  iam  voto  deus  aequoris  alti    f-  cbcxiv. 

16* 


244  CENTAUKI  METAMM . 

Anniierat ,  dederatqiie  siiper ,  ne  saucius  uHis 
Vulneribus  fieri  ferrove  occumbere  posset. 
Munere  laetus  abit ,  studiisque  virilibus  aevum 
Exigit  Atracides  ,  Penelaque  arva  pererrat . 

210      Duxerat  Hippodamen  audaci  Ixione  natus, 
Nubigenasque  feros  positis  ex  ordine  mensis 
Arboribus  tecto  discumbere  iusserat  antro . 
liaemonii  proceres  aderant ,  aderamus  et  ipsi ; 
Festaque  confusa  resonabat  regia  turba . 

215  Ecce  canunt  Hymenaeon  ,  et  ignibus  atria  fumant, 
Cinctaque  adest  virgo  matrum  nuruumque  caterva, 
Praesignis  facie  .   felicem  diximus  illa 
Coniuge  Pirithoum  5  quod  paene  fefellimus  omen . 
Nam  tibi ,  saevorum  saevissime  Centaurorum , 

220  Euryte  ,  quam  vino  pectus  tam  virgine  visa 
Ardet ,  et  ebrietas  geminata  libidine  regnat . 
Protinus  eversae  turbant  convivia  mensae, 
Raptaturque  comis  per  vim  nova  nupta  prehensis . 
Eurytus  Hippodamen ,  alii ,  quam  quisque  probabant 

225  Aut  poterant ,  rapiunt ;  captaeque  erat  urbis  imago  . 
Femineo  clamore  sonat  domus  .   ocius  omnes 
Surgimus ,  et  primus  "quae  te  vecordia ,'  Theseus 
'Euryte,   pulsat/    ait ,  *qui  me  vivente  lacessas 

229  Pirithoum ,  violesque  duos  ignarus  in  uno  ?" 

232  Ille  nihil  contra  :  neque  enim  defendere  verbis 
Talia  facta  potest :  sed  vindicis  ora  protervis 
Insequitur  manibus ,  generosaque  pectora  pulsat . 

236  Forte  fuit  iuxta  signis  extantibus  asper 
Antiquus  crater ,  quem  surgens  vastior  ipse 
Sustulit  Aegides ,  adversaque  misit  in  ora . 
Sanguinis  iUe  globos  pariter  cerebrumque  meramque 
Vulnere  et  ore  vomens  madida  resupinus  harena 

240  Calcitrat .   ardescunt  germani  caede  bimembres , 
Certatimque  omnes  uno  ore  "arma  ,  arma"  loquuntur . 
Vina  dabant  animos  .   et  prima  pocula  pugna 
Missa  volant  fragilesque  cadi ,  curvique  lebetes , 
Res  epuUs  quondam ,  nunc  bello  et  caedibus  aptde . 


XII,    206-281.  LAPITUAE  245 

245  Primiis  Ophionides  Amycus  penetralia  donis 
Haud  timuit  spoliare  suis  ,  et  priraus  ab  aede 
Lampadibus  donsum  rapuit  funale  coruscis; 
Elatumque  alte  ,  veluti  qui  candida  lauri 
Rumpere  sacrifica  molitur  colla  securi, 

260  Illisit  fronti  Lapithae  Celadontis  ,  et  ossa  ^ 

Non  agnoscendo  confusa  relinquit  in  ore . 
Exsiluere  ocwli ,  disiectisque  ossibus  oris 
Acta  retro  naris  medioque  est  fixa  palato . 
Hunc  pede  convulso  mensae  Pellaeus  acernae 

255  Stravit  humi  Pelates  deiecto  in  pectora  mento, 
Cumque  atro  mixtos  sputantem  sanguine  dentes 
Vulnere  Tartareas  geminato  mittit  ad  umbras . 
Proximus  ut  steterat ,  spectans  altaria  vultu 
Fumida  terribili  "cur  non'  ait  ^itimur  istis  ?" 

260  Cumque  suis  Gryneus  inmanem  sustulit  aram 
Ignibus  et  medium  Lapitharum  iecit  in  agmen , 
Depressitque  duos  ,  Brotean  et  Orion  .   Orio 
Mater  erat  Mycale  ,  quam  deduxisse  canendo 
Saepe  reluctanti  constabat  cornua  lunae . 

265  "Non  inpune  feres  ,  teli  modo  copia  detur !" 
Dixerat  Exadius  ,  telique  habet  instar ,  in  alta 
Quae  fuerant  pinu  votivi  cornua  cervi . 
Figitur  hinc  duplici  Gryneus  in  lumina  ramo , 
Eruiturque  oculos  ,  quorum  pars  cornibus  haeret, 

270  Pars  fluit  in  barbam  concretaque  sanguine  pendet . 
Ecce  rapit  mediis  flagrantem  Rhoetus  ab  aris 
Pruniceiun  torrem  ,  dextraque  a  parte  Charaxi 
Tempora  perfringit,  fulvo  protecta  capillo . 
Correpti  rapida ,  veluti  seges  arida  ,  flamma 

275  Ai-serunt  crines  ,  et  vulnere  sanguis  inustus 

Terribilem  stridore  sonum  dedit ;  ut  dare  ferrum 
Igne  rubens  plerumque  solet ,  quod  forcipe  curva 
Cum  faber  eduxit ,  lacubus  demittit ,  at  illud 
Stridet  et  in  tepida  summersum  sibilal  unda. 

280  Saucius  hirsutis  avidum  de  crinibus  ignem 
Excutit ,  inque  umeros  limen  tellure  revulsum 


246  CKNTAUBI  METAMM . 

Tollit ,  onus  plaiistri .   quod  ne  permittat  in  hostem , 
Ipsa  facit  gravitas  .  socium  quoque  saxea  moles 
Oppressit  spatio  stantem  propiore  Cometen . 

285  Gaudia  nec  retinet  Rhoetus :  "sic  ,  comprecor  /  inquit 
'Cetera  sit  fortis  castrorum  turba  tuorum!" 
Semicremoque  novat  repetitum  stlpite  vulnus, 
Terque  quaterque  gravi  iuncturas  verticis  ictu 
Rupit ,  et  in  liquido  sederunt  ossa  cerebro . 

290  Victor  ad  Euagrum  Corythumque  Dryantaque  transit, 
E  quibus  ut  prima  tectus  lanugine  malas 
Procubuit  Corythus ,  "puero  quae  gloria  fuso 
Parta  tibi  est  ?"  Euagrus  ait :  nec  dicere  Rhoetus 
Plura  sinit ,  rutilasque  ferox  in  aperta  loquentis 

295  Condidit  ora  viri ,  perque  os  in  pectora  ,  flammas . 
Te  quoque  ,  saeve  Drya ,  circum  capul  igne  rotato 
Insequitur  ;  sed  non  in  le  quoque  constitit  idem 
Exitus  :  asslduae  successu  caedis  ovantem 
Qua  iuncta  est  umero  cervix ,  sude  figis  obusta . 

300  Ingemuit ,  duroque  sudem  vix  osse  revulsit 
Rhoetus  ,  et  ipse  suo  madefactus  sanguine  fugit . 
Fugit  et  Orneus  Lycabasque  et  saucius  armo 
Dexteriore  Medon  et  cum  Pisenore  Thaumas ; 
Quique  pedum  nuper  certamine  vicerat  omnes 

305  Mermeros  ,  accepto  tum  vulnere  tardius  ibat : 

Et  Pholus  et  Melaneus  et  Abas  praedator  aprorum , 
Quique  suis  frustra  bellum  dissuaserat ,  augur 
Asbolus  .  ille  etiam  metuenti  vulnera  Nesso 
"Ne  fuge  !  ad  Herculeos'   inquit  'servaberis  arcus ." 

310  At  non  Eurynomus  Lycidasque   et  Areos  et  Imbreus 
ElTugere  necem  :  quos  omnes  dextra  Dryantis 
Perculit  adversos  .   adversum  tu  quoque ,  quamvis 
Terga  fugae  dederas  ,  vulnus  ,  Crenaee  ,  tulisti : 
Nam  grave  ,  respiciens  ,  inter  duo  lumina  ferrum , 

315  Qua  naris  fronti  committitur ,  accipis  ,  imae . 
In  tanto  fremitu  cunctis  sine  fine  iacebat 
Sopitus  venis  et  inexperrectus  Aphidas, 
Languentique  manu  carchesia  mixta  tenebat, 


XII  ,  282—366  .  LAPiTHAK  247 

Fusus  in  Ossacae  villasis  pellibus  nrsae. 

320  Ouem  procul  ul  vidil  fruslra  nulla  arma  moventem , 
Inserit  amenlo  digitos  ,  "miscenda'  que  dixit 
Xuni  Styge  vina  bibas"  Phorbas  ,  nec  plura  moratus 
In  iuvenem  torsit  iaculuni ,  ferrataque  collo 
Fraxinus  ,  ut  casu  iacuit  resupinus  ,  adacta  est . 

325  Mors  cai'uit  sensu  ,  plenoque  e  gutture  fluxit 
Inque  toros  inque  ipsa  niger  carchesia  sanguis . 
Vidi  ego  Petraeum  conantem  vellere  terra 
Glandiferam  quercum  :  quam  dum  complexibus  ambit 
Et  quatit  huc  illuc  ,  labefactaque  robora  iactat, 

330  Lancea  Pirithoi  costis  inmissa  Petraei 
Pectora  cum  duro  luctanlia  robore  Cxit. 
Pirithoi  virtute  Lycum  cecidisse  ferebant, 
Pirithoi  virtute  Chromin  .   sed  uterque  minorem 
Victori  tituhim  quam  Dictys  Helopsque  dederunt. 

335  Fixus  Helops  iaculo  ,  quod  pervia  tempora  fecit, 
Et  missum  a  dextra  laevam  penetravit  ad  aurem . 
Dictys  ab  ancipiti  delapsus  acumine  mon-tis, 
Dum  fugit  instantem  trepidans  Ixione  natum, 
Decidit  in  praeceps  ,  et  pondere  corporis  ornum 

340  Ingentem  fregit ,  suaque  induit  iUa  fractae . 

Ultor  adest  Aphareus  ,  saxumque   e  monte   revulsum 
Mittere  conatur  .   mittentem  stipite  querno 
Occupat  Aegides  ,  cubitique  ingentia  frangit 
Ossa  ;  nec  ulterius  dare  corpus  inutile  leto 

345  Aut  vacat ,  aut  curat ,  tergoque  Bienoris  alti 

Insilit ,  haud  solito  quemquam  portare  nisi  ipsum ; 
Opposuitque  genu  costis  ,  prensamque  sinistra 
Caesariem  retinens  ,  vultum  minitantiaque  ora 
Robore  nodoso  praeduraque  tempora  fregit. 

360  Robore  Nedymnum  iaculatoremque  Lycotan 
Sternit ,  et  inmissa  protectum  pectora  barba 
Hippason  ,  et  summis  extantem  Riphea  silvis , 
Thereaque  ,  Haemoniis  qui  prensos  montibus  ursos 
Ferre  domum  vivos  indignantesque  solebat. 

355  Haud  tulit  utentem  pugnae  successibus  ultra 


248  CKNTAURI  METAMM . 

Thesea  Demoleon  ;  solido  divellere  duduin 
Annosam  pinum  magno  molimine  temptal; 
Quod  quia  non  potuit ,  praefractam  misit  in  hostem . 
Sed  procul  a  lelo  Theseus  veniente  recessit 

860  Pallados  admonitu  ;  credi  sic  ipse  volebat . 

IS'on  tamen  arbor  iners  cecidit :  nam  Crantoris  alti 
Abscidit  iugulo  pectusque  umerumque  sinistrum . 
Armiger  ille  tui  fuerat  genitoris  ,  Achille , 
Quem  Dolopum  rector  bello  superatus  ,  Amyntor 

365  Aeacidae  dederat  pacis  pignusque  fidemque . 
Hunc  procul  ut  foedo  disiectum  vulnere  Peleus 
Vidit,  "at  inferias  ,  iuvenum  gratissime  Crantor, 
Accipe"  ait ,  validoque  in  Demoleonta  lacerto 

—  Fraxineam  misit ,  mentis  quoque  viribus  ,  hastam , 

370  Quae  laterum  cratem  perrupit ,  et  ossibus  haerens 
Intremuit .   trahit  llle  manu  sine  cuspide  lignum : 
Id  quoque  vix  seqiiitur  ;  cuspis  puhnone  retenta  est . 
Ipse  dolor  vires  animo  dabat :  aeger  in  hostem 
Erigitur ,  pedibusque  virum  proculcat  equinis . 

375  Excipit  ille  ictus  galea  cUpeoque  sonantes , 

Defensatque  umeros ,  praetentaque  sustinet  arma : 
Perque  armos  uno  duo  pectora  perforat  ictu . 
Ante  tamen  leto  dederat  Phlegraeon  et  Hylen 
Elminus  ,  Iphinoum  collato  Marte  Claninque . 

380  Additur  his  Dorylas  ,  qui  tempora  tecta  gerebat 
Pelle  lupi ,  saevique  vicem  praeslantia  teli  » 
Cornua  vara  boum  multo  rubefacta  cruore . 
Huic  ego  ,  nam  vires   animus   dabaK  "aspice  ,'  dixi 
'Quantiun  concedant  nostro  tua  cornu^  ferro" 

385  El  iaculum  torsi .   quod  cum  vitare  nequiret , 
Opposuit  dextram  passurae  vulnera  fronti . 
Affixa  est  cum  fronte  manus  :  fit  clamor  :  at  illum 
Haerentem  Peleus  et  acerbo  vulnere  victum  — 
Stabat  enim  propior  —  mediam  ferit  ense  sub  alvum . 

390  Prosiluit ,  terraque  ferox  sua  viscera  traxit , 
Tractaque  calcavit ,  calcataque  rupit ,  et  illis 
Crura  quoque  impediit  et  inani  concidit  alvo . 


XII,   366—428.  LAPITHAE  249 

Nec  te  pugnantem  tua  ,  Cyllare  ,  forma  redemii , 
Si  modo  naturae  formam  concedimus  illi . 

395  Darba  erat  incipiens  ,  barbae  color  aureus  ,  aurea 
Ex  umeris  medios  coma  dependebat  in  armos . 
Gratus  in  ore  vigor  ;  cervix  umerique  manusque 
Pectoraque  artilicum  laudatis  proxima  signis, 
Et  quacumque  vir  est ;  nec  equi  mendosa  sub  illo 

400  Deteriorque  viro  facies  .   da  colla  caputque , 

Castore  dignus  erit :  sic  tergum  sessile  ,  sic  stant 
Pectora  celsa  toris  :  totus  pice  nigrior  atra , 
Candida  cauda  tamen  ,  color  est  quoque  cruribus 

albus , 
Multae  illum  petiere  sua  de  gente ,  sed  una 

405  Abstulit  Hylonome  ,  qua  nulla  decentior  inter 
Semiferos  altis  habitavit  femina  silvis . 
Haec  et  blanditiis  et  amando  et  amare  fatendo 
Cyllaron  una  tenet ;  cultu  quoque  ,  quantus  in  illls 
Esse  potest  membris  ,  ut  sit  coma  pectine  levis , 

410  Ut  modo  rore  maris  ,  modo  se  violave  rosave 
Implicet ,  interdum  canentia  lilia  gestet, 
Bisque  die  lapsis  Pagaseae  vertice  silvae 
Fontibus  ora  lavet ,  bis  flumine  corpora  tinguat , 
Nec  nisi  quae  deceant ,  electarumque  ferarum 

416  Aut  umero  aut  lateri  praetendat  vellera  laevo . 
Par  amor  est  illis  :  errant  in  montibus  una, 
Antra  simul  subeunt .    et  tum  Lapitheia  tecta 
Intrarant  pariter  ,  pariter  fera  bella  gerebanl . 
Auctor  in  incerto  est ,  iaculum  de  parte  sinistra 

420  Venit ,  et  inferius  ,  quam  coUo  pectora  subsunt , 
Cyllare  ,  te  fixit .  parvo  cor  vulnere  laesum 
Corpore  cum  toto  post  tela  educta  refrixit. 
Protinus  Hylonome  morientes  excipit  artus, 
Inpositaque  manu  vulnus  fovet ,  oraque  ad  ora 

425  Admovet  atque  animae  fugienti  obsistere  temptat . 
Ut  videt  extinctum  ,  dictis ,  quae  clamor  ad  aures 
Arcuit  ire  meas  ,  telo  ,  quod  inliaeserat  illi , 
Incubuk ,  moriensque   suum   complexa  maritum  est . 


250  CAENEU8  METAMM . 

Ante  oculos  stat  et  ille  meos ,  qui  sena  leonum 

430  Vinxerat  inter  se  conexis  vellera  nodis , 

Phaeocomes  ,  hominemque  simul  protectus  equumque  : 
Codice  qui  misso  ,  quem  vix  iuga  bina  moverent , 

433  Tectaphon  Oleniden  a  summo  vertice  frendit . 

439  Ast  ego  ,  dum  parat  hunc  armis  nudare  iacentem ,  — 
Scit  tuus  hoc  genitor  —  gladium  spoliantis  in  ima 
llia  demisi  .   Chthonius  quoque  Teleboasque 
Ense  iacent  nostro  .  ramum  prior  ille  bifurcum 
Gesserat ,  hic  iaculum  .  iaculo  mihi  vulnera  fecit . 
Signa  vides  ,  apparet  adhuc  vetus  inde  cicatrix . 

446  Tunc  ego  debueram  capienda  ad  Pergama  mitti : 
Tum  poteram  magni ,  si  non  superare  ,  morari 
Hectoris  arma  meis  .  illo  sed  tempore  nullus , 
Aut  puer  Hector  erat :  nunc  me  mea  deficit  aetas . 
Quid  tibi  victorem  gemini  Periphanta  Pyraethi, 

450  Ampyea  quid  referam  ?  qui  quadrupedantis  Echetli 
Fixit  in  adverso  cornum  sine  cuspide  vultu 
Vecte  Pelethronium  Macareus  in  pectus  adacto 
Stravit  Erigdupum  .   memini  et  venabula  condi 
Inguine  Nesseis  manibus  coniecta  Cymeli. 

465  Nec  tu  credideris  tantum  cecinisse  futura 
Ampyciden  Mopsum  .   Mopso  iaculante  biformi» 
Occubuit  frustraque  loqui  temptavit  Hodites 
Ad  mentum  lingua  mentoque  ad  guttura  fixo. 
Quinque  neci  Caeneus  dederat ,  Styphelumque 

Bromumque 

460  Antimachumque  Elymumque  securiferumque  Pyracten . 
Vulnera  non  memini ,  numerum  nomenque  notavi . 
Provolat  Emathii  spoliis  armatus  Halesi, 
Quem  dederat  leto  ,  membris  et  corpore  Latreus 
Maximus  .  huic  aetas  inter  iuvenemque  senemque , 

465  Vis  iuvenalis  erat ;  variabant  tempora  cani . 
Qui  clipeo  gladioqiie  Macedoniaque  sarissa 
Conspicuus  faciemque  obversus  in  agmen  utrumque 
Armaque  concussit  certumque  equitavit  in  orbem, 
Verbaque  tot  fudit  vacuas  animosus  in  auras: 


XII,    429—504.  CAENEDS  251 

470  "Et  te  ,  Caeni ,  feram  ?  nam  tu  mihi  femina  semper , 
Tu  mihi  Caenis  eris  .   nec  te  nalalis  origo 
Commonuit ,  mentemque  subit ,  quo  praemia  faclo , 
Quaque  viri  falsam  speciem  mercede  pararis  ? 
Vel  quid  nata  ,  vide  ,  vel  quid  sis  passa  ;  columque , 

476  I  ,  cape  cum  calathis  ,  et  stamina  poliice  torque : 
Bella  relinque  viris  ."  iactanti  taiia  Caeneus 
Extentum  cursu  missa  latus  eruit  hasta, 
Qua  vir  equo  commissus  erat .  furit  ille  dolore , 
Nudaque  Phyllci  iuvenis  ferit  ora  sarissa . 

480  Non  secus  haec  resilit ,  quam  tecti  a  culmine  grando , 
Aut  siquis  parvo  feriat  cava  tympana  saxo . 
Comminus  aggreditur ,  laterique  recondere  duro 
Luctatur  gladium  :  gladio  loca  pervia  non  sunt . 
"Haud  tamen  effugies  !  medio  iugulaberis  ense , 

485  Quandoquidem  mucro  est  hebes"  inquit ,  et  in 

kitus  ensem 
Obliquat  longaque  amplectitur  iHa  dextra, 
[Plaga  facit  gemitus  in  corpore  marmoris  icti,] 
Fractaque  dissiluit  percusso  lammina  callo . 
Ut  satis  illaesos  miranti  praebuit  artus, 

490  "Nunc  age ,'  ait  Caeneus  'nostro  tua  corpora  ferro 
Temptemus  !"  capuloque  tenus  demisit  in  armos 
Ensem  fatiferum ,  caecamque  in  viscera  roovit 
Versavitque  manum  ,  vulnusque  in  vulnere  fecit . 
Ecce  ruunt  vasto  rabidi  clamore  bimembres, 

495  Telaque  in  hunc  omnes  unum  mittuntque  feruntque . 
Tela  retusa  cadunt ,  manet  inpeifossus  ab  omni 
Inque  cruentatus  Caeneus  Elatelus  ictu. 
Fecerat  attonitos  nova  res  .  '^heu  dedecus  ingensl* 
Monychus  exclamat  'populus  superamur  ab  uno, 

600  Vixque  viro  .   quamquam  ille  vlr  est ,  nos  segnibus 

aotis 
Quod  fuit  ille ,  sumus  .  quid  membra  inmania  prosunt  ? 
Quid  geminae  vires  ,  et  quod  fortissima  rerum 
In  nobis  duplex  natura  animalia  iunxit? 
Nec  nos  matre  dea ,  nec  nos  Ixione  natos 


252  CAENEDS  METAMM. 

505  Esse  reor  ;  qui  tantus  erat ,  lunonis  ut  altae 

Spem  caperet .   nos  semimari  superamur  ab  hoste . 
Saxa  trabesque  super  totosque  involvite  montes . 
Vivacemque  animam  missis  elidite  silvis! 
Silva  premat  fauces ,  et  erit  pro  vulnere  pondus  .** 

610  Dixit ,  et  insani  deiectam  viribus  austri 

Forte  trabem  nactus  ,  validum  coniecit  in  hostem : 
Exemplumque  fuit .   parvoque  in  tempore  nudus 
Arboris  Othrys  erat ,  nec  habebat  PeUos  umbras . 
Obrutus  inmani  cumulo  ,  sub  pondere  Caeneus 

515  Aestuat  arboreo  congestaque  robora  duris 

Fert  umeris  .   sed  enim  postquam  super  ora  caputque 
Crevit  onus  ,  neque  habet ,  quas  ducat ,  spiritus 

auras,  — 
[Deficit  interdum  ;  modo  se  super  aera  frustra 
Tollere  conatur ,  iactasque  evolvere  silvas ; 

520  Interdumque  movet :  veluti ,  quam  cernimus  ,  ecce 
Ardua  si  terrae  quatiatur  motibus  Ide .] 
Exitus  in  dubio  est  —  alii  sub  inania  corpus 
Tartara  detrusum  silvarum  mole  ferebant: 
Abnuit  Ampycides ,  medioque  ex  aggere  fulvis 

525  Vidit  avem  pennis  Uquidas  exire  sub  auras,    f.cixxv. 
Quae  mihi  tunc  primum  ,  tunc  est  conspecta 

supremum . 
Hanc  ibi  lustrantem  leni  sua  castra  volatu 
Mopsus  et  ingenti  circum  clangore  sonantem 
.4spexit ,  pariterque  animis  oculisque  secutus 

530  "0  salve  ,'  dixit  'Lapitheae  gloria-^entis , 

Maxime  vir  quondam  ,  sed  nunc  avis  unica  ,  Caeneu !" 
Credita  res  auctore  suo  est .   dolor  addidit  iram , 
Oppressumque  aegre  tulimus  tot  ab  hostibus   unum: 
Nec  prius  abstitimus  ferro  exercere  dolorem, 

535  Quam  data  pars  leto  ,  partem  fuga  noxque  removit  .* 
Haec  inter  Lapithas  et  semihomines  Centauros 
Proelia  ,  Tlepolemus  ,  PyUo  referente  ,  dolorem 
Praeteriti  Alcidae  tacito  non  pertuUt  ore, 
Atque  ait :  'Herculeae  mirum  est  obUvia  laudis 


XII  ,    505  —  576  ,  PEBICLYMEKC8  253 

640  Acta  tibi ,  senior  .   certe  mihi  saepe  referre 
iVubigenas  domilos  a  se  pater  ipse  solebat  .* 
Tristis  ad  haec  Pyliiis  :  'quid  me  meminisse  malorum 
Cogis  et  obductos  annis  rescindere  luclus, 
Inque  tuum  genitorem  odium  olTensasque  fateri? 

645  llle  quidem  maiora  fide  ,  di  !  gessit ,  et  orbem 
Iniplevit  meritis  ,  quod  mallem  posse  negare . 
Sed  neque  Delphobum  nec  Polydamanta  nec  ipsum 
Ilectora  laudamus  .   quis  enim  laudaverit  hostem  ? 
Ille  tuus  genitor  Messenia  moenia  quondam 

650  Stravit ,  et  inmeritas  urbes  Elinque  Pyionque 
Diruit ,  inque  meos  ferrum  flammamque  penates 
Inpulit  .   utque  aHos  taceam  ,  quos  ille  peremit, 
Bis  sex  Nelidae  fuimus  ,  conspecta  iuventu-s : 
Bis  sex  Herculeis  ceciderunt ,  me  minus  uno , 

555  Viribus  .   atque  alios  vinci  potuisse  ferendum  est : 
Mira  Periclymeni  mors  est .   cui  posse  figuras 
Sumere  quas  vellet ,  rursusque  reponere  sumptas 
Neptunus  dederat ,  Nelei  sanguinis  auctor . 
Hic  ubi  nequiquam  est  formas  variatus  in  omnes, 

560  Vertitur  in  faciem  vohicris ,  quae  fulmina  curns  t.  cixxvi 
Ferre  solet  pedibus  ,  divum  gratissima  rogi . 
Viribus  asus  avis  pennis  rostroque  redunco 
Hamatisque  viri  laniaverat  unguibus  ora . 
Tendit  in  hanc  nimium  certos  Tirynthius  arcus, 

565  Atque  inter  nubes  subUmia  membra  ferentem 
Pendentemque  feri| ,  lateri  qua  subditur  ala . 
Nec  grave  vulnus  erat ;  sed  rupti  vuinere  nervi 
Deficiunt ,  motumque  negant  viresque  volandi . 
Decidit  in  terram ,  non  concipientibus  auras 

670  Inferius  pennis  ,  et  quae  levis  haeserat  alae , 
Corporis  affixi  pressa  est  gravitate  sagitta 
Perque  latus  summum  iugulo  est  exacta  sinistro . 
Num  videor  debere  tui  praeconia  rebus 
Herculis ,  o  Rhodiae  ductor  puicherrime  classis  ? 

675  Nec  tamen  ulterius  ,  quam  fortia  facta  silendo 
Ulciscor  fratres  .   solida  est  mihi  gratia  tecum .' 


254  ACH1LLE8  METAMM  . 

Haec  postquam  dulci  Nelelus  edidit  ore, 
A  sermone  senis  repetito  munere  Bacchi 
Surrexere  toris  ;  nox  est  data  cetera  somno . 

580      At  deus  aequoreas  qui  cuspide  temperat  undas, 
In  volucrem  corpus  nati  Phaethontida  versum 
Mente  dolet  patria  ;  saeviunque  perosus  Achillem 
Exercet  memores  pkis  quam  civiliter  iras . 
lamque  fere  tracto  duo  per  quinquennia  bello 

685  Talibus  intonsum  compellat  Sminlhea  dictis : 
'0  mihi  de  fratris  longe  gratissime  natis, 
Irrita  qui  mecum  posuisti  moenia  Troiae, 
Ecquid  ,  ubi  has  iam  iam  casuras  aspicis  arces , 
Ingemis  ?  aut  ecquid  tot  defendentia  muros 

590  Milia  caesa  doles  ?  ecquid  ,  ne  persequar  omnes , 
Hectoris  umbra  subit  circum  sua  Pergama  tracti? 
Cum  tamen  ille  ferox  belloque  cruentior  ipso 
Vivit  adhuc ,  operis  nostri  populator ,  Achilles . 
Det  mihi  se  ,  faxo  ,  triplici  quid  cuspide  possim, 

595  Sentiat .   at  quoniam  concurrere  comminus  hosti 
Non  datur ,  occulta  necopinum  perde  sagitta !' 
Annuit ,  atque  animo  pariter  patruoque  suoque 
Dehus  indulgens  nebula  velatus  in  agmen 
Pervenit  Iliacum ,  mediaque  in  caede  virorum 

600  Rara  per  ignotos  spargentem  cernit  Achivos 

Tela  Parin  :  fassusque  deum ,  *quid  spicula  perdis 
Sanguine  plebis  ?'  ait .   'siqua  est  tibi  cura  tuorum , 
Vertere  in  Aeaciden ,  caesos^ue  ulciscere  ffatres !' 
Dixit ,  et  ostendens  sternentem  Tiujica  ferro 

606  Corpora  PeUden ,  arcus  obvertit  in  illum , 
Certaque  letifera  direxit  spicula  dextra. 
Quod  Priamus  gaudere  senex  post  Hectora  posset, 
Hoc  fuit .  ille  igitur  tantorum  victor ,  Achille , 
Vinceris  a  timido  Graiae  raptore  maritae ! 

610  At  si  femineo  fuerat  tibi  Marte  cadendum, 
Thermodontiaca  malles  cecidisse  bipenni . 
lam  timor  ille  Phrygum ,  decus  et  tutela  Pelasgi 
Nominis ,  Aeacides  ,  caput  insuperabile  bello , 


XII,    577-Xin,    17.       ACHILLIS  ARMA       255 

Arserat .   armarat  deus  idem ,  idemqiie  cremaral . 

615  lam  cinis  est ;  et  de  tam  magno  restat  Achille 

Nescio  qiiid  ,  parvam  qaod  non  bene  compleat  urnam . 
At  vivit  tolum  quae  gloria  compleat  orbem . 
Haec  iili  mensura  viro  respond^t  et  hac  est 
Par  sibi  Pelides  ,  nec  inania  Tartara  sentit . 

620  Ipse  etiam  ,  ut ,  cuius  fuerit ,  cognoscere  possis , 
Bella  movet  clipeus  ,  deqiie  armis  arma  feruntur . 
Non  ea  Tydides  ,  non  audet  Oileos  Aiax , 
Non  minor  Atrides ,  non  bello  maior  et  aevo 
Poscere ,  non  alii  .   solis  Telamone  creato 

626  Laerteque  ftrit  tantae  fiducia  laudis . 

A  se  Tantalides  onus  invidiamque  removit, 
Argolicosque  duces  mediis  considere  castris 
lussit  et  arbitrium  litis  traiecit  in  omnes . 


LIBER  TERTIUS  DECIMTJS. 

Consedere  duces  et  vulgi  stante  corona 
Surgit  ad  hos  ciipei  dominus  septemplicis  Aiax ; 
Utque  erat  impatiens  irae  ,  Sigeia  torvo 
Litora  respexit  classemque  in  litore  vultu , 
B  Intendensque  manus  'agimus  ,  pro  luppiter  !'  inquit 
'Ante  rates  causam  ,  et  mecum  confertur  Ulixes ! 
At  non  Hectoreis  dubitavit  cedere  flammis, 
Quas  ego  sustinui ,  quas  hac  a  classe  fugavi , 
Tutius  est  igitur  fictis  contendere  verbis, 

10  Quam  pugnare  manu  .  sed  nec  mihi  dicere  promptum , 
Nec  facere  est  isti  :  quantumque  ego  Marte  feroci 
Inque  acie  valeo  ,  tanlum  valet  iste  loquendo . 
Nec  memoranda  lamen  vobis  mea  facta  ,  Pelasgi , 
Esse  reor  ;  vidistis  enim  .   sua  narret  Ulixes , 

15  Quae  sine  teste  gerit ,  quorum  nox  conscia  solaesl. 
Praemia  magna  peti  fateor  :  sed  demit  honorem 
Aemulus  :  Aiaci  non  est  tenuisse  superbum , 


256        AKMOK.   lUDlCIUM        METAMM . 

Sit  licet  lioc  ingens  ,  quicquid  speravit  Ulixes . 
Iste  tulit  pretiiun  iam  nunc  temptaminis  huius, 

20  Ouo  cum  victus  erit ,  mecum  certasse  feretur . 
Atque  ego  ,  si  virtus  in  me  dubitabilis  esset , 
Nobilitate  potens  essem  ;  Telamone  creatus , 
Moenia  qui  forti  Troiana  sub  Hercule  cepit, 
Litoraque  intravit  Pagasea  Colcha  carina . 

25  Aeacus  huic  pater  est ,  qui  iura  siientibus  illic 
Reddit ,  ubi  Aeoliden  saxum  grave  Sisyphon  urguet 
Aeacon  agnoscit  summus  prolemque  fatetur 
luppiter  esse  suam  .    sic  ab  love  tertius  Aiax . 
Nec  tamen  haec  series  in  causam  prosit ,  Achivi , 

30  Si  mihi  cum  magno  non  est  communis  Achille . 
Frater  erat ;  fraterna  peto  .   quid  sanguine  cretus 
Sisyphio  ,  furtisque  et  fraude  simillimus  illi 
Inserit  Aeacidis  aUenae  nomina  gentis? 
An  quod  in  arma  prior  nulloque  sub  indice  veni, 

35  Arma  neganda  mihi  ?  potiorque  videbitur  ille , 
Ultima  qui  cepit ,  detrectavitque  furore 
MiUtiam  ficto  ,  donec  soUertior  isto 
Sed  sibi  inutihor  timidi  commenta  retexit 
NaupUades  animi ,  vitataque  traxit  in  arma  ? 

40  Optima  num  sumai  ,  quia  sumere  noluit  uUa  ? 
Nos  inhonorati  et  donis  patruelibus  orbi, 
Obtulimus  quia  nos  ad  prima  pericula ,  simus  ? 
Atque  utinam  aut  verus  furor  Ule  ,  aut  creditus  esset , 
Nec  comes  hic  Phrygias  umquam  venisset  ad  arces 

45  Hortator  scelerum  !  non  te  ,  Poeantia  proles , 
Expositum  Lemnos  nostro  cum  crimine  haberet: 
Qui  nunc ,  ut  memorant ,  silvestribus   abditus  antiis 
Saxa  moves  gemitu ,  Laertiadaeque  precaris 
Quae  meruit ,  quae  ,  si  di  sunt ,  non  vana  precaris , 

50  Et  nunc  iUe  eadem  nobis  iuratus  in  arma , 
Heu !  pars  una  ducum ,  quo  successore  sagittae 
HercuUs  utuntur ,  fractus  morboque  fameque 
Velaturque  aUturque  avibus  ,  volucresque  petendo 
Debita  Troianis  exercet  spicula  fatis. 


XIII  ,  18-91  .  AiAx  25? 

65  llle  tamon  vivii  ,  qiiia  non  comitavit  Ulixen  . 
Mallet  el  infolix  Palamodes  esse  rcliclus, 

58  Oueni  male  convicti  nimium  memor  iste  furoris 
Piodere  rem  Danaam  finxit ,  fictumque  probavit 

co  Crinien  el  ostendit  ,  quod  iam  praefoderat ,  aurum . 
Ergo  aul  exilio  vires  sulKluxil  Achivis, 
Aut  nece  .   sic  pufjnat  ,  sic  est  metuendus  Ulixes. 
Qui  licet  eloquio  (idum  quoque  Nestora  vincat , 
Haud  tamen  efficiel ,  desertum  ut  Nestora  crimen 

65  Esse  rear  nullum  :  qui  cum  imploraret  Ulixen 
Vuln«re  tardus  equi  fessusque  senilibus  annis, 
Proditus  a  socio  est  .   non  haec  mihi  crimina  fingi 
Scit  benc  Tydides  ,  qui  nomine  saepe  vocatum 
Corrij)uit ,  trcpidoque  fugam  exprobravit  amico. 

70  Aspiciunt  oculis  superi  mortalia  iustis : 

En  eget  auxilio  ,  qui  non  tulit  ;  utque  reliq*iit, 
Sic  linquendus  erat  :  legem  sibi  dixerat  ipse . 
Conclamat  socios  .   adsum  ,  videoque  trementem 
Pallenlemque  metu  el  trepidantem  morte  futura . 

75  Opposui  molem  clii^ei  texique  iacentem , 

Servavique  animam  —  minimum  esl  hoc  laudis  — 

inertem . 
Si  perstas  certare  ,  locum  redeamus  in  illum : 
I{edde  hostem  vulnusque   tuum  solitumque  timorcm, 
Post  cli|)eumque  late  ,  et  mecum    contende  sub  illo . 

80  Al  postquam  eripui ,  cui  standi  vulnera  vires 
Non  dederanl ,  nullo  tardatus  vulnere  fugit . 
Hcctor  adest ,  secumque  deos  in  proelia  ducit : 
Quaque  ruit ,  non  tu  tantum  terreris  ,  Ulixe , 
Sed  fortes  etiam  :  tantum  trahit  ille  timoris. 

85  Hunc  ego  sanguineae  succcssu  caedis  ovantem 
Eminus  ingenti  resupinum  ponderc  fudi : 
Hunc  ego  poscentem  ,  cum  quo  concurrcret ,  unus 
Sustinui :  sortemque  meam  vovistis  ,  Achivi , 
Et  vestrae  valuerc  preces  .   si  quaeritis  huius 

90  Forlunam  pugnae  ,  non  sum  superatus  ab  illo . 

Ecce  ferunt  Troes  ferrumque  ignemque  lovemque 
oviD.  n.  17 


258  AiAx  METAMM . 

In  Danaas  classes  .   ubi  nunc  facundus  Ulixes? 

Nempe  ego  millc  meo  protexi  pectore  puppes, 

Spem  vestri  reditus  .   date  tot  pro  navibus  arma . 
95  Quod  si  vera  licet  mihi  dicere  ,  quaeritur  istis , 

Quam  mihi ,  maior  honos  ,  coniunctaque  gloria 

nostra  est, 

Atque  Aiax  armis  ,  non  Aiaci  arma  petuntur . 

Gonferat  his  Ithacus  Rhesum  inbellemque  Dolona 

Priamidenque  Helenum  rapta  cum  Pallade  captum. 
100  Luce  nihil  gestum ,  nihil  est  Diomede  remoto . 

Si  semel  ista  datis  meritis  tam  vilibus  arma, 

Dividite  ,  et  pars  sit  maior  Diomedis  in  illis . 

Quo  tamen  haec  Ithaco  ?  qui  clam ,  qui  semper 

inermis 

Rem  gerit  et  furtis  incautum  decipit  hostem? 
105  Ipse  nitor  galeae  claro  radiantis  ab  auro 

Insidias  prodet  manifestabitque  latentem. 

Sed  neque  Dulichius  sub  Achillis  casside  vertex 

Pondera  tanta  feret ,  nec  non  onerosa  gravisque 
109  Pelias  hasta  potest  inbellibus  esse  lacertis, 
—  Nec  clipeus  vasti  concretus  imagine  mundi 

Conveniet  timidae  nataeque  ad  furta  sinistrae . 

DebiUtaturum  quid  te  petis ,  improbe  ,  munus  ? 

Quod  tibi  si  popuU  donaverit  error  Achivi, 

Cur  spolieris  ,  erit ,  non  cur  metuaris  ab  hoste ; 
115  Et  fuga  ,  qua  sola  cunctos  ,  timidissime  ,  vineis, 

Tarda  futura  tibi  est  gestamina  tanta  trahenti . 

Adde  quod  iste  tuus  ,  tam  raro^ixoelia  passus, 

Integer  est  clipeus  :  nostro ,  qui  tela  ferendo 

Mille  patet  plagis  ,  novHs  est  successor  habendus . 
120l>enique,  quid  verbis  opus  est  ?  spectemur   agendo ! 

Arma  viri  fortis  medios  mittantur  in  hostes: 

Inde  iubete  peti  et  referentem  ornate  relatis.' 
Finierat  Telamone  satus  ;  vulgique  secutum 

Ultima  murmur  erat .   donec  Laertius  heros 
125  Astitit ,  atque  oculos  paulum  tellure  moratos 

Sustulit  ad  proceres  ,  expectatoque  resolvit 


XIII,    92-161.  ULIXE8  259 

Ora  soDO  ;  neque  abest  facundis  gratia  dictis . 
'Si  mea  cum  vestris  valuissent  vota ,  Pelasgi , 
Non  foret  ambiguus  taiili  certaminis  heres , 

130  Tuque  tuis  armis  ,  nos  te  poteremur  ,  Achiile. 
Quem  quoniam  non  aequa  mihi  vohisque  negarunt 
Fata ,'  —  manuque  simul  veluti  lacrimantia  tersit 
Lumina  —  'quis  magno  meUug  succedat  Achilli, 
Quam  per  quem  magnus  Danais  successit  Achilles  ? 

135  Huic  modo  ne  prosit ,  quod  ,  uti  est ,  hehes  esse 

videtur ; 
Neve  mihi  noceat ,  quod  vobis  semper ,  Achivi , 
Profuit  ingenium  :  meaque  haec  facundia  ,  siqua  est , 
Quae  nunc  pro  domino  ,  pro  vobis  saepe  locuta  est , 
Invidia  careat ,  bona  nec  sua  quisque  recuset . 

140  Nam  genus  et  proavos  et  quae  non  fecimus  ipsi , 
Vix  ea  nostra  voco  .   sed  enim  quia  rettulit  Aiax 
Esse  lovis  pronepos  ,  nostri  quoque  sanguinis  auctor 
luppiter  est ,  totidemque  gradus  distamus  ab  illo . 
Nam  mihi  Laertes  pater  est ,  Arcesius  illi , 

145  luppiter  huic  ;  neque  in  his  quisquam  damnatus 

et  exul . 
Est  quoque  per  matrem  Cyllenius  addita  nobis 
Altera  nobiUtas  .   deus  est  in  utroque  parente . 
Sed  neque  materno  quod  sum  generosior  ortu, 
Nec  mihi  quod  pater  est  fraterni  sanguinis  insons, 

150  Proposita  arma  peto  .   merilis  expendite  causam ; 
Dummodo  quod  fratres  Telamon  Peleusque  fuerunt 
Aiacis  meritum  non  sit ,  nec  sanguinis  ordo , 
Sed  virtutis  honor  spoIUs  quaeralur  in  istis. 
Aut  si  proximitas  primusque  requiritur  heres, 

155  Est  genitor  Peleus  ,  est  Pyrrhus  (ilius  iUi . 

Quis  locus  Aiaci  ?  Phtliiam  haec  Scyrumve  ferantur, 
Nec  minus  est  isto  Teucer  patruelis  Achilli . 
Num  petit  ille  tamen  ,  num  si  petat ,  auferat  Ula? 
Ergo  operum  quoniam  nudum  certamen  habetur, 

160  Plura  quidem  feci ,  quam  quae  comprendere  dictis 
In  promplu  mUn  sit .   rerum  tamen  ordine  ducar . 

17* 


260  CLIXE8  METAMM . 

Praescia  ventiiri  genetrix  Nereia  leti 
Dissinnilat  cultu  natum  .  deceperat  omnes , 
In  quibus  Aiacem  ,  sumptae  fallacia  vestis . 

165  Arma  ego  femineis  animum  motura  virilem 

Mercibus  inserui  .   neque  adbuc  proiecerat  heros 
Virgineos  habitus  ,  cum  parmam  hastamque  tenenti 
'^Nate  dea  /  dixi  'tibi  se  peritura  reservant 
Pergama  .   quid  dubitas  ingentem  evertere  Troiam  ?" 

170  Iniecique  manum  ,  fortemque  ad  fortia  misi . 
Ergo  opera  illius  mea  sunt .   ego  Telephon  hasta 
Pugnantem  domui ,  victum  orantemque  refeci . 
Quod  Tliebae  cecidere  ,  meum  est .  me  credite 

Lesbon, 
3Ie  Tenedon  Chrysenque  et  Cillan ,  Apollinis  urbes , 

175  Et  Scyrum  cepisse  .   mea  concussa  putate 
Procubuisse  solo  Lyrnesia  moenia  dextra. 
Utque  ahos  taceam  ,  qui  saevum  perdere  posset 
Hectora  ,  nempe  dedi .   per  me  iacet  inclitus  Hector . 
IlUs  haec  armis  ,  quibus  est  inventus  Achilles, 

180  Arma  peto  :  vivo  dederam  ,  post  fata  reposco . 
Ut  dolor  unius  Danaos  pervenit  ad  omnes, 
Aulidaque  Euboicam  complerunt  mille  carinae, 
Expectata  diu  ,  nulla  aut  contraria  classi 
Flamina  erant :  duraeque  iubent  Agamemnona  sortes 

185  Inmeritam  saevae  natam  mactare  Dianae . 
Denegat  hoc  genitor  ,  divisque  irascitur  ipsis , 
Atqiie  in  rege  tamen  pater  est .   ego  mite  parentis 
Ingenium  verbis  ad  pubUca  commoda  verti . 
Nunc  equidem  fateor  ,  fassoque  ignoscat  Atrides : 

190  Difficilem  tenui  sub  iniquo  iudice  causam . 
Hunc  tamen  utiUtas  popuU  fraterque  datique 
Summa  movet  sceptri,Iaudem  ut  cum  sanguine  penset. 
Mittor  et  ad  matrem ,  quae   non  hortanda  ,  sed  astu 
Decipienda  fuit .   quo  si  Telamonius  isset , 

195  Orba  suis  essent  etiam  nunc  Untea  ventis . 
Mittor  et  Iliacas  audax  orator  ad  arces, 
Visaque  et  intrata  est  altae  mihi  curia  Troiae: 


XIII,  162—233.  ULIXE8  261 

Plenaciue  adluic  erat  illa  viris  .   interritus  egi 
Quam  niihi  mandarat  commuuis  Graecia  causam , 

200  .Vccusoque  Pariu  luaedamque  llelenamque  reposco, 
Et  moveo  Priamum  Priamoque  Antenora  iunctum . 
At  Paris  et  fratres  et  qui  rapuere  sub  illo, 
Vix  tenuere  manus  —  scis  lioc  ,  Menelae  !  — 

nefandas: 
Primaque  iux  nostri  tecum  fuit  illa  pericli . 

205  Longa  referre  mora  est  quae  consilioque  manuque 
Uliliter  feci  spatiosi  tempore  belli. 
Post  acies  primas  urbis  se  moenibus  hostes 
Continuere  diu  ,  nec  aperti  copia  Martis 
UUa  fuit :  decimo  demum  pugnavimus  anno . 

210  Quid  facis  interea ,  qui  nil ,  nisi  proelia  ,  nosti  ? 
Quis  tuus  usus  erat  ?  nam  si  mea  facta  requiris , 
Hostibus  insidior  ,  fossas  munimine  cingo , 
Consolor  socios  ,  ut  longi  taedia  belli 
Mente  ferant  placida  :  doceo  ,  quo  simus  alendi 

215  .\rmamlique  modo  ;  mittor  ,  quo  postulat  usus . 
Ecce  lovis  monitu  ,  deceptus  imagine  somni , 
Rex  iubet  incepti  curam  dimittere  belli . 
llle  potest  auctore  suam  defendere  vocem . 
Non  sinat  hoc  Aiax  ,  delendaque  Pergama  poscat , 

220  Quodque  potest ,  pugnet .  cur  non  remoratur  ituros  ? 
Cur  non  arma  capit ,  dat ,  quod  vaga  turba  sequatur  ? 
Non  erat  hoc  nimium  numquam  nisi  magna  loqueuti . 
[Quid  quod  et  ipsa  fugit  ?  vidi ,  puduitque  videre , 
Cum  tu  terga  dares  inhonestaque  vela  parares . 

225  Nec  mora  ,  "quid  facitis  ?  quae  vos  dementia'  dixi 
'Concitat ,  o  socii ,  captam  dimittere  Troiam  ? 
Quidve  domum  ferlis  decimo  ,  nisi  dedecus  ,  anno  ?" 
Talibus  atque  aliis ,  in  quae  dolor  ipse  disertum 
Fecerat ,  aversos  profuga  de  classe  reduxi . 

230  Convocat  Atrides  socios  terrore  paventes : 

Nec  Telamoniades  etiam  nunc  hiscere  quicquam 
Audet .  at  ausus  erat  reges  incessere  dictis 
Thersites ,  etiam  per  me  haud  impune  ,  protervis .] 


262  CLIXE8  METAMM . 

Erigor ,  et  trepidos  cives  exhortor  in  hostem , 

235  Amissamqiie  mea  virtutem  voce  repono . 

Tempore  ab  hoc  ,  qiiodcuraque  potest  fecisse  videri 
Fortiter  iste  ,  meum  est ,  qui  dantem  terga  retraxi . 
Denique  de  Danais  quis  te  laudatve  petitve?  , 

At  sua  Tydides  mecum  communicat  acta,  i 

240  Me  probat  et  socio  semper  confidit  Ulixe . 
Est  aliquid  ,  de  tot  Graiorum  milibus  unum 
A  Diomede  legi  :  nec  me  sors  ire  iubebat  | 

Sic  tamen  et  spreto  noctisque  hostisque  periclo  1 

Ausum  eadem  ,  quae  nos  ,  Phrygia  de  gente  Dolona 

245  Interimo  :  non  ante  tamen  ,  quam  cuncta  coegi 
Prodere ,  et  edidici ,  quid  perfida  Troia  pararet . 
Omnia  cognoram  ,  nec  ,  quod  specularer  ,  habebam , 
Et  iam  promissa  poteram  cum  laude  reverti . 
Haud  contentus  eo  petii  tentoria  Rhesi, 

250  Inque  suis  ipsum  castris  comitesque  peremi : 
Atque  ita  captivo  victor  votisque  potitus 
Ingredior  curru  laetos  imitante  triumphos . 
Cuius  equos  pretium  pro  nocte  poposcerat  hostis, 
Arma  negate  milii ,  fueritque  benignior  Aiax ! 

255  Quid  Lycii  referam  Sarpedonis  agmina  ferro 
Devastata  meo  ?  cum  multo  sanguine  fudi 
Coeranon  Iphitiden  et  Alastoraque  Chromiumque 
Alcandrumque   Haliumque  Noemonaque  Prytaninque, 
Exitioque  dedi  cum  Chersidamante  Thoona 

260  Et  Charopem  ,  fatisque  inmitibus  Ennomon  actum, 
Quique  minus  celebres  nostra  su^^ioenibus  urbis 
Procubuere  manu  .  sunt  et  mihi  vulnera ,  cives , 
Ipso  pulchra  loco  :  nec  vanis  credite  verbis . 
Aspicite  en  !'  vestemque  manu  diduxit  et  *haec  sunt 

265  Pectora  semper'  ait  Vestris  exercita  rebus . 
At  nil  inpendit  per  tot  Telamonius  annos 
Sanguinis  in  socios  ,  et  habet  sine  viilnere  corpus .      _ 
Quid  tamen  hoc  refert ,  si  se  pro  classe  Pelasga         ■ 
Arma  tulisse  refert  contra  Troasque  lovemque? 

270  Confiteorque  ,  tulit :  neque  enim  benefacta  maligne 


XIH,  234-306.  ULIXE8  263 

Dctraclare  meiini  est  .   sed  ne  commiinia  solus 
Occiipel ,  alqiic  aliqnem  voi)is  qnoque  rexldat  lionorem . 
Rcpiinlil  Actorides  snl)  imagine  tnlns  Acliillis 
Troas  ab  arsnris  cnm  defensore  carinis . 

275  Ansum  etiam  Hectoreis  soinm  concurrere  telis 
Se  putat ,  oblitns  regisque  ducumque  meique , 
Nonns  in  olficio  ,  et  praelatns  mnncre  sortis . 
Scd  tamcn  eventus  vestrae  ,  forlissime  ,  pngnae 
Qnis  fuit  ?  est  Ilector  violatus  vulnere  nullo . 

280  Me  miserum  ,  quanto  cogor  mcminisse  dolore 
Temporis  rllius  ,  quo  Graium  mnrus  ,  Acliilles 
Procubuit  !  nec  me  lacrimae  luctnsvc  timorve 
Tardarunt ,  quin  corpus  humo  subiime  referrMn . 
His  nmeris  ,  his  ,  inqnam ,  umeris  ego  corpus  Achillis , 

285  Et  simivl  arma  tnli  .    quae  nunc  quoque  ferre  laboro. 
Sunt  mihi ,  quae  valeant  in  taha  pondera  ,  vires . 
Est  animus  certe  vestros  sensurus  honores. 
Scilicet  idcirco  pro  gnato  caerula  mater 
Ambitiosa  suo  fliit ,  ut  caelestia  dona, 

290  Artis  opus  tantae  ,  rudis  el  sine  pectore  miles 
Indueret  ?  neque  enim  clipei  caelamina  norit, 
Oceanum  et  terras  cumque  alto  sidera  caelo  , 
Pleladasque  ,  Ilyadasque  ,  inmunemque  aequoris 

Arcton , 
Diversasque  urbes ,  nitidumque  Orionis  ensem . 

295  Postulat ,  ut  capial ,  quae  non  intellegit ,  arma . 
Quid  quod  me  duri  fugientem  munera  belli 
Arguit  incepto  serum  accessisse  labori, 
Nec  se  magnanimo  maledicere  sentit  Aciiiili  ? 
Si  simulasse  vocas  crimen  ,  simnlavimus  ambo . 

300  Si  mora  pro  culpa  est ,  ego  sum  maturior  illo . 
Me  pia  detinuit  coninnx  ,  pia  mater  Achillem ; 
Primaque  sunt  illis  data  tempora  ,  cetera  vobis . 
Haud  timeo  ,  si  iam  nequeo  defendere  ,  crimen 
Cum  tanto  commune  viro  .   deprensus  Uhxis 

305  Ingenio  tamen  ille  :  at  non  Aiacis  Ulixes . 
Neve  in  me  stolidae  convicia  fundere  linguae 


264  vhixES  METAMM . 

Admiremiir  eum ,  vobis  quoqiie  digna  pudore 
Obicit  .   an  falso  Palameden  crimine  turpe 
Accusasse  mihi ,  vobis  damnasse  decorum  est  ? 

310  Sed  neque  Naupliades  facinus  defendere  tantum 
Tamque  patens  valuit ,  nec  vos  audistis  in  illo 
Crimina  :  vidistis  ,  praestoque  obiecta  patebant. 
Nec  Poeantiaden  quod  habet  Vulcania  Lemnos, 
Esse  reus  merui .   faclum  defendite  vestrum ; 

315  Consensistis  enim  .   nec  me  suasisse  negabo , 
Ut  se  subtraheret  bellique  viaeque  labori, 
Temptaretque  feros  requie  lenire  dolores . 
Paruit ,  et  vivit .   non  haec  sententia  tantum 
Fida ,  sed  et  felix  ;  cum  sit  satis ,  esse  fidelem . 

320  Quem  quoniam  vates  delenda  ad  Pergama  poscunt, 
Ne  mandate  mihi :  melius  Telamonius  ibit, 
EIo((uioque  virum  morbis  iraque  furentem 
MoIIiet ,  aut  aliqua  producet  callidus  arte . 
Ante  retro  Simois  fluet  et  sine  frondibus  Ide 

825  Stabit ,  et  auxilium  promittet  Achaia  Troiae, 
Quam ,  cessante  meo  pro  vestris  pectore  rebus, 
Aiacis  stolidi  Danais  sollertia  prosit. 
Sis  licet  infestus  sociis  regique  mihique, 
Dure  Philoctete  ;  licet  exsecrere  ,  meumque 

330  Devoveas  sine  fine  caput,  cupiasque  dolenti 

Me  tibi  forte  dari ,  nostrumque  haurire  cruorem : 
[Utque  tui  mihi ,  sic  fiat  tibi  copia  nostri .] 
Te  tamen  aggrediar ,  mecumque  reducere  nitar : 
Tamque  tuis  potiar  ,  faveat  Fortuna^  sagittis , 

335  Quam  sum  Dardanio  ,  quem  cepi ,  vate  potitus ; 
Quam  responsa  deum  Troianaque  fata  retexi ; 
Quam  rapui  Phrygiae  signum  penetrale  Minervae 
Ilostibus  e  mediis  .   et  se  mihi  comparat  Aiax  ? 
Nempe  capi  Troiam  prohibebant  fata  sine  illo . 

340  Fortis  ubi  est  Aiax  ?  ubi  sunt  ingentia  magni 
Verba  viri  ?  cur  hic  metuis  ?  cur  audet  Ulixes 
Ire  per  excubias  et  se  commitlere  nocti, 
Perque  feros  enses  non  lantum  moenia  Troum , 


Xiri,  307—380.  CLixEs  265 

Verum  eliam  summas  arces  inlrare  suaque 

346  Eripcre  aede   deam  ,  raptam(]ue   adferre  per  hostes? 
Quae  nisi  fecissem ,  frustra  Telamone  creatus 
Gestasset  laeva  laurorum  tergora  septcm . 
Illa  nocte  miiii  Troiae  victoria  parta  est : 
Pergama  tunc  vici ,  cum  vinci  posse  coegi . 

360  Desine  Tydiden  vultuque  et  murmure  nol)is 
Ostentare  meum  .   pars  est  sua  laudis  in  illo . 
Nec  tu  ,  cum  socia  clipeum  pro  classe  tenebas, 
Solus  eras  .   tibi  lurba  comes  ,  mihi  eonligit  unus . 
Qui  nisi  pugnacem  sciret  sapiente  minorem 

355  Esse  ,  nec  indomitae  deberi  praemia  dextrae , 

Ipse  quoque  haec  peteret .   peteret  moderatior  Aiax , 
Eurypylusque  ferox  ,  claroque  Andraemone  natus ; 
Nec  minus  Idomeneus  ,  patriaque  creatus  eadem 
Meriones  ;  peteret  maioris  frater  Atridae : 

360  Quippe  manu  fortes  nec  sunt  mihi  Marte  secundi, 
Consiliis  cessere  meis  .   tibi  dextera  bello 
Ulilis  ;  ingenium  est ,  quod  eget  moderamine  nostro . 
Tu  vires  sine  mente  geris  :  milii  cura  futuri . 
Tu  pugnare  potes  :  pugnandi  tempora  mecum 

365  Eligit  Atrides  .   tu  tantum  corpore  prodes, 

Nos  animo  .   quantoque  ratem  qui  temperat ,  anteit 
Remigis  offlcium ,  quanto  dux  milite  maior, 
Tantum  ego  te  supero  .   nec  non  in  corpore   nostro 
Pectora  sunt  poliora  manu  ;  vigor  omnis  in  illis . 

370  At  vos  ,  0  proceres  ,  vigili  date  praemia  vcstro ; 
Proque  tot  annorum  cura  ,  quibus  anxius  egi , 
Hunc  titulum  meritis  pensandum  reddite  nostris . 
lam  labor  in  fine  est ,  obstantia  fata  removi, 
Altaque  posse  capi  faciendo  Pergama  ,  cepi . 

375  Per  spes  nunc  socias  casuraque  moenia  Troum , 
Perque  deos  oro  ,  quos  liosli  nuper  ademi, 
Per  siquid  superest ,  quod  sit  sapienter  agendum , 
Siquid  adhuc  aiidax  ex  praecipitiqiie  petendum  est, 
[Si  Troiae  fatis  aliquid  rcstare  putatis,] 

380  Este  mei  memores  !  aut  si  mihi  non  datis  arma , 


266  AiAs  METAMM . 

Huic  date  !'  et  ostendit  signum  fatale  Minervae . 

Mota  manus  procerum  est ,  et  quid  facundia  posset , 
Re  patuit ;  forlisque  viri  tulit  arma  disertus . 
Hectora  qui  solus  ,  qui  ferrum  ignemque  lovemque 

386  Sustinuit  totiens  ,  unam  non  sustinet  iram : 
Invictumque  virum  vincit  dolor  .   arriplt  ensem , 
Et  'meus  hic  certe  est .   an  et  hunc  sihi  poscit 

Ulixes  ? 
Hoc'  ait  'utendum  est  in  me  mihi  .   quique  cruore 
Saepe  Phrygum  maduit ,  domini  nunc  caede  madebit , 

390  Ne  qmsquam  Aiacem  possit  superare  nisi  Aiax .' 
Dixit ,  et  in  pectus  tum  demum  vuhiera  passum 
Qua  patuit  ferrum ,  letalem  condidit  ensem. 
Nec  valuere  manus  infixum  educere  tehim : 
Expulit  ipse  cruor  ;  rubefactaque  sanguine  tellus 

396  Purpureum  viridi  genuit  de  caespite  florem,  f.  cixxTii. 
Qui  prius  Oebalio  fuerat  de  vuhiere  natus . 
Littera  communis  mediis  pueroque  viroque 
Inscripta  est  fohis ,  haec  nominis ,  illa  querellae . 
Victor  ad  Ilypsipyles  patriam  clarique  Thoantis 

400  Et  veterum  terras  infames  caede  vtrorum 
Vela  dat ,  ut  referat  Tirynthia  tela ,  sagittas . 
Quae  postquam  ad  Graios  ,  domino  comitante,  revexit, 
Inposita  est  sero  tandem  manus  ultima  bello . 
[Troia   simul  Priamusque   cadunt :  Priameia   coniunx 

405  Perdidit  infelix  hominis  post  omnia  formam , 
Externasque  novo  latratu  terruit  auras, 
Longus  in  angustum  qua  claudituiHHellespontus .] 
Ihon  ardebat ,  neque  adhuc  consederat  ignis , 
[Exiguumque  senis  Priami  lovis  ara  cruorem 

410  Conbiberat .   tractata  comis  antistita  Phoebi 
Non  profecturas  tendebat  ad  aethera  palmas. 
Dardanidas  matres  patriorum  signa  deorum, 
Dum  licet ,  amplexas  ,  succensaque  templa  tenentes 
Invidiosa  trahunt  victores  praemia  Grai . 

415  Mittitur  Astyanax  ilhs  de  turribus  ,  unde 
Pugnantem  pro  se  proavitaque  regna  tuentem 


XIII,  381—452.  HECUBA  267 

Saepe  videre  patrem  monstratum  a  matre  solebat.] 
lamque  viam  suadet  boreas  ,  flatuque  secundo 
Carbasa  mota  sonant ;  iubet  uti  navita  ventis . 

420  'Troia  ,  vale  !  rapimur'  clamant ,   dant   oscula  terrae 
Troades ,  et  patriae  fumanlia  tecta  relinquunt . 
Ultima  conscendit  classem  ,  miserabile  visn , 
In  mediis  Hecuba  est  natorum  inventa  sepulchris: 
Prensantem  tumulos  atque  ossibus  oscula  dantem 

4-25  Dulicbiae  traxere  manus  .   tamen  unius  hausit, 
Inque  sinu  cineres  secum  lulit  Ilectoris  hauslos : 
Hectoris  in  tumulo  canum  de  vertice  crinem, 
Inferias  inopes  ,  crinem  lacrimasque  reliquit . 
Est ,  ubi  Troia  fuit ,  Phrygiae  contraria  tellus 

430  Bistoniis  habitata  viris  .   Polymestoris  iUic 
Regia  dives  erat ,  cui  te  commisit  alendum 
Clam,  PoJydore,  pater,  Phrygiisque  removit  ab  armis; 
Consilium  sapiens  ,  sceleris  nisi  praemia  magnas 
Adiecisset  opes  ,  animi  irritamen  avari . 

435  Ut  cecidit  fortuna  Phrygum  ,  capit  impius  ensem 
Rex  Thracum  ,  iuguloque  sui  demisit  alumni ; 
Et  tamquam  tolli  cum  corpore  crimina  possent, 
Exanimem  scopulo  subiectas  misit  in  undas. 
Litore  Threicio  classem  reUgarat  Atrides, 

440  Dum  mare  pacatum  ,  dum  ventus  amicior  esset . 
Ilic  subito  ,  quantus  cum  viveret  esse  solebat, 
Exit  humo  late  rupta  ,  similisque  minanti 
Temporis  illius  vultum  referebat  Achilles, 
Quo  ferus  iniusto  petiit  Agamemnona  ferro : 

445  'Inmemores*  que  'mei  disceditis'  inquit  'Achivi? 
Obrutaque  est  mecum  virtutis  gratia  nostrae? 
Ne  facite  !  utque  meum  non  sit  sine  honore 

sepulchrum , 
Placet  Achilleos  mactata  Polyxena  manes.' 
Dixit :  et ,  inmiti  sociis  parentibus  umbrae , 

450  Rapta  sinu  matris  ,  quam  iam  prope  sola  fovebat , 
Fortis  et  infelix  et  plus  quam  femina  virgo 
Ducitur  ad  tumulum  ,  diroque  fit  hostia  busto . 


268  POLTXENA  METAMM . 

Qtiae  memor  ipsa  sui ,  postqiiam  crudelibiis  aris 
Admota  est ,  sensitque  sibi  fera  sacra  parari , 

455  Utque  Neoptolemum  stantem  ferrumque  tenentem 
Inque  suo  vidit  figentem  lumina  vultu, 
'Utere  iandudum  generoso  sanguine  !'  dixit 
'Nulla  mora  est .   quin  tu  iugulo  vel  pectore  telum 
Conde  meo  !'  iugulumque  simul  pectusque  retexit . 

460  'Scilicet  aut  ulli  servire  Polyxena  vellem  ? 
Aut  per  tale  sacrum  numen  placabitis  ullum? 
Mors  tantum  vellem  matrem  mea  fallere  pesset. 
Mater  obest ,  minuitque  necis  mibi  gaudia  :  quamvis 
Non  mea  mors  illi ,  verum  sua  vita  tremenda  est . 

466  Vos  modo  ,  ne  Stygios  adeam  non  libera  manes, 
Este  procul ,  si  iusta  peto  ,  tactuque  viriles 
Virgineo  removete  manus  .   acceptior  illi , 
Quisquis  is  est ,  quem  caede  mea  placare  paratis, 
Liber  erit  sanguis  .   siquos  tamen  ultima  nostri 

470  Verba  movent  oris ,  Priami  vos  filia  regis , 
Non  captiva  rogat ,  genetrici  corpus  inemptum 
Reddite  ;  neve  auro  redimat  ius  triste  sepulchri, 
Sed  lacrimis  .  tunc  ,  cum  poterat ,  redimebat  et  auro .' 
Dixerat  .   at  populus  lacrimas ,  quas  illa  tenebat, 

475  Non  tenet .   ipse  etiam  flens  invitusque  sacerdos 
Praebita  coniecto  rupit  praecordia  ferro . 
llla ,  super  terram  defecto  poplite  labens , 
Pertulit  intrepidos  ad  fata  novissima  vultus . 
Tunc  quoque  cura  fuit  partes  velare  tegendas, 

480  Cum  caderet ,  castique  decus  servare^  pudoris . 
Troades  excipiunt ,  deploratosque  recensent 
Priamidas ,  et  quod  dederit  domus  una  cruoris ; 
Teque  gemunt ,  virgo  ,  teque  ,  o  modo  regia  coniunx , 
Regia  dicta  parens  ,  Asiae  florentis  imago , 

485  Nunc  etiam  praedae   mala  sors  ,  quam  victor  Ulixes 
Esse  suam  nollet ,  nisi  quod  tamen  Hectora  partu 
Edideras  .   dominum  matri  vix  repperit  Hector . 
Quae  corpus  complexa  animae  tam  fortis  inane, 
Quas  totiens  patriae  dederat ,  natisque ,  viroqiie , 


Xrn,  453-525.  HECUBA  269 

490  Hiiic  qiioque  dal  lacrimas  .  lacrimas  in  vulnera  fundil, 
Oscuhujue  ore  tegit ,  consuetaque  pectora  plangit, 
Caniliomque  suani  concreto  in  sanguine  verrcns 
Plura  quideni ,  sed  et  haec  laniato  pectore  dixit : 
*Nata  ,  luae  —  quid  enim  superest  ?  —  dolor 

ultime  matri, 

495  Nata ,  iaces  ;  videoque  tuum  ,  mea  vulnera  ,  vulnus . 
En  ,  ne  perdiderim  quemquam  sine  caede  meorum, 
Tii  quoque  vulnus  habes  .   at  te  ,  quia  femina ,  rebar 
A  ferro  lutam  .   cecidisti  et  femina  ferro : 
Totque  tuos  idem  fratres  ,  te  perdidit  idem, 

500  Exilium  Troiae  nostriqne  orbalor  ,  Achilles. 
At  postquam  cecidit  Paridis  Phoebique  sagittis, 
Nunc  certe  ,  dixi ,  non  est  meluendus  Achillcs . 
Nunc  quoque  mi  metuendus  erat  .   cinis  ipse  sepuUi 
In  genus  hoc  saevit :  tumulo  quoque  sensimus  hostem : 

605  Aeacidae  fecunda  fui  .   iacet  IHon  ingens, 
Eventuque  gravi  finita  est  pubUca  clades, 
Sed  finita  tamen  :  soh  mihi  Pergama  reslant, 
In  cursuque  meus  dolor  est .   modo  maxima  rerum, 
Tot  generis  nalisque  potens  nuribusque  viroque, 

510  Nunc  tralior  exul ,  inops  ,  tumuhs  avulsa  meorum, 
Penelopae  munus  .   quae  me  data  pensa  trahentem 
Matribus  ostcndens  Ithacis  "liaec  Hectoris  illa  est 
Clara  parens  ,  haec  est'  dicet  Triamela  coniunx" . 
Postque  tot  amissos  tu  nunc  ,  quae  sola  levabas 

515  Maternos  iuctus ,  hostiUa  busta  piasti. 
Inferias  hosti  peperi  .   quo  ferrea  resto  ? 
Quidve  moror  ?  quo  me  servas ,  annosa  senectus  ? 
Quo  ,  di  crudeles  ,  nisi  quo  nova  funera  cernam, 
Vivacem  differtis  anum  ?  quis  posse  pularet 

620  FeHcem  Priamum  post  dlruta  Pergama  dici  ? 

Felix  morte  sua  est .  nec  te  ,  mea  nata ,  peremplam 
Aspicit ,  et  vitam  pariter  regnumque  reHquit . 
At ,  puto  ,  funeribus  dolabere  ,  regia  virgo , 
Condeturque  tuum  monumentis  corpus  avitis . 

525  iSon  haec  est  fortuna  domus  .  tibi  munera  matris 


270  POLYUGRUs  METAMM . 

Contingent  fletus  peregrinaeque  haustus  harenae. 
Omnia  perdidimus  :  superest ,  cur  vivere  tempus 
In  breve  sustineam  ,  proles  gratissima  matri , 
Nunc  solus  ,  quondam  minimus  de  stirpe  virili , 

530  Has  datus  Ismario  regi  Poiydorus  in  oras . 
Quid  moror  interea  crudelia  vulnera  lymphis 
Abluere  et  sparsos  inmiti  sanguine  vultus?* 
Dixit ,  et  ad  Utus  passu  processit  anili , 
Albentes  lacerata  comas  .   'date  ,  Troades  ,  urnam* 

535  Dixerat  infelix ,  liquidas  hauriret  ut  undas : 
Aspicit  eiectum  Polydori  in  litore  corpus, 
Factaque  Threiciis  ingentia  vulnera  telis. 
Troades  exclamant .   obmutuit  illa  dolore , 
Et  pariter  voces  lacrimasque  introrsus  obortas 

640  Devorat  ipse  dolor  :  duroque  simillima  saxo 
Torpet ,  et  adversa  figit  modo  lumina  terra , 
Interdum  torvos  sustollit  ad  aethera  vultus, 
Nunc  positi  spectat  vultum ,  nunc  vulnera  nati , 
Vulnera  praecipue  ;  seqiie  armat  et  instrult  ira . 

545  Qua  simul  exarsit ,  tamquam  regina  maneret , 
Ulcisci  statuit  poenaeque  in  imagine  tota  est. 
Utque  furit  catulo  lactente  orbata  leaena, 
Signaque  nacta  pedum  sequitur ,  quem  non  videt , 

hostem 
[Sic  Hecuba ,  postquam  cum  luctu  miscuit  iram , 

560  Non  obhta  animorum ,  annorum  oblita  suorum ,] 
Vadit  ad  artificem  dirae  ,  Polymestora ,  caedis , 
CoIIoquiumque  petit :  nam  se  monstrare  relictum 
Velle  latens  illi ,  quod  nato  redderet ,  aurum . 
Credidit  Odrysius  ,  praedaeque  assuetus  amore 

565  In  secreta  venit .   tum  Wando  callidus  ore 

'ToUe  moras ,  Hecuba  ,  et'  dixit  'da  munera  nato . 
Omne  fore  illius  quod  das  ,  quod  et  ante  dedisti , 
Per  superos  iuro  .'  spectat  truculenta  loquentem 
Falsaque  iurantem ,  tumidaque  exaestuat  ira , 

560  Atque  ita  correpto  captivarum  agmina  matrum 
Invocat,  et  digitos  in  perfida  lumina  condit, 


XIII,  626—697.  HKCUBA  271 

Expilatque  genis  ociilos  ,  —  facit  ira  valenlem  — 
Inmergitque  manus  ,  foedataque  sanguine  sonti 
Non  lumen  ,  —  neque  enira  superest  —  loca 

luminis  liaurit . 

565  Clade  sui  Thracum  gens  irritala  tyranni 
Troada  telorum  lapidumque  incessere  iaclu 
Coepit  .   at  liaec  missum  rauco  cum  murmure  saxum 
Morsibus  insequilur,  rictuque  in  verba  parato  t.  cIxxtih. 
Latravit ,  conala  loqui  .   locus  extat ,  et  ex  re 

570  .'Vomen  liabet ;  veterumque  diu   memor  illa  malorum 
Tum  quoque  Silhonios  uhilavit  maesta  per  agros . 
Illius  Troasque  suos  hostesque  Pelasgos , 
IlUus  forluna  deos  quoque  moverat  omnes; 
Sic  omnes  ,  ut  et  ipsa  lovis  coniunxque  sororque 

575  Eventus  Hecubam  meruisse  negaverit  illos . 

Non  vacat  Aurorae  ,  quamquam  isdem  faverat  armis, 
Cladibus  et  casu  Troiaeque  Ilecubaeque  moveri . 
Cura  deam  propior  luctusque  domesticus  angit 
Memnonis  amissi ,  Phrygiis  quem  lutea  campis 

580  Vidit  Achillea  pereuntem  cuspide  mater; 
Vidit ,  et  ille  color  ,  quo  matutina  rubescunt 
Tempora  ,  palluerat ,  latuilque  in  nubibus  aether 
At  non  inpositos  supremis  ignibus  artus 
Sustinuit  spectare  parens  ,  sed  crine  soluto , 

585  Sicut  erat ,  magni  genibus  procumbere  non  est 
Dedignata  lovis ,  lacrimisque  has  addere  voces : 
^Omnibus  inferior  ,  quas  sustinet  aureus  aether  ,  — 
Nam  mihi  sunt  totum  rarissima  templa  per  orbem  — 
Diva  lamen  venio  :  non  ut  delubra  diesque 

590  Des  mihi  sacrificos  caliturasque  ignibus  aras . 
Si  tamen  aspicias  ,  quantum  tibi  femina  praestem 
Tum  cum  luce  nova  noctis  confmia  servo, 
Praemia  danda  putes  .   sed  non  ea  cura  neque  hic  est 
Nunc  status  Aurorae  ,  meritos  ut  poscat  honores . 

595  Memnonis  orba  mei  venio  ,  qul  fortia  frustra 
Pro  patruo  tuHt  arma  suo  ,  primisque  sub  annis 
Occidit  a  forti  —  sic  vos  voluistis  —  Achille . 


272  MEMNON  METAMM . 

Da  ,  prccor  ,  liuic  aliquem  ,  solacia  mortis  ,  honorem , 
Summe  dcum  rector  ,  maternaque  vulnera  leni .' 

600  luppitcr  annuerat ,  cum  Memnonis  arduus  alto 
Corruit  ignc  rogus  ,  nigrique  volumina  fumi 
Infecere  dicm  ,  veluti  cum  flumina  natas 
Exlialant  nebulas ,  nec  sol  admiltitur  infra . 
Atra  favilla  volat ,  glomerataque  corpus  in  unum 

605  Densetur  ,  faciemque  capit ,  sumilque  calorem 
Atque  animam  ex  igni  ;  levitas  sua  praebuit  alas : 
Et  primo  similis  volucri ,  mox  vera  volucris  t  •  cixxix . 
Insonuit  pennis  ;  pariter  sonuere  sorores 
Innumerae ,  quibus  est  eadem  natalis  origo . 

610  Terque  rogum  lustrant ,  et  consonus  exit  in  auras 
Ter  clangor  :  quarto  seducunt  castra  volatu: 
Tum  duo  diversa  populi  de  parte  feroces 
Bella  gerunt ,  rostrisque  et  aduncis  unguibus  iras 
Exercent ,  alasque  adversaque  pectora  lassanl ; 

615  Inferiaeque  cadunt  cineri  cognata  sepulto 
Corpora  ,  seque  viro  forti  meminere  creatas . 
Praepetibus  subitis  nomen  facit  auctor  .   ab  illo 
Memnonides  dictae  ,  cum  sol  duodena  peregit 
Signa  ,  parentali  moriturae  luce  rebellant . 

620  Ergo  aliis  latrasse  Dymanlida  flebile  visum ; 
Luctibus  est  Aurora  suis  intenta  ,  piasque 
Nunc  quoque  dat  lacrimas  et  toto  rorat  in  orbe . 
Non  lamen  eversam  Troiae  cum  moenibus  esse 
Spem  quoque  fata  sinunt .   sacra  et ,  sacra  altera , 

^  patrem 

625  Fert  umeris  ,  venerabile  onus  ,  Cythereius  heros . 
De  tanlis  opibus  praedam  pius  eligit  illam 
Ascaniumque   suum  ,  profugaque  per  aequora  classe 
Ferlur  ab  Antandro  ,  scelerataque  limina  Thracum 
El  Polydoreo  manantem  sanguine  terram 

630  Linquit ,  et  utilibus  ventis  aestuque  secundo 
Intrat  ApoIIineam  sociis  comitantibus  urbem. 
Hunc  Anius ,  quo  rege  fides ,  antistite  Phoebus 
Rite  colebatur ,  temploque  domoque  recepit ; 


XIJI  ,  589—669  .      AE.NEAS  .  A.Nirs      273 

Urbemque  ostondit  delubraque  nota  duasque 

635  Latona  quondam  stirpes  pariente  retentas. 
Ture  dato  nainmis  vinoque  in  tura  profuso 
Caesarunique  boum  fibris  de  more  crematis 
Regia  tecta  petunt ,  positisque  tapetiljus  altis 
Munera  cum  liquido  capiunt  Cerealia  Baccho . 

640  Tum  pius  Anchises  :  'o  Phoebi  lecte  sacerdos , 

Fallor  ,  an  et  nalum  ,  cum  primum  haec  moenia  vidi , 
Bisque  duas  natas ,  quantum   reminiscor ,  habebas  ?' 
Huic  Anius  niveis  circumdata  tempora  vittis 
Concutiens  et  tristis  ait :  'non  falleris ,  heros 

645  Maxime  :  vidisti  nalorum  quinque  parentem, 

Quem  nunc  —  tanta  homines  rerum  inconstantia 

versat  — 
Paene  vides  orbum  .   quod  enim  mihi  filius  absens 
AuxiHum  ,  quem  dicta  suo  de  nomine  telhis 
Andros  habet  pro  patre  ,  locumque  et  regna  tenentem  ? 

650  Delius  augurium  dedit  huic  .   dedit  altera  Liber 
Femineae  stirpi  voto  maiora  fideque 
Munera  .   nam  tactu  natarum  cuncta  mearum 
In  segetem  ,  laticemque  meri ,  bacamque  Minervae 
Transformabantur ,  divesqiie  erat  usus  in  illis . 

655  Hoc  ubi  cognovit  Troiae  populator  Atrides , 
Ne  non  ex  aliqua  vestram  sensisse  procellam 
Nos  quoque  parte  putes ,  armorum  viribus  usus 
Abstrahit  invitas  gremio  genitoris ,  alantque , 
Imperat  Argolicam  caelesti  munere  classem . 

660  EfTugiunt  quo  quaeque  potest :  Euboea  duabus, 
Et  totidem  natis  Andros  fraterna  petita  est. 
Miles  adest  et ,  ni  dedantur  ,  bella  minatur. 
Victa  metu  pietas  consortia  pectora  poenae 
Dedidit .   et  timido  possis  ignoscere  fratri . 

665  Non  hic  Aeneas ,  non  ,  qui  defenderet  Andron, 
Ilector  erat ,  per  quem  decimum  durastis  in  annum . 
lajnque  parabantur  captivis  vincla  lacertis: 
Illae  tollentes  etiamnum  libera  caelo 
Bracchia  "Bacche  pater ,  fer  opem  !"  dixere .  tulitque 
oviD .  n .  18 


274       OENOTR.    CORCNIDES       METAMM 

670  Muneris  aiictor  opem  :  si  miro  perdere  more 
Ferre  vocalur  opem  .   nec  qua  ratione  figuram 
Perdiderint ,  potui  scire  aut  nunc  dicere  possum . 
Sumnia  mali  nota  est :  pennas  sumpsere  ,  tuaeque 
Coniugis  in  volucres ,  niveas  abiere  columbas .'    f .  cixxx. 

676      Talibus  atque  aliis  postquam  convivia  dictis 
Implerunt ,  mensa  somnum  petiere  remota . 
Cumque  die  surgunt ,  adeuntque  oracula  Phoebi : 
Qui  petere  antiquam  matrem  cognataque  iussit 
Litora  .  prosequitur  rex  ,  et  dat  munus  ituris , 

680  Anchisae  sceptrum  ,  clilamydem  pharetramque  nepoti, 
Crateram  Aeneae  ,  quam  quondam  transtulit  illi 
Hospes  ab  Aoniis  Therses  Ismenius  oris . 
Miserat  hanc  illi  Therses  ,  fabricaverat  Alcon 
Hyleus  ,  et  longo  caelaverat  argumento . 

685  Urbs  erat ,  et  septem  posses  ostendere  portas : 

Hae  pro  nomine  erant ,  et  quae  foret  illa  ,  docebant . 
Ante  urbem  exequiae  tumulique  ignesque  pyraeque 
EfTusaeque  comas  et  apertae  pectora  matres 
Significant  luctum  .  nymphae  quoque   flere  videntur , 

690  Siccalosque  queri  fontes  :  sine  froudibus  arbor 
Nuda  riget :  rodunt  arentia  saxa  capellae . 
Ecce  facit  mediis  natas  Orione  Thebis, 
Hac ,  non  femineum  iugulo  dare  vulnus  aperto , 
Illac  ,  demisso  per  inertia  vulnere  tela 

695  Pro  populo  cecidisse  suo  pulchrisque  per  urbem 
Funeribus  ferri  celebrique  in  parte  cremari; 
Tum  ,  de  virginea  geminos  exire  favtHa,         f.  cixxxi. 
Ne  genus  intereat ,  iuvenes  ,  quos  fama  Coronas 
Nominat ,  et  cineri  materno  ducere  pompam . 

700  Hactenus  antiquo  signis  fulgenlibus  aere , 
Summus  inaurato  crater  erat  asper  acantho. 
Nec  leviora  datis  Troiani  dona  remittunt, 
Dantque  sacerdoti  custodem  luris  acerram , 
Dant  pateram  claramque  auro  gemmisque  coronam . 

705      Inde  recordati  Teucros  a  sanguine  Teucri 
Ducerq  principium  ,  Creten  tenuere  :  locique 


XIll,    670-742.  scYLLA  275 

FiMTe  diu  nequiere  lovem  ,  centumque  relictis 
Urbibus  Ausonios  optant  contingore  portus. 
Saevit  hiems  ,  iactatque  viros  ;  Strophadumque 

receptos 

710  Portubus  infidis  exterruit  ales  Aello. 

Et  iain  Duliohios  portus  Ithacamque  Samonque 
iNeritiasque  domus  ,  regnum  fallacis  Ulixis , 
Praeter  erant  vecti  :  cerlatam  lite  deorum 
Ambraciam ,  versique  vident  sub  imagine  saxum  f.  cixxxii. 

715  ludicis  ,  Actiaco  quae  nunc  ab  Apolline  nota  est, 
Vocalemque  sua  terram  Dodonida  quercu , 
Chaoniosque  sinus  ,  ubi  nati  rege  Molosso    f .  cixxxiu. 
Irrila  subiectis  fugere  incendia  pennis. 
Proxima  Phaeacum  felicihus  obsita  pomis 

720  Rura  petunt .   Epiros  ab  his  ,  regnataque  vali 
Buthrotos  Phrygio  simulataque  Troia  tenetur. 
Inde  futurorura  certi ,  quae  cuncta  fideli 
Priamides  Ilelenus  monitu  praedixerat ,  intrant 
Sicaniam  .   tribus  haec  excurrit  in  aeqiiora  pinnis , 

725  E  quibus  imhriferos  est  versa  Pachynos  ad  auslros; 
Mollibus  expositum  zephyris  Lilybaeon  ;  at  Arctos 
Aequoris  expertes  spectat  boreamque  Peloros . 
Hac  subeunt  Teucri ,  et  remis  aestuque  secundo 
Sub  noctem  potitur  Zanclaea  classis  harena . 

730  Scylla  latus  dextrum  ,  laevum  inrequieta  Charybdis 
Infestant .   vorat  haec  raptas  revomitque  carinas , 
lila  feris  atram  canibus  succingitur  alvum, 
Virginis  ora  gerens ,  et ,  si  non  omnia  vates 
Ficta  reliquerunt ,  aliquo  quoque  tempore  virgo . 

735  Ilanc  multi  petiere  proci :  quibus  illa  repulsis 
Ad  pelagi  nymphas ,  pelagi  gratissima  nymphis , 
Ibat ,  et  elusos  iuvenuni  narrabat  amores . 
Cui  dum  pectendos  praebet  Galatea  capilios, 
TaUbus  alloquitur  ,  repetens  suspiria  ,  dictis : 

740  'Te  tamen  ,  o  virgo  ,  genus  haud  inmite  virorum 
Expetit ;  utque  facis  ,  potes  liis  inpune  negare . 
At  mihi  ,  cui  pater  est  Nereus ,  quam  caerula  Doris 

18* 


276  GALATEA  IMETAMM  . 

Enixa  est ,  quae  sum  turba  quoque  tuta  sororum , 
Non  nisi  per  luctus  licuit  Cyclopis  amorem 

745  Effugere'  et  lacrimae  vocem  impediere  loquentis . 
Quas  ubi  marmoreo  detersit  pollice  virgo, 
Et  solata  deam  est ,  Vefer ,  o  carissima ,'  dixit 
'Neve  tui  causam  tege  —  sum  tibi  fida  —  doloris  .* 
Nereis  his  contra  resecuta  Crataeide  natam  est: 

750  ^Acis  erat  Fauno  nymphaque  Symaethide  cretus , 
Magna  quidem  patrisque  sui  matrisque  vohiptas, 
Nostra  tamen  maior  .   nam  me  sibi  iunxerat  uni. 
Pulcher  et  octonis  iterum  natalibus  actis 
Signarat  dubia  teneras  lanugine  malas . 

755  Hunc  ego  ,  me  Cyclops  nulla  cum  fine  petebat : 
Nec ,  si  quaesieris  ,  odium  Cyclopis ,  amorne 
Acidis  in  nobis  fuerit  praefjientior  ,  edam : 
Par  utrumque  fuit .   pro  ,  quanta  potentia  regni 
Est ,  Venus  alma ,  tui !  nempe  ille  inmitis  et  ipsis 

760  Horrendus  silvis  et  visus  ab  hospite  nullo 

Inpune  ,  et  magni  cum  dis  contemptor  Olympi , 
Quid  sit  amor  ,  sentit ,  validaque  cupidine  captus 
Uritur ,  oblitus  pecorum  antrorumque  suorum . 
lamque  tibi  formae  ,  iamque  est  tibi   cura  placendi 

765  lam  rigidos  pectis  rastris ,  Polypheme  ,  capillos ; 
lam  libet  hirsutam  tibi  falce  recidere  barbam, 
Et  spectare  feros  in  aqua  et  componere  vultus. 
Caedis  amor  feritasque  sitisque  inmensa  cruoris 
Cessant ,  et  tutae  veniuntque  abeuntque  carinae . 

770  Telemus  interea  Siculam  delatus  aff^Actnen , 
Telemus  Eurymides ,  quem  nulla  fefellerat  ales , 
Terribilem  Polyphemon  adit ,  "lumen'  que  ,  'quod 

unum 
Fronte  geris  media ,  rapiet  tibi'  dixit  'Ulixes ." 
Risit  et  "o  vatum  stohdissime  ,  falleris  ,'  inquit 

775  'Altera  iam  rapuit ."   sic  frustra  vera  monentem 
Spernit ,  et  aut  gradiens  ingenti  litora  passu 
Degravat ,  aut  fessus  sub  opaca  revertitur  antra . 
Prominet  in  ponlum  cuneatus  acumine  longo 


Xm,  743—815.  CYCLOPS  277 

CoIIis  ;   iilrumque  latus  circumfluit  aequoris  unda. 

780  Huc  ferus  ascendit  Cyclops  ,  mediusque  resedit ; 
Lanigerae  pecudes  nullo  ducente  secutae . 
Cui  postquam  pinus  ,  baculi  quae  praebuit  usum , 
Ante  pedes  posita  est ,  antemnis  apta  ferendis , 
Sumptaque  harundinibus  compacta  est  fistula  centum, 

785  Senserunt  toti  pasloria  sibila  montes , 

Senserunt  undae  .   latitans  ego  rupe  meique 
Acidis  in  gremio  residens  procul  auribus  hausi 
Talia  dicta  meis  auditaque  verba  notavi; 
"Candidior  folio  nivei ,  Galatea ,  ligustri, 

790  Floridior  pratis  ,  longa  procerior  alno , 
Splendidior  vitro  ,  tenero  lascivior  haedo , 
Levior  assiduo  detritis  aequore  conchis, 
Solibus  hibernis  y  aestiv.-)  gratior  umbra , 
Nobilior  forma  ac  platano  conspectior  alta, 

795  Lucidior  glacie  ,  matura  dulcior  uva , 
Mollior  et  cygni  plumis  et  lacte  coacto, 
Et ,  si  non  fugias  ,  riguo  formosior  horto : 
Saevior  indomitis  eadem  Galatea  iuvencis, 
Durior  annosa  quercu  ,  fallacior  undis , 

800  Lentior  et  salicis  virgis  et  vitibus  albis , 
His  inmobilior  scopuhs  ,  violentior  amne , 
Laudato  pavone  superbior ,  acrior  igni , 
Asperior  tribuUs  ,  feta  truculentior  ursa , 
Surdior  aequoribus  ,  calcato  inmitior  hydro , 

805  Et ,  quod  praecipue  vellem  tibi  demere  possem , 
Non  tantum  cervo  claris  latratibus  acto, 
Verum  etiam  ventis  volucrique  fugacior  aural 
At  bene  si  noris ,  pigeat  fugisse ,  morasque 
Ipsa  tuas  damnes  et  me  retinere  labores. 

810  Sunt  mihi ,  pars  montis ,  vivo  pendentia  saxo 
Antra  ,  quihus  nec  sol  medio  sentitur  in  aestu , 
Nec  sentitur  hiems  .  sunt  poma  gravantia  ramos ; 
Sunt  auro  similes  longis  in  vitibus  uvae, 
Sunt  et  purpureae  ;  tibi  et  has  servamus  et  ilias . 

815  Ipsa  luis  manibus  silvestri  nata  sub  umbra 


278  CYCLOPs  METAMM . 

MoUia  fraga  leges  ,  ipsa  autumnalia  corna 
Prunaque  ,  non  solum  nigro  liventia  suco , 
Verum  etiam  generosa  novasque  imitantia  ceras . 
Nec  tibi  castaneae  me  coniuge  ,  nec  tibi  deerunt 

820  Arbutei  felus  .   omnis  tibi  serviet  arbor . 
Hoc  pecus  omne  meum  est .   multae  quoque 

vallibus  errant. 
Multas  silva  tegit ,  multae  stabulantur  in  antris . 
INec  ,  si  forte  roges  ,  possim  tibi  dicere  ,  quot  sint 
Pauperis  est  numerare  pecus  .  de  laudibus  harum 

825  Nil  milii  credideris  :  praesens  potes  ipsa  videre , 
Ut  vix  circumeant  distentum  cruribus  uber. 
Sunt ,  fetura  minor ,  tepidis  in  ovilibus  agni ; 
Sunt  quoque  ,  par  aetas ,  aliis  in  ovilibus  haedi . 
Lac  mihi  semper  adest  niveum  .  pars  inde  bibenda 

830  Servatur  ,  partem  liquefacta  coagula  durant . 
Nec  tibi  dehciae  faciles  vulgataque  tantum 
Munera  contingent ,  dammae  leporesque  caperque , 
Parve  columbarum ,  demptusve  cacumine  nidus ; 
Inveni  geminos ,  qui  tecum  ludere  possint , 

835  Inter  se  similes  ,  vix  ut  dignoscere  possis, 
ViUosae  catulos  in  summis  montibus  ursae: 
Inveni  et  dixi  '"dominae  servabimus  istos  ."* 
lam  modo  caeruleo  nitidum  caput  exime  ponto, 
lam  ,  Galatea  ,  veni ,  nec  munera  despice  nostra . 

840  Certe  ego  me  novi ,  liquidaeque  In  imagine  vidi 
Nuper  aquae  ;  placuitque  mUii  mea~^rma  videnti . 
Aspice  ,  sim  quantus  .   non  est  hoc  corpore  maior 
luppiter  in  caelo  .  nam  vos  narrare  soletis 
Nescio  quem  regnare  lovem  .   coma  plurima  torvos 

845  Prominet  in  vultus  ,  umerosque  ,  ut  lucus  ,  obumbrai , 
Nec  mea  quod  rigidis  horrent  densissima  saetis 
Corpora ,  turpe  puta  .   turpis  sine  frondibus  arbor : 

848  Turpis  equus  ,  nisi  colla  iubae  flaventia  velent , 

850  Barba  viros  hirtaeque  decent  in  corpore  saetae . 
Uiuun  est  in  media  lumen  mihi  fronte  ,  sed  iiistar 
Ingentis  clipei .  quid  ?  non  haec  omnia  magno 


XIII,  S16-888.  AC13  279 

Sol  videt  e  caelo  ?  Soli  tamen  unicus  orbis . 

Adde  ,  quod  in  vcslro  genitor  nicus  ae(juore  regnat . 

855  Ilunc  libi  do  socerum  .   tantum  misererc  ,  precesque 
Supplicis  exaudi  :  tibi  enim  succumbimus  uni. 
Quique  lovem  et  caelum  sperno  et  penetrabile  fulmen , 
Nerel ,  te  vereor  .   tua  fulmine  saevior  ira  est . 
Atque  ego  contemplus  essem  patienlior  buius, 

eco  Si  fugeres  omnes  .   sed  cur  Cyclope  repulso 
Acin  amas  ,  praefersque  meis  ani|)lexibus  Acin? 
Ille  tamen  placealque  sibi ,  place;ilque  licebit, 
Quod  nollem  ,  GalHtea  ,  tibi  :   modo  copia  detur! 
Sentiet  esse  niibi  tanto  pro  corpore  vires . 

865  Viscera  viva  trabam  ,  divulsaque  membra  per  agros, 
Perque  luas  spargam  —  sic  sc  tibi  misceal !  — 

undas. 
Uror  enim ,  laesusque  exaesluat  acrius  ignis , 
Cumque  suis  videor  translatam  viribus  Aetnam 
Pectore  ferre  meo  .   nec  tu  ,  Galatea  ,  moveris ." 

870  Talia  nequiquam  questus  —  nam  cuncta  videbam  — 
Surgit ,  et  ut  taurus  vacca  furibundus  adempta, 
Stare  nequit ,  silvaque  et  notis  saltibus  errat : 
Cum  ferus  ignaros  nec  quicquain  tale  timentes 
Me  videt  atque  Acin  ,  'Video'  que  exclamat  ^et  ista 

875  Ultima  sit ,  faciam  ,  Veneris  concordia  vestrae  .'* 
Tantaque  vox  ,  quanlam  Cyclops  iralus  babere 
Debuit ,  illa  fuit .   clamore  perborruit  Aelne . 
Ast  ego  vicino  pavefacta  sub  aequore  mergor, 
Terga  fugae  dedcrat  convcrsa  Symaelbius  heros : 

880  "AITer  opem  ,  Galalea  ,  precor  ,  mibi  !  ferte  parentes,* 
Dixerat  ^et  vestris  perilurum  admittile  regnis." 
Insequitur  Cyclops  ,  partemque  e  monte  revulsam 
Mittit ,  et  exlrenius  quamvis  pervcnit  ad  illum, 
Angulus  is  molis  totum  tamen  obruit  Acin . 

885  At  nos  ,  quod  solum  fieri  per  fata  licebat, 
Fecimus  ,  ut  vires  assumeret  Acis  avitas . 
Puniceus  de  mole  cruor  manabat ,  et  intra 
Temporis  exiguum  rubor  evanescere  coepit, 


280  GLAocus  METAMM . 

Fitqiie  color  primo  turbati  fliiminis  imbre, 

890  Purgaturque  mora  .   tum  moles  taetra  dehiscit, 
Vivaquje  per  rimas  proceraque  surgit  liarundo, 
Osque  cavum  saxi  sonat  exsultantibus  undis: 
Miraque  res  ,  subito  media  tenus  extitit  alvo 
Incinctus  iuvenis  flexis  nova  cornua  cannis, 

895  Qui ,  nisi  quod  maior  ,  quod  toto  caeruius  ore , 
Acis  erat .  —  sed  sic  quoque  erat  lamen  Acis  ,  in 

amnem    t.  cIxxxIt.. 
Versus  ;  et  antiquum  tenuerunt  flumina  nomen .' 

Desierat  Gaiatea  loqui ;  coetuque  soluto 
Discedunt ,  placidisque  natant  Nereldes  undis : 

900  Scylla  redit .   neque  enim  medio  se  credere  ponto 
Audet ,  et  aut  bibula  sine  vestibus  errat  harena , 
Aut ,  ubi  lassata  est ,  seductos  nacta  recessus 
Gurgitis  ,  inclusa  sua  membra  refrigerat  unda . 
Ecce  freto  stridens  ,  alti  novus  incola  ponti 

906  Nuper  in  Euboica  versis  Anthedone  membris , 
Glauciis  adest ,  visaeque  cupidine  virginis  haeret, 
Et  quaecumque  putat  fugientem  posse  morari, 
Verba  refert .   fugit  illa  tamen  ,  veloxque  timore 
Pervenit  in  summum  positi  prope  litora  montis . 

910  Ante  fretum  est ;  ingens  apicem  collectus  in  unum 
Longus  ab  aequoribus  convexus  in  aequora  vertex . 
Constitit  hic  ,  et  tuta  loco  ,  monstrumne  ,  deusne 
Ille  sit ,  ignorans  ,  admiraturque  colorem 
Caesariemque  umeros  subiectaque  terga  tegentem, 

915  Ultimaque  excipiat  quod  tortilis  ingui^  piscis . 
Sejisit ,  et  innitens  ,  quae  stabat  proxima ,  moli , 
*Non  ego  prodigium  nec  sum  fera  belua ,  virgo , 
Sed  deus'  inquit  ^aquae  :  nec  maius  in  aequora 

Protcus 
lus  habet  et  Triton  Athamantiadesque  Palaemon . 

920  Ante  tamen  mortalis  eram  ,  sed  scilicet  altis 
Deditus  aequoribus  ;  iam  tum  exercebar  in  illis . 
Nam  modo  ducebam  ducentia  retia  pisces, 
Nunc  in  mole  sedens  moderabar  harundine  linum. 


Xlll,  889—959.  GLAUCLS  281 

924  Siint  viridi  prato  confinia  litora  ,  quorum 
—  Altera  pars  undis  ,  pars  allera  fundilur  herbis, 
Quas  neque  cornigerae  morsu  laesere  iuvencae, 
Nec  placidae  carpsistis  oves  hirtaeve  capellae . 
Non  apis  inde  tulit  collectos  femine  flores , 
Non  data  sunt  capiti  geniaUa   serta ,  nequc  umquam 

9^0  Falciferae  secuere  manus  .   ego  primus  in  illo 
Caespite  consedi ,  dum  lina  madentia  sicco , 
Utque  recenserem  ,  captivos  ordine  pisces 
Insuper  exposui ,  quos  aut  in  retia  casus 
Aut  sua  credulitas  in  aduncos  egerat  hamos . 

935  Res  similis  ficlae  :  sed  quid  mihi  fingere  prodest? 
Gramine  contacto  coepit  mea  praeda  moveri, 
Et  mutare  latus ,  terraque  ,  ut  in  aequore  ,  niti . 
Dumque  moror  mirorque  simul ,  fugit  omnis  in  undas 
Turba  suas  ,  dominumfjue  novum  Utusque  relinquunt . 

940  Obstipui ,  dubitoque  diu  ,  causamque  requiro, 

Num  deus  hoc  aliquis  ,  num  sucus  fecerit  herbae . 
"Quae  tamen  has'  inquam  S-ires  habet  herba  ?" 

manuque 
Pabula  decerpsi ,  decerptaque  dente  momordi . 
Vix  bene  conbiberant  ignolos  gultura  sucos, 

945  Cum  subito  trepidare  intus  praecordia  sensi, 
Alteriusque  rapi  naturae  pectus  amore . 
Nec  potui  restare  diu  ,  "repetenda'  que  'numquam 
Terra ,  vale  !"  dixi ,  corpusque   sub   aequora  mersi . 
Di  maris  exceptum  socio  dignantur  honore, 

950  Utque  mihi  quaecumque  feram  mortalia  ,  demant , 
Oceanum  Tethynque  rogant  .   ego  histror  ab  illis, 
Et  purgante  nefas  noviens  milii  carmine  dicto 
Pectora  lluminibus  iubeor  supponere  centum. 
Nec  mora  ,  diversis  lapsi  de  partibus  amnes 

965  Totaque  vertuntur  supra  caput  acquora  nostrum . 
Ilactenus  acta  tibi  possum  memoranda  referre : 
Hactenus  haec  memini .   nec  mens  mea  cetera  sensit . 
Quae  postquam  rediit ,  aUum  me  corpore  toto  f.cuxxr. 
Ac  fueram  nuper ,  neque  eundem  mente  recepi. 


282  ciBCE  METAMM . 

960  Hanc  ego  tum  primiim  viridem  fernigine  barbam 
CaesarienKiue  meam  ,  qiiam  longa  per  aequora  verro , 
Ingentesque  umeros  et  caerula  bracchia  vidi 
Cruraque  pinnigero  curvala  novissima  pisce . 
Quid  tamen  haec  species  ,  quid  dis  placuisse  marinis, 

965  Quid  iuvat  esse  deiun  ,  si  tu  non  tangeris  istis  T 

Talia  dicentem ,  dicturum  phira ,  reUquit 
—  Scylla  lurens  .   furit  ille  ,  irritatusque  repulsa 
Prodigiosa  petit  Titanidos  atria  Circes. 


LIBER  aUARTUS  DECIMUS. 

lamque  Giganteis  iniectam  faucibus  Aetnen 
Arvaque  Cyclopum ,  quid  rastra  ,  quid  usus  aratri , 
Nescia  ,  nec  quicquam  iunctis  debentia  bubus , 
Liquerat  Euboicus  tumidarum  cultor  aquarum; 
5  Liquerat  et  Zanclen  adversaque  moenia  Rhegi 
Navifragumque  fretum ,  gemino  quod  litore  pressum 
Ausoniae  Siculaeque  tenet  confinia  terrae . 
Inde  manu  magna  Tyrrhena  per  aequora  lapsus 
Herbiferos  adiit  colles  atque  atria  Glaucus 

10  Sole  satae  Circes  ,  variarum  plena  ferarum . 
Quam  simul  aspexit ,  dicta  acceptaque  salute, 
^Diva  ,  dei  miserere  ,  precor  !  nam  sola  levare 
Tu  potes  hunc  ,'  dixit  'videar  modixMiignus  ,  amorem. 
Quanta  sit  herbarum ,  Titani ,  potentia  ,  nuili 

15  Quam  mihi  cognitius  ,  qui  sum  mutatus  ab  illis . 
Neve  mei  non  nota  tibi  sit  causa  furoris : 
Litore  in  ItaUco  ,  Messenia  moenia  contra, 
Scylla  mihi  visa  est .   pudor  est  promissa  precesque 
Blanditiasque  meas  contemptaque  verba  referre . 

20  At  tu ,  sive  aliquid  regni  est  in  carmine  ,  carmen 
Ore  move  sacro :  sive  expugnacior  herba  est , 
Utere  temptatis  operosae  viribus  herbae. 


XIII,    960-XIV,    59.  8CVLLA  283 

IVec  medeare  mihi  sanesque  liaec  vulnera  ,  mando , 
Fineque  nil  opus  esl  :  partom  ferat  illa  caloris .' 

25  At  Circe  —  neque  enim  flammis  habet  aptius  ulla 
Talibus  ingenium  ,  seu  causa  est  huius  in  ipsa , 
Seu  Venus  indicio  facit  hoc  ofTensa  paterno  — 
Talia  verba  refert :  'melius  sequerere  volentem 
Optantemque  eadem  ,  parilique  cupidine  captam . 

30  Dignus  eras  ultro  ,  poteras  certeque  ,  rogari ; 

Et ,  si  spem  dederis  ,  mihi  crede  ,  rogaberis  ultro . 
INeu  dubites  absitque  tnae  fiducia  formae : 
En  ego  ,  cum  dea  sim  ,  nitidi  cum  filia  Solis, 
Carmine  cum  lantum  ,  tantum  quoque  gramine  possim, 

35  Ut  tua  sim  ,  voveo  .   spernentem  sperne  ,  sequenli 
Redde  vices  ,  unoque  duas  ulciscere  facto .' 
Talia  temptanti  'prius'  inquit  Mn  aequore  frondes' 
Glaucus  *et  in  summis  nascentur  montibus  algae, 
Sospite  quam  Scylla  nostri  mutentur  amores.' 

40  Indignata  dea  est :  et  lacdere  quatenus  ipsum 
Non  poterat ,  nec  vellet  amans  ,  irascitur  illi , 
Quae  sibi  praelata  est :  Venerisque  ofTensa  repulsa , 
Protinus  horrendis  infamia  pabula  sucis 
Conterit  et  tritis  Hecateia  carmina  miscet, 

45  Caerulaque  induitur  velamina  ,  perquc  ferarum 
Agmen  adulantum  media  procedit  ab  aula, 
Oppositumque  petens  contra  Zancleia  saxa 
Rhegion  ,  ingreditur  ferventes  aestibus  undas , 
In  quibus  ut  solida  ponit  vestigia  terra, 

60  Summaque  decurrit  pedibus  super  aequora  siccis . 
Parvus  erat  gurges  ,  curvos  sinuatus  in  arcus , 
(irata  quies  Scyllae  :  quo  se  referebat  ab  aestu 
Et  maris  et  caeli ,  medio  cum  plurimus  orbe 
Sol  erat  et  minimas  a  vertice  fccerat  umbras. 

65  IJunc  dea  praevitiat ,  portentificisque  venenis 
Itiquinat :  hic  fusos  latices  radice  nocenti 
Spargit ,  et  obscurum  verborum  ambage  novorum 
Ter  noviens  carmen  magico  demurmurat  ore . 
Scylla  venit :  mediaque  tenus  descenderat  alvo , 


284  CERCOPES  METAMM . 

60  Cum  sua  foedari  latrantibus  inguina  monstris 
Aspicit .   ac  primo  non  credens  corporis  illas 
Esse  sui  partes  ,  refugitque  abigitque  timetque 
Ora  praterva   canum  :  sed   quos  fugit ,  attraliit  una , 
Et  corpus   quaerens  femorum  crurumque  pedumque 

65  Cerbereos  rictus  pro  partibus  invenit  illis:  f.  cIxxxti. 
Statque  canum  rabie  ,  subiectaque  terga  ferarum 
Inguinibus  truncis  uteroque  extante  coercet. 

Flevit  amans  Glaucus  ,  nimiumque  hostiliter  usae 
Viribus  herbarum  fugit  conubia  Circes . 

70  Scylla  loco  mansit,  cumque  est  data  copia  primum, 
In  Circes  odium  sociis  spoliavit  Ulixen . 
[Mox  eadem  Teucras  fuerat  mersura  carinas, 
Ni  prius  in  scopulum,  qui  nunc  quoque  saxeus  extat, 
Transformata  foret .   scopulum  quoque  navita 

vitat .]  t.  cIxxxtU. 

75      Hane  ubi  Troianae  remis  avidamque  Charybdin 
Evicere  rates,'cum  iam  prope  litus  adessent 
Ausonium ,  Libycas  vento  referuntur  ad  oras . 
Excipit  Aenean  illic  animoque  domoque, 
Non  bene  discidium  Phrygii  latura  mariti, 

80  Sidonis  :  inque  pyra  sacri  sub  imagine  facta 
Incubuit  ferro ,  deceptaque  decipit  omnes . 
Rursus  harenosae  fugiens  nova  moenia  terrae 
Ad  sedemque  Erycis  fidumque  relatus  Acesten 
Sacrificat  tumulumque  sui  genitoris  honorat. 

85  Quasque  rates  Iris  lunonia  paene  cremarat, 
Solvit ,  et  Hippotadae  regnum ,  ter^asque  calenti 
Sulpure  fumantes  Acheloiadumque  relinquit 
Sirenum  scopulos  :  orbataque  praeside  pinus 
Inarimen  Prochytenque  legit ,  sterilique  locatas 

90  CoIIe  Pithecusas  ,  habitantum  nomine  dictas . 
Quippe  deum  genitor  fraudem  et  periuria  quondam 
Cercopum  exosus  gentisque  admissa  dolosae 
In  deforme  viros  animal  mutavit,  ut  idem    f.  cixxxviii. 
Dissimiles  homini  possent  similesque  videri;. 

95  Membraque  contraxit ,  naresque  a  fronte  resimas 


XIV  ,    60—132  .  6IBYLLA  285 

Contiidit ,  et  nigis  peraravit  anililms  ora; 
Totaque  velatos  llaventi  corpora  villo 
Misit  in  has  sedes  .   nec  non  prius  abstulit  usum 
Verborum  et  natae  dira  in  periuria  linguae : 

100  Posse  queri  tantum  rauco  stridore  reliquit . 
Has  ubi  praeteriit  et  Parthenopeia  dextra 
Moenia  deseruit ,  [laeva  de  parte  canori 
AeoUdae  lumuhim  et]  loca  feta  pahistribus  undis, 
Litora  Cumarum  ,  vivacisque  antra  Sibyllae 

105  Intrat ,  et  ad  manes  veniat  pcr  Averna  paternos , 
Orat .   at  illa  diu  vultum  telhire  moratum 
Erexit ,  tandemque  deo  furibunda  recepto 
'Magna  petis ,'  dixit  'vir  factis  maxime  ,  cuius 
Dextera  per  ferrum  ,  pietas  spectata  per  ignes . 

110  Pone  tamen  ,  Troiane  ,  metum  :  potiere  petitis , 
Elysiasque  domos  et  regna  novissima  mundi 
Me  duce  cognosces  simulacraque  cara  parentis. 
Invia  virtuti  nulla  est  via  .'    dixit ;   et  auro 
Fulgentem  ramum  silva  lunonis  Avernae 

115  Monstravit ,  iussitque  suo  divellere  trunco . 
Paruit  Aeneas  ,  et  formidabiUs  Orci 
Vidit  opes  atavosque  suos  umbramque  senilem 
Magnanimi  Anchisae  :  didicit  quoque  iura  locorum , 
Quaeque  novis  essent  adeunda  pericula  belUs. 

120  Inde  ferens  lassos  adverso  tramite  passus , 
Cum  duce  Cumaea  mollit  sermone  laborem . 
Dumque  iter  horrendum  per  opaca  crepuscuia  carpit, 
'Seu  dea  tu  praesons  ,  seu  dis  gratissima  ,'  dixit 
'Numinis  instar  eris  semper  mihi ;  meqite  fatebor 

125  Muneris  esse  tui ,  quae  me  loca  mortis  adire, 
Quae  loca  me  visae  voluisti  evadere  mortis. 
Pro  quibus  aerias  meritis  cvectus  ad  auras 
Templa  tihi  statuam  ,  tribuam  tibi  turis  honorem .' 
Respicit  hunc  vates  et  suspiralibus  haustis 

130  'Nec  dea  sum  ,'  dixit  'nec  sacri  turis  honore 
Ilumanum  dignare  caput .  neu  nescius  erres: 
Lux  aelerna  mihi  carituraque  fine  dabatur, 


286  ACUAilMEXIDES  METAMM  . 

Si  mea  virginitas  Phoebo  patuisset  amanti. 

Dum  tamen  hanc  sperat ,  dum  praecorrumpere  donis 

135  Me  cupit ,  'elige  /  ait  Wirgo  Cumaea ,  quid  optes : 
Optatis  potiere  tuis  /   ego  pulveris  hausti 
Ostendens  cumulum  ,  quot  haberet  corpora  pulvis , 
Tot  mihi  natales  contingere  vana  rogavi; 
Excidit ,  ut  peterem  iuvenes  quoque  protinus  annos . 

140  IIos  tamen  ille  mihi  dabat  aeternamque  iuvcntam , 
Si  Venerem  paterer  .   contempto  munere  Phoebi 
Innuba  permaneo  .   sed  iam  felicior  aetas 
Terga  dedit ,  tremuloque  gradu  venit  aegra  senectus , 
Quae  patienda  diu  est .  nam  iam  mihi  saecula  septem 

145  Acta  vides  :  superest ,  numeros  ut  pulveris  aequem, 
Ter  centum  messes  ,  ter  centum  musta  videre . 
Tempus  erit ,  cum  de  tanto  me  corpore  parvam 
Longa  dies  faciet ,  consumptaque  membra  senecta 
Ad  minimum  redigentur  onus  .   nec  amata  videbor 

150  Nec  placuisse  deo  .  Phoebus  quoque  forsitan  ipse 
Vel  non  cognoscet ,  vel  dilexisse  ncgabit ; 
Usque  adeo  mutata  ferar  :  nullique  videnda,  f.  dxxxix. 
Voce  tamen  noscar ,  vocem  mihi  fata  relinquent .' 
Talia  convexum  per  iter  memorante  Sibylla 

155  Sedibus  Euboicam  Stygiis  emergit  in  urbem 
Troius  Aeneas  .   sacrisque  ex  more  litatis 
Litora  adit  nondum  nutricis  habentia  nomen . 
Ilic  quoque  substiterat  post  taedia  longa  laborum 
Neritius  Macareus  ,  comes  experientis  UUxei . 

160  Desertum  quondam  mediis  ,  en  ,  flipibus  Aetnae 
Noscit  Achaemeniden  ,  inprovisoque  repertum 
Vivere  miratus  ,  ^qui  te  casusve  deusve 
Servat ,  Achaemenide  ?  cur'   inquit  'barbara  Graium 
Prora  vehit?  petitur  vestra  quae  terra  carina?* 

165  Talia  quaerenti ,  iam  non  hirsutus  amictu , 
lam  suus ,  et  spinis  conserto  tegmine  nullis , 
Fatur  Achaemenides  :  Uterum  Polyphemon  et  illos 
Aspiciam  fluidos  liumano  sanguine  rictus, 
Hac  mihi  si  potior  domus  est  Ithaceque  carina, 


XIV,  133—204.         POLvruEiii-8         287 

170  Si  minus  Aenean  vencror  gcniiore  .   nec  uniqiiani 
Esse  satis  potero  ,  praeslem  lioel  omiiia  ,  gratus . 
Quod  loquor  el  spiro  caelumque  el  sidera  solis 
Respicio  ,  possimne  ingralus  et  inmemor  esse  ? 
lUe  dedit ,  quod  non  anima  haec  Cyclopis  in  ora 

176  Venit ;  et ,  ut  iam  nunc  lumen  vitale  relinquam , 
Ut  tumulo  aut  certe  non  illa  condar  in  alvo . 
Quid  milii  tunc  animi  —  nisi  si  limor  abslulit  omiiem 
Sensum  animumque  —  fiiit ,  cum  vos  petere  alta 

relictus 
Aequora  conspexi  ?  volui  inclamare  ,  sed  hosti 

180  Prodere  me  timui .   vestrae  quoque  clamor  lllixis 
Paene  rati  nocuit .   vidi ,  cum  monte  revulso 
Inmanem  scopulum  medias  permisit  in  undasj 
Vidi  iterum  veluti  tormenti  viribus  acta 
Vasta  Giganteo  iaculantem  saxa  lacerto, 

185  Et ,  ne  deprimeret  fluctus  iactusve  carinara , 
Perlimui ,  iam  me  non  esse  oblitus  in  illa . 
Ut  vero  luga  vos  ab  acerba  morte  reduxit, 
Ille  quidem  totam  gemebundus  obambulat  Aetnam, 
Praetemptatque  manu  silvas  ,  et  luminis  orbus 

190  Rupibus  incursat ,  foedataque  bracchia  tabo 

In  mare  protendens  gentem  exsecratur  Acliivam, 
Atquc  ait  "o  si  quis  referat  mihi  casus  Ulixen, 
Aut  aUquem  e  sociis  ,  in  quem  mea  saeviat  ira , 
Viscera  cuius  edam  ,  cuius  viventia  dextra 

195  Membra  mea  laniem  ,  cuius  mihi  sanguis  inundet 
Guttur  ,  et  elisi  trepident  sub  dentibus  artus ! 
Quam  nuUum  aut  leve  sit  damnum  mihi  lucis 

ademptae !" 
Haec  et  plura  ferox  .   me  luridiis  occupat  horror 
Spectantem  vultus  etiamnum  cacde  madentes 

200  Crudelesque  manus  et  inanem  luminis  orbem, 

Membraque  et  humano  concretam  sanguine  barbam . 
Mors  erat  ante  oculos  ,  minimum  tamen  iUa  malorum . 
Et  iam  prensurum ,  iam  nunc  mea  viscera  rebar 
In  sua  mersuruin  ;  mentique  haerebat  imago 


288  POLTPHEirrs  METAMM . 

205  Temporis  illiiis ,  qiio  vidi  bina  meonim 
Ter  qiiater  affligi  socioriim  corpora  terrae. 
[Cum  super  ipse  iacens  hirsuli  more  leonis 
Visceraque  et  carnes  cumque  albis  ossa  meduUis 
Semianimesque  artus  avidam  condebat  iu  alvum. 

210  Me  tremor  invasit .   stabam  sine  sanguine  maestus : 
Mandentemque  videns  eiectantemque  cruentas 
Ore  dapes  ,  et  frusta  mero  glomerata  vomentem .] 
Talia  fingebam  misero  mihi  fata  parari. 
[Perque  dies  multos  latitans  ,  omnemque  tremiscens 

215  Ad  strepitum  ,  mortemque  timens ,  cupidusque  moriri , 
Glande  famem  pellens  et  mixta  frondibus  herba, 
Sokis  ,  inops  ,  exspes  ,  leto  poenaeque  relictus ,] 
Hanc  procul  aspexi  longo  post  tempore  navem, 
Oravique  fugam  gestu  ,  ad  litusque  cucurri , 

220  Et  movi :  Graiumqiie  ratis  Troiana  recepit . 

Tu  quoque  pande  tuos  ,  comitum  gratissime  ,  casus 
Et  ducis  et  turbae  ,  quae  tecum  est  credita  ponto .' 

Aeolon  ille  refert  Tusco  regnare  profundo, 
Aeolon  Hippotaden  ,  cohibentem  carcere  ventos: 

225  Quos  bovis  inchisos  tergo  ,  memorabile  munus , 
Dulichium  sumpsisse  ducem  .   flatuque  secundo 
Lucibus  isse  novem  et  terram  aspexisse  petitam: 
Proxima  post  nonam  cum  sese  aurora  moveret, 
Invidia  socios  praedaeque  cupidine  victos 

230  Esse  ratos  aurum ,  dempsisse  ligamina  ventis ; 

Cum  quibus  isse  retro  ,  per  quas  modo  venerat  undas , 
Aeoliique  ratem  portus  repetisse  tyfanni. 
'Inde  Lami  veterem  Laestrygonis'  inquit  'in  urbem 
Venimus  .   Antipliates  terra  regnabat  in  illa . 

235  Missus  ad  hunc  ego  sum ,  numero  comitante  duorum ; 
Vixque  fuga  quaesita  salus  comitique  niihique  , 
Tertius  e  nobis  Laestrygonis  impia  tinxit 
Ora  cruore  suo  .   fugientibus  instat  et  agmen 
Concitat  Antiphates  .   coeunt  et  saxa  trabesque 

240  Coniciunt ,  merguntque  viros  ,  merguntque  carinas. 
Una  tamen ,  quae  nos  ipsumque  vekebat  Ulixen , 


XIV  ,  205—277  .  ciRCE  289 

EfTiigit  .   amissa  sociorum  p.irte  dolontes 
Muileque  conquesli  terris  aliabimur  illis, 
QiKK  procul  hiuc  cernis  .   procul  est ,  mihi  crede , 

videnda 

245  Insula  ,  visa  mihi  :  tuque  ,  o  iuslissime  Troum , 
Nate  dea ,  —  neque  enim  finito  Marte  vocandus 
llostis  es  ,  Aenea  ,  —  nioneo  ,  luge  Htora  Circes . 
Nos  quoque  Circaeo  reUgata  in  litore  pinu, 
Antiphatae  memores  inmansuetique  Cyclopis, 

•250  Ire  negabamus  ,  sed  tecta  ignota  suhire 

Sorte  sumus  lecti ;  sors  me  fidumque  PoHten 
Eurylochumque  simul  nimiumque  Eipenora  vino 
Bisque  novem  socios  Circaea  ad  moenia  misit. 
Quae  simul  attigimus ,  stetimusque  in  limine  tecti , 

255  Mille  lupi  mixtaeque  lupis  ursaeque  leaeque 
Occursu  fecere  metum  .   sed  nulla  timenda , 
Nullaque  erat  nostro  factura  in  corpore  vulnus : 
Quin  etiam  blandas  movere  per  aera  caudas, 
Nostraque  adulantes  comitant  vestigia  ,  donec 

260  Excipiunt  famulae  ,  perqiie  atria  marmore  tecta 
Ad  dorainam  ducunt .   pulchro  sedet  illa  recessu, 
Sublimi  solio  ,  pallanique  induta  nitentem 
Insuper  aurato  circumvelatur  amictu . 
Nereldes  nymphaeque  simul ,  quae  vellera  motis 

265  IVuIla  trahunt  digitis  nec  fiia  seqiientia  ducunt: 
Gramina  disponunt ,  sparsosque  sine  ordine  fiores 
Secernunt  calatliis  variasque  coloribus  herbas . 
Ipsa  quod  hae  faciunt  opus  ,  exigit ;  ipsa ,  quis  usus 
Quoque  sit  in  folio  ,  quae  sit  concordia  mixtis, 

270  No\it  et  advertens  pensas  examinat  herbas . 
Haec  ubi  nos  vidit ,  dicla  acceptaque  salute , 
Diffudit  vultus  et  reddidit  omina  votis. 
Nec  noora  ,  misceri  tosti  iubet  hordea  grani 
Mellaque  vimque  meri  cum  lacte  coagula  passo, 

275  Quique  sub  hac  lateant  furtim  dulcedine  ,  sucos 
Adicit .   aocipimus  sacra  data  pocula  dextra . 
Quae  simul  arenti  sitientes  hausimus  ore, 
ovii).  n.  19 


290  ciRCE  METAMM. 

Et  tetigit  summos  virga  dea  dira  capillos,  — 

Et  piidet  et  referam  —  saetis  horrescere  coepi,  t.  cxc, 

280  Nec  iam  posse  loqui ,  pro  verbis  edere  raucum 
Murmur  ,  et  in  terram  toto  procumbere  vultu ; 
Osque  meum  sensi  pando  occallescere  rostro, 
Colla  tumere  toris  ,  et  qua  modo  pocula  parte 
Sumpta  mihi  fuerant ,  illa  vestigia  feci . 

285  Cumque  eadem  passis  —  tantum  medicamina 

posiunt!  — 
Claudor  hara  .   sohimque  suis  caruisse  Ijgura 
Vidimus  Eurylochum  :  solus  data  pocula  fugit . 
Quae  nisi  vitasset ,  pecoris  pars  una  manerem 
Nunc  quoque  saetigeri ,  nec  tantae  cladis  ab  illo 

290  Certior  ad  Circen  ultor  venisset  Ulixes . 

Pacifer  huic  dederat  florem  Cyllenius  album, 
Moly  vocant  superi :  nigra  radice  tenetur . 
Tutus  eo  monitisque  simul  caelestibus  intrat 
llle  domum  Circes ,  et  ad  insidiosa  vocatus 

295  Pocula ,  conantem  virga  mulcere  capillos 
Reppulit ,  et  stricto  pavidam  deterruit  ense . 
Inde  fides  dextraeque  datae  :  thalamoque  receptus 
Coniugii  dotem  sociorum  corpora  poscit. 
Spargimur  ignotae  sucis  melioribus  herbae, 

300  Percutiturque  caput  conversae  verbere  virgae, 
Verbaque  dicuntur  dictis  contraria  verbis: 
Quo  magis  illa  canit ,  magis  hoc  tellure  levati    f.  cxci. 
Erigimur ,  saetaeque  cadunt ,  bifidosque  relmquit 
Rima  pedes  ,  redeunt  umeri  et  snMecta  lacertis 

305  Bracchia  sunt .  flentem  flentes  amplectimur  ipsi , 
Haeremusque  ducis  collo  .  nec  verba  locuti 
UUa  priora  sumus  ,  quam  nos  testantia  gratos . 
Annua  nos  illic  tenuit  mora  :  multaque  praesens 
Tempore  tam  loiigo  vidi ,  multa  auribus  Iiausi . 

310  Hoc  quoque  cum  multis  ,  quod  elam  mihi  rettuiit  una 
Quattuor  e  famuUs  ad  taUa  sacra  paratis . 
Cum  duce  namque  meo  Circe  dum  sola  moratur, 
llla  mihi  niveo  factum  de  marmore  signum 


XIV,  278-350.  picu?  291 

OstPndil  iuvenale  ,  gerens  in  verticc  piciim , 

315  Aede  sacra  positum  mullisque  insigne  coronis. 
Quis  forel ,  et  quare  sacra  colerelur  in  aede , 
Cur  hanc  ferret  avem  ,  quaerenti  et  scire  volenli 
"Accipe ,'  ail  'Macareu  ,  dominaeque  polenlia  quae  sit , 
Ilinc  quocjue  disce  meae  :  lu  dictis  adice  nientem . 

320      Picus  in  Ausoniis  ,  proles  Saturnia  ,  lerris 
Rex  fuit ,  utilium  bello  sludiosus  equorum . 
Forma  viro  ,  quam  cernis ,  erat .   licel  ipse  decorem 
Aspicias ,  fictaque  probes  ab  imagine  veram . 
Par  animus  formae  ;  nec  adluic  speclasse  pcr  annos 

'■i-2o  Quin(iuennem  poteral  Graia  qualer  Elide  pugnam. 
lile  suos  dryadas  Latiis  in  monlibus  ortas 
Verterat  in  vultus  ,  illum  fontana  pelebant 
Numina  ,  naiades ,  quas  .Albula  ,  quasque  Numici , 
Quas  Anienis  aquae  ,  cursuque  brevissimus  Almo 

330  ?iai"ve  tulit  praeceps  el  opacae  Farfarus  undae , 
Quaeque  colunt  Scythicae  regnum  nemorale  Dianae 
Finitimosque  lacus  .   spretis  tamen  omnibus  unam 
Ille  coUt  nymphen  ,  quam  quondam  in  colle  Palati 
Dicitur  innocuo  peperisse  Venilia  lano . 

335  Haec  ubi  nubilibus  primum  maturuit  annis, 
Praeposito  cunctis  Laurenti  tradita  Pico  esl: 
Rara  quidem  facie  ,  sed  rarior  arte  canendi , 
Unde  Canens  dicta  est .   silvas  et  saxa  movere 
Et  mulcere  feras  et  flumina  longa  morari 

340  Ore  suo  ,  volucresque  vagas  retinere  solebat . 
Quae  dum  feminea  modulatur  carmina  voce, 
Exierat  tecto  Laurentes  Picus  in  agros, 
Indigenas  fixurus  apros  ;  tergumque  premebat 
Acris  equi ,  laevaque  hastilia  bina  ferebat , 

345  Poeniceam  fulvo  chlamydem  contractus  ab  auro . 
Venerat  in  silvas  et  filia  SoUs  easdem, 
Utque  novas  legeret  fecundis  collibus  herbas, 
Nomine  dicta  suo  Circaea  reliquerat  arva . 
Quae  simul  ac  iuvenem  ,  virgultis  abdita  ,  vidit, 

350  Obstipuit .   cecidere  manu  ,  quas  legerat  herbas : 


292  picLs  METAMM . 

Flammaqiie  per  totas  visa  est  errare  medullas. 
Llt  primiim  valido  menlem  collegit  ab  aestu, 
Quid  cuperet ,  fassura  fuit  .   ne  posset  adire, 
Cursus  ecpii  fecit  circumfususque  satelles . 

355  '*']\on'  ait  'effugies  ,  vento  rapiare  licebit , 
Si  modo  me  novi ,  si  non  evanuit  omnis 
Herbarum  virtus  ,  nec  me  mea  carmina  fallunt .'" 
Dixit ,  et  effigiem  ,  nullo  cum  corpore  ,  falsi 
Finxit  apri ,  praeterque  oculos  transcurrere  regis 

360  lussit ,  et  in  densum  trabibus  nemus  ire  videri , 
Plurima  qua  silva  est  et  equo  loca  pervia  non  sunt. 
Haud  mora  ,  continuo  praedae  petit  inscius  umbram 
Picus  ,  equique  celer  spumantia  terga  relinquit , 
Spemque  scquens  vanam  silva  pedes  errat  in  alta. 

365  Concipit  illa  preces  et  verba  venefica  dicit 
Ignotosque  deos  ignoto  carmine  adorat, 
Quo  solet  et  niveae  vultum  confundere  Lunae 
Et  patrio  capiti  bibulas  subtexere  nubes . 
Tum  quoque  cantato  densetur  carmine  caelum 

870  Et  nebulas  exlialat  bumus  ,  caecisque  vagantur 
Limitibus  comites  ,  et  abest  custodia  regi . 
Nacta  locum  tempusque  '"per  ,  o  ,  tua  lumina ,'  dixit 
'Quae  mea  ceperunt ,  perque  hanc  ,  pulcherrime , 

formam , 
Quae  facit ,  ut  supplex  tibi  sim  dea ,  consule  nostris 

375  Ignibus  ,  et  socerum  ,  qui  pervidet  omnia  ,  Solem 
Accipe  ,  nec  diu-us  Tilanida  despice  Circen .'" 
Dixerat .  ille  ferox  ipsamque  precesqite  repellit , 
Et  '"quaecumque  es  ,'  ait  'non  sum  tuus  .   altera 

caplum 
Me  tenet ,  et  teneat  per  longum  ,  comprecor ,  aevum . 

330  Nec  Venere  externa  socialia  foedera  laedam, 
Dum  mihi  lanigcnam  servabunt  fata  Canentem .'" 
Saepe  retemptatis  precil)us  Titania  frustra, 
"'Non  inpune  feres  ,  neque'   ait  'reddere  Canenti !'" 
[Laesaque  quid  faciat ,  quid  amans  ,  quid  femiua , 

disces 


XIV  ,  351—421  .  ricua  293 

385Rebus/  ait  *sed  amans  et  laesa  el  ffmiiia  Circe!'"] 
Tum  bis  ad  occasus  ,  bis  se  converlil  ad  orUis , 
Ter  iuvenem  baculo  tetigit ,  tria  carmma  dixit . 
lUe  fugit ,  sed  se  solito  velocius  ipse 
Currere  miratur  .  pennas  in  corpore  vidit:       f.  oxcu. 

390  Seque  novam  subito  Latiis  accedere  silvis 
Indignatus  avem  ,  duro  fera  robora  rostro 
Figit ,  et  iratus  longis  dat  vulnera  ramis . 
Purpureum  chlamydis  pennae  traxere  colorem; 
Fibula   quod   fuerat ,  vestemque  momorderat  aurum , 

395  Pluma  fit ,  et  fulvo  cervix  praecingitur  auro : 
Nec  quicquam  antiqui  Pico  nisi  nomina  restat. 
Interea  comites  ,  clamato  saepe  per  agros 
Nequiquam  Pico  nuUaque  in  parte  reperlo, 
Inveniunt  Circen  ,  —  nam  iam  tenuaverat  auras, 

400  Passaque  erat  nebulas  ventis  ac  sole  recludi  — 
Criminibusque  premunt  veris ,  regemque  reposcunt, 
Vimque  ferunt ,  saevisque  parant  incessere  telis . 
iUa  nocens  spargit  virus  sucosque  veneni , 
Et  Noctem  Noctisque  deos  Ereboque  Chaoque 

405  Convocat  et  longis  Hecaten  ululalibus  orat: 
Exsiluere  loco  —  dictu  mirabile  —  silvae, 
Ingemuitque  solum  ,  vicinaque  palluit  arbor, 
Sparsaque  sanguineis  maduerunt  pabula  guttis, 
Et  lapides  visi  mugitus  edere  raucos, 

410  Et  latrare  canes  et  humus  serpentibus  atris 
Squalere  et  tenues  animae  volitare  silentum . 
Attonitum  monstris  vulgus  pavet :  illa  paventis 
Ora  venenata  tetigit  mirantia  virga, 
Cuius  ab  attaotu  variarum  monstra  ferarum    t.  exdii. 

415  In  iuvenes  veniunt .   nulli  sua  mansit  imago . 
Sparserat  occiduus  Tartessia  Utora  Phoebus, 
Et  frustra  coniunx  oculis  animoque  Canentis 
Expectatus  erat .   famuli  populusque  per  omnes 
Discurnint  silvsj.  aique  ohvia  lumina  portant. 

420  Nec  satis  est  nym  'lae  flere  et  lacerare  capillos 
Et  dare  plangorem  :  facit  haec  tamen  omnia  ,  seque 


294  cANENs  METAMM . 

Proripit  ac  Latios  errat  vesana  per  agros. 
Sex  illam  noctes  ,  totidem  redeuntia  solis 
Lumina  viderunt  inopem  somnique  cibique 

425  Per  iuga ,  per  valles  ,  qua  fors  ducebat ,  euntem . 
Ultimus  aspexit  Thybris  luctuque  viaque 

—  Fessam  et  iam  longa  ponentem  corpora  ripa . 
Illic  cum  lacrimis  ipso  modulata  dolore 
Verba  sono  tenui  niaerens  fundebat ;  ut  olim 

430  Carmina  iam  moriens  canit  exequialia  cygnus , 
Luctibus  extremum  tenues  liquefacta  medullas 
Tabuit ,  inque  leves  paulatim  evanuit  auras .    f .  cxoir 
Fama  tamen  signata  loco  est ,  quem  rite  Canentem 
Nomine  de  nymphae  veteres  dixere  Camenae." 

435  Talia  multa  mihi  longum  narrata  per  annum 
Visaque  sunt .   resides  et  desuetudine  tardi 
Rursus  inire  fretum  ,  rursus  dare  vela  iubemur : 
Ancipitesque  vias  et  iter  Titania  vastum 
Dixerat  et  saevi  restare  pericula  ponti . 

440  Pertimui ,  fateor  :  nactusque  Iioc  litus  ,  adhaesi  .* 
Finierat  Macareus  .  urnaque  Aeneia  nutrix 
Condita  marmorea  tumulo  breve  carmen  habebat: 
'Hic  me  Caietam  notae  pietatis  alumnus 
Ereptam  Argolico  quo  debuit ,  igne  cremavit  .* 

445  Solvitur  herboso  religatus  ab  aggere  funis, 
Et  procul  insidias  infamataeque  relinquunt 
Tecta  deae  ,  lucosque  petunt ,  ubi  nubilus  umbra 
In  mare  cum  flava  prorumpit  Thybris  Iiarena  . 
Faunigenaeque  domo  potitur  nataque  XMiiii, 

450  Non  sine  Marte  tamen  .   bellum  cum  gente  feroci 
Suscipitur  ,  pactaque  furit  pro  coniuge  Turnus. 
Goncurrit  Latio  Tyrrhenia  tota  ,  diuque 
Ardua  sollicitis  victoria  quaeritur  armis. 
Auget  uterque  suas  externo  robore  vires : 

455  Et  multi  Rutulos  ,  multi  Troiana  tuentur 

Castra  .  neque  Aeneas  Euandri  ad  limina  frustra, 
At  Venulus  frustra  profugi  Diomedis  ad  urbem  , 
Venerat .  ille  quidem  sub  lapyge  maxima  Daiuio 


XIV,    422  —  405.  DIOMKDES  295 

Mocnia  condiderat ,  dotaiiaque  arva  tenebat . 

460  Sed  Venulus  Turni  postquaui  mandata  peregit 
Auxiliumque  petit ,  vlres  Aetolius  lieros 
Excusat ;  nec  se  aut  soceri  committere  pugnae 
Velle  sui  populos  ,  aut  quos  e  gente  suorum 
Armet ,  liabere  viros     'neve  haec  commenta  putetis , 

465  Adnwnitu  quamq«am  luctus  renoventur  amari , 

Perpetiar  memorare  tamen  .  postquam  alta  cremata  est 
Ilion  ,  et  Danaas  paverunt  Pergama  Diras, 
Naryciusque  lieros  ,  a  Virgine  virgine  rapta  , 
Oiiam  meruit  poenam  solus  ,  digessit  in  omnes , 

470  Spargimur  ,  et  ventis  inimica  per  aequora  rapti 
Fulmina  ,  noctem  ,  imbres  ,  iram  caelique  marisque 
Perpetimur  Danai ,  cumulumque  Capharea  cladis . 
Neve  morer  referens  tristes  ex  ordine  casus, 
Graecia  tum  potuil  Priamo  quoque  flenda  videri. 

475  Me  tamen  armiferae  servatum  cura  Minervae 
Fhictibus  eripuit .   patriis  sed  rursus  ab  agris 
Pellor  ,  et  antiquo  memores  de  vulnere  poenas 
Exigit  alma  Venus  ;  tantosque  per  alta  labores 
Aequora  suslinui ,  tantos  terrestribus  armis , 

480  Ut  mihi  fehces  sint  ilh  saepe  vocati, 

Quos  communis  hiems  inportunusque  Caphareus 
Mersit  aquis  ,  vellemque  honun  pars  una  fuissem . 
Ultima  iam  passi  comites  belloque  fretoque 
Deficiunt  finemque  rogant  erroris  .   at  Acmon 

485  Fervidus  ingenio  ,  tum  vero  et  cladibus  asper, 
"Quid  superest ,  quod  iara  patientia  vestra  recuset 
Ferre  ,  viri  ?'  dixit  ^quid  habet  Cytherea  ,  quod  ullra, 
Velle  puta  ,  faciat  ?  nam  dum  pciora  timentur, 
Est  locus  in  vulnus  :  sors  autem  ubi  pessima  rerum , 

490  Sub  pedibus  timor  est ,  securaque  summa  malorum. 
Audiat  ipsa  ,  hcet ,  et ,  quod  facit ,  oderit  omnes 
Sub  Diomede  viros  ,  odium  tamen  iUius  omnes 
Spernimus  ;  et  raagno  slat  magniloquentia  nobis  .'* 
Tahbus  irritans  Venerem  Pleuronius  Acmon 

495  Instimulat  verbis  ,  veteremque  resuseitat  iram. 


296  DIOMEDIAE   AVES  METAMM  . 

Dicta  placent  paucis  .   numeri  maioris  amici 
Acmona  corripimus  .   cui  respondere  volenti 
Vox  pariter  vocisque  via  est  tenuala :  comaeque   f.  «wor. 
In  plumas  abeunt ,  plumis  nova  coUa  teguntur 

600  Pectoraque  et  tergum  ;  maiores  bracchia  pennas 
Accipiunt ,  cubitique  leves  sinuantur  in  alas ; 
Magna  pedum  digitos  pars  occupat :  oraque  cornu 
Indurata  rigent ,  finemque  in  acumine  ponunt . 
Ilunc  Lycus  ,  hunc  Idas  et  cum  Rhexenore  Nycteus , 

605  Hunc  miratur  Abas  :  et  dum  mirantur  ,  eandem 
Accipiunt  faciem  .   numerusque  ex  agmine  maior 
Subvolat ,  et  remos  plausis  circumvolat  alis . 
Si  volucrum  quae  sit  subitarum  forma ,  requiris , 
Ut  non  cygnorum  ,  sic  albis  proxima  cygnis . 

510  Vix  equidem  has  sedes  et  lapygis  arida  Dauni 

Arva  gener  teneo  minima  cum  parte  meorum .' 

Hactenus  Oenides  .   Venulus  Calydonia  regna 

Peuceliosque  sinus  Mes&apiaque  arva  relinquit. 

In  quibus  antra  videt ,  quae  multa  nubHa  silva 

515  Et  lcvibus  cannis  nutantia  semicaper  Pan 

Nunc  tenet .  at  quodam  tenuerunt  tempore  nymphae . 

Apulus  has  illa  pastor  regione  fugatas 

Terruit ,  et  primo  subiia  formidine  movit : 

Mox  ,  ubi  mens  rediit  et  contempsere  sequentem , 

620  Ad  numerum  motis  pedibus  duxere  choreas . 
Improbat  has  pastor  ,  saltuque  imitatus  agresti 
Addidit  obscenis  convicia  rustica  dictis: 
Nec  prius  os  tacuit ,   quam   guttura-^ondidit   arbor . 
Arbor  enim  est :  suco  Uceat  cognoscere  mores . 

526  Quippe  notam  linguae  bacis  oleaster  amaris 

Exhibet :  asperitas  verberum  cessit  in  illas.     f.  oxcvi. 

Hinc  ubi  legati  rediere  ,  negata  ferentes 
Arma  Aetola  sibi ,  Rutuli  sine  viribus  illis 
Bella  instructa  gerunt .  multumque  ab  utraque  cruoris 

530  Parte  datur  .   fert  ecce  avidas  iu  pinea  Turnus 

Texta  faces  ;  ignesque  timent ,  quibus  unda  pepercit . 
lamque  picem  et  ceras  aUmentaque  cetera  flammae 


XIV  ,  496—569  .       aeneae  naves      297 

Mulciber  urebat ,  perque  altum  ad  carbasa  malum 
Ibat ,  et  incurvae  fumabaul  transtra  carinae : 

635  Cum  memor  has  pinus  Idaeo  vertice  caesas 
Sancta  deum  genetrix  tinnitibus  aera  pulsi 
Aeris  et  inflati  compievit  murmure  buxi, 
Perque  ieves  domitis  invecta  leonibus  auras 
'Irrita  sacrilega  iactas  incendia  dextra, 

540  Turne  !'  ait  ^eripiam  :  nec  me  patienle  cremabil 
Ignis  edax  nemorum  partes  et  membra  meorum .' 
Intonuit  dicente  dea  ,  tonitrumque  secuti 
Cum  saliente  graves  ceciderunt  grandine  nimbi, 
Aeraque  et  tumidum  subilis  concursibus  aequor 

645  Astraei  turbant  et  eunt  in  proelia  fratres . 
E  quibus  alma  parens  unius  viribus  usa, 
Stuppea  praerupit  Phrygiae  retinacula  classis, 
Fertque  rates  pronas  ,  medioque  swb  aequore  mergit . 
Robore  mollito  lignoque  in  corpora  verso       t.  cxcTJi. 

550  [In  capitum  facies  puppes  mutantur  aduncae, 
In  digitos  abeunt  et  crura  natantia  remi, 
Quodque  sinus  fuerat ,  latus  est ,  mediisque  carina 
Subdita  navigiis  spinae  mutatur  in  usum, 
Lina  comae  molles  ,  antemnae  bracchia  fiunt ;] 

656  Caerulus,  ut  fuerat,  color  est;  quasque  ante  timebant, 
Illas  virgineis  exercent  lusibus  undas 
Naides  aequoreae  .   [durisque  in  montibus  ortae 
Molle  fretum  celebrant ,  nec  eas  sua  tangit  origo . 
Non  tamen  oblitae  ,  quam  multa  pericula  saevo 

660  Pertulerint  pelago  ,]  iactatis  saepe  carinis 

Subposuere  manus  ,  nisi  siqua  veiiebat  Achivos . 
[Cladis  adliuc  Phrygiae  memores  ,  odere  Pelasgos : 
Neritiaeque  ratis  viderunt  fragmina  laetis 

664  Vullibus ,  et  laetae  videre  rigescere  puppim . 

566  Spes  eral ,  in  nyniphas  animata  classe  marinas 
Posse  melu  monstri  Rutulum  desistere  bello .] 
Perstat ,  habetque  deos  pars  utraque  ,  quodque 

deorum  est 
Instar  ,  habenf  animos  .   nec  iam  dotalia  regna , 


298  ARDEA  .    AENEAS  METAMM  . 

570  Nec  sceptrum  soceri ,  nec  te  ,  Lavinia  virgo, 
Sed  vicisse  petunt ,  deponendique  pudore 
Beila  gerunt .   tandcmque  Venus  victricia  nati 
Arma  videt ,  Turnusque   cadit :  cadit  Ardea  ,  Turno 
Sospite  dicta  potens  .   quam  postquam  Dardanus  ignis 

575  Al)stulit ,  et  tepida  latuerunt  tecta  favilla , 

Congerie  e  media  tum  primum  cognita  praepes  f .  cxcTiii. 
Sabvolat ,  et  cineres  plausis  everberat  alis . 
Et  sonus  et  macies  et  pallor  et  omnia  ,  captam 
Quae  deceant  urbem  ,  nomen   quoque   mansit  in  illa 

580  Urbis  ;  et  ipsa  suis  deplangitur  Ardea  pennis . 
lamque  deos  omnes  ipsamque  Aeneia  virtus 
lunonem  veteres  finire  coegerat  iras : 
Cum  ,  bene  fundatis  opibus  crescentis  luli , 
Tempestivus  erat  caelo  CythereTus  heros . 

585  Ambieratque  Venus  superos  ,  colloque  parentis 
Circumfusa  sui  'numquam  mihi'  dixerat  'uUo 
Tempore  dure  pater  ,  nunc  sis  mitissimus  ,  opto : 
Aeneaeque  meo  ,  qui  te  de  sanguine  nostro 
Fecit  avum  ,  quamvis  parvum  des  ,  optime  ,  numen , 

590  Dummodo  des  aUquod  .   satis  est  inamabile  regnum 
Aspexisse  semel ,  Stygios  semel  isse  per  amnes  .* 
Assensere  dei ;  nec  coniunx  regia  vultus 
Inmotos  tenuit ,  placatoque  annuit  ore . 
Tum  pater  'estis'  ait  'ca,elesti  munere  digni, 

595  Quaeque  petis  ,  pro  quoque  petis  .   cape  ,  nata  , 

quod  optas.* 
Fatus  erat .   gaudet ,  gratesque  agit^a  parenti : 
Perque  leves  auras  iunctis  invecta  columbis 
Litus  adit  Laurens  ,  ubi  tectus  harundine  serpit 
In  freta  flumineis  vicina  Numicius  undis . 

600  Ilunc  iubet  Aeneae  quaecumque  obnoxia  morti, 
Abluere  et  tacito  deferre  sub  aequora  cursu . 
[Corniger  exsequitur  Veneris  mandata  ,  suisque 
Quicquid  in  Aenea  fuerat  mortale  ,  repurgat 
Et  respersit  aquis  .  pars  optima  restitit  illi.] 

605  Lustratum  genetrix  divino  corpus  odore  f.  cxcix. 


XIV,  570—641.  POJioNA  299 

Unxit ,  et  ambrosia  cum  dulci  neclare  mixta 
Contigit  os  ,  fecilque  deum  .   quem  turba  Quirini 
Nuncupat  Indigctem  ,  temploque  arisque  recepit . 
Inde  sub  Asranii  dicione  binominis  Alba 

610  Resque  Lalina  fuit  .   succedit  Silvius  illi : 
Quo  satus  anliquo  tenuit  repelita  Latinus 
Nomina  cum  sceptro  .   clarus  subit  ecce  Latinum 
Epytus  ex  ilio  .   post  hunc  Capetusque  Capysque , 
Sed  Capys  ante  fuit .   regnum  Tiberinus  ab  illis 

615  Cepit ,  et  in  Tusci  demersus  fluminis  uudis 

Nomina  fecit  aquae  .   de  quo  Remulusque  feroxque 
Acrota  sunt  geniti .   Remulus  maturior  annis 
Fulmineo  periit ,  imitator  fulminis  ,  ictu. 
Fratre  suo  sceptrum  moderatior  Acrota  forti 

620  Tradit  Avenlino  .   qui  ,  quo  regnarat ,  eodem 
Monte  iacet  positus  ,  tribuitque  vocabula  monti . 
lamque  Palatinae  summam  Proca  gentis  habebat . 
Rege  sub  hoc  Pomona  fuit ,  qua  nulla  Latinas 
Inter  hamadryadas  coluit  sollertius  hortos, 

625  Nec  fiiit  arborei  studiosior  altera  fetus : 

Unde  tenet  nomen  .   non  silvas  illa  nec  amnes, 

Rus  amat  et  ramos  felicia  poma  ferenles . 

Nec  iaculo  gravis  est ,  sed  adunca  dcxtera  falce , 

629  Qua  modo  luxuriem  premit  et  spatiantia  contra 

—  Bracchia  compescit ,  fisso  modo  cortice  lignum 
Inscfit ,  et  sucos  alieno  praestat  alumno . 
Nec  sentire  sitira  patitur  ,  bibulaeque  retunsas 
Radicis  fibras  labentibus  irrigat  undis . 
Ilic  amor  ,  hoc  studium  .   Veneris  qiioque  nulla 

cnpido  est. 

635  Vim  tamen  agrestuni  metuens  pomaria  clautlit 
Intus  ,  et  accessus  prohibet  refugitque  viriles. 
Qiiid  non  et  Satyri ,  saltalibus  apta  iuventus, 
Ferere  et  pinu  praecincti  cornua  Panes, 
Silvanusque  ,  suis  semper  iuvenilior  annis, 

640  Qnique  deus  fures  vel  falce  ,  vel  inguine  terret, 
Ut  poterentur  ea  ?  sed  enim  superabat  amando 


300  VEBTUMNU8  METAMM  . 

Hos  quoque  Vertumnus  .   neque  erat  felicior  iliis 
0  quoliens  liabitu  duri  messoris  aristas 
Corbe  tulit ,  verique  fuit  messoris  imago ! 

645  Tempora  saepe  gerens  faeno  religata  recenti 
Desecfum  poterat  gramen  ver&asse  videri. 
Saepe  manu  stimulos  rigida  portabat ,  ut  illum 
lurares  fessos  modo  disiunxisse  iuvencos . 
Falce  data  frondator  erat  vitisque  putator: 

650  Induerat  scalas  ,  lectoirum  poma  putares . 
Miles  erat  gladio  ,  piscator  harundine  sumpta . 
Deniqiie  per  multas  aditum  sibi  saepe  figuras 
Repperit ,  ut  caperet  spectatae  gaudia  formae . 
111«  etiam  picta  redimitus  tempora  mitra, 

655  Innitens  baculo  ,  positis  ad  tempora  canis , 

Assimulavit  anum  ,  cultosque  intravit  in  hortos;  f.  oc. 
Pomaque  mirata  est .  'tanto'  que  'potentior  !'  inquit  ^ 
Pluraque  laudatae  ac  dedit  oscula ,  qualia  numquam 
Vera  dedisset  anus  :  glaebaque  incurva  resedit , 

660  Suspiciens  pandos  autumni  pondere  ramos . 
Ulmus  erat  contra  speciosa  nitentibus  uvis: 
Quam  compta  postquam  pariter  virtute  probavit, 
'At  si  staret'  ait  'caelebs  sine  palmite  truncus, 
Nil  praeter  frondes  ,  quare  peteretur ,  haberet . 

665  Ilaec  quoque  ,  quae  iuncta  vitis  requiescit  in  ulmo , 
Si  non  nupta  foret ,  terrae  acclinata  iaceret . 
Tu  tamen  exemplo  non  tangeris  arboris  huius, 
Concubitusque  fugis ,  nec  te  coniungere  curas . 
Atque  utinam  velles  !  Helene  horl^pluribus  esset 

670  SoIIicilata  procis  ,  nec  quae  Lapitheia  movit 
Proelia ,  nec  coniunx  timidi ,  aut  audacis  Uiixis . 
Nunc  quoque  ,  cum  fugias  averserisque  petentes, 
Mille  viri  cupiunt  et  semideique  deique 
Et  quaecumque  tenent  Albanos  numina  montes . 

675  Sed  tu  si  sapies  ,  si  te  bene  iuugere  anumque 
Hanc  audire  voles  ,  quae  te  plus  omnibus  illis , 
PIus  quam  credis  ,  amo  ,  vulgares  reice  taedas , 
Vertumnumque  tori  socium  tjbi  selige  .  pro  quo 


XIV,    612  —  716.     VKKTOINU8  .    IPHI8     301 

Me  qiioque  pignus  habe  .   neque  enim  sibi  notior 

ille  est, 
630  Quam  mihi .   nec  toto  passim  vagns  errat  in  orbe , 
Nec  loca  magna  colit ,  nec  ,  uti  pars  magna  procorum, 
Quas  modo  vidit  ,  amat  .   tu  primus  et  ultimus  iUi 
Ardor  eris  ,  solii[iie  suos  tibi  devovet  annos . 
Adde  ,  quod  est  iiivenis  ,  quod  naturale  dccoris 

685  Munus  habet ,  formasque  apte  fingetur  in  omnes, 
Et  quod  erit  iussus  ,  iubeas  licet  omnia  ,  iiet . 
Qnid  ,  quod  amatis  idem  ?  quod  ,  quae  tibi  poma 

coluntur , 
Primus  habet ,  laclaque  tenet  tua  munera  dextra  ? 
Sed  neque  iam  felus  desiderat  arbore  demptos, 

690  iNec  ,  quas  hortus  alit ,  cum  sucis  mitibus  herbas , 
Nec  quicquam  ,  nisi  te  .   miserere  ardentis  ,  et  ipsum 
Quod  petit ,  ore  meo  praesentem  crede  precari : 
Uiloresque  deos  et  pectoi-a  dura  perosam 
Idalien  memoremque  time  Rhamnusidis  iram . 

695  Quoque  magis  timeas ,  —  etenim  mihi  multa  vetustas 
Scire  dedit  —  referam  tota  nolissima  Cypro 
Facta  ,  quibus  flecti  facile  et  mitescere  possis . 
Viderat  a  veteris  generosam  sanguine  Teucri 
Iphis  Anaxareten  ,  humili  de  slirpe  creatus ; 

700  Viderat ,  et  totis  perceperat  ossibws  aestum . 
Luctatusque  diu  ,  postquam  ratione  furorem 
Viircere  non  potuit ,  supplex  ad  limina  venit : 
Et  modo  nutrici  miserum  confessus  amorem, 

704  Ne  sibi  dura  loret ,  per  spes  oravit  alumnae  5 

708  Interdum  madidas  lacrimarum  rore  coronas 
Postibus  intendit  ,  posuitque  in  liminc  duro 

710  MoUe  latus  ,  trislisque  serae  convicia  fccit . 
Saevior  illa  freto  surgente  cadentibus  Haedis, 
Durior  et  ferro  ,  quod  IVoricus  excoquit  ignis , 
Et  saxo  ,  quod  adhuc  vivum  radice  tenetur , 
Spernit ,  et  irridet ;  factisque  iiimilibus  addit 

715  Verba  superba  ferox  et  spe  quoque  fraudat  amanlem. 
Non  tulit  impatiens  longi  tormenta  doloris 


302  ANAXARETB  METAMM  . 

Iphis  ,  et  ante  fores  haec  verba  novissima  dixit : 
"Vincis  ,  Anaxarete  ,  neque  erunt  tibi  laedia  tandem 
UHa  ferenda  mei  .    laetos  molire  triumphos , 

720  Et  Paeana  voca  ,  nitidaque  incingere  lauru . 

Vincis  enim  ,  moriorque  iibens  .   age  ,  ferrea  ,  gaudc  . 
Certe  aliquid  laudare  mei  cogeris  amoris. 
[Quo  tibi  sim  gratus  ;  meritumque  fat:ebere  nostrum  .] 
Non  tamen  ante  tui  curam  excessisse  memento , 

725  Quam  vitam  :  geminaque  simul  mihi  hice  carendum . 
Nec  tibi  fama  mei  verttiu^a  est  nuntia  leti; 
Ipse  ego  ,  ne  dubites  ,  adero  ,  praesensque   videbor , 
Corpore  ut  exanimi  crudelia  lumina  pascas. 
Si  tamen  ,  o  superi ,  mortalia  facta  videtis , 

730  Este  mei  memores  —  nihil  ultra  lingua  precari 
Sustinet  —  et  longo  facite  ut  narremur  in  aevo : 
Et ,  quae  dempsistis  vitae  ,  date  tempora  famae ." 
[Dixit .   et  ad  postes  ornatos  saepe  coronis 
Humentes  oculos  et  palUda  brachia  tollens,] 

735  Cum  foribus  laquei  reUgaret  vincula  summis , 

"Haec  tibi  serta  placent ,  crudelis  et  impia  ?"  dixit , 
Inseruitque  caput ,  sed  tum  quoque  versus  ad  illam , 
Atque  onus  infelix  eUsa  fauce  pependit. 
Icta  pedum  motu  [trepidantem  et  multa  timentem 

740  Visa  dedisse  sonum]   est ,  adapertaque   ianua  factum 
Prodidit .   exclamant  famuli ,  frustraque  levatum  — 
Nam  pater  occiderat  —  referunt  ad  Umina  matris . 
Accipit  iUa  sinu  ,  complexaque  frigida  nati 
Membra  sui  postquam  miseroruin>erba  parentum 

745  Edidit ,  et  matrum  miserarum  facta  peregit , 
Funera  ducebat  mediam  lacrimosa  per  urbem, 
Luridaque  arsuro  portabat  membra  feretro . 
Forte  viae  vicina  domus  ,  qua  flebiUs  ibat 
Pompa  ,  fuit ;  duraeque  sonus  plangoris  ad  aures 

750  Venit  Anaxaretes  ,  quam  iam  deus  ultor  agebat . 
Mota  tamen ,  "videamus'  ait  Wserabile  funus ," 
Et  patuUs  imit  tectum  subUme  fenestris. 
Vixque  bene  inpositum  lecto  prospexerat  Iphin, 


XIV  ,    717—789  .  LAUTDLAE  303 

Derigiiere  oeiili ,  calidusque  e  corpore  sanguis 

755  luduclo  pallore  fugit ;  conataque  retro  *.  cci. 

Ferre  pedes  ,  haesit ;  conata  avertere  vultus , 
IIoc  quoque  non  potuit .   paulatimque   occupat  artus 
Quod  fuit  in  duro  iara  pridem  pectore  saxum . 
Neve  ea  ficta  pmtes  ,  dominae  sub  imagine  signum 

760  Servat  adimc  Salamis  ;  Veneris  quoque  nomine 

templum 
Prospicientis  habet .   quorum  memor  ,  o  mea  ,  lentos 
Pone  ,  precor  ,  faslus  ,  et  amanti  iungere  ,  nymphe . 
Sic  tibi  nec  vernum  nascentia  frigus  adurat 
Poma  ,  nec  excutiant  rapidi  (lorentia  venti  .* 

765  Ilaec  ubi  nequiquam  forma  deus  acta  senili 
Edidit ,  in  iuvenem  rediit ,  et  aniiia  deniit 
Instrumenta  sibi ,  taUsque  apparuit  illi, 
Qualis  ubi  oppositas  nitidissima  solis  imago 
Evicit  nuhes  ,  nullaque  obstante  rehixit . 

770  Vimque  parat :  sed  vi  non  est  opus  ,  inque  figura 
Capta  dei  nymphe  est ,  et  mutua  vulnera  sensit . 

Proximus  Ausonias  iniusti  miles  Amuli 
Rexit  opes  :  Numitorque  senex  amissa  nepotum 
Munere  regna  capit:  festisque  PaUUbus  urbis 

775  Moenia  conduntur  .   Tatiusque  patresque  Sabini 
Bella  gerunt ,  arcisque  via  Tarpeia  reclusa 
Dignam  animam  poena  congestis  exuit  armis . 
Inde  sati  Curibus  tacitorum  more  luporum 
Ore  premunt  voces  et  corpora  victa  sopore 

780  Invadunt ,  portasque  petunt ,  quas  obice  firmo 
Clauserat  Iliades  .   unam  tamen  ipsa  rechisit 
Nec  strepitum  verso  Saturnia  cardine  fecit. 
Sola  Venus  portae  cecidisse  repaguia  sensit, 
Et  clausura  fuit ,  nisi  quod  rescindere  numquam 

785  Dis  Hcet  acta  deum  .   lano  loca  iuncta  lenebant 
Naides  Ausoniae  geUdo  rorantia  fonte. 
Has  rogat  auxiUum  .   nec  nymphae  iusta  petentem 
Sustinuere  deam  ,  venasque  et  flumina  fontis 
EUcuere  sui .  nondum  tamen  invia  lani 


304  ROMULus  METAMM . 

790  Ora  patentis  erant ,  neque  iter  praecliiserat  unda . 
Lurida  subponunt  fecundo  sulpura  fonti, 
Incenduntque  cavas  fumante  bitumine  venas . 
Viribus  his  aliisque  vapor  penetravit  ad  ima 
Fontis  ;  et  Alpino  modo  quae  certare  rigori       f.ccu 

795  Audebatis  aquae  ,  non  ceditis  ignibus  ipsis . 
Flammifera  gemini  fumant  aspergine  postes: 
Portaque  ,  nequiquam  rigidis  promissa  Sabinis , 
Fonte  fuit  praestructa  novo  ,  dum  Martius  arma 
Indueret  miles  .   quae  postquam  Romulus  ultro 

800  Obtuiit ,  et  strata  est  tellus  Romana  Sabinis 

Corporibus ,  strata  estque  suis  ,  generique  criiorcm 
Sanguine  cum  soceri  permiscuit  impius  ensis, 
Pace  tamen  sisti  bellum  nec  in  ultima  ferro 
Decertare  placet  ,  Tatiumque  accedere  regno . 

805      Occiderat  Tatius ,  populisque  aequata  duobus, 
Romule  ,  iura  dabas  :  posita  cum  casside  Mavors 
Talibus  affatur  divumque  hominumque  parentem: 
'Tempus  adest ,  genitor ,  quoniam   fundamine  magno 
Res  Romana  valet ,  nec  praeside  pendet  ab  uno , 

810  Praemia  quae  promissa  mihi  dignoque  nepoti, 
Solvere  ,  et  ablatum  terris  inponere  caelo . 
Tu  mihi  concilio  quondam  praesente  deorum  — 
Nam  memoro  memorique  animo  pia  verba  notavi  — 
*^Unus  erit ,  qiiem  tu  tolles  in  caerula  caeli" 

815  Dixisti .   rata  sit  verborum  summa  tuorum.' 
Annuit  omnipotens  ,  et  iiubibus  aera  caecis 
Occuluit ,  tonitruque  et  fulgure  teffwit  orbem . 
Quae  sibi  promissae  sensit  rata  signa  rapinae, 
Innixusque  hastae  pressos  temone  cruento 

820  Inpavidos  conscendit  equos  Gradivus  ,  et  ictii 
Verberis  increpuit ,  pronusque  per  aera  lapsus 
Constitit  in  summo  ncmorosi  colle  Palati: 
Reddentemque  suo  iam  regia  iura  Quiriti 
AbstuUt  Iliaden  .   corpus  mortale  per  auras       f.  ccm 

825  Dilapsum  tenues  ,  ut  lata  plumbea  funda 
Rlissa  solet  medio  glans  intabescere  caelo. 


XIV  ,    790— XV  ,    6  .  HER8ILIA  305 

Piilchra  subit  facies  et  pulvinaribus  altis 
Dignior ,  est  qualis  trabeati  forma  Quirini . 
Flebat  ut  amissum  coniunx  :  cum  regia  luno 

830  Irin  ad  Hersiliam  descendere  limite  curvo 
Imperat ,  et  viduae  sua  sic  mandata  referre : 
'0  et  de  Latio  ,  o  et  de  gente  Sabina 
Praecipuum  ,  matrona  ,  decus ,  dignissima  tanli 
Ante  fuisse  viri ,  coniunx  nunc  esse  Quirini, 

83.5  Siste  tuos  fletus  ,  et  si  tibi  cura  videndi 

Coniugis  est ,  duce  me  lucum  pete ,  colle  Quirini 
Qui  viret ,  et  templum  Romani  regis  obumbrat  .* 
[Paret ,  et  in  terram  pictos  delapsa  per  arcus , 
Ilcrsiliam  iussis  compellat  vocibus  Iris .] 

840  liia  verecundo  vix  toUens  lumina  vultu 

'0  dea ,  —  namque  mihi  nec  ,  quae  sis  ,  dicere 

promptum  est, 
Et  liquet  esse  deam  —  duc  ,  o  duc*  inquit  *et  ofl^er 
Coniugis  ora  mihi .   quae  si  modo  posse  videre 
Fata  semel  dederint ,  caelum  accepisse  fatebor  .* 

845  Nec  mora  ,  Romuleos  cum  virgine  Thaumantea 
Ingreditur  colles  .   [ibi  sidus  ab  aethere  lapsum 
Decidit  in  terras  ,  a  cuius  lumine  flagrans 
Hersiliae  crinis  cum  sidere  cessit  in  auras.      f.  cciv. 
Hanc  manibus  notis]  Romanae  conditor  urbis 

850  Excipit ,  et  priscum  pariter  cum  corpore  nomen 
Mutat ,  Horamque  vocat ,  quae  nunc  dea  iuncta 

Quirino  esi 


LIBER  aUINTUS  DECIMUS. 

Quaeritur  interea  qui  tantae  pondera  molis 
Sustineat  ,"tantoque  queat  succedere  regi. 
Destinat  imperio  clarum  praenuntia  veri 
Fama  Numam  .  non  ille  satis  cognosse  Sabinae 

6  Gentis  habet  ritus  :  animo  maiora  capaci 
Concipit ,  el ,  quae  sit  rerum  natura ,  requirit . 

oviD.  n.  20 


306  MTSCELLU8  METAMM  . 

Huius  amor  curae  ,  patria  Curibusque  reliclis , 
Fecit,  ut  Ilerculei  penetraret  ad  hospitis  urbem. 
Graia  quis  Italicis  auctor  posuissel  in  oris 

10  Moenia  ,  quaerenli  sic  e  senioribus  uniis 
Rettulit  indigenis  ,  veteris  non  inscius  aevi: 
'Dives  ab  Oceano  bubus  love  natus  Hiberis 
Litora  felici  tenuisse  Lacinia  cursu 
Fertur  ,  et  armento  teneras  errante  per  herbas 

15  Ipse  domum  magni  nec  inhospita  tecta  Crotonis 
Intrasse  et  requie  longum  relevasse  laborem; 
Atque  ita  discedens  ,  "aevo'  dixisse  'nepotum 
Hic  locus  urbis  erit ."  promissaque  vera  fuerunt. 
N-am  fuit  Argolico  generatus  Alemone  quidam 

20  Myscelos  ,  illius  dis  acceptissimus  aevi . 

Hunc  super  incumbens  pressum  gravitate  soporis 
Claviger  alloquitur  :  "patrias  ,  age  ,  desere  sedes : 
I ,  pete  diversi  lapidosas  Aesaris  undas" 
Et ,  nisi  paruerit ,  multa  ac  metuenda  minatur . 

25  Post  ea  discedunt  pariter  somnusque  deusque : 
Surgit  Alemonides  tacitaque  recentia  mente 
Visa  refert ,  pugnatque  diu  sententia  secum . 
Numen  abire  iubet :  prohibent  discedere  leges , 
Poenaque  mors  posita  est  patriam  mutare  volenti 

30  Candidus  Oceano  nitidum  caput  abdiderat  Sol , 
Et  caput  extulerat  densissima  sidereum  Nox : 
Visus  adesse  idem  deus  est  eademque  monere , 
Et ,  nisi  paruerit ,  plura  et  graviora^inari . 
Pertimuit .  patriumque  simul  transferre  parabat 

35  In  sedes  penetrale  novas ,  fit  murmur  in  urbe , 
Spretarumque  agitur  legum  reus  .   utque  peracta  est 
Causa  prior  ,  crimenque   patet  sine   teste  probatum , 
Squalidus  ad  superos  tollens  reus  ora  manusque 
"0  cui  ius  caeli  bis  sex  fecere  labores, 

40  Fer  ,  precor'  inquit  'opem  !  nam  tu  mihi  criminis 

auctor  .'* 
Mos  erat  antiquus  niveis  atrisque  lapillis, 
Ilis  damnare  reos  ,  illis  absolvere  culpa . 


XV  ,    7—79  .  PYTHAG0RA8  307 

Tunc  quoque  sic  lata  est  sententia  trislis  ;  et  omnis 
Calcuius  inmitem  demittitur  ater  in  urnam . 

45  Quae  simul  effudit  numerandos  versa  laplllos , 
Omnibus  e  nigro  color  est  mutatus  in  album,   t.ccj. 
Candidaque  Herculeo  sententia  numine  facta 
Solvit  Alemoniden  .  grates  agit  ille  parenti 
Ampbitryoniadae ,  ventisque  faventibus  aequor 

50  Navigat  lonium  ,  Lacedaemoniumque  Tarentum 

—  Praeterit  et  Sybarin  Sallentinumque  Neretum 
Thurinosque  sinus  Crimisanque  et  lapygis  arva; 
Viique  pererratis  ,  quae  spectant  litora ,  terris , 
Invenit  Aesarei  fatalia  fluminis  ora, 

65  Nec  procul  hinc  tumulum ,  sub  qiw  sacrata  Crotonis 
Ossa  tegebat  humus  :  iussaque  ibi  moenia  terra 
Condidit ,  et  nomen  tumulali  traxit  in  urbem  / 
Talia  constabat  certa  primordia  fama 
Esse  loci  positaeque  Italis  in  finibus  urbis . 

60      Vir  fuit  hic  ,  ortu  Samius  ;  sed  fugerat  una 
Et  Samon  et  dominos  ,  odioque  tyrannidis  exul 
Sponte  erat .   isque  ,  licet  caeli  regione  remotos, 
Mente  deos  adiit  et  quae  natura  negabat 
Visibus  humanis ,  oculis  ea  pectoris  hausit . 

65  Cumque  animo  et  vigili  perspexerat  omnia  cura, 
In  medium  discenda  dabat ,  coetusque  silentum 
Dictaque  mirantum  magni  primordia  mundi 
Et  rerum  causas  et ,  quid  natura  ,  docebat : 
Quid  deus  ,  unde  nives  ,  quae   fulminis   esset  origo , 

70  luppiter  an  venti  discussa  nube  tonarent , 
Quid  quateret  terras ,  qua  sidera  lege  mearent , 
Et  quodcumque  latet .   primusque  animaUa  meiisis 
Arguit  inponi  :  primus  quum  talibus  ora 
Docta  quidem  solvit ,  sed  non  et  credita ,  verbis : 

75  'Parcite  ,  mortales  ,  dapibus  temerare  nefandis 
Corpora  !  sunt  fruges ,  sunt  deducentia  ramos 
Pondere  poma  suo  ,  tumidaeque  in  vitibus  uvae ; 
Sunt  herbae  dulces  ,  sunt  quae  mitescere  flamma 
MoIIirique  queant .  nec  vobis  lacteus  umor 

20* 


308  PYTHAaoRAs  METAMM . 

80  Eripitur  ,  nec  mella  thymi  redolentia  flore 
Prodiga  divitias  alimentaque  mitia  tellus 
Suggerit  atque  epulas  sine  caede  et  sanguine  praebet . 
Carne  ferae  sedant  ieiunia  ,  nec  tamen  omnes . 
Quippe  equus  et  pecudes  armentaque  gramine  vivunt : 

85  At  quibus  ingenium  est  inmansuetumque  ferumque , 
Armeniaeque  ligres  iracundique  leones, 
Cumque  lupis  ursi ,  dapibus  cum  sanguine  gaudeni . 
Heu  quantum  scelus  esl  in  viscera  viscera  condi, 
Congestoque  avidum  pinguescere  corpore  corpus, 

90  Alteriusque  animantem  animantis  vivere  leto ! 
Scilicet  in  tantis  opibus  ,  quas  optima  matrum 
Terra  parit ,  nil  te  nisi  tristia  mandere  saevo 
Vulnera  dente  iuvat ,  rictusque  referre  Cyclopum  ? 
Nec ,  nisi  perdideris  alium  ,  placare  voracis 

95  Et  male  morali  poteris  ieiunia  ventris  ? 

At  vetus  illa  aetas ,  cui  fecimus  aurea  nomen , 
Fetibus  arboreis  et ,  quas  humus  educat ,  herbis 
Fortunata  fuit ,  nec  poUuit  ora  cruore . 
Tunc  et  aves  tutae  movere  per  aera  pennas, 

100  Et  lepus  inpavidus  mediis  erravit  in  herbis , 
Nec  sua  credulitas  piscem  suspenderat  hamo : 
Cuncta  sine  insidiis  nullamque  timentia  fraudem 
Plenaque  pacis  erant .  postquam  non  utilis  auctor 
Victibus  invidit ,  quisquis  fuit  ille ,  priorum , 

105  Corporeasque  dapes  avidam  demersit  in  alvum, 
Fecit  iter  sceleri .  primaque  e  caede  ferarum 
Incaluisse  putem  maculatum  sanguine  ferrum: 
Idque  satis  fuerat ,  nostrumque  petentia  letum 
Corpora  missa  neci  salva  pietate  fatemur . 

110  Sed  quam  danda  neci ,  tam  non  epulanda  fuerunt. 
Longius  inde  nefas  abiit,  et  prima  putatur 
Ilostia  sus  meruisse  necem ,  quia  semina  pando 
Eruerat  rostro  spemque  interceperat  anni. 
Vite  caper  morsa  Bacchi  mactatus  ad  aras 

115  Dicitur  ultoris  .  nocuit  sua  culpa  duobus. 

Quid  meruistis  oves ,  placidum  pecus ,  inque  tuendos 


XV,  80—153.  pyTUAOoaAS  309 

Natum  homines  ,  pleno  quac  fertis  in  ubere  neclar, 
Mollia  (|uae  nobis  vestras  velamina  lanas 
Praebelis  ,  vitaque  magis  quam  morte  iuvatis  ? 

1-20  Quid  meruere  boves  ,  animal  sine  fraude  doiisque , 
Innocuum  ,  simplex  ,  natuni  tole-rare  labores  ? 
Immemor  esl ,  Deus  nec  frugum  munere  dignus, 
Qiii  potuit  curvi  dempto  modo  pondere  aratri 
Ruricolam  mactare  suum  ,  qui  trita  labore 

125  Illa  ,  quibus  toliens  durum  renovaverat  aivum , 
Condiderat  messes  ,  percussit  colla  securi . 
Nec  satis  est ,  quod  tale  nelas  committitur  :  ipsos 
Inscripsere  deos  sceleri ,  numenque  supernum 
Caede  laboriferi  credunt  gaudere  iuvenci . 

130  Victima  labe  carens  et  praestantissima  forma  — 
Nam  placuisse  nocet  —  vittis  praesignis  et  auro 
Sistitur  ante  aras  ,  auditque  ignara  precantem , 
Imponique  suae  videt  inter  cornua  fronti 
Quas  coluit ,  fruges  ,  percussaque  sanguine  cultros 

135  Iuficit  in  llquida  praevisos  forsitan  unda . 
Protinus  ereptas  viventi  pectore  fibras 
Inspiciunt ,  mentesque  deum  scrutantur  in  illis . 

—  Unde  fames  homini  vetitorum  tanta  ?  ciborum  est 
Audetis  vesci ,  genus  o  mortale  ?  quod  ,  oro, 

140  Ne  facite  ,  et  monitis  animos  advertite  nostris . 
Cumque  boum  dabitis  caesorum  membra  palato, 
Mandere  vos  vestros  scite  et  sentite  colonos . 
Et  quoniam  deus  ora  movet ,  sequar  ora  moventem 
Rite  deum  ,  Delphosque  meos  ipsumque  recludam 

145  Aethera  et  augustae  reserabo  oracula  mentis . 
Magna ,  nec  ingeniis  evestigata  priorum , 
Quaeque  diu  latuere  ,  canam  .   iuvat  ire  per  alta 
Astra  ;  iuvat  terris  et  inerti  sede  relicta 
Nube  vehi ,  vaUdique  umeris  insistere  Allantis, 

150  Palantesque  homines  passim  ac  rationis  egentes 
Despectare   procul ,  trepidosque   obitumque   timentes 
Sic  exhorlari ,  seriemque  evolvere  fati . 
0  genus  attonitum  gelidae  formidine  mortis! 


310  PYTHAaoKAs  METAMM . 

Quid  Styga  ,  quid  tenebras  et   nomina  vana  timetis , 

155  Materiem  vatum  ,  falsique  pericula  mundi  ? 
Corpora  ,  sive  rogus  flamma ,  seu  tabe  vetustas 
Abstulerit ,  mala  posse  pati  non  ulla  putetis . 
Morte  carent  animae  ;  semperque  priore  relicta 
Sede  novis  domibus  vivunt  habitantque  receptae. 

160  Ipse  ego  —  nam  memini  —  Troiani  tempore  belli  t.  ccti 
Panthoides  Euphorbus  eram  ,  cui  pectore  qiiondam 
Haesit  in  adverso  gravis  hasta  minoris  Atridae . 
Cognovi  clipeum ,  laevae  gestamina  nostrae , 
Nuper  Abanteis  templo  lunonis  in  Argis . 

165  Omnia  mutantur  ,  nihil  interit .  errat ,  et  illinc 
Huc  venit ,  hinc  illuc  ,  et  quoslibet  occupat  artus 
Spiritus  ;  eque  feris  humana  in  corpora  transit , 
Inque  feras  noster  ,  nec  tempore  deperit  uUo . 
Utque  novis  facilis  signatur  cera  flguris, 

170  Nec  manet  ut  fuerat ,  nec  formas  servat  easdem , 
Sed  tamen  ipsa  eadem  est ;  animam  sic  semper  eandem 
Esse  ,  sed  in  varias  doceo  migrare  flgiuras . 
Ergo  —  nec  pietas  sit  victa  cupidine  ventris  — 
Parcite  ,  vaticinor  ,  cognatas  caede  nefanda 

175  Exturbare  animas  ;  nec  sanguine  sanguis  alatur . 
Et  quoniam  magno  feror  aequore  plenaque  ventis 
Vela  dedi :  nihil  est  toto  ,  quod  perstet ,  in  orbe . 
Cuncta  fluunt ,  omnisque  vagans  formatur  imago . 
Ipsa  quoque  assiduo  labuntur  tempora  motu, 

180  Non  secus  ac  flumen  .  neque  enim  consistere  flumen 
Nec  levis  hora  potest :  sed  ut  unda^impelhtur  unda , 
Urgueturque  eadem  veniens  urguetque  priorem; 
Tempora  sic  fugiunt  pariter  ,  pariterque   sequuntur , 
Et  nova  sunt  semper  .  nam  quod  fuit  ante  , 

relictum  est, 

185  Fitque  quod  haud  fuerat ,  momentaque  cuncta 

novantur . 
Cernis  et  emensas  in  lucem  tendere  noctes, 
Et  iubar  boc  nitidum  nigrae  succedere  nocti. 
Nec  color  est  idem  caelo  ,  cum  lassa  quiete 


XV,  154—225.  pyTUAQORAs         311 

Cuncta  iacent  media  ,  cunique  albo  Lucifer  exit 

190  Clarus  equo  ;  rursuscjue  alius  ,  cum  praevia  lucis 
Tradendum  Phoebo  PaUanlias  inficit  orbem. 
Ipse  dei  clipeus  terra  cum  tollitur  ima 
Mane  rubet ,  terraque  ,  rubet ,  cum  conditur  ima ; 
Candidus  in  summo  est ,  melior  natura  quod  illic 

195  Aelheris  est ,  terraeque  procul  contagia  lugit . 
Nec  par  aut  eadem  nocturnae  forma  Dianae 
Esse  potest  umquam  .   semperque  hodierna  sequente , 
Si  crescit ,  minor  est ;  maior  ,  si  conlrahit  orbem . 
Quid  ?  non  in  species  succedere  qualtuor  annum 

200  Aspicis  ,  aetatis  peragentem  imitamina  nostrae  ? 
Nam  tener  et  lactens  puerique  simillimus  aevo 
Vere  novo  est :  tunc  herba  recens  et  roboris  expers 
Turget ,  et  iusoUda  est ,  et  spe  delectat  agrestes , 
Omnia  tunc  florent ,  florumque  coloribus  almus 

205  Ludit  ager ,  neque  adhuc  virtus  in  frondibus  ulla  est . 
Transit  in  aestatem  post  ver  robuslior  annus, 
Fitque  valens  iuvenis  :  neque  enim  robustior  aetas 
Ulla  ,  nec  uberior ,  nec  quae  magis  ardeat ,  uUa  est . 
Excipit  autunmus ,  posito  fervore  iuventae 

210  Maturus  milisque  ,  inter  iuvenemque  senemque 
Temperie  medius  ;  sparsus  quoque  tempora  canis , 
Indc  senilis  hiems  tremulo  venit  horrida  passu, 
Aut  spoliata  suos  ,  aut ,  quos  habet ,  alba  capillos . 
Nostra  quoque  ipsorum  semper  requieque  sine  ulla 

215  Corpora  vertuntur  ;  nec  quod  fuimusve  sumusve, 
Cras  erimus  .   fuit  illa  dies ,  qua  semina  tantum 
Spesque  hominum  primae  matris  cubitavimus  alvo. 
Artitices  natura  manus  admovit ,  et  angi 
Corpora  visceribus  distentae  condita  matris 

220  Noluit ,  eque  domo  vacuas  emisit  in  auras . 
Editus  in  lucem  iacuit  suje  viribus  infans; 
Mox  quadrupes  rituque  tuUt  sua  membra  ferarum; 
Paulatimque  tremens  et  nondum  poplite  tirmo 
Conslitit ,  adiutis  aliquo  conamine  nervis ; 

225  Inde  valens  veloxque  fuit ,  spatiunKpie  iuveulae 


312  PYTHAGOBAB  METAMM. 

Transit ,  et  emeritis  medii  quoque  temporis  aunis 

Labitur  occiduae  per  iter  declive  senectae . 

Subruit  haec  aevi  demoliturque  prioris 

Robora  :  fletque  Milon  senior ,  cum  spectat  inanes 
230  Illos  ,  qui  fuerant  solidorum  mole  tororum 

Herculeis  similes  ,  fluidos  pendere  iacertos . 

Flet  quoque  ,  ut  in  speculo  rugas  aspexit  aniles, 

Tyndaris  ,  et  secum ,  cur  sit  bis  rapta ,  requirit . 

Tompus  edax  rerum ,  tuque  ,  invidiosa  vetustas , 
235  Omnia  destruitis  ,  vitiataque  dentibus  aevi 

Paulatim  lenta  consumitis  omnia  morte . 

Haec  quoque  non  perstant ,  quae  nos  elementa  vocamus : 

Quasque  vices  peragant ,  —  animos  adhibete  !  — 

docebo . 

Quattuor  aeternus  genitalia  corpora  mundus 
240  Continet .   ex  illis  duo  sunt  onerosa  ,  suoque 

Pondere  in  inferius  ,  tellus  atque  unda ,  feruntur ; 

Et  totidem  gravitate  carent ,  nulloque  premente 

Alta  petunt ,  aer  atque  aere  purior  ignis . 

Quae  quamquam  spatio  distant ,  tamen  omnia  fiunt 
245  Ex  ipsis  ,  et  in  ipsa  cadunt :  resolutaque  tellus 

In  liquidas  rarescit  aquas  ,  tenuatus  in  auras 

Aeraque  umor  abit ;  dempto  quoque  pondere  rursus 

In  superos  aer  tenuissimus  emicat  ignes . 

Inde  retro  redeunt ,  idemque  retexitur  ordo . 
250  Ignis  enim  densum  spissatus  in  aera  transit, 

Hinc  in  aquas  ;  tellus  glomerata  cogUur  unda . 

Nec  species  sua  cuique  manet ,  rerumque  novatrix 

Ex  aliis  alias  reparat  natura  figuras. 

Nec  perit  in  tanto  quicquam ,  mihi  credite  ,  mundo , 
255  Sed  variat ,  faciemque  novat ,  nascique  vocatur 

Incipere  esse  aliud  ,  quam  quod  fuit  ante  ;  morique , 

Desinere  iUud  idem  .   cum  sint  huc  forsitan  illa , 

Haec  translata  illuc ,  summa  tamen   omnia  constant . 

Nil  equidem  durare  diu  sub  imagine  eadem 
260  Crediderim  .   sic  ad  ferrum  venistis  ab  auro 

Saecula  ;  sic  totiens  versa  est  fortuna  locorum . 


XV,  226—298.         pythaqoeas         313 

Vidi  ego  quod  fuerat  quondam  solidissima  tellus, 
Esse  frolum  :  vidi  factas  ex  aequore  terras ; 
Et  procul  a  pelago  concliae  iacuere  marinae, 

2(3:}  El  vetus  inventa  est  in  monlibus  ancora  sumniis : 
Quodque  fuit  campus  ,  vallem  decursus  aquarum 
Fecit ,  et  eluvie  mons  est  deduclus  in  aequor, 
Eque  paludosa  siccis  humus  aret  harenis ; 
Quaeque  sitim  tulerant ,  stagnata  pahidibus  umenl . 

270  Hinc  fontes  natura  novos  emisit ,  at  illic 

Clausit ;  et  aut  imis  commota  tremoribus  orbis 
Fhimina  prosihunt ,  aut  excaecata  residunt. 
Sic  ubi  terreno  Lycus  est  epotus  hiatu , 
Existit  procul  hinc ,  aUoque  renascitur  ore . 

275  Sic  modo  conbibitur ,  modo  teclo  gurgite  lapsus 
Rcdditur  ArgoUcis  ingens  Erasinus  in  arvis . 
Et  Mysum  capitisque  sui  ripaeque  prioris 
Paenituisse  ferunt ,  aUa  nunc  ire  ,  Caicum . 
Nec  non  Sicanias  volvens  Amenanus  harenas 

280  Nunc  fluit ,  interdum  suppressis  fontibus  aret. 
Ante  bibebatur ,  nunc  quas  contingere  noUs , 
Fundit  Anigrus  aquas  ,  postquam  ,  nisi  vatibus  omnis 
Eripienda  fides ,  iUic  lavere  bimembres  f.  ccvii. 

Vulnera ,  clavigeri  quae  fecerat  Herculis  arcus . 

285  Quid  ?  non  et  Scythicis  Hypanis  de  montibus  ortus, 
Qui  fuerat  dulcis  ,.salibus  vitiatur  amaris? 
Fluctibus  ambitae  fuerant  Antissa  Pharosque 
Et  Phoenissa  Tyros  :  quarum  nunc  insula  nuUa  est . 
Leucada  continuam  veteres  habuere  coloni : 

290  Nunc  freta  circumeunt .   Zancle  quoque  iuncta  fuisse 
Dicitur  Italiae ,  donec  confinia  pontus 
AbsluUt ,  et  mcdia  tellurem  reppulit  unda . 
Si  quaeras  HeUcen  et  Burin  ,  Achaidas  urbes, 
Invenies  sub  aquis  ;  et  adhuc  oslendere  nautae 

295  Inclinata  solent  cum  moenibus  oppida  mersis . 
Est  prope  Pittheam  tumulus  Troezena ,  sine  uIUs 
Arduus  arboribus',  quondam  planissima  campi 
Area  ,  nunc  tumulus  :  nam  —  res  horrenda  relatu  — 


314  PYTHAG0RA8  METAMM  . 

Vis  fera  ventorum  ,  caecis  inclusa  cavernis , 

300  Exspirare  aliqua  cupiens  ,  luctataque  frustra 
Liberiore  frui  caelo ,  cum  carcere  rima 
NuUa  foret  toto  nec  pervia  flatibus  esset, 
Extentam  tumefecit  humum ,  ceu  spiritus  oris 
Tendere  vesicam  solet  aut  direpta  bicornis 

305  Terga  capri .   tumor  ille  loci  permansit ,  et  alti 
CoUis  habet  speciem ,  longoque  induruit  aevo . 
Plurima  cum  subeant  audita  et  cognita  nobis, 
Pauca  super  referam  .   quid  ?  non  et  lympha  figuras 
Datque  capitque  novas  ?  medio  tua  ,  corniger  Ammon , 

310  Unda  die  gelida  est ,  ortuque  obituque  calescit. 
Admotis  Athamanas  aquis  accendere  lignum 
Narratur ,  minimos  cum  luna  recessit  in  orbes . 
Fiumen  habent  Cicones ,  quod  potum  saxea  reddit 
Viscera ,  quod  tactis  inducit  marmora  rebus . 

315  Crathis  et  hinc  Sybaris  nostris  conterminus  arvis 
Eleclro  similes  faciunt  auroque  capillos . 
Quodque  magis  mirum  ,  sunt  qui  non  corpora  tantum, 
Verum  animos  etiam  valeant  mutare  hquores . 
Cui  non  audita  est  obscenae  Salmacis  undae 

320  Aethiopesque  lacus  ?  quos   quisquis   faucibus  hausit, 
Aul  furit ,  aut  patitur  mirum  gravitate  soporem . 
Clitorio  quicumque  sitim  de  fonte  levarit, 
Vina  fugit ,  gaudetque  meri§  abstemius  undis : 
Seu  vis  est  in  aqua  caUdo  contraria  vino, 

325  Sive  ,  quod  indigenae  memorant ,  Amythaone  natus , 
Proetidas  attonitas  postquam  per  cai^en  et  herbas 
Eripuit  furiis  ,  purgamina  mentis  in  illas         f-  ccTiii, 
Misit  aquas ,  odiumque  meri  permansit  in  undis . 
Huic  fluit  efl^ectu  dispar  Lyncestius  amnis, 

330  Quem  quicumque  parum  moderato  gutture  traxit, 
Haud  aliter  titubat ,  quam  si  mera  vina  bibisset. 
Est  lacus  Arcadiae  ,  Pheneum  dixere  priores , 
Ambiguis  suspectus  aquis ,  quas  nocte  timeto : 
Nocte  nocent  potae  ;  sine  noxa  luce  bibuntur, 

335  Sic  alias  aliasque  lacus  et  llumina  vires 


XV,  299—372.         pyTHAOOEAS         315 

Concipiunt .   tempusque  fuil ,  quo  navit  in  undis, 
Nunc  sedet  Orlygie  .   tiniuit  concursibus  Argo 
Undarum  sparsas  Sympiegadas  elisarum, 
Quae  nunc  inimotae  perstant  venlisque  resistunt. 

S40  Nec  quae  sulpureis  ardet  fornacibus  Aetne 

Ignea  semper  erit ;  neque  enim  fuit  ignea  semper . 
Nam  sive  est  animal  tellus  et  vivit  liabetque 
Spiracienta  locis  flammam  exhalantia  multis; 
Spirandi  mutare  vias ,  quotiensque  movetur, 

345  Has  finire  potest ,  illas  aj)erire  cavernas : 
Sive  leves  imis  venti  cohibentur  in  antris, 
Saxaque  cum  saxis  et  habentem  semina  flammae 
Maleriem  iactant ,  ea  concipit  ictibus  ignem ; 
Antra  relinquentur  sedatis  frigida  ventis: 

350  Sive  bitumineae  rapiunt  incendia  vires, 
Luteave  exiguis  ardescunt  suipura  fumis, 
Nempe  ubi  terra  cibos  alimentaque   pinguia  flammae 
Non  dabit  absumptis  per  longum  viribus  aevum, 
Naturaeque  suum  nutrimen  deerit  edaci; 

365  Non  feret  illa  famem ,  desertaque  deseret  ignes . 
Esse  viros  fama  est  in  Ilyperborea  Pallene, 
Qui  soleant  levibus  velari  corpora  plumis,        /.  cdx. 
Cum  Tritoniacam  noviens  subiere  paludem . 
Haud  equidem  credo  ,  sparsae  quoque  membra  veneno 

360  Exercere  artes  Scythides  memorantur  easdem . 
Siqua  fides  rebus  tamen  est  addenda  probatis, 
Nonne  vides  ,  quaecumque  mora  fluidove  calore 
Corpora  tabuerint ,  in  parva  animalia  verti  ? 
In  scrobe  Deoos  mactatos  obrue  tauros,  —       t.ccx 

365  Cognita  res  usu  —  de  putri  viscere  passim 
Florilegae  nascuntur  apes  ,  quae  more  parentum 
Rura  colunt  operique  favent  in  spemque  laborant. 
Pressus  humo  bellator  equus  crabronis  origo  est. 
Concava  liloreo  si  demas  bracchia  cancro, 

370  Cetera  supponas  terrae  ,  de  parte  sepulta 
Scorpius  exibit  caudaque  minabitur  unca . 
Quaeque  solent  canis  frondes  tntexere  filis 


316  PYXHAGOHAS  METAMM  . 

Agrestes  tineae  —  res  observata  colonis  — - 
Ferali  mutant  ciim  papilione  figuram . 

375  Semina  limus  iiabet  virides  generantia  ranas, 
Et  generat  truncas  pedibus  ,  mox  apta  natando 
Crura  dat ,  utque  eadem  sint  longis  sallibus  apla, 
Posterior  partes  superat  mensura  priores . 
Nec  catulus  ,  partu  quem  reddidit  ursa  recenti , 

380  Sed  male  viva  caro  est :  lambendo  mater  in  artus 
Fingit ,  et  in  formara  ,  quantara  capit  ipsa  ,  reducit. 
Nonne  vides  quos  cera  tegit  sexangula  fetus 
Meiliferarum  apium  ,  sine  membris  corpora  nasci 
Et  serosque  pedes  serasque  assumere  pennas? 

385  lunonis  volucrem  ,  quae  cauda  sidera  portat, 
Armigerumque  lovis  Cythereia-dasque  columbas 
Et  genus  omne  avium  m«diis  e  partibus  ovi, 
Ni  sciret  fieri ,  quis  nasci  posse  putaret  ? 
Sunt  qui ,  cum  clauso  putrefacta  est  spina  sepulcliro  , 

390  Mutari  credant  humanas  angue  medullas . 

Haec  tamen  ex  aliis  generis  primordia  ducunt; 
Una  est ,  quae  reparet  seque  ipsa  reseminet ,  aies : 
Assyrii  plioenica  vocant .   non  fruge  neque  herbis, 
Sed  turis  lacrimis  et  suco  vivit  amomi . 

395  Haec  ubi  quinque  suae  complevit  saecula  vitae , 
Ilicet  in  ramis  tremulaeque  cacumine  palmae 
Unguibus  et  puro  nidum  sibi  construit  ore . 
Quo  simul  ac  casias  et  nardi  lenis  ai'istas 
Quassaque  cum  fulva  substravit  cinnama  murra, 

400  Se  super  imponit  finitque  in  odoribus^  aevura . 
Inde  ferunt ,  lotidem  qui  vivere  debeat  annos , 
Corpore  de  patrio  parvum  phoenica  renasci.     f.  ccxi, 
Cum  dedit  huic  aetas  vires  ,  onerique  ferendo  est , 
Ponderibus  nidi  ramos  levat  arboris  altae, 

405  Fertque  pius  cunasque  suas  patriumque  sepulchrum , 
Perque  leves  auras  Hyperionis  urbe  potitus 
Ante  fores  sacras  Hyperionis  aede  reponit. 
Si  tamen  est  aliquid  mirae  novitatis  in  istis,   . 
Alternare  vices  et  quae  modo  femina  tergo 


XV,  373—446.         p»thaoora8         317 

410  Passa  marem  est,  nunc  esse  marem  miremiir  hyacnam. 
Id  qiioqiie  ,  quod  venlis  aninial  nutritur  et  aura, 
Protinus  assimiilat ,  tetigit  quoscumque  colores. 
Victa  racemifero  lyncas  dedit  India  Baccho; 
E  quibus ,  ut  mcmorant ,  quicquid  vesica  remisit , 

415  Vertitur  in  lapides  et  congelat  aere  tacto . 
Sic  et  curalium  quo  primum  conligit  auras 
Tempore  ,  durescit  ;  moUis  fuit  lierha  sub  undis . 
Desinet  ante  dies  ,  et  in  aUo  Phoehus  anhelos 
Aequore  tinguel  equos  ,  quam  consequar  omnia  verbis 

420  In  species  translata  novas  .   sic  omnia  verti 
Ccrnimus  ,  atque  illas  assumcre  robora  gentes , 
Concidere  has  .   sic  magna  fuit  censuque  virisque , 
Pcrque  decem  potuit  tantum  dare  sanguinis  annos, 
Nunc  humilis  veteres  tantummodo  Troia  ruinas 

425  Et  pro  diviliis  tumulos  ostendit  avorum . 
[Clara  fuit  Sparte  :  magnae  viguere  Mycenae : 
Nec  non  et  Cecropis ,  nec  non  Amphionis  arces . 
Vile  sohim  Sparle  est ,  altae  cecidere  Mycenae : 
Oedipodioniae  quid  sunt ,  nisi  fabula ,  Thebae  ? 

430  Quid  Pandioniae  restant ,  nisi  nomen  ,  Athenae  ?] 
Nunc  quoque  Dardaniam  fama  est  consurgere  Romam, 
Appenninigenae  quae  proxima  Thybridis  undis 
Mole  sub  ingenti  rerum  fundamina  ponit. 
llaec  igitur  formam  crescendo  mutat ,  et  olim 

435  Inmensi  caput  orbis  erit .   sic  dicere  vates 

Faticinasque  ferunt  sortes  :  quantumque  recordor, 
Dixerat  Aeneae  ,  cum  res  Troiana  labaret , 
Priamides  Ilelenus  flenti  dubioque  salutis: 
"Nate  dea  ,  si  nota  satis  praesagia  nostrae 

440  Mentis  habes  ,  non  tota  cadet  te  sospite  Troia . 
Elamma  tibi  ferrumque  dabunt  iter  :  ibis ,  et  una 
Pergama  rapla  feres  ,  donec  Troiaeque  tibique 
Externum  patria  contingat  amicius  arvum . 
Urbem  etiam  cerno  Phrygios  debere  nepotes, 

445  Quanta  nec  est  nec  erit  nec  visa  prioribus  annis. 
Ilanc  alii  proceres  per  saecula  longa  potentem, 


318  PYTUAG0RA8  METAMM  . 

Sed  dominam  rerum  de  sangiiine  natus  luli 
Elficiet .  quo  cum  tellus  erit  usa ,  fruentur 
Aelheriae  sedes  ,  caelumque  erit  exitus  illi  /* 

450  Haec  Ilelenum  cecinisse  penatigero  Aeneae 

Mente  memor  refero  ,  cognataque  moenia  laetor 
Crescere  ,  et  utiliter  Phrygibus  vicisse  Pelasgos . 
Ne  tamen  oblitis  ad  metam  tendere  longe 
Exspatiemur  equis  ,  caelum  et  quodcumque  sub 

illo  esl , 

455  Immutat  formas  ,  tellus  et  quicquid  in  illa  est . 
Nos  quoque,  pars  mundi,  quoniam  non  corpora  solum, 
Verum  etiam  volucres  animae   sumus ,  inque   ferinas 
Possumus  ire  domos  pecudumque  in  corpora  condi. 
Corpora  quae  possint  animas  habuisse  parentum 

460  Aut  fratrum  aut  aliquo  iunctorum  foedere  nobis 
Aut  hominum  certe  ,  tuta  esse   et  honesta  sinamus , 
Neve  Thyesteis  cumulemus  viscera  mensis. 
Quam  male  consuescit ,  quam  se  parat  ille  cruori 
Impius  humano  ,  vituli  qui  guttura  ferro 

465  Rumpit ,  et  inmotas  praebet  mugitibus  aures  I 
Aut  qui  vagitus  similes  puerilibus  haedum 
Edentem  iugulare  potest :  aut  alite  vesci , 
Cui  dedit  ipse  cibos  !  quantum  est ,  quod  desit  in  istis 
Ad  plenum  facinus  ?  quo  transitus  inde  paratur  ? 

470  Bos  aret ,  aut  mortem  senioribus  imputet  annis : 
Horriferum  contra  borean  ovis  arma  ministret: 
Ubera  dent  saturae  manibus  pressanda-  capellae . 
Retia  cum  pedicis ,  laqueos ,  artesque  dolosas 
ToIIite  ;  nec  volucrem  viscata  fallite  virga, 

475  Nec  formidatis  cervos  illudite  pennis , 
Nec  celate  cibis  uncos  fallacibus  hamos. 
Perdite  siqua  nocent ,  verum  haec  quoque  perdite 

tantum ; 
Ora  vacent  epulis  ,  alimentaque  mitia  carpant  .* 
Talibus  atque  aliis  instructo  pectore  dictis 

480  In  patriam  remeasse  ferunt ,  ultroque  petitum 
Accepisse  Numam  populi  Latiaris  habenas: 


XV,  447  —  518.  EOERiA  319 

Coninge  qni  felix  nympha  ducibusqne  Camenis 
Sacrificos  docuit  ritns  ,  gentemque  feroci 
Assnetam  bello  pacis  traduxit  ad  artes . 

485  Qui  postqnam   senior  regnumqne   aevnmque  peregit, 
Extinctum  Latiaeqne  nnrus  populusque  patresque 
Penevere  Nnmam  .    nam  coniunx  urbe  relicta 
Vallis  Aricinae  densis  latet  abdita  silvis, 
Sacraque  Oresteae  gemitu  questuque  Dianae 

490  Impedit .  a  !  qnotiens  nymphae  nemorisque  lacusque, 
Ne  faceret ,  monuere  et  consolantia  verba 
Dixcrunt !  quotiens  (lenti  Theselus  heros 
'Siste  modnm  ,*  dixit  'neque  enim   fortuna  querenda 
Sola  tna  est .   similes  ahorum  respicc  casus : 

495  Mitius  ista  feres  .   utinamque  exempla  dolentem 

Non  mea  te  possent  relevare  !  sed   et  mea  possunt. 
Fando  aliquem  Hippolytum  vestras   si   contigit   aure' 
Crednlitale  patris  ,  sceleratae  fraude  novercae 
Occnbuisse  neci  —  mirabere  ,  vixque  probabo : 

500  Sed  tamen  ille  ego  sum  .   me  Pasiphaeia  quondam 
[Temptatum  frustra  patrium  temerare  cubile, 
Quod  voluit ,  voluisse  infelix  crimine  verso  — 
Indiciine  melu  magis  ,  ofTensane  repulsae?  — ] 
Arguit ;  immeritumqne  pater  proiecit  ab  urbe, 

505  Ilostilique  caput  prece  detestatur  enntis. 
Pitlheam  profugo  curru  Troezena  petebam, 

—  lamque  Corinthiaci  carpebam  litora  ponti , 

Cum  mare  surrexit ,  cumulnsque  immanis  aquaium 
In  montis  speciem  curvari  et  crescere  visus 
510  Et  dare  mugitus  summoque  cacumine  findi . 
Corniger  hinc  taurus  ruptis  expellitur  undis, 

—  Pectoribusque  tenus  molles  erectus  in  auras, 
Naribus  et  patulo  partem  maris  evomit  ore . 

Corda  pavent  comitum  :  mihi  mens  interrita  mansit, 
615  Exiliis  contenla  suis  :  cum  colla  feroces 

Ad  freta  converlunt ,  arrectisque  auribus  horrent 
Quadrupedes  ,  monstrique  melu  turbantur ,  et  altis 
Praecipitant  currum  scopulis  .   ego  ducere  vana 


320  HiPPOLYTDB  METAIVrM . 

Frena  manii  spiimis  albentibus  oblita  luctor, 

520  Et  retro  lentas  tendo  resupinus  habenas . 

Nec  tamen  has  vires  rabies  superasset  equorum, 
Ni  rota  perpetuum  qua  circumvolvitur  axem, 
Stipitis  occursu  fracta  ac  disiecta  fuisset. 
Excutior  curru  ,  lorisque  tenentibus  artus 

525  Viscera  viva  trahi ,  nervos  in  stirpe  teneri , 

Membra  rapi  partim  ,  partimque  reprensa  relinqui , 
Ossa  gravem  dare  fracta  sonum ,  fessamque  videres 
Exhalari  animani ,  nullasque  in  corpore  partes , 
Noscere  quas  posses ,  unumque  erat  omnia  vulnus . 

530  Num  potes  aut  audes  cladi  componere  nostrae , 
Nympha ,  tuam  ?  vidi  quoque  luce  carentia  regna , 
Et  lacerum  fovi  Phlegethontide  corpus  in  unda. 
Nec  nisi  ApoIUneae  valido  medicamine  prolis 
Reddita  vita  foret .   quam  postquam.  fortibus  herbis 

535  Atque  ope  Paeonia ,  Dite  indignante  ,  recepi , 
Tum  mihi ,  ne  praesens  augerem  muneris  huius 
Invidiam ,  densas  obiecit  Cynthia  nubes : 
Utque  forem  tutus ,  possemque  impune  videri , 
Addidit  aetatem  nec  cognoscenda  reUquit         f.  cczii. 

540  Ora  mihi ;  Cretenque  diu  dubitavit  habendam 
Traderet ,  an  Delon  .   Delo  Cretaque  reUctis 
Hic  posuit ,  nomenque  simul ,  quod  possit  equorum 
Admonuisse  ,  iubet  deponere  ,  "qui'  que  ^fuisti 
Hippolytus ,'  dixit  ^nunc  idem  Virbius  esto ." 

545  Hoc  nemus  inde  colo  ,  de  disqiie^inoribus  unus 
Numine  sub  dominae  lateo  atque  accenseor  ilU.' 

Non  tamen  Egeriae  luctus  aliena  levare 
Damna  valent ;  montisque  iacens  radicibus  imis 
Liquitur  in  lacrimas  ,  donec  pietate  dolentis 

550  Mota  soror  Phoebi  gelidum  de  corpore  fontem  f.  ooxui. 
Feoit ,  et  aeternas  artus  tenuavit  in  undas . 
Et  nymphas  tetigit  nova  res  ,  et  Amazone  natus 
Haud  aliter  stupuit ,  quam  cum  Tyrrhenus  arator 
Fatalem  glaebam  medus  aspexit  in  arvis 

555  Sponte  sua  primum  nuUoque  agitante  moveri,    t.  ccxie. 


XV  ,    519  —  592  .  TAUE8  .    CIPU8  321 

Sumere  mox  hominis  ,  terraeque  amittere  formam, 
Oraque  venluris  aperire  recentia  fatis: 
Indigenae  dixere  Tagen ,  qiii  primus  Etruscam 
Edocuit  gentem  casus  aperire  fuluros :  — 

560  Utve  Palatinis  haerentem  collibus  olim 

Cum  subito  vidit  frondescere  Romulus  hastam, 
Quae  radice  nova  ,  non  ferro  stabat  adacto ,     f-  ccxy  . 
Et  iam  non  telum  ,  sed  lenti  viminis  arbor 
IVon  expectatas  dabat  admirantibus  umbras :  — 

565  Aut  sua  fluminea  cum  vidit  Cipus  in  unda      t-  ccxTi. 
Cornua  .   vidit  enim ,  falsamque  in  imagine  credens 
Esse  tidem  ,  digitis  ad  frontem  saepe  relatis 
Quae  vidit ,  tetigit ;  nec  iam  sua  lumina  damnans 
Restitit ,  ut  victor  domito  veniebat  ab  hoste , 

570  Ad  caelumque  oculos  et  eodem  bracchia  tolkns 
'Quicquid  ,'  ait  'superi ,  monstro  portenditur  isto , 
Seu  laetum  est ,  patriae  laetum  populocpie  Quirini ; 
Sive  minax  ,  mihi  sit .'  viridique  e  caespite  factas 

—  Placat  odoratis  herbosas  ignibus  aras , 

675  Vinaque  dat  pateris  ,  mactatarumque  bidentum , 
Quid  sibi  significent ,  trepidantia  consulit  exla . 
Quae  simul  aspexit  Tyrrhenae  gentis  haruspex, 
Magna  quidem  rerum  moHmina  vidit  in  illis, 
Non  manifesta  tamen  .   cum  vero  sustulit  acre 

680  A  pecudis  fibris  ad  Cipi  cornua  lumen , 

'Rex ,'  ait  'o   salve  !  tibi  enim  ,  tibi ,  Cipe  ,  tuisque 
Hic  locus  et  Latiae  parebunt  cornibus  arces . 
Tu  modo  rumpe  moras  ,  portasque  intrare  patentes 
Appropera  .   sic  fata  iubent .   namque  Urbe   receptus 

585  Rex  eris  et  sceptro  tutus  potiere  perenni  .* 

Rettulit  ille  pedem ,  torvamque  a  moenibus  Urbis 
Avertens  faciem  'procul ,  a  !  procul  omina'  dixit 
Talia  di  pellant ;  multoque  ego  iustius  aevum 
Exul  agam ,  quam  me  videant  Capitolia  regem .' 

590  Dixit ,  et  extemplo   populumque  gravemque   senalum 
Convocat  .   ante  tamen  pacali  cornua  lauro 
Velat ,  et  aggeribus  faclis  a  milite  forli 
oviD.  n.  21 


322  CIPU8  METAMM. 

Insistit ,  priscosque  deos  e  raore  precatus 

'Est'  ait  Uiic  unus  ,  quem  vos  nisi  pellitis  urbe , 

595  Rex  erit .  is  qui  sit ,  signo  ,  non  noraine  dicam : 
Cornua  fronte  gerit .   quem  nobis  indicat  augur, 
Si  Romam  intrarit ,  famularia  iura  daturum . 
Ille  quidem  potuit  portas  irrumpere  apertas: 
Sed  nos  obstitimus  ,  quamvis  coniunctior  illo 

600  Nemo  mihi  est .  vos  urbe  virum  prohibete  ,  Quirite? , 
Vel ,  si  dignus  erit ,  gravibus  vincite  catenis , 
Aut  finite  metum  fatalis  morte  tyranni.' 
QuaUa  succinctis  ,  ubi  trux  insibilat  eurus , 
Murmura  pinetis  fiunt ,  aut  qualia  fluctus 

605  Aequorei  faciunt ,  siquis  procul  audiat  illos , 
Tale  sonat  populus  .   sed  per  confusa  frementis 
Verba  tamen  vulgi  vox  eminet  una  ,  *quis  ille  est?' 
Et  spectant  frontes  ,  praedictaque  cornua   quaerunt . 
Rursus  ad  hos  Cipus  'quem  poscitis  ,'  inquit  'habetis' 

610  Et  capiti  dempta  ,  populo  prohibente  ,  corona 
Exhibuit  gemino  praesignia  tempora  cornu  . 
Demisere  oculos  omnes  gemitumque  dedere, 
Atque  illud  meritis  clarum  —  quis  credere  possit  ?  — 
Inviti  videre  caput :  nec  honore  carere 

615  Ulterius  passi ,  festam  imposuere  coronam. 
At  proceres  ,  quoniam  muros  intrare  vetaris , 
Ruris  honorati  tantum  tibi ,  Cipe ,  dedere, 
Qnantum  depresso  subiectis  bobus  aratro 
Complecti  posses  ad  finem  lucis  ab  ortu. 

620  Cornuaque  aeratis  miram  referentia^^mam 

Postibus  insculpunt ,  longum  mansura  per  aevum . 

Pandite  nunc ,  Musae  ,  praesentia  numina  vatum ,  — 
Scilis  enim  ,  nec  vos  fallit  spatiosa  vetustas  — 
llnde  Coroniden  circumflua  Thybridis  alveo 

625  Insula  Romuleae  sacris  acciverit  urbis. 
LMra  lues  quondam  Latias  vitiaverat  auras, 
Pallidaque  exsangui  squalebant  corpora  tabo. 
Funeribus  fessi  postquam  mortalia  cernunt 
Temptamenta  nihil ,  niliil  artes  posse  medentum , 


XV,  593—666.        AEScuLAPius        323 

630  Auxiliiiin  caeleste  petunt ,  mediamcfue  tenenles 
Orbis  humum  Delphos  adeunt ,  oracula  Plioebi , 
Utque  sahuifera  miseris  succurrere  rebus 
Sorte  velit ,  tantaeque  urbis  mala  liniat ,  orant . 
Et  iocus  et  laurus  et ,  quas  habet  ipse  ,  pharelrae 

635  Intremuere  simul  ;  cortinaque  reddidit  imo 

Hanc  adyto  vocem  ,  pavelactaque  pectora  movit : 
'Quod  petis  hinc  ,  propiore  ioco  ,  Romane  ,  pelisses ; 
Et  pete  nunc  propiore  loco  :  nec  Apoiline  vobis , 
Qui  minuat  luctus  ,  opus  est ,  sed  Apolline  nalo . 

640  Ite  bonis  avibus  ,  prolemque  accersite  nostram .' 
lussa  dei  prudens  postquam  accepere  senatus, 
Quam  colat ,  explorant ,  iuvenis  Phoebeius  urbem , 
Quique  petant  ventis  Epidauria  litora ,  mittunt. 
Quae  postquam  curva  missl  tetigere  carina, 

645  Concillum  Graiosque  patres  adiere  ,  darentque , 
Oravere  ,  denm  ,  qui  praesens  funera  gentis 
Finiat  Ausoniae  ;  certas  ita  dicere  sortes . 
Dissidet  et  variat  sententia  :  parsque  negandum 
Non  pntat  auxilium  ;  mulli  relinere  ,  suamque 

650  Non  emittere  opem  nec  numina  tradere  suadent . 
Dum  dubitant ,  seram  pepulere  crepuscula  lucem , 
Umbraque  telUiris  tenebras  induxerat  orbi: 
Cum  deus  in  somnis  opifer  consistere  visus 
Ante  tuum ,  Romane  ,  torum  ,  sed  qualis  in  aede 

655  Esse  solet ;  baculumque  tenens  agreste  sinistra 
Caesariem  longae  dextra  deducere  barbae, 
Et  placido  tales  emittere  pectore  voces : 
'Pone  metus  ,  veniam ,  simulacraque  nostra  relinquam  . 
Hunc  modo  serpentem  ,  baculum  qui  nexibus  ambit, 

660  Perspice  et  usque  nota  visu  ,  ut  cognoscere  possi.s . 
Vertar  in  hunc  :  sed  maior  ero  ,  tantusque   videbor , 
In  quantum  debent  caelestia  corpora  verti.* 
Extemplo  cum  voce  deus  ,  cum  voce  deoque 
Somnus  abit ,  somnique  fugam  lux  alma  secuta  est . 

665  Postera  sidereos  aurora  fugaverat  ignes : 

Incerti ,  quid  agant ,  proceres  ad  templa  pelili 

21* 


324  AESCULAPIU8  METAMM . 

Conveniunt  operosa  dei ,  quaqiie  ipse  morari 
Sede  velit ,  signis  caelestibus  indicet ,  orant . 
Vix  bene  desierant ,  cum  cristis  aureus  altis 

670  In  serpente  deus  praenuntia  sibila  misit         t.  ccxrii, 
Adventuque  siio  signumque  arasque  foresque 
Marmoreumque  solum  fastigiaque  aurea  movit, 
Pectoribusque  tenus  media  sublimis  in  aede 
r.onstitit  atque  oculos  circumtulit  igne  micantes. 

675  ferrita  turba  pavet .   cognovit  numina  castos 
Evinctus  vitta  crines  albente  sacerdob, 
Et  'Deus  en  ;  deus  en  !  animis  linguisque  favete , 
Quisquis  ades  !'  dixit  '^sis ,  o  pulcherrime  ,  visus 
Utiliter ,  populosque  iuves  tua  sacra  colentes .' 

680  Quisquis  adest ,  visum  veneratur  numen ,  et  omnes 
Verba  sacerdotis  referunt  geminata ,  piumque 
Aeneadae  praestant  et  mente  et  voce  favorem . 
Annuit  his  ,  motisque  deus  rata  pignera  cristis 
Et  repetita  dedit  vibrata  sibila  hngua . 

685  Tum  gradibus  nitidis  delabitur ,  oraque  retro 
Flectit  et  antiquas  abiturus  respicit  aras, 
Assitetasque  domos  habitataque  templa  salutat. 
Inde  per  iniectis  adopertam  floribus  ingens 
Serpit  humum ,  flectitque  sinus ,  mediamque  per  urbem 

690  Tendit  ad  incurvo  munitos  aggere  portus . 

Restitit  hic  ,  agmenque  suum  turbaeque  sequentis 
Officium  placido  visus  dimiltere  vultu 
Corpus  in  Ausonia  posuit  rate  .   numinis  illa 
Sensit  onus  ,  pressa  estque  dei  gravitctte  carina . 

695  Aeneadae  gaudent ,  caesoque  in  litore  tauro 
Torta  coronatae  solvunt  retinacula  classis . 
Impulerat  levis  aura  ratem  :  deus  eminet  alte , 
Impositaque  premens  puppim  cervice  recurvam 
Caeruleas  despectat  aquas  .   modicisque  per  aequor 

700  lonium  zephyris  sexto  Pallantidos  ortu 
Italiam  tenuit ,  praeterque  Lacinia  templo 
Nobihtata  deae  Scylaceaque  htora  fertur, 

—  Linquit  lapygiam ,  laevisque  Amphrisia  remis 


XV  ,  667—740 .         AESCLXAnus         325 

—  Saxa  fugit ,  dextra  praerupta  Celennia  parte , 

—  Romethi\imque  legit  Caulonaque  Naryciamque , 
706  Evincitque  fretum  Siculique  angusta  Pelori 

Hippotadaeque  domos  regis  Temcsesque  metalla, 
Leucosiamque  petit ,  tepidique  rosaria  Paesti . 
Inde  legit  Capreas  ,  proniunturiumque  Minervae 

7lol!)t  Surrentino  generosos  palmite  colies 

Herculeamque  urijem  Stabiasque  et  in  otia  nalam 
Parlhenopen  et  ab  hac  Cumaeae  templa  Sibyllae . 
Hinc  calidi  fontes  lciitisciferumque  lenetur 
Liternum ,  multamque  trahens  sub  gurgite  harenam 

715  Volturnus  ,  niveisque  frequens  Sinuessa  columbis , 
Minturnaeque  graves  et  quam  lumidavit  alumnus, 
Antiphataeque  domus  ,  Trachasque  obsessa  palude 
Et  teikis  Circaea  et  spissi  Utoris  Antium. 
Huc  ubi  veliferam  nautae  advertere  carinam  — 

720  Asper  enim  iam  pontus  erat  —  deus  explicat  orbes, 
Perque  sinus  crebros  et  magna  volumina  labens 
Templa  parenlis  init  flavum  tangentia  litus. 
Aequore  pacato  patrias  Epidaurius  aras 
Linquit ,  et  hospitio  iuncti  sibi  numinis  usus 

725  Litoream  tractu  squamae  crepitantis  harenam 
Sulcat ,  et  innixus  moderamine  navis  in  alta 
Puppe  caput  posuit ,  donec  Castrumque  sacrasque 
Lavini  sedes  Tiberinaque  ad  ostia  venit. 
IIuc  omnis  populi  passim  matrumque  patrumque 

730  Obvia   turba   ruit ,  quaeque   ignes  ,  Troica ,  servant, 
Vesta  ,  tuos  ,  laetoque  deum  clamore  saiutant ; 
Quaque  per  adversas  navis  cita  ducitur  undas, 
Tura  super  ripas  aris  ex  ordine  factis 
Parte  ab  utraque  sonant ,  et  odorant  aera  fumis , 

735  Ictaque  coniectos  incalfacit  hostia  cultros . 

lamque  caput  rerum  ,  Romanam  intraverat  urbem : 
Erigitur  serpens ,  summoque  acclinia  malo 
Colla  movet ,  sedesque  sibi  circumspicit  aptas . 
Scinditur  in  geminas  partes  circumfluus  amnis, 

740  Insula  nomen  habet ;  laterumque  e  parte  duorum 


326  Div  .  IULIU8  METAMM . 

Porrigit  aequales    media  tellure  lacertos 
Huc  se  de  Latia  pinu  Phoebeius  auguls 
Contulit ,  et  finem  specie  caeleste  resumpta 
Luctibus  imposuit  venitque  salutifer  Urbi. 

745      Ilic  tamen  accessit  delubris  advena  noslris: 

Caesar  in  Urbe  sua  deus  est .   quem  Marte   togaiiue 
Praecipuum  non  bella  magis  finita  triumphis 
Resque  domi  gestae  properataque  gloria  reruni 
In  sidus  vertere  novum  stellamque  comantem, 

750  Quam  sua  progenies  .   neque   enim  de  Caesaris  actis 
Ullum  maius  opus  ,  quam   quod  pater   extitit  huius . 
Scilicet  aequoreos  plus  est  domuisse  Britannos, 
Perque  papyriferi  semptemflua  flumina  Nili 
Victrices  egisse  rates  ,  Numidasque  rebelles 

755  Cinyphiumque  lubam  Mithridateisque  tumentem 
Nominibus  Pontum  populo  adiecisse  Quirini, 
Et  multos  meruisse  ,  aliquos  egisse  triumphos , 
Quam  tantum  genuisse  virum  ?  quo  praeside  rerum 
Humano  generi ,  superi ,  favistis  abunde  . 

760  Ne  foret  hic  igitur  mortati  semine  cretus , 
Ille  deus  faciendus  erat .   quod  ut  atirea  vidit 
Aeneae  genetrix ,  vidit  quoque  triste  parari 
Pontifici  letum  et  coniurata  arma  moveri, 
Palluit  et  cunctis ,  ut  cuique  erat  obvia ,  divis 

766  'Aspice  ,'  dicebat  'quarrta  milii  mole  parentur 
Insidiae  ,  quantaque  caput  cum  fraude  petatur , 
Quod  de  Dardanio  solum  mihi  restat  lulo . 
Solane  semper  ero  iivstis  exercita^uris  ? 
Quam  modo  Tydidae  Calydonia  vulneret  hasta, 

770  Nunc  male  defensae  confundant  moenia  Troiae : 
Quae  videam  natum  longis  erroribus  actum 
lactarique  freto  sedesque  intrare  silentum, 
Bellaque  c«m  Turno  gerere  ,  aut ,  si  vera  fatemur , 
Cum  lunone  magis  ?  quid  nunc  antiqua  recordor 

775  Damna  mei  generis  ?  timor  hic  meminisse  priorum 
Non  sinit .   in  me  acui  sceleratos  cernitis  enses . 
Quos  prohibete  ,  precor ,  faeimisque  repelUte  !  neve 


XV,    741—813.  DIV.    1L-LID8  327 

Cacde  sacerdotis  flammas  estinguite  Veslae.* 
Talia  nequi(iiiam  loto  Venus  anxia  caelo 

7S0  Verba  iacit  ;  super^sque  movet .   qui  rumpere 

quamquam 
Ferrea  non  possunl  veterum  decreta  sororura, 
Signa  tamen  luctus  dant  haud  inccrta  futuri. 
Arma  ferunt  in^ter  nigras  crepilantia  nubes 
Terribilesque  tiibas  auditaque  cornua  caelo 

785  Praemonuisse  nefas  .   solis  quoque  tristis  imago 
Lurida  sollicitis  praebebat  lumina  terris . 
Saepe  faces  visae  mediis  ardere  sub  astris : 
Saepe  inter  nimbos  guttae  cccidere  cruentae: 
CaeruUis  et  vultum  ferrugine  Lucifer  atra 

790  Sparsus  erat ,  sparsi  Lunares  sanguine  currus : 
Tristia  mille  locis  Stygius  dedit  omina  bubo: 
Mille  locis  lacrimavit  ebur ,  cantusque  feruntur 
Auditi  sanctis  et  verba  minantia  lucis . 
VictiflQa  nulla  iitat ,  magnosque  instare  tumultus 

795  Fibra  monet ,  caesumque  capul  reperitur  in  exlis . 
Inque  foro  circumque  domos  et  templa  deorum 
Nocturnos  ululasse  canes  umbrasque  silentum 
Erra\isse  ferunt ,  motamque  Iremoribus  urbem . 
Non  tamen  insidias  vcnturaque  vincere  fata 

800  Praemonitus  potuere  deum  :  strictique  feruntur 
In  templum  gladii ;  neque  enim  locus  ullus  in  Urbe 
Ad  facinus  diramque  placet ,  nisi  curia ,  caedem . 
Tum  vero  Cytherea  manu  percussit  utraque 
Pectus  ,  et  Aeneaden  molitur  condere  nube , 

805  Qua  .prius  infesto  Paris  est  ereptus  Atridae, 
Et  Diomedeos  Aeneas  fugerat  enses. 
Talibus  hanc  genitor  :  'sola  insuperabilc  fatum, 
Nata  ,  movere  paras  ?  intres  licet  ipsa  sororum 
Tecta  trium  !  cernes  illic  molimine  vasto 

610  Ex  aere  et  solido  rerum  tabularia  ferro, 

Quae  neque  concussum  caeli  neque  fulminis  irara 
Nec  metuunt  ullas  tuta  atque  aeterna  ruinas . 
Invenies  illic  incisa  adamante  perenni 


328  Div.  iiTLius  METAMM. 

Fata  tui  generis  .   legi  ipse  animoque  notavi 

815  Et  referam  ,  ne  sis  etiamnum  ignara  futuri. 
Hic  sua  complevit ,  pro  quo  ,  Cyllierea ,  laboras, 
Tempora  perfectis  quos  terrae  debuit  annis . 
Ut  deus  accedat  caelo  templisque  locetur, 
Tu  facies  natusque  suus  ;  qui  nominis  heres 

820  Impositum  feret  unus  onus ,  caedisque  parenlis 
Nos  in  bella  suos  fortissimus  ultor  liabebit. 
Illius  auspiciis  obsessae  moenia  pacem 
Victa  petent  Mutinae  ;  Pharsalia  sentiet  iHum , 
Emathiaque  iterum  madefient  caede  Philippi , 

825  Et  magnum  Sicuiis  nomen  superabitur  undis : 
Romanique  ducis  coniunx  Aegyptia  taedae 
Non  bene  fisa  cadet ;  frustraque  erit  illa  minata , 
Servitura  suo  Capitolia  nostra  Canopo . 
Quid  tibi  barbariam ,  gentes  ab  utroque  iacentes 

830  Oceano  numerem  ?  quodcumque  habitabile  tellus 
Sustinet ,  huius  erit :  pontus  quoque  serviet  illi . 
Pace  data  terris  animum  ad  civilia  vertet 
lura  suum ,  legesque  feret  iustissimus  auctor: 
Exemploque  suo  mores  reget ,  inque  futuri 

835  Temporis  aetatem  venturorumque  nepotum 
Prospiciens  prolem  sancta  de  coniuge  natam 
Ferre  simul  nomenque  suum  curasque  iubebit, 
Nec  nisi  cum  senior  similes  aequaverit  annos, 
Aetherias  sedes  cognataque  sidera  tanget. 

840  Hanc  animara  interea  caeso  der~6orpore  raptam 
Fac  iubar  ,  ut  semper  Capitolia  nostra  forumque 
Divus  ab  excelsa  prospectet  lulius  aede .' 

Vix  ea  fatus  erat ,  media  cum  sede  senatus 
Constitit  alma  Venus ,  nuUi  cernenda ,  suique 

845  Caesaris  eripuit  membris  nec  in  aera  solvi 

Passa  recentem  animam  caelestibus  intuht  astris. 
Dumque  tulit ,  lumen  capere  atque  ignescere  sensil , 
Emisitque  sinu  .  luna  volat  altius  ilk, 
Flammiferumque  trahens  spatioso  limite  crihemf.  ccxviii 

850  Stella  micat :  natique  videns  benefacta  fatetur 


XV,  814-879.         Div.  iDLius         329 

Esse  suis  maiora  ,  et  vinci  gaudet  ab  illo . 
Ilic  sua  praeferri  quamqnam  vetat  acta  paternis, 
Libera  fama  tamen  nullisque  obnoxia  iussis 
Invitum  praefert ,  unaque  in  parte  repugnat . 

6o5  Sic  magni  cedit  titulis  Agamemnonis  Atreus ; 
Aegea  sic  Theseus  ,  sic  Pelea  vincit  Acliilles . 
Denique  ,  ut  exemplis  ipsos  aequantibus  utar , 
Sic  et  Saturniis  minor  est  love  .   luppiter  arces 
Temperat  aetherias  et  mundi  regna  triformis ; 

860  Terra^sub  Augusto  .  pater  est  ct  rector  uterque . 
Di ,  precor ,  Aeneae   comites  ,  quibus   ensis   et  ignis 
Cesserunt ,  dique  Indigetes  ,  genilorque  Quirine 
Urbis ,  et  invicti  genitor  Gradive  Quirini, 
Vestaque  Caesareos  inter  sacrata  penates, 

565  Et  cum  Caesarea  tu  ,  Phoebe  domestice  ,  Vesta , 
Quique  tenes  altus  Tarpeias  luppiter  aedes, 
Quosque  alios  vati  fas  appellare  piumque  est: 
Tarda  sit  illa  dies  et  nostro  serior  aevo, 
Qua  caput  Augustum  ,  quem  temperat ,  orbe  relicto 

870  Accedat  caelo  faveatque  precantibus  absens . 

lamque  opus  exegi ,  quod  nec  lovis  ira  nec  ignis 
Nec  poterit  ferrum  nec  edax  abolere  vetustas . 
Cum  volet ,  illa  dies  ,  quae  nil  nisi  corporis  huius 
lus  habet ,  incerti  spatium  mihi  fmiat  aevi : 

875  Parte  tamen  meliore  mei  super  alta  perennis 
Astra  ferar  ,  nomenque  erit  indelebile  nostrum . 
Quaque  patet  domitis  Romana  potentia  terris, 
Ore  legar  popuU ,  perque  omnia  saecula^  fama , 
Siquid  habent  veri  vatum  praesagia  ,  vivara . 


UNIVERSITY  OF  TORONTO 
LIBRARY 


Acme    Library   Card   Pocket 

Under  Pat.  "  Ref.  iDdex  File." 
Made  by  LIBEARY  BUEEAU